Full text of "Syngramma periodikon"

See other formats

Οοϋ^Ι^ 



Ήιίκ ίκ Ά (3ί§ίΐ3ΐ οορ^ οΓ ά Ιχ>οΚ ιΐι^ι \ν3κ ρΓθκοΓνθ(3 Γογ §οηοΓ3ΐίοηκ οη ΗΙ^γ^γ^ κΐιοΐνοκ ΙίοΓοΓΟ ίι \ν3κ οω-οΓιιΠ^ κο3ηηο(3 Ιί^ Οοο§1ο 3Κ ρω-ι οΓ ά ρΓοροι 

Ιο ιη3ΐ:6 ϋιε \νοΓΐ»1'5 Ιχ>οΙ:5 ϋϊκοϊνεΓΒΐιΙο οηΐϊηο. 

Ιι 1ΐ35 κιίΓνϊνβϋ 1οη§ βηοιι^ ίοΓ Λε ςορ>τϊ§1ιΙ Ιο οχρϊτο 3ΐΐ(3 ΐΗο Ιχ)ο1; Ιο οηΙΟΓ ΐΗο ριιΒΠς »1οπΐ3Ϊη. Α ριιΙιΗς »1οπΐ3Ϊη Ιχ>οΙ: ϊκ οηε (]ΐ3ΐ \ν35 ηενβΓ 5ΐιΒ]οοι 

(ο ςοργΓΪ§1ιΙ ΟΓ \ν1ΐ056 16§31 ςορ>τϊ§1ιΙ Ιεηη Ιιβκ εχρϊταί. \νΗοΙ1ιθΓ 3 Ιχ)ο1; ϊκ ϊη ΐΗο ριιΐιΐϊς »1οπΐ3Ϊη πΐΒγ νΒτγ ςοιιηΐτγ Ιο ςοιιηΐτ^. ΡιιΒΗο (3οπΐ3Ϊιι Ιχ»οΚκ 

3Γ6 οιΐΓ §3ΐ6\ν3γ5 Ιο (1ΐ6 ρ35ΐ, Γ6ρΓ656ηΙϊη§ 3 \ν63ΐ(1ι οΓ ΙιϊκΙΟΓγ, ςιιΐΐιικ ίοιύ ΐ3ΐο\νΐ6»1§6 (ΙΐΒΐ'κ οΓίδο (Ιϊίϊϊςιιΐΐ Ιο ϋϊκοονοΓ. 

Μ3γΙ:5, ηοΐΒΐϊοηκ ίΐηύ ο(1ι6γ ιηω^ϊηΒΐΪΒ ρτεκεηΐ ϊη (Ιιε 0ΓΪ§ϊη3ΐ νοίιιιηε \νϊ11 3ρρε3Γ ϊη (Ιιϊκ ήΐε - 3 Γ6ΐηϊη»ΐ6Γ οΓ Ιΐιϊκ Ιχ)οΚ'κ Ιοη§ ιουΓηο^ Γγοιώ ιΗο 

ρΐΐΒΙΪκΗΟΓ Ιο 3 1ΪΒΓ3ΓΥ 311(3 Γιιΐ3ΐ1γ Ιο γοιι. 

υ83§6 §ΙΐΜ6ΐίη68 

(Ιΐοο§1ο 15 ρτοιιά Ιο ρ^τΙηοΓ \νϊΙΙι 1ϊΙΐΓ3ηβΒ Ιο άϊ$ϊύ2β ριιΙιΗς »1οπΐ3Ϊη πΐΒίεΓΪΒΐκ ίΐηύ π\ίΛ:& Λέπι \νϊ»ΐ6ΐγ Βςςεκκϊΐιίε. ΡιιΙιΗς »1οπΐ3Ϊη Ιχ)οΙ:κ 1>ε1οη§ ιο ιΗο 
ρυΐίΐίο 311(3 \νο 3γο πιογοΙ^ ΙΗοϊγ οιΐ5(θ(3Ϊ3ηΒ. ΝβνβΠΐιβΙεκκ, Οιϊκ λνοΓΐ: ϊκ «χρεηκϊνε, κο ϊη ογ(36γ (ο Ιιεερ ρΓονϊ(1ϊη§ Ιΐιϊκ τεκοιιτί^, \ν6 Ιΐβνε Ι2ΐ:εη κίορκ ιο 
ρΓονοηι 3Βιικο Β)- 0Ο1Ϊ11Ϊ1ΟΓ0Ϊ31 Ρ3ΓΙΪ0Κ, ϊιιο1α(3ϊιι§ ρΐ3θϊιι§ Ιθ£;Ιιιιϊθ3ΐ ΓοκίΓΪοΙϊοηκ οη 3ΐιΙοΐϊΐ3ΐα3 ςιιοΓ^ϊιΐξ. 
\νο 3ΐκο 3κ1^ Ιΐΐ3ΐ )Όυ: 

+ Μαίβ ποη-ϋοηιηΐβΓϋϊαΙ ιΐ5β ο/ίΠεβΙεί \νο (3οκί§ηθ(3 Οοο§1ο Βοοΐ^ 5θ3ΓθΙι Γογ ιικο Β^ ίιΐ(3ίνί(3ιΐ3ΐ5, 3ΐΐ(3 \νο Γθ(}ΐιθ5ΐ Ιΐΐ3ΐ ^οιι ιικο ΐΗοκο Γιΐοκ Γογ 
ρεΓΚοηΒΐ, ηοη-(Χ)ΐηιη6Γςϊ3ΐ ριιτροκεκ. 

+ Κε/ΓαϊηβΌηι ακίοιηαίεά ^κεΓγϊη§ Όο ηοΐ 56η(3 3ΐι1οιη3ΐθ(3 (^ιιογιοϊ οΓ 3η^ κοΠ Ιο Οοο§1ο'5 κ^κίοπι: ΙΓ ^οιι 3γο οοιΐ(3ιιοΙϊιι§ γοϊο^γοΙι οη ηΐ3θ1ιίηο 
ΐΓΒΠκΐΒΰοη, ορΙΚ3ΐ ς1ΐ3Γ3ς(6Γ Γ6(Χ)§πϊ(ϊοη ΟΓ ο(1ΐ6Γ 3Γ635 \ν1ΐ6Γ6 3(Χ^55 (Ο 3 ΐ3ΐ§ο 3πιοιιηΙ οΓ ΙοχΙ 15 ΗοΙρΓιιΙ, ρ1θ35θ οοηΐ3θΙ 115. \νο οηοοιΐΓ3§ο ιΗο 
1156 οΓ ριιΙιΗς (3οπΐ3ϊπ πΐΒίεΓΪΒΐκ Γογ Λεκέ ριίΓροκεκ 3η(3 πΐ3γ 1>ε Βΐιΐε Ιο Ιιείρ. 

+ Μαϊπίαϊη αίίηΙ>κίϊοηΎΙ\& Οοο§,\& "\ν3ΐ6ηη3Γΐ:"γοιι κεε οη 63ς1ι ήΐε ϊκ εκκεηΙϊ^Ι ΓθΓίηΓθΓηιίη§ροορΙθ3ΐίουΐ ιΐιίκ ρΓοίιχιΐ 3η(3 ΙιοΙρίη§ ώοηι ί]ηά 
3(3(3ϊΙϊοη3ΐ πΐ3ΐ6ΓΪ3ΐ5 (]ΐΓ0ΐι§1ι Οοο^ΐε ΒοοΙ: 863Γς1ι. ΡΙβΒκε ύο ηοΐ Γβπιονε ϊ(. 

+ Κεερ ίί Ιβ^αΙ \νΐΐ3ΐονοΓ ^οιΐΓ ιΐ50, ΓοηιεπιΙιεΓ (]ΐ3ΐ γοιι 3Γ6 Γεκροηκϊΐιΐε Γογ εηκιΐΓϊη^ Ιΐΐ3ΐ \ν1ΐ3ΐ ^οιι 3Γ6 (3οϊη§ ϊκ 16§31. ϋο ηοΐ Βκκιιπιε (]ΐ3ΐ ]ιΐ5ΐ 
Β(χ;3ΐΐ50 \νο ΙκΗονο 3 Ιχ>ο1; Ϊ5 ϊη ΐΗο ριιΐιΐϊς (3οπΐ3Ϊη Γογ ιικβΓΚ ϊη Οίε υηϊΐ6(3 8θ(65, (1ΐ3ΐ (Ιιε \νοΓΐ: ϊκ βΙβο ϊη Λβ ριιΐίΐϊς (3οπΐ3Ϊη Γογ ιΐΒβΓΒ ϊη ο(1ι6γ 
οοιιηίποϊ. \νΐιοΙΙιθΓ 3 Βοολ ϊκ κΐϊΐΐ ϊη (Χ)ργΓΪ§1ιΙ νΒΓΪεκ Γγοπι (Χ)ΐιη(Γγ Ιο (Χ)ΐιη(Γγ, ίΐηά \νο 03ηΊ οΓΓβΓ §υϊ(33ης6 οη \ν1ΐ6(]ΐ6Γ 3ηγ κρεςϊίΐς ιικο οΓ 
3ηγ κρεςΐής 13(Χ)1: ϊκ 3ΐ1ο\ν6(3. ΡΙεΒκε ύο ηοΐ Βκκιιηιε (]ΐ3ΐ 3 ΙιοοΙ:'5 3ρρε3Γ3ηοο ίη Οοο§1ο ΒοοΚ 5ο3γοΙι ηιο^ηκ ίι 03η Βο ιικο(3 ίη ^η^ ηι^ηηοΓ 
αηγ\ν1ΐ6Γ6 ϊη (Ιιε \νοΓΐ(3. €ορ>τϊ§1ιΙ ϊηΓΓϊη^εηιεηΐ ΗβΙιϊΗ^ ς3η 1>ε ς|ΐιϊΐ6 κενεΓε. 

ΑΙ)ου( 0οο^6 ΒοοΙί ^^γοΗ 

(Ιΐοο§Ιο'κ ηιίκκίοη ίκ ιο θΓ§3ηίζο ΐΗο \νθΓΐ(3'κ ίηΓοΓηι^ϋοη 3η(3 ιο ηι^Ι^ο ίι υπίνοΓΚ^ΙΙ^ ^οοοκκίΐίΐο 3η(3 υκοΓυΙ. Οοο§1ο Βοοΐ^ 3θ3ΓθΙι ΗοΙρκ [ΰ3(3θΓΚ 
(3ίκοονθΓ Ιΐιο \νθΓΐ(3'5 ΙχιοΚκ \νΙιί1ο Ιιο1ρίη§ 3ΐιΐΗθΓΚ ύηά ριιΜίκΙιΟΓΚ γοβοΗ ηο\ν 3υ(3ίοηοοκ. Υου ο^η κοβγοΗ ΐΙΐΓθυ§Ιι ΐΗο ΓυΙΙ ΐοχΐ οΓ ΐΐιίκ ίχ)θ1^ οη ΐΗο \νοΙί 

^| ||11I1Iρ://130ο]ΐΒ■^ίοο^ί16■^οτα/| 



ΕΝ^Κ^ΝίΤΑΝΤIΝ^ΟΥΡΟΛΕI 



£ΛΑΗΝΙΚΟΣ ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ. 



ΣΪΓΓΡΑΙΗΜΛ ΠΕΡΙΟΙΙΚΟΝ. 



ΤΟΜΟΣ ς". 



(1871-72)• 




ΕΝ ΚαΝΠΑΝΤηΟΪΠΟΑΕΙ, 

ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ Α. ΚΟΡΟΜΗΛΑ. 

('Οδ^ Πψπτοπαζάρου Αριθ. 11], 

Ϊ8^^ 



ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 

ΤΟΥ ΕΝ ΚΩΝίΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ 

ΕΜΗΝΙΚΟΪ ΦΙλΟλΟηΚΟΪ ΣΪΑλθΓΘΪ 



ΚΕΦΑΑϋΟΝ Α'. 

Π%ρΙ τοΰ ϋχρ7ίο9 τοΰ ΣυΑΛύγου. 

ΑΡΘΡ. 1. Σκοπός το^ί ίν Κωναταντινουιτ^- 
>»ί ΈλληνιχαΟ ΦιλολογιχοΟ Συλλόγου έστΙν ή 
τ&ν γ^μ.|λάτων. (ν γέν&ι χαλλιέργ&ι« χαΐ διά* 
)ο«ις χατά τ^ν Άνατολι^ν* 

ά.) λα τίΐς ίγγράφου % προφοριχ51ς έν α&τφ 
διαχοινώ^εως φιλολογιχΰν χαΐ (πιβτηριονιχβν 

β^) διά δημοσίων λαλέζ^ν* 

γ^.) λ'ίχδό^ιως 6(Μνύ(Μυ πιριολχοϋ συγ- 
γράμματος• 

ο'•) οιά φιλολογιχών χαΐ ίτηστημονιχών 
σχέσεων μ<τά Συλλόγων χαΐ άλλων έπιστημο* 
νιχέ&ν χαΐ φιλολογιχών χαθιδρυμάτων τϋς χ% 
έΟωμανιχϋς αότοχρατορίας χαΐ τ^ς άλλοδαττϋς' 

έ.) δια συστάσεως δημοσίας ΒιβλιΟιΟ^χης, 
Αναγνωστηρίου χαΐ συλλογών* 

ς^.) διά συστάσεως διαγωνισμών πρλς διά- 
δοσιν ι%ς ιςαιδείας, % ιρρ&ς λύαιν φιλολογιχών 
χαΐ 2?ηβτημονιχ$ν ζητημάτων* 

ζ'.) δι' υποστηρίξεως άπορων σχολείων, ^ 
χαθιδρύσεως νέων* 

η«) διο^ παντός άλλου μέσου πρ&ς τίιν σχο- 
πλν τοϋ Συλλέγουι συντεΐνοντος. 

ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Β\ 

ΑΡΘΡ. 2. Τα τοΟ Συλλόγου διευθύνουσιν ο{ 
Κοσμι^τορες αρτοΟ, 6 Πρέεδρος^ οΐ δύο Άντι-* 
πρόεδροι, 6 Γενιχ&ς χαΐ £ΐδιχ6ς Γραμματεύςι 6 
Βιβλιοφύλαξ χαΐ 6 Τ9^μ(ας. 



ΑΡΘΡ. 3. Ό Πρόεδρος χηρύττει τίιν Ιναρξιν 
χαΐ λϋξιν τών συνεδριάσεων, διευθύνει τάς συ- 
ζητήσεις, χαΐ έπανάγει τον^ς παρεχτρεπομένους 
ε{ς την τάζιν, λαμβάνων δλ μέρος έν αύταΐς 
παραχωρώ τίιν Ιδραν τφ έτέρφ τών "Αντιπροέ- 
δρων, δίδωσιν έχάστφ τών μελών αΙτοΟντι τ&ν 
λύγον, τίθησι τά ζητήματα εΙς ψηφοφορίαν, υ- 
πογράφει τα πραχτιχά τών συνεδριάσεων, τά 
διπλ(!^ατα, τά πρλς πληρωμ-ίιν εντάλματα χαι 
πάντα τά έχ του Συλλόγου εξερχόμενα Ιγγρχ- 
φα, συγχαλεΐ έν άνάγχη τά μέλη τοΟ Συλλό- 

ίου εις έχτάχτους συνεδριάσεις, εποπτεύει τών 
ημοσίων διαλέξεων, παρευρίσχεται α&τοδι- 
χαίως έν ταΤς συνεδριάσεσι τών Έτητροπών, έκ.- 
τελεΧ τάς αποφάσεις τοΟ Συλλόγου, χαΐ φρον- 
τίζει περί τϋς άχριβοΟς έφαρμογϋς τοΟ Κανο- 
νισμοί. 

ΑΡΘΡ. 4. Τά του Προέδρου απόντος ΐ| χω- 
λυομένου ίχτελβΐ ό ίτερος τών Άντιπροέδοων, 
&ν 5 μλν {δί^ μεοιμν^ περί τών δηαοσίων δια- 
λέξεων, χαΐ προεορεύει τϊΐς Έχπαιοευτιχϋς Ε- 
πιτροπής, δ δί περί αύξιίΐσεως τών πόρων του 
Συλλόγου, χαΐ προεδρεύει τ%ς Οίχονομιχ^ίς Ε- 
πιτροπής. 

ΑΡΘΡ. 5. Ό Γενιχ&ς Γραμματεύς τηρεΧ τά 
αρχεία χαΐ τάς σφραγίδας, τ6 πρω^ιόχολλον 
χαΐ την άλληλογραφίαν τοΟ Συλλόγου, αντι- 
γράφων αύτ-ίιν έν ίδί(^ Κώδηχι, εγγράφει έν τω 
Ηητρφ(^ τά μέλη, παρέχει τφ ΤαμΙ^ άχριβή 
χατάλογον α^υτών, αναγγέλλει διά τών εφημε- 
ρίδων την ήμέραν τών συνεδριάσεων χαΐ τών 
δημοσίων διαλέξεων, χαΐ τά προχείμενα έν αύ- 
ταΐς θέματα, τηρεί βιβλίον τών ημερησίων δια- 
τάξεων, συνυπογράφων αύτάς μετά τοΟ Προέ- 
δρου, άναγινώσχει έν ταΧς συνεδριάσεσι τά πρ6ς 
τ^ν Σύλλογον άπο^ελλόμενα ϊγγραφα, % γνώ- 
μτΐ τοΟ Προέδρου περίληψιν μόνον, κοινοποιεί 



δ» 



αυτών, &γγέλλ«ι 2γχα(ρως ιρρλς οΰς δει τάς ά- 
ΐΓοφάσεις τοΟ Συλλόγου, άποστέλλων άρια χαΐ 
τά ιΐς αυτούς* ίναΦερ6μ.ενα (γγραφα, φροντίζει 
ι^ρΐ τΐΊς ταχτιχϋς οιανορι^ς τοΟ Περιολχου, χαΐ 
ιρερί τ^ΐς έγκαιρου αύτοΟ αποστολές εΙς τά έχτ&ς 
της Κων]π6λεως λαριένοντα ρ,έλη, σφραγίζει 
^έ χαΐ συνυπογράφει ριετά τοΟ Προέδρου τά ^ι* 
ΐΓλώ{<.ατα χαΐ τά λοιττά έπίσηρια Ιγγραφα. 

ΑΡΘΡ. β. Ό Είδιχλς Γραϋ(,[ΐ.ατεν^ς συντάσσει 
τά πραχτιχά έχάστης συνεδριάσεως εν τ$ ίτΑ 
τούτφ Κώδηχι, έζ ου χαΐ άναγινώσχει α5τά έν 
τί} ένάρξει τϋς έπο(ΐ.έν7}ς, χαΐ εγκριθέντα υιΑ 
του Συλλόγου συνυπογράφει μετά του Προέδρου* 
συντάσσει οέ έν {δ(φ βιβλίφ, χαι συνυπογράφει 
χαΐ τά πραχτιχά τών συνεδριάσεων τών Κο* 
σρ.ητέρων. 

ΑΡΘΡ. 7. Το\3 Γενιχου Γρα[ΐ.[ΐατέως απόντος 
% χωλυο[χ.ένου, έχπληροΤ τά χρέη αύτοΟ 6 Ε{- 
διχ&ς χαΐ τανάπαλιν" απόντων δέ χαΐ τών δύο, 
οΐ Αντιπρόεδροι. 

ΑΡΘΡ. 8. Ό Βιβλιοφυλαζ φροντίζει περί τ^ς 
αυξήσεως, χαλ?1ς διατηρι^σεως της Βιβλιοθήχης, 
του *Αναγνωςηρίου, τ^ς Όογανοθτίχης χαΐ τών 
Συλλογών, φυλάττει άχρι651 χατάλογον χαθ* 
υλην χαΐ άλφαβητιχλν τών βιβλ(6>ν χαΐ οργά- 
νων, χατάλογον τών προσφεροριένων βιβλίων 
χαΐ χειρογράφων (ΐ.ετά τοΟ ονόματος τών δω- 
ρητών, παρέχει π&σαν εύχολίαν τοις βουλοαέ- 
νοις έργάζεσθαι έν τφ *Αναγνωστηρίφ, χαΐ οα- 
νείζει τοΙς ρ^λεσι βιβλία, χατά τάς είδιχάς περί 
τούτου διατάζεις, υπεύθυνος ών διά παν τ6 ά- 
πολεσθέν. 

ΑΡΘΡ. 9. Ό Ταμίας χρατεί τ6 ταμιίΐο^ τοδ 
Συλλόγου, υπεύθυνος ών οιά πάντα τά είς αύτλ 
εισερχόμενα χριάματα' φροντίζει περί τίς έγ- 
καιρου ε{σπράςεως τών συνδρομών διά διπλοτύ- 
πων δπ* αύτοδ υπογεγραμμένων, τηρεί τά έζίς 
βιβλία, ά.) ήμερολόγιον 9ΐ πρόχειρον, β^) δύο 
βιβλία μερίδων, τ& μέν τών προσόδων χαΐ δα- 
πανών χατ* ε?δη, τ& δέ τών ετησίων συνδρο- 
μών τών μελών, γ'.) είδιχ&ν βιβλίον τών ενιαυ- 
σίων Ισολογισμών* ουδέποτε .δαπάνη άφ' έαυ- 
τοΟ, άλλα τ^^ του Προέδρου εντολή), φυλάττων 
τά πρ6ς πληρωμ'ίιν αποστελλόμενα αύτώ εν- 
τάλματα* αποτελεί δΐ μέλος τ^ς Οίχονομιχΐΐς 
Έπιτροπίς. 

ΑΡΘΡ. 40. 0{ Κοσμήτορες συνερχόμενοι τα- 
κτικώς μίν απαζ του μηνός, εκτάκτως δέ χατά 
πρόσχλησιν του Προέδρου, συσκέπτονται περί 
πάντων τών άφορώντων τϊ>ν Σύλλογον, καΐ ά- 
ποφασίζουσι διά πλειονοψηφίας τών έν ταΤς 
συνεδριάσεσι παρόντων* έν δέ τ5) λήξει τ^ίς ε- 



τησίας περιόδου συνερχόμενοι πάντες παραδι* 
δόασι τοΙς διαδόχοις αυτών σώα καΐ ανελλιπή 
καΐ έν καλτ) καταστάσει τά άρχ^Ια, τά βιβλία 
καΐ πάντα τά τοΟ Συλλόγου, συντάσσοντες 
πραξιν έτΗ τούτφ, χαταχωριζομένην έν τοΤς 
πρακτικοΐς τών συνεδριάσεων τών Κοσμητόρων, 
καΐ συνυπογραφομένην 6π' αυτών τε καΐ τών 
διαδόχων αυτών. 

ΑΡΘΡ. 41. Έν δυσίν έκτάχτοις συνεδριάσεσι 
κατά τάς δύο τελευταίας του Απριλίου εβδο- 
μάδας οι Κοσμήτορες άναγινώσκουσι τάς έξϋς 
εκθέσεις* 5 μεν προεδρεύων τ^ς Εκπαιδευτικές 
Έτ^ιτροπϋς Αντιπρόεδρος Περί τών δημοσίων 
διαλέξεων τών έν Κωνς-αντινουπόλει, καΐ (δί^ 
τών έν τφ Συλλόγ€^ γιγνομένων* δ δέ Γενιχ6ς 
Γραμματεύς Ικθεσιν Περί τϋς αλληλογραφίας 
τοΟ Συλλόγου* δ δέ Είδικλς συνοπτικί)ν ττοιΑ- 
ται περίληψιν τών λοιπών ετησίων του Συλλό- 
γου εργασιών* δ δέ Βιβλιοφύλαξ άναγινώσχει 
ίχθεσιν Περί τ^ς καταστάσεως τϋς Βιβλιοθή- 
κης, τοΟ Αναγνωστηρίου, τΐ^ς Όργανοβήκης 
καΐ τών Συλλογών, χαΐ περί τών μέσων τ^ς 
αυξήσεως καΐ βελτιώσεως αυτών* δ δέ Ταμίας 
(κθεσιν Περί τών προσόδων καΐ δαπανών του 
λήξαντος (τους, τϋς καταστάσεως τοΟ ταμείου 
καΐ τών καθυστερούντων μελών, προσυπογρα- 
φομένην υπ6 τ^ΐς Οίκονομικ^ίς Έπιτροπϋς, ά- 
φοΟ πρότερον αδτν) έξετάστ) τά τοΟ ταμείου, καΐ 
ευργ) τά βιβλία αύτου έν τάξει. 

ΚΕΦΑΑ4Ι0Ν Γ. 

Περί τώί^ μ,εΛώγ. 

ΑΡΘΡ. 12. Τά συγκροτουντα τλν Σύλλογον 
μέλη είσΐ τακτικά, επίτιμα καΐ αντεπιστέλ- 
λοντα. 

ΑΡΘΡ. 1 3. Καθήκοντα τών μελών είσιν ή 
πρ&ς .έπίτευξιν του σκοποΟ τοΟ Συλλόγου μέ- 
ριμνα καΐ στ^νδρομή αυτών, καΐ ή έχτέλεσις τών 
ανατιθεμένων αύτοΐς εντολών. 

ΑΡΘΡ. ί 4. Τά επίτιμα καΐ αντεπιστέλλοντα 
μέλη, παρεπιδημουντα έν Κωνσταντινουπόλει, 
χαΐ παρευρισκόμενα έν ταΧς του Συλλόγου Συν- 
εδριάσεσιν, άπολαύουσι τών αυτών, ών καΐ τά 
ταχτικά μέλη, δικαιωμάτων. 

ΑΡΘΡ. 15. Νέα τακτικά μέλη δέχεται δ 
Σύλλογος, δσα άν έν Κωνσταντινουπόλει % άλ- 
λαχοΟ διαμένοντα προταθώσιν εγγράφως υπλ 
τριών τοΟ Συλλόγου ταχτικών μελών, υπευθύ- 
νων ίντων διά τήν πρλς τί>ν Σύλλογον έκπλή- 
ρωσιν τών χρεών τών προτεινομένων. 



β 



Αρθρ. 4 6• Έπίτψα [^έλγ) Ιχλέγει δ Σύλλο- 
γος, τ^ προτάσει τών Κοσριητέρων •?ί τίνος τβν 
όιαρχών Επιτροπών, άνδρας έπΙ φιλολογιχαΐς 
χαΐ έπιστη(λθνιχαΙς διαπρέποντας γνώσεσιν, ^ 
ευ&ργετι^σαντας διαφερ6ντως τί>ν Σύλλογον, % 
μεγάλως σιιντελέσαντας εις την έξάπλωσιν της 
παιδείας. 

ΑΡΘΡ. 17. ^Αντεπιστέλλοντα (χέλη έχλέγει 
ί Σύλλογος, τ^ προτάιει ωσαύτως τών Κο- 
σρ.ητύρων ϋ τίνος τών διαρχών Επιτροπών, άν- 
δρας λογίους έκτ^ς τ^ς Κωνσταντινουπόλεως 
δια[/ίένοντας, δσοι αν προσφέρωσιν αύτφ π6νη* 
αά τι αυτών λόγου άξιον, ί^ συντελώσιν εΙς διά- 
οοσιν τών γραρ^ριάτων καΐ διάσωσιν τών αρ- 
χαίων ρ,νηριείων. 

ΑΡΘΡ. 48. Ή εκλογίι τών νέων (λελών, τα- 
χτικών, έπιτ([χ.ων και αντεπιστελλόντων, γίνε- 
ται διά {ΐ.υστικης ψηφοφορίας καΐ κατ*άπόλυτον 
πλειονοψηφίαν τών παρόντων (χελών, άφου τα 
2νό(Αατα τών έκλεχθησορ^ένων προαγγελθώσιν 
ύπ& του Προέδρου έν τη προηγου[ΐ.ένν) συνεδριάσει. 

ΑΡΘΡ. 4 9. Πρδς Ικαστον τών έκλεγο[ΐ.ένων 
[ΐελών δ Σύλλογος έκδίδωσι δίπλω|Λα, φέρον την 
μεγάλην αύτοϋ σφραγίδα, καΐ δπογεγρα(Λ(Αένον 
6π^ του Προέδρου καΐ του ΓενικοΟ Γρα[ΐ.[Λα- 
τέως' αποστέλλει δε συνάμα καΐ άντίτυπον του 
Κανονισαου πρ&ς γνώσιν του σκοπού χαΐ τών 
ρ.έσων, οι' ών ενεργεί πρλς έπίτευζιν αύτοΟ. 

ΑΡΘΡ. 20. Έκ τών νέων [χελών τα (Αεν εν 
Κωνσταντινουπόλει δια^λένοντα, λα[Λβάνοντα τίί 
δίπλω[ΐ.α, υπογράφουσιν 2ν τφ βιβλίφτών επι- 
δόσεων πρλς άπόδειζιν τ^ς παραλαβές αύτοΟ, 
τα δ* άλλαχοΟ διαμ,ένοντα δι* επιστολής άγ- 
γέλλουσι την παραλαβί^ν του διπλώριατος καΐ 
τοΟ Κανονισ(Λου. 

ΑΡΘΡ. 24. Τά τακτικά (λέλη, ένΚωνς-αντι- 
νουπόλει ί) άλλαχοΟ δια(λένοντα, καταβάλλου- 
σιν, άπαζ μεν ώς δικαίωμα διπλώματος μίαν 
βθωμανικ-ίιν λίραν, ετησίως δε μίαν ωσαύτως 
έθωμανικην λίραν, πληρωτέαν άμα τ^ ένάρζει 
εκάστου έτους τοΟ Συλλόγου. 

ΑΡΘΡ. 22. Παν μέλος τακτικόν, μη άποτίσαν 
τίϊν έτησίαν συνδρομην αύτοΟ έπΙ ίν Ιτος, καΐ 
μετά πρώτην καΐ δευτέραν ίγγραφον πρόσκλη- 
αχν του Ταμίου έντ6ς τριμηνίας άπδ της λτά- 
ζεως τοΟ έτους μη καταοάλλον τά οφειλόμενα, 
απαλείφεται άπί> τοΟ Μητρφου καΐ άπί> του 
κατ* έτος έν τω Περιοδικώ δημοσιευομένου κα- 
ταλόγου τών μελών, καΐ του λοιπού ουδόλως 
γίγνετ^ι δεκτόν, άν μίι πρότερον αποδώ καΐ 
πάντα τά καθυστερούμενα μέχρι της νέας αυ- 
τού αιτήσεως. 



ΑΡΘΡ. 23. Πάντα τά μέλη λαμβάνουσι δω-^ 
ρεάν τΐ Περιοδικί^ν του Συλλόγου σύγγραμμα, 
καΐ π&ν δ,τι άλλο παρ' αύτοΟ δημοσιεύεται. 
Τά δε νέα μέλη λαμβάνουσι τ{> Περιοδικών άπ^ 
του ϊτους, καθ'δ ίζελέχθησαν. 

ΑΡΘΡ. 24. ^Αποκλείεται τοΟ Συλλόγου παν 
μέλος, ο& αν ή διαγωγή κριθή ασυμβίβαστος 
προς την τιμήν καΐ συνττάρησιν αυτοΰ' ή δ' ά- 
πόφασις αυτή εκτελείται κατά τδν έξης τρό- 
πον* πέντε τακτικά μέλη έγχειρίζουσι τω Προέ- 
δρ(5> ίγγραφον αΐτησιν περί συγκροτι^σεως εκ- 
τάκτου συνεδριάσεως, τούτον καΐ μόνον έχού- 
σης τ6ν σκοπόν* τής δ' αιτήσεως ταύτης δέκτης 
ϋπλ του Συλλόγου γενομένης, ορίζεται ή έκτα- 
κτος συνεδρίασις, καΐ εξαγγέλλεται πρδ μηνός 
δι' εγκυκλίου του Προέδρου είς άπαντα τά εν 
Κωνσταντινουπόλει μέλη, προσκαλείται δέ καΐ 
δ εγκαλούμενος προσελθεΐν εις αύτην προς ά- 
πολογίαν αυτοπροσώπως, ί1,^ άν άποδημΐ^, δι' 
επιστολής* μετά δέ ταΟτα, αποσυρόμενου του 
εγκαλουμένου, αν παρί^» ^ Σύλλογος αποφασίζει 
διά μυστικ^ίς ψηφοφορίας" ή δ' άπόφασις αυτή 
έχει κύρος, βταν, παρόντων είκοσι και πέντε 
τουλάχιστον μελών, ψηφισθ^^ υπί» τών δύω 
τρίτων τούτων. 



ΚΕΦΑ.ΑΑΙΟΝ Δ'. 

Πεζϊ.τω^ συνεύξΐάσΒωτ. 

ΑΡΘΡ. 25. Αι συνεδριάσεις τοΟ Συλλόγου 
είσΐ τακτικαΐ καΐ έκτακτοι* καΐ αί μεν τακτι- 
καΐ άπαξ τ9|ς εβδομάδος γινόμεναι έν ήμέρ^ καΐ 
ώρα, δριζομέναις έν άρχη τής χειμεριν^ΐς και θε- 
ρινής έςαμηνίας, είσΐ οημόσιαι' αι δέ έκτακτοι 
άποκλειστικαΐ τοΤς του Συλλόγου μέλεσιν. 

ΑΡΘΡ. 26. Αί αποφάσεις του Συλλόγου έν 
ταΐς συνεδριάσεσι γίνονται συνήθως διά φανε- 
ρας ψηφοφορίας καΐ κατ* απόλυτον πλειονοψη- 
φίαν, διά μυςΊκης δέ, δσαι υπ6 τοΟ κανονισμοΟ 
ορίζονται, \ δταν τοΟτο αίτηθ^ δπί) πέντε του- 
λάχιστον μελών. 

ΑΡΘΡ. 27. Αί αποφάσεις τοΟ Συλλόγου, άς 
άν έγκρίνωσιν οί Κοσμτπτορες, έν ίδίφ καταγρά- 
φονται πίνακι, έκτιθεμένω έν τ^; αίθούστρ τών 
συνεδριάσεων. 

ΑΡΘΡ. 28. Έν ταΐς συνεδριάσεσι του Συλ- 
λόγου μόνον τά μέλη έχουσι τό δικαίωμα του 
άναγινώσκειν πραγματείαν τινά, ?ι κοινοποιείν 
τι, συζητεΐν καΐ ψηφοφορεΧν παρόντα* ξένοι δέ 
εισαγόμενοι υπό τίνος τών μελών δύνανται, τ^ 



ΕΝ^Κ^ΝίΤΑΝΤIΝρΥΠΟΛεI 

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΦΙΛΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΪΑΑΟΓΟΣ. 



ΣΤΓΓΡιΙΜΜΛ ΠΕΡΙΟΙΙΚΟΝ. 



ΤΟΜΟΣ ς-'. 



(1871-72)• 




ΕΝ Κ&ΝΣΤΜΜΟΠΟΑΕΙ, 

Γ ^ργ ΤΪΠΟΓΡΑΦΕΙΟΪ Α. ΚΟΡΟΜΗΛΑ. 
(Ό8ξ1 ΠίίΗττοπαζάροϋ Άριβ. 1 1 ). 

ΐβτί 



ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 

ΤΟΥ ΕΝ ΚΩΝίΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΊ 

ΕλλΗΝΙΚΟΥ ΦΙλΟΑΟηΚΟΪ ΣΪΑΑΟΓΟΪ. 



&ΕΦΑ.ΑΑ.ΙΟΝ V. 

Π%(1 Ζ0& σκότιοι ζοΰ ΣυΛΜ^ου. 

ΑΡΘΡ• 1. ΣχοιΛς το^ ίν Κωνσταντινουπό- 
>βι Έλλΐ9νΐ)ςαυ ΦιλολογιχοΟ Συλλέγον έστΙν ι$ 
«^ών γρα|ΐ.(&άτων. 2ν γέν&ι χαλλιέργβια χαι $ιά* 
ίοσις χατά την Άνατολι^ν' 

ά.) λα τϋς έγγραφου % προφοριχί^ς ίν «&τφ 
λαχοινώ^εως φιλολογιχών χαΐ 4πιστη(ΐ.ονιχ&ν 
|Μλ€τΐΐ(λάτον' 

β'.) ίιά Ιιφιο9ΐ<9>ν λαλέξε«»ν* 

γ'.) λ'ίχ&έσιως 6[ΜΑνύ(Μυ πβριολχοΟ συγ*- 
γράμι^ατος- 

ο'.) οιά φιλολογιχών χαΐ {ιηστηριονιχών 
σχέσεων (Ακτά Συλλόγων χαΐ άλλων επιστημο- 
νικών χαΐ φιλολογιχών χαθιδρυμάτων τϋς τ& 
ίθωμανιχΐίς αύτοχρατορίας χαΐ τ%ς άλλοδαπϋς' 

έ.) λα συστάσεως δημοσ(ας Βιβλιοθήκης, 
Άναγνωστηρ[ου χαΐ συλλογών" 

ς^.) διά συστάσεως διαγωνισμών πρλς λά- 
λ>σιν τ^Ις παιί^εΐας, \ πρ&ς λύσιν φιλολογιχών 
χαΐ επιστημονικών ζητημάτων* 

ζ'.) λ' υποστηρίξεως άπέρων σχολείων, % 
χαθιδρύσεως νέων* 

1^*) δι4 παντί^ς άλλου μέσου πρ&ς τ&ν σχο- 
πλν τοΟ Συλλέγο\^^ συντείνοντος. 

&ΕΦλΑΑ.ΙΟΝ Β'. 

ΑΡΘΡ. 2. Τά τοΟ Συλλόγου λευθύνουσιν ο{ 
Κοσμήτορες αυτοΟ, δ Πρόεδρος, ο( δύο Άντι-* 
πρόεδροι, 5 Γενιχ&ς χαΐ £!διχ6ς Γραμματεύς, β 
Βιβλιοφύλαξ χαΐ β Τοκμίας. 



ΑΡΘΡ. 3. Ό Πρόεδρος κηρύττει τ4}ν Ιναρξιν 
χαΐ λ%ξιν τών συνεδριάσεων, διευθύνει τάς συ- 
ζητήσεις, χαΐ έπανάγει τους παρεχτρεπομένους 
ε{ς την τάζιν, λαμβάνων δέ μέρος έν αύταΐς 
παραχωρώ τίΐν Ιδραν τφ έτερος τών 'Αντιπροέ- 
δρων, δίδωσιν έχάστφ τών μελών αίτοΟντι τ&ν 
λόγον, τίθησι τά ζητήματα εΙς ψηφοφορίαν, υ- 
πογράφει τα πρακτικοί τών συνεδριάσεων, τά 
διπλ(£^ατα, τά πρλς πληρωμίιν εντάλματα και 
πάντα τά έκ του Συλλόγου εξερχόμενα Ιγγρα- 
φα, συγκαλεί έν άνάγχγ) τά μέλη τοΟ Συλλό- 
γου εις έκτακτους συνεδριάσεις, έτροιττεύει τών 
οημοσίων διαλέξεων, παρευρίσκεται αυτοδι- 
καίως έν ταΐς συνεδριάσεσι τών Έτητροπών, έκ- 
τελεΤ τάς αποφάσεις τοΟ Συλλόγου, χαΐ φρον- 
τίζει περί τ^ς άκριβοΟς έφαρμογϋς τοΟ Κανο- 
νισμοΟ. 

ΑΡΘΡ. 4. Τά τοΟ Προέδρου απόντος % κω- 
λυομένου εκτελεί ό έτερος τών Άντιπροέδοων, 
ων 5 μίν Ιδίςι μεριμν^ περί τών δηαοσίων δια- 
λέξεων, καΐ προεδρεύει τίίς Εκπαιδευτικής Έ- 
πιτροπ^ίς, ό δε περί αύξι^σεως τών πόρων του 
Συλλόγου, καΐ προεδρεύει τ5ϊς Οίκονομικής Ε- 
πιτροπής. 

ΑΡΘΡ. 6. Ό Γενικ&ς Γραμματεύς τηρεΤ τά 
αρχεία καΐ τάς σφραγίδας, τ{> πρωτόκολλο ν 
καΐ τίιν άλληλογραφίαν του Συλλόγου, αντι- 
γράφων αύτην έν ίδί(^ Κώδηκι, εγγράφει έν τω 
Μητρφ(^ τά μέλη, παρέχει τφ Ταμί^ ακριβή 
κατάλογον ο(ύτών, αναγγέλλει διά τών εφημε- 
ρίδων τ'ί)ν ήμέραν τών συνεδριάσεων καΐ τών 
δημοσίων διαλέξεων, καΐ τά προκείμενα έν αύ- 
ταΐς θέματα, τηρεί βιβλίον τών ημερησίων δια- 
τάξεων, συνυπογράφων αύτάς μετά τοΟ Προέ- 
δρου, άναγινώσχει έν ταΤς συνεδριάσεσι τά πρ6ς 
τ^ν Σύλλογον άτνοςχλλόμενα ίγγραφα, % γνώ- 
μτ) τοΟ Προέδρου περίληψιν μόνον, κοινοιτοιεΧ 



τραπιζΕτης ίν Κ/πήλΕΐ. 

ιος εν Κ/τηίλίΐ. 

;ρ[ιΐ.ηνβ!ϊς -τ^ς ίν Κ/ικίλη Έλλ. ΠρβτβκΕαΐ. 

ολάρχης τϋς έν 2ταυροδρο(<ιΐφ Σχολϋς τίΐς ΠαναγΕκς. 
>ς, χαΟϊΐγτιτΐς. 



ΊΓϋ^Η:ΊΓΙΗ:^1^ ]1Μ£:Λ.ηΐ. 



•Έτος Ικλογϋς. 

αγέλαστος μ. Σται^άτιος, {[ΐπορος έν Κ/τρόλει. 1 871 

ΑΛΑΜΑΝΤΙΔΗΣ Γεώργιος, Γραμμ,ατε&ς του Ά. Στρωρίτσης. ι 

ΑΘΗΝΟΓΕΝΗΣ Παύλος, ί^^πορος έν Κ]π6λει. » 

ΑΙΒΑΖΙΑΗΣ Νικόλαος, Γεν. Πρόζενος τϋς Ελλάδος έν Κ/πέλει. 1867 

ΒΛΑΣΤΟΣ Νιχέλαος, Ιριπορος έν Κ/πόλει. 1 865 

ΛΛΕ3ΑΝΔΡΙΔΗΣ Ζαχαρίας, (ριπορος έν κ/π6λει. 1 869 

ΛΛΤΙΝΑΛΜΑΖΗΣ Ιωάννης, {(Λπορος έν *Αδριανουπ6λει. 1872 

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΛΗΣ Παρασχευ&ς, Ι|Λ.πορος έν Κ/πέλει. » 

ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ Κωνσταντίνος, (λέλος του Ανωτάτου Συμβουλίου. 1864 

ΑΝΤΥΠΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ, Ι|ΐ.πορος έν κ/π6λει. 1866 

ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ Αθανάσιος, 1ατρ6ς. 1871 

ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ Καλλιάρχης. » 

ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ Περιχλϋς, Εμινορος έν Κ/π6λει. 1870 

ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ Δγ}(ΐ.ι6τριος, {[ίπορος έν Φιλιπ/πέλει. 1871 

ΑΡΓΥΡΟΓΛΟΥΣ Κλεάνθγ)ς, (μπορος. » 

ΑΡΙΣΤΑΡΧΗΣ *Αλκιβιάίγις. » 

ΑΡΙΣΤΑΡΧΗΣ Γεώργιος, μέλος τοΟ Γραφείου τ&ν μεταφραστών έν Κ/πόλει. 1 870 

ΑΡΙΣΤΑΡΧΗΣ Σταυρά%Υ)ς, Μέγας Λογοθέτης. 1 862 

Αριστοκλής ^Ιωάννης, Μέλος του Συμβουλίου έν τφ Ύπουργείί^ τ^ς Παιδείας. 1862 

Β 

ΒΑΛΛΙΑΝΟΣ ^Ανδρέας, Ιμπορος έν Κ/π6λει. 1 872 

ΒΑΑΤΑΤΖΗΣ Μιλτιάδης, τραπεζίτης έν Κ/πόλει. 1871 

ΒΑΜΒΑΚΗΣ Νιχ6λαος, Ιμπορος έν Κ/π6λει. » 

ΒΑΡΟΤΖΗΣ Κ. Ιατρός. » 

ΒΑΣ1ΑΔΗΣ Ήροκλ«ς, (ατρ^^ς έν Κ/π6λει. 1861 

ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ Γεώργιος, δημοσιογράφος έν Κ/π6λει. 1868 

ΒΑΦΙΑΔΗΣ ^Αναστάσιος, διδάσκαλος. 1872 

ΒΑΦΙΑΔΗΣ Απόστολος, Ιατρός έν Κ/π6λει. 1861 

ΒΕΡΙΣΗΣ Ιωάννης, τραπεζίτης έν Κ/πόλει. 1 871 

Βερναρδάκης Αθανάσιος, Ιμπορος έν κ/πέλει. 1870 





'Βτοί Ιχίογίς. 




1861 




1871 




4867 




1866 




1871 


««( %η<•(•(. 


(872 




48β• 




4864 




(8β7 


ίν αι^\,,. 


1861 




(874 


/ιι<λ«. 


4864 


1ν ΦΛιπ/πιίίιει. 


4874 




4872 



>ριΑφ Λυχ(ί(^ Γαλατ& Σεράι. 1872 



[ου ^ΐ Έιηχρκτι[κ«. 


4874 




4»74 




4874 


>|)ατ. ΗαιιηΙοο 1> Κ/κ«1«. 


4866 


Μ. 


4874 


»ιιΧν>. 


4874 




4874 



4867 
4874 



«' 



Έτος ίκλογΐΐς. 

ΖλΝΝΒΑΗΣ Έμμανουι&λ, Ιμιη>ρο« <ν Κ/π^λη, 4 86^ 

ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗΣ Α. 1(&ηο(ΐος 2ν Κ/κ^λΜ. 4 867 

ΖΙΦΟΣ Ίωάννγις, 1«τρί>ς <ν Κ/πίλει. 4869 

ΖΟΥΠΑΝ Κωνβταννίνος, {|λπορος έν Φιλ(κ/η6λει. 4867 

ΖΩΓΡΑΦΟΣ Ξενοφδν, ίατρ&ς έν Κ/π(!λ•ι. 4864 

ΖΡΚΡΟΣ Αλέξανδρος, Ιατρός έν Κ/κόλει. » 

Η 

ΗΑΙΑΣΚΟΣ Κωνσταντίνος, Ιριπορος έν Κ/π6λ(ΐ. 4863 
«, θ 

Ν» 
Ι 

θύΜΙΑΗΣ ^Αθανάσιος, Ιμινορος ίν Φιλιπ/π^λει. 4872 






ΙΑΜΒΟΥ Μιλτιάδης, ίν Παρκτίοις. 4874 

ΙΩΑΚΕΙΜ θβόδωρος, Εμπορος ίν Κ/ιτέλει. » 

ΙβΑΝΝΙΔΗΣ Έ(&(ΐ.ανου^λ, λόγιος. » 

ΙύΑΝΝΙΔΗΣ Κωνσταντ^ς, (μπορος <ν Κ/πέλει. » 

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ. » 



ΚΛΙ^ΑΡΕΙΑΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Κλ<6βουλος. 1 803 

ΚΑΖΑΝΟΒΑΣ Γεώργιος, Ιμπορος {ν Κ/πέλει. 4874 

ΚΑΑΒΟΚΟΡΕΣΗΣ Αΐ)ΐι.^τριος, {(Απορος {ν Κ/π6λει. 4872 

ΚΑΑΑΙΑΔΗΣ Κωνσταντίνος Π. Ν. 4864 

ΚΑΑΑΙΒΟΥΡΣΗΣ Πέτρος, Ιατρός ίν Κ/π6λει. 4874 
ΙΜ^ΙΝΙΚΟΣ Δηρι4τριος, ί(Α.πορος έν Κ^π^λει- 
Κ;ΑΜΠΕΡ Ήραχλϋς, Εμπορος 2ν Κ/πόλει. 
ΚΑΐ^ΚΗΣ Π. ^Αθανάσιος, Εμπορος έν Κ/πόλει. 
ΚλΝΑΚΗΣ Κ. Εμπορος έν Κ/πόλει. 
ΚΑΠΟΔΑΙΝΗΣ Ναπολέων, Εμπορος έν Κ/πόλει. 

ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗΣ *Αλέξαν!(ρος, δφ\>πουργλς των Εξωτερικών. 4&64 

ΚΑ?ΑΘΕΟΔΩΡΗΣ Κωνσταντίνος, Ιατρός έν Κ/π^λει. » 

ΙΜ^ΑΘΕΟΔΩΡΗΣ Στεφ. Κωνστανιΐνος, μηχανικός. 4867 

ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗΣ Στέφανος, γραμ. τ?1ς Όθϋ^μ. Πρεσβείας έν Πετρονπόλει. 4 870 

ΚΑΡΑΠΑΝΟΣ Κωνσταντίνος, τραπεζίτης έν Κ/πόλ•ι. 4862 

ΚΑΗΙΣ Νικόλαος, ελεγκτές τ%ς Εταιρίας τΰν Τροχιαδρόμων Ιν Κ/πόλει• 4 874 



'Ετος έ»λογϊΙς. 



4865 
487) 



ίλ(ΐ Αΰτοχρ. 'λστίρονχοπιίου. 



<861 
187( 
<86Ι 
4801 
(87) 



ιοιηοΓαϋνθ ρΓ0ΐ08ΐαηΙβ 1ν Κ/πδλιι. > 



<872 
4861 
4874 
4 864 
4874 



[ών Τροχ(θίρό(ίων Ιν Κ/πέΐΕ(. 



4874 
4864 
4874 
4874 
4868 



ίΐ9 ί» Κ/πίλη. 



4874 
4865 
4874 



4876 
4874 
4864 
4874 



4863 



»ς 



Έτος 2χ\ογΐ1ς. 
ΜΙΧΑΗΛ Ν. Μιχα^^λ, (μκορος <ν Σέ^^βης. 1 870 

ΜΟΚΟΤΒΙΑΝΝ ΑηάΓέ Όγ. βη ΡΙιϋοδορΗίβ. 1 863 

ΜΟΚΟΤΜΑΝΝ Α. Όγ. βη Μέάβοίηβ. 4871 

ΜΠΑΒΣΣΑΣ Ν. Ιλβγχτίΐς τϋί Γίν. Εταιρίας έν Κ/ΐϊίλ»ι. » 



Ν 

ΜΑΟΥΜ Γ. Ιατρός ίνΧ/κ^λ». 487< 
ΝΕΓΡΕΠΟΝΤΗΣ Ίωάννκς, ((Απορος ίν Βο|ΐβάν). 
ΝΕΗΤΣΟΓΑΟΥΣ Ζι&<πις, Εμπορος ίν Φιλιπ/πέλη. 
ΝΕΜΤΣΟΓΑΟΥΣ Ηιχ«;6λ, Ιμπορος ίν Φιλιπ/π^λη. » 

ΝΕΟΚΟΣΜΟΣ ΛιιμιΙίτριος, Ιμπορος έν Κ/π6λίΐ. 4 861 

ΝΙΚΟΚΑΒΟΥΡΑΣ Σ. Α. χαθιιρτ^ς <ν Κ/π^λκ. 4871 

ΝΙΚΟΑΑΐΔΗΣ Κ. Ιμπορος. 1864 

ΝΚΟΛΟΠΟΥΑΟΣ Ά9«νά«ιος, Ι(ΐιπορος ίν Άλ(ξαν}ρ((4^ 1 871 



» 
» 



Ο 

ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΗΣ Στέφανος, ((άπορος ίν Κ/πέλ(ΐ. 1871 

ΗυθΗΕ8, γρα|&|λατ«^ τις Άγγλιχϋς ΠρΜβ•(ας {ν Κ/π^λ». » 



Π 

ΠΑΛΑΑΚΗΣ ΧριβτοφΐΙς, Ιμπορος 2ν Κ/πέλ(ΐ. 1 862 

ΠΑΜΦΙΑΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ, Χωρ«π(«χοπος ΣταυροΚρο(&(ου. 1 864 

ΠΑΝΑΣ Α. Ιατρός 2ν Κ/π^λ(ΐ. 1 872 

ΠΑΝΤΑΖΗΣ Μιλτιά^γις, χαΟιιγιΗΐς ^ν τφ Έλλιιν. Αυχ((ι# χαΐ {δρυτ^ς αύτοΟ. 1 867 

ΠΑΝΤΖΙΡΗΣ Δημήτριος, Ιμπορος ίν Κ/πέλ(ΐ. 1871 
πανώριος κ. (μπορος {ν Κ/π6λ(ΐ. » 

ΠΑΠΠΑ Δανιήλ, Ιμπορος 2ν Κ/π6λ(ΐ. 1872 
ΠΑΟΑ Νικόλαος, (μπορος 2ν Φιλιπ/πέλκ. > 

ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ Κωνντανι^νος, Εμπορος 2ν Φιλιπ/πέλει. 1 871 
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Δημ^ίτριος, Ιατρός ίν Κ/π^λ(ΐ. » 

ΠΑΡΑΝΙΚΑΣ Ματθαίος, χα6γιγΐ)τίις έν Χαλχΐ)^($νι. 1 872 

ΠΑΡΑΝΙΚΑΣ Νιχ^λαος, λδάβχαλος έν Κ/π^λει. 1 871 

ΠΑΣΠΑΛΑΗΣ Αλέξανδρος, Εμπορος έν Κ/πέλ(ΐ. 1 870 

ΠΑΣΠΑΑΑΗΣ Δημιξτριος, τραπ(ζ(τΐΐς έν Κ/πέλ«. 1861 

ΠΑΣΠΑΛΑΗΣ Νιχόλαος, Εμπορος έν Κ/πέλει. 4871 

πασπάτης Αλέξανδρος, Ιατρ&ς έν Κ/π6λει. 4862 

ΠΑΥΛΙΤΗΣ Άργύριος, Εμπορος έν Φιλιπ/πόλίΐ. 4872 

ΠΒΡΔΙΚΙΔΗΣ Κ. Εμπορος έν Κ/πέλβι. 4874 



«872 
1874 
έϊ Κ/ιίλιι. • 



5.1«. 


)8ϊβ 




«884 




4888 


<ν ΐ/κ^ΐι•.. 


4864 


ί> (/•>»••. 


4874 


,,(,). 


» 



<κ. 4864 

>κ/ιι<λιι. 4865 

4869 
4868 
4872 
4874 



4878 

4874 
4β7ί 
4874 

■ 
Α(ή> Ενοριακοί Σχολΐς τ%ς Π«ν«γ1«ς. 4864 
ι (1 Κΐ-ίί^ί. 48ΰ« 

:τ«ΐ)«4ν ίν ϊ/ΐΒίλΒ. 4874 

4871 

1874 



^ 



%ν 



"Ετος ίχλογϋς. 

ΤΑΓΗΣ *Ανα<ττά<ιιος, χαθκιγητίις ίν «^ϋ^ ^βΧ'λην. λυχεί«^ μ\ Ι^υτης αύτοΟ. 1 869 

ΤΑΜΒΑΚΟΣ Ν. Δ. 2{Απορος <ν Κ/π^λ&ι. 4863 

ΤΑΞΗΣ Βασίλειος, {(Απορος έν Κ/π6λει. 1871 

ΤΑΗΗΣ Ιωάννης, λόγιος ίν Κ/π<λ8ΐ. 4872 

ταπεινός ^Αριστοτέλης, ϊμπορος <ν Κ/πόλει. » 

ΤΡΑΝΟΣ Έ(ΑΐΑανουΐλ, |ΐβσίτης Ιν Κ/ι:4λ«ι. 1870 

ΤΡΑΥΑΟΣ Π. Κ. 1(Αΐ«>ρος ίν Κ/π6λ8ΐ. 4874 

ΤΣΑΚΑΑΟΤΟΣ Ευστράτιος, χα9ηγητ4)ς ίν Ταΐ:γ«ν(<^. » 

ΤΣΕΡΟΝΗΣ Κωνσταντίνος, λκηγόρος ίν Κ/ινόλιι. * 

ΤΣΙΓΑΙΆΣ Ιϋχόλαος, {(άπορος ίν Κ/πόλει. 4868 

ΐΙΧΚΑΑΐαΤΗΣ Στέφανος, μεσίτης ίνΚ/•π;όλει. 4870 



Φ 

Φ1Α1ΠΠ0ΥΠ0ΑΕ0Σ ΝΕΟΦΥΤΟΣ. 4 873 



ΦΙ4ΙΙΙΠ0Β1ΤΣ Σωτι&ριος, (ριπορος. 



1^ 



ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ. 4 865 

ΧΑΣίαΤΗΣ Γεώργιος, χαΟηγητίις ίν τ$ Έλλην. Αυχείβ^ χβΛ 1$ρυτ*ς ιώτοΟ. 1 869 

ΧΒΝ Αεωνίδας, ϊηρσιογράφος ίν Κ/π6λει. 4 870 

ΧίΥΣΟΒΕΑΟΝΗΣ Αεωνί^ας, Ιμκιρος ίν Κ/ινέλε4. 4 969 



ΕΡΙΤΙΜΑ ΜΕΛΗ. 



Έτος έχλογϋς. 
ββ. τις Έλλ. ίν Λονδίνφ. 1864 



ί|λπορος ίν Κ/ιτέλ*!. 1871 

είδοΐΐη 0. Καθιιγ. Πβνιιης-. Ετδιλβίργης. 1866 

β. τις Έβν. Τραπέζης τϊίς Ελλάδος. 1871 

ίν Σ[ΐύρν»ι. 1863 

Πανιχχκδιΐ[ΐίοι> τΐίς ΓχλλΕκς. 1866 

)Πΐΐ8 άβ, Πρεοβίυτίις τίς Γαλλίας ίν Κ/πίλη. 1871 

Ιιι«θ. τίς ίν Άβίνακ Γαλλ. Εχολίς. 1868 

[•. τοΟ Πανβτητ- Βιέννγκ- 1870 

1.Ε ■'ΛΊβάϊιηΪΓ ιηβιηΙΐΓβ άβ Γ ώδΐίΐαΐ. 1 863 

, λόγιος. 1863 



). τοΟ Π(ριοδιχ«0 •Κ6νί8ΐΐΐ>. 1871 

α, πρωθυπουργός Ιν ΆγγλΙ^. 1 862 

ίοψινιχ^ς Πατριάρχης. 1 871 

ΑΪΤΟ ροΓρέΙαβΙ άβ Γ ΑοΒάέπιϊβ (1θ5 ϊηΒΟΓΪρΙϊοη 

βΐΐβδ ϊβΙΐΓβδ άβ Ρβτίδ. 1 86* 



38Γθη ίί Ναηογ. 1870 

ίβη ιηϊηΐ&ΐΓ6 άβ Ι' ίη8ΐΓαοΙίοιι ριώΠί^υβ. 1 863 



Ε 

"Ετος Ιχλογΐϊΐ. 

ΗΕΝΟΕΝ ΜΓ. ΒβοΓβΙοΓίο άβΐ ΙηβΙίΙαΙο άί ΟοΓΓβδροηάβηζδ ΑΓοΙιβοΙοβίοα. 1872 

ΕββΕΗ £ιηίΐ6 πιβπ>)ΐΓβ άε Ι' ίηβΐίΐηί <863 

ΕΙΟΗΤΗΑΙί ΟαδΙανβ ά', ιηθίηΙΐΓβ άβ 13 δοοίέΐέ λ5ία1ί(ΐα6 4 ΡϊΐΓΪδ. 1864 

ΕΤΤΕΜ Ραοΐΐα πρ. Ύπονργ&ς τοϋ £[ΐπορίοι> χαΐ τών δηρσΕων Εργων. 1865 

υ5ν£θυΕ ΟΙιιτΙβδ, ιηθηιϊ)Γβ άε Γ ΙηδΙϊΙαΙ, ρΓοίεβδεαΓ &« οοΠέβε' 

άε ΕΓαηοε. 1866 

είΓΕίαΟΣ Ηιιροιηηιιιινίς, Άρχιμ. <ν Κ/ιιίλη. 1863 



Ζ 

ΖΑΜΒΑΙ,ΟΙ Γ. χ.βτιγ. τίί Έλλ. «ιΐ λ.τιν. Γρα|ΐ. ίν Βινίιΐϊ. »87> 

ΖΛΡ1ΦΗΣ Γιώργιοΐ, Τραπεζίτης ίν Κ/π^λιι. 1863 

ΖΩΓΡΑΦΟΣ Χριιβτάχτ; Έφένδη;, τρ«π•ζ(τνις ίν Κ/π^λκ. ■ 



ΙΟΝΑΤΙΕ\ν (0έηέΓ3ΐ) .ρ«ι«. τί; •Ρ»»σ(«; !ν Κ/πίΧ•.. 1866 

ΙΣΤΡΙΑΣ Λώρ«. 1868 

ΙΟλΝΝΟΤ φίλιππος, χχθΐΐγ. τ^ς φιλοφοφ- ίν Αθήναις. 1863 



Κ 

ΚλλλΙΓλΣ Π., χαίιγ. ίν 'λβίνιις. 1871 

ΚΑΚΑ^ΕΑΝ ΤΗέοάοΓε ΒΪΙΙεΓ νοη Ο. γερουιιιαβτίις ίν Βιίνντ). 1872 

ΚλΣΤΟΡΧΗΣ ΕΜ1|>ιος, χιΟπγητίις ίν 'ΑΜνιις. 4871 

ΚλΦΤΑΝΤΖΟΓΑΟΓί Α. Άρχιτίχτω» ίν Άβίναις. • 

ΚΒΗΑΑ Πκφσ&ς, Ύπουργ&ς τΐίς π«ιδ(ΐας. > 

ΟΗΜδΤ, χαίηγητίις ίν Μονίχι». 1870 

ΚΙΚαΗΗΟΚΡ Α, άρχ..ολ<γος ίν Βίρολίν^. 1872 

κότΗΑΝΟΤΑΗΣ Στίφινος, χχθπγιιτίις ίν Άβίναις. 1863 

ΚΟνΡΤΙΟΣ Έρνίφΐος, χαθτ,γτιτϊις τοΟ Πκνεπΐ9τ))[λίου ίν Βερολΐνΐίΐ. 1870 



ΑΑΪΠΡΟΣ Π. Νομισριατολόγος ίν Άθηνζις. 1871 

Ι.ΑΥ0Ν8, ΐΛΓά πρΜ«€»τ)ις τίς Αγγλ. ίν ΓΛλ!^. 1865 

ΙΙΤΤΚέ ιηβιηΪΓε άβ Ι' ΙπδΙίΙαΙ. 186» 



'Ετος ίχλογίϊ. 

1869 

Ι'ΙηΒΐίΙηΙ. 1863 

»: ί« Κ/πέλη, <866 

Ο 

ιναις. Ι86? 



1872 
τΐ>ι>ργ({φ τής ηα;δ«ία{ έν 'λθ^νακ 
ρχτί; τοβ 'ΐ«Μρ. τών 'Εξ. (868 

λοΐιάέαιΐβ, ΚΓαηςΐιίδε, άογβη άβ 1» 
ΟδάθΡατϊδ. 1864 

«κ. 1871 



Ρ 



λλάϊος ίν Παρισίοΐΐ. 1863 

1869 
ις τίς Έλλάίος. 1864 

ΊηβΙϊΙαΙ. > 



Ι)Γβ άβ ΓΑ03)]έηιίε Ρηιη<;Εΐίβ6, ι|έ(>«1έ. 1868 
νο(αχ1ίς ίν ''ΑΗν««. 1867 

ι>8•1><. 1871 

1870 
^. (871 

63 έ Γ £οϊ)1β οοπααΐ βαρέτί^ι* . 18Ι&8 



Φ 

; 1ν Άθι^ναις. 



ΑΝΤΕΡΚΤΕΛΛΟΝΤΑ ΜΕΛΗ. 



Ρ9«9ν9«««Ι 



"Βτος ίχλογΙΙς. 
ΑΒΒΟΤ Έ^ρίχος, Ι|ΑΐΓθρος έν θε^σαλονίχη. 4869 

ΑΒΑΟΤΛΑΑΧ Βέης, Ιατρ^^ς Ιν Κ/πέλει. 4864 

ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ Τΐ)λέ(Ααχος, χτηματίας έν Κ£(^. 4 863 

ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗΣ Λέανδρος, χα0»γν)τ4ς έν 'Ιερουσαλι({Α. » 

ΑΡΓΤΡΟΠΟΥΛΟΓ Β. χαθυγητίϊς έν •Αλ«ξανδρε{(?. 4 872 



ΒΑΛΕΤΤΛΣ Ι. ίν λον^ίνφ. 1865 

ΒΒΑΕΓΜΛύΝ ΑΝΘΙΜΟΣ. 4 868 

ΒΒΑΟΤΔΗΣ Ι. λόγιος έν ΒενβτΙ^. 4871 

ΒΑΑΒΙΑΝΟΣ Ν. Νιχ^τας έν Άμοργ^. 4 864 

ΒΑΑΧΟΣ Άγγελος, λόγιος έν 'Α64ν<»<• 4870 
ΒΕΗΤΗΕΚΑΐΙΟ Γ•ν. Γραμ,ματει^ς τΐ^ς έν Άλγβρίγ χλΐ(ΐ.ατολογικ!|ς ξταιρίας. 



ΙΈύΡΓΙΑΑΗΣ Ν. {ατρλς έν Κ/πόλει. 4 863 

ΟΙΟΕΙ. ΟΙίαΓίβδ Α. λόγιος έν Παρΐφ(οις. 4867 

()00Ι<0 πρώιιν λευθυντης <τοΟ ΑδτοκρατοΜΚοΟ Μουσείου. 4874 

ΓΟΥΑΑΣ Άνας-. Ιατρός έν Άθ^ίναις. 4 864 

ΓΡΗΓΟΡΑΣ Γερ(λαν&ς Άρχιμανδρ. έν Αειψ(?. 4 863 

ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ Α. χαθηγητίις έν Κ/πόλει. 1864 



4ΑΚ0Ν Δ. («τρός. 4873 



4861 



4870 
4803 



4863 

> 
4870 





4870 
4863 
4870 




4863 




<8β$ 




4861 


Ζοοϋ. 


4870 




4865 


1ν ΠαρισΕοΐΐ. 


4867 
4861 



4874 

» 
4864 



ΑΕΙΒΑΔΑΣ βεαγένιις Δ. τ%ς φιλοσοφίας. 4863 

ΙΕΟΝΑΚΟΙ Οίοναηηί, φαρμαχοποώς εν Κερχύρα. 1874 

ΑΒΟΝΤΙΑΣ Σαπφώ, λευθύντρια του Παρθεναγωγείου Σ(λύρνΐίΐς. 4872 

ΑΓΚΟΥΡΓΟΣ Αλέξανδρος, Μητροπολίτης Σόρου χαΐ Τ^νου. 4863 



Μ 

ΜΑΝΑΡΗΣ Σπυρίδων, γυ[ΐ.να<ηάρχης 2ν 'Ιωαννίνοις. 4863 

ΜΟΝΤΑΝΙ ΡίβΓΓβ, υποίιευθυντίϊς του Αυτοχρ. Άστεροσχοπείου. 4 866 

ΜΟΡΑΟΣ Σα{ΐ.ουι&λ, δημοσιογράφος έν Κερχυρ^. 4864 



Ν 

♦ 

ΝΑΓΓ0Σ 'Αν)ρέα«. 4867 

ΝΕΧΑΜΟΤΛΗΣ Ίαβ^ψ, ^μο<ηογ(>άφοζ Ιν Κι^κύ^. 4 864 



Β 



ΞλΝΘΟΠΟΤλΟΣ ΚωνβταντΙνος, γυ{ΐ.ναβιάρχΐ|( έν Σ(ΐύρνΐ|ΐ. 4863 



Ο 

ΟΙΚΟΜΟΜΟΤ ηχναγιώτγις, χαθκρΉις έν Κιρχύρ^. 4 868 

Π 

ΠΑΝΤΑΖΙΔΗΣ. Ι. χαθνιγγιτ{)« έν Αθήναις. 4863 

ΠΑΟλΙΈΟΡΠΟΥ Γ. διδάσκαλος. 4874 

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Μ. (ατρλ; έν θκ(τβαλον(χΐι. 4863 

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Χρϋστος. 4864 

ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥΣ Κλίάνθιις, λόγιος έν Βρ«ίλ(?. 4 874 

ΠΕΤΡ1ΔΗΣ Λ. λίγιος έν Λαχωνί^. 4864 

ΠΙΕΡΙΔΗΣ, έν Κόπρφ. < 874 

ΠΟΠ Κωνοταννίνος, Γβν. Πρόξινος τίΐς Έλλάίος. 4^6* 



ΡΑΛΛΗΣ Ν. Ι. χαθκΐγκ'Ηις έν Πίργάριφ. <872 

ΡΑΜΜΟΣ Ι. χβθηγχΉις έν Ά9ι4ν*ις. <874 



Δ 



ΙΑΘΑΣ Κ»νφΤανττνο;, ιίρχαςο\^γο4. 1 868 

ΙΑΕΚΟΠΟΓΛΟΪ Κ. Πρίξινο: τ«( Έλλάίος. ) 870 

ΣΚΟΡΑΕΛΗΣ Βλάηο:, χιβιγητής ίν Φαιπ/ϋΛιι. <868 

ΣΚΪΑΙΤΣΗΣ 1. δημοσιογράφοι ίν Τιργίατιι. 4863 

ΣΤΑΜΑΤΙΑΑΗΣ Έπ2μεινιΙ>ν8«ι, λ<γιΟΐ. 4867 

ΣΓΜΒΟΥΑΙΑΗΪ Γώργ.ος, ΙατρΙς ί» ΠιτρουπΛιι. •. > 

ΣΧΑ1ΕΜΑΝΝ Έρ^Ιχο! Αρ. τ«ς φ.ίοιοφίίΐί. 1871 

ΙΝΙΤΗΣ Α. «χοΧάρχπ! ίν 'Αρττι. 1871 



ΙΑΗΣ -ΗΙίχ, κιΟιιγιπί:: ίν ΧάΧχιι. 4861 

ΦΤΑΑΗΣ Κ. 1878 

ΦΪΑΑΙΑΗΣ Ν. 1863 



4ΗΣ Άβανάβιος, χαβηγητίς Ιν Ήπιίρίρ. 1863 

νφΕΓΣ Χ. Ν. τοπογράφος έ» ΆΘΑνκις. • 1864 



ΤΝΙΑΑΗΣ Β. 1ατρ&; 1ν Κ/πίΧ». 



ΙΣ Κ. χαθηγιιτίΐΐ έν Άδριανουπ^λκι 



πΜίι ιγ- μιτΑ 14 ΑΙΒΑΖΙΑΗΣ γράφί 
Νιχ^λαοΐ- 

[ι ΙΒ* <ηλί$ι, εΕ( τ4 στοιχϊΐον Ι πρ^οΟις τ4, 
ΙΟΗΑΜ ΗΛΙμΠ, γραμμή•»! τ«ς Άγγ%. πριο€ι(<« Ιν Κ/ιί1ι•ι. 1872 



χς' 



ΕΥΕΡΓΕΤΑΙ(α). 



ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ ΕΦΕΝΔΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ. 
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ζαρίφης. 
ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΝΕΓΡΕΠΟΝΤΗΣ. 



ΔβΡΗΤΑΙ (α). 



ΑΥΤΟΚΡ. ΟΘΩΜ. ΤΡΑΠΕΖΑ. 

ΓΕΝ. ΕΤΑΙΡΙΑ ΤΟΪ ΟΘΩΜ. ΚΡΑΤΟΥΣ. 

Ζ. ΣΤΕΦΑΝΟΒΙΚ. 

ΑΝΛΡΕΑΣ ΒΑΛΛΙΑΝΟΣ. 

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΡΩΝΙΟΣ. 

ΑΥΣΤΡ0Τ0ΥΡΚ1ΚΗ ΠΙΣΤΩΣΙΣ. 

ΚΩΝΣΤ. ΔΟΣΙΟΣ. 

ΠΑΝΤΙΑΣ ΣΕΚΙΑΡΗΣ. 

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΑΛΛΗΣ. 

ΘΕΟΔ. Α. ΜΑΥΡΟΓΟΡΔΑΤΟΣ. 

ΚΩΝΣΤ. ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ. 

ΒΑΣ. ΣΟΥΒΑΤΖΟΓΑΟΥΣ. 

θ. χβΐ Β. ΣΟΥΒΑΤΖΟΓΛΟΥΣ χ«1 Σα. 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΕΒΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ. 

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΒΛΑΣΤΟΣ. 

ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΥΓΓΡΟΣ. 

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΚΟΥΛΟΥΔΗΣ. 

ΑΝΑΣΤ. ΗΦΑΙΣΤΙΔΗΣ. 



(α) 'Κι &ρ6ρα τοΟ ΚανονινμοΟ 80 — 84 . 



»^ 



ΚΟ^ΜΗΤΟΡΕΙ 



χοτά τί 1871—72. 



ΙΙρόίάρρΐ 

Γίτ. Γραμματ$ύζ 
Ειδ. Γραμμοΐίύς 
Ταμίας 
ΒιβΛίοψύΛαξ 



Κ. ΚΑΡΑΠΑΝΟΣ. 
2. ΖαΡΡΑΦΟΣ. 

Ι. Δ. Αριστοκλής. 

Γ. ΧΑΣΙΟΤΗΣ. 
Ν. ΤΣΙΓΑΡΑΣ. 
Ι. ΓΚΙΟΝ. 
Α. ΜΑΪΡΟΓΕΝΗΣ. 



ΜΕΛΗ ΔΙΑΡΚβΝ ΕΠΙΤΡΟΠΠΝ. 

χβτά τό 1871—72. 



Α'. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ. 

Ξ. ΖΩΓΡΑΦΟΣ Πρόίύζος. 
Δ. ΠΑΣΠΑΑΛΗΣ. 
Σ. ΣΚΟΪΛΟΥΔΗΣ. 
Ζ. ΑΑΕΒΑΝΔΡΙΔΗΣ. 
Κ. ΑΝΘΟΠΟΓΑΟΣ. 

Α. Βερναρδάκης. 

Ι. ΓΚΙΟΝ Γα/ί/οΓ. 



Β'. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ. 



Α. ΤΑΓΗΣ ΙΤρόιάρος. 

Η. ΒΑΣΙΑΔΗΣ. 

Γ. ΣΟΦΟΚΛΗΣ. 

Γ. ΧΑΣίαΤΗΣ Γ^^. Γραμμαζίύζ. 

Ν. ΤΣΙΓΑΡΑΣ Εΐό. Γραμμαΐίός. 

Γ. ΑΡΙΣΤΑΡΧΗΣ Γρα^ματφ, 



χΟ' 



Γ. εΚΠ^αΔΕΤΤΙΚΗΣ. 

Ι. Δ. ΑΡΙΪΤΟΚΛΒΪ ΙΤρόιό^οζ. 

Η. ΒΛΣΙΑΔΗΣ. 

Κ. ΚΑΡΑΘΈΟΛΟΡΗ. 

Α. ΒΑΦΙΑΔΗΣ. 

Κ. ΚΑΑΑΙΑΔΒΣ. 

Β. ΠΥΑΑΔΒΣ. 

Σ. ΒΟΥΤΪΡΑΣ. 

Μ. ΠΑΡΑΝΙΚΑΣ. 



Δ'. ΦΙλΟλΟΓΙΚΗΣ. 



Η. ΒΑΣΙΑΔΗΣ Πρόεόροζ. 

Γ. ΣΟΦΟΚΛΗΣ. 

Α. ΤΑΓΗΣ. 

ΣΤ. Κ. ΚΑΡΑΘΕΟΔύΡΗ. 

Μ. ΠΑΝΤΑΖΗΣ. 

Γ. ΧΑΣΙΟΤΗΣ. 

ΣΤ. ΒΟΥΤΥΡΑΣ. 

Γ. ΑΑΖΟΠΟΥΛΟΣ. 

Μ. ΠΑΡΑΝΙΚΑΣ. 



Ε'. ΑΡΧλΙΟλΟΓΙΚΗΣ. 



Σ. ΑΡΙ ΣΤ ΑΡΧΗΣ Πρόιΰρσι:. 

^. ΜΙΙ.Ι.ΙΝΟΕΝ. 
Α. ΜΟΚΟΤΜΑΝΝ. 
ΡΗ. ϋβΤΗΙΕΚ. 

Α. Γ. πασπάτης. 

ΚΩΝΣΤ. ΣΤΕΦ. ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗΣ. 

Α. ΜΟΚΟΤΜΑΝΝ («««). 
βΟΗΚΟΕΟΕΚ. 

Α. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ. 

Α. Βερναρδάκης Γ^αμίέοκύς, 



ς' ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ. 

Α. Γ. πασπάτης Πρ<ίίάροζ. 

ΑΑΕΞ. ΚΑΡΑΘΕΟΑΟΡΗ. 

Α. ΣΠΑΘΑΡΗΣ. 

Α. ΒΑΦΙΑΔΗΣ. 

£. ΖΩΓΡΑΦΟΣ. 

ΑΒΑΟΥΑΑΑΧ-ΒΕΗΣ. 

Σ. ΜΑΥΡΟΓΕΝΗΣ. 

Α. κουμπάρες. 

Β. ΣΑΡΑΚίαΤΗΣ. 

Α. ΖΟΗΡΟΣ Γ(αμματ»ύς. 



\ 



ο 

ΕΝ ΚΩΝΟΆΜΠΝΟΥΠΟΛΕΙ 

ΕΑΑΗΝΙΚΟΣ ΦΙΑΟΑΟΠΚΟΣ 1ΓΑΑ0Γ0Σ 



ΑΠΟ ΜαΙΟΤ 1871 ΜΕΧΡΙ ΜΛΪΟΤ 1872 



ΤΟΜΟΣ Τ*. 



ΠΕΡΙ ΤΗί ΚΑΤΑ ΤΟΥ^ ΑΡΑΒΑί 

ΧΥΜΙΑ^ 



Α'. 



01 πλείστοι τ&ν τςι^Χ Χυμία^ς γραψάντων εν- 
λέτριψαν περί τάς γνω^άς έχε(νας τ^ίς λέξεως 
χν/ιία χαραγωγάς, εΐτε έχ τοΰ όν6ριατος χνμία^ 
δπερ χατά Πλούταρχον (1), παρΆίγυπτΙοις έ- 
δηλου τδ (χέλαν τοΟ δφθαλ(ΐ.οΟ, εϊτε έχτοΟ ^ίί- 
/<α, χατά Βορ|^(χιον (3), δπερ ην τ6 βιβλίον, έν 
φ οί άγγελοι έδΐΧασχον τάς θυγατέρας των αν- 
θρώπων, εΐτε ίχ των χοπτιχδ^ν λέξεων χΒμ-ι 
(γί (ΐ,έλαινα) (3), εϊτε πάλιν έχ τϋς Χ%μίας^ 
χώρας του Χά(χ. (4), % έχ τϋς Χέ{Α|Αΐδος (5) π^ 
λεως τ^Ις θηβάίδος (6). 



(1) Πκρ\ Ίσιδος. 

(9) ΟΙα. ΒοπήΰΙιϋ άβ οΓία βΐ ρΓο^βδδΰ οΐιβιηί&β. 

Βί1»Ιίθ11ΐβ€& ΜΑη£6ΐί, ι6μ. Λ\ α. 8. 

(3) Ι. 'Αλ•ξανδρ(8ο», ΊντορΙα τ)\ς Χημκίας. Βιέν- 
νη. 4869. ιΐς 8ον. 9. 44. 

(4) ΓβΓά. ΗοβΓβΓ ΗίδΙοΪΓβ άβ Ια ΟΙιίιηίβ. 2 τ<5- 

μοι. »1( 8ον. έν Ποιριβ(ο(ς. 4848 — 3. τόμ. Α'. 9. 31. 

(5) Αυτόθι. 

(6) Τό χαθ' ήμβ;, ήθέλομιν παραδ•;^θιΤ μβχά πολ- 
λ&ν &λλοιιν τήν λέξιν Χομ(α έκ τοΟ χυμός, διότι ή 
ετυμολογία αΟτη πλιονιχτιΤ χατά τοΟτο τουλάχιστον, 
ώς Ιγοονβ σημβνίαν άνάλογον τφ χομιχφ έπΐ9τ/ιμΊ[}, 
δηλαοή ώς εκφράζουσα τήν αρχήν χ9^ς Χυμ(ας, ής 
τίνος «ι πρβ^ται πράξκις χαΐ σχιυασίαι έγένοντο διά 
τοΟ χομοΟ τ(ϋν βοτάνων, πολύ άργότιρον ανακαλυφθεί- 
σ&ν προς νυμιτλήρωσιν τΐ^ς επιστήμης τΦν όρυχτ(ϋν τβ 
χαΐ ζω'(χΑν ο6σι(&ν, Ινφ οΰτι τό βιβλίον Ινφ έδιδα- 
•χοντο αΐ θογατέρις τΦν ανθρώπων, οΰτι ή 
μέλαιν• γ1^, οΟτ« τό μέλαν τοΟ όιρθαλμοΟ χτλ. 
Ιχοο9( τίνα σχέσιν προς τήν Χυμ(αν. '£χτός τούτου ή 
λέξις ΧυμΙα άπαντβται μόνον μβτά Χριστόν* πρό 
ΧριστοΟ, ώς χαΐ μκτά έν(οτκ, έχνλιΤτο ή Επιστήμη^ 
*1ιρά Τέχνη, θι(β Επιστήμη, Απόκρυφος Ε- 
πιστήμη, Τέχνη τοΟ θώθ ή τοΟ ΈρμοΟ, χτλ. *Η λέ- 
ξις Χομ(α ούχ 9[ν παρ^ &πβσιν έχ σομφώνου παραδε- 

(ΕΛ^ιΗI1. ΦΙΑΟΛΟΓ« ΣΤΑΑΟΓΟΣ. ΤΟΜΟΣ 



Οί δέ |Αεταγενές•εροι "Αραβες ϊχουσι χαΐ αυ- 
τοί ώς πρδς την λέξιν χυ(Λία τους Βο^^ιχΙους, 
τους Κονριγγίους χαΐ Κίρχερας α&τών, χαθίτι, 
χατ' αδτούς, ή λέξις χυμία 1^ίΓ(*ιμΊ«)> έχ του 

-^^(χεϊιι,ους) χνμ6ς παραγόμενη, δλως άρα- 

βιχ6ν παρίστησι χαραχτϋρα, οΐ δ' "Βλληνες ά- 
δίχως πάνυ έοφετερίσθηοαν τ^ν τε χψΐά χαΐ 
τόν χεψούς, 'λλλ' δλίγα τινά άρχοΟσι, νομί- 
ζοριεν, πρλς ίπανέρθωσιν τούτων, ώς έξής' 

Οί "Αραβες, δτε παρεΧέχθησαν τά έπιςτίμο- 
νιχά των Έλλτάνων συςτίματα, συμπαρεδέχθη- 
σαν χαΐ πολλάς έλληνιχάς λέξεις, &τε (Χ'ίι υπάρ- 
χοντος ϊτι παρ' αώτοϊς έτερου έπΙ τούτί^ χα- 

ταλληλου δρου, ώς λ. χ. τάς λέξεις \^'^^:!^3^ 
(ίχιανο^ς) ώχεανίς, Λ^^^ (μπουχαλεμούν) χα- 

μαιλέων, ί^ϋ, (4) (τελίνα) ?1 Α^ (2) (δελί- 

^εΟ? ^ ^-Αΐΰ» (3) (-ϊελΕνες), δπερ έστΙν ί τοΟ 
Αιοσχορίδου τελλίνη (4), ,-^ ί| ^• (νίφτ % 

νάφτ) νάφθα (5), ^ : (νερτζίς) νάρχισσος (6), 
0..1;1ΐ1 (άχάντιουν) άχάνθιον, αχανθα, )^\ (έγ- 
χίλ) άγχύλιον, ^ν !α^\ (ές-ουρλάμπ) άς-ρολά- 
βιον, ^^ αί (μπούλιμους) βούλιμος, βουλιμία, 
Ι.ε'έ (χαλιμία) χαδμεΐα, ^^,^(χΙού*ουμπ)χύβος, 
^Ι (έθΐρ) αίθτζρ, ,^^]α^\ (ίστουρί) Ιστορία, 

^^^^^ (λίταργους) λίθαργος, λιθαργία, αΙλ' 



δβγμένη, ώ; βλέπομιν' άλλ* έπΙ τέλου; τό δνομα Χ 9- 
μ(α ΰπ•ρ(σχυσεν. 



(4) ^ί1α^ό;\ λέξις 

(2) Αύτό"θι. * 
(3^ Αυτόθι. 

(4) Διοσκορ(δου Βιβλ. Β'. χβφ. ή. 

(5) Αέζις έν χρήσει παράτοΤς άρχβίοις "'Ελλησιν, α- 
παντάται δέ χαΐ παρά Πλοοτάρχφ. 

(6) λ. έλλ, παρά το9 ναρχάω χατά Γαζ^. 



2 Ο ΕΝ Κ/σ. ΕλλΗΝ• ΦΙλΟλΟΓίΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 

(λί|χφα) λέ[ΐ.φος, ^^^^ (λαχσικί)ν) λεξικών, 
^Αΐ>1ώ• (ρκνατίς) (Λαγνίτης (1), ^Γ: 



τεκη) ιχας^χη, " ^ (ρυσικί) ρυσικ^ί,,|^^^^^ 
(σαφσετέ % σαφιστί) σόφισρ,α, ^^^.^ (φεϊλο- 
σ^φ) φιλόσοφος, 3^^^ι^ (σιδερίτις) ^ιΧηρί- 

'^«> 0^>ί (τιριάκ) θηριακη, ^Ι^ί ^^) (η•^ο«- 
ρίτις) ιτυρίτης λίθος, ^^^Ι ^^^\ (άργάν άρ- 
γνούν) ίργανον, ^3^'^5•*^ (^^δη-ουλ-κεί- 

|Λ.ούς) κακόχυμον (2) κτλ. ως καΐ ιχετέττειτα αί 
βυζαντινϋς έποχίς λέξεις (3) ;;^\^ %\. ^^|_^1, 

(ταρ&κΐ πλ. (τεβαρίκ) θώραξ (4), -^ υ^ά (5) 

(κανταριέ) κοντάριον, .\;• (6) (ζουννάρ) ζωνά- 

ριον. Άλλα τά πλε(ω περιττά, καθότι ή (ΐ,εγα- 
λειτέρα ιτερί τούτου άπόθειζίς έστιν, δτι ή λέ- 
ξις χυμία έν |ΐ.έν τοΙς άραβικοΤς συγγρά|ΐ.(λα<χιν 
άιτανταται τ6 πρώτον κατά τί>ν Η'. αιώνα (7), 
έν δέ τοϊς έλληνικοΤς •ίΧη ττερί τα αέσα τοΟ Α'. 
(Χ. Χ. αιώνος (8)' ώστε δέον ή λέςις \^ (κι- 

|ΐΐά) ίνα θεωρϋται ως έκ του ελληνικού χυμί^ 
παραγο|ΐέν7ΐ. 

Άφ' έτερου γενικώς νομίζεται πάλιν, δτι ή 
λέζις οΛ-χυμια σύγκειται έκ τοΟ αραβικού άρ- 
θρου \\ (ελ) καΐ τϋς λέξεως \..£) (κιριςά) χυμ,ία, 



(1) λ. έλλ. έκ τοΟ ονόματος τΐ^β επαρχία;, έν φ Ευ- 
ρέθη (Μαγνηα(α). 

(2) Σόνθιτον έχ τοΟ ^^ εναντίον χαΐ τοβ ^^Ο 

χομός. ΤοΟτο απήντησα έν τ^ αραβική μεταφράσει τ(&ν 
409 χαΐ 440 κεφαλαίων τοΟ Β'. βιβλίοο τοΟ Διοσκο- 
ρ($οο, χβιρογράφψ λίαν σπανίφ καΐ πολυτίμφ, ^ανει- 
σθέντι μοι παρά τοΟ εύγενοΟ; χαΐ μουσοτραφοΟς Αχ- 
μέτ Φεβζ9^ Έφέν^η. 

(3) Τάς λέξεις ταύτας έδιδάχθησαν οΐ Άραβες κατά 
το6ς προς Βυζαντινο&ς πολέμους αυτών. 

(4) Αέξις αναφερομένη υπό τοΟ Άραβας (στοριχοΟ 



Μαχριζΐ^ λί^ϋΐ* Α-* ^3^Ι^1»> *•^* ^* "^^^ ^• 

Ηβίη&Ιΐά ές-Ιν ή ελληνική θώραζ (§. άβ δ&εγ, ΟΙΐΓβ- 
δίοιηβιϋιίβ ΛΤ9\)β. 3. τόμοι^ 4886. εΙς 8ον. τόμ. Α'. 
σ. 27δ). 
(5^ Αυτόθι. 

(6) Διά τΐ^ς λέξεως ζοοννάρ έννοοΟσι πρό παντός 
&λλου τήν τΑν χριστιανών Ιερέων ζώνην. 

(7) Τ'άρχαιότβρα χυμιχά συγγράμματα τβ&ν Αρά- 
βων ιΐσΐ τά τοΟ Τζαμπίρ, έν ο7ς πρώτον αναφέρεται ή 
λέξις ΰΐυιηία• 

(8) Πλουτάρχοο περί 'Ισιβος. 



κα\ δτι τ'))ν 'Ιεράν Τέχνην (4), ούτως οΐ *Αρα- 
βες πρώτοι έκάλεσαν. 

ΟύδεΙς συγγραφεύς πρί> τοϋ Ε'. αιώνος ποιεί- 
ται μνείαν τ^ς λέξεως ΑΑΧΥΜΙΑ, ήτις απαν- 
τάται τδ πρώτον Ιν τινι αστρολογική πραγμα- 
τεία του κατά τδν Ε'. α2ώνα γράφοντος Ιου- 
λίου Φιρμίκου τοΟ Ηατ^^ρνου (2). Άλλα πόθεν 
αρά γε δ Φίρμικος ήρύσθη τίϊν λέξιν ταύτην; 
Τούτο νομίζομεν δύναται να έξηγηθ^ ούτως* 

Ό Φίρμικος συνέγραψε την άστρολογικην 
αύτοϋ πραγματείαν μεγάλως ωφεληθείς έκ των 
μετά Χαλοαίων καΐ Περσών σχέσεων αύτου, ως 
φαίνεται έκ τών χαλδαΐκών καΐ ζενδικών λέ- 
ξεων, ων τ& σύγγραμμα αύτοΟ βρίθει. Πιθανώς 
οί άλχυμισταΐ τών Χαλδαίων είχον κατά τίϊν 
έποχήν τοΟ Φιρμίκου, % καΐ πρίν, παραδεχθεί 
τί)ν άρτισύστατον καΐ νεογενή λέξιν χνμία, ίί 
έχρώντο πρδς ίκφρασιν τίς Τέχνης του θώθ' 
έρωτ^σαντος δέ του Φιρμίκου τους έν έκείναις 
τοΛς χώραις άλχυμις-άς ποία ί έπιςτήμτο αυτών, 
άπεκρίθησαν αίτώ Ή ΧΥΜίΑ (χαλ-χυμία % 
χαλ-χεμία). Ό Φίρμικος άγνοών την χαλοαΐκίΐν 
γλώσσαν, καΐ μίι έννοών κατά συνέιρειαν τί|ν 
σημασίαντοΟχαλδαΐκου άρθρου χάλ, έθεώρησεν 
ως μίαν καΐ τί^ν α6τ))ν λέξιν τύ τε άρθρον καΐ 
τ6 ^νομα, καΐ ως δρον, δι' ο& δ^ίθεν έν Άσί^ ώ- 
ριζον τ•)ιν του Τρισμεγίστου Έρμου τεχνών. 

Άλλ* δ ΦΙρμικος μύνην τίιν λέξιν χυμία δεν 
έσύγχυσε μετά τοΟ άρθρου χάΑ' πολλάς £λλας 
έλληνικάς τε καΐ λατινικάς λέξεις μετά χ&λ- 
δαΐκών ΐί ζενδικών άρθρων καΐ λέξεων συγχέει, 
καΐ ούτως, ού μύνον δίδει υπονοίας περί τΐίς 
γνησιύτητος τίς λέξεως ά^χυμία^ άλλ' ϊτι καΐ 
πείθει ήμ&ς περί τϋς τών ^ηθεισών γλωσσών 
αγνοίας αυτοΟ. 

Τ'})ν λέξιν ουν άΑχυμία οΐ μίν μί] εκδότες 
τάς άνατολικάς γλώσσας παρεδέχθησαν ώς γνη- 
σίαν, καΐ έξτίπλωσαν, μηδεν&ς τίϊν πτιγί)ν αύτϋς 
έξετάσαντος' οί δ' Άραβες έδιδάχθησαν σύν τη 
ψευδεπιση^μη καΐ τίν παραδοξογενϋ αύτϊς δ- 
ρον, καΐ έξήπλωσαν αυτ&ν μετέττειτα ώς λογι- 
κάτατον, καθ6 σημαίνοντα δτι < ή Έρμιοτικί) 
Τέχνη έτίν Η ΧΥΜΙΑ, ίτοι ή κατ' έξοχίιν Χυ- 
μία (3). 

Ούτω λοιπόν τξ λέξις ά^χυμία^ ί έκ τοΟ ^η• 
θέντος πιθανοΟ σφάλματος Ιουλίου Φιομίκου 
τοΟ Ματτίρνου γεννηθείσα, ούκ έστΙ χαλοαϊκδς 



(1) Δηλ. τήν έρμητιχήν. 

(8) ^α1^^ Ρίππίοΐ ΜαΙβΓηί, Μ&ΙΙι. Βιβλ. Γ'. }(ΐφ. ιέ. 
(3) Ρ. Ι^. ^&^ού 0υηο8ί1έ8 άββ 8θίβηο68 0€(πι1* 
Ι6δ. Ραηδ. 4862. •1ς 48ον σ. 4. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡΑΒΑΣ ΧΥΜΙΑΣ 



δρος τις Έρ|χ7ϊτιχϋς Τέχνης, -ηκιστα δΐ αραβι- 
κές, άλλ' έλληνοχαλδαΐχη λέξις ανύπαρκτος εν 
τώχαλδαΐχω λεζιχφ, χαΐ έχ παρεννοι&σεως % ά- 
χροσεξίας γεννταβείσα, ήτις, ίν ιταρόδί^ λέγο- 
Ι^εν, δέον ίνα λα(^βάνη άντΙ ψιλ^Ις δασείαν, χα- 
Θ6τι ή πρώτγ) αύτ^ΐς συλλαβιϋ, ει χαΐ υπλ τοΟ 
Φιρ|Α.(χου πρόσθετος, ίστί τ6 χαλδαΐχ^ν άρθρον 
^ά.ν, ούχΙ οΐ τλ χοινώς νοαιζέαενον άραοιχον 
α./, λα τους λόγους, ο&ς ^οη έςεθέ[Λεθα. 

Άλλ' αΐ λέξεις χνΐ£ΐα χαΐ άΑχομία έν τ5} πα- 
ραγωγί^ (ΐ6νον αυτ&ν δίν τταρουσιάζουσι τάς 
|]ΐ6νας &υ<τχολ(ας* ίτερ6ν τι 6αο(ως σττουδαΐον 
(λένει σχοτεινέν, τ^ ζι/1ηπ|ΐ.α οηλαίη της συγ- 

ίύσεως τϋς αληθούς έπιστ]^|λης |ΐετά τ^ς ψευ- 
επιντη^ΑΥίς παρά τοΙς [χ.ωα[ΐ.εθανιχοΐς λαοΐς. 

01 πλιΡίστοι των συγγραφέων των Αράβων, 
χαΐ γενιχώς τίΐς Άνατολίίς, δρίζουσι την Χυ- 

(ΐ.ίαν χαΐ Άλχυρι(αν ίιά (ΐόνης τϋς λέξεως \^^ 

(Κΐ(ΐ.ςά). ΤοΟτο ίίθελε τις εϊπτι ιτροιίρχετο έχ 
τοΟ 2τι ή Άλχυ(ΐ(α ην ^^ Χυ(ΐ.(α του μέσου αίώ- 
νος' έχ τοΟ δτι οι άλχυ|ΐ.ισταΙ ίΐν έγνώριζον, 
ί| ίέν άνεγνώριζον άλλην χυ[ΐ.1αν ?ι τίιν 'Αλχυ- 
[ΐίαν, λ^ χαΐ Χυ(ΐ.(αν άπεχάλουν την Έρ{Αητι- 
χίϊν Τέχνην. Τίς γνώμιης ταύτης -ίμιεθα χαΐ ή- 
[λεΤς, πρΙν % λάβω[Λεν γνώσιν, δτι τινές τών Α- 
ράβων ειχον ΐΐδη ποιι/ΐσει διάχρισιν {ΐχταζύ τής 
Χυμ(ας χαΐ τϋς Άλχυ^ιΙας, την [Λεν άληθΐ) ΐρ 

ι^^ έΐΓΐστΑ(ΐην τίς Χυ[ΐ.(ας βνομάζοντες, τίιν 

ϊέ ψευδϋ, απλώς υί* χ^ιχίαν* εΙς Χέ τών συγ- 

γραφέων τούτων έστΙ χαι δ χατά τά 730 ά- 
Χ[ΐΑ9ας Έλ-Σινίϋ (4), δστις πρ6ς τούτοις, έπΙ 
τλ έπιςΊπριονιχώτερον βαλζων, χαλεΤ ώς έπΙ τ2> 
πλείστον τ'ίιν Χυμίαν διά δύω συνά[ΐ.α λέξεων 

1^^*«-|^ι (Κΐ{ΐ.ςά-ου-Σΐ{Λςά). Είς τούτο Χέ ούχ 

έστΙ |ΐδνος, χαθέτι πολλοί τών Αράβων χυ|Λΐ- 
χών ώνέριασαν την Χυ|Λ(αν δια τών δύω τούτων 
λέξεων (ί) διαιρουντες τίϊν Χυ[χ.(αν είς βοτανι- 
χην χαΐ μεταλλιχτ^ν* χαΐ την [ΐέν, βοτανοχυ[Αΐαν 

2νο(&άζουσι 1^^(κί|ϋ.ςά) έχ τού έλληνιχου χυ• 

|ΐιλς παραδεχδ(ΐ.ενοι (3), τ'ίιν δέ, βρυχτοχυ|Λ(αν 

Ιβ-• (<ΛΚΊλ) έ* τοΟ ::,\.1^ ^ ^ (<ια(Α σαριάτ) πα- 
••• Γ 

ράγοντες, δπερ τάς (ΐεταλλίτιδας φλέβας έρι- 



φα(νει (1), ώστε χατά τους συγγραφείς τού- 
τους ή έπιστΊά(ΐ.η τ91ς Χυμ(ας χαθαρώς ο6χ εκ- 
φράζεται, εί(ΐ.η διά τών δύω τούτων λέξεων, ώς 
έπιστι^[ΐ.η περιστρεφο[λένη είς σχευασίας φυτι- 
χάς τε χαΐ έρυχτάς. Άλλα χρέος άπαρα(τητον 
ή[Αών θεωροΟ[Λεν, ίνα ύπο[Λνησω[ΐ.εν, δτι υπάρ- 

χουσι χαΐ δύω τινές ψευδεπιστηααι ί^^^^υί 

(Κΐ|ζ.ςά-ου-Σιρ.ςά) ωσαύτως χαλού|Λεναι (3), αΐτι- 
νες χατά τί> I^I^*^I ι^Ιΐ^ (Κιτά[χπ-ουλ-Ένβάρ) 
χαΐ τδν'Ίβν Κασημ. Έλ Κορτο[Απη (έχΚορδούης) 
ούτω πως βρίζονται* ή [ΐ,έν Κιμίά ^•'^^^^^^•'• 
Ι^Ρΐί>1*^Ι^Α)ίυ^\^1^ «τέχνη τών γηΐνων 

ΙΙνευ[λάτων πρδς έξαγωγην ευγενών ουσιών χαΐ^ 
χρήσιν αυτών»* ή δέ Σψ2ά^ ήτις ενταύθα, νο- 
|λ(ζθ[Λεν, ούχι πλέον έχ του \^ ^ (^ά[ΐ.) παρά- 
γεται, άλλ' έχ τοΟ Ιι^ (σε|λά) ουρανδς, \ ^ 

|λη τών ανωτέρων Πνευ[Λάτων, συνιστα[ΐ.ένη ε!ς 
τίιν Ιλξιν τών δυνά[ΐ.εων αυτών χαΐ χρήσιν αυ- 
τών » (3). Αί δύω [Μυστηριώδεις αύται έπιτί- 
(χαι ε!σ(ν, ώς φαίνεται, έχ του ανωθι 6ρισ[ΐ.οΟ 
ή (ΐ,έν Κΐ[χιά, ί μίΑαίΥα μαγεία (ππα^ίθ ηΟΙΓβ), 
ή δέ Σΐ|χιά ή Αευχ^ μαγάα (ΠΙ&^ίθ Μ&ποΐΐβ) 
τών δυτιχών. Ούτω δέ ή (ΐέν «τέχνη τών χα- 
ταχθονίων πνευ[Αάτων» ή προς-ρέχουσα εΙς τους 
δαίμονας έστιν ή [λέλαινα (χαγεία (4), ή δέ «έ- 
πιστη(Αη τών υπέρτερων πνευ[ΐ.άτων » ή προσ- 
τρέχουσα εΙς τους. αγγέλους έστΙν ή λευχ^ [ΐ,α- 
γεία (5). 

Οί άνατολιχοί την σηριερον πάντα ταΟτα 
συγχέουσι, διύτι οί (ΐέν έξ αυτών τταν τε Χυ- 
[χίαν χαΐ Άλχυμ.ίαν, ώς οι εύπιστύτεροι τών 
άλχυρστών οι* ένί>ς χαΐ τοΟ αυτού όνύ[/.ατος 
άποχαλουσι Κιμίά (6)* οί δέ, λησ|Αονησαντες 



(4) ^Ο^ κατωτέρω έν χυμικοΤς τό ^νομα τοΟχο χαΐ 
^ χατ' αύτ^. 

(%) άΉβΓΐ>6ΐοΙ, ΒϊΜίοΙΙιέητιβ ΟηβηΙαΙβ. Μαοδ- 
ΐΓίεΙιΙ. ΜΟααΧΧνί. φύλ>. σ. 793. στήλ. ά. 

(3) ΑΜΟι. 



(4) Τ. Χ. ΒιΉηοΗί βυ. 0. ΚίοίΤβΓ ΒίοΙίοη. ΤαΓο- 
ΡΓαης»Ϊ8. Ραη'δ ΜΟΟΟα. έ'χδ. β'. έν λέξ. Λ^ 

(2) ί1Ή6Γΐ)β1θΙ αδτ. σ. 516. 792. στήλη ά. 
βύτ. σ. 792. στήλ. ά. 

(Ι) Όρ« διά ιηα^ίβ ηοίΓβ) πια^ίβ 1)1&η€}ΐ6 Ρ. Ι^. Ια- 

ΟΟΙ) «ύτ. σ. 347. 

(5) Αύιόθι. Τήν σήμιρον δέν δίδιτνι ή αυτή σημα- 
σία. 

(6) Τήν σήμερον σ^κδόν «άντοτ« τήν έπισχήμην 

μιτΑ τ^ς ψβοδεπιστήμης συγ]^έοοσι, χαθώ; συν£ταοτ(- 
ζιτο πάλαι ποτέ ή άστρονομ(α μβτά τΥ^ς αστρολογία;. 
"Ετι δέ χαΐ Κιμιι3ΐ έστΙν δρος γινιχός έμφα(νων πβ- 
σαν έπιστήμην χαΐ πβσαν μαλαχίαν ώ; τ6 πιρ(^ημον 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΝ. ΦΙλΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



τ))ν ιτρώτνιν στ,(ΐ.ασ1αν τών λέξεων ΚψιΛ-ον 
Σίμΐά, την Χευτέραν αόνγιν Χΐδουσιν αύταΐς, 
ώστε 6 άκούων τάς λέξεις ταύτας έννοεΧ τάς 
^Υΐβδίσας δύω ψευδεπΐΓΐ/ΐ(ΐ.ας, % τ'ίιν (χ,ίαν έξ αυ- 
τών τίιν ΣψΙαν |ΐ.ετά ττ^ς Κψ^ά (άλχυμιίας), 
ίν, &ς χαΐ ανωτέρω έ^^έθγι, συγχέουσι [Αετά 
τίς Χυ[Α{ας, (ΐηΧόλως λα^χ,βάνοντες υπ'ίψιν την 
άνω διάκρισιν τών *Αράβων συγγραφέων, ίτοι 

τ6 ι^;^ άνευ % (Αετά τοΟ Ιρ. 

ΚαΙ ταΟτα μεν περί τούτων* καιρλς δέ ίίίη 
Τνα ίχθέσωμεν τάς έν βλ1γ(^ χρ<5ν<^ καΐ έξ δλί- 
γων συγγραιχίΑάτωνκτηθείσαςήριών [Αίκράς γνώ- 
σεις περί τΐ^ς κατά το6ς "Αραβας Χυ(Αΐας. *Αρ- 
χέ(λ.εθα ουν άπλ τοίί έφευρετοΟ τϋς Χυριίας κατά 
τά αραβικά συγγρά|ΐ.ρ.ατα. 

Μεγάλως Κιαφωνουσιν ο{ "Αραβες συγγραφείς 
πρλς άλλιάλους περί τοΟ έφευρετοΰ τ?ίς Χυ|Αΐας 
καΐ *Αλχυ(ΐ.Ιας, ίιύτι οί (λέν διατείνονται, δτι 
δπίρξεν 6 Ένώχ, οΐ δε 4 τών Αλεξανδρινών 
Έρι^ϋς δ Τρισ[ΐ.έγις"ος. Άλλα καΐ τούτους πολ- 
λοί συγχέουσιν, ώστε δ άναγνούς τά έν τοΙς 
άραβικοίς συγγρά(ΐ.|ΐ.ασί περί αυτών λεγ6[/.ενα, 
καΐ διανοού[λενος Τνα έξ αυτών ίδέαν περί του 
έφευρετοΟ σχη^ιατίστ), απορεί έν τέλει, τ(ς έκ 
τών δύω ές-Ιν, δ Τρισρ,έγιςος Έρ[ΐ.5ίς, ^ δ Ένώχ. 
Κατά τ^ Κίζά^ΛουΛ χεραϊάζ % Βιβ^ίο^ 
χ&γ χΛατηχίχωτ σϋζνγιώτ^ δ πρώτος, δστις 
κατά τάς άνατολικάς παραδόσεις έκληθη Έρ- 
ιϋς, έστΙν δ 4000 περίπου Ιτη ριετά τ^ν Ά- 
ά|λ άκ[Αάσας, κατά τάς αρχάς της δευτέρας 
ηλιακές χιλιετηρίδος, *ΐδρ1ς ?| Ένώχ δ πατριάρ- 

ίης, προφτίτης οέ κατ* αυτούς, δ υπδ τών Χαλ- 
αίων προσεπικληθείς Ούριά'ί % Δουβανάΐ (άρ- 
χων υπέρτατος), τίτλος άπονε[λύ|ΐενος υπ* αυ- 
τών τβΐς αεγάλοις άνδράσιν. Ό πρώτος ούτος 
Έρ|ΐϋς (4) δνορ,άζεται συνήθως 6πΐ τών Αρά- 
βων Χβ^μ^ςουΛ Χεραμεσί δ Έρμ,ίς τών Έρ- 
|ΐών, % χαΐ Χερμίζ'ούΛ'Έχΐίηίρ Έρ|ΐ91ς δ Μέ- 
γιστος. Ό Τζαβ|ΐπερη, έν τω περί ^Λ^ (^έ|ΐλ), 



ί 



έχίΤνο * • **^ τ&ν αγραμμάτων έκ τ&ν ΌβωμανΟιν^ 

δπ«ρ ί9χ\ γΕνιχό( δι* α&το&ς βρος (^λων έν γένβι τ(&ν 
άρχ«(«ν μνημι(ων, &ηΒρ μι^ χαΐ μόν^ *^οχ^ άηοδί- 
δονται^ ^φ χ<&ν Γβνοοηνσ(ων. Έρώτηνον τίνβς ο( χαΐ 
τΑς ιπιραμΙ€α( αύτ^ς χτίσανκς* «ο( Γινοβέζοι• 6ά σέ 

(4) Αν^πτέον 6π*θψιν δτι οΐ *Ανατολιχο(, ώς ό Κι- 
κέρων, 8ς-ΐ( επτά Έρμέας υπβλόγιζβ (Οθ Π&Ι. ΟβΟΓ. III) 
παραδέχονται ώναότως πολλούς φέροντβς τό θνομα 
τοΟτο. 



•ίτοι περί ά(ΐ.(ΛομαντεΙας(4) συγγράμ(λατι «&- 
του, λέγει δτι ώνομάσθη επίσης δ Έρμης οΐί- 
τος και ΕΑιιουσοΛΜς ΤριπλοΟς % Τρισμ,έγι- 
στος, ένεκα τών τριών αυτοΟ δνομάτων, ΈρμοΟ 
δηλονότι, 'ΐδρίς καΐ Ένώχ, καΐ τών τριών αδ- 
τοΌ προσόντων, ίίτοι βασιλέως, σοφοΟ καΐ προ- 
φήτου. 

Ό δεύτερος Έρμ^ς, κατά τ6 Κιτάμχ^ονΛ" 
Κίρατάτ^ άνεφάνη περί τάς αρχάς τΙΊς τρίτης 
ήλιακΐΐς χιλιετηρίδος, καΐ καλεϊται Χερμίς ους- 
Σαγή^ Έρμ9|ς δ Λεύτερος, καΐ δεύτερος 06ριάΐ(2) 
% Αουβανάϊ, ΙΙτοι διδάσκαλος τοΟ Κόσμου (3)* 
κατά τίνα δέ πραγματείαν άποδιδθ(ΐ.ένην τω 
Τρισμεγίστι^ χαΐ ύπ6 τ^ν τίτλον Έσράρ^ονΛ' 
χεΛάμ ουΛ'Χερμ^ς γνως^ν τοΙς "Αραψιν, ή λέ- 
ξις Δουβανάΐ σημαίνει ΜουχεΑΛίζ ουΛ Μκε^ 
σέρ^ -ίίτοι σωτίιρ τών ανθρώπων. Ό δεύτερος οδ- 
τος Έρμίς, κατά τ6 Κιζάμπ ουΛ-Κερατάτ^ 
καλείται *ΕΛ Μουσα^υΐς ουΑ χι^χμίτ^ ίτοι σο- 
φί(^ τε καΐ [χαθι^σει τρισμέγιστος. Ό Έμπούλ- 
Φαράτζ, έν τφ Μουχτασάρ-ονΑ ^ουδυ^ συμ- 
φωνεί μεν πρδς δσα περί του πρώτου Έρμου 
ελέχθησαν ανωτέρω, λέγει δέ περί του δευτέ- 
ρου, ίίτοι του Χερμές-ους-Σανη, δτι έ7ΐν δ τρί- 
τος τών Έρμων, ουχί δέ δ δεύτερος, καθότι 
πρί) αύτοΰ άνεφάνη έτερος τις Έρμης, βαβυλώ- 
νιος % χαλδαίος, αΙώνάς τινας μετά τ^ν κατα- 
κλυσμών άκμάσας. Τούτω οΐ Χαλδαΐοι φιλόσο- 
φοι τάς πρώτας αυτών γνώσεις άπέδιδον, πρ4ς 
δέ καΐ την άνοικοδόμησιν του δπδ του Νεμ^ρώδ 
θεμελιωθέντος καΐ μετέπειτα καταστραφέντος 
Πύργου της Βαβέλ. 

Έκ τίίς βραχείας λοιπόν περιλτόψεως ταύ- 
της κατάδηλον γίνεται, δτι οΐ "Αραβες έκάλουν 
Τρισμέγις-ον τόν τ ε Ένώχ καΐ Έρμΐν τί>ν Δεύ- 
τερον, κατά τ^ Κιτάμπ-ουλ-Κερανάτ, τρίτον 
δέ, κατά τί)ν Έμπούλ-Φαράτζ. 

"Αλλοι δέ θεωρουσιν ώς πατέρα τϋς Άλχυ- 
μίας τ^ν Προφ^την ΜωΟσ^ν, ί) και τ^ν Κορέ τής 
Γραφϊίς, δστις, έν παρενθέσει λέγομεν, δέν πα- 
ρίσταται πλέον έν ταΤς βίβλοις αυτών, καθώς 



(ί) ΤανΟν, ϊτι απαντώνται πολλοί ϊκδοτοι βίς τήν 
γεωμβντβ^αν χαΐ λοιπούς χλά^οος τΑν ίποχρύ^ων Ε- 
πιστημών. ΈνταΟθα μάλιστα τοΟτό έστι σονηΟέστατον. 

(2) Κατά τόν (ΙΉβΛβΙοΙ ΟΟριάί έστΙν ό τ©ν ΑΙ- 
γοπτ{ων Ώρος (βύτ. σ. 447)• βτι δέ ή λέξις Ουριάϊ ί 
Οΰρόϊο παράγιται έχ τοΟ Ώρος, ^ κ«1 τ'άνάπαλιν, 
τοΟτο τ®ν Μ&χ ΜΰΙΙβΓ ϊργον^ έ»τ(, καθότι ο«χ έστΙν 
κ&χκρ&ς τφ τυχόντι τό Ορ(σαι όπο(α έχ τ&ν δύο> γλα»σ- 
σΟιν, τΐ^ς Χαλδαΐχΐ^ς δηλονότι ή τί^ς ΑΙγοπτιαχΥ^ς, έΓΐν 
ή αρχαιότερα. 

(3) Ο&ριίΐ {\ ΟΰρόΎο σημαίνΕΐ &ρχων χ«1 διδάνχαλος. 



^ 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ Κ4ΤΑ. ΤΟΥΣ ΑΡΑ.Β4Σ ΧΥΜΙΑ.Σ 



έν τ^ Γρ«^, ϋτοι θυφνάζων ΐ7αραν6(^ως, καΐ 
ως έχ τούτου τΐ|Αωρού(Λ«νος, άλλ' ώς πλούσιος 
άρνΐ}θεΙς τ9)ν ύ'κδ τοΟ Νόριου ώρισ[ΐ.ένην τοΤς τνέ- 

ντισι βοηθειαν ϋί^Γ) καΐ τ^ν Μωΰσϋν έπΙ (χοιχεί^ 

συχοφαντιόσας, διλ χαΐ ή γ^ χ^τέιςιεν αύτύν. 

Τούτων ο( μέν βασιζέ[ΐ.ενοι έττΐ τοΟ ^ητοΟ 
έχε(νου τοΟ Κορανίου, έν ^ & Καρούν (ό Κορέ) 
παρίσταται λίγων* « "Ο,τι Ιχω, οφείλω αυτ^ 
τ^ έτηστημη (Αου, ηστινος {ΐό^ος έγώ %ΙγΛ χά- 
τοχος (1)»* θεωρουσιν αύτ&ν ώς την χρυσοποιόν 
σχευασίαν άναχαλύψαντα. 

01 δέ, έπΙ τών έρριηνευτών έρειδύ(Χ£νοι, άπο* 
δίδουσι τοΟτο τ$ ΜωΟσί!ί. Διηγούνται δέ δτι, 
!δών ποτέ ί Προφήτης ο!>τος τ&ν Καρούν τε- 
6α(Χ[ΐ.ίνον έντ6ς τϋς ά[Λ|ΐου μέχρι του τρά- 
χηλου ήρώτησεν αύτύν' Ινα τΐ έουθίσθης, ώ 
Καρούν, έντ6ς τϋς χαυστηρ&ς α[Λ[ΐ.ου; — Προ- 
φ^α, άπεχρίθη ί Καρούν, ίνα χρύψω την γύ- 
ρωσίν ριου' οΰχ εχω τι, ΐνα χαλύψω αυτήν», 
χαΐ δτι τ6τε 6 ΜωΟσης, ευσπλαγχνισθείς την 
πενίαν αύτοΟ, έδίδαζεν αύτί^ν ττ^ν Άλχυ|ΐ.1αν, 
λ'ης έιτλούτησε τοσοΟτον, ώς-β» ώς [Λεν λέγει τ6 
Κοράνιον {^\ πολλοί ^ω(λαλέοι £νθρωποι ρι^λις 
ηθελον δυνηθη να φέρωσι τάς χλείς τών θησαυ- 
ρών αυτού, ώς δέ λέγουσιν ο[ Έρ[ΐ.ηνευταί, τεσ- 
«αράχοντα χάριηλοι ίφερον α5τάς. 

ΚαΙ ταύτα (ΐ^ν περί τοΟ χατά τους "Αρα- 
βας έφευρετοΟ τϋς Χυ[ΐ.(ας. Παραθέσω[ΐεν δέ 4!- 
δη τας πιθανωτέρας εΕχασίας περί της πρ{)ς τους 
Αραβας διδασχαλίας τ91ς έπιστι&ρ.ης ταύτης. 

Αρά γε οΐ "^Αραβες έχ τών Ορησχευτιχών αυ- 
τών παραδύσεων ελαβον νύζιν, ίνα έγχύψωσιν 
εις τας χυ[ΐιχάς % (Λ&λλον άλχυρχάς μελετάς 
αυτών, χαΐ τίνες άρα οι πρώτοι αυτών διδά- 
σκαλοι; ΤοΟτο άγνωστον τη ιστορίι^, ητις Ιχει 
γνώσιν μ^νον τών αρχαιοτέρων χυμιχών συγ- 
γραμμάτων, απερ οι "Άραβες παρέλαβον έχ τών 
Ινδών, Αιγυπτίων, Περσών χαΐ Ελλήνων. Ταύ- 
τα δέ είσΐν Αϊ χώτ Β^αχμάπΛΤ ρήσης •[^ 

^Ι/ί" τύ βι6.Ηοτ Τζαμάσκ τοϋ Σοφοϋ ^ι^Ρ' 
^5^.»,^^1^ ββζ^ρου του 'ΑρδσΙρ ('Αρταξέρξου) 
βασιλέως τϋς Περσίας* τ& του ΤρισμεγΙς-ου Έρ- 
μου 4^<^^^',^^^V ^^ ^^^ '^'ο^ Αριστο- 
τέλους, τοΟ 'Αγαθοδαίμονος, τοΟ Ήραχλείτου 



(4) Κοράνιον. ΣουρΙχή. άγίτ. 78 
(2) Αυτόθι Σουρέ χή. άγέτ. 76 



ι 



χαΐ τών Να6αταίω^^ μεταφρασθέντα ύπλ τοΟ 
"Ιβν-Βαχσιγέίΐ). 

Πιθανόν δμως ίνεχα τ^ίς γειτνιάσεως αυτών, 
(τι δέ χαΐ συγχωνεύσεως εν τισι τ51ς Αραβίας 
ώραις, οΐ Χαλδαΐοι χαι Εβραίοι πρώτοι νά έ-> 
'ΛϋΧ^ΛΗ τους "Άραβας τα τίς 'Αλχυμίας, ίΐν 
χαΐ ούτοι έχ τών Έλλι^νων έδιδάχθησαν, ώς δύ- 
ναταί τις ε2χάσαι έχ του &νωθι ^ηθέντος χω-* 
ρίου Ιουλίου Φιρμίχου του Ματιΐιρνου, έζ ου φαί- 
νεται, δτι οΐ χαλδαΐχοί λαοί είχον παραδεχθεί 
τί)ν έλληνιχην λέζιν Χυμία^ ί|ν πιθανώς πα- 
ρέλαβον παρά τών Ελλήνων μετά τίς έπι- 
σττζμης. *0 νεο)στΙ διδαχθείς έπιστημην τινά 
% τέχνην δέν ϊχει τί>ν χαίρων Τνα μετάφραση 
τδ ίνομα αυτϋς εις τί)ν μητρωαν αύτου γλώσ- 
σαν, διατηρεί δέ τοΌτο έπί τινα χαιρ&ν ί| χαΐ 

πάντοτε. Έδιδάχθημεν τίιν "Αλγεβραν Λ,\ άπ6 

• * 

τους "Άραβας (2), χαΐ'τ^ ίνομα τοΟ σπουδαίου 
τούτου χλάδου τών Ηαθηματιχών άραβιχί^ν μέ- 
νει εισέτι* οΐ Άραβες άπεχάλυψαν τοΙς Εύρω- 
παίοις Σύνταξιν την Μεγίστην του Πτολεμαίου, 
δι6 χαΐ ΑΙπία^ββΙβ άποχαλετται' οΐ ΤοΟρχοι 
έσπούδασαν την Ίατρικην έν γαλλιχοΤς συγ- 
γράμμασι, δι6 χαΐ τους τεχνιχούς βρους γαλ- 
λιχους διετίρησαν, &ν χαΐ υπάρχωσιν οι πλεΐ- 

ς-οι αυτών έν τω 0οη1ίηθη8 % κί^ του Μο- 

χαμμέτ μπίνι Ζεχεριά Έρ-'Ραζϋ, έν τφ ^^* 
του 'Αλϋ μπίνι 'Αμπμπάς, έν τφ Κανύνι *Ια- 

τριχής ^^^ ^ύ^^Ίί του Έμπού 'Αλϋ Χουσείν 

μπίνι 'Αμπδουλλάχ "ΐμτ^ Σιν& χτλ. χτλ. 

Μετά δέ ταύτα νομίζομεν, δτι είστήγαγεν αυ- 
τούς εις τάς διύδους χαΐ τά μυστι/ιρια τ5ίς Ε- 
πιστήμης ή έν Έδέσστι ίατριχη τών Νεστορια- 
νών σχολή, ί μετέπειτα εις Τζοντισαπούρ της 
Χουζιστανίς μετενεχθείσα, έν η Ισως έσπούδα- 
σε χαΐ δ Έμπού-Μουσά-Τζαβίρ μπίνι Χεγιάν- 
Έλ-Σοφίί, δ τών Δυτικών ΟβΰΟΓ. 

Έχτ^ς τούτου συνετέλεσε χαΐ τί> έμπύριον 
αυτών χαΐ ή ναυτιλία εις τά παράλια τών *Ιν- 
διών, τί^ς Αιγύπτου χαΐ του Βυζαντινού κρά- 
τους, χατά το μάλλον δέ αι μετά τών Σινών 
σχέσεις αυτών, έάν πιστεύσωμεν, δτι οι Σίναι 
ήσαν άριστοι 'Αλχυμισταί, χαΐ δτι έν Σινικ5|^ 
ι^ρευνατο ή σκευασία του φιλοσοφικοΟ λίθου 



(1) ΗαΐΏΐηβρ έν Εηογοίορ. • άβΓ ΑνίδδβηδοΙιαίΙβη 
τοΟ ΕΓδοΗ καΐ 0Γα1)βΓ. ϋρδ. 4819. •1ς 4ον. 

(9) 01 £6ρ»παΤοι ούχ έ^ιδάχΟηναν αυτήν έχ τ(&ν 
τοΟ Διοφάνιου, βοτις τ&ν *Αράβων διδάσκαλος έατιν. 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑ.ΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚ.Ο£ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



ϋδη 25 αΙώνας πρλ ΧριστοΟ (1). Άλλ' άν χαΐ 
έλδάχθησαν ο{ 'Άραβες την Άλχυμίαν έχ των 
Χαλ^αίων, Ελλήνων, Περσέ^ν, Ίνΰών χαΐ Σι- 
νών, ούχ ίττον χάλλιον έχαλλιέργησαν, χαΐ έ- 
μεγάλυναν την έπιςημιγιν, χαΐ βαθριτιδ&ν έχ της 
έπιζηλου χαΐ σταθεράς άναδιφι^σεως του λίθου 
τών φιλοσόφων, έγενντ^θη ή βάοις τών έπιστη- 
|ΐ.ών, τών τεχνών, τοΟ έ|Απορίου χαΐ τϋς βιο- 
(;ιηχαν(ας, εγενντ^θη ή Χυριία. 



Β'• 



Α[ σηρ,εριναί γνώσεις τής Χυ(&(ας δεν ένθα^- 
ρύνουσιν ι$(Λας, 2πως άσχοληθώριεν χαΐ [ΐ.αχρη- 
γορώ|/.εν περί ^Αλχυ(Αΐας χαΐ άλχυ[Αΐστών' άλλ' 
ίπειδη έχ της άλχυ^^Ιας ταύτης χαΐ τών εργα- 
σιών τών άλχυ(ΐ.ιστών έζήλθεν ή άληθης χαΐ 
φαεινή τίς Χυ(ΐ.ίας έπιστ:ά|ΐ.η, διά τούτο ένο|Λΐ- 
σα|χ.εν χαλέν, ΐνα έν ίδ(φ χεφαλαίω '77ραγ[ΐ.ατευ-' 
θώ[ΐ.εν τά περί άλχυ|ΐ.ίας παρά τοις 'Άραψιν, 
έχΟέτοντες 2σον οΐ6ν τε έν συνύψει τά περί τάς 
λαιρέσεις τών Αράβων άλχυ[λΐστών, τά περί 
τά ίθη, τάς Ιδέας χαΐ τάς δοξασίας αυτών, χαΐ 
τάς τών Έρ|ΐ.ητιχών φιλοσόφων θεωρίας περί 
τών στοιχείων τίς ύλης χαΐ τών συστατιχών 
τών μετάλλων* μετέπειτα δέ θέλομεν εισέλθει 
εις τους χυμιχούς τών Αράβων χαΐ τάς χυριω- 
τέρας αυτών έπιστημονιχάς άναχαλύψεις. 

Καί τοι ή Έρμητιχη Τέχνη ώς χαΐ ή της μα- 
γείας έζάσχησις ^ητώς ύπ^ τοΟ Κορανίου απα- 
γορεύονται, ούχ ήττον οΐ ^Αραβες μετά πολλής 
της ζέσεως ίσπάσθησαν τάς τής 'Ιερας Τέχνης 
δοζασίας. 

Οι ΆλχυμισταΙ χατ' αρχάς μεν ίΐρχισαν έ- 
ρευνώντες μόνην την τών μετάλλων μεταστοι- 
χείωσιν, συνδέοντες αύτΐ^ τάς παραδόξους χαΐ 
θεοσοφιχάς Ιδέας, Ας μετέπειτα πολλαπλασιά- 
σαντες συνιάνωσαν χατά τ6ν ένδέχατον αΙώνα τ^ 



(4) Ι. *Αλ•ξ«ν2ρ(δου αυτόθι σ. 31.— Ή Ιδέα x^^ς 
μ«ταστο(χ•(ώσιιι»ς τ(&ν μβτάλλων έστΙν αρχαιότατη 
παρά £(ναΐ(. *Έν τινι βιβλ(φ χαλουμένφ Ταάΐ-υ-9\ 
γρΐφ€ται βτι άρχαΤός τις σοφός μιτέβαλ• χώματα χαΐ 
^(ζας «Ις χρυτόν άπανθραχώσας αύτάς έν $οχι{φ £- 
χοντι α^ν^μα χιφαλγ^ς πτηνοΟ. Έν τοΤς χρονιχοΤς τοΟ 
2ώγγ άναφέριται, βτι ό Γχάγγ-ΚχάΥ, έπΙ τφ δοζασί^ 
έριιώμβνος, 6τ% ^νατή έατιν ή μβτα9τοιχΕ(ιιΐ9ΐς τΑν 
χκράμινν χαΐ λ(6ων κΐς χρ^^^όν, έγχατέλιπβ τά; εργα- 
σία; αύτοΟ Ινα 4ιη$ο^ άν•τώτιρον ι(ς τό Μέγα *'£ρ- 

γον, (ΜέιηοΪΓ68 οοηοβΓΠ&ηΙ ΓΙιίδΙοίΓβ, Ιβδ δείβηεβδ, 
168 ΑΓίδ, 6(0. (ΐ6δ εΐιίηοίδ, ρ&Γ Ιβδ ΗΐίδδίοηααΐΓβδ 
άβ ¥έ\άη. Ρ&η8. 4777. «όμοι 48. εΙς 4ον. τόμ. Β'. 
β. 493). 



θεωρ(^ τοΟ φιλοσοφικού λίθου, 6στις αναφέρεται 
χαθαρώς τ& πρώτον περί τάς άργάς του Ιλ'. 
αιώνος, ούχΙ δέ του ΙΒ'. ώς νομίζει 5 ΕιΟαίδ 
Εί§αίβΓ έν τφ συγγράμματι αύτου ΙιΆΙοΙίί- 
ΐηίβ βΐ 1β8 Αίοΐΐίΐηίδίβδ (4). Πρώτοι οί χατά 
τδν ΙΑ'. αιώνα άχμάσαντες ΆλχυμισταΙ Χα- 
λΐδ (2) χαΐ Άρτέφιος (3) περιγράφουσι τλν φι- 
λοσοφιχ&ν λ(θον. ΙΙρ2> αυτών οί Έλληνες χαΐ 
"Άραβες συγγραφείς περιωρίζοντο αναφερόντες 
μένον θεωρητιχώς την μετας-οιχείωσιν τών με- 
τάλλων, ουδόλως υποδειχνύοντες είδιχιόν τίνα 
δύναμιν, δι* ίς πραγματοποιηθι^σεται τλ φαι- 
νόμενον. Άλλα χαΐ είς άλλο τι δ ΙιΟυίδ Γί- 
^ΪΘΓ άπατ&ται, λέγων δτι ί ίδιότης τοΟ θε- 
ραπεύειν τάς ασθενείας χαΐ παρατεΐνειν την 
ζωην άπεδόθη τω φιλοσοφιχφ λίθφ μ6νον χατά 
τ&ν ΙΓ'. αιώνα (4), έν φ δύο αΙώνας πρ^τερον 
δ *Αρτέφιος έν τώ συγγράμματι αυτού τφ έπι- 
γραφομένφ, χατά τί}ν λατινιχίϊν αύτου μβτά- 

Ϊρασιν, ΑΓίβρΙιϋ αη1ί(ΐαίδδίιηί ρΙιϋοδορΜ 
)β αΓίθ οοοϋΐΐα πίςαβ ΙίΐρίάΘ ρΙιΠοδο- 

ρΙΐΟΓΙΙΐη 1ϋ)0Γ δβΟΓβΙΐΙδ (5), λέγει « ληξας 
τ& χιλιος'&ν της ήλιχίας μου Ετος διά τϋς θείας 
χάριτος χαΐ τ^ς χριάσεως τοΟ θαυμαστοΟ μου 
ποτού χτλ. ». 

Τδτε δε οι "Αραβες άλχυμισταΐ διηρέθησαν 
εις δύο σχολάς, ων ή μεν πρώτη έπεζι^τει τίϊν 
άναχάλυψιν τοΟ φιλοσοφιχου λ(θου, ή δΐ δευ- 
τέρα μύνην τίιν εις χρυσ6ν μετατροπην τών με- 
τάλλων. 

Κατά τους δπαδους τίς πρώτης σχολϊς διά 
τοΟ φιλοσοφιχου λίθου χατωρθοΟτο τ6 π&ν' χαΐ 
χατά συνέπειαν χαΐ η χρυσοποιΐα, ώστε χάλ- 
λιον, ίλεγον, ν' άναχαλύψη τις διά μιδς τ6ν 
φιλοσοφιχ&ν λ(θον, δστις χαΐ χρυσών δίδει χαΐ 
ζω-ίιν χαΐ νεδτητα, ίι μύνην τίιν του χρυσού 
σχευασ(αν, ήτις ματαία αποκαθίσταται, &μα 
δταν δ εύρων αύτ-ίιν προσέγγιση ε{ς τάς πύλας 
τοΟ ^δου. 

Ό φιλοσοφιχ^ς λίθος, ώς διίσχυρίζοντο, έν 
άμέσφ συναφείς πρ&ς τά άναλελυμένα μέταλ- 



{^) Ιιοιιίδ ΡίευίβΓ Ι^'ΑΙοΙιίπιίβ βΐ Ιβδ Αίοΐιίιηί- 
δίβδ. Ραπδ. 4860. βίς 42ον Μ. /. σ. 43. 

(2) 1.ί1)βΓ ΐΓΐυιη νβΓΒοηιιη Οαΐίά Γβ^ίδ αοπϋδδί- 
ιηί, ΤΙιβ&Ιηιπι οΐιίιηίοαιη. τόμ. ς-'. καΐ έν τ^ ΒίΙ)Κ- 
οίΗ. Μαη^βΙί. τόμ. Β'. 

(3^ ΑΓίβρΙιϋ αηΐίηιιϊδδίιηί ρΐιίίοδορίιί, Οβ &γ(6 
οοεαίΐα, αΐ^ιιβ Ιαρίάβ ρΚίΙοδορΙιοΓαηι 1ίΙ)6Γ 860Γ6- 
Ιαδ. Ρ&πδίι. 4642. <1ς 4ον. 

(4) Ιι. ΡίραβΓ αυτόθι, σ- 47. 

(5) "ΕνΟ• άνω. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡΑΒΑΣ ΧΥΜ1ΑΣ 



λα, (ϋταβάλλει «ύτά ε{ς χρυσών (1), Ιτι δλ χαΐ 
ιυδν δ,τι 4ν προσβγγ(σΥ|* ώς ποτ4ν χρν)9ΐ[λεύει εις 
παράτασιν τίς ζωίίς καΐ άνανέωσιν του άνθρω- 
που" Ιστι Χέ πρ^ς τούτοις τοΟ παντός ποιγιτι- 
κίς, χαράς χαΐ θυ[ΐ.ιοδ(ας χορηγηΐΐχύς κτλ. χ ατά 
τάς φίλας φράσεις τοΟ Διοσχοο(δου. Ό Βοερχά- 
βίος φρονεί, δτι ή ίδέα τών {οιοτ^των τοΟ φι- 
λοσοφικού λ(θου, του τταρατείνειν τί)ν ζω4)ν καΐ 
θεραττεύειν τάς ασθενείας, έγένετο άσπας^ παρά 
τοΊς ίλχυ(Αΐς-αΤς, έπειδ*}) ήρι^ίνευσαν καΐ παρε- 
οέχθτισαν κατά γρά[χ.[ΐ.α τάς (χεταφορικάς τών 
ιτρλ αύτων συγγραφέων εκφράσεις. Ό Τζα(λ.π1ρ 
λ. χ. λέγων «οδς (ΐοι τοί^ς &ζ λεπρούς, Τνα κα- 
θαρίσω α&τοΰς » έννοεΤ, « δύς [αοι τά ίζ ποτα- 
πά ι^έταλλα. Ινα (ΐεταποιι^σω αυτά ε{ς χρυ- 
σ6ν » (2). 

Έν τούτοις, &ς έπΙ τ^ πλείστον οΐ άλχυ|ΐ.ι- 
«ταΐ της πρώτης σχολές, καίτοι συνδέοντες τί^ 
θεωρ(^ τοΟ φιλοσοφικοΟ λίθου ιδέας τινάς τών 
Νεοπλατωνικών της Άλεζανδριν^ίς σχολίίς καΐ 
χαββαλιστικάς τών Εβραίων δεισιδαΐ[χ.ονίας, ή- 
ίυνηθησαν πολύ (λ&λλον τών Αυτιχών, Ινα έμ- 
μβίνωσιν έν τ^ (λελέττ) τών πραγριάτων, καΐ α- 
παλλοτριώσωσι τά Εργα α6τών άπ& πάσης συνα- 
φβίας ρ.ετ' άκαταλ^ίπτων (χεταφυσικών θεωριών 
χαΐ θρησκευτικών άρχων. ΤοΟθ' δπερ εξάγεται 
έχ τ^Ις |Αΐκρ&ς [χνείας, ^ν ποιοΟσι τ5^ς θείας φύ- 
σεως τοΟ φιλοσοφικοί λίθου, καθ' ^ν (δέαν ο&- 
τος ενυπάρχει εΙς δλα σχεδ&ν τά τ51ς θρησκείας 
μυστιόρια. 

Κατ' άντιπαράθεσιν ο{ τϋς Δύσεως άλχυ[ΐ.ι* 
σταΐ έτύλ[Λησαν, Ινα άφο|ΐ.οιώσωσι τ^ν γένεσιν 
τοΟ φιλοσοφικού λίθου πρλς τί)ν του ΥΙοΟ τοΟ 
Άνθρωπου (3). Έντφριεγάλφ αυτών άλχυρκ^ 
φανατισριφ καΐ τι) πάντοτε συνδεο|Αέν72 αότώ 
παραδοξολογία, ίλεγον, δτι 5 θε&ς υπύσχεται 
τλν φιλοσοφικ&ν λίθον τοΙς έναρέτοις χριστια- 
νούς, έρειδύ|Αενοι έπί τίνος εδαφίου τϋς 'Αττοκα- 
λύψεως, καθ' β δ θε&ς δώσει τ$ νικητή λίθον 
λευκδν (4), καΐ τύσας άλλας παραλύγους παρο- 
Ι&οιώσεις, ών τ})ν ύποβοηθητικ'))ν Εννοιαν έοι- 
χαιολύγουν διά διαφύρων εδαφίων τών Γραφών, 



(4). Ό φ. λ(6θς μή χτηνάμινος τ<&ν άνώχΑτοντΙ^ς 
«βλ•ιότητος αΰτοΟ βχΟμόν, μήτ« τόν τιλιοτ«Τον xΨ^ς χ«- 
θβρ^τητος α&τοΟ βρον, μιτββάλλιι τά μέταλλα μόνον (Ις 
&ργορον, χ«λοόμινος τότι μιχρόςφ. λ(Ιος. Μι- 
χρϊν βμως οΐ άλχομιντβΐ μνιΐβν κοιοΟοκ τοότοο, ^ιό• 
τι ^ν ΕύηριστοΟντο ιΙ( ήμιτβλΐ^ ^ΡΥ*• 

(2) Ιι. η^βΓ α6τό6ι. σ. 47. 

(3) Ρ. Ιι. ^&^οI). «6τ. 9. 46. χα{ τι πιριιργοτβρον. 
Ιλ. Ρί|;αίβΓ «6τ. «. 83. 

(4) ι. Ρι^ίβΓ •6τ. 9. 28. 



ίτινα, ώς γνωστύν, ττεριέχουσιν άνεξάντλητον 
άφθονίαν πρλς έξηγι^σεις καΐ £ρ[ΐ.ηνείας παντο- 
δαπάς. 

Οί "Άραβες δ(ΐ.ως, είτε ίνεκα τοΟ φανατισ[Αου, 
βν έ[χ.πνέει νέα θρησκεία, είτε έκ τϋς φυσικές 
άπεχθείας αυτών πρλς τοιαύτας ασεβείς παρο- 
[Αοιώσεις, ποτέ σχεδόν τά θεία καΐ Ιερά μ.υ<7^- 
ρια τ>^ς θρησκείας πρ6ς τά τ51ς ψευδεπιστη[χ.ης 
ταύτης δέν άφω[Αθίωσαν. Όλίγιστοι δπάρχου- 
σιν οΐ ποιοΟντες τούτο, ών εΙς, δ "Αραψ άλχυ- 
(Αίς-ης Ζεχιρεδδΐν-'Ί(ΐ.7υν-Γι«νούς-'Έλ-Νετζδί, έν 

τώ συγγρά|χ.(Λατι αύτοΟ τφ έπιγραφο[Αένφ «^^^ϊ 

^:^\ κΜ\: λ-^^ΙΙ ^«^.νν \^^\ ^^^νι 

^Λ=Λΐΐ ^ί^ι ^\ ό^^\^^^ ί^Ι ^ν έπομνην 

άλληγορίαν τ%ς Παλαι&ς Γραφϋς συνδέει τώ λί- 
6ϋ^ τών φιλοσόφων, ποιητική |^&λλον % θεοσο- 
φικ^ άδεί^ χρώ(ΐ.ενος• < ^Ηλθον δέ είς Ηερ^&, 
καΐ ουκ ήδύναντο πιεΤν έκ Μερ^&ς* πικρ&ν γάρ 
ην• διά τούτο έπώνύ[ΐασε τ6 ίνομα τοΟ τύ- 
που εκείνου Πιχρία. ΚαΙ διεγύγγυζεν 6 λα&ς 
έπΙ ΜωΟσ^Ι λέγοντες, τί πιύμεθα ; έβύησε δε 
ΜωΟσ^ίς πρ^ς Κύριον, καΐ Ιδειξεν αυτή^ Κύριος 
ξύλον, καΐ ένέβαλεν α&τ& εις τ& ύδωρ, καΐ έγλυ- 
κάνθη τ^ ύδωρ (4). » 

Τ6 χωρίον τοΟτο τϋς Έξύδου διερμηνεύει ί 

'Άραψ *Αλχυ(Λΐστί)ς ώς £ξίς• « Τ^ ζί^' (έλ- 
βάχ) (2), δπερ β θε&ς Εδωκε τοΤς άνθρώποις (3) 
είναι ή εύτυχΐς άνακάλυψις (^^^\.\\ ^μ'1X ^\ ^. 

τοι 6 φιλοσοφικές λίθος (4). Αι' αύτϋς 6 άνθρω- 
πος τά πάντα ποιεί. Έάν καΐ τ})ν χελιδόνα 
αύτίϊν έν χ^ πτιίσει αύτ^ς διά (λύνου έν4ς κόκκου 
τ51ς σκευασίας ταύτης έπιτύχη, ρίπτει αύτ•)ιν 
χαριαΐ είς χρυσών (Αεταβεβλη[)ΐένην (5). 'Αλλ' ί- 



(4) Έξό^οο ΙΒ'. 83. 

(8) ΟΙ&τω χαλοΟσι τό πιρί οδ λέγιι 4 Μωΰνΐ^ς ξύ- 
λον. "Ορβ άΉβΛβΙοΙ βύτ. σ. 97. στήλ. 6'. 

(3) 0( Μουσουλμάνοι 5ι«τι(νοντ«ι, ((τι 4 Μωΐίσΐ^ς 
Ιλαββ τό ξύλον ούχΙ άμένως άκό τύν Θιόν, άλλ* δτι 
προήργιτο τοΟτο χαχά ^ια^οχήν έχ τ&ν Π«τριβρχ<&ν 
άη6 Ν(&ι, βιαπ^ρήναντος τοΟτο έν τ^ Κιβο»τφ. (δρα 
βύτύΟι). 

(4) Ε4γ•νΐ9τΙρ«ν ι6ρ(9χομιν τήν έξήγησιν ταδτην 
τ^ς άνεβοΟς έχ•(νης έρμηνβ(ας (βρΛ ΗοβΙβΓ αύτ. τ6μ. 
Α'. 9. 30) τοΟ πιρί τοΟ χροσοΟ μύνχοο πραγματιοο• 
μένου χωρίοο %1[ζ Εξόδου (ΑΒ'. 20). 

(5) ΤοΟτο &π•νθυμ1ζ«ι ήμΤν τό 9υμβ•βηχός τοΟ 
άλχυμΐ9τοΟ έχ^Ινου, δβτις χατβδιωχόμινος έηοιήσβτο 
χρΐί9ΐν τ1\ς θαοματουρνοΟ χόνιως αυτοΟ, δι*^ς μντίβχ•• 
λ•ν •1ς χριβόν το&ς πλη9ΐέ9«νχ«ς α6τφ. (Ρ• 1•« ^α'- 
οοΐ). «4τ. β. 403). 



6 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



χβι έιτί^ρασιν χαΐ 2ιΗ τ£^ν ανθέων «&τ6ν τοΟ 
λ£ΐ(ΐ£)νος. Έάν έπΙ ^έδων σΐζΐΐ^γ τις δλίγνιν 2ζ 
αύτ^ΐς χ6νιν, αειθαλή ταύτα ίποχαθίς^οσιν, ώς 
τά ^6^Λ τοΟ παραδείσου. 

« Ό έχων αυτήν, έζαχολουθεί δ "Ίμτρν-Γιου- 
νοί>ς-Έλ-Νετζδή, παρατείνει τ•)ϊν έαυτου ζωην 
κατά βούληφίν, χαΐ βλέπει τους αιώνας διερχο- 
μ.ένους ώς νέφη' διατηρεί τίϊν έαυτου νεότητα 
ίνθηράν χαΐ όροσέεσσαν, χαΐ τ& παν, τέλος, 
χατορθοΐ, ίρχεί [ΐ.6νον νά βοηθΐ) τοι^ πένητας, 
δι<5τι άλλως τ& ίρνεον της δυστυχίας αρπάζει 
αυτόν, ώς τ{)ν Καρούν, δια των γα[ΐ.ψών ονύ- 
χων αυτού (1) ». 

Έ δέ δευτέρα σχολίϊ τών Αράβων άλχυ- 
αιστών, ηχιστα παραδ8χο|λένη τά παράδο- 
ςα τοΟ φιλοσοφικού λίθου χατορθώ[ΐιατα, ην ή 
τών ββρπίδ ίοΓίδ, ούτως είπεΙν, τίς Ιποχϋς' 
διίτι ίνησχολείτο εΙς τ))ν διά [ΐόνης τϋς άλη- 
θοΟς χυαίας ριετατρο7Γ)ιν τών ^.ετάλλων, καίτοι 
έπηρεαζθ(Αένη 2ν [λέρει καΐ αύτ^^ι υπλ τών τής 
ίτυοχϋς εκείνης Ιδεών, ώς λ. χ. τϋς έν ναοΤς συν- 
αθροίσεως, τϋς συ{ΐ.βολικ5ίς γραφής κτλ. ώς θέ- 
λθ|χεν ΐδει προϊόντες. Αιότι, ε2 καΐ φυσικώτερον 
τής πρώτης βαδίζουσα, ούχ ίττον ό^ν ιϊ^δυν^θη 
δλοτελώς ν* απαλλοτριωθώ) άπ^ τών [/.υστικών 
καΐ απόκρυφων δοξασιών τϋς ^Ιερ&ς τών Αίγυ* 
γυπτίων Τέχνης καΐ λοιπών παραδόξων άρχων. 
*Αλλ* δλίγιστοί τίνες ήσαν τής σχολής ταύτης, 
καθότι οΐ Ανατολικοί, καΐ μ,άλις-α κατά τους 
χρόνους εκείνους, δέν ^λλαζον τά λαμπρά της 
Παγκοσι&ίου (2) όνειροπολιϋ[λατα [&ετά τών κά- 
πως λογικωτέρων λόγων τών *Αλχυ|Αΐς•ών τής 
δευτέρας σχολής. 

Οδτοι παρεδέχοντο τίιν μετατροπ'ί^ν τών ριε- 
τάλλων έρειδό|ΐ.εν•ι έπΙ δήθεν επιστημονικών 
λόγων. Ό κασσίτερος, έλεγον, ίστιν άργυρος 
λεπρός, 5 υδράργυρος άργυρος παραλυτικός, 6 
μόλυβδος χρυσ^^ς λεπρές καΐ κεκαυμένος, καΐ δ 
χαλκάς ωμός. Ό δλ άλχυμιςηός, ώς £λλος {α- 
τρός, Ιατρεύει τά πάθη ταύτα δι' εναντίων % 
δμοειδών φαρμάκων (3), καΐ ώς ίίθελεν είπει τις 
σϊ&μερον διά τοΟ άλλοπαθητικοΰ, % διά τοΟ δ- 
μοιοπαθητικοΟ συστιλματος. 

Τίιν περί τής ασθενείας τών μετάλλων γνώ- 
μην παρεοέχοντο και τίνες τών Ευρωπαίων. Ά- 



(2) ^Ητοι ιΙ^ς φιλο«οφιχ%ς λ(θοο• 

{3) 8. (16 δΑΟγ α^τόΙι τόμ. Γ. σ. 457. 



ναγινώσκομεν είς τά (παντός τοΟ περι^ι6(ΐ*ου 
•Αλβέρτου του Μεγάλου (Α11)βΓΐ 1β 6Γ«ηά) 
τά έςής* « Τά μέταλλα είσι παρεμφερή χατά 
τ^ν ο6σίαν αυτών, μ-}) διαστελλόμενα άπ' άλ" 
λι^λων, ειμί) έκ του σχιίματος. 'Αλλά τλ ^'Χ^"" 
μα εξαρτάται άπό τίνων τυχαίων αΙτιών, ων 
δ άλχυμιστίις δέον ίνα, κατά τ^ ενόν, ίτ^ιζ^Ι- 
τηστϊ τί)ν άνακάλυψιν καΐ ίπομάκρυνσιν. Τυ- 
χαΤαι αΐτίαι λέγονται αι παρεμποδίζουσαι τ'λν 
τακτικών συνδυασμών τοΟ θείου καΐ του υδραρ** 
γύρου' διότι, ώς γνωστόν, π&ν μέταλλον συνί- 
σταται έκ του συνδυασμοί τοΟ θείου καΐ τοΟ 
υδραργύρου. Έκ μι^τρας ασθενούς γενν&ται βρέ- 
φος ασθενές καΐ λεπρόν, και τοι τ& σπέρμα ^ν 
γόνιμον καΐ υγιές . . • ΤοΟτ' αύτλ συμβαίνει χ«1 
εις τά μέταλλα, ατινα ώς έν μι^τρ^ γεννώνται 
εΙς τά σπλάγχνα τής γής. Αϊτιόν τι οίονδΐ- 
ποτε % επιτόπιος ασθένεια μέταλλον ατελές 
παράγουσι (1).» 

Περί τής γενέσεως τών μεταλλικών ουσιών 
οΐ άλχυμισταΐ παρεδέχοντο τ^ν έξης 2δ£αν' 

Ό σχηματισμός τών συνι^θων μετάλλων, οΙα 
δ μόλυβδος, δ χαλκός, δ κασσίτερος, εθεωρεί- 
το ώς έκ τυχαίας τιν2>ς συμπτώσεως προερχό- 
μενος. Έ φύσις καταγινομένη Ινα δφ τοΉ Ιρ- 
γοις αυτής τλν τελευταΐον τής τελειότητας τύ- 
πον τείνει, ίλεγον, άείποτε ίνα παραγάγτ» χρυ- 
σόν, 1$ δέ γένεσις τών επίλοιπων μετάλλων ου- 
δέν άλλο εστίν, % τ^ αποτέλεσμα τυχαίας 
τιν^^ς ανωμαλίας συμβαινούσης κατά τλν σχη* 
ματισμ2>ν τοΟ χρυσού (2). Κατά συνέπειαν ο{ 
άλχυμισταί, έν τ^ δπερβολ^^ τής χρυσομανίας 
αυτών έφρόνουν, δτι ι$ εντέλεια τής ύλης έστΙν 
δ χρυσός. 

Ή δέ βάσις τής χρυσοποιίας ην κατ' «ΰτους 
4 άποχώρισις τών συστατικών τών μετάλλων, 
&περ ίθεώρουν έκ θείου, υδραργύρου καΐ αρσε- 
νικού (3) συγκείμενα, καΐ τ'ίιν έν τ5^ συνθέσει 
α&τών άναλογίαν Ζδιάζουσαν δι' Ιν Ικαστον αυ- 
τών* ε Ό δυνηθείς, Ιλεγον, ν' αποχωρίσει α4τά 
άποκτ^ την δύναμιν τοΟ μεταποιεΧν τά μέταλ- 
λα εΙς "ΉΜογ % ε2ς £ί.ίήηιγ, ίτοι ε{ς χρυσλν 
% εΙς άργυρον, καΐ γενικώς του παράγειν π&ν 
είδος μετάλλου, ώς άλλη τις φύσις». Οΐίτος τ^ν 



(Ι*! Ββ&Ιι ΑΙΙ>6Γϋ Μ&ΩΙ1, Ερίβοορί ΚαΙίεΒοηβη- 
818, ΟρβΓΑ Οιηπία. τ•μ• XXI. υβ Αίοΐιίιηΐα. ΐΛη%ά. 
4651. •1ς Φάλλ. 

(2) ι. Ρί^ίβΓ βύτ. σ. 40—44. 

(3) Ό ΤζνμπΙρ πρ&τος «Ι9ΐ4γ«γ• «δ άβσενιιι&ν μι* 
τβξ6 τΟν συβτατιχβ>ν τβ^ν μιτάλλων. Πολλοί μκ^ ε^ 
τ^ν πσριδέχθησαν τοΟτο. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ Κ41:Α ΪΌΪ2 ΑΡΑΒΑΣ ΧΪΜΙΑΣ 






' 



ο επιστίίίμιονιχί^ς λίγος τις ^Αλχυμίας καΐ τί> 
6έ(ΐ£θλον, έφ* ονί 9τηριζ6|ΐενο& τίρεύνων τίιν χρυ- 
βοχοιον χύνιν οί της δευτέρας σχολής βτταίοΐ 
[ΐετ'έλχίδος εττιτυχίας. ^Αγνοείται τί) ίνο(Λα του 
::«τρλς τϋς άξι.ο<π)(ΐ.ειώτου ταύτης θεωρίας, ήτις, 
χχθ' έαυηπν, δυνατ&ν ϊνα θεωρηθΐ^ ως ή πρώτη 
ίνδειξις έ•ϊϋςσ•ηθ|ΐ,ονιχής σχέψεως έν τη Χυμίοε, 
χαΐ ήτις ίν τ^αραδεδεγιχένη (ΐέχρι των ριέσων 
του Ι^' α!α>νος. Πρώτος 8 Τζαμ.π1ρ (χνείαν αυ- 
τής 7?οιε1ται (χατά τ6ν Η'. αίώνα) ουδόλως αυ- 
τήν εαυτφ (Ιτςοδίδων, άλλα τοις άρχαίοις. "Ε- 
νεχα τϋς θ&€ιί>ρ(ας ταύτης οί άλχυ[ΐ.ισταΙ έπΙ 
της άπο^ωρίσεως [ΐάλις-α των συς-ατιχών τού- 
των έζχσχ-ήααντες ττ^ν (Αεγάλην αυτών υπο[Λθ- 
τήν, άνεχάΧυψαν τάς πλείστας των θειούχων, 
άρτενιχούχων, ίδια δε τών ύδραργυρούχων σκευ- 
%Φΐών, ώς {ΐΛρτυρουσι τά τοΟ Τζα{ΐ.π1ρ Ιργα (ί ). 
Ταύτα χαϊ περί τών δοξασιών τ^ίς δευτέρας 
η[,ολτ.ς. 

Ώς Ίτρ^ς τάς έρ[ΐ.ητιχάς αδτών συνταγάς, οί 
λ^ραβες, οχ τε της πρώτης χαΐ οΐ τ^ς δευτέρας 
σχολής ^τταδοί, διετι^ρουν ώς έπΙ τΐ πλείστον 
το άχατανέητον έχεΤνο υφός, τ6 γνωστόν παρ' 
ί(ΐϊν άιυ& τών συνταγών τών κατά τους (λέσους 
χΐώνας άλχυρστών τίίς Δύσεως. Οί τότε άλχυ- 
|ΑΐσταΙ ίνεχα πολλών αΖτιών διετι^ρουν έχ συ|Λ- 
^^ο\ί Φΐωπην άκραν έπΙ τών (Λυστηρ(ων της 
^•ΐΓί[ΐης αυτών. Ουδείς έζ αυτών εΤπέ ποτέ τι 
ώληπτον ?| χαθαρ&ν περί τούτου. "Ηρχιζον ρ,έν 
ίν τοις συγγρά[ΐ[ΐασιν αυτών, υπισχνού[/.ενοι δτι 
"ϊΐ ?:άντα θέλουσιν αποκαλύψει, άλλα τούτο ού- 
ίεν άλλο 5ν, εί(Λη τυπική τις φράσις, ουδέν σημαί- 
νουσα. Πολλοί έν τη υπερβολική αυτών [λυ7ΐκο[Λα- 
νία ίγραφον συνταγών τ^ς Μεγάλης Πράξεως 
5'^νΐ7α|ΐ.ένην λακωνικώς είς (χύνηντην λέξιν «λά- 
Εε». Έτεροι|πάλιν ι^κολούθουν τί) καθαρ&ν καΐ 
ευληπτον σύστη(χα Μωριανου του Έρη[χίτου, 
του μαθητού κατά την Ιδίαν αυτού δμολογίαν 



(3) ΠκρΙ τοϋ τρίτου τβίν σοστατικ&ν τούτων, τοΟ άρ• 
«νιχοβ, όΒοαίΙΙβΙ (ΟίοΙίοη. άβδ δοίβηοβδ άβδ ΙβΙίΓΟδ 

^ΐ€. λ. αΓδβηίο) άποΦβίνίται 8τι «τό άρσινικόν ην ά- 
γνωβτον παρά τοΤς ίρχα{οις* τό 6πό τ(δν Ελλήνων 
^>1 Αράβων ο&τω χαλούμκνόν έστι τό Οκαρσινιχόν, 
ή^οι θβιοΟχός τις σονδοανμός τοΟ σώματος τούτου. 
'^βΙνΕται δτι έγνώριζε τοΟτο ό Πβραχέλνος, αλλ* & 
ΒΓ3η(11 πρώτος ίμιλέτησιν αυτό χατά τό 1733. > Έν 
τούτοις ίν τινι χωρίψ τοΟ ΒΓβνβ 1)ΓβνίαΓυιη άβ ιΐο- 
ηο Οβί αογγράμματος τοΟ ένδόξοο Κο^βΓ Βαεοη χα- 
τα^α{νβχαι, δτι έπΙ τ1\ς έποχΐ^ς αύτοΟ τό άραβνιχόν 
ίιιχρΝετο το0 θκαραινιχοΟ, άρα ην πρό τοΟ Πάρα- (4) Ρί^ίβΓ ΓΑΙΰΙήπΐίβ θΐο. α. 44 — 5. 

χέλσοο γνωντόν. (['Ορα δαηίοΓίδ Μβάίοίηαβ Μίΐ^ίδΙη (8) ΑΓΓίοαβ άβδοπρίίο IX ΙΛπδ αΐ3δθ1\ιΙα ; ίιΐξά, 

β. Κο^βπ Ββοοηίδ Αη^ΐί; Τΐιβδ&ιιηΐδ οΐιβιηίουδ; ΒεΙ. 4632. •1ς 8ον. 

ΡκαοοΓ. 4680. ιΐς 38ον. σ. 95). (3) ΑηνβΓδ. 4567. «Ις 48ον« 

(ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟ!. ΤΟΜΟΣ Τ'.) 8 



τοΟ "Αραβος ^Αλεξανδρινού φιλοσόφου Άδφάρ, 
γράφοντες ώς αυτ6ς* «Έκ πολλών ποίησον 2. 
3 καΐ 3, 4, 4, σύν 3 έστΙ 4, 3, 2 καΐ 4, 
Άττί^ 4 έως 3, 4. Άπδ 3 εως 4, 4, δθεν 4, 3 
καΐ 4. Από 3 εως 4 , 2. *Απ6 2 £ως 4 , 4 . Άπί> 
3 Ιως 2, 4. 4, 4, 2 καΐ 3. ΚαΙ 4, 2, άπί> 2, 
καΐ 4,1 άττί) 4 εως 2, 4 δθεν 4 . Είπον υραν 
τά πάντα (4). » 

Έ συρ,βολικη γλώσσα καΐ αί άλληγορίαι έζ- 
ετάνθησαν ουχί [/.όνον έπΙ τών έρ|Λητικών συν- 
ταγών, άλλ'Ιτι καΐ έπΙ του δνό(Λατος αυτού 
της Άλχυρί,ίας ούτω, καθώς ' οί Αλεξανδρινοί 
έκάλουν την Άλχυρ,ίαν Τέχνης του θύ)θ τ) του 
"Ερμου, Ίεράν Τέχνην, Πραξιν, Μέγα 'Έργον, 
κτλ. ούτω καΐ οί "Αραβες ώνό[ΐ.αζον αυτήν 
^υϋΐΐρ (ϊλ(χ.-ουλ-(Αΐφτάχ) ^Εχιστήμητ τήζ 

Κ.ΐΒκ^ός, ^{*Λ\\ρ> (ϊλ[Α-ουλ-(ΐ.ιζάν) ^Εηιςημηγ 
ζής Τρνζά^ης, ^^^Γ*^\ Κίί [(ίλ(Λ-ουλ-{κσΙρ) '/?* 

πιοτήμηκ του ^Εχχν.Ησματοζ, ίτοι του φιλο- 
σοφικού λίθου ^ΚΐΙΙρ {ϊλ(Α-ουλ-κιάφ) Έττι- 

στηρ,ην τοΟ Κ, ήτοι του αρχικού ψηφίου τϋς 
λέίεως Κψΐά^ \λ^ (ϊλ(Λ-ουλ-(;ιΙμί.) *Ε:ηστή' 

ι" 

μητ τοϋ Λ/, ίΐτοι του άρχικοΰ ψηφίου τίς λέ- 
ξεως μίζάν, <\ ^^£» {κΐ(Λΐά'ί έκ[/.7Γέρ) ΜεγΙςητ 

Χυμίαν, κτλ. κτλ. 

Έκτδς τούτων, ώς δ Εύσέβιος, 5 Συνέσιος καΐ 
δ Ζώσΐ(ΐος άναφέρουσιν, δτι έν τω ναφ του ΦΘ& 
(Ηφαίστου), έν Μέμφιδι, υπήρχε [λέρος τί Ι- 
διαίτερον διά την έξάσκησιν της Ίερας Τέχνης,, 
ούτω καΐ Αέων δ *Αφρικαν6ς (2) λέγει, δτι υ- 
πήρξαν πολλοί άλχυ(Λΐς•αι ("Αραβες) έν Φές της 
Αφρικής, Ινθα συντπρχοντο Ιν τινι ναώ κατά 
πασαν έσπέραν, ίνα συνεργασθώσιν άπ6 κοινόΰ 
εις τδ Μέγα "Εργον. 

Τούτο έγίγνετο ωσαύτως καΐ έν Εΰρώτυτ), ώς 
καΐ δ ϋβηίδ ΖόοαίΓβ (4 54 0) δμολογεΤ έντφ 

Ορυδοιιΐβ άβ Ια ΥΓαγβ ρ1ιί1ο8ορ1ιίβ άβδ 
πιέίαυχ (3;, «11 ηβ δθ ραδέ^αίΐ 3θαΓ, τηβδ- 
τηβιηβηΐ Ιοδ ΓβδΙοδ βΐ άίπιαηοΐΐθδ, ςιιβ ηβ 
ηοιίδ αδδθΐηΙ)Ιίδδίοιΐδ^ οα αα Ιο^ίδ άβ 
(ΐαβ1(ϊα'υη§ (βΐ ίοΓΐ δοανβηΐ; αα ιηίθη), 
011 ά ΝοδίΓβ ΒαπίΘ Ια ^Γαηάβ, ςαί βδΐ Γ 
Ε^ϋδθ ϊα ρΐαδ ΓΓΟς[ΐΐθηΙβο άθ ΡαΓίδ, ροαΓ 
ραΓίβιηοηΙοΓ άθδ 1)6δθί£ηβδ ςαί δ'βδίο- 



2 Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ• ΦΙλΟλΟΓίΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 

(λί{Λφα) λέ[ΐ.φος, ^Λ^ (λαχσικΙ>ν) λεζικόν, 



^ι1>1ώ• ([^.ικνατις) |Ααγντ4τνις (1), ^:ζΔΜ (ρ-α- 
ςχκί)) μας-Ιχη, ^^^ ((λουσικί) ρυσιχτί,Αΐ^Λ^ 
(σαφσετέ ίΐ σαφιστέ) σόφισρ-α, ^^^.^ (φε'Λο- 
σ{>φ) φιλόσοφος, λΤ^^^ (σιδερίτις) ^ιδηρί- 

'^^' 3^^^ (τιριάκ) θηριακτί, ^.ΙιΑ ^^ι (ρ-^^ο^" 
ρίτις) πυρίτγις λίθος, ^^,^ ^^^\ (άργάν άρ- 
γνούν) όργανον, ^3^^^ί•^^ (^ε&ή-ουλ-κε*£- 

μ,ούς) χακ6χυ|χον (2) κτλ. ως καΐ (μετέπειτα οΛ 
βυζαντινές έποχης λέξεις (3) :^^\^ πλ. ^^1^1» 

(ταρικί πλ. (τεβαρ\κ) θώραξ (4), •^ .^αά (δ) 

(κανταριε) κοντάριον, .\;' (6) (ζουννάρ) ζωνά- 

ριον. Άλλα τά πλείω περιττά, καθέτι ή ρ,εγα- 
λειτέρα περί τούτου άπόδειζ(ς έστιν, δτι ή λέ- 
ξις χυμία έν [λίν τοΤς άραβικοΤς συγγρά(Χ(Αασιν 
απαντάται τ^ πρώτον κατά τ^ν Η'. αιώνα (7), 
ίν δέ τοις έλληνικοΐς ίίδη περί τά αέσα του Α^ 
|Λ. Χ. αιώνος (8)' ώστε δέον ή λέςις |^Γ (κι- 

μ.ςά) ίνα θεωρ^ται ως έκ του έλλιανικου χυμί^ 
παραγοριένη. 

Άφ' έτερου γενικώς νο[Λΐζεται πάλιν, δτι ί 
λέζις α^-χυμια σύγκειται έκ τοΟ άραβίχοϋ άρ- 
θρου \\ (ελ) καΐ τ5ίς λέξεως \^,^ (κιριςά) χυμ,ία. 



(1) λ. έλλ. έχ τοΟ ονόματος τΐ^ς έπαρχ(α;, έν |1 Ευ- 
ρέθη (ΜαγνηνΙα). 

(2) Σόνθιτον έχ τοΟ ^^ εναντίον χαΐ τοΙ ^^Ο 

χομός. ΤοΟχο απήντησα έν τ^ άραβιχ^ μβταφράαιι τ(υν 
409 χαΐ 440 χιφαλα(ων τοΟ Β'. βιβλ(οα τοΟ Διοσχο- 
ρΐδοο, χβιρογράφφ λ(αν σπαν{φ χαΐ πολυτ(μ(|>, 5ανϋ- 
σθέντι μοι παρά τοΟ βΟγινοΟ; χα\ μουσοτραφοΟς Αχ- 
μέτ Φιβζΐ^ Έφέν^η. 

(3) Τάς λέξκς ταχίΧΛς έδιδάχθησαν οΐ "Αραβις χατά 
τοΟς προς Βυζαντινούς πολέμους α&τ(&ν. 

(4) Λέξις άναφβρομένη ΰπό τοΟ "Αραβος (στοριχοΟ 



Μαχριζη λΐ^α* \ ^=*-ν3->'>^' **** ^* '^^'* ^• 
Ββίηαικί ές-Ιν ή έλ)1ηνιχή θώραξ (8. άβ δαογ, εΐΐΓβ- 
8(οπια(1ιίβ αΓαέβ. 3. τόμοι^ 4886. βίς 8ον. τόμ. Α'. 
α. 275). 
(5^ Αυτόθι. 

(6) Διά τΐ^ς λέξεως ζοοννάρ έννοοΟσι πρό παντός 
&λλου τήν τΑν χριστιαν&ν Ιιρέων ζώνην. 

(7) Τ*άρχαιότιρα χυμιχά συγγράμματα τΑν *Αρά- 
βων ιΐσΐ τά τοΟ Τζαμπίρ, έν οΤς πρα»τον άναφέριται ή 
λέξις θΙΐίΐηί£1. 

(8) Πλουτάρχου πιρί *Ισι2ος. 



καΐ δτι τίιν ^Ιεράν Τέχνην (4), οδτως ο{ "Αρα- 
βες πρώτοι έκάλεσαν. 

ΟύθεΙς συγγραφεύς πρλ του Ε'. αιώνος ποιεί- 
ται μνείαν τϋς λέξεως ΑΑΧΥΗΙΑ, %τις απαν- 
τάται τ& πρώτον Εν τινι αστρολογικά^ πραγμα- 
τεία του κατά τ^ν Ε'. α2ώνα γράφοντος Ιου- 
λίου Φιρμίκου τοΰ Ματιίρνου (2). 'Αλλά πδθεν 
αρά γε δ Φίρμικος ήρύσθη τίϊν λέξιν ταύτην ; 
Τοϋτο νομίζομεν δύναται νά έξηγηθ^ ούτως* 

Ό Φίρμικος συνέγραψε τίιν άστρολογικ-ίιν 
αύτοΟ πραγματείαν μεγάλως ωφεληθείς έκ τ£>ν 
μετά Χαλοαίων καΐ Περσών σχέσεων αύτοΟ, ώς 
φαίνεται έκ τών χαλδαΧκών καΐ ζενδικών λέ- 
ξεων, ων τλ σύγγραμμα αύτοΟ βρίθει. Πιθαν£>ς 
οΕ άλχυμισταΐ τών Χαλδαίων εϊχον κατά τίιν 
έποχην τοΟ Φιρμίκου, ΐΐ καΐ πριν, παραδεχθεί 
τίιν άρτισύστατον καΐ νεογενί λέξιν χνμία^ ^ 
έχρώντο πρδς ίκφρασιν τϋς Τέχνης τοΟ θώθ* 
έρωτι^σαντος δέ του Φιρμίκου τους έν έκείναις 
ταΤς χώραις άλχυμις-άς ποία ή έπιςτάμ» αδτών, 
άπεκρίθησαν αύτώ Ή ΧΥΜίΑ (χαλ-χυμία % 
χαλ-χεμία). Ό Φίρμικος άγνοών τίν χαλοαΧχ'ίιν 
γλώσσαν, καΐ μ*}) έννοών κατά συνέπειαν Ήίν 
σημασίαντοΟχαλδα'(κου£ρθρου χάλ, έθεώρησεν 
ώς μίαν καΐ τ-ίιν αύτ^ν λέξιν τ6 τε άρθρον χαΐ 
τ& ^νομα, καΐ ώς δρον, δι' ου δήθεν έν 'Ασί^ ω- 
ριζον τίιν του Τρισμεγίστου Έρμου τέχνην. 

Άλλ* δ Φίρμικος μύνην την λέξιν χυμΙα Λν 
έσύγχυσε μετά τοΟ ίρθρου χάΑ' πολλάς &λλας 
έλληνικάς τε καΐ λατινικάς λέξεις μετά χ&λ- 
δαΐκών % ζενδικών άρθρων καΐ λέξεων συγχέει, 
καΐ ούτως, ού μύνον δίδει 6πονοίας περί τϋς 
γνησιύτητος τ91ς λέξεως ά^χυμια^ άλλ' Ετι καΐ 
πείθει ήμ&ς περί τϋς τών ^ηθεισών γλωσσών 
άγνοιας αυτού. 

Τίιν λέξιν ουν άΛχυμία ο! μίν μί) είδδτες 
τάς άνατολικάς γλώσσας παρεδέχθησαν ώς γνη- 
σίαν, καΐ έξτ^πλωσαν, μηδενός τίιν πηγί)ν αυτής 
έξετάσαντος' ο{ δ' Άραβες έδιδάχθησαν σί»ν τί^ 
ψευδεπιστημη καΐ τίν παραδοξογενή αυτής δ- 
ρον, καΐ έξΐ^πλωσαν αύτ&ν μετέπειτα ώς λογι- 
κάτατον, καθ^ σημαίνοντα δτι « ί Έρμητικ"!) 
Τέχνη έτίν Η ΧΥΜΙΑ, ίίτοι ή κατ' έξοχίιν Χυ- 
μία (3). 

Ούτω λοιτΛν ή λέξις ά^χΌμία^ ί έκ τοΟ ^η- 
θέντος τηθανου σφάλματος Ιουλίου Φιομίκου 
τοΟ Ματ^ρνου γεννηθεΧσα, ούκ έστΙ χαλοαΧκ&ς 



(^) Δηλ. τήν έρμητιχήν. 

(8) ^υ1^^ Ρίηηίοί ΜαΙβΓηί, Μ&ΐΐι. Βιβλ. Τ\ χιφ.ιέ. 
(3^ Ρ. Ι•. Ι&ΰοΙ^ ΟυηοδίΙέδ (168 δοίβηεββ οοουΐ* 
168. Ραπδ. 4862. •1ς 48ον σ. 4. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ. ΤΟΥΣ ΑΡΑΒΕΣ ΧΥΜΙΑΣ 



{ρος τίς Έρίλητιχ^Ις Τέχνης, -ηκιστα δέ αραβι- 
κές, άλλ' £λληνοχαλδα*(Χ'}} λέζις ανύπαρκτος έν 
τ$ χαλδαΐχώ λεζιχφ, χαΐ έχ παρεννο^σεως )ΐ α- 
προσεξίας γεννηΟεΤσα, ήτις, έν ιταρέδφ λέγο- 
|ΐ.εν, δέον Ινα λαι^βάνη άντι ψιλ51ς δασείαν, χα- 
βίτι ή πρώτη αύτϋς συλλαβή), εί χαΐ υπ^ του 
Φιρ|λίχου πρόσθετος, έστΙ τ& χαλδαΐχ^ν άρθρον 
χά:), ούχΙ ολ τλ χοινώς νοαιζέαενον άραβιχ&ν 
£./, διά τους λίγους, οΐίς ίίοη έςεθέ[λεθα. 

*Αλλ' αΐ λέξεις χν{4ΐα χαΐ ά^χο{^^α έν τ^ πα- 
ραγωγή (ΐ.6νον αυτών δέν παρουσιάζουσι τάς 
(λένας δυσχολίας' 2τερ6ν τι 5αο(ως σπουδαΐον 
(λένει 9χοτειν6ν, τί> νΑτη|ΐ.α οηλαδη τής συγ- 

ίύσεως τίς άληθοΟς έπιστιί|Λης |Αετά τ^ς ψευ- 
επιστΑριης παρά τοΤς μωαμεθανιχοίς λαοΐς. 
0{ πλαστοί των συγγραφέων τών *Αράβων, 
χαΐ γενιχώς τϋς ^Ανατολής, 5ρ(ζουσι την Χυ- 

Ι^Ιαν χαΐ Άλχυ(ΐ.(αν δια [Λονης τής λέξεο>ς \^^ 

(Κΐ|χςά). Τούτο ίίθελε τις εϊττρ προ•ίρχετο έχ 
του δτι ή Άλχυριία ην ί Χυριία τοΟ [/.έσου αιώ- 
νος" έχ τοΟ δτι οί άλχυριισταΐ δίν έγνώριζον, 
% δέν άνεγνώριζον άλλην χυριίαν ί| τίιν 'Αλχυ- 
μίαν, διλ χαΐ ΧυμιΙαν άπεχάλουν τίιν Έρ[Αητι- 
χίΐν Τέχνην. Της γνώ|]ΐης ταύτης ί!|Λεθα χαΐ η- 
μείς, πρΙν ίϊ λάβωμεν γνώσιν, δτι τινίς τών *Α- 
ράβων είχον ίίδη ποιι^σει διάχρισιν μεταξύ τής 
Χυμ(ας χαΐ τίς ΆλχυμΙας, την μίν αληθή ΐρ 

ι^? έπιστΑμην τίΐς ΧυμΙας όνομάζοντες, τίιν 

δέ ψευδή, απλώς ι^? χυμίαν' εΙς δε τών συγ- 
γραφέων τούτων έστΙ χαι δ χατά τά 730 ά- 
χμάσας Έλ-Σινδή (4), δστις πρδς τούτοις, έπΙ 
τ^ έπιςηημονιχώτερον βαδίζων, χαλεΤ ώς έπΙ τί» 
πλείστον τί)ν ΧυμΙαν δια δύω συνάμα λέξεων 

Ι^^ρ^Ι^) (Κιμςά-ου-Σιμ;ά). Εις τοϋτο δέ ούχ 

έστΙ μένος, χαθ6τι πολλοί τών Αράβων χυμι- 
χών ώνύμασαν την Χυμ(αν διά τών δύω τούτων 
λέξεων (2) διαιρουντες τί}ν Χυμίαν ε!ς βοτανι- 
χίϊν χαΐ μεταλλιχίν* χαΐ την μέν, βοτανοχυμίαν 

βνομάζουσι Ι^τ (χιμία) έχ τοδ έλληνιχου χυ- 
μ&ς παραδεχόμενοι (3), την δέ, βρυχτοχυμίαν 
1«- (<'ψΐλ) έχ τοΟ ζ»\Δ*Μ^^ (<ί«(Λ σαμάτ) πα- 

ράγοντες, δπερ τάς μεταλλίτιδας φλέβας εμ- 



φαίνει (1), ώστε χατά τους συγγραφείς τού- 
τους ή έπιστιάμη τής Χυμίας χαθαρώς ούχ έχ- 
φράζεται, είμη διά τών δύω τούτων λέξεων, ώς 
έπιστι^μη περιστρεφόμενη είς σχευασίας φυτι- 
χάς τε χαΐ έρυχτάς. Άλλα χρέος άπαραίτητον 
ημών θεωρουμεν, ίνα υιτομνι^σωμεν, δτι δπάρ- 

χουσι χαΐ δύω τινές ψευδεπιστήμαι 1.^*^.1^:» 

(Κιμςά-ου-Σιμςά) ωσαύτως χαλούμεναι (3), αΐτι- 
νες χατά τ^ I^I^'^I \^\ΐ^ (Κιτάμπ-ουλ-Ένβάρ) 
χαΐ τδν "ΐβν Κασημ Έλ Κορτομπή (έχ Κορδούης) 
ούτω πως βρίζονται* ί μέν ΚΊμϊά ^\^^)ι\^^^•• 

Ι^ριϋ^Ι^ίϋ ΐυ^τΙ^Ι^ «τέχνη τών γηίνων 

Πνευμάτων προς έξαγωγ'ίιν ευγενών ουσιών χαΐ^ 
χρϊίσιν αυτών»* ή δέ Σιμ2ά^ ήτις ενταύθα, νο- 
μίζομεν, ούχι πλέον έχ τοΟ λ^ (σάμ) παρά- 
γεται, άλλ* έχ του Ιι^ (σεμά) οδρανύς, Ι^ 

1^^11ι'^1^>;3ΐχΙ.Ι^ Α. >1'ζ•1^^V\*Έπ^^^- 

μη τών ανωτέρων Πνευμάτων, συνισταμένη είς 
την έλξιν τών δυνάμεων αυτών χαΐ χρίσιν αυ- 
τών » (3). Αϊ δύω μυστηριώδεις αύται έπιτί- 
μαι ε!σ(ν, ώς φαίνεται, έχ τοΟ £νωθι βρισμοΟ 
ή μέν Κιμςά, ή μίΑαΐΥα μαγεία (ΐΓΙΒ^ίθ ηΟΙΓβ), 
ή δέ Σιμιά ή Μυχ^ μαγίΐα (Πΐα^ίβ ΜαΠϋΙΐθ) 
τών δυτιχών. Οδτω δέ ή μέν, «τέχνη τών χα- 
ταχθονίων πνευμάτων» ή προς-ρέχουσα είς το&ς 
δαίμονας έστιν ή μέλαινα μαγεία (4), ή δέ «έ- 
πιστ-ήμη τών υπέρτερων πνευμάτων » ή προσ- 
τρέχουσα εΙς τους. αγγέλους έστΙν ή λευχί) μα- 
γεία (5). 

Οί άνατολιχοί τίιν στ^μερον πάντα ταΟτα 
συγχέουσι, διότι οί μέν έξ αυτών τιήν τε Χυ- 
μίαν χαΐ 'Αλχυμίαν, ώς οί εύπιστύτεροι τών 
άλχυμιστών οι* έν^ς χαΐ του αύτου βνύματος 
άποχαλουσι Κιμίά (β)* οί δέ, λησμονι/ΐσαντες 



(4 ) 'Ορα χατωτίρω έν χομιχοΤς τό δνομα τοΟχο χαΐ 
%ά χατ' •ύτ6. 

(9) άΉ6Γΐ)6ΐοΙ, ΒίΙ)1ίο(Ιιέ(ΐιιβ 0ΓΪβη(αΙβ. Μ&έδ- 
ΐΓίοΙιΙ. ΜϋΟαΧΧνί. ^λ>. σ. 79?. στήλ. ά. 
(3) Α6τό0ι. 



(4) Τ. Χ. ΒίαηοΚί βυ. ϋ. ΚίβΙΓβΓ ΟίοΙίοη. ΤαΓΟ- 
ΡΓ3ηςαί8. ΡαΓίδ ΜΟΟΟΟΙ. Ιχδ. 6'. έν λέξ. Α^ 

(8) άΉβΓ])6ΐθ( α6τ. σ. 516. 798. στήλη ά. 

(3) ^^ν,^ϋΙ ^Ι; οτ:>Ι1ΐί£*^^ΐ£^χ•1 (ΙΉβΓΐ). 

αύτ. σ. 192. στήλ. ά. 

(Ι) Όρα διά ΐΏβ^ίβ ηοΪΓβ) ιη2ίξ\6 Ιΐαηείιβ Ρ. Ι•. Ια- 

€θΙ) «ύτ. σ. 347. 

(5) Αυτόθι. Τήν αήμιρον {έν ^(διται ή αυτή νημα- 
σ(β. 

(6) Τήν σήμβρον σχιδόν πάντοτε τήν έπιντήμην 
μιτά τΐ^ς ψιοδιπιστήμης συγ]^έοο«ι, χαθώς συνιτβοτί- 
ζιτο κάλαι ποτέ ή αστρονομία μιτά τ)^^ αστρολογία;. 
"Ετι βέ χαΐ Κιμ^ έστΙν βρος γλνιχός έμφαίνων πβ«- 
σαν έπιστήμην χαΐ πβσαν μαλαχίαν ώ; τό «ιρί^ημον 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΝ. ΦΙλΟΑΟΠΚΟΣ ΣϊλλΟΓΟΣ 



τ))ν ^τρώηιιν «τ,[λασ(αν τών λέξεων Κιμιά-ον 
Σίμΐά^ την δευτέραν α6νγ)ν δίδουσιν αύταΐς, 
ώστε 6 άχούων τάς λίζεις ταύτας έννοεΤ τάς 
βιηθείσας $ύω ψευδεπιςΊί)[ΐ.ας, ίι τ))ν [λίαν έξ αύ* 
τών τΐιν Σΐ[ΐ.(αν (Λετά τής Κψ^ά (άλχυ|Λίας), 
%ν, άς χαΐ ανωτέρω έ^ρέθγ), συγχέουσι ριετά 
της Χυ[λ(ας, ριγ)δ6λως λα[λβάνοντες ύπ'βψιν την 
£νω διάχρισιν των Αράβων συγγραφέων, ί!τοι 

τί> ι^ρ ϊ άνευ % (ΐετά τοΟ Ιρ. 

ΚαΙ ταΟτα (λεν περί τούτων* καιρός $έ ί|^η 
Τνα έχθέσωμεν τάς έν βλίγ^^ χρ^νφ χαΐ έξ ολί- 
γων συγγρα[ΐ.[ΐ.άτων)ςτηθε{σαςιξ[Λών [χιχράς γνώ- 
σεις περί τις κατά τοί^ς "Αραβας Χυριίας. *Αρ- 
^χέ{Λεθα ουν άττλ τοΌ έφευρετοΟ τϋς Χυ[Α(ας χατά 
τά άραβιχά συγγράρΐ|λατα• 

Μεγάλως ^ιαφωνουσιν ο{ "^Αραβες συγγραφείς 
πρ&ς άλλιηλους περί του έφευρετοϋ τ5ίς Χυ[Λ(ας 
χαΐ *Αλχυ(Αίας, ίιότι οί [λέν διατείνονται, δτι 
δπϋρξεν 6 Ένώχ, οΐ δε δ τών ^Αλεξανδρινών 
Έρριϋς δ Τρισμέγις-ος• Άλλα χαΐ τούτους πολ- 
λοί συγχέουσιν, ώστε 6 άναγνούς τά έν τοϊς 
άραβιχοΐς συγγρά|ΐ.|/ιασΐ περί αυτών λεγ^ριενα, 
χαΐ διανοούμενος ίνα έξ αυτών ίδέαν περί του 
έφευρετου σχηρ,ατίστ), άπορεΤ έν τέλει, τις έχ 
τών δύω ές-ίν, δ Τρισ{Λέγις•ος Έρ(/.ϋς, ί| δ Ένώχ. 
Κατά τ6 ΚιτάμΛ'ουΛ χεραϊάζ % ΒιβΑίοτ 
τώγ χΛατηχιχωτ συζυγιών^ δ πρώτος, δστις 
χατά τάς άνατολιχάς παραδόσεις έχληθη Έρ- 
ϋς, έστίν δ 1000 περίπου Ιτη μετά τ^ν Ά- 
ά|ΐ. άχμάσας, χατά τάς αρχάς της δευτέρας 
ήλιαχ^ίς χιλιετηοΐδος, 'ΐδρίς % Ένώχ δ πατριάρ- 
ης, προφήτης οε χατ* αυτούς, δ υπ^ τών Χαλ- 
αίων προσεπιχληθείς Ούριάΐ % Δουβανάΐ (άρ- 
χων υπέρτατος), τίτλος άπονε|λύ|ΐενος υπ* αυ- 
τών τοις αεγάλοις άνδράσιν. Ό πρώτος ούτος 
Έρμϋς (ί) δνορ,άζεται συνήθως ύπΐ τών Αρά- 
βων Χίρμ^ζ οόΛ ΧερααεσΒ δ Έρμίίς τών Έρ- 
μων, % χαΐ Χερμ^ς-ού^-Έχι^πέρ Έρμϊΐς δ Μέ- 
γιστος. Ό Τζαβμπερη, έν τω περί ^^^ (^έμλ), 



ι 



ί, 



έχίΤνο * ^Ι>. τ(&ν αγραμμάτων ίκ τ&ν 'ΟΟωμανΟιν^ 

βπ§ρ έστΙ γβνιχός 8ι* α&το&ς θρος ({λων έν γένει τ(!)ν 
άρχα(•ιν μνημείων, &πιρ μιφ χαΐ μόν^ *^οχ^ αποδί- 
δονται^ τφ τ£»ν Γβνοοηννίων. Έρώτηνον τίνβς οΐ χαΐ 
τΑς ποραμΚα( αύτάς χτίσαντες* «ο( Γενοβέζοι» ΘΑ σέ 

άπαντήβωσι, ^^Αιιί 0^^^ 13"-^^* 

(1) Αηπτέον 6ιι*οψιν 8τι ο( *Ανατολιχο(, ώς 4 Κι- 
κέρων, β^ις έκτα Έρμέας υπελόγιζε (Οβ η&Ι. ΟβΟΓ. III) 
παραδέχονται ωσαύτως πολλούς φέροντας τό βνομα 
τοότο. 



ίτο: περί άμμομαντείας (1) συγγράμματι αυ- 
τού, λέγει βτι ώνομάσθη επίσης δ Έρμ^ίς ο&- 
τος χαΐ Ε^αουσα^^^ς ΤριπλοΟς 9| Τρισμέγι- 
στος, Ινεχα τών τριών αύτοΟ δνομάτων, ΈρμοΟ 
δηλονότι, 'ΐδρίς χαΐ Ένώχ, χαΐ τών τριών αΰ- 
τοΟ προσόντων, ίίτοι βασιλέως, σοφοΟ χαΐ προ- 
φτ^του. 

Ό δεύτερος Έρμίς, χατά τ& Κιτάμπ^ουΛ" 
ΚβρακάΓ^ άνεφάνη περί τάς αρχάς τϋς τρίτης 
ήλιακϊΐς χιλιετηρίδος, χαΐ χαλεΐται Χερμίς ους- 
Σαγη^ Έρμ^ς δ Δεύτερος, χαΐ δεύτερος Οΰριάΐ(2) 
$1 Δουβανάΐ, ϋτοι διδάσχαλος τοΟ Κύσμου (3)' 
χατά τίνα δέ πραγματείαν άποδιδομένην τφ 
Τρισμεγίστύ]^ χαΐ ύπ^ τ^ν τίτλον *Εσράρ•ουΛ• 
χεΜμ οϋΛ-Χερμίς γνωςΗ^ν τοΙς "Άραψιν, ή λέ- 
ζις Δουβανάΐ σημαίνει ΜουχεΑΜ^: ονΛ Μπε^ 
(τ^ρ, ^τοι σωτί)ρ τών ανθρώπων. Ό δεύτερος ο!ί- 
τος Έρμϋς, χατά τλ Κιζά/ίπ ρυΛΚεραγάν^ 
χαλεΐται ΕΛ Μονσα,υΐς ουΛ χνχαέτ^ ίτοι σο- 
φίί^ί τε χαΐ μαθι/ΐσει τρισμέγιστος. Ό Έμπούλ- 
Φαράτζ, έν τφ Μου^τασάρ-ουΛ ^ονδίΛ^ συμ- 
φωνεί μεν πρ^ς ίσα περί του πρώτου Έρμου 
ελέχθησαν ανωτέρω, λέγει δε περί του δευτέ- 
ρου, ίίτοι τοΟ Χερμές-ους-Σαν?ί, βτι ές-Ιν δ τρί- 
τος τών Έρμων, ούχΙ δε δ δεύτερος, χαΟύτι 
πρ& αύτοΟ άνεφάνη ίτερύς τις Έρμ^ς, βαβυλώ- 
νιος % χαλδαΐος, αΙώνάς τινας μετά τί>ν χατα- 
χλυσμ^ν άχμάσας. Τούτφ οΐ Χαλδαΐοι φιλύσο- 
01 τάς πρώτας αυτών γνώσεις άπέδιδον, πρ&ς 
έ χαΐ την άνοιχοδύμησιν του 6π& τοΟ Νεμρώδ 
θεμελιωΟέντος χαΐ μετέπειτα χαταστραφέντος 
Πύργου της Βαβέλ. 

Έχ της βραχείας λοιπ&ν περιλήψεως ταύ- 
της χατάδηλον γίνεται, βτι οΐ "'Αραβες έχάλουν 
Τρισμέγις^ν τύν τ ε Ένώχ χαΐ Έρμήν τί>ν Δεύ- 
τερον, χατά τ6 Κιτάμπ-ουλ-Κερανάτ, τρίτον 
δέ, χατά τ6ν Έμπούλ-Φαράτζ. 

"Αλλοι δέ θεωροΟσιν ως πατέρα τϋς Άλχυ- 
μίας τ}>ν Προφίτην ΜωΟσ^ν, ί) χαΐ τ&ν ΚορΙ τίς 
Γραφείς, δστις, έν παρενθέσει λέγομεν, δέν πα- 
ρίσταται πλέον έν ταΐς βίβλοις αυτών, χαθώς 



ι 



(4) ΤανΟν, {χι άπανχΙ&νται πολλοί Ιχδοτοι εΙς τήν 
γεωμαντείαν χ«1 λοικού; κλάδους τ(&ν Απόκρυφων Έ- 
πιστημ(&ν. ΈνταΟΟα μάλιστα τοΟτό έντι συνηΟέντατον. 

(8) Κατά τόν (1Ή6Γΐ>βΙθΙ Ούριάΐ έστΙν ό τα»ν ΑΙ- 
γοπτίων Ώρος (βύτ. σ. 447)• «τι δέ ή λέξις Ούριάϊ ή 
Ούρόϊο παράγεται έχ τοΟ ^Προς, {( χχΐ τ^άνάπαλιν, 
τοΟτο τ<&ν Μ&Χ ΜυΙΙβΓ Κργον^ έντί^ καθότι ούχ έστΙν 
ε&χερές τφ τυχόντι τό 6ρ(σαι όπο(α έχ τ&ν δύω γλωσ- 
σών, τ9^ς Χαλδα'ΐχΙ^ς δι^λονότι ή τ1\ς ΑΙγοπτιαχΥ^ς, έ^Ιν 
ή αρχαιότερα. 

(3) Ούριάΐ {\ 0&ρ6ϊο σημαίνει &ρχων χαΐ διίάνχαλος. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ. ΤΟΥΣ ΑΡΑΒΕΣ ΧΥΜΙλΣ 



2ν τ5) Γρ«^, ^τοι θυσιάζων ΐΓαρανέ[λ.ως, χαΐ 
ώς έχ τούτου τΐ(&ωρού(Λ.ινος, άλλ' ώς πλούσιος 
αρνηθείς τ^ν υν6 τοΟ Νόριου ώρισ[χένην τοΤς ιςί- 

νησί βοι^θειαν α\^^ χ«1 τδν Μωΰσ%ν έπΙ [ΐοιχεί^ 

ουχοφαντι^σας, δώ καΐ ^ γϋ χατέπιεν αύτ6ν. 

Τούτων οι (ΐ.έν βα9ΐζ6[Λενοι έπΙ τοΟ ^ητοΟ 
έχείνου τοΟ Κορανίου, έν φ & Καρούν (6 Κορέ) 
παρίσταται λέγων* « "Ο,τι ίχω, έφε(λω αϋτ4 
τ1} έττιστιάρΐφ (Λου, ηστινος /ίίί^ΌΓ ^τ'ώ εΙ[Λΐ χά- 
το)^ος (4),> θεωρουσιν αύτ6ν ώς την χρυσοποι6ν 
σχευασίαν άναχαλύψαντα. 

01 δε, έπΙ τών έρριηνευτών έρειδ6ριενοι, άπο* 
δίδουσι τοΟτο τ$ ΜωΟσί). Διηγούνται δΐ 2τι, 
{δών ποτέ ί Οροφητης ο{»τος τ&ν Καρούν τε* 
θαριριένον έντ&ς τΐ^ς ά[λ|ΐ.ου (λέχοι τοΟ τρά- 
χηλου ήρώτησεν αύτύν' Ινα τί εουθίσθης, ω 
Καρούν, έντδς τϋς χαυστηρ&ς &[ΐ.|ΐ.ου; — Προ- 
φ^τα, άπεχρίθη δ Καρούν, Ινα χρύψω την γύ- 
(Λνωσίν (ΐ,ου' ούχ ίχω τι, ίνα χαλύψω αυτήν». 
χαΐ 8τι τύτε 6 ΜωΟσης, ευσπλαγχνισθείς την 
πενίαν αυτοΟ, έδίδαζεν αύτί>ν την Άλχυ(Λ(αν, 
ϊι*ης έπλούτησε τοσοΟτον, ώ<Γε, ώς (χεν λέγει τ6 
Καράνιον (ιί), πολλοί ^ωριαλέοι £νθρωποι ^6\\.ς 
ηθελον δυνηθη να φέρωσι τάς χλεΤς των θησαυ* 
ρών αύτοΟ, ώς δέ λέγουβιν ο{ Έρ[/.ηνευτα(| τεσ- 
σαράχοντα χάριηλοι έφερον αύτάς. 

ΚαΙ ταύτα [ΐ,Ιν περί τοΟ χατά τους 'Άρα- 
βας έφευρετοΟ τ^ς Χυ(λ(ας. Παραθέσωριεν δέ 4|- 
δη τας πιθανωτέρας είχασίας περί τ^ς πρ{)ς τους 
Αραβας διδαοχαλ(ας τ%ς έπιστΊ&[Λης ταύτης. 

Αρά γε οι "^Αραβες έχ τών βρησχευτιχών αυ- 
τών παραδύσεο)ν ίλαβον νύζιν, ίνα έγχύψωσιν 
^^< "^^ζ Χ^Ι^^^οίς ^ (/.&λλον άλχυρί.ιχάς (χελέτας 
αΰτ6>ν, χαΐ τίνες αρα οί πρώτοι αυτών διδά- 
σχαλοι; Τούτο άγνωστον τ5) ίστορί^, %τις έχει 
γνώσιν |λύνον τών αρχαιοτέρων χυ(/.ιχών συγ- 
γραρΐ|λάτων, απερ οι "Άραβες παρέλαβον έχ τών 
Ινδών, Αίγυπτίων, Περσών χαΐ Ελλήνων. Ταύ- 
τα δέ είσΐν Αΐ χών Β^αχμάπύτ ^ησης ^\^ 

^^1^1 Γ0 βίβΛΙοτ Τζαμάσπ τοϋ Σοφοϋ ^ΐ^Γ 
^5ύ-*^^^1^ βεζύρου του 'ΑρδσΙρ ('Αρταξέρξου) 
βασιλέως τίς Περσίας" τ^ του ΤρισριεγίςΌυ Έρ- 

ρ,οΟ 4^*^|-'υ',^*^^'ν **^ '^λ τοΟ Αριστο- 
τέλους, του Άγαθοδαί(ΐ.ονος, τοΟ Ήραχλείτου 



(4)Κοράνιον. Σουρέχή. άγέτ. 78 
(8) Αυτόθι Σουρέ χή. άγέτ. 76 



ί: 



χαΐ τών Να6αxα^ω^^ (λεταφρασθέντα &πλ τοΟ 
'Ίβν-Βαχσιγέ{ί). 

Πιθανί^ν 5ριως ενεχα τ%ς γειτνιάσεως αυτών, 
Ιτι δέ χαΐ συγχωνεύσεως εν τισι τ^ΐς Αραβίας 
ώραις, οί ΧαλδαΧοι χαΐ ΈβραΤοι πρώτοι νά 2- 
ίδαξαν τους ^Άραβας τά τϋς Άλχυ[ΐ.ίας, ίίν 
χαΐ ούτοι έχ τών Ελλήνων έδιδάχΟησαν, ώς δύ- 
ναταί τις είχάσαι έχ του άνωθι ^ηθέντος χω** 
ρίου Ιουλίου Φιρ[ΐ.!χου τοΟ Ματήρνου, έζ ο& φαί- 
νεται, 6τι οΐ χαλδα'ίχοί λαοί εΐχον παραδεχθώ 
τήν έλληνιχην λέξιν Χυμία^ ?1ν τηΟανώς πα- 
ρέλαβον παρά τών Ελλήνων [^ετά της έπι- 
στή|χης. Ό νε6)στΙ διδαχθείς έπιστήριην τινά 
% τέχνην δεν Ιχει τ6ν χαίρων ϊνα (ΐ,εταφράσ^ 
τ^ βνο[ΐ.α αύτΐς ε?ς την [χητρωαν αύτοΟ γλώσ- 
σαν, διατΥϊρεΧ δέ τοΟτο έπί τίνα χαιρ{)ν % χαΐ 

πάντοτε. Έδιδάχθγΐ(Λεν τ'ίιν 'Άλγεβραν^.\ άπ^ 

τους "Άραβας (2), χαΐ'τ^ 2νο{Λα του σπουδαίου 
τούτου χλάδου τών Ηαθη(Λατιχών άραβιχ2^ν ρ(^- 
νει εισέτι* οί Άραβες άπεχάλυψαν τοις Έύρω*- 
παίοις Σύνταζιν την Μεγίστην του Πτολε(ΐ.αΙου, 
δι& χαΐ ΑΐΓηα^68ΐ6 άποχαλεΤται* ο{ ΤοΟρχοι 
έσπούδασαν τήν *Ιατριχήν έν γαλλιχοΤς συγ- 
γρά[Λ[Λασι, διλ χαΐ τους τεχνιχους δρους γαλ- 
λιχούς διετήρησαν, αν χαΐ υπάρχωσιν οι πλεΐ- 

701 αυτών έν τω ΟοηΙίηθΙΙδ % κίχ^ τοΰ Μο- 

χα(/.{Λέτ (ΛπΙνι Ζεχεριά Έρ-'Ραζϋ, έν τω ^;^• 
του 'Αλή (λπίνι •Α[ΐ.π[Λπάς, έν τώ Κανύνι *Ια- 

τριχής ν^^ ^όΐ>^ τοΟ Έριπου Άλ% ΧουσεΊν 
Ι^πΙνι *Α|ΐ.πδουλλάχ "ΐμ-^ν Σιν& χτλ. χτλ. 

Μετά δέ ταύτα νο|Λίζο[Λεν, οτι είσηγαγεν αυ- 
τούς εις τάς διύδους χαΐ τά [Αυστήρια τίς Έ- 
πιστή|Αης ή έν ΈδέσβΥΐ Ιατριχίι τών Νεστορια- 
νών βχολή, ή [χετέπειτα είς Τζοντισαπούρ τϋς 
Χουζιστανϋς ρ.ετενεχθε1σα, έν η ϊσως έσπούδα- 
αε χαΐ δ Έ(ΐ.πού-Μουσ&-Τζαβΐρ ρ,πίνι Χεγ^άν- 
Έλ-Σοφϋ, δ τών Δυτιχών ΟόϋβΓ. 

Έχτ{>ς τούτου συνετέλεσε χαΐ τ& έρι.πύριον 
αυτών χαι ή ναυτιλία εΙς τά παράλια τών *Ιν- 
διών, τίς Αιγύπτου χαΐ τοΟ ΒυςαντινοΟ χρά- 
τους, χατά τ6 ρ,αλλον δέ αί μ,ετά τών Σινών 
σχέσεις αυτών, έάν πιστεύσω^χεν, δτι οΐ ΣΧναι 
ήσαν ίριστοι Άλχυ(λΐσταί, χαΐ 8τι έν Σινιχ^ 
ήρευν&το ή σχευασία του φιλοοοφιχοΟ λίθου 



(4) ΗαιηιηβΓ έν Εηογοίορ. ^άβΓ 'ν^ίδββηδοΐΐδίηβη 
τοΟ Εγ8€Ιι χα\ 6ηιΙ)6Γ. 1<ίρ8. 4849. εΙς 4ον. 

(2) 0( ΕύρωπαΤοι ούχ λ^ιδάχ^Οι^ναν αυτήν έχ τ(&ν 
τοΟ Διοφάνχο», βστις τΟν Αράβων διδάσκαλος έ«τιν. 



β 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΧ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



ίίίτΐ 25 αιώνας πρί> ΧριστοΟ (1). *Αλλ* &ν καΐ 
έλ&άχθησαν οΐ "Αραβες ττιν Άλχυαίαν έχ των 
Χαλδαίων, Έλλι^νων, Περσών, Ίνοών χαΐ Σι- 
νών, ο6χ ήττον χάλλιον έχαλλιέργησαν, χαΐ έ- 
[/.εγάλυναν την έταςτάι^ην, χαΐ βαθ|ΐ.Τιδ2>ν έχ τίς 
έπιζηλου χαΐ σταθεράς άναδιφι^σεως του λίθου 
τών φιλοσόφων, έγενντ^θη ή βάσις των έπιστη- 
(ΐ,ών, τών τεχνών, τοΟ έ[Απορ(ου χαΐ τίς βιο- 
(ΑΥίχανίας, έγεννήθη ή Χυ[/.(α• 



Β'. 



Α( σ7)[ΐερνναΙ γνώσεις τής Χυ[ΐ.(ας δίν ένθαρ- 
ρύνουσιν ή[Λας, 2πως άσχοληθώριεν χαΐ (λαχρη- 
γορώρι.εν περί ^Αλχυ|ΐ.Εας χαΐ άλχυ[/.ιστών' άλλ' 
έπειδη έχ τίς άλχυ(χ.1ας ταύτης χαΐ τών εργα- 
σιών τών άλχυ|λΐστών έξηλθεν ή άληθης χαΐ 
φαεινή τίς Χυ(ΐ.(ας έπιστή[ΐ.η, δια τούτο ένο(Αί- 
σα|χ.εν χαλόν, ΐνα έν {δ({^ χεφαλαίω πραγριατευ- 
θώ[Αεν τα περί άλχυριίας παρά τοις "Αραψιν, 
έχΟέτοντες 8σον οΐ6ν τε έν συνόψει τα περί τάς 
διαιρέσεις τών Αράβων άλχυ(/.ιστών, τα περί 
τα ίθη, τάς ιδέας χαΐ τάς δοξασίας αυτών, χαι 
τάς τών Έρριητιχών φιλοσόφων θεωρίας περί 
τών στοιχείων τϋς ίίλης χαι τών συστατιχών 
τών μετάλλων* μετέπειτα δε θέλομεν εισέλθει 
εις τους χυμιχούς τών Αράβων χαΐ τάς χυριω- 
τέρας αυτών έπιστημονιχάς άναχαλύψεις. 

Καί τοι ή Έρμητιχη Τέχνη ως καΐ ή τίς μα- 
γείας έζάσχησις ^ητώς υπ^ τοΟ Κορανίου απα- 
γορεύονται, ούχ ήττον οί "Αραβες μετά πολλής 
της ζέσεως ήσπάσθησαν τάς της Ίερας Τέχνης 
δοξασίας. 

Οί ΆλχυμισταΙ χατ* αρχάς μέν ίίρχισαν έ- 
ρευνώντες μόνην την τών μετάλλων μεταστοι- 
χείωσιν, συνδέοντες αυτί^ τάς παραδόξους χαΐ 
θεοσοφιχάς ιδέας. Ας μετέπειτα πολλαπλάσια- 
σαντες συνι^νωσαν χατά τ^ν ένδέχατον αίώνα τϋ 



(4) Ι. 'Λλ•ξ«ν$ρ{δου αυτόθι σ. 31.— Ή Ιδέα τΐ^ς 
μβταστοιχκώσβως τ&ν μβιάλλων ίντίν αρχαιότατη 
παρά Σίναις. *Έν τινι βιβλίφ χαλουμένφ Ταάϊ-υ-9\ 
γράφιται 6τι άρχαΤός τις σοφός μιτέβαλι χώματα χαΐ 
^{ζας βίς χρυιόν άπανθρακώσας αύτάς έν θοχιίφ £- 
χοντι αχ^μα χιφαλΥ^ς πτηνοΟ. Έν τοΤς χρονίχοΤς τοΟ 
2ώγγ άναφέριται, βτι ό Γχάγγ-Κχάϊ, έπΙ τ^ δοζασί^ 
έρβιδόμενος, βτι δονατη έστιν ή μβταστοιχείωσις τ(&ν 
χκράμων χαΐ λ(θων •1ς χρ^^^όν, έγχατέλιπβ τά; εργα- 
σία; α&τοΟ Ινα έιη^οθφ άνιτώτκρον ιΐς τό Μέγα "Ερ- 
γον, (ΜέιηοίΓβδ οοηεβΓπαηΙ ΓΙιίδΙοίΓβ, 1β8 δοίβηοβδ, 
1β8 ΑΓίδ, 6(0. (ΐ6δ ΟΚίηοίδ, ρ&Γ Ιβδ ιηίδδίοηηαίΓβδ 
(Ιβ ΡέΚίη. Ραήδ. 1777. τόμοι 48. βίς 4ον. τόμ. Β'. 
β. 493). 



θεωρί^ τοΟ φιλοσοφιχοΟ λίθου, (στις αναφέρεται 
χαθαρώς τδ πρώτον περί τάς αρχάς του IΑ^ 
αιώνος, ούχΙ δέ τοΟ ΙΒ^ ως νομίζει 6 1<θαίδ 
Γί§αίβΓ έν τ^ συγγράμματι αύτοΟ Ιί'ΑΐοΗί- 
Ιϊΐίβ βΐ Ιβδ Α1θΙΐίηΐΐδΙβ8 (1). Πρώτοι οί χατά 
τλν ]λ^ αιώνα άχμάσαντες ΆλχυμισταΙ Χα- 
λΐδ (2) χαΐ Άρτέφιος (3) περιγράφουσι τ&ν φι- 
λοσοΦΐχ2»ν λίθον. Πρί» αυτών οί Ελληνες χαΐ 
"Αραβες συγγραφείς περιωρίζοντο αναφερόντες 
μ^νον θεωρητιχώς την μετας-οιχείωσιν τών με- 
τάλλων, ουδόλως υποδειχνύοντες είδιχιάν τίνα 
δύναμιν, δι* ίς πραγματοποιηθι^σεται τλ φαι- 
νόμενον. Άλλα χαΐ εις άλλο τι δ ΙιΟαίδ Ρί- 
^ίβΓ άπαταται, λέγων δτι ή ιδιώτης τοΟ θε- 
ραπεύειν τάς ασθενείας χαΐ παρατείνειν την 
ζωί}ν άπεδέθη τω φιλοσοφιχφ λίθ(^ μόνον χατά 
τ6ν ΙΓ'. αΙώνα (4), έν φ δύο αίώνας πρότερον 
δ *Αρτέφιος έν τω συγγράμματι αυτοΟ τφ έπι- 
γραφομένφ, χατά τίϊν λατινιχην α&τοΟ μετά- 

Ϊρασιν, ΑΓίβρΙιϋ £ΐη1ί(ΐαίδδίιηί ρΐιίίοδορίιί 
)θ δίΓΐβ οοουΐΐα βίςαβ Ι^ρΐάβ ρΙιΠοδο- 
ρΙΐΟΓαΐη Ιί1)(;Γ δθΟΡβΙαδ (5), λέγει « λΐξας 
τλ χιλιθ7Ϊ>ν τίς ήλιχίας μου έτος διά της θείας 
χάριτος χαΐ τϋς χρι&σεως του θαυμαστοΟ μου 
ποτού χτλ. ». 

Τδτε δέ οί 'Άραβες άλχυμισταΐ διτιρέθησαν 
εις δύο σχολάς, ων ή μεν πρώτη έτ^εζιητει την 
άναχάλυψιν τοΟ φιλοσοφιχοό λίθου, ή δέ δευ- 
τέρα μδνην τίϊν εις χρυσδν μετατροττίιν τών με- 
τάλλων. 

Κατά τους δπαδοι^ς τϋς πρώτης σχολΐΐς διά 
τοΟ φιλοσοφιχου λίθου χατωρθοΟτο τ^ π&ν' χαΐ 
χατά συνέπειαν χαΐ η χρυσοποιία, ώστε χάλ* 
λιον, ίλεγον, ν* άναχαλύψτ) τις διά μι&ς τ2»ν 
φιλοσοφιχ^ν λίθον, δστις χαΐ χρυσών δίδει χαΐ 
ζωίιν χαΐ νεδτητα, ίι μδνην τ)ϊν τοΟ χρυσοδ 
σχευασίαν, ήτις ματαία αποκαθίσταται, αμα 
δταν δ εύρων αύτην προσεγγίση ε!ς τάς πύλας 
τοΟ ξίδου. 

Ό φιλοσοφιχ&ς λίθος, ώς διΧσχυρίζοντο, έν 
άμέσίύ συναφείς πρδς τά άναλελυμένα μέταλ- 



(4) ίουίδ Ρί^ίβΓ ΓΑΙεΙιίιηΐβ βΐ Ιβδ Αίοΐιίιηί- 
δίβδ. Ραπδ. 4860. βίς 42ον Ιχί. /. σ. 43. 

(2) ΙιίΙ)6Γ ΐΓίυπι ν6Γΐ)οηιπι ε&ΐίά Γβ^ίδ αουΐίδδί- 
ιηί, ΤΙιβ&Ιηιιη εΐιίιηΐΰαιη. τόμ. ς'. χαΐ έν τφ ΒίΙ)Η- 
οίΗ. Μαη^βΙί. τόμ. Β'. 

(3^ ΑΓ(6ρΙιϋ αηϋςαίδδίιηί ρΚίΙοδορΙιί, Οβ αιΐβ 
οεειιΐΐα, ^ίίψχβ Ιαρίάβ ρΙιϋοδορΙιοΓαιη 1ίΙ)6Γ δβΟΓβ- 
(αδ. ΡΑΓίδίι. 4642. •1ς 4ον. 

(4) Ιι. Ρί^ίβΓ αυτόθι, σ' 47. 

(5) *Έν6'&νω. 



ΚΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡΑΒΑΣ ΧΥΜ1ΑΣ 



λα, (αταβάλλει α&τά ε{ς χρυσών (1), Ιτι δΐ χαΐ 
ΐΓ&ν δ,τι &ν προσεγγίστ)* ως ποτ{>ν χρησι^ιχύει εις 
παράτασιν τ^ς ζωής χαΐ άνανέωσιν τοΟ άνθρω- 
που* Ιστι δέ ττρδς τούτοις τοΟ παντός ποιητι- 
χ6ς, χκρ&ς χαΐ θυ(λη^(ας χορηγηζιχός χτλ. χατά 
τάς <ρ(λας φράσεις τοΟ ΔιοσχορΙδου. ^0 Βοερχά- 
βίος φρονεί, δτι ή Ιδέα των ίοιοτι^των τοΟ φι- 
λοΦοφιχου λίθου, του ιταρατεΐνειν την ζω'ί^ν χαΐ 
θερκπεύειν τάς ασθενείας, έγίνετο άσπας^ 'παρά 
τοΙς άλ3^υ(Λΐς-αΤς, έτυειδ-}) ήρρι^νευσαν χαΐ παρε- 
^έχθησαν χατά γρά(Α|χα τάς (χεταφοριχάς τών 
τ^ α&τΰν συγγραφέων έχφράσεις. Ό ΤζαριπΙρ 
λ. χ. λέγων «οίς ριοι τους ίξ λεπρούς, ΐνα χα- 
θαρίσω α&τούς » εννοεί, « ^ύς (λοι τά Ιζ ποτα- 
πά (ΐέταλλα, Τνα (Λεταποιι^σω αυτά εΙς χρυ- 
σύν » (2). 

Έν τούτοις, ώς Ιΐζ\ τλ πλείστον οΐ άλχυ(Λΐ- 
σταΐ τίς πρώτης σχολές, χαΐτοι συνδέοντες χ9^ 
θεωρ(^ τοΟ φιλοσοφιχοΟ λίθου {δέας τινάς τών 
Νεοπλατωνιχών τϋς Άλεζανδρινϋς σχολίΐς χαΐ 
χαββαλιστιχάς τών Εβραίων δεισιδαιριονίας, ή- 
δυνηθησαν πολύ (Λ&λλον τών Αυτιχών, Τνα έμ- 
|ΐείνωσιν έν τ^ [χελέτη τών πραγ[ΐ.άτων, χαΐ ά- 
παλλοτριώσωσι τά Ιργα α6τών άπλ πάσης συνα- 
φείας μ^τ' άχαταλι^τΓτων [Αεταφυσιχών θεωριών 
χαΐ θρησχευτιχών άρχων. ΤοΟθ' δπερ εξάγεται 
^% τ%ς μιχρας (ονείας, ^ν ποιοΟσι τ5^ς θείας φύ* 
σεως του φιλοσοφιχοΟ λίθου, χαθ' 11ν Ιδέαν οίτ 
τος ενυπάρχει εΙς 2λα σχεδόν τά τ5^ς θρησχείας 
μυστήρια. 

Κατ' άντιπαράθεσιν ο{ τϋς Λύσεως άλχυ[ΐ.ι- 
9ταΙ έτύλ[Λησαν, Ινα άφομοιώσωσι τ^ίιν γένεσιν 
'^υ φκλοσοφιχοΟ λίθου πρλς τί)ν τοΟ ΤίοΟ τοΟ 
Άνθρωπου (3). Έντ&>[ΐ.εγάλφ αυτών άλχυμιχ^ 
φανατισριφ χαΐ τ5) πάντοτε συνδεομέντι αύτφ 
παραδοξολογία, (λεγον, δτι δ θεδς υπύσχεται 
'ϊόν φιλοσοφιχδν λίθον τοΙς έναρέτοις χριστια- 
νοίς, έρειδύ[ΐ.ενοι έπί τίνος εδαφίου τϋς 'Αποχα- 
λύψεως, χαθ' β δ θε&ς δώσει τ^^ νιχητ^) λίθον 
λευχύν (4), χαΐ τύσας &λλας παραλύγους παοο- 
ριώσεις, ων την όποβοηθητιχ'ίιν Ιννοιαν έοι- 
χαιολύγουν διά διαφύρων εδαφίων τών Γραφών, 



(1). Ό φ. λίθος μή χτηνάμινος τ6ν άνώτλτοντΙ^ς 
^•λιιότητος α&τοΟ βχθμόν, μήτβ τόν τ•λβοτ«Τον τ1(« χα- 
^«ρότητος β&τοΟ βρον, μιτββάλλιι τά μέταλλ• μόνον ιΐς 
&ργορον, χβλοόμινος τότ• μιχρός φ. λΙΦος. Μι- 
χρέν δμως οΐ άλχομιντβΐ μνι(«ν ποιοΟαι τούτοο, βιό- 
Υΐ $έν ιΟηριβτοΟντο ιΐς ήμιτ•λΐ( Ιργβ. 

(2) Ι•. Ρί^ίβΓ αυτόθι, σ. 47. 

(3) Ρ. ί. 3λοο\), α6τ. σ. 46. χ«( τι πιριιργότιρον. 
ι. Γί^ίβΓ «6τ. ν. 83. 

(4) ι. Ρί^ίβΓ •6τ. σ. 88. 



&τινα, ώς γνωστύν, ττεριέχουσιν άνεξάντλητον 
άφθονίαν πρ&ς έξηγι^σεις χαΐ ερμηνείας παντο- 
δαπάς. 

01 'Άραβες δμως, είτε ίνεχα τοΟ φανατισμού, 
δν εμπνέει νέα θρησχεία, είτε 2χ τ^ς φυσιχΐ^ς 
άπεχθείας αυτών πρλς τοιαύτας ασεβείς παρο- 
μοιώσεις, ποτέ σχεο&ν τά θεία χαΐ ίερά μυςη^- 
ρια της θρησχείας πρ&ς τά τ^ΐς ψευδεπιστιίμης 
ταύτης δέν άφωμοίωσαν. Όλίγιστοι ύπάρχου- 
σιν οί ποιουντες τούτο, ών εϊς, δ Άραψ άλχυ- 
μις^ς ΖεχιρεδδΙν-Ίμπν-Γΐίίνούς-'Έλ-Νετζδή, έν 

τω συγγράμματι αύτου τφ έπιγραφομένφ γ^ 

^:<^\ ^)1- Α:•^^)1 ^»^.VV \^^\ ^^^V| 

κί^"^^^ υ^ί^ί άί ύ ^'>*3 ^^1 τίϊν έπομένην 

άλληγορίαν τϋς Παλαι&ς Γραφής συνδέει τώ λί- 
θ«^ τών φιλοσύφων, ποιητιχΐ^ μ&λλον % θεοσο- 
φιχΐ} άδεί^ χρώμενος. < ^Ηλθον δέ ε2ς Μερ^&, 
χαΐ ούχ ήδύναντο πιείν έχ Μερ^&ς' πιχρ^ν γάρ 
ην* διά τούτο έπωνύμασε τι ίνομα τοΟ τύ* 
που έχείνου ΠιχρΙα. ΚαΙ διεγύγγυζεν δ λα6ς 
έπΙ ΜωΟσϋ λέγοντες, τί πιύμεθα ; έβύησε δέ 
Μωΰσΐς πρ^ς Κύριον, χαΐ Εδειξεν αΰτ$ Κύριος 
ξύλον, χαΐ ένέβαλεν αύτλ ε!ς τ^ δδωρ, χαΐ έγλυ- 
χάνθη τ6 δδωρ(1). » 

Τ6 χωρίον τούτο τΐίς Έξύδου διερμηνεύει δ 

'Άραψ Άλχυμιστίις ώς έξης* « Τ4 ^'>Ί (έλ- 
βάχ) (2), δπερ δ θε{>ς ίδωχε τοις άνθρώποις (3) 
εΤναι ή εύτυχίϊς άναχάλυψις (ί^^ι\\ ^; X^ ^. 

τοι δ φιλοσοφιχ^ς λίθος (4). Δι' αύτίς δ άνθρω- 
πος τά πάντα ποιεί. Έάν χαΐ τ))ν χελιδύνα 
αύτίιν ίν τ5} πτήσει αυτής διά μύνου έν^ς χύχχου 
τίς σχευασίας ταύτης έπιτύχη, ρίπτει αύτίιν 
χαμαΐ ε(ς χρυσών μεταβεβλημένην (5). *Αλλ' ί- 



(4) Έξό^οο ΙΒ'. 83. 

(8) 0!λτω χβλοΟνι τό π•ρΙ οδ λέγϋ 4 ΜαιΙ^^Ι^ς ξύ- 
λον. "Ορα άΉβΛβΙοΙ βΰτ. σ. 97. στήλ. 6'. 

(3) 0( Μουνοολμάνοι €ι«τι(νοντ«ι, 6τι 4 ΜωΙ>9Υ(ς 
Ιλαδκ τό (ύλον ο6χΙ άμένοις άη6 τόν Θιόν, ^λλ' δτι 
προήργιτο τοΟτ• χατά διαβοχήν έχ τ&ν ΠατριβρχΑν 
άπ6 Ν<&ι, ^ιαπιρήναντος τοΟτο έν τ) Κιβ^τφ. (Ορα 
α&τόθι). 

(4) Ε&γ•ν•9τΙραν •6ρ(9χομΐν τήν έξήγησιν ταότην 
τ9^ς άνεδοΟς έχι(νης έρμη^€(«ς (Ορα ΗοβιβΓ α6τ. τόμ. 
Α'. 9. 39) τοΟ πιρί τοΟ χρυ«•0 μόνχοο πρβγμ«τιοο- 
μένον χωρ(οο τΐ^$ Έξό^οο (ΑΒ'. 80). 

(5) ΤοΟτο &π•νθ»μ(ζιι ήμΤν τό «ομβιδηχός τοβ 
^λχνμιντοΟ έχι(νοι», όβτις χατ«$(ωχόμ•νος έποιήνβτο 
χρΙ^νιν τΙ^ς θαομβτοορνοΟ χόνιως αύτοΟ, $ι*^ς μ•τέβ«• 
λιν •1ς χρ•«όν το6ς πΛη9ΐέσ«ντβς α6τφ. (Ρ•' Ιι, |α- 
ΟΟΐ). α&τ. •. 403). 



6 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



χιι έτή^ρασιν χαΐ έινί τΑν άν&έων «ύτ«ν τοΟ 
λ&ΐ(ΐωνος. Έάν 2πΙ ^έδων Φττιίργ) τις έλίγην έξ 
αύτ^Ις χ6νιν, αειθαλή) ταύτα άποχαθίς^σιν, ώς 
τλ ^&^Λ τοΐ> παραδείσου. 

« Ό Ιχων αύτίν, έξαχολουθεΤ δ 'Ίμπν-Γιου- 
νονς-Έλ-Νετζ^ϋ, παρατείνει τ))ν έαυτου ζωίιν 
χατά βούληφνν, χαΐ βλέπει τους αιώνας διερχό- 
μενους ως νέφη* λατιηρεΧ ττιν έαυτου νεέτητα 
άνθηράν χαΐ όροσέεσσαν, χαΐ τλ παν, τέλος, 
χατορθοΎ, ίρχεΐ [^ι6νον να βογιθ!) τοι^ πένητας, 
διέτι άλλως τ^ ίρνεον της δυστυχίας αρπάζει 
αύτίν, ώς τί>ν Καρούν, δια τών γα(Λψών δνύ^ 
χων αυτού (1) ». 

Έ δι δευτέρα σχολ•)ι τών Αράβων άλχυ- 
αιστών, Σχιστά παραδεχορ,ένη τά παράδο- 
ςα τοΟ φιλοσοφιχου λίθου χατορθώματα, ην ή 
τών β8ρΓίΐ8 ίΟΓίδ, ούτως εΙπεΙν, τίΐς ίποχΐς' 
διίτι ίνησχολείτο εΙς τ)ίν διά {ΐ6νης τϋς άλη- 
βοΟς χυυιίας |ΐετατροπ)ιν τών ριετάλλων, χαίτοι 
έπηρεαζοριένη έν [λέρει χαΐ αίη^ 6πλ τών τϋς 
ίποχ^Ις έχείνης 2δεών, &ς λ. χ. τίίς έν ναοίς συν- 
αθροίσεως, τϋς συ{/.βολιχί)ς γραφές χτλ. ώς θέ- 
λοριεν ΐδει προΧ6ντες. Διέτι, ε! χαΐ φυσιχώτερον 
τίς πρώτης βαδίζουσα, ούχ ίττον δ^ν ι^δυνι^θη 
δλοτελώς ν* απαλλοτριωθώ άπλ τών [ΐυστιχών 
χαΐ άποχρύφων δοξασιών τϋς 'Ιερ&ς τών Α(γυ* 
γυπτίων Τέχνης χαΐ λοιπών παραδέζων άρχων. 
*Αλλ' δλΙγιστο( τίνες ίισαν τϋς σχολής ταύτης, 
χαθ6τι ο{ Άνατολιχοί, χαΐ (ΐάλι^α χατά τοι^ 
χρόνους έχείνους, δεν ίίλλαζον τά λα{ΐ.πρά της 
ηαγχοσ(χ.ίου (2) δνειροπολΊ^[λατα [χ.ετ& τών χα- 
πως λογιχωτέρων λέγων τών Άλχυμις-ών τ^ίς 
δευτέρας σχολϋς. 

Οδτοι παρεδέχοντο τ)|ν (ΐετατροπ'9)ν τών με- 
τάλλων έρειδ4μεν%ι έπΙ δήθεν έπιστημονιχών 
λ6γων. Ό χασσίτερος, έλεγον, ίστιν άργυρος 
λεπρές, δ υδράργυρος άργυρος παραλυτιχός, 6 
μέλυβδος χρυσ2»ς λεπρές χαΐ χεχαυμένος, χαΐ δ 
χαλχλς ώμδς. *0 δέ άλχυμιςη&ς, ώς άλλος {α- 
τρές, {ατρεύει τα πάθη ταύτα δι' εναντίων ^ 
δμοειδών φαρμάχων (3), χαΐ ώς ^θελεν εΐπει τις 
σΐλμερον διά τοΟ άλλοπαθητιχοΟ, % δια τοΟ δ- 
μοιοπαθητιχου συστι^ματος. 

Τίιν περί τής ασθενείας τών μετάλλων γνώ- 
μην παρεδέχοντο χαί τίνες τών Ευρωπαίων. Ά- 



(2) *ΙΙτοι ιής <ρ(λο•ο^ιχ%( λ(θοο. 

(3) δ. (16 8αθ7 α6ιέ•ι τόμ. Γ. σ. 457. 



ναγινώσχομεν εΙς τά (πάντα τοΟ περι^^μου 
•Αλβέρτου του Μεγάλου (Α11)βΓΐ 1β ΟΓβηά) 
τά έξης* « Τά μέταλλα ε!σι παρεμ^ρή χατά 
τί)ν οίισίαν αυτών, μί] διαστελλέμενα άι?' αλ- 
λήλων, είμ*)» έχ του σχι/ίματος. 'Αλλά τλ σχή- 
μα έξαρτ&ται άπέ τίνων τυχαίων αΐτιών, ών 
δ άλχυμιστ'ίις δέον Ινα, χατά τλ ένέν, έπιζη* 
τ^σΥ) τ4)ν άναχάλυψιν χαΐ άπομάχρυνσιν. Τυ- 
χαΐαι αίτίαι λέγονται αΙ παρεμποδίζουσαι τ&ν 
ταχτιχί^ν συνδυασμ&ν τοΟ θείου χαΐ του υδραρ* 
γύρου* διδτι, ώς γνωστέν, παν μέταλλον συνί• 
σταται έχ του συνδυασμοί τοΟ θείου χαΐ του 
υδραργύρου. Έχ μι&τρας ασθενούς γενν&ται βρέ* 
φος ασθενές χαΐ λεπρύν, χαί τοι τίι σπέρμα ην 
γόνιμον χαί δγιές . . . Το^' αύτλ συμβαίνει χαΐ 
εις τά μέταλλα, άτινα ώς έν μιξτρ^;: γεννώνται 
εις τά σπλάγχνα τής γίς. Αϊτιόν τι οίονδτ^- 
ποτε % έπιτύτηος ασθένεια μέταλλον Ατελές 
παράγουσι (1).» 

Περί τής γενέσεως τών μεταλλιχών ουσιών 
οΐ άλχυμισταΐ παρεδέχοντο τίιν έξης ίδέαν* 

Ό σχηματισμός τών συνι^θων μετάλλων, οΙα 
δ μόλυβδος, δ χαλχές, δ χασσίτερος, εθεωρεί- 
το ώς έχ τυχαίας τινλς συμπτώσεως προερχό- 
μενος. Έ φύσις χαταγινομένη Τνα δφ τοΉ Ιρ* 
γοις αυτής τ^ν τελευταΐον τής τελειότητας τύ- 
πον τείνει, Ιλεγον, άείποτε ίνα παραγάγω χρυ- 
σόν, 1^ δέ γένεσις τών επίλοιπων μετάλλων ου- 
δέν άλλο έστΙν, % τλ Αποτέλεσμα τυχαίας 
τιν&ς ανωμαλίας συμβαινούσης χατά τλν σχη- 
ματισμών τοΟ χρυσοΟ (2). Κατά συνέτ^ειαν ο{ 
άλχυμισταί, έν τί^ υπερβολή τής χρυσομανίας 
αυτών έφρόνουν, βτι ιξ εντέλεια τής ύλης έστΙν 
δ χρυσός• 

Έ δέ βάσις τής χρυσοποι'ίας ην χατ' αΟτους 
{ Αποχώρισις τών συστατιχών τών μετάλλων, 
&περ ϊθεώρουν έχ θείου, υδραργύρου χαΐ άρσε* 
νιχου (3) συγχείμενα, χαΐ τ-}}ν έν τ^ συνθέσει 
αίπτών άναλογίαν Ιδιάζουσαν δι' Ιν Εχαστον αυ- 
τών* ε Ό δυνηθείς, δλεγον, ν* άποχ(ϋ>ρίσΎΐ α4τά 
άποχτ^ την δύναμιν του μεταποιεΧν τά μέταλ- 
λα εΙς "^ΗΜον % ε2ς Σβ,ίήηιτ^ ϋτοι εΙς χρυσλν 
ί| εΙς αργυρον, χαΐ γενιχώς του παράγειν π&ν 
είδος μετάλλου, ώς άλλη τις φύσις». Ο&τος ην 



(1) Ββ&ϋ Α11>6Γϋ ΜαηιΊ, Ερίβοορί Κ&Ιί8ΐ>οηβη*- 
818, 0ρ6Γ& Οιηπία. τ4μ. ΧΧΙ. ϋβ Αΐο1ιίιηΐ&. ΪΜ%ά. 
4651. ιΐς Φύλλ. 

(8) ι. Κί^ίβΓ βύτ. σ. «Ο— Η. 

(3) Ό ΤζβμπΙρ ιερβίτος κ1αι4γ«γ• *(& 4α«•νιχΑν μ•-» 
ταξ6 τών 9\ΐ9τ«τιχ(Ε»ν τΦν μιτέλλων. Πολλοί μιτ* αυ- 
τόν π«ριδέχθησ«ν τοΟτο• 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ Τ0Υ2 ΑΡΑΒΑΣ ΧΪΜΙΑΣ 



5 έτηστιΐΐΐΑονίχλς λίγος τίΐς Άλχυ(ΐ.(ας καΐ τί) 
θέ{Λ£θλον, έφ• οδ 9τηριζ6[ΐ.ενοι ήρεύνων την χρυ- 
σοποιον κ6νιν οΐ τϋς δευτέρας σχολής έπα^οΐ 
{*.ετ' έλττίδος επιτυχίας. Αγνοείται τί> ίνορια του 
τϊατρλς τίς άζιο<η)|Αειώτου ταυτχς θεωρίας, ήτις, 
χαθ' έαυτήν, δυνατόν ΐνα θεωριηθ^ ώς ή πρώτη 
ενδειξις έπιστη|Αονιχ^ΐς σκέψεως έν τη Χυ[/.1α:, 
χαΐ ήτις ην παραδεδεγ[Αένη (λέχρι των [χέσων 
του Π' αιώνος. Πρώτος δ ΤζαριπΙρ (χνείαν αυ- 
τής ποιείται (κατά τόν Η\ αιώνα) ουδόλως αυ- 
τήν εαυτφ αποδίδων, άλλα τοις άρχαίοις. "Ε- 
νεκα τϋς θεωρίας ταύτης οί άλχυριισταΐ έπΙ 
της άποχωρίσεως (λάλιςτα τών συς-ατικών τού- 
των ίξασκ^σαντες την (χεγάλην αυτών υπο(ΐο- 
νην, άνεκάλυψαν τάς πλείστας τών θειούχων, 
άρσενικούχων, {δί^ δέ τών ύδραργυρούχων σκευ- 
ασιών, ώς {Λαρτυρουσι τα τοΟ Τζα(ΛπΙρ έργα (ί ). 
Ταύτα καΐ ττερί τών δοζασιών τ^ίς δευτέρας 
σχολής. 

Ός πρλς τάς έρ[ΐ.ητικάς αυτών συνταγάς, οί 
Αραβες, οϊ τε τ^ίς πρώτης καΐ οΐ τής δευτέρας 
σχολής έπαδοί, διετ-ί^ρουν ώς έπΙ τ6 πλείστον 
τό άκατανύητον εκείνο υφός, τό γνωστόν παρ* 
ί μϊν άπό τών συνταγών τών κατά τους μιέσους 
αιώνας άλχυ|ΐ.ιστών τίίς Δύσεως. Οί τύτε άλχυ- 
(^ιισται Ινεκα πολλών αίτιων διεττάρουν έκ συ[/.- 
φώνου σιωπην άκραν έπΙ τών [Μυστηρίων της 
έ•:^ιςτα(λης αυτών. Ουδείς έζ αυτών εΤπέ ποτέ τι 
εύληπτον ?| καθαρόν περί τούτου. "Ηρχιζον (χέν 
έν τοΙς συγγράρ,αασιν αυτών, ύπισχνούμενοι δτι 
τά πάντα θέλουσιν αποκαλύψει, αλλά τούτο ού- 
οεν άλλο ην, εί{Αη τυπική τις φράσις, ουδέν ση(ΛαΙ- 
νουσα. Πολλοί έν τ^ υπερβολικά} αυτών μυτικορια- 
ν(^ δγραφον συνταγών της Μεγάλης Πράξεως 
συνις-αριένην λακωνικώς εις ρ.6νηντην λέξιν «λά- 
βε», "Ετεροι^πάλιν τίκολούθουν τό καθαρό ν καΐ 
εύληπτον σύστη(ΐα Μϋ)ριανου του Έρη[χΙτου, 
τοδ |ζαθητου κατά την ίδίαν αυτού δ(λολογίαν 



(3) ΠβρΙ τοΟ τρ{του τ(&ν 9οστατιχ&ν τούτων, τοΟ άρ' 

σινιχοο, όΒουί11βΙ(ϋίεΙίοη. (1β8 δοίβηοοδ (Ιβδ ΙβΙίΓΟδ 

βΐΰ. λ. αΓδβηίε) άποφαίνιται δτι «τό άρσινιχόν ην ά- 



τοΟ "Αραβος ^Αλεξανδρινού φιλοσύφου *Αδφάρ, 
γράφοντες ώς αύτύς' «Έκ πολλών ποίησον 2• 
3 καΐ 3, 1, 1, συν 3 έστΙ 4, 3, 2 καΐ 1, 
Άπό 4 έως 3, 1. Άπό 3 έως 4, 4, δθεν 1, 3 
καΐ 4. Άπό 3 έως 1 , 2. Άπό 2 έως 1 , 1 . Άπό 
3 έως 2, ί. 1, 1, 2 καΐ 3. ΚαΙ 1, 2, άπό 2, 
καΐ 4,1 άπό 1 έως 2, 1 δθεν 1. Έΐπον ύμΐν 
τά πάντα (1). * 

Έ συ(ΐβολικη γλώσσα καΐ αί άλληγορίαΐ έξ- 
ετάνθησαν ούχΙ ρ.όνον έπΙ τών έρ[Λητικών συν- 
ταγών, άλλ' έτι καΐ έπΙ του δνόματος αύτου 
της "Άλχυίλίας ούτω, καθώς ' οί Αλεξανδρινοί 
έκάλουν την Άλχυ[Λΐαν Τέχγη^' του θύ)θ ί} τοΰ 
Έρμους 'Ιεράν Τέχνην, Πραξιν, Μέγα "Εργον, 
κτλ. ούτω καΐ οί "Αραβες ώνύμιαζον αύτην 
^υϋΐΐρ (ϊλ(Λ-ουλ-ρ.ιφτάχ) ^Επιστ^μητ η7θ 

ΚΑπί^όζ^ \νΛ\\θ^ (ιλ[Λ-ουλ-ριιζάν) ^Ετζιςημητ 
της Τρυτάτης^ >^ΓVI Κρ- [(ϊλρ,-ουλ-ίκσΐρ) */?- 

τζίοτ^μητ τοΰ ^Εχχυ.Ησματοζ^ ίίτοι του φιλο- 
σοφικού λίθου ^Κΐ|1ρ {ϊλ[Λ-ουλ-κςάφ) Έπι- 

στηρ.ην τοΟ Κ, ήτοι του αρχικού ψηφίου τίίς 
λέίεως Κψΐά^ Ιι ^ (ϊλ(Λ-ουλ-|Λΐμ.) Έχιστή" 

μην τοΰ Α/, ίΐτοι τοΟ άρχικοΟ ψηφίου τίΐς λέ- 
ξεως ^ι(Γά>•, ^1 ^|^ιί> (κιρ,ιάχ έκριπέρ)Λ/£7'^(Γ'?^ 

ΧυμΙαν^ κτλ. κτλ. 

Έκτος τούτων, ώς δ Εύσέβιος, δ Συνέσιος καΐ 
δ Ζώσΐ(Λος άναφέρουσιν, οτι έν τώ ναφ του Φθα 
(Έφαίστου), έν Μέ(Λφιδι, υπήρχε (λέρος τι ί- 
διαίτερον δια την έξάσκησιν της 'Ιερας Τέχνης,^ 
ούτω καΐ Αέων δ Αφρικανός (2) λέγει, δτι υ- 
πήρξαν πολλοί άλχυ(χις-αΙ ('Άραβες) έν Φές της 
Αφρικής, ένθα συντήρχοντο έν τινι ναώ κατά 
πασαν έσπέραν, ΐνα συνεργασθώσιν ^άπό κοινόυ 
εις τό Μέγα "Εργον. 

Τούτο έγίγνετο ωσαύτως καΐ έν Εύρώπτ), ώς 
καΐ δ ϋϋΠίδ ΖόοαίΓθ (1510) δ|Λθλογε1 έντφ 

Ορυδοαίο άβ Ια \ταγο ρΙιϋοδορΜβ άθδ 
πιέίαυχ (3). «II ηο δθ ραδ^αίΐ ]οιιγ, ηιβδ- 
Γποιηοηΐ Ιοδ ΓβδΙοδ οΙ άίπιαηοΙίΘδ, ςαθ ηβ 
ηοπδ αδδοπι1)1ίδδίοηδ, οα αα Ιο^ίδ άβ 



γν«•τον παρά τοτς ίρχαίοις- τό Οπό ^Λν Ελλήνων "^^^,^ Ι ί5ί.ϋ1Ιΐυΐ1ί5^1ϋ11δ, ϋα αα ΙΟ^^δ αβ 
χβΐ Αράβων οΟτω χαλούμβνόν έστι τό θΒίβροΕνιχόν, ςαοΐςπ υΠ^ (οΐ ΓογΙ δΟαΥΟΠΐ αα ΧΠΙΘϋ), 

011 α ΝοδίΓο ϋαιηβ Ια ^Γαηάβ, (ΐαΐ βδΐ Γ 
Ε^^ΐίδο ϊα ρΐαδ ΓΓόςιιοηΙβο άθ Ραπδ, ροπΓ 
ραΓίθΐηοηΙοΓ άβδ ΐ3β5θί8ηοδ ςαί δ'οδίο- 



Ι^τοι ΟιιοΟχός τις σονδοανμός τοΟ σώματος τούτοι». 
Φα{ν€ται βτι έγνώριζβ τοΟτο ό Παραχέλσος, αλλ* ό 
Βγ&ΙκΙΙ πρώτος ίμιλέτηαβν α6τό χατά τό 1733.• Έν 
τούτοις ίν τινι χωρ(ψ τοΟ ΒΓβνβ 1)ΓβνίαΓυιη άβ ιΐο- 
ηο Οβί αογγράμματος τοΟ ένδοξου Κο^θΓ Βαοοη χα- 
ταφαίνιται, δτι έπΙ τΐ^ς έποχΐ^ς αύτοΟ τό άρσενιχόν 
διιχρίνιτο τοΟ θιιαρσΕνιχοΟ, &ρα ην πρό τοϋ Πάρα- (4) ΡίίΤυίβΡ ΓΑΙοΙίίηίΐίβ 6ΐ0. α. 44 — 5. 

χέλσοο γνωστόν. ([Όρα δαπΐοΓίδ Μβίΐίείη&β Μίΐ^ίδΙη (2) ΑΓΓίοαοάβδοπρΙίο IX ΙΛηδ α1)δθ1ιιΙα ; ίυςά* 

Ο. ΚοξβΓί Βαεοηίδ Αη^Η; ΤΙιβδαιίΓυδ εΐιβηιίουδ; Β&ί. 4632. ιΐς 8ον. 

Ρηπεοί. 1680. «Ις 32ο ν. σ. 95). (3) ΑηνβΓδ. 4567. ιΐς 42ον« 

(ΕΛΛΗΝ. ΦΙ\ΟΛΟΓ. ΣΤΛΛ0Γ02. ΤΟΜΟΣ ?".) 3 



10 



ο ΕΝ Κ/Π- ϊ^λλΗΝ. ΦίλΟΑΟΓίΚΟΣ ΪΥΑλΟΓΟί 



γβηΐ ραδδββδ αιιχ 3ουΓ8 ρΓβοέάβηΙ;» χτλ. 

χτλ.» Δ^λον έχ τούτων, 2τι οί (λίν των άλχυ- 
ριιστών άπέδιΧον το*ϊς ναοΧς ιδίαν τινά έπΙ της 
τέχνης αυτών έπίδρασιν, οι δε ηλπιζον έττωφελη- 
θηναι έχ των άπό χοινου εργασιών. 

*Αλλ' ίλθω(Λεν εις σπουδαΧόν τι ζιίτ7ΐ[;.α, 8- 
περ, νο(λίζο[Λεν, εισέτι δυσεξΐγητον [ΐένει, των 
στοιχείων της ύλης δηλονότι, χαΐ των συστα- 
τικών τών αετάλλων χατά τάς άραβιχάς άλ- 
χυ|ΐ.ιχάς δοςασίας. 

Τέσσαρα ήσαν τά χατά τους αρχαίους στοι- 
χεία, απερ θεωρού[Λενα άπλα χαΐ άσύνθετα ά- 
πηρτιζον χατ' αυτούς την υλην. "Απας δ [με- 
σαίων χαΐ [ΐέρος της [/.εταγενες-έρας έποχης ι5- 
σπάσθησαν τίιν ίδέαν ταύτην [^έχρι του Βογίβ, 
υφ* ου υπεδείχθησαν ταύτα άς σύνθετα (1). 

01 'Άραβες συ|Λ|Λορφού(Λενοι ταις ίδέαις της 
έποχης παρεδέχθησαν ς-οιχΛα ^^ \^ του Παν- 

τ6ς, είτε ώς φιλόσοφοι, είτε ως χυ[/.ιχοί. Πρύ τ^ίς 
παρ'αύτοϊς διαδόσεως τών έλληνιχών γρα(Α(Λά- 
των, ίίτοι (Χ>έχρι της έποχης τών πρώτων Άββα- 
σιδών, ώς φαίνεται Ιχ τίνων συγγρα{ΐ.[Αάτων αυ- 
τών, τ{> !νδιχ{)ν τών στοιχείων σύς•η[Αα ην πα- 
ραδεδεγμένον παρ* αύτοΧς, ώς χαΐ ή φιλοσοφία 
χαΐ αστρονομία τών βραχ(ΐ.άνων. 

Κατά την γνώ[ΐην ούν τών Ινδών φιλοσόφων 
τά άπαρτίζοντα τ)ιν υλην στοιχεία είσι πέντε, 
ίτοι ί γη, τ& ύδωρ, δ άτίρ, τί) πυρ, καΐ δ αί- 
θήξ^ χαλού(Λενα έν τ% γλώσστί τών βεδών Παν 
τσονάμ (Πεντάς). 

*Εν ταΤς βίβλοις αυτών, Ιτι δΐ χαΐ έν τοΙς 
[ΐνημιείοις απαντώνται υπ6 τά έξϋς συ(/.βολιχά 
ση(ΛέΙα* 



α ο ζι^^ 6 

γί) δδωρ κΟρ άήρ αίθήρ(2). 

Έν παρόδίο δέ λεχτέον, 8τι έν Ίνδιχ^ί, χα- 
τά τδ σύγγρα(Χ[χ.α Φά-χουά-βέν-χΙού (3), έ- 
γείρουσι λίθους έπΙ τών τάφων χληριχών τε χαΐ 



(4) ΤΙιβ βχοβίίβηοβ αηά βΓουηΛδ οΓ ΐΗβ ιηβο1ΐ2ΐ- 
ηίοβΐ ρΐιϋοδορίιν τόμ. Α'. σ. 495. 

(2) Ό *ΑριστΌτέλης έκτος τίδν πβρά τοΤς *Έλλησι 
τκναάρων στοιχείων «αρεδέχθη προσέτι κβΐ τήν 6- 
γράν ο&σίαν, πέμπτον στοιχβΤον ανωτέρας αίθερίοι» 
<ρύ»ω; (Ι. Άλεξανδρ. αύτ. σ. 48 ), βίς τήν προσθή- 
χην τοΟ όποΐου συνετέλεσε νομίζομεν ή εΙς 'Ινδιχήν Ιι^- 
9χραχ%1α το(> Άλεξάν^ροο. 

(3) Ροβ Κοΰβ Κί ρ&Γ Η. ΑΙ)6ΐ ΚέαιιΐδαΙ. Ραηβ. 
4836. «Ις 4ον. σ. 94—8. 



λαΐχών τά πέντε στοιχΛα παριστβντας. Τλ δι- 
δόαενον σχη^ιια παρέξεται Ιδέάν τϋς δι* έχας^ν 
στοιχεΐον όριζοριένης θέσεως. 





Τλ 1νδιχ2)ν σύστη[ΐ.α ύπερίσχυσεν, ώς έρ^έθη, 
(Λέχρι του Β'. περίπου τϋς ΈγΙρας (4) α{ώνος, 
δτε τά έλληνιχά γρά(ΐ.(χ.ατα, είσδύσαντα τ^ προ- 
στασία: τών Χαλιφών είς τάς άραβι^ςάς χώρας, 
συνεπέβαλον συν τοΤς £λλοις χαΐ τά τότε παρά 
τών ^Ελλήνων παραδεδεγμένα στοιχεία, απερ, 
ώς γνωστόν, ούτω πως εΖχονΙζοντο 



^ν ^ Δ 



δδωρ ιΛρ άήρ γί). 

'ΐδού δέ δ δρισμί^ς τών τεσσάρων στοιχείων, 

οίον ευρο(Λεν α6τ6ν έν τω ^^τΊ^ Λίπ^μαζί 
τί^ς^ΑμαθεΙαζ^ συγγρά(ΐ(ΐ.ατι λίαν σπανίί^τοΟ Σε- 
λΙ|Λ (Απίνι Ά(χπδουλγχαφφάρ-Έλ Τουλουνϋ (2). 

«*0 Δηριιουργ?)ς του σύ|Α.παντος έδη(Αΐοόρ- 
γησε τέσσαρα στοιχεία αντίθετα πρλς άλληλα* 
τί> πυρ, δπερ ές-Ι θερ[^6ν χαΐ ζηρόν, καΐ χέχτη- 
ται απόλυτον ελαφρότητα, τ{>ν αέρα, δστις ΙστΙ 
θερ|/.2)ς χαΐ υγοός, χαΐ ούτινος ή έλαφρότης έστΙ 
σχετιχΊΠ* τδ υοωρ, δπερ ές-Ιν υγρί>ν χαΐ ψυχρ^^'» 
χαΐ χέχτηται σχετιχίιν βαρύτητα* τίιν ψυχρ*^ 
τέλος χαΐ ξηράν γήν, ης ή βαρύτης έστΙν ά^τ^ 
λυτός. 

α Ή (^ιέν θερμιότης, έξαχολουθεΤ λέγων ί 
Σελί|/., παράγει τί)ν ελαφρότητα, τλ δέ ψύχος 
τί) βάρος. Ή υγρασία υποβοηθεϊ τϊ>ν χωρισ[ΐ.4ν 
χαΐ τίιν διάλυσιν τών μερών, χαΐ ή ξηρασία Ιψ' 
ποδίζει αυτά. Διά του συνδυασμού τών ς-οιχειω- 
δών τούτων δυνάμεων παρτίχθησαν τά πάντα. » 

Άλλα χαΐ ο{ "Άραβες χυμιχοί χαΐ φυσικοί, 



(4)ΈγΙρ« ^^^^ (χ«ζρ*^) δέον Τνβ γράφητβι οδ- 

τως, ο6χΙ δέ παραγόμενον άπό τοΟ έγείρεσθαι. Η 
σημιτική αΟτη λέξις ούδεμίαν Ιχει σχέσιν προς τ* έλ- 
λην. έγείρομβι, &λλως τι σημαίνει μ«τβνέστε•«ν, αΙ^χ* 
$έ Ιγερσιν. 

(ί) ^Ι::•!! 3 ^^ 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤλ ΤΟΥΣ ΑΡΑΒΑ.Σ ΧΥΜΙΑΣ 



11 



ώ< χαΐ ο{ τών Έλλι^νων φιλόσοφοι, διαφωνοΟσι 
χρί>ς αλλήλους ιτερί ςΌΐχίΙων. 

Ό περ(φη|Αος ΨευΧαρις^τέλτ);, μ,αθτιτίις τοΟ 
Έ|ί.ιυού *Αλ91 ΧουσΛν [ΐ,πίνι Ά(ΛπΧουλλάχ "Ιριπν 
Σινά ('λβιχένα), δύω [χόνον στοιχεία, ως οι τής 
<ηναΐχης σχολϋς, 7:αραΧέχβται, την γΐν χαΐ τί> 
ύδωρ, ίιότι λέγει, ί αεν γι περιέχει τδ ιΛρ, 
τλ οέ ύδωρ τον αέρα (1). 

Άφ' έτερου δέ 6 Έ|ΐποΟ-Μπέχιρ Ζεχεριά Έρ- 
Ψαζϋ (2), δ Χαλίδ (3), δ Σελί!|Α απίνι *Α{χ- 
π}ουλγχαφφάρ(4) χαΐ άλλοι, συ(χ.[ΛερΙζονται τχν 
ιηρΐ τεσσάρων στοιχείων γνώ[ΐ.ιον. 

"Ετεροι πάλιν έζηχολούθουν, χαΐ πολύ μιετά 
τδν Β'. τίς ΈγΙρας αΙώνα, έχοντες τί) αριστο- 
τελικών ί| ρ,&λλον τ6 ίνδιχδν σύσΐΥΐ[ΐ.α, ίτοι πα- 
ραδε;^6{χ.ενοι τ6ν αΙθέρα % την πέ[ΐ.πτην ούσίαν, 

*^ ςί>υ<^^>- (τζεύχερ-ουλ-άλευίΐ) % ^α^=Τ 

^^Vι (τζ*ύχερ-συλ-ΈβΙρ) (5) έχάλουν, (/.η εΐ- 

χονίζοντες δ(Λως πλέον αδτίιν χατά τδ άνω ίν- 
Λχδν σύςτομια, άλλα χατά τ6ν άχδλουθον τρό- 
πον, ως βλέπο(Λεν έν τφ συγγράμριατι του Έλ 
Νετζδί (6). 




Έν συν6λ(ι^ οί Άραβες ΧιαφωνοΟσιν άλληλοις 
περί τών στοιχείων, οί (ΐεν χατλ τά συ<7η(Αα- 
οί δλ χατά τδν άριθ[ΐ.6ν, άλλοι πάλιν χα- 



τά τίίν έζειχ6νισιν αυτών. 

(4) '0ρ« χατωτέρ» περί Ψιοδαριντοτέλοος Ιν χο- 
μιχοΤς. 

(2) 1.ί1>βΓ ρβΓίβΟΐΐ ΙΏίΙ^ίδΙβΓϋ ΚΗαδβί. Χειρογρ. 
τΐ^ς '£6ν. ^(&ν Παρισ(ων ΒιβλιοΟ. αριθμ. 6514 σ. 

4Ϊ3 ΓβεΙο. 

(3) 1,ί1)βΓ Ιπαιη ΥβΛοηιιη Οα1ί(Ι Γβ^ίδ αοιιΐίδδί- 
ιηί Ινθ* &¥«. 

(4) "Ενθ• Ινω. 

(5) ^1 (έ«ρ) έχ τοΟ αίθήρ. 

(6) •Έν6• δνω ^^1:^1 ^ ^^V\ ^-Λϋ\ Ο^τω χβΐ 
Ιν τινι χιιρογράγφ περιέχοντι τά σογγράμματιι «ο(^ Κ. 



Πολλοί έν6[Λΐσαν δτι οι "Αραβες άλχυμισταί, 
(ΐη παραδεχ6(λενοι τά ^ηθέντα στοιχεία έθεώ- 
ρουν άντ* αυτών ως ριδνα του παντός στοιχεία 
τδν 6$ράργυρον, τ6 θεΤον, ενίοτε Χέ χαΐ τί) άρ- 
σενιχόν' συνέλαβον δΐ τίιν ΐΧέαν ταύτΐην Ιχ τί- 
νων άλχυρ,ιχών συγγρα(λ[Λάτων, έν οΐς ούδε[Λ(α 
περί τών άρχιχών στοιχείων της ύλης μνεία 
γίγνεται, εν φ άπ' εναντίας αναφέρεται περί 
τών συστατιχών τών μετάλλων, άπερ χατ' αυ- 
τούς τί) θείον, χτλ. Κατ* έζοχην στοιχεία υπί» 
του άλχυμιστου χαλουνται τά συστατιχά τών 
μετάλλων, τά συστατιχά μιδς τών θεμελιω- 
οών βάσεων, ?ι μάλλον τίίς θεμελιώδους βά- 
σεως χ%ς ΆλχυμΙας. Ό άλχυμιστης δίν ανα- 
βαίνει πάντοτε μέχρι τών στοιχείων τών στοι* 
χείων αυτού, άλλα περιορίζεται μδνον είς τά τ^ 
τέχνη αυτού αναγόμενα. Τά συστατιχά ταΟτα 
είσΐ στοιχεία δι* αυτόν, χαΐ ταΟτα στοιχεία ά- 
ποχαλΛ, έννοών δμως αυτά ούχΙ στοιχεία τοδ 
Παντός, άλλα τών μετάλλων συς•ατιχά, οϊσττερ 
αναγνωρίζει ίτερα στοιχεία. 

Τά στοιχεία ουν ταΟτα ίδόντές τίνες Ιν τισιν 
άλχυμίχοΤς συγγράμμασιν ένόμισαν, δτι στοι- 
χεία χατά τους άλχυμιστάς είσΐν άντΙ τοΟ 
αέρος, του ττυρός, χτλ. δ υδράργυρος, τί) θ«^ον 
χαΐ τ& άρσενιχόν, χαΐ διέδοσαν έν Ευρώπΐ[) την 
σφαλεράν χαΐ σαθράν ταύτην ίδέαν, ήτις χα* 
χώς αποδίδεται τοΙς 'Άραψιν. 

'ΐδού δε χαί τι χωρίον του "Αραβος άλχυ- 

μΐ7θΟ ^ι:«^'^**•>• Τζααφερ-ουλ-Σεγίάρ (του Ό- 

δοιπόρου) (ί), έν φ χαίτοι άλληγοριχώς άνα- 
πτυσσο»Λένου τοΟ ζητήματος, ο&χ ήττον προ- 
φανής άποχαθίσταται ή διάχρισις μεταζύ τών 
στοιχείων χαι τών συστατιχών* Ό υδράργυρος 
χαΐ τί) θεΤον (ούτος δέν παραδέχεται τί) άρσε- 
νιχόν,) συνενουνται είς άδιαχώριστον γάμον (ή- 
τοι συνδυάζονται), χαΐ δτέ μεν του συζύγου 
πρεσβυτέρου δντος, δτε δε της συζύγου, δτε πά 
λιν δμηλίχων δντων χαι τών δύω (ήτοι χατά δια- 
φόρους ί| ϊσας αναλογίας), μετά παρέλευσιν χρό- 



ίϋΐΐο, Ιιβ Τϋδΐ3ΐιηβηΙ, Ι.α ΡΓ&οΙίηαο βΐ 1θ ΟοάίοίΠβ, 

είχονίζονται τά στοιχεΤα συμπεριλαμβανομένης χαΐ 
τϊ^; ^ηίηίΡ88βη(:ο (πέμπτη; ούσ{ας). "Ορα Ιαοοΐ) αύτ. 
9. 49. Λ(άτ9\ς λέξεως (ΐυίηΐβδδβπεβ έμ<ρ«(νονται χαΐ 
τά μβλλον πτητιχά προϊόντα τεσσάρων {^ πέντε επα- 
νειλημμένων 8ιυλισμ(Ι»ν. 

(4) Τό χωρίον τοΟτο αναφέρεται μετά τίνων &λλων 
τοΟ αύτοΟ σογγραφέως υπό τοΟ χάτωθι μνημονευομέ- 
νου ^Λ\^\ ^^ ά^ι?-\ ^^^\*^ (*Ρ• *ν χ»μ*- 

χοΤς περί τούτου). 



12 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



νου τινλς γενν&ται έζ αυτών τέκνον (ίίτοι παρά- 
γεται έζ αυτών σώ[ΐ.α, ρ.έταλλον). 'ΑΜΙά χαΐ 
οι ζοϋ τίχνοΌ τούτου γοηϊζ έγενντήθησαν συν- 
επείς τϋς συνουσίας τεσσάρων θτ^ρίων διαφί- 
ρου γένους, είδους καΐ (Λορφίΐς. Τούτων τί> πρώ- 
τον έστΙ θερ|λδν καΐ ξηρίίν (τ?) πυρ), τί> δεύ- 
τερον θερ(λί)ν καΐ υγρί)ν (δ άηρ), τί> τρίτον υ- 
γρ^ν χαΐ ψυχρών (το ύδωρ), τ6 τέταρτον ψυ- 
χρών χαΐ ζγ)ρ6ν (ή γίί)• ταύτα δε δεν έγεννη- 
θγ)σαν ύφ* ουδενί^ς (-ίτοι είσΐν άπλα καΐ άσύν- 
Οετα)• 

Δια τϋς εκθέσεως ταύττ.ς ευκρινιίίς, ώς νο- 
μ.(ζθ|Αεν, κατέστη ή θεωρία αυτή, ήτις πολλά- 
κις παρ"ίγαγε σύγ}^υσιν εΙς τάς [«.ελέτας τών 
νεωτέρων χυ[ΐικών. Άλλα πρΙν η επισφραγίσω - 
Ι&εν τα βλίγα ταύτα περί στοιχείων, δέον νο- 
(ΐ.(ζθ(λεν ϊνα γίντ^ (χνεία καΐ ετέρας περί τούτου 
γνώ(Αης τινών, παραδεχόμενων [Λεν την διάκρι- 
σιν, ίΐν έποιουντο οι άλχυ[ΛΐσταΙ {ΐεταζύ τών 
στοιχείων καΐ τών συ^ατικών τών |λετάλλων, 
πλην εν μέρει. Κατ* αυτούς οι άλχυμισταΐ έ- 
φρένουν, 8τι ει καΐ τα πάντα συνίστανται έκ 
τών τεσσάρων στοιχείων, ούχ ήττον εν ένΐ εζ 
αυτών, έν τί) γ1), υπάρχουσι (λερίδες υδραργύ- 
ρου. «Ό υδράργυρος, κατ' αυτούς, ένομίζετο 
ϋπ^ τών άλχυμ,ιστών της τε Ανατολής καΐ 
Δύσεως ή άρχη του παντός, καΐ ένυττηρχε γαιο- 
(Αίγης εις άπαντα τα βαρέα καΐ ελαφρά σώ- 
ματα (ί).» 

Έν τούτοις, αι άνωθι τών Ευρωπαίων γνώ- 
μαι καΐ θεωρίαι ουδόλως ύπερβαίνουσι κατά το 
παράδοζον είκασίαν τινά του Δόκτορος Ποβ- 
ΙθΓ, ϋν υποστηρίζει εναντίον τών υπ* αυτών 
τών άλχυμιστών δεδοζασμένων. Οί 'Άραβες 
άλχυμισταΐ καΐ οι τών άλλων μερών ερμη- 
τικοί φιλόσοφοι λέγουσιν, δτι τά μέταλλα 
είσΐ σύνθετα, δρίζοντες ώς συστατικά αυτών, 
ώς εδ^έθη, τ^ν υδράργυρον και τ6 θείον, οίσπερ 
6 ΤζαμπΙρ προσέθετο τ6 άρσενικόν. Ώς δ' έ- 
γράψαμεν ίίδη έν τφ « Περί Όρυκτολογίας 
παρά τοΙς Αραψι» τά τρία ταύτα σώματα, 
κατά τ^ν ΙΙΟΟΪΟΓ, άδηλον ποΟ στηριζόμε- 
νον, ουκ ένοουντο ώς συστατικά τών μετάλ- 
λων, αλλ* ίσαν, δί|θεν, ?ι οί δροι, δι* ών άπέ- 
φευγον οί άλχυμισται την τών έπιλοίπων συ- 
στατικών ένοματολογίαν, % τά σύμβολα, δι* ών 
ίχαλύπτετο άλ^υμικώ πέπλω ή αλήθεια. • Οπ 

δ'αΙ^υδΘΐ^ΐΙ $ι Γοη οΓοναιΙ φΐβ Ιβδ όΐό- 
Πΐ6ΐιΐ8 άοδ ιηόίαιιχ δοηΐ άα δοαίρθ, άα 



ιηβΓουΓβ 6ΐ άθ ΓαΓδβηίο νέήΙαΜβδ, βΐ 
Ιβίδ ςα'ίΐδ δθ ρΓέδοηΙβηΙ άαηδ Ια ηαΙιίΓο; 
οβδ έΐέιηβηΐδ η'οηΐ; πβη άβ οοιηιηϋη 
ανοο Ιθδ οοΓρδ άοηΐ ίΐδ ροΓίβηΙ Ιθδ 
ηοιπδ κτλ (Ι)». 

Άγνοουμεν πώς 6 ΗοθΓβΓ δύναται Ισχυ- 
ρισθηναι τοιούτον τι, καΐ μάλιστα περί τοΟ 
Οβ1)βΓ πραγματευόμενος, του προσθέσαντος 
τρίτον συ7ατικδν τοΤς μέχρι τής εποχές α5το\) 
δυσίν. Έάν δ υδράργυρος καΐ τ6 θείον ήσαν ίία- 
νικά, διατί αρά γε προσετέθη υπ6 του Οβ1)6Γ 
τρίτον συστατικόν, όπερ ουκ έστΙ Ιβΐ ηα' ί1 

8β ρΓβδβηΙθ άαηδ Ια η&ΙαΓβ, καΐ δπερ η'δ 
ΠΘΐι άθ οοιηιηαη ανβο 1β οορρδ άοηΐ ίΐ 

ρΟΓίθ 1β ηοΐη (2); Έάν ήσαν γενικές τών 
συστατικών δρος, τότε ποίαν βαρύτητα ίθελεν 
επιφέρει ί προσθήκη ενός, δέκα, εκατόν! 

Άλλα τούτο ανατρέπεται μάλλον διά τών έ- 
ξης* Κατά τά προειρημένα, οί άλχυμισται έπι 
του θείου, τοΟ αρσενικού, καΐ μάλις-α έπι τοΟ 
υδραργύρου, έζι^σκησαν μάλλον την υπομονην 
αύτών' θεωρουντες αυτά συστατικά τών σω- 
μάτων, κατέγινον εις την άπ' αλλήλων άπο- 
χώρ'.σιν καΐ άποξένωσιν. Τποτεθείσθω έπ* ίλί- 
γον, δτι οί άλχυμισταΙ ηπάτων τί>ν κόσμον λέ- 
γοντες μέν νόράξ^γορος^ θείοτ^ ά,ρσεηχότ^ έ^ 
νοουντες δε άλλα συστατικά. *Αλλ' αρά γε ί- 
δύναντό ποτέ αύτοι εαυτούς ν' άπατησωσι, χαΒ* 
8ν καιρόν ένησχολουντο εΙς τίιν άποχώρισιν 
τών συστατικών τούτων, έρευνώντες διηνεχώς 



τα κατ* αυτά ; 



Ποιούμεθα μνείαν τϋς θεωρίας ταύτης, δι6τι 
ή αβάσιμος αυτή (δέα άπολακτίσασα καΐ ώ- 
τάς τάς έρμητικάς δοζασίας τών τότε δπαίών 
της ΐ/ρά(εω<: προβαίνει, καΐ έξαπλοΰται (α- 
ταξύ τών Ευρωπαίων, έπαπειλουσα ούτως ϊη 
νέας γενντάση συγχύσεις καΐ παρεννο^σεις εν τε 
τω ίστορικώ και έπιστημονικώ της Χυμίχς 
κλάδω. 



(Ι) ΒθαίΙΐ6( βυτ. λ. Ι116Γ0αΓ6. 



(4) Ρ. ΗοθΓοΓαύτ. τόμ. Α'. σ. 343. 

(2) Ό ΙΙοθΓβΓ Ιδών φΑίνκται τήν έν(οτ« αλλη- 
γοριχήν αημασ(«ν τ1\ς λέξ««ι>ς ίλδωρ, λ* ^: ούχΙ το 
σύνηΦις αλλ* ό υδράργυρος ^ηλοΟται ικβρά τοΤ; άλχυ 
μιβταΤς, ώ; χ«1«1; Ιτιρβ «υμ6β(»•«, ώ;σκόγγοςΟβ- 
λάβσιος, Ά«ρο2(της ««έρμβ κτλ, &χιρ ιλΑηγο• 
ριχας άναιρέροοστν, βίνΐ^λθβν <1( {«(δαλον υκοΟΙνιν^ 
συγχύφβς οίλτ» ζι^τημα τοαον σίΜυ^αΤον βιά χήν Ι^^' 
ρ(•νγ|^ς Χομ(«ς. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡΑΒΑΣ ΧΥΜΙΑΣ 



13 



Γ. 



Εκατοντάδες *Αράβων, άπολλυόντων έν τί) 
έρ(ΐ.χτιχ^ χοά^ '^^'* εαυτών περιουσίαν, καΐ 
διερ}[ομένων έπ' αυτϋς τάς πολυτιριοτέρας το» 
βίου στιγ(λάς, δσηρ,έραι προώδευον έν ταΐς Χο- 
χΐ[ΐαΙς χαΐ εφαρ^ΛογαΙς αυτών, καΐ άνεκάλυπτον 
άντΙ τΐϊς έπιζητουριέννις Πράζεως της ΜεγΙ- 
ςηζ^ % τις Χρυσοποιου χ6νεως, σκευασίας παν- 
τοοαπάς καΐ συνδυασ[χούς ποικίλους καΐ Χια- 

? Ιδρους, δι' ών ωκοδο[χ.ηθη έπΙ θε^λέθλων άκρα- 
άντων ή βασιλί; τών έπιστη(Λών Χυ[Λία, ής 
-ττατέρες είσΐν οί "Αραβες, ως δικαίως καΐ δ 
Γίββ6»ν έπιβεβαιοΧ (1), καθότι αί ά(λυδρα1τών 
αρχαίων χυριικαΐ γνώσεις ου δύνανται ληφθή- 
ναι δτν* ίψ^ν. 

Ός έ[ΐ.ολογεΤ τοΟτο καΐ δ σοφδς διδάκτωρ 
λΥαΙδΟη (2), ή άληθης έπιστη[ΐη χρονολογεί- 
ται ίτΑ τών Αράβων, οΤτινες ανέλυσαν τάς 
ούσ(ας τών τριών βασιλείων τίς φύσεως, έφευ- 
ρον τά διαβρωτικά ύδατα καΐ τά πνευρ,ατώδτ) 
ποτά, άνεκάλυψαν διαφόρους δραστικάς δργα- 
νικάς οδσίας, έξτίγαγον ες δρυκτών τε και φυ- 
τικών ουσιών σωτιόρια φάρ[;.ακα, πάντρ άγνωρα 
Ι^ΖΡ^ της έποχης αυτών, έφ•ήρ(Λοσαν τέλος την 
Χυριίαν τ^ βιο(χηχανΙο: καΐ ταΧς τέχναις. 

Αιερχ6μ.ενοι επιτροχάδην τά αραβικά χυρκά 
συγγρά(χ.ριατα έκπληττδ(Αεθα κατ* αρχάς [/.η 
έννοοΟντες πολλά. Ή αλληγορία, αί εικόνες, 
τά σύ[/.βολα, τά [λάλιστα ένορώνται έν αύτοΐς, 
ώς καΐ έν τοις τών Ευρωπαίων άπ6 του Γ. μέ- 
χρι του Π'. αιώνος* τούτου δ* ένεκα έκ πρώτης 
έψεως ή έποχίϊ αυτών παρίσταται ή(/.ΐν έποχη 
άγονος καΐ στείρα. Άλλα βαθ[ληδ&ν συνοικειού- 
(ανοι τ^ ξένρ εκείνη γλώσστ) βλέποριεν τά 
σκίττη δλίγον κατ'δλίγον διαλυδριενα, και άπο- 
χαλύτυτοντα ι5(ΑΪν γνώσεις της έπιστη[λης [ΐε- 
γάλας διά την έποχην έκείνην, και τί) πάντων 
σπουδαιότατο ν, πλείστας όσας εφευρέσεις καΐ 
ανακαλύψεις, εϊτε αυτών εϊτε παρ* αυτοΐς δια- 
σωθείσας, αΐτινες ση[ΐ.ερον αδίκως πάνυ θεω- 
ρούνται ώς ανακαλύψεις υπο τών νεωτέρων 
γενόριεναι, ώς διαφιλονεικεΐται τοις "Άραψιν ετι 
καΐ αύτη ή τ^ς Χυ^ι,ίας διδασκαλία, ει καΐ 
πλεΐσται λέζεις άραβικαι σώζονται έν τε τη 



Χυμιία: καΐ τγ^ Φαρμακευτικ^^ {κανώς μαρτυ- 
ροΟσαι περί του εναντίου (1). 

Τ' αρχαιότερα περί Χυ(χ.ίας αραβικά συγ- 
γρά(χ.[χατα είσΐ τά του Τζα(χπ1ρ (6θΙ)Θγ) (2), 
ζώντος κατ* Έριπούλ-Φεδά περί τά τέλη του 
δγδόου καΐ τάς αρχάς του έννάτου μι. Χ. αιώ- 
νος (3). Ό (Λέγας ούτος χυ^χικ&ς δ καΐ κατά 



(1) (ιϋ)1>οη ΗίδΙοίΓβ (1β Ια (Ιέΰαάβηεβ 6( ϋβ Ια 
εΐιαίβ άβ ΓΕπφίΓβ Κοπιαΐη Ρ&Γίδ. 4843. εΐ; μ. 8ον. 

τόμ. Β'. βτ. 514. στηλ. β'. 

(2) ΕΙβιηβηΙδ οΓ ΟΙιβιηίδίΓγ τόμ. Α'. σ. Μ χαΐ 
αχολ. 



(\) Ούτω παρατηροΟνται αΐ λέξεις Ιβηΐΐβ ^ρα6ι9τι 
ΐΐν (λβκν), ΙϊΟΓαχ ^\^ λ ^\^^ (μπε^^άκ ϊ^ μπο- 

ράκ), βίοοοΐ ^^Ί (έλχχούχλ), (χιΐ ούχΙ ΚϋΙ 
έλκελί, ώ; νομίζει ό ΗοβίβΓ (αύι. τόμ. Α'. σ. 307), 

αίοαίί ^ΙλΙΙ (έλκβλί), Ιίβηηβδ ν^^ (>^φμίζ), βιηΙίΓβ 

^^^ (βνμπέρ), ^ακή ^^^ (βρ^κ), ε£ΙΠΐρΙΐΟΓ21 ^^1ί' 

(κχ.φούρ), βΙΐχΐΓ ,,^^νΐ (έλ-Ικσίρ), »1αιη1)ίο ν^1ϋ.ν\ 

- ;^;ι'Vι (*λ-ινμπ1κ) κτλ. κτλ. 

Έκ τούτων έπΙ τών δύω τελευταίων λέξεων πβρβ* 
τηροϋμεν τά ακόλουθα. Ή μέν λεξις έΙίχίΓ σημαΐνουαα 

έκχύλιατμα, έστ'ιν ή αραβική λέξκ, ώ; εΤίομεν, ^^.,^\ 

(Ιχ9(ρ) τόν φ. λ(θον δηλοΟαα (βρα ΒίαπΰΚί χ^λ) καΐ 
ούχΙ ώ; νομίζει & (1ΉβΓΐ)θ1θΙ (αύτ. σ. 289 ατήλ. ά.) 
την ΧυμΕαν. Έατι δέ λέξις καθαρ&ς αραβική παρα- 
γόμενη έκ τοΟ *β -^.45^ περίττωμα, ούχΙ δ* έκ τοΟ ίλ- 

κω ή έκ το(} όλέξω, ώ; τίνες διϊτχορίνθηααν. Ή δέ 
λέςι; αίαπίΐΐίΐε ούκ έατιν αραβική, ώ; νομίζεται, αλλ* 
ελληνική. ΈστΙν 6 τοΟ Διοακορίδου &μβιξ, ώ; δηλοΤ 
τό έξ^ς χωρίον αύτοΟ. «θίντε; γάρ έκΐ λοπάδο; κε- 
ραμέας χόλχου, σιδηροΟν Ιχ^οντα κκννάβαρι περικαθά- 
πτουσιν αμβικα περιαλείψαντες πηλφ, είτα όποκαί- 
ουσιν ανθραξιν* ή γάρ προαίζουαα τφ &μβικι αιθά- 
λη άποξοσθ^Τνα καΐ άποψηχθίΤσα ϋδράργορος γίνεται. » 
Ώ; έν παρό£ψ δέ λέγομεν, 5τι ή γενομένη Ινβτασις 
δτι ή διΰλιαις έστΙ νεωτέρα έφεύρεσις, ?1; ίτυανα ή 
δό;α ανήκει τφ Α1)α1εα5ίδ δηλ. ΕμποΟλ Κασήμ-ουλ 
Ζεχρευή, ή τφ ΑΓηπαΙά (1β νίΐίβηβανβ, ούδεμιΛς 
αξία; υπάρχει πλέον, διότι απεδείχθη 6τι ή διύλιαις 
περιεγράφη σαφέστατα υπό τ&ν συγγραφέων τοΟ Γ^. 
καΐ Δ'. αΙ(ΐ)νος, καΐ μάλιστα ώ; μέθοδο; ούσα γνωστή 
πρό πολλοΟ. 

(2) Κατά τόν ^»ναΓγ υπήρξαν "Αραβίς χυμικοί 
καΐ πρό τοΟ ΤζαμπΙρ αύτοΟ. δυστυ^^Οις 6μως, επειδή 
6 μνησθείς συγγραφεύς δέν επιφέρει και τάς αποδεί- 
ξεις τών υπ* αύτοΟ λεγομένων, τοΟθ* βπερ άποκαΟί- 
στησι του; Ισχυρισμού; αύτοΟ κατά τό μΑλλον κύρους 
στερουμένοος^ έμμένομεν θεωροΟντες μετά πολλ&ν (6• 

ρα ι,. Κί^^υίοΓ Υίβδ άβδ δαναηΐδ ϋΙαδίΓβδ ι (Ια Μο- 
γβη-Α^β. ΡΕΠδ 186*7. μ. 8ον. σ. 39. κτλ. κτλ.) τόν 
ΤΓαμπΙρ ώ; τόν άρχαιότερον Άραβα χομικόν, καθό- 
σον μάλιστα καΐ οΐ τοΟ θ^. καΐ Γ. αΐϋάνος Άραβες 
χυμικοΙ ούδένα προγενέστερον αυτών άναφέροοσιν, ή 
τόν ΤζαμπΙρ (δρα τά συγγράμματα τοΟ Ραζή, Άβι- 
κένα καΐ Χαλίδ, ών οΐ τίτλοι εΟρηνται έν ταΤς παρα- 
πομπαΤς τοϋ άνά χεΤρα; αναγνώσματος). Περυ&ναΓγ 
^^α Ρ. ΗοβΓβΡ αύτ. τόμ. Α'. σ, 309. σημ. 

(3) ςΙΉβΛβΙοΙ αύτ, σ. 360. ατήλ. ά. 



14 



Ο ΕΝ Κ/α. ΕλλΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



τινβς ιυατίϊρ τϋς Χι>(χίας (4) χαλεΐται Έμ- 
πουΜουσα Τζααφέρ (2), ?ι Τζα(ΐ.π1ρ (3) (Αττίνι 
Χα'ίάν (4) Έλ Σοφί (5), γεννηθείς έν Τους (6) 
% έν Χαρράν τϋς Μεσοποτα(Λίας (7). Ει χχ\ ή 
έποχγ) αότοΟ ουκ έστΙν έκ των αρχαιοτέρων, 
ούχ ήττον τυγχάνουσιν άγνωστα τα περί την 
βιογραφ(αν, ά[ΐ.\>^ρά δε καΐ ασυνάρτητα τα περί 
την πατρίδα καΐ τδ ίνο(/.α, τα περί την θρη- 
σκε(αν, τδν βαθ^λ^ν και την εθνικότητα αύτου. 
Οι πλείστοι συρ,φωνουσιν, δτι ην 'Άραψ τδ γέ- 
νος καΐ (λουσουλριάνος τδ δ6γ|/.α* άλλ* άφ' έτε- 
ρου άλλοι δτέ (χΐν θεωροϋσιν αύτδν σαβιανόν, 
ως δ (1ΉβΓΐ3ΘΐθΙ(8) δτεδ' Έλληνα άσπασθέντα 
τον Ίσλα(Χ.ισ[Λ6ν, ώς Αέων δ Αφρικανός (9), 
δτέ πάλιν βασιλέα τών Ινδιών, έρειδόριενοι έπι 
τοΟ τίτλου το^ συγγρά[Λ|χατος αύτοΟ ΤβδΙα- 

πχβηίαιη 0β1)6Π ΓΘ^ί8ΐιΐ(ϋΒβ(ίΟ), Πέρσην 

τέλος ?| *ΙουδαΤον, ώς δ Έριπούλ Φεδά (11). 

Έκ'πάντων τούτων ήΧύνατό τις είκάσαι, δτι 
τδ ίνο(Αα του μεγάλου τούτου άνδρδς ην κα- 
θώς τ& τοΟ ΤρισαεγΙστου Έρ[Λου ί| τδ του *Α- 
ριστοτέλους άςιύζηλον, καΐ δτι πολλοί τών £ρ- 



(1) 1.. Ρί£^ίβΓνίβ8 χτλ. σ. 39. 

(8) Ρ. ΗοθΓβΓ βύτ. τόμ. Α'. σ. 309— ΚυΠ δρΓβη- 
£6ΐ ΗίδΙ. άβ Ια Μβάβειηβ. Τραά. Ι. ί. 1ουΓ(Ιαη. Ρα- 
Γίδ. 1845 τόμ. Β'. σ. 863. 

(3) άΉβΛβΙοΙ αύτ. — Πρό; τούτοις Οβ1)βΓ (ήτοι 
ΤζαμπΙρ) άποχαλιΤ αυτόν χαΐ ή Βιβλιοθι^κη τοΟ Μαγ• 

γιτίοο καΐ τό βγηαβεβυπι εΐιίιηίευπι χβΐ ό ^. Οπβ- 
ηίη^βΓ, Οβ1)βή άβ Αΐ€ΐιίπιί& 1ί1)η ΐΓβδ. ΑΓ§;βηΙθΓίΐΙ. 
αΓΐ6 6ΐ ίπιρ6ηδ& 3. Οπβηίηιι^βπ 4589 Γοΐ. χαΐ ό Ιο. 
ΡβίΓβίυδ έν τφ Αΐεΐιίιηία Οβ1)βη Γώ. βχοιιά. ^ο 
ΡβίΓβίιΐδ ΝιΐΓβιηΙΐβΓ^βηδίδ ; ΒβΓΠ. 4545, 4ον χαΐ οΐ 

πλεΤατοι έν γένβι τβιν συγγραφέων. 

(4) Τό άνέχ$οτον σύγγραμμα τοΟ ΡαζΙ\ Οβ αία- 

ιηίηίΙ)υδ βΐ δΕΐί1)ΐΐδ ςιιαβ ίη Η&ο αΓίβ δηηΐ ηβοβδ- 

δϋΠΕ, τό σωζόμενον έν τινι χειρογράςρφ χΨ^ς τών Πα 
ρισ(ων τανΟν Έθνίχής λεγομένης ΒιβλιοΟΑχης (Βο- 

ίαΐβ) άρ. 6544. σ. 435, όχομάζβι αυτόν υίόν τοΟ 
,γβη• ό $έ άΉβΛβΙοΙ (αυτόθι) χαλεΤ αυτόν υΐόν τοΟ 

ΗΕΪί&η- ό δέ Ι,βηρΙβΙ-ϋυΓΓβδηογ (ΗίδΙοΪΓβ άβ 1ε 
ΡΙιίΙοδορϊιίβ ΙιβΓίηέΙίίΐιιβ. Ρίΐπδ 1748 εΐ; 48ον τόμ. 

Λ,, α. 74.) αναφέρει σύγγραμμα τι τοΟ ΤζαμπΙρ έν 

φ Ι)ίηι Η2ΐί]Βΐη αποκβλεΤται «Οΐ)αδ ηυί ϋΐυΐυδ Ιιί- 
έβΓ ϋίνίΐίίΐηιπι ΐΓ^ιοίαΙιΐδ οΗγιηίουδ βΐ ρ&Γδ οοΐανα 
ηιιίη£;6η(0Γαιη ααοδ άβ Ιιοε αΓ^ιηβηΙο ΙίΙΙβΓίδ εοη- 
δί^ηβνίΐ Α1)ου Μουδδα &ί&Ι)βΓ 1)βπ Η&ί]&ιη δοΓι, 
ηυί νυΐ^ο ΟΛβτ ηιιηευρΒίυΓ. 

(5) Ρ. ΗοβΓβΓ αυτ. — άΈβΓϋ). αύτ. χτλ χτλ, 

(6) 1.βη§:1βΙ-ΟαΓΓβδηογ αύτ. 

(7) άΉβΛβΙοΙ αότ. 

(8) "Ενθ* £ν<». 

(9) Ρ. ΒίάοΙ Βίο^Γ. ^έηέΓ. 4857 εΙς μ. 8ον λ. 

Οβ1)βΓ. — ^Ρ. ΗοόίβΓ βύτ. 

(40) Μ&ηςβΙι ΒίΜίοίΗ. τόμ. Α'. α. 568. 
(44) Όρ« χαΐ ι. Ρί^θΓ νίβδ βΐ€ «. 34. 



μητικών φιλοσόφων καΐ άλλων χυμικών ίλα-* 
βον τδ του διδασκάλου ενορία πρδς πλείονα 
τών Ιργων αυτών βαρύτητα καΐ άξίαν. Μ' δλα 
ταΟτα ουαρ^ορφούριενοι καΐ ή|λεΧς τ^ γενική 
2οέ^, Οέλοριεν παραδεχθεί τ6ν ΤζαριπΙρ ώς 
πρόσωπον εν, θεωρουντες αύτ&ν 'Άραβα Ινεκα 
τών γενικώς άραβις;1 εκπονηθέντων αύτου συγ- 
γραριριάιων. 

Λέγουσιν βτι ό Τζαριπιρ περί ΧυριΙας ριόνον 
και Άλχυρι,Ιας πεντακόσια συνέγραψε συγγράξΐ.- 
ριατα (4 ), έτερα δέ περί άλλων ^^ζιςη^ω^^ ες ών 
τα διασωθέντα (2) άποδεικνύουσι τλν άνδρα 
ούχΙ [χόνον Χυριικόν, άλλα καΐ φιλόσοφον καΐ 
ριαθηριατικόν (3)* έν γένει δε κατάδηλος Ιτι 
καΐ έκ τών τίτλων αυτών γίγνεται ή ποικιλία 
τών γνώσεων του πανεπιστηριονος "Αραβος. 

ΚαΙ έν τούτο'.ς ό ΤζαμιπΙρ, 5 εις τί άραβικ&ν 
ίνορια τοσαύτην τΐ[ΐ.ίν, Ινεκα τϋς ευρείας |ΐα- 
θήσεως, τών εφευρέσεων καΐ ανακαλύψεων αύ- 
του, περιποιών, δ υπδ τοΟ *Ρογίρου Βάκωνος, 
του Παρακέλσου, ώς καΐ 6φ' δλων τών χυ|ΐ.ι- 
κών του ριεσαίωνος « Μ^^ίδΙβΓ Πΐα^ίδίΓΟ- 
Γαΐη » διδάσκαλος τών διδασκάλων καΐ υπδ 
του σοφού Κ. ΗοθίβΓ « ο Ιπποκράτης της Χυ- 
ριίας » αποκαλούμενος, β 6πδ τοΟ ΟαΓάαη έν 
τ^ τάζει τών δώδεκα (μεγαλοφυών ανδρών τ%ς 
οικουμένης τιθέριενος, δ Τζα(&πΐρ, λέγοριεν, έλη- 
σριονήθη υπδ τών νΟν Αράβων, ώς καΐ άπαντες 
οι επίλοιποι ίνδοζοι αυτών άνδρες. Ούτοι ιστο- 
ρικούς τινας μόνον, ώς τδν "^Ιμπν Χαλδούν, καΐ 
ποιητάς τινάς, ώς τους Μουτενεμπαπ^Ι καΐ 
Άνταρα άναγινώσκουσι. Τζαμπίρ, 'Ραζϋ, "Ιμπν 
Σινά, "Ιμτυν 'Ρούστ, *Ίριπν Μπείτάρ, Κασβινί 
καΐ λοιποί, είσΐν ώχρα δι' αυτούς φάσματα, 
είσΐν ώχραΐ δι' αυτούς άκτί^νες μεγαλείου πα- 
ρελθόντος. 'Ίσως μόλις ίίκουσαν τά δνόματα 
αυτών, ώς τά τών Μποκ^άτ, Σωκράτ, Έφλα- 
τούν, Αρεστό! Άλλα ταύτα έν παρόδφ. 

Ό Τζαμπιρ ούκ ην δεισιδαίμων. Αι τ^ς ε- 
ποχές δοζασίαι ουδόλως έπτόησαν αυτόν, ώς 
δαολογεΐται καΐ έν τω συγγράμματι αύτου 

δαιηιηα ΟοΠβοΙίοηίδ οοιηρίβιηβηΐι δβ- 



(4 ) άΉβΛθΙοΙ αύτ. σ. 360.— Ρ. ΗοβΓβΓ αύί. 
τόμ. Α'. σ, 349. — Ι,βηεΙβΙ-ΒιιΓΓβδηογ αυτ. τόμ. Α'. 
σ. 79. 

(2) Τά διασωθέντα έχ τ(&ν συγγραμμάτων τοΟ Τζαμ- 
ιΗρ (^ιτάρχουσιν ώ; έπΙ τό πλείστον έν λατινιχξ μετα- 
ι^ράσει. *Ολ(γιστά είσι τά άραβιχά, &περ ι^ρηνται έν 
τβΛίς βιβλιοθήχβις χ^( ΙιβγΊβ, χφΟ Ο&ατιχανοΟ χ«1 τβί^ν 
Παρισίων. 

(3) Τινές εΓχον βτι χαΐ τήν Αλγιβραν έφεΟρε (θρα 
I^. Ρί^αίβΓ Υίβδ 6ΐ€. α. 33.) 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ Κ4Τ1 ΤΟΥΣ ΑΡΑΒ4Σ ΧΥΜίΑΣ 



Ι& 



ΟΓβΙοΠΙΐη ΜίαΓαβ (1)• « Έντύπωσον έν τω 
7?νεύματ( σου βλ ας τάς των πειραμάτων σου 
ίτιγι^Λς, χαΐ προσπάΟησον ϊνα χαλώς κατανοτ^- 
(Πλς α'ϊταντα τα φαινέ(χ.ενα, άτινα ύπ' 2ψιν σου 
παράγονται. » Δι' β καΐ επέτυχε (/.£λλον τών 
ύστερον Αράβων εν ταΐς χυρ^ιχαΐς αυτού έρεύ- 
ναις, ών τους χυριωτίρους χαρπο5ς παραθέτο- 
υν, αιΛ των (χεταλλιχών δξέων, τ^ς βάσεως 
ταντης τΐίς Χνμίας, άρχέ|ΐ.ενο(• 

01 άοχαϊοι τίγνόουν τϊν χρϋσιν των βξέων 
χαΐ διαβρωτιχών ύ&άτων. Έγνώριζον μόνον τ^ 
ίξος χαΐ τους έξεις των φυτ&ν βπούς. Τά δέ 
ΐϋειρά|ΐβτα, οίς υπεβάλλοντο παρ* αυτών τά 
[ΐέτχλλα ίσΑν απλώς μηχανιχά. Ό τότε με- 
ταλλουργ^ς μ-ίϊ ων χυμιχδς είργάζετο Ιχων τ&ν 
άχ|χονα, τίϊν πυράγραν, τίιν σφύραν, χαΐ άλλα 
τοιαύτα εργαλεία. 

« *Ηλθε δέ χαλχεύς 
?ί;ν έν χερσίν !χων χαλχΐία, πείρατα τέχνης, 
ίχ(Αονά τε σφόραν τ' εύποίητόν τε πυράγρην, 
οίσίν τε χρυσών είργάζετο (2). » 

Δέον ν* άνατρέζωμεν μέχρι του η'. μ. Χ. 
«ιωνος, ίίτοι μέχρι τοΟ ΤζαμπΙρ, ϊνα ευρωμεν 
τέ χρώτα ίχνη της διαλύσεως τών μετάλλων 
ίώ μεταλλικού τίνος βξέος. Ούτος έν τω συγ- 
γρά[ΐματι αδτοΟ «Αίοΐΐίΐηία» (3) περιγράφει 
τά τ^ς σχευασίας του νιτριχοΟ οξέος χαΐ του 
βασιλιχου ύδατος. Ουδείς πρδ αύτου εΤπέ τι 
ιτερί τών ττολυτίμων τούτων διαλυτιχών, ών 
ίνευ ή Χυμία άούνατος. Τώ ΤζαμπΙρ αρά γε 
άι:ο$οτέα ή τιμί) τις άναχαλύψεως ταύτης; 
Ούίέν τι 6 ϊδιος περί τούτου λέγει (4), άλλ' ή 
(ΐδτριοφροσύνη ην, χατά τ•}ιν βμολογίαν τών 
ά^ΡίΑΐστών, έχ τών πολλών αρετών τοΟ με- 
γάλου τούτου ανδρός. ΚαΙ εντούτοις ή άναχά- 
λΐ)ψις α5τη άπεδόθη υπ6 τών Ευρωπαίων τφ 
βδγΐηοη(1 1.1ΐ11β (5), δςτις ούχΙ μόνον τοΟ 
νιτριχου έξέος έφευρετ•}ις ούχ ίστιν, χαθ' οτι 
7:ρ4 Ιξ ώς Ιγγιτ» αΙώνων δ ΤζαμπΙρ εΤχεν ίδη 
■κοιηβει μνείαν αύτου, άλλα χαΐ χαχώς την 
τούτου σχευασίαν περιγράφει. 

« "Εστί, λέγει, ί ημετέρα ζύμη χαΐ τλ ί- 
Ι^τερον έχχύλισμα' ϊς-ι τί) ύδωρ ημών, οδχΐ τί) 
χοινίν, ούχϊ τί> υδραργυριχδν ?| τί) φλεγματιχόν, 



άλλα το χαΐ αύτου τοΟ πυρλς χαυστιχώτερον, 
ένΐ λόγω τ^ α€[ηα (οΗ%8 αοηία^ δπερ χαίει 
παν τί προστυγχάνον αύτώ {<) ». 

Πόσον διαφέρει ταύτης ή εύχρινης χαΐ χάβα- 
ρα περιγραφή του ΤζαμπΙρ, 8στις τάς ματαιο- 
λογίας συστηματιχώς άποφεύγων περί μόνης 
της σχευασίας τούτου έμιλεΐ. 

« Λάβε μίαν λίτραν θειΐχου χαλχου, μίαν 
χαΐ ήμίσειαν νίτρου χαΐ Ιν τέταρτον στυπτη- 
ρίας* Οιΰλισον τ& δλον, ϊνα έξαγάγης έξ αύτοΰ 
υγρόν τι μεγάλην 2χον τί^ν διαλυτιχτ^ν δύνα- 
μιν, ι^τις αύςάνει έσάχις προστίθεται τφ υγρώ 
έν τέταρτον άμμωνιαχου άλατος » (2). 

Τδ ^ηθέν σύγγραμμα του ΤζαμπΙρ περιέχει, 
έχτ&ς τούτου, χαΐ ετέρας σπουδαιοτάτας διά 
την ΧυμΙαν άναχαλύψεις, ων α( χυριώτεραι ε!- 
σίν' ή σαρχοφάγος λίθος ίι πέτρα τίίς χολά- 
σεως (3), δ δευτερόξειδος δδροχλωριχδς υδράρ- 
γυρος (4), τί> έρυθρί>ν δξείδιον τοΟ δδραργύ- 
ρου (5), τ6 ήπαρ τοΟ θείου, τ6 γάλα του 
θείου (6) χτλ. (7). 

Έν δέ τώ συγγράμματι 1.ίΙ)βΓ ίηνβδ1ίβ3- 

Ιίοηίδ ιπδΐ^ίδίΘΓϋ 6βΐ3ΘΠ ρΐιϋοδορίιί ρβΓ- 

δρίοαοίδδίΐηί (8) άχριβέστατα περιγράφει τλ 
άμμωνιαχδν άλας, το άλας τών ούρων, χαΐ 
άλλα, περί ών ασαφώς οι πρδ αύτου άπεφάν- 
θησαν, χαΐ αναφέρει χατά πρώτον έν αύτώ περί 
του χαυστιχοΟ χάλεως (ροΐαδδδ Ο&ΐΙδΙίοα). 

*Ως χαΐ έν τω δαπιπια ΟοΠθΟίίοηίδ 
Οοηηρίβιηβηΐί δβοΓβΙΟΓαπι ΝαΙϋΓαθ (9) 

περιγράφει χάλλιστα την μετεώρισιν, τίιν άπό- 
σταξιν, τίιν διόλισιν, την άπανθράχωσιν, την 
διάλυσιν, την πήξιν, τΐν έχχάθαρσιν τών μετάλ- 
λων (βχαΐϊίθη οίηβΓίΙϋ) χτλ. 

Άλλ* επίσης σπουδαΐόν έστι τ& έν τω ^η- 
θέντι συγγράμματι χωρίον, έν φ φαίνεται δ 



0)ΒΜο11ι. Ναι (16 Ραπδ χειρόγρ. <&ρ. 6514. 

(2) Όμηρου Όδϋασείβς Γ. 432. 

(3) Αΐ£ΐιίιηί&6 ΟβΙίβΓί Ιίΐ). βχουά. ΙοΡβίΓβίυβ Να• 
Γ6ΐη1)βκβη8ί8 ; Ββπι. 1δ45. 4•. 

(4) Ρ. Ηθ6Γ6Γ. (ΐ(»τ. τόμ. Α'. 9. 344. 

(5) Λ&τ. σ. 399. 



(4) ΤβδΙαπιβηΙαιη, χεφ. Ι.Χ χλΙ Ι.ΧΙΙ. Μβη^Ιι 

ΒΛΗοΙΙΐ. τόμ, Α'. σ. 744—5. 

(2) Ββ ίηνβηΐ. νβΓίΙβΙ. κ. ΧΧΠΙ σ. 482 έν ΑΙ- 

οΐΐίπΐία Οβ1)βη. Ήτοι έάν βίς τό διαλοτικόν δδωρ, 
ώ; χαλ£Τ τό νιτριχόν όζ{> ό Τζχμπ(ρ, πρόσθεση τις 
άμμωνιαχόν 31λαΓ, μιταβάλλβι αυτό ιΐς βασιλιχόν Ο- 
^οιρ, δπερ $ιαλύ•ι τόν χροσόν χαΐ Ιτιρα δοσ^ιάλυτβ 
σώματα. 

(3) Οβ ίηνβηΐ. χτλ. χ. XXI. σ. 480—4 

(4) Αύτόβι χ. VIII. 

(5) Α6τόθ( χ. Χ σ. 473 χ«1 1•ί1)6Γ ΓοΓηαοιιιη Μ. 
Π χ. IX σ. 493. 

(6) Ββ ίηνβηΐ. χτλ. χ. VI σ. 472. 

(7) Αυτόθι, 

(8) ΒΛΗοΛ. Μαη^βΙί. τόμ. Α'. σ. 558•-ΐϊ- 
ηαβεβυιη ϋΐιίπιίοιιιη. τόμ. Α'. ν, 464. 

(9) Ένθ' &νω. 



16 



Ο ΕΝ Κ/Π. Ε1Α.ΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΪΚΟΪ ΣΥλλΟΓόΣ 



Τζα(&π1ρ ώς ίχων γνώ<ην 2τι καΐ τϋς μεθ* ε- 
τέρου |χ,ετάλλου χράσεως του σι&ηρου. 

Ό Υο^θΙ, άναγινώσχο[ΐ.εν ζΐζ τα Χροηχά 
της Χυ/ιίας (1), επέτυχε της [ΐεθ* ετέρου (ΐε- 
τάλλου χράσεως του σίδηρου. 

Το ^ηθέν χωρίον, έν φ δ ΤζααπΙρ περί υδραρ- 
γύρου πραγ(ΐατεύεται, διαλα[ΐ.βάνει τα έζη;. 

«Ό υδράργυρος απαντάται εΙς τα ίγκατα 
'^ζ γί?* δεν προσκολλ&ται έπΙ των επιφα- 
νειών, έφ' ων ρέει. Τα [^Ε^ταλλα, οίς συγχεράν- 
νυται εδχερέστερον, είσιν δ [χέλυβδος, δ χασσί-. 
τερος χαΐ δ χρυσίς. Συγχεράννυται επίσης τω 
άργύρ€|^, λίαν δυσχέλως τω χαλχω, ουδέποτε 
δε τω σιδιηρο), π^ή^ όιά τι^ο^ μ$θόδθΌ^ ήτις 
μέγα έστΙ της τέχνης (Α,υστήριον ». 

Κατάδηλον έχ των τελευταίων λόγων της 
περιχοπης ταύτης, δτι δ ΤζαριπΙρ ουχ τ5γν6ει 
την |χ1θοδον της [χεθ' έτερου (μετάλλου χράσεως 
του σιδιϋρου' άναχάλυψις χαταχρηστιχώς άπο- 
δοθείσα τω Υο^βΐ χατά τί^ν ΙΗ'. αιώνα. 

*Αλλά τδ σύγγρα{ζ.{ΐ.α 8αΐηΐη& Οοΐΐβοΐίο- 

ηίδ Οοιηρίθϊηβηΐι δβοΓβΙοΓαη ΝαΙαΓαβ 

φαίνεται δν τ^ πλουσιώτερον των του Τζα{Χ.- 
πίρ, χαθύτι έν αύτω άπαντώ(/.εν χαΐ χωρίον, έζ 
ου δύναταΙ τις είχάσαι (ΐετά πιθανύτητος, δτι 
δ μέγας ούτος χυμιχ&ς έγνώριζεν ίδη πρ6 δε- 
χάδος αιώνων τδ έν τη Χυριί(^ άναπόφευχτον 
των αερίων. « Ύπάρχουσιν άνδρες, λέγει δ 
Τζαμπίρ, ποιουντες πειράματα πρδς την έπΙ 
των μετάλλων προσχδλλησιν των αερίων, άλλ' 
ένεχα της άγνοιας αυτών, ώς πρδς την διασχευην 
χαΐ έχτέλεσιν τών πειραμάτων, τα αέρια ταύ- 
τα χαΐ ενίοτε χαΐ τα σώματα αυτί υπεχφεύ- 
γουσι δια της του πυρδς έπενεργείας την επ' 
αυτών έζασχουμένην έπίδρασιν. Έάν θέλης, ω 
τέχνον του (Έρμητιχοΰ) δόγματος, ΐνα έπε- 
νέγχης έπΙ τών σωμάτων μεταβολάς διαφόρους, 
μάθε, δτι τούτο οια τών αερίων χατορθοΰται. 
Όπόταν τά αέρια προσκολλώνται έπΙ τών σω- 
μάτων, άπόλλυσι τδ σχίμα χαΐ τίιν φύσιν α&- 
τών' ούχ είσι πλέον, οία υπηρχον πρότερον. Ι- 
δού δι τί προκύπτει έχ της άπ' αλλήλων ενερ- 
γούμενης διαστολής* δτε μίν τά αέρια εξαφα- 
νίζονται, τών σωμάτων, έφ' ων ήσαν προσχε- 
χολλημένα, διαμενόντων, δτέ δέ τά αέρια χαΐ 
τά σώματα συγχρόνως εξαφανίζονται. » Αυ- 
πηρδν δτι δ συγγραφεύς ενταύθα κλειεί τά περί 
αερίων, Ισως μη θέλων ΐνα έκτενέστερον περί 
τούτου πραγματευόμενος άποκαλύψτι τά τότε 



(4) Αηηβ1β3 άβ Οΐιιπιίβ τόμ• VI. σ. 39, 



θεωρούμενα μυστήρια, «'ΐδού, λέγει, περαίνων 
τδν λόγον, δ,τι δύναμαι νά εΐπω. » Έάν, χατά 
την έπΙ πολύ έπικρατΑσασαν γνώμην, τ^ περί 
αερίων μέρος της Χυμίας ην εκ τών μεγαλει- 
τέρων της αρχαιότητος μυστηρίων, ουδόλως 
άπορον, δτι οί συγγραφείς έποχης, καθ* ί|ν τδ 
κράτος της δεισιδαιμονίας ην τοσούτον Ισχυ- 
ρόν, άπέφευγον Ϊνα έκτανθώσιν έπΙ τούτου. 

Έκ δε τών ερμητικών του ΤζαμπΙρ έργα* 
σιών συνταγί τις έστΙν δμοίως αξία προσοχής, 
καθδ εξηγούσα πόθεν έτηάγασεν ή διά τών ζωι- 
κών ουσιών έρευνα της χρυσοποιοΟ σκευασίας 
υπδ τών ανατολικών τε καΐ δυτικών άλχυμι- 
στών τοΟ μεσαίωνος. Τδ ΤβδΙαπίβηΙαίη Οθ- 
13ΘΠ Γβ^ίδ Ιηάίδβ (ι) περιέχει την ττεριώνυ- 
μον έκείνην συνταγτ^ν, ήτις τοσούτον κατέστη 
έπίζηλος τοΙς δπαδοίς της 'Ιερας Τέχνης, καΐ 
ήτις διά τοσούτων αυτούς ματαίων έλττίδων 
έβαυκάλισε. <ιι Δυνάμεθα, λέγει, νά έξαγάγωμεν 
άλας τι μόνιμον έκ τών ζώων, τών πτηνών 
καΐ τών ιχθύων, δπερ κτλ» καΐ τούτο «δίΐΐ 

ΙοΙίαδ ΙαΙραθ οοιηΐ3αδΙαβ οοη^βίαΐ Μθγ- 
οαΓΪαιη, βΐ νοηβΓβηι οοηνβΓίίΙ ίη 8ο- 
Ιβιη βΐ ΜαΓίθΐη ίη ΙιΤίηαιη», ήτοι, τδ έχ 

της τέφρας του αποτεφρωμένου άσπάλακος έζ- 
αγόμενον άλας δύναται πηξαι τδν ύδράργιτ 
ρον, και μεταβαλείν τδν χαλκδν είς χρυσδν χβί 
τδν σίδηρον ε!ς αργυρον. Καλεί δε τδ ρηθέν ί- 
λας δαί απίπίαϋδ ζωΐκδν άλας. 

Ταύτα μεν περί του κορυφαίου τών Αράβων 
χυμικών, μεταβώμεν ίίδη εις τδν 'Ραζη. 

Ωσαύτως είς τών μεγάλων χυμικών τών 
Αράβων έστΙ καΐ δ Μουχαμμετ μπίνι Ζεκεριά 
Έρ-'Ραζί, και ουχί Έμπου Μπέκιρ Έρ-^Ραζη, 
ώς δνομάζουσιν αύτδν δ ιστοριογράφος τών 
*Αράβων δθάίΐΐοΐ (2) καΐ δ σοφδς ,Ηοβ- 
ΓθΓ (3) καΐ δ διάσημος ΒρΓΘΠ^ϋΙ (4), συγ- 
χέοντες φαίνεται αυτόν, ώς πρδς τ* ίνομα, 
μετά τίνος Έμποΰ Μπέκιρ Έρ-'Ραζη, θεολόγου 
άκμάσαντος περί τά 660 της Έγίρας (5). 

Ό Μουχαμμετ μπίνι Ζεκεριά Έρ-Ύαζη έςΐν 
δ περίφημος ίατρός, δ γνωστδς τοΙς Ευρωπαίοι; 
υπδ τδ ίνομα ΚΙΐαδόδ (ί| Κίίαζέδ)• έγεννηβη 
τώ 840 μ. Χ.(6) έν τη πόλει 'Ρέη ?| 'Ράτ) (7), 

(1) ΒΜοΐΗ Μαη^βΙί. τόμ. Α'. σ. 562 

(2) ι. Α• δέάίΠοΙ. ΗίδΙοίΓβ (Ιβδ ΑΓ3ΐ1)βδ Ραπδ 
1854. <1( 42ον. σ. 389. 

(3) Ρ. ΗοβΓβΓ. αότ. τόμ. Α'. 9. 323. 

(4) ΚϋΓΐ δρΓβη^βΙ. αυτ. τόμ. Β'. •. 285. 

(5) Ο'ΗβΓΐ). βύτ. σ. 704. βτήλ. ά. 

(6) 1ι. ΡίρΐίβΓ \ίθδ κτλ. σ. 43. 

(7) Τφ τ&ν Πάρθων Άρναχί), 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚλΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡΑΒ4Σ ΧΥΜΙΑΣ 



17 



ΧαΙ άπέΟβενβ τώ 923 (&. Χ. έπΙ τϋς βασιλείας 
του ΜουχτβΧΐρ ΜτΛλλάχ ΙΗ'. ΚαλΙφου τϋς δυ- 
ναστείας των Άββασιοών, ούτινος ην ιατρός 
(Ι). Έχρυμιάτισεν άοχιατρ6ς του [Λεγάλου νο- 
9θχοιι.είου τϋς Βαγοάτης (2), περιτϊγτ^θη τ-ίιν 
Άφριχην χαΐ Ίσπαν(αν, απέθανε δε τυφλές 
(3) έγχαταλείψας τοΤς ριεταγενεστέροις θησαυ- 
ρούς σοφίας χαΐ έπιστι^ι^ης. 

Κατ* αρχάς [χέν λέγουσιν, δτι άφιερώθη βλος 
τη μουσιχη, χαι 8τι ίδών τ^ μάταιον τϋς τέ- 
χνης αυτού έγχατέλειψεν αύτην, ϊνα παραδοθεί 
ταΐς φυσιχομαθηΐΛατιχαΙς έπιστι^ιριαις (4). Ην 
φιλόσοφος, ιατρός, χυ[ΐ.ιχ&ς χαΐ άστρον6{λος. 
Διηγούνται δτι περί τα τέλη της ζω^ς αύτου 
άπολέσας τ^ φως προσεχάλεσε χειροΟργον πρ6ς 
έγχείρισιν, χαΐ έρωτι^σας αύτ^ν π6σας δ δφθαλ- 
μος Εχει τάς με(/.βράνας, άπέβαλεν αυτδν δια 
την έπΙ τούτφ άγνοιαν αύτου (5). Κατά τ&ν ίς^- 
ριχ^ν Μουχΐ(Απεοδΐν Έριπούλ Βελίδ |ΐπ1νι Κε- 
ραλεδδΐν 'Ιμπν Σεχνά-ουλ-Χανεφή, έχθρδς τις 
του 'Ραζί Ιλεγεν^ δτι ούτος ούδϊ χυριιχ^ς χα- 
λλς ην, χαθλ πτωχδς, ούδ' {ατρδς, ώς ριί) Οερα- 
πεύσας τους δφθαλ(ΐούς αυτού, ουδ' άστρονδ(/.ος 
(ήτοι άτρολδγος), ώς (λί) προόδων [χεγάλα αυτω 
έπισυ(Αβάντα δυστυχ^ριατα. Άλλ* ή χρίσις αυ- 
τή έμπαΟ'ΐ&ς έστιν άχρισία ί[ΐ.αθοΟς χαΐ απαί- 
δευτου, χαθδτι τά Ιργα του 'Ραζϋ αύτδν χαΐ 
2ατρλν άριστον χαΐ χυ^λίχδν διαχεχριριένον δει- 
χνύουσι. 

Κατά τδν Έ^ιπου 0&|ΐ.πεΐ1 226 συνέγραψε 
(6) συγγρά(ΐ(Λατα (7), ίξ ων δώδεχα διαλαρι- 
βάνουσι περί Χυρας (8). 

Ώς εΐδο[/.εν χαΐ έν τω «Περί Όρυχτολογίας 
παρά τοϊς "Αραψιν» ή|χ.ετέρω άναγνώσματι, δ 
'Ραζης έν τω 1.ί1)ΘΓ ρβΓίθΟίΐ Ιϊΐαί^ίδΙβπί 
ΚΙίΕδβί την (χεταλλογίαν χαλεΐ χάζω άστρο- 
νοίίία^^ χαθλ πραγ[λατευο[/.ένην περί των £πτά 
τδτε γνωστών χυρίων {ΐ,ετάλλων, απερ είσίν, 
ως λέγει, οΐ αστέρες τΐΐς γης χατ' άντιπαρά- 
θεσιν των επτά αστέρων των συριβόλων αυτών, 



(4) ΟΉβΓΐ). β6τ. σ. 703. («ήλ. β'. 
(8) ί. Ρί^ίβΓ αύτ. σ. 46. 

(3) Ρ. ΗοβίβΓ α6τ. τδμ. Α'. 9. 323— Ι. Ρΐ^ί- 
6Γ. αύτ. 9. 53. 

(4) ΟΉβΓΐ). «ύτ. 

(5) ΗοβίβΓ αυτόθι. 

(6) •Ορβ ΗοβΓβΓ Ινθ• 4νω. — ^Ι,βηβΙβΙ-ϋϋΓΓβδηογ 

βύτ. χαΐ ί. Ρί^ίβΓ αύν. 9. 48. 

(7) Τ^ χυριώτιρβ κύρηνχαι έν χ^ βιβλιοΟήχι^ τοΟ 

Εδεηπαΐ. 

(8) ΟΉβΓΐ). Ινθ' &νϋΐ— δρΓβηκβΙ αύτ. τόμος. Β'. 

9. 885-6. 

(ΕΑΛΗΝ. ΦΙΑΟΛΟΓ. 2ΤΑΑ0Γ0Χ. ΤΟΜΟΣ 



ών τίιν χατά τάς άλχυμ,ιχάς δοζασίας σι>γγέ- 
νειαν δέν δυνάμεθα Χνα έχθέσω[ΐ.εν χάλλιον τοΟ 
έξης τετρα^ίχου τίς 0&1)ίΐ1β ΙΐΐΙβΙΙβοΙίνθ (4). 

ίβ δοΐβϋ ΐΏΕΓηυβ Γ ογ, 1β νϊΓ αΓ^βηΙ ΜβΓουΓβ; 
ΰβ ({ΐι* βδΐ 8αΙυΓη6 »α ρίοιηΐ) Υέαυδ βδΐ ά ΓαίΓ&ιη; 
Ιιΐι ίαηβ (Ιβ Γ αρ^βηΐ, ϋαρίΙβΓ άβ Γ έΐαίη 
Ει Μ&Γ8 άυ ΓβΓ δοηΐ Ια Γι^ιΐΓβ (2). 

Ό 'Ραζής έφευρε πολλάς φαρμ,αχευτιχάς 
σχευασίας, ων τ6 πρόσ(Λΐχτον χαΐ ένωτιχλν 
στοιχεΐόν έστι τ& οίνόπνευ(Λα.. Μεταξύ δέ των 
νέων συνθέτων ουσιών, περί ων πραγριατεύεται 
6 διάση[Λος ούτος άντίρ, συγχατα>έγονται τ^ 
χίτρινον Θειαρσενιχ6ν, τ4 άρσενιχοθειουχον (γθ- 
^Ιβ^ΐ'), ή χρυσόχολλα, συνδυασ|χ.οί τίνες θείου 
μετά σίδηρου χαΐ χαλχου, άλατα υδραργυρου- 
χα, ώς χαΐ πλεΧσται αλλαι άρσενιχοϋχοι σύν- 
θετοι ουσίαι. 

*Αλλ* ή χυριωτέρα του 'Ραζί χυμιχί) συντα- 
γίΐ έστΙν ή τής ^αχης, ίς τινίίς δμως ή άναχά- 
λυψις ούχ άνηχει αύτω, ώς νομίζεται, διίτι 
ούτος έδιδάχθη τίιν σχευασίαν τοιούτου τινλς 

ποτού έχ τϋς έν τω ΤβδΙαπιβηΙαιη 6βΐ3βΓί 

Γβ^ίδ Ιηάί&θ (3) περιγραφές τϋς έχ λευχοΟ 
οϊνου ^αχίς, ^ν δ ΤζαμπΙρ χαλεΧ αςαα νίΐ;» 

^^ άβ νίηο α11)0. Άφ' έτερου τώ 'Ραζί> α- 
ποδοτέα ή άναχάλυψις τ^ς άπλ τοΟ σ(του εξ- 
αγομένης ^αχϋς, ίΐν άλχυμιχώτατα περιγρά- 



(Μ Ρ. ι. Ιαοοΐ) βύτ. •. 38. 

(8) 01 ΒοζαντινοΙ άλχομινταΐ πιντιύοντις ι!ς τά 
τ?^; 'Λ9τρο)ογ(ας άπέ^ιδον ιΐς το&ς άντέρβς έπ{$ρβσ(ν 
τίνα έζασχουμένην έπΙ τ(Ε»ν έττιγιΐων σωμάτων. Τά 
μέταλλα, τινά τ&ν έπιλοίττων όροχτ6Ι>ν χαΐ Ιτιραί τι- 
νις ούνίαι άφίβρώθηναν τόΤ; ο6ραν(οις σώμασιν, ώς 
έζή;. Τφ μέν Κρόνφ άοριέροον τόν μόλοβδον, τόν 
λιθάργυρον, τόν άχάτην χα( τινας άλλα; παριμφιριΤ; 
Ι^λας* τφ Ιϊ ΔΛ τόν χα^οίτιρον, τό χοράλιον, τήν 
οανδαράχην, τό θκΤον' τφ *Άριι τόν σ{$ηρον, τόν μα• 
γνήττ^ν χαΐ το{»; πορίτας λίθους* τφ Ήλ(φ τόν χρυ- 
90ν, τόν ύάχίνθον, τόν αδάμαντα, τόν σάπφβιρον υλ\ 
τόν άνθρακα* τ^ 'Λφροδ(ττ) τόν χαλχόν, τού; μαρ- 
γαρίτας, τόν άμέθοντον, τήν αάχ^αριν, τήν άσφαλτον, 
τό μέλι, τήν μύ^(^αν χαΐ τό άμμωνιαχόν άλας' τφ 
Έρμζ τόν ΰδράργορον, τήν σμάραγδον, τό Ι^λιχτρον, 
τόν λίβανον, τήν μαντίχην* τέλο; δΙ τ^ Σιλήνΐ[), τόν 
άργορον, τήν '«βλον χαΐ τήν λκυχήν γΐ\ν. 0( 'Λραβις 
παρά τ&ν Άλιξανδρ(ν(&ν, τ&ν Βυζαντιν&ν χαΐ τ(&ν 
Εβραίων παραλαβόντις τά Χ^ς μαγιίας χαΐ χαββάλας 
έξψχβιώθηααν (οΐ τοΤς πρώτης βχολί^ς) προς τάς αρ- 
χάς ταύτας, χαΐ παρβδίχθηναν δτι έν μέριι ή άατρο- 
λογία έατίν άναγχαία προς τήν τί^ς Έρμητιχ1\ς Τέχνης 
χατανόηνιν χαΐ έξά^χησιν, ο^τω δέ ό 'Ραζ^;, ώ; επί- 
σης χαΐ ό ΤζβμπΙρ χαΐ Χαλίδ, λέγουτιν βτι ή τ&ν ά« 
στέρων ποριία επιδρά έπ\ τΦν μιτάλλων, 

(3) "ΕνΟ' «νω« 



1Β 



Ο ΕΝ Κ/Π. Έλ\ΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟί 



φει. Ό {Χών τλν τίτλον τις συνταγ^ΐς ταύ- 
της ΡΓαβραΓδίΙίο αςααβ νίΐαβ ΒίγπρΗοίίβν 

(σκ£υασ(α άηΛου^χτάτη τϋς ρα)οϋς) άπατ&ται, 
νο|Αίζων δτι θέλει όντως ϊδβι άπλουστάτην τϋς 
^αχϋς περιγραφ^&ν. 

'ίΧού δέ ή απλούστατη συνταγ^ί* 
«Αάβε έξ απόκρυφου τινδς ίσοκ θέΛεκ:* 
τρίψον αϋτί> {^έχρις δτου δυνηθ^ς έχ τούτου να 
χατασχευάστις εΤ^ύς τι ζύ[Λης, ι^ετέπειτα δέ ά- 
φησον ίνα έττέλθη αύτφ ή ζύ[λωσις, χαι τύτε 
τιθείς έν α(^βιχι διόλισον αυτέ (4).» 

Ή χαΐ χατά την συνταγην της ^αχίς Ιτι [ΐυς^- 
χύτης του "Αραβος χυ[ΐΛΧου χατ' ουδέν έχπλητ- 
τει ή[ΐι&ς, χαθέτι, ώς γνωστύν, αΐ τέτε ουχ έ- 
τι^ρουν (ΐ.υστιχά (1.6 να τά χατά την άλχυμίαν, 
άλλα χαΐ πασαν αυτών χυ^ι,ιχ^ιν άναχάλυψιν 
«ττεριέγραφον άλληγοριχώς (2). 



(1) Ιιί1)βΓ ρβΓΓβοΙί ιη&^ΐδίβηΐ Ηΐι&δβι. ΒίΜίοΙΙι. 
Ν&4. (1β Ρ&ήδ. χηρ^γρ. 65α, σ. 420 νβΓδο (ΙΔ'. 

αίΑνος). 

(2) Έν £6ρώκ^ χατά τΑς έποχάς έχιΐνας έπι^- 
ιτοντο τοΤς σχολαστιχοΤ; αΐ φιλονιικίαι πιρί όνομα- 

τισμοΟ. ΙτραγματιαμοΟ, συλληπτισμοΟ, περί 
1{•€&ν πβραλόγαιν χα\ άναιφκλΟν, συνάμα δέ χβ^ βλα 
αφήμων^, οΑτινις προσχολλ&νιν βΤκέρ ποτβ τόν &ν6ρα«• 
πον ιΐς ^ήν άμάθβιαν χαΐ τήν πλόνην, χαΐ ώς λέγβι 
«ολλΑ άρ6(&ς ό Βιάσι^μος Σαα$1\ 4ν τφ ιτρολόγφ τοΟ 
Ρ•$&νος α&«οΟ* 



Επίσης σπουδαία είσι χαΐ τά Ιν τινι συγ- 
γρά{ΐμ.ατι τοΟ 'Ραζί, σωζθ(Αέν(^ έν [Α^εταφράσει 
λατινιχη (4) δπ& τ^ν τίτλον ΐΛ\>βν Κδίχίβ 

(ϊαί (ϋοίΙαΓ Ιυιηβη Ιαπιίηαιη ιΠΒ^ηαιη. 

Έν τούτω 6(λ.ιλεΤ περί τίνος ελαίου έπιτυγχα- 
νο[ΐένου διά τ^ίς διυλίσεως τοΟ θειικού σιδι^ρου 
(αίΓαΐηβηΙαίη), δπερ πιθανώς ην (λαιον χαλ- 
χάνθου (θειΐχί^ν έζύ), διύτι τ^ υπέ^ητιρια της 
διυλίσεως ην ΟΓΟΟαδ ίβΓΓΪ (ρβΓΟΧγαβ άβ 
ίβΓ). 'Όστε ην Ιλαιο^ χαλχάνθου ^αρε[χφερίς 
τφ τοΟ ΝοΓάΚαίΙδβΠ, παρασχευαζ6(χ.ενον &π& 
του ^Ραζ^Ι διά τ91ς δι(>λίσεως τοΟ θειΐχοΰ σι- 
δίφρου. 

Μετά τλν Ύαζ^ χατατάσσονται μ.ετ«ζΰ των 
Αράβων Χυρχών & Έ{ΐ.πού Νάσρ Μου}^α(ΐ(χ.Ιτ 
Τουρχαν^ Έλ-Φαρια(Απή % Έλ-Φαραμ,τηί (95* 
— 4 040 (Α. Χ.), δ Έ|Απού-*Αλή Χουσείν (ΐπίνι 
Άμπδουλλάχ "ΐμπν Σινά, δ (Ααθηττις αυτοΟ 
Ψευδαριστοτέλης (2), δ έπΙ τοσοΟτον χρένον 



^ Ι •χ\Α^\.λ^3^ί I^ ^ ύ 1:*.**1^ 



41x01, άπώλιτο, Κύριι, ή ζο^ή ήμΙ&ν έν τΥ^ αΐτήσιι 
Σου, χαΐ έν τοσούτΐ|ΐ ο6$βνός έτέροο έχαρηωσάμβΟα, 
ιΐμή δτι Κύριος •Τ. 

ΤοΙί( μέν σχολαννικοΤς, λέγω, νογγνωστέαι ^^ναν 
αΐ άκαρποι αύται Ιριδις χαΐ διαφο>ν(αι' άλλ* ή τοΟ 
όρΟοΟ λόγου χρί^οις χαΐ ή τούτου υγιής χα\ αμβρό- 
ληπτος έιραρμογή έπΙ τΐ^ς μελέτης τί^ς Φύσεως άπ<- 
σχορ•χ(ζοντο. Τό άπλούστερον τβϋν φαινομένων ύπε- 
τίθετο ώς έχ ςρανταστιχϊ^ς τινός αΙτΙας, ώς έχ μοστη- 
ριώ^ος χαΐ υκΕρ<ρυσιχ9^ς δυνάμεως προερχόμενον. Ή 
Φυσιχή, ή Χομ(α, έθβωροΟντο μαγκ(α. ΟΑσα χυμιχή 
άναχάλυψις εθεωρείτο Ιργον τοΟ Σατανβ, εΙς δν &παν- 
'Φβς Μστευον μ«τά τΥ^ς αύτΐ^ς ώς χαΐ εΙς τόν θιόν 
ΐΜποιθήσεως. Ό νεώτ»ρά τίνα πράγματα παρεισάγων^ 
ό έπιχΐιρ(&ν τήν 8ιάχυσιν φωτός έν τφ Επιστήμη, έ• 
ούριτο εΙς τήν ποράν ώς βλάσφημος χαΐ χεχολασμέ- 
νος, χαθό αληθής συνεργάτης τοΟ Βελζεβούλ, τοΟ *Λ- 
σταρώβ, χαΐ λοιπβιν δαιμόνων. Συνβκε(^ ου ν τ&ν βα- 
σάνων τβ»ν άδιαχόπως τοΤς έαοτοΟ συναδέλφοις επι- 
βαλλομένων, ό χυμιχός τΐ^ς Ευρώπης άναχαλύπτων 
τι, εΤτε τήν τ(ΰν πραγμάτων όψιν μβταβαλιΤν δυνά- 
μ«νον, εΤτ« άπλ(&ς παράδοξα αποτελέσματα δειχνύον, 
4πιμ•λ&ς Ιχρυπτεν αυτό. Έν τφ συγγράμματι α&- 
τοΟ Ιλβγι μέν τι, αλλά χαΐ τοΟτο συμβολιχ€^ χαΐ άλ- 
ληγοριχ(&ς γράφων έσχότιζι μαλλο>ΐ| ^ διηυχρίνιζι τό 



πρβγμα. Ή πορά|έφό6ιζε το^ις σοφούς τΐ^ς Εύρώικης, 
χαΐ συνέστβλλι πβ^σαν πιθανήν «ρόοδον. 

*Αλλ' έν *Ασ(α, χαθώς ήσαν σογγνωστέακ οΧ τ(&ν 
Μουοοτεζιλέ τΐ^ς Βασσόρας, τ6>ν Μοΰοοτεζιλέ τί^ς Βαγ- 
δάτης, τ&ν φεΐλοσόφ χαΐ λοιπΟν θρησχεοτιχαΐ Ιριδες, 
οΙ&τω χαΐ πάσης επιστήμης Ιρ<υνα χαΐ πρόοδος* χαΐ 
έν τούτοις τήν αΟχήν έιηφύλαξιν, τό αυτό 9Χοτ•ινόν 
!λφος άπαντ^ τις, ώς έπΙ τό πλείβτον, χαΐ έν τοΤ^ συγ• 
γράμμασι τ&ν Αράβων Χομιχ(&ν. Πόθεν τοΟτο προ• 
ήρχετο, ένφ μάλιστα ττυρά ούχ ΰπί^ρχεν έχεΤ; εΙμή 
προήρχετο τοΟτο έξ άπλ^ς άπομιμήσεως, τότε δύ- 
νατα( τις «ΙπιίΤν, ο τι οΐ "Αραβες, οΐ ποτισθέντις χαΐ 
γαλοοχηθέντες έχ τ&ν άλχυμιχΦν γνώσεων τΙ(ς Α- 
λεξανδρινούς χαΐ Βυζαντινούς Σχολΐ\ς {σχον γν&σιν χαΐ 
τ&ν αίγυπτιαχ&ν μυστηρίων τΟ^ς Ίερβ; Τέχνης, χαΐ 
χατά σονέπειαν τ1\ς ποινΟ^; τ&ν φύλλων χαΐ ανθέων 
τΐ^ς περσέας,, ο7ς οΐ ΑΙγόπτιοι ΙερεΤ; έχρβιντο 
προς δηλητηρίασιν τ(&ν προδιδόντων τά μυστήρια αυ- 
τ(&ν (ΓοΟτο παρεχίνησε πολλο6ς σοφούς, Τ να υποθέ- 
σω σιν ότι τό νΟν λεγόμενον πρωσσιχόν ό;6 ήν γνω- 
στόν χατά τήν αρχαιότητα.). ΟΙ δέ Άραβες, χαθό 
λάτριις τ(&ν &π<^φοσΐχών χαΐ τ&ν αδυνάτων, έφαντά- 
ζοντο, δτι ή δηλητηρίασις τΟιν προδιδόντων τά τ?(ς έ* 
πιστήμης μυστήρια ένηργεΤτο £τι χαΐ έπΙ τ&ν ήμερ(&ν 
αύτ<&ν, χαΐ δτι εταιρία τις μοςι^ριώδης, αφανής, τρο- 
μερά, έφόνευεν, ώς ο( πάλαι Αίγύπτιοι (εριίΐς, το&ς 
προδίδοντας οίονδήποτβ τΟ^ς Φύσεως μοστήριον διά 
χεραυνοβόλου θανάτου. 

Ίδο6 ήδύνατό τις λέγειν εις τ(&ν λόγων, δι* ο5ς χ«1 
οΐ έν 'Ασία ήσπάσθησαν τήν μεταφοριχήν, σομβολιχήν, 
πολλάκις δέ χαΐ άχατανόητον έχείνην γλωσσαν. Έάν 
οΐ έν Ευρώπη έφοβοΟντο τήν πυράν, οΐ έν *Ασ(^ ο^^ 
ήθελον φαίνεται νά όσφρανθ&σι τά φρικαλέα άνθη τής 
περσέας. 

(4) ΒίΜίοΙΙι. ΝαΙ. άβ ΡΒτίδ. χεφύγρ. 654* «. 
413 ΓβοΙο. 

(2) Ό Ψιυδαριστοτέλης Ιζη πιθανώς χατά τόν ΙΑ'• 
αΙα»να, διότι λέγιι έαοτόν μαθητήν τοΟ *Αβιχέν«« 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡΑΒΑΣ ΧΥΜΙΑΣ 



19 



άνχτήσχς τους (ΐεταγενεστέρους (1), χα( τίνες 
άλλοι, π^Ι ύν δεν θέλο(Λ£ν άσχολτιθεί, χαθλ ο&- 
ίέν τι άξιοσΐ9(Αείωτον περιεχόντων τών συγγρα(λ- 
(ΐάτων αυτ&ν« 

Έν δε ταΤς Χυ[ΐ.ιχαΊίς Βιβλίο θιόχαις, οίον εν 
τ^ του Μαγγέτου, έν τφ ΟγπαβΟβίΐΐη Οΐΐίΐηί- 

οαπ), έν τω Τίιβ&ίΓαΐϊΐ ΟΙιίΐΏίοαιη κτλ. 

αναφέρονται τίνες χυ[χικοΙ ώς 'Άραβες, άλλ' 
ούδε(ΐ(α περί α&τών πληροφορία υπάρχει. Τα 
βν<$(ΐατα αύτ&ν, άφ* ων ιίΧύνατό τις έζαγαγείν 
τι, έξελλην(σθτ}σαν, χαΐ έξελατινίσθησαν χαΐ αυ- 
τά, ώστε ίγνωστον τίνες είσί, χαΐ χατά ποίαν 
εποχην ίίκριασαν οι Βαίπίαηα , Αίρΐΐίάίαδ, 

Ηαίιηοη, Κ&οΐιαίάίΐ) χαΐ λοιποί. 

Μεταξύ των έν ταΐς ^ηθείσαις Βιβλιοθηκαις 
({ναφερο|ΐ.ένων Αράβων γυίλΐκών, παρίστη^ιν ά^ 
ραβικον χαρακτϋρα Οδΐΐα τις [χαθητ^ς Μωρία- 
νου του Έρηριίτου, 8ν οι άλχυ[ΐΛσταΙ Σουδάν 
% ριονάρχην τις ΑΙγύπτου άττοχαλουσιν, ώς χαΐ 
ένοράται έν τώ τίτλφ του συγγρά|/.(ΐ,ατος Ββ 

ΟοιηροδίΙίοηβ Αίοΐιβιηίαθ ηυθίΏ βάίάίΐ 
ΜοΓΪβηαδ Κοιηαιιιΐδ ϋαΐίά Γβ^ί Αβ^ρΙίο- 

Γαΐη (2), ζών πιθανώς περί τάς αρχάς ίΐ τά 
(ΐίσα τοΟ ιά. αιώνος (3). 

Επίσης 'Άραψ φαίνεται ων καΐ δ υπ^ τοΟ 
ΗοβίβΓ ρη(Λονευό|Λενος Βαΐ3α02ΐΓ ίίΐίαδ ΜδΙ- 
ΙίΟΠΙβΙί Έ[ΐ.πού Μπέκιρ (/.πίνι Μουχα[Λ|λέτ. 

Έν ι^έν τοΤς συγγρά(Α[Αασι τούτων ουχ ευρο- 
(ΐέν τι άζιον λόγου, διο καΐ κρίνο|χεν άτζΐ σκο- 
πού τίϊν έν τ5^ αναλύσει των συγγρα[Λ[Αάτων 
α&τών διατριβην, έν έτέρω δ|Αως συγγρά[Λ[Αατι 
ωσαύτως άγνωστου τίνος Αίοΐΐίΐά Ββοΐΐίΐ 
τουνο(ΐ.α, θεωρου[ΐένου ^Αραβος υπδ του Ηοβ- 
ίβΓ (4), υπάρχει τι ^ιαφιλονειχουν σπουδαίαν 
τινά τώ ΒΓαηάΙ άνακάλυψιν. 

Ό Αίοΐιιΐά ♦. ΑΙοΙιϊά Ββοΐιίΐ έν τώ συγ- 

γρά|ΐ.[ΐ.ατι αυτοΟ ΟΓάίηαΙίο Α1θ1ΐί(1 Ββοΐΐΐΐ 



(4) Ό Ψιυδαρι?Ότέλης ώνόματιν *Αλέξανδρον τόν 
βασιλέβ, ιιβρ' φ χατά τ6 τότβ Εθος ιύρίβχετο ^ ώ; άλ- 
νυμιστής ή ώς αστρολόγος, Ιλαββ δέ τό τοΟ ^ταγβι- 
ρίτου ^νομα, δι6 χαΐ τά συγγράμματα αυτοΟ απεδό- 
θησαν κοτι τφ 'Αριστοτέλιι. Μβτά ταΟτα 5μως άπο- 
δι»χθβ(σης τΐ^ς άπατης έτιμωρήθη & Άσιανός ούτος 
&ά τοΟ επιθέτου Ψιυδης. Μετιφράσθη σύγγραμμα τι 
άλχομιχόν αυτοΟ υπό τόν τ^τλον ΪΓ&είΕΐαδ ΑΓίδΙοΙβ- 

Ιίδ Α1εΙιβπιί$(&6 &ά ΑΙβχαηάΓαιη Μα^ιιυιη. 

(2) Μαηξβϋ αύτ. τόμ. Α'. σ. 549. 

(3) Δαμοάνομλν 6π' ^ψιν τήν έποχήν τοΟ διδασχά- 
λοο «ύτοΟ ΜιυριανοΟ τοΟ '£ρημ(τοο. 

(4) ΗίδΙοίΓβάβ ΙαΟΜιηίβ. 



δβΓαοβηι ρΐιϋοδορίιί (4) πραγματεύεται πε- 
ρί τίνος ν6χ^ηνοϋ άνθρακος (οαΓΟαπουΙαβ) % 
περί τίνος σεληνίτου λίβου (ΐ30η» Ιΐΐηα), οδ 
τίνος επέτυχε της παραγωγής ίιά τής Κυλί- 
σεως των ουρών (ΐετ' αργίλου, άσβεστου καΐ 
άνθρακούχων οργανικών ούσιων. «Ουκ εστίν 
άπίθανον, ώς λέγει δ ΗοβίβΓ (2), δ Σαρα- 
χην^ς (3) ούτος να επέτυχε του φωσφόρου, 8 ν 
άνθρακα ών6(Αασεν, ώς Χια^ίλβοντα έν τω σκ6- 
τει. 'Άλλωςτε, παρατηρΛ δ αύτδς συγγραφεύς, 
τουτύ έστιν, ώς ίγγιστα, τί> πείραμα, Κ* ου 
κατά τ6ν ΙΖ'. αιώνα δ ΒΓδίηάΙ άΥδΧίΰΌΛτε τί)ν 
φώσφορον. 

Ό φιλύ|ΐ.ουσος ΣαχΙν ΈφένΧχς εύτιρεσττ/ι- 
θη Τνα έ|ΐ.πιστευθη ίριΐν χειρύγραφύν τι ά- 
ραβικδν του 875 ίτους τίς Έγίρας, έπιγρα- 

φύμενον ι-Α-ί-ΐΓ} αϊ*ϊ^-Ι ^ι^I ^ϊ^λϋ-Ι ^^ 

φΐοζ ώς πρόο τάο Λαραύόσβίζ της άΑ^θείας 
χαΐ ό άτίοχα,ίϋτίζής ζ&ν μυστηρίων τής Βοτα" 
γοχυμίας χαΐ τής ^Οξυχτοχυμίοζ^ ΰπό τοΰ φα-' 
γοΰ τ&γ τζεπαιόίναένων *ΑΛαΒΟδΙγ ^Αχμίζ 
μπίη Μουχαμμίζ ΕΛ Σινόη τφ 710 τις Έ- 
γΐρας αποθανόντος, ώς λέγεται έν τφ χειρο-» 
γράφω. 

Τδ χειρύγραφον τούτο άποδείκνυσι τδν συγ- 
γραφέα αυτού άνΧρα [Αη^ύλως πτοηθέντα ?1 έ- 
πτηρεασθέντα έκ των δοξασιών καΐ φρονηριάτων 
τής έποχίς εκείνης. Αί κρίσεις αυτοΟ χαΐ αί 
παρατηρίίσεις τοσούτον δγιεΤς καΐ πεφωτισμιέ- 
ναι είσίν, ώστε ίίθελέ τις άνευ δισταγ[;.ου α- 
ποδώσει αύτάς πλησιεστέρα έποχτ). 

Έάν λάβωρ(.εν υπ* 5ψιν την υπίρ τίς πιθα- 
νύτητος τϋς Άλχυ(λίας κοινην πεποίθησιν τής 
τότε εποχής, δτε καΐ δ άριφιβάλλων αυτός, ώς 
δ την σί(Λερον 6πέρ της Άλχυριίας κλινών, 
ουκ έτόλ[Λα ϊνα έπιφέρη γνώ[Αην κατ* αυτής, 
φοβού|Αενος (Λτόπως ώς ά(λαθης κατηγορηθη, λά- 
οω[/.εν δε προς τούτοις υπ* ίψιν και την σπανιο>- 
τάτην περί τάς έ(ΐ.βριθε*1ς παρατηρήσεις τών ριε- 
σαιωνικών δεξιότητα, θέλθ[ΐ.εν άνα[λφιβόλως α- 
πορήσει άκούοντες τδν Ελ-Σινδή τούτον λέγοντα* 



(4) ΒίΜίοΙΙιέηαβ ΝΕίίοη. άβ Ραπβ. Χβφόγρ. 
7456. σ. 443. ΓβοΙο. 

(2) Γ. ΗοοΓβΓ αύτ. τόμ. Α'. σ. 338. 

(3) Ή λέξις Σαραχηνός 8αΓαοβηη8^ 8αηα:ε%η, 

χατάγβται έχ τοΟ άραβιχοΟ ι^^^ ^Λ^^^^ («βρχ^ι 
•αρχηγχούν) *Α»«τολ(τη;. 



20 



Ο ΕΝ Κ/σ. £Α.\ΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλ\0Γ02 



< Τλ χατ* 2(1.1 θεωρώ αδύνατον τί)ν χρυοο* 
«οιΐαν, ΐ7θλλφ δί) (λ&λλον τ&ν φιλοσοφικών λί* 

βον (>^^0• 'Εν τούτοις, επειδή εϊδον Ιδία: 
ιτβ(ρ7 πολλάς ι^ετατροπάς x^ά πολλά θαύ[ΐ.ατα 
ί,ςΛίΙ |μ)(^ ^^^ ^^ς ^Ετίΐστημης τ^^ς ΧυμΙας^ έ- 

πειδ")) τα μέταλλα θεωροΟνται διχαίως ως 
σώ(λατα σύνθετα" έπειδη χαΐ αυτί)ς 5 χρ^σ&ς 
7<ν χατ' 2ρχάς κατώτερε ν τι σώ[ΐ.α, άφιχθίν δια 
τοΟ χρύνου είς την έντέλειαν ταύτην* δια τοΌτο 
νομίζω, δτι ήδύνατό τις θεωρήσαι την χρυσο- 
ποιΐ(αν δυνατην, £άν έγνώριζε τρία τινά, ίίτοι 
τ6 μέσον τής άπομιμιόσεως των συστατικών 
ουσιών του χρυσού, την άναγκαίαν ποσότητα 
τών συστατικών τούτων ουσιών, καΐ την δια 
τοΟ πυρ{)ς % δι' άλλου μέσου άντικατάστασιν 
τής πολυχρονίου φυσικϋς ψηζεως. *Αλλά, προσ- 
επιλέγει, μέχρι τοοδεή τέχνη ούκ ίδυνήθη 
εισέτι άναγνωρίσαι κατά νόμους σταθερούς τά 
στοιχεία, άτινα άποτελουσι τί>ν χρυσόν, τους 
νόμους, καθ* οδς διέταζεν 6 "Υψιστος την Φύ- 
σιν, ίνα παράγγ) αυτόν, τ6ν σχηματισμόν, την 
2ντελ% αύτοΟ μόρφωσιν, τά ίτη, τους αιώνας 
% τάς χιλιετηρίδας, αΤτινες απαιτούνται πρ6ς 
ψΐξιν αύτου, καΐ επομένως ου δύναται εισέτι 
άπομιμηθήναι, ούδΐ υποβοηθείσαι ταΎς λειτουρ- 
γίαις τϋς Φύσεως. » 

Άπ6 δέ τ^ς θεωρίας ταύτης μεταβαίνει 6 
Έλ-Σινδί είς τά ακόλουθα. 

« Αέγουσιν δτι 6 Χερμές-ουλ Ηουσελλίς-ουλ 
ΧικμΙτ έφεΟρε την μέθοδον τοΟ μετατρέπειν 
τάς απλουστέρας ουσίας είς χρυσόν, και διη- 
γούνται πρί>ς τούτοις, δτι δ προφτ^ιτης Σολομών 

έγνώριζε την ^ΙΐϋΙΙ^ (ϊλμ-ουλ-μιφτάχ) *Ε• 

ηιστ^μητ της Κ.Ιειόύζ (Άλχυμίαν), άλλ* είς 
ταύτα ά^ιστώ, ίνεκα Λο.υων έμοί γνωστώτ 
Λάγωτ^ καΐ μάλιστα διότι 6 θεδς ούδενΐ επι- 
τρέπει τί)ν άπομίμησιν τών {ργων αυτού, ώς 
γεγραμμένον έστΙ έν τ^ Βίβλω αύτου (εν τω 
Κορανί(ΐ|^).> 

Είδομεν μεθ'βπόσης τίς έπιτηδειότητος συν- 
άμα δε καΐ τϋς δζυνοίας δ 'Άραψ ο&τος περί 
τϊΐς Άλχυμίας αποφαίνεται. Ου πιστεύει μεν 
εις τίιν μέχρι τής έποχίς αύτου άνακάλυψιν 
μέσου τιν^ς πρύς κατασκευ'})ν χρυσού, άλλα 
μετ* επιφυλάξεως, καΐ στηριζόμενος έπΙ λογι- 
κών θεμέθλων, ώς οι νυν χυμικοί, ελπίζει δτι 
ιτιθαν&ν μίαν ήμέραν νά δικαιωθώσιν οΐ άγονοι 
χόποι &παντος τοΟ μεσαίωνος. Ταύτα μαρτυ- 
ροΟσιν ίνδρα άττηλλαγμένον προλήψεων καΐ 



μετέχοντα συστηματικές διά ττιν έποχίίν έχεΙ• 
νην παιδείας καΐ νοί>ς ού του τυχόντος (4). 

Έκτλς τούτου δ Έλ-Σινδϋ φαίνεται γι- 
νώσκων καΐ αύτύς τ6ν φώσφορον, ^ιέτι έν τφ 
^ηθέντι αυτού συγγράμματι, δμιλεΤ, ώς δ ΑΙ- 
οΐΐίΐά Ββοΐΐίΐ, περί τίνος τεχνητού &νθρακος 
διαστίλβοντος έν τω σκότει. 

Ό τελευταίος τών διασιίμων Αράβων χυαι- 
κών (2) έστΙν δ Άίδΐν μπίνι Άλϋ Έλ-Τζαλδε- 
χ^, συγγράψας συν άλλοις (3) έν Ααμασκώ 
κατά τί) 740 τϋς Έγίρας (4) τλ σύγγραμμα 

σοφον (5) ώς ττρός τους χανόνας γ^ο άνοΛιψψ 
σούς ΖΟΌ φιΑοσοψιχοϋ Λίθου ^ έν ^ όιδάσχει 
την μέθοδον, ίς ποιητέον χρϋσιν έν τ^ έρεύν^ 
ταύττι, έρέιδόμενος έπΙ του έςϋς ^ητοΟ του Κο- 
ρανίου, δπερ διερμηνεύει υπέρ έαυτοΟ' «οί αν* 
θρωποι άγνοουσι την τοΐ> αιτουμένου ιδιότητα* 
τοΟτο δέ έστι τ6 αϊτιον τίς αποτυχίας αυτών 
εν τ^ έρεύντ) αύτου.» 



(1) Έν χβφφ τοβ τότε γβνιχοΟ άλχομικοΟ ζήλοο 
χαΐ άναβρασμοΟ, οΐ Ανατολικοί ιΤχον χαι{ τινβς όρ- 
θοϊρρονοΟντας, οίίχινις ού μόνον δέν παρεδέχοντο τήν 
πιθανότητα τϊ\ς ΈρμητιχΤ^: Τέχνης, άλλα χαΐ σονί- 
βούλεοον τήν έχ ταύτης άποχήν, ώς χαΐ Ιτ&ροι Ιψ•- 
γον τάς ματαίας τβιν άλχυμιατ&ν προσπα6ι(ας. Διη- 
γοΟνται ^τι ό ΈμποΟ ΓχουσοΟφ άρχιδιχαατής της Ββγ• 
δίτης έπΙ Χαρούν Έλ-Ρα«(δ, βΤπι τά έ;?^ς έχπνέων τοΐ; 
πβριςΌίχοΟσιν αυτόν συγγβνέσι χαΐ φ(λοις. « Ιπουοά- 
σατι ^6λας τάς έπιντήμας έχτός δύω, τΐ^ς 'Λ^ρολογΙβ; 
χαΐ της ΆλχυμΙας* διότι ή μέν άδίχως αύξάνΐι τές 
τοΟ βίοι» θλίψίΐς, χαΐ (Ις α1ων(αν ταραχήν χαΐ αύγχυνιν 
χόν άνθρωκον διατηρκΤ, &μα 6ταν νομίση θτι προιΤ^ι 
χαχόν τι διά χό μέλλον αΰτοΟ* ή δέ χαταατρέ^κι ^ι* 
πβριοοαίαν τοΟ έπιχβιροΟντος άνιυ έπιτοχίας τοΟ πο- 
θούμενου (άΉβΛ. αύτ. σ. «94—2.). Άργότιρονδέ 
ό Σαβδης διά τοΟ ώραίοο έχιίνου ήμιστίχοϋ έχφράζκ 
έν δυαΐ λέξισι τάς αγόνου; έρευνας τοΟ άλχυμιατοΟ. 

€Ό άλχυμιστής άπέθανεν έν θλ(ψιι χβΐ έν δϋςτ))^»* » 

(2) ί. Ιιβο, 1ί1)β11υδ Λβ νίπδ (ΐιιί1)υδ(ΐ3ΐιη ιΠα- 
δίΓώιΐδ αραίΐ ΑγεΙ). ϊχδ. ΗδΙΙίη^βΓ, 4660. Γι^ηΓ. 4. 

(3) Ό Τζαλδιχη έξεπόνησι χβΐ ουλλογήν πέντε αρ- 
χαίων αυγγρβμμάχων, ήνέπιγράφει^ΙζϋΙ ]^(3^ ν^^ 

Ό φανός διά τήν έπιστήμην τί^ς Κλειδό;* 
χαΐ τήν Ιβτορίαν τα>ν άλχομιστ&ν τοΟ Η'. αΐ&νος τή• 
Έγ(ρα;, ί^ έπιγοάφει διά τοδ μυστιχοαστρολογιχοβ 
τίχλου Ή ανατολή της Σελήνης Οπό τήν προε- 
δρείαν χαΐ έποπτβίαν τβ>ν χροοέ&ν ψηγμάτων 
(Ρ. ΗοβΓβΓ α6τ. τόμ. Α'. α. 308). 

(4) Ο' ΗβΓΐ). αύτ. σ. 493. 

(5) ΤοΟχο ήδύνατοΤνα μεταφρασθΤΙ χαΐ Ή έκιϋο- 
μία τοΟ αοφοΟ χτλ. άλλ' ήθελεν άπολέαιι ^ ^ν'^^' 
λιχόν αύχοΟ Αλας. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑ.Τλ ΤΟΥΣ ΑΡΑΒλΣ ΧΥΜ1ΑΣ 



21 



*0 δέάϋ1θΙ(4) διατείνεται, ίτι ιτρώτος 
δ ΤζαλδεκίΙ αναφέρει τί)ν λέξιν ^-5Ί ({κσΐρ) 

Ιν τινι συγγρά[ΐ.[Λατι αύτοΟ, δπερ έστΙ τ6 υφ* 
'ξ^ι.ων ανωθι [ίντιριονευθέν. Έάν δεν συνε(Λεριζέ- 
^εθα τίϊν ίδέαν, δτι ή λέζις αυτή πολύ αρχαιό- 
τερα εστί, ι{θέλθ[λεν βεβαί(ύς παρατηρήσει τφ 
γάλλ(^ ιστοριογράφε, δτι πολύ .πρ& της συγ- 
γραφής τοΟ ^^\ ϊ-ίϋ 6 τφ 740 τίς Έγίρας 

αποθανών Έλ-Σινδη της λέξεως ταύτης (/.νείαν 
ποιείται (2). 

Τύ ίνο(Αα του Τζαλδεχη πολλάκις και υπύ 
πολλών παρε(Λορφώθη, οίον δπύ του Ηοβ- 
ίθΓ προφέροντος αυτλ έπι τύ γερ[ΐ.ανιχώτερον 

Βδοΐιίΐάβ^ί (3), του δθάϋΐοΐ, Οιαίάβΐά (4) 

χαΐ λοιπών* έχτδς δε της παρα(Λορφώσεως ταύ- 
τας ο δεύτερος τίθησι (6) τ^ν Τζαλδεχ51 χατά 
τ& 1252, έν^ έστΙ χαθ' Ενα δλδχληρον αιώνα 
[^ιεταγενέστερος. 



Τελευτώντες, νο|Αίζθ[Λεν, δτι ούχ ϊστιν άπο- 
ρον τύ ειπείν χαί τίνα περί δύω (χεγάλων χυ- 
(Αΐχών εφευρέσεων τών Αράβων, ων τ1^ ριέν πρώ- 
ΧΊΤ) οφείλει 6 χδσ[ΐ.ος την τών φώτων διάδοσιν 
χαΐ έζάπλωσιν, τί) δέ δευτέρα ή στρατηγική 
χ^ν τελειοποίησιν αυτϋς έπΙ βλάβγ) όυστυχώς 
τϋς άνθρωπδτητος. Αύται δ' είσΐν δ χάρτης χαΐ 
ί πυρΐτις. 

Ό περίφη[Λος βιβλιογράφος ΚαζιρίΙ άνεκά- 
>υψε την άληθ5Ί πηγην του χάρτου, ώς ακο- 
λούθως" 

Ό χάρτης ην γνωστδς άρχαιδθεν εν Σινικ5^, 
ΙνΟα κατεσκευάζετο έκ [χετάζης, ώς και εν 
Ίαπωνί^ έκ καννάβεως, φλοιού συκα|/.ινέας καΐ 
ριζαχύρου. "Ήδη άπ^ του 30 τήςΈγΙρας (κατά 
τα [Αέσα του Ζ'. αιώνος) έργοστάσιον σινικού 
χάρτου συνεστήθη εν Σα^/,αρκάνδτ), (ΐετά δε πεν- 
τήκοντα δκτώ ίτη, κατά τύ 706, Γΐουσούφ 
Έ{Λ.ρου τις, Μέκκιος, έφευρε την ρ,έθοδον της 
δια βά[Λβακος κατασκευής αύτου. Τούτο τρα- 



νώς άποδείκνυσι χωρίον τι τοΟ Μουχά(ΐ.[/.εδ- 
ουλ-Γαζαλη, δστις κατά την δπο Καζιρη λα- 
τινικίιν |/.ετάφρασιν λέγει. 

«Αηηο Ε^ίΓαβ 98, ςιιίάαιη 3θ8βρ1ια8, 
οο^ηοιηβηΐο ΑιϊιγΛ οιηηίιίΓη ρπιηιΐδ 
οΙι&Γίαϊη ίη υΛβ Μβοο&ηΑ ΐηνβηίΐ, βίαβ- 
ηιιβ αδαιη ΑΓ£ΐΙ)ίΐ3αδ ιηάαχίΐ.» 

Ό δέ ευσυνείδητος ίστορικλς τών Μαύρων 
της Ισπανίας Εουίδ ΥΐαΓοΙοΙ θεωρεί ώς άπδ- 
δειζιν τής ύπο τών Αράβων εφευρέσεως τοΟ έκ 
βά[λβακος χάρτου καΐ τύ άκύλουθον• 

«υπΘ ρΓβανβ ςαθ 1β8 ΑΓα1)θ8 βΐ ηοη 
Ιβδ ΟΓβοδ άα Βαδ ΕηαρΪΓβ, οοηηιηβ οη 
Γα ρΓβΙθίιάα Ιοη^Ιβιηρδ, δοηΐ Ιβδ ίηνθπ- 
ΙβαΓδ άα ρ&ρίθΓ άβ οοΐοη, ο' βδΐ ςη' 
υη δ&ναηΐ ^Γβο οΙιαΓ^έ, αα ταρροΓΐ άβ 
ΜοηΙίααοοη, άβ άΓθδδθΓ 1β ο&1&1ο§αβ άβδ 
νίβαχ ηΐδίηιΐδοπίδ άβ Ια 1)ί1)ϋο11ιέ(ίαβ 
ΓογαΙβ άθ Ραπδ, δοαδ Ηθπγϊ II, Ιβ ηοιη- 
πίθ Ιοα] οιΐΓδ ι^αρίβΓ άβ ΌαγηαΒ (1). 

Τούτο παρίσταται ί(Αΐν ανεπαρκές* ληπτέον 
δ[ΐ.ως υπ'ίψιν, δτι κατά τύν ΙΑ'. αιώνα οι βιο- 
[Λτίχανοι τών Αράβων συνέστησαν εργοστάσια 
χάρτου έκ βά(Λβακος, καννάβεως καΐ λίνου, έν 
ΧαΙίνα (8αη Ρβϋρβ), ώς [ΐ,αρτυρεϊ τούτο καΐ 
6 ύπατος τών Αράβων Γεωγράφων ΣερΙφ-ουλ- 
Ίδρισί (2), καΐ έν Σέπτ(?ί της Άφρικίίς. Ό δέ 
τρύπος της κατασκευής αύτου, γεν6(Αενος έν Εύ- 
ρώτηι γνωστός, ίρζατο έφαρ[Λθζδ[λενος, τουθ' δ- 
περ έπηνεγκε την κατά |Λΐκρ2>ν έν δλτι τϊ) Δύσει 
χρησιν του χάρτου εις άντικατάστασιν του πα- 
πύρου καΐ της (Λε[/.βράνης (3). 

Ταύτα {^έν περί του χάρτου* [Λεταβώ[Λεν δέ 
ίδη εΙς την πυρίτιδα, ίτις τοσαύτας άντιλο- 
γίας έγέννησε παρά τοις συγγραφευσι του Ιθ'. 
α{ώνος• 

Έπυρίτις φαίνεται ούσα αρχαιότατη, έάν 

λάβη τις δπ' ίψιν τά υπύ τών αρχαίων συγ- 

. γραφέων περί τίνος βροντοποιοϋ σκευασίας λεγό- 

' [Αενα. Οί ιερείς κατ* αυτούς έ[Λΐ[λουντο την βρον- 

την καΐ τύν κεραυνύν κατά τάς τελετάς τών 

Ι (ΛυστηρΙων της 'Ίσιδος καΐ τών Ελευσίνιων. 

Διηγούνται δε [Αετ' έκπληζεως την αυθάδειαν 



(4)ί. Α. δέάίΐΐοΐ αυτόθι σ. 397. 

(2) "Ορβ τό &να>0ι χ»ρ(ον αΰτοΟ, έν τοΤς πιρί τοΟ 
καρά τοΟ ΣαχΙν Έγέν^η δανίισθέντος ήμΤν χβιρογρά- 
φου λβγομένοις. 

(3) Ρ. ΗοβΓβΓ α6τ. τόμ. Α'. α. 308. 

(4) 8έιϋ11οΙ αι»τ. α. 397. 
(5)«6ί60ι. . 



(4) ι.. νίΛΓάοΙ Εδδαί δϋΓ ΓΙιίδΙοίΓβ άβδ ΑΓ8ΐ)β8 
βΐ άβδ ΜοΓβδ (ΙΈδρ&^ηβ. Ρδίπδ 1833. 2 τόμοι, βίς 
8ον τόμ. Β'. 9, 440. 

(2) ^ιν^ϋνι ^ι>ι^ ^ωι ι^^^^\ζ^ 

(3) ί. Ρί^ίβΓ ιβδ ΟΓ&ηάβδ ΙηνβηΙίοηδ. Ρατίε 
4865. «(ς μ. 8ον σ. δΟ. 



22 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



χαΐ ίλαζονίαν του Σαλριωνέως άζιουντος τ&ν 
χεραυν&ν χαΐ την άστραπίϊν άπορ(ΐ.εΧσθαι (ί). 
Δ(ων 6 Κάσσιος αναφέρει, βτι 5 Καλλιγούλας 
έκαυχατο, ώς δυνάρ,ενος έζισοΟσθαι πρ6ς τί)ν 
Δ(α κατά τ7)ν του κεραυνού χρησιν, άτε καΐ αύ- 
τ^ς κεραυνοβολ&ν εις τ^ν αέρα ^ά ρ.»χανης. 
«ΒρονταΤς 'έκ (ΛΥίχανϋς τίνος άντεβρίντα (2).» 
Κατά ίέ Φιλίστρατον οι σοφοί τών Ινδών κε- 
ραυνοίς τ^ν έχθρ6ν άπώθουν (3). Άλλα ταύτα 
ούκ είσ(, νο[ΐ.(ζθ[ΐ.εν, ικανά, Τνα πε(σωσιν υ[χας, 
οτι οι αρχαίοι και την ιτυρίτιΧα εγίγνωσκον' 
άλλως τά χωρία ταΟτα ουκ άν διέφευγον τ&ν 
έζυδερκί δφθαλ|ΐ.^ν του ένδίζου ϋα1θη8. Δώ 
καΐ ριεταβαένομεν εις πιθανώτερα. 

*ΑποΧεΧειγα.ένον έστΙ την ση[/.ερον, δτι οι 
Γίναι καΐ Βυζαντινοί έχορτίγησαν την ίΧέαν της 
σκευασίας ταύτης τοΙς "Αραψιν, οΤτινες έφεΟρον 
τίιν νιτρικην πυρίτιδα Χιά προσθήκης άλλων 
ουσιών εις τάς ούσ(ας, έζ ων συνέκειντο τά πυ- 
ροτεχνιη|Αατα, κα( τίνες πολε^χικαΐ φλεκτικαΐ 
ούσ(αι τών Σινών, ώς καΐ τ& 6π& Καλλινίκου 
έφευρεθέν Ελληνικών πΟρ. 

Οι "Άραβες, ώς φαίνεται, πρώτοι συνήψαν 
τ2» νίτρον εΙς τλ θείον καΐ τ&ν άνθρακα, έζ ών 
σι>νέκειτο τ^ Ελληνικών πΟρ(4), δπερ έδιδάχθη- 
σαν εν ταΐς πρδς το6ς Βυζαντινούς (ΐάχαις καΐ 
ναυ|ΐαχ(αις αυτών, καΐ δπερ εις τάς χείρας αυ- 
τών τοσαύτην έτη&νεγκε θραΟσιν κατά τάς φά- 
λαγγας τών ^αυροφέρων, ώς καΐ ή πυρίτις [Με- 
τέπειτα κατά τάς φάλαγγας τών τέκνων τ%ς 
*ΐ6ηρ{ας. 

Έν τούτοις οι λαβίντες υπ' ίψιν τά χρο- 
νικά του δροηάαηπδ υπέθεσαν, δτι πρώτοι οι 
"Αγγλοι, κατά τδ 1346, έποιτίσαντο χρησιν 
τίΐς πυροκόνεως. Ό δροηάαηαδ διηγείται, δτι 
οί Άγγλοι βφείλουσι την κατά τί> <346 έν 
Οΐ'έογ ν(κην αυτών εις σιδηράς σφαίρας κε- 
ραυνού δίκην έκσφενδονιζο(Λένας διά βο(/.βών' 

«Ιηάβςαβ οοβρίβιη ίηΙβΓ ΓΓαηοοβ οοη- 
ίυδίοηβΐΏ ΕΐιοΙαπι ν&ΐάβ ίιιίδδβ ΐ30ΐηΐ38ΐΓ- 
(ϋδ ςυί1)υ8 Αη^Η, ο&ηάβηΐβδ ΓβΓΓβ&δ 
^Ιαηάβδ ΙιοΓπΠοο δοηο βιηίΐίβηΐθδ β- 



(4) νϊΓ^. Αβη. VI, 585.— ΥαΙβΓ. ΡΙβοο. Ι. 662— 
Η;μ. ΪβΛ}, 64 χαί 250. 

(2) ΔΙιυνος τοΟ Κανσίοο, Ίοτορ. Ρωμ. έν Καλι- 
γούλ. 662. 

(3) Φιλοστράτοο, έν βίφ Απόλλων. Β'. 33. 

(4) ί. Γί^ίβΓ. Ιίβδ 6Γ2ΐη(1β8 Ιην. έν ιφ πιρί πυ- 
ρίτιδας , ΠιρατηροΟμιν τφ Ι.. Ρί^υίβΓ 5τι χό νί- 
τρον προσήφθη 6πό χ6»ν Αράβων τφ θβ(φ χαΐ &ν6ραχι, 
ούχΙ ώ; νομ(ζιι μόνον χβιά τόν ΙΛ'. βΙ<&να, άλλα πολ6 
ΐκρότβρον, Ι4• θέλομβν βιι, 



ςαοδ ΙβΓΓαβΓβ δβδδΟΓβδςηβ, ιηα^απκιυβ 
οοοΐδΐοηίδ οίαάβιη ίηΙαΙβΓβ (1).» ΈπΙτοΟ 

χωρίου τούτου έρειδ6(χ.ενοι είπον, δτι ή ρ•άχη, έν 
η κατά πρώτον έγένετο χρίεις τίς ττυρίτιδος, 
ην ή έν ΟΓέογ' άλλ' υπάρχουσιν ιστορικά πα- 
ραδείγι^ατα καΐ πρί> τις [ί.άχης ταύτης, ων 
τίνα θέλθ[Λεν άπαριθ[Λησει. 

Α'. (2) "Εν τινι ναυ[Λαχ(α [Λεταζύ του βα- 
σιλέως της Τύνιδος καΐ του Έ(Αΐρου τϋς Σεβίλ- 
λης κατά τ^ν ΙΑ'. αιώνα (ΐ.ετεχειρίσθ'ησαν την 
νιτρικην πυρίτιδα πρ^ς έκσφενοόνισιν βλη[Αά- 
των (3). 

Β'. Έν τη πολιορκία της Νιέβλης, κατά τ?» 
1 257, οί "Αραβες ίρ^ιπτον κατά του εχθρού 
σφαίρας (4). 

Γ'. Τω 1 324, έν τ^ πολιορκία τϋς Βαέζης 
υπί> *Ισ(ζ.αηλ βασιλέως της Γρανάτης, έγένετο 
χρησις της πυροκόνεως (5). 

Δ'. Έν τη πολιορκίι^: της Άλγεζίρας (Αΐββζί- 

Γδΐδ ^^^^\ ) κατά τ6 1342, ίτοι τέσσαρα I- 

τη πρ^ τ^ς έν ϋΓΘΟγ [ΐ.άχης, οι ΜαΟροι έπυ- 
ροβόλουν κατά τών αντιπάλων αυτών, ώς {Μαρ- 
τυρεί δ ΜδίΓΪδίηδΐ• 6 δέ ΡθΓΓβΓδίδ, ου τλ χω- 
ρίον παραθέτο[Λεν, λέγει ρητώς, οτι αΐ σφαΐραι 
έξεσφενοονίζοντο διά πυρίτιδος (6). Υ βδίδΐ βδ 

Ια ρΓίΐϊΐΘΓα νβζ ςαβ δβ Ιι&ΙΙα βη Ια Ιιίδ- 
ΙΟΓία β1 ιίδο άβ Ια ροΙνοΓα, ροΓ(|αβ οοη 
θΐΐα δθ αΓΓ038ΐ)αη Ιαδ 1)α11αδ.» 

Οί Ευρωπαίοι, άφ' ου άπαξ καΐ δίς υπέστη- 
σαν καταστροφάς καΐ ίττας έν τοϊς πρλς 'Ά- 
ραβας καΐ Μαύρους τ^ς Ισπανίας πολέριοις 
αυτών, διδαχθέντες ιδία πείρα τά (Λεγάλα τη; 
πυροκύνεως άποτελέσ[ΐ.ατα ριετεχειρίσθησαν έπΙ 
τέλους αύτιίν, ώς τ6 κυριώτερον τών (Λαχών δ- 
πλον. Ός δέ φαίνεται εκ τ^ς έν ΟΓβογ (χάχης, 
οί πρώτοι τών Ευρωπαίων οί έκ της σπουδαίας 



(1) δροπίΐαηί, Αηηαΐ. οδίΓάίη. ΒβΓοηϋ οοηΙίηαΕ- 

1ΐΟ Χτλ φύλλ. &(1 £ΙΠ18. 4316. 

(2) Ό δέάίΙΙοΙ νομίζιι βτι ίδη χβτά τ6 690, ο< 
"Α ραβί; έν τφ πολιορχ(^ τ^; Μέχχας μκτεγ•ιρ(•θη9αν 
βόμββς (αύτ. σ. 438), άλλ* ό Νθ6ΐ (1θ8 ΥβΓβΟΓδ (Γ 
ΑΓα1)ίβ. ΡΒΓίδ. 4847. ιΐς 8ον ». 309. στήλ. ά.) λέγιι 

βτι δέν ^ίοαν ή μηχαΕν«(, 9ι' ών ό Χιτζάτζ έξ•9Φ•νβόνι• 
ζδν ιΐς τήν πάλιν Μθους. 

(3) δέαίΙΙοΙ «ύτ. σ. 438. 

(4) ΙβοΙιέΐΓβ ϋίοΐίοη. ϋηίνβΓδ. Ρ»Π8 4856. «Ιί 
4ον λ. ροιιάΓβ — ΟΗ. ΟΓβϊδδ ΟΙίΓοηοΙ. ϋηίνβΓδ. Ρ»- 
Γίδ. 4864. ιΐς 42ον «. 356. στήλ. ά.-^ΒοαίΠβΙ Οί- 
εϋοη. (Ιβδ δοίβηοβδ βίο. λ. ροαάΓβ. 

(5) 8έ(Ιί11οΙ αύτ. 9. 438. 

(6) \ν8ΐΙδοηδ ΟΙιβιηίοαΙ βδβΑνβ. τόμ. Α'. σ. 887— 
δέάίΙΙοΙ «Οτ. σ. 438— Κ. ΗοβίβΓ. βύτ. σ. 485. «λ. 



ΙΙΕΜ ΤΗΣ ΚλΤΑ. ΤΟΥΣ ΑΡΑΒ\Σ ΧΪΒΐΙλΣ 



23 



δαύτης έφευρε<τεως ώφεληθέντες είσΐν οι "Αγ- 
γλοι. Δύω άνδρες υψηλϋς περιωπής, τ6 γένος 
'Άγγλοι, οι χ(ί|Λητες άβ ϋβΛγ χαΐ άβ δα- 
1ίδΙ)υΓγ παρευρέθησαν έν τ^ ϋπ6 των 'Ισπανι- 
χών στρατευμάτων πολιορχί^ τίς ΆλζεγΙρας, 
χαΐ χατά λΎαΙδΟη (1) πιθανώς ουτο( είσιν οι 
μεταδόντες την πυρίτιδα τοϊς εαυτών συ[ΐ.πα- 
τριώταις. 

Άλν είπω(ΐ.εν χαΐ τίνι οι Ευρωπαίοι άπέ- 
ίιδον τίιν έφεύρεσιν ταύτην. 

Ούτοι ίδίντες έν τφ συγγρά[Χ(Αατι Αλβέρτου 
του Μεγάλου Ββ Μιταϋίίώηε Μηηάί (2) 
περιγραφι&ν τίνα διφορουριένην (3) τϋς πυρίτι- 
ίος, ένέμισαν δτι οδτός έστιν δ τϋς πυρίτιδος 
έφευρετ:%ς. Τούτο οι γΑι λαβόντες γνώσιν τοΟ 
άνω συγγράριαατος ^Αλβέρτου τοΟ Μεγάλου 
έν6(ΐ.ισαν χαΐ Οιά τδν "Αγγλον Κθ§βΓ Βαοοπ, 
δστις έν τω συγγρά[λ|λατι αύτοΟ ϋβ δβΟΓβΙίδ 

ορβΓίΙ)ΐΐ8 αΓίίδ βΐ η&ΙϋΓαβ βΐ ηαΐϋΐαΐαβ 

ΐηα^αβ (4) περιγράψει την πυρίτιδα άλχυριι- 
χώτατα* 

«... δβά Ιαπίθη «αϋδ ρβίΓ&β Ι^ηνη 
Υσρο Υίν Οαη ϋίη θΙ δΐιΙΙ'αΓίδ ; βΐ δίϋ 
ίαοίβδ ΙοηίΐΓΐιιη β1 οοΓηίδοαΙίοηβιη, δί 

δοίαδ δίΓΐίβοίαΐϊΙ. » "Ητοι, « πρ?)ς άπο(Λΐ|Λη- 
σιν τις άστρατυης τε χαΐ βροντής ληπτέον νΐ- 

τρον, θετον χαΐ 1.ιΐΓυ Υορο ΥΐΓ Οαπ Ιΐΐπ,» 

βπερ συ{Λβολιχώς έρ,φαίνει τ&ν άνθραχα. 

"Αλλοι πάλιν έθεώρησαν ώς της ττυρίτιδος 
έφευρετην [χοναχόν τίνα της Γερ(Λανίας ΒθΓ• 
Ιηοΐά δοη\ν&ΓΐΖ τοδνο[Λα, εϊτε [χ•)ι λαβ6ν- 
τες υπ' ίψιν τ^ν Α11)ΘΓΐαδ Μα§ηΐ18 καΐ τί)ν 
Κο^βΓ ΒβΟΟη, εϊτε πάλιν άγνοουντες τα υπδ 
των δύω τούτων ένδύζων ανδρών περί πυρίτι- 
δας λεγ^ριενα. 

Τίιν δέ σήριερον αναγνωρίζεται χειρόγραφων 
τι άραβιχί^ν του ΙΓ'. αιώνος συγγραφέν έπΙ της 
έν Άφριχτ) του Αγίου Αουδοβίχου του θ'. 
σταυροφορίας, ώς πρώτον περί πυρίτιδος [/.νείαν 
ποιού(λενον (5). Τλ χειρόγραφο ν τούτο, δπερ 
οέν ένο(ΐ.άζουσιν, εστί, νο[ΐ.ίζοριεν, τ& 

0^^\ %λ\^ 0^^^\ \^\ΐ^^ ^ ούτινος την άχό- 
λουθον συνταγίιν τϊς τ^υρίτιδος ευρο[;χν έν τ^} 



πλουσί^ βιβλιοθηχη του άοιδί(Λθυ Στεφάνου 
Καραθεοδωρή (1). 

« Περιγραφή της έν τοΙς τηλεβόλοις τιθε(Λέ- 
νης σχευασίας. 

« (Αάβε) νίτρου δέχα δραχ[Λάς, δύω άνθρα- 
χος, ριίαν χαΐ ^[/.ίσειαν θείου* τρίψον χαλώς 
ταΟτα, χαΐ πλι^ρωσον εξ αυτών τδ τηλεβόλο ν 
άχριβώς χατά το τρίτον. Κατασχεύασον ακο- 
λούθως έ[Αβολέα ζύλινον παρά τινι τορνευτά), 
άνάλογον τίς δια[χ.έτρου τίς τοΟ τηλεβόλου 
οττης, χαΐ εΐσαζον αύτον ισχυρώς. Μετέπειτα 
εισάγεις την σφαΤραν % τί) (πυρφόρον) βίΛος^ 
χαΐ (Αεταδίδεις τί> πυρ εις την πυρίτιδα τίιν 
υπάρχουσαν έν τώ του τηλεβόλου χοιλώ|λατι. 
ϋ δέ τηλεβόλον χατασχευαζό[ΐ.ενον δέον ίνα 
διατρυπαται εσωτερικώς ρί•έχρι τ^ίς πυράρ,βης, 
ίτοι δ πυθι/,ίϊν αύτοΟ δέον Τνα |χ•ίι υπερβαίνη 
την δπήν, δι' ης [χεταδίδοται τ6 πυρ, διότι 
έάν διετρυπδτο [λαχρύτερον της πυρά[Λβης θά 
προύζένει δυστύχη[ΐα τξ^ -πυροβολιστ^ (2) ». 



(1 ) Ή Εύγινιντάτη Κορ(α Αοοκ(β Κβρβθιοβαιρί^ 
ιύηρββτήΟη Ινχ βοηθήσ^ τάς μιλέτας |ΐοο, έπιτρέπον- 
9ά μοι ν* άρυσθβ) πλιΤ7τα δσα έκ τΥ^ς πολοβίβλου τοΟ 
9θ<ροΟ σνζύγου αύτΐ^ς βιβλιοθήκη ς. 



(4) "Ενθ' 4νω. 

(ί) ΑΓ^βηΙοΓ&Ι. 4493. βίς 8ον. 

(3) Ρ. ΗοβίβΓ βότ. τόμ. Α'. 9. 367. 

(4) ΕρίδΙοΐΑ ίΓ&ΐΓίδ Κο^. Βαοοηίδ, Οβ δβΟΓβΙίδ 
ορβηΐΗΐδ αΓίίδ βΐ ηβΙυΓαβ •βΙ ηαΐΐΐΐαΐαβ Γηαο;ί3ΐβ. 0- 
ρβΓ&ΙοΗ. ΒββΙιθη(1ίηίβηδί8.ΗΕΐη1)υΓ^ 4648,42. . . 
(80 9*λ(Μ. Μ&η^βϋ Βί1)ΙίοίΙι. ΟΚίιη.τόμ. Α'. 616. 

(δ) 1&£ΐΐ&(Γ6 £νθ* &νω^Βοαί1ΐ6ΐ ΙνΟ' &νΜ. 



(2) ^\Λ\^<ι^^^Μ^^^\ιλ 

ι^^^^\ ^ρ\ <.}^ι^ ^\^\ ^χΔ\ ^ί^^^3 

ΕΙ χαΐ ή λέξις Λ^^ (μ•^<ρέι) άποπέμπον βΤναι 

καταλληλότατη προς Ιΐίφρασιν τοΟ τηλ«βόλοο , ούχ 
ήττον χήν σήμβρον ή λέξις αΐ^τη έξηγΛται έν ΤονρχΙ^ 
πολεμικόνπρόχωμβ* τό ^έ τηλββόλον λέγιται παρ* 

ΌθωμανοΤ;^^ *1 ^^Λ, (τόπ 9^ τόμπ), διΤΕρ, ναμί- 

ζομβν, σχετίζβται προς τό λατιν. ΙυΙ)υδ σωλήν. 

Ό κόμης ΚζβΥΐΙδΙίί, Ιν τινι επιστολή αύτοΟ προς 
τόν ύβ Η»ΐηπΐβΓ ομιλών πβρί τοΟ αυγγράμμα- 
τος τούτοο, πρΦτον μέν λέγ»ι, 5τι άνήκΐι τ^ ε- 
ποχή τΰν σταοροΦοριβϋν, ακολούθως $έ φαίνιται ά- 

γνο©ν τήν σημασίαν τ1\ς λέξεως ^^^^\, (μπαρδοοκ) 

«)\ν, λέγει έν ούίενΐ λεξιχφ ευρίσκω» (Γαηά^ΓυΙ)βη (1β8 
ΟπβηΙδ Βιένντ^. τόμ. Α'. σ. 248). ΈνταΟθα τοΟτο αη- 

μ«(νει ^^^\, (μπβρο6δ) νίτρον τό δέ ^^^^\^ 4«λο0ν 
άντιγρβφιχόν •φάλμβ ίς-ί. Άρα&ςΙ ν/'^'^ (ίζ»οίις) 



24 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦΙΑ0Α0ΓΙΚ02 ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



Άλλα, ττρογ&νέφτερον χαΐ των ίργων Αλ- 
βέρτου του Μεγάλου καΐ των του 'Ρογηρου Βά- 
χωνος, χαΐ του άραβιχοΟ χειρογράφου της ς-αυ- 
ροφορίας του Αγίου ΑουΧοβΙχου, έζεπονίθη 
σύγγρα(Λρι.ά τι, εν φ τις άπαντ^Ι σαφέστατων 
τις ιτυροχόνεως περιγραφι^ν. 

Ό περί τί^ν Γ. αΙώνα άχ^^άσας "Ελλην (1) 
ΜαΓΟαδ Οραβοαδ, 2ν τινι των (/.όνον λατινι- 
στί διασωθέντων συγγρα[Λμιάτων αυτού, έν τω 
£ιίΙ)βν Ι^ηίν,ΐίη^ περιγράφει χάλλις-α την πυ- 
ρίτιδα λέγων. 

Αοοίρί&δ 1ί1). Ι 8ΐι1Γαπ8 νίνί, 111). II 
οαΛοηυπι νίΐίδ νβΐ δαίίοίδ, VI ϋΐ). δαϋδ 
ρβίΓΟδί. Οααθ Ιπα δαΜϋίδδίιηβ ΙβιταηΙαΓ 
ίη Ιαρϊάβ ιϊι&γιώογθο χτλ. (2). 

Νθ[ΐ.ίζθ[ΐ.εν δ(χως, δτι 5 χυ(λΐχί)ς ΜαΓΟΙΙδ 
0Γ8ΐβϋΐΐδ έστΙ τϋς άραβιχ5\ς σχολΐς, χαθότι 
έν τφ 6ηθέντι συγγρά(/.[ΐ.ατι αναφέρονται πολ- 
λαΐ λέξεις άραβιχου σχ7)[ΐ.ατισ|Λου ώς αΙΙ^ίίΓαη, 
3ΐΙ)αοαΓίπΐαΐη, χτλ. "ΑΧηλον δέ έάν δ Μ&Γ- 
οαδ ΟΓ&ΘΟαδ έϊιΧάχθη χαΐ την τίίς πυριτι- 
κός σχευασίαν έχ των Αράβων, 9) έάν ουτ6ς 
έστιν δ τλν χαταστρεπτιχίιν ταύτην σχευασίαν 
έπινοι^σας. Ουχ ήττον τί> σύγγρα(Λ[Λα αύτου 
έστΙ τί» πρώτον των περιεχδντων λεπτό [ΐ.ερε(ας 
περί τϋς σχευασίας τϋς πυροχόνεως, Ετι δέ χαΐ 
τών (Λνείαν αύτ^ς ποιου^χένων. 01 *Έλληνες Ι- 
σως δύνανται διαφιλονειχήσαι τ})ν έφεύρεσιν 
ταύτην τοις "Άραψιν, ώς χαΐ ο{ 'Άραβες οιχαίως 
διαφιλονειχοΟσιν αύτί}ν τοΤς Εύρωπαίοις. 

Έν τούτοις η τυυρΤτις έστΙν ίργον οδχΐ έν&ς 
άτ(!|λου, άλλα τών προσπαθειών τοΟ συνόλου 
τών αιώνων. Μαχρά περίοδος συνεχών βελτιώ- 
σεων χαΐ πειρα^λάτων υπλ διαφόρων εθνών γε- 
νο[Αένων έν τΐ} σχευασί^ τών χαυστιχών ργ- 
(ΐάτων χαΐ φλεχτιχών ο6σιών, ών έγίγνετο 
ΐχπαλαι χρίσις έν ταΤς (^άχαις, παρτ^γαγε δια 
τίς φυσιχϊΐς τών τεχνών προόδου την ίσχυράν 
χαΐ χαταστρεπτιχίιν ταύτην σχευασίαν, 5ιτις 
τοσαύτην Ε[ΐ.ελλε νά έξασχι^στι έπίδρασιν έπΙ 
τάς τύχας τών νεωτέρων λαών. 



λέγιται 4 Αδίαδ Ι&ρίδ, έξ ου έξάγιται τό νίτρον, βπιρ 
^..\, χαλιΤται ώς χαΐ ή έχ τούτοο χατασχιοχζομένη 
•κυρΤτις. *Άλλως τ• Ιδ» ό Κ. Κζ6Υυδ1(ί Ινα υποθέστε 
8^1 Μ^^^λ^ αημαίνιι ένταΟβα ^%Χ διέ τόν λόγον 

βιι ά. ^ι^:^^ι έβτίν εγγύς τοβ ^λ^ Ρ'. άναφιρομέ- 
νων τ&ν θόαι γνωντ&ν συστατιχών Ιμενι τό τρίτον. 

(1) Ρ. ΟίάοΙ Βίθ£^Γ. 6έηόΓΕΐβλ. Μ^ίΓευβ ΟΓ&βουδ. 

(2) Αρρβηάίοβ &α (οιηβ.ΙβΓ άβΓΙιί5(οΐΓ6 άβ Ια 
εΐιιιηίο >ν Ηθ6ί6Γ «4τ« ^ό|ΐ« ▲', «, 494. 



Τάς χυ[/.ιχάς, χύριοι, τών Αράβων έργασίάες 
έζεθέσα(λεν χατά τ& ένύν. ΠρΙν δ* άποχωρισθώ- 
[Λεν τϋς φιλο[λθύσου χαΐ (Αουσοτραφους ταύττις 
δ[ληγύρεως, έπιτραττητω ήρ,ΐν ΐνα άντΙ επιλόγου 
^ίψωριεν τά έξης άνθη έπΙ του τάφου του Α- 
ΡΑΒΙΚΟΥ Π0Α1ΤΙΣΜ0Τ. 

Ό "Αραψ, δ πατήρ της Χυριίας χαΐ Φαρ[ΐ.χχευ- 
τιχής, δ άληθης τών Μαθηριατιχών ευεργέτης, 
δ δ&ασώσας πολλάς έπιστη[ΐ.ας χαΐ τέχνας έχ 
της λήθης χαΐ άπωλείας, έστΙν δ [ΐόνος φανός 
δ λάρί,ψας έντ^ς τοΟ γενιχου σχότους. 

Ό "Άραψ δεν έλησ(/.όνησε τίιν φλόγα, ήτις 
^ναψε την θρυαλλίδα του φανού αυτού, άλλ'άιί- 
ποτε τα έλληνιχά γράρ.{ΐ.ατα έθεώρει ώς τάς 
[ΛΟνας σωτηρίους σανίδας, αΤτινες διέσωσαν α&- 
τ&ν έχ τίς τριχυ{λΐώδους θαλάσσης τις ά|χ.α- 
θείας. 

Ό ^Αραψ έπΙ τοΟ τάφου αύτοΟ φέρει εΙσέτι 
θάλλοντας δύω στεφάνους* τί>ν στέφανον τίς 
Λόζης, χαΐ τϊ>ν στέφανον τίς τών μ,εταγενεστέ- 
ρων Εύγνω[ΐ.οσύνης• 

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΡΙΣΤΑΡΧΗΣ. 



ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΑ&ΣΣΟΑΟΓΙΑΣ. 



(•Ανιγνώαβη έν τ^ ΤΑ'., ΤΒ'., ΤΓ., χαΐ 
ΤΙΛ'. Συνιδριάνκι). 

Έ ΓΛωσσοΛογΙα (8ρΓαο1ΐ\νίδδβηδθ1ΐ3Λ) 
άνηχουσα είτε ε!ς τάς φυσιχάς έπιστι6|ΐ.ας, ειτ& 
τάς Ιστοριχάς, χύριον Ιργον Ιχει τ^ν ί^Βυναν 
χαΐ ηε^ίγραψηγ τήί^ συγγ&τεΐας τώ^ γ.ίίύσσί' 
χώκ σπΜχώίτ^ δηλ. €ώτ άηό αιάς χαΐ τήζ α^' 
της άρχεγόκοο γ.ίώσσης χαταγομίνων γ^<^' 
σώ^^ χαΐ ^^^^ χατάχαζιτ των χΛά^ων τούτον 
χαζά φυσιχύν σύστη^ια. Μέχρι τούδε δλίγα 
γλωσσιχά τβ^ίχ^ϊ άχριβώς ήρευνίθησαν, δι4 χ«1 
της γλωσσολογίας τί ίργον, έπιςτί|χης σχετικώς 
λίαν νεαρ&ς, άπόχειται χυρίως είς τλ ριέλλον. 

Ή γλωσσολογία προΟποτίθησι χατά ταυτ« 
βάσιν τ•ί)ν γΛώσσαν^ ήτις είναι ή διά φων^ς 
ίχφρασις τών διανοη[ΐ.άτων του άνθρωπου, % 
ή έπΙ φυσιχίς βάσεως Εχφρασις του διανοεΤσθβι. 
Ό λόγος φέρει λοιπόν ήριδς άναγχαίως εΙς την 
γΑώσσαγ^ περί ίς προτάσσο[Λεν βραχέα τίνα 
πρ^ς εύχερεστέραν χατάληψιν του χυρίου ίΐ*»»^ 
θέ^ΐιχτος* 



ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓλΩΣΣΟΑΟΓΙΑΪ 



^5 



ΜΕΡΟΣ Α\ 



ά) ΠβρΙ γλώσσης χαθέλου^ 

Έάν αΐ «αλούα&ναι πέντβ αΙσθησεις του άν- 
Ορώι^υ διαβιβάζωσιν εις ττ^ν ψυχην τα φ«ι- 
νέ{χχνα του ίζα^ χέσ[Λθυ, ή γ^ώσσα διαβιβά- 
ζει τάς ιδέας καΙ εν γένει πάντα τί)ν βίον του 
πνεύ(ΐ.ατος ε{ς τ2»ν εζα^ χέσ{ΐ.ον, χαΐ τ^οιεΐ 6λον 
τ^ είδέναι χαΐ λανοεΐσθαι των χαθ^ ίχαστα ά- 
τό|&ων χοινον χτ7ί(ΐ.α απάντων, των συγχρό- 
νων χαΐ έπιγιγνο(Λένων, και τανάπαλιν δλον 
τ2» εΐδέναι χαΐ διανοεΐσθαι των πρ6 ήριών καΐ 
των συγχρόνων (μεταβάλλει εις Ιδιον ί αών κτή- 
μα• Βαν δ,τι ^ άνθρωπέτης (Αέχρι τουοε αζιον 
λόγου &βνοιϋθιο, καΐ ίπραζε, καΐ της προφορικής 
% έγγραφου παραδόσεως αζιον Ικρινεν, ανήκει 
διά τϋς γλώσσης εις τε την παρουσαν καΐ τάς 
επερχο[&ένας γενεάς" ρυτω δε πάσα κατόπιν 
γενεά εκπροσωπεί συγχρόνως δλας τάς πρδ αυ- 
τής, είνα* τρόπον τινά τδ άωτον αυτών. Διά 
τίς γλώσσης ρ,όνης είναι δυνατόν ή άνθρωπό- 
της να υψωθη έκ τ^ς ζωώδους καταστάσεως, 
»ς παρα^ πολλοίς των φυσικών λαών καΐ νΟν 
Ιτι παρχτηρ^ταν, εΙς Οψηλοτέραν, πνευ[ΐ.ατικην 
ρρφωσιν, είς τον πολιτισ(ΐ.όν, κ:αΙ ώς ούδεΙς 
απροκατάληπτος δύναται να άρνηθ^, είς υψη- 
λοτέραν ήβ^κΑν. Λιά της γλώσσης (*.όνης εΐ- 
ναι ουνατόν, ΐνα τά διά της πείρας τών προ- 
γόνων κεκτη(Λένα γε1ν(ί>σι καΐ ήαέτερον κτϋ(<.α, 
οιότι αύτη είναι τ6 [λέσον, δι* ου αί γνώσεις, άς 
αΐ πρότβραι γενεαΐ [Αετά πληΟύν [Αε(ΐ.ονω|λένων 
9υ|«.έ&βηκότων έκτΑσαντο, βραχύτερον καΐ ευχε- 
ρές-εοον (Μεταδίδονται είς τους (Μεταγενεστέρους* 
έπειοη ή γλώσσα, % (ΐαλλον διά της γλώσσης το 
«νβρώτϋΐνον πνευ{&α, ίχι [λόνον τά αισθητά ?ι 
ΐΓ^!»(χ.ατικά φαινό[Μενα καθ'Ικαστα ευκόλως 
χαΐ διαρκώς δύναται νά κατάσχη, άλλα διά τών 
βώτών (μέσων κα\ τ^ν φυσικ{»ν % ήθικδν νό(Λον 
'Λν 7ρεριλα(Λβάνοντα καΐ διακρατουντα τά ηοΑ- 
Λ, δηλ. οΛα τά καθ* ίκαστα θ(χ.οια ίΐ συγγενή 
^ινό|Αενα, τίίν ίδέαν καΐ την ουσίαν τών πραγ- 
Ι^άτων, (Μονΐ(ΐ.οποιεΐ, εΙς ων την κατανόησιν καΐ 
τκλειοτέραν πνευ(ΐ.ατικ'})ν κτησιν αΐ έπιγιγνό- 
Ι^ναι γ^νβαΐ σχετικώς έλιγωτέρας ιδιαιτέρας 
ΐ^ιίρας, χαΐ διδασκαλίας χρήζουσιν. Ούτω δε 



(ΕΔΑΗΜ. Φ1Δ0Α0Γ. ΣΤΑΔΟΓΟΣ ΤΟΜΟΣ Τ".} 



[λόνον δυνά(ΐ.εθα καΐ τί» Βΐϋναι τών πρί^ ι^;;ών 
καθ' δλην την άνθρωπίνην ενεργητικότητα άπ6 
παντοδαπών πλανών νά καθάρω(ΐΑν, καΐ διά 
νέων κτήσεων κατά βάθος καΐ πλάτος πολλα- 
πλασιάσω[Λεν* (μόνον κατ* αυτί^ν τλν τρόπον δυ- 
νά(Λεθα νά έννοιησω(μεν τάς προόδους του πολι- 
τισ(Λθυ, ώς εν τη ίς•ορ(α αυτ^ν βλέπθ(μεν. "Ανευ 
του αληθώς θείου δώρου της γλώσσης δ άνθρω- 
πος ηθελεν Ιχει την αυτήν (ΐ,οΐραν τοις κτηνεσι, 
περί ων ουδείς γίνεται λόγος περί πνευ[ματι- 
κής (μορφώσεως καΐ περαιτέρω αναπτύξεως, ώς 
στερου(μένων του οργάνου πρί)ς αετάδοσιν τοΤς 
δ(μοίοις αυτοΧς του άώτου τών διά της πείρας 
χ$κτη(μένων γνώσεων" ετι δε και του νό[μου του 
διηκοντος έν τοΙς πολλάκις υπ' αυτών πεπραγ- 
[μένοις. Έκ τούτου έπεται, δτι δ νυν πίθηκος 
ουδόλως είναι ίκανώτερος ?ι απλούστερος τών 
προ αυτού. 

Έάν λοιπόν ή γλώσσα σκοπή νά κατασττίσνΐ 
προσιτά τά υπό τίνων ανθρώπων ί) λαών κε- 
κτη[μένα αισθητά ?ι πνευ[ματικά είς ίκαστον 
άνθρωπον και είς δλην την ανθρωπότητα, 2- 
πεται, ά) δτι ή διαφορά ιμεταζύ άνθρωπου καΐ 
ζώου είναι (μεγίστη. Τ6 ζώον τελευτών έκπλη- 
ροΐ τον σκοπον του βίου αυτού, δ άνθρωπος δ- 
(μως εργάζεται υπέρ τών απανταχού καΐ πάν- 
τοτε έπιγιγνο [μένων δ[μοίων αυτώ' ένώ *γ& ζώον 
φροντίζει [μόνον περί της φυσικής αύτοΟ υπάρ- 
ξεως, καΐ της τών (μετέπειτα δ[μοίων αυτώ, δ 
άνθρωπος σκοπεί πέραν του φναχοΰ βίου έξερ- 
χό(μενος νά περιβάλει καΐ πνευ[ματικ{)ν κόσ^μον, 
δστις Ιχει προς τί>ν φυσικόν, ώς δ έπΙ γης ή- 
(μών βίος προς την αιωνιότητα. Έκ τούτου δέ 
έπεται, β') δτι δ πολιτισ(μ6ς δεν εΤναι άξιοκα- 
τάκριτός τις άποπλάνησις ττ^ς άνθρωπότητος, 
άλλ' εκείτο έν τω σχεδίω της δη[μιουργίας του 
θεού" πλανώνται δε τά [μέγιστα οί πιστεύον- 
τες, δτι δ άνθρωπος προσεγγίζει (μ&λλον εΙς 
τον προορισ[μον αυτού ζών έν φυσική καταστά- 
σει, δηλ. κτηνωδώς, % έάν έμιάνθη -ίδη υπλ 
του πολιτισ[μου, νά έπανέλθη α!>θις είς έκεΐ- 
νην. "Ο,τι άναφέρουσιν ευαίσθητα τίνα πνεύ- 
(ματα περί της καθαρας τίθικής καΐ τϋς παιδι- 
κής, αθώας λατρείας του θεού υπί> τών έν φυ- 
σικί^ καταστάσει διαβιούντων λαών, δπάρχει 
(μόνον έν τ% φαντασίί^ τών ανθρώπων τούτων, 
αντιφάσκει δε δλως προς την πραγ(ματικ')ϊν ά- 
ληθειαν. Έάν δε ή ήθικη του πεπολιτισ[μένου 
κόσ[μου Ιχτι Ιτι ίκανάς ελλείψεις, ουδόλως δυ- 
νά(μεθα νά άρνηθώ[Λεν, δτι καΐ εκείνοι οί πε- 
πολιτισ(μένοι άνθρωποι τε καΐ λαοί, ών ή ιζθικ'}) 
είναι χαλαρά, υπερέχουσιν δ(μως κατ* αύτλ τοΰ- 



26 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑ.ΗΝ. ΦΙλΟλΟΓίΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΧ 



«ΤΟ των έν φυσιχΐ^ καταφτάσει Ανθρώπων χαΐ 
λαών. 

Πάντα ταύτα είναι άναγκαιαι συνέπειαι τίς 
γΛάσσης^ ήτις χαθιστασα τον 7Γροορισ[Λί)ν του 
ανθρώπου υψηλότερον, έγένετοου πρ6 πολλού 
άντιχε([λενον ιδιαιτέρας έρεύνης, (Α,αλλον δ' α- 
ποτελεί ίδιαιτέραν έπιστη[Λην, ττιν ΓΑωσσοΑο- 
γίαν^ 9ί την έπιστη(^^'/^ν ττ^ς γλώσσης, ώς εϊπο- 
(ΐεν έν άρχη, άλλως την των γλωσσών συγ- 
κριτιχην ερευναν (ΥβΓ^ΙβίοΙίοηάθ δρΓαοη- 
ίΟΓ^οΙίαη^), ήτις εϊπερ που άλλοθι τα (μά- 
λιστα καλλιεργείται τανυν έν Γερ(ΑανΙ^. 

*Αλλά πώς αρά γε δ άνθρωπος έπενόησε, καΐ 
Επλασε τ•)ιν γλώσσαν ; Πώς δ άνθρωπος έν τι^ 
παραδεισείϋ^ καταστάσει, ώς άφγιγεΧται ή[ΐ.1ν 
ή 'ΑγΙα Γραφή, ήδυνήθη, ΐνα (ΐεταδίδγι τάς ι- 
δέας αύτου δι* έναρθρων φωνών, έάν τα ίργανα 
τίς γλώσσης βαθίχηδον άνεπτύχθησαν, % ά[λα 
τω άνθρώπφ έρχο[Λένω είς το είναι ήσαν εντε- 
λώς δια(Λε[Λορφω[λένα, ή περί τούτου άπέφασις 
είναι έργον της θεολογίας. Έρ,εις λα[Λβάνο[/.εν 
υπ* ίψιν τον άνθρωπον έχ^ΐιτον^ δστις έν άνο- 
ριίαις συνελήφθη, κατά τ6ν Δαυίδ, τί)ν άνθρω- 
πον, δστις είσερχό[Λενος εις τον κόσ[ΐ.ον φέρει 
(λίνον την όύναμιγ καί όγ^ιητ προς παν τί) 
αγαθόν, καΐ παν τι) κακόν, προς πάντα τα προ- 
τερήΐΛατα καΐ τάς ελλείψεις τάς έν τή παιδι- 
κή, νεανική, ανδρική καΐ πρεσβυτικη αύτου 
ήλικ(^ παρατηρου[/.ένας, έζ ων, καί έάν ή φι- 
λαυτία υπερίσχυση, αναπτύσσει έν ιδρώτι του 
προσώπου αύτου έκεΐνας τάς φυσικάς καΐ πνευ- 
(Λατικάς δυνάριεις καί την έτιιτψίειόνητα^ οΛ 
τίνες άποτελουσι την ώφέλειαν ?ι την βλάβην, 
την εύτυχίαν ίΐ δυστυχίαν αύτου. *Ώς ρ,όνην 
όύ^αμιτ λαμ,βάνει δ έν άνο[χίαις συλληφθείς 
άνθρωπος και την γ.ίώσσαν^ ίΐν δυνάρ,εθα νά 
έννοήσω[Αεν ί) τήν άνάπτυξιν τών προς αύτην 
οργάνων, ?) την κτήσιν τών άποτελουσών αυ- 
τήν λέξεων καΐ την χρήσιν αυτών. ΚαΙ Ϊνα λά- 
βωμεν ίδέαν {/.ετά πόσου πόνου καΐ (χόχθου 
ή ούνα|Λΐς αυτή γίνεται βαθ[Αηδόν έ(Απειρία 
καΐ έπιτηδειότης καΐ Εζις, παρατηρήσω(Αεν τά 
ρ^ικρά παιδία* (ΐετά πόσου (/-όχθου δ νέος τ^ς 
γης πολίτης εκφράζει τοΤς περί αύτδν τάς έ- 
πιθυ[ΐ.ίας και τά αίσθή[/.ατα αύτου, καΐ ταύτα 
τόσον ατελώς! Ενταύθα έφαρ|χόζεται τί) «τδ 
ρ,έν πνευρια πρόθυ(Λον, ή δε σαρξ ασθενής.» 

Ή Γεωγραφία καΐ Εθνολογία κατέστησαν 
ίοη αναντίρρητο ν, οτι έκ τών (λέχρι τούδε γνω- 
στών γενο[Λένων έννεακοσίων περίπου γλωσσών 
'τΐζ γηζ ούδε(Λία (χετεδόθη τφ άνθρώπω είς τδ 
είναι έλθόντι συκτεχ^Μσ^ίνη^ άλλ' δτι έκαστη 



αυτών είναι άποτέλεσ[ΐ.α έπΐ(ΐ.όχθου αγώνος το6 
ανθρωπίνου πνεύ(Λατος πρδς ευρεσιν εύχρηστου 
αισθητού φορέως τών 2δεών αύτου, ή οέ γλώσ- 
σα έπο[λένως, ώς καΐ πολλά προ'ίόντα της προς 
τδν θεΐν δ(Αθΐότητος αύτου, είναι ύ$ιμιούξγημα^ 
προϊόν του ανθρωπίνου πνεύ(Λατος. 

Έ Γλωσσολογία άπέδειξεν, δτι έκάςτπ γλώσ- 
σα της γης είς άνάλυσιν υποβληθείσα έκτήσα- 
το τδ εΐ καΐ τόσφ πλοόσιον ήδη υλικδν αυ- 
τής έκ ρ,ικρου τίνος κατ* αρχάς άριθ (ίου φθόγ- 
γων καΐ λέξεων, εκφράζουσα είτε διά (Λΐ&ς καΐ 
της αύτης λέξεως πολλά πράγ(;ιατα, εϊτε διά 
[Λίκρών περί τους φθόγγους (Μεταβολών ώρισ|λέ- 
νας σχέσεις (Λΐ&ς καΐ της αύτης Ιδέας" οίον, 
βάλλω, ίβαλον, βέβληκα, βέλος, βολή, κτλ 
Πώς θ(Λως οί αρχικοί ούτοι φθόγγοι ευρέθησαν, 
περί τούτου αι γνώ(Λαι διαφέρουσιν. Πλην της 
δόξης τινών θεολόγων, οτι δ άνθρωπος έδιδά- 
χθη την γλώσσαν άπ' αρχής δτ^δ του θεού, δς^ς 
τΊ5 βοήθεια αυτής (λετέδωκεν αύτώ τάς σπου- 
δαιοτάτας ήθικάς, έπιστη[Λθνικάς καΐ βρησκευ- 
τικάς γνώσεις, οι γλωσσολόγοι ύπδ [ΐ»1αν ϊπο- 
ψιν συ(ΐ.φωνουσι πληρέστατα" δλοι δηλονότι πα- 
ραδέχονται την ίδέαν, δτι δ άνθρωπος χρόνον 
τινά οιετέλεσεν άναυδος, (λεταχειριζό[Αενος ε{ς 
(Λετάδοσιν τών δρέξεων αύτου χειρονο(λίας χαΐ 
νεύ(Λατα, εως ου τελευταΧον ύπδ τών ίδεων 
(λή δυνα(λένων πλέον νά έκφρασθώσι διά τών 
δακτύλων έβιάσθη νά έκφραση τάς εντυπώσεις 
καΐ τά α1σθή[ΐατα αύτου διά ψθόγγωτ. Άλλα 
τις ην ή άγουσα είς τούτο δδός; Οί (;Ε.έν νο[ΐ.ί- 
ζουσιν, δτι δ άνθρωπος έπενόησε τεχτ^^χούζ δ- 
ρους, ων ή ση[ΐ.ασία ένεπεδώθη καΐ έ(Λονΐ(Α0- 
ποιήθη διά κοινής αποφάσεως τών συ(Λφυλετών• 
ή δέ υπαρξις διαφόρων γλωσσών εξηγείται έχ 
τούτου, δτι διάφορα ίθνη ήκολούθησαν τήν αυ- 
τήν δδδν εΙς τήν (Λόρφωσιν τής γλώσσης, £κα- 
στον δέ ανεξαρτήτως τών άλλων ώρισε καΐ του; 
φθόγγους, οδς ήθελεν είς τήν διά τής γλώσσας 
Ικφρασιν τών διαφόρων αύτβυ ιδεών. Άλλ' 4 
διά κοινής αποφάσεως έπινόησις τεχνητών δρων 
καΐ ή (Λονο(Λοποίησις τής ση(ΐ.ασίας αυτών προΟ- 
ποτίθησι τήν γλώσσαν, δι' ής οι συ(ΐ.φυλέται 
ά[Λοιβαίως συνενοουντο. 

Έτερα, κατά τά τελευταΤα έξαγό(χενα δ- 
(ΛοΙα τη προηγουμένη, είναι ή υπδ ΜαχΜΰΙ- 

Ιθγ (νοΓίθδαη^θπ ιΛβΓ άίβ \νίδ8θη8θΙΐΒΛ 

άβΓ δρΓαοΙίΘ Ι, 338 κ. έφ. τής γερ(Λ. |χ.ε- 
ταφρ). αναπτυχθείσα θεωρία, καθ*ήν αΐν^ικτόν 
τι του πνεύ(Λατος έλατήριον, δη[ΐ.ιουργική τις 
δύνα(λΐς εκίνησε τδν άνθρωπον νά έκφραση οιά 
της φωνής π&σαν ίδέαν κατά πρώτον είς τ4ν 



ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΑΩΣΣ0Α0ΓΙ4Σ 



27 



Ιγχέφαλον αύτου είσπίπτουσαν. Ό άριθ|ΐ.6ς τών 
φωνηέντων % φθογγικών τούτων τύπων, νο[ΐ.'.- 
ζει δ Μ. ΜαΙΙβΓ, έπρεπε κατ' αρχάς να ηναι 
&πειοος, (Λ^νον δε δια της φυσιχής διαχρίσεως, 
ίν ήούνατ< τις νά παρατήρηση ϊτι εν τη αρ- 
χαιότατη ίστορί^ των λέξεων, έγένετο δυνα- 
τόν, ίνα εκ των συνωνύμων ^ιζών άπολεσθη 
ή μΙα μετά τ^ν άλλην, τελευταΐον δε δλαι 
αύται αι ^ίζαι νά περιορισθώσιν ε2ς ώρισμένον 
τινά τύπον. Κατά τούτο δυνάμεθα νά παρα- 
δεχθώμεν, δτι «τϋς πρώτης έμπεδώσεως καΐ 
μονιμαποι^σεως των στοιχείων της γλώσσης 
προηγτ^θη μία περίοδος της απεριορίστου αυ- 
ζτισεως, 8ν ούτως είπεΐν γ^ωσσιxό^ ίαρ^ ωπερ 
Ιοει νά παραχολουθνίση πολύ φθινόπωρον » . 

Τρίτη θεωρία, λίαν εύφυώς έζενεχθείσα υπ^ 
Ηβΐ'άβΓ, ί|ν οι πλείστοι των γλ6>σσολόγων ή- 
σττάσθησαν, παραδέχεται μεν τ6 άρχηθεν άναυ- 
όον του άνθρώττου, διαμφισβητεΧ όμως την ύπ6 
των ανθρώπων τεχνητην μονιμοποίησιν τ5ΐς 
γλώσσης, αποφαινομένη, δτι δ άνθρωπος τίκρο- 
άσατο των ίίχων των πτηνών, κυνών, βοών, 
του κρότου των κεραυνών, του ^όθου τών κυ- 
(&άτων, του ψιθυρίσματος τών φύλλων και τών 
άνεμων, του κελαρύσματος τών ρυάκων, καΐ 
ετ^ειράθη νά'μιμηθη αυτούς. Διά τών ίίχων τού- 
των, οδς έμιμιόθη έκ τών φυσικών αντικειμέ- 
νων, έσ^μηνε κατ* αρχάς τά αντικείμενα, εξ 
ών οί ήχοι έξηρχοντο, είτα δε προεκτείνας τίιν 
{δέαν ταύτην παρήγαγε την γλώσσαν. Κατά 
την θεωρίαν ταύτην, ^ν δ μέν Μεχ ΜίΐΙΙθΓ 

(ΥοΓίβδαη^βη . . Ι. 312) Βαα=\νίΐα ΤΚβο- 

ΓΪ6, συνηθο>ς δε ό^ομ,ατο^ζοι^α^ άποκαλουσιν, 
έάν τις ^θελε νά είπη ίλλφ τινι, οτι είδε π. χ. 
χάρακα, έμιμεΐτο, δπερ φυσικώτατον και εύλη- 
^ςτίτατον μέσον διακοινώσεώς, τίιν φωνή ν του 
ιττηνου τούτου. Ή μίμησις αυτή, τεθέντος οτι 
τ^το χρά, έφηρμέζετο κατ' αρχάς εις έν 9| πολ- 
λά ζώα παράγοντα τίιν αύτη ν φυσική ν φωνή ν, 
βραδύτερον δμως εις όλον τ& γένος τών κορά- 
χων' βαθμηδόν καΐ κατ' δλίγον ϊσως τοιαύτα 
2 νάματα, δηλ. φωναί φυσικαΐ δμοΙο>ν ?ι συγγε- 
νών αντικειμένων μετ* άχουστων ιδιοτήτων με- 
'ϊΤϊ^^χθησαν εΙς μίνα όρατά' βαθμηδόν μάλι^α 
έσκέφθησαν, ίνα βοηθεί^ δνομάτων αισθητών 
αντικειμένων πλάσωσιν γλωσσικον τύπον υπέρ 
αίσθησιν αντικειμένων, εΐτε τάς λέξεις θάρρος, 
ταχύτης, πονηρία κτλ. Ούτως τζδύνατο π. χ. 
ιξ λέξις «λέων» νά σημαίνη ούχι μένον ενα 
μόνον λέοντα και το γένος τών λεόντων, αλλά 
χαΐ τλ θάρρος. 

Ή θεωρία αυτή βεβαιουται ψηλαφητώς σχε- 



δόν δι' εκείνης της εφευρέσεως το5 πνεύματος, 
ήτις την διά της φωνής άχοοσζήν γενομένην 
ίδέαν καθίστησιν όρατην^ καΐ μάλιστα ούχΙ 
έπι χρόνον βραχύν, άλλ' έπ' αιώνας. Αυτή εί- 
ναι ί τρ^φή^ Ή επιστήμη κατέστησεν άναν- 
τίρρητον, δτι τά 24 — 30 στοιχεία ?ί σημεία, 
δι* ών παν διανοηθέν 9) λεχθέν τοΤς δφθαλμοίς 
προσίεμεν, προηλθεν εξ ίίχοηχής γραφτΊς, δι' 
ης ίδέαν τινά, άλλοις εν δρατη μορφή διακοι- 
νώσιμον, ένεσωμάτουν σημειουντες μόνον τ6 αι- 
σθητών άντικείμενον, άφ' ου άφγιρουν την Ι- 
δέαν. Μετεδίδοτο λοιπόν ή ιδέα του ίίνύροΌ 
διά του σημείου του δένδρου, ή ιδέα του Μον- 
τος διά του σημείου του ζώου τούτου. Έ δέ 
περαιτέρω άνάπτυξις είναι δλως ανάλογος τί^ 
της γλώσσης, και ενώ οί Σίναι π. χ. κατά την 
διαβεβαίωσιν τών ιδίων αυτών συγγραφέων ί- 
χουσιν είσέτι 70,000 σημεία τών λέξεων, η- 
μείς έκφράζομεν δι' δλίγων στοιχείων δλας τάς 
μέχρι τούδε υπδ του ανθρωπίνου πνεύματος 
κατακτηθείσας ίδέας* ή δε πηγή τούτου είναι ή 
μητηρ φύσις. 

Είναι αληθές, δτι πολλά ίλίγα τών νυν δ- 
νομάτων τών ζώων έπανάγονται εις ^ίζας, αΤ 
τίνες "αΙ αύται ?ι άλλως συγγενείς είσι ταΧς φυ- 
σικαΐς φωναϊς τών οικείων ζώων* άλλα δεν εί- 
μεθα βέβαιοι, ο^ν τά δνόματα ταύτα τών ζώων 
πραγματικώς παραγωνται εκ ριζών υπαρχου- 
σών 'ίδη κατά τάς πρώτας αρχάς τΐ^ς γλώσσης 
ημών. Έάν δε εν τη σανσκρίτνι υπάρχωσι πέν- 
τε λέξεις πρ6ς δηλωσιν της χειρός, Ενδεκα πρδς 
την του φωτός, δεκαπέντε του νέφους, είκοσι 
της σελήνης, είκοσιεξ τοΟ δφεως, τριάκοντα 
καΐ τρεΤς της σφαγείς, τριάκοντα και πέντε του 
πυρός, τριάκοντα καΐ επτά τοΟ ίλίου, εξάγεται 
έκ τούτου, δτι δ γλωσσικός θησαυρός, τδ δλι- 
κόν, της ίνδογερμανικης γλωσσικής οικογενείας 
μέχρι τών χρόνων, εις ους ή επιστήμη τίδυντίθη 
νά είσδυση, κατά την ρησιν τουΌρατίου «ΥβΡ- 

ΐ30ΓαΓη νθ1ιΐ8 ίηΙοΓίΙ αβίαδ θΙ πΙα ίανβ- 
ηαπι ΓΙοΓθηΙ ιηοοίο ηδΐΐα νί{ΤθηΙφΐΘ» ί- 
σως πολλάς διήλθε μεταβολάς, δώ καΐ περί 
τών ίνδογερμανικών παναρχαίων ονομάτων τών 
ζώων πολλά δλίγα η μάλλον ουδέν ούναται νά 
μας είπη. 

Πλην της θεωρίας ταύτης υπάρχει καΐ έτε- 
ρα, ή έπίφωννματική. ?) καθώς δ Μ. ΜίίΙΙθΓ 
αποκαλεί αυτήν, ή Ρα1ΐ=ΡίΐΙΐ ΤΙΐβΟΓΪΘ. Φι- 
λόσοφοι τίνες θεωρουντες άνάξιον του άνθρωπου 
τί) μαθεΧν καΐ διδαχθηναι τάς φ6>νάς παρά τών 
πτηνών και ζώων νομίζουσιν, δτι οι πρώτοι 
φθόγγοι της γλώσσης έγένοντο εξ έπιφωνη- 



28 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦϊλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΪΑΑΟΓΟΣ 



|Λάτων, ως ραΐΐί 8ΐ! ΙΐΠΐ! φευ! ά! ίηλ. έξ 
αύτο{Αάτων εκφράσεων τ^ς χαρ&ς, του άλγους, 
τίΐς λύπης κτλ. Άλλα καΐ περί τούτου υπάρ- 
γουσι Χιαφοραι γνω(/.ών, άν δηλ. αί [^(^έχρι του- 
οε γνωσταΐ γενύ^^εναι γλώσσαι δύνανται να ά- 
ναχθώσιν ε{ς [λίαν {λόνην μητέρα ^ άρχίγονοτ 
γΛώσσαν^ ί| πρλς έξηγησιν των υπαρχόντων 
γλωσσικών φ«ινο(/.ένων υπήρξαν πολλαι τοιαϋ- 
ται αρχέγονοι γλώσσαι. 

Πρίς ευρεσιν της γλώσσης έ βασιλεύς της 
Αιγύπτου Ψα[ΐ.αητιχος, ως αναφέρει δ *Ηρό- 
δοτος (II, 2), οιέταςε ποΐ[Αένα τινά να άνα- 
θρέψγι δύο νεογέννητα βρέφη ούτως, ώστε πλη- 
σίον αυτών νά [^η άκουσθ^ ουδε[Λ(α λέζις. Μετά 
τταρέλευσιν δύο περίπου ετών τά δύο παιδία 
πρωΐαν τινά υπεδέξαντο τί)ν είσερχύ[^ιενον ποι- 
(ΐένα φωνάζοντα «βέκος»* ου γινο(λένου πολλάς 
κατά συνέχειαν ή [χέρας δ ποΐ(λην άνηνεγκε το 
πρ&γμα τω βασιλεΐ. Ούτος θέλων νά πεισθη 
αύτος περί του πράγ|χατος, ηθέλησε νά [/.άθη 
Λν υπάρχτι πούποτε λαός, παρ' ψ ή λέξις «βέ- 
κος» ση|Λαίνει τι' άφ' ου δέ ε[Λαθε, δτι παρά 
τοις ΦρυξΙ βέκος καλείται δ άρτος, εξέλαβε 
την φρυγικίϊν γλώσσαν ώς την άρχαιοτάτην καΐ 
τΐ)ν πρώτην γλώσσαν τίίς άνθρωπύτητος. Τλ 
αδτλ πεΙρα(Λα λέγεται, δτι έποίησε καΐ δ αύτο- 
χράτ(ι<>ρ της Γερ|Αανίας Φριδερίκος δ Β', έτι δ 
βασιλεύς τίΐς Σκωτίας Ιάκωβος δ Δ', καΐ (λέ- 
γας τις Μογγόλος είς την πέραν του Γάγγου 
Ίνδίαν. 

Άλλα παραλείποντες τά ζητή[/.ατα ταύτα, 
ώς καΐ εί έγένετο (χία ή αρχέγονος γλώσσα, ό- 
θεν αί λοιπαΐ πασαι ώς άπό πηγής απέρρευσαν, 
ίΐ [λαλλον πολλαΙ τοιαυται αρχέγονοι γλώσ- 
β'αι, έπειδη βαθρί.ηδ6ν γλώσσαι (λέν άπώλοντο, 
ο6δερι.ία δέ νέα γίνεται* παραλείποντες, λέγω, 
ταΰτα, Α ώς ϊσως καΐ πολλά άλλα έν τ^ δη- 
(Αίουργί^ θέλουσι (Λείνει άλυτα διά παντύς, ή 
ανθρωπινή ευφυία δρ,ως έώρτασε {μεγαλοπρε- 
πείς καΐ διά την Ιστορίαν του πολιτισ(Λου της 
άνθρωπδτητος σπουδαιότατους θριά[ΐ.βους περί 
του προβλ'ήΐΛατος* '^ΛξοϋΛοτεθείσης τής ύΛάρ- 
ζίως τώγ τίρύΐων <ηοιχ8ίων των άρχΒζύηωτ 
^ίζ&τ^ ζίγα όδότ Βίζ τήκ άνάιττυζιν χαΐ όια" 
μόρφωσίν αυτής Λαμβάνει ή γ,Ιωσσα^ χαΐ Λ&ς 
ίχουσι ηρός ά,ΛΛήΛας αΐ άιά^οροι μίχρι ζονάε 
γ^ωσ^αί γενόμεναι γΛώσσαι της γής;» 

Ηδη οί άρχαΤοι ΊνδοΙ τίρεύνησαν τί)ν γλώσ- 
σαν, περί δέ τά 500 Ιτη π. Χ. περίπου εΐχον 
τί>ν ίδέαν, δτι ή γλώσσα αυτών ιήδύνατο νά 
άναχθ^ ε{ς μικρόν τίνα άριθ(Λ{)ν ριζών, ένώ εν 
ΕύρώπΥ) οόδείς πρλ του γάλλου Ερρίκου Στε- 



φάνου (4528-^4505) Ισκέπτετ© ιτερί τοιού- 
του πράγμιατος. ΚαΙ οι αρχαίοι "Ελληνες έν- 
ησχολιΑθησαν λίαν εΙς τίιν ίρευναν τϋς γλώσ- 
σης, άλλ' άνευ ρ.εθύδου και άποτελέσριατος. 
Κατά τους (Αετά Χριστών δριως χρόνους ('^χρι 
της ιτό έκατονταετηρίδος έπεκράτει γενικώς ή 
ιδέα, δτι ή εβραϊκή γλώσσα είναι ή άρχικί, έξ ίς 
Ιπρεπε νά πηγάζωσιν αί λοιπαΐ γλώσσαι του 
κύσυιου, έπειδη εϊχον την άνίσχυρον {δέαν, δτι 
ή έβραίκη έγένετο ή γλώσσα τοΟ Άδά[ΐ., καίτοι 
ουδέν ούτε έν τ^ί πάλαια, ούτε έν τΨι νέα Δια- 
θήκη χωρίον υποστηρίζει τίιν Ιδέαν ταύτην. 
Περί τϋς γλώσσης του Άδά|Λ ουδέν γινώσκο- 
(ΐ.εν* εάν δέ ή έβρα'ΐκιη, ώς γινώσκο[χχν αυτιών, 
είναι (λία τών γλωσσών, αΐτινες έξηλθον εκ 
τής έν τη πυργοποιί^ τής Βαβέλ συγχύσεως 
τών γλωσσών (Γεν. Α', 4 4), δέν ίπεται, δτι η 
έβραϊκί) ην γλώσσα του Άδά[ΐ., ή αύτη γλώσ- 
σα, ή κατέχουσα κατά τίιν Άγίαν Γραφην τον 
κ6σ(Λον δπαντα. Πρώτος δ φιλύσοφος ίιβΛηίΙΖ 
(1646 — 4746) επιτυχώς κατεπολέ|Λησε την 
ίδέαν, δτι ή αρχέγονος γλώσσσα ζητητέα έν 
τη έβραϊκ"^. Ό £ιθίΐ3ΠίΙζ προέβη περαιτέρω, 
θείς δ πρώτος τ^^ϊν έπιστη^ι,ονικίΐν βάσιν τοϋ 
περί γλώσσης ζητιί(λατος. Προσεκάλεσε δηλον- 
ύτι δλους τους ιεραποστόλους, τους περιηγη- 
τάς, πρέσβεις καΐ ήγε[ΐ.ύνας, ΐνα ίποστείλωσιν 
αύτφ γλωσσικά δείγ|Λατα έζ δλων τδχν δπως- 
δτίποτε προσιτών γλωσσών του κύσ(χου" ούτως 
είργάζοντο υπέρ αύτοΟ έν Κίνί^^ οί 'ίησουίται' 
δ Όλλανδός περιηγητίις ^ίΐδβη Ιπ«(ΐ.ψεν αύτώ 
[Λετάφρασιν του «Πάτερ ί(ΐ.ών» έν τη γλώσση 
τών Όττεντοτών. *Ως δέ έκ (ΐ,ι^ς επιστολής 
προς τδν Αυτοκράτορα της Ι^ωσσΙας Πέτρον τον 
|/ΐγαν (1743) εξάγεται , παρεκάλεσε διαφό- 
ρους 'Ρώσσους λογίους, Ινα συντάξωσι λεςι- 
κά τών άπειραρίθ{ΐ.ων γλο>σσών τής *Ρωσ<ίίας, 
ίΐ τουλάχιστον [Μεταφράσεις τών δέκα εντολών, 
του ίΐάζερ ημών καΐ έτερων, καΐ άποντβίλω- 
σιν αύτώ. Την Ιδέαν τοΟ Ιιβί1)πί1ζ, δστις ώς 
λόγιος, θεολόγος, νο[ΐ.ικός, ίστορικύς καΐ [ΐαθη- 
(χατικός, ην τά [ΐ,άλιστα πολυάσχολος, καΐ [αο- 
νον νύξεις ήδύνατο νά δώση, τίη τρόπω δτρβ- 
7ζ6 τά έηιΛηφθ&σι του περί γΛύσσης ^ηνήμα- 
τός^ έξετέλε<ίεν δ Αάβίαη^ έν τφ «Μιθριδάτη» 
αύτοΟ βοηθηθείς εις τοΟτο τά (χάλιστα υπϊ> του 
λογίου Ίησουΐτου ΗβΓΥδίβ (4 735 -— 4809), δς 
τις κατ' αρχάς ώς ιεραπόστολος έσπού^ζε 
γλώ(ίσας [Λεταξύ τών πολυγλώσσων φυλών τής 
Αμερικής, ύστερον δέ έν 'Ρώ(Λη άναστρεφό{]ΐε- 
νος (/.ετά ΊησουΤΕτών ιεραποστόλων άπανταχό- 
θεν τοΟ κόσ[χου είς τάς έρευνας αύτο^ έ^ωφε- 



ΣΤΟΙΧΕΙΑ. ΓΑΩΣΣΟλΟΓΙΑΣ 



29 



λεΤτο. Ούχ ίττον ^{αν έλυσιτέλησε τώ Αάβ- 
Ιΐΐη^ τλ ίιαταγί}, χαΐ συνεργΙ([ε τίς (χ,βγάλτϊς 
Αίχατερίντϊς τΐς' 'Ρωσσίας (4 762 — 96) <τυν- 
ταχθέν λεξιχόν, ΐΓεριλα[ΐ.βάνον 279 γλώσσας 
(<71 άσιατιχάς, 55 εύρωτταΐχάς, 40 άφριχανι- 
χάς χαΐ 23 άρ.εριχανιχάς). 

Και δ{Αως δλα τα γλωσσολογιχά ταύτα ίργα 
σφάλλονται ουσιωδώς, οτι χατατάσσουσι τάς 
γλώσσας, Ας έρευνώσι χατά τίιν γεωγραφιχγιν θέ- 
σιν των χωρών, ίνθα λαλοΟνται, χαΐ ουχί χατά 
την ί{ΐ.οι€α(αν έσωτεριχ'})ν αυτών συγγένειαν. 
Έάν ίίέ δ ΗβΓναδ άνεκάλυψε τ)ιν συγγένειαν 
της έβραΐίκϋς, χαλδαΐίχ^ς, αραβικής, αίθιοη- 
χης χαΐ άβυσσινιαχίς, ώφειλε τούτο κατά [χέ- 
γιστον ριέρος τ5) γεωγραφική θέσει τών χωρών, 
εν αις αι γλώσσαι αύται έλαλουντο. Μόνη ή 
αναχάλυψις τ51ς σανσκρίτης, της γλώσσης τών 
αρχαίων Ινδών, ήτις άλλως τρεΤς εκατονταε- 
τηρίδας Ίζ. Χ. ην νεκρά, και στί1[Λερον δε εΤναι 
εν χρήσει ιταρά τοΙς λογ(οις, ως παρ* ήι/,ΐν ή 
λιτινικτά, ώδι^γησεν είς την (λέθοδον τϋς γλωσ- 
σολογίας, ίτις Ικτοτε παρηγαγεν απίστευτα 
ίποτελέσ{Λατα. Άφου οι Ίησουίται ιεραπόστο- 
λοι χατά την ιζ' χαΐ ιτ^ £κατ. έκίνησαν την 
χροσοχίϊν είς την γλώσσαν ταύτην καΐ την 
ι;λουσΙαν αύτϋς φιλολογίαν, ίδρυσαν τώ 1784 
πολλοί άγγλοι, ήγου(Λένου του έν ΜνδΙαις άγ- 
γλου άρχιοικας-ου Γουλιέλμ,ου ^οηβδ ατήτ Λ- 
σιαζιχ^ιτ ίΓαιρΙατ ίγ Κα^/χούττι^* πρδς έπι- 
στη|Λονικ7ΐν έκρ,ετάλλευσιν τών Ινδιών. Παρα- 
χρί{χα δ ^οηθ8 άνεκάλυψεν, δτι ή σανσκρίτη 
ην γλώσσα συγγενεστάττι τη ελληνικά) καΐ λα- 
τινική. ΈγερΟέν άπαξ τί> όιάφορον υπέρ τ5ίς 
σανσκριτικές γλώσσης καΐ φιλολογίας έν Ευ- 
ρώπη, χατ* αρχάς δι* αγγλικών (/.εταφράσεων 
Ίνοιχών συγγρα[/.[ΐ.άτων, ηυξανεν έφεξης άπ& 
η(Λέρας ζΐς ι$|χέραν, πλην δε τών άγγλων λο- 
γίων \ν. ^οηθδ, Οο1θΐ3Γοο1ίβ, λνίΐδοη καΐ 

άλλων, οι γερ[ΐ.ανο1 πρ6 πάντων φιλόσοφοι καΐ 
γλωσσολόγοι,ώς οι αδελφοί Γγ. καΐ Αυ^. 8θ1ΐ1θ- 

?β1, \ν. Ηαιηΐ3θΙάΙ, ^. Οπιηιη, ΡοΙΙ, 
Ββηίβγ, Κυΐιη, Ο. ΟπΓΐίιΐδ, δοΙιΙβίοΙιβΓ, 
ί>1βϊη11ΐίΐ], Μαχ ΜϋΙΙθΓ, καΐ άλλοι, πρϊ) 

τ:άντων δ[Λως δ πρώην έν τώ πανεπΐ7^|/.ίω του 
Βερολίνου καθηγητίΐς ΡΡδίηζ Βορρ, ό Ιί^ντ^ς 
π)^ ΜογΒξμαηχήζ γΑωσσο.ΙογΙαί:^ οϊτινες έν- 
ασχολοό|Λενοι είς τίιν άρχαίαν ίνδικην γλώσ- 
<ί«ν καΐ φιλολογίαν (χεγάλας τη έπιςτίΐ[/.7) προσ- 
ιίνεγχον υπηρεσίας. Ό Βορρ διά του συγ- 
γρά|λ}Αατος αύτου « νβΓβΙβίοΙίβΙκΙθ ΟΓατη- 

ϊΠδΙιΙί(1β8 Βαπδΐίηΐ, Ζθηά, ΑηηοηίδοΙιβη, 
(^ήβο1ι]8θ1ιβη, 1.8ΐ*βίηίδθίιβη, ΕίΙΙΐδίηίδ- 



οΐΐθπ, δΐ&νίδοΐιβη, ΟοΙΙιίδοΗβη υηά ϋβπΐ- 

δοΐΐβη (1833-1852)» κατέστησεν άνα(ΐ.φΙβο- 
λον την συγγένειαν τών εννέα τούτων γλωσσών, 
και ίδειξεν, δτι ή σανσκρίτη δεν είναι ή αρχέ- 
γονος ί) (Λΐϋτηρ γλώσσα τών λοιπών ίνδογεριχα- 
νικών γλωσσών, άλλα (χόνον πρεσβυτέρα άδελφί) 
αυτών, καΐ δτι πρέπει νά υπήρξε γλωσσά τις έτι 
αρχαιότερα καΐ άρχαιοτροπωτέρα τών είρηρ,έ- 
νων, αποτελούσα την κοινην αυτών βάσιν* κα- 
τεσκευάσθη (χάλιστα είδος αρχεγόνου γλώσσης 
είς 8ν συναγορ,ένων τών είς δλας κοινών γλωσ- 
σικών τύπ&)ν, (χία ά^χέγογος γΑώσσα βασιζο- 
(χένη έπΙ άνα[Λφιλέκτο>ν ριαρτυρίων, και παρέ- 
χουσα ή[χΙν εξηγήσεις περί πραγ^χάτων, περί 
ών ή ιστορία (/.έχρι τούδε ούδε[Λίαν είχε προαί- 
σθησιν. Γινώσκο|χεν ακριβέστατα, δτι την πα- 
ναρχαίαν £δραν δλων τών ίνδογερ(χανικών λαών, 
υφ* ο^ς συντ^θως περιλα[λβάνονται οί *1νδοί, Πέρ- 
σαι, "Ελληνες, Ιταλοί, Κέλται, Γερ[ΛανοΙ, Αι- 
θουανοί καΐ Σλάβοι, πρέπει νά άναζητι^σω[Λεν 
προς ανατολάς της Κασπίας θαλάσσης έν τη 
Βακτριανή, τότε Άρία καλου[χέν7ΐ* δτι οί λαοί 
ούτοι πρί) της άπδ του κοινού στελέχους ά- 
ποσχίσεως αυτών δεν ήσαν άγριοι, πλανήτες, 
είς την άλιείαν ?1 θηραν ίΐ είς νο[Λην τών ζώων 
άσχολοό[Λενοι λαοί' εξ εναντίας εΤχον Εδρας 
[χονΙ[Λους, καΐ ίξσκουν τηνγεωργίαν. Έγίνωσκον, 
και έτι (/.ων τους οικογενειακούς δεσριοός, εΤχον 
'Ζδη καΐ τάς αρχάς πολιτικής διοργανώσεως. 
Γινώσκο(Λεν Ιτι, δτι έν τη πατρίδι αυτών υ- 
πηρχον απέραντα δάση' γινώσκο(Λεν τά κατοι- 
κίδια αυτών ζώα, ώς και εκείνα ετι, άτινα ή- 
σαν αυτοΤς άλλως ώφέλιρια, ίΐ επιβλαβή, ίΐ επα- 
χθή, έν οίς την (ζ,υΤαν καΐ τ6ν [χυν. Γινώσκο[λεν 
Ιτι, δτι έγίνωσκον καΐ (λίαν θάλασσαν, ήτις ην 
ή Κασπία, και δτι •ίίσκουν καΐ την ναυτιλίαν. 
"Ινα δε τών ίνδογερ[Λανικών γλωσσών καΐ 
λαών την ^ενην συγγένειαν καταφανή ποιίσω- 
(χεν, φέρο(Λεν ενταύθα δλίγα τινά παραδείγ(ϋ.α- 
τα' δ οΤκος καλείται σανσ. άαπίδΐ, £λλ. δό(λος, 
λατ. άΟΓΠυδ, σλ. άΟΓΠύ, κελτ. ά&ίΐπΐΐ• το 
γένος καλείται σανσ. ^ίΐηαδ, έλλ. γένος, λατ. 
^ΘΠυδ, γοτθ. Ιίπηί σκανδιν. Ιίγη, άρχ. γερρι. 
Ιίΐΐηπί. Τ6 άξιολογώτερον δ(Λως τεκ[ΐ.ίριον 
τούτο παρέχει ,ή δριστικη του ένεστώτος του 
^ί(Λατος «είναι», δπερ σχη(λατίζεται ουτω' 



σανσ. £ΐ§Πΐί, 


αδϊ. 


δίδΐί, 


8Π13δ, 


δΙΙΐΒ, 


δαηΐί 


άρχ. σλαυβ.]θδηΐ', 


3θδί, 


3βδΙ, 


]θδΓηί, 


ίθδΐθ, 


δαί. 


λίθ. ΘδΙΙΐί, 


θδδί, 


βδΐί, 


βδίηβ, 


6δΙθ, 


ΟδΙί, 



30 



έλλ. 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



({(χΐ έσσί (εΤς)2στί, 

έσ[ΐ.έν, έστέ, έντί (ε{σ(). 

λατ. Βαιη (β8ΐιπΐ)Θ8, βδΐ, 

δΐιιηιΐδ, βδΐίδ, δαπί. 
γοτθ. ίιη, ίδ, ίδΐ, 

δί]αιη (ίδυιη) δί]υ11ι, δίηά. 

άρχ. γερ(χ.. ρίΐϊΐ, ρίδ, ίδΐ, 

Είηιιηβδ, ρίπιΐ, δίηά, 
ίη, ΜδΙ, ίδΐ, 

δίηά, δβίά, δίηά. 

ϋ λιθουανικών βδΠΐί, βδδί, βδΐί ως λέγε- 
ται σι^ριερον έτι έν Κουρλανδΐ^ χαΐ Αιθουανί^ 
χαΐ (λέρει τινί τϋς άνατολιχϋς Πρωσσ(ας, είναι 
συγγενέστερον τ^ ^1ζ>ι ας τϋς αρχεγόνου γλώσ- 
σης, % οι αρχαιότεροι έ[ΑΥ)ριχοΙ χαΐ δωριχοι τύ- 
?Γ0ΐ έα[λ(, έσσ(, έντί. Όλόχληρα τριοχίλια ίττ) 
χωρίζουσι την δριηριχην γλώσσαν άπΐ της ζώ- 
σης Ιτι λιθουανικής, έχ δέ τής εντελούς ά- 
πο|ΐ.ονώσεως τής τελευταίας χαΐ τ^ΐς ελλείψεως 
γραφο[ΐ.ένης γλώσσης εξηγούνται οΐ αρχαιότε- 
ροι χαθαροί δια^χείναντες τύποι* έχ δε τούτου 
παρίστανται χαΐ ηττονος θαυ{ΐ.ασ[λου άζιοι. Ά- 
πεοείχθη (χάλιστα έχ των ίλαιτέρων χαραχτι^- 
ρων τών χαθ' ίχαστα (χελών τ^^ς γλωσσικής 
ταύτης οικογενείας, πόσον στενί) είναι ή συγ- 
γένεια τών Ινδογερ[ΐ.ανικών γλωσσών πρί>ς άλ- 
λ•ίλας' (δρα κατωτέρω τ& σχή(ΐ.α). Επίσης έκ 
τών ιδιοτήτων τών γλωσσών απεδείχθη, δτι 
έχ τών {νδογερ{ΐ.ανιχών εθνών (χετηνάστευσαν 
έκ τής αρχικής εστίας, τής Άριας, κατά πρώ- 
τον οι Γερριανοί, ΛιθουανοΙ καΐ Σλάβοι, είτα οι 
*Έλληνες, *ΙταλοΙ καΐ Κέλται, τελευταίοι δέ 
Ινδοί, Μήδοι καΐ Πέρσαι. 

Τά ίποτελέσ(Λατα ταύτα τής γλωσσολογίας 
παρέχοντα ή[λΐν πολυτί|χους διασαΦίλσεις περί 
τής ιστορίας της άναπτύζεως τών {νοογερ[ΐ.ανι- 
κών γλωσσών, καΐ περί της πανάρχαιας ιστο- 
ρίας τών λαλούντων αυτάς εθνών, δέν έΙναι τα 
(ΐ,όνα προελθόντα έκ τής σπουδής τής σανσκρί- 
της. Ένθα^^υνθέντες έκ τών λα[ΐ.πρών τούτων 
άποτελεσ{ΐ.άτων ως πρδς την σχέσιν τής ίνδο- 
γερ[λανικής ^ άριας γλωσσικής οικογενείας οι 
γλωσσολόγοι επεχείρησαν νά άναζητι&σωσι την 
εσωτερικών, φθογγολογικην καΐ γρα[ΐ.[ΐ.ατικην 
κατασκευ^ιν τών (^ιέχρι τοΟδε έγνωσ|ΐ.ένων γλωσ- 
σών τής γής, καϊ τίίν κατά ταύτα ταξινόρ-ησιν 
α&τών, τά δ* έκ τούτου άποτελέσ[ΐ.ατα ήσαν Ιτι 
καταπληκτικώτερα καΐ άξιολογώτερα. Τί> έζα- 
γόριενον τούτων εΤναι, δτι δλαι αΐ έπΙ γής λα- 
λού{Αεναι γλώσσαι διαιρούνται εις τρεις τάζεις, 
ών έκαστη παρίστησι καθόλου Ιδιαιτέραν βαθ- 
Ι^Ιδα γλωσσικής άναπτύζεως. Την πρώτην τά- 



ζιν 9ι τίϊν κατωτάτην βαθ{ΐ.ίδα τής γλωσσικής 
άναπτύζεως άποτελουσιν αί λεγό[ΐχναι ^οτοσνΛ- 
Ααβοί γ,^ώσσαι (βίηδί11)ί^βη) ίι ϊδοΙίΓβηάβιι 
δρΐ'δίοηβη• την δευτέραν τάζιν % την (ΐίσην 
βαθριίδα αί σνγxο^^ητ^xαι γΑώσσαι (ζυδβΠΙ- 

ηιβηίύ^βηάθπ ίι α^βΙυΙίηίΓβηάβη δρΓδί 

οΐΐβη)* την δε τρίτην % την άνωτάτην βαθ|ΐ,ίδχ 
αι χΜτιχαΙ γλώσσαι (ΠθΟίΐΓβηάβη δρΓα- 
οΐΐβη). Έάν τις ελεγεν ή(Λΐν «παΙς— πυρ — 
δρυς — γή», τ^ είδος τούτο του δαιλείν ήθελε 
οανή ή^Λΐν αίνιγ^λατώδες καΐ παράοοζον, άλλα 
οέν ήθέλθ(Λ.εν άπελπισθή περί τής λύσεως του 
αίνίγρ,ατος' έάν δε τϊ> αύτ& περιεχό(ΐ.6νον έλέ- 
γετο ί|Λΐν ουτω' «παις — έκεΐ, — πυρ — ποιεϊν, 
— δρυς— ττ^ν, — γή — έν,» καΐ ούτως ήθέλθ|;ιεν 
όπωςδηποτε εννοήσει, καΐ ήθέλομεν ριεταφέρει, 
ώς και εις την πρώτην περίστασιν, τάς λέξεις 
εΙς τί)ν παρ* ήιχίν εν χρήσει Ικφρασιν: «οότος 
δ παϊς έπύρωσεν, % έπυρπόλησε τίϊν δρυν την 
έν τ5^ γ^•» ^Η πρώτη περίστασις δίδωσιν ή[ΐ.ίν 
κατά προσέγγισιν ίδέαν περί τής κατασκευής 
καΐ του χαρακτήρος τών (Λονοσυλλάβων ί) δια- 
λελυ[ΐένων γλωσσών* ή δευτέρα τών συγκολ- 
λητικών, καΐ ή τρίτη, ώς απαιτεί { παρούσα 
βαθ[ΐ.1ς τής άναπτύζεως τών ήριετέρων γλωσ- 
σών, παρίστησιν ήρ,ΐν την κατασκευήν και τον 
χαρακτήρα τών κλιτικών γλωσσών. 

ΑΙ [ΐονοσύλλαβοι γλώσσαι σύγκεινται {ΐ,όνον 
έκ |Αθνοσυλλάβων λέζεων, (5ί<Γώ^, άΐτινες ση- 
(ΐαίνουσι γενικώτατα οιανδτ^ποτε !δέαν % ίν- 
νοιαν άνευ σχέσεως τίνος Ιδιαιτέρας 9) λειτουρ- 
γίας τής ιδέας ταύτης, δώ καλουσιν Ιτι τάς 
γλώσσας ταύτας καΐ ρ$ζίχάς. Εις τ)ϊν έλληνι- 
κίιν καΐ £λλας ίνδογερριανικάς γλώσσχς είναι 
λίαν δύσκολον νά ευρωριεν τοιαύτας ^Ιζας, αΐ 
τίνες ση(ΐ.αίνουσι (χόνον τί)ν Ιδέαν άνευ τής 
προσση|λασίας σχέσεως τίνος οιαςδι^ποτε* έντη 
σινική γλώσστϊ δ|Λως π. χ. ή λέζις Ιβ ση|ΑαΙνει 
γενικώτατα τί^ν ίδέαν του μεγάΛου^ Ιδιαίτερος 
δέ τύπος* διά τ6 ουσιαστικών ριέγεθος, τί> έπΙ- 
θετον [λέγας, τί> ^ή{Λα (ΐ,εγεθύνειν δέν δπάρ- 
χουσιν έν τ5^ γλώσστ» ταύτη. Μόνον δέ έκ τής 
συντάζεως τών λέζεων δύναται τις νά έννοηηι, 
δτι ή λέζις ση(Λαίνει |ΐ.έγεθος καθ' δλας τας 
πτώσεις καΐ άριθ[Λθύς, [^ιέγας καθ' δλας τάς 
πτώσεις, τ6 γένος καΐ τους άριθ|ΐ.ούς, καΐ (Αεγε- 
θύνειν καθ' δλους τους χρόνους, εγκλίσεις συ- 
ζυγίας, άριθ(ΐ.ούς καΐ πρόσωπα. 

"Ο,τι ηΐΑεΙς καλου(ΐ.εν γραμμαζιχητ δέν γνω- 
ρίζουσιν αί (Μονοσύλλαβοι γλώσσαι* ή(Μεΐς λέ- 
γο(χεν «διά τής ράβδου», οι Σϊναι *γ Ιίπ^, κα- 
τά λέζιν ση|ΐ.αΙνον «χρήσθαι ^άβδφ»* τϊ ί(Αί• 



1ί 



ΣΤΟΙΧΕΙΑ. ΓλΟΣΣόνΟΓίΑ^ 



31 



τέρον «κατ* οίκον» λέγεται ιραρά Σ(ναις «αό- 
Ιί» σ7}[λα1νον «οίκος — -ίνΧον.» Ουδέν 2θεν θαυ- 
ριαστ6ν, ζΐ ή έκ^λάθησις τοιαύτης γλώσσης πα- 
ρέχει τοις ζένοις [λεγάλας δυσκολίας, καΐ [ΐ.άλι- 
στα έάν δ πολιτισ[λ6ς ένδς λάου είς τοιαύτην 
βαθρ.ίδα τϋς γλωσσικές αναπτύξεως ευρισκο- 
(^(^νου ίφθασεν '^δη σχετικώς ε!ς ικαν&ν υψος, 
ως παρά τοΙς Σ(ναις, &ν ή γλώσσα διά 450, ΐ) 
έαν λάβω(Λ.εν ύπ' βψιν τας έκ του διαούρου το- 
ν(σ|λου διαφοράς (π. χ. ΐη4=κατατρΐΌειν, Ιϊΐδΐ' 
=έρίζειν, Πΐά ϊππος κτλ.), διά 1 250 περίπου 
ριζών, ών έκαστη ίχει 40 — 50 ση[ΐασίας, εκ- 
φράζει περίπου 40 — 50,000 ίδεών. 

Και δρ(.ως σφάλλεταί τις νο(ΐ.ίζων, 5τι ή πα- 
ρά τινι λαώ [Μονοσύλλαβο ν ίχοντι γλώσσαν [ΐ,ε- 
ταζύ των {θαγενών συνεννύησις "ΐίΟελεν έιναι 
άτελι/ΐς. Έν ττ} σινική γλώσση π. χ. έκαστη 
(δέα άποδίδοται ακριβέστατα Μΐ>έχρι καΐ αυτών 
των λεπτότατων σχέσεων* έπειοί) έν τ5} συντάξει 
της γλώσσης ταύτης, ώς καΐ παρά πολλού[ς τών 
ευρωπαϊκών νύριοι αυστηροί ίσχύουσιν. Οι Σίναι 
δεν ζχουσι κατάληζιν διά την αιτιατικών, έκ- 
φράζουσιν βριως αύτην σαφέστατα προτάσσον- 
τες τί> υποκεί{ΐ«νον καΐ έπιτάσσοντες τω ^η(Λα- 
τι τλ άντικεί[ΐ.ενον, ^ τιθέντες λέξεις πρ6 του 
βνέ[ΐατος % (λετ' αύτλ έκλα(Λβανο[Λένας ώς άν- 
τικείρχνον του ^')^)(^ιατος. Τλ ανωτέρω ΙΗ (= 
[^έγας) ττρό ριέν του ουσιαστικού είναι έπίθε- 
τον' π. χ. \λ — ]ΐη=[ΐ.έγας άνθρωπος, μηά 
δέ τ6 ουσιαστικών είναι ^ηρια' π. χ. 3111 — Ιβ 
=6 άνθρωπος είναι ριέγας. 

Έάν λοιπόν (ΐονοσύλλαβύς τις γλώσσα (λυι 
εταβάλλουσα τους φθόγγους τινών τών λέ- 
εων άρχηται νά (ΛεταχειρΙζηται αυτάς απο- 
κλειστικώς 9| σχεδδν αποκλειστικώς εις δηλω- 
σιν ώρισ|λένων τινών σχέσεων πρλς άλλας λέ- 
ξεις ?ι {δέας, π. χ. τόπου, χρόνου, πτώσεως κτλ' 
έάν π. χ. οι Σίναι (ΛεταχειρΙζωνται τάς λέ- 
ξεις 1ί (=|νδον) καΐ *γ (ι^χρησθαι), άς ανωτέ- 
ρω εΐδο[;ιεν έν τί^ ύό — ϋ(= ο1κος=Ινδον),καΙ 
*)^ — Ιΐη^ (=:χρήσθαι — ράβδος), την (λέν πρώ- 
την τίάτζοζε εΙς δηλωσιν τόττου, ποί?, τ6 δέ τε- 
λευταϊον πάντοτε εΙς δτ^λωσιν του οργάνου, τότε 
ή (λονοσύλλαβος γλώσσα {χετέβη εις την δευ- 
τέραν βαθ|4.ίδα, ίτοι έγένετο σνγχο./.ίηζιχή, 

Αι συγκολλητικαΐ γλώσσαι διαφέρουσι τών 
αονοσυλλάβων κατά τούτο, δτι αΐ τελευταΐαι 
οέν έκφράζουσι ποσώς τοιαύτας σχέσεις* τών δέ 
χλιτικών γλωσσών τ^ς υψίστης αναπτύξεως 
οιαφέρουσιν, δτι αι συγκολλητικαΐ άφίνουσι τ)ιν 
λέξιν τ)ιν ση(Λαίνουσαν τίιν σχέσιν καθ* δλους 
αδτής τοί^ς φθόγγους άνέπαφον' την δέ άρχικήν 



Ε 



ση[ΐ.ασίαν αυτής δυνά[ΐ.εθα εντελώς νά έννοι&σω- 
ριεν, ένώ αΐ κλιτικαΐ γλώσσαι Ισχναίνουσι, συ- 
στέλλουσι καΐ [ΐεταοάλλουσι τους φθόγγους 
καΐ τίιν άρχαίαν ση[λασίαν της την σχέσιν έκ- 
φραζούσης λέξεως* τδ ^η[ΐ.α είριΐ π. χ. δπερ 
σανσ. εΐναι Αδ-ΐηί σύγκειται έκ δύο λέξεων, 
ων ή αδ ση(χαίνει είναι, ή δέ Π)ί βαθ[ΐ.ηδον έκ 
του ΠΙδί ΙσχνανθεΤσα ση[ΑαΙνει (γώ' λοιπόν 218- 
ηαΐί καΐ £πθ(Αένως εί-{Λΐ ση[ΐ.αίνει «εΤναι-έγώ.» 
β8-1ί καΐ έλλ. έσ-σΐ ση|λαίνει εΤναι-σύ, εΙς κτλ• 
Έκ τών συγκολλητικών γλωσσών έπισηριότε- 
ραί είσιν ή Ουγγρική καΐ Τουρκικτίί, ίτις Ιχει 
κατά τόν Μαχ ΜαΙΙβΓ την κανονικωτάτην 
γρα[Αριατικίιν κατασκευιην. Ό πλοΟτος τών τύ- 
πων εις πολλάς τών γλωσσών τούτων εΤναι ά- 
πειρος, παράδειγ[Λα δέ φέρο[Λεν έκ της τουρκικής 
τλ εξής* είς τίϊν γλώσσαν ταύτην σί6 σηι&αίνει 
άγαπ&ν, μίχ ση[ΐ.. είναι, σεβ-ριεκ δ|χου ση^χ,αίνει 
άγαπ&ν-εΐναι, άγαπώντά τίνα έιναι, άγαπαν. 
Έάν δέ έν τξ λέξει ταύτη παρε|ΐβάλω{ΐ.εν την 
λέξιν IV ση(<.αίνουσαν έαυνόκ^ {χο|χεν τό ^%[Λα 
σεβ-ιν-|ΐ.έκ ση|Λαίν. άγαπαν εαυτόν, τέρπεσθαι, 
χαίρειν, δπερ σχη(ΐ.ατίζει δλους τους χρόνους, 
εγκλίσεις κλπ. ώς τ6 σεβ-ο,έκ* έάν εΙς τί) σεβ- 
[λέκ παρε|λβάλωριεν τ-ίιν λέξιν ισχ (ΐδοΐΐ) ση[λ.. 
αλλήλους, εχο[λεν τδ ^η[Αα σεβ-ισ-|ΐ.1κ σηριαίν. 
άγαπ&ν αλλήλους* έάν δέ παρε[ΐ.βάλω[ΐ.εν την 
λέξιν τιρ ση(Λαίν. ποιείν, {χο|ΐεν τί> ^ίρια σεβ- 
ιί-τιρ-(χέκ ση|χ. ποιεΤν αγαπάν αλλήλους* έάν 
δε παρε[λβάλω[χεν τί)ν λέξιν ^ζ ση[ΐ.αίνουσαν 
ουχί, ίχο[/.εν σέβ-|ΐ,ε-|ΐ.εκ ση(ΐ.. (χ,η άγαπ&ν* σεβ- 
ίν-{ΐ.ε-[ΐ.εκ [ΐ.η χαίρειν* έάν δέ παρε[ΐ.βάλω|Λεν 
την λέξιν ιλ ση|Λ. πάσχειν, υποφέρειν, ίχοριεν 
σεβ-ιλ-(χέκ ση[ΐ. άγαπασθαι. σεο-ιί-τίρ-[χε- 
[Λεκ [λΎ) ποιεΐν άγαπαν αλλήλους, καΐ ούτω 
καθεξής, ώστε έξ έκαστου άπλου ^ή[λ.ατος πα- 
ράγονται Ιτερα 40 — 50 νέα ^ή[λατα. Βαθαη- 
6όν δ[χως, ώς δείκνυσιν ή γλωσσολογία, λέξεις 
σχέσεις συνήθως δηλουσαι, καΐ ίδίως άντωνυριίαι 
άτ^οβάλλουσιν ίνα φθόγγον [ΐ,ετά τόν άλλον διά 
την σπουδήν του ανθρωπίνου πνεύ[ΐ.ατος πρλς 
άπλουστέραν καΐ ^/ηλαφητοτέραν ίκφρασιν τών 
{δεών, ώστε άποβαλλοριένου έν2)ς |ΐ.έρους τών 
φθόγγων πίπτει είς λήθην καΐ ή αρχαία ση- 
(ΐ,ασία της λέξεως, γενο|ΐ.ένη απλούς φθόγγος 
σχέσιν τινά ση[ΐ.αίνων. Έκ του {νδογεο(λανικου 
αρχικού τύπου ανήκοντος ίτι είς τήν οευτέραν 
βαθ[χ.ΐδα της αναπτύξεως 1)1ΐαΓ4-Πΐαΐηί, δπερ 
κατά λέξιν ση[ΐ.αίνει φέρω-έ[ΐ.ε-έγώ, γίνεται τΐ 
έλλ. φέρο[λα-|Λΐ καΐ δι' αποβολής του τελευταίου 

Εφέρθ|λα-ι φέρο[χαι. Έκ του αρχικού τύπου 
^ ΙΐαΓίΙ-ΐηα-δί, δπερ κατά λέξιν φέρω-έγώ-σύ^ 



32 



Ο ΕΝ Κ/Ο. ΕλΑ^βΝ, ΦΙΑ,ΟλΟΓί&ΟΣ 5νΑΑ.ΟΓθί 



γίνεται τ}> £λλ. φέρο-|ΐχ-ς, φέρΰ(Λεν, ως. τ}> λατ. 
ίβΓΙΐηαδ, νβΐΐίΐηα»• έκ του αρχικού τύπου 
1)1ΐαΓ&-ΐ2ΐ-δί κατά λέξιν <ρέρεις-σύ-σύ γίνεται 
φέρε-τε, λατ. ίθΓΐίδ. 

Έ άρχη της συστολές, καΐ παρα[λορφωσεως 
των συνήθ(ι>ς τάς σχέσεις δηλουσών, άρχίθεν 
οριως πληρτ) σΥ}[Λασίαν έχουσών λέξεων, καθιε- 
ροϊ, ώς ανωτέρω εϊπο(Λεν, την τρίτην, τίϊν κλι- 
τικών βαθ(Λί$α της γλωσσικής αναπτύξεως, 
ήτις Ιχει Ιτι την Ιόιότητα του τροποποιείν τί^ν 
ρίζαν της λέξεως εις ^λωσιν ταύτης ?1 εκεί- 
νης της σχέσεως. Ούτω γίνεται έκ του βάλλ-ω 
ί-βαλ-ον, βολ-η, βέλος" έκ του λείπω, ελειπον, 
λιπω, λέλοιπα, λοιπές. 

Οι γλωσσολόγοι καλουσιν την ϊσχνανσιν των 
αυτοτελών τούτο)ν λέξεων, αϊτινες κατ' άρχας 
έσι^ριαινον ιδέας πλήρεις, είς απλούς φθόγγους 
καταλι^ξεων φθογγικήν τελευτην, 9) φθογγολο- 
γικην παρακριην της γλώσσης. ΚαΙ 0[Λως αδί- 
κως ίίθελέ τις Θε6(>ρησει τδ φαινό|Αενον τούτο 
ώς έπισθοδρύ|λησιν της γλώσσης προς την κα- 
τάλληλον έκφρασιν της ιδέας. Τοιαύτη θεωρία 
αναιρείται ούχι ριόνον υπ6 της ιστορίας εκείνων 
των εθνών, ων αί γλώσσαι άνηκουσιν είς τάς 
κλιτικάς, δηλ. τάς φθογγικώς διεφθαρ[Α.ένας 
γλώσσας, (διότι αυτά ταύτα τά Ιθνη έγένο ν- 
το, καΐ διατελέσουσιν ώς φορεΤς του πολιτισρ(.ου, 
δηλ. της υψώσεως του άνθρωπου έκ κτηνώδους 
καταστάσεως είς έτέραν άξίαν του ανθρώπου, 
έφ* δσον ή ιστορία ανέρχεται ούχΙ ριόνον υπο 
του άνω δειχθέντος προορισρ,ου ττίς άνθρω- 
πότητος, του άποβαίνειν δηλονότι άπί) γε- 
νεάς εις γενεάν διανοητικώς καΐ ιξθικώς τε- 
λειοτέραν, άλλα καΐ ή υπέρ του εναντίου άπό- 
δειξις Ιγκειται έν τ?ί ουσί^^ί και τφ σκοπφ της 
γλώσσης αυτίίς. Τό 2νο(Λα πράγ[Αατός τίνος, τξ 
λέξις, δοθέν εΙς τ^ν ψυγην τρόπον δη τίνα ώς 
ση{Λ^ον αναγνωρίσεως οιά φυσικών ^ ηθικών, 
συνήθως όριως άπο τής ελευθέρας θελήσεως του 
άνβρώτΓου ανεξάρτητων αΙτίων, καΐ γινό|Αενον 
παραδεκτον ιίπ' αυτής είναι σύ[Λβολον, δπερ έφ' 
δσον τί) άρχικον αυτού φθογγικον σύστηρια ου- 
δε(^ιίαν υφίσταται [/.εταβολιΙ^ν, καΐ ι^ αρχική αυ- 
τού ση(Λασία διαγιγνώσκεται ίτι, εκφράζει [λό- 
νον £ν |ΐ.όνον κατ* έξοχ•)ΐν έντύπωσιν ποιούν γνώ- 
ρισ[Αα του ένο[χ.αστέου άντικεΐ(<.ένου' διά της 
βνο [λασίας δρ^ς του γνωρίσ{/.ατος τούτου φέρει 
είς τίιν ψυχ•})ν ί(/.ών ό.ϊόχΑτΐ(ον τδ άντικ8ί[Αβ- 
νον, ώς ή σφύρα, %τις ά[ΐ.έσως [λεν |Αΐκράν τίνα 
θέσιν του κώδωνος εγγίζει, ποιεί δ^^ως ίλό- 
κληρον τί»ν κώδωνα νά ίχή. Ούτω σανσ. ί έ- 
λέφας χαλιΚται άαηϋΏι 6 λέων Κβδίη* τ6 



Ιπρώτον ση(ΛαΙνει κατά λέξιν «άδοντας έχοντα», 
τι δεύτερον «τρίχας Ιχοντα.» Είναι άλλως πε- 
ρίεργον ποσάκις τυχαΧόν τι γνώρισ[ΐΛ δίδωιοι τ^ 
έίνο|ΐ.α είς έλόκληρα άντικεί|χ.ενα. Ενταύθα καΐ 
έν οίί^δίτ^οτε άλλη πόλει της Ευρώπης πο- 
ρευό(λενός τις πρδς τά βασιλικά ανάκτορα καΐ 
ειπών πορεύθ(ΐ.αι είς τά «κερο&{ΐ.ουργ8ΐο(», ήθελε 
[λείνει ακατάληπτος* έν Παρισίοις δ(Μ(>ς6 γάλ- 
λος ίζθελεν εννοήσει ά[ΐ.έσως, οτι πορ&ύβται είς 
τά ανάκτορα τών ΤαϋβΓίβδ, δπερ παράγεται 
έκ του Ιαίΐ έκ τοΟ λατ. Ιθ^αΐ» ση[λαίνοντος κέ- 
ρα[Λον' τούτο δε προέρχεται απλώς έκ τούτου,. 
δτι έν τ^ θέσει, δπου τανυν κ^νται τά ανάκτο- 
ρα της γαλλικής πρωτευούσης,^(χέχρι τοδ 1564 
ήσαν κερα[χουργεΐα. Έάν δ[ΐ.ως συστελλο^ιέναιν 
?) παρα(Αορφου(Λένων τών φθόγγων [λέντι ανεξή- 
γητος ή αρχαία αύτου σηρισία, φαίνεται τ4 
δνο(χ.α £νί>ς πράγ(/.ατος δτι δέν ίχει ούδε{χίαν 
έσωτερικην σχέσιν πρί)ς το πραγ|χ.α αύτ6, άλλ' 
ώς τυχαϊόν τι καΐ αύθαίρετον σύ(λπλεγ[ΐα φθόγ- 
γων, δπερ κατά συνθηκην συνοικούντων ανθρώ- 
πων ση|Ααίνει τοΟτο 5) έκεΙνο τλ πραγ{Λα' δ,τι 
ήΐλεΐς καλοΟ[Αεν ίχθύν καΐ οι γερρι-ανοϊ ίΐδοΐΐ, 
ήδόνατο, χωρίς νά παροικωλύτ) παντάπο&σι το5ς 
σκοπούς του πνεύ{ΐ.ατος, νά καλήται Ιορβ, % 
γαλλ. ροίδδΟΠ, ?| ουγγρ. 1ΐ2ΐΙ .*Ε διαφορά {«- 
ταξυ τών φθογγικώς ζωσών καΐ τών νβκρών 
λεγο|Αένων γλωσσών συνίσταται εις τούτο, οτι 
λέξις τις τών πρώτων άνα|ΐ.ιρινι%σκει η[λ.ας δσον 
τό όυνατόν την ιδιότητα, ήτις προύχάλεσε τ-ίιν 
ση|Λασίαν ένος άντικειριένου, π. χ. ^ είρηριένη 
ένο[Λασία του έλέφαντος (^ί^ιI1ι^Π άνα[ΐ.ΐ{Ανι&σκει 
τους σπαρακτικούς δδόντας του έλέφαντος, (ΐια 
λέξις δ(Λως τών «κατά τους φθόγγους παρηκρια- 
κυιών γλωσσών» αναφέρει τύ δ^ο^ άντικεΙρΛ- 
νον είς την ψυχτάν. "Αλλως δέν πρέπει νά τη- 
στεύωαεν, δτι λαοί, τών 6ι?οίων ή γλώσσα έ- 
χει λέςεις διατηρούσας "ίδη σαφώς την άρχαίαν 
ση|/.ασίαν, Ιχουσι πλέον ή[Λών τύ γλωσσικ&ν 
αϊσθη(λα' καΐ είς αυτούς τύ 2νορ.α ενύς πράγ- 
(/.ατός είναι επίσης άδιάφορον, ώς και είς ήρι&ς, 
καΐ αύτοΙ παρατηρουσι ριόνον, ώς καΐ ι%(Α.ε1ς, το 
υπύ της λέξεως συ{ΐ.βολικώς δηλού(χενον πρ&γ- 
(Λα* άπόδειξις τούτου εΤναι ι!ί [ΐνημονευθεΐσα 
λέξις ΤυΐΙθΠβδ,. 

"Οπως γνώρισ|Λά τι 9) ίδιότης άντικεΐ[ΐ.ένου 
τινύς δέν δύναται νά γβίνΥϊ το σύαβολον του 
άντικεΐ(Λένου, είς & ιδιάζει, 'ΐ, έάν ηδη έγένετο, 
δέν δύναται νά (^^έν7) διά παντός, ούτω και & 
φθόγγος τής γλώσσης δέν δύναται νά γείνη δ 
είς τάς αίσθι^σεις υποπίπτων φορεύς της ιδέας, 
% νά ρ(.ένΐ(ΐ' ά(λφότ^α είναι θεράποντες τοδ άν« 



^ 



ΪΤΟΙΧΕΙΑ. ΓΑΩΣΣΟλΟΠΑΪ 



3§ 



6ρωπ{νου «ν€ύ|Α.ατ6ς ανεν άζιώσεων αύτοτ€λο(ίς 
χαΐ λαρχους β(ου. Ού^έλως λοιπόν θαυριαστόν, 
εάν τλ άνθρώπινον ιτνεΰρια βυνιδίν, ίτι ή (ΐονι- 
{&οποίΐ)Φΐς της άρχιχϋς στι^ιασίας λέξεως τίνος 
ιιναι τουλάχιστον περιττή, η δε διατηρησις 8- 
λων των τί)ν 97)μ.ασίαν ταύτην ένσαρχούντων 
φθόγγων είναι οχι [χόνον ρ.-}) άναγχαια, άλλα 
|^ι^ίλιστα χαι έπιβλαβι^ς, ώς άνωφελώς δαπανω- 
(ΐένου χρένου τε χαι 9ω[ΐ.ατιχής $υνά|ΐ.εως, λε- 
ιττυνει χαΐ ΐΓττπν{>ν χαθίστησι τί>ν βαρύν διερ- 
μηνέα των ί(Π][Λέραι ιρολλαπλασιαζομένων Ιδεών, 
αύτοΟ, αΐτινες πάντοτε έπΙ (ΐ.&λλον χαΐ |ΐ.&λλον 
αγωνίζονται Ινα άποσπασθ&σι τών αδρών εν- 
τυπώσεων. Ο&δέλως Οαι>[ΐ.αστ6ν, έάν 6 γερ(ΐα- 
ν{»ς πολλας λέξεις χρένον, χαΐ δύναρν του 
Φτηθους απαιτούσας χατέστησε βραχυτέρας χαΐ 
Ι&αλαχωτέρας, οίον τλ άρχααον <Ζ&α1)6Γαη» 
εΙς τλ έλαφρότερον Ζ2ΐΙΐ1)ΓβΓ, τΙ> άρχ. γ*ρ|χα- 
νυών βοΐίιιΐΐνβΐίΐΐ εις ίθ^ΐίοΐΐ, δίπρίΐοδ εΙς 

6γ1>Ιο8, Γπαίιΐι&ΐοδ εις ηιοΐιΐοδ, ιιιη1)ϊδ1αη- 
άίϊύ ύς υπίδίδηά, ίαΓίοΓβηίδδβ ε{ς Υθγ- 

ΙϋδΙ, ΜΤβΓ&ΙΙί ε{ς \νΘΐΙ, χτλ. χτλ. χτλ. Δέν 
ιΐναι χαΐ άπίθανον χΐ να παραδεχθώ|Αεν, 8τι 
(ατ^ αιώνας αι νυν χλιτιχαΐ γλώσσαι -ϋΟελον 
έχβύάζει δλας τάς {δέας αυτών δια [ΐονοσυλ- 
λάβων λέξεων, χαΐ ηθελον διαχρίνεσθαι τών 
(ΐονοσυλλάβων γλωσσών, ων ποοε[ΐ.νηαονεύσα- 
(ΐεν, (ΐ,ένον δτι αι |χονοσύλλαβοι λέξεις τών 
λλιτιχών γλωσσών ίβελον Ιχει πολύ βαβύτε- 
ρον χαΐ πνευ[ΐ.ατιχώτερον τ& περιεχ6[ΐ.ενον, δτ)λ. 
ϋθελον έχφράζει πολύ χαθαρωτέρας, βαθυτέρας 
χαΐ περιεχτιχωτέρας Ιδέας, διά δε διαφέρων 
φθόγγων τϋς χλίσεως χαΐ τών τύπων ίίθελον 
φέρει ζω'}}ν χαΐ χίνχσιν χαΐ είς τύ περίπλεγμα 
τών λέξεων, χαΐ νί άποδίδωσι τάς λεπτοτάτας 
«χέσεις τών ιδεών πρύς άλλι&λας. Ή άγγλικί) 
γλώσσα φαίνεται έγγίζουσα εις τίιν περίοδον ταύ- 
την' διύτι Ιν αυτ^ υπάρχει -ίδη |ι^γας άριθ(ΐ.&ς 
ρνοσυλλάβων λέξεων, αΐτινες πλίιν τούτου Ι- 
χουσιν Ιτι τίιν ιδιότητα, δτι αϊ αύταΙ χαΐ χατά 
τλν αύτύν τύπον χαι διά τών αυτών φθόγγων εΤ- 
ναι ούσιας-ιχά, επίθετα, ρη[ΐατα, 2πιρ^ι^[Λατα.π.χ. 
η λέξις άαΐηρ ση{λα(νει υγρί^ν (έπίθ.), ύγρασίαν 
(ούσ.). Ιο άαΐηρ υγραίνω (^ίί|λα). "Ετι δε πλεΐ- 
ςαι υπάρχουσι λέξεις, αΐτινες γράφονται ριέν εισέ- 
τι δισύλλαβοι, προφέρονται δ[ΐ.ως [χονοσύλλαβοι. 
Έχ τών (ΐέχρι τούδε γνωστών γενο[&ένων 
γλωσσών χατά τήν άναπτυχθεΐσαν ίδη τριττίιν 
οιαίρεσιν τών γλωσσών άν^χουσιν 

ά) ε!ς τάς αοτοσυΜΙάβους γλώσσας 
\) ή σινιχ4, ^τις έν τούτοις χλίνει ϋδη 
^ρ^ την δβυτέραν βαθ{χ{δα τϋς αναπτύξεως* | 

(ΒΑΑΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΣ. ΤΟΜΟΣ 



2) αί γλώσσαι τών πέραν του Γάγγου 
οίχούντων λαών, χαΐ 

3) αί γλώσσαι τών θιβετανιχων λαών. 
β') εις τα^ συγχοΑ.Ιητιχάς γλώσσας άνη- 

χουσι πλέον τών δύο τρίτων τών γν(ί>στών 
γλωσσών, έν αίς ή ούγγριχη, τουρχιχιπ, μ,ογγο- 
λιχη, φιννιχη χλπ. 

γ') ε{ς δέ τάς χΜτίχάζ γλώσσας άνι^χουσιν 

1) αϊ {νδογερ[ΐ.ανιχαί, περί ων χατωτέρω 
έχτενέστερος γενίσεται λύγος* 

2) α{ σηρ-ΐτιχαί, δηλονότι ή άραβιχι^, χαλ- 
δαίχιΐ), συριαχιί, έβραΐχ^, φοινιχιχη, χαρχηδο- 
νιχΊ^• 

ΚαΙ {(ίως γλώσσαι άνι&χουσαι εΙς |ΐ.(αν % τ})ν 
άλλην τίς τριττϋς ταύτης διαιρέσεως δέν Τ^αν- 
ται έπΙ τϋς αύτϋς βαθ^&ίδος τ^ΐς αναπτύξεως* 
έξ εναντίας, ένώ ι$ (ΐ.ία ίσως ΐσταται ε{ς την 
χατωτέραν βαΟ[Λίδα, ι$ έτερα προώδευσεν ίχα- 
νώς έν τΙΙ αναπτύξει αΰτϋς, χαΐ προσεγγίζει τ5^ 
επο[ΑένΊ|) βαθ(ΐ.ίδι. Επίσης γλωσσά τις τϊς χα(- 
τωτέρας βαθ[λίδος Ιχει τύπους λέξεων, προτά- 
σεις [ΐ,άλιστα τίίς έττοι^ένης περιόδου, % γλωσ- 
σά τις τίς τρίτης περιόδου Ιχει τύπους τής 
δευτέρας )| πρώτης. Ούτως ι( σινιχί) χαθ* δλου 
(Λέν ΐσταται έν τ^ χατωτάτη βαθριίδι τίς 

ίλωσσιχης αναπτύξεως, χαΐ έν τούτοις έν ταΐς 
ιαλέχτοις αυτής παρέχει αρχάς χαΐ Ιχνη τής 
συγχολλι^σεως, τής δευτέρας περιόδου* έττίσης 
χαΐ ή τουρχιΧΊ^, ϋίτις χαίτοι χαθόλου Ισταται 
έπΙ τ^ΐς δευτέρας βαθ(ΐίδος, παρεδέξατο δ|Αως 
ϋδη πολλάς ίδιότητας τών χλιτιχών γλωσσών. 
Κατά τά ε2ρη|ΐένα δλν πρέπει νά έχπληττώ- 
[ΐεθα πλέον, έάν οι γλωσσολόγοι έπΙ τ5^ βάσει 
τών φαινομένων τούτων χαΐ τών άτροτελεσμά*- 
των, τών έξαχθέντων 2χ τϋς είδιχϋς αναλύσεως 
τών {νδογερ[ΐχνιχών γλωσσών, βεβαιουσιν, 8τι 
γλώσσαι άνηχουσαι ίοη εις τάς συγχολλητιχάς 
τΐσαν πρότερον [ΐονοσύλλαβοι, αϊ δέ νΟν χλιτιχαΙ 
ήσαν πρότερον συγχολλητιχαί, πολύ δέ άρχαιό- 
τερον ήσαν |ΐ.ονοσύλλαβοι, όπως ϊσως καί π&ς 
άνθρωπος άπί) της παιδικής αύτου ηλικίας [ΐέ- 
χρι της ένηλικιώσεως διέρχεται τάς τρεις αύ- 
τάς βαΟιχίδας της γλωσσικής [λορφώσεως, καί 
τοι περιστοιχιζό[Αενος υπο τών περί αύτύν κλι- 
τικίιν γλώσσαν λαλούντων. 

Γλωσσολόγοι δέ τίνες τέλος δοξάζουσιν, δτι 
αϊ {νδογερ[ΐ.ανικαΙ καΐ σηρτιχαΐ γλώσσαι ά- 
πέρΙ^ευσαν άπύ [χιας πρωτογενέθλου γλώσσης* 
ή δοξασία αυτή Ιχει πολλούς τούς άντιδοξοΟν- 
τας, στηριζθ[λένους κυρίως έπΙ τών έξϋς* 

ά) αί ση(χιτιχαΙ γλώσσαι έν τ^^ άρχαιοτά" 
τη αυτών μορφ^ δέν Ιχουσι ^Ιζαν τελύκν^ 2ις 



34 



Ο ΕΝ Κ/Π; ΕΛ.Α.ΗΝ. ΦΙΑ0Α0Γ1Κ0Σ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



ίν$ογερ[λανιχαί, άλλα ρίζο^ν συγ)ςεψ.έν3(>ν •έν; τφ 
άρο^ιχφ «ϋτης τύπίΕ^ (χόνον έ*Λ (7υ;χφώνων, ε2ς 
^.ζ.ή.25ϊρθίΐ.5.τάίίνι.ένος φωντάεντος $ί^ωσιν εις την 
. Ι^έαν τϋς ρίζης. ώρισρ.ένΎΐν τινά σχέσιν' π. χ. 
ή ρ(ζα .τοδ. ε^ρ, Ο,ΒΐΙ^ιΙ είναι φλ (κτείνειν). εξ 
εναντίας ή ρίζα του ελλ. λείπω, ελειπον, Ελι- 
πον, λέλοιπα, λοιπός είναι ^^7^^ ουχί δε ώς του 
έβρ. λπ. 

β') ή ρίζα των <πΐ[χιτ»ςων γλωσσών δύνα- 
ται έν ανάγκη να δεχθη δλα τα δυνατά φω- 
ντίεντα, ουχί δε καΐ η των ίνδογερ[χανικών, αΐ- 
τινες δέχονται το πολύ τριττην των φωνηέν- 
των βαθ^ιαίαν διάσχισιν' π. χ. βάλλω, βέλος, 
βολή. βηάβ, ίαηά, §βίαηάβη• ούχΙ δριως ώς 

ή έβραίκη ΙΛ, Ιαί), αΛ, Ιθία, ?ι Ιαρ, Ιύρ, 

Ιοαρ, Ιο ρ, κτλ. 

γ') ένω ή εκλογή των φ<ιΐνηέντων εν ταΐς 
9η[λΐτικαΐς γλώσσαις είναι απεριόριστος, πα- 
ραδ4ζ(ι^)ςν 5^4 ιφ^φωνα. είνε λίαν περιωρισ[λένα. 
έκαστη, ρίζα φίγ^εί^ται έκ τριών συ[λφώνων, ώς 
ηΙΙ, ΙνΙΙ (γράφειν), (11)Γ λαλεΧν, κτλ. Έν ταΤς 
!νδογερ[ΐ.ανικαΧς έζ εναντίας ο σχη[Λατισριί)ζ της 
ρίζης [λονοσυλλάβου πάντοτε ούσης βαί-νει- λίαν 
ελευθέρως* π. χ. ΐ, ίέναι' Β,ά, ίδειν, έσθίειν' 
άΒ, δα, δο, διδόναι, κτλ. 

δ') αί ση{λΐτικα1 γλώσσαι ςίσΐ πενιχραΐ κατά 
ταύς γρα[ΐ.[Λατικούς τύπους, Ιχουσα* ίχόνον τρεΙς 
πτώσεις, όύο χρονικούς τύπους, αί όέ ίνδογερ- 
(/.ανικαΐ έζ εναντίας επτά πτώσεις και τουλά- 
χιστον πέντε χρόνους. 



β') Περί των Ινδογερριανιχών γλωσσών (*). 

. ,-ΚοΛαΓ. άνωττέ^ βίργκτ», «ίναι κϊδύνατρν νά 
.•π«ρρ«^%χθώρεν /ττρω^γέν&θ^όν . τινα,γλώσσαν, 

-ί^Μ, 3[υασα*.,αν. λΡνΐΡ«ίί ^π4ρ?«^*>?% ρ/αΧλον. δε 
έγένοντο πλίίους αρχέγονοι, γλώσσαι, ώς άττο- 
δεικνύ^ται £κ της συγκρίσεως τών •?ίδη ζωσών 
γλωσσών της υδρογείου σφαίρας. Πάσα δέ γλώσ- 
σα έχει τύν βίον ?ι την Ιστορίαν αυτής, διότι, 
ευθύς εξ αρχής δεν εδόθη τω άνθρώπω συντε- 
τελεσ(Αένη, άλλ' έδηρ,ιουργηθη υπ' αύτου βαθίχη- 
δόν. Ό δε βίος της γλώσσης διαιρείται είς δύο 
κυριωτέρας περιόδους' 

ά) τ))ν της άταηζύζεως της γΑώσσης^ καθ' 



(*) Πρβλ. Α. δοΜβίοΙιβΓ'δΟοιτιρβηίΙΐϋηι άβΓ νβΓ- 
Ρ;ΐ6ΐε1ΐ6η(1βη 0Γαιη[η2ΐ(ί1( άβΓ ίηάορ^βπη&ηίδοΐιβη 
δρπιοΐιβη, βΙβααΠ&ββ, \νβίωαΓ, 1871. 



Λη,' η. γλώσσα/ΐΜςΙ' «ύτίι .ί; .άπΑουβτάίηί;'.έ•^έ- 
νετο βαθ{ΐ.ηδόν'^ δλρι • οι ..τελειότεροι: τ»5πτ)ΐ :«ύ- 
τής• παρίχθησοον -^ απλούστερων^ χΑ τώ*-* συγ- 
κολλητικών λ; χ. γλωσσών, έκ.^των τών- {μονο- 
συλλάβων, οί δί τών κλιτικών έκ τών τών συγ- 
κολλητικών" αυτή είναι ή ηροϊστοζαχ^ ηιρίοΰος, 
β') την της τζαραχμης αύτης κατά τε τους 
φθόγγους καΐ τους τύπους, δπου, και ουκ ολί- 
γαι [Αεταβολαι έγένοντο εΙς την ση|/.ασίαν χαΐ 
την σύνταξιν* και αυτή είναι ή ,ίστοριχη Λίρ/ο- 
όος. Ή [Λετάβασις άπύ της [ΐιάς είς την Ιτέ^αν 
έγένετο βαθ{ληδόν. Κύριον θέ[χ.α της• γλωσσο- 
λογίας είναι ί έρευνα καΐ έζηγησις τών τόμίύΥ^ 
καθ' ους αι γλώσσαΐ' κατά τον βίον . αυτών ψι- 
τεβληθησάν, διότι άνευ της γνώσεως τών νί- 
[/.ων τούτων δεν δυνά{λεθα νά έννοησω[ΐ.εν του; 
τύπους τών προσιτών ίι^ΐν, και [χάλιστα τών 
ζωσών ετι, γλωσσών. 

Ένεκα της διαφόρου αναπτύξεως καΐ είς διά- 
φορα ση[χεΤα ρας καΐ της αύτης γλώσσης διαι- 
ρείται ή αύτη γλώσσα κατά την δ^υτέραν αυ- 
τής περίοδον, ης ή άρχη επίσης κείται προ τι; 
ιστορικής παραδόσεως, είς πολλάς γ.Ιώσσας^ 
ΰκυ^χνονς και ίόιώμαζ^ •&περ δύναται νά έ- 
παναληφθτι πολλάκις. Έ παραλλαγί» κοΛ διιί- 
ρεσις αυτή. τών γλωσσών κατά τδν βίον αυτών 
έγένετο βαθριηδύν καΐ κατά ριακρας περιόδους. 
Αι γλώσσαι, αΐτινες άρ,έσως παρήχθησαν ίχ 
της αρχεγόνου γλώσσης καλούνται πρωτογίπΐζ 
γΛ&σσαι (0ΓαηάδρΓαβ1ΐβη),;έχάβίηϊδναύτών 
παρηλλάγη σχεδόν, καΐ διτ^ρέθη είς ρΐύσσοζ^ 
έκαστη δέ τούτων πάλιν είς διαΜχζους^ αύται 
δέ είς ιδιώματα. Αί έκ [Λΐ&ς αρχεγόνου γλώσ- 
σης παραχθεΐσαι άποτελουσιν δ|χ.ου [/.ίαν τ'-^ωίτ- 
σιχί\τ όμοψυΜαν^ \ γΑωσσιχόγ σζέΜχος διαι- 
ραό^ενον άύθκ ύ^ ψ^ωσσιχάς οίχ^ψεηίας•^ι 

Κατά; ταΰτα-' λοιπόν £τίβ7•ερ/ίατ£«α2 Τ•^^ 
<5αι καλούνται σειρά τις ?ι σύ[Λπλεγ[ί.α γλωσ- 
σών της ΆσΙας καΐ Ευρώπης, αΐτινες τοσούτον 
συ[Λφωνοΰσι πρύς άλλτϋλας, και διαφέρουσιν άλ- 
λων γλωσσών, ώστε προδήλως καταφαίνεται ί 
έκ (Λίας αρχεγόνου γλώσσης καταγωγή αυτών. 
Έντος αυτών πάλιν τών Ινδογερ[ΐ.ανικών γλωσ- 
σών φαίνονται γλώσσαι τίνες, γείτονες γεωγρα- 
φικώς συγγενέστεραι προς άλλ^ίλας. Ουτώ οέ η 
ίνδογερ[Αανικ')) γλωσσική δ|ΑοφυλΙα διαιρείται 
είς τρία συ[χπλέγ[ΐ.ατα ί| τ[/.η[χ.ατα' 

ά) Το άσιατιχόιτ η άριον τ[λη[Λα, συγκεΐ(Αε- 
νον έκ της Ι^ύιχης χαΐ έρανίχής οικογενείας, 
λίαν συγγενών προς άλληλας. ^Αρχαιότατη χαι 
πρωτογενής γλώσσα της ινδικής οικογενείας» 



- ' -^-^ 8»». 



ΣΤΟΙΧΒΙΑ. ΓΑΩΣΣΟλΟΓΙΑΣ 



35 



χλΙ άρχαιοτάττο γνωστί) τών {νΧογερ[λανικδν 
γλ6χτ<ί©ν |ν γένει είνα»/ τζ αρχαία Ι^διχη^ ή 
γλώσ^5^ των .άρχ^•.οτ4τ•ώνν]ΐ.θρών τών Βε8ών, 
^ραδύτερον Χέ, έν άπλοικχτέροις τύττοι.ς καΐ 
χίίτά τιγάίς κανόνας ^ς γραπτή γλώσσα απέ- 
ναντι των διαλέχτων του λάου, σανσκρίτη λε- 
γοαέντι. Την πρωτογενή γλώσσαν της έρανιχης 
οίχογενεΐας δεν γνωρΙζο[/.εν' αί άρχαιόταται 
καΐ |^^χρις ή(Αών διασωθεΐσαι γλώσσαι είναι τί) 
βαχΐγιαί^ί^ ^ γΛωσσα ?| ζετδιχη καΐ ή άρχαΐα 
,ΐΐρσιχή^ ή γλώσ<Γζ των σφηνοειδών επιγραφών 
τώγ *Αχαΐ[Αενιδών. Εις την οιχογένειαν ταύτην 
άνηχει χαΐ ί^ άρ^ιεηχή^ ^ν γινώσχο[χεν έχ νεω- 
τέρων χρόνων, και ήτις ,ένωρίς άπεσχίσθη της 
έρανιχης πρωτογενούς γλώσσης. 

ο) τ6 της τοτιοδυτιχης Εϋρωηης ταΓψα^ 
φ^γκεί[x.ενον έκ της έΛΛηηχης^ εΙς ί,ν ανήκει 
χαΐ ή μ.όνον έν [/.εταγενεστέροις γλωσσικοις τύ- 
ι:οις δ&ατηρηθεΐσα άΜαηχή^ εκ της ιτα•4ίχής 
(ή; οί αρχαιότατοι γνωστοί τύποι της οικογε- 
νείας ταύτης είναι ή Αατιγιχη^ ιδίως δ^^ιως έν- 
λαφέρουσα τ^} γλωσσολογία εΤναι ή αρχαία λα- 
τινική πρ& της εισαγωγής τίς υπο την έλληνι- 
χην έπίδρασιν [λορφωθείσης γραπτής γλώσσης, 
!τι ή ό^φριχη καΐ όσχιχ^ι)^ καΐ της χύζίχηζ (ή 
τά ριάλιστα καλώς διατηρηθείσα, καί τοι 'ίδη 
λίαν διαλελυρ.ένη, γλώσσα της κελτικές οικο- 
γενείας είναι ή αρχαία ιριχη ?ι ιρΛανδίχη^ άπο 
της Ζ'. περίπου έκατονταετηρίδος ψ. Χ. προς- 
ιτη). Ή ιταλική καΐ κέλτικη είναι πρδς άλ- 
ληλας ^μοιότεραι % πρδς την ελληνικην. 
- γ') τ}> τΊ^'^ βορείου Εύρώχης χμημα^ σ'^γ- 
χείαενον εκ της σ^αδιχης οικογενείας [/.ετά της 
(Γ)γγενε^τάτης Λιθουαηχης της καΐ σπουδαιό- 
τατης, και έκ της άπώτερον ά[χφοτέρων κεΐ[Λέ- 
νης γερμαηχής. Αρχαιότατος τύπος του τ(/.ττί- 
(ί,ατ^ς τούτου εΤνάι ή ί^γ%[%. βουΛγάρίχ^ι (αρ- 
χαία έκκλησιοίστικη σλαοικιΑ,• γνώστη ηδη έκ 
χειρογράφων της ΙΑ' έκατ6νταετηρίδος\ ή ^ι•^ 
θοΰαηχη (και (λάλιστα ή καθαρά Μβοναηχή^ 
ή νόηοζ Μΰαυαηχή και ή ττρωσσιχη Αιβυνα- 
Υίχτί) καίτοι άπο τριών εκατονταετηρίδων προς- 
ιτη, ούχ ήττον δ[χως φυλάττουσα την πα- 
ναρχαίαν τών φθόγγων βαθρδα, και ή γοτθική 
έχ της Α' εκατ. [ΐ. Χ. Πρδς τη γοτθική έκλα[/.- 
βάνεται ώς αρχαιότατος άντιπρόσο>πος της 
γεραανικί^ς καΐ τής βορείου ?ι σκανδιναυίκης ή 
αρχαία καθαρά γερμαηχή (α1ΐ1ΐΟθ1ΐ(1βαΙδθΙΐ), 
χχΐ ή αρχαία (ίόρειος η σχανδιγαυική^ (δΐΐΐ- 
ηΟΓάίβοΙΐ), οσάκις περιέχουσιν αρχαιότερους 
τύπους η ή γοτθική. 
ΆρχαΧκώτερον καΐ τη άρχεγόνφ γλώσστϊ πι- 



στότερον ώς πρδς,τούς φθόγγους καΐ την κα- 
τασκευήν της γλώσσης διέρίεινε τί> ασιατικών 
τ][χη[/.α; "'ΐΌύτου 03 ή αρχαία- ινδική γλώσσα ••ίι ή 
σανσκρίτη• Έφεξης δέ διετηρησε την δριοιότητα 
πρί>ς τήν άρχέγονον (χητέρα^ γλώσσαν, βλιγω- 
τέροι^ς^δίλλον ιδι^οντας τύπους σχόν,;τί>•<ϊ1ίς,' 
νοτ(ο)> Εύρώττης- τ|Αη[Λα, τούτου δε έςοαρέτως ή 
ελληνική γλώσσα διεφύλαξε πιστότατα τον 
άρχαιον χαρακτήρα. Τελευταϊον τ6 τϋς βο- 
ρείου Ευρώπης τ[χη[/.α, δπερ καθόλου άνεπτύ- 
χθη [χαλλον ίδιότροπον καΐ [ΐαλλον της αρχε- 
γόνου γλώσσης άφιστά|Λενον. 

Συνδυάζοντες τα ανωτέρω περί της συγγε- 
νείας τών {νδογερριανικών γλ6)σσών προς άλ- 
λήλας συ[χπεραίνο[χ.εν περί του τρόπου της έν 
τοΤς προΧς-ορικοΤς χρόνοις διασχίσεως αυτών τα 
έξης. 

Ή άρχίγοτος ίνύογερμαΥίκη γ^ώσσα διε- 
σχίσθη κατ' άρχας εις δύο (ΐέρη διακρινό[Λενα 
άπ' αλλήλων δια τήν άνισον άνάπτυζιν αυτών 
εις τα διάφορα αυτών (χ.έρη, δηλ. ε?ς τί) σΛαΒοτ 
γερμαηκόν^ εις τήν γλώσσαν δηλί, ήτις βρα- 
δύτερον διηρέθη εΙς γερμχηκηγ καΐ σΑαβοΆΐ" 
€οΌαηχήγ, Είτα δ λιπό[/.ενος κορ[ΐ.ί)ς αύτίίς, 6 
άριο''ε^^ηγΟ''ΐτα^Ο'xε^τ^xό^^ διγιρέθη είς έΑΑη• 
γο-ϊζαΛο-κεΛτικόγ καΐ άριογ^ έξ ών δ πρώτος 
διεσχίσθη βραδύτερον εις τήν έΛΛηγιχηγ καΐ 
άΑβαηκηγ γλώσσαν, και τήν ΙταΛο-χεΛτικηγ^ 
δ δε δεύτερος διετέλεσεν άπο πολύ άδιάσχις•ος' 
βραδύτερον διεσχίσθησαν αύθις δ σλαβολιθουα- 
νικός, δ άριος (ίνδο-ερανικ6ς) και δ Ι'ταλο-κελ- 
τικός. Πιθανώς συνέστησαν έν ταΐς διαιρέσεσι 
καΐ 6ιασχίσεσι ταύταις περισσότεραι γλώσσαι, 
ή δσαι φαίνονται σή[/.ερον, διότι πολλαΐ ίνδο- 
γερ[Λανικαι γλώσσαι τω χρόνφ έσβέσθησαν. 

Τα άνατολικώτερον οίκουντα ίνδογερριανικά 
έθνη διετή ρήσαν τήν γλώσσαν αυτών ρ,αλλον 
άρχαιότροπον ή τα δυτικώτερον, [/.εταβαλ'όντα 
αυτήν πλέον εκείνων. Έκ τούτου* καΐ'^ξ• άλλων 
έτι 2πεταΐ, δτι οι σλαβόγ6ρ[Αανικρι (λέτήνά- 
στευσαν το πρώτον προς δυσ[Λάς, τούτοις ή- 
κολούθησαν οι "Ελληνες, ΊταλοΙ καΐ Κελτοί. 
Έκ τών [Λεινάντων Αρίων οί ΊνδοΙ έτράπησαν 
πρί)ς τα νοτιοανατολικά, οί Έρανοι έζηπλώθη- 
σαν προς τα νοτιοδυτικά. Ή δε πατρίς του πα- 
νάρχαιου ίνδογερ[/.ανικου έθνους ζητητέα κατά 
ταύτα είς τα οροπέδια της κεντρικής Ασίας, 
έν τ•^ Βακτρικη ή Άρί^ Χ^Ρ?• 

Μόνον περί τών 'Ινδών, οΤτινες τελευταίοι 
πάντων έκ του πατρίου εδάφους [Λετηνάστευ- 
σαν, γινώσκο[Λεν, δτι είς Ινδίας είσβαλόντες 
έζέβαλον τών εδρών αυτών ξενικόν τι έθνος, έκ 



36 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΛΗΝ. ΦΙλΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥλΑΟΓΟΣ 



τ4ς γλώαβιις τοΟ &ΐ6θ(ου ιτοίρέλοκβον ίχανα »(ς 
τΐ}ν {^{«ν «&τών γλωσβαν. *Ό{ΐ.οι6ν τι συνέβη 
ιηθανΑς χαΐ ιταρα ιΐΌλλοΙς τών {νδογιρ{ΐ.«νιχών 
έθνΑν. Την άρχαιοτάτην διαίρεσιν της άρχε- 
γίνου {νδογβρ[&ανιχης γλώσσης (^ΐ'έχρι της συ- 
στάσεως τών ίχ ταύτης παραχθεισών συγγε- 
νών ιτρωτογεν&ν γλωσσών ι^αρέστησεν εναργέ- 



στεροι 6 Α. δοΙιΙβίοΙιβΓ (Οοπιρβπίϋαπι άβΓ 

ΥβΓ^. χτλ. 3ΐβ ααίΐ δ. 9) ίια τοΟ γλωσσολο- 
γιχοΟ δένδρουι εν ^ τλ (ΐιέν (ΐ,ηχος τών γρα(<ι- 
(ιών ση(ΐ.α1νει τ^ν Κιάρχειαν, ΐ δέ άπ* άλλι^λων 
άπέστασις αΟτών τ^ν βαθ{ΐ.6ν τϋς συγγενείας, 
ούτως. 





ΙΜ40ΓΕΡ«>ΑΜΙΚΗ 

ΑΡΧΕΓΟΝΟΙ η^ΛΙΙ 



^^ ΒΙΙΑΗΝ0ΤΤΑΛ0Κ6ΛΤΙΚΜ <^ 




^<>>^>?> 0_ ΑΛ ΒΑΝΙΚΗ 



'Λι 



% 



'^Η 



^Ι^ΙΚΗ 




Τλ γλωσσοφυλετιχ&ν τοΟτο Χένίρον & ^• 1•ίρ- 
ρ6ΐΓ(«0ί6 δρΓΕοΙιβ» Ργο^γ&πιπι.... 1870) 
(ατεσχη|χάτισεν ως έζϋς, ίνα ριετα τ%ς συγγε- 
νιχϋς τών γλωσσών σχέσεως φαΐνηται δπωςόή- 



ποτε χαΐ ή γεωγραφιχ*}) θέσις τών χωρών, ίν 
αίς τά {νλ)γερριανιχά ίθνη {δια(τερον ε(ς {χ•ονί- 
(λους Ι&ρας εγκατέστησαν. 



•ί 



ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ 



37 




'^^'^'νΓΑΪνΗαϊ 




ΕΛΛΗΝΟΊΤΑΛΟΚΕΛΤΙΚΗ 




^νΓομβρικη 




ΛΡΜΕΝΙΚΗ 




ΑΡΧΙΚΗΧη 

ΡΑΑΡ1ΑΚΑΙ 
Η αρχέγονος 
ΙΤΝΙΔΟΓΕΡίνίΑ 
ΝΙΚΗ ΓΛαΐ. 

ΣΑ 



\ 



ΜΕΡΟΣ Β'. 

επίτομος ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ 
ΕΑΑ. ΚΑΙ ΑΑΤΙΝ. ΓΑΟΣΣΗΣ. 

Είναι 6(χολογού(ΐ.ενον, δτι γλώσσάν τίνα γρα- 
9θ|Αένην χαΐ φιλολογίαν ίχουσαν (χανθάνο|ΐεν 
οια τγίς γ^αμμαηχήζ, Γρα^μαζίχή Χέ είναι ή 
έπιστηιιονικτ) χατάληψις και παράστασις των 
φθόγγων, τύ^ων, τϋς ση[Λασίας τών λέξεων 
)ΐαι τών μερών αυτών, χα ι της χατασχευΐίς 
'ίών προτάσεων* συ^τόρ,ως δ* ειπείν, ί συστΊπρια- 
τιχη γνώσις γλώσσης τινός. Κατά ταύτα ή 
γρα[ΐρ.ατιχγι διαιρείται ά) εις φθογγοΛογίαν ί) 
φ(ΛνοΛογΙαγ έξετάζουσαν τους φθόγγους γλώσ- 
<πΐς τινός, δπόσοι εΤνεχαι ίποϊοι, και ίποίας (Λε- 
ταβολάς δπέςτοβ^αν, χαΐ οποίαν έπί&ρασιν εχου- 
^ν «ρ^ς αλλήλους* ψ) εις τυπικών % κλιτικών ίι 



μορφοΑογΙαν^ έζετάζουσαν τους τύπους τών 
λέζεων, άπ& τών απλών ^ιζών [λέγρι τών συν- 
θετωτάτων λέζεων, καΐ τάς (ΐεταοολάς αυτών, 
άς τώ /ρόν(^ υπέστησαν* γ) είς αημοΌίοΛογιαν 
τών λέςεων, έζετάζουσαν την ση[ΐ.ασ(αν έκάςτπς 
λέζεως καΐ την λειτουργίαν αύτίίς εν τω λόγω 
και Χ) εις σύγταζιγ 9ι συνταχτιχογ, 

Έάν ή γρα[/.ματικη εχγ» άντικεί[λενον την 
γλώσσαν έν γένει, καλείται γεηχη γράμμα^ 
ζίχη έάν δε ώρισ[ΐ.ένην τινά γλώσσαν, ί) σύμ.^ 
πλεγι^α γλωσσών, €ίύιχη γραμματιχή. Ή γρα|Λ' 
|Λατικη θεωρεί την γλώσσαν ώς έπΙ τό πλεΤ^ον 
ως τι γενό|λενον καΐ άπηρτισ|ΐ.ένον, έρευν^ καΐ 
παρίστησι τί>ν βίον της γλώσσης, καθ* ο&ς νό- 
πους έαορφώθη* δώ καλείται ίσνοριχη τρομ'* 
ματιχη. Έ γρα|ΐ.|λατικη λοιπόν τών Ινδογερ- 
(Λανικών γλωσσών, {δία δέ της ελληνικές καΐ 
λατινικής γλώσσης είναι €ΐόιχίΐ ίστορίχή γραμ'^ 
μαηχή^ θεωρούσα τάς γλώσσας ταύτας ώς ά** 



38 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΤΑ0Α0Γ1Ι105 ίΫλΑΟΓΟΣ 



πχρτισμένας, καΐ εξηγούσα την χρονολογιχί)ν 
αυτών άνάπτυζιν χαΐ χατάστασιν. 

Έν τοΙς έφεξίΐς βραχέως 77ραγρ!.ατευ6|λενοι 
την συγχριτιχην γρα[χ.(χ.ατιχην της έλλ. χαΐ 
λατιν. γλώσσης θέλθ|λεν συγχρίνει ά[Λφοτέρας 
πάντοτε προς τε την αρχέγονο ν ίνΧογερ(ΐ.ανι- 
χην (λητέρχ γλώσσαν, την (ΐ,η περισωθεΤσαν 
[ΐ.ίν, αλλ* 6χ των εις πάσας τάς έζ αύτϋς πα- 
ραχθε(σας γλώσσας χοινών άναπαριστα[/.ένην, 
{τι δέ πρλς την πρεσβυτέραν πασών αδελφών 
την σανσχρίτην, ίν Χ* άνάγχη χαΐ πρδς τάς 
λόίπας συγγενείς αυταΤς γλώσσας. Κατά Χέ 
την ανωτέρω τϋς γρα[Α(Αατιχης λα(ρεσιν άρ- 
χ6[ΐ.εθα άτΛ τϋς φΟογγολογίας. 

ΚΕΦΑ.Α.Α.ΙΟΝ Α'. 

ΦΘΟΓΓΟΑΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΑΑΗΝΙΚΗΣ ΚΑΙ 
ΑΑΤΙΝΙΚΗΣ ΓΑΟΣΣΗΣ. 

Ή γλώσσα σύγχειται έχ λέξεων, αί δΐ λέ- 



ξεις αναλύονται εΙς ψθόγγοΌζ \ ψωτΑς^ ί ίε 
περί τών φθίγγων χαι τών σχέσεων των |χεταβο- 
λών αυτών θεωρία χαλείται φθσγγπΛαγΙα \ 
φωνο.ίογια. Οι φθόγγοι διαιρούνται εΙς δύο' ά) 
ψωνηενταζ^ \ φωνήεντα, χαΐ β') σύμφωνους, \ 
σύμφωτα. ΚχΙ φωνιήεντα αέν χαλουνται αΙ φω- 
να(, αΐτινες [λόναι είσΐν εντελώς άχουσται άνευ 
της βοηθείας τών συ[χ.φώνων' σύ[Λφωνα δε αΐ 
φωναί, αΐτινες ριόναι δεν άποτελουσι τελείαν 
φ6)νην άνευ της [ΐ,ετά τών φωνηέντων συ[ΐ.πλο- 
χ^ς αυτών. 

Οί φθόγγοι τής Ι^Λογε^μαηχη€ άργΒγόνοο 
γ^ώσσης^ έξ ών οί τών διαφ6ρο)ν ίνδογερ[ΐ.ανι- 
χών γλωσσών παρήχθησαν χατά τους νί[ΐ.ους 
τών εις τδν βίον τών γλωσσών φθογγιχών (ΐε- 
ταβολών, χαΐ εις οΰς αΐ τών άλλων γλωσσών 
ως εις χοινην πηγίιν αναφέρονται, εΤναι οί έξίς' 





Σύμφωνα. 




{ 


Ι^ωνήβντα• 


άχαριαίΛ <^νηχή 




ψιλά δασέα συριστιχά Ι^^ινα Γ χαΐ 1 φΟόγ. 




άφων. ήμ(φ. ή[χ(φ. 
ο6ραν. 1$: ' ^ %1ί 


άφωνα ήμ(φ 


. άφωνα 4μ(φωνα 




αα Αα 


&περω'£χ. 






1 


αί ά1 


γλωσσ. 

ίδοντ. ι ά άΐι 


δ 


η Γ 




αα έΐι 


χιιλεόφ. ρ 1) 1)11 


V 


πι 


α 





Βίς' άρχαιοτίίραν περίοδον τίίς ίνδογε^μανι- 1 
χίς γλώσσης Ιλειίυον τά τρία δασέά-^ΐΐ, (11ΐ, 
1)11 χαΙ αΐ μβτά τοΟ Α δίφθογγοι (ήα, {Ιί,- Α^ίί 
εις δ^ τίϊν παναρχαίαν άκλίτον Ιτι γλώσσαν I- 
λίιπον βλαι αί δίφθογγοι. Κατά ταύτα λοιπόν 
η ινδογερμανιχη παναρχαία γλώσσα είχε ' πι- 
θανώς βξ 4^αρ•.α1α σύμφωνα, δηλ. τρία άφωνα 
Κ, Ι^ ρ, χαΙ τρία ήμίφωνα ^ι (Ι,Ο' €ξ συμ- 
φώνα συνεχΐϊ δηλ. ^ τρία χτυριστιχά }, 9, ν, χαΐ 
τρία- υγρά- χΐίλοόμβνα, δηλ. τά δύο ερ^να η, 
ΓΠ^ χαΐ 'τί) Γ, ιΛ 1: είναι παραλλαγή δευτε- 
ρεύουσα του Γ,• Ιτι δε Ιξ φωνήεντα α, ί, α, 
χαΐ αα, αί, αα, Βρα^ύτερόν, μιχρλν πρλ τϋ{ 
πρώτης ά*^οσχίσεως, όπΐΐρχον 'έννίέα άχαριαΤα 
σύμφ<ΰνα χαΐ εννέα φωνήεντα. ' 
* >Ημ(φων« ^ μέσα είναι τά σύμφωνα, ών έλ- 
φωνουμένων σ^νηχεΤ - κΛΐή•ι^ηγνυμένη φωνή* 
τοΰνν συμβαίνει εΐ^^βλα τάΙ^τ^ινα, τδ Ι και Γ; 



• ^ 



έξ εναντίας δε τά στιγμιαία σύμφωνα και τα 
συριστικά δύνανται νά έκφωνηθώσι μετά ^ άνευ 
.τοΌ τόνου της φωνής. Τά ήμίώωνα λοιπόν σύρ.- 
,φωνα συνεπάγονται καΐ μίξιν τινά φωνήεντος. 
|ϊά δασέα είναι διπλοί φθόγγοι, αμφότεροι δέ, 
δ μεν άκαριαί^ον σύμ'φω^νον, ο δε δαέσύ πνεί5(Α«, 
; ακούονται ^προφερόμενοι.Κα^ τί> ψιλί>ν πνβΟρι* 
πρί» φωνηέντων έκφωνούμενόν είναι (ΡπγμιαΤ^ν 
σύμφωνον. > * ^ » .- * -^ 

Φωνήεντα τής Ινδογερμανικίς ά(ίχδγόνοιι 
γλώσσης. ■ * ■ . > . . , ι 



άρχιχά ψωτίΐΒτνα ά) ίπίτασκ 

ά) σειρά α φων. *α α•!•α=αα 

β'^) σειρά 1 φων:• | α^ί=ραί 



β') έπΙζΜία 

α|αάΐ=λίΐ 
α^αί==άι 



γ') σειρά α φων. 11. ' δ•?α±=:αίι ''α•ί•αα==:λ^. 

Ή β'• έπίτα*»ς^ -απαντάται! μόνο ν»'ε?ς τ4'ί^«' 



ΓΑβΕ£ΟΑ-ΟΓϋε 



039 



τιχ<{ν, ν^τιον %χ\ β^ρ&ιον ευρωπα*£χ2>ν τ[Αϋ|ΐ.α 
των ίν&ογερ(ΐανιχών γλωσσών* δθεν κατάγεται 
ΐΓίθανώτατα έχ τής αρχεγόνου γλώσσης; χαΐ 
τοι των γλωσσών έχάστων [/,η συ^Λφωνουσών έν 
τ^ χρήσει αύτίς. 

Των <ρωνηέντ6&ν τούτων τϊ» *. είναι, το καθ' 
αυτό φωνγίεν καΐ συνηθέστατον έν-τ^ ινΧογ.ερ- 
|ΧΛνικη γλώσστ), ρ.ί| δυνά[ΐ.ενον να τραπ^ είς 
σύρ.φωνον, τ^ Χέ ί καΐ ?ί, δ[Λ0ΐα λίαν πρί^ς άλ- 
ληλα, διαφέρουσιν ουσιωδώς του ^, συγγενεύουσι 
2έ λίαν (/.ετά τών συμφώνων και [λάλιστα (ΐ.ετά 
του ί.καΐ V άντικαθιστώντων πολλάκις αυτά. 
"Εκαστον φωνήεν δύναται να κινηθη [χύνον 
έν 'τη σεφ^ αύτου πρ&ς εκφρασιν της σχέσεως 
(ΐετά τϋς ρίζης αυτοΟ. Τα φωνι&εντα τών (Μορ- 
φωτικών τών ^ιζών καΐ λέςεων δηλ. 'προσφυ^ 
μάνων % έ:τιθεμάτωγ (δϋΙΤίχα) δέχονται επίσης 
έπίτασιν τών φθόγγων, έιη^δ^ . άρχηθ^ν , .ησ$^ν 
ρίζαι αυτοτελείς. Ή πρωτόθετος ^ίζα Ιχει πάν-; 

Συριφωνα. 



τότε ίν τών αρχικών φωνηέντων, πρ2> δύο δέ 
συ[ΐ.φώνων ^Όυδέποτε τ2> φωνήεν επιτείνεται* δώ 
είς ρίζας λήγουσας ε!ς δύο σύ|χφωνα ευρηται 
Ι^ύνον τ6 άρχικον φωνήεν 3,, ουχί δε ί καΙ 11. 

;Ό κλίσις λοιπόν συνίσταται είς την τροπην 
τών φωνηέντων, την δέ εκτασιν τών φωνηέν- 
των πρέπει να θεωρησω[Λεν ως δευτερεύον τι 
καΐ [Λη υπάρχον έν τη άρχεγύνφ γλώσστι, καΐ 
ένθα [χάλιστα έν πολλοίς τών ίνδογερμανικών 
γλωσσών φαίνεται άρχαιότροπύς τις ίκτασις, 
αυτή εισήχθη πιθανώς βραδμτερον |ΐ.ετά,την 
άπύσχισιν αυτών άπ6,»της αρχεγόνου . μητρός 
γλώσσης. Επίσης σπανιώτατα συγκρούονται 
φωνι^εντα [λετ* άλλων φωνηέντων αποτελούντα 
συναλοιφην έν τ^ {νδογ«ρμανικ^ γλώσση. 

ΚαΙ οί (ΐ,έν φθόγγοι της έΑΛηιτχχης γλώσσης 
διαιρούνται έτ^σης είς σύ[ΐ.φωνα καΐ.φωνιάεντα 
ώδε• 



Φωνήεντα. 



> ακαριαία 




συηχή 


4^λά - δασέα 


συριστικά ίρρινα 


'Χφων. ημίφ. η|λίφ 


άφωνα ή(λ(φων. 


ημίφ. ρ κα 


ούραν. ϊς• γ χ 


ι 


Υ 


υι^ερωΧκ. 






γλωσσ. 

δδοντ. "τ • δ '*β 


9 " ί 


• 

> 

ν. 


χιιλ! π β φ 


(Γ) 


, ν- 



δγρά 

ι λ φδόγ. 
ή|Λίφ. 



Ρ 



α 
ι 



α 



ο ω 



υ υ 



(ου) 



Έν τω πίνακι τούτ(9 κβ^τατάσσονται [λόνον' 
οί άπλοΤ φθόγγοι, τα δίπλα ζ, ξ, ψ, δέν πα- 
ραλα(λβάνονται, διότι έιναι συ[ΐ.φωνικοί, έκ συ[Λ- 
φώνων δηλ., δίφθνγγι<^(ι.•^ "^^^ Ρ•^^ ^ ^^ "^^^ 



οδοντικού συριστικού σ καΐ του δ γινο[λένου, 
του δέ ψ καΐ ζ έκ του πσ καΐ κσ. 
Οί δε της Λατινικίίς εΤναι οΤδε' 



ψιλά 
ίφ^να^ Ίξ[ΐ.(φ. 

&«κριοΙκ«. '« < ' 
γλωβσ« 

χειλεόφ. ρ > 1) « 



Ιυμφωνα. 
• .. σνχεχτϊ 

ι 

συριστικά 
άφωνα , -ι^(φων. 



Φώνήεντάΐ 



3 






. γ 



υγρ?ι . 
Ι^^ινα_,. , 

ηαίφ^ Γ και 1 φθόγ>; 



Γ, 1 



η 
πι 



.Α 



•1 



}^'^'?^|ο.6 



06 



11 11 



Α^ Φώνηέντολογίά τίίς Έλληνα 
. γλώσσης. 

'Αρχό{ΐχθ«.•ίδη άπί) τών απλούστερων, φθόγ- 



ης καΐ ή ελληνική άπέρρευσεν, εΤχε τρία αρ- 
χικά φωνήεντα, ίΐ, ί, 11, έν τή ελληνική δια 
τών α, ι, υ παριστώ[Λενα, έζ ων διά παρατά;- 
σεως εγένοντο τα Λ, 1, ύ- έκ.δέ τί>ν αρχικών 
γων, δηλαδή τών φωνηέντων. Ανωτέρω εϊπο- άνεπτύχθησαν τά λοιπά φωνήεντα κα* αί έχ 
(«^^ ϊτι.ή.άρχέγονος ίνδογερι^ανική γλώσσα, έξ! φωνηέντων δίφθογγο^^ ,.',•• 



ι 



40 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦίλΟλΟΓΛΟΧ ϊϊλλΟΓΟΣ 



Έκ τοΟ α τίς ίνδογερμανιχ^ς άνειττόχθησαν 
βραδύτερον έν ιη4 ελληνική καΐ λατινιχ5^ γλώσ- 
ση ίτερα δύο, τί^ ε, ο' ούτω 3ΐ τ6 α έγένετο α, 
ε, ο, τι δε α, ?., ®, έ-πίσης έτράπησαν ιΐς α, η, ω. 
ΚαΙ εις τούτο |χέν ί(ΐ.ειναν αί 'τίλεΐσται τών Ελ- 
ληνικών διαλέχτων, ή δέ αιολική- χαι αί (τα- 
λικαΐ διάλεχτοι πολύ βραδύτερον έτι περαι- 
τέρω προέβησαν, συστείλασαι τ& ε χαΐ ο πολ- 
λαχώς εΙς ί χαΐ Π. Κατά ταΟτα λοιπόν ή φω- 
νηεντολογία τις έλληνιχης εϊναι αρχαιότερα 
τϋς λατινιχ51ς, ήτις, ώς κατωτέρω δειχθι^βεται, 
Εριεινεν εις τ'))ν συαφωνολογίαν πιστότερα, 9| ή 

έλληνιχιΑ. 

Τ& η προυφέρετο ώς [ΐ.ακρλν ^, άλλαχοΟ δΐ 
(λ&λλον ώς τί γαλλικών έ (ΐβΓίηέ), εγγύτερο ν 
πρ6ς τ{> ί, ε{ς 6 καΙ [ΐχτέβη Ιδίως έν χ% ά. έχα- 
τονταετηρίδι π. Χ. πλίιν τοΟ 6[ΐ.ηριχοΟ {δέ= 
ΐΐδέ, {δίως παρά Πλάτωνι, λέγοντι «οι [χΐν αρ- 
χαιότεροι ίμέραν την ήριέραν έκάλουν, οι δέ ί- 
Ι^ίρακ^ οΐ δέ νΟν ήμίραγ (Κρατύλ. 41 8. 68 ά.).ι^ 
Παρά τ£> αύτώ αύτ6θι χαΐ 404 ^^ημήτηρ [χέν 
φαίνεται κατά την δόσιν τίς έδωδης δώοϋσα 
ώς μητηρ^ ^ημήζηρ κεχλ^ΐσθαι.» έπεχοάτησε δέ 
κατά τίιν γ'. καΐ β'. εκατονταετηρίδα π. Χ. 
καΐ έφεζής. 

Τλ υ προΟφέρετο άρχαιέτερον {λίν ώς »' κατά 
τ))ν κλασικίιν δριως έποχτιν τϋς γλώσσης ώς τλ 
γαλλικό ν α καΐ τί> γερριαν. ΰ, ύστερον δέ, (/.ά- 
λιστα παρά Αεσβίοις κατά τί)ν ζ'. π. Χ εκα- 
τονταετηρίδα (ΐ,ετέβη εις ι ϊψος Ιψηλίν, ϊπερ, 
Ιπβερ, παρ* ΆλκαΙω καΐ Σαπφοί. Έκ τούτων 
|λετεδ6θη καΐ τοΊς λοιπΛς "Ελλησι* κατά δέ τί)ν 
ΧριστοΟ γέννησιν επεκράτησε παρά π&σιν. Αι 
έκ φωνηέντων ανωτέρω ση(ΐ.ειωθεΐσαι δίφθογγοι 
κατά την κλασικην έποχην προύφέροντο συνυ- 
πακουοριένων ά|ΐ.φοτέρων τών φωνηέντων, βρα- 
δύτερον δ(χως απετέλεσαν Ενα [λ6νον φθόγγον, 
ώς παρ* ήαΐν γίνεται" δτι 8[λως ίχνη τίΐς τοιαύ- 
της τών διφθόγγων προφοράς ευρηται και έν 
τη άρχαιύτητι είναι βέβαιον* σφαλλέμεθα β|λως 
νο[λΙζοντες δτι οί αρχαίοι "Ελληνες, τοσούτον 
λετττ&ν αΐσθη|λα Εχοντες, "ίίθελον Εχει διά τ&ν 
φθύγγον ι επτά ση|λεΐα, δηλ. ι, η, υ, ει, οι, υι, 
η* διά τ&ν φθόγγο ν ε δύο, ε, αι, καΐ ούτω κα- 
θεζϋς. Μάλλον δέ Εκαστον αυτού εΐχεν Ιδίαν 
προφοράν του άλλου όπωςδιηποτε διαφέρουσαν, 
*Γών φθόγγων (ΐ,άλις-α αι, ει, οι, ή διφθογγικί) 
προφορά εινε ι^ αρχαιότερα, άλλα καΐ έν αύ- 
τ^ τ5|1 άρχαιότητι διά τί ταχύ τϋς προφοο&ς 
ίρξατο νά άποβάλληται. "Οτε έπΙ Εύκλείοου 
άρχοντος τι») 403 εΜχθη έν *Αθτίναις ιί νέα 
γραφιΙΙ, διάκρισις δέν έγίνετο μεταζύ του ΕΙ 



καΐ Η* Ετι (χεταζύ τούτου καΐ τοδ Ι, ι^ νέχ 
γραφί) αυτή άντεστοίχει βεβαίως ττΙ λαλουι^έ- 
ντϊ γλώσστι έν Άττικ%. ΚαΙ τοΰτο δμ,ως παρέ- 
χει πολλάς δυσκολίας. Ιδίως δέ περί του πότι 
είσι4χθη ή διαφθορά αυτή τϋς προφορά^ς. "Οτι 
ή σύγχυσις αυττ) καΐ παραφθορά. Ιδίως παρι 
τοις Βοιωτοίς παρατηρουριένη και έπ' αύτοΟ 
του Πελοποννησιακού πολέμιου, ην (ΐεγάλη προ 
του Άλεζάνδρου, δέν αποδεικνύεται. Κατά την 
Άλεξανδρινην περίοδον, καΐ πρότερον Ετι εις 
τινας χώρας αι δίφθογγοι αι καΐ ει προύφέ- 
ροντο ώς ε καΐ ι. Κατά την δευτέραν δριως ε- 
κατονταετηρίδα π. Χ. ί γρα(&[ΐ.ατικύς Έρωδικ- 
νύς Εθετο πολλούς κανόνας περί ορθογραφίας, 
τίνες λέξεις πρέπει νά γράφωνται διά του αι, 
ει % ι. Έπ(σης έγίνετο διάκρισις ενίοτε παρ* 
αύτώ του η καΐ ει, τοΟ υ καΐ οι. 'Έκτοτε αυ- 
ξάνει ή ανάγκη ορθογραφικών κανόνων, οίτινες 
πολλαπλασιάζονται έν τοΙς ΒυζαντινοΙς χρί- 
νοις, δτε τύ χάσ(ΐ.α (ΐεταζύ γραφές καΐ φωνής 
έγένετο (ΐεγαλιπτερον. Περί τούτου (ΐαρτυρουσιν 
οι περί ορθογραφίας κανόνες το^ θεογνώστου 
(κατά την θ' εκατ.) καΐ τοΟ Χοιροβοσκου, εκ- 
δοθέντες έν τω Β'. τό(ΐ.(^ τών Ανεκδότων τίς 
Όζωνίας. Δυνάαεθα δθεν νά θεωρ^σωριεν ώς 
άρχίιν της διαφθορ&ς τΐίς προφορ&ς την ίλ- 
λοίωσιν του ελληνικού κόσ[ΐ.ου άπύ Άλεζάν- 
δρου του {ΐ,εγάλου. Ή ριεγαλητέρα άνά|λΐζις 
τών διαφόρων ελληνικών φύλων πρύς άλληλα, 
ή ιξγεριονία τών ή|ΐ.ιβαρβάρων Μακεδόνων, { 
πολυειδ'ίις έπαφη καΐ 6 συγχρωτισ(ΐύς [ΐετά των 
(Λ*}) έλλι^νων, καΐ (λάλκτα τών ανατολικών λαών, 
Εσχε βεβαίως έπίδρασιν εΙς την προφοράν, χαΐ 
ριάλιστα δτε την φιλολογίαν είχον Εκτοτε Δς 
έπΙ τ{> πλείστον ουχί "Ελληνες έκ τίΐς κυρίως 
Ελλάδος, άλλα τών αποικιών καΐ Ιδίως τών 
πρωτευουσών τών άρτίως ίδρυθέντων ελληνι- 
κών κρατών. 

"Οτι η αι δίφθογγος προυφέρετο έπΙ τών *Ατ- 
τικών ουχί ώς ε, άλλα καΐ τών δύο φθόγγων 
άκουομένων, άποδείκνυσι το έκ τ%ς κράσιως 
χάγώ έκ του χαΐ έγώ^ Ενθα τύ α επικρατεί* 
δέν πρέπει νά λάβω[λεν υπ* ίψιν τ})ν (ΐχταγρα* 
φην τις διφθόγγου ταύτης υπύ τών 'ΡωρΛίων' 
διότι εΤνε βέβαιον, δτι τύ λατινικύν 36, δΐϊβρ 
άντικαθίστησι τ6 αρχικώς καΐ γραφό[ΐ.ενον χαΐ 
διφθογγικώς προφερό[χ.ενον αι, διεκρίνετο παρί 
τοις λογίοις τών ^Ρωμαίων του £. Πλίιν τών 
παρ* Ό[ΐ.ηρ(^ κοίλτισι, πολλί^σι, άντί τών χοΐ- 
λαις, πολλαΐς. Ιδίως παρά τοις Βοιωτοΐς φ^^' 
νεται Ίι |χ.ετάβασις τοϋ αι εΙς η, καΐ Ιπο|]^νως 
εΙς ε τϋς διφθόγγου αι^ π. Χ. οΐ Βοιωτοί ίλ»" 



ΣΤΟΙΧΕΙΑ ηΟίΣΟΑΟΠΑί 



41 



ται,εύεργέταις,χειλ(αις (χιλίβις), ταΐς. Ά^^ των 
Άλεζανδρινΰν δ|Λως καΐ έφεξϋς κατά την γ'. 
τϊ. Χ. έκατοντ. προύφέρετο [χονοφθίγγως ως ε, 

Τϋς Η διφθόγγου ττροδφέροντο άρχίίθεν ά(Α- 
φότερα τά φωνιίεντα ώς τ^ς ει παρά τοΤς Γερ- 
(ΐανοΤς τϋς Σουεβίας καΐ του κάτω 'Ρτόνου, ων 
τινές ??ροφέρουοι την λέξιν ΚΙΐθίπ, ούχΙ = 
Κΐΐαίη, άλλα ΚΙΐΘΐη. Την Χιφθογγικΐν αύτη; 
^τροφοραν καΐ τίιν [/.εταξύ 6 καΐ 1 κλίσιν αδτης 
ίείχνυφί και ή παρά 'Ρω|Λα(οις μ,εταγραφη αυ- 
τής δτΐ ριΐν Χιά του «, δτΐ δέ διά του ί, ά- 
ποδιδουβχν ίτι ή συστολί; του « ^^^ 1 *^ρζα- 
το κατά την γ'. π. Χ . έκατοντ. Κατά την ς^. 
π. Χ. £κατοντ. παρά Βοιωτοίς άντΙ τοΟ ^* κεί- 
ται [, ώς δείκνυται ίντε τοις άποσπάσ[/.ασι 
τίΐς Κορίννης (509 π. Χ.), καΐ έν ταΧς Βοιωτι- 
καΐς έπιγραφαΐς τίς Χ'. έκατοντ. π. Χ. Περί την 
ί. εκατ. π. Χ. ίρχισεν ή προφορά του ^ί. νά 
αεταβαίντ) εις ^ έν Βοιωτ((^ καΐ Άττικη, περί 
ίέ την γ. εκατ. π. Χ. έττεκράτησε παρά πασι 
τοΙς Έλλη<ην. 

Και ή ^ προύφέρετο Χιαλελυριένως καΐ ου- 
χί ώς «. Βέβαιον εΤναι δτι ή οι συνεστάλη εις 
»_ Λολυ βραΧότερον, ί| ή ί; καΐ τδ \ Έν το^ς 
έρωττπμιασι του Μ. Βα<ϊΐλεΙου ((ί. 594) κατά 
ττιν ^. εκατ. |λ. Χ. φέρεται δ κανών, «πάσα 
λέζις άπδ τίς ^ συλλαβϋς άρχθ[Λένη Χιά του 
υ ψιλί^ν γράφεται, πλΐν του χοΐΑονΊ^ δ κανών 
ηβελεν εισθαι ψευδι^ς, έάν τ6 ^ προύφέρετο ώς 
?!., διότι τότε Ιπρεπε νά προσενεχθώσι καΐ αΣ 
λέξεις κίθαρις, κ(ς, κισσός, κιχάνω, κίων καΐ 
Στερα* επίσης είς τους υπλ τ6 δνο[χ.α του Ή- 
ρωδιανου διατηρηθέντας έπΐ(ΐερισ[Λθύς, καΐ εις 
τους έπί τίς β'. εκατ. συντεταγριένους κανόνας 
'ίοΰ θεογνώσ'ίου, καΐ εις τ6 Μέγα Έτυ[ΐ.ολογι- 
χ4ν (σ. 289. 11) αναφέρεται, «τά εις υζ ά- 
ΐΓχντα διά τοΟ υ ψιλον γράφεται, πλην του 
προίξ.» ΚαΙ οδτος δ κανών 'ίϊθελεν είναι ψευ- 
ϊ4ς, διότι βίναι πληθύς δνοαάτων είς ιξ, έξ ου 
οήλον δτι καΐ κατά τ>ιν Βυζαντινών ίτι περίο- 
οον ή προφορά τοΟ υ ην διάφορος του ^* καΐ 2• 
ΚαΙ α{ δνο|£ασ(αι δέ £ ψιλ&ν καΐ υ ψιλ&ν δη- 
λοΟσιν ε καΐ υ λεπτών τρόπον τινά απέναντι 
τών διά δύο φθόγγων γράφο [λένων «' καΐ ^. 
Τούτου ίνεκοέ έγένετο ί δνο[/.ασΙα αυτή έν επο- 
χή, καθ• ί|ν τ^ μ,Ιν ε πρότερον εΤ, τ^ δέ υ 
«ρότερον υ καλούρ(.ενον δέν διέφερον κατά την 
προφοράν του αι καΐ οι. ΚαΙ ή αλφαβητική δε 
τάξις του Αεζικου του Σουΐδα ανάγεται ε?ς την 
Ιρχίΐν τοαίτην. ΚαΙ έν τω Μ. Έτυ[/.ολογικώ ί 
λίξιςίοϊίνίτΙβε'Ται [Αετάτίιν λέξιν δρύφακτος, 

(ΒΑΑΗΝ. ΦϋΟΑΟΓ. 2ΤΑΑ0Γ0Σ. ΤΟΜΟΣ 



είτα δλ μετά πολλάς λέξεις έκ όυς άρχο(χ.ένας 
έπεται ή λέξις δύο. Τοιούτοι κανόνες και χρτί- 
σεις καίτοι έξ αρχαιοτέρων συλλογών (λεταβά- 
σαι δέν θά παρελαμ,βάνοντο βεβαίως ά(ΐετάβλη- 
τοι, έάν καΐ τότε Ιτι περί την ιά. εκατ., οτε 
παραδέχονται την σύνταξιν του Μ. Έτυ(λολογι- 
κου, δέν εθεωρείτο τδ οι ώς ταυτόφωνον μέν 
τω υ, διάφορον δέ τοΟ ι, ει, η, τά δποΧα ήσαν 
τότε δ{/.όφωνα. 

Ή δίφθογγος λοιπόν οι κατά τίιν έποχί)ν 
τίς γενικίΐς διαφθοράς τών διφθόγγων μετε- 
βλιίθη κατ* αρχάς είς τδ γερ(Α. ύ (γαλλ, υ), 
βραδύτερον δΐ ίκανώς κατά τίιν ά. π. Χ. εκατ. 
ε?ς ι. Πασαι αι (/.εταβολαΐ αύται των διφθόγ- 
γων φαίνονται πρώτον παρά τοΧς ΒοιωτοΤς, οΤ 
τίνες καΐ έν αύτ^ τή κλασική έποχ^ άντικα- 
θίστων τηνδίφθογγον αι διά του ^, την ει διά 
του ι, την οι διά του υ, οίον οφειλέτη, Ι[αι, τΟς 

(ΛΙΐΓθΠδ άβ άίαΐ. 9ΒοΗοα ρ. 191). 

Τί) αύτ^ ^ητέον καΐ περί τών διφθόγγων ^ 
καΐ ^, αί τίνες πιθανώτατα προύφέροντο ?1 δια- 
λελυμένως, ώστε καΐ τά δύο φ6>νηεντα ήκούον- 
το, % ώς προερχο|χένου του υ έκ του Ρ, ώς αΡ 
καΐ εΡ αί αφ και εφ. Κατά δέ τίιν γ'. π. Χ. 
έκατοντ. προύφέροντο ώς αφ καΐ εφ, ώς φαίνε- 
ται παρά τοΙς Ο'. [Λεταφρασταΐς, γράφουσιν ά- 
διαφόρως ΑαυΊδ καΐ Δαβίδ' ταύτας ήκολούθουν 
καΐ ή 5]^ καΐ ^ ώς γρηυς, νηϋς, ωύτί)ς, θωυ(ΐ.α, 
ηύχό(Λην κλ. προύφέροντο δηλονότι ώς έου, ευ, 
εφ* ή δι ωυ ώς ο» καΐ ωφ. 

Ή ου προύφέρετο κατ* έξοχην [Λονοφθόγγως, 
τδ δέ 6πογεγρα(χ.[λένον ι εΙς τ{> α καΐ η καΐ ω 
έπΙ Αυγούστου ην νΐδη &ηχζρύτηζογ (Στράβ. 
XIV σ. 648), ώς καλεί αύτί> δ Έρωδιανός, εί 
καΐ πρότερον [Λεγάλη αστάθεια περί τίιν θέσιν 
καΐ παράλειψιν αύτου φαίνεται έν ταΐς έπι- 
γραφαΐς. (*) 

Ή δέ οι διήλθε καΐ αυτί) τάς τρΛς βαθριί- 
δας, ουι, ύί καΐ 1, (Λετ' Άλέξανδρον τουλάχι- 
στον ή δίφθογγος οι ην δ(ΛΟφωνος τ^ υ καΐ ι. 

Μετά τά βραχέα ταύτα περί τίς προφορ&ς 
τών διφθόγγων [Λεταβαίνο|/.εν εις την κυρίως 
φωνηεντολογίαν τίς Έλλην. γλώσσης. 

Α'. Φωνηετ άρχιχό^ α. 
Τδ άρχικόν φωνήεν α της {νδογερ[λανικής 



(') 6. ΟυΓίίαδ ΕΓίαΛίβπιηββη ζιι ιηβίπιβΓ ξτ, 
δοήιιΙ^ΓαιηιτιαΙίΙί 3ΐβ ΛαΠα^ο σ. 19 — 27. 

Δ. Μαυροφρύδου Δοχ{(ΐ(ον Ιστορία; τής ελληνικής 
γλώυνης σ. 34 — 45. 

'Γ'.) 6 



42 



Ο ΕΝ Κ/η. ΕλλΗΝ. ΦίλόλΟΓίΚ-ΟΣ ΣΪΑΑΟίΟί 



αρχεγόνου γλώσσης εν ττ} Έλληνιχΐ εκλεπτύ- 
νεται ί) ίσνναίνεται. 

1) εξαφανίζεται, π. χ. γί-γν-ο[ΐαι άντι 
*γι-γέν-ο[Ααι" ρίζα γεν. αρχ. (?Ηη, σανσ. §;ΧΙΓ 
πί-πτ-ω άντι του *7:ι-πέτ-ω, ρίζα πετ, αρχ. και 
σανσ. ρ2ΐΙ (πίπτειν)' ε-σχ-ον άντΙ του *έ-σεχ- 
ον, άρχ. τύτϋος £1-δη§1ΐ-αΐη, ρίζα σεχ, σανσ. 
8αΙΐ (ϊχειν, κρατείν), άρχ. 8α§1ΐ κλ., ουχί σπα- 
νίως αποβάλλει εντελώς το άρχικδν α εις τα 
τών στελεχών ?ι θε(Λάτο>ν (Λορφο)τικά στοιχεία, 
π. χ. πα τρ-ός, πα-τρ-Ι καΐ εφεξής εκ του 
στελέχους πάτερ, άρχ. ρίΙ-ΙίΙΓ, άντΙ πατέρος, 
πατέρι (Ό(ΐ..), άρχ. τύπ. ραΙιΐΓ-ιΐδ ραΐαΐ-ΐ κλ. 
Το α δέν αποβάλλεται συνήθως εν άρχη, π. χ. 
έσ-|ΐΙν άρχ. αδ-Πΐαδί, σανσ. δ-Πΐϋδ, ζενδι^Ι 
1ΐ-ΐηα1ΐί, λατ. δ-ΙΙΓηΠδ, ειην=*βδ-361ΐ5 άρχ. 
τύπ. αδ-^απί, σαν. δ-ίαιη, λατ. δ-ΐοίΠ, ζενό\ 
2ΐΐ-]βΐη. ευ (εύ) άντι *έου, άρχ. τύπ. ίΐδϋ, σαν. 
811, ζενδ. 1ΐα (καλώς). 

2) τδ α ίσχναίνεται ?1 εκλεπτύνεται, 
4 ) Εις ι σπανίως εις την ρίζαν, ώς έπΙ τδ 
πλείστον πρ6 Χύο συμφώνων δια της ρ,έσης 
βαθ[Αίδος του ί, π. χ. Ισ-θι άρχ. τύπ. 218-(11ΐ1 
(β'. πρ(5σ. προ7.) ρίζα ες, άρχ. καΐ σανσ. αδ= 
εΤναι, βδδθ. 

ΠΙτ-νηρ καΐ πετ-άννυρ,ι (ανοίγω, άπλόνω) 
λατ. ρ&Ι-βΟ, πιτ-νέω (πίπτω), ρίζ. πετ. σανσ. 
ραΐ. κ1ρ-νη|χ.ι καΐ κερ-άω, κερ-άννυρ. τ1κ*τω 
^ίζ. τεκ, άρχ. Ιαΐί. πρβλ. ί-τεκ-ον, τέ-τοκ-α. 
ίππος άντΙ *Ικ-Κος, σανσ. ας-ναδ, λατ. β(|- 
ηαδ άρχ. αΐί-ναβ, ρίζ. αΐί (τρέχειν, θέειν). 
*Η συστολ•)) ?) ισχνανσις αυτή του αρχικού 
α εις ι συνηθ6>ς γίνεται εις την άναδίπλωσιν 
του ένεστώτος. π. χ. τί-θη-μι, σανσ. καΐ 
άρχ. τύπ.άα-άΙία-Γηΐ, έλλ. ρίζα θε, άρχ. καΐ 
σανσ. (ΙΙία (τιθέναι). δί-δω-|χι, άρχ, τύπ. σανσ. 
άα'-άα-ΐηί, έλλ. μζ. Χο, άρχ. σανσ. άα (Χιδό- 
ναι). τδ εκ του α γινό(Λενον δια συς-ολης ι εκ- 
τείνεται εις Χ. π. χ. πΐ-νω, ^ίζ. πο (πόσις, πο- 
τηριον, πέπωκα), άρχ. ρα. παρθεν-οπ-ϊπ-ης, 
πρβλ. βπ-ωπ-η. ρίζ. 3π, άρχ. αΐί (βλέπειν). 
ϋσ-|ΐί-νη, υσ|ΛΤνι (τοπ. έν. (/.άχη, συ(ΐ.πλοκη), 

άρχ. τύπ. ίαιίΐι-ΐϊίαπα, 3αά1ι-ιηαη-ί, ^ίζ. 

ίααΐΐ (ρ,άχεσθαι). 

Έν τη Αίολικ•]} καΐ Δωρική Χιαλέκτφ ή έκ- 
λέπτυνσις αυτή του α εις ι είναι συνηθεστέρα* 
π. χ. ίσ-τί-α, ίων. ισ-τΐη, άντΙ έσ-τία, άρχ. ρίζ. 



(*) 2ημ. ό * σημαίνει μέσην τινά βαθμίδα, Ι\ν πι- 
ΟανΟις διΥ^λθιν ή γλ&99α Ιίνα «ρΟάση εΙς τό έττόμινον' 
ΐϊ. χ. <χ χί[ς ^ίζης γιν. έγλνκτο πι6αν©ς γι-γέν-ομαι, 
4ξ οδ γ(-γν-ομβ(. 



ν&δ. ίη Άρκαδ. καΐ Κυπρ. άντΙ ίν %1ς τ^ άν* 
τωνυ[/.ικ6ν στέλεχος αν άν^^κον. πα^ί Βοιω- 
τοΐς ίων άντΙ έών, άντΙ έσών, ρίζ. βδ (είναι, 
ΟδδΟ) κτλ. 

2) Το α έπισκοτιζύ[λενον εις ο, τοΟτο δε εις 
υ, [λεταβαίνει είς υ. ή |ΐ.ετάβασις αυτή του α εις 
υ είναι λίαν σπανία, συ|/.βαίνουσα ώς έπΙ το 
πλείστον πρδ των έρρίνων ^ πρί) του λ καΐ ρ. 
π. χ. νυκτ-ός, στέλ. νυκτ- (ΐΐοχ), λιθ. ΙίαΙίΙί^, 
γοτ. ηαΐΐΐδ, σανσ. έπίρ^. ηάΐίΐα-ΐη (δια νυ- 
κτός), λατ. στέλ. ΠΟΟΐ- αιτ. ΙΙΟϋΙ-θΐη. τλ ρι- 
ζικδν φωνήεν άρα α, ή &έ ρίζα πιθανώς ΠαΙί 
(ΐΐβοοαί'θ, ΠΟΟβΓΘ,κτείνειν, λυ|ΐ.αίνεσθαι).ίνυξ• 
7έλ. δ-νυχ• ριζ. συλλαβτι νυχ. πρβλ. γοτθ. Πδΐ^Ι 
-δ,λιθ. Ιΐα'^-ΐΐδ. πιθανώς αρα ή ρίζα περιελά|ΐ- 
βανε το φ6)νήεν α' γυνή, ρίζα §αα (γίγνεσθβι), 
σανσ. §'άη-£1-δ (άνθρωπος), β'άιΐ-ϋ (γυνή), 
σλαβ. Ζ"βη-α (γυνή), κύκλος, σαν. ΚαΙίΓά-Πΐ• 
[λέλ-ος μέλ-ει, ρίζ. ηΐαΐ εκ του ΠΙβΓ λατιν. 
ΙΩΟΙ-Η, ΐηοΐ-θΐβ, λιθ. ΐηαΐ-ά. 4 Ισχνανσις ί| 
έκλέπτυνσις αυτή είναι συνηθεστέρα έν ταϊς 
^ιαλέκτοις καΐ (Λάλιστα τττ^ Αιολική* π. χ. 3νυ- 
[/.α^δνομα, υ[Λθΐος=δ[ΐ.οιος, άρχ. τύπ. δΗΠίΒΙ- 
ϋδ εκ του στελ. δαη[13=έλλ. δ{Λ0- (δρς=δ- 
[/.οιος)* τούτο δε εκ τίς δεικτικης άντωνυ|ΐιχίς 
άρχ. ρίζης δ£1, έλλ. δ κτλ. 

3) Τί) αρχικών φωνήεν α μεταπίπτει συνήθως 
είς ε έν τ1^ ρίζτι, είς Χέ τά μ.ορφωτιχά τών ςί- 
λεχών στοιχεία είς ο' τΐ α ευρητα* έν τ^ ρί- 
ζτ^ί έν δε τοις πρ6ς σχη[Αατισ[Λ6ν τών λέξεων 
έπιθέμασιν ώς τά πολλά ορίζεται δι* άποβλη- 
θέντος η |ΐ.•)ι έρρίνου' π. χ. ε=α Ιδ-ω, σανσ. δίΜ- 
Πΐί, ^ίζα Ιδ, άρχ. £1(1 (έσθίειν). ^ζ. βδ. έζθ|)ΐ«, 
=*σεδ-]0(Λαι (λατ. δβά-βο), εδ-ος (δβα-6δ), 
άρχ. δαά. ρίζ. γεν. γέν-ος, άρχ. %Β.η (γίγνι- 
σθαι). έσ-τί, άρχ. καΐ σαν. αδ-1ΐ (^Ιζ. αδ βδδβ)• 
φέρ-ω άρχ. καΐ σανσ. 1)1ΐϋΓ-Αΐηί, Ιφερ-ον, άρχ. 
καΐ σανσ. α'-Ι^ΙίαΓ-ϋΐΏ, ρίζ. φερ. καΐ Ιφ. επίσης 
άπαντ^ ε είς τδν σχη|Αατισρι6ν τών στελεχών. 
π. χ. πα-τέρ, άρχ. ρϋΙίΐΓ, [χη-τερ, άρχ. ΙΏβ-Ι^Γ. 
ς-έλ. |ΐ.έν-εσ((Λέ-νος),σανσ. άρχ. καΐ Γϊΐα'η-αδ κλ 

ο=α, π. χ. πο-δός, και άρχ. σανσ. ρ^ά-^δ, 
ρίζ. και στέλ. ραά (πους, βαΐνειν), οπού τ6 ο 
της έλλην. εγένετο πιθανώς δι' επιτάσεως τοΟ 
ε έν τω πεδ. — δ, τ6, άρχ. και σανσ. δ3, ΙίΙ-Ι ίίζ• 
καΐ στέλ. δα. Ιϋ, (δεικτ. άντ.). π6-σι-ς (σύζυ- 
ϊ^0> ^ρχ• 5^*1 <Γανσ. ρά'-Ιί-δ (κύριος), μίνες εχ 
του *(χένεσ-ος, άρχ. καΐ σανσ. Π1ίΐ'η-21δ, ΙΆίχη- 
αδ-Ηδ* άπαντα τά είς α στελέχη τρέποοσι τ4 
α είς ο, νέΡος, νέΡον, λατ. ηονο-δ ηονΟ-ΠΙ, 
άρχ. καΐ σανσ. ηα'-να-δ πα'να-ΐη, κτλ. 

Έν ταΐς διαλέκτους ευρηται ο παρά τ$ &) 



ΣΤΟΙΧΕΙΑ. ΓλΩΣΣΟ ΛΟΓΙΑΣ 



43 



7Γ. χ. Ιν τ^^ Αίολιχΐ^ βροχέως, άντΙ βραχέως (ε- 

ΐΓίρρ.), στέλ. βραχύ, λατ. ΐ3Γβνίδ. εν τη ΆρκαΧ. 

έχοτον άντΙ εκατόν, λατ. €ΘΠΐαυΐ άρχ. τύπ. 

του εκατόν έιναι 1ί3ΐ2ΐ-ΐη ίι 1ίαη1α-ΐυ, σανσ. 

ςαΙδί'-Π). τταρά Κυπρίοις κόρζα=καρΧία, λατ. 
στέλ. ΟΟΓΟ, αρχ. τύπος του στελέχους είναι 
ΙνίΙΓά. τί> άρχαιύτερον α διεττιρΆθη εν τω Δω- 
ριχφ Γΐ-κατι άντΙ του νεωτ. 'Αττ. εϊ-κοσι. Τί) 
άρχιχον α [ΐένει έν τη ^ίζτι, ?1 ίσο^υνα|χεΤ α 1* 
£ρρ{ν(^ Τζ, χ. άκ-ωκ-τή, στέλ. άκ-οντ, άρχ. ^{ζ. 
αχ, λατ. 30 (αο-υΐυδ, δξύς). άγ-ω, λατ. ίΐ^^-0 
σανσ. 8ΐ'β'-5πΐί, άρχ. ρίζ. αγ. άχ-ος (λύπη) άχ- 
νυ{λαι (λυπουριαι), άρχ. ρΙζ. αβίι, γοτ. α}:: (ιι^- 
ί» φ<5βος). έ-λαχ-ύ-ς, σανσ. ΙιΙ^ίΐ,-ύε πλατύ- 
ς λιθ. ρΐίΐΐύ-δ, ρΓαΙΙΐΐΊ-δ (νεοελλ. φαρδύς), 
άρχ. ρΓ2ΐΙα-8 κτλ. ΈνΙοτε εύρτ,ται ο παρά τω 
α οϋχΐ ως έπίτασις του α θεωρούμενο ν, π. χ. 
ε-τα|Λ-ον καΐ Ι-τε[χ-ον. Ι-τραφ-ον Ι-τραπ- 
0^, ε-χταν-ον' τρέφ-ω καΐ τράφω, τρέπ-ω και 
τράΐίω, τά(Λν-ω (Χωρ ). κτεΐν-ω εκ του * κτέν- 
]ω χτλ. Α•1•έρρ1νω=α, π. χ. πόδα, άρχ. και σανσ. 
ραΊΐ-&ΐη, λατ. ρβά-βΐη, πόδα* σαν. ραά αδ, 
άρχ. ραάαΐη-δ. επτά, άρχ. καΐ σανσ. δαρία'η, 
λατ. δθρΙβΙΏ. δέκα, σανσ άαςαη, άρχ. τύπ. 
άαΐν-αη, λατ. άβΟΘΠΙ. — σα (κατάληξις του 
ά. αορίστου) = άρχ. και σανσ. δα-ΐϊΐ π. χ. ϊ- 
ίειχ-σα (εΧειζα), σανσ. α-άί1ν-δ''αΐη, ρίζ. (Ιίς, 
άρχ. (ϋΙ\^Χεικνύναι κτλ. 
ϊ. Τύ α επιτείνεται. 

Α . *Εηιτασις του α. Κανών της ά. επιτά- 
σεως του α εϊναι, « Γ0 € της ρίζης έπιζΗκεται 
ύ<: ο, τό α Ης * ύηΑ. εις η.τ^ 1) π. χ. ε εις ο, 
φίρος, φορ-έω, άρχ. και σανσ. 1)ΙΐΗΓ-αδ (βά- 
ρος), 1)ίΐίΐΓ-213&1Ώ1 (φέρω), φάρος, ίχ-ο-ς, ί- 
ΙψΛ (άρ}Λα), σανσ. να'ΐΐ-α-δ, σλαβ. ΛΌΖ-ιι'', 
άρχ. τύπ. νάβΙΐ-Λ-δ, γερ(Λ. λΥΗ^^^η, ρίζ. Ρεχ, 
σαν. νοίΐ, άρχ. τύπ. Υαί>1ΐ (νβΙΐϋΓθ, δχεΤσθαι), 
ίτις θ[ΐ.ως συναλλάσσεται μιετά της ρίζης σεχ. 
σαν. δδΐΐΐ ίχειν, κρατείν. γον-η, γόν-ος, γύν-ος, 
γέν-ος σαν. ^ 
γνεσθαι), κτλ. 



φατεΤν. γ( 
ΐ-αδ. ρίζ. 



γέν-ος σαν. ^αη-αδ, ρίζ. γεν. άρχ. ^απ (γι- 



α) τύ α επιτείνεται εις ^ χαΐ η, άτινα ιΐ- 
σίν οριοια. π. χ. λέ-ληχ-α λέ-λάκ-α, Ι-λακ- 
ον, ρίζ. λακ. σανσ. Ιίΐρ, σλαβ. και λιθ. ΓοΚ', 
αρχ. Γαΐν. λέ-ληθ-α, λέ-λαθ-α, Ιλαθ-ον, λα-ν- 
9-άνω, λήθη, ^ίζ. λαθ. εϊ-ληφ-α, λτίψις, λα- 
|ΐ-β-άνω. ^ίζ. λαβ. κτλ. 

Έν τοΙς πρλς σχη[Λατισαύν των λέζεων 701- 
χιίοις τλ ο εις η, α, τοΟτο Χέ γίνεται συνήθως 
«ίς τ& ληκτικον φωνήεν τοιούτων <7ελεχών (ο = 
α), ατινα εις τί> θηλυκύν έπιτεΐνουσι τύ ληκτικύν 
«ρωνήεν του στελέχους, π. χ. έν. άρ. νέο-ς οΟδ. 



νέο-ν, άρχ. σαν. Ιΐα'-να-δ, ηα'-να-ΙΏ, λατ. 
ηοναδ, ΐΐονηπί. θηλ. ο^ως νέα, ίων. νέη, 
άρχ. και σαν. πα'νΑ (πΟΥίΐ). 

Β\ ^Επίιασις του α. Τοιαύτη θεωρείται τύ ω. 
π. χ. ϊρ^ωγ α, ρώξ, ^ωγ-ύς και ^ηγ-νυ-(Λΐ. ρίζ, 
Κραγ. λατ. ίΓα^% γοτ. ΐ3Γα1ί, γρ[χ. ΐ3Γβθ1ΐβη. 
πτώς δηλ. πτώκ-ς, γεν. πτωκ-ός, πτώσσω=2 
πτώκ-3ω, και πτίσσω= πτηκ-]ω καΐ ί-πτακ- 
ον* ρίζ. πτακ, περαιτέρω πιθανώς (/.ορφωθέΐσα 
εκ της |^1ζης πτα (πρβλ. πε-πτη-ώς). Εις την 
δευτέραν ταύτην βαθ(Λΐδα της επιτάσεως ανά- 
γονται καΐ τα έξης. τρώγ-ω καΐ Ιτραγον, ρίζ. 
τραγ. οδ-ω-δα καιδζω=ίζ-]ω, βδ-ριη, 4σ-(Λη ρίζ. 
00. ώκ-ύς σαν. ϋςύδ, άρχ. τύπ. αΐί-ΐΐδ, άκ-ωκ-η, 
ρίζ. αΐί. πρβλ. ϊππος (λατ. βίίαυδ), άρχ. αΐί:- 
ναδ. ώ6ν, [χαλλον ώύν (παρά ΣχπφοΊ ώιον 
κατ* ΛΙΐΓβΙΐδ, ώβιον Ήσύχ.), άρχ. τύπ. ίΐνία- 
ηΐ (νεοελλ. αυγόν, οναΐη κατά λέζιν έκ πτη- 
νού καταγύ[Λενον), έκ του άρχ. ανί-δ, σαν. νΐ-8 
(ανίδ) κτλ. 

Παραδείγρ(.ατά τίνα έν ταΤς δ'.αλέκτοις πα- 
ρέχουσιν ου άντΙ ω, ως έν τη θεσσαλική γνούι^α, 
άντΙ γνώ(/.η, ^ίζ. γνω, άρχ. ^η&=2αη (γι- 
γνώσκειν).-ουν άντι ων εις την γεν. πληθ. ως 
και έν τ^ λατιν. . . .11111, άρχ. &Π1, καΐ Ετερα. 
Β'. φωγηετ όρχιχόν ι. 
Τύ άρχικύν φωνήεν ι έν τ^ Έλληνικί < ) μέ- 
νει τύ αυτό, π. χ. ϊ-[Λεν, ϊ-θι, σαν. Ι-ΓΏίΐδΙ, 
ί-ήί, άρχ. τύπ. ί-ΙΏίΐδί, 1-ά1ΐί, ρίζ. ΐ(=ίέναι, 
ΙΓΘ). έ-λειπ-ον ρίζ. λιπ. λατ. Ιίο, σαν. ΓΪΙί. 
άρχ. τύπ. Γΐΐν. ϊ ίδ-(χ.εν άρχ. και σαν, νίά- 
ηΐα-δί, στέλ. Είσ-τορ (έν. ον. ισ-τωρ), άντΙ 
του *Ρ.ίδ-τορ, άρχ. τύπ. ΥΐΛ-ΙαΓ, ^Ιζ. νίά 
(ειδέναι) κτλ. 

2) το ι εκτείνεται α) εις «'. π. χ. εΤ-μι.ι, 
λιθ. Οδ-ηΐί, σαν. €-Πΐί, άρχ. τύπ. αί-Πΐί, ^Ιζ. ι. 
πείθ-ω ρίζ. πιθ. λείπ-ω ρίζ. λιπ. λείχ-ω, ρίζ. 
λΐχ. άρχ. Γίμ;1ΐ. κτλ. 

β) εις αΓ π. χ. αϊθ-ω, αϊθ-εσθαι, αίθ-ηρ, 
αιθ-ουσα* λατ. ίΙΘ-άοδ (οίκος), αθά-ίΐίδ, |^ίζ. 
ί(1=σανσκρ. ί(11ΐ, ίη(11ΐ,=κα1ειν, γερ[λαν. ίί, 
αγ. βίΙ=πυρ• αι-Γών, άρχ. τύπ. αΐ-νΑηδ, 
χρόνος, [Λακρ?)ς χρόνος, λατ. ίΐϋ-νο-ΓΠ, άρχ. 
τύπ. ίΐί-ΥΙΙ-ΐη, σανσ. 6'-να-δ=δρό|χος. ^ίς. 
ι=ίέναι (Λετά του έπιθέ[ΐ.ατος ναη καΐ ?τεοα. 
γ') εις ^ π. χ. οΤ-μ.ος, οϊ-(Αη (οδός), προλ. 
αί-ών, εί (λΐ, ι-|χεν, ρίζ. ι = ίέναι. Πέ-ποιθ-α 
καΐ πείθ-ο) ^ίζ. πιθ (έ-πέ-πιθ-(;.εν). λέ-λοιπ-α, 
λοιπ-ός, και λεΙπ-ω, ^ίζ. λιπ. οΤκ-ος, σανσ. 
νές-α-δ, λατ. νίο-αδ, ^ίζ. Κικ, σανσ. νίς, 
άρχ. νίΐί, ϊζεσθαι=καθήσθαι. Γοΐνος, λατ, νίπ 

-απι. κτλ. 



44 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΈλλΗΝ, φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



Γ'. ΦωνήΒχ άρχιχότ Ιί. 
Τ& άρχιχ&ν φωνήεν α έν τΐ} ελληνική 
ά) είναι υ. ττ. Υ- Ι-φυγ-ον, φυγ-η, ρίζ. φυγ. 

^«νσ• 1)1ΐα'8 (θ1ΐυβ-ηα'-8, κα[ΐ.φθείς), γοτθ. 

1>α''8[=1)ίθ^θη=:χά|Λπτειν, λατ. ία^. ζυγ-6ν, 

λατ, ία^-αιη, άρχ. σανσ. ία^-α'πι, μζ. ]αβ. 

ί-ρυθ-ρός, σανσ. ηΐάΙΐ-ΙΓα-δ, άρχ. τύπ. Γαάΐΐ- 
ΓδΙδ, ^Ιζ. ρυθ, άρχ. σανσ. Γαάη, γοτθ. Γαά, 
γερ[ΐ.. ΓΟίη. συ, τύ, Ιύ, άα, κτλ. — ουχί σπα- 
νίως τλ υ εκτείνεται εΙς Μ. π. χ. υ^ωρ |Αετά 
βραχέος καΐ μακρού υ. πρβλ. σανσ. Ιΐα-ΕΊΏ, 
11(1-2ΐΙί£ΐ'-ΐη. λατ. ηηά-α (κυρία, ύδωρ) αετά 
παοε|ΐ.βαλλθ[λένου έρρίνου, ρίζ. σανσ. Ιΐα (υ- 
γραίνειν). κλυ-θι, σανσ. ζΓα-άΙΐί, άρχ. ΚΓα- 
ααΐ. πρβλ. κέ-κλυ-Οι, κλυ-τός, ρίζ. κλύ, άρχ. 
ΙίΓα (άκούειν), κτλ. 

Ό αρχαιότερος φθόγγος οα διετηρήθη έν τ^ 
βοιωτική ΧιαλέκτίΛ* τοό=σύ. κούνες=κύνες 
καΐ Ετερα. Τ6 ριεταγενέστερον υ=τώ γαλ. υ 
καΐ τφ γερ(Λ. ύ εΤναι σχετικώς άρχαΐον. Ενίοτε 
άπαντ^ ι άντΙ του υ, ώς έν τ^ νέοί ελληνική* π. 
χ. φϊ-τυς, φι-τόω, λατ. ΓαΙαο, ρίζ. φυ, άρχ. 
Βΐΐα• Χρί-ον και δρί-ος, δρυς, σανσ. άΐ'α-,γοτθ. 
1;πυ=δένδρον, κτλ. 

β') Τ6 υ επιτείνεται 1 )ε1ς ^;ί,• π. χ. φεύγ-ω, 
πέ-φευγ-α ^Ιζ. φυγ. έλευ(θ)-σο-[Ααι, ^ίζ. έλυθ 
έν τφ ίίλυθ-ον=*έ-έλυθ-ον. κλέΡ-ος, σανσ. 
ς;Γαν-£ΐ3 (δόξα), ^ίζ. κλυ. πλέΡ-ω, άρχ. καΐ 
σανσ. ρΐάν-δίηί, ^ιζ. πλυ. ^ευ-(Λα, ^εύ-σο(ΐ.αι, 
^έΚ-ω (ώς καΐ έν τ^ νεοελλ.), άρχ. καΐ σανσ. 
δΓα'ν-αΐηΐ, ^ίζ. ^υ, άρχ. και σανσ. δΓα" κ.τ.λ. 
β) εις αυ* π. χ. αυ-ω (άνάπτω), άντΙ *αύσ- 
-ω, ϊν-αυσ-(ΐα. πρβλ. εύ-ω, λατ. αΓ-0= 
*0υ8-0,*βυδ-0, οανσ. ϋδ''-&Γηί άρχ. τύπ. αιΐδ- 
^ΐηί, ρίζ. υδ*', άρχ. 118, αύγ-η ρίζ. υ^, σανσ. 
όβ'-Βδ (δύναμις). 

2) Εις ου* ή έπίτασις τοΟ υ εις ου εΤναι σπα- 
νιωτέρα, ίδί^ δ' έν τω (χέσω τής λέξεως* π. χ. 
είληλουθα, ρίζ. έλυθ, ίίλυθον καΐ έλεύθ-σο[λαι' 
ά-κόλουθ-ος καΐ κέλευθ-ος. σπουδ-η και σπεύ- 
δω, συνηθέστερο ν εις τδ ληκτικδν υ. π. χ. 
πνοΡ— }) καΐ πνέΚ-ω, ρίζ. πνυ" ^οΡ-'ϊή, ρόΡ-ος 
καΐ ρευ^ΐΛα, ρίζ. ^υ. κ.τ.λ. Επίσης δύναται να 
θεωρηθ^ τί> αυ (αυ) δευτέρα έπίτασις τοΟ υ* 
π. χ. τ6 ναυς έκληπτέ-ον ώς ναυς Ενεκα του 
νηΟς, σανσ. ΠΒύδ, ίων. νηΡ-ός, δωρ. ναΡ-ός, 
σανσ. η&ν-α'δ εκ τ^ς ρίζ. η υ. 

Τ6 ωυ (λόνον {ωνικλν = τω αυ* π. χ. θωόμα 
=θαΟ|ΐ.α, έτι θέΡ-ο;, έξ ου θεΡ-άο(χαι, ^ίζ. θυ. 

ΚαΙ τδ ω ευρηται Ιστιν δτε ώς δευτέρα έ* 
πίτασις τοΟ υ* π. χ. ζω-(ΐός, πρβλ. ζύ(χ.η, 
σλαβ. ία-θ1ΐα, σανσ. 3ύ-8*'α-Π). λατ. ]α-8, ά- 



παντα έκ τής όίζης 311, έλλ. ζυ, ίλως διαφόοοο 
τίς ρίζης ζε, ές ης τδ ζέω. ζώ-ννυμι, ^ίζ. ςυ, 
ζυγόν* άρχ. ]ΐΙ (ζευγνύναι)' χώ-ννυ|ΐ.ι, ^Ιζ. χυ, 
χέω. Τ6 οωρ. βώς = βοΟς, σανσ, ^^Ιΐδ, και το 
ϊων. ωυ=αυ δείκνυσιν έπίτασιν του ο εΙς ω= 
ωυ ^11 ^υ, άρχ. αα ^υ. 

ΦΘΟΓΓΟλΟΓΙΙΙΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΩΝ 
ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ. 

Οί έν ταΧς προχείροις γραμίΛατιχαΐς τϋς ελ- 
ληνικής γλώσσης έκτεθεΐ[ΐ.ένοι έπΙ τών φωνηέν- 
των νό|λθΐ, ώς οι περί συναιρέσεως καΐ τών 
λοιπών παθών τών φωνηέντων, ενταύθα παρα- 
λείπονται. Παράδοξος φαίνεται έν τ^ ελληνική 
γλώσσγι ή συχνή χασ^λωδία γινορ,ένη εκ της α- 
ποβολής τών συριστικών ], V, δ, και της εΙς 
φωνήεντα [ΐεταπτώσεως αυτών, ουδόλως θερα- 
πευο[χ.ένη δια της συναιρέσεως. Ούτω δυνατ^^ν 
να ύπάρχωσι τύποι πέντε φωνήεντα αλλεπάλ- 
ληλα Ιχοντες, ώς δηίόωεν (γ' πληθ. τ?ίς ευκτ. 
του ^η(Λ. δηΐόω == άποκτείνω έκ τοΟ δηϊος). ή 
λέξις δηΧος (πολέρος) γίνεται πιθανώς έκ του 
*δησιος=σανσ. ά<1δ|αδ=έχθρικ6ς έκ του Μα- 
8£1-δ (δαί(Λων, δούλος, άρχηθεν βεβαίως τ6ν 
έχθρων σηααΤνον) καΐ τϋς επιθετικής καταλη- 
ξεως ]α, έξ ου τδ *(1&δ3α-3ά-ΐηί=*δησιο-]ω-(Αΐ, 
έξ ου δη'ίόω, έκ δΐ τούτου δ άρχ. τύπ. της 
ευκτ. άαδ-3α-3αί-9ΐηΙ. έλλ. δε δηίόοι-εν, τοΟ 
δε οι εις ω έκταθέντος γίνεται δηχό-φ-εν. 

Έν τη έλλ. γλώσσΐ[ΐ εις την μιεταβολην τών 
αρχικών φωνηέντων τα (χέγιστα συντελουσι τα 
σύ(Λφωνα. "Αξιαι λόγον προ πάντων είσΐν «ί 
γινό(Λεναι δια την άποστροφην ττίς Ιλλ. γλώσ- 
σης πρί)ς τα έν τη ίνδογερριανικη τί> πάλαι αλ- 
λεπάλληλα συριστικά ], V, δ' ών τί) (ΐέν ^ και 
V [/.εταπίπτουσιν εις ι καΐ υ, τδ δέ ] Ιτι και 
εις ε, το δέ υ και ] έκ της έποριένης συλλαβής 
[χ,εταβαίνουσιν εις την προηγου[ΐ.ένην' τελευ- 
ταΤον τδ ], V, και 8 [χεταξύ φωνηέντων απο- 
βάλλονται. Άποβαλλορ,ένων η |ΐ.«λακυνο[Λένων 
τών συ[Λφώνων τα φωνήεντα συχνάκις εκτεί- 
νονται, ουχί δέ σπανίως προτάσσεται καΐ φω- 
νήεν λέξεων άπδ συμφώνου άρχορκ,ένων, καΐ ριε- 
ταξύ δέ συμφώνων παρεμβάλλεται φωνήεν. 

ά) Πρόθεσις του ι εις την εις σι κχτάλη- 
ξιν. 1) εις την πληθ. τοπ. καΐ δοτ. π. χ. 
ταΧσι και ίων. τί^σι, έξ ου ταΐς έκ τοΟ *ΙΑ-δί ' 
(έκ της άντωνυμικής ^ίζ. Ια καΐ δι' έπιτάσί(ι>ς 
1& και της καταλιάξεως τής πληθ. τοπικής δί), 
κατά δ^ τούτο καΐ τοϊσι, τοΙς, έκ του *Ιθ-8ΐ, 



ΣΤΟΙΧΕΙ! ΓλΟΣΣΟλΟΓΙΑΣ 



45 



Ια-δΐ. 2) εΙς τ^ β'. ένικ. τ5ί^ δρ. χαΐ υιτοτ. τών 
ένβργ. ηζ. γ. φέρεις έχ του *φ£ρεισι^ *φέρε-σι, 
άρχ. τύπ. οΗαΓα-δί' ϋποτ€ φέρης έχ του *φέ- 
ρτισι, τοΟτο Χ* έχ του *φέρηισι, *φέρ'ρσι, αρχ. 
τύπ. 1>1ιαΓ4-δί. 

β') Φων-^εντοποίιοσις χαΐ ριετάπτωσις του 
] χαι V. 

1.) τ^ |Αεν ] γίνεται, ι, τ& ίέ V υ ψιλίν' 
π. χ. τλ άρχιχ^ν στοιχείον ζΐς [χ.6ρφωσιν τών 
στελεχών ]α=£λλ. ιο. πάτρ-ιο-ς λατ. ρ&ΐΓ- 
ίϋδ, έχ του στελ. πάτερ, ιτρβλ. τλσανσ. ρίΐΓ- 
]α-δ• αρχ. ραΙίΙΓ-ία-δ. αγ-ιο-ς, σανσ. ί^Β'-ία-δ 
(σεβας^)" ή χατάλιηζις τοΟ συγχρ. ιον, άρχ. 
-ί^ηδ• π. χ. ήΧ-(ων, ς-έλ. ήδ-ίον έχ τοΟ ήΧ-ύ-ς, 
άρχ. τώ^. δν&ά-ί&ηδ, ς-έλ. δν&ά-ίίΐηδ' έλάσ- 
σων άντΙ του *έλάχ]ων, άρχ. τύπ. 1&β1ΐ,|αηδ έχ 
του έλαχ-ύ-ς=|ΐ.ιχρ6ς, άρχ. τύπ. Ια^ΐΐ-ίΐ-δ χτλ. 
ίν τί προσφύσει πρδς σχτπ|Λατισα6ν του στε- 
λέχους του ένεστωτος ]&, π. χ. ίο-ίω (ίίρόνω), 
άρχ. τύΐΓ, δνίά-ίλίπί• ία-Ιο) (άνάπτω) έχ τοΟ 
(12ι-^&IΩ^. πρβλ. χράζω άντΙ του *χράγ]ω [χετά 
της αόττίς προσφύσεως διαττιρησάσης ένταϋθα 
το \, Έν τω δωριχω ριέλλοντι εις σίω άντΙ 
του *σ]ω, άρχ. δ^&Πΐί' έν τί έν. γεν, του άρσ. 
XXI ουδετέρου τών ε{ς α στελεχών, έχ του άρχ. 
— 3δ]&, δπερ έν τί έλλιηνιχ^ γλώσσρ άποβολί) 
του 9 έγένετο = οιο' π. χ. ΐππο-ιο έχ τοΟ 
*ίχΡο-σ]ο=σανσ. έςν8δ]α, άρχ. 2ΐ1ίνα-δ]α• 
το τϋς εύχτιχϋς στοιχείο ν ίη, άρχ. χαΐ σανσ. 
1<1' π. χ. είην άντΙ τοΟ *εσ-]'ϊ)-|ΐ.=τφ άρχ. 3δ- 
]έ-•ΐη χατ* άποβολην του σ έν ^αω φωντϊέν- 
των, χαΐ έτερα. 

2•) Ενίοτε εύρίσχεται ε άντΙ του ] (ουχί 2- 
|ΐως άντΙ του υ. Ρ) χαΐ [/.άλιστα χατόπιν συ(Α- 
^ώνων' π. χ. ε=] έν τω (/.έλλοντι, ώς πλευσου- 
|ΐαι, φευζου|ΐ.αι=-σέθ|Λ.αι έχ του σ]θ|Λαι, άρχ. 
τύπ.— δ]2ΐΐηίΐί• ίτι χενε6ς, αιολ. κέννος, ά[Λ- 
?6τερα έχ του *χεν]ος, άρχ. τύπ. 1ίναη]αδ, 
σανσ. ςαη^ίίδ. έτε6ς (άλτίϊθίις)=σανσ. δίΐφΊ δ" 
βτερεος χαΐ ς•ερρός, άρχ. τύπ. στερ]ος, δΙαΓ]αδ, 
ίτϊλ. στείρα, δηλ. δΙαΓ]4. χτλ. 

3) Έάν ] χαΐ υ ίπωνται τω ν χαΐ ρ, [Λετα- 

πίπτουσι συντηθως ώς ι χαι υ πρ2> τών συ[/.φώ' 

νων* παρά τοις Αίολευσιν δμως άφο[Λθΐουνται 

ταύτα πρλς τα προ7ΐγού(λενα σύ(ΐφωνα. Τί) αύ- 

τλ συ(ΐ.βαίνει χαΐ είς το λ χαΐ έν ταΐς αλλαις 

οιαλέχτοις, |λένον δε χατ' έζαίρεσιν συ[λβχίνει 

ύζ αΜ μετάθεσις. Ταύτυν δε έννοουμ,εν ουτως' 

8τε υφίσταντο ίτι οί φθόγγοι ] χαι ν, δι' άφο- 

ριώσεως έγένοντο ι χαι υ έν τη προηγουι^έντ) 

αυλλαβη, &τινα βραδύτερον έζέλιπον. 

ί ) ] π. χ. χτε(νω αίολ. χτέννω άντΙ του *χτε(ν- 



]ω έχ τοΟ *χτέν-]ω• (ΐ.έλ.αινα έχ τοΟ *(Λέλαν-ία. 
χειρών, αίολ. χέρσων έχ του *χείρ-]ων έχ του 
χέρ-]ων* φθείρω, αίολ. φθέρ^ω έχ τοΟ φθέρ-3ω 
χτλ. Έν τφ λ] γίνεται άφωριοίωσις καί έχτ6ς 
τίς αίολ. διαλέκτου, π. χ. ίφείλω (παρ* Ό|ληρφ 
βφέλλω) άντΙ τοΟ *δφέλ-ίω. Συνηθέστατα χαΐ 
(Λετά τλ ν, ρ καΐ λ, τ6 αρχικών 3 γίνεται ι.— π. 
χ. χρόνιο-ς, έλευθέριο-ς κτλ. σχηματίζονται ά- 
παντα έκ τής άρχικ^ΐς εις ]α καταλτ^ξεως. 

Τό ] έπεντίθεται ρ.εταζύ άλλων συ(λφώνων* 
π. χ. (Λείζων άντΙ τοΟ *(ΐ.είγ-]ων έκ του *μ'έγ- 
3ων, δπερ έςΊ [χεγ [χετά τϋς άρχ. καταληςεως 
του συγκρ. -]£ΐη?, ΐνθα το ζ=γ], δπου παρα- 
τηρείται ήκαθ*αυτλ έπένθεσις τοΟ]* Ιτι, κρείτ- 
των έκ του *κρείτ-3ων έκ τοΟ *κρέτ-]ων, δια- 
τηρηθεν έν διαλέκτοις κρέσσων, Ινθα τ& σσ= 
τ], σχη|Αατισθεν ώς τ& («.είζων κτλ. 

2) υ π. χ. γουνός, γουνχ, αίολ. γόννος, γόν- 
να, γόννατος, άντΙ γονΡός, γ6νΡα, γόνΡατος, 
στέλ. γόνυ' ίων. ουλος=δλος έκ του δλΡο-ς, 
πρβλ. σανσ. δαΓνα-δ (ίκαστος, πάς), λατ. δαί- 

να-8, δοΐνιι-δ {=ΙοΙαδ)έκ του δοΐναδ, χτλ. 

β) *Αποβαλλθ[Λένου του ], V, δ τορ φωνή- 
εντα παρακολουθοΟσιν αλλεπάλληλα καΐ συν- 
αιρούνται* 1 ) αποβάλλεται τ6 δ. π χ. φέρη έκ 
του *φέρεσαι, σανσ. 1)1ΐάΓαδέ' αένους έκ του 
(λένεσος, σανσ. ΙΏάπαδ-ίΐδ' εϊην, έκ του έσ- 
]ην, άρχ. τύπ. &δ-]α-ηδ, σανσ. δ-ΐΑ-ΙϊΙ" ε1πό(λην 
έκ του έ-σεπ-ύ(ΐ.ην, ^ίζ. έπ. δηλ. σεπ, σανσ. 
δ£ΐ1{, λατ. δβη, του {πο|Ααι. κτλ. 

2) ^Αποβάλλεται τί) Ρ, π. χ. εΙργασά[Λην 
{Ρεργάζο(Ααι) έκ του *έ-Γεργ-ασάαην• εΐπον, 
είπεΧν, άρχαιύτ. ί-ειπ-ον έκ τοΟ έ-Ρ έ-Ρεπ-ον, 
=άρχ. τύπ. 21-να-να1ί:-&ΐη, δστις εΤναι ά6ρ. 
(χετ' άναδιπλώσεως έκ τις ^ίζ. Ρεπ (εΙπεΤν, λέ- 
γειν), σανσ. ναΐν, λατ. νοο, άρχ. τύπ. ναΐί κτλ. 

3) Αποβάλλεται το ] πρ6 πάντων έν τοΤς 
στελέχεσι τών παραγώγων ρηρ,άτων, έπειδη δ- 
λα τα ^η[λατα είς — έα, — άω— ύω, καΐ συν- 
αιρέσεΐ'ώ έγένοντο έκ του — α,Ιο), ε] ω, ο.] ω, 
άρχ. καΐ σανσ. — αδ]αΐηί• η. χ. φορώ, φορέω= 
σανσ. 1)1ιαΓαίαηηί. κτλ. 

γ') Άποβαλλθ[Λένων συ(Λφώνων γίνεται άν- 
τικαταστατικη έκτασις τών φωνηέντων. 1 ) Τ6 
ν προ του σ άποβαλλόαενον εκτείνει ά) τ{> ο 
είς ου, π. χ. φέρουσι= φέρονσι έκ του φέροντι 
=1)1ΐαΓαηΙί• φέρουσα=*φέρονσα έκ του *φέ- 
ροντία. κτλ: β') Τ{> ε είς εΓ π. χ. τιθεις=τφ 
παρά ΚρησΙ τιθένς έκ του *τιθέντ-ς' χαρίεις= 
*χαρί-Γ εντ-ς* γ') τ6 α εις β* π. χ. ίστάς=*ί- 
ς•άνς έκ του *ίς•άντ-ς κτλ. δ') το υ είς υ π. χ• 
δεκκνυς=δεικνυνς έχ το5 *δειχνύντ-^. χ.τλ» 



46 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΝ. ΦΙΑ.ΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



Όσαύτως ένένετο και τλ ζΙ^\ έκ τοΟ *έσ- 
μ( (αίολ. έ[ΐ.[λΙ οι' άφο[Λθΐώσεως), αρχ. χαΐ σανσ. 
βδ- ΐηί^ βρεινί); άντΙ *βρεσ-ν6ς, αίολ. ίρεννος εκ 
τοΟ βρος. ίων. ουρος, άρχαι6τερον *ίρ-Ρυς, ρίζ. 
βρ=άνατέλλω, έςαν(στα[/,αι, στέλ. ίρες — (Αετά 
προσφύσεως νο, και τα 2[Α0ΐα. 

2) Τοιαύττ) άντικαταστατικίϊ ίκτασις γί- 
νεται καΐ εν τω άορ(στ(ο άποβαλλομ,ένου τοΟ 
σ (χετά τ6 λ, [α, ν. — π. χ. Ινειιχα (νέ[ΐ.ω) άντΙ 
τοΟ *έ-νε[/.-σα, πρβλ. τδ αίολ. έ-νέ(ΛΐΛατο Χι' 
4φο|χ.οιώσεως' ίφηνα (φαίνω άντΙ του φαν]ω), 
άντι *ίφαν-σα• Εστειλα άντι *1στελσα. κτλ. 

Συνήθως ή εκτασις αυτή έν τ^ έν. 3νο[Λ. 
τοΟ άρσ. καΐ θηλ. συ[Λφωνολιξκτων στελεχών 
γίνεται άντΙ του έκβλγιθέντος ς ίι τς. π. χ* ποι- 
ρ,τίν άντΙ ποΐίΑέν-ς• πρβλ. σανσ. Ι'ΐβ'ά (βασι- 
λεύς) άντΙ του *Γ&ο'αη-δ' λατιν. ΙΐΟΓΠΟ άντΙ 

*1ιοιιιοιι-3. γοτθ. ^ιηα (άνηρ), {ίηλ. *^ιιιηα 
άντΙ *&ϋΐηαιι-δ' κτλ. 

ο') ΙΙαρε(λβάλλεται καΐ προτάσσεται φω- 
νήεν εκ τ^ϊς ευκόλως άναπτυσσοι^ένης φων^ΐς 
εκ των συ[ΐφώνων τούτων. 

< ) Φωνήεν παρε[Αβάλλεται παρά τω ν, λ καΐ 
τοΙς έρρίνοις. Ώς έπι τΐ πολύ παρεριβάλλεται α 
και ε, σπανιώτερον ο καΐ ι, σπανιώτατα Χέ υ. 
π. χ. δρέγω, ρίζ. 5ρεγ, εκ του ίργ, πρβλ. σανσ. 
αΐ'^' (=εκτε1νεσθαι, προσπαθείν), καΐ ίριγνάο- 
|χαι, ίτι δρύγυια καΐ δργυιά, ίνθα φανερώς φαίνε- 
ται* ή παρε(Λβολη* δργ=:ορεγ, δριγ, δρογ και άρχ. 
ΛΓΙ^'* ταράσσ6>=ταράχ-|ω, τέτραχα και τρα- 
χύς έκ της ^ίζης τραχ. κτλ. 

2) Φωντίεν προτάσσεται σπανιώτατα πρ^ 
των απλών ακαριαίων φθόγγων, ουδόλως πρ6 
του τ, π, φ, συνηθέστατα οέ πρί> πολλών συ[/.- 
φώνων, πρό τών υγρών καΐ έρ^Ινων" π. χ. α) 
πρύ δύο συμφώνων, ά-στηρ. λατ. δίβΐΐα άντι 
του *δΙβΓ-α1α, γοτθ. δίαίπίο, σανσ. δΙίΙΓ' 5- 
φρύς, σανσ. 1)1ΐΓα-8. Παρά τοΧς Αεσβ. Αίολ. ^ά- 
σφε, ά-σφι=σφε, σφι (άρχ. δνα)* έ-χθές και 
χθες, σανσ. Ιΐ3£ΐ8. β') -τρί) λ, (χ, ν, ρ' — π. χ. έ- 
λαχύ-ς, σανσ. 1β^ίΐά-δ, λατ. ΙβΥΙδ έκ του *1β- 
{ί^α-ίδ. έ-(Αέ, έ-|ΛοΙ καΐ μιε, [λοι, άρχ. Π)3.άνηρ, 
σανσ. ςΙ\. ηαΓ, 6^ζ^, ηβΓ (δ ήγε[Αών)' έν- 
νέΚα [χετά διπλού ν, λατ. ηονθΠΙ, σανσ. ΠίΙ- 
ναΐΏ. κτλ. γ') Προ του αρχικού υ* π. χ. έ-Κέργ- 
ειν καΐ Ρέργ-ειν (εϊργειν, έγκλείειν), πρβλ. σανσ. 
ρίζ. ΥδίΓ^' (αποκλείει ν), έ-έρση παρά ΚρησΙν 
άΚερ-σα καΐ Ρέρση, £ρση (δρόσος), σανσ. ^ίζ. 
νδΐΓδ"(υγραίνειν,βρέχδΐν).έ-Ρε•.κοσιν καΐ είκοσι 
βοιωτ. Γΐκατι, σχνσ. νίςαΐί, λατιν. τί^ίηΐί• 
ή λέξις ίρχιζεν άπύ του ΛΐΙ (Γΐαί=δύο). τύ ε 
λοιπύν προτάσσεται άποβληθέντος του Λ καΐ 



συχνότερο ν πρύ τοΟ Ρ. δ'.) πού άλλων συρ-φά- 
νων. π. χ. δ-οούς, στέλ. δ-δόντ. λατ. στέλ 
άβηΐ, σανσ. άαηΐ καΐ (1&ηΙ-3, λιθ. στίλ 
άΗΠίί κτλ. 



ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΠΑΡΑΝΙΚΑΣ. 



ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΚΩΝΓΓΑΝ/ΛΕΙ ΑΝΑ- 
ΣΚΑΦΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΟΡΑιΚΙΚΟΥ 
ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΥ. 

(Α\ιγνώσ6η έν τφ ΤΕ'. Συνιδριάνει] . 

Μέχρι τοΟδε, Κύριοι, οί χωρογράφοι τίς Κων- 
ς-αντινουπόλεως κατεγίνοντο περιγράφοντες κχΐ 
ίστορουντες τά φχινό[Αενα λείψανα τών Βυζαν- 
τινών. Ενίοτε άνασκάπτοντες θε[ΐ.έλια οικιών, 
?ϊ δη[Λοσίων κτιρίων, άνεκάλυψαν δεζα{Λενάς, 
κίονας, κιονόκρανα, τείχη καΐ ποικίλα ερείπια 
ναών. Ταύτα έπεκαλύφθησαν, καΐ (/.όνοι οί χει- 
ρώνακτες χαΐνοντες έθαύ[χαζον την έρυ|Λνότητα 
τών κτιρίων τούτων. Ουδέποτε συνεχωρηθη να 
έ[χπηχθ^ ή σκαπάνη χάριν τΐ^ς έπιστηρς ει; 
τά έγκατα της ή [/.ετέρας πόλεως. Φρονώ δτι 
εισέτι σώζονται θε[ΐ.έλια πολλών αρχαίων κτι- 
ρίων, τών δποίων την (Λεν λαμιπρότητα γινώ- 
σκομιεν, την δε θέσιν άγνοου[ΐ.εν. Σώζονται βε- 
βαίως λείψανα ουχί ριόνον Βυζαντινίίς, άλλα 
καΐ Ελληνικής τέχνης, διότι κατά τους πρώτους 
αιώνας έκο[Αίσθησαν έζ Ελλάδος και Ασίας 
πά(Λπολλα τών Ελληνικών ναών καλλιτεχντ,- 
(ΐ,ατα. Αί καταστροφαι και άρπαγαι τών άγροί- 
κων καΐ |Λ•.σελλτ/)νων Σταυροφόρων το 1204, 
αί πυρκα'ίαΐ και ή σκαιότης του βυζαντινού 
όχλου δεν έξηφάνισαν ταύτα δλα. Οί 'Οθω- 
[Λανοί, άρεψάνιοι και φιλοπόλε[/.οι, ουδέποτε ώ- 
ρέχθησαν νά (/.άθωσι τον βίον καΐ την πολι- 
τείαν του κατακτηθέντος Βυζαντινού λάου, αλ- 
λότριου την θρησκείαν και τά ίίθη. Κατηοάοι- 
σαν του Βουκολέοντος καΐ τών Βλαχερνών τα 
βασίλεια, τών δποίων την έσωτερικην διακόσ|λΥΐ- 
σιν υπερεθαύ[/.ασαν οι Σταυροφόροι. Έκ6σ(ΑΤί)- 
σαν τά άνεγειρό[Λενα τε[ΐένη αυτών \ά τους 
υπερ[ΐ.εγέθεις κίονας παλατιών καΐ εκκλησιών. 
'Έτρεψαν εις τε(χένη πολλάς εκκλησίας, χατίΐ' 
δάφισαν πλείστας άλλας, κατέρριψαν στηλας 
καΐ ανδριάντας, καΐ ανήγειραν έπΙ τών θε[ΐε*" 
λίων αρχαίων κτιρίων ϊδια, ώστε τίϊν ση|λ»ρον 



ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΕΝ Κ/β. ΑΝΑΣΚ.ΑΦΟΝ 



[Λίθ* δλτν τίιν (τύντονον φιλοπονίκν των ιστορι- 
κών, άλλο^κΐΐων καΐ ί[^:Ετέρων, φτιλαφώντες 
βαδίζω [ΐ,εν εν τω [λ£β(^ τϋς άχανοϋς χαί ίοτο- 
ρΐΛωτάττης ταύτης πίλεως. Όγδοτίχοντα έτ>ι 
(ΐ*τ4 τίν ϋλωσιν, λέγει ί Γύλλιος, Χχν-η δεν 
βίΕΰώζοντο τών Βυζαντινών ανακτόρων. Ξένα 
χτίρια έχάλυψαν τ6ν Βυζαντινών Άναχτοριχίιν 
^πρίβολον. Ή άρχιτίχτονιχη άρ|Αονία, αί είχί- 
ν£;, οί ανδριάντες, Χέν Ιτερπον τ' άγροΐχκ καΐ 
«[ίθ!>σα τίφτη, τά χατακτίβαντα τήν Κωνβταν- 



4? 



τινούπολιν. Οί αί^λατηροΐ αυτών πΑίμοι χατά 
τών άΐλοθρτισχων γειτόνων παρώργιζον τους 

Όθω[]ΐανούς, τοίις άΐϊο'ττρεφορι.ένους χα'ι χατα- 
πτύοντας πάσας τάς τέχνας χαϊ έπιβτη{ί.ας 
τών Χριστιανών, Τί 3μως να είπω περϊ τών έ- 
πΐίτατούντων τα ς (τη[ΐ.ερινάς άναοχαφάς Ευ- 
ρωπαίων, χατεδαφιζύντων αψίδας, ά^ίχλοΰν- 
των χοσιχτιίΑατα [Ααρ[Αάρινα, ριπτόντων εν τ^ 
θαλάσίτΤι ενεττιγράφους πλάχας, τυντριβίντων 
πλίνθους ^ετά αυ|/.βόλων χαΐ επιγραφών; Οί 



ΠΙΝΑΞ τον ΑΝΑΚΤΟΡΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΟΑΟΤ. 



46 



ό ΕΝ Κ/β. βλλΗΝ. ΦίλΟλοηΚΟί ΣΥΑΑ.ΟΓ022 



σχαπανεΐς χάριν παιδι&ς ιίκρωτηρίασαν άγαλ- 
(λάτια καΐ σταυρούς. Πλείστα (λέρη των παρα- 
λίων τειχών της ΠροποντίΧος κατηδαφίίΟησαν 
οιά σφηνών χαΐ πυρίτιδας, (ΐ.ένον χαΐ |/.6νονΐνα 
χαταχερ[Λατισθώσι, καΐ χρησΐ[ΐ.εύσωσι ώς στρώ- 
[Λα του ^ρ6[λθυ. Πλάκες εκ |/.αρ[Λάρου, τε^λά- 
χια κιόνων, κιονόκρανα, καΐ ενεπίγραφοι (Λέ- 
γισται πλίνθοι, έχρησΙ{Λευσαν διά τί) αυτό 
στρώ[Αα. Του οϊκου του {λεγάλου Ιουστινιανού, 
άνευρεθέντος, τί) πλείστον {/.έρος κατηδάφισαν, 
ουδόλως φροντίσαντες νά (ΐ,άθωσι τίνος ή κα- 
τοικία αυτή. Πιθανόν οι έπιστατουντες ανέ- 
γνωσαν τά πολλά κατά τών Βυζαντινών λοι- 
οορΊ&[Λατα, κα\ νο^λίζουσιν δτι καθώς οι Όθω(χ.α- 
νοί κατεκυρίευσαν τί) κράτος, ούτω καΐ αύτοΙ 
έπ' άγαΟφ τγίς ιστορίας εργάζονται, άφανίζον- 
τες πάντα τά ση[ΛεΤα καΐ γνωρίσ[λατα τοιούτου 
έζηχρειωμένου έθνους• Έαεΐς οι Γραικοί ουδό- 
λως συ[ΐ.|λεριζό|λενοι τά αοικα ταύτα φρονι^ρια- 
τα, δικαίως Θρηνο0[ΐεν την φθοράν τοσούτων 
ιστορικών |λνηρ.είων. 

Ουδέποτε, Κύριοι, υπέστησαν τοσαύτην φθο- 
ράν τά γεραρά ιδρύ[λατα τών Βυζαντινών, δ- 
σην εφέτος άπδ τοί>ς σκαφείς του σιδηροδρό- 
[Αου' άλλα καΐ ουδέποτε άλλοτε τοσούτον έφω- 
τίσθη ί Ιστορία του Βυζαντίου, Αί άνασκαφαί, 
ευτυχώς, διεφώτισαν χώραν του Βυζαντίου 
(λέχρι τούδε εις πάντας άπρόσιτον. 



Καλ{)ν είναι, πρΙν % προχωρι^σω^^έν, ν& ειι»β, 
8τι δέν προτίθη[Λΐ νά περιγράψω τά Βυζαντινέ 
παλάτια της 'Ακροπόλεως, ουδβ τάς πολλας 
τών παλατίων τούτων εκκλησίας, άλλα να 
περιγράψω τά ση^χερον άνακαλυφθέντα λείψανα 
τών Βυζαντινών. Οι έπιθυ(ΐ.ουντες πλείονας ι:ερι 
τούτων γνώσεις, ο^ς [ΐ,ελετήσωσι τλ περί Κων- 
σταντινουπόλεως σοφώτατον σ'ίγγρα(ΐ.[ΐ.α του 
Κ. Βυζαντίου Σκαρλάτου. 

Ό σίδηρους δρό[Λος 'ίρχισεν εφέτος, |ΐεσουν- 
τος Απριλίου, άπί) την πύλην Γιαλί) κιοΛ 
καπουσού, την πάλαι του Ευγενίου. Διέρχεται 
δλον τον Ανακτορικών περίβολον πλησίον τοΟ 
παραθαλασσίου τείχους* έςέργεται πρλ^ ανα- 
τολάς της Καρά καπουσού, σιέρχ&ται διά ττ,; 
έκεΐίσε βθω[Λ.ανικης συνοικίας, ()^έχρι Της Τζα- 
τλαδίϊ καπού, της πάλαι πύλης Σιδηράς. Έδώ- 
θεν, [Λεταζύ τοΟ τείχους καΐ του ναού τών α- 
γίων Μαρτύρων Σεργίου καΐ Βάκχου, (νΟν Κου- 
τζούκ "Αγςα Σόφια) διέρχεται διά τοΟ Κάτερ- 
γα λΐ[/.ανΙ καΐ τών κΐπων τϋς Βλάγκας, ποτέ 
(Λεν ίσω, ποτέ δέ Ιξω του τείχους, [^έχρι τοδ 
σταθ[Λ.οΟ τών Επτά πύργων. *Απο την Σιοηραν 
πύλην (λέχρι τών Επτά πύργων ουδέν άζιον 
ίστορ^σεως παρετίρησα. ΈπΙ της έσωτεριχτίς 
πλευρδς του πρδς ανατολάς πύργου τοΟ Κον- 
τοσκαλίου, άνέγνων την άκόλουθον έπιγραφιπν. 



ίΠνΡΓ0(Λ(0ΐνΤ%ΚΜ6 




Αί δύο πρώται λέζεις εΤναι άναστρόφως έντε* 
τειχισ[Λέναι. Ό διερχόρ,ενος τον δρόαον δύ- 
ναται, εκ τών ίσω του παραλίου τείχους κτά- 
πων, νά [λελετι^στ) άνέτως την έσωτερικην οί- 
κοδό|λησιν, τάς πολλάς του τείχους αψίδας, νά 
είσέλθγ) εϊς τινας πύργους, καΐ πληροφορηθη εκ 
τϋς περισκοπιά^εως ταύτης, δτι τά τείχη ταύ- 
τα δεν ίχουν ουδέ τ?> υψος, ουδέ τί> πάχος, ου- 
δέ τ))ν έρυ[ΐ.νότητα τών χερσαίων τειχών. Τά 
τείχη ταϋτα, ?νεκα τίς έπΙ του χείλους τής 
θαλάσσης ανεγέρσεως αυτών, ^ζοτϊ οέν προσε- 
βλιίθησαν. Ηύχό(χην νά ΐδω άνασκαπτο[ΐ.ένους 
τ& Κάτεργα-Αΐ|ΛανΙ, καΐ τους έκτενεΤς κήπους 
τϋς Βλάγκας, άλλοτε νεώρια τών Βυζαντινών. 
^Ατυχώς δ(λως άπί> την Σιδηρ&ν πύλην (ΐέχρι 
τών Επτά πύργων, προσετέθη χώ(ΐ.α (1). 



Καλί>ν είναι πρ6ς σαφεστέραν κατάληψιν τ»ν 
πολλών άνακαλυφθέντων ιστορικών |λνη(χεί£Αν, 
νά περιγράψω πρώτον, δσα άνεφάνησαν έντλς 
τοΟ 'Ανακτορικο» περιβόλου" ιιετέττειτα προ- 
βαίνθ[λεν εις τά πλησίον του Τζατλαδη καπού. 

Αί πλεΐσται περιγραφαΐ τοΟ περιβόλου τοό- 
του είναι άσαφεΧς, τινές δε καΐ λίαν ί[Ααρττΐ• 
[Λέναι. Ό μέν Πατριάρχης Κωνστάντιος ίλ(γι- 
στα λέγει περί τούτου, 6 δε Κ. Βυζάντιος πε- 
ριγράφων τ' ανάκτορα καΐ τάς εκκλησίας, ί- 
οηγείται άπί> τους Βυζαντινούς καί τινας (ΐε* 
ταγενεστέρους συγγραφείς. ΕΤν* αδύνατον νά 



(4) Άνβσχβφβί τιν•( γινόμενο» τό 4819, έν τφ 



Κοντοσχαλίφ, άνΕχάλυι|/αν κολοφνιαίοο; λίθονς* λεί- 
ψανα τοΟ χυχλιχοΟ πβριφράγματος τοΟ νβοιρίου Κ^ν- 
αχανχινουπολιω;. Πατρ. σβλ. 'όΟ έν σημ. ΠιρΙ ιόν- 
των λαλιΤ έχτινέ άκρον 6 σογγραφι6ς έν τΥ^ «ρ^( ^^^ 
Κ. Βυζάντιον επιστολή τον. Κ»νατανΐ(οο Α'. '^' 
λάααονε; αυγγρα^ραί, αίλ• 443• έν Κ.«ιν|«όλ•ι 487ν« 



>< 



ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΕΝ Κ/Π. ΑΝΑ.ΣΚΑ.ΦΟΝ 



4» 



Ιννο4^ ^ αναγνώστης τ3)ν θένιν τών χτιρίΐιΐν. 
ό Δοοχάγγιος ττβριγράφΜ (ΐχτά συντο(χ.(ας τά 
αυτά άνάχτορα, αναγραφών πάντα βσα ιυερί 
α&τ&ν «υνέγραψαν χαΐ χωρογράφοι χαΐ (στορι* 
χοΐ. Πρλ δέχα ετών έζε^6θη έν ΠαρισΙοις τ2> 
«λρΐ τοΟ ΑύτοχρατοριχοΟ παλατιού τί\ς Κ/π6* 
λίΜς «ύγγραι&ριατοΟ Ιουλίου ΙιαΙ)αΓΐβ(Ι). Οδ- 
τος }^8ΐραγωγού(Αενος χυρ(ως άπλ τοΟ Κωνσταν- 
τίνου ήορφυρογεννι^του την Ιχθβσιν βασιλείου 
τάζβΜζ (2) χαΐ άπλ άλλους Βυζαντινούς ιστορι- 
κούς, 2^1 (ΐ6νον ις^ρησε την άρχιτεχτονιχην χαΐ 
τά χοβρ.^{&ατα τών άναχτέρων όλων, άλλα |ατά 
«οΧλΎΐς σαφήνειας ήχρίβωσε χαΐ την θέσιν έ- 
καστου. Μολονότι εΙς τίνα μέρη σφάλλει, 5(&ο- 
λογώ 6η αί ση|ΐ.εριναΙ άνασχαφαΐ προσεπε- 
&οαί«σαν πολλά αυτού γραφόριενα. 0( έρεγέ- 
(Α«νοι νά μελετιϋσωσι τά ιστοριχά ταΟτα άνά-* 
χτορκ τών Βυζαντινών, άς άναγνώσωσι τ λ σύγ- 
γρ«|ε(χ.α του 1ι&1)αΓ(6, διότι τοιούτου έ|Λβρι- 
0<Ας &πο(&νη{ΐ.ατος δεν ήξιώθη είσέτι ή πέλις 
ΤΟΟ Κωνσταντίνου. 

Καλ&ν είναι, Κύριοι, χαθώς χαΐ ιΐς άλλα (Λε- 

λιτ1(ΐ,ατα Βυζαντινά, τά δποΐα εΤχον την τΐ|Α•ίιν 

νά &ποβάλω ε!ς τ2»ν Σύλλογον, νά περιγράψω 

πρότερον τά ερείπια, χαΐ άχολούθως ιστορι6σω 

οσα περί τούτων ε&ρ(σχο[]ΐεν είς τά συγγρά(Λ- 

|ΐατα τών Βυζαντινών. "^Ας άχολουθι&σωριεν χαΐ 

^|αΧς τους σχαφεΐς του δρύ|Αου, άπ& την πύλην 

τοΟ Είίγενίου ρ^έχρι τΤΙς Καρά χαπουσού. * 

*Απλ τίιν πυλην τοΟ Ευγενίου, Μ. 237 πρ^ς 
ανατολάς, χαΐ Μ. 1 < 7.70 άτΛ τ6 παράλιο ν τεί- 
χος, ή γί αίφνης υψοΟται. Δεξιόβεν άναβαίνο- 
μιν εΙς τίιν χορυφην τοΟ λόφου, όπου τά Σουλ- 
τανιχά άνάχτορα, άριστερόΟεν διά δρό(ΐου χα- 
τοφεροΟς χαταβαίνο|Αεν εις τ^ παραθαλάσσιον 
τείχος. Ε{ς την θέσιν ταότην, Μ. 6 καΐ 8 ϋπί> 
την γϋν, άνεχαλύφθη [λέγας σωρ&ς πλαχών μ.αρ- 
|ΐαρίνων, χιονοχράνων, στυλοβατών, στηλών, 
χαΐ χοσι^ημάτων άρχιτεχτονιχών, φερόντων 
σταυρούς. ΈπΙ τών |Ααρ|Αάρων τούτων (χίαν 
μόνην έπιγραφην άνέγνων, έπί τίνος χιονο- 
χράνου ευτελέστατης τέχνης. Τλ άνω (χέρος τοΟ 
χιονοχράνου είναι πλάτους Μ. 0,50. το χάτω 
Η. 0,42. ΈπΙ (χι&ς πλευρ&ς είναι θυρεός, ύψους 



Μ. 0,4 6, χαΐ πλάτους Μ. 0,1 5, χαΐ έντλς τ' ά- 
χόλουθα γρά|χ.(ΐ.ατα. 




ΈπΙ πλαχ^ς (χαρριαρίνης άνέγνων τ' ακό- 
λουθα δύο γρά|ΐ(ΐ.ατα. 



1€ 



Έπί τίνος χό[χρ.ατος {/.αρμάρου χυβιχοΟ έφαί- 
νοντο φύλλα χαΐ χαρποί τϋς ά[ΐ.πέλου, έζαισίας 
εργασίας. Μ'έφάνησαν λείψανα ΈλληνιχοΟ ναού, 
ϊσως του Βάχχου* τ4 (χάρ|χαρον τοΟτο έλαζευ- 
θη έχ νέου πρδς χρήσιν τοΟ δρό|χου. Τά πλεί- 
στα δέ τών χιονοχράνων εΤναι παραχ(ΐ.αζούσης 
τέχνης Ιργα. Α{ στηλαι διαφέρουν χαΐ τδ [χϋ- 
χος χαΐ τ6 πάχος. Τινές είναι 2χ (/.αρ[/.άρου, 
τινές δέ ίχ σπυρίτου. "Ολα ταύτα χατέχειντο 
εις τά βάθη της γϋς, ως νά χατηδαφίσθησαν 
άπδ σεισ(/.όν. Μέχρι σΊ6(χ.ερον, πά(/.πολλα τε- 
μάχια (Ααρ(/.άρου, χιόνες χαΐ χιονόχρανα ανα- 
φαίνονται εις τάς επικλινείς πλευράς του δρό- 
[λου (Ί*). Πολλά [χάρμαρα έχ του άνεζαντλιητου 
τούτου σωροΟ έλαςεύθησαν έχ νέου διά τον σι- 
δηρόδρο[ΐ.ον, πά[Λπολλα άνορυχθέντα έχαλύφθη- 
σαν πάλιν [χέ τά έζαγόμ,ενα χά|ΐ.ατα. Άπ6 τδν 
σωρ&ν τούτον, Η. 428,65 πρδς ανατολάς, ου- 
δέν άλλο έρείπιον άνεφάνη. Δεζιόθεν τοΟ δρό- 
{Λου αναφαίνονται τείχη (χικρά, καΐ αγωγοί 
Όθωμανικοί, τδ έττίλοιπον είναι βράχος. Άρι- 
ς-ερόθεν, εξήχθησαν πλάκες [χαρι^άριναι πολλαί, 
άνεφάνησαν καΐ τείχη Βυζοίντινά' ολη ί πλευ- 
ρά αυτή ητο πλήρης πετρών έζειργασ(Λένων• 
θϋδε(ΐ.ίαν έπιγραφην ευρήχα, ουδέν χόσ|ΐ.η{ΐ.α, 
έζαιρουαένου αιχροΟ ανάγλυφου έπΙ χιονοχρά- 
(«) Ιβ ρΛΐ»ί8 ΐΓπρβπαΙ άβ αοηδ|αΓΐΙίηορ1β βΐ δβδ ^{^ονίζοντος άγγελον. 

(«) ΤοΟ συγγρέμμ•τος τούτο•, ίγνώ,τοο •1; τόν Εις τ6 ^ρος, δπου δ όρό(Α0ς χα£ΐπτεΐ άπ ά- 
Αοοχάγγιον, έξιδόΟη Ιν Αιιψίςι τό μέν ιτρΛτον μέρος 
τό 17δ<ον, τό βλ βιύτιρον, τό 475Ιον. ]. ίαΒαΓίβ σιλ. 
β. Πρβ. χ•1 τήν Ικ«ο<πν τί^ς Βόννης. (•|•) ΤαΟτβ σήμιρον, Ιβνοοάριβν 4873, Ιξ^φβν{σθη««ν, 

(ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑ0Γ02. ΤΟΜΟΣ Τ'.) 7 



50 



Ο ΕΝ Κ/α. ΕΑ,^ΗΝ. Φ1λ0λΟΓΙΚΟ2 ΣΥλλ0Γ02 



να•τολών πρλς νίτον, Μ. 128,65 άπ4 τ^ν -ιτρώ- 
τον σωρ6ν, άνεφάνγ) έντ&ς τοΟ δρέριου, Μ. 3,0 
περίπου ϋπί> την γϋν, χολοσσιαΐον τείχος Χια- 
τέρ,νον αύτ{>ν άπί» }υσ|Λών πρδς άνχτολάς, χαΐ 
παρεχτειν6αενον πέραν του δρ6(Λου .πρ2»ς τ&ν 
αιγιαλών, όι6τι οι ίργάται παρά την συνί- 
θειαν αυτών προεχώρηβαν, ίνα άνασηχώσωσι 
τους κολοσσιαίους λίθους τοΟ τείχους. Οι λίθοι 
των βποίων τινάς χατε[χ.έτρησα, ήσαν |λΐ/)χους 
Μ. 2,4 4, πλάτους Μ, 1 ,ΐ 8. χαΐ πάχους Η.0,65. 
Δεζιέθεν, έπΙ τών θεμελίων τούτων ερείδεται 
£λλο τείχος, πάχους Μ. 2,36, συγχεί{Λενον έχ 
πετρών, πλίνθων τετραγώνων χαΐ πλινθοχόνεως. 
Τί> τεΧχος τούτο υψουται μ-έχρι 1 2 περίπου (χέ- 
τρων. Τ•})ν |ΐ.έν νότιον αυτοΤί πλευράν καλύπτει 
χισσές, την δέ βύρειον τά παραχείςχενα χώρ,ατα. 
Τ4 χάτω τείχος Χεν είναι ίργον Βυζαντινόν, Χιύ- 
τι (2ζαιρου|ΐένων τών θε[ΐ.ελίων, παραλίων τινών 
πύργων, χυρίως |ΐ.εταζ& Ναρλη χαποΟ χαΐ Ψω- 
ρ.αθείων) δέν ίχτιζον οι Βυζαντινοί τά θε^λέλια 
αυτών \ύ τοιαύτας χολοσσιαίας πέτρας. Φα- 
νερ&ν είναι, βτι [χεταγενέστεροι άνιηγειραν έπΙ 
του πρώτου τείχους Ετερον, τ6 δποΤον πα- 
ρεζετείνετο πέραν του δρύ(Λου. Τ^ Βυζαντινών 
τεΧχος έΧώ διερ^άγη. λυπουααι νά εΐπω, δτι 
τ4ν Αυγουστον οΐ λίθοι του αρχαίου τείχους, 
δ|Αου ρ,ετ' άλλων τών πλησίον ερειπίων, λα- 
ζευθέντες έχ νέου, ένετειχίσθησαν οι πλειύτεροι, 
εις παραχείαενον νέον τείχος, άνεγερθέν δες«^- 
θεν τοΟ σΐοηρο$ρέ(/.ου, ίνα προφυλάττ/ι αύτδν 
άπ& τά έπιχεί{ΐ.ενα χώ[Λ.ατα. Περί του τείχους 
τούτου έ[ΐ.αχρηγύρησα, «^ύτι είναι άναχάλυψις 
σπουδαιότατη ίιά τίιν ίστορίαν τών άναχτύρων. 
Μέχρι ση|Αερον (48 Νοεμβρίου) σώζονται 2πΙ 
του χείλους τοΟ δρύμου λίθοι τινές τοΟ χυχλω- 
πείου τούτου τείχους. 

*Απλ την χαμτ^ν ταύτην δ δρύμος διέρ- 
χεται πλησίον τών τειχών" ή γή είναι επίπεδος, 
χαΐ εΙς τίνα μέρη πολύ χώμα προσετέθη. Δε- 
ζιύθεν είναι χϋποι, χαΐ ένδύτερον τείχη Όθω- 
μανιχά, £νω τών βποίων φαίνονται τά 'Οθω- 
μανιχά άνάχτορα. Έντδς τών τειχών τούτων 
αναφαίνονται εις τίνα μέρη γεραρά λείψανα 
Βυζαντινών χτιρίων. 'Όλη ή πλατεία αυτή εί- 
ναι τών Βυζαντινών τ^ Τζυχανιστίριον, περί 
του δποίου συχνότατα λαλούν οΐ Βυζαντινοί ί- 
στοριχοί (ί). Τ6 πάλαι ή γϋ έδώ ητο χατω- 



φερ^ς πρ^ς την θάλασσαν, χαΐ ίσο'^τε^ώθη, χαΐ 
άνηγέρθησαν τά δεξιύθεν τείχη, Τνα ιτποχρατώσι 
τά χώματα. 

"Εζω τών τειχών του Άναχτοριχου περιβ^ 
λου, έπΙ της έχείσε χρηπίδος, άνιδρύθιΐ) άπ^ τους 
Όθωμανούς τ6 χαλούμενον Ίντζιλ-ί) χΐόσχ, Ι- 
χον τεσσάρας χαμάρας, δύω μιχράς, χαΐ δύω 
μεγαλητέρας. Ύπδ τί> χΐόσχιον τοΟτο ητον 
άλλοτε άγίασμα του ΧριστοΟ Σωτήρας, χατά 
την μαρτυρίαν του Πατριάρχου Κωνς-αντΙου (4), 
χαΐ ούχΙ ττής Παναγίας, χαθώς έζι^ττ^σαν ν'άπο- 
δείζωσι εφέτος τινές λόγιοι εΙς τ4ν *Ανβιτολιχ4ν 
Κι^ρυχα, τών 4 5 χαΐ 4 7 Ιουνίου. 5 Κ. Κούρτης 
υποθέτει δτι αί χαμάραι είναι τά ύττόγεια της 
Παναγίας Όδηγητρίας, έρειδέμενος έπΙ τίς 
συγγραφίς του £ι8ΐί)3ΐΓΐβ• « εϊθε» λέγει « ν« 
μάθωμεν άπλ 'Έλληνά τίνα, &ν οι Γραιχοι 
εισέτι συνέρχωνται εις το άγίασμα τούτο, 
χαΐ εις τίνα τύπον». Ταύτα δλα σαφέστατα 
ίστύρησεν δ χλειν2>ς Πατριάρχης άπο του 4 824. 
Τ& έπίθετον 'Ιντζιλίι έούθη διά τίιν καλλοντι» 
του ττεριπτέρου, χαΐ ίχι νομίζω πρδς άνάμνησιν 
του Βυζαντινού Μαργαρίτου τριχλίνου (2). Το 
χΐύσχιον τούτο εΤναι χτίριον γνωστλν %1ς τους 
παραπλέοντας την έχει θάλασσαν. 

ΠρΙν φθάσωμεν όπισθεν του περιπτέρου, 613 
βήματα μαχράν του προειρημένου χυχλωπείου 



(4) Σον. βιοφάνου; 9ΐλ. ΗΒ^-βΤό Τζοχανΐ9τήρ:ον 
6 μιχρός βιοδόσιοί Ιχτισιν. . . .«6 £έ Βανίλιιος ό 
ΜαχβΙών πβτριξέβαλε τό Τζυχανιστήριον χαΐ έηλάτο- 
VII. Γ. Κωβινός, σελ. 81, Ό Κ(νν«μος, σελ. 263 



πβριγράφ» το&; Ιικπιχους άγ&νας τ&ν βανιλιών ιΐ; 
τό Τζυχχνιστιάριον. Κων|πολι;. Σ. Βυζ«ντ(ου. Τόμ. 
Α'. σιλ. 244. Έλλ. Σφβιριστήριον.— Τήν λέξίν Τζο- 
χανιοτήριον έτυμολογα 6 ΗβΙΏΐηβΓ έκ τΐ^ς Πιρνιχής 

ΤδοΙιβ^Καη (ΟοηεΙ. υηά άβτ ΒοδροΓΟδ. Τόμ. Α'. 
αιλ. 240). 

(4) I^β8 ΟΓβΟδ νέηβΓαίβηΙ βηοοΓβ ρδΐΓ Ιπκΐίΐίοη, 
Π γ α ηυβίςαβδ αηηέβδ, Ια ΓοηΙαίηβ δαίηΐβ (1υ 8Βα- 
νβαΓ, ςιιί δβ ΐΓουνΛίΙ δουΓ Ιβ άίΐ Ιη(1]ί1ί Κίοδςυβ•— 
ΟοηδΙ. 4844 σβλ. 37.— Κ]πολις. Σ. Β»ζαντ(ο». Τόμ. 
Α'. σ(λ: 481 — «01 ήμέτκροι ϊ\ α&τ9^ς τ^ς αλώνι»; 
&χρι τοΟ 4824 Ιτους υπ* &χρας ιύλαβι(ας συντρέ* 
χοντις χαΐ πανηγυρ(ζοντις χατά τήν Ιχτην τοΟ Αυ- 
γούστου, ένιβάζοντο τό παρά τήν θάλασσαν χάτωθιν 
τοΟ ^ηθέντος μελάθρου άναβλΰζον &$οιρ ώ; άγία^μβ•• 
Κων^. Α'. Έλάσ. ΣογγραφαΙ. σιλ. 384. Έν Κ|κόλη 
4870. ΠβρΙ τοότου λέγη χαΐ ό Η&ΐηπΐ6Γ. (ΟοηδΙβϋΙ. 

αηά (ΙβΓ ΒοδροΓΟδΤόμ. Α'.σβλ. 836)ΟβΓ \νβί1ΐίΐϋβ11 
(άγίβσμα) υηΙβΓ Λβιπ ΙπάδοΙιίΙί ΚϋδεΙιΙί ^βΙιδΓΐβ 
νβΓίηιιΙΙιίίοΙι ζιΐΓ ΚίΓοΗβ άβΓ \νβδ^βίδβη(1βη ΜαΙΙβΓ 

(ιΟίΙβδ. ΊΨ^ς αύτ1\ς γνώμης κΤναι χαΐ ό 1.&Ι)&Γΐ6 Μ^. 
99. θστις οΟδέποτι άναφέριι τον Πατριάρχην 

(2) «Κατά δέ τό προς ανατολάς μέρος, Τοοκ μ^« 
χαΐ τόν Μαργαρ(την προσαγοριυόμινον* τρ(χλινο; ού- 
τος έχ βάθρ€ΐ>ν τφ ΘεοφΙλψ άνιστηχώς. • Σνν. β*ο- 
φάνοιις. σιλ. 443.— ^. ΐΕΐ)8Γΐβ. σιλ. 74.— Κ[ΐί«λΐ(. 
Σ. Βυζαντίου. Τόμ. Α'. «ελ. 203. 



- - -ι^τ . - 



ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΕΝ Κ/Π. ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ 



51 



Τΐΐχου;, το ίδαφο; ύψοίϊται, χχ\ ή ίπτιράνκια 
τίΐς γίς φθάνει μίχρι τών επάλξεων τοΟ πα- 
ρχΧ{ο\) τιί^οιις. "Ολο; 6 προρκν&ς χειροποίτιτος 
οντος λο<ρίαχο( είναι 20Ϊ τηρίποο μ,ίτρων [λ'^ 
χο(ΐς, Μ. 173 πρί>ς βορ^χν, χκΐ Η. 31 π(ΐί( νύ- 
τον τοΟ *1ντζι>ϊι χΐίβχ. Ό δρ^ι^ο; διιτϊΐρκπεν 
δΧον τδν λοφίσχον τοΟτον. 

Ατά τΕολλάς ί[Αέρας οί ίργάται άνεχάλυπτον 
άψίοβί;, Φΐιγ κοινωνού β α; [λετ' αλλήλων, χαΐ 
(Μτα πολϋν χόπον ήίυνιΑθησαν δια βφιινων χαΐ 
^ζρντάτων νχεπάρνων να διαχωρίβωιι αΰτά{, 
χρ-η^νΐβωφΐ χαΐ χαθαρίνωσι τ&ν τύπον ίπί το: 
^ώ^^ΛτβχαΙ τχς πέτρα;. Αί χαριάραι ήσαν έρο- 
(ΐ.νέτ«τ» ίχ. πλίνθων τετραγωνιχών ι^εγάλων, 
χλ ύπιίγειον ί^αφο; ζηρότατον, Τά χτίρια ταΟ- 
τχ ιτρ4 τοσούτων αίώνων ανεγερθέντα, πολλοί 
ί-κεαχίγ^-ησχν, χαΐ ϊπαντε; έθχύμασαν την έρτι- 
ψ*6τΊ)ΐΛ αυτών. Τ6 εΧαφος ητο χεχκλυ|Λ[Λένον 
ά,ιΛ χώ[λατα χαΐ πέτρας. Ηετα ττιν Ιχχαθάριην 
εχατ«ν περίπου ριέτρων &ριί[Λθυ, έφάνη -ΐΛχας 
ρέγα, έρυριν^ν χαΐ παχύτατον, διαχόπτον όλον 
τάν ^ρ^ριον ίπ^ δυσ[ΐών πρίις ανατολάς, Ηετα 
τϊΐν χατείάφισιν τοϋ τείχους τούτου, άνειράνγτ 
βΐκν πάλιν ΧΛ^^ι ίίμοιαι των προηγουμένων, 
τ± αυτά διαχωρίτματα, Εργα άπαντα τίς αύ- 
τΐς έποχϋς. 'Εντ6ς χώρου αταυροειδοΟς, 30 
πκρίπου μίτρων [ΐηχους, χαΐ τοσούτου πλά- 
τους, ίσαν πάντα έρε!σ(χατα, Μ, 1 ,80 πάχους, 
ΰποχρατοϋντα τίς αψίδας, ίχτίΐνο[λένας άπίι 
τά έρε[βρ!.ατα ('ΐέχρ' τών πλευρίϋν τοϋ χώρου 
τούτου. Αλ χαμάραι συνεχοινώνουν ριετ' άλλι^- 
λων λ* αψίδων. Αί πλευραΐ τοΟ χώρου ηναν μίσ- 
χους Η. 4,10. ΑΕ αψίδες άπαβαι ηβαν Η. 13, 
άνω τϊ; επιφανείας τϋς θαλάβης, χαΐ Μ. ί χα 
5 δτΛ τίιν γίν. Άλλοτε αί χαμάραι αϋται βυν 



Εχοινώνουν μιταί τΔν ίίλλων, άλλ' ίχωρίβθΐ)- 
σαν δικ τοϋ προμνημονευθέντος τείχους (Ι }.'Απ& 
τάς χαμάρας ταύτας, ύπδγειοί δίοδος φέρει πρ^ς 
ϋπόγειον παράλιον συγχοινωνοϋν μετα τΐς έξω 
προχυμ,αίας, δια τϋς χαλουμένης Ηιχρ%ς Σιδιι- 
ρ&ς πύλης. Τ& μέγα τοΟτο ύπέγειον, εντί)ς τοϋ 
ίποίου βίμερον εργάζονται σιδηρουργοί αρμέ- 
νιοι, φαίνεται μΚλλον άντρον, παρ4 χειροποίη- 
τον δπίγειον. Χωρίζεται εϊς τρεις θαλάμους δι* 
αψίδων μεγί^ων, πάχους Μ, 2,14, Ή μεσαία 
χαμάρχ είναι πλάτους Μ, 5.80. Δεξιέθεν μι~ 
χρΐ θύρα άγουσα είς ττύργον βχοτεινύν. 'ΕιΛ 
τϋς αυτής πλευράς φαίνεται παράθυρον χαΐ ση- 
μΛα έξώστου. Εΐναι άναντι^^ΐιτως άρχαίίος πύρ- 
γος, ανεγερθείς πρδ τΐς χτίσεως τών υπογείων 
τούτων, Τί ΰψος τοϋ υπογείου τούτου είναι τ6 
αϋτίι μι τι τών έβωτεριχών χαμαρών. 

Προ; βο^^&ν τί)ς Ηιχρ&ς Σιδηρ£ς πύλης, έπΙ 
τοϋ παραλίου τείχους, εΐναι ίτέρα πυλίς, μετά 
δύω θυρίδων, άγουαα είς Ετερον ύπέγειον ίπί- 
μηχες, μηχου; Η. 38 χαϊ βάθους Μ. 8. Ή ίρο- 
φη δποχρατεΧται άπδ βζ ίρυμνάς αψίδας. Την 
σ%ερον ουδεμία συγχοινωνία υπάρχει μέσον 
τούτου χαΐ τοϋ έτερου υπογείου. Ταϋτα τά 6- 
τιόγεια, ίρατάεΕς τους παραπλέοντας, μέχρι τοΟ- 
δβ ήσαν είς πάντας προσιτά, άλλ' αί άναβχα- 
φα'ί ίμελλον να μβς-διδάζωσι τίιν αληθή αυ- 
τών Εστορίαν. 

Μεταζΰ τών λίθων τών άνορυχθέντων έχ τοϋ 
λύφου τούτου εδρέθη πλαζ μαρμάρινη, μΐκονς 
Μ. 1,30 χαΐ πλάτους Μ. 0,15, φέρουσα τ' ά- 
χέλουθα γράμματα μετά τόνων* 



(1) Τ4 βχί!ιον ϊϋ: ηιριγρβφΤί: «ύ*ικ Ι>•6« Λκί 
τΑν γΙόψ^οΊΛ Κ.. Κοκτζήιίχη^ έπιαιάτην το9 βιίη- 
ροϊρόμου. 




62 Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΛ0Α0Γ1Κ02 ΣΪΑΑ.ΟΓΟΣ 

Έφ' έτέρ«{ πλαχλς τβτραγώνου άνέγνων ΐ'άχ^λου9« γρά(<,(ΐ,ατα, λίαν άτέχνως έγγ*γρ«(Α|*ίν«' 



Πρλς νότον του 'Ιντζιλ)) χ^οσχ Μ. 31, εΤναι 
Ιτερον υπόγειον, άνοΤγον έντ^ς του περιβόλου, 
χαι παράλλτιλον [/.ετά τοΟ παραθαλασσίου τεί- 
χους. Το [ΛτΙχος αύτοΟ εΤναι πλειότερον τών 20 
[λέτρων, ^ιέτι ι% βέρειος αύτου άκρα είναι πε- 
φραγριένη ριέ πέτρας καΐ χώ[ΐ.ατα. Το πλάτος 
αύτοΰ Μ. 3,75' ίχει δε χαΐ ετέραν δίοδον ά* 
γουσαν πρλς τον ορόριον. 

Περί τά τέλη Μαίου, όταν αι πλειότεραι χα- 
(/ίάραι εΤχαν ^δη χρν}[Λνισθΐ}, χαΐ ριετεχορσΟη- 



σαν άλλαχέσε τά χώ(Αατα, χαΐ πρΙν εισέτι πλα- 
τυνθη δ όρέριος, παρετηρησα έχατέρωθεν αύτου 
καΐ επΙ τών χα^χαρών έρειδέμενον, τείχος κτι- 
ρίου έτ^ιχι^κους, παράλληλου \ιί τλ ^αράλιον 
τεΤχος καΐ {Λακράν αύτου Μ. 28,80. Μολονότι 
(λέρος του τείχους είχε κατατρέσει, ευχολον η- 
τον να ϊδτίϊ τις άπαν τ6 πλάτος καΙ {α^χο^ «ί- 
τοΟ, διότι σωότατα ήσαν τά πλείστα αυτοδ 
[ΐέρη κατά τ6 έξης σχεδιον• 



Σχέδιον τών ερειπίων. Η. 98. 28. 



46. 92 



ο ο 



25.0 



ι 



17.0 



λ\ πλευραΐ αι παράλληλοι με τ^ παράλιον 
τείχος ήσαν μιτ^κους Μ. 98,28* ή βόρειος καΐ νό- 
τιος Μ. 4 7. Ή πλευρά ή βλέπουσα πρδς την 
Άγίαν Σοφίαν εϊχεν έσοχην Μ. 25,68 άπο τ1)ν 
Ινωσιν αυτής ριετά της βορείου πλευράς" ή εσο- 
χή αυτή έξετείνετο Μ. 46,92. Τ6 πλάτος του 
τείχους, <,18. "Ολον τ6 έρ,βαδον του περιτε- 
τειχισ(Αένου τούτου χώρου είναι (χέτρα τετρα- 
γωνικά 1,670,76. Ενώπιον τϋς βορείου άκρας 
τϋς εσοχής έσώζοντο δύω βάθρα, απέχοντα 
άπ* αλλήλων Μ. 2,76, ή δε διά[/.ετρος αυτών 
Μ. 0,76. Τά τείχη ταύτα καΐ τά σωζό[ΐ.ενα 
βάθρα εΤδε καΐ 6 Κ. Κυριάκος Ζαχάρωφ συν- 
εξετάζων (Λετ' έριοΟ τά έρείτηα ταύτα. 

Ή(χ.έρας τινάς [/.ετά ταύτα, οΐ έργάται άνε- 
κάλυψαν εις την βορειοτάτην ακραν του χώρου 
τούτου, καΐ [/.έτρα τινά υπί) την γήν, σωρί^ν μέ- 
γαν (Ααρρίάρων λελαζευριένων βαρύτατων, και 
πλακών {ΐ.αρ|χ.αρίνων, καΐ παντοία παντός (χε- 
γέθ^υς και βάρους ριάρριαρα, ανήκοντα εις πε- 
ρικο6λλ^ κτίριον. Έντίς τοΟ σωρού τούτου ά- 
νευρ^θησαν δέκα κιονόκρανα, 4 (Λεγάλα καΐ 6 
μ,ικρότερα, πάμπολλα βάθρα , τών βποίων τά 
ογκωδέστεροι ΐσαν όμοια τών δύω έπΙ τοΟ χεί- 
λους τοΟ κτιρίου σωζόμενων. Εις τά βάθη τον 



σωροΟ, άνωρύχθησαν δύο πλάκες μχρ|Αάρ&ναί μιτ 
χους Μ. 2,76, πλάτους Μ. 1,07 καΐ πάχονς 
Μ. 0,23. ^Εν μόνον χείλος αμφοτέρων είναι χε- 
κοσμημένο ν, καΐ έντ^ς τών κοσμημάτων εκά- 
στης πλακάς φαίνονται καθαρώτατα δύο χε* 
φαλαί, ή μίν λέοντος, η δε βοός. ΑΙ αύταΙ χε- 
φαλαΐ αναφαίνονται καΐ ε(ς ίτερα τεμάχια τβ- 
θραυσμένα και άνορυχθέντα άπ^ τλν αύτ6ν σω- 
ρόν. Ταύτα τά μάρμαρα κείνται μέχρι σιίμερον 
πλησίον τοΟ δρόμου, τά δε κιονόκρανα καΐ βά- 
θρα ε{ς υπόγ^ιον απέναντι αυτών, δεξιόθΛ τοΟ 
δρόμου. "Οταν κατά πρώτον είδα έπΙ τών πλα- 
κών τί>ν λέοντα καΐ τ6ν βουν, καΐ τ6 μέγεβος 
πάντων τών άνορυχθέντων τούτων μαρμάρων, 
έπείσθην πάραυτα, δτι τοί^το εΤναι τδ περιω- 
νυμον καΐ υπ4 τών ημετέρων καΐ ξένων ύμνου- 
μενον Βυζαντινών παλάτιον του Βουκολέοντος. 
*Ότι δεν ίτο εκκλησία, τοΟτο αποδεικνύει σα- 
φέστατα, ί άπ6 βορρά πρ{>ς νότον έπέχτασις 
αύτου. 

ί Δυνάμεθα Ικ τών λειψάνων τούτων, χβίί τί- 
νων άλλων τμημάτων τϋς κορωνίδος χαΐ ^^^ 
έπιστυλίων νά σχεδιάσωμεν τί) κτίριον ολ^ν, 
ίνα λάβωμεν ίδέαν τινά τών αύτοκρατορι»*^^ 
Βυζαντινών παλατίων, τών ίποίων ούίίί)( ^'* 



ι 

Χ 









4< 



ι 



3 
Η» 



Ο 



> 

> 



• ο 

•Μ 



ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΕΝ Κ/σ. ΑΝ4£Κ/ΙΦί»ί 



&δ 



Κίασιι^, ου^^ι^ίαν «ίχ^να (χο(αν; Πιθανόν πλ«- 
να>(ΐ.αιι* ά^ιούσατΕ δρος τους λέγους |&ου. 

*Η έαοχη του χτιρίου (Ιναι (Λΐ^χους Μ. 46,93. 
Ένώτηον τϋς έσοχίς ταύτιις, χαθώς προεϊπα, 
έσώζοντο δύο βάθρα, άτςέχοντα άτς* άλλιάλων 
Μ« 8,76. Α( (ΐΑρι^άριναι πλάχ(ς (ΐ(τά τών χε- 
φαλων τών λεόντων χαΐ βοών είναι τοΟ αύ- 
τοΟ {«.-^χους, δηλ. Μ. 2,76, χαΐ είναι άνα(/.φιβό- 
λω< (Α^ρος τ5)ς χορωνίδος. ΔιαιροΟντες τ& μυ- 
χός χΐϊς εσοχής Μ. 46,92 δια τϋς διαστάσεως 
των βάθρων Μ. 2,76, ευρίσχομεν δεχαεπτά δια* 
ς-ύλιας χωρίσματα, χαΐ επομένως 46 χ(ονας(1). 
ΒάΟ^α άνωρύχθησαν, χαθώς προεΐπα, μεγάλα 
Χ(χΙ (ΐιχρά. Έμέτργισα τα μεγάλα βάθρα, τών 
δίΓοίων ή βάσις είναι Μ. 0,92, ή άνω διάμε- 
τρος Μ. 0,76, τ6 δε υψος Μ. 0,45. Έμέτρησα 
χαΐ τα μεγάλα χιονόχρανα, τών 6ποίων το 8- 
ψος έΙναι Μ• 0,56. "Ινα μάθω τ& υψος του 
χΙονος, χατεμέτργισα χιόνας πολλούς έρί^ιμμένους 
ενΟκν χάχείθεν ε!ς τάς πλευράς τοΟ δρόμου. Εύ- 
ρήχα δέ βτι τινές Εχοντες διάμετρον Μ. 0,68 
είχχν υψος Μ. 4,22. Έ διάμετρος πρί»ς το δψος, 
ώς 1 πρλς 6 |, δηλ. έ χορμλς του χ(ονος ητο 
πλέον 9) έξαπλάσιος τϋς διαμέτρου αύτοΟ. 'Άλλοι 
χιόνες ήσαν ως 1 πρ6ς 5 \, άλλοι ώς 1 πρ6ς 
Ί ι^ &λλοι ως 4 πρίς 6 |, άλλοι ώς 4 πρ6ς 6. 
τινές δέ ε!ς τά Όθωμανιχά τεμένη είναι ώς 4 
πρ&ς 4 Ο χαΐ 4 2' άλλα τούτων οΐ πλείστοι δέν 
φαίνονται Ιργα Βυζαντινά, άλλ' άφηρέθησαν 
άπλ ναούς Έλληνιχούς. Οι χ(ονες του ιπποδρό- 
μου έΙχαν διάμετρον πόδας 3, 6, υψος πόδ. 
28, 1ν πρλς 8 (2). ουδείς χ(ων σώος άνεχαλύφθη 
εΙς τά ερείπια ταύτα. 'Έχρινα λοιπόν νά δώσω 
εΙς τ& υψος τών χιένων 7 διαμέτρους τοΟ βά* 
Ορου Μ. 0,76 Χ 7=Μ. 5,32. Προσθέτοντες 

τ& 6ψος τοΟ βάθρου Μ. 0,45 

> τών χιονοχράνων » 0,56 

» τοΟ χορμοΟ » 5,32 



{χομεν τλ όλον υψος του χΕονος Μ. 6,33 

ΈπΙ τϋς σειράς ταύτης τών χιύνων δπί^ρχε 
χαι £τέρα, τϋς έποίας τά λείψανα εισέτι σώ- 
ζονται, δηλ. μιχρότερα βάθρα, χαι μικρότερα 
χιονόχρανα. Τά μεν βάθρα έχουν διάμετρον Μ. 
0,66, τά δέ χιονύχρανα δψος Μ. 0,54. Κατά 



(4) «Ό Καινούργιο; τρίκλινος, Ι^ων πλησίον αύ• 
τοΟ χβΐ χοιτ&να, χτίσμα Βκσιλιίοι» τοΟ Μακι^όνος, 
νποχρατοΰμ$νο$ ^ικαέξ κίονιν, ών οΛτώ μ(ν πράσι- 
νοι θισσαλιχοί, οΐ δέ λοιποί όνυχΤται, ή 5μοιοι ολι- 
χ(τ•ι; >. &|πολις Σ. Βυζαντίου Τόμ. Α'. σιλ 804. 
Τ. ΙιΟΐΜίΓΐβ. αιλ. 75. 

(2) &[πολις Σ. Βυζαντίοο Τόμ. Α'. σελ. 236. 



τΐϊν αυτ«ν άναλογίαν, 6 χο^μ^ς τών άνω χιί- 
νων έΐχεν υψος Μ• 4,62. Προσθέτοντες 

τλ υψος τοΰ βάθρου Μ. 0,37 

» τοΟ χιονοχράνου » 0,54 

» τοΟ χορμοΟ > 4,68 

ίχομεν τ& δλον υψος τοΟ χορμοΟ Η. 5,50 
Μέσον τϋς άνω « χαΐ χάτω σειράς τών χιονών 
είναι τ6 έπιστόλιον χαΐ τετράγωνα τεμάχια 
μαρμάρινα, ευτυχώς περισωθέντα εΙς τά ερεί- 
πια* 2,20 μέτρα περίπου εΤναι ή μεταζύ τών 
άνω χαΐ χάτω χιένο>ν διάστασις. ΈτΗ της χο- 
ρωνίδος τΐΐς άνω σειρ&ς τών χιένων έρείδοντο 
αι μαρμάριναι πλάχες, αί φέρουσαι τάς χεφα- 
λάς τών λεόντων χαΐ βοών. Διεσώθησαν χα( τί- 
να τεμάχια μαρμάρινα άνι^χοντα εις την άνω 
χορων(δα, εχ τών 6πο(ων χαταφαΐνεται ή ποι- 
κίλη διαχ6σμησις τοΰ χτιρίου, φιλ6χαλος άπο- 
μίμησις Κορινθιαχου ρυθμού. *Αν τλ χτίριον 8- 
λον ίίτο θολωτόν, % χατά την φράσιν τών Βυ- 
ζαντινών χουβουχλωτ6ν, αγνοώ. Είχάζω δμως 
δτι ίτον ήλιαχός, δηλ. στέγη χεχαλυμμένη με 
μόλυβδον, χαθώς τά πλείστα παλάτια, χαΐ ά- 
πασαι αί έχχλησίαι. ^Ανω τ^ς δευτέρας σειρ£ς 
τών χι6νων, πιθανδν τ4 χτ(ριον υψουτο μέχρι 
Μ. 2,20 χατά τά εδρισχδμενα τμΐματα' ϊχο- 
μεν λοιπδν 

υψος τϋς έξωτεριχής άναβάθρας Μ. 4,20 

» τών χάτω χιδνων » 6,33 

> 2,20 



» της διαστάσεως 
» τών άνω χι6νων 
» τίς χορωνίδος 

8λου του χτιρίου 



» 5,50 
» 2,20 



Μ. 47,43 

Ταύτην τ}]ν περί του χτιρίου {δέαν μου εχοι- 
νοποίησα εις τ6ν νοήμονα άρχιτέχτονα Κ. Δη- 
μάδην, μελετησαντα πολλάχις άπαντα τά έν 
τφ δρ6μ(ΐ|^ σωζόμενα λείψανα, χαΐ συναρμολο- 
γι^σαντα, χατά τους χανόνας τίς Βυζαντινές 
άρχιτεχτονιχίς, τ6 σχέδιον του παλ«τίου τού- 
του, ?| μάλλον την πρ6ς την ΆγΙαν Σοφίαν 
πλευράν αύτου' τ&ν άριθμ&ν τών θυρών χαΐ θυ^ 
ρίδων, τδ υψος, πλάτος χαΐ την διαχέσμησιν 
αυτών ην αδύνατον νά γνωρίσωμεν. Τοϋτομύνον 
λέγω, δτι μιχροί τίνες χίονες, χαι ανάλογα τού- 
των χιονδχρανασυνευρισχδμενα μετά τών άλλων, 
τεχμαίρουν δτι τά παράθυρα έχωρίζοντο διά μι- 
χρών στηλίδων. Ταύτα δμως δέν μ&ς χωλύουν 
ν' άνεγείρωμεν έχ τών περισωθέντων λειψάνων 
χτίριον, του βποίου τά πλεΐς-α μέρη ενάληθέ7α' 
τον άπειχδνισμα τών βάθρων, χιονοχράνων, χαΐ 
τΐΐς χορωνίδος τοΟ περιωνύμου παλατίουτοΟ Βου- 
χολέοντος ('Ίδε Πίναχα έν τέλει του Τεύχους), 



54 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑ.ΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



νί%χί τίϊν πκριγραφην τών ερειπίων τούτων, 
έρχέμεθα εις την ιστορίαν αυτών. 

Τά έρε(πια τα πρώτα, είχάζω οτι είναι τ^ς 
2χχλησ(ας του Αγίου ΔΥϊ|ΛητρΙου, κειμένης έν 
τ5^ Άχροπέλει• Ή σημερινή πύλη του *Ανακτο- 
ριχοΟ περιβόλου, χαλουμένη Τ6π χαπουσού , 
είναι χατά τδν Πατριάρχην, ή πάλαι Βυζαν- 
τινί) τίς ΆγΙας Βαρβάρας, οδτω χαλουμένη 
άπ^ τ^ν έχείσε πλησίον να&ν τϋς Αγίας ταύ- 
της. Ό Πατριάρχης λέγει, δτι τ& <816, ή ίως 
τότε σωζόμενη Βυζαντινή αυτή πύλη, κειμένη 
μεταξύ Χύω ττύργων έχ λίθων λευχών, ανεγερ- 
θέντων υπό τοΟ Θεοφίλου, χατηΧαφίσθη δμου 
μετά τών πύργων, χαΐ έπ* αυτϋς άνιΧρύθη ή 
νΟν βθωμανιχι^( ί ). Τί> έθωμανιχδν άνάχτορον, τδ 
δποΤον ί Σουλτάν Μαχμούτ ανήγειρε το <8<7, 
άπετεφρώθη πρύ δλίγων ετών. Ό Δημτίτριος 
Όρφανοτρόφος, πιθανύν ητον ευεργέτης τις του 
ναοΟ. Ό Κωλνύς δ Κούρο παλάτης (σελ. 41.) 
λέγει, «6 δρφανοτρύφος ην μεν φροντίζων χαΐ 
έπιρΐ4λούμενος πάλαι τών ορφανών, νυν δε 
ουδαμώς χέχτηταί τίνα υπηρεσίαν». — «Τ6ν δέ 
ναύν τοΟ Αγίου Δημητρίου τδν άνωθεν του 
τείχους βντα, ίχτισε Βάρδας δ Καίσαρ, δ 
θείος τοΟ άναιρεθέντος Μιχαι^λ». Πατρ. Κ/πό- 
λεως — μέρ. Βον. — € ΚαΙ πρύς τφ ναώ τοΟ 
μεγαλομάρτυρος γενόμενος Δημητρίου, ίς τ&^ 
Βασιλείων ώκοδόμητο εντός.» — Κανταχ. Τόμ. 
Β'. σελ. 47. χαΐ πάλιν, « χαΐ πρδς τύν έν Βα- 
σιλείοις τοΟ μυροβλύτου Δημητρίου του μάρ- 
τυρος γενόμενος ναόν.ι'Ίδε Τόμ. Β'. σελ. 66. — 
Την μονην ταύτην ίπεσχεύασαν οί Παλαιολό- 
γοι, χαΐ 2χ τούτων Ελαβεν υστέρως τύ έίνομα 
αυτών. — «Κατά την μντίμην τοΟ μεγάλου Δη- 
μητρίου, ττιν έπ* ονόματι αυτοΟ τιμωμένην σε- 
βασμίαν μον})ν τίΐν τών Παλαιολόγων». Κωδ. 
Κουροπ. σελ. 80. — δ δε τύν ναύ^αθμον χατα- 
λιπών (ώρμίζετο γάρ έπΙ του Ευγενίου πύλας) 
χαΐ περιπλεύσας την *Αχρόπολιν ίπΐ τδ άχμαιό- 
τατον του γεύματος έλθών, έφώρμει πρύς τίιν 
τίίς μάρτυρος Βαρβάρας χαλουμένην ττύλην.» 
"Ενεχα τοΟ ναοΰ τούτου, έχαλεΤτο τύ μέρος 



(4) ΟοηβΙ. ρ. 33. ΠολλοΟ λόγου &ξια ιΤναι τά 
γρ««ρόμ•να τοΟ Π«ιρ•άρχου, διηγουμένου τά 69Λ 6 
Γ^ιος •Τ^•. Τό 1817 χ«τη$αο(9θη χαΐ 6 παρά τήν πύ• 
λην Ε6γ•ν(οο ύμώνομο; πύργος Ή. 9•λ. 16 έν σημ. 
Ή πύλη «Ι^νη χιτά τήν ιΐχόνα τΥ^ς Κωνσταντίνου - 

πόλιω; υπό (ιΓβΙΙοΙ >ΝουνβΙ1β (1* αη νογΑ^β (Ιβ 
Οοηδίαηΐίηορίβ έχβοθιΤσαν τό 1680 έχαλιΤτο Μκο- 
«τάν χαπού. Κωνσταντινούπολις. Σ. Βυζ«ντ(ου Τόμ. 
Α'. α«λ: 147^ έν αημ. 



τούτο, Άχρόπολις του *ΑγΙου Αημ-Ίοτρίσυ (1). ο 
δέ ναδς τις Αγίας Βαρβάρας ητο αναντιρρήτως 
πλησιέστερον του παραλίου τείχους. 

Έδώ πλησίον ητο χαι δ π»ίργος τών Μαγ- 
γάνων, % τά μάγγανα, χατά τί>ν Κωίινόν' σελ. 
2^. «"Έχτισε δέ αυτ&ς χαΐ τεσσάρας εμβόλου; 
άπ6 τοΟ παλατΙου μέχρι τών χερσαίων τειχών, 
έγγορτίγους θόλους" δ μίν εΙς ίιρχετο άπί> του 
Τζυχανιστηρίου χαΐ τών Μαγγάνων χαΐ της Ά- 
χροπόλεως, χαι του Ευγενίου, χαΐ ^ιηρχετο 
μέχρι του Αγίου Αντωνίου.» Άπδ Τ7)ν *Αχρό- 
ΤΓολιν έτείνετο &λυσις μέχρι του χαστελλίου 
του Γαλατά. Α. Αιάχ. σελ. 79 — «ιτέδας σι- 
δηράς διατείνοντες άπ& της χαταντιχρύ πόλεως 
εΙς τ^ τείχος του Βυζαντίου, παρά την *Αχρό- 
πολιν χαλουμένην».» Ν. Χαλχοχ. σελ. 384. 
όλη ή Άχρόπολις τών Βυζαντινών ίτο έχτος 
τοΟ Άναχτοριχου περιβόλου, έπΙ του χώρου, 
δπου δ Σουλτάν Μαχμού-ί ανήγειρε τ6 παλά- 
τιόν του. 

Ή φράσις τοΟ Κανταχουζηνου, «τ& άχμαιί- 
τατον του γεύματος» χαΐ τ* άχόλουθα γρα^ό- 
μενά του, μέ παρεχίνησαν νά έζετάσω χαι τους 
δγχώδεις λίθους, τους δποίους, χατά την μαρτυ- 
ρίαν αύτοΟ χαΐ άλλων, έθεσαν οι Βυζαντινοί πρ4 
τών θεμελίων τών τειχών. Αέγει δ Καντακου- 
ζηνός Τόμ. Γ. σελ. 221. περί τίνων πλοίων 
πλεόντων άπί> τό νεώριον τοΟ Κοντοσχαλίου 
προς τόν λιμένα, «έπεί δέ έγγός τοΟ νεωρίο'^ 
ήσαν, υπό σφοδρότητος του πνεύματος Ιζωθου- 
μενοι, έχινδύνευσαν βράχεσι περιπεσεΎν, ί. πρ& 
τών τειχών πάντη έγχατέσπαρται, ώστε τοις 
τείχεσιν άμύνειν προς τίιν βίαν τών χυμάτων.» 
Πάλιν μετ*δλίγον — «δγχουμένη γάρ ή θάλασ- 
σα τοΙς τείχεσι προσπίπτει, πέτραι τε πολλαί, 
χαΐ ύφαλοι χαΐ φαινόμεναι, τών τειχών προβέ- 
βληνται πανταχού, προς άμυναν τών χυμά- 
των, υπό τών πρώτων τειχισάντων τό Βυζάν- 
τιον, έχ προνοίας ώχοδομημέναι » (2). 

Ταύτας τάς πέτρας, ?| μάλλον βράχους, βλέ- 
πομεν μέχρι σι&μερον, χυρίως δε άπό την τύ- 
λην τ^ς Βλάγχας, μέχρι τϋς προς βορ^&ν χψ- 
Ίζ%ζ του παραθαλασσίου τείχους. Ό Κανταχου- 
ζτονός γράφων χίλια ίτη μετά τί)ν άνέγερ^τιν 



(1). •8ΐβΙίΙ βηίπι ΑοΓοροϋδ ΟοηδΙδίηΙίηοροϋ- 
ΐΕηα ίη ρππια αΓΐ)ίδ Γβ^ίοηβ, ίη ρηιηο εοΠβ ζά 
ΟΓΪβηΙβιη. . . . ίη βχΐΓβιηο υΓΐ)ί5 βη^ΐο ηυβιη δ. 
ΟβιηβίΓϋ νοεα1)!ΐηΙ ηυρβπ Ογκοι, ά Ιβωρίο 5• 
ΒβπιβίΓϋ ί1)ί(ΐ6ΐη βιβάίΓιοαΙο.» ΟοηβΙ. ΟΗπδΙ. Το|α• 
Α'. σιλ: 44 

(2) Τόμ: Γ. 9ΐλ. 232— Κω&νός, σελ. 128. 



ΠΕΜ ΤΩΝ ΕΝ Κ/Π. ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ 



55 



^ώ V -τβιχων, ιηθανί>ν δίν παρετήρνισεν άπασαν 
'^ν οιτέρ τών τβΐ3^ών («.έριριναν των πρώτων 
τειχ.οΧ6|Λων. 

*ΙΙ θάλασσα τίς Προποντίδος σφοδρότατα 
χ\»|ϋ.^&(νεται άπ^ τ^ν νοτιο-Χυτιχδν άνερ-ον. Ή 
(ΐΑ'γκλοχύι^ων θάλασσα [/.ετά χαταπληχτιχής 
όρ[Αης προσπίπτει χατά τών τειχών, μέσον 
ΒΧάγχας χαΐ Άχηρ χαπουσού. Έ έρρινι τών χυ- 
ρίάτοαν έντλς του χέλπου τών Ψω(λαθείων ά(/.- 
€Χύνεται άπο τλ άχρωτι^ριον τών Έλαιών (1), 
τίοϋ τί^ν [λαρριάρινον πύργον, έίπισθεν του βποίου 
στ^ν^νουνται τα χερσαία (ΐετά τών παραλίων 
Ύ^λ^ων. Τα χύρ.ατα, πνέοντος σφοδρού νοτίου 
α.ν4{ΐΛυ, πλτ&ττοντα τα τείχη, ανέρχονται |χέ- 
^ρι τών έπάλζεων, χαΐ πολλάχις χύνονται έντ6ς 
τϋς πόλεως. 'Απ6 την Βλάγχαν, δλα τα τείχη, 
χι»ρίως δε οι εύάριθριοι πύργοι, ίχουν εις την 
βάσιν των στηλας χολοσσιαίας, χιονέχρανα, 
χχΐ πολλάχις [χ,άρ{Λαρα χεχοσ[ΐ.ηρ.ένα' διότι. 
Κύριοι, ουδε[λία πέτρα αντέχει τοσούτον εις 
τχν διάβρωσιν τ%ς θαλάσσης, δσον τ6 |λάρ[/.αρον. 
Καθ' δλον τ6 παράλιον τείχος τίίς ΠροποντΙ- 
2ος αναφαίνονται πολλά (/.άρμαρα, χυρίως δε 
«τυλεονάζουν άπί) την Βλάγχαν [λέχρι ττίς Άχηρ 
χαπουσού. £ίς τ2>ν πύργον της Σιδηρ&ς πύλης, 
Τζατλαδη χαπού, απέναντι του νοτιο-δυτιχου 
άνέ[ΐ.ου, £πΙ τϋς επιφανείας της θαλάσσης, έ- 
[«.έτρησα βχτώ βάθρα, χαΐ άνω τούτων εΐχοσι 
στιάλας έπΙ δύο σειρών. ΑΙ υπερxεί[^ιεναι πέ- 
τραι χαι πλίνθοι είναι βαθύτατα διαβεβρω- 
ρ.έναι άπί» τί)ν χυ|/.αινο[]ΐένην θάλασσαν. ΈπΙ 
τών χιονοχράνων ε{σέτι αναφαίνονται τα λα- 
ζ&ύρ.ατα, [Λετά δεχαπέντε αιώνων άένναον πλύ- 
σιν. Έψεζαν τους Βυζαντινούς (2) δια την ά- 
πώλειαν τοσούτων [/.αρριάρων χαΐ χιόνων, άλλα 
(/ιάρ[ΐ.αρα τοιαύτα δεν αναφαίνονται, ε{ |ΐη 
σπανιώτατα εΙς τα θε|Λέλια τών χερσαίων τει- 
χών, 9| τών τειχών του λΐ|Λένος. 

Οί τειχοδόμ,οι ανήγειραν τα παράλια ταύτα 
τείχη, ίχι χατά την άρ[λονίαν τών χερσαίων 
τενχών, 9) τών του λΐ|Λένος, άλλα διαγωνίως, 
ώστε ι$ χυ[ΐ.αινοριένη θάλασσα νά (Αη πλι^ττη 
χαθέτως τά τείχη ?| τάς γωνίας τών πύργων* 
χαΐ ή τειχοδόριησις αυτή, άρχο[ΐ.ένη άπί τίιν 
ττύλην τών Ψω(Λαθείων, χυρίως χαταφαίνεται 
άπλ την Βλάγχαν [^έχρι του Άχηρ χαπουσού, 
δπου τά τείχη δέν πλήττονται άπί> την θά- 
λασσαν της Προποντίδος. Μεγίστη ή πρόνοια 



(4) Τό νΟν Ζιΐτο&ν μποορνού. 
(9). Κ»νβταν]πολ(ς Σχ«ρλ, Βυζαντίου. Τομ. Α'. 
νιλ. 97. 



τών Βυζαντινών υπέρ τίς σωτηρίας της πό- 
λεως αυτών. 

Μανθάνοςχεν άπί» νόριον τίνα τοΟ θεοδοσια- 
χου Κώδιχος (1), δτι έπΙ τ91ς παραλίας ταύτης 
(Λέσον τοΟ άι^φιθεάτρου χαΐ τοΟ ΊουλιανοΟ λι- 
μένος, χατά τους πρώτους αΙώνας του Βυζαν- 
τίου έχαριίνευαν ασοεστον. Ό νόριος διατάττει, 
νά [Λη χαμινεύηται ε{ς τ& έζης άσβεστος %1ς 
την παραλίαν ταύτην, «χάριν τϋς υγείας τϋς 
ριεγαλοπόλεως, χαΐ ίνεχα τϋς γειτνιάσεως τών 
ή(ΐ.ετέρων ένδιαιτηριάτων » (2). 

*Απί> τον "Αγιον Δημιητριον έρχόριεθα εΙς τ^ 
τείχος τΙ> διαχόπτον τ6ν δρόριον. Τά θεριέλια 
του τείχους τούτου άνίχουν εις χτίρια προγε- 
νέστερα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, χτίρια 
βεβαίως ουχί Χριστιανιχά. Έδώ ήσαν τά πα- 
λάτια του Βύζαντος, χατά τ6ν Κωδινόν (3). 
«"Εθος γάρ ην τοίς άρχαίοις άρχηγοΤς εις τάς 
άχροπόλεις χτίζειν τά εαυτών παλάτια». Οι 
Βυζαντινοί, εδρόντες τ6 τείχος τοΟτο, έπέχτι- 
σαν έπ* αύτου δψηλότερον άλλο, τΙ> έποΊον ο{ 
ϊδιοι πάλιν χατηδάφισαν έτη τινά πρδ της α- 
λώσεως. Ή Άχρόπολις τών Βυζαντινών ητον 
έχτδς του τείχους τούτου. 

Διαβαίνοντες διά του Τζυχανιστηρίου βι((Λα* 
τα 612, έρχό(/.εθα εις τ6 παλάτιον, τδ δποΐον 
έχάλεσα του Βουχολέοντος, πλησίον του δποίου, 
χατά τίϊν (Λαρτυρίαν τών Βυζαντινών, ητο χαΐ 
6 λΐ(χ.ην του Βουχολέοντος, χαλού(λενος ενίοτε 
χαΐ λΐ[Αην του παλατίου. Τδν λιμένα τοί>τον 
οί χωρογράφοι, ήρ.έτεροι χαΐ αλλοδαποί, θέτουν 
ποτέ (λεν εις τδ Κάτεργα λΐ|ΐ.ανί, ποτέ δέ ε{ς 
τδν λΐ[χ.ένα του Ιουλιανού, παρά την Σιδηρ&ν 
τυύλην, χαΐ ουδέποτε έντδς του παλατίου. Μό- 
νος δ ί^Ε1^^ι^ιβ, 6δηγού[Αενος άπδ τάς συγγρα- 
φάς τών Βυζαντινών, χατέδειζε τ})ν άληθγ^ θέ- 
σιν αύτου* μολονότι τδν θέτει Ιζω τών τει- 
χών, πλανηθείς άπδ τδν χάρτην της Κων- 
πόλεως του ΒαοηάβΙΐϊΙΟΠίβ, χαταχωρισθέντα 
εις την Χριστιανιχην Κωνσταν/πολιν του Δου- 
χαγγίου, χαΐ τδ σύγγραμμα του Βδίηάαπ. 
Ό όαοηάβΐΐηοηΐθ είχονίςει έπΙ του ίξω τεί- 
χους, δύο χρηπΐδας έχτεινομένας έντβς τίς θα- 
λάσσης, βαθμηδδν συστελλομένας, ώστε ν* ά- 
φι^σωσι στενοτάτην εΐσοδον εις τδν χειροποίη- 
τον τοΟτον λιμενίσχον. Ταύτην τίϊν παράλογον 
είχόνα θεωρεί άληθη δ Ι^αΙ)αΓΐ6, μηδόλως 

(41 Οοά. ΤΙιβοάοδίΛη. βιβ. ΙΔ'.τω.ς-. νιλ. 443. 
Ιιιείΐ. ΒαΙαν. 1593— Β&η(1ιιπ. Τόμ. Β'. σιλ. 677. 

(ζ) « ΡΓορΙβΓ δ&1α1)η(&1βιη αΓ^ίδ αΐΏρΙίδβίπίΕθ, 
6( ηοδίΓ&ηιιη αβάίαιη νίοίηίΐαΐβιη». 

(3) 2•λ. 24. 



50 



Ο ΙΕΝ Κ/Ο. Ε\\ΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓίΚΟΣ ΣΤλλΟΓΟί 



Φυλλογις6(ΐ.ενοζ, 8τι βν αδύνατον, Ινεχα τών 
έοώ σφοδρών ^ευ(ΐ.άτων καΐ τί; βαθύτατης θα- 
λάσιτης, νά θε^Λελιωθί) κρηπίς αντέχουσα ε?ς τ* 
άκατα|ΐάχητα ^εύ[ΐ.ατα της £χρας ταύτης. Έν- 
τ6ς τοΟ λι^^ένος του Βουκολέοντος είσέπλευσεν 
βλέχληρος δ Βυζαντινές στόλος. Εύγνω[/.ονου- 

ίεν τω Βαοηάθίπίοηΐβ, δτι δια τοΟ σχε- 
ιάσ(λ.ατος τούτου χατέδειζε τί)ν τέως άγνω- 
στβν το77θθεσίαν του λΐ[χένος τούτ ου. 

Ό λιμην ούτος ητο κάτωθεν τοΟ παλατίου' 
καΐ πλησίον αύτου. Αέγει 6 Γ. Κεδρην^ς σελ. 
375. «*Αγει τούτον (δηλ< τον Τζψισκην) προς 
τλν κάτωθεν του παλατιού χειροποιητον λιριέ- 
να νυκτύς». — "Άζια ριελέτης είναι τά περί 
Βουκολέοντος γραφό(Λενα της "Άννης Κορινη- 
νίΐς (4). «Ό δέ γε τέως των σκτίπτρων δραξά- 
{ΐενος Αλέξιος, δ έρ,δς πατίρ, εϊσω των βασι- 
λείων γενδ[/.ενος, την ρ,έν ιδίαν σύνευνον πεν- 
τεκαιδέκατον Ιτος άγουσαν συν ταΐς άδελφαΤς 
ΧαΙ τη (ΑητρΙ καΐ Καίσαρι τω πρί)ς πατρίς αύ- 
τϋς ττάππι^ εν τώ κάτω κατελελοίπει παλα- 
τίί^• ούτω γάρ Εφθασε καλεΤσθαι άπ6 τ^ΐς τοΟ 
τύπου θέσεως τίϊν έπωνυριίαν λαχύν* αύτ6ς δέ 
[χετά των αδελφών καΐ τ^ίς (/.ητρδς καΐ των 
έζ αγχιστείας προσηκόντων αύτώ γα[ΐ.βρών εις 
τλ 67Γερκε([Λενον παλάτιον άνεισιν, 8 καΐ Βου- 
χολέων έπονο(Λάζεται (2) έζ αίτιας τοιδςδε. 
καΐ γάρ άγχοΐκτών τούτου τειχών, λψην δι* 
έγχορίγου καΐ [λαρ{χάρων πάλαι τών χρόνων 
ώκοδόριητο, δπου δ λίθινος λέων ζωγρεί τ6ν 
βουν" ϊχεται γάρ του κέρως του βοός, καΐ έζ- 
αυχενίσας αύτ6ν έ{Λφύεταί πως τω λαΐ{ΐ.ώ* έξ 
οδ δη και Βουκολέων δ τόπος όλος ώνό^ιας'αι, 
τά τε έν ήπείρ(ι(> ο{κοδο[ΐ.η(Λατα, καΐ αύτος δί) 
δ λΐ[Λΐ/ίν.» Έκ τών γραφο[χένων τούτων τ?ίς 
Αννης (χανθάνοριεν, ότι υπήρχε καΐ χθα|Λα- 
λώτερον παλάτιον έκεΤσε πλησίον, άλλα σιί[Λε- 
ρον είν* αδύνατον νά προσδιορίσω[ΐ.εν τίιν θέσιν 
«ύτο\>. — Περί του Βουκολέοντος, λέγει δ Κε- 
δρηνός, ΤΟ{λ. Β'. σελ. 49. «Παιδίσκη τις ην ο?- 
κογενίϊς τοί> Μιχαήλ, αυτή κατά τάς σεληνια- 
κάς περιόδους πάθει ριανίας "{λίσκετο' δπότε 
γουν αλωη τω πάθει, είς τόπον έργοαένη, έν ^ 
βους τε καΐ λέων ϊδρυνται λίθινοι (κάκ τούτου 
Ιχει τίϊν προσηγορίας δ τόπος, Βουκολέων δ- 
νο[Λαζό|ΐ.ενος) (3), έβόα γεγωνοτέρα τ^ φων^.» 

(4) Βιβλ. Γ. σιλ. 437. ΑΠ^βΐΏβίηβ ΕηογΜορίΙ- 
άίβ. ϋΓ0€ΐιΙιαα8. ίβίρζί^ 4866. «ιλ. 586. 

(8) Ό I^&ι>α^(6 ^λ. 814, χαχ<&$ μ•τέφρα9»ν, 

«ά&ηβ 1β ρ^Ιει» ΗαιιΙ φΐ'οη αρρβίΐβ Βοαΰοΐβοη». 
γρΑφι, αυ'οη φρβΙΙβ αυεβί ΒοΗοοΙβοη. 

(3) Έτομολογία ήμαρτηρένη- ή λΙ{ις ιΐνβη Α«τι- 



Τώρα, Κύριοι, Τνα ευρωμεν τ^ν βέσιν '^>$ 
λιμένος, πρέπει πρότερον νά πεισθ£>(λεν περί 
τής θέσεως του παλατιού του Βουκολέοντος. 
Μί) λησριονώ|ΐΛν, δτι κοινώς οί Βυζαντινοί ι- 
κάλουν δλον τ6ν χώρον τοΟτον Βουκολέοντα. 
Αέγει δ Κο>διν6ς σελ. 400. «Τά επάνω του τεί- 
χους παλάτια τοΟ Βουκολέοντος δ ρ.ιχρλς ανή- 
γειρε Θεοδόσιος* δ δέ Ιουστινιανός άν^γειρι 
Τρίκλινον, καΐ καλεΐίται ε!ς τ& ίνομα αύτοΟ.» 
Τρίκλινον καλεί καΐ δ Πορφυρογέννητος τ^ πα- 
λάτιον του Βουκολέοντος. Βιβλ. Β'. κεφ. ΙΕ'. 
σελ. 686. Μνείαν του παλατιού τούτου εδρί- 
σκο[Αεν έπΙ της βασιλείας του Θεοφίλου, 828 — 
842, «άλλ' δ Θεόφιλος τούτους (δταλ. το&ς δρ- 
κους) θέ[ΐ.ενος ε{ς ουδέν, νΟν (ΐ,έν είρχτί^ τινι 
καΐ φρουρεί τ^ κατά τϊιν Βουκολέοντα, τοΟτο» 
(δηλ. τ6ν θεόφοβον) τίθησι, φρουρι^σθαι προσ- 
τάξας.» Συν. θεοφάνους. σελ. 4 36. δ Σκυλί- 
τσης σελ. 533. λέγει «δεσμωτι^ριον κατά 'ΐ^ν 
Βουκολέοντα» (4). Τ ακόλουθα περί τοθ Θεο- 
φίλου ιστορεί Γεώργιος δ [Λοναχός. σελ. 810. 
«Πρ^ δι τίς αύτου τελευτης δ Οεο(λΐσ{)ς οδ- 
τος βασιλεύς, βουλην [χυστικην ποιησά[Αενο; 
(/.ετά τών δριοφρόνων αυτού, περί θεοφόβου τοδ 
Πέρσου . . . άνηγαγεν αύτδν εΙς τ& παλάτιον, 
καΐ είχε (ΐετ' αυτού. ΒαρυνθεΙς δέ έκ τ5ίς ν<- 
σου, καθεΐρζε θεόφοβον έν ταΐς κα|χ.άραις τοΰ 
Βουκολέοντος . . , άπέτεριε την κεφαλήν τοδ 
θεοφόβου . . . τ6 δέ σώ[Λα τοΟ θεοφόβου, διί 
του Βουκολέοντος έξαγαγόντες λαθραίως, διέ- 
σωσαν πλησίον τοΟ Ναρσου, έν τ^ νυν λεγο- 
μένη τής θεοφοβίας.» 

'Ότι αί ανω ρινημονευόμεναι καρ,άραι ησχν 
δεσ[Λωτήρια, έζάγω καΐ ίκ τίνος περικοπές της 
Συνεχείας του θεοφάνους, σελ. 447" δ λόγος 
εΤναι περί τών αρετών καΐ τ^ς φιλοκοσριίχς 
Κωνσταντίνου τοΟ Πορφυρογέννητου. * Άλλα 
καΐ τάς βασιλικάς στολάς, καΐ τά εκπαλ» 
στέ[Λ[Αατα καΐ διαδι^^ιατα φθαρέντα ύς άνα- 
καίνισιν διωρθώσατο, καΐ τον Βουκολέοντα ζβ' 
δίοις έκ διαφόρων τόπων άγαγών έκαλλώπι^ν 
κάκεΐσε ίχθυοτροφεΐον έ7π>1ησε* άλλα καΐ των 
έν τ9^ φυλακτ} τών έν ττ} πόλει καΐ τών Ιζω- 
θεν θε[Λ.άτων κατεχομένων δεσμίων ιίρεόνησε, 
καΐ έπεσκέψατο, καΐ τών δεσριών έλυτρώσατο, 



νική Βα60α'1βΟΙΐ!$, (ττόμΐ λέοντος* β( μβτβγίνέΛ•- 
ροι ΒυζβντινοΙ άγνοοΟντβς τήν λατινιχήν, έτομολόγΐ|* 
σαν αυτήν έχ τβ>ν έλληνιχίΰν βοΟς χαΐ λέοιν. Όρ^^' 
τατα κβρί τΤ^ς λέξιως λαλλΤ ό Κ. Βυζάντιος. Κ|«ολ(ς. 
Τόμ. Α'. ακλ. 874. 

(4) 6οη8ΐ. ΟΙΐΓίεΙ. Τόμ. Α'. σιλ, 467. 



' 



ΠΕΒΙ ΤΩΝ ΕΝ Κ/Π. ΑΝΑΣΚ.λΦύΝ 



§7 



€ος ιτάντας σωτήρια έπευφΐ)ριο9ν τλν άγαθί^ν 

ϊ«.αΙ χριςΌ(ΐψτΐ)τον ανακτά Κωνς-αντίνον.» Μέ- 

χ^ρι του Νιχιοφέρου Φωχα δλαι αΐ χα[λάραι η- 

<ταν ήνωι^έναι, χαΐ τα σώματα των εν ταΐς χα- 

(Αάραις θανατωθέντο)ν ?) αποθανόντων έξηγον- 

"Ύο διά τΐίς Μιχρας Σιί^ηρας Πύλης, χαΐ 6χι λα 

-χου λΐ(ΐ.ένος του Βουχολέοντος. «Μετ' ολίγον δ 

Ζαούτζιας τελευτ^ έν τω παλατί(ι(», χαΐ Χιά του 

ΊΒουχολέοντος χατενεγχόντες αύτδν έν τη [Αον^ 

του Καυλέου χατέθαψαν.» Συν. θεοφάνους, 

οελ. 362 (1). 

Περί του παλατίου του Βουχολέοντος, βασι- 
"λεύοντος Νιχγ)φ<ίφου του Φωχ&, πληρέστερα 
εΤναι τα γραφ6|Λενα των Βυζαντινών. Ό αύτο- 
χράτωρ ούτος φοβού(/.ενος τλν λαέν, απεφάσισε 
ν' άνεγε(ρΎ) γύρφ του παλατιού του Βουχο- 
λέοντος |ΐ.έγα τείχος. Πιθανόν οτι συγχρόνως 
άνεχαίνισε χαΐ έλάςχπρυνε τλ παλάτιον τοΟτο. 
Λέγει περί τούτου Λέων ό Διάχονος (σελ. 64), 
σύγχρονος ιστοριχός' «διενωτισθηναι τδν αύτο- 
χράτορα, ως παρά την βασίλειον έστίαν έχπλτά- 
σει τλν β(ον, αναιρεθείς παρά των δρίοεθνών . . . 
περφολον έχ του θατέρου (βέρους του πρδς θά- 
λατταν έπιχλινοΟς των άναχτέρων τειχίζειν άρ- 
ζάριενος, χατά θάτερον πρί^ς θάλατταν συνε- 
πέρανε, χαΐ τείχος το νυν δρώ^χενον υψηλέν τε 
χαΐ βχυρδν έδορ.ησατο, χαΐ την βασίλειον ές-ίαν, 
ως ύπετέπαζεν, ήσφαλίσατο >. Έχτενέστερα 
λαλεί δ Γ. Κε^ρηνός σελ. 369. περιγράφων την 
άγανάχτησιν του λάου. «Πλέον δε των άλλων 
ι{ν(ασε τους ανθρώπους, χαίπερ λίαν ίντων χα- 
λεπωτάτων, ή του τείχους κτίσις των παλα- 
τιών. Πολλά γάρ έργα χύχλφ ίντα του παλα- 
τίου, ε^ς χάλλος χαΐ [/.έγεθος έζειργασριένα, χα- 



προτεθέσπιτο γάρ άύτφ ΙνΧοθεν τσΟ παλατίου 
άποθανεΤν .... δτε γάρ τδ τείχος του παλα- 
τιού χατεσχευάζετο, |λΐ^ των νυχτών, άνά τ'ίΐν 
θάλασσαν υποπλέων τις έζεβόησεν, « ω βασιλεΟ! 
ϋψοίς τά τείχη, χα^ν (/.έχρι πόλου φθάσης, Ιν- 
δον τί) χαχόν, ευάλωτος ή πόλις.» πολλά δέ 
αναζητηθείς δ τούτο ειπών ούχ ευρέθη* του 
τείχους γάρ τελειωθέντος, τότε συνέβη χαι αύ- 
τδν χατ* αύτ})ν την ή[/.έραν άποθανειν, δτηπνί- 
χα τάς χλεΤς δ την έπιριέλειαν έπιτετραρ,ριέ- 
νος φέρων αύτφ ένεχείρισεν.ν *Λπδ τδν Έφραί- 
[Αίον στ. 2795 ρ.ανθάνο[ΐ.εν δτι τί> τείχος 

έζέ(Αηνε πάντας πρδς (Λίσος' 

8 χυχλόθεν τέτευχε τοΙς άναχτόροις 

υψιτενές τ' 3ν χαΐ περίδρο(/.ον λίαν. 

Εις χειρόγραφον του Ν. Χωνιάτου (4) λόγου 
γενο|Αένου περί τίνος λεχανίδος εύρισχορ,ένης πρ• 
τέ εις το παλάτιον του Νιχηφόρου Φωχα, σημι.ει- 
ουντα ι τάδε, «έν τω οϊχφ τώ επάνω του Βου- 
χολέοντος, ένφ δ βασιλεύς Νιχηφόρος δ Φωχ&ς 
ί[Λενε». 

Τίιν παραμονην τοΟ θανάτου τοΟ Νιχηφόρου 
Φωχά, συ(Λβάντος χατά τδν Κεδρηνόν, Τόρ.. Β'. 
σελ. 375. την ιά. Αεχε[ΐ.βρίου 969, χληριχός 
τις της Αγίας Σοφίας, έ(ΐ.ηνυσε τί>ν βασιλέα, 
χατοιχουντα έν τω Βουχολέοντι, Χιά γρά[ΐ.(Λα- 
τος άνωνύ(Λθυ, βτι τινές συνώ[λοσαν νά τ^ν θα- 
νατώσωσι, χαΐ οτι εΤναι χεχρυ(Χ(/.ένοι έν τώ 
παλατίω. Διηρεύνησε δλον τί) άνάχτορον, άλλ* 
οι συνω[λόται ήσαν εις χρύπτην πλησίον του 
κοιτώνος της βασιλίσσης θεοφανους. Ή θεο-* 
φανώ, χήρα του 'Ρω[/.ανου, χαΐ νέα εισέτι 
άπος-ρεφο(/.ένη τ6ν Φ6)χαν συνεννοηθη [χετά τοΟ 
στρατηγού Ιωάννου Τζιμ.ισχ7), παραπονουμέ- 



ταστρεψά{Λενος, άχρόπολιν χαΐ τυραννείον χατά 

των αθλίων πολιτών άπειργάσατο άποθη- Ι ^^^ ^^«τά τ^ς άγνωρσύνης τοΟ βασιλέως. Πέ(λ- 

χας χαΐ σιτοβολώνας ίνΧοθεν, χαι Ιπνούς χαΐ ^^^ ^ Τζψισχης ανΧρας πιστούς χρυφθέντας 



χλιβάνους έργασάριενος, χαΐ πληρώσας ε!δών. 



(4) 01 Βυζαντινοί νογγραφκΤς λαλοΟν πιρί πολλ&ν 
6<9μα»τηρ(ων, €άπ)(ί«ι βάδην τβ χαι πιζφ $ιά τΑν «χο- 
λ<ί>ν πρό; χους έν τοΤς 2ββμα>τηρ<οις χατιχο μένους 
τΐ^ς Χαλχί^; χιΐ τοΟ Πραιτωρίου χαΐ τ^ν Νούμερων.• 
—Συν. θ•θ(ρ. «κλ. 475—430. «Μιτ* 6\ί^ας ^μίρας 
•1( τά Νο6μ•ρα χαΟιΤρζαν» (δηλ. τόν Πατρ. *Ιγνά- 
Υΐον). Ή. 9•λ. 668 — •Τά δέ Νούμβρα χαΐ την Χαλ- 
χ9(ν ό Μέγας ΚωννταντΤνος Ιχτισι, χαΐ διά τό ιΤναι 
αργά, έκο(ηα(ν α6τά φολαχήν ό ΉράχλΒίος χαΐ οΐ χα- 
θιξί^ς.» Γ. Κωδινός, σελ. 76. • Εύρων δέ ό Μέγας 
Κωνσταντίνος τάς φυλαχάς τοΟ Βυζαντίου εΙς τό Στρα- 
τι^γιον, έχ<Τσβ χαΐ αυτός το&; χαταχρίτους έφροόρκι, 
διή|ίρχ•9αν δέ χρόνους σιτγ.' (883) μέχρι τ1\ς βαγι- 
λλΙβςΦωχβτοΟ&αππάδοχος.ΒΐΙοηδΙ. ΟΙΐΠδΙ. Τόμ Α^ (1) Ν. Χων. σ. 449. Εχδοσις Βάννης,— Ι. 1&1)&Γ(β 
«•λ. 457. 9>λ. 242. έν αημ. 

(ΒΔΑΗΝ. ΦϋΟΑΟΓ. ΣΥΛΛΟΓΟΣ. ΤΟΜΟΣ ?".) Β 



έν τώ ί^(ω παλατ(ω. Δύω συγγραφείς. Λέων 5 
Διάχονος χαι Γεώργιος δ Κεδρηνός, άφηγοΟνται 
τ2>ν φ6νον του αύτοχράτορος Φωχ&. «Οι δέ 
πρ^ς της Αύγούστης ύποοεχθέντες 6πηρέται 
του Ιωάννου, του δω[Λατ(ου ςιφηρεις έχτπιδΆ* 
σαντες, τίιν έχείνου άφιζιν προσεοέχοντο περί 
τά ύπαιθρα τών βασιλείων υπερώων χατασχο- 
πού[Λενοι' δρΐ[ΛεΎα δέ τις βορέου αύρα τλ τοΟ 
αέρος έπΛχε χατάστη[Αα, χαΐ χιών έχεΧτο πολ- 
λί. Πέ[;.πτην της νυχτδς ώραν δ γνώ(/.ων ^δη 
χατεπηγγέλλετο, χλΧ δ Ιωάννης άφίχετο (χετά 
τών συνω[/.οτών, έπΙ λέρ,βου τ6ν αιγιαλών πε- 



Μ 



Ο ΕΝ Κ/α. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



ρηνλέων, )Μ(1 τ%^ ΐ)ΐ7»(ρου προσ«πιβα(νων, Ινα 
(;ζ:ζπον] δ λίθινος λέων τλν ταυρον ζωγρεΐ 
(Βουχολέοντα τον τόττον χέχληχεν ή 9ΐινηθ&ια), 
&ς Ύοίς άνωθεν έπΙ τών υπαίθρων προχύπτουσιν 
ύπηρέταις συρίττων έπεγινώσχετο* τοιούτον γαρ 
τοΤς παλα|λνα(ο^ς έδέδοτο σύνθιΐ)(λα. Κέφινον 
ουν χαλωδίοις έξγ)ρτΐ)(^νον χαλάσαντες άνωθεν, 
χαθ' {να τοί^ς σι^νω[λέτας πρέτερον απαντάς 
0ίνψ.ήσαντο* Ιπειτα ^έ χαΐ τ&ν 'Ιωάννγιν αύ* 
τόν (<). ίνελθέντες ουν παρά πασαν άνθρωπί- 
ννιν Μπίνοιαν, χαΐ τα ξίφη γ\>|Λνώααντες, εις τί^ν 
βασιλιχ&ν είσελαύνουσι θάλα|Λον, χαΐ τί)ν χλί- 
νην χατειληφέτες, χαΐ ταύτην εύρ6ντες χενι^ν, 
χαΐ [ΐΛ τίνα έν αύτ^ διαναπαυ6|λενον (2), έπε- 
τπ^γεσαν άιΛ το^ δέους, χαΐ χαταχρΐ}|Ανίζειν 
α&τούς έπειρΰντο πρ6ς θάλασσαν* άλλ' άνδρά- 
ριόντι των έχ τ%ς γυνα^χωνίτιδος ίτα(^ιΑν, αυτών 
ΐγΐ2σ«|Αενον, υποδεικνύει τ^ν βασιλέα χαθεύδον- 
Τ«» Λ χήχλι^ περι?άντ«ς, Ινυττον τοΙς ττοσίν έν- 
αλλέ|Μνο(* διΟτυνισθέντα δέ τούτον, χαΐ την 
χεφαλην έπ' άγχωνος 2ρείσαντα, ξίφει βιαίως 
παίει (3) Λέων 6 Βαλάντης ένο(ΐ.αζ6(ΐ.ενος*. Α. 
Διάχ. σελ. 87.-^Προσθέτει είς ταΟτα & Κεδρη- 
ν<ς, Ί6γ.. Β\ σελ. 375, «Τελευταΐον έπ«ί περ 
κατεφωράθησ«ν παρά των προχοίτων τοΟ πα- 
λατίον, χαΐ συνίστατο ί%* αυτούς πλήθος ί|Αυ- 
νο(Αέν«ν άποσφάττουσι το&τον, χαΐ την χεφα- 
λην 4ποτ•(Α^ντες διά τίνος θυρίδος τοΙς εις 
βο^θειαν βυντρέ^^υσι δειχνύουσι, χαΐ οι μέν 
οδτω χατεστορέθησαν, τοις δέ περί τον Τζιρ- 
σχ%ν χαιρλς έδ^θη άδεώς χαί (χ.ετ* αδείας πάν- 
τ« ποιβίν.» 

Έχ τέ&ν γρ«φο|&ένων τούτων, Κύριοι, πλη- 
ροφορού^αθα, 5τι τλ παλάτιον τοΟ Β^υχολέον- 
τος ιΐτο πλησίον τοΟ αίγιαλοΟ' αΐ άνασχαφαΐ 
χαΐ τά Ιστορούμνα ταύτα (εαρτυρουν, δτι χαΐ 
τλι Ιδαφος υψουτο χαΐ τ^τε, χαθώς χαΐ τί}ν σι^- 
|εερο«, Ι^χρ^ των επάλξεων, διύτι 2δώ περιέ(λε- 
ν«¥, χαΐ χατεσχέπουν οΐ συνω^λύται τίιν Ελευ- 
σιν το9 Τζΐ(Μ«χ91• Αναφέρω δμως χαΐ {τερα 
(βτορού{&ενα' <χαΙ πρ^ τΑ τοΟ Βουχολέοντος 
«{γιαλ^ προσφοιτΰ)^». (4) «Άπλ το!> Βουχο- 
λέοντος πλοίβ^ )^^)^4^ ί(χ.βιβάσαντες, ίν τ^ 'Ιε- 



(!) «*ΑνΙ^λθ•ν ήλίβστον &νοίον νόχτωρ».— *Β- 
φρ«Ιμ. 8913. 

()) «Κ.ατ«λ«μβάνοο•ιν αυτόν έπ* 2^έφο<κ χι<)λΐνον, 
χαΐ βτρ(»μ>(ΐΙ« {χσνχ« ηΤλον »οχχοββφί| χαλ ^χτοο 
8ίρμ«• Γ. Κλ^ρηνός. Τόμ. Β'. σιλ. 375. 

(3) Σφάττοοαι χόν^β τόν βαοιλία ξίφιι»— Έρραί- 
μλος ί&47. 

(4). 2(ΐν. βεογάνοος— σελ, 82. 



ρεί^ διεπέρασαν » (Συν. θεοφάν. σ«λ• 374). 
«χαΐ πλοίου ποτλ δια τοΟ Βουχολέοντος διερ* 
χο[1^νου έρωτιΙ^σας* (σελ. 638). 

Μετά τλν φύνον του Νιχηφύρου Φωχ&, λέ- 
γει δ Χωνιάτης (1), Ιταξαν οι Βυζαντινοί περί 
τάς άχτάς τοΟ Βουχολέοντος νυχτοφύλακας, Ινα 
περιφρουρώσι τά έχεΐσε παράλια. Άνδρύνι- 
χος εις τίιν άπύδρασίν του διέφυγε τίίν προσο- 
χην των φυλάχων τούτων, Ε{χάζω, Κύριοι, δτι 
τ4 υπύγειον, πρ^ς βο^&ν τϋς Μιχρδς Σιδηράς 
Πύλης, ητο τδ ενδιαίτηαα της φρουρδς ταύτης, 
διύτι εΤναι χτίριον σαθρύτερον τών άλλων, ά- 
νεγερθέν ουχί (^ετά της προσηχούσης σπουδής. 

Τό παλάτιον τοΟ Βουχολέοντος άναριιμνιάσχε- 
ται χαΐ 5 Βιλέλ(Λος, άρχιεπίσχοπος τ^ς Τύρου, 
συνοδεύων τ&ν βασιλέα τών ^Ιεροσολύρ,ων Ά- 
μαλρίχον VII έλβύντα εΙς Κ/πολιν, Ινα ζητηστι 
βο^&θειαν παρά τοΟ Μανου^λ Κθ{&νηνοϋ, χατά 
τοΟ ΣαλαδΙνου τλ 4 4 70 (2). Ό συγγραφεύς 
[χ.οφτυρεί, δτι τδ παλάτιον τούτο χείται έπΙ 
τοΟ αίγιαλοΟ. 

Άλισχο{«.ένης τϋς πύλεως υτΛ τών Λατίνων, 
τλ 4 204, δ Μούρτζουφλος (3) χατέφυγεν είςτδ 
παλάτιον του Βουχολέοντος, χαΐ έχεΧθεν ρ,ετά 
τών γυναιχών αύτοΟ έξ^ίλθε τϋς πύλεως. Εις 
τδν μαρχέσιον Βονιφάτιον τοΐ) Μοντφερ^άτου 
παρεδύθη τλ παλάτιον τούτο ριετά πάντων τών 
έχείσε χάριν σωτηρίας χαταφυγύντων. Έντλς 
του παλατιού τούτου, χατά τδν λύγον του 
Βιλλερδουΐνου, ευρέθησαν χαΐ αί ώραιότεραι χυ- 
ρίαι τβΟ χύσ|ΐ.ου, έχε'Ισε χαταφυγουσαι' ή Γαλ- 
λίς Άγνί) ή τοΟ Βραν& Ιρω|Λένη, χαΐ ή ωραία 
χαΐ νεάζουσα ίτι του Ίσααχίου χι^α Μαργαρίτα 
ή Ούγγαριχιί (4). "Οταν &πασα η πύλις έχυ- 
ριεύθη, δ Αατίίνος αύτοχράτωρ Βαλδουίνος χα- 



(4) Κ]πολις Σ. Χκαρλ. Β»ζ«ντ(ου. Ί6μ Α. 
σελ. 843. 

(8). ΕδΙ αυΐβιη ΐη ίρ5& ιιγΙ)6 δΐιρβΓ ΗΚαδ ιη&π5 
21(1 ΟήβηΙβιη ρθΓδρίοίβηδ, ίπιρβη&1βΐ)»ΐ3ΐίυιη ςαο(1 
Οοη$1αη(ίηί&ηιιι» αρρβΙΙ&ΙαΓ — ^νΊΙΙβΙπιυβ Τ^τίηβ 
ϋΐ). XX. (Λρ. XXV. — ΟοηδΙ. ϋΗπδΙ. ρ. 59 — ;. 
Ι^Ι)&Γ(6. 9<λ. 804. 

(3) ι.* βιηρβΓβυΓ ΜοΓοΗυΩβχ . . . ηυί δ' βη τε 
ΓαίαηΙ ρ»Γΐβδ ταβδ α1 εΐιαίβΐ άυ ΒουΙίβΗόη» — 
Οαεδ^η^β ΗίδΙ. (Ιβ Γ βιηρίΓβ <16 βοηδίρΐβ δοιίδ Ιβδ 

ΡΓαηςβίΐδ^ ΙίίΥΓ. Ι. — Κ)πολις Σ. Βυζαντ(ου. Τόμ. 
Α'. σελ. 569, έν σημ. — ^. ίΑ&&Γ(β. «ελ. 843. 

(4) Ιιβ ιη&Γαιιίδ ΒοηίΓαοβ άβ ΜοηΙίβΓΠΐΙ €ΐΐ6-> 
ν&υοίια ΙουΙ Ιβ ιοη^ <1α ηνβ^β νβΓδ Βοιιείιβίίοη, β( 
ςααηιΐ ί1 ίαΐ 1& 1ί ρ&Ι&ίδ Ιαί ίαΐ Γβηάιι* Ια νίβ βαανβ 

(α ρΙαρΑοΙ άββ 1ΐ8»(θδ (ΐΑΐαββ ({αί ε* έϋιίβιιΙ βη 
ίαί68 αη οΐιαίο&α, Υϋΐο— Ηατάοαιη. 6οηφλθβΙβ <!« 






ΠΕΗ ΤΟΝ ΕΝ Κ/σ. ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ 



59 



τώχη9€ τλ παλάηον τοΟτο του Βουχολέοντος. 
Τούτο, χ«θως χοει τ& τών Βλκχερνων, %<ταν τάτζ 
ΥΓεριτ«τ6ΐχι<ΐ[λένα (1). 

ΤαΟτχ, Κύριοι, είναι τα ιηρΐ του ιναλατίου 
τούτου Ιστορού^Α^να. Έχ τών άνασχαφών χαΐ 
Ύών ιτερίφωθέντων λειψάνων άνηγε{ρα(Λεν τ& 
χτιριον, ε6ριάχα|ΐ.εν τας χααάρας, [χίαν του [Αε- 
γάλου τείχους πλευράν^ οιά τοΟ ίποΐου επε- 
χειρίσθη ν' άσφαλ(σγ) τ& παλάτιον δ Νιχηφύρος 
Φωχας, τάς Ιξω χα(ΐ.άρας, την ριετά της θα- 
^άσσιις βυγχοινωνιαν αυτών, χαΐ τέλος τ& 
φρουραρχαον τών έχεΐσε νυχτοφυλάχων. Ταύτα 
ολα, χατ' έ[λ.έ «αφηνίζουν πληρέστατα τα (^ιέ* 
χρι του^ε άχατανύητα γραφύ(ΐ.ενα τών Βυζαν- 
τινών. Ή προς βορ^αν πλευρά του [ίΐεγάλου 
τείχους έξηφανίσθη. 

Μένει τώρα, Κύριο«, να ευρωμεν την θέσιν 
του λιμένος του Βουχολέοντος, τ?>ν ύποϊον εις 
τον χάρτην του 6 Βαοηάθίπίοηΐί χαλεΐ λι- 
{ΐένα του ΠαλατΙου (2), χαΐ τ&ν όποιον χαθώς 
προείπα, θέτουν οΐ πλειύτεροι έπΙ τΐϊς παραλίας 
της Προποντίδος πλησίον της Σιδηρ&ς Πύλης• 
*0 λΐ(ΐην ούτος ητο, χατά τΐιν Κεδρηνύν (3), 
χάτωθεν του παλατίου, ίτοο\ιίΉΑς πρ6ς νύτον 
«ύτου• Κατά την "Άνναν Κο|ΐ,νηνιάν (4), «άγχοΟ 
τών τούτου τειχών». Ό λιριην λοιπόν οδτος, 
έντος τοΟ Άναχτοριχου περιβύλου ευρισχέριενος, 
ίχειτο 32 [ΐέτρα πρ&ς νύτον του Ίνδζιλη 
χιύσχ, βπου 5 χειροποίητος λοφίσχος ταπει- 
νουται' έδώ τι» έδαφος είναι χθα(ΐ.αλόν, χαΐ 
^εζιύθεν του δρύ^υου είναι (&ιχρά $εζα[Αεν4, 
γύρ<ύ τϋς ύποίας συναθροίζονται χϋνες χαΐ 
ν^ίσσαι του παλατίου. Φρονώ, δτι τ?) ύπύγειον 
τούτο, παράλληλον ριέ τ6 παραθαλάσσιον τεί- 
χος, ητον δ νεώσοιχος του Βυζαντινού βασιλι- 
κού δρομωνίου. « Ίστέον 2τι [λέχρι τΐ'ίς βασι- 
λείας Λέοντος του άοιδί|λου χαΐ σοφωτάτου 
βασιλέως, ούχ ην βασιλιχ2>ν δρθ(Λ(!>νιον. . . . 
έ δε άοίδΐ(/ιος χαΐ σοφώτατος λέων 5 βασιλεύς, 
φίλοτιμώτερον πως πρδς τους (χαγίστρους χαΐ 
πατριχίους χαΐ οίχείους συγχλητιχούς διαχεί- 
(λ^νος. . . . έποίησε δρο|Λώνιον, χαΐ 3η άπαύ- 
ς'ως είσ^ρχετο εν αύτφ βπουδάν (βίβ) έβούλετο 
άπελθειν' συνιπρχοντο δέ] [χετ* αύτου οίους 4ν 



έβούλετο τών Άρχύντων χτλ». (<). Ό λιμ^ιί 
ο&τος είχε ρ^αρριαρίνην άποβάθραν (3), χεχο-* 
σμη^λένην ριετά λεύντων χαΐ στηλών, δθεν ά" 
πέβαινε [χύνος δ Αυτοχράτωρ μετά τών «ύλι* 
χών του. λια-))ν ούτος ητο λίαν ευρύχωρος, 
πλάτους, νομίζω, περίπου 1 24 μέτρων, διύτι 
χατάτάγραφύμενα τών Βυζαντινών, εΖσέπλευ- 
σεν έντδς αύτοΰ δλύχληρος δ βυζαντινές ^ύλος. 
« Μη συνευδοχοΟντος δέ Νιχολάου Πατριάρχου 
είς τοΟτο, έμηνύθη 'Ρωμανλς παρά Θεοδώρου 
του ^θέντος παιδαγωγοί, έλθεϊν μετά ^ύλου 
παντίς μέχρι Βουχολέοντος (3)' ΐλθεν ένοπλος 
αμα τφ στύλος παντί έν τώ Βουχολέοντι» (4). 
*Αν χατά τους πλείστους τών χωρογράφων δ 
Βουχολέων ηναι δ αύτ&ς μετά τοΟ νεωρίου τοΟ 
Κοντοσχαλίου, τών Σοφιών χαλουμένου, τύτε 
τί εννοεί δ Φραντζτίς (5), λέγων' « τφ δέ τών 
Καταλάνων χονσούλ<^ Πέτρφ Γουλιάνβ^ εδόθη, 
ϊνα φυλάττη έν τοΧς μέρεσι το!> Βουχολέοντος, 
χαΐ άχρι εγγύς του Κοντοσχαλίου;» 

Έχ τών παλατίων επΙ τϋς χορυφΐς τοΟ λύ- 
φΟυ ϋτ^ρχε δρύμος πρ&ςτλν Βουχολέοντα* λέ- 
γει Κωνσταντίνος δ Πορφυρογέννητος (6)• «Κα- 
τέρχονται τί> χαταβάσιον τοΟ Βουχολέοντος, 
χαΐ έχνεύοντες δ^ξι^, χατέρχονται πρ6ς τ^ν 
νάρθηχα χ^ νέας μεγάλης Έχχλησίας. ■ 

Έχ τούτων μανθάνομβν, δτι ή Έχχχλησίβκ 
αυτή, τίϊν δποίαν υπερύμνησεν δ Πατριάρχης 
Φώτιος, ίχειτο πρί^ς τ& νοτιο-δυτιχ^ν τοΟ παλα- 
τίου του Βουχολΐεοντος. Ή είσοδος τοΟ λιμένος 
τούτου μετά τ))ν άλωσιν άνεχτίσβη. Ίχνη «ύ- 
τϋς δεν φαίνονται. ΠλΛστα ίλλα περί -ΐοΟ λι- 
μένος τούτου ίστοροΟν οι Βυζαντινοί. 

Διερχύμεθα τώρα. Κύριοι, τ6ν *Αναχτθριχλν 
περίβολον, τδν πλτ^ρη θεμελίων χαΐ μαρμάρων, 
διύτι παντοΟ βπου οι έργάται έσχαπτον. Ινα 
έπιθέσωσι χώμα έπι του ορύμου , άνεφαίνοντο 
βάθρα, χιονύχρανα, λελαξευμένα μάρμαρα χαΐ 
πέτραι άντίχουσαι εΙς Βυζαντινά χτίρια. 

Έξερχόμεθα διά του ^ιίγαατος τοΟ τείχους 
εις συνοιχίαν Όθωμανιχτϋν, οιά τ^ δποίας δι- 
έρχεται δ δρόμος, μέχρι τ^ς ΣιδηρΑς πύλης. 



Ορίθ, Ρ&ΓΙ8 4870'*«<λ. 92^98. Πακβρ. Ί<-ορΙα «οβ 
'Ελλ. '£(Κο•ς. Δ'. 726. 

(4) ΓοΓίίδδίπια 6ΐ πιιιηί1ί$8ίηίΐ& ραΐαΐία. Τ&ΓβΙ χ«1 
Τ1ιοιηβ8. Α'. 301. 

(2) ΡοΓίαβ Ρβίαΐϋ— ΟοηδΙ. ΟΗηδΙ. 

(3) Τόμ. Β. 9•λ. 375. 

(4) Βιβ. Γ. ο•λ. 437. 



(1) Κ. Πορ•ορογ. Τόμ. Γ'. βιλ. 233. Π<ρΙ κω- 
πηλατών σιλ. 604 . 

(9) Κίπολις Σ. Βι>ζ«νχ(οο Τόμ. Γ. «•λ. 436. 

(3) Γι»ργ(οο Μον«)^οΟ Β(ος Κ. Πορ^^ογ. 9»λ. 
88β•-Σον. β••<ράνοο:- 9«λ. 390. <Ό χ«^ «Αν Βοο- 
χολ£ον«α λιμήν». — Ν. Χων. βιλ. 289— «ΑυμιΛν «ιρί 
τά άνάχτορβ. — Ζων. πιρί Θκοφ(λοο •ιλ. 447. 

(4) Γ. ΜοναχοΟ Β(ος Κ. Πορφορ. 9ίΙ, 393. 

(5) σελ. 253. 

(6) Βιβ. Α'. χ•7. 49— σιλ. 447. 



60 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ.ΑΗΝ. ΦΙΑ^ΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



Τί> τεϊχος άπλ Βάβ-ι-χου(Λαγιουν μέχρι θαλάσ- 
σης, τδ λαχωρίζον τον Άναχτοριχδν περί- 
βολον άπδ την συνοιχίαν ταύτην, όβν είναι τδ 
άρχαΐον Βυζαντινον τείχος, τ& περιβάλλον ά- 
παντα τα βασίλεια. Γνωρίζθ[Λεν, δτι οι βασι- 
λείς άπΙ> τί> παλάτιον ηυλόγουν τδν έν τω Ίπ- 
ποορο[ΐ.(φ λα6ν. Μέσον του ^Ιππο&ρο[ΐίου χαΐ 
του ιναλατ(ου ητο τδ τείχος τούτο. Ήτο λοι- 
πόν πλησιέστατα της ανατολικής πλευράς του 
*Ιπποορο(ΐ.(ου, έπΙ του χώρου, οπού ριετέπειτα 
άνηγέρθη τδ τέ|χενος του Σουλτάν Άχ(ζ.έτ. Τα 
ένοιαιτιΠ[Αατα των Αυτοκρατόρων, καλούρ(.ενα 
ποτέ (λέν ανάκτορα, ποτέ Χέ παλάτια καΐ 
βασίλεια, δέν ήσαν 8ν σύνολον άρ[Αονικόν, κα- 
θώς πολλά ση[Λερινά των £υρωπαίο>ν βασιλέων, 
άλλα τρίκλινοι πολλοί, παντδς [χεγέθους καΐ 
ποικίλης διακοσ(χησεως, ανεγερθέντες άπδ τον 
Μέγαν ΚωνσταντΧνον καΐ τους διαδόχους αυ- 
τοκράτορας Ρ'έχρι Νικηφόρου του Φωκά. Μετά 
τδν ένδέκατον αΙώνα, οι βασιλεΧς παρη|Αέλη- 
σαν τ* ανάκτορα του Βυζαντίου, προτψώντες 
τδ των Βλαχερνών, τδ δποΊον τοσούτον έκό- 
σ{λησαν οι Κορινηνοί. Τδ νυν δρώ[λενον τείχος, 
τδ περιβάλλον τά Σουλτανικά ανάκτορα, οια- 
φέρει των άλλων τειχών. Άναβάθραι έσωτερι- 
και εκατέρωθεν τών πύργων άγουν εις τάς έ- 
πάλςεις. Τά πολλά παράθυρα, αΐ πλίνθοι καΐ 
έν γένει ή τεΐχοδθ[Αία ολη, εΤναι παρακμαζού- 
σης έποχίς έργα. ^Ανεγερθέντος του νέου τού- 
του τείχους, {[λειναν άφρούρητα τδ [χέγα πα- 
λάτιον, 5 τρίκλινος της ριαγναύρας, τδ παλά- 
τιον τ5Ίς πορφύρας καΐ τδ πεντακούβουκλον(Ι). 
Τότε πιθανδν κατηδαφίσθησαν τά παλαιά τεί- 
χη^ και έκ τϋς ύλης ταύτης άνηγέρθησαν τά 
νέα ταΟτα (2). Παράδοξον είναι, δτι ουδείς 
τών |^^έχρι τοοδε γνωστών Βυζαντινών ιστορι- 
κών αναφέρει, πότε τούτο άνηγέρθη, καΐ τίς 
άντΑγειρεν αυτό. Τά Ιξω του τείχους τούτου 
παλάτια κατηδαφίσθησαν, διότι (Λη έπισκευα- 
ζό{Αενα ίνεκα της άλλαχόσε κατοικίας τών βα- 
σιλέων, καΐ ϊσως Ινεκα του κενού τα[Λείου, ο- 
λίγον κατ'έλίγον κατέπιπταν. Παράλογον εΤναι 
νά ε{πω(^εν, δτι τά παλάτια ταύτα (ΐ,ετά τοΟ 
τόσου κόσμου αυτών, αφέθησαν είς τδν Βυ- 
ζαντινδν λαόν, άνευ τοϋ περιβάλλοντος αυτά 
τείχους. 

/Οταν περί τάς αρχάς τοΟ Αυγούστου, οΐ 
έργάται διαρ^τ^ξαντές τδ πρδς ανατολάς τείχος 
τοΟ Καρά καχουσόύ, ί!ρχισαν κατεδαφίζοντες 



τάς φραγάς τών κήπων, υποσκάπτοντες Θε(ΐ1- 
λια οικιών καΐ λουτρών, ήλπιζα νά ευρω ίχνη 
του αρχαίου τούτου τείχους, ί| τουλάχιστον 
τά θεμέλια αύτου. Τά πρώτα τριακόσια μέ- 
τρα του δρόμου δεν άνεσκάφθησαν. Έντδς τών 
κήπων Ιχνος Βυζαντινών κτιρίων δέν έφάνη' 
Εϊς τίνα βρύσιν δπισθεν του Άχίϊρ καπουσού, 
υπηρχον δύω μέγισται λάρνακες μετά ς-αυρών. 
Δεξιόθεν του δρόμου, 540 βιώματα μαχράν 
του Καρά καπουσού, κατηδάφισαν οι έργάται 
Βυζαντινά υπόγεια καΐ ανώγεια, έπΙ τών ο- 
ποίων έθεμελιουντο πενιχραΐ ΌθωμανικαΙ οί- 
κίαι. Σώζονται εισέτι αψίδες τινές, καΐ έπΙ τού- 
των, εΙκάζω, έρείδετο τδ πάλαι τδ παλάτιον 
της Πορφύρας, του όποιου τ•)ιν θέσιν έδώ διορί- 
ζει δ περ•.νούς•ατος ΙιδΐΙ)ίΧΓΐΘ. Ήκολούθουν μετά 
πολλής σπουδής τους σκαφείς, διότι προχω- 
ρουντος του δρόμου άνυψουτο τδ Ιδαφος, χαΐ 
οι έργάται -ίίρχισαν άνασκάπτοντες βαθύτατα 
την γίίν. Μεσουντος Αυγούστου, δταν καθ* 
δλον τδν δρόμον κατερ^ίφθησαν αΐ φραγαί, 
καΐ τά υψηλά πέτρινα τείχη, τά περιβάλλοντα 
τινών πλουσίων Όθωμανών τοδς κτϋπους, έφάνη 
διά μιας, περικεκλεισμένον έντδς κτύπου 'Οθω- 
μανικοΟ, Βυζαντινδν τεΧχος, τεσσαράκοντα πε- 
ρίπου μέτρων μι^κους, δώδεκα ύψους, μετά μεγί- 
ς-ης καμαρωτής πύλης, υποκρατουμένης άπδ 
τεσσάρας μεγάλους μαρμάρινους κίονας. Μήκος 
τ9ίς πύλης ταύτης Μ. 6,05. Τδ τΛχος τοΰτο, 
παρεκτεινόμενον μέχρι θαλάσσης, ϋθελε λιηζει 
εις τδν πύργον του παλαιού φάρου, κτιρίου Ό- 
θωμανικοΟ, παρεκτεινόμενον δέ πρδς τά άνω, 
διακόπτει τδ τέμενος του Σουλτάν Αχμέτ. Τδ 
τείχος τούτο έχει έπι τϋς εξωτερικής αύτου 
πλευρ&ς δίοδον οιά καααρών, χαλουμένην άπδ 
τους Βυζαντινούς τά διαβατικά τοϋ Μαρκια- 
νοΰ. Ή πύλη αυτή έιναι, εΙκάζω, ή καλούμενη 
τδ πάλαι Καρέα' λέγει Νικήτας δ Χωνιά- 
άτης(1), «έπεί δέ τδ πλίίθος ην είσχυθέν Ισω- 
θεν τών ανακτόρων . . άνατραπείσης τίς πύ- 
λης, ήτις Καρέα λέγεται. . . . τδ δέ τοΟ δί- 
μου πολύ, έπειδη τά ανάκτορα άνετα Ιγεγό- 
νεισαν, καΐ ούδεΙς ην δ κωλύων αυτούς». 'Ό- 
ταν οι Βυζαντινοί ανήγειραν τδ νυν δρώμενον 
τείχος, την πύλην, την υπδ τών Όθωμανών κα- 
λουμένην Καρά καπουσού, έκάλουν Καρέαν, 
καΐ έκ τούτου ή νΟν Καρά καπού, μέλαινα πύ- 
λη, % Καρά καπουσού, πύλη χερσαία, % πύλη 
τής ξηράς. 



(^) Ι. Ϊ^ΒίΓίβ 9«λ. 94. 
(2)Ί«. «λ•«7. . ;: 



(1) ΣιΧ. 458-453. 



ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΈΝ Κ/Π. ΑΝΑΣΚΑ,ΦΟιΝ 



61 



Τ^ τείχος τούτο, άφανές-ατον ριέχρι τοθδ& εις 
τους δδεύοντας διάτων έκεΐσε οδών, είναι αναν- 
τιρρήτως λείψανον του αρχαίου τείχους τοΟ πε- 
ρικλείοντος τα Βυζαντινά παλάτια. Ή άνεύρεσις 
του τείχους τούτου ευκρινέστατα σαφηνίζει 
χαΐ 2τερα άσαφη χαι αβέβαια τών Βυζαντινών. 
*Απέχει 750 βηριατα άπο τίιν Καρά καπουσού* 
ατυχώς, οΐ σκαφείς χατηδάφισαν την πύλην 
Καρέαν, τ^ δε τείχος δλον σώζεται (^ιέχρι ση- 
ριερον δεζιέθεν του δρ6[λου. 

Οι Βυζαντινοί, Κύριοι, ίνεγείραντες τ6 νέον 
τείχος τών παλατιών, άπ4 Βά6-ι-χου[χαγιοΰν 
μέχρι θαλάσσης, έπεξέτειναν χαΐ το έπι τ>1ς 
Ακροπόλεως, πρ&ς την πύλην του Ευγενίου, 
περιλα|λβάνοντες έδώ νέον χώρον, δι'οσον απώ- 
λεσαν έπι τϋςΐΐροποντίδος(ΐ). τάέκεΐ χερσαία 
τείχη του σηριερινου Ανακτορικού περιβόλου, 
έκτεινό(λ.ενα άπ6 τϋς ^Αγίας Είρι^νης (/.έχρι της 
πύλης του Ευγενίου, εϊναι Ιργα της αύτης ε- 
ποχής. Τλ άρχαΤον τείχος του Βυζαντινού πε- 
ριβόλου προς την Άκρόπολιν είναι τλ κυκλώ- 
πειον τείχος, τ6 οποίον άνεκαλύφθη πρ{>ς α- 
νατολάς του Αγίου Δηριητρίου' οπού, κατά τους 
Βυζαντινούς, τελειόνει και τδ Τζυκανιστηριον, 
χαΐ δπου ητον ή πύλη ή άγουσα πρ6ς την πύ- 
λιν. 'Όλος 6 χώρος λοιπόν, 6 έκτεινόρι.ενος άπ^ 
την άκραν του Τζυκανιστηρίου ριέχρι της πύ- 
λης του Ευγενίου, περιελήφθη εντός τών α- 
νακτόρων, χώρος περί του οποίου ουδέποτε γί- 
νεται μνεία εΙς τά ιστορικά τών ανακτόρων* 
ητο μάλιστα πρό τϋς ανεγέρσεως του νέου τεί- 
χους μεγίστη αγορά. Έδώθεν μέχρι της Πύ- 
λης του Νεωρίου, τοΟ Βχχτσέ καπουσού, συγ- 
κατφκουν Σαρακηνοί, Γενουήνσιοι, Άμαλφηνοί, 
Πισαίοι καΐ Εβραίοι (2), άπαντες Ιχοντες ιδίας 
αποβάθρας, αποθηκας καΐ ναούς. 

Έκ τών πολλών Βυζαντινών μαρτυριών, α- 
ναφέρω τ' ακόλουθα γραφόμενα τοΟ Νικ. Χω- 
νιάτου (σελ. 452) περί του Μανουηλ Κομνη- 
νού. « Μεθ' ημέρας δέ τινας καΐ αυτός την με- 
γαλόπολιν είσιών κατάγει θρίαμβον άπό τής 
Έώας ττύλης, ήτις άνέφγε κατά την Άκρόπο- 
λιν (3) . . . αυτά μέντοι τά καθ' έκάτερα μέρη 



(4) •0 1.α1)ΒΓΐβ σ«λ. 217. ιΐϋάζιι, δτι ό Β.ζιν- 
τινός *ΑνβΧ€ορικός πιρίβολος ητο— 400,000 μέτρων 
τιτραγωνιχών' ι1ΐ(α9(α άηλΐ^, διότι ό 9ΐ»γγραφ<6; £έν 
Ιγνώριζβ ποΟ'£ληγαν τά έπι τ1\; Προπονχίδος τι(}(^η. 

(2) Ό Βυοηάβΐΐηοηΐβ Οέτβι ιΐς τό μέρος τοΟτο 
πύλην^ 2ιπ* αύτοΟ χβλοομένην ΡοΓία Ια(1αίε2ΐ. ϋοπδΐ. 
εΐΐΓίδΙ. 

(3) αοηδί. εΐΐΓίδΙ. Τόμ. Α'. σ•λ. 55. 



τ^Ις άγυιΑς, καθ'^ν Εμελλε τελεΧσθαιέ θρίαμβος, 
παρυφιστάμενα δρύφακτα ε{ς διώροφα τε καΐ 
τριώροφα παρυψούμενα πάσιν ένεποίουν θαυ- 
μασμόν, και τά τέγη Χ* ούχ ηκιστα μάλιστα 
πολλούς τους θεωμένους και πάντας άνέχοντας 
εκκρεμείς . . . είς δε τόν μέγαν νεών είσιών 
καΐ του παντός ενώπιον λεώ την του Κυρίου 
λαλΊ^σας αΐνεσιν, πρόεισιν εκείθεν εις τά βασί- 
λεια > , βεβαίως τοσούτος }.αΑς δεν συνεχωρείτο 
νά είσέλθτ) ζΐς τά βασίλεια. 

Ό Καντακουζηνός γράφων, μεσοΟντος του 
δεκάτου τετάρτου α:ώνος, λέγει (Ι), «καΐ προς 
τώ ναφ τοΟ μεγαλομάρτυρος γενόμενος Δημη- 
τρίου, 8ς τών βασιλείων ώκοίόμητο εντός », 
και πάλιν 12), «προς τόν εν βασιλείοις του μυ- 
ροβλύτου Δημητρίου». Ήτο λοιπόν 6 "Αγιος 
Δημιητριος εντός τών βασιλείων τό 1341, καΐ 
αυτή ή έπανάληψις τοΟ Καντακουζηνού «εν 
τοΤς βασιλείοις», μέ πείθει ότι πρό ολίγου πε- 
ριεβλι^θη 5 '^Αγιος Δημήτριος εντός τών βασι- 
λείων, καΐ επομένως δεν ητο τοϊς π&σι γνω- 
στόν. Εικάζω δέ. Κύριοι, δτι τό νέον τούτο τεΧ- 
χος άνηγέρθη περί τό 1 269 βασιλεύοντος Μι- 
χαήλ του Παλαιολόγου* καΐ τούτο εξάγω έκ 
της ιστορίας τών Γενουηνσίων τών μετά τών 
Βυζαντινών εμπορευομένων. Περί τούτων θέλω 
λαλήσει εις άλλον καιρόν. 

Προς ανατολάς της Σιδηράς Πύλης, καλουμέ- 
μένης διά τίνα ετη μετά την αλωσιν Πόρτα 
της Αρκούδας, Άρκουόόπορτα, καΐ Πόρτα του 
Αέοντος (3) έφαίνοντο έπΙ τών τειχών παρά- 
θυρα μετά κορωνίδων, και δύω μαρμάρινοι λέον- 
τες εύτελες•άτης εργασίας (4). Ταύτα δέ τά κο- 
σμήματα, καθώς καΐ δλον τό τείχος, κατηδα- 
φίσθησαν, διότι διά του χώρου τούτου διέρ- 
χεται δ σιδηρόδρομος. Μέγα υπόγειον έκ μαρ- 
μάρου άνεκαλύφθη μέτρα τινά υπό την γην, 
εις του δποίου τάς όπάς δέν τίδυνηθην νά είσ- 
έλθο), Ενεκα τών χωμάτων. Άνατολικώτερον, 
έπ' αυτού του παραλίου τείχους, φαίνονται μέ- 
χρι σήμερον κίονες εντός του τείχους, και πα- 
ρέκει εσω του τείχους επτά καμάραι πλινθό• 



(1) Τομ. Β'. σελ. 47- 

(2) 'Ίδ. σελ. 66. 

(3) •^υxι2ι ροΓίαιη αΓ^ίδ ςυαηι νοοίΐηΐ Ιιοοηίδ. 
Ογΐΐίαδ (1β Ιορο^Γ. ΟοηδΙ. Βιδ- β'• χ«ράλ. 15. — 
κα. 101. 

(4) ό Πατριάρχης Κ(φ. ^'. «ελ. 32. φρονιΤ, 6τ\ 
τά λε{ψ2να τβΟτα ηιαν τοΟ παλατ(ου τοΟ 'ΑλΤοΟ άν§- 
γιρθέντος υπό θβοθοσ(οο τοΟ νιωτέροο. 01 λέοντις 
ούιοι μκτιχομίνΟηναγ εΙς τό μουοιΤον τΐ^ς Άγίβς £1- 
ρήνης. 



62 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΑ.ΟΑ.ΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



χτιστοί, τών 6πο(6>ν αι δύω χατά [λέρος χατη- 
ιδαφίσθησαν. Εις τάς πέντε άλλας, (Αΐ&χους Μ. 
5,4 2, χαΐ πλάτους Μ. 4,35, σώζονται τρεΙς 
Ούραι Μ. 1 2, περίπου ανω της θαλάσσης. Αί 
ρ.ονοχέ[ΐρ(.ατοι παραστάτες 2χ |Ααρ[λάρου, έντέ- 
χνως λελαζευριέναι, είναι ύψους Μ. 3,70, τ& 
πλάτος τών θυρών Μ. 1 ,76. Τ^ άνώφλιον χαΐ 
τών τρ'.ών είναι χεχοσ[ΐ.Υ][Λένον [λέ φύλλα άχάν- 
βου, λεπτότατης χαΐ ωραιότατης εργασίας, η 
(Λεσαία θύρα είναι χθα[Λαλωτέρα. "Ανω τών θυ- 
ρών είναι ήριιχύχλιοι δπαΐ δια φως. ΈπΙ του 
ϊζω τείχους σώζονται εισέτι ριεγάλαι |ΐ.αρ[Αά- 
ριναι άντηρίδες δποκρατουσαι τ6ν πάλαι έζώς-ι^ν, 
έ)ΐτεινύ[ΐ.ενον ϋπί> τάς θύρας χαΐ τ6 έπίλοιπον 
τείχος' θ|χοιαι άντηρίδες φαίνονται είς τ^ν πύρ- 
γον του Ίσααχίου Αγγέλου. Άνασχαπτοριένης 
της γτ^ς βπισθεν τών χαρ,αρών τούτων, άνεφά- 
νησαν υπόγεια, θεριέλια χαΐ λείψανα χτιρζων 
τοσούτον έρυ|λνά, ώστε (/.ετεχειρίσθησαν οί έρ- 
γάται προς έχχαθάρισιν του δρύ|Λου βαρύτατα 
σχέπαρνα χαΐ πυρίτιδα. 

"Απαντα τα χτίρια ταΟτα έχάλουν οί πλειύ- 
τεροι παλάτια του 'Ορριίσδα. Ό Δουκάγγιος (1) 
φρονεΤ, δτι ε{ς τί> παλάτιον τουτο υπίΐρχαν τα 
θησαυροφυλάκια τών Αύτοχρατύρων' λέγει δε 
άλλαχοΟ, δτι τηθανον τά έπΙ τών τειχών παρά- 
θυρα ταύτα πλησίον τής Σιδηρβες Πύλης, ήσαν 
(ΐΐρος του παλατίου τών Σοφιών (3). 'ΐδού περί 
τούτου γραφ6|Αενά τίνα τών Βυζαντινών. Αέ- 
γει 6 Προκόπιος περί Ίους-ινιανου. «Ε{ς δέ του 
ΧριστοΟ Αποστόλους τί) πιστών έπιδέδειχται 
τρόπω τοιφδε. πρώτα ριέν Πέτρφ χαΐ Παύλ(^ 
νεών ου πρότερον βντα έν Βυζαντίι^ έδεί(Λατο 
παρά την Βασιλέως αυλ^ίν, ^ Όρ[λίσδου (3) τί) 
παλαι6ν έπώνυριος ίν' ταύτην γάρ ιδίαν αυτού 
οίχίαν παλάτιον είναι δοχουν τε χαΐ πρέπειν 
τώ [Λεγαλοπρεπεί της ο!χοδο[Λίας διαπρεψά|λε' 
νος, επειδή αυτοχράτωρ χατέστη 'Ρω[ΐ.αίοις, 
τοΙς άλλοις βασιλείοις ένηψεν, οδ δη χαι τέ(Αε- 
νος άλλο Άγίοις έπιφανέσι Σεργίφ τε χαΐ Βάκ- 
χω έδεί[ΐατο, χαΐ Ιπειτα χαΐ τέριενος έχ πλα- 
γίου τούτφ παραχείριενον» (4). Πάλιν μετ* 6- 
λίγον, «προς επΙ τούτοις δέ την Όρρσδα έ- 
πώνυ[Λον οίχίαν, άγχις-α ουσαν τών βασιλείων, 
παραλλάζαι τε χαΐ όλως είς τ6 έπιφανέστερον 



(4) ΟοηδΙ. ϋΐιπδΐ. Βιβ. Β'. σ•λ. 4ί9. 

(%) «Ουο(1 ηυίάβιη ρ&)»(ίυιη Πΐυά ίοΓίβ ΓαβηΙ, 
ηυοά δορΗίίΐηαΓυιη άίείαιη 65ΐ.» ΟοιίδΙ. ΟΙιπδΙ. 
Βιβλ. Β'. σβλ. 55. 

(3) Μένανδρος 9•λ. 414—416. 

(4) Π<ρΙ Κτισμάτων. Τόμ. Ρ. νιλ. 490. 



μεθαρμοσάμενος, ως τοΙς βασιλείοις έπιειχώς 
πρέπει, τω παλατίω έντέθειχεν, εδρύτερόν τε 
αυτό, χαΐ πολλώ ϊτι μ&λλον άζιώτβρον πάν- 
ττ) έξείργασται (4). Αέγει δ Ανώνυμος Βιβ. Γ. 
«τά δέ ίντα χτίσματα ευμεγέθη εΙς τ4ν Ά- 
γιον Σέργιον, οΐχος ην του μεγάλου Ιουστινια- 
νού, ίντος αυτού Πατριχίου» (2). Ό Γύλλιος λέ- 
γει, δτι οί Γραιχοι εΙσέτι έχάλουν την Οπλ τών 
Τούρχων χαλουμένην Κίουτζο&χ "Αγια Σόφια, 
έχχλησίαν τών Αγίων Σεργίου χαΐ Βάχχου (3). 
Ή άναχάλυψις της αρχαίας Καρέας ττύλτις μετά 
του τείχους έναργώς σαφηνίζει τά γρχφόμενχ 
του Προχοπίου, «τοις άλλοις βασιλείοις ένηψε•, 
χαΐ «οίχίαν άγχιστα ούσαν τών βασιλείων». *0 
Ιουστινιανός δεν παρεξέτεινε τά αδτοχρατο- 
ριχά τείχη, ϊνα έγκλείση την οίχίαν αυτοΰ έν- 
τί>ς αυτών, διότι μεταγενέ^εροι συγγραφείς λα- 
λούν περί του τόπου ώς χτήματος τ^ς πό- 
λεως" πρλς τούτοις, χαθώς ίρθότατα λέγει δ 
I^£ι1^2ι^ιβ, Ί^θελαν είσθαι τά παλάτια υτΛ την 
μεσηριβρινην χαΐ ύπερχειμένην πλευράν το\3 Ιπ- 
ποδρομίου, χαι υπί> την έζουσίαν τοΟ έπανα- 
στατουντος λάου. 

Τδ έδαφος δλον τών παλατίων του *Ορμί- 
σδου είναι εΐς τίνα μέρη Μ. 45, υπεράνω της 
θαλάσσης. 'Όπισθεν τών έπΙ του τείχους λεόν- 
των ήσαν πιθανώτατα οί χϋποι, διότι έντ^ς 
αυτού Ιν μόνον δπόγειον άνεφάνη. Πρλς την 
γωνίαν τής Σιδηρ&ς Πύλης τ& τεΤχος τών χ^- 
πων επεκτείνεται μεσογείως, ύψηλλν χαι ίχυ- 
ρόν. Ύπίί τί> τΛχος τοΟτο, μέχρι τ%ς έχχλησίας 
τών Αγίων Σεργίου χαΐ Βάχχου, χαΐ δπλ το 
άπόκρημνον τείχος τοΟ ^ΙπττοδρομΙου, είναι χώ- 
ρος χθαμαλός, χαΐ έδώ θέτω τδν χαλούμενον 
λιμένα του *ΙουλιανοΟ, 9ι νεώριον του Ιουλια- 
νούς λιμένα συγχεόμενον συχνότατα μετά του 
Βουχολέοντος χαί τών Σοφιών. Αχούσατε πρώ- 
τον τους Βυζαντινούς, χαι μετέπειτα έρχόμε- 
θα είς τους νεωτέρους χωρογράφους. Αέγει ί 
Ανώνυμος, Βιβ. Γ'. «δτι (γρ. είς) τά καλούμε- 
να Όρμίσδου λιμην ην μικρός, έν ^ 6 μέγας 
Ιουστινιανός έχρημάτιοε κοιτώνα, χαΐ ώνόμα- 
σε Σέργιον καΐ Βάκχον .... εκλήθη *Ιουλιανοΰ 
λιμι^ν, δτι δ κτίσας ούτως έκαλείτο». Ό δέ Κω- 



(1) Ίδ. Τόμ. Γ. 9ΐλ. 202'«Σονάξιω; γάρ ούβη; 
τοΟ Άγ(οο ΤκμοθΙοο έν τοΤς Όρμ(βδου, έν τφ ν(φ «α- 
λατίφ». Εύ^τάθ. έν τφ βίφ Ευτυχίου Πβτρ. Κ[«όλι»; 
άρ. 37. Β3η(1ιιπ Τόμ. Β'. σβλ. 669. 

(9) Κωδ. 485. 

(3) δ6Γ£;ϋ 6ΐ ΒΑΟΰΙιί αάΐιυο δαρβΓβεΙ. οα]ιΐδ ηο- 
ιηβη (ΙυηΙαχαΙ ΟΓαβοί βΐίαιη ηαηο ΓβϋηβηΙ. Βιβ, Β'. 
Κιφ. 16. 



ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ Κ/Π. ΑΝΑΣΚ.Α.ΦαΝ 



63 



λν^ς περί Ι^τισ(ΐ.άτων Κων/πέλεως, σελ. 87 
λέγει τα έπ6[λενα, «τά Χέ χαλού[Λενα Όρ(Λ(- 
σΧο», λι^,ί^ν ετύγχανε μ.ιχρ6ς, έν φ ώρ|Αουν 
αϊ νϋες πρό του χτισθϋναι τον λΐ[/.ένα των 
Σοφιών, έκ δέ των πολλών χρόνων άρ,ελη- 
θείς έγεριίσθη' έχείσε δε δ ^Ιουστινιανός ο ριέγας 
χατφχει πρί> του βασιλευσαι" άπ& δε του χτί- 
σαντος αύτ^ν Ιουλιανού εΐληφε τίχν έπωνυ[λ1αν, 
χαι χαλείται ΊουλιανοΟ λψήν,» — αχαΐ τό τε 
θέχλης μάρτυρος ιερόν, 8 παρά τ^ν της πό- 
λεως λιριένα εστίν, ονπερ έπώνυρ,ον Ιουλιανού 
συ^ιβαίνει είναι» (<). Ό λΐ[Λ'ίιν ούτος χε(μ.ενος, 
χαθώς προεΧπα, όπισθεν της Σιδτ.ρας Πύλης, 
είτε διότι ητο (λίχρός, χαΐ χώρον όέν είχε να 
τλν έπεχτε(νωσι, διότι πρδς βορ^&ν είναι τ2> 
^Ιπποδρό(Λΐον, πρ&ς δυσ(χ.άς ή έχχλησία τών ^Α- 
γίων Σεργίου χαΐ Βάχχου, είτε δια τ&ν θόρυ- 
βον χαι τ^ άτίθασσον τών ναυτιλλοριένων, έ- 
γε(&ίσθη, χαΐ ι^νοίχθη 5 εύρυχωρότερος, χαΐ [ΐ.έ- 
χρι της αλώσεως θαμιζόριενος λιΐλίιν τών Σο- 
φιών, (Μετέπειτα του Κοντοσχαλίου χαλού^ιε- 
νος, χαΐ τ-ίιν σιίρ.ερον Κάτεργα λΐ|Λ.ανί (2). 

Ακατάληπτα εις τινας, τους (ΐ,η (δόντας 
τ^ν τόπον τούτον, πιθανόν να φανώσι τα ίστο- 
ρούρι^ενα ταύτα. Ή του χώρου τούτου έπισχό- 
πησις, αδύνατος ριέν άλλοτε, ευχερέστατη δέ 
την σιηρ,ερον, πείθει τ2>ν έπισχεπτόρ.ενον τα 
ι^^ρη ταύτα, ότι λΐ[ΐ.ην πλησίον του Όρ(λίσδα 
δεν αδύνατο να άνοιχθη, εί ριη έίπισθεν της Σ'.~ 
δηρ&ς Πύλης. Ό Γύλλιος σελ. <40, συγχέει 
τλν Ιουλιανών [λετά του Σοφιών, ίι [/.άλλον 
ίγνοεί την άληθϋ θέσιν τών δύω λΐ|ΐ.ένων. Ό 
ΒαηάΐΙΓί νο|ΐ.ίζει, (τι έ λι^ιί^ν του Ιουλιανού 
ρχτά χαιρ2»ν έχλ^ίθη λΐ[λην του Βουχολέοντος(3). 
Ό ΗαίϊΐΠϊθΓ (4) εις τ)ιν χωρογραφίαν Κ/πό- 
λεως χαΐ Βοσπόρου, λέγει ότι δύω λιριένας ει- 
χεν ή Κ/πολις έπΙ της ΠροποντΙδος, δ (ΐ,έν εί- 
ναι δ λι^ι,ην του παλατιού, χαλού[;.ενος χαΐ 
βασιλικός, % του Βουχολέοντος, λαβών την έ- 
ΐνωνυ|ΐίαν ταύτην έχ του δ(ΐ.ωνύ(Αου παλατιού 



(4) Ο^τω έχαλιΤτο χαΐ 4κΙ Γολλίοο— Βιβ. Β'. κιφ. 
45. 'Έμιινκν ανοιχτός )ΐ.ιτ& την &λω9ΐν 62 Ιτη. — 
Κ[πόλ•ω; Ώατρ. 9•λ. 159 έν σημ. 

(2)ηροκ. π«ρΙΚτισμ Τ6μ. Γ. σβλ. 490— «ΚαΙ 
τφ Ιουλιβν^ λιμένι προβόλου; τΙΟησιν (4 Αυτοκράτωρ 
'Αν«ατΑ«ι•ς) ΣονΥ$ας — λέ{. Άναντάτιος. «χαΐ έλθών 
μ«τ& κ«ράβο« «1« τον Ίοολιανοβ λιμ1ν« — Χρον. Πασχ. 
Τ6μ. Α'. 700. 

(3) Οβ ροΓία Ιαΐίαηΐ, ςιιί άβιηάβ Βαεοοίβοηΐίδ 
2ρρ6ΐΙ&ΐιΐ8 ΓηΚ. Τόμ. Β'. «ιλ. Α76. 

(4)<ϊ;οι»1. ιιηά άβΓ Βθ8ροΓθ5. Τόμ. Α. «ελ. 24 
-409, 



έκεΧσε κεΐ|ΐ.ένου. £ΐναι δε δ α&τ^»ς {&ετά το^ 
χαλου[λένου Ιουλιανού, τών Σοφιών, χαΐ τοΟ 
Κοντοσκαλίου (1). Προσθέτει δέ εις σηριείωσιν, 
ότι δ Δουκάγγιος σφάλλει, γράφων ότι υτυ^ρχαν 
τρεϊς λΐ[ΐ.ένες του Βουκολέοντος, τοδ 'Ιουλια- 
νου καΐ του Κοντοσκαλίου. 

^Ερχοριαι τώρα ε!ς τους ή[λετέρους. Λέγει 
δ Πατριάρχης. «Έντδς τϋς Σιδηρ&ς Πύλης η- 
τον δ περίφη(Λος λΐ|χ.ην του παλατιού . . . έκα- 
λείτο λιμιην του ΊουλιανοΟ . . . ακολούθως λι- 
[χην του παλατιού, αποβάθρα βασιλίκια, καΐ 
Βουκολέων (2). Μετ'δλΙγον λέγει, ότι «ή τρίτη 
^εγεών έ(ΐ.περιέχει [ΐ.εταςι» £λλων καΐ το παλά** 
τιον του 'Αετοΰ, καΐ τλν βασιλικδν λΐ(ΐ.ένα Βου- 
κολέοντα, κατά τίιν χώραντην σιΙ)[λερον καλου- 
(λένην Τζατλαδίϊ καπού.» — δ Σ. Βυζάντιος (3) 
γράφει τα έζης* «Σοφιανών 9) Βουκολέοντος 
λιριην (τδ νυν Κάτεργα λΐ|ΐ.άνι), δ μ,έγιστος 
καΐ δνορ,αστότατος τών έπΙ τϋς Προποντίδος 
τί> πάλαι κεΐ|ΐένων— κατ' αρχάς [Λεν έκαλείτο 
του Όρ[ΐΙσδου, ?1 έταυτίζετο (Αετ' εκείνου, ί- 
πειτα δέ ώνο[Λάσθη τοΟ 'ΙουλιανοΟ, ?ι Ίουλιανή- 
σιος .... |ΐ.ετο)νο[Λάσθη τ^ς Σοφίας 9) τών Σο- 
φιών 9. Περιγράφων τλ παλάτιον τών Σοφιών ΐ) 
τά Σοφιανά (4), τά δτ^Χα ήσαν παρά τ6 ση- 
[λερον Κάτεργα λιριάνι, λέγει, — «τί> δέ παλά- 
τιον τούτο έλέγετο, καθώς καΐ )το, και χάτω 
Λα,ίάηοτ τοΰ ΒονχοΜοντος^ σχετικώς ως 
πρ4ς τ6 του Θεοδοσίου, τδ δποΧον ητο ϋ:ΐ8ρ- 
κείιιετοκ και ^Λά^ω, καΐ άπ* εκείνου πρ6ς τούτο 
έφερε (χεγαλοπρεπης καΐ ριαρριαρίνη κάθοδος, 
προιίΐκουσα [^'έχρι τί^ς καλου[Λένης 6π6 τοΟ Χω- 
νιάτου, ^^Λΐβάθρας τοΰ Βασι.ΐίωζ^ .... — 
λέγει πάλιν (χετ* δλίγον . . . «καΐ διά τοΟτο 
συγχέεται τ6 παλάτιον τοϋτο τώ τε πρλ αυτοΰ 
του Όρίλίσδου, καΐ τφ μι^τ* αυτί) του Ελευθε- 
ρίου, 9) της Ειρήνης, καΐ δεν εΤν' άπίθανον νά 
ήσαν τά τρία ταύτα έν και τ& αύτό.« 

Ταύτα έπλάνησαν καΐ τον Κ. Παππαρρηγό- 
πουλον (5) λέγοντα. «Ή πόλις έ|Λεινεν εΙς τίϊν 
διάκρισιν τών Φράγκων άπ6 τών Βλαχερνών 
[χέχρι του Βουκολέοντος, καΐ (χέχρι τ^ς Χρυσϋς 



(1) Τό έν Κοντοσχαλ(ψ νιώριον έ)έγιτο χαΐ ν(ώ- 
ριον έν έπτανκάλψ. Κχνταχουζ. τόμ. Ρ. 465. προ- 
οέριται χαΙ Κοντοσχέλιον. 

(2) Κεφ. VI. σελ. 32-38-436. 

(3) Τομ. Α'. σ•λ. 268. 

(4) Ίδ. Τομ. Α'. σιλ. 273. 

(5} Ίστορ{α τοΟ Έλλ. Έθνοος. Τόμ. Α'. σιλ, 

725. πρβ. χαΐ τόν Η&πιιηβΓ 6οη5(. αη(1 άβΓΒοερο- 
Γ08 Τομ. Α'. «ιλ 496. 



64 



Ο ΕΝ ^/η. Ε\λΗΝ. ΦΓΑΟλΟΓΪΚΟί ΣΥλλΟΓΟΣ 



Πύλιπς, ίίτοι ώς ήθέλο^χεν εΐπει ση(Λερον άπλ 
του Έγιούπ ΈνσαρΙ, (ί.έχρ». του Κάτεργα λι- 
(λάνι, καΐ του ΓεντΙ κουλές των Επτά πύργων». 

Ταύτα, Κύριοι, καταγράφω, Ινα χαταόείζω 
εις τ6ν ή|λ£τερον Σύλλογον τίϊν ανάγκην συν- 
τονωτέρχς [χελέτΤις εις την εισέτι άσαφϋ χω- 
ρογραφίαν της (χ.εγαλοπ6λεως ταύτης. Μίι ά- 
ποθαρ^υνώ[&εθα άναγινώσκοντες τοσούτων [λε- 
γατί(Αων συγγραφέων τ' άααρτη(ΐ.ατα. Εις η- 
α&ς τα πάντα ση^^ερον εΤν' ευπρόσιτα, καΐ ά- 
ςιέ[Λε[Λ.πτοι εΐ|ΐ.εθα, &ν δεν διαφωτίσωμεν την 
ιστορίαν δλην τϋς Κ/πόλεως, άκολουΟουντες τα 
ϊχνη τοσούτων φερεπύνων ανδρών. 

χώρα, Κύριοι, άφου έ[&άθθ[Λεν την άληθη θέσιν 
του λι^^ιένος του ^Ιουλιανού, (Αετά θάρρους λέ- 
γω, δτι τά έπΙ του τείχους ερείπια, καΐ αί 
πέντε πλινθόκτιστοι κα[Αάραι, είναι άνα^^ιφι- 
λέκτως του (ΐ,εγάλου ΊουστινιανοΟ τί> ένΧιαί- 
τη[λα. Βέβαιον είνα»., δτι ζώντος αυτού αί κα- 
(λάραι αύται ήσαν [λέρος του όλου παλατιού, 
καΐ πιθαν&ν έπΙ του έζώστου καθη(ΐ.ενος συνέ- 
λαβε την (δέαν, (χ,ετά τ-ίιν αί[λατηραν στάσιν 
του Νίκα, ν' άναςτί1σ>ι τί>ν [ΐ,εγαλοπρεπΐί τρουλ- 
λον τί^ς *Αγίας Σοφίας. 

Είπα έν άρχ^ του άναγνώσριατος, δτι ουδέ- 
ποτε τοσούτον έφωτίσθη ή ιστορία του Βυζαν- 
τίου, δσον σηριερον άπ& τάς άνασκαφάς του 
θρακικού σιδηροόρέ|/.ου. Έ(;ιάθα[ΐ.εν την θέσιν 
του Αγίου Λη^χητρίου. ΕΪ6α[χεν τί> έν τη Ά- 
κροπύλει άρχαΤον τείχος του Βυζαντινού Α- 
νακτορικού περιβόλου, το παλάτιον του Βου- 
κολέοντος, τα δεσ|ΐ.ωτηρια % τάς καμάρας του 
Βουκολέοντος, τί) φρουραρχεΤον τών έκεΤσε νυ- 
κτοφυλάκων, τ^ν λΐ|Λένα του Βουκολέοντος, 
τά πλησίον του Όρ'χΙσδου αρχαία Βυζαντινά 
τείχη, τ•))ν πύλην Καρέαν, τίιν ο^κίαν του (Λε- 
γάλου *ΙουστινιανοΟ, τί>ν λΐ(χ.ένα του Ίουλια- 
νοΟ καΐ ά[Λφδτερα τά δρια του έπι θαλάσσης 
επικλινούς τείχους τών αρχαίων Βυζαντινών *Α- 
νακτδρων. 



Α. Γ. πασπάτης. 



ΤΑ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΙ-Κ 

ΑΡΜΕΝΙΑ1 

(ΆνίγνώαΟη έν τ^ Τ*. Συνβξριάνιι). 

Ή γαλλική κυβέρνησις απέστειλε τω 4827 
τ6ν καθηγητίιν Ρ. Ε. δοΐΐϋΐζ εις τίϊν Άρ{ΐ.ε- 
νίαν, ίνα έρευν^ίση τάς έκεΐ αρχαιότητας καΐ 
(ΐάλιστα τάς έν τη πόλει Βάν παρά την δρ.ώ- 
νυ[ΐ.ον λίρινην, ούτος δε ηυτύχησεν, ϊν* ανακά- 
λυψη Ιν τε ττ) ε{ρη[Λ.ένγ) πόλει Βάν καΐ περί την 
λί[Λ.νην ικανάς σφηνοειδείς έπιγραφάς, 4ς έτη- 
ριελέστατα άντιγράψας, καΐ ώς ίδει φιλοκρι- 
ντίσας άπέ^ειλεν εις Παρισίους. Αύτί>ς δ(Λως δυσ- 
τυχώς, δέν ήδυντϋθη νά δη|ΐ.οσιεύσ7) τά άπο- 
τελέσ[Λατα τών ερευνών του, επειδή δ Κούρδος 
άρχηγίς του Ζουλαριέρα έδολοφόνησεν αυτόν. 
Αί υπ' αυτού άντιγραφεΐσαι έπιγραφαΐ δύο καΐ 
τεσσαράκοντα τ^ν άριθμδν έδη^Λοσιεύθησαν υπ^ 
της ασιατικής Εταιρίας (8θθίβΙέ Αδίαΐίφΐβ) 
έν τη έφη[Λερίδι αυτής (αριθ. 52 τοΟ Ιτους 
1840). Συγχρόνως σχεδόν έδη[λοσιεύθη έν ταΤς 
ριηνιαίαις έκθέσεσι τών εργασιών της γεωγρα- 
φικής έτα•.ρίας έν Βερολίνφ (τδ 1840) άν- 
τίγραφον σφηνοειδούς επιγραφής, ίΐν δ άρχηγδς 
του [/.ηχανικου ΜαΙΐΙΙ)αθΙΐ άνεκάλυψε παρά 
τδν άνω Ευφράτην εγγύς της Μαλατίας, άνη- 
κουσαν, ώς ά[Αέσως άτνεδείχθη, εις τδ αύτδ σύ- 
στημα. 

Έπειδη νορ.ίζω, δτι τά διάφορα είδΐ) της 
σφηνοειδοΟς γραφής δέν είναι τοΙς π&σι γνω- 
στά, προτάσσω βραχείας τινάς παρατηρτ^σεις 
πρδς ευχερεστέραν κατάληψιν τών έποριένων. 

Έ σφηνοειδής γραφή, δνο[χ.ασθεΐσα ούτως ε- 
πειδή σύγκειται δλως έκ σφηνών, απλών και 
διπλών, τών τελευταίων [λάλιστα γωνιωδών, 
διαιρείται εις δύο ρ,εγάλα συστί[ΐ.ατα, τδ τής 
Περσεπόλεως ?1 τδ "Αριον, καΐ τδ Άναρικόν. 
Τδ πρώτον κα\ άπλούστατον έγνώσθη πρδ 70 
σχεδδν ετών κατά τά κυριώτερα υπδ τοΟ {ιλ- 
καρίτου Γρότεφενδ, ου δρ,ως αΐ έργασίαι βρα- 
δύτερον τοσούτον συνεπληρώθησαν ύπδ του 

ΚβδΙί, ΒαΓΠΟιιΓ, ^α^(^αβι, ΒβΙΐΓ, Ι^οδδβη, 

Κα>Υΐίηδθη, Ββηίβγ καΐ δρίβ^βΐ, ώστε δυ- 
νά[/.εθα νά θεωρι/1σω[Λεν αύτάς ώς σχεδδν συν- 
τετελεσ(/.ένας. Ή γλώσσα ή έν τω εϊοει τούτ(^ 
τής γραφής διατηρηθεΤσα απεδείχθη συγγενίις 
τ^ σανσκρίτη, συγγενεστέρα δέ τί^ Ζενδ(κ5}, % 
ή έπΙ τών 'Αχαιρ,ενιδών αρχαία έπ(οη(χ.ος τών 
Ι Περσών γλώσσα. 



ΤΑ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ. ΤΒϋ ΑίΡΜΕΝίΑΪ 



«5 



Τ^ ^κύτερον βύτπ2(ΐ.α, τλ 'Αναριχίν, έΙναι 
|&&λλον ΐΓεριιε«?Γλ€γ[χ.£νον, χαΐ (Ις πλείονας 6- 
«ολβηρέβεις <$ίαιρού(χ.ενον' ά.) τλ λεγ<$(Αενον Σχυ- 
θιχ^ν, % τ6ν Σούσων, περιλα(Αβάνον περί τα 
4 4 0-4 20 9Ίΐ)[χ.ε1α, παρέχον δέ γλώσσαν, άρχαίαν 
Τουρχιχην μεν φαινορ.ένην δια τ})ν χατασχευ'}}ν 
α^ττ^ζ^ άνα(χ.ερ.ιγ[ΐ.ένην {|Λως ριετά πολλδν ά- 
ρίων <Γοιχε(ων* αυτί) φαίνεται ή γλώασα τϋς αρ- 
χαίας Σουσιαν^ίς^ ^') τλ Άσβυροβαβυλωνιαχ6ν 
τλ ριαλλον τών άλλων περιπλοχώτερον, 600— 
700 σΊί){ΑεΤα περιέχον, χαΐ γλώσσαν παρέχον 
σηρτιχ^ν, ε!ς ί 4παντα τα (ΐνη[ΐ.ε1α τ^ς Νι- 
νευ\ χαΐ Βαβυλώνος άν*ι(χουσι, {ΐί} λα{ΐβανο(λέ- 
ν»ν υπ' βψιν τδν (χιχρ^ν διάφορων (χ.εταζύ του 
τϋς Νινευίχαΐ του (ΐ»εταγενες:έρου Βαβυλωνιαχοϋ 
σϋστή|ΐ.ατος. γ'.) τ^ Άρ|λενιχ&ν 9ύστη|ΐ.α, ούτως 
έιηχληθέν, &ς άπαντώριενον [λ6νον έν ταϊς έπι- 
γραφαΤς το^ς 2ν^&ς τών δρίων της Άρριενίας 
άνευρίφχοριέναις, περιλα|ΐ.βάνον μέν 420— 430 
9η[λεΐα, παρέχον δέ γλώσσαν (^έχρι τούδε α- 
γνωστον. 'Τπάρχουσιν 8[ΐ.ως χαΐ αλλαι τινές 
τραποποιιίκτεις τοΟ ΆναριχοΟ τούτου συστι%[λα* 
τος, (λίκροΟ λέγου αζιαι πρ2>ς τ6ν σχοπ&ν ι^ριών, 
π6σαι δε χοινλν πρ^ς άλλι^λας Ιχουσαι, χαΐ ού- 
<ηωδώς δ(αχριν6{ΐ.εναι τοΟ Άρίου συστιίματος 
ίι τον* τίίς Περσεπ6λεως, δτι πλ•>ϊν [χεγάλου ά- 
ριθαου χοινών σ»{Λείων χαΐ (διαιτέραν {χουσι 
τάζιν χαραχτι&ρων, οδς 2νο(λάζουσι προοόιορι 
οζίχούς % 10€ϋγράαματα. 0\ πρώτοι, οηλαδη οί 
προσλοριστιχοί, προτάσσονται λέζεών τίνων, 
Τνα ευΟΰς έξ άρχϋς οηλώσωσι την σΥ)(Λ.ασ(αν αυ- 
τών* π. χ. άπλοΟς χάθετος σφην δηλοΐ άρσενι- 
χ4ν χύριον ίνο[Λα, ίτερα δέ συ(ΐ.πλέγ(Λατα αυ- 
τών θεότητας, γυνοΑχας, χώρας, ποτα[Αθύς, πά- 
λεις, ζωα, φυτιχοκς χαΐ έρυχτάς ουσίας χαΐ Ε- 
τερα* τουναντίον τά {δεογράριριατα δι* £ν^ς ^6- 
νου συμπλέγριατος έχφράζουσιν ιδέας τινάς, ως 
βασιλέα, χώραν, θάλασσαν, πρ6βατον, βουν, 
χαΐ {τερα. Πάντας τους προσδιοριστικούς τού- 
τους χαΐ τά !δεογρά[Λ.ματα Ιχουσι χοινά, πλην 
|ΐιχρών εξαιρέσεων, χαΐ τά τρία (ΐ.νη|Λθνευθέντα 
συστιΙί{ΐ.ατα, το α6|λ δηλαδί) σύ|λ.πλεγ[λα, τ& 
εις Ιν σύστη|χα πόλιν δηλουν ?ι χώραν, δηλοΙ 
το αύτ4 χαΐ είς τά λοιπά συσττ4(Αατα' τί> αυτ& 
!δε6γραριρια, ε2ς ίν σύστηρι,α σηριαΐνον ηρόδα- 
τοτ^ «ηρΜίίνει τλ αυτλ χαΐ είς τά άλλα. Έν 
ταΐς -^ριετέραις ι^ς Ευρώπης γλώσσαις Ιχοριέν 
τι τούτω λίαν δριοιον. Τά άριθ[Αητικά ημών ση- 
μεία είσιν ιδεογράμματα* . έάν τις π. χ. βλέπη 
πού πβτε γεγραμμένον τ^ν αριθμόν 4, άναγι- 
νώσχει τ& σημεΐον τοΰτο άλλος άλλως, 6 μέν 
Γερμανός νίβΓ, ί δέ Γάλλος (ΐααΐΓβ, 6 δέ "Αγ- 

(ΒΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΛΟΓ. 2ΤΑΑ0Γ0Σ. ΤΟΜΟΣ 



ι 



γλος ίοΐΙΓ, 6 δέ *Έλλην τίσσαρα^ χαΐ οδτως ί- 
εζ^ζ» πάντες δμως έννοουσι τί> αύτ^ πρ&γμα, 
ηλ. 4. έάν δέ έβλεπε πρ&ς τώ ε2ρημέν(9 ση- 
μείω 4 χαι το έξης 1ΐ3, δ μίν Γερμαν&ς ^θελεν 
αναγνώσει αύτ6 ρίΐΐηά, 6 δέ'Άγγλοςροκηοί; 
άχριβεστέρα δμως άνάλυσις διδάσχει, δτι τλ 
σημεΤον τούτο συντίθεται έχ τών δύο ς^ιχείων 
ι Ο, τούτου δέ {νεχα άναγνωστέον Η1)Γδΐ, έξ οδ 
προσέτι εξάγεται, χαΐ έχ τίνος τις Ευρώπης 
χώρας τί> ίδεύγραμμα τοΟτο τίιν πρώτην αύτοδ 
ίχει άρχην. έν τη βορειοδυτιχι) Γερμανί^, Ινθα 
ή τοΟ νομίσματος μονάς ΜαΓ63, ή πρ& δλίγου 
προταθΛσα ως νύμισμα συμπάσης τής γέρμα*• 
νιχίίς αύτοχρατορίας, άπϊ εκατονταετηρίδων 
είναι εύχρηστος* μεταχειρίζονται επίσης διά 
τοΟτο 2θεύγραμμα τί) σημεΐον Κ της συνι^θους 
γραφής έν τ1|) βορείφ Γερμανί^, δπερ δμοιάζει 
μάλλον τώ φοινιχιχώ πρωτοτύπφ, 9) τλ ήμέτε- 
ρον σύνηθες Κ, τούτο δέ εΤναι τί> τελευταΤον 
στοιχεΤον τής λέξεως ΜδίΓίε. 

Βοηθεί^ τών δύο πρώτων χλάδων τοΟ 'Ανα-' 
ριχου συστι^ματος, είς 6 οΐ φιλύλογοι ίχανώς 
ίδη προώδευσαν, ίίδυντίιθησαν ν* άναγνώσωσιν 
έν6>ρΙς ίίδη τάς άρμενιχάς ταύτας σφηνοειδείς 
έπιγραφάς, βοηθεί^ δέ τών προσδιοριστικών 
χαΐ ιδεογραμμάτων χαΐ νά έξαγάγωσιν δνύ- 
ματα χαΐ Ιτερά τίνα, άλλα τοΟτο χαΐ μύνον 
τίδυνΐθησαν, παραχρήμα δέ ένέησαν, δτι έν 
αυτοίς περιείχετο γλώσσα δλως άγνωστος, δι* 
8 χαΐ τί> περιεχύμενον αυτών Εμενεν άγνως•βν. 
ΚαΙ δμως δύο άνδρες είδιχοί περί ταΤίτα έξ- 
τΛγαγίν τίνα της άχατανοίτου ταύτης βλης. 
Ό Κδίχνίίηδοη πρ& πολλοΟ ίδη άνεγνώρισεν, 
δτι τά μνημεΤα ταύτα άν^χουσιν είς τ^ διά- 
βημα τι μεταξύ τής χατας-ροφής τής αρχαίας 
ασσυριακής μοναρχίας, χαΐ τής Ιδρύσεο>ς τοΟ 
κράτους τών Άχαιμενιδών, περί τά Ιτη περί- 
που 750 — 550 π. Χ. τούτου δέ ένεκεν απο- 
δοτέα είς πέντε διαφόρους αονάρχας κατ* ευ- 
θείαν γραμμην άλλιϋλους διαοεξαμένους. 

Είδικώτερον είς ταύτα έπεδέθη δ αποθανών 
Εδουάρδος Ηίποΐίδ ύποβαλών τά εξαγόμενα 
τών ερευνών αυτοΟ τ^ ασιατική εταιρία (Α.* 
δίαΐίο δοοίϋΐγ) τής μεγάλης ΒρεττανΙας καΐ 
Ιρλανδίας τ5} 4 Δεκ. τοΟ 4847. Μη χατανοιί- 
σας εντελώς τλ περιεχύμενον, έξεΟρεν δμως ά-^ 
ναμφιλέκτως τά έξής' ανεγνώρισε ά) ως καΐ δ 
ΚδίννϋηδΟη, τ-ίιν έποχην καΐ τους μονάρχας, 
είς οδς τά μνημεΤα ταύτα άνίκουσι' β') άκρι- 
βέστερον τι περιεχδμενον μι&ς τών σπουδαιό- 
τατων τούτων επιγραφών* γ') παρέστησεν α- 
κριβώς τ^ έν ταΧς έπιγραφαΐς ταύταις έν χρτ4- 



66 



Ο ΕΝ Κ/11• ΕΑΑβΝ• ΦίλΟλΟΠΚΟΪ ΐΊΤΑλΟΓΟΣ 



δτι ή γλώσσα αυτών είναι άρία. Πλην άλλων 
ίττον σπουδαίων έζαγοριένων, τούτο και {ΐ,ό- 
νον δ Ηίποΐίδ χατώρθωσεν, έκ Χέ τίς γλώσ- 
σης, 4ΐν αΙ έπιγραφαΐ παρέχουσι, (ΐ.(αν μένην 
έζευρε λέζιν, την αάα $ι αάαί ση(Λαίνουσαν 
«λέγει,» % «ίλεγε». 

'Απο του ΗίηοΙίδ εν τ^ έφηριερίδι της εί- 
ρη(&ένης εταιρίας τί) ϊργον αυτού τω < 848 δη- 
(/.οσιεύσαντος ουδε[ΐ.ίαν έτέραν άπόπειραν γι- 
νώσχω άναγνώσε&)ς ΐ) έρρ(.ηνε(ας αυτών. 

Έν τώ [Λεταζύ χρ6ν(^ δ(χ.ως τ 6 -^δη υπάρχον 
ύλιχί^ν έπολλαπλασιάσθη δπωσουν. Ό άγγλος 
Ιι&γαΓά. άντέγραψεν έν Παλου παρά τϊ>ν άνω 
Εύφράτην έπιγρα(ρην δη(£.οσιευθεΐσαν έν ταΐς 

«Ιϊΐ8θπρΙίοη8 ίη Ιΐιβ ΟυηβίίοΓπι οΐΐδ- 
ΓδΐϋΙθΓ, Ι,οηάοη, 1851.» 

Ό Άχαδη(Αΐαχ6ς ΚήδΙηβΓ αντέγραψε δυο 
έπιγραφάς έν τη ρωσσιχΐ^ Άρ[ΐ.ενί^, δη^λοσιευ- 
θείσας υπ!» της 'Αχαδη|4.(ας τ%ς Πετρουπόλεως 

έν τοίς Μέΐαη^βδ Αδί&Ιΐοιαϋδ, Τοιη. 5, σελ. 
116, τώ 1865. 

Ό 'λββ&ς Νερσης Σαρχισιάν έξέδωχε τώ 
1864 άρι^ενιστί έν Βενετί^ τοΛβγραφίακ της 
Ιΐίχράς χαΐ μεγάΛης ^Αζμιγίοζ^ έν ^ περιέχον- 
ται 6 ύπ' αύτοΌ άντιγραφεΐσαι έπιγραφαί. 

Τ& άρ[Α.ενιχ^ν περιοδικών φύλλο ν «^ Αραράτ» 
έκδιδό(λενον έν τ^ (Λον^ του Έδζρ,ιαζιν περιέ- 
χει έν τω φύλλ(Λ του 'ΟκτωβρΙου καΐ Νοε{ΐ.- 
βρίου του 1 869, σελ. 1 38, έν τω του Φεβρουα- 
ρίου 1870 σελ. 248, καΐ έν τω του Σεπτε[ΐ.- 
βρίου του 1870, σελ. 175, ετέρας τρεΙς, Ας 
άνεκάλυψεν δ άρχΐ(Λανδρ(της Μεσρί^π Σα(χ.πα- 
διάν παρά τδ 'Αρααβίρ καΐ Ζολακέρτ. 

Ό Δρ. άβ ΚοοβΓΐ άνεκοίνωσε τη ίταλικη 
γεωγαφικη έταιρί^ (δοοΐβΐλ ^θΟ^Γαβοα ίΐα- 
Ιίαηα) δύο έτηγραφάς, £ς και έδηριοσίευσεν αυ- 
τή έν τω ΒοΙΙϋΙΙίηο τω 1870. 

ΤελευταΤον ίλαβον κάγώ άπ' ευθείας παρά 
φίλων έζ Άρριενίας έπιγραφάς τινας υπ' αυτών 
άντιγραφείσας καΐ μέχρι τούδε ανέκδοτους. 

ΠολλαΙ τών νεωστί σταλεισών ριοι επιγρα- 
φών εΐχον (λέν ηδη αντιγραφή υπ& του δοΐΐυίζ, 
συνετέλεσαν δ(&ως τά |ΐ.άλιστα έν τη παρα- 
βολή• ΤρεΤς δριως τούτων τών υπί) τοΟ δοΐΐαΐζ 
άντιγραφεισών αναφέρονται εις τ6ν βασιλέα 
εέρζην, δώ πρέπει ν' άφαιρεθώσι του ανωτέρω 
άριθ[χ.ου 42* αί παρ' έ[λθΐ κεί[Αεναι ανέρχονται 
ε{ς τάς 50 περίπου. 

"Οτι ή γλώσσα τών επιγραφών τούτων είναι 
αρχαία άρμενικι^, ητο τά μάλιστα τηθανόν* 
ίλν ην άν 2λως σφαλερλν έπΙ απλής νποθέ* 



ι 



« 

σεως έρειδύμενοι νά έξηγι^σωμεν τ& χείμνον 
αυτών έκ της αρμενικής. ΚαΙ δμως δι* ακριβε- 
στέρας έρεύνης λέξεις τινές παραχρήμα έζη- 
γτ^θησαν ασφαλώς, έπειδη οι κροσόιοφιστιχοϊ 
διηυκύλυναν τ}|ν ευρεσιν' π&σαι σχεδόν αί 
ασφαλώς έξηγηθ είσαι καΐ εύρεθεΐσαι λέξεις ά- 
νευρέθησαν έν τ1} άρμενικ^^, εννοείται μετά τών 
τροποποιήσεων, εΖς Ας π&σα γλώσσα έν διαςη- 
ατι πλέον τών 1000 ετών ύπύκειται. Οδτω 
έ π&σα περαιτέρω αμφιβολία εξέλιπε, βοη- 
θεΐ^ δέ τής αρμενικής γλώσσης καΐ όλων τών 
διά τών προσδιοριστικών, ιδεογραμμάτων καΐ 
λοιπών χορηγουμένων διευκολύνσεων έξεγένετο, 
ίνα έννοΐίΐσωμεν καΐ έρμηνεύσωμεν τάς έπιγρχ- 
φάς πάσας ώς πρ&ς τλ κυριωδέστατον αυτών 
περιεχδμενον. Την έπιςτομονικίιν άπ^δειξιν ττ,ς 
ερμηνείας ταύτης καΐ την φιλολογικην έξηγη- 
σιν δλων τών επιγραφών έν μι^ διατριβή συν- 
αγαγών απέστειλα τω προέδρω τής έν Γερ- 
μανία ανατολικής εταιρίας, ένταΰθα έκτίθιιρα 
μόνον τά έξαγύμενα τών ερευνών τούτων. 

ΚαΙ δ,τι μέν άφοργ την έποχην α&τών, ίκα- 
νώς αύτη εξάγεται έκ τούτου, δτι 6 τέταρτος 
έν τ^ σειρ^ βασιλεύς περιγράφει τάς εκστρα- 
τείας αυτού κατά τής Άσσυρίας' εζη λοιπόν 
καθ' δν χρόνον υφίστατο εισέτι ή άσσυριχχη 
μοναρχία, έν ^ δ υίλς αύτου και διάδοχος, & 
πέμπτος έν τη σειρ^, διηγεΧται την έκστρα- 
τείαν αυτού κατά τής Βαβυλώνος' χατεστράφη 
άρα, ώς προφανώς δείκνυται, έν τω μεταξύ τί 
'Ασσυριακ&ν κράτος, διότι άλλως πόλεμος με- 
ταξύ Αρμενίας καΐ Βαβυλωνίας ην αδύνατος. 
Τής δε ασσυριακής μοναρχίας καταστραφείστ,ς 
περί τά 600 π. Χ., τής οέ Νινευΐ τότε συγ- 
χωνευθείσης μετά τής βαβυλωνιακής μοναρ- 
χίας, δυνάμεθα πως νά παραδεχθώμεν τ4 I- 
τος τούτο καΐ την έποχτίιν, καθ* ίν δ τέταρτος 
βασιλεύς τής ημετέρας ενταύθα σειρ&ς άπέθα- 
νεν, 6 δέ υΐλς καΐ διάδοχος αύτου άνέβη έπΙ τοίί 
θρόνου. Έάν δέ υπολογισώμεθα τά Ιτη τίίς 
βασιλείας έκαστου τών τεσσάρων πρώτων βα- 
σιλέων περί τά 25, άνερχό^εθα περίπου ύς το 
έτος 700 π. Χ., καθ* 8 Ι θαλγαθφελλασάρ, 
Σαργινά καΐ Σεναχειρημ έξεστράτευσαν πρ&ς 
νότον κατά τής Βαβυλώνος καΐ πρ^ς τά δυσμι- 
κά καΐ νότια κατά τής Συρίας, Φοινίκης χα' 
Παλαιστίνης. 

Τ6 κράτος, ου οί ηγεμόνες ήσαν οι έν ταις 
ιξμετέραις έπιγραφαΤς αναφερόμενοι βασιλείς, 
έκαλείτο Βιαϊμδ, τδ δέ δνομα τούτο έξηφάνι- 
σται τέλεον έκ του χάρτου τής ^Αρμενίας* 
Τανάπαλιν άναγινώσκομεν έν τοΙς αδτοίς μνη- 



ΤΑ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ 



67 



μείοις πλ-ηθ&ν έτερων γεωγραφιχών βνο(Λά- 
των, ύφεστώτων οδ (ΐένον κατά τόν ρ.εσα(ω- 
να, άλλα χαΐ ρ-έχρι τοΟ νΟν ϊτι έπΙ τοΟ χάρτου. 
Ή πρωτεύουσα τϋς χώρας έχαλεΐτο Τουσπα, 
ώσπερ άποχαλεΐ την πέλιν Βαν 6 άρ|χ.ένιος ι* 
στοριχός* 6 Χωρτινιχ^ς Μωσϋς (βιβλ. Γ'. χεφ. 
35) Τόσχ^ 6 Πτολεριαΐος άχριβέοτερον άπο- 
χαλει τχν λ((χ.νην του Βαν θωσπίτι^α^ την 
ίίέ π^λιν Βάν θωσηίαγ {ΐΙτολε|Λ. Γεωγρ. Ε', \ 3. 
§ 7 χαΐ 19). 

Πρώτος βασιλεύς, 8ν έχ τών επιγραφών [Ααν- 
θάνοριεν, είναι 6 Βαγρώούρ Α'. υίδς τοΟ Αου- 
-τιβρί* 6 τίτλος αυτού είναι δ αύτδς τω τών 
|ΐοναρχών της Άσσυρ(ας «βασιλεύς βασιλέων, 
/3ασιλευς μέγας, βασιλεύς τών στρατιών». Τ& 
βασίλειον αύτου ε2σέτι ^έν ένοριάζεται Βια£|χα, 
άλλα Μαΐρί, ταύτύ βεβαίως τώ παρ' Άρ[Λενίοις 
ένέ(χατι της Μηδ(ας, Λ/άρ, ως τ^ς Άρ|ΛενΙας, 
ίΐ τουλάχιστον τοΟ άνατολιχοΟ ή^λίσεως τής 
χώρας, ιυιθανώς επΙ τών βασιλέων τΐς Άσσυ- 
ρΐας, αποτελούντος μετά τϋς ΜηδΙας έπαρχίαν 
της Ά<7συρ(ας. Έχ τίΐς μόνης έχιγραφίις τίς 
τώ βασιλεΐ Βαγριδούρ Α'. άνηχούσης ούϋέν Ε- 
τερον μανθάνομεν, ως πολλά περιεχούσης χά-- 
σματα, χαΐ χατά την ομολογίαν τοΟ αύτοΟ 
8θ1ΐυ1ζ πιθανώς χαΐ ελλιπώς άντιγραφείσης. 

Τούτον λεδέξατο δ υίύς αύτου Ίσπουΐνης 
Ιχανον ίρζας, ως φαίνεται, χρόνον, ει χαι δύο 
μ6νον έτηγραφαΐ ε!ς αύτον αναφέρονται, τού- 
των ή μεν αρχαιότατη την χατασχευίιν αφη- 
γείται άναχτύρου τινύς υπ' αύτου ανεγερθέν- 
τος, ή δέ δευτέρα, ως χαΐ δ Ηίηοΐ^δ παρετη- 
ρησεν, είναι πολύ σπουδαιότερα, υπύ δε την I- 
ποψιν της ιστορίας του πολιτισμού χαΐ της ε- 
θνογραφίας δμολογουμένως είναι τών σπουδαιό- 
τατων χαΐ τά μάλις-κ ενδιαφερόντων μνημείων 
τϋς αρχαιότητος. Πρδς δε τούτοις εϊναι καΐ 
λίαν εύληπτος, άτε διπλή τρόπον τινά* τύ κεί- 
μενο ν δηλονότι αύτίΐς επαναλαμβάνεται δίς, 
πρώτον μεν έν μι^ χαι τριάκοντα σειραΐς, είτα 
δε έν τρισι χαΐ έζηκοντα' έχ δέ τούτου τά χά- 
σματα τών δύο κειμένων πανταχού σχεδόν συμ- 
πληροΟνται αμοιβαίως. "Οτι δέ, και τοι τού- 
των οδτως εχόντων, ουδείς τών φιλολόγων εισ- 
έτι έφιλοκρίνησε τί> σπουδαιότατον τούτο μνη- 
μείον, Ιστι μοι δλως άκατάληπτον. Ό Ί- 
σπουΐνης καΐ δ υίδς αύτου Μινούας έν τη έπι- 

ίραφη ταύτη αναφέρονται πάντοτε συγχρόνως, 
ώ είναι πιθανώτατον, βτι δ 'Ισπουίνης όιά τ^ 
βαθύ γ^ϊρας αυτοΟ παρέλαβε συνάρχοντα τύν 
υί^ν αύτοΟ Μινούαν. "Ότι όμως δ Ίσπουίνης, 
ως 4ίδη π«ρετηρησαμεν, πολύν χρόνον ηρξεν, 



εξάγεται αμέσως ίδη έκ τών δύο εις αύτ{>ν α- 
ναφερομένων επιγραφών, αΐτινες ϊν τετ^ γλώσ- 
ση καΐ τη γραφ^ τοιαύτας τροποποιήσεις παρι- 
ς"ασιν, δποΐαι ως τά πολλά παρατηρούνται μό- 
νον εις μακρά χρονικά διαστιάματα. Ό Ίσπουΐ- 
νης χαΐ δ υΐύς αύτοΟ Ηινούας άναφέρουσιν έν 
τ^ έπιγραφίΐ ταύτρ, 2τι Ιθυσαν εις σύμπαντας 
τους θεούς τής χώρας* αναφέρεται ίτι έκαστη 
θεότης ίδίοε, τύ μέγεθος της προσενεχθείσης 
θυσίας, συγκειμένης έκ προβάτων καΐ βοών, α- 
παζ δέ μόνον έκ καμιάλων. Πλέον τών έξηκον- 
τα θεοττ^των δνομαστί έν τφ ρ.νημείφ τούτβ^ 
αναφέρονται συνωόά τω τών θυμάτων άριθμφ, 
τά όέ πλεΤς-α τών δνομάτων τούτων τών θεών 
ευρηνται Ιντε τ^ αρμενικοί καΐ περσική ιστο- 
ρία ως κύρια δνόματα. Έφεζής θέλω επανέλθει 
άπαξ ίτι εις την έπιγραφην ταύτην. 

Αι πλ^σται τών επιγραφών αναφέρονται εις 
τύν βασιλέα Μινούαν, υίύν του *Ισπου1νου, έπΙ 
μακρύν πιθανώτατα βασιλεύσαντα. ΑΙ πλεΤ^αι 
αυτών αναφέρονται ε2ς οίκοδομιΑματα ύπ' αύτου 
ανεγερθέντα, καΐ αυτά καθ' έαυτά πρύς τούτο 
πολύν χρόνον απαιτούντα. Τούτων Ιν π. χ. εί- 
ναι αρχείο ν, ναοί εΙς έκάστην θεότητα, μία 
είρκτη, μία στρατιωτική δδύς παρά την λίμνην 
του Βάν, ένθα πιθανώς οι μέχρι τίίς λίμνης 
εισχωρουντες βράχοι διέκοπτον την συγκοινω- 
νίαν, καΐ έτερα. Έπιγραφαί τίνες άναφέρουσιν 
ίτι πολεμικάς έπιχειριίισεις του Μινούα* έκ τών 
έν αΰταΤς άναφερορ.ένων πόλεων καΐ χωρών 
εξάγεται, 8τι αί έκστρατεΐαι αύται έγένοντο 
πρύς τά νοτιοδυτικά παρά την μεσημβρινην 
δχθην τ51ς λίμνης" έπειδη όμως αί έπιγοαφαΐ 
είσιν ελλιπείς καΐ ιήκρωτηριασμέναι, δεν ουνά- 
μεθα δυστυχώς νά εξακριβώσω μεν πανταχού 
έκαστα. Έν τούτοις ή υπύ τοΟ ΑαΟάρδ έν Πα- 
λου άντιγραφεΤσα έπιγραφ•/ι, αναφερομένη επί- 
σης εις τύν βασιλέα Μινούαν, αποδεικνύει, δτι 
αί επιχειρήσεις μέχρι τίίς θέσεως ταύτης έξε- 
τείνοντο, κατά τί)ν άνω δηλαδή Εύφράτην* Κυ- 
ρίως αι έργασίαι έγίνοντο κατά τών χωρών Χα- 
τιβά καΐ Βουτιριά, τούτων δε την μεν παρί- 
στησι φανερώς ή χώρα Χώιτ πρδς δυσμάς τ^ς 
λίμνης του Βάν, την δέ Βουτιριάν μετά τ?ίς 
πρωτευούσης αύτ^ς Χουζαμά δέν ήδυνηθην ν* 
άνεύρω μετά βεβαιότητος, πιθανώτατα δμως 
εκείτο παρά την ΠαλοΟ. Ό Μινούας αναφέρει 
πρί)ς τούτοις έν τη αύτη επιγραφή), βτι έν τ^ 
εκστρατεία ταύτη είκοσι πόλεις εκουσίως πα- 
ρεδόθησαν ε{ς αυτόν. 

Άλλα καΐ πρύς τά βορειοανατολικά δ Μι- 
νούας φαίνεται έκτείνας τάς χατακτι^σεις αί- 



68 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλΑΟΓΟΧ 



του' έι^ι^^ έν μ.ι^ επιγραφή, &λλ6ίκ ^* λ(«ν 
άααφβΐ χ«1 έλλιπεί, ^.ν έ ΚαδΙηβΓ αντέγραψα 
«αρά την δεξιάν ίχΟην του *Αράου, απέναντι 
του Άρ(^ιαβιρ, άναγνωρίζομεν τλ όνομα τοΟ Μι- 
νούα, υΙοΟ του Ίσίϊβυΐνου* άλλ* Ίι χατάκτησις 
αδτη άπωλέσθη πάλιν, έπειδ^ι δ υι^ α6τοΟ χαΐ 
διάδοχος πολλοίς χαΐ βαρείς πολέρυς διεζν 
γε καθ* ?λην τίίν Ικτασιν (^εταξύ τίς λίρ,νι^ς 
του Βαν χαι τοΟ 'Αράζτην. 

Έτέραν έκστρατείαν έπεχείρησεν έ Μινούας 
πρ6ς νοτιοανατολικά κατά τίνος άρχ^γου Κούρ- 
δων 9νομαζθ(ΐ.ένου Διοβιγάν, δπερ ετυριολογι- 
κως αντιστοιχεί ακριβώς τφ ίλληνικφ ^ίσγί-^ 
της^ καΐ δύναται να παραβλιοθ^ πρλς τδν (ατϊ- 
δικλν Δηΐύκης. Ό υί6ς του Διοβιγάν Ούτιβουρ- 
«ινί ίπεαεν εΙς χείρας αυτού, φαίνεται δμως, 
δτι δ Διοβιγάν βραούτερον πάλιν διέκειτο δυσ- 
αενΰς πρλς την Βιαΐ|ΐ.άν , έπειδη δ υίί)ς καΐ 
διάδοχος του Μινούα έπολέ|ΐ.ησεν επίσης αυτόν. 

Παρά τοΙς 'ΑρμενΙοις ίστορικοΐς, ων οι αρ- 
χαιότατοι ανάγονται εις την δ'. εκατονταετη- 
ρίδα |Α. Χ., (Ααταίως 'ίίθελέ τις ζητι&σει πάντα 
ταύτα τά δνό(ΐ.ατα, καΐ δριως αποδεικνύονται. 
Μωσϋς δ Χωρηνικλς αναφέρει η^λΐν τους έφεζ^ς 
πρώτους βασιλείς τϋς Άρι^ενίας, ά.) Βαρουΐρ, 
υ'Λν τόυΣγαγιάρτη, β'.)'Ρατζάν, γ'.) Παρνούαν. 
ό Οαρνούας λοιπί^ν είναι κατά τόν άριθ(λ6ν δ 
Μινούας έν τ^ ή|ΐετέρ^ ΥΡ*?ΐ* ί ταυτέτης δεν 
είναι προφαντές, έν τ^ άρ|ΐενικ^ δ(ΐ.ως σφηνοει- 
δή έπιγραφί^ ή διαφορά είναι μικρότατη* ^^ 
συλλαβή χαρ' εκφράζεται διά σφην6ς καθέ- 
του καΐ δριζοντείου διεσταυρωμένων, ή συλλα- 
βή /ϋ διά σφηνδς καθέτου, δεξιδθεν δε αύ- 
τοΟ δι* δριζοντείου* έν τοιαύτη λοιπ{»ν έπιγρα- 
φ5^ έχρειάζετο μόνον μικρόν τι βϋμα εις τ{»ν 
λίθον νά γείνΐί, % άστίμαντον λάθος, ϊνα άνα- 
γνώσωμεν Ωαρνούας άντΙ Μινούας. Τις οΤδε τι 
συνέβη ε2ς τ6ν έρευνητην έκεΤνον των αρχαίων 
μνημείων, εξ ου Μωσ^ς δ Χωρηνικ{)ς 'ϋντλησε 
τάς είδι^σεις αυτού* Κατά τούτο καΐ δ 'Ρατζά 
ίίθελεν είναι δ Ίσπουίνης τών ιξμετέρων επιγρα- 
φών* και τοΟτο βεβαίως δίν δμοιάζει πολύ, δ 
Μωσϋς δμως παρατηρεί, δτι δ 'Ρατζά ίλαβε τ& 
ίνομα τοΟτο διά τους πυρώδεις αύτου οφθαλμούς. 
λοιπ&ν ούχΙ βεβαίως κατά τάς πρώτας ημέρας 
τοΟ βίου του* τούτου δε Ενεκεν είναι φανερώς 
επώνυμον άποδοθέν αυτφ έν προβεβηκυί^ ήλι- 
χ(φ, άπαραλλάκτως ώς τι» Βαρβαρόσα. Βάρβαρο- 
σας καΐ ΦριδερΙκος δεν δμοιάζουσι πολύ, καΐ έν 
τούτοις γινώσκομεν μετά βεβαιότητος, δτι άμ- 
φ^^α τά ονόματα Ινα καΐ τ^ν αύτλν μοναρ- 
χών οι^λοΟφίν. 6 Βαρουΐρ τελιυταΐον ϋθελεν εί- 



ναι δ Βαγριδο&ρ τ&ν ιξμετέρων 2ιηγρ«φΑν* έν 
τούτφ δέ ϊ δμοιότης'εΐναι άναντί^ιίτος^ καΐ μά- 
λιστα έάν λάβτ) τις όπ' 2ψιν, δτι Μωσΐίς 6 Χω- 
ρηνικ&ς ίγραφε \ 200 περίπου ίτηιι βραδύτερον, 
ίΐ δ χαράκτης έχάρασσε τίιν άρχαεοτάτην ταύ• 
την άρμενικην σφηνοειδή έπιγρα^ι6ν• 

Μεταξύ των έπιγραφ&ν ευρίσκεται χαΐτις, 4ν 
ή σύζυγος του Μινούα άνέθετο τφ άνδρΐ αυτ^ς 
πιθανώς μετά τί>ν αύτου θάνατον* εχ τοΙΙ έγ- 
γραφου τούτου μανθάνομεν τ^ 4νο|ΐια αύτης 
καλούμενης Τάρ^ια, θυγατρλς τΐίς Ταρ^^ς• 

Ό υί^ς καΐ διάδοχος τοΟ Μινούα 'Αργΐστη; 
κατέλιπτεν ίμίν τά εκτενέστερα μνχριεία, ευρι- 
σκόμενα έπΙ τοΟ τείχους τϋς ακροπόλεως τοδ 
Βάν, καλούμενης Χορχάρ' τ^ βνομ,α τοΟτο, δ- 
περ έν ταϊς έπιγραφαϊς συχνάκις άπαντ^ ση- 
μαίνον άκρόπολιν, φρούριον, οΔ μ.ένον συνή- 
θως φαίνεται έν τφ χάρτη τϋς Οβρσΐας, Αρ- 
μενίας καΐ Καππαδοκίας, αλλά καΐ έν τ^ Έλ- 
ληνικί^ γλώσσχ) σώζεται κάρκαρον, έν τ^ Αατι- 
νικίΐ ΟδίΓΟβΓ, ' έν τ^ Γερμανική ΚβΛβΓ (είρ- 
κτη) μέχρι τίς σήμερον. Έν τ^ νέ^ αρμενική 
χάρχαρ σημαίνει λόφον* ή συνεκδοχ*}) τϋς ση- 
μασίας είναι λίαν καταφανι&ς' δ λόφος χρησιμεύει 
ε{ς κτίσιν ακροπόλεως, ή δε άκρόττολις χρ]')^*' 
μεύει εΙς είρκττάν. Ό Αργέστης κατά το6ς Ισίβυς 
αύτου λόγους Εκτισε τϊιν άκρόπολιν ταύτην του 
Βάν* οι δέ εξωτερικοί τοίχοι αύτϋς περιέχουσι 
πλιίρη την ιστορίαν των εκστρατειών αύτου. 
Κατά τίιν άρχα'ίκην απλότητα τλ χείμενον άρ- 
χεται ωδε* ε'Αργτ^στης δ Μινούα λέγει* ούιοί 
είσιν οΐ τόποι, ο&ς υπέταξα, καΐ τφ έμφ κράτα 
συνεχώνευσα*» μεθ' 8 εισέρχεται ε{ς τά πράγ- 
ματα αυτά. Πρώτον αναφέρει τλν πόλεμον εν- 
αντίον του Κούρδου Διογένους, δστις '^δη ιικ- 
είχε πράγματα τφ πατρί αύτου. "Επεται έφί- 
?ίς ί έντελίις κατάκτησις τών επαρχιών Ταράν, 
ΆντζιτινΙ καΐ Τουρουπεράν, πρ^^ς δυσμάς τ%ς 
λίμνης τοΟ Βάν. Έν τφ ήμετέρω κειμένφ αύ- 
ται ονομάζονται Ουλουάν, Άνσαίτ χαΐ Τουρα- 
περά, διατηρώ δμως τά ονόματα ώς παρεδόθιτ 
σαν ί μίν υπί τών Αρμενίων χαΐ Έλλτ&νων συγ- 
γραφέων. Ή Ουλουάν έκ τοΟ ονόματος τ41ς 
πρωτευούσης Ταράν εξάγεται ως εκείνη ί ί' 
παρχία, ήτις συνορεύουσα πρλς την ανωτέρω 
κιίΐται εΙς άμφοτέρας τάς 2χθας τοΰ άνω Ευ- 
φράτου, παρά δέ Τακίτω (Αηηαΐ. XIV, 24) 
ΊααΓΕΠίίΐΙΐη, παρά δέ τοΧς 'ΑρμενΙοις Τβράν 
(καΐ κατά τίιν σημερινών προφοράν Νταράν)* δ 
ενταύθα ίττηθεις ήγεμών έκαλεΤτο Νατιροόαο*. 
*Ακολούθως φέρει ^μ&ς τλ χείμενον πρ^ς ^ 
περσικών Άρμεν(«ν χαΐ τά δι^κά μέρη ^^ '^' 









ΤΑ. λΡΧ4Ι0ΤΑ.Τλ ΜΜΗΜΕΙΛ ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ 



69 



ζ£ρ€ιΧτζάν, ιΐς τ^ν παρά τί)ν λ([ΐ.νην Ούρούρα 
χώρα,^' φαίνεται $έ δτι 2 Άργηστης αυτόθι 
ύΐΓκρέβη τα Ασσυριακά όρια, προσέβαλ» τά έ* 
χΑ €ϋρι«χό|Α€να ασσυριακά στρατ»ύ|ΐ4(τα, χατέ- 
σ^^ε &έ χαΐ την έπαργίαν, τίν γνωστ«ν σι^(ΐΑ* 
ρον ϋτνλ τλ 2νο|ΐα ^Ρο6ανδ(ζ. Έν ω δ(Αως ένη* 
α^^ολεΤτο ένταΟθα »1ς τά νοτιοανατολικά, έζερ- 
ράγη εΙς τά βορειοανατολικά (χέρη τοΟ κράτους 
του φοβερά έπανάστασις* ά[χέσως δέ |/.ετά τά 
άναφερέρ.ενα ταΟτα συ[ΐ.βάντα εύρίσκο(Λεν τον 
Άργησττον ίν τ^ έι^αρχί^ Βασπουρακάν, έν τφ 
ιί^μετέρφ κειμένφ Βουσπαρουΐ, 'τταρά Κεδρηνφ 
^Τ^ 2. σελ. 580, Ικδ. Βον.) Βαασπροικάν, &ρα 
ι^λχσίον τ^ς ΐ(ρωτευούσΎ}ς αύτου Βάν, ιτρ^ς τά 
νοτιοανατολικά του Αραράτ, καΐ πρί^ς νότον 
τοΟ Φοτα|Μ)υ Άλζας, δστις ουχί μακράν αύτοΟ 
έκβάλλει ύς τ&ν Άράζην. Ή έν τφ κεΐ|ΐ.ένο^ 
άναφεροαένη Σχαβαρασακάν άντιστοιχιίΐ τ^ χώ- 
ρα Σχαοαρασαγάν, ήτις κατά τ>)ν |ΐ.αρτυρΐαν 
Μωοέως τοΟ Χωρηνικου βραδύτερον ώνοριάσθη 
Άρτάζ• 

Α( ολίγον πρότερον κατακττιθεΐσαι έπαρχίαι 
τΐις ΆσσυρΙας έιτανέςηησαν καΐ αύθις, 5 $έ 'λρ- 
γησττις ώφειλε νά ριάχηται συγχρόνως και έν 
βορ^^ καΐ έν νότφ των κρατών αύτοΟ πρ&ς 
τους έτταναστάτας. ΚαΙ πρώτον {ΐ.έν έστράφγ) 
7^Λτα των επαναστατών τοΟ Βασττουρακάν, οι- 
τίνες ιζδύναντο βεβαίως νά γείνωσιν αυτφ έπι*- 
κινδυνώτατοι, καταβαλών ίέ ττιν έπανάστασιν 
ταυτην ώδευσε πάλιν κατά τϋς ΆσσυρΙας. Τάς 
περαιτέρω εργασίας δίν δυνάμεθα νά παρακο- 
λουθιάνωμεν ε{ς τά καθέκαστα, έπειδγ) τλ κε(- 
|«χνον των επιγραφών παρέχει ένταΟθα μεγάλα 
χάσματα* έκ τών έφεζτίς δμως εξάγεται μεθ' 
ίκανϋς βεβαιέτητος, 8τι οι έπαναστάται τοΟ 
Βασπουρακάν έπωφεληθέντες έκ τϋς απουσίας 
του *Αργτ/ϊστου έπανεστάττισαν καΐ αύθις. ίίΧη 
)έ ή έπανάστασις ίλαβε φοβεράν Εκτασιν' διότι 
έν φ, ώς είδομεν ίΧη, ( Άργτάστης ένίκησε τ^ 
πρώτον τους έπαναστάτας παρά τ6ν *Αράζην, 
έφάνησαν ο&τοι 4{δη πολύ νοτιώτερον πρώτον 
πλησίον του Καδουκανιάν, τοΟ σημερινού Καρα- 
κουγίούν, (πειτα πλησίον τοΟ Ιράν, του ση- 
μερινοΟ Γιλάν, πρ^ς δυσμάς της σημερινές πό- 
λεως Χόί έν τφ δυτικφ *Αζερβεϊτζάν. Ό Άρ- 
γι^στης φαίνεται έν τούτοις, 8τι ευρεν έν *Ασσυ- 
ρί^ μικράν μόνον άντίστασιν, ως φαίνεται, ι% 
Άσσυρία }τον ίΐδη έν παραλυσία* δ *Αργηστης 
ήόύνατο τούτου {νεκα τά έκεΐ υπηρετούντα 
στρατεύματα νά στείλη επίσης πρλς βορ^αν. 
Ό έπανάστασις χατηυνάσθη εντελώς, 2 δε *Αρ- 
γ^&αηκ μετά ταΟτα έξέτεινε τάς κατακτήσεις 



α&ΓοΟ περαιτέρω, αΐτινες, χαθ' δσον δύναται 
τις νά είκάση έκ τών ονομάτων, έζετείνοντο 
μέχοι τών πρ&ς βορ|(&ν τ^ς λίμνης τοΟ Έριβάν* 
έπειοί) μεταξύ άλλων άναγινώσκομεν τί» ^νομα 
Ουγιστί, διατηρηθέν εΙσέτι έν τώ ονόματι τοΟ 
ποταμοΟ Άγιστεβί* έκτ^ς τούτων κατέκτησε 
και επαρχίας τών Ούων καΐ Αλανών* ούτω δλ 
ή εκστρατεία αυτή Ισχεν ίκανην {κτασιν. 

Αιά τούτων τελευτ^ τύ πρώτον μέρος τών 
εκστρατειών του *Αργ:4στου, δστις περατοΤ τί)ν 
{κθεσιν διά βραχείας πρύς τ&ν υιόν του προσ- 
λαλι&ς* φαίνεται δέ, δτι μετά τ'ίιν έκπλιϋρωσιν 
τούτων συνετέλεσε την οίκοδομην τϋς ακροπό- 
λεως του Βάν. Τούτοις Ιπονται αύθις Ετεραι 
έκστρατεΧαι έκτελεσθεΐσαι βραδύτερον, πρλς βορ- 
^αν δμως τίς λίμνης του Βάν* έκΰίθεν 6 *ΑργΛ- 
ςτοζ έξε<Γράτευσε πρύς τά δυτικά, δπου πρ^ς ταΐς 
άλλαις κατέκτησε την πόλιν Σαμριχαδίρ, ^ 
την σημερινην Σχαμιράμ, % τίϊν παρ* αύτ5} κει- 
μένην Σχαμιραμαϊπέρτ. Ή έκςρατεία αυτή φαί- 
νεται έκταθείσα περαιτέρω μέχρι τ^ς λίμνης 
τής επαρχίας Μοξοην^ς, τύ κείμενον δμως εί- 
ναι ενταύθα τόσον κεκολοβωμένον καΐ ελλιπές, 
ώστε είναι αδύνατον νά προσδιορίσωμεν τάς 
θέσεις. Έν τέλει δέ λέγεται πάλιν μετ' αρ- 
χαϊκές άπλότητος «πάντα ταΟτα έτέλεσα έ- 
λέφ τής Άναίτιδος.» '^Επεται δέ μικρά τις Ιτι 
προσθήκη, πιθανώς ίκθεσις περί τών τελευταίων 
πολεμικών πράξεων τοΟ Άργ^στου* έπειδη δ-^ 
μως λείπει Ίι συνάφεια, είναι δύσκολον νά όρί- 
σωμεν ποΟ αϊ πολεμικαΐ αύται πράξεις έγένον- 
το* πρόκειται περί αλώσεως καΐ καταστροφές 
ττόλεώς τίνος Βιχούρα έν τ1) έπαρχίο: Βάμ. 

Ό Άργτ^στης διηγείται ακριβώς πόσους ναούς 
έν έκαστη εκστρατεία ίκαυσε, πόσας πόλεις 
κατηδάφισε, πόσους αιχμαλώτους συνέλαβε, 
πόσους εχθρούς έθανάτωσε, πόσους £νδρας, γυ- 
ναίκας καΐ παιδία έκ τών κατακτηθεισών χω- 
ρών αιχμαλώτους απήγαγε, πόσους δέ Ιππους, 
βόας καΐ πρόβατα έλιτιστευσεν, ων εΤχε πιθα- 
νώτατα ακριβές βιβλίον, έν ^ κατέγραφεν α- 
σφαλώς, διότι σπανίως αναφέρει στρογγυλούς 
αριθμούς. 

Ούτως αναφέρει π. χ. δτι άπαξ Ιπεσον ε{ς 
χείρας αύτοΟ 13254 δοΟλοι, 10170 ελεύθεροι 
άνδρες, 23200 γυναίκες, 52665 στρατιώται, 
καΐ δτι έληστευσε 1404 Ιππους, 35016 βόας 
καΐ 11823 πρόβατα. 

Οι μεταγενέστεροι ιστοριογράφοι τϋς Αρμε- 
νίας ουδέν γινώσκουσι περί ένδς τών Ισχυρότα- 
των μοναρχών τ^ς πατρίδος των. μόλις δέ έ- 
γινάσκετο τύ ίνομα τοΟ *ΑργΑστου Ιτι έν τοΙς 



70 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑ.ΟΓΟΣ 



χρ6νοις Μωσέως τοΟ ΧωρηνιχοΟ 2ν τ$ βνέ(Λα^ι 
'λργαΦτοβίτ, λα|λ.€ρ(9[λατ( τ51ς έπαρχ(ας Ηέχ' 
τοΟτο (λένον δ(»«ώθη ίχ τίς ρινίηριης αύτοΟ. Την 
δπ'αύτοΟ χτισθιίσαν δχρέττολιν τοΟ Βάν, υφις-α- 
[Λενην χαΐ |ΐ.έχρι τϋς σι&[]ΐ.ερον, χαΐ νυν ίτι άνχγ- 
γέλλου9«ν τφ χ6σ[&φ οιά Οαυριασίας γραφές 
τάς τράζ&ις τοΟ ι^ρυτοΟ αύτΐΐς, άπο^ΐδωσιν "ί^ 
έθνιχη παράδοσις των Άρ|ΐεν(ων, ώς λετηρησεν 
ή{ΐ.Τν αυτήν Μωσϋς & Χωργ)νιχ6ς, εις [Λ(αν γυνχΐ- 
χα χαΐ ταύτην άλλο&απιην, την Σε(Λ(ρα[Λΐν. Τ( 
ώφέλει τ$ Άργηςη[) άναφέροντι σαφέστατα εν 
ιδιαιτέρα έπιγραφί^ (αριθ. VIII παρά δοΐΐαΐζ) 
δτι αυτός Ιχτισεν αύτην την άχρέπολιν; Προσ- 
εχτιχώτεροι έφάνησαν οι ζένοι. Σαργινα βα- 
σιλεύς τ%ς *Ασσυρ(ας, γινώσχει επίσης βασιλέα 
τϋς Άρριενίας Άργ^^στην, ούχΙβεβαΙθ)ς τ6ν ή[χέ- 
τερον *Αργι4ςτίϊν, πολύ [λεταγενέστερον ίντα καΐ 
ούχι βασιλέα τϋς Βίδΐίΐηθ, άλλα τ5ίς Ούράρ- 
της, 8ηλ. τϋς δυτιχϋς Άρ[ΐ.ενίας. Ό Αισχύλος 
ένο(&άζει ριεταζύ τών εν Σαλαρύίνι πεσόντων 
Περσών χαΐ {να Άργηστην' 
«Αίλαιος, ^Αρσάριης τε χ' Αργέστης τρίτος» 

(Α!σχ. Πέρ. 308). 

Ό υί^ς χαΐ διάδοχος τοΟ 'Αργης-ου Βαγριδούρ 
β'. φαίνεται Ιτι τολ(Ληρότερος χαταχτητίις γε- 
ν6|λενος, ^ 6 πατίιρ αυτοΟ. ΚαΙ δεν {χο[λ.εν αέν 
περί τών εκστρατειών αύτοΟ τοσαύτας είοτό- 
σεις, ώς περί τοΟ πατρίς αύτοΟ, αί διασωθεί- 
σαι δριως είναι περιεχτιχώτεραι, ει χαι σύντο- 
μοι. 'Όσον δυνάμεθα να συμττεράνωμεν έζ ασθε- 
νών συνδυασμών, ή πρώτη έχστρατεία του Βα- 
γριδούρ περιγράφεται εν τ^ έπιγραφΐ} τϋς Μα- 
λατίας, ης την άντιγραφί)ν ίφείλομεν τώ άρ- 
χηγώ του μηχανιχου Μΰ1ΐ11)αθ]ΐ. ΚαΙ αυτύς 6 
τύπος τ51ς ευρέσεως αυτ^ς άποδειχνύει πύσον 
5 χαταχτητης προέβη μετά του στρατού αυ* 
του. Ή άχριβεστέρα 8μως έζέτασις του περιε- 
χομένου φέρει ήμ&ς ίτι περαιτέρω. 

Εΐδομεν δτι αί τελευταΐαι πολεμιχαΐ πρά- 
ξεις τοό Άργίστου έγένοντο πρ6ς τάς δυτιχο- 
νοτίως τϋς λίμνης του Βάν χειμένας χώρας. Έν 
αύτ^^ άχριβώς τ^ χώρ^ χατιάρζατο Βαγριδούρ 
έ β'. την έχστρατείαν αύτου πρ^ς τί^ν Μαλα- 
τΐαν' φαίνεται λοιπύν, δτι ύ πατι4ρ του απέ- 
θανε, πρΙν $1 τελειώοΎί ή έχστρατεία. Ό βραχύς 
δμως χαΐ λαχωνιχύς τρύπος, χαθΆν ή έχστρα- 
τεία αυτή μνημονεύεται, &νευ απαριθμήσεως 
αιχμαλώτων, τϋς λείας χαΐ λοιπών, φαίνεται 
έπιοεβαιών τ})ν ειχασίαν ταύτην' οδτω δέ πρέ- 
πει να παραδεχθώμεν, δτι Βαγριδούρ δ β^ ίί- 
γαγεν εΙς πέρας τδν υπύ του πατρύς αύτου άρ- 
ζάμενον πύλεμον• ΚαΙ ένταΟθα άνευρίσχομεν 



Νατιρουαδάν ήγεμύνα τϋς πύλεως Μιδάν Βα• 

ναΐ ίν τ^ έπαρχί^ Σάϊ, πλησίον του Μιλιφάγ 
πρύς δυσμάς τ%ς πύλεως Βιτλίς, έν ω έπι 'Αρ- 
γηστου είδομεν αύτύν ίν ταΐς επαρχίαις Ταράν, 
Άντζιτηνην χαΐ Τουρουπεράν. Ό Νατιρουαδα 
λοιπύν αύτδς ην &ν δ βασιλεύς τ^ς δυτιχης 
Αρμενίας, ίσως υίδς του *Αργιάστου έχβίνου, 8ν 
δ βασιλεύς τί\ς Άσσυρίας Σαργινα αναφέρει £>ς 
άντίπαλον αύτου. Έν φ δ Βαγριδούρ άπην, ί 
άδελφδς αύτου Ιμεινεν &ρχων έν Βάν* αι πρω- 
ται χαταχτι^σεις αύτου ήσαν αί πύλεις Τίανις, 
ή Τίνισα τοΟ Πτολεμαίου (Ε', 1 3 § 4 4), Μι- 
δάννου, ίίδη Μιαφαρεχίν, Ζαβσασάν, ϋδη Σασονν 
εις τδν ανω Βατμάν σού, τελευταΐον δέ ή {δρχ 
του Νατιρουαδάν, ή πδλις *ΙρσΙ, δηλ. Άρζέν, 
πρωτεύουσα τ^ς επαρχίας *Αρζανινϋς, ή σημε- 
ρινή *Αζρου, ή *Αζύρα του Πτολεμαίου (Β'. 1 3 
§ < 7). Ό Νατιρουαόάν απεσύρθη ίτρλς την ίτό- 
λιν Μίδα, δηλαδή Άμίδχ, τανΟν *ΑμΙτ χαΐ 
συν^^θως Αιαρβεχίρ. Ό Βχγριδούρ ιϋχολούθησεν 
αύτδν, έπολιύρχησε χαΐ χατέχτησεν αύτην. ΤΙ 
Ιπραξεν δμως δ νιχητης, δεν είναι άνάγχη νά 
άναφέρωμεν εΙς τδν ε{δι&μονα τ%ς ιστορίας* δύ- 
ναταί τις νά έννοΐση τοΟτο οϊχοθεν. Ό Βαγ- 
ριδούρ δμως αύτδς δέν χαταλείπει ^μάς εΙς 
άμφιβολίαν πιρί τούτου λέγων' •Τύν ούτιία- 
νδν Νατιρουαδάν έτύφλωσα, χαΐ δέσμιον απέ- 
στειλα εΙς τί}ν πύλην μου' βραδύτερον έθανά- 
τωσα αύτδν, τδν δέ άρπαγέντα χρυσύν χαΐ άρ- 
γυρον χομίσαι έχέλευσα ε{ς Βιαΐ[μ&ι>. "Επεται 
χατάλογος δέχα πδλεων, άς χατέχτησε, χ» ά 
μη δύναμαι νά δείζω αύτάς πάσας έν τω χβρ' 
τη τϋς Μεσοποταμίας, άρχεΙ δμως εχείνο, τ4 
δποΐον μετά βεβαιδτητος γνωρίζομεν, νά (Α«ζ 
έχπλιηξγ) είχδτως περί τοΟ τολμηροΟ τίς εκ- 
στρατείας. Κατά τάζιν αΐ πδλεις αύται είναι 
αί έξϋς, ά.) Χαζανί, δπερ δμως δέν ήδυνι^θην ν' 
άνεύρω, β'.) Γασυρανά, χα\ σιΚμερον σχεδδν οδ- 
τως ονομαζόμενη Τέλλ Γασυράν, πρύς τά [^ε- 
σημβρινοδυτιχά του Λιαρβεχίρ. Την ΧαζανΙ λοι- 
πδν πρέπει ν' άναζητιϋσωμεν μεταξύ τοΟ Διαρ- 
βεχίρ χαΐ Τέλλ Γασυράν, γ'.) Τουμισχί, 5 τ6- 
πος ούτος θεωρείται έν άρχί^ τ54ς επιγραφής, ώς 
δ χύριος σχοπύς τίς έχστρατείας, χαΐ νομίζω 
δτι δέν πλανώμαι ταυτίζων αύτδν μετά τής 
σημερινής Ούρφα, τϋς αρχαίας Εδέσσης, δ'). Χ*' 
ρανί' δ τύπος ο&τος ώνομάζετο χαΐ έπΙ Α- 
βραάμ ίδη Χαράν (Γεν. Κ' 4 4.34), οδτω δΐ 
ονομάζεται χαί μέχρι τής σ^ιμερον• ί ι^ί^^ί 
αδτη εΤναι διά τίιν ίτταν του Κράσσου ΐΛρί" 
φημος (ΟδίΓΓδίΟ) ε'.)ΐ Μαι^νουΐ ς'.) ΆρουσΙ* ίμ- 
φδτεροι ούτοι οι τύποι, φαίνεται δτι, Ιχε^ντο 



ΤΑ. Αΐ^ΧϋΟΤλΐΑ ΜΝΗΜϋΐΑ. ΤΗ^ Λί^ΜΕΝΐ4ί 



η 



ιτλ»σ(ον άλλι(λων, ίιίτι Ισίδωρος β Χαραχη- 
ν&ς ένο|Λάζ6ΐ Μαννούσρρα Άνυρηθ, ως φρούριον 
χαΐ πτίίγην, τα δποΤα χατά τάς Χεϊοριένας ά- 
τΓοστάσεις ι^ρέπει να ζητι&σω(ΐεν ^ρός ριεβΊΟ^ι.- 
βρίαν της Εδέσσης, χαι |ΛεσΤι(ΐ.βρινοουτιχώς ττ,ς 
Χαρά, έπΙ τϋς άπ4 Χαράν ττρος τ^ν Εύφράτην 
οοοΰ. ζ'.) Έφθαρριένον όνομα, ου τίνος 8(ΐ.ως 
ούδε(λίαν τολρ,ώ να δώσω έξηγησιν' άναγινώ- 

σχεται Κα Ι^ίΙίοαΓβ. η'.) ίνορια δι' ί- 

δεογρά[ΐ.(λατος παριστάμενον «ή πόλη του ς-ρα- 
τοΟ,» πιθανώς ή θάψαχος, δ συντ^θης τόπος 
της μεταβάσεως διά του Εύφράτου χατά τους 
αρχαιότατους χρόνους. Ή θέσις της θαψάχου 
ταύτης ητο έπΙ πολύν χρόνον γεωγραφιχ6ν αί- 
νιγμα, όπερ 8μως έλύθη ύπλ της θυγατρός μου. 
Αυτή ταξειδεόουσα άπλ Χαλεπίου εις ΔεΊρ εύ- 
ρε χατά μηχος του Εύφράτου είς την χαμπην 
αύτοΟ άπό νότου πρ6ς ανατολάς, έχεΤ βπου οι 
χάρται Ιχουσι τό 2νομα Σεΐχ Όμέρ, τόπον με- 
ταβάσεως, πόρον όνομαζόμενον χαΐ νυν Ιτι 
«Λιβο(,» άχριβώς σχεο&ν ως ο&τος ονομάζεται 
έν τ54 Άγί(ϊ: Γρα<ρ5} θιφσά (Βασ. Γ, 4, 24), 
τ6 βνομα του τόπου δεν είναι ΣεΊχ Όμέρ, άλ- 
λα τλ βνομα του 2)είχου, όστις ε!ς τους χρό- 
νους του συνταγματάρχου ΟΙΐθβηβγ (Σίσνεχ) 
ητον δ άρχηγ&ς των έχει Βεδουίνων νομάδων. 
Ό Αλέξανδρος ην βεβαίως δ τελευταίος χα- 
ταχτητης δ πορευθείς την δδ^ν ταύτην" βρα- 
δύτερον έπΙ των Σελευχιδών άντιχατέστησεν 
αύτο τ& βορειότερον χείμενον Ζευγμα, ίίδη Μτη- 
ρετζίχ. θ'.) ΆγχουραταζΙ* ΐίδυνάμίβα νά μετα- 
φράσωμεν τοΰτο «Άραβιχην "Αγχυραν, » άλλα 
συγχύζομαι πλέον έπΙ του χάρτου. Όπωσδί- 
ποτε έχ της μέχρι τούδε διευθύνσεως τ%ς έχ- 
στρατεΐας βλέπομεν, ότι δ Βαγριδούρ εΤχε πε- 
ρίπου τους αυτούς σχοπούς, ο&ς πρύ αύτοΟ δ 
Σαλμανασάρ χαΐ δ Σεναχειρ^μ, μετ' αυτούς δέ 
δ Ναβουχοδονόσορ χαΐ δ Κύρος, διενοεΐτο δ%- 
λον δτι νά χαταχτηση ττϊν Συρίαν, την ΦοινΙ- 
χην χαΐ την Παλαιστίνην. "Ενεχα τϋς θαυμά- 
σιας επιμονές, μεθ' ης έν τίι Άνατολί^ διατη- 
ρουσι τά αρχαία ονόματα, ιίδυνάμην νά θεωρ^ά- 
σω τίιν 'Άγχουρα Ταζί είτε Καρά, είτε Καριε- 
τέΐν, αμφότερα χείμενα έπΙ τϋς άπύ Λαμασχου 
πρύς την Παλμύραν δδου* ή ΚαριετέΤν, είναι 
δπωσδνίποτε πανάρχαιος τόπος* δ Βελαδόριος 
αναφέρει έν τφ βιβλίω αυτοΟ των χαταχτΐ- 
σεων (σ. 1<2 Εχδ. άβ Οθθ]θ Ι,Θγάβη 1866), 
ότι δ Χαλίδ δδεύων άπύ της Βαβυλωνίας πρύς 
την χοίλην Συρίαν διϋλθε διά του τόπου τού- 
του" δ τόπος λοιπύν οδτος ύπήρζε πρύ των 
χρόνων τοΟ ΊσλαμισμοΟ' χαΐ έγώ ευρον έχεΧ έ- 



πιγραφάς αρχαίας εξ έποχίς, χαβ* ίν χαΐ δ 
χριστιανισμός έχεΧ άχόμη οέν υπηρχεν. Ή Κα- 
ρά, ε! χαΐ δεν ευρον άρχαΤα μνημεία, εΤναι ό- 
μως πανάρχαιος τόπος. Έν τούτοις νομίζω δι* 
άλλους λόγους, ότι ή "Αγχουρα Ταζί τ^ΐς ημε- 
τέρας επιγραφές έϊναι ή σημερινή Καριετέΐν. ι'.) 
ΜιλουάνΓ τ6ν τόπον τούτον δέν δύναμαι πο- 
σώς ν' αποδείξω. 

Ό χατάλογος διακόπτεται ενταύθα, μηδε- 
νύς λόγου περί οιασδήποτε λείας της νίχης γε- 
νομένου. Έν τφ χειμένφ προσαρτ&ται άαέσως 
έπίχλησις προς την *ΑναΧτιν, Ιτι δε ή είοησις, 
ότι δ Βαγριδούρ άνιζγειρε τύ μνημείον, 8 ϋδη 
ήρμηνεύσαμεν' φαίνεται λοιπόν, ότι έν τ^ έχ- 
στρατεί^ αύτου ταύττϊ Ιφθασε μέχρι του "Αγ- 
χουρα Ταζί, χαΐ ότι ένιχν^θη ένταΟθα ύττύ τ&ν 
Σύρων τϋς Δαμασχου, χαΐ ώφειλε νά επιστρέ- 
ψω άνευ αίχμαλωτισθέντων ανδρών, γυναιχών 
χαΐ παιδίων, χαΐ άνευ ληστευθέντων ΐππων, 
βοών χαΐ προβάτων. Ετι φαίνεται, οίΤαζοί, δηλ. 
ο( Βεδουίνοι 'Άραβες μετέθεσαν αύτώ τ{)ν δρό- 
μον διά τ5ίς θαψάχου, ούτω δέ ώφειλε ν' άττο- 
συρθ5} προς δυσμάς του Εύφράτου, χαΐ χατ' αυ- 
τόν τόν τρόπον άφίχετο εις Μαλατίαν, ίτις πι- 
θανώς είναι ή έν τ^ ημετέρα επιγραφή τελευ- 
ταΧον αναφερομένη Μιλουάνι. Μετά ταύτα δ 
Βαγριδούρ επεχείρησε δευτέραν έχ^ρατείαν, δι- 
αιρουμένην ε!ς τρία μέρη* πρώτον χατέχτησε 
την έπαρχίαν Βαρουατηνίν, άνηχουσαν ε{ς τύ 
Βαβυλωνιαχόν χράτος, ΐς ττιν άχριβη θέσιν δέν 
δύναμαι νά δρίσο>. Έχ του συνδυασμοί τών 
μαρτυριών εξάγεται, ότι δεν πλανώμεθα πο- 
λύ παραδεχόμενοι αύτίιν ττερίπου την αύτην τ1} 
έπαρχί^ Άόιαβηνη προς ανατολάς χ^ς Νινευΐ. 
Έχεΐθεν έξεστράτευσε προς τά βορειοανατολικά 
διά της χώρας τών Κούρδων, τανυν 'Ροβανδίζ, 
όπου υπέταξε διαφόρους αρχηγούς, όλοι σχεδόν 
οι τόποι, οδς έν τ^ έχς•ρατε1φ ταύτη χατέχτησε, 
φαίνονται ίδη έπΙ τοΟ χάρτου* τελευταΐον πα- 
ρεδόθη εις την διάχρισιν του νιχητοΟ ή πόλις 
Βουΐνιβανά, ή σημερινοί) Βούναου, προς μεσημ- 
βρίαν τοΟ Όρούμια. ΚαΙ την μλν δυσμένειαν 
αύτου οί ήττηθέντες τίσθάνθησαν πληρέστατα, 
παρακολουθεί δέ, ως χαΐ έν τ^ χαταχτι^σει τϋς 
Βαρουατηνϋς, χατάλογος τών πυρποληθέντων 
ναών χαΐ άναχτόρο)ν, τών φονευθέντων έχθρων, 
τών εις αίχμαλωσίαν άπαχθέντων άνορών, 
γυναιχών χαΐ παιδίων, τών ληστευθέντων βοών 
χαΐ προβάτων. Τό τρίτον μέρος της έχ^ρατείας 
φέρει ήμ£ς εις τάς πέριξ τΐ^ς λίμνης Όρούμια, 
τελευτ^ δέ εΙς την χατάχτησιν τ^ίς χώρας Ούρ-* 
μιβίδια, προφανώς τ%ς χώρας έχε(νης| ^ς ή 



Η 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΛΟί ΣνΑΑ:ΟΓΟΪ 



πρωτκιίουνα χαΐ νυν Ιτι ένομάζ&ται Όρούμικ 
«αρά τίϊν 6|ΐ.ώνυ(ΐον λίρ.νην. Μετά ταΟτα έν 
τ^ εχθέσει Ιπβται άναχβφαλαίωσις κατά λέζιν 
Ιχουαα ώίε. «Τ:4ν δε την λείαν ϊλαβον έν τρι- 
σΐ χώραις* άιτέχτεινα \ 2735 άνίρας, ιίίχ(χ.αλώ- 
τισα 46600 γυναίχβς, και 4 2000 παίίΐα, ηρ- 
πασα δε 2500 ίππους, 23334 β<ίας καΐ 58, 
100 πρόβατα » ή αύτίι επιγραφή διδάσκει ή- 
(λ&ς τελευταΐον» βτι 6 Βαγριδούρ (ΐ.ετεχειρ(σθγ) 
(λέρος της λείας ε!ς οίκοδοριί^ν ΐργων πρ&ς τι* 
|Αην τϋς Άναΐτιδος, εκ δε τίς ετέρας επιγραφής 
(«.αν6άνο(ΐεν, ίτι εκ της λείας ταύτης επίσης 
άνι&γειρε δύο στήλας εις τιρι,ην της 'λναίτιδος 
χαΐ του Τιάσπα* 

Διά των επιγραφών τούτων περαΐνεται τ6 
υλικδν εις την ίατορίαν τίς Βιαΐ(ΐ.&ς' τ4 ίργον, 
δπερ διενοουντο νά πράξωσιν ό Αργέστης και 
Βαγριδούρ δ β'. έν τύχαις τ%ς *Ανατολϋς, διε- 
κόπη αιφνιδίως υπο έτερου κατακτητοΟ. Ό 
ΚΟρος [Λ^ετά των Περσών αυτού κανέστρεψεν 
δλα τά κράτη άπ^ της ΗηδΙας μ.έχρι ^^ς Λυ- 
δίας παρά τ^ιν Μεσόγειον. ΔαρεΤος βέ & ά. ή- 
ρίθμει την 'Αρ(Αενίαν έν ταϊς υπλ την κυριαρ- 
χίαν αύτοΟ ύποκειμέναις έπαρχίαις. 

Παρά τφ χωρίφ Άτα(χ.χάν έπι έν6ς ύψώ(ΐ.α- 
τος παρά την δυτικ^ιν ίχθην της λί(&νης τοΟ 
Έριβάν, Άρι^ένιός τις ταζειδεύων εύρε (λίαν επι- 
γραφών, ^ς ίδωκέ (λοι άντίγραφον' αυτή ην τοΟ 
αυτοΰ συστι&|ΐ.ατος τϋς σφηνοειδούς γραφΙΙς, ^ς 
καΐ τά προηγού(ΐ.ενα, ούδε{Λίαν ^ριως {χει σχέ- 
σιν ριετά του κράτους τϊίς ΒιαΧμ&ς, φαίνεται 
(λ.&λλον, οτι αύτύθι υπϋρχεν ίτερον άνεξάρτη- 
τον κράτος* δ άρχηγ6ς δνοριάζεται έν ττ^ ή|ΐΛ- 
τέρ^ επιγραφή *1τουβάρ, υι&ς του Κουπίς' καΐ 
δ{Αως ή δευτέρα συλλαβή) του κυρίου ένέριατος 
δέν είναι ακριβώς βεβαία* Περί του βασιλικοΟ 
τίτλου ούδΐν άναγινωσκο{αν έν τφ κεΐ|λέν(ΐ^' έ- 
πειδίι β|&ως ή επιγραφή εΐνβη προφανώς άτελι^ς, 
ούδεν περί αύτοΟ λέγο(λ.εν. Έζάγοριεν δ(λως έξ 
αύτου, δτι 6 'Ιτουβάρ κατέκτησε τίιν πόλιν 
Παρταχά, νυν Παρτάβ, παρά τοις "Άραψι Βερ* 
δαά, έν τ% Άρ[ΐ.ενικ^^ έπαρχί^ Ούτι, παρά τΐν 
Τ«ρτέρ, παραποτά(χιον τοΟ Κούρ, τ&ν δέ βασι- 
λέα αύτ^ΐς Ζΐ(ΐαδάβ υίλν του Λουΐκούν, |ΐετά 
των δύο γυναικών αύτου ι|ίχ|ΐ.αλώτισεν. Άπλ 
τοΟ Ισπουίνου |ϋ•έχρι του Βαγριδο&ρ β'. δ βασι- 
λικές τίτλος ειχεν &δε «Δ. . υί&ς του Δ ίσχυρλς 
βασιλεύς, εΔ|λενης βασιλεύς, βασιλείας τ%ς ΒιχΧ- 
(ΐ.ας καΐ τΐ^ς λα(Απρας πέλεως Τουσπα». Ηύνον 
έν το1< έσχάτοις χρόνοις Βαγριδούρ δ β^ έττ^ίί- 
νεγκεαικράντινα τροποποίησιν άποκαλών έαυ•^ 
'ν^ν ώοε* «Βαγριδοίφ υι^ς του *λργι^του, {σχυ'- 



ρ&ς βασιλεύς, εύ|&ενης βασιλεύς, ί βασιλεύς τη^ 
Βιαΐρ.&ς καΐ δ Κύριος τ5ίς λα(ΐ.ι;ρ&ς πδλεως 
Τοΰσπα», ή λέξις, ί^ν (ΐετέφρασα ένταΟθα €χύ- 
ριος», έν τξ^ πρωτοτύπφ λέγεται Χουτιβΐ» ταύ- 
τλν ακριβώς τφ τίτλφ, 8ν ίπ^ έιττά ετών φέ- 
ρει δ νΟν άντιβασιλε&ς τίς Αίγύτττου «Χιδίβ,» 
ση[ΐ.α1νον Περσις-Ι «άρχοντα, κάτοχον, κύριον». 

Δικαίως ^θελεν έρωτηστ) δ αναγνώστης, έάν 
βλα ταύτα εΤναι νέα πράγ[ΐ.ατα, νέα ιστορία, 
περί ης δ κύσ(ΐ.ος ουδέν (λέχρι τοΟδε έγίνωσχε, 
και περί ων έν ούδενΐ ιστορικώ συγγρά(ΐ(ΐ.ατι 
τών αρχαιοτάτων χρύνων αναφέρεται τι, ουτ» 
δέ [λεγάλως ^θελέ τις ά(ΐφιβάλλει. ΆποκρΙνο- 
|χ.αι, δτι ίκαστος τών αναγνωστών ριου δύνα- 
ται νά εδρη έν τ5^ βιβλιοβι^κνι αύτοΟ την δια- 
βεβαίωσιν παντός ο,τι άνέγνων έν τοΧς μινη- 
[ΐ^ίοις έκείνοκ• Ηΐς τών συγχρύνων τοΟ βασι- 
λέως Βαγριδο&ρ β'., δ προφήτης Ιεζεκιήλ, πα- 
ρέσχεν ή(ΐ.ΐν έν τφ κεφαλαίφ 38 καΐ 39 φανε- 
ράν περιγραφην τών δηώσεων τών κατακτητών 
τούτων, καί |ΐ^λιστα αφηγείται την έκστρα- 
τείαν του Βαγριδούρ ε{ς την Έδεσσαν, Χαράν 
καΐ πέραν του Εύφράτου προς τίτν Συρίαν. Λέν 
λέγεται μέν αύτύθι Βαγριδούρ βασιλεύς τϋς 
Βιαΐρι&ς, άλλα Γώγ έν τ^ χώρ? Μαγώγ, 4 δ- 
πέρτατος κύριος του Μεσέχ και θου6άλ. Μα- 
γώγ ση(χ.αίνει έν τ$ πίνακι τών εθνών τ^ς Γε- 
νέσεως τί)ν Άρ|ΐ.ενίαν, ώς αι νεώτεροϋΐ {ρευναι 
άναντί^^ητον κατέστησαν. Θ6γαρ|χ.«ι % (ΐ,&λλον 
θύργο^χα, δπερ έθεώρουν [ΐ-έχρι τοΟδε ώς τί 
Άρριενικύν (θνος, δηλοΤ ρι&λλον τά Τουρχο- 
ταρταρικά Ιβνη* τ^ βνο(ΐ.α Γώγ χαΐ Μαγάγ 
φαίνεται καΐ νΟν Ιτι ποικιλώτερον έν τώ χάρ- 
ττ) της Άρ[Λενίας. Μεσέχ καΐ θουβάλ είναι ής 
γνωστύν οι ΜοσχοΙ καί ΤιβαρινοΙ τίΐς αρχαιό- 
τητος, δηλ. ο{ κάτοικοι τών νοτιοανατολικών 
παραλίων του Ευξείνου Πύντου. 

Άναφέρο[χ.εν λοιπύν ενταύθα τά διτλ του Ιε- 
ζεκιήλ λεγύ|&ενα. 

Τάδε λέγει Κύριος* Ιδού έγώ έπΙ σέ Γώγ χαΐ 
άρχοντα ^Ρώς, Μοσύχ, καΐ θοβέλ, καΐ ττβρι- 
στρέψω σε, καΐ δώσω χαλινύν ε{ς τάς σιαγό- 
νας σου, καΐ συνάξω σε, καΐ πΛσαν τίιν δόνα- 
ριίν σου, Ιππους καΐ (πίτβΐς ένδεδυριένους βω- 
ρακας πάντας συναγωγ!^ ιρολλ^, πέλτας κ«* 
περικεφαλαίας καΐ (χ.αχαίρας, πάντες αύτοΙ Ι- 
χοντες, Πέρσαι καΐ Αιθίοπες, καΐ Αίβυες, χ«1 
Αυδοί' πάντες έν περικεφαλαίαις καΐ ιτέλταις, 
Γθ{λέρ, καΐ πάντες οί -ϊτερί αύτύν, οΤκος του θερ- 
γα(ΐ.ά, άπ' εσχάτου βορ^&, καΐ πάντες οί ^ρΐ 
αύτύν καΐ Ιθνη πολλά |ΐ.βτά σου. *Ετοΐ(ίά<ΛΐΓ 
Ι τε, καΐ £τοί(ΐ.ασον σεαυτ^ν σύ, κοΑ ΐ(6«α ή ^"^^ 



ΤΑ. ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΑ. ΜΡϊΙΐΜΕΙΑ Τ&Σ λΡΜΕΝίΑί 



9^ 



αγαγι4 βο«, ί συντυγίΛέντ» ριετά σοΟ, χλΙ ίστ^ 
)Μ>ι &(« προφ\ιλαχι(ν. Άφ* ήριερών πλείόνόιν έ- 
τοιμ.οκσΟι^ται, χ«1 έιτ* έσχατου ετών έλβύ- 
σ&τ«ί^ }ΐ«1 %ξβί «{ς τίϊν γϋ¥ τί^ν άι^εοτροί[Λ(ΐ.έ- 
ντιν άΐζ^ («.«χάίρας, 9υνηγ(]ΐένων άπλ εθνών 
πολλών έπΙ γϋν Ίσραι^λ, ί1 έγεν^^θη Ιργιρς ίι' 
δλου, χαΐ ούτος &ξ έ8νών έξελ^λυΟε, χαΐ χο^ 
τοιχίσουσιν ίπ' είρι^νης &παντες. ΚαΙ άναβτίσγι 
ως άετός^ χαώ ηζεις ως νεφέλτ} χαταχαλύψαι 
γ%ν| χβκΐ 1<τρ σ{^ χαΐ ιτάντες ο{ ττερί σέ, χαΐ 
ίβνιι ινολλά ριετά σου. Τάδε λίγει Κύριος Κύ- 
ριος' χαΐ ε<^τ«ι έν τ^ ήρ^έρ^ έχε(νιρ, άναβι^σεται 
^'ή^ΧΛ Μ τίιν χαρδίαν σου, χαΐ λογιί) λογι- 
σ(ΐ«υς πονι^οάς, χαΐ έρείς' ΑναβιΑσο|λαι έπΙ γϋν 
άπ6ρ^|ΐ(<ιένΐί)ν, ηξω ΙτΑ ησυχάζοντας έν τί) ή- 
συχίφ χ«1 οίχο^ν^ας έιτ* είρι^νης, ΐτάντας χα- 
τοίχουντας γϋν, έν ^ ούχ υιτάρχει τείχος, ουδέ 
{λ.θχλο(, χαΐ θύραι οόχ εϊσΐν αύτοΤς, ττρονομεΟ- 
σάι ινρονθ|4.:(ν9 χαΐ σχυλα σχυλευσαι, τοΰ έπι- 
στρέψάι χείρας |Αου ε{ς τίϊν ήρ7)μω(Αένγ)ν, ί1 κα- 
τ«^χ(σθιί, χαΐ έπι Ιθνος συν'V)γμ^νον άπ6 εθνών 
«ολλών^ τρεπόιιηχότας χτι^σεις, χατοιχοΟντας 
έΐ(1 τ6ν ίμφαλλν τ^ς γτίς. Σαββά, χαΐ Δαιδάν, 
χαΐ Εμινοροι Καρχηδόνιοι, χαΐ ιτ&σαι οΛ χώμαι 
αυτών έ(ΐοΙίσ( σοι* ε2ς προνο(ΐ.'}ιν τοΐ> προνο(£εΟσαι 
^ ^ΡΧ?^ ^^^ σΧυλευσαι σχυλα, συνιίιγαγες συν- 
αγωγών σου λαβείν άργύριον χαΐ χρυσίον, άιτε- 
νέγχασθαι χτΐίσιν του σχυλεΟσαι σχυλα.» 

Αυτόθι Ιδ-^ίδ• εΚαΙ ίσται έν τ^ ^{Αέρίϊ! 
{χε(νΐ)^ έν ι&(ΐέρ7, ^ &ν Ιλθτϊ Γώγ έπι την γίν 



θοβίλ. Κα\ συνάζωτ σε, χαΐ ^Ιαθόδηγησώ σε, 
χαΐ άναβιβώ σε έπ' έσχατου -^ου Βορρά, και 
άνάζω σε έπΙ τά 2ρη τώ Ίσραι^λ. ΚάΙ άπολώ 
τ6 τ6ξον σου άπ& τίς χειρός σου της άριστε- 
ρ&ς, χαΐ τα τοζεό|λατά σου άττ^ της χειρός σου 
τίς δεζι&ς, χαΐ κατάβαλώ σε ΈπΙ τά ίρη τα 
Ίσραι^λ, και πεσί^ σύ καΐ ιίάντες οι πέρι σ£, 
και τά Ιθνη τά ρετά σοϋ δοθτ^σονται εΙς πλή- 
θη όρνέών, Ίταντι πετεινώ, και πδσι τόΤς θη- 
ρ(οις τόΟ πεδ(ου δέδωκά σε χαταβρωθηνάί. Έ-' 
ιΛ προσώπου του πεδ(ου πεσί), δτι έγώ έλά- 
λησα, λέγει Κύριος. ΚαΙ άποστελώ πυρ έπΙ 
Γώγ, καΐ κατοιχηθτόσονται αϊ νήσοι έπ' ειρή- 
νης, καΐ γνώσοντάι 8τι έγώ 6ΐ[Λΐ ΚόρΙοςί>. Αυ- 
τόθι 9— < 6. «Και έξελεύσονται όΐ κάτόι- 
κουντες τάς πόλεις *Ισραΐλ, και καύσουσιν 
έν τόΐς δπλοις, πέλταις καΐ χοντοΤς, χαΐ 
τόζοις καΐ τοξεύ|Λασι, καΐ ^άβδοις χειρών χάΐ 
λόγχαες, χαΐ καύσουσιν έν αυτούς πυρ επτά 
{τη, ΚαΙ ο6 [χ.η λάβωσι ζύλα έκ του πεδ(6υ, 
οόδέ ριί) κόψωσΐν έκ των δρυμών, άλλ* 9| τά δ- 
πλα κατα)έαύσουσι πυρί' καΐ προνομεύσουσίτσύς 
προνο[λεύσαντας αυτούς, καΐ σκυλέύσουσι τους 
σκυλεύσαντάς α&τούς, λέγει Κύριος* ΚάΙ ί- 
σται^ έν τ% ήριέρ^ έκε(νη σώσω τφ Γώγ τόπον 
δνο[ΐ.αστόν, ρινη{χε1ον έν *Ισρατ4λ, τί> πόλύάν- 
δριον τών έπελθόντων πρδς τ^ θαλάσστϊ, κάΙ 
περιοικοδ6[Λΐ(σουσι τδ περιστόμιίόν της* φάράγ- 
γός, καΐ κατορύζουσιν έκεΐ τλν Γώγ κίαΐ πάν 
τ6 πλίίθος αύτου, καΐ κληθνΙσεται τότε Τ& 



Ισραήλ-, λέγει Κύριος Κύριος, άναβιησεται 6 θυ- πολυάνδριον του Γώγ. ΚαΙ κατορύζουσιν αυτούς 



(λ^ς ριου,' χαΐ £ ζϋλίίς μου, έν πυρί τϋς όργϋς μου 
έλάλησα* Ε( μην έν τ^^ ι^μέρ^ έχε(νη ίς-αι σει- 
σμός μέγας έιΛ γης^ Ίσρα^ι^λν ^α^' σεισθησονταν 
άτΛ προσώπου Κυρίου (Α Ιχθύες τ^ς θαλάσσης^ 
χαΐ τά πετεινά τοΟ ούροενοΟ, καΐ τά θηρία τοΟ 



οϊκος τοΟ Ισραήλ, ίνα καθαρισθ^ ή γίί έν έπτίχ- 
μήν(ι^. Κα\ κατορύζουσιν αυτούς πάς ό λαδς 
ι'^^γΐςν >^*1 Ιστοή αύτοΤς όνομαστόν, ^ ί- 
μεροι έδοζάσθή, λέγει Κύριος: ΚάΙ άνδρας δίά 
παντός δια<ΓελοΟσιν έπιπορευο μένους τ)ιν γην, 



ιν•δ(ου, καΐ ^άντα τά ερπετά τά ίρποντα έπΙ θάψαι τους καταλελειμμένους έπΙ προσώπου* 



Χ^ γϊ?> Χ«^ πάντες όΐ άνθρωποι οΐ έπΙ προσ- 
ώπου τ%ς γϋς' καΐ ραγήσεται τά ίρη, καΐ 
πβσοΟντα^ αΐ φάραγγες, χαΐ π&ν τε'ίχος έπΙ 
τ^ν γί^ν πεσείται-. ΚαΙ καλέσω έπ' αύτύ καΐ 
π&ν φόβον^ λέγει Κύριος* μάχαιρα άνθρωπου έ- 
τΛ τλν άδέλ^ν α&του* Ισται. ΚάΙ χρινώ αυτόν 
θανάτφ; χαΐ αδματι, χάΐ 6ετώ χαταχλύζοντι, 
χαΐ λ(θοις χαλάζης, καΐ πΟρ καΐ θείον βρέζω 
ίπ* οι6^ν^ χβΛ• έπΙ πάντας τους μετ' αύτου, 
χαΐ έτΗ Ιθνη πολλά μετ' αύτου. ΚαΙ μεγαλυν- 
Φήσομαι^ ΧαΙ άγιασθήσομαι, χαΐ ένοοζασθή- 
σομαι, χαΐ γνωσθήσομαι εναντίων εθνών πολ- 
λών^ χ«ν γνώ^ν^άι ίτι έγώ ε{μι Κύριος.» 

Κεφ. Αθ'. 4 — 6. ε Τάδε λέγει Κύριος• («) Σημί. Ιοντ. Έπιτρ. Έν χζ σ.λΐίι τβύτη^ ή π•- 
{δο^έγίτέπ^ σε Γώγ &ρχοντά ^ώς^ Μεσόχ, καΐ | ριχοιίή τόο Ίιζιχιήλ ϋίθη χάτά ιο(>γΟΓ. 



τϋζ γίί> καθαρίσαι αύτίιν μετά τίϊν έπτάμη- 
νον, καΐ έκζητήσουσιν. ΚαΙ πας δ' διαπορευόμέ- 
νος τ)ιν γην, καΐ ίδών όστο5ν άνθρωπου, οικο- 
δομήσει παρ* αύτφ σημείον, 2ως δτου θάψΐιύί^ιν 
αυτί) οΐ θάπτοντες εΙς γαΐ τό πολυάνδριον του 
Γώγ. ΚαΙ γαρ τό βνομα της πόλεως Πολυάν- 
δριον, καΐ καθαρισθήσεται ή γη.» (α). 

Έμνημόνευσα "ίδη πρότερον, ότι τί> άρμενιχ&ν 
πάνθεον εΤναι πλουσιώτατον, καΐ οτι μία τών ε- 
πιγραφών είναι κατά τούτο αληθές μεταλλεΤον. 
Ή κυρία έθνικη θεότης όλης της Αρμενίας ην ί 



(ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑ0Γ02. ΤΟΜΟΣ Τ'.) 



40 



74 



Ο ΕΝ Κ/Π. Ελ\ΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΪ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



ΆναΧτις, ά'ντίζΌίχουσα τώ Διίτών Ελλήνων, τώ 
ϋΙΐρίΙβΓ των 'Ρω(χ.αίων, τω Βοδάν των βορείων 
ίθνών, τφ Όρομάζγ) των Περσών. Έν έκαστη 
των υπ* έ|Λου συλλεγεισών καΐ έρευνιηθεισών 50 
έπιγραφ&ν γίνεται έπίχλχσις πρ6ς την Άναΐ- 
τιν. Τδ αύτ^ φαιν6|Λενον έπαναλα[ΐ.βάνεται έν 
Έλλάόι καΐ τω Αατίο; καΐ ίν τισι Χριστιανι- 
χαϊς έκκλησίαις' ως δήλα δη παρά τοις "Ελλησι 
καΐ 'Ρω{Λαίοις υπάρχει Ζευς Όλύ(Λπιος, Ζευς 
Καπιτωλΐνος, "Αρτεμιις ΈφεσΙα καΐ Ταυρικη, 
Άφροοίττη Ουρανία, πάρα ίέ τοΤς Χηστιανοΐς 
Παναγία των Βλαχερνών, του Αορέτου, δ.Ια 
Μαπα ϋραρβΠδ, άγιος ^Ιάκωβος της Κομ- 
ποστέλλης, καΐ έφεξης, ούτω καΐ αί ήριέτεραι 
έταγραφαΐ παρέχουσιν Άναίτιν του "Ανι, *Ανα1- 
τιν δρεπαντιφόρον, ΆναΤτιν εύ[/.ενίί, Άναΐτιν 
συγχωρούσαν, Άναϊτιν των ανδρών, καΐ έφε- 
ξϋς. Είναι ^δη προ πολλο» γνωστόν, 8τι ή Ά- 
ναΐτις τών Περσών καΐ Άρ|Λενίων αντιστοιχεί 
κατά τά πλείστα τ^ Άρτέ(Λΐδι τών Ελλήνων" 
ή λατρεία της θεότητος ταύτης φαίνεται 2[Αως 
άρχηθεν πηγάσασα έκ τών Τουρανικών λαών, 
βραδότερον δε έπΙ τών Άχαψενιδών Ιβαλε ρί- 
ζας και έν Περσί(^. Έζ εναντίας δέ έν Άρριενίί^, 
δπου ή έπιρροτι του Τουράν πολύ άρχαιότερον 
δείκνυται, ευρίσκομιεν την λατρείαν αυτής σχε- 
τικώς πολύ άρχαιότερον. Συριπεραίνοντες έκ 
τών Τουρανικών στοιχείων του 4νό[/.ατος ευρί- 
σκο[Λεν, δτι τύ ίνο(Λα τούτο ήθελε οη(χ.αΙνει 
απλώς «θεάν της Σελήνης.» 

£ύρίσκο[ΐ.εν Ιτι έν Άρ(ΐ.ενί(^, ως έν Περσί(^ καΐ 
Ελλάδι, άς άρχικην θεότητα (λίαν Τ^ίάύα^ 
δήλα δη την *ΑναΤτιν, τύν Τιάσπαν, καΐ Πάρ. 
Ό Τιάσπας φαίνεται, κατά τινας βεβαίως λίαν 
δσθενεΤς ενδείξεις^ αντικαθιστάς τρόπον τινά 
τύν 'Άρην τών Ελλήνων, Ιχων σύνα(χα καΐ χα- 
ρακτηριστικά τίνα του Απόλλωνος. Τύ ίνο(ΐα 
άντικαθίστησι τύν Άρμενικον τύπον του Περ- 
σικού ΤσισηΙς^ του παρ* Ήροδότω (Ζ', 1 \ ) 
Τείσπη υίοΰ του Άχαΐ(χ.ένους, καΐ του Έλλη- 
νικοΟ ύεσπότης* έν χωρί(ι> τινί ούχΙ βεβαίως 
λίαν σαφεί λέγεται ί Άναΐτις σύζυγος του 
Τιάσπα, διύ διακρίνεται ουσιωδώς τής παρθε- 
νικής Άρτέ(χ.ιδος τών Έλλττίνων. Ή τρίτη θεό- 
*της τής άρ[Λενικής τριάδος είναι Πάρ* τύ έίνο[λα 
ση[Λαίνει έν τ^ άρμιενικ^ «λά|Λψιν, δόζαν», πλή- 
θος όέ άρ|/.ενικών καΐ περσικών κυρίων όνο[/.ά- 
των σχηριατίζονται έκ τούτου, π. χ. Φαρνάκης, 
Φαρνάβαζος, Φαρασ[Λάν, Φαρνέρσης, Τισσαφέρ- 
νης, Όλοφέρνης καΐ Ιτερα, δπερ βεβαίως φαί- 
νεται ση|χαΐνον την [χ,εγάλην υπόληψιν, ίς παρά 
τοΤς κατοίκοις τών χωρών τούτων άπηλαυον* 



αί ιίί|ΐ.έτεραι έπιγραφαΐ 6|ΐ.ως ούδερ,ίαν «Όυτοο 
δίδουσιν ιξ[ΐ.Τν έζηγησιν' ούδαρ^ου αναφέρεται 
(λόνος, πάντοτε δέ [Λετά τής Άναΐτιδος καΐ 
του Τιάσπα, έν τω καταλόγ«(» τών θεοτήτων, 
εις άς αί θυσίαι προσφέρονται, επίσης δέν ανα- 
φέρεται [ΐ,όνος. Φαίνεται δτι αντιστοιχεί Ικα- 
νώς τω Μίθρ^ τών Περσών καΐ τω Έλίφ τών 
Ελλήνων. 

Πλην τών τριών τούτων ανωτέρων θεοτή- 
των αναφέρονται Ιτι ένομαστι 47 ίτεραι θεό- 
τητες" έπειδη δρ.ως ή αρμένικη γλώσσα δέν 
διακρίνει τά γένη, ουδε[ΐ.ίαν δέ έτέραν τούτου 
ίνδειζιν Ιχοριεν, ουδόλως δύνα^ιαι νά δηλώσω, 
τίνες τών θεοτήτων τούτων είναι άρσενικοΟ ?ί 
θηλυκού γένους, (χόνον περί τής Άναίτιδος καΐ 
του Τιάσπα έσ(λέν βέβαιοι* έζ εναντίας δλα 
σχεδόν τά 3νό[ϋ.ατα αναφαίνονται έν τοΙς υπ& 
τών αρχαίων ιστορικών διατηρηθεΤσι κυρίοις ό- 
νό[/.ασι τών Άρ[χ.ενίων και Περσών, ούτω δέ 
δυνά[Λεθα νά παραδεχθώ(λεν, δτι .ή λατρεία τών 
διαφόρων τούτων θεοτήτων διήρκεσε ρι•έχρι τής 
εισαγωγής του χριστιανισριου. Αύο δαως % τρία 
όνόαατα, ει καΐ τύ κεί[χ.ενον είναι διπλούν, α- 
ποβλέποντα δ[Λως θεότητας κατωτέρας τάζεως, 
δέν διετηρι^θησαν εντελώς. 'Έτι πλήθος ανα- 
φέρονται θεοτι^των ουχί διά τών Ιδίων αυτών 
ονο[Αάτων, άλλα κατά τύ ίνορια τής πόλεως, % 
τής επαρχίας δπου αδται έτιμ,ώντο' π. χ. ή 
θεότης τής Τουσπα, ή θεότης τής πόλε6>ς *Αρ- 
σουνα, καΐ ούτως έφεζής, διότι τούτο ητο παρά 
τοΙς Άρρ,ενίοις τών χρόνων εκείνων επίσης φα- 
νερόν, ως ύ έλέγομεν περί τής θε&ς τής Σά- 
μου, τής Εφέσου, τών *Αθηνών, άς ευκόλως I- 
καστος εννοεί, δτι είναι ή "Ήρα, ή Άρτεμις 
καΐ ί Παλλάς *Αθην&. Δυστυχώς δμως ή αρμέ- 
νικη φιλολογία τών χρόνων εκείνων, εΐ ποτέ 
τοιαύτη υπήρξεν, άπώλετο εντελώς, όφείλομεν 
λοιπύν τούτου ίνεκα ν' άρκεσθώμεν εις τάς 
βραχείας είδιόσεις τών ημετέρων έτηγραφών. 
Τύ μέγεθος τών θυσιών τών εις έκάστην θεό- 
τητα προσφερομένων δείκνυσιν όπωσδι^ττοτε ί- 
κανώς τίιν σειράν, ίν αύται κατεΤχον έν τω 
Πανθέφ τής Αρμενίας, ελλείψει δέ έτερων ε{- 
διησεων παρατίθεμαι ενταύθα τύν κατάλογον 
έν τη εφεξής τάζει. 

Τ^5 τριάδι 'Αναΐτιδι, Τιάσπί^ε καΐ Πάρ ίξ 
καμι^λους. 

Ί% 'Αναΐτιδι (απλώς μόντ») 1 7 βους καΐ 34 
πρόβατα. 

Τφ Τιάσπ^ συζύγφ τής Άναΐτιδος 6 βόας 
καΐ ί2 πρόβατα. 

Ταΐς έθνικαΐς θεότησι 4 βόας καΐ Κ 8 πρόβατα. 



ΤΑ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ 



75 



Τί θε^ τής Σελήνης 4 βόας καΐ 8 πρόβατα. 

Τη ΆρτουαράσσΥΐ 34 πρόβατα και 2 βόας. 

Τη (3νο|Λα δυσανάγνωστον) 2 βόας καΐ 1 4 
ιτρίβατα. 

Τη 'Ινουα[Αάβ <7 πρόβατα. 
Έκαστη τών ακολούθων θεοτήτων Χουτουί, 
Ούά, Βατί, Ζιβιπάρ, Άρσιμίτ, τΙ} Άναίτιδι 
τών άνίρών, τφ Τιάσποι τών άν^οών, τη θεό- 
τϊίτι του Δ((/.α 2 βόες καΐ 4 πρόοατα. 

Αι [λέχρι τούδε θεό'ί'ητες, αίς ριείζονες θυ- 
σίαι πρόσεφέροντο ^ τάΧς λοιπαΐς, είσΐν ακρι- 
βώς 4 2 τ6ν άριθ{ΛΟν, έτ^ειδη ή βεά τίς Σελ^- 
ντ,ς είναι ή αυττι τ% Ά^άίτιΧι. Αί 1 2 αύται εί- 
σίν ά.) Άναϊτις, β'.)>ιά<ίπας, γ'.) Πάρ, Χ'.) Άρ- 
τουάρασα, έ.) έφθαρ(/.έν<)ν ίνθ[Λα, ς^.) Ίνουα- 
|Λάβ, ζ^) Χουτουί, ή.) Ούά, θ'.) Βατί, ί.) Ζιβι- 
πάρ, ιά.) Άρσΐ|Λ(τ καΐ ιβ';) ή θεότης του Αί[χα. 
Φαίνεται λοιπόν, 2τι καΐ οί Άρρ,ένιοι εΐχον τδ 
δωδεκάθεον αυτών. Πλεΐ^ τών δνο[Αάτων τού- 
των αναφαίνονται καΐ βροςίίύτερον ετι έν τη ί- 
στορ'ιφ . τών χωρών εκείνων^ π. χ. την 'Αρτου- 
άρασσαν άνα[Λΐ[Ανησκει τ6 φρούριον *Αρτογέ- 
ρασα, άναφερόριενον πολλάκις έν ταΐς πρώταις 
τέσσαρσιν ρ,ετά Χριστλν Ιχατονταετηρίσιν* ή 
Άρσΐ|ΐ.1τ Ιχει άναντιρρητο)ς ίμ,οιότητα (Αετά του 
5νό|ΐ,ατος Άρσά^ιης, πάππου του Δαρείου Α'. ή 
Χουτουί είναι προφανώς τ4 περσικών ΧουΧά καΐ 
τ{> γερ(Λανικί>ν «ϋοΙΙ». Ούά είναι πιθανώς ί- 
οεόγρα[ΐ.[Λα, δώ δεν άναγινώσκεται συλλαβικώς, 
ως αϋ(Αβαίνει καΐ έν τη άσσυριοέκη σφηνοειδεί 
γραφ^» δπου έιναι ταυτόσημον τφ Βέλ (Βηλος)" 
ην λοιπόν πιθανώς θεότης αντιστοιχούσα τω 
Βηλω τών Άσσυρίων, κατά δέ ταύτα δπωσδ-ή- 
ποτε θεότης ανωτέρας τάξεως* ή Αίρια εΤναι νή- 
σος (Αίκρά έν τη βορειονατολικη γωνίο: της λί- 
(Λνης του Βάν, ήτις καΐ νυν ϊτι όνο(χ.άζεται 
Αί|χ. αυτή κατοικείται ύπό τίνων [χόνων [αο- 
ναχών, έν έντελεΐ άπο|Λθνώσει άπ6 του επίλοι- 
που κόσ[Λθυ Ιν τινι μονή άσκητικδν βίον δια- 
γόντων, περί ων 6 έν άρχη ίίδη μνημονευθείς 
πατήρ Νερσης Σαρκιζιάν έν τω δδοιπορικώ αυ- 
τού τινά άνακοινουται.• 

Αμέσως ακολουθεί έν τΐ^ σειρδί αριθμός θεο- 
τήτων, εις έκάς-ην τών δποίων προσφέρεται θυ- 
σία ένδς βολς καΐ δύο προβάτων* τών θεοττίτων 
τούτων είκοσι πέντε ουσών αναφέρονται τα ο- 
νόματα" ακολούθως ή ΆναΤτις μετά 8 διαφό- 
ρων προσωνυμιών* π. χ. ή ευμενής Άναΐτις, ί 
ορεπανηφόρος Άναΐτις, •ί Άναΐτις έν τω ναώ 
του "Άνι, τελευταΤον 12 ετι ανωνύμων θεο- 
τήτων χαρακτηριζομένων μόνον διά του ονό- 
ματος τ^ς πόλεως ί) επαρχίας, έν αΐς ί λα- 



τρεία αυτών ίίνθει. Έκ τών δνομαστί άναφερο- 
μένο)ν θεοττ/ΐτων, εκάστη παρέχει άφορμην εις 
έρευνας τά μάλιστα ενδιαφέρουσας, περί ων ό- 
μως δεν θεο)ρώ ηδη τί)ν καιρδν κατάλληλον. 
Έκ τών γεωγραφικών ονομάτων όμως τινά έν- 
διαφέρουσι γενικώτερον. Έκ του Πλινίου (ΙΠδΙ. 
ηαΐ. V, 20) μανθάνομεν, δτι υπίίρχεν έν Άρ- 
μενίο^ επαρχία ΑπίΙΪΙίΙίίΙ, ήτις φανερώς Ισχε 
τδ ίνομα αυτής έκ της *Αναΐτιδος. Έκ του έν 
τ^ ημετέρα επιγραφή καταλόγου μανθάνομεν 
Ιτι,δτι υπήρξε μία πόλις βμώνυμος, ήτις παρά 
Μωση τω Χωρηνικώ (βιβλ. Β'. κεφ. 1 3) ονο- 
μάζεται *Έρια, καΐ μέχρι του νυν Ιτι Έρ- 
ζιγκιάν ονομαζόμενη, ίκαν•)ιν σπουδαιότητα Ε- 
χουσα έμτΓορικίιν καΐ στρατιωτικην* "Ετι μαν- 
θάνομεν περί μιας θεότητος της πόλεως Κου- 
μηνου, 8 άναμιμνησκει τά ΟοΐΏαπα ΡοπΙίοίί, 
*/ίτοι Γκεμενέκ παρά τη Τοκάτ, καΐ τά Κύμα- 
να τής Καππαδοκίας, τδ σημερινών Έλβιστάν, 
αμφότερα περιώνυμα διά τ6ν πανάρχαιον ναδν 
τής Άναίτιδος καΐ την ?σχυράν ίεραρχίαν, ήτις 
υπηρετεί έν τω ναφ τούτφ. Έάν όμως έννοών- 
ται ενταύθα άμφότεραι αι πόλεις αύται, η ϊ- 
σως άλλη τις Ιτι δμώνυμος, δίν τολμώ νά δια- 
βεβαιώσω* νομίζω μάλλον, 8τι τδ όνομα Κύ- 
μανα είναι κοινών εις πολλάς πόλεις, καΐ δτι 
ϊσως τί) ίνομα τοΟτο δεικνύει θρησκευτικόν τι 
αϊτιον' ούτως εΤναι, ώς γνωστόν, καΐ την σή- 
μερον Ιτι ή Κούμ τά μάλιστα αγία πόλις έν 
Περσία:, δπου πλείονες τών 444 'Ιμαμών ανα- 
παύονται πλησίον της Φατμα αδελφής του Ί- 
μάμου Άλή 'Ριζα. Επαναλαμβάνεται λοιπδν 
και ενταύθα δ,τι είναι συνηθές•ατον έν ττ) μικρ^ 
Ασία και 'Ρουμέλη, δτι δηλ. δποιονδτϋποτε ίερδν 
της μητρός τών θεών έγένετο βραδύτερον άγια- 
σμα τής θεομήτορος* το 1ερί)ν τής Άναΐτιδος 
έγένετο παρά τοΤς ΜωαμεθανοΧς ιερ6ν τής Φατ- 
μας, οι δε ιερείς τής 'Αναίτιδος μεταβάλλον- 
ται εις 'Ιμάμας. Πυρολάτρης τις ονόματι Βε- 
στάν, δολοφονησας τί)ν γαμβρδν αύτου, τί^ν βα- 
σιλέα Όρμούζ δ'. τής Περσίας τω 591 μ. Χ., 
καΐ βραδύτερον κατά του υίου αυτού έπανα- 
στατησας, ετάφη έν τη πόλει Σαχρούδ, δ δε 
τάφος αύτοΟ τιμάται καΐ την στίμερον Ιτι, ώς 
τί) μνημείον ένί)ς δρθοδόζου Μωαμεθανού Βε- 
στάν Μίρζα καλουμένου. 

Παραδόξως αναφέρεται έν τώ καταλόγω τού- 
τφ καΐ θυσία τις εις την θεότητα «τής πο- 
λέμιας χώρας»* διατί ίχι; βεβαιουσιν οτι ο{ 
έκεϊ πλησίον κατοικουντες Γεζίται προσεύχον- 
ται τω διαβόλω. Πιθανώς δμως έν πολέμφ ή 
θεότης τής πολέμιας χώρας δωροδοκουμένη δι* 



7^ 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΙΗ. ΦΙΑρλΟΠίςΟΣ ΣΪΛΑΟΓΟΧ 



έν^ς βρ^ς καΐ $ύο προβάτων παρι^τει τοι»ς ιεροτ 
στατευο(ΐένους αύτϋς' έάν δε ή όωροδοχ(α οεν 
έπετ^^γχανεν, ουδέν έσηριαινεν αληθώς εΙς βο%ς 
χαΐ δύο ιτρέβατχ, βπου τοσαυτομ εκατοντάδες 
προβάτων χαΐ βοών έσφάζοντο. 

Εις ετέρας θεότητας προσφέρονται έλιγώτετ 
^αι ίτι θυσίας, δηλ. ήμισυς βους χαΐ ίν πρόβα* 
τον, % (λόνον ημ.ισυς βους, ?| τελευταΐον 8ν πρί- 
βατογ* εις τλν τελευταίαν βεβαίως την κατω•^ 
τάτην τάξιν άνι^χουσιν £ξ (5νί|Λατα, έν οίς καΐ 
|ΐς τις "^Αρρα. Οι Αρμένιοι ίστοριχοί άναφέρου- 
σιν ήμίν ^ωμαντιχωτάτην τινά ίστορίαν "'Αρ^α 
τοΟ Κάλου, βασιλέως της Αρμενίας, πρλς βν 
ή Σεμίραμις, ή ισχυρά βασίλισσα της Άσσυρίας, 
εΤχε φλογερον ίρωτα, χαΐ πρ&ς 8ν προσηνεγχε 
την χείρα αύτϋς, την χαρδίαν, τ{>ν θρένον χαΐ 
τί» βασιλειών της' πάντα δμως άπέκρουσεν δ *Αρ- 
ρας 6 Καλός, έφ' ζ> έργισθεΐσα λίαν ή Σεμίρα- 
αις έχίνησ€ πόλεμον χατά τ%ς Αρμενίας, δια- 
τάξασα όμως αύςτορώς, ϊνα φεισθώσιν οι στρα- 
τιώται αύτίς τής ςωής "λ^^Λ του Κάλου, δυ- 
στυχώς ρμως δ "Αρ^ας έφονεύθη Ιν τη μάχη, 
ή δε Σεμίραμις χατέχτησεν έζ έρωτος τίιν *Αρ- 
μενίαν, χαΐ ξχτισε την άκρόπολιν του Βάν, ε- 
πειδή ή θ^σις του τόπου πςιρά την τερπνήν λί- 
μνην του Β.άν, ίίρεσχεν αύττ^ μεγάλως. Απέναντι 
τοΟ μό^ου τοΰτο.υ. τα χρονιχά της ΝινειΛ, έφ' 
βσρν γινώσχομεν αυτά έχ μεταφράσεων του 
ΟρρβΓΐ, ΜβηαηΙ χαΐ έτερων, παριστάνουσι 
την Άρμ^νίαν ως χώραν στασιαστιχήν χαΐ ά- 
νΐ)πάτο^χτ<)ν. Ό *Ισπουίνης χαΐ Μινούας, ε! χαΐ 
λίαν προθύμως προσφέρουσι μεγάλας θυ^σίας 
εις τας $λλας θεότητας, "Αρρι^ί τώ Καλφ προστ 
^έρουσι πρ,^^ς θυσίαν μόνον Ιν πρόβατον, δ δε 
'Αργήστης δ υιδς τοΟ Μινοόα αγνοεί την ?εμί- 
ραμιγ τοσούτον, ώστε αποδίδει είς εαυτόν την 
χατασχευήν της ακροπόλεως τοΟ Βάν' ούτε δΐ 
εις τήν έποχήν αυτοΟ, ούτβ %1ς την τοί) δια- 
δό;ρ)υ ο^υτου φαίνεται τδ χωρίον της επιγραφές 
τώγ τει^ζών άντίστασίν τίνα εύρόν, έπειοή μέ- 
ρι τής σήμερον μένει τούτο άχέραιον, τούτοα 
ε Ινεχ,α ή ίννοια αύτοΟ είναι τά μάλιστα ευ- 
λητρτος. 

'Όσον δ*άφορ^ την ι^ορίαν του πολιτισμού, 
αΐ ^πιγραφαΐ αύται παρέχουσι σμικροτάτην ώ- 
φέλειαν, ούτω π. χ. ούοεν μανθάνομεν. περί 
συ|Αμαχίας χαΐ έπιμαχίας τα^ν 'Αρμ&νίων' τά 
χω^ιία το; παρά τφ Ίεζεκιτνλ (κεφ. 38. 4. 5 χαΐ 
3^ζφ^ 39. 3. δ.) σαΦηνΙζουσιν ήμϊν τοϋτο άρι- 
ςο^' μνημονεύονται Ο* ένιαχου σχηναί, χρυσές δέ 
3^αΙ £ργυρρς μνημονεύονται δίς μόνον,, ύ^λλ' ως 
σ]^ύη]|. έπε^δτ4, ω^ γνωιστόν^ χο^τ' έχείναυς τους 



ί 



χρόνους δεν &π%ρχεν εΙσέτι νόμισμα. Ότι Ιιττνοι 
σπανιώτατα &π%ρχ(^ν έν *Αρμεν(^, χάμ'χ^λοι ίλ 
σχεδόν ουδόλως, βόες δε χαΐ πρόβατα εΙς πλίν- 
θος &πειρον, συμφωνά χατά γράμμα σχβί^ 
πρ6ς την σημεριγ^ν χατάστασιν. Αγάλματα 
χαΐ γλυφα\ τ%ς έποχ^ έχείνης, Α ^δύναντο νά 
δώσωσιν ήμίν ι^λλάς άξιολ^γ«υς διοιβαοηΜε^ 
δέν είδον* οτι όμως τοιαΟτα ποάγματα δέν 6^ 
πϋρζαν, δεν δύναμαι νά διαβεβαν4σω* τέςοίΐσ• 
πόσα κατέστρεψαν ή πλεονεξία, δ φα^ιατισμ.&ς 
καΐ ή βαρβαρότης τών Περσών, τών 'Αράβων, 
τών Μογγόλων χαΐ τών Τούρκων ί^ διαστώ* 
μάτι 2500 έτφ&ν; τ^σα άνεχτίαιίτριι μνημιία 
χατεστράφησαν υπλ τ^^ς δεισιδαιμονίας χαΐ 
ψευδευλαβείας εγχωρίων Ιερέων; 

Πολλώ μάλλον ενδιαφέρουσα ε\νβκ { $χ τϋ^ 
γλώσσης ωφέλεια* τ6 &λιχ{^ν τών 5<0 έπιγρα-^ 
φών χατά μλν τλ ποσ^ν μόνον είναι χατώτε-τ 
ρον τών αρχείων τ^^ς Νιν^υ'(, έν φ είναι πολτ^ 
πλουσιώτερον τών τ%ς Β^ιβνλώγος χα)τ Περσίας• 
όστισδήποτε έγένετο δ μ^γαλοφυΐ)^ ^^^ ^ ^^^ 
τά 700 π. Χ. προσαρμόσας τ^ Ασσυριαχ^ν σύ- 
στημα τ%ς γρο^φίίς ε{ς τ)}ν άρμενιχίιν γλώσσαν, 
ην ^ντως έξοχος, ω^ς υ^οβιζάσας τ^. πλήθος τΑν 
σημείων ε]ς τλ πέμπτον ττ^ίπβυ, τίι πολύβηο^ 
μον τοΟ ασσυριακού συστι^ματος τϋς γραφΙ^ς 
αχεδ6ν όλως διευχολύνας' δρ^ώς λοιπλν. αίιτβα- 
νόμενοι, οτι ή έν τφ άν&ρώπ(ΐ|^ ένοιχοΟαορ πν«4 
διά ταιούτων λαμπρότατα αποκαλύπτεται, οΐ 
Φοίνικες οι Αιγύπτιοι χ.αΙ ρΐ *Έλλιον&ς άπέθ6>- 
καν τοις ευρεταΐς. τ%ς γραφές 6ε(ας τιμάς. 'Ο 
Κάδμθ]( τής Αρμενίας, δ τά γράμματα μετ•* 
νεγκών έκ τ^^ς 'Ασσυρίας είς την 'ΑρμβνΙαν,. καΐ 
προσαρμόσας είς τ^ πνεύμα τις αρμενιχϋς 
γλώσσης, έμεινεν ήμίν εντελώς ^γνως-ος, Ισ^ 
κρύπτεται έν τφ ονόματι ΚουΧρ^, αναφερομένη 
έν τφ κ,αταλόγΐί^ τών θ«οτη^ων* τλ έίνομα 
τούτο, παραβαλλόμενον πρ{^ τλ άρμβκιχ^ν 
Κρέλ σημαίνει γράφειν, ]^Γθ]η $λ γραφι^. 'Κ 
Κλειώ δμως τ5^ς Αρμενίας εξιλέωσε τλ έ(λχον 
τοΟτο, άναφέρουσα ευγνωμόνων τλ. βνοιμα τ•(^ 
ανδρός, δστις 1000 Ετη βραδύτερον* έπενόησ% 
τ6 ίΐδη έν χριΑσει αρμενικών άλφάβητον^ 

Τ& άρμενικ2)ν. σύστημα τ%ς σφηνοειδοΟ^ γρα^ 
φις διαφέρει ίν τισι τών λοιπών^ συατημά^τι^νΓ 
ί προφανέστατη τροποποίησις σ)κν^:ατ«^ ε2φ 
τούτο, δτι έκαστη σειρά άναγχαίως τζζ^'ψοίϋτ' 
ται είς^ δλόκληρον λέξιν, ούτω δλ ο^υδε|4^ σν:|^ 
χωρεΤται διακοπή τϋς λέξε,ως έν τφ. τέ(λε% τϊς^ 
σειράς. Τούτί^ συ:^δέθται ακριβέστατα. χαΙ(^ 
τέρα ιδιοτροπία τούτου τον σι>στιϋμΑΤί»ςΓ ΐ^ 
πληρώσωα;ι δηλο^η^τάς,σι^ράς».^.^ ^ γρβ|<9ΐτ4« 



Τϋ ΛΡΧλΙΟΤλΤλ ΗΝΗΜΕ1Α. ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ 



77 



λέξ(( εΐνχ( πολλ (Ααχρά, ίιί τ^ν ίτι &πολβι* 
π6{ΐ,$νον χ^ί^αν, 4 προΐϊγου{Αένΐίΐ λέξκ, ί^ οια• 
^Όποτβ άλλιι λέζκς τ%^ «ύτϋς 9»ιρ&ς {Αΐ^χιίνε^ 
τ«ι «(^θαιρέτως, περιττών φωνη(ντων ΐραρβ(Λ* 
β«λλθ{Α.ίνων' ο&Τ(α π, χ. τ& έίνομα Μινού«ς αύ- 
ν^τα^ νά γραφ5|ί ίπλώ^; λά 4 χαραχτήραχν Μί- 
ηΐ1-α-ζί, οίλλλ χαΐ δίως α&βαιρέτως Μΐ-ί- 

ηιι-α-ζί, Μί-ηα-£ΐ-α-ζί, Μί-ί-ηα-ιι-&-ζί 

Α( ιδιότητες «υται χατά πρώ^τον ι^έν τ«ράτ« 
του<τ«ι 7Γαρ{χο\«9νν β|ΐως^ {«.εγάλας ώφκλλίας «{< 
Ήιν δνάγνωσιν. Ό ΗίηοΚδ βιά τοιΰ ριέσ<Η» τού- 
του 4ηγνώρ(9£ τά απλοί φωνήεντα τοΟ άρ(^ε* 
νιχο(» <ιυστή{ί.ατος* τοΟτα εξασφαλίζει τίιν ίρ* 
θίτητα τών έξαγο[ΐ.ένων, χρησιριευον εΙς άντι- 
παραβολ'9}ν τ^ΐς αναγνώσεως, χαΐ ίιε^χολΟνον 
τιιν }ια(^εσιν τ()ν λέξεων. Ό ε6ρετγ}ς τοΟ συ- 
στή(&ατος τ%ς Περσεπόλεως Ιτι άγχινούστερος 
^^είx^Λ^^ί τοΟ τελευταίου τούτου σχοποΟ άτ^λού* 
στερον Ιτν χαΐ άσφαλέστερον, δι' Ιδίου σΥΐ{«ιε£ου 
μερίζοντος τάς λέςεις, βπερ 5|Αως ίλλείιηι έν 
Τθϊ( άναριχοΤς συστι^μασιν. 

Ίί γλώσσα τ&ν άρ{λενιχών σφΐ)νοε4^ν έπι• 
γραφΑν παρέχει εντελές δπωσουν δείγρία τ%ς 
αρχαιότατης άρμ^ενιχης γλώσσΐ}ς, διλ εΙνα( τα 
μΛΧχςΛ {ν$ιαφΐρουσο(• Έάν ρ^άλιςα αϊ άνηγρα* 
Ι^αΙί των Ιι^ίι γνωστών επιγραφών έθε«ψ)Οντο 
Ιτι &παξ έπιτοπίως» χαΐ έάν τλ ύλιχ^ν, βπερ 
χατά την διαβεβαίωβιν τών ^Αρι^ενίων είναι Ιτι. 
Ι^γαλιότερον ίν ταΐς άρρ^ενιχαΐς έχχλησίαις χοτΐ 
ταΙς (ΐιοναΐς, άντεγράφετο ύπλ ε!$ι«{Αύνων. πε- 
ριηγη'Υών^ ή γλώσσα αδτη 4ίθε>ε προσενέγχει 
«φΟονον ύλην εις τίιν γλωσσολογίαν.. Τ%ς γνω- 
στές ταύτης υλι^,ς προσάγω (ντα^θα δείγι^ιατά 

τίνα. 

Τά πατρωνυ{4ΐχά σ](ν)(ΐατίζονται. άπαραλ- 
λάχτως» ώς χαΐ έν τ^ νέ^ άρ(Αενιχ5^ (έν. (^ρει δέ 
χαΐ έν τ^ έλληνιχ^)» δηλ. βοηθεί^ τ^^ς ^ης 
γχαν, π. χ. Άργηστχς, δ υΐδς τοΟ Μινούα> λέ- 
γε^ται, 'Αργηστης. Μινούαγχανς, όλως άναλί- 
γως τ^ νές^ άρρχνιχ^ σχη|ΐατιζούσ7ΐ Βετροζιάν, 
Άγχοπιάν, χαΐ έφεξίς' επίσης χαΐ έ^ τ^ Έλ- 
ληνιχ^ Διογένης, Έρριογένης. Έχ τούτων βλέ- 
ποριεν, &τι> τλ άρχαϊον άρ(ΐ«ενιχ2>ν γχίκ έν τ^^ 
νέφ άρριενιχΐ} έχλεπτυνΟεν έγένετο /άκ. 

'Κ χλίαι^ "^^^ δνο|χ.άτων χαΐ ^η(λάτων έν 
τ(»1ς. άρ^(.αιοτάτοις τούτοις γλωσσιχοίς δ&(γ|]ΐο&^ 
σιν. ι^ναι. πενιχρά τύπων, ώς ή (ΐ4ση χαΐ αρχαία 
Άριανιχ^ έν ^ 4. αρχαία περαιχιή, 4 αρχαία 
Έλλη,νιχιλ, ^ λατινιχιΛ^ ή γ^θιχίί διετι^ησα^ 
τ2»ν πλοΟτον τών τύπων αυτών μ^χρέτερον, 
Μϋρίως, δλ είπι^^ν- άτΑ βλίγων έχατοντοΜτηρί- 
1^ έξ)««θένι»9ΐ9^. ΚΑ. ι&.τύτε 4ρχο^ 'Αρ(ΐ4νΜ(4 



γλώσσα, περί τά 700 -ϋδη π. Χ. ην άσΟενίις 
έχ γιϋρως, 9| ουδέποτε ίσχε πλουσίους τύπους; 
τΙς δύναται νά λύστ(ϊ τΙ ζι4τη[Αα τοΟτο ; Έ 
γλώσσα τών επιγραφών {(«.ως Ιχει τ^ν μχτ' 
άναδιπλασιασμοΟ παραχεί(ΐ.ενον, δστις δέν υ- 
πάρχει πλέον έν τ^ [λέσΐ[) χαΐ νέ^ άρ[ΐ.ενιχ^. 

Έχ τών λέξεων τών λίαν ενδιαφερουσών πρλς 
σύγχρισιν αναφέρω βλίγα τινά παραδείγ[ΐ.ατα. 

"Α^χψ: (βασιλεύς), νεοαρρ^. *ΆρχαΧ, Ελλη- 
νιστί άρχων. 

ί^οόι^ρα χαΐ *Α66α (ά^^φ^τερα σηριαίνοντα 
ίππος), άββα τλν φορτηγών Ιππβν, ΑατινιστΙ 
βηΐΐΐΐδ, Περσις^ ]ΗΙ)α. Κού^ είναι Ιππος τών 
Ι^αχών, {νδιστί ^ΟΠΙ, γβρι^ανιστί Ηθ8δβ, χαΙ 
άγγλιστί 1ΐΟΓ8β. 

Βον^γα^οΑί^ (φρούριον), σύν^τον έχ το9 
1)ητ%^ νεοαρ|Α. 1)αΓ^, Έλλην« «πύργος» χα) 

άυη νεοαρ. (ι>η (άαη>, «οΤχος» ά[Αφ4τερ« 

συνδεύ[Χ£να διά τοΙα χαΐ νΟν Ιτι έν χρι^σει πρί^ 
σχη(1ατισ[^ι^>ν λέξεων α. 

Ηΐίθ (οΙχοδύ(χ.ηρι.α), γερ[ΐΑνιστ^ 1ΐ&ΐΐ3^ χαΐ 

Ιιυδ (ρΙβιΚάβαΙδοΙι). 

ΤίΑΤ^ νεοαρ{ΐί. ΙιΐΓ (άυΓ), Έλλ. Μ^, γερ(Α. 
ΤδΓ. 

Τηαηα (δύνα(ΐ.ις) περσιστί ΤΐΙ^η, ΈλΧ 
δύναμις, γερρι. ζγταη^, ρΙδ^ΙΙά. Ιβνίη^ββ, 

Ε{ς τ4)ν συνηθεστάτην φρά^νκ περί χ^ς άπα^ 
γωγ^ΐς τών αΙχ[λ.αλώτων τλ σύνηθες ^%^ •Τναι 
δθηΐα1>ί (φέρω, απάνω), έχ τ«ς ^ης δοΜα, 
ν«οαρ(^ενιστΙ Ιδοΐΐϋβΐ, γερ(&. δοΐΐΐβΐ^βη, τλδί 
^ϋρ(.α δθΙΐίαΙ)ί άνα{ΐΐ(χ.νΑσχ•ι ^ριΑς, έχοντας 
τί^ν είδυλλιώδη χατάστασιν, χαβ' Ιΐν δυσάρες'α 
άτορια έν Γερ[Αανί^ υπλ τ%ς άστυνο(χ.ίας προω* 
θούριενα &νΐί άβα δθ^ΐΐΐ3 έτΙθεντο« 

Α. ΜΟΚΒΜΑΝΝ. 

(Μετάφρασις Η. ΟΑΡΑΝΙΚΑ).. 



78 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓ02 



ΟΑΙΓλ ΤΙΝΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΓΑΑΑΙΑ ΚΑΙ 
ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Ιθ'. 
ΑΙΩΝΑ- ΙΔΙΑ ΔΕ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗ- 
ΜΟΝΙΚΟΥ ΥΛΙΣΜΟΥ. 

(•Ανίγνώβθη έν τ^ ϊ'*7*Γ'. ΧβΙ Τθ'. Σϋνβίριάσβι). 

Ί^ ευριενεΐ υ[ΐ.ών συγχαταβάσει πεποιθέτες 
άρ}([έ|Αεθα πραγ(ΐ.ατεύσασθαι άντιχεί|/.ενον λ(αν 
άχανθώ^ες χαΐ δυσχερές. Ά77θτραπο([/.εθα δ' 
Λν του παραστ^ναι ενώπιον τοιαύτης τοιούτων 
άν&ρών χρείας, ει (χη ευρίσχο(/.εν τους πλε(ς-ους 
τών φιλοσοφούντων νο(Λ{ςοντας, δτι αί ίΧέαι τοΟ 
Πλάτωνος χαι ^Αριστοτέλους, τοΟ Λείβνιτίου 
χαΐ του Καρτεσίου παραγχωνισθεΐσαι απερρί- 
φθησαν παντελώς, υποχωρησασαι, ώς λέγουσιν, 
ε{ς τάς θεωρίας των υλιστων χαΐ των άθεων. 
*Υπερβολτ& τις τοΙς διίσχυρισμοίς τούτοις Ινε- 
στιν, ώς κατά το ένλν πειρασύ(ΐ.εθα τούτο δη- 
λον ποιήσαι, τα χυριώτερα φιλοσοφικά συστί- 
ριατα του ή[λετέρου αίώνος άνελίττοντες, και 
ούτως άποδεικνύοντες δτι και την ση[λερον, 
καίτοι τών Ιδεών του ΜοΙβδΟΐίοΙΙ καΐ του 
Ι^ίΙΐΓέ παρά τοΙς πλείστοις παραδεκτών γε- 
νοριένων, ούχ ήττον δριως σπουδαία τις αντί- 
θετος υπάρχει Σχολιλ. 

Την λεπτο[Λερ^ έξέτασιν άπασών τών φιλο- 
σοφικών θεωριών άπ& τΐίς άρχ^Ις του ή(Λετέρου 
«Ιώνος ρ^έχρι του νυν ούκ έπιχειρου[Λεν, φρονοΟν- 
τες δτι τ6 τοιούτον εργώδες καΐ κοΛά τι α- 
δύνατον &ν εΐη, ου [λύνον ώς πρ6ς τάς ασθενείς 
ή[ΐ.ών δυνά[Λεις, άλλα καΐ ώς πρδς τ&ν χρδνον 
τ^ν ήρ,ϊν ενταύθα έπιτρεπδ(Λενον• δώ εν βλί- 
γοις {λίκρά τίνα άφηγΐσασθαι άναλα[Λβάνο|Λεν, 
περί την «ίδη επικρατούσαν φιλοσοφικην Σχο- 
λην του υλισ(Λου (λαλλον διατρίβοντες, καΐ τά 
αναγκαία αύτ^ άντιτάττοντες, την •?1ν έν τώ 
ήριετέρω αΐώνι ή φιλοσοφία έβάδισε, καΐ Ιδί^ 
την ίΐν Ιν τε Γερριανίο: καΐ Γάλλιο: έπΙ του πα- 
ρόντος βαδίζει δδ^ν διαχαράττοντες. 

Γνωσττ4 έστιν ή [χεγάλη έπίδρασις, ίΐν ή τών 
Γάλλων φιλοσοφία τϋς δευτέρας [ΐ,ερίδος του 
XVI [Ι αιώνος έπΐτών λογίων ^σκησεν. Οι εγ- 
κυκλοπαιδικοί τϋς κοινές γνώ(ΐης κύριοι γενδ- 
(λενοι, τδ [ΐ,Ιν έκ τίς έπΐ(Λθνίς καΐ του ζτίλου 
εθ' ών τάς θεωρίας αυτών υπερ^σπιζον, τ6 
έ διά τών είρο^νικών προσβολών, Λς πολλάκις 
κατά τών τά εναντία φρονούντων αφειδώς κα- 
τετδξευον, τ& δέ διά τ^ς αυτών [λάλιστα (/.ε- 



£ 



γαλοφυΐας, ίν τρανώς απέδειξαν δποστηρίζον- 
τες διδασκαλίαν άρχαίαν ριέν, αναζωογονηθεί - 
σαν δε υπο της τδτε προαγωγής της έπιστη- 
[Λης, έφρδνουν δτι εις τ6 άκρον άωτον τϋς α- 
ληθείας άφίκοντο πρ?)ς λύσιν απάντων τών υ- 
ψηλών προβλη[Λάτων. Δι6 ου [χόνον τάς επι- 
κρατούσας θρησκείας κατεπολέ[Λουν, άλλ' ύπο 
της ακάθεκτου δρ[Λης του τά πάντα κατας•ρέ- 
φειν παρασυρδ(Λενοι, έτδξευον βέλη, ώς'<ξ>οντο, 
θανατηφόρα και κατ* αυτού του δδγ[χατος τίς 
υπάρξεως του θεού, καΐ της αθανασίας της ψυ- 
χϋς. Καίτοι δε πολλοί τών τοΟ παρελθόν- 
τος αιώνος τά μάλιστα διακεκριρ,ένων ανδρών, 
οϊον δ ϋ. ^. Κοιίδδβεΐϋ, καΐ αύτδς δ νοί- 
ΐΕΙΓβ, τών θεωριών τούτων άπεΐχον, οι πλεί- 
στοι τών τά πρώτα κατά την έποχ•)ϊν έκείνην 
φερόντων λογίων τάς του ΟίάθΙΌΐ, ά' ΑΙθΠΙ- 
ΐ3βΓΐ, Ηβίνβΐίυδ καΐ (1β Ηθ11)αο1:ΐ ήσπάζοντο 
ιδέας. Μετά δε τδ πέρας του στρατιωτικού τοΟ 
ώς πρδς τά Οπλα ενδόξου δεσποτισ(/.ου του ή- 
(Λετέρου αιώνος, και άπο του 1818ου έτους 
κατά |χ,έσον ορον τδ φιλοσοφικδν 7ΓνεΟ[λα τδν 
έ[λπειρισ[λδν άποκηρύττον, υπεσττίριζεν εν {ΐ,έν 
τη Γαλλία τάς τών ΜΒΐηΘ άθ ΒίΓαΐΙ, Οοα- 
»ίη και ^οαίΐ^ογ θεωρίας, έν δΐ τ^ Γερ[/.ανί(ϊί 
τάς τών ΡίοΙίΐΘ, Βοΐΐβΐΐίη^ καΐ Ηβ§6ΐ. ΚαΙ 
έν (Λεν τη Γερ[;.ανί(^ ή Έγελιανίϊ υπερίσχυσε 
^Χ^^'^7 ^"^ ^6 '^ί Γαλλίί^: έν γένει ή 7Γνευ(Λατι- 
στικη (8ρίπ1α3ΐίδ1β). Σηι/,ειωτέον δε δτι καΐ 
έν ταΐς δυσΐ ταύταις τών φώτων έστίαις, Ιδί^ 
δε έν [Λέν τη Γερ(/.ανί(^ άπδ του 1832ου ώς 
έγγιστα, έν δε τ^ Γαλλίί^: άπδ του 1845ου I- 
τους, ^ιζικ^ τις μεταβολή άνεφάνη* καΐ περί 
τούτων ΐλέν βραούτερον ίδια: πραγ(Λατευσό(Λε-" 
θα, νυν δε άρξώ(Λεθα τίίς άφηγησεως τών φι- 
λοσοφικών συστη(/.άτων, ά υπερίσχυσαν έν Γερ- 
|Λανί^ κατά την πρώτην [Λερίδα του XIX 
αιώνος. 

Δύο φιλοσοφικαΐ Σχολαί, ών ή [λέν άπδ του 
έξωτερικοΟ κόσρ,ου άρχο(ΐ.ένη, ή δε άπ' αύτου 
του άνθρωπου, ώς κέντρου καΐ αφετηρίας πρδς 
άνεύρεσιν καΐ διάγνωσιν τίίς άληθείοις, ανέκαθεν 
πρδς άλληλας αντίθετοι παρίστανται. ΚαΙ ή 
(λεν έπΙ τίίς έρεύνης τών περί τδν άνθρωπον 
πραγ(χάτων βασιζθ(Λένη τόν τε Βάκωνα καΐ 
τδν Λώκκιον, ίνα [ΐ,η εις τοδς αρχαίους άνα- 
δρά|λω[ΐ.εν χρόνους, ώς εξόχως αύτίΐς θιασώτας 
προτίθησι* ή δε κέντρον καΐ βάσιν τών θεω- 
ριών αύτίίς τδν άνθρωπον ϊχουσα, τδ υποκεί|Λε- 
νον δηλονότι, ή και ιδεολόγος έπικαλου[λένη, 
ανακηρύττεται ή φιλοσοφία του Καρτεσίου, τοΟ 
Πασχαλίου καΐ τών θιασωτών αυτών. Άποροι- 



η. τ. ΕΝ ΓλΑΛίΑ χβΐ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΦΙΑ020ΦΙΑ5 χ«ΐλ τόν Ιθ'. ΑΙΟΝΑ 79 



τττεται δ{ΐ.ως αυτή υτΛ τλεΐστων ένδόζων αν- 
δρών, οϊρι δ ΒβΓ ΚθΙΙβγ, δ Ηααΐθ, δ ΚαηΙ, 

δ Κϊοΐΐΐβ χαΐ άλλοι, οι θεωρητιχώς βλως 
τα πάντα κρίνοντες, ?ι [ΐ,αλλον υπί) θεωρη- 
τιχην [ΐ.6νον έποψιν τα κυριώτερα φιλοσοφικά 
προβλημ,ατα εξετάζοντες. ΔοκψαΙ έγένοντο της 
προς άλληλα συνδιαλλαγής των φιλοσοφικών 
τούτων δύο αντιθέτων συστ7ΐ(Λάτων. ούτω την 
φιλίωσιν καΐ την συγχώνευσιν ά[Λφοτέρων τού- 
των τών φιλοσοφικών Σχολών καΐ δ Σπι- 
νόζας έπεχείρησεν. Ό [Λέγας ούτος άνηρ δογ- 
(χατίζων την ταυτότητα του πνεύ|Λατος καΐ 
της ύλης {ΐ,ετεωρίσθη [χέχρι γενικίΐς τίνος ιδέας 
τής ουσίας, δι'ισχυρισθείς οτι ή ουσία έςΊν ή 
υπέρτατη πραγ(χ.ατικότης, ης τί)ν νουν καΐ την 
ίκτασιν ως συ[/,βεβηκ6τα [/.όνον έθεώρησεν. Ώς 
πρ6ς την άτορκότητα δέ, -ίγουν την συνείδη- 
σιν, δ Σπινόζας τί> Έγώ, ως ώρισ(Λένον τι εί- 
δος του απείρου ίθετο. Ό Όλλανδός ούτος 
φιλόσοφος έν τ^ φιλοσοφΐ^ [Λεταβολην ένεκαι- 
νίασεν άνάλογον, πρδς ίν δ ΟορβΠΐίο έν τη 
Κοσ{ΐ.ολογΙςί: έϋαυ[λατούργησεν, υποστηρίζας δτι 
ή γι ουκ αποτελεί τ6 κέντρον του είς 8 α- 
νήκει άστρο νο|Αΐκου συστη(Λατος. Ή άτο(ΐικό- 
της, κατά την του Σπινόζα διδασκαλίαν, δέον 
όπως (ΐ,ίι θεωρηται ως τ& κέντρον του πνευ- 
Ι&ατικου καΐ ι^θικου κόσ[Λθυ, άλλ' απλώς ώς 
δποδεές τι ς-οιχείον αύτου. '^Ωσπερ εκείνος πρ6ς 
άκριβη κατάληψιν της ση[ΐ.ερινης άστρονο(Λίας, 
αναγκάζεται παραβλέπειν τίϊν άπατηλην τών 
αίσθιησεων (Ααρτυρίαν, παραδεχό(Λενος την περί 
τίν ηλιον κίνησιν της γης, καίτοι ακίνητου 
αύτίς φαινο|ϋ.ένης, ούτω καΐ δ Σπινόζας, τάς 
ααρτυρίας της συνειδησεο)ς φρούόας καΐ απορ- 
ριπτέας άποκηρύττων, υποστηρίζει, δτι ή άτο- 
(Αΐκη υπαρξις ουχ ή κατ' εξοχήν δντδτης εστίν. 
Ό άνθρωπος δ|λως (καΐ τουτύ έστιν ετέρα άρ- 
χίι της φιλοσοφίας ταύτης) άνευρίσκων κατα- 
λα^λβάνει τους φυσικούς νδ(Λους, οΐτινες, Ινεκα 
του αναγκαίου αυτών, ούτως ειπείν, νοή(ΐ.ονες 
μιέν, ασυνείδητοι δε ίντες, ανάλογοι πρί)ς τους 
νόα,ους του νο^ς η(ΐ.ών είσίν. Έάν δέ ή υλη νοη- 
ιχων η, καΐ έάν δ άνθρωπος έν αύτ^} κατοπτρί- 
ζηται, τούτο δείκνυσι την ταυτότητα τίΐς δ- 
λης |/.ετά του άνθρωπου* τί) φύσις άρα, κατά 
τ6ν Σπινόζαν, διπλή υπάρχει Ιν τε τη υλη καΐ 
έν τφ νφ. Ή θεωρία αυτή του Σπινόζα, ά[Λα 
τη έαφανίσει αυτής, ουχ εύρε πολλούς θιασώ- 
τας. Δύο (χεγάλοι νόες περιε(χένοντο, δπως οί- 
χειοποιηθέντες άναπτύξωσι καΐ δηρτικην αύ- 
τίιν ποι^ίσωσι, Οί (/.εγαλόνοες άνδρες ουτοΙ είσιν 



Ή διδασκαλία του δοΐΐβΐΐίη^ ην έν ταύτώ 
ή φιλοσοφία της φύσεως, καΐ ί της τέχνης. 
^Αδύνατον έστιν •ί(Λΐν, Τνα πρ?>ς τύ παρόν, δ- 
σον δεΙ, έκταθώ(Λεν εις τ>ιν έξέτασιν δλου του 
συστ^(/.ατος του έξοχου εκείνου γερ[ΐ.ανου φι- 
λοσόφου* γενικ•)ιν δέ |ΛΟνον ίδέαν εκείνου δίδο- 
(Λεν, σηριοΰντες δτι δ δοΐΐβΐΐίπβ προήγαγε 
(Λέν εις έπιστη[Λθνικην (χέθοδον την κατ* Ιπο- 
ψιν φιλοσοφίαν, επεχείρησε δέ άποδείξαι την 
ταυτότητα του πνεύ[Λατος καΐ της ύλης, δια- 
φέρων κατά τούτο του ΚαηΙ, του ταΟτα άπ' 
αλλήλων διακρίναντος. Άλλ' ή βάσις της ταυ- 
τότητος παρά τω δοΐΐβΐΐίπβ ουκ ϊστιν ή ου- 
σία, ώς δ Σπινόζας διετείνετο, άλλ' δ λόγος. 
Και ούτος (χεν εις την φύσιν την προτέρησιν έ- 
χορίγει, έν φ δ Βοΐΐβΐΐίη^ εις τύν λόγον αύ- 
τίϊν παρέχει• καΐ αυτή έστΙν ώς Ιγγιστα η κυ- 
ριωτέρα διαφορά, ή τά δύο τών φιλοσόφων τού- 
των συσττίιμιατα διακρίνουσα. 

*Αλλ* δ 8θΙΐθΙ1ίη^, υπύ της ποιητικής αυ- 
τού φαντασίας έ[χπνεό[]ΐενος, ούδε^ι,Ιαν ακριβή 
τίνα φιλοσοφικίιν (λέθοδον κατιίρτισεν, ίτις ά- 
να(Λφισβητίτως έν τ^ έρεύνν» τοιούτων ζητη- 
(λάτων αναγκαία έ<^τίν. Την ίλλειψιν ταύτην 
του είρηαένου συστη[ΐατος πάραυτα κατανοή- 
σας δ Ηβ^βΐ, τοιούτον πηδάλιον ε!ς τύν φιλο- 
σοφικον κόσρν έχορΐγησε' καΐ ώς τύ κυριώ- 
τερον διανοητικών του Ηβ^θΐ ίργον ΙστΙν ί 
[λέθοδος, δι' ίς την τής ταυτότητος φιλοσοφίαν 
διέταξε, καΐ ούτω πολλούς πρδς έαυτύν προσ- 
ελκύσας^ καΐ γοητεύσας, απόλυτον τίνα πνευ- 
[χατικην υπεροχίϊν έπί τίνα χρόνον έν τ^ φιλο- 
σοφίί^: ίίσκησεν. 

Ή φιΛοσοφία του ΗΕ(^ΕI^• 

Κατά τύν Ηθ^θΐ, ί φιλοσοφία έστΙν ί ένό- 
της τών Ιδιαιτέρων έπιστημ,ών, ή άποκάλυψις 
του νό[χ.ου του διοικούντος τους άλλους νόριους* δ 
δέ νό[Αος οδτός έστιν ή έπι<Γτί1|Λη τοΟ απολύτου. 
Έ δέ (Λέθοδος αύτοΟ συνίσταται είς τύ £ρ(ΐ.η- 
νεύειν, εΙς τύ άναλύειν, ούτως ειπείν, τύν κόσρν 
διά τής ενδείξεως του τρόπου της (ΐεταβολής 

αύτοΟ. 

Συνωδά τω Σπινόζ<?: δογ(ΐ.ατίζει δ Ηβ^βΐ, 
δτι αόνον τύ γενικόν έστιν ύπαρκτόν* έκείνφ 
δ' άντικεί|Λενος πρεσβεύει, δτι ή άπειρος ουσία 
δλως πνευ[Αατικι/| ές-ιν, ουδόλως δέ υλική. 'Ρί- 
ψω[Αεν, λέγει, τί) βλέ(Λμια πέριξ ή|ΐ.ών, καΐ πά- 
ραυτα ποικίλον καΐ ώραΐον θέα[ΐ.α παρίσταται 
•ί[αν• έδώ σύαχι* δάση πυκνοΟνται, έκβΧ άνθη- 



Μ 



ο ΕΝ Κ/η. ΕλλΗΝ* ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟ£ ΧΥΑλΟϊΌΧ 



ρ«1 «είιάδλζ 2κτ«(νογτβ(ΐ, άλλ«χο(> ι>?ν&ρ(λ.&γέθη 
2ρΐφ έγεΙροΐΑφί τάς χορυφάς αυτών [λέχρι των ν&- 
φιλ&ν, χαΐ πέλβις [ΐ.&γ«λοπρκιν&Ις έλχύουσι ι«ε- 
ραιτέρω τίιγ 9^<ιο}^'})ν 4|«.&ν» Ό φωτοβόλος 
%λιος, ι& άχτινοβίίλος 0(λι&νιΐ| μυριάδες ά«τέρων^ 
4 βροχ^» ^ Χ^^^> ^ χβροκυνός, χαΐ πολλά £λλ« 
φυανχά φ«ιν^(^ιινα καΐ (Αβτέωρα έριπνέουσιν ή- 
\ιΧί άπορίαν, τρ6|&ον χαΐ θαυ{Ακσ[Αέν. Ό δέ 
νοι^ων £νθρωπος &πλ τ%ς π^ριεργκίας κοιΐ τϋς 
{{χφύτοα βώτφ τάσεως πρ&ς ευρεσιν τι^ς αλη- 
θείας π«ροτρυν^|ΐΑνος, χαΐ τοις περιστοιχουσίν 
α&τλν πράγ|*«9ΐ τ&ν νοΟν προσεχών, χαίρει άνα- 
χαλύπτων ίν τ^^ λαμ,πρ^τητι χ«1 άρ|λον(^ τ<Λ 
xέσ(^»>υ, 8ν βλέΐΗΐ, σχέσεκ τινας χβ&Ι νέριους' 
σπουδάζων πειρ&ται ίνευρείν, χαΐ ανευρίσκει 
τ'ΐιν άλτιθϋ σνίι^ιασίαν τοΟ χ6σ(ΐ.ου τούτου. Ούτω 
Ι&ετάρσιος υψοΟται υπεράνω τών ίλλων πλα- 
σ(ΐ.άτων, Λέον δ|χ.ως Ινα τ^^ν νουν "^Ιμών, τ^ν 
έννοοΟντα τ&ν χέσ|Μ>ν τούτον, ώς άλλ^ρι^ν 
τίνα νουν, |ΐ.ετοι του Ηβ^βΙ θεωρι^σωμ.εν, τούς 
δέ τών λοιπών απάντων ν6«ς ί)&ληπ^έον ώς λα- 
διϋλωσιν γενιχο&τννος νο^ς, μι&ς (Α^νης διανοίας, 
%τις έστΙ τλ πρώτιστον στοιχεΤον του Παντές. 
*Ό,τι δι περί του νο6ς, τΑύτίΐν χαΐ περί τ%ς 
συνειδιΙίσεως νο(&ιστέον• Εξετάζοντες τίιν ί^^- 
τέραν συνείδησιν χα6ορω|λΑν, δτι προτρέτρει (Α^ν 
ι^&ς εΙς τλ άγαθέν, αποτρέπει δε τοΟ χαχοΟ* 
βτι χαταδιχάζει ριέν τίς προλτ^ψβις, χαΐ τάς 
(Μχθηράς πράξεις των άμαθων χοή άποπίπλα- 
ν;ί}(ίύίνων ανθρώπων, χβιίρεν δλ {πΐ τί) Ιμφοκνί^ 
σει των ευγενών αισθημάτων τϋς άνθρωπ(νΐ)ς 
φύσεως» Ωσαύτως δέ τίιν συνείδησιν ημών ώς 
ϊλλοτρίαν συνείδησιν, τάς δέ των &λλω'ί^ συνει- 
διέσεις ώς διατράνωσιν της συνειδήσεως του 
Παντός θεωρητέον. Ούτως 6 χόσμος γενιχέν τι 
Έγώ χαθίσταται, τλ υποχείμενον, τ& πνεύ- 
μα. Άλλα τλ υποχείμενον εμπεριέχει τ})ν τοΟ 
αντικειμένου^ Ιδέαν, τλ ττνεΟμα τίιν του νο^ς. 
Τί δ* 2στΙ τλ άντιχείμενον, τουτέστι χΐς & νουςν 
'£&)! τλ τννευμοτ ^ τλ απόλυτον, άντιχείμενον 
Ισται τλ υποχείμενον* 1ι δΐ ο&σία έστΙν &πο^ 
χείαενον ^ πνεύμα» Βέλτιον δ' &ν εΐ^ άντΙ τ^Ις 
λέ^ως «πνεΟμ»)τ τ4} λέζει^ «{ίέαν' χρ^θαι. Έν 
τ^ ^ελιαν^Ι^ διδασχαλί^ ουτως^ ώς χαΐ έν τΐ^ 
τοΟ δοΐΐβΐϋη^, τλ τ&ν νοΟν ταυτίζειν σύν τφ 
δΐίανοηθέντι τ^ράγματι ούχ άρχεΤ' έπειδί) τ^ν<ίόΟν 
βν χαΐτλ διανοούμενοι ιΰρ&γμα τα2>τά ού»& είσίν, 
άλλα ταυτίζονται, ΧαΙ τ^χυτίζονται έν τί^ Ιδέ^. 
Ό Ιδέα, χατά τ)}ν τ^Ο Ηβ^βΐ δόξαν, ές^ν ^ ά- 
λη&'9)ς τών πραγμάτων άρχ*:^ α&τηποίντ&ς £λ- 
λου> προϋπάρχει, τλ π&ν παράγει* έάν δΐ έξ 
άν^^η^ διανοΙ^τακ^* τοίίτοί προέρχίκοκ ίκ τοΦ 



βτι »Μ έαυτίκν νοεΤ« Αιά ^< λέξιΐ6^ς 8μω( 
«ιδέα» έννοητέοντ^ν ^υθμί>ν τϊίς Ιδέας, ί| μ*λ- 
λον την άδιάλειπτον μετάββϊσιν άπλ τϋς μέ¥ 
ε{ς τίϊν δλ χατάστασιν. Τβ μετ είναι έ^Ι τδ 
γίγνεσθαι, τ& δέ άιιιέλοτον έστΙν ί επίμονος 
άνάπτυζις ίντίτητίς τίν^ς, %τις συ^Ιστατοίί είς 
τί^ν μετάβασιν χαΐ εΙς τίιν *α<6οδ6νί Άνο^γχβ^ον 
δέ σημειώσαι, δτι έ Ηβ^βΙ οιατείνεται, βτι τ& 
άπύλυτύν έστιν η «ίρεμία έν τ^^ χινιϋσει, έστί^ 
ί χίνησις, ίτις ηρεμία εστίν* αδΐη δέ χαΐ έ-- 
χείνη είσΐν αί δύο έπέψει^ τοΟ απολύτου, ο^ίτΐ- 
νος 5 σχοπλς έστΙ τδ ΐΐζ^ φαινομένου ίΐζ φαι- 
νύμενον προβαίνειν, χαΐ εΙς τέλος άφιχνεΐσθαι, 
8 ταυτ&ν έστΙν έχείνφ, δΜρ έστΙ τλ άίτ^όλυτσν 
γιγνίμενον απόλυτον, έπειδάν γνωρίσει έαίτΛ 
ώς απόλυτον. Τλ δέ άπόλυτσν 1δ1γ θε(ι^ρούμε« 
νον, ουχ ίστι τί» απόλυτον, δέον εξελθόν, οδ- 
τως ειπείν, έξ £αυτοΟ, χάΐ έτέραν μ<^ρφί)ν λά-" 
βόν, εις την προτέραν αύτου χΛ-τά^ασιν έπΛ-* 
νελθείν, χαΐ ούτως άπόλιϋτον γενέάθα». 

Έάν δμως, χατά τδν Ηβ^βΙ, ί ίδέά με-^α•* 
βαλλόμενη άναπτύσ^ται^ τίς έςιν ό νόμος 'ίίς 
χινι^εως ταύτης^ τοΟ• ρυθμο(^ τούτου; Ό Ηβ-> 
§βΙ, ώς πρδς τοΟτο^ ο&δόλως σαφώς τίιν θεω-» 
ρίαν αυτού άφηγιϋται* φαίνεται δέ νομίζων Οτι 
1^ μεταβολή, <( μετάβαση 'η^ Ιδέας ά^^ 'ΗΙς 
μέν ε(ς τ)ιν δέ χατάσ^τασιν^ 6δ>6 αν πο-*» πάό-^ 
σαιτο,. χαί τοι τ(1Ν μετοββολών τ^ ίδέας νόμ«ι^ 
τινί υπειχουσών,• χαΘ' &ν πλσοέ χ^6^φοΜς τ3^^ 
ίδέαν τ^ίς άποφάσε(«ς όπεμφαίνει^ ττβσα δπάρξις 
'ίίΐν τοΟ δρίου αύτίς. Έ άπόφα^ίς τίϊν χβετάφβε-" 
σιν ούχ ούοετεροΧ, άλλ'όρβ^ει α&^ν μόνον,* τόΟτσ 
δέ άναγχάζει ήμ&ς νά ^εύρωμεν ^υνδ^ο^λλαγιβ^' 
τ^να μεταξύ τών δύο* τούτων αντιθέτων Ι^εώνΐ* 
Έ δέ συνδι«ιλλαγίι αδτη διά τρ^^ς τ(νος 1δέας> 
γίνεται, %τις τάς δύο ιϊ^ροτέρας έμπέ^χει. Τλ 
αέ πρ6ΐλν τών δύο τούτων Ιοεών^ &μ^ ίμ^οέ-^ 
νισθέν παρίστησι τίιν έναντιότητα, ήτις αύτφ 
ένεστι, χαΐ μεταβολ^^ν τινα' δκι(νύει. Οδτ^ {-' 
χει^ χατά τδν Ηβ^βΙ 6 νομός ττίς τών πρβίγ-*^ 
μάτων μεταβολής* χατάφασίφ, ά^φασις, σινν-^ 
οιαλλαγιί, θέσις, άντίθεσις,•^ σύνθεσις'τοιαύτη• έ«- 
ς*1ν 1% σειρά τών φάσεων, δι'ώνή ίδέα μεταποιου•^ 
μένττ πραγματοΟται. '^ΐδωοατβ^ δ)^\^ν 2ν ^ντόμβ^ 
τίνι τρόπβ^ 4 Ηβ^βΙ προβαίνει ε1ς• τίϊν τ<Λ νό-^ 
μ<)υ τούτον έφαρμογι^ν. 

Κατά τ&ν μέγαν έχείνον φιλόσοφον ή άρχί) 
έστΙ τδ εΤναι, ί^ μ&λλον ί γνώσΐς τοΟ Λναι' 'Λ 
δέ είναι το^ο απολύτως πως διννοούμενον 
έστΙ τλ είναι β ο^ ^, δηλονότι τ6 ούχ ^ναΐ/ 
Τλ ^ναν εμπεριέχει χοοτ' άπόφασιν τ6 ουδέν* 
άλλα π&σα άπόφασις τί)ν 1δέ«ν τ^Ις- χοίταφά-^ 



π. τ. ΕΝ Γ4\\ΤΑ χαΐ ΓΕΡΜΑΝΙΑ. ΦΙλΟΪΟΦίΑί χατί τόν Ιθ'. Α.ΙΩΝΑ. 81 



σιως συ(λπ€ριλα[ΐ.βάνει ούτως, ώστε τλ είναι 
ίστί χαΐ ουκ ΙστΓ τδ.Χέ γίγησθαι^ ή συνδιαλ- 
λαγίι των ίύο τούτων αντιθέτων ίίεών έστιν. 

Τ^ άποτέλε9[λα τοΟ γίγη^βαί έστΙ πρ&γ[ΐ,ά 
τι' άλλα τούτο ώς άλλο τι ύποτιθέςχενον, άρ- 
ν^ται τ& τελευταΤον, χαΐ άρνού|λενον τούτο, 
2ν έαυτ4^ περιορίζεται, χαΐ χατά την τοΟ Ηβ- 
^βΐ Ιχφρασιν χαθίσταται τ& έν έαυτω εΤναι. Τ6 
έν έαυτφ έιναι έστΙν Ιν* άρα τ6 ίν άπασι τοις 
λοιποΐς άντίχειται. Έχ τϊίς Ιδέας ταύτης την 
τίίς αναλογίας χαΐ τίς πληθύος γνώσιν προσ- 
χτώ(χ.εθα. 

Διά παραπλήσιων ίδεων, ίχ τ%ς ποσύτητος 
ε{ς τίιν Ιννοιαν τϋς {διύτητος άφιχνού|λ,εθα, χαΐ 
έχ ταύτης εΙς τ})ν του (ΐίτρου. 

Ενταύθα χατά τί>ν Ηβ^βΐ περατοΟται ή 
τοΟ είναι θεωρία, 4ΐν ή τ^ίς ουσίας διαδέχεται, 
(ΐεθ* 11ν 4 τϋς {δέας αναφαίνεται θεωρ(α, ήτις 
χαΐ τ))ν λογιχην περαίνει, ταύτην δέ διαδέ* 
χεται ή φιλοσοφία τϋς φύσεως, ^ ή φιλοσοφία 
του πνεύ[λ.ατος άχολουθεΤ* τέλος [λετά τ{)ν φι- 
λοσοφίαν τοΟ πνεύ[Αατος άρχεται ή φιλοσοφία 
τοΟ απολύτου, %τις έστΙν ή απόλυτος φιλοσο- 
φία, δηλονύτι τί> απόλυτον γίνεται απόλυτον. 

Τοιούτον έν ί[ΐυδρ^ σχιαγραφί^ έστΙ τ& 
γιγαντιαίον διανοητιχ6ν οΙχοδό[λ.η[ΐ.α, δπερ χατά 
τάς αρχάς τοΟ ήριετέρου αιώνος έν Γερμανία 
άπερίγραπτον έντύπωσιν έποίησεν. Ό Ηβ^βΙ 
τότε τάς ι^νίας τών φιλοσοφικών δοζασιών εΙς 
χ^ρας Ιλαβε' ή δΐ Γερ(&ανία έγένετο δλως Έ- 
γελιαν^. 

Άλλα χατά τ9)ν αύτην εποχών έν ΓαλλΙ^ 
τί συριβαίνει; Έν τ^ Χ<*>ρ? έχείνη, &ς ανωτέ- 
ρω Εφθη{Λ,εν είπόντες, οι φιλοσοφουντες πρ&ς 
τ&ν πνευριατισ(ΐ.&ν άπέχλινον, φιλοσοφικών σύ- 
στηρια, ο& τίιν Ιχθεσιν τών άρχων ένταΟθα ο6κ 
έπιχειρι(σο(]ΐεν' τ& [ΐ,έν, διότι αι άρχαΐ τούτου 
πασίγνωστοι είσιν, τ& δέ, διότι βραδύτερον τδν 
&λισ(ΐ.6ν άνελίζοντες, του έχ δια[ΐέτρου αντιθέ- 
του πνευ(ΐατισ|λοΟ τάς χυριωτέρας αρχάς έκ- 
θέσο|ΐεν* ΤοΟτο [ΐ,όνον έχ προχαταβολ^^ς ση- 
{λειωτέον ί!δη, βτι ή πνευ|λατιςΊκη Σχολή, κατά 
τίΐν άκριβϋ παρατιάρησιν τοΟ Ρ. ^2ιηβι(<) 
εΙς δύο διαφόρους έτράπη οδούς. Οι πνευ^χατι^αΐ 
έπειράσαντο τλ πρώτον, βπως άνακαινίσωσι τδ 
σύστη|ΐα αυτών, καΐ έπανορθώσωσι τοΟτο άν- 
τΐ(/.αχό[Λενοι κατά τών προσβολών, ίς άπ6 τ5Ίς 
φιλοσοφίας τοΟ XVIII αγώνος υπέστη. Βεβαίως 
τ4 Ιργον τούτο ούκ Ιστι τέλειον' άλλ' ούχ ητ- 



(I) Ρ. ^3η6( Οηββ ρΐιϋοεορίιίηιιβ ηλ. ( χλ. 
(ΕΛΛΗΝ. ΦΙΛΟΛΟΓ. 2ΤΛΛ0Γ02. Τ0Μ02 



τον πασίδηλον, οτι [Λεταζύ τών φιλοσόφων ε- 
κείνων ύπηρζάν τίνες, λίαν έπίση|ΐ.οι χατά τε 
τδν νοΟν χαΐ την ευρείαν αυτών παιδείαν, οΤ- 
νες τ•}ιν φιλοσοφίαν τά [λάλα προΐγαγον. ΚαΙ 
έχ τούτων δ Οοαδίη έν τοις κριτικοϊς αύτου 
σχολίοις έπΙ τών συγγρα[ΐ.ριάτων του ίιΟΟΙίθ, 
του ΚβηΙ, καΐ έπΙ τ5^ς φιλοσοφίας τοΟ Πλά- 
τωνος, έν τοις Τίμαχίοις αύτου, χαΐ τελευ- 
ταΤον έν τη θεωρί^ι τοΟ όρθου λόγου, ^ν ού δει 
συγχέειν, ώς τίνες ποιουσι, {ΐ,ετά της νίδίοπ 

θη Όίβιι του Μα1β1)Γαηο1ιβ, δ Οοαδίη, λέ- 

γο[/.εν, έν τοις συγγρά(Λ(/.ασι τοΤς προ[Ανη{Λονευ- 
θεΐσι δειν2»ς τά πάντα αναδειχθείς, ώς εΙς τών 
αρίδων φιλοσόφων του XIX αίώνος θεωρείται. 
*Η τοΟ δρθου λόγου θεωρία, ώς α&τ&ς αύτίιν 
αποκαλεί, συνίς-αται ε!ς τ^ παραδέχεσθαι, δτι δ 
άνθρωπος εννοεί τό τε άναγκαΤον καΐ τ^ γενικον 
δι' άλλης τιν2)ς δυνά(Λεως % διά τϋς πείρας, δι' 
ης γενικάς μόνον εννοίας κτ&ται, δηλονότι έ- 
καστος ίμών ϊχει έν τ^ νφ τ}) ν Ιννοιαν τοΟ 
κατά συ|Λβεβηκ6ς καΐ του αναγκαίου, τ})ν τοΌ 
πεπερασ[ΐ.ένου καΐ του απείρου Ζννοιαν. 

Ό ^οαΓί^ογ ποιείται λίαν λεπτοφυώς άνά- 
λυσιν τών αρεστών καΐ δυσάρεστων αισθημά- 
των, καΐ οικοδομεί ήθικι^ν τίνα θεωρίαν. Ό 
ϋοαίίΓΟγ γνωστίς πρ& πάντων έγένετο, πει- 
ρασάμενος άποδείζαι, οτι ή ψυχολογία διάφο- 
ρος έστι τ91ς φυσιολογίας, καΐ ή βάσις παντός 
επιστημονικού συστιίΐματός έστιν. 

Πρ^ αυτών δέ δ Μαίηβ (Ιβ ΒίΓαπ καΐ δ 
ΚογβΓ ΟοΙΙαΓά, δ μίν έν τ5) θεωρί<ί: της ε- 
λευθέρας βουλήσεως, δ δέ έν τι) τϋς εξωτερικές 
αντιλήψεως, αμφότεροι δέ έν άπάσαις ταΤς 
λοιπαΐς θεωρίαις τ%ς Σχολές, εΙς 11ν υπάγον- 
ται, διαπρέψαντες έπι σοφί^ καΐ εύφυΐ^, κα- 
τέλαβαν την πρώτην θέσιν μεταζύ τών μεγά- 
λων τΐίς σοφίας ανδρών. 

Μικρ&ν δ' έπειτα ο( τών Γάλλων φιλόσοφοι 
τϋς έποχίς εκείνης έπαύσαντο ιθύνοντες τάς 
αυτών μελετάς εις την διοργάνωσιν του φιλο- 
σοφικού αυτών συση^ματος, καΐ άφωσιώθησαν 
κυρίως είς την ακριβοί κατάληψιν τών αρχαίων 
φιλοσοφικών συστημάτων. Τά συγγράμματα 
τοΟ Πλάτωνος καΐ του Αριστοτέλους, τοΟ Πλω* 
τίνου καΐ τοΟ Άβαιλάρδου (Ρ. Αΐ^αβΙαΓάΠδ), 
τοΟ δρίηοζα καΐ του ΚαπΙ, καΐ πλείστων 
άλλων μετεφράσθησαν ε2ς τ-ίιν γαλλικών μετά 
μεγίστης προσοχής καΐ επιτυχίας. Ή τοιαύτη 
εργασία ην κολοσσαία* ή δέ Γαλλία τ^ έποχί) 
εκείνη κριτικ&ν νουν άζιόλογον, καΐ ερμηνευ- 
τικών πνεΟμα ού τλ τυχδν άνέδειζεν. 

'Λλλά καίτοι τούτων ούτως εχόντων, δμολο-* 



^ 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ• ΦΙλΟλΟΓίΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟί 



γτπτέον, δτι ή των ΐΓνευ(Λατιστών Σχολ•}) έξη- 
βθένησεν. Τϋς δε έζασθενι^σεως /ιαύττ,ς τάς 
αίτιας έρευνηνομεν πορ^ωτέρω, οτε καΐ την ί^ν 
ή φιλοσοφία ίν τε τη Γαλλία χαΐ τ^^ Γερ[ΐ.αν(α 
χατά την δευτίραν |ΐ.ερ1δα του XIX αΙωνος έ- 
βάδισεν 6δον έζετάσο|Λεν. 

Έ Σχολή του Οοαβίπ υπεσχέθη πολλά έξ 
άρχίϊς. Έν Γαλλί^ έφαντάζοντο ττ,ν παλιγγενε- 
σίαν τϋς φιλοσοφίας, συναρμ,ογην συστήματος 
τίνος όλως άρ(Λθδίου χαΐ αληθούς, αλλ* ουδέν 
τούτων έπετεύχ^θη, έπειδ':^, ως ανωτέρω είπο- 
μιεν, οί περί τί>ν Οϋΐΐ^>ίη ένησχολουντο κυ- 
ρίως περί την ||.ελ^την της αρχαιότητος, δλως 
παρα|&ελουντες τϋς αναπτύξεως καΐ τ^ς εντε- 
λούς επιτυχούς έχβάσεως τοΟ φιλοσοφικού τ^ς 
Σχολής δύγ(ΐ.ατος. Νυν έν ΓαλλΙ^ ή των πνευ- 
[ΐ.ατιστών Σχολή υφίσταται κρίσιν, %ν ούχ υπέ- 
στη άπλ των χρύνων των Εγκυκλοπαιδικών. 
*Αλλ' δρθ^ν &ν εϊη παρατηρησαι, δτι πρώτος δ 
ΚαΐΐΙ κατά τους νεωτέρους χρόνους ίκανην έξ- 
ιησκησεν έπίδρασιν, δπως έκείνην έζασθενίση. 
ΚαΙ £ληθώς, πας τις γνωρίζει δτι« ή κριτική 
τοΟ απολύτου δρθοΰ λ6γ6υ».{1) έστΙν ή κατα- 
δίκη τ6ν μεταρσίων {δεών, διότι έν αύτΙί 6 
ΚαηΙ παραδέχεται, οτι Ιον αδύνατον έστΙ τί 
έννοείν άλλο τι, ίι τλ φαινό[ΐ.ενον, ως και τί) 
γινώσκειν τι περί των ψυχικών α!σθηρ.άτων, 2ον 
^ιζικη άπατη έστΙ το βούλεσθαι περί θεού, 
περί ψυχής καΐ περί κόσ|Λθο έν γένει διά του 
λόγου δογ(ΐ.ατίζειν. 

Πρδς ταΐς προρρηθείσαις αίτίαις, ταΐς εις την 
ίκλυσιν της πνευ[λάτικ1^ς Σχολίίς συντέλεσα - 
σαις, δέον ΐνα προσθώριεν την τε έπίδρασιν 
^ς του Η6|;^6ΐ φιλοσοφίας, καΐ τάς θαυ^ι,ασίας 
ϋαΐ γιγαντιαίας προόδους τών φυσικο[Λαθη- 
Ίΐατικών έπιστηριών, καΐ τελευταΐον την 1|ν έ^ 
δείκνυεν ή νέα γενεά άντιρ,εταφυσ'.κην τάσιν, 
ήτις τάς ρίζας αυτ^ς έν Γερ(ΐ.ανία είχε. Τοιαυ- 
τται 2ν συνόλί^ ε{σ1ν αί αίτίαι, αϊ άνεγείρασαι 
έν Γαλλί^ σύστη|Αα φιλοσοφίας πολέ[ΐ.ιον του 
προτέρου, ου οί έπισηριότεροι πρόριαχοι (έκα- 
στος έν τ^^ ε^δικότητι καΐ τω διαφόρω αύτου 
κύκλω) είσΐν οί κ. κ. Τ&ίηβ, Κβΐΐίΐη, Υ»- 
οΙΐβΓΟί καΐ ΙιίΙΐΓέ. 

Έν δέ τ^ Γερ[Αανί^ πρ^ το^ θανάτου τοΟ 
Ηβ^βΐ έφρόνουν, δτι ουδέν φιλοσοφικδν σύς^*^ 
μα ήδύνατό ποτέ τδ τοΟ ΗβββΙ άντικαταςϋ- 
σαι, καί περ του τε δοΙίίρβηΙίααβΓ καΐ του 
Α. Ηαπΐΐ3θ1(1 αύτδ σφόδρα καταπολεμούντων. 



(4) ΚβιΗ ΚτϋίΙί (Ιβτ Γ6ίη«η ΥΰΐτιαπΑ. 



τοΟ προτέρου μάλιστα κα\ εΙς παρ8Χτρ6πάς 
γλώσσης ύβριστικάς άπρεπώς παρεκκλίνοντος. 
"Αμα δ' ως δ "Εγελος τώ 1832 Ιτει απέθανε, 
πάραυτα τλ σύστημα αύτοΟ κλονίζεσθαι 4!ρζα- 
το, διαφόρως καΐ πολυειδώς υποσκαπτόμενόν, 
διδ καΐ έρμηνεΐαι διάφοροι τ6υ τέως 'Τόν τε 
θρησκευτικών καΐ τλν πολιτικον κατακυριεύ- 
σαντος κόσμον συστήματος άνεφάνησαν, ων ή 
μέν προς τάς μεταφυσικάς καΐ θρησκευΐηκάς 
ίδέχς, ή δέ πρ6ς τάς όλικάς καΐ άθεους παρεκ- 
κλίνουσα έφωράθη' καΐ τρίτη δέ μεταξύ τών 
δύο προτέρων μεταίχμιος υπηρξεν ερμηνεία, ί- 
τις μεταζίϊ τών δύο προτέρων κατείχε θέσιν. 
Ό θεΐσμός, δ πανθεΐσμλς καΐ δ άθεχσμδς ε{- 
σίν αΐ έκ του δλως έξοχου Ιργου τοΟ Ηβ^βΙ 
μετά τον θάνατον αυτοΟ έζελθουσαι τρεΙς φι- 
λοσοφικαΐ θεωρίαι. Τ^ συστήματα ταΟτα ίνό- 
μασιν άπεκάλεσαν, &πκρ {δί^ τοΤς πολιτιΚοΙς 
δίδονται έν τοΙς κοινοβουλευτικοΤς σώμασιν. 
Ούτως οί μέν τών ίρμηνευτών την δ^ζιάν, ο! 
δέ την άριστεράν, οί δέ τ^ιν έσχάτην άριστεράν 
κατέχειν «λέγοντο πλευράν % πτέρυγα. ΚαΙ ί 
μέν αριστερά ίδί<^, ή 6πδ του ΜίΟΐΐβΙβΙ τοΟ 
Βερολίνου ο^αΐ τοΟ διδ. δίΓαα^δ εκπροσωπού- 
μενη έπειρ&το. μάλιστα τ•)ιν ατομικότητα της 
θεότητος καΐ τί)ν. αθανασία ν τ^ς ψυχί^ς ερμη- 
νεύει ν, διΐσχυριζομένη δτι δ θεός, κατά την 
παρά τών πνευματιστών άποδιδομένην σημα- 
σ(αν ούχ υπάρχει, και δτι ή ψ^χ*^ ούκ ί^ιν α- 
θάνατος. Ή οέ έσχατη αριστερά έδογμάτιζε 
πρδς τούτοις, δτι ή !δέα μετά της φύσε6^, ή 
λογικί) μετά χ^ς φυσικ9|ς, τδ ττνεΟμα μετά της 
δλης ταυτίζεται• δ ΡβιιβΛαοΙι, δ ΒΓαπΌ, δ 
ΒααβΓ, δ ΑΓηοΜ Κα^, δ Μαη δΙΪΓηβτ 

ε{σΙν οι (ξοχοι δπερασπισταΐ τών θεωριών τού- 
των. Άλλ* ί μεταξύ τών φιλοσοφικών συστη- 
μάτων πάλη μικρύν διαρκέσασα Ιπαυσεν Ινεκα 
τών πολιτικών ταραχών, τών κατά τλ 1848 
ίτος σ^^μβασών. ΆφοΟ .δέ αύται κατηυνάσθη^ 
σαν, καΐ αί φυσικομαθηματικαΐ έπιςϋμαι τά 
μάλιστα προιΑγθησαν, ή έπιπεσουσα ληθαργ(α 
ίπαυσε, του ΜοΙβδοΗοΙΙ {δί^ την έπΙ τών φι- 
λοσοφικών προβλημάτων σημαίαν τών συζηΤΊ^^- 
σεων ανάρτησα ντος (1). Ό σοφ^ς ούτος άν^ 
τάς τοΟ ίλισμοΟ ίδέας ασπάζεται, κοώ άναν<- 
τι^^ιίτως ές•1ν δ άρχηγδς τίς έν Γερμανίγ 2χο^ 
λίϊς ταύτης. Περί δέ αύτ^ν πλείστοι δσοι σπου*• 
δαΤοι περιΐστανται άνδρες, δραστηρίως (οβόλα 
έκτοξεύοντες βέλη κατά τ91ς πνευματιςικ^ίς φι^ 



(1) Μθΐ65€ΐΐθ(( ΚΓ6ΐ5ΐιιαΓ άββ ΙΑΙ»βΜ. 



Π• τ. ΕΝ ΓλΑΜΑ χαΐ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΦΙΑΟΣΟΦΙΑΣ χατά τίν Ιθ'. ΑΙΩΝΑ. 83 



λοαοφίας' τοιοΟτο( είσιν έ ΒϋοΙίηβΓ, 6 δια 
του αύτο9 συγγρά{Α|Λατος του ίπ(γραφο[ΐ.ένου 
«δλ>ι ϊιλΙ δύναρς» (2) λίαν γνως•{)ς γ&ν6(Λενος, 

ΟΗ. Υο^, δρίοΐγ, Εά. Ι,οΒΥθηΙΙΐίΐΙ. 

Τοιαύτΐ) σχιαγραφιχώς έστΙν ή χατάστασις 
τ^ΐς Ιν τβ χ1^ Γαλλί(3& χαι Γ«ρρ.αν(^ φιλοσοφίας 
χατά την δευτέραν (ΐ.ερ(δα του ημετέρου αιώ- 
νος. ΠρΙν ^ δε άναλάβωμεν την έξίτασιν χαι 
την δσον οΙόν τε (Ιχριβη άφηγησιν του έπιστη- 
(Αονιχου ύλΐ9(λθΟ, 6ς έστι« τ^ χύριον Η\»λ του 
ή(ΐετέρου λόγου, έζίστω ήριΐν έχθεΐναι τα συ* 
στη[Αατα τών έιτί σοφ(ς[ χχΐ πολυμαθεί^ δια- 
πρεπόντων νυν έν Γαλλ(^ φιλοσόφων , τών 

Ταίπβ, Κβπαη, ΥαοΙίθΓΟΙ χαΐ ΙιίΙΙιβ. 

^Η τοΰ Ταΐηβ φ^^οσοφία. 

ε?ς τρ(α μ,έρη δύνατα( τις διαιρέσαι τ^» δια- 
νοητικών ίργον του ΤαίΠβ, ων τ6 (χέν, τα 
έριστιχά συγγρά|ΐ.[ΐ.ατα αυτοΟ κατά της πνευ- 
αατι^ιχϋς Σχολές, τδ δέ, τάς φιλοσοφικάς δο- 
ςασ(ας αυτού, τ& δέ, τάς χριτιχάς Ιδέας αύτου 
έπΙ τίς φιλολογίας, έξελεγκτικάς, ούτως ει- 
π^ν, ούσας του χυρίου φιλοσρφιχου συστηρια- 
τος τοΟ έξοχου έχείνου γάλλου φιλοσόφου συρι- 
π$ριλαριβάνει. Ουδε[Λίαν άζίαν ίποδιδόντες ε!ς 
τάς (Λίχρολόγους άντιλογίας χαΐ τους ειρω- 
νικούς λόγους, οδς δ Ίαίηβ άφθόνως απο- 
νείμει εν τφ συγγράμ[Λατι αυτού τω έπικαλου- 

I^ιένω « 1.68 ρίιΐ1θ8ορΙΐθ8 οΙαδδίςαβδ άα 

ΧΙΧ δΐόοΐβ ΘΠ ΓΓαηΟΘ » εις άνδρας τοιού- 
τους, οΐοί είσιν οΐ ΚογβΓ Οοΐίαιά, Μ&ίηβ 

άβ ΒΐΓ3η, Οουδίη, ^ΟυίίΓΟγ, και οΐ τούτοις 
παραπλι^σιοι, δ(λολογου|χεν, 8τι ουδόλως σχο- 
που[λεν έκθ είναι ένταΰβα τ6 πρώτον εκείνο 
[λέρος της άνω ^ηΟείσης διαιρέσεως τών συγ- 
νραριριάτων τοΟ Τβίηβ, ώς ανοικείων προσ- 
βολών κατά τΤίς πνευαατιστικΤις Σχολής πλτί- 
ρους. Παραλείποντες ουν τάς έν τω συγγρά[/.[λατι 
τούτω περιεχθ[Λένας περιγραφάς προσώπων ,τάς 
φιλολογικάς κρίσεις, σκέψεις καΐ χαριεντισ[;.ούς 
καΐ π&ν τι άλλο επουσιώδες, εις το κύριον ή- 
[Αών θέμα περιορισθησόμεθα, τ^ καΐ ουσιώδες, 
καΐ άφηγησόμεθα μόνον τά Ιδία ύπο τοΟ Ταί- 
Τ1Θ, μετά μεγίστης διαλεκτικές δεινότητος 
κατά τών θεωριών τών φιλοσόφων εκείνων αν- 
τιλεγόμενα. Ό Τβίηβ έν πρώτοις γενικών 
τίνα Ενστασιν ττοιεΐται, 8τι ή τών Πνευμα- 
τικών Σχολή τϋς έπιστημονικ^ίς αληθείας πολ- 



(<) ΒΟεΙιηβΓ, ΚγεΠ υηά δ1ο1Γ« 



λάκις ολιγωρούσα, έπΙ τ^ς ιβθικ^ΐς μόνον τ& 
δόγμα αύτης ιδρύει. Προς υποστηριζιν δέ τού* 
του αναφέρει, 5τι επΙ τ^ίς ήθικης έρειόόμενοι 
οί πνευματισταί, τ6ν μεν πανθε'ίσμον καΐ τ^ν 
ύλισμ^ιν πολεμουσι, την δέ του θεού υπαρξιν 
παραδέχονται, καΐ την της ψυχής άθανασίαν 
ύποστηρίζουσι. Τ?ις φιλοσοφίας ταύτης το κρι- 
τηριον ή ήθικη έστιν. Ενταύθα δ Ταίπβ ί-^ 
ποφαίνεται, οτι ή φιλοσοφία δέον είναι πί* 
στις καΐ θρησκεία, και ούχΙ απλώς έπιστιη- 
μη, άγονος τις, κατά την του Βαοοπ ϊκφρα- 
σιν, παρθένος. Πασίγνωστόν έστιν, οτι πολ- 
λαΐ φιλοσοφικαΐ ΣχολαΙ περί τ& πρόβλημα- 
τούτο ιίσχοληθησαν, καΐ μάλιστα τών τά μά- 
λιστα διασήμων τινές ήσπάσθησαν την ίδέαν, 
ότι πρέπει το φιλοσοφικό ν δόγμα άντικα-^ 
θιστάναι τί> θρησκευτικόν, \ μάλλον την μόνην 
θρησκείαν την φιλοσοφίαν είναι. ΚαΙ ούτως ή 
μεν πλατωνική φιλοσοφία τοις Άλεζανδρινοίς, 
ή δέ τοΟ Επικούρου και τοΟ Αουκρητίου τοΙς 
τούτων θιασώταις αυτόχρημα θρήσκευμα έγέ- 
νετο. "Ο τε Οοθΐίΐθ και δ Καπί εις τάς φιλο- 
σοφικάς αυτών δοζασίας μόνον έπίστευον. Οί 
του XVIII αιώνος άθεοι θρησκευτικόν τι δόγμα 
*^Χ^^> δ^^Ρ συνίστατο εΙς τ^ πιστεύειν ε!ς τ6 
πεπρωμένον του ανθρώπου και τ2»ν πολιτισμόν. 
Έπι δέ τών ήμερων ημών τελευταΐον ήκούσα* 
μεν, δτέ μεν τών 8αΐηΙ-δίπΐΟπίβη8 διΐσχυ- 
ριζομένων, οτι ή φιλοσοφία δύναται γενέσθαι 
οιωργανωμένη θρησκεία, δτέ δέ του ΑΐΙ^ϋδΙβ 
ΟοίηΙβ φιλοσοφικόν τι λίαν παράδοζον θρή- 
σκευμα έζυμνουντος. 

Μετά την γενικήν ταύτην Ενστασιν, ίίν κατά 
της πνευαατιστικΐίς Σχολής δ 1 &ίαβ προβάλ- 
λει, προβαίνει ε{ς τά. καθέκαστα, και πρώτον 
μέν την της εξωτερικής αντιλήψεως τών Σκώ- 
των θεωρίαν άντικρούων, την τών εικονικών 
ιδεών (1(3έθδ-ίηΐα^βδ) θεωρίαν παραδέχεται, 
υποστηρίζων αυτήν έπι τφ οτι αϊ ίδέαι έν τ^ 
μνήμη καΐ τη φαντασί^ έναποταμιευόμεναι, 
αυτόχρημα εικόνες απόντων και παρόντων αν- 
τικειμένων γίνονται. Ή εξωτερική άντίληψις, 
κατά τδν Ταίΐΐβ έ<7ΐν αληθής φρεναπάτη. Ό αυ- 
τ{)ς συγγραφεύς τάς πλείς•ας τών του ^οι^ίΓ1Όγ 
θεωριών απορρίπτει, θεωρών ίδί^ την τών αρε- 
στών καΐ δυσάρεστων αισθημάτων άνάλυσιν 
του ^0αίΤΓ0γ, ώς σειράν Ολως γερμανικών πα- 
ραλογισμών, μεταφορών και άφγιρημένων εν- 
νοιών (1). Έπι τούτω δέ τήν τής αίσθητικό- 



(Π Η. Ταιωθ ίββ ρΙιίΙοδορΗβδ ε1&8δί(ΐιιβ$ (Ια XIX 
ϋβοίβ 



8ί6αβ βη ΡΓαηεβ χιφ. Χ. σελ. 239. 



84 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΪί. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣϊΑλΟΓΟΣ 



τητος θεωρ(αν ούτως ίν τΓαραδείγι^ατι άφηγιΧ- 
ται (ί). "Οταν ευχυμον περσικών [/ι^ΐλον δνίζτι 
τις, α( θηλαι τίίς γλώσσης αυτού άνυψονσι πα- 
οαχρϋμα τους νευριχούς αυτών χροσσούς, Ινα 
οιαέραχώσιν υπ6 τοΟ χυ[Λου του περσιχοΟ [χ.Ά- 
λου* ή προσοχή τοΟ διάζαντος τί> ρ.ϋλον τοΟτο 
ιτροσηλοόται εις την εύάρεστον ταύτην βϊσθη- 
σιν, ήτις εΐΧός τι ήΧον^Ις εστίν. *Αλλ* έν ταύτώ 
αι {δέαι του ούτω 7Γαθαινο[ΐ.ένου άνθρωπου εΙς 
δόνησιν τίθενται, καΐ Χιά ταότγις γίνονται κα- 
θαρώτεραι, ευχρινές-εραι, χαΐ έ άνθρωπος εύθυ- 
μΧί' τότε δέ [χετά ριείζονος ήΧονης τφ ττερ- 
σικω (^ι1ηλφ τ&ν νοΟν προσεχών, ορέγεται τού- 
του. Τοιαύτην τινά ττερι της αίσθητικότητος 
9λως φυσιολογικών άνάλυσιν, καθ'4|ν ι$ έργανικ*}} 
έντύπωσις τϊ παν ενεργεί, δ Τίΐίηβ ποιεί- 
ται, ώς ύπογρα[Αΐι.&ν ε{ς τούτο τάς τοΟ Οοη- 
άίΙΙββ ίδέας λαοών, ώς κα\ τάς τοΟ πρωτί- 
στου τών τϋς Έλληνικϋς ^Αρχαιότητος φιλο- 
σόφων, του υπ6 τοΟ ϋδίηΐβ προεξάρχοντος τών 
Έπιστη(χόνων (2) άποκληθέντος, τοΟ Αριστο- 
τέλους, βστις, έκ δια(χέτρου άντ4κεΐ[ΐ.ένως τώ 
^αιμονίφ Πλάτωνι, έθέσπιζεν, δτι ή ψυχή ού&έν 
δύναται άφ' ίαυτ^ς ένεργείν άνευ τ5ίς βοηθείας 
τών αίσθιϋσεων, % της φαντασίας, ήτις διατη- 
ρεί τάς εικόνας τών αισθητών λέγων* «ού νοεί 
δ νοΟς τά £κτ6ς ριη [ΐετ* αίσθ;&σεως ίντα» (3). 

Τά περί τϋς ι^θικ^ς δλης εξόχως υπ6 του 
^011β^ογ δποστηριχθέντα είσΐ τοΙς περί τά 
τοιαΟτα άσχολου(λένοις γνωστά* καΐ ταΟτα δ 
ΤαΐΓΐβ καταστρέφει διά θετικών καΐ [λ.αθη- 
μ.ατικών συλλογισ[λών λίαν σοφώς άναπτυσ- 
σορ.ένων. Ό Τβίηβ διΐσχυρίζεται, δτι τίϊ είς 
&το(ΐ.όν τι ανήκον άγαθ6ν έστΙ σύστημα πρω- 
τίστων τινών πράξεων, αΤτινες καθις-ίσι τούτο* 
ωσαύτως διατείνεται, 2τι αι άνθρώπιναι κρί- 
σεις, ώς καΐ αϊ έξ αυτών παραγό[ΐ.εναι αίσθιίι- 
σεις (ΐ,αλλον 4ΐ ήττον γενικαί είσιν' ή δε γενική 
κρίσις ανωτέρα κατά τΐ [ΐεγαλεΤον τϋς είδικ^ίς 
έστιν ούτως, ώστε καΐ τδ κινοΟν τ6 αισθηρ,α 
τ^ έκ τϋς γενικής κρίσε«(ς παραγόριενον, υπερ- 
τερεΐν κατά τ6 [ΑεγαλεΤον τλ έκ τίς είδικίΐς 
κρίσεως παραγός^ενον α{σθη(λα' τ& κινούν άρα 
εΙς τίιν άρετην δέον είναι κρείττον κατά τ^ ριε- 
γαλείον του φιλοκερδούς. "Απασα ή του Τβίηβ 
ήθικη είς τοιαύτας ώρισ[Α.ένας Ιδέας περις'ρέφεται. 

Ό αύτ&ς συγγραφεύς τάς κυριωτέρας ιδέας 



τών άλλων έξοχων γάλλων φιλοσόφων τοΟ XIX 
αιώνος καταπολε[ΐ.^, ώς τί)ν του δρθοΟ λόγου 
θεωρίαν τοΟ βοΐΐδίη, την τ%ς ελευθέρας βου- 
λήσεως του Μαίηβ άβ ΒίΓαη, καΐ ίν γένει τάς 
πρωτίστας θεωρίας τϋς Σχολίς τούτων. Εν- 
νοείται, Κύριοι, δτι ενταύθα [χί} δυνάριενοι ίν 
έκτάσει άνελίξαι άπαντα τά υπδ τοϋ Τβίηβ 
Ιν τοΙς πολλοίς καΐ ποικίλοις αύτοΟ συγγρά(ΐ.- 
ρ,ασι κατά τών Πνευμ.ατιστών γραφέντα, πε- 
ριοριζό[λ.εθα εΙς γενικϊιν [ΐ,όνον Ικθεσιν τοΟ φι- 
λοσοφικοί συστΑριατος τοΟ Τδΐίηβ. Ό Τδΐίηβ 
συνωόά τφ ίοοί^β και τ(> βοη(]ίΙ1αο, νο- 
(Χ,ίζει, δτι αί λειτουργίαι του νο&ς οόδΐν τλ άπό* 
κρυφον καΐ ύπεράνθρωπον Ιχουσι, ση(ΐαινόριενα( 
έν ταΤς δυσΐ ταύταις λέξεσι, πείρα καΐ άνάλυσις, 
καΐ διά (Λ^ν τϋς πείρας τά ποάγ(χατα, διά δέτϋς 
αναλύσεως οι τά πράγματα διέποντες νόμοι γνω- 
στοί γίνονται. "Οσον δ* άφορ^ τάς αναγκαίας 
καΐ γενικάς Ιδέας, αύται έκ τΊ^ς γνώσεως πράγ- 
ματος τίνος ώρισμένου % ενδεχομένου εξάγον- 
ται. Έξ ιδιαιτέρου π. χ. τριγώνου ή γενικίι 
ιδέα του τριγώνου, κατ* άφαίρεσιν, γενν&ται' 
ή ιδέα αυτή γενικίϊ ούσα εΙς άπαντα τά τρίγω- 
να εφαρμόζεται* ή λέξις ατζαηα τίίν γενικην 
ίδέαν εμφαίνει. Έκ του αύτοΟ τριγώνου σύς-η- 
μά τι ιδεών εξάγεται, δπερ τίιν γνώσιν τοΟ 
πράγματος, έν τ^ περις-άσει ταύτρ του τριγώ- 
νου, απαρτίζει* ή γνώσις αυτή συν ταΤς συνις-ά-. 
σαις αύτην ίδέαις ταυτιζομένη, άεΐ καΐ παν- 
ταχού αύτάς συμπεριλαμβάνει* ή δέ λέξις τρί- 
γωνον τάς αναγκαίας ταύτας ιδέας εμφαίνει (<). 
Κατά τί)ν Ταίηβ μόνον διά τίς αφαιρέ- 
σεως τάς απολύτους καΐ απείρους γνώσεις ά* 
ποκτώμεν* δι' αύτης πάλιν έν τοΤς άξιώμασι 
διδόμενά τίνα προσγίνονται ήμίν, ων τά μέν 
τά όέ έμπεριέχουσι. Έάν δύο διδόμενά τοιαΟτα 
είσίν, ώς-ε τ& μεν τ2> δέ συμπεριλαμβάνειν (καΐ 
τοΟτο καθίστησι τ& αξίωμα), ή ταυτότης αυ- 
τών αναγκαία καΐ αναπόφευκτος γίνεται. Ό , 
Ταΐηβ τδ τίς ταυτότητος αξίωμα μόνον 
αναγνωρίζει, τά δέ λοιπά ώς έφαρμογάς καΐ 
συνεπείας τούτου θεωοεΤ (2). Επίσης δ γάλλος 
φιλόσοφος ίνθεν μέν οιΧσχυρίζεται, δτι άπασαι 
αΐ έκ τών προτέρων κρίσεις, ώς άρχαι % αξιώ- 
ματα, άναλυτικαΐ μόνον κρίσεις είσΐν, ίνθεν δΐ 
ού παραδέχεται τί)ν υπαρξιν τών έκ τών προ- 
τέρων συνθετικών κρίσεων* έν δλ τ5) συνθέσει 
τούτων, άπλ&ς άφηρημένας ταυτότητας έκ 



Μ) Η. Ταίηβ. ΑδτόΟι σ•λ. 841. 
1%) ΟαηΙβ. ϊηίβΓηο. 1•Υ. 431. 
(3) Αριστοτέλης. Π•ρΙ αίαθήαιων χ«1 αΙοΟητ&ν. 
α•λ. 6• 



(4) Η. ΤΕΪηβ. Α&τόθι. Κ•ρ. VII. «λ. 469. 
(2) Η. Τ&ίηβ ίβ ρο8ίϋνί5ΐη6 αη{;1&ί5. Εΐιιάβ 8αΓ 
δΙααΠ Μϋΐ ηλ. 429. 



π. τ. ΕΝ Γλ^ΑΙλ χαΐ ΓΕΡΜΑΝΙΑ. ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ χατλ τον Ιβ\ ΑΙΩΝΑ 85 



λβ^Οαρμένης λαλέχτου παρα(Αορφωθε{σας ε6- 
ρίσχ&ι. Ούτω, τλ τών ουσιών ΐζίω(ΐ.α, 5τι «πάσα 
Ιλ^τιος πάντως έν τ5|ί οΰσί^ Ινεστι» ριεταβάλ* 
λει, διατ&ινέ(Μνος οτι τίιν άχόλουθον φέρει Ιν- 
νοιαν, 5τι δηλονότι τ& μέρος έ|χπεριέχει την {- 
ίέαν τοΟ δλου, ώς χαΐ τ6 τών αιτιών £ζ(ω|λα 
δτι € ΐΓ&ν γιν6ριενον αίτίαν τινά ίχει » έ[ΐ.[ΐ.έ- 
σως (μεταστρέφει, ριεταλλάττων την γνώσιν τϋς 
αΙτ(ας ε{ς γνώσιν ν6ριου, χαΐ χατά τοΟτο πρ^ς 
τ&ν δΙααΓί Μίΐΐ λαφωνών, δστις την τϋς 
αΙτ(ας ίΧέαν Χια τϊς τίς τύχης άντιχαθίστησι. 
Ή τών άιτείρων άντιχειμένων γνώσις, λέγει 
δ Ταίηβ, έχ τών άναγχαΐων ρ.λν χρ(σεων 
πηγάζει, παράγεται δε έχ τ%ς αφαιρέσεως τ^ς 
λά τϋς πε(ρας προσγινο(Αένης. Ή διά του νο&ς 
γινο(ΐένη προσθι^χη, χατά τ6ν αύτλν συγγρα- 
φέαι ο6δα(ΐώς δύναται τ& άναγχαΎον χαΐ τί £- 
πειρον έζηγϋσαι, έπειδη τλ πεπερασ^^ένον |Αετά 
τοΟ πεπερασ(Αένου πολλαπλασιαζέ(Λενον πάλιν 
ώς προΐίν πεπερασ[ΐ.ένον άναγχαίως δ(δ6>σι. 
Ό,τι δέ τις δια τ%ς προσθιηχης ου προσχτα- 
ται, τοΟτο διά τϋς υπεξαιρέσεως επιτυγχάνε- 
ται. Φέρε δη σχοπι&σω[Λεν τί)ν έφαρ|Αογην τ%ς 
μεθόδου ταύτης ώς πρ^ς την ίδέαν τίΐς απέ- 
ραντου αποστάσεως. ^Ϋποθώμεν περιγεγραμμέ- 
νην τινά διάστασιν* παν δ' δ, τι ΙδΙ^ αυτήν χα- 
ραχτηρ(ζει έχ ταύτης άφαιρέσαντες, την άπλ^ν 
χαΐ μύνην διάστασιν, την άναμφιλέχτως οί^- 
δ^ποτε άλλη διαστάσει βμοιάζουσαν, θεωριάσω- 
μεν. Έν αύτ5|| άπανταχοΌ άπαντα τά έζ ών 
συνίσταται μύρια ταυτά είσιν* (ν μύριον τού- 
των λαβύντες ύπ* ίψιν, χαΐ εΙς τΐ δριον τού- 
του άφιχύμενοι, {τερον τι μύριον δρώμεν, δ 
συνέχειαν του προτέρου αποτελεί, χαΐ δλ6>ς δ- 
μοιον έχε(ν<ΐ|^ δν* ούτω χαθεζΐίς εις τά πρύσω 
προβαίνοντες, τδ αύτδ περί τρίτου και τετάρ- 
του χλ. μορίου ειπείν δυνάμεθα, μέχρις δτου 
ε{ς τδ τϋς δοθείσης διαστάσεως πέρας χαΐ τε- 
λευταΐον αδριον άφιχδμενοι, χαΐ μί} περαιτέρω 
προβ^ναι δυνάμενοι ς'ώμεν, χαι την έτερου μορίου 
ένδεχομένην υπαρξιν δποΟώμεν, ούτω την δο- 
θεΐσαν διάστασιν εις τδ έπάπειρον παρατείνον- 
τες. Έχ τούτων δ^ίλον, δτι πάσα δοθείσα διά- 
στασις δύναται ύφ' ετέρας άμείβεσθαι, χαΐ αύ- 
τη διά τής έφαρμογΐϊς τοΟ αυτοΟ συλλογισμοΟ 
ύφ' ετέρας, χαι ούτω χαθεζής, μέχρι του ση- 
μείου έχείνου, χαθ' δ ή τοΟ απέραντου γνώσις 
έν τφ νφ ημών άναθρώσχει (Ι). Την αύτην έζ- 



ηγησιν, χατά τδν Ταίηβ, έπΙ τίς εννοίας 
τοΟ χρδνου, τοΟ άριθμοΟ, δυνάμεθα δοΟναι χαΐ 
έν γένει έπΙ πάσης ιδέας οεχτιχης αύζιά- 
σεως % μειώσεως μέχρι του απείρου. Σημειω- 
τέον δε έν παρύδφ, δτι δ γάλλος φιλδσοφος, 
7«ρΙ ου δ λύγος γίνεται, περί τοΟ μαθηματι- 
κού μύνον άττείρου, παντάπασι δε περί του με- 
το&φυσιχου, δηλαδή περί του απολύτου αποφαί- 
νεται• ΈπΙ του ζητήματος τών ουσιών, δ 
Ταΐηθ, υπερβαίνων χατά τούτο τδν δΐυοτΐ 
Μϋΐ, την υπαρξιν αυτών ούχ αναγνωρίζει, 
υποςηηρίζων δτι ούτε πνεΟμα, ούτε σώμα, άλλ' 
απλώς συστιόματα χινι^σεων ένεστωσών )| εν- 
δεχομένων, χαΐ συστι^ματα (δεών αύθις ένες-ω- 
σών % ενδεχομένων υπάρχουσι (1 ). Τά συμβάν- 
τα χαΐ αι σχέσεις αυτών ταυτύτητά τίνα μύ- 
νον ίχουσι. Τδ δέ δλον του φαινομένου την ού- 
σίαν, τά μέρη, τάς ίδιύτητας αύτου αποτελεί* 
Τδ φαινδμενον πρΙν τ^ς αναλύσεως χαΐ διαιρέ- 
σεως ή ουσία έ^ί* τδ αυτδ φαινύμενον άναλυδ- 
μενον χαΐ διχιρούμενον παρίστησι τάς ίδιύτη- 
τας αύτοΟ. Έχ τούτων έπεται, δτι ουσιώδης 
τις δεσμδς (νίποαίυιχι δυΙ)δΐ£ΐηΙιαΐ6), ώς λέ- 
γει δ Αε'ίβνίτιος, τάς {δι^τητας συνδέων ούχ 
υπάρχει, δτι ή ψυχ^, ώς τελευταΐον συμπέρα- 
σμα, ουδέν άλλο τι εστίν, ^ τδ σύνολον τών έν 
ημΐν ένδντων αισθημάτων, τών ιδεών χαι τών 
αποφάσεων. Ή ουσία, συνελδντι φάναι, χατά 
την υπδ τών πνευματιστών τ^ λέξει ταύτη ά- 
ποδιδομένην σημασίαν, έν τφ χδσμφ τούτβ^ 
ουχ Ευρίσκεται. Τοιαύτη έστΙν ή γνώμη το5 
Ταίηβ, ήτις εστίν δμοία τΙ} απάντων τών εμ- 
πειρικών φιλοσόφων, άπδ τοΟ Ηρακλείτου χαΐ 
Κρατύλου μέχρι του ίοοί^β χαΐ τοΟ Οοη- 

άιΐΐαο. 

Καίτοι δ Ταϊηβ άσπαζδμενος την γνώ- 
μην, δτι ή ουσία κατά την υπδ του ΚογβΓ 
Οοΐΐδΐιά και Οοαδίη άποδιδομένην (η\\ΐΛ9ία^ 
ουχ ύπάρχουσιν, δμως τάς αίτιας τούτων πα- 
ραδέχεται, καΐ τδτε νέαν ίννοιαν, την άκύλου- 
θον, εις την λέξιν «αίτίαν» άποδοτέον. Λέγον- 
τες δτι σύστημα τι πραγμάτων, 8 την ούσίαν 
απαρτίζει, αίτίαν τινά ίχει, έννοητέον δτι πά- 
σα σειρά πραγμάτων εΙς τά εξ ών συνετέθη ά- 
ναλυτέα έστίν' ούτω πάν πράγμα την αίτίαν 
αύτοΟ Ιχει, καΐ τούτο λέγοντες, υπεμφαίνομεν, 
δτι παν πρ&γμα δύναται άναλύεσθαι εις τά έξ 
ών συνίσταται στοιχεία* τά σειράν τίνα συνι- 



(1) Η. Ταίηβ Εβ8 ρΐιίΐοβορίιβδ οίοδδίηιιβε άυ 
XIX 8ίέοΐ6 βη Ρπιηοβ Κιφ. ΥΠ σιλ. 174. 



[Α) Η. Ταίηβ 1•β ροβίΐίνίβπιβ αηβ^ΐαίβ. έΐυάβ $ιιγ 
δΙααΠΗΠΙ. «ιλ. 414. 



»β 



ο ΕΝ Κ/σ. ΕΑ\ΗΝ. ΦΙΑΟΛΟΓΙΚΟΣ ίΥΑλΟΓΟΣ 



«τώντα στοιχεία βίσιν ού α!τ(αι τϋς σβιρβς ταύ- 
της, τα ΐΓράγ{ΐ.ατ6ς τίνος βτοιχείά ιίσιν αι του 
ιτράγριατος τούτου α1τ(αι. Αι αληθείς αίτίαι, 
χατά την φιλοσοφ(αν ταύτην, είσΐν $ύναρ.ις, ν<- 
|Αος, άρχνί, {λέτης. 

Μη έπιλαθώ[ΐ.εθα δέ, δτι κατά τ^ν Ταίπβ 
ή τών πραγ(ΐ.άτων α1τ(α έστΙ ινρ&γ(Λά τι. *Γ- 
^άρχουσι |λύνον σύνθετα πράγ[ΐ.ατα ίι στοιχεία, 
ίξ ών τά |χέν άποτελέσ(Λατα, τα Χέ αίτίαι εΐ- 
σίν (4). ΤΙνι &έ τρύπω δ σοφ^ς Γάλλος άπο- 
οειχνύει, 8τι ί τών πραγμάτων αιτία άναντι^- 
ρτίτως ΐΓρ&γ|Λά έστιν; 5 Τ&ίπβ, πρλς υπο- 
στιόριξιν τής ΐΧέας αύτβ^ ταύτης ως παράΧειγ- 
|λα φέρει έργανιχύν τι βν, π. χ. τί^ν ίνθρωπον. 
Μετά προσοχές δε ίζετάζων τϊ σώμα τοΟ άν- 
θρώτΓου, έζάγει ιτρ&γμά τι, γεγονίς τι χοιν^ν 
είς άπαντα τά μέρη του σώματος χαΐ χαθ' ά- 
πάσας τάς στιγμάς της ζωϋς αύτοΟ, και τοΟ- 
τύ έστιν ί θρέψις. Τ^ γεγονός τούτο ύχοτίθη- 
σιν ώς α1τ(αν συμπλέγματος άλλων γεγονό- 
των, χαΐ την υπύθεσιν ταύτην άποδειχνύεΓ 
1 ) οιά χ9ις ίζετάσεως τών σχέσεων τϋς φύσεως 
χαι τών ενεργειών τών δργάνων, 2) ίιά τίς συγ- 
κρίσεως άλλων 5ργανιχών ειδών τίΐς ζωΐίχ^ς 
χλ(μαχος, 3) ίιά τϋς έρεύνης τ5ίς μεταμορφώ- 
σεως αύτοΟ τοΟ ζώου είς τάς διαφύρους έπο- 
χάς τις αύτοΟ ζωη$. Έχ τ^ς θρέψεο)ς δλον 
σύστημα φαινομέν&)ν παράγεται* άρα ή θρέψις 
αίτ(α εστίν, άλλ' αύτη ί αΙτία εΙς έτέραν αί- 
τίαν υποτάσσεται, ίτις Ις\^ ή φθορά. Διά τε- 
λευταίας τινός αναλύσεως υψηλότερον μέχρι του 
τύπου τοΟ ζώου φθάνει τις' δ δε τύπος άνε- 
ζάρτητύν τι χαΐ άρχέτυπον ών, α1τ(α ώς πρ?>ς 
την λειτουργίαν γίνεται. Ό τύπος, γεγονός τι 
ών, έστΙν ΐ άληθ))ς αίτια. Τοιαυται χαΐ παρα- 
πλ^σιαι αίτίαι ύπάρχουσιν, αΤτινες είσΐ τά δε- 
σπόζοντα γεγονότα έχάστης σειράς δργανιχών 
όντων, "Αρα δ Τ&ΐηβ, εναντίον τών θετι- 
κών (ροδίΐίνίδίβδ) φιλοσόφων, οΤτινες τάς αι- 
τίας μακράν τις επιστήμης έξορίζουσιν, υπο- 
στηρίζει (2), δτι αϊ αίτίαι διά τΙΙς πείρας α- 
νακαλύπτονται, διότι δ ημέτερος φιλόσοφος 
τίϊν αίτίαν δρίζει ώς πρ&γμά τι, εξ οδ ή φύ- 



(1) Η. Τηίηβ ίββ ρΐιϋοδορίιββ ο1αδ5ί(]υ6δ ϋυ 
XIX 5ίέ€ΐβ βη ΡΓβηοβ. Κ•^. (1β 1« ΜβΐΗοάβ μΧ. 
350 χλ. — ΤοΟ αύτοο 1.6 ροδίΙίνίδΐΏβ Αη^Ι&ίδ έΐαϋβ 
δυΓδΙα&Γΐ ΜίΠ. σιλ. 438. 

{%) Η. Ταίηβ Ιιβδ ρΗϋοδοηΙιβδ οΐ&δδίηιιβδ ύα 
XIX $ϋά6 βη Ρπυιοβ έν χφ προλόγγ χΐ^ς 6η( έχ- 

{οΦΙβιΚ 9ΐλ. IX, 



σις, α( σχέσεις χαΐ α{ μεταβολαΐ άλλων πραγ** 
μάτων εξάγονται (1). 

Φανερά άν 4^ν απάτη, ει χαΐ έχ τών &ηΛ 
λεχθέντων είκάζετο, δτι δ Ταίηβ τίιν με- 
ταφυσικην άπο^^ίπτει, δστις τουναντίον ίν τινε 
τών σοφών αύτοΟ συγγραμμάτων λέγει* 

€ Μα1§Γέ Γ βίΓοί^βδδθ άβ ηοίΓβ βχρβ- 
πβηοθ, Ια ιτηβΙαρΗγδίςαβ βδΐ ροδβίέΐβ, 
α Ια οοηάίΐίοη ςυβ Γ οη ΓβδΙβ ά υηβ 
^Γαηάβ ΙΐίΗΐΙβυΓ, ςυβ Γοη ηβ άβδοβικίβ 
ραβ άδίηδ Ιβ άβίαϋ, ηιιβ Γ οη οοηβί- 
(ΙέΓβ δβιιΐθΐηοηΐ Ιβδ έ1θΐη.βη1δ Ιβδ ρΐαδ 
δίιηρίβδ άθ Γ 6ΐΓθ, βΐ Ιβδ Ιβηάίΐηοβδ 
Ιβδ ρΐαδ βέηόιαίβδ άβ Ια ηαΙυΓβ. 8ί 
ςυβίςα' ιιη Γβαυϋΐαίΐ Ιβδ ΐΓοίδ οα 
ςααΐΓθ ^αηάβδ ίάέβδ οά 2ΐ1)οαΙίδ8βηΙ 
ηοδ δοίβηοβδ, βΐ Ιβδ ΐΓοίδ ου ςυαίτβ 
^θΠΓβδ ά' βχίδίουοβ ςαι ΓβδαπιβηΙ 
ηοίΓβ υηίνβΓδ; δ' ί1 οη οοωρ&ΓαΐΙ οβδ 
άβαχ έΐΓαη§03 ςιιαιιΐίΐέδ (ΐα'οη ηοηι• 
πιβ Ια άιΐΓέβ βΐ Γ έίβηάαβ, οβδ ρπη- 
οίραΐβδ ίοΓηιοδ άβ άβΙβΓπιίηαΙΐοη άβ 
Ια ςυαηΐϋέ ο^α' οη αρρβίΐβ Ιβδ Ιοίδ 
ρίιγδίςαοδ, ΙβδΙγρβδ οΐιίωίίϊαβδ βΐ Ιβδ 
βδρέοβδ νίναηΐββ, βΐ οβΙΙβ πιβΓνβίΙ- 
Ιβϋδβ ραίδδαηοβ ΓβρΓβδβηΙαΙΙνβ ςαίβδί 
Γ βδρΓίΙ, βΐ ςαί, δαηβ Ιοη)1)βΓ άαηβ Ια 
ςααηΐίΐέ, τέρΐΌάαίΙ Ιβδ άβαχ ααΐΓβδ 
βί βΠβ ηι6ηιβ; δ'ίΐ άέοοηνΓαίΙ βηΐΓβ οβδ 
ΐΓοίδ ΙβΓηιβδ, ΙαηααηΙίΙέραΓβ,Ιαςααη- 
ΙίΙέ άέΙβΓΠΐίηβθ βΐ Ια ςυαηΐίΐό δαρρπ• 
πιββ (2), αη ΟΓάΓβ Ιβΐ φχβ Ια ρρβπϊίέΓ^ 
αρρβία Ια δβοοηάβ βΐ Ια δβοοηάβ Ια 
ΐΓοίδΐέαιβ; δ' ϋ έΙαΙ)1ΐδδαί(. αίπδΐ ςαβ 
Ια ςααηΐϋό ριΐΓβ βδΐ Ιβ οοΜΠίβηοβ-' 
ηιβηΐ ηβοβδδαίΓο άβ Ια ηαΙιΐΓβ, βΐ (ϊΐιβ 
Ια ρβηδόβ βδΐ Ιβ ΙβΓπιβ βχίΓδπιβ αα 
ςυβί Ια ηαΙιΐΓβ ΙοιιΙβ βηΙίβΓβ βδΐ δαβ- 
ρβηάιιβ, δί βη δυίΐβ, ίδοΐαηΐ Ιβδ β1β• 
η)βηΙδ άβ οβδ άοηηέβδ ίΐ ηιοηίΓαίΙ ^α' 
ϋδ άοίνβηΐ δβ οοηι1)ίηβΓ οοπιηιβ ίΐδ 
δοηΐ οοιηΐίίηβδ, βΐ ηοη αιιΐΓβηιβηΙ; δ' 
ίΐ ρΓοαναίΙ ααδδί ςα' ίΐ η' γ α ραδ ά' 
αυΐΓβδ έίβωβηΐδ, βΐ ςα' ϋ ηβ ρβιιΐ γ 
βη ανοΐΓ ά' ααΐΓβδ, ϋ ααραίΐ βδςαίδδέ 
υηβ ηιέ1αρ1ιγδί(}υβ δαηδ βηιρίβΙβΓ δυΓ 
Ιβδ δοίβηοβδ ροδίΐίνβδ (3). » 



(1) Η. Ταίηβ Αύτό(Κ. Κιφ. Οβ Ι& ιηέΐΐιοά. «.351. 

(2) Οίβ &υ%β)ιο1[)6η6 ^ααηΐίΐέ. 

(3) Η. Τλίηβ. Ιιβ ροδίΐινίδπιβ Αηκί&ίδ. έ^άβ δαΓ 
δΙααΠ ΜίΙΙ. «ιλ. 415-147. 



η. τ. ΕΝ ΓλλλΙΑ. χάΐ ΓΕΐ»Μ4Μτλ ΦΙλΟ^ΟΦίλΣ χα«λ τ6υ Ιβ'. ΑΙΩΝΑ. 67 



*Εχ του τβ{χα]^ου τούτου, βπβρ {νβχοι τϋς 
ίζίας αύτοΟ αύτολ&ζεί άντεγράψαριεν, έζάγε- 
τ«ι, βτι ή ι^εταφυοιχτ) δέον Ιν'άπαλλαχθ^ των 
ουσιών χαΐ τών αίτιων, ώς οι Πνευ|ΑατισταΙ 
αύτάς ^νήο^^ν. Καταργηθητω ή άνθρώχινος αι- 
τία, δηλονότι ή ελευθερία* φαντασία έστΙν ή 
θεία αιτία, δηλονότι 6 θεός, ώς δη^ιιουργ^ς 
του ιταντ^ς χαΐ ώς άριστοτέχνης χατά την του 
Πινδάρου έχφρασιν. Ουδέν άλλο, ε((ΐη πράγ(Αα- 
τα υ^τάρχουσιν, ατινα ϊνεχα τϋς εν τφ παρόν- 
τι χαΐ εν τφ ριέλλοντι υπάρξεως αυτών ου \ι6' 
νον δυνατά άλλα χαΐ άναγχαΐά είσιν. 

^Οβον δέ άφορ^ το συνις-άρ.ενον ζητηρια ε{ς 
τ^ έζετάζειν, εάν τά πράγ^ιατα ίχωσιν άρχιϋν 
τίνα, 5 Ταίηβ διατείνεται, δτι άρχην ούχ 
ίχουσιν, ί^ (χαλλον δτι η άπλη ποσότης ίστίν 
ή αναγκαία άρχη της φύσεως. Τά ίντα, χατά 
την φιλοσοφίαν ταύτην, εισΐ πράγ[ΐατα, &τινα 
διά τύπων τινών αντικαθίστανται ούτως, ώς*ε 
γενιχαί τίνες υπέρτατοι προτάσεις ε{σ1ν οι ά" 
θάνατοι δηριιουργοί του παντός. Τάς γενιχάς 
ταύτας προτάσεις, τους αθανάτους τούτους δη- 
(ΐιουργούς, εξετάζοντες, εύρίσχο[ΐ.εν τλ [λόνον 
χαΐ άρχίχδν πραγ(ΐ.α, εξ ου αύται πηγάζουσι, 
χαΐ την της οΐχου(ΐένης ενότητα χαΐ τϊ> παρα- 
γαγλν αύτην χαταλα|ΐ.βάνο|Λεν. Ή ένότης τ^ς 
ο{χου(ΐένης ούτε έξ έξωτεριχοϋ ούτε έξ εσωτε- 
ρικού τίνος πράγριατος προέρχεται, άλλ' έχ 
γενικοΟ τίνος πράγ(ΐ.ατος, τοις άλλοις πάρα- 
πλησίου» Έκ της ιεραρχίας ταύτης, δλως α- 
ναγκαίας, 6 κόσρ,ος [Αοναδικόν τι 3ν αποκαθί- 
σταται, αδιαίρετο ν, ου τίνος άπαντα τά λοι*- 
πά βντα ριέλη αύτοϋ είσίν. 

Τοιαυταί εισιν εν ολίγοις α{ κυριώτεραι άρ- 
χαΐ τί^ς φιλοσοφίας του Γαίηβ. Ού προέ- 
£η(Αεν ε{ς την έξέτασιν τών λεπτο[λερειών καΐ 
των δευτερευουσών Ιδεών του δλως έξοχου χαΐ 
(ΐαθηριατικου εκείνου νοός, διότι ού {ΐ.όνον τά 
συγγρά(Χ(ΐ,ατα του άνδρας είσΐ τοΤς πλείστοις 
γνωςτί, άλλα καΐ τά τών πρδ αιώνων τίιν αύτίϊν 
ώς Ιγγιτα διδασκαλίαν υποστηριξάντων. Άλλ' 
ού παραλειπτέον τάς αρχάς ριιχρον άνελίξαι, 
έφ' ών δ Ταίηβ τά Ιστορικά αύτοΟ πονι^ 
Ι&ατα ιδρύει, τά ώς σκοπδν προτιθέ[χενα τδ 
έξελέγξαι καΐ άποδείξαι τδ φιλοσοφικδν αύτοΟ 
σύς-ηι^α, καΐ ων τίιν πολυ[λάθ£ΐαν οί σοφοί θαυ- 
Ι^άζουσι. 

Ό Ταίηβ λέγει διαρρήδην, δτι ή ιστορία 
έστΙ πρόβλη[ΐ.α {/.ηχανικίς (ί), διότι έν ταύτη 

(4) Η. ΤαΪΒβ ΗίΜοϊΓβ (1β Ια 1ί((6Γ&ΙαΓ6 αη^Ι&ίδβ. 

*£ν τφ Ορολ^γφ σιλ. XXXI. 



' φαινό(ΐ.ενα άπ' άλλ^ιλων εξαρτώμενα ύπαρχου•* 
σι, δυνάριεις τινάς έριφανίζοντα [Λ&λλον $| ^τ- 
τον ίσχυράς καΐ ενεργούς, άς δ ίστορικδς χρεο)- 
στεΤ άνακαλύπτειν, τάς αιτίας αυτών προσ*- 
διορίζων, καΐ τά άποτελέσριατα, ιΐ δυνατόν, 
προβλέπων. Κατά τδν Ταίηβ ι$ φιλοσοφία 
της ιστορίας έστΙν Ιεραρχία τις αναγκών κυ- 
βερνώσα τόν τε υλιχδν καΐ τδν ήθικδν κόσ(ΐ.ον. 

Κατά τδν αύτδν συγγραφέα, φιλολογία 3νο- 
ριάζεται τδ διανοητιχδν προΐ[δν οίουδι^ποτε ί- 
θνους. Τδ δέ σπουδάζειν έστΙ τδ άσχολ^*- 
σθαι περί τδ διά τϋς αναλύσεως άνευρίσκειν 
τάς άρχικάς αίτία<, έξ ών Ιξεστι έξάγειν τάς 
(«.εταβολάς, Λς ή φιλολογία αύτη κατά και- 
ρούς υπέστη, ώς χαΐ τάς σχέσεις αυτ^ς πρδς 
τά λοιπά άπεικονΙσ[Α.ατα τοΟ Ιθνους εκείνου, ώς 
έστΙν ή θρησκεία, ή πολιτικοί κλ. Τδ σπουδά- 
ζειν επίσης συγγραφέα τινά έστι τδ έρευν&ν 
την αίτίαν, έξ ^ς τά διανοηθέντα προ^λθον. 

Αι τρεις άρχικαΐ δυνά|Αεις, αΤτινες συνδεό" 
[ίχναι τδν πολιτισ[ΐ.δν άπαρτίζουσιν, εισΙν ή 
φυλιη, τδ [/.έσον καΐ ή στιγμΆ' ών ή [χέν φυ- 
λή, λέγει δ Ταίηβ, έστιν έ|ΐ.φυτός τις διά- 
θεσις, έτεροΐα χατά τά διάφορα ίθνη, καΐ διά*• 
φόρος κατά τδν χαρακτήρα χαΐ την σύνθεσιν 
τών ρ,ερών τοΟ ανθρωπίνου σώ(χ.ατος, τδ δέ 
Ι^έσον έστΙ τδ σύνολον τών φυσικών, πολιτι- 
κών καΐ κοινωνικών περιστάσεων, αΧτινες δια*- 
φόρως άλλοιουσιν, )) συμπληροΟσι τδ φυσικόν, ^ 
δέ ςιγ|χ4, τέλος, αποτελεί εΙδός τι επιδράσεως, 
συνισταριένης εΙς τί)ν ταχύτητα τίιν προσγιγνο- 
ριένην έκ τ^ς άεννάου ώθ^σεως τ^ίς φυλ^ΐς ε!ς τδ 
τελεσθέν ϋδη άποτέλεσ[ΐ.α έκ τοΟ (^ι^σου, έν ^ 
ή φυλ^ εκείνη ζ^. Αι άρχικαΐ δυνά|^ιεις α&ται, { 
φυλι&, τδ (λέσον, ή στιγι^η σύστη|ΐά τι άττοτε- 
λεσ(Λάτων προάγουσιν, δπερ ές^ν δ πολιτισ|ΑΟς, 
καΐ τούτου δ [ΐ.&λλον διακεκριριένος τύπος ή 
φιλολογία εστίν. 

ΤοιαΟταί είσιν α( δλως [λΟίραΤαι άρχαί, 4ς { 
Ταίηβ έν τοΙς ιστορικοΤς αύτοΟ συγγράμ|4,ασι 
παραδέχεται, έφαρ(λόζων ^αύτάς, 2δί^ δέ αναπ- 
τύσσει αύτάς έν τώ έπικαλου{^ιένω ΗίδΙοίΓβ άβ 
Ια ΙίΙΙβΓαΙϋΓβ αη^ΐαίββ» συγγρά(Α|ί.ατι (^εγά* 
λης αξίας καΐ περιβοητφ έν τω φιλολογικίξ^ 
κόσμφ. 

Δεύτε νυν έξετάσωμεν ε{ς τίνα κλάσιν τών 
φιλοσόφων άνι^κει 6 Ταίηβ. Αύτδς Ιαυτδν 
άσ[λενος δείκνυσιν ώς συ[λ,βιβαστ'}}ν ριεταξδ τ^< 
Έγελιανϋς χαΐ τ%ς του τέλους τοίΐ XVIII αιώ- 
νος φιλοσοφίας. Άλλα πρΙν )| τυφλοΤς £[ψασι 
παραδεχθώριεν τοΟτο, έξελέγξω{£εν εΐπερ (χετβα 
αληθείας. Κατά τί)ν τοΟ γερριανοΦ φιλοσόφου 



β& 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ.Α.ΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑ0Γ02 



άχριβϋ λ^α9χαλ(«ν, ^ν έν βλ(γοις προηγου(;.έ- 
νως έφχιαγραφΊ&σαΐλεν, τ& γενιχ&ν υπάρχει ιτρ^ 
του εΙλχοΟ, ή 2δέα έστιν ί άρχη τών πραγ- 
(ΐάτων, χαΐ ωσαύτως ή [Λένη άληθ^ίις ριέθο^ος ή 
θεωρητιχι^ ίστι. Τανάπαλιν, ή τοΟ ΟοηάίΠ&β 
φιλοσοφία θεσπίζει, βτι τα (&ένα έν τω χ6σ(](.ω 
τούτω υπάρχοντα είσΐν τα αίσθι^ιχατα, ααα 
έ(Αφανιζύ(ΐ.ενα, χαΐ παραδέχεται, βτι (λύνον οιά 
τ5)ς αναλύσεως χαΐ τ^ς αντιπαραθέσεως των 
πραγ(ΐ.άτων, έχ τοΟ πεπερασ^^ένου είς τλ άφη- 
ρΊΠ[λένον χαΐ έχ τοΟ είδιχου εις το γενιχλν [χε- 
ταβαΙνο|^εν. Πύτερον τών συστ1η[^άτων τού- 
των τ^ προσεγγίζον τ•^ του γάλλου φιλοσόφου 
λδασχαλί^; αράγε 6 Ταίηβ έστΙν βπαο&ς 
του δρίηοζα χαΐ του Ηβ^βΐ, ^ (λ£λλον έςΐν 
υπερασπιστές τών θεωριών τοΌ ΟοπάϋΙαο, του 

Ι,αΓΟΠιί^αΐέΓβ, τοΟ δΙα&Γΐ ΜίΠ, τοΟ ένΧό- 

ξου έχείνου αρχηγού τών θετιχών έν ^ΑγγλΙ^ ; 
Άνα(ΐ.φισβν}τΊ6τως δ Ταίηβ έστΙ θιασώττις τών 
τελευταίων τούτων χαΐ λά πολλούς άλλους 
λύγους, χαΐ λύτι, συνωδά τοις έριπειριχοΐς, 
6 Τ&ίηβ διδάσχει, δτι άρχίι πάσης έπιστ;4- 
μης τλ αίσθηριά έστιν, δτιτ6 αΐσθηρια τ& ^6- 
νον 6παρχτύν, τλ (λύνον φαινύ[Λενον υπάρχει. 
ΈστΙν αληθές, δτι χατά τδν ήριέτερον φιλό- 
σοφον ούναταί τις σειράν τίνα γεγονύτων εις 
£ν έπανάγειν, ή 2ΐ έπαγωγί» αυτή έριπνέει ή- 
,ΐν τάς απολύτους {δέας, έφ' ων χαΐ (^ιεθ' ων 
ύνάριεθα σχέπτεσθαι άντΙ τών πραγ|ΐάτων, 
οίς άρχ^ίθεν έχρώριεθα, άλλί χαΐ αυτί τούτο 
άνι&χει ε{ς την τοΟ Οοπίϋΐΐαο ριεταφυσιχι^ν, 
παραδεχο(Αένου τ& διά ση[Αείων άντιπαρι^άναι 
τάς έν τφ νοί απολύτους {ίέας, χαΐ έπΙ ταύ- 
τας σχέπτεσθαι, ούδύλως δέ εΙς την τοΟ Ηβ- 
^βΐ. ΙΙιστεύθ(&εν Χ*έπ1σης, δτι ή του Ταίηβ φι- 
λολογιχί) φιλοσοφία πολλώ τ^ς τοΟ Ηβ^βΐ α- 
πέχει, ως πλε(ς*ων {δεών τών αίσθητιχών φιλο- 
σόφων (δβηδααΐίδίβδ) (ΐετέχουσα. Κατ* αρχάς 
6 Ταίηβ υπεςη&ριζε φιλολογιχύν τι χριτ^ριον, 
δπερ χυρίαν φυσιχ^ν δύνα[ΐ.ιν (ία Γαοαίΐβ ηΐαΐ- 
ΐΓβδββ) ώνύ(χαζε, συνιστά(ΐ.ενον εΙς τ& νο(ΐ(- 
ζειν δτι έν τώ άνθρωπος φυσιχι( τις δύνα[ΐ.ις 1ν• 
εστίν, %τις εξηγεί τδ παν, τάς τε σχέψεις χαΐ 
τάς πράξεις* άλλα τ-ίιν σι^^ερον, δλως προση- 
λού|χενος εις τ))ν τοΟ Οοηάΐΐΐαο Σχολι&ν, δ τ51ς 

ΗίβΙοΪΓβ άβ Ια ΙίΙΙβραΙαΓβ Αη^Ιαίδβ συγ- 
γραφεύς, άπέ^^ιψε τδ χριτιόριον έχΕίΙνο, χαΐ διΤ- 
σχυρίζεται, δτι δ βουλύ|Λενος έξηγείν τάς τε 
σχέψεις χαΐ τάς πράξεις τινύς, δέον Ινα έξετά- 
ζη τ))ν χρ&σιν, τί}ν Ιδιοσυγχρασίαν, τδ φΟλον, 
τΐ)ν ήλιχίαν, τά 4ίθη χαΐ Εθιμα α&τοΟ, ώς χαΐ 
^ν έινοχίιν χαΐ τδ (ΐέσον, έν φ έγεννι^θη, τδν 



ού- 



Οι 



περιστοιχοΟντα α&τδν έξωτεριχδν χύσμον, 
δύλως δέ τδ έσωτεριχδν χαΐ τάς τϋς ψυχϋς $«- 
νά|ΐεις (ί). Τουναντίον δέ έν τ^Έγελιανί) Σ^^ο- 
λ51 άπαντώ[Αεν, δτι π&ς μέγας άνί)ρ έστΙν έν- 
σάρχωσις τϊίς άχδίου 2δέας, αΐ δε έξωτεριχαΐ 
περιστάσεις ο&δέποτε είσΐν δριστιχαΐ τ%ς |ΐ«— 
γαλοφυΐας αίτίαι, έπειδιό, χατά τδν Ηβ^βΐ, 
π&ς μεγαλοφυείς άνηρ ευρίσχεται ε{ς διηνεχ^ί 
πόλεμον μετά τϋς έποχϊΐς, χαθ* V ζ^' ί δλ 
αιτία τών μεγάλων γεγονύτων ή μεγαλοφυΐοε 
έστΙν, ίτις έστΙν αύτύγονος χαΐ ανεξάρτητος 
πάσης έξωτεριx^^ς επιδράσεως οδτως, ώστε 4 
ιστορία έν τοΤς έξύχοις άνδράσιν σπουδαστέχ 
εστίν. *Απ' εναντίας δέ, χατά "τδν Ταίηβ, ιΙ} 
μεγαλοφυία έστΙν αποτέλεσμα απάντων τών 
έποχϊ) τινι συμπιπτόντων έξαιρετιχών φαινο- 
μένων. "Άρα ή ιστορία άναλυτέα έστΙν έν τοΙς 
πράγμασιν, έν τοΤς γεγονύσι, τοΟ έσωτεριχου 
έχ του έξωτεριχοΟ παραγομένου, τοΟ 2δανιχοΟ 
ώς συμβόλου του πραγματιχοΟ ίντος, του τίθι- 
χοΟ, χατά την τοΟ Οαΐ3αηίδ ττεριβόητον Ιχ- 
φρασιν, άνταναχλάσεως τοΟ φυσιχοΟ δντος. Ό 
Ίαίηβ άρέσχεται ενίοτε, εΙς τδ αόριστον, εΙς 
τδ γενιχόν, χαΐ χατά τοΟτο άχολουθεί χατά τι 
τώ Ηβ^βΐ, άλλ* άναμφίλεχτόν έςτιν, δτι δ γάλ- 
λος φιλόσοφος έμπαθώς τάς τών αίσθητιχών 
χαΐ έμπειριχών {δέας υπερασπίζει. Πράγματα 
μόνον αναγνωρίζει, χαΐ &πασαν τίιν αυτοΟ φι- 
λοσοφίαν μετά μεγίστης έπιδεξιότητος χαΐ πε- 
ρινοίας έπΙ τών πραγμάτων (δρύει. *Όσπερ δέ 
τις τών τϋς έποχΐΐς ημών φιλοσόφων δρθώς 
παρατηρεί (2), ή του Ηβ8;β1 Σχολή είς τίιν με- 
γάλην οίχογένειαν τών μεταφυσιχών συστημά- 
των άντίχει, βεβαίως ούτε εΙς τ)ϊν τ%0 Καρτε- 
σΐου, ούτε ε!ς τίϊν τοΟ ίβίΐ^ηίΐζ Σχολίιν χα- 
ταταχτέα εστίν, άλλα εΙς τίϊν τοΟ δρίηοζα, 
τ})ν τόυ Πλωτίνου, χαΐ διά τίς τούτου τί) 
του Πλάτωνος συνάπτεται Σχολί^. Ή δέ τοΟ 
Ταίηβ φιλοσοφία αυτόχρημα άντίπους έχείνων, 
ώς τδν λόγο ν τ^ αίσθιπσει, τδ νοητδν τφ αΐ- 
σθητώ, τδ Ιδανιχδν τφ πραγματιχώ, τάς άρ]ΐάς 
τοις πράγμασι δποτάσσουσα, χαΐ ώς δυναμένη 
μετά του Μάρχου Αυρηλίου άναχράξαι* ώ φύ- 
σις! φύσις! Έχ σου πάντα, χαΐ έν σοΙ πάντα 
χαΐ πρδς σϊ πάντα. 

*Η τοϋ Ηβηαη φιΑοσοφία. 

Έπιχειρουμεν νυν είς ίχθεσιν φιλοσοφίας συγ- 
γραφέως ποιητιχωτάτου χαΐ πολυμαθεστάτου, 

Η^ Η. Ταίηβ ΡΙιίΙοεορΚΙβ άβΜ* βγΙ. σελ. 43. 
(8) Ρ. ^αη61 \λ οιίεβ ρ1ιί1θ8ορΙιίφΐβ« σελ (1 , 



η. τ. ΕΝ ΓΑλΑΙ^ι ){α) ΓΕΡΗΛΝΙ^ ΦΙλΟΣ0ΦΙΛ$ χ«τ4 τ^ν Ιθ'. λΙΟΝλ &9 



τδν χεχαίραχτΐ)ρισρ.ένων χαΐ €α^σρ.ένων Ιδεδν 
εναντίου, άπ4 τ^ς πρ«γ(ΐ.αηχότιοτος καΐ τίς 
άχριβους αληθείας ανεξαρτήτου, τών μ.υ<ιτΐ)- 
ριωοών χαΐ απολύτων {δεών \ίύατοΜ^ τ6ν {αυ- 
τού νουν %1ς αΙο)νίαν άβεβαιότιιτα παραδίδον- 
τος. Ό δέ συγγραφεύς οδτος 6 Κβηαη ές-Ι. 
ΚαΙ έν πρώτοις έποίαν περί θεού {δέαν δ σο- 
φλς ούτος άνίιρ σχτϊμιατίζει; Ό Κβπαη ε2ς 
την λ^ξιν «θε&ς» δύο σηριασίας άποδίδωσι, χαΐ 
τούτων ή (ΐ.1ν !δί^ £ν τφ 9υγγρά(^|λατι αύτου 
« ΕίαΛθδ ά^ Η{$Ιθίτ6 τβΐίρίβηββ έπικαλου- 
(λ4ν(^, ή δέ ίν τοΙς μιεταγενεστίροις συγγράρι.- 
|ΐα9ΐν αύτοΟ αναπτύσσεται* χαΐ χατά |ΐ.έν τ'ίιν 
πρώτην ση{λασίαν, δ θεί^ς 2ς1ν 6 ανώτατος τύ- 
πος της έπνστη(ΐ.ης, τίς τέχνης, τ^ άπειρον, 
τ6 απόλυτον, τΐ Ιδανιχ&ν άρχέτυπον, των α- 
πολύτων επιστημών δ δεσμός, χ$ν έν αύτφ τφ 
θεφ δντύτης ουχ υπάρχτ). Ή ιδέα αύτη «θε&ς» 
2χ τϋς σχέψεως τοΟίνθρωπΙνου νοος έχπορεύεταΓ 
τλν θε&ν λατρεύει 5 άνθρωπος έν τοις υπ* αύτου 
έζυμνηθεΤσι τύποις, έν οίς ίθετο την αγαθότητα 
χαΐ τ6 χάλλος (1). Ό θεός, χατά τί)ν πρώτην 
ταύτην σημασίαν, ές-Ιν Ιι τών χυρίως χαιρίων ά- 
ναγχών ημών συγχεφαλαίωσις, 4 του απείρου 
χατηγορία (2). Ό Κβηαη έν τοΤς μεταγενε- 
στέροις αύτου συγγράμμασι μεταβάλλει χαπως 
τ-ί^ν περί θεού ύπ' αύτου δρισθεΐσαν ίδέαν. Ό 
συγγραφεύς του Ιι' ίΐνβηίΓ άθ Ια ΙΏβΙαρΙΐγ- 
8ί({α6 ου παραδέχεται τ^ν διά τής αφαιρέσεως 
9ΐ χαΐ τϋς πείρας άπόδειξιν τϋς υπάρξεως τοΟ' 
θεοΟ δυνατι^ιν, διατεινόμενος, βτι ή φύσις, %τις 
άλλως τε ανάγωγος έστι, θε&ν ούχ εμφανίζει, 
ο&τως ως χαΐ ι$ {στόρια, %τις διαρχές ως πρ&ς 
τίιν ιίθιχ'})ν σχάνδαλον ρυσα θείαν πρόνοιαν 
ούχ άποδειχνύει (3). 'Όςπερ δΐ &παντες οι μυ- 
στιχοί φιλόσοφοι βεβαιουσιν, ότι ή αΐσθησις αλν 
έστΙν ή ορίζουσα τί)ν θεόν, δ λόγος δέ ούοα- 
ώς, ούτω χαΐ δ Ηβηαπ τούτο θεσπίζει, 
ισχυριζόμενος (χα\ αύτη εστίν ή δευτέρα ση- 
μασία), ότι θεός έστιν, 6ν δ άνθρωπος άφ' έαυ- 
τοΟ (θετο' δ^ίλον δέ ότι ή τοιαύτη Ιδέα έστΙν 
όλως αβάσιμος. ΚαΙ όμως δ θεός έν τοις τα 
μάλιστα έντελέσιν ούσιν Ινεστιν ούτως, ώςε έν 
τ1) ζω9|ι μ&λλον ίί έν τ^ αδρανεί ύλη, έν τ^ 
τών μεγάλων ανδρών συνειδιίίσει, ^ έν τ^ τοΟ 
τυχόντος άνθρωπου ένοιχεΧ. Τον δΐ θεί)ν τίς 
πεπαιδευμένης χαΐ απαίδευτου μερίδος τ^ς 



ί 



(4) Ε. Κβηαη έΐαάββ ά' ΗίεΙ. Γέΐίρβυδβ σ. 423 
(»Ε. Ηβη&η. Αυτόθι. 9<λ. 4<9. 
(3) Ε. Ρβη&η. Αυτόθι. 

(ΒΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑ0Γ01. Τ0Η02 ?".} 



άνθρωπότητος ουδόλως χαραχτηρίζει, χαΐ τούτο 
ποιών, λέγει, ουδόλως αποφαίνεται περί τϋς υ- 
πάρξεως ί) τϋς ανυπαρξίας του θεού. Ή έπι- 
φύλαξις αύτη, προστίθησιν δ σοφ^ς εκείνος συγ- 
γραφεύς, έστΙ μ&λλον αποτέλεσμα βαθείας ευ- 
σέβειας, φοβούμενης μή ποτέ βλασφημι^ση, τά 
μέν Καίσαρος τ(^ θεφ, ούχΙ δέ τα τοΟ θεού 
τφ θεώ αποδίδουσα. Οΐαδηποτε γαρ κατη- 
γορία τφ άπειροτελείφ ε2 έφαρμοσθείη, τολ- 
μηρά ίΐν εΐη, έχτ&ς μι&ς, %τις έστΙ τ^ είναι. 

Οιηηίδ (ΙβΙβΓΓπίηαΙίο ηβ^αΐΐο βδΐ, είποι 

&ν δ δρΐηοζ»• Κατά τίιν υπύ του Κβηαη 
έν τοις τελευταίοις πονι^μασι αύτου δεχτην 
γενομένην δευτέραν ταύτην ξννοιαν, χαθ' ίν δ 
θε^ς αόριστον τι εστί, χαΐ άγνωστόν τι άνώτε- 
ρον έν τοΤς τελειοτέροις τοις φύσεως προΐουσιν 
ενόν, χατά ταύτην λέγομεν την ϊννοΐΛν δ θε^ς 
ούχ Εστιν απόλυτος τις τρροσωπιχότης, διότι 
συμφώνως τφ δίΓααΒδ, δ Κβηαη διατείνεται, 
ότι ή μέν προσωπιχότης τό ίγώ^ άντίθετον έτέρ(9 
τινί έγώ είναι άναγχαίως προσηχει, τ6 δέ από- 
λυτον, τύ άπειρον τό, χατά τύν δρισμ&ν αύτο9, 
τ& π&ν περιπτύσσον χαΐ περιέχον ούχ έτέρφ 
τινΙ άντιπαρατιθέναι χρεών, χαΐ άντιφατιχύν 
άν είη τύ παραδέχεσθαι, ότι τύ απόλυτον, δη- 
λονότι δ θεός, έγώ τι, 'Όν τι άχριβώς ώρισμένον 
εστί. Σημειωτέον δέ ότι δ Κβηαη έν τοΙς 
τελευταίοις συγγράμμασιν αύτου έχφέρει ιδέας 
τών ανωτέρω έν σπέρματι έχτεθεισών έχ δια- 
μέτρου εναντίας. Κατά τάς Ιδέας ταύτας τύ 
της έσχατης αίτιας πρόβλημα εΙς τοιούτους νό- 
μους διαλύεται, οίοι είσιν οι τ^ς φυ^ιχϋς, τϋ< 
αστρονομίας, τϋς ιστορίας, οίτινες μόνον οι τοΟ 
βΐιται νόμοι είσίν, χαΐ πραγματιχότητος πλι^ρους 
μετέχουσιν, ότι ή άληθίις θεολογία ή τοΰ χόσμου 
χαΐ τής άνθρωπό'τητος επιστήμη εστίν, ή επι- 
στήμη του χαθόΙοΌ γίγτεσθαι^ άπολ^γουσα εΙς 
την λατρείαν, εΙς τ•}ιν ποίησιν, εΙς τίιν τέχνην, 
χαΐ πρ& πάντων εΙς την ήθιχι&ν, ότι τ?) τϋς δι- 
καιοσύνης χαΐ τοΟ λόγου απόλυτον, έκτλς μέν 
τ^ίς άνθρωπότητος θεωρούμενον, άφηρημένον τι 
έ7ΐν, έντ^ς δέ, πραγματιχόν τι, δτι «τύ άπει- 
» ρον τότε μόνον ύπάρχειν δύναται, όταν πε- 
> περασμένην τινά μορφίιν ενδυθώ),» Οπερ αν- 
τιφάσκει ε{ς τί^ν {δέαν τοΟ άπειρου. 

'Άρα δ Κβηαη δύο ορισμούς τΐίς λέξεως 
<θεοΟ» έν τοις συγγράμμασιν αύτοΟ υπεμφαί- 
νει, καΐ τούτων ι$ μίν (αντιθέτως πρ2>ς τους 
ττνευματιστάς, ών τάς ιδέας έπΙ τοΟ προκειμέ- 
νου ώς έσφαλμένας καΐ άντιφατικάς στιγμα- 
τίζει,) τ6ν θε&ν ώς τύ απόλυτον, τύ άπειρον, 
κατηγορίαν τινά του νοός, ή δέ, ώς άναπτυσ* 



18 



90 



ο ΕΝ Κ/σ. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



σέριενέν τι, άχαταπαύστως γινέ[ανον, ίλλά 
(χ.&λλον έν τοΙς τελειοτέροις ινράγ[χ.ασι χαΐ ούσι 
δείχνυσι. 

Τίιν του παντός γένεαιν δ ήρ,έτερος συγγρα- 
φεύς ούτω «τνως είχάζει. Άρ^^ιχι^ τις νεφελίασις 
υπ6 προΐΕούφπς τίνος συ^Λπυχνώσεως ώθου(ΐ.ένη, 
βαθ(ΑηΧ^ν τίιναηχανιχίΐν χαΐ την χ^ηρχην χα- 
τάστασιν ϋποουο{Λένγ), εις τίϊν πλανητιχην ά- 
πολιηγει. *Η νεφελίασις αυτή ε{ς διιστά|ΐ.ενα 
χέντρα χατασυντρίβεται* Ιχαστον δέ των συν- 
τρΐ[ΐ,[ΐ.άτων τούτων πλάνήτην [ΐορφοΊ, χαΐ έχ 
τούτων χαΐ ή γϋ ιτροχύπτει. Έ δέ γϋ ίιαφύ- 
ρους βαθ[ΐ.ούς συ[ΐ.7?υχνώσεως διελθουσαι χαιρίας 
τινάς [Αεταβολάς υφίσταται, δι*ών ή ζωί) έν γέ- 
νει γενν&ταιέν τ% γί^ χατας•άσγι είς ώρισριένην 
τινά φυσιχην Λατάστασιν* είς άλλην δέ άνωτέ- 
ραν βαθ(ΐ.(δα ζωτιχύτητος δι' άλλων ριεταβολών 
(ίφιχοριένη ή γϋ γενν^ τίιν ανθρωπότητα, ί- 
τις δια διαφύρων άλληλούχων αλλοιώσεων δια- 
βαίνουσα, χαΐ άπ& της αναισθησίας τής ζωώ- 
δους Ί^ρειιίας άρχθ[Αένη, ιΐς διαχεχρΐ|λένας συνει- 
διέσεις χαΐ ατο(ΐ.α (μεταβάλλεται, χαΐ διαιρεί- 
ται (1 ). Τί άρα τότε ή ψυχή γίνεται ; Ή ψυχή, 
χατά τον διάση[Λον τούτον γάλλον συγγραφέα, 
έστΙ προχύπτον, τλ προΧ{>ν δηλονότι τ'ής συ- 
ζεύζεως χαΐ τ%ς συναντήσεως των έγχεφαλι- 
χών δυνά|Αεων' χαΐ δριως τήν ψυχήν ΐθάνατον 
άναχηρύττει, άλλ* ή αθανασία αυτή συνίσταται 
είς τδ επιζών έν τφ άπολύτί^, έν τώ άπειροτε- 
λείω, δπερ εστίν, έν τφ (ΐή υπάρχοντι, διότι 
έν τη διδασχαλί^ ταύτη δ θεδς δντότητος ά- 
[Λοιρ^. Ό Κβηαη παροριάζει τίιν ψυχην 
πρ&ς τήν άρ[λθνίαν τϋς λύρας, χαΐ ούτω δύνα- 
ται συν(^δά Σψ^Ιζ^ τφ θηβαίφ λέγειν. « *Ε 
» (λέν αρμονία ίόρατόν τι χαΐ άσώ[Αατον χαΐ 
^ ττάγχαλόν τι χαΐ θεΐόν έστιν έν τη ήρ[Αοσ[Λέν7) 
> λΰρ7, αυτή δέ ή λύρα χαΐ αϊ χορδαΐ σώρια- 
χ> τά τε χαΐ σω|ματοειοή χαΐ ζύνθετα χαΐ γεώδη 

* έστΙ χαΐ του θνητού ξυγγενή. Έπειδάν ουν 
» % χατάξη τις τήν λύραν, ίΐ διατέριτ), ί) δια^- 
» ^ήξη τάς χορδάς, εϊτις διίσχυρίζοιτο τφ αύ- 

* τφ λόγ(ί^, ώςπερ σύ, ώς άνάγχη ίτι είναι την 

* άρ(ΐονίαν έχείνην χαΐ (χή άπολωλέναι' ούδε- 

* (Αία γαρ (ληχανή άν εϊη την (ΐ,έν λύραν Ιτι 
» είναι, διε^^ωγυιών τών χορδών, χαΐ τάς χορ- 
» δάς θνητοειδείς ούσας, τήν δΐ άρ(ΐ.ονΙαν ά- 
» πολωλέναι την τοΟ θείου τε χαΐ αθανάτου 



(1) Ε. Κβη&η Ιιβδ δοίβηεββ άβ Ια ηαΙυΓβ βΐ 16$ 
βείβηοβδ }ιί5(οη(]α68 (Κβναβ άβδ άβηχ ιηοηάβδ 45 
Χ)€(Θΐ)Γβ 4863). 



» {(ΛοφυΐΙ τε χαΐ ζυγγενϋ, προτέραν τοΟ ΟνητοΟ 
» άπολοριένην* αλλά φαίη, ώς άνάγχη Ετι 
» που είναι αύτην την άρ(Αονίαν, χαΐ πρότερον 
» τά ξύλα χαΐ τάς χορδάς χατασαπήσεσθαι, 
» πριν τι έχείνην παθεΐν' χαΐ γάρ ουν, ω Σω- 
ν χρατες, οΐμαι ίγωγε χαΐ αυτόν σε τοΟτο 
» έντεθυ(λϋσθαι, δτι τοιοΟτόν τι (μάλιστα υ- 
» πολα[λβάνο(ΐ.εν τήν ψυχήν είναι, ώςπερ έν- 
» τετα[μένου τοΟ σώ(ΐ.ατος ή(Αώ^ν χαΐ ζυνεχο- 

> (χένου υπό Θερ(ΐ.ο0 χαΐ ψυχ^Ο χαΐ δγροΟ χαΐ 
» τοιούτων τινών, χρ&σιν είναι χαΐ άρ(ΐ.6νίαν αύ- 
» των τούτων τήν ψυχήν ή(ΐ.ών, έττειδάν ταύτα 
» χαλώς χαΐ (μετρίως χραθη πρλς £λληλα. Ε{ 
» ουν τυγχάνει ή ψυχή ούσα άρ(μονΙα τις, δίΐ- 
» λον δτι, δταν χαλασθ^ τ6 σώ(ΐ.α ή(ΐ.ών ά' 
» (ΐέτρως, ή έπιταθ^^ ύπΐ νόσων χαΐ ίλλων 
» χαχών, τήν (μέν ψυχήν άνάγχη ευθύς δπάρ- 

> χει άπολωλέναι, χαίπερ ουσαν θειοτάτην, 

> ώςπερ χαΐ αΐ ίλλαι αρ(μονίαι, αϊ τ* έν τοΙς 
» φθόγγοις χαΐ έν τοΤς τών δη(μιουργών ίργοις 

> π&σι, τά δέ λείψανα τοΟ σώ(ματος έχάστου 
» πολύν χρόνον παρα(μένειν, {ως άν ή χατα- 
» χαυθ^ ή χατασαπη' δρα ουν πρδς τούτον τύν 
» λόγον τί φήσο[μεν, έάν τις άςιοΧ χρ&σιν ου- 
ν σαν τήν ψυχήν τών έν τφ χαλου[μένφ θανάτ(^ 
» πρώτην άπόλλυσθαι» (4). 

Ενίοτε δέ δ Κβηαη, δ(μολογητέον, φαί- 
νεται παραδεχό(μενος ιδέας αντιθέτους ταύταις, 
ίδί^, δταν έν τοΙς Εδδαίβ αύτοΟ γράφη, «πέ- 
» πεισ(μαι δτι ή του άνθρωπου ήθιχή ζωή άν- 
» τιστοιχεϊ, χαΐ τείνει προς τίνα άνώτερον σχο- 
» πόν, πρ6ς άντιχεί(μενόν τι. Έάν δέ έν τ^ 
ζ(ύ9^ ταύτη τύ ποθού(μενον ή εύδαΐ(μονία η, 
ούδε(μία &ν ε{η διαφορά (μεταξύ του προο- 
ρισ(μοΟ τοΟ άνθρωπου χαΐ τοΟ τών χατωτέ- 
ρων ίντων, δπερ ούχ εύοδουταν, τϋς ήθιχϋς 
τ^ τοΟ εύδαΐ(μονεΐν τέχνη ου ταυτιζθ[μένης. 
Τής δέ προτάσεως δτι ή θυσία χαθηχόν Ιςι 
τφ άνθρώπω δεχτϋς γενο(μένης, τά δρια είς 
τ&ν πρύ δφθαλ[μών έ(μφανιζό[μενον δρίζοντα 
αφανίζονται. *Ώςπερ ουν τά τών νήσων τ^ίς 
έρυθρ&ς θαλάσσης άρώ|ματα έπΙ τ^ίς τών δ- 
δάτων επιφανείας πλέοντα τους τϋς ευώδους 
έχείνης θαλάσσης πλωτϋρας χατεγοήτευον, 
ούτω τύ θεΤον τούτο δρ(μέ(μφυτον άγνωστόν 
τίνα γήν προοιωνίζει, χαΐ τύ άπειροτέλειον 
προαναγγέλλει» (2). Και τοι του τε(μαχίου 
ούτου, χαΐ τίνων £λλων τούτ^^ παραπλήσιων 



(4) Πλάτων. Φ(ΐ(ίων χ«ρ. XXXVI. 

(3) Ε. Κβη&η £88018 άβ ιηοπιΐβ 6ΐ άβ οηΐίηαβ. 



Π- τ. ΕΝ ΓΑΑΑΙΑ χαΐ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΦΙΑΟΣΟΦΙΑΣ χατά τίν Ιθ'. ΑΙΟΝΑ. 91 



ίν τοΙς τοΟ Κβηβη συγγράμ.|4.ασνν υπαρχόν- 
των, ο6χ ^ττον β[Αως ουχ άπο^οτέον εις τάς 
παραφυάδας ταύτας την φαινοαένην σ7)(^ασ(αν, 
4ν έπιφέρουσιν, είδότες δτι 6 θιισχυρισ(ΐ.6ς τοΟ 
ριη έζβΐναι τώ άνθρώ^ίι^ τ& πκρί τϋς άθανασ(ας 
της ψυχ^Ις λΟοαι πρ6βλ7ΐ[ΐ.α, 6 άχρογωνιαίος 
|ν 9υν6λφ λίθος εστίν, έφ' οϊί βασίζεται ό 
Ββηείη, δςτις ταυτίζει την άθανασίαν τής 
ψνχ%ς σύν τ^^ έν ή|ΐ.ΐν ουσγ) έσωτεριχ^ δυνά[Λει, 
τ^ άτενιζούστ) εΙς τ6 Απειρον, χαΐ τ5^ άνυψού- 
σρ ή|λ&ς άχρι τ%ς γνώσεως του χαλοΟ χαΐ του 
(ΙγαθοΟ. 

Την δ* έν τφ χ6σ\ι,ίι^ μ^εγάλην τάξιν χαΐ άρ- 

ί,ονίαν 5 Κβηαη αναγνωρίζει, οΙονεΙ παρα- 
ΐχ6|λενος 8τι χρύφίον τι 5ρ(ΐ.ί|Αφυτον χαΐ τφ 
χ4σ(λ.<^ ίνεςτιν, ΙτΛ τούτου επιδρών, χαΐ είς την 
πρ^οδον έσαεΙ τβίΐνον. Ή γνώ[ΐ.η, χαθ' ^ν 6 χέ- 
σ(40ς έ[&φαίνει υπονοου(ΐ.ίνην τινά τάζιν έστΙν 
{σφαλ[ΐίνη, χατά τλν γάλλον φιλέσοφον, χαΐ 
δί) καΐ απορριπτέα. Τη {δέ^ του Πλουτάρ- 
χου (1) άχολουθών νο(/ι.ίζει 6 Ηβΐΐαη, δτι ή 
υλι ούχ έστΙν άχίνητος χαΐ άψυχος, δτι ούδε- 
(ΐιία Ιύναρ,ις έλατηριος χαΐ χανονίζουσα υπάρ- 
χει, 4λλ& νοι&ριων τις έσωτεριχιϋ, άένναος χαΐ 
προο^ΐυτιχί) αύρα, ή τ&ν φυσιχ&ν χυβερνωσα 
χδσμονι σοφ&ν 5ρ(ΐ.έ|&φυτ6ν έστιν. Ό φυσιχ&ς 
χύσ[ΐ.ος (ρα παντοοαπώς χαΐ αδιαλείπτως άλ- 
λοιοΟται, τϋς φύσεως έν άειχινησί^ ευρισχο[ΐ.έ- 
νης, χαΐ τών αύτης φαινοιι.ένο)ν άδιαχύπως έχ 
της ριΐν ε|ς τίϊν δέ (ΐεταοαινδντων χατάστα- 
σιν, άδιαλειτττως [](.εταβαλλθ|ΐ,ένων χαΐ γιγνο- 
(Αένων, χα\ ε{ς τΐ έςαεί γίγνεσθαι έξ υπέρτα- 
της συνάρσεως παρορρι.ω[&ένων. 01 δέ τά φυσιχά 
φαιν6|Αενα διέποντες νό|^οι, ο{ έν τη αίωνιέτητι 
έν άχινησί^ χαΐ ^ίρει^ί^ διάγοντες, διαφέρου- 
σι τών διεπ^ντων τά πρ^ ρχρου [ΐνησθέν- 
τα άειχίνητα ιιαΐ εύ|ΐετάβολα φαινδ(ΐενα. 'Ός 
περ δε 6 φυσιχ^ς χ6σ|ΐ.ο;, ούτω χαΐ & ήθιχί^ς 
εΙς διαχεχαραγμένους ύπείχει νέρυς. Τίιν αρ- 
χήν ταύτην, ίΐν δ Κθη&η έπανειλημμιένως 
τίθησι, φαίνεται βραδύτερον ίν τισι τών συγ- 
γρα|ΐ.|χ^των αύτοΟ απορρίπτων, διισχυριζδ[ΐε- 
νος δτι ή ιί^θιχη χατά λδγον τών έθνιχοτητων, 
του τε χρόνου χαΐ του χώρου τροποποιείται, 
δτι π&σα αλήθεια σχετιχη έστιν, δτι τελευ- 
ταΐον χατά τοΟτο τφ ΟοβΙΙΐΘ παραχολουθεΐ, 
δςτις Ιλεγεν, δτι ή ενέργεια τδ αγαθόν έστιν, 
δτι αύτίϊ αυτή ή άλι&θεια ούχ Ιστι τδ πρώτι- 
βτον, άλλ' ή προσπάθεια, ίν τις χαταβάλλει δ- 
πως άνεύρτ) αύτιπν. 



(4) Πλ«Τ(ι»νιχα ζητ4|]ΐ«τα Η'. 



Ό Κβη&η τό τε δίχαιον χαΐ τδ χαθϊ- 

χον αναγνωρίζει, τά του άνθρωπου πλεονε- 
χτι&(ΐ.ατα ταύτα ριετά (Μεγίστου ενθουσιασμοί 
άνυψών. Ή ποιητιχί> χαΐ δη|ΐ.οχρατιχίϊ φαν- 
τασία του ή[ΐ.ετέρου συγγραφέως προτρέττει 
αύτδν πρδς τάς αρχάς ταύτας* ούχ άχολου- 
θεΤ δ(/.ως τφ Καπί, δστις διά τίς τίθιχίς αυ- 
τού, πάν τδ διά τ^ς χριτιχής αύτοΟ χατε- 
δαφισθέν άνοιχοδο[Λεΐ, τ•})ν του γερριανοΟ φι- 
λοσόφου διδασχαλίαν ταύτην ώς άλληλό(χαχον 
μί) παραδεχόμενος. Ό Κβηαη τάς τε α- 
πότομους χαταφάσεις χαΐ τ}ιν λογιχί)ν μέχρις 
έσχατων έπαγωγην ούχ εδρίσχει όρθάς, μ&λλον 
δε έν τφ άορίστφ, τφ άναποφασίστίΐ^, έν ταΐς 
άντιθέσεσιν ένασμενίζεται, ώς ανωτέρω χατε- 
δείζαμεν τούτο διά της έχθέσεως τών αύτου 
άρχων. 

ΤοΧς πδσι γνωστόν έστιν, δτι έχτδς τής φι- 
λοσοφιχης άξιας του Κβααη, δ τών συγ- 
γραμμάτων αύτοΟ μέγας χρότος χυρίως προ- 
^λθεν, έχ του δτι έν τοΙς πλείστοις αύτου τά 
περί θρησχειών περιφλεγϋ ζηττίματα άιτοτό- 
μως έπραγματεύσατο. Ουδόλως ένταΟθα προ- 
τιθέμεθα 2δί^ άναλυσαι τά τρ^ρόεντα έχεΤνα 
πολυμαθή συγγράμματα του ανδρός, άλλ' έζέ- 
στω ήμίν μόνον έλίγα τινά περί τούτων ε{πε1ν, 
χαθ' δσον τά άπαντα τδν σπουδαΐον χόσμον 
συγχινίσαντα, χαΐ πολλών ψυχάς χλονίσαντα 
έχείνα του Ηβπαη διανοητιχά προϊόντα σύν 
τ5^ φιλοσοφιχΐ) αύτου διδασχαλί^ συνδέονται. 

Κατά τδν ημέτερο ν συγγραφέα π&ς χριτι- 
χδς έν ταΐς περί τών θεολογιχών προβλημά- 
των συζηηάσεσιν, οφείλει συζητών μη άναλί- 
σχεσθαι έπΙ ματαίοις, άλλ^ ευθαρσώς χαΐ άχρι- 
βώς περί τών πραγμάτων χρίνειν χαΐ άποφαί- 
νεσθαι. Ό Κθπαΐΐ ταΟτα λέγων έννοεΤ, δτι δ 
σοφδς χριτιχδς χρεωστεΐ πάν έχ τοιούτων προ- 
βλημάτων άναβλαστάνον πάθος σπουδή άπο- 
χλείειν* έπειδη δ τοιούτος χριτιχδς έν έζαιρε- 
τιχί^ χαΐ άντιθέτφ θέσει ώς πρδς τους λοιπούς 
τών ανθρώπων εύρίσχεται, οΐτινες χαίτοι τδ ά- 
ν^ίχον σέβας τοις σοφοΐς απονέμοντες, αντιπα- 
θώς χαπως πρδς αυτούς ίχουσιν* ή δέ θρησχευ- 
τιχ•}) τής άνθρωπότητος Ιστορία, δηλαδή σειρά 
τις έξελιγμών συςτομάτων χαΐ ιδεών χάριν τών 
πολλών χαΐ άνευ τΐϊς μετοχής τούτων φαίνε- 
ται αναπτυσσόμενη (1). Σημειωτέον δέ έν πα- 
ρόδια, δτι δ Κβη&η άπασαν τί)ν ανθρωπό- 
τητα ε{ς δύο χλάσεις διαιρεί, ών ή μίν έχ τών 



(1) ]ε» Κβπαη £ΐιιΑ69 ά' ΙιίδΙρίΓβ Γβΐί^βμδβ, 



92 



ό ΕΝ Κ/π. £Α.λ&Ν. Φΐ^ΟλοηίΟΣ ΣΤΑΑ.01Ό2 



ί 



ιτεπαι^ευξίίνων κα\ τβν τφ 7Γνεύ(ΐ.«τι πλου- 
σίων συνίσταται, ή Χβ περιέχει τους λοιπό&ς 
<^ών ανθρώπων, το&ς άπλο'ίχους χϋιΐ τους πτω- 
χούς τφ πνεόιια-^ι' ού&ετέρα τούτων τίιν τοΟ 
άπειρου λατρείαν άποχλείει, άλλ* ή μίν ταύ- 
την έν τη έπιστί[χτϊ, τί^ τέχνη καΐ τ^} άσχί- 
σει πασών τών διανοητικών Ουνάριεων ευρίσκει, 
ή ίέ Ιν υποδεεστέρςε τινί χώρ^, έν τ5) Όρησχείςε 
επιτυγχάνει. 

Ή ίρχίϊ τής τοΟ ΚθΠ&Π κριτικές συνί- 
σταται έν τφ [!.{) παραδέχεσθαι τ& θαυρια &ς 
ίυνατδν έπΙ τϋς γίς, ίν οίκοΟαεν. Ο'ς άπί^- 
^οια δέ τϋς βάσεως ταύτης εξάγεται τ6 άν- 
θρώπινον τών θρησκειών, αΤτινες ώς έζ άλλοίων 
περιστάσεων, κλι[^(.άτων, παραθέσεων, φυλών, 
χρόνου τε καΐ χώρου προαχθεΧσαι, λαφέρου- 
σιν άπ* αλλήλων. Ό τών Εΐυάβδ ά' ΙΐίδΙοίΓβ 
Γβϋβίβυδθ συγγραφεύς ίιαρ^ιίθην αποφαίνε- 
ται, βτι «(χεταςύ τών λαφόρων ειδών τής 
ποιι^σεως τδ |χ&λλον προσεγγίςον τφ τίς τέ- 
νης ούσιώδει σκοπώ εστίν ή θρησκεία». Τάς 
έ διαφόρους θρησκείας 5 ΚεηδΠ [ΐελετών, 
επουσιώδεις τι νάς [ΐόνον έν αύταΐς διαφοράς ίδ- 
ρίσκει, τί)ν δέ κατά βάσιν 6[Λ0ΐύτητα άπασών 
τών θρησκειών έκ τϋς ταυτότητος τοΰ ανθρω- 
πίνου νο4ς καΐ τϋς μεθόδου παράγει. Ό γάλ- 
λος φιλόσοφος νοριίζει δυνατίιν την διά τοΟ ψυ- 
χολογικοί θαύ(χ.ατος άντικατάστασιν τοΟ θεο- 
λογικοΟ, καΐ διισχυρίζεται 8τι ή άρχ•)) πασών 
τών θρησκειών έστΙ τ& αΰτό[ΐατον. Τούτου δέ 
δύο βαθ[λούς παραδέχε'Ται, ών 6 πρώτος παρά- 
γει τ& ^ητδν (Ια Ιθ^βηάβ), δ δεύτερος τ6ν μΟ- 
θον' και διά τούτου {ΐ,Ιν ή αύτόριατος συνείδησις 
τϋς άνθρωπότητος έγέννησε τάς θρησκείας τ5ίς 
αρχαιότητος, δι' εκείνου δέ 5 χριστιανισμός 
προίχθη. ΤαΟτα δέ εναντίον του δίΓβυδδ 
δ ΗβηΕΩ δογματίζει, εκείνου υποστηρίζον- 
τος, δτι αΤ τε τ51ς αρχαιότητος θρησκεΧαι καΐ 
δ χριστιανισμ&ς είσΐ προϊόντα αύθων έπιτηδείως 
συμπεπλεγρΐνων. ΚαΟ' δσον δέ δ νοΟς, λέγει δ 
Κβηαη, αυξάνει καΐ προάγεται, τά θεία 
φαντάσματα τά δπδ νεαρ£ς καΐ άμαθοΟς φαν- 
τασίας πλασθέντα έκλείπουσι καΐ άκυρουνται' 
ή δέ τέχνη μόνη έστΙν αθάνατος. 

Τάς γενικάς ταύτας Ι^ίκς τοΟ δλου συστή- 
ματος του Κβηαη έρευνώντες έξαγάγοιμεν 
αν, δτι δ διάσημος εκείνος άν-})ρ άλληλοοιαοό- 
χως ύπ& διαφόρων έξοχων φιλοσόφων έτυηρεαζό- 
μενος φαίνεται, ούτως, ώστε δ τε δρΐποζβ, 
καΐ δ ΚαηΙ καΐ δ Ηβ^βΐ κα\ δ Η&ΙϋίΙΙοΠ 
άντιποιιίσαιντ' &ν τών (δεών του ημετέρου φι- 
λοσόφου ώς ιδίων, έπειδ^ι ώς φαίνεται, δ,τΐ &ν 



έν έκάστί) '^ών <τυγγραφών τών ανδρών έκε(να>ν 
ήδ& καΐ ε&κρινές ευρίσκεν, τοΟτο, ώς £λλη μ£- 
λι^σα, άπόμυζών ίδιον έποίει καΐ άφωμοί(ιυ (ΐ )• 
Δϋλον &ρα δ'Τι δ ΚβΠΒη, τί)ν τοΟ θεοΟ 
προσωτηκότητα, τ)ιν έν ίγώ τινι τοΟ απολύτου 
συγκέντρωσιν χαταπολεμών, δπδ τοΟ Ηβ^βΐ 
εμπνέεται, καΐ υπ^ τ)|ν αδτην έπίρ^οιαν ευρι- 
σκόμενος θεσπίζει, δτι τ6 θεΤον τΛς τελειοτέ— 
ροις Ινεστιν. *Ότ4ν δέ δ ΚβηΒΠ διατείνε- 
ται, δτι τ& άπειροτέλειον ώς αόριστον καΐ ά— 
κάτανόητον ούχ δριστλν ϊλλως έςίν^ 9) διά το5 
ΕΙιταί^ καΐ δογματίζ>ι δτι ανάγκη έστΙ παρα- 
δουναι τί)ν θρησκευτιχί^ν Ιδέαν, ϊνα μη έξευ- 
τελισθί), εΙς άκραν άοριστικότητα, τόΛς Ι- 
δέαις τοΟ Ηαπίίΐΐοη βεβαίως δίτείκει. 'Άλ- 
λαι δέ τοΟ δρίη02α Ιδέαι έν τοΤς τοΟ Κβ^ 
η&η συγγράμμασιν άλλαχοΟ δποφώσκουσιν, ί- 
τΛν έν τούτοις διδάσκωνται, δτι έκαστη τφ 
Θεώ άποδοθεΐσα Ιδιότης εις £ρνησιν διαλύε- 
ται, δτι ίλλως τε ίπασαι α{ φράσεις, ων χρή^ην 
ποιούμεθα πρ6ς έξίγησιν τ5ίς τοΟ θεοΟ φύ- 
σεως καΐ ιδιότητος, δλως αντίθετοι εΐβιν πρ6ς 
τ6 άπειροτέλειον, ώς μόνον τ$ άνθρωπος άρμο- 
ςαλ ουσαι. Ό ΚβΠδίη τελευτο^ον δπ6 τις το4 
ΚαηΙ μεγαλοφυίας εμπνεόμενος, τίιν άνυπαρ- 
ξίαν τών μεταφυσικών ίντων, εΙς άπλοΟς τύ- 
πους τ51ς διανοίας μεταβαλλόμενων, έπιβεβαιοί, 
καΐ υποστηρίζει, δτι ή μόνη τών απολύτων Ι- 
δεών άξια, ίν αύτδς αναγνωρίζει, έστΙ τϊ» συν- 
αρμολογεΤν τά τϋς πείρας στοιχεία. Καίτοι 
δέ έκ πολλών πηγών άρυ^αμένου τοΟ Κβ- 
ηαη, πρ^ς άπαρτισμδν τοΟ έαυτοΟ συςτϋματος, 
δπερ δμως καΐ Ιδίφ τινΙ χαρακτϋρι έπκτφρα- 
γΐζεται, σημειωτέον, δτι ουδόλως τ6 σύστημα 
τοΟτο πρί)ς τ& δλον σύστημα τοΟ Τδΐίηβ, β 
ανωτέρω έσκιαγραφι^σαμεν, σχετίζεται. Ηετα- 
μόρφωσις καΐ κίνησις, Ιδού τ& τοΟ Κβηαπ 
αύστημα. Ηηχανισμδς καΐ εΙμαρμένη, τοιοΟ- 
τον τί τοΟ Ταίηβ. Άμφό^ροι θεωροΟσι τίϊν 
φύσιν ώς πελώριόν τι φαινόμενον, άεννάως με- 
ταβαλλόμενον, τίιν ανθρωπότητα ώς στιγμήν 
τίνα τϋς μεταβολΐίς ταύτης, δ δέ &νθρωπος 
ο&τινος ή ψυχιΛ, κατ' αυτούς, ές•1ν αποτέλεσμα 
τών φυσικών δυνάμεων, αρμονία τις θνητι(, % 
διάθεσις προερχομένη, ώς καΐ δ /^καίαρχος ένό- 
μιζεν (2), έκ τίνος συναρμογές τών τλ σώμα 

(4) *1^ι Ε. Ο&ΓΟ ΙιΜίΙέβ (16 Οίβα (Ι&ηε Ια οπϋ- 
ςιΐθ ΰοηΙβιηροΓ&ίηβ. σιλ. 88 χλ. 

(2) Άττιχός, πβρ' Εύσ•β(ψ έν £62γ. Προπ. ΙΒ. 9. 
σιλ. 810 Α'. «Τούτφ τοιγβροΟν έπόμίνος Διχαίαρ• 
»χος, χαΐ χατ* άχόλοοΟον Ιχανός ών θιωρκΤν, άνι(1ρηχβ 
•τήν δλην 6χ09τβ«ιν τΐΐς ψοχίΐς.» 



π. τ. ΕΝ ΓΑλλΙΑ χαΐ ΓΕΡΜΑ^ηΑ ΦΙΑΟΣΟΦί ΑΣ χάτ& 'ίδν ί^'. ΑΙΩΝΑ 93 



συνι^τάντων στοιχ^(ΐύν, ΙαιϋΊ 8ν τών τίς άν- 
βρωπίτϊΐτος συ(ΐβεβηχ6των. *Αλλ*έν ^, ί Τ&ίηβ 
Χυρ(ως εις τά ιτράγριατα τ6ν νοΟν προσέχει, 
κλ\ αυτά χαραχττιρίζειν χαΐ 6ρ(ζειν άγα- 
ίτών, την ^ών άχριββς δια)ΐεχαραγ(λένων άνά- 
λυσιν καΐ τίϊν τών χαρακτήρων καΐ άτ6|Λων 
ι?εριγραφ'}}ν ασπάζεται, χαΐ δύο, τελευταΐον, ψυ- 
χιχάς δυνάριεις ριΰνον αναγνωρίζει, την άντίλη- 
ψίν χαΐ ιίτίϊν άφαίρεσιν, δ Κβπαη π&ν τί) 
^ητώς ίεδηλω[ΐένον ψευδές διαχηρΰττει. τά 
γ^νιχά φαιν^ριενα, τλ δλόν, τίϊν χαθολιχέτητα 
έγαπ^, τάς άρχιχάς καΐ άγνωστους έπόχάς, 
τάς φυλάς, 'ίτοιις αιώνας, τά γενικά συστΐ[ΐ.ατα 
έρευν^ χαΐ αναλύει, ίν δέ ούχ οΐδά τι, εν τε 
τ^ φύσει χαΐ τφ άνθρώπφ άγνωστον έξυ|λνΕ?Ε 
και άνυψοΐ. Ή του Ηβηαη ευφυΐα τφ ρεμ.* 
βώδει αρέσκεται καΐ κατά τίϊν πρ4ς τ6 γενι- 
κλν κα\ άύριστον τάσιν' 6 γάλλος ούτος φιλό- 
σοφος τ^ τοΟ Ηβ^βΐ φιλοσοφΐ^ προσεγγίζει, 
καίτοι κάπου τών αυτού συγγραφών άγερώ- 
χως πως π&σαν σύν τ$ γερ[Λανώ έκε(νφ φίλο* 
(ιΰφφ συνάφειαν άπο^^ίπτων. 

Ή κοινί) γνώριη τώ του Κθη&Π τρίπφ 
τοΟ γράφειν καΐ σκέπτεσθαι συριπαθ^. Έ φιλο- 
σοφία άύτοΟ πολλοιις άριθιιεί βπαδούς' τά δέ 
δίανο1)τΐ3^ά αύτοΟ προΐΕέντα [χέγάν θύρυβον και 
πολλίιγ τίϊν συγκίνησιν διεγείρουσι. Τούτο δε 
γίνεται ού ριύνον, διύτι τά τοΟ περιβόητου ε- 
κείνου ανδρός συγγρά[ΐ.ρι.οΐτα έκτετα[λένην ριά- 
θησιν, βζεΤαν εύφυίαν καΐ έπιςΊη[Αθνικην καΐ φι- 
λολογΐ3ίί)ν έζαίρετον άτο(ΐ.ικύτιιτα έκδηλοΟσιν, 
άλλα διότι ένταυτφ έν τούτοις οί άναγνώσται 
γλαφυράν ποιτ/ΐτικίϊν καΐ ρ,αγευτικιίν τίνα γλώσ- 
σαν έυρίσκουσιν, 678 ^{^ΊΛ'ζτί τις την παρά τίς 
Κ. ΟΙΐδίΓίοΙΙβ άβ ΒοΒΟΐίΙίδ προς τί)ν |χυστι- 
λόν φιλίσοφον δ&ίηΙ-Μ&Γΐίη άποταθεΐσαν 

διάσιν (<) έφαρριύζίΐν καΐ λέγειν, δτι τά του 
βη£ΐη συγγράρίματα ψυχής γέρ,ουσιν. 

*Η του ν&οΙίβΓΟί ψιΑοσο^Ιά. 

Αυσκόλως &ν εδροι τις φιλόσοφον έύκρινές-ε- 
ρον καΐ βαθυνούστερον τοΟ Υ&οΙίβΐΌΐ. Ου 
|ΐ.6νον δέ πολυ(ΐ.αθ^ς έν άπασι τοΊς αύτου συγ- 
γρά(λ(χασι καΐ έ[ΐβριθης φαίνεται, άλλα καΐ ευ- 
σχι^ριων καΐ άζιοπρετιη^ς. Ου παρές-)θ|χ.εν [χέν έν- 
ταΟθα, 6πως τοΙς άρί^οις στέφανον πλέζωριεν, 
χαΐ θυ[Αία[Λα θαυ[ΐασρι.οΐ) αύτοΤς καύσω^ιεν, άλ- 



(4) Αά. ΡΓαηοΙι ί» ρΙιί1θ8ορΙι!β ιηγδίιηυβ βη 
ΡΓΑηεβ έ Ια Γιιι άυ ΧΥΠΙ δΐέείβ. δαίηί-ΜαΓίίη βΐ 
&οη ΐΏΑΐΐΓβ Ματίίηβζ ΡΕδηααΙίδ. αιλ. 33 χαΐ 43. 



λά -Λρός τοιαύτην καΐ τήλικαύτην διαλεκτικην 
δεινότητα, ίν 4 Υ&οΙίβΓΟί κυρίως έν τω σοφφ 
αύτοΟ συγγρά(Α(ΐ.ατι τφ έπικαλουμέν(^ « 11.21 
Μέίαρίίγδίςαβ βΐ Ια ί!§θίθηοβ δείχνυσιν, α- 
τενίζοντες, ου δυνάριεθα (Αη δριολογείν τ6 πο- 
νηρία του άνδρδς τ))ν πρώτην κατέχειν θέσιν 
[χέταζύ τών λοιπών φιλοσοφικών συγγραφών 
του ήριετέρου αιώνος. Ό ΥαοΙίθΓΟί έν τφ συγ- 
γράρ[,(ΐ.ατι τούτφ, ώς καΐ έν πλεΐστοις άλλοις, 
σοφόν τι σύστηρια αναπτύσσει, έν φ πλείστας 
τών πνευριατιστών αρχάς παραδέχεται, την 
(ΐέν θεριελιώδη βάσιν, την ιδρύουσαν τί)ν ψυ- 
χολογίαν ώς τής ριεταφυσικης θεριέλιον, καΐ 
τίϊν έζ εκείνης εις ταύτην (χετάβασιν υπο- 
στηρίζων, τίϊν δέ 2δέαν, καθ* ί|ν ί ψυχιί, ώς 
προϊόν τι τών υποδεεστέρων τ^ΐς φύσεως δυ- 
νάριεων θεωρείται, αποκρούων, άλλα τί)ν ψυ- 
χίΐν οδχ ώς προκύπτον τι, άλλ' ώς άτο[ΐικην 
δύναρ,ιν αύτίιν έαυτϊ^ συνειδυΤαν άναγνωρί- 
ζων, α(ΐα δέ καΐ ώς στωΧκι^ν τίνα τίθικίιν πρε- 
σβεύων, την τε εδθύνην καΐ τϊ> δίκαιον του 
συριφέροντος διακρίνων, τι» δέ δίκαιον κάΙ τ& 
καθϊϊκον, ώς έν άπολύτοις σχέσεσι τεθε(Λελιω- 
ριένον θεωρών. Έν πολλοίς άρα ζωτικοΤς ζη- 
ττίριασιν, ώς καΐ έφεξες όψόριεθα, δ Υαοΐΐβ- 
Γοΐ, εί καΐ {διοτρόπως, τάς τών Πνευριατι- 
στών ιδέας ασπάζεται, νυν δΐ έν πρώτοις τάς 
άπύ τοϋ συστ^ιριατος τούτων διαφοράς τϋς φι- 
λοσοφίας τοΟή[Λετέρου συγγραφέως έζετάσωριεν. 
Ή του ΥαοίΐθΐΌΐ φιλοσοφία άπ& τϋς κρι- 
τικές δρ[Αωρί.ένη, τίϊν άρχαίαν (ΐεταφυσικίιν 
κατεδαφίζει, καΐ νέαν τινά Ιδρύει. Κατά τίϊν 
φιλοσοφίαν ταύτην, ή τών Πνευι^ατιστών Σχο- 
λί) άβάσΐ[ΛΟν τίνα διδασκαλίαν επαγγέλλεται, 
ώς έπΙ επισφαλούς θεωρίας τοΟ νο^ς στηριζο- 
(χένη, ος τις νοΟς, κατά τδ δόγρια τίς Σχολίς 
εκείνης, δέον ΐνα [λίι θεωρήται ώς δύναρ(.ίς τις 
θεία, άποκαλύπτουσα καΐ προσωποποιούσα τρό- 
πον τινά την υπ* αύτοΰ έπινοηθεΐσαν άφαίρεσιν, 
ίτις έστΙν αύτδς δ θεός (1). ΚαΙ τίσιν αρα ίδιό- 
τησιν ή τις τοϋ Πλάτωνος, του Καρτεσίου, του 
ίβίΐ^ηίΐζ Σχολής μεταφυσική τδν θεδν δια- 
κοσ(ΛεΧ; *ΐδιότησιν έχ τϋς χύδην ψυχολογίας πα- 
ραληφθείσαις (2) ούτως, ώστε τάς τϋς άνθρω- 
πίνης ψυχτίς ιδιότητας ή φιλοσοφία εκείνη τώ 
θεφ άποδίδωσι, καΐ έκ της ανωτέρας πραγρια- 
τικότητος τδ άπειροτέλειον αφαιρεί. Ούτε ά- 



ι 

(1) ε. ΥαεΙιβΓΟΙ \λ ΜέΙαρΙιγδίςαβ 6( Ια δοίβηοβ, 

Έν τφ Προλόγφ σβλ. 24. 

(8] Ό αύιός ΑύιάΦι. Τόμ. Σελ. 5Αθ χ«1 άχ. 



94 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ1ΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



πειρον, ούτε απόλυτον, οντε άναγχαΐον, ούτε 
χαθολιχόν, ούτε τέλειον, τλν των Πνευιιατις-ών 
θε^ν δύναταΙ τις βνοριάσαι. Λιά τΐ λοιττ^ν δ 
θε&ς οϋχ Ιστιν ούτως άπειρος; Έπειδη βπως 
άπειρος η, ώς δ τε Ηβββΐ χαΐ 2 8ΐΓααδ8 
δογρ,ατίζουσι, δέον τ2> Παν είναι, όπερ ή τών 
ΙΙνευ|Λατιστών διδασχαλία ο6χ επιτρέπει, διότι 
έν αύτ^ 6 θε&ς Ινθεν (λέν έ(χ.ποδ[οις ίν τε τ^ 
άνθρωπότητι χαΐ τ^} φύσει προσχρούει, (νθεν 
δέ, ώς ανωτέρα τις ψυχτά, ώς υπέρτατη άτορ- 
χότιης παριστα^λένη , πεπερασμένον τι δέον εί- 
ναι. Αιά τ( ούτως απόλυτος ουχ ίστι; διότι 
ούχ ίστιν άνευ σχέσεως τίνος νο5)σαι α&τόν. Ε! 
6 θε^ς πρόσωπον τι ην, ήσθάνετο άν, έβούλετο, 
έν τ$ χρόνφ έσχέπτετο, χαΐ ούτω σχέσις τις 
τ^ άπολύτφ αύτου υπάρζει έπετίθετο άν. ΚαΙ 
διά τΐ ούχ Ιστιν ούτως άναγχαίος; διότι ή ά- 
πειχονιζουσα έχεΐνον ιδέα έστΙν άποτέλεσρ,α 
ψυχολογιχου τίνος συ(ΐ.περάσρ.ατος, έζ ου τι) 
προχυψάσρ ίδέ^ τδν της άναγχαιότητος χαρα- 
χτϋρα άποδοϋναι ο6 θέριις. ΚαΙ διά τ( ουχ ίς-ιν 
ούτω χαθολιχός; διότι ή τϋς χαθολιχότητος 
ιδέα άντίχειται, χαΐ άντιφάσχει πρ&ς τ})ν τ^ς 
προσωπιχότητος. ΚαΙ διά τί ούχ έστιν ούτω 
τέλειος ; διότι τϊ> του τελείου ίντος ϊργον α- 
τελές είναι ούχ άρ(ΐ.όζει. άλλως τε διότι τ& 
έπινοεΤν τέλειο ν τι ίν, αδύνατον έστιν, ώς 
τοΟ ανθρωπίνου νο2>ς έχ [^ι&ς ε!ς έτέραν, χαΐ 
έχ ταύτης εις άλλην τελειότητος βαθ[&ίδα ^ϋ- 
δ(ως [αταβαίνοντος, ή χατάληψις του άπειρο- 
τελε(ου άχατανόητος αποβαίνει. Έχ τούτων ί- 
πεται, δτι χατά τάς αρχάς τών Πνευ|λατιστών 
δ θεδς εΐδωλόν τι έστιν άνευ συστάσεως χαι 
άνευ πραγρ-ατιχότητος. 'Αλλ'δ ΥδίοΙίβΓΟί την 
Ιδέαν τοΟ θεού ουδόλως [ΐ.ηδενίζει, άλλα ταύτην 
(ΐ&λλον έχ τούναντίου ώς θετιχην, έπιςΊ0[ΐ.ονιχί}ν 
θεωρεί, ώς έν τώ νω γεννωριένην ίχ τίνος τ^ΐς 
διανοίας πράξεως έζ αφαιρέσεως ένταυτώ χαΐ 
έχ συνθέσεως προερχοριένης. ΚαΙ ίντως, χατά 
νόριον τινά τίς λογιχΐς , δταν τί) φαινόριενον, 
τ6 πεπερασριένον, τ6 σχετιχόν, τδ περι^ατι- 
χόν, τ& άτορχί^ν παραδεχώ|ΐεθα, ώς ύπονοού- 
|ΐ.ενον τ& άπειρον, τό απόλυτον, τ6 άναγχαΐον, 
τ& χαθολιχ&ν δπεριφαίνοριεν. Τάς νοητάς ταύτας 
{δέας, τάς ύπλ τών έριπειριχών δι' αφαιρέ- 
σεως έζαγο|Λένας ή (χ.έν άφαίρεσις άναλαριβά- 
νει, ή δέ σύνθεσις έν ένΐ ίντι ένοΤ. Ούτω χα- 
τέχο|&εν τάς θεολογιχάς γνώσεις, αΐτινες δύο 
τάξεων είσιν, ων ή [ΐ,έν, τ^ ε{ς 8 χυρίως ή (ΐ.ε- 
ταφυσιχί) τείνει τέρ(ΐ.α, ή δέ τ& έξ οΐί ή τΐϊς 
θεολογίας άρχεται αφετηρία δείχνυσιν. 
Ό πρώτη θερλογιχή γνώσις, ήτις. έχ τών 



έ(χπειριχών γνώσεων τοΟ φαινο(ι^νου, τΐ^ς 'κΧη^ 
θύος, τϋς σχέσεως, τ%ς συριπτώσεως, τϋς £^ο«• 
Ι&ιχότητος εξάγεται, έστΙν ή γνώσις τοΟ '^Ον- 
τος, δπερ ένιαΐον ώς τλ Σύ(ΐ.παν, άπειρον» &ς 
άνευ δρίων ίν τε τ$ χρόν(^ χαΐ τφ χώρφ, άτρέ- 
λυτον, ώς εϊτε ένεργοΟν, είτε υπάρχον, ούδε(ΐΑ&ς 
υποχρεώσεως χρ^ζον, άναγχαΐον, έπειδ-}) ή ουσία 
αύτου την υπαρξιν αυτοί) συνυπονοεί, χαθολιχ6ν, 
έπειδη τοδλον τών φαινο(4ένωνσυ[ΐπεριλα(ΐ.βάνβε• 
Ουδέν άτοΐλ.ιχ6ν ίν, δύναται τίιν άπειρον δντίτϊΐ-- 
τα αύτοΟ την έχ πνεύ[&ατος χαΐ δλης συγχΜ'* 
[λένην, περιέχειν. Ό τίς πρδς τ^ σύ(]ΐπαν σχέ-- 
σεως αύτοΟ νό(Λος ούχ εστίν δ τοΟ αιτίου πρ&ς 
τ6 αιτιατών νόριος' δ ΥδίοΙίβΓΟί άποχαλεΤ τού- 
τον, χόσμογ. *Αλλ* δ συγγραφειις ούτος έν τω 
κόσιιφ^ ούχ αναγνωρίζει τ6 υπ6 τϋς τοΟ άν-» 
θρωπίνου γένους πίστεως έξυ[ΐ.νού|^ιενον "^Ον ώς 
θεόν* Ινα ε!ς την γνώσιν τούτου άφιχώ(αθ«, 
δέον δπως είς άνώτερον βαθ|^ιί»ν τϋς γνώσεο^ 
άτενίσωριεν, δπερ οί πανθεΐσταΐ ού ποιοΟσι, χαΐ 
δί) τότε ή δευτέρα θεολογιχη γνώσις άποχα- 
λύπτεται. Έν τούτ(^ τφ βαθριώ, τ6 άπειρον 
"^Ον αληθώς θεδς χαθίσταται, τάς χυρίας του 
θείου ίδιότητας, τό τε άριεταχίνητον, χαΐ τ& ά- 
νεξάρτητον χαΐ τ& τέλειον ύποδυόριενον. 'λλλά 
τλ άπειρον "^Ον τούτο, ώς θελς παριστάμενον, 
γίνεται 2δανιχ6ν χαΐ άνύπαρχτον, ούδε[ΐΙαν δν- 
τότητα, % [^αλλον ώς οντότητα τί^ν Ιδέαν ί- 
χον (1). Ό περί θεού διαλεγό(ΐ»ενος δέον δπως 
ένθυ[Α%ται, δτι . . . τοΟ νοδς οίχοδό(ΐ.η|^ιά τι έςτν, 
αναλόγως τή> τών γεω(Α.ετρών.Ό θεδς έςΐν ή χα- 
θαρά αλήθεια χαΐ ουσία, αΤτινες άντίθετοί είσι 
τϋς υπάρξεως. Έ άλτ^θεια, χατάτδνΥ&οΙίβΓΟί, 
άντίχειται τ^^ δντότητι, χαίτοι διηνεχώς μ.έν 
άλλα (Λαταίως ταύτην έπιδιώχουσα. "Όςπερ δέ 
ή άλιηθεια τ^ δντότητι άντίχειται• ούτω χαΐ ή 
ουσία, ή έν τ^ διανοί^ εδρεύουσα, άποχρούει την 
υπαρξιν, ήτις έν τφ πεδί(^ τίς δντότητος έχτεί- 
νεται. Ό τέλειος άρα Θε6ς Ιδανιχόν τι *0ν ές-ίν, 
δπερ τδ θαυ[ΐ.αστδν &ποχείρ(.ενον τ%ς θεολογίας 
αποτελεί, <9ιτις περιστρέφεται ε{ς τδ συνιστά- 
» ναι τίιν έπιστημην τών απολύτων Ιδεών, εΙς 

> τδ άνευρίσχειν χαΐ ο{χοδο[χ,εΐν τδν νοητδν 
» χόσ(Λον, ίνθα δ νοΟς τδ φώς άναχαλύπτει, 
» δι* ου ή τών έπιστηριών φιλοσοφία διαφωτί- 

> ζεται.» Ό δέ θεολογία πλουτεΐ άτ^ πασών 
τών έπιστη[λ.ονιχών άναχαλύψεων, αΐτινες έχ 
τϋς χοσμολογίας εις τίιν θεολογίαν (Αεταβαί* 
νουσαι γίνονται Ιδανιχαί. Τδ ύποχείριενον τΐΐς 

(4) Ε. ΥαοΙιβΓΟΙ. Α6τό5ι ώς άν. Ί6^. Π. Σελ. 
500 χαΐ άχ. 



υ• τ. ΕΝ ΓΑΑΛΙλ χαΐ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ χατίί τον Ιθ'. ΑΙΩΝΑ $5 



θεολογίας χα\ τϋς κοσ(ΐολογΙας ταυτί έστιν, 
έΐλν ή (ΐέν θεολογία έστΙ θεωρία, ή δε χοσ|;ιο- 
λογ(α πρ&ζις. Ε! βουλοί(λεθα Ιν τισι λέξεσι τίιν 
'κζ^Χ θεοΟ ίντεχνον δ(δα9χαλίαν του σοφοΟ 
νβοΙίβΓΟί συριπεριλαβεΤν χαΐ σγ)[;.άναι, φαίη- 
|χ.&ν &ν, δτι 6 ριέν θε&ς ή 2δέα τοΟ χέσ(Λθυ ές-ίν, 
6 &έ χ6σ[Αος ή έντ6της έχε(νου (1). 

Ό ν&οΙίβΓΟί διισχυρίζεται, δτι έν τΐ} προει- 
ίρι^μέντ) νέ^ θεολογίφ τ6 π&ν νοητών χαθίστα- 
Ύαΐ| έν ^ έν τ!) παλαιή διδασχαλ(^ τ& παν 
δύσλ'ήιτΓον χαΐ σχοτεινδν άττοβαίνει. Οδτω τϋς 
νέας ταύτης ίιδασχαλ(ας δεχτές ίτταζ γενο- 
Ι^ένης, τ& ττερί τϋς άρχΐς τοΟ χαχοΟ ιτρδβλτπ- 
(ΐ.α εξηγείται, έττειδη την άρχην παραδεχθέν- 
τες, δτι 4ί (Λεταξΰ τοΟ ΘεοΟ χαΐ τοΟ χέ9[ΐ.ου 
σχέσις άνάλογδς έστι τ5ΐ (/.εταζύ τοΟ ΐΧανι- 
χο\> χαΐ τής δντ6τητος, ουδόλως τταράδοζον 
ε&ρησο(ΐ.εν τλ έν τώ χδσ|ΐ.(^ ευρισχό[χενον χα- 
χδν, ώς τ%ς μέν τελειδτητος τω θεφ |ΐ.δν(^ ά- 
νηχούσης, τ%ς δλ ίτελε(ας τφ χδσρκ^» φυσιχ5|ς 
ούσης. Δυσχερές έττίσης 4ν εϊη έξηγήσαι χατά 
τίΐν άρχα(αν διδασχαλ(αν, τίνι τρδπφ τ^ τέ- 
λειον "Ον, 5 θΛος λόγος, χατά την τοΟ Πλά- 
τωνος Ιχφρασιν, συγχατέβη εις τ4 άπ6 τϋς ά- 
μεταχινι^του όττάρξεως α6τοΟ έξελθείν, χαΐ τ6ν 
χδσμον τοΟτον ιταραγαγεΧν. *0 ΥαοΙίβΓΟί ευ- 
χερές πάνυ χαΐ άνευ φιλοσοφιχΐΐς παρασχευ?1ς 
τλ ζι6τη|Αια τούτο λύει, ρ.ηδεν(ζων τούτο, χαΐ 
λατεινύριενος, δτι ουδε|λία [Λεταζύ τοΟ θεού χαΐ 
τοΟ χύσ[λου σχέσις υπάρχει, άλλ* Ιστι ταυτύ- 
της, έπειδη δ χύσρ,ος έστΙν ή άναγχα(α πραγ(Λα- 
τιχύτης, ί ενδόμυχος βντότης αυτού του θεού, 
ίτις τ^ ούσί^ αύτοΟ ταυτίζεται. 

Ό χόσριος έστΙν ή αίτΙα απάντων των γιγνο- 
ρ^νων* αύτ6ς δι' αδτου εξηγείται, χαΐ αύτλς 
έαυτφ έπαρχεί ών απόλυτον τι χαΐ αυταρχες. 
Π&σα αρα ρ-εταβατιχ*}) αιτία άπορ^ιφθι^τω. Ό 
φύσις &π& της Ιδίας αύτϋς ουσίας ωθούμενη δρα- 
στηριότητος διαρχοΟς, άναγχαίας, βρμεριφύτου 
Ι&ετέχουσα, παράγει, μέχρις &ν εΙς τον άνθρώπι- 
νον νοΟν άφίχομένη αύτη έαυτίίν νοηστ} (2). Ή 
λάνοια, τλ πνεΟμα ώς βάσιν χαΐ ούσίαν τ9)ν φύ- 
σιν Ιχουσιν (3). Ό νους αΙτΙα ούχ ίστιν, άλ- 
λα γιγνόμενόν τι' 5 χόσμος τά μάλιστα νοητός 
έστιν, άλλα τ6 γιγαντιαΤον τούτο νοητών πρδγ- 
μα νοητοΟ δημιουργοΟ άμοιρεΐ. Ό ΥαοΙίβΓΟί: 
παραδέχεται μέν τ& νοητ&ν τοΟ χόσμου χαΐ 



(1) Ε. ΥαοΙίβΓΟί Αυτόθι ώς άν. Τόμ. Π. Σελ. 
504,598. 

[%). Ε. ν&οΙιβΓθ( Α6τό6ι ώ( Χν. Τόμ Π. α. 589. 
3) Ε. Υ&ο1ΐ6ΓθΙ Σ•λ. 558. 



? 



την νοημοσύνην του θεού, αρνείται δέ τίιν με- 
ταξύ θεού χαΐ χόσμου α1τιατί}ν σχέσιν, 4ΐν χαΐ 
αδύνατον λέγει, έπειδ*}} δ μέν χόσμος ές-Ι πρ&γ- 
μα, 5 δέ θε^ς δημιουργί)ς ούχ ίστιν άτΑ του 
χόσμου μηδόλως διαχρινόμενος, άλλ' έστΙ νοι/)- 
μων μεν ώς πνεύμα, ίσχυρ^^ς δέ ώς ή φύσις (1). 

Ή τελειότης έν τω τέρματι των πραγμάτων 
εγχειται (2)* άρχηθεν έν τω χόσμί^ όρμέμφυτός 
τις δύναμις πρ6ς τά τελιχά αίτια άχαθέχτως 
ώθοΟσα ίνεστιν. Άντιχειμένως δέ πρ6ς τδν Α- 
ριστοτέλη χαθ' 8ν τ& τέλειον έχ του ατελούς 
ού δύναται παραχθϋναι, λέγει δ ΥαοΙίβΓΟί, 
δτι Εμφυτος έν τώ άτόμφ πρ&ς την πρόοδον 
τείνουσα χλίσις υπάρχει. Καθ' δσον οι αΙώνες 
τοΙς αΐώσι προστίθενται, των ένιαυτών περι- 
πλομένων, χατά τ•})ν τοΟ Ποιητου Εχφρασιν, τ& 
παν αλληλοδιαδόχους μεταβολάς χαΐ μεταμορ- 
φώσεις υφίσταται, ή δέ φύσις Εν τινι προσφόρω 
στιγμί) της απέραντου ταύτης γενιχίΐς ανα- 
πτύξεως τίϊν ανθρωπότητα παράγει, ?,τις, αυ- 
τομάτως 6π& έσωτεριχϋς τίνος φωνϋς προς τά 
πρόσω δτρυνομένη, είς τ&ν σχοπ&ν αύτΐίς τεί- 
νει, δςτις έστΙν ή άνεύρεσις του "Οντος — τοΟ 
Ιδανιχου θεού. Ούτω φαίνεται δ ΥαοΙίβΓΟί; 
χατά τι τίιν του Αριστοτέλους φιλοσοφίαν πα- 
ραδεχόμενος, ύποστηρίζων δτι ώς πρ?)ς την ού- 
σίαν χαΐ δπαρξιν αύτοΟ δ χόσμος αύτί>ς έαυτώ 
έπαρχεΧ, χαΐ δτι μυστηριώδης τις ενέργεια τ}}ν 
πρόοδον προχαλουσα άπδ τοΟ υπέρτατου "Ον- 
τος πρ^ς τ&ν χόσμον διευθυνομένη υπάρχει. 
*Αλλ* δ νβοΙίθΓΟί τίς του Σταγειρίτου θεω- 
ρίας άπομαχρύνεται, δογματίζων δτι δ θε&ς 
χατ' ούσίαν άπλ του χόσμου ού διαχρίνεται, 
διότι τοΟ 2δανιχου απολύτου ιΙ| δντότης αύτί^ς 
δ χόσμος εστί, χαΐ δτι δ θελς όύ προυττϋρξε 
του σύμπαντος, έπειδί» ούτος ούχ έν τί^ αρχή 
τών πραγμάτων άλλ* έν τφ τέρματι τής α- 
ναπτύξεως αυτών αναφαίνεται. 

Ούτως δ θεός, χατά τϊ)ν ΥαοΙίβΓΟί;, δν- 
τότητος στερείται, έπειδί) χατ' αυτόν, εναντίον 
του ΒοδδαβΙ χαΐ του 1•βίΐ3ηί1ζ, ή τελειότης 
τίιν δντότητα άναιρεΤ, ώς έχ διαμέτρου αντί- 
ξοο ν χαΐ μεταβατιχόν τι φαινόμενο ν ουσαν. 
'Όςπερ ουν τά διά τής διαλεχτιχης τοΟ Πλά- 
τωνος έπιτευχθέντα αποτελέσματα (δι*ίΐς £- 
χάστη τοΟ ίΐι^αι τάξις εΙς απόλυτον τίνα τύ- 
πον χαΐ ύπογραμμ&ν έπανι^χθη, χαι τ6 πΟρ 
αύτ& χαθ' εαυτό, χαΐ τ6 ζώον χαθ' εαυτό, χαΐ 



(4). Ε. ΥαεΙιβΓΟί Αυτόθι Τόμ. Π. Σιλ. 588. 
(8) Ε. Υ&€ΐΐ6Γ0( Αυτόθι. Τόμ. Π. Σελ. 589 



$6 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΛΑ3Ν. φΐΛΟλΟΓ|]^ΟΣ £ΥΛ\ΟΓ0£ 



τ6ν £νθρωπον ίμ^οίως αύτ&ν 9&αθ' Ιαυτ6ν ίντ« 
παρεδέζατο)| άνύπαρχτα χαΐ 2ΐ7ΐσφαλϋ, χαΐ (ΐ,ό- 
νον άπλοΐ τίνες τύποι χαΐ ί^έαι ε{σ(ν, ώς ττρλ 
οιίώνων τούτο 6 Αριστοτέλης άπέδειξεν, ούτω 
τ& του «7χα« άρχέτυπον, ανύπαρκτος του νο2)ς 
άφα(ρεσίς έστι. Τ^ν Θε6ν ως υπαρχτύν τι πχ- 
ριστάντες, έξευτελίζομεν αΰτύν* 6 θελς έστΙ 
πλά9[λ.α τον ανθρωπίνου νους, 5περ χατά τι 
(ΐέν τίϊν ζωτιχί}ν αύτου δντύτητα άπέλλυσι, 
χατά τι & την άντιχεΐ(ΐένην αυτού δντύτητα 
λασώζει (1), τίς άναγχαιύτητος χαΐ της χα- 
θολιχύτητος έπαρχούσης (τούτο 6 ΚαηΙ ο5 &ο- 
ζάζει,) πρλς άττύ^ειζιν τϋς άντιχεΐ[ΐεν6τητος. Ός 
συνέπεια δλ της φιλοσοφίας ταύτης, χαθ' ^ν 
δηλονότι δ θεί)ς προΛν του νοητιχου δντος ε- 
στίν, εξάγεται, 8τι τίς άνθρωπότητος έχλι- 
πούσης, 5 πραγ(ΐ.ατιχ^ς θεός, χατά τί^ν {χφρα- 
σιν του ΥαοΙίβΓΟί, διααένει |ΐέν, άλλ' δ αλη- 
θές θελς αφανίζεται (2}. 

Τίς δέ αρα ή τοΟ ΥδίοΙίβΓΟί περί ψυχής 
θεωρία ; Ό λάσηρ(.ος ούτος τών γάλλων φιλό- 
σοφος νο[Λίζει, βτι η ψυχ-ί] οόχ ϊστιν αθάνατος, 
οιδτι άθάνατον (χ.6νον τ& τέλειδν έστι, τούτο 
δε δντύτητος ά(ΐοιρεΓ άλλως τε δ άνθρωπος 
ούτε σώ(Αα, ούτε ψυχή, ούτε σύνθεσίς τις σώ- 
[Λατος χαΐ ψυχίς εστίν, άλλ* έν τ^ ένότητι αύ- 
του σύνθετδν τι ων, παράγει την τε υλην χαΐ 
τ^ πνευι^α έν τοιαύτρ σχέσει, ώστε ί [ΐ,Ιν ύ- 
λη τίιν βάσιν, τί) δΐ πνευ^ια τίιν ούσίαν τϋς 
άνθρωπότητος αποτελεί. 'Η Χυάς αυτή έν τ^ 
ένότητι του άνθρωπου άναλυτέα ές'ίν,αΐ &' έν τω 
άνθρώπφ σχέσεις τής φύσεως χαΐ του πνεύ|ΐ.α- 
τος έζηγοΟνται {ΐ,όνον έχ της αναπτύξεως του 
συνθέτου ίντος, βπερ έχείνας έ|Λπεριέχει (3). 

Ό ΥαοΙίβΓΟί τίιν άθανασίαν τίς ψυχής 
απορρίπτει. Άλλ' έν τ5^ ζω^ του άνθρωπου έν 
τω χόσριφ τούτίι^ τίϊν άτο[Λΐχότητα άναγνω- 
ίζει, τ)ιν προσωπιχότητα, τί»ν συνείδησιν, έξ 
ς άρύεται τί^ν λύσιν τών ψυχολογιχών προ- 
βληι^άτων. 'Ος προς ταύτα δέ δ ι$|Λέτερος συγ- 
γραφεύς ού συ|λρ;.ερίζεται τάς ΙΜας έχείνων, 
οΤτινες την ψυχολογίαν διά της φυσιολογίας 
άντιχαθιστ&σι. Ό Οαΐΐ χαΐ ή Σχολίι αύτου (4) 
έπειράσαντο διά τής φυσιολογίας ανεπιτυχώς 
έπιστη(&ονιχι&ν τίνα θεωρίαν τοό έξωτεριχοΟ χαΐ 
έσωτεριχου άνθρωπου άνευρεΤν* άλλοι $έ τίνες, 



Ι &ς δ ΕΙοαΓβηδ, δ ΙιΟη^βΙ, δ Οβδρίηβ έπ»* 

χείρησαν λυσαι τ6 πρόβλη|Λα, δπερ έστι τλ ά* 
νευρίσχειν έν έχάσττ) ενεργείς σχέσεως, Ιΐτοι 
αίσθη|λατος, ^ άντιλιϊψεως, % διανοίας, % βου- 
λιησεως, ^ χινι^σεως έν τ% γενιx^) οργανώσει τοΟ 
νευριχου συστι([Αατος, 2ργανόν τι είλχ&ν χαΐ 
διαχεχρΐ(Λένον* τούτου δέ οί φυσιολόγοι έχΐίΐνοι 
έπέτυχον, του τής συνειδήσεως ζητ4|^ιατος (χί) 
θιξά|Λενοι, χαΐ ε!ς έαβριθή άποτελέσμ.ατς( άφ(- 
χοντο (Ο. Ό δε ναοΙίβΓΟί άπο^^ίπτει τά 
δόγ^ιατα έχείνων, οΤτινες πέραν τοΟ σηαε(«υ 
της προειρηριένης Σ;^ολής προοαίνουσι, χαΐ τάς 
δοξασίας τών ΥαΙριαπ, 1•ΐΐγ8, ΙιΧίΐΓέ, αΐτι- 
νες τά ψυχολογιχά φαινόμενα τοις φυσιολογι- 
χοΐς ύποτάσσουσι (2), χαΐ τάς τοΟ άβ ({11^1- 
Γβία^βδ χαΐ τϋς τών φυσιογράφων Σχολγ^ς, 
οΐτινες τά προβλι^[ΐ.ατα ταντα εΙς ζητηαατ^ 
στατιστιχής έπανάγουσιν, ως χαΐ τάς τών οΐΐΐ- 

αΓί ΜίΙΙ, Βαίη, ΗβΓΐ)βΓΐ χαΐ Ηαιηβ, οϊ- 

τινες τ^ν άνθρωπον μόνον έν τοΤς Ιργοις χαΐ 
πράξεσιν, έν τ9^ πνευματιχ^ χαΐ ήθιχί) αύτου 
ζω^, ούχΙ δέ χαΐ έν τ^ ένδομύχφ αύτοΟ φύ- 
σει, έν τ^ συνειδίσει αύτου έξετάζουσι, |ΐ4θο- 
δόν τίνα άνάλογον τής του Βδίοοη ύποστηρί- 
ζοντες (2), τάς δοξασίας ταύτας, λέγο|«ν, δ 
ημέτερος συγγραφεύς φαίνεται μΐ παραδεχό- 
μενος, προτιαών μ&λλον τίϊν ψυχολογίαν τίς 

ϊχολής του Μαιπθ άθ ΒΪΓδίη (3), έπειδη έν 
αυτΙΙ) εύρίσχεται ή έσχεμαένη χαΐ ακριβολόγος 
έξέτασις τών ενδόμυχων δυνάμεων, τών θησαυ- 
ρών τούτων τϋς Ισχύος χαΐ τής ζωής τών τφ 
άνθρώπ(^ ενόντων. Ούχ ίττον δμως, προστίθη- 
σιν δ ν&οΙιβΓΟί, την πβΐ^ραν ούχ άπο^^ιπτέον, 
διότι διά μόνης ταύτης μανθάνομεν, δτι πδσα 
ψυχολογιχίι δύναμις τ6 Ιδιον αυτής δργανον 
χέχτηται, χαΐ δτι ή τών ψυχολογιχών ουνά- 



ι 



(4) Ε. ν&€ΐΐ6Γ0ΐ Αυτόθι ώς άν. Τόμ. Π. σ. 579. 
(2) ε ν&εΙιβΓΟί Αυτόθι ώς άν. Τόμ. II. σ. 584. 

3ί Ε. ΥαεΙιβΓοΙ Αυτόθι. Τόμ. Π. Σελ. 691. 

4) Όρ« τά τοΟ Οαΐΐ ^ χ«1 τοΟ δρΓα7ύβίιη 9ογ- 






ί 



γράμματβ, ώ; χβΐ τό τοΟ Υαΐρί&η «οφόν «όνημα Ι46- 

ςοη8 811Γ Ια ρΐιγδίοΐο^ίβ ^έηβΓ&Ιβ οοιηρ&Γέβ άα εγ* 
δΐέιηβ ηβΓΥβυχ. 

4) 'Όρα ΡΙοιίΓβηβ θα 8;$(έπιβ ιιβΓνβυχ. 

ϊ) Έ(•ταατέ« τό &ρτι σημβιωθέν «ύγγραμμ* τοΟ 

νυΐρί&η. ίβςοηε βιΐΓ Ια ρΐιγείοΐο^ίβ, τό Ιξργον τοΟ 
Ιιυ^δ 8γ8ΐέπιβ ηβΓΥβυχ εέΓβΙ)Γ0«8ρίηΕΐ «ιλ. 344 

χλ. ώ€ χαΐ τά 4κό τοΟ ΙιίΙΐΓέ έχτκθέντα Ιν τφ ΚβΥΠβ 
άβ ρΙιίΙθ8ορΙιίβ ροδίΐΐνβ τφ 4 Διχ«μβρ(οο. 4868. 

(3) Όρ. 8(υ&Γΐ ΜίΙΙ Ρβγείιοΐο^β Α' Αΐβχνκίτβ 
Β&ιη ^Κβνυβ άβ8 6οιιγ8 ΙΙηβΓ&ΪΓβδ 4 4 Ανηΐ 4 869)» 

χαΐ τοΟ αΟτοΟ Ρ1ιί1θ8θρ1ΐίβ άβ Η&πΐίΐΐοη. μκτάφρ. |« 
τοΟ αγγλ. ιΐς τό γαλ. ιι«ρά τοΟ (ϋ&ζβΐΐγ. 

^4) "Ορ. Ηαΐη άβ Βίηη ΚαρροΓΐ άυ ρΐιγδίφΐβ 

βίαα ΐηοΓ&Ι χυρ(ως Τόμ. ΙΥ 9βλ- 46 καΐ άχ. χαΐ 

ΙοαίΓΓογ Μβ1&η^68 ρΙιί1οδορΙιίς[ΐιβδ. Ιβδ Γαοιιΐΐέδ άβ 
Γ&ιηβ ίαιηαίηβ. 



η. τ. ΕΝ Γ ΑλΛ.ΤΑ χαΐ ΓΕΡΜλΝΤΑ. ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ.! χατ3ΐ τ^ν Ιθ'. ΑΙΩΝΑ. 97 



μικων &ρα9'Π)ρι6τΥ)ς ανάλογες έστι πρ&ζ τλν 
βαθ(χ.λν τϋς των οργάνων αναπτύξεως* άλλα ι^ 
π»(ρφ ο& δέον άχολουΟιΧν, 6ταν οΙθια«&ται 
ταύττις ή(ΐ.&ς άναγχάζωοιν βριολογεΤν, παρά 
τάς τϋς συν&ιδι&σεως αποκαλύψεις χαΐ παρά 
π&9αν τίς γλώσους χρίσιν, δτι τλ ίργανον 6- 
ποχε((&ενον χαΐ αΙτία έατί τών ψυχολογικών 
φαινο(λ1νων. Ή (λ^ύνιο έπιστημονιχ*}) σύνεσις έγ- 
κειται. τοΊς λύγοις τοΟ χαθηγητου Τγηά&ΙΙ 
καΐ άλλων τινών σοφών, οΐτινες τοΙς παρά τής 
φυσιολογίας ίοθ^ιν άποτελέσριασιν έ^χριένουσι, 
την ψυχολογίαν τ^ φυσιολογίφ οό}α[Λώς ταυ- 
τίζοντες, καΐ έκ τ91ς έπιστΐ[ΐΎ}ς (χύνον απαι- 
τούντες τ4ν τρύπον, καθ* δν, κατά τίιν τοΟ 
ΒοδδΙΙβΙ Εκφρασιν, ή ψαχ*)) καΐ τλ σώμ,α 8λον 
τι άρ{;ι6λον καΐ αλληλεγγύως προσηρ(ΐ.οσ|ΐ.ένον 
άποτελοχίσιν. Ό ΥαοΙίβΓΟί πις-εύει, δτι ΐ κό- 
σμιος ε{ς ου3ΐν α&τοΟ (χέρος δλως τη ριηχανι- 
κ5^ (Αοίρφ παραδέδοται, δτι υπεράνω τών νέ[ΐ.ων 
Οεωρ(α τις υπάρχει, λ* '^ς εΙς τάς άληΟιΠ[ς α{- 
τ(ας προσεγγ(ζειν δυνά^ιεθα, αΐτινες κινουσι, 
λευθύνουσι καΐ ζωογονουσι τλ π&ν, δτι άπαν- 
τα τά ζώντα, κατά τά έρθώς έκληφθέντα τ9|ς 
2πιστ9&μης διδύριενα, το τέλος αυτών έν έαυ- 
τοίς Ι(Α.περιέχοντα, τών εαυτών κινι^σεων αί 
άληθεΤς αΐτίαΐ είσΐν οδτως, ώστε τ& μλν ζώον 
αυτύ[ΐ.ατον αΜαν, τ^ν δΐ άνθρωπον έλευθέραν 
α2τ(αν τούτων εΤναι. Έκ τούτων εξάγεται, δτι 
ο6 μύνον, ώς δ Κβ,ΏΪ δογριατίζει, 2ν 2νύ(&ατι 
τοΟ ι^ΟικοΟ νύ(Α.ου, τί^ν προσωπικύτητα, τ))ν 
έλευθερίαν, τί)ν τ^ς συνειοι&σεως ζωΐκύτητα 
παραδέχεσθαι δεΧ, άλλ* έν ταυτφ έν 3νύ(ΐ.ατι 
τϊς πείρας, τίΐς άληθοΟς θετικής έπιστν»(ΐης, 
ήτις έν τω ή(χ.ετέρ(ι^ α!ώνι τοιαύτας καΐ τηλι- 
καύτας γιγαντιαίας έξετέλεσε πρού^ους. 

Φυσιολογικά! τίνες, ως άρτι έφθη|ΐ.εν είπύν- 
τες, καΐ τ91ς θετικής φιλοσοφίας ΣχολαΙ ού 
παραδέχονται τίιν έλευθερίαν έν ταΐς άνθρωπί- 
ναις δυνά[Λεσ(τε καΐ βουλήσεσι' τλ αύτλ συνέ- 
βη χαΐ Ιν τισι περί τής Ιστορίας θεωρίαις' έ- 
πειδι(, ώσπερ δταν ή ψυχολογία καΐ εις απολύ- 
τους περιωρίζετο [ΐ^λίτας, καΐ { ανθρωπινή 
ψυχ^ κοιΐ αί δυνά(χ.εις αύτης ανεξαρτήτως του 
ΐργανισ(&ου έξητάζοντο, ή έπιστΑριη τοΟ άν- 
θρωπου σφαλερά ην, [ΐ^έχρις οδ έν ττ} ψυχολο- 
γία ε{ς τίιν παρατιΑρησιν καΐ τά πειρά[λατα 
τί)ν προσοχίιν αυτών ς-ρέψαντες οΐ φυσιοοιφοΟν- 
τες φιλύσοφοι, τδν άνθρωπον κατά πάσας αύ- 
τοΰ τάς σχέσεις πρ&ς τ&ν Ιξω κύσαον, καΐ του 
έν α&τώ νοητοΟ βντος πρ^ς τ^ν Ιοιον δργανι- 
σ(λ.λν ακριβώς έξετάσαντες, έστερέωσαν τϊν έ- 
πιστι^ριην διά βάσεων ςχρεωτέρων, οδτως δταν 

(ΚΑΑΗΝ, «ΙλΟΛΟΓ. ΖΤΛΛΟΓΟΖ. ΤΟΜΟΖ 



τ})ν ίστορίαν μελετώντες περιοριζώ|Λεθα εις 
την άπλήν άφτ^γησιν της πολιτικής καΐ φιλο- 
λογικής ενεργείας τών έν τοΤς τοΟ κύσ^ιου συ[ΐ.- 
βά[ΐασι πρύσωπδν τι λαδρα|Λατιζδντων {Μεγα- 
λοφυών ανδρών, τ&ν άξιύλογον έκ^νον τής 
γνώσεως κλάδον ε{ς έπιστ^ΐι^ην ουκ άνυψοΟ[χ.εν. 
*Αλλ* δπως τοΟτο γένηται, δέον έν τ^ άφηγτί- 
σει τών τε πολιτικών καΐ κοινωνικών συ[λβε- 
βηκύτων άνερευναν τάς σχέσεις τών διαφέρων 
περις'άσεων τών εξωτερικών τε καΐ τών εσωτερι- 
κών, τάς α{τίας καΐ επιδράσεις τάς έκ τής φυ- 
λής τής έθνύτητος, τής γεωγραφικής θέσεως, 
τής πολιτείας, τοΟ βαθρΟ τής αναπτύξεως κλ. 
προερχο[ΐ.ένας, αϊτινες συνετέλεσαν είςτίϊν πραγ- 
(χατοποίησιν καΐ διάρκειαν τών συ[&βαΐΛάτων 
εκείνων. Ή ριέθοδος αυτή, την (ΐ,Ιν ψυχολογίαν 
ε{ς έγκεφαλικί^ν φυσιολογίαν ρ,ετέβαλεν, έν ^ 
ή προσωπικ*}} άτομιχύτης τφ βργάνύ^ συγχέε- 
ται, τίϊν δλ Ιστορίαν είς κοινωνικ'})ν φυσιολο- 
γίαν (χετατρέπει, χαθ* ήν ή έθνικί) άτο|ΐ.ικδτης 
υποχωρεί τ^ επιδράσει τών οίκονομ,ολογικών 
καΐ φυσικών αίτιων. ^Απαντες οΐ τής άρχαιδ- 
τητος ιστορικοί, ως 6 Έρύδοτος, 5 Θουκυδίδης, 
5 2ενοφών, 6 Τίτος λίβιος, δ Σαλλούστιος, 6 
Τάκιτος έν τφ άτοριικφ καΐ προσωπικφ τών 
ιστορικών γεγονύτων [χέρει, κατά τίιν δδξαν 
του ΥαοΙίβΓΟί, έ[ΐ(ΐ,ένουσι, καΐ διά τούτου 
ή Ιστορία τής φιλολογίας καΐ τής ιίίθιχής έργον 
ρι&λλον, ί| διανοητικ&ν προϊόν τής έπιστΑ[ΐ.ης 
αποβαίνει. 01 αρχαίοι τ'})ν φιλολογικίΐν καΐ 
αίσθητικίιν ίστορίαν τφ αυτώ πνεύ(ΐ.ατι χαΐ τ5^ 
αύτ!) (ΐ.εθύδφ, ως καΐ τίιν πολιτικην διεπραγ- 
[λατεύσαντο* χαΐ τούτο δήλον γίνεται έν τοΧς 
συγγρά[Λ[ΐ.ασι τοδ Αριστοτέλους, του Πλάτω- 
νος, τοΟ Όρατίου, του ΚυντιλιανοΟ, έν οίς οί 
κορυφαΧοι εκείνοι άνδρες κυρίως εΙς τά άτθ(/ια, 
ε{ς τί)ν του άνθρωπου προσωπικότητα, καΐ οϋ- 
δύλως είς τίιν έτΰίδρασιν τής εξωτερικής φύσεως, 
τής φυλής, τής κοινωνίας τ))ν |ΐ.ελέτην αυ- 
τών οιηύθυνον. Ό ΥαοΙίθΓΟί τ^ν χαρακτήρα 
τοΟτον τής ιστορίας τής *Αρχαιδτητος ε2ς δύο 
αίτια άποδίδωσι, 1 ον ε!ς τ})ν πρ6 πάντων πρα- 
κτικ^ιν καΐ πολιτικίιν εύφυίαν εκείνων τών χρδ- 
νων, τίιν τί> πάν είς την θεσ[ΐοθεσίαν τής πο- 
λιτείας έπανάγουσαν' 2ον είς τ)ιν γεωγραφι- 
κίιν κατάστασιν τών τύτε εθνών, ων τά πλεΧ- 
στα τών τδτε πολιτικώς άκ[χ.αζδντων ριικρά 
ώς πρ&ς τ})ν τής χώρας έκτασιν, καΐ βλιγάριθ- 
α.α ώς πρ6ς τδν πληθυσρι&ν τών κατοίκων 
ήσαν. 

Ό άρχαιδτης άρα ο&δύλως τ9)ν Ιστορίαν ί^ 
ληθώς θετικί^ν έπιστι&^χ^ην απέδειξε" τλ αύτλ 



Θ8 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



συνέβτο, χατά τί^ν Υ&οΙίθΓΟί, χαΐ παρ'ή[ΐ.1ν τοΤς 
νεωτέροις λαοίς [λέχρι του XVIII αιώνος, δι6τι 
καΐ χατά τ{>νΜαο1ιίαν6ΐί καΙτί>νΟαίο1ΐ3Γάίηί 
.4 ί^ορία ώς εΐ^6ς τι φιλολογίας ένο|Λίζετο• Κατά 
τί>ν ΧνΐΙΙ (ΐ.6νον αιώνα συνέςτυσαν ?ί τε έπιςτΑ- 
ρ,η της Ες-ορΙας χαΐ ή φιλοσοφία αύτής« ΚαΙ τού- 
των ή [λέν πρότερα συνίς-αται ύς τ6 άνευρ(σχ8ΐν 
τους διέποντας ττιν σειράν καΐ τγϊν συυι,πλοκίιν 
• τών γεγονότων νέ[ΐους, καΐ ίς ί (λέθοοος ή δια 
της επαγωγής, ή παρά του Βαοοπ έφευρεθεΐ- 
σα, βνο[λάζεται, χαΐ έδραίως έθε(ΐ.ελιώθη παρά 
τοΟ ΜοηΙβδςαίθα (1) και του Υίοο (2), ή δέ 
νστέρα ούχ ώς τίνες νομ,ίζουσιν υπ^ τοΟ Βθ8- 
δαβί, ζστις την της θείας Προνοίας έπέαβασιν, 
ώς χαΐ οΐ της Στοάς φιλόσοφοι, παρεοέξατο, 
άλλ* ϋπί> του ΓιθίΙ)Ιΐίΐζ έ[ΐ.ορφώθη, δστις την 
τών φυσικών χα\ ι^θιχών πραγ|ΐ.άτων σχέσιν 
χαΐ άλληλουχίαν ϋπ?> τ•)ιν του άποχρώντος λό- 
γου άρχην υπέταζε, χαΐ έπρέσβευσεν δτι τ6 πα- 
ρδν έ(ΐ.περιέχ^ει χαΐ γεννδ τί) (ΐέλλον, ώς τί> πα- 
ρελθόν τ6 παρόν. Τεράστιαι &[Λως πρόοδοι {ν τε 
.τ^^ φιλοσοφία της ιστορίας, χαΐ εν τ^ χαθαρ^ 
ίστοριχ^ έπιστ'ή{ΐ,7> ^^ ^^^ πολιτιχ^} χαΐ τ*^ φι- 
λολογική χατά τδν XIX αΙώνα έγένοντο. Έν φ 
δέ έν τ^ άρχαιότητι (^^χρι του παρελθόντος 
αιώνος τά άτο{Αα [λόνον έζητάζοντο, χαΐ ιστο- 
ρικώς άνεπτόσσοντο, έν τγι ή(Αετέρ<?: έποχί) καί- 
τοι τών του άνθρωπου ίδιοττίτων έρευνωμέ- 
νων, ουδέν ήττον καΐ άλλα τινά στοιχεία, ώς 
την γεωγραφίαν, τίιν έθνογραφίαν, την συγ- 
Χριτικην φιλολογίαν καΐ γραμΐ|λατικην, τίιν έπι- 
γραφιχην καΐ ττιν άρχαιολογίαν οΐ ιστορικοί 
ένδελεχώς [^ελετώσιν. Ή δε διαφορά αυτη,κατά 
.τδν ήριέτερον συγγραφέα, ψηλαφητίι γίνεται 
τοΙς συγκρίνουσι καΐ παραλληλίζουσι τά ίς-ορι- 
χά συγγρά[ΐ.{χ.ατα του Ηροδότου, του θουκυοί- 
ίου, τοΟ Πλουτάρχου, του Κοίντου Κουρτίου, τοϋ 
Τίτου Αιβίου, τοΟ Κικέρωνος (ΐετά τών του ΟΙΙ- 
ίΠθά ΜΰΙΙβΓ, του Τ1ΐίΓν\^α11, του ΟγοΙθ, του 

Νίβ1)υΙΐΓ, τοΟ Μοιηιηδβη, του ΜίοΗβΙβΙ, του 
άθ Οουΐαη^θδ, του ΟαίζοΙ, του ΤΙιίβΓδ, τοΟ 

ΟυίηβΙ καΐ τών λοιπών. 

Ό ΥαοΙίβΓΟί γνωι^οδοτεί, δτι δ Ιστορικές 
δέον κατά τι μιέν της τών πραγ[ΐάτων φύσεως 
κιάδεσθαι, καΐ έν τ^^ τών ιστορικών γεγονότων 
άλληλουχίφ διέπουσάν τίνα ε2[Ααρ(χένην άνα- 
γνωρίζειν, κατά τι δέ την τίς ανθρωπινής ψυ- 



ίΟ Ηοη(68ς[υί6υ ΕδρηΙ (Ιβδ Ιοίδ. 
8) Υίοο Ρηηαρββ ά αη6 δαβηοο ηαΙιίΓοΙΙβ Γ6• 
ΐΑ(ΐν6 & Ια ΒδΙιΐΓβ οοιηιηΰηο (Ιββ η&Ιίοηβ. 



χης ζωτικότητα παραδέχεσθαι, ώς καΐ τίιν τών 
προσώπων εύθύνην, αΐτινες έπΙ π&σι τοΙς πο* 
λιτικοίς γεγονόσι, καΐ έπΙ τοΙς τϋς φιλολογίας 
διανοητικούς προϊοΰσιν, έπίδρασίν τίνα άσκοΰσιν' 
έν τη ίστορί^ άρα άναγκαΐον τόν τε άνβρωπον 
καΐ την φύσιν έξετάζειν. Τπάοχουσι σοφοί^ αί 
τ6 παν τη οριστική ανάγκη (αβΙβΓΠΐίηίδίηβ) 
υποτάσσοντες" ούτως ί Τβ,ίηβ (1) 1δί(|ρ, ακο- 
λουθών τω δρΐποζβ, υποβάλλει τ&ν ήθικ&ν 
κόσ|ΐ.ον ϋπ6 νό(Αους παραπλήσιους τοΧς του υ- 
λικού, καΐ έκείνφ τί^ν τών φυσικών έπις^(^ιών 
(^^θοδον επιβάλλει, Τ6 τοΰ.Ηβ^βΙ σύς^ημα (2) 
καΐ αυτ^ εΙς τίϊν ανάγκην καταλέγει, διότι, 
κατά τδν γερ|Λαν6ν φιλόσοφον, το\^ πραγματι- 
κοΟ καΐ νοητού ίντος, ή ιστορία συγκεκρΐ|Αΐνη 
έστΙ και οιονεί ζώσα λογικί, ίίτις (ΐεταβαΐ- 
νουσα άπ^ ιδέας εις {δέαν, διά πασών τών τϊς 
όί(ΐ.ί6χτιχή(: φάσεων διέρχεται, ο^έν ε{ς τίιν 
άνάπτυζιν αυτής τΐ έ[Λποδών έν τη τών άν-* 
θρώπων πρωτοβουλία ευρίσκουσα. Κατά τε τλν 
Ηβ^θΐ καΐ τ^ν ΜοίηΐΏδβη τί> π&ν έ<»τΙ |Αέ- 
γα, τ& δίκαιον καΐ τ& αγαθόν, ή άρετίί κβΐ 4 
κακία, τά ευγενέστερα καΐ τά αγενέστερα τϋς 
ανθρωπινής καρδίας α{σθι((/ιατα' αυτή έστΙν { 
θεωρία τίίς επιτυχίας, ί^τις δλως γ•ρ|ΐ.ανικι4 ε- 
στίν. Ό δ^ ΥαοΚβΓΟί παοεδέξατο, δτι ή τύ- 
χη καΐ ή ελευθερία ε{σΙ ούο έζουσίαι τίιν {- 
στορίαν διευθύνουσαι, καΐ τούτων ή ριέν τύχη 
εΙς τους ΧΊ^ς δυνά|Λεως νό{Αθυς, ή δέ ελευθερία 
ε?ς τους τϋς συνειδήσεως καΐ του λόγου υπεί- 
κουσα, ίκατέροι κατ' {δίους αύτ^^ νό(ΐους ενερ- 
γεί ούτως, ώστε κατά τ&ν γάλλον φιλόσοφον, 
πρλς [Λελέτην καΐ ακριβοί διασάφησιν τών ΙςΌ- 
ρικών γεγονότων καΐ τών ανθρωπίνων πράξεων, 
ανάγκη έ{4.βαθύνειν τί}ν συνείδησιν, και τάς φυ- 
σικάς επιδράσεις άνερευν&ν. 

ΑΙ ανακαλύψεις της συνειδιησεως, λέγει 6 
ΥαοΙίθΓΟί, ου (ΐ,όνον ίντικρυς άντιφάσκουσιν 
εΙς τινας τών θεωριών τών φυσιολόγων καΐ τών 
Ιστορικών, άλλα καΐ τη |ΐ.εταφυσικ^ τών δια- 
φόρων φιλοσοφικών Σχολών» Πρ&ς άπόδειζιν 
δ^ τούτου, 6 γάλλος φιλόσοφος έζετάζει τάς 
κυριωτέρας τών [μεταφυσικών θεωριών• 

"Άπασαι αΐ Σχολαί, χαΐ δίι καΐ α&ταΐ αΐ 
θετικαί, ώς ή του ΒΐΐΟθη, ι$ τοΟ Ιι&ρίαοο, ι$ 
το(* θ£ΐΓ\νίη, [ΐετέχουσι (αταφυσικ^Ις τίνος (3). 



(4 ) Η. Ταίηβ ΗίεΙοίΓβ (Ιβ Ια ΙίΙΙβΓ&ΙιΐΓβ αα^Ιαίεβ. 

Έν τφ προλόγφ. 

ί•2) Ηβ6[β1 ΡΙιΠοδορΙιίβ άβτ ββδοΙιίοΙιΙβ. 
(3) Ε. ν&οΗβΓοΙ ύί 90161106 β( Ι& εοτιβοιβηοβ• 
Χελ. 444ια. 



π. τ. ΕΝ ΓΑλλΙΑ χαΐ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΦΙΑΟΣΟΦΙΑΣ χατί τ3ν Ιβ'. ΑΙΩΝΑ 99 



ΚαΙ βντος ή τ%ς φύσεως φιλοσοφία ^ιά τών φυσι- 
κών 1%ίς^γ,&^ Θερ.ελιο0ται, ατταντας τους διαφό- 
ρους χλάδους τΤΙς χαθ6λου φυσιχ^ίς, ώς και τάς έ- 
σωτεριχας τών σωριάτων χινιησεις ύπ6 τους νέ- 
(λους τ^ς (/.ηχανιχϋς ^ροσπαθοΟσα ύποβάλλειν, 
χαΐ τάς έργανιχάς ενεργείας ώς άπλ& προϊόντα 
τϋςτών οργάνων χυραχ^ς συνθέσεως έχλα|λβάνου- 
σα. Ή δέ Απόλυτος ένόηος του βντος δια χ^^ς είς 
τί)ν χίνησιν άναγωγτ^ς απάντων τών φαινο[ΐ.ένων 
τίΐς χαθόλου ζωϋς επιτυγχάνεται. Τοιαύτη ε- 
στίν, έν συντό|χω, ή φιλοσοφία ίχείνων, ίν ^, 
χατά τλν ΥδίοίΐβΓΟί, ή προσωπικότης, ή ψυ- 
χή, άπλαΐ λέξεις χαΐ χοΟφαι χί(χ.αιραί είσι* τούτο 
όέ αντιβαίνει εις την (χαρτυρίαν τ^ις συνειδησε6)ς. 
^Ωσαύτως ή συνείδησις ού δύναται θεωρεΐν ώς 
βρθην την τών υλις-ών θεωρίαν, χαθ' ^ν αί κυ- 
ρίως ψυχολογιχαΐ παρατηρτίσεις άναγν6)ρίζον- 
ται {χέν χατά τι, ει χαΐ ώς αληθείς απόλυτοι 
χαΐ όριστιχαΐ άλ-^θειαι ριη θεωρούαεναι, άλ- 
λα καθ* <|ν οι θιασώται αυτής παραδέχονται 
την ρ,ηχανικ'})ν δύναριιν ώς (λόνην ύπάρχουσαν 
χαΐ ώς 6ιαφωτίζουσαν τιήν τε ψυχολογίαν καΐ 
τίίν βιολογίαν, τίΐν φυσικίιν καΐ την χη- 
{Αείαν. Πν€υ[Αατιστικαι δέ τίνες Σχολαί, ή τοΟ 
Ι.6ί1)πίΙζ χαΐ ή του Μαίηβ άβ βίΓ&η εΙς τά 
τϋς φύσεως διδό[ΐ.ενα καΐ α&ται άντιφάσχου- 
σιν. Έν ταύταις, ή (χέν έξΐγησις απάντων τών 
τοΟ παντλς ίντων ίπΐ τ54ς ενεργείας τοΟ νο&ς 
χαΐ τής βουλτ^σεως βασίζεται, ή δέ τϋς τών 
βντων ουσίας διασάφησις έκ τϋς γνώσεως χ%ς 
άνθρωπίνης φύσεως έζαρτΑται. Ή ουσία τών 
πραγριάτων, τ^ ιΖκβτι;^ αυτών, έγκειται έν τ^ 
δυνά|Αει ττ^ ώθούση αύθορ[χητως εις ώρισ[Αένον 
τι τέλος, και ή δύναρις αΰτη έστΙ τ6 δρ(Αέ(ΐ.- 
φυτον, ή βούλησις. Παν δν νους καΐ βούλησις 
εστί, π&σα φυσικ-)} % ήθικ^ τάζις ανάγεται ε!ς 
τ6ν νό[Λθν τίΐς ανωτέρας ανάγκης, ?ιτις έστιν 
ιδ ανάγκη τοδ άγαθοΟ, και ίΐν οι πνευ[ΑατισταΙ 
έκεΤνοι απόλυτον έλευθερίαν όνο[Αάζουσιν. Ή 
ελευθερία έστΙ τ& τών πράζεων αύτό[ΐατον, και 
Ιχει ώς ριέτρον την τΤΙς {λζεως 5ύνα[Αΐν, την 
μ.έχρι του αγαθού φέρουσαν ούτως, ώστε τλ έν 
άγάτπ^ ευ ποιείν έστι πραζις έλευθερωτέρα του 
έν σκέψει καΐ έκλογη ευ ποιεϊν. Άρα δια της 
θεωρίας ταύτης, έρωτ^ δ ΥαοΙίΟΓΟί, τί) κα- 
θήκον (ΐετά του άγαθου ου συγχέεται, καΐ αυ- 
τοί οι χαρακτήρες τής ηθικής ου παραλείπον- 
ται; Έάν ή αγάπη αιτία του άγαθοΟ η, τότε 
τ^ άγαθλν ουκ Ιστιν άρετ^. Άρά γε δυνάμεθα 
επίσης παραδεχθήναι (Αετα τής Σχολής εκεί- 
νης, δτι ή βούλησις καΐ δ νοΟς συν τη άγάττρ 
ταυτίζονται έν τω τύπφ τής άπειροτελειότητος 



αεταβαλλορίένφ ε{ς άρχι^ν τίνα διάφορον τών 
λύο άλλων; Ενταύθα αύθις άντίφασίν τίνα διο- 
ρώ[Λεν πρ{>ς την ψυχολογίαν καΐ τίίν ριεταφυσι- 
κην τών Πνευριατιστών εκείνων. Ός δέ πρ&ς την 
περί ένότητος φιλοσοφίαν τοΟ Βρίηοζα, τοΟ 
8οΙΐβ11ίη§, τοΟ Ηβ^βΙ, αυτή τι4ν τε έλευθε- 
ρίαν καΐ την άτο(ΐ.ικότητα καταργεί, δπερ α- 
ποδεικνύει, δτι καΐ αυτή αντίκειται ε!ς τά 6π^ 
τής συνειδι^σεως ή[Λΐν υπαγορευό|ΐ.ενα. "Εστιν 
αληθές, δτι ή τής θρησκείας φιλοσοφία τή τήθι- 
κ^ τάξίΐ προσκολλ&ται, άντικειριένως τής φι- 
λοσοφίας τΐίς φύσεως, ήτις τάς έρευνας αυτής 
διευθύνει πρλς τίϊν καθολικην τάξιν, πρ6ς τ^ν 
άνθρωπον δέ ούδα(χώς' άλλ' ίι θεωρία εκείνη, 
κατά τ6ν Υ&οΙίβΓΟί ουκ αρκείται εις τ6 άνα- 
γνωρίζειν καΐ άγαπ&ν τλν θεόν, άλλ* ώς άλ- 
λος ΟοΓδΟη, 5| άλλη 8.131 ΤΙΐβΓβδβ, ί| ώς άλ- 
λος Ρέηθίοη πασαν άτο(/.ικότητα αρνείται, καΐ 
έν τώ θεώ μόνον ζ^ (1). ΑΙ συνέπειαι αύται 
απορρίπτονται μέν έν τ1^ θεολογί^^ του αγίου 
Αυγουστίνου και του Βοδδΐΐβί, άλλα καΐ έν 
ταύτη αί του δόγματος άπαιητίσεις περιορίζου- 
σι τίιν άνθρωπίνην ατομικότητα είς βαθμόν, 
ώστε ταύτην συγχέεσθαι τ^ τοΟ θεοΟ άτομι- 
κότητι. 'Αντίφασίς τις άρα τής θεολογίας πρ6ς 
την ψυχολογίαν έν τη Σχολ^ ταύττ}, ώς καΐ 
έν ταΐς άλλαις, υπάρχει. 

Έκ τούτων έπεται, κατά τί>ν ΥαοΙίβΓΟί, δτι 
μεταξύ τής συνειδι^οεως καΐ τής θεωρίας υπ6 
πάσας αυτών τάς επόψεις άντίφασις υπάρχει. 
Ό ημέτερος συγγραφεύς τάς θεωρίας τών τε 
υλις•ών καΐ τών πνευματιστών, καΐ τών παν- 
θε'(στών, καΐ τών μυστικιστών, ώς άπλ&ς καΐ 
άσθενεΤς υποθέσεις απορρίπτει μέν, παραδέχε- 
ται δέ μόνον τά έκ τής πείρας διδόμενα, ώς 
καΐ τάς τής συνειδιτίσεως εμπνεύσεις. 'Αλλά καΐ 
ταΟτα ή κριτική Σχολή ώς ανυπόστατα καΐ 
ανύπαρκτα αποκρούει, διότι κατά τί)ν ΚβπΙ 
4ον ή συνείδησις τά φαινόμενα μόνον εννοεί, 
ουδέν δέ περί τών αίτίων ή μας διδάσκει* 2ο ν 
τ6 τοΟ αυτεξουσίου πρόβλημα ε!ς τίιν άντινο- 
μικην άντίφασίν υπόκειται, ώς καΐ τάλλα 
μεταφυσικά προβλ'ΐίίματα. ΚαΙ δμως δ Κ<ΐη( 
είς την έλευθερίαν πιστεύει, καΐ διά* τοΟ πρα- 
κτικοΟ λόγου αυτήν άποδείκνυσιν (2). Ό Υα- 
οΙΐβΐΌΐ ττΐιν τοιαύτην τοΟ ΚαπΙ άπόδειξιν φαί- 
νεται μ-ίϊ υποστηρίζων, διότι κατ* εκείνον δ 



Μ 



(4) 'Βι χνρ(ως Ρύπβίοη 06υνΓ68 8ρίπ1α6ΐΐ68. 
Τ. IV. 2ιλ.•46. 

(ί) "Ορβ τό τοΟ Κεπ ι. σύγγραμμα, ΚπΙίΚ (ΙβΓ 

Γβίηβη ν^ΓηιΐΗΛ. 



100 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



9^ιβ^ΐ)τος τών γ«ρ(ΐ,ανών φιλόσοφος »1ς {λατ- 
η?ω(ΐ.ατιχ&ν χύχλον περις'ρέφβται, Ινθεν μίν ά- 
ποοείζαι βουλ6|Λ&νος την έν τφ άνθρώπίΐ^ υ^αρ- 
ξιν τΐΐς ελευθερίας, Ινθεν δε θεωρών ώς άναρι- 
φίλεκτον τλν ηθικόν νέριον, δστις ττροΟποτίθησι 
ούο τ%ς συνειδήσεως γεγονότα, άπ* άλλι(λων 
ανεξάρτητα, νουν δηλονότι, δστις τ^ χρττίσΐ[ΐ.ον 
χαΐ άγαθλν εννοεί, χαι βούλησιν ίλευθέραν, ί- 
χανίιν τά δρθα ιτράττειν, βπερ ΐν άτ^οδειχτέον. 
Ό ν&οΙίβΓΟί έν ταυτφ ά(ΐ.φοτέρας τάς άνω 
ση(Λειωθε(σας τοΟ ΚαπΙ προτάσεις χαταπολε- 
Ι&εΐ, θεσπίζων δτι δια μόνης τ^ίς [χαρτυρ(ας τϋς 
συνειδι^σεως ή ελευθερία άττοδείχνυται. Ή συν- 
είδησις άρα άχλόνητος χαΐ άχράδαντος εναν- 
τίον τών υπλ τών διαφόρων θεωριών ίχτοζευ- 
θεισών προσβολών υφίσταται, χαΐ ώς βάσις χαΐ 
χρηπίς παντός έπιστημονιχοΟ χαΐ φιλοσοφιχου 
συστ;6(ΐ.ατος διαρι.ένει. 

Έχ τών συντό(χως προεχτεθεισών άρχων τοΟ 
ΥαοΙίβΓΟί ευχερώς χατανοοΟ(Λεν, δτι δ φιλό- 
σοφος ο^ος, ώς χαΐ 6 ΚβΠ&η, άποχρούει τ^ν 
τών διαφόρων Σχολών |λεταφυσιχιάν• Άλλ' δ 
ν&6ΐΐ6Γ0ΐ (ΐεταφυσιχ&ς φιλόσοφος ίστι , νέαν 
τινά θεολογίαν Ιορύων, χαΐ τ'ίΐν τών θετιχών 
Σχολ'})ν άποχρούων, 2ν "^ ή (ΐεταφυσιχί) δύνα- 
μ.ις τοΟ ανθρωπίνου νο^ς χαταργεΤται. Την χα- 
τάργησιν ταύτην τ51ς αεταφυσιχϋς δυνάμεως, 
%τις τά τ%ς πείρας διδόμενα θεωροΟσα μίχρι 
τοΟ άπειρου τίιν έπιστιήμην άνυψοί, 6 ΥδίοηΘ- 
ΓΟΐ άνάρμοστον χαΐ αύθαίρετον θεωρεί. Δυσω- 
πεΤται επίσης δ γάλλος φιλόσοφος τ^ ^Χ^^% 
τών πανθεΐστών παραχολουθεΤν, ταύτην μετά 
περιφρονιίσεως άποσχοραχίζων, συνισταμένην 
χατ' αύτ^ν εις τλ χαταργεΐν την τοΟ ΙδανιχοΟ 
άπο του πραγματιχου διαφοράν, χαΐ εις τ& ά- 
ποδιδοΟναι τοΙς πραγματιχοΧς ουσι τους τών 
Ιδανιχών χαραχτΐΐρας οδτως, ώστε δ μέν 8ρί- 
ηοζ& ώς πανθεϊστίις άναχηρύττεται (χατά τ})ν 
περί πανθεΐσμοΟ έχείνου χρίσιν, ^ν οΰχ έξετά- 
ζομεν), δ δέ Πλωτίνος, δ δοΐΐβΐΐίη^ χαΐ δ 
Ηβ^^βΐ πανθείσταΙ υπ* αύτοΟ ούχ άποχαλοΟν- 
ται, διότι δ μέν δρΐηοζα, τ& π&ν ίν τ^ τις 
ουσίας ένότητι ταυτίζει, ο{ δέ λοιποί, ^γουν 
δ Πλω'ΐΎνος, δ δοΐΐβΐΐίη^ χαΐ δ Ηβ^βΐ άξιου- 
σιν, δτι τ6 Ιδανιχών λογιχώς άπ6 τίς δντότη- 
τος διαχρίνεται. Τλ παραδεχθϋναι δτι δ Υα- 
οΙΐβΓΟί τάς πλείστας τών πανθεί^ών ίδέας ούχ 
ασπάζεται, ώς θεσπίζων τ})ν λογιχην διαφοράν 
μεταζϋ^ τών απολύτων τύπων χαΐ τών δπαρ- 
χτών ίντων χαΐ πραγμάτων, τούτο αδύνατον 
ήμΧν φαίνεται , διότι χαι αύτοΙ οί παρά πολ- 
λών ώς άχραιφνεΤς πανθεΧσταΙ αναγνωριζόμενοι 



δύο διαφόρους οίασδ'^^ποτε αρχάς ώς αντιθέτους 
παραδέχονται (1), διότι χαΐ αύτ6ς δ παρά 
του αύτοΟ Υ&οΙίβΓΟί πανθε'ίστί^ς άποχαλού- 
μενος δρίηοζα τίϊν φυσιοΟσαν φύσιν τίς φυ- 
σιωθείσης φύσεως διαχρίνει (2). Ό ΥαοΙϊβΓΟί 
άρα, χαι τοι ίν τοις ζωτιχωτέροις προβλι&μασι 
τίίς τε ψυχολογίας χαΐ τϋς ήθιχΐς Ινθερμος υ- 
περασπιστείς τών πνευματιστιχών θεωριών φαι- 
νόμενος, ουχ ίττον δμως έν τ^ θεολογί^: τάς 
του πανθεΤσμοΟ χυριωτέρας Ιδέας μετ* εξαίρε- 
του επιτυχίας παραδεχόμενος αναπτύσσει, χαΐ 
έν ταύττι τί) αναπτύξει ή.Ιξοχος αύτου χαΐ 
περιφανείς άτομιχότης διαλάμπει. 

*Η νοϋ ίίίίίνέ φιΛοσοψΙα. 

Ό ίιίΙΙΐ'έ έστΙν δπαδ&ς τϋς θετιχϋς φιλοσο- 
φίας (3), χαΐ δ έξοχώτερος τών διαδόντων τάς 
αρχάς χαΐ ίδέας αύτϋς. *Απάτη δ* &ν είη λέ- 
γειν, δτι δ έπΙ βαθυνοί^ χαΐ έτηστημονιχοΠ^ 
γνώσεσι ποιχίλαις διαπρεπών ο&τος άνίιρ εΙς 
τών θεμελιωτών ?| χαΐ γεννητόρων τϋς βετι- 
χϋς φιλοσοφίας ην* άλλος γάρ άν τις είποι δι- 
χαίως, δτι δ ΙιΙΙΙγΟ τάς τοϋ Αυγούς^υ ΟοΐϊΐΙβ 
θεωρίας υίοθετι^σας μετά μεγίστης δσης σο- 
φίας ανέπτυξε, έζωογόνησε, χαΐ δημώδεις έ-* 
ποίησε τάς έν τφ 0θαΓ8 άβ ΡΙΐίίοδΟρΙΐίΘ 
ροδίΐίνβ τούτου εύρισχομένας δοξασίας (4). 
Άλλ' δ ΙιΐΙΐΓέ ουδόλως τυφλοΐς ίμμασιν ασπά- 
ζεται άπάσας τάς έν τοΙς τοΟ ΟοϊϊΐΙβ συγ- 
γράμμασιν άναπτυσσομένας Ιδέας, άλλα μάλι- 
στα χαΐ άποδ^ίπτει ου μόνον τάς έπΙ τϋς πο- 
λιτιχϋς τοΟ ΟοπίΙβ αυθαιρέτους χαΐ διχτατο- 
ριχάς αρχάς, ούσας χληροοότημα τών δΒΪηΙ- 
δίΐηοηίβηδ, άλλα χαΐ τάς παραδόξους αύτοΟ 
θρησχευτιχάς πεποιθι&σεις. Κατά Τ'ΐιν δόξαν τοΟ 
ίιΚίΓέ δ ΟοπίΙβ ύπέπεσεν εΙς τάς παρεχτρο- 
πάς ταύτας (5), ώς μη άχριβώς χαΐ χατά γράμ- 



(1)Ε. Ολτο Ιι'ίάέβ άβ Οίβα άαηβ Ια οήΐίηαβ 
εοηΙβιηροΓ&ίηβ. σ•λ. 262. 

(2) Τάς έχγράσιις ταύτας — φονιοΟνα φύνις χβ\ φο• 
σιοι6•Τ«α φύγις— 'ώς άντιατοιχοόαας τβίΤς άχολούΟόις 

γαλλιχάΤς — η&ΙιΐΓβ-η&ΙΰΓ&ηΙβ 6ΐ παΙαΓβ-η&ΙαΓέβ έχ- 

λαμβάνομιν, 

(3) Κατά πβναν πιθανότητα 6 πρ&τος τί[ έχ<ρρά• 
σιι τιότΐ) χρηνάμίνος «θιτιχή φιλοσοφία» έντίν 6 
8&ίη( 8ίπΐθη χατά τό 4808 2τος έν τ(ρ «υγγράμματι 
αύτοΟ τφ έπιγραφομένω «Ιη(ΓΟ(1αθΙίοη &αχ ΙΠίναΐΐΧ 
άυ άίχ ΙιαΚίέιηβ δίέεΐβ II αιλ. 498.» 

(Ι) Ααξ;α8ΐ6 ΟοιηΙβ ΟοιίΓδβ ρΐιίίοδορίιΐβ ροδίΐίνβ 

β'. Ιχδ. μ«θ* ενός προλόγοο 6πό Ε ίΚΐΓέ. 

(5) ι, δΙυ&Γΐ Μϋΐ λυ{;α$ΐ6 ΟοιηΙβ αηά ρο8ί- 
ϋνιβηαβ σελ. 200. 



II τ. ΕΝ ΓΑΑλΙΑ χαΐ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΦΙΑΟΣΟΦΙΑΣ χατ& τόν Ιθ'. ΑΙΩΝΑ 101 



ρ.α άχολουθι^σας χ^ (Αβθέίφ ιμΛ ταΤς ίρχαΤς, 
Ας λ(αν έ7ηστ7](Λθνιχώς αύτλς διέγραψε. Καΐ 
£λλοι |χέν «υφυεΧς άνδρες, ώς 5 τε Καρτέσιος χαΐ 
ί Ιιβίϋηίΐζ, ε{ς ού [ΐ.ιχράς ιναρεχτροπάς 6:νέ- 
πεσόν, άλλα τουλάχιστον τών φιλοσόφων τού- 
των 5 (Α.έν £πΙ τοΟ α6το[^ατΐ9(ΐ.ου τών ζώων 
{ρειδ6ρ.ενος, 6 δλ την προωρισ[ΐ.ένγ)ν (/.εταζύ τΐ^ς 
ψυχϋς χχΐ τοΟ σώριατος άρ(Α.ον(αν υποστηρίζων, 
παρεδέχθχσαν (χαστος {ίί^ τά έχ των άρχων 
«ύτών παραγ6(Αενα παραχολουΟ^ριατα. 'Απε* 
δε(χθν} δέ ίχτοτε, δτι ή θεωρ(α τοΟ Καρτεσίου 
{σφαλμένη χαΐ ανυπόστατος έστι, τ^ς έπιστι^- 
μης άναγνωρισάσης δτι, ίπειδί) ουδεμία άνατο- 
μιχη απόλυτος διαφορά υπάρχει (/.εταξύ τοΟ 
εγκεφάλου τοΟ άνθρωπου χαΐ τών ζώων, χαΐ 
ίπειδη δμοίως ουδεμία απόλυτος διαφορά υπάρ- 
χει χαΐ έν ταΧς λειτουργίαις τών έργάνων με- 
ταξύ τοΟ άνθρωπου χαΐ τών ζώων, τά ψυχιχά 
φαινόμενα τά τλν άνθρωπον διαχρ(νοντα τών 
λοιπών ζώων είσΐ μι&ς χαΐ τϋς αύτϋς φύσεως, 
χαΐ μόνον χατά τ6ν βα^θμί^ν διάφορα. Ή τοΟ 
ΙιβΙΌηίΙΖ θεωρ(α ι$ττ:&θη ωσαύτως υπό τϋς 
Οετιχ^ς έπιστιίμης, διότι ύπ' αύτϋς απεδείχθη, 
δτι αΐτε διανοητιχαΙ χαΐ αΐ ι^θιχαΐ εμφανίσεις 
ώς πρ&ς τί^ν νευριχην υλην διάχεινται, ώς ή 
βαρύτης πρδς π&σαν υλην, δηλονότι είσΐ φαι* 
νόμενα ανεξάρτητα, χαΐ ά έν τ5^ παρούση χα- 
ταστάσει τ^ς έπιση&μης την έζηγησιν αυτών 
έν έαυτοίς φέρουσι. Έχ τούτων δίΐλον γίνεται 
χατ& τλν ήμέτερον συγγραφέα, δτι αΐ μλν δύο 
προσημειωθεΐσαι θεωρίαι, ει χαΐ απαράδεχτοι, 
άναγχαΤαι δμως συνέπειαι χαθίστανται τών 
σφαλερών χαΐ^άνυποστηρίχτων άρχων τών δύο 
έχείνων έξοχων φιλοσόφων, α{ δέ παρεχτροπαί, 
ε{ς άς δ ΟοπίΙβ υπέιεεσεν, ώς άφετηρίαν ούχ ί- 
χουσι τδ τ51ς θετιχής φιλοσοφίας δλον σύστη- 
μα, άλλα προέρχονται έχ παραδόξου ελλείψεως 
ύγιοΟς λογιχϋς, τίς απλουστέρας χαΐ τά μάλι- 
στα άναγχαίας τοις φιλοσοφουσι. 

Ό Ι^ΪΙΙγΟ άτΓορ^ίπτει τάς αδυναμίας ταύ- 
τας τοΟ ΟοίηΙβ, ούχ ίττον δέ ευθαρσώς πα- 
ραδέχεται άπάσας τάς χυριωτέρας αρχάς τϋς 
θετιχης φιλοσοφίας, ήτις, χατά τδν ήμέτερον 
συγγραφέα, στερεά χαΐ άχράδαντος υφίσταται, 
χαίτοι απείρους προσβολάς τών θεολόγων χαΐ 
τών μεταφυσικών φιλοσόφων ύποστασα, χαίτοι 
τοΟ 8ΐααΓΐ ΜίΙΙ, τοΟ άρχηγοΟ έχείνου τών 
έν Άγγλί^ θετιχών φιλοσόφων, έν άρίστφ τινί 
τών αύτοΟ συγγραμμάτων (<), επιτυχώς την 



(1) Ι. 8ΐιιαΓΐ Μϋΐ Αυ^. ΟοαιΙβ &η(1 ροείϋνίδίηβ. 



01 



τοΟ ΟοπίΙβ φιλοσοφίαν άναπτύξαντος χαΐ προσ- 
βαλόντος αύτην έν μέρει, ίδί^ δΐ διισχυρισθέν- 
τος, δτι 6 ΟοίηΙβ την χοινωνιχολογίαν \80θίθ- 
Ιο^ίβ) ούχ έγχαθίδρυσε, χαΐ δτι ^ιζιχι& τις 2λ- 
λειψις έν τ^ θετιχί) φιλοσοφΐ^ υπάρχει, ή της 
ψυχολογίας. Τάς προσβολάς ταύτας δ ίιίΙΐΓέ 
άντιχρούει έν πολλοίς αύτου σοφοΐς συγγράμ- 
μασΐ| χαΐ μάλιστα έν τη αύτου απαντήσει πρδς 
τδν Μΐΐΐ, έν Ιί μετ* εξαίρετου επιστημονικής 
αξίας χαΐ ακριβείας τδ Ιντεχνον σύστημα αύ- 
τοΟ διαγράφει χαΐ αναπτύσσει. 

Έν πρώτοις δε τί έςΊν ή θετική φιλοσοφία; 
Έ θετική φιλοσοφία έστΙν ίι τοΟ κόσμου άν* 
τίληψις κατά τδ σύστημα τών θετιχών έτηςτο- 
ών' ή δέ άντίληψις τοΟ κόσμου έπιτυγχάνετβη 
ιά τ^ς συναρμογές τών θεμελιωδών αληθειών, 
ίΐ τών γενικών γεγονότων, ατινα πρδς έχείνην 
δδηγουσι. Φιλοσοφία ωσαύτως έπιστι&μης τινδς 
έστίν δ τρόπος του διανοείσθαι αύτ<ν, χαθ* βν 
αί θεμελιώδεις άλι&θειαι, % τά γενικά γεγονό- 
τα, τά αύτ^ ανήκοντα συναρμολογούνται (4). 
Ού δέον δε λέγειν, δτι ή θετικί) φιλοσοφία έ^Ιν 
ή έπιστημονικ*}) γνώσις τοΟ άνθρωπου ύπδ την 
διανοητιχΊ&ν, 'ήθικην καΐ χοινωνιχ'})ν αύτου Κ- 
ποψιν, χαΐ δτι ή φιλοσοφία έπιστιίμης τινδς δη- 
λοί την έπιστίαην ταύτην θεωρουμένην ώς πρδς 
την μέθοδον, οι* 4ς δ νοΟς πρδς τίιν άληθειαν 
εγγίζει ώς πρδς τά σημεία, δι' ων ή μέθοδος 
διακρίνεται, χαΐ ώς πρδς τίιν συναρμογην αυ- 
τών. Τοιούτους δρισμούς (2) ού δίδομεν, ίνα 
μη τίιν φιλοσοφίαν μετά τίς λογικΐίς συγνύ- 
σωμεν* εκείνη μεν γάρ πραγματιχι& έστιν, {οία 
τις τών πραγμάτων άντίληψις, αυτη δε τυπι- 
χΆ, τρόπος τις τοΟ εΤναι τ^ΐς διανοίας. 'Άλλως 
τε δ πραγματικός, δ άντιχειμενιχδς δρισμδς έ^Ιν 
δ μόνος συμβιβαζόμενος τη φιλοσοφικά) ί^ορί^* 
τοΟτο δέ έχει ούτω, διότι έν τί^ αναπτύξει τίς 
άνθρωπίνης διανοίας, πρδ τίΐς θετιχϋς φιλοσο- 
φίας, δύο φιλοσοφίαι υψηλαΐ υττ^^ρξαν, ή θεολο* 
γικ"}) καΐ ή μεταφυσιχι6, ών ή μίν θεσπίζει, δτι 
τδ παν έξ υπέρτατης βουλήσεως, υφ* ίς κυ- 
βερνάται, έδημιουργ^θη, καΐ δτι έν τοΤς δόγ- 
μασιν αύτ^ίς αιώνιοι χαΐ απόλυτοι άλ^θειαι εμ- 
περιέχονται, ή δέ, άντί τϋς θείας άρχϋς άντι- 
χαθίςτυσι την νοητιχι^ν, πρεσβεύουσα δτι π&ν τδ 
λογιχώς νοηθέν δντως αΙτία τών πραγμάτων 
έστί. Μετά την μεταφυσιχην φιλοσοφίαν άνα- 



(4) Ε. ίίΙΐΓέ Αα^ϋδΙβ ΟοιηΙβ βΐ 8ΐυ&Γΐ ΜίΙΙ β( 
Ια ρϊιΠοδορΙιίβ ροδίΐίνβ β(ε. 9ΐλ. 9. 

(^) Ι. δΐυαρί ΜίΙΙ Αιι^8(6 ΟοιηΙβ Αηά ροδΐϋ- 
νίδίηβ ««λ. 53. 



102 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



**>• 



φαίνεται τ^ γιγαντιαϊον ϊργον τοΟ ΟοίΠΐβ, 
όπερ έστΙν ή θετιχη φιλοσοφία, έν ^ ν^μοι ριέ•• 
νον υφίστανται, καΐ έν ^ τί> παν Ιχ, τϋς πείρας 
άτΓΟ^^έον εις την πείραν άπολ^ιγει. 

Κατά την φιλοσοφίαν ταύτην, |Λένον τα δια 
τίς πείρας ακριβώς άποδειχθέντα γεγονότα 
ώς αληθή αναγνωρίζονται" απορρίπτεται οέ τ^τε 
του απολύτου γνώσις, καΐ ή τών αίτιων, τϋς 
ουσίας καΐ τοΟ αυτεξουσίου* ουδέν υπάρχει 9) 
πράγρι,ατα, ^ ν6[Λ0ΐ προσεκτιχώς καΐ λεπτο[χε- 
ρώς άνακαλυφθέντες καΐ βρισθέντες. Ός δέ δ 
Πύρρων, κατά την (χαρτυρίαν Διογένους του 
Λαέρτιου, έδογριάτισεν, δτι τ6 (λόνον κριτι^ριον 
τίς πραγριατικότητος έστΙ το έζωτερικ&ν φαι- 
ν6[χενον, ούτω καΐ ή θετικί) φιλοσοφία τοΟτο 
έπΙ τίς σηρ.αίας αυτής αναγράφει. Έ άνθρω- 
πίτης, κατά τδν ΟοΐϊΐΙβ,. ές-Ιν δ ανώτερος βαθ- 
(Α.ί>ς τϋς ζωότητος' ή δέ ελευθερία, κάτοπτρον 
πιστδν του εξωτερικού κέσ[λου, κατά τοσούτο 
(ΛΟνον υπάρχει, καθ* δσον τδ ταύτης [χετέχον 
8ν υπείκει τοΙς ν6μοις τής φύσεως, ούτω π. χ. 
εν τη κατά γής πτώσει λίθου τινός, ελευθερία 
του λίθου δεικνύεται, 8τι κατά την φύσιν αύ- 
τοΟ πρ^ς τ6 κέντρον τής γης [χετά ταχύτητίς 
τίνος αναλόγου τώ χρόνω τής αποστάσεως |λ- 



κεται. 



Ή φιλοσοφία αυτή διαιρεί τλν κόσ[Λον ε{ς 
δύο ριερίδας, ε!ς τλ προσιτών καΐ άπρόσιτον, 
τ6 γνωστόν καΐ τ& άγνωστον* ή αθάνατος δό- 
ξα του ϋοίηΐβ εστίν, δτι ίθε[ΐ.ελ1ωσε την ι- 
δίαν ταύτην, καΐ ήδραίωσε φιλοσοφίαν τινά, 
προσλαβών έκ τών είοικών επιστημών καΐ τών 
άριστων έπιστη[ΐ.ονικών νόων συσηΙ)|χ.ατά τίνα 
αληθειών τη ριεθόδφ προσιτών. 

Ό Ι-ίΙΐΓέ, αντιθέτως τώ δΙααΓί Μΐΐΐ, δη- 
σχυρίζεται, δτι ή κοινωνικολογικη έπισττι|Λη 
συνέβη, καΐ έθε(ΐελιώθη βλοτελώς υπί> τοΟ ΟθΠ>- 
Ιβ. Οί νό(Λθΐ τής έπιστηριης ταύτης ανακαλύ- 
πτονται έν τΐ^ δυνα[Λΐκ^ καταστάσει τών κοι- 
νωνιών, καθ* δ ν δηλονότι τρόπον αύται ανα- 
πτύσσονται, καΐ προάγονται. Τί> κύριο ν θέ|Αα 
τής κοινωνικολογίας έστΙν ή ιστορία" ή στατι- 
στική κατάστασις, δηλαδή) δ τρόπος, καθ* 8ν 
α( κοινωνίαι, διατηροΐίνται καΐ υπάρχουσι, δευ- 
τερεύον τι αποτελεί θέ[Λα, καΐ συ[χπεριλα(λβά- 
νει την πολιτικίϊν οίκο νο (λίαν (1) 

*Η κοινωνική άνάπτυξις, κατά τδν ΟοπίΙβ, 
διά τριών βαθριίδων διέρχεται, ων ή [χέν ές^ν 



(4) ϋΙΐΓέ Αιι^βΙβ ΟοιηΙβ 6ΐ 1β ρΙιΠθ9ορΙιίβ ρο- 



ή θεολογικ*}} ή καΐ αρχαιότεροι, ή δέ { [λχτα- 
φυσικη, ή δε ή θετική ή καΐ τελευταία. Ώ 
θεωρία αυτή συνίστησι κυρίως τήν κοινωνικό* 
λογίαν, ήτις ούτως ανεξάρτητος καθίσταται 
άπό τε της βιολογίας καΐ τϋς θεολογίας χαΐ 
της ριεταφυσικής. "Ωσπερ δέ δ ΒίοΙίαΙ άπέ- 
δειξεν, δτι οί δργανικοί ίστοΙ συ[λφυεΐς Ιχουσι 
καΐ τάς ιδιότητας, αίς διακοσ(χ.ουνται (καΐ &ν 
τινο)ν τάς αιτίας, |'^χρις εκείνου τοΟ [λεγαλο-* 
φυους άνατόριου, έν τώ έξωτερικώ άνεζι^τουν 
οι φυσιολόγοι κόσρι«^), καΐ ούτω θετικίιν κατέ- 
στησε την [χελέτην τών ιδιοτήτων τούτων χαΐ 
τβν ιστών, ιδρύσας, κατ* αότον τ{»ν τρότρον, 
την βιολογίαν έπι βάσει θετική καΐ στερεή, οδ- 
τω και δ ΟθΓΏ(6 την κοινωνικολογίαν ΐδρυσεν, 
ύποδείξας δτι τί) κατ* ιδιόν τίνα τρόπον αύξά- 
νειν τη φύσει ενεστι, καΐ τοΙς π&σι ποιιίισας 
προσιτή ν την ριελέτην τής δυνάμεως ταύτης 
καΐ τί) μέσον δι' ου ενεργεί. Εστίν αληθές, δτι 

δ ΜοηΙβδςαίθα, δ Μαοΐιίδίνβΐί, δ Αά&ιπ 

δΐηίΐΐΐ, δ ΒβηΙΙίαΐΏ, και άλλοι γονίμους ιδέας 
περί τών κοινωνικών φαινομένων ίδη κατει- 
χον (1), άλλα κατά τ{>ν 1.ίΐΓβ δ εις άληθϋ ί- 
πιστημην την κοινωνικολογίαν άνυψώσας, καΐ 
δικαίως αυτήν άναγκαίαν θεωρι^σας έν τη θετι- 
κή φιλοσοφία, έστιν δ Αύγουστος ΟοΐΏΐβ. 

Έ ψυχολογία αποτελεί ριέρος τι της βιολο- 
γίας. Ψευδής δέ καΐ άνυπός-ατός ές%ν ή μέθοδος 
ή έν τη άκριβεΐ και μικρολόγφ έξετάσειτου ίγώ 
συνις-αμένη δι'ης ή ψυχολογία εις έπις-ημην^Ινυ- 
ψοΟται. Μία μόνον μέθοδος υπάρχει πρ^ς την 
μελέτην τών διανοητικών δυνάμεων, καΐ ι( μέ- 
θοδος αδτη ές^ν η φυσιολογική ούτως, ωςζ^ κατά 
την θετικ'ίιν φιλοσοφίαν, ή δικαιοδοσία τϋς ση- 
μερινΐίς ψυχολογίας περιορίζεται εις την μελέ-* 
την τών ενεργειών τοΟ εγκεφάλου. *Ως δε ί 
γραμματική, ή απόρροια της τοΟ λόγου δυνά- 
μεως ούσα, τ^ βιολογί^ ούκ άνι^κει, καίτοι 
ταύτης έκείνην έμπεριεχούσης, ούτως η τε νοο- 
λογία καΐ ή λογικτϋ, ή αίσθητικίϊ καΐ αυτ)) ή 
-ήθικ^ι, ανεξάρτητος τϋς βιολογίας είσίν. Έ γε- 
νική άρα θεωρία ττ^ς ήθικτ^ς, τής αισθητικές, 
τϋς λογικής .καΐ της νοολογικ^ς ουδόλως συν- 
τελουσιν, άπαραλλάκτως ώς καΐ ή γενική θεω- 
ρία του λόγου και της γραμματικής, ουδόλως 
άποτελουσι μέρος τι του δλου τίΊς θετικές φι- 
λοσοφίας. Έκ τούτων δρώμεν, δτι ή ψυχολογία 
αποτελεί μέρος τϋς βιολογίας. Τ^ δε υττοκεΐ- 



(I) ^. δΙα&Γΐ Μϋΐ Λυ^δΐβ ΟοιπΙβ αηά ρο- 



π. τ. ΕΝΓΑΑλΙΑ χαΙΤΕΡΗΑΝΙΑΦΙΑΟΣΟΦΙΑΣ χατά'τ<)ν Ιβ'. ΑΙΩΝΑ 10$ 



Ι 



(άνον υίΓΟτάφΜται τώ άντιχεΐ(Αένφ, ή τοΟ 
άνθρωπου ίίέα τ^ του χέ9(χου. Άλλ' έπϊΐδί) ή 
του δποχ(ΐ[ΐ.ένου θεωρία ίχει Ιδι6ν τίνα χαρά* 
κτϋρα, »( χαΐ δευτερεύοντα, 6 Ι^ίΙΐΓβ νο(Α(ζει, 
δτι δέον 8πως θεωρηθώ} ΐ) &ς ιταράρτ^ΐΛά τι τϋς 
θετιχϋς φιλοσοφίας, τ) ώς χλάδος τις τϋς άν- 
θρωινολογίας. ΤΪ π&ν ζιιως, χατά τίιν φιλοσο- 
ίαν τοΟ ΟοίηΙβ, υπέχειται τ^ πείρ^, χαΐ 
ι' αότ^ς υπέστασιν προσχτώ[ΐ.ενον θεΐΑελιοΟ- 
ται. Ή ιτείρα ύπ& τ^^ς έσωτεριχ91ς αντιλήψεως 
(ίΐΐΐΐΐίΐΐοπ) έχτίϋ^ται, παν συ[ΐ.πέρασ[Λα χαΐ 
π&9α ίπαγωγη οιά τϋς πείρας εξελέγχεται, 
δπερ έστι δια τ^ς έσωτεριχ^ς αντιλήψεως* άρα 
πρ6ς άπ6δειζιν τ%ς έπιστη(ΐονιχ91ς αληθείας, 
χρήζθ(ΐ.εν ουχί τ^ς λογιχνίς άλλα τίς πείρας, τϊΐς 
έσωτεριχϋς αντιλήψεως. ^Η εσωτερική άντίλιΐ)- 
ψις, χατά την θετιχήν φιλοσοφίαν, συνίστησι 
τλ χριτήριον της έπιστη{Αθνιχης αληθείας (1). 
Κατά τ6ν ίιίΙΐΓβ, π&σαι αι του άνθρωπου 
γνώσεις σχετιχαί είσιν (2). Πασίγνωστον δέ 
ΙστΙν, δτι πρΙν τϋς του ΟοΐϊΐΙβ φιλοσοφίας, τ6 
αδτί> δπ^ πολλών ^ι,ετ' επιτυχίας υπες-ηρίζετο, 
ώς υπ6 τοΟ ΒβηΙΙίαΐΏ, του ϋαΐΏβδ ΜίΙΙ, του 
\νί11ίαΐη ΗαπίΊΙΙοη, άλλ* δπ' αυτών ώς ψυ- 
χολογιχή τις αρχή, προερχομένη έχ της φύ- 
σεως τ%ς διορατιχϋς ημών όυνάμεως, έν ^ υπ& 
του ΟοίηΙβ ετίθετο ώς έμπειριχή τις αρχή, 
έζ αύτου του γεγονύτος άττορ^έουσα, επειδή 2ν 
πάσαις ταΐς έπιστήμαις δύναται τις εις βαθμών 
τίνα γνώσεως άφιχέσθαι, ου πέραν προβηναι 
άδύνατύν έστιν' άλλως τε, έν τη τών προμνη- 
σθέντων έζέχων ανδρών φιλοσοφία, ή ψυχολο- 
γιχή άπύδειζις της σχετιχύτητος τών άνθρωπί* 
νων γνώσεων τάς πρώτας αΙτίας ουχ αποκρούει, 
τούτο δε αντιστρόφως συμβαίνει έν τη φιλο- 
σοφία το\^ ίιίΙΐΓΘ, χαθύτι έν ταύτη αϊ πρώται 
αίτίαι έχτ^ς τϋς επιστήμης τίθενται. Έ θετιχή 
^Χ<>^1^9 ώς χαΐ ή πειραματική, ής ώς άρχηγδς 
έν Γαλλί^ διχαίως αναγνωρίζεται 6 περιβόητος 
φυσιολύγος ΟΙααάβ ΒθΓΠαΓά, δογματίζει, δτι 
ή δριστιχή αίτια πάντων τών φαινομένων φυ- 
σική έστι. καΐ δτι έν αυτί τη αιτία Ινεστιν 
δ τρόπος τϋς υπάρζεως αυτής* ωσαύτως παρα- 
δέχεται, δτι δ επιστημονικός σκοπδς έν τ^ έ- 
ρεύνΥϊ έκπληρουται, δταν ή άμεσος αίτια παν- 
τδς φαινομένου ανευρίσκεται έν έτέρφ τινί φαι- 



(4) Ε ΙΑϋτέ Αυ£[ΐΐ5(6 ΟοπιΙβ βΐ δΙυ&Γΐ ΜίΠ 
εαίνί άβ δΙυαΓί ΜίΙΙ 6ΐ Ια ρΗίΙοδορΙιίβ ροβίΐίνβ 
ρβΓ λΥγΓοπΙοίΤ σβλ. 307. 

(9) £. ΙιΗΐΓέ Αυ£[ΐΕ5(6 ΟοιηΙβ 6( Ια ρλϋοδορίιιβ 
ρόείϋνο, ηλ. ^λ 



νομένο^, ί) ίν τινι συμπλοκ^Ι πλειόνων φαινομέ- 
νων. Μνείαν δέ έν παρόδφ τϋς πειραματικές 
Σχολ^Ις ποιησάμενοι, δμολογουμεν, δτι, καίτοι 
ε2ς αρχάς τινας συμφωνοΟσα τη θετική, διαφέρει 
δμως σημαντικώς ταύτης. Αυτή μεν αποβάλ- 
λει τίς επιστήμης την ίδέαν τών προτέρων αι- 
τίων, εκείνη δέ άναδέχεται κατά τι την έπά- 
νοδον ε{ς τάς μεταφυσικάς δοζασίας, τινάς τών 
έκ τών προτέρων {δεών χρησιμοποιοΟσα, καΐ 
μόνον σκοπ&ν προτιθέμενη τό καθιστάναι τε- 
λειωτικώς ακριβή τίνα επιστημονικών μέθοδον. 
'Ή τε πειραματική καΐ ή θετική Σχολή βασίζον- 
ται έπΙ τίς επιστήμης, άλλ* ή ρ.έν ούκ άπο* 
κρούει τάς διαβατικάς ουσίας, ούδ' άποχωλύει 
τους σοφούς τοΟ έκτί>ς τών επιστημών πις•εύειν 
εις δ,τι άγαθδν Λν κρίνοιεν εύλογον, ή δέ δεί- 
κνυσι συς-ηματικήν ίχθραν κατά πάντων, δσοι 
πέραν τίΐς πείρας τήν περιέργειαν καΐ τάς έρευ- 
νας αυτών άν παρατείνοιεν. Κατ' αυτήν ουδε- 
μία απόλυτος Ιδέα έν τώ νοί ημών, ουδέ πέ- 
ραν αύτοΟ δπάρχει. ΈτΛ τϋς άρχΐ^ς ταύτης βα- 
σιζόμενος δ ίιίΙΐΓέ, δικαίως αντικρούει τον 
δΙααΓί Μϋΐ διϊσχυριζόμενον (4), δτι ουδό- 
λως άντίφασίς έστι , καΐ δτι ουδόλως άλόγως 
σκέπτονται οι παραδεχόμενοι τήν δπαρζιν υ- 
πέρτατου τινός '^Οντος, δημιουργοΟ του Παν- 
τός καΐ Παντοκράτορος, καΐ άπαραβιάς'ων α2ω- 
νίων νόμων διεπόντων τά του κόσμου. Ό ίιΗΐΓέ 
μετ' άγανακτήσεως καΐ παντί σθένει απορρί- 
πτει τοιοΟτόν τίνα ίσχυρισμόν, δς:«ς κατ' αότ6ν 
αντίκειται τω θετικφ τρόπω τοΟ σκέπτεσθαι, 
ώς άναγνωρίζων "Όν τι, δπερ ουδέποτε ούδαμοΟ 
έν τη επιστήμη άνεφάνη, καΐ ώς τά τελικά 
αϊτια καθιερών. Έν παντΙ λογικώ έπιστημο- 
νικώ συστήματι δέον τάς πρώτας ιδέας παρα- 
λείτυειν, ου μόνον ώς στοιχεΧον τής επιστήμης, 
άλλα καΐ αυτής της θρησκείας. 

ΚαΙ δμως δ ΟοΐΊΙΙβ παρεδέζατο πίστιν καΐ 
θρησκείαν τινά, ής αυτί^ς ην δ θεμελιωτής καΐ 
ίεροφάντης. Ό ίιίΙΐΓβ, καίτοι τάς κυριωτέ- 
ρας ιδέας τής φιλοσοφίας του ΟοίηΙβ άσπαζό- 
μενος, τά τής νέας θρησκείας αυτοΟ δόγματα 
τά αναπτυσσόμενα έν τω συγγραμματι αύτου(2)) 
τφ έπικαλουμένω 8ί/^1έΐηβ άβ ροΙίίΐ^Ηβ ρο^ 
Βίίίνβ^ ου παραδέχεται (3), θεωρών, συμφώ- 



(4)1. δίιίΑΓί ΜίΙΙ Αυ^8ΐβ ΟοιηΙβ αικί ροδΐ-> 
Ιίνί$Γη6 νιλ. 3« 

(2) Α. εοιηΐβ δγδίβιηβ άβ Ροΐίΐίηιιβ ροδίΐίνβ, οα 
ΤΓαίΙέ άβ δοείοΐο^ίβ, ίηδίίΐυαηΐ 1& ΓβΙί^ίοη άβΓ 
ΗυιηαηίΙέ. 

(3) Ε. ΙιίΙΐΓέ Αυ^δΙβ ΟοιηΙβ βΐ Ιε ρΐιϋοδορίιίβ 
ροδίϋνβ. Έν τφ προλόγφ. 9•λ. ΓΥ. 



106 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



δτβ, τοΟ μ,Ιν τών συζύγων θανόντος, δ Ιτερος 
|ΐ.ετ' άλλου τινδς συζεύγνυται. 6) '// ώριμότηξ. 
ΐΐα ηΐ&Ιαί'ίΐβ/ έν ταύττ» άρχεται ή ευθύνη του 
άνορ6ς, δστις [λέχρι του [/.υστηρίου τούτου δύ- 
ναται τα σφάλριατα αυτού έπανορθουν. 7) Ή 
άποχώρησις (Ια ΐΐίίΓαίΙβ), ήτις εκτελείται, ά- 
|Αα του της άνθρωπότητος θεράποντος τ^ έζη- 
χοστόν καΐ τρίτον της ηλικίας παραλλάξαντος 
έτος. Άπδ τουΧε ουδέν ένεργητικδν [ΐέρος έν τ^ 
κοινωνί^ λαριβάνων, παραδίδωσιν ώρισ^Λένω τι- 
νΐ άνθρώπφ τό χρη(/.αιικ{)ν αύτου κεφάλαιον, 
ει τυχόν κατέχει τοιούτον, άφαιρών τ6 7Γρί>ς 
την ίό'ίαν συντ^ρησιν απολύτως άναγκαΐον πο- 
σίν. 8) Έ (χ,εταριύρφωσις (Ια ΐΓαΐΐδΓοΓίηα- 
Ιΐοη), δι' ίς οί ιερείς τ^ς άνθρωπύτητος δεί- 
ζουσι την παραστησο[/.ένην δντότητα ώς ύπο- 
χεΐ(ΐενικην τελειοποίησιν των αντικειμενικών 
ϋτπΓίρεσιών, αΐτινες άξιαι εκείνης είσίν. 9) *// 
χροσάριησις (Γ ίυοΟίρΟΓαΙΐοΐΐ) τελευταΤον, 
{ δι' επισ4[ΐ.ου αποφάσεως τελου|Λένη, ά[ΐ.ετα- 
χλι^τως προσδιορίζει την τύχην έκαστου. 

Τοιαύτη £στ1ν ή ίδιωτικ•)ΐ λατρεία. ΌποΙα δ' 
αρά γε εστίν ή δη(Αοσία; Ό ΟοΐϊΐΙβ ού δύνα- 
ται προορίσαι τί>ν τίΐς άρχιτεκτονικΐίς ^υθ(ΐ.6ν, 
πρ6ς οίκοδο[λην των αναγκαίων ναών της θετι- 
κής θρησκείας. Προς τ6 παρδν οί της θρησκείας 
ταύτης θιασώται δύνανται, λέγει δ ΟοΓΠρΙθ, 
άποπέρ,πειν την πρϊ)ς τ6ν θεον λατρείαν αυτών 
έν τοΙς τών Καθολικών ναοίς* άλλ' εις το (λέλ- 
λον, πρέπει τα ιερά κτίρια άνοικοδο|ΐηθ^ναι έν 
τώ {/.έσφ ΚύΥ ίχΑίχιών τνμβωγ (<1βδ ΙθΐηΙ)β8 
ά' όΐίΐβ), καΐ πάντα ευθύ πρ6ς την γενικην 
|ΐ.ητρόπολιν, τους Παρισίους, τ6 πρόσωπον στρέ- 
φειν. 

Τλ (ερ&ν τών ναών τούτων ανάγκη ^/.^ τών 
προσερχο|χένων περιλα(χ.βάνειν, ινα δ (λέγας Ιε- 
ρεύς λειτουργών περιστοιχίζηται δπύ τών δια- 
κεκρΐ|λένων γυναικών. 'Ως δε πους τύ ση|Λεΐον 
του σταυρού, τούτο γενησεται οιαφύρως ίι τα 
νυν παρά τοΙς χριστιανούς νενό|Λΐσται, γενησεται 
δηλονότι δια της διαδοχικούς καΐ ταχείας επιθέ- 
σεως της χειρύς έπΙ τών τριών εγκεφαλικών 
δργάνων, της αγάπης, τής τάξεως καΐ της 
προόδου, καΐ διί τ^ίς έν ταυτώ έκφωνησεως τών 
έςϋς λέξεων* ή αγάπη ώς άρχτϋ, ή τάξις ώς βάσις 
καΐ ή πρόοδος ώς σκοπός. Τύ δέ ά(χην άνεπι- 
στρεπτεί άποσκορακίζεται. 

Ό ΟοίηΙβ άπαριθ(Λεϊ περιγράφων τάς τών 
θετικών νέας εορτάς' [χεταξύ δέ τούτων υπάρ- 
χουσι καΐ λίαν παράδοξοι, άςτινας παραλείπο- 
|λεν ενταύθα. Ειπωριεν δέ τι περί του ή(Λερο- 
λογίου ΐΐ ριαλλον ττερί τών ή[Λερολογίων τοΟ 



ΟοπίΙθ, έπειδίϊ ταύτα δύο εΙσΙν, &ν τ{> (ΐΐν 
δριστικόν έστι καΐ καθιεροΰν την ττίς άνθρωττό- 
τητος άφηρη|λένην λατρείαν, τύ δέ προσωρινύν 
καΐ προς την ριεταβατικίϊν ίποχην προωρι- 
σρΕ,ένον. Οί £ξ ρι^ινες ίκ τών δέκα καΐ τριών 
(έπειδη τρεισκαίδεκα άποτελουσι κατά τούτον 
τύ Ιτος) άφιερουνται εις την σύνδεσιν τών θε- 
ριελιωδών δεσρ.ών τών αλλήλους διαδεχο(λέ- 
νων' ούτοι δέ είσΙν ή άνθρωπότης, δ γά(λ.ος, *( 
πατρόιης, ή διάδοχη, ί αδελφότης, οΐ οίκέται* 
ο{ τρεϊς έπό(λενοι (^ηνες άν^κουσιν εις τάς προ- 
παρασκευαστικάς καταστάσεις τάς υπ^ τοΟ αν- 
θρωπίνου γένους [ΐ,εταλλαγείσας, την είδωλο- 
λατρείαν, τύν πολυθεϊσ[ΐ.ύν καΐ τ^ν |ΐ.ονοθε'ίσ(ΐ.όν, 
οί δέ τέσσαρες τελευταίοι άφιερουνται ε{ς τάς 
συνήθεις λειτουργίας της άναγεννηθείσης κοι- 
νωνίας, εΙς την γυναίκα \ την ευπαθή ζωην 
(Ια νίβ αΐϊβοΐίνβ), τύ ίερατείον, % την σκε- 
πτικην ζωην (Ια νίβ ΟΟηΙβΚίρΙαίίνβ), τίιν τά- 
ξιν τών πενήτων % την ένεργητικην ζω-ίϊν (Ια 
νίβ αοΐίνβ), τ•}ιν βιθ[ΐ.ηχανΙαν % την πρακτι- 
κην ζωην (Ιβ ροανοίΐ' ρΓαΙίςαβ). Άλλ* ώς 
πρύς την [ΐ.εταβατικ'9)ν έποχην και πρύς τύ πα- 
ρόν, δέον ινα άρκεσθώ(Α.εν ^ττον άφγ}ρη(ΐ1νβ|^ ή- 
[λερολογίφ, ώς σκοπών έχοντι τ^|^ του ηαρίΑ" 
θό^ζος σογΜΧζψίιτη^ δο\οΛογίατ (Ια βίοπ- 

ΓιοαΙΐοη οοηοΓέΙβ άα ραβ^β), δηλονότι τ^ 

|Ανη(λόσυνον τών έξοχων προγόνων της ανθρω- 
πίνου οικογενείας καΐ τών ενδοξότερων θερα- 
πόντων της άνθρωπότητος, οϊτινες δ[ΐ.ως ε!ς 
διαφόρους κλάσεις διαιρούνται, καΐ τρία γένη 
τύπων παρέχουσι, τους (χηνιαίους, τους έβδο- 
ααδικούς καΐ ήριερησίους. Ύπάρχουσι τρειςκαί- 
οεκα μηηαιοί ζύποι^ προστάται καΐ πάτρωνες 
τών δέκα καΐ τριών [χηνών του θετικού ίτους* 
έν έκαστος δέ τούτων τίασαρ€ς ίβόομαόιχοί 
ζύΛΟί συ[χπεριλα|ΐ.βάνονται, έν οίς αύθις ίζ ή- 
μερήσιοι τύ:ίοι έ(ΐ.περιέχονταΐ• 

Παραλείποντες πολλάς αλλάς {ΐ,ερικότητας 
τής περιέργου καΐ αλλόκοτου ταύτης θρησκείας 
του ΟοπίΙβ, ώς καΐ τάς άξιοση[Α.ειώτους οδη- 
γίας, £ς λίαν έπΐ|Λελώς δίδωσιν έπΙ τΐ^ς [χελ- 
λούσης οργανώσεως του θετικοΟ κλήρου, χρεω- 
στου(ΐ.εν σηαειώσαι, ώς ανωτέρω εΙπο(ΐ.εν, {τι 
δ ίιίΙΐΓέ ουοόλως ασπάζεται τάς προρ^ηθείσας 
ιδέας καΐ θρτισκευτικάς πεποιθήσεις, ίς χάριν 
του παραδόξου καΐ άγνωστου αυτών, καΐ Ινα 
υποδείξω^χεν ε!ς δποίαν χαλάρωσιν {δεών (1) 



(Ι) ΙιίΙΐΓθ Αιι§ιι$(β ΟοιηΙβ βΐ Ια ρΙιί1θ8ορΙιί3 ρο- 

8ίΙίνβ, έν τφ προλόγφ βιλ. V, 



π. τ. ΕΝ ΓΑ.Α.Α.Ι4 χαΐ ΓΕΡΜ4.ΝΙ4 ΦΙλ020Φΐ4Σ χατά τον Ιβ'. 4ΙΩΝλ 105 



λως Ινδιαφέρουοιν •ί(ΐ.1ν ως άγνωστα), έγκατα- 
τάττει, λέγο(Λεν, υποδεέστερα ήριών ίντα τινά, 
ώφελησαντα ή|Αας τα (λέγιστα καΐ ήμιών έ- 
νεκα, ουτο>ς εΙπεΤν, ζιίσαντα. Ό ΟοπίΙθ ίνο- 
[λάζει ταύτα, τά ^^€ό^€ρα ήμώ>' βοηθητικά 

ζώα (ηο§ 1ίΐ3Γβ8 ααχίΙίαΪΓβδ αηίιηααχ). 

*Ίνα τ6 ίέ ύπέρτατον *0ν (Αηδόλως υπό τίνων 
ύς λ(αν άφγ)ρν}[Αίνον καΐ έν τφ ψ^χ^ [χ6νον 
τϋς ημετέρας συνεώιάσεως έδρεΟον θεωρηθώ), δ 
Οοίηίβ λατεΐνεται, δτι έκπροσωτηίΐται έπΙ τϋς 
γ51ς υπλ του εύπαβοΟς φύλου (Ιβ 8βΧθ δΐΙΐθΟ- 
Ιίί)> ^τ^^ τοΟ &ρα(ου δηλονότι φύλου, 6π6 τ9ίς 
γυναικός. Άλλ' δπως ή γυνή (λέσον γένηται ά- 
μω^Αον, £[Λΐκτον καΐ £|λύλυντον, έ Οοΐΐΐΐβ φαν- 
τάζεται φυσιολογικι^ν τίνα λίαν τολ[χ.ηράν (ΐε- 
ταβολι^ν, ικανην τοΟ άποτελέσαι αύτην 8λως 
άνεζάρτητον τών κτηνωδών ενστίκτων τοΟ άν- 

Τοιαύτη έν συνόψει ή τοΟ υπέρτατου 'Όντος 
θεωρ(α ή υπ6 του ΟοίηΙβ συσταθείσα. Άλλ' 
έζετάσωμεν τινάς τών μερικοτι/ιτων αύτ^ς, δ- 
ΐρως ΙποψΙν τίνα σκιαγοαφ^ΐσωμεν τίΊς θρησκευ- 
τικούς τοΟ ΟοΐΏΐβ οίκοοο(Λ9|ς, Ιδ(^ δΐ βπως πε- 
ριγράψο>(χεν την λ(αν περίεργον βργάνο>σιν τ5|ς 
τοΟ θεοΟ λατρείας, ήτις ακριβώς ίν πάσαις αύ- 
τΐίς ταΤς λεπτομερείαις 6π& τοΟ φιλοσόφου ε- 
κείνου διαχαράττεται. 

Τ& θρησκευτικών τοΟτο σύς-τπμα ευχερώς πά- 
νυ έκτελέοιμόν έστι, καΐ μάλιστα μικρός τις 
προσηλυτών θίασος ε!ς ένέργειάν ποτ' ίθηκεν. 
Συνίσταται δέ ε!ς τίϊν έγκεφαλικ'ίιν ΙπΙκλησιν 
των προσφιλών ίντων ((1αη8 Γ όνοο&Ιίοη 
ΟβΙβΙ)Γ8ΐΐΘ άθδ 6ΐΓβδ οΙΐβΓΙδ)• ϊνα δμως ή 
σκιά του αγαπητού ίντος άναφανί), δέον δπως, 
πρΙν ί| Θί) διανοητικώς τίιν ζώσαν είκόνα εκεί- 
νου, προσδιορίση τ6ν χώρον, τ))ν ς-άσιν καΐ τον 
{ματισμ&ν αύτου, καΐ πρ& πάντων ίδανικεύση 
τ^ν προτιμηθέντα τύπον, δπερ μ&λλον δια της 
αφαιρέσεως ί| διά τ^ς προσθέσεως έφικτ&ν γί- 
νεται, τά ελαττώματα τών τεθνεώτων τ^Ι λτζ- 
Θύι παραδοΟσι, καΐ τάς άρετάς αυτών μόνον έν- 
θυμουμένοις. Ή έγκεφαλικ*)) έπίκλησις αυτή 
τών τεθνεώτων προπαρασκευάζει καΐ προαναγ- 
γέλλει τί)ν προσευχτϋν, τί)ν άνυΑουσαν καΐ έγ- 
κωμιάζουσαν τάς ενδόμυχους ?οέας της ψυχής 
ημών. 

*Η μίν του ΘεοΟ λατρεία αυτή διαιρείται 



{\) Αυ§[τΐδΐ6 ΟοιηΙβ δγδίέιηβ β( ροΐίΐίηυβ ροδίΐί- 
Τ6, οα ΤπιίΙέ άβ 8οείο1ϋξ[ίβ ίπδΐίΐα&ηΐ Ια Κ6ΐί£;ίοη 
6( ΓΗαιη&ηίΙέ. Τόμ. IV. «ιλ. 68 χαΐ 876. 

(ΕΑΑΗΝ. ΦΙΔΟΑΟΓ. ΣΤΑΛΟΓΟΧ. ΤΟΜΟΣ 



εις δημοσίαν καΐ εις ίδιωτικιήν, αυτή δέ υπο- 
διαιρείται εις προσωπικην καΐ οίκιακιϋν. ΚαΙ 
τούτων ή μεν παράγει μεγάλη ν τινά κοινωνι- 
κολατρευτικην (δΟϋίοΙαίΓΐηαβ) διάταζιν, τίιν 
τών ά,Ληθών ^ρουρώγ άγγίΑωτ (άθδ νΓΒ,ίδ 
αη^θδ βαΐ'άίβηδ), οϊτινες γυναικεΐαν μορφην 
υποδύονται, καΐ πρ&ς ο6ς ή λατρεία τρεις προσ- 
ευχάς δρίζει, την μεν την του ίρθρου, ήτις καΐ 
ή εκτενεστέρα εστί, καΐ ήτις λέον προδιατι* 
θέναι ήμας ε{ς τίιν κχλην χρήσιν τών δυνά- 
μεων ημών κατά την ήμέραν, την δέ τίιν τής 
εσπέρας, την έν ττ^ κλίντ» τελουμένην, καΐ την 
δσον τί> δυνατδν παρατατέαν, την δέ τελευ- 
ταΤον, τίιν έν τη ήμέρ^ γιγνομένην, πρδς τλ 
έμποιείν τοΙς ίργοις καΐ πράζεσιν ημών τ^|^ ίύ• 

Λ€ΐθί( ίΛίΰρασικ (Γ ίηίΐαβιιοβ αίΐ'θοίίνθ). 

Έν τη Ιδιωτική κοινωνική λατρείο: συμπε- 
ριλαμβάνεται ή μεγάλη διάταζις τών κοινω-* 
νικών μυστηρίων, &τινα, εννέα τί^ν αριθμόν, τά 
ακόλουθα είσιν. 1) Ή παράς-ασις (Ια ρρέδβη- 
ΙδίΙίοη), είδος του θετικοΟ βαπτίσματος, έν 
^ δ καΐ ή διάδοχος τεχνητών ζεΟγος (ϋΠ 
ΟΟαρΙβ δΙΓίίβοίθΙ) αποκαλούνται. 2) Ή μύη- 
σις (Ρ ίηίΐίαΐίοη), 9ιτις δείκνυσι την έποχην, 
καθ' ί^ν έκ της αυτομάτου ανατροφής, τϋς ύπλ 
την μητρικίιν έποπτείαν καΐ διά τίΐς μητρι- 
κτίς μερίμνης τελούμενης, μεταβαίνει ΐ παΤς 
εις την συςτπματικην άγωγιίν, τίιν δπδ του ιε- 
ρατείου δδηγουμένην. 3) Ή ηαραόοχή (Γ δά- 
ηΐίδδίοη), ίτις δικαιοϊ τ^ν νέον, τδν ε?ς τί> εί- 
κοστ&ν πρώτον τής αύτου ηλικίας άφικόμενον, 
τη άνθρωπότητι ύπηρετήσαι. 4) Ό ηροσόιορί" 
σμόζ (Ια άβδίίηαΐίοη), δι* οδ, ώφέλιμόν τι 
επάγγελμα επιχειρεί δ μετά πολλάς δοκιμα- 
σίας ελευθέρως αύτλ έκλεζάμενος. 5) Ό γάμος 
(Ιο Γηαηα^θ), δπως δέ τελεσθεί ούτος, δέον 
τ&ν μεν άνδρα νεωτερον τών δκτώ καΐ είκοσι 
ετών, την δέ γυναίκα τών εϊκοσι καΐ ενός" άλ- 
λα τότε μόνον τελεστέος κατά τδν θετικον νό- 
μον, δταν δ άνηρ είς ίκανίϊν διανοητικ'ίιν άνά- 
πτυξιν άφ•.κόμενος, άζιος γένηται τής κοινωνι- 
κής υπάρξεως μετασχεΧν. Τ6 μυστι^ριον τοΟτο 
συμπληρουται διά τής συστάσεως τής αίωτίαζ 
χηρείας (νοανα^^Θ όίβηίοΐ) )έαΙ διά τϋς υπο- 
σχέσεως, ίν οΐ συζευζόμενοι ποιουσι του τζαρα- 
όίόοσβαι τφ ΰΛοχαμεηκψ γάμω (ΐΐη ΓηαΠ&^Θ 
δαΐ3]ΘθΙ;ίΓ), ει που δ ϊτερος τών συζύγων χη- 
οεύσοι ποτέ. Ούτω δέ κατά την του ΟοίΠΐβ 
δόζαν άπαλλαχθτίσεται ή κοινωνία τής πολυ- 
γαμίας, ήτις συμβαίνει ού μόνον, δτε τών συ- 
ζύγων ζώντων; δ ϊτερος μετά τρίτου τινδς προσ- 
ώπου εις γάμου κοινωνίαν ίρχεται, άλλα καΐ 



ιοβ 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙ\ΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλ\ΟΓΟΣ 



δτε, τοΰ μίν τών συζύγων θανίντος, δ Ιτερος 
(Αετ* άλλου τινδς συζεύγνυται. 6) '// ώριμότηζ; 
ΐΐα ηΐ&Ιαίίΐέ/ έν ταύτη άρχεται ή ευθύνη του 
άνόρύς, δστις [^ιέχρ^ του [Λυστηρίου τούτου δύ- 
ναται τα σφάλ(Αατα αυτού έπανορθουν. 7) Έ 
άποχώργισις (Ια ΓΐίίΓαίΙθ}, ίτις εκτελείται, ά- 
μα του της άνθρωπότητος θεράποντος τδ εζη- 
κοστ6ν καΐ τρίτον της ηλικίας παραλλάξαντος 
Ιτος. Άπ6 τούδε ουδέν ενεργητικών [λέρος έν τ^ 
κοινωνί^ λα|Λβάνων, τυαραδίδωσιν ώρισ[Λένφ τι- 
νΐ άνθρώπ(^ τ& χρηι^α^τικον αυτοϋ κεφάλαιο ν, 
β{ τυχόν κατέχει τοιοΟτον, άφαιρών τ& προς 
την {ίίαν συντηρησιν απολύτως άναγκαΐον πο- 
σίν. 8) Ή |ΐ.ετα(Λ6ρφωσις (Ια ΙΐαΐΐδϊΟΓΠία- 
Ιίοη), δι' ίς οι ιερείς της άνθρωπύτητος δεί- 
ςουσι τίϊν παραστησοριένην έντότητα ώς υπο- 
κεΐ|Αενικην τελειοποίησιν τών άντικεΐ[ΐ.ενικών 
υπηρεσιών, αΐτινες άξιαι εκείνης είσίν. 9) '// 
Λροσάρζησις (Γ ίΐΐΟΟίρΟΓαΙίοΐΐ) τελευταΤον, 
ή δι* έπισι&ριου αποφάσεως τελου|Λένη, ά(Λετα- 
κλι^τως προσδιορίζει την τύχην έκαστου. 

Τοιαύτη έστΙν ή {διωτικ•)ι λατρεία. ΌποΙα δ' 
αρά γε έστΙν ή δημιοσία; Ό ΟοΐϊΐΙβ ού δύνα- 
ται προορίσαι τί>ν τ^ς αρχιτεκτονικές ^υθριύν, 
πρ6ς ο2κοδο[ΐ.ην τών αναγκαίων ναών τΤίς θετι- 
κής θρησκείας. Πρδς τί> παρόν οι της θρησκείας 
ταύτης θιασώται δύνανται, λέγει δ ΟοΓΠρΙθ, 
άποπέριπειν τί)ν πρδς τ{)ν θεον λατρείαν αυτών 
έν τοΙς τών Καθολικών ναοίς* άλλ' εΙς το [χέλ- 
λον, πρέπει τα ιερά κτίρια άνοικοδο(Ληθηναι έν 
τφ (λέσ(^ τώ^ έκΜχεώτ χύμβωτ (άθδ ΙθΐηΙ)β8 
ά' έΐίΐβ), καΐ πάντα ευθύ πρ{>ς την γενικην 
|ΐ.ητρ6πολιν, τους Παρισίους, το πρόσωπον στρέ- 
φειν. 

Τ4 ίερ&ν τών ναών τούτων ανάγκη ^/γ τών 
προσερχορ,ένων περιλα[λβάνειν, ΐνα δ (λέγας ιε- 
ρεύς λειτουργών περιστοιχίζηται υπύ τών δια- 
κεκρι^λένων γυναικών. 'Ως δέ πρύς τύ ση[Αεΐον 
του σταυρού, τούτο γενιζσεται οιαφύρως ?ι τα 
νΟν παρά τοις χριστιανοΧς νενό|Λΐσται, γενήσεται 
δηλονότι δια της διαδοχικής και ταχείας επιθέ- 
σεως της χειρύς έπΙ τών τριών εγκεφαλικών 
δργάνων, τίς αγάπης, ττίς τάξεως καΐ της 
προύόου, καΐ διά της έν ταυτώ έκφωνησεως τών 
έξις λέξεων' ή αγάπη ώς άρχη, ή τάξις ώς βάσις 
καΐ ή πρόοδος ώς σκοπός. Το δέ άριην άνεπι- 
στρεπτεί άποσκορακίζεται. 

Ό ϋοίηΐΘ άπαριθριεΐ περιγράφων τάς τών 
θετικών νέας έορτάς* ριεταξύ δέ τούτων υπάρ- 
χουσι και λίαν παράδοξοι, άςτινας παραλείπο- 
(Αεν ενταύθα. ΕΙπωμεν δέ τι περί του ημερο- 
λογίου % {Α&λλον περί τών ημερολογίων του 



ΟοίηΙβ, έπειδ*}) ταύτα δύο εΙσίν, ων τ^ μλν 
δριστικόν έστι και καθιερουν την τις άνθρωπό- 
τητος άφηρημένην λατρείαν, τύ δέ προσωρινύν 
καΐ προς την μεταβατικην ίποχην προωρι- 
σμένον. Οι έξ μίανες 2κ τών δέκα καΐ τριών 
(έπειδη τρεισκαίδεκα άποτελουσι κατά τούτον 
τύ έτος) άφιερουνται εις την σύνδεσιν τών θε- 
μελιωδών δεσμών τών αλλήλους διαδεχόμε- 
νων* οΐίτοι δέ εΙσΙν ή άνθρωπότης, δ γάμος, ^^ 
πατρότης, ί διάδοχη, ή αδελφότης, οΐ οίκέται* 
οι τρεις επόμενοι μήνες άνι^κουσιν εΙς τάς προ- 
παρασκευαστικάς καταστάσεις τάς ύπύ τοΟ αν- 
θρωπίνου γένους μεταλλαγείσας, την είδωλο- 
λατρείαν, τύν πολυθεϊσμύν καΐ τύν μονοθε'ίσμόν, 
οι δέ τέσσαρες τελευταίοι άφιεροΟνται ε{ς τάς 
συνι^θεις λειτουργίας της άναγεννηθείσης κοι- 
νωνίας, ε2ς την γυναϊκα ίι την ευπαθή ζωίϊν 
(Ια νίβ αΐϊθοίίνβ), τύ Ιερατείον, % την σκε- 
πτικην ζωην (Ια νίβ ΟοηΙβΟίρΙαίίνβ), τίιν τά- 
ξιν τών πεντήτων % την ένεργητικην ζωην (Ια 
νίθ αοΐίνβ), τίϊν βιομηχανίαν % την πρακτι- 
κην ζωην (Ιβ ροανοΪΓ ρΓαΙίςαβ). *Αλλ• ώς 
προς την μεταβατικίιν έποχην και πρύς τύ πα- 
ρόν, δέον ΐνα άρκεσθώμεν ήττον άφΐ|)ρημένφ ή- 
μερολογίφ, ώς σκοπύν εχοντι τη^ του παρβ./- 
θόκζος σνγκΒχρψίιτηγ δοζοΑογίατ (Ια ^ΙΟΓΪ- 

ΓιοαΙίοη οοηοΓβΙβ άα ραδ^έ), δηλονότι τ^ 

μνημόσυνον τών έξοχων προγόνων της ανθρω- 
πίνου οικογενείας καΐ τών ενδοξότερων θερα- 
πόντων της άνθρωπότητος, οΐτινες δμως εις 
διαφόρους κλάσεις διαιροΟνται, καΐ τρία γένη 
τύπων παρέχουσι, τους μηνιαίους, τους έοδο- 
αδικούς και ημερησίους. Ύπάρχουσι τρειςκαί- 
εκα μηνιαίοι τύχοι^ προστάται καΐ πάτρωνες 
τών δέκα καΐ τριών μηνών του θετικού ετους' 
έν έκάστύ]^ δέ τούτων ϊέσσαρ^Γ έβύομαόίχοί 
ζύΛοι συμπεριλαμβάνονται, έν οίς αύθις ίζ ίτ 
μ8ρήσίθΐ τύΛοι εμπεριέχονται. 

Παραλείποντες πολλάς αλλάς μερικότητας 
τ^ς περιέργου καΐ αλλόκοτου ταύτης θρησκείας 
του ΟοΓΠΐβ, ώς καΐ τάς αξιοσημείωτους οδη- 
γίας, Ας λίαν επιμελώς δίδωσιν έπΙ τ%ς μελ- 
λούσης οργανώσεως του θετικοΟ κλήρου, χρεω- 
στουμεν σημειώσαι, ώς ανωτέρω εΐττομεν, δτι 
δ I^^ιιΓ6 ουδόλως άστΐάζεται τάς προρ^ηθείσας 
ιδέας καΐ θρησκευτικάς πεποιθιΐισεις, άς χάριν 
του παραδόξου καΐ αγνώστου αυτών, καΐ Ινα 
ύποδείξωμεν ε!ς δποίαν χαλάρωσιν {δεών (1) 



01 



( Ι ) ΙιίΙΐΓθ Αα^δΙβ Οοιηίβ βΐ Ια ρ)ιί1θ8ορΙιί3 ρο- 

δίΐίνβ, έν τφ προλόγφ αιλ. V, 



η. τ. ΕΝ ΓΑΑ.ΑΙΑ χαΐ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΦΙΑΟΣΟΦΙΑΣ χατλ τόν Ιβ'. ΑΙΩΝΑ 107 



χαΐ αύτοΙ οι έζοχώτατοι τών άντρων ενίοτε 
τρεριπίπτουσιν, έχρ(να[ΐ.εν εύλογο ν τινά περί τού- 
των σχιαγρχφησαι. 

Ό Ι-ιίΙΐΓβ ττ^ έπιστη[Λονιχ5|| [ΐ.6νον (ΐερίδι τοΟ 
φιλοΦοφιχοΟ συ<ρίΐ[ΐ.ατος του ΟοπίΐΘ προσχολ- 
λ&ται, έν ώ, ώς χαΐ τ& τοΟ ΟβοίΪΓΟγ-ί^ίαίηΙ- 
ΗϋβΙΓΘ χ«1 τώ του Οθ6ΐΙΐΘ συςτήμιατι, ένότης 
άλάσχαστος χαΐ α!ων(α του χ^σριου έν τ% φχι- 
νο[ΐ1νη «ϊτοιχιλί^ δήλη γίνεται* πρ?»ς άχόδειζιν 
οέ τούτου εξετάζει τα [λίν του ανόργανου χ6- 
σ[ΐ.ου φαινέ[Αενα έν τη άστρονοιχί^, φυσιχη χαι 
χη;χε(^, τα Χέ του έργανιχου έν τ^ βιολογία:, 
τά $έ ήθιχά χαΐ χοινωνιχά έν τ1^ χοινωνικολο- 
γία, καΐ συγχρίνει αυτά πρ6ς άλληλα. Τ& Χέ 
ϊργον του ίιίίΐΓβ συνί<ιταται ε?ς τί> δρίσαι 
τά υψηλότερα άποτελέφ|Λατα των ανθρωπίνων 
γνώσεων, τΐ (τυναρ|ΐ.ολογΐ1σαι ταύτα χατά φυ- 
σικήν τίνα [λέθοδον, χαΐ τ^ έξαγαγείν ίδέαν 
τινά αληθή περί δλου του χ6σ[χ.ου. Την φ•.λο- 
σοφίαν ταύτην διαχηρύττων χαΐ δποστηρίζων 
μ.ετ* απαράμιλλου βαθύνοιας δ ίίΙΐΓβ, τάλλα 
φιλοφοφιχά συστΐριατα απορρίπτει. Ουχ ίττον 
2|Αως ση(χ.ειωτέον, βτι 6 ι([/.έτερος συγγραφεύς 
συριπάθειάν τίνα χαι πρί)ς την τών υλιστών 
Σχολην δείχνυσιν. Αύτη αυτή ή τών έπιστη[λών 
λαίρεσις, ίΐν ασπάζεται ούτος (Ι) τίϊν αύτοΟ 
συμιπάθειαν υ79ε[λφαίνει. ΚαΙ αληθώς έν τΤΙ α- 
νακεφαλαιώσει του σπουδαίου συγγρά[Λ(Λατος 
τοΟ ϋΟΓΠΐβ (2) ευρίσχο[Λεν (/.εγάλην τινά διαί- 
ρεσιν τών σωριάτων, την άλλως τε καΐ ϋπί> του 
^αίηΐ-δίηίοη (3) έν χρήσει ουσαν, εΙς σώ- 
[λατα ανόργανα χαΐ οργανικά* καΐ ή (λέν έπι- 
στήριη τών προτέρων συνίστησι την άστρονο- 
(χ-Ιαν, την φυσικην καΐ την χη|χείαν" ή δε τών 
υστέρων απαρτίζει την φυσιολογία ν, έν *?! συ(Α- 
περιλα[Αβάνεται ή ψυ/ολογία, καΐ την κοινω- 
νικην φυσικι&ν, τίιν την κοινωνικην στατιστικην 
χαΐ τί)ν κοινωνικην δυναα».κνιν έριπεριέχουσαν. 
^ύσαύτο)ς δ έπιστηαονικος υλισμός ουοέν άν άν- 
τιτείνοι τω ακολουθώ δρισμω τής ψυχϋς, ίτις, 
κατά τ^ν ίιίΙΐΓβ, ανατολικώς μεν θε6)ρουμένη, 
έστΙ τί> σύνολον τών ενεργειών (4) του έγκε- 



(4)ΙίΙΐΓ6 Αυτόθι, οιλ. 32. 

(^) Α. ΟοΐΏΐβ ΤίΐΗΙβ&α δγηορΓιηαβ (Ια ΟουΓδ 
άβ ΡΗίΙοδορΙΓιβ ροδίΐίνβ. 

( <) δ&ίηΐ-δίπιοη ΙηίΓοάυεΙίοη βιιχ Ιγλυλοχ δοίβη- 
ϋίΐηαβδ (Ια XIX δίβ6ΐβ Τόμ. Ι. σιλ. 198. 

(4) Ό όρΐ9μό( οδτο; ο6^^ 6λα>: άχριβης Φα(ν•τΑΐ, 
έπβι^ή &^«σι γνωντόν ΐντιν, 5:ι ή ανατομία πβρί τήν 
πιριγραφήν χβΐ σύνθινιν τβϋν οργάνων 1$(α ίνχολεΤ- 
τ«ι, ο6χΙ $έ χαΐ πιρί τάς ένιργιίαις αύτ&ν, θιτιρ ές^Ιν 
Ιργον τϊ^ς «ροαιολογ(«ς. 



φάλου καΐ του νωτιαίου μυελού, φυσιολογικώς 
οέ εξεταζόμενη, έστΙ τ6 σύνολον τών ενεργειών 
της εγκεφάλου ευαισθησίας (1 ^, ούτως, ώς καΐ 
δταν δ ημέτερος συγγραφεύς διισχυρίζηται, δτι 
ή ίδιίτης του προσαρμόζεσθαι τοΙς τελικοΤς ά- 
ποτελέσμασιν έστι μία τών ιδιοτήτων της ύ- 
λης. Πρί»ς τούτοις δε δ Μθ11β8θ1ΐθΙΙ ουδέν αν 
άντείποι τη έπικρίσει, ^ν δ λνγΐΌΠΙίοίϊ (2) 
κατά του 8ΐααΓΐ ΜΗΙ ποιείται, διακρίνοντος 
τί)ν ψυχολογίαν άπ^ τίς φυσιολογίας, καΐ ου- 
δόλως αν διαμαρτυροΐτο (3) κατά τί)ν ΙιίΙΐΓΘ 
δογματίζοντα, 8τι ώςπερ οί φυσικοί άναγνωρί- 
ζουσιν, δτι ή υλη βαρύτητος μετέχει, ούτω καΐ 
οί φυσιολίγοι παραδέχεσθαι δύνανται, δτι έν 
τη νευρική ουσί^ ιί) του σκέπτεσθαι δύναμις 
ενυπάρχει. Ουδείς δε τούτων δύναται διασα- 
φηνίσαι ακριβώς τ6ν τρδπον, καθ' δν ί) μεν υλη 
βαρύτητος μετέχει, ή δέ νευρική ουσία σκέ- 
πτεσθαι δύναται (4). 

Έκ τούτων καΐ τών παραπλήσιων είκάζο- 
μεν, δτι δ ΙΙιίΙΙΐ'έ πρδς την τών υλιστών Σχο- 
λην μάλλον κλίνει, και τοι πολλαχοΟ τών συγ- 
γραμμάτων αύτου τοΟτο αρνούμενος. 

Ή θετική φιλοσοφία, σοφόν τι σύστημα έ- 
στιν' ή δέ άζία ταύτης παρά πασιν αναγνωρί- 
ζεται. Μεγίστην δε επισημότητα προσκέκτη- 
ται, δταν έτΑ κεφαλής τγίς φιλοσοφίας εκείνης 
άνηρ άναφαίνηται τοιούτος, οίος δ ίιίΙΐΓέ, ά- 
ντίρ, 8ν τών ποικίλων καΐ εμβριθών γνώσεων 
αυτού ίνεκα δυνάμεθα άποκαλέσαι, ώς δ Ευ- 
νάπιος τί>ν Αογγΐνον (5) «Βιβλιοθηκην Ιμψυχον, 
καΐ Μουσεΐον κινούμενον.» 

ΚαΙ ταύτα μέν, Κύριοι, περί της έν Γαλλί(2ί 
φιλοσοφίας, τ^ς κατά την δευτέραν μερίδα του 
ίμετέρου αιώνος κυρίως επικρατούσης* τίδυνά- 
μεθα οέ, πρΙν ?ι του επιστημονικού υλισμού ά- 
ψώμεθα, καΐ άλλων τινών τά φιλοσοφικά συ- 
στήματα συνοψίσαι, ώς το του ΡΓΟααιΙΟη, 
του σφοδρού και εμπαθούς πολεμιστοΰ, τί) του 
8ίΐίηΙθ-ΒβανΘ. του λεπτοφυους εκείνου και 
έζδχου κριτικού, αλλά παραλείπομεν ταύτα, 



(Ο Ι^ΗίΓΟ βΐ ΙΙθΙ)ίη Λιξιχόν τοβ ΝγδΙβη. 

1%) Ε. Ιλϋνέ ΑιΐίζΐΐδΙβ Οοιήΐθ βΐ δΐυίΐπΐ ΜίΠ, 
δπίνί (Ιβ δΙιΐίΐΓΐ ΜίΠ βΐ Ια ΡΙιίΙοδορΙιίβ ροδίΐίνβ ραΓ 
0. \νγΓοηΙ)θ1Τ. σελ. 69. χλ. 

(3) νίβ βΐ ΙυιηίβΓβ, (ΙίδοοαΓδ ρΓοηοηεβ ^ ΖαποΗ 
(ββναβ (Ιβδ οοαΓδ δοίβηΙίΓΐ(}αβδ• αηηέβ 4865). 

(4) Ε. ίΐΙίΓΟ έν τφ προλόγψ σιλ. XX τοΟ σογ- 
γράμματο; τοΟ 1.6ΐ)1αίδ' ΜαΙβΓίαΙίδίηβ βΐ δρίπίαα- 
ΙίδΙΏβ. 

(δ) £Ονάιΐ\ο; έν β. Πορφυρίου. α•λ. 43. 



110 



ο ΕΝ Κ/Π. Ελ\ΗΝ. ΦΙΑ-ΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑ0Γ02 



3ον. Μιχαη.Ι ίίάχοτο€ τή€ μεγά,ίης */?*- 
χ^ησίας χαΐ Νοτάριος του Πατριαρχείου, 

Έν [χέν τώ ίριπροσθιν Έν δε τώ {{Λ'ίΓαλιν 



Μ Ι ΧΛΗΛ 

ϋΐ Α ΚΟ 






ςΑ5ηΑ 

Κ ΝΟΤΡ 



δηλ. Κύριε βοηθει Μιχαήλ διαχένω της Με- 
γάλης Έκχλησίας χαΐ Πατριαρχιχφ Νοταρίφ. 

4ον, Κωτσταηϊ^ος ό έηι τίο Τραπέζης χαϊ 
/ίαγγ.ίαβίζης της μεγά,Ιης ^ΕχχΛησΙας. 

Έν (/.έν τω ί[Απροσθεν ή προτο(ΑΥΐ της Πα- 
ναγίας των Βλαχερνών κατά τι χαρακτηρι- 
στικώτατον σχέΧιον' γρά[ΐ.[λατα 



ΙϋΡ 
Έν Χέ τω {[λπαλιν 

ΊΎΗ^τ^Ά 

ΐΙϊζΚΚΤΙΗ ^ 



ΘΥ 



Κωνσταντίνος δ έπΙ 
τίίς Τραπέζης και (/.αγ- 
γλαβίτης τίς (Αεγάλης 
εκκλησίας. 



Τί) |ΐολυβδ6βουλλον τούτο παρέχει ί(λΤ;ν ά- 
φορ[χ,ην είς έρευνας £χι δλως ά|Λθ(ρους ενδιαφέ- 
ροντος. ΚαΙ πρώτον |ΐ.έν τα γρά(Λ|χατα, καΐ ριά- 
λιστα τδ Μ τα Α, Α και το Β, Χέν άνηκουσι 
ούτε τη των Κο^^νηνών έποχί}, ούτε τ^ των 
Παλαιολόγων, και είναι ρι,άλλον οιονεί τύποι 
αεταβάσεως άπδ (Λΐδς εις αλλην έποχτ^ν' δεν 
οιστάζθ(Λεν λοιπόν να θεωρησωριεν αυτά ανή- 
κοντα εις τους χρίνους των πρώτων Παλαιολό- 
γων. Είτα δέ έν ττι έπιγραφί^ άπαντ^ ή 3νο- 
(Ααστικη άντι τίς γενικίΐς των πρώτων Βυζαν- 
τινών χρόνων ίΐ τίίς συντακτικής δοτικής, δια 
του τύπου • Κύριε βοίθει » κτλ. Τελευταΐον δε 
(λάτην έζητησα ε(ς τους ταύτα πραγ[Αατευθέν- 
τας συγγραφείς τδ άζίω[ΐ.α του Μα')ηι*Μι61τον 
Εκκλησίας, θα εύγνω[Αονώ δε παντι τω δυνη- 
σο(Λένφ να [χ.έ ^ιαφωτίσιτ) έπΙ του άντικείρκ,ένου 
τούτου. 

δον. ^4κτύηος * ΕηΙσχοηος Σάμου. 

Τ6 [Αολυβδόβουλλον τούτο δεν άνηκει κυ- 
ρίως εις τα της Εκκλησίας Άγιας Σοφίας' ούχ 
ήττον φαίνεται |ΐ.οι ίχι δλως άνάξιον λόγου διά 
την προσωποποίησιν, ^ν παρουσιάζει έν τφ ϊψ- 



προσθεν. Υπάρχει δηλ. έν τφ ί[ΐ.προσθεν αύ- 
τοΟ γυνή κεκαλυ[Λ[χένη [χετά στεφάνου κρατοΟ- 
σα έν ταΤς χερσίν άγγεΐον* εκατέρωθεν δέ ευ- 
ρίσκεται ή έτηγραφη ηδε' 

ή Άγια Σωφία θεοΟ λόγος. 



+ 

Η © 
ΑΡ Λ 



»-•? 






Έν δε τφ Ι[χπαλιν 




δηλ. Αναστασίου 
ο π \ ο \7 Επισκόπου Σά(ΐ.ου• 

Διάριετρος 2 έκατοστο|ΐ.. Έποχη ή τής οΐ- 
κογενείας του Ηρακλείου. 



Β'. ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ Κ/ΠΟΑΕΩΣ, 

4 ο ν. Γεώργιος (ΞιφιΑϊγυς) *Αρχιεπίσχο 
ίΐος Κΐ.ΊΟ,/εως Νέας 'Ρώμης χαΐ Οίχουμί/ΐ' 
χός υανριάρχης. 

Έν ρ.έν τω αρκούντως βεβλα[ΐ.(ΐ.ένφ 1(ΐ.προ- 
σθεν υπάρχει πρόσωπον τ^ς Παναγίας των Βλα- 
χερνών έπι οιονεί θρόνου καθη[λένης' έτηγραφη 
δε εκατέρωθεν 

ΜΡ Θϊ 

Έν δε τω ί^Λπαλιν 

♦ Γ€ΙΑ/ΓΠ"θς 
ζΛ^^Λ/ θν ΑΡΧΙ 

ζη\ οκοποοκίϋΝ 

Ν€Αςρ|||^ΗΟ/ίΑ/ 

/|ΑΤΡ/ΑΡXΗ^ 

Τουτέστι* Γεώργιος έλέο^ θεού Αρχιεπίσκο- 
πος κ/πόλεως Νέας 'Ρώ^^ης καΐ 0{κου[ΐ.ενικ^ς 
Πατριάρχης. 

Μέγεθος 4,5 έκατοστορι. 

Ό τύτΓος τοΟ ριολύβδοβούλλου κατ' ούδεν 



ΠΕΡΙ ΜΟΑΤΒΔΟΒΟΪΑΑΟΝ 



109 



Ή ί( πέριξ έιηγραφίι ϊχει ώς ίξϊΐς 
ϊ^νπίΓΛΓΜ 6ί0... Τί>Κ6 Λ0ΗΘ61 

δπιραγία θβοτόχί βοήθιι. 
Τ& Χ* ίτερον αοτών εορίσχίταί παρ' ί|Αθί- 
Τ& ΐ[ΐ.προ<τθΕν «ϋτοϋ εφθκρριένον. Έπιγραφΐ 
χύχλωθεν 

-"''«Ρ Κ0• . ί. 

τι ϊ' {[ΐπκλιν ζύτοΐΐ φίρει τίιν Ιξϊίς επιγραφών" 
+ ΤΟί <.ο . . 
Ο €€ Β€<Τ Α 
ΤΟΚ Π-Ρ € ί 

Κ V τς ροι <: 

^6 Κ κ ΛΗ^^ 

ΚΑ ;κο {^ 



Τοις θΕοσεβίβτάτοΐΐ πρεσβυτίροι; χαΐ ίχχλη- 
σεχλίχοις. 

Διάμετρο; 5 Εχατοοτοριέτρων. 

Συγχρίνοντε; τά δύο ταΟτ» άντίτυπΛ, τ4 ί- 
[ΐΛν χαΐ τ& τον Φίχορονίου πρί; άλλλιιλα, εΰ- 
χέλως άναγνωρίζομ:εν την τανιτότητα των γροΐ(ΐ- 
[ΐάτων. Έπιτραττητω Ββεν ί(ΐ1ν ν* ίποχατα- 
στιΐβω[ί(ν τ6 λβίψκνον τοϋτο χατί τ6ν &πο- 
οηνθίντα τρόπον έν τφ δντιχρο; έπιαυντ,μ^ιένΐ)) 
σχεοΕφ. 

Το ί[ΐ.πΕριεχέ[ΛΕνον τϊίί ίπιγραφϊις ού δεΐται 
ΐρμηνείκ;* είναι φκνερέν, οτι πρέχίΐτχι περί {ΐο- 
λυ€δοβού>λου τοϋ Έχδιχείου ΙάιχαατΥΐρίου) τ^ς 
Έχχλη«ί«( συνι;-α[^:^νου εχ τοΰ xλ1^,ρο<^ χαΐ τών 
προίΐτατών (άθίβΠΗΟΓθίί) (έχχλησϊχΧίχων) «ύ- 
τίς. Κατά ταςτοΟ Δουχχγγίου σηι^ειώσεις (^1θ«- 

εαΓίυηι η(1 ΗοπρΙοΓθδΜβά.εΙϊπΓ. ^π'θο.)ή 
ιϋρ;^τΐ «δττι Έχίιχιϊογ ίτο πΕριβΕβλίΐ[Λέννι τ6ν 
^κραχτ^ρχ ίιχαστΐΐρίου, ύι τινο; κ£ άποφ^ίσεις 
ώφειλον νά φίρωσι σφραγίϊά τίνα. Τί) τοΟ Φί- 
χορονίου άντίτυπον φαίνεται 8ν χρικέβουλλον, 
έχτ&ΐ ίάν, δπερ πι6ανώτερον, ή έπιχρύβωσις 
αΰτοΟ ίναι μεταγενεστίρα. Χιίτι τά χρυσί- 
βουλλα ίΧιάζοντα χυρΕως τοις Αϋτοκράτοροι 
Χεν ίρμοζον Χιχανηιρίι^ δευτέρας τάξεως. Τά 
ίύο Ιτερα αντίτυπα είσιν άπλί μολυβδόβουλλα. 
Τ^ τών προσώπων τχέ^ιον χαΐ τ1 βχίί'.» 
τών γρα|ΐ,μάτο>ν μαρτυροϋσι (ταφδς περί τϊΐς 
έποχϊΐς αύτων δηλ. τοϋ 9ου ίι ίΟου αιώνος 
μ. Χ.' συγχρίνων ίί τ&ν τόπον τοΟ μολυβδο- 
οούλλου τούτοι» πρ4ς άλλα τϊΐς βυλλογίς μου 




θεωρώ αυτά άνίχοντα μάλλον εις ίπο/ΐιν 50 
ϊττι προγενεστέραν της είς τον θρόνον άνα- 
εάνεως της δυναοτείας τών Κομνηνών. 

2ον. θίάύωροί. χ.ίηρίχός τ^^^ Λίιγά.Ιης Έλ- 
«ίησίας, Έν τψ ίμπροσθεν, διπλού; ταυρ&ς έπϊ 
5ΐών βαθμίδων μετ' άραβουργιών. 

Επιγραφή 81 πέριξ 

Έν δέ τώ Εμπαλιν ■ή ίξϊί; έπιγραφί' 

• ζΟ 

■Δω ρ Κ" Λ ι Τ6 3λον" Κύριε βοίβει 

πιι/'-ΓΜί• '^'^' °^ ^""^^ θεοδώροί 

Ι /κ, ι Πί. Κληριχώ τϋ; Μεγάλη; 

Μ εη ε Κ Έχχληαία;. 
Λ Η Ο, 

Διάμιτρο; 1,5 Εχατοστών. 'Επο;^ϊι 10ο; αιών. 



11^ 



ο ΕΝ Κ/Π, ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟηΚΟΧ ΪΫλλΟΓΟΣ 



τοΟ [λολυβδοβούλλου τούτου έιτοχην ιιρδ τ^ς 
Ίσαυρικης δυναστείας. Οϋίε(Αίανγνώ(Λ7ΐνέπΙ του 
[Αολυβοοβούλλου τούτου δυνάριεθα να άττοφαν- 
θώ|χεν' πολλάκις (χέν τα των έν έπαρχίαις Αρ- 
χιεπισκόπων [χολυβδύβουλλα δίν φέρουσι τδ ί- 
νο[/.α του τιτλοφύρου, άλλα τότε ΧιατΙ δ Πα- 
τριάρχης χρήται [χόνον τφ τίτλφ άπλου Έτη- 
σχύπου Κ/π6λεως; 

4ον. Κωνσνα}τί^Όζ ^ ΝαζούΛης χουβον 
χΛεΙσιος *αί :ΐρόεόρος του ίΐατριαρχίχον όιχα^ 
σζηρΙοΌ, 

Έν τώ ίρ,προσθεν αύτου υπάρχει 6 "Αγιος 
ΙΙαντελε'ή{λων όρθιος. 

Έν δε τώ ί[λπαλιν 

ΚΪΪΠ5 κγκίΐ ^ν« Ρ'^'^^" ^"^- 

'"'• σταντινί^ χουοουχλει- 

ΚΛεΐ €1ί £η/ σίφ καΐ ίπι του Πα- 

Ύ^πρίΡ^ΡΧ/ τριαρχικου σεκρέτου 

ΚV^€;<Ρ6 '^^ Νατούλγ^. 

ΤΟνΛ/ 
Μέγεθος 2,5 έκατοστο[^ι.έτρων. 4 Ιος αιών. 

δον. Κω^σ^α^Γί^ος ύχοδιάχονος χαι Νο- 
τάρως του ίΤατριαρχεΙον» 

Έν |ΐ.1ν τω ί|χπροσθεν σταυρός έπΙ όύο βαθ- 
[λ(δων' ίπιγραφγ) πέριζ 



ν « 



• • • • ζ/ τ^ ^υ^ ^ / 

Κύριε βοηθει τω σω οούλω. 



Έν Χι τω ί(χπαλιν 



^ Τ Α Ν ΎΝ 

(]) νπο Δ/^ 

ΠΑΤΡΙΑ ρ 



Κωνσταντίνω ύπολακέ- 
νω καΐ Πατριαρχικώ Νο- 
ταρίω. 



Μέγεθος 1 εκατοστοί^. 9ος 9) 1 0ος αΙών. 

6ον. ΙΤροχόπιΟζ αύνοχρατοριχόζ χ,ίηριχόκ 
καΐ Πατριαρχιχύς Νοζάρίοζ. 



Έν τφ έ|χ.προ^θεν έν (λθνογρά{ΐ.[λατι 



Τ^ 



^ €^ 



Κ 



Θ 



^!^^^ 



^^ Κύριε βοιϋθει τω σφ 

Χούλφ. 



Έν όε τω {ριπαλιν 

+ ηΡΟΚο 

Γ% Ρ| ΚΛ Η ρ Προκοπίω Βασιλικώ 

^ ' κληρικω καΐ Πατριαρ- 

/ "Α Τ/ χνχφ νοταρίφ. 

Μέγεθος 1 έκατοστ6{ΐ.ετρον. 10ος 0&{ών. 

ΜΟΗΟΤΜΑΝΝ. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ επιρροής ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΓΟΝΟΥ 

ΕΠΙ ΤΗΝ ΔΙΕΑΕΥΣΙΝ ΤΟΝ ΡΕΥΣΤΏΝ 

ΔΙΑ ΤΟΝ ΤΡΙΧΟΕΙΔΏΝ ΣΏΑΗΝΙΩΝ. 

(*Αν€γνώσΟη έν ι^ ΤΙΔ'. χαΐ ΤΙΤ*. ΣυνΕίριάσβι). 

Α'. 

Έζ ότου αι περί της φυσιολογικές σηρια* 
σίας του θερ[χ,ογύνου πειρα{ΑατικαΙ ή|χών ίρευναι 
ηγαγον εις τ& συ(^ιπέρασρια, 5τι δ φυσικός α&- 
τός ορας^ρ ές-Ι τών ΐπιση[λοτάτων βιολογικών 
στοιχείων έν τω ζωΐκφ δργανισμφ, έπιλαβ6(ΐ«-* 
νοι καΐ άλλοι βιοδτφαι τών άναζητι^σεων τού* 
των, συνι^γαγον καΐ αυτοί έκ της έπεζετάσεως 
ταύτης τ& πύρισρια, δτι αι ύφ' ή[λών τ& πρώτον 
διαγορευθεΐσαι φυσιολογικαΐ άλι^θειαι (1) ε(- 
σίν ή άκριβίις καΐ πίστη άναγραφί^ τών απο- 
κρίσεων, οδτως εΙπεΙν^ £ς ή ζω'ίκί) Φύσις ίδωκεν 



(4) 'Ορα πρακτικά τί^ς γαλλικΥ^; 'ΛκιδημΙας τβ»ν 
έηιντημών. Τόμ. Μ^^, 88 ΔίΧβμβρ., 4857 χαΐ Τόμ. 
ΜΖ\ 85 Όκτοιβρ.,4858.— Πραχτιχά τΥ^ς έν Πα- 
ρΐ9(οις 1ατριχ1\( γιρμβινιχ^ς &ταιρ(«ς (έν τΥ^ς 
ΟαζβΙΙβ Ιιβ1)Γΐοιη2ΐά&ίΓβ ά. ιηόά. βΐ ά. ΟΙιίΓ. Τόμφ 
Δ' . αριθ. 27), κβΐ ήμιτέρβς Ηβ€ΐιβηΗβ8 εχρέτΐτηβη- 
ίαΙβ8 8υτ Γ ίηβίίβηϋβ βχβτΰέβ ρατ Ια οΗαΙεην «ιιγ 
Ιβ8 ίηαη{(β8ΐαΗοη8 άβ Ια ΰΰηίΓαοΗΗΐέ ά€8 οτρα* 
η€8, Ραη8^ ΙίΊΟ* 



ΠΕΡΙ ΜΟλΥΒΔΟΒΟΥΑ-λΩΝ 



111 



φα(νεται όιαφέρων των 6π& τών Κ. Φιχορονίου 
καΐ Σαβατιέρου περιγραφέντο)ν ηΧη ώς πατριαρ- 
χικών ριολυοδοβούλλων' ώ<ιαύτως δε καΐ ί ε- 
ποχή αύτοΰ ευχ6λως είχάζεται εκ του τύπου 
χαΐ της (Λορφης τών γρα[Λ[/.άτων ανηκόντων εις 
τον 1 1 ον ^ 12 αιώνα [λ. Χ. 6 μόνος φέρων τ& 
ίνο{λχ Γίώργιο^ Πατριάρχτ.ς εκείνης της επο- 
χής είναι δ ί02ος Πατριάρχης Κ/ πόλεως Γεώρ- 
γιος, δ ΞιφιλΤνος, δ θεοφιλ-^ς, 87ΐς έπΙ τής βα- 
σιλείας *1<ταάκ του Αγγέλου έπατριάρχευσεν έπΙ 
Ετη Ιζ χαΐ (/.ήνας δέκα. Παραπέ^Λπο^^εν ζΐς Νι- 



κίταν τ&ν Χωνιάτην τί)ν βουλ6|χενον {λαθεΐν 
τα καθέκαστα περ\ τής δ'.οικι^σεως αύτου καΐ 
τών ραδιουργιών, δι' ων έ{λαταιώθη ή εκλογή 
Θεοδώρου του Βαλσα[Λώνος πατριάρχου *Αντιο- 
χείας. οδ τ^ |Αθλυβδόβουλλον εύρισκ6[λενον παρ* 
έ{Α.οΙ επίσης ίχει ουτωσίν. Έν τω έ[λπροσθεν, 
πολύ έφθαρ[χένβ;>, υπάρχει είκών τής Παναγίας 
φερούσης έν τ^ άρι^ερ^ τί>ν Χρις-όν. Γρά|ΐ.|/.ατα 

«^ _,Ηί}Α/ — ΓΗ.. 

δηλ. Μ^τηρ (θεού) ή δδηγτότρια. 



Έν δι τώ ϊμπαλιν.^ _ 9€:0Α,Κ1/ΡΟΖ _ (ΐΟίνΐ/ΘΥπΤ ΙΑ Ρ 



|||^6νΠύΛ€— • ΙΙ1ΐΜ6ΓΑΛΗς— ΙΙΙΐ Τ/ΟΧΙλς — ϋΡΚΗΟΑΝΑ- ΙΟΛΙίΟ 

Θεόδωρος 2λέφ θεού Πατριάρχης θεουπόλεως Μεγάλης ^Αντιοχείας καΐ πάσης Ανατολής. 
Μέγεθος 4,6 έκατο<Γθ[ΐέτρων. 

2ον. θίόόωρος Είρηηχός (δ Κούπας), βραδύτερον Πατριάρχης Κ/πόλεως. 
Έν |Λΐν τώ Ι[Λπροσ&8ν δ "Αγιος Θεόδωρος δ Τηρών ίρθιος. Έπιγραφίι 



♦ €1 



Έν δι τώ Ι(Λπαλιν 

ΡΗΐ^ικοΝ^ 0/<€Π0ΐθίΛ€— ^οίνΛϊί/Ι^Ν-. ΤΗίωιν-^ 



Είρηνικ{»ν σκέποις με σ^ν δουλον Τηρ6>ν. 

Ή έΐΛγραφη αποτελεί τρίριετρον Ια[Λβικόν' 
δ τύπος τών γρα;Λ(χάτων προσεγγίζει πρδς τον 
τής τών Παλαιολόγων έποχής' ουχ υποληφΟι^- 
σο|λαι δέ, νθ|Αΐζω, λίαν παράτολ[Λος, υπόθετων 
δτι τί> του Είρηηχοϋ έπώνυριον άπεδίδετο τ^ 
θεοδώρω, τεκ|Λαιρό[λενος τοΟτο έκ της του Α- 
γίου Θεοδώρου απεικονίσεως* καΐ τω ίντι ουχί 
σπανίως εΰρίσκο(Λεν [λολυβδόβουλλα φέροντα 
τ^ν τύπον Άγιου τινδς οιουδήποτε καΐ δηλούν- 
τα σαφώς, δτι δ της σφραγίδος κάτοχος είναι 
δ(ΐώνυ[/.ος τοΟ 'Αγίου' καΐ είναι [χεν αληθές, οτι 
τλ ιί(ΐ.έτερον άντίτυπον ουδόλως ποιείται |Ανείαν 
τούτου, άλλ' &ν έπιτραπη ή[ΛΧν να [λορφώ- 
σω|Λεν τ& ίνο(ΐ.α του φέροντος ταύτην κατά 
τυχαίαν Τσως σύ(ΐπτωσιν, θέλο[Λεν αναγνωρίσει 
2ν τώ θεοόώρφ τούτω τω Έίρηνικώ αυτδν εκεί- 
νον, δτις, κατά τάς Νικήτα του Χωνιάτου πλη- 
ροφορίας, πολλάκις έπΙ της δυναστείας τών Αγ- 
γέλων άνεβιβάσθη εις αρχάς λίαν σηριαντικάς, 
καΐ βραδύτερον έπι τής υπί) τών Αατίνων κα- 
τοχής του Κράτους άνέβη έπΙ τ6ν Πατριαρ5η- 
κ^ν θρόνον τ6ν εΙς Νίκαιαν ωσαύτως (Αεταβι- 
ζασθέντα' κατά τί>ν κατάλογον τών Πατριαρ- 



Μέγεθος 4,5 έκατοστο[Αέτρων. 

χών του Βανδουρίου υπήρξεν δ 105ος. «Θεό- 
δωρος ειρηνικός δ Κουπ&ς ίτος ά. (λήνας δ^• 

3ον. Έν τω ^[λπροσθεν δ 'Άγιος Ιωάννης δ 
Χρυσόστο[^ος. 

Γρά[Λ[λατα 

• Φ η . ύ Λργ ζο ςτοΜΟί 

Έν δι τω !ρι.παλιν 

κρπ ο ^ 
κω Νί ο . • • 

"^ΤΙΝ^ΠΟ 

ι 

Επίσκοπος Κ/ττόλεως. 
Μέγεθος 3 έκατοστο|ΐ.έτρων. 
! Ή γραφή τών γρα[Λ|Λάτων, πρ?> πάντων τών 
ω καΐ υ, ,δείκνυσιν έποχην πολλώ προγενε- 
στέραν εκείνης, ίς αντίτυπα τίνα έν τοις ανω- 
τέρω περιεγράψα[ΐ.εν* ή παρουσία προσώπου, Ά- 
, γίου [λάλιστα, αναγκάζει ή|Αας νά θέσω(ΐ.εν την 



112 



ό ΕΝ Κ/Π. ΕλλΒΝ. ΦΙΑΟΑΟηΚΟΧ ΪΫλλΟΓόΣ 



ΐΓοΟ (χολυβ^οβούλλου τούτου έιτοχην πρί) τ^ζ 
'ΐσαυρικίΐς δυναστείας. Ουίε{Α(ανγνώ(ΛηνέπΙ τοΟ 
[Αολυβοοβούλλου τούτου δυνάριεθα να ά-ττοφαν- 
θώμεν* πολλάκις (λέν τα των έν έπαρχίαις *Αρ- 
χιετΓίσκόπων [ΐολυβίύβουλλα Χΐν φέρουσι τί) ί- 
νομα του τιτλοφόρου, άλλα τύτε ίιατί δ Πα- 
τριάρχης χρίΐται [χόνον τω τ1τλ(^ άττλου Έτη- 
σχύπου Κ/πύλεως; 

4ον. Κωτσζα}τϊ^Ό<: ^ ΝατούΛ^ΐζ χουβον 
χΛεΙσίος καΙ :ΐρόεΰρος τοΰ Πατριαρχιχοϋ όιχα•^ 
στηρίοϋ, 

Έν τώ 1|Χ.προαθεν αύτου υπάρχει δ "λγιος 
Παντελεηρ.ων ίίρθιος. 



Έν δέ τω ίμπαλιν 

ΚϋΤία ΚΥκίΙ 
ΚΛει^ι,ί έΛ/ 

τ >{ πρ'/ Α Ρ Χ / 

κν^€;<Ρ6 

Τ2ΤΤν4/Λ7Ι 
ΤονΛ/ 



Κύριε βοηθει Κων- 
«ταντ(νφ χουβουχλει- 
σ(φ χαΐ £πΙ του Πα- 
τριαρχικού αεχρέτου 
τω Νατούλη. 



Μέγεθος 2,5 έχατοστο[λέτρων. 1 Ιος αιών. 

δον. ΚωτσνανΓΐ9Ός ϋχοδιάχονος χαΐ Νο" 
χάριος ζοϋ Πατριαρχείου• 

Έν ριΐν τω Ε[λπροσθεν σταυρ2>ς έπΙ ούο βαθ- 
[χ(δων* ίπιγραφη πέριζ 

.•.•♦•• ζΐ τ^ ^^ ^ / 
Κύριε βοι^θει τφ βω ^ούλω. 
Έν δι τω 1(Λπαλιν 

^ ΤΑ Ν ΤΝ 

η^τρι ^ ρ 



ΚωνσταντΙνω ύπολαχέ- 
νφ καΐ Πατριαρχιχώ Νο- 
ταρίω. 



ΑΡ 1^ 
Μέγεθος 1 έχατο9το(ΐ.. 9ος $| 10ος αΙών. 

βον. ΙΤρυχόπίΟζ αύτοχρατορίχός χ^Ιηριχόί: 
ηαΐ Πατριαρχιχόζ Νοτάριοζ. 



Έν τώ Ιι^προ^θεν Ιν (Λθνογρά[ΐ[ΐατι 






^'*^ 



Αί 



Α^^/^^ 



ι 



Κύριε βοηθει τφ 9ώ 
^ούλ(^. 



Έν δι τω {{χ,παλιν 

+ ηΡΟΚο 

^-Γ ^4 Τ| 

ΑΡΛι ΠΟΤ/ 
Μέγεθος 1 £χατοστ6(ΐχτρον. 40ος κΐών. 



Προχοπίω Βασιλιχώ 
χληριχω χαΐ Πατριαρ- 
χιχω νοταρ(ω. 



ΜΟΗΟΤΜΑΝΝ. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ επιρροής ΤΟΪ ΘΕΡΜΟΓΟΝΟΥ 

ΕΠΙ ΤΗΝ ΔΙΕΑΕΥΣΙΝ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΏΝ 

ΔΙΑ ΤΟΝ ΤΡΙΧΟΕΙΔΩΝ ΣΩΑΗΝΙΩΝ. 

(*Αν•γνώσθη Ιν τφ ΤΙΑ'. χαΐ ΤΙΤ'. Σννββριάνιι). 

Α'. 

Έζ δτου αι ττερί τ^ς φυσιολογικές σημα- 
σίας του θερμογόνου πειραματιχαΐ ή[&ών Ερευναι 
{ίγαγον ε{ς τ& συμπέρασμα, δτι δ φυσιχλς α&- 
τ^ς ορας^ρ έ^^ ^^^^ επισημότατων βιολογικών 
στοιχείων έν τω ζωΤκφ δργανισμφ, έπιλαβόμε- 
νοι καΐ άλλοι βιο^φαι τών άναζητι^σεων τού- 
των, συνηγαγον χαΐ αύτοΙ έχ της έπεζετάσεως 
ταύτης τ& πύρισμα, δτι αί υφ' ημών τ& πρώτον 
διαγορευθεΤσαι φυσιολογιχαΐ άληθειαι (1) ε(- 
σίν ή άκριβ{)ς χαΐ πιστϊ) άναγραφίι των άπο* 
κρίσεων, ούτως είπεΐν, Ας ή ζωΐκί) Φύσις Εδωχεν 



(4) Όρα πραχΐΐχά τΐ^ς γαλλικΥ^; Άχιδημίας τΑν 
έπιντημβιν. Τόμ. ΜΕ'., 28 Διχκμβρ.^ 4857 χβΐ Τόμ. 
λΙΖ'. 25 Όχταιβρ.,4858.•— Πραχτιχά τ^ί ^ν Πα- 
ριαίοις Ιατριχί^ς γιρμβνιχί^ς έταιρίβς (έν τΥ^ς 

ΟαζβΙΙβ ΗβΙ)οΙοιηα(1αίΓβ ά. ιηέ({. βΐ ύ. ΟΙιϊγ. Τόμφ 

Δ' . αριθ. 27), χαΐ ήμιτέρβς Ηβ€ΗβΓ€Ηβ9 βχρέτίίΜΗ' 

ΐαΙβ8 8ίΐΓ Γ %η[1α^η€^ βχβτοέβ ρατ Ια εΗαΙβιΐΓ η*Γ 
Ιβ8 ηίαηί(β$Ιαΐίοη$ άβ Ια ωηίταΛίΙχίέ Λβ$ οτρα^ 
ηβ$. Ρανΐ8^ 1870. 



ι 



ΗΕΡΙ ΤΗΙ επιρροής ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΓΟΝΟΥ κτλ. 



113 



ιϊς τά {ρωτιϋιχατα, &περ άπγιυθύναιι&ν α&τη ^ιά 
τοΟ πειρά|Αατος. 'Έχτοτε τά [ΐέν ευρι^(Αατα, 
*ίς ά ίγαγον αι φυσιολογιχαΐ ή{ΐ.ών άναζητη- 
τησεις περί την χαρδίαν, τλν στ6(ΐ.αχον, τδν 
έντεριχί^ν σωλ%να, την {λΐ^τραν, τά (λυ(χά ίργα- 
να των ^Ήτςω έχχολαφθέντων έρνιθίων, προ'ίού- 
^ς τϋς έν τω ώφ ζω^ς αυτών, χαΐ τδ παλλό- 
(Αενον έπιθι^λιον έπανεχι&ρυζεν 2ν τφ συγγράρι- 
ριατι αυτοΟ ^Κα^ηγήσας τίβρί τώτ Ιόιοτήτων 
τώιτ ζώ^^ω^ ιστών τ^ έρθως Ιχοντα δ πολ&ς ίν 
φυσιολύγοις ΚΑαύόι,οζ ό Ββρ^τάρόος (1), ούχ(| 
βεβαίως, ε{χ5) χαΐ άβασα^ίστως, άλλα πάντως 
δι^που, [^ετά τ6 ευρείν αυτά, έπαναπειρασάαε- 
νον χαθάπερ {(λείς, άχριβη. Δώ χαΐ άποδεςά- 
μενος 11ν έπΙ βάσει ταΐς έρεύναις ιί)[λών ταύ* 
ταις χατεςΊασα^χεν έν τ^ φυσιολογία νέαν χα- 
τάταζιν πάντων των εΙς συς-ολάς ιχετας'ασίΐΑων 
ζωΐχών Ιστών είς θίρμοσυστάΑζοΌς χαΐ μη^ 
διείλε χαΐ αύτδς χατά τ6 ή(&έτερον τούτο σό- 
στη^ια της διαιρέσεως πάντας τους πρ2>ς συς-ο- 
λί)ν έτητηδείους ζωΐχούς {στους. Τάς ίέ περί 
τ6 παλλ&{λενον, % ά[λαρύσσον έπιθι&λιον (4ί, έρ- 
θύτερον, ίφναΒτίόα) ή[ΐ.ετέρας αναζητήσεις έ- 
παναλαβών δ ίατρ&ς ΚοΙΙΐ (2), ευρεν άληθϋ 
τί}ν υφ* ημών τι» πρώτον έζαγγελθεΐσαν φυσιο- 
λογιχην γνώσιν, δτι τ6 θερμογδνον ταχύνει 
τίιν τών λαχνίων τ^ίς παλλόμενης έφυμενίδος 
χ(νησιν. Επίσης χαΐ δ έν Δορπάτη έπαναλαβών 
τάς άπενεγχούσας ήμίν τάς περί την έφυμενίδα 
φυσιολογιχά πορίσματα πειράσεις βαρώνος Α^ 
Μζαν^ρος ΒΐηαΓί (3) διαρ^ι&δην αποφαίνεται, 
δτι τδ περιγενδμενον, δπερ ίσχεν έχ τίίς επα- 
ναλήψεως ταύτης τών ημετέρων φυσιολογιχών 
πειραμάτων α απέβη έντελέςτατα έπιχυρωτιχδν 

αυτών» {«..ββίθη άαΓοΙίδίαδ 1)βδ1ϋ1ίσβη(1 

δίαβ»). ΚαΙ δ ΕηρβΙηίαηη έχΧούς σπουΧαΙαν 
μονογραφίαν (4), έν ^ χατέθετο τά πορίσματα 
τών περί τίιν φυσιολο'γίαν του είρημένου δργα- 
νιχου ίστου πειραματιχών αύτου άναζητι^σεων, 
προσπαρατίθεται ώς αποδεδειγμένα τά υφ' η- 
μών άποληφθέντα. 

Ή χαθολιχ'}} γνώσις, ήτις προϋλθεν έκ της 



(4) ΟΙαηάβ Ββτηανά 1.βςοη8 βαΓ 1β8 ρΓορηέ- 
Ιέβ (Ιβδ Ιίδδΐΐδ νίναηΐδ, Ραπδ, 4866 (σ•λ. 445, 446, 
458. 489, 490). 

(ί) υβί>βτ €ίηί0β ΒβζίβΗηηρβη άβ$ ΡΙίτηηιβτβ' 
ρϋηβΐβ ζητη ωηίΓαεΙίΙβη ΡνοΙορΙαβηΜ, έν τψ •Άρ- 

χκΐφ Ουϊρχοββ(οο•, Τόμ. ΛΖ'., σβλ. 484—495. 

(3) υβύετ ϋβ ΡΙίνηιηβτύβινβ^ηη^, έν Δορπάχ^, 
4867, σιλ. 44, 4^. 

(4) ΓΑ. Ψ. ΕηρβΙιηαηη, ΰ1)βΓ άίβ ΓΙίιηιηβΓ- 
1>6ν6{^{[, έν Διιψί^, 4868, σβλ. 4, 5. 

(ΒΑΔΗΝ. ΦΙΔΟΑΟΓ. 2ΤΑΔ0Γ0Σ. Τ0Μ02 



υφ' ημών έπιχεχειρημένης χαθυποβολης ταύτης 
εις πειραματιχην βάσανον τών χυριωτέρων έχ 
τών εις συστολάς μεταστασίμων ζω'ίχών ιστών 
δσον έπΙ τΐ^ έπιρ^οη του θερμογόνου έπΙ τάς 
έχδηλώσεις τίίς συσταλτιχότητος αυτών, —-ή 
έντεΟθεν, λέγομεν, προελθουσα χαθολιχ*)) έν 
τ^ φυσιολογία γνώσις εστίν, δτι οϊαν ή βού^η^ 
ί^<^ ^χ*ί <^χ^<^^^ πρ<^^ τά τής ζωΥχής Λεγομένης 
ζ<ύής μυϊχά όργανα (ίζαιρίσει τής καρδίας)^ 
τοιαύτην ίχει, δσον έχΐ τοΙς μυϊχοΐς όργάνοις 
τής φυσικής ζωής ή τον θερμογόνου εγερτή- 
ριος ίηίδρασις. "Οπως, δσάχις αΐ έζωτεριχαΐ 
άνάγχαι άπαιτι^σωσι τούτο, χινοΟμεν χατά βού* 
Λησιν^ προσφδρως τφ έχάς-οτε σχοπφ, τά γυΐα 
ημών, ούτως, δσάχις αΐ της φυτιχ^ς ζω^ς ά- 
νάγχαι χρήσωσιν επιτάσεως, ί) υποστολής, ί| 
προχλιησεως τών χινι^σεων τινδς τών διαλει- 
τουργούντων τά περί αύτίιν φαινόμενα δργά- 
νων, αϊ του θερμογόνου αύζομειώσεις έπιτεί- 
νουσιν, ) υποστέλλουσιν, ?ι προχαλουνται τάς 
συστολάς αύτου. "Ινα δ στόμαχος, ώς έν πα- 
ραδείγματι, τελέση την περί τδ μηχανιχδν μέ- 
ρος της πέψεως λειτουργίαν αυτοΟ, μεθ' %ν, 
είλοόμενος ΐι είλυσπώμενος, συναναμίγνυσι τά 
εις αύτδν είσενηνεγμένα σιτία χαΐ ποτά, χαΐ 
φέρη τδν πεπτέον πόλτον εΙς δσον οΙόν τε συνα- 
εστέραν χαΐ μείζονα συνεπαφίϊν μετά τίίς ϊν- 
ον επιφανείας τών τοιχωματίων αύτου, χαΐ 
συναναφυρη τφ υπ* αυτών έχχρινομένφ γαστρι- 
χώ υγρώ τάς ττεπτέας υλας, — ίνα, λέγομεν, 
ταύτα γένωνται, άνάγχη διεγερθϋναι, ?ι έπιτα- 
θηναι (προδιεγηγερμένας ούσας) τάς είλύσεις ίΐ 
είλητιχάς συστολάς. Πρδς τούτο δέ ίχρ?ζε χατά 
τί)ν εις αύτδν είσαγωγην τής τροφής εγερτη- 
ρίου τινός, άναπληροϋντος την Ιλλειψιν τής 
έξαρττίσεως του ίργάνου τούτου έχ τής βουλή- 
σεως, ίς ή έπΙ την προβίβασιν του έγχάφου ε- 
πιρροή έζαχολουθεί μόνον μέχρι τινός, ο&πω 
χαθορισθέντος, χωρίου τοΟ οισοφάγου. 

"Οτι δ δραστηρ ούτος ύττήρχε προσωχονομη- 
μένος τη μηχανιχτ) τοΟ στομάχου λειτουργία 
ην έχ τών υστέρων γνωστόν, άτε παρατηρη- 
θέντος έπί τε υποδεεστέρων ζώων χαι έπΙ του 
άνθρωπου αύτου (έν περιπτώσεσι, χαθ' άς υ- 
πήρχε ς-ομαχιχδν συρίγγιον), δτι, είσχομισθεΐ- 
σαν εις αύτδν τίϊν τροφην δ στόμαχος, μεθί- 
στάμενος εις είληματιχάς συστολάς, πρώτον 
μέν φέρει έπΙ τ* αριστερά, είτα δέ, διά τοΟ 
μεγάλου στομαχιχοΟ τόξου, χομίζει αύτίιν μέ- 
χρι του πυλωρού, χεχλεισμένου έν άρχ^ϊ τής έν 
τω στομάχω πέψεως, εΤτα δέ άπδ τοΟ πυλω- 
ροΟ έπανάγει αύτίιν έπΙ τήν χαρδιαχ^ν αυτο9 



ι 



114 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



χώραν. Έζαχολουθεί δέ γινομέννι ιξ πε|ριχο(ΐ.ι^^ 
αδτη -των έν τφ ς"0[Αάχω σιτίων πολλάκις, ριέ- 
χρις ο!), υφιεριένου (ΐσως τι^ επιδράσει του έν 
τ^ πβρί τίιν πέψιν χν)μ•ιχ^ Χιεργασί^ έκλυοριέ- 
νου 0ερ[λθγ6νου) του τδν ιτυλωρ^ν συγχλείον- 
τος σφιγκτ^ος, διέρχεται κατά (λίχρί^ν δ χυ- 
ριές, χαΐ (λεταχείται ε{ς τ^ν έντεριχ&ν σωλήνα. 
ΉγνοδΙτο ο^ως (^(•έχρι της εξευρέσεως τίς φυ- 
σιολογικής γνώσεως, δτι 6 στό[λαχος πέφυκε 
λίαν ευπαθής πρ^ς την έπ' αύτί)ν θερι^ογονικην 
έπί^ρασιν, — τίγνοεΤτο, λέγοριεν, τέως, 8 τι ην τί) 
την διέγερσιν των στο[Λαχικών συστολών έργά- 
ζέ(ΐ.ενον ίγερτ•ίρ4ον. 'ΓττετΙθετο δέ ρι6νον, δτι 
δ (ΐιηχανικδς έρεθισ(χ.6ς, 8ν ή έπΙ τί τοιχω[χ.ά- 
τια τοΟ στο|ΐ.άχου προστριβή των σιτίων εργά- 
ζεται, ην δ (ΐ,δνος αιτιώδης λόγος τις προκλιί- 
σβως τών στο[Λαχικών συστολών. Άλλ* ^δη 
γινώσκομεν, δτι δ στόριαχος έστΙν έχ τϋς τά- 
ζεως τών θερ|;ιοσυστάλτων ιστών, ανάγκη £ρα 
πασαν έπ(δοσιν τών κατ' αύτ&ν θερριικών δρων 
ουνεπιφέρειν διέγερσιν τϋς (χ.υ'ίκ^ς αύτοΟ δ(λθ«ο- 
ριερείας. Έπειδ-ί^ δέ έν καιρφ τ^ς έν τω στο- 
Η•άχ«^ πέψεως τλ έν αύτω θερ[/.ογ6νον επιδίδει 
ύς ίντασιν, ατε καΐ τών τροφών, ίίς προσφε- 
ρό|ΐ.εθα9 ούσών, &ς έπΙ τ& πλείστον, θερριών, 
χαΐ τ^ς έν τω στο(Λάχω πέψεως άπογεννώσης 
θερ[ΐ.ογένον (ώς έγνώρισεν ήρ.ΐν ή οφ,εσος τ^ει- 
ραματιχη παραη^ρησις, περί ης Ι^αι ι)){ΐ.1ν άλ- 
λαχου δ δια πλειδνων λδγος), έπεται, δτι έν τω 
πραγματικφ τούτφ δρφ Εγκειται τ& αίτιον, δι'9 
κατά τ^ν πέψιν {χεθίσταται δ 9τ6|Λαχος είς 
τάς τλ (Αηχανικ{>ν γΑ^ο^ αύτης διαπραττο[λένας 
|{λυσπω(ΐ.ατικάς συστολάς. Τ2> αύτλ δύναταί 
τι^ ε2π€ΐ1ν καΐ πεοί τοΟ εντερικού σωληνος. 

ΚαΙ οΐ λοιποί δΐ θερ^Λοσόσταλτοι ιστοί πρ6- 
κεινται επίσης παραδείγ[/.ατα, χαταφαΐνοντα 
ιΐ^λίχη φυσιολογικ*}) σημ.ασία πρ6σεστι τώ περί 
Λ ι$|4.1ν δ λδγος φυσικώ δραστΐ^ρι. 

ΤαΟτα παρεκβατικώτερον πρΌεκθέ^ι^νοι (ΐνα 
δειχθ^ δπδσον αζιον σπουδ^^ς έν τ^ φυσιολογία 
τ& θερμογονικ^ έγερτιίίριον, καΐ δτι ένδίκως 
προεστησάρ,εθα τ))ν φυσιολογικην περί αύτ^ I- 
ρευναν σκοπον τών [^ίέχρι τούδε ή|χ.ετέρων πει- 
ρα(ΐ.ατικών άναζηη^σεων), ΐω[Λεν έπΙ τ6 κυριώ- 
δες ίέ(ΐ.α του λόγου. 

Ή ύπ^ τών ήριετέρων δη{Λοσιευ[ΐ.άτων γενο- 
ιιένη ταχεία, ώς εϊρηται, προστροτιτη της βιο- 
διφικης δράσεως τών φυσιολόγων ίπΐ τί)ν σπου- 
δίΐν τών φαινορ,ένων, απερ τ6 θερριογόνον προ- 
καλ^ται έν τω ζω'<κώ δργανισ(Αώ, καΐ ή εν- 
τεύθεν έκριπισθείσα έλπίς ή[ΐ^ί>ν αυτή, δτι ή 
έπΙ τ9)ν διεύθυνσιν ταύτην περαιτέρω Ιχνηλασία 



τών [Μυστηρίων χ%ζ δργανικης φύσεως ήδύνατο 
φο>τίσαι ίριΛς Ιτι [χαλλον περί τίς φυσιολογι- 
κούς ση(ΐ.ασίας του θερρ.ογ^νου, της τοσούτφ 
(ΐ.£λλον άξιοσπουδάστου, δσω καΐ 6 Ανθρωπος 
τέτακται έν έκείνοις τών έ(ΐ.β(&>ν ίντων, έν οίς 
ή τοΟ θερρ>γ4ίνου παράγωγου, συναφε<Γάτη ούσα 
τ^ διαθρεπτικΟ^, χ9\ α{{Λατωτικ5|) καΐ τ^ έν τοΤζ 
άττεκκριτικοΤς άδενίοις διεργασία, έτΐν έν κοηρ<!^ 
ζωής άδιάπαυς-ος,— ταΟτα, λέγορ,εν, πάντα έκ- 
ράτυναν, ώς εικός, έν ί [Λν την άπόφασιν τβΤί κα* 
θυτΓοβαλεΤν τ^ πειρα]ΐ.ατικ^ βασάνφ καΐ τράντβ 
τα λοιπά είς τ{> κεφάλαιον το^το τίς τοΟ άν- 
θρωπου φυτιολογίας καθυπαγόριενα ζητιΛρ,ατα. 

ΈζακολουΙτ&σαντες, λοιπόν, τάς έρευνας, ων 
πρ& δεκαπενταετίας ι^ρζάριεθα, δσον έπέτρεπον 
ή|«.1ν αϊ δυσχέρειαι, πρ^ς 4ς, ώς γνως-όν, προσ- 
αράσσει Ετι έν τη ίρατέρα^ Χ^ΡΤ '^^^^ έπιστη- 
μονικ-}) εργασία, χρτ^ζουσα πρωτοτύπων, ακρι- 
βώς έζειργασ(ΐένων καΐ προσφόρως τω σκοπώ, 
οδ στοχαζόμιεθα, τετεχνουργη(ΐένων ρ,ηχανη* 
ριάτων, προτίθε[Λεν υ|^ϋιν νυν ίν τών περαιτέρω 
εήρηριάτων, προθύ[Λως δπακούσαντες εις τΐιν 
πρί> (ΐ,ικρου γενορ.ένην ίαΤν πρόσκλησιν έπΙ τλ 
Αναπληρώσαι την Ιλλειψιν έν χ^ συνεδριάσει 
ταύτη, στερου[Λένη του ποιησο[ΐ.ένου έπιστη|ΐΛ- 
νικίϊν τίνα άνακοίνωσιν. 

Έπειδίϊ η τε διάθρεψις πάντων τών ίστών 
τοΟ ζωΧκοΟ δργανισ(«.ου καΐ ή έν ταΐς άδέσι πα- 
ρασκευή τών άπογεννηρ,άτων α&τών διαλει-* 
τουργείται δπλ τοδ αΐ{Λατος έν τοις λειϋτεπι- 
λέπτοις κυρίως έκείνοις δχετίοις τ!ίς κυκλοφο- 
ρικούς δδο^, &περ διελαύνσυσιν άπειραχώς πάν- 
τας τους ιστούς του ζωικού δργανιηχοΟ, του- 
τέστιν έν τοΙς τριχοειδέσι τών αγγείων, Επε- 
ται δτι ούδα|χώς έστΙν άδιάφορον, ζΐ τ?> κυκλο- 
φορού(Λενον αίρια ενδιατρίβει [ΐ.είζονα ίι ελάσ- 
σονα χρόνον έν ταΧς στενοπορίαις έχείναις. Διά 
τούτο πδς δρος, δφ' φ ταχόνεται ^ βραδύνεται 
η τΓορεία του α!ΐ(/.ατος έν τοίίς τριχοειδέσι τών 
αγγείων, έστΙν επιμελέστατης σπουδής £ζιος, 
καΐ διαφέρει ριεγάλως τφ τε φυσιολόγω καΐ 
νβσολόγφ. Μόνη ή έν τώ προστίριοντι τάχει καΐ 
ανάλογος ταΐς φυσιολογικαΐς άνάγκαις ΐκάςΗ>υ 
δργάνου καΐ τω δέόντι ποσώ έκαστου τών ά- 
δενιχών προϊόντων γινο[Λένη περιφορά του αί- 
(χατος έστΙν δρος, ο& ούκ άνευ πρί>ς τίιν φυσιο- 
λογικίιν του δργανισ(ΐ.ου ακεραιότητα, π&σαν 
δέ τί> δριον τοΟτο της ταχύτητος ύπερβαίνου- 
σαν, 9) άπολειπο|χένην αυτού διάνυσιν τϋς κυ- 
κλοφορικής δδου υπ6 του αΐ{ΐ.ατος ανάγκη συνβ- 
πάγεσθαι δτΐ [χέν [χείζονα, δτέ δ' ελάσσονα ά- 
πέκκλισιν άτΛ '^ς υγιεινής καταστάσεως. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ επιρροής ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΓΟΝΟΥ χτλ. 



115 



Ου [Α^νον δέ έχ των προτέρων άφορ[λώσα { 
χρ(αις α&ηο ίγει ζΐς τ^ συριπέρασμ-α τούτο, 
άλλα χαί τίνα α|ΐ.8σα παρατ7)ρη[λατα δι&άσχου- 
(πν, δτι ή σχέψις αδτη έστΙν όρθ-ί* γνως'όν, δτι 
τϋς φλεγ(χ.ον1^ς προτρέχκι 2λάττώσις του τάχους 
τοΟ ίν τοΙς τριχοειοέσιν άγγείοις τοΟ ττεχον- 
θότος ιστού αιματιχοΟ ^είθρου, τίιν δε υποστο- 
λην ταύτην τις ταχυτητος διαδέχεται παν- 
τελείς στάσις του αΤ[Λατος, (ΐεβ* ίΐν γίνεται ή 
τοΟ παθολογιχοΰ άπογεννι^[λατος έζίδρωσις. 

Έ δια τριχοειδών άγγειδ(ων διέλευσις τοϋ 
αΤρ(>ατος γίνεται μετά πολλής δυσχέρειας χαι 
τοσοΟτον βραδέως, ώστε [λέλις χαΐ λ(αν ά[Λυ- 
δρώς έστΙν έρατί) διά τών ψιλών 5φ&αλ[Λών 2 ν 
τοΙς τριχοειοέσιν άγγειδίοις ί πρίεσις του αί- 
|/ιατιχοΟ να(χ.ατ(ου. Τά αίτια δε της βραδύττο- 
τος ταύτης είσΐ τά έξής' 

ά. *Ότι ή τοΟ χυχλοφορουρ.ένου αΙ|λατος χο(- 
τϊ), προ'ίουσα άπ6 τής χαρδίας έπι τά τριχοει- 
δή άγγείδια, γίνεται άεΐ στενότερα (άτε έχά- 
στου των (ΐειςόνων ίρττιριαχών αγγείων κατά- 
διαιρουριΐνου ε{ς άπειροπληθεΤς άχρέ(ΐ.ονας) χατά 
τ^ν φυσιχ&ν νέαον, χαθ* ίν ή ταχύτης τής διά 
τών σωλι^νων οιέδου τών ^ευστών, γινο[χέν7)ς 
&ιώ ταΐς αύτοίς περί τ6 φαινόριενον βροις, έτΙν 
αντιστρόφως ανάλογος πρί>ς την έπΙ εύρος έπί- 
δοσιν τής χοίτης, δι* ίις γίνεται ή τοΟ ^ευστου 
δίοδος* 

Ρ'. *Ότι ή ε!ς τά τοιχω{Λάτια τών λεπτών 
σωληνίων έναφη (α(11ΐέ8ΐοη) χαΐ ή πρλς αϋ- 
τοΧς προστριβή τοΟ διερχοριένου ^ευστοΟ έμ- 
ποδίζουσι την έλευθέραν αυτού διέλευσιν. 

Αιά τά έ(Απ6δια δέ ταύτα, οίς συναντ^ τλ 
αΙ(Μΐ άφιχνού[ΐ.ενον εΙς τά τριχοειδή άγγείδια, 
π^ύει εν α^οίς χα\ ή παλ[Λώόης αύτου πρόω- 
σις, 11ν α{ χαρδιαχαΐ σφύζε'.ς έ|ΛποιοΟσιν α6τώ, 
χαΐ Ιίτις παρατηρείται χατά την ^όσιν αύτου 
διά τών [χ,ειζόνων αρτηριακών διεζέδων. *Ώστε 
ίν τοΙς τριχοειδέσιν άγγείοις 6 τοΟ αΤ|χατος 
(^Ος, υπό φυσιολογικαΐς συνθηκαις παρατηρού- 
ριενος, πρδεισιν 6{Αθΐοταχώς, ούχι δε κατά παλ- 
μώδεις προώσεις. Μόνον όταν η καρδία, ούσα 
πρ6ς τφ τέρριατι πλέον τής ζωτικότητος αυ- 
τής, ούκέτι σφύζει 6[λθΐορρύθ(λως, άλλ' αϊ σφύ- 
ζεις αυτής γένωνται διαλείπουσα ι καΐ αί δια- 
λείψεις άεΐ σπανιώτεραι, — |ΑΟνον τότε παρατη- 
ρΑται χαΐ έν τοΙς τριχοειδέσιν άγγειδίοις, δτι, 
έάν ϊν τινι αυτών παύση χωροΟν έπΙ τά πρόσω 
Ά αΙ(λα, είτα δΐ άνακτησηται αύθις τίιν κί- 
νησιν αδτοΟ, αυτή γίνεται, ούχΙ πλέον ως πρό- 
τερον ίσοταχώς χαΐ 6[ΐ.οιορρύθ[ΐ.ως, άλλ* άνισο- 
ταχώς χαΐ χατά παλ(ΐ.ιχάς προώσεις. 



Καΐ ταϋτα (χΐν ΙπΙ τοΤς 2[Αποδίο'.ς, ϊττερ αν- 
τιτάσσει ή σ(Λΐκρότης τής διαριέτρου τών τρι- 
χοειδών άγγειδί6>ν τή δι' αυτών διελεύσει τοΟ 
αίματος. "Ιοωμεν νΟν εΐ τίνα είσΐ χαΐ τά υπο- 
βοηθοΟντα τώ αΐματι έν τί) κιντ^σει αύτου διά 
τών στενότατων δχετίων τής κυκλοφορικής 
βδοΟ. 

Έν τοις πρώτοις είσΐν άνενεκτέοι έν&άδε ο! 
ανατομικοί δροι, έν οΐς έστιν ώκονομημένη ή 
τών τριχοειδών άγγειδίων διάθεσις, καΐ δι* οδς 
ίκαστον αυτών περιβαλλόμενο ν εϊτε 6π6 συν- 
δετικού ιστοΟ, είτε ύπ^ μυ'ίκής ουσίας, έστΙν 
εύένδοτον καΐ μέχρι τιν^ς μεθαρμόσιμον πρδς 
τλ εκάστοτε πάχος τοΟ εις αυτί είσαναγκαζο- 
μένου ^ευματίου τοΟ αίματος. "Οτι δε υπδ τής 
ώστικής δυνάμεως τής καρδίας βιαζόμενον τΐ 
αίμα χωρήσαι έπΙ τά πρόσω διατείνει τά 
τοιχωμάτια τών τριχοειδών άγγειδίων καΐ οδ- 
τως εύρύνει τά άγγείδια ταΟτα, αποδεικνύεται 
έκ τούτου, δτι περί τίιν άπόσβεσιν τής έν τ1^ 
καρδί^ ζωτικότητος καΐ πρ{)ς τφ τέρματι τής 
λειτουργίας τοϋ οργάνου τούτου παρατηρούν- 
ται βτυισθοχωρτ/ΐσεις το\1 έν τοΙς τριχοειδέσιν 
άγγειδίοις αΤματος. 

Ό δεύτερος τών δρων, οΤτινες δποβοηθουσι 
τίί κινι^σει του αίματος διά τών τριχοειδών 
άγγειδίων έν τοΊς θερμοαίμοις τών ζώων, έςΐν 
ή θερμογονικί) αύτου κατάστασις. "Οτι δέ, 
κατά πολύ άνισοθέρμων δντων δύο ^ευστών, 
τλ μάλλον θερμών διέρχεται τάχιον διά τών 
λίαν λεπτών σωληνίων, έγινώσκετο ίδη άπδ 
πολλοΟ, παρατηρηθέντος, δτι διά το^ αύτοΟ 
τριχοειδούς σωλήνος, δι' ου έν τεταγμένος χρο- 
νικφ διαστίματι διέρχεται 8ν κυβικών εκατο- 
στών μέτρου δδατος, ου ή θερμοκρασία Α® ίκ., 
διέρχεται έν τω αύτώ χρονικώ διαστταματι 
2,314 ύδατος έν θερμοκρασία 37ο, δ. 

ΤΙ άπόδειξις τής βοηθητικής ενεργείας τοΟ 
θερμογόνου έν τή διά τών τριχοειδών σωλη- 
νίων διελεύσει τών ρευστών έστΙν ευχερής καΐ 
κατά πλείους ί) ενα πειραματικών τρόπον έπα- 
γώγιμβς. ΚαΙ πρ?)ς ταχίστην μίν καΐ προχει- 
ροτάτην άπόδειξιν τής περί ης δ λόγος φυσι- 
κής αληθείας χρησιμόν έστι τ^ μηχανημάτιον, 
δπερ συνεσκευασάμεθα πρδς σπουδ•)ιν τοΟ φαι- 
νομένου, σί^νε<Γηκί)ς έκ δύο παρ' άλλΆλας προσ- 
κεκολλημένων κυπελλίδων, δπίρ Ας έστΙ προσ- 
ειργασμένη καταλλήλως σμικρά στρόφιγζ τοι- 
ουτοτρόπως, ώστε, στρεφόμενης αυτής, ανά- 
γονται ?ι κατάγονται '^^ρέμα καΐ κατ* έλάχι- 
ςΌν τά έκ του συνεχόμενου αυτή λαβιδίου άπ6 
ι τοΟ άκρου αυτών ιίρτημένα Ισομτίΐκη καΐ Ισο- 



116 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΛ.λΗΝ. ΦΙΑ.ΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



πλατΐ ταιν(λα ποτιχου χάρτου. Πλγ<(>ωθεισών 
&* ά[ΐ.φοτέρων τών χυπελλ(δων της |Λέν ύδατος 
ψυχρού (π. χ. 19ο), τίς δ'έτέρας θερρυ (70ο), 
χατάγονται ι^ρέμα δια της περιστροφής τ%ς 
στρόφίγγος ά[ΐ.φέτερα τά του ποτιχοΟ χάρτου 
ταιν(οια, (^ιέχρις ου έ(;ιβαπτισθώσι τα αχρα αυ- 
τών (γίνεται οέ ή ί(Λβάπτισις αυτή ταυτοχρό- 
νως) εις τί> ύδωρ, τ& (ΐ,έν εις τί> θερ|Α6ν, τι δ* 
{τερον ε(ς τ6 ψυχρίν. Τούτου γενο(Λένου, παρα- 
τηρείται δτι τ^ θερ(Λ6ν 6δωρ διαπιπίσχει τά- 
χιον τ^ν χάρτην, χαΐ ανέρχεται έν τφ αυτφ 
χρένω εΙς [χεΐζον υψος ί) τ6 ψυχρών. 

"Αλλη πείρα [/.ατιχίϊ δείζις ττίς βοηβητιχίς 
{πιρ^ο^^ς του θερ[ΐ.ογένου έπΙ την διέλευσιν τών 
ρευστών δια τών τριχοειδών σωλην(ων' έάν άγ- 
γείον, φέρον πρί)ς τφ πυθμένι αυτοΟ τριχοει- 
δές σωληνιον, έ[ΐ.πλιησω[χ.εν πρώτον ψυχρού ύ- 
δατος, χαΐ ριετριΐίσωιχεν τ6ν χρόνον, όσου δείται 
έχάστη σταγών του ύδατος πρί)ς διέλευσιν δια 
τοΟ τριχοειδούς σωλην(ου, είτα δ' έχχέαντες 
τ^ ψυχρόν ύδωρ, έ|ΛπλτΓισωμιεν τ6 άγγεΤον ύδα- 
τος υπερτερουντος πολύ χατά την θερριοχρα- 
σίαν τ6 πρώτον, χαΐ (]ΐ.ετρΐσω(Αεν αύθις τ6ν χρό- 
νον, όσος απαιτείται πρ^ς διέξοδον έν^ς στα- 
λαγ[ΐ.ου του ^ευστου δια τοΟ τριχοειδούς σο)- 
ληνίου, παρατηρου(Αεν, δτι τϊ> θερ[χ&ν ύδωρ διέρ- 
χεται τάχιον % τ^ ψυχρίν. 

Ό τρίτος τών άποοειχτιχών τρ6πων, δι* ων 
άποδείχνυται, οτι τ& θερρ(.ογ6νον διευχολύνει 
τΐν δια τών τριχοειδών σωληνίων διέλευσιν 
τών ^ευστών, έστΙν δ έν φ [Μετρούνται χαΐ συγ- 
κρίνονται πρ6ς άλληλα τα ποσά ^ευστών με- 
γάλως άνισοθέραων, διελθ6ντα έν δεδο(ΐιένη 
χρονιχ5) (ΐ.ονάδι δια του αυτοΟ τριχοειδούς σω- 
ληνίου' έν φ δια τριχοειδούς τίνος σωληνίου διερ- 
Ι^ύη έν διαστιϋματι ίο' ύδατος άπεσταγ[ΐ.ένου, 
ου ή θερμοκρασία 7ο, δραχ[Λ-}) ή[Λίσεια, έν ίσφ 
χρόνος χαΐ δια του αυτού τριχοειδούς σωληνίου 
διηλθον ύδατος άπεσταγμένου, ου ή θερ(ΐ.οχρα- 
σία 600, δραχ|ΐ.αΙ 2 72• 

Ό τέταρτος τρ<5πος, δι* ου καταφαίνεται έν 
αυτφ τφ ζω*{χώ δργανισ(ΐ.ώ, ή περί ^ς 6 λέγος 
έπιρροί) του θερριογένου, έστΙν 5 έζ^ς' πρώτον 
άγοριεν εις τι) βπτιχδν του ριικροσκοπίου πεδίον 
καΐ καταλλήλως προσηλου^Λεν πρ6σφορ6ν τι 
αέρος τοΟ σώ[ΐατος τινδς τών καταλλι^λων 
ζώων πρ&ς ριικροσκόπησιν τ^ς του αΐριατος κι- 
νιάσεως οιά τών τριχοειδών άγγειδίων καΐ τών 
λοιπών αρτηριακών 9) φλεβικών κλώνων. ΕίσΙ 
δε τα πρόσφορα πρ&ς τϊ)ν (χικροσκόπησιν ταύ- 
την {χ6ρια ί νηκτικλς υριην (ίς καΐ υπόκειται 
ένταΟθα 6π6 τα ή(χ.έτερα (Μικροσκόπια πρλς δεΐ- 



ξιν τοΟ λεγο|χένου), ί| 2 πνεύ[ΐ.ων, % ί γλώσ- 
σα βατράχου, ή πτέρυζ νυκτερίδος, τλ ούραΤον 
πτερύγιον σρ.ικροΟ τίνος Ιχβυδίου, τ^ £χρον της 
ουράς σαλαριάνορας κ.τ.τ. *Αλλα τλ προσφορώ- 
τερον 6 βάτραχος. Δέον δέ είναι τοιαύτην την 
πρ6ς τφ [Λίκροσκοπίφ προσι^λωσιν αύτου, ώστε 
κεΤσθαι (λέρος αύτοΟ έν άγγείι^ τοιουτοτρόπως, 
ώστε, έγχεο(λένου εΙς τ^ άγγεΤον ύδατος, έρι- 
βαπτίζεσθαι (^έρος τοΟ ζώου, τϋς κεφαλές καΐ 
του |ΐ.ικροσκοπου(λένου χωρίου μενόντων υπέρ 
τ& ύόωρ. *εάν δέ, έν φ παρατηρουμεν (ηΛ τ^ 
θερμοκρασία του περιέχοντος την του αίματος 
κίνησιν, καΐ ουδαμώς άφιστώμεν τλν όφθαλμ&ν 
ημών άπ^ τοΟ μικροσκοπίου, έγχυβ^ ε{ς τλ άγ- 
γεΐον, έν φ τλ μικροσκοπούμενον ζώον, θερμών 
ύδωρ (π. χ. 40ο), παρατηροΟμεν, ίτι γίνεται 
τάχιον 9} πρότερον ήτοΟ αΤμα'ίος κίνησις. 'ΐδού 
δέ έπάγομεν ενώπιον υαών τί^ν πειραματικην 
ταότην δεΤζιν πρί^ς βεοαίωσιν του λεχθέντος. 

*Αλλ* τίδύνατό τις υπολαβείν (εΐ μτ^ έγίνω- 
σκεν έζ άλλων πειραματικών τρόπων, βτι τ& 
θερμογόνον ποιεΧ εύχερες-έραν την δια τών τρι- 
χοειδών σωληνίων διέλευσιν τών ^ευστών), βτι 
ή έπιτάχυνσις αύτη τϋς του αίματος κινι&σεως 
ουκ ίστι φυσικ2»ν φαινόμενον, άλλα φυσιολογι- 
κόν, τουτέστιν αποτέλεσμα τϋς τοΟ θερμογό- 
νου επιδράσεως έπΙ τλν έγκέφαλον, 4| τλν νω- 
τιαΧον μυελόν, ^ την πειραματικώς άποδεδειγ- 
μένην υφ* ημών λίαν ευπαθϋ πρ&ς την θερμο- 
γονικην ένέργειαν καρδίαν. 

ΚαΙ ταύτα μέν καθολικώτερον περί τϋς άς 
ύπόθεσιν τφ άναγνώσματι τούτι^ υποκείμενης 
φυσικής αληθείας, !ίτις μέχρι τοΰδε μεγαλομε- 
ρές-ερον μόνον έγινώσκετο, ουχί δ* έπΙ τλ ακρι- 
βές, &τε ούπω τυχοΟσα τής προσηκούσης έν 
τοΤς καθέκαστα πειραματικής σπουδής, ^ς έ- 
ς*1ν ίντως άζία, δι* ο&ς αρχόμενοι της εκθέσεως 
ταύτης παρεθέμεθα λόγους. 

Μέχρι τοΟδε ήγνοείτο παντελώς" ά. &ν ιΙ} 
ταχύτης τής δια τών τριχοειδών σωληνίων διε- 
λεύσεως τών ^ευστών συμπροοδεύη τφ βαθμφ 
τής θερμομετρικής τών ρευστών καταστάσεως, 
έν άλλαις λέςεσιν, άν ή ταχότης έστΙν έχά^ο- 
τε ανάλογος τφ βαθμφ τής τών ρευστών θερ- 
μότητος* β'. ήτις ή αναλογία τϋς έπΙ τών ψυ- 
χροαίμων ζώων κυκλοφορικής ταχύτητος προς 
την έν τοΧς θερμοαίμοις. 

Πλ^ν δέ του φωτός, ύπερ 'ϋθελεν έπισκεδα- 
σθή έπΙ τα είρημένα άπορι^ματα έκ τής πειρα- 
ματικής περί αυτά ζητι&σεως 'ήλπίσαμεν παρα- 
σχείν ήμΤν {σως αύτίιν καΐ ευρήματα βλως α- 
πρόοπτα καΐ μηδαμώς έκ προνοίας ζητούμενα. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ επιρροής ΤΟΪ ΘΕΡΜΟΓΟΝΟΥ χτλ. 



117 



Έπίσχοντες τϊ>ν λόγον έν τί^ συνεδριάσει 
ταΰτΐ} έν τφ ΐ7ροσδιορισ(χ.$ χυρίως του 6ρίου, 
μέχρις ου ευρομεν προιογ[λένον τ& ζι^τη(ΐ.α, οτε 
ιίρςάμ.εθα πειρώρ.ενοι περί τ'ίιν λαφώτισιν αύ- 
τοΟ, υ7τερτι6έ(λεθα είς την προσέχει του Συλλό- 
γου συνεόρ(ασιν τ^ν τε ίχθεσιν τών ευρημάτων, 
είς Λ ίίγαγεν ή άναζητησις αυτή, καΐ τάς πει- 
ραματιχάς δε(ζεις, αΐτινες τεχμηριουσι την τών 
τών έζευρεθέντων άλιάθ&ιαν. 



Β'. 



"Οντος του Ιργου τούτου μίρους πλι^ρους η- 
μών πραγματείας περί τΐ)ς έν τφ ζωτιχφ 3ρ- 
γανισμφ λειτουργικής σημασίας του θερμογό- 
νου, έθεωριησαμεν χρειώδες προεχθέσθαι, ατινα 
είσΐ τα νυν έν τ^ έπισττάμγι ισχύοντα περί τϋς 
φύσεως του θερμογόνου συστήματα. Την προ- 
παράθεσιν ταύτην έθεωριπσαμεν σχύπιμον ίνα 
τηρι^σωμεν χαΐ ενταύθα. 

Έχ τών τοσούτων δοξασιών, δσαι μέχρι τού- 
δε έζηνέχθησαν περί τϋς φύσεως του φαινομέ- 
νου τ51ς θερμύτητος, δύο μ6ναι παραμένουσιν 
Ιτι έν τ1^ έπιστι^μγ). ΚαΙ χατά μίν την πρώ- 
την, 11ν σπανιώτατο( είσι πλέον σήμερον οι 
προσιέμενοι, έν έχάστί^ τών σωμάτων Ινεστι 
φύσει, περιχεχυμένον τοις μορίοις αύτου χαΐ 
έμποδ(ζον την αμεσον αυτών συνεπαφην, Ινυ- 
λύν τι άβαρές διέγχευμα, δυνάμενον μεταρ^υη- 
ναι έζ αύτοΟ είς έτερον σώμα, χαΐ του βποίου 
τά μύρια διηνεχώς άποχρούουσιν άλληλα. Κατά 
δε την δευτέραν τών περί ων 5 λύγος έξηγητι- 
χών θεωριών τά θερμογονιχά φαινύμενα προ- 
ξενουνται υπί> δονι^σεώς τίνος τών μορίων τοΟ 
τεθερμασμένου σώματος, ούσης αεταγωγίμου 
χαΐ εις τά τών άλλων σωμάτων οιά λεπτεπί- 
λεπτου τιν^ς έλας-ιχου περιρρύου, ε!ς 6ν μετα- 
δίδοται, βν τρύπον είς τ6ν αέρα αι ι^χητιχαΐ 
δονιάσεις. Ή δευτέρα αύτη θεωρία έστΙν ή σΊ&- 
μερον χαθολιχώς σχεδδν παραδεδεγμένη* άλλ' 
ή έπΙ πολύ έπιχράτησις της πρώτης έναπέλει- 
πε τ^ επιστημονική γλώσστ» το Ιθος του έχ- 
φράζεσθαι χατ' αυτήν, χαί περ ως προέφημεν, 
μηχέτι θεωρουμένην έρθι&ν. 'Όστε χαΐ ήμεΐς 
χρησάμενοί που τϋς δλης πραγματείας ταύτης 
τ^ φράσει «Ιχλυσις θερμογύνου^ ούχ έσμέν έχ- 
ληπτέοι ως πρεσβεύοντες την περί του αΙτΙου 
της θερμύτητος δύζαν έχείνην, έζ ης ίχει την 
άρχίΐν αύτϋς ή Ιχφρασις αυτή. 



Ταύτα χαθολιχώτερον προΟπομνι^σαντες, Ι- 
ωμεν έπΙ τ& ε{διχ6ν τοΟ αναγνώσματος χεφά* 
λαιον. 

Έν πάσαις ταΤς πειραματιχαΐς έπιστι&μαις 
δέον μη διαγορεύειν τ^ν έπιχεχειρηχύτα τ^ εξ- 
ερευνήσει τιν{»ς τών ίτ\ αγνοουμένων απλώς 
μύνον χαΐ χατ' άφοριστιχ^ν τύπον τά έξευρή* 
ματα, άπερ συνεχομίσατο έχ τ%ς έρεύνης, ^ν 
διεξήγαγεν, αλλά παρατιθέναι χαΐ άχριβ^Ι πε- 
ριγραφην του πειραματιχου τρύττου, χαθ' (ν 
είργάσατο. Ούτω μύνον γίνεται δυνατόν έπι- 
βασανισθ^ίναι χαΐ υπ' άλλων την τών νεωστί 
γνωσθέντων ο^λήθειαν, επαναλαμβανόμενης υπ* 
αυτών τϋς άπενεγχούσης αυτά ζητήσεως, ττερι- 
ποιηθ%ναι τοις νέοις ευρήμασιν αύθεντιχ2>ν χαΐ 
χαθολιχ&ν χυρος, χαΐ γενέσθαι ούτως αυτά άνυ- 
πύπτως αγώγιμα έν τη πολιτεί^ τίς επιστήμης. 

Τδ σύςΊομα τοΟτο, φ^^ρ ήχολουθήσαμεν χαΐ 
ήμεΤς έν πασι τοΙς προτέροις φυσιολογιχοίς η- 
μών δημοσιεύμασι, θέλομεν τηρήσει χαΐ έν 
τούτφ, περιγράφοντες υμίν τ6ν τρύπον τίς α- 
ναζητήσεως, τον άγαγύντα ήμ&ς εΙς τά προσ- 
ωτέρω του λύγου έχτεθησύμενα πορίσματα. 

ΠρΙν ^ έχθώμεν ύμιν τά περί τής πείραμα* 
τιχ^ίς μεθύδου, χαθ^^ν άπελάβομεν αυτά, ^τοι 
περί τοΟ τελεσφύρου μέρους τοίι χαθ' &ν έπει- 
ρασάμεθα τρύπου, διαληψύμεθα περί τών ά- 
χάρπων προπειρών, περί τών έν τφ σχύτει, ού- 
τως ειπείν, έπ' ούχ ύλίγον γενομένων διαψηλα- 
φήσεων, μέχρις οδ ευρομεν τίιν πρί>ς τ& ζητού- 
μενον άγαγουσαν. Την άφήγησιν ταύτην θεω- 
ρουμεν μη παραλειπτέαν ενταύθα διά τους έξ^ΐς 
λύγους" ά. ίνα μη ύποληφθη, 2τι ώλιγοιρήσαμεν 
έν τφ {ργί^ ημών τοΟ μέν, % τοΟ δε τών έρευ* 
νητιχών μέσων* β\ ίνα μη μεθ* ήμ&ς $λλοι 
τράπωνται επίσης μάτην τήν παντάπασιν ά- 
νύνητον άποδειχθεΧσαν ήμίν έρευνητιχήν ύδύν, 
οΙα δη μάλιστα ού μύνον ουσαν δλως άσυντε- 
λ% πρ6ς τίιν εύρεσιν της θηρωμένης αληθείας, 
άλλα χαΐ δυναμένην παραγαγεΤν είς πεπλανη- 
μένα χαΐ άναλήθη συμπεράσματα. 

Τήν πρώτην άποπειρατήριον παρατήρησιν έ- 
ποιησάμεθα δι* άγγειοίου, είς ου τλ πυθμέ- 
νιον, βν τετρημένον, ην ένηρμοσμένον τριχοει- 
δές υέλινον σωλήνιον, οδ ή διάμετρος ημΐΦ3 
χιλιοστδν μέτρου, τ^ δέ μήχος ίν δέχατον. 

Έγχέαντες είς άνηρτημένον τ& ούτω συνε- 
σχευασμένον άγγος άπεσταγμένον ύδωρ μέχρις 
εντελούς πληρώσεως, έμετρουμεν διά του ς-ιγ- 
μοδειχτιχου γνώμονος του ημετέρου ωρολογίου 
τ^ν χρύνον, ου έοείτο έχάστη του ύδατος στα- 
γών πρ&ς την διά του σωληνίου διέλευσιν, % άπε- 



118 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑ.ΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓίΚΟΣ ίΥλλΟΓΟΣ 



[ατρού|ΐ«θα τί) ύδωρ, δπερ έξεχείτο λά τοΟ 
σωληνίου εν ώρισ^/,έντι χρονικί^ (ΛονάΧι. 

Άλλ' δ πειραμ,ατικδς ούτος τρόπος άχεΧεί- 
χθτι ηκιστα σκόπψος, έπειδη αλλότρια ριόρια, 
έναιωρούρ,ενα τω υΧατι, φ έπειρώριεθα (καΐ 
(Αβτά πασαν τΊ3ν έπΐ(Λέλειαν, έν η έξελεγό(χεθα 
αύτλ ά|χιγές αλλότριων μορίων), υφιζάνοντα 
ίν τω πυθριένι του αγγείου, παρεισέδυον είς το 
Φωλήνιον, καΐ ου ριόνον ηύξοριείουν τύν χρόνον, 
εν φ έγίνετο ή Βιέλευοις έκάς-γις σταγόνος (ώς-ε 
(άκρου δείν ένέβαλον ήρι&ς είς τί^ν πλάνην του 
συναγαγείν ή(χαρτγ}{ΐ.ένα συρ[.περάσ(χατα), άλλ* 
ϊστιν δτε και άπέφρασσον εντελώς τί> σωλΆ- 
νιον. ΠαραδεικνΰσΟωσαν δε κα( τίνα των κα* 
τάίηλον ι^οιούντων τδ σφαλερόν τίς [μεθόδου 
ταύτης παραδειγριάτων• σταγών ύδατος άπε- 
σταγ(Α.ένου, ο& ή θερμοκρασία 40®, διήλθε διά 
τοΟ σωλγινίου εκείνου, τό μέν πρώτον έν τρισΐ 
πρώτοις καΐ τεσσαράκοντα δευτέροις λεπτοΤς, 
έΙτα δε έν τρισΐ πρώτοις καΐ πεντήκοντα δκτώ 
δευτέροις• έν άλλγι παρατηρήσει έδέτ,σε πρδς 
διέλευσιν διά του είρημένου τριχοειδούς σωλη- 
νΐου μιας σταγόνος άπε^αγμένου ύδατος 1 3®, 
έν μέν τ^ τ^ρώτ^ρ διελεύσει 22", έν δέ τη δευ- 
τέρί^: 37". Σημειωτέον δ' εφάπαξ, 8τι έν πά- 
σαις ταϊς έν τφ άναγνώσματι τούτω άναφερο- 
μέναις παρατηριίϊσεσιν 6 τοΟ θερμογόνου βαθμλς 
προσδιωρ(ζετο δι'έκατοβάθμου θερμομέτρου, τδ 
δε ύδωρ, φ έπειρώμεθα, ην άπεσταγμένον. 

Ού μόνον δε ή άττόφραξις του ούτω λεπτοΟ 
την διάμετρον σωληνίου καθίςτοσι τάς δι* αύτου 
παρατηρήσεις λίαν επισφαλείς, άλλα καΐ ή διη- 
νεκώς 'ΚροΐοΟσα ταττεΐνωσις τοϋ ύψους τοίί έν 
τώ άγγειδίί^ ^ευστου, μεγίστην ϊχουσα την ^ο- 
Ιί-ίΐν (ως ίκ τε τών προτέρων ην εΐκάσαι, καΐ ή ά- 
μεσος παρατήρησις απέδειξε) πρδς την ταχύ- 
τητα τ^ς δια του σωληνίου διόδου του ρευς-οϋ. 

Διά πάντας τούτους τους λόγους εδέησε να 
έγκαταλείπωμεν άς παντάπασιν άπρόσφορον 
τδν πειρ«ματικ{>ν τούτον τρόπον, άποπειρασά- 
μενοι μετ* αυτδν τοΟ ακολούθου. 

Σκοπήσαντες ϊνα Ικ τε τοΟ χρόνου, ου έδειτο 
ή μέχρι δεδομένου ύψους άνάποσις τοΟ ^ευστοΟ 
δπδ ακριβώς ισομεγεθών ταινίων ήθητικου χάρ- 
του, καΐ έκ του εκάστοτε βαθμού τ^ς τοΟ ρευ- 
στοΟ θερμότητος κρίνωμεν περί της σχέσεως 
του τάχους τ9ις δια τών τριχοειδών σωληνίων 
διόδου τών ^«υστών και του βαθμού τ%ς έν 
ςαύχοίς θερμότητος, έπειρασάμεθα έπι βάσει τ^ 
(δέ^ ταύτη διά του έν τω πρώτω μέρει τής 
(ανακοινώσεως ημών ταύτης περιγραφέντος συ- 
σκευασματίου, 6περ !δο{^ πρόκειται ήμΐν έν- 



ταΟθα. Άλλα καΐ 6 τρό^τος ούτος απεδείχθη έκ 
τών υστέρων παντάπασιν άνεπιτήδειος πρλς 
παροχήν ακριβών πορισμάτων. Ου μόνον τίς 
θερμοκρασίας τοΰ ύδατος ούσης τις αύτ^ίς, έμ- 
βαπτιζομένων δέ εΙς αύτδ έκ διαδοχϊίς τών ά- 
κρων δύο ταινίων τοΟ χάρτου, ανήρχετο τ6 
^ευβτον ε{ς δεδομένον ύψος τάχιον έν τφ £νΙ ^ 
έν τφ έτέρφ, ίτι δέ, έμβατϊτιζομένων •^χρί• 
νως τών άκρων δύο ταινίων του χάρτου εΙς τλ 
ρευστόν, ανήρχετο τοΟτο έν τώ αύτφ χρονικώ 
διαστήματι είς άνισα ύψη, άλλα καΐ ένλς καΐ 
του αύτου ταινιδίου επανειλημμένως δοκιμασβέν- 
τος δσον έπΙ τη ακριβείς τής εΙς αύτ^ δι* άνα- 
πόσεως ανόδου του ύδατος, απεδείχθη καΐ ού- 
τω πλημμελής ή μέθοδος αύτη' ίν καΐ τ& αύτί> 
ταινίδιον έκ διάδοχης έμβαπτισθεν (άφ*ου μετά 
πασαν έμβάτττισιν έξηραίνετο καλώς) εΙς ά- 
ττεσταγμένον ύδωρ, την αυτήν £χον θερμοκρα* 
σίαν, έδιδεν άλλοτε άλλο αποτέλεσμα. 

Παρατιθέσθωσαν δέ καί τίνα παραδείγματα, 
καταφαίνοντα τί> σφαλερ&ν τοΟ παρατηρητι- 
κού τούτου τρόπου' είς έν καΐ τϊ> αυτδ ταινί- 
διον υψώθη εΙς ύψος δύο εκατοστών μέτρου ά- 
πεσταγμένον ύδωρ, οδ ή θερμοκρασία 9*^, έν 
μέν τη πρώτη δοκιμασί^ έν όιαστήματι 58", 
έν δέ τ5^ δευτέρ(^ 70". *Εν έτέρ(ι^ ταινίφ, τ4 
μέν πρώτον εδέησε πρί>ς τήν ύψωσιν τοΟ ^ευ- 
στοϋ (έγένοντο δέ πασαι αί περί ών ν\^ν β λόγος 
παρατηρήσεις δι* ύδατος, ου ή θερμοκρασία 9^ 
καΐ προς ύψος δύο εκατοστών μέτρου) έξη- 
κοντά δευτέρων λεπτών, εϊτα δέ τριάκοντα δύο 
μόνων. *Εν τρίτφ ταινίφ έγένετο ή είς τ6 είρη- 
μένον ύψος άνάποσις τοΟ ύδατος έν μέν τΐ} 
πρώτη παρατηρήσει έν τεσσαράκοντα εννέα δευ- 
τέροις λεπτοις, έν τ1^ δευτέρα δέ έν πεντή- 
κοντα καΐ ?ξ. *Εν άλλφ ή μέν πρώτη παρατή- 
ρησίζ έδωκε πεντήκοντα τέσσαρα δεύτερα λεπτά, 
ή δέ δευτέρα τεσσαράκοντα καΐ τρία" έν άλλ€^ 
δέ εδέησε πρ&ς μέν τήν πρώτην ύψωσιν έξή- 
κοντα εννέα δευτέρων λεπτών, πρί>ς δέ την δευ- 
τέραν έβδομήκοντα καΐ πρδς τήν τρίτην τεσ- 
σαράκοντα καΐ πέντε. 

Αφέντες λοιπόν ως δλως άχρης•ον καΐ τί>ν τρό- 
πον τοΟτον της έρεύνης έτράττημεν έπ' άλλον τινά, 
άποδειχθέντα έκ τ?ΐς χρήσεως αδτοΟ σκοπιμώ- 
τατον ίντως καΐ άπενεγκόντα ήμίν τά πορί- 
σματα, ών ή προς δμας άνακοΐνωσις έστΙν δ 
σκοτΛς του αναγνώσματος τούτου. "Εχει δέ ή 
μέθοδος αύτη ώς έξΐΊς' σκευασάμενοι τ6 έκ 
λευκοσιδήρου τούτο άγγείδιον, οδ τ6 μέν βά- 
θος 45 χιλιοστά μέτρου, ή δέ άνω διάμετρος 
48, άπ& τοΟ μέσου δέ τοΟ ύψους αύτου άπο- 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ επιρροής ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΓΟΝΟΥ χτλ. 



110 



χλίνον έτΗ χωνον έποτετ[Ληρ.ένον Τ'})ν χορυφην 
χρ&ς οισκ(ον (τί^ πυθ|λένιον), οϊ) ή διάριετρος 
26 χιλιοστά μέτρου, χαΐ κατά τί|ν (χεσότητα 
του δποΐου τ^οσήρμοσται χαλκουν τριχοειδές 
σωλ^νιον, (Λ ή διάμετρος &ν χιλιοστών μέτρου, 
έπειρασάμεφα αυτφ ώς έξγ^ς' έντιθέντες έν υ- 
δατι (οΐί την θερμοκρασίαν έδείκνυ ι^μ^ν ίν αύ- 
τω άνίορτίομένον έκατόβαθμον, ως είρηται, θερ- 
μάμετρν] τ6 ίγγείδιον, έφιδρύοντες αυτ^ έν 
δακτυλιώδει τριποδίσκω, ένιδρυμέν<ι(> ίν τφ υ* 
οατι, ώστε ε!σρε1[ν τ6 ^ευστ^ν διά του τριχο- 
ειδοΟς σωληνίου εις τ6 άγγείδιον, έμετρουμεν 
τ^ν «αρερχόμενον χρίνον άπ6 τ5\ς ίνθέσεως τοΟ 
£γγειδίου έν τω υ^ατι μέχρι της του ύδατος 
υψώσεως ε!ς ώρισμένον υψος. Ποιουντες δέ τί)ν 
παρατι&ρησιν ταύτην δεκάκις έν έκάστφ των 
βαβμέ&ν τϋς του ύδατος θερμοκρασίας, έν οίς έ* 
γένετο ή περί τί> ζήτημα πειραματικί) σπουδή, 
έλαμβάνομεν έκ τών δέκα παρατηρι^σεων τ&ν 
μέσοτν χρονικών δρον. 

Τά διά της μεθόδου ταύτης έπιτευχθέντα 
πορίσματα είσΐ τά άκέλουθα' 

Βαθμ&ς θερμοκρασίας |Μέσος χρ(^νος έκ δέκα 



δδατος. 


παρχτηρ^^σβων. 


<8θ 


24" 


2βθ— 24<> 


24" 


25®— 26* 


23" 


2€«— 27* 


23" 


300—31* 


22" 


31*— 32* 


22" 


35*— 36* 


24" 


36*— 37* 


21" 


40*— 41* 


20" 


41*— 42* 


20" 


(45*— 46* 


20") 



01α δέ σκοπών προστησάμενοι των Ιδίων ι&* 
μων πειραματικών σπουδασμάτων τ'ί)ν τϋς 
ζωικές φυσιολογίας διακρίβωσιν, περιωρίσαμεν 
την {ρευναν ταύτην έν τοΧς φυσιολογικοΊς πε- 
ρίπου δρίοις, λχπόντες τοΙς έζ ειδικότητος Φυ- 
σικοίς τ^ν πέραν αυτών έζακολούθησιν της 
τνειραματικης σπουδής του ζητήματος. 

Έκ του άρτι παρατεθέντος πίνακος καΐ τών 
άλλων καθ' έαυτάς παρατηρ^ΐσεων ε!σιν έζα- 
κτέα τά έζης κυρίως συμπεράσματα, όσον έπΙ 
τοις ταχθείσι θερμομετρικοΐς 6ρίοις* 

ά.) ^τι ή υτΛ το^ ΐερμογόνου αυζησις της 
Ταχύτητας τ%; διά τών τριχοειδών σωληνίων 



δι6δου τών ^ευστών ούκ ίστιν ανάλογος τώ 
βαθμώ της θερμότητος. 

β'.) 8τι ή κατ* ίλαττον % πέντε βαθμοί^ 
διαφορά τΨ^ς θερμοκρασίας του ρευστού ούδε- 
μίαν συνεπάγεται διαφοράν έν τω τάχει τϋς 
6ιά τών τριχοειδών σωληνίων διόδου τών ρευ- 
στών. "Ωστε έάν έν τω ζωΐκω έργανισμώ υπο- 
στέλληται, ίϊ αύξάνη κατ' ελάχιστον ή του 
αίματος θερμοκρασία, ουδαμώς συναυζομειου- 
ται κατ* ανάγκην φυσικήν (ρΐίγδίηαθ) τλ τά- 
χος της διά τών τριχοειδών άγγειδίων διελεύ- 
σεο)ς του αΤματος' 

γ') 8τι (δσον έπΙ τ?^ φυσική του αίματος 
ίδ'.ότητι, περί ίΐν ή πειραματική αυτή Ερευνα, 
καΐ μίι λαμβανομένων υπ' ίψιν άλλων, τυχόν, 
πρ6ς δ'.ευκόλυνσιν τϋς διά τών τριχοειδών διε- 
λεύσεως του αίματος συνεργούντων φυσικών 
[ρΙΐγδίς[αβδ] καΐ φυσιολογικών δρων) ή άριθ- 
μητικ-ί} αναλογία της ταχύτητος, έν ^ τί) αϊ* 
μα διέρχεται έν τοις ψυχροαίμοις τών ζώων 
τά τριχοειδή, τυρδς την έν •ρ γίνεται ί έν τοΤς 
θερμοαίμοις διά τών τριχοειδών κίνησις τοΟ αΤ** 
ματός έστιν ή ^ Ιχουσι πέντε πρ{>ς Εζ. 

Ταύτα εισί, σοφή 6μ']ίγυρις, τά κυριώτερα 
τών πορισμάτων, άπερ περιεγένοντο έκ τ^ς ζη- 
τι&σεως ταύτης, Εχοντα δηπου τδ κατ* έπιστι/ϊ- 
μην καθόλου διάφορον, άλλ' έν τ^ φυσιολογία 
μάλιστα καΐ τ^ νοσολογία αναγραφής άζια. 

"Οντες ι^ναγκασμένοι ως έκ τ^ς κριτικ^ΐς ε- 
πεξεργασίας τών 'Ιπτυοκράτους απάντων, &ν 
άπδ ετών παρασκευάζομεν την Εκδοσιν, διατι- 
θέναι πασαν την υπδ του Ιατρικού ημών επαγ- 
γέλματος λειπομένην ημΧν σχολήν περί τδ Ερ- 
γον εκείνο, λυπούμεθα μή περιόντος ^μίν έν 
τφ παρόντι άρκουντος χρόνου πρδς συχνοτέρας 
εις τδν ημέτερο ν Σύλλογον βιοδιφικάς ί| £λλα( 
έπιστημονικάς ανακοινώσεις. Μετά τήν συντέ- 
λεσιν οέ του Εργου ημών εκείνον Εσται ήμΤν 
αύθις τών κυρίων μελημάτων ή προσωτέρω 
διεξαγωγή τών περί τήν ζωήν ερευνών έπ' α- 
νακοινώσει πρδς τδ σοφδν τούτο σώμα τών εν- 
τεύθεν γνωσθησομένων. Επειδή ούτως, έκά^ου 
ίμών συμβαλλομένου τδ έφ* έαυτώ πρδς έζα- 
κολούθησιν έν τη ημετέρα πατρίδι τοΟ μεγά- 
λου φυσιογραφικου Εργου, οδ πρώτος κατήρςα- 
το έν αύτη δ ΣταγειρΙτης Κνδιίρος^ δ νίρι* 
σζοΓυ?κ^ άνάζομεν αυτήν συν τφ χρόνφ 
εΙς τήν διανοητικήν έκεΐνην περιωπήν, εΙς ?1ν 
ίρθη το πάλαι, καΐ δείξομεν δτι συναισθανό- 
μ€θα καΐ ήμεΤς & περί της ημετέρας πατρί- 
δος τοσούτον αληθώς διηγόρευσεν ήμΧν δ μέγοίς 
Ούμβόλδος, ε2πών περί αύτ^ς δτι « λθΓ)ριστέον 



120 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



έαυτην β&τυχϋ, δτι άνεβίω έν χρ^νοις, χαθ' ο&ς 
(ΐ.&γάλων φυοιχοΧστοριχών αληθειών υττολείπε- 
ιαι (τι ή άναχάλυψις». 

Π. ΚΑΑΑ1Β0ΥΡΣΗΣ. 



ΡΕΡΙ ΤΗ^ ΜΠΑΒΙΤΙΚΗί ΕΠΙΓΡΑΦΙ-Κ 

ΤΟΥ ΜΕίΑ. 

(*Αν•γνώ9θΐ| Ιν τ) ΤΙΖ' χ«1 ΤII1^ ΣννίδριάΜΐ.) 

Ό Σύλλογος προσεχάλεαέ (ΐε Ινα ποιι^τω λά- 
λεζίν τίνα περί τΐίς περιωνύριου επιγραφές του 
Μέσα, βασιλέως τών Μωαβιτών, άναχαλυφθεί- 
σης πρλ δύο χαΐ έπέχεινα ετών έν Διβών, (ΐ.ι- 
χρφ χωρ(φ χεΐ[ΐ.έν(^ πρ&ς Ανατολάς τϋς νεχρ&ς 
θαλάσσης, έπΙ τής χώρας του αρχαίου λαοδ 
τοΟ Μωάβ» 

Ή άναχάλυψις ταύτης τίς έπιγραφ^Ις ιτα- 
ρ^γαγε (αγίστην αίσθησιν έν τώ έπιστημονιχώ 
χύσ(&(^, χαΐ διατελέσει έπΙ [/.αχρ&ν ίτι ούσα τδ 
άντιχείριενον τών συζητι^σεων τών σοφών' διτί- 
χουσα δέ τοσούτ^ι^ (ΐ&λλον προθύ|Λα>ς εΙς την 
κρόσχλησιν τοΟ ημετέρου Φιλολογιχου Συλλύ- 
γου, χαθ' δσον δ λίθος τοΟ Μωάέ σχετίζεται 
ιτρλς άρχαιολογιχάς τινας [ΐελέτας, αίτινες τα- 
νυν ϋΐΛ εύαρΙθμων τινών έπιστη^^ιύνων (παρα- 
τηρώ δε τούτο (ΐΑτά λύπης) χαλλιεργουνται, χα( 
τοι ή σπουδαιύτης τούτων τών (τελετών περί 
τΐϊν 'Ιστορ(αν τίς Ανατολής χαΐ τίίν χαλλιέρ- 

Ϊειαν τοΟ ανθρωπίνου νο^ς έν γένει, έστΙ πρύ- 
ηλος. 
θα έλογίζομην ευτυχές, έάν χατώρθουν τ& 
χατ* έμαυτ^ν νά συντελέσο) μιχρ^ν τι, δπως 
6 έν Κ/πίλει Φιλολογιχ^ς Σύλλογος, δ λίαν ά- 
ζιεπαίνως μερίμνων περί τϋς άναχαλύψεως χαΐ 
δημοσιεύσεως τών Έλληνιχών αρχαιοτάτων της 
Όθωμανιχ91ς Αύτοχρατορίας στρέψη τίιν προσ- 
οχίϊν αύτου επίσης χαΐ προς άρχαιδτητας έ- 
«οχΐς ίπωτέρω χαΐ προγενεστέρας τίς Έλλη- 
νιχ^ς άχμης, πρί>ς τίιν σημητιχην έχείνην Α- 
νατολών, ίτις θεωρητέα χοιτίς τϋς Έλληνιχης 
αρχαιότητος. 

Ό λίθος του Μέσα, ίζεστιν ε2πεΤν, άνευ υ- 
περβολής, έστίν ^ σπουδαιότατη τών άρχαιο- 
λογιχών άναχαλύψεων τών χαθ' ήμ&ς γεγενη- 
Ι&ένων, διά τί)ν {στοριχ^ν αύτοΟ άξίαν χαΐ τάς 
πολυτίμους διασαφήσεις, άς χορηγεί ήμίν δπλ 



παλαιογραφίχίιν χαΐ γλωσσολογιχ))ν Εποψιν. 
Τέως μέν β,τι ήπιστάμεθα περί τής αρχαίας 
χώρας του Μωάβ χαΐ του λαοΐί α&τής περιω- 
ρίζετο εΙς τινας διηγι^σεις ένιαχου τϋς παλαι&ς 
Γραφής άπαντώσας, ητις τύτε μύνον ποιείται 
μνείαν τών Μωαβιτών, δσάχις οι Εβραίοι δια- 
τελδΤσιν είς άμεσους σχέσεις, 4ί, βπερ συχνύτα* 
τον, ε{ς πολεμιχην σύγχρουσιν πρ4ς τοΟτον τλν 
λαύν. Αύται αί διηγήσεις είσΐ λίαν σύντομοι, 
μεροληπτιχαΙ χαΐ μετά θρησχευτιχου φανα- 
τισμοί συντεταγμέναι. 

Τούτο δέν πρέπει νά έχπλιϋττη "{μ&ς άναλο'- 
γιζομένους την έχθροπάθειαν χαι τλ άδιάλ- 
λαχτον μΤσος, απερ διεχώριζον άπ* αιώνων τά 
δύο 5μορα ίθνη του Ισραήλ χαΐ Μωάβ. Γινώ- 
σχετε δσα αφηγείται ή Παλαιά Γραφίι περί τής 
αιμομιξίας τοΟ Αώτ. Ή άφηγησις αυτή, χαθ' 11ν 
οΕ πέραν του *Ιορδάνου χαΐ τής νεχρ&ς θαλάσ- 
σης οΙχουντες έθνιχοί, Μωαβΐταί τε χαΐ Άμμω* 
νίται, χατιίγοντο έχ τής αίμομιζίας τοΟ Αώτ, 
αδελφού του Αβραάμ, χατά τίνα έποχην πολ- 
λώ προγενεστέραν προφανώς τής μεταναστεύ- 
σεως του Αβραάμ, έπινοηθείσα, χατ'έμ'ίιν χρί- 
σιν, δπί^ τών Εβραίων έπΙ δνειδισμφ τών δμ6- 
ρων αυτών, χαΐ παρέχουσα ύπδνοιαν μίσους βα- 
θέως έρ^ιζωμένου, έπλάσθη, νομίζομεν, μετά 
μαχροχρονίους Ιριδας χαΐ μάχας τών δύο συγ** 
γενών λαών πρ2»ς άλλιίίλους. 

Τ& αύτ& μίσος υπηγύρευσε τίιν μισαλλύδοξον 
ταύτην διάταζιν χατά τών Μωαβιτών, ίΐν άνα- 
γινώσχομεν έν τώ Αευτερονομίφ (23. 3)' «06χ 
είσελεύσεται Άμμωνίτης χαΐ Μωαβίτης εΙς έχ- 
χλησίαν Κυρίου χαΐ {ως εΙς τ&ν αΙώνα*. Ένφ 
δ αύτ&ς νύμος (7) παραδέχεται τους 'ΐδουμαίους 
χαΐ Αιγυπτίους άπΐ τής τρίτης γενε&ς. «Ού 
βδελύζη 'ΐδουμαΤον, 5τι άδελφδς σου έστίν' 06 
βδελύξη Αίγύπτιον, δτι πάροιχος έγένου έν τί^ 
γί) αύτου.» *Αφ* ου χρύνου, χατ'άγαθίϊν συγ- 
χυρίαν, ευρομεν άπροδοχήτως τλν λίθον τοΟ 
Μέσα, χατέχομεν Ιγγραφον αύθεντιχ^ν γεγραμ- 
μένον 6πλ Μωαβίτου, έπΙ τοΟ έθνιχου εδάφους 
α&τών τών Μωαβιτών, άτνοχαλύπτον ι^μίν πύ* 
λύτιμον σελίδα τής αρχαίας 'ΙςΌρΙας τοΟ Μωάβ, 
χαΐ άφηγούμενον συμβεβηχύτα 'Ιστοριχά, ών 
ο{ ΊστοριχοΙ τής Παλαι&ς Γραφής μνείαν μλν 
ποιοΟνται, άλλα λίαν ασαφώς χαΐ έλλειπώς. 
Έχ ταύτης τής επιγραφής άρα Ιζεστιν 4μΙν 
νά παραβάλωμεν τάς Βιβλιχάς διηγι6σεις πρλς 
τάς Μωαβιτιχάς, χαΐ ^Ιψωμεν βλέμμα έπΙ τής 
Αγίας Γής υπ& μωαβιτιχ'})ν Ιποψιν. 

Άλλ' δπερ έστΙ λίαν ενδιαφέρον, αδτη έατί 
τλ μόνον χαΐ μοναδιχλν πρωτότυπον Ιγγραφον 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ Μ04ΒΙΉΚΗΣ ΕΠΙΓΡλΦΒΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑ. 



121 



τ^ λασωζ6|Α&νον π(Λ τίς Ιιτοχϋς των βασι- 
λέων Μακκαβαίων πρ2»ς ^ιαφώτισιν τ^ς ^Ιστο- 
ρίας του Ισραηλιτικού λάου χαΐ έζέλ^γξιν των 
«αφηγήσεων τ%ς Βίβλου. 

Ό Μέσα βασιλεύς του Μωάβ είναι σύγχρο* 
νος τφ Άχαάβ χαΐ Ίωράρι, βασιλευσι του Ί- 
σραι^λ^ χαΐ τω Ίωσαφάτ, βασιλεΐ του Ιούδα, 
δηλονότι ή βασιλεία αύτοΟ δέν απέχει άπ6 
της του Σολομώντος υΙου τοΟ Λαυΐδ, εΙ(ΐ.4) 
χατά βγδοήχοντα [^έχρις £χατ6ν ετών. 06δε1ς 
^θ^λεν ύποπτεύσει, δτι θα περιεσώζοντο γρα- 
φικά ριν7)|χεΐα έτΓοχη; τοσοΟτον αε^^ακρυσ^^έ- 
νης χαΐ ο&^ποτε ού&Ις θα προσεοέκα, οτι θά 
ευρίσχοντο τοιαύτα παρά λα$, 6ν αΐ ΒιβλικαΙ 
ίφηγνίσεις παριστώσιν ώς τραχύν χαΐ πάντιρ 
Απολίτιστον. 'Ήδη ρ.ετά τίιν άνακάλυψιν τ%ς 
Λαιβών, δυνάρ,εθα έλπίζειν, δτι τλ Ιδαφος τ^ς 
Παλαιστίνης χαΐ ή πέραν τοΟ Ιορδανού χαΐ 
τ%ς Νεκρ&ς θαλάσσης χώρο^ κρύπτει καΐ άλλα 
Ιτι ρινη{ΐ.ε1α, Ισως άνερχ6|ΐΑνα εις άρχαιοτέραν 
έποχι(ν, έπΙ τ^^ς βασιλείας £ολθ(Λώντος καΐ 
Δαυίδ, ^ έπΙ των Κριτών τοΟ Ίσραιίΐλ. 

Ύπ& παλαιογραφΐκί)ν καΐ γλωσσολογικ4)ν 
Εποψιν τ& ρινη^χεΐον τϋς Ααιβών ο6χ Σκιστά 
σπουδαΐύν έστι. Κατέχο[Μν τί^όντι νυν άρχαιό- 
τατον δε1γ(ΐ.α τοΟ ση[Αητικου άλφαβ^ίτου. Ή 
Ιτηγραφί} ή(ΐ.ών έστΙν αρχαιότατη, &ν κεκτιη- 
μεθα ση{χ.ητιχών έτηγραφών, πλίιν Ισως τών 
έ{^βλη|ΐ,άτων σφραγίδων τινών άρα^^αίκών, εύ- 
οεθεισών έν τοις έρειπίοις τΐΐς Νινευΐ Συνελύντι 
ο' ειπείν, αρχαιότατη ούσα πάσης ελληνικής 
{πιγραφϋς» τυγχάνει τϊ> άρχαιύτατον κεί|^ιενον 
γεγρα|1(ι^νον χαύα^&ζ δι' αλφαβητικών χαρα- 
κτήρων, δηλονύτι τ6 άρχαιότατον δείγμα του 
α&του συστιόματος γραφής, ^περ χρώνται νΟν 
άπαντες οί πεπολιτισμένοι λαοί τής γής. 

Έ άραβικ-)} γραφιά, ^ν καΐ ο{ Τούρκοι παρε- 
δέζαντο, Ις\ τροπολογία τις του αύτου συστή- 
ματος. ^Ισως θα ίφαίνετο παράδοζον καΐ άπί- 
στευταν, έάν διισχυρισθώ, 2τι οΐ "Έλληνες καΐ 
οΐ Τούρκοι χρώνται τφ αύτώ γραφικφ συστή- 
ματι* τφύντι είναι λίαν περίεργον, άλλ* ούχ 
ήττον άναμφισβήτητον, βτι οΐ Άραβες, ο{ Πέρ- 
σαι χαΐ οΐ Τούρκοι, ώς καΐ οΐ "Έλληνες, οΐ Ύώσ- 
σοι, ο( Γάλλοι, οΐ Γερμανοί καΐ άπαντες οι λοι- 
ποί λαοί τής Ευρώπης μεταχειρίζονται τ6 αύτλ 
Ϊραφικ&ν μέσον, βπως έκφράζωσι τάς εαυτών 
ιανοίας, οίον παρίσταται έν τφ μνημεί(^ του 
Μέσα. Πάντα ταύτα τα αλφάβητα τπϊγάζου- 
σιν £κ της αυτής πηγής, άπλ τής φοινικικής ΐΐ 
χάλλιον τής χαναναίας γραφής. 

ΠρΙν % κατέλθω ε!ς τά καθέκαστα τής ή- 

(ΒΑΑΗΝ. ΦϋΟΛΟΓ. 2ΤΑΑ0Γ0Σ. Τ0Η02 



μετέρας επιγραφής, έπιτρατυήτω μοι, κύριοι, 
ίνα δια βραχέων αφηγηθώ υμΤν τά κατά τήν 
άνακάλυψιν του λίθου, *καΙ περιγράψω τ^ σχή- 
μα αύτοΟ. 

Είς τδν επιστημονικών ζήλον καΐ τήν άκά- 
ματον δραστηριότητα σοφοΰ τιν^ς Γάλλου, του 
ϋΐΘΓΠΙβηΙ Οαηηβαα, ίν ίχομεν τήν τιμήν νά 
βλέπωμεν ταύτην τήν ίσπέραν έν μέσφ ημών, 
δφείλομεν τ6 πολύτιμον μνημεΐον τής Ααιβών. 
ό ΰαηηβαΐΐ, πρώην πρώτος διερμηνε&ς του γαλ- 
λικοί προζενείου έν ^Ιερουσαλήμ, νυν δέ διερ* 
μηνεύς τής Γαλλικής πρεσβείας έν Κωνσταντι- 
νουπόλει, δέον νά υποδεικνύηται ώς & άνακα* 
λύψας τ^) έπι^ήμΥ) τ&ν λίθον τοΟ Μέσα. Αύτ&ς 
έστΙν ί πρώτος, ίστις άναλαβών νά άναγνφ 
τήν έτηγραφήν αυτοΟ, διά τής έπιμόχθου καΐ 
δυσχερούς ταύτης εργασίας έκτήσατο με* 
γάλην ύπόληψιν έν τφ έπιστημονικφ κύσμ(κ^ 

Ήγέρθη συζήτησις περί τής προτεραιότητας 
τής άνακαλύψεως, άλλα δίν νομίζομεν τ&ν τό- 
πον ένταΟθα κατάλληλον, δπως κατέλθωμεν 
είς τά καθέκαστα ταύτης. Ό Γκαννώ, έστΙν 
αληθές, δίν είναι Ι πρώτος τών Ευρωπαίων, & 
μαθών τήν δπαρζιν τούτου τοΟ μνημείου πέ- 
ραν τής Άσφαλτίτιδος, καΐ άνακαλύψας αύ- 
τ6 έν αΰτοΐς τοις έρειπίοις τής Δαιβών' άλλ* 
αυτός ές-ιν 5 διασώσας καΐ χρησιμοποιήσας αύ-* 
τίι υπέρ τής επιστήμης* άνευ αύτου ούδλν πι- 
θανώς θά ήπιστάμεθα περί του πολυτίμου 
τούτου μνημείου, καΐ μόνον χάρις εΙς τ&ν ζή- 
λον καΐ τ&ν ίρωτα αύτοΐί πρ^ς τήν μελέτην 
τής αρχαίας ^Ανατολής τλ μνημεΐον τοΟτο δ^ν 
άπώλετο έσαεΙ τ?) επιστήμη. 

"Ότε γερμανός τις, δ Κ. Κλέΐν, Ιεραπό- 
στολος διατελών έν τ^ ύττηρεσί^ τής έν Ιερου- 
σαλήμ αγγλικής αποστολής, περί τά τέλη το\* 
μηνός Αυγούστου του 4 868, περιηγούμενος τήν 
πέραν του Ιορδανού χώραν καΐ τήν περί τήν 
Νεκράν θάλασσαν, διέβαινε διά του χωρίου Ααι- 
βών, οΐ Βεδουίνοι επέστησαν τήν προσοχήν αύ- 
του ε{ς τ6ν περίεργον τοΟτον λίθον, ε2πόντες 
αύτφ επίτηδες, δτι ην δ πρώτος τών Ευρωπαίων, 
πρ6ς 8ν έκοινοποίουν τούτον, δστις ήτο μέγας 
δλότροχος λίθος μέλας, πλήρης αρχαίων χαρα- 
κτήρων. *Αλλ' δ περιηγητής μή ών ειδήμων 
τής σημητικής παλαιογραφίας, δέν ήδυνήθη νά 
έκτιμήσγ) τήν μεγάλην άςίαν τούτου τοΟ ευ- 
ρήματος, καΐ ήρκέσθη μόνον νά άντιγράψη μη« 
χανικώς, άτε μή είδώς τήν άξίαν αυτών, χα- 
ρακτήρας τινας, οδς μετά τήν έπάνοδόν του έ- 
κοινοποίησεν είς τ&ν Πέτερμανν Πρόζενον τής 
Γερμανίας έν ^Ιερουσαλήμ, 



122 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



Οδτος ουν, τυγχάνων σοφλς λάβιΐ)μ.ος, ιταρα- 
χρ%[Αα άναγνωρίσας αυτούς, ώς άνι^χοντας κίς 
τλ φοινιχΐ34&ν άλφάβητον, ίσπευσκ να ποιιίση τα 
άναγχο^α λαβι6(λατα πρ2»ς άπέχτησιν τοΟ λίθου 
λά τλ αουσβίΐον του Βερολίνου* βθεν λά τϋς 
μεσολαέι^σεως τ^ς έν Κων«ταντινουπ6λει πρε- 
σβείας αδτοΟ χατώρθωσε νά λάβη βεζυριχίιν έ- 
τηστολίιν πρ^ς τ^ν πασ&ν τϋς *Ιεοουσαλιί(&, Χι' 
^ς έδίδετο α&τφ εξουσία νά λάέγι τ6ν λίθον 
{^Ιαις αΰτοΟ ^απάναις- Αυστυχώς ταΟτα τά 
&ιαβ4|ΐ.ατα ε{ς ουίέν εύχάριστον άποτέλεσ(ΐ.α 
άτνέληζαν' α{ λαπραγματεύσεις (ΐ.ετά τών λοι- 
χητών τϋς Ίερουσαλ4)(& χαΐ τ9ίς Νεαπέλεως 
(ΝαΜπδ) άφ' £νές, χαΐ μετά τών Βεδουίνων 
(τέρωθεν, παρετείνοντο 2πΙ (Λΐ^χις-ον, χαΐ (&ετά 
Ιν ίτος Ετι ή υπ6θεσ<ς εύρίσχετο εΙσέτι έν τφ 
α6τ4> σχμείφ, έν ^ χαΐ χατά τάς αρχάς. *Ά- 
[Μ ίχζ ή Όθωμανιχη χυβέρνησις, πρλς 11ν οΐ 
Βεδουίνοι τϋς πέραν τοΟ Ιορδανού χώρας άεί- 
ποτε έχθριχώς Εχουσιν, άνεμίχθη εΙς τί}ν χτϋσιν 
τοΟ λίθου, ο&τοι έπειδ*}) εύρίσχετο 6 λίθος έν τί) 
χώρ7 αυτών, έφάνησαν δύ^ροποι χαΐ πείσμονες, 
νομίσαντες δτι συνέφερεν αύτοίς μ&λλον νά πω- 
λ'Ασωσιν αμέσως χαϊ άνευ μεσολαβι&σεως, % νά 
ι^αραδώσωσιν α&τλν εΙς τάς Αρχάς. 

Έν τφ μεταξύ δ Γχαννώ (λαοε γνώσιν τϋς 
6πάρξεως τοΟ λίθου διά τίνων Άράέων τΐίς Πα- 
λαιστίνης, χαθ' ί, λέγεται. Βλέπων δέ δτι β 
Πέτερμαν δέν ήδύνατο νά έπιτύχη τοΟ σχοποΟ 
α&τοΟ, ένέμισε χαθΐίχον νά πράξη π&ν τ6 έπ' 
α&τφ, ο&δέ χόπου, ούδλ αργυρίου φειδ6μενος, 
δπως μ*)) άφΐ&σγ) νά άπολεσθ^^ μνημεΤον, (Λ έ- 
μάντευσεν 4ίδη τ}}ν άξίαν έχ τ^ς αορίστου πε- 
ριγρα^ς, %τις έγένετο α&τφ. 

Κατ' αρχάς δπως σχηματίση Ιδέαν άχριβε-* 
στέραν περί τοΟ μεγέθους χαΐ της ώς Ιγγιστα 
έποχ^Ις τ9|ς επιγραφής, ώς χαΐ ττερί τοΟ είδους 
τίς γραφϋς α&τ%ς, Ιπεμψεν 'Άραβά τίνα έξ Ιε- 
ροσολύμων ε{ς Δαιβών εις τους Ββηί-Ηα- 
Πΐίάβ Ιδιοχτι^τας τοΟ λίθου, βστις άντέγραψεν 
άγροίχως γραμμάς τινας τϋς έπιγοαφίς' ή άν- 
τιγραφιλ, χαίτοι γενομένη λίαν άοεξίως, 4!ρχε- 
σεν βμως ε{ς τλν Γχαννώ, ίπως έννο^ση τίιν με- 
γάλην άρχαιολογιχίιν σπουδαιότητα τοΟ μνη- 
μείου. Μη Εχων τ&ν χαίρων νά μεταβ^^ αυτο- 
προσώπως ε!ς τί)ν πέραν του Ιορδανού χώραν 
ίνετείλατο αύθις έτέρι^ ^Αραβι, δστις υπηρετεί 
έν τώ προξενείφ, άνθρώπφ νοημονεστάτφ χαΐ 
έπιτηδεΙ(^, Ινα μεταοάς ε{ς Δαιβών λάβη έχ 
τοΟ λίθου έχτόπωμα χάρτινον χαλύν' 6 "'Αραψ 
ούτος έξεπλ^ρωσε τίιν εντολών μεθ' {χανής έ- 
ιητηδειύτητοςι χαίτοι χατά τλ %μισυ επιτυχών* 



ϊ 



έπέθετο δηλαδ*)) τ^ν χάρτην έπΙ του δλοτρύχου 
λίθου, άλλ' Εριδος επελθούσης μεταξύ τών 
ανθρώπων τοΟ Οαηηβαα χαΐ τών έπιχωρίων 
Βεδουίνων, Δπολαβύντων δτι 6 λίθος Ινεχα τϋς 
έπΙ τοΟ χάρτου έχτυπώσεως τών γραμμάτων 
Εμελλε νά άττολέστι τίιν μαγιχίιν δύναμιν, 1|ν 
άπέδιδον εΙς αύτ&ν αφελώς, 6 νέος "Αραψ του 
Οαηηβαα τραυματισθείς διάλύγχης παρ*4λίγον 
απώλεσε τ}}ν ζω^ν του, εΐ μ")) έτρέπετο παρα- 
χρήμα εΙς φυγ^ν μετά τών περί αυτύν* άλλ* 
άγαθ5) τύχτ), προλαβών απέσπασε τύ ^άχος του 
Ετι υγροΟ χάρτου άτΛ τοΟ λίθου, ο& Ενεχα τ& 
αποτύπωμα διε^^άγη ε{ς επτά τεμάχια, χαΐ 
συνεθλίβη πολλαχοΟ,χαΙ έχύμισε τοΟτο ούτως Ε- 
χον τφ Οαηηβαα. Μιχρλν μετά ταύτα οΐ Βεδουί- 
νοι θερμάναντες τον λίθον, χαΐ θερμοΟ Ετι ίντος 
χύσαντες ψυχρύν ύδωρ Εθραυσαν α&τύν εΙς τεμά- 
ια. Τύ αίτιον τής βανδαλιχής ταύτης πράξεως 
έν έσαφηνίσθη εΙσέτι {χανώς' φαίνεται δτι οΐ 
χάτοιχοι τϋς Δαιβών χατανοι&σαντες τίιν με- 
γάλην άξίαν του λίθου ΐίρισαν πρύς άλλι(λους 
περί τϋς χατοχής αύτοΟ* Ενεχα δέ τούτου τι- 
νές αυτών τελευτώντες χατέ^ρεψαν αύτύν, δ- 
πως μί) άφΊ^σωσιν αύτ&ν νά περιπέστι ' εΙς τάς 
χεΤρας τών άλλων, οΤτινες μύνοι θά ώφελοΟντο 
έχ τούτου. 

Μετά τινας μήνας 6 Οαηηβαα η&τύχησ• ν' 
άγοράση άντΙ άδρ&ς πληρωμής δύο τών μίγί' 
στων τεμαχίων του τεθραυσμένου λίθου, βρα- 
δύτερον οέ νά άποχη^σρ χαί τίνα τών μιχροτέ- 
ρων τεμαχίων. Βοηθεί^ τούτων τών συντριμ- 
μάτων χαΐ τοΟ έχ τής πέτρας δλοχλιϋρου λη* 
φθέντος έχτυπώματος έτηλι^φθη τής έπιπύνου 
εργασίας τοΟ νά άποχαταστηση τύ χείμενον 
τής επιγραφής. Ένώ αύτύς, χατά τίϊν έν Ίε- 
ροσολύμοις διατριβι^ν μου, τύν Άπρίλιον τοΟ 
1870, Εσχον τ9)ν εύχαιρίαν νά πεισθώ περί τών 
δυσχερειών τούτου τοΟ Εργου χαΐ τών προσχομ- 
μάτών, ά ώφειλέ τις νά δπερνιχι^σρ, δπως ε- 
πιτυχή τοΟ χειμένου. Άλλ' οί αγώνες τοΟ Κ. 
Οαηηβαα άντημείφθησαν λαμπρώς* έγχρατέ- 
στατος τής έβραΤχής γλώσσης χαΐ τής Ιστορίας 
τής Παλαι&ς Διαθήχης χατώρθωσε ν* άναγνφ 
σχεδλν έξ βλοχλι^ρου τίιν έπιγραφί^ν, χαί οιε- 
χοίνωσε τά έξαγύμενα τών ερευνών αυτοΟ δι* 
επιστολών πρ^ς τ^ν χύμητα Υο^αέ. Έ πρώτη 
τούτων τών επιστολών άπ& τής 1 Ιανουαρίου 
1870 έξετυπώθη έν Παρισίοις έτυιμελείςκ τοΟ 
χ. Υο^ό, ταύηι δέ ι{χολούθησαν δύο άλλαι 
δημοσιευθεΤσαι 6π& τοΟ αύτοΟ άρχαιολύγου έν 
τή άρχαιολογιχ^ επιθεωρήσει τοΟ 1 870. 
Έ αγγελία ταύτης τής άναχαλύψεως παρή- 



η^ 



ι: 




Η'βτήλη του Μέ^α ί^ραϊχη 'ίπιγρα^ρη του 8%Λ" έτους π. Χ 
ει; το Σϊττ'ΐ^ιιοοιον τυν διαβτάσευν αΟτης. 



.•■• ■ »••••1» 



0»« ίΜ»••»' »"" 7 '!»'• 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΗΩ.4ΒΙΤ1ΚΗΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΗΕΣ4 



123 



γαγβν κίχέτος ιτανταχοΟ (ΐ^γίατιον ίντύκωσιν. 
ΤοΟτο (ΑαρτυροΟαιν αϊ πολυπληθείς }ημο9ΐεύ- 
σ»ις α{ χατέπιν τοΟ Εργου του Ο&ηηβαα γκν6- 
|Α«ναι, έξ ών περιορ(ζθ|Ααι νά (ΐ.νγ)|Αονεύ9ω τα 
πολλοΟ λόγου &ςια Εργα περί του αύτοΟ άντι* 
χε([ΐ1νου του δοΐΐΐοΐΐοΐαηη χαθηγητοΟ τοΟ έν 
'Άλλιι πανεπιστημ(ου| χαΐ τά σχόλια δύο άλ- 
λων (ίσιανολέγων γερ(ΐανών, τοΟ Νοβίάβοΐίβ 
χαΐ το5 Ι'βνγ, ως χαΐ τλ π6νη(ΐα του ΒβΓβη- 
Ι)ΟΙ1Γ^ τοΟ έν Παρισίοις. 

Ό τελευταίος λόγος περί τίς επιγραφές ή- 
ρ,ών ^έν 2^^έθη εΙσέτι, χαίτοι ή χαθόλου αυτής 
Εννοια έστι σαφέστατη. Τλ σχέλον του πανο- 
μοιότυπου έπεςεργασθέν 6π& τοΟ Οαηηβαα πρ& 
ούω έτώνςΊθριζθ(ΐ1νου έπΙ τών συντρΐ[Λ(ΐ.άτων χαΐ 
τοΟ 2χτυπώ(ΐατος δέν είναι δριστιχόν. Βραδύ- 
τερον έπελωρθώθη 6π' αύτοΟ πολλαχοΟ, ώς 
ΙίΑ τούτου τοΟ π(ναχος, δς%ς άλλη άπλί άντι- 
γρα^^ εΤναι τοΟ πανομοιότυπου τοΟ Ο&ηηβαα* 
έση(Αε(ωσα δποδείξας, δια γρα(Α[ΐ.ών χυανών, τά 
δύο (ΐ.εγάλατε(ΐάχια, &περ χατέχει 5 Οαηηθαα, 
χαΐ ευρίσχονται εισέτι ανέπαφα. ΑΙ επιδιορθώ- 
σεις, οΛ ίηΛ του αρχαιολόγου τούτου ίττενεχθεΐ- 
σαι, ε{χύτως αναφέρονται μΑΧ^ςΛ πρ^ς τά χω- 
ρία του χεΐ(ΐ1νου, τά γνωστά [χύνον έχ τοΟ 
έχτυπώ(ΐ.ατος, ληφθέντος πρλ τΐΐς χαταστροφϋς 
τοΟ λίθου. 

Ό Οαηηβαα ασχολείται περί τίιν συγγραφών 
Εργου βρι^τιχοΟ περί τοΟ (λνη(χείου τϋς Δαιβών. 
ΤοΟτο τλ Εργον 2χ τ6ν φωτογραφιχών ε{χόνων 
απάντων τών υπαρχόντων συντρΐ[ΐ.[Λάτων χαΐ 
τών τε(Ααχ(ων τοΟ έχτυπώ[&ατος αύτου συνα- 
παρτιζό[^ιενον επαγγέλλεται ν' άτ^χαλύψγ) χαΐ 
Ετερα γεγονότα πολλοΟ λόγου άξια. 

Προχειριένου δέ περί τής έρ{ληνε(ας ά[λφιβό- 
λων τινών χωρίων τοΟ χεΐ(ΐ.ένου τϋς επιγραφής, 
δέον, (πως μ-ί) άφ&μεν τ9)ν φαντασίαν έλευ- 
θέραν εις υποθέσεις χαΐ είχασίας, άλλ'Τνα πε- 
ριορισθώμεν εις (,τι ευρίσχεται, )ϊ εύρίσχετο 
2γχεχαραγ[ΐένον έπΙ του λίθου* δώ άναγχαΧόν 
έστι νά Εχωμεν ενώπιον ή|ΐ.ών άπείχασμα άχρι- 
βέστατον τής άχεραίου χαταστάσεως τής επι- 
γραφές. 

Ιδού νΟν ή έξωτεριχί) περιγραφ*}) του λίθου 

χατά τάς σημειώσεις του Κλέΐν, του μόνου 
ευρωπαίου, όστις εΐδεν αύτ&ν άχέραιον χαΐ ά- 
νέπαφον* υψος μλν Εχει Εν μέτρον χαΐ δέχα 
£πτά έχατοστόμετρα, έπΙ πλάτους μίν έβδομι^- 
χοντα, πάχους δέ τριάχοντα πέντε έχατοστο- 
μέτρων* τ^ χείμενον περιβάλλεται, ώς ε^χός, 
χύχλβι^, ώς δείχνυται τοΟτο 2πι του τνίναχος, 
υπ& μιχρου τίνος πλαισίου, τλ ότ^Χον πρ6ς ά- 



ριστεράν έξηλείφθη, ώς χαΐ τ6 τέλος σχεδόν ά- 
πασών τών γραμμών. 

Ώ ίπιγραφί) άναγινώσχεται, ώς είχός, έχ 
δεξιών πρΐς αριστερά, μία δλ τών χάτω ιξ πρλς 
τά δεξιά γωνία αυτής, πρλ πολλοΟ εΤχεν ίίδη 
εξαλειφθώ}, πρΙν % χατασυντριβΐ^ δ λίθος 6πλ 
τών Βεδουίνων. Ή επιγραφή) Εχει έν συνόλβ^ 
τριάχοντα χαΐ τεσσάρας γραμμάς, τλ δε σύνο- 
λον τών γραμμάτων, έξ ών άπηρτίζετο τίι χεί- 
μενον, ώς εΐχεν έν άρχί}, άνι^ρχετο, χατά τλν 
(ταηηβαα ε{ς χίλια περίπου* έχ τούτων έναπε- 
λείφθησαν έν τφ πρωτοτύπφ, δηλαδί) έπΙ τοΟ 
λίθου έγχεχαραγμένα έξαχόσια δώδεχα, του• 
τέστι πλέον τών τριών πέμπτων του όλου. Έχ 
τών δύο μεγάλων τεμαχίων, τών έπΙ τοΟ πί- 
ναχος σημειουμένων, τλ μέν φέρει τριακόσια 
πεντι^χοντα οχτώ γράμματα, τλ Ετερον δέ, ό- 
περ περιέχει τ}}ν άρχ^ιν τής επιγραφής, έχατ^ν 
πενη&χοντα* έχ τών μιχροτέρων συντριμμάτων, 
άπερ δέχα χαΐ οχτώ βντα χατέχει 6 ΰ&ηηβαΐΐ, 
τλ όγχωδέστερον φέρει τριάχοντα χαΐ οχτώ, 
τ6 δέ μιχρότερον Εν μόνον γράμμα. "Απαντα 
τά τεμάχια ταύτα ευρίσχονται χαΐ νΟν Ετι έν 
^Ιεροσολύμοις. 'Έτερα οέ συντρίμματα τοΟ λί- 
θου ευρίσχονται έν ταΧς χερσί τοΟ λοχαγού 
\ν^ΕΓΓΘη γνωστότατου έχ τών τοπογραφιχών 
αύτοΟ μελετών έν 'Ιερουσαλιίιμ. Ούτω χιχτι&- 
μεθα πλέον τών τριών πέμπτων τοΟ πρωτο- 
τύπου μνημείου. Τό δέ έλλεϊπον δυνατόν ν* ά- 
ποχαταστ9| όλόχληρον διά τοΟ αποτυπώματος. 

Πολλοί συνείθισαν ν* άποχαλώσι τλν λίθον 
τής Δαιβών στι^λην. Κατά τί)ν διι^γησιν του 
Κλέΐν τΐ σχήιια τοΟ λίθου είναι μ&λλον τρα- 
πέζιον, πλάς, ^ στι^λη' φαίνεται δτι ην έγχε- 
χλεισμένος Εν τινι τοίχ(ΐ^. Ισως δέ έν αύτι^) τφ 
τοίχ(ί^ του ναοΟ, ο& μνείαν ποιιίται ή επιγραφή 
έν τώ τρίτϋ^ ^τίχβ? διά τών λέξεων (νβ&δΐδ 
1ΐαΐ3απΐαΙ), ΐίτοι χαΐ ώχοδομησάμην τούτο τλ 
θυσιαστιξριον (δαηοΙααΪΓβ). 

Έξετάσωμεν νΟν αύτί> τί> περιεχόμενον τοΟ 
μνημείου ημών. Τί αφηγείται ήμΧν; Τίς έποίη- 
σεν αυτό; Ταύτα λοιπ&ν μανθάνομεν έχ τών 
πρώτων λέξεων τής επιγραφής αρχομένης ουτω- 
σί' «έγώείμι δ Μέσα υι2)ς τοΟ Κΐίαπίοδοΐΐ^αά 
βασιλέως τοΟ Μωάβ γεννηθείς έν Δαιβών. Α- 

ηοΐί ΜββοΗα ύβη Κβ^ηο3^Η^^^ά ΗαΌί-- 

ύοην » δ δμιλών α ρα ΐν βασιλεύς τις τοΟ Μωάβ, 
χαλούμενος Μέσα, $| μ&λλον Μέσχα. 

Άναγινώσχων τις τούτο τ6 ίνομα παραχρή- 
μα άναμιμνι^σχεται τοΟ Μωσά τής Παλαι&ς 
Διαθι&χης, βασιλέως τοΟ Μωάβ, συγχρόνου τών 
βασιλέων τοΟ Ίσραί^λ 'λχαάβ, Όχοζίου χαΐ 



124 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



*Ιωρά{ΐ., χα6' ου ύποτελοξίς «6τοΐ< ^ντος καΐ έ<- 
παναστάντος χατά της. κυριαρχίας τοΟ *Ισρα•ίλ, 
ί Ία»ράρι χαΐ Ίω^ταφάτ, βασιλείς τοΌ 'Ισραηλ 
χαΐ του 'Ιούδα, βοΥ]θού[ΐ.ενοι ύτν^ του βασιλέως 
το«^ Έδώρι έιτεχείρησαν έχστρατε(αν, βπως χα- 
^υποτάζωστν α&τέν. Τλ τρίτον χεφάλαιον τοΟ 
Δ'. βιβλίου τών Βασιλειών αφηγείται ήμίν τίιν 
"ηερίεργον ταότην {στορίαν. Τφ^ντι δ Μωσά 
τί^ς Βίβλου χαΐ 6 τής ήριετέρας έπιγραφΐίς Μέσα 
ΐΐναι τλ αύτ& πρόσωπον* τούτο $έ έπιβεβαιουται 
έζ βλοχλι^ρου τοΤ> χεΐ|ΐ.ένου τ^ς επιγραφής. Έν 
ταόηι δ Μέσα άρχέ[&ενος αφηγείται τίιν προ- 
«ιώνιον χαΐ βαρεΐαν χαταπίεσιν τών βασιλέων 
τοΟ Ίσραηλ έπΙ της χώρας του Μωάβ, μέχρι τών 
χρόνων τϋς βασιλείας αυτού, χαΐ Ιιτειτα μνη- 
{Αονεύει επίτηδες του ΟπίΠ ('Αμβρι) βασιλέως 
τοΟ 'Ισραι/Ιλ. Αύτ^ς οδτος ην δ χυριεύσας τΐ) 
βασίλειον τοΟ *Ισραηλ -ττερί τ& έννεαχοσιοστον 
τριαχοστ^ν τέταρτον ίτος (μετά την δολοφο- 
ν(αν τοΟ *ΐυά 6π& Ζαμβρί), χαΐ μεταβιβάσας 
τί^ν ττρωτεύουσαν του βασιλείου έχ θερσας εις 
Σαμάρειαν. ΤοΟτον διεδέξατο δ υι&ς αέττοΟ Ά- 
χαάβ, ου ή Ιστορία χαΐ τ6 τραγιχδν τέλος γνω- 
στά είσιν έχ τών βιβλίων τών Βασιλειών χαΐ 
τών Παραλειπομένων* χαΐ α&τ6ς $έ μνημονεόε- 
'Ται {ν τ^ ήρ^»ετέρ7 επιγραφή), οόχ\ βμως δνο- 
μαστί. βασιλεύς τών Μωάβ απαριθμεί πολ- 
λάς πάλεις χαταχτηθείσας 9| άναχαινισθείσας 
ύπ' αύτοΟ, τά δε δνόματα τούτων τών πόλεων 
<{παντώσι σχεδόν άπαντα έν τΐ} Γραφ^ π. χ. 
Μβ<161)Α Π3ΤΠΟ Κ3ΤΌ Μάαθ1)ίΙ στ. 8.) 

*Αριθ.ΚΑ%30('Αμορ^α1οι)/Ιησου Ναυή ΙΓ,9.1 6 
('Ρουβην), Ήσαίας ΙΕ', 2 (Μοιάβ), *ν ευρίσχο- 
μεν τετράχις μνημονευομένην έν τ^ Παλαιή 
Γραφί}* ^αιβ&γ^ Ινθα ευρέθη δ λίθος, πδλις 
γενέθλιος του Μέσα, υπί) τών συγγραφέων τής 
Παλαι&ς Γραφής χαλουμένη ωσαύτως Δαιβών- 
Γάδ, δηλονότι Δαιβών άνηχουσα τφ εδάφει τής 
Ισραηλιτικής φυλής Γάδ. Τ6 άρχαΐον ίνομα 
περιεσώθη μέχρι σήμερον, έπειδ-}} τλ χωρίον, το 
επί τής τοποθεσίας τής Ααιβών χείμενον, ονο- 
μάζεται καΐ νυν /ΙαιΒάν ^,.^ άχολούθως 

αναφέρω ΒαάΛ Μέοη ΟβήοίΗ (*Αμώς Β', 
2), σίμερον χαλούμενον ΟαΓαΐ]αΙ (δθθ- 
Ιζβη 1,342). ΑνόβΓ^ σήμερον λΓάΪΓ έν τ^ 
Βίβλο; μετά τής προσθτίκης αβοΐΐβν αΐ 86- 
ρΗαί ηαΗαΙ Ατηοη έπΙ τής δχθης του πο- 
ταμού *Αρνών. ΑίΗανοϋΐ ηίΐϋν (Αριθ. ΑΒ', 

3. 34). Κ^^^αI:Ηα^^η Νβύο^ ΙαΗαζ ^Π' δ 



αύτλς τόπος, χαθ'&ν δίΙΐΟΟ, δ βασιλεύς τών 
Συρίων, ί ττιϋθη υπί) τών Ισραηλιτών χατά τίιν 
ε!σο$ον αυτών ε!ς Χαναάν έπΙ Μωΐί^έως. ΒβΐΗ 
ΒατηοΙ, δπερ Χέον νά ^ ταυτί) μετά του 

ΒαγηοίΗ χαΐ ΒαπιοΐΗ ΒααΙ τής Βίβλου. 
Ββζβτ ίι Βοζοτ^ ΒβΐΚ ΏΙΜαίΚαιπι. Ένα- 

πολείπονται 2τι α{ πδλεις ίίοΗαταη ^ δϋ/ιί- 
ταη, ΒιΗτάη χαΐ Ηονοηαίγπ^ α{ μδναι μίι 

άπαντώσαι έν τ?| Παλαιή Αιαθηχη. 

Άλλ' ή πρώτη είναι ή αύτίϊ χατά τ^ 'Ιε- 
ροσολυμιτιχδν ΤδΙΓ^αΐη, πρύς εδάφιον τών Α- 
ριθμών (ΑΒ', 38), μετά τοΟ τόπου 8ϋ>Π1&1ΐ, 
βστις αποτελεί μέρος τής φυλής το\^ 'Ρουβιον; 
"Απασαι αύται αί ττόλεις, έχτλς τής τελευ- 
ταίας ΗονοηαίΥΥΐ ίχειντο έν τή βορείί^ μερί- 
δι τής χώρας τών Μωάβ, δηλονότι πρλς βορ- 
ραν τοΟ ποταμοΟ *Αρνών, του διαιροΟντος τ6 
έδαφος τών Μωαβιτών εις δύο ισας μερίδας, 
ών ή μεν βόρειος ΐν χάλλιον χεχαλλιεργημένη 
χαί πυχνότερον χατφχημένη, % ή νότιος. ^ 

Ή πρ&ς βο^^&ν τοΟ 'Αρνών χώρα υπήρζεν 
άπδ πολλών αίώνων τΐ) θέατρον πολέμων με- 
ταξύ Ισραηλιτών χαΐ Μωαβιτών' έχει συνέβη- 
σαν αί του Μέσα χαΐ του βασιλέως του 'Ισρα^ιλ 
πρ&ς άλλι^λους μάχαι, ώς μνημονεύει ή προκει- 
μένη έπιγραΦΐ&, ήτις δέν είναι επιτύμβιος, ώς 
^θελεν έχλάοει τις, άλλα, συντόμως εΙπεΤν, προ- 
χιορυξις, )| μ&λλον δελτίον νιχών, άς ίίρατο δ 
Μέσας, βασιλεν^ς τοΟ Μωάβ, χατά τών 'Ισραη- 
λιτών, χαΐ δμολογία ευγνωμοσύνης τοΟ Μέσα 
πρλς τλν θελν α&τοΟ Κ1ΐδΐΐη08 % ΚΙ^6ΐηο$θ]ΐ, 
δι' "ξς δμολογεΤ αύτ$ χάριτας δημοσίφ, διότι 
έπροστάτευσεν αύτ^ν νά χατανιχι^ τοί^ πα- 
λαιούς εχθρούς τοΟ Μωάβ* έφ' ^ ώχοδομήσα- 
το αύτξί θυσιαστι^ριον, χαΐ ίστησε τύν λίθον 
τούτον πρ^ς έξύμνησιν τοΟ θριάμβου τοΟΚΙία- 
ΐηοδ, θεού τοΟ Μωάβ, χατά του Ίεχωβά, θεοΟ 
τοΟ Ίσραίλ, χαΐ αμα πρύς δόξαν τών ανδρα- 
γαθημάτων του Μέίσα. Ό βασιλεύς του Μωάβ 
δμιλεΐ διά μαχρών περί τών αγώνων αύτοΐ> 
πρύς τύν βασιλέα τοΟ 'Ισραι^λ, απαριθμώ μετά 
πολλής περιφιλαυτίας τάς πόλεις τοΐ> Γάδ χαι 
'Ρουβίιν τάς υπ* αύτου χαταχτηθείσας χαΐ άνα- 
χαινισθείσας, χαι δμιλεΐ μετ' άγαλλιάσεως περί 
τών σφαγών, άς έποιιίσατο έν α&ταΤς πρύς δό- 
ξαν τών θεών ΚΙίΕΐηΟδ χαΐ ΑδίΕΓ-ΚΙίαχηόδ. 
Είναι περίεργον νά βλέπη τις ενταύθα τύν 
θεύν του Μωάβ ΚΙίαΐΏΟδ διαδραματίζοντα τλ 
αυτύ πρόσωπον πρύς τύ τοΟ Ίεχωβά τής Γρα- 
φής. Έν ονόματι χαΐ πρύς δόξαν τοΟ θεοΟ αδ- 
τών Ίεχωβά ύ ΊσραηλΙται έν ταΐς μάχαις αυ- 
τών πρ6ς τους γείτονας λοκούς χατασφάζουνι 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΜαΐΒΙΤΙΙΙΗΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑ 



125 



το&ς χατο(χουζ των άλωθ^ισών ιτέλ^ων* ιτοσάχις 
δέν άναγινώ9χορ.εν 2ν τοΤς {^οριχοΤς βιβλίοις τ^ς 
Γραφϋς, 6τι β *ΐ9ραί)λ λεπέρασε τοί^ς εχθρούς 
«δτοΟ έν στ6ρ.ατι (λαχα(ρας; δ Μέσα άρα πρά-ι^ 
τει τ4 α6τλ ίν ένέ(^ιατι τοΟ θεού αύτοΟ, άιτο- 
λ^&ς τοΤς 'ΙσραηλΙταις τά αντίτνοινα. Ούτω, 
ις. χ. χαυχ&ται, δτι κατέσφαξε τους κατοίκους 
τις Γαδίτωος πίλεως ΑΐΙΐδίΓΟίΙΐ εις δλοκαύ- 
τω[ΐ.α τ^ρ^ τ6ν ΚΚ&ΐηΟδ. ΚαΙ δμως ^έν βριΐλΕΐ 
αποκλειστικούς περί τών στρατιωτικών αυτού 
άν&ραγαθηριάτων, άλλ* απαριθμεί ώσαότως καΐ 
τά εϊρηνικά αύτου ίργα, ίτιλονίτι τάς δπ* αύ- 
τοΟ γενομένας ο{κοδθ(λάς καΐ δχυρώσεις 2ν τ5) 
πδλει α6του, τάς άνοικο^ομάς καΐ τ'ίιν άνο(- 
κτισιν τών πόλεων, άς άπδ τών πολεμίων έκυ- 
ρίευσε' πληροφορεί ήμ&ς, 5τι έπέταζε τοΧς κα- 
τοίκοις τ5|ς πόλεως ΒΗίύοη 6π{» λειψυδρίας κα- 
τατρυχομένης, νά κατασκευάσωσιν ύ^ροδεζα- 
μενάς, καΐ 8τι Ιταμεν βίλν ληκουσαν κατά 
μΐΐκος διά της βαθείας κοιλάδος του Άρνών. 

Άλλ* άφώμεν νά άφηγηθΐ) ταϋτα δ Κιος. 
Ί&οϋ ή κατά γράμμα μετάφρασις τϋς έπιγρα- 
φ9|ς αυτοΟ. 

Στίχ. 4οο• *£γώ $1μί ΜΙσας^ υιός τοΰ Κα- 
μοσγάό {ΚΚατηο^οΗ^οά) βασιΛεύζ τοΰ Μωάβ 
ζοϋ ίχ ^αι6ώ^, 

8οο Ό ηαζή(ΐίου ίδΰίσίΛΛυσέ του Μωάβ, 
χαΐ ίγώ έβασϋίυσα 

3α^. ιατά τ6ν ηατίρα μου. Και ίχτισα 
τοΰχογ τ6^ ταί^ν ( Ι) ζοΰχο ζό ^υσιασιήριντ 

Π03) ύχίρ τοϋ ΙΩιατποΒ ^τ ΟατοΗα, γα6τ 

άπα/ι;^(>ώσ£ω^» 

4οο Επαόή μί ίσωσ%γ άηό ^ΐά^ζω^ τ&γ 
έχβρ&νμον, χαΐ ήξίωσί μΒ τά ίόω όυστυχοϋτ- 
ζοζ ζούς μισοϋγτάς μβ. 

Έ φράσις, 4ν μετέφρασα λά τοΟ «να&ς άπο- 
λυτρώσεως,» 2ν τφ κειμέν(^ φέρεται διά τών 
λέξεων ύαηίαΐ ΥΠβΒοΗα. Κατά την έπιτυχϋ 
λόρθωσιν τοΟ 8€ΗΙθΙίηΐαηη^ αύται αι λέξεις 
δύνανται νά μεταφρασθώσι διττώς, είτε διά 
του ναός τοβ Μ ίσα, είτε διά του ναός άπο- 
2νζρώσίως, ΐ| ναός τοΰ σεσωΓμίκον. Ό Μέσα 
ΙνταΟθα ποιεί λογοπαίγνιον, έπειδη τ& κύριον 
5νομα Μίσα σημαίνει καθ' αυτ6 «άπολύτρωσιν, 
σωτηρίαν,» καΐ παράγεται έκτίς ^Ιζης 3(ΧΗθ1ΐα 
(άραοιστί βασιόί)^ ου ή άρχικη σημασία εί- 
ναι ε^ρί)" τϊ Λί^Ζ, ίίτοι δ ίνεργητικοποιος τύ- 
πος τ>^ς ρηματικής αύτοΟ ^ίζης σχηματίζει 
έβραΪ7^ ΗοΒοΗία, τουθ' δπερ σημαίνει κυρίως 
ηοΐΒΪγ ευρύ, δίδειν εύρος, καΐ επομένως αώ- 
ζαν^ άπελευθεροΟν. Έκ τϋς αύτϋς ^ίζης πα- 
ρήχθησαν τά έβραΥχά κύρια δνύματα Ηοβέα 



ν^ΙΠ ^Οίίηέ ν^^ΙΠ' καΐ 'ΙησοΟς νΐ\^• 
... - ^ , - „ 

Ή Ιννοια τ«ς λέξεως ΜηίαΙ ίέν σημαίνει 
κυρίως ναόγ, άλλ* ϋ^ωμα, βυσιαστ^ριογ έηΐ 
ι)^ώ/ΜΐΓθο Ιόρυμίγογ. Ή Γραφίι δμιλεΐ συνεχώς 
περί τών υψωμάτων τοΟ Βαάλ, τ5|ς ΑδΙαΓίβ 
καΐ του ΚααγηΟΒ, 

Ό Μέσα λέγει, (τι ώκοδομιίΐσατο τ& θυσια- 
στίοιον τοΟ ΚΙίαΐηοδ έν ΟανοΗα' ή λέξις αδ- 
τη οέν είναι σαφι&ς, άλλα πιθανώς πρόκειται 
περί τόπου τινίς τίς Λαιβων. Έπειοιή, λέ- 
γων ούτος δ δαίηαί, οδτος δ γαός^ πρόδηλον 
ποιεί, ίτι δ περί ο2ί δ λόγος να&ς εύρίσκετο 
ίν Λαιβών. ΟανοΗα είναι δνομα ^ συνοικίας 
τινύς ταύτης τίς πόλεως, -ί, δπερ Ιτι πιθανώ- 
τερον κατά τί)ν έτυμολογίαν τϋς λέξεως, τίς 
ανω πόλεως, τΙΊς ακροπόλεως τΐίς Ααιβών, δπου 
δ Μέσα εΤχε τίϊν κατοικίαν αυτοΟ. Έ επιγρα- 
φή εξακολουθεί ούτω πως* 

6ο^. *0 *Αμ6ρΙ ί(το βασιΜύς ζοϋ *ΙσραήΛ, 
χαΧ χαζεηΐεσε ζόγ Μωάβ έΛΐ μαχράς ήμέρας' 
έηαύή ό ΚΗατηΟδ ώργίοθη χαζά τ<^^ χύρας 
αϋτοΰ. 

βο^. ^Γα^ ό υΐόζ αϋχοϋ όιεϋξαζο αύζόγ, 
χαΐ αύζός ώσαύτωζ εΊηε, χατ<ιπίίσω του 
Μωάβ. ^Εγ ζούΐοις έΛΐ ζ&τ ήμερώγ μου ό 

Κ(Ιιαπιθδ) 

7οο. ύπε υϊ33 ΊΏΝ Ό^ ^ΟιΙτομαι αύ- 

ΤΟΥ, έτίΐσχίφομαι αδτόγ χαΐ ζόγ οίχο^ αύτο§ 
(δηλονότι θά φανώ έπιεικ'))ς ιτρ^ς τ6ν Μωάβ), 
χαέ ό ^Ισρα^Λ χαζεσζράψη όιά ηαγζός Υβ ^^β- 

Γ&βΐ α1)Βά οΐ36(1 οΐ&ιη. 

8οο ΚαΙ ό *^μβρΙ έχυρίευσε ζί^γ χώραγ 
ζοϋ Μάάβύά, χαΐ χατώχησεγ έγ αϋτ9Ι (κατόπιν 
υπάρχει χάσμα δέκα περίπου γραμμάτων κα- 
ταλ^γον εΙς τάς λέξεις) αύνόζ χαΐ ό υιός α^- 
ζοϋ ζεσσαράχογζα Ηη. 

9οο. Άλλ'δ Κ1ΐ8ΐΐη08 (άηϋοτόμοί ζοϋζο) 
έγ ζαΧς ήμίραις μου (δηλονότι έπΙ τϋς βασι- 
λείας μου). Καί χαζεσχεύασα ΒααΙ ΜέΟΥί, 
χαΐ ώρυζα έγ αΰτφ χάφρογ (ελλείπει τ6 λοιπ6ν 
του στίχου). 

1 0οο. Κ αϊ (φχοόόμησα) ζήγ Κίν]αί1ΐαΐτη, 
χαΐ οΐ άγθρω:ζθί ζοϋ Γάδ χαζώχονιτ ίγ ττ) γη 
ΑΐΗανοίΙΐ άηό ποΛΛοϋ (έν τώ έδάφει τϋς 
πόλεως Αΐ1ΐαΓθ11ΐ)' ό βασι,ίεύς ζοϋ ^ΙσραηΛ 

\ \ ος, χατεσχευάσαζο έαυζω, δηλαδή οχύ- 
ρωσε) ζήγ τζοΜυ ΑίΗανοίΗ' χαΐ ίποΜμησα 
χαζά ζής τζόΜως (δηλονότι έπολιόρκησα την 
πόλιν) χαΐ έζε^ζό^ησα αύζ^γ, χαΐ Ιφόγευσα 

\ 2οο. άίζαγζας ζούς έγ ζρ τζόΛει άγθρύ' 



/ 



126 



Ο ΕΝ Κ/Π. Ελ\ΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



πονζ ττρύς θίατ (4^ πρλς ήίονίιν) τοϋ ΚΗατη08 
χαΐ τοϋ Μωάβ. ΚαΙ άηηγαγοτ ίχΒΐθβκ τά 
σχεύη τοΰ θυσιαστηοΙοΌ^ χαΐ ίσνροκ αϋζά χανά 
γής ίτ&Λίοτ τοϋ ΚΗατηοΒ ίν ΟβηοΐΗ χαΐ 
ίγχατίστησα έχ€ΐ (^ηΛο^6τι Ιτ Αί}ΐαΤθΙ}ΐ) 
τους άτθρύποΌς τήζ ΒβΗίΤΛη χαΐ τούζ άκ- 

θρώπονς τής 8βΤ6ίΗ ΜαοΗαταίΗ. 

Τ(θη(ΐ.ι τίϊν τ€λευτα(αν πόλιν κατά τίίν δ- 
πίθεσιν τοΟ ΟβΓβηΙϊΟυΓ^ (τλ χβν^ν άνβπλη• 
ρώΟν) άχριβώς υπλ τϋς γραφής τής δινλ τοΟ 
αρχαιολόγου τούτου προτεινομένης). Έ πόλις 

ΊΠΙ^Π ΠΊΪ (λά[ΐ.ψις τής τίοΰς) |χνη}Λθνίύε- 

ται έν 'ζ% βίβλφ ΙησοΟ Ναυή (ΙΓ, \ 0) παρά τ^ 
Σεβα(ΐΑ (φυλής 'Ρουβιζν). Έσΐ)(α(ω9α ίίδ» δτιτΐ 

{ερο(τολυ(χιτιχ6ν Τ&Γ^απι (αά ΝαΐΏ. 32, 38) 

συνταυτίζει τ9)ν δοΙίίΓαη |ΐ«τά τής 2εβα(λά. 
Πιθανώτατον άρα βτι εύρίσχετο παρά τί)ν δοΐΐί- 

Γ&η τλ ;νο(Αα τής δθΓβΙΙι Ηοδοηαίιατ. 

Ή ΑΐΙΐ&ΓΟίΙΐ (Άτα|>ώβ) τιν πόλις τοΟ Γάδ, 
ευρίσκεται ^έ ίν τ5^ βίολβι^ τών Άριθ(χών (ΑΒ', 
34) παρά τ^ Ααιβών (ί) χαΐ τ^ 'Αροι^ρ. 
Ό Οαηηββα {ν δ ίποχαταστι^σας τοΟτο τ& 
ίνομα, ο& τά 7χνη ριένουσιν Ιτι έπΙ τοΟ 
Ιχτυπώ|Αατος, τλ Χέ Ταϋ έστΙν ίγχεχαραγ- 
μένον 2π* α&τοΟ του λίθου. Κατά τά φαινόμε- 
να ή *Αταρώθ ι^ν πόλις σπουδαιότατη, χέντρον 
στρατιωτιχλν χαΐ θρησχευτιχλν τών Ββηί- 
Ο&ά, τοΟθ* δπερ έζηγεΤ τί)ν σχληρότητα τοΟ 
Μέσα χατά τών χατοίχων αυτής. Υπάρχει χε- 
νόν τι ίν τ5^ τελευταία γραμμ^||, μεθ' ίν Ιπον- 
ται α{ λέξεις χαί Ισοροκ αύτοΑζ χατά χρόσω^ 
ηοτ τοΟ Κΐΐβΐηοδ έν ΟβΓίοΙΙΐ. Πρόχειται έν 
ταΟθα περί £ν&ς \ πλειόνων. ιερών αντικειμένων 
καθιερωμένων τ^^ λατρε(^ τοΟ Ίεχωβά' χαΐ έβε- 
β^λωσε τά Εερά σκεύη, απερ άπι&γαγεν έντεΟθεν 
ε{ς τ& μωαβιτικλν θυσιαστήριον τοΟ ΚΙΐΒΐηοδ 
έν ΟβΠΟΐΙΐ, ίπως δοξάση διά τής πράξεως 
ταύτης τΐν ν(κην τοΟ θεοΟ αδτου κατά τοΟ 
θεοΟ του *Ισραι6λ. Έν τ5^ δεκάτη 5γδύΐ[) γραμ- 
ψ% υπάρχει εδάφιον παντελώς δμοιον, Ινθα 

Ιτι άναγινώσκεται ή λέξις ΠΙΠ' ^^3 Κβΐ6 

^&^1Vβ11 «σκεύη τοΟ Ίεχωβά.» 
Ό Μέσας εξακολουθεί* 
Μος, Καί ό ΚΗαηΐ08 αοΐ Μγα. Ύπαγε* 
χΙ>ρΙίυσον γ^*• χόΛιν Νβ})0 άηό τοϋ ^ΙσραήΛ. 
ΚαΙ ύΛήγοκ τυχτόζ χαΐ 



(4) Κ«Ί φχοΜμηναν οΐ υΙοΙ Γά$ τήν Δαιβών χαΐ 
^ν *Ατ«ρώθ χ«1 τήν *Αροήρ χβΐ τήν ΣοφΑρ χ«1 
«ήν Ίαζήρ, χ«1 Οι(»ω9«ν «Οτέβ. 



4 6θΓ. έτίοΜμησα χαχ αδτής ΙωίίΤ μίχρί 
μ$σημβρΙαζ^ χαΐ ίχνρΐίυσα αύτή^^ χαί 

4βοο χατίσ^^ζα αδιή^ έ( ΰοχΛήροΌ^ /- 
Λζά χίΜάόας άκθρώίϊοος. Κατά τ^ εφεξής 
κεν&ν 6 βασιλεύς αναμφιβόλως εξακολουθώ 
αφηγούμενος τά κατά τίϊν σφαγών, αΐτιολογών 
ταύτην την αύςτορότητα διά τών λέξεων τώνδε' 

1 Ίος Έίΐϋόή βίς τ^^τ Α$1ατ ΚΚατηοΒ ά• 

τήχΗ ή χαθιίρωας των γοηιιχ&γ (Κί 1β αβ- 

ΙαΓ ΚΙιαιηοδ ΙιαοΙιαΓαηι (Ιί) (άναπληρώ βν 
η) (Κα114ΐι). Τλ ^ήμα ΗβοΗβνάιη^ βπερ 

άναγινώσκομεν ένταΟθα, σημαίνει έν τ^ γλώσ- 
ση τής Π. Διαθι&κης ίχμηδ^τίζαν^ έξολοθρεύειν 
πρλς τιμίιν του θεού. 

18ο^. Καί ΙΙαδύΤ ίχειάβκ ζά 1$ρά σχεύη 
τοϋ Ίεχωβά^ χαΐ τά ίσυροκ χαμαΐ χαζίγαττι 
τοϋ ΛροσώχοΌ τοϋ ΚΗαΥη08^ — ΚαΛ ό βασιΛεύς 
τοϋ *Ισρα^^Λ ^χοίομίισαχο ^(ιΗ(XΖ. 

4 9ος. χαΐ χατώχει ^^ αϋτ^ χατά τ6ν ηότ 
Λεμογ αδτοϋ μετ Χ/4Ο0, ά.υΡ ό ΚΗαΠίΙΟΒ ά- 
πεάΐωζεγ αϋτόγ άπό ηροσύττου μον, 

20ος. ΚαΙ ΙΙαβογ ίχ Μωάβ ΰαιχοσίους 
άγόρας Ιυ ^(ύ (ΚοΙ νόβΰΗό)^ χαί έποΜόρ- 

χησα ζΗτ ^αΗαx {ΥβέβοΗβΗ ηΚΐΤΜΙ ένέ- 



ν ι 



βαλον ταραχίιν κατά τής ΙαΗαζ Τ\ΗΌ θορυ- 

βείν, ποιΑν θόρυβον,άλαλαγμόν, έμποι^ ταρα- 
χ'ί)ν δοΐΐΐοΐΐΐη&ηη), χαΐ έχυρίευσα αύζ^ν εΙς 
προσθήχηγ (χροσθείς αδζ^ιν) εις ζηγ ^αιβώγ. 
Έν τφ προηγουμένφ έδαφ(φ δπάρχει τι λίαν 
άξιοσημείωτον. ΤοΟτο δέ είναι, δτι τ^ μωαβι- 
τικ&ν κείμενον δίδωσιν ήμΐν ενταύθα, κατά 
τίϊν άρχην τής δεκάτης βγοόης γραμμής, μετά 
άποΜτοΌ βίβαιότητος τλ ίνομα τοΟ 'Ιεχωβά, 
τ& δέ διάσημον τετράγραμαα, γεγραμμένον διά 
τής αυτής δρθογραφίας, οι* ίς καΐ έν τί) Πα- 
λαιοί Διαθι^χτι, δηλονότι ΠΙΠ^ δπερ συνειθί- 
σαμεν νά άπαγγέλλωμεν Ίεχωβά, μετά τών 
συμφώνων &περ ο{ Μασορέθ, ο! στίχται (ροη- 
ΟίαίΘΟΓδ) τών Βιβλικών γραμμάτων έφω- 
διάσαν αύτό' άλλ* αυτή ή προφορά δεν έιναι 
ή άρχικη, ούδΐ ι$ 3ρθ:(* τ2> τετράγραμμα δέον νά 
άπαγγέλληται ^α11Vβ Μ συντετμημένως 3α1ΐα. 
"Εστί γνωστδν δτι, κατά τίνα άρχαίαν δημο- 
τιχίϊν δοξασίαν, ην άττηγορευμένον νά προφέ- 
ρηται τ6 ίνομα τοΟ θεοΰ, τϊ ^&^1VΘ £ρα ην 
δγομα Ά^^ηζογ. 0\ *ΙουδαΤοι άναγινώσκοντες % 
όμιλοΐίντες άείποτε άντικαθ(ς>ων, χαΐ άντικα- 
θιστώσιν ίτι καΐ σήμερον άντΙ τούτου τ6 5- 
νομα ΑάοηΑ] ^3^^^ Κύριος" ούτω καΐ οι £- 

βδομι&κοντα μεταφράζουσιν α6τλ διά τοΟ & 



ΠΕΗ ΤΗ£ Μ04ΒΙΤΙΪΗΪ ΙΙΙΙΓΡλΦΗ£ ΤΟΪ ΜΕ£λ 



127 



Κύριος. 'Ότε χατά τλν ίχτον ψ. Χ. αΙώνα ο{ 
ΦοφοΙ εβραίοι, ο{ χαλούριενοι Μασορέθ, έφΟογγο- 
ιεοίγίσαν (νοοαϋδβίβηΐ) τά Βιέλιχά γρά(χ- 
ματΑ, θέντ&ς στιγρ^ίς δπλ τά σύμφωνα, έχ 
θεοσεβε(ας έτίθεσαν έν τ$ {ερ$ τετραγράμ- 
μάτι πανταχού τάς στιγμάς, ίτιλονέτι τά 
φωνήεντα τοΟ Αάοηα]^ ώστε έχ τούτου προέ- 
χυψεν ή νέα μορφίΐ ΠΙΓΡ άντΙ τοΟ ^2ιηνβ 

ΠΙΠ^ % (Π)ΙΠ^ Κατά το5ς χρύνους τοΟ 

Μέσα, εύλύγως ή άληθ-})ς προφορά ην £ν χρή- 
σει παρά τοΧς 'ΙσραηλΙταις* πολύ δέ βρα^ύτε- 
ρον εξ υπέρμετρου θεοσεβε^ας έξεν(χησεν ή νεω- 
τέρα. 

Τλ μνημεΤον τ9ς Ααιβών περιλαμβάνει βε- 
βαίως τλ άρχαιύτατον, &ν χεχτημεθα γραφι- 
χών παραδειγμάτων του τετραγράμματος. 

Άπαριθμι^σας 2 Μέσα τάς μάχας αυτού πρλς 
τ2ίν βασιλέα τοΟ 'Ισραηλ έζαχολουθεΐ αφηγού- 
μενος τάς οίχοδομάς χαΐ τά διάφορα Ιργο^, αιτερ 
έξετέλεσεν έν ΟαΓΟίΐα τ5) χαθέδρ^ αυτού, λέ- 
γων* 

81οο ^Εγίί ίχησα τητ ΟαΓΟίΐα, νό ηϊ- 
)[<Κ 76)7^ ^ασώ^. 

83ο^. χαΐ τό ηΤχος (^ή^ χοιΛάίοζ). *Εγύ 
άί χαησχβύασα τάζ ΛύΛας* έγώ ίχησα τους 

2Ζος• *Εγώ (^χοίάμτ^σα τότ οΤχου τοϋ 
βίΜίΜως' χαΐ ίγώ χαησχίύασα τάς ΰ$ζ<ψΒ'' 
τάς όίά τα ΰόατα ίτ μίσφ. της πόΜως, 

84οο Μυ ύΛήρχογ όίζαιαταΐ ίγ τφ ίσω• 
ττρίχφ τής ηόΛεως έτ Οανοηα, χαΐ ιϋηογ §1ς 
Λχαγτα τόγ ^αό^' Παησάτω 

νΌ{ι)ναη »κ^3 

• • • • • 

85οο. ίχασιος ίαντφ όίζαμττίίΥ ίτ τ^ οΐχία 
αύτοϋ. λΐ χατύπιν λέξεις \βαηοΗ ΚαταΙϋ. 
ΗαηΐίΙ^τάΙβΙ Ιβ ΟατοΗα επιδέχονται πολλάς 
£ρμηνε(ας' έγώ δέ μεταφράζω α&τάς απλώς* έγώ 
ώρυζάμηγ τύίς τάφρους τρ ΟατοΗα. *Έπεται 
ΙτΛίτα χενίν γραμμάτων τινών, μεθ* 8 άναγι- 
νώσχεται ή λέςις Ισραή^Ι: χατά τ& φαινύμενον 
5 Μέσα 5μιλεΤ ενταύθα περί βχυρωματιχών Ιρ- 
γων, ίπερ έξετέλεσεν έν ΟαΓΟίΐα, βπως πρ ο- 
φυλάξγ) αύτίιν άπλ τών προσβολών τοΟ βασι- 
λέως τοΟ Ίσραι&λ. Έξαχολουθεί αφηγούμενος 
{μΤν, δτι έχτισε τί)ν πέλιν Άροι(ρ. Ή λέξις 
χτίζηγ Π33 ένταΟθα χαΐ άλλαχου τΐίς επι- 
γραφές, δπου &ν μνημονεύωνται πύλεις χτισθεΐ- 
σαι υιΛ τοΟ Μέσα, σημαίνει άγαχτίζηγ^ άγοί" 
χοβομΛγ^ άγαχαιγίζειγ, ως συνεχώς άποιντ^ 
χαΐ έν τ^ Π. Αιαθιϋχΐ)• 



2βο^. *Εγώ ίχτισα τίιγ ^Αροήρ^ ίγώ ϋ 
χατβσχεύασα ττ^γ όόόγ τοϋ Ανηοη. 

37οο *Εγίί Ιχΐίσα τί^γ Ββί-ΒαΥΠΟΐΗ^ 

έπαόή 1(γ χατΒστραμ/ίίγη. *Εγώ {χησα τί^γ 
ΒβΖβΤφ "Επεται χενύν, μεθ* Α άναγινώσχεται 

28οο Πίγζ^χογτα μαχητξύ τής ^αιβώγ^ 
έπαΰή &Λη ή ^αιβώγ ΙΙυ ηαβηΥίος. Ενταύθα, 
χαθ' ί, φαίνεται, πρύχειται περί φρουρ&ς τε- 
θείσης &πλ του Μέσα έν ΒβΖβΓ, έχλεγείσης έχ 
τών μαχητών τ^ς Δαιβών. 

29οο. ΚαΙ σν^'βπ^ι^ρωσα τάο όχνρώσας 
τΛυ πάΐεωτ^ Αο χροσίθίμηγ €ΐς τίΐΥ χώραγ. 

7Ί|53 ηΪΝ*?ΌΠ ΠΚ ^ΠΝ^Ώ ηκΐ 

ΚαΙ ίγώ ίχτισα γ^κ ^οΜυ (6πάρχει ένταΟθα 
χάσμα) χαΐ χηγ ΒβίΗ Ι/ΛΙαίΗοίτη χαΐ τίιν 
ΒβΙη ΒααΙ Μβοη^ xα^ άγ^πρα έχει (τλ 
λοιπλν τής φράσεως έλλε(πει). Α{ τέσσαρες τε- 
λευταΐαι γραμμαΐ τΐΐς έπιγρα^ϋς είσΐν έλλει- 
ττέσταται, τυγχάνουσαι τεμάχια μύνον φρά- 
σεως. Ό βασιλεύς Μέσα βμιλιΑ αύθις ένταΟΟα 
περί πολέμου έν τ^ πρύς νύτον μερ(δι τ%ς χώ- 
ρας αυτοΟ. άναγινώσχομεν δίς τύ ίνομα πύ-* 
λεως Χορογαίμ^ 11ν προσβάλλει, 'δπείχων τφ 
προστάγματι τοΟ θεοΟ αύτοΟ Κΐί&ΐηοβ. Ό 
ΚΙΐαΐη08 μοί Μγη^ χατάΒα' ΛοΜμησογ προς 
τήγ ΗονοηαΐΥη. Έν τ5( τελευταία ^^γ.γ.% ά- 
ναγινώσχεται ή λέξις Πϊ^ ΒβΗαί (χατά χρΛ- 
σιν έχ τοΟ δοΙίΒΠαΙ, άραβιστί χαΐ τουρχιστί 
σΒΥίτ^ Ιχος)^ Ισως περιελάμβανε τ))ν χρονολο- 
γ(αν τίίς επιγραφής του λίθου, άριθμουμένην 
χατά τά Ιτη τής βασιλείας τοΟ Μέσα. 

*Όπως δρίσωμεν τίιν άχριβή χρονολογίαν το1> 
μνημείου ημών, δέον Τνα άποδείξωμεν, έάν α( 
μάχαι, περί ών λύγον ποιεΤτο(ΐ ή μωαβιτιχί) 
έπιγραφι^, είσΐ προγενέστεραι τής εκστρατείας 
τοΟ 'Ιωράμ χαΐ 'Ιωσαφάτ χατά του Μέσα, ήν 
άφηγιίΐται ή Π. Γραφϊ) έν τφ τρίτ<^ χεφαλαίφ 
τοΟ ▲^ βιβλίου τών Βασιλειών, ^ μεταγενέ- 
στεραι. 

θέλω έχθέσει 6μΤν διά βραχέων τι μανθά- 
νομεν περί τοΟ Μέσα έχ τής Παλαι&ς Γραφής. 

0{ Έέραίοι εΤχον άρξει έπΙ πολύ, άπύ τής 
εΙσβολής αυτών ε{ς Χαναάν &πύ τ})ν άρχηγίαν 
'ΙησοΟ του Ναυή, τής χώρας το% Μωάβ. 0{ 
Μωαβτται διεμαρτύροντο άείποτε χατά τής *!- 
σραηλιτιχής χυριαρχίας* άλλ*ο{ αγώνες, ο&ς χα- 
τέβαλλον έχάςΌτε, δπως άπαλλαγώσιν αυτής, 
έμενον ατελεσφόρητοι. Έν τφ δευτέρφ βιβλί(^ 
τών Βασιλειών (Η% 2) χαΐ έν τφ πρώτφ τών 
Παραλειτνομένων (ΙΗ', 2) λέγεται, βτι 5 ΔαυΊδ 
χαταστάς βασιλεύς τών δώδεχα φυλών έπεχεί* 



128 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



ριησεν έχστρατείαν αΙ(λατηράν, άλγιθί) πέλεριον 
έζοντώσεως κατά τών λ(ωαβιτών, χα( π&ρ Ελ- 
χων [ΐ.ιΐ)τρ6θεν τλ γένος έχ Μ(κ>αβιτών άπλ τ%ς 
προ|ΐ.ΐτορος αδτου 'Ροόθ, ίς τ})ν Ιστορίαν άφη- 
γβται ίμίν ί Γραφίϊ έν τφ χαρι$στάτ(^ είδυλ- 
λίφ Ύούθ. Ό Ααυίδ ^^υν^θιι νά ώφεληθ^ έχ 
τϋς συγγενείας αυτοΟ ταύτης [ΐ.ετά τών Μωα- 
βιτ&ν, έλθών χατά τλν \ι^τί του Σαο&λ πά- 
λην αύτοΟ έν Μίδραΐΐ χαΟέδρ^ τοΟ βασιλέως 
τοΟ Μωάβ, 'ΐταρ' ο& έζ^τι^σατο ασυλον &ιά τλν 
πατέρα χαΐ τ})ν μιοτέρα αυτού. Άλλα προϊόν- 
τος τοΟ χρόνου, έφάνΐ) %χιστα εύγνώ(ΐ.ων πρ^ς 
τλν εύεργέτην, βν χατέστησε φόρου ύποτελ^ί. 

Μετά τλν χωρισριλν τών δέχα φυλών έπΙ 
^Ιεροβοάμ, τουτέστι |ατά τί)ν τελευτ'ίιν τοΟ 
Σολομώντος, ιβ έΐϊΐ τών Μωαβιτών ι(γε|ΐ.ονε(α 
Ιλαχεν ε{ς τλ βασίλειον του Ίσραι&λ. 'Ο Ά|ΐ.βρΙ 
πρ^ πάντων, χαΐ β υ{{>ς α&του 'Αχαάβ χατεπίε*- 
σαν σχλιιρώς τλν Μωάβ. «Ό ^^μβρί /ίασιΛδύς 
τοϋ ^ΙσραιίιΛ^ λέγει ^ επιγραφή)} ίριών, χαηηΐ€* 
ζί τΛτ Μωάβ ίηί ήμίρακ μ^χράς^ ^^ί ό υϋς 
αϋεοϋ όίξάίζανο αύζόκ, ηαΐ άτιετ αύζός^ χα^ 
ίγώ βά χαχαηιίσω τότ Μωάβ. 

Ό Άχαάβ Ιπεσεν έν τ^ χατά τών Συρίων 
Ρ^ΧΤ '^^ δχταχοσιοστφ έννενηχοστφ έβδό(λ<^ 
Ιτει. Τούτον διε^έξατο δ υ{λς αύτου Όχοζίας, 
δστις ιιν αδύνατος χαΐ χαχεχτιχός. Μέσα δ 
δραστιίριος βασιλεύς τοΟ Μωάβ δράττεται τΐ)ς 
ε&χαιρίας ταύτας, δπως άναχτι&σιιται τ{)ν ά- 
νεζαρτησίαν αύτου, έχλαβων ΐσως τ&ν τραγιχλν 
χαΐ βίαιον θάνατον τοΟ Άχαάβ ώς τιμωρίαν τοΟ 
ΚΙίαΐηοδ. «ΚαΙ ήθέτιισε Μωάβ είς Ίσραηλ 
(ΐιετά τλ άποθανιίΐν Άχαάβ.» ούτως άρχεται 
τλ Α^ βιβλίον τών Βασιλειών. Ό Μέσα Ί$ρ- 
νι&θη νά έχτ(σιΐ) τλν εΙς άρνία χαΐ χριούς ουνι* 
στά|ΐ.ενον έη^σιον φύρον* δ Μέσα ην πλούσιος 
ε{ς χτι&νιο, διά τοΟτο δέ, πρλς έζονειδισ(^δν, 
προσεπωνυαείται Ιΐ&ηδίίβά, δηλονότι δ ποι^ι,ι&ν, 
% δ φύλαξ χτηνών' δ 'Οχοζίας άσθενί^ς ών 
δέν ήδύνατο νά χαθυποτάζγ) τ6ν έπαναστάντα 
Δποτελ^ α6τοΟ. Άλλ' αυτόν, βασιλεύσαντα δ- 
λίγον χρόνον, διεδέζατο ε{ς τλν θρόνον τοΟ 
'Ισρα^ιλ Ίωρά(& δ αδελφές αύτου, βστις απο- 
φασίζει παραχρήμα, Τνα χαταστε(λΐ|) τί}ν έπα*- 
νάστασιν• Έπϊ τούτ<^ ουν παρασκευάζει έχς'ρα- 
τε(αν χατά τοΟ Μέσα, παραλαβών επικούρους 
τ6ν βασιλέα του Ιούδα *Ιωσαφάτ χαΐ τλν βα- 
σιλέα τοΟ Έδώρι. Τλ Γ'. κεφάλαιον τοί> Δ'. βι- 
βλίου τών Βασιλειών αφηγείται ήμίν ταύτην 
τί)ν έχστρατείαν &δέ πως* «ΚαΙ Μωσά βασι* 
λεν^ς Μωάβ %ν νωχι^δ, χαΐ επέστρεφε τφ βα- 
σιλεΐ Ισραήλ έν χ^ έπανο^βτάσει εκατόν χιλιά- 



δας άρνών, χαΐ έχατλν χιλιάδας κριών ΙτΛ ιρ^* 
χων. ΚαΙ έγένετο (ΐ.ετά τλ άττοθανεΐν Ά^^οεάβ, 
χαΐ ήθέτησε βασιλεύς Μωάβ έν βασιλεΐ Ίσρα';&λ. 
ΚαΙ έξήλθεν δ βασιλεύς Ίωρά[& έν τί^-^ρΐ- 
ρ^ εκείνη έχ Σα(χ.αρείοις, καΐ έπεσκέψατο τ&ν 
'Ισραιάλ. ΚαΙ έπορεύθη, χαΐ έξαττέστειλε ι^ρί^ 
'Ιωσαφάτ βασιλέα Ιούδα, λέγων* βασνλε^ 
Μωάβ ήθέτησεν έν έ[ΐοί, εΐ πορεύσρ {ΐ.ετ' έ(ΐ.οΟ 
εις Μωάβ είς πόλεμ,ον; ΚαΙ εΐπεν, άναβι(σο(τα&* 
β[λοιός (1.01, δμιοιός σοι* &ς δ λαός [ΐ.ου, δ \οί6ς 
σόυ* ώς οΐ Τπποι [ΐ.ου, οΐ Ιπποι σου. Και ε1ίτ&* 
ποί^ δδφ άναβώ; χαΐ εΤπεν* δδύν Ιρη^ιον Έ- 
δώ[Λ. ΚαΙ έπορεύθη δ βασιλεύς 'Ισραι^λ, χαΐ δ 
βασιλεύς Ιούδα, χαΐ δ βασιλεύς Έδώ|ΐ., χαΐ 2- 
κύκλωσαν δδύν επτά ή(ΐ.ερών* καΐ ούκ )ν υδα>ρ 
τη παρε(ΐ.βολ^, και τοΙς κττ^νεσι τοΙς έν τοΙς 
ποσίν αυτών. ΚαΙ εΤπε βασιλεύς Ίσραι^λ' Δ, !τι 
κέκληκε Κύριος τους τρΕίΙς βασνλείς παρερχο(ΐέ- 

νους δούναι α&τούς έν χειρί Μωάβ 

καΐ είσίλβεν ε{ς τίιν π«ρε(Α- 

βολ-ίΐν Ίσραι^λ. ΚαΙ Ισραήλ άνέστησαν, καΐ έ- 
πάταζαν τίιν Μωάβ* καΐ (φυγεν άπύ προσώπου 
αυτών. ΚαΙ είσϋλθον ε(σπορευό|ΐ.ενοι χαΐ τύ* 
πτοντες την Μωάβ.» 

(Βασιλειών Δ'. Κεφ. Γ. έδ. 4—10 καΐ 24.) 
Ή Γραφικτ) άφτ/ίγησις, ώς βλέπετε, εΤναι δ- 
λίγον σχοτεινιΙ). Κατ* αύτίιν οΐ Μωαβίται ά- 
πατηθέντες έξ άντικατοπτρισ{ΐ.οΟ τίνος, καΐ 
φαντασθέντες δτι εΤδον έν τοΙς υπύ τοΟ ανα- 
τέλλοντος ήλΙου κοκκινίζουσιν υδασι τά ϊχνη 
α{μ.ατηρ&ς μάχης έπισυ[ΐ.βάσης νυκτύς ριετα- 
ζύ τών συ(4.|Λάχων βασιλέων, έπέπεσον χατά 
τοΟ έχθριχοΟ στρατοπέδου, δπερ έξέλαβον έγ- 
xαταλελει[Α[^ιένον, άλλ' οί *Ισραηλϊται άποχρού- 
σαντες ταύτην τίιν άταχτον προσβολίιν ϋρχι• 
σαν νά έρη^ι,ώσι τ^ιν χώραν, χαταστρέφοντες 
τάς πόλεις, έ(Λφράττοντες τάς κρΆνας, τέμνον- 
τες τά δπωροφόρα δένδρα χαΐ ρίπτοντες λίθους 
εΙς τους αγρούς. Ό Μέσα πολιορκηθείς έν ΕΐΓ- 
ΙΐαΓέδβΙ, πόλει (ΐωαβιτνχ^), ούχΙ μακράν κει- 
μένη τών νοτίων μεθορίων, έποίησεν Ιζοδον 
ρτά επτακοσίων ανδρών, άλλα δίν χατώρθωσε 
νά διάσπαση τάς τάξεκ τών πολεμίων αύτοΟ. 
Τότε αμήχανων καταφεύγει εΙς μέτρον λίαν 
άπελπιστικόν* θυσιάζει τύν πρωτύτοκον υ{λν 
αύτου έπΙ του τείχους, δπως καταστι&ση έαυτώ 
ΐλεων χαΐ ευνουν τύν θεύν αυτοΟ Κΐΐδΐΐηοδ. Πα- 
ρατίθημι αύτάς τάς λέξεις τ%ς Γραφΐς. «ΚαΙ 
είδεν δ βασιλεύς Μωάβ, 8τι έχραταίωσεν υπλρ 
αύτύν δ πόλεμος* χαΐ ίλαβε μεθ' έαυτοΟ επτα- 
κόσιους άνδρας έσπασμένους ^ομφαίαν διαχό- 
ψαι πρύς βασιλέα Έδώμ, χα\ ούκ ιίδυνι&θησαν 



ηΕΐ^Ι ΤΗ2 Μ04ΒΙΤ1ΚΗ1: είΠΓΐ^λΦβΣ ΤΟΥ ΜΕ2Α. 



12» 



ΚαΙ Ιλαβκ τ&ν υ{6ν α&του τλν πρωτέτοχον, (ν 
έβαβίλκίΜτεν άντ' α&τοΟ, χαΐ άνιλνεγχεν αύτ&ν 
5λοχαύτω(λα ίπΐ του τ&ίχους, χαΐ ίγένετο [λε- 
τά(Μλος μέγας έπΙ Ίσραι^λ, χαΐ άπ^ραν άπ' αύ- 
τοΟ, χαΐ επέστρεψαν %1ς την γίν.» χεφ. Γ'. 
26. 27• 

Αιά τϋς αΙνιγ|ΐ.ατιχΐ|ς τοεύτγις φράσεως λι^γιι 
1$ ίφιΙΙγησις τ^ς έχ<ττρατε(ας. Ή αίφνώία ^πο- 
χώρησις των φυ(ΐ.[ΐ.άχων |Αετά τίιν θυσίαν του 
υιού τοΟ Μέσα εσ'Η δυσεζΐγητος. ^Απορον είναι 
πώς στρατιά αναστέλλει αίφνιΐίως την ι^ορείαν 
α&τ^ς^ χαΐ &«οχωρεΐ ο6δε(ΐ.(αν υτΰο^&σα 'ίιτταν. 
Άναγινώσχων τις ίπιστα(ΐ.ένως χατανοεΤ, δτι 6 
συγγραφεύς ίέν άποχαλύιττει ήρύίν δλην τί)ν ά- 
λι(θειαν, άλλα χρύπτει σοβαράν τίνα ^τταν τ{&ν 
έπιδρο[ΐ.έων, άναγχασθέντων να λύσωσι την ιτο•* 
λιορχίαν χαΐ νά άποχωρι(σωσιν. 

Άγανάχτησις έξηγέρθη χατά τοΟ Ίσρατίλ, 
δηλονότι άπ& (βέρους τοΟ Ίεχωβά. Διί τών 
λέξεων τούτων & συγγραφεύς παρέχει ύπονοείν, 
8τι ί εκστρατεία άπέτυχεν. Ό 'Ιεχωβά ώργ(- 
σθη χατά τοΟ λαοΟ αύτου* έπειοί} 6 Ίσραηλ 
ιίνάγχασε τλν έχθρων νά προσφέρη εΙς βλοχαύ- 
τω{ΐα τ&ν έαυτοΟ υι^ν (1). 

Ό βασιλείας του Ίσραηλ απέτυχε του σχο- 
ποΟ αυτοΟ, άπ^ τούτου δε τοΟ πολέριου ούδε 
λύγος χ&ν γίνεται περί τ%ς ήγε[λονείας τοΟ Ί- 
σραηλ έπΙ του Μωάβ' 5 Μωσά άπέσεισε τ^^ν ζυ- 
γ6ν του Ίσραηλ, άπελευθερώσας τίιν χώραν αύ- 
τοΟ ά«& των χαταπιεστών αύτης. 

Έ έχς'ρατεΐα τοΟ Ίωρά{Λ χαΐ Ίωσαφάτ συν- 
έβη περί τάς αρχάς τοΟ έννάτου α{ώνος πρ& 
Χρίστου» («.ιχρύν, χατά τά φαινύ(Λενα, (χετά τίΐν 
άνάβασιν τοΟ Ίωρά|ΐ 2π1 του θρύνου τοΟ Ι- 
σραήλ. Ό στιΑλη ημών, προωρισμένη νά έξυμνι/)- 
ση τάς ν(χας τοΰ Μέσα χατά τοΟ Ίσραι^λ, σχε- 
τίζεται αράγε πρλς ταύτην την έχςτρατείαν, χαΐ 
έστ^ίθη πρλ % μετά ταΟτα τά γεγονύτα; *Η 
έρώτησις α&τη είναι λίαν δύσλυτος, οΕ δέ άρ- 
χαιολύγο» διαφωνοΟσνν έπΙ τούτου. 

Τί^ χατ' 2μέ, τείνω νά πιστεύσω, δτι α{ νί- 
χαι τοΐ» Μέσα χατά του βασιλέως τοΟ Ίσραηλ 
ο&)έν ίλλο &1σίν, % συνέπεια τ^ίς άτυχοΟς έχ- 
στρατείας τών βασιλέων Ίωράμ χαΐ Ίωσα- 
φάτ. Ό Μέσα, επωφεληθείς τών νιχών αυτοΟ 
μετά τί}ν άναχώρησιν τοΟ Ίωράμ, χατέστη έ^ 



(4 ) ΔΙν ιΤναι μάλιστα άπ(0«νον, β^ι 6 βογγρ«φι(»ς 
τΙ^ έχς'ρατιΐβς ταύτης ^παινίττιται, ύτι 6 Μένα προνι^- 
νιγχίν ολοκαύτωμα τόν υ(Αν αύτοΟ βίς τόν Ίιχωβά, 
^παις χαταατι49ΐ[^ ΐλιων α&τφ τόν θβύν τ(&ν πολκμίων 
α&«οΟ. 



πιθετιχύς* ίχλώξας τί>ν βασιλέα τοΟτον άπ^ 
τ91ς πρ4ς νύτον χώρας αύτοΟ ίτράπη πρ^ς βορ- 
ρ&ν, δπερεπτ^δησε τ•))ν γραμμίιν τοΟ Άρνών, χαΐ 
χατέλαβεν αύθις τίιν πέραν του ποταμού τούτου 
χώραν. Τλ θέμα τούτο £νηχε τ6 πάλαι εΙς τους 
Μωαβίτας, ουδέποτε παύσαντας νά θεωρώσιν α&- 
τλ ώς εαυτών χτίσιν. 01 *ΙσραηλΙται τουναν- 
τίον έθεώρουν τ^ν ποταμδν Άρνών ώς μεθύ- 
ριον γραμμ'}|ν μεταξύ αυτών χαΐ τών Μωαβι- 
τών* οιά τούτο δΐ 6 ποταμός οΐίτος χέχτηται 
μεγίστην σπουδαιύτητα έν ττ} {στορί^ τούτου 
του λαοΟ. ΈπΙ τέλους 4 Μέσα τί> ζήτημα τοΌ- 
το Ιλυσεν ύπερ τών Μωαβιτών, άποχαταςη^σας 
τά αρχαία βρια του Μωάβ χαΐ τ})ν άνεζαρτη- 
σίαν τού λαοΟ αυτοδ. ΌρΙζω άρα τΐν χρονο- 
λογίαν τοΟ ημετέρου μνημείου περί τ& Ιτος 
880 π. Χ. ϋτοι Ιτη τινά μετά τί)ν εις τί»ν βρύ- 
νον άνάβασιν τοΟ Ίωράμ (897). 

Πιθανόν νά άπατώμαι, τά 4έ γεγονύτα περί 
ών δμιλεΐ ί στίλη, δυνατόν νά ίναι προ- 
γενέστερα τίς έχστρατείας τοΟ Ίωράμ. *Αλλά 
καΐ τούτου τεθέντος, ή στι^λη θά έστιϋθη έπΙ 
τίίς βασιλείας τοϋ Όχοζίου, μετά τ6ν θάνατον 
τοΟ Άχαάβ, τά ίε έν αύτ^} άναφερύμενα συμ- 
βεβηχύτα έγένοντο πιθανώς χατά τίϊν άρχ•)|ν 
τ5Ίς έχστρατείας τοΟ Μέσα. 

*Όπως ποτ* 4ν η, ή ίιαφοοά εΤναι βλίγων 
μύνον ετών, είναι δΐ άναμφισοητητον, 8τι τ4 
μνημείον ημών ανέρχεται εις τ& πρώτον %μισυ, 
ίί, άχριβέστερον είπΛν, εΙς τί)ν πρώτην οεκα- 
πενταετηρί^α του έννάτου π. Χ. αιώνος. 



Β'. 



Κατά τ^ν προλαβοΟσαν συνε^ρίασιν περιέ- 
γραψα τίιν στιΑλην τίς Λαιβών, άφηγήβην τά 
χατά τ})ν άναχάλυψιν αύτίς, χα\ παρέσχον ύμΧν 
μετάφρασιν χατά γράμμα τ5)ς έπιγραφΐίς αυ- 
τϋς• προσεπάθησα ένταυτ^ νά παραστήσω ύ- 
μΤν τίιν μεγάλην ίστοριχίιν άζίαν, ί|ν χέχτηται 
τλ μνημεΤον τούτο, δπερ ανέρχεται είς τίιν I- 
ποχίιν τών βασιλέων τοΟ Ίσραηλ *Αχαάβ, Ίω- 
ράμ χαΐ Ίωσαφάτ. Έναπολείπεταί μοι ϋ^η νά 
εξετάσω $ιά βραχέων τΉν έπιγραφίιν ι^μών ύτν^ 
τί)ν γλωσσολογιχην χαΐ παλαιογραφιχί)ν Ιποψιν. 

*Η γλώσσα, ίΐς ίΐν συνετάχβη τ?> χείμενον η- 
μών εΤναι ή γλώσσα τών αρχαίων Μωαβιτών, 
τοΟ λαοΟ έχείνου του οΙχ(£ντος τ})ν πέραν τ5)ς 
Νεχρδς θαλάσσης χώραν, ίς τί> πρ^ς ανατο- 
λάς έδαφος ην δμορον τ5|ι μεγάλη άραβιχ!^ έρί(-* 



μ«^ Έ Μωαβιτιχ^ γλώσσα ην μέχρι τοθ)ε ά^ 
(ΕΛΛΗΝ. ΦΙΛΟΛΟΓ. ΣΤΛΛ0Γ02. ΤΟΜΟϊ Τ'.) 47 



130 



Ο ΕΝ Κ/η. ΕΑ.ΑΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΪ ΣϊΑλΟΓΟΪ 



γνωσζοζ^ άγαθ*}) δέ τις συγχυρία κατέστησεν 
αύτίίν αίφνης γνωστην ή|ΐ.ΐν οιά της θρια(ΐ.βευ- 
τιχτίς στήλης του Μίσα, βασιλέως του Ηωάβ. 
Δυνάμεθα ουν ριετά τίιν άναχάλυψιν ταύτης 
της στι&λης νά προσθώ(χεν εις τ-}) ν χλίμαχα τ&ν 
ση(^ιτιχών γλωσσών νέον γλωσσιχ&ν ιδίωμα, 
ίηλονίτι την Μωαβιτιχίιν διάλεχτον. Ή διάλε- 
χτος αυτή εΙς ποίον μέλος της μεγάλης οίχο- 
γενε(ας των σημιτιχών άποχαλουμένων γλωσ- 
σών άν^χει; μετά ποίας γνωςϋς γλώσσης συν- 
δέεται στενότερον; 

Γινώσχετε, 8τι τ6 ίδαφος της σημιτιχης 
φυλής, ύπ6 την γλωσσολογιχ4)ν Εποψιν, διαι- 
ρείται εις τρία μεγάλα συμπλέγματα* δηλονότι 
ε!ς τλ άραμαϊχότ σύμπλεγμα, περιλαμβάνον τάς 
σημιτιχάς διαλέχτους, τάς ομιλουμένας πρ6ς 
βορ^&ν του εδάφους του χατεχομένου δπλ τ*ς 
σημιτιχ^ίς φυλής, δηλονότι τ6 χαλδαΧχόν, τ6 
συριαχ&ν χαΐ ίτερά τίνα γλωσσιχά ίδιώματα, 
έλίγον διαδεδομένα, ώς τ6 σαμαρειτιχέν, το 
παλμυρην&ν χαΐ τί> ναβαταϊχόν (;)* ε{ςτλ/ι«- 
σαΐοκ σύμπΛξγμα^ σχηματιζόμενο ν 2χ τών 
γλωσσών τών ΧαναναΙων, δηλονότι έχ τίς φοι- 
νιχιχης χαΐ της έβραΐχϋς' χαΐ τρίτον εις τ6 άρα- 
6ιxό^ % μεσημβρινών ανμχΛεγμα^ εΙς 8 άνιί- 
χουσι, πλί)ν τΐίς άραβιχίς γλώσσης, τλ αίθιο- 
πιχλν Ιδίωμα, δπερ βμιλείται μέχρι τϋς σι(με- 
ρον ίν *Αβυσσινί^, χαΐ η 6μηριτιχη διάλε- 
χτος, εις 4ΐν είσΐ συντεταγμέναι α{ βμηριτιχαΐ 
(ΙΐίΐϊΐίδίΓΐΙίςΐΐΘδ) έπιγραφαί. 

Ή μάλλον διαδεδομένη τών τριών τούτων 

ίλωσσών, χατά την σημιτιχ'ίιν αρχαιότητα, 
ηλονότι μέχρι της έττοχίς του Μωάμεθ, ητον ή 
άραμαΐχη διάλεχτος. Άλλ*ή έπιχράτησις αύτίς 
έπΙ τών λοιπών μόλις άρχεται τρεΤς αιώνας 
μετά τίιν χρονολογίαν τις ημετέρας έπιγραφίς, 
συμπίπτουσα μετά τών εισβολών τών Άσσυρίων 
χαΐ Βαβυλωνίων χαταχτητών, ίδί^ δέ μετά τϋς 
του Ναβουχοδονόσορος. Άπ^ ταύτης τις έπο- 
χ%ς άχρι τ^ διαδόσεως τοΟ ίσλαμισμοΟ ίν 
Άσί^ ή άραμαΐχί) διάλεχτος διεδραμάτισε τλ 
αύτλ σχεδόν πρόσωπον έν τη άρχαί^ Ανατολή}, 
οίον ή άραβιχίι σήμερον, τ^ χα*^ αυτιών, άντι- 
χαταστι^σασα τί)ν άραμαΐχιάν, Ινεχα τίΐς δια- 
δόσεως του Ισλαμισμού ύπλ τών Καλιφών δια- 
δόχων τοΟ Μωάμεθ. 

Άλλα, χατά τίίν έποχίιν τϋς ημετέρας επι- 
γραφές, πρ4 τών χαταχτ^σεων τών βαβυλω- 
νίων βασιλέων έν Συρί^, α{ τρεΤς γλωσσιχαΐ 
οίχογένειαι ήσαν ίτι περιωρισριΐναι έν τοΙς άρ- 
χαίοις αυτών όρίοις, ή μέν άραμαϊχή έν τώ εύ- 
ρυχώρφ λεχανοπεδίφ το\)•Βύφράτου χαΐ του Τί- 



γ ρεως χαΐ άνά την βόρειον Συρ(αν, τλ δΐ χα• 
γαγαϊογ Ιϋίύμα έν Παλαιστίντ), χαΐ τλ άραίι- 
χ6τ έν τ^ χερσονιίσφ τϋς Αραβίας. 

Ή μωαβιτιχί) γλώσσα ην έχ του χαναναίον 
στελέχους. Τούτο δε θά ιΐίδύνατό τις νά επό- 
πτευση "Κδη (χαΐ έάν Ετι μ*)) είχε δείγμα τι έχ 
ταύτης τ*ς γλώσσης), αναλογιζόμενος την γεω- 
γραφιχ'ί^ν θέσιν τϋς χώρας του Μωάβ χαΐ τάς 
έθνιχάς σχέσεις τάς συνδέουσας στενότατα τους 
Μωαβίτας μετά τών Εβραίων. Ή στενί) αυτή 
συγγένεια τών βμόρων τούτων εθνών έπιβε- 
βαιοΟται, ώς Ιφθην είπών, Δπ' α&τϋς τ%ς Πο&- 
λαιας Γραφής, χαΐ έν αύτ^^ μάλις-α τΐ^ άφηγι(σει 
τϋς αΙμομιξίας του λώτ, αδελφού τοΟ Αβραάμ, 
περί ης λόγος γίνεται έν τ^ Βίβλφ τϋς Γενέ- 
σεως. 

Τ& αίσθημα τ^ς συγγενείας χαΐ βμοιότητος 
ουδέποτε άρα άπεσβέσθη, παρά την έχθροπά- 
θειαν, ϋν οΐ λάτρεις τοΟ *Ιεχωβά άείποτε έζε- 
δηλουν χατά τών λατρευτών του Κ1ΐαΐη08. Έ» 
τών προτέρων ουν πιθανώτατον ην, δτι ή γλώσ- 
σα τών Μωαβιτών προσι^γγιζε πρ&ς τι9)ν τών 
Εβραίων. Τ€^όντι ή ςπ^λη τϋς Δαιβών έπιβεβαιοί 
πληρέστατα ταύτην την υπόθεσιν, χαθιστώσα 
αύτίιν άναμφισβι^τητον. Ή δμοιότης τοΟ γλωσ- 
σιχοΟ δφους τϋς επιγραφές μετά τϋς Παλαι&ς 
Διαθιτίχης αίρει μάλιστα π&σαν άμφιβολίαν. Ό 
Μέσα έχφράςεται σχεδλν χαθαρώς έβραΐστί με- 
ταχειριζόμενος φράσεις χαΐ ζήσεις Ιδί^ γραφι- 
χάς. 03τω π. χ. άναγινώσχεται ι% φράσις α«- 
ΒοΗβτ ΐα8α(α αΙΗά-άνβΒ «τλ βποΐον προσέ- 
θεσα εις την γίν» νβέΙίαοΗ ΜΐΥη^ΜΟοί) 
ηχάίάη ίβοΗ ΗοΙ νθ8€Ηο, χαΐ Ιλαβον έχ του 

Μωάβ διαχοσίους άνθρώτεους έν βλιΐ|^» (Κοί 
Γ086ΐΐ0 έν τ^ Παλαι& Γραφ^ είναι εις χρ%«ιν 
χατά τΊ^ν α&την Εννοιαν). ΙβταβΙ (ώοά θΙ>βά 
οίατη^ «ί Ισραήλ χατεστράφη χαταστροφην 
αίώνιον» δηλονότι διά παντός, θέλω παραθέσει 
υμΐν δείγμα τ%ς γλώσσης, άναγινώσχων το^ 
επτά πρώτους στίχους τϋς έπιγραφ%ς> δσοι δέ 
υμών, χύριοι, γινώσχετε τί)ν έβραΐχ'ίιν γλέ&σσαν 
θά χαταλάβετε παραχρήμα τ})ν Εννοιαν. 

ΑηοΙί ΑίββοΗα 1)βη Κ6ΐηοδθ1ιβ&ά=έγώ 

εΙμι Μέσας υίλς τοΟ Κεμοσγάδ. 

ΜβΙβΗ Μοάύ /ια^ι>ί&οηί=βασιλε&ς τοΟ 
Μωάβ του Δαιβωνίου. 

ΑΗ ηίαΙα}€ αΐ ΜοαΙ) «οΛβϊοβοΛίη Γα6- 

&ίη. Ό πατι&ρ μου έβασίλευσε τοΟ Μωάβ 
τριάχοντα Ετη. 

Υβαηόίί γηαΙάΙίΗ αείιατ άΜ χαΐ έγώ I- 

βασίλευσα μετά τλν πατέρα μου. 

νά'ά'α8 ΗίώάΐηαΙ εόΐ ΐΛΐ(τηο$€Κ &β 



«. Λ. 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ Μα^ΒΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑ 



131 



ΚοτοΗα^ χαΐ Εχτκτα τούτο τ& θυσιαστ^ριον 
()ΐαθ' αμτλ (ΙιηΧν, τοΟτο Ά υψωρια &α?ηα) 

τφ ΚΙιαιηοδ ίν ΟογοΙιβ. 

Βάηίαί ΜββοΗα θυσιαση^ριον άττολυτρώ- 
σβως (4| του Μέσα, δινως &ν δ^ζΐ) ΐί\ιΧ^^ ίπιιδη 
τοΟτο βίναι λογοπαίγνιον). 

Κι ΗοΒοΗχάηι ητϊΐίΐωΐ Ηα-βοΗοΙβΗχη έπβι- 

){) |ΐέ ίσωσεν έζ δλων τών έχθρων. 

ΥβΗ Ηίτ'άηί ύβΐίοΐ βόηβα] χαΐ αϊ επροσ- 
τάτευσεν άτΑ τί&ν ριι^ύντων |&ε (βοηβ είναι, 
ώς έβραΐ9τ(, ένεστώς τ%ς (λ^ετοχϋς του $αηα, 
μισείν}. 

Οίηη ΥηβΙβίί Ι$ταβΙ & *Α(&βρΙ ίιν βασιλεύς 
τοΟ Ίσραι^λ. 

νβ]ααηΗ βΙ-Μοαύ {άηύη ταύΜη^ καΐ 

χατεπ(εσε τ6ν Μωάβ έπΙ (ΐ^αχράς ημέρας. 

Κί Ιααηα^ Κβηιοεοη ύβ-ατζό έπειδη δ 

Κΐΐαΐηοδ παρωργίσθη κατά τ%ς χώρας αύτου. 
ΥβίαοΠΙβίό Οβηό. χαΐ δ υίδς του διεδέ- 
ξατο α&τ&ν (γινώσχετε άπαντες τγιν λέζιν 
οΗαΙαΙ^ ^ιαδέχεσθαι, έχ των Καλιφών, λα$6- 
χων τοΟ Μωά(ΐ.εθ). 

να]0ΐηβτ ρατη Ηη χαΐ είπε χαΐ αυτές. 
*άαηη βΙ-Μοαύ θά χαταπιέσω τ&ν Μωάβ, 
Ββ]*άηία} χατά τάς ήαέρας (&ου, 

Ατηαν Κ^γηοβοΗ δ Κηαπιοδ είπεν' 
νβά'τβΗ 1)όηΙ>6ύέίθ £πισχέψθ(ΐαι αύτέν. 

Υβ ΐΒταβΙ αύαά όύβά οίατη χαΐ δ Ί- 

σρα'})λ χατεστράφη α!ώνιον χαταστροφι^ν, χτλ. 

Βλέπετε, δ,τι άνέγνων εΤναι χαθαρώς έβραΐ- 
χι^ν* νο[λ(ζει τις, δτι άχούει έ^άφι6ν τι τ^ς Πα- 
λαιάς Γραφιάς, έζαιρέσει του πληθυντιχου, 
λήγοντος εις ί>?, τοΟ ^ιηριατιχου τύπου 8&Ε- 
ηδΐί χαΐ τίς λέξεως δοίΐοΐβΐί ση(Λαινούσ7)ς έχ- 
θρων, απερ αμφότερα &έν άπαντώσι χατά ταύ- 
την την ΐννοιαν εν τοΤς βιβλ(οις της Παλαιάς 
Γραφίς. 

Όλίχληρος αλληλουχία λέζεων χαΐ Ιχφρά- 
σεων τϋς ημετέρας επιγραφής προσαρμόζεται 
Ιίί^ ε{ς την γλώσσαν της Παλαιάς Διαθιηχης μη 
άπαντ&σα έν ταΤς λοιπαΐς σημιτιχαΤς διαλέ- 
χτοις χατά τ}}ν αύτην σημασίαν. Άναφέρο) μό- 
νον τα ^ιίματα ά8ά Π^ν ποιεΧν 1(αναί ΓΓΟ 
ίρυσσειν ΛΊΠ φονεύειν Ϊ^Ι^ χατέχειν *^^ΚΠΠ 

δργ(ζεσθαι, παροξύνεσθαι ν^ΓΠ άπελευθερουν, 
σώζειν υΐ3 λώχειν Π ;0Ώ την χλ(μαχα τλ 



— » 



λιβόστρωτον ΙΠρίΙ έν' τώ έσωτεριχο> *Τ7 υ- 
πάγε (προσταχτιχη τοΟ ^ι^ματος *Τ 7Π ^3ζΠ 



έμπροσθεν ΙΜ δέν υπάρχει ΟΚ επίσης ΠΚ τ6 

μόριον τΐΊς άμεσου διαθέσεως, χαΐ γράφεται ά* 
χριβως, ώςέβραΧστί, 2νώ ι( φοινιχιχί) ορθογρα- 
φία απαιτεί Ιν Ιοά έν τω μέσ(^. 

Τλ άρθρον είναι πάντοτε Π ως έβραΐστί ή 

άναφοριχ^) αντωνυμία, τοΟθ* δπερ έστΙ χαρα- 
χτηριστιχώτατον οιά τί^ν μωαβιτιχην γλώσ- 
σαν, χαΐ άποδειχνύει την στενην αώτίς συγγέ- 
νειαν μετά τϋς έβραΐχϋς* ή άναφοριχ*}) άντω- 
νυ(ΐΙα είναι πάντοτε "1ΐ7Μ ένω ή φοινιχιχη 

λάλεχτος δίν γνωρίζει αύτην, ειμή υπί) την 
συντομωτέραν μορφήν ν^Κ % ΥΕ^. 

■ 

Ός πρ&ς τί^ν γραμματιχ&ν δε δργανισμον 
τίς μωαβιτιχ^ΐς γλώσσης ή ταυτότης αύτης 
μετά τϋς έβραΧχης έστΙ σχεδδν έντελτίς. ΕυρΙ- 
σχομεν συνεχώς έν τ^ ημετέρα επιγραφή π. χ. 
τ^ν συνδυασμ&ν του μεταβλητού Υ&ν μετά 
τοΟ συγχεχομμένου αορίστου. Υέ,άαδ Ιί^ϊΝΙ 

χαΐ έΛοΙησα ΊΟΚ^Ι χαΐ $Ιλ£^ Ϊ^Ί^Ι χαΐ «α- 

νίσχβ 3\Ι^*1 χαΐ χατφχηα 13^*] χαΐ /- 

χτισΒΥ. Τ6 ^ϋμα χλίνεταιώς £βραΧ7ί9 '^-Χ» ^τ^^ 
τ& πρώτον ^ιζιχ6ν είναι £ν Υάν ^ λαμέδ, ή 
άφαίρεσις τούτου του συμφώνου γίνεται χατά 
την αυτήν περίπτωσιν, χαθ' ίν χαΐ έβραϊστΙ 

π χ. ηρκΤ χαΐ ΙΙα6οτ (άντΙ του Π]3^Κ1 

το• βήματος Ιαΐίάοΐΐ). 

Έν τούτοις παρατηρουνταΙ τίνες διαφοραΐ 
άπ& τϋςίβραΤχϋς γλώσσης, δηλουσαι χλίσιν τινά 
πρ&ς την άραμαΧχήν χαΐ φοινιχιχήν διάλεχτον. 
Ό πληθ. χαΐ δυ1Εχ6ς σχηματίζονται προσθήχη 
του γράμματος νουν, ως άραβις-Ι χαΐ άραμαΐς-ί, 
Χι' 8 ή χατάληξις τοΟ μεν πληθ. είναι 1η του δε 
δυΧχ. αη, π. χ. δοΐΐθίοδοΐΐίη τριάχοντα, έβραί- 
7ΐ δοΗβΙοδΟΐήπΐ, ηΐαΐάη διαχύσια. Έβραϊς-Ι 
αί άντι^οιχουσαι χαταλήζεις είσΐν 1771 χαΐ άίϊΐΊ. 
Οι ρηματιχοί σχηματισμοί ΟΠΠ^Κ έηοΜ- 

μησα ΟΠΠ*^Π νπαγ^ γα τζοΜμήσρς σχετί- 

ζονται πρδς τδν ίγδοον τύπον του άραβιχου 
ρήματος* μόνον ή μωαβιτιχή διάλεχτος δέν έ- 
λέτττυνε τΐ Ν του μορφωτιχου Μί είς έλΐφ Π. 
Ή δειχτική αντωνυμία δεν εΤναι εις χρ^σιν 
άνευ του προταχτιχου άρθρου, ώς φοινιχιστί 
π. χ• ΠΝΤ ΠΏ3Π τοΟτο τ^ ύψωμα, έβραί- 

στί ΗαΜηΐά Ηά$8θί. Τ6 Θηλυχ6ν ούσιαστιχ6ν 



132 



Ο ΕΝ Κ/η. ΒΑΛΗΝ. ΦΙλΟλΟΠ&ΟΣ £ΥλΑ.0Γ02 



^ς τ^ν «λΐ|6υντιχ6ν λι&γη &ς φοινιχιατί χ«1 
άβαβιντί εις αΐ Π χαΐ απολύτως ίτι, ένΔ έ- 

ηθ3Π Π^ΟΏΠ διολον^τι ινρλ τ%ς γενιχϋς. 

Έ πρωτοπρόσωιτο^ άντωνυ|λ(α αποΐζ εγώ, 
άντιςΌίχουσα πρ^ς τλν £βραΧχ6ν τύπον αηοΐίί 
Ί^ρουσιάζει ή|λ.Τν άν«λογ(αν πρ&ς Τ'ίιν φοινιχιχ'})ν 
% χαναναίαν όιάλεχτον. Άλλ' αύται αΐ λαλε- 
χτιχαΐ λαφοραΐ ε(σ1ν άση{χ.αντοι Απέναντι τ?1ς 
ΐε^γάλΐις συ{λφων(ας, τίς άπανταχοΟ τϋς επιγρα- 
φές {μών άναϊειχνυ[ΐ.ένιος) (λετά τΐ^ς έβραΤχ51ς 
γλώσσης. Ή σηρτιχίί γραφί, Ις^ν αληθές, Χέν 
ΐχφράζει, ε! (ΐ,η άτελές-ατα την γλώσσαν, γρά- 
φουσα (ΐ.6νον τά σύρ.φωνα ούχΙ ^ χαεί τά φωνήεν- 
τα* {πο|Αένως λ(αν πιθαν&ν είναι, &ςε αι διαφο- 
ραΐ αι μεταζυ τών γλωσσών ριωαβιτιχ^ίς χαΐ £- 
βραΧχ^ς να ώσι τ^ Αληθείς [Μείζονες, 9) βσον ή 
επιγραφή του Μέσα παρίςηησιν ήμίν, άλλ' ούχ 
^ττον είναι άνα[Λφ4ριστον, οτι δίν υπάρχει ου- 
όψία διάλεχτος ση[λΐτιχι^, πρί>ς 11ν τ6 |ΐ.ωαβιτι- 
χλν 1^(ωμ.α να [λυι 1χ>ι συγγένειαν τοσοΟτον ςτ- 
νήν, δσην πρ^ς τίιν γλώσσαν τΰν ό|ΐ.(ίρων αύτης 
Ισραηλιτών, δηλονέτι πρί»ς την χαναναίαν 
γλώσσαν, ίν παρεδέζαντο οΐ *Ισραηλ1ται [Λετα- 
ναστεύοντες εΙς την γίν τής επαγγελίας. 

Τ6 ίίφος τ91ς επιγραφής ήιι,ών είναι εντελώς 
Βιβλιχέν. ΕΤναι σαφίς χαΐ εύληπτον, ριαλλον 
έπΐ{χεμελη[]ΐένον, ίΐ π. χ. τί> τής έτΗ του σαρχο- 
φάγου του ΕδοίΐΐηαηαζαΓ επιγραφής, χαΐ τοι 
ούσης τουλάχιστον χατά τρεΤς αΙώνας [^ιετάγε* 
νεστέρας τοΟ (ΐ.νη[ΐ.ε(ου του Μέσα. 

Έξετάσω|χεν νΟν τί^ν ή(ΐ.ετέραν έπιγραφην 
ύπλ την παλαιογραφιχίιν αύτ^Ις ΐποψιν. Ό γρα- 
φικές αυτής χαραχτηρ εΤναι άξιος ΙδΙας (ΐελέτης, 
ϊτε λίαν σπουδαίος οιά την ιςΌρ(αν τοΟ φοινι- 
χιχοΰ αλφάβητου. Έπειδη δέ τα 3ύσχολα ζητή- 
(ΐατα τής παλαιογραφίας δλιγί^ους τών αρχαιο- 
λόγων ένλαφέρουσι, θέλω περιορισθ^^ να έχΟέσω 
&(&1ν έν χεφαλα((^ τά άξιολογώτερα άποτελέ- 
σ[ΐ.ατα, ά έχέρδησεν ή (στορία του φοινιχιχου 
άλφαβι^του έχ τής ε&ρέσεως τής στι&λης ιί|ΐ.ών. 

*Η ήλιχία τής σττίλης τής Δαιβών ώρισται 
άχριβώς' γινώσχετε ίΧη, δτι αυτή άνιδρύθη 
υπλ του Μέσα, βασιλέως του Μωάβ, συγχρόνου 
τοΙς βασιλευσιτου*Ισραηλ *Αχαάβ, ΌχοζΙου χαΐ 
'Ιωρά^χ., χαΐ τφ 'Ιωσαφάτ βασιλεΧ του Ιούδα, 
χατά τίϊν πρώτην δεχαετηρίδα ?ι ϊεχαπενταε- 
τηρίοα τοΟ ίννάτου π. Χ. αΙώνος. "Ωστε χατέ- 
χοριεν νΰν δεΐγρια Αλφάβητου φοινιχιχου Αρχαΐ- 
χοΟ, ο{» 4 χρονολογία εΤναι Αναριφίβολος. Έπο- 
(Αένως ή ίτριγραφ*)) τοΟ Μέσα δύναται Απ6 τοΟδε 



νά χρησιριεύσγ) ως σταθερών ση(ΑεΙον έν τ^ χλ(- 
ριαχι άπασών τών ριετα|ΐ.ορφώσεων χαΐ τών 
Αλληλοδιαδόχων ριεταβολών τοΟ ΑρχαΤχοΟ φοι* 
νιχιχοό Αλφαέιήτου, τών δυνα(λένων νά σχοτίσω- 
σι, χαι Ιμβάλωσιν εΙς Αμηχανίαν τ& πνεΰρια τών 
Αρχαιολόγων. Κατέχοριεν νυν θεριέλιον Ιστορι- 
χής χατατάζεως χεΐ[ΐένων παροριοΐων, χαΐ γΛ^ 
σον ίπως έχτΐ{Αώ(ΐ,εν μετά βεβαιότητος χατά 
προσέγγισιν τϊν ήλιχίαν έτερων φοινιχιχών ε- 
πιγραφών, υπολογίζοντες χατά πόσον προσεγ- 
γίζουσιν )) Αφίστανται Απλ τοΟ γραφιχοΟ ση- 
σττίριατος τής στήλης τίς Ααιβών. 

Τλ σχ9ί{/.α τών χαραχτήρων τής ημετέρας 
επιγραφής είναι Αρχα'ίχώτατον χαι σΰτμφωνον 
πρλς τους Απωτάτους χρόνους, εΙς ο^ς αυτή Α- 
νέρχεται, ούσα τδ ΑρχαΧχώτατον παντλς ίτί^ 
σημιτιχου χειμένου. 'Άποισαι αί γνωςαι φοινι- 
χιχαΐ έπιγραφαΐ παρουσιάζουσι σχήματα γραμ- 
μάτων μεταγενές-ερα. ΙΙρ2» τής έν Ααιβών Ανα- 
Χαλύψεως ό διάσημος επιτάφιος τοΐ» ΕδοΙίΠία- 
ηαζαπ, βασιλέως τής Σιδών,έθεωρείτο υπλ τών 
σημιτολόγων ώς τ6 Αρχαιότατον χείμενον, το 
δια φοινιχιχών χαραχτήρων γεγρο^^ιμένον, έάν 
έζαιρέσώμεν λίθους τινάς γεγλυμμένους, Α(ίσυ- 
ριαχής τέχνης, χαΐ πολλάς χεράμους της Νι- 
νευΐ φέρουσας Αραμα'(χά σύμβολα. Άλλα τά 
γράμματα τής επιγραφής τοΟ ΕδΟΐίΠΠαηδίΖαΓ 
ίχουσιν ίΐδη σχήμα ινολύ μεταγενέστερον χαι 
νεώτερον τής μωαβιτιχής ^ήλης, Ανήχοντα ήδη 
εΙς τ& σχήμα τής φοινιχιχής γραφής, τής χα- 
λουμένης σιόωγίας^ ήτις δεν Ανέρχεται ε{ς έπο- 
χήν προγενες-έραν τοΟ ς\ ή του ζ'. αίώνος π. Χ. 

^Η χρονολογία τοΟ μνημείου του Μέσα Απ& 
τής τοΟ ΕδΟΠίηαηβζαΓ Απέχει τουλάχιστον 
τρΕί^ς αιώνας. Υποβάλλω υμίν ενταύθα τρία 
πανομοιότυπα* τ& πρώτον παρίστησι την επι- 
γραφήν τής Δαιβών, τ{) δεύτερον την τοΟ ΕδοΙί- 
ΐηΐΐηαζαΓ, βασιλέως τής Σιόών, περί ής άρτι 
έποιησάμην τ6ν λόγον, χαΐ τΙ> τρίτον την διά- 
σημον φοινιχιχήν έπιγραφήν τής Μασσαλίας, ή- 
τις ττεριέχει τιμολόγιον θυσιών προσενεχθεισών 
ε!ς τ&ν έν Μασσαλί^ να^ν τοΟ Βήλου, χαι Ανέρ- 
χεται εις έποχήν πιθανώς έτι μεταγενες-έραν τής 
τοΟ σαρχοφάγου του ΕδοΗοίαπαζαΓ. Αι τρεΤς 
αύται φοινιχιχαΐ έπιγραφαί, αϊ διεζοδιχώτεραι 
ων χεχτήμεθα, υτ^οδειχνύουσιν, ώς έχ του γρα- 
φιχου χαραχτήρος αυτών, τρεΙς διαφόρους έ- 
7«)χάς. Ή τής Δαιβών εϊναι δείγμα τής ΑρχαΧ- 
χής φοινιχιχής γραφής^ δηλονότι τοΟ Αλφαβή- 
του έχείνου του γνωστού ε{ς απαντάς τους ση- 
μιτιχρύς λαούς περί τ6ν δέχατον χαΐ τ&ν Ιννατον 
αιώνα, πρΙν ή Αποχωρισθί^ εΙς διαφόρους χλά- 



Π£ΡΙ ΤΗΣ ΜΟ νΒΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΗΕΣ4 



133 



^ου^* 1$ τοΟ Ε86ΐΐΐηΐΐη£ΙΖ&Γ ιταρ(ςΊΐ)9ΐ την βιίω- 
νίαν γρ«φ<ν, τιιν άνά τί^ν Φοιν{χην έν χρΐσίΐ 
*»τά ^ν ίχιτον «{ώνο&' ή ^έ τίς Μασσαλίας, ίΐν 
^θύ|Αως 6ά Ιθετον εΙς τλν ττέριπτον α{ώνά, 
Φ•«ρητέ« ως ^εΐγ(χα τίς καρβαγβνιχ^ς γραφίΐς 
χατά τίιν άχ]λ^ν τίς έν ^ 'λφριχ^ φοινικικής 
ταάτιις π6λ•ως* ί γραφή αυτή, ως βλέττετε 
παραβάλλοντες την έν Μασσαλί^ επιγραφών 
«ρ6ς την έν Σιίών, ίέν λαφέρει ού<ηωδώς άηΐ 
"Τής φοινιχιχής, τϋς χαλοιιριένης σιδων(ας, χα( 
ιτερ χλ(νουσα 3λ(γον πρ&ς την βζυγραφίαν. 

Πρ&γίΛά τι {λεγίστον ενδιαφέροντος καΐ ά- 
ζ«0¥ νά ΐφελχύση {^(^ τίιν ύριετέραν ιυροσοχην 
Ιςην, δτι ή έτηγραφί) χ^ς Δαιβων είναι τ& άρ- 
χαιίτατον δεΐγρια, ού ριίνον τής φοινικικής 
γραφής, 4λλά χαΐ τής καθαρώς έν γένει αλφα- 
βητικής γραφής, ^ χρώνται νυν άτλαντες οί 
λαοί τής γής, έκτλς τών κατοίκων τής ανα- 
τολικής *Αβ(ας, των Σιν&ν, ^Ιαπώνων, του συ- 
στήματος εκείνου, έξ οδ παρήχθησαν τα αλφά- 
βητα, ελληνικών καΐ λαΈΐνικέν, συριακών, αρα- 
βικών, {ν&ικέν, θηβετιανέν, σια[Λΐκ6ν, βρα- 
(λανικέν, ίαβανικδν καΐ πλήθος άλλων γραφών. 

Ύπέοειζα τίιν επιγραφών τής Δαιβων ώς τ6 
άρχαι6τατον δε1γ[ΐ.α τής αλφαβητικής γραφής. 
*Αλλά δύναταί τις ά[ΐ.φισβητήσαι τούτο, άντι- 
τάσσων τίιν Ιερογλυφικην καΐ σφηνοειδή γρα- 
φών. Οΰ^να λανθάνει, 8τι 6πάρχουσιν έπιγραφαΐ 
έκ τών &ύω τούτων συστηρ,άτων πολλώ άρ- 
χαι^τεραι τής στι4λης του Μέσα. Άλλα τα 
σφηνοειδή κείριενα κατ* ουδέν δύνανται νά δια- 
σείσωσι την θέσιν μου, έπειδ-9ι ί γραφή τούτων 
δεν έΙναι καθ* αυτί αλφαβητική, άλλα μάλλον 
σΌ^^α6ίxη^ έκαστου σημείου έν τούτοις παρι- 
ριστώντος μίαν συλλαβτ^ν. 

*Ως πρλς την αίγυπτιακίιν δέ γραφτών, δέν 
αρνούμαι παντάπασιν, δτι τ6 σ^ίςτομα τών ιε- 
ρογλυφικών, παρά τους χαρακτήρας τους κα- 
θαρώς ιδεογραφικούς καΐ συμβολικούς, δηλονότι 
παρά τά εικονικά ιδεογράμματα ?| τους γρί-^ 
^νζ^ περιέχει ωσαύτως τάςιν σημείων, άτι- 
νάε{σι χαρακτήρες αληθώς αλφαβητικοί. *Αλλ* 
αύτη ιξ περίπτωσις ούχ ήττον δεν δύναται ν* άλ- 
λοιώστ} τ6 αληθές τής διαβ^βαιώσεώς μου, ίς 
την ίρθίτητα δπως παρατήσω υμΐν, επιτρέψα- 
τε μοι νά κάμω μικράν τίνα παρέκβασιν περί 
τών διαφέρων συς-ημάτων τής γραφής έν γένει. 
Ώρανισάμην δέ τάς σκέψεις ταύτας έκ τών 
λεπτών χαΐ σοφών ερευνών του διασιάμου πα- 
λαιογράφου Φραγκίσκου Αενορμάν. 

"Οπως ίρίσωσι την ίκφρασιν τών {δεών αυ- 
τών δι' υλικών σημείων οί λνθρωτνοι μετεχ«ι- 



ρίσθησαν δύο γραφικάς αρχάς* ή μεν εΤναι { 
Ιάεογραφιχη^ % οιά ζωγραφιών παράς*ασις τών 
{δεών, ή δέ ή ψίυπηζΐΜη^ ί| παραστατική τών 
φθύγγων. Ή φωνητική διαιρείται εις δύο βαθ- 
μούς* ε{ς τ^ν συΑΑαβισμόν^ πκριστώντα δι* έ- 
ν4ς μύνου σημείου την συλλαβιην, συγκειμένην 
έκ συμφώνου καΐ φωνήεντος, και ε{ς τύν άΛφα^' 
βί^ζισμόι^^ χωρίζοντα τδ σύμφωνον άπύ του φω- 
νητικοί ίχου, καΐ χρησιμεύοντα αύτφ ώς κίνη- 
σις, δηλονότι παριστώντα διά διακριτικών ση- 
μείων τι) σύμφωνον καΐ τδ φωνήεν. 

"Απαντα τά συςτίματα τής γραφής 41ρχισαν 
άπ6 τής ΐΛΒογραφιχης^ τής διά ςωγραφίας πα- 
ριστώσης τάς {δέας, και κατάντησαν είς την 
φωιτηζιχήτ διά βαθμιαίας προύδου. Ή χρήσις 
του γρΙγοΌ ί5γαγεν είς την άνακάλυψιν τής σν.ί^ 
Λαβίχήζ γραφής. Ό γρίφος είναι, οδτως ειπείν, 
ή γέφυρα ή διαβιβάσασα άπο τής ίόεογραριχήζ 
είς τ)ιν φ^αγητιχίικ κατ* αρχάς μετεχειρίζοντο 
είκύνας ίδεογραφικάς, δπως παραστησωσι τίιν 
προφοράν, ήτις ην προσκεκολλημένη είς τ);ν εΐ- 
κονικην αυτών ίννοιαν, μηκέτι λαμβανομένης 
υπ* ίψιν τής εννοίας ταύτης . Περίεργον παρά- 
δειγμα γραφής, ή δποία Ιςτί) έν τφ τρίψφ^ καΐ 
ουδέ βήμα προέβη είς την πραγματικίιν φωνη- 
τικην, παριστώσι τά μεξικανικά ιερογλυφικά, 
σύ^ημα γραφικίν, δπερ μετεχειρίσθησαν οι 
Αζτέκοι τής ΑηαΗΐΐαβ. Ή σ^ητοαίης γρα- 
φιά, παραχθείσα καΐ αύτη έξ εικονικής τίνος 
γραφής, περιήλθεν είς τίιν αύτην κατάστασιν, 
άλλα δεν έξήλθεν αυτής, μείνασα ς-άσιμος, καί, 
ούτως ειπείν, άποκρυς-αλλωθεΐσα είς τ&ν συλλα- 
βισμών, καΐ μη φθάσασα μέχρι τής άποσυνθέ- 
σεως τής συλλαβής, δηλ. είς τδν άλφαβητισμόν. 
*Οσοι λαοί μετεχειρίσθησαν αύτιίν, Σκύθαι, ΙΙέρ- 
σαι, *Ασσύριοι, ουδέποτε ίσχον γράμματα, καθ* 
αυτ^ ειπείν, άλλα μύνον σημεία ουλλαβιχά. 

Μεταξύ τών διαφέρων γραφικών συς-ημάτων 
κατά την ιερογλυφικην ίΐ ίοεογραφικην γραφην, 
άτινά είσι τέσσαρα τ^ν άριθμύν, δηλονύτι τά 
αιγυπτιακά ιερογλυφικά, ή σινιχη γραφί, ι5 
σφηνοειδής γραφή καΐ τά μεξικανιχά ιερογλυ- 
φικά, £ν μύνον κατηντησεν είς την άλφαβητι- 
κην μέθοδον, τά αιγυπτιακά Ιερογλυφικά. Οί 
κάτοικοι τής κοιλάδος του Νείλου, λα&ς ου- 
σιωδώς φιλόσοφος, έποιησαντο τελευταίαν καΐ 
βριστικην πρόοδον έν τη τέχνρ του γράφειν, είσ- 
άγοντες είς τ6 γραφικών αυτών σύστημα χαρα- 
κτήρας αληθώς αλφαβητικούς* μετεχειρίσθησαν, 
λέγω, ποιρά τά εικονικά σημεία τών συμβο- 
λικών ιδεογραμμάτων, τών γραφικών τρδπων 
κ«1 τών συλλα&κών σημείων, καΐ αληθή γράμ^ 



134 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



(&ατα, δγ)λον6τι συλλαβικά σν)(ΐε1α. Τοΰτο τϊ> 
γεγονός άνκχαλύφθη ύιτλ τοΟ ίιβρδίυδ. Ούτως 
οΐ ΑΙγύπτιοι παρέστησαν π. χ. τί>ν φθίγγον α 



λ' {ν&ς χαλάιΑου 



υ %*»• 



έν&ς άετοΟ 




τ^ σύμφωνον (λ δια (λΐχς γ.ίανχός 



τλ ρ λ' ίν^ς στόμαζοζ 



τλ λ δι* ένλς Μονζος 




τ^ 1ΐ λά 



σχοινίου έστρΐ|ΐ.|Λένου 



λ -' 



δΟΐΐ δι'έ- 



ν6ς χΊ^τΓου |^\|| τ& ά διί τις Λ'*'Ρ^^ 




χαΐ τλπ. 



*Αλλ& ιταρα τ^ν χυριωτέραν ταύτην πρ6οδον 
εν τ^ γλωσσιχ^} αναλύσει, %τις ιτολλίιν φιλο- 
σοφιχτ,ν σχέψιν υττοτίθησιν, ιξ α^γυπτιαχ*)) γρα- 

?ίΐ ουδέποτε χατέστη γραφ*}) χαθαρ&ς ίλφα- 
ΐ}τιχι(, (ΐ.ε(νασα, χαΐ |λετά τι9)ν παραδοχην 
τϋς φωνητιχ^ς, ουσιωδώς παράστασις των ι- 
δεών διά ζωγραφίας' έπειδη αι είχένες, αϊ 
υποδειχνύουσαι γρά{ΐ.(Αατα, δεν ίπεζεδύθησαν 
πάσης άζ(ας {δεογραφιχϋς' ή αύτ*}) είχών, π. χ. 
δύναται νά Ι]^η, έν τω αύτώ χειριένω, ση(χα- 
σίαν είχονιχιίν, σ«^[^βολιx1I^ν, συλλαβιχί^ν χαι 
άλφαβητιχ^ν. Τοιουτύν τι σύστη[&α, χα(περ τ& 
τελειύτατον των άρχιχών γραφιχών συστη(&ά- 
των, των άρξα[ΐ1νων έχ τϋς άπλΐΐς {δεογραφι- 
χΙΙς, πύσον Ιστιν εισέτι άγροίχον, συγχεχυριέ- 
νον χαΐ ατελές. Παρηχολουθείτο δ^ είχότως υπλ 
περιπλοχης τοσοότον απεριορίστου, ώστε ή τέ- 
χνη του γράφειν ώφειλε νά διατελ^ άείποτε 
άποχλειςαχλν χτ%(«.α τ&ν ιερέων χαΐ των σοφών, 
|ΐίΐ δυνηθεΤσα πωποτε να είσδύσνι ε{ς τα πλι(Οη. 
Έναπελε(πετο ίρα άπειροριεγέΟης άπύς-ασις, 
δπως ή γράφει προσλάβη τί}ν άπλύτητα χαΐ 
σαφιλνειαν, τ^ ριίνην χατάλληλον, δπως χατα- 
ςι^σΐ) αυτιών όργανον έφαρριύσιριον ε{ς παν {δ(ω- 



I μα χαΐ εΙς τους χοινούς τών ανθρώπων ευχρη- 
στον. *Έδει νά μεταμορφωθί^ ή γραφ*)) χυρίως 
ε{ς ζωγραφίαν, παραστατιχην τών φΟύγγων, 
ν* άτΓοβάλη π&ν Ιχνος Ιδεογραφιχ^ΐς, χαΐ έχτλς 
τούτου νά περιορισθώσι τά διάφορα φωνητ^χά 
αύτης σημεία ε{ς {να μύνον χαραχτ%ρα άμε<- 
τάβλητον δι* έχάστην ένάρθρωσιν τοΟ ίργάνου. 

"Άλλως ή γραφί) ουδέποτε θά ήδύνατο νά 
{χπληρώσΐ[) επαξίως χαΐ εντελώς τ&ν δψηλλν 
προορισμών αύτ%ς έν τ1) ιστορί^ τϋς άνβρωπί* 
νης σπουδϋς. 

Ή άττειρομεγέθης α3τη άπ^στασις δίν διη- 
νύσβη υπλ τών Αιγυτττίων, άλλ' υπλ τών Φοι- 
νίκων, τών γειτύνων αυτών. 01 ΦοΙνιχες £ρα 
θεωρητέοι ώς οι οριστιχοί έφευρεταΐ τοΟ άλφα* 
βήτου ημών. Οι "Ελληνες χαΐ 'ΡωμαΙοι συγγρα- 
φείς ομοφώνως άπονέμουσιν εΙς α&τούς ταύτην 
την δύζαν. Πολλοί άναμιμνιϋσχονται τους συ- 
χνότατα άναφερθέντας στίχους τοδ ποιητοδ 

Ι,αοϋη. (ΡΙΐδίΓδ. ΙΠ, ϊί20— 222). 
Ρΐιοβηΐοβδ ρπίηί, ίαιηαβ δί ΟΓβάίΙαΓ, 

[ααδί, 

ΜβπδαΓαιη Γαάί1)αδ νοοβιη δίρηαΓβ β- 

ί^Γίδ' 
χαΐ τάς λέξεις τοΟ Πλινίου" Ιρδα ^βηδ Ρήοβ- 

ηίοαιη ίπ πια^αα ^Ιοηα ΗΐΙβΓ&Γαπι ίη- 
νβηΐίοηίδ. ΗΐδΙ. Ν»1. V, 12. 13. Κλΐμης 

'Αλεξαν. Στρωμ. Ι, 46, 75. «ΦοΙνιχας χαΐ Σύ- 
ρους γράμματα ίτηνο^σαι πρώτους χτλ.» 

Τά Φοινιχιχά γράμματα δίν έπενοι(Οησαν, 
είναι αληθές, υπ' αυτών τών Φοινίχων, άλλ* 
Εχουσι τίϊν άρχην αυτών έξ ΑΙγύπτου. Δέν δύ- 
ναμαι νά θίξω σι(μερον τούτο τ& πολλού λύ- 
γου άξιον ζιϋτημα* άρχουμαι μύνον νά εΙπω, 
δτι απεδείχθη εσχάτως υπλ του διασι/ίμου α{* 
γυπτιολύγου, τοΟ ηοα^έ (Πραχτ. τϋς 'Αχαδη- 
μίας τών έπιγραφ. χαι τ%ς φιλολογίας έν Πα- 
ρισίοις), διά τρύπου πειστιχοΟ, δτι το φοινιχι- 
χ6ν άλφάβητον έξΆχθη έχ της αίγυπτιαχης δ- 
ξυγραφιχ^ς γραφές, τ%ς χαλουμένης ίερατιχ^ς, 
ίτις ην έν χριλσει παρά τοΙς ΑΙγυπτίοις έν τοΧς 
χειρογράφοις. Άλλ' έπειδί) οι Φοίνιχες πρώτοι 
πάντων χατέστησαν την γραφών άποχλειςιχώς 
άλφαβητιχι(ν, έχχαθάραντες άπ* αύτ%ς π&ν Τχνος 
μ*}} φωνητιχύν, ο&τοί είσιν οΐ άληΟιίΙς έφευρεταΐ 
του άλφαβι^του. 

Ό άρχαΧχώτατος δέ τών τύπων τοΟ αλφα- 
βήτου τούτου άποχαλύπτεται ήμίν έχ τϋς ςτά- 
λης τΐ^ς Δαιβών, ούσης, Ινεχα τούτου, τλ ^ΡΧ^^' 
ύτατον δείγμα τϋς άλφαβητιχ^^ς γραφΙ^ς. Π&σα 
μελέτη τ%ς συγχριτιχίίς παλαιογραφίας χαΐ τϋς 
ιστορίας τ%ς αναμίξεως τών διαφύρων άλφα- 



ηΕΡΙ ΤΒΣ ΜΟλΙ^ΙΤΙΚΰ^ ΕΠΙΓ]^ΑΦ&£ ΤΟΥ ΜΕ£λ 



135 



οι^ΐτων, &π&ρ ίγ«ννιηθγ)9αν έχ τοΟ φοινικικού 
αλφαβήτου, ύφείλβι άπ& τούδε νά Εχν} ως άφε- 
τηρίαν ττιν |Αωαβιτιχί}ν έπιγραφην τϊ^ς Δαιβών. 

Δ^ν είναι κατάλληλος & τέπος ενταύθα, ο- 
ιτως κατέλθω εΙς 91α(^ιιτικάς παλαιογραφικάς 
λεπτο|ΐερε(ας* παραπέ[ΐ.πω εκ τών ακροατών 
(^ου, οίς (^έλει τούτ6>ν τών ζητημάτων, εις τα 
θεριελιώδη ιτονι^ριατα του Κορρ καΐ του ββδβ- 
ηίαδ, ων αϊ γνώ|χ.αι έπεκυρώθησαν εσχάτως 
υπλ τών λεπτολόγων καΐ σοφών ερευνών τρΟ 
κέ(Αητος Υο^Ιΐέ* τά ϊργα του έπιςτη[ΐ.ονος τού- 
του, απερ ευρίσκει τις έν τφ πονι&[ΐ.ατι αύτου τω 
ίπιγραφοριένφ «Σύ|ΐ.(ΐ.ικτα άνατολικτίς αρχαιο- 
λογίας,» παρέσχον νέαν ώθησιν εις τοΟτον τ&ν 
κλάλν τϋς παλαιογραφικ^ς έπιστη[ΐ.ης, καΐ 
διεφώτισαν την ίστορίαν περί τϋς αλληλοδια- 
δόχου αναπτύξεως τοΟ φοινικικοΟ άλφαβ^ίτου. 

Ό Υο^αέ (ΐχτεχειρίσθη λίαν εύδοκ((λως τΐϊν 
παλαιογραφ(αν, δπως ίρίστι ττιν ήλικίαν έκα- 
στης τών διαφέρων ση(Λΐτικών επιγραφών. 

Περιορ(ζο(ΐ.αι Ινα σημειώσω ένταΟθα τ^ σχϋ• 
|Λα γραμμάτων τινών της ημετέρας επιγραφής. 

ΤΪ Μίηΐ καΐ τλ 8θΗ%η {χουσι σχήμα χα- 
ρακτηριστικώτατον. Έν ταΐς πλείσταις τών 
φοινικικών επιγραφών τά δύο ταΟτα γράμμα- 
τα παριστώνται υπ& τύδε τ^ σχήμα α^ % ιι# 

Ιχοντα τ))ν κεφαλίιν κυκλοτερή ιγ ϋ άπ* ε- 
νάντιας έν τφ κειμένι^ τής Δαιβών ή κεφαλή 
παρίσταται διά γραμμής τεθλασμένης έλικοει- 
δώς. 

Ό κόμης Υο^πό, Ιν τινι ύπομνηματι περί 
τίνων φοινικικών επιγραφών τής ν^σου Κύπρου, 
συνεστησατο ^δη ώς γενικ&ν κανύνα, οτι αι 
τεθλασμέναι γραμμαί, ^, βπως αύτ&ς εκφράζε- 
ται, ή κύμανσις γραμμάτων τινών, {δ(φ του 
\ΙΤ καΐ του Ο ίιν ΙδιαΙτερον χαρακτηριστικών τοΟ 
φοινικικού άρχαΧκοΟ αλφαβήτου, καΐ δτι π. χ. 
π£σα επιγραφή παρι^ώσα τ6 ΜΐΥη καΐ τ& 8€Ηΐη 
τεθλασμένον ήν προγενεστέρα τοΟ ζ'. αίώνος. 

Ή στήλη τής Δαιβών έδικαίωσεν αύτ&ν 
πληρέστατα. Έν τφ ^οιηχαιφ άλφαβήτφ, ύπλ 
τοΟ Υο^έ καλουμένφ σιδωνιφ, ή διακύμανσις 
άπώλετο, ταύτην δέ αντικατέστησαν μικραΐ 
γραμμαΙ εγκάρσιοι, βραδύτερον δΐ κυκλοτερεΤς. 

'Αλλ* δπερ θαυμαστών καΐ λίαν ενδιαφέρον 
εΤναι, !τι ο{ χαρακτήρες τής Δαιβών βμοιάζου- 
σι καταπληκτικώς πρλς τλ αρχαϊκών Ελληνι- 
κών άλφάβητον, τ6 όνομαζύμενον άλφάβητον 
τοΟ Κάδμου, γράμ/έατα χαάμήϊα^ καΐ συγκεί- 
μενον ές είκοσι καΐ δύο γραμμάτων, ώς τ& 
φοινικικών• 



Έσχεδίασα συγκριτικ^^ν πίνακα του φοινιχι- 
κοΟ αλφαβήτου καΐ του ελληνικού άρχαΧκου* & 
πίναζ ο{>τος θέλει καταδείξει υμίν τήν μεγάλην 
ομοιότητα, ινα μή είπωμεν. ταυτότητα, τών 
δύο τούτων αλφαβήτων. Έν τ^ πρώτ>ϊ στήλγ» 
έθέμην την τετράγωνον έβραΧκήν γραφήν, δι' 
ής ή Πάλαια Διαθήκη είναι τανυν τετυπωμέ- 
νη. Τής γραφής ταύτης ή χρονολογία εΤναι 
λίαν πρόσφατος, και συνδέεται μλτήν άραμαΐ- 
κήν γραφήν, μεταγενες-έραν τής του ΊησοΟ Χρι- 
στοΟ' κατεχώρησα δε αυτήν ενταύθα, επειδή 
είναι κοινότατη μεταξύ όλων τών σημιτικών 
αλφαβήτων. ^Η δευτέρα στήλη παρίστησι τ& 
άλφάβητον τής επιγραφής τοΟ Μέσα, ή τρίτη 
τ^ σιδώνιον άλφάβητον, δηλαδή τί> μεταγενέ- 
στερον του Εκτου αΙώνος άλφάβητον, ή τετάρ- 
τη δέ έπΙ τέλους τ4 άρχαΤκ&ν ελληνικόν (1). 

Ύπεδείξαμεν ένταΟθα δύο διάφορα σχήματα 
δι' Ικαστον γράμμα* ζό ^ιρώτοτ παρέλαβον 2κ 
τών αρχαιοτάτων ελληνικών επιγραφών φοινι- 
κιστί γεγραμμένων, 2κ δεξιών πρ2»ς αριστερά, 
ή τουλάχιστον βοΌστγοψηίόγ^ δηλονότι άλλη- 
λοδιαδόχως έκ δεξιών πρδς αριστερά καΐ τα- 
νάπαλιν. 

Τ2» δεύτερον παρέλαβον έκ τών επιγραφών, 
έν αίς αΐ γραμμαΙ έχουσι τήν συνήθη οιεύθυν- 
σιν, έξ άρις'ερών πρλς δεξιά. ^Αλλως αΐ δύο α&- 
ται τάξεις τών γραμμάτων είσΐν δμοιαι, έκτ&ς 
τής ανεστραμμένης διευθύνσεως τών γραμμών. 

Τήν είς Ελλάδα είσαγωγήν τής φοινικικής 
γραφής ή παράδοσις αποδίδει εΙς το4^ Κάδμον, ή- 
ρωα Φοίνικα έξ εκείνων, ών τά ονόματα στε- 
νώς ε{σΙ συνδεδεμένα μετά τών πρώτων φοινι-- 
κικών έν Έλλάοι καΐ έν τφ Άρχιπελάγει ά-" 
ποικήσεων. Οί Έλληνες διετήρησαν μέχρι τής 
σήμερον τά αρχαία ονόματα τοΟ φοινικικού αλ- 
φαβήτου* τλ "ΆΛψ^, π. χ. αντιστοιχεί πρίς τλ 
φοινικικών άΛίψ^ καΐ σημαίνει «βοΟν», τ& Β^χα 

είναι τ^ φοινικικ&ν 6βί Π^3 οΙκία, τ^ Γάμ,* 



(1) Εξήχθη έκ τΑν αρχαιοτάτων ών χβτέχομΙ^ 
Ιλληνιχ&ν έπιγρ«φ6»ν τΑν νιΑνων θήρας χαΐ Μ^λοι»^ 
Ινθχ τΑ ΚαίμιΤα γράμματα ήναν έν χρήζει έπΙ μα- 
χράτατον. Α( τής Θήρας «ΙαΙ γιγλομμέναι έπΙ μ«γάλων 
δγχα»ν λάβα; ένταΤ; άρχαιοτάταις νικροπόλκαιν, α1• 
τινβς χίΤνται μβταξίι τ&ν χωρ(ων Μέαα Βουνό ν χαΐ *£- 
ξαιμύτη έπΙ τής νήσου Σαντορίνης, άντιγρά^ηναν 2έ 
τό ιτρΟτον υπό τοΟ βαρώνοο Πρόχβς "Οβτίν. Ή αποιι- 
^αιοτέρα τούτων τβιν έπιγραφ(&ν μκτιχομίνθη εΙς Α- 
θήνα; •1ς τό ΜοονιΤον τοΟ θηνιίου υπό τοΟ Κθ88. ι6• 
ρίβχιται δέ έν πανομοιοτύπω έν ταΤ^ έλλι^νιχαΤς άρ- 
χαιάπ^αι «>0 Φαγχαβί^• 



136 ό ΕΝ Κ/Ιΐ. Ε\ΛήΝ. ΦίλΟλΟΠΚΟΪ ΙΪΑλΟΓΟΪ 

νικιστί άέΐβΐ ΤόΙ καΐ έστ/1[ΐ.αιν» «θύραν,» τ^ 

*1&τα »Τν«ι τ2> φοινιχιχ2»ν ]0<1 (άραβιστί ]βά) ή 
«χιΐρ,» το Ήτα ΓΙ^Π «χλείσιμον» Η, τ^ 

θ^τα & «ίφις» (συνεσττειρωριένος) χτλ. 

Συγχρίνοντες τί» άρχαΐχ^ν έλληνιχ&ν άλ^ά- 
βητον πρ&ς τ^ φοινιχιχλν παρατηρείτε, βτι οΐ 
"Έλληνες μετεμέρ^ωσαν τά πνεύ[ΐ.ατα χαΐ,τά 
ση^^ιτιχά {[λίσύμφωνα, τλ Αΐβί τ2» Ηβ τ& οΐΐβΐΐΐ 
τ^ αΐη, το ναν είς φωνητιχά ση[λεΐα. Τούτο 
έστΙν ευεξηγητον. Έ έλληνιχη γλώσοα χαΐ ί 
φοινιχιχη είσΐ δύω πάντγ) διάφοροι γλώσσαι 
ούδΐν πρ&ς άλληλα; χοιν6ν ίχουσαι. Ή (ΐ.1ν ά- 
νηχει είς τ& στέλεχος τών ίνδοευρωπα'(χδν 
γλω9«ών, ή δέ ε{ς τλ σηρ^ιτιχ^ν, χαΐ δέν ε- 
χουσι τάς αύτάς £ναρθρώσεις. ΑΙ 9η|λ(τιχαΙ 
γλώσσαι εΐναι πλουσιώταται χατά τά ιτνεύ- 
(ΐατα, Ινώ παρ' αυταΐς τά φωνήεντα χΑνται 
2ν δευτέρα Κ•ο(ρ7, 2ντα οιονεί συ{ΐ.πληρω[^ατιχά. 
λυτή ι( διαχύ(χ.αν9ΐς, τοίίτο τ& χεν&ν τών φθόγ- 
γων παρά τοΙς Ση[;ι(ταις, ύττ^ίρξε τί> αϊτιον, δι' 
8 ούτοι χατηργησαν π&σαν ση(ΐ.ε(ωσιν τών 2- 
Φωτεριχών φωνηέντων τ^ς λέξεως, γράφοντες 
|/.ένον τά σύμφωνα, &περ έσχημάτιζον τ& ριό- 
νΐ{ΐ.ον χαΐ σταθερ{»ν στοιχεΐον τϋς γλώσσης αυ- 
τών. Π&ν τουναντίον απέβη 2ν τΐ) έλληνιχ^ 
γλώσστ}* τά πνεύρ,ατα εν αύτ^^ είσΐν 2λλγάριθ|Αα, 
τανάπαλιν δέ τά φων;&εντα ίπιχρατουσι στα- 
θερώς χαΐ ο&σιωδώς. Ο&δέν λρα φυσιχωτερον 
τοΟ δτι οΐ Τϊλληνες, δτε παρεδέξαντο τ^ χα• 
ναναΐον άλφάβητον, έχρι&σαντο τοΙς φοινιχι• 
χοΤς ση{ΐ.είοις τών τελιχών χαΐ άρχτιχών πνει>* 
(ΐάτων διά τί}ν π^άστασιν τών φωνηέντων, 
ϊπειδη υπάρχει 2ργανιχη πρλς άλληλα συγγέ*^ 
νεια τών πνευριάτων χαΐ τών συμφώνων. Ούτω 
προΧύντι τω χρύνφ, τλ πνεΟμα Άλλφ (τλ έλΐφ 



τοΟτο, τ^ θ1ΐ6ΐ;Η, είναι εΙς χρ^Ι^ιν χαΐ εΙς τάς 
άρχαΐίχάς έπιγραφάς ως σημεΧον πνευματισμοί 



ίνΟα τ& πΐ χαΐ τ6 ητα παριστώσι τλ χειλεύ- 
φωνον πνεΐ:»μα φ, φΤ. 

'^Οπως άποδείζω διά προφανοΟς παραδείγμα- 
τος την συμφωνίαν τοΟ άρχαΐχου έλληνιχοΰ άλ- 
φαβι^του μετά του της έπιγραφί^ς του Μέσα, 
θέλω αεταγράψει τί)ν ανωτέρω ίπιγραφ"ίϊν '/ϊρ- 
μάς οιά μωαβιτιχών χαραχτι^ρων, άνθιχαθι- 
στων Εχαστον γράμμα ίιά του αντιστοιχούν- 
τος χαραχτήρος της έτηγραφίς τοΟ μνημείου 
του Μέσα. 

% βπως παράσχω υμΐν άλλο παράδειγμα* 
(έπιγραφ*)} θιηρας) 

μεταγεγραμμένον διά μωαβιτιχών χαραχτι^ρων 



τών *λράβων 



χ^ 



μετετράπη ε{ς α, τλ άΥνΟ 



ί^γ^Ί^οΑ 



ε{ς Ό αιχ^όι^^ τλ χέ 



^* 



ί ψΜτ^ τλ ναν 



/. 



Ις υ ψίΛ6τ χαΐ 



•λΗ 



οΗέΙΙΐ ε{ς το^^ς 



φθόγγους ε, ι χαΐ ί^xα, Άλλα τλ τελιιιταΐον 



ΠαρατΙθημι ένταΟθα παραδείγματα τινα' 
Ιδολ έπιγραφίΑ τις τ%ς νι&σου θηροζ^ Ινθα τ^ 
άρχαΧχλν άλφάβητον παρέμεινεν 2ν χρι&σει 2πΙ 
μαχρότατον. 

Έπάγατος έποίει. 



^χορ ^ 



ΝΟν θέλω άντιχαταστιΑσει Ιχαστ^ ΥΡ^Ι^Ι^^ 
ταύτης της έπιγραφ^Ις μΐ τ^ άντι^οιχοί^ν γράμ- 
μα τϋς επιγραφής τοΟ Μέσα* 



ΠΡΩΤΑΙ ΑΡΧΑΙ ΤΟΥ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ. 

Ή αρχαιότερα [ΐ.ορφή του αλφαβήτου, ιΓτι τ&ν ιΓχοσι δύο πρώτων χαραχτηρων• 

(Κατά τόν κΕναχα τοΟ Κ. ΟΙβπηοηΙ-Οαηηβαιι.) 



> 

•8ΊΙ ?:^ 

υι^ ι3 !^ 


3 § 
ρ •• > 


Ρ 


Λ, 

Η 

^? 

«Ο 

1 


• 

Ι 

1. 

> Ι: 

ι 


β δ > 


'8 

Ι • 

Η» 


ι • 


• 
< 

ί 

2• 


4 


Αίβρίι 


« 

1 


Άλφχ 




1 


^ 


Λ 


^ 


Α 


8 


ΒβΙΙι 


2 


ΒΊ^α 




2 


^ 


^ 


Β 


Β 


3 


βυίιηβΐ 


3 


Γά(<,|Μ( 




3 


Ί 


Γ 


Γ 


α 


4 


ΟαΙβίΗ 


4 


Δέλτα 




4 


Λ 


Δ 


Δ 





5 


Ηέ 


5 


Ε(ψιλ6ν) 




5 


^. 


^ 


■ Ε 


£ 


β 


Υβιι 


β 


•Υαυ (Αίολικλν) 


β 


Υ 


Υ 


— . 


Γ 


7 


Ζαϊη 


7 


Ζ«τα 

• 




7 


χ. 


χ 


Ζ 


(0) 


8 


ΗβΙ 


8 


"Ητ* 




8 


Η 


Η 


Η 


Η 


9 


Τ6* 


9 


θήτ« 




9 


(Φ) 


Θ 


θ 


— 


40 


Υοά 


10 


ΊώΧΛ 




10 


ί. 


ί 


Τ • 


1 


11 


Καρίι 


20 


Κάηηα 




20 


:^ 


^ 


Κ 


Κ 


12 


Ιαιηβά 


30 


Λά(]ΐβ)α 




30 


ΰ 


^ 


Λ 


Ι- 


13 


Μίιη 


40 


ΜΤ 




40 




Μ 


Μ 


Μ 


1« 


Νουη 


50 


ΝΙ 




50 


/^ 


Ν 


Ν 


15 


δαιηβοΐι 


60 


21 - 




60 


Α 


/ 


ζζ 


— 


16 


Αίη (ο) 


70 


((ΐιχρ&ν) 




70 


ο 


Ο 


δ 


Ο 


17 


Ρΐιέ 


80 


φι 




80 


1 


Γ 


ρ 


Ρ 


18 


Τδ&άί 


90 

« 


— 




— 


ψ 


— 


— 


— - 


19 


ΟορΙι 


100 


Όορρίΐ 




90 


? 


ο 


— 


ς 


20 


Κοοίι 


200 


'Ρώ 




100 


χ 


ρ 


κ. 


21 


€Ιι1η 


300 


Σΐγ{ΐα 




200 


\Μ 


\ 


Σ 


5 


22 


Τβα 


400 


ΤαΟ 




300 


Χ 


ί 


τ 


τ 



(ΒΑΛΗΝ. ΦΙΑΟΛΟΓ. ΖΤΑΑ0Γ02. 'Ίί. η\. 1 36.) 



ηΕΡί ΤΒ£ ΗΟλΒτηκΕί ΕΐηΐΦλΦκε του 



η» 



^Υ0,%Λ°Α 






Έιηγραφη τις τϋς Κρ<τΥ)ς ευρεθείσα έν Έρ|ΐ.ουπ6λει είναι γεγρα|ΐ.(Αένη οδτωσΐ 



τουθ' διτερ ίναγνωστέον* Τ[|ΐ.ων ίγραφέ αε. 
Έν τ^ άρχ5} τις έιηγραφής έλλείπουσι ούο 
γρά|ΐ.{ΐατα, τλ ταυ χαΐ τλ Ιώτα. 

Εϊεν" την 2ιηγρα^ν ταύτην, ίτις προφανΛς 
«Τναι £λληνιχι&, έςέλαβεν Άσιανολίγος τις ως 
φοινιχιχ'ΐ^ν. 

*Οπως χατασχευάσητε τά συνιίβτο ίλληνιχά 
Υρά{ΐ.|ΐΛτα, άρχ^ (ΐόνον νά ς'ρέψητε τους [λωα- 
έιτιχους χαραχτ^ρας 2χ δεξιών πρ^ς αριστερά. 
*Βπει)^ οΐ "Έλληνες συνειθίσαντες ίνωρίς νά γρά- 
φωσι, παρά τ& Ιθος τών λδασχάλων αυτών 
Φοιν(χων, 2ζ αριστερών πρλς τά ^εζιά, Ι^οσαν 
σύναμα εΙς τά γρά|ΐ.(ΐ.ατα αδτών λεύθυνσιν άν- 
τ(στροφον. 

Ούτως, έν παραδείγματι , τ6 σημιτιχ^ν 



Τ& Νύ Γ^ |Ν/ βραΧύτερον Ν 



Τλ Πι 



1 



ΙΚί 



1 Ρ ρ 



Τλ Βίτα 



Δ οί 



Έλληνες δπως διαχρ(- 



^ 



δπερ ίν ταΐς βουστροφηδ^ν γε- 



γρα(ΐ.|Αέναις έλληνιχαΐς έπιγραφαΐς παρίσταται 
Ετι χατά τλ α&τ& σχϋμα, δηλονότι 1/\ ΙΛ 
τάχιον προσλαμβάνει τλ άντ(στροφον σχϋ|ΐ.α 

ΑΛΛ 

δίν είναι, είμ*}) τλ φοινιχιχί^ν χλ ές-ραμμένβν 
Τλ Κάψ Εχει πάντοτε {ν τ^^ ιξ|ΐετέρ7 ίπι- 



ΙνΟα χαΐ τ^ Ιί^ιΛοτ 



γραφ!) τοντο 



τ^ σχήμα ^ 



όπερ προ* 



^λως είναι τλ ίλληνιχ&ν Κάππα Κ. 

δίδωσιν ελληνιστί τ& Μ 

(ΒΑΑΗΝ. ΦϋΟΛΟΓ. 2ΤΑΛ0Γ02. Τ0Μ02 



νωσιν α&τλ χάλλιον τοΟ Ύώ ^Χ μετεσχημά- 



Λ 



τισαν τ'ίιν χατωτέρω αυτού χαμπύλην γραμ^ 
μίίν εις χύχλον. £^ •» /^ 

Τ6 Ζ%τα 2ν τ1} επιγραφή Μέσα 




ελληνιστί Ζ. 



η Αέλτα 



Α 



^> 



Τλ Πγμα 




έγεννιάΟη έχ τοί^ φοι- 



νιχιχοΟ γράμματος Σάί. 




τ 



Περαίνων τ^ν λόγον δφείλω {τι νά σημειώ' 

τΌ 48 



138 



Ο Ε3Τ Κ/Π. ΕΑ.^ΙΗΝ. ΦΙλΟ\ΟΠΙΙΟ£ £ΤλΑθΓΟ£ 



βω τι άζιον ο6 (ΐ.ιχρ&ς ατρουδαιέτητος ώς πρ&ς 
τίιν παλαιογραφίαν έν γέν&ι, τ6 έζϋς' &παΦαι 
αΐ λέξεις έν τί) επιγραφή ή(ΐ.ών ανεξαιρέτως 
χωρίζονται άπ' άλλι&λων $ιά στιγριών, αι δέ 
φράσεις λά γρα|Λ(χ.ών χαθέτων, τοΟθ* βπερ πλεί- 
στον συ(ΐβάλλεται εΙς τίΐν άνάγνωσιν χάΐ φι- 
λολογιχΐιν έρι&ηνείαν του κειμένου. ΤοΟτο τ& 
γεγονός έν μνημείφ τοσοΟτον άρχαΐφ άπο^εί- 
χνυσιν ωσαύτως, 5τι 4 διαίρεσις τών λέξεων 
χαΐ 5 χωρισμός τών φράσεων διά σημείων στί- 
ξεως, δέν εΤνε έφεύρεσις νεωτέρα, άλλ' αναφέ- 
ρεται ε{ς τί)ν άπωτάτην αρχαιότητα. 

Κύριοι! πρΙν ^ καταπαύσω τόν λύγο ν Χέν 
δύναμαι να μί) ποιήσω γενιχι^ν τίνα παρατι&ρη^ιν 
περί τών μελετών τϋς ανατολικές παλαιογρα- 
φίας. Έξιίντλησα τ-ίιν ύμετέραν υπομον^ιν οιά 
συζητιίσεως ζητημάτων χαΐ λετττομερειών πα- 
λαιογραφικών, &περ Ισως θά έφαίνοντο άνω- 
φελϋ και έστερημένα γενικοΟ τίνος ενδιαφέρον- 
τος. Τι τ6 ίφελος του να ασχολιέται τις περί 
ζηη^ματα τοσούτον μάταια; διά τι να κατα- 
δαπαν^ τις τόν χρύνον εΙς τοιαύτας έρευνας 
ούδεμίαν σχέσιν έχουσας πρλς τά ζητι^ματα τλ 
ταράττοντα τόν κύσμον, καΐ ούδεμίαν ώφέλειαν 
προξενούσας ε!ς τίιν άνθρωπύτητα; Άλλα νο- 
μίζω, κύριοι, δτι δέν ίχω ανάγκην να εΙπω, δτι 
α! ίρευναι τϋς συγκριττκϋίς παλαιογραφίας δεν 
εΤναι αποτέλεσμα άπλΙ^ περιέργειας, παίγνιον 
ψυχαγωγικ&ν άνευ γενικοΟ ενδιαφέροντος. Ου- 
χί, κέκτηνται άληθϋ σπουδαιότητα ώς προς 
τίΐν Ιστορίαν τών Ιδεών χαΐ τϋς πορείας του 
ανθρωπίνου πνεύματος. Ή γραφ*)) είναι τό ύλι- 
χλν ίργανον τΐΐς στάσεως τϋς διανοίας. Φρο- 
νείτε, δτι λαύς τις ήδυνήθη να συγκοινωνηση 
χαΐ να διδάξ^ ίτερον τί)ν γραφ))ν αυτού, χω- 
ρίς να έτηδράσιι {σχυρώς έπΙ τών (δεών, του 
πολιτισμοΟ, τ5^ς θρησκείας τούτου, τέλος, χω- 
ρίς νά κοινοποιηστι εΙς αυτόν τάς αλλάς εφευ- 
ρέσεις, τάς έπιστήμας καΐ τ^ς τέχνας αυτοΟ ; 
Ώ διαβίβασις τ^ς γραφείς λαοΟ τίνος προς 
Ιτερον ουδέποτε έστΙν έφιχτύν τι άνευ τ^ς δια- 
βιβάσεως {δεών. Έ ίρευνα τϋς συγγενείας καΐ 
τϋς διαδόσεως αλφάβητου τινός {στιν άρα με- 
οίς σπουδαία τϋς γενικής ιστορικής έρεύνης, 
δεικνύουσα ήμΤν άς ή διάνοια και 2 πολιτισμός 
κατά το&ς αρχαίους αΙώνας έτράπη τρίβους. 
Προς την έπιστι&μην τής συγκριτικής πα- 
λαιογραφίας, δηλ. προς τάς έρευνας περί τής 
αρχής καΐ τής διαδόσεως τής γραφής, σχετίζον- 
ται ζητήματα σοβαρώτατα καΐ σπουδαιότατα. 

Ρ. δΟΗΚΟΕΒΕΚ. 

(Μετάφρ. Πληθωνίδου). 



ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΝ ΤΟΝ ΓΕΝΟΥΗΝΣΙΟΝ ΕΝ 

ΚΟΝ/ΠΟΛΕΙ ΚΑΙ ΕΥ&ΕΙΝ9 Π0ΝΤ9 

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΟΝΑ. 

(*Αν«γνώ96η έν τφ ΤΙΗ'. Ν«1 ΤΚ'. Σννιδριάσιι). 



Α'. 



Έ φίλη 'Ιταλια, ήτις άλλοτε τοσοΟτον συν- 
εμπορεύετο μετά τών Βυζαντινών, δημοσιεύει 
σί&μερον τ* άφορώντα τό έμπόριόν της ίγγρ** 
φα, μέχρι τοΟδε κεκρυμμένα εΙς τ* αρχεία καΐ 
τάς βιβλιοθι&κας α&τής. Τούτων τινά μλν βέ- 
βηλοι χείρες άφ^ϋρπασαν, τινά δ^ ι^φάνισαν ι( 
υγρασία, δ κονιορτός καΐ οΐ σήτες. 

01 'ΙταλοΙ βιουντες σι^μερον βίον έλευθεριώ- 
τερον στΓουδάζουν μετά πολλοΟ ζίλου την πά- 
τριον ιστορίαν καΐ τ})ν άτρόμητον βαλασσο- 
πλοίαν τών πατέρων α&τών, καθ* 8λην τ>ιν 'Α- 
νατολικίϊν Ηεσόγειον. Πιθανόν τά ιστορικά με- 
λετήματα έτερων ευνομουμένων εθνών διηρέ- 
θισαν αυτούς, ποθοΟντας νά μάθωσι ούχΙ μό- 
νον τους πολέμους, αλλά τά -ϋθη, ίΛψα χαΐ 
τ^ πολιτείαν τών πατέρων αυτών. 

Τόν ήμέτερον μεσαιωνικόν βίον, μέχρι τοΟδε 
άνιστόρητον, σαφηνίζουν περισπούδαστα βνρ 
γράμματα τών ημετέρων καΐ αλλοδαπών. 'Από 
τής τελευταίας αλώσεως μέχρι σι&μερον οΐ 
ΙστοροΟντες τ))ν πολιτείαν καΐ τοός πολέμους 
τών Όθωμανών, σπανιώτατα άναμιμνι^σκονται 
τοΟ ημετέρου {Ονους, άσι^μου καΐ ταπεινοΟ. 
'Ένεχα τούτου ο&δένα ις-οριχίόν τών Τουρκικών 
πραγμάτων Ευρωπαΐον γινώνκω, ίρμόδιον νά 
μεταφρασθ5) εΙς την {μετέραν γλώσσαν. Όφεί- 
λομεν έκ τών εσχάτως δημοσιευθέντων ημετέ- 
ρων καΐ ξένων εγγράφων καΐ συνθηκών νά 
(στορι^σωμεν ιξμεΧς τοι^ς άρχοντας 'Οθωμανούς, 
συνάμα δέ τόν βίον καΐ τά παθιήματα τοΟ αρ- 
χομένου Ελληνικού λαΟυ. 

Συγγράμματα δυσανάγνωστα χαΐ ασυνάρ- 
τητα, αφηγούμενα βιωτικάς φροντίδας, παρα- 
δόσεις, μύθους καΐ παροιμίας, μαρτυρούσοις τ)ιν 
άμάθειαν καΐ τάς επιβλαβείς θοησκευτικάς προ- 
λήψεις τοΟ λαο^ μεγάλως λαφωτίζουν τόν 
πολιτικόν βίον παντός ίθνους. Τεκμ^ίριον τοΟ 
λόγον μου είναι τά έν Βιέννη εκδοθέντα (γ- 
γραφα, άφορώντα τάς σχέσεις τών Βενετών μετά 
τοΟ ΒυζαντινοΟ κράτους, τά Βυζαντινά χρυ- 



ϊ5ΐ 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΩΝ ΓΕΝΟΥΗΝΣΙΟΝ £Ν ΚΟΝ/ΑΕΙ χτλ. 139 



ο^βουλλα χαΐ Ιγγραφα τών ΐΓρ6 τ^ΐς ά)^σ£ως 
οίχίΑασάντων ημετέρων Πατριαρχών ((). Έ- 
οΔ καταφαίνονται αι έτηχρατοΟσαι έν Κων/ττέ- 
λΐι &α9«οαΐ(Αον(αι τοΟ Βυζαντινού λαοΟ, ή 
άις^ρλ^τος οίνοφλυγία {δι&^τ&ν χαΐ !ερω(Αέ* 
ν«ν (2), ι( 4τΐ(Μΐρΐί)σ(α τΰν «ύνοου(ΐ.ένων χαΐ ο{•* 
Χ£(ων τοΟ Λύτοχράτορος αρχόντων, άφόβως 
βφ•τιριζορίένων χρι^^ιατα χαΐ χτι^ιιατα {διω" 
τ&ν. ΟΙχ(αι, έργαστι&ρια, χωράφια χαΐ άμ.ΐΓε- 
λΑνις άφιιροΟνται %1ς έχχλιοφίας χαι ριονάς, 
Ινα λασωθ&Φΐν ίιρ6 πλκονέχτας άρχοντας. Ά* 
νβγβίρονται χαΐ κοσμούνται βύκηίίρια χαΐ |λο* 
ναΙ 2ν τΐ^ |Α$γαλοπέλβι και άλλαχ^σ*, Ινα κοε* 
λύψωσιν ο! ιδρ\»ταΙ τχν άνομίαν τοΟ προτέρου 
βίου, καΐ άποφύγωσι την τΐ(Α(αρ(αν τοΰ νό[&οϋ. 
ΙΙά(ΐ.πολλοι ^ιεριάχοντο ιηρΐ βΐΐχύνων χαΐ σεπτών 
λειψάνων, έχ των όποιων άνιίρωτΐ προβεπορ(- 
ζοντο βίον ανετον (3). Ταύτα πάντα προσρ,αρ- 
τυροΟν πλιίστοι τών Βυζαντινών συγγραφέων. 
'Άνδρες καΐ γυναίκες £εργοι χαΐ φυγόπονοι 
κατέφευγαν εις τάς (Μ>νάς, τών δποΐων τ'9)ν πο- 
λιτε(αν περιέγραψεν δ Πτωχοπρόδροριος (Λεαοϋν* 
τος τοΟ δωδεκάτου αίώνος (4). Ταύτας δσηριέ* 
•ραι έπλούτιζαν καΐ {διώται καΐ αυτοκράτορες, 
•καΐ λί χρυσοβούλλων καΐ άρών 2χι&ρυτταν 
ασύδοτους, καΐ πάβνις ύποτελείας ελευθέρους (5). 
Ουδέν παράδοζον λοιπόν, &ν δλίγας 4(χ.έρας πρλ 
τις τελευταίας αλώσεως (λέλις ευρέθησαν έν 
ίλΥϊ ^ Κ/πόλει, κατά τλν φραντζϊν, πεντα- 
>κισ](ίλιοι μαχηταί, έν({^ πλιίρη ήσαν τα (ΐ.ονα- 
.«τι&ρια μοναχών (6). Έ *Ίερά Σύνοδος, ουχί ά- 
παξ, άλλα πολλάκις προτρέπει τ&ν λα6ν τϋς 
Κ/π6λεως, Κνα προφι^λάττηται άπλ μαγείας καΐ 
μαγγανείας, άπατώσας αυτόν (7). Ή Σύνοδος 



Η) ΡοηΙββ Κβηυή Αυ8ΐη&€λτααι. ϋΓΐ^ιιηάβη ζιιγ 
"Α1(6Γ6η Η&ηΑ6ΐ&-υη(1 δίααΐδ^βδεήίοΐιΐβ ά^τ Κβρα- 
ΜΐΙίΥβηΘίΙίε-ένΒιένν^.τόμ. Α'.καΐΒ'. 4856— Τόμ. 
Γ. 4857, ΑοΙ» θΐ Βιρ1οπΐ8ΪΐΕ Ογεθολ Μβίΐη Αβ\Ί, 
βίΐεπι βΐ ΡΓοβιη& €θΙ1β€(α, €(ϋ<1βΓΗηΙ ΡΓ&αεί6€Η8 

ΜίΜοβίεΙΐ 6ΐ ^05βρ[)α:^ ΜΰΙΙβΓ. έν Βιένν||« Τόμ. Α'• 
4860— Τά|*. Ε\ 486ί — Τόμ. Γ. 4865 — Τόμος 
Δ'. 4871. 

(8) Μ. χαΐ Μ. Τόμ. Λ'. 487—31•. Τόμ. Β' 76, 
«40 44<, 468, 535. 

(3) Μ. χα\ Μ. Α'. 68. 

<4) &ορ. *Λτ. Τόμ. Α'. 

(5) Πρβ. Μ. χαΐ Μ. Τόμ. Δ'. 5που έμπιριέχονχαι 
Ακοντα τ& προνόμια τ1^ βα^ιλ^χΐ^ς μον9\; τ£ϋν Αέμβων. 

(β) Τό 440Θ βΤχιν ή Καιν]πολις 48^0 εκκλησίας 
χα\ 366 μοναστήρια, ΰοηδί. ΟΙΐΓίδΙ. ΠΙ• 8. 

(7) Μ. βΐ Μ. Τόμ. Α'. 486. 488— Τόμ. Β'. 84. 



αδτη, ε!ς τ)}ν βποίαν κατέφεαγεν 6 λαός, γάριν 
τϋς ευθυδικίας α6τ1\ς, γΛχί λύπης ι{ναγκάςετο 
να καθυποβάλλγ) τους άναιδ&ς ψευδο(Αένους δια- 
δίκους ε!ς {^κους, Ιν' 6[&ολογιάσωσι την άλι^-* 
θειαν. Άπροκαλόπτως ελέγχει καΐ καθαιρεί 
Ιζ^Λς άσέ(Λνους καΐ οΝύφλυγας (1), επισκόπους 
καΐ αρχιεπισκόπους παρανομοΟντας (3), έπι- 
πλιίίττει μετά πολλού θά^^ους καΐ τους έν τοΧς 
άνακτέροιςτών Βλαχερν&ν ίερουργοϋντας Ιερείς, 
άπειλοΟσα καΐ πλειότερα ίπιτί(Λΐα, &ν ένοχλιίί- 
σωσι τα «ωτα τοΟ αυτοκράτορος» (3). 

Ένφ έκ τ&ν έγγράφοιν τούτων καταφαίνον- 
ται ή ά|ΐάθεια τοό Βυζαντινοί λαοΟ, ή πλεονε* 
ζ(α καΐ καταδυναστεία των αρχόντων, αόνη ή 
^Ιερά Σύνοδος πολιτεύεται 2ρ6ώς, κηθθ[&ένη 
τ%ς εκκλησίας, καταδικάζουσα την αύθαιρεσίαν 
τών αχρείων αυλικών, καΐ (λετά παρρησίας ά- 
τυοβάλλουσα τάς άλογους αΐτιίισεις τ&ν αυτο- 
κρατόρων (4). 

Ό διερχόμενος τα πολιτικά καΐ εκκλησία-* 
στικά ταΟτα Ιγγραφα, τά συ[ΐ.πληρουντα τους 
πολιτικό^ Βυζαντινούς συγγραφείς, ίννοεί, δτι 
βπου αρχοντ«ς καΐ άρχόιι.ενοι συ[ΐ.πολιτεύονται 
έν άπάττ) καΐ δόλφ, άμ^φότεροι (χέλλουν τάχι- 
στα ν' άπολέσωσι καΐ πολιτείαν καΐ πατρίδα. 
Έκ τϋς διαφθορά^ ταύτης προϋλθε καΐ 4 άνι<- 
κανότης αύτου ε{ς [<>άχας καΐ πολιορκίας, την δ•- 
ποΐαν προφανώς δ[ΐ.ολογεΐ δ λαλς τ^ς ρ.εγαλο- 
πόλεως ταύτης, κηρύττων, δτι κατά την πο- 
λιορκίαν τοΟ 4224 ούχΙ ^ άνδρία αύτου, άλλ' 
ή Παναγία ΙτΑ τών τ&ιχώίν άπβδίωζ^ τους πο- 
λιορκουντας Τούρκους. 

"Ετερα ϊγγραφα, άφορώντα τάς σχέσεις τίς 
Γενούης (ΐ*τά τών έν τφ Εύζείν(ι^ Πόντ(^ έ(Α- 
πορικών αύτ%ς αποικιών, έζετυπώθησαν πρ{> 
ολίγου έν Γενούη (5). Πάντες γινώσκουν, δτι 
(χβτά την άλωσιν τίς Κ/πόλεως οι Γενουτ^νσιοι 



τ(Σ»ν Έλλι(ν(Μ« δέ μάλλον φανκρ&ς λατρεύουν τοΤς 
δαίμοσι.. Έ. Τόμ. Α'. 545. 

(4) Μ. κβΐ Μ. τόμ. Α'. 3ί9. 324. 

(2) ΈπίΙ ίέ εΤδον αυτόν (δηλ. τόν έπίσχοπον Ά- 
λανίας) προδήλως μέν χχΐ τάς συνοδιχάς ψήφους χαΐ 
άποφάνβις πβρκρρονοΟντα χαΐ άΟιτοΟντα* χτλ. Μ. χαΐ 
Μ. Τόμ. Α'. 357. 358. 

(3) Μ. βΐ Μ. Τόμ. Α'. 56.— Τόμ. Β'. 54β.-~ «δ 
άπό τοΟ ΐύαγοΟς βα^ιλιχοΟ χλήροο• τ(Σ»ν Βλαχιρν&ν 
οίχονόμος» — Τόμ. Α'. 369. 

(4) Ίδ. Τόμ. Α'. 507. 

(5) Οούίεβ Πίρίοηααΐίοο (ΙβΙΙβ Οοΐοηίβ ΤαιίΓο- 
Ιιί^υη, άυΓ&ηΙβ Ια δΐ^αοΓί^ι (ΙβΙΓ αΓΓιείο άϊ 8. 
Οίοφο 4453—1475. Οηΐίηαίο 6(1 ίΠηδΙταΙο άΔ Ρ. 

Ι Απιβάβο Υίβηίΐ. Οβηον*. 4868—4870—1874. 



140 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣϊλΑΟΓΟΣ 



)έν απώλεσαν τάς άποιχίας τοΟ Β&ζβ(νου Π6ν* 
του, οϋί* έπτοι&θησαν άτΑ τίϊν χαταπληχτιχίίν 
χαΐ νιχηφόρον ινορε(αν το\> πορθητου. Τά (γ- 
γραφα ταΟτα λεσώζοντο |Α^χρι σι6(ΐ.ερον ε{ς 
τ* Αρχι^Ια τίς τραιρέζιας τοΟ Άγ. Γεωργίου τις 
Γενούης (4). Τινά ριετεχο[&(9θγ}σαν εΙς ΠαρισΙους 
2ικΙ Ναινολέοντος τοΟ Μεγάλου, χαΐ έχεΤσε έ- 
)η(Α09ΐεύθη«αν (2). Τινά £λλα χλατιτέντα, ί| 
ιτωληθέντα εδρίσχονται ε{ς χ^ρας πολιτών. 
*Άπαντα ταΟτα, άρχ^ΐΑενα άιΛ τοΟ Νοεμ.βρ(ου 
τοΟ 1453 χαΐ λιίγοντα τλ 1475, <χ]((](ει δ έν 
Γενούτι Αιγυριχ^ς Σύλλογος τϋς πατρίου ιστο- 
ρίας, έπιστατοΟντος τοΟ έμ,βριθοΟς Όγου(Αένου 
Ά(Μία(ου Βίγνα. Μέχρι τοΟδε έδη(ΐ.οσιεύθησαν 
τέσσαρα δγχώίη φυλλάλα, ίστορο^ίντα τά (Λέ- 
χρι τοΟ τέλους τοΟ 1 464 συαβάντα 2ν τφ Ε6- 
ξείνι^ Πίντφ, Γαλάτη, λέσέφ, χαΐ Χ(φ. Είναι 
σχείλν &παντα ΑατινιστΙ γεγραριριένα, £νευ 
πολλϊς ορθογραφίας, έξαιρου[Λένων τών έγγρα- 
φων τ^ς παπιχ^ς α&λΐΐς. Τινά είναι Ίταλι- 
στί (3), χαΐ δλίγιστα Γαλλιστί. Τά Ιγγραφα 
τα(>τα έχ&οθέντα (ΐετ* £λλων (στοριχών υπο- 
|Ανη(ΐ,άτων, διά δαπάνης του φιλόμουσου 'Ιτα- 
λιχοΟ Συλλόγου τϋς Γενούης, είναι, χατ' έμέ, 
ίιίαχτιχώτατα έγγραφα διά τ-ίιν {στορίαν τών 
χρόνων τούτων, χαΐ {3ΐως λά τ})ν Ιστορίαν του 
ή(Αετέρου έθνους, του δποίου δλίγιστα ίστοριχά 
(Ανη|ΐ.ιΙα τΰν χρόνων ίχείνων διεσώθησαν. '^Α- 
πας δ φιλολογιχ6ς χόσμος τϋς Ευρώπης μεγά- 
λως έπι^νεσε τίιν συλλογ9)ν ταύτην. ΉμεΧς δλ 
πρλ πάντων εύγνω[&ονοΟ[αν τ)ϊν φίλην Ίτα- 
λίαν, λαφωτίζουσαν λά τ%ς έχσόσεως τών 
έγγραφων τούτων τίιν ήμετέραν {στορίαν. 

Τά έγγραφα τα^α άφορώσι χυρίως τ&ν τότε 
εύδαίμονα χαΐ πολυβ^Ορωπον Καφ&ν, τίιν ττοτΐ 
θεοδοσίαν, χείμενον έπΙ τών νοτίων παραλίων 
τής Κριμαίας. Διαφωτίζουν συνάμα χαΐ τ})ν ί^- 
ρίαν τών πολυαρίθμων άποιχιών τών Γενουην- 
σίων, εδρισχομένων ε{ς τά Εύρωπαΐίχά χαΐ Ά- 
σιατιχά παράλια του Πόντου. Καθώς εις τά ίνω 
μνημονευόμενα Πατριαρχιχά έγγραφα χατα- 
φαίνεται δ ίδιωτιχ^ς βίος τών Βυζαντινών, ου- 



(4^ 6ο(1. Βίρίοιηαΐίοο Υοΐ Ι. σ<λ. Χ. 

(2) δααΐί Όβΐΐα ΟοΙοπία άβϊ Οβηονβδί ίη 6&- 
ΙαΐΑ. Τοηηο. 1831. Ύ6μ. Α. XVI. ΤλΟτα έξέδωχι 

μετά «οφ&ν σημιιώνιων ό πολομαθής 8ί1ν6δΐΓ6 άβ 

δαογ. 

(3) Α (αν δυσανάγνωστα χαΐ πολλάκις ακατάληπτα 
ι7ναι τά *Ιταλιχά Ιγγρα^ρα, γβγραμμένα τά πλβΤστα 
ι\ς γλασσαν Γινουηνσ(αν. Δι' ήμβς το6ς ξένοος ή 
Ιλλειψις αημκώνιων εΤν* ατύχημα. 



τω χαΐ τά έγγραφα ταύτα άφηγοΟνται μετά 
πολλ9|ς άφελείας τάς άρπαγας τών αρχόντων, 
τλν δόλον τών εμπορευομένων χαΐ τους αγώ- 
νας τϋς Γενούνις υπέρ τϊΐς σωτηρίας τών πό- 
λεων τούτων, επαπειλούμενων άτΛ τους 'Οθω- 
μανούς χαΐ τους γείτονας Τατάρους, θρασυτέρους 
γενομένους χατά τών Χριστιανών μετά τ^ν 
ίλωσιν τϋς Κ/πόλεως. Οι χλαυθμοί τών χιν- 
^υνευόντων έν τ$ άπομεμονωμένφ Ε&ξείνϋ^ 
Γενουηνσίων, ή μέριμνα τών έν Γενούνι πολι^ 
τών, οί δειλιώντες υποτελείς ΓραιχοΙ χαΐ Αρ- 
μένιοι συζώντες μετά τών Γενουηνσίων, άπκι- 
χονίζονται μετά πολλές άλτιθείας. Έδώ ο6^ 
δεΙς Ιστοριχός, χαριζόμενος εις τ^ν πατρίδα 
αύτου, χαλύπτει τάς παραφοράς, ^ εξυμνεί τάς 
άρετάς τών συμπολιτών του. 

ΤαΟτα τά έγγραφα άνέγνων πολλάχις. Ινα 
έχ τούτων συλλέξω τ' άφορώντα χυρίως την 
ήμετέραν {στορίαν. *Αλλ' ϊνα γίντ) τλ έργον 
εύληπτο ν εΙς τους μηδέποτε μελετίίσαντας την 
ίςΌρίαν τών χρόνων τούτων, ένόμισα χαλ6ν Ινα 
ίςΌρι^σω άπ' άρχϊς τάς πολλάς έμτΰοριχάς άποι- 
χίας τών Γενουηνσίων έν Κ/πόλει, Γαλάτη χαΐ 
Ε&ξείνφ Πόντβ^, χαΐ προσφέρω ε{ς τλν ήμέτε- 
τερον Σύλλογον άπασαν τίίν ιστορίαν του Γ«- 
νουηνσίου εμπορίου εις τάς χώρας ταύτας. Μαν- 
θάνομεν έχ τ%ς μελέτης ταύτης τά χτι&ματα, 
τάς έχχλησίας χαΐ τάς αποβάθρας έντ&ς τϋς 
κ/πόλεως, τάς δποίας έχορι^γησαν εΙς τους Γε* 
νουηνσίους χαι άλλους Ιταλούς οΕ Βυζαντινοί 
αύτοχράτορες. Μολονότι χατά τους τελευταίους 
χρόνους συνέγραψαν πολλοί Γερμανοί χαΐ αυ- 
τοί οΐ ΊταλοΙ περισπούδαστα συγγράμματα 
περί τών έν τί *Ανατολ5) εμπορευομένων, *Ιτα- 
λών δηλ.. Βενετών, Άμαλφηνών, Γενουηνσίων, 
Πισαίων χαΐ άλλων, νομίζω οτι χαΐ "(μεΐς οι 
"^Ελληνες εύγνωμόνως αποδεχόμενοι τά φιλό- 
μουσα ταύτα έργα, ούχΙ ματαίως συνεργαζόμε- 
θα πρύς πληρεστέραν χατάληψιν τϋς περιέργου 
ταύτης (στορίας, χαΐ διασάφησιν άγνωστων τ%- 
νών τόπων. 

Τίϊν έμπορίαν τών Ιταλών έν *Ανατολ^ χαΐ 
Εύξείνί^ Πόντϋ^, χαΐ τίιν μεθ' ημών πολυετή 
αυτών έπιμιξίαν ουδείς έχ τών ημετέρων μέ- 
χρι τοΟδε συνέγραψε. Εξαιρουμένων τών ημε- 
τέρων Βυζαντινών ίστοριχών τοΟ δεχάτου τρί- 
του χαΐ δεχάτου τετάρτου αΙώνος, αφηγουμέ- 
νων τάς έριδας τών έν Γαλάτη Γενουηνσίων 
μετά τών. Αύτοχρατόρων, χαΐ τάς λεηλασίας 
αυτών χαι τών Βενετών εΙς τ6 ΑΙγαΤον Πέλα- 
γος, τά επίλοιπα άρυόμεθα άπύ τους αλλοδα- 
πούς συγγραφβίΐς. Ο&τοι δέ, μετά φιλοπονίας 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΩΝ ΓΕΝΟΥΗΝΣΙΩΝ ΕΝ ΕΩΝ/ΑΕΙ χτλ. 141 



6αυ|Λ.α9τ{ίς, άνβσχάλιυσαν, αντέγραψαν χαΐ Ι- 
(ΐχλέτιοσαν τά πολιτικά χαΐ έ(χ.ποριχα Ιγγραφα 
τα ιτρ6 αΙώνων τ^θ10«αυρισ[^^να ε{ς τ'άρχεΐα τών 
&λλοτε έ{ΐποριχ»τάτων ιτ^λεων τ%ς Ιταλίας, 
^ΙσΐΓαν(ας χαΐ Γκρ(&αν(ας• Αι βιβλιοθ^ιχαι τϋς 
Ιταλίας, τ%ς Βιέννγ^ς χαΐ τ%ς Πέστης, ιναρέ- 
λ«αν β{ς τους φιλθ(ΐαθε1ς αρχαιολόγους ιμάν- 
τα τά Ιγγραφα, τα δτΐίοΤα χατεβπίλων οι χο- 
νιορτο(, χαΐ μετά τοσαυτης άνέσ&ως χατεβίβρα»- 
σχον οΐ βχώληχες. 

Ίίτερα λίαν Μρΐ9ΐ?ού)αστα Ιγγραφα εΤναι 
χαΐ α{ ίχθέσεις τών ιτροζένων, ιτρέσβεων χαΐ 
βαΐούλων τ%ς Βενετίας, έχ^οθεΐναι πρ6 τίνος 
χρόνου &π6 τδν 'Ιταλ&ν χάριν τ9ίς ινατρίου 
ιστορίας. 

Τά Εγγραφα ταΟτα δέν είναι ιστορία, άλλα 
βοηθιϋματα, έχ τϋς [Αελέτης τών ίποίων φω- 
τίζεται 6 ίστοριχός' χαΐ (ΐ,ετά τ•))ν προσ-ήχουσαν 
σιςουδην χαΐ παραβολην αυτών ριετ* άλλων ί- 
στοριχών, χαταδειχνύει τάς αρχάς χαΐ τάς συν- 
ειτείας τών γεγονότων, χαΐ τϊν άληθΐί χαρα- 
χτϋρα αρχόντων χαΐ άρχο(^ιένων. "Εγγραφα, ώς 
τα ή(^ιέτερα Πατριαρχιχά, χαΐ τά Ίταλιχά του 
Καφ&, αφηγούμενα άνευ στό(ΐφου τάς φροντί- 
δας χαΐ βιωτιχάς (χ.ερίρ(.νας του λάου χαΐ τά 
χατά τών αρχόντων τεαράπονα αύτου, λαφω- 
τίζουν πολλά ίςΌριχά γεγονότα, τά 5«ο1α είτε 
2χ προθέσεως, είτε 2ξ αγνοίας λαστρέφουν οί 
γνωστοί ίστοριχοί. 

Πολυχρόνιον Ιργον, Κύριοι, είναι ιξ Ιστορία 
τών έριποριχών άποιχιών τών Ιταλών εις τάς 
χώρας τ^ς Ελλάδος χαΐ τοΰ ΒυζαντινοΟ χρά- 
τους χατά τ6ν [&εσαίωνα. Όφείλει 2 ίστοριχλς 
νά ριελετηστι το&ς Σταυροφορικούς πολέριους 
χοιΐ τάς δια^^άχας τών Λατίνων ήγε^χόνων εις 
τίιν Συρίαν χαι Κύπρο ν (1). Προΰτί|ΐ.Υ)σα νά 170- 
ρι&σω τάς άποιχίας τών Γενουηνσίων, διότι ή Βε- 
νετία έπΌφθαλ(χ.ιώσα εΙς τ^ιν παράλιον 'Ήπειρον, 
την Έλλάοα χαΐ τάς νήσους αύτϋς, άπεδίωξεν έ- 
χεΤθεν τους άντιζ^^λους Γενουηνσίους ε{ς τλν Βό- 
σπορον χαΐ Εύζεινον Πόντον, όπου οίίτοι βοη- 
θού(Αενοι άπ& τους Βυζαντινούς, ώχύρωσαν τάς 
πόλεις αυτών, χαΐ τέλος έχώλυον χαι αυτούς 
τους Βενετούς άπύ τ6 επικερδές έ[λπόριον τοΟ 
Εύζείνου Πόντου. Είς τοσαύτην άγερωχίαν ίφθα- 
σαν οί (ΐεθ' ή[ΐών συριβιοΟντες Γενουήνσιοι, ώς-ε 



(1) ίαροιηιηβ (Ιβ άίεοοπίβ βηΐΓβ Οβηββ 6( Υβ- 
ηί86, 06 Γυ( (ου]οιΐΓ8 Ιβ οοιηιηβΓοβ άα ίβναηΐ — 
Ββρρίη§; ΗίεΙοίΓβ άα ΟοιηιηβΓοβ βηΐΓβ Ιβ ίβναηΐ 
βίΓΕαρορβ. Ραπδ. Ι830.-.Τόμ. Α'. 104— Μίΐΐΐΐζ. 
Μιιηιΐθΐ (1β8 Οοηειιίε. ίοικίτθε. 1838. Τόμ. Β". 



νά {&4) συγχωρώσι χαΐ αυτούς τους Βυζαντινούς 
νά πλέωσιν έν τ$ Εύξείνι^ Πόντφ. Συναπωλέ- 
σθησαν δε |ΐ.ειά τοΟ Βυζαντινού κράτους, ένφ 
ί Βενετία, διά τίνα χαιρύν μετά την άλωσιν, 
ένέμετο πολλάς υποτελείς χώρας, καί τινας 
αυτών, καθώς τ))ν Έπτάννησον, εξουσίαζε |ι^* 
χρι τέλους τοΟ παρελθόντος αγώνος. 

Πρύς τούτοις, Κύριοι, βιόΟντες σι^μερον έν 
μέσφ πόλεων άλλοτε υπύ τών Γενουηνσίων κα- 
τοικουμένων, δυνά(/.εθα, καθώς προείπα, νά 
διαφωτίσωμεν την ίστορίαν αυτών χαΐ εκ τών 
Ελληνιστί συγγραφέντων. Γράφω δμως χάριν 
τών ήαετέρων, καί άν ενίοτε μακρηγορήσω, % 
παρεκβώ τά δρια, τοΟτο ποιώ, ϊνα πλειότερον 
διαφωτίσω τ'ίιν ιξμετέραν ίστορίαν τών μέσων 
αιώνων, χαΐ δικαιώσω τους ημετέρους προγό- 
νους, τών οποίων άξιομνη(ΐ,όνευτα Ιργα χαεί 
τινας άρετάς άπεσιώπησαν οΐ ξένοι, ένφ διά 
6ητορικοΟ στό|ΐ.φου καΐ μετά πολλϋς πικρίας 
διετράνωσαν υπέρ τδ πρέπον τάς κακίας αυ- 
τών. ΟύχΙ περί τών Γενουηνσίων μόνον μέλλω 
νά λαλτ^σω, άλλα χαΐ περί έτερων Ιταλών, με- 
τά τών Βυζαντινών συνεμπορευομένων, καΐ δί- 
κην λγ)στών καΐ πειρατών άρπασάντων τί)ν 
Ελλάδα καΐ τάς πλείστας νήσους τοΟ ΑΙ- 
γαίου Πελάγους άπδ τάς χείρας τών νομίμων αρ- 
χόντων, τών Βυζαντινών. Αί εδφοροι χαΐ ευάεροι 
νϋσοι τοΟ Αιγαίου Πελάγους, μαχράν τίς Κων- 
σταντινουπόλεως, έγειναν χυλινδηθρα τών *Ι- 
ταλών, χαΐ 6 έχΑσε λαύς βαρυνόμενος τάς άλ- 
λεπαλλι&λους άλλαγάς, πολιορκίας καΐ φόρους, 
προσεδέχετο νέους ήγε(ΐιόνας (ΐΛτά πλείστης α- 
διαφορίας (1 ). 

Αι* ή(Α&ς δε διδακτικά) είναι ή Ιστορία πάν- 
των τών έν *Ανατολ^ Ιταλών, διότι πολλά η- 
μέτερα ιστορικά γεγονότα έσαφηνίσθησαν, κα- 
θώς π. χ. ή παρακμί) του Βυζαντινού ναυτικοϋ 
έ[/ιπορίου, ρ,ίι δυναμένου νά συναγωνισθώ} μετά 
τών Ιταλών, καΐ ί έπιζτίμιος συνεργία τών 
Βενετών χαΐ Γενουηνσίων, χατά τους τρεϊς τε- 
λευταίους αιώνας τοΟ ΒυζαντινοΟ χράτους. 

Τ^ς πολυετοΟς συνοικι^σεως τών Ιταλών 
μετά τών Ελλήνων τεκμιίρια σώζονται μέχ^ι 
στίί(Λερον εϊς τινας πόλεις, πύργοι και βχυρώμα- 
τα, τινά μέν σώα, τινά δέ ι?ρειπω(Λένα. Τύ κύ- 
ριον δε και προφανές μαρτύριον τϋς (χεθ* ημών 
συμβιώσεως αυτών είναι, ατυχώς, ή αδιάλλα- 
κτος έχθρα Γραικών καΐ Αατίνων (2). 



(4) Νιχ. Χαιν. 843. 

(2) Ό ΡοοοοΙ(6, λ«λ&ν πιρί χ&ν ΚοκτΙ^ν, λέγει. 



142 



Ο ΕΝ Κ/ϋ Ελ\ΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣΤλΑΟΓΟΣ 



Κατά τους χρόνους τΑν Βυζαντινών, χαΐ 
τΐοΧΚί Ετη («.«τέιηιτα, πρΙν λχθ&σιν ο( Γβρ* 
ρινοί τάς ^ξασίας τοΟί λουθιόρου χαΐ Καλ^ 
βίνου, οι (&έβον ή|ΐ^^ν βιοΟντβς ξένοι ί^ναν βλοι 
Κ«θολιχο(. Οί Σταυροφόροι, ο{ (ΐ.ε6' ή(ΐών ί(ΐ- 
ιτορ(υέ(ανθ( ^Ιταλοί, χαΐ ο{ συγγράψαντες τη^ 
Έλλιίίνων ι»ρω[ΐένοι χαΐ {^ιΑται, χαλούν ι}- 
|Αάς άιτίστους, άνανδρους χαΐ ψεύστας. "Οσοι 
«χ τΐΐς £φ««ρ(ας Ε6ρώιηΓ.ς [Α,ετέ^βιτα ιτερηίρχον- 
το τές χώρας ταύτας χάριν έριτυορίου, ιτροσ- 
ηλυτΐ9|ΑθΟ, ^ άρχαιολογιχ5)ς (χελέτης, τα αδτά 
έιταναλαριβάνουν* Κατά το&ς τελευταίους α{ώ- 
νας, οι ΐΓεριιΐ)γού|Αενοι τίιν Έλλά!(α χαΐ *Ανα- 
τολ^)ν ' )ιαριαρτυρ6|Αενοι Γερμανοί χαΐ "Αγγλοι 
Ιλάλχσαν γλΑσσαν άλλο(αν, συ|ΐ.ίςονοΟντες λαί>ν 
άλλοτε (ΐίν ΐΓεριώνυ[λ.ον χαΐ νοήμονα, νΟν ^ 
χατατρυχ6|Λενον άίΛ ίουλείαν χαΐ άμάθειαν. 
01 («τα τών Γραιχΰν έν τφ Α{γαί(^ συγχατοι• 
χοΟντες Καθολιχο(, άιν^γονοι οί «λε(ονες τ£^ν 
Ίταλ^^ν τυχοδιωκτών, αρωγούς κροθύρυς Ι- 
χοντες τίϊν Γαλλ(αν χαΐ τίν Οάπαν, ληρέθιζαν 
τους τύττ υΐΰοτελιΧς νιασιώτας. 

*Αΐ({» τάς ή|λέρας τοΟ Φωτίου (λέχρι τϋς 
πτώσεως τοΟ Βυ2»αντινου χράτους, οι Πάιται 
χαλοΙιντες ή{λ&ς σχισριατιχο&ς χαΐ σκληροτρά- 
χηλους, έξέχαιαν τλ^ χαθ' ήριών σφοδρών ιτάθος 
τΑν Καθολικών. Πριν εΙσέτι φθάσωσιν ε{ς τας 
ιτύλας τϋς Κ/ιτόλεως οΕ Σταυροφόροι, άναψαί* 
νεται είς τάς ιτροχηρύξεις χαΐ το&ς λόγους 
α6τών ή κατά τών άιτίστων Γραικών δυστρι- 
ς<α. Ούδε|&(α ύιτέρ τών τότε Γραικών συςχπάθεια 
εΙς το&ς συγγραφείς τών Σταυροφοριών. Αλέξιος 
6 Κομνηνός, άπαντες οί άρχοντες του τόττου, 
καΐ αύτ^ς ό λαλς τών αγρών καΐ τϋς Κ/ιτόλεως, 
ίσαν κατ* αύτυυς κατάπτυστοι απατεώνες καΐ 
άξιοι πάσης τιμωρίας. Αι λεηλασίαι τών Σταυ- 
ροφόρων λαβαινόντων διά τίίς Θράκης, και τα 
μετά τίινάλωσιν τ5|ς Κ/πόλεως τ4 1204 συμ- 
βάντα, περιγραφέντα άπ6 μάρτυρα αύτόπτην 
τλν Χωνιάτην, είναι Ιργα έχθρων πρ^ς εχθρούς* 
Βέβαιον είναι, ότι καΐ πρδ τών Σταυροφοριών 
Αανίνοι καΐ Γραικοί έμίσουν άλλι/)λους. 01 ϋπ6 
την ιεραρχίαν του Πάπα λαοί τ5Ίς Ανατολικές 
Εύρώτίης π&ν ίπίστευον, και π&ν παρείέχοντο, 
προερχόμενον έχ τοΟ Πάπα* 2)1ως ^έ, αφότου 
Κάρολος 5 Μέγας ύπερετίμησε καΐ υπερύψωσεν 



•Ιλ Ιιαίηβ ςα' ίΐβ οοηεβΓνβηΙ βηΰΟΓβ αυ^οα^(1' Ιιαί 

Ι»οτΐΓ 168 Ρπυΐΰε β( Ιββ (χΓβοε^ πμμ «ιιγΙοιιΙ ροτίΓ 
68 ρΓβιηίέΓε, έ ε&αββ άβδ βίΤοΓίε ςυ' ίΐ5 οηΐ ίαίΐ 
ροοΓ 168 οοηνβΓίίΓ•. Υο}α{[68. Ραηε, 4771. Τόμ Β'. 
14»— Μ<«. γ^λλιχ^. 



αυτόν• Οί «ατέρες ημών, ίιά ιβολλών άγώναεν 
χαΐ πολλών θλίψεων, απέφυγαν την «{βχράν 
ταύτην &>υλε1αν τών δυτικών λαών* οίβϋ^κοχε 
προσέφεραν τ&ν τράχηλόν των ύς τύν ζνγόν, 
&ς βόες πειθ^ίνιοι, ούί' ήχολούθουν &ς £λ α\α 
κτ4νη τλν άρχηγόν των. Τα πατριαρχεχΑ Ιγ- 
γραφα τεκμαίρουν την πολλών όπερ τ^ς άχχλιτ 
σίας μέριμναν τών ιεραρχών μας, έχχλησεσες τή- 

τε πανταχόθεν χατατρεχομένης^ ^^ '^ τοίκ 'Ο- 
θωμανούς χαΐ το&ς Αατίνους(1 ). 'Ένεκα τσ&τ^ωπβ^ 
ε{ς τοσαύτην άπορίαν Ιφθασεν ή έχχλιισία τ^ 
4384, &στε « τ^ περιλειφΟέν έν τ^ |Ααγά- 
λΐ} Ιτί,ΐίΧ'η^φ έπέτειον εΐσόίημα, οΛ* ε{ς μιεχρ&ν 
μέρος τ^ καθόλου φωταγωγίας ην ^ρχα- 
τόν» (2). Ουδέποτε ετόλμησαν οίήμέτεροε αρ- 
χιερείς να θέσωσι τλν πό^α αυτών έπΙ τοΟ 
τράχηλου το5^ λαοΟ' άπ' εναντίας γενναίως 
πολλάκις ήγωνίσθησαν. Ινα σιί^ωσιν αύτλν ά'ίΛ 
την χαχεντρέχειαν χαΐ άφροσύνην τών οι&το* 
κρατόρων. 

Ποτέ δεν ένόησαν οί δυτικοί τί^ χαλον 
μένην παλιμβουλίαν τών Βυζαντινών ήγε(«^* 
νων, ζητούντων τίιν μετά της Αατινιχίς ίχ- 
χλησίας {νωσιν μόνον χαΐ μόνον, Ιν' άποσο€ι6* 
σωσι τους πανταχόθεν επικειμένους χινδύνονς- 
Όσάχις οί Βυζαντινοί έζ^τουν τών ΑατΙνων τη« 
βο'Αθ^ιαν κοττά τών Όθωμανών, έχαρίζ«το ιί 
βοήθεια, άν υπετάσσοντο είς τα δόγματα του 
Πάπα. Οί Βυζαντινοί "ηγεμόνες χαί τίνες &μο* 
φρονοΟντες ίεράρχαι συνεφώνησαν, Ινα γίνωσι 
Καθολικοί, τά πάντα δ&χόμενοι, άλλ'6 λα^ς 
ουδέποτε παρεδέχθη τών ΑατΙνων τά δόγματα 
χαΐ τί]ν υποταγών εΙς τ^ν Πάπαν, Ιν' απελευ- 
θερωθεί άπλ τ&ν χίνδυνον προφανοΟς δουλείας. 
Επιστρέφοντες έξ ^Ιταλίας, πλ-^ρβις χαρ&ς χαΐ 
ελπίδων, δεν ΐ{δυν^θησαν οί Βυζαντινοί £ρχον* 
τες να συμπαρασύρωσιν είς τοιαύτην δουλείαν 
τ6ν Έλληνικλν λαόν, τ{>ν μισοΟντα τοσούτον 
τους Αατίνους. "Οσον συνεπυκνουντο ττερί τίιν 
Κ/πολιν οί ΌθωμανικοΙ στρατοί, έξ Ασίας χαΐ 
Θρ4χ7)ς, όσον πλειότερον ήχούοντο έν Ευρώπτ) 
αί φωναί τών κινδυνευόντων Βυζαντινών, το- 
σούτον προσαπήτουν οί Καθολικοί τίιν εΙς τλν 
Πάπαν υποταγην παντός τοΟ σχισματικού πλη- 
ρώματος (3). 

Πάσα βοήθεια τϋς Ευρώπης ητο τότε μα- 
ταία, οί πολέμιοι οί κατακηλσαντες τ^ Βυζαν- 
τινών κράτος, καΐ δια πολλά μετέπειτα Ετη 



(Ο Μ. 61 Μ. Τόμ. Α'. 69. 79. 443. 934. 
Λ) Μ 0ί Μ. Τέμ. Β'. αιλ. 68. 

(3) νί1ΐ6-Η8Τά(ηιίη. Ρ&τίδ. 4870. 32. 67. 



1 



ηΐΐΐ^ΐ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΟΝ ΓΕΝΟΥΗΝΧΙύΝ ΕΝ ΚΟΝ/ΑΕΙ χτλ. 143 



τρύς» ϋθ•λαν άνα|^φιβύλως χατι^ύ^Μ Εθνους 
Ιβχυροτέροι» τών ά^λοπολί(λων Βυζανην&ν• 

Ένφ ο( Βυζαντινοί Ιβλκπαν τού( Όθ»αα- 
νού( «ρο««γγ(ζοντ«ς, ύιτέφεραν συγχρόνως οη«- 
ν& |Αέγιστ« Ια τΑν τςολλ&ν έν τφ χράτ&ι 1\ι.^ 
«ορ«υθ[λίνων Ιταλών^ τ6ν δΐΡθί»ν το&ς [ΐ£τ* 
αλλήλων ιοολέ(ΐους Ιβλιπαν χαΐ ύπί» τα τείχη 
αύτΑ τ%ζ πρωτευούσης. 0{ ΊταλοΙ Ιριιτοροι, πλούτ 
σιοι χαΐ ναυτοπόροι θροκσιίΚς^ έχδιχού|Λενοι το&ς 
αυτοχράτορας, δι' ϋαχ υπέφεραν λχα(ως ^ ά- 
Κ(χως έν Βυζαντ((^, έπέινιπτον έπΙ τών αθώων 
νιλσων^ άρινάζοντες τά υπάρχοντα χαΐ χτι^νη 
τΑν νηβιωτών, χαΐ σύροντες εΙς αίσχραν ίου* 
λείαν το&ς νέους χαΐ τάς εύει^Ας νέας. 

Τίνας τοσούτον ίιΙ^7(Λσζί\ίΛί ή|α.Τς, ώστε διά 
πολλούς αιώνας νά λασύρηται τ& ^(Αέτερον β^ 
νο[Λα έν πάφ||) τ5^ ΕΔρώπη ώς απίστων χαΐ 
χατ4 βε«Α έσεβούντων ; λιεφυλάττοριεν τ^ιν 
Κωνσταντινούπολιν» &ν έγινόριεθα Καθολιχο( ; 
'Ήθελαν αποσύρει άπ& τί βδατα τ9^ς Ελλά- 
δος τους τυχολώχτας ύπηχύους α&τ6ν 4 Γέ- 
νουα χαΐ ί Βενετία^ αι θηρεύουσαι τά Ιδια 
συ(λφέροντα^ χαΐ χωφεύουσαι πολλάχις ε2ς τάς 
διαταγάς του Πάπα; Πύτε έζελχι^Οηρίεν ^γΛς 
τ^ν φθοράν, την &πο(αν ύπέφερεν ή [ΐεγαλόπο- 
λις αυτη^ $τε υπ' αυτών έχυριεύθη τλ 1 204 (1 ); 
Έζεγύρινωσαν &πασαν τ'ίιν Άγ(αν ΣοφΙαν, 
κατέρριψαν τα χαλλιτεχννί{&ατα τοΟ λουτροΟ 
τοΟ Ζευςίππου» έπυρπύλησαν τά πλείστα (ΐΐρη 
τής πύλεοκ, "έρι^ιεωσαν ο2χ(ας χαΐ ίχχλησίοκς, 
χαΐ άπώλεσεν 4^ Κ/πολις ε{χένας, ανδριάντας 
χαΐ ((ΐέγαν άριθρι^ν πολυτίμων χειρογράφων. 

Αέν εννοώ έχ τούτων ν' άποδείζω, ϊτι αθώοι 
χαΐ πάσης άνο|Α(ας αριοιροι 'ϋιαθα χαΐ ίι\Μζ^ 
Ο&τε χαλ&ν νοριΐζω εΤναι νά χρίνωριεν τά Iθι(^ια 
χαΐ τ4)ν πολιτείαν τών ι$]ατέρων Βυζαντινών 
ι^γεμύνων χατά τά φώτα τοΟ ή[ΐ.ετέρου αΐώ- 
νος. θαυ(;ιάζω τ^ν άςιοπρέπειαν τοΟ ι$(χετέρου 
ΈλληνιχοΟ λαοΟ, χαθ' 8λον τλν τελευταΐον 
β(ον τοΟ ΒυζοεντινοΟ χράτους. 06τε προφανείς 
χ(νδυνοι, οδτε τά θέλγητρα τίς λεγο(ι^νης ε- 
λευθερίας υπλ τ& σχίίπτρον τοΟ Πάπα, δέν έ- 
δελέασαν αύτύν. Ελεύθερος έδουλώθη, τ51ς δου- 
λείας τ&ν τηχρ&ν £ρτον χατέφαγε, χαΐ λοιδορού- 
(ΐενος σιόριερον άνέςητ}, χαΐ εϊδε τους πάλαι του 
ϊχθρούς χατά τοΟ ίεράρχου των παλαίοντας, 
χαΐ χ^α άδύλου αγάπης τείνοντας πρ&ς λα&ν 



άείποτε άγαπώντα τ^ν άληθ^Ι αύτοΟ άνεζαρ- 
τησίαν, ουχί μ^νον ίν τ^ ιτθλιτεί^, άλλα χαΐ 
έν α&τ5} τ5) θρησχείφ. 

ΤαΟτα, τά έποΐα άλλοτε έν τφ Συλλέγι^ ιξμών 
[ΐετά πολλΙΙς εύφραδείας (στέρησεν έ Π. Ζάνος, 
χαΐ πρλ αύτοΟ έζέθηχεν 5 άείρητος Κοραής (4), 
άνα|ΐ.ιρι(σχω σ^(ΐ.ερον, Ινα χαταδείξω Κτι χυ- 
ρία αιτία τ5^ς άδυσωπιλτου (χθρας τών Λατίνων 
χαθ* ήαών χαθ* 8λον τλν ιί)|ΐ.έτερον Βυζαντινδν 
βίον, ητο τλ χατ' αυτούς «Α|Λέτερον π€1σ|&α, χ«1 
ή έγχαρτέρησις ε{ς τά πάτρώ. ^^ - 

Πρώτιστοι τών ^Ιταλών, τών έν Βυζαντί€|^ 
έριπορευο[λένων, ι^σαν οί *Α(χ.αλφηνοΙ (8), τού^ 
οποίους ε&ρίσχοριεν (ασοΟντος τοΟ ενδεκάτου 
αιώνος έχοντας εργαστήρια χαΐ έχχλησίας (3)• 
Ο&Γοι μετέφεραν εΙς 'Ιταλίαν τά ποιχίλα |ατα- 
ξωτά, διά τών ίποΐων ,έχύσμουν τους ναούς 
των ο{ Ιταλοί (4). 

"Οταν 6 Δεσιδέριος, Έγούμενος τϋς μονΙΙς τοΟ 
Μύντβ Κασσίνου, Πάπας (χετέπειτα γενύμενος 
Βίχτωρ 'Όγδοος, διενοιίτο νά μεγαλύνν» χαΐ 
χαλλωπίηι τίιν μονίιν ταύτην^ προσεχάλεσεν έχ 
Βυζαντίου διά προσβευτών τεχνίτας Βυζαντι* 
νους. '^Ηνοιζε σχολάς ύπύ τί)ν διδασχαλίαν α&* 
τών, (που έδιδάσχοντο ο{ ΊταλοΙ την χρυσουρ*• 
γίαν, άργυρουργίαν, ύελουργίαν, ξυλουργίαν 
χαΐ λιθουργίαν^ τέχνας σχεδύν απολεσθείσας 
έν 'Ιταλί^, άλλα σωζόμενος, χαίτοι παρακμά- 
ζουσας, έν Βυζαντίβ;^ (δ). Τύ λατινιχύν κείμε* 



(4) Ό Νι«4τ«ς άη6 σελ. 757—770 Ιβ«ορ<Τ τΙ( 
λεηλαο(«€ τΑν ΔατΙνων. πρβ, χ«1 σελ• 856«-868. 



(1) Ό Ιν Κ)ιτ6λ•ι, 'Βλλ. Φιλ. Χ4λλ•γος. *βτο< 
Α'. 225. — «Ε1« τήν διΐ9ΐ8«ιμον(«ν 6μως τεύτην (Αν 
έγέννησέ ποτέ τι χαλ6ν ή βιιαι$«(|Μν(α) χριωντοΟμιν 
οΐ αημιρινοί Γραικοί τήν Οπαρξ(ν μας». Κ.ορα1^ *Άτ«<• 
χτβ. Τ6μ. Α'.ΝΙ. 

(2) ϋηβ ρβϋΐθ νιΙΙθ Ν&ραΙιΙ&ίηβ Αιη&ΙΩ, &νΑΐΙ 
(ΐ6Υ8ΐα€έ ίοηίβε εβε Γ6ρηΙ)Ηοιιβ5 <1&ιιε Ιβ εοπιιηβΓΰβ 
άα Ι.θν&ηΙ. Οβρρίης^. Κ'. 238, 239. Μίΐΐίΐκ, ΜαηιιβΙ 
άββ Οοηβηΐε. ΕοηοΓοε. Τόμ. Β'. 8. Παρ* Ί^αλοί^ 
Απί&ΙΓίΙ&η). ΆτοχΦ< τά πλβιότιρσ («τοριχΑ ^ΥΡ«φα 
τ1(ς Άμέλφης άκωλέα^ηναν. Ηβγά. Α". 3. ΙΗΐΙδΙΠΙ- 

ζίοηί άί ιιη& ο&γΙα άβΙ Μ&γ Νθγο. δβΓηβΙοΗ. Ρί*• 
Γβηζβ 4856. σελ. 2. ΒνηιηϋηίεοΙιβ ΟβδολίοΙϋοιι 
τοΟ ΟΓΓδΓβΓ. αΓΟζ. 4872. Τόμ. Α'. 295, 367.— 
ΗίβΙοίΓβ (Ιβ ΓΕίΙίββ ί&ϋηο ι!β ΟοηβΙ&ηϋηορΙβ. 
ΒβΚη. 4872 αιλ. 3. 

(3) *Ανα«έρ•ται ή Ικχληαία, δ. Μ&ΓΪβΐ ΑημΙΑΙΑ- 

ηοηιιη άβ ΐΑϋηε. ΟοηβΙ. ΟιηεΙ. Ι. 82. ΜελετΜ 

Γ•ωγρ. έν Β•νβτ(α. Τόμ. Γ. 74. 

(4) Ι Οοάίεί β( Ιβ ΑγΙϊ & ΜοηΙβ ΟΒβείηο, ύ«ό 
τοο ο. ΑηάΓβΑ εΕΓ&νί(&. ΜοηΙβ Οβδείηο. 4869. Τόμ. 
Α'. σελ. 472. «Ιηάηιηβηΐ&βπίβηίΐ ίρείιιε βΐΐ&ηε. . . 
εοορβΓίοΓία ββηοα ΟσηβΙ&ηϋηοροΗΐ&ιιβι». «ιλ. 473. 
«δυρβΓ ^ρδυIη αΙΙ&Γβ, ηηβι Ιβηβ 56ΓΗ» ΟοηβΙαηΙί- 
ηορλίίΐΑηα•. 

(5) ώΓανϋα, 9•λ. 484—249. «Οΐ φΐί Ια οΙιια- 



144 



Ο βΝ Κ/η ΕΑλΗΝ. ΦΐΑΟΑΟηΚΟΣ ΣΊΤλΑΟΓΟί 



νον, τλ {(ΐτορουν τά Ιργα τοΟ ΐίεριφάνοΟς τού- 
του Ηγουμένου, λέγβι 6τι πρλ πεντακοσίων ε- 
τών χαΐ ίπέχεινα, ή Ίταλ(α είχ&ν άττολέσει τάς 
τέχνας ταύτας (1). «Έκ τούτων κατά (ΐίγα 
(Αέρος άνεβλάστησεν ή φιλοκαλία τις Βυζαντι- 
νές σχολίς έν *Ιταλί<?:». Κατά τίιν (χαρτυρίαν 
τοΟ Καραβίτα, οΐ ύττλ των Βυζαντινών τούτων 
τεχνιτών εισαχθέντες Ιταλοί, προσεκλτίβησαν 
τ6 1081 άπ6 τους Βενεδικτίνους τίίς Κάβας, 
καΐ έκ6σ[Αησαν τ•ίιν έκκλ»σ(αν τϋς ρνίς ταύ- 
της ριέ (ΑωσαΙκά καΐ είκύνας (2). 

Κατά τ6ν αύτ&ν συγγραφέα, άριφιβολία δέν 
είναι, δτι ο! Βυζαντινοί ο6τοι μεγάλως ωφέλη- 
σαν τάς τέχνας ταύτας έν Ίταλί^ (3), καΐ εξ- 
όχως τίίν τέχνην τοΟ [ίωσαΐκου, μολονότι 
κατά τους χρόνους τοΟ θεοδωρίχου έγένοντό 
τίνα μωσαϊκά άιτλ τεχνίτας Ιταλούς (4). 

Ό Δεσιδέριος, βστις £λλοτε εΐχεν ιδεί τάς 
έρειχαλκίνους πύλάς τ91ς μεγάλιις εκκλησίας 
τις Άμάλφης, γενομένας έν ΒυζαντΙ<^, καΐ μέ- 
χρι σι&μερον θαυμαζομένας διά τλ κάλλος αυ- 
τών, έζήτησεν όμοίας διά τ})ν άνεγειρομένην 
έκκλησίαν τ^ς μονϋς τοΟ Μόντε ΚασσΙνου (5). 
Α{ ιτύλαι αύται, παραγγελθ^σαι έν Βυζαντί«^ 
ιτρδ τϋς ανεγέρσεως τϋς εκκλησίας, ατυχώς έ- 
γιναν μικραί. Έμεγεθύνθησαν δ^ καί εβλήθησαν 
εΙς τ^ν τόπον των, ι^γουμενεύοντος τοΟ διαδό- 
χου αότοΟ ΌδερισΙου (6). ΈπΙ τών 7Ρ^λών τού- 
των ένεχαράχθησαν τά ονόματα τών γαιών καΐ 
εκκλησιών τοΟ Αγίου Βενεοίκτου. Αχ χαραγαΐ 
έπληροΟντο δι' αργύρου (7). 

Ύπδ τάς έπιγραφάς ταύτας, εΤν* ίτέρα λέ- 



ηΐΑΐα άβ^ϋ ατϋεϋ ΒίζαηΙίηί Γ&ΙΙα άα ηιιβΙ 8οιηιηο 
Α^Ιβ υβείάβήο .... (1ί ({ΐιί 1& ίοπη&ζίοηβ άί 
καοΐβ ίη ο^ηΐ ^βηβΓβ (1ί ΙανοΓο, 8θ((ο ηαβί (ιΓβοί 
ρΓθεβΙΙΟΓΪ, ο1ΐ6 Αρρίαηαηάο Ιβ άϋΤιοοΙώ πιαΙβ- 
ηαΐί ηβΙΓ βεβΰΐιζίοηβ άβί ΙανοΗ αςβΥοΙαΓοηο Ια 
τίβ &ά αηα ρίυ αιηρώ ηνβίαζίοηβ άβΐ ^βηίο αΠί- 
8(100 Ι(&1ί&ηο- *Ί6. Τόμ. Γ. 608. — βά ίηείβιηβ αϊ 
ρΓοάοΙϋ (ϋ αΓίίςίαηί Οτβά αποΗβ ΓορβΓβ άί αΓϋβΙί 
ίιίΓοη ρ6Γ Ια νια ά* Αιη&ΐη ροΓίαΙβ &1Γ ΟοοίάβηΙβ. 
Ηβγά. Τόμ. Α'. 6. 

(4) κ£ΐ ςιιοηίαιη αΓίίιιια ίεΐαταιη ίη^^βηίαιη & 
ηυίη^^βηϋδ 6ΐ υΐΐτα ]&ιη αηηίβ πΐΑβίείΓα 1ι&ϋηίΙ&8 
ίηΐ6Γΐηί8βπι(— ^2&Γ&νί(α• Τόμ. Α'. «•λ• 184 έν σημ. 

(2) ϋ3ΐΓ»νίΙα, Γόμ. Α'. 182 Ιν σημ. 

(3) ΠολλαΙ ε1κόν«( \%ς Παναγίας χαΐ τοΟ ΧριατοΟ, 
έηδύοντο κατά χάν Βοζαντινόν τρόπον, χαΐ Ιφιραν χαΐ 
τά π^ρ' ήμΤν αννήθη γράμματα. ΜΘ. IX. κτλ. Οα- 
ΓδνΐΐΛ, Τόμ. Α'. 23Ϊ— 241. 

(4) Οατανϋ». Τόμ. Α'. 188. 

(5) ΟατΕνϋα. Τόμ. Α. 191. 

(6) α&Γ&νίΐΕ. Τόμ. Α'. 280. 

(7) ΰατ&νίΐα. Τόμ. ΑΜ91. 



γουσα, βτι ταύτας τάς πύλας έποίησε Μαυροζ 
6 υί&ς τοΟ Παντολέοντος .... τ& 1066. Ε(ς 
έτέραν έκκλησίαν τϋς Ιταλίας, πλησίον τϋς 
'Ρώ(ΐ.ης, υπάρχουν βμοιαι πύλαι (1), έπΙ τών 
οποίων ένεχαράχθη ^^ ακόλουθος επιγραφή. «Τλ 
1 070 έτος άπ6 τϋς ένσαρκώσεως τοΟ Κυρίου,* 
έπΙ του άγιωτάτου Πάπα Αλεξάνδρου τετάρ- 
του καΐ κυρίου Ίλδεβράνδου εύσεβοϋς μοναχοΟ 
καΐ άρχιδιακόνου, κατεσκευάσθησαν αΐ πύλαι 
α&ται έν τ^) βασιλίκι) πόλει τ5ίς Κ/πόλεως (2), 
συνεργοΟντος τοΰ κυρίου Παντολέοντος, προ- 
ξένου, όστις διέταξε νά γίνωσι». 

Έτεραι δύω ε(ς τίΐν μεγάλην έκκλησίαν τ^ΐς 
Άμάλφης φέρουν τ})ν άκόλουθον έπιγραφί^ν, 
«τί> έργον τοΟτο διέταξε νά γίντρ πρ^ς σωτη- 
ρίαν τ91ς ψυχϋς αύτοΟ 6 Παντολέων τοΟ Μαύ- 
ρου Παντολέοντος (3). » 

Έκ τούτων καταφαίνεται. Οτι &πασαι α! 
πύλαι α&ται, τών οποίων τ})ν τέχνην έθαύμαζον 
οΐ Ιταλοί (4), κατεσκευάσθησαν, μεσοΟντος τοΟ 
ενδεκάτου αΙώνος έν Βυζαντίω, έπιστατούντων 
*Α(ΐαλφηνών έριπόρων, κατοικρύντων έν τ1^ πό- 
λει ταύτη. Αΐν φρονώ, ότι *Α|ΐ.αλφηνοΙ τεχνίται 
κατεσκεύασαν τάς πύλας ταύτας έν Βυζαντίφ, 
άλλα τεχνίται Βυζαντινοί, 6π6 τίιν δδηγίαν 
τοΟ βαθύπλουτου Παντολέοντος, διότι οΐ Ιτα- 
λοί έν Βυζαντίφ ^σαν Εμποροι, καΐ δέν συνε- 
χωρεΐτο εις ούδένα ξένον νά είσέλθτι ε{ς τάς συν- 
τεχνίας τών εγχωρίων (5)• πρλς τούτοις, άν οΐ 
έν Βυζαντίφ^ 'ΑμαλφηνοΙ κατεσκεύαζον τοιαύ- 
τας πύλας, ιΐίδύναντο πορευόμενοι εις *Ιταλίαν, 
νά διδάξωσι τοϋ»ς Ιταλούς. *Απ^ τάς έτηγραφάς 
ταύτας μανθάνοριεν, ότι ο{ Ά|ΐ.αλφηνοΙ είχον 
έν Βυζαντίφ κατ* έκ^νον τ^ν χρόνον έκκλη- 
σίαν, άποθ^κας καΐ αποβάθρας, καΐ πρόξενον 
τλν Παντολέοντα. Τά χρονικά τϋς Άμάλφης 
(Μνημονεύουν καΐ προσφορ&ς τετρακοσίων τα- 



|[1) (:&Γ&¥ί(& Τόμ. Α. 192, έν τφ καλοομέν) 6&• 

$ί1ίε& Οδϋβηεβ. 

(2) «Ηβ^ία αΓΐ)6 εοηδΙ&ηΙίηορο1ίΙ&η&•. 

(3) Ό Παντολέων οϋτος, ίίτον Άμαλγηνός Ιμκο" 
ρεοόμενο( έν Κ]πό>ει. 

Ηοο 8(α(1ϋ8 Μααη • . . 
ΟβηΙίδ Μβΐη^βηβ • . . 
Οοηδαΐβ Μθΐη£[β6ηο. 
Ργο ΡαπίΑΐβοηβ .... ΟδίΓλνίΙδί. Τόμ. Α" 192. Τόν 

'Αμαλψηνόν τοΟτον πιριγράΦΐι ό Ηβγά Ιν τφ Οθΐΐΐ- 
8€ΐΐ6η Κΰηδϋ)ΐΕ!(. 2<πτ. 1858. Τόμ Α'. 233. ' 

(4) «ΡοΓίοδ αβΓβαδ ραΐοΐιβηπιαδ• ΟΕΓανϋα. Τόμ. 
Α'. 195. 

(5). Σφάλλει όΠβρρίη^, Α'• 114 λέγων, Ιββ Ρπιηοβ 
οεύΓβηΙ ιηέπιβ έΙ&οΙΪΓ άβε αΐβΐίβη ατι ιηίΗβιι άα 
ρβυρίβ {[Γ60, 



ΪΙΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΩΝ ΓΕΝ0ΥΗΝΣ1ΩΝ ΕΝ ΚΩΝ/ΑΕΙ χτλ. 145 



ρ(ων τοΟ «ύτου Παντολέοντος εΙς τ9)ν έχχλη- 
σί«ν τίς ΆγΙας Τροφιριένης των Έλασσόνων(1 ). 

Μκτά τα έγχαΐνια τϋς περιφανούς έχχλησίας 
τϋς αονϋς του Ηόντβ ΚασσΙνου, 6 Λεσιδέριος 
Ζπεριψε αοναχόν τίνα εΙς Βυζάντιον μετά τριά- 
κοντα (ς λίτρων χρυσοΟι Τνα χατασχευάση ίν 
τ% πέλει ταύτη τράπεζαν χρυσών χεχοσ[Λ7][ΐέ- 
νην λά λίθων πολυτίμων χαΐ έγχαύς-ων, ώς έπι- 
χάλυμμα του εμπροοθινοΟ προσώπου τοΟ (ΐεί- 
ζονος βωμού. Τα ίγχαυστα άπειχ6νιζαν γεγο- 
νότα τινά τοΟ βίου του Χρίστου, χαΐ τοΟ Α- 
γίου Βενεδ(χτου. Ατυχώς, την έχχλησίαν τ«ύ- 
την, μετά τών Βυζαντινών αυτής χρσμημά- 
των, α( πολιτιχαΐ ταραχαΐ χαΐ ο{ άλάλειπτοι 
σεισμοί (2) τοΟ δεχάτου τετάρτου αΙώνος χα•» 
τέ^^ιψαν χαΐ έξηφάνισαν. 

0{ τεχνΐται οΐ Βυζαντινοί, τομς δπ^Iϊουις 6 
Δεσιδέριος ιιςροσεχάλεσεν εΙς 'ΙταλΙαν, πιθανόν {- 
μειναν 2χεΤ, χαΐ μετά τών μαθητευέντων Ι- 
ταλών Ιγραψαν άπάσας τάς ιεράς είχόνας, χατά 
τ&ν τύτΓον τών τέτε Βυζαντινών ζωγράφων. 
Τά μωσαΤχά τ^ίς Ύώμης, τά έντελ(στερ9 τϋς 
Φλωρεντίας, χαΐ ί Ιντεχνος συναρμογή ποιχί- 
λων μαρμάρων έπΙ του δαπέδου πολλών 'Ιτα- 
λιχών έχχλησιών, είναι διδάγματα τών τότε 
εΙς *ΙταλΙαν προσχληθέντων Βυζαντινών χαλλι- 
τεχνών. 

'Άνω τίς μεγάλης πύλης τοΙ ναού τοΟ Μ<ν- 
τε Κασσίνου εΤναι ή είχών τϋς δευτέρας παρου- 
σίας (3), τ6 μ6νον σχεδόν λείψανον τίς τέχνης 
του ένδεχάτου α2ώνος, το 6πο1ον &ν χαΐ προ- 
φανώς Βυζαντινών, χατά τ})ν ένδυμασίαν τών 
ανδρών χαΐ γυναιχών, χαΐ τά {μάτια τών ιε- 
ρωμένων, Ιχει πλειοτέραν χίνησιν τών χοινών 
Βυζαντινών είχένων. Ή εΙχών αυτή δμοία πολ- 
λών έτερων σωζόμενων μέχρι σι&μερον εΙς τάς 
ημετέρας Έλληνιχάς έχχλησίας, είναι αναμφι- 
βόλως Ιργον τών Βυζαντινών χαΐ τών Ιταλών 
μαθητών αυτών. 

Είς τ•}ϊν αδτίιν μονίιν τοΟ Μόντε ΚασσΙνου 
φυλάττεται σταυρός αργυρούς, μετά χρυσίου 
μαργαριτών καΐ πολυτίμων λίθων, έγχλείων 
ίτερον μιχρύτερον, φέροντα τεμάχιον τιμίου ξύ- 
λου. Ό σταυρός ο&τος, φέρει τ' άχέλουθα γράμ- 



(1) δ. ΤΓοΓιιηβηα άί ΜίηοΓΪ. ε&ΓανίΙα Ί6μ. 

Α'. 494. 'Ινα μή 4πανέρχ(ι>μβι •1ς τά αΟτά, λέγω βτι 
βκο9 έτιρόθρησχοι ιΤχ«ν 9ονοιχ(«ς εμπορικά;^ ιΐς 
ικ6λ«ι« ^ποχκμένας ιΐς Γραιχο6( χαΐ Μοονονλμάνοος, 
•Τχαν ονγχρόναις χαΐ έκχληο(αν χαΐ χοιμητήριον. 

(8) 9. 2•πτ. 4349— Οαγα^ιΙα Τόμ. Α'. 335. 

(3) &ηνίΙ& Τόμ. Α'. 245. 

(ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΧΤΑΑΟΓΟΖ. ΤΟΜΟΧ 



ματα' «ζύλον τ^ λυσαν τ)ιν φθοράν τίιν {χ 
ςύλου, χοσμεί ^Ρωμαν2>ς ευπρεπώς τφ χρυσίφ' 
Χριστφ γάρ αύτώ χέσμος 3ν τδ χρυσίον » (ΐδ. 
ίαπροσθεν). Κατά τά χρονιχά της μονϋς ταύτης, 
ευπατρίδης τις Άμαλφην&ς έδωρησατο τ^ν ς-αυ- 
ρδν τούτον εις την μονι^ν, δπου έγινε χαΐ μονα- 
χός* άφηρπασε δ'αύτδν άπλ τ^ παλάτιον τϋς 
Κ/π4λεως ζΐς την συνωμοσίαν χατά του Μιχα'ίιλ 
του ϋαρατηνάχη, 5ταν Ελαβε τ2>ν θρένον Νιχη- 
φ4ρος 5 Βοτανειάτης τ& 4078. Τ& Βυζαντιν&ν 
το(λτοι έργον, χατά τ&ν Καραβίταν, φαίνεται 
ί^γον ^ΡωμανοΟ του δευτέρου. 

Οι ΆμαλφηνοΙ χατφχουν &παντες έντ&ς τ9ίς 
Κωνσταντινουπόλεως, έν τη αύτ^ ένορίγ, ύπ' 
ά^χηγλν- ϊδιον ι^^λούμενον η(όζ€τον^ έχοντες 
χαΐ έχχλησίαν [\\ 

Μετ4 'ΐί^Μ ^ι^^^β'^άστασιν τών Βενετών χαΐ 
Πισαίο^ν ίν Βυζαντίφ, τών βποίων την {στο- 
ρίαν αφηγούνται &παντες ο{ 'ΙταλοΙ Ιστοριχοί, 
άναφοίΐνονται χαΐ οι Γενουιίνσιοι (2), πλούσιοι 
έμποροι χαΐ τολμηροί θαλασσοπόροι. Προσι&ρ- 
χοντο δ^ πρ& ποΛλου ε2ς Βυζάντιον μετά τών 
Πισαίων χάΐ Βενετών χάριν εμπορίου* έπλιξ- 
ρωναν δμως τελωνιαχά δέχα τοις 400, ένφο( 
Πισαΐοι έπλιίιρωναν τέσσαρα τοις 4 00, χαΐ οι 
Βενετοί ήσαν παντ&ς τέλους ελεύθεροι (3). Μα- 
νουηλ δ Κομνηνός, δστις έπεθύμει νά συμπαρα- 
λάβγ} βοηθούς τους θαλασσινούς Ιταλούς, χατά 
τών έν Σιχελί^ Νορμάννων, άπέστειλεν ε{ς Γέ- 
νουαν, « Δημιϋτριύν τε τινά Ηαχρεμβολίτην» (4), 
επιχυρουντα δσα πρότερον άνι&γγειλαν οι εΙς 
'Ιταλίαν προσταλέντες Παλαιολόγος χαΐ Αού- 
χας (5), χαΐ προτείναντα τφ χοινφ τίς Γε- 



(4) Οιιβ8(2ΐ οΗίβδΑ έ ΓοΓΒβ ίά6η(ί€& εοη Ια οΚίβ• 
5α άί δαηΓ ΑηόΓβα, άβΚΑ ρίύ 1&Γ(ϋ Ια οΐιίβδα 
ρηηείραΐβ (1β|;1ί Απι&ΙΓιΙαηί ίη Οοηδίαηΐίηοροΐί, ο 
οοη υηο άβί οοηνβηΐί, 8. 8α1ναΙοΓ6, ο δ. Ηαηα 
άβ ΙιαΙίηα οοΐά, εΚβ βπαβηάηβ αρρ&Γίβηβναηο 
9φ ΑιηαΙΓιΙαηί— Ηβγίΐ Τόμ. Α'. 7. 

(2) 6έη68 αναΐΐ άβναηοέ νβηίββ άαηβ 868 έ(αΙ)1ί8- 
8βιηβηΐ5 εοιηιηβΓοίαυχ αυ ίεναηΐ. Οθρρίη^ Α'. 803. 

Ό Χαλχοχον^ύλης σιλ. 884 χαλιΤ τους Γινοοηνβ(οος 
'Ιανυίοος. Κοιν(&ς οΐ Βυζαντινοί έχάλουν β6νο<»ς Γι- 
νοοίτας. 

(3) 0( Γ«νουήνσΐοι {έν ιΤχ^βν {«ς τότε σονοιχίβν 
1{(αν έν Κ|κόλιι. Ηβγά Τόμ. Α'. 89. «Μόνοι 
(δηλ. οΙΒινιτοΙ) τι τ(&« απάντων ϊιά τοΟτο τάς χαχ* 
έμπορ(αν {ιχάτας ο6ΙινΙ Ύωμα(ων έζ έχε(νοο παρέ- 
σχοντο».-»Κ(νναμος 880. 

(4) Κ(νναμος 67. 

(5) Κ(νναμο( 435—436. Άρχήτιρα, τό 4448, 
ό Καλοϊωάννης έδώρηαέ τίνα προνόμια ιΐς το&ς Γι• 
νοοηνα(οος. Μίΐϋΐζ Τόμ. Β^ 80. 

ς'.) 49 




.^ 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΩΝ ΓΕΝΟΥΗΝΣΙΩΝ ΕΝ ΚΟΝ/λΕΙ χτλ. Ηί 



νούνις «ύ(ΐβ«σιν ρ.ιτλ του αότοχράτορος/Τιη* 
βχέθτ) 6 Μαχρΐ[4θολ(τΤις (4), δτι δ α&τοχρά' 
τωρ θέλει «{φοχούφκ τά ιναράΐΰονα τΑν έν χ(^ 
χράτΜ άλχγιΟέντων Γβνονηνσίων, χαΐ {χανα** 
ινοι^ΦΜ, χατλ τλ δίχοαον, τους άλχηθέντας' 
ιτρ&ς τούτοις κΐς ούίλν (ΐέρος τοΟ χράτους νά 
(&ίΐ ^(ίωαιν ο( Γενουι^νσιοι τέλος πλει6τερον 
τΑν Πισ«(ων• Ό αύτοχράτωρ χαρίζει ε{ς τ^ 
χοινλν τ5^ς Γεγού^ης χατ' Ιτος δπέριη)ρ« ινεν- 
ταχιέοηα χαΐ ^ύω βλαττ(α, ε!ς τλν άρχιετΰίσχο- 
τΓον δπέρινυρα {ζιίχοντχ χαΐ £ν βλαττίον. Α(- 
δει 2έ Ιρίβολον χαΐ άποβάθραν 2ν κ/π6λει, μ,ε* 
τ1 τελωνείου χαΐ τελωνιαχών λχοιιω(λάτων, 
χαθώς έχουν οΐ ΠισαΙοι (2). "^λν δ Παλαιολό- 
γος 9| & Σεβαστός (3), ύπεσχέθησαν 4|&η εις 
δ{Α&ς ΐλον έ(Αβολον χαΐ {^Ιας αποβάθρας, 5 ή- 
(ΐ4τερος αϋτοχράτωρ θέλει τραραχορί^Φει αύ- 
τάς. «Ταδτα έγιναν έν χ^ πόλει Γενούι;) έν τ^ 
έχχλησίφ τοΟ Άγιου Λαυρεντίου τίιν 4 2 Δε- 
χε[χβρ(ου 4 455» (4). 

Τλ άχ6λουθον έγγραφον ιΐναι ή ιταραίοχ^ των 
ανω συ|ΐφωνιών. < Έν βν6|Αατι τοΟ Πατρίς χαΐ 
το\> Υ(οΌ χαΐ του Άγιου Πνεύ[ΐ.ατος•.. ή{Λ6Χς οί άρ- 
χοντες τΑν Γενουηνσίων ριετά παντός του λάου, 
ΐΰοιοΟριεν ε{ρ^νην αετά τοΟ Κυρίου Έ[Λριανουί)λ 
α&τοχράτορος Βυζαντίου Πορφυρογεννι^του Κο* 
|ίνηνο5 χαΐ ριετά τών διαδόχων αύτου, χαΐ 6** 
ποΦχό(λ.εθα έν αληθείς, βτι δέν θέλομεν βου* 
λεόεσθαι, ουδέ συνεργάζεσθαι (λετά τών ή|ΐ.ετέ* 
ρων ^ άλλοτρΙων, Ιν' άπολέση χώραν είτε τι* 
ριι^, τ9)ν οποίαν νΟν έχει, % θέλει έχει.. . . 'Άν 
τίνες προσβάλωσιν % πολιορχι^σωσι τάς γαίας 



(4) Έν τφ Αβτινιχφ χιιμένφ γράφιχαι «ΗαΟΓΟ- 
ρο1ί(β8> ιΤς τιν« &λλα Ίτβλιχά, ΜβίΓΟροΗΐββ, Μ&- 

€Γ8ρο1ί(ιΐ8. — ^Ηβγά Τόμ. Α'. 35 έν αημ. — ^ΜαοΓίαη- 
ροΐιΐί— δααϋ Τόμ. Β'. 486. 

(%) Ειη1)ο1υιη βΐ 8ο&Ιβπι βΐ Εεείββίαιη αΙίΓΑ (γρ. 
ίηΙβΓ) ΟοηεΙ&ηΙίηοροΙίηα, ίη Ιοεο αιιί (ΙίοίΙιΐΓ Ογοα 
(γρ. 0Γ6Α) ίη Ιοοο Ι)οηο 6( ρΙ&οα1)ί1ί -^ δ&αΐί Τόμ. 

Α'. 23 1ν «ημ. — *Ά πύλη ^οΟ Νιωρίοο, νΟν Β«¥- 
τζΙ χβποοσοόγ έχβλιΤνο χ«1 ωραία. ΟοηεΙοηΙίηίααβ 
— 4846. 47. •έ'κό μέροθ( τΐ^ς πύλης τΐ^ς πόλιως 
τή( χαλουμένηβ ωραίας ιΐς τό τοΟ Γαλατβ μέρος. • — 
Λούπας Κ•^. 38. Τό «Κλληνιχόν χβίμκνον. (Μ. χαΐ 
Ν. Τόμ. Γ. 35) λέγιι -Ιμβολον χαΐ σχάλαν χαΐ έχ- 
χληβίαν εντός τί^ς μ•γαλοπόλ«ως« • Ό 5&ιΐ1ί μιτα- 
Φρόζιι «α1 (ϋ 1» 41 ου•. —Πρβ. χαΐ τόν ΜϋϋΙζ Β'. 
ο4 . έν αημ. 

(3) Τό Λατ. χκ(μ•νον λέγιι 8ί τβΓΟ Ρ&ΐβοΐο- 
ρΐ8 νβΐ 8ΐΐΙ)ϋυε• — όρθΟς γράφη Σιβαατός ό Ηθ^ά 
Τόμ. Α'. 35. 

(4) δαυίί Τόμ. Β". 481. Τό^λληνιx6ν χείμινον 
τοΟ χρναοβούλλοο τούτοο άκωλένθη. 



αότών, ο{ έν τοίΐς γαίαις αυτ&ν ένοιχοΟντες Γε- 
νουι^νσιοι, |ΐ.ετά πίστεως χαΐ &νευ ^6λου, ν& 
όπερασπίζωνται χαΐ 'ίτροφυλάττωσι τάς γαίας 
ταύτας ε{ς τψίϊν τοΟ Κυρίου αύτοχράτορος Έρ.* 
[Μίνου'ΐιλ χαΐ τών δια^έχων αυτοΟ». 

«Οί ζηρώσαντες τ^ν αύτοχράτορα ^ τους 
&πηχέους οί&τοΟ νά τΐ[ΐ.ωρ&νται, χαθώς τΐ|λω- 
ρουνται οί ΠισαΙοι. "^Αν Γενου^ίνσιος ε2ς τ6 έζϋς 
ςηρώση τλ χράτος % τους διτηχέους αύτοΟ, οΐ 
άρχοντες τίΐς Γενούης ύττόσχονται νά πράξω*- 
σιν δ,τι απαιτώ ί διχαιοσύνη. Τά άνω γεγραμ- 
ριένα έν πλιξρει βουλ5^, οί άρχοντες τών Γε"- 
νουηνσίων ένόρχως υπεσχέθησαν νά φυλάττωαη.» 

Δόοι έττη (ΐετλ ταΟτα, χατά τλν Ιταλών ιςΌ- 
ριχόν Κάφφαοον, έπε(λψαν οί Γενου^ινσιοι είς 
Κ/πολιν πρε9βευτ})ν( Ι ), τ^ν ΆριΤχον δέ Μοόρταν, 
ίνα α^τ^ση τλν έ|Αιβολον χαΐ τάς αποβάθρας, χαΐ 
νά μάθη τά προν6[ΐ.ια τά προδωρνϊθέντα είς τους 
Πισαίους. Κατά τ4)ν έγγραΦον ρ.ετά τοΟ Μοόρτα 
σύριβασιν, δίδει "Ι) βασιλεία (3) έμβολον^ σχάλαν 
χαΐ έχχλγ)σίαν έντλς τ^ΐς ριεγαλοπ^λεως. Με- 
τά τ^ν άπαρίθ|λΥ|9ΐν τών χαλου[ΐ.ένων σολε-* 
ρ(.νίων (3) -*-« διορίζεται χομ[Αερχεύεσθαι α&- 
» τους ούτως, "ϋγουν, έν (ΐιέν τ5) (χεγαλοπίλει, 
» εΙς τά έχατ&ν τέσσαρα, έν δέ ταΐς λοιπαΤς 
» χώραις τϋς Ύω[ΐ.ανίας, χαθώς χαΐ οί λοιποί 
» Λατίνοι, οί' δίδοντες χο|ΐ.(χ.έρχια* όφείλουσι 
9 δέ φυλάσσεσθαι οί Γενουίται χαΐ τά πράγ- 
» (Λατα αυτών σώα έν πάσαις ταΐς χώραις τΐΐς 
'» βασιλείας ριου . . . Τνα δέ έχωσιν έπ* ά- 
» δείας τά ΓενουΤτιχά πλοία πραγ[Λατεύεσθαι 
» έν πάσαις ταΐς δπουδίποτε χώραις τις βα- 
» σιλείας ριου, άνευ τϋς 'Ρωσσίας χαΐ των Μα- 
» τράχων (4)| ε! [αυ) Ισως ^γιτώς έστιν, βτι χάΛ 



(4) Ό Κ(νναμος χαλιΠΓ το(>; ΓινοοηννΙοος Λομπάρ- 
δονς. σελ. 40 «Λιγοόρων Ιππέων, ο!λς Δομπέρδοος 
ήμΤν όνομάζοοσιν ίνθρωποι». — 282. 

(2) Μ. χαΐ Μ. Τόμ. Γ. 35. 

(3) Λέξις Λαχινιχή νονήθης παρά τοΤς Βυζανιιν^Τς, 
σημαίνουσα τά δΟρα τ&ν αύτοχρατόρων προς τάς 
πόλιις τ1\ς Ιταλίας, χοινή ι(ς τά χρυσόβοολλα ταΟτα. 
— δοΐβηηβ, δοΐβΐηηβ, εορτή χατ' Ιτος τβλουμένη, 
έπιτηρίς, δαρον χατ* Ιτος διδόμινον. Έν τφ έγγράφφ 
τφ Αατινιχφ τοΟδ&ΙΐΙί Τόμ. Β'. 486. γρά<ριτα% ρΓΟ 

εοΐΐβιηρηϋε. 

(4) 8οη ΙβηίΑίο άί Ιβ^ζ^βΓβ ΜβοΙίοΕ — δααΐί Τόμ. 

Α'. 24. έν σημ. ΠιρΙ τΐ^ς πόλιο>ς ταύτης θέλω λαλήσβι 
ιΐς τήν πιριγραφήν τΟν Αατινιχών άποιχι&ν τοΟ £0- 
ξιΐνοο Πόντο». ΕΙς τήν πόλιν ταύτην χατβχομένην οπό 
βαρβάρων δέν προσωρμίζοντο τά Έλληνιχά πλοΤα. 
£1ς τό Αατινιχόν χ«(μΜον τοΟ χρυσοβούλλοο τοότοο, 
δημοσιιοθέν 6πό χοΟ δαοΐί Τόμ. Β'. 492. γρά<ρ»τα( 
ΜΕϋ€3. 



141 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



» «ΓοΟτο ίχχ6»ργιθ^ τούτες ηαρά τ%ς ^φτ 

Οι ι:»ρΙ ναυκγούντβΦν Γ•νονΐ)νφ(ων πλοίων 
λόγοι «τοΟ βασιλέως ίν τούτφ χαΐ ίν έτέρφ 
τών Πισαίων χριιαοβούλλφι έπέ(ηιρ«ν τ})ν προσ* 
οχίϊν τών αλλοδαπών συγγραφέων• «ΚαΙ έάν 
Β πλοΐον Γενουϊτιχ&ν «Ιφ'οιουδητινος τόπον έο- 
» χό(Α.£νον «!ς ^Ρω[ΐ.«ν(αν χινδυνβύσ^, χαΐ συμο^ 
» τινά τ&ν ίν αότφ πραγς^άτων άφαιρκθϊϊναι 
• διτό τίνων, Τνα γίνηται πρλς τα(^τα τής β«- 
-» σιλ€(«ς (ΑΟυ έχδίχτισις χαΐ έπανάσωσις τών 
Λ τοιούτων πρ«γ[ΐ.άτων.> Λέγει δ Νιχι4τας(4), 
δτι φ$υΙϊ^λ τ&ν 'Ρω(&α(ων ητον άνέχαθβν^ ν' 
άριτάζωσι άτΐ|^ωρητΙ τά έ{λπορ€ύ(ΐ.ατα χαΐ λεί- 
ψανα τών ναυαγούντων πλοίων. Πρώτος δ *Αν- 
αρόνιχος 6 τύραννος άίπηγύρενοε λα νύ(ΐ.ου την 
τοιαύτην άρπαγην (2). ΤαΟτα προ9επΐ|ΐαρτι>ρε1 
τ6 παρ^ν χρυούβουλλον. Τά τελευταία γραφό- 
|Μνα τοΟ χροσοβούλλου αποβλέπουν τί^ν έν τ$ 
χράτει πολιτείαν τών Γενουηνοίων* «εΐ δ' ϊσώς 
9\}\ι£^ πταΐσαΐ τινας Γενου^τας, δΐ^ωσδηποτε^ 
0&Χ δφείλουσι χρίνεσθαι παρά τίνος έτερου 
ίλλογενο^^ς^ εΐ μ*}) πάρα τϋς αύλ^ς τϋς βα- 
σιλείας μου, προχαΟημένων δηλονότι 'Ρω- 
μαΐων, συγγενών 9| χαΐ ανθρώπων τ^ς βασι-• 
λείας μου* χαΐ Ινα μίΐ χατέ^^ηται ε!ς φυλά*- 
χιΐν δ πταίσα^ πρλ χρίσεως, εϊπερ δίδωσιν έγ- 
γυητίν' εί δΐ μί) δίδωσιν έγγυηττην, ίνα χα- 
τέχητ6^ι μ^ ε!ς φυλαχην, έχοάλληται δέ χαΐ 
χρίνηται, μέχρις άν γίνηται άπό<ρασις έπ* 
αόΐτφ* σύν τούτοις Ινα άποστέλληται μετά 
παραδρομίιν πέντε ένιαυτών βεστιαρίτης 
τϋς βασιλείας μου, εΙς έχδίχησιν τών Γε- 
νουΧτών, χ&ν οι τοιούτοι έγχαλώσι τ^ βασι- 
λεία: μου». Τί> χοινί^ν τϋς Γενούης παρα- 
χαλεΐ νά ηναι δ ίμβολος χαΐ α( άποβάθραι 
έντλς τίς Κωνσταντινουπόλεως, εις τόπον μέ- 
σον τής συνοικίας τών Βενετών χαΐ τοΟ πα- 
λατιού του ίεσπότου Αγγέλου (3), άν τούτο 



(Ι) 423. 487. 

(2) 0ιΐ68ΐο |)βΓ &νν6η(αΓ& β ί1 ρίύ αηϋοο ρ&ϋο 
(Ιονβ 81 (1βΓ0^(ιί αϊ Ι)&Γ^&Γο άΐηΐΐο άί ηβυΓΓ£ί£[ίο. 

δααΐί Ί6μ. Α'. 24. έν σημ. Ό σογγραφιΰς άγνοβΤ 
τάς ^ιατάξιις τοΟ Άν^ρον{χοο. «ρΐΙΟ 6856Γ6 11113 

ρΓονα (ϋ ρίύ ρβΓ (ΙίιηοείΓαΓβ εΐιβ ΓΕαΓορα να (1βΙ)ί- 
Ιηοβ αί (ιΓβει β αϊ οοιηιηβΓείο ηοη δοΐαιηβηΐβ (Ιβΐ 
ηηαδοίιηβηΐο άβΐΐβ ΙβΙΙβΓβ, ιηα βζίαηάίο άβ^Ιί ογ- 
(ϋηί ανϋί. Πρβ. Οβρρίη^ Τόμ. Β\ 45. 

(3) Ό ΗβγίΙ Τόμ. Α'. Μλ 37. έν σημ. λέγ•ι, 

— Ια εα$α άβΐΐα Γαιηί^Ιία Αηςβίο ββοοικίο ΝίοβΙα 
444, εί ΐΓοτανα αοοαηΐο αϊ οοονβηΐο άθΐΐα Ρβτί• 
1>ΐ6ρ(6. Δέγκ ό Νικήτας, •ο6χο0ν ι<ς τήν οΐπίαν Ί- | 



αδύνατον, νά α{τιΙΙσωσι τλν τόπον τ4ν χβιΧ6ύ- 
μενον τρυπητόν (1). ^Αν 2μως χαΐ τούτος κα- 
τάλληλος ίέν ευρίσκεται έντ^ς τ%ς πόλββ^ς» νά 
α{τι&σωσι τόπον πέραν του λιμένος, έν ΤοΛμχ^ 

Πότε οι Γενουιϋνσιοι χατά πρώτον χατ^»)^^^^^ 
τ4)ν συνοιχίαν αυτών έν Κ/πόλει, άγνοοΟ(ΐ^ν. 
Τούτο μόνον γινώσχομεν, 5τι τλ 4462, 9τέντκ 
Ιτη μετά την είς Κ 'πολιν άττοστολίιν τβΟ &ι*ε• 
μνημονευομένου Μούρτα, οι Πισα'Ιοι προσίοα-* 
λον τί^ν συνοιχίαν τών Γενουηνσίων, συγχ^ι^έ- 
νην έχ τριαχοσίων περίπου ανθρώπων. Ττιν £- 
τηοΟσαν άπεδίωξαν το^ Γενουηνσίους, χ«1 τιρ* 
πασαν χαΐ τριάχοντα χιλιάδας υπερπύρων. Οί 
εν Γενού\) έτιμώρησαν τους Οισαίους έν τ^ 
χώρ^ αυτών. Μόνος 5 Ιταλός Ιστοριχλς Κάφ- 
φάρος αναφέρει τά συμβάντα ταΟτα (2). ^Η 
έγχατάστασις τών ΓενουηνσΙων έν Βυζαν^ίϋ^ 
πιθαν&ν έγινε τ^ 4 458, Χιότι ούδένα λ^ον 
εΤχεν 5 αύτοχράτωρ ν* άρνηθ5^ τά λά του Μ«* 
χρεμβολίτου υποσχεθέντα. 

Τ& 4 1 60 οί Γενουι^σιοι έπεμψαν έχ νέου χαΐ 
έτερον πρεσβευτην τ&ν ^Ερ^Χχον Γουέρχιον (3)• 

*Όταν δ Μουρτας έΐΤανηλθεν εΙς ΓένουΛν, ά- 
νέγνω είς έπιίχοον τίς χοινότητος έχτενέ- 
0Γτερον έγγραφον, τλ όποιον φαίνετοέι ίτι πάρα* 
δέχθη ή χοινότης. «Έγώ ό Άμίχος δΐ Μούρ* 
τας πρέσβυς τις Γενούης, {υπόσχομαι τ^ν Κύ- 
ριον Έμμανουί)λ αύτοχράτορα Κ/πόλεως, Πορ- 
φυρογέννητον Κομνηνόν, χαΐ τους χληρονόμους 
χαΐ διαδόχους αότοΟ, )ίαΙ τ6ν μετ' αύτ{>ν α&* 
τοχράτορα, ότι ήμεΤς ουδέποτε^ Λ'ζίί έν λόγ<^, 
είτε έν έργ(^, είτε διά εστεμμένων % μίι ές*εμ.- 
μένων, θέλομεν πράξει τι, οιά τοΟ όποιου ν' 
άπολέσωσι 6 Κύριος Έμμανου'})λ 6 άγιώτατος 



σααχίοο ιϊΑραγινόμβνος, έγγ6; ου σαν τΐ^ς μονί^ς τΙ\ς 
ΠΕριβλέπτον»• άλλ' ή οΙχ(α α5τη ο6δόλω( εΤναιή οΐ*- 
χ(« τοΟ δισπότοο Αγγέλου. ΕΙς τό χρυνόβουλλον τό 
δοθέν •1ς το6ς Πισα(ου€, άναιρέρεται μβγχοπιχόν έργα- 
στήριον τ9^ς Πβριβλέιττου, $ηλ. μιτόχιον* τοΟτο ιαθα- 
νόν έπλάνησι %όν Ηβγά. Μ. χαΐ Μ. Τόμ. Γ. 49.— 
«Τά οΐχήματα τΐ^ς ϋιριβλέπτου•. Ίδ. 52. 

(4) ΡβΡΓοηΐΐη, ό τόπος ούτος, λέγ•ι ό Ηβγά Τόμ. 
Α'. 37. έν σημ. εΤναι πιΟανώτατα, ί1 Ιαρίδ ρβτΓοΓα- 
(υδ ό τρυιτητός λ(6ος ό άναφκρόμβνος &κό τοΟ Νιχή^α. 
749 — ^712. «Τφ Κοσμιδίφ έφ(σταντ«ι . . . πίρΐ την 
έχβΤ που γέφοραν χιΐ τόν λιγόμίνον τροιτητόν λ(6ον•* 
ή γέφορα α5τη ητο πλησιέστατα τοΟ π«λ«τ(οο τβ^ 

£λαχβρν£»ν, χαΐ ^χι αΐΐα ραΓίβ 6δΐΓβιηα (Ι6ΐ εοΓΠο 
ίΓ ΟΓΟ ηβΐΐ ίιηΙ)θθεαΙιΐΓα άβ\\β αεςτιβ (ϋοΐά ίη 6850. 

ΠιρΙ τΐ^ς γβφύρας τβύτης θέλω λαλήσει έν τφ Ιστορίφ 
τ^ς υπό τ£1>ν Αατ(νων άλώσιω; τΨ^ς Κ[πόλλως. 

(2) Ηβγίΐ Τόμ. Α'. σελ. 54. 

(3) Η6;ά Τόμ. Α'. 38 έν αημ. 



ΠΕΡΙ Τ01Γ Ε1ίΠ(»Ί0Υ ΤΟΝ ΓΕΝΟΪΗΝΣΙΟΝ ΕΝ Κ(Η«/Α.ΕΙ χτλ. 110 



αυτοκράτωρ χοΑ οΐ «ΔτοΙ^ λάίοχοι, χωριών ^ 
τΐ|&4ν^ την δίΓοΙαν νΟν 1}^υν % θέλουν Ιχει, 
^ξαιρον(ι^νων τ£^ν ή[ΐ.ιτέρων χτιΐ(ΐ.άτων τϋς 27υ- 
ρ(ας. Οί ττρέξενοι τής Γβνοόης εν χαλ^ ΐϋ(φτΐι 
νά «ράττωσι κατιλ τΑν χ«χούργων β^τι ά- 
^ιταιτεΧ ή λχαιοσόνγι, &ρια xατα(^(.»νυθΑοιν ύττί» 
τοΟ αΰτοχράτορος. Ύ«6σχο(ΐ.αι, δτι θέλοριεν 
ιτβρι^τοιβΧβθαι τού< «ρέσβ&ις α&τοΟ, τους άπα* 
στελλο|λένους βίς την ήριετέραν χώραν, χαΐ λν 
ΤΓΟτέ ςήίλος έχκτλν τριήρβων τνροσβάλη, % ιτο- 
λιορχι6<πι τάς γαίας του χράτους, οΐ έν τώ χρά- 
τη ένοιχοΟντες Γενουι&νσιοι να ίπιβαίνωσιν έιτί 
των τριι&ρεων τοΟ αύτοχράτορος, ριΐ τλν συνι(- 
θη ριΐφβλν τών Λατίνων ναυτών, χαΐ να υπά- 
γωσι χατά τοΟ έχθριχοΟ στάλου, χαΐ <τυ[Απλη- 
ρώφωοιν οΔτόν, έχτ^ς είχοφΐ ανδρών άναγχαίων 
πρ{^ς ΐτροφύλαξιν τών Ιδίων ιτλοίων. ΤαΟτα ^ 
καντα οι πρόξενοι χαΐ δ λα^ς τ^ς Γενούης έν- 
ύρχως ό^ιβεσχέθησαν να τηρώΦΐ. λέγω ιεροσέτι, 
2τι βσον & αυτοχράτωρ θέλει τηρεί τ^ν <70(ΐ.- 
βασιν ταύτην πρλς τους ΓενουηνσΙους, τέ^ον 
θέλουν τηρεί ταύτην χαΐ οί Γενουήνσιοι ιτρ&ς 
τλν αύτοχράτορα» (1). 

ΤαΟτατά ιΐς τούςΓενουηνσΙους διδ6ρ.ενα προ- 
ν^ιχια, χαΟώς χαΐ τά τΙς τους Βενετούς χαΐ πο- 
λίτας τοζ» Άγχώνος, ιτροαεπι^ιαρτυροΟν τα ι^ερι 
του Μανουηλ ΚορηνοΟ γραφέ(ΐ.ενα τοϋ Νιχι^τα 
Ζωνιάτου (2), «άριέλει ΒενετΙαν χαΐ Γένουαν 
* ΠΙσαν τε χαΐ τ&ν Άγχωνα, χαι βσα παρά 
» θάλατταν Ιθνη ίτερα διαχέχυται, φ(λια 'Ρω-^ 
» ααίοις έτίθει χατε(ΐ.7υεδών δρχοις, χαΐ παντο- 
» όαπαΐς φιλοφροφύναις υποποιού[ΐ.ενος, χαΐ χα- 
» ταγωγαΐς αυτά δεζιούριενος έν τ^ άρχούσγ} 
» τών πόλεων 9. 

Έχτδς τούτων ε!ς πλείστας αλλάς Ίταλιώ- 
τιδας πέλεις εΤχεν 5 Έ(λ[Αανου7)λ φίλους χαΐ 
πιστούς, χαΐ τ^ιν ευνοιαν αυτών άπέχτα σπα- 
ταλών τα δη[χ.6σια χρημ^ατα . . . «Τα δέ πλεΐ- 
» στα ταΤς τών εθνών [χ.εταγγιζύ(ΐ.ενα παν- 
» σπεριχίαις, χαΐ μάλιστα ταΙς Αατινιχαΐς έχ- 
» ρέοντα δ(Ληγύρεσι» (3). Κατά τΤΐς σπατάλης 
.ταύτης συνεχώς έγύγγυζαν οί υπηχοοι, λοιδο- 
ροΟντες τ6ν .Έ[χ.ρ(.ανουηλ, χαΐ άποστρεφύριενοι 
τους έν Κ/π6λει ένοιχοΟντας Ιταλούς, χαίρον- 
τας πλείονα αυτών προν6(ΐια, ταχύτερον πλου- 



(4) Φ«(ν«ται ({χι ό «ύτοχράτνρ 6πΜτχ4θη ν' άπο- 
ζι^μιώιι;) τινάς ζημίας χΟν Γ«νονην9{ων, τάζ όκο(ας 
δέν ιΤχβν ιΐνίτι άηοΉαιι χατΑ τό 4175. δ&αΐί Β'. 
485. ςιΐθά Απιίοο (Ιβ ΜιιγΙα Ιι&ηε ρβπΐίίαπι ίιηρβ- 
Γί&Ιίδ οβίδίΐαάο ΓβδϋΙαβΓβ ρΓοιηίβίΙ. 

(8) "15. σελ. 260. (3) 'Ίδ. *•λ. 866. 



τοΟντας χαΐ άλαζονευοριένους (4). Τά Χρίσμα- 
τα τά δημύσια δωρούμενα εις ξένους, χάριν 
τις εχτάνεως τοΟ χράτους, 4) μ&λλον τϋς άχο- 
ρέστου φιλολζίας τοΟ ,Έμρ^νου^λ (8), έβά- 
ρυναν τ&ν φορολογού(ΐχνον λα&ν α*}) έννοοΟνΤα 
τάς βουλάς του βασιλέως. 'ύνε($ιζαν ^έ α&τύν, 
(λίΐ άρχού(χενον ζΐς τοσαΟτα πρ6ς τοίις άλλο- 
θρ'ΐϋσχους δωρ^[λατα, άλλ' Εχοντα προσέτι χαΐ 
ιΐς τ' άνάχτορα «έτερογλώττους ύποβαρβαρί- 
ζοντας υπηρέτας» (3). 

Χρόνους τινάς μιετά την άποχατάστασιν τών 
Γενουηνσ(ων έν Κ/πόλει, περί τ6 4 474ον, 6{ 
Βενετοί, χατά τ))ν ρι«ρτυρ(αν τοΟ Κιννάμου, 
έλεηλάτησαν τά χτη[*,ατα τών Γενουηνσίων. 
Κατά την γνωμην δέ τοΟ Ηβγά (4), ίτο τέ- 
χνασ{Λα τοΟ Έ(λρ.ανουι&λ, ζητοΟντος νά έχδιχίι- 
θ{^ τους Βενετούς, τους δπο(ους χαΤηγ^ρησεν 
ώς πρωταιτίους τ5\ς φθορ&ς, χαΐ πολλούς αυ- 
τών Ιρρ(ψεν εΙς τάς ^υλαχάς τΐΐς πύλεως. 'Β- 
νεχα της άπωλεΐας τοσούτων πρ«γ(ΐ.ατειών, 
καΐ τών δεινών παθη(Αάτων τών Βενετών ε{ς 
τάς φυλαχάς, ανεφύησαν άχολούθω^ (ΐ^ιχρο- 
χρόνιοι Ιριδες ρ.εταξυ Βενετίας χαΐ Βυζαντίου. 
Οι Βενετοί μετά στύλου πολυαρ(θ[ΐ.ου, λεηλα- 
τι^σαντες τάς άφρουρι^τους νήσους τοΟ Ίον(συ 
Κύλπου χαΐ του Α{γα(ου πελάγους, άνέλαβο^ν 
(ΐ,ετά τίνα χρύνον τά έν Κ/πόλει χτι((λατα α4- 
τών χαΐ χρη[ΐΛτιχην άποζηριίωσιν. *Αν οΐ Βε- 
νετοί ήσαν αληθώς οι ζημιώσαντες τους Γε- 
νουηνσ(ους, ο&τοι ΐίθελαν αΜ<τει άποζη^ιίωσιν 
διά την άπώλειαν ταύτην άπλ τλν λατινο- 
φρονοΟντα Έ(λρινουι6λ, διά τοΟ ε{ς Βυζάντιον 
σταλέντος πρέσβεως Γρηριάλδη τ6ν Δεκέ(&βριον 
του 4 47Βου. 

Τ& ίγγραφον τών πρέσβεων τούτων, δημ,ο- 
σιευθέν τδ πρώτον υπδ του δδίαΐί (5), έ[χ,πε- 
ριέχει τάς διαταγάς τ^ς χοινύτητος τ5ίς Γε- 
νούης, προσέτι πάριπολλα άφορώντα την ήμε- 
τέραν ίστορίαν. "Ενεκα τούτου [ΐ.εταγλο)ττΙζω 
τινά [λέρη αύτου. 



(4^ «ΚαΙ τό ίνυμμέτρως ΙντβΟθβν πλοοτβΤν ταχύ 
βίς άλαζονβίαν αυτούς ηρβν» (δηλ. τοΟ; Ββνβτούς). 
Κ.(νναμο;. 884. ή Ναύπαχτο; τό 4885 άπββιτάσθη 
άιζ6 τΐ^ς έχχλήσίας, «υπό χΑν ά)αζόνων χαΐ άγβρώχων 
τούτων χαΐ πλβονιχτ&ν Ίταλ(&ν.» Μ. χαΐ Μ. Τόμ. 
Α'. 469. 

(8) (Μαηιιβΐ) ]αιη εοηεβρβΓ&Ι ίηαίαιη ϊη οοΓάβ 8ΐιο 
εοηίΓΕ Υβηβίοδ, νί(1βη8 βοε άίνίϋίδ &1)αη(1&Γ6. Ηβγϋ 

Τόμ. Α'. 41 . έν σημ. 

<3) Νιχ. 866— Ηβγά Τόμ. Α'. 64, 

(4) Τόμ. Α'. 40. 

(5) Τόμ. Β'. 483, 



150 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΝ. ΦΙλΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



«Φρον^(σ«τβ 2ιηα$λ&ς ν* α&ξ^σιιτι χαΐ (α- 
γ«θύνΐ)τ» τ&ν Εριέολον χαΐ τίιν άινοβάθραν, 
χαΐ νί ίχητι τί)ν.έχ«Ϊ9« έχχλΐισ(αν χαΐ τάς 
οΙχ(ας μέχρι θαλάσσιας, χαΐ προσέτι έτέραν 
^ποβάθραν, χαΐ δσ« (ΐ.«(ζονα χαΐ πλείονα, 
β*οΟ βοηθοΟντος, δύνασθε ν' ίποχτΛσητε. 
«Άπλ τϋς στ>{χ.βάσεως (χετά τοΟ Δημητρίου 
Μαχρε(λβολ(του παο%λθαν 49 Ιτη, διχαιού- 
μιεθα δΟεν να λάοωριεν δι* {χαστον ίτος 
ύτ^έρπυρα έξηχοντα διά τ&ν ή[χ4τερον άρχιε- 
πίσχοπον, χαΐ δύω βλαττ(α (λεταζα»τά οιά 
τΐϊν ή(ατέραν χοινύτητα, χαΐ ίν βλαττίον 
διά τ6ν αύτλν άρχιεπίσχοπον, τών βποΐων 
βλαττ(«ν τΐν τιρ,ίϊν θέτοριεν εΙς δπέρπυρα 
έχατύν' δι' Ιχαστον λοιπόν έτος όπέριτυρα 
έχατλν {ξι&χοντα, χαΐ διά δεχαεννέα Ετη τρ^ς 
χιλιάδας χαΐ τεσσαράχοντα, τών βποΐων τα 
χ(λια Ιπταχύσια ές^χοντα τρ(α ιϊναι δια 
τ&ν ίρχιετΚσχοπον, χαΐ τά χίλια διαχύσια 
έβδθ|Ληχοντα επτά διά την χοινύτητα (<). 
«"ίν• άνεγε(ρω(αν τίιν 2χχλησ(αν τοΟ Αγίου 
Λαυρεντίου αΐτι^σατε 2πλ τλν *Άγιον αΰ- 
τοχράτορα τά εννέα χιλιάδας χαΐ πεντα- 
χύσια 6πέρπυρα, χαΐ εΙς τλ έξΐΐς 5,τι έγχρί- 
νει, μέχρι τϋς άποπερατώσεως τοΟ Ιργου. 
Πρ6ς τούτοις φροντίσατε νά λάβητε τά χατ' 
έτος ίφειλύμενα πενταχύσια υπέρπυρα χαΐ 
τ4|ν άζίαν τών δύω βλαττίων, ίνευ δύλου. 
« Αΐτησατε επιμελώς νά λάβητε άμοιβ^ιν δι' 
2σας ζημίας υπέφεραν οί ημέτεροι συμπολΐται 
ε{ς τλν Ιμβολον του ΣταυροΟ (2), χαθώς εί- 
ναι σεσημειωμέναι ε2ς το&ς Ισολογισμούς τοΟ 
χράτους, διύτι άλύγως χαΐ άδίχως όπέφεραν 
ζημίαν οι πολίται ημών, οί ένδιαιτώμενοι έν 



(!) Έκ τούτον μανθάνομιν βτι τρ(α βλαττία έ- 
τιμ Αντο 4 00 υηέρπυρβ Βυζαντινά. Τό Οκέρπυρον ητο 
νόμισμ* χρυσοΟν« άξΐ&ς κκρ(που φράγκων 42. Ή άξ(α 
τοΟ χρυνίον τ^τι ητο πβντάχις μιγαλητέρα τΥ^ς σημΒρι• 
νΐ^ς* δθκν τά τρ(α Ισο^υναμοΟν μΐ βημιριν^ φρ. 4200 
χαΐ Ιχ«9τον ρλαττ(ον φρ. 400. «Ή ορθή γραφή «Τ- 
νβι &πέρηυ^^α — άπό τό πο^^ός τό όικοΤον •ημα(νβι 
τό φ»β«χόν χρ<&μα τοΟ χρυσίου, μάλιστα Οταν 9(ναι 
ιΐς άχρον χαθαρόν• Κορ. * Αταχτα. Τόμ. Α'. 49. *Α- 
ναφέρονται ιΐς τά Πατριαρχικά ταΟτα ίγγραφα τ* α- 
κόλουθα, «'Τπέριη>ρακολιτιιιόμ•να» Μ. χαΐ Μ. Τόμ. 
Β. 375. 434. 437. Γ. 406. 446 — « &π. πολι- 

τιοόμκνα Ιχ χαράγματος» — Β'. 394. 444 — «υπ. 

5ρο9β». Β'. 504— «όιτ. χατααιιστά». Β'. 558. «ΰκ. 
;άγια». Δ'. 256. «οκ. τρικέφαλα.• Δ'. 380. €ΈπΙ 
τιμήματι ύκβρηύραιν ιόςάΟμωντιτρακισχιλΙων » Α'.31 2. 

(2) Οβ Ειη1)ο1ο άβ δ&ηοΐΑ €Γαε6. Ή. αιλ. 484. 

Ό Ιμβολος ούτος χαΐ ό μ•τ' ολίγον καλοόμινος τΐ^ς 
Κ.ω««ρέ•ς 4««ν μέρη τοΟ «6τοΟ έμβόλοο. 



τ% μεγαλόπρεπε! πύλει τϋς &/π6λεως, &ιΛ 
τίΐν αιγίδα χαΐ τας πτέρυγας τοΟ α&τοχρά- 
τορος (4)* τ6ν Ιμβολον τ4ς Κωπαρέας αφαι- 
ρεθέντα νά αίτ^σητε. 

«Τίιν ζημίαν τών πλοίων τών ι$μετέρων ποτ- 
λιτών^ πυρποληθέντων 6π& τών Βενετών έν 
^Αλμυρφ, βταν 6π1ρ τϋς πύλεως ταύτης έ- 
μάχοντο χάριν τοΟ α&το^^ράτορος^ να αΙτιό- 
σητε. 

»Δι' δλας τάς ζημίας τάς γενομένας Απλ.τ^ 
χαίρων τ%ς συμβάσεως τοΟ Δημητρίου Μα- 
χρεμβολίτου, αΐτιϋσατε άμοιβην άρμέζουσαν 
είς την άξιοπρέπειαν τϋς Γενούης. 
'ΠερΙ δέ τών ζημιών τών γενομένων πρλ τ^ 
συμβάσεως τοΟ Δημητρίου, φροντίσατε χοΑ 
αοχΟι&σατε έν χαλΐ|ι πίς'ει,Ιν'άποχτ^σητε β,τι 
δύνασθε άπλ τ& Ελεος τοΟ α&τοχράτορος.» 
Τ6 Ιγγραφον τοΟτο μ,νημονεύει χαΐ ετέρας 
ζημίας τών Γενουηνσίων, διά τάς βποίας Ιμελ- 
λεν δ πρέσβυς νά αίτηση) άμοιβι^ν. Ό δρχος τοίί 
Γρημάλοου ενώπιον τών αρχόντων τϊς Γενούης 
έγινε την 8ην Δεχεμβρίου 4 4 74 (2), ώστε 2- 
φθασεν εΙς Κ/πολιν τ6 Ιαρ τοΟ 4 4 75• 

Έχ τοΟ έγγραφου τούτου μανθάνομεν, δτι 
δ Εμμανουήλ μετά παρέλευσιν 4 θ ετών δέν 
εΐχεν έχτελέσει τά πρλ τοσούτων ένιαυτών υπο«- 
σχεΟέντα. Ό Έμμανου^ιλ Ιπεμψεν είς Γένουχν 
τρεις πρέσβεις μετά χρημάτων, άλλ' η Γένουα, 
διά λύγους ε!ς ήμ&ς άγνωστους, άπέρ^ψεν 
α^ά (3). 



Β'. 



Αδύνατον νά έννοήσωμεν τίιν ίστορίαν τών 
έν Βυζαντίφ Γενουηνσίων χαΐ τών άλλων Ι- 
ταλών, &ν πρύτερον δέν ίρίσωμεν τ6ν τύτ^ν 
% τους τύπους, δπου άπαντες συγχατωχουν. 

Ό πολυμαΟης Ηβγά (4), 5 ίστορι^σας πρλ 



(4) Ό Εμβολο; ο(^τοι; έκβλιΤτο, διύτι Ιδώ ιΐργάζον- 
το τά κωπία. ΕΙς τό χρυαόβοολλον τοΟ *Αλ<(ίοο, τά 
4202, (Μ. χαΐ ΒΙ. Τόμ.Γ'. 49.) άπαντ&μ•ν «τά 
κατώγια ιΐς κωπαρικόν ϊργαατήριον»— «οΤχημα άνώ- 
γβον λίς κοιπαριχόν Ιργαατήριον• — « τοΟ ^ηθέντος 
χοιπαριχοΟ οΙκήματος•— «κατώγια ιΐς κωπαριχά έρ• 
γααχήριβ.» Πρβ. καΐ τόν Ηβγά Τόμ. Α\ «ιλ. 60. 
έν σημ. ΕΙς τόν τόπον τοΟτον σήμερον χ«ι»πΙα δίν 
εργάζονται. Πιθανόν μιτά τ&ν Γενουηνσίων μβτέβ^ 
σαν ο ι τούτων έργάται ιΐς Γαλατβν. 



(2) ΗβϊΛ Τόμ. Α'. δδ..— δααΐΐ Τόμ. Β'. 188. 

(3) δαιιΐί Τόμ. Β'. 488. 

(4) Τόμ. Α'. 40. 



ίί^^Ι ΤΟΠΤ ΕΜίΟΡΙΟΥ ΤϋΝ ΓΕΝαΫΒΝ£ΐαΝ ΒΝ &£»/λϊΙ χτλ. Ι&Ι 



|ίιχροΟ τ&ς £|ΐίΐςοριχάς άΐΓοιχ(ας τΐάντων τών 
Ιταλών 4ν Άνατολΐ)ί λαλ&ν ιτερί του έ(χ<β^λου 
τοΰ Σταυροί^ χαΐ τ%ς Κωτταρέας, Ανιίίχοντος «{ς 
τους Γενουιΐ)νφ(ους, λέγει* «"Βν&χα τίίζ άτβλοΟς 
« ή{ΐΛν γνώφβως τϋς τοπογραφίας τις Κ/πό- 
« λΜος κατά τλν ΐΑβσαίωνα, δέν Κυνά[ΐ,εθα νά 
« (&άθω(&(ν, '7:(^ %Φαν αΐ χατοιχ(αι τών Γ&νουην* 
« σ(€ί»ν. Μολονότι %1ς τά χρυ«^βονλλα μνη(&ο* 
« νκύονται ένόϊ^ατα &ΐ)[Μ>0(ων χ«1 Ι&ιωτιχών 
« τ69Ρ»ν έν Κ]ΐΓ6λε(, άννιχ^ντων ίΐς τάς συνοι- 
« χ(ας τών Βενετών, Πισα(ων χαΐ Γενουηναίων, 
« 2ντ6ς 4 ιτλιισίον τών {ρ(«»ν αυτών, εΤναι 
€ «χε^λν ά^νατον νά χαταλ(ξωμεν ώς (γ- 
« γι«τα τί^ν βέ«ν τών συνοιχιών {<). 

Περί τούτων δλων θέλω λαλι&σει, δταν αυγ,'- 
|ΐ«λΐτι&9ω(αν τ& χαλού^ανύί χρυ«6βουλλα τών 
Βυζαντινών Α&τοχρατ6ρων, 6ρ(Ι[οντα τάς «υνοι- 
χίας χαΐ τά δρια α&τών. 
-Μετά τ6ν θάνατον τοΟ λατινοφρονο<>ντος 
Έ(ΐ(&ανου)}λ τοΟ Κο{/ινΐ!)νοΟ, τλ 4 1 80, 4 χ4ρ« 
ούχο^ χαΐ δ ε&νοού{&ενος αυτής Αλέξιος, Μ- 
συραν λά τϋς ίφρονος λοιχι^εως τών^τρραγ- 
(&άτων τΐν Ιχθραν τον> ΒυζαντινοΟ λαοΟ, βλέ- 
ΐίοντος τί^ν αύτνιν φιλοφροσύννιν, την 5ιςο(αν 
χαθ'2ΧΊΐν τ})ν βα9ΐλε(αν αυτοΟ έδείχνυε πρλς 
το&ς Λατίνους 6 Έ[Α{ΐ.ανουΐάλ. 0{ Βυζαντινοί συγ- 
γραφείς άναριΐ(Λνι(9Χονται τοΟ χατά τών Λα- 
τίνων σφοδροΟ (λίσους του λαοΟ, χαΐ ιτιχρ^τα- 
τα χατά τών Λατίνων χαταβοώσι (2). Ο&χΙ 
μ^νον χατφχαον οι ΊταλοΙ τάς 2{Α7νοριχωτάτας 
ιταραλίας τ)^ Κ]π6λεως, £λλά τ^ρουτιμώντο τών 
ίΚίων Κωνς-αντινουπολιτών, χαίροντες πλείονα 
α&τών προνόριια, χαί τίνες, χαθώς οΐ Βενετοί, 



(<) «Αηοΐιβ 8θ1ο &ρρΓ088ίνΑΐη6ηΐ6. • Τ8. 60. *Α•* 

χολούθως, σιλ. 408, λαΑ6ί»ν κιρί τών ΒβνηΦν μετέ 
ιήν ΐΑαισιν λέγει• «Μα ηοη βί&πιο πιβ^ο ίπΓοΓΠΐ»- 
ϋ ίηίοπιο αΙ ρο8ββ85θ άιώ ΥβηβΚΗΐιιί ιη ΟοηεΙ&ηϋ•^ 
ηοροΐί, ηβΐΐ' βροοα Αά άοπιίηίο ίαΰηο, (ΰ αυβίΐο 
εΐιβ Ιο δίαΐΩο ρβΓ ί1 (βιηρο αηΙβηοΓβ.• — ΜαΙΙιβιι- 
ΓβαββίΏβηΙ, Ιβδ ρ&88ίοη8 ροΚϋσαβδ οα Γβϋςίβαδβε, 
16 Γβπ, 61 ευΠουί οβΙΙβ ΙηάίηέΓβηοβ ^ΒβοΙέβ άβ 
ρκεΐ.βΐ Α' «ιιίτβ ροντ Ιββ ά]88ί46η1$ βΐ ΙβιίΓε έ(ιι• 
ο1ί88βαΐ6Η(8 Γ^ί^βιιχ, Β* οοΐ ΐΑΐββέ φΐβ ρβΐλ οα 

ΕοίηΙ ά& (πιο68^ 8Ι1Τ Ι68 1οε2ΐ1ί(έ8 οοοαρέβε ραΓ 168 
Αΰηε (Ι2η8 Ια νίΐΐβ Αβ Οοηείαηΐϊηορίβ, βΐ Γβα- 
άβηί αΐπεί ρ1ιΐ8 φΐβ (ΙΐβΓιεϋβ, Ισηίβ ΓβοΙιβΓοΙιβ Ιβη- 
άκηί έ βα αβΙβηηιηβΓ Γ «ιηρί&οβηιβαΐ.» ΗίβΙοίΓβ 
(1θ Γ Ε^ίββ ί»ϋιιβ άβ ΟφίΜίΑηΙίηορΙβ 6ιι4 το<ί Β^ 
Ιίη. Ραηβ. 4878. νελ. 3. ΜϋϋΙζ Β'. 84. 

(2) «*£ατι 64 ιό Ονος (δηλ. τών Βενετών) ήθει 
» μέν δι•<ρ6ορ6ς, βωμολόχον βΤπιρ τι χαΐ άνιλεύΟε* 
* ρον^ &τε χ&Ι άπειροχαλ{βς μεστόν ναυτιχί^ς». Κ(ν- 
ναμος. 880. 



παντελή άτέλειάν (4). Πιθανόν & λα^ς έφΟ^ 
νει τίϊν πολυτέλειαν, τά πλούτη χαΐ τά βα- 
ρύτιμα αυτών ίμπορεύματα, <ιυ99ωρευύ[ΐενα εις 
τάς έχτενβ^ς α&τών άποθιϋχας. 

Οί Βυζαντινοί άποστρεφύι&ενοι τ2»ν 'Λλέζιον, 
χαΐ βλέποντες αύτ&ν &9η[ΐ.έραι χαριζύμενον ε{ς 
το^ς Λατίνους, έμΐνυοαν τλν 'Λνίρύνιχον νά 
Ιλθτι ε{ς Κ]πολιν, ίνα έξωση τίϊν χι^ραν χαΐ τλν 
εύνοούριενον πρωτοσεβας^ν Άλέζιον (2), χαΐ λά«- 
β^ί τ6ν θρύνον. Ό *Αλέξιος ϊέ, βλέπων τί^ν έχίη- 
λουμένην Ιχθραν τοϋ λαοΟ, παρέλαβεν ίχ τών 
έν Κ]πύλει Λατίνων έπιχούρους πολλούς, πολ- 
λά ύποσχ<|ΐενος [Αετά τίϊν νίχην^ «ΤριιΑρεις 
ε τοίνυν τ4)ν Προποντί^α έχάλυπτον, αί |ΐ.έν 
« ^Ρωριαίους Ιχουσαι ..... αί )έ τών χατά 
€ πύλιν λαφορογενών Λατίνων, δ,τι περ χρά- 
« τίφτον [ΐ,έρος χαΐ ριαχΐ(λώτατον, οίς χαΐ χρ^** 
ε [ΐατ^ ποτα(ΐ.ηΧ^ν έτνεχέοντο, έπεί χαΐ τού- 
ε τοις έπεποίθει (ΐ&λλον 6 χρώμενος πρωτοσε* 
ε ζχ9χ6ς^ (3). 

Έ{χφανΐΦθέντος τοΟ Άν&ρονίχου ε{ς τά προά- 
φτεια τϋς πύλεως, (πάντες οί πολίται έπευφιλ- 
μησαν, χαΐ οί δπ& τ^ν *Λλέξιον «τρατιώται 
έλειποτάχτησαν πρ^ς τλν *Λνδρύνιχον. 01 ϊέ 
Λατίνοι, πιβτο\ εΙς τ^ν 'Λλέξιον, δπέφεραν τά 
πάνδμνα άτΑ τλν λαδν τ^ν Βυζαντινύν. Οί ρ,ι- 
σού[]ΐενοι Λατίνοι έθανατύνοντο εΙς πάσας τάς 
αγυιάς τις πύλ^ως, χυρίως Λ εΙς τάς συνοι- 
κίας αυτών, βπου χατέφυγαν (4). Έσφάγησαν 
Χέ γυνοαχες χαΐ τέχνα, χαθώς χαΐ οί νοσηλευό- 
μενοι εΙς τλ νοσοχομεΤον τών Ιπποτών τοΟ *Α- 
γίον Ιωάννου {&). Παντοίας χαχώσεις ίπέφε- 



(1) « Μόνοι τε (8η^. οί Βενετοί) τών άιιάντών (ιέ 
τοΟτο τ Ας χατ* έμ«ορ(«ν βεχάτβς οΜβνΙ Φβ»μ«(α»ν 
έξ Ιχείνοο καρένχοντο* τοίνον χβΐ τ& άνομμίτρως έν• 
τιΟ^ν «λοιτ^ίν, τ«χ{» εΙς 4λαζον•(«ν α&το6ς -ΤΙρεν.• 
'Κ. 884 «Τήν Ιμπορείβν «6τοΤς άζ^^ιον έ«οι4««το 1ν 
πάσβις τβίζς ίη6 τήν έςοονίαν Φα»μβ(«ιν χώραι^, ώ;« 
τε άνέτΐιΐ; Ιμπορεύεβθαι χαΐ χβτά τ^ «υτοΤς βοολη- 
τόν.» χτλ. 'Α»νβ ΙΙομν. Άλιξ. 6. 

(2) Ογοθοι ίη(1ί£;οβ ΓβτβηΙβδ ηιιο<1 ΙιηρβηίοΓ βο- 
ηιηι ΡΓααβ08 βίδ ρτΑβρρηβΓβΙ, ΛηάΓοηιοαιη ιη&η- 
άαηΐ ιιΙ νβηίβΐ.» Ηβνά Τόμοβ Α'. 63, Ιν «ημ. 

(3) Νιχ. Χ«ιν• 334. χετωτέρω 325 όμολογεΤ; βτι 
τών Α«τ(ν(Μν τά όχλιτιχόν ητον έχιχρβτέετερον τοΟ 
ΦωμαΤίχοΒ νεοτιχοΟ •«- •κάγ)^«λχον χεΙ 8λον «Ιμο« 
χβρές. » 

(4) «'Οχόνοι ίέ σονελή<ρθη9«ν, Οενάτφ 6χεβιχά« 
«θηγβν, πάντες* μίντοι τάς ούνίβς άκιβάλοντο.» Νιχ. 
Χων. 32β. Κατά τόν Βιλέλμον τ!(ς Τύροο, ίηράγη- 
σβν Ιζαχισχ(λιοι ΛβχΤ«οι. Ββΐίη ΗίδΙ. άβ Γ Εξίίββ 

ΪΛϋηβ & Οοηείαηΐιηορίβ. 6. 

(5) ΟοηδΙ. 0ΙΐΓί8(. Βιβλ. Λ\ 1 63. Τό νοσοχομιΤον 
τοΟτο μνημονεύει χ«1 ό ΒιλλβρίουΤνος. Ρ&Γΐε 4870 
—73. 



142 



Ο ΕΝ Κ/η. ΕλΑΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΓλΑΟΓΟΣ 



Κατά τους χρόνους τ&ν Βυζαντινών, χ«1 
ιοολλά Ιτη (ΐικτέπΜτα, ^ρίν ^χθώσιν ο( Γερ* 
(ΜίνοΙ τάς 3οξασ(ας τοΟ Λουθήρου καΐ Καλ-' 
βίνουί οι (ΐέσον ή(λ&ν βιβΟντις ξένοι ί^σαν 2λοι 
Χ«βολιχο(. Οι Σταυροφόροι, ο( (χ.εθ* ιξ[Λών Ι^- 
ινορ(υί(ανοι ΊταλοΙ, χαΐ ο{ συγγράψαντες π&ρί 
Έλλνίνων ίιρωριένοι καΐ (^ιώται, χαλούν ή- 
|ΐΑς άιτίστους, άνανδρους χαΐ ψεύ^ττας. "Οσοι 
έχ τ$1ς έσιτερίας Ε&ρώπνις μτέι^ειτα περιιίρχον- 
το τές χώρας ταύτας χάριν έριπορίου, ιτροσ- 
ηλυτισρΟ, ί| άρχαιολογιχ9ίς ^ιΧίτής, τά αυτά 
έιταναλα(&βάνουν« Κατά τους τελευταίους α(ώ- 
νας, οί <^ιν)γού|Α«νοι τίίν Ελλάδα χαΐ Άνα- 
τβλήν ' δια(ΐ«ρτυρ<|ανοι Γερ(ΑανοΙ χαΐ "Αγγλοι 
έλάλ^σαν γλΑσσαν άλλο(αν, ου[ΐ.9ΓονοΌντες λα&ν 
λλλοτε μέν ΐΓεριώνυ|Χον χαΐ νοήμονα, νΟν δέ 
χατατρυχέριενον άιΛ δουλε(αν χαΐ άμάθειαν. 
01 μετά τών ΓραιχΑν έν τφ Α{γαίφ συγχατοι- 
χοΟντες Καθολιχοί, άιτόγονοι ο{ ΐΓλε(ονες τ&ν 
Ιταλών τυχοδιωκτών, αρωγούς ιτροΟύμους Ι* 
χοντες τίίν Γαλλ(αν χαΐ τίν Πάπαν, διηρέθιζαν 
τους τότκ υποτελείς νησιώτας. 

'λι^λ τάς {μέρας τοΟ Φωτίου μέχρι τϋς 
πτώσεως τοΟ ΒυζαντινοΟ χράτους, οι Πάπαι 
χαλοΟντες ήμ&ς «χισματιχο&ς χαΐ σχλίήροτρα- 
χ^λονς, έξέχαιαν τλ^ χαθ' ημών σφοδρών πάθος 
τών Καθολιχών. ΠρΙν εΙσέτι φΟάσβίκην ε{ς τάς 
πύλας τ%ς Κ/ιτόλεως ο{ Σταυροφόροι, αναφαί- 
νεται ε{ς τάς προχιιρύξεις χαΐ το&ς λόγους 
α&τών 4 κατά τών άιτίστων Γραιχών δυσπι- 
ς<α. Ουδεμία υπέρ τών τότε Γραιχών συμπάθεια 
ε{ς τους συγγραφείς τών Σταυροφοριών. ^Αλέξιος 
δ Κομνηνός, άπαντες οΐ άρχοντες τοΟ τόπου, 
χαΐ α&τλς ό λαί»ς τών αγρών χαΐ τϋς Κ/πόλεως, 
ίσαν χατ' αυτούς χατάπτυστοι απατεώνες καΐ 
άζιοι πάσης τιμωρίας. Αι λεηλασ(αι τών Σταυ- 
ροφόρων διαβαινόντων διά τ^ς θράχης, χαΐ τά 
μετά τίινίλωσιν τής Κ/πόλεως τδ 1204 συμ- 
οάντα, περιγραφέντα άπδ μάρτυρα αύτότϋτην 
τδν Χωνιάτην, είναι Ιργα έχθρων πρί>ς εχθρούς* 
Βέβαιον είναι, ότι χαΐ πρύ τών Σταυροφοριών 
Ααι;1[νοι χαΐ ΓραιχοΙ έμίσουν άλλ^ίλους. Οι υπ6 
τί)ν ίεραρχίαν του Πάπα λαοί τ^ϊς Άνατολιχ^Ις 
Ευρώπης π&ν έπίστευον, χαΐ π&ν παρεδέχοντο, 
προερχόμενον έχ τοΟ Πάπα* ίδΙως δέ, αφότου 
Κάρολος 6 Μέγας &περετ(μησε χαΐ ύπερύψωσεν 



•ΙιΑ ΙΐΕΐηβ ηιι* ίΐβ οοηββΓΥβηΙ βηοοΓβ &ιι]οΰΓ(1' Ιιαί 

ίιοιίΓ Ιβε Ρπ»ΐ08 βΐ ϊβε 6γ608^ ιη&ίε βυΓίοιιΙ ροιίΓ 
68 ρΓ6ΐηίέΓ8, & (^α8β άθ8 βίΤοΓίβ ηυ* ίΐ8 οηΐ ΓαίΙ 
ϋοητ Ιβδ οοηνβΓϋΓ•. Υογβ^ββ. Ρ&ΓΪε, Π71. Τύμ Β'. 
14»— !!•«. γ«λλιχ4. 



αυτόν. (Λ πατέρες ημών, διά πολλών (ίγώνων 
χαΐ τΓολλών θλίψεων, απέφυγαν τ})ν αίσχρί^ 
ταύτην δουλείαν τών δυτιχών λαών* αύ^ά^ατα 
προσέφεραν τύν τράχηλόν των ε{ς τύν ζνγόν, 
ώς βόες πειθι^ηοι, ούδ' ήχολούθουν ώς άλαλα 
χτιϋνη τύν άρχηγόν των. Τά ηατριαρχιχοι ίγ' 
γραφα τεχμαΐρουν την πολλών υπέρ τ%ς έκχλΐι~ 
σίας μέριμναν τών ιεραρχών μας, έχχλησίαες <τύ* 
τε πανταχόθεν χατατρεχομένης^ άπό τε τοίις Ό* 
θωμανούς χαΐ τους Αατίνους(1 ), 'Ένεχα τούτ'«»ν^ 
ε{ς τοσαύτην άπορίαν Ιφθασεν ή έχχλησ(α τ& 
4384, ώστε « τύ περιλειφθέν έν τ^^ (Αβγά- 
λη έχχλησίφ έπέτΜον εισόδημα, ούδ' ε{ς μΑίερ&ν 
μέρος τ^ς χαθόλου φωταγωγίας }ν ^ρχα- 
τόν» (2). Ουδέποτε έτόλμησαν οίήμέτεροε άρ•• 
χιερεΐς νά θέσωσι τύν πόδα αυτών έπΙ τόΟ 
τράχηλου τοίν λο:οΟ* άπ* εναντίας γενναίως 
πολλάχις ήγωνίσθησαν, Ινα σώσωσιν αύτύν άτΛ 
την χαχεντρέχειαν χαΐ άφροσύνην τών «ότο* 
χρατόρων. 

Ποτέ δέν ένόησαν οί δυτιχοί τί)ν χαλοο* 
μένην παλιμβουλίαν τών Βυζαντινών ήγε^ιό*•* 
νων, ζητούντων τίϊν μετά τίς Αατινιχϋς έχ- 
χλησίας Ινωσιν μόνον χαΐ μόνον, Ιν' άποσο€ιί}« 
σωσι τους πανταχόθεν έπιχειμένους χινδύνοι*ς. 
Όσάχις οί Βυζαντινοί Ιζ^τουν τών Λατίνων «η)ν 
βο^θειαν χατά τών Όθωμανών, έχαρίζετο ι( 
βοιϋθειοι, άν υπετάσσοντο είς τά δόγματα τοΟ 
Πάπα• Οι Βυζαντινοί ηγεμόνες χαί τίνες όμο* 
φρονοΟντες ίεράρχαι συνεφώνησαν, Ινα γίνωσι 
Καθολιχοί, τά πάντα δεχόμενοι, άλλ'ύ λαύς 
ουδέποτε παρεδέχθη τών Λατίνων τά δόγματα 
χαΐ τί)ν υποταγών είς τύν Πάπαν, Ιν' άττελβιτ- 
Θερωθ5) άπύ τύν χίνδυνον τςροφανοΟς δουλείας. 
Έπιστρέφοντκ έζ Ιταλίας, πλι&ρεις χαρ6ς χαΐ 
ελπίδων, δέν ήδυνι^θησαν οί Βυζαντινοί αρχον* 
τες νά συμπαρασύρωσιν είς τοιαύτην δουλείαν 
τύν Έλληνιχύν λαόν, τύν μισοΟντα τοσοίττον 
τους Λατίνους. 'Όσον συνεπυχνουντο περί την 
Κ/πολιν οί 'ΟθωμανιχοΙ στρατοί, έζ Ασίας χαΐ 
βρφιης, ύσον πλειότερον ιίίχούοντο έν Ευρώπη 
αΐ φωναί τών χινδυνευόντων Βυζαντινών, το*- 
σοΟτον προσαπήτουν οί Καθολιχοί τί)ν εΙς τύν 
Πάπαν υποταγην παντύς του σχισματιχοΌ πλη- 
ρώματος (3). 

Πάσα βοι^θεια τ^^ς Ευρώπης ητο τότε μα- 
ταία, οί πολέμιοι οι χαταχη^σαντες τύ Βυζαν- 
τινύν χράτος, χαΐ διά πολλά μετέπειτα Ιτη 



(1) Μ. β( Μ. Τόμ. λ. 69. 79. 443. 93». 
Λ) Μ β1 Μ. Τόμ. Β'. σ(λ. 68. 

(3) νίΗ6-Η3τ<1οιιίιι. ΡΑΤίε. 4870. 3». 67. 



ηΐ:ι^ι Του εμποριοϊ τον γενοίτηνχιον εν κον/αει χτλ. 14^ 



^^νιχ&ντ«ς το<ρο6τους χριστιανιχούς «τρ«^ 
τούς, {{θβλαν άνα(^φ(β^λως κατι«χΟΜ( Ιθνους 
Ιβχυροτέρο\» τΰν άφιλοΐ(θλέ(&ων Βυζαντιν&ν. 

Ένφ ο[ Βυζαντινοί Ιβλκπαν τους Όθωαα- 
νο&ς «ρο«€γγ(ζοντ«ς^ δινέφεραν συγχρόνως οει- 
νά |Αέγΐ9τ« 1% τΑν πολλ&ν έν τφ χράτ&ι έμ* 
^εορευοριένων Ιταλών, τΰν όποίην τοι^ μετ' 
άλλι&λων ιοολέ(ΐ.ους Ιβλβπαν χαΐ ΰπ{> τα τείχη 
αυτά τ^^ς 76ρ«ιτευού<π)ς• Οι ΊταλοΙ Ιριχοροκ, πλού- 
σιοι χαΐ ναυτοπόροι θράσος, έχδιχούριενοι το&ς 
αυτοκράτορας, λ* 8σα υπέφεραν ^ιχαίως ^ ά- 
ίίχως έν Βυζαντ((^, έπέπιπτον έπΙ τ&ν άθ(!>ων 
ν^^ων, Αρπάζοντες τά υπάρχοντα χαΐ χτι^νη 
τών νησιωτών, χαΐ σύροντες ε2ς αίσχραν 2ου- 
λείαν τους νέους χαΐ τας εύειδ^ς νέας« 

Τ(νας τοσούτον ι{λχι/)σα(Α£ν ή|α.Τς, ώστε &ιά 
πολλούς αιώνας νά διασύριοται τλ {(ι^τερον β- 
νομα έν πάσφ τ!^ ΕΔρώπτι &ς άτΗστων χαΐ 
χατα βεοΟ ίσ•βούντων ; Αιεφυλάττοριεν τ^ιν 
Κωνσταντινούπολιν, &ν έγινέ(Αεθα Καθολιχο( ; 
^Ηθελαν αποσύρει άπλ τα δδατα τ^^ς Ελλά- 
δος τους τυχοδιώχτας ύπιιχύους α&τών 4 Γέ- 
νουα χαΐ ή Βενετία, αΐ θιιρεύουσαι τά Ιδια 
συ|λφέροντα, χαΐ χωφεύουσαι πολλάκις εις τίς 
ίιαταγάς τοΟ Πάπα; Πύτε έξεδιχ^ίθγ^μεν ^\ιΛς 
τ^ν φθοράν, τιιν &πο(αν όπέφερεν ^ (ΐεγαλύπο- 
λις αυτίϋ, ίτε υπ* α&τών έχυριεύθιο τλ 1 204 (1 ); 
'£ζεγύρωσαν &πασαν τί)ν Άγίαν ΣοφΙαν, 
κατέρριψαν τά χαλλιτεχνι&ριατα τοΟ λουτροΟ 
το(» Ζευςίππου» έπυρπύλκσαν τά πλείστα ρΐρΐ) 
τϋς πύλεως, ι]ρι({&ωσαν ο!χ(ας χαΐ έχχλησίας, 
χαλ άπώλεσεν ^ Κ/πολις «{χύνας, ανδριάντας 
καΐ (λέγαν άριθ|λ6ν πολυτ((&ων χειρογράφων. 

Αέν εννοώ έχ τούτων ν' αποδείξω, δτι αθώοι 
χαΐ πάσης άνο|Α(ας δριοιροι ϋριεθα χαΐ ίι^Λς* 
Ο&τε χαλλν νομίζω είναι νά χρίνωρι^ν τά ΙΟιρια 
χαΐ τίιν πολιτείαν τών ιΙ|{ατέρων Βυζαντινών 
ι(γεμύνων χατά τά φώτα τοΟ ή|ΐ.ετέρου αιώ- 
νος. θαυ(ΐ^ζω τ'ίιν άξιοπρέπειαν τοΟ ι$(λετέρου 
ΦλληνιχοΟ λαοΟ, χαθ' ίλον τλν τελευταΐον 
βίον τοΟ ΒυζαντινοΟ χράτους. Οϋτε προφανείς 
κίνδυνοι, οδτε τά θέλγητρα τίς λεγο|λένης ε- 
λευθερίας υπλ τλ σχϋπτρον τοΟ Πάπα, δέν 2- 
δελέασαν αύτύν. Ελεύθερος έδουλώθη, τ%ς δου- 
λείας τ^ν πικρών αρτον χατέφαγε, χαΐ λοιδορού- 
[ΐενος σι^ρον άνέςη, χαΐ εΐδε τους πάλαι του 
εχθρούς χατά τοΟ ίεράρχου των παλαίοντας, 
χηΛ χι^α άδύλου αγάπης τείνοντας πρύς λαύν 



ίείποτε άγατνώντα τίιν άληθ^Ι ΰΛχ(Λ άνεζαρ- 
τησίαν, ούχΙ |Αύνον έν τ5} τβολιτείγ, άλλα χαΐ 
έν α&τ5} τ^ θρησχεί^. 

ΤαΟτα, τά ίποΐα άλλοτε έν τφ Συλλέγφ ή(Αών 
[ΐΑτά πολλοίς εύφραδείας ίστέρησεν έ Π. Ζάνος, 
καΐ πρ& αύτοΟ έζέθηχεν & άείμνηςτς Κοραής (4), 
άνα|ΐ.ΐ(χν^σχω σι({&ερον, Ινα καταδείξω Κτι κυ- 
ρία αΙτία τϋς άδυσωπι/ίτου Ιχθρας τών Λατίνων 
καθ* ή|ΐ.ών χαθ' 8λον τί>ν ι^ριέτερον Βυζαντινών 
βίον, ητο τύ χατ' αυτούς ί)(Αέτερον π€1σ|&α, καΙ 
ί έγχαρτέρησις είς τά •ίΓάτρι«ΐ.^ ^ 

Πρώτιστοι τών ^Ιταλών, τών έν Βυζαντί(^ 
έριπορευο(Αένων, ήσαν οί Ά(ΐ.αλφηνοί (2), τού< 
(ποίους ε&ρίσχοριεν {ασοΟντος τοΟ ενδεκάτου 
αιώνος Ιχοντας εργαστήρια καΐ εκκλησίας (3)• 
Ο&πΗ (μετέφεραν εΙς Ίταλίαν τά ^ςοικίλα [ΐΛτα- 
ξωτά, διά τών βποίων ,έχύσ(ΐουν το^ ναούς 
των ο{ Ιταλοί (4). 

"Οταν 5 Δεσιδέριος, Ήγούριενος τ9|ς (λονϋς τοΟ 
Μύντε Κασσίνου, Πάπας μετέπειτα γενύμενος 
Βίκτωρ 'Όγδοος, διενοιΧτο νά μεγαλύνιτ) καλ 
χαλλωπίση τ^ιν μονίιν ταύτην^ προσεκάλεσεν έκ 
Βυζαντίου διά προσβευτών τεχνίτας Βυζαντι* 
νους. 'Ήνοιζε σχολάς ύτιρύ τ)}ν οιδασχαλίαν αΔ* 
τών, (που έδιδάσχοντο ο{ ΊταλοΙ την χρυσουρ* 
γίαν, άργυρουργίαν, δελουργίαν, ξυλουργίαν 
χαΐ λιθουργίαν, τέχνας σχεδύν απολεσθείσας 
έν 'Ιταλί^, άλλα σωΐ^οριένας, καίτοι παραχ|Αα-* 
ζούσας, έν Βυζαντίβ(ΐ (6). Τύ λατινιχύν χείμε* 



(4) Ό Νι«ήτ«ς 4ιιό σελ. ΤΪ7--770 Ια«ορ<Τ τΑ( 
λεηλασίας ^Φν Λατίνων, πρβ. χαΐ σιλ. 855<ρ-8β8. 



(1) Ό Ιν Κ]πύλει« Έλλ. Φιλ. Χλλλσγος. *(το< 
Α'. 285. — «Ε1( τήν διισι8α(μον(αν 6μως τσότην (Αν 
έγέννηνέ ποτέ τι χαλόν ή βιΐ9ΐ8α(μον(β) χρβινστοΟμιν 
οΐ σημιρινοί ΓραιχοΙ τήν Οπαρξίνμβς». Κοραΐ^ "'Λτσ- 
χτβ. Τ6μ. Λ'.Νέ. 

(8) ϋηβ ρβϋΐθ νιΙΙβ Ν&ρ(>1ίΐ84ηβ Λπιβίη, ανΑΐί 
Αβν&αοέ ΙουΙβε ΰβε Γ6ροΙ)1ί€[υβ8 άααβ Ιβ οοπιιηβΓΰβ 
άπ Ι.θτ&η(. Οβρρίη^^. Λ'. 838, 839. ΜϋΙίΙζ, Μ&ηαβΙ 
(168 Οοηβυΐε. ΙιοηαΓββ. Τόμ. Β'. 8. Παρ* ΊκαΧ^ 
Λΐη&ΐηίαηί. 'ΛτογΑς τΑ πλκόηρσ Ιντορικά Ιγγραφα 
^ Άμέλφης απωλέσθηκαν. Ηβγά. Λ'. 3. ΙΗΐΙδΙΠΙ- 

ζίοηί (1ί υηα ο&γΙα άβΐ Μ&γ ΝβΓο. δβΓηεΙοΓί. Ρί- 
Γβηζβ 4856. σελ. 8. ΒγΕΑηΙίηίεοΙιβ ΟββοΗίοΙιΙβη 
τοΟ ΟΓΓδΓβΓ. Ογ»ζ. 4878. Τόμ. Λ'. 896, 367.— 
ΗίβΙοίΓβ άθ Γ ΈφΜ ΐΑϊϊηβ Λ» βοηβΐ&ηϋηορίβ. 
ΒβΗη. 1878 σιλ. 3. 

(3) *Λνα«έ(ΝΤ«ι ή έιαιλησίσ, $. Μ&η2ΐ ΛΐηλΙΑίλ- 
ηοΓυιη άβ Ιι&Ιίηε. ΟοηεΙ. ΟΙΐΓΪεΙ. Ι. 88. Μελε«(οο 
Γ•ωγρ. έν Β•νη(9. Τόμ. Γ. 74. 

(4) Ι Οοάίοί βΐ Ιβ ΛγΙϊ α ΜοηΙβ (]!&5είηο, &κό 
τοο 0. ΛηάΓβ& Ο&Γ&νίΙα. ΜοηΙβΟβδδίηο. 4869. Τόμ. 
Λ'. σκλ. 478. •Ιη(1υιηβηΙ&Μΐβιη ίρείιιβ αΙΙαηε. . . 
εοορβΓίοηα δβηοα ΟσηβΙ&ηϋηοροΗίαιίΑ». «ελ. 473. 
•δυρβΓ ^ρ8υIη αΙΙ&Γβ, Ηηα Ιβηα 86Γίο& €οη8ΐΑηΙί- 
ηορΐΐ1ί(Αη&•. 

(δ) (:;&Γ&νί(&, σελ. «84—849. «Βΐ φΐιίΑϋΙιίλ- 



144 



Ο &Ν Κ/ϋ ΈλλΗΝ. ΦίλΟΑΟηΚΟΣ £ΪΑΛθΓθ£ 



νον, τ& {φτορΟν τά Ιργα τοΟ κβριφάνοΟς τού" 
του Έγου(ι^νου, λέγκι δτι πρλ ΐ7ενταχοσ(ων Ι" 
τ&ν χαΐ ίπέχΜνα, ή ΊταλΙα βίχεν απολέσει τάς 
τέχνας ταύτας (<). «Έχ τούτων χατά {ΐιέγα 
μέρος άνεβλάστηα&ν ή φιλοχαλία τϋς Βυζαντι- 
νές σχολές έν ΊταλΙ^». Κατά την (ΐαρτυρίαν 
του Καραβίτα, οΐ ύτυλ τών Βυζαντινών τούτων 
τεχνιτών διδαχθέντες Ιταλοί, προσεχλ'ΐ&θησαν 
τ6 4081 άιΑ το&ς Βενεδιχτ(νους τ%ς Κάβας, 
χαΐ έχ6σ(ΑΤ)σαν τ'ίιν έχχλησίαν τ^ίς μονϋς ταύ- 
της |ΐ.έ (ίωσαίχά χαΐ είχύνας (2). 

Κατά τ&ν α6τ&ν συγγραφέα, ά(Λ.9ΐβολ(α δέν 
είναι, 8τι ο{ Βυζαντινοί ούτοι (Λεγάλως ωφέλη- 
σαν τάς τέχνας ταύτας έν Ίταλ(φ (3), χαΐ έζ- 
6χως την τέχνην τοΟ (ΑωσοΑχου , μιολονύτι 
χατά το&ς χρύνους τοΟ θεοδωρίχου έγένοντύ 
τίνα (ίωσαΧχά άιν6 τεχν(τας Ιταλούς (4). 

Ό Δεσιδέριος, (στις &λλοτε εΤχεν ίδει τάς 
ίρειχαλχίνους πύλας τϋς (Αεγάλης έχχλησ(ας 
τίίς 'λ(&άλφης, γενοαένας έν Βυζαντ(φ, χαΐ ριέ- 
χρι σιΙί[ΐ.ερον θαυριαζομένας διά τλ κάλλος αυ- 
τών, έζήτησεν δ|ΐο(ας 3ιά τί)ν άνεγειροριΐνην 
έχχλησίαν τ%ς μ.ον%ς τοΟ Μ6ντε Κασσίνου (5). 
Α{ πύλαι αύται, παραγγελθ^σαι έν ΒυζαντΙφ 
πρλ τΐίς ανεγέρσεως τ%ς έχχλησίας, ατυχώς έ- 
γιναν ρχραί. Έ[ΐ.εγεΟύνθησαν δΐ χαΐ εβλήθησαν 
ε{ς τ6ν τύπον των, ι(γου(ΐενεύοντος τοΟ διαίύ- 
χου αύτοΟ ΌίερισΙου (6). ΈπΙ τών πυλών τού- 
των ένεχαράχθησαν τά βνύαατα τών γαιών χαΐ 
έχχλησιών τοΟ ΆγΙου Βενεο(χτου• Αι χαραγαΐ 
έπληρουντο ίι' αργύρου (7). 

*Τπ& τάς έπιγραφάς ταύτας, εΤν* έτερα λέ- 



ιη3ΐΑ άβφ αΓϋεΙί ΒίζαηΙίηί ίαΙίΑ άα ςυβί εοιηιηο 
ΑΙι&Ιβ ΐΜβίάβπο • • . . ώ ({οί Ια Γοπη&ζίοηβ (Ιί 
8€αοΐ6 ίη ο^ηί §βηβΓ6 άί ΙανοΓο, εοΙΙο ηιιβί (ϊΓβΰί 
ρΓβοβΙΙΟΓΪ, 0^6 Αρρίαιιαπάο Ιθ άίΟιοοΙΙά ιη&Ιβ- 
ΓΐΑΐί ηβΪΓ βεβοαζίοηβ (Ιβί Ιανοή &£;6νοΙ&Γοηο Ια 
νια Αά αηα ρίιι αιηρίλ ήνβΐ&ζίοηο άβΙ ^βηίο &Γϋ* 
8ϋοο ΙΙ&ϋαηο- "16. Τόμ. Γ. 608.— βά ίηείβιηβ αί 
ρΓοάοΙϋ άί &Γϋκ!Ααί βΓβοί &αΰΙιβ ΓορβΓβ άί &Γϋ8ΐι 
ίατοη ρ6Γ Ια νια ά' ΑιααΙΓι ροΓίαΙβ αΙΓ θ6θί(Ιβιι(β. 
Ηβγά. Τόμ. Α'. 6. 

(4) «£ΐ ςνοηίαιη ατϋαιη ίεΐαηιιη ίη^βηίαιη α 
φΐίηςθηϋδ βΐ ιιΐίπι ]απί αηηίε πια(;ίεΐΓα I^αι^Iι^(α8 
ίηΐβπηίββπιΐ-— ΟαΓανίΙα• Τόμ. Α'. «•λ• 184 έν σημ. 

(2) ααΓανϋα, Ιόμ. Α'. 182 Ιν σημ. 

(3) ΠολλαΙ «Ιχόνις τΐ^ς Παναγ(α( καΐ τοΟ ΧριντοΟ, 
Ιη^οντο χ>τά τόν Βοζβνχινόν τρόπον, κ«1 Ι^ερσν χαΐ 
τά κ^' ήμΤν συνήθη γράμματβ. ΜΘ. ΙΚ. χτλ. Οα- 

Γανίία, Τόμ. Α'. 232—241. 

(4) ΟατανίΙα. Τόμ. V. 188. 

(5) Οατανϋα. Τόμ. Α'. 191. 

(6) ΟαΓανίΙα. Τόμ. Α'. 280. 
(7)(;αΓ&νί(α. Τόμ. ΑΜ91. 



γουσα, 8τι ταύτας τάς πύλας έποίησε Ιίαΰρο^ 
6 υ{λς τοΟ Παντολέοντος . . . • τ& 1066. Β{ς 
έτέραν έχχλησ(αν τις *Ιταλ(ας, πλησίον τις 
'Ρώμης, υπάρχουν δμοιαι πύλαι (1), έπΙ τών 
βποίων ένεχαράχθη ή άχόλουΟος έπιγραφιλ. <Τλ 
1 070 έτος άπί τϋς ένσαρχώσεως τοΟ Κυρ(ου, 
έπΙ του άγιωτάτου Πάπα *Αλεξάνίρου τετάρ- 
του χαΐ χυρ(ου 'Ιλδεβράνίου εύσεβοΟς μοναχοΟ 
χαΐ άρχιδιαχύνου, χατεσχευάσθησαν οΛ πύλαι 
α&ται έν τ^ βασιλιχΐ) πύλει τ^ς Κ/πύλεως (2), 
συνεργοΟντος τοΟ χυρ(ου Παντολέοντος, προ-* 
ξένου, δστις λέταξε νά γίνωσι». 

"Έτεραι δύω εΙς τ})ν μεγάλην έχχλησ(αν τις 
Άμάλφης φέρουν τ9)ν άχύλουθον έπιγραφι^ν, 
«τ& Ιργον τοΟτο διέταζε νά γίνρ πρλς σωτη- 
ρ(αν τ91ς ψυχϋς α&τοΟ 6 Παντολέων τοΟ Μαύ- 
ρου Παντολέοντος (3). » 

Έχ τούτων χαταφαίνεται, 2τι ίπασαι αΐ 
πύλαι α&ται, τώνδποΐων τίιν τέχνην έΟαύμαζον 
ο{ Ιταλοί (4), χατεσχευάσθησαν, μεσοΟντος τοΟ 
ένδεχάτου α2ώνος έν Βυζαντίω, έπιστατούντων 
Άμαλφηνών έμπύρων, χατοιχρύντων έν τ!^ πύ- 
λει ταύτη. Αεν φρονώ, 2τι ΆμαλφηνοΙ τεχνίται 
χατεσχεύασαν τάς πύλας ταύτας έν Βυζαντίφ, 
άλλα τεχνίται Βυζαντινοί, 6π6 τίϊν δδηγίαν 
τοΟ βαθύπλουτου Παντολέοντος, διύτι οΐ Ιτα- 
λοί έν Βυζαντίφ ήσαν Ιμποροι, χαΐ δέν συνε- 
χωρεΐτο εις ούδένα ξένον νά εΙσέλθη ε{ς τάς συν- 
τεχνίας τών εγχωρίων (5)' πρ^ς τούτοις, άν οΐ 
έν Βυζαντίίΐ^ 'ΑμαλφηνοΙ χατεσχεύαζον τοιαύ- 
τας πύλας, ήδύναντο πορευύμενοι εις Μταλίαν, 
νά διδάξωσι το&ς Ιταλούς. *Απ& τάς έπιγραφάς 
ταύτας μανθάνομεν, 5τι ο{ ΆμαλφηνοΙ είχον 
έν Βυζαντί<^ χατ' έχιΐνον τλν χρύνον έχχλη- 
σίαν, άποθ^χας χαΐ αποβάθρας, χαΐ πρύξενον 
τ6ν Παντολέοντα. Τά χρονιχά τ%ς 'Αμάλφης 
μνημονεύουν χαΐ προσφορΑς τετραχοσίων τα- 



(1) ΟαΓανίΙα Τόμ. Α. 192, έν τφ χαλοομέν^ Βα• 
είΐίεα ΟδΙίβηεβ. 

(2) €Η6^ία ιιγΙ)6 εοηεΙαηϋηοροΗίαηα•. 

(3) Ό Παντολέων ο$τ9ς, ?[τον Άμβλ<ρηνός Ιμκο-. 
ριοόμενος έν Κ]ιιόλβι. 

Ηοο 8ΐυ(1ϋ8 Μααη • • . 
Οβηϋε Μ6ΐη£[βη6 . . . 
Οοηειιΐβ Μβ1Γΐ|;β6ηο. 
Ργο Ραηίαΐβοηβ ΟαρανίΙα. Τόμ. Α' 192. Τόν 

'Αμαλφηνόν τοΟτον πιριγράφΐι ό Ηβγά Ιν τφ Πβ1ΐ(« 

δοΐιβη Κυη$ΙΙ)Ια!1. 2•πτ. 1858. Τόμ Α'. 233. * 

(4) «ΡοΓίαβ αβΓβοδ ριιΙοΗβηπιαδ» ΟαΓατίΙα. Τόμ. 
Α'. 195. 

(5).Σφόλλει ΑΠβρρΐης, Α'. 1 14 λέγων, Ιββ Ρταηεβ 
08έΓ6ή( ιηέιηβ όΐαοΙΪΓ άββ αΐβϊίβη αιι ιηιΐΐβιι άιι 
ρβυρίβ ^60, 



ηΕΚ ΤΟΪ ΕΙΐηΟΡΙΟΪ τον ΓΕΝΟΥΗΝΣΙΟΝ εν ΚΩΝ/ΑΕΙ χτλ. 145 



ρ(ων τοΟ α&του Παντολίοντος ε!ς τ'ίιν έχχλη- 
σίαν τϋς ΆγΙας Τροφΐ|λένιτ)ς των Έλασσ6νων(1 ). 
Μ(τά τα έγχαΐνια τ%ς περιφανούς έχχλησίας 
τϋς αονης τοΟ Μ6ντ& Κασσίνου^ ( Αεσιδέριος 
2πε(ΐ.ψε αοναχόν τίνα ε!ς Βυζάντιον ριετί τριά- 
κοντα {ς λίτρων χρυσού, Ινα κατασχευάστι 2ν 
τ^ πόλει ταύτη τράπεζαν χρυσών χεχοσ(ΐ.η[λέ- 
νγ)ν διά λίθων πολυτ([ΐ.ων χαΐ έγχαύςων, ώς έι^ι- 
χάλυρ.[Λα του ίμπροοθινου προσώπου του ριεί- 
ζονος βω|ΐ.ου. Τα Ιγχαυστα άπειχ6νιζαν γεγο- 
νότα τινά τοΟ βίου του Χρίστου, χαΐ του Α- 
γίου Βενεδίχτου. Ατυχώς, την έχχλησίαν ταύ- 
την, μ,ετά τών Βυζαντινών αυτής χρσρ^ΐί)|ΐ^- 
των, α( πολιτιχαΐ ταραχαΐ χαΐ ο{ άλάλειπτοι 
σεισ(ΐ.οΙ (2) τοΟ δεχάτου τετάρτου αίώνος χα-• 
τέ^^ιψαν χαΐ έζηφάνισαν. 

Οί τεχνΐται οΐ Βυζαντινοί, τους 6πο(ους 6 
Αεσι^έριος ι^οσεχάλεσεν εις 'Ιταλίαν, πιθανόν {- 
μειναν έχεΤ, χαΐ μετά τών (ΐαθητευέντων Ι- 
ταλών Ιγραψαν άπάσας τάς ιεράς είχόνας, χατά 
τδν τύπον τών τύτε Βυζαντινών ζωγράφων. 
Τά (Λωσα'ίχά τ^ίς Ύώ(ΐ.ης, τά έντελ^στερ^ τϋς 
Φλωρεντίας, χαΐ ί Ιντεχνος συναρ^ιιογη ποιχί- 
λων ρ.αρ|λάρων έπΙ του δαπέδου πολλών 'Ιτα- 
λιχών έχχλησιών, είναι διδάγ(ΐ.ατα τών τύτε 
εις *ΙταλΙαν προσχληθέντων Βυζαντινών χαλλι- 
τεχνών. 

"Ανω τϋς ρ.εγάλγ)ς πύλτ,ς το% ναού τοΟ Μύν- 
τε ΚασσΙνου εΤναι ή είχών τ^ς δευτέρας παρου- 
σίας (3), τ6 (ΐύνον σχεδόν λείψανον τίς τέχνης 
του ένδεχάτου αίώνος, τ& 5πο1ον &ν χαΐ προ- 
φανώς Βυζαντινύν, χατά τ'ίιν ένδυρ,ασίαν τών 
ανδρών χαΐ γυναιχών, χαΐ τά {[ΐάτια τών ιε- 
ρωμένων, Ιχει πλειοτέραν χίνησιν τών χοινών 
Βυζαντινών είχένων. Ή ε{χών αυτή ίμοία πολ- 
λών έτερων σωζόμενων μέχρι σι&μερον εΙς τάς 
ημετέρας Έλληνιχάς έχχλησίας, είναι αναμφι- 
βόλως Ιργον τών Βυζαντινών χαΐ τών Ιταλών 
μαθητών α6τών. 

Εις τ-ίιν αδτίιν μονίϊν τοΟ Μύντε Κασσίνου 
φυλάττεται σταυρός αργυρούς, μετά χρυσίου 
μαργαριτών καΐ πολυτίμων λίθων, έγχλείων 
Ετερον μιχρύτερον, φέροντα τεμάχιον τιμίου ξύ- 
λου. Ό σταυρός ο^ος, φέρει τ' άχόλουθα γράμ- 



ματα" « ζύλον τό λυσαν τ))ν φθοράν τί)ν {χ 
ςύλου, χοσμεΧ ^Ρωμανός εύπρεπώς τφ χρυσίφ* 
Χριστφ γάρ αύτω χ6σμος 3ν τό χρυσίον » (ΐδ. 
ίαπροσθεν). Κατά τά χρονιχά τϋς μονΐς ταύτης, 
ευπατρίδης τις Άμαλφηνός έδωρ^ίσατο τόν ς-αυ- 
ρδν τοΟτον είς την μονι&ν, δπου ίγινε χαΐ μονα- 
χός" άφηρπασε δ* αυτόν άπό τό παλάτιον τίς 
κ/πόλεως εις την συνωμοσίαν χατά τοΟ Μιχαίιλ 
τοΟ Παραπινάχη, όταν έλαβε τόν θρόνον Νιχη- 
φόρος ό Βοτανειάτης τό 1078. Τό Βυζαντινόν 
τοότοι έργον, χατά τόν Καραβίταν, φαίνεται 
ί^γον *ΡωμανοΟ του δευτέρου. 

Οι *Αμαλφηνοι χατφχουν &παντες εντός τ91ς 
Κωνσταντινουπόλεως, έν τη αύτ^ ίνορί^, υπ' 
άρχηγόν^ ϊδιον ϊ^ς^λούμενον ηρόζίτογ^ έχοντες 
χαΐ έχχλησίαν [\\ 

Μετ4 τίΐ^ 3^Ίμί)β.οίτί9'ΖΛ9ν* τών Βενετών χαΐ 
Πισαίι^ν έν Βυζαντίφ, τών οποίων τν}ν Ιστο- 
ρίαν αφηγούνται &παντες ο( ΊταλοΙ ιστοριχοί, 
αναφαίνονται χαΐ οι Γενουι^νσιοι (2), πλούσιοι 
έμποροι χαΐ τολμηροί θαλασσοπόροι. Προσ^ρ' 
χοντο δλ πρό πολλού εις Βυζάντιον μετά τών 
ΙΙισαί(ύν χαΐ Βενετών χάριν εμπορίου* έπλ^- 
ρωναν όμως τελωνιαχά οέχα τοις 100, ένώ ο( 
Πισαΐοι έπλι^ρωναν τέσσαρα τοις 100, χαΐ οί 
Βενετοί ήσαν παντός τέλους ελεύθεροι (3). Ηα- 
νουηλ δ Κομνηνός, όστις έπεθύμει νά συμπαρα- 
λάβτ) βοηθούς τους θαλασσινούς Ιταλούς, χατά 
τών έν Σιχελί^ Νορμάννων, άπέστειλεν εΙς Γέ- 
νουαν, «Δημ^τριόν τε τινά Μαχρεμβολίτην» (4), 
έπιχυροΟντα όσα πρότερον ανήγγειλαν ο{ ε{ς 
Ίταλίαν προσταλέντες Παλαιολόγος χαΐ Αού- 
χας (δ), χαΐ προτείναντα τφ χοιν$ τϋς Γε- 



(1) δ. ΤΓθΓιιη6η& άί Μίηοη. εαΓ&νίΙα Τόμ. 

Α'. 104. Πνα μή επανέρχομαι •1ς τά αυτά, λέγω Οτι 
όκον έτιρόθρηνχοι κΤχαν νονοικίας έμποριχά^^ ιΐς 
ΐΒΟλιΐ€ λποχιιμένας ιΐς ΓραιχοΟς χαΐ Μοονουλμάνοος, 
ιΤχαν «νγχρόνοις χαΐ έχχλησ(αν χαΐ χοιμητήριον. 

(8) 9. Σβπτ. 1349— Ο&Γ&νίΙα Τόμ. Α'. 335. 
(3) ε&Γ&νίΙα Τόμ. Α'. 245. 

(ΒΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΧΤΑΑ0Γ02. Τ0Η02 



(1) 0αβ8(& εΗίβδα έ ΓοΓ8β ίάβηϋοα οοη Ια £ΐιίβ- 
8α άί δ&ηΓ ΑηάΓβα, άβΙΙα ρίύ \ζνΆ Ια οίίβδα 
ρπηείραΐβ (1β£;1ί Αιη&ΙΓιίΑηί ίη 6οη$1&ηΙίηορο1ί, ο 
οοη 11110 άβί οοηνβηΐί, 8. δαΙναΙοΓβ, ο δ. Μβηα 
άβ Ιιβιϋηβι οοΐέ, εΐιβ βηαβηάηβ αρρ&τίβαβναηο 
9φ ΑπίΕίΓιΙδίηί— ΗβγίΙ Τόμ. Α'. 7. 

(9) Οέηβδ αναίΐ άβναηοέ Υβηίββ άαηδ 868 έ(&1)Ιί8- 
δβιηβηΐδ εοιηιηβΓει&αχ &τι ίβναηΐ. Οβρρϊηξ; Α'. 803. 

Ό Χαλχοχονβύλης σιλ. 284 χαλιΤ το6ς Γινοον^^οος 
'Ιανυίοος. Κοιν(&ς οΐ Β<»ζαντινοΙ Ιχάλοι>ν α&τούς Γι- 
νοο^τας. 

(3) 01 Γινουήννιοι 2έν «Ιχαν Ιοις τότε «ονοιχίβν 
Ιδ(αν έν Κ|κόλ€(. Ηβγά Τόμ. Α'. 89. «Μόνοι 
($ηλ. οΙΒινιτοΙ) τι τ(ί>ν απάντων ίιά τοΟτο τάς χατ' 
έμπορ(αν ^ιχάτας ο6{βνΙ Τωμαΐων έξ έχείνον παρέ- 
σχοντο».•— Κίνναμος 880. 

(4) Κίνναμος 67. 

(5) Κίνναμος 135—136. *Αρχήτ•ρβ, τό 1148, 
ό ΚαλοΚωάννης έδώρηνέ τίνα προνόμια εΙς το(»ς Γι- 
νοοηνσ(οος. Μίΐΐΐΐζ Τόμ. Β'. 80, 

ς'.) 49 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΟΝ ΓΕΝΟΥΗΝΣΙΟΝ ΕΝ ΚΟΝ/ΑΕΙ χτλ. Ηί 



νούιις «ύμβασιν ριιτλ τοΟ αύτοχράτο^•ΎΜ* 
βχέθη 6 ]ΙουιρΕ[ΐ.βολίττ,ς (4), &τι δ αυτοκρά- 
τωρ Μλ«ι «Ιααχούσκ τα ιταράΐΰονα τέ&ν έν τ4^ 
χράτ«% άλχΐ|θέντ(»ν ΓκνοιιηνιΚων, χαΐ {χάνο** 
ινοιίηΦίι, χατί τ^ )(χαιον, τους ί^ιχηθέντας' 
πρλς τούτοις ζΐς ούίέν [ΐέρος τοΟ χράτους νά 
ρΐ'ί) ί(ίω«ιν ο{ Γινουνίνσιοι τέλος πλϊΐίτκρον 
τών Πισα(ων• Ό α&τοχράτωρ χαρ(ζ« »{ς τλ 
χοινλν τ4ς Γκνούης χατ' Ιτος δχέρπυρα την- 
ταχόσια χαΐ δύω βλαττία^ εΙς τλν ίρχι«ιν(σχο- 
ινον δπέρΐϋυρα £ζι(χοντχ χαΐ &ν βλαττίον. Α(- 
δει δέ Ιριβολον χαΐ άποβάθραν έν κ/πύλ«ι, (χ&- 
τά τ»λων€(ου χαΐ τκλωνιαχΑν λχαιω(λάτων, 
χαθώς Ιχουν οί ΠισαΧοι (2). "^Αν δ Παλαιολύ* 
γος 9| δ Σιβαστύς (3), δτ^σχέθησαν ί(&η ύς 
&[ΐ.&ς ΐλον {(λβολον χαΐ ιδίας άιτοβάθρας, δ {- 
|ΐ!έτ«ρος αδτοχράτωρ θέλει τταραχωρι^σει αδ- 
τάς. «ΤαΟτα Ιγιναν έν τ5^ ι^ύλει Γενούη έν τ5) 
^xxλΎ)β(φ τοΟ ΆγΙου Λαυρεντίου τίιν 4 2 Δε- 
χε|χβρ(ου 4155» (4). 

Τλ άχύλουΟον Ιγγραφον ιΐναι ή παραδοχή των 
άνω συμφωνιΑν. < Έν δνδ[Αατι τοΟ Πατρδς χαΐ 
του Υ{οΟ χαΐ τοΟ Αγίου Πνεύριατος*.. ή(χ^ς ο[ άρ- 
χοντες τ6ν Γενουηνσίων ριετά τταντ^^ς τοΟ λαοό, 
ΐΓθΐοΟ[Αεν ε{ρι(νΐ)ν |ΐ.ετά του Κυρίου Έρί.ι^ανου'ίιλ 
αύτοχράτορος Βυζαντίου Πορφυρογεννΐίίτου Κο- 
|λνΐ)ν(^ χαΐ ριετά τών διαδόχων αύτοΟ, χαΐ δ«* 
ινοΦχύριεΟα έν αληθείς, δτι δέν θέλομεν βου- 
λεύεσθαι, ούδε συνεργάζενθαι ριετά τών ήριετέ- 
ρων 1| άλλοτρίων, Ιν' άιυολέστ) χ<&ροιν είτε τι* 
ρ^ήν, τ})ν δποίαν νΟν Ιχει, % θέλει έχει.. . . "λν 
τίνες προσβάλω^ιν ^ ινολιορχιΐίσωσι τάς γαίας 



(4) Έν τφ Λατινιχφ χιιμένφ γράφίται «Η&εΓΟ- 

ρο1!ΐβ8• •Τς τιν« &λλ« Ιταλικά, ΜβίΓοροΗΐβδ, Μ&- 
£Πΐρο1ί(ο8. — ^Ηβγά Τόμ. Α'. 35 έν σημ. — ^ΜϋΟΓΟία- 
ροΐιΐί— δ&ΰϋ Τόμ. Β'. 486. 

(9) Επι))ο1υιιι 6ΐ δο&Ι&ιη βΐ Εεείββί&ιη αΐίπι (γρ. 
ίιιΐ6Γ) ΟοηβΙιιηΙίαοροΗηΐ) ίη Ιοοο αιιί άκίΙιΐΓ Ον(Ά 
(γρ. ΟΓβϋ) ίη Ιοοο οοηο 6ΐ ρ1&ΰα1)ίΗ *— δ&αϋ Τόμ. 

Α'. 23 έν σημ. — ^Ή ιιύλη τοΟ Νιωρίοο, νΟν Β«ν• 
ιζέ χβποοσού, έχαλιΤγο »«1 ωραία. ΟοηεΙ&ηϋηίααβ 
— 4846. 47. «Αηό μέροοβ τί^ς πύλης τΐ^ς πόλιως 
τΙ^ς χαλοομένης ώρα{ας ιΐς τό χοΟ Γαλατβ μέρος. • — 
Αοόχας Κβ^. 38. Τό *£λληνιχόν χ<(μκνον. (Μ. χαΐ 
Μ. Τόμ. Γ. 35) λέγιι -Ιμβολον χ«1 σχάλαν χαΐ έχ- 
χλΐ|β(αν εντός τ^ς μ€γαλοπόλ«(»ς. » Ό 8<ΐιΐ1ί μ<τα- 
Φρόζιι «αΙ (1ί ϋ (Ιί 0|1ί». —Πρβ. χαΐ τόν ΗίΙϋΙζ Β'. 
ο4. έν σημ. 

(3) Τό Λατ. χιίμινον λέγιι 8ί ΤβΓΟ Ρ&ΐβοΐο- 
)^8 1Τ61 βνΐιιΐυβρ — όρΙΟς γράφει Σιβαστός ό Ηθ^ά 
Τόμ. Α'. 35. 

(4) δαιιΐί Τόμ. Β". 481. Τό^λλην^x6ν χιίμινον 
τοΟ χροσοβούλλοο τούτο» άπωλέσθη. 



αδτών, ο{ έν τοΠ[ς γαίαις αυτών ένοιχοΟντες Γε- 
νουι^νσιοι, (χετά πίστεως χαΐ άνευ δύλου, ν& 
δπερα«πίζωνται χαΐ ιτροφυλάττωσι τάς γαίας 
ταύτας είς τΐ(Α'})ν τοΟ Κυρίου αδτοχράτορος Έρι^ 
ριανου'ΐιλ χαΐ τών διαδδχων αυτοΟ». 

«Οι ζηριιώσαντες τδν αύτοχράτορα 9| τοδς 
υιυηχδους οΐδτοΟ νά τιριωρώνται, χαθώς τιμώ- 
ροΟνται οί Πισαίοι. "^Αν Γενουι/ΐνσιος εις τδ έζής 
ζιηριιώσν) τδ χράτος % τους δπηχδους αδτο(^, οι 
άρχοντες τίς Γενούγις δττδσχονται να πράξω^ 
σιν ο,τι άπαιτιίΐ Ίι διχαιοΦίντ). Τα άνω γβγρ«(Α- 
(χένα έν ιτλι^ρει βουλ^, ο{ άρχοντες τών Γε^ 
νουηνσίων ένδρχως υπε^έθη<ταν νά φυλάττωσι.» 

Λύω Ιτιπ |Αετά ταΟτα, χατά τδν Ίταλδν {ς'α- 
ριχδν Κάφφαρον, 1^ε[Λψαν οΐ Γενουιίίν«ηοι ε!ς 
Κ/πολιν πρε«Όευτ})ν( Ι ), τδν Άρ^χον δέ Ηούρταν, 
Ινα αίτηση τδν Ι|Λβολον χα\ τάς αποβάθρας, χαΐ 
νά ρι.άθ'ρ τά προνδ(/.ια τά προδωρΎ)θέντα είς τοδς 
Πισαίους. Κατά τίινΙγγραΦον ριετά τοΟ Μούρτα 
σύριβασιν, δίδει 4 βασιλεία (2) ίμβολον^ σχάλαν 
χαΐ έχχλησίαν έντδς τΐ^ς ριεγαλοπδλεως. Με- 
τά τ^ν άπαρίθριγισιν τών χαλουριένων σολε-* 
ρινίων (3) — «διορίζεται χομριερχεύεσθαι αδ- 
» τους ούτως, ίίγουν, έν ρι,εν τ1) ριεγαλοπδλει, 
Β ε{ς τά έχατδν τέσσαρα, έν δέ ταΐς λοιπαΐς 
» χώραιζ τϋς Ύωριανίας, χαθώς χαΐ οΐ λοιποί 
> Λατίνοι, οί* δίδοντες χομμέρχια* δφείλουσι 
9 δέ φυλάσσεσθαι ο( Γενουίται χαΐ τά πράγ- 
» ματα αδτών σώα έν πάσαις ταΐς χώραις τΐΐς 
'» βασιλείας (ίου . . . Τνα δλ ίχωσιν έπ* ά- 
» δείας τά ΓενουΧτιχά πλοία πραγριατεύεσΟαι 
» έν πάσαις ταΐς δπουδίποτε χώραις τις βα- 
» σιλείας ρ^ου, άνευ τϋς Ύωσσίας χαΐ τών Μα- 
» τράχων (4)^ εί ρΐ'η Ισως ^ητώς Ιστιν, δτι ΧΛΪ 



(4) Ό Κίνναμος χαλι^ το(»; Γενοοηνσίοος Λομχάρ- 
^ονς. σκλ. 40 «Λιγούρων Ιππέων, ο5ς Λομπάρδοος 
ήμΤν όνομάζοοσιν £νΟρωποι>. — 282. 

(2) Μ. χαΐ Μ. Τύμ. Γ. 35. 

(3) Αέξις Λατινιχή συνήθης έλ^λ τοΤς ΒνζαντινοΤς, 
σημαίνουσα τά δ({»ρα τ<&ν αυτοκρατόρων προς τάς 
πόλιις τΐ^ς Ιταλίας, χοινή ι(ς τά χρυσόβοολλα ταΟτα. 
— ^δοΐβηηβ, 8θΙβΐηη6, εορτή χατ* Ιτος τιλοομένη, 
έπετηρίς» €<&ρον χατ* Ιτος διβόμκνον. Έν τφ έγγράφφ 
τφ Αατινιχφ τοΟδ&ΐΐΙί Τόμ. Β'. 486. γράφιται ρΓΟ 

8θ1Ιβιηρηϋ8. 

(4) 8οη ΙβηΙ&Ιο άί Ιβ^^βΓβ ΜβοΙίο»— δΕαΙί Τόμ. 

Α', 24. έν σημ. Π•ρ1τή; πόλιως ταύτης θέλω λαλήσΐι 
ιΐς τήν πιριγραφήν τΑν Αατινιχ(&ν άποιχ((&ν τοΟ Εύ- 
ζι(νοο Πόντου. ΕΙς τήν πόλιν ταύτην χατιχομένην ύπό 
βαρβάρων δέν προσωρμίζοντο τά Έλληνιχά πλοΤα. 
£1ς τό Λατινιχόν χι(μΑνον τοΟ χρυσοβούλλοο τούτου, 
δημοσιηΟέν ύπύ τοΟ 8&α1ί Τόμ• Β'. 492. γράφεται 
Ι ΜαΙίΰβ. 



141 



Ο ΕΝ Κ/η. ΕΑΑΗΝ. ΦΙλΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



» τοΟτο ίχχϋρηΟ^ τούτοις ηαρά τϋς β««ι- 

Οι ΜρΙ ναυκγούντων Γ»νουΐ)ν«(ων ι^λο^ων 
λόγοι του βααιλέως ίν τοντφ χ«1 2ν έτέρφ 
τών Πισαίων χρυσοβούλλ^ι έπέ9υρ«ν τί)ν προσ* 
ρχ'ίΐν τΑν αλλοδαπών <τυγγρ«φέ»ν. «Κ<(1 έάν 
» πλοΐον ΓενουΐτιχλνΑφ'οΙουόητινος τέπον έρ- 
» χ6(ανον &1ς ^Ρω(ΐ,«ν(αν χινδυνβύα]), χαΐ ουμέ^ 
» τινά τ&ν £ν αύτ$ πραγριάτων άφοαρ&Ο^Ιναι 
» δπύ τίνων, Τνα γίντυται ιτρί^ς τχΟτα τις βα- 
•^ 9ΐλ«(«ς (ΐιου ίχδίχγκΓίς χαΐ έπανάσωσις των 
Λ τοιούτων πραγμάτων.» Αέγει δ Ηιχΐίτας(Ι), 
{τι φ^ψΗ^λ τών Ύω|ΐ.α(ων ίιτον άνέχαθεν, ν* 
άρπάζω«ι Ατΐ(ΐίωρΐ)τΙ τά έ|ΐιπορεύ(&ατα χαΐ λεί- 
ψανα τών ναυαγούντων πλοίων. Πρώτος δ Άν- 
αρόνιχος δ τύραννος άπηγύρευσε λα νύ[λου τίιν 
τοιαύτην ίρπαγην (2). ΤαΟτα προ9επΐ(ΐαρτυρεΤ 
τ6 παρλν χρυσύβουλλον. Τά τελευταία γραφύ- 
|λενα τοΟ χρυ«οβούλλου αποβλέπουν τ4)ν εν τ$ 
χράτει πολιτείαν τών ΓενουηνσΙων' « ε2 δ' Ισώς 
» 9υ(ΐ»β^ πταΐ«α( τινας Γενουΐτας, δίτω^δ'ΐίίποτε, 
» ο&χ δφείλουαι χρίνεσθαι παρά τίνος έτερου 
» άλλογενοΟς^ εΐ μί) παρά τϋς αύλ91ς τ51ς βα- 
» 9ΐλε(β(ς (ίου, προχαθγιριένων δηλονύτι 'Ρω- 
» (ΐ>α(ων, ουγγκνών % χαΐ ανθρώπων τϋς βασι- 
» λείας μου* χΑΐ Ινα (λ*)) κατέ)^Υ)τα« εΙς φυλά* 
^1 χίΐν δ πταΐσαΐ πρλ χρίσεως, είπερ δί&ωσιν έγ- 
» γυητίν* ά ίέ μ^ δίδω^ιν Ιγγυητι^ν, Τνα χα- 
» τέχΐ)τ&ίΐ μέν ε!ς φυλαχι^ν, έχέάλλγιται δέ χαΐ 
« χρ(ν7}ται, μέχρις &ν γίνηται άπύ^ασις έπ' 
» α^φ* συν τούτοις Ινα άποστέλληται μετά 
» παραδρομ^ιν πέντε ένιαυτών βεστιαρίτης 
» τ% βα9ΐλε(α< μου, εΙς έχδίχτίΦΐν τών Γε- 
^ νουΤτών, χ&ν οι τοιο^ίτοι έγχαλώβι τ^ βασι- 
» λεία: μου», ϋ χοιν6ν τϋς Γενούι/ις πάρα- 
χαλεΐ νά ηναι δ Ιμβολος χαΐ αί άποβάθραι 
έντλς τϋς Κωνσταντινουπόλεως, εις τύπον μέ- 
σον τής συνοιχίας τών Βενετών χαΐ του πα- 
λατίου του Χεσπύτου ^Αγγέλου (3), άν τούτο 



(1) 123. 427. 

(2) 0ιΐ68ΐο [)6Γ ΑννβηΙιΐΓ& 6 ί1 ρίύ Ηπΐίοο ρΑίΙο 
ίΐονβ 81 (ΙβΓο^Ιιί α1 Ι)&γΙμιγο (ΙΙηΙΙο άί ηατιΓΓ&^ίο. 

δ&αΐί Τύμ. Α'. 24. έν «ημ. Ό σογγραιριυς άγνοβΤ 
τας ^ιατά^ιις τοΟ Άν$ρον(χοο. «ρΐΐό 6$56Γβ 1ΐη& 

ρΓΟΥΑ άί ρίύ ρβΓ άίιηο8ΐΓ3Γβ εΐιβ ΓΕαΓορα να άβΐ)!- 
(πεβ δΐί (ιΓβει 6 αϊ οοηιιηβΓοίο ηοη δοΐαιηβηΐβ άέΐ 
ηη&$είιηβηΙο άέΆβ ΙβΙΙβΓβ, ιηα βζίαιιάίο άβ^Ιί ογ- 
ύίηί οίνίΐί. Πρβ. Οβρρίης Τόμ. Β\ 45. 

(3) Ό ΗβγίΙ Τόμ. Α'. Μλ 37. έν σημ. λέγ», 

—Ια (;α8& ϋβΗλ Γ&ιηί^1ί& Αηςβίο εβοοπάο ΝίεβΙΐΐ 
44Α, 81 ΐΓοτενα ιιοοαηΐο α1 οοανβηΐο άάΐ^ Ρβτί• . 
ϋίβρίβ. Αέγιι δ Νιχήτβς, «ούκοΟν ιΐς τήν οΙχ(«ν Ί- | 



^^ύνατον, νά οΜΙσωσι τ6ν τύπον τ^ χαλ^ύ- 
μενον τρυπητύν (1). ^Αν 2μως χαΐ τϋκος χα* 
τάλλιιλος ίέν ευρίσκεται έντλς τ%ς πύλβο^ς» ναι 
αΐτ^σωσι τύπον πέραν τοΟ λιμένος, έν ΓοΛμτ^ 

Πύτε οί Γενου^ϋνσιοι χατά πρώτον χατ^χΐ0««ν 
τίιν συνοιχίαν αυτών έν Κ/πύλει, άγνοοΟ(ΐ{«ν• 
Τούτο μύνον γινώσχομεν, 5τι τλ 1462^ στέντκ 
Ιτη μετά τ•ίιν εΙς Κ 'πολιν αποστολών τοΙ^ «ν•• 
μνημονευομένου Μούρτα, οι ΙΙι««ν>ι προ^ο«- 
λον την συνοιχίαν τών ΓενουηνσΙων^ συγχ^εί^έ- 
νην έχ τριακοσίων περίπου ανθρώπων. Τιιν 2- 
πιοΟσαν άπεδίωξαν τους Γενουηνσίους, χ«1 %ρ- 
πασαν χαΐ τριάκοντα χιλιάδας υπερπύρων. Οι 
έν Γενού][) έτιμώρησαν τους ϋισαίους έν χ% 
χώρΫ αυτών. Μύνος δ Ίταλλς ιστορικές Κάφ- 
φαρος αναφέρει τά συμβάντα ταΤίτα (2). ^Η 
έγχατάστασις τών Γενουηνσίων έν Βυζαντίι^ 
πιθανδν Ιγινε τΜ 4 58, λύτι ούδένα λ6γον 
εΐχεν δ αυτοκράτωρ ν* άρνηθί^ τά λά του Ηατ 
κρεμβολίτου υποσχεθέντα. 

Τ^ 4 1 60 οί Γενουιλνσιοι Ιπεμψαν έκ νέου χ«1 
έτερον πρεσβευτών τλν Έ^ρΤχον Γουέρχιον (3). 

"Οταν δ Μούρτας έπανίλθεν ε2ς Γένουαν, ά- 
νέγνω εΙς έπιίκοον τϋς κοινύτητος έχτενέ- 
στερον έγγραφον, τ^ δποτίον φαίνετοίι ύτι παρ•- 
δέχθΐ) ή χοινύτης. «Έγώ δ Άμίκος δΐ Μούρ* 
τας πρέσβυς τ51ς Γενούυς, ύπύσχομαι τλν Κύ- 
ριον Έμμανουίιλ αυτοκράτορα Κ/πύλεως, Πορ* 
φυρογένντιτον Κομνηνύν, καΐ τους κληρονύμους 
χοΑ όιαδύχους αότοΟ, καΐ τ6ν μετ' αΐίτον α&* 
τοκράτορα, δτι ημείς ουδέποτε^ Λ*^^ έν λύγι^» 
είτε έν 1ργ<^, είτε λά έστεμαένων % μ4ι ές-εμ- 
μένων, θέλομεν πράξει τι, οιά τοΟ δποίου ν* 
άπολέσωσι δ Κύριος Έμμανουί)λ δ άγιώτατος 



σαβχ(ου καραγινομβνος, έγγύ; ούναν τ1\ς μονΙ^ς τής 
Πιριβλέπτοο•* αλλ* ή οΙχ(α «Οτη οΰΜλοις ιΤνβιή οΐ*- 
χ(« τοΟ δισπότου Άγγέλοο. ΕΙς τό χρυσόβοολλον τύ 
ίοθέν ιΐς το6ς Πινα(ους, άναψέριται μαιγχοπιχόν έργα- 
στήριον τΐ^ς Πβριβλέκτου, δηλ. μ•τ<(χιον* τοΟτο πιθα- 
νόν έπλάνηνε χό> Ηβγά. Μ. χαΐ Μ. Τόμ. Γ. 49.— 
«Τά οΙχΛμβτβ ^^( Περιβλέπτου». Ίδ. 52. 

(4) ΡβΡΓοηΐΐη, 6 τύπος οδτος, λέγιι ό Ηβγί Τύμ. 
Α'. 37. έν σημ. ιΐναι πιΟανώτβτα, ίί Ιαρίδ ρβΗοΓΑ*- 
105 6 τρυιτητός λ(9ος ό άναφιρόμβνος ύχό τοΟ Νιχή^α. 
749 — ^742. «Τφ Κονμι^ίφ έφίσταντει . . . πΐρΐ τήν 
έχ<Τ που γέφοραν χαΐ τόν λιγόμενον τροπητόνλίθον•* 
ή γέψορβ α^τη ητο πληνιέντατα τ•0 π«λβτ(οο τ&ν 
Βλαχβρναν, χαΐ έχι α11& ρΕΓίβ βδίΓβΠία (Ιβΐ εΟΓΠΟ 

(Γ ΟΓΟ ηβΐΐ ίπι5θ€εαΙαπι ιΐβΐΐβ αοςαβ (Ιοίοΐ ίη 6850. 

ΠβρΙ τΙ^ς γειρόρας ταύτης θέλω λαλη«•ι έν τ^ (οτορίφ 
τΐ^ς υπό τΑν Λατίνων άλώνιω; τΥ^ς Κ[πόλ«α»ς. 

(2) Ηβ^ά Τόμ. Α'. σ•λ. 54. 

(3) Ηβγά Τύμ. Α'. 88 έν σημ. 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΠ(ΦΙΟΥ ΤΟΝ ΓΕΝΟΥΗΝΣΙΟΝ ΕΝ ΚΟΝ/Α^ΕΙ χτλ. 140 



οώτοχ^άτωρ χοΑ οι αΰτοΟ λά^οχοι, Χ<^'^ ^ 
τΐ|Α4ν, τί»ν βιτοίαν νΟν Ιχουν % θέλουν Ιχβι, 
{ξ«ιροιΐ(&ένων τ&ν ή(&κτέρ6ΐν χτΐ)[ΐ.άτων τϋς Συ- 
ρίας. Οι πρόξενοι τ%ς Γενούης έν καλί^ κ(«τΙι 
νά ιτράττωσι χατά τΔν χ«χούργων β,ίτι ά- 
ιναιτεί ή λχαιοσόνκι^ άρια χαταριηνυθύϊσιν ύττλ 
τοΰ αΰτοχράτορος. Ύχέ9χο(ΐ.Αΐ, δτι θέλθ|ΐεν 
ιτεριι:οιε1σ9αι τους πρέσβεις α&τοΟ, τους άπο- 
στελλορι.ένους ε2ς την ήριετέραν χώραν, χαΐ &ν 
ιροτέ ςίίλος £χχτ2>ν τριήρεων προσβάλη, 9| ιτο- 
λιορχ^<πι τάς γαίας τοΟ χράτους, οι έν τφ χρά- 
τει ένοιχοΟντες Γενουι&νβιοι να έπιβαΐνωσινέττΐ 
τών τριηρεων τοΟ αύτοχράτορος, ριέ τ&ν συνι(- 
θη ριΐ966ν τ6ν Λατίνων νοευτών, χα^ να ύπά- 
γωοι χατά τοΟ έχθριχοΟ στέλου, χαΐ <τυ(ΑπλΥ)- 
ρώφωνιν αυτήν, έχτ^ς εΐχοσι άν&ρών άναγχαίων 
ιτρλς ^τροφύλαζιν τ&ν Ιδίων πλοίων. ΤαΟτα &* 
πάντα οι πρόζενο^ χαΐ 5 λα&ς τ51ς Γενοόιος έν 
^χως 6πεσχέθΐ)σαν να τηρωΦΐ» λέγω προσέτι, 
δτι ονον 6 αύτοχράτωρ θέλει τηρεί τί)ν σύρι- 
βανιν ταύτην πρ&ς τους Γενουηνσίους, τόσον 
θέλουν τηρεί ταύτην χαΐ οι Γενουήνσιοι πρ6ς 
τ6ν αύτοχράτορα» (1). 

ΤαΟτατά εις τούςΓενουηνσίους διδέ{ΐενα προ- 
νέρίΐα, χαθώς χαΐ τί είς τους Βενετούς χαΐ πο- 
λίτας του Άγχωνος, προσεπΐ[λαρτυροΟν τα περί 
τοΟ Μανουηλ Κθ|χ.νιινου γραφόριενα τοΟ Νιχι^τα 
Χωνιάτου (2), «άριέλει Βενετίαν χαΐ Γένουα ν 
» Πίσαν τε χαΐ τόν Άγχΰνα, χαι βσα παρά 
» θάλατταν Ιθνη ίτερα Χιαχέχυται, φίλια 'Ρω* 
> ααίοις έτίθει χατε(Απεδών δρχοις, χαΐ παντο- 
» οαπαΤς φιλοφροσύναις υποποιού[ΐ.ενος, χαΐ χα- 
» ταγωγαΐς α^ά $εζιού[Αενος έν τ^ άρχούστ) 
» των πόλεων». 

Έχτδς τούτων είς πλείστας £λλας Ίταλιώ- 
τιδας πόλεις είχεν 6 Έ[ΐ.[χ.ανουί)λ φίλους χαι 
πιστούς, χαΐ την ευνοιαν αυτών άπέχτα σπα- 
ταλών τα δγΐ|ΐ.ύσια χρί[ΐ.ατα ... «Τα ίέ πλεΧ- 
» στα ταΤς τών εθνών |χ.εταγγιζύ[Αενα παν- 
» σπερριίαις, καΐ (ΐάλιστα ταΧς Αατινιχαϊς έκ- 
» ρέοντα δ{ΐ.ηγύρεσι» (3). Κατά τ^ς σπατάλης 
.ταύτης συνεχώς έγύγγυζαν οι υπηχοοι, λοιδο- 
ροΟντες τ6ν .Έρ(.[Λανουηλ, χαΐ άποστρεφ6[£ενοι 
τους έν Κ/πύλει ένοιχουντας ^Ιταλούς, χαίρον- 
τας πλείονα αυτών προν6[ΐια, ταχύτερον πλου- 



(1) Φ«(ν•τ«ι θτι 6 α&τοχράτωρ &π»σχέθη ν' άπο- 
ζΐ))λΐώ«ΐ[Ι τινΑ( ζημ(βς τ<&ν Γινουηννίων, χάζ 6πο(ας 
δέν λΤχιν βΐνέτι «ιιοτ(9ΐι χατά χ6 1175. 8&α1ΐ Β'. 
185. ςιΐθά Απιίοο άβ ΜιΐΓία Ιι&ηε ρβπΐίίαιη ίιηρβ- 
Π&1Ϊ8 εβίδίΐαάο ΓβδΙίΙαβΓβ ρΓοαιίβίΙ. 

(8) "'ΐδ. σελ. 260. (3) "18. *•λ. 266. 



τοΟντας χαΐ άλαζονευοριένους (1). Τά χ]ρι&μα*- 
τα τά δηριύσια δωρού{Αενα εις ξένους, χάριν 
τϋς έχτά^εως τοΟ χράτους^ % {Λ&λλον τ5ίς ίχο- 
ρέστου φιλο^ζίας τοΟ . Έ|ΐ.(&ανουνίλ (2), έβά* 
ρυναν τ^ν φορολογού(ΐ.ενον λαλν ρ-}) έννοοΟνΤα 
τάς βουλάς του βασιλέως, 'ύνεΐ^ιςαν ^έ α&τύν, 
(χ.η άρχού{;ίενον εις τοσαΟτα πρλς τοί^ς άλλο* 
θριάσχους δωρ^[^ιατα, άλλ' ίχοντα προσέτι χαΐ 
ε2ς τ' άνάχτορα «έτερογλώττους 5ΐΤοβαρβαρ(- 
ζοντας υπηρέτας» (3). 

Χρόνους τινάς μετά την άποχατάστασιν τών 
Γενουηνσίων έν Κ/πόλει, περί τ6 <171ον, οί 
Βενετοί) χατά τΐιν ριαρτυρίαν τοΟ Κιννά[ΐ.ου, 
έλεηλάτησαν τά χτηριατα τών Γενουηνσίων. 
Κατά την γνω[ΐ,ην δέ τοΟ Ηβγά (4), ϊτο τέ- 
χνασμα τοΟ Έριμανουι^λ, ζητοΟντος νά έχλχη- 
θη τους Βενετούς, το&ς ίποίους xα'^ηγόρησεν 
ώς πρωταιτίους τ%ς φθορ&ς, χαΐ πολλούς α&- 
τών ίρριψεν εις τάς φυλαχάς τϋς πόλεως. "Ε* 
νεχα τ^ς άπωλεΐας τοσούτων πραγματειών, 
χαΐ τών δεινών παθημάτων τών Βενετών εΙς 
τάς φυλαχάς, ανεφύησαν άχολούθως μακρο- 
χρόνιοι ίριδες μεταζύ Βενετίας χαΐ Βυζαντίου. 
Οι Βενετοί μετά στόλου πολυαρίθμου, λεηλα- 
ηησαντες τάς άφρουρι^τους νι^σους τοΟ Ιονίου 
Κόλπου χαΐ του Αίγαίου πελάγους, άνέλαβοέν 
μετά τίνα χρόνον τά έν Κ/πόλει χτήματα α&- 
τών χαΐ χρηματιχην άποζημίωσιν. "^Αν οί Βε*- 
νετοί ήσαν αληθώς οι ζτ,μιώσαντες τοίις Γε- 
νουηνσίους, ούτοι ίίθελαν α^τιΙΙσει αποζημίωσαν 
λά τ'ίιν άπώλειαν ταύτην άπλ τλν λατινο- 
φρονο(»ντα Εμμανουήλ, &ά τοΟ εΙς ΒυζάνΤιον 
σταλέντος πρέσβεως Γρημάλδη τ&ν Δεκέμβριον 
του 1 1 76ου• 

Τ6 ίγγραφον τών πρέσβεων τούτων, δημο- 
σιευθέν τδ πρώτον υπδ του 8αΐΐ1ί (5), εμπε- 
ριέχει τάς διαταγάς τίς κοινότητος της Γε- 
νούης, προσέτι πάμπολλα άφορώντα την ήμε- 
τέραν ίστορίαν. "Ενεκα τούτου μεταγλο>ττίζω 
τινά μέρη αύτοΰ. 



(1^ «ΚαΙ τό άνομμέτρως έντ<Οθιν πλοονιΤν ταχύ 
ι\ς άλαζονβίαν αυτούς ηριν» (δηλ. το(>; Βενετούς). 
Κίνναμος. 281. ή Ναύπακτος τό 1285 άπεοπάσθη 
άπό τ^ς έχχλή9(ας, «υπό τΰν ά)αζόνων χαΐ αγέρωχων 
τούτων χαΐ πλεονεχτΟν '1ταλ(&ν.» Μ. χαΐ Μ. Τόμ. 
Α'. 469. 

(2) (Μαηηβΐ) ]αιη οοηεβρβπιΐ ιηαίαιη ίη €θτάβ δαο 
οοηΐΓ^ Υβηβίοδ, νίάβπδ βοε ιΐίνίΐϋδ αΙ)αηά&Γ6. Ηβ^ίΐ 

Τόμ. Α'. 41. έν <τημ. 

<3) Νιχ. «66— Ηβϊά Τόμ. Α'. «1, 
(4) Τόμ. Α'. 40. 
(5)Τόμ. Β'. 183. 



150 



Ο ΕΝ Κ/σ. ΕλΑΒΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΕ ΣΤΛΛ0ΓΟ2 



> γλθύγιιτ» τ^ν Ιριέολον χαΐ τίιν άιτοβάθραν, 
» χαΐ νά Ιχιοτκ τίιν.ίχ«'(σ» έχχλησίαν χαΐ τάς 
» οΙχ(ας (ΐέχρι θαλάσσης, χαΐ «ιρροαέτι £τέραν 
» άποβάθραν, χαΐ δσα (&β(ζονα χαΐ ττλείονα, 

> θ&οΰ βοηθοΟντος, δύνασθκ ν* άποχτ^στιτφ. 

«Άιώ τ%ς «υ|χβά9ΐως (χ.ετά τοΟ Λγ){ΐ.ητρ(ου 
» Η9(χρ»μβολ(του τταοΐλΟαν 49 Ιτη, ^ιχαιού- 
» μΜ^Λ δθεν να λάοω(ΐ€ν }ι' Ιχκστον Ετος 
» 6πέρπυρα έζιάχοντα ^ιά τ&ν ήριέτβρον άργιβ- 
» ινίαχοινον, χαΐ ίύα^ βλαττία (&εταςωτά οιά 
» τίι? '^ιατέραν χοινέτητα, χαΐ ίν βλαττίον 

> διά τλν αυτλν άρχι$πί9Χθΐτον, τών 6ιτο(ων 
» βλαττ(ων τίιν τΐ(ΐ.>)ν θέτο|ϋν »!ς ύπέρπυρα 
» έχ«τ6ν* δι' Ιχαστον λοιπ&ν Ιτος υπέρπυρα 

> έχατλν {ξι&χοντα, χαΐ λά ίλχαεννέα ίτη τρ^ς 
» χιλιάδας χαΐ τ^σσαράχοντα, τ£>ν ίποΐων τά 
» χ1λ(α |πταχ69ΐ« έςι^χοντα τρ(α είναι $ιά 

> τ6ν άρχιεττίσχοπον, χαΐ τά χϊλια διαχ^βια 

> £β^θ(ληχοντα επτά ίιά την χοινέτητα (1). 
«"Ιν• άνεγε(ρωριεν τίϊν ίχχλησίαν τοΰ Αγίου 

» Λαυρεντίου αιτήσατε άιτλ τλν "Αγιον αό- 

> τοχράτορα τά εννέα χιλιάδας χαΐ ιτεντα- 
» χ6σια υπέρπυρα, χαΐ εΙς τ6 έζ^ίς δ,τι έγχρί- 
» νει, ρ^έχρι τις άποπερατώσεως τοΟ Ιργου. 

> Πρλς τούτοις φροντίσατε νά λάβητε τά χατ' 

> ίτος βφειλ6(Αενα ιυενταχόσια υπέρπυρα χαΐ 

> τ^ν άζίαν τΰν δύω βλαττίων, £νευ δύλου. 
< ΑΜσατε έιη|Αελως νά λάβατε Α(Αθΐβγ}ν λ' 

» δσας ζηι^ίας υπέφεραν οί {(χέτεροι συ(&πολΙται 
» ε{ς τ&ν Ι|χβολον του ΣταυροΟ (2), χαθώς εΐ- 

> ναι σεσχ|λειωριέναι ε{ς το&ς {βολογισ(ΐιούς τοΟ 
» χράτους, διύτι άλόγως χαΐ άδίχως υπέφεραν 
» ζημίαν οΐ πολΤται ήριών, ο( ένδιαιτώριενοι 2ν 



(Ι) *Β« γούτοο μ•ν6άνομιν βτι τρ(α βλαττίβ έ- 
χιμΑντο 400 ύκίρπυρα Βαζανςινά. Τό ^πέρπυρον η^ο 
νόμισμα χρυνοΟν, αξίας πκρίπου φράγκων 42. Ή άξ{α 
τοΟ χρυαίοο τότι ητο πιντάχις μιγαλητέρα χ1\ς αημιρι• 
ν^ς* όΟβν τά τρ(α ΙαοδυναμοΟν μεσημβρινή φρ. 4200 
χαΐ {χαστον βλαττίον φρ. 400. «Ή όρΟή γραφή βΤ- 
ναι ύπέρπο^^α — άπό τό ιπι^^ός τΟ όκοΤον σημαίνιι 
τό φοσιχόν χρ<&μα τοΟ χρυσίου, μάλιστα Οταν ήναι 
ιΐς άχρον χαΟαρόν• Κορ. "Αταχτα. Τόμ. Α'. 49. ^Α- 
ναφλρονται ύς τά Πατριαρχικά ταΟτα ίγγρβφ* τ* α- 
κόλουθα, «'Τκέρπορα πολιτ•ι»όμ(να» Μ. χαΐ Μ. Τόμ. 
Β. 375. 434. 437. Γ. 406. 446 -- « ύπ. πολι- 

τΐοόμβνα έχ χαράγματος•— Β'. 394. 441 «—«υπ. 
χρυσβ•. Β'• 504— «όπ. χατασιιστά». Β'. 558. «Οπ. 
^άγια•. Λ'. 256. «&π. τρικέφαλα.• Δ'. 320. «Έπ\ 
τιμήμβτι ύκ•ρπύρο»ν ιύς'άθμων τ<τραχισχιλ(ων > Α'.3 1 2. 

(2) Οβ Ειη1>ο1ο (1β δαπείΑ εηιοβ. Ίδ. σιλ. 484. 
Ό Ιμβολος ούτος χαΐ ό μβτ' όλ(γον καλούμενος τής 
Κωικαρέα; ήσαν μέρη τοΟ βότοΟ Ιμβόλοο. 



τ^^ {εεγαλοπρεπβΧ πύλει τ%ς &/πύλε«»<9 ίηΛ 
τήν αΙγΙδα χαΐ τάς πτέρυγας τοΟ α&γοχρά- 
τορος (4)* τ^ιν Ι[ΐ.βολον τ^ Κωπαρέο^ς άψαΛτ- 
ρεΟέντα νά αίτήσητε. 

«Τίϊν ζΐί}(Αίαν τών πλοίων τών ή{ατέρι»ν τητ 
λιτών, πυρποληθέντων &πλ τών Βενετ^^ν 2ν 
^Αλμυρφ, δταν υπλρ τϋς πύλεως ταύτης έ* 
μάχοντο χάριν τοΟ αυτοχράτορος, νά οΛ^Ηιτ 
σιιτε. 

>Λι' δλας τάς ζγ)(]ΐίας τάς γενο{ΐένας άτ^&.ττ&ν 
χαιρ&ν τϋς συμβάσεως του Δημητρίου Μλ- 
χρεμβολίτου, αιτήσατε άμοιβήν άρμύζοι>«οίν 
εΙς τήν άζιοπρέπειαν τής Γενούης. 
•Περί δέ τών ζημιών τών γενομένων πρλ τ^ 
συμέάσεως τοΟ Δημητρίου, φροντίσατε χαΛ 
αοχΟήσατε ίν χαλ!^ πίς^ι,ΐν'άποχτήσητ» Β^'νι 
ούνασθε άπδ τ& Ελεος τοΟ αύτοχράτορος« * 
Τ& Ιγγραφον τοΟτο μνημονεύει χαΐ έτέροκς 
ζημίας τών Γενουηνσίων, διά τάς βποίας ίμΛλ- 
λεν 6 πρέσβυς νά αίτήο'ΐ} άμοιβήν. Ό 2ρχος τχ>υ 
Γρημάλοου ενώπιον τών αρχόντων τής Γενοάιος 
Ιγινε τήν 8ην Δεχεμβρίου 4 4 74 (2), ωστ» 2- 
φθασεν εΙς Κ/πολιν τδ £αρ τοΟ 4 4 75. 

Έχ τοΟ έγγραφου τούτου μανΟάνομεν, δτι 
5 Εμμανουήλ μετά παρέλευσιν 49 ετών ίαν 
εΐχεν ΐχτελέσει τά πρλ τοσούτων ένιαυτών υιτο*- 
σχεθέντα. Ό Εμμανουήλ Επεμψεν εΙς ΓένοϊΜεν 
τρεΙς πρέσβεις μετά χρημάτων, άλλ' ή Γένοιια, 
διά λύγους ε!ς ήμ&ς άγνωστους, άπέρ^ψβν 
α&τά (3). 



Β'. 



Αδύνατον νά έννοήσωμεν την ίστορίαν τών 
ίν Βυζαντί(^ Γενουηνσίων χαΐ τών άλλων Ι- 
ταλών, &ν πρύτερον δέν δρίσωμεν τ&ν τύττον 
ή τους τύπους, δπου άπαντες συγχατφχουν. 

Ό πολυμαθής Ηβγά (4), δ Ιστορήσας πρί> 



(4) Ό Ιμβολο; ο5τω; (καλιΤτο, {ιότι 18ώ ιΙργάζον- 
το τά χωπ(α. £1ς τό χρνσό6οολλον τοΟ *Αλ<ξ(οο, τό 
4202, (Μ. καΐ Μ. Τόμ. Γ. 49.) άπαντΑμιν «τά 
κατώγβα «Ις κωκαριχόν ϊργαστήριον»— «οίκημα άνώ- 
γβον ιΐς κοιπαρικόν ϊργαστήριον• — « τοΟ ^ηθέντος 
κοιπαρικοΟ οΙκήματος•— «κατώγια εΙς κωπαρικά λρ• 
γαφίήρια.» Πρβ. καΐ τόν Ηβγίΐ Τόμ. Α'. σελ. 60. 
ΐν σημ. ΕΙς τόν τόπον τοΟτον σήμερον χιιιπία ^ν 
εργάζονται. Πιθανόν μετά τ&ν Γενοοηνσίων μετέβη^ 
σβν ο ι τουτοιν έργάται ιΐς Γαλατβν. 

;2) Η^ϊά Τόμ. Α'. 55..-^δαα1ί Τόμ. Β'. 188• 

3) δααΐί Τόμ. Β'. 488. 

4) Τόμ. Α'. 40. 



ΰ^Ι ΤΟΠΤ ΒΐΐΰΟΡΙΟΥ τον ΐΈΚσΥΕΝΣίΟΝ ΒΝ &{0ί/λϋΐ χτλ. ϋ^< 



Ίταλων 2ν Ανατολή}, λαλ&ν ιτερί τοΟ ^(^ιβ6λου 
το^ Σταυροί χαΐ τ^ς Κωιναρέχς, άνιϋχοντος ιΐς 
τα{^ Γ€νο<ιΐην«(ους, λέγκ* «"Ενεκα τ^ΐς άτβλόΟς 
« ίριΛν γνώ^&ως τϋς τοπογραφίας τις Κ/π6- 
« λιως χατά τλν [Μϋαίωνα, &ν Χυνά^ιεθα νά 
« (Αάθω(&€ν, 'ΐϋοΟ ΐ^^αν αΐ χατοιχ(α( τών Γ&νο!>ν)ν- 
« 9(ων. Μολονότι ε!ς τά χρυβέβονλλα μνγ}(ΐ.ο- 
« ν&ύονται ίν6[λατα δΐί)[&οσ(ων χαΐ Ιλωτιχών 
« τέϊτωίν έν Κ]πέλει, άννιχ^νταχν εις τά< βυνοι- 
« χ(ας τ6ν ΒενετΑν, Πιιτα(ων χαΐ Γενουηνσ(ων, 
« 2ντ6ς % ι^λησίον τών 6ρ(ων αυτών, 'εΤ^αι 
« «χε^&ν ά^όνατον νά χατα^ε(ζω[ΐ.εν &ς Ιγ'- 
« γιατα τί^ν Οέφΐν τΑν σι^νοιχιών (4). 

Περί τούτων βλων θέλω λαλι&σει, δταν συμ- 
(αλ(τι&<τω[αν τά χαλούμλνύί χρυ«6βοι>λλα τών 
Βυζαντινών Α6τοχρατύρ«»ν, 6ρ(^οντα τάς ^ννοι- 
χ(α^ χαΐ τά (ρια α&τών. 
- Μετά τλν θάνατον το(} λατινοφρονοΟντος 
Έ(Α{&ανου|«λ τοΟ Κο|ΐ.νιν^Ο, τλ 418Θ, ή χι&ρα 
αάτοί^ χαΐ 6 ε&νοοό(ΐ»ενος αύτϋς Αλέξιος, Ιιτέ- 
βυραν λά τ9|ς £φρονος λοιχι^^εως τών^πραγ-- 
(ΐάτων τΐνίχβραν τοΟ Βυζαντινοΰ λαοΟ, βλέ- 
ι^ντος τί^ν α&την φιλοφροφύνγιν, τ^ν βΐΓθ(αν 
χαΟ'δλην τί)ν βασιλε(αν αυτοΟ έδε(χνυε ιτρ^ς 
το&ςΛατ(νους 4 Έ[ΐ.[ΐ.ανουΐϋλ. 0{ Βυζαντινοί <ηιγ- 
γραφείς άναριιρ^Ι^χονται τοΟ χατά τών Λα- 
τίνων (τφοδροΟ (λίγους του λαοΟ, χαΐ τηχρέτα- 
τα χατά τών λατ(νων χαταβοώσι (2). Ο&χΙ 
Ι&ένον χατφχσον οι 'ΙταλοΙ τάς έ(ΐ.ΐΓοριχωτάτας 
παραλίας τ9^ Κ]π6λεως, άλλα ^ρούημώντο τών 
Ι^ίών Κωνς-αντινουπολιτών, χαίροντες πλείονα 
αυτών προνόμια, χα( τίνες, χαθώς οΐ Βενετοί, 



(<) «ΛηοΗθ 8θ1ο αρρΓ088ίν&ιη6ηΐ6.• Τδ. 60. *Α- 

χολούθως, σιλ. 408, λαΑ(&ν πιρί τών Β<νιτΟν μετέ 

τήν &λ«»9ΐν λέγει* «Μα ηοη εί^ιιηο ιηβξΐίο ΐηΓοΓίη»- 
ϋ ίηίοπιο 2ΐ1 ρο8ββ88θ (ΙβΙ ΥβηβΕΜίιιί ιη Οοηεί&ηϋ-^ 
ηοροΐί, ηβΙΓ βροεα άβΐ άοπιίηίο ίαϋηο, (ϋ αυβίΐο 
οΗβ Ιο δί&πκ) ρβΓ ί) (6Πΐρο αηΙβηοΓβ.» — ΜαΐΗθυ- 
ΓβιιεβιηβηΙ, Ιβδ ρ&88ίοη$ ροΐίϋααβδ οη Γβΐίςίβαβββ, 
16 Γβα, βΐ εαιίαυΐ οβΙΙβ ίηάι^βΓβηοβ αββοίέβ άβ 
ρβεΐ βΧ Α* Βοίτβ ι^οατ Ιβε 4ί88ίά6&1& βΐ Ιβαπι έΐΑ-^ 
ο1ί88θαΐ6Ηΐ8 Γ^ί^βνχ, β' Ου! Ι&ίοβέ ηαβ ρβα οη 

ΕίηΙ άΒ (πιε68, βυτ Ιββ 1θ€&1ϋέ8 οοεαρέββ ρβΓ 168 
ϋηε^ά&ηβ Ια υΠΙθ άβ εοηεί&ηΐίηορίβ, β( Γβη- 
άβη! απιεί ρ1υ8 φΐβ άίίΤιειΙβ, ΙσιιΙβ τβεΙιβΓοΚβ ίβη- 
άίοΛί έ 6η ούΙβπηίηθΓ Γ «ιηρί&οβηίθαί.» ΗίβΙοΪΓβ 
4β Γ Ε^ίββ ί»(ίη6 Αβ ΟοηβΙ&ηϋΒορΙβ 6ιι^ τοί^ Βο- 
ϋη. Ρ&η8. 487«. σελ. 3. Μίΐΐίΐζ Β'. 84. 

(2) «Έατι 6έ τό Ιθνός (δηλ. τών Βενετών) Ι^Οιι 
> μέν διιφΟορόΰ, βαιμολόχον εΤπερ τι χαΐ άνιλεύθε- 
» ρον^ &τε χ%\ άκεφοχ«λ(ας μεατόν ναυτιχΙΙς•• Κίν- 



παντελϋ άτέλειάν (4). Πιθανίιν & λα^ς {φθ6*- 
νει τΐν πολυτέλεια^, τά πλούτη χαΐ τά βα- 
ρύτΐ(Αα αυτών έριπορεύριατα, συΦ9ω^υύ[&ενα εις 
τάς έχτενΑς α&τών άποθιλχας» 

0{ Βυζαντινοί άπο«τρεφύ[Αενοι τλν 'λλέξιον, 
χαΐ βλέποντες α&τλν έση(λ.έραι χαριζύ(ΐενον εΙς 
τοί^ Λατίνους, έ{Χ.ηνυ9αν τ^ν 'Ανίρύνιχον νά 
Ιλθ>) εις Κ]πολιν, ίνα έζώση τίιν χίραν χαΐ τλν 
εύνοού(ΐ.ενον πρωτοσεβα^ί^^ Άλέξιον (2), χαΐ λά- 
βτϊ τ6ν θρύνσν. Ό Αλέξιος ίέ, βλέπων τίιν έχίη- 
λουμένην Εχθραν τοΟ λαοΟ, παρέλαβεν έχ τών 
έν Κ]πύλει Λατίνων έπιχούρους πολλούς, πολ- 
λά ύποσχύμενος μετά τίϊν νΐχην. «Τρι^ίρεις 
ε τοίνυν τ4}ν ΠροποντΙ^α έχάλυπτον, α{ μλν 

« Ύωμαίους Ιχουσαι αι δε τών χατά 

€ πύλιν λαφορογενών Λατ(νω>», δ,τι περ χρά- 
« τιστον μέρος χαΐ μαχιμώτατον, οίς χαΐ χρι^- 
ε ματ^ ποταμηί&ν έπεχέοντο, έπεί χαΐ τού- 
« τοις έπεποίθει μ&λλον δ χρώμενος πρωτοσε- 
« βαστύς^ (3). 

Εμφανισθέντος τοΰ 'Λνίρονίχου ε{ς τά προά* 
στεια τϊς πύλεως, Ιπαντες οΐ πολίται έπευφΊ^- 
μγίσαν, χαΐ οι δπλ τλν *Αλέξιον στρατιώται 
έλειποτάχτγ)9αν πρ^ς τλν *Λνδρύνιχον. Οί ΪΙ 
Λατίνοι, πιστοί βίς τί^ν Άλέξιον, δπέφεραν τά 
πάνδεινα άπ6 τλν λαί>ν τ^ν Βυζαντινόν. Οί μι- 
σούμενοι Λατίνοι έθανατύνοντο εΙς πάσας τάς 
αγυιάς τις πύλεως, χυρ(ως Λ 8{ς τάς Φίνοι- 
χ(ας αυτών, 8ποϋ χατέφυγαν (4). Έσφάγη<Γαν 
δέ γυνοαχες χαΐ τέχνα, χαθώς χαΐ οί νοσηλευύ-* 
μενοι εΙς τλ νοοοχομεΤον τών Ιπποτών τοΟ *Α- 
γΐου Ιωάννου (&). Παντοίας χαχώσεις &πέφε- 



(4) « Μόνοι τε (δηλ. οΤ Βενετοί) τών απάντων ΙιΑ 
τοΟτο τάς χατ* έμπορ(«ν βεχάτας οΜενΙ Φο>μ«{ο>ν 
έξ έχείνοο παρέσχοντο* τοίνον χαΐ τΑ άαομμέτρως έν• 
τεΟβεν «λοντ^ν, τ«χ6 εΙς άλαζονιίβ)^ α6το^ς ^ν.» 
*Η. 884 «Τήν λμπορείσν «6τοΤς άζ^μιον λνοιήσστο Ιν 
πάσβις τάΤς 6χό τ^ν έςοο«(αν Φ(ΐ»μ«(οιν χ<^^»ζ^ ώ;•* 
τε άνέτΐιΐς έμπορεύεσθαι χεΙ χβτΑ τ4 ο&τοΤς ^οολη- 
τ4ν.» χτλ. Άί»νβ Κομν. *Αλιξ. 6• 

(8) (ιΓΟβοί ίηφβαβ ίβτβηΐββ ςαο<1 ΙοαρβηΙοΓ βο- 
ηιιη Ργ^οο8 βί8 οτ&βροηβΓβΙ, ΛηάΓοηιοαιη ιααο'- 
ά^ιηΐ υΐ νβιιίβΐ.» Ηβνά Τόμοβ Α'. 63. Ιν σημ. 

(3) Νιχ. Χων. 384. κατωτέρω 325 ΐμολογετ; βτι 
τών ΑβτΙνοιν τ^ ^χλιτιχόν ητον έχιχρατέατερον τοβ 
ΦωμλϊχοΟ νβοτιχοΟ •«- «πέγχβλχον χεΙ 9λον «Ιμο« 
χβρές. ■ 

(4) ι'Οχόσοι ϋ όονελή<ρΟη9«ν| 6βνάτφ &χι(ιχέ« 
σθηναν, πάντες* μίντοι τάς ο&ν(βς άκεβάλοντο•* Νιχ• 
Χων. 386. Κατά τόν ΒιλΙλμον τΐ^ς Τύροο» Ιηράγη• 
σαν έξαχισχίλιοι ΛαχΤ^οι. ΒβΚη ΉίδΙ. άβ Γ Ε^Πββ 

ΐΑίιηβ 2 ΟοηβΙαηΙίηορΙβ. 6. 

(5) ΟοηβΙ. ΟΐΓκΙ. βιβλ. Δ'. 463. Τό νοσοχομβΤον 
τοΟτο μνημονεύει χαΐ ό Βιλλ«ρ8οοΤνος• Ρ&ηβ 4870 
—73. 



«5^ 



Ο ΕΝ Κ/η. «λΛ^Ν. ΦΙλΟλΟηΚΟ!^ ΣΥλλΟΓΟί 



ρβον' ο( (ΐ.ον«χοΙ χαΐ («ρωμένοι Λ«τΙνοι. Πολλοί 
έπωλ^&^ησαν &{ς ξένους, 2χ των έπο(ων άχο- 
λού^ως τ&'οραχκτχίλιοι βξηγοράφθησαν. 'Άπα- 
σαι αΕ συνοιχίαι «ύτών, 2ντ6ς τΰν όποιων η- 
9αν α{ έχχλτ)9(αι, τα νοσοχο^οΊα, τά ιτροζε- 
νεΐα χαΐ αϊ έ[χποριχαΙ 4ποθϋχα(, έλεηλατηθη- 
σαν χαΐ έττυρτ^λι^θησαν (1). 01 Γενουι^νσιοι 
άπώλ&σαν «ύπερπύρων χιλιάδας λαχοαίας εί- 
χοΦίοχτώ» (2). 

Πολλοί στρατιώται χαΐ Ι|ΑΐΓοροι διέφυγαν 
^ν όργ^ν του λαοΟ, χαταφυγ^ντες ε!ς τάς 
παραλίους συνοιχίας αρτέ&ν, χεχλεία(λένας λα 
θυρδ^ν 2&αιτέρων• Έπέβγισαν έπΙ τών Λατινι- 
χών πλοίων προσωρ(ΐ.ισριένων παρά τάς άττοβά- 
θρας^ χαΐ ούτω ^ι^φυγύ^ν τους παρά πόδας 
διώχοντας αύτους πολίτας. Τ>)ν Φφαγν ταύ-. 
τιρν^ τί)ν ίπο(αν έζιλχηθηααν ο{ Λατίνοι μ.ετά 
είχοπη δύω (τη, 49^γουνται οι ή(4τερ<»( αρίί άλ* 
λοδαποί συγγραφείς. 

Έχ της άπωλεΐας των Γενουηνσίων, τίιν 
ίποίαν {μως μόνοι ύπελόγισαν, χαταφαίνε- 
ται τ& έν. Κωιν]πόλει άx^ζ^Μ έ|&πόριον τδιν 
Λατίνων. 01 Βενετοί ήσαν πολυπληθέστεροι 
τέ&ν Γενουηνσίων, χαΐ πιθαν&ν υπέφεραν τέλειο- 
τέρας ζηριίας. Ό άριθριλς των Λατίνων εν Βυ- 
ζαντίφ χατά τίιν έποχην ταύτην ητο περίπου 
έξιάχοντα χιλιάδες (3). 

Παρά την παραλίαν των Λατινιχβν συνοι- 
χι&ν προσωρ[ΐ.ίσθηΦαν, χατά τάς ώρας τϋς ά-* 
δυσωπι&του σφαγής, τεσσαράχον^α τέσσαρα 
Λατννιχά πλρΤα, εύρισχόμενα χάριν εμπορίου 
({ς τ^Μ λιμένα. ΈπΙ τούτων ίπέβησαν οΐ φυ- 
γάδες, χαΐ απέπλευσαν μετά τίνων άλλων 
πλοίων πρλς τάς ηριγχηποννι6σους (4), διενυ- 



(4) «Τάς οΐχίας άνένχις πλι^ις πλο6τοο χαΐ κο- 
λοειών άγβίΑν . • • χοΤς ^νλθ|ΐένοις «ρονόμβομα. ■ 
Μ». Χαιν. 316. 

(9) « Λιοτέρως (ζητι^αβμιν άποθβρβπβοθΙ^ναι ήμΤν 
^ές ζημίβζι. &; έν τφ χαιρφ τΐ^ς (Ις Ϋήν μιγβιλόπολιν 
•ΐΜλέύαι»; τοΟ δηλωθέντος τοράννοο έχεΐνου Άνδρο• 
ν(χοο ^πέσ^μιν, χα\ α&τά τΑ «ώματα τών προστά- 
ζει λχιΝου ί«09φαγέντων σονεποίχων ήμΦν, &; δή 
ζημίας χαΐ οονιπονοΟμιν {ιά τοΟ δοθέντος παρ*ήμ(&ν 
xατα9τ(χοο^ βίς νομίσματα ύπίρπορα χιλιάδας διαχο- 
σίβς είχοσιοχτώ.• Μ. χαΐ Μ. Π. 27. 

(3) Καταγράφω το6ς άριΟμο&ς τοότοος χατά τήν 
μαρνορίαν τΦν σογχρόνων Ιστοριχ&ν. Έν *Α)^ατολ^ 
τότι, χαθώ; χαΐ τώρα, οΐ τΦν έγχατοίχων άρ,ιΟμοΙ ιΤ- 
ναι άααφιΤς 1) μβλλον εσφαλμένοι. 

(4) « Τό μέν λ^κον τΐΐς ημέρας έχείνης τοίΐς νι^- 
σοις προβωρμηχοί^ έξ^πέραναν • . , τήν δ* έπιοΟ- 
ςαν ^νά τΟν Ιν 9ίηβΧς ΙερΦν φροντιστηρίων πορ- 
πολήσαντις έξΐ(ραν έχεΤθ•ν.« Νιχ• Χων. 326. 



χτέρευσαν έχιΧ, χαΐ τ)ιν πρωίαν λεν)λατ4σβΐν^ 
τες οΐχίας χαΐ μον.αςπϋριά τίνα των ν^ινωΜ, άτοίτ 
πλευσαν ιΐς τ^ Αιγαίον πέλαγος* Ό μεν 1Η3ε:6- 
τας άποσιωπφ τάς πράξεις το^ στόλου τούτοο, 
ήσύχως πλέοντος πρλς τί}ν Μεσ^ίγειον, 6 δε 9^- 
λέλμος τ%ς Τύρου λέγει, 5τι άνέτως, χαΐ ανβ» 
ούδενος κωλύματος έχ μέρους τ{*ν Βυζαντιν&ν, 
χατέχαυσαν οι διασωθέντες ΊταλοΙ οΐχίας, κω- 
μοπόλεις, μογασττίρια χα\ πλοιάρια χατά τ^ν 
οιάπλουν αυτών. Έζ αύτί^ς τ%ς Κ.]πόλεως Ι" 
φαίνοντο αϊ φλόγες ^{ς τ' λντιχρυ παράλια, 
χωρίς νά δύνανται οί πολίται νά τιμω^^σβεσε 
τους φυγάδας, έχδιχουμένου^ τλν φόνον τοσού- 
των γυναιχ&ν χαΐ παίδων, χαΐ την ίηίΛΛΜΠ- 
τοσούτου πλούτου. 

'ΈνφΧίϊΐ τ^ς άφρονος χαΊ άνανδρου «;φαγϊς 
των Λατίνων έν τφ ^ΜζαντΙι^, ^Ιχαταλόγι^τοε 
ήσαν αί μετέπειτα ζι^μίφΐ τ6ν ΒυζοιντινιΙΐΗ• 
'Άνευ στόλου, &νευ εμπείρων ναυτών, χ(ετ»ΐ90* 
λέμησαιν χα^ χατέσ^ζαν »1ς τά{ αγυιάς τλς 
Κΐπόλεως το{^ς ^ασείς χαΐ {μπείρους ναήτας 
τίίς Μεσογιίου, χαΐ ήγέρβί) έν Ίτ«λ1φ γοερά 
φωνί) έχδιχ^σεως )(οιτά τέ^ν απίστων χ«1 ά- 
ααρτανόντων Βυζαντινών. Οι *ΙταλοΙ χατά τ&^ 
διάπλουν των, πιθανόν, έζιιμίωσαν τοίις &πη- 
χόρυς το\) Άν^ονί^ι^ου πλειότερον τών {διχών 
των ζημιών έν τ$ Βυζαντίβ^. Σωφρονεστέρα %- 
τον ή πολιτεία του Εμμανουήλ ΚομνηνοΟ, ζιι- 
τοϋντος διά προνομίων χαΐ δωρημάτων νά έλ- 
χύστ} τους Λατίνους. £ωφρονες*έρ» ίίθελεν εΧσθαν 
χ>οΐ;1 ιμάντων τών αύτοχρατόρων { πολιτείο^) βίν 
μιμούμενοι τους 'Ιταλοιί^ς έν^ψύχωναχ τίκν 
ναυτιλίορν του χράτους, Ί^ια^Ι. συν^ΐζοντο μετά 
τών εμπορευομένων χαΐ δραστηρίων Ιταλών 
οι υπι&χοοί των έν χ^ ξηρ^ χαΐ τ^^ θαλάσστ). 
Δλγ έγίνωσχαν οι Βυζαντινοί, ίτι οί 'Ιτα^ιοΙ πολ- 
λά παθόντες, χαΐ τά πάντα έν Κ]ΐ70λει άπο- 
λέσαντες, έμελλαν πιχρότατα νά έχδιχηθώσι τ& 
χράτος, τ{> οποίον μετά τοσαύτης εύχερείας 
χατεχράτησαν τ& 4204; 

Γνωστή εΐναι ή πολιτεία *Λνδρονίχου του έ- 
πιχαλουμένου ^υ.ρά^^ον. Οί έζωσθέντες 'Ιτοιλοί, 
φθάσαντες εΙς Ίταλίαν χαΐ διασαλπίσαντες τά 
οεινά αυτών, παρεχίνουν τϋς Λύσεως τούς δέ- 
σποτας, ίνα έχστρατεύσοϋίσι χατά τοΟ 'Λνδρο-* 
νίχου τοΟ σφετερισθέ^το^ τά χτήματα αυτών. 
Προσέτι, 4 άκο^νθρωπία του βασιλέως τοιύτ«<Α« 
χαΐ ή ατιμώρητος άγωγ^ τών αρχόντων χαΐ 
ευνοουμένων α5λιχών, παρώργιζαν ίσημέραι 
τ6ν Βυζαντινον λαόν. Μόνος τών Ιταλών ηγε- 
μόνων δ Γουλιέλμος Β'. τϋς Σιχελία^ έςε* 
στράτευσε χατά τοΟ 'Λνδρονίχου, άν(ΐ;ι^θ^^ντος 






1ίΕ]^Ι 'ΤΟΪ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΩΝ ΓΚΝΟΥ&ΝΣΙΟΝ &Ν ΚΩΝ/λΕΙ χτλ. 153 



μ^τ'δλίγον ύκ^ τοΟ Βυζαντινοί^ λαοΟ (1 ) χατά 
τά γραφ6α»να του Νιχ^ίτα. 

'Ο λάοοχος τοΟ ΆνδρονΙχου, Ίσαάχιος 6 
Άγγελος, φρονιμώτ^ρα έπολιτ&ύ&το πρλς τους 
]^ατίνους. Οί Βενετοί, ίμινοοοι άχά|Αατοι, πρώτοι 
Ιΐτψψαν πρέσβεις ύς Βυζάντιον, άνεχτιόσαντο 
τά όρπαγέντα χτι&ριατα, χαΐ Ιλαβαν χαΐ χρη- 
ματιχιιν άποζηριίωσιν• Οι Πισαΐοι δέν ήδυνι^- 
6ΐ|9αιν νά λάβωσι την 6π' αύτων ίπαιτουριένην 
άποζΐ)(]ΐ(ω0ΐν| Ιι6τι ^ατά την £χ Βυζαντίου Ιξ- 
ωβιν αύτΑν βχληρότκρον πάντων τών άλλων 
Ιταλών ΙλειαλάττίΦαν τάς γαίας τοΟ Κράτους. 

Μετά τούτους προοϋλθαν χαΐ οι Γενουι&ν- 
9101 πρέσβεις, Γουλιέλριος Τορνέλλος χαΐ Γουΐ- 
δος Σπιν6λας, χαΐ ριετά πολυιομέρους λαπραγ- 
ριατεύσεις Ιγινε σύριβασις [ΐετά τοΟ Ίσααχίου. 
Περί τώνζηρΑών τών γενο(&ένων είς τ))ν βυνοιχ(αν 
τών Γενουΐ}ν9(ων, βασιλεύοντος του *Ανδρον(- 
χου, ο&δείς λύγος. Έδάρτ^σεν ύ 'Ισαάχιος, χατ' 
αΐτησιν αυτών, έτέραν άποβάθραν πλησίον τϋς 
μον%ς τοΟ Παντελεηριο.νος, ίδρυθεΤσαν υπλ τοΟ 
Έ|ΐ.(ΐ.ανουι&λ, έχτ&ς τοΟ παλατιού του χαλου* 
ρ4νου Καλαριάνου ΐίτοι του Βοτανειάτου, χαΐ 
Ιτερά τίνα οίχιάριατα. Ηυξησεν ύ αύτοχράτωρ 
τά πρλς τ4;ν χοινοτητα τ91ς Γενούης δωρι^(χ.ατα 
αύτοΟ, δίδων σήςχερον άντΙ τών πενταχοσίων 
Ιζαχύσια ύπέρπυρα, χαΐ έχατδν ιΐς τίν άρχιε- 
πίσχοπον άντΙ τών έζιάχοντα. Έζι&τουν πρλς 
τούτοις ο{ πρέσβεις νά έλαττώστ) τ& επΙ τών 
έ|Απορευ|ΐάτων (^έχρι το^ε διδύρ^ενον τέλος 
4 τοΤς 100 εις 2 τοις 400, άλλ' ύ αύτοχρά- 
^«•ρ ίιτον αδυσώπητος (2). 

Περί τλ 4 1 86, βασιλεύοντος τοΟ ΊσααχΙου 
Άγγέλοο, Γενουι/ίνσιύς τις, Καφούρης τλ £νο* 
(Μ, |ατά πλοίων διχρύτων χαΐ στρογγυλών έ- 
λεηλάτκ τίς πύλεις τ^ς Μιχρ&ς Ασίας χαΐ 
τάς νι^σονς το^ Αίγαίου πελάγους (3). Το%τον 
άλλοτε έλΟύντα είς Βυζάντιον, χάριν Ιριπο- 



(4) *Βχ ιτολλΑν ΒοζαντινΑν σογγρλφ&ν χατ•««(- 
νΚβι, 6τι 6 Ακτινικές λαός «ονιμιγνύΐτο μιτΑ τοΟ 
ΈλληνιχοΟ. «Τινές <έ έχ τοΟ ΑατινιχοΟ γένοος Ιτυ- 
> ψαν τόν τύρβννον *Αν$ρόνικον. • Νιχ. Χοιν. 158. 
Πολλοί ΒινιτοΙ έν Βοζβνχίφ σονιζενγθηνβν μιτέ ταν 
βογβτέρβιν επισήμων Βνζαντιν&ν. Τ&ΓβΙ ««Ι ΤΗο- 
ΠΙΜ Τόμ. Α'. 64 4ν «ημ. ΠβρρίΐΙ^ Β'• 60. 

(2) ΤοΟτο χβτ«^β(ν•τ«ι άκό χές ϋηγίαςτάςβοθ•!- 
Μς ιΐς Ιόν Ότομκόνον. ^αΚ Τόμ. Β'. 496. «Εΐ 
ςοοΑ Ιηιαβηβββ ηοη άβηΐ ηΐβί άβ εβηΐυιη θιιο. • 
« Τ6 τέλος τό βι^όμενον άπό το6ς Γενοοιχνσίοο; ιΤ• 
1^1 4 τσ^ς 400* προνπαθήσατ• νά τό όλιγοντιύσητ• 
ιΐς Ι τ€(Τ; 400, χα\ βν χ«1 τοΟτο (έ« Ιπιτύχητι, εΙς 
3 ΐ«Τς 400. 

(3) Νιχ. Χων. 936. 

(ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΧΤΑΑΟΓΟλ Τ0Μ02 



ρίου, έζΐ)[ΐ.ίωσεν & τύτε ναύαρχος Μιχαήλ 5 
Στρυφνός (4; δι' αίτιας, τάς έποίας άγνοοΟριεν. 
Ταύτην τΐ)ν ζιιμίαν έζεδιχεΐτο λεηλατών τάς 
γαίας του χράτους. Κατ' αυτοΟ άπηλθεν ύ 
Στειριύνης Ιωάννης, «πειρατής μέν ποτέ γε* 
»γονώς, χαΐ πειρατών ύ χείριςΌς, έχ Καλαβρίας 
»6ρμώμενος, Ίσααχίΐΐ]^ δε τώ βασιλεΐ προσ- 
>φυεΙς έπΙ μεγίστοις φιλοτιμι^μασι, χαΐ Ρω* 
»|ΐαίοις πλειστάχις ώφεληχως έν τοΙς χατά 
» θάλασσαν άεθλεύμασι». Ό Στειριύνης |ΐ.ετά 
τών πλοίων του ήγχυροβύλησεν ε!ς τλν Έλ- 
λ^σποντον « περί Σηστύν», φρονών δέ δτι 6 
Καφούριις διέπλεε τλ ΑίγβΑον, συνεχώοησε το6ς 
ναύτας του, ίνα άποβώσιν είς τι^ν ζηράν. Ό 
Καφούρης περί (ασιοριβρίαν επέπεσε χατά τών 
πλοίων χενών έίντων, τά δποΐα έχυρίευσε. Έξ* 
ηχολούθει τύτε θρασύτερον λ^^στεύων τάς νι^- 
σους χαΐ τα παράλια. Μη Εχων ύ Ίσαάχιος 
δυνάμεις αξιόμαχους. Ινα χαταβάλιρ τον Κα-* 
φούριον, 2πε(Λψεν ε{ς αύτ&ν Γενουηνσίονς τινάς, 
χατοιχουντας έν Βυζαντίφ, χαΐ γνωρίζοντας τλν 
Καφούρΐ}ν άτΑ τ&ν χαιρλν τϋς εδώ ένδημίας 
αύτοΟ. Συγχρύνως χαταρτίσας νέας τριιλρεις 
6πλ τλν ναύαρχον Στειριύνην, 'άπέστειλεν αύ- 
τάς χατά τοΟ Καφούρη. Διά τών Γενουηνσίων 
προσέφερεν ε{ς αύτ&ν £ξ χεντηνάρια χρυσίου, 
χαΐ χώραν εΙς τλ χράτος ιχανην νά διατρέφη 
έπταπλασίους, ύσων ύπαδών είχε σ4(Α«ρον μει^ 
αυτού. Τάς προσφοράς ταύτας εδέχθη 6 Κα- 
φούριις* 6 δέ Στε^ριύνιος, παραλαβών χαί τίνα 
πλοΤα ΠισαΧχά, έπέπεσεν αίφνης χατά του 
πειρατου, τλν ύποΊον έθανάτωσε, χυριεύσας 
πάντα τά πλοΧα αύτου, έχτ&ς τεσσάρων δια- 
φυγύντων ριετά τοΟ άνεψιοΟ αύτοΟ (2). 

Μύνος 6 Νιχ4τας διηγείται τ})ν πειρατείαν 
ταύτην, τ-ίιν &ποίαν, ως χαΐ πλείστας άλλας, 
άποσιωπώσι τά Ίταλιχά χρονιχά. Τεχριαίρει δέ 
τίϊν άθλιύτητα τοΟ ΒυζαντινοΟ χράτους, λαρι- 
βάνοντος εΙς ύπηρεσίαν αύτοΟ πειρατην γνω-* 
στύν, ως τον Στειριύνην (3). Είχάζω έχ τών 



(4) Μ. χαί Μ. Τόμ. Γ. 27. •έικΙ τοΟ αιβαοτοΟ 
• Κυρ. Μιχνήλ τοβ ΣτρνβνοΟ χΜ έτέριον ανθρώπων 
•τΙ^ς β^οΟ β««ιλι(«ς όιραιριθένγαιν χάριν χομμιρχ(οι» 
•^ &λλ«[ΐς πως». 

(2) Μέχρι τοΟ 4201 φβΝιτβι, βτι ησβν ιΐσέτι έν 
ταΤ; φολβχβΤς •υν»ργο( τινις τοΟ Κ«φ90^ΐ|. δ&ΐΐΐί 
Τόμ. Β' 498. 

(3) Ό ΒιλλβρδουΤνος «•λ. 48Ι« 483. λέγιι «•ρΙ 
τοΟτοο τά έξΐ^ς •Εΐ &ΙθΓ8 (4207) ΐιιί τίηΐυηβ ηοιί- 
νβΐΐβ ςαί έΐαϋ 1)ί6η ΙπδΙβ, ηα' ΕδΙυηοη, <|ΐιί έ- 

Ι&ίΙ &Π1ΪΓ&1 ^68 ρΙέΓββ άβ ΤηβΟ(ΙθΓβ 1ι&8€3Γ)8, έ- 

Ι&ίΙ 6ηΐΓύ &νβ€ αίχ — 5&ρ( |[&1έΓ68 βη Ι)οηΰΙιβ ά' Α- 
νίβ• 6(0, 



^.) 



20 



154 



Ο ΕΝ Κ/Λ. ΕλλΗΝ. ΦΐΑΟλΟΓίΚΟί ΣΥλλΟΓΟί 



γραφο[ΐ.ένων του Νιχι^τα, βτι 6 Καφούρης, &£- 
λβασθείς άπ2» τά χρι((&ατα τοΟ βασιλέως χαΐ 
τίιν &ωρου[ΐ.ένην χώραν, ίγινε θυ|Αα του Στ»ι- 
ρι6νη• 

Π&ρΙ 'Λν αύτ^ν καιρόν συνέβη έτερα πάλη 
χατά των £ν τί^ π^λει χατοιχούντων Λατίνων. 
Ό Ίσαάχιος βλέπων 6τι δεν ήδύνατο ριένος νά 
χαταβάλγ) τόν άποστατήσαντα *Αλέζιον Βρα- 
ν&ν, προσεχάλεσεν ε!ς βοηθειαν τδν έν Βυζαντίι^ 
διατρίβοντα γυναιχάδελφόν του Κορ^άδον τ6ν 
Μορ.φερ^(χτου. Ούτος 3έ, είτε λότι ί^έν ένεπι- 
στεύετο τους Κων]πολίτας, εϊτε διότι ίσαν ά- 
[4.αχΐ|ΐ.ώτεροι τών Λατίνων (<), ές•ρατολ6γησεν 
ΐχ τών έν Κων/πόλει ^Ιταλών ΧιαχοσΙους πεν- 
τήκοντα ιππείς, πενταχοσίους πεζούς χα( 
τινας <άπλ Ίσ[ΐ.αηλιτών χαΐ έφων 'ΐβιϋρων 
»τών χατ* έ(&πορ(αν στειλαριένων εΙς την βα- 
»σιλ(δα τών πόλεων» (2). Διχα(ως λέγει δ 
Ηβγά (3), δτι οδτοι ήσαν στρατιωτικοί τυ- 
χοδι&κται περιφερόιι.ενοι έν Βυζαντ(φ, ζητοΟν- 
τες στρατιωτικην έργασίαν, καΐ βχι φιλ^ίσυχοι 
{(Αποροι Ίταλο(. "Αν 6 Κο^^άδος ήδυνιηθη νά 
συλλέξτ), % (&&λλον νά στρατολογήστϊ επτακό- 
σιους πεντ^ίκοντα Λατίνους («.αχητάς έντ^ς τ%ς 
κ/πόλεως, λκαιού[λεθα λέγοντες, ότι οΐ Κ/πο- 
λΐται άπεστρέφοντο τά 6πλα, διανοού(χενοι \ι£γ 
τά τοΟ λατινοφρονοΟντος Ίσαακ(ου νά σώσω- 
σι τ^ κράτος, δλονέν προσευχόριενοι εις τους 
ναούς καΐ τά (Λοναστι^ρια. 

Ό Κο^^άδος (ΐετά του 'ΙταλικοΟ του στρα- 
τοΟ κατετρόπωσε τύν στρατύν του Βραν&, 
καΐ έθανάτωσε καΐ τύν ΐΧιον. Τότε «τύ άγε- 
•λαΐον καΐ πτωχεΟον πλΐ\θος τϋς πόλεως» 
(Αετά τών οπλοφόρων του Κορ^άδου παντοίας 
κακώσεις επέφεραν έπΙ τών Κωνσταντινουπο- 
λιτών. 

Ό λαύς του Βυζαντίου λτιστευό^Αενος άπο 
τους [ΐισθοφόρους Λατίνους καΐ τον άκολου- 
θουντα αύτ&ν αεργον καΐ καπηλικύν βχλον, 
ώρ|ΐ.ησε [Αετ' δλίγον κατά τών συνοικιών τών 
Λατίνων, καΐ κατ'αύτών τών ριισθοφόρων τών 
ίκ τίς νίκης ριεθυσθέντων. Ένόριιζαν οί Βυζαν- 
τινοί, δτι ϋθελαν αποδιώξει τους Λατίνους έκ 
τών ο!κη[Αάτων αυτών, χαΐ άρπάσει τά εις τάς 
άποθήκας πολλότατα έ[ΐ.πορεύ[ΐ.ατα, πράττον- 



(4) «Τό έχ Δατ(νοιν όπλιτιχόν έπιχρατέοτερον τοΟ 
ΤωμβϊΚοΟ ναοτιχοΟ•— Νιχ. Χων. 325. 

(2) Νιχ. 49(1. 

(3) «ηοη ^ίέ ηοιηίηί άβί ηα&Γΐίβη εοιηιη6Γθί&• 
1ί, ΠΙΑ ρίιιΙθ8ΐο ιηβΓΟβη&Γί βά βννβηΐιιηβη εΐιβ 
οβΓοατ&ηο $βΓνίζίο ιηΐΐΐΐ&τβ — Ί6μ. Α. 74. 



τες 8σα Εγιναν κατά τους χρόνους Άν&ρονίκου 
του τυράννου. 01 ΛατΤνοι έφραζαν τάς ^ύιΐΛς 
τών συνοικιών αυτών διά θυρών (1), άνιπγει- 
ραν έν βίφ όδοφράγριατα καΐ παντοία 1(ΐ.π^* 
^ια εις την πρόοδον τών Κ/πολιτών. "ΟΓλοι οΕ 
αισθοφόροι έχύθησαν ε{ς τάς συνοικίας ταύτας, 
όιότι κατ' αυτών κυρίως έ[ΐ.αίνετο 6 λαός. Κατά 
τύν Νικιϋταν, οΐ Βυζαντινοί «άσιΒ^ρωτοι γάρ 
καΐ γυ(ΐ.νοΙ πρύς ώπλισ[χένους |ΐ.αχό[ΐΛνοε9 οι 
πλείστοι δέ καΐ οΐνόφλυγες 2ντες», ο6^όλα>ς έ- 
ζηριίωσαν τους Λατίνους. Τί}ν έπιοΟσαν 6 λα&< 
ήτοΐ|Λάζετο έκ νέου νά προσβάλη τους Λατί* 
νους, δταν 6 βασιλεύς διά τίνος άζιω[ΑατιχοΟ 
διέταζε αύτύν νά ήσυχάσρ. 

^Ερχο|&αι τώρα, κύριοι, νά έρευνι^σω την θέ- 
σιν τών συνοικιών τούτων έν Βυζαντίφ καΐ ναι 
δρίσω, ο^ν ηναι δυνατόν, τύν τόπον, {| καθώς 
προεΎπα, τους τόπους, δπου έ[ΐ.77ορεύοντο. 

Έκ τϋς (λ,ελέτης τών χρυσοβούλλων τοΟ *Ι- 
σαακίου Αγγέλου, οριζόντων τους τόπους αυ- 
τών, ίυνά|&εθα νά διευκριν^σω^αν τάς συνοι- 
κίας καΐ τάς αποβάθρας. Τότε πλ<1στα άλλα 
|4.έρη τίς Βυζαντινές ιστορίας γίνονται κατα- 
ληπτά (2). 

Τύν Όκτώβριον τοΟ 4191 6 Ίσαάκιος Α- 
ποκρινό(Αενος εΙς έ?ηστολ'})ν τοΟ πρέσβεως τ^ς 
Γενούης Τάντου, διακηρύττει, δτι πρόθυ[ΐ.ος ιΧ- 
ναι ή βασιλεία αύτοΟ, Ιν' ακούσει καΐ πάρα-* 
δεχθ^^, δσον τύ κατά δύνα[Αΐν, τάς αΙτ^σεις 
τϋς Γενούης, καΐ επικύρωση τά προδωρηθέντα 
προνό|&ια τών Γενουηνσίων έν Ύω(Λ.ανίφ. 

Τύν Φεβρουάριον τοΟ 1192 6 Ίσαάκιος 
έπεκύρωσε τά προνό(&ια τών Πισαίων, καΐ τλ 
αύτύ Ετος κατ' Άπρίλιον τά τών Γενουηνσίων. 
Άριφότερα τά πολύτιρια ταΟτα Ιγγραφα διε- 
σώθησαν εΙς τ' άρχεΧα τΐίς Ευρώπης, καΐ έκ 
τούτων κυρίως [ΐ.έλλθ(ΐ.εν νά όρίσωριεν τους 
τόπους τών Ιταλών, βοηθούριενοι καΐ άπύ τους 
συγχρόνους Βυζαντινούς ιστορικούς. 

Είς τύ Ιγγραφον τύ δοθέν πρύς τους Πισαίους 
δίδει δ βασιλεύς « σκάλαν (3), έν ^ μέλλουσιν 



(4) Έχ ταύτης χαΐ ϊζ ετέρας μβρτορίβς μ«ν6άνο|Μν, 
βτι αΐ «ονοιχίαι τέ&ν Αβτίνων έχλιΐοντο Μ θυρ&ν. 
Τοιαύτας θύρας βλέπομιν βίσέτι ιΤς τινας κ6λιις τΐ^ς 
ΑΙγύπτοο. 

(<) Ύά χρο9ό6οολλ« ύρ(ζοον &«•ντ« τά 8ρια τΑν 
αονοιχι&ν τούτων. Έν(οτ• ϋπιρέβαιναν ταΟτα ο( Α«* 
"^νοι, «γοναι(( τ• 'Ρα»μα(αις έαοτο6ς σονοιχίζοντες 
•(δηλ. οί Βινιτ•1) χαΐ οΙχ(«ις ταίίς αύτβ>ν, ώνιηρ ο( 
» άλλοι 'Ρωμ^Χοι Ιξω τ^ς έχ βασιλέως (ι^μένης αύ- 
• τοΤς άναστριφόμινοι βιατριβί^;.• — Κ(νναμος. |81• 

(3) Ό αυτοκράτωρ Καλοΐίωάννης Ιπιμψβ πολύτΐ- 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΩΝ ΓΕΝΟΥΗΝΣΙΩΝ ΕΝ ΚΩΝ/ΑΕΙ χτλ. • 155 



> χατα(ρ&*.ν τά πλοΤα ό\ι.&ί^ χαΐ δ φέρτος έχ- 
» βοΕλλεσθαι τούτων, χαΐ χατατ6πιον του 

> ττραγριατκύ&σθαι έπιτι^δειον χαΐ έν^&χ6[χ.ενον 
» {Αδτά ο!χΎ)[/.άτων, Τν« άποτ&θ^τε τάς πραγ- 

> |ΐατε(ας 6(Αών χαΐ χαται^ένητε* ωσαύτως 
» καΐ έν τί^ άγιωτάτη ριεγάλγ) έχχλγ)σίγ του 
» θεοΟ, τ% Άγ(^ ΣοφΙ^, δοθι^σεται ύριΐν τταρά 
» τοΟ άγιωτάτου πατριάρχου τύπος (4) εις 
» ^άβιν, χαΐ εΙς τί>ν •ΙππύΧρο|ΐ.ον Τνα Χοβΐ} υ{Λν 

• χατατύπιον, Ινθα [χέλλετε χαθίσθαι έν ί- 
» (χέρ^ Εππο^ρύρυ (2). < Πλοΐον υριών εΐ 
» ναυαγηστϊ έν τ^ επιχρατεΐα τίς βασιλείας 
» ^ου, τά πράγριατα υ[ΐ.ών, Α 6[ΑεΙς έλευθε- 
9 ροΟτε χαΐ έχέάλλετε σεσωσριένα, ?να ίχητε 
» £ρ.ερ(ρινως, χαΐ Λ ϋ έχβάλλουσιν οι 'Ρω- 
» [ΐ,αίοι βογ^θι^σαντες, Τνα Ιχτ^τε χάκεΐνα, πα- 
» ρασχύντες χατά τδν τύπον τοϋ τύπου πρί^ς 
» αυτούς τ&ν [χ,ισθύν, ε! [χί) ϊσως έχουσίως \ίί- 
9 σον 6[ΐ.(5ν χ£χε(νων Ιτε^^ύν τι συ[χφωνηθΐ^». 

Άπδ τΗ βιον Ιγγραφον ριανθάνομεν, •δτι 
» πρ& χαιρο^ λά τινας αΙτΙας ήθέλησεν ή βα- 
» σιλε(α [/.ου ίναλλαγήναι αυτούς τους τοιού- 
» τους τύπους, χαΐ ^οθ^ίναι αύτοίς άντΙ τούτων 
» έτερους 2ν τοΙς πέραν |ΐ.£ρεσιν £ντιχρυ τ^ς 
» [χεγαλοπύλεως (3), οΐ οέ προσελθύντες έΧετί- 
» θτοσαν τϋς βασιλε(ας [χου (ΐ,ί) ούτω γενέσθαι, 
» άλλ' εΤναι αυτούς έν χατοχί ών είχον χαΐ 
» πρύτερον (4)* εύδύχνισεν ή βασιλεία [χου ούτω 
» γενέσθαι»• χαΐ πάλιν {ΐετ* δλίγον, «έπεί γάρ 

• συνέβη λά τινας λύγους (χεταχινηθϋναι ή- 
' μ.&ς πρύς ριιχρύν τΐ^ς έχχλησίας, τοΟ έ(ΐ.βύλου 
» χαΐ τίς σχάλας (δ), απερ είχομ,εν έν τ^ (χε- 



μα δΑρα ίιά τύν μητροπολιτιχόν νβόν τής Πίσης. 
Ηβϊ(1 Τόμ. Α'. 28. 

(\) •ο:κΐ9θβ« τοΟ ν«οΟ χΐ^: τοΟ θιοΟ λόγοο Σοφ(ας 
ίιαχ•(μ«νον μονύ^ριον τΨ^ς θϊομήχορος, έπιχβκλημέ- 
νον τΙ^ς Βχρ«γγιωτ(99η;». Μ. χ«1 ΑΙ. Τόμ. Α'. 423. 
ητον 'αρα Αατινική έκχληνίχ βΟτη; 

(2) Κατά χόν Βοπΰίοηί 9ΐλ. 364. «Ια οίΓοοηδΙ&η- 
ζα οΐιβ ί Ρίε&ηί ηβΙΓ ίρροάΓοιηο βΙ)1)6Γ0 Ιτιοςο 8α- 
ρβΓίοΓθ αϊ νβηβζίαηί, πι ροδίβηοπηβηΐβ οααδΑ 4ί 
αίβε&ροΗ Γπιΐβ άαβ η&ζίοηί.> Ηβ^ά Τόμ. Α'. 25 

έν 9ημ. *Αν οΐ ΒινιιοΙ ιΤ^αν χόπον «Ιν ήμέρφ Ιππο- 
βρύμοο» π(6ανόν τ6 ού^ό προνόμιον (χαΐρονχο χαΐ 
οΐ Γβνοοήννιοι.— Ηίΐΐίΐζ β' 423 Κ•χά χόν δβπΐ- 
Οίηΐ άναφιρύμινον ΰκό χοΟ ΜίΙΐίΐΖ Β^. 463 έν σημ. 
<ρ«(νΐχβ( 8x1 χό 4372 οΐ έγκάχοικοι τοΟ *Αγχβ»νος, 
χαΟώι χαΐ οΐ Β«νκτοΙ Γβνοοήναιοι χαΐ Καχαλάνοι, 
ιΤχβν τόπον ώρισμένον 4ν χφ ν•φ χΐ^ς Άγ(ας Σοφίας. 

(3) Πρβ. τόν Ηβγ(1 Τόμ Α'. 51. βποο άφηγιΤται 
τάς α1χ(ας ταύχβςι χατά χήν μαρτυρίαν χ(&ν *1χαλα>ν 
Ι«τοριχ&ν. 

(4) Μ. χαΐ Μ. Τόμ. Γ. 44 

(5) Έ Ι1(σα άφιέρωνεν εΙς άνέγβρσιν τοΟ μεγάλοο 



» γαλοπύλει, ως άντιΧοθέντων ήρΛν άντιστί- 
» χων έν τοις πέραν [χέρεσι, νυν δε έζ ύρισ[λθΟ 
» τοΟ βασιλέως άποχατέστιημεν ε{ς ταΟτα, &* 
» περ εΙχο[χεν πρύτερον Τνα» χτλ. 

ΤαΟτα αναφέρω ΐνα χαταδείζω, δτι οι Πι- 
σαίοι εΤχον την χατοιχίαν αυτών έντ^ς τίς [ΐ.ε- 
γαλοπύλεως' προσέτι έχ της παραχωρήσεως τύ- 
πων έν Άγ(^ Σοφί^ χαΐ Ίπποθρύ[Λφ, είχάζω 
δτι δίν χατφχουν [ΐ.αχράν των τύπων τούτων. 

Εις τά χρυσύβουλλα τά δρίζοντα τους τύ- 
πους των Αατ(νων, χαΐ εις πολλά *Ιταλιχά έγ- 
γραφα τών τύτε χαίρων, έχδοθέντα υπδ των Ι- 
ταλών, λύγος γίνεται ττολλάχις περί έριβύλου 
ποτΐ ριέν απλώς τοιούτου, ποτέ δε δημοσίου. 
Ό άναγινώσχων τά έγγραφα ταύτα (ΐ,ίϊ λησμο- 
νίσρ τά γραφύμενα Λέοντος του Διαχύνου (1)" 
«έχτισε οέ ύ αυτ^ς χαΐ τέσοαρας έμβύλους 
» άπ^ τοϋ παλατΙου μέχρι τών χερσαίων τει- 
• Χ^^ϊ έγχορτ^γους θύλους* δ μεν εΙς ίρχετο 
» άπδ τοΟ ΤζυχανιστηρΙου, χαΐ τών Μαγγά- 
> νων χαΐ τ^ίς Άχροπύλεως, χαΐ διιηρχετο μέ- 
» χρι του Αγίου Αντωνίου». Ό Ιμοολος οδ- 
τος είναι, νοαίζω, 5 τοσάχις μνημονευύμενος 
ε2ς τά χρυσύβουλλα ταύτα. Την ίχτασιν τών 
συνοιχιών πρ&ς δυσμάς χαΐ ανατολάς, πρ&ς 
άρχτον χαΐ νύτον άγνοοΟμεν, διύτι τά χρυσύ- 
βουλλα μνημονεύουν ναών, οΐχημάτων, ^υμών 
χαΐ ^υμίδων, άφανισθέντων σήμερον πάντων. 

Τ6 χρυσύβουλλον τών Πισαίων αναφέρει 
πρώτον τά προχατεχύμενα χτίσματα αυτών, τά 
πλείστα πυρποληθέντα έπΙ τίς άρχϋς τϋς βα- 
σιλείας τοΟ Άνδρονίχου' μετέπειτα απαριθμεί 
«τά νΟν έπιφιλοτιμηθέντα* έν οίς συνεισάγον- 
» ται χαι τά τοιαύτα χαΐ Εχπαλαι εδάφη» . . . 
Μετά την άπαρίθμησιν γαιών χαΐ ^υμίδων α- 
ναφέρεται χαΐ μετύχιον τών Τριχιναρών χαΐ 
τών Όλοβώβων (2), είτα λέγει, «ίχείθεν του 
» έμβύλου πρ^ς άρχτον ίδαφος άνετον, τί> νΟν 
» φαινύμενον είς χάμπον (3) τών ποτέ οίκη- 
» μάτων, ίχον μηχος άπ2> του δημοσίου έμβύ- 
» λου, χαΐ μέχρι του τείχους τοΟ χάστρου τοΟ 



χης ναοΟ τά Ισοδα χΑν έν Κ]ηόλ«ι έχχληφίΟν της, 
τοΟ νοσοχομ•(οο χαΐ τ(!»ν αποβάθρων* προς τούτοις, 
τινά τιλωνιαχά χαΐ ένοίχια. Ηβγά Τόμ. Α'* 53. ό 
έπΙ τ(ϊ»ν άποβαΒ^&ν ^όρος έχαλ«Τχο σχαλλιάτιχον •8€Α- 

Ιδϋοαιη— Ταίβΐ χαΐ ΤΙιοπιαβ Α'. 257. 

(4) 2•λ. 79. 

(2). Μ. χαΐ Μ. Τόμ. Γ. σελ. 48 χαΐ 49. Μο- 
ναΙ πάντη άγνωστοι «Ις έμέ. 

(3) Κάμπον έχάλουν οΐ Βυζαντινοί τόν χΑρον, 4πΙ 
τοΟ όποΐου άνι^γιιραν οΐ Λάγνοι τά χτίρια αύτ&ν, 
Γ. Άχροπολίχης σελ. 492. 



156 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦΙλΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



» φαινο(ΐ.£νου »«τ* εόθιίίαν άπλ τϋς ιν^ρτας τοΟ 
» Νεωρίου χαΐ πρ{»ς δύσιν, ιτήχεις έχατΐν έχτώ, 

* χ«1 ιτλάτος άπλ του νεροορό(ΐ.ου τοΟ ιτρλς 
» ίύσιν |ΐ.έν τϋς ριον^ς τοΟ άπί λογοθετών βν- 

> τος, Ί^ρλς ανατολάς δε τοΟ εις χά(ΐ.πον φαι- 
» νορ.ένου εδάφους, τοΟ έζάγοντος τλ ύδωρ εν 

> τ!^ πέρτγι τοΟ Νεωρίου, χ«1 πρλς δύσ&ν (ΐέχρι 

> χαΐ τοΟ νεροδρ6[&ου τοΟ χατερχο(Αένου άπ& 
» τών Ά(χαλφηνών, χαΐ έζάγοντος τλ ύδωρ έν 
» τ5^ ιτίρτ-^ τϋς Ίχανατίσσης, πήχεις εκατόν 
» δεχαπέντε, £νευ τοΟ άν6)θεν τϋς πόρττις τοΟ 

> Νεωρίου θολωτού πύργου, ως ίντος του άπλ 

• Λογοθετών ίχπαλαι» (4). Α?>ται αϊ γραφαΐ 
{ΛαρτυροΟν, δτι πληαίον τϋς πύλης τοΟ Νεω- 
ρίου, σΊ&{Αερον Βαγτζέ χαπουσού, ίχειντο τά 
χτι^ριατα τών Πιβαίων. Αναφέρεται πάλιν (ΐ.ετ' 
δλίγον τ6 τείχος χαΐ ί έπΙ τοΟ τείχους πόρτα 
τίς Ίχανατίσστπς (2), περί τϋς δποίας ούδεριία 
μνεία ε{ς τους Βυζαντινούς συγγραφείς. 

Μετά την άπαρίθριησιν τών οίχηριάτων χαΐ 
τών δύω έχχλησιών τών Πισαίων, τοΟ Άγιου 
Πέτρου χαΐ Αγίου Νικολάου (3), δρίζει τάς 
αποβάθρας. Μνηρνεύει αποβάθρας («ι^ άτΑ πα- 
» λαιου, ή χαΐ ίζωθεν τϋς πόρτας τοΟ Νεω- 
» ρίου, 1^ χαι φαινο(ΐ.ένΐί) χαΐ λεγοριένγ) Διπλϋ») 
χτϋμα ου^ς τών Πιααίων, έχούσης πρ6ς άνα* 
τολάς την «χάλαν τϋς ιι.ονϋς τϋς άπλ Λο- 
γοθετών (4), χαΐ πρλς δύσιν την έτέραν σχά- 
λαν τών αυτών Πισαίων, τ'ίιν χαΐ πρδς δύσιν 
τϋς α πόρτας τοΟ Νεωρίου διαχεΐ(ΐένην». Ό 
σχάλα αδτη δέν έίχεν οΜ(ΐ.ατα παρά τλ τ^- 
χος, διότι ταύτα ήσαν άπαντα χτι&(ΐ.ατα τϋς 
μονϋς τϋς άπλ Λογοθετών. Άπ^ ταύτης τϋς 
Διπλϋς σχάλας πρ&ς δύσιν « ίτεραι σχάλαι τρεΙς 



(4) Μ. χβΐ Μ. Τόμ. Γ . 19. 

(2) Π«ναέβ«9τι . . . χ&ρ θβόδωρι *Ιχανάτι. Μ. 

χαΐ Μ. Δ'. 245-^1ν«γέρονται ιΐς Ιτιρα χροβόοουλλα 

«ΥεαηαΙί άα38 δίΑΐίοηβδ,ίη ηαί1)ΐΐ5 ραηβδ νβικίυη- 
ΙΐΐΓ, εντός χΨ^ς νονοιχίας ^Φν Β«ν•τ&ν. ΤαΓεΙ χαΐ ΤΙΐΟ- 
ΐη&8 Α'. 492. Μχανάτοι Τ^ααν στρατιϋιται ψρο•ροΟν- 
τις τό παλάτιον. Κ.. Πορφυρογέννητος Τόμ. Π. έν 

(3) (ϋοηβΐ. εΐΐΓίδΙ. IV. 89. Μ(αν άνΚΙγκρβν οΐ Γ- 
διοι βα{>ν τ|^ παρ* αύτΟιν άν«γ(ρΟ«(σ^ εντός τ£»ν &- 
χβ((ΐ>ν αύτ&ν έτέραν έκχληβίαν». Μ. χα) Μ. Τόμ. Γ'. 
€0. Κ.ατ«τέριιι, 80, λέγιι τό χρυαόβοολλον •χαΙ α( 
παρά τβιν α6τ(Ι»ν Πιααίαιν χτισΟιΤααι ^ύα» μ«γάλαι έχ• 
χληαίαι, ή μέν μία .... τ•0 Άπο^όλοο Πέτρου, ή 
£έ έτερα .... τοΟ Άγίοο Νιχολάοο». 

(4) Μιτά τήν ΰπό τ&ν Λατίνων &λα>αιν τΙ^ς Κων- 
α^αντινοοπόλλίνς τό 1201, ή μονή αΟτη τϋς από 
Λογο(1•τ«ν έδοιρήΟη <1ς ^^ς Οιαείοος, (!οη8(. 61ΐη8(. 
ΙΥ. 65. 



■9 α{ διι^χουσαι |&έχρι χαΐ τϋς νχάλης τϋς νβν 
» χατεχο(ΐ1νης παρά τϋς (ΐονϋς τοΟ Κυρ 'Λν« 
» τωνίου» (4)* εαι τοιαΟται δε τρέΙς σχάλαι 
» χέχτηνται ώς πρ6ς τ6 τεΧχος, ίδάφη χαΐ οί- 
ο χ4(ΐ.ατα, ων ή |ΐΙα, *{ πρ&ς δύσιν τϋς Πύρτας 
» του Νεωρίου, χέχτηται Ιδαφος Ανετον, άπο* 
» φρασσ6(ανον διά £ξαπι&χων, χρι^σιμεΟον ώς 
» άπύθετον (/^χρι χ«1 τϋς πύρτης τοΰ Νέω- 
ν ρίου» (2). 

Τών πρλς δύσιν τϋς Λιπλϋς σχάλοις τριών 
σχαλών χατείχετο ή |Λ^ν πρώτη, ή πρλς δύσιν 
αύτϋς, άπλ τους Οισαίους, ή [ΐεσαία άπλ τους 
'Λριαλφηνούς, χαΐ ή τρίτη άπ& τίιν (Αον^ιν τοΙΙ 
Κ6ρ 'Λντωνίου. Κατ* έχείνους τους χρύνονς { 
ίζω τών τειχών δη(ΐοσία 6δ&ς δέν εΙχεν, ε{ [ΐίι 
χαμηλά οΐχημ^τα παρά τλ τείχος, χαΐ τίνα 
παραπιηγριατα έπΙ τών άτεοβαθρών (3). 

Μαθύντες 2χ τοΟ χρυσοβούλλου τούτοι» τάς 
χατοιχίας τών Πισαίων 2ν Κ]πύλει, ευχολον 
θεωρουι^ιεν τ}}ν διασάφησιν τών θέσεων τών 
Αλλων Ιταλών (4). 

Τ6 χρυσύβουλλον τών Γενουηνσίων χατεγρά-• 
φη τλν 'Λπρίλιον τοΟ 14 92 (δ). Τους ανω μνη- 
(Αονευθέντας πρέσβεις δ 'Ισαάχιος ε ε6(«.ενώς τε 
» αύτλς παρεδέξατο, χαΐ περί &ν έζιϋτουν, 
» τραχταΐσαι διωρίσατο». Τλ χρυσύβουλλον τϋς 
βασιλείας απεστάλη ε{ς Γένουαν διά τών πρέ- 
σβεων, τοΟ γρα|ΐ.(ΐατιχο(^ Νιχηφύρου τοΟ Πεπατ 
γω^λένου, χαΐ τοΟ δίερ|ΐ.ηνευτοΟ Γεράρδου «Ο 
'Λλαριανοπούλου, ίνα παραδεχθ^ x^κι 2πιχυ^ 
ρωθ^^ άπλ την χοινύτητα τϋς Γενούης. Τοιού*- 



(1) ΠροσιπιφιλοτιμιΤναι ^έ τούτοις ήβααιλιία μοο, 
χαΐ τά ένοιχιχά τϋ* μον^ς τοΟ ΚΟρ *Αντων(ου, τά άν 
τφ γβνηαομένφ αύτοΤ; πραχτιχφ ^ηλαιΟηαόμενα». Μ. 
χαΐ Μ. Τόμ. Γ'. 46. ΤβΟτα ϋ<τ«ν πιθανώτατα εντός 
τοΟ τιίχοος, διότι έπ\ τϋ* παραλίας ή άποβάθρσ των 
Άμαλφην(&ν ητα μέ^ον τϋς νβιν ΠιααΙων χιΐ τ^ς μο- 
νΥ^ς τοΟ Κ6ρ Άντωνίοο. 

(2) Ό ΜϋΐίΙζ Β'. 422, αναφέρει μ<αν μόν^ν ά- 
ποοάθραν τΑν Πισα(ο>ν. 

(3) Δύαχολον «ιναι νά μάΟ«ι>μ•ν πόαον άπιίΐ^βν τά 
παράλια τι(χη άπό τό χ^ος τϋς 6«λάααΐ|ς. Ό Βιλ• 
λαρθουΤνος ΡβΓΪδ. 4870. ακλ. 87. λέγιι, βτι «ατά 
τήν ^οδον τϋ« 9η€ 'ΑπριλΙοο 1204, οΐ ΒοζαντινοΙ έπλ 
των πύργοιν χαΐ τοΟ τι(χοος £ιά τΑν λογχΑν Ιπλι^τ- 
ταν το6ς ΙπΙ των κλοίοιν ΑατΙνοος, «(1β Πΐ&ίΐΐ λ 

ιηοίη». 

(4) Πλανβται νομίζ» ό Ηβγά τόμ. ^^ λέγων, ηοΐ 

νβηίβιηο Α 8&ρ6Γ6 οΐιβ ί Ρίββηί &νβν&ηο υη ροβ- 
εβάίηίθηΐο ιηοΐΐο βδίβδο ίη ΟοηεΙ&ηϋηοροΠ* εΗβ 
&ηά&ν& (Ι&ΙΙα ροΓία άβϋα ΟαΓεβη» (ροΓίΑ Νβοιϋ) 
Ωηο »Ι εοΓηο ά' ογο, ήιηρβίο & υ&Ι&ΐΑ, θά «η 
&ΙΙί£;ιιο αϊ αα&ΓΐίβΓ6 άβ^ΐί ΛίΒαΙϋΐΑηί. 

(5) Μ. χαΐ Μ. Τόμ. Γ, 14^25* 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜϋΟΡΙΟΥ ΤΟΝ ΓΕΝΟΥΗΝΣΙΟΝ ΕΝ ΚΟΝ/λΕΙ χτλ. 157 



χ§Τ9 Ιγγράφ6»¥ <γένοντο δύω ΑντίγραΜ, τλ (&έν 
τούτων « τοΙς τοΟ Αογοθέτου τοΟ ορύ(ΐ.ου(0 

> χαρτ((Ης τ^ς Βασιλβίας ριοα 2ν«ποτ€θ4ν«ι, τϊ 
» βέ Ιτβρον ΛΐΓ0Χ0(ΐ.ισθϋναι &(ΑΤν ιςαρά τ6ν 2- 

• ι:οχρΐ9ΐαρ(ων τ^^ς ΒασιλκΙας (&ου». 

ΠρΙν ιστορήσω τά χαρίφθέντα, Κ, χατ« τά 
χρυ<ι6βοολλα, φιλοτΐ(Αηθέντ« «{ς τους Γ<νουΐ)ν- 
αίοος, χα( τίνα &λλ« άφορ&ντα τ*ην ή[ΐκτέρ«ν 
{στορίαν, χβλ&ν έΙναι να συρ^λετ^σωριβν τα 
ο1χ4(&0Ετ« χαΐ τάς αποβάθρας τ&ν Γβνουην- 
βίων^ ώφελού(ΐ«νοι άιτλ τάς θέαεις τών Πισαίων. 

*Ε2ώρησ«ν 6 βαβιλε&ς τοΙς Γενουηνβίοις <τ^ 

* τε προχατεχο{ΐένΐ)ν παρ' αί/τ&ν ιταράλιον 

> αχάλαν, χαΐ τ6ν Ιριβολον χαΐ την πλησιάζον- 

* «αν τ^ πρότερα α&τών σχάλφ έτέραν 9χά* 
» λαν, τί)ν τ1) σεβα«(ΐ.(ς( (ΐ.ον^ τ5) έπ δν6|χατι 
» τοό Άγ(ου ΙΙαντελει&ριονος παρά τοΌ Μα- 

> νον4)λ 2χε(νου άνεγερθε(ση λαφέρουσαν (2), 
» άλλα ^"ί] χαΐ τά ίχατέρωθεν τοΟ παλαιοΟ 
' 2|ΐβ6λου α&τών συναπτέριενα οίχι^ιριατα, {ί- 

• γουν τά τϋς |ΐ.ον91ς τϋς άπλ Λογοθετών χαΐ 
» τ^ {&ον%ς τοΟ πατριχ(ου Θεοδοσίου» (3). 

'Βχ τοΟ χριισοβούλλου τών Οισαίων έ|ΐάΟα- 
(ΐ«ν, δη ^ ριον^ τ&ν άπλ ΑογοΟετ&ν Ιχειτο 
9Γλΐισίον τΐ^πύλνις τοΟ Νεωρίου, χαίπρλς ανατο- 
λάς «&τ%ς (4). Είχε δ' ή ρν^ χαΐ άποβάθραν 
χαλου(Αέν9)ν τ^ν άιΛ λογοθετών. Έ αποβάθρα 
λοιπ^ τών Γενουπηνσίων ^το πρλς ανατολάς 
τ%ς Αποβάθρας τ^ς άπλ λογοθετών χαΐ τΐΐς 
λιπλ^Ις, λέτι πρ^ ίυ9(&άς 8λαι α{ παράλιοι 
«χάλαι χατείχοντο άπλ τοί^ Πισαίους, το^ 



(Ι) *Ητο τ6ι• λογοθέτης εοΟ (ρ^μοο, Κ6ρ ΔηΜ* 
χμ^•ζ ^ Τορν(3ΐη<. Μ. χ«1 Μ. «V• ^ . 2β. 38- (ΚΙτος 
•Ιγρ^ψε αρ6ς τ6ν λ«^νον *Επ{«ιιοπον 2χρογ7ΰμοο 
ιιιρί τ^ς Ιχπορεόσιως τοΟ 'Λγ(οι> (Ινβύμβτος, έξ όνό- 
μβιος τοΟ βύτοχρέτορος 1«αβχ(οο τυΟ ^Αγγέλου». 
Δηίλητρανογιούλοο Όρθό^(ος 'ΕλλΑς. Έν Δ«ιψ(φ. 
4872. 83 

(3) Μ. »«1 Μ. Τόμ. Γ. 31. Έκ τΑν Α^δηγιΑν το§ 
κρέαβιοκ *Οττομκ6νοο, 8&υ1ί τόμ. Β'. 496, χβτα- 
φα(νιτ«ι βτι ο! Γινουήνηοι 4ΐ9«ν «ληνίον των Πιναΐων. 

Ρθ88θ5βίοιΐ6ΐη 6ΐη1>οΗ ηοβίτί • • . οιιιη ιίοιηίύιιε 
(1ιΐΑΐ)η8 ίη ςαίΐιυε ιηοΐβικϋηα . . . (ιυηΐ ιΐδςαβ βιη- 
1>ο1ιιιη Ρίδ&ηοπιιη. 

(4) ΕΙκάζω 6τι ή Οέ^ις τ1(ς μονί^ς τ«ύτης (Τνβι έχιΤ, 
βκοο μιτέπιιτα άνηγέρθ^ τό Ό6<ι»μ«νιχόν χτ(ριον, 
«Α άνΙ^κον %1; τόν τάνον τοΟ Σοολτάν Χαμβ, άμιτη• 
ρό6•ν τη; «όλης τοΟ Νιοιρίου, χαλο4μινον Χβμιίιέ Ί• 
μαρ•τ(. Πρβ. τήν Κ}«οΑιν τοΟ Βοζβντ(οο, Τόμ. Α'. 
525. Ή μονή βΐ&τη •1ς τΑ χροσόβοιιλλα χβλ«Ττει τη: 
Από Λογοθβτ&νι τοΟ Αϊτό Λογοθιτβηρ χαΐ τβιν ^ό 
ΑογοΦιχφν. ΜεληΙον Γεοιγρ 4ν Βινιτίφ. 4807, Τόμ. 
Γ. 74. 



*λ(&αλφΐινούς, χαΐ την |Αονην τοΟ Κύρ Αντω- 
νίου. Πρλς ανατολάς ίλ τ^ς πύλης τοΟ Νεωρίου, 
έντ^ τοΟ τείχους, ήταν τά οίχ^ριατα ^ μ,ετύ* 
χια τ91ς (ΐ.ον%ς τΐίς άιΑ λογοθετών χ«1 τϋς 
|Μνϋς τοΟ πατριχίου θιοδοφίου (4). 

Έπέχεινα δέ τούτων, « θωρείται τούτοις ή 
» βασιλεία (Λου χαΐ τλν 2ν τ^ τοποθεσία τών 

> Καλυβίων διαχεί[λ.ενον οίχον τοΟ Καλαμά- 
» νου (2) ίίτοι τοΟ Βοτανειάτου, ριετά τών 
» έριπεριχλειθ(&ένων τ^ περιτειχίο|χ.ατι τούτου 
» οίχηριάτων, τ^^ χινστέρνης χαΐ τών δύω α6- 

> λών, χαΐ αυτών τών εν τώ οΐχ(ι^ ίχχλησιών 
• χα4 τοΟ λουτροΟ». Έχ τούτων καταφαίνε- 
ται, δτι ο\ *ΙταλοΙ δέν ανέγειραν πάσας τάς 
ιδίας αυτών έχχλησίας, άλλα παρέλαβαν τινας 
Έλληνιχάς, |λ,νη(ΐονευο(ΐ.ένας εΙς τίνα Πατριαρ- 
χιχά Ιγγραφα. λ( πλ^σται τοποθεσ(αι, άναφε- 
ρύ[ΐεναι εΐς τ6 χρυσύβουλλον τών Γενουηνσίων, 
είναι άγνωστοι. Ή έν τώ παλατίφ τοΟ Καλά 
μάνου (ΐ.νη|ΐονευο(Λένη χινστέρνα έχαλ^το χιν- 
στέρνα τοΟ Σωτϋρος ή(ΐ.ών 'ΙησοΟ ΧριστοΟ τοΟ 
ΆντιφωνητοΟ (3), έπΙ τ%ς οποίας εΤχον άδειαν 
οί Γενουι&νσιοι, ΐν' άνεγείρωσι τά χαταπεσύντν 
οΙχιη(ΐ.ατα χαΐ < άντλώσιν 6δωρ εΙς οίχείαν 
χρϋσιν, .... άνευ ρίντοι λουτροίί κοκί ποτοΤί 
άλύγων». Έπειδί} αί χινστέρναι τ%ς Κ}πύλεως 
^αν ε{ς άνωφερΙ^ τύπον, είχάζω Κτι οί τύποι 
τών Γενουηνσίων έπεζετείνοντο ίχανλν διάςηρικ 
πρλς νύτον τοΟ παραθαλασίου τείχους χαΐ 
πλησίον τ^ς Αγίας Σοφίας (4). 

Περί τών χορηγηθέντων τούτων τι6πων λέ- 
γει τλ χρυσύβουλλον' «άλλ* ούδ^ η χατοχ^ι 
» χαΐ νο(«.ί) τών άναγεγραριμίνων παραλίων^ 

> σχαλών χαΐ τών οΐχημιάτων χαΐ τοΟ έ(ΐ.βύ- 
» λου, και α&τοΤ) τοΟ οιχου το(^ Βοτανειάτου, 
• άφαιρεθι6σονται έζ αυτών, ως τϋς βασιλείας 
» (Αου χατά τίιν δοθεΤσαν αύτ!} Ιννοριον Ιξου- 



(4) ΑΙ μονβΐ «δται, χαΟώς χ«1 ή ικολλάχις μνημο- 
νιυομένη τοΟ Κ.(ιρ *Αντων{οιι, ο&τοις έχβλοΟντο βχό 
τού; Ιδρύσαντβς αυτά;. 

(2) Ό Νιχήνες σιλ. 483 μνημονιόιι «τόν «ιββ- 
ηόν &«0ναν«ντΤνον τόν Καίλβμάνον, Αν^β χα\ τόλ• 
μης λιλογινμένης μβντόν χαλ τό γ•νν«Τον ιότυχοΟντα 
ντίνιμον», άχμάναντα έιτί Μενουή^ τοΟ ΚομνηνοΟ. 
Τό όνομβ Καλβμάνος αήμιρον ιΐϊέτι σώζιτει •Τς τίνες 
οΙχογ•νι(ας της Κ.]πόλιιιι;• 

(3) Μ χ«1 Μ τόμ. Γ 57. 

(«) ϋΐ ροεείάβ&ηΐ βίυβιηοΑί Επι1>ο1ιιιη €ΐ ΐ€&- 
ΙαΐΒ ίη ιη&^α οίνίΙ&Ιβ, είοιιΐ ίΐΐίβ ΙπμΙΊΙα ευηΐ, 
νίοβ ϋΙοΓοιη ηυ&β άΒίΛ ΑιβηιηΙ βίε ίη ϋιιηειη&η- 
ηίε κΐΓΐΐΙ)ΐΐ8• δβιηίηί έν τ) ΙστορΙ^ τοΟ Γαλατβ 
«οΟ 8&1ΐ1ί τόμ. Α'. 25 έν σημ. ΆγνοΑ «( έννολΥ ό 

8βπιίηί γράφοιν «ίη (Γ&ιΐ8ΐη«Γίηίε {ΜΜτϋΙηΐβ•* 



158 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΔ.ΟλΟΓ1ΚΟ£ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



^ φίαν άφα&ρου{Λ£ντ}ς τα το*<αυτα πάντα άικί 
9 τών κατεχόντων αυτά, χαΐ δωρουμένης τώ 

> χοιν4> τ^ίς Γενούν); $ιά τό συ[ΐ.φέρον χαΐ 
» χρησιρίιον τ5^ 'Ρω(ΐ.ανΙςι• χερδανουσι δε οι Γε- 
» νουΤται και πασαν ττιν έζ αυτών είσοδον, 
» την τε νΟν ούσα ν καΐ την έπομένην έξ έπι- 
» πονιάσεων αυτών, εντδς τών παρά τών παρα- 
» διδομένων αυτοΧς συνόρων γενο[Αένων, (λέχρις 
» &ν την πρ6ς την βασιλείαν μου καΐ τους 
9 κληρονό[ΐ.ους καΐ διαδόχους αυτής, καΐ πρ&ς 
» αυτήν την 'Ρω[ΐ,ανίαν συντηρεί πίστιν καΐ 
» δουλε(αν τδ κάστρον καΐ ή χώρα τίς Γε- 
» νούης, καΐ αυτό τ6 κοινί^ν αυτής, άπαράθραυ- 
» στον και άκολόβωτον κατά την παρά τών 
» άναγεγραρ(.[ΐ.ένων άποκρισιαρί6>ν αυτών γε- 
» γονυΧαν ΐγγραφον συ^^φωνίαν, την καΐ ά- 
» νωτέρω συνταχθεΐσαν' τών αφαιρεθέντων ταυ- 
» τα τ6 ικανών σχείν [Μελλόντων άπ6 του δη- 
» [χ,οσίου' κάν {ΐ,ή σχώσι δέ, [/.ή κατά τών Γε- 
ν νοϋΐτών έφειλόντων ένάγειν, άλλα κατά του 
» δη[ΐ.οσίου αυτού έντ6ς του νενο[ΐ.ισ[λένου και- 
ν ρου* κάν (λέν τυχωσιν άντισηκώσεως, ίχειν 
» το ικανών διά του δοθέντος, κο^ν |ΐ.ή τύχωσι 
» δέ, στέργειν, ώς τϋς βασιλείας [λου έπ' α- 
ν δείας εκ τών νόριων έχούσης εν είδήσει δω- 

> ρεΐσθαι καΐ τά άλλότρ'.α, καΐ ούτω δωρου- 
» [/.ένης τά τοιαύτα τφ τίς Γενούης πληρώ- 
ν [χατι*. 

Αντέγραψα ταύτα, Τνα κατανοίσητε την 
αυθαιρεσίαν του ανοικτού 'Ισαακίου. Όσάκις 
ζένοι χάριν έ(ΐ.πορ(ας κατωκησαν εις τήν άλ- 
λοδαπήν, συνι&θως ήγόραζαν διά πολλών χρη- 
[λάτων παραλίους τινάς τόπους, δπου ανήγει- 
ραν άποθήκας, περιέσκαπταν τάφρον, καΐ ά- 
νέκτιζαν τείχη, ϊνα διαφυλάττωσι τά έριπο- 
ρευριατα αυτών άπλ γείτονας άρπαγας. Έν 
Κ]πόλει β[λ.ως ευρύχωρα παλάτια, καΐ άποβά- 
θραι έδωροΟντο ε{ς ςένους έτεροδόζους καΐ ίτε- 
ρογλώττους (1), καΐ τδ δη[ΐ.όσιον έπλήρωνε 
τους {διοκτήτας. Κατά τδν Ίσαάκιον, &ν τί) 
δηαόσιον δέν ίκίχνοποιήση, ?ι [/.άλλον Αν ή ά- 
ποζη[Λίώσις φανη ανεπαρκής, ουδέποτε νά ένά- 
γωσιν εις δίκην τους Γενουηνσίους, άλλα τ6 
δηριόσιον αυτό, τέλος αν καΐ τούτο δέν άπο- 
ζη{ΐ.ιώσ7ΐ, νά γνωρίζωσιν οι κτήτορες τών δω- 



(4) ΠιρΙ ^ό 4480, χιτά τόν £09τά0•.ον, ιΟρ(9χον• 
το έν Κ]πόλΕΐ 60,000 ΛβχΤνυι. Ηβγά Τόμ. Α'. 62. 

Ό νίΙ1β-Η&Γ(1οαίη Ρβπδ. 4870—74. λέγιι -αηβ 
ιηόΐέβ εοκηπιβηςα βηΐΓβ 168 (ιΓβΰδ βΐ Ιβδ ίαϋηδ ([υί 
έΐαίβαΐ Η&5ί1&ηΐ8 άβ ΰοη8ΐΑηΙίηορΐ6* βΐ ϋ ; βη α- 



ρηθέντων οΙκη(Χιάτων, δτι ή βασιλεία οιχαι<Λ- 
ται εκ τών νόριων νά δωρ^'ϊται καΐ τ* άΧλότρια. 

*Απ{> τούδε απασα ή ιστορία τοΟ Βυζαντι- 
νοΟ κράτους σαφηνίζει τά τοσαΟτα ίί^ρΉμ^ΛτΛ^ 
νόιι.ΐ[λα και ανορια, τά όττοΐα ούδέποτ* έγίνον- 
το έπΙ τών {σχυρών καΐ ανεξαρτήτων αυτο- 
κρατόρων του 9ου και 40ου αΙώνος Οι «ντρο^τ- 
εγγίζοντες Όθωριανοί, τών δυτικών ιζγΕριόνων 
ή γνωςτ) φιλοκτη[ΐ.οσύνη, παρεκίνουν (έττλ τοδ- 
δε τους Βυζαντινούς, Τνα κολακεύωσι το{>ς θα- 
λασσινούς καΐ τολ|ΐ.ητίας *Ιταλούς. Ή ^Άτρα 
δέ τοΟ Ίσαακίου εις τ}> χρυσόβουλλον -τοίίτο, 
καθώς καΐ εις τλ τών Πισαίων, 6τι Ιίχκε έχ 
τών νό|λων έζουσίαν νά δωρ^ΐται χαΐ τ' άΧΤΑ- 
τρία, εΤναι ρήτρα αυθάδους βασιλέως βίς ώτα 
έςηχρειωριένου υπηκόου (4). 

Έκ τών άνω είρη^χένων γίνεται πρ^^τιλον, 
δτι κατά τδ 4 492 απασα ή παραλία τοΟ Βυ- 
ζαντίου, ή έκτ£ΐνο|Λένη άπ6 την [ΐοντ^ν χου 
Κυρ Αντωνίου, πλησίον τοΟ νΟν Βαλούκ τταζάρ 
καπουσού, (^'έχρ*. της πύλης του Νεωρίου, νΟν 
Βαγτζέ καπουσού, είχε τεσσάρας αποβάθρας, 
την πρώτην τϋς ριονϋς τοΟ Κύρ *Ατωνίο«, την 
δευτέραν τών Άς^αλφηνών, την τρίτην τΛν Πι- 
σαίων, την τετάρτην τήν καλου(χένην Αιιτλ^ν, 
απέναντι του Βαγτζέ καπουσού. Πρί>ς ανατο- 
λάς ταύτης ητον ή αποβάθρα τις (λονϋς τών 
άπί) Λογοθετών* άνατολικώτερον δέ, δύω 2τε- 
ραι άποοάθραι, άνήκουσαι εΙς το&ς Γενουηνσίους. 
Μέσον τϋς πύλης τοΟ Νεωρίου καΐ Βαλούχ ^α- 
ζάρ καπουσού ητον έπΙ τοΟ τείχους πύλη Χη- 
(Λοσία, καλου[Αένη τϋς *Ικανατίσσης (2), ττήχεις 
εκατόν δεκαπέντε ριακράν τϋς πύλης τοΟ Νεω- 
ρίου 

*Άπαντα τά έντ^ς του τείχους οΙκή[ΐ.ατα 
τών Ιταλών ήσαν απέναντι τών αποβάθρων 
αυτών. Είς τάς αποβάθρας ταύτας προσωρμί- 
ζοντο τά πλοία αυτών, καΐ έδώ ήρχοντο οί 
βασιλικοί τελώναι, ϊνα είσπράττωσι τά συριφω- 
νηθέντα 4 τοΙς 400 έπΙ τών είσανομένων 
έ(λπορευ[ΐάτων. Τελώναι ΊταλοΙ έλά(Αβαναν έκ 
τών δ(λθθρήσκων τέλος τι χάριν τίς κοινότη- 
τος* τάς θέσεις ταύτας τών Ιταλών σαφηνίζουν 



(4) Ό *Αγγιλο; « έχυβέρνηνίν ώς δισπότηβ δημο- 
•βόρο;, ΐΐ μβλλον, ώ; {^θβλ• πράξιι λν^ντής «ποοδί- 
•ζων νά μήν άφή9ΐ[^ τίποτ* •1« τόν λ^στ•υόμβνον, (ιά 
•φόβον μή $έ>ι ι!λρΐ|^ χύιφόν νά τόν λ^ντιύΦΚ^ χαΐδιό- 
τιρον.• Κοραν^ 'Αταχτα. Τόμ. Α'. σιλ ιά* 

(8) • Μιτά χαΐ τοΟ πλάτοος τΐ^ς δημοσίας πόρτα; 
Ίκανατίσσης•. Μ. χαΐ Μ. Τόμ. Γ. 23.— «Ό Δάριος 
Εχτισι τΐ^ς {Ιανατίασης τοΟ ΣχληροΟ» — Κωδ. 4 4 . '£« 
χει άρα αχένιν μιτά τΙ^ς &ναι πόλης *, 



1ίΕ]^Ι ΤΟΥ ΕΜΰΟΜΥ ΐΟΝ ΓΕίίΟΥΗΝΣΙύΝ ΕΝ ίΐΟΝ/Α.βΐ χτλ. 159 



χαΐ {τ«ρα χρυσέβουλλα τ&ν βασιλέων, τά δ- 
Ίτοΐα αναφέρω ριετ' έλίγον, ΐνα συ^^πλγιρώσω 
τγϊν {στορίαν τών εθνών τούτων εν Κ]π6λει. 

Έρχ6(^ι^θα τώρα χαΐ ε!ς Ετερα γραφόριενα 
τοΟ ανω χρυσοβούλλου. Οί Γενουηνσιοι πρέ- 
σβεις άπήτουν άπδ τδν αυτοκράτορα άποζη- 
(χ.ίωσιν δι' δσα Ιπαθαν «έν τη τοΟ τυράννου 
» έχε(νου Άνδρονίχου εις τίιν [χ.εγαλ6πολιν έ- 
* πεισφρ^σει, » βταν α'Ρω[ΐ.αΙοι χαι Λατίνοι 
» εις εχθρούς (ΐεταταξάριενοι 1<ιφαττον χαΐ έ- 
» σφάττοντο, 6ζη|χίουν χαΐ έζηριιοΟντο». Τέλος 
οΕ πρέσβεις, άχούοντες 8τι 6 βασιλεύς άπ/ιτει, 
Ιν' άποζηρώσωσι χαΐ ο( λατΤνοι τάς δσας 
ζη(ΐ.(ας έπροξένησαν εΙς τους 'Ρω[ΐ.αίους ε{ς τ2»ν 
άπόπλουν αυτών, συνεφώννισαν, ο{ ριέν Γενου- 
'ΐ^νσιοι ΐνα λγ}σ[Λονι(σωσι τάς ζγ)(&(ας αυτών έν 
τ% ριεγαλοττέλει, δ δέ βασιλεύς τάς λεηλασίας 
τοΟ στόλου (<). 

Ή παραχ(Αί} του ΒυζαντινοΙί ναυτιχου, έ(ΐ.- 
ποριχου χαΐ πολε[λΐχοΟ, ίρχεται άπύ τους χρό- 
νους τ^ς συνοιχι^σεως τών Λατίνων έν Κ]π6λει. 
Οΐ Λατίνοι ουχί [λόνον (ΐ,ετεχόΐΛίζαν έχ τοΟ 
Ε6ξε(νου Πόντου έ(Απορεύ[Αατα εις Κ/πολιν, χαΐ 
διά τοΟ Ελλησπόντου είς Ευρώπην, άλλ'ειχαν 
χαταση^[Λατα εις τάς παραλίους πόλεις τοΟ 
Βυζαντινού χράτους, πλουτοΟντα Χιά της έπι- 
χερδους άχτοπλοίας, χαΐ χαίροντα πλείονα 
προνό[ΐ.ια τών εγχωρίων Βυζαντινών έ[ΐ.πόρων. 
"Άλλως, αδύνατον νά χαταλάβωριεν δια τι τά 
παράλια τοΟ χράτους έγίνοντο λεία άνετος εις 
τους τυχοδιώχτας Ιταλούς, τών δποίων τάς 
πειρατείας χαΐ χαχώσεις δέν ήνείχοντο πάν- 
τοτε χαΐ αύταΙ αι [χ.ητροπόλεις τίς *Ιτα- 
λίας (2). 

'Ολίγους (Α%νας [χετά τ'ίιν έπιχύρωσιν τοΟ £νω 
χρυσοβούλλου, πλοΊον Γενουιϋνσιον (3), πλοιαρ- 
χού[λενον άπύ τύν Γουλιέλ|ΐ,ον Γράσσον, ριετά 
τίνος ΠισαΧχοΟ, χατέπλευσεν ύς Ύόδον, χαΐ έ- 
πέπεσε χατά τών άοπλων χατοίχων, τών όποιων 



(V) Έχ τούτων χ«ταρα(ν•ται, βτι 6 Νιχι^τα; Ι^ορΑν 
τήν 9^βγήν τ(&ν Αατ(νων άπονιωπφ τάς πράξκς τοΟ 
«τόλοο. « άμνη^β(βν πάνης ζημ(ας ίν τβ τΥΙ έπιΐ9«ρρή. 
»9ΐι τοΟ τυράννοο χβΐ πρό τούτοο χαΐ μιτά ταΟτα, χαΐ 
» μέχρι χαΐ νΟν τ1\ Χ'^^% '^« Γινούης άπό τοΟ μέρους 
•τής 'Ρωμαν(ας μβριχ<&ς 9^ χα6όλοο γινομένης χαθοπι- 
•βχνούμβΟβ.» — Μ. χαΐ Μ. Τόμ. Γ. 89. Μή λησμο- 
ν&μιν δτι χατά τόν )όγον α^τΰν αΐ ζημίαι ανέβαιναν 
ιΐς άκέριτυρα, 828,000. 

(2) I^68 ββηοίδ βί Ιβδ Οαΐαΐαηδ 8β ΙίντίΐίβηΙ ρίτιβ 
ααβ ά* &α(Γ68 I^&(^η5 & Ια ρίΓ&Ιβηβ. Οβρρίηε: Β^ 
201.202. 

(3) Μ. χ«1 Μ. Τόμ, Γ, 37. 



τινάς Ισφαζε, χαΐ ίλλων τά χρι^[ΐ.ατα ΐΐρπασεν. 
Έχεΐσε ευρίσχό[χ.ενοι άριφότεροι οι πλοίαρχοι 
συνηντίθησαν μ,ετά Βενετιχών πλοίων, χορ-ι- 
ζόντων εις Βυζάντιον πρέσβεις τοΟ 'Ισααχίου 
πρίις τ^ν ΣαλαχατΤνον, έπαναχάρ,πτοντας εις 
Βυζάντιον, χαΐ έτερους τοΟ Σαλαχατίνου πρέ- 
σβεις πρ^ς τύν 'Ισαάχιον (Ι), χο{Λίζοντας «φα- 
τρία τε χαΐ (/.ουλάρια, χαΐ άλλοΐα ζώα χυνη- 
»γετιχά, οία Αιβύη τρέφει χαΐ Αίγυπτος, χαΐ 
«παντοία πολύτψα πράγ[ΐατα», καΐ τους 
πρέσβεις τους Ύω|Ααίους, τους Συρίους πραγ«- 
[χατευτάς χαΐ πάντας τους Χριστιανούς χαΐ 
Μουσουλ{Λάνους έπιβάτας, «άπηνώς χαΐ άνη- 
«λεώς διά ριαχαιρών χατέσφαζαν» (2)* διεσώ- 
θησαν {λόνοι οι Γενουι&νσιοι χαΐ ΠισαΙοι, οι ευ- 
ρεθέντες έν τώ πλοίφ. Τυχόντες δε (Λ«τά ταΟ- 
τα χαΐ πλοίου ΛογγοβαρδιχοΟ, εΙς τά («.έρη 
τϋς Κύπρου άπερχοριένου, έντ^ς του δποίου 
επέβαιναν πρέσβεις του 'Ισααχίου χαΐ δ έπί-* 
σχοπος Πάφου χαΐ Ιταλοί τίνες, έπέπεσαν 
χατ' α6του, έθανάτωσαν απαντάς τους Αογγο- 
βάρδους, άφηχαν ελευθέρους τινάς ΠισαΙους, 
χαί έδέσ(ΐευσαν τύν έπίσχοπον Πάφου. Τύ χρυ-* 
σόβουλλον άπαριθιιεί τάς απώλειας έχάστου, 
χαΐ τά άρπαγέντα χρΊ%(ΐ.ατα. Ί% δώρα τοΟ 
Σαλαχατίνου πρύς τδν 'Ισαάχιον συ(ΐ.ποσοΟν- 
ται εις νο[Λίσ[Αατα υπέρπυρα 6675, του δέ 
πρέσβεως είς υπέρπυρα 700, τά τών πραγμα- 
τευτών είς υπέρπυρα 39000, ριεθ' έτερων ί Θ3. 
Του δέ σεβαστοχράτορος ΚυροΟ Άλεζίου είς υ- 
πέρπυρα 50,000, τύ δλον ε!ς υπέρπυρα 96, 
568. Πολλών άλλων έιχπορευ(&άτων ση[χειώ- 
σεις, λέγει τύ χρυσόοουλλον, άπωλέσθησαν 
σφαγέντων τών χατόχων τών ση|λειώσεο>ν. Τά 
δώρα τοΟ Σαλαχατίνου πρύς τλν 'Ισαάχιον ή- 
σαν φαρία, ζυλαλόη, βαλσαριέλαιον, άριπαράτα, 
βλαττία (3), σελοχάλινοι χρυσοΤ είχοσιν ίπτά 
ριετά λιθαριών χαι ριαργαριταρίων. 



(4) «Ιιβδ άβτιχ ρηηθ68 (δηλ• δΊσαάχίος καΐ 6 Σα• 
λαχατΤνος) 86 ΓίΓβπΙ πιιιΐιιβίΐβιηβηΐ ά68 ρΓέ8βη8, βί 
ροαΓ ιη&Γηιιβ άθ ΙβαΓ Ι)οηηβ ίηΙβ11ι§[βηοβ, ίΐε 

58ΐΓ(1έΓβηΙ Γβ8ρβεΙίν6ΐη6ηΙ (Ιαηδ 1βτΐΓ8 εοαΓβ, Ιββ 
.πιΙ)&δδα(1βιΐΓ5 ηαΜΙδ 8* έΐοίβηΐ βηνοίέδ•. Μ. Μα- 
ηη ΗίδΙοΪΓβ άβ δαί^άΐη Ραπδ. 4758. Τόμ. Β\ 
456. 

(2) «Ώς φ(λοις ιτρονιγγίναντις τούτοιο χαΐ πρε•• 
βένταν κίρηνιχβις τάχα έ{ α&χβιν έπιζητοΟντις, έπι• 
Ί^ήδηνάν τ• αύιοΤς λτ^ντριχΟις. » Μ. χαΐ Μ. Τόμ. 
Γ. 38. 

(3) Βλαττ(ον άπό τό 'ΡωμαΥκόν Β1&(1&, σχώληξ, β- 
6εν τΑ πορΦορβ φορέματα τΦν παλαιΦν έξαιρέτως τά 
μάλλινα. Βλαττβ; (Λατ. ΒΙαΙΙβ&ΓίΐΙδ) 6 τιχνίτης τβ^ν 



166 



ό ΕΚ Κ/ίί. ΕϋΑΝ. ΦίλΟλΟΠΙΐΟΪ ^Αλ01*θ!ί 



^Β«ΐ{ΐψεν & ^σαάχιος ζΐς τί}ν Γίνουαν τ{»ν 
'ίγγλινον Πέτρον |Α(τά τοΟ ΓκνουηνσΙου Πέτρου 
Π«νίΑλου, ζητών {χανοιτοίησιν λα τάς ζημίας 
ταύταζ, τάς γ&νο(ΐένας εις τ}{ν βασι)ι(αν χαΐ 
τους ιτραγ[Αατευτάς , χαΐ ριολονέτι ι9&ύνατο 6 
βασιλλ&ς ν*άινοζηριιωθ51 άιτλ τά διτάρχοντα χαΐ 
τάς ιτραγ|ΐατε(ας τών 2ν Βυζαντίφ έμιτορευο- 
μένων Γενουηνσίων, ιτρούτίμησε νά πέμψτ) εΙς 
Γένουαν τους ιτρέσβεις, ΐνα ίχανοποιι^οτλ ή 9^^λις 
α6τη τάς ζημίας τ^ς βα^λείας χαΐ τών ττραγ^ 
ματευτΰν• Τ& χρυ^έβουλλον, ίχ το Ο ί«ο(ου 
άρυέμεθα βλα ταύτα, είναι τοΟ Νοεριβρ(ον τοΟ 
4 4 θ2ου. 

Έ αύθάλια τοΟ Γενουην9(ου τούτου ιτει* 
ρατοΟ σφόδρα ικαρώργισε τ&ν Βυζαντινών λα^ν 
χατά ΐτάντων τΑν έν Κ/ιι;6λει χατοιχοόντων 
Λατίνων. Οι πραγματευταί, ένφ έθρι^νουν τίΐν 
άιτώλειαν τοσούτων χρημάτων, Ιψεγαν τλν Ί- 
σαάχ(θν« τ&ν φιλοφρονοΟντα το&ς Λατίνους. 
Έτοιμάζοντο ν* άρπάσο>βι τ* άγαβά τών Λατί- 
νων ιτρ&ς άΐίοζημίωσιν τών απολεσθέντων χρη- 
μάτων χαΐ έχίίχησιν τών φονευθέντων. Λι- 
χαίως λέγει 6 βασιλε&ς έν τφ χρυσοβούλλφ 
τούτ(ΐ|^ι «τοσοΟτον δέ τλ φιλύτιμον ιηρΐ τ})ν 

> χαθ*{μ£ς }(ώραν έηιΚειζαμένη ή βασιλεία μου, 
» άνάλογον χαΐ τίιν 2ζ 6μών δουλείαν Ιξειν 

> προσεδόχα, χαΐ μή μύνον μ^ εΙς ιτολεμίους 

> ύμ&ς ε&ρίσχειν χαΐ ττροφανεΤς έχθρον^ ίν- 
» ι^χρυς, άλλα χαΐ συνερίθους χαΐ συμμάχους 

> έν ιτβσιν, οίς &ν εύρεΟ^τε τύποις, είτε χατά 

> ξηράν είτε ΧαΙ χατά Οάλασσσαν» (1). 
Μετά τίϊν εΙς ΙταλΙαν άκοστολ^ν τών άνω 

ΐτρέσβεων ί Ίσαάχιος, ΐνα ιτεριστείλτ) τ^ν £ρ- 
μ'ίΐν τοΟ άγαναχτουντος λαοΟ, διέταζε τους 
Γενουηνσίους νά θέσωσιν <έν άσφαλβίΐ» τάς 
ιτραγματείας αυτών, νά πωλιίσωσι αύτάς ε{ς 
ίποιον θέλουν, χαΐ «τ& τίμημα αυτών έναιτο- 
τίθεσθαίφ, έωσότου φροντίστι ή Γένουα «ιτερί 



ειαηίοΝ* χ^ταβλοητβς. Κορ. 'Α^βχτα. Τόμ. Λ'. 1^8. 
λ«η{(ο«) λέγουν οΐ ΧΤοι Ιτι σήμιρον τήν Φπό τΑν 
Γέλλβνν, Γθ(ΐ^6θ1β « Βλβττήν ιΥ^ς *ΑγΙας Τρβκέ* 
ζης. » Μ. χ«1 Μ. Δ'. 45. Έχ τοότινν χαΐ τά κύρια 
6ν4ματ« «ΒαβΙλκος 6 Βλβτχερός.» Μ. χΑ Μ. Λ'. 
817. β«ό<ωρο; 6 Τριβλαηίτης. Ή. Τόμ. Γ. 58. 
Τό Βλ«τ((ον έλέγιτο έν(οτ• χ«1 έξάμιτον. « ιηίΐΐβ 

ιροΓρβΗ 6ΐ αη βχΑΐηίΙο οίοέ «η ραΙΗο ο νββίύ 1υ(- 
ΙΑ ά\ ββίλ.» ΤαΜ χ«λ Τ(ιοιη&3 Β'. 89. Έ«(οη {{ 
«ο χρο•οχένηιτο«• «βχΑίιιϋοηι αιιτο (βχΐιιπι•• *Ίθ• 
90. Νικ. Χοιν• 908. χ«Ι τΑ( «ημει<&«εις• ΟίρΙ το9 
Βλα^τΙο», ρ&ΙΐΐΐΙΙΙΙ, Ιβε ^ γρβφόμενα τοΟ ΜϋϋΙΐ Β^ 
80« έν οημ. 

(Ι) Μ. Μΐ Μ. Τόμ. Γ. 37, 



» της οφειλομένης Μ τφ τοιούτ«ρ άτοιε^μα'Π 

> έχδιχ^σεως, χαΐ τ^ς τών πραγμΛΎ«#ν ιεάν- 
9 των ίχανοποιι^σεως». 

Τλ άχύλουθον (τος, χατ' 'ΑιτρΙλιον, {^«σαν 
έχ Γενούης δύω πρέσβεις, & Γουΐδος Σιηνόλας 
χαΐ 5 Γουλιέλμος Τορνέλλος,χομίζοντ-βς Ήιν περί 
τών ιρροειρημένων πάντων άπύφασεν ύ^ χοι- 
νύτητος τϊ^ς Γενούης. Τ6 ΙγγραΦον, τ& Ιστορούν 
τϋς υποθέσεως ταύτης την σύμοασιν^ χρονολο- 
γείται άτΛ Όχτωβρίου τοΟ 4493. Λ£γκε & βα- 
σιλεύς, δτι οί πραγματευταΐ οί άπολάαα^ντες 
τ' αγαθά των χαθ' έχάστην άναχλαΐονταεε^ «τίιν 
» έχδίχησιν λιπαρώς έζαιτούμενοι» ^<^(&<νοι, 
Τνα ίχανοποιηθώσιν έχ τών ένταΟθα «ύρεσχο- 
μένων Γενουηνσίων. Ό βασιλε^ σιη^βχάλ&σε 
τους έν Κ/ιτύλει Γενουηνσίους, Ινα φροντίσβεβι 
περί τ%ς έχδιχιϋσεως τοΟ χαχοΟ, χαΐ ο(!τ«# χα- 
ταπραΰνη τίιν οσημέραι αύζάνουσαν άγοενάχηι- 
σιν άπαντος του λαοΟ. Λέγει τ& χρυσ^βουλλον, 
ώς δέ ούτοι (δηλ. οί Γενουι&νσιοι) την τοΟ τη- 
λιχούτου πράγματος άνεβάλλοντο φροντίδα, 
χαΐ εαυτών ταύτην άποτινάσσεσθαε ίπ»ι- 
ρώντο, τ4)ν τών τολμησάντων το5το καχίαν 
προβαλλόμενοι, χαΐ τ}}ν διά ταύτην άιτλ της 
χώρας αυτών πρ^ χρύνων {{δη πολλών άπο- 
σύοησιν* χάντευθεν αύθις άγριώτερος ατύτοΤς 
δ τών Κωνσταντινουπολιτών έπηγείρετο δί- 
μος, χαΐ θερμοτέρως έδείτο τ^ς βασιλείας 
μου έζ αυτών 1χανωθ%ναι τά άπ& του τοιού^ 
του πλοίου αφαιρεθέντα πράγματα αυτών, 
η βασιλεία μου τφ χαιρώ χαΐ τοΧς πράγ{λα- 
σιν ίνδιδουσα, μέσως χωρείται, τοΧς τε Κ/πο* 
λίταις τ&ν θόρυβον χαταστέλλουσα, χαΐ τοΙς 
Γενουΐταις τ& άσφαλίς έπΙ τοΤς πράγμασιν 
αυτών πε{>ιποιουμένη, χαΐ την προχυρωθεΤσαν 
συμφωνίαν τϋς βασιλείας μου χαΐ τ%ς ^Ρω- 
μανίας, χαΐ τοΟ χάστρου χαΐ τ%ς χώρας Γέ- 
νουας μί) άχυρωθηναι οιοιχονομοΌσα». 
Διηγείται & βασιλεύς την υπ& τών Γενουην- 
σίων παραχαταθι^χην είχοσι χιλιάδων υπερπύ- 
ρων. Τοιουτοτρόπως £ θύρυβος χαταστέλλεται, 
χαΐ ο{ ΓενουΑνσίοι δι51γον έν άφοβίφ χαΐ έλευ- 
θερί^. 

01 αφιχθέντες πρέσβεις τϋς Γενούης ανάγ- 
γειλαν εΙς τλν Ίσαάχιον, £τι οΐ ταΟτα πρά- 
ςαντες Γενου^νσιοι πρί» πολλοΟ άιΛ τί|ν πα* 
τρίδα «άπεδιώχθησαν διά τλν έχδεδιητημένον 

> α5τών βίον, χαΐ τίιν έν ούχ άγαθοΤς άνα- 
» στροφι&ν• (4), 8τι δλν θέλουν παύσει διώχον- 






(1) Μ. Μΐ Μ. Τ<1μ. Γ. 14. 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΙΙΙΚΦΙΟΥ ΤΟΝ Γ^ΝΟΥΗΝδΙΟΝ £Ν ΚΟΓ^/λΕΙ χτλ. 161 



τις οι6ταύς, έωσότοιι στΑλλάβωσι χαΐ «αρα^- 
9ω«ι α&τούις ({ς χείρας του βασιλέως. 'Ιχε- 
τ»ύουν ίκ αυτόν, «μ*^ δια δύω % χαΐ τριών άν- 
* δρών χαχ(αν9 άποβάλη άπ& τ^ν εδνοιάν του 
τί^ν Γένουαν, πιστην ουσαν ιυάντοτβ πρδς τΐν 
βασιλείαν τών Βυζαντινών. Έχ τών λόγων τού- 
των έχά|ΐ.φθΊα 5 *Ισαάχιος, χαΐ διέταξε ν' ά- 
κοδοθώσι τά &π& τών Γενουηνσίων είς έγγυ* 
Ύίτάς κατατεθέντα ύπέρτηιρα] χαθαχς χαΐ έπε- 
δύθκσαν (1). 

Οι Γενου^νσιοι ι^ρέοβεις φοβούμενοι μί} {ΐχτα- 
(/ιελιαθ^ 2 βασιλεύς, ^ έπνπέστι χατ' αυτών 5 
λαός, χαΐ διωχθώαι άτΛ τάς συνοικίας αότών, 
2ζ^ίτΐ)««ν ίιΛ τ6« Μλέ« Ινα έ»αου^σγ> λά 
νέου χρυσοβούλλου τά προνέραα α&τών. Εις 
ταΟτα ττ^οθύριως συνι^νεσεν δ Ίσαάχιος' &ν {- 
μως Ιλαέον οί πραγμα,τευταΐ τ& τ(ριΐ9(ΐ,α τών 
ττραγριατιιών α^ών έχ το& βασιλιχοΟ ταριείου, 
άν 6 πεφατίίς συνελήφθη χαΐ παρεδόθη εις τ^ν 
βασιλέα νρλς τιριωρίαν, άγνοοΟριεν• ΤαΟτα, ά- 

ίορώντα τ&ν Ίσαάχιον χαΐ τους Δνηχόους του, 
έν ρινημονεύονται έν τφ έγγράφφ. Πιθανόν ριέ 
φοΐ(νετα& 2 βασιλεύς καθησύχασε τ&ν λα&ν \^% 
χρι6(ΐ.αταρ« διότι &>λως Ι|ΧΛλλαν ίθρόοι νά έπι* 
πέσιασι κατά τών ΓενουηνσΙων. Τ^ τέλος τοΟ 
χρυσοβούλλου σαφηνίζει τι«Α, τά δπεία άι^σιώ- 
ττησαν Ιτερα Εγγραφα, είνα μ^ι καχόν τι ρ^γα 
ναρά τών Κων/πολιτών τοΤς έν τ% ρκ^γα- 
λοπόλει Γενουίταις συριβΐ), όνοΐα δ πολύς 
βχλος οΤδε χοιείν, τί^ν άγίαν αύτοΟ βασιλείαν 
τοΟτο οίχονορι^^σαι, καΐ ουδέποτε (λν4(ΐην τής 
τοιαύτης υποθέσεως ποιησό(ΐ.εθα, ρι&λλον ριέν 
ουν καΐ έν τοΧς δρχοις • • • . τοΟτο προστ(- 
θεσθαι, άρινηστείαν παντελ^ι πάντας τους 
Γενουίτας Ιχειν τοΟ τοιούτου σκανδάλου . . . 
καΐ ριηδέποτε ίπλ τοΟ νΟν έν κατασχέσει 
τινδς τών ΓενουΧτών γενέσθαι (χ.ι(τε διά τίιν 
τοιαύτην αΐτίαν, υ,ι^ε δι* έτέραν ο{ανδ:^ποτε 
ΐαριχν ζιΐ|/ι(«ν 4ί βλάβην τ^ 'Ρω,ιανί^, 4 τινι 
τών έπο(κων αύτης εΙς τ& έξ%ς έπενεγθησο- 
ριένην παρά τίνων Γενουΐτών, πρ6 του δοΟναι 
είδησιν τφ κάστρφ Γένουας, καΐ έζ εκείνου 
τν έκδίχηοιν άπαννβσαι, καθοΙις άρχΐ^θεν 
συνεφωνι&θη». 

^Ιστόρησα κύριοι, τ9)ν πειρατε(αν ταύτην καΐ 
τ* αυτοκρατορικά χρυσόβουλλα, |ΧιαρτυροΟντα 
τ^ν πολλίιν τοΟ *Ισαακ(ου φιλοφροσύνην, % 



μ&λλον ταπείνωσιν ε{ς τάς (ατά τών Γενουην- 
σίων διαπραγ(ΐ.ατεύσεις αύτοΰ. Πολλοί πιθανόν 
κατακρίνουν τοσαύτας παραχωρήσεις, γενο(ΐ4- 
νας πολλάκις πρδς βλάβην τοΟ ιδίου ΈλληνικαΟ 
λάου. Άλλα άπδ τους χρόνους τούτους (<^χρ^ 
της πτώσεως του κράτους, οί Βυζαντινοί βα- 
σιλείς έθώπευαν τους Λατίνους, διά τ%ς βοη* 
θείας τών δποίων ίίλπιζαν ν' άποσοβι(σ6>σι τους 
κινδύνους της Όθω|Αανικ9ίς στρατιάς. Ούτοι δέ, 
τολριηρότεροι τών Βυζαντινών θαλασσοπόροι, 
καΐ πλειότερον τών Βυζαντινών πλουτοΰντες, 
ουχί ρ.όνον περιεφρόνουν, καΐ έχλεύαζαν άναφαν** 
δδν τους Βυζαντινούς, άλλα καΐ πολλών κα«- 
κώσεαιν αίτιοι έγιναν. Αδιαλείπτως κατ' άλλ*;^ 
λων |ΐ,αχό(^ενοι ούχΙ (40νον ε{ς τάς Έλληνικάς 
καΐ Βυζαντινάς. θάλασσας, άλλα καΐ έν αύτ^ 
τ^|ι μεγαλοπόλει. 

Ώ παντελί^ς έλλειψις ναυτικοΟ δπεκίνει πολ- 
λον^ς Ιταλούς πειρατάς νά διαπλέωσι άφόβως 
τλ Αιγαίον πέλαγος. Αί άφρούρητοι ν%σοι καλ 
τά τκαράλια τ%ς Μικρ&ς 'Ασίας έλΐ()στεύοντο 
ποτέ ι^ν άπλ Γενουηνσίους, ποτέ δέ άπύ Βενε•* 
τους καΐ Σικελούς. Έζ ένδς χρυσοβούλλου τοΰ 
'Αλεζίου κατά τδ 4201 μανθάνορ(.εν, δτι πρδς 
καταδί<Αξιν πλοίων καΐ κάτεργων πειρατ(κών 
Γενουηνσίων « άτιδ τών (χερών τ%ς Σικελίας >, 
άπες-άλη δ Κακαλλάρος Γουλιέλι/ιος Γενουι&νσιος 
ριΐ αύτοκρατορικδν σιγγίλλιον» αιατάττον πάν* 
τας τους διοικητάς νά τδν βοηθιτίσωσι, ίνα συλ- 
λάβτ) τά πλοία ταύτα. Τδ χρυσόβουλλον τοΰτο 
τεκ(ΐ.αίρει τί)ν έλλειψιν ναυτικοΟ καΐ ναυτών 
Βυζαντινών, (κανών νά άντιστρατεύωνται κατά 
τών Ιταλικών πειρατικών πλοίων. 

Αύω έτη πρδ τΙΙς αλώσεως τ%ς Κ/πόλεως 
υπδ τών Λατίνων, έζεδόθη, βασιλεύοντος τοίΐλ 
'ΑλεζΙου, έτερον χρυσόβουλλον εΙς τδν άπιστα* 
λέντα εΙς Κ/πολιν πρέσβυν τϋς Γενούης, Ότορι- 
πόνον Αελακρόζα (1), επιχυροΟν τά "ίδη δωρη- 
θέντα οίκ'ΐ^ριατα, καΐ προσθέτον καΐ έτερα. Τά 
έν τφ χρυσοβούλλφ τούτφ |ΐνη(Αον&υό|ΐ«να καΐ 
τά προμελετηθέντα, σαφηνίζουν, κατ'έ(ΐ.έ, πλη- 
ρέστατα τάς (λέχρι τουδ• άγνωστους θέσεις 
τών Γβνουηνσίων. Μολονότι αΐ πλεΐσται δνομα- 
σίαι είναι εις ή(ΐ.&ς την σιίριερον άγνωστοι, 
καΐ ο{ (Λνηριονευό[ΐ.ενοι Ιριβολοι, αί (ΐοναί καΐ 



^ΜΜΜΙ 



(Ι) βΚιΑ 1λέβ•|ΐεν Ι^μΛ τά «οι«Οτα νομ(β|Μΐτβ άπ^ 
γ/»φβίΦ τ•• ό((»6•^ρ»ι«ώλ»ο Ίωάννοο Λς τέζ ^μΜϊί^ 
ρ«€ χΚ(^(». Μ. κβΐ Μ. 1»μ. Γ. 44. 

(ΒΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΖ. Τ0Μ02 Τ".) 



(<) ΟΐΙβηίΙχαοηο Αϊ ΟΓοεβ^ ο^τ» νράφκβι •1ς^ 

ΊταλίΜά Ιγγραγα* ααοΑ ρΓ36€6(ΐ6η1β8 Ιβ^Αΐΐ ^ΥΐΗθΙ" 

ιηιΐ8 ΤοΓπβΙϋ βΐ Καίάο δρΐηοίε οιιπι εαηοΐο ιια•- 
ρβήο οοηίπιχβηιηΐ, είοαΙ βεΐ ίη8οήρΙιιπι βΐ Ρβ-* 
άαοΐιιιΐ) οοπΌΐ)θΓβΙ &ο οοηΓιπηβΙ (δηλ• 4 β4τοχρά- 
τωρ). δααΐί Τό(ΐι. Β'. «95.^Μ« χ«1 Η, Τόμ. Γ. 49, 

24 



162 



Ο ^ Κ/η. ΕλΑΰΝ. ΦίλΟλοηκοί χγλλΟΓοί 



σα 2ν6|ΐατα διε^χθησαν τά ή(;ιέτερα Ελληνι- 
κά, άλλ' εισέτι λα(ΐ.ένουν θέσεις τινές γνωσταί, 
έχ τών δποΐων $υνά[ΐ.εθα ρ.ετά πλείστης βε- 
βαιότητας νά 6ρ(σω[ΐεν τάς συνοικίας ταύτας. 

Τί) χρυσόβουλλον λατάττει τί>ν πανσέβα- 
στον πρωτονοτάριον Κύρ Κωνσταντΐνον Πεδια- 
δίτην καΐ τί)ν λογοθέτην Κύρ θεέδωρον Τρι- 
βλαττίτην (χετα του α!^εσΐ[χωτάτου Ιωάννου 
του Άνζ&, Ινα παραδώσωσιν εις τ&ν πρέσβυν 
Ότομπόνον Δελαχρ6ζα τα «παρά τών Γενουΐ- 
» τών προχατεχέ|^ενα έν τ5) (/.εγαλοπόλει ένοι- 
» χιχά χαΐ τάς παραλίους σχάλας, τά χαΐ 
' προδε^ωρη(ΐ.ένα αύτοΐς* ίτι ^έ παράδοτε αύ- 
' τ$ χαΐ τά άρτίως έπέχεινα τούτων δωρηθέν- 
> τα παρά τϋς βασιλείας (Λου τφ αύτφ χάς*ρφ 
» χαΐ τ^ Χ<^Ρ^ '^ζ Γένουας » χτλ.•.. τ4 χρυ- 
σόβουλλον τούτο άπαριΟριεΙ Ιδιωτιχά οίχιί[Λατα 
μ^τά τών ένοιχίων, είτα ^έ, οΐχηρια τ^ΐς [ΐονϋς 
τοΟ πατριχίου Θεοδοσίου, ίτερον πλησιάζον τη 
(Λον^ τ^ άπδ Λογοθετών χαΐ « τίιν (λίαν πα- 
» ράλιον σχάλαν, τί)ν διαφέρουσαν τί^ σεβασριί^ 
» (Λον5} του Μανουί)λ χαΐ πλησιάζουσαν τ^ παρά 
» τών Γενουϊτών προχατεχοριέντι σχάλφ» (1). 
Αυτή ίχειτο πρ2>ς ανατολάς ταύτης, χαΐ {^ετ* 
α6τ^ίς (ΐ.νη|ΐ.ονεύονται χαί τίνα χαμαίγεια χτί- 
ρια παρά τ& τεΧχος. Έχ τοϋ έγγραφου τούτου 
(ΐ.ανθάνο(ΐ.εν, βτι απέναντι τ^ίς πρ& χαιροΟ πα- 
ραχωρηθείσης σχάλας ητο πύλη χαλου(ΐ.ένη του 
^Ραίχτορος, [](.ί) (ΐ.νη(ΐ.ονευορ.ένη εΙς τους Βυζαν- 
τινούς συγγραφείς. *ΑΧύνατον έχ τών γεγρα|ΐ,- 
(χένων νά όρίσωριεν, ίως ποΟ πρ&ς ανατολάς 
έξετείνοντο αΐ δύω αΐίται άποβάθραι. 

Έντλς τοΙ> τείχους παρεχωρι^θησαν πολλά 
οίχι^ριατα, τινά μάλιστα πλησίον τις μονϋς 
τοΟ Αγίου ΛημητρΙου, χαΐ χατά τι Ιγγραφον 
'Ιταλιχύν, μέχρι τίς *Αγίας Σοφίας (2). Ητον 
άρα ή μονί) αύτη τοΟ ΜεγαλοΧημητρίου έν τί^ 
'Αχροπύλει, περί τϋς δποίας τοσαυτα Ιγρα- 
ψαν ο{ Βυζαντινοί; Ό οίχος, 5 επιλεγόμενος τοΟ 
Βοτανειάτου, τοΟ 6ποίου έμνήσθην ανωτέρω, 
περι^χε χαΐ έχχλησίαν, τ%ς ίποίας άπαντα 



(1) Α'ναγινώσχομιν έν τφ ίιοτέρφ Τέμφ τών 
Πβτρ. Έγγραφων σ•λ. 561. «ΟΤχημα π•ρΙ τήν Μβρ• 
μβράνορτβν έν τΥ^ ένορίφ τοΟ £ογιν(ον διαχβίμινον. » 
Ή πύλη αΐ^τη δέν άναφέριται άλλαχοΟ. 

(8) Μκ6* έτερων ^ο οΙχιΟν μέχρι χΨ^ζ 'ΑγΙας Σο- 
φίας (εαιη αΐίίβ (]υ2ΐΙ)α8 άοιηΐΐιαδ υδςαβ δαηεί&ιη 
δορΜαΐη). 8»υ1ί Τόμ. Β'. 496. Άναγινώσκονιβι 
τβΟτα «Ις τάς οδηγίας τάς {οθβίνας •1ς τόν Ότομπόνον, 
άπιρχόμενον έχ Γενοόης ίείς Ε.ων«τβντινο6ιτολιν. 



τ&ν χόσμον, έσωτεριχλν χαΐ έξωτεριχ^ν, λΑπτό'* 
μερώς περιγράφει τ6 χρυσόβουλλον (1). Αδτη 
ή έχχλησία άφαιρεθεΐσα πρότερον, πότε άγνοοΟ- 
μεν, άπεδόθη έχ νέου ε{ς τοί»ς ΑατΙνους• 

Μνημονεύονται έν τοΤς χρυσοβούλλοις τούτοις 
τΓολλά έτερα εύχτιίρια, άγνωστα τά πλει6τερα 
τί)ν σιζμερον, τεχμαίροντα τδ πλϋθος τών 
τοιούτων χτιρίων έν Κ/πόλει. «Οίχιηματα τοΟ 
δσίου ΒασιανοΟ. Μετόχιον τών Ελιγμών. Μο- 
νή της Τψηλίς. Να6ς τών Αγίων μεγάλων 
μαρτύρων Τεσσαράχοντα. Μονί) τοΟ Μιχαι^λ, 
έζουσιάζουσα τάς δύω αποβάθρας τάς δοθείσας 
ε?ς τους Γενουηνσίους. Ναλς τοΟ Ταξιάρχου Μι- 
χα-ίιλ περί τί)ν ένορίαν τοΟ Ε&γενίου. 'Ο θείίος 
να^ς τίς Αγίας Δυνάμεως. Έ μονίι τοΟ Μαν- 
δύλου χτλ » 

ΠρΙν τελειώσω τίιν {στορίαν τών 'Ιταλεχΰν 
συνοιχιών έν Βυζαντίφ, πρλ τ%ς αλώσεως α&* 
τοΟ 6π& τών Αατίνων, χαλ&ν εΤναι νά μάθω- 
μεν ποΟ χατφχουν χαΐ οι ομόφυλοι Βενετοί. 

0{ Γενουι^νσιοι λά τοΟ πρέσβεως Μούρτα τ& 
ί 1 5 Τον ίΐτησαν άπ& τλν αύτοχράτορα 1{ΐ,βο- 
λον χαΐ σχάλαν μέσον τϋς συνοιχίας τών Βε- 
νετών χαΐ τοΟ παλατΙου τοΟ ίεσπότου *Αγγέ- 
λου. "Άννα ή Κομνηνί) (2) λέγει, δτι πρ^ς άρ,οι- 
βΐ)ν τών Βενετών, βοηθησάντων τ&ν πατέρα 
αυτής Άλέζιον χατά τών Νορμάννων, έδώρτησεν 
οδτος «τά ίτΛ τϋς παλαιδς ΈβραΧχίς σκά- 
» λας (3) μέχρι τίς χαλουμένης Βίγλας (4) 
> λίχοντα έργαςη&ρια, χαΐ τάς έντ^ς τοΟ ίια- 
» βιώματος τούτου έμπεριεχομένας σχάλας »• 



(4) Φαίνιχαι άπό τάς άβηγίας τοΟ Ότομχόνοο, βτι 
τό παλάτιον τοΟ Καλαμάνοο, ήτοι χιΛ Βοτανίιάτοο, 
(56•ν χό Αατινιχόν χιίμβνον, 61ΐ&1&ΐη& καΙ ΚαΙεπια) 
άφ^ρέθη άη6 το&ς Γινοοηναίοος, χαΐ έΜη •1ς το6ς 

Γιρμανοός (Αΐβιηαηηί), φΐί ραΙ&ϋαιη ίρβιιιη ρβηί- 
Ιΐ1$ άβν&8(&ηΐαΙ. ΠαραχαλιΓ ^ Γένοι»α, Ινα επισκευα- 
σθώ^ ίι* έξό^ν τ^ς ββσιλλίας, χαΐ άποδοθφ έχ νέο» 
μιτά χ9^ς έχχληβίας, τοΟ λοντροΟ χαΐ τΐ^ς χινστέρνης. 
δααΐί Τόμ. Β . 196. ΜίΚίΙζ Β'. 84. 

(8) *Αλιξ. Βιβ. Δ'. 01 χ. ΤαΤβΙ χαΐ Τ1ιοηι&8 
λέγουν έν τφ τόμφ Α.'• 49, Οτι τοΟ χροβοβο6λλοο 
τοότοο οδτι τό πρωτόγράφον έλληνιχ6ν. ο3τ• ιί^ λα- 
τινική μιτάφρασις ι&ρέθηααν μέχρι τοΟοβ. 

(3) Π η'γ α άαηβ Γ βηεβίήΐβ άβ 1& νίΐΐβ (<ηλ• 
τ^ς Κ]κόλ•ο>ς) Αΐιοιιη ΙαίΓ. Υογα^βδ βη Αβίβ ραΓ 
ΒβΓ^βΓοη. Α Ια Ηανβ. 4735- Ό Βινιαμίν τΐ^ς Τοο- 

δέλλης ητον έν Κ]πΟΛΐι πιρί τά τέλη τοΟ 42οο αίΑνος. 
Πιθανόν οΙ 'Ιοο^αΤοι ιΤχον έξαιβθΐ^ έχ τΐ^ς πόλιως. 

(4) £1χάς«ι δτι ή έδ<& χαλοομένη Βίγλα •Τναι ή 
πόλη τοΟ ΔρουγγαρΙοο, νΟν ΖινΜν-χακοοσού. Πι* 
θανόν ό έβ& πύργος, θατις μιτέκειτα Ιγιι>εν είρκτ^» 
(Τοορχ. Ζινίάν) ΙΙτο Βίγλα. 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΩΝ ΓΕΝΟΥΗΝΣΙΩΝ ΕΝ ΚΩΝ/λΕΙ χτλ. 163 



^0 ^έ Κ(ννα|ΐος (4) <χαΙ <ττενωπλς αί^οΐς έν 
» ΒυζαντΙφ άποτέταχτο, 8ν {(&βολον βνοριά- 
> ζουαιν ο[ κολλο(». 'Έχοιιχν χαΐ ίτέραν |&αρ- 
τυρίαν τοΟ Πτωχο76<ροδρέ(Λαυ π&ρΐ τ&ν Βενε^ 
τών (2). 

ΚαΙ λάβα χ' εΙς τ6 ινέραμαν, γοργδν ώς 

[ίζαφτέριν' 
Έρώτ;ιρσε στλ διάβα σου ίπΐ τους Βενετικούς, 
Τλ ιιώς πουλιέται τ& τυρίν, τ( (χει τλ χεν- 

[ττονάριν» (3). 

Ό Κορ^ϋς νο(ΐ.(ζεΐ| βτι οΐ έδώ χαλούριενοι 
Βενετίχοι .^σαν οΐ Βενετοί, οΕ άντίζιιλοι τ%ς 
φατρίας τώγ Πρασίνων, ούτω χαλού[Λενοι «διά 
»το βένετοχ (4) χρβ|Αα τοΟ φορέ(Α.ατος». 

Ό ριέν απάγει 'ς άγοράν {άτριχων σπερ[ΐ.ά- 

[των, 
άλλος 6ρβ:ται ε{ς πέραιναν, άλλος εις ταύ- 

[γενίου. 

Πέραινα, λέγει 6 Κοραΐΐς, ώνο[ΐ.άζετο 5 Γα- 
λατ&ς, ώς πέρόζν, ^γουν χαταντιχρύ τοΟ Βυζαν- 
τίου. ΆλλοΟ σ^. 223 λέγει δ ποιητιός. 

Νά (ατερχ^(]ΐην 1^έρα{1ο^ν ναύρισχα βχά τι 

[χέρσος, 
ώςιιωιπ)λάτης.79ρ6τερον, δεύτερον ώς πλω^ 

[ρΐτης. 

ΕΙς τους σ'Ηχους τούτους 6 ποιητί}ς εννοεί 
τών παλαι&ν τ^ πορ]ί[ΐε1ον (5). Ό Πτωχο- 
^^ύδροαος, γράφων πέραρ.α, έννοεΤ τύπον έντ6ς 
τα^ Βυ([αντίου, δΟεν συνι^θως διέβαιναν είς τ{»ν 
άντίπεραν Γαλατ&ν, χαΐ ούχΙ τ6ν ίδιον Γάλα- 
τ£ν, άσνιμον τύτε προάστειον χαΐ δπου ουδέπο- 
τε έχάθισαν ο{ Βενετοί. Μέχρι σι((Αερον οΐ άτΛ 
την άτροβάθραν τοΟ Γάλατα, Καράχίο'ί χαλου- 
μ,ένην, διαβαίνοντες εις Βυζάντιον αποβαίνουν 
εις την άποβάθραν τίιν xαλου(1^νην Βαλούχ-πα- 
ζάρ, απέναντι τϋς Βαλούχ-παζάρ χάπουσου. Ε- 
δώ πωλοΟνται τα « ίατριχά σπέρρ^ατα » , εις την 
ίπισθεν τής πύλης ταύτης θολωτην άγοράν, 
χαλουριένην Μισσ-ί^ρ-τζαρσι^' έδώ« είναι χαΐ ή 



(1) Σ•λ. 281. 

(2) Κοραή "Ατβκτβ Τόμ. Α'. Βιβλ. Β'. 443. 

(3) Σήμιρον ιΐνέτι σώζονται ιτάμπολλα μιγάλα το• 
ροποιληά (χοινΟς χαβιαρά^χα) ηρόζ ^αμάς τΐ^ς πύ- 
Αΐκ Β«λο6χ παζάρ. 

(4) Βίβτΐ εέΐβ^ΐβ. Κορ. 1>6α Ανωτέρω. 

. (δ) 01 Χΐ6ι σήμερον χαλοΟν τήν άντιχρ6 α6τ6ν 
πύλιν, τ^ Τεσμέ, πέρσμα* χαΐ «εραμβτοόαην τ^ν έ- 
χΚΤαε χ«ιοιχοΟντα, χ«1 τόν ΙχιΙθεν έχπνέοντσ άν«το- 
λιχόν &νεμον• 



τρύλη τοΟ περά(ΐ.ατος (1). "Ολη αδτη ή συνοι- 
χία ίλέγετο τ^ πάλαι άτΛ τους Βυζαντινοίις 
πέρα[χα, διύτι έδωθεν τύτε, χαθώς χαΐ την 
σι(ΐι.ερον, διαβαίνουν άτΛ τίιν Πύλιν εΙς τ&ν Γα* 
λαταν. 

Έπειδ*)) χατά τά προ|ΐ.ελετηθέντα άπ& τ9)ν 
ένορίαν του περάριατος (ϋ•έχρι τ^ς πύλης τοΟ 
Νεωρίου χατφχουν ο{ ΆμαλφηνοΙ χαΐ οΐ Πι* 
σαϊοι, υποθέτω οτι οΐ Βενετοί είχαν τίιν πρ6ς 
δυσμάς παραλίαν μέχρι τις ποτέ πύλης τών 
Δρουγγαρίων, νΟν δέ Ζινδάν*χαπουσού, χαΐ χα* 
τά τ&ν Αεουνχλάβιον, πύλην τών χαραβίων 
μετά τριών αποβάθρων (2). Κατά τά γραφύ- 



(<) ΡοΓία ΡβΓαιη&Ιίδ. Τ»ΓβΙ χαΐ ΤΗοπίΕδ Τόμ. 

Α'. 46. Δέγβι ό Η6:^ά Α'. 49. 6τχ < πύλη α&τη 

οοΓΠδροηάβ ρΓθ1)αΙ)ΐΙιηβη(6 αΐΐα ροΓία Νβοηί άβΙΙα 
ηιι&ΐβΐιβιιηοΐανίο άίοβ, ]υχία ροΓίαιηΙΙιαηο β8( δεα- 
Ια δγεβηα, ΐΓ&]β£ΐαδ({αβ δγεβηυδ, νβΐ ΟαΙ&Ιββ Ρβ- 
πιιη2ΐ, δίεαΐ ΟΓαβοί νοεαηΐ. Ό ίβυαείανΐαδ ορθό- 
τατα λαλιΤ πβρί τΥ|ς Βαλο6κ-παζάρ-χαποο9θύ* Ρ6Γ&- 

ΠΙΑ, ϋτβΐιιιη ίρδίιιη. ΟοηδΙ. Οΐιπδΐ. σ§λ. 9. Κίπολις 

Σχ. Βοζαντ(οο Α'. 533. Μνημονκύιται χαΐ Ιμβολος 
τοΟ Πβράματος ιΐς λατινιχήν μβτάφρανιν αυχοχρατο« 
ριχοΟ χροσοβοόλλου. Αά Ιΐ&βε Ι&Γ^ΐΙΐΙΓ βίδ (δηλ. τοΤ; 

ΒινιτοΤς) βΓ^αδΙβπα ίη 6πιΙ)θ1ο ΡβΓ&ιη&ϋδ, ίά βδΐ 
ΙπιηδίΙαδ^ βχίδίβηϋ», οαιη βοηιιη δοΐ&ηίδ, ηιι&θ 
ίηίΓοϋυιη 6ΐ βχίΐυπι ΙιαϋβαΙ ΥβΓδαδ βπιΙ)ο1απι, ριο-» 
^Γβίϋβηϋα αϊ) Η6ΐ)Γα!εα αδςαβ αά Ιοοιιιη (}αί (ΐίοί- 
(υΓ νίξ;1α. ΤαΓβΙ χαΐ ΤΗοιη&δ Α'. 50. ίη ιρδο ηο- 
δ(το βπιΜο, Τδ. 56. νβΐ ίη ίπιΙ)θ1ο. Τδ. 68. ΠιραΙα 
έλέγιτο ή καταντικρύ τ1\ς Κ]κόλ•«ΐι$ παραλία. Ό 
^οΙΓ έν ταΤς σημ. Νιχ. Χων. 879. λέγβι' ΐΐΙΠΙΠΙ 

γβΓο π•ρα(α . . . ηηηο ΡβΓαπι δίνβ Οαΐαΐΐιαπι νο- 

€6η(, αΓΓίΓΠΙ&Γβ ηοη ρ0δδΐΐπΐ*-«τφ περα(^ έναολι- 
ζόμινος, ήτις τοΟ Πιχριοίοο χατονομάζιται. ΠικρΙδιον 
τό νΟν Χάνχιοϊ. Κ|πολις Σχ. Βρζαντίου Β'. 11. 

ΡοΓί&πι ΡθΓ&ηΐίΐβ. β. 56. 

(2) ΡοΓία 6&Γ&1)ίθΓαπΐ (τ&ν χαραβ(ων]^ ϋΓΕβοίδ 

ΓβοβηϋοΓΪϋηδ άίοίΙπΓ, (]ααπι ΤαΓεί Κβπιίδείβ (γρ. 
Υβιηίδΐι ίδΐίβίβδδί), αΐ ατιεΙΟΓ βδΐΐιβιιηείανίαδ. Οοηδ. 
ΟΐΓΪδΙ. Α'. 47. Αναφέρεται χαΐ ροΓία ε^ηανυεί — 
8 Υί^ΐα ΥβΓδαδ ροΓίαπι ϋαη&γιιει. ΤαΓβΙ χαΐ Τήο- 
πΐΒδ Α'. 412. 493. Μνημονιόεται τό 432^ Κ.ανα« 
βούτζης δροογγάριος. Μ. χαΐ Μ. Α'. 444. 447. 
Πλησίον τοΟ Ζινίάν χαπουνού προς ανατολάς εΤναι 
πάμπολλα χηροπωλεΤα* ταΟτα εΤναι τά αναφερόμενα 
εΙς τό χρυαόβουλλον τοΟ Αύτοχράτορος Έμμανοοι^λ^ 
τό δοθέν εΙς το6ς Βενετούς* ΥβΓδυδ ΑηαϋοηβΠΙ ΐΓΪα 
βι^&δίβηα εβηιΐ&ηοηιηι. Τδ. Α'. 4 Η. β(ιη&η1ίπι&δ 
Πίδεαίοδ, ({11216 ίη ρΓβάΐεΙο δραΐίο ΙβΓίηίη&ηΙιΐΓ. 

Τδ. Α'. 57. Μ(α χαλ6Τται τοΟ *Αγ(οο ΜαρχιανοΟ. 

αάΐιιιε εαιη !ιίδ εοπιρΓβΙιβηάίΙιΐΓ βΐ, ηηθ βδΐ ίη Η- 
ΙΟΓβ δε&ΐα δ&ηεϋ Η&Γείαηί, ηαβ Ιιοάίβ & ΟΗργδίο- 
1>&5ΐ1ίο ροδδίάβΙιΐΓ. "Ιδ. Α'. 442. 483. ΕΙχΑζ» θτι 
είναι ή Αλλοτε χαλουμένη ροΓία δ. Μ&Γεί. "Ιδ. Α'. 

274. (βΓτα γ&ειΐ8ΐ ροδίΐα ίη ΟοηδίΑηϋηοροΗ ΓοΓ&δ 
πΐΰΓί εΐνίΐ&ϋδ, ίη δε&ΐα ηι&|θΓί ίη ηρα άβ ρΓίπια 
(6{ χ. κ. Ταίβΐ χ«1 Τ1ιοηΐ38 Τόμ. Β\ 44. όρθ<&ς 



164 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΖΥΑΑ0Γ02 



(ανα τίς "Αννγις Κθ(Α.νΐ|νΐςι ή Έβραίχί) σχά- 
>α ητο «ιθκνώτβτοι ι^λκισίον τοΟ Βαλοίιχ τ^»* 
ζάρ, δ^τι άνατολιχώτβρον ^αν αΐ άττοβά*» 
Οραι τϋς (λονΐΐς του Κν^ρ Αντωνίου χαΐ τ£^ν 'λ- 
μαλφηνών (1). 

Εσχάτως δια φροντίλς τοΟ σιβαστοΟ συν- 
αδέλφου χ. Μίλλιντζβν^ χ«1 άπό τίνα Τουρ- 
χ(χά ίστοριχά Ιγγρ«φ« Ιμάθαρ^εν, δτι τλ γί- 
ΐς^δον, 4ί (λέρος του γιοπέ^ου, έπΙ τοΟ δποίου 
(σοΰντος τοΟ δεχάτου έβδέριοιι αΙωνος άνι- 
»6θη τλ ^σιλιχλν τέ{/ιενος χαλού(;ιενον ΓβνΙ 
|α(ΐ.( (2), %το χτϋ(ΐ.« τών Εβραίων Καραΐτ&ν, 
δωρηθεν εΙς αύτοι^ς ιταρά τών Βυζαντινών αό- 
τοχρατ6ρων. ΈπΙ τούτου εΐχαν τάς οίχίας χαΐ 
τίϊν συναγωγην αυτών. Ή Όθω[/.ανιχ-ί2 διοί- 
χγ)9ΐ< ΐδωσεν ε!ς αυτούς άντΙ τών έίώ οίχιών 
ετέρας ε!ς ΧάσχΙοΧ, χαΐ άσυδοσίαν εΙς τεσσα- 
ράχοντα [λέλτπ τίς χοινίτητος χαθ* δλον τλν 
β(ον α5τών. Ηί} $υνά(ΐ.ενοι ο{ ΈβραΤοι νά 
ιτωλι^σωσι ί| άτ^αλλοτριώσωσι τ& γιλτρεδον τϋς 
συναγωγ^ΐς, λα(ΐ,βάνουν ταχτιχώς &ς ένοίχιον 
αύτοΟ (ΐ.έχρι τΐΐς σι%[λερον γρόσια τριάχοντα 
δύω χατ* Ιτος* χρατοΟν τό φιρ[&άνιον τ& 6ρ(- 
ζον ταΟτα δλα (3). 

Τ6 ίγγραφον τούτο, ριολονύτι νεώτερον τοΟ 
43 αΙώνος, ιτροσεπιχυρώνει τα γραφύ(Λενα τ5|ς 
'^Αννης Κομνην^^ς. Έχ τούτου είχάζω, 8τι Ιδώ 
πρέπει νά τοκοθετι^σωριεν τίϊν Έβραίχην σχά- 
λαν απέναντι τις έχείσε Έβρα'(χ51ς συνοιχίας, 
τί)ν 6πο(«ν σημειώνει εΙς τλν χάρτην του δ 
Βαοηάβΐΐηοηΐβ (4). Έχ τϋς [ΐ,ελέτγις τών 



γράφουν 4ν σημ. &η άβ Ρ6Γ&ΐηβ?). Έχ τούτοο ιΐχά- 
ζω βτι ή αποβάθρα αΟτη ^το πλησ(ον %%ς νΟν απο- 
βάθρας Βαλο6χ παζάρ ΙσχβλβσΙ χαλοομένη(. Άνα«ρέ• 
ρ•ται χαΐ ή σχάλα τοΟ Δρουγγαρίοο <( τβ>ν Δροογ- 
γαρίων* ρβΰίβ άβ 16ΓΓ2 ροδίΐα ίη ΟοηδΙαηΙίηοροΗ 
ίθΓ&5 ιηυή είνίΐαΐΐδ ίη $εα1& (1β ΟΓοηςβπο. 12. 

Β^ 44| 60. Άπ6 τήν άποβάθραν τοβ Δροογγαρίοο, 
77 ΐκόίας προς ανατολάς, ήτον ή πόλη τοΟ Άγ(οο 

Μάρχοο. "ΐέ. 974. Πιρί τί^ς εεαία ιηα|θΓ πρβλ. 
το6ς αύτο&ς Τομ. ▲'. 57. Ή 8οα1α» ηααβ νοοαΙιΐΓ 

0&εβ§2ΐ11& (Τδ. 417) έν τ^ «ονοιχία χώ^β Βινιτώνι μοί 
ιΤναι άγνωστος. 

(4) Α ροΓία εΐ)Γ&γ1ίγ ιΐδςαβ αά ιηαηιιη. Τ&ΓοΙ 
χαΐ ΤΙιοιη&5 Β', 5. 

(2) Κ]πολκ Πατρ. 4846. «βλ. 437. 

• (3) Περί τούτιον βλαιν ουδέν λέγβι 6 σογγραφι&ς 
Μ§ Χαδ«χάχ•ο6λ-τζιβαμ4, περιγράφων τό χέμβνος 
νοΟτο. Τάμ. Α'• 84, «Ή πόλη τοΟ Νβωρ(οο έχαλιΤ* 
το χαθώς βΤδομβν χαΐ Έβρα{α . . . πορχαΥβς δέ γβνο- 
|ϊι&νης τά 4589 έξφχίαθηααν ΙχτοτεέντβΟΟεν.• Κ|πολίς 
Χχαρ. Βυζαντ(οο. Τόμ. Α'. 534 • 

(4>Ρ#η&λΒ<1βκλ ΟοηβΙ. ΟΙιηεΙ. Αά ροΓίαηι Ρ•^ 



αποβάθρων τών *Ιταλιχών ίΟνών πρβ^ΐ6ν 
^ναι, δτν ^ συνοιχία ή ΈβραΤΧ*}) ?ίΐΡον Μ τις 
α6λϋς τβΟ ΓενΙ*τζα{ΐ.(^ πλησιέστατα τις πύ- 
λης τοΟ Βαλούκ Ηζϋ^ίίο χαΐ τ91ς Άνατολιχ^ς 
πλευρ&ς τοΟ Ηισσηρ τζαρσι^* χαι έδώθεν πρλς 
δυσ[ΐ.άς έξετείνετο ή συνοιχ(α τών Βενετών, 
χεχωρισριέντ) έχ τών αντιζήλων Γενουιανσ(ων, 
μ.ετά τών 5πο(ων ίίριζαν (^χρι τϋς πτώσεως 
τοΟ χράτους. Έν τ5) συνοιχΕ^ ταύηι τών Βενε- 
τών έχτλς τοΟ τε(χους, ητον δδί)ς χαλου|ΐένη 
όόός δημοσία (4 ), έχατέρωθεν τίς 5πο(ας ά- 
νηγέρθτϊσαν οίχίαι χαι Ιργαστ^Ιρία. Τούτων τά 
πλειύτερα ήσαν |ΐ.ετ6χια τοΟ πατριάρχου τοΟ 
Γράδου (9), χαΐ { σηριείωσίς αί^ών, γενοριένη 
έν Κωνσταντινουπύλει τ^ 1206, εδτυχώς διε- 
σώθη ε{ς τ άρχεΐοκ τϋς Βενετίας (3). Πλησίον 
τοΟ τείχους ϊσαν δεχατρεΤς οΐχίαι ένοιχιαζ($(ΐ.ε- 
ναι χατ* Ετος άντΙ δγδοηχοντ^ δπερπύρων. Παρά 
την ττίλην τοΟ Δρουγγαρίου (4) ίσαν Ενδεχα, 
ένοιχιαζό[Αεναι άντΙ τεσσαράχοντα έπτά δπερ- 
πύρων• Ποέρά την θάλασσαν (5) ήσαν ίίχοσι 
επτά, ένοιχιαζό(χ.εναι άντί έχατί^ν τριάχοντα 
εννέα υττερτΓτίρων. Έντλς τοΟ τΐίχους, παρά τ^ν 
να&ν τοΟ Άτίου *Αχινδύνου, ίσον ^^χτώ, ένοι- 
χιαζ6{&εναι άντΙ δεχατριών υπερπύρων. Έ|χπρ^ 
τοΟ αύτου ναοΟ ^σοεν Επτά, ένοιχιαζέ(&εναι 
άντΙ δέχα υπερπύρων. Πλησίον Ετέρου ναοΟ 
τοΟ ΆγΙου Ιωάννου τών Κεράτων (β), φσαν 
οίχίαι δεχατέσσαρες, ένοιχιαζύ^^εναι άντί είχο- 
σι ίξ δπερπύρων. Ό χαΤέχων τίι χαντάριον τίς 
αποβάθρας τοΟ Αρουγγαρίου έ^λι^^ωνε χατ* Ε- 
τος Εβοο(Αΐϋχοντα δύω δπέρπυρα (7). Τά χτι(* 
ριατα ταΟτα ένοιχιάζοντο διά είχοσι εννέα Ετη. 



Γ&ιη&β η&οΰβ αά ^αάβ^ΑΠ1. Αά ρΓβΓ&(3ΐη Ιαάβοαιη. 
Τ»ΓβΙ χαΐ Τ1ιοιηΕ8• Α'. 56, 67. Ή «ύλη α^τη εΙς 
τόν χάρτην τοΟτον εσφαλμένως τοκοθβτβΤιαι ιΐς τήν 
Ιχραν τΐ^ς *Αχροπάλ•ως, οποο Α ^λη τ1^ *Αγ(α6 
Βαρβάρας νΟν Τόπ χαποοσού. 

(4) Υία ρν1)1ί€&• 

(2) ΒοπΑ Ρα^τί&ΓοαΙιιβ βπιάβηείδ ροδίΐΑ ίΗ Οοε* 
8(£ΐηΙίηορο1ί. 

(3) Τ&ΓβΙ χαΐ Τΐιοιηαδ Β'. 4. 

(4) Δρουγγάριος, ναύαρχος • μέγας δροογγάριος 
τοΟ όιοαώσνοο βτόλοο.» Μ. χα\ Μ. Α^ 408. 

(5) Οβ ηρα εβοοδ ιη&τβ. 

(6) 8. ^ο&ηη^8 άβ 6οπιί1)α8. *0 Κωδινύς αελ. 
423 μνημονβύιι έχχληαΐας xαλοομένη^ «Τά Μοροχέ- 
ρατον> ... «χαΐ έχτ(σ6η έν «ιβς χρ^οις Μαρχιανοί 
το5 βααιλέως.» Μελεχίοο Γεωγρ. έν ΒενετΙ^, 4807 
Γ. 93. 

(7) «Ργο βΙ&Ιβπι ιηβάίο (γρ. ιηοάίο) βΙ 1ίβ«, ρρ. 
, ϋ[ΧΙΙ. δοαία άο Βτοη^ο. 



ΓΕΝΘΥΗϋΧΙΙ»^ 



ητο τ^ν Κάρτίθν^ τλ Ιί' Ιτ$ρον τλιι £(ΐςτέ(λ- 
βριον. Μκτά τά «1)ΐ9«ι ίνιιίβ ίτη ίι^η τλ γλ* 
ΐΓΐίαν (4κτά τών δπλ τών ίνοιχιαστών ανεγερ- 
θέντων νέων ο!χο2θ(ΐ.7){^άτων έπανι&ρχετο ε!ς 
τ))ν λχαιοδοβίαν τοΙ> αύτοΟ πατριάρχου (1 ). 
Ό μελετών τίϊν 1στ•ρ1αν τών Ιταλικών συν- 
οικιών έν Κ]π^λει (χ.*)) νο(&(σΐ[), {τι αιναοα ή ττα- 
ραλία, έιςΐ τΐ^ς 6ηο(α( εύρίσχοντο «ι άιςοβά- 
θραι τών λβίτίνων, %το χτ^ί^&α άιν^λυτον α&τών. 
Αναφέρουν «{ ίστοριχοί τίιν άιςοβάθραν χ%ς Ά- 
χρον^λεως, τ9ιν ΧαλχηδοννκΗαν σχάλαν (2^ 
χαΐ τ^ι, χαθως χαΐ νΟν, πλησίον τϋς πύλης 
Βαγτζέ χαπουσού, τί^ν σχάλαν τοΟ Περάμα- 
τος άντιχρ^ τ%ς Βαλούχ παζαρ ιτίλης. Προσ- 
έτι &ς ένΟυμΙται & άναγινώσχων τϊ Βυζαν- 
τινά, {τι πάμπολλα τών άρχα(ων Βυζαντινών 
οιετηρι&θησαν αναλλοίωτα άιΛ το5ς χυριάρχας 
'ΟΟωμανούς. 

Πλειότερα περ\ τών έχχλησιών χαΐ οίχιών 
τών έν Κ]π6λιι ^Ιταλών θέλω ιβτοριλσει, Κταν 
συμμελετι^μεν το^ς δύω τελευταίους αΙώνας 
τοΰ Βυζαντινοί^ κράτους, &τε οΐ Ίταλο(, ποτέ 
μίν βύμμ4ΐχο^9 ^^"^ ^^ πολέμιοι, μεγάλως ίξ** 
ησΟένησαν τ^ κράτος. *^λνευ (μως τ^ γνή- 
αεως τ%ς περί τ& Νεάιριον κατοικίας αυτών 
τά έξ^ς Ιστορούμενα ιΧναι χατ'έμέ ασαφέ- 
στατα. 

Παράδοζον είναι, δτι μετά τοσούτους αιώ- 
νας ^ χοιτοιχία τών ΓενουηνσΙων έπ91λθεν έχ 
νέοι» ε{ς χ^ρας τών Ευρωπαίων. Είς τλν χώρον 
τοΟτο^ν χαλούμενον Σιρχετζη 1σχελεσ(, σταθμλν 
σι&μ$ρον τοΟ σιδηροδρόμου, καθαριζύμενον χαΐ 
άνασχαιττύμενον εΙς τίνα μέρη, οΔδέν λείψανον 
Λατινικών χτιρ(ων ε6ρϋχα. 

ΤαΟτα, κύριοι, είναι (σα έχ τών χρυβο- 
βούλλων χαΐ 'ΐταλιχών έγγραφων μανθάνομεν 
περί τών έν Κ]πύλει οίχούντων Ιταλών, πρ6 
τΙΙς αλώσεως τ91ς πύλεως υπλ τών Λατίνων τ& 
4204• Ή Ιρευνα τΐ^ς εκτάσεως τών ίντλς τοΟ 
τείχους κατοικιών α&τών είναι σι&μερον άληθ'ίις 
ματαιοπονία. Λώ τί^ν ήμετέραν ίς-ορ(αν δμως 
χαλ6ν ιΐναι, (τι διά τ^ μελέτης καΐ παραβο- 
λ5ίς τών έγγραφων χατεδείζαμεν τλν τύπον 
τών μεβ*4μών χατοιχησάντων Λατίνων, έχτει- 
ν^μενον άπλ τϋς πύλης τών Λρουγγαρίων χαΐ 



τ*ς μονΐς τοΟ Κυρ 'ΛντωνΙου παρά τίΐν Βα- 
λο&χ παζΑρ πύλην μέχρι τ*ς πρ4ς 'ΛνατολΑς 
πύλης τοΟ Ευγενίου, νΟν Γιαλίϊ χώσχ χαπου- 
σού. Λ( έμποριχαΐ «ύτών λποβάθραι σημειοΟν- 
ται μετά πολλΐς άχριβείας πρ^ς δυσμάς χαΐ 
ανατολάς τ^ς γνωστΐς πύλης τ^Ο Νεωρίου, 
νΟν Βαγτζέ χαποοσόύ• Τα^α τά μελετήματα, 
τά σαφηνίζοντα τ4)ν ποώτην έν Κ}π6λει χα- 
τοικίαν τών Λατίνων, δυνάμεθα χαΐ ήμΛς νά 
άνταποδώσωμεν εΙς τους φίλους Ιταλούς, το6ς 

ελάξαντας καΐ έχδύντας τά πολύτιμα χρυσύ- 
υλλα τών ημετέρων αύτοχρατύρων. 

Α. Γ. πασπάτης. 



(4) ΤβΤβΙ χ«\ Τΐιοιηιιβ, Β'. 492, 493, 495. 

(1) «Έχομίαΰη ^ά λιΐψβνβ τοΟ Άγ(ο<ι Ζεμοοήλ 
•Ις 11]ιι•λιν Μ η^ Χ«λιιηλνη«(σι σκάλας». Χρον. 
Πσσχ. Τόμ. Λ'. Μ9, &18. 



ΤΟ ΧΑΡΤΟΝΟΜΙΣΜΑ ΠΑΡΑ ΤΟΚ 

ΑΡΧΑΙΟΙ! 

('Ανιγνώσθη Ιν τ|( ΤΚΒ'. Σονιδριάνιι.) 

Κατά τ^ παρελθόν Ιτος Ιλαβον τ)ιν τιμίιν 
νά ύμιλ^σω ύμίν Λίρί τήζ ΙψΛΌγίσΒϋΚ ^6^^ κο- 
μ%σμάζω^ χαΐ γ/^γ Ιστορίας τών ονομάτων τωτ^ 
&ς χα\ ΗΒρΙ τής ηοσότψος χ&ν ηοΛντΙ/έωτ 
μ^τά^^<αν έν τ& χόσμφ' τλ σημερινών α- 
νάγνωσμα μου ^τό χαςτονόμισ^Λ ηαρά τοϊς άρ- 
χαΙθίς*9 άποτελι^ μέρος τοΟ μικροί μου Ιργου 
^ίσχοριχα^ ΜαΙ οίχονομίχαΐ μίΜτΜ αίρΐ τής 
τών νομίσ/έάτων ηιστύαωζ χαΐ τών χρακίζών 
κτλ. .> ΠρΙν εισέλθω δέ εΙς τλ θέμα μου, έπι* 
τρέψατε μοι νά σβίς εΙπω δίχην είσαγωγΐς ίλί- 
γα τινά περί τών πιστωτικών καταστημάτων, 
χαΐ γενιχάς τινας αρχάς, μάλιστα περί νομί- 
σματος. Ανευ τών βποίων πολλά πράγματα Ισως 
θά ωσι δύσληπτα εΙς τινας τών διά τίκς παρου- 
σίας των τιμησάντων με. 

0{ κυριότεροι εκπολιτιστικοί μοχλοί παν- 
τός τύπου καΐ χώρας είσίν, ί τών επαγγελ- 
μάτων έκπαίδευσις, ί άνάπτυξις τϋς συγχοι- 
νωνίας χα\ τά πις*ωτικά κατα^τϋματα. Έ επαγ- 
γελματικοί έκπαίδευσις, ίΐτοι ^ εΙς τά πάντα 
είδιχύτης, δύναται νά κατασηΙίσΎΐ έύδαίμονα 
πάντα τύπον, διύτι δι*α6τίς οδ μύνον βελτιοΟ- 
ται π&σα εργασία καΐ παραγωγιΐί, άλλ* Ιμα 
αύζάνεΐι και κατά συνέτβειαν εύθηνοτέρα άπο* 
βαίνει. Μετά ταύτην ιΜρο«σ^ζ«ται ή* άνάγχιΐ) 



164 



Ο ΕΝ Κ/Ο. ΕΔ.\ΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΧΥΑλΟΓΟΖ 



λα ητο ιηθ«νώτ«τ« ινλΐ)σ(ον τοΰ Βαλοΰκ ττα•^ 
ζάρ, ίν6τ\ ίνατολαώτιρον ^αν αΐ άΐϊοβά'* 
θραι τϋς (&ον9ς του Κϋφ *Αντων(ου χαΐ τ£λν Ά-^ 
ριαλφηνών (<). 

Έ«χάτο»ς ^ια φροντίλς τοΟ 9ιβα^^^0 συν- 
«δέλφου χ. ΜΙλλιντζεν^ χ«1 άικ6 τίνα Τουρ- 
χιχά {στοριχά έγγραφοι έ(ΐ.άθαρ(Λν, βτι τ& γ^)- 
Μ^ν, % (Αέρος του γΐ^έ^ου, έπΙ τοΟ δποΐου 
(οοί^ντος τοΟ δεχάτου 2β^6ριου αΐδνος άνι- 
ίύθΐ) τλ βασιλιχλν τέμενος χαλού|ΐενον ΓενΙ 
[αυΧ (2), %το χτϋ|Α« τών Εβραίων ΚαραΙτών, 
ίωργ^θεν εις αύτο&ς ιταρά τών Βυζαντιν&ν αύ* 
τοχρατέρων. ΈπΙ τούτου είχαν τάς οΙχ(ας χαΐ 
τ))ν συναγωγτιν αύτΰν. Ή Όθω|ΐ.ανιχη ίιοί- 
χησις Ι^ωσεν εΙς αυτούς άντΙ τών έδώ οίχιών 
ετέρας εΙς ΧάσχΙοΚ, χαΐ άσυδοσίαν εΙς τεσσα- 
ράχοντα (/.έλη τϋς χοινίτητος χαθ' δλον τ&ν 
β(ον αυτών• Μ*}) δυνά[&ενοι οΐ Εβραίοι νά 
ιρωλι^σωσι ί| άπαλλοτριώσωσι τ6 γι^τηδον τΐ^ς 
συναγωγ1^9 λα(ΐ.βάνουν ταχτιχώς ώς ένο(χιον 
αύτοΟ (^έχρι τΐΐς σι^ριερον γρόσια τριάχοντα 
δύω χατ* Ιτος' χρατο\)ν τ& φιρρ,άνιον τ& 6ρ(- 
ζον ταί>τα δλα (3)• 

Τ6 ίγγραφον τούτο, (ΐολονότι νεώτερον τοΟ 
13 αΙώνος, ιτροσεττιχυρώνει τα γραφ6(Λενα τ5|ς 
"^Αννης Κθ(Ανην%ς. Έχ τοότου είχάζω, 8τι Ιδώ 
πρέπει νά το«οθετίσω|ΐιεν την Έβραΐχην σχά- 
λαν απέναντι τ%ς έχείσε Έβρα*(χ51ς συνοιχ(ας, 
τίϊν &πο(αν οιιμειόνει εΙς τλν χάρτην του 6 
Βαοηάβΐΐηοηΐβ (4). Έχ τϋς ρ,ελέτης τών 



γράφουν έν σημ. &η άβ Ρ6Γ&ΐη21?). Έχ τοότου ιΐχά- 
ζω βτι 4 αποβάθρα αΟτη ^το πλησίον τΐ^ς νΟν απο- 
βάθρας Βαλο6χ παζάρ ΙσχιλβαΙ χαλοομένης. Αναφέ- 
ρεται χαΐ ή σχάλα τοΟ Δροογγαρ(οο !\ τ(&ν Δροογ- 

γαρ{ων* ρβοίβ άβ ίβττΛ ροδίΐα ίη ΟοηδΙαηΙίηοροΗ 
ίοΓΕδ ιηυιί είνίΐαϋδ ϊη δεαία ϋβ ΟΓοη^ΒΓίο. Ιδ. 

Β'. 41| 60. Άπό τήν άποβάθραν τοΟ Δρουγγαρ{οο, 
77 κόβα( ιτρός ανατολάς, ή τον ή πόλη τοΟ Άγ(οο 
Μάρχοο. '^ΐέ. να. ΠιρΙ τΤ^ς εοαία ϊαα}ΟΤ πρβλ. 
τους αύτο6ς Τόμ. Α.'. 57. Ή δΟβΙα, (]1136 νοοαίυτ 
(]α06{;&1ΐ2ΐ (Τδ. 117) έν τφ «υνοιχΐ^ τ(&ν Βινβτών, μοί 
λΤναι &γνα>«το;. 

(4) Α ροΓία Ε1)Γ&γ]ίγ υδςαβ &ά ιηιιπιιη. Τ&ΓβΙ 
χαΐ Τΐιοιη&δ Β\ 5. 

(2) Κ]πολις Πβτρ. 4846. σιλ. 437. 
- (3) Περί τούτ»ν βλοιν ο6δέν λέγιι 4 σογγραφ•&ς 
τ•Ι Χαδηχάτ-ούλ-τζιβαμΛγ περιγράφων τό τέμινος 
τοΟτΦ. Τόμ. ▲'• 84, «*Η πόλη τοΟ Νιωρ(οο έχαλεΤ* 
νο χα6ώς εΤδομίν χαΐ Έβρα(α . • . ικορχαΙΜς δέ γινο- 
μένης τό 4589 έζφχίαθηααν Ιχτοτε έντιΟθεν.• Κ[πολΐ( 
2χ«ρ. Βυζαντίου. Τόμ. ίί, 534 • 

(4>Ρ#η&Μ9Κ». 0Μ8Ι. ΟΙΐΓίεΙ. Αά ροΠααι Ρβ^ 



άπαβαβρών τών Ίταλιχών Μνώ^ πρβ^λ6ν 
ήναι, βτι 4 9υνοιχ(α 4 ΈβραΤΧ^}) ^τον Μ τϋς 
αύλ^ς τοΟ ΓενΙ-τζα|Αί| πληρέστατα τϊς πύ-* 
λης τοΟ Βαλο&χ παζάρ χαΐ τ%ς Άνατο>ιχ1|ς 
πλευρ&ς τοΟ Ηιοσίιρ τζαρσ)&* χαι έξωθεν π(Ας 
δυσ[ΐ.άς έξετεΐνετο ή συνοιχ(α τών ΒενετΑν, 
χεχωρισ(ΐένη έχ τών άντιζιϋλων ΓενουηνβΙων, 
(ΐ.ετά τών δπο(ων ϋριζαν (^έχρι τϋς πτώβε«>ς 
τοΟ χράτους. Έν χ^ συνοιχί^ ταύτ^^ τών Βενε- 
τών έχτ^ς τοΟ τείχους, ητον δί^ς χαλου[ΐέν7| 
όόό^ δημοσία (4 ), έχατέρωθεν τίς 6πο(ας ά- 
νηγέρθησαν οίχίαι χαι Ιργαστ^ΐρια. Τοό-Των τΑ 
πλειότερα ίσαν (ατυχία τοΟ πατριάρχου τοΟ 
Γράφου (9), χαΐ ή <η)[ΐε(ω<ης αυτών, γενοριένϋ 
έν Κωνσταντινουπόλει τ& 1206, ευτυχώς ϊιε- 
σώθη ε!ς τ άρχι^ΙΕ^ τϋς Βενετίας (3). Πλησίον 
τοΟ τείχους %σαν ^εχατρεΤς οΐχίαι ένοιχιαζό(χ.ε- 
ναι χατ* Ιτος άντΙ όγδοιϋχοντ^ 6περπόρων. Παρά 
την πύλην τοΟ Αρουγγαρίου (4) τίσαν ίν^εχα, 
ένοιχιαζόριεναι άντΙ τεσσαράχοντα επτά Δπερ- 
πύρων. Ποέρά την θάλασσαν (&) %σαν ίίχοσι 
επτά, ένοιχιαζ^(«.ενα« άντΙ έχατί^ν τριάχοντα 
εννέα υπερττύρων. Έντ^ς το^ τΐίχους, παρά τλν 
να^ν τοΟ ^Αγίου 'Ακιν^όνου, %σαν 4χτ6, ένοι- 
χιαζόριεναι άντΙ ^εχατριών ύπερπύρων. Έριπρλς 
τοΟ αυτού ναο& ήσαν επτά, ένοιχιαζό(λ.εναι 
άντΙ ίέχα υπερπύρων. Πλησίον έτερου ναοΟ 
τοΟ Αγίου Ιωάννου τών Κεράτων (6), )σαν 
οίχίαι οεχατέσσαρες, ένοίΧΐαζό(Λενοκ άντΙ είχο* 
σι ίζ υπερπύρων. Ό χα^έχων τ& χαντάριον τϋς 
αποβάθρας τοΟ Αρουγγαρίου έ^λιλ^ωνε χατ* 2- 
τος ίβοομτϋχοντα ίύω δπέρπυρα (7). Τά χττ&- 
[Αατα ταΟτα ένοιχιάζοντο ίιά είχοσι εννέα Ιτη. 



•■■» .1 



Γ&ιηαβ ϋεαυβ αά ΙαάβοΑίη. Αά ρΓβΓΕίαιη Ιοάβοαιη. 
ΤίΐΓβΙ χαΐ Τΐιοιηαε• Α'. 56, 57. Ή πόλη α'.τη ιΐς 
τόν χάρτην ^οΟτον εσφαλμένοι; τοποθιτ«Τται ιΐς τήν 
2χραν τΙ^ς "Αχροπόλεα*;, οποο ή πόλη τ1|ς *ΑγΙαβ 
Βαρβάρας νΟν Τοπ χαπαυσου. 

(4) Υία ρα1)1ίε&. 

(2) ΒοπΑ Ρ&)η&ΓοαΙα8 Οπιάβαείε ροδίΐΑ ίιι Οοβ- 
εΐαηΐίηοραΐί. 

(3) Τ&ΓβΙ χαΐ ΤΙιοπίΜ Β'. 4. 

(4) Δροϋγγάριος, ναύαρχος • μέγας δροογγάριος 

τοΟ Οεοαώντοο ατόλοο.» Μ, χα\ Μ. Α\ 408. 

(5) Βθ ηρ& 86005 ιη&Γβ. 

(6) δ. ^ο&ηη^8 άβ εοΓηϋ)α8. *0 Κωδινός σελ. 

423 μνημονιόει έχχλησίας xαλοομένη^ «Τό Μοραχέ- 
ρατον> ... «χαΐ έχτίσθη έν τιβς χρόνοις Μαρχιανο• 
τοσ βααιλέιας.» Μελετέοα Γεωγρ. έν ΒενετΙφ, 4807 
1^.93. 

(7) •Ργο 8ΐλΐ6Γ& ιηβάίο (γρ. ιηοάίο) θΙ Ι»)ιι, ρρ. 
. I^XXυ. δΰ&ΐα άβ ΒτοηΒ&Ηο. 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΠΟηΟΥ ΤΟΝ ΓΕΝσΥΗΗΧΙΟΝ ΕΝ ΕΟΝ/ΑΕΙ χτλ. 165 



6ριον« Μετά τά «1»9«ι {ν\ιέ« Ιτι» 1ιτ«ν τλ γΙ^^ 
ιρ^δον ριβτά τΰν &ιν& τών ένοΜςιαστΰν άνβγερ- 
θέντων νέων ο2χοδο(ΐ.Υ)(Μίτων έπαν^ρχετο εΙς 
-τίΐν λχαιοδοσίαν το5 αύτοΟ πατριάρχου (4 ). 
*0 ι&ελετών τίϊν {στ•ρ1αν -ιών *Ιταλιχών συν- 
οικιών 2ν Κ]ΐΓ6λει (χ.η νο|λ.(σν), 2τι &παοα ή πα- 
^λ(«, 2ΐ^1 τ^ς ίηο(α( εύρίσχοντο «ι άτνοβά* 
θραι τών λ«1τίν#ν^ %το χτΐί(Α« άιτύλυτον α&τών. 
^Αναφέρουν «{ ιστορικοί τ^ιν άιςοβάθραν χ%ς Ά- 
χ^κ^λκως, τίιν Χαλχγ)δονιησ(αν σχάλαν (2)^ 
χ«1 τ^, χα6«>( χοιΐ νΟν, ιτληβίον χ^ ιςύλης 
ΒαγτζΙ χ«ινουσού, τίιν σχάλαν τοίί Περάμα* 
τος άντιχρι^ τ44 Β«λούχ ιναζάρ ινύλιης. Προσ- 
έτι &( 2ν0υ|Αΐται 6 άναγινώσχων τϊ Βυς[«ν* 
τινά, ϊτι πάμιΐ«ολλ« τών αρχαίων Βυζαντινών 
ΟΜΤορ^θιίσαν Αναλλοίωτα άιΛ το&( χυριάρχα^ 
Όθ«ψανούς• 

Ολειότερα ιτερι τών έχχλησιών χαΐ οίχιών 
τών Ιν Κ]ιν6λ•ι Ιταλών θέλω ίστοριΑσει, 6ταν 
αυ)ΐΐ|ΐ|λετι^ρΐΐν το^ δύω τελευταίους αΙώνας 
τοΟ Βυζαντινοί χράτους, δτε οΐ Ίταλο(, ιβοτλ 
(λλν σύ|ψαχ«ι> ινοτΐ δέ ινολέμιοι, (ογάλως ίξ«- 
'^σθένιβσαν τλ χράτος. '^Ανευ β(ΐως τΐΐς γνώ- 
σεως τ%( ιιερί τλ Νεώριον χατοιχίας αυτών 
τά έξ^^ς (στοροΑ^εενα ^ναι κκτ^ Ιγλ Ασαφέ- 
στατα• 

Οα^δοζον ε1ναΐ| δτι (ατά τοσούτους α{ώ- 
νας ι( χατοιχία τών ΓενουηνσΙων έπϋλθεν έχ 
νέου ε{( χ^ρας τών Ευρωπαίων. Είς τλν χώρον 
τοΟτον χαλού{&ενον 2ιρχετζ4) Ισχελεσί, σταΟ(]ΐ&ν 
σι&|αρον τοΟ σι{ηροίρύ(Αθυ, χαθαριζύ(ανον χαΐ 
2ναΜαΦτύ|Μνον ύς τίνα ριέρΐ), ούίέν λείψανον 
Αατινιχών χτιρίων ε&ρϋχα. 

ΤαΟτα, χύριοι, είναι δσα έχ τών χρυσό- 
βούλλων χαΐ 'Ιταλιχών έγγραφων ριανθάνομεν 
περί τών έν Κ]πύλει οίχούντων Ιταλών, πρλ 
τΙΙς αλώσεως τ%ς πύλεως 6π& τών Λατίνων τλ 
4204• Ό Ιρευνα τϋς έχτάσεως τών ίντ&ς τοΟ 
τείχους χατοιχιών α&τών είναι σι&(ΐ«ρον άληθ4)ς 
(ΐΜίταιοπονία. Λ&α τί^ν ήρι^τέραν ίς-ορίαν δ(&ως 
χαλ^ν ύναι, δτι διά τ^ς ριελέτης χαΐ ποεραβο- 
λββ τών έγγραφων χατεδείζαριεν τλν τύπον 
τών (««β*4|1ών χατοιχυσάντων Λατίνων, έχτει- 
νέ|ΐενον άπλ τϋς πύλης τών Δρουγγαρίων χαΐ 



τις (Λονίς τοΟ Κυρ 'ΛντωνΙου παρά τίΐν Βα- 
λούχ παζλρ πύλγιν ριέχρι τϋς πρ6ς Ανατολές 
πύλΐϊς τοΟ Ευγενίου, νΟν Γιαλί» χΐδσχ χαπου- 
σού. Λ{ έ(^π<οριχ«1 «Ατών έποβάθραι σΐίί(χειοΟν* 
τ«ι (Λετά πολλΐΐς άχριβείας πρίκ 2(υσ(Λάς χαΐ 
ανατολές τ^ς γνωστΐς πύλης τ^Ο Νεωρίου, 
νΟν Βαγτζέ χαπουσού. Ταδτα τέ ρ.ελετ4[λατα, 
τά σαφηνίζοντα τίιν ποώτην έν Κ}πύλει χα- 
τοιχίαν τών Λατίνων, ουνάριεθα χαΐ ί\γΛΐς νλ 
Ανταποδώσω(ΐΑν εΙς τους φίλους Ιταλούς, τους 

ελάξοίντας χαΐ έχΒύντας τά πολύτΐ{λ.α χρυσύ- 
υλλα τών ήριετέρων αύτοχρατύρων. 

Α• Γ. πασπάτης• 



(4) Τ&ΓβΙ χ«1 ΤΙιοιη&8, Β'. 49ΪΙ, 493, 495. 

(1) «ΈχομΙβθη τά λιίψβνβ τοΟ Άγ(ου Σεμοοήλ 
•Ιΐ Κ]ιι•λιν Μ της Χ«λχηλνη«(•ι σκάλας». Χρον. 



ΤΟ ΧΑΡΤΟΝΟΜΙΣΜΑ ΠΑΡΑ ΤΟΚ 

ΑΡΧΑΙΟΙ! 

('Ανιγτώσθη έν τφ ΤΚΒ^ Ιονιίριάσιι.) 

Κατέ τδ παρελθόν Ιτος Ιλαβον τίϊν τιρ,Ιιν 
νέ β(ΐιλ4σω δρΛν Λ$ρΙ τήζ ί^ίβνρίσακ χώτ το^ 
/β«ιτ/ΜΐΓωκ *αΙ ^4^ Ισζο^ζ τών ονομάτων των^ 
ώς χαΐ τΐβρί τή^ ηοσόνητο^ τ&ν ηοΛντίμωτ 
|^^τΑ^^^ίν έν τώ χόσμω* τλ σηριεριν^ν (Ι- 
νάγνωσ{Αιά (χ.ου ^τύχαρτονό/ασμα ηαρά γοΙγ Αρ* 
χαίοκ^^ άποτΑ^Ι (ΐιέρος τοί^ (ΐ.ιχρο^ |ΐου έργου 
^ίοτορίχαΐ λοΧ ϋΐηονομ^χαΐ μ$ΜζαΛ ηίξΐ Γ^ς 
τών νομ^ίτμάζων ηιστώαωζ χαΐ τών τρα:αζώτ 
χτλ. .> ΠρΙν είσέλθω ϊλ ε{ς τλ θέρια {λου, επι- 
τρέψατε (1.01 νέ σ&ς εΐπω ^ίχην είσαγωγίίς ολί- 
γα τινά περί τών πιστωτιχών χαταστη(^άτων, 
χαΐ γενιχάς τινας αρχάς, (ΐ,άλιστα περί νοριί- 
σματος, Ανευ τών όποιων πολλά πράγρ,ατα Ισως 
&ά ώσι δύσληπτα εΤς τινας τών λ& τΐΐς παρου- 
σίας των τΐ[ΐησάντων ριε. 

Οί χυριώτεροι έχπολιτιστιχοί («ΌχλοΙ παν- 
τός τύπου χαΐ χώρας είσίν, ή τών έπαγγελ- 
[λάτων έχπαίδευσις, ί άνάπτυζις τϋς συγχοι- 
νωνίας χαΐ τά πις'ωτιχά χαταςΊϋ[Αατα. Έ έπαγ- 
γΰλματιχ*)! έχπα(δευσις, ίίτοι ί εΙς τά πάντα 
είλχύτης, δύναται νά χαταστι6σΐ[) έ6^αίρ.ονα 
πάντα τύπον, ίιύτι ίι^αδτίς ού [ΐύνον (ίελτιοΟ- 
ται πΑσα εργασία χαΐ παραγωγιϋ, άλλ' ί^ιχ 
αυξάνει, χαΐ χατά συνέπειαν εύθηνοτέρα άπο- 
βαίνεν. Μετά ταύτην ιίαρουσίάζστ^ ή* άνάγχι) 



166 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλΑΟΓΟΣ 



τ%ς (ΐΛταχο|ΐ(9Μας τών προϊόντων, τών ζώων 
χαΐ ανθρώπων, ίίτοι ή άνάπτυζις της συγκοι- 
νωνίας, δι' ^ς θέτο(ΐχν εις συνάφειαν τά προσόν- 
τα χαΐ ατο(λα, ίίτοι την παραγωγί)ν μέ τήν χα- 
τανάλωσιν. Ό ζωτιχ&ς δ|ΐως (Λοχλ6ς πάντων 
τούτων είναι τά χρι%(ΐ.ατα, ίνευ τών όπ6(ων ή 
εργασία άχινητεΥ, ή ^έ παραγωγί) ι{ρε|ΐ.εΐ. Άλλα 
τά χριή[Αατα χυχλοφορουντα τυχαίως χαΐ άχα* 
νονίστως, δσον πολλά χαΐ &ν ώσι, δέν έπαρ- 
χοΟσ( ποτέ εις τάς άνάγχας τόπου τινός, διλ 
χαΐ παρουσιάζεται πάραυτα ή άνάγχη τ^ς συ- 
στάσεως τών πιστωτιχών χαταστΎ)|ΐάτων, ΙνΟα 
συ^^έοντα άπαντα τά αργά χαΐ δλίγον πάρα- 
γωγιχά χεφάλαια, χάρις εΙς τά πλεονεχτ^ματα 
ΐτινα ευρίσχουσι, λανέμονται έχεΐθεν διά δια- 
φόρων χαΐ ποιχ(λων οδών, χυχλοφορουντα (ΐετά 
θαυμαστές ταχύτατος, χαΐ (ΐεταβαίνοντα δπου 
δει, χαΐ ίπανερχό(]ΐενα πάλιν, ί^α. βταν άρχ(- 
σωσι νά άποβαίνωσιν άνευ παραγωγ^ίς, Ινα τε- 
θώσι χαΐ πάλιν ε!ς παραγωγιχωτέραν χίνησιν, 
χαΐ ούτω χαΟεζ^Ις. Ήΐδρυσις λοιπ&ν οιουδή- 
ποτε πιστ6>τιχο0 χαταστΑμιατος ίν παντί τόπφ 
χαΐ χώρ^, χαΐ |χ.άλι<Γα ίν χώρ^, ίνθα τά τοιαύ- 
τα έλλείτυουσιν ίντελώς, ^ εν μέρει, είναι εΰερ- 
γετιχιϋ, χαθώς χαΐ ή είδιχη ^ έπαγγελριατιχγ) 
ίχπαίδευσις χαΐ ή συγχοινωνία. "Οταν (μάλιστα 
ταΟτα πολλαπλασιάζωνται, άποβαΐνουσιν {τι 
εύεργετιχώτερα, διότι έπιφέρουσι τ&ν συναγω- 
νισ(&όν' τά πιστωτιχά π. χ. χαταστι%(Λατα διά 
του συναγωνισ(ΑθΟτών χεφαλαίων έπιφέρουσι τίιν 
εύθηνείαν των, ίίτοι τ{»ν έχπεσρι^ν του τόχου, 
προσέτι δΐ χαΐ τγ)ν έπέχτασιν τών εργασιών* 
ώστε έάν υποθέσωμεν, ότι 5 χύχλος τών εργα- 
σιών των περιωρίζετο χατ' αρχάς εΙς δάνεια τ%ς 
χυβερνι^σεως, % ε2ς τους [/,εγαλε[Λπόρους, διά τών 
πιστωτιχών χαταστιθ[ΐάτων β χύχλος ο&τος έξ 
άνάγχης εύρύνεται εις π&σαν αυζησιν χεφα- 
λα(ων, % εΙς π&σαν Τδρυσιν νέου χαταςΊ^(;ιατος, 
χαΐ χατά συνέπειαν χαταβαΐνει άπ& τά ανώ- 
τερα εΙς τά χατώτερα χοινωνιχά στρώ[/,ατα, 
ώστε ή ωφέλεια είναι διττή. Έάν δέ αϊ ώφέ- 
λειαι πολλάχις τών χαταστ7)[ΐ^το>ν τούτων ει- 
σίν έχπληχτιχαί, τοΟτο οφείλεται ε{ς τους ευ- 
φυέστατους χαΐ επιτυχείς συνδυασρ.ούς τών {- 
ορυσάντο>ν χαΐ διευθυνόντων ταύτα ' δι6 χαΐ τά 
χέρδγ) των είναι 6χι άπλους τόχος, όστις θά η- 
τον υπέρογχος, άλλ' ά(ΐ.οιβί) προσωπιχΐΐς εργα- 
σίας* άλλως τε τά πι^ωτιχά χαταστη[ΐ.ατα ου- 
δέποτε χυρίως δανείζουσι, τοΟτο θά τοΧς ^τον 
έπιζ:&]ΐιον, άλλα διαθέτουσι τά χεφάλαια τ%ς 
παραγωγ5^ς χαΐ τ^ς χαταναλώσεως, ων είσΐν 
οι ένεργητιχώτεροι πράχτορες. Ό σπουδή λοι- 



πόν χαΐ μζΚίτη τών πιστωτιχών 

των χαΐ τϋς ιστορίας των είναι βεβοεί 

λΐ(Αωτάτη χαΐ άδιαφιλονείχητος. 



ώψ^' 



Κ\ 



Ή έφεύρεσις % ρίαλλον ή πρώπ) χρϋ^ες τού 
νο(χ.ίσ[ΐ.ατος διχαί<ος δύναται νά θεωριηΟ^ ως 
[ΐ,έγα εύεργέττΐϊ{Αα τ^ άνθρωπότητι* ^κ5-γϊ ί 
συναλλαγή, άνευ νο|χ.ίσ|χ.ατος, είναι δόβχολος 
χαι έπιζη[ΐ.ιος. Έάν τΐ νό[χ.ισ[&α δέν &ΥΓϋρ;ι^βν, 
{χαστος ή(/ιών Επρεπε νά ^ πράγ[&ατι {[ΐ^ττορος, 
διότι Επρεπε νά Εχ>) άποθιϋχας χαΐ π&ν χατάλ- 
ληλον (ΐέτρον πρ&ς διατι^ργισιν τών χεφ«λα(ων 
χαΐ τής ετησίου παραγωγϋς του' ή οέ τχμτά 
παντός προϊόντος θά ί)τον άστατος χαΐ κ6θα£- 
ρετος, χαΐ ή εργασία απάντων η[ΐ.ών θά έχολο^ 
βοΟτο διαφθειρο[ΐ.ένγι. Άπάσας τάς δυσχολίας 
ταύτας παρέστη^α ύ[χΤν άλλοτε διά τ9ίς ω- 
ραιότατης χαΐ έχφραστιχωτάτης επιστολές ττβς 
ΜΙΙβ Ζβΐίβ (1). Τ6 νό[&ισ|χ.α χαί τοι έ(Λπόρευ{Λα 
χέχτηται προσέτι χαΐ τά έζής πλεονεχτι/ί(ΐ.«τ«, 
ών τίνων ς'εροΟνται άπαντα τά άλλα έ(&πορεύ- 
(λατα, δώ διχαίως θεωρείται ώς ίργχνον, διτερ 
έν τα1[ς συναλλαγαΐς είναι ρ^έτρον {σης πραγ- 
[ΐ.ατιχϋς άζίας παντ&ς έριπορεύρ.ατος. ΚαΙ τφ 
ίντι τδ νό(ι.ισ[^ια, άνεξαρτι^τως τής νορΛσροοη- 
χϋς του άπο^ολ^^ς, είναι έρπόρευρ,α, 4!τοι πρ&γ- 
ρ,α χρι^σιρ,ον εΐς τινας τών άναγχών ρ«ς* είναι 
τ& άφθαρτότερον 2ριπόρευ|4.α, δυνάρ.ενον νά δια- 
τηρηθώ^ άνευ ιδιαιτέρων φροντίδων* είναι .βρ.ο- 
γενές χαι 6[ΐ.οειδές, διαιρετών χαΐ εΙς έλαχίς^ας 
άξιας, αΐτινες 5χι ρ.όνον έν τ^ διαιρέσει δίν έλατ- 
τοΟσι την άζίαν του, άλλα συνενοΟνται £χ νέου 
άνευ ζηρ.ίας, είναι εύ[λεταχό(λΐςχ>ν Ενεχα τϋς σρι- 
χρότητος, τοΟ βάρους χαΐ όγχου του* ή άξια του 
[Μεταβάλλεται όλιγώτερον παντός άλλου έρ.πο- 
ρεύρ.ατος, χαΐ τέλος δύναται νά λάβη χαΐ δια- 
τηρτίση λεπτόν τι έχρ,αΥεΧον* Εχει προσέτι αλ- 
λάς τινάς διαχριτιχάς {οιότητας, ώς τλν ί^χον 
χαι τ2» ε2διχ6ν βάρος τών πολυτίρ,ων ριετάλλων. 
'Ένεχα δέ απάντων τών πλεονεχτηράτων χαΐ 
ιδιοτήτων τούτων, άς τά πολύτιρα ρόνον. ρέ- 
ταλλα χέχτηνται, άνέχαθεν προετιρι&θησαν ώς 
τά χαταλληλότερα διά νά γίνωσι νόρισρα. 

Τά πολύτιρα οέ ταΟτα ρέταλλα ε{σ1ν δ χριι- 



(1 ) Όρα τήν Οβ Γ οη^ηβ άβ$ ιηοηηαίβε 6( (Ιβ 

1611Γ8 ηοίηε πρ«γμΑτε(«ν μοο «ελ• 6, 



ηερι τοϊ χ4^τονομιςμ4Τος παι^α ιόιϊ αι^χαιοις ίΒ9 



^ς καΐ 6 ίργυρος. ΚαΙ τ( (λέν ίσχί ν6[Αΐσ(Αα εΐ- 
οορί^ν, νΟν £έ (Ιπω(ΐ&ν τ( έστΙ χαρτον6(ΐ.ισ(ΐ.α. 
Τ6 ]^αρτον^|ΐ.ΐ9αα «Ιναι ύπόσχ^οις, )| τίτλος 
τις, κίς &ν ή χυοέρνησις λ'ίδιαιτέρου διατάγ- 
[ΐ.ατος αποδίδει νο[Α.ιθ[/ιατιχί)ν {διότητα. 

Αέον νά διίχχρίνω(λ&ν δύο χαρτονοςλίφριατα, 
"Κτοι τλ ραρΐϋΓ-ΐηοηηαΙβ, χαρτονέμ(σ(ΐ.κ, 
δινβρ επιβάλλεται ύπ6 τοΟ πολιτιχοΟ κράτους 

χαΐ ΐΏοηηαΐβ-ραρΙβΓ τραττβζιτιχά γραμ- 
(Μίτια, έχ συνΟηχΰν προερχ6(Λενα. ΚαΙ τούτο 
(/ιέν ανταλλάσσεται απέναντι νομισμάτων, ένφ 
τλ έχ τοΟ πολιτιχοΟ χράτους προερχόμενον χαθ& 
ούδεμίαν άζίαν Ιχον, τότε μόνον άνταλλάσ- 
αεταΐφ 5ταν Ιχ^ χαταναγχαστιχην χυχλοφο- 
ρίαν, ώς συνήθως γίνεται* ή διαφορά τοΟ έν^ς 
άπλ τοΟ άλλου είναι μεγΙςΊΠ, διότι τ6 μέν έχ- 
{(3μ ή χυβέρνησις, όταν εις μεγίς-ας άνάγχας ε&- 
ρΜχομένΥ) δέν δυνηθ^ νά πορισθ!) πόθεν χρίσμα- 
τα, δώ ο&δεμίαν Ιχει άζίαν* τλ δέ δεύτερον έχ- 
οίδουσι τά προνομοιοΟχα συνιλθως πιστωτιχά 
χαταβτιϋματα, άτινα απέναντι α&τοΟ ίχουσιν 
ώρισμένον παραχατατεθεμένον χεφάλαιον* δι6 
χαΐ διχαίως αντιπροσωπευτικά νομίσματα ή- 
δύναντο νά άποχαλεσθώσιν. Έχ τούτων έζά- 
γομεν τά έξις, ότι τλ έχ χρυσοΟ χαΐ αργύρου 
νόμισμα άνεςαρη^τως τοΟ νομισματιχοΟ χαρά- 
χτίϊρός του ίχει πραγματιχίιν ίηίπηδβςαβ 
άζίαν, ένφ τ6 χαρτονόμισμα ούδεμίαν τοιαύ- 
τΐ)ν ποτέ άζίαν έχει, άλλα μόνον όταν &πό πι- 
στωτικών καταστημάτων έχδιδόμενον άντι- 
προσωπεύγ) νομίσματα. 

Ανέκαθεν έγένετο χρϋσις πρλς κατασχευ'ίιν 
νομίσματος Οχι μόνον τών πολυτίμων μετάλ- 
λων, άλλα καΐ τοΌ χαλχοΟ χαΐ άλλων τοιού- 
των μετάλλων ενίοτε, χάριν τών μικρών ά- 
ζιών, αΤτινες δυσχόλως ιίδύναντο νά παραστα- 
θΑσι διά τών ττολυτίμων μετάλλων* ώστε τά 
έχ χαλχοΟ ί| έχ τοιούτων ευτελών μετάλλων 
νομίσματα, ύίΙΙοη^ σημερινά τε χαΐ άρχοΑα, ώς 
τά παρ' ι$μΤν 4, 5, 40, 30, χαΐ 40 παράδων 
χάλκινα νομίσματα, έθεωροΟντο καΐ λέγονται 
πάντοτε νομίσματα. 

ΤΓπάρχουσι χαΐ άλλα τινά νομίσματα, άτινα 
μέρος μόνον τ^Ιςάζίας των έμπεριέχουσιν, &ς τά 
ΙίΓβαΙζβΓ χαΐ τά τοιαΟτα* καΐ τά παρ* ήμίν 
(ΐιταλλικά λεγόμενα, ϋτοι τά μπεσλίχια χαΐ 
τά τών 4 Ο, 20, 40, χαΐ 4 00 παράδων νο- 
Ι&ίσματα, άτινα είσΐ καΐ αυτά νομίσματα* είς 
τβΟτα δύνανται νά καταταχθώσι καΐ τά δ- 
(χοίας φύσεως έν άπασι τοΤς χράτεσι χυχλοφο- 
ροΟντα, ώς προχθές Ιτι• 
Τά χίβδηλα ε{ς ούδεμίαν δύνανται νά 6πα- 



χθώσι τάζιν ώς έχ τίς άπατης, έφ* ίς βασί- 
ζονται. 

Τά περισσότερα σημερινά άργυρ& νομίσματα, 
4!τοι τά αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, ιταλικά, 
ελβετικά, ^ωμαΐκά, ελληνικά καΐ τοιαύτα, δέν 
Ιχουσιν εντελώς πραγματικην άζίαν, εκτ^ς 
του πεντοφράγκου, άλλ* 84/00 διά λόγους, 
οΰς δέν δυνάμεθα νά άναπτύζωμεν σιίίμερον. 
Ουχ ίττον όμως τά νομίσματα ταΟτα είοΐν ε- 
πίσης πραγματικά νομίσματα. 

Τά δέ \ν»ΐηρορβ8ΐγ καΐ ΟδίαΓΙΒ, εΙδός τι 
οστράκων στιλπνών, έν χριλσει παρά τισιν ά* 
γρίοις καΐ βαρβάροις λαοΐς, είσΐ πραγματικά 
νομίσματα, ώς τά παρ'ήμίν χρυσ& καΐ άργυρ&, 
ένεκα τίΐς χρησιμότητος αυτών παρά τοΙς ά- 
γρίοις, διό καΐ ε(σΙ παρ' αύτοΤς νομίσματα. 

Τά τών σαράουρίωτ καΐ σιχού^ων δέρματα 
παρά τοΤς Ύώσσοις έν χρτ^σει άλλοτε ή- 
σαν ή νομισματικιτ) των μονάς πρλ τής έφευ^ 
ρέσεως τοΟ νομίσματος. Άλλ' όταν Ιφερον μέ- 
ρος μόνον τούτων φέρον τίιν σφραγίδα τίς χυ- 
βερνησεως. Ισοδυναμεί μέ όλόκληρον δέρμα, καΐ 
ένόσιΐι^ πράγματι άντεπροσώπευε δέρμα, ητο 
βεβαίως τραπεζιτικών γραμμάτιον* όταν δέ δέν 
άντεπροσώπευεν ουδέν, τότε ητον άπλοΰν χαρ- 
τονόμισμα, ώς όταν οί καταχτηταΐ Μογγόλοι 
δυσπιστοΰντες έπΙ τί) αντιπροσωπευτικά^ των 
άζί^, καΐ ζητιλσαντες τά άντιπροσωπευόμενα 
δέρματα, ατινα δέν υπϋρχον, έπ91λθε χρεωκο- 
πία (4). ΚαΙ ταΟτα μέν έν γένει περί νομίσμα- 
τος καΐ τϋς διακρίσεως του, ώς καΐ περί χαρτο- 
νομίσματος, νυν δέ Ιδωμεν, έάν τό χαορτονό-* 
μισμα έγίνωσκον ο{ αρχαίοι. 



Β'. 



Χωρία τινά αναφερόμενα παρά τών αρχαίων 
συγγραφέων ούδεμίαν ήμίν άφίνουσιν άμφιβο- 
λίαν περί τίς χριϋσεως τοΟ χαρτονομίσματος 
παρ'αύτοίς* χαΐ όμως τά χωρία ταύτα, και τοι 
μνημονευόμενα, Ις^ν οτε καΐ αναφερόμενα υπό 
του Εοΐίθΐ, μόνον ό Βοβοΐίΐΐ, 5 ΗββΓΪΠ 
καΐ δ ΟοαΓδβΙΙβ δβηβαϋ τά έζίτασαν, ιί 
χαΐ εσπευσμένως* έάν δέ άλλοι τινές μνημο- 
νεύουσι ταΟτα, ο{ μέν θεωρουσι τ}}ν παρά τοΤς 
άργαίοις υπαρζιν του χαρτονομίσματος μυθον, 
ο( οέ μνημονεύουσι ταύτα απλώς χαΐ άνευ ο5^ 



(4)^ο1οΐ¥δ1ιί ΓοΓ βΐΓδΐΓ8βηΙ«λ 404. Κβ- 

ρ^μ^νοο Ιστορία τΐ^ς Φ»σά1βς, μιτάφρ. Δ. Ν. Βιρ<- 
νβρβάχη σελ. 866. Ά0ήνΐ()9ΐ 4866, τΟμ• ά. 



170 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΛΟλΟΠΚΟΪ ΣΥλΑΟΡΟΪ 



ΙτΑ του 8τι πολλοί άρχ«Ιοι ορείχαλκοι συνέ- 
χειντο 2χ (ΐ.ίγ(Λατος χα>χου χαΐ ίλλων μετάλ- 
λων καΐ τρρί) πάντων έκ κασσιτέρου. Άναφέρο- 
(^εν επίσης απλώς περί τών έκ κασσιτέρου νο* 
Μΐισ|Αάτων Διονυσίου τοΟ Συρακούσιου, τών έκ 
οέρριατος τών Καρχηδονίων καΐ Σπαρτιατών 
καΐ τών έξ Οστράκων, άτινα κατ' αρχάς μιε- 
τεχειρίσθησαν οΐ 'Ρω|χαΐοι, ώς άγριοι τίνες λαοί 
ση(χ.ερον» (1). 

Έάν εΤναι αληθές 8τι πρλ του Νου[ΐ.^ οι 
Ύω|ΐ.αΤοι μιετεχειρίζοντο Οστρακιά νθ[ΐ.Ισ[ΐ.ατα, 
τα ίστρακα ταύτα έάν ήσαν κοινά, ήσαν έξ 
ανάγκης χαρτονό[Αΐσ{Αα, δπερ καΐ τ^ πιθανώ- 
τερον. Έάν οέ ήσαν σπανιώτατα (καΐ τίτε ί- 
πρεπε τουλάχιστον νά τά [χεταχειρίζωνται καΐ 
ώς κοσ[ΐ.ιί1(/ιατα δπερ Χέν φαίνεται πιθανίν), τό- 
τε θά είχον πραγματικην άξίαν [ΐή διαφέρον- 
τα τών οααΓίδ καΐ νναιηρορβαγ. 

Έν τη Μετρολογί(?ί του Ηαΐΐδοΐΐβ εΙς τά ά- 
ποσπάσ|λατα τών άνωνύ|ΐων αλεξανδρινών 
συγγραφέων, δπερ καΐ ίν τω Ονοριΐίστικφ του 
Πολυδεύκους αναφέρεται, άναγινώσκοαεν τ^ έ- 
ζϋς, δπερ άλλοτε 5(ΐ.ολογου[Λεν δτι οέν ένοη- 
σαρ(.εν καΐ δτι ουδείς προβεπάθησέ ποτέ νά έξ- 
>)γτίσττι, καθόσον 'ίούλάχις-ον γινώσκο[Αεν. «Οί- 
θα δε καΐ ζυλικ&ν έν Άντιοχεί^ τάλαντον 
Ετερον 8 [&νάς μέν ιδίας ίχει ζ^ έξαπλάσιον δε 
σχεόδν τφ του νορσματος άριθ[χ.ώ' τδ δέ έν 
Άλεζανόρεί^ ζυλικδν τφ πέμπτω διαφέρει προς 
τδ προειρημένον έπιχώριον περιττευον» (2). 
Ουδεμία αμφιβολία δτι τά έν Άντιοχεί^ καΐ 
Άλεξανδρεί^ ζυλικά ταύτα τάλαντα διαφόρου 
άζίας ήσαν χαρτονομίσματα. 

Έκτδς τών Λακεδαιμονίων σιδηροΟν νό- 
μισμα, δπερ δέν πρέπει νά συγχέωμεν μΐ τά 
άλλα, ίκοψαν καΐ οΐ Κλαζομένιοι, οΐ ^Ρόδιοι 
καΐ οι Βυζαντινοί. Περί τών πρώτων ιδού τΐ 
λέγει δ •Αριστοτέλης• «Κλαζομένιοι δέ . . . 0- 
φείλοντες στρατιώταις μισθδν είκοσι τάλαντα 
καΐ ού δυνάμενοι, τόκον ίφερον τοις ήγεμόσι 
τέτταρα τάλαντα τοΟ ένιαυτου' έπεί δέ του μέν 
ίρχαίου άπέκοπτον ουδέν, άεΐ δέ μάτην έδα- 
πάνων, νόμισμα Ιχο^χγ σιάηροϋτ Ης αργυ- 
ρίου Λόγογ είκοσι ταλάντων* είτα δίδοντες 
τοΤς εύπορωτάτοις έν τί) πόλει κατά λόγον έ- 
κάστί(), άογύριον παρ* εκείνων ίλαβον ϊσον. Οΐ 
τε ούν Ιοιώται είχον ε!ς τάς καθ* ήμέραν 



χρείας ίναλίσκειν, καΐ ή πΟλι< το5 χ^£^>νς ά^ 
πηλλάγη. Δεύτερον δέ έκ τών προσόδα>ν έχ^ίνοις 
τόν τε τόκον κατέφερον, άεί τε ^«.«^ροαντ-ες 
έκάστί^ πρδς μέρος διεδίδοσαν, τοί^ς ^ϊ σιδε- 
ρούς έκομίζοντο» (4). 

Έκτου περιεργοτάτου τούτου χωρ£ο« ί ΧΡ^* 
σις τοΟ χαρτονομίσματος άδιαφιλονε(κ>^τος κα- 
θίσταται ώς έκ τής σαφήνειας του, «ν6ρ.ΜΤ(^α 
έκοψαν σιδηρούν, ε!ς αργυρίου λόγον είχοσε τα- 
λάντων». Τά σιδηρ& δέ ταΟτα νομίσμ-βετα β- 
νομαστικην άζίαν αργυρίου ϊχοντα δέν έξβΛί- 
θησαν, δπως συν^^θως, τεθέντα [είς κατ-αναγ- 
καστικίιν κυκλοφορίαν, άλλα διενεμ.ιβθγ;σ«ν 
μεταξύ τών εύπορωτάτων Κλαζομενίων, £χά- 
στ<^ αναλόγως τί*ς περιουσίας του' &<ττ6 ί- 
το δάνειον έκ μετοχών, δπως τά σημερινά* αΙ 
μετοχαΐ μάλιστα αύται, δηλ. τά σιδηρΑ νθ(ΐ.(- 
σματα, ήσαν ανώνυμοι, 4!τοι τφ φίροψΊ^ι^ 
άφου μετεχειρίζοντο ταΟτα διά τάς 3^αθ'»)(ΐ.κ- 
ρινάςτων ϊνάγκας' «οΤτεουν ίδιώται εΙχον %1ς 
τάς καθ' ήμέραν χρείας άναλίσκειν». Τ^ δά- 
νειον δέ τοϋτο Ιγεινε μόνον καΐ μόνον Τνα ιη 
πόλις άπαλλαχθϊΐ του χρέους, διότι μόλις τ^ν 
τόκον τών είκοσι ταλάντων ιίδύνατο νά ττλ-^• 
ρώνγ). διδ καΐ λαβόντες είκοσι τάλαντα διά τ&ν 
σιδηρών νομισμάτων τά ίδωκαν απέναντι του 
χρέους των, καΐ ούτω τοΤς ίμειναν μόνον τά 
σιδηρά ταύτα νομίσματα, &τινα άπέσυρον τ^ς 
κυκλοφορίας βαθμηδόν, αγοράζοντες '^αΧ^ΧΛ βε- 
βαίως ε{ς τ'ϊΐν όνομαστικι^ν των άξίαν, καΐ διά 
τών τόκων ο&ς πρότερον έπλι^ρωνον* ώστε ένω 
πρότερον μόνον τδν τόκον τίδύναντο νά πληρώ- 
νωσι μένοντες άείποτε χρεώς-αι, οδτω έάν ύποθέ- 
σωμεν δτι δ τόκος ητον \ 8 ^/^, ώς συνήθως, 
άπηλλάχθησαν τοΟ χρέους έν διαστι(ματι 5 
ετών 8 μηνών καΐ 20 ήμερων, έπειδΐι %τον 
£νευ τόκου' ώστε ητον δάνειον £νευ τόκου, μέ 
είδος χρεωλυσίου. 

Τών δέ Βυζαντίων τδ σιδηροΟν νόμισμα πολ- 
λοί άναφέρουσιν ίχι μόνον έν τ^ άρχαιότητι, 
άλλα καΐ κατά τδν μεσαίωνα. Ό 'Αριστοφά- 
νης έν ταΐς Νεφέλαις αυτού λέγει' 

«Ποίους θεούς δμεΐ σύ; πρώτον γάρ θεοί 
ήμΤν νόμισμα ούκ ϊς•ι. Στρ. τφ γάρ 'Όμνυτ' 
9) σιδαρέοισιν, ώσπερ έν Βυζαντίίί^; » (2). 
ΚαΙ άλλαχοΟ' 

«Χαλεπώς &ν οίκιΑσαιμεν έν Βυζαντίοις, 
*Όπου σιδαρέοισι χρώνται νομίσμασι», 
Ό δέ σχολιαστείς του Αριστοφάνους προ» 



(1)Όρα τδ ^νωτ. σύγγραμμα σιλ. 9. 

(8) ΜβίΓοΙοβίοοηιιη 8θΓφΙ. Κβ1ί(ΐ. βάϋ. ΚΓβίΙ. 
Ηΐ11ΐ3θΙΐ6 9•λ. 30%. 1864 ένΔβιψία. 



Ι 



(4) Αριστοτέλη Οίκον. XVII. 
(2) Στίχος 849. 



ΠΚΜ ΤΟΥ χαρτονομίσματος ΠΑΡΑ ΤΟΙΣ ΑΡΧΑΙΟΙΣ 



171 



ίτβΓ «εδίχλΐ 'τλ ιτών Βυ2^αντ(ων νό(χισ(Λα ελά- 
χιστον είναι «άντων καΐ φαυλότατον, άτε σι- 
ί^τίροΟν δπάρχον». 

*0 δ' Αριστείδης* <ο&δέ γάρ εί Βυζάντιοι 
βι$4ρ€|^ νο|Α(ζουσι, τούτοιι χάριν ε2σΙ δίχαιοι 
τών Έλλι^νων χαταγελ&ν;» (1) 

Τ6 τών ΒυζαντΙων σι^ηροΐίν ν^(ΐισ[ΐ.α ανα- 
φέρει χαΐ 6 Ησύχιος (2). 

Ό &έ Πολυδεύχης λέγει* «ΒυζαντΙων γε 
(Α^ΐν σιδι^ρφ νο|&ιζ^ντων ην ουτ<ι> χαλούριενον 
σιόάγ€ο<:, νόριισμά τι λειττόν* ώστε άντι τοΟ 
ιτριώ (Λοι τριών χαλχών, λέγειν, πριώ [/,οι τριών 
σιόαρίων. 'Όθεν χαΐ έν τοΙς Στράτιδος Μυρριι- 
^σιν είρτιται' 

Έν τοΤς βαλανε(οις ττροσχέλεοθος ή|λέρα, 
άπαξάιτασα γ5( ς*ρατιαΙ σιδαρέων'» 
σιδηρφ δε νο[/.(σ[Λατι χαΐ Λαχεδαΐ[χένιοι γρων- 
ται έχ ιτολλοΟ ίγχου ολίγον δυνα[ΐ.ένφ' {ςει δέ 
αύτοΟ την άχρι4)ν ύς τ^ άτομον χατασβεν- 
νύουσι (3). 

"Απαντα τά χωρ(α ταύτα χαί τοι {ΐ,•}) αρ- 
κούντως εύχριν5Ί, ΐνα (Α&ς πε(σωσι οτι τά νοριί- 
σριατα ταΟτα ήσαν ίνευ άξιας χαΐ χατά συνέ- 
πειαν χαρτον6(Αΐσ[λα, ουχ ίττον άναιττύζεις 
συγγραφέων τιν&ν [ΐ.ας πείθουσι ινερί τούτου, 
»ς θέλοριεν ίδΐ) χατωτέρω. 

Έν τοΊς 0{χονο(ΐ.ιχοΧς αυτοΟ ί'ΑριςΌτέλης (4) 
αναφέρει προσέτι τλ έζ^ίς' «Ουχ εύπορ&ν δέ 
αργυρίου (Διονύσιος ί Συραχούσιος) ν6[ΐ.ισ(Λα (- 
χοψε κασσιτέρου, χαΐ συναγαγών έχχλησίαν 
πολλά του χεχο[Χ[λένου νο(&(σ[λατος δπερεΧτ^ν, 
ο{ δέ έψηφίσαντο χαΐ (α*^ βουλέ|Αενοι ίχαστος 
8 άνε(λετο έχειν είς άργυροίίν, άλλα (ΐη χασσι- 
τέρινον». 

Ό δε Πολυδεύχης (5) αναφέρει τ{> αύτλ ώς 
έζ^ΐς' «τους μέν τοι Συραχουσ(ους χασσιτέρω πο- 
τέ άντ'άργυρίου νο{ΐ.(σαι (6) Διονύσιος χατηνάγ- 
χασε' χαί τ6 νο[λΐσ[ΐάτιον τεσσάρας δραχμάς 
άττιχάς ϊσχυεν άντΙ [Λΐ5ίς». Τδ αϋτί> αναφέρει 



(4) Αόγ. \νίΙ (ϋπέρτ&ντιττάρων). Τόμ Β'. 
9κλ. 445. ου χωρ(ου και ανωτέρω (έν σβλ. 468) έ- 
μνήο6ημ<ν. 

(2) Σι^ρβοι, ιτατρά *Αρ(βΐθΦ. έν ΝβΦέλαις* σιΒάρβοι 
θιοΙΤ;, ώ; έν Βυζαντίφ . . . λ£πτφ νομίνματι, φ σιδηρφ 
έλβχίστφ ΙχρΟϊντο Βυζάντιο*. Κ,ατά δέ τον Ηαΐΐδοΐΐβ 
«έπΐΐ οΐ έν τφ Βυζαντίφ λβπτφ οΐ νομΐ9ματ((|> σι$ηρφ 
χ«1 έλβχίστφ έχρ(&ντο> σ•λ. 3^5. 

(3) Όνομβυτ. ΠολυΙ. Θ'. 78 χ«{ 79. 

(*) XXI. 

(5) Όνομαντιχ. β'. 78 χοα 79. 

(6) Ού$(μ(α άμγ(βολ(α 6τι τό νομ{ζα> έντβΟΟα ώς 
χβΑ έν τοΤς ανωτέρα» μνημόνέοθίΤσι χ»ρ(οις, σημα(- 
ν|ΐ χ^^πτιι» ν•6μι^|)ι:«. 



απλώς χαΐ δ ΒαΓίΙΐόΙθίηγ (1). ΈννοΛται δε 
οτι εΤναι χαθαρλν χαρτον6[ΐισιι.α άναγχαστιχίίς 
χυχλοφορ(ας. 

Ό *ΑριςΌτέλης αναφέρει έν τοΤς Οίχονο[ΐιχοΐς 
αυτού (2) χαΐ τ4 έξής' αΤΐ[Αύθεος ^ΑΘτιναΧος πο- 
λε|/.ών πρ6ς ΌλυνθΙους χαΐ άπορού[/.ενος αργυ- 
ρίου, χίψας χαλχ^ν διεδίδου ς-ρατιώταις' άγα- 
ναχτούντων δέ τών στρατιωτών, ίφη αύτοΤς 
τους έ(Απ6ρους τε καΐ αγοραίους απαντάς ω- 
σαύτως πωλτ^σειν' τοίς ο* έ|Λπόροις προσεΤπεν, 
8ν άν τις λάβγι χαλχόν, τούτου πάλιν άγορά- 
ζειν τά τ* έχ τ^ς χώρας ώνια χαΐ τά έκ τών 
λειών άγ6(Λενα* 8ς δ' άν περιλειφθ^ αύτοΧς χαλ- 
χύς, προς αύτ^ν αναφέροντας άργύριον λα[Λβά- 
νειν». Τλ τοιούτον ητον επίσης Ι[Λπρ6θεσ[Λος 
εχδοσις χαρτονο^ΛίσίΑατος χαταναγχας-ιχίς κυ- 
κλοφορίας, επαινετή (Λ&λλον Ινεκα τών περι- 
στάσεων. 

'ΐδού τ( περί τούτων λέγει δ Βοίκχιος έν τ5^ 
πολιτική αύτου Οίκονο[λί(^ τών Αθηναίων. «Εν- 
ταύθα (έν Αακεδαίαονι) ... ή χρη<τις τοΟ σί- 
δηρου νο[Λίσματος ητον αρχαία καΐ χάριν ηθι- 
κών λύγων* δέν συνέβαινεν β[ΐ.ως τδ αύτ& καΙ 
έν Βυζαντίί^* τ6 σιδηρούν των ν6[Λΐσ[/.α, δμοιον 
τώ τών Κλαζθ[Λενίων (ώστε το τών Βυζαντι- 
νών νύ[ΐ.ισ[ΐ,α εΐχεν δνοριαστικην άζίαν δηλ. 
ητο χαρτον(5|χισ(χα* τύτε λοιπόν ούδε[λία σχέ- 
σις ριεταζι^ τών σιδηρών Βυζαντινών νο[Λΐσ(Λά- 
των καΐ Αακωνικών, ατινα εΤχον δπως δι5- 
ποτε πραγριατιχην άξίαν), διέφερεν κατά τού- 
το {ΐύνον |Αη άναγνωριζύριενον ώς χρέος. Μ* δλην 
την εύνο'ίκην ώς πρδς τί> Ιριπύριον θέσιν καΐ τίιν 
γονΐ[ΛΟτητα του εδάφους του τό Βυζάντιον συ- 
χνότατα εδρίσχετο είς δυσαρές•ους θέσεις. Υπέφε- 
ρε πολλά δεινά διαρκούντο>ν τών μετά τ9ίς Περ- 
σίας, Πελοποννήσου καιΜακεδονίας πολέμων του* 
διαρκώς είς διενέξεις εδρισκόμενον μετά τών πε- 
ριστοιχούντων αύτί> βαρβάρων, δέν τίδύνατο νά 
τους άπομακρύνη ούτε διά τις βίας ούτε διά 
τών φύρων. Είς τ6 ιχαρτύριον του Ταντάλου 
προσετίθεντο καΐ τά δεινά του πολέμοο, δταν 
δ έχθρδς κατέστρεφεν 9| ηρπαζε τάς πλούσιας 
έσοδίας του, άς μετά τόσων κόπων καΐ δαπα- 
νών προητοίμαζον έν τοις γονίμοις περιχώροις. 
Άπί> τ^^ς 425 β'. Όλυμπιάδος έπληρωσαν φό- 
ρον εΙς τους Γαλατάς 3, 5 καΐ 40 χιλιάδας 
χρυσών καΐ μέχρι 80 ταλάντων, Τνα έξαγορά- 
σωσι τους αγρούς των άπ6 τ•)ίν καταστροφών. 



(4) Αυτόθι σκλ. 9. 

(2) XXIV. 



172 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



Τά δ&ινά τχΟτα τους ι^νάγχασαν νά χαταφύ- 
γωσιν άς πολλά ίχταχτα (ΐ.έτρα, χαΐ τέλος νά 
έπιβάλλωσι φ6ρον έχΐ τ^ς ναυτιλ(ας, δστις ε- 
πέφερε τ^ν (ΐεταζυ Βυζαντινών χαΐ Ύοδίων 
π6λε[ΐ.ον. Μεταζύ τών πρώτων (/.έσων, &τινα 
|Λ£τεχε(ρίσθγ) ή πόλις αυτή ίνα έζέλθη τών $υα- 
χερειών τούτων, είναι ή έν τω έσωτεριχφ χρ^^^ς 
σιοηοου νο(χ(σ|Λατος, ΐνα διατηρι^στ) τ6 άργυροΟν 
τιης οιά τί έζωτεριχόν έ[Λπ6ριον χαΐ τάς άνάγ- 
χας του πολέ(ΐ.ου. Έχυχλοφέρει δέ χατά τ6ν χαί- 
ρων τοΟ πελοποννησιαχου πολέ[λου φέρον τ6 ^ω- 
ριχ&ν £νο[Λα σιόάρΒος, ώς τι) έχ χαλχοΟ έν Ά- 
θι^ναις νέ(ΐ.ισ[ΐ.α, χάΛκ$ον. Επειδή ητο λεπτλν 
χαΐ άνευ άζίας, ώς λέγει & Σχολιαστής τοΟ Α- 
ριστοφάνους (έδ^χει δέ τι) τών Βυζαντίων νέ- 
(Λίσρια ελάχιστον είναι πάντων χαΐ φαυλότατον, 
άτε σιδηρούν υπάρχον), φαίνεται δτι ητο χατε- 
σχευασ(λένον έχ παχέος τιν6ς φύλλου σιδήρου 
τετυπω[ΐ.ένθν έζ ίνός (ΐ.6νον ριέρους. Τα μέταΧία 
ήσαν ή (ΐ,όνη (Αεταχειριζομένη 6π6 τών Ελλή- 
νων υλη διά τά νοριισριατιχά σημεία. Δεν εί- 
μεθα ποσώς διατεθειμένοι νά άντιχρούσωμεν τους 
συγγραφείς έχείνους, έζ ών γινώσχομεν δτι ο{ 
Λαχεδαιμδνιοι ίχαριαν χρησιν δεοματίνων νο- 
μισμάτων* τοΟτο είναι μϋθος, 8ν οέν πρέπει τις 
νά διασχεδάζ^ δι* άτυχων διορθώσεων τών συγ- 
γραφέων, ώς χάμνει ο 8£ΙΙΙΙΏαί86 είς τ^ν ΠλΙ- 
νιον, αλλά νά τ6ν άπορ^ίπτη εντελώς. Τ& 
αύτλ λέγομεν χαΐ διά τί τών ^Ρωμαίων δερ- 
μάτινον νόμισμα πρ{> του Νουμ&. Μδνοι οι 
Καρχηδόνιοι εΤχον υποθετιχ6ν νόμισμα του εί- 
δους τούτου* μετεχειρίζοντο σώμα η πάχους 
στατϋρος άγνωστου φύσεως, χεχαλυμμένου έχ 
δέρματος χαΐ έσφραγισμένου, διά τις τοΟ χρά- 
τους σφραγϊδος^^ (1). 

ΝομΙςω περιττών νά επαναλάβω δσα εΤπον 
Τνα χαταδείξω τήν μεταξύ έμου χαΐ τοΟ δια- 
σήμου Βοιχχίου ύπάρχουσαν οιαφωνίαν. 

*ΐδού δέ τί περί τούτων λέγει χαΐ δ διάση- 
μος οίχονομολόγος ΟοαΓδβΙΙβ δβΠθαΐΙ έν τώ 
περί χαρτονομίσματος άρθρφ του* « θά ητο 
δυσχολώτατον νά δρίσγ» τις άχριβώς τί>ν χρόνον, 
χαθ' 8ν πρώτον έφαντάσθησαν νά άποδώσωσιν 
αόθεντιχώς χαΐ διά χυβερνητιχης πράξεως ά• 
ξίαν άνεξάρτητον τίς ύλης, έξ ής συνέχειτο. 
Τά έν πολιορχίαις χοπέντα νομίσματα, περί ών 
πολλάχις ή έλληνιχή Ιστορία μνείαν ποιΛται, 
ήρύοντο την άξίαν αδτών μάλλον έχ τίς πι- 
στώσεως, )) έχ του περί της έχδόσεως αυτών 



(<) ΑΟτόβι, τόμ. ^, 4δ8• 



θεσπίσματος' ήσαν υποσχέσεις 
αετά τήν αρσιν τϋς πολιορκίας» οίον ^ σι- 
δηρά νομίσματα, έχδοθέντα Δπλ ^£»ν 9η>λιορ- 
χουμένων απέναντι τών αργυρών χοίΐ χρν«6ν, 
τά νομίσματα ταΟτα έπλάσθησαν &ΧλΛΛς τ» «ς 
ίχταχτον χαΐ προσωρινών μέσον οΓ9θονο{ΐ.(ας. 

«Χωρίον τι Αίσχίνου τοΟ φιλοσ6^>ον9 άναφτ- 
ιόμενον 6πλ του ΗββΓίη, βεβαιοΙ -Ηΐν διτβφ- 
IV νομίσματος τίνος άνευ άξιας ίν -τΐ^ ^Ρ^ε^• 
ριχ^ πόλει τΤίς Καρχηδόνος. Έ άξίοε τοΟ δερ- 
ματίνου τούτου νομίσματος προήρ^^βτο έχ τ^ 
πιστώσεως ή έχ θεσπίσματός τίνος τ4ς χχ^ββρ- 
νήσεως; ^Ητον δ,τι άποχαλοΟμεν σήμ-κρον χαρ- 
τονόμισμα; Πιθανόν" πλην είναι δύοχολον νά 
διαβεβαιώσωμέν τι μετά θετιχότητος ί>ιΛ τ8ς 
περιέργου ταύτης λεπτομέρειας τίς αρχαιό- 
τητος. 

«Τουναντίον ουδεμία υπάρχει άμφιβολ£« κερί 
τής γενιχώς παραδεδεγμένης χρήσεως -τΐίς νο- 
θεύσεως χαΐ παραποιήσεως τών νο(ΐ^εβ(Μτων 
6π& τών αρχαίων χυβερνήσεων, &ς% νά νοΟβύάίσι 
τά νομίσματα άλλάσσουσαι αυθαιρέτως τλ βά- 
ρος χαΐ τ^ν τίτλον αυτών. Είναι γνωστόν ίτι 
αί Άθϋναι, χατ' έξαίρεσιν, δέν ένόθευσαν κο-* 
σώς τά νομίσματα των, όπερ υπΐρξεν λν τών 
αιτίων τοΟ έμποριχοΟ μεγαλείου των. *Αλλ«χοΟ, 
χαΐ πρ& πάντων έν 'Ρώμη, ή τών νομισ(Αάτων 
νόθευβις έθεωρήθη ώς έντιμος χαΐ συνήθ'ης τα* 
χτιχ&ς πόρος. Ό Πλίνιος απαριθμώ φιλοφρένως 
τά έχ του τϋς νοθεύσεως μέσου προερχ4{Μνα 
εις τήν χυβέρνησιν χέρδη. 

«Ή αυτή γνώμη έτεεχράτησε χαβ* δλον τλν 
μεσαίωνα* ή εύχολία δι' ής παρεποιοΟντο τά 
νομίσματα εθεωρείτο ώς διχαίωμα χυριαρχιχόν, 
διχαίωμα, ούτινος &παντες οΐ βασιλείς χαΐ άρ- 
χοντες μεγάλην χατάχρησιν Ιχαμαν μέχρι του 
τέλους τοΟ ιή. αΙώνος, χαΐ μετ'αύτήν τήν έφεύ- 
ρεσιν του χαρτονομίσματος, δτε ή γαλλιχή έ- 
πανάστασις έθεσε τέρμα εΙς τήν χατάχρησιν 
ταύτην, ώς χαΐ ε!ς τόσας άλλας. 

«Αι δπερβολιχαΐ έχδόσεις τοΟ χαρτονομίσμα- 
τος μέ χαταναγχαστιχήν χυχλοφορίαν είναι 
άμα τ6 ίσχατον μέτρον τΤίς παραποιήσεως τών 
νομισμάτων χαΐ τ^ς χαταχρήσεως τϋς ττί^εως. 
ΆντΙ νά χόψωσι νομίσματα έχ αετάλλου βά- 
ρους χαΐ τίτλου χατωτέρου, έξέοωχαν χάρτην 
άνευ ουδεμίας πραγματιχϋς αξίας χαΐ μέ χα- 
ταναγχας^χήν χυχλοφορίαν. Έ τελευταία αυτή 
έπιχείρησις είναι λοιπ&ν σοφωτέρα. Αποδεικνύει 
χατάστασιν πολιτισμοΟ πλέον προχεχωρημέ- 
νην, διαδέχεται τά υποθετιχά σημιίϊα, ώς { 
παραποίησις τών νομισμάτων τήν χρΙΙ^ν τοΟ 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ χαρτονομίσματος ΠΑΡΑ ΤΟΙΣ ΑΡΧΑΙΟΙΣ 



173 



χο(1 ιτρέπβι νά χαταταχθ^^ 6π& τϋς ίτηστ^αης 
«{ς τί^ν συνέχκιαν τών έιριχκιριηββων, αΐτινβς οιε- 

Έχτ&ς λοιπόν τοΟ Βοιχχ(ου, τοΟ ΗββΓΪη χαΐ 

τοΟ ΟοΐΙΓδβΙΙβ ββηβαϋ, ού^εΙς £λλος, χαθ' 

5σον τουλάχιστον γνωρίζω, έζι&τασ« τλ θέ(ΐα 

τοΟύο* τάς γνώ^ι^ς τοιίτων, &ς &1&€τ&, ανέφεραν 

χαθ' δλοχλγ)ρ(αν• Νυν έζκτάσω(Λεν τλ χαρτόνι- 

\ΜΛ9μΛ χαΐ παρ' £λλοις Ιθνεσι' λέτι ο{ Κινέζοι, 

οΤτενες έγνώριζον πρλ {μ&ν την ιρυρ(τι&α, τίιν 

(χ^αγνητιχ^ν βελένην, τίιν τυπογραφ(βν χαΐ 

τέσ« &λλα 7Γράγ(ΐ«τα, έγίνωσχον επίσης χαΐ τλ 

]^αρτον6(&ισ(ΐα άπ& τλν β'. 1|&η π• Χ. α{ώνα• 



Γ. 



^Οτβ πρλ τετραετίας λέτριβον εΙς ΝαΠδγ, 
Ινθα χατά πρώτον ΐίρχισα χυρίως τάς περί πι- 
στώσεως, νομισ(Αάτων χαΐ τραπεζών μιχράς 
μελετάς μου, χάρις εις τας πλουσιωτάτας βι- 
βλιοθ;&χας τών χυρίων ΟΙΐ. ΟοΐΙΠΙ&αΚ, άβ 
ΜβΙζ-ΝοΒΙαΙ χτλ. συνλελέχθην έπΙ τοΟ σημε- 
ρινοΟ μου θέματος πολλάχις μετά τοΟ συγγρα- 
φέως τώτ νήσωτ ζής ΈΑΑάίοζ χ. Ι•αθΓθίΧ' 
{ως τότε ίέ μ6νον τ& χο>ρ(ον τοΟ λ!σχ(νου έ- 
γνώριζαν χαΐ τλ σόςηοματοΟ Ι•α\ν• Ένφ ίέ ώμι- 
λοΟμεν περί τις πρώτης χρήσεως του χαρτονο- 
μίσματος έν Εϋρώπτ) ήρώτησα α&τ6ν, έάν 
προτι^τερον δλν έγένετο χρ^ί^ζ αΰτοΟ άλλαχέ- 
σε, τότε μ* είττεν ίν βλίγοις τίϊν χρϋσιν αύτοΟ έν 
Κίνφ πρ^ πολλών αίώνων, χαΐ βτι περί α&τοΟ έ- 
γραψε πρ6 τίνος μονογραφίαν τίνα 11ν χαί μοι 
Ιστειλεν πραγματιχώς αυθημερόν. Έχ τϋς 
πραγματείας ταύτης Ιμαθον, δτι οΐ Κινέ- 
ζοι έγίνωσχον τ6 χαρτονόμισμα άχ& τ6ν θ'. ί- 
)η αιώνα μ. Χ. χαΐ δτι Ιχαμον χρϋσιν α&τοΟ 2πΙ 
ίλοχλ^ρους αΙώνας |τοι μέχρι του ιζ^ αίώνος. 
Τότε έχοινοποίησα αύτφ τ& χωρίον τοΟ Αίσχί- 
νου, χαΐ έλυπ^θη ^ιότι ιίγνόει αυτλ 2τε περί τοΟ 
θέ|ΐ«τος τούτου Εγραφε. Μετ'ού πολύ όμως έ- 
πιίσθην, δτι χαΐ οί Κινέζοι έγίνωσχον πολύ προ- 
τιητερον τ6 χαρτονόμισμα άφ' δτι β χ. Εβ- 
ΟΓΟίχ ένόμιζεν. 

Κατ' Άγγλιχην τίνα εφημερίδα αναφέρομε* 
νκιν δπλ τοΟ χ• ^θ1θ\νδκί (2), τύ χαρτονό- 



(1) Οίο(. άβ Γέοοηοιη. ροΐϋ. •1ς τήν λίξιν ραρίβΓ- 
πιοηη&ίβ. 

(2) Ι468 Ρίηαηοββ άβ Ια Καβείβ, Ρϋτίδ, 1861 
«1)1.448. 



μισμα έχ χάρτου !ίί περγαμηνϋς &π%ρχεν έν Κί« 
νςι: άπύ τους αρχαιότατους χρόνους* 4 έποχίι 
χαθ'ΙΙν πρώτον έγένετο χρ%σις αύτοΟ αγνοείται, 
τό βέβαιον δμως εΤναι δτι υπάρχουν αποδείξεις 
περί τϋς υπάρξεως αύτου χατά τ^ 1 4 9 π• Χ• 
Άλλ' έχθέσωμεν συστηματιχώτερον τά τοΟ έν 
Κίνφ χαρτονομίσματος, άρυόμενοι τά δέοντα έχ 
τΙ^ς μονογραφίας τοΟ ΟοαΓδβΙΙβ 86η6αί1 χαΐ 
έχ τής αξιόλογου μνημονευθείσης πραγματείας 
του χ. Ι«210Γ01Χ, δστις ιίρύσθη επίσης τάς πλη- 
ροφορίας του έχ του περιφι^μου ΈνετοΟ περιη- 
γητοΟ Ηαρχοπόλου, τοΟ ημερολογίου τοΟ ΒίοΙ 
χαΐ τίς περιηγήσεως τοΟ Οηβϊ1ί-Ι1>η ΒαΙοα- 
Ιαΐΐ αναφερομένης 6πλ τοΟ ΟαηΙα έν τ^ Παγ- 
χοσμί<^ αύτοΟ (στορίφ. 

Ό Αύτοχράτωρ ΑΥοη-Τγ, δστις έβασίλευεν 
έν Κίνγ χατά τύ τέλος τοΟ β'. π. Χ. αίώνος, 
έπιθυαών νά χαταπολεμιϋσρ τους Ηίοη£[-Νου, 
χαΐ άουνατών νά έπαρχέση ε{ς τάς δαπανηράς 
του εκστρατείας, χαΐ άγνοών διά τίνος μέσου 
νά προμηθευθ5^ χρήματα, έσχέφθη νά συναθροί- 
ση μέγαν αριθμόν λευχών έλάφων, άπαγορεύων 
&μα &πασι τοΤς μεγις&σι νά άνατρέφωσι τοιού- 
του είδους έλάφους* δταν μετέβαινον, χατά τάς 
έτρισ^μους έορτάς, εΙς έπίσχεψιν αύτοΟ, Εδι- 
δεν αύτοίς εΙς αντάλλαγμα τών δώρων, &τινα• 
προσέφεραν αύτφ, τεμάχιαν τοΟ δέρματος τών 
λευχών τούτων έλάφων, δπερ έτιμ&τα 400,000 
Ιοίβη % δηναρίων (1). 

Ό Μαρχόπαλος λέγει έν τί^ ΠεριηγΑσει αύ- 
τοΟ. « Έν τ5) πόλει ΟΙΐδίη-ΒδίϋκΙΐ ευρί- 
σχεται τλ νομισματαχοπείον τοΟ μεγάλου Χάν, 
δστις δύναται νά θεωρηθ^^ ώς χάτοχος τών 
μυστηρίων τών αλχημιστών, διότι Ιχει την 
τέχνην νά παραγάγη χρίσματα διά ταυ έξίς 
τρόπου. ΆφαιροΟσι τύν φλοιύν συχαμινέας, χαΐ 
λαμβάνουσι τ&ν έσωτεριχ&ν φλαιόν, χείμενον 
μεταξύ του έξωτεριχοΟ φλοιοΟ χαΐ ταΟ χαρμαΟ 
ταυ δένδρου, τύν χοπανίςουσιν έντύς θυείας μέ- 
χρις δτου χατασταθί) μίγμ« τι, δι* οδ χατα- 
σχευάζουσι χάρτην τινά δμοιαν έχ βάμβαχας, 
πλ'ίΐν βαθύτερου χρώματος* δταν δλ %ναι 
πάντη Ιτοιμος, τύν χόπτουσιν εΙς τεμάχια τε- 
τράγωνα διαφόρου μεγέθους, μαχρότερα μ&λ- 
λον % πλατύτερα, χαΐ άτινα ίγαυσι δϊθεν 
άξίαν ένύς δηναρίου (οαπίοίδ, τά δΐ ένύς ^Γ08 
άβ Υβηίδβ χτλ. 

«Ό χάρτης οδτας χατασχευάζεται μετά τό- 
σης πομπής, ώσεί έάν %τα χρυσαϋν νόμισμα* α{ 



(1) ΟίοΙ. (Ι« Γ έοοηοηι. ροΗΐ. «&τόθι, 



174 



Ο ΙΝ Κ/Π. ΕΑΑ«Ν< ΦΙλ0Α0ΓΑ02 ΣΥλΑΟί'ΟΣ 



Μ 'τοότβι^ έιηστο(το|»ντκ λάβροι άξΐ€ψατ(- 
%οΙ δινογράφουσι, θέτουιη τάς σφραγίδας τιι^, 
3ΐ«1 τέλο< δ σγρχγι^ύλ«ζ ταυ βασιλέως βά• 
ιττ«ι την έρ»ιηοΎβυ(ΐ!έηιν αύ^ σψραγΐ^α τοΟ 
βα^ιλέος έντ&ς (αΙΧτο^, 0φραγ(ζ•ι ίιταντβ τά 
ηΤ<ο& χάρ'Του τ»[λάχι«, λ«1 τοΟτο ά^το^^ει «6- 
ϋ^οΤς Α0θ•νιΐ3ών χαρ4η^τϋρο1. Τλ χαρτον^|ΐ.ΐ9[ΐ.α 
τοΟ'Τό ΐρέ|ΑΜται »{ς τ6 χρά^Το^^ χαΐ ο6Μς ^ύ- 
νλ'Υ*• νλ 4ΐΓοποιη9^ λΜ ΙίΛ ποινί^ θοινάτου. 

Ό ^ δθω(&«ν6ς ιηριΐίίγηττις 01ΐ6ΪΐίΗ])η- 
Β&ΙΟΙίΙαΙΐ, λέγκ* <0{ ^ιάτοίΜο» τ5κ Κίνας 
^ν |λ.»τ«χβιρ(ζονται εΙς τάς ί(<.ΐΓοριχάς των ιτρά- 
ξεις ο6τ» χρυσ& ούτε αργυρά νο(χ.(«ριατα. Α* 
Καντα τά ίζωθεν έρχέ(Αβνα νο(ΐ.(9[ΐατα έν τφ 
τό'πτφ τούτ<^ ίναλύοντβίΐ »{< α^μον χρυσ^ 
χ«1 ΐργυρον. ΠωλοΟσι χλ\ άγοράζουσι οιά τε- 
|Μ(χ(ων χάρτου, ο^ν {χ«στον έΙναι δϋον ^αλά- 
(&ΐί) Χ^φ^ς» φέρον τ& α^\Μο^ ^ σφραγίδα τοΟ 
Χουλτάνου. Βί)ςοσιιτέντ• τοιαΟτα γρα[Λ[Αάτια 
2γθ(Αάζονται Μϋοΐΐΐ, Ιίτοι άποτελοΟσι τ6 παρ' 
ή(Λν ^νάριον % χρυσοΟν ν6(ΑΛ(Τ(Αα' Έάν τις ϊ- 
Χ? ζ*^(Φ(Α^νβ: % έφθαρριένα τών γρα(Λ(ΐ.ατίων 
τούτων, τά φέρει εις άίός τι νο(λΐσ[/(.ατοχο- 
ι«ε(ου, 1ν0α >α(χ.βάνει άντ* αυτών &λλα νέα. 
06)έν &φ(ο^αται Ιξοδον λα τούτο (χατά τ&ν 
Μαρχ^ιΟολον ί^λιάρωνέ τις 3 ^1^ χατά τίνα ίΐ 
δγγλιχ. έφηρ.ερ(ία 3 ^/φ)* δι6τι ο{ χατασχευά- 
ζοντες ι^οτα^ ινληρ^νονται άιτ2^ τ6ν Σουλτάνον. 
Τ{» [λέγαρον τοΟτο ίιευθόνεται άΐΦ<$ τινα τών 
ιτρώτων βΙΏΪΙΙδ τ%ς Κίνας. 'Εάν £τορι6ν τι ρ,ε- 
ταβ^ λίς τίιν άγοράν ρι^ νορι(σ(ΐ.ατα άργυρ& ίϊ 
χαΐ χρν^^, Ινα άγορά9ΐ|ΐ τι, οέν λαρι.βάνου(η 
ταΟτα, χαΐ Ουτε τυροσέχουσι ριάλιστα ε{ς αύ- 
τ^ν, {^έχρι^ {του άνταλλάξΐ) τα!>τα |λέ 1)$1ί6ΐΐ( 
ϋτοι γραμι&άτιβί, δι* ων δύναται νά άγοράση 
ί,τι 4ν ίΐΜ9υ(&5).» 

Έχτ^ς λλλων λοικ^ν ρ.αρτυριΑν ίχομεν 
τάς (/.αρτυρίας τών δύο τούτων περιηγητών οΤ 
τίνες χατά διάφορον έ'κοχην έτησχεφθέντες 
Τ'ίιν Κ(ναν ο&δε(Α(αν {(Αΐν άφι^νουσιν 2|Λφιβο- 
λ(αν ιίερί τις διράρζεως τοΟ χαρτονο(λίσματος 
2ν Κίν^ χαΐ ιτερί τ^ΐς χαταναγχοφτιχ^ΐς χυχλο- 
φορ(ας, χαΐ 2τι του χαρτονθ[ΐ.(σ[Αατος έγένετο 
ΐϊρώτον χρϋσΐζ ίχι ίτΛ τις δυναστείας τών 
Ίηαη^ χατά τλ 807 (<.. Χ.^ ί>ς νορ,Ιζει δ χ. ϊ^α- 
ΟΓΟίχ, άλλ* άι:^ τά τέλη ϋδη του &, αιώνος 
π. Χ. Κατά τίιν έι^οχίιν ταύτην .φαίνεται νά 
Ιγιν• (&^λλον συστη[ΐ.ατιχωτέρα τις ρΛταρ^ύθ- 

ί.η^ς, δ^^ χατά τά χρονιχά τί< Μογγολιχής 
υναστείας ή χυβέρνησις ύπεχρέωσε τους κε- 
φαλαιούχους νά χαταθέσωβι νολύτΐ(ΐά τε (χ1- 
ταλλα χαΐ νθ(Α(σ(Α«τα ε{ς Άι ^β(νροφυλάχιον, 



άιτέναντι δ^ αΟτών τοΤς Ιδωχε εΐδδς ^ττ. γρ^ίΐ- 
ματίων δνομαζο^^ένων ίβγίδίβη ΐΛα,^ρΛν το- 
μΐϋ^α έχιτροσωτΓούντων τά νομίσμΕ,οετβκ. Τδ 
χαρτον6ρι.ΐ9(&α δε τοΰτο διι^ρχεσε (^^έχρε. τ^ς 3 1 
πρώτης δυναστείας τις Κίνας ίτοι |ϋ^;χρε τ-ών 
(ΐεγάλων Μΐη^, οΤτινες έχδιώξαντες τονς Μόγ- 
γύλους έβασίλευσαν (^έχρι τοΟ ις^. αΓ^&νο^. 0\ 
Μίη^ παρεδέχθησαν επίσης τ^ χαρτονό^Λ-ΐσρ-α 
χ«ι διατηρι^σαντες αύτδ έπέχεινα τών 4 ΟΟ ε- 
τών τ4 χατηργησαν χατά τ6ν ΐς'. α{ί5νβ(. Τ6 
χαρτον6[ΐισ(Λα χαΐ σΊ^^ιερον 6πάρχε& ^ν Κίν^, 
άλν εις τοιαύτην ττεριέπεσε περιφρύνησεν, &^ 
σχεδ^ ουδεριίαν άξίαν Ιχει, ωσΤε οι Κινέζοι 
άφοϋ ήνέχθησαν αύτλ έπΙ 47 περίπου «?£^νας 
δεν χατώρθωσαν νά έχτΐ[λΐίσωσιν αυτλ χα! νά 
ώφεληθώσιν αύτου δεύντως ώς οι ΈυρίοτταΙοι* 
διότι τ6 χαρτον6ρ(.ισ|χ.α, βταν έν &ρισ(ΐ!έν(ί^ {ΐ.έ- 
τρι^ γίνηται χρήσις αυτοΟ, παρέχει σποοδαιο- 
τάτας υπηρεσίας τ^ χοινωνί^. 

Πρ^ του ί. α{ώνος υπίρχεν σιδηρούν τε νί• 

|Μσρια δγχωδές-ατον, ως τ& του Αυχούργου, ^ιο 

χαΐ (Αετεχειρίσθησαν αντιπροσωπευτικά αύτοΰ 

γραρ.|ΐ.άτια \ υποχρεώσεις (ίνεχα το! δυ^ριε* 

ταχουιίστου τοΙ> νο{Αίσ(Λατος), \ (ΐαλλον χατά 

τίϊν (χφρασιν του Κινέζου, τρ6πον τθδ |ΐ.Ετ•α- 

χοριίζειν τ& νύριισρια' τά γρα[Α(χ.άτια δΐ ταΟτα, 

περί τ^ς φύσεως τών δποίων ουδεμία '^ΐν (ΐέ* 

νει άρ^ιβολία, έξεδέθησαν 6πλ {διαιτέρας τινλς 

τραπέςης, 11ν βραδύτερον έ(Λΐ[ΐιί^θη ή χυβέρνησις. 

Κατά τΙ^ν Ι. αΙώνα έ[ΐποριχά τινα χαταστ^- 

(£«τα συνές-ησαν έταιριχι^ν τινα τράπεζαν, ίτις 

έξέδιδεν είδύ^ τι συναλλαγμάτων \ [Α&λλον 

γρα[ΑματΙων εΙς διαταγιϋν, ΚθΕ*•08ΐβη, πλη- 

ρωτέαν χατά τριετίαν, ίι δυνά(ΐενα νά χυχλο- 

φορώσιν 6& Ιτη (ώστε- ή διάρχεια τϋς προνο- 

[λοιούχου ταύτης τραπέζης ητον έξηκονταπεν- 

ταετιής), άλλ* ή τράπεζα αδτη διελύθη (χετ* οδ 

πολί^ άποτυχοΟσα, ιξ δέ χυβέρνησις ίσπευσε νά 

τίϊν [ΐ.ΐ[Ληθΐ|^ ίδρύσασα δ[Αθίαν χατά τ?> 4023, 

χαΐ άπαγορεύσασα τίϊν Ιδρυσιν άλλης τοιαύτης, 

χαΐ ίτις διιόρχεσε («.έχρι του Κ 260' τ6 χαρτο- 

νδ[ΐ,ισ(ΐ.α δέ τής τραπέζης ταύτης δι^λ&εν βλας 

τάς φάσεις, άς χαρτονύρι.ισ[ΐ.α δύναται νά διέλθγτ. 

*Η χατάχρησις τοΟ χαρτονο|Λΐσ[ΐ.ατος έν Κ(- 

ν^, χαίτοι χατέςτ, χρονιχη ασθένεια έφ' δλοχλι^ 

ρους αΙώνας, δίν 6φίς•ατο άνευ^ γογγυσ(ΐ.ών, 4ν 

χαΐ έχίνησε τλν θαυριασμ&ν του- Μαρχοπύλου. 

Ό Άχ[/.έτ δστις φαίνεται νά ητον ύπουργλ; 

τών οίχονο|ΐ.ιχών του ΚΙΐθ111)ΒΪΐ^Ιΐαΐ1, έδολο- 

φονιίιθη υπλ του λαοΟ έν τοις άναχτδροις. Α( 

χαταχραυγαΐ δέ α&ται δίν περιωρίσθησαν {ΐί- 

, νον ε!ς τδν λαδν, άλλα χαΐ αύτοΙ οι σοφοί, {)[ΐ 



ΠΕΡΙ τον Χ^ΡΦθΝ0ΧΐΙ9!1ΙλΤ02 Πΐΐ^λ 1^12 λ1^ ΑΙ0Ι2 1^5 



αμ^οΐροι ίρΟών τινίϊ^ν θβ<ι»ρ(Δ^ τϋ< πολντι»9|4 
ο{3ςογο{Α[9ίς| ύψωσαν τ))ν φωνι^ν των χατά τον 
χαςταθλιπτικου τούτου «υστη(ΐ.ατος• 'ΐδού τ( 
^ερί τούτου λέγει 6 σοφ&ς Κινέζος Μοντουα* 
'λέν, συγγραφείς έχατοντό(4ου τινδς έγκυχλο- 
77αιδε(ας' 

«Ό χάρτ»ς δέν {πρετνε να η ν6(ΐισμα, ίπρειν$ 
να ιιναι έν χρήσει (Α^νον ώς αντιπροσωπευτι- 
κών σνΐ|ΐεΙον άξιων τίνων έχ («τάλλου, η τρο- 
φί|ΐ.ων χαΐ να ίνταλλάσσηται ταχέως &ιά [Αε- 
ταλλιχών νο(Λΐσ|Αάτων χάριν τ^ίς οΙχονο(Αΐας 
τ^ς (Αεταφορ&ς. Έν άρχΐ^ τοιαύηυ ητον ή χρή- 
σις τοΟ χαρτονθ|Α(σ(Αατος παρά τοΤς έ|Απ6ροις• 
Ή χυβερνησις οίχειοποιουμένη τ4)ν έφεύρεσιν 
ταύτγιν των ιδιωτών, ήθέλτισε νά χαταστιάση 
ταΟτα αληθές ν6(Αΐσμ.α9 ^^ο χο(^ πάραυτα δ 
άρχιχ^ς του σχοπ6ς παρ£(χ.ορφώθΐ|.Ρ 

*ΐδού δέ χαΐ διάλογος τις |Λεταζ& τοΟ αύτο* 
χράτορος Όγοδαιί, ένος τών αύτοχρατέρων 
της δυναστείας τών δοη@ χοιΐ τοΟ 6πουργοΟ 
του ΤΙΐδΟα-^Τδ&ϊ. « Συνετέ υπουργέ, λέγει 
δ ιΚγε|χ.ών, ση|χερον ριλ προέτεινον νά έχδώ* 
σω χαρτονδ|Λΐσ|Αα' τ( π^οΐ τούτου σχέπτισαι; 
— Έίς τ^ν χαιρ6ν τοΟ 1 δΙιαη^-δοαιι@[, τις 
δυναστείας τοΟ χρυσοΟ, άπεχρίθη δ δπουργ^ς, 
4ίρχισαν νά έχδίοώσι χαρτονέμισ|ΐΑ |Λετά τοΟ 
νο(Α(σ|ΐ.ατος• Ύπϋρχεν υπουργός τις ίς-ις ίχέρ- 
δισε πολλά χατά την ίχδοσιν του χαρτονοριί- 
σριατος, εις βν Ιμεινε τ^ £ίνο[χα δβί^ηβαΓ-ΒΙΙ- 
ΙβΙ χο^γτογομισματοχνγΐ<κ, Τ2» χαρτον6ριισ|χ.α 
δε εΙς τοιούτον έξευτελισ(ΐ.6ν {φθασεν, ώ^ε ριέ- 
λις (χέ 1 χιλ. γρα|ΐ.|Αάτια ι^δύνατδ τις νά ά- 
γοράσ][) £ν ^λαχούντιον έζ δρυζίου. Ό λαί>ς υ- 
πέφερε πολύ, τ& δέ χράτος χατεστράφη. Τλ 
παράδειγμα τοΐϊτο δέον νά ίχωμεν πρ& δφθαλ- 
|Αΰν. Έάν νΟν πρέπη νά έχοώσωμεν χαρτονδ- 
|Αΐσ|ΐ.α, ή αξία του δέν πρέπει νά 6περβ9| τάς 
750 χιλ. φρ.9 Τάς συνετάς ταύτας συμβουλάς 
ι{χολούθησεν δ Όγοδαή. 

Οι λύγοι τϋς έν ΚΙν^ διαρχείας τοΟ χαρτο- 
. νθ|Αΐσ|λατος είσΐν ο( έξ^ίς' ή διαρχ4}ς ποσύτης 
τοΟ χαρτονο|λ.ίσ|Αατος δέν ητο τδσον 6πέρογ- 
χος, ώστε νά έξαντλι^σ^ πάντα πόρον* βτι ή 
έζαργύρωσις, 4^ ή διάρκεια του «>ρνζετο ε!ς (λα* 
χρας προθεσ(Αΐας' χατά τ9)ν λ%ξ(ν δέ άντΙ νά 
{ξαργυρώσωσι ταίκτα έπέφερον μετα^^υθριίσεις 
τινας δτέ (λέν άπαγορεύοντες τ^ν χρ%σιν τΑν 
νομισμάτων ΐ^ χαΐ νοθεύοντες τριΟτα, ενίοτε δέ 
ι^εριώριζον χαΐ αύτίιν τί)ν χρί^σιν των π•λυτΙ- 
ρν (Αετάλλων. 'Ιδοϋ^ δέ πως περιγράφει δ 
ΒίοΙ τί)ν χατάστασιν το(ί Ορνιου Κράτους 
ίι;1 %%α δνν^στεία^ τ9ν Ο^π^ίδΚΙλαηίάθδ» 



«Ή δημοσία πίστις ύναι χατ•στρα|Α|Αένη 2ξ 
όλοχλ^ρου, ^ έχ τ91ς άβεβαιδτητο; τ^Ις έξαρ^- 
γυρωσεως τοΟ χαρτονομίσματος* άγνοιίΐται μάτ^ 
λίστα, έάν σειρά τις τ6ν άπ6 τοΟ 4 1 60 έχ^ο^ 
θέντων γραμματίων έξηργυρώθη ποτέ υπ^ τοϋ 
χράτονς άλλως ^ υπλ άλλων χαρτονόμισμα•- 
των». Φδροι, μισθοί, προμιάθειαι, δημύσια Ιρ^ 
γα, δημοσία υπηρεσία, τά πάντα έπληρώνοντο 
διά χαρτονομίσματος* ούδεΙς λοιπί»ν ηύχαρι- 
ς-είτο, οι& χαΐ έπΙ τέλους οί χάτοιχοι, πολΙτα( 
τε χαΐ στρατιωτικοί, τ9ίς αυτοκρατορίας έπανε* 
στάτησαν χαΐ αντικατέστησαν το&ς χαταχτη•* 
τάς διά τϋς έΟνικϋς δυναστείας. Οι δοαη^ δΙ 
χαΐ Κΐη, οΤτινες προηγήθησαν τΑν Μογγύλο^^ 
χατεστράφησαν διά του αύτου τρύπον. 

Κατά τ^ τέλος τοΟ ιγ'. «{Ανος ο{ Μογγδλοι 
καταχτηταί, οίτινες έβασίλευον έν Π«ρσ(^, με^ 
τεχειρίσθησαν επίσης χαΐ αύτοΙ χαρτονύμισμα» 

ΚαΙ τα^τα μέν περί τ6ν Κινέζων, Έλλι^νων 
καΐ άλλων τιν^ν αρχαίων εθνών, Έν Εφρώπιι δΙ 
κυρίως εισήχθη ινρβ^ον &πλ τοΟ περιφι^μου Σχώ^ 
του 1•α\ν κατά τλ ί71β. Ακολούθως ρ( Βόρω•* 
παίοι Ιδρυσαν διάφορα συςη&ματα χαρτονομ(<Γμα• 
τος έτΗ ποικίλων χαΐσοφφν βάσεων έρειδύμενα, 
Δν τ^ αποτέλεσμα ητο τλ αύτύ, δηλ. νά δια^ 
θέσωσιν &παντα τά μεταλλικά νομίσματα ε{ς 
τί)ν διάθεσιν τϋς κυβερνι^σεως, 9)τις νά δίδη ί.^ 
πέναντι αυτών σημεία λνευ αξίας, 4τοι χάρ*» 
την. Λέν επιχειρώ νά κάμω ένταΟθα τ^ν {στο^ 
ρίαν απάντων τών συ^ημάτων, διύτι είναι θέ<• 
μα απαιτούν Ιδίαν πραγματε(αν* τοΟτο μδνον 
λέγω, 5τι ένύσφ { χυβέρνησις διατηρεί τά νο* 
μίσματα, δ χάρτης (χει τί)ν άξίαν του, άλλ'&μο( 
άφοΟ δαπανηση τά νομίσματα χαλώς )ϊ κακώς» 
τ6 χαρτονύμισμα τοΟτο χάνει τί)ν άξίαν του• 
Έν τέλει λοιπόν τοΟ λύγου έπιτραπιλτω ήμΤν 
νά είπωμεν γενικά τίνα πιρι χαρτονομίσματος* 



Α'. 



^Ισως ελαχίστη ποσύτης χαρτονομίσματος 
Ιν τισι τύποις δύναται νά ύπαρξη, βταν δ τύ• 
πος ο&τος εδρίσχηται ^{ς έκτακτους περιστά* 
σεις καΐ άνάγκας. Έάν δέ ύποθέσωμεν 6τι τλ 
χαρτονύμισμα το!Κο γίνεται δεκτών Οτιλ τοΟ 
κοινοΟ αα ραΐΓ ε{ς Ισην μοίραν τ51ς αξίας του, 
θά δποτιμηθ51 έξ ανάγκης έν τ^ ελαχίστη ά« 
νάγκη εΙσαγωγ^ίς, 9) έν μεταλλικά) έξαγωγ5}, 8• 
περ τλ αύτύ, Α έν οΐ^οιλποτε έμπορικΙ} χρίσει 
% πολέμ«^. Άλλα τά αίτια ταΟτα δύνανται νά 
Ι θιωρηθώσι Ανύπαρκτα &% τ^ρλς <Γ9)ν μεταίολήν 



Ι6θ 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ.ΑΗΝ. ΦΙΛΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥλΑΟΓΟΣ 



τϋς |££ταχο[^(9λ6>ς τών προϊόντων, των ζώων 
χαΐ ανθρώπων, ίίτοι ή άνάπτυζις τ^ς συγχοι* 
νωνίας, ^ι' ^ς θίτοιαν εις συνάφειαν τα προσόν- 
τα χαΐ ατο[Αα, ίίτοι την παραγωγίιν μέ τίιν χα- 
τανάλωσιν. Ό ζωτιχ^ς δ{ΐως μοχλ6ς πάντων 
τούτων είναι τά χριί[Λατα, £νευ τών δπ6ίων ή 
ίργασία άχινητεί, ή ^έ παράγωγη ήρει^εΐ. Άλλα 
τά χρι&[Λατα χυχλοφορουντα τυχαίως χαΐ αχα- 
νονίβτως, δσον πολλά χαΐ άν ώσι, &έν έπαρ*- 
χοΟσΕ ποτέ εΙς τάς άνάγχας τόπου τινός, λλ 
χαΐ παρουσιάζεται πάραυτα ή άνάγχη της συ- 
στάσεως τών πιστωτιχών χαταστη(ΐ.άτων, Ινθα 
συ^^έοντα άπαντα τά αργά χαΐ ολίγον παρα- 
γωγιχά χεφάλαια, χάρις εις τά πλεονεχτι^^Αατα 
ίτινα ε6ρ(σχουσι, $ιανέ[λονται ίχεΐθεν $ιά δια- 
φόρων χαΐ ποιχ(λων οδών, χυχλοφορουντα (ΐετά 
6αυ(ΐ.αστίίς ταχύτητος, χαΐ ριεταβα(νοντα δπου 
δεΧ, χαΐ ίπανερχό[ΐ.ενα πάλιν, α[ΐ.α βταν άρχί- 
σωσι νά άποβα(νωσιν άνευ παραγωγές, ϊνα τε- 
θώσι χαΐ πάλιν ε!ς παραγωγιχωτέραν χίνησιν, 
χαΐ ούτω xαθεξ^^ς. Έΐδρυσις λοιπ2»ν οίουδιί!-- 
ποτέ πιστο)τιχον> χαταστη[Αατος ίν παντί τόπ(^ 
χαΐ χώρ^, χαΐ ριάλις-α 2ν χώρ^, ένθα τά τοιαύ- 
τα έλλείπουσιν ίντελώς, % εν (ΐ,έρει, είναι εύερ- 
γετιΧΊ^ι χαθώς χαΐ ή ε2διχη % έπαγγελρι.ατιχη 
ϊχπα(δευσις χαΐ ή συγχοινωνία. 'Όταν μάλιστα 
ταΙίτα πολλαπλασιάζωνται, άποβαίνουσιν Ιτι 
εύεργετιχώτερα, διότι έπιφέρουσι τλν συναγω- 
νισ(ΑΟν' τά πιστωτιχά π. χ. χαταστίρι,ατα διά 
τοΟ συναγωνισμού τών χεφαλαίων έπιφέρουσι την 
εύθηνείαν των, ίίτοι τ6ν έχπεσμ&ν τοΟ τόχου, 
προσέτι δέ χαΐ την έπέχτασιν τών εργασιών* 
ώστε 2άν υποθέσωμεν, 5τι 6 χύχλος τών εργα- 
σιών των περιωρίζετο χατ' αρχάς ε{ς δάνεια τϋς 
χυβερνησεως, ΐΐ εις τους μεγαλέμπορους, διά τών 
πιστωτιχών χαταστημάτων ό χύχλος ο&τος 2ξ 
άνάγχης εύρύνεται είς πασαν αυξησιν χεφα- 
λαίων, ^ εΙς πασαν ΐδρυσιν νέου χαταςΊ^ματος, 
χαΐ χατά συνέπειαν χαταβα(νει άπ6 τά ανώ- 
τερα εΙς τά χατώτερα χοινωνιχά στρώματα, 
ώστε ή ωφέλεια εΤναι διττή. Έάν δε αι ώφέ- 
λειαι πολλάχις τών χαταστημάτων τούτων ει- 
σίν έχπληχτιχαί, τοΟτο οφείλεται είς τους ευ- 
φυέστατους χαΐ επιτυχείς συνδυασμούς τών ι- 
όρυσάντο>ν χαΐ διευθυνόντων ταύτα* διό χαΐ τά 
χέρδη των είναι δχι άπλοϋς τόχος, δστις θά η- 
τον υπέρογχος, άλλ' αμοιβή προσωπιχης εργα- 
σίας* άλλως τε τά πι^ωτιχά χαταστΊ^ματα ου- 
δέποτε χυρίως δανείζουσι, τοΟτο θά τοί^ς ητον 
έπιζι^ιον, άλλα διαθέτουσι τά χεφάλαια τ%ς 
παραγωγ5^ς χαΐ τ^ΐς χαταναλώσεως, ων είσΐν 
οι ένεργητιχώτεροι πράχτορες. Ό σπουδή λοι- 



πόν χαΐ μελέτη τών πιστωτιχών χαταστημά- 
των χαΐ της ιστορίας των είναι βεβαίως ώφε- 
λιμωτάτη χαΐ άδιαφιλονείχητος• 



Α'. 



Ή έφεύρεσις % μ£λλον ή πρώτη χρ^σις τοΟ 
νομίσματος διχαίως δύναται νά Θεωρηθ5^ ώς 
μέγα ευεργέτημα τ5^ άνθρωπότητι' διότι ή 
συναλλαΥΊ^, ίνευ νομίσματος, εΤναι δύσχολος 
χαι επιζήμιος. Έάν τ& νόμισμα δέν δπήρχεν^ 
έχαστος ημών έπρεπε νά η πράγματι (μπορος,- 
διότι Επρεπε νά 1χΐ() άποθιίίχας χαΐ π&ν χατάλ* 
ληλον μέτρον προς διατι^ρησιν τών χεφαλα1ΐ)»ν 
χαΐ τίς ετησίου παραγωγ^ΐς του* ή οέ τιμη 
παντός προϊόντος θά ητον άστατος χαΐ αυθαί- 
ρετος, χαΐ ή εργασία απάντων ημών θά έχολο^ 
βοΟτο διαφθειρομένη. Άπάσας τάς δυσχολίας 
ταύτας παρέστη^α υμίν Αλλοτε διά τίίς ώ- 
οαιοτάτης χαΐ έχφραστιχωτάτης έπιστολ^Ίς τϋς 
ΜΙΙβ Ζβϋβ (1). Τ6 νόμισμα χαί τοι εμπόρευμα 
χέχτηται προσέτι χαΐ τά έζής πλεονεκτήματα, 
ων τίνων ς*ερουνται άπαντα τά άλλα εμπορεύ- 
ματα, διό διχαίως θεωρΑται ώς βργχνον, δπερ 
έν ταΤς συναλλαγαΐς εΤναι μέτρον ίσης πραγ- 
ματιχ^ΐς άζίας παντός εμπορεύματος. ΚαΙ τφ 
ίντι τό νόμισμα, άνεζαρτι^τως τϋς νομισματι- 
χ^ίς του άτΐο^ολ^ς, εΤναι εμπόρευμα, ίίτοι πρ&γ- 
μα χρι^σιμον εΐς τινας τών άναγχών μας* εΤναι 
τό άφθαρτότερον εμπόρευμα, δυνάμενον νά δια- 
τηρηθη άνευ ιδιαιτέρων φροντίδων* είναι ομο- 
γενές χαΐ δμοειδές, διαιρετόν χαΐ εΙς έλαχίς'ας 
αξίας, αΤτινες δχι μόνον έν τι) διαιρέσει δέν έλατ- 
τοΟσι τ'ί^ν άζίαν του, άλλα συνενοΟνται 2χ νέου 
άνευ ζημίας, είναι εύμεταχόμιςΌν ίνεχα τ%ς σμι- 
χρότητος, του βάρους χαΐ δγχου του* ή αξία του 
μεταβάλλεται όλιγώτερον παντός άλλου εμπο- 
ρεύματος, χαΐ τέλος δύναται νά λάβη χαΐ δια- 
τηρτάση λεπτόν τι έχμανείον* ίχει προσέτι αλ- 
λάς τινάς διαχριτιχάς ιδιότητας, ώς τόν ί^χον 
χαΐ τό ε{διχόν βάρος τών πολυτίμων μετάλλων. 
'Ένεχα δε απάντων τών πλεονεκτημάτων χαΐ 
ιδιοτήτων τούτων, άς τά πολύτιμα μόνον, μέ- 
ταλλα χέχτηνται, άνέχαθεν προετιμ'ϊθησαν ώς 
τά καταλληλότερα διά νά γίνωσι νόμισμα. 

Τά πολύτιμα οέ ταΟτα μέταλλα είσΐν δ χρυ- 



(1) Όρα τήν Οβ Γ οη^ηβ άβε ιηοηηαίβε 6ΐ (Ιβ 

1611Γ8 ηοπίδ πρβγμ«τε(αν μοο νελ. 6. 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ XΑ^?Τ0Ν01ΠΣΜ^ιΤ0Σ ΠΑΡΑ Τ012 ΑΡΧΑΙΟΚ 177 



|λ.£Ύαβάλλβτ«ι, ή χΐνηβις τοΟ υψωριου καΐ έχ- 
τρβσμ,ου του χαρτονοΐΛίσιιατος, προελθουσα έκ 
τ^ς κβρδοσχοπίας, χαΐ ή πρόοδος τίς δποτι- 
(«.-ήσκως, χαθ* έχάστην αυξάνουσας φέρουσι πα- 
νιχ6ν φόβον' ουδείς πλέον δέχεται υποχρεώσεις 
(ΐ.έ διορίαν, ή πίστωσις δίν έπάρχει πλέον, ούτε 
έργασίαι χαΐ επιχειρήσεις έ(ΐ.πρόβεσρι• δ δρί- 
ζων του έριπόρου χαθ' έχάςτον σμιιχρύνεται, πλη- 
σιάζων αυτί^ν ως έν χαιρφ χαταιγίδος' τ6 {χέλ- 
λον χαΐ 4 έλπίς εξαλείφονται. 

«Έν τούτοις ή χαταστροφ)) πάντων τών {- 
λωτών, &ν ή περιουσία βασίζεται ίπΐ συ(Αφω- 
νιατιχών |χαχρ&ς προθεσ|Α(ας, αρχίζει νά γίνη- 
ται έπαισΟητή ... Ή χυβέρνησις υπερτιρ.ώσα 
τλ νόρ,ισμα υπερετίμ,ησε π&σαν άξίαν έχτΐ|Αω- 
μένην δια νοιασμάτων. Δλν έπωφεληθη δΐ ούτε 
έξ αυτών σχεδόν τών νο|ΐισμάτων ίτοι τών δσα 
οί ίδιώται απώλεσαν ... ή περιουσία τών πι- 
στωτών περιΐλθεν εις χείρας τών οφειλετών" 
είναι εΤδός τι καταργήσεως τών χρεών, ώς έν 
ταΤς δηρχρατίαις τίς αρχαιότητος, κατάργη- 
σις παρακολουθου|Αένη πάντοτε άπ^ τίιν κατα- 
στροφών τίίς πιστώσεως, τϋς σπανιίτητος τών 
κεφαλαίων καΐ τις βασιλείας τών τοκογλύφων». 
Τα άποτελέσ|Αατα ταΟτα παρετηρτ/ίθησαν έν 
Σουηδί<ί, ΔανιμαρκΙί^ί, 'Ρωσσί<?ί (Ινθα δψώθη τ6 
χαρτον. ε!ς 400/00), Κύς^ί^^ (ίνθαείς 4200/00) 
Γαλλίφ, Κίν^, καΐ τέλος πρό τίνων ετών ώς έν- 
θυρΛίσθε ένταΟθα. Τ^ χαρτονί[ΐ.ισ[ΐ.α εκδίδεται 
ίχι πάντοτε υπ6 τ%ς κυβερνι^σεως, άλλ' ενίοτε 
καΐ υπλ (Μεγάλης τιν6ς εταιρίας. 

Έάν δμ.ως αΐ εκδόσεις του χαρτονο|ΐ.ίσ[ΐ.α- 
τος ήδύναντο νά κανονισθώσιν, ή δέ άξια του 
νάπαρέχγι έγγυτίσεις τινάς καΐ τέλος άσφά- 
λειαν, τ6 χαρτον6|Λΐσ]Λα θά ητο προτιριητέον* 
διότι θά ητον άσυγκρ1τ<^ τφ λύγφ εύθηνότε- 
ρον, τίιν δέ άξίαν τοΟ πραγ(ΐ.ατικου νο|ΐ.ίσ(Αατος 
ήδυνά(ΑΑθα νά διαθέσω|ΐ.εν πρλς αυξησιν τών 
ενεργητικών κεφαλαίων τίς κοινωνίας. Εννοώ 
νά ίπραττον δ,τι αΐ τράπεζαι, αϊτινες κατορ- 
δώνουσι νά έχωσι [^ιέσον τινά δρον, ίίτοι νό|ΐ.ισμ.α 
ΐαταξύ του έκ χάρτου καΐ έκ ριετάλλου νο- 
|Αΐσ{ί.ατος, βασίζουσαι τδ ποσ^ν έπΙ τών ελευ- 
θέρων καΐ πραγι^ατικών αναγκών τίς κοινω- 
νίας άνευ ο&δε|λ.ι&ς καταναγκαστικ5)ς ?ι δικαιω- 
Ι&ατικΐς κυκλοφορίας, καΐ τέλος διά της άκρι- 
τους εκπληρώσεως τών υποχρεώσεων των' σύ- 
στη|ΐ>α παρουσιάζον άπαντα τά πλεονεκτΑ[&ατα 
'^οδ χαρτονο|Αίσ{ΐΛτος, χωρίς νάΙχη τάς άτοπίας 
του χαρτονο(Αΐσ(Αατικου συστι^[χατος. Πολλά- 
κις δ|Λως παρετηρι^θη, δτι ίνθα υπάρχουσι προ- 
Υθ|&ιουχοι τράπεζαι, αΐ κυβερνι&σεις δι' α^τών 

(ΚΛΑΗΝ, ΦΙΔΟΑΟΓ. ΖΤΑΑΟΓΟΧ. ΤΟΗΟΧ 



έκδίδουσιν εΐδδς τι χαρτονο(Αιίσ|χ.ατος '^νροερχδ- 
ριενον έκ τών υπερβολικών άπαιτιήσεων του κρά- 
τους, καΐ Τνα πραγ(ΐ.ατοποιησωσι προκαταβολάς 
τινας, παρέχουσι προσωρινδν τι δικαίω|Λα είς 
τάς τραττέζας ίνα έχδώσωσι πλέον τοΟ δέοντος 
γραμίλάτια, ίνα εύκολύν&)σι καΐ ταύτας* ένφ 
τ^ σύστηρια της ελευθερίας τών τραπεζών |Λε- 
ταξύ τών πολλών του άλλων καλών επιφέρει 
καΐ τίιν έλάττωσιν τής χριησεως παντός είδους 
νο[Αίσ|Λατος, καΐ κατά συνέττειαν καΐ τ6 του 
χαρτονο(ΐ.ίσριατος, άφου ή θέοις του έν τώ συ- 
σττ4(χατι τούτος είναι τύσον |λΐκρά, ώς π. χ. έν 
Σκωτί^, ίνθα ή επιτυχία υπερέβη π&σαν ελπί- 
δα. 'Άλλως τε διά του συσττϋ[Λατος τής ελευ- 
θερίας τών τραπεζών είναι δυνατλς έ (ΐ.εταξύ 
των συναγωνισ[ΑΟς, δστις 2χι [/.δνον τροφοδοτεί 
τίιν πίστωσιν, καΐ έ|ΐ.ψυχώνει τ^ν βιθ[ΐ<ηχανίαν 
καΐ τ& έ(ΐ.πύριον, άλλα συγχρόνως προφυλάττει 
τους αρκετά πεφωτισρ^ένους τύπους άπ6 τάς κα•* 
ταστροφάς, αΧτινες παρακολουθούνται πάντοτε 
6πδ τοΟ χαρτονο(ΐ.ίσ(ΐρατος. ^Αλλως τε τ6 σύ- 
στη(Λα τΐ|ς ελευθερίας τών τραπεζών βασιζύ- 
μενον έπΙ τ^ίς ελευθερίας, χαίρει τί)ν συ(ΐ.πά'- 
θειαν απάντων τών εΙλικρινών φίλων ^ς έλευ« 
θερίας. Τελευτώντες. λέγο|Αεν δτι τλ χαρτονύ- 
(ΐισρια αύτλ καθ' έαυτδ δέν είναι κακόν, έάν ή- 
δύνατο νά γείνη ριόνον χρήσις αύτοΟ έκ |ι^ρους 
τών κυβερνήσεων, θά επέφερε πραγ[ΐ.ατικάς ω- 
φελείας* άλλ' ή ιδέα αύτη, πεπείσρι,εθα, δτι 
θά εΤναι πάντοτε θεωρία άπραγ|Λατοποίητος* 
συντασσόριενοι δλ (;ιετά τϋς σχολής έκείγης, 
ήτις παραδέχεται τ'ίιν έλευθερίαν τών τραπε- 
ζών, βχι δέ καΐ τάς προνο|ΐ.ιούχους τράπεζας^ 
ώς π, χ. τάς έν Άγγλίφ καΐ Γαλλί^, καταφε- 
ρό(ΐεθα καΐ κατ' αυτών τών τραπεζιτικών 
γρα|^ι(ι.ατίων (&ν καΐ ύπάρχη άβυσσος [Αεταξ^ 
αυτών καΐ τοΟ χαρτονο[/.ίσ(Λατος,) τών προ- 
νο(ΐ.ιούχων τραπεζών, άτινα έπρεπε νά έκδίδν^ 
πάσα τράπεζα, % ούδε[ΐ.ία, δπερ φαίνεται φρονι- 
Ι^ώτερον, άλλ' απλώς (ΐ,όνον νά ριεταχειρίζων- 
ται τά συνι^θη πιστωτικά [^ιέσα. Ή ιστορία του 
χαρτονο[ΐ.ίσ|ΐ.ατος [ΐ.&ς διδάσκει τοΰτο, δπερ ι&ε- 
τ' άρκετϋς υπερηφάνειας λέγοριεν , δτι ένφ 
άπαντα τά ση|Λερινά ίθνη κατεχράσθησαν πέ- 
ραν πάσης εκφράσεως τλ χαρτονό[Αΐσ(&α, |χηδ* 
αυτών τών Κινέζων έξαιρου|Αένων,| οΐ αρχαίοι 
'Έλληνες και τοι γινώσκοντες τί> χαρτονόμ,ι- 
σ[&α έίχι ριόνον δέν κατεχράσθησαν αυτό, άλλα 
[χ,όλις έκα|λαν χρ^Ισιν αύτου κοιΐ τοΟτο έν κρισί- 
[Αοις περιστάσεσιν, έν πολέρκ^, δταν ή πατρίφ 
έκινδύνευεν. 

Α. Ν. ΒΒΡΝ4ΡΑΑΚΗΣ. 



178 



Ο ΕΝ Κ/σ. ΕΑ,λΗΝ. 



ΤΗ2 φιλολογικής ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙ ΤΟΓ 

ζογραφειοτ περι ηπειρου 
διαγωνίσματος. 

(ΆνβγνώσΟη έν τ^ έτητείω έοριΥ^ τοΟ Συλλόγοο 
τί 7 Μαίοο' 4872). 

ΦΜμονσος ^Ομηγυξίζ^ 

Σε|Ανην φ:&|]ΐερον των Μουσών τελου(Α£ν πα* 
ντάγυριν, καΐ αγώνος πρδς τούτοις θεαταΐ έν 
τ^ αίθούση ταύτγ] βυνήλθοριεν τοσούτοι χαΐ 
ούτω $(αχε([λενοι' άλλ' ην δτε δλον Ιθνος αν- 
θρώπων κατά τίνα έτων περιτροπών, των βιω*- 
τιχών αί>τοΟ έργων έπιλαθ6(ΐχνον, συνεργεί φαι* 
δρ^ν χαΐ χαρίεν ε{ς θαλεράν πελάία, καΐ ώς 
πλιημμυρα κεχυμ^νον παρά τάς χλοεράς ίχθας 
άργυροδίνον ποτα(/ιου, % έπΙ λόφων άλσω&ών 
περί (Μεγαλοπρεπή να&ν τοΟ υψίστου, 2ν (ΐέσι^ 
(χυρίων ανδριάντων χαι χαταχέσ[Λ,ων βοψων χαΐ 
ιερών, περιέ(ΐ.ενεν άνυπομένως την ίναρζιν με- 
γάλων τελετών* πάντες βεβαίως τ1^ ^ιανοί^ ϋ- 
δγ; παρέστητε ε{ς τίϊν χυδιάνειραν ΌλυριπΙαν" 
αγώνες έχεΙ τελούνται σω(λατιχ9ς άχμΐς χαΐ 
πνεύ[Αατος χαΐ πλούτου, καΐ τΙς τών τότε Έλ- 
λι&νων άπ& τών (λυχών τ^ς ελάσσονος Ασίας 
μ.έχρι τών έσχατων κρασπέδων Ιταλίας κοςΐ 
Σικελίας ήδύνατο &νευ λύπης νά υπομείνη έ* 
στερημένος της φαιδρύτητος εκείνης καΐ χάρι- 
τος τών τελετών; άσθενη μόνον ίδέαν οΐ καθ* 
4μας πρακτικοί καΐ γηραλέοι αΙώνες δύνανται 
νά παράσχωσι της εύθυμου νεαν.κότητος, μεθ' 
^ς τά φιλοπαίγμονα εκείνα πλήθη νυν μέν 
περί τ6 στάδιον συνωστίζοντο έπιβοώντα, νΟν 
οέ περί τ6ν ιππόδρομον καΐ την πάλην καΐ τ6ν 
δίσκον καΐ ταλλα τά τοιαυτα' άλλα του 
Ιωνος ^αψφδοΌ Ιμελλον ν' άκροασθώσι ^αψφ- 
δουντος τάς Άχιλλέως λιτάς καΐ την Πριάμου 
(κεσίαν, % τ})ν Άλικαρνασσίδα μουσαν νά έ- 
πευφημι^σωσιν, ε!ς Μαραθώνα καΐ Σαλαμίνα έκ 
νέου έζορμώσαν τους άκροατάς, καΐ διά τϋς με- 
λισταγους μέν Ιάδος τ& α^ρεν δμως έκ€Ινο τών 
πατέρων έπΙ τους βαρβάρους σαλπίζουσαν; άλ- 
λα μ•)) σπευδέτωσαν' πενθημερον τοιαύτην τρυ- 
φίΐν δύνανται εκεί νά τρυφι^σωσιν έν τ^ κοι- 
λάδι τών Χαρίτων οί μακάριοι εκείνοι κατά 
τους Αιγυπτίους παίδες* παίδες, ναί, άλλ* δ- 
(^ως γόιιτες τεερί πάντα καΐ θαυματουργοί* διη* 



ΣΤλΑΟΓΟε 



νεκείς αί λιγυραΐ τών κηρύκων φωναί σννάγο^ιφ 
τους θεατάς πρί^ς άκρόασιν τ«^ δνόμ^τος τϋδ 
νικητου* γαΟρος δ' έκιΚνος διά τοΟ ΐρβ^Οΰ ]^ 
ρών, μαχαρισμών παρά πάντων άπολαύβε ώς το« 
άκρου τυχών τών εν άνθρώποις άγχθ^«ν* ιξ δ* 
έν τφ τοΟ άλσους μυχφ έφέσπερος έχ^ίν^ι ττομ- 
ττί} καΐ ή φόρμιγζ κοίΐ 4 πολύς-ροφος φ^ χαΐ ί 
ύπ^ λαμπάσιν δρχούμενος χορλς τίιν {ναρζιν 
δηλοΐ έτηνιχίου κώμου, &ν οί φίλοι τφ ^νιχιττΐ^ 
χαίροντες τελουσι, του Διρχαίου χύχνον τίιν 
υμνον χορηγοϋντος' παννύχιον τ4 άλσος έκ των 
κώμων αντηχεί, δώρον τ•&το τών Χαρίτνον ^πρ^ 
την νίκην μετά τλν θαλλ^ν έλα(ας τιμιώταττον. 

Αγώνα καΐ 4μ£Ζς σήμερον οΐ εκείνον άτώ^ 
γόνοι τελοΟμεν, χαΐ γραμμάτων μάλιστα τοδ- 
τον' άλλ' ούτε ι$ θαλερά του πεδίου π^οε, ο&τ» 
τά περιχαλλ^ έχεΖνα έκ δένδρων χαΐ άιτ^ρεάν- 
των δάση, οδτε δ άπλους χαΐ τίριιος βαλλ&ς 
τ%ς έλαίας πάρεστιν, ούτε ο{ χΑ(μμ χαΐ οι χο- 
ροί χαΐ 1$ Πινδάρου μοΟσα Ινα νικητών τε χοίί 
άθλοθέτην χοσμ^σωσιν* { χαθ* ήμφς περίφρον- 
τις χαΐ σκυθρωπές αιών, 6 χρηματιστάς πρλ 
πάντων τοις άνθρώποις πορίζων, Πινδάρους οέ 
έπΙ μαχρ^ν ποθών χαΐ Ισως Ιτι ποθι^σων, άψή 
πάντων εκείνων τών δώρων τών Χαρίτων, ενταύ- 
θα συναγαγών ήμ&ς ένέκλεισεν, άργύριον δ^ ιτρός 
τη δάφνη τϋς άρετϋς βραβεΤον Ιθετο, έμ^ δ* 
αχαριν, ώς αυτός, χαΐ Ζσχνόφωνον τοΰ άγωνος 
κιάρυκα, έτηεικών δεόμενον τών άχουόντων χαΐ 
άχουουσών, παρ' αίς μάλιστα Δπελείφθη τι της 
αρχαίας εκείνης τών Όλυμπίων χάριτος. 

Σεπτεμβρίου 7>) έτους 4864ου έν συνβ^ριά- 
σει του Συλλόγου ΈΛ\ ύπλ τοΟ τότε γενιχοΟ 
γραμματέως επιστολή άνεγιγνώσχετο ίμογε- 
νους, ούτινος τά φιλογενϋ αισθήματα οίον δι* 
απαρχών τότε πρλς τλν Σύλλογον 4χδηλωθέν- 
τα, ίρξαντο ίδη υπερβάλλοντα τάς γεννηβεί- 
σας τότε πολλών ελπίδας, χαΐ σπεύδουσιν Τνα 
τάξωσιν αύτλν είς τ^ιν χορείαν τών μεγάλων 
του έθνους ευεργετών* πάντες γιγνώσχομβν τλν 
άνδρα, περί Ώττείρου δέ φερώνυμον αγώνα τ$ 
Συλλόγφ προβάλλει Ζωγράφειον χαλούμβνον. 

ΚαΙ 6 μέν Σύλλογος άναγνωρίζων τΐ)ν μΤ}^** 
στην άζίαν, 4ν ύ τοιαΟται πραγματεΐαι Ι** 
χουσιν έπί τε τίιν άρχαίαν φιλολογ(αν χα\ 
τ4)ν χαθ' όλου ίστορίαν του νεωτέρου ίίμών βίου, 
ού μόνον ε[ς την πρότασιν τοΟ άνδρας ομοθυ- 
μαδόν έπευφι&μησεν, άλλα χαΐ μέλος αύτοΟ έ" 
πίτιμον τ&ν άθλοθέτην έψηφίσατο, διαφερούσης 
ευγνωμοσύνης χρέος τελών* πρόγραμμα θέ το6 
αγώνος μετ' ού ττολύ έπεχύρου χο^ τοΙς άγω- 
νισθησομένοις έζι(γγελλεγ« 



εΚ»ΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΖΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΔΙΑΓΟΜΣΗΑΤΟΣ 



179 



>ί 






3ΪΤ 



Ρ 



ΓίΓ 






Μαΐου ^έ ΐ7έ(ΐ.ι?τΐ(ΐ τοΟ 1&65οι> {τους, ίιτέ- 
τβιον £ορτί»ν τοΟ Συλλόγου τελοΟντος, άπ6 
τοΟ βΆ|Αατος τούτου δ τις τότβ εξεταστικές 
'Βτριτροπης είσυγητης άνεχοίνοι^ ττρ^ς τους ά- 
χούοντας, 2τι δύο εις τλν Ζβιγοάφειον αγώνα 
τυρ^γι^ατεΐαι εστάλησαν, &ν ή οευτέρα ίχ σε- 
λίδων (Αεν 900 βυνεστ&<χα, φύ(^ιβολον δι φέ- 
φουσα τ& «Σττάρταν ίλαχες, χείναν χύσριει,» 
μ,€ΐζονος ριεν λύγου έφάνη άζ(α^ ούχΙ δέ χαΐ 
ουτοκ έρθ'η χαΐ τελεία, οίαν λετύπου τ'ην ά- 
ριστεύαουβαν τλ ατρύγρα[ΐ.(ΐα' λλ ύ ριέν άγων 
ρ.βτ* αγαθών ευχών χαΐ έλιτίδων «προύπέι^φΟτ) 
6π6 τις Έπιτροιτίς εΙς τίϊν έ'τυέτειον του έπιύν- 
τος Ιτους πανηγυριν, δ δέ φιλύπονος του ίργου 
συγγραφεύς ίχρίθη άξιος, ίνα τύχη άριβτίς 
τριάκοντα λιρών, αίπερ χαΐ έχορ^γήθ^σαν αύ* 
τφ (πζί> του φιλο[&ούσου άγωνοθέτου. 

Άλλ* ούτε τ6 έπων Ιτος ούτε τα ίφεξίς 
έπύριενα έφαΐνοντο πληροΟντα τας εύχάς έχε(- 
νας χαΐ ίλπώας τοΟ Συλλύγου' οΛ δ' επέτειοι 
έορταΐ διεδέχοντο ίλλιΑλας, «ιγην περί Ζωγρα- 
φείου αγώνος τ7)ρουσαι, μέχρις ου δ ίίΐύλλογος, 
ίργο^ πεισθείς περί τ^^ς ύπερέαλλούστις ευρύτα- 
τος του εναγώνιου θέριατος, τ% 20η 9βρ(ου 
τοΟ Ι870οι> έτους ένέχρινε χαΐ έζι&νεγχε πρύ- 
γραμρια αγώνος, έπιειχώς ριέν ευχερή) χαθιστάν 
τίΐν τών αγωνιστών πρύσοδον, ή[]ΐέραν* ϊ* αυ- 
τού την έορτίκν πάλιν το% σο^ματείου ημών 
τάττον. 

Κατά ^ τάς αρχάς τοΟ παρελθόντος Φε- 
βρουαρίου» άπεστάλιο πρ{>ς τί>ν αγώνα τούτον ή 
αύτη έχε(νη πραγματεία, ήτις έν χ^ πρότερα 
το\> αγώνος περιύθ(ΐ|^ μείζονος μέν λύγου ούχΙ 
& χαλ του επάθλου άζία έχρίθη, έργον ώς φαί- 
νεται του μαχαρίτου Π• ΆραβαντινοΟ, άλλ* ι* 
χανώς πληρέστερον χαΐ μαχρύτερον 9) τύτε' 
$ιύτι 1^ μέν πληθυς τών σελί^ν αύτου, έπΙ 
τέταρτον έχτει-νομένων, εις τάς 4&00 ανέρχε- 
ται, ένφ τί> τύτε σταλεν τλ ήμισυ το!> άριθμοΟ 
τούτου έπληρου* άντΙ δε τών τότε τριών το- 
ίχων 4ξ προ της νυν Επιτροπές άνελίχθησαν' 
σύμβολον δ' αυτού προτέταχται το 
βάρό$σζύΐ μίτ γά^ οί ίοαγ χοΛΛίζξίχξζ ΪΛΧοι 
ΐμισνα ό* ι^ιτ αυτός έΛαντέιιετ α^μ Ιϋ άγώη. 
Και έν τή παρούσρ δε μορφή τίς πραγμα- 
τείας ύ φιλόπονος συγγραφεύς πειράται νά άρ- 
ρσθη χατά δύναμιν πρλς τ{> πρώτον διαγω- 
νιβτιχ^ν πρόγραμμα ίν τε τοΧς χαθέχαστα 
χαΐ έν τφ ολφ* οί δε τρεΙς πρόσθετοι τόμοι, 
υλην τινά αυτοτελή άλλως αποτελούντες, συμ- 
ι^ληρουσι συγχρόνως χαΐ άπαρτίζουσι χατά δύ- 
να|ΐιν τρία τινά τϋς πραγματείας μέρη^ άσμα- 



τα δημοτιχά, έθιμα χαΐ γλώσσας ήπειρώτιδας' 
άνεσιν δ' ου σμιχράν χαΐ ευχέρειαν πολλην εις 
την χρίσιν τίς Επιτροπής αυτός δ συγγραφεύς 
παρέσχε, προοίμιόν τι προτάζας τϋς παρούσης 
αυτοΟ πραγματείας, πρλς τους χριτάς μέν τοΟ 
αγώνος άναφερύμενον, άπολογίαν δέ τίνα πε- 
ριέχον υπέρ τών πλημμελειών χαΐ ελλείψεων 
του έργου, αΤτινες έν τι) πρότερα χρίσει απε- 
δείχθησαν τω πονησαντι. 

Έν τη άρχη του προοιμίου σπουδαίαν έξο- 
μολόγησιν ποιείται ήμίν δ συγγραφεύς, τάδε 
πρ6ς την Έπιτροπην λέγων* «υπο την χρίσιν 
τών άζιοτίμων άγωνοδιχών του παραταθέντος 
Ζωγραφείου διαγωνίσματος χαθυποβάλλων τ& 
ταπεινόν μου τούτο προϊόν, έπειδη ίχω υπ* 
δψιν δτι πανομοιότυπόν έστι της πέρυσιν έπι- 
χριθείσης περιγραφείς της Ηπείρου (τί> προοί- 
μιόν έγράφη τ6 4866), θεωρώ αφευχτον το 
ναυάγιόν μου, έάν έν ταΐς φιλολογιχαίς συζη- 
τ^σεσι χαΐ διασχέψεσιν αυτών έπιχρατι&ση τ6 
οώχίί αύστηρ&ν χριτιχ^ν πνεύμα χαΐ αι ποιχί- 
λαι χαΐ μεγάλαι αξιώσεις της παρελθούσης 
περιόδου τών άγωνοδιχών'» τοιαύτα άνομολο- 
γεί δ ημέτερος συγγραφεύς εύσεβώς πάνυ χαΐ 
σωφρόνως τί^ αληθείς θύων' ι^δύνατο δ' ίσως 
χαΐ απλώς ίι τοΟ προοιμίου τούτου άνάγνωσις νά 
πείση τί)ν Έπιτροτη^ν, 8τι £σχοπον θά έπεχείρει 
έργον, άναλαμβάνουσα νά χρίνη αύθις πόνημα, 
χαΐ άλλοτε 6πλ τοΟ Συλλόγου χριθέν. άλλως 
δ' ουδόλως ευρισχεν έργον αυτί} οίχείον τί> χρΊ- 
ναί ε{ δρθώς χαΐ εύδοχίμως περί αύτου αΐ ψ91- 
φοι ετέθησαν" έν τούτοις οί χριταΐ τ6 μέν εις 
τί^ν μεγάλην δλην τών προσθέτων τόμων βλέ- 
ποντες, τ6 δ* έτηθυμοΰντες ϊνα διά θεμιτές έν 
τούτοις έπιειχείας μετέλθωσι τέλος λύσιν τινά 
του ζητήματος τούτου, χαΐ έλπίζοντες δτι ε- 
μελλον ίσως νά έρεισθώσιν έπΙ εξαίρετων τινών 
αρετών τών προστεθέντων νέων ρ,ερών πρύς άν- 
τισηχωσιν τών έν ττί περιγραφή αύτη της Η- 
πείρου πλημμελειών χαΐ ελλείψεων, απεφάσι- 
σαν δπως άναλάβωσι την χρίσιν της όλης 
πραγματείας χατά τί)ν δευτέραν ταύτης μορφην 
χαΐ χατά τύ πρώτον του αγώνος πρόγραμμα. 

Διελθόντες λοιπόν μετά της δυνατϋς επι- 
στασίας τους τρεΤς πρώτους• χαΐ χριθέντας του 
έργου τόμους, χαΐ χαθ* ύλην μέν πως εύρον αυ- 
τούς πλημμελείς χαΐ έλλειπώς έχοντας, άλλα 
μάλιστα πάντων χατ* εΤδος. 

*ΑντΙ τις έν άρχ^ τοΟ έργου ταχτέας «βι- 
βλιογραφίας», ίν τύ πρόγραμμα έχΑνο εντόνως 
ιίζίου χαΐ σαφώς ωριζε τω άγωνισθησομένί;^, 
ποφατίθεται ήμίν χατάλογός τις απλούς τών 



180 



Ο ΈΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



άρχα(ων χαΐ νεωτέρων πηγών, £νευ τινλς περί 
αυτών κρίσεως χαΐ ίστορίας, ριεθ' αανών δέ £λ- 
λως ά[ΐ.αρτ7)[Αάτων χαΐ ελλείψεων. 

ΚαΙ έν [λεν τφ πρώτφ τό|Αφ καΐ ή Γεωγ(ία- 
φ{α χαΐ ή εί^ιχη Τοπογραφία χαΐ ή έχχλησια- 
ςαχ•}) διαίρεση) πάντα ταύτα αμετάβλητα ϊια- 
τελοΟντα, ουδέν παρατηρι^σεως ίζιον Ιχουσιν. 

ΚαΙ τ& δεύτερον [/.έρος τοΟ ϊργου, τδ ίστο- 
ριχίίν λεγ6[ΐ.ενον, πρ6ς τε τους δρους τοΟ προ- 
γρά{ΐ.[Αατος χαΐ πρίς την χαθ' δλου βρθότητα 
χαΐ άχρίβειαν (χανάς ίτι ελλείψεις διασώζει* 
Ινθεν [ΐ,έν 6[ΐ.οίως ίχον διατελεί τδ ένδείς τί^ς 
αρχαίας ιίπειρωτιχίΐς Ιστορίας χαΐ περί άλλων 
μέν, [/.άλιστα δέ περί τών έλληνιχών εις "Η- 
πειρον άποιχιών χαΐ περί του βίου τοΟ Πύργου, 
πλην βτι άντΙ τοΟ χρίτιχοΰ ΐυουζάρχου οιορ- 
θοΟταί που φίΛοσόφου ΠΛουτάρχον^ χαί τίνες 
άναχρονισ[λθΙ έπΙ τ& βρθ^τερον έπανάγονται, 
Ινθεν δέ η τε διοιχητιχη της Ηπείρου διαίρεσις, 
ή χατά τί)ν 'Ρω[χ.αΧχην περίοδον, χαΐ ή Ιχχλη- 
σιαστιχη ιστορία ώς χαΐ δ τών έχασταχοΟ αρ- 
χιερέων χατάλογος υπόχεινται πολλαχοΟ εΙς 
τ}ΐν έπιρόοίιν τίς άδυνα[Λίας τοΟ συγγραφέως, 
Τνα προσορά(χ.Υΐ εις τάς γνήσιας πηγάς χαΐ τους 
εύδοχίριους περί τα τοιαύτα βδηγούς. 

Έν δέ τφ τρίτφ τοΟ πονΐ[Λατος τ(χ.ιίαατι ίδι- 
χαιουτό τις [ΐείζονα έντέλειαν να προσοοχ^ χαΐ 
Ι^ετά |χειζ6νων έπο[Λένως ελπίδων είς έπίσχεψιν 
αύτοΟ να χωρ1}' διότι τ?> τμήμα τοΰτο ίν τε τοΤς 
χαθ' ίχαστα χαΐ σχεδόν έν τφ βλφ παντοίων 
συλλογών χαραχτηρα μάλλον Ιχον, χαι ττολ- 
λφ έλάσσους, ώς ε!χ6ς, τάς έπιστημονιχάς 
αξιώσεις φέρον, ήδύνατο νά άποβΐ^ τφ συγγρα- 
φεί ε6ρύ χαΐ £νετον στάδιον λυσιτελοΌς ορα- 
στηριότητος' ενταύθα μάλιστα σμιχρί^ν % ου- 
δέν παρίστατο έν τή δυναστιχί) αδτοΟ βΐ^ τδ 
δυσέχφυχτον έχεΤνο ΥθΙο τών χαθ' ήμδς συγ- 
γραφέων, ή βιβλιαχί) Ινδεια, ούδ' ίν παντά- 
πασιν άναπάλλαχτον τ6 χράτος τών έφ' έχά- 
στης ε^διζσεως παραπομπών χαΐ σημειώσεων, 
ών άνευ ούδεν&ς άςια χαθίστανται Ιργα ίστο- 
ριχά, οΙα τα τών άλλων τίς πραγματείας τμη- 
μάτων• άλλ' ένταΟθα προς συλλογίιν χαί τί- 
να διάταξιν ύλης, ίρθίς μ&λλον άντιλιίίψεως 
χαΐ σαφοΟς εκθέσεως δεομένην % 6ψηλοτέρας 
έπόψεως χαΐ θεωρίας, πάρεστι προς τούτοις χαΐ 
πηγί) διαυγίΐς χ«1 λίαν εύπορος, τό στόμα 
χαι 5 βίος αύτ&ς τοΟ λάου, Ιχανώς μέν π&σι 
προσιτός, μάλιστα δέ τφ τ'^χδν συζώντι' άλλ' 
δ πατήρ του ϊργου τούτου χαΐ έντα•θα πλίιν 
τών εθίμων, ασμάτων χαΐ γλωσσών τής Ηπεί- 
ρου, περί ών έν τοΙς ύστερον 1δίγ γίνεται λό- 



γος, εις πάντα σχεδ&ν τάλλα χεφάλαια δεν 

προέφθασε, φαίνεται, ν' άποδώση τί χατά δύ- 
ναμιν πλϋρες χαΐ τέλειον, δπδ τοί* θανάτου 
πιθανώς προληφθείς, ένφ έχ τών τρε^ν ηδη 
προσθέτων τοΟ Ιργου τόμων δυνάμ&Οα νά ύ- 
χάσωμεν, δτι είχεν αρχίσει άπαν τ& τρίτον τμτΙ- 
μα νά συμπληρώσν} χαΐ μεταρρυθμίσει έιη τ^ 
βέλτιον. 

'λλλά νΟν τ6 περί θρησχείας χαΐ έορτ£&ν αρ- 
χαίων τε χαΐ νεωτέρων δττόσφ δπολβίιητοα 
σχετιχϋς τίνος άχριβεΐας περί ταΟτα χαΐ τε- 
λειότητος, δύναταΐ τις χαΐ άλλως νά χατίδΐ), 
μάλιστα δέ έάν παραβάλλη τά περί &{λωλο- 
λατριχών λειψάνων έν τφ χρινομένφ Ιργ«^ χρ^ς 
τδ πρώτον μέρος τοΟ άρτι έχδοθέντος (^τΑ Βερ- 
νάρδου Σμιοητίου πονήματος, περί τών αυτών 
τούτων έν τ!} χριστιανιχ5) χαθ' δλου θρτχηςεΐα 
χαΐ λατρεία πραγματευομένου. Ουδόλως βββαίω^ 
έννοοΟμεν ν' άπαιτι/ίσωμεν παρά τοΌ ή (/.ετέρου 
συγγραφέως έργασίαν τινά, πόρ^ω άφεστϋσαν 
τοΟ παρ* ήμίν σχοποΟ τών τοιούτων βιβλίων, 
την παραβολίιν δηλονότι έχείνην τών θργχης^υ- 
τιχών στοιχείων παρ* ήμΐν προς τά τοιαύτα 
πάντων τών άλλων εθνών, 11ν ώς τοιαύτντν ίχα- 
νώς εύδοχιμοΟσαν παρά Πολίτρ εδρίσχο(Α6ν έν 
τφ πρώτ<^ μέρει τ5ίς έπΙ τοΟ βίου τών νεωτέ- 
ρων Έλλι^νων μελέτης αύτοΟ, {χανώς δμως θά 
έπληρουτο Ιλλογόςτις τίς Επιτροπές επιθυμία, 
έάν παρετιίίρει χαΐ παρά τφ ήμετέρι^ άγωνις^ 
άμιλλάν τίνα πρλς τδ εδταχτον τις οίχονο- 
μίας, πρδς την λελογισμένην συλλογ-ίιν τίίς ύ- 
λης χαΐ πρλς τ})ν σχόπιμον χαΐ δεζιάν χάρπω- 
σιν αύτ^ΐς είς συγχρίσεις μετά τών αρχαίων 
χαΐ έζαγωγϋς παντοίων πορισμάτων, άττερ θαυ- 
μάζων δ αναγνώστης διέρχεται τίιν πραγμα- 
τείαν τοΟ ΣμιδητΙου έχείνην• 

Τά δέ περί τών έν Ήπείρ(^ σχολών πολλού 
μέν άλλως λόγου Φαίνονται άξια, άλλ* Ινδειά 
τις περί τάς άχοιοεΤς είς τά χειρόγραφα πα- 
ραπομπάς, άβέοαιά πώς τίνα τών λεγομένων 
έχεΙ χαθίστησι χαΐ ερεισμάτων δεόμενα* τά τών 
έν Ίωαννίνοις μάλιστα σχολών χατά τίν ιβ'. 
ιδίως αιώνα εξελέγχονται ύπδ Βελούδου, δστις 
άποχρώντως τά τις έλληνιχ51ς έν Βενετί^ άποι- 
χίας έξηχρίβωσεν. 

Ού μ'ίιν άλλ' ούδ* αί αξιώσεις έχεΎναι τοΟ 
προγράμματος περί χαλών έν Ήπείρ(^ τεχνών, 
έάν τίνες χαΐ πότε ιΙίσχι^θησαν, πληρούνται που, 
χαί περ ίχανου ίντος του περί βάναυσων τε- 
χνών λόγου. 

*Αλλ* άντΙ πασών τούτων τών συμπληρώ- 
σεων χαΐ διορθώσεων, πρ6ς άπαρτισμόν τίνα 



^ 



ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΖΟΓΡΑΦΕΙΟΪ ΔΙΑΓΟΝΙΣΜΑΤΟΣ 



181 



^ 



4•. 






ι 



τοΟ ϊργον άχριβή 5 συγγραφεύς προ5τί|Λησεν, 
α>ς φαίνεται, Τνα φιλοπονηση περί τ})ν σύντα- 
ξςν είχοσασελίδου ζΐς τέταρτον όιατριβ^ΐς, χαΐ 
ταύτην ίπιγράψας «Παρατηρήσεις τίνες ίπΐ 
τ^^ς εκθέσεως τών έν τφ Ζωγραφε(φ λαγων(- 
σρίατι τοΟ 1865 άγωνοδιχών», νά παρει^βάλη 
έν τοΙς τέμοις, οΐτινες Ιριελλον ν' άποσταλώ- 
βιν εις τ&ν αγώνα τένδε* χαΐ τφέντι άτνεστάλη 
^ρ&ς τους χριτάς χαΐ 4 λατριβ^ αυτή (Λετά 
τοΟ άλλου ίργου. 

Διά τΐίς έπωσοΟν δεξι&ς οΙχονορι(ας τοΟ {ρ- 
γου τούτου της φιλοτΐ{χ.(ας, &ιά τϋς δπωσουν 
Φττουδαίας δυνάριεως τ^ς γλώσσης αύτου θα έ- 
^εθύ(ΐ.ει ή Επιτροπή Τνα έχοσριουντο ρι&λλον τα 
χυριώτερα τών τοΟ συγγραφέως Ιργων, χαΐ Ι- 
σως έλίγη τ6τε θά παρίστατο αύτφ άνάγχη, 
Τνα ποι%ται πρλς την ίχθεσιν παρατηρι^σεις, 
)ιέτι περί τοΟ είδους τουλάχιστον τοΟ 2ργου 
θα συνεφώνει πως τότε χαΐ ή ίχθεσις πρ&ς τάς 
έλπί&ας του έργασα|ΐ.ένου. Συ(Αβαίνει πολλάχις 
αληθώς τλ τών ανθρώπων εν γένει φιλέτΐ(χ.ον 
έχθλιβέμενον χαΐ τ'ίιν άντιτυπίαν αυτών πρ&ς 
άντιρ^ιΙίσεις έγεΤρον, ούτω σφόδρα τάς δυνά[Λεις 
αυτών νά έπιτείνη, ώστε θαυ(^άσιά τίνα χαΐ 
άδόχητα νά παραγάγη' άλλ'ί παρών πόνος τοΟ 
&λλοτε έπιχριθέντος άγωνιστου δέν ανάγεται 
εΙς τλν χύχλον τών ευτυχών έχε(νων ίπιχει- 
ρι&σεων, άλλ' Ιστι [Λ&λλον φιλοτιριίας υπέρ* 
βαλλούσης έπ(δειζις, οία πάντων σχεδ2>ν τών 
έν ίγώσιν έπιχρινο(ΐ.ένων, ούδ' έπωστιοΟν τ6 
χΟρος τϋς χρ(σεως έχείνης σαλεύουσα. 

Ό δέ τρόπος έν γένει, χαθ' &ν 6 ημέτερος 
συγγραφεύς είργάσθη, χαΐ ή συγγραφιχ*)) (Λορφιζ, 
ήτις διά του τρόπου τούτου έπΙ παντδς τοΟ 
Ιργου άπετυπώθη, ούχ ολίγον άλίσχονται ά- 
ριρουντα τών άναγχαίων πρύς αυτά προσόν- 
των* ή |ί.1ν άποδοχί) τ^^ς τα(ΐ.ιευο[ΐ.ένης ύλης 
δίν γίγνεται (Αετά τίιν δέουσαν εύλάβειαν χαΐ 
φιλοχρισίαν τοΟ συγγραφέως πρύς τά προσφε- 
ρό|ΑΒνα % λα[Αβανό[&ενα, χαΐ άουνατεί [χέν τις 
νά άρνηθ^, δτι ή πληθύς τίς άπαιτου|^ιένης ύ- 
λης δύναται πως νά επίδραση χαχώς έπΙ τϋς 
του έργου [Λορφής, άλλ'δσον χαΐ &ν έχ τϋς σχέ- 
ψιως ταύτης χαλάστι τις τύ αύστηρύν τίς χρί- 
σεως ενταύθα, πάλιν δ συγγραφεύς υπολείπε- 
ται τοΟ έπειχοΟς πρύς ταΟτα όρου. Ή (χείζων 
^ έλάσσων ένδεια παραπθ[/.πών, ^ ή πολλάχις 
ίλίγωρος χαΐ σφαλερά παράθεσις αυτών χαθι- 
στ&σι τύ ίργον έν τοΙς χαθ* ί[Λας χρόνοις της 
συγγραφιχ^ς άχριβείας χαΐ πολυβιβλίας δύσ* 
χρηστον χαΐ δυσπρόσοδον' ή δε μονότονος χαΐ 
α^^ρους τών πάντων άφιίίγησις μιχράν διάχρι- 



σιν ποιοΟσα μεταζύ σπουδαίων χαΐ φαύλων, 
μεταξύ τών ίπρίζ έχομένων τϋς προθέσεως τοΟ 
έργου χαΐ τών πάρεργων ΐΐ πόρ^ωθεν μόνον 
αύτϋς άπτομένων, τύν μίν ίστοριχώς έρευνών- 
τα είς άθυμίαν έμβάλλουσι, συχνύν άποπλα* 
νώσαι της χαθολιχϋς τών γεγονότων πορείας, 
41ν πειρ&ται νά ανίχνευση έν μέσ(ι^ πολλών μι- 
χρολόγων διηγήσεων, εις δέ τύν περίεργον α- 
πλώς άναγνώςηπν μιχρύν τύ διαφέρον έγείρουσι. 
ΠολλαχοΟ δΐ τουναντίον εύρίσχομεν τύν συγ- 
γραφέα άποδυόμενον εΙς τολμηράς χαΐ παρα- 
χεχινδυνευμένας θεωρίας* ου σπάνιον δ*ήμΤν ά- 
παντα χαΐ τύ ενδεές 9| αόριστον τών ορισμών, 
μετά διαιρέσεων πλειστάχις τϋς ύλης χατά 
συμβεβηχύς γιγνομένων, ούδ' έφ' ένύς ουσιώ- 
δους γνωρίσματος τών εννοιών έρειδομένων. 
Άλλα χαι ή γλώσσα τοΟ ϊργου πολλαχί) γραμ- 
ματιχώς χωλαίνουσα, στερείται του τόνου έ- 
χείνου χαΐ τϋς ζωϋς, Ιΐν χεΤρες δεζιαΐ διά τϋς 
χυριολεζίας χαΐ τϋς πρόσφορου συνθι&χης τών 
λέςεων δύνανται νά έμπνεύσωσιν εΙς τ^ν Έλ* 
ληνιχίϊν γλώσσαν. 

"^Ελθωμεν ίίδη, φιλόμουσος όμι6γυρις, χαΐ 
έπΙ τά τρία πρόσθετα μέρη τ^ς κρινομένης 
πραγματείας, τά Αημοτιχά '^^σματα, τύ Γλωσ- 
σάριον, χαΐ τί)ν Έθιμογραφίαν, χαΐ Ιδωμεν δ- 
πόσον αι άρεταΐ % αί ελλείψεις αυτών ήδυνι(- 
θησαν έπΙ τί)ν τηδε ί) έτέρωσε ^οπίΐν τίς πλά- 
στιγγος τών άγωνοδιχών. 

ΚαΙ πρώτον μέν έπισχεφθώμεν τά Αημοτιχά 
λεγόμενα '^Ασματα, τά ανώνυμα ταΟτα χαΐ 
Ιχθετα (χγονα τϋς δημώδους Καλλιόπης, πρύς 
Α πολλοί πολλάχις όλιγώρως άπέβλεψαν χαΐ 
άποβλέπουσι, την ματαιοπονίαν τών περιθαλ- 
πόντων αυτά οίχτείροντες' άλλ' οι χύριοι ο(ίτοι 
χαΐ οΐ προτιμώντες π&σαν τίίν τελευταίαν τίς 
Γαλλίας ποίησιν νά άπαντλήσωσιν, % στίχους 
τινάς τών δημωδών ημών ασμάτων νά άναγνώ- 
σωσιν, ένθεν μεν μηνύουσιν έν μέρει τύ αίτιον 
τής διαστροφές, ίν ή νυν ημών ποίησις Ιπαθε, 
πρδς τους παραχόρδους στόνους τών περί 'Ρουσ- 
σώ απέλπιδων χαΐ μισανθρώπων χλίνασα, χαΐ 
πασαν όθνείαν ύπερβολην χαι άναρμοστίαν έχ- 
δεχομένη Ιν τε τοις πάθεσι χαΐ τοις αίσθιάμασι 
χαΐ τοΙς ^υθμοΧς' Ινθεν δέ χαχώς ούτοι γιγνώ- 
σχουσιν, δτι αδέσποτα ταύτα δντα χαΐ άτυό- 
βλητα δέον νά ώσιν. Μαθέτωσαν δτι πατήρ 
αύτου έστι μέγας τις χαΐ δαιμόνιος ποιηττ^ς, 
έστι τύ χαθ' δλου πνεύμα του Έλληνιχου λαοΟ, 
δπερ έν εύτυχεστέροις χαιροίς ^πίστατο νά θη- 
λάζη δι* αύτου "Ομηρον, χαΐ διά τοΟ Όμιίίρου 
νά οιατρέφη μίν πάντας έχείνους τους υστέ- 



Ι»2 



Ο Μ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΪΑΑΟΓΟΣ 



ρους ΈΟΧ'Πχάς^ να παιδεύγ) δ^ 9ύ[λπασαν τ>)ν 
Οαυ|Λατουργησουσαν Ελλάδα* άλλ'έάν ^Χη τΐ 
ΐρνεΟ|ΐ.α τοΟτο άιτέβαλε την ει^ττειρίαν χαΐ δύ- 
ναρν ταύτην, 9^ &ν οΐ χρόνοι χαΐ οι χαιροί ^ν 
ανέχονται (ΐ.η$* βπιτρέπουσι την έχ δημωδ&ν 
^η^άχξύΡ* γένεσιν δευτέρου Ό(ΐ.ηρου, άλλ' οσην 
ρ.εν άιτλίΐν χαΐ άπέριττον χάριν αί<τθάνεταί τις 
ιΐζ* αυτών χεχυριένην Ι ως ο' Ελληνική έστιν ή 
ιτνοη έχε(νη τΐίς συ[Α[Λετρ(ας τών παθών τών 
λέζεων χαΐ τών ρυθ[ΐ.ών, ήτις ως αύρα έζ υγιει- 
νών χωρίων φεροριΐνη, ύγιεινώς (Αεν δύναται 
έιςΐ τοΟ πνΒύ(/ιατος του λαοΟ νά επίδραση, {α- 
τριχώς δ' ίτϋ της νεωτέρας ή(Λών ποιήσεως ! 
ιτβσους άρα οίχειοτέρους Αχιλλέας δύναται έν 
τούτοις δ λα^ς νά άνεύονι, πύσας δ* Άνδρο|λάχας 
χαΐ "Εχτορας, πέσας ί^έ Πηνελόπας χαΐ 'Οδυσ- 
σέας; άλλ* 6 περί την φύσιν χαΐ τ6 ήθος τοΟ 
νΟν *Έλληνος φιλοσόφων πόσον πολυτί[ΐ.ου ύ- 
λης ϋθελε στερεΐσθαι τών δη[Μι)δών άσςχ,άτων 
στερούριενος; αύ (ί,ην άλλ* οδδέ τοΙς γρα|Λ|Λατι- 
χοΧς χαΐ τοΧς ίστοριχοίς τ5ίς νΟν ^Ελλάδος ή- 
δυνά[Αεθα νά συγχαρώρ.εν, έάν τά δη[λώδη 
4^σ(ΐ.ατα άπώλλυντο. 

*Αλλ* έπανέλθω^αν β!ς την τροχιάν τϋς χρί- 
σεΑΚ, δθεν ή ένθους τοΟ Δι6ς χόρη άττεπλάνη- 
σεν ή[λ&ς. 

*Η συλλογή αυτή τών δη|Λοτιχών άσ[χ.άτων 
απαρτίζεται τλ όλον έχ 533 παντοίων τ6 (ΐέτ 
γεθος άσριάτων χαΐ έχ διστίχων 4388 (ΐ.ετά 
χαΐ τών χαλσυ{;ιένων στιχουργικών αγώνων* 
χαθ' Α δι 6 συγγραφε&ς έν τς^ είδιχώ τών ά- 
9(^ιάτων προοΐ(ΐιί<^ έ|ΐ.ολογε% στυουδάζων περί 
τΐν συλλογίιν τούτων ύπ* ίψιν αύτοϋ είχε τάς 
προγενεστέρας τών άσ[Αάτων συλλογάς τών 
Κ. Φοριέλου, Τοριρ^σίου, Ουλερίχου, Μαρχέλου, 
ΣχινδΙ, Ζα(λπελ(ου, Άντ. Ηανούσου χαΐ τά διά 
τ^ς Πανδώρας σποράδην έxδεδο|^ι^να ίσρ,ατα' 
έχ πάντων δέ τών συνειλεγριένων ύπ6^ τοΟ ά- 
γωνιζοριένου συγγραφέως [χ.όνον 90 χατά την 
βριολογίαν αύτου είσΐ προεχδεδο^λένα έν ταΐς 
ε2ρηριέναις συλλογαΐς, χαΐ ταύτα προσελήφθη- 
σαν, λέγει, ΙίΑ τλ άχριβέστερον χαΐ ποιητιχώ- 
τερον, ώς δ^Ιλα δί) ήχουσεν αυτά παρά τών 
έντρυφώντων έν τΐ} έθνιχ^ ταύτη άσριατολογίοε. 
Ό|χολογε1 δ* έτι πρ^ τούτοις, δτι χαΐ άσμιατά 
τίνα περιέλαβεν έν τ^ συλλογή, άλλαχου [λέν 
που πιθανώς ποιηθέντα, εντελώς δ* έν ΉπεΕ- 
^ πολιτογραφηθέντα' φαίνεται δ[Λως, δτι δεν 
έγίγνωσχεν ίλλας τινάς νεωτέρας τοιαύτας 
συλλογάς χαΐ ήπ&ιρωτιχών ι^άλιστά τινας ά- 
σι^άτων* οδτε λ. χ. τίιν πληρεστάτην πασών 
εΧχεν υπ' ίψιν, τί)ν Άρνόλδου ΟασσοβΙου (ρο- 



ραΐβήδΐ ΟΒΓίηίηα ΟΓ&βοίδΐβ Γβαβηϋοήβ), 

οΰτε την Ιδίως ήπειρωτιχην τοΟ Γ. Χασιώ*- 
του, ούτε τήν τών διστίχων συλλογίιν τοδ αύ- 
τοΟ* ώστε ούχ 4λ1γα τών έν τ^ συλλογή αύ- 
τοΟ συνέβη νά ώσι προεχδεδορίνα έν το^ς συλ- 
λογαΐς έχείνων' άλλ* ή συλλογίι αυτή έστΙ 
πλείστης ωφελείας πρδζενος ώς πρλς τ6 πολι^ 
τών ήδη έχδεδομένων άσ[/ίάτων* διύτι χατά τί- 
να περίεργον σύ[ΐ.7Γτωσιν τά πολλά τών έν τ5^ 
συλλογή ταύτη άσ(/.άτων έχ τϋς πρώτης πη* 
γϋς προφανώς ληφθέντα, έχ τοΟ στύ(Αατος αύ- 
τοΟ τοΟ λαοΟ, τοιαύτας παραλλαγάς χαϊ τυβι- 
χιλίας πρδς τάς δύο τελευταίας δειχνύουσχν, 
ώστε κάλλιστα χαΐ εύαρ(Αοστύτατα συ(Λπλη- 
ροϋσιν άλλήλας* δπου [λέν ίχουσιν ένδεώς τά 
του ημετέρου συγγραφέως, έχεΙ (ΐ.&λλον τέλεια 
είσι τά τών άλλων, ένθα δε τά τών άλλων έλ- 
λείπουσιν, έχεΙ τά τίς παρούσης συλλογές 
πληρέστερα βντα τελειοΟαιν αυτά* ώστε χατά 
σύγχρισίν τίνα και παραβολήν τών έκδβδοαέ- 
νων συλλογών πρ6ς την ήδη χρινο[Αένην ήού- 
νατο νά γίνη πληρέστατη τις χαί πως τελεία 
τών δηριωδών ^σριάτων ίχδοσις. 

ΚαΙ ταύτα (ΐ,έν περί τϋς δλης τ%ς άνά χΛ- 
ρας συλλογείς. Τ6 δε είδος αύτ5)ς δεν φαίνεται 
ά(ΐ.ιλλώ[ΐ,ενον πρλς τάς άρετάς χαΐ τά προσόν- 
τα εκείνης* διότι ή [λεν ταζινόριησις τϋς δλης, 
δύσλυτον άλλως ούσα ζήτημα τοίς συλλογεΟ- 
σι, δεν γίγνεται κατά χοινήν τίνα βάσιν διαι- 
ρέσεως τών καθ* δλου καΐ υποτμήσεως τών ίτ 
οη διαιρεθέντων καΐ οδτως έφεξ^Ις μέχρι τών 
απλούστατων ειδών, άλλα λίαν γενικά γένη 
μετ* εΙδικών ειδών δμαΟ τάσσοντοιι* τοΟτο ευ- 
κόλως δύναται τις νά κατανόηση έκ τών παν• 
τοίων τίτλων τών μερών, ώδε εχόντων* Πο^ 
Λΐμιχά^ θ^ψτ^ΒϋΤίχά^ *ΩόαΙ, '' Ασματα θ^' 
σχΒυηχήζ ΰΑηζ^ ^ΑΛοδημιαχά^ ΚαχοσνμδΜτ 
χά. *Ερωτιχά^ Μοθώίη, Αιηγημαηχά^ Αοχη-* 
ρά, "Ομοία ^Ιστοριχά^ ^ΑΛΛηγθγΐχά^ '//^««ά, 
^ΕΛβγεϊα ή ΜϋγοΛόγια κτλ. Ένί> ήδύνατο 
τουλάχιστον νά τεθη έν άρχ^ γενική τις βά- 
σις διαιρέσεως, ή τριττή του δλου ^ίου κατη- 
γορία, πολιτεία, θρησκεία καΐ 1διωτικ2>ς βίος, 
και ούτω νά Ιχωμεν την πρώτην διάκρισιν ε{ς 
ΙΙατρίωζιχά^ θρησχίυηχά καΐ ^Ιόιωτιχά^ καΐ 
μετά ταύτην τάς άλλας καθ* υλην &ποδιαιρέ- 
σεις, ΐ) ίσως δεν θά είχε κακώς, έάν κατά τά 
ποιητικά γένη ή πρώτη διαίρεσις υπέκειτο ε{ς 
*Ε:ηχά, ^ίυριχί καΐ τάλλα μετά τών δευτέ- 
ρων διαιρέσεων αυτών* άλλως δε άξιον μιμι^ 
σεως παράδειγμα υπόκεινται αι τών συλλογών 
ϋασσοβίου καΐ Χασιώτου διαιρέσεις. 



£Κβε£ΐΣ 



ΤΟΥ ΖύΓΡΑΦΪϊόΥ ΔΐλΓύΝίΣΜΑΤΟΪ 



183 



^Η ο^ γλωσσά 2<ττι χυρίως [ΐ.έν καθαρεύουσα 
^ΐ9|Λοτιχη τΐλ^ν τίνων άρχα'ίχών λέζεων, έλιγ(- 
στων οόσών' ύπάρχουσι οε κα( τίνα 6[ΐ.οιοχα- 
τάληχτα &9(ΐ.ατα, ων ιξ λέξις φέρει τ6ν χαρα- 
χτϋρα ίργου έπιτετη^ευμένου χαΐ ιταρά λογίου 
τιν^ προελθ6ντος. 

Ή δ* έν τ^^ προλόγω της συλλογής παράθε- 
σις των παντοίων (ΐ,ετριχών γενών χαΐ ειδών 
τΐΐς δηριοτιχής ή [ίων ποί'ΐ^σεως προς ανάλογα 
τίνα τ5^ς άρχα(ας έντεχνου, χαΐ ή άναχάλυψις 
&αυ^σ(ας συ^^φωνίας χαΐ αντιστοιχίας τού- 
των πρ6ς έχείνα, ίστιν Ιργον εις υπερβολίιν 
τολ^ι^ιηρ^ν χαΐ χρεΐσσον των δυνάριεων τοΟ ή- 
]χ£τέρου συγγραφέως, άφου [Λάλιστα χαΐ έν τη 
σοφ^ Εύρώπτι α! περί τί)ν άρχαίαν |ΐ.ετριχην 
σπουδαΐ πολύ εισέτι [Λετ' ευλάβειας χαΐ 2- 
χνου γίγνονται περί ίχαστον τούτων των ζη- 
τημάτων^ &περ 6 συγγραφεύς θα^|^ών λίαν επι- 
χειρεί ενώπιον ιί[ΐ.ών νά λύστ). 

Αι δέ χατα τ& δυνατ&ν γινύμ.εναι ε{ς ίχα- 
στον $σ|λα είσαγωγαΐ έπΙ των πολε^χιχων πρ& 
πάντων λίαν σπανίως πληροφορο^ίσιν ή{χ.&ς περί 
του [βέρους, βθεν τλ άσμα έλ^ίφθη, άλλως β[Λως 
δέν ΐχουσι χαχώς. 

ΚαΙ περί ριΐν τίς συλλογής των άσ(ΐά- 
των τοσαΟτα* τ6 δέ Γλωσσάριον, πρ2>ς 8 ίίδν} 
ή|ΐών δ λύγος τρέπεται, λέζις ούσα [χ.&λλον της 
λεγομένης χοινής των αρχαίων διαλέχτου πάρα 
μέν τοΤς τύτε γραμματιχοίς ην έν χρι^σει υπο- 
χοριστιχου τϋς λέξεως γΛώσσα^ ήτις πρ6ς τοΙς 
άλλοις χαΐ άρχαϊχην ί) ίδιάζουσαν λέζιν συγ- 
γραφέως % χώρας τιν2)ς έσι^μαινε, παρ' ήμίν οέ 
τοΎς νεωτέροις ούχ οίδ' δπως περιτραπέν χατέ- 
στη ϊνα σημαίνη συλλογτιν γλωσσών, ην περ 
οί τύτε πληθυντιχώς γλώσσας έχάλουν. 

ΚαΙ δπύσου μεν αζιαί είσιν αΐ τοιαυται συλ- 
λογαΐ πρ&ς τ^ν πλουτισμών του νεωτέρου ημών 
λεζιχου, πρ^ς παρασχευνιν τής άναγχαίας ύλης 
ύς ευρεσιν τών έν τ^^ νεωτέρα έλληνιχΐ) χρα- 
τούντων νύμων, χαΐ προς θαυμασίαν έπιχουρίαν 
εις τί)ν {διαιτέραν άνάπτυζ^ν τής εγχωρίου ιξ- 
|χών φιλολογίας παρά πάντων ύμολογέΐται, 
ούδ' ίγχαιρον τλ μαχρηγορεΧν περί τών τοιού- 
των* χλίσιν δ' εις τοιαύτας συλλογάς έν τοΙς 
νεωτέροις χρύνοις ίχαν-9)ν παρ' '^μίν ευρίσχομεν 
άναπτυχθεΐσαν, έάν άπ6 άοιοίμου Κοραή άρςώ- 
μεθα ζητοΟντες' καΐ έπ'έσχάτων δ'έν περιοδιχοίς 
μάλις-α άποχρώσά τις τοιαύτη υλη άπαντδ, Ή- 
πειρωτιχη δπ6 Γ. Χασιώτου έχδοθεΤσα, Μακε- 
δονιχί) 6π6 Δ. ΠανταζΙδου, Κυπριακή υπδ Άθ. 
Σακελλαρίου, ΑΙγαιοπελασγικ"}) οέ υπ6 Πρωτο- 
δίκου, Κυπριακή αύθις υπ6 Μυριανθέος, χαΐ ή 



του Συλλύγου Ιίαρνα^αύς έν τώ ττεριοδιχφ αυ- 



τού. 



Έπειδη δΐ λεζικλν δπωσουν τέλειον της νΟν 
Ελληνικής ούδεν εΙσέτι υπάρχει, π&ς τις βε- 
βαίως εννοεί, δτι πρ^ς εύδόκιμον συναγωγίιν 
ιδιωτικών χώρας τινός λέξεων προαπαιτείται 
ευρεία τις κατά τί> μάλλον καΐ ήττον γνώσις 
τής λαλουμένης γλώσσης, ως αυτή καθ* δλου 
νυν έν τοΙς "Ελλησι λαλείται, ώστε ούτω νά 
δύναται δ συλλέγων νά διακρίνη τά ϊδια των 
παρά π&σι κοινών, μηδέ ματαιοπονί^ έξ απει- 
ρίας, λέξεις παγκοίνους ^ς γλώσσας τοπικάς 
αναγραφών, δττερ πάθος ώς έπΙ τί) πολύ πα- 
ραλλάττοντας βλέπομεν πάντας σχεδόν τους 
πρύσθεν ^ηθέντας. Ό δ* ημέτερος συγγραφεύς 
ε!ς άκρον άλλως φιλύπονος ών δέν ανάγεται 
ατυχώς ώς πρύς τοΟτο εις τίιν χορείαν τών 
διαφυγύντων τ6ν κίνδυνον τούτον, άλλ' έκ τοΰ 
τίτλου ίτι του βιβλίου τού-ίου δείκνυται ίτοι 
παρανοΐσας την λέξιν γλωσσάριΐον, % ού πολύ 
τής Έπείρου έξελθών καΐ αδυνατών επομένως 
νά διαχρίνη τάς Ιδιαζύντως ήπειρώτιδας πολλών 
παγκοΐνων ελληνικών* καΐ δ μέν τίτλος Ιχει 
ώδε' «Γλωσσάριον, "ίίτοιπρύσθετος συλλογίϊ λέ- 
ξεων τής καθ' -^μ&ς Ελληνικής διαλέκτου, έν 
χριησει ούσών κατά τ1)ν 'Ήπειρον καΐ άθησαυ- 
ρίστων εΙς τύ λεξικών του χ. Σκαρλάτου Βυ- 
ζαντίου"» τίτλος δηλών δτι γλωσσάριύν έστι 
συμπληρωτικύν τι του λεξικοΟ καθ' δλου πα- 
ράρτ^ομα, δπερ ούτε ή λέξις σημαίνει, ούτε τύ 
του αγώνος πρύγραμμα ωριζεν' ή δ' έν αΰτώ 
συνειλεγμένη υλη πάνττ) πρύς τίιν έπωνυμίαν 
ταύτην συμφωνούσα, πολλάς άνά π&ν βήμα 
κοινάς λέξεις έχει (1), αΐτινες δέν υπάρχουσι 
μεν Ισως έν τφ άτελεΐ έκείνφ τής νεοελληνικής 
Αεξικφ του Βυζαντίου, άλλ' υπάρχουσι σύσ- 
σωμοι καΐ ακέραιοι ώς έρμηνεΐαι αρχαίων λέ- 
ξεων έν τώ Έλληνικφ Αεξικώ του αύτοΰ Βυ- 
ζαντίου. 

Έν τώ προλύγφ του Γλωσσαρίου προαγγέλ- 
λει ιξμίν δ συγγραφεύς, δτι έκ τών 3000 λέ-^ 
ξεων, άς ενταύθα άπεθησαύρισε, μύνον 280 
ελήφθησαν έκ τοΟ ι^πειρω^τιχοΟ γλωσσαρίου Γ« 
Κρομμύδα, Όπειρώτου έμπύρου κατά τύν νΟν 
αιώνα άρχύμενον ζώντος, καΐ ίκ τίνος ετέρου 
έν Ν. Πανδώρίΐ: υπύ Γ. Κοννεμένου εκδοθέντος, 



(1) Έν τφ Α. &έοΐΤ9θ(, άγχυλύνω, άγνώρ(στο^, 
άγουρ($β, ^ώλφι, αδιάντροπος^ άΟορόντομος, άλβι^ 
τοόργητος, άλιυνίζω, αναγκάζω, άνιμύμυλοςι άνήλ|θ(| 
ανοικονόμητος χ«1 &λλαι• 



174 



1Ν Ι/Π- ΕΑΑΙΙΝ. ΦΐΑΟΑΟΓΠίΟΣ ίΥΑΑΟ^ΟΣ 



χοΐ 6ινογράφου9%^ Μτουσι χ^ς «τφρΑγίδάς «^ων, 
χ«1 τέλο< 2 «φραγι^φύλκξ τοΟ β«<}αέα>ς βά- 
ιΜτΜ τίιν έ(χ^7ϋε7η<ΓΤβυρ]4νιΐν «ύ'ΰφ σφραγίδα τοΟ 
βασιλέως έντ&ς (Αίλτου^ «φράγίζβι «πάντα τά 
«τοί^ χάρτου τιρ^χια^ χαΐ τοΟτο άττο^^ει α6- 
<τοΐς αύΟ«νηχλν χαρΜτ^Ιρα. Τ^ χαρτονέ(ΐ.ΐΦρ.α 
τοΟτ6 ινέ(&τΓε^αι εις τλ χρά'Τος, χαΐ ού^ς δύ- 
ναται νλ 4ιτοποιη9^ αύτ^ ΙτΑ ι^οιν^ θανάτου. 

Β^ΙΟϋΙαΙΐ, λέγει* <0{ χάτοιχοι τ^^ Κίνας 
)έν |ΐ,εταχε%ρ(ζονται ε2ς τάς ί[ΐ.ινορ(χάς των πρά- 
ξεις ούτε χρυ9& οδτε άργυροι νορί((Τ[ΐ;ατα. Α<^ 
καντα τά ίξωθεν έρχιίμβνα νθ(<.(<Τ(ΐ.ατα έν τ$ 
τόπφ τούτφ αναλύονται είς £^μον γρυοΛν 
χαΐ αργυρον« ΟωλοΟσι χα) άγοράζουΦί οιά τε- 
(ΐιαχίων χάρτου, &ν ίχαστον είναι !ί^ν παλά- 
μη) χ^ιρ^ζ) φέρον τλ «γφι^ον ^ σφραγίδα τοΟ 
2ουλτάνου• Είχο^ιιτέντε τοιαΟτα γρα[Χ[ΐάτια 
^θ(λάζονται ΜΙίοΙίΙ, ίίτοι άποτελοΟσι τ6 παρ' 
ήρΛν διινάριον <1 χρυσοΟν νύ(ΜΦ(Αα* Έάν τις Ι* 
χτ} ζεσχισριένα )^ έφθαρριένα των γρα(Λ[Αατ(ων 
τούτων, τά ^ρει ε2ς ηδύς τι νο[Αΐσρ.ατοχο- 
ι»(ου, Ινθα λα(χ.€άνει άντ^ αυτών άλλα νέα. 
Ουδέν &φ(^αται Ιξοδον δια "Τουτο (χατά τ&ν 
Μαρχύιΰολον ίπλ'ήρωνέ τις 3 ^|^ χατά τίνα δΐ 
άγγλιχ. έφηριερίδα 3 ^10Υ διύτι οΕ χατασχευά- 
ζοντες ^«αΟ'Τα ιΑιορύνοντύέι άιτλ τδν Σουλτάνον. 
Τλ μέγαρον τοΟτο διευθύνεται ά'766 τίνα τών 
ινρήτων βΐηίΐΐδ τ%ς Κίνας. Έαν &το[ΐύν τι (ΐ.ε- 
Ταβΐ^ εις την άγορίν [;ι.4 νθ(ΐ,ίσ(ΐ.ατα άργυρ& % 
xβ^V χρυΜ, Ινα άγοράοΐϊ τι, δέν λαριβάνουσι 
ταϋτα, χαΐ Ουτε* 7νροφ4χ<>νσι (ΐ,άλιστα ε!ς αύ** 
τύν, (λ'έχρι^ &του ανταλλάζει τα!>τα \».ϊ \)&\^^\1ι 
1|τοι γρα(Α|Αάτ<α, δι' &ν δύναται νά άγορά(η) 
(ί,τι &ν 2ΐΜθυ{λ.5). > 

Έχτ^ς λλλων λοιπόν ρ.αρτυριΑν Εχο[Λεν 
τάς (ΐαρτυρίας τών δύο τούτων ιτεριηγιητών οΤ 
τίνες χατά διάφορον έποχίιν έιησχεφθέντες 
τ4|ν Κίναν ούδεριίαν ή(Α,Χν άφιίνουσιν ά[Αφιβο- 
λίαν ιίερί ^^ υΐϊάρξεως τοΟ χαρτονομιίσματος 
έν Κίν^ χαΐ περί τίς χαταναγχαστιχίς χυκλο- 
φορίας, χαΐ 6τι του χαρτονο(ΐ.Ισ[Αατος έγένετο 
ΐϊρώτον χρϋΦίς ίχι έπΙ τΐίς δυναστείας τών 
Ίΐ18η^ χατά τλ 807 ρι. Χ., ώς νοριΐζει δ χ. 1•α- 
ΟΓΟίχ, άλλ* άπ& τά τέλη ί|δη το5 β'. αιώνος 
π. Χ. Κατά τίιν έποχίϊν ταύτην «φαίνεται νά 
Ιγινε (&Αλλον συστγ){Αα'ηχωτέρα τις [χεταρ^ύθ- 
ίλη^ς, δ^ύτι χατά τά χρονιχά τϋς Μογγολιχ% 
δυναστείας ή χυβέρνησις δπεχρέωσε τους κε- 
φαλαιούχους νά χαταθέσωσι πολύτιμα τε (/ιέ- 
ταλλα χαΐ νθ(Αΐσ(Α«τα ε{ς ι^ θη«αυροφυλάχιον, 



άιοέναντι δέ αυτών τοΙς ίδωχε είδύς τι γρ«{Α- 
(Αατίων ίνοριαζοριένων ίβγίδίβη ^Λαψρ6^ Υό- 
μίσθια έχπροσωτϋούντων τά νο(Αίσματα. Τ6 
χαρτονύ(χισ(Λα δε τοΟτο διι^ρχε^ε [^έχρι τΐίς 21 
πρώτης δυναστείας ^ς Κίνας ίτοι [χέχρι τών 
ριεγάλων^Μίη^, οΤτινες έχδιώζαντες τους Μόγ- 
γόλους έβασίλευσαν [ΐέχρι του ις^. αίώνος. Οί 
Μίη^ παρεδέχθησαν επίσης τλ χαρτονύ|Λΐσ[ΐ.α 
χαι διατηρίσαντες αύτδ επέχει να τών < 00 ε- 
τών τλ χΑτηργησαν χατά τδν ΐς'. αίώνα. Τ6 
χαρτονύ[Λΐσρ(.α χαΐ σήρ(.ερον υπάρχει έν Κίν^, 
άλλ' εις τοιαύτην περιέπεσε περιφρύνησιν, ώ7ε 
σχεδόν οΰδεριίαν άξίαν ίχει, ώστε οί Κινέζοι 
άφοΟ ιίνέχθησαν αυτ& έπΙ \ 7 περίπου αιώνας 
δέν χατώρθωσαν νά έχτΐ[ΐ.ι6σωσιν αυτί» χαΐ νά 
ώφεληθώσιν αυτού δεόντως ως οί Ευρωπαίοι" 
διύτι τ& χαρτον6(Αΐσρια, δταν έν ώρισριένφ (ΐέ- 
τρφ γίνηται χρϋσις αυτού, ι?αρέχει σπουδαιο- 
τάτας υπηρεσίας τ^^ χοινωνί^. 

Πρ6 του ί. αίώνος υπηρχεν σιδηροΟν τι νύ• 
(Μσρ.α δγχωδέ^ατον, ως τλ το& Αυχούργου, δι& 
χαΐ (]^τεχειρίσθησαν αντιπροσωπευτικά οούτο!) 
γραρ.ρ(.άτια % υποχρεώσεις (ίνεχα το! δυσριε- 
ταχοΐΑ^στου τοΙ> νο(Αίσ{Αατος), ί) [ΐαλλον χατά 
την Ιχφρασιν τοΟ Κινέζου, τρύπον το6 [ΐετα- 
χο(ΐ.ίζειν τδ νύ[Λΐσ[ΐ.α' τά γραρΐ|/.άτια δέ ταΟτα, 
περί τ^ίς φύσε6>ς τών βποίων ούδε[Αία Ί}{Λΐν γΑ* 
νει άαοιβολία, έξεδύθησαν Ιπά^ ιδιαιτέρας τινλς 
τραπέζης, %ί ^ραδύτερον έμψτ^θη ή χυβέρνησις. 

Κατά τίν ί. αΙώνα έμττοριχά τίνα χαταστί- 
(ΐ«τα συνέςτίσαν έταιριχι^ τίνα τράπεζαν, ?ίτις 
έξέδιδεν είδύς. τι συναλλαγμάτων % μ&λλον 
γραμματίων εΙς διαταγτίν, Κοδ-ΟβΙβη, πλη* 
ρωτέαν χατά τριετίαν, ίϊ δυνάμενα νά χυχλο- 
φορώσιν 6& έτη (ώστε- ή διάρκεια τίς προνο- 
μοιούχου ταύτης τραπέζης ίτον έξηχονταπεν- 
ταεττ^ς), άλλ' ή τράπεζα αδτη διελύθη μετ' ού 
πολί^ άποτυχοΟσα, ή δέ χυβέρνησις έσπευσε νά 
τί)ν μιμηθ^ ιδρύσασα 6μο(αν χατά τ^ 4023, 
χαΐ άπαγορεύσασα τ'ίιν Τδρυσιν άλλης τοιαύτης, 
χαΐ ήτις διιάρχεσε μέχρι το^ 1260" τ& χαρτο- 
νόμισμα δέ τής τραπέζης ταύτης διήλθεν δλας 
τάς φάσεις, Ας χαρτονόμισμα δύναται νά διέλθττ. 

Ή χατάχρησις τοΟ χαρτονομίσματος έν Κΐ- 
ν^, χαίτοι χατέςτ, χρονιχη ασθένεια έφ' δλοχλιί- 
ρους αΐώνοις, δέν 6φΙ<7ατο άνευ^ γογγυσμών, &ν 
χαΐ έχίνησε τλν θαυμασμών του Μαρχοπόλου. 
Ό *Αχμέτ δστις φαίνεται νά ητον υπουργίας 
τών οίχονομιχών του ΚΙΐθϋΙ)2ΐΐ1ίΙΐαη, έδολο- 
φονιίϊθη 6π& του λαοΟ έν τοΙς άναχτόροις. ΑΙ 
χαταχραυγαΐ δέ α&ται δέν περιωρίσθησαν μό- 
, νον εΙς τ6ν λαόν, άλλα χαΐ «ύτοί οι σοφοί, βχι 



ΠΕΡΙ τον Χ^ΡΤ0Ν0)ΙΙ9£Ι{4Τ0ϊ Πϋ^λ 1012 Α»Χλ!Οΐ£ 1^5 



&{ΐ.Οΐροι $ρΟών τινΜν Οε(ΑριΑν τϋς πολντικτκ 
ο!χογο|Α(9ίς, ύψωσαν τί)ν φωνι^ν των κατά τον 
καταθλιπτικού τούτου «υ«τιίμ.ατος• 'ΐδου τ( 
ττερί τούτου λέγει 5 σοφ2>ς Κινέζος Μοντουα- 
λέν, συγγραφεύς έκατοντί{ΐ^ου τινί>ς έγκυκλο- 
77αιδε(ας' 

«Ό χάρτγις δέν ίπρεττε να ^ ν6(Αΐσ(ΐΛ, ίπρειτε 
να ηναι ϊν χρήσει μ^νον ώς αντιπροσωπευτι- 
κών στπ|χεΧον άζιών τίνων έκ μετάλλου, 5| τρο- 



«Ό ^ιΐ)|Αθσία ιτ(«τις ώναι κατ«σΎρα|Α|Αένη 2ξ 
ολοκλήρου, &ζ έκ τ91ς άβεβαι6τητο( χ9^ς έζαρ«- 
γυρωσεως του χαρτονο(ΐ.(σ(χ.ατο<* άγνοΑται αά»- 
λιστα, έάν σειρά τις τ&ν άπ^ τοΟ 4 1 60 έκ4ο«> 
θέντων γρα(Χ|Α«τ{ων έζιοργυρώθη ποτΐ ύπλ τ6θ 
κράτους ίλλως % υπλ άλλων χαρτονο|ΐΛσ[ΐά•^ 
των». Φέροι, (ΐισθοί, προ(ΐ.':^ει«ι, δη[^ι6σια ίρ^ 
γα, ^Υ)|Λοσ(α ύττηρεσία, τα πάντα ίπλνιρώνοντφ 
οιά χαρτονα(Αίσ]Αιατος' ο&ΙεΙς λοιπ&ν ηύχαρι- 



φ(|λων καΐ να ανταλλάσσεται ταχέως 3ιά |Αε*- 1 ς^Ιτο, οι6 καΐ Μ τέλους ο{ κάτοικοι, πολ'Ιτα( 

ταλλικΰν νο(Λΐσ[χ.άτων χάριν τ?1ς ο1κονο(ΐ.ίοις 

τ^ς |Χ.εταφορ&ς. Έν άρχ^ τοιαύτη ητον ή χρί- 

σις τοΟ χαρτονθ|Α(σ(&ατος παρά τοΤς έ(Απόροις• 

Ή κυβέρνησις οίκειοποιουμένη την έφεύρίσιν 

ταύτην των ιδιωτών, ηθέλησε νά καταστι&σιτι 

ταΟτα αληθές νύ[ΐ.ισ|λα9 δ^ο χκΐ πάραυτα ό 

αρχικές του σκοπός παρβρρφώθη.» 

Ιδού δέ καΐ διάλογιίς τις |αταζύ τοΟ αύτο* 
κράτορος Όγοδαη, ένος τΰν αυτοκρατόρων 
τίίς δυναστείας τών δοη^ κα^ τοΟ ύπουργοΟ 
του ΤΙΐδΟη-τΤδΕΪ. « Ζονετέ υπουργέ, λέγει 
& ήγε(ΐ.ών, ση(ΐ.ερον (ΐ.έ προέτεινον νά εκδώ- 
σω χαρτονύ|ΐ.ισ|4α* τ( πεοί τούτου σκέπτεσαι; 
— ^Είς τλν καιρ&ν τοΟ Ί δΐιαη^-δοαηβ;, τίΐς 
δυναστείας του χρυσοΟ, απεκρίθη δ υπουργύς, 
41ρχισαν νά έκδίόωσι χαρτονόμισμα ρ.ετά τοΟ 
νομίσματος. Ύτρίρχεν υπουργός τις δς•ις έκέρ- 
δισε πολλά κατά την (κδοσιν του χαρτονομί- 
σματος, εις 8ν ίμεινε τό ίνομα δβί^ηθαΓ-ΒίΙ- 
ΙβΙ χαρζονομίσ/ίατοΜύγΐο€, Τ{» χαρτονόμισμα 
δε είς τοιούτον εξευτελισμών έφθασεν, ώ^ε μύ* 
λις μέ 1 χιλ. γραμμάτια ι^δύνατύ τις νά ά- 
γοράση ίν τ^λακούντιον έξ έρυζίου. Ό λα^ς υ- 
πέφερε πολύ, τ2» δέ κράτος κατεστράφη. Τ6 
παράδειγμα τοΟτο δέον νά Εχωμεν πρ6 οφθαλ- 
μών. Έάν νΟν πρέπη νά ίκοώσωμεν χαοτονύ- 
μισμα, ή αξία του δέν πρέπει νά 6περβΐ) τάς 
750 χιλ. φρ.» Τάς συνετάς ταύτας βυμβουλάς 
ήκολούθησεν έ Όγοδαή. 

Οι λύγοι τϋς έν Κίνγ διαρκείας τοΟ χαρτο- 
νομίσματος είαΐν ο{ έξ^ίς' ή διαρκείς ποσύτης 
του χαρτονομίσματος δέν η το τύσον υπέρογ- 
κος, ώστε νά έξαντλι^ πάνιτα πόρον* ίτι 4 
έζαργύρωσις, (^ ή διάρκεια του ιί>ρίζετο είς μα- 
κράς προθεσμίας* κατά την λ^Κιν δέ άντΙ νά 
έςαργυρώσωσι ταΟτα έπέφερον μετα|1(ίυθμ1σεις 
τινάς ΐτέ μέν άπαγορεύοντες τ4)ν χρλσιν τών 
νομισμάτων % καΐ νοθεύοντες ταύτα, ενίοτε δέ 
περιωριζον κα(1 αδτίϊν τίϊν χρίσιν των πολυτί- 
μ<Αν μετάλλων, Ιδού δέ πώς περιγράφει 6 
βΙοΙ τ^)ν κατάστασιν τοΟ Ορνιου Κράτους 
<ι^1 ^ δνν^^τείας τών Οβπ^ίδΚΙίαηιάθδ» 



τε καΐ στρατιωτικοί, τ9^ς αυτοκρατορίας ίπανε- 
στάτησαν καΐ αντικατέστησαν τους κατακτη» 
τάς διά τ^Ις έθνικ^Ις δυναστείας. Οι δοαη^ δΙ 
καΐ Κίη, οΤτινες προηγι6θησαν τών Μογγύλϋΐ^^ 
κατεστράφησαν διά του αύτου τρύπον. 

Κατά τύ τέλος τοΟ ιγ'. αγώνος οΕ Ηογγύλοι 
κατακτηταί^ οΤτινες έβασίλευον έν ΠερσΙ^, με» 
τεχειρίσθησαν επίσης καΐ αυτοί χαρτονύμισμα» 

ΚαΙ ταΟτα μέν περί τών Κινέςων, Έλλι(νων 
καΐ άλλων τινών αρχαίων έβνών* Έν Κφρώπτι δΙ 
κυρίως εΜχθη πρώτον 6πλ τοΟ περιφι^μου Σκώ- 
του Ιι&ΑΥ κατά τύ 4716. 'Λκολούθως ρ{ Βύρ«^ 
παίοι Ιδρυσαν διάφορα συςΊ^ματα χαρτονομ(<Γμο(» 
τος έτρί ποικίλων καΐ σοφών βάσεων ίρειδύμενα, 
&ν τ6 αποτέλεσμα ητο τύ αύτύ, δηλ. νά δια» 
θέσωσιν &παντα τά μεταλλικά νομίσματα ε(ς 
τί)ν διάθεσιν της κυβερνι(σεως, 9)τις νά δίδη ά» 
πέναντι αυτών σημεία άνευ άζίας, 4ίτοι χάρ» 
την. Λέν έττιχειρώ νά κάμω ένταΟθα τ4)ν Ιστο^ 
ρίαν απάντων τών συςηομάτων, διύτι είναι θέ<• 
μα απαιτούν ιδίαν πραγματείαν' τοΟτο μύνον 
λέγω, δτι ίνύσο^ ή κυβέρνησις διατηρεί τά νο» 
μίσματα, 6 χάρτης (χει τί)ν άξίαν του, άλλ'&μβ( 
άφοΟ δαπανηση τά νομίσματα καλώς 9ϊ κακώς, 
τύ χαρτονόμισμα τοΟτο χάνει τ))ν άξίαν του• 
Έν τέλει λοιπόν τοΟ λύγου έπιτραπι^τω 4μ'^ν 
νά είπωμεν γενικά τίνα τηρι χαρτονομίσματος* 



Δ'. 



'^Ισως ελαχίστη ιτοσύτης χαρτονομίσμα^ς 
Ιν τισι τύποις δύναται νά δπάρξη, βταν 6 τύ• 
πος ο&τος εύρίσκηται άς έκτακτους περιστά^ 
σεις καΐ άνάγκας. Έάν δέ &ποθέσωμεν δτι τύ 
χαρτονύμισμα τοΟ^ο γίνεται δεκτών Οπύ τοΟ 
κοινοΟ £111 ραΐΓ εΙς Ισην μοίραν τής άξιας του, 
θά ί^ποτιμηθϋ ίξ ανάγκης έν τ^ ελαχίστη ά• 
νάγκφ είσαγωγϋς, ^^ έν μεταλλική έξαγωγί^, 8- 
περ τ& αύτύ, ^ έν οΐ^διλιτοτε έμιτρρικί) κρίσει 
% πολέμφ. Άλλα <ά αίτια ταΟτα δύνανται νά 
θεωρηθώφΐ ανύπαρκτα &( ιτρύς «τίιν μετα€ολήν 



17« 



ο ΕΝ Κ/η. ΚλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΣ £ΥλλΟΓΟ£ 



τις τΐ(ΐ.ϋς τοΟ χαρτονο|ΐ.(σ|ΐατος* ίιηιίί) τλ 
χαρτον^(&ΐ9(Αα ιΧναι άξια τ&χνιχι&, ή ΙχδοΦίς 
«ύτοΟ έΙναι απεριόριστος, 8περ &έν ^(ύναται νά 
αυι^β^ καΐ άς τλ νέ|Αΐ9|Αα, λέτι ή νο(Αΐ9[ΐατο- 
ινοίησις ίέν έΙναι ^ταραγωγιχί) &ς έν τ$ χαρ- 
τονορι(9[ΐατι, ε2ς & 3(&εται άξ(α ΐς έατεριίΐτο 
πρ(ν. Κατλ συνέιςειαν τλ χαρτονόμισμα Δποτι- 
μ&ται, ^ τλ νόμισμα ύψοΟται. 

Ή 6τροτ(μη9ΐς αυτή τοΟ χαρτονομίσματος 
αδύνατο νά λάβη τλν έξίς άιτίλυτον χαΐ μα- 
θτιματιχον τύιτον χατά τ^ν ΟοαΓΟθΙΙβ ίίβ- 
ηβαίΐ' «Ή άξ(α τ%ς έν χυχλοΦορ(^ ποσότη- 
τος του χαρτονομίσματος, οίαοήποτε χαΐ &ν 
5, είναι Ιση πάντοτε τί^ άγνώστφ, πλίϊν βε- 
βαία ποσότητι τών νομισματικών άζιών, ων 
ή χοινων(α Ιχει άνάγχην* ή ποσότης &έ αδτΐ) 
εΤναι σχεδόν αμετάβλητος έν ^εδομένφ χρόνβ^ 
χαΐ έμποριχ^ χαταστάσει. Έάν τλ νομισματι- 
κών ο& τίνος άνάγχην Ιχει π. χ. ή Γαλλία δια 
τίΐν ένεργητιχ^ν Δπηρεσίαν τών συναλλαγών 
της ητον &ν λσεχατομμύριον, ή ποσότης τοΟ 
χαρτονομίσματος, ^ν ήαύνατο νά θέσρ εις χυ- 
χλοφορίαν οιαδήποτε χαΐ &ν ΐτο, ίΐν θά Ιίζιζέ 
ποτέ πλέον τοΟ έν^ς δισεκατομμυρίου. Κατά 
συνέπειαν π&σα Ιχδοσις, %τις θά υπερέβαινε τ& 
ποσόν τοΟτο θά 6πέφερεν δποτίμησιν άνάλογον, 
άναπόφευχτον, υποτίμησιν χατ' εόθ&ν λόγον εΙς 
τ4}ν ΰπερβάλλουσαν έχδοθεΤσαν άξίαν. Ύπεθέ- 
σαμεν πρ& ολίγου τ& έν Γαλλί^ ποσ&ν ε{ς (ν 
λσεχατομ•, έάν 2 τόπος εΤχε χαρτονόμισμα 
Ισάξιον χαΐ ϋθελε νά λπλασιάσγ) τοΟτο ανα- 
βιβάζω ν την άξίαν του ε{ς Χύο ^ισεχατομ., τ6 
χαρτονόμισμα θά (χάνε τλ %μισυ τ^ς αξίας 
του* έάν έγίνετο Ιχ^οσις 3 δισεχατομ. θά Ε- 
χανε τά ^1^ τϋς αξίας του, έάν τέσσαρα τά ^Λ 
χαΐ ο8τω χαθεξΐς' εις 45 δέ λσεχατ. θά ϋξιζε 
μόνον τλ 45ον τ^ίς όνομαστιχΐΐς του αξίας. 
ΤοΟτο δέ σχεδόν χατά γράμμα αποδεικνύε- 
ται λά τ^Ις ιστορίας. 

ΚαΙ ταΟτα μέν έν καιρώ γαληνιαίφ £νευ 
μεταβολών καΐ εμπορικών κρίσεων, χωρίς νά 
λααβάνωμεν ποσώς 6π' βψιν τά πάθη, το&ς 
φόβους καΐ ανθρωπίνους ελπίδας, διότι τότε 
χάνει εντελώς τ^ν άξίαν του. 

Τά αΤτια δέ ταΟτα τϋς μεταβολής τοΟ χαρ- 
τονομίσματος ο&δεμία κυβέρνησις, (σον συνετή 
καΐ &ν ηναι, δύναται νά τά προΐδφ καΐ έκτι- 
μι&ση αρκούντως καΐ πάντοτε. ^Αλλως τε έπα- 
ναλαμοάνομεν, ότι { κυβέονησις ί εκδίδουσα 
χαρτονόμισμα δίν τ& εκδίδει χάριν τοΟ γλί* 
σχρου τόκου 8ν, έννοιΙΙται, ώφελίΐται πάντοτε, 
μΘ* βσον αΐ έκ τοΟ χαρτονομίσματος προκύ** 



πτουσαι οίκονομίαι συνεπάγουσι νέας δυσχε• 
ρείας ε{ς τλ κράτος, άλλα μόνον ε!ς κατεπειγού* 
σας άνάγχας καταφεύγει εΙς τ8 μέτρον τοΟτο' 
έν τοιαύταις δλ δυσχερέσι περιστάσεσι διατε- 
λούσα πώς εΤναι δυνατ&ν νά μ*)) καταχρασθΐ} 
του μέσου τούτου, τόσβ^ μ&λλον καθ*όσον π&σα 
νέα Ιχδοσις θά προμηθεύει τ^ κυβερνήσει νέους 
πόρους, εΙς ζημίαν πάντοτε τών κατόχων τών 
προγενεστέρων τίτλων, εΙς έκάστην νέαν (κδο- 
σιν έν&ς δισεκατομμυρίου χάνει τ& %μισυ τοΟ 
προηγουμένου ποσοΟ, ίτοι τ^ ποσος^ν τοΟ αύ- 
ξοντος άριθμοΟ τοΟ εκδιδομένου δισεκατομμ. 
δηλ. { Ικδοσις τοΰ β\ δισεκατομ. τά {μίση 
τοΟ ά. ϋτοι 500 έκατομ. η Ικδοσις τοΟ γ'. τ& 
3ον, τοΟ δ'. τ6 4ον καΐ οδτω καθεξϋς. 

Είναι ττεριττ&ν νά είπωμεν, ότι τά προσω- 
ρινά ταύτα μέσα, &τινα κυβέρνησίς τις απολαμ- 
βάνει διά τοΟ χαρτονομίσματος, τά πληρόνει 
διά μεγάλων πάντοτε θυσιών καΐ παντοίων ά* 
ταξιών, άς τ6 μέσον τοΟτοεΙσάγει εΙς τίινκοι- 
νωνίαν καΐ είσΐν αί έξις περίπου κατά τ&ν 
αύτ&ν συγγραφέα. 

«Κατ* αρχάς ο&δείς υποφέρει* το&ναντίον { 
διά τών {δανικών νομισμάτων ^ σημείων άντι- 
χατάστασις τών νομισμάτων είναι πράγματι- 
κιη τις πρόοδος, έξ ης ϊ κοινωνία εύαρεστ^Ιται* 
έν τ^ άντικατας'άσει τοΟ μεταλλικοΟ νομίσμα- 
τος 6 χάρτης θέτει ε2ς ένέργειαν τ9)ν άξίαν, 1|ν 
έξεπροσώπει, καΐ φαίνεται (τι ολόκληρος { 
αξία αύτη Ιρχεται πάραυτα καΐ αίφνης ε{ς α&- 
ξησιν τοΟ κοινωνικοί» πλούτου. Έν τ^} ανωτέρω 
υποθέσει ι( 6πλ τϋς κυβερνήσεως Ικδοσις τοΟ 
πρώτου δισεκατομμυρίου παρέχει τ1^ κοινωνί^ 
τίιν χρ%σιν ίσης ποσότητος πλούτου, εύρύνουσα 
τ(ν κύκλον τϋς άγορ&ς. Συγχρόνως τλ νόμισμα 
καΐ α&τλ τ6 μεταλλικ&ν θά Δφίστατο δποτί- 
μησίν τίνα, Τνα διευκολύννι τί)ν έκτέλεσιν άπά^ 
των τών πις-ωτιχών συμβολαίων, απάντων τών 
εμπορικών υποχρεώσεων, προσθέσατε είς ταΟτα 
τ))ν δπερτίμησιν απάντων τών εμπορευμάτων 
καΐ κέροη φαινόμενα τε καΐ πραγματικά, καΐ 
Εχετε πάραυτα ίπαντα τά σημιίΐα μεγάλης 
τιν&ς ευημερίας καΐ κατά συνέπειαν αΰξησιν 
δαπανών έκ μέρους απάντων τών Ιδιωτών. 

«Είς τίν άρχην τϋς 6ποτιμι(σεως τοΟ χαρ- 
τονομίσματος ή κίνησις άκολουθιϋ Ετι καιρόν 
τίνα* Εκαστος προσπαθιίΚ νά άνταλλάξ-νι τλ 
χαρτονόμισμα του δι' εμπορευμάτων* ^ κερδο** 
σκοπία Ιδρύεται έπΙ τοΟ έκπεσμοΟ τοΟ χάρτου, 
καΐ δίδει εΙς τάς έμπορικάς πράξεις μεγάλην 
κίνησιν' περιουσίαι σχηματίζονται ταχέως έπ( 
τίνων ερειπίων. Άλλα μετΌ^ πολ& ή σκην^ 



ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΧΑΡΤΟΝΟΒΠΣΜΑιΤΟΣ ΠΑ.ΡΑ Τ012 ΑΡΧΑΙΟΪΣ 1?7 



|ΐιταβάλλ*ται, ή κίνησνς τοΟ δψωμου καΐ έχ- 
πεσμ,ου του χαρτονο[λΙσ{ίΛτος, προελθουσα έχ 
τίς χερδοσχοπίας, χαΐ ή πρίοΧος τ«ς 6ποτι- 
(ΐ.ήσεως, χαθ• έχάστταν αυξάνουσαι φέρουν πα- 
νιχλν φόβον' ουδείς ιτλέον δέχεται υποχρεώσεις 
(ΐ1 διορ(αν, ή πίστωσις δέν υπάρχει πλέον, ούτε 
εργασίβι χαΐ επιχειρήσεις έ[ΐ.πρ6θεσ(ΐ.οι• δ βρί- 
ζων του έ|Απόρου χαβ' έχάςτ^ν σ|ΐιχρύνεται, πλη- 
σιάζων αυτλν ώς έν χαιρφ χαταιγίδος* τΐ [λέλ- 
λον χαΐ ί έλπίς εξαλείφονται. 

«Έν τούτοις ή χαταστροφίι πάντων των {- 
λωτών, ών ή περιουσία βασίζεται έπΙ συριφω- 
νητιχών |^Μ^xρ&ς προθεσ|Αΐας, αρχίζει νά γίνη- 
ται έπαισθητή ... Ή χυβέρνγ}σις ύπερτΐ(χώσα 
τό νόμισι^α υπερετίμησε π&σαν άζίαν έχτΐ[Αω- 
μένην ίιά νομΛσμάτων. Δλν έπωφελ^θγι ί^ ούτε 
ίξ αυτών σχεδόν τών νο|ΐ.ισμιάτων ίτοι τών δσα 
οι Ιδιώται απώλεσαν ... ή περιουσία των πι- 
στωτών περιϋλθεν εις χείρας τών οφειλετών" 
εϊναι εΐδ6ς τι χαταργι^σεως τών χρεών, ώς ίν 
ταΐς δηρχρατίαις τίς άρχαιίτητος, χατάργη- 
σις παραχολουθου(ΐ4ντο πάντοτε άπλ τίιν χατα- 
στροφην τίς πιστώσεως, τϋς σπανιότατος τών 
χεφαλαίων χαΐ τϋς βασιλείας τών τοχογλύφων». 

Τά άποτελέσ|ΐ.ατα ταΟτα παρετηριϋθΐ)σαν έν 
ΣουηδΙί^:, Δανιμιαρχί<^, 'ΡωσσΙ^ (Ινθα ύψώθη τδ 
χαρτον. εις 400/00), Αύς-ρίί^: (ένθα εΙς 4200/00) 
Γαλλί^, Κίν^, χαΐ τέλος πρ6 τίνων ετών ώς ίν 
θυρΑΐσθε ένταΟθα. Τ6 χαρτονό|ΐισ|ΐα έχδίδεται 
δχι πάντοτε υπ6 τις χυβερν^σεως, άλλ' ενίοτε 
χαΐ υπ6 (χεγάλης τιν6ς εταιρίας. 

Έάν δ|Αως αΐ έχδόσεις του χαρτονο(^^ίσ[^ια- 
τος ήδύναντο νά χανονισθώσιν, ή δέ άξια του 
νά παρέχγ) εγγυήσεις τινάς χαΐ τέλος άσφά- 
λειαν, τ6 χαρτον6|χισ|χα θά ητο προτΐ|ΐ,7ΐτέον' 
διότι θά ητον άσυγχρίτφ τώ λόγ*^ εύθηνότε- 
ρον, τίίν δέ άξίαν του πραγ(ΐατιχου νοι^Ισματος 
ήδυνά|αθα νά διαθέσω(ΐ»εν πρλς α&ξησιν τών 
ένεργητιχών χεφαλαίων τίς χοινωνίας. Εννοώ 
νά Ιπραττον δ,τι α{ τράπεζαι, αΐτινες χατορ- 
θώνουσι νά ίχωσι (ι^σον τινά 5ρον, ίτοι νό(Αΐσ[Λα 
|Μταξύ του έχ χάρτου χαΐ έχ ριετάλλου νο- 
(ΐ.ίσ(Αατος, βασίζουσαι τλ ποσόν έπΙ τών ελευ- 
θέρων χαΐ πραγ(ΐ»ατιχών άναγχών τίς χοινω- 
νΐας άνευ οΔδε(ΐ.ι&ς χαταναγχαστιχΐς ί| διχαιω*^ 
Ι&ατιχϋς χυχλοφορίας, χαΐ τέλος διά τϋς άχρι- 
βους έχπληρώσεως τών υποχρεώσεων των* σύ- 
στ>}|Μΐ παρουσιάζον άπαντα τά πλεονεχτιΙί(λατα 
'^ου χαρτονο(Αίσ(ΐΛτος, χωρίς νά ίχ>ί τάς άτοπίας 
του χαρτονο|Αΐσ|ΐ.ατιχου συσηίιριχτος. Πολλά- 
χις {|Αως παρετνίρι^θγ), {τι ένθα ύπάρχουσι προ- 
νο|λΐουχοι τράπεζαι, αΐ χυβερνι&σεις δι' αυτών 

(ΚΔΛΗΝ, ΦΙΔΟΑΟΓ. ΓΓΑΑΟΓΟΧ. Τ0Η02 



έχδίδουσιν ειδός τι χαρτονο(ΐ.ίσ|Λατος προερχό- 
(Αενον έχ τών υπερβολιχών άπαιτι^σεων τοΟ χρά- 
τους, χαΐ Τνα πραγ(ΐ.ατοποιησωσι προχαταβολάς 
τινας, παρέχουσι προσωρινόν τι διχαίω[Αα ε{ς 
τάς τράπεζας ΐνα έχδώσωσι πλέον τοΟ δέοντος 
γρα|/.|/.άτια, Ινα ευχολύνωσι χαΐ ταύτας* ένφ 
τϊ σύστΎ)[Αα της ελευθερίας τών τραπεζών |/.ε- 
ταξύ τών πολλών του άλλων χαλών επιφέρει 
χαΐ τίιν έλάττωσιν τίς χρι^σεως παντός είδους 
νο(Αίσ(Αατος, χαΐ χατά συνέπειαν χαΐ τό τοΟ 
χαρτονο(Αίσριατος, άφου ή θέσις του έν τω συ- 
στιίίρ.ατι τούτι^ είναι τόσον (ΐ.ιχρά, ώς π• χ. έν 
Σχωτί^, ίνθα ή επιτυχία υπερέβη παβαν ελπί- 
δα. "^Αλλως τε διά του συστιήματος της ελευ- 
θερίας τών τραπεζών είναι δυνατός δ (Αεταξύ 
των συναγωνισ(ΐ.ός, όστις οχι ριόνον τροφοδοτεί 
τί)ν πίστωσιν, χαΐ έ(ΐ.ψυχώνει τίιν βιθ(Αηχανίαν 
χαΐ τό έρ.πόριον, άλλα συγχρόνως προφυλάττει 
τοός άρχετά πεφωτισρ,ένους τόπους άπό τάς χα- 
ταστροφάς, αΐτινες παραχολουθοΟνται πάντοτε 
6πό του χαρτονο|Αίσ(λατος. 'Άλλως τε τό σύ- 
στη|Αα τίΐς ελευθερίας τών τραπεζών βασιζό- 
μενον έπΙ τ51ς ελευθερίας, χαίρει τί}ν συμπά*- 
θειαν απάντων τών είλιχρινών φίλων τΐίς ελευ- 
θερίας. Τελευτώντεςλέγομ,εν Οτι τό χαρτονό- 
αισ|ΐ.α αυτό χαθ' εαυτό δίν είναι χαχόν, έάν ή- 
ούνατο νά γείντ) μόνον χρϋσις αύτοΟ έχ μέρους 
τών χυβερν-^σεων, θά επέφερε πραγματιχάς ω- 
φελείας* άλλ' ή ιδέα αύτη, πεπείσμεθα, ότι 
θά είναι πάντοτε θεωρία απραγματοποίητος* 
συντασσόμενοι δλ μετά τϋς σχολϋς έχείγης, 
ήτις παραδέχεται τίιν έλευθερίαν τών τραπε- 
ζών, ίχι δέ χαΐ τάς προνομιούχους τράπεζας, 
ώς π. χ. τάς έν Άγγλίί|ΐ χαΐ Γαλλί^, χαταφε- 
ρόμεθα χαΐ χατ* αυτών τών τραπεζιτιχών 
γραμματίων (&ν χαΐ ύπάρχη άβυσσος μεταξύ 
αυτών χαΐ τοΟ χαρτονομίσματος,) τών προ-- 
νομιούχων τραπεζών, άτινα έπρεπε νά έχδίδη 
πάσα τράττεζα, ί| ουδεμία, όπερ φαίνεται φρονι- 
μώτερον, άλλ' απλώς μόνον νά μεταχειρίζων- 
ται τά συνι^θη πιστωτιχά μέσα. Ή ιστορία του 
χαρτονομίσματος μ&ς διδάσχει τούτο, όπερ με- 
τ* άρχετ^ίς υπερηφάνειας λέγομεν , ότι ένφ 
άπαντα τά σημερινά έθνη χατεχράσθησαν πέ- 
ραν πάσης έχφράσεως τό χαρτονόμισμα, μηδ* 
α&τών τών Κινέζων εξαιρουμένων,! οΐ άρχούίοι 
"Ελληνες χαί τοι γινώσχοντες τό χαρτονόμι- 
σμα 5χι μόνον δεν χατεχράσθησαν αυτό, άλλα 
μόλις έχαμαν χρ^Φΐν αύτου χαΐ τοΟτο έν χρισί^ 
μοις περιστάσεσιν, έν πολέμ(ι^, όταν ή πατρίς 
έχινδύνευεν. 

Α. Ν. ΒΒΡΝ4ΡΑΑΚΗΣ. 



178 



Ο ΕΝ Κ/ΙΙ. ΕΑΛΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΤλΑΟΓΟΕ 



ΕΚΘΕζΚ 

ΤΗΣ φιλολογικής ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ 

ζογραφειου περι ηπειρου 
διαγωνίσματος. 

(ΆνεγνώσΟη έν τξ έττβτβίω έορτΥΙ τοΟ Συλλόγοο 
τ? 7 Μβίοα' 4872). 

ΦιΛόμουσος ^Ομήγυρίζ^ 

£ε[λνί)ν 9ΐά(/(•ερον των Μουσών τελου(αν ττα- 
ντ^γυριν, χαΐ αγώνος πρ^ς τούτοις ΟεατκΙ έν 
τ^ αίθού<Π) ταύτη βυνήλθοριεν τοσούτοι χαΐ 
ούτω λοιχε((χενοΓ άλλ' ην βτε βλον Ιθνος αν- 
θρώπων κατά τίνα ετών περιτροπών, τών βιω- 
τιχών αϋτοΟ έργων έπιλαθ6{ΐ£νον, συνέ^ρει φαι- 
&ρ^ν χαΐ χαρίεν ε!ς θαλεράν πελά^α, χαΐ ώς 
πλι^|ζ.μ.υρα χεχυ[&ένον παρά τάς χλοεράς ίχθας 
άργυροδίνου ποταριου, ^ έπΙ λόφων άλσω&ών 
περί (Λεγαλοπρεπϋ να6ν τοΟ υψίστου, έν (λέσφ 
(Λυρίων ανδριάντων χαΐ χαταχέσ^ιων βω{ΐών χαΐ 
ιερών, περιέ{Λενεν άνυττομύνως την ίναρζιν (με- 
γάλων τελετών* πάντες βεβαίως τ1^ διάνοι^ 9γ 
δη παρέστητε εις τί)ν χυδιάνειραν Όλυ(ΐπ(αν* 
αγώνες έχει τελούνται σω(Αατιχής άχ(Λΐός χαΐ 
τυνεύξΐ,ατος χαΐ πλούτου, χαΐ τΙς τών τύτε Ελ- 
λήνων άπδ τών (χυχών τίς ελάσσονος ΆσΙας 
[χ.έχρι τών έσχατων κρασπέδων Ιταλίας %οΧ 
Σικελίας ιίίδύνατο &νευ λύπης νά υποριείνγ) έ- 
στερη(ΐ.ένος της φαιδρύτητος εκείνης χαΐ χάρι- 
τος τών τελετών; άσθενη (λένον 2δέαν οΐ χαθ' 
4(ΐας πρακτικοί χαΐ γηραλέοι αιώνας δύνανται 
νά παράσχωσι της εύθύριου νεανιχύτητος, (χεθ' 
^ς τά φιλοπαίγ[Λονα εκείνα πλήθη νυν (ΐ.έν 
περί τ6 στάδιον συνωστίζοντο έπιβοώντα, νυν 
δέ περί τ&ν ίππύδρο^ον χαΐ τ})ν πάλην καΐ τ6ν 
δίσκον καΐ ταλλα τά τοιαύτα* άλλα του 
Ιωνος ^αψφδοΤ) (ριελλον ν' άκροασθώσι |&αψφ* 
δουντος τάς Άχιλλέως λιτάς χαΐ την ΙΙριά{ΐ.ου 
Ικεσίαν, % τ})ν 'λλικαρνασσίδα μοΟσαν νά έ- 
πευφη(ΐ.ι&σωσιν, ε{ς Μαραθώνα χαΐ Σαλαμίνα έκ 
νέου έξορ[ΐ.ώσαν τους άκροατάς, χαΐ διά τ^ΐς γΛ- 
λισταγους [λέν 2άδος τ& άρρεν δ{/ιως εκείνο τών 
πατέρων έπΙ τους βαρβάρους σαλπίζουσαν; άλ- 
λα [λίι σπευδέτωσαν* πενθηριερον τοιαύτην τρυ- 
φΐν δύνανται έκεϊ νά τρυφί^σωσιν έν 'ν^ κοι- 
λάδι τών Χαρίτων οΐ (ΐακάριοι έχεΤνοι κατά 
τους Αιγυπτίους πο^δες* παίδες, ναι, άλλ' δ* 
(ΐ.ως γύϋτες περί πάντα χαΐ θαυ|Αατουργοί' διη* 



νεκβίΐς αΐ λιγυραΐ τώίν κηρύκων φωναί συνάγουβι 
τους θεατάς πρ2»ς άχρόασιν τοΟ ένύματος τσΟ 
νικητου* γαύρος δ' έκ^νος διά τοΟ πεδίου χω- 
ρών, {/.ακαρισριών παρά πάντων απολαύει ώς το^ 
άκρου τυχών τών εν άνθρώποις άγαθών' ή δ* 
έν τφ του άλσους [^υχφ έφέσπερος εκείνη πο]ΐ- 
πί} καΐ ή φέρ{χ.ιγζ και ^^ πολύς-ροφος ώδ^ί) καΐ 6 
υπ6 λα(ΐ.πάσιν όρχούριενος χορ&ς τ^ν Εναρξιν 
δηλοΐ έπινικίου κώριου, 8ν οι φίλοι τφ νικητή 
χαίροντες τελουσι, του Λιρκαίου κύκνου τλν 
υ[λνον χορηγουντος* παννύχιον Ά άλσος έκ τών 
κώ{ΐ,ων αντηχεί, δώρον τ^Οτο τών Χαρί^Μον πρλς 
τίϊν νίκην μετά τ&ν θαλλλν έλαίας τιμιώτκτον. 

Αγώνα καΐ ή|ΧΕΖς ν:6(Αερον οΐ εκείνων άτΛ* 
γόνοι τελοΟ|λεν, καΐ γρα(ΐ.(&άτων μάλιστα τοΟ- 
τον* άλλ' ούτε ή θαλερά τοΟ πεδίου πύα, ο&τε 
τά περικαλλϋ εκείνα έκ δένδρων καΐ ανδριάν- 
των δάση, οΰτε 6 απλούς χαΐ τίρος θαλλ6ς 
τ%ς έλαίας πάρεστιν, ούτε ο{ κώ(Μΐι καΐ ο{ χο- 
ροί χαΐ ιί Πινδάρου (ΐιοΟσα Ινα νικητών τε καΐ 
άθλοθέτην χοσρι^σωσιν' { χαθ' 'ίΐρ.&ς περίφρον*- 
τις χαΐ σκυθρωπές α{ών, Ι χρη|ί^ατιστάς π^ 
πάντων τοΙς άνθρώποις πορ(ζων, Πινδάρους ο^ 
έπΙ (Αακρ^ν ποθών κοοΐ ίσως Ιτι ποθι^ων^ άντΙ 
πάντων εκείνων τών δώρων τών Χαρίτων, ενταύ- 
θα συναγαγών ήμ&ς ένέχλεισεν, άργύριον δέ πρ2>ς 
τ% δάφντι τίς άρετΐς βραβεΧσν Ιβετο, έριΐ δ* 
άχαριν, ώς αύτύς, καΐ {σχνύφωνον του αγώνος 
κήρυκα, επιεικών δεύρ(.ενον τών άχουύντων χαΐ 
άκουουσών, παρ' αίς ριάλιστα ύπελ^ίφθη τι τ%ς 
αρχαίας εκείνης τών Όλυ{;ι.πίων χάριτος. 

Σεπτεριβρίου Τη {τους 4864ου έν συνεδριά- 
σει του Συλλύγου 2Ζ'« υπ6 τοΟ τύτε γενικοΟ 
γραρΐ(ΐ.ατέως επιστολή άνεγιγνώσκετο 6[ΐ.ογε- 
νους, οδτινος τά φΛογενΙί αίσθήριατα οϊον δι* 
απαρχών τύτε τερ^ς τλν Σύλλογον -έκδηλωβέν- 
τα, ^ρξαντο ίδη ύττερβάλλοντα τάς γεννηβεΐ- 
σας τύτε τνολλών ελπίδας, καΐ σπεύδουσιν Ινα 
τάζωσιν αύτλν είς τίϊν χορείαν τών (ΐεγάλων 
του Ιθνους ευεργετών* πάντες γιγνώσκο(ΐ.εν τ^ν 
άνδρα, τυερί Ηπείρου δέ φερώννριον αγώνα τι^ 
Συλλύγ€^ προβάλλει Ζωγράφειον καλούμενον. 

ΚαΙ δ (ΐΐν Σύλλογος άναγν^>ρ(ζων τ^ν (Αεγί*- 
στην άζ(αν, ίν α! τοιαΟται πραγρΜΕτεΙαι Ι- 
χουσιν έπΙ τε τίϊν άρχαίαν φιλολογίαν καΐ 
τ4)ν καθ* 8λου Ιστορίαν τοΟ νεωτέρου «ί)[λών βίου, 
ού (χύνον ε{ς τ•})ν πρύτασιν τοΟ άνδρϊς ύρθυ- 
ριαδ&ν έπευφι&ριησεν, άλλα καΐ (^ι^λος αύτοϋ έ^ 
πίτΐ|Αον τ^ν άθλοθέτην έψηφίσατο, διαφερούσης 
εύγνωρσύνης χρέος τελών* πρόγραρ^ι^α δέ τοβ 
αγώνος (ΐετ* ού πολύ ^τεεκύρου καΐ τοΙς άγι»« 
νισθησο|χένοις έζήγγ«λλβγ• 



ΕΚθΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΪ ΖΩΓΡΑΦΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ 



179 



Μα'ίου &1 ΐΓέ(ΛΐρΤ][) τοΟ 1β65οι> ίτους, ίττέ- 
τ»ιον έορτην τοδ Συλλόγου τβλουντος, άπ^ 
του βη(ΐατος τούτου δ τίΐς τότβ έζεταστιχ%ς 
Έπιτροπ^ΐς εϊσηγητίις άνεχο(νου πρ&ς τους ά- 
χούοντας, ίτι ^ο ζΐς τλν Ζβ»γοάφ9ΐον άγ&να 
προςγ(ΑατιΧαι ίστάλΐϊβαν, &ν ή οευτέρα 2χ σε- 
λίδων |χέν 900 βυνεστώσα, σύ(Αβολον δέ φέ- 
φουσα τί> «Σπάρταν ίλαχες, χείναν χόσριει,» 
ριείζογος ριέν λόγου έφάνη άξ(α» οόχΐ δέ χαΐ 
ούτως όρθΐ) χαΐ τελε(χ, οίαν λετύπου την ά- 
ριστεύσουοαν τλ ιτρ6γραμ|Αα* λί» & ρ.έν άγων 
{ατ' αγαθών ευχών χαΐ έλιΚ^ν προΰπέμφθη 
6«6 τίς Επιτροπές ζΐς τίίν έπέτειον τοΟ ίπιόν- 
τος Ιτους τεχν^ίγυριν^ 6 δέ φιλόπονος τοΟ Ιργου 
συγγραφεύς έχρίθη άζιος, ίνα τύχτ) άριβί^ς 
τριάχοντα λιρών, αίπερ χαΐ έχορηγιάθησαν α&- 
τφ υπ& τοΟ φιλοριούσου άγωνοθέτου. 

*Αλλ* ούτε τ6 έπιον Ιτος ούτε τα έφεζϋς 
επόριενα έφαίνοντο πληροΟντα τάς εύχάς έχε(- 
νας χαΐ ίλπίδας τοΟ Συλλόγου* οΛ δ' επέτειοι 
έορταΐ λεδέχοντο άλλι6λας, σιγην περί Ζωγρα- 
φείου αγώνος τηρουσαι, (^^χρ^ς ου 6 Σύλλογος, 
(ργοίΙ^ πεισθείς περί τϋς ύπεροαλλούσης ευρύτα- 
τος του εναγώνιου θέ|ΐΛτος, τ% 20η 9βρ(ου 
τοΟ 4870ου ίτους ένέχρινε χαΐ ίζι^νεγχε πρό- 
γρα^[&α αγώνος, έπιειχώς μ^ν εύχερϋ χαθιστάν 
την τών αγωνιστών πρόσοδον, ήρίέραν* )* αυ- 
τοΟ την έορτίιν πάλιν το% σω(λατείου ι$(Αιών 
τάττον. 

Κατά ^ τάς αρχάς τοΟ παρελθόντος Φε** 
βρουαρίου απεστάλη πρί^ τ&ν αγώνα τούτον ή 
αύτη έχείνη πραΥ[χ.ατεία, ιΙιτις ίν τ1^ πρότερα 
τοΟ αγώνος περιόοβι^ (ΑεΙζονος (χ.έν λόγου ούχΙ 
δΐ^ χαΐ του ίπάθλου άζία εχρ(θη, Ιργονώς φαί- 
νεται τοΟ [λαχαρίτου Π. ΆραβαντινοΟ, άλλ* Ι- 
χανώς πληρέστερον χαΐ (ΐαχρότερον ί) τότε* 
διότι 1^ ριέν πληθύς τών σελίδων αύτου, έπΙ 
τέταρτον έχτεινομένων, εις τάς 4800 ανέρχε- 
ται, έν^ τλ τότε σταλέν τλ η(ΐισυ του άρι^ου 
τούτου έπληρου* άντΙ δέ τών τότε τριών το- 
ίχων Ιζ πρλ τ^^ νυν Έπιτροπ51ς άνελίχθησαν* 
σύ[&βολον δ' αυτού προτέταχται τ6 
/ίίάρόίσζα ιάτ γά^ οί Ισατ χΰυΙΜζζ^χίζ Ιλχοι 
ψασνα ό* ^^ αυτός έΑαντίμετ άρμ^ ^τ άγώη. 

Και ίν τή παρούστι δε (λορφ^ τβς πραγ(ΐα- 
τείας ό φιλόπονος συγγραφεύς πειράται νά άρ- 
(λοσθη χατά δύναρυιν πρ^ τλ πρώτον διάγω- 
νιστιχλν πρόγραμ^^α Ιν τε τοΤς χαθέχαστα 
χαΐ έν τφ ολι^* οί δΐ τρεις πρόσθετοι τόρ.οι, 
υλην τινά αυτοτελή άλλως άποτελοΟντες, συμ.- 
πληροΟσι συγχρόνως χαΐ άπαρτίζουσι χατά δύ- 
να(&ιν τρία τινά τ^ίς πραγ|ΐΑτεΙας \ιί^'η% $σ|ΐΛ- 



τα δη(ΐ.οτιχά, ίθιμα χαΐ γλώσσας ήπειρώτιδας* 
άνεσιν δ' ού σμιχράν χαΐ ευχέρειαν πολλην ύς 
την χρίσιν τϋς Επιτροπής αύτ^ς δ συγγραφεύς 
παρέσχε, προοίμιόν τι προτάζας τ%ς παρούσης 
αύτου πραγματείας, πρ&ς τους χριτάς [ΐέν του 
αγώνος άναφερό|λενον, άτΐολογίαν δέ τίνα πε- 
ριέχον υπέρ τών πλη[Λμ.ελειών χαι ελλείψεων 
του έργου, αΐτινες έν τη πρότερο: χρίσει απε- 
δείχθησαν τω πονησαντι. 

Έν τ^ άρχί^ του προοιμίου σπουδαίαν έζο- 
[λολόγησιν ποιείται ήμίν 5 συγγραφεύς, τάδε 
πρύς τίιν Έπιτροπην λέγων* «6πύ την χρίσιν 
τών άζιοτίμων άγωνοδιχών του παραταθέντος 
Ζωγραφείου διαγωνίσματος χαθυποβάλλων τύ 
ταταινόν μ,ου τοΟτο προϊόν, έπειδη Ιχω υπ* 
ίψιν δτι πανομοιότυπόν έστι της πέρυσιν ίπι- 
χριθείσης περιγραφές τϋς Ηπείρου (τύ προοί- 
μ.ιον έγράφη τύ 4866), θεωρώ αφευχτον το 
ναυάγιόν μου, ίάν έν ταΐς φιλολογιχαΧς συζη- 
τι^σεσι χαΐ διασχέψεσιν αυτών έπιχρατι^στ) τύ 
αύτύ αύστηρύν χριτιχύν πνεύμα χαΐ αι ποιχί- 
λαι χαΐ μεγάλαι αξιώσεις της παρελθούσης 
περιόδου τών άγωνοδιχών*» τοιαύτα άνομ,ολο- 
γεΐ 5 ημέτερος συγγραφεύς εύσεβώς πάνυ χαΐ 
σωφρόνως τη αληθείς θύων' αδύνατο δ' ίσως 
χαΐ απλώς ή τοΟ προοιμ.ίου τούτου άνάγνωσις νά 
πείστι τ})ν Επιτροπών, ότι άσχοπον θά έπεχείρει 
Ιργον, άναλα|^ιβάνουσα νά χρίντι αύθις πόνημα, 
χαΐ &λλοτε 6πλ τοΟ Συλλόγου χριθέν. άλλως 
δ' ουδόλως εδρισχεν Ζργον αυτ^ ο2χεΤον τύ χρΊ- 
ναι ε{ ορθώς χαΐ εύδοχί(λως περί αυτοΟ οΛ ψ^- 
φοι ετέθησαν* έν τούτοις ο{ χριται το μ.έν εις 
τίιν μ^γάλην υλην τών προσθέτ(ον τόμων βλέ- 
ποντες, τύ δ* έπιθυ{Αουντες ίνα διά θεμιτ^ίς έν 
τούτοις έπιειχείας μ.ετέλθωσι τέλος λύσιν τινά 
του ζητΑμ,ατος τούτου, χαΐ έλπίζοντες δτι ε- 
μελλον ίσως νά έρεισθώσιν έπΙ έζαιρέτων τινών 
αρετών τών προστεθέντων νέων μερών πρύς άν- 
τισηχωσιν τών έν τη περιγραφή αυτ^ της Η- 
πείρου πλη(;ιμελειών χαΐ ελλείψεων, απεφάσι- 
σαν όπως άναλάβωσι την χρίσιν της όλης 
πραγματείας χατά τίιν δευτέραν ταύτης μορφην 
χαΐ χατά τύ πρώτον του αγώνος πρόγραμμα. 

Διελθ^ντες λοιπύν μετά της δυνατί^ς επι- 
στασίας τους τρεΤς πρώτους χαΐ χριθέντας του 
Ιργου τόμους, χαΐ χαθ* υλην μέν πως ευρον αυ- 
τούς πλημμελείς χαΐ έλλειπώς Εχοντας, άλλα 
μάλιστα πάντων χατ' εΤδος. 

ΆντΙ τις έν άρχ^ τοΟ ίργου ταχτέας «βι- 
βλιογραφίας», ί|ν τύ πρόγραμμ,α έχΑνο εντόνως 
ήζίου χαΐ σαφώς ωριζε τω άγωνισθησομένφ^ 
παρατίθεται ήμΐν χατάλογός τις απλούς τών 



180 



Ο ΕΝ Κ/η. ΈΑ.λΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



αρχαίων καΐ νε6)τέρων τηογών, άνευ τιν^ς περί 
αυτών κρίσεως χαΐ ιστορίας, ρθ* ικανών δέ άλ- 
λως αριαρτηριάτων χαΐ ελλείψεων. 

ΚαΙ έν (λεν τφ πρώτφ τ4(ΐ.φ καΐ ή Γεωγ{ία- 
φΐα καΐ ί είίικη Τοπογραφία καΐ ή έκκλησια- 
ς-ικ^ι διαίρεσις, πάντα ταϋτα ά(Χετάβλητα δια- 
τελούντα, ούΧέν παρατηρι^σεως άξιον 8χουσιν. 

ΚαΙ τ& δεύτερον [χέρος τοΟ {ργου, τ6 ιστο- 
ρικόν λεγ6[Λενον, πρ6ς τε τους δρους τοΟ προ- 
γρά(ΐ.(Λατος καΐ πρίς την καθ* δλου βρθίτητα 
καΐ άκρίβειαν {κανάς ίτι ελλείψεις λασώζει* 
Ινθεν [ΐ,έν 6[ΐ.οίως Ιχον διατελεί τ6 ενδεές τ^ς 
αρχαίας ηπειρωτικές Ιστορίας καΐ περί άλλων 
μέν, (λάλιστα δέ περί τών ελληνικών εις "Η- 
πειρον αποικιών καΐ περί του βίου τοΟ Πύργου, 
πλην 8τι άντΙ του χριζιχοΰ ΠΑουζάγχοΌ οιορ- 
θοΟταί που φιΛοσόφου ΐυουτάρχου^ και τίνες 
άναχρονισ[ΐ.οΙ ίπΐ τ4 βρθδτερον έπανάγονται, 
Ινθεν δέ η τε διοικητικίι τϋς Ηπείρου διαίρεσις, 
ή κατά την ΎωριαίΕκην περίοδον, καΐ ή εκκλη- 
σιαστική ιστορία ώς καΐ ό τών ίκασταχοΟ αρ- 
χιερέων κατάλογος υπόκεινται πολλαχοΟ είς 
την έπιρδοην τίς άδυνα[Λίας του συγγραφέως, 
Τνα προσορά[ΐΎ) εις τάς γνήσιας πηγάς καΐ τους 
ε&δοκί[ΐ.ους περί τα τοιαΟτα οδηγούς. 

Έν δέ τφ τρίτίΐ]^ του ποντί[Λατος τ(ΐ.ί αατι ίδι- 
καιοϋτύ τις (/.είζονα έντέλειαν νά προσοοκ^ καΐ 
|λετά (/.ειζύνων έπο[Αένως ελπίδων εΙς έπίσκεψιν 
αύτοΟ νά χωρ^' διύτι τ^ τ[λη(ΐ.α τούτο Ιν τε τοΤς 
καθ* ίκαστα καΐ σχεδ&ν έν τώ δλφ παντοίων 
συλλογών χαρακτήρα (Λ&λλον Ιχον, και πολ- 
λώ έλάσσους, ώς είκύς, τάς έπιστη[χονικάς 
άζιώσεις φέρον, τίδύνατο νά άποβ^ τώ συγγρα- 
φεί εδρύ καΐ άνετον στάδιον λυσιτελούς ορα- 
στηριότητος* ενταύθα (ΐ,άλιστα σ[χικρ&ν ί| ου- 
δέν παρίστατο έν τ5) δυναστική αύτοΟ βί(>ί τδ 
δυσέκφυκτον εκείνο νβίο τών καθ* ή(ΐ.ας συγ- 
γραφέων, ή βιβλιακ-ί) Ινδεια, ούδ* ίν παντά- 
πασιν άναπάλλακτον τ& κράτος τών έφ* έκα- 
στης είδιζσεως παραπο[ΐ.πών καΐ ση[Λειώσεων, 
&ν άνευ ούδενός άςια καθίστανται Ιργα ιστο- 
ρικά, οΙα τά τών άλλων τής πραγριατείας τ(Αη- 
(λάτων* άλλ* ένταΟθα πρδς συλλογίιν και τί- 
να διάταζιν δλης, έρθ^ς [Λ&λλον άντιλ'ήψεως 
καΐ σαφοΟς εκθέσεως δεο[Λένην ^ 6ψηλοτέρας 
έπέψεως καΐ θεωρίας, πάρεστι πρ&ς τούτοις καΐ 
τηογ•}) διαυγίϊς καΐ λίαν εύπορος, τϊ> στύ[λα 
καΐ 6 βίος αύτ2»ς τοΟ λαοΟ, ικανώς [λέν π&σι 
προσιτός, [ΐάλιστα δέ τώ τυχδν συζώντι* άλλ* 
δ πατήρ του Ιργου τούτου καΐ ένταίθα πλ•})ν 
τών έθί|Λων, άσ|/.άτων καΐ γλωσσών τϋς Ηπεί- 
ρου, περί άν έν τοΙς ύστερον ίδί^ γίνεται λύ- 



γος, ε!ς πάντα σχεδ&ν τάλλα κεφάλαια δεν 
προέφθασε, φαίνεται, ν' άποδώση τλ κατά δύ- 
να(λΐν πλϋρες καΐ τέλειον, όττλ τοΟ θανάτου 
πιθανώς προληφθείς, ένφ έκ τών τριών ΐίδη 
προσθέτων τοΟ Ιργου τύμων δυνάμεθα νά εΐ- 
κάσωμεν, δτι εΤχεν αρχίσει άπαν τ& τρίτον τμϋ- 
μα νά συμπληρώστ) καΐ μεταρ^υθμίσρ έπΙ τ& 
βέλτιον. 

Άλλα νΟν τ6 περί θρησκείας καΐ εορτών άρ* 
χαίων τε καΐ νεωτέρων όπύσι^ υπολείπεται 
σχετικϋς τίνος ακριβείας περί ταύτα καΐ τε- 
λειύτητος, δύναται τις καΐ άλλως νά κατ1δ>), 
μάλιστα δέ έάν παραβάλλη τά περί ειδωλο- 
λατρικών λειψάνων έν τφ κρινομένφ Ιργω πρδς 
τ2> πρώτον μέρος τοΟ άρτι εκδοθέντος &π& Βερ- 
νάρδου Σμισητίου πονι^ματος, περί τών αυτών 
τούτων έν τ5^ χριστιανικά) καθ* δλου θρησκεί^ 
καΐ λάτρεις πραγματευομένου. Ούδύλως βεβαίως 
έννοουμεν ν* άπαιτι^σωμεν παρά τοΟ ι^μετέρου 
συγγραφέως έργασίαν τινά, πύρ^ω άφεστώσαν 
τοό παρ* ήμΤν σκοποΟ τών τοιούτων βιβλίων, 
την παραβολην δηλονότι έκείνην τών θρησκευ- 
τικών στοιχείων παρ* ήμίν πρδς τά τοιαΟτα 
πάντων τών άλλων εθνών, ίΐν ώς τοιαύτην ίκα- 
νώς εύδοκιμοΟσαν παρά Πολίτη ε&ρίσκομεν έν 
τφ πρώτφ μέρει τϋς έπΙ τοΟ βίου τών νεωτέ- 
ρων Έλλι^νων μελέτης αότοΟ, ίκανώς δμως θά 
επληρουτο Ιλλογόςτις τίς *Επιτροπής επιθυμία, 
έάν παρετι^ρει καΐ παρά τφ ήμετέρ«^ άγωνις^) 
αμιλλάν τίνα πρδς τδ εδτακτον τίς ο{κονο- 
μίας, πρδς τίιν λελογισμένην συλλογίιν τίς δ- 
λης καΐ πρ&ς τίΐν σκύπιμον καΐ δεζιάν κάρπω- 
σιν α&ΓτΙς ζΐς συγκρίσεις μετά τών αρχαίων 
καΐ εξαγωγείς παντοίων πορισμάτων, απερ θαυ- 
μάζων δ αναγνώστης διέρχεται τίιν πραγμα- 
τείαν του Σμιδητίου έκείνην. 

Τά δέ περί τών έν *Ηπείρ€^ σχολών πολλοΟ 
μέν άλλως λύγου φαίνονται άξια, άλλ* Ινδειά 
τις περί τάς ακριβείς ε{ς τά χειρόγραφα πα- 
ραπομπάς, αβέβαια πώς τίνα τών λεγομένων 
έκεΤ καθίστησι καΐ ερεισμάτων δεόμενα' τά τών 
έν *ΙωαννΙνοις μάλιστα σχολών κατά τδν ιβ'. 
ιδίως αιώνα εξελέγχονται δπδ Βελούδου, δστις 
άποχρώντως τά τ^ΐς έλληνικϊίς έν Βενετί^ αποι- 
κίας έξηκρίβωσεν. 

Ου μ'^ν άλλ* ούδ* αι αξιώσεις έκεΐν'αι του 
προγράμματος περί καλών έν *Ηπείρ€^ τεχνών, 
έάν τίνες καΐ πότε ιί|σκιί)θησαν, πληροδνταΐ που, 
και περ [κανοΟ βντος τοΟ περί βάναυσων τε- 
χνών λόγου. 

Άλλ* άντΙ πασών τούτων τών συμπληρώ- 
σεων καΐ διορθώσε6>ν, πρ&ς άπαρτισμόν τίνα 



ί-ΐυϋ 



ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΖΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΔΙΑΓΟΝΙΣΜΑΤΟΣ 



181 



τοΟ Χργου άχριβϋ 6 9υγγραφ«ν)ς ΐΓρούτ(μ.Υ)σεν, 
ώς φαίνεται, ίνα φίλοπονηση περί την σύντα- 
ζιν είχοσασελίδου είς τέταρτον όιατριβ%ς, καΐ 
ταύτην ίττιγράψας «Παρατηρι^σεις τινές έπΙ 
τ%ς έχΟέσεως τών έν τ$ Ζωγραφε((^ λαγωνί- 
9|χατι τοΟ 1865 άγωνοδιχών», να παρε|Αβάλτ) 
έν τοΙς τόμοις, οΤτινες ((ΐιελλον ν* άποσταλώ- 
«IV ε!ς τ6ν ίγώνα τένδε* χαΐ τ()^6ντι απεστάλη 
πρλς το&ς χριτάς χαΐ ή διατριβή) αυτή (ατά 
τοΟ άλλου Ιργου. 

Λιά τ%ς βπωσοΟν δεξι&ς οίχονομίας τοΟ ίρ- 
γου τούτου τϋς φιλοτΐ{ΐ.(ας, δια τ%ς βπωσοΟν 
σπουδαίας δυνά(&εως τ%ς γλώσσης αύτοΟ θά έ- 
πεθύ|ΐει ή Επιτροπή Ινα έχοσ(ΐ.οΟντο [λ&λλον τα 
χυριώτερα των τοΟ συγγραφέως (ργων, χαΐ Ι- 
σως έλίγη τ6τε θά παρίστατο αύτφ άνάγχη, 
ίνα ποι%ται πρλς την {χθεσιν παρατηρι&σεις, 
διότι περί τοΟ είδους τουλάχιστον τοΟ Ιργου 
θά συνεφώνει πως τότε χαΐ ή (χθεσις πρ&ς τάς 
ελπίδας του έργασαι^ένου. Συριβαίνει πολλάχις 
αληθώς τ6 των ανθρώπων έν γένει φΐλ6τΐ(Α.ον 
έχθλιβόμενον χαΐ τ'ίιν άντιτυπίαν α6τών πρλς 
αντιποιήσεις έγείρον, ούτω σφόδρα τάς δυνά|&εις 
α&τών νά έπιτείνη, ώστε θαυ[ΐ.άσιά τίνα χαΐ 
άδόχητα νά παραγάγω* άλλ'6 παρών πόνος τοΟ 
άλλοτε έπιχριθέντος άγωνιστοΟ δέν ανάγεται 
ε{ς τ&ν χύχλον τών εΟτυχών έχείνων έπιχει- 
ρι&σεων, άλλ' ίστι (Α&λλον φΐλοτΐ(^ίας υπέρ- 
βαλλούσης έπίδειζις, οΙα πάντων σχεδίων των 
έν άγώσιν έπιχρινο(ΐ.ένων, ούδ' δπωστιοΟν τ& 
χυρος τ^ίς χρίσεως έχείνης σαλεύουσα. 

Ό δέ τρόπος έν γένει, χαθ' 8ν 6 ή(ΐέτερος 
συγγραφε&ς είργάσθη, χαΐ ή συγγραφίχ^ μ•ορφή, 
ήτις διά του τρόπου τούτου έπΙ παντλς τοΟ 
Εργου άπετυπώθη, ουχ ολίγον άλίσχονται ά- 
|ΐ.οιροΟντα τών άναγχαίων πρδς αυτά προσόν- 
των* ή (λίν άποδοχί) τϋς τα|Αΐευο[Χιένης ύλης 
δέν γίγνεται |χ.ετά την δέουσαν ευλάβειαν χαΐ 
φίλοχρισίαν τοΟ συγγραφέως πρ&ς τά προσφε- 
ρό[Αενα ^ λα[Λβανό|χενα, χαΐ αδυνατεί |ίιέν τις 
νά άρνηθ^, δτι ή πληθύς τ^ς άπαιτου(ΐ.ένης ύ- 
λης δύναταί πως νά επίδραση χαχώς έπΙ τϋς 
τοΟ Εργου [ΐ.ορφ51ς, άλλ'οσον χαΐ άν έχ τ^ς σχέ- 
ψεως ταύτης χαλάστ) τις τ^ αυστηρών τίς χρί- 
σεως ενταύθα, πάλιν ο συγγραφεύς υπολείπε- 
ται τοΟ έπειχοΟς πρ{»ς ταύτα όρου. Ή (λείζων 
^ έλάσσων Ενδεια παραπο(ΐ.πών, ^ ή πολλάχις 
όλίγωρος χαΐ σφαλερά παράθεσις αύτΑν χαθι- 
στ&σι τ6 Εργον έν τοΧς χαθ* ί[λ&ς χρόνοις της 
συγγραφίχΐς άχριβείας χαΐ πολυβιβλίας δύσ- 
χρηστον χαΐ δυσπρόσοδον' ή δέ (Μονότονος χαΐ 
άχρους τών πάντων άφΐϋγησις (ΐιχράν διάχρι* 



σιν ποιοΟσα (χεταζύ σπουδαίων χαΐ φαύλων, 
(^εταζύ τών ίπρίζ έχο[χένων τ^ς προθέσεως τοΟ 
Εργου χαΐ των πάρεργων 9| πόρ^ωθεν |χ.όνον 
αύτϋς άπτο|Λένων, τ6ν (χέν ίστοριχώς ερευνών- 
τα ε!ς άθυ|λίαν έ(/.βάλλουσι, συχνών άποπλα* 
νώσαι τί^ς χαθολιχ^ς τών γεγονότων πορείας, 
ϋν πειράται νά ανίχνευση έν |χέσ«|^ πολλών (ΐι- 
χρολόγων διηγιησεων, εΙς δε τ^ν περίεργον α- 
πλώς άναγνώςτην μ.ιχρ{»ν τ{^ διαφέρον έγείρουσι. 
ΠολλαχοΟ δέ τουναντίον ε6ρίσχο[Λεν τ&ν συγ- 
γραφέα άποδυόρ(.ενον εΙς τολ(Αηράς χαΐ πάρα- 
χεχινδυνευ[ΐένας θεωρίας* ού σπάνιον δ'ή|ΐ.Τν ά- 
παντα χαΐ τ6 ενδεές ^ αόριστον τών ίρισ(ΐ.ών, 
[λετά διαιρέσεων πλειστάχις τ%ς ύλης χατά 
συ[ΐ.βεβηχ6ς γιγνο(/ιένων, ούδ' έφ' έν^ς ουσιώ- 
δους γνωρίσ[λατος τών εννοιών έρειδομένων. 
Άλλα χαΐ ή γλώσσα τοΟ Εργου πολλαχί} γρα|Λ- 
ματιχώς χωλαίνουσα, στερείται του τόνου έ- 
χείνου χαΐ τϋς ζωϋς, Αν χείρες δεζιαΐ διά τ^Ις 
χυριολεζίας χαΐ τ^ίς πρόσφορου συνθηχης τών 
λέςεων δύνανται νά έ|λπνεύσωσιν εΙς τ^ν Έλ- 
ληνιχην γλώσσαν. 

*Έλθω(ΐ.εν 4!δη, φΐλόρυσος δ|Αΐ&γυρις, χαΐ 
έπΙ τά τρία πρόσθετα (λέρη τ%ς χρινομένης 
πραγ[Λατείας, τά Δηριοτιχά '^Ασματα, τλ Γλωσ- 
σάριον, χαΐ τ^^ Έθιργραφίαν, χαΐ Τδωριεν δ- 
πόσον αί άρεταΐ % αΐ ελλείψεις αυτών ήδυνι(- 
θησαν έπΙ την τ^δε ίί έτέρωσε ^οπίιν τϋς πλά- 
στιγγος τών άγωνοδιχών. 

ΚαΙ πρώτον (χ.έν έπισxεφθώ[^(.εν τά Δημοτιχά 
λεγό|Αενα '^λσίλατα, τά άνώνυ(ΐ.α ταΟτα χαΐ 
Εχθετα Εχγονα τί^ς δηριώδους Καλλιόπης, πρ^ς 
ά πολλοί πολλάχις όλιγώρως άπέβλεψαν χαΐ 
άποβλέπουσι, την [χαταιοπονίαν τών περιθαλ- 
πόντων αυτά οίχτείροντες' άλλ' οι χύριοι ο&τοι 
χαΐ οί προτΐ(ΐ.ώντες πασαν την τελευταίαν τ^Ις 
Γαλλίας ποίησιν νά άπαντλι^σωσιν, % στίχους 
τινάς τών δηριωδών ήιι,ών 4«|Αάτων νά άναγνώ- 
σωσιν, Ενθεν |λέν (Ληνύουσιν έν [λέρει τ{> αίτιον 
τϋς διαστροφϋς, ίΐν ή νυν ήμ,ών ποίησις Επαθε, 
πρ^ς τους παραχόρδους στόνους τών περί 'Ρουσ- 
σώ απέλπιδων χαΐ αισανθρώπων χλίνασα, χαΐ 
πασαν όθνείαν ύπεροολην χαι άναρ|λοστίαν έχ- 
δεχο(ΐ.ένη Εν τε τοις πάθεσι χαΐ τοΤς α!σθιη|Λασι 
χαΐ τοΙς Ουθ[ΐ.οΤς* Ενθεν δέ χαχώς ο&τοι γιγνώ- 
σχουσιν, δτι αδέσποτα ταύτα δντα χαΐ από- 
βλητα δέον νά ώσιν. Μαθέτωσαν ότι πατήρ 
αύτου έστι μέγας τις χαΐ δαιμόνιος ποιητιίΐς. 
Εστί τ& χαθ' όλου πνεύμα του ΈλληνιχοΟ λαοΟ, 
όπερ έν ευτυχεστέροις χαιροΧς ήπίστατο νά θη- 
λάζη δι* αύτοΟ "Ομηρον, χαΐ διά τοΟ Όμιϋρου 
νά διατρέφΥ) μέν πάντας έχείνους τους υστέ- 



182 



Ο ΕΙΙ Κ/σ. ΕΛΛΗΝ. ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



ρους ποίΊπτάς, να ι^αιδεύτ) δέ σύ[Λ7Γασαν τ>)ν 
Οαυ[Αθΐτουργτίσουσαν ΈλλάΧα* άλλ'έάν ίίΧη τ6 
1^€0(^ιο^ τοΟτο άπέβαλε την έμτταιρίαν καΐ δύ- 
ν«|Αΐν ταύτην, % &ν οΐ χρόνοι χαΐ οι χαιροί δέν 
ανέχονται (ατι^' επιτρέπουσι ττιν έχ δη|λω^ν 
(^Φριάτων γένεσιν δευτέρου Ό(Λΐόρου, άλλ' ο<πιν 
ρικν άιτλ^ν χαΐ άιτέριττον χάριν αισθάνεται τις 
ίΐζ* αυτών xεχυρI^ν7)ν ί ως ο* Ελληνική έστιν ή 
ιτνοη έχε(νη τίΐς συ[ΐ[ΛετρΕας τών τταθών τών 
λέζεων χαΐ τών ρυθριών, ήτις ως αύρα έζ υγιει- 
νών χωρίων φερο[ι^νη^ ύγιεινώς μέν δύναται 
ίιτί τοΟ πνεύ(ΐατος τοϋ λάου να έπιδράστ), ία- 
τριχώς δ' ίτά τϋς νεωτέρας ή[/.ών 'ττοιησεως ! 
πέφους αρα οίχειοτέρους Αχιλλέας δύναται έν 
τούτοις 6 λα&ς νά άνεύργ}, πέσας δ' Άνδρο|χάχας 
χαΐ ^Εχτορας, πέσας οέ Πηνελ^πας χαΐ Όδυσ- 
σέας; άλλ* 6 ιυερί τ})ν φύσιν χαΐ τ& ήθος του 
νΟν *Έλληνος φιλοσόφων πύσον 7Γθλυτ([λου ύ- 
λης ϋθελε στερείσθαι τών δημχ^δών άσριάτων 
στερού[Λενος; ού ριην άλλ' ουδέ τοΙς γρα(Α[χατι- 
χαϊς χαΐ τοϊς ίστοριχοΧς χ%ς νυν 'Ελλάοος ή- 
δυνά[Λεθα να συγχαρώ[]ΐεν, έάν τά δη(ΐ.ώδη 
^σ(λατα άπώλλυντο. 

*Αλλ* έ'37ανέλθω[]ΐεν εις την τροχιάν τής χρί- 
σεβίς, 5θεν ή (νθους του Λώς χ6ρη άπεπλάνη- 
σεν ή[ΐ,ας. 

*Η συλλογίι αυτή τών δη{ΐ.οτιχών άσ[λάτων 
άιταρτίζεται τλ δλον έχ 533 τταντοίων τδ (μέ- 
γεθος άσριάτων χαι έχ διστίχων 4388 (Λβτά 
χαΐ τών χαλου^^ένων στιχουργικών αγώνων* 
χαθ' Α δι 5 συγγραφεί έν τφ είδικώ τών ά- 
σ(ΐ^των ΐΓροοΐ(ΐ.ί<ι^ 6(ΐ.ολογεΙ^ σττουδάζων περί 
τίιν συλλογίιν τούτων υχ* ίψιν αυτοϋ είχε τάς 
προγενεστέρας τών άσ[Λάτων συλλογάς τών 
Κ. Φοριέλου, Τοριριασίου, Ούλερίχου, Ηαρκέλου, 
Σχινα, Ζαμπελίου, Άντ. Μανούσου καΐ τά δια 
τ^ς Πανδώρας σποράδην έχδεδθ[λένα ασ[λατα' 
2χ πάντων δέ τών συνειλεγ[Αΐνων υπλ του ά- 
γωνιζο^λένου συγγραφέως {ΛΟνον 90 κατά την 
βριολογίαν αύτου είσΐ προεχδεδοριένα έν ταΐς 
είρη(Λέναις συλλογαΐς, χαΐ ταύτα προσελτίφθη- 
σαν, λέγει, έτυΐ τί> άκριβέστερον χαΐ ποιητικώ- 
τερον, ώς δ^ίλα δί) ίίκουσεν αυτά παρά τών 
έντρυφώντων έν τ^ έθνικί^ ταύτη άσριατολογία. 
Ό[λολογε1 δ*ίτι πρ6ς τούτοις, δτι καΐ άσρ.ατά 
τίνα περιέλαβεν έν τ^ συλλογή, άλλαχου (χέν 
που πιθανώς ποιηθέντα, εντελώς δ* έν Ήπεί- 
ρ<^ πολιτογραφηθέντα' φαίνεται δριως, δτι δεν 
έγίγνωσχεν ίλλας τινάς νεωτέρας τοιαύτας 
συλλογάς χαΐ ι^πειρωτιχών (χάλιστά τινας ά- 
σμιάτων* ούτε λ. χ. τίϊν πληρεστάτην πασών 
έίχεν υπ* ίψιν, τίιν Άρνέλδου ΠασσαβΙου (ρο- 



ραΙδΓίδΐ ΟΕΓίηίηα ΟΓαβοίαβ ΓβοβηΙίοήδ), 

ούτε την Ιδίως ιίπειρωτιχην του Γ. Χασιώ- 
του, ούτε τίιν τών διστίχων συλλογών τοΟ αύ- 
τοΟ' ώστε ούχ δλίγα τών έν τ^ συλλογΐ^ αύ- 
το!> συνέβη νά ωσι προεxδεδορι^να έν τοέΐς συλ- 
λογαϊς έχείνων' άλλ' ή συλλογίι αύτη έστΙ 
πλείστης ωφελείας πρέζενος ώς πρ6ς τλ πολι^ 
τών ί^δη έκδεδο(Αένων άσ(ΐ^των' διότι κατά τί- 
να περίεργον σύ(ΐ.πτωσιν τά πολλά τών έν τ5) 
συλλογή ταύτη άσ(ΐ.άτων έχ τϋς πρώτης πη- 
γίς προφανώς ληφθέντα, έχ τοΟ στό(λατος αύ- 
τοΟ τοΟ λάου, τοιαύτας παραλλαγάς χαΙ ποι- 
κιλίας πρί^ς τάς δύο τελευταίας δειχνύουσιν, 
ώστε κάλλιστα καΐ εύαρρ,οστύτατα συμπλη- 
ρουσιν άλλ'Αλας* δπου (ΐ,έν Ιχουσιν ένδεώς τά 
του ή[χ.ετέρου συγγραφέως, εκεί (λ&λλον τέλεια 
είσι τά τών άλλων, ίνθα δέ τά τών άλλων έλ- 
λείπουσιν, έκεΐ τά τίς παρούσης συλλογές 
πληρέστερα 2ντα τελειουσιν αύτά' ώστε κατά 
σύγχρισίν τίνα και παραβολην τών έκδεδοαέ- 
νων συλλογών τυρ^ς την ηδη χρινο(Αένην ιϊόύ- 
νατο νά γίνη πληρέστατη τις χαί πως τελεία 
τών δη{/.ωδών άσριάτων 2χδοσις. 

ΚαΙ ταύτα {ΐ,έν περί τϋς ύλης τϋς άνά χΛ- 
ρας συλλογΐ^ς. Τ6 δέ είδος αύτϋς δεν φαίνεται 
ά[ΐ.ιλλώ[Αενον πρ^ τάς άρετάς χαΐ τά π{>οσδν-' 
τα εκείνης* διδτι ί (ΐ,έν ταζινδ(λησις τϋς ύλης, 
δύσλυτον άλλως ούσα ζι&τημα τοΙς συλλ•γεί>- 
σι, δέν γίγνεται κατά κοινιϊν τίνα βάσιν διαι- 
ρέσεως τών καθ' δλου καΐ υποτμ.'Ασεως τών ύγ 
οη διαιρεθέντων καΐ ούτως έφεξ^ίις ριέχρς τών 
απλούστατων ε!δών, άλλα λίαν γενικά γένη 
(χετ* ειδικών ειδών ύ(ΐ.οΟ τάσσονται* τοΟτο εύ- 
κύλως δύναται τις νά κατανοτϋση έκ τών παν- 
τοίων τίτλων τών |χερών, ώδε ίχύντων' /7ο- 
Λίμιχά^ θρησΜβντιχά^ *ΩόαΙ^ "^ Ασματα ^^- 
σχΒυτιχί^ς ίΛηζ^ ^^Λοΰημιαχά^ Καχοσυμδια- 
χά, ^Ερωτίχά^ Μυάώόη, ^ιηγημαηχά, ^ίοπη-^ 
ρά, "Όμοια *Ιστοριχά^ *ΑΛΛηγογΐχά^ ^Ηθίχά^ 
*Ε\ΐ6γΒΐα % ΜνγοΛόγΜ κτλ. Ένφ ιίΙδύνατο 
τουλάχιστον νά τεθ^ έν άρχ^ γενικι4 τις βά- 
σις διαιρέσεως, ή τριττη τοΟ δλου βίου κατη- 
γορία, πολιτεία, θρησκεία καΐ ίδιωτιχ2»ς βίος, 
καΐ ούτω νά έχω[ΐ,εν την πρώτην διάκρισιν εΙς 
/Ιανριωτιχά, θρησχίυζιχά και ^Ιόιωτίχά, καΐ 
|Αετά ταύτην τάς άλλας καθ* ύλην υποδιαιρέ- 
σεις, 9) Ισως δέν θά είχε κακώς, έάν κατά τά 
ποιητικά γένη ή πρώτη διαίρεσις ύπέχειτο εΙς 
*Επίχά^ ^ίυριΧΛ καΐ τάλλα |ΐ.ετά τών δευτέ- 
ρων διαιρέσεων αυτών* άλλως δέ άζιον γχγΑτ 
σεως παράδειγ(ΐα υπόκεινται αί τών συλλογών 
Πασσοβίου χαΐ Χασιώτου διαιρέσεις. 



£Κβε£ΐ£ ΠΕΡΙ "ΤΟΥ 20ΓΡΑΦΪΙΟΥ ΔΙλΓύΝίΣΜλΤΟί 



183 



Ώ οΐ γλωσσά έστι κυρίως [ΐΐν καθαρεύουσα 
^'ημοτΜ'}) 'Τΐλ^ν τίνων άρχαΐχών λέξεων, βλιγ(- 
στων ο&σών* υιτάρχουσι ^έ χαΐ τίνα δ[ΐ.οιοχα- 
τάληκτα $σ(ΐ.ατα, ων ή λέζις φέρει τ^ν χαρα- 
«τϋρα ίργου έπιτετι^δευμένου χαΐ παρά λογίου 
τίνος προελθέντος. 

Ή δ* έν τφ προλίγω της συλλογές παράθε- 
σις των παντοίων [ΐετριχών γενών χ&Ι ειδών 
τΐΐς ^ΐί}[ΐ.οτιχ^ς ήριών ποιιϋσεως προς ανάλογα 
τίνα τΐ^ς αρχαίας εντέχνου, χαΐ ή άναχάλυψις 
&αυ|Μ(σίας συ^^φωνίας χαΐ αντιστοιχίας τού- 
των πρ^ς έχείνα, ίστιν έργον ε!ς ύπερβολ'ίιν 
τολ(ΐ(.ιορλν χαΐ χρεΐσσον τών δυνάριεων τοΟ η- 
Ι^ετέρου συγγραφέως, άφοΟ [Λάλιστα χαΐ έν τΤι 
σοφή Εύρώπτι α( περί τίιν άρχαίαν ριετριχί^ν 
σπουδαΐ πολύ εισέτι ρ^ετ' εύλαβείας χαΐ 2- 
κνου γίγνονται περί ίχαστον τούτων τών ζη- 
τιθ|Λάτων) &περ 5 συγγραφεύς θαρρών λίαν επι- 
χειρεί ενώπιον ή[λών νά λύσιτ). 

λΐ ^Ι χατά τ6 δυνατ&ν γινέμεναι είς {χα- 
στον $σ(ΐ.α εΖσαγωγαΙ έπΙ τών πολεμικών πρ& 
πάντων λίαν σπανίως πληροφοροΟσιν ήμ&ς περί 
τοΟ ρ^ρους, δθεν τλ άσμα έλιάφθη, £λλως βμως 
δεν ΐχουσι κακώς. 

ΚαΙ περί μίν τίς συλλογές τών ασμά- 
των τοσαΟτα* τ6 δέ Γλωσσάριον, πρ^ς 8 ίδη 
ημών 5 λύγος τρέπεται, λέξις ούσα μάλλον τ^ς 
λεγομένης κοιντίς τών αρχαίων διαλέχτου παρά 
μέν τοΙς τύτε γραμματιχοίς ην έν χρΛσει υπο- 
κοριστικού τής λέςεως γΛώσσα^ ήτις πρ6ς τοΙς 
άλλοις καΐ άρχαϊχην % Ιδιάζουσαν λέξιν συγ- 
γραφέως 9| Χ^^^ '^ιΆ^^ έσι^μαινε, παρ' ήμίν οέ 
τοΙς νεωτέροις ούκ οΐδ' όπως περιτραπέν κατέ- 
στη ίνα σημαίνη συλλογίιν γλωσσών, ην περ 
οΐ τύτε πληθυντικώς γλώσσας έκάλουν. 

ΚαΙ ύπύσου μέν άζιαί είσιν αί τοιαΟται συλ- 
λογαΐ «ητρ&ς τί>ν πλουτισμών του νεωτέρου ημών 
λεζιχου, πρ6ς παρασχευίιν της αναγκαίας ύλης 
ύς ευρεσιν τών έν τ^ νεωτέρα ελληνικά) κρα- 
τούντων νύμων, χαΐ προς θαυμασίαν έπικουρίαν 
εις την ίδιαιτέραν άνάπτυζιν τής εγχωρίου ή- 
μ.ών φιλολογίας παρά πάντων έμολογεΤται, 
ούδ' ίγχαιρον τίι μαχρηγορεΐν περί τών τοιού- 
των" χλίσιν δ* εις τοιαύτας συλλογάς έν τοΤς 
νεωτέροις χρύνοις ίκανίιν παρ' "^μίν ευρίσχομεν 
άναπτυχθεΐσαν, έάν ίπ^ άοιδίμου Κορα^ άρςώ- 
μέθα ζητοΟντες' χαΐ έπ'έσχάτων δ'έν περιοδιχοΤς 
μάλις-α άποχρώσά τις τοιαύτη υλη άπαντδ. Ή- 
πειρωτικ*}) υπλ Γ. Χασιώτου εκδοθείσα. Μακε- 
δόνικοι υπύ Δ. ΠανταζΙδου, Κυποιακη υπί) Άθ. 
Σακελλαρίου, Α^γαιοπελασγικ^ οέ 6π2> Πρωτο- 
δίκου, Κυπριαχί) «υθις υπύ Μυριανθέος, χαΐ ή 



του Συλλύγου ίίαρνασαύς έν τώ περιοδιχώ αυ- 



τού. 



Έπειδίι δι λεξιχ^ν δπωσουν τέλειον της νΟν 
Ελληνικής ουδέν εισέτι υπάρχει, π&ς τις βε- 
βαίως εννοεί, δτι πρλς εύδύκιμον συναγωγίϊν 
{διωτιχών χώρας τιν&ς λέξεων προαπαιτΕίΙται 
ευρεία τις κατά τ6 μάλλον καΐ ήττον γνώσις 
τί)ς λαλουμένης γλώσσης, ως αυτή καθ* δλου 
νυν έν τοΙς "Ελλησι λαλείται, ώστε ούτω νά 
δύναται 6 συλλέγων νά διαχρίνη τά ϊδια τών 
παρά π&σι κοινών, μηδέ ματαιοπονώ έζ απει- 
ρίας, λέξεις παγκοίνους ^ς γλώσσας τοπιχάς 
αναγραφών, δττερ πάθος ως έπΙ τύ πολύ πα- 
ραλλάττοντας βλέπομεν πάντας σχεδόν τους 
πρύσθεν ^ηθέντας. Ό δ* ημέτερος συγγραφεύς 
εΙς άκρον άλλως φιλύπονος ών δέν ανάγεται 
ατυχώς ως πρδς τούτο εΙς την χορείαν τών 
διαφυγύντων τύν κίνδυνον τούτον, άλλ' έχ τοΰ 
τίτλου 4τι του βιβλίου τούτου ίείχνυται "ϋτοι 
παρανοΆσας την λέξιν γλωσσάριον, % οδ πολύ 
τϋς Ηπείρου έξελθών καΐ αδυνατών επομένως 
νά διακρίνη τάς Ιδιαζύντως ήπειρώτιδας πολλών 
παγχοΐνων ελληνικών* καΐ δ μεν τίτλος {χει 
ώδε' «Γλωσσάριον, 4ίτοιπρύσθετος συλλογή λέ- 
ξεων τίς χαθ' ήμδς Έλληνικίίς διαλέκτου, έν 
χριησει ούσών κατά τίιν 'Ήπειρον καΐ άθησαυ* 
ρίστων εις τύ λεξιχύν του χ. Σκαρλάτου Βυ- 
ζαντίου"» τίτλος δηλών δτι γλωσσάριύν έστι 
συμπληρωτικών τι τοΟ λεξικού καθ' δλου πα- 
ράρτ^ομα, δπερ ούτε ή λέξις σημαίνει, ούτε τύ 
του αγώνος πρύγραμμα ώριζεν' ή δ* έν αύτφ 
συνειλεγμένη υλη πάνττι πρύς τ)|ν έπωνυμίαν 
ταύτην συμφωνοΟσα, πολλάς άνά π&ν βήμα 
κοινάς λέξεις έχει (1), αΐτινες δέν 6πάρχουσι 
μέν Ισως έν τφ άτελεΐ έκείνΐι^ τής νεοελληνικής 
Αεξιχφ τοΟ Βυζαντίου, άλλ* υπάρχουσι σύσ- 
σωμοι χαΐ ακέραιοι ώς έρμηνεΤαι αρχαίων λέ^ 
ξεων έν τώ Έλληνιχφ Λεξικώ του αύτοΟ Βυ- 
ζαντίου. 

Έν τώ προλύγφ τοΟ Γλωσσάριου ιτροαγγέλ- 
λει ήμΧν δ συγγραφεύς, δτι έχ τών 3000 λέ- 
ξεων, άς ενταύθα άπεθησαύρισε, μύνον 280 
έλι^φθησαν έχ τοΟ ιίΙπειρωτικοΟ γλωσσαρίου Γ« 
Κρομμύδθο, Όπειρώτου έμπύρου χατά τύν νΟν 
αιώνα άρχύμενον ζώντος, χαΐ Ιχ τίνος έτερου 
έν Ν. Πανδώρα υπύ Γ. Κοννεμένου εκδοθέντος, 



(Ι) Έν τφ Α. &έθ(τσος, ^γχυλόνω, αγνώριστο;, 
άγουρ(δα, ^{έλφι, άλάντροκος^ άθαρόντομος, αλει- 
τούργητος, άλΐλ>ν(ζα), αναγκάζω, άνιμόμυλοςρ ανήλιος, 
ανοικονόμητος χ«1 &λλαι« 



1&4 



Ο ΚΝ Κ/η. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



τας δΐ άλλας πάσας ι^ρύβθη έχ τϋς πρώηος ιπ}- 
γ%ς, ές αύτου του λάου* χαΐ δ|ΐ.ως ή σηΐλαντιχ'}) 
οΛτη ττληθύς των συνηθροισ(ΐ.ένων λέξεων, βθεν* 
δι^ιροτε χαΐ &ν έλι^φθη, ^έον ίνα άναχαθαρθη 
εχ πασών τών χοινών τοΙς άλλοις ^Έλλησιν, ως 
τε νά ύπολειφθώσιν οΛ άχραίφνώς Ηπειρώτι- 
κες. Ό|λολογητέον δέ δτι (χετά τοιαύτην τινά 
έργασ(αν, λίαν χρι(σΐ(/^ον ήίυνατο ν' άποβ^ τ^ 
βιέλίον ως πολλάς χαΐ τάς ίδ(ως Ήπειρωτι-' 
3(άς ίχον (1), ο6 σμιχρω δε άχριβέστερον χαΐ 
τελειέτερον ιΐΐδύνατο νά γ τδ 2ργον τοΟτο, 
έάν |ΐ.ετά τχν είρη[ΐ.ένγ)ν έχχάθαρσιν χαΐ τ'ίιν ί- 
πΐ(ΐελΐΊ πρ&ς τούτοις άποβολίιν τών προφα- 
νώς ζενιχών λέξεων, εύαρίθ|;.ων άλλως ού- 
σών, παρετίθεντο χατά τ& δυνατόν ρ,ίτρον 
χαΐ εΙς έχάστην λέξιν παραδε(γ[&ατά τίνα έξ 
ασ(ΐ.άτων, (/.ύθων, ^ παροιρ.ιών, τών ση[λασιών 
αυτών χυρωτιχάι έτυ|&ολογ(α δέ τις σώφρων 
χαΐ χατά την νΟν βαθ(ΐτδα τϋς γρα|χ.(Λατιχ91ς 
2πιστι6|ΐ.ης ίγίγνετο• 

Ή δέ προτεταγ(ΐ.ένη ίξασέλιδος ε!ς έίγδοον 
σύγχρισις της νεωτέρας Έλληνιχΐ^ς πρ6ς τ4)ν 
Άττιχιην, σ|χ.ιχράν (ΐλν 4ι ούδε|χ.(αν άναφοράν 
πρ&ς τ& Ήπειρωτιχλν Γλωσσάριον έχει, ουδέν δέ 
τοιούτον τ& τοΟ αγώνος πρέγρα(ΐ.|λα ήξίωσεν, 
άλλα τίνα (λ&λλον τ%ς Ήπειρωτιχής % τών Ή- 
πειρωτιχών διαλέχτων γρα[ΐ.|ΐ.ατιχιάν. ^Επειτα 
πώς ϊστι δυνατόν έχ παραδειγ[Λάτων τών πλεί- 
στων βεβαίως Ήπειρωτιχών νά έξαχθώσι σχέ- 
σεις χαΐ διαφοραΐ της δλης νεοελληνιχης πρ6ς 
τίϊν Άττιχιΐν ; Πρί)ς σύνταξιν διαλεχτιχών 
γρα(Α(ΐ.ατιχών χάλλιστον παράδειγ[ΐ.α δύναται 
νά ηναι ίι νεωστί έν Λειψ(^ εχδοθεΐσα διατριβίι 
του Ά{ΑεριχανοΟ Άλώνος (άβ Οίαΐβοΐο 1.0- 
ΟΓβηςίαΐη), )1 ή Τσαχονιχη Α. Οίχονύρυ, 
πολλαΐ δ' άλλαι ελάσσονες έν τω γρα[;ΐ[ΐ.ατιχ$ 
περιοδιχφ Γ. Κουρτίου (δίαάίβη), χαΐ ή Κυ* 
πριαχ*}) Άθ. Σαχελλαρίου, ή τών Κυπριακών αύ- 
τοΟ προτεταγ[Αένη. Καθ'Ιαυτίιν δ' έξεταζθ[λένη 
{«σύγχρισις αυτή τ%ς νεωτέρας Έλληνιχ^ς πρ2)ς 
την Άττιχίιν ευρίσχεται έχτεινο(ΐ.ένη έπΙ (ΐιχροΟ 
τίνος |ΐ.έρους της βλης γρα(&ΐΑατιχ%ς, έπΙ τ^ίς 
φθογγολογίας |χ.6νον' διότι περί |ΐ.εταχινι&σεως 
(λύνον τών φθόγγων γίγνεται λίγος χαΐ περί 



(Ι) άβόλητον (ϋύνα'Κον), ίγοορος (νΐανίΛς), άχροο- 
μ«(νομα( (άχροΦμαι)^ άνίχαρα μή Ιχτ^ ό Οιά€ολος 
(:=:μή χώραν έχέτω), άνάμβ (6 προσφβρόμβνος οίκο- 
θεν οίνος ιΐς τήν λιιτοοργ(αν), άναπιάνω (προφέρω, 
όνιιβίζω, διαβΑλλω), ψολογα (χβταρΟιμαι τήν ψν- 
χήν τίνος θανόντος), αομπΦ (ύποχινϋ ερεθίζω), ά- 
να90<ρ(ζ» («ονέρχομαΐι αναλαμβάνω χτλ). 



τίνων φθογγιχών παθών, τά δέ περί τύπων χαΐ 
σχη|χ.ατισ[ΐ.ου αυτών παραλείπονται* χαΐ δ(χ.ο- 
λογητέον βεβαίως, δτι πρ6ς Ιργα τοιαύτης ά- 
χριβολογίας χαΐ γραρΐ(Αατιχ9ίς φροντίδος δεό- 
μενα, οία τά φθογγολογιχά είσιν, απαιτείται 
πρί)ς τοΙς άλλοις χαΐ τις (ΐύησις εΙς την συγ- 
χριτιχίιν λεγο(ΐ.ένην γλωσσολογίαν, ων ίγευ- 
στος τυχών δ συγγραφεύς πολλάχις [ΐιέν προσ- 
πταίει εν τούτοις, άλλ'δμως χαΐ ίχανών τίνων 
νόμων τις φθογγολογίας εύς•όχως άτττεται, χαΐ 
παραδείγματα ούχΙ άτυχί πρ6ς χύρωσιν α&τών 
επάγει (<). 

ΑεΙπεται δ' ήριΐν τέλος χαΐ τις λόγος άπο- 
χρών περί έθΐ{ΐ.ογραφίας* τί> Ιργον τούτο τοΟ 
συγγραφέως Ιδιον τό(Λον αποτελούν έχ σελίδων 
μεγάλων εις τέταρτον 1 44, 8χει προτεταγι^έ- 
νον είδιχόν τίνα πρόλογον, έν φ αΐ του συγ- 
γραφέως χαταθέσεις περί του τρόπου, χαθ' βν 
είργάσθη, συ(λφωνοΟσαι πρλς τ& πρ&γρια άνά- 
γουσι χαΐ τλ ίργον τοΟτο εΙς τίιν γενιχην έχεί- 
νην χατηγορίαν τϊς δλης πραγ|ΐ.ατείας, τίϊν 
της θαυ[Λασίας φιλοπονίας άλλ' άσθενοΟς έπι- 
στηριονιχότητος. 'Αναγνωρίζειριέν χαΐ αδτ^ς χαΐ 
αγωνίζεται ϊνα έξεύρτι την μεγάλην σημασίαν, 
ίν τά ίθιμα χώρας τιν^ς δύνανται έπΙ τύν χα- 
ρακτηρισμών τών ένοιχούντων, ώς έπΙ τ^ν του 
άτό[ΐ.ου οι προσωπιχοί χαραχτΐΊρες, τ)ϊν (Λ.εγί- 
στην άνευρίσχων ε{ς τ))ν οι* αυτών σύναψιν του 
νεωτέρου ή[ΐ.ών βίου πρί>ς τί>ν αρχαίο ν, άλλα 
σπουδάζων περί την παραβολτιν τών χαθ* ίχα- 
στα έθί[ΐ.ων προς τά άρχαΧα ουχ άπαξ σφάλ- 
λεται, τύ [λέν έξ άναχριοείας τών παραπο(Λπών, 
τ6 δ' έχ μεγάλης εύχολίας περί τίιν έχδοχίιν 
τίς δμοιότητος. Τ6 δ* δλον ίργον έξεταζό|χε- 
νον ε&ρίσχεται έν διχοστασία τινί δν πρδς τίιν 
έπωνυ[Λίαν αύτοΟ έθΐ(ΐ.ογραφΙαν. Φαίνεται δτι 
χαΐ ένταΟθα συνέβη περί τ^ν συγγραφέα, δ,τι 
χαΐ έν τω γλωσσάριο/ είτε έχ παρεννοιάσεως τ91ς 
λέξεως εθίμου, τοπιχου περί τ^ν βίον ίδιώρΛ- 
τος, είτε έξ αδυναμίας του διαχρίναι δ,τι τ^ 
χοινλν έν τφ βίφ 'ΡοΤς όρθοδόξοις ί| π&σι τοϊς 
"Ελλησι, χαΐ δ,τι τ^ Ιοιον τοΊς Ήπειρώταις, 
προ6τί[ΐ.ησε [Αδλλον πάντα σχεδόν τ^ν Ιδιωτι- 
χ6ν βίον νά περιλάβτι, 9ΐ τά {διώ|ΐ.ατα έπιλε* 
γό|ΐ,ενος νά έχθέση. Όρλογητέον δ|ΐ.ως δτι τλ 
τοιούτον ίργον ουσχερέστατόν έστι, χαΐ ο6χ 



(Ι) Τροπή φωνηέντων τό α— β ^άξ, μαλάχα 
— ^όγα, μολόχα, τό • — α ελαφρός, £γγ(ζ(ΐ>, μοιλός— 
αλαφρός, αγγίζω μοαλό;• τό ο— α όρμαθός, όργανον, 
ίορχάς— άρμάθα^ &ργανον, ζαρχάϊι χτλ. 



"■*•^ -. :ί^ ^: * --. » " 



εΚ!ΜϋΙ£ ΚΕΡΙ Τ01Τ ΚΟΓΡΑΦΒΙΟΥ ΑΙλΙΏΝΙ£1Ι4Τ0£ 



185 



δ(χ.ο(ως λ6γφ κριν6(ΐ.ενον χαΐ (ργ«|^ τελούριενον* 
ί%6τι απαιτεί γνώσιν &ν (χ.η τελείαν, άλλ' άπο- 
χρώντως πλι&ρΎ) τοΟ δλοο ^(ου των νΟν Έλλι^- 
νων, Ινα χαλώς χατορθωθ5)' χα( τοι ε{σ( τίνα ( 1 ) 
απερ ως τύποι θρησχ«τ>τιχο(| % χοιναί ού (^έ- 
νον τών Έλλι&νων άλλα χαΐ των ανθρώπων 
«υνή^ειαι, ^λλλ βλ(γοΐ^ Έττειρωτιχά {^ιώ|ΐατα 
ίχληπτέα είσίν. 

ΚιΑ ταΦ^α ^ν Ισως ^ λα(χ.ά3^ονται πρίς 
τλν <λ^ν τνΦ Ιργου «κο^ν, λ6τι τλ χοινά 
τών Έλλι(νωιν είχέλως τις σννάγων (ατά τίνα 
Ιχίοβιν πολλών ίπαρχιαχών έθιριογραφιών ου- 
χί ^υσχ^λως ^Αναται χαΐ τ^ Ιλα έχάστοις να 
3ι(δτ) χαΐ συνα9ρο(#φ* ^που^ίως δ|ΐιως χαΟ' υ- 
λτον ίλλείπον ελέγχεται τ^ Ιργον, χαβ' ίσον τ& 
πλιΚστοι^ % τλ π&ν οι&τόβ ΰί Ιωαννίνων ευρ(- 
«χϋ τις συγχοριισθέν, τλ ίέ τϋς Αλλης Όπε(- 
|ΐου, πλ^ν τών άπλ Ηάργας, % λγνω^ά είσι τώ 
«^γρ«φώ, % παροίικώς χαΐ λ'ίλαχίς'ων ^τήτ 
(ΐονεύονταν ίντί^ε^ν ίφλον γ(γν<ται, βτι στε- 
νίΐν «{χ^να του χατ' ^Ήπειρνν βίου Ιχει πρλ 
«6τοΟ ι άναγνήσηις, χαΐ ^π>λλι^ Ισως ίλάσσο•" 
ν« άνα^^ν πρ&ς τλν άρχαΐσν β(ον Ιχουοαν, 
{^ ^ Ιση τΐ(«.ί| χαΐ τ$ περνχώρβ^ άπενέρι,ετο, 
καΐ τά ίχΐϊθεν ίθΐ(&κ συν^γοντο' λέτι ε&λο* 
γ6ν έστι δτι ταύτα ρι&λλον £{&ιχτα τουρχιχών 
Ιξεων (α(ναντ« πολλ^ τών χατά πάλεις α- 
γνότερα διατελοβσιν, ΙνΟα οι δπ^κοοι πολλά, 
ως ε{χ^ςγ τών χαταχτητών προσε^χοντο χαΐ 
λνεχολποΰντο. 

'ίχανώς ευ^χΐ(λ^ς ίστιν ή τών γοΐ(ΐι^λί(»ν 4* 
«(ΐιάτων συλλογή) ε&οσι «^ιαΟτα Ινέχουσα [ατί 
πολλώιν χαΐ π«ντο(ων έφ' (χάστου παραλλα- 
*|θών' 2ν ιΧέ τούτοις 2ζα(ρετά είσι τά του χ«»ρι* 
σρκ)0 τΐ^ς νύ(ΐ.φης άπλ τών ο{χε(ων χαΐ γειτό- 
νων, χαΐ ι^έχρι δαχρύων πολλάχις το&ς Οεατάς 
τ^ς πο(λ»1τ%ς συγχινοΟντα• 

Κ.αΙ τιίι περί παιδιών ^ δλν φαίνονται Ιίτ<* 
τΟνος λύγου £ζια* λύτι πλι6ν τίνων άτυχων 
«ρ^ τους αρχαίους παραβολών ταλλα ίχανώς 
χαλ χαλ&$ περιγράφομαι* ή πληΟΐις αυτών εΙς 
χϊίζ 47 αναβαίνει* φαίνετοκ δ' 2τι ύ συγγρα^ 
φεύς δέν ίγίγνωσχε τά περί άρχαίωτ πακλών 
&π^ί Ποΐπασλιώτου ΙχΜοριένοκ. 

Ό ^ (4χονο(λία τοΐ^ δλου ^ τέλ^ται λ' 
πυστηρ&ς ιαά ύργανιχϋς τών μερών ένύτητος* 
άλλ' 2ν |Αέν τοΙς γενιχοίς τ(Ε4(ΐ.ασι το6 Κλου 
άνοτ^Ι^οκ ουσιν, ού3' ί αναγνώστης δύναται 



ι , ^ 



ΙΑΜΒΗΜΜ 



(4 ) Ό «οΟ νρο4»θ9ομφώνοιι τύπο;, % «ρονφορά 
§ρτφ» χβΐ οΙ«^ ^«^ στεφσνοομίνοκ* 4 μ^Α ^σ6( 

(ΒΑΑΗΚ. ΦΙΑΟΑΟΓ. 2ΤΑΑ0Γ02. Τ0Η02 



νά ευρ|ΐ γενιχι^ν τίνα Ιννοιαν συνδέουσαν ταύ- 
τα πρ^ς άλληλα, ούδ' άλλην τινά έφ• έχάστου 
τούτων α{ωρου(Αύνην χαΐ εΙς τά Ιδια αύτοΟ ριί- 
ρη ένύτητα έ(ΐ.πνέουσαν. 

ΚαΙ τούτων 5[&ως ούτως έχύντων, χαΐ τλ 
(Αέρος τούτο δύναται Ιχανώς χρτ4σΐ|ΐ.ον νά άπο- 
βϊΐ τοΤς περί τοΟ νεωτέρου ι^ών βίου πραγμα- 
τευομένοις. 

ΤαΟτα μίν λοιπόν χαΐ περί τής έθιριογρα- 
φΐας* χαΐ [Λετ' αυτών χαταχλεΙθ(ΐχν τίϊν χρίσιν 
πάντων τών ριερών τοΰ ίργου. Συνάγοντες δ*ίν 
τέλει ο{ χριταΐ τά ε1ρη(ΐ.ένα περί πάντων τών 
(&ερών τούτων δέν εύρίσχουσι (Α^ν 2ν αύτοΤς (Αετά 
λύπης τί»ν σχετιχί»ν έχείνην χαθ* δλην τε χαΐ 
έΐδος ύρβύτητα χαΐ τελειύτητα, ϋν τύ τε πρύ- 
γρα{Α{ΐ.α τοΟ αγώνος χαΐ 6 δρθλς λύγος παρά 
τοΟ ^αβευσίμου πονήματος ήξίου, άλλ' άφ' 
έτερου δέν δύνανται νά άρνηθώσι τί)ν ά^ατρον 
δυσχέρειαν, ύφ' {ς περιβάλλεται ή εΙς τοιοΰτον 
έργον έγχείρησις^ σπεύδουσα συγχρύνως χαΐ 
χαθολιχιιν τ%ς Έπείρου ίστορίαν νά άπαρτίσΐ) 
(ατά τών άν«γχα1ων γεωγραφιχ6ν χαΐ χρόνο- 
λογιχών παραρτημάτων, χαΐ πΑσαν τ4)ν πρλς 
τοΟτο συγγραφιχ4)ν χαΐ δημοτιχίϊν ύλην νά 
συναγάγι», ϋτις παμπληθίις άλλως ούσα Ιδει 
νά ^ πρύτερον διά πολλών χειρών παρεσχευα- 
σ(Αένη χαΐ τεταμιευ|ι^νη' μύνον (χεθ* 1χανί}ν 
τοιαύτην περί τί>ν συλλογίϊν τίς δλης ίνασχύ- 
λησιν χαΐ ταύτης δημοσίευσιν θά «ίδύνατύ τις, 
ώς ε2χύς, νά προβ^^ άνυσίμως χαΐ εις τίιν λύ- 
σιν τοΟ χυρίου περί τ))ν "Ηπειρον ζητήματος, 
τϋς χαθολιχϋς α6τ55ς ίς-ορίας. Έχ τοιαύτης βε- 
βαίως γνώμης προήλθε χαΐ ή χατά τ& 1870 
μεταβολή τοΤ> προγράμματος του αγώνος τού- 
του* ΙντεΟθεν δρμηθείς χ«1 ί γενναίος αύτοδ 
ίδρυτι&ς, 6 φίλομουσύτατος Χρ. Ζωγράφος, χαΐ 
έπιθυμών Ινα προλειάνη τ)ϊν τραχείαν ταύτην 
δδ6ν πρ^ς δμοια χαΐ τών άλλων επαρχιών ζη- 
τιίματα, νέας αύθις αξιώσεις έχττίίσατο έπΙ 
τής έΟνιχής ημών ευγνωμοσύνης, νέον αγώνα 
γραμμάτων διά τοίί Συλλύγου Οέμενος, χαΟ' 
8ν λίραι ύθ. 4 00 έτι&σιον έπαθλον χεΧνται πρλς 
δέχα άρίστας γλωσσιχ^ίς ύλης συλλογάς χαΐ έζ 
άλλων επαρχιών συνειλεγμένας. 

Ή δέ νυν Επιτροπή του αγώνος τάς δυσχε- 
ρείας ταύτας του χρινομένου ίργου ίχουσα υπ* 
βψιν άφ' ένύς, χαΐ άνά π&ν βϊίμα τ^ς χρίσεως 
τίιν άχάματον φιλοπονίαν τοΰ συγγραφέως συν- 
αντώσα, δμολογεΤ άφ' έτερου δτι τλ ίργον χαθ' 
δλου μεθ* δλην αύτοΟ τίΐν είρημένην συγγρα- 
φιχίΐν πλημμέλειαν ενέχει περιουσίαν ύλης με- 
γάλην χαΐ άφΟονον, χαΐ Ιστοριχίιν μίν Ιχανώς 

τΌ 8* 



ι Β» 



Ο ΕΝ Κ/α. ΕΑ,λΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠ&ΟΧ ΣΥΑ.λ^0ΓΟΧ 



Ίϊολύτιρ.ον τοΙς π£ρΙ ταΟτα ^που^άζουβιν, άλ- 
λως τκ καΐ ίι' ίλλκιψιν έχ&εδομένων . τηιγών, 
κνρίως 8[ΐ.ως καΐ πρ6 ιτάντων δγ)[ΐ.οτιχι&ν' ι( εύ- 
πορ(α μάλιστα, χαθ' 4ΐν αυτή τταρίσταται τζτ 
θησαυρισμένη 2ν τοις προσθέτοις τρισΐ τ6(ΐΑΐς, 
Δημοτ. ^σαασι, Γλωσσαρίβ^ χ,αΛ Έθΐ[&ογραφ(^, 
δπως χαΐ αν ο&τοι χατ* είδος Ιχωσι, χργ,σιμω- 
τάτη μλν ίστι πρ&ς τα Ήπειρωτιχά χαθ' βλου 
χαΐ τ^ν νεωτέραν ημών φιλολογ(αν, ιτολί» δέ 
τι ι$δυνι(θη έπΙ τί)ν βραδεΤαν χαΐ ίίρεμον ^ο* 
κην τ%ς εύωνύμως χλινάσης πλάστιγγος τών 
άγωνοδιχών' οΤτινες άτυχ^σαντες χαΐ χατά 
.την παροΟσαν τοΟ αγώνος περίοδον τελείαν να 
έζαγγε(λωσι την λύσιν αυτοΟ, ουδέ έτυινιχίου 
δάφνης £ζιον εύρέντες τλ Ιργον, χαΐ δμως δέν 
4ζ(ωσαν έτέρ^θεν Τνα άνευ ά[ΧΑΐβης ώσιν οΛ άρ- 
τι είρημέναι άρεταΐ αύτοΟ περί την δλην χαΐ 
ι( ανένδοτος τοΟ ίργασαμένου φιλοπονία. 

Λιά ταΟτύ^ χαΐ ίπως άρωγι& τις ε2ς τίιν Ιχ- 
δοσιν τϋς πραγματείας προσενεχθ^, ίχρ(θη τ^ 
συναινέσει χαΐ του φιλόμουσου άγωνοθέτου, β* 
πως τ$ μεν άποστείλαντι τλ έργον λίραι όΟωμ• 
έβδομ^χοντα.χαϊ πέντε άτοϊνεμηθώσιν, & δ* ά- 
γων ε!ς ε&τυχεστέραν περίοδον χρ(σεως παρα- 
πεμφθώ, έπ' αίσιωτέροις μίν τοΟ σεβαςΌΰ χοι- 
νου τιμώντος τ6τε τΐ|ν Ιχθεσιν, πρλς έθνιχ^ν δέ 
χέρδος σπουδαΧον χαΐ πρλς χοινΗν χαράν τϋς 
τε Επιτροπές χαΐ τών άχροωμένων. 



Ή ΦιΛοΛογιχίι ^ΕΛίτροπή. 

» Ή. ΒΑΣΙΑΔΗΣ πρόεδρος 

» Γ. ΣΟΦΟΚΛΗΣ 

» Η. ΠΑΡλΝΙΚΑΣ 

» Α. ΤΑΓΗ Σ 

» Γ. ΧΑΣ10ΤΗΣ 

» Μ. ΟΑΝΤΑΖΗΣ, είσηγητι^ς. 



ΕΚΘΕ^Ι^ 



ΤΗΣ 



ΕΚΠ1ΙΑΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ 

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝΕΣΤΟΣΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕύΣ 
ΤΟΝ ΕΝ ΤΑΙΣ ΕΠΑΡΧΙΑΙΣ ΗΜΕΤΕΡΟΝ 
ΕΚΗΑΙΑΕΥΤΗΡΙύΝ. 

('Ανεγνώσθη Ιν τ^ λιητε(φ Ιορ^^ τοΟ Σολλύγοο• 
τφ 7 Μαΐοο 4872). 

Ένδεχα ίίδη έτη πληροΟνται, άφ' βτου συν- 
έστη 5 ημέτερος Έλληνιχ&ς Φιλολογιχλς Σύλ- 
λογος. "Εχτοτε χατά π&ν Ιτος πανηγυρίζμ 
χαρμοσύνως την έπέτειον τ^^ς συστάσεως αυ- 
τού έορτι&ν. Τλ φιλ^ουσον τϋς ι^μετέρας πό- 
λεως ήαν^λλι^νιον παρίσταται αείποτε έν τ^ 
πανδι^μφ ταύτη τών γραμμάτων τ»λετ1^, ά^ 
ναμιμνησχύμενον ιξμερών άρχα(ων, χαΐρον έπΙ 
χ% έθνιχ^ ταύττ) πρλς τλν άληθΐ| πολιτισμών 
σπουδή, χαΐ ταύτην ά^^αβώνα τοΟ μέλλοντος 
λογιζύμενον άγάλλεται έπ' άγαθοέΐς προσδο- 
χίαις. Μέλη σοφά τοΟ Συλλύγου, άπλ το\> ^Ίτ 
ματος τούτου τλν πανηγυριχλν τ!1ς '^μέρας έ^ 
πετείως προσφωνουντα, τλ φρύνημα έζαΐρουσι 
τών άχροωμένων, τ}}ν χαρδίαν αυτών ένΟουσια- 
σμοΟ πληρουσι, χαΐ τάς γενιχάς επευφημίας τοΟ 
χοινοΟ υπέρ του ημετέρου Συλλύγου έπισπών- 
ται. Ή φαιδρά α&τη χαΐ χαρμόσυνος ήμερα έτ 
πέστη, θε(φ συνάρσει, χαΐ αύθις. Ίδοί» χαΐ 
πάλιν συνι&λθομεν σι&μερον έπΙ τλ αύτύ, Ινα 
τελέσωμεν τΐ πανηγυριχ&ν μνημύσυνον τ^ 
έγχαθιδρύσεως τοΟ γενιχοΟ τούτου τών γρ^μ-* 
μάτων χατά την Άνατολ^ιν φροντιστϊόρίου• 
Έγώ δέ 2 έλάγιστος βρισθείς τί^ ψ4φ(^ τών 
αξιότιμων συναδέλφων μου. εΙς τών ^ητύρων 
τ%ς μεγάλης ταύτης χαθ' ήμ&ς ήμέ^ς, λαμ^ 
βάνω τ^ν τιμίιν Τνα εμφανισθώ ενώπιον υμών 
ταύτην τίίν στιγμι^ν. 

Να(, φιλύμουσοι χυρίαι χαΐ χύριοι, έμφανί-^ 
ζομαι ενώπιον υμών, ώς τοσοΟτοι άλλοι πολ- 
λφ χρείττονες έμοΟ χατά τί^ν ήμέραν ταύτην 
χατά διάφορα έτη ενεφανίσθησαν* άλλ* ή έν- 
τολιϋ μου πολλφ διαφέρει τ%ς έχείνων. 'Έρχο- 
μαι ούχΙ Τνα ψάλλω δμνους χαΐ έγχώμια, ο6χΙ 
Τνα ανελίξω ένώτηον δμών μίαν πρασιάν τοΟ 
προγονιχοΟ 4μών λειμώνος, % αναπτύξω μ(«ν 
τών χρυσοΤς χαΐ άνεξιτι^λοις γράμμασιν έγχ•- 



ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΕΝ ΤΑΙΣ ΕΠΑΡΧΙΑΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ 187 



χαραγ(χ.ένων αθανάτων σλλ(δων τϋς παγχο-« 
σ\ί1ο\} {ςΌρ(ας, άλλα τ^ (νίοζον παρελθόν χατά 
χώραν τιθέ(Αενος, <τυνεβταλ(Αένος χαΐ ιτερι^ε'ίις 
προάγομαι, Ινα παρουσιάσω υ(ΐ.1ν ά|χ.υ}ράν τίνα 
«{χ^να τϋς ένβστώσης πν8υ(4ατιχής χαΐ ήθιχϋς 
χαταστάσεως της ή(ΐΛτέρας πατρίδος. 

Μη ζενισθ^τε, έάν, ως 2χ τών 2ντυπώσεων, 
άς θέλει παραγάγει ή Εχθεσίς [Αου αδτη, ή 
ε&γενης υ(Αών χαροΐα συνειθισ(ί.ένη Ινα ίντρυφ^: 
εν ταΐς τερψιθύμοις τοΟ παρελθόντος άναμνι^- 
σεσιν, άπλ τ^ς χαρ&ς χαΐ τοΟ Θαι>(ΐ.ασ(ΐ.ο0 υπο- 
αχ^ τάς θυ(ΑθδαχεΙς δοχΐ|ΐΛσ(ας τϋς άγανα* 
χτη^εως χαΐ το^ Αλγους, 'λναλογίσθητε &τι, 
έάν θλιβώ(/ιεν την χαρ3(αν 2πΙ ταΐς ή|Αετ£ραις 
έθνιχαΐς έλλείψεσι χαΐ τ^ άσυγγνώστω δλιγω* 
ρ{^ τών &πευθύνων ώς πρ)»ς τΐν προαγωγών 
τών χοινών ή(^ών πραγριάτων, τότε ριόνον πε- 
ριζωσά[ΐ.ενοι τίιν όσφ&ν άθλητιχώς πριλς τ&ν [ΐ.έ* 
γαν αγώνα τϋς θεραπείας τών χαχώς εχόντων 
άποδυσό(αθα' λότι ή χαλώς έννοουριένη πρόο* 
δος χρηίΜα αύτΐίς χαΐ βάσιν Εχει τ^ιν άχριβκ 
τϋς άτελείας λάγνωσιν χαι τ'ίιν έπΙ τούτ(^ ε{* 
λιχρινϋ συντριβί)ν τ%ς χαρδίας. 

Α{ όλίγοα οΕ&ται λέξεις άρχοΟσιν Ινα ^είξω*- 
σιν ίποΐόν έστιν τλ χαθ%χον, πρλς τ^ιν 2χπλ4- 
ρωσιν τοΟ δτνοίου έχλήθην. Άλλ* { χλήσις α5-* 
τη στηρίζεται έπΙ τοΟ διέποντος τ&ν ή(Αέτερον 
Σύλλογον νόμου. 

Ό Έλλ. Φιλολ* Σύλλογος άιΛ Ιουνίου τοΟ 
λήξαντος Ετους θέ[Αενος έν ενεργείς τ&ν νέον 
α&τοΟ Κανονισμών ανέλαβε, δυνάμει τούτου, 
τίίν υποστι&ριζιν τών άπορων Σχολείων 2ν ταΐίς 
έπαρχίαις, τ4ιν σύστασιν τοιούτων Οπου ούχ 
υπάρχουσι χαΐ τίιν ίν γένει διάδοσιν χαΐ προα- 
γωγών τών γραμμάτων χατά τ})ν *ΑνατολΛν. 
Τλ σπουδαΐον τοΟτο Εργον λαβόντες υπ' £ψιν 
£νδρες Ιχ τών τά πρώτα φερόντων έν τ^^ χαθ' 
ι$μ&ς χοινωνί^, 6π& τών αγνότερων τοΟ πα- 
τριωτισμοί χαΐ τ^ς φίλομουσίας αισθημάτων 
ίμφορούμενοι, υπεχρεώθησαν οίχείφ βουλ^ χαΐ 
αύτοπροαιρέτ(ί(» Τ^ώμη, 6πως προσφέρωσι χατ' 
Ετος ώρισμένην τιν& χρηματιχ^ιν ποσότητα πρλς 
τ9)ν χατά τλ δυνατόν εύόδωσιν οίίπερ προέθετο 
δ Σύλλογος ίερου σχοποΟ. ΈπΙ τούτφ ό Σύλ- 
λογος επόμενος τφ 71 &ρθρφ τοΟ Κανονισμού 
αύτοΟ ^ητώς διαχελεύοντος <<) ΣύΛΛογο^ ^ρόζ 
γνώσιν άχριδίστίραν τής ίίνιχής χαΐ όιανοη^ 
τ^Μή^ χαζαστάσακ τών ήμ$τ{ρων ίν ταΐς ^- 
παρχίαΐζ, αΙχ$ϊ χΛηραψορίας ηαρά τών ΣόΛ' 
Λόγων ^ ίΐ τών ίν έχΜίναις ταΐς χώραίς μίΛών 
αϋτοϋ^ 4 χαρ ίΛΛων χαχοΛΑήΛων χροσώΛων•^ 
δι' έγχυχλίων λαβιβασθεισών προς τε το&ς Σ. 



Μητροπολίτας, τους Συλλόγους, τάς Αέσχας, 
χαΐ τάς Εφορίας τών έν ταΐς έπαρχίαις Σχο- 
λείων ι|1τΐ(σατο πληροφορίας, συνφοά τοΧς δια- 
τυπωθείσι διαγράμμρισι, ττερί τϋς έν γένει 
πνευματιχϋς, ήθιχ^ΐς χαΐ οίχονομιχϋς χατα- 
στάσεως τών έν τ9^ Αύτοχρατορί^ ι^μετέρων 
Εκπαιδευτηρίων, δπως οδτω την τε χατά- 
στασιν τών γραμμάτων χατά τ-ίϊν 'Ανατολίΐν 
διαγνφ, χαΐ χρηματιχίιν βοιηθειαν χορηγτήσγι 
όπου άνάγχη. Ή παριίιγορος αύτη τοΟ Συλλό- 
γου φωνή άπί» του έν^ς μέχρι του έτερου &* 
χρου τής Αύτοχρατορίαις άστραπηδ&ν διελθοΟ- 
σα έζηγειρε χαΐ άνεπτέρωσε πάντας. Κίνησις 
μεγίςη χατέλαβε τ& Πανελληνιον τοΟ Κράτους, 
υπεξεχαύθη ύ ζ%λος, έπε^ώσθη ή δραστη- 
ριότης, άπεχαλύφθησαν αί έν γωνί^ χαΐ πα- 
ραβύστφ γινόμεναι ύινέρ τοΟ χοινοΟ άγαθοΟ έν- 
έργειαι, έξανέστησαν τοΟ λήθαργου τϋς άχη- 
δίας ο{ τ&ν νηδυμον ύπνον τής αναλγησίας υ- 
τρ^ώττοντες, ιχαναί δε έχθέσεις περιεχτιχαΐ 
τών ζητηθεισών πληροφοριών, άπλ τεσσαρά- 
χοντα ίίδη ήμερων απεστάλησαν πρλς τλν Σύλ- 
λογον* τά πλείστα τών έγγραφων τούτων εΐ- 
σίν Αξια έμβριθοΟς χαΐ σπουδαίας μελέτης. 

Ή έχπαιδευτιχη τοΟ ημετέρου Συλλόγου Έ- 
πιτροπίι λαβοΟσα υπ* ίψιν ταΟτα προετίθετο 
Ινα χαταστρώστ) πίναχα στατιστιχ^ν χατά τλ 
μ&λλον χαΐ %ττον άχριβ^Ι τών ημετέρων εκ- 
παιδευτηρίων χαθ* &πασαν τ}}ν αύτοχρατορίαν, 
χαΐ Εχθεσιν λεπτομερ^ί τ51ς πνευματιχϋς χαΐ 
οίχονομιχής καταστάσεως α&τών. Άλλα πολλά 
τών μερών ο&δέν εισέτι Εγγραφον απέστειλαν* 
χαΐ α&τά δΐ τά άποσταλέντα όπως μελετη- 
θώσι δεόντως, απαιτείσαι χρόνος ού βραχύς. 
Δι& χαΐ έτηφυλαττομένη Τνα πράζτ) τούτο α- 
κολούθως, ένέκρινεν ίπως έπΙ τοΟ παρόντος διά 
τών έν χερσίν ημών έγγραφων γένηται περι- 
ληπτική τις Εκθεσις, σκιαγραφούσα, ούτως εΐ- 
πεϊν, τίιν πνευματικίιν τών έν ταΐς έπαρχίαις 
Σχολείων κατάστασιν, έττιψηφισθ^) δέ συνάμα 
τοΤς μ&λλον τών άλλων χρήζουσιν επικουρίας 
ανάλογος χρηματιχη χορηγία. 

Την ίκθεσιν λοιπόν ταύτην ώς Εισηγητής 
τϋς Έπιτροπϋς ταύτης υποβάλλων ίδη ττ) σε- 
βαστ5) ταύττ) καΐ φιλομούσω δμηγύρει, ομο- 
λογώ έκ τών προτέρων δτι αύτη στερείται 
ποιητικών καλλονών, είναι ξηρά χαΐ μονότονος 
ώς έκ τοΟ αντικειμένου αύτϋς' άλλα μ4) ά- 
ποβλέψητε ε(ς τίιν γύμνωσιν αύτ%ς ταύτην, 
λάβετε μ&λλον υπ' ίψιν τ^ν εθνικών αύτΐς 
σχοτΰόν. 

Έν πρώτοις προαγόμεθα Ινα δποβάλωμεν 



188 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΛΗΚ. «ΙλΟλΟΓΑΟΣ ΖΥΑλΟΡΟ£ 



£(Α.ΐν συνοτττιχ&ν χατάλογον τών ίιταρχιΑν, (^ 

γον ίχΟέσας (χ.6τά δι«γρβ([ΐ.|ΐάτ«»ν π«ρά τ&ν Ι*- 
ιταρχι&ν Ά^ριανουιρ^λβως, Βιζύης, £ΐ|λυβρ(«^, 
^ών 2«ΐ9χοπβν Καλλιιτύλιως χαΐ Μυρ«•φ!&του 
•τί^ς έΐΓαρχ(ας Ήραχλ«(ας, ι^ρ^ Ράνον χ«1 
*Χώρας, Αίνου χαΐ Φιλιιτπουπόλίως. 

Έχ τϋς «άΓω ΜοίϋΙας |^ι6νον ή 2ιταρχ(α 
Βάρνης λββίβαββν βίς γ^ν Σύλλογον ινληροφο- 
ρ(ας. 

Έχ τΐ^ς Μαχαίστίοιζ ^^ϊ &&β(β««αν ττληρο- 
φορίας αΐ έιτβφχ(αι, Σέρ^ι, Αράμος (λ.|τλ τ91ς 
έπνοχοπίίς αύτΐΐς Έλβυθ^ρουιτόλιως, Μιλένιχον, 
Κασβάνδρβια, Στρώρινιτβα, ι$ έν >τ9^ 2παρχ(^ 
θβσσαλονΙχΊβς έτηφχο^ Ί»ριβ«ο^ χαΙ'Αγ(ου 'Ό- 
ρους, ώς χαΐ { Κότρους, 2ι«άνιον, Γριββννά, 
Καστορ(α χαΐ Ιΐ€λαγ«ύηΐ€(«• 
• 'Βχ ίλ τ%ς *ΗΛ8ΐροΌ α{ έπαρχίοτι *Ιωάννιν« 
(ατά τ&ν <πν0χ6ιοων Βελλ&ς χαΐ Παραριυθίας, 
ΑρυΙνούίΓολις, "Άρτα χαΐ α{ ίτΜφχΙοκι Βιλβγρά- 
ίων χαΐ Κορυτ9&ς• 

' Έχ Ιέ τίίς Θ$σσ€υΙΙας ή έτνβφχία Ααρίβσης 
ρ.κτί; τών έπισχοτνΰν «&τ%ς ββυρι^χοΟ, Γ«ρΙι«• 
χ(ου χ«1 Σταγ&ν. 

Έχ Ιέ τ%ς Μ. ^ΑαΙας ^ άρχίΜηΦχοΐρ)) Νι- 
χοπ6λβϋς χαΐ οιΐ 2ΐΓαρχ(αι> ΤρατηζοΟντος, Νι-* 
χοριι«Ι«(βΕς, Νιχ«(ας, Προύαης, Σριύρνης,ίίκισχο* 
πίι Κρ^νχς Ιν τ{^ 2παρχ(^ Έ^(μ>, χαΐ «{ {*• 
ΙΒαρχίαι 'Ιχονίοο, ΚοκισαρείοΕς, χαΐ τϋς 2ν Συρί^ 
ΑαολχβΙας τοΟ θρήνου Άντιοχε(ας• 

Έχ Ι« τ&ν η(σ€ί|Κ τΐΐς ΙΙροηοντίόος χαΐ τοΟ 
ΜγίΐΙον 91 έναρχίΜ Προιχονν^νου, ΜιτιΑι^νι^ς, 
Μλθύρινης, Χίου, Κ&, ^Ρ^Ιου, Κύινρου, χαΐ α( 
2ν Κρ:6τι» επισχοτΜκΙ Αάρυιηις χαΐ ^Ρκ9ύρινΐ)ς. 

λυτοί εΐβιν 2ν συν6>4|^ «ι ίτναρχίβι, ιτ«ρ* &ν 
Ιλαβεν & Σήλλογος 2ως νΟν απάντησης. 

ΘΡΑΚ5. 

*Κγχ6^ζ9Λ άτΛ τϋς θράχης, τ5|ς χώρας I- 
χβίντϊς, Ιν η ίγεννιίβκι χαΐ ίβλά^τησε τ^ πρώ- 
τον δ ημέτερος πολιτισμίς* δπου οΐ ΌρφέΙς, οί 
ΕυμολίΓΟί, οΕ Μουσαΐοι χαΐ ο{ Αίνοι δια τ^ς 
λιγυρ&ς α&τών λύρας καΐ τών ήΧυφθύγγων αυ- 
τών ασμάτων τλ ϊβνος ημών ιταιίίαγωγιίσαν- 
'^^ν '^Λζ βάσεις τοΟ ένΐύζου ήθιχοΌ αδτοΟ με- 
γαλε(ου «ιτροχοττεβάλοντο. Έν τ5) χώρ^ ταύτρ 
παρίσταται ημΤν τλ πρώτον ^ 

*ΕηαργίΛ *Αδρκανουπ6λεως• 

Περί τϋς επαρχίας ταύτης {λάβομεν τ»ς ί- 
κουνάς «ληροφορίας. 



'Β πύλ^ς Άδριανούπ^λις, χ«ιμ4^ «αρΑ ^^ 
*Έβρον μεσογείως. Εχει μίαν έλλιαναιίιν σχβ^^ν, 
άνβγερθεΐσαν τλ^ ιορΑτον ιιιρί τλ τ£λΐ| τε§ 135*. 
αΙώνος, άναχαενισΑΑΦοηι Μ τών ΛοΛί^^Φ^β 
ΜητροπβλιτΑν Κνρίλλου 'ψΛ §ρ•2ήτ<ρον Λ^βοί^ 
γορευθέντος (ΚχουμβνιχοΙ^ Ποηεάρ^ξοο χοΑ Αμ^ 
ροθέοιι το1> ΙρωίΑυ, δύα άλληλοβιΙαηιτιχΑς ^ο* 
λάς χεντριχάς, Ιν χεντριχλν ιεαρΟε^ιαγΝγΑιν 
χαΐ-ίν προχαταρχτιχέιρι 

Έν τ^) προα^ί*^ ΊλλριμΙου^ &Μρχεκ μία 2λ* 
ληλολ ^ολη %ΰΰί Ιν παρθεν«γωγι(1αν« Έν Ιχά:* 
ς^ δε τών προΐΒΐ?•ί•»ν Κιρισχανέ, ΙλΙνΙοι» χαΐ *Α^ 
Παζαρίου άνά μία άλληλοοιδ. σχολ4. Μ 9)ρΧαΑ 
τών προαστείων άποσΐΜ(«Οι^Ι«αι τΙ^ χ«ντριχ1|< 
2φορίας, στεροΟνται ϋδη ανωτέρας Ιπ»«τε(«^ 
Αι &πλ τίιν έπιτ^&ρησιν τ%ς χιντριχ^ς ίφορέα^ 
διατελούσαν σχολαΐ συνετιιροΟντο τλ πρώτον 
λά μιχρών τίνων τελών είσπραττομένων διΑ 
τ%ς οημογεραντίας τφ^ βφελος τ%ς εκπαιδεύ- 
σεως, τούτοις προβετίΑεντο χαΐ αί χ«τέ χβητ- 
ρους γιν^μεναι ΙδιωτιχαΙ σιινειοφοροΒΐ χαΐ τΑ 
χλιοροδ6τ4ματα. Είτα διαλχιθείσιις τΙς δήμο*- 
γεροντίας, τλ έτ^νιον τέλος ίξέλιπΜ, 4ντΙ δΐ 
πάσης συνδρομϋς &περ τών έχπηδευτιχών χα* 
θιδρυμ^των υι^ελείφβησαν ίί^ ρχρά τη* %9^ 
τών ταμείων τών σχολείων βοηβί^ματα, χΙοΑ 
ΙδιωτιχαΙ συνε^φοραί, αΐτινες χ«1 α&Μΐ β«** 
θμηδλν υφίστανται μείωσιν ίπαισΦΐ|τ4(ν• Συν»? 
«ί^ τών ανωτέρω 4 έττ^ος Ισολογισμι&ς τοΟ 
ταμείου τ%ς (χπαιδεύσεως, «ν^9ί9τ^ά|ίιε:Μς ΐΜΚτλ 
τις προσύδους εΙς &0,500 χατβ^ δέ τΑς δοηιι^ 
νας εις. 61,400 παρουσι^ει Ιλλβιμμα άιΛ 
4 0,600, χο^θιστών έσημέρη δυσχερεστέρα^ τ1^ 
συντ4ρη«ιν τών σχολών, χαΐ λίαν δοσχατέρ^ 
θωτον τ9)ν 2πΙ τλ χρείττον δια^^θμισιν αύ^ 
τών« Πλίιν τών άνωτέοω, 4 έλληνιχ/]| «χολ^ 
δείται ένλς ανωτέρου Αιοασχάλου, χαΐ τλ παρ•- 
θβναγωγ€Ιον έν^ πρλς διδοκσχαλίαν τϊς έλλΐι- 
νιχ^ς. Αποροι μαθηταΐ χρηστές παρ^οντες 
τάς ελπίδας, υπάρχουσι πολλοί στερούμενοι 
τών άναγχαίων. 'Άπαντες οί φοντώντος παίδες 
έν τοΙς σχολείοις τ4ς Άδριανουπύλεως μιηίι 
τών έν τοΙς σχολείοις τών προηττείων άνα• 
βαίνουσιν έν συν6λφ εΙς 4080 Έλληνύπαιδας, 
δπερ έστΙ 5 ^/(^ έπΙ τοΰ δλου πλ^ΟυσμοΙλ τώνι 
έλλι&νων χατοίχων, (υπολογιζόμενων ε{ς 20 χι^ 
λιάδας. Ή τοΟ προαστείου Κιρισχανέ δημοτι- 
χ*)! σχολί) άπεσπάσθη άπλ τ4ς «εντριχφς εφο- 
ρίας (νεχεν οίχονομιχών λύγων, ως χαΐ «ί τών 
άλλων προαστείων* συνεπείς τούτου )ωΕτετμι6-« 
θη χαι τ^ βμοιύμορφον τ^Ίς δημοσίας έχπαι- 
δΐύ^εως έν ΛΑδριανοιιπύλει• 'Άπαβαι ωί,τών 



ΕΚβΕΣ1£ ϋΚη ΤΟΝ ΕΝ ΤΑΙΖ ΕΒ4Ρ11Α1Σ ΒΚΒϋΑΕΤΓΗΡΙΟΝ Ι»• 



ι«ιροοι«τ•(Μν βχολαΐ ^ν άμυίρέφωτοι τινές 
λυχν(«, ίι^ιαναι 4θ«(οΟ χ% αυνά{ΐα χαΐ δλι* 
Μθ έλβ^αν» Έ σ^λΊι «Οι τψΜΜτώί» Κασίου 
λι«ανφ 4 Α χιλ. γρ« ίτχιβίΜς' ρι&ιιον ιν^ρον^ μκΙ 
τοϋΤΦΐ^ ι&ηλέβτατον, ιιέκτ^ιταιι τ^ν Μκον τ9^ 
Ι• ΈΜ&λιιβίοΒς,. τλ 2κ τϋς χτ»ρθ9ΐ»λΐ)«(αζ α&τ4ς 
ά«α|αρι&|α^ιον χέρ^, χ«1 άτ^{Α»ν τ^γΑν βυηισ- 
^ράς• Ι1άντ{ΐ λινοροι (ΐαΟηταΙ χαΐ έρφοκνοί 
«ννΑ|Αα «Μ ΐ9θλλο(. Τ& «ροχ«τ«ρχτηιλν ιναρ- 
φ«νβιγ«»γϋιι>ι τβ& ινροο(βτ€(ου Ίλ&ρΐ(χ.(ο^ Ιχον 
^βηά^ΜΒς ««τ* Ιτος ιηρ^ 'ν&< β χιλ. γρ. οδοβ- 
ψίΛΨ ιπηρλν Δρ•«|Αέν«λγ προβ6ί»ν χέχτητβι* λ<- 
ιιοροι οχβ^ν «&90(ΐ οά |λ«6^τριοίΐ. Ή «ότίι 
χατά(9τααις &π«ρχ•ι χο(1 ως πρλς τ^ν άλληλο* 
^ιλητιχ^ σχολίίν τοΟ α&τοΟ «ροαοτβίου. Έν 
γένϋ «ΐΜβΑν τ&ν βυνοιχι&ν Άοριανου9τ6λ««ς 
ΐΜΐλ τΑν ι^ρίΜοοη^ΜΥ α&τΐς «{ σχολοκί χρι^ζου^ι 

(Μ (Μΐβνη^ τϋς σχολές τ4ς χώρ^ις Κόφα* 
'Λγατβίοι* «τιρο&ντ«ι χαΐ α&τοΟ τοΟ 2ιηοιιβ(θ¥ 
Αρτο» ιύϋΐβτοι 2' (^βοι νέοι ύς τάς αγυιάς ιτ»* 
Ιΐφέρονται (ΐί| (χοντις τά έναγχαΧα ινρλς «κου- 
Ιιίίλι τλ 'ΜρΜ^ν τ^ Ι• Έχχλΐ)«(ας τ&ν Άγ(ων 
^•οί^ίρων «ιιτΓβριίΙ τί^ βχολίιν τβηίτην* άλλ* 
(κϋ^ ιηέζιτοΕί Μρλ χρέιιυς, βα0(&η&ν άιρ6λ- 
λυσι τά ριέσα ιτρλς έςαχολοή6ΐ)σ&ν τΑν ι^ρλς 
τίιν «χολϊιν βοΐ)θΐ)(&άτων. 

Έν ^ χ6|Αΐ) Γέννη (ΐ(α ϋληλολίαχτιχί) 
^^λλ ίη^άρχει, ίν ^ ύνά^χουαι χαΐ ^ τάξης 
ΈλληνΗίΑν. (Κ (Αβ^βΙ »1^ «κρί τους 4 Μ. 
]Ι4ν«% ΐΓ^ι τϊς σχολί^ς ώΐ |Αΐχρά τιν« ^ΐ|« 
9ι(|Μΐτ« τϊς Έχχλικτίας, χαΐ βυ)^ρο(ΐ.αΙ «δχα-' 
τατά'ΜΜτ τ»ν*Μ^' ^λλύΐ χαΐ «&τ«ι βαθριιιΐλν ίχ* 
>4(ι«»Μ0Μ ΙνβΧΑ τ4ς ρι^ •υο2ώββως τΙ^ν Ύίωρ- 
γικΑν ίργοισιβν τ&ν χατοίχων. Έ άλληλοοιίκ-* 
Κίτιχιίΐ σχολίι Ιοτο» νινάχων άναγνώ^ιως χ«1 
γΐΜΓγρ«^«χ«^ν^ άς χαΐ τλ Έλλιινιχ&ν αύτ9^ς 
τ(«ι9μα Ιχα λνάγχιον λ^χτιχΑν βιβλίων. 

Έν τ^ χήμιρ 2χο«φ ιητάρχη ίλλγιγιχ^ «χο-* 
λί) συστ&Φα τφ 4813 ίηΐ τοΟ άοι&ίριον Κυ- 
ρίλλοι»! τοΰ ριβτοί τ«Οτα «&χλ<6ς ««τριαρχκύ- 
α«νφος. Ό «χολίι αδτη ί1νθ«ι &(Αθ(ως χαΐ Ίίχρια- 
ζ% Χ0βΙ έιΗ Τ0ί> 9ΐολ»(ΐΛθοΟς 2χε(νου Μ'ητροπο* 
λίτου ΆΧριανου«6λιω< Δωροθέου τοΟ Πρωίου, 
λιτέλϋ )έ χβρχοφοροίκηι (^ΧΡ^ ^^^ 1842* 
'ΛοΛ τΚς έποχίΐς ταύτας ριέχρι τοΟ 4852 ή 
αχολλ ^πέβ«λ• τίιν γονιριότχτοί. α&τ51ς. Άλλ' 
Μ^ ΤΟ0.48&3 Ιπβνκλ^φθκί ή «ροτέρα χαριτο* 
φορ{«^ τ4ς ψ^υύΛς^ Ί% Ινψίΐώι, Ιέ χχΐ ί6«Νρ 
ιιρΜτασί^ Τ0& 'ΙιρολΙβοσχάλου Κ. Ιωάσκφ, 
ινρΐ^ι&χ^φ^ν πρ^ β .έτΑν τκ σχολΰβ. ταδ* 
τα. Έχ τϋς έλληνιχ^ς 9χ|ϋΙ% . (ίιιί^ <ηΙί 1852 1 



ά«εφο(τΐ|β«ν ιχανοί τιλβιο&Ιαχτοι, ίναγγιλ- 
λέρυνοι τλν άλληλολ&ίφχαιλον 2ν τοις ιρέριξ. 
Έ νΜλαΙα ίργ^ΐι ηρ^ (&άθΐ|ΐ9ΐν, άλλα «τ•ρατ«4 
τΟν ι^έοων. Ώ Σχοιρ^κ στ<ρ«1τ«ι ΠαρθιναγωΓ 

2(ον^ ο&τινος !χ«ι άπέλυτο-ν άνάγχιΐ}ν* άρΜίριΧ 
««ντάιιβΑ χ•φαλ«(ων, λ^ι &ΐΜρ ίχέχηιτο 
έ)«κά¥ΐιβ» ΐ€ρ&ς άνέγεραιν τΰν Ιύο ν§ο^4των 
βχ^ολβ(ων, τοΙ> έλληνιχοΟ^ χαΐ άλληλολλ άλλα 
χαΐ οδτως άπβφοι«(σθιΐ| Ινα άγοραφΦΐ^ {τοιμ^^* 
^«ές τις ο{χ(« πρλς άνέγερσιν ΒαρΟιναγω-- 
γ<{ου* άιεαιτοΙΙνται δέ 4 5 χιλ. γρ. 8πως άν•• 
γιρθ^ παρβ»ναγωγιΙ6ν χωριηιχέτιιτος 400 
χορασίων. Δώ χαΐ έξαιτοΟνται τέν ινρ6ς τοΟτο 
βόντονον το9 Συλλόγου «υν^ριι(ν| βπως οδτω 
χαΐ τΑν «αραχαριένων χωρίων τά χορά«ι« φοι* 
τΑβιν. 

Καθ' 5βον άφορ4^ τ)^ Αοαλέ Βουργάζιον, έν 
τ^{1 ιηριφερείφ τ1|ς χω(Αοπ*όλιως ταύτικ 6ΐΓάρ* 
χου«ιν 8 χωρία, χαΐ τά ριέν 3 τούτων ύιτά- 
γονται έχχλησιοιστιχώς τ^ χυριαρχί^ τοΰ Αι- 
γίου Άίρι«νουΐ6έλκως, τά ΐ* Ιτ§ρ« 5 του Αγίου 
Βιζύνις. Έν ο&ΙκνΙ τΰν ^ηΜντων χωρίων διτάρ* 
χα άλλιιλοΐιλ «χολ^* άλλα γρα(Α(ΐ.«Τολ{α- 
σχαλύά τίνα άτ•λϋ χατά τ^ άρχοάον οΛ^τητ 
αα• Έντλς & τ9|ς χωρΜίτ^λιως Αουλέ Βουργα- 
ζίου δτΜΕ^» Ιν έλλίφνιχλν χαΙ Ιν άλλΐ)λο«ιοα« 
χτιχλν σχολείον, παρθκναγωγκίον Ιέ ού^ν* έ« 
λάχιστοί τίνες πέροι υπάρχουσιν' Ιλλειψις τών 
άναγχαίων βιβλίων. 

Έν τ5) πλησιε^έρφ χωριοινέλει Βαβα-ΈσχηβΙ 
υπάρχει {&ία άλλϋλολλ οχολ^' 2ν 'ί^ φοιτώσι 
περί το&ς 70 ριαθιττάς, &ν οΐ πλείστοι άιτοροι. 
Έν τ^ χωριοπέλει Μέγα Καβαχλϋ ριία άλλη-^ 
λοΙιΙαχτΐ3ϋι «χολ*}) δπάρχει ίιΑ τοΟ 1867, 
ίχουνα χαΐ Ιλλιινιχέν Τ[ΐ.9|ρΜΐ Ιύο τάξεων. Ό 
άριθμλς τΑν ριαΟιιτών «ρχρ^ατος ός προς 
τ^ν 8λον πλϋθυ^ρι^ν• Άνεπαρχφ τίνα βοιίίθειαν 
περί τάς 3 χιλ. γροβ. χ^^'ί^ ^ ^ Ι^ιΑς ενο- 
ρίας Ι» *Βχχληβία τοΟ Ηεγαλθ{ΐ.άρτυρος ΆγΙου 
Γεωργίου, τλ Ιέ ΙλλειριρΜ χατά τέ Ιυνατλν 
πληροΟται Ιιά συνεισφορών έχ τΑν άπανταχοΟ 
τις επαρχίας. "Άποροι ριαΟκταΙ δπάρχουσι πλιΐ- 
στοι έν τΙ) άλληλοΙιΙαχτιχ^Ιι χαΐ έλλ. σχολΐ} 
τ^ς χωμοπ^λεως Σχεπαστοΐν, χαΐ αι σχολαΐ 
6ριοίως στερούνται τών άναγχαίων. ^Η Ι. Έχ- 
χλιασία συντηρεί τάς σχολάς χορηγοΟσα ετη- 
σίως β χιλ. γροσίων, τά Ιέ λοιπά άναπλη- 
ροδντοΗ όΐά Ιανείων. 

Έν ταΤς Τεσσαράχοντα Έχχλησίαις τρ€1ς 
ΣχολαΙ υπάρχουσι Ιύο άλληλοΐιίαχτιχαΐ χαΐ 
{ΐέα έλλ>>νιχ4 Ορές συντ^ρησιν Ι* αυτών χατ^ 
Ιτος γίνοντβμ συ^^ΙρορΜίΙ • 6περβ«ΐίνουΜΐ τάς 



190 



Ο ΕΝ Ι/ΙΙ. ΕΑ,^ΙΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



ι 



430 χρυσ&ς λίρας^ καΐ ^(^«χτρα ιταρο^ τΑν 
»ύτ^ρων (λαθητών ίποτίονταΐ• Ό χατά τ6 
(τος 4865 αυστάς φιλεχπαιδβυτιχί^ς Σύλλο- 
ος χατώρθω9§ λα τ5^ς έπΐ(λονϋς α&τοΟ Ινα 
ιά Φίν^ρομών άνεγε(ρΐ[ΐ έχ βάθρων παρθένα* 
γωγεΐον, οτ^ρ χαΐ διετι^ρησεν έπΙ τετραετ(αν. 
Άλλ' {νεχα τΐίς υι?οτΐ(χ.ιί)σεως τοΟ χυρ(ου του 
τ6που προΧόντος, τ& ιναρθεναγωγείον χλονίζε* 
ται' )η(λ.οτιχά σχολι(Ια υπάρχουσι 5, &ν τλ (&έν 
ί^'. ^φυντιηρ-ητον, τα δέ ένοριαχώς συντηρούνται. 
Μί) υπάρχουσας 5(Αως γενιχ^ΐς Εφορίας έπΙ πάν- 
των τούτων, ουδόλως άποφέρονται οι προσδο* 
^(ΐΛνοι χαρποί χατ' άναφοράν πρ&ς τλν άριθ- 
ρ.λν τ&ν φοιτώντων ριαθητών ανιόντων εΙς 500. 
Έχ τ&ν έχτεθέντων εξάγεται βτι ή χατάς-α** 
σις τϋς επαρχίας Άδριανουπέλεως έστΙν αζία 
μεγάλης προσοχές, χαΐ χρ^ιζει ίπιχουρίας χαΐ 
/ρη(χ«τιχών βοΎ)Οη(Λάτων. Ουδόλως δι ά(ΐ.φι* 
οάλλθ[Αεν, βτι δύναται Ινα έπέλΟη έπαισΟτιτ'ί) 
βελτίωσις εΙς τα άφορώντα την έν αύτ^ έχπαί- 
δευσιν, ίάν δραστηριώτερον φιλοτΐ(ΐιηθώσιν ίνα 
ένεργιίσωσιν οι διέποντες τά χατ' αΔτι^ν. 0{ 
διάδοχοι τών Κυρίλλων χαΐ τΑν Πρωιών δέον 
Ινα ώσιν 2φάριιλλοι ίχείνων χατά τλν ζϋλον, 
τ9ιν φιλθ{Αθυσίαν χαΐ τί)ν πρ&ς τλ χοινλν χα- 
λ^ν ίφοσίωσιν. Μεταβώριεν ϋδη ε{ς τ4)ν έπαρ* 
χίαν Βιζύης. 

Επαρχία Βιζύης. 

Έν γένει τα έχπαιδευτιχά τΐΐς επαρχίας 
ταύτης χα9ιδρύ(&ατα {χουσιν άνάγχην υποστη- 
ρίξεως. Έν δέχα χωρίοις τί^ς επαρχίας, χατοι* 
χουρι4νου Ιχάστου υπ6 500 ψυχών, χαΐ στε- 
ρου|ΐ.ένοις παντελώς δη(ΐ.οτιχών σχολείων ελ- 
λείψει πόρων, απαιτείται ή σύστασις τοιούτων. 

Έν τ) Βιζύΐ) υπάρχει μία σχολί] έλληνιχ^ι 
χαΐ μία άλληλ. Πρ&ς συντι&ρησιν αυτών πρω- 
τοβουλία τοΟ άοιδίμου Μητροπολίτου Βιζύης 
Γρηγορίου, συνέβη δημόσιον ταμείον χινδυνευον 
ϋοη νά διαλυθ^^, ελλείψει τϋς πατριχϋς φρον- 
τίδος χαΐ {νεχα αμεριμνησίας τοΟ νυν Μη- 
τροπολίτου. Οι μαΟηταΙ άχαίρως άποφοιτώσιν 
ελλείψει μέσων. Έν Μηδεί^, συγχειμέντ) έχ 250 
οίχιών, υπάρχουσι σχολή έλληνιχ*)) χαΐ άλληλο- 
διδαχτιχιϋ, άλλ* έξαντληθέντων ηδη τών πρλς 
συντι^ρησιν τούτων μέσων, οι διδάσχαλοι άπε- 
λύθησαν, οΐ δλ παίδες περιπλανώνται εΙς τάς 
αγυιάς. Τι χοράσια είσΐ πάντη αναλφάβητα, 
ούτε έργόχειρόν τι γνωρίζουσι' μόνον εΙς πα- 
τριώτης άλληλοδιδάχτης άντΙ ευτελέστατου 
μισβοΟ διδάσΜΐ |ν τινι σαΟρ^Ι οίχΐφ. 



Έν τφ μιχρώ λεγομένη Σαμαχοβίφ Ιν άλ*- 
ληλοδ. χαΐ &ν Έλληνιχ&ν 6πάρχουσιν αρτισύ- 
στατα. 01 μοιβηταΐ ώς πρλς τ&ν αριθμόν τέ&ν 
χατοίχων άναλογοΟσιν εΙς πρ6ς πέντε. ΙΙρ&ς 
συντι&ρησιν τών σχολών τούτων δαπανώντΌίε 
περί τάς 4 2 χιλ. γρ. Πώς δέ ; (δού οί λόγοε 
τ%ς έχθέσεως αύτολεξεί. «Χρέος έπι χρέους 9ά^ 
τουσα ι$ Έχχλησία χαΐ τόχους έπΙ τόχων, ά^ 
γωνίζεται χ% συνδρομΐ^ τών φιλόμουσων χατοέ- 
χων ίνα έζαρχέσ») πρ^ς τάς δαπανάς ταύτας* 
τούτου δ' Ινεχα 6τέ μεν διαλύει τάς σχολάς, 
βτέ δέ διατηρεί ταύτας. 01 μαθηταΐ σχεδ&ν 
πάντες &ποροι, ^αχένδυτοι, γυμνόποδες χαΐ ν^- 
στεις έν μέσ(ι^ χειμώνος χαΐ παγετοΟ φοιτών- 
τες, ουδέν ίνεχα τών μεγάλων τούτων δυσχε- 
ρειών χατορθοϋσιν. Πόσα αρά γε τών δυστυ- 
χών τούτων πλασμάτων χέχτηνται προσόντα 
άγαθοΟ μέλλοντος, απερ Ομως στείρα χατα- 
στρέφονται ; Ή έλλ. σχολί) πάντων έν γένει 
στερείται.» Ο^χτρά βντως ή χατάστασις αδτη, 
άνάγχη συντόνου έπιχουρίας χαΐ δραςΊΐ^ρίου εν- 
εργείας. ΚαΙ τί δέν δύναται νά χατορβώσ^ 
άγαθ&ς χαΐ ^έχτης Ποιμενάρχης; χαΐ όμως 
άπό τίνος τά πάντα νεχρά έν τΐ^ έποφχί^ ταύτνι. 

Λάβωμεν {δη ύπ' βψιν τ4)ν χατάστασιν τϋς 
επαρχίας Σηλυβρίας. 

Επαρχία Σηλυβρίας. 

Έ επαρχία Σηλυβρίας Εχει 4 Ο μόνον χωρία. 
Μόνα τά 6 Ιχουσιν δπωσοΟν λξια λόγου σχο- 
λεία, τά λοιπά χαχώς Ιχουσιν* τών πάντων 
στεροΟνται' μαΟηταΙ γυμνοί χαΐ ανυπόδητοι 
χαΐ τοΟ επιουσίου α&τοΟ στερούμενοι, έν α&τοΙΙς 
διδάσχονται. Έν τ^) πόλει Σηλυβρίας υπάρχου- 
σιν {ν σχολείον έλληνιχόν, Ιν άλληλοδ. χαΐ Ιν 
παρθεναγωγείον. ΜαθηταΙ φοιτώσι 40 έν τ^ 
£λληνιχ5), περί τοίις 4 20 έν τ1} άλληλοδ. έν δέ 
τώ Παρθεναγωγεία^ 400. Το&ς άπορους &πο- 
στηρίζει ή πρ& τριετίας συστ&σα άγαθοεργλς 
Αδελφότης «'Άγιος Σπυρίδων». 

Έν τ5^ χωμοπόλει Επιβατών δπάρχουσι μία 
έλλ. χαΐ μία άλληλοδ. σχολί) τ5Ίς χοινότητος. 
Πλην τούτων την χωμόπολιν ταύτηνχοσμοΐίσιν α{ 
άνεγερθεΐσαι φιλοτίμΐι^ δαπάντ} τοΟ φιλογενοΟς 
ίατροΟ Κ. Σ. Άρχιγένους χαΐ τϋς ευγενέστα- 
της συζύγου αυτοΟ Κυρίας Ελένης, αΐτινες 
είσΐ τ& 'Αρχιγένειον παρθεναγωγ^Ιον χαΐ τλ 
Έλένειον έχπαιδευτιϋριον. Ό Σύλλογος άποδί- 
δωσι τ1^ φιλομούσ«|^ ταύτη δυάδι δημοσί^ τλν 
δίχαιον Ιπαινον' εύχεται δέ (πως χαΐ &λλοι 
εύπορουντες μιμηθώσι τλ παράδειγμα τ^ ά- 
γαΟοΟ τούτου ζεύγους. 



Ε&βΕΣίΣ ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΕΝ Τ4ΙΣ Εσ4ΡΧΙ4ΐ£ Β&ΙΙ4ΙΔΕΥΤΗΡΙ0Ν 101 



αυτή δ«η(ΐ1ραι πνευρι^ατιχώς βελτιονίτχι' τα 
κλιΠ^στα &(ΐως τών έν τοΙς χωρίοις α&τϋς «χο- 
λ»(ων δέονται ύφοστηρίξβως. 

Έζετά9ω|αν ίίδκ) τα 2ν τ% £ι?αρχ(φ Ήρα* 
χλ$(ας. 

Επαρχία Έραχλείας. 

Μένον παρά τδν δύο Έπινχοπΰν τ%ς επαρ- 
χίας ταύτης ϋτοι τϋς Έπισχοπφς Καλλιπόλεως 
χαΐ Μυριοφύτου ίλάβοριεν πλιιροφορίας. 

Έν 'Ραιδε«τ$ μπάρχουσι (ΐ(α έλλ. 9χολι&, 
1ν άλληλολδαχτιχλν χαΐ Ιν παρΟεναγωγ^ν 
λ|}ρη(Α.ένον ε{ς άλλιιλολ χαΐ {λλ. τριάρια. ΤΐΙς 
έλληνιχ^ς οι ριαθηταΐ εί^Ι 45, τΐ^ς μι&ς τΐΐς 
άλληλοδ, 216 χαΐ τις ετέρας ϋΟ. Αι τοΟ 
παρθεναγωγείου δριοίως 21 5, άναλογ(α ως πρ&ς 
τ^ν πληΟυ«ριλν 1 πρλς 8. ΔραοτιιρΙως υπέρ 
τ^ προαγωγϋς τΔν χαθιδρυαάτων τούτων ερ- 
γάζεται ί έν αύτΐ^ φιλεχπαιοευτιχ^ς Σύλλογος 
υλιχως τε χα^ ιίθιχ«&ς τ4}ν χώραν ταύτιιν βελ-* 
τι&ν• Πολλά άγαθα λενεργοΟνται υπλ τοΟ Συλ- 
λύγου τούτου έν τ$ τρι^ίριατι Βιζύης χαΐ τ$ 
τ|ι.1I^ριατι Μαλγάρων. Διάφορα ριέλη τούτου ε- 
στάλησαν εΙς τα χωρ(α τών ταηριάτων τούτων, 
δπως έχ το!> πλησίον ριελετησωσι τάς άνάγ- 
χας τών χωρίων πρ6ς σύστασιν σχολείων. Χαί- 
ρων & Σύλλογος χαθορφ τους αγώνας, ο^ ( έν 
^Ραιδεστφ Σύλλογος χαταβάλλει πρ6ς ϊιάδο- 
σιν τών γρααριάτων έν τ9^ περιφερείς αύτοΟ, 
χαΐ αναγνωρίζει τίιν άνάγχην συνδροριϋς αύτ$ 
πρλς ύποστι^ριζιν. 

Ό χοινύτης Καλλιπύλεως Εχουσα περί τίς 
600 οίχογενείας διατηρεί δύο άλληλοδ. σχο- 
λεία Ιχανώς χατηρτισ|Αένα, έν οίς φοιτώσι περί 
τους 265 ριαθητάς, ριίαν έλληνιχην σχολίων, 
τεσσάρας άριθμοΟσαν τάζεις, χαΐ Ιχουσαν 3 
διδασχάλους, έν ^ πρ^ τ^ έλληνιχΐ} διδάσχε- 
ται ^ Όθωμανιχή χαΐ ή ΓαλλιχΆ, Ιν παρθε- 
ναγωγεΤον άρτισύστατον, έν ^ φοιτώσιν 100 
χοράσια, χαΐ υπέρ ο& ί σεβάσμιος Άρχιερεύς έ- 
δωρι^σατο έχ της έπιχορηγ^σεως αύτου 40 χιλ. 
γρ. ώς χαΐ τ^ν έχ τίΐς πύλεως έτησίαν αύτοΟ 
έπιχορήγησιν έζ 7 χιλ. γροσίων. 

Ή Έπισχοπί) Καλλιπύλεως ίχει 7 χωρία 
άπορα, έν οίς υπάρχουσιν άτελές'ατα γραριρια- 
τοδιδασχαλεΐα άξια βοηθείας. Ό Μάδυτος Εχει 
σχολάς δύο, έλληνιχην, τί)ν ΓαΙίΤανάχειον χα- 
λουριενην, ανεγέρθησαν φιλοτίρ^^ δαπάνη τοΟ 
Ορέριρι^τος Μαδύτρυ χυρϊου Στεφανϋ Γα^α* 



νάχη, χαΐ άλληλοδιδαχτιχύν. Αΐ σχολαΐ αΐΐται 
χέχτηνται χληροδοηίφΜίτά τίνα. 

Έχ τ%ς Έπισχοπϋς Μυριοφύτου έλι&φθησαν 
αΐ έπύ(ΐεναι πληροφορίαι. 

Έχτ6ς τών σχολείων έλληνιχΐς, άλληλοδ. 
χαΐ του παρθεναγωγείου Μυριοφύτου χαΐ τ^ς 
έλληνιχϋς χαΐ άλληλοδ. Περιστάσεως, τά τών 
λοιπών χωριών χαΐ χωρίων ελλείψει πύρων πα- 

5αχ|ΐ.άζουσιν, {δίς δέ Ιχουσιν άνάγχην τ^ς συν- 
'ρορι^ς του Συλλύγου τά χωρία Πλάτανον, 
Γενι^χςοΥ, Πουλτζίχι χαΐ Γιαγάτι, χαθύτι ταύ- 
τα στεροΟνται παντελώς έχπαιδευτηρίων, ιτρλς 
άνέγερσιν τών 6ποίων απαιτούνται έν συνύλφ 
1 00 λιρ. έθ. διύτι Ιν τισι τούτων & νάρθηζ τ9|ς 
ΈχχλησΙας χρησιμεύει ώς διδαχτ^ριον. Μάθη-* 
ταΐ Εν τε Μυριοφύτιρ χαΐ τοΤς χωρίοις είσΐ πάμ* 
πολλοί. Έν τΙ^ ^ηθείση έπαρχίς *Ηραχλείας υ* 
πάρχουσι χαΐ Ιτερα 7 χωρία, άτελ% τίνα γραρκ** 
ματοδιδασχαλεΐα Εχοντα, &τινα πάντων τών 
άναγχαίων στερούνται. 

£{ χαΐ έν γένει 4 επαρχία Όραχλείας &ς 
πρλς τ^ν πνευριατιχ^ιν αύτ^^ς εξεταζόμενη χατά'^ 
στασιν, δείχνυται, ελλείψει τ4ς δεούσης έχ μέ* 
ρους τοΟ ανωτάτου α&τϋς Ποιμενάρχου προ-* 
νοίας, δπολειπομένη τών γειτύνων α&τ^ έπαρ' 
χιών, ή έν αύτ^ Έπισχοπί) Καλλιπόλεως ούχ 
λττον διαρρυθμίζει ίσημέραι έπΙ τλ βέλτιον τά 
έαυτϋς, χάρις τί^ πατριχΐ} προνοίς τοΟ Αγίου 
Έιησχόπου χαΐ ι^ φιλομουσί^ Ιδίως τ9|ς Κοι^ 
νύτητος αύτ^ς. 

Επαρχία Γάγο(ΐ χαΐ Χώρας 

Έχ τ%ς επαρχίας Γάνου χαΐ Χώρας διεβι- 
βάσθησαν πρλς τλν Φιλολ• Σύλλογον α{ άχύ** 
λουθοι πληροφορίαι. 

Έν Γάν<^ υπάρχουσιν έλλ. χαΐ άλληλοδ. σχο*- 
λ4. Οι χάτοιχοι χαΐ ζι^λου ε&μοιροΟσι πρλς τ))ν 
παιδείαν, χαΐ οΐ νέοι ε6φυΐ(αν Εχουσι χαΐ φίλο-* 
μάθειαν, αγώνες δέ χαταβάλλονται πρλς προα*- 
γωγίϊν τών γραμμάτων. Τίιν άνέγερσιν παοθε* 
νοεγωγείου ποθοΟσιν, άλλα δυστυχώς ή Ενδεια 
τών χατοίχων μεγίστη. Έν τ5^ πτωχ5) χωμο*" 
πύλει Αυδημίου ά>ληλοδ• σχολείον &πάρχει 
χρί^ζον έπισχευ^ς χαΐ βιβλίων» Τλ δέ Νεοχώ-* 
ριον στερείται παντελώς έχπαιδευτηρίου. 



Επαρχία Αίνου. 

Περί δέ τ%ς έι^αρχίας Αίνου έχ τών διαβι- 
βασθέντων πρλς τλν ήμέτερον Σύλλογον έγγρα- 
φων πληροφορούμεθα μύνον, δτι υπάρχει άναγ^ 



191 



Ο ΈΗ τ/η. Β\λ1ΕΚ« ΦίλΟλΟΠΚΟΣ ϋΤϋΙϋΠΙΧ 



Φέρ^χις, χω(ΐ.οιτ6λ«ι Ήίς ^η6κΙ«ιις 1«αρχ(«ς, 
κ«6^σον )ύν«τ«ι «&τη 1ν« χρ7}9ι(^ι^ύ9Τ) ώς χέν- 
τρον χαΐ λά τά πέριξ, χ«1 ΐη τλ Απλ Ιξ ^ιητ 

γνως^ιον» ίργάζκται ιτρλς λάΙοβιν τών γρ«{&^ 
]Αάτβ•ν ίν τοΚς χθρ(ο«« ^ έΐΓ«ρχ(«<. 

Μεταβ«(¥θ{Μν {^ΐι »1ς τά τ%ς έΐΓ«ρχ(β(ς Φι- 
λιιςτρουιβύλιως* Έι^ Φιλίιπτονπέλκ, ίχτλς τ^ίς 
4ρχ«(«ς χβντριχ^ς έλλιιηχΙΙς ίχχοΜς αβά ΧίΛ 
ΧΕΥτριχοΟ έλλ. 1η^ρ6^νο^γ«^γ«ίου) τρ(α υ)τάρ<- 
χούνι ίιβριοτιχά «χολ^' τλ ]χέν ^λοΉρι^ ίοΐ- 
κάνρ τοΟ Μιχα'^λ Γχιο\λ(ΐουσγχ•ρ{άνη βνν* 
τιιριίται* τ& 2έ Δτρλ τίιν κιροσταόίκν τοΟ «υτσ5 
ιι•({Α«ναν σνντηρλΧται έχ τΑν χριιριάτΜ^^, Λ ί- 
χλγιρο26τΐΜν 6 άοΙ)ΐ{η>ς ^ΐ€ρο(λ6ν«χος Νιχ^ιτ 
(&ος, τ& ^έ τρ(τον χιίται έν ι^^ πτβ»χοτέρφ «νν* 
οιχ(ςρ τ4ς Άγ(ας ΙΙαρβινχιν^Ις λ<γο(&έν^ Έ 5η- 
βιΙβ« «χολί^ «ιντΐ)ροο(ίΐένη £χ τΰν ΐ(ρο«6σ«ν 
τ6ν «ρο«ηρτη(&έναν «&τ1} χτΐ){ΐ.άτ«»ν, ΙίΙιι^ ^ 
έχ τών έιηβχιιψχσώγ ι»ρΐ9τά9η»ν, χιν^νεύκ 
(ιηος άιτολέτ||ΐ ταΟτα. Έ &έ έν Φ0ιιιπη>υιςι6λ<ι 
τφ 4866 βιις*£Μ ά^<λ^τΐ)ς §Τά Καλά 1ίργ«», 
ΑριθμοΟσχ ί^^η 802 (λέλιι, έργάζ»τ«ι χατά τλ 
έν&ν«ρλς δίΕοστΊ&ριξιν τ4ς βκονοαζούσης ίΐΓ6|ρο« 
νιολα(«ς. Έν Στβνιιριάχβ^, ιβ^λκ (Μχρ4^ οΙχον- 
|χένν) υπλ 8 ιηρζπου χιλιάδων, «τΑν πλ•(«των 
χατοίχων 3ντων 2μογ&νΑν| δπάρχουσι τέσσαρα 
σχολβία' )ύο άλληλοοι^αχτιχά, έν οίς φοιτ&σι 
πλ»(ους τών 200 μαθητών, Ιν παρθ§ναγωγι(Ιον 
Εχον 4 00 (&βίθητρ(ας χαΐ (&(« έλληνιχίΐ «χ^^λ^ 
Ιχονσα 30 (&αθητάς. 

Έν ΧάσχιοΤ μ6λις λατχρκίται ι( ίρχα(α έλλ. 
σχολ^, σνντηροηΑένη Διιλ (ΐ^νης τ%ς ί Έχχλη- 
σ(ας* απορία (αγ(στη έιαχρατεΓ τ$ 1870 «ηιν- 
έστιι χαΐ «αρθβναγβιίγιΐον Φίν^ρομΐ^ τοΰ ^ιλο- 
γιν ισ τ ά του Κ• Γχιον{&ο»σγχ<ρΜνη, δΐ6«ρ 4!^ 
έχλιίσθιι• 

ΑΙ «γολαΐ τ6ν χ«•(«>ΐζίΐΜΐν ΧάβχιοΙ χαΐ 
ΙΗιζαρτ\η»Εοο Ιχουσιν άπ^λοτον άνάγχττ» ^ιο- 
Οιίας, ως χαΐ τλ Τσιπροχώριον Χτ«νΐ|(λάχοο^ έν 
^ ο&^ Ιν σχολ&Ιον &«άρχιι• 

1Ι»ταβα(νο|λβν 4)η »{ς τί>ν χάτΜ ΜοισΙαν. 

Κάτω Μοίσ(α• 

Έζ α&τ«ς {&6νον { Έκ«ρχ(α Ιά^ικ λββ(6α- 
ο«ν ύζ τ6ν Ιϋλλογον ιτληροφ6ρ(«ζ ΜρΙ χ^ 
1ΐν•»ρττΜΐ|« χαΐ &λιχ!|ς χατΜτά«Μ( ιτ Αν σχο^ 



λβίϋν αυτϋς/ οΛτιντς Ιν «νν^ψϋ <Μ« α{ Χ^ικ^ 
ρΑνοκ* 

Αραστΐιρ(α< ένιργιίας χοΑ ένΐιλιχιΐς ά ρΰ Νί κ ς 
ί φιλόμουσος τϋς έΐΝφχΙας ταύτνκ Ιιριί^χικ 
χαταβάλλιι νυχθηιαρλν ιϋρ^ τ4|ν Ιιανοϊ(«Μ&'ί»ν 
άνάπτυζιν τοΟ ποιμνίου αυτοί*• Έν τ^ νβ^λ•^ 
Βάρνης υπάρχουσιν Έλληνιχ^ι σχολών Ιχουσβι Ιζ 
λίασχάλους, ^ιδασχομένης έν αύτ^ τ%ς τ» Ό-* 
θωμανιχϋς χαΐ τ%ς ΓαλλιχΙ^ς, ^ύο ΦαρΟ«ν«γ«»* 
γκΧα χαΐ ^ύο ίημοτιχαΐ σχολαΐ τ&ν Α^^ν^ν χσε— 
λΟς χατηρτισ(κέναι• Ιλ4|ν τΟν άνικέρβ» Ι^σκρ* 
χουσι χαΐ Κ {^Μλ-ηχά, τρία 1Α« Α^^έν^ν μΔ 
ούο χ&Ί «ορασίων. Ό Αριθμέ τΑν «ιτον^ζ^ιτ** 
τ«#ν μαθητών χαΙ μιΚΚττριβν «υμι^οββ6τβα 
πιρί το^ς 4 4 20 χατ* Αναλογίαν πρίς τν^ς 6« 
ΐΜγκνίλς χατοίϋους πλέον τβν 40/00. Τ«Α«« 
^ έφβίλκται τ^ φιλογκν^ί^ χαΐ φιλομονσίγ τ%• 
Μητροπολίτου. "'Βν τισι τΑν χ6^(«•ν δπ^^^^Μ^ 
σιν ΑτβλΙΙ τίνα άλλι|λοΜα«τιχ^^ ^λϋα, %ψ 
τισι ίέ ίπλλ γρ«μματολ)ασααλϋα χαΙ Ιν τιϋ 
ούΚέν. *Απύλυτοις <ρα Μί^^ Ανάγχίΐ <«ιχο^ 
ρίας Λς τά χωρί« πρ6ς συντΑριμην «Αν 6«αβ- 
χ<ντ»ν 9χολ•ί4*ν χοΑ σύστασιν νέϋν, Ιιιου «Αχ 
Δπίρχουσιν, 1)ί^ Λ έν Βαλτζιχίβ^ ιμ\ Καβάρν^ι 
πρ^ς άνέγβρσιν ΙΙαρθ•ναγ(•γιί«ν• 

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 

Έξιτάσι^μιν 4}^ χ«1 τλ έν τ1) Μαχιλνία 
τ1) μ«γάλ^ ταύττ) χαΐ «&φορωτάτ^ Χ^7» έν 41 ο 
μέγας χ%ζ αρχαιότητος ιβγΐμ4ν, οιαπαι^αγΜ^^ 
γηθιΐς έν τοΥς έλληνιχ^ γράμμασι χα\ χΰΛζ 
έπιστ^μαις 6πλ τοΟ έξ6χου τΑν φιλοσ6φ»ν, 
μιτκφυτκύσατο ταΟτα μέχρι τΑν Απωτέρων 
τ4ς ΆσΙας περάτων. Περί τΑν έν α&τ^ έπαρ- 
χιΑν Σε^^ν, Αράμας χαΐ Μιλινίχου άρυ^μβθ* 
τάς έπομένας ^ΐΗ'ηχς. Έν τ4| π6λ•ι Σ•!^^ 
&πά|ΐχουσι 4 έχπαι)ιυη(ρια 0& μιχρο^ λίγου 
άξια, χαΐ τρία έν τοΧς πί^αστιίοις. Μία έλλη* 
νιχ4| σχολι6, Ιν παρθιναγωγ^ον χΑ πέντ» ^ 
μοτιχά «χολαα. 'Άπαντες ό( έν χ% ιτίΧιι Σβ^«- 
^ν μαθητέύσιμοι ιΜ 4 χιλ.| ΦοιτΑ^ν {μως 
χίλιοι περίπου. Ύπαρχοι χ«1 βιβλιοΗχΐ) οδχΐ 
€&χαταφρ1ίνητος. Τά ^ηθέντα έ)(παι)ευΐ^ι(ρια 
υτΕοστηρίζονται χρηματκ^ς &πλ τοΟ έν τ1^ π6* 
λει ταιίτη Φιλεχπαισΐυτιχο(^ Μαχ•λνΐχοΐ> Συλ- 
λίγου. Έ επαρχία Χι^^ν περιέχει χωρία 
8β περιέχοντα χρι^τιανιχ^ οΙχους ίαογε- 
νΑν 2066. Έν τοΙς πλεί«τοις χωρίοις 6πάρ<^ 
χου«ι σχολεία ^μο'Μχά. Υπολογιζόμενων "ΤΑν 
έν τ^ έπαρχίήί Σε^^ χ«το(ϋων| ιτλ4Ν «ϊΑν 



ΐΚΘΕΣίΣ ΠΕΙ^Ι ΤΩΝ ΕΝ ΤλΙΣ ΕΠΙΡΧΙΜΣ ΕΚΙϋΙΔΕΙίΓΗΐ^ΙΟΝ 193 



τ^ζ ^ρωτβυούσης, εΙς 28,920, ύπάρχουσι (ία* 
θΐί)τ»ύ9ΐ(ΐ.οι 5,784, |λαθητεύουσιν β|ΐως (&6νον 
790. ^Εν τοΛς έπαρχίαις Δρά(χ,ας χαΐ Μελενί- 
χου τά ιρλεΐφτα τ&ν χωρ(ων στεροΟνται πόρων 
σταθερών. Έν ίττασι σχεί^λν τοις σχολε(οις 6* 
πάρχει εΙς [χένον λδάσχαλος Χχων πολλούς 
Ι&αθιίτάς, έν πολλοίς δέ λευθύνων τέ τε έλ- 
ληνιχλν χαΐ τλ άλλ'ν)λοδιδαχτιχ6ν* χαΐ ούτος α- 
νίκανος χαΐ άμαθ-ίις &ς ίπΐ τλ πολύ* λδασχα- 
λ(α δλως &σχοπος £νευ συστι^ματος χαΐ τά- 
ξεως. Έν χ^ έπαρχΐ^ ΗελενΙχου £ν (χόνον παρ- 
Οεναγωγεΐον &πάρχει ίν τ^^ πρωτευούση, έν ^^ 
υπάρχει απόλυτος άνάγχη δπως 9υστ5|1 τοιοΟτο 
πρλ πάντων έν Ζαλαχόβφ, 'Ραχέβ^, ^^Χ^ ^^^ 
έν ΌπωρινοΧς. Έν τί) χωριοπόλει Τζου(ΐαγ1&, 
&ς χαΐ έν Πετρίτση 6πάρχει άνάγχΥ) συς^άσεως 
«χολϋς έλληνιχϋς, Έν Λρά[ΐφ υπάρχει (ν άθλιε- 
στατον. Έν τοΙς πλείς-οις τών χωρίων αΐ τών 
σχολείων ο{χο^θ[ΐ.αΙ ε{σ1ν έτοΐ(ΐ6ρ^οποι' πολλά 
στεροΟνται χαΐ εφοριών. Πολλοί φιλθ(ΐ.αθεΐς ρια- 
θηταΐ ίνεχα πενίας αποσύρονται άχαίρως. Τλ 
Πράβιον, έν 4> υπάρχει ή Εδρα τϋς έπισχοπϋς 
Έλευθερουπόλεως έν τ^ έπαρχί^ Αρά(Α.ας, τ^ 
φροντίίι τοϋ σεβας^Ο Έπισχ6που προιΐχθη οό 
(λίχρόν. Έ σχολ^ τϋς χω(ΐ07υ6λεως ταύτης, 11ν 
χατά τ6 έν6ν βοιηθεί χαΐ 6 έν Σέρ^αις Φιλεχ- 
παιδευτιχ6ς Μαχεδονιχ&ς Σύλλογος, Εχει δύο 
τ(ΐιΊλ(/^ατα, Ιλλγινιχλν χαΐ άλληλοδιδαχτιχύν' 
περί τους 100 μαθηταΐ λδάσχονται έν αυ- 
τοίς' άλλα πλείστοι 8σοι παΧδες (χένουσιν έν τ^ 
άριαθεί^* παρθεναγωγεΤον ούχ υπάρχει ίνεχεν 
ελλείψεως πύρων. Τών πέριξ Πραβίου χωρίων 
τινά ΐχουσι ατελέστατα σχολι^^α, χαί τίνα ς*ε- 
ρουνται παντελώς. 

Τοιαύτη ή χατάστασις τών διαληφθεισών 
επαρχιών. Έν τούτοις τ&ν δίχαιον άποδιδύντες 
Ιπαινον τω έν Σέρ^αις Φιλεχπαιδευτιχφ Μαχε- 
δονιχώ Συλλύγ(^, άνθ' &ν ο^τος |χ.οχθε1 υπλρ 
τΐ^ς προύδου τών γρα|λι(]ίάτων χατά τά (ΐ.έρη 
ταΟτα, πεποίθαριεν δτι ή πατριχί) (ΐέριμνα τών 
σεβασ(ΐρΐωτάτων Μητροπολιτών τών επαρχιών 
τούτων χαΐ δ ζήλος τών χατοίχων χαΐ τών εφο- 
ριών Οέλουσι συντελέσει ε{ς τί)ν διύρθωσιν τών 
έν αύταΧς ουσιωδών ελλείψεων. 

Έκαρχία Κασσανδρείας. 

Περί δε τις επαρχίας Κασσανδρείας πληρο- 
φορού[ΧΑθα (χύνον, δτι ή έν Βάλτη τίς ρηθεί- 
σης επαρχίας συστ&σα Αδελφότης αγωνίζεται 
δραστηρίως πρλς σύστασιν σχολών έν αυτ^^, ως 
χαΐ συνέστησε μίαν έλλην. σχολίων έχ δύο τά- 

(ΒΑΛΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΛΛ0Γ02. Τ0Μ02 



ξεων, εις ^ν συνέρρευσαν έχ τών χωρίων ίχανοί 
μαθηταί. 

Επαρχία Στρω^Ανίτσης. 

Έν τ^5 ^^ο^ρχ^? Στρωμνίτσης δ σεβαστές 
αυτίίς Ιεράρχης δραστηρίως εργάζεται πρί>ς 
διάδοσιν της παιδείας, χαίτοι πολλών πρί»ς 
τούτο προσχομ[χ.άτων παρε[ΐ.βαλλομ£νων. Έν- 
τλς 3 ετών τρία έχπαιδευτΐρια συνέστησεν (- 
χανώς χατηρτισ(ΐένα έν τ% πόλει Στρωρ.νί- 
τσγι' άλλ* ή συντηρησις αυτών χαθίσταται ί- 
ση|Λ.έραι προβλη[Λατιχι&' ιδ πόλις αυτή χρήζει 
έπιχουρίας χαΐ συνδρο(ΐ.ης. 

Επαρχία θεσσαλονιχης. 

Καθ* δσον δ* άφορ^ τίιν έπαρχίαν θεσσα- 
λονίχης, ριόνον παρά τών έπισχοπών αύτϋς 'Ιε*- 
ρισσου χαΐ Αγίου "Όρους χαΐ Κύτρους έλ'ΐ^φθη* 
σαν αί έπόμεναι πληροφορίαι. Έν τ5) χω[ΐ.οπό- 
λει Λίαριγχόβη τϋς έπισχοπίίς ^ΙερισσοΟ υπάρ*• 
χει (&ία μόνη Σχολί) σμιχροτάτη χαΐ πεπα- 
λαιω|ΐ1νη, έν ^ ουδεμία τών διδασχάλων έργα-* 
σία έστΙ δυνατιΑ, οδτε τών μαθητών πρόοδος. 
Συνεπείς τής χαταστάσεως ταύτης, ή χωμό^ 
πολις αυτή ανέλαβε τί^ν άνέγερσιν ίλλ. χαΐ άλ- 
ληλοδιδ. σχολής, άλλα τ^ Εργον μένει ημιτελές 
ελλείψει μέσων* αΐ σχολαΐ α&ται θέλουσι χρη* 
σιμεύει έν γένει πρ&ς προαγωγών τ?1ς παιδείας 
χαθ* &παντα τά πέριξ χείμενα χωρία, γνωστά 
6πλ τ& βνομα Μαδεμοχώρια. Αι' α&τοΟ μόνον 
τοΟ μέσου ή χωμόπολις Αίαριγχόβη δύναται 
ίνα χαταστ^ ό πυρ-ίίν τϊς παιδείας τών πέριξ 
μερών. Ό χωμόπολις όμως αδτη δείται χαΐ 
έν&ς παρθεναγωγείου. 

Τλ οέ 'λσβεστοχώριον συνίσταται έχ 500 
ο{χιών, έν αύτφ Εν χαΐ μόνον γραμματοδιδα- 
σχαλείον υπάρχει, άναδιοργανωθΐν δπωσοΟν πρό 
τίνων ετών χατά τ^ νεώτερον σύςηομα, συνις•ά- 
μενον τ& πρώτον έχ δύο δωματίων, σιίμερον δέ, 
Ενεχα τής αύξι^σεως τοΟ άριθμοΟ τών μαθητών, 
ή άποθΆχη τών άνθράχων τοΟ σχολείου μετε- 
ποιι^θη ε!ς δωμάτιον* χαΐ τά τρία ταΙ>τα δβιΐ- 
μάτια είσΐ φυλαχαί, έν αίς ή νεολαία χρατ^Ιτ 
ται μαραινομένη χαΐ φθίνουσα. Ή τοιαύτη οΐ- 
χτρά χατάστασις ιίΐνάγχασε τ})ν έφορίαν δπως 
διενεργτ^ση τίιν άνέγερσιν νηπιαγωγείου. Τά 
χωρία Έπανομίίς χαΐ Ααγχαδ& Εχουσιν άλληλ. 
σχολεία άτελ^Ι χαΐ δεόμενα βοηθείας. Μόνον 
έν Κολυνδρώ, χ^ πρωτευούσ^ τοδ ΆγΙου Κύ- 
τρους, υπάρχουσιν έλλ. άλληλ. χαΐ Παρθένα-• 
γωγείον• 



ΙΟΙ 



ο ΕΝ Κ/Π. Έλ\ΗΝ. ΦϊλΟΑΟηΚΟΣ ΪΥλλΟΓΟίΕ 



Έπαρχίαι Σισανίου, Γρεβεννών 

χαΐ Καστοριάς. 

Περί δι τών επαρχιών Σ&9αν(ου, Γρεβεννών 
χαΐ Κα(^τορ(ας διεχόινώθησαν τώ Συλλέγι^ τά 
έπ<[ΐ.ενα τ^ φροντίΧι ένί^ς των (ΐ,ελών τϋς Μα- 
κεδόνικης Άοελφότητος, του Ιεροδιακόνου Κ. 
Στεφάνου Νούκα, του πολλών έπα(ν6)ν άζίου, 
περιελθόντος, έγκρίσει τίς Άδελφόττιτος, τάς 
διαληφθείσας επαρχίας προς διάγνωσιν τών 
πνευ(ΐ.ατικών αυτών αναγκών, καΐ σύστασιν 
τών αναγκαίων σχολών. 

Κατά τδ (λέρος τούτο τις Μακεδονίας, τί> κα- 
λού[Αενον υπό τίνων ίροπέδιον του Άλιάκ[ΐο- 
νος, υπάρχουσι 360 χωρία κέντρον Εχοντα τ?) 
Ταοτύλιον. Έκ τούτων 245 κατοικούνται δπ^ 
6[Αογενών' τα χωρ£α ταύτα συνις-ώσι τάς τρεΙς 
μνημ,ονευθεΐσας επαρχίας. ΠανταχοΟ επικρατεί 
παχυλωτάτη αμάθεια" έν παντί τφ λεκανοπε- 
δίΐι^ τοότ<ί>, έν φ κατοικουσιν 200 χιλ. ανθρώ- 
πων, 6 μόνον έλλ. σχολεία υπάρχουσι και <0 
άλληλοδ. καΐ ταύτα ατελέστατα. Υπάρχει α- 
πόλυτος ανάγκη συστάσεως κεντρικού Γυμνα- 
σίου κατά τά μέρη ταΟτα πρ^ς διάδοσιν τών 
γραμμάτων. 

Ή Σιάτιστα τϋς επαρχίας Σι^ανίου Ιχει δύο 
έλλ. σχολεΤα, ίχοντα 50 μαθητάς, καΐ ούο άλ- 
ληλοδ. έχοντα 500 μαθητάς. Έκ τών 62 χω- 
ρίων τΐίς επαρχίας Σισανίου 41 στερούνται 
σχολείων, τά δέ λοιπά Ιχουσιν άλληλ. ^ γραμ- 
ματοδιδασκαλεΐα, καΐ δύο $ί τρία ίχουσι παρ- 
θεναγωγεία. Έκ δέ τών 403 χωρίων τ^ς ε- 
παρχίας Γρεβεννών τά πλείστα άμοιρουσι σχο- 
λείων. 

Αάβωμεν ίίδή ύπ' ίψιν τί)ν έπαρχίαν Πελα- 
γωνείας. 

Επαρχία Πελαγωνειας. 

Έν Βιτωλίοτς υπάρχουσι 3 γραμματοδιδα- 
σκαλεΐα, 3 άλληλ. 4 ελλ., πάρθεναγωγείον καΐ 
γυμνάσιο ν. 4053 μαθηταΐ έν αδτοΐς σπουδά- 
ζουσιν, τών χριστιανών κατοίκων υπολογιζό- 
μενων περί τάς 20 χιλ. άλλ' ί συντίρησις αυ- 
τών, ώς καΐ τών άλλων κοινών καθιδρυμάτων, 
αυξάνει κατ* ίτος τά χρέη τ^ίς κοινότητος, α- 
τινα ίίδη ανέρχονται εις 300 χιλ. γρ. υπάρχει 
απόλυτος ανάγκη δττως καταρτισθώ τί> γυμνά- 
σιον καΐ έξασφαλισθη τΙ) υπαρςις α6του, πολλί)ν 
τίίν στνουδαιότητα ίχοντος ώς πρλς τάς έκεΐ γεί- 
τονας κωμοπόλεις καΐ χωρία, ώς καΐ έπΙ τών 




παρακειμένων επαρχιών. Ό δέ Περλεπ^ς Ιχβ 
έλληνοαλληλοδϊδακτικ'ίιν σχολτίν. Πολλάτς "^ 
χερείας υφίσταται ή χοινότης Περλεπ^ 
διάδοσιν τών γραμμάτων έν αύτ^' βϊνϋ 
τϋς ταχείας επικουρίας τχΛ Συλλόγου, πρλς 4- 
νέγερσιν παρθεναγωγείου. 'Η δέ χίαμόπολλ^ Με- 
γάροβον, υπέρ τών γραμμάτων γενναίως α»- 
χθοΟσα, κέκτηται έλληνικίιν καΐ άλληλολ^α- 
κτικίιν σχολην καΐ πάρθεναγωγείον; Έ δΐ Νι• 
ζόπολις οιίιται παρθεναγωγείου. 

ΗΠΕΙΡΟΣ 
Έιεαρχία Ιωαννίνων. 

Μεταβαίνομεν -ίίδη ε?ς την εύανδρον χβΑ 
καλλίτεκνον "Ηπειρον, τίιν γενέτειραν τω^ ά»- 
μνι^στων Ζωσιμάδων καΐ Καπλανών γΐν. *Αρ- 
χόμεθα δέ άπί τ5ίς επαρχίας ^Ιωαννίνων. 

Περί τϋς καταστάσεως τών σχολείων τίίς 
πόλεως Ιωαννίνων ουδέν διεκοινώθη τώ'ίμε- 
τέρφ Συλλόγφ. Τά εκπαιδευτικά κάθιδρύματΑ 
τίς πόλεως ταύτης εύχόμεθα ΐνα ώσιν έκ τών 
πρώτων τών έν ταΐς έπαρχίαις, οϊά είσι τά 
τ^ς Σμύρνης καΐ τά τίίς Χίου, διότι καΐ κλη- 
ροδοτημάτων πλουσίων εύμοιρ^ΐ ή πόλις αδτη, 
καΐ έπΐ νοημοσύνγ) καΐ φιλοπονί^ διακρίνονται 
οί κάτοικοι αύτίίς, δυνάμενοι δραστηρίως συν- 
τελέσαι είς τίιν διάδοσιν τών γραμμάτων καβ* 
άπασαν τίιν "Ηπειρον. Καθ* δσον δμως άφορ4 
τ& Ζαγόριον τίς επαρχίας ταύτης, τούτου 
μετ* επαίνου μνημονεύομεν, ^ιότι βλίγα αύτοΰ 
χωρία στερούνται δημοτικοί^ σχολείου* τά δέ 
πλεΤστα διατηροΟσι καΐ έλληνικόν, τινά δέ 
πάρθεναγωγείον* καταδείκνυται αναγκαία καΐ 
ιί σύστασις κεντρικοΟ γυμνασίου. Έν Ζαγορίβρ 
έν συνόλφ μνημονεύονται 20 ελληνικά σχολεία, 
4 5 έλληνοαλληλοδιδακτικά καΐ 4 60 άλληλοδ. 
9) γραμματοδιδασχαλ^Ια' 20 δέ χωρία στερούν- 
ται παντελώς δημοτικών σχολείων {νεκα πτώ- 
χειας. *Αν οΐ πενέσται καΐ οΕ άκηίμονες ίμοβ- 
θνΛς σεβόμενοι τ4 ίνδοξον παρελθόν τοϋ έβνι- 
σμοΟ αυτών, τοΟ επιουσίου αύτοΙ στερούμενοι^ 
κι^δωνται τ^ς μορφώσεως τών τέκνων αδτ^, ^ 
τοσαΟτα Εχουσα κληροδοτήματα τών Ιωαννί- 
νων πόλις τί έφείλει Ινα πράξγ»; Έλπίζομεν δ- 
τι ο{ αδελφοί 'Ιωαννΐται ουδόλως θέλουσιν ά- 
νεχθΐί τΐϊν ττεραιτέρω παράτασιν τίς νοσηρ&ς 
ταύτης καταστάσεως τών κατ* αότοϋ^ πραγ*- 
μάτων* άλλα σταθμίζοντες τάς περιστάσεις, 
τιμώντες εαυτούς καΐ ττιν φύσασοεν αύτο^ γϋν^ 
έττιδείζουσιν δσον τάχος άπέναντ% τών Αμογε^ 



ΕΚΘΕΣίς αΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΤΑ.ΙΣ ΕΠ^ΡΧΙ^ΙΧ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ 195 



νών αυτών τους 6περ τ%ς δια^όσ&ως των γραΐλ- 
Ι^άτων έν τη πατρίόν «ύτών άθλους χαΐ άγω•^ 
νας. 

Περί δέ τ%ς έπισχοττ^ς Β&λλ&ς τ%ς ρηθ&(σιις 
επαρχίας πληροφοροϋ(ΐε&α τά έπ6(Λενα. 

'Εν Κονίτστϊ δπάρχει (Α.(α έλληνιχίι σχολίι 
χαΐ (χία άλληλοδιδαχτιχτ) χεντριχη, χαΐ δευτέρα 
τοιαύτα ^ΐΑΐτελης. Μέρος ττίς έπισχοττης ανα- 
λόγως τ&ν υλιχ&ν πόρων χαΐ τϋς έχτάαεως 
των χωρίων δςατιορεΐ ίδί^ δαπάνγ) που ρ.έν 
γραρ.(χ.ατοδι$ασχαλε1α, που 2[έ άλληλ. Ι^ίο^ δέ 
έν Αεσχοβιχίί^ χαΐ έν τφ μεταζύ των δύο Ι. 
Μονών Γχούρας χαΐ Μολυβδοσχεπάστου τμ.ι^(χ.α- 
τι τϋς Πωγωνιανίς γίνονται ένέργειαι, τ^ 
πρωτοβουλία του Άρχιερέως, πρ&ς άνέγερσιν 
σχολών, ώς )^αΙ έν τφ χωρίφ Μελίγι ανεγείρε- 
ται προσεχώς έλλ. χαΐ άλλιολοδ. σχολϋίον. 

Έχ τών ανωτέρω εξάγεται, δτι έν τ^ έπι- 
σχοπ^ ταύτ](ΐ (&ετά πολλού του ζήλου ένέργειαι 
γίνονται πρϊς διάδοσιν τών γρα(Χ(Λάτων. 

Περί τ%ς έπισχοπΐς Παρα|ΐ.υθίας διεβιβάσθη 
παρά του Σ. Έπισχόπου πρ6ς τί>ν Σύλλογον ίχ- 
θεσις σπουδαιότατη περί τϋς χαταστάσεως αύ- 
τϋς, ίδί^ δέ τών τμημάτων Παραμυθίας, Μαρ- 
γαριτίου, Πάργας, Φιλιατών χαΐ μερίδος τιν&ς 
του Δελβίνου. Έν τ^ έχθέσει ταύτη υποδεί- 
χνυται ή άνάγχτι όπως τα μέν έν τφ ήμίσει 
της έπισχοπϋς υπάρχοντα δημοτιχά σχολεία 
υποστηριχθώσι, συσταθώσι δ' άλλα βχτώ, τρία 
μίν έν τφ τμηματι Μαργαριτίοΰ, τρία δε έν 
τί^ περιοχή Παναρίου, ίν τοΙς μάλλον χεντρι- 
χωτέροις χωρίοις, δύο δε μεταζυ τών χωρίων 
του τμι^ματος Παραμυθίας" έν δε τφ ετέρφ 
ήμίσει, ένθα χαθαρεύει τλ ομογενές στοιχεΐον, 
υποσττοριχθώσι τα υπάρχοντα σχολεία, μετά- 
τ^πώσι οέ τα χοινά εις άλληλοδιδαχτιχά χαΐ 
ίνεγερθώσι χαΐ ίτερα τρία νέα, δύο μέν έν τοις 
μάλλον χεντριχωτέροις χωρίοις του τμήματος 
Παραμυθίας, έν δ' έτερον έν τφ τμηματι τών 
Φιλιατών. Τ^ έχθέσει επισυνάπτεται πίναζ 
στατιστιχ6ς του πληθυσμού τών χωμών χατά 
τμήματα χαΐ τών έν αύταΐς Σχολείων. 

Ό Σύλλογος συμμεριζόμενος τάς περί της 
έπισχοπ%ς ταύτης χρίσεις του φιλόμουσου τού- 
του Μεράρχου, πέποιθεν δτι ή Α. Σεβασμιότης 
δια του ζήλου υφ' ου εμπνέεται, θέλει χατορ- 
θώσει ινα βελτιώστι την χατάστασιν του ποι- 
μνίου αυτού, ίχουσα χαΐ τούτον συναρωγδν 
χατά τ6 έν6ν αύτφ. 

Επαρχία Δρυΐνουπόλεως. 
Ο^ρΙ της επαρχίας ΔρυΚνουπόλεως διεβιβά-τ 



σθη εις τ^ν Σύλλογον στατιστιχδς πίναξ παρά 
του σεβαστού αυτής Μητροπολίτου. Κατ* άυ- 
τ6ν τα χωρία τά έχοντα σχολεία έν τ^^ επαρ- 
χία είσΐν 85 χατοιχούμενα (ίπΐ οΐχων 4928, 
τά δέ ς*ερούμενα σχολείων είσιν 67 χατοιχού- 
μενα 6πο 1155 οίχων* ώστε τ^» ίν πέμπτον 
τών χατοίχων της επαρχίας ταύτης μένει αγευ- 
στον τών χαλών της παιδείας. Ό στατιστιχος 
ούτος πίναζ έστιν αζιος σπουδαίας μελέτης, 
έφ' οι» δ Σύλλογος είδιχώτερον άσχοληθ^άσεται. 
Έχ τ%ς αυτ^ς επαρχίας έπληροφορηθημεν μετά 
λύπης, δτι ή έλληνιχη σχολή χαΐ τ& ΠαρΟενα- 
γωγεϊον *Αργυροχάστρου διελύθησαν ώς έχ της 
υπ6 Κούζα χατασχέσεως τών Μοναστηριαχών 
προσόδων, δι* ων αυνετηρουντο. Έ,Ι χαΐ 6 σεβ. 
Μητροπολίτης πολλην την φιλομουσίαν έπιδεί- 
χνυται υπέρ της προαγωγής της επαρχίας αυ- 
τού, ούχ ήττον ή χατάστασις αύτίίς ουχ Ιστιν 
ευχάριστος. Οι αγαθοί έπαρχιώται, ί^ίΰξ, δέ οί 
χάτοιχοι *Αργυροχάστρου, δέον ϊνα φιλοτιμη- 
θώσιν δπως χατορΟώσωσι δια παντοίων μέσων 
την άποχατάστασιν τών διαλυθεισών σχολών. 
Έν δέ Κεστορατί(ι^, χώμτ) μίαν περίπου ώραν 
άπεχούστι του Άργυροχάστρου, β ζηλωτής τών 
χαλών χαΐ φιλόμουσος ομογενής, δ παντδς ε- 
παίνου άξιος χύριος Χρηστάχης Ζωγράφος, α- 
νήγειρε χαι διατηρεί ίοίο: δαπάννι μίαν έλλη- 
νιχην χαι μίαν άλληλοδιδαχτιχην σχολην τών 
άρμενων χαι έν παρθεναγωγεΤον* 

Επαρχία 'Άρτης. 

Τά δέ της επαρχίας "Αρτης Ιχουσιν ώς ε- 
φεξής. 

Έν τη πόλει Αρττι τρία σχολεία υπάρχουσι, 
ελλ., άλληλοδ. χαΐ παρθεναγωγείο ν. 01 φοιτών- 
τες μαθηται ώς πρδς τί^ν πληθυσμών του τό- 
που είσΐν όλίγιστοι. Πρ6ς συντήρησιν τούτων 
χορηγουσιν ένιαυσίως ποσά τίνα αί έν αυτ*]^ 
υπάρχουσαι Ι. Μοναί' ή διανοητιχη χαΐ ιίθιχη 
χατάστασις τών μαθητών έστι λίαν εύάρεστος. 
Ή Πρέβεζα έχει 1 έλληνιχον χαι 4 άλληλοδ. 
σχολεΧον, συνάμα δέ χαΐ παρθεναγωγεΤον έν φ 
φοιτώσι ταχτιχώς 160 μαθητριαι, 12 επί 
χιλίων ώς προς τί>ν όλον πληθυσμόν. Τί) παρ- 
θεναγωγείον τούτο άπ' αρχής της συστάσεως 
αύτου συνετηρηθη τ^ συνορομ^ του τότε "Άρ- 
της νυν δέ Άγ. Άμασείας Κ. Σωφρονίου, τι- 
νών τών έχει Ι. Μονών χαΐ φιλόμουσων τινών 
πατριωτών, ώς τής συζύγου του Κονεμένου 
Βέη Κ. Σεβαστής. Έν δέ τοΧς χωρίοις υπάρχου- 
σιν 110 ατελή σχολεία χρτρζοντα άναδιοργα- 



196 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΈλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



νώσεως. Ύινάρχ&ι άνάγχη συστάσεως παρθενα- 
γωγείου ίν ταΐς χεντριχαΤς χωαοπέλεσι τών 
τμ'ν)[ΐ.άτων τϋς επαρχίας, ούχ ήττον έχ τών 
λαγρα(ΐ(ΐ.άτων τών σχολείων τών διαφέρων 
χωρίων εξάγεται, Κτι ο{ χάτοιχοι ζϋλον χέ* 
χτηνται ινολύν, άλλ* Κτι ώς έχ τϋς ανέχειας 
άπαντώσι προσχ6(Α.ματα περί ττιν ίχτέλεσιν 
τών άναγχαίων, πολλών (ΐαθητών άπ6ρων ίν- 
των έν τοις χωρίοις* άλλ' 2|Λως χαΐ ούτω βα- 
θ|ί.ηδ&ν προάγεται ή επαρχία αυτή. ηεποίθα[ΐ.εν 
δε 6τι χαΐ αι εύαγεΤς ΜοναΙ τ51ς επαρχίας θέ- 
λουσι συντελεί γενναίως λά τών συνδροριών αυ- 
τών πρλς τ&ν χοινωφελϋ τούτον σχοπέν. 

Επαρχία Ββλεγράδων. 

Περί τ^ς ίπαρχίας Βελεγράδων απεστάλη 
πρ^ς τ6ν Σύλλογον (χθεσις σπουδαιότατη, έξ 
$ς άρυ6(Αεθα τάς έπο(ΐ.ένας πληροφορίας. Έν 
Βερατί<ι^ υπάρχουσι μία έλληνιχί) χαΐ μία άλ- 
ληλοδιδαχτιχί) σχολΐ. Έν δε τοΙς χωρίοις Βε- 
ρατίου, Βαχοπολίας, Πρετσάνης τίς Αύλώνος 
χαΐ ίν χί^ έν Αύλώνι "Αρττϊ, ώς χαΐ έν έτέροις 1 2 
χωρίοις τις επαρχίας, δπάρχουσιν άπλα γραμ- 
ματοδιδασχαλεΤα, ως χαΐ έν τω τμΐματι τίΐς 
Μουζαχί&ς. Έ έπΙ τ6 βέλτιον διοργάνωσις αυ- 
τών άπαιτεΧ χρηρΛτιχί^ν βοιίιθειαν, ιδίως δέ τα 
έν τ5) άνω χαΐ χάτω Σπαθίς σχολεία, Ινεχα 
στΓουοαιοτάτων τοπιχών λόγων, δέονται τίς 
άμεσου χαΐ συντόνου άρωγϋς. Ό δέ σεβάσμιος 
τϋς επαρχίας χυριάρχης λίαν άξιεπαίνως έργα 
ζεται υπέρ τϋς πνευματιχΐΐς χαΐ ιΙίθιχ%ς μορ- 
φώσεως τοΙ^ ποιμνίου αύτου. 

Επαρχία ΚορυτσΑς. 

Περί δέ τϋς επαρχίας Κορυτσάς έλάβομεν 
είδιϋσεις βλιγίστας, ε{ χαΐ ένθα^^υντιχάς περί 
τοΟ μέλλοντος. Έν τ5^ πόλει Κορυτσ^^ συνέβη 
χατά τ4 ένες-ώς ίτος Φιλόπτωχος Αδελφότης, 
προτιθέμενη τίιν υποστι^ριζιν άπορων σχολείων, 
χαΐ άνέγερσιν νέων έν τ^ έπαρχί<}:. Ή οημοτι- 
χίϊ έχπαίδευσις χωλαίνει ένταΟβα. ΈνιαχοΟ μέν 
μόνα άτελϋ γραμματοδιδασχαλεΐα δπάρχουσιν, 
Ιν τισι δέ χωρίοις ουδέν σχολεΧον δπάρχει' σπά- 
νις παρθεναγωγείων. ΕΙ χαΐ ή χατάστασις αύ- 
τη τίς επαρχίας ούχ Ιστιν ευχάριστος, έλπί- 
σωμεν δμως (τι τλ άρτισύστατον σωματεΐον 
θέλει συντελέσει είς την διόρθωσιν τών μί) χα- 
λώς χειμένων, Εχον συναρωγ&ν χαΐ συναντιλιη- 
πτορα χαι τλν σεβάσμιον ποιμενάρχην, ^ τινι 



έζαιρετιχώς επιβάλλεται τλ σπουδαΐον τοΙ^ο 
μέλημα χαΐ χαθϋχον. 

ΘΕΣΣΙλΙλ 

Επαρχία Ααρίσσης. 

Μεταβώμεν Ίίδη εΙς τ))ν θεσσαλίαν. 'ΐδού τί 
διεχοινώθη τφ ήμετέρφ Συλλόγφ περί τ^ς 
πνευματιχϋς χαταστάσεως τις επαρχίας Αα- 
ρίσσης. Α[ περί αύτ^ΐς εΙδ^σεις πολλην την ά- 
θυμίαν χαΐ τδ άλγος έμποιοΟσι παντί δμογε- 
νεΤ. Τάδε αδτολεξεί αναφέρονται έν τ% έχθέσει' 
«Αμάθεια παχυλ*}} ίσχυρώς διά τίς πενίας τε- 
θωραχισμένη δυναστεύει την τληπαθϋ θεσσα'- 
λίαν. "Απαντες ο{ χάτοιχοι αδτ%ς, πλίιν εδα- 
ρίθμων ο{χουντων τίιν χατά τδ Πι^λιον χερσό- 
νησον, χοιμώνται τδν τ%ς αμάθειας δττνον, ου- 
δέ χατά βήμα χωριάσαντες πρ6ς τά πρόσω, ου- 
δέ δυνάμενοι χωρΐΐσαι ώς δεσμευμένοι δπ' ά- 
χαταμαχι^του ένοείας. Πάντες σχεδλν χειρώνα- 
χτες χαΐ άποχειροβίωτοι ίντες, χαΐ άληθεΤς ά* 
πόγονοι τών αρχαίων πενεστών, μόλις άποζώ- 
σι, χαί περ άλλοις ευμάρειαν χαΐ εδζωΐαν δα- 
ψιλώς παρασχευάζοντες. » Μετά τίιν δραματι- 
χωτάτην ταύτην άφήγησιν προτείνονται τά 
επόμενα μέτρα* 

Δέον βπως έγχατασταθ5^ έν ΑαρΙσση, ήτις 
χαΐ γεωγραφιχώς χαΐ πολιτιχώς έστΙ τ{> χέν- 
τρον τϋς Θεσσαλίας, δόχιμός τις διδάσχαλος, 
δυνάμενος νά ^υθμίση χανονιχώτερον τά δπάρ* 
χοντα σχολεία, μορφώστ) δέ χαΐ τους διδασχά* 
λους αδτών, οΤτινες συνοιχειωθέντες ταΐς στε- 
ριησεσι τοΟ τόπου [χανοποιοΟνται διά τ91ς ευ- 
τελούς αντιμισθίας, ί|ν μόνον οι πτωχοί χάτοι* 
χοι δύνανται Τνα παράσχωσι, χαταρτίση δέ συγ- 
χρόνως χαΐ έτερους νέους επίσης χαταλλι^λουζ 
ίνα χρησιμεύσωσιν ε{ς τά έν τώ μέλλοντι συ- 
σταθησόμενα σχολεία, χαΐ οδτω γένηται τ6 
πρώτον βϋμα όιά την δημοτιχην χαΐ χοινίιν 
έχπαίδευσιν. Ό Σύλλογος 4|θελε παράσχει τίιν 
μεγίστην τών εδεργεσιών τ5^ θεσσαλί^, έάν I- 
πεμπε τοιοΟτον Δημοδιδάσχαλον, χαΐ προσέ- 
φερε χρηματιχόν τι ποσλν πρ6ς εδρεσιν χαΐ διο- 
ρισμί^ν τοιούτου. 

Έν Άλμυρώ δέ οδδέ οίχοδόμημα διά τγΐν 
έλληνιχίιν σχολίιν δπάρχει' άλλ' οΐ παίδες άιΛ 
οίχίας είς οίχίαν μεταβαίνουσι δι' ένοιχίου' ου- 
δέ (ν παρθεναγωγεΧον δπάρχει, χαΐ άναγχάζον- 
ται τά χοράσια ίνα φοιτώσι φύρδην μίγίην 
μετά τών ά^^ένων. Έν τοΤς έζωτεριχοίς 



ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΤΑΙΣ ΕΠ4ΡΧΙ4ΙΣ ΕΚΠλΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ 197 



ρ(οις ούδ&(Α(α σχολί) δπάρχει, άπασών ώς έχ 
τών περιστάσεων χαταστραφεισων. 

Έν Πλατάνι^ ίν ι^όνον άλληλολδαχτιχ&ν 
σχολείον υπάρχει, άρμενων χαΐ θηλέων άναριΐξ 
διοασχοριένων υφ* έν^ς διδασχάλου' πλείστοι 
δσοι φωτοσβέσται ^^διουργουσιν ίνα παραλύ- 
σωσι το&ς αγώνας τών 3λ(γων. 01 φοιτώντες 
(χαθηταΐ είσΐν 120, στερού^ανοι πάντων τών 
άναγχα(ων' 5 λα{>ς βεβυθισ(ίένος 2ν τ^ άγνοΐαε 
άμεριϋινεΤ περί τ^ς 6γιοΟς άγωγϋς τών παωων. 
Περί οέ τ%ς έπισχοπίίς θαυριαχοΟ χεΐ(λένγ)ς έν 
τ^ 2παρχ(φ Ααρ(σσης πληροφορούμεθα τα έ* 
πέ(&ενα* 

Α{ χώμαι Καΐτσα χαΐ Ά|λβριαΧ7) ούίΐν σχο- 
λεΤον χέχτηνται, ούτε χίν αυτών τών χοινών 
γρα(λ(/ιάτων, ίιότι οι χάτοιχοι, πενές-ατοι, πολ- 
λά 2χ τ%ς ληστείας 6ποφέρουσιν. Έν Βελισ- 
σιώταιςι έτέρ^ )ΐώ(ΐ.Ύΐ, υπάρχει σχολείον λα- 
τηρού(Λενον δι* ίζόοων τοΟ χτΥ)|Λατ(ου χ. Φω- 
τιάδου, ε{ς & φοιτώσι περί τους 60 μιαθητάς. 
Έν Ιτερον υπάρχει 2ν Γούργ, (^ιισθοδοτου(ι^νου 
τοΟ λΧασχάλου υπλ τοΟ ΐν Σύρ«^ χ. Μεταξ&* 
άλλ* ιί έπιχορήγησις τούτου συνίςαται ε{ς |χό- 
να 45 γρ. τ^ν ριϋνα, χαΐ £πορ.ένως δλως ίνε- 
παρχίις χαΐ τλ σχολείον χινδυνεύει Ινα λαλυ- 
Θΐ5• Έν τοΊς χωρίοις Ματαρεγίνης, ΨυχιχοΟ, 
Σοφάδων, Τυρνόβου, Νΐ[χ.π(λγερι, Καρδίτσης, 
Πλατάνου, Καχω|ΐ.α, Άλρροϋ, Θαυ(ΐ.αχο0 χαί 
Ά|ΐ.εργιάννης ύπάρχουσι (λίν Σχολεία δηρι,οτι* 
χά, άλλα πενέστατα χαΐ ατελέστατα. Παντα- 
χού πτωχε(α. 

"Εν τισι τών χωρ(ων τις έπισχοπίς Γαρδι- 
χ(ου τα υπάρχοντα ('.έχρι τίνος σχολεία έ- 
χλε(σθησαν άχολούθως ελλείψει πέρων. ^Εν τι- 
σι δέ γρα(λριατοδιδασχαλεΐα («.ένα υπάρχουσιν, 
έν οίς λδάσχει εΙς ιερεύς. Παχυλί) δέ έν γένει 
ά(ΑάΟεια έπιχρατεί χαΐ ένταΟθα. Έχ τών οια- 

ίρα|Α(ΐάτων τών σχολείων δηλοΟται, 2τι σχε- 
&ν ίπαντες ο{ μαθηταΐ είσΐ πτωχοί, χαΐ ς-ε- 
ροΟνται τών άναγχαΐων βιβλίων. 

Ή δέ Έπισχοπί) Σταγών σύγχειται έξ 100 
χαΐ έπέχεινα χωρίων* ριένον Ιν χωρίον υπάρχει, 
ίπερ διατηρεί έλλ. σχολεΤον χαΐ 5 άνά &ν άλ- 
ληλοδιδαχτιχύν, τά δ' άλλα ουδέ γραρΐ(ΐ.ατοδι- 
δασχαλείον δύνανται Τνα διατηρησωσιν, έπειδη 
ο{ χάτοιχοι είσΐ πενέστατοι, άναγχαζύ[ΐ.ενοι οι 
δυστυχΛς ένεχα τίς σιτοδείας Τνα τρώγωσι 
χΒγχγίσιθΥ χαΐ βο^Λατίσιοτ ψωμί. 

Σπαραξιχάρδιος αληθώς ή χατάστασις έν 
γένει τΐΐς επαρχίας ταύτης, δυναμένης ίνα συγ- 
χινιησγ) χαΐ τάς σχληροτέρας χαρδίας* άνάγχη 
άμεσου επικουρίας ήθιχϋς τε χαΐ υλιχϋς• Έλ- 



πίσωμεν δμως βτι βαθμηδόν χαΐ ένταΟθα δια- 
σχεδασθησονται τά νέφη τ^ίς άμαθείας, έφ' 
δσον ζηλωταΐ ποιμενάρχαι χι^δονται πατριχώς 
του ποιμνίου αυτών, οίοι οί έν θεσσαλί^ ^δη 
υπάρχοντες, &ν αι διαβιβασθεΐσαι πρδς τλν Σύλ- 
λογον έχθέσεις μετ* επαίνων μνημονεύουσιν. 

Μκχρά *Ασία• 

"Ήδη μεταβαίνομεν εΙς τί^ν Μιχράν Άσίαν, 
τίϊν γΐν έχείνην, έν ^ εΙς την άρχην έχαρπο- 
φύρησεν δ έλλ. πολιτισμδς, δπου ποιηταί, μα- 
θηματιχοί, φυσιχοί, ιατροί, ίστοριογράφοι χαΐ 
φιλδσοφοι διάσημοι έν τ$ ελληνισμέ άνεφάνη- 
σαν. Άρχέμεθα δέ άπδ τϋς βορειοανατολιχω- 
τέρας επαρχίας τ%ς Άρχιεπισχοτν^ίς Νιχοπδ* 
λεως. 

Εντεύθεν διεβιβάσθησαν πρ^ς τλν ήμέτερον 
Σύλλογον α{ έπόμεναι πληροφορίαι. Ώ Άρχιε- 
πισχοπη αυτή, χειμένη μεταξύ τ51ς Χαλοείας 
χαΐ τϋς Νεοχαισαρείας, έχει χωρία 75 χαΐ οΐ- 
χους περί τάς έτττά χιλ. Ό άρχιεπίσχοπος 
αύτϋς χύρ Ιερεμίας ώχοδδμησε σχολείον έλλη* 
νικδν χαΐ άλληλοδιδαχτιχδν έν τ-ί) Μητροπδ- 
λει. 'Επτά χο)ρία μδνον Ιχουσιν άλληλοδιδα- 
χτιχδν, δλίγιστα δλ ίχουσι γραμματοδιδασχα- 
λβΧα. Τά πλείστα 2νεχα τίίς έσχατης πενίας 
στερούνται σχολείων, οΐ δέ χάτοιχοι πένητες 
μετερχδμενοι έν Κ/πδλει τδ άχθοφοριχδν έπάγ* 
γελμα χαΐ έν σχδτει άμαθείας διατελοΟντες. 
Τδ δλον τών μαθητών συμττοσοΟται εΙς 540 
περίπου έν απασι τοΙς Σχολείοις. ΤαΟτα συν- 
τηρούνται έχ τών δίσχων τών έχχλησιών χαΐ 
έχ μιχρών τίνων σ1^νεισφορών. 

Επαρχία ΤραπεζοΟντος. 

Περί δε τ5(ς επαρχίας Τραπεζουντος διεβι- 
βάσθη πρδς τδν Σύλλογον έχθεσις σπουδαιό- 
τατη παρά τ51ς έπΙ τών έζωτεριχών σχολείων 
ΤραπεζοΟντος Επιτροπές. Έζ α&τϋς καταφαί- 
νεται δ διαχαίις ζήλος χαΐ οι άτρυτοι αγώνες, 
ο&ς ή ^ηθείσα Έπιτροττί) άπδ διετίας χαταβάλ- 
λει, χατά μυρίων προσκομμάτων παλαίουσα, 
δπως βελτιώοΥ) τίιν ήθιχην του Πόντου χατά- 
στασιν. 

Ή ίχθεσις αύτη ές^ τδ χάτοπτρον τίς πνευ- 
ματικής καταστάσεως τών επαρχιών Τραπε* 
ζουντος, Νιχοπδλεως, Χαλδείας χαΙΆμασείας• 
Έντδς διετίας άπδ τίς συστάσεως τής Έπιτρο"• 
πής ταύτης, ούχΙ έδιπλασιάσθησαν, άλλ' έπολ* 



19$ 



Ο ϊϋϋ Κ/Π. ΕΛΑΒΝ• φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



λΐί^θ8Τβα ΈπιτροπιΑ, χαΐ ή συνάδελφος αίη%ς 

μετά τοα σεβαστού χοςΐ γιαρ«(οΟ Μητροπολίτου 
ίργέζοντχι πρλς σύ^το^σιν Ιερατιχης 2χολ%ς 
χαΐ λορισμί^ν Ίεροχ4ρυχος> ίντολίιν Ιχοντος 
βπως περιερχέμενος τίιν 2παρχίαν δςδάσχτ) τ6ν 
λίγον του θεού. Ή Έπιτροττίι δμ,οίως πολλά 
τελεσφόρα μέτρα Ζλαβε χαΐ πρ&ς ρΰθμισιν τοΟ 
δμοιομόρφου τΐΐς διδασχαλ(ας. 

Περί δε ΚερασοΟντος ίδί^ έλι^φθησαν αϊ έ- 
π^εναι πληροφορίαι. 

Έ Κεράσους ΐχει φροντιστι(ριον Έλληνιχ6ν' 
τλ σχολεΐον τοΟτο (χει 6 δι^σχάλους, ή έλ- 
ληνιχ^ «χολί} (χει 90 μαΟτιτάς, οΛ δε άλληλοδ. 
350* ^ οέ παρθεναγωγεΧον 1 40. 

ΤαΟ|Γά είσιν έν γένει τά χατά τ6ν Πέντον εν- 
εργούμένα.Ζϋλοςύπέρ τώνγραμίλάτων διαχαέςα- 
τ<^, φιλοπατρία ίχραιφνιξς, 2νθελεχί)ς ενέργεια 
χα|Ηκ(7>)ρι6της είσΐ τά περιχοσμοΟντα τί)ν έπι^ 
τ^πη^ ταύττιν πλεονεχτι&ματα. 0{ Τραπεζούν- 
τι^^εΐσΐν ανώτεροι παντ&ς επαίνου έπΙ τοΙς 
ΧΑτόρθώμασιν αυτών τούτοις. Τ& σχέτος δια-* 
δ^ε^αι φώς, τλ ^θος μορφο(^αι, ή νεολαία 
διβπΜίδαγωγεΙται, διδάσχαλοι παρασχευάζον^ 
'πε^τά σχολεία διοργανοΟνται έπΙ τ6 χρείτ' 
ΐΙ^ηίνεγείρονται οπού δένυπάρχουσι, χαΐ π^* 
^(^ευρίσχονται, πλούσιοι χαΐ πένιοτες υπέρ 
τών^ινών συντρέχουσιν« Είς δε ιερεύς £τέ^ 
φβι^οί *«^ αύτίΐν τίιν οίχίαν αύτοΟ προσηνεγ- 
χεν υπέρ το!> σχολείου χωρίου τινλς τΐίς επαρ- 
χίας, 'έν ^ α&τ6ς διδάσχει. 

Ό ημέτερος Σύλλογος μνημονεύων μετά πολ- 
λές τ^ΐς άγαλλιάσεως τ6ν Τραπεζουντίων, έ* 
πιχαλείται τίιν υπέρ α(»τΑν συνδρομιιν παντλς 
φιλόμουσου βμογενους. 

Επαρχία Νικομήδειας. 

Αάβωμεν Ιίδη υπ' ίψιν την επαρχία ν Νιχο- 
μη^ίας. Έν τ^^ έπαρχίφ ααύττι ύπάρχουσιν έν 
έλληνιχλν σχολεΐον, ΐν παρΟεναγωγεΙον, τρία 
έλλη^οαλληλοδιδαχτιχά, 18 άλληλοδ. χαΐ 25 
χωρία ίχουσι γραμματοδιδασχαλεΐα. 0[ μάθη- 
ταΐ τΰν χωρίων στεροΟνται τ6ν άναγχαίων 
βιβλίων* φροντίς δέ οΰ σμιχρά χαταβάλλεται 
Δπύ τε του σεβαστού Μητροπολίτου, τϋς 2ν τ^ 
έπαρχί^ πρλ μιχρου σύστασης Φιλεχπαιδ. Ά- 
δελφίτητος χαί τίνων προχρίτων πατριωτών, 
πρλς τίιν βαθμηδ&ν ήθιχην προαγωγην τίίς ε- 
παρχίας χαΐ διάδοσιν τ%ς έλληνιχϋς γλώσσης* 
ούχ ^ττον διΧται Ιδί^ χρηματιχίίς συνδρομές 



4 χωμύπολις •Αδά Παζαρίου, ίς τί> παρθενα- 
γωγείον έχλείσΟη ελλείψει πύρων, ως χαΐ τί^ 
χωρίον Κιζ^Δερβέντ. 

Έιεαρχ(α Νιχαίας. 

Περί δέ τϊς επαρχίας Νιχαίας πληροφορούν* 
μεΟα τά έτνύμ&να. 

Έν ΚΙ^ ύπάρχουσιν 2ν έλληνιχύν,. 2ν ύίλληλ• 
χαΐ §ν παρ6:ναγωγ^ον. Έν τοΙς χωρίοις της 
επαρχίας ^ϊ γραμματοδιδασχαλεΐχ τιγα άθλιο( 
ύπάρχουσιν, % ούοέν σχολείον υπάρχει. Μύνον 
έν Κςουπλίοις, χωρί(ι^ της Νιχαίας, υπάρχει 
άλληλοδ. παρθεναγωγείον χαΐ τάξις τις ίλλη- 
νιχών μαθημάτων. Εντεύθεν έννοεΐτς^ι, δτι ή 
χατάστασις τ%ς επαρχίας ταύτης παρουσιάζει 
ου μιχράς ελλείψεις (δίς^ ώς πρ^ς την δημοτιχιΐν 
παίδευσιν. 

Πεποίθαμεν όμως οτι θέλομεν λάβει άφορ- 
μην βσον ουπω Ινα μνημονεύσωμεν τών μέτοων 
των ληφθησομένων πρ6ς διοφρύθμισιν τ%ς δη- 
μοτιχί^ς παιοεύσεως έν αύτί^. 'Η παίδευσνς 4 
οημοτιχ")} έστΙν ή πρώτη πνευματιχ-ίι τροφή 
του άνθρωπου. Πάσα τάζις ανθρώπων χρήζει 
ταύτης* αύτη ου προτίθεται ϊνα μορφώστ) η- 
γεμόνας, % νά παρασχευάση διδασχάλους, ^ 
χαταρτίση χαλλιτέχνας, άλλα σχοπ^ν Ιχει την 
χαλην άγωγην παντός ανθρώπου, εΙς οΙανδηποτε 
χοινωνιχην τάξιν χαΐ &ν άνηχη. Τά έθνη άφε- 
τηρίαν τϋς πνευματιχϋς αυτβν προύδου χαΐ 
τοΟ άληθοΟς πολιτισμοΟ την προχαταρχτιχην 
παίδευσιν λογίζονται, χαΐ έπΙ ταύτης τ6 πρώ- 
τον τάς ενεργείας α6τ&ν έφιστ&σιν• 

Επαρχία Προύαης• 

Περί δέ τ51ς επαρχίας Προύσης δαχοινώθη*• 
σαν τφ ήμετέρφ Συλλύγβ^ τά έζϋς. 

Οι πλεΐςοι τώνέν τοΙς σχολείοις τών χωρίων 
Φοιτώντων είσιν άποροι* Ιλλειψις διδαχτνχών βι- 
ολιών* εισέτι δ πρ&ς τά γράμματα ζϋλος των 
χατοίχων δέν άνετρτύχθη, ή δέ φοίτησις τών μα^ 
θητών ούχ ίστι ταχτιχη. Ή χωμύπολις Αεμερ- 
δεσίου διατηρεί £λλ. άλληλοδ. χαΐ παρθεναγω- 
γεΐον* άλλ' ώς έχ τ9ς γενιχΙ^ς τών χατοίχων 
απορίας, άτΛ δεχαετίας ίίδη πολλάς στεριώσεις 
υφίστανται αί σχολαΐ αύται. /Από πολλών ε- 
τών εις τά σχολεία τϋς χωμοπύλεως ταύτης 
φοιτώσιν ο& μύνον έχ τών πέριξ χωρίων, άλλα 
χαι έχ τών επαρχιών. Ή χωμύπολις αυτή πολ-* 
λην Ιχει την σημασίαν, χαΐ δέον Τνα ληφιθ^ ι& 
δέουσα πρύνοια περί αντ4ς, χαΐ δ^ύτν δνατελε) 



ΕΚΘΕΣΙΣ ί1ϊϊ:ϊ>ί Τ^Ν ΚΝ ΤΑΙΪ ΪΙΙλ^ΧίΑϊΙ: ΕΐίΒΑΪΔΪΐΥΤβΡΙΩΝ 1θ9 



ίν καταστάσει άκροσφαλεί. Μολονό+ι ίέ ί ά- 
*Λοτυχ(α των χυριωτέρων προσόντων τ^ς χώρας 
άπδ ίεχαετίας καθίστησι ουσχερίί τίιν συντί- 
ρη<Γΐν τώ^ ίχ'^ται^ευττιρίων τούτων, άλλα ίιά 
τ£άν Εξωθεν άποστελλθ|;.ένων βονδρο[ΐ.ών, λα 
τοΟ ΝεγρετΓοντεΙου λαγων£<τμι.ατος τών 25 λιρ. 
καΐ τίς έξ 20 λιρών συνδρομ^ίς του σεβκσ[χ.(ου 
Μητροπολίτου τα σχολεία τίΐς χω[Λοπ6λεως 
ταύτης βελτιουνται. Ουχ ΐττον αΐ σχολαΐ Μουν- 
ίανίων, α{ τίς πέριξ τοΟ Δε|Λερίεσίου χώρας, 
ως και τών χωρίων Καλασακίου, Κεπετνη)(ίου, 
Πλατάνου καΐ Σουσουρλικίου χρήζου<ην επι- 
κουρίας συντόνου. 

Έπαρχίΐκ £(ΐύργ'4(• 

Έ* τ55 πόλει Σ[χύρνν) υπάρχει πρώτον ή Εδαγ- 
γέλικίΐ σχολτ/ί. Ή σχολ•)) αδτη περιλαριβάνει 2 
ο^[λοτικά, 1 ελληνικών καΐ 1 Γυράσιον καΐ 
δλλα ϊη(λοτικά εξαρτήματα τϋς σχολϋς. 2,300 
λίραι δαπανώνται κατ* ϊτος, καΐ ϊχει (ΐ.α'θητάς 
1 400. Δεύτερον τ4 παρ9εναγωγε1ον τίς Αγίας 
Φωτεινϋς. Τί> ίκπαι^υττάριον τούτο περιλαρ.- 
βάνει σχολεΤον προπαιδευτικών ίχον 4 τάξεις, 
Σχολεϊον έλληνικ&ν ίχον 3 τάξεις καΐ Γυ[ΐνά- 
σιον ίχον ίύο τάξεις, καΐ ίχει (λαθητρίας 700. 
Τρίτον υπάρχει τ& παρθεναγωγείον τίς άνω 
συνοικίας Σ|λύρν7)ς, συντ7ΐρού(χενον υπ& τϋς Αα(ΐ.- 
π^ίΧουχικΐς λεγοριένης ΆΧελφότητος. "Ετερον 
κατά τί^ν συνοικίαν τίς Αγίας Αικατερίνης ί- 
χον (ΐ,αΟη^ρία^ 4 32. Ή Ι|λπορικί| σχολ•)| Άρώνη 
καΐ 'τλ Ιδιωτικών έκπαι&ευηήριον των αδελφών 
Γρηγοριαδώ^. Ταυτά είσι τά έν Σ[Αύρν>ι έκπαι- 
δευτι^ρια. Έν Φωκαί^ δπάρχεί σχολεΤον έλλ. 
τών άρμενων ίχον 55 (χαθητάς, 2 άλληλοδ. 1 
τών ά^ένΐ^ν ίχον [ΐαθητάς 430 καΐ 4 τών 
κορασΙων ίχον μάθητρίας 80* ί αναλογία ίΐ 
ίστίν 6/00 έπΙ τοδ δλου πληθυσ(ΐ.οΟ τί^ς πό- 
λεως, ^ν Βουρνόβ^^ διατηρείται έλλ. άλληλοδ. 
καϊ παρύεναγώγιΚον. Έν τ^ κω^ιοπύλει Ί(λαρίου 
(£ββδ(κΐ€ίξ) ^ατηρείται 4 ίλληλοδ. περιλα{ΐβά- 
νον κοΑ 4 τ(χ.91(χ.α £λλ. καΐ 4 παρθεναγωγεΤον. 
Έν ^ Χ&{ΐοπόλΑ Ηο^υντζ& &πάρ;(«ι 4 &αρβε- 
ι^αγωγείον, ^^β^^ φοιτώ^ιν 9β μαΟιξτρι^. 

Τ^ιΛύτη ίν ^υνόψει ί κατάσ'τα^ις τις ίτ^ρ- 
χύκς Σ(ΐ.ύρνης. 

Καθιδρύματά Ικπύι^υτικλ {χανά χαΐ κατά 
τλ (λ,&λλον κβίΐ ίττον καλώς διωργανω(ΐ.ένα, πό- 
ροι έσημέραι πολλαπλασιαζό[Λενοι, σύστασις 
Άδβλφοτι6των, ζ^λος πρ^ς πδν 8,τι καλόν* 
9πονδικς*αΙ κοβΐ (ΐ^^ι/ίτριαι πλεΤς-οι ίσοι. Τα^τα 



τά άληθϋ τών £|ΐ.υρναίων έγκαλλωπίσματα* 
Σρ,ύρνη κερδώα καΐ Σμύρνη λογία δικαίως δύ- 
ναται νά άποκληβή. Παρακαλείται δε δ καλ&ς 
κα\ φιλόμουσος αδτίς ποιμενάρχης, ίνα άπο- 
βλέψας καΐ πρλς τά λοιπά α&τοΟ τίκνα, 
κατορθώστ) τ^ συναρωγ^ τ^ς διαληφΒείσης ύπίρ 
της διαδόσεως τών γραμμάτων αγωνιζομένης 
*Αδελφότητος τίιν έπΙ τδ κρείΙτ'Γον διοργάνωσιν 
τών σχολείων τών πέριξ κωμών καΐ χωρίων. 
Ευφρόσυνοι αΐ τοιαυται άφηγι/ΐίιεις, τιμώσι τ6 
ελληνικών ίνομα οί διά τοιούτων λαμπροίίν κο- 
σμημάτων καθωραΐζοντες τ^ν πατρίδα ύώτών. 

Έιεαρχ(« Έφέ«Μ. 

Έκ ^ϊίς Ιπισκοπϊς Κρίνης τις επαρχίας 'Έ- 
φέσου ίλάβομεν τάς έξις είδΐίσέις. 

Έν Κρτίνγι υπάρχοοσιν 4 Ιλληνικόν, 4 άλληλ. 
νη^ακδν καΐ παρθεναγωγεΧον. Μαθηταΐ τοδ 
έλλ. ε?σ1ν 60, τοΟ άλληλοδ. 4 50, τοΰ νηπιακοΟ 
400 καΐ του παρθεναγωγείου 450, πλίιντού- 
το)ν καΐ 200 περίίτου μαθηταΐ διδάσκονται Ιν 
ίδιωτικοΐς σχολείοις καΐ γραμματοδιδασκα- 
λείοις• αναλογία τών μαθητών ως πρί)ΐ5 τ^ν 
πληθυσμών έστΙν 6/00, οιατηρουσι δέ οί Κρη- 
ναΐοι καΐ υπότροφόν τίνα σπουδάζοντα τ4)ν \ρι- 
λολογίαν έν *Αθ<ναις. 01 κάτοικοι τίΐς Κρίνη^ 
καΐ φιλομουσίας καΐ ζι^λου εύμοιροΟσιν. ^ Σύλ- 
λογος στηριζόμενος έπΙ τών ι^θικών τούτων 
προσόντων, άτινα χαρακτηρίζουσι τους διαλη- 
φθέντας ίμογενεΐς, συνίστησιν αΰτοΤς τίιν α- 
νάγκην 8πως φροντίσωσιν ϊνα δ άριθμλς τών 
μαθητών αύξτίστϊ' διότι ώς ίχει ίςΊν δλως δυσ- 
ανάλογος πρ^ς τ?>ν πληθυσμών τοΟ τόπου. 
Ουκ ίστι μέν έπάναγκες 8πως ίπαντες ανεξαι- 
ρέτως μετέχωσι χ%ζ ανωτέρας παιδεύσεως* διότι 
οδτε τά μέσα έπιτρέπσυσι τοϋτο τοΙς τ^Λσιν^ 
ούτε δ κοινωνικές προορισμός πάντων έστΙν δ 
Αυτός* τ%ς δημοτικές παιοεύσεως δμως <)ΰδε1ς 
δφείλει ΐνα μένη &γευστος, μηδείς τών παί- 
δων στερ^ται τοΟ επιουσίου τούτου άρτου τίς 
ψυχϋς. Έν 'θβατζΐ)ίί<^ ίχοντι οϊκους 440 δπάρ- 
χει σχολ4ι άλληλοδ., μαθηταΓ δ* έν αδτΐ} '45, 
ανάγκη δι^ριχει βιβλίων διδακτικών. Έν Φβϊζ- 
δερε δμοίως αλληλοδιδακτικά) Σχολ4ι έν ^ δ- 
πάρχουσι μαθηταΐ 85 έπΙ 400 οϊκων. Έν σέ τ5} 
κωμοπόλει *Αλατσάτων έλληναλληδοδ. σχολί) 
καΐ παρθεναγωγίΐον. Τϊ κωμόπολις αυτή ίχει 
4800 ώς ίγγιστα χριστιανικούς οίκους. Έν 
τω χωρί(^ Κάτω Παναγία δπάρχουσιν 4 δη- 
μοτικών σχολΛον 'Α^^ίνων καΐ ^ παρθβνβτ- 



200 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ.\ΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλΑΟΓΟΣ 



γωγΛον. ΜαθιοταΙ πάντες δ{Λθυ 200* άνάγχην 
Ιχουσι βιβλ(ων. Έντφ χωρ(φ ^ΑγΙα Παρασχβνίί 
)ύο σχολαΐ υπάρχουσιν έλλ. χαΐ άλληλοδ. Ε- 

Ϊουσαι 4 20 (ΐαθητάς* συντιηρουνται λά τοΟ 
ίχάτου τίς άρχιερατιχ^ΐς έτηχορηγίσεως καΐ 
του έχ τ%ς φορολογίας ποσού τών ΪΟ/ΟΟ' α- 
νάγκην {χουβι χαΐ ούτοι βιβλίων. 

Έχ δε τών Βριούλλων^ πολίχνης τϋς α5τ%ς 
επαρχίας, παραΧ8ΐ{ΐ.έντίϊς ταΤς άρχαίαις Κλα- 
ζομ.εναΤς, πατρίδι τοΟ φιλοσόφου Αναξαγόρα, 
δια του άιΛ διετίας συστάντος αναγνωστηρίου 
<δ Αναξαγόρας» διεχοινώθη τφ Συλλέγφ, 2τι 
τά Βρίουλλα συνίς•ανται ώς Ιγγιστα δπλ 1 700 
χριστιανιχών οίχων* Εχουσι ούο νητηαχά σχο- 
λεία, δύο άλληλοδ. 2 παρθεναγωγεία ο5χ ευ- 
χαταφρόνητα χαΐ δύο άλλ* άτελίΐ ίλληνιχά 
σχολεία* χαΐ Γυρινάσιον δύνανται ίνα συστΑσω- 
σιν, έάν ή 2[ΐύνοια σύσφιγξη πάντας χαΐ σ»^ν- 
ενώση. τλ ίλον τών σπουδαστών ίνταΟθα ά- 
ναβαίνει είς 450, £πΙ πληθυσ(λου 800 οίχων. 
Πλείστοι βσοι μαθηταΐ είσΐν άποροι, χαΐ προο- 
δεύουσι ταχτιχώς φοιτώντες, εξαιρέσει τών 
πάντη άπορων. Περί δΐ τοΟ χωρίου Αιβρεσα- 
ρίου πληροφορούι^εθα, 5τι οί χάτοιχοι διατε- 
λοΟντες έν έσχατη ένδεί^, ριετά πολλΐς τϋς 
δυσχέρειας συντηρουσιν ίν δη[ΐ.οτιχλν σχολεΐον' 
8τι θεωροΟσιν απολύτως άναγχαίαν τί}ν άνέ- 
γερσιν παρθεναγωγείου, άλλ' δμως ο6 δύνανται, 
τά δι χοράσια αυτών ριένουσιν έν τφ σχύτει 
τϋς ά(Α.αθείας βεβυθισ|ι^να. 

Επαρχία Ίχονίου. 

Περί τϋς επαρχίας Ίχονίου & ιξ(Αέτερος Σύλ- 
λογος έπληροφορ^θη τά έπύ|χ.ενα. 

Έ Μητρόπολις τϋς επαρχίας Ίχύνιον περιέ* 

Ϊουσα 1 00 οίχους διατηρεί σχολείον άλληλοδι- 
αχτιχ&ν χαΐ παρθεναγωγεΐον. Ή χωριόπολις 
Σίλλη περιέχουσα περί το&ς 600 χριστιανιχο&ς 
οίχους διατηρεί έν ανθηρά χαταστάσει σχολεία 
έλληνιχ&ν άλληλοδιδιδαχτιχλν χαΐ παρθεναγω- 
γιίΐον. Τλ χ6>ρίον Πέρματα 6πλ 1 50 χριςαανιχών 
οίχων χατοιχού|Αενον διατηρεί σχολεία έλλ. άλ* 
ληλοδ. χαΐ παρθεναγωγεΤον. Τ^ χωρίον Τένεΐί, 
περιέχον 300 χριστιανικούς οίχους, διατηρεί 
σχολεΤον έλληνιχ&ν χαΐ άλληλοδιδ. Πρόκειται 
δέ 4!δη χαΐ περί ανεγέρσεως παρθεναγωγείου. 
Τλ χωρίον Φερτέχι περιέχον περί τους 350 
χριστιανικούς οίκους, διατηρεί σχολβία έλλην. 
άλληλοδ. χαΐ παρθεναγωγεΐον* Νίγδη, β'. Μη- 
.τρόπολις τ5)ς επαρχίας, έχουσα 6πέρ τους 4 20 



χριστιανικούς οίκους, διατηρεί, ελλείψει διαρ- 
κών πόρων, μόνον άλληλοδ. σχολείον. Πόρος, 
χωμόπολις (&ιχρά οικουμένη υπύ 4 50 χριστια- 
νικών ο{χων, οιατηρεί σχολείον άλληλοδιδα- 
χτιχόν, έν ψ υπάρχει χα1τμ%|ΐα έλληνιχόν. Τλ 
χωρίον Μαλαχοπϋ, Εχον 300 οίκους χΌΐστια- 
νιχούς, διατηρώ ελληνικών χαΐ άλληλοδιδακτ. 
σχολΆν' τά πλείστα τών άλλων χωρίων Ι- 
χουσι γραμματοδιδασκαλεΐα* τινά δΐ παντελώς 
στερούνται σχολείων. Ό Μητροπολίτης έργάζβ- 
ται κατά τ& ένύν αύτφ μετά πολλοί» του ζή- 
λου, άλλ' ή ανέχεια παρεμβάλλει μεγάλα προσ- 
κόμματα εΙς τίιν προαγωγίιν του Εργου. Έν 
γένει α{ περί τϋς επαρχίας τοϋίτης πληροφο- 
ρίαι καταδεικνύουσιν, δτι ε{ καΐ εΖσέτι ο&κ ά- 
νεπτύχθη & ζ%λος ποιρ' &πασι τοΙς κατοίκοις, 
ουχ ^ττον τ% δραστηρίφ ενεργείς τοΟ φίλο- 
α,ούσου Άρχιερέως καΐ τών προκρίτων βαθμη- 
ούν 4 δημοσία έκπαίδευσις έν τ^ έπαρχίγ ταύ- 
τη έπΙ τύ κρεΎττον διοργανοΟται πρύς προα- 
γωγίιν καΐ διάδοσιν τ%ς ελληνικές γλώσσης 
πανταχοΟ τϋς επαρχίας. Ε&χϋς δέ Ε|ίγον ϋθε•* 
λεν έΐσθαι, έάν και τά γραμματοδιοασχαλ^Ια 
βαθμηδύν εΙς δημοτικά σχολεία μετεποιοι^ο. 

Επαρχία Καισαρείας. 

Παρ' αύτΐΐς τάδε διεχοινώθησαν τφ Συλλόγβ^. 

Έν Καισαρείφ τής Καιτπαδοκίας ύπάρχουσιν 
4 έλλ. 4 άλληλοδ. καΐ Εν παρθεναγωγεΐον. 

Έν Κερμιλρ^, κωμοπόλει τ91ς Καισαρείας, δ- 
πάρχουσι σχολ. έλλ. άλληλοδ., ιραρθεναγωγεΐον 
και 2 παιδαγωγεία. Έν χ^ κωμοπόλει ταύτη 
ύπάρχουσι 500 οΐκίαι έλληνικαί' φοιτώσι δέ έν 
ταΐς σχολαΐς παίδες τΰερί τους 500, ανάγκην Ε- 
χουσι οιδακτ. βιβλίων. Έν χ^ κωμοπόλει Γ|θσ- 
γατίο^ υπάρχουσιν 4 έλληνικύν καΐ 1 άλληλοδ. 
4 40 δέ οίκίαι. 01 πόροι τών σχολών τούτων 
άπύ διετίας 4ίδη παντελώς έξέλιπον' ο{ πλεΐ- 
ςΌΐ μαθηταΐ είσΐν άποροι* αί σχολαΐ χρ^ζουσι 
βιβλίων. Παρά τφ Γςοσγατίι^ κείνται τρία ά- 
πορα χριστιανικά χωρία, "Αγκερ, Άσπραχμανί, 
Καριπλέρ, ατινα παντελώς σχολείων στερούν- 
ται* χαΐ έπΙ τούτφ επικαλούνται τίιν άρωγίιν 
τοΟ ημετέρου Συλλόγου. Έν Ζιντζίδερε υπάρ- 
χουσιν 4 άλληλοδ. 4 προκαταρκτικών παιδευ- 
τιηριον καΐ ιδιωτικά τίνα παιδαγωγεία. Αί σχο- 
λαΐ Εχουσιν ανάγκην γεωγραφικών πινάκων 
καΐ βιβλίων. Έν τφ χωρί€^ ΤαβλουσοΟν τ^ς 
Κομσαρείας υπάρχουσιν 4 έλλ. τών ά^^ένων καΐ 
4 άλληλοδιδ, Έν τί^ κωμοπόλει Μουταλάσκη 



ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΕΝ ΤΑΙΣ ΕΠ^ΡXIΑ^Σ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ 201 



&πάρχου9(ν 2ιρ1 οίχων 650 δύο έλληνιχά σχο- 
ΧΟΛ Ιχοντα 60 (&αθητάς' 2 άλληλοδ. 270 (&α- 
θιιτίς Ιχοντα, 4 ιραιδαγωγιΐον χαΐ 1 βιβλιο- 
θιϋκη. Έν τφ χωρ((ΐ^ Στέφανα έπΙ 50 οίχων ύ- 
πάρχουσι |Λ(α έλλγινιχί) σχολ^ι (λκτά 30 |Ααθν}- 
τών χαΐ < ιταιΧαγωγεϊον. Έν τ^ χώ(Λη *Αν- 
δρονιχ(φ ίιτί 400 οΐχων 1 σχολ-ί) έλληνιχη (- 
χουσα 50 (λ.αθιιτάς, 1 άλληλοδ. 150 [ΐ.αθιιτάς 
Εχουσα, 1 ιταρθκναγωγ^ον 45 |ΐαθητρίας Εχον 
χαΐ [χ.1α β^βλιοθι^χη. Έν τ5) Άρχελαΐλ (Έρ- 
χιλέτ) ίιΑ 4 00 οίχων 1 σχολ. έλληνιχ^ν χαΐ 1 
καρθεναγωγεΤον. Έν τφ χωρ(φ Μόλου έπΙ 4 δ 
οΐχων Ι παι&αγωγεΤον. Παρά τ& χωρίον Ζιν- 
τζίδερε ΐΓαραχεΐ(ΐ.ένη ή ^Ιερά Μον}) τοΟ Τιμίου 
Προδρόμου μετά £ξ πατέρων περιέχει (ν σχολ. 
έλλ. Εχον 46 μαθητάς χαΐ βιβλιοθ^χιον. 

ΤαΟτά είσι τά ίφορώντα τλ περί τ'ίιν χα- 
Οέδραν χεντριχ&ν μέρος τ^ς έπαρχΕας. Καθόσον 
δέ άφορ4^ τλ άνατολιχλν χαΐ δυτιχ2»ν μέρος τ5(ς 
1παρχ(ας, τλ βόρειον χαΐ τλ νότιον, £ν 28 πε- 
ρ(που χωρίοις έπΙ 3720 ώς Εγγιστα οίχων υ- 
πάρχουσιν 8 σχολβίΐα έλλ. 8 άλληλοδ., τρ(α 
παρθεναγωγεία χαΐ 4 5 παιδαγωγεΐα. Έχ τού- 
των πάντων δηλοΟται, δτι ή φιλομάθεια 6πάρ- 
χει {χανώς ανεπτυγμένη έν τϊ) έπαρχί^ ταύτη. 
Ει χαΐ ή μεγάλη άπόστασις τοΟ τόπου, τ^ 6" 
λιγάριθμον τών χριστιανών, τί> έτερόφωνον τϋς 
γλώσσης παρεμέάλλουσιν μεγάλα προσχόμμα* 
τα πρλς την προαγωγίιν τών γραμμάτων, ούχ 
^ττον αγώνες ο6 σμιχροί γ(νονται δπως υπέρ- 
νιχηθώσιν αΐ δυσχέρειαι α&ται. Έν ούδεμι^ τών 
επαρχιών τ%ς Άνατολϋς τά γράμματα είσΐ το- 
σούτφ διαδεδομένα, ίσα^ 2ν τί||ί 2παρχ(φ τϋς 
Καισαρείας. 'Αζ(α συστάσεως έστΙν ή πατρίς 
τοΟ άοιδίμου φιλόμουσου Άγιου Καισαρείας Παϊ* 
σ(ον αποβιώσαντος πρό τίνος, χώμη έχ 300 
οΙχων συγχειμένη, Βαραχησ(α (Φάρασα), απέ- 
χουσα τϋς πόλεως Καισαρείας 20 δλας ώρας, 
άπόχεντρος εΙς μέρος άπρόσιτον, διασώζουσα 
άρχαΐζουσαν δυσχατάληπτον γλώσσαν. Κατά 
δεύτερον δΙ λόγον ή Ζελέλα, χώμη μιχρά 
πλησίον τΙς ΝαζιανζοΟ, χαΐ αυτή διασώςουσα 
τ)|ν έλληνιχ'ίιν γλώσσαν χαθαρωτέραν χαΐ χα- 
ταληπτι(ν• ΠεποΙθαμεν δλ δτι έπΙ τοΟ νέου 
α&τ5ίς πολυμαθοΟς χαΐ φιλόμουσου ποιμενάρ- 
χου. Εχοντος συναρωγδν χαΐ συναντιλιϊπτορα 
χαΐ τ}}ν γενναίως άγωνιζομένην πρ&ς διάδοσιν 
τών γραμμάτων χατά τάς χώρας ταύτζς Καπ- 
παδοχιχίιν αδελφότητα ως χαΐ τον φιλεχπαι- 
δευτιχλν Σύλλογον τής Μιχρ&ς Ασίας, ή ε- 
παρχία αυτή ποιι^σεται δσον τάχος νέα β^ΐμα- 
τα πρ4ς τίϊν πρόοδον. 



Ααοδιχεια τ{)ς Συρίας. 

Έν δέ τίί ΑαοδιχεΙα τ^ς Συρίας υπάρχει 4 
σχολί) έλληνιχι^, άνεγερθεΤσα ϋπί> τοΟ φιλόμου- 
σου Μητροπολίτου Λαοοιχείας Κ. Μελετίου, άπ& 
πενταετίας ίδη εργαζομένου γενναίως, 8πως 
αργϊ τί)ν ζοφώδη άχλύν τί)ν έτηχαλύπτουσαν 
άπαντα τδν δρίζοντα τϋς επαρχίας ταύτης• 
Ή χωμόπολις αυτή δεΐται τής γενναίας συν- 
δρομής τών δμογενών, τής τε πενίας τών χα- 
τοίχων αυτής Ενεχα, χαΐ τής σπουδαιότητος 
τής θέσεως αυτής. 

Ούχ έχλείψουσι τφ θεφ στρατιώται. Παν- 
ταχού αναφαίνονται οί τών χαλών έρασταί, 
χαΐ ο{ ίργάται τής αγαθοεργίας. Πόσον άνεχ- 
τίμητοι αί θυσίαι άποβαίνουσιν, όταν ίπΐ 
μ&λλον χαΐ μ&λλον όλιγώτερον ύφίς'ανται τους 
πειρασμούς τοΟ εγωισμού. Κατά τ})ν άπόχεν- 
τρον Συρίαν έν τ^ περιωρισμένγι αυτοΟ ίπαρ- 
χί^ ό χαλ&ς ο&τος ποιμενάρχης εργάζεται συν- 
αντιλτίπτορα Εχων χαΐ τίν διδάσχαλον τής 
σχολής χ. θεμ. Άρφανίδην. Τί δίν χατορθοΤ 
5 ([ήλος χαΐ ή αγαθή θέλησις; Τά έν γωνί(^ χαΐ 
παραβύστφ γινόμενα 6π1ρ τής μορφώσεως του 
λαοΟ δέον Ινα διασαλπίζωνται. 

Περί δ^ τών νι^σων τής Προποντίδος χαΐ του 
Αιγαίου διεχοινώθησαν τφ Συλλόγφ τά επό- 
μενα. 

Επαρχία Προιχοννήσου. 

Ό νήσος Κούταλις χατοιχουμένη ύπο χιλίων 
ττερίπου ψυχών. Εχει Εν μόνον Σχολεΐον, πρλ 
ε{χοσαετίας ιδρυθέν, μιχρ&ν χαΐ πεπαλαιωμένον. 
ϋ σχολεΤον τοΟτο έστΙν Άλληλοδιδαχτιχί>ν 
συνάμα χαΐ έλληνιχόν' μαθηταΐ έν αύτω διδά- 
σχονται περί τους 405, οΐ πάντες άποροι, πλ^ιν 
εύαρίθμων τινών. Έτι^σιοι πρόσοδοι τής σχο- 
λής συμποσοΟνται περί τάς 4,500 γρ. έν ^ αΐ 
δαπάναι άναβαίνουσι μένρι 6500. Ελπίζεται 
{ίδ^ ^ Μ ^ χρ(Τττον άν«λοργάνω«ι< «Μς 
χαΐ η άνάπτυξις, χαθ' Οσον ετέθη υπύ τ))ν προ- 
στασίαν τής πρύ διετίας σύστασης έν τί) νιΐσ(ΐ^ 
ταύτΥϊ *Αδελφότητος,«τοΟ Ευαγγελισμού,» σχο- 
πούσης τίιν διάδοσιν τών γραμμάτων έν τί) ν^ι- 
σφ ταύτη. Έν τώ χωρίο^ 'Αλώνη υπάρχει ίν 
σχολίΐον άλληλοδιδαχτιχόν. Εχον 40 μόνον μα- 
θητάς πενεστάτους έπΙ διαχοσίων οΐχων' οα- 
πανώνται χατ* Ετος περί τάς 2 χιλ. γρ. ουδε- 
μία δέ πηγ*}) ώρισμένης προσόδου πρ&ς συντή-• 



(ΒΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΧΤΑΑΟΓΟΖ. Τ0Μ02 ?".) 



26 



&03 



Ο ΕΝ κ/ϋ. ΰλΛ&Μ. ΦίλΟλοϊΐκόϊ 21^λλο^()£ 



9 1 



ρησιν αύτοΟ υι:άρχ&ι. Έν Μαρρ«αρ^ ίμοίως υ- 
ιράρχει Ιν μ,ένον άλληλο^. συστάν τφ 4857* 
(ΐ^αθηταΐ φοιτώντες είσΐ ττερί το&ς 430, τα ^/9 
επί του βλου πλΐί)θυσ{χ.οΟ. "^Εν Ιντοχον χεφά- 
λαιον έχ 200 λκρ. έθωμ. άποτελιίΐ τ&ν [ΐ.6νον 
ιρ6ρ6ν αύτου. Έν τφ χώρΐφ Παλατίοις &(&ο(ως 
ίν άλληλοδ. δπάρχει συντηρού{Αενον υπδ τϋς 
Έχχλγι<τ(ας* ο{ μαθηταΐ είσΐ περί τους 70, ά- 
παντες σχε&λν άποροι. Έν ΙΙασαλΐ(χ,αν(φ άπ6 
ί 5 ετών υπάρχει σχολί) άλληλο^, πεντι^κον- 
τα ριαθιοτάς έπΙ 150 οίχων ίχουσα, ων οΐ 
πλείστοι γυροΙ χαΐ άνυπ6δ>ϊτοι ίντες αναγ- 
κάζονται ίνα άπουσιάζωσι της σχολές* ουδε- 
μία ώρισι^ένη πρόσοδος πρ6ς συντι^ρησιν αύ- 
τϋς* άλλα με^ά πολλϋς της δυσχέρειας είσ-' 
πράττεται ποσόν τι 20 τοΙς ^/ο ίπΐ του ^6ρου. 
Έχ των χωρίων τ^ς ν:(σου Πασαλιμανίου τά 
ϋχουπίά χαΐ Χουχλία έχουσι μέν μιχρά τίνα 
σχολεία, άλλ' άθλιέστατα' τ^ δέ Βόρι λεγόμε- 
νον χωρίον παντελβς στερείται ίνεχα έσχα- 
της πτωχείας. Έχ δέ 'ύών τής Ηαρμαροννι&σου 
χωρίων, τλ μ^ν προάστειον χαΐ ή Άφθονη 2- 
χουσιν άνά 6ν σχολείον' τ{> δέ Κλαζάχι συγ- 
χείμενον έχ τριάχοντα οΐχων ο6δέν ίχει* ^ οε 
Γελήμ^ χαΐ ή Άφυσία έζ 100 οϊχων ίχουσιν 
άτελέστατ^ά ^ινα γραμματοδιδασχαλεΐα. Ή 
χυρία α2τία τϋς τοιαύτης ^ερί τί γράμματα 
καταστάσεως τ^ίς επαρχίας ταύτης έστΙν ή 
έσχατη πενία, υφ* ίς οί χάτοιχοι κατατρύχον- 
ται* ποθοΟσι τί}ν παιδείαν, άλλα τ&ν μέσων 
άποροΟσιν' Ιχετικώς επικαλούνται την συνδρο- 
μών τών ομογενών. 

Μεταβώμεν ίίδη ϋς τί)ν έπαρχίαν Ηιτυ- 
Χ'Λνηις. 

Επαρχία Μίτυλήνϊς. 

Έν ^^ ΐϊύλει ΜιτυλΆνρ δπάρχουσι πέντε 
σχολνά* Ιν γι^μνάσιον, Ιν άνώτερον πκρθενα- 
γωγα«(ν, δύο άλληλοδ. ά|^^ένων χαΐ ίν άλλη- 
λοδιδ. κορανίων^ Τλ γυμ^άσιον καΐ "τλ πα^Ο^- 
ναγωγείον σννέ»ιτησ«ν τφ 1^40, 'Ετττά διδά- 
σκαλοι Μάσχο^σιν έν τ<^ γψνασί(^ έν δέ τφ 
Παρ&εναγωγείω Ιπτλ ^ιδασχάλισσαι' δ αριθμός 
"Τών μα&ητών το(> γι»μνασ(<οτ> άναβαί^ι «{ς 1 70, 
τοΤ> παρθεναγωγείου εις €0, τοΟ ένί>ς άλληλοδ. 
των ά^^νων εΙς 24α, τοΟ δ& έτερου ε{ς 490* 
του δε τών κορασίων εις 200 έπΙ πληθυσμού 
4 Ο χιλιάδ. κατοίκων. Μ προς συντιίρησιν τών 
σχο\ών γενύμεναι δαπάναι καταβάλλονται δπ& 
'ύών πολιτών, αναλόγως τ9|ς περιουσίας έκα- 
στου* ^ "γυμ^ά^ΐον κέχτήτϋ^ι χαΐ βιβλιο94χι{ν. 



Έν ΙΙλ«>μαρίφ δπάρχουσι μ{α έλ^. ^ολ-^, 
Ιν δημοτιλ^^ *Λτά τλ συνδι^χήίικλν σύσ^τήμβ, 
ΧΑΐ ίν άλληλοδ. &π*ντ« συντηρούμενα έχ σι^^ 
εισφορών χαΐ παρά τών έκκλη^τιών. Πλτιν τοί- 
^ν δτϋάρχουσι καΐ τρία Ιδ«ώ^Κ)&ά 'ί^οίρθεν^ω'- 
γΛα ΧαΙ ^έταρ-^ον ίίδίη άνεγειρύμενον. Έν Λ 
τοΙς χωρίοις ^^ς ^^εΐμένοις ^ϊρΐ τλ Ηλωμάρισν 
ίίτοι έν Πλαγίλ, έν τώ Ηεγάλφ Χωρίο^, "έν τ& 
Παλαιο-χωρίϋ^, έν τί^ Τ^γώνη καΐ έν Βορφ ί»*- 
ττάρχουσιν άνά Ιν άλληλοδ. σχολβΤον. 

Έν Πολυχηίτί^ δπάρχουσιν ίλλ. άλληλοδιδ. 
ΧαΙ παρθεναγωγείον. Έν *^ έλλ. (ίποΰδάζουσι 
περί τους 20, έν τφ άλληλοδ. 8β0, έν*τώ παρ- 
θεναγωγεία 80, Λπαν^ς δέ οί χάτοϊχοι «?σΙ 
περί τάς 4 χιλ. τά έχπαιδευηλρια ταΟτα συν^ 
τηροΟνται υιΛ Χ(Λ ^μοτικοΟ Ταμείο'υ. 

Έν τ^ κωμοπόλει Βατόύση δπάρχουσιν ελ- 
ληνικών^, άλληλοδ. καΐ πβφθενΐχγωγ£ίον. Έν τφ 
έλλ. φοι^ώσιν 20 μά^θηταί, Ιν τφ άλληλόδιδ. 
126, έν δέ τι^ ^(αρθεναγωγείφ ^5, ός 4 πρ^ 
10 ^πΐ του δλου πληθυσμού* ^ά '*]| *ϊ©ν μα- 
θητών Αποροι, άλλ* επιμελές )ΰαΙ φ^ιλύπόνοι. 

Έν Ηανδαμάδΐί^ δπάρχουσιν ίν έλληνιΧ^ καΐ 
Ιν άλληλοδ. συντηρούνται έκ τοΟ ταμείου *τίς 
Ι. Εκκλησίας καΐ τ^ κοινότητος. Ύίητάρχέι α- 
νάγκη παρθεναγωγείο^!* άλλ* απορεί ή χ^ινί- 
τΐΊς ιίών πρλς τοϋτο άναγκίκίων μέσων. 

Έν Πέτρ^ι: υπάρ)^οΐυί(ϊνν ίμοίΐκκ έλλ. ^μΧ άλ* 
ληλοδ. άιΑ τοΦ 4883* καΐ έν μ^ν τώ έλλίον. 
διδάσχον^ι 20 μαθη^ί) έν δέ τφ άλληλοδ. 
70. Ό αριθμός τούτων άναλογΛ 20 ίπΐ τόΚς 
400. Πρ^ (ηιντ^ήρησιν αύ^ών δ<χ^νν)χνώ>ιηι ^Ι 
τάς 8 χιλ. γρ. ι^ροερχόμεν^ έχ ^τι>^ισφο|Βώτν' 
αί σχολαΐ Ιχου*ιν άνάγχνιν ^βλίων πρ^ «ιΛ- 
νομην ^Τς άπόροις. 

Έν τφ ^ωρίφ Φιλί^ ύι*άρχει 4# άλλ'ηλοδίδ. 
έν 4^ <Γποθοάζουσι περί ^δς 430, ένώ προιϋ- 
γουμένως δπηρχ% και έλλ. <τχολ4, άλλα &ς Ιχ 
'Τ^Ις πολυ^οΟς <ϊφορίας έχλ«ίσθη α&ΐίΐη. 

Έν τ^ χωμοπόλει Τελωνείων δ^τυχ&ς μ^α 
μόνη άλληλόο. ^ολί) δ^άρχίι άπ^ τοΐ 4 837, 
Ιχο\>σα 436 μαθν^άς, χικτ' άναλόγίαν ένλς 
ΐ^ρ^ς είχοσίν έ^ τ^ 8X6^ πλ^θοσΜΟ^. Έν^^ή 
κωμόπο^ις αδΐ0ΐι προηγουμένως οιειρ^ρει^ς 
τ!^ Άλληλοδ. >ιΐ3Α Ιλλ^νιχ^ν χαΐ ίΐ^θεναγ^- 
γετον, ίΐδει αχζ^^οΛ τούτων έν^ΐχ >τϊ(ς μειώ- 
σεως τϋς «υγκομιδ^* άπόλοτος ανάγκη ^- 
βλίων. 

Έν τώ χωρίί^> Παμφίλοις δπάρχουσιν ίν άλ- 
ληλοδ. τϊίς κοινότητος, κίκΐ Ιν ίΐιωτιχλν παρ- 
θεναγωγείον ίτυντηρούμενον 6πό ^Ίνων φιλοιμού- 
σων. Έπι τοΟ πληθυσμοί 4400 ιιατ^(χ;^ν Ιη«^- 



ΕΚβΈΣΐχ ϋεΡΙ ΤΟΝ ΕΝ ΤΑΙΣ ΕηΑ.Ρ](Ι11£ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ 303 



δύ^ζουσι ιτερί τους 410 έν τ^ άλλτϋλο^. σχολ^' 
έν δε τφ παρβ^ναγωγείί^ 48 (/ίο(θι^τρ(«ι• Ή 
<;χολη σΜ^ιτηρεΙται δια τοΟ διθ(ΐ.οτιχον φέρου. 
Ή φοίτηση των |χ.α9τιιτών έσ^Ι λίαν άτοριτοί, 
μάλιστα έν χ,αιρφ γ$(αργιχ£λν ίργ«(^ιβν. 'Ί^λ* 
λ^ιψις |ΐ^γ(ίλη βιβλίων διδα^^τι^ςδν. 

Έν δέ τφ χωρΙ(^ Βρΐ5τα υπάρχρν<Λν ίν άλ»^ 
λιι^λαα. ίπλ 30 ετών χχά 8ν παρθεναγ^^γείον 
άπό 3 ετών. Έν τΐ} άλληλοδιδαχ. Μΐϊάρχ^υοιν 
170 {ϋΛθητα^Ι έπΙ 400 οΐχων, έν δέ τδι παρ- 
ίΐε,να^γωγείφ 40 ριόνον (χαθι^τριαι. Συνττιρουν 
ται οέ αϊ βχολαΐ αύται φορολογου|λένου ί^ό^^ 
σταυι τ^ν τζολιτών άναλίγως τής καταστάσεως 
αίιτου. Υπάρχει άνάγχη ίλλ. σχολίς, άλλα τα 
(ι^σ0ς ούχ υπάοχουισιν. 

Έν τ% νίσ<^ Τ&νέδ(^ ύπάρχρυσιν έλλ. άπδ 
τοΟ 4840, άλληλοδ. άπ6 του 4849 καΐ παρ- 
θεναγωγείων άπ6 του 4874. Οί χάτοιχοι είσΐ 
πδρΐ τους 2500• οί |Ααθιιται του έλ. είσΐ 4 2, τοΟ 
άλληλοδ. 90, του δε παρθεναγωγείου 430, 
συντιιρουνται δέ έχ του τα(Λείου τίίς Ι. Εκκλη- 
σίας, Τπάρχε* δε εις ΑαχΛον, |Λίι έκκυβευθέν 
ςίσέτι, δια 500 μετζι&τια, 4ν οίκόπεδον κλη- 
ροδοττπθ^ν ίπ6 των αδελφών Τολ}ΐ.ιδών• οί πλεί- 
στοι των {ΐαθτίτών άποροι, "Ελλειψις (Αίγάλη 
βιβλίων, 

Έν δβ Σχοπέλφ υπάρχει ίν άλληλοδ. σχρ- 
λείον καλώς διωργανω|x^νον άπ6 του 4865. Ό 
άριθ(ΐ*{)ς των (/ίςιθητών υπερβαίνει τους 4 00 έπΙ 
400 οικιών. Ή κοινόττος συντηρεί την σχολίων. 
Μεγάλη πτωχ^α υπάρχει. 

Τοιαύτη έν γένει ή κατάςτασις της επαρχίας 
Μιτμλιήνης, Έκ των εκτεθέντων εξάγεται, δτι 
ή επαρχία αυτή βοιίνει πρ^ς τί'ιν πρ6οδον' (/.ά- 
λιστα ου [ΐ,ικ^ί εργασία γίνεται πρ{»ς διάδο- 
σιν τών γρα|Χ|χχτων εις τά πέριξ. Χρήζει δέ 
χρη(ΐ.ατικίίς βοηθείας" ίδί^ δέ ή κω|ΑΟπολις Τε- 
λωνείων, ως και αι (τχολαΐ τών χωρίων εχουσιν 
ανάγκην βιβλίων" Έλπίζομεν δτι 4 φιλόμου- 
σος τ%ς επαρχίας ταύτης 'Ιεράρχης^ θέλει δια- 
τελεί έργαζδρ,ενος πρί^ς την βαθμηδόν έλάττω- 
?ιν τών πρ&ς τήν πρδοδον τοι^ ^οΐ|ΐ.νίου ^υταΟι 
μφΐοτα(Αένων δυσχερειών. 

Λάβω(Αεν ϋδη υπ' £ψιν την έπαρχία,ν Μη- 
θύ{ΐι.νης. 

Επαρχία Μηθυμνιςς. 

Έν Μολύβ(^) ^ΡΧ^'ϊ Μηθύ(ΐιν7), 6πάρχει (ΐία 
{χ^η αχολη άλληλοο. και ί,ν έτοιμόρ^οπον παρ- 
θΐνο^γωγιΧον, ά{|^φ6.τερχ ΧιΜώς &χοντα. 



. Έν δε τ^ κωμοπέλει τ%ς 'λγί^ς Παρασκβυ^ς 
υπάρχουσ^ν (ν έλλ. καΐίν άλληλοδ. σχολείου 
πρά τίνος δέ συνέ^τη καΐ &ν παρθεναγωγίίΐον• 
Ή ελληνική σχολή άριθ(Αε% 25 |χαθητάς. Ό ά^ 
ριθ(/.λς ούτος ουδόλως αναλογεί πρ^€ 'ΐΡ^ν 'τ^λη- 
θυσμίιν υπερβαίνοντα τάς $ χιλ. Τί> παρθενα- 
γωγείον έχει υπέρ τά 30 κοράσιοι* τ6 δέ άλ*- 
ληλοδ. 480 μ,αθητάς• 

Έν Κάπρ, χωρίίι^ τής οιΰτϋς έπα(ρχίας, 
υπάρχει (χία σχολή αλληλοδιδακτική ρκτΊ, 
άνεγερθεισα τ$ 4844" οι |Λαθητα\ ταύτης είσΐ 
περί τους 80 έπΙ 600 κατοίκων. Τλ κοινών 
ταμεΐον συντηρεί την σχολην. ^Άποροι είσΐν <ιί 
πλείστοι τών [χαθητών* πολλοί τών παίδων 4- 
πιθυ{Αθϊίσι την τρρκτικίιν εις τίϊν σχολην φοί- 
τησιν, άλλ* άφ* ίν6ς ή ίνδε^α τών αναγκαίων, 
άφ' έτέροίΐ τδ στενύχωρον της σχολής κωλύου- 
σιν αυτούς. ΚαΙ έν τφ χωρίι^ ΤέλΙρι υπάρχει 
2ν (ΐ.ικτ2^ν άλληλοδ. σχολείον, έν ^ ψοιτώσι 
περί τους 400 μαθηταΐ και ι^αθιΐιτρια^ έπΙ 
πληθυσμού 500* ή αυτί) κατά^τασις καΐ εν- 
ταύθα. Όμ^οίως τοιαύτα σχολεία (/,^κρά κςιιΐ άτε- 
λ91 υπάρχουσι καΐ έν τοις χωρίοις Ύψηλο|4.έτω~ 
πον καΐ Τακίτζα. 

Έν Άχερώντ) της Καλλονής δύο άπλα πα- 
ραπΊηγ[4ατα υπάρχουσι χρησιμεύοντα ώς σχο- 
λεία, καθ6 ττυρποληθέντων τών υπαρχόντων. 
Πλην τούτων υπάρχει και ίν ίδιωτικον πβ(ρθε- 
ναγωγεϊον' συντηροΟνται δ' έκ του δη|ΐ.οτικου 
φύρου. Τα ^]3 τών (μαθητών είσΐ πένητες, καΐ ως 
έκ τούτου οΰ φοιτώσι τακτικώς εΙς τά σχολεΐία, 
στερού[Λενοι βιβλίων καΐ άλλων αναγκαίων* 
πτωχεία μεγάλη. 

Έν γένει εξαιρουμένων έξ χωριδίων συγ- 
κειμένων έκ 30 μέχρις 40 οίκων, τά λοιπά 
χωρία της επαρχίας οιατηρουσιν άλληλοδιδςι- 
κτικά σχολεία. Δυστυχώς όμως, έπειδί) αλλε- 
πάλληλοι και συνεχείς σεισμοί, πλημμύραι κα- 
ταστρεπτικαί, άνομβρίαι, σιτοδε'ΐαι, ξι^ανσις 
δένδρων μαστίζουσι τΐν τόπον, τ^ 73 '^^^ **" 
τοίκων άπο του 1850 εξακολουθεί ίνα μετα- 
ναστεύτι πολλαχου τής Ανατολής, δπερ πα- 
ρεμποδίζει την έπΙ τ6 κρεΧττον προαγωγών 
τής επαρχίας ταύτης. Ή επαρχία αυτή δεΐται 
ού σμικρας βοηθείας, !δί^ οί κάτοικοι Μολύ- 
βου, Άχερώνης καΐ Κάπης πρ^ς βελτίωσιν τής 
καταστάσεως αυτών. 

Μεταβώ μεν ίίδη εις την έτ^αρχίαν Χίου. 

'Ει^αρχία Χίου. 

Περί τής καταστάσεως τής επαρχίας ταύ- 
της άρυύμε^ τάς επομένης ιείδι&σεις. 



204 



Ο ΕΝ &/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟηΚΟΣ ΣΥλΑ,ΟΓΟΣ 



Έν τ^ πόλει Χΐφ 6πάρχουσ( ά) έν γυρά- 
€Γΐον συστάν τφ 1859, λευθυν6(Λενον ύπλ του 
Κ, Γ. 2ουρ(α Ιχον 83 [ΐαθητάς, έν ^ διδάσκον- 
ται χαΐ έχ τών ξένων γλωσσών ή Αατινιχ'ή, ή 
Γαλλική, ή Τουρκική καΐ ή Αγγλική, β') ελ- 
ληνικών σχολεΐον έκ 3 τάξεων συγκείμενον συ- 
στάν τφ 1832, Ιχον μαθητάς 188. γ') ίν άλ- 
ληλοδιδ. σχολεΐον καταρτισθέν τφ 1 839 Ιχον 
(Λαθητάς 1 50* δ') Ιτερον άλληλοδ. ιδρυθέν τφ 
4 84β, Ιχον (χαθητάς 1 35* έ) παρθεναγωγεΤον, 
2ν φ 6πάρχει καΐ ίν τμ.91μ.α ελληνικού σχολείου 
ιδρυθέν τφ 1839, Ιχον [χαΟητρίας 190. Ένδέ 
τ^ έξοχ^ Κά(Απου υπάρχουσιν 8ν άλληλ. |ΐετά 
τ[ΐ.η{ΐ.ατος έλλην.Ιχον 80 (/.αθητάς, καΐ ίν παρ- 
θεναγωγείον. Εις ριισθο^οσίας σύρ,παντος τοΟ 
προσωπικού τών>έκπαιδευτηρ(ων τ^ς πόλεως 
Χίου καΐ τίς έξοχϋς Κά[ΐ.που δαπανώνται κατ* 
Ιτος λίραι 1700. Εις έπιχορηγιάσεις δέ σχο- 
λείων τινών, εις άγοράν βιβλίων τοις βλοις έν- 
δεέσι [Ααθηταΐς καΐ ε!ς ετέρας δριοίας φύσεως 
άνάγκας δαπανώνται Ιτεραι 300 λίραι, τ6 δλον 
2 χιλ. λίραι. Τλ ποσ^ν τούτο προέρχεται έκ 
τέκων κληροδοτη^χάτων τινών, καΐ έκ συνεισ- 
φορών έπιτοπίων, καΐ έκ τών έν τω έξωτε- 
ρικώ 6[ΐ.ογενών. Έκ τών είς τα έκπαιδευτιάρια 
τίς πόλεως Χίου φοιτώντων παίδων τά ^/β ε{- 
σίν άποροι. 

Πλην τών ανωτέρω εκπαιδευτηρίων παρά- 
κειται τφ γυρασίφ καΐ βιβλιοθιίικη περιέχου- 
σα περί τάς 12 χιλ. τ^ι^ων, κληροδοτηθέντων 
τών πλείστων ύπΐ τών άοιδίριων τέκνων αύ- 
τϋς Α. Κοραή καΐ Ιωάννου Άνδρεάδου. 

Έν δέ τοίς 37 πρ4ς βορ^αν χωρίοις καΐ τοΊς 
8 Κα[λποχωρ(οις υπάρχουσι σχολεία άλληλοδ. 
20, έν οίς περί τους 1300 παίδες διδάσκον- 
ται. Έν δέ τοΙς είκοσι καΐ ένΐ Μαστιχοχωρίοις 
δπάρχουσι 18 άλληλοδιδ. έν οίς διδάσκονται 
περί τους 1 200 παίδες* πάντα δέ ταΟτα (/.ετά 
τών τϋς πόλεως είσΐ καλώς κατηρτισ(Λένα. 

Ταύτα πληροφορού[ΐ.εθα περί τϋς επαρχίας 
Χίου. Οι φιλόμουσοι και ζηλωταΐ τών καλών 
Χίοι πάνυ φιλοτίμως εργάζονται υττέρ τίς δια- 
δόσεως τών γραμμάτων παρ' αυτοΈς. Γενναίαν 
δέ πρ{)ς τούτο συνδρομην παρέχει ΙΓαΙ δ σεβά- 
σμιος αύτϋς Μητροπολίτης* δώ και άξιοί είσι 
πολλών επαίνων. 

Επαρχία Κώου• 

Έ κατάστασις τις επαρχίας Κώου εκτίθε- 
ται ως επομένως* 

Έν τη πόλει Κω υπάρχουσι οχολεΐα έλλην. 



ι 



άλληλοδ. καΐ παρθεναγωγείον' δ άριθμλς τ&ν 
σπουδαστών τών τριών δμου αναβαίνει ζΐς 1 50 
κατ* άναλογίαν 1 έπΙ τοΤς ^/ο τοΟ πληθυσμοΟ. 
Δαπανώνται κατ* ϊτος πρδς συντ^ίρησιν καΐ τών 
τριών γρόσια 1 7 χιλ. προερχόμενα ίκ κληροδο- 
τημάτων τινών καΐ ιδιωτικών συνεισφορών ί^ 
τησίων, καΐ άπλ εισιτηρίων τών ευπόρων μβκ— 
θητών' α{ σχολαΐ στεροΟνται βιβλίων* πολλοί 
είσΐν οΐ ίποροι. 

Έν τ5^ κωμοττόλει Άντιμαχείου δπάρχουσεν 
Ιν άλληλοδ* καΐ ίν ελλ. (δρυθέντα προνοί^ καΐ 
φροντίδι τοδ νΟν ΜητροττολΙτου' ααθηται έν 
άμφοτέροις δμοΟ διδάσκονται 90* σαπανώντοα 
ετησίως 6 χιλ. γρ. προεργόμεναι έκ συνεισφορ- 
ών καΐ εισιτηρίων* τά ^[^ τών φοιτώντων παΐ- 
ίων είσΐν αποροι' υπάρχει Ιλλειψις διδακτικών 
βιβλίων. Ομοίως υπάρχει καΐ έν ΆσφενδιοΟ ίν 
έλλ. καΐ 8ν άλληλοδ. συντηρούμενα δπ^ τών 
Ι. Εκκλησιών και δια συνεισφορών. Διδάσκον- 
ται έν αύτοίς περί τους 110 μαθηταΐ* πολλοί 
μαθηταΐ ένδεβίΐς καΐ ίποροι* Ιλλειψις δμοίως 
οιδακτικών βιβλίων. Τών ^ηθέντων σχολείων 
είσΙ τ& μέν μικρόν τι δωμάτιον τ^ΐς Εκκλησίας, 
τ6 δέ καφφενείον μετασχηματισθέν ε{ς άλλη- 
λοδιδ. Έν οέ τοΙς χωρίοις Καρδαμαίνη καΐ Πι* 
λίφ δπάρχουσιν άνά ίν άλληλοδ. σχολεΐον 
συντηροόμενον έκ συνεισφορών τών Ι. Εκκλησιών 
καΐ τίς έκεΐ Ι. Μονίς τοΟ προφι^του Ήλιοό, καΐ 
άπ6 εισιτηρίων καΐ έμβατοικίων ^Ιερέων* Αποροι 
ΤΓολλοί" ανάγκη άποστολϋς βιβλίων. 

Εί καΐ ή έν γένει κατάστασις τίς επαρχίας 
ταύτης παρέχει αγαθά εχέγγυα δπέρ τίίς βαθ- 
μηδόν περαιτέρω προαγωγίς αύτϋς, ούχ ίτ- 
τον δμως, έάν έπιστι^σωμεν τίιν προσοχίιν η- 
μών ιοί<^ έπΙ τής πόλεως Κώ, ού δυνάμεθα ΙΙνα 
μη ξενισθώμεν λαμβάνοντες δπ* ίψιν, δτι έν 
πόλει άριθμούση τρεΧς σχολάς, σπουδάζουσι 
παίδες κατ* άναλογίαν £νίς έπΙ τοΙς ^]^ δ ά- 
ριθμδς τών μαθητών, ίντων μόνον 1 50, έστΙν 
ελάχιστος* δ Σύλλογος επικαλούμενος την ποί- 
τρικίιν μέριμναν τού φιλόμουσου κυριάρχου τίς 
επαρχίας, καΐ τίιν περί τά καλά φιλοτιμίαν 
καΐ τί»ν ζηλον τών κατοίκων τίς διαληφθείσης 
πόλεως, ελπίζει δτι ή καχεκτικ-ίϊ αύτη περί 
τά γράμματα κατάστασις αδτϋς, θέλει δσον 
ουπω άρθ^ κα\ παντελώς εκλείψει. 

Επαρχία ΤΡόδου. 

Έν 'Ρόδφ δπάρχει μία έλλ. σχολ•); ατελέ- 
στατη, μία άλληλοδ. έν τ5^ συνοικί^ τ5ΐς Μη- 
τροπόλεως καΐ έτερα έν Νεοχωρίφ' μία άλλη- 



ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΕΝ ΤΑΙΣ ΕΠΑΡΧΙλΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ 205 



λοδιδ. έν Α(ν$φ' έτερα 2ν Μαλέν^ χαΐ έτερα 
έν Άρχαγγέλφ, χωρίοις* ή έλλτινιχη ίχιι 42 
(λαθητάς, 4 έν τ5) Μτιτροπέλει άλληλοδ. 4 38' 
τά δ'έντοίς ^ηθεΤσι χωρίοις σχολ&ΐα Εχουσι π$ρΙ 
τοι^ 340 (ΐ.αθιατάς' Ό έρθό^οζος πλίϊθυσμ.δς 
τϋς ν^^ου άναβα(ν«ι »1ς 5,155 οίχους. Τά 
έχπαιίευτι&ρια ταΐίτα συντηροΟνται διά χλ^ο- 
ρο^τη|χ^Ιτων, Φυνβισφορών τίνων ίλωτιχών, τΰν 
Ι. Μονών χαΐ έξ έπιχορν)γιλσ«ως ενιαυσίας 2 χιλ. 
γροσίων τοΟ Μητροπολίτου• 

Πρλς «υντηρηαιν (<.6νον των έχπαιδευτιιρίων 
τϋς Μητροπόλεως απαιτούνται χατ* Ιτος 20 
χιλ. γρ. πλην των έχτάχτων δαπανών πρλς ά- 
γοραν βιβλίων τοΙς ένδ&έσι χαΐ &λλων παρα- 
πλήσιων* λλ χαΐ χατ' Ιτος παρουσιάζεται Ιλ- 
λεΐ(Α|Μΐ περί τάς 3 χιλ. γροσΙων. ΈλπΙσωριεν ίτιή 
άπο τίνος συστ&σα Έπιτροπίι τών έν 'Ρόδφ α- 
γαθοεργών χαταστη|χάτων, %τις, χαΟά πληρο- 
φορού|αθα, εργάζεται δραστηρ(ως πρ&ς προα* 
γωγην τών έχπαι&ευτιχών τούτων χαθιδρυμά- 
των, βέλει δσον ουπω χατορθώσει νά βελτιώσν) 
την χατάστασιν αυτών. 

Περί δέ χ^ς έπισχοπϋς Λέρου τϋς α&τ51ς ε- 
παρχίας πληροφορού(ΐεθα τά έζϋς' Έν Λέρφ 
ύπάρχουσιν ίν έλλ. 1ν άλληλοδ. σχολβΧον χαΐ ίν 
παρθεναγωγεΤον. ΈΙς τ6 έλλ. φοιτώσι 40 (ΐ.α- 
θητα(, εις τλ άλληλοδ. 380, εις δε τί» παρ- 
θεναγωγεΐον 160 (/.αΟιίίτριαι' άναλογοΐ>σι οέ 
πρλς τ6ν δλον πληθυσ(&λν ώς 1 πρλς 1 0' δα- 
πανώνται ετησίως τνε^ τάς 300 λίρας, προερ- 
χο(/ίένας έχ χληροδοτι&ι^ατος τοΟ άρχιερέως Μη- 
τροφάνους, έχ βοηθείας τών Ι. Έχχλησιών, χαΐ 
έχ τοΟ έπΙ τών έ[Απορευριάτων επιβληθέντος 
φόρου* άποροι (/.αθηταΐ έν τ^ έλλ. σχολΐ^ περί 
τους 20, έν τ^ άλληλοδιδαχτιχί) 40, έν δέ 
τφ παρθεναγωγεΙ<ι^ 30* Ιλλειψις παντελής δι- 
δαχτιχών βιβλίων χαΐ άλλων άναγχαΐων βοη- 
θη(ΐάτων* δώ χαΐ απόλυτος άνάγχη αποστο- 
λείς τών αναγκαιοτέρων. 

Επαρχία Κόπρου. 

'Ήδη λάβωμεν υπ' βψιν τ'ίιν χατάστασιν τ^ς 
επαρχίας Κύπρου. 

Έν Αευχ6»σί7 χατοιχου|ΑένΥΐ υπ& 5700 χρι- 
στιανών υπάρχουσιν ίν έλληνιχόν, ίν άλληλοδ. 
χαΐ ίν παρθεναγωγείον. Ή υπαρζις τής έλλ. 
σχολές χρονολογείται άιΛ του Ιτους 4830. Ό 
σχολί) αδτη ην άείποτε ανθηρά χαΐ άχ(ΐ.αία. 
Πολλοί μάλιστα τών έν α6τ5^ σπουδασάντων 
άποφοιτώντες ριεταβαίνουσιν ε{ς τά τ^έριξ χω- 



ρία, Ινθα άποχαθίστανται συνιστώντες δήμο- 
τιχά σχολεία χαΐ διδάσχοντες έν αύτοΎς. Ή δΐ 
άλληλοοιδ. σχολ*}) ίδρυθ^σα τφ 1831 Ιτει 
4!δη αριθμεί τρεΙς διδασκάλους. Τά έχπαιδευ- 
η^ρια ταΟτα συντηρούνται έχ ταχτιχών χαΐ 
έχτάχτων συνεισφορών τών Ι. Μονών, τών Έχ- 
χλησιών χαΐ τών πολιτών* οι φοιτώντες παΧ* 
δες χαΐ έν τοΙς τρισΐ σχολείοις ανέρχονται ε{ς 
445, τούτων 55 άνι^χουσι χ^ έλληνιχ^, 250 
χ9^ άλληλοδ. χαΐ 140 τώ παρθεναγωγείφ. ά- 
ναλογοΟσι δέ πρ6ς 7 ^/^ έπΙ τοΟ πληθυσμού* 
ο( μαθηταΐ φοιτώσι ταχτιχώς* οι πλιίΐστοι δέ 
τούτων είσΐν άποροι, ου μόνον τών άναγχαίων 
βιβλίων στερούμενοι, άλλα χαΐ αύτοΟ τοΟ άρ- 
του. ΚαΙ ή μεν άρχιεπισχοπί) χορηγεί αύτοΐς 
τ6ν άρτον, ή δε σχόλια, άλλοτε μέν ευημερούσα 
έχοριλγει τοΧς άπόροις τά άναγχαΤα βιβλία, άλλ' 
ϋόη πάσχουσα δεινώς, ου δύναται νά έζαχο* 
λουθ^ την χορηγίαν ταύτην. Έν Αευχωσί^ 
υπάρχει χαΐ λέσχη τις υπλ τ6 βνομα «Πρόο- 
δος» σχοποϋσα τΐν ήθιχίιν προαγωγίίν της 
Κοινότητος ταύτης. 

Έν Αάρναχι τϋς Κύπρου χαΐ Σχάλ^ υπάρχει 
μία έλληνιχ^ <'χολιϋ, συστ&σα πρλ τοΟ 1812* 
όύο τελειόφοιτοι τοΟ Πανεπιστημίου Αθηνών 
διδάσχουσιν έν αυτ^' πρλς τούτοις χαΐ δύο {- 
τεροι διδάσκαλοι υπάρχουσιν, &ν 6 μίν τϋς 
Γαλλιχ^ίς, ό δέ τ5|ς Ίταλιχΐΐς* υπάρχει χαι μία 
άλληλοδ. σχολί) τών ά^^ένων άπ^ τοΟ 1830 
έν Σχάλ^, έτερα δέ συνέστη! έν Αάρναχι* 
δύο παρθεναγωγ^α Δσαύτως όπάρχουσιν, διευ- 
θυνόμενα δπ^ διδασχαλισσών τελειοφοίτων τοΟ 
Άρσαχείου* δ άριθμλς τών στ^ουδαστών αναλο- 
γεί πρ^ς τ6ν πληθυσμ&ν ως 5 τοις ^/ο, τών δέ 
θηλέων &ς 2 τοΙς ®/ο* ή φοίτησις γίνεται τα- 
χτιχώς. Πρ6ς συντί^ρησιν τών εκπαιδευτηρίων 
τούτων δαπανώνται περί τάς 60 χιλ. χατ* I- 
τος, προερχόμεναι έζ αφιερωμάτων, εισιτηρίων 
χαΐ έχ συνεισφορών τών Ι. Έχχλησιών Αάρνα- 
χος χαΐ τής Ι. Μον5ίς Κύχχου. Έ οίχονομιχη 
χατάστασις τών μαθητών, μάλιστα μετά τιιν 
μαχράν έχείνην άνομβρίαν, χατέστη λίαν σο- 
βαρά* τ6 ^/ο τών μαθητών είσΐ πενέστατοι* τ& 
δ' έτερον ^/3 μόλις άποζ^. 

Έχ τών ανωτέρω έζάγομεν, βτι οι Κύπριοι 
εισΐ ζηλωταΐ τών χαλών χαι φίλοι τών γραμ- 
μάτων* διότι χαΐ δημοδιδάσχαλοι, έν ταΐς σχο- 
λαΐς τϋς ΑευχωσΙας μορφούμενοι, διδάσχου- 
σιν έν ταΐς σχολαΐς τών διαφόρων τ^ς επαρ- 
χίας χωρίων* χαΐ Αέσχη έν τ1^ πόλει ταύτη 
συστ&σα συνεργάζεται πρλς διάδοσιν τών γραμ- 
μάτων χατά τί)ν έπαρχίαν* πάσχουσιν ΐμως 



20β 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΔΝ* «[^^^ΛΟΓIΚ^£ ΖΪΑλΟΓΟΣ 



Συλλόγου 

Επαρχία Κρήτης. 

Αάβωριβν ίί4η δπ* ίψιν τίϊν ίπαρχίαν Κρι^ς. 

Τας ικρί α^ϋς διαβιβασθείβας πρ&^ τ&ν 
Σύΐλαγον «λιοροφορίβς έλάβο[ΐ.εν ριίναν παρά 
τών σιββιομίοίΐν έπισχ6πων Ύε&ύ{χ.νης χαΐ Αά|ΐ.- 
ΙΓΗ;» Κ«1 περί ρ^έν των τριών επαρχιών *Απο^ 
ϋορώνης, Σφαχίύΐν χαΐ Άργυρουπ^λεως, τών 
άπαρτιζουσών την λοίχησιν £φαχ(ων, διεχοι*• 
νώθιβσαν ίρίν τά έπ6(ΐενα. Έν Άποχορώνη 48 
|ΐ<νογ χωρ(α Ιχουσν σχαλεΐ»• έξ αυτών τά μέν 
4 2 ε{σΙ δηίΑοτιχά, τά 5 έλληνοδη^Αοτιχά' ίν δέ 
παρθεναγωγεΤαν. Έν αύτοίς σποιΛάζουσιν εν 
αυν^λφ 774 ριαθγ^ταΐ Έν 4 4 χΐιΐρίοις τ%ς *Αρ- 
γυροιιπάΐεως ύπάρχουσι σχολεία, ων τά ριεν 
42 είσΐ &γ)(ΐοτιχά, τά δλ ούο ίλληναίηριοτιχά' 
μαθηταΐ έν αύτοΐς υπάρχουϋπν έν συν^λφ 662. 
Έν 4 4 ^έ χωρίοις ΣφαχΙων ιπνάρχοΐΜΐ σχολεία, 
ων τά (Αέν 40 ε2οΙ διιμοτιχά, τλ ίν δε έλλη- 
νοδιοριοτιχ^ν' ο( ύς αυτά φοιτωντες παΐΒβς είσΐ 
372. Τών τύΐών δ{ΐου επαρχιών τά σχολεία 
«{σΐ 43, οι δέ μαθηταΐ 4 808. Τά ανωτέρω 
εκπαιδευτήρια σιινέοτίήσαν τφ 4870* (χέχρι δέ 
τ*ς έποχϋς ταύτας ουδέν υπίρχε σχολείον. Έν 

Ϊένει οι σποτκδάζοντες είσΐ πένητες* βιβλ(α δι- 
αχτιχά παντελώς έλλείπουαιν. Αι σχολαΐ αυ* 
ΤΜ συ^τηιροΟ^ται διά τών προσόδων τών Ι. 
Έχχλησιών χαΐ διά συνεισφορών* αυστηρ6τιις 
μεγάλη υπάρχει ως πρλς την ταχτιχίιν φο(τη- 
σιν τών (χβςΟητών. Έν δε τφ τ{ΐ.ιί1|ΐ.ατι 'Ρεβύ- 
{Αγης, έν 58 χωρίοις υπάρχουσι 4 5 δημοτιχά 
σχολεία, έν οίς εκπαιδεύονται 4475 παίδες, 
ένφ υπάρχει άνάγχη 4 70 χωρίων, χαΐ 46 σχο- 
λείων, έν οίς δέον Ινα φοιτώσι σχετιχώς ώς 
πρί^ς τ^ν πληθυσ(&λν 3300 παχδες. Έν δέ τ1^ 
πόλει 'Ρεθΰρι.νΐ'» υπάργουσιν έν έλληνιχλν άπ& 
τοΟ 4844, ίν άλληλοΐιδαχτιχλν άπ&τοΟ 4840 
χαΐ (ν παρθεναγωγ^Ιον μετά δύο τάξεων έλλη*- 
«χοο άπλ του 4844 οί φοιτώντες παίδες ένι 
συνέλφ ε!σΙ 444. Έν γένει πρόοδος ου σμι^ 
χρά γίνεται ε{ς τά μαθήματα* άλλ' οί πλβίΐστοι 
τών ριαθητών £ποροι, χαΐ αυτά δέ τάάπΌλύτως 
αναγκαία βιβλία ΐλλείπουσιν. Α{ διαληφΟεΙσαι 
«χολαΐ συντηρούνται διά τ%ς Σουλτανιχ^ίς ετη- 
σίας έπιχορηγ^ηως έχ γρ. 14220, έχ μονά- 
στηριαχών συνδρομών, άπί διδάχτρων χαΐ άτΑ 
τών προαύδ»ν άποθεματιχου τίνος χεφαλαίου' 
υπάρχει δέ άνάγχη σχηματισμού ρΐΛ&ς τουλά- 



χιστον γυμνασιαχϋς τάξεως χαΐ έν6ς διδααχά-τ 
λου τίς Γαλλιχϋς. 

Έχ τών δλίγων χαΐ μεριχών ε{δηο[^ν έξά-> 
γομε.ν, οτι. έν γένει ιΙ^ διανοητική τών επισκο- 
πών 'Ρε&ύμνης χαΐ Αάμπης κατάφ'νασις έοτι 
λίαν παιρημελημένη. Τά υπάρχοντα σχολ^ έπΙ 
ψλλφ μόνον ονόματι όπάρχουσιν* μάλιστα έν 
τφι τμι&ματν ^Ρ«θΐύμνης οόδέ ίν παρθεναγω^ 
γεϊον υπάρχει. 

ΙΙρ2^ τών τελευταίων αλγεινών εκείνων α- 
νωμαλιών έν τω τμιίματι τούτ«^ 30 ^ίπου 
υπήρχον αχολεΧα, έν ^ ίδη μύνα 4 δ' δι* ί)^^ 
τον τούτων έδαπανώντο ανά 3 χιλ. γρ., προερ- 
χομένων έζ ιδιωτικών συνεισφορών καΐ συνδρο- 
μών τών Ι. Μονών' ίδη δμως πάντα ταύτα έξ- 
έλιπον* ο{χτρά αληθώς ιξ χατάαταοΗ ΧΡ^ζ^'^ 
σα Ισχυρας χαΐ ενεργητικής χειρύς. Γυμνάπο- 
^ες χαΐ ^κένδι>τοι παίδες, χαΐ αύτοΟ του επιου- 
σίου άρτου στερούμενοι, διά δύσβατων καΐ μα- 
κρότατων δδών διερχόμενοι, φοιτώσι καθ' ήμέ- 
ραν ε{ς τά σχολεία, τάς αφόρητους στερήσεις 
μετ' άκακου υπομονής καΐ κοφτβρίας υποφέ- 
ροντες. Ούτω συνιό6ω< οι παίδες ημών έν οά- 
κρυσι χαΐ στεναγμοΤς τ&ν πνευματικόν αυτών 
άρτον έφθίουσιν* ούτω καΐ ο{ πατέρες ιξμών 
τφι τών καλών {ρωτι τηχόμενοι, ««ποδίιν 
ωσεί δρτον ίφαγον, καΐ τ^ πόμα αυτών μετά 
κλαυθμοΟ έκίρνωνί^• 

ΚαΙ ταύτα μ^ τά ολίγα περί τής νιάσου 
Κρι6της καΐ τών φιλόμουσων α6τής χαΐ ζηλω- 
τών τών αγαθών, πλίιν άπορων, τέκνων, έπι* 
καλουμένων ίκετικώς την άρωγην π^ιντλς 6μο- 
γ8ν(ώς πρ&ς διάδοσιν τών γραμμάτων έν τΐ^ 
πατρίδι αυτών. 

Προάστεια Κων/πόλεως. 

Έπαρχίαι Αέρχων χαΐ Χαλκηδόνος. 

Ίκαναϊ χώμαι καΐ χωρία τών επαρχιών τού- 
των χαΐ σχολάς καλώς συγκεκροτημένας έκτη- 
σαντο, χαΐ Αέσχαι και Αδελφότητες συνέςηησαν, 
ούχ ήττον δμως ουκ 5λίγα χωρία υττάρχουσιν, α- 
τινα μόνον γραμματοαιδασκαλεΤα, καΐ ταΟτα 
ατελέστατα, Ιχουσιν. Ή φιλομουσία δμως τών 
πλείστων κατοίκων τών επαρχιών τούτων, καΐ 
ιξ πατρικά) πρόνοια τών σεβαστών Μητροπολι- 
τώ^ν τών διαληφθεισών Επαρχιών, είσΐν Ισχυρά 
εχέγγυα τής βελτιώσεως τών κακώς εχόντων* 
{δί^ χρΊ{1ζει τής χρηματικής συνδρομής τοΟ 
Συλλόγου τ6 έν τ9^ έπαρχί^ Αέρχων χωρίον 
Κ«σταν^ί. 



1ΙΕ!ηΊΟΝ 



Κωνσταντινούπολις. 

Λ(αν 9«αρι&γορος χαΐ φερέγγυος ύιτάρχ^ι "ξ ιννίυ- 
{ίλιτιχί) κατά^ττασις τίίς (Αβγ«λοπ6λβως το&ύτιης. 
1 04 λδαχτήρια χέκ^ιοται ές ων ιναρθεναγωγεΐα 
49, ελληνικά σχολιίΐα άρμενων 37, τα Χέ λοιπά 
'«ΙσΙ &Ύ>(Μ>«Γΐχά. Δι$ά<τχαλοι ^ρΐ Τθϊ^ς 26β Χι- 
'$«σχουσΐν, έν οΐς γυναίκες περί τάς 45, Μα- 
Θ9}τα1 περί το&ς 9800 έζ ών άρρενες 7100, αΐ 
δέ λοιπαΐ {ΐαθιϋτριαι. Πλεΐς-αι δσαι Λέσχαι, Α- 
δελφότητες χαΐ Σύλλογοι ύπάρχουσιν. Μία (ΐ.6νη 
συνοιχ(α αρτισύστατος, ή του Φερτ/ίκςοΧ, χρή- 
ζει τίΐς 9υνδρο[ΐ.ϋς τοΟ ή[Λ. 2υλλ(ίγ<Μΐ Λρλς ά- 
νέγερσιν δη(Αοτικης σχολές, ίς παντελώς στε- 
ρείται, οΕ & π^δες ύς τάς αγυιάς περιφέρονται. 



Α2»τΰΐΙ ε2σιν 2ν γένει αΐ πληροφορΙαι,-Ας δ Σύλ- 
λογος ήρύσατο περί τϋς πνευ[λατικ%ς χαΐ οίχο- 
νο(Αΐχϋς καταστάσεως τών έν ταΤς έπαρχίαις 
ι$(&ετέρων εκπαιδευτηρίων. Πλεΐσται δΐ δσαι έ- 
παρχίαι υπολείπονται, άφ' ων ουδέν εΙσέτι διε- 
κοινώθη τφ Συλλέγω, ώς α{ έπαρχίαι Αγχιά- 
λου, ΜαρωνεΙας, Διδι>(]ΐοτοίχου, Δηριητριάοος, 
Βερ^οίας^ ΚυζΙκου, Ά|χ.ασε(ας, Άγκύρας^Αι&ρινου, 
^Ι|λβρου καΐ &λλαι' έλπ(σω|ΐ.εν οέ δτι κατά τ& 
προσεχές Ιτος θέλοριεν δυνηθϋ ίνα συμπληρώ- 
σωριεν τάς ατελείς ταύτας γνώσεις ή[λών. Έν 
τούτοις έζ αυτών τών δλίγων είδι^σεων έζάγο-^ 
ριεν, δτι ε{ καΐ έν γένει καταφαίνεται έν ήριΤν βρ* 
ασ(Λύς τις πνευρΜίτιχύς, ούχ ^ττον 2[χ.ως ούσιώ* 
εις τινές ελλείψεις δφίστανται είσέτι^ αΤτινες 
παρακωλύουσιν έ^παισΟητώς *τ)ιν 9ΐτρ6ς τά γρά|Λι- 
(ΐατα καΐ τ'ίιν ι{θικί)ν (ΐ,όρφωσιν πρδοδον ήριών. 
Παραλείπο(^(.εν Ινα ένδιατρίψωριεν (δί^ έφ' έχά- 
«*Γης τών ελλείψεων τούτων, έπΙ τί έλπίδι δτι 
1$ ενδελεχής τών άρ[Λθδίων μέριρινα χαΐ συναί- 
σθησις τρΟ χαθ^^χοντος {σηρ.έραι άναπτυσσο-* 
αένη, όέλουσιν &ρει έχ |/.έσου ταύτας. /Περιορι* 
ζύριεθα δέ Ινα ^νη(χ,ονεύσω(λεν 4π4 του παρόν- 
τος (Αΐ&ς [Λύνης, της χρη|ΐατιχϋς δηλονότι απο- 
ρίας. Έχ τϋς εκθέσεως ή|χών έγνώσθη |δη, δτι 
τάς πλεί^'Υ^ τιών ίπαρχιών (^ϋαστ(ζει ^ πενία* 
πλείστα δσα έκπαιδευτί^ρια ύπάρχουσι χρ^ζον* 
τα τϋς άριέσου συνδρο(ΐ.^ς του Συλλόγου, καΐ 
πολλά |λέρη ωσαύτως ύπάρχουσιν, έν οίς άναγ* 
καιοτάτη η σύστασις σχολείων. *Αλλά, ζΐ καΐ 
αναγνωρίζει δ Σύλλογος τίιν μεγάλην ταύτη ν 
ανάγκην, ού δύναται δ(ΐ.ως Τνα θεραπεύση αύ- 
τ^^ν δλοσχερώς, παρέχων ανεξαιρέτως χρηι^α- 
τιχάς επιχορηγήσεις εΙς πάντα τά χρ^ζοντα 



ι 



τούτων* χβΛ' <ίτι κατά τ^ π^τρίτν Ιτος |ΐ.Ονας 
δκτακοσίας είκοσι εννέα χρυσΚς λίρας βθω(«.α^ 
νικάς ϊχ«ι νά διανεί|Α>) τοίς σχολείοις λόγι^ 
βοηθείας. 

Τ6 ποσλν τοϋτο τών οκτακοσίων χΧκονι έν- 
•νέα λιρών αποτελείται έχ τών Ιξΐς έπιχορηγτί- 



σεων 



ά. "Ετησίας έπιχορηγτίσεως του Χρη- 
ς-άχη έφένδη Ζωγράφου πρί)ς δποστήριςιν 
άπορων σχολείων έχ λιρ. 800 

β'. Ετησίας έπιχορηγ. του Κ. Γ. Ζα- 
ρίφη πρ6ς τ&ν αύτον σκοπών έχ λιρ. 200 

γ'. Ετησίας έπχχορηγ. το^ Κ. Η. Νε- 
γρεπόντη πρδς υποστήριζιν παρθεναγω- 
γείων θρ^κτίς ^λΧ Μακεδονίας έχ λιρ. 1 00 

δ'. Έπιχορηγ. του χ. Α. Βαλλιάνου λιρ. < 00 
έ. Έχ προσφορ&ς τϋς Αϋστροτουρκι- 
κϋίς Τραπέζης πρ^ς τ&ν Σύλλογον. λφ• £29 



Τ& δλον 3θ. Τιίρ. 



•829 



Έχ του διαληφθέντος ποσοΟ τών οκτακο- 
σίων είκοσι εννέα ^ιρ.{ζακόσιαιέβδο|ΐ.ήκοντα ώ* 
ρίσθησαν πρλς υποςΊ^ριζιν άπορων σχολείων χαΐ 
πρ6ς σύστασιν νέων. Τούτων αΐ :^έν 230 :ώρί- 
σβη ίνα διαβιβασθώσι πιρ^ ΣυλλόγΐΜΐς, Άδελφό' 
τητας % Έπϋτ^πάς ίτΑ τών «χολβίων^ Κπως δι* 
αυτών διανε(ΐ.ηθώσι ταΐς κατά τά μέρη αυτών 
υπαρχούσαις άπόροις οτχολαΤς' α{ $έ 440 δπως 
διανε[ληθώσιν άπ' τόθείοις όπ^^ώτου του Συλλό* 
γου* τ{> .δέ υπόλοιπον πρ^ς συ(χ.πλιΙ^ρω«4ν τών 
οκτακοσίων είκοσι εννέα λιρών ώρίσθη πρ{>ς ά- 
γοράν βιβλίων διά τά Απορα σχολεία. 

Ό Εκπαιδευτικά) Έπντροπ^ έθεώρησε καλόν, 
δπως τ& ανωτέρω ποσ{>ν τών 230 λιρών δια- 
νερΕ,ηθ^ ταΐς άτυόροις σχολάΐς διά τών κατά τά 
[ΐέρη εκείνα Συλλόγων καΐ λοιπών σω(ΐ.ατε1ων 
Ινεκα δύο λόγων, ά) δπως διά τοΌ τρόπου τού- 
του έπέλθτ) στενότερος σύνδεσμος τοΟ ημετέ- 
ρου Συλλόγου χαΐ τών κατά τάς επαρχίας σω- 
ματείων, ΐτινα τ^τν ια&τλν τΙ(ς διαδ&σιως τών 
γραμμάτων σκοπών έπιδιώκουσι, χαΐ €') διότι 
τά σωματεία ταΟτα δύνανται Ινα έζακριβώ- 
σωσι τάς διαφόρους τών κατά τά μέρη, έν οίς 
ταύτα ευρίσκονται, σχολών 'άνάγχας εύχερέ^ε- 
ρον τοΟ ημετέρου Συλλόγου. Μετά τίιν γενικ'ίΐν 
ταύτην διαίρεσιν τοΟ πρλς ύποστι^ριζιν τών ά* 
πόρων σχολείων έπιψηφισθέντος ποσοΟ τών 829 
λιρών επέρχεται έ ονοματικές καΐ άναλυτικ&ς 
τούτου κατάλογος ώς ακολούθως. 

Τ6 4ίσσδν τών 230 λιρ/ χρυσών ^θ• διάνε-* 
μηθ^Ι^σεται ώς έτ^μένως* 



208 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΙΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



Τφ έν Σέρ^αις ΦςλεχπαΛ. Συλλίγφ » 50 

Τί) ενταύθα Φιλβχπ. Άίιλφί'ηϊτι » 30 
Τφ 2νταθθα Φιλεχπαιλ Συλλόγφ 

«Μιχρά Άσ(α.» • 40 

Ί^ ίτΑ τών έζωτεριχών σχολείων Τρα- 
πεζούντας ΈτητροτΓ^ » 40 
Τ^ Άίελφ^τητι Κορυτσάς » 15 
Τ^ έν Κΐφ Άδε^φέτητι Κιανών » 1 5 

Τλ δλον λ(ρ. 230 

Τ6 δλ ινοσλν τών 440 λιρών λανεμηθιΐισεται 
ως άχολούθως* 



Έν τ^ Ιπα^γία 'Λδριανουπ6λεως 
διά τά σχολεία 

1. Γέννης λίρ. 

2. Καραγατσίου 

3. Χωρίων ΑουλΙ Βουργαζίου. 






Έν τίί ίπαρχία Βιζύης 
8(ά τά σχολεία 

4. Μήδειας λ(ρ. 

5. ΜιχροΟ Σα|Ααχοβ(ου » 

6. Διά ιταρθεναγ. Σαραντεχχχλ. > 

Εν τ*^ Ιπαρχ(α Λίνου 
διά τά σχολεία 

7. Φερτών. λίρ. 

Έν τ^ ΙπαρχΙα Φιλιππουπόλ. 
διά τά σχολβία 

8. Χάσχίοΐ διά παρθεναγωγείον λίρ. 

9. Παζαρτζιχίου 

10. Τσιπροχωρίου. 

Έν τ^ ^^«ρχ(? Βάρνης 

1 1 . Αιά τά Ιξω τϋς πόλεως δπορώτε- 
ρα σχολιίΐα. λίρ. 

Έν τ^ επαρχία Δράμας 
διά τά σχολεία 

1ί Πραβίου τ%ς έπισχοτυ^Ις Έλευθε'* 
ρουπέλεως. λίρ. 

Έν τ}| επαρχία Στρωμνίτσης 
διά τά σχολεία 

1 3. Τϋς ΐΓ^λεωζ Στρωρίτ^ς λίρ. 



9 



10 
10 
10 



10 
10 
15 



15 



20 
10 
15 



30 



25 



25 



Έν τή έπισχοπ^ ΊερκσσοΟ 
διά τά σχολεία 

14. λίαριγχόβης λίρ• 40 

15. Άσοεστοχωρίου. » 40 

Έν τ^ έπαρχί^ Πελαγωνείας 

16. διά παρθεναγ. ΒιτωλΙων λίρ. 25 

17. » » Περλεπέ » 20 

18. » » Νιςοπ6λεως » 20 

Έν τί| Έπισχοπ^ Βελλδς 
διά τά σχολεία 

19. Λεσχοβιχίου. λίρ. 40 

Έν τίΙ Έπισχοκ^ Παραμυθίας 

20 "Οπως Φ>στ«θί} δγ)(ΐοτιχλν σχολείον 

έν τφ τμι^ματι Ηαργαριτίου λίρ. 4 Ο 

21. Αι' Ετερον τοιοΟτον 2ν τ^} περιο- 

χ9^ Παναρίου. λίρ. 4 Ο 

Έν τ^ επαρχία Βελεγράδων 
διά τά σχολεία 

22. Τ%ς £νω χαΐ χάτω Σπαθίας λίρ. 20 

23. Έν τ5^ άρχιεπκτχ. Νιχοπίλ. » 40 

Έν τ^ επαρχία Προόσης 

24. Πρλς σύστασιν άλληλοδ. σχολές 

2ν Μουνδανίοις. λίρ. ^0 

Έν τίί ίπαρχία Ίχονίου 

25 πρλς (τύστασιν δημοτιχ. σχολείων 

εις χο)ρία• λίρ. 10 

Έν Λαοδιχεία τΐ|ς Συρίας 

26 Διά τά σχολεία. λίρ. 20 

Έν τ^ ίικαρχί? Κριξτης 
27. Διά τά σχολΑα τών χωρών χαΐ 
τΐ^ς χώρας Σφαχίων τϋς ίπισχοπΐίς 
λάμπης. λίρ. 20 

Έν τ^ ίικαρχία Κόπρου 

28 Διά τά άπορώτερα σχολνά Αευχω^ 

σίας χαΐ Κιττίου. λίρ. 20 

Έν τ^ επαρχία Δέρχων 

29 Διά τ^ σχολέΐον τοΟ χωρίου Κα- 

λίρ. 10 



στανίών. 



Τ6 βλον λίρ. 440 



ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΕΝ ΤΛΙ2 ΕΙΙΛΡΧΙΑΙΣ, ΕΚΠΑ,ΙΛΕΥΤΗΡΙΟΝ 309 



Τ 6 α κρός άγοράν όίόαχζιχ&γ βιβΜων όιά 
τά άπορα σχοΜΐα όρ^σθίγ ηοσόν τώτ 1 59 
Λιρ&γ έηχρίθη ϊγα όιανεμηίτί φϋ Λως. 



Έν τ^ Ιπαρχία Άδρκανουπόλιως 
χορηγηθήσονται βιβλία 
διά τά σχολεία 



4 • Μεγάλου Έ^ο^'ίΛ 
2. Παπ& ίσχισΐ χοΛ 
3• Σχιπαστου. 



λιρών 5 



Έν τ^ ίπισχοπ*!) Μοριοφύτου 

Έν τ^ ^αρχία Ζηλυβριας 

5. Βιβλ(α διά τά σχολεία τών περί 
τ})ν Σγ)λυβρ(αν χωρίων. λιρ*. 5 

Έν τ^ έκαρχία Γάνου χαΐ Χώρας 

β. Βιβλία λά τά σχολνά τών. άι^ορω** 
τέρων χωρίων. λιρ, 5. 

Έν τ1| ίπισχοπί| Καλλιουπόλεως 

7. Αιά τά βιβλία τών σχολείων τών 
άτρορωτίρων χωρίων^ λιρ. 5 

Έν τ^ επαρχία Κασ<ιαν^({ας 

8. Βιβίλία ΪΙά τά σχολβΧα τών άπο- 
ρωτέρων χωρίων. λιρ. 5 

Έν τ^ έπιαχοπ^ Κύτροιις 

9. Βιβλία ίιά τά σχολεία τώνάπο- 
ρωτέρων χωρίων. λιρ. 5 

Έν τί). έκισχοκ^ Παραμυθίας 

ίΟ. Βιβλία διά. τά σχολεία τών, άπο- 

ρωτέρων χωρίων. λιρ. 5 

Έν τ^ έπαρχίοι. ΔρυΙνουπόλεως 

¥Α • Βιβλία λά τά σχόλια τών. άποτ 

ρωτέρων χωρ(ων. λιρ. 5 

Έν τ^ ί^βρχί? Α^ρίσαης χαΐ ταΤς 

έπισχοπαΐς θαυμαχοΟ, Γαρδιχίου 

χαΐ Σταγδν 

42. Βιβλία διά τά σχολεία τών άπο« 

ρωτέρων χωρίων. λιρ. 20 



Έν τ^ άρχιεπισχοπ^Ι Νιχοπόλιως 

1 3. Βιβλία διά τά σχολεία τών άπο- 

ρωτέρων χωρίων. λιρ. 5 

Έν τί) επαρχία ΝΜΟμηδιίας 

44. Βιβλία λά τά σχολεία τών άποτ 

ρωτέρων χωρίων. λιρ 5 

Έν τ^Ι ίπαρχία Προύσης 

45• Βιβλία διά τά σχολεία τών. άπο- 

ρωτέρων χωρίων. λιρ. Μ 

Έν τί) έπ^σχοπ^ Κρ^ι^ι^ς 

4Θ« Βιβλία λά τά σχολεία τών άτυο- 

ρωτέρων χωρίων. λιρ. 9 

Έν τ4| έιεαρχία 'Ιχονίου 

47. Βιβλία ϊιά τά σχολεία τών άπο- 

ρωτέρων χωρίων. λιρ. 20 

Έν τ^ ίηα^χία Καιααριίορς 

Βιβλία λά τά σχολιΧα τών 

άτΓορωτέρων χωρίων. λιρ« 25 

Έν Προ(χοννήσ(^ 
Αιά τά σχολεία Κουτάλεως. λιρ. 5' 

ΈνΚώ 



Βιβλία διά τά σχολεΤα τών 

χωρίων. λιρι 

Έν Κρήτι^ 

Βιβλία λά τά άπορώτερα 

σχολ. τών χωρίων. λιρ. 

'ϊπίλοιπον λίρ. 



5 



5 
9 



Τ2» 2λον λίρ. 4 59 



. ΤαΟτά είσιν 3νο|Λ.αστΙ τά σχολβΠ^α καΐ τά 
ίτηψηφισθέντα αυτοΤς χρΎ)(]ΐατιχά ποσά κατά 
τδ παρ&ν ίτος. 

Ή Έκπαιδευτιχ"}} Έπιτροττ)) [ΐ,ετά'τίιν έπιψτί* 
φισιν τών χρνΐ[ΐ.ατιχών τούτων έπιχορηγι^σεων 
άποδίδωσι τ&ν δίκαιον Ιπαινον χαΐ τλν Ιερ&ν 



της εύγνω(ΐ.οσύνης φορον, π&σι τοις φΐλοτί(ΐ.ως 
(ΕΛΛΗΝ. ΦΙΛΟΛΟΓ. ΣΤΛΛ0Γ02. Τ0Η02 ?".) 87 



210 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



καΐ γεννα(ως ττροσβνΕγιςουσι τάς χρ>)(Αατικάς 
ταύτας έπιχορηγτίσεις, καΐ ώς έξ ονόματος των 
εύεργετηθέντων, οίς οΐ ζηλωταΐ οδτοι τών χα- 
λών δμογενείς χορηγουσι τά (χέ^α τίς διανοη- 
τικής χαΐ ιίθικϋς αυτών διαπλάσεως, εύχεται 
δε 2πως χατά τλ έλευ9έ[ΐ.ενον ίτος 6 Σύλλογος 
δυνηθη Τνα διατιθέ(ΐ.ενος χρηρίΑτιχάς επιχορη- 
γήσεις χαΐ προσφοράς πολλφ πλεΕους, παράσχη 
τ)ϊν &λιχ'})ν αδτοΟ συνδρο|Λ'})ν τοΙς τε ένδεεσι 
μ.αθηταΐς χαΐ τοΤς λοιποΤς άπόροις έκπαιδευτη- 
ρίοις, &τινα, χαΐ τοι άναγνωρίζων τάς [ΐεγάλας 
αυτών στεριώσεις, ουχ τίίδυνίθη, (ΐ,ετά πολλές 
τίΐς θλίψεως αυτοΟ, ίνα χ&ν χατά (Αίχρ^ν πα- 
ραμυθησηται. 

Ή Έχπαιδευτιχ^) Επιτροπή ίχουσα 6π' ίψιν 
δτι, £νφ χατά τ6 παρελθόν ίτος οΛ χρημιατιχαΐ 
προσφοραΐ περιωρ(ζοντο εΙς ριύνας 100 λιρ., 
χατά τ^ παρδν άνέβησαν (ΐέχρι τών 829, ί- 
χουσα υπ* ίψιν τδ μ,έγα τοΟτο άλ|Λα, δπερ ή 
φιλογένεια έν ουτιι^ βραχυτάτφ χρονιχφ δια- 
στι^ι^ατι πρί>ς τά πρύσω έποιτ^σατο, δικαιού- 
ται ίνα προσδοχ^ κατά τδ προσεχές ίτος ά|ΐ.η- 
τ^ν πολλφ τούτου δαψιλέστερον. Ούτω πι- 
στεύθ(ΐεν, καΐ τούτο παρά τών δ|Λογενών έξαι- 
τούμεθα. Ό δέ Κύριος πληρώσαι τά αΙτιί[Αατα 
ή(Αών. 

ΤήβΜα^ου 1872. 



*Η ^Εχ:ζαιόβΌΖίχη ^ΕΛίτροηίι 

Ι. Α. Αριστοκλής Πρύεδρος καΐ εΙσηγητ^ς. 

ΗΡ. ΒΑΣΙΑΔΗΣ 
Κ. ΒΑΦΙΑΑΗΣ 
Κ. ΚΑΡΑΘΕΟΔΟΡΗ 
Κ. ΚΑΑΑΙΑΑΗΣ 
Β. ΠΥΑΑΑΗΣ. 



ι 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΣΠΘ'. 

ΤφΙΟΜβ^οο 4871. 

ΙΤροΒάρίύοτνοζ τοΰ χνρΙοΌ Κ. Καρ(υτά^Όν• 

ΆναγνωσΟέντων καΐ Ιπιψηφισθέντων -τβν 
πρακτικών τών δύο προΎ)γου(λένων συνεδρ(ασ£<ον, 
δ Πρόεδρος κ. Κ. Καραπάνος ευχαριστεί τω Συλ- 
λ($γ(^ έπΙ τ^) εκλογή αυτού ώς προέδρου διά 'τΚς 
έξϋς προσλαλιας' 

Κύριοι ^ 

«Σδς ευχαριστώ πολύ διά την τΐ|ΐ.ην την 5- 
ποίαν (ΐ.οΙ έκά(^ετε έκλέζαντές {ΐε Πρύεδρον τοΟ 
Συλλύγου. Μολονότι αίσθάνοριαι πάντοτε τ-& 
αύτλ ςωηρ&ν ενδιαφέρον υπέρ της ευημερίας 
και προόδου αύτου, έδίστασα νά δεχθώ την τι- 
ην ταύτην, διότι άπό τίνος ίδη χρόνου δπα- 
&ς γενό[&ενος του έ[ΐ.πολα(ου Έρ(λου, έφοβι&- 
θην (ΐηπως δέν δυνηθώ νά ύπηρετι&σω έπαζίως 
τον λόγιον. Ή περί τ^ν ύπηρεσίαν δ(ΐ.ως τοΟ 
θεοΟ τούτου τών λόγων {κανότης τών άλλων 
κοσ(ΐ.ητόρων, τους έπο(ους έζελέζατε ώς συνα- 
δέλφους ριου, διεσκέδασε τους φόβους [Αου τού- 
τους. Έθεώρησα δλ τότε καθήκον ριου τίιν πα- 
ραδοχην τ5^ς θελήσεως σας, 8πως συνεργασθώ 
(λεθ' υμών εΙς τίιν ίκπλιίϊρωσιν του σκοποΟ, 
τ6ν δποΐον προέθετο δ Σύλλογος διά του κατά 
τ^ πλείστον 4ΐδη (ι^ρος έπιψηφισθέντος νέου 
αυτοΟ Κανονισμού. 

Κατά τ2>ν νέον αύτοΟ Κανονισμών δ Σύλλο- 
γος δέν περιορίζεται μόνον ε2ς τ^ν καλλιέργειαν 
τών γραμμάτων, άλλ' αναλαμβάνει καΐ τ'ίιν 
διάδοσιν αυτών είς τί}ν Άνατολτ^ν. *Όθεν δέν 
είναι πλέον κτϋμα αποκλειστικών τών ττερί τά 
γράμματα μόνον ασχολουμένων, άλλ' άνι&κει 
είς πάντα κάτοικον τής Ανατολάς, δστις θέ- 
λει νά δττηρετίση τίϊν πατρίδα αύτου. Πώς δ* 
άλλως δύναται τις νά δπηρετι^σγ) σκοπιμώτε- 
ρον την πατρίδα α&τοΟ, % συντελών ε!ς την 
άνάπτυζιν και έκπαίδευσιν τών τέκνων α&τ%ς; 
τούτο είναι άλιηθεια αναντίρρητος διά π&ν (- 
θνος' δι' ήμ&ς δέ είναι καΐ ανάγκη απόλυτος. 
είμεθα κατώτεροι τών εθνών τϋς Εύρώτπίςι 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



211 



ουχί διότι 6 Θε2>ς δ^ν έττροίχισ&ν ι$(^&ς χαΐ τ^ιν 
'Τ^ατρίδα ημών διά τ^λουσίων φυσιχών πλεονε- 
χττιμάτων, ίλλά λότι στερούμεθα τταιδείας 
καΐ γνώσεων. Είναι λοιτΛν ανάγκη ν* άποκττά- 
σωμεν χαΐ ή[λεΤς την παιδείαν χαΐ τάς γνώσεις 
τάς όποιας χέχτηνται τα άλλα έθνη, εάν θέ- 
λω[ΐ,εν να έπαναφέρω[λεν την πατρίδα ι^(Λ&ν 
άς θέσιν άζίαν έχείνης, ^ν χατεΤχεν άλλοτε 
έν τ5) άνθρωπότητι, να 2ζασφαλ(σω[Αεν εις αότην 
υπαρζιν αύτοτελϋ χαΐ άνεζάρτητον, χαΐ £πε- 
λευΟερώσωριεν αύτί^ν τΐίς διηνεχοΟς 6λιχϋς χαΐ 
ι$θιχής έπει^βάσεως τών άλλων εθνών. 

Είναι αληθές βτι 5 Σύλλογος ιξ(χών δλν Ιγει 
σή[Χιερον ούτε τα (ΐέσα, οντε την δύνα(ΐ.ιν Ινα οιά 
τών ενεργειών του έπιτύχτϊ τοιούτου άποτελέ- 
σριατος' χέχτηται δμως τ)ιν δύνα(Λΐν, ίν παρέ- 
χει ΙλπΙς βασιζθ[Λένη έπΙ ευτυχοΟς παρελθόν* 
τος. "Αγνωστος χαΐ άφανης δτε τ{> πρώτον συν- 
έστη έ Σύλλογος, χατώρθωσεν έντδς βραχέος 
χρόνου να γίντϊ γνωστές καθ* δλην σχεδόν τίιν 
Ευρώτηιν. Γνωστός σήμερον χαΐ πλ•ίρης ελπί- 
δων θα εδρη ευκολώτερον τά μέσα τ5ίς ενερ- 
γείας του έν τφ νέω κύχλφ τών εργασιών αδ- 
τοϋ, έν τώ βποίω πλειότεροι θά τόν έννοιπσωσι, 
Θ4 τδν έκτιμήσωσι καΐ θά τ6ν δποστηρίξωσιν. 
Άναλαμβάνων δέ τ'ίιν διάδοσιν τών γραμμά- 
των έν έποχ^, καθ* ίν καΐ δ φιλόλαος ήγεμών 
ίμών επιθυμεί καΐ επιδιώκει τίιν ήθικίιν καΐ 
διανοητικην άνάπτυζιν τών λαών τ^ς *Ανατο- 
λής, δύναται να έλπίστ), 8τι θέλει τύχει ού μό- 
νον τϋς συμπαθείας, άλλα καΐ τ%ς υποστηρί- 
ξεως τ^ίς ττεφωτισμένης αδτοΟ κυβερνι^σεως. 

"Αλλο μέλος έπρότεινεν ίίδη, καΐ δ Σύλλο- 
γος παρεδέχθη τίιν ίκφρασιν ευχαριστιών εις 
το παρελθόν προεδρεΐον καΐ Ιδίως τόν πρόεδρον. 
Νομίζω 8λως και έγώ καθ^ίκόν μου, ίνα εκ- 
φράσω άπό τ5ίς {δρας ταύτης τόν άτομικόν μου 
φόρον επαίνων προς τον κύριον Άριστάρχην 
οιά τόν ζήλον καΐ την αύταπάρνησιν, μεθ' ης 
είργάσθη υπέρ του Συλλόγου, καΐ τοΟτο κατά 
τοσοΟτον μ&λλον, καθόσον ηύτύχησα έκ τοΟ 
πλησίον νά ϊδω και έκτιμιησω τ•)ιν τοιαύτην 
έργασίαν αύτου. 

Επιτρέψατε μοι προσέτι, κύριοι, Τνα ζηττί- 
σω τ•}ιν συνδρομι^ν σας εΙς τάς εργασίας του 
Προεδρείου, τό δποΤον, καίτοι έμφορούμενον δπό 
του διακαέστερου ζήλου υπέρ τών συμφερόντων 
του Συλλόγου, ουδέν δμως θέλει δυνηθή νά 
πράξη υπέρ αύτοΟ £νευ τϋς είλικρινοΟς υμών 
συνεργείας. 

Μετά την προσλαλιάν ταύτην τοΟ Προέδρου, 
άγγέλλονται τό γ',ον καΐ ψηφοφορίας γενομέ- 



νης κατά τά νενομισμένα γίνονται δεκτοί ώς 
αντεπιστέλλον μέν μέλος δ έν Αθήναις κ. Ε. 
Σχλίεμαν Δ. Φ., ώς τακτικόν δέ μέλος δ έν Κα- 
δήκίοϊ Ιατρδς κ. Α. Γρίβας. Είτα συζητούνται 
εσωτερικά τίνα ζητήματα του Συλλόγου. 
ΈπΙ τούτοις διαλύεται ή συνεδρίασις. 



ΣΫΝΕΔΡΙΑΣΙΣ Σγ. 

Έχταχτος. 

^ 44 Μαίοο 4871. 

ΙΙ^οίδρίύοτζος ζοϋ χ, Κ. Καραπάνου. 

Άναγνωσθέντων χα\ έτηψηφισθέντων τών 
πρακτικών τϋς προηγουμένης συνεδριάσεως, δ 
Γ. Γραμματεύς άναγινώσκει 

ά) "Εκθεσιν τίς εξελεγκτικούς του ταμείου 
ΈπιτροτΛς, συνιςταμένης υπ& τών κ. κ. Ι. Γκιών, 
θ. Γαννςάρου καΐ Α. Βερναρδάκη, άναγγελλού- 
σης δτι έξετέλεσε τίιν υτΛ τόΟ Συλλόγου άνα- 
τεθεΐσαν αύτ^ έντολήν, καΐ έκφραζούσης τάς 
ευχαριστίας αύτΐς έπΙ τ^ πλήρει τάξει καΐ α- 
κριβείς πανταχοΟ τίς ταμιακής διαχειρίσεως. 

β') Έπιστολίΐν έκ Πετρουπόλεως άπ6 1 
Μαίου 4874 τοΟ κ. Γ. Συμέουλίδου, άγγέλ- 
λοντος δτι διάτηςάπ^ 49/34 Δεκεμβρίου επι- 
στολές αδτοΰ ενέκρινε τδ νέον πρόγραμμα τοΟ 
διαγωνίσματος αύτοΟ, άλλ' έπειδη βλέπει δτι 
μόνον τό περί Ηπείρου, Θεσσαλίας καΐ Μακε* 
όονίας έδημοσιεύθη, ουχί δέ καΐ τ& 7»ρΙ Πόντου 
Πρόγραμμα {νεκα τής μ*}) εγκαίρου άφίξεως τϋς 
έπιστολϋς αύτου, παρακαλεί τίν Σύλλογον νά 
έπιταχύνη καΐ τήν τούτου δημοσίευσιν. 

Ό Σύλλογος παραδεξάμενος την του άγω- 
νοθέτου πρότασιν, έψηφίσατο παμψηφεί την 
άμεσον δημοσίευσιν τοΟ περί Πόντου Προγράμ- 
ματος διά τ& ίτος 4873. 

γ') Έτης^λήν του έν Βραίλφ «Φιλόμουσου 
Συλλόγου» άπ& 4 Μαίου 4874 εύχαριστοΟντος 
τφ Συλλόγω έπΙ τ^ αποστολή του Περιοδικού. 

δ') Έπιστολ•)ιν τίς έν Καισαρεία έλλ φι- 
λόμουσου Αέσχης άπ6 30 Απριλίου, άναγγελ- 
λούσης τ^ν ποφαλαβην τών Προγραμμάτων τών 
διαγωνισμάτων. 

έ) Έπιστολάς τών κ. κ. Σ. Σκουλούδη, Μ. 
Μαράσογλου καΐ Α. Χέν άπ& 26 Μαΐου αιτου- 
μένων νά έκλεχθώσι μέλη τακτικά τοΟ Συλ- 
λόγου. 

Μετά ταύτα άγγέλλεται τ^ γ'. καΐ ψηφο- 
φορίας γενομένης κατά τά νενομισμένα γίνεται 



212 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλίΒΟ^. 44ΑΟΑ0ΓΪΚ0Σ ΣΪΑΑΟΓΟΣ 



^βχτλς &ς ταχτικών ρ^έλος 6 χ. Ι. Καρολίίης 
Δ. Φ. 

ΕΤτα δ Ήρίε^ρος άνκγγέλλει 8-η δ φιλο- 
γενης χ. Γ. Ζαρίφης ^ρο<τφέρε« ^ώ Συλλέγφ 
200 λ(ρ. δθ. κατ* ίτος πρ6ς ύποστήριξιν αιώ- 
ρων σχαλι(ων, % ΐ^ρυσιν νέων δττου &^ν Οιςάρ- 
χουσιν. 

ΈπΙ τούτφ δ Σύλλογος χηρύττβι βυεργέτας 
τών άιτδρων σχολείων το5ς χ. χ. Χρης*άχην Ζω- 
γράφοΫ (ϊ&. Πραχτ. Συνεδρ. ΣΠΖ'.) χαΐ Γ. Ζαρί- 
φγΐν, πρώτους έρχο(Αένους εις βοηθειαν τών ά- 
τρδρων σχολείων. 

Μετά ταύτα σοζ'ηΊΓοΟνται χαΐ έπιψηφίζονται 
τά £ρθρα τοΟ ΚανονισριοΟ άπ6 του 54—62 
&ρθρου. 

•Καί ^ΐκλ&ε^ται ή συνεδρίασις. 



ΧΥΝΕΔΡ1Α2ΧΣ Σ";^"• 
Έχταχτος. 

τφ 19 Μ«ίοο 1874 . 

ΠραόρεύοτΐΟζ ζοϋ χ. Α*. Καραχάτον* 

Άναγνβκτθέντων χαΐ ί^ϊτιψίοψισθέντων τών 
9τρο(χτιχΰν τϋς ΐΓροηγου[ΐ.έν>ις <τυνεδριίσεως, δ 
"Γενιχ^ς Γροψ.(ΐ.ατευς άναγινώσχει 

ύ) Έ^στολίΐν τοΟ χ. Σάββα Μωαννί^ου 
^ΑίΑ 6 Μαΐου συνιστ&σο^ν τδν δσιώτατον Πρω*- 
'ύιερία Χαράλα^ιτΓον, άποσταλέντα ένταΐ^βα εΙς 
βϊσπραξιν συνϊρο[ΐών πρ^ άνέγερσιν σχολείων 
έν Νιχοπ^λει, έιταρχΐ^ τοΟ Πόντου. 

β') Έ-τΛζΌλίΐν τοΟ χ. Γ. Βαψειάδου άναγγέλ- 
λουσαν δτι ή Κ. ^/άρα ΊστριΛζ Ιπει^ψεν α&τώ 
4Β0 φράγχα ιτρΐς $η(χ.οσ(εοσ»ν τις ιςερί 'Ρα- 
ααΟάνας πραγ(ΐ.ατβ(ας αύτ^ς, ταύτιπςΚί ιτρο^χ- 
οοθείσης £ν τφ Περιοδιχφ, Ιγραψεν α6τ4^ Ινα 
&αΐΓανγ)θώσιν ε{ςβελτ(ωσιν τ5ίς ΕΛηηρΙόός τοΰ 
Νεολδγου, άλν δ χ. Βαφειάδης φρονών διχαιδ- 
τερον να δοθώσιν είς τί>ν Σύλλογον, τά προσφέ- 
ρει α&τ^* δ Σύλλσγοτς ίτΧ τούτφ έψηφίσατο ευ- 
χαριστίας. 

γ') Έτηστολίιν εφόρων τών σχολείων Αα- 
ρίσσης άπλ 15 Απριλίου 1871 ττεριγράφουσαν 
την χατάστασιν του ιταρθενΑγωγεΙου των, χαΐ 
έξαιτουριένων τ)ιν εΙς αδτ6 άπονο(ΐίϊν του Νβ- 
γρΒηοπζΐΌΌ βραβίΐου, 

ΈπΙ τούτοις δ Γ. Γρα(ΐ.(ΐατει^ς ένετάλτι νά 
~ΐΓαραπέμ.ψτ) τίίν (χθεσιν, ώς |χετα την άπονο- 
(ΐ4)ν τώ'ν βραβείων άφΐχο(ΐ»έννιν, πρ^ τί|ν 'Βχ* 



π«ιδ»ιτιχ4)ν Έιπτροιη^ν, δπως λάβν) οε&τίΐν (η^ 
ίψιν χατά τ& έπιλν Ιτος. 

ί') Έτυι^ολίιν του χ. Έ7τα[Λΐνώνδα Ι. Σταρ 
τεάίου ίχ Σά|Λου ά,τΑ 11 ^Αιτριλίου 1871 
ριχλείουσαν τάς χατωτέρω 2πιτυ[ΐβίους έιηγροε:- 
φάς ε{ς τλ έχιεί χωρίον «τών Μιτυληνΰν» ^άνν^τ- 
ρεΟείσας. 

1 . Βύριανης Νάννα ηρως χ^ρ( 

2. Πρέπων %ρως χοΑρε 

3. Έγνατολιιΐας Κάλλω 
*Ηρωΐς χρηστί) χαίρε 

Χαίρε δ παράγων, 
'λθηναΐνι 'Γαχίνθφ 
Συμ.βίφ συζι&σαντι 
Ά(1έ(ΐ.πτως £τη 1Γ. 
ΚαΙ Άθηναίΐ) Ουγάτηρ ΕΤ . . . 
ΟΙ Β τ^^ πατρί ψαίψιΐί^ 
Χάριν. 

έ) Έπιστολην τοΟ χ• θάλχτος 'Αντωνιάϊου 
λχηγόρου, Ιζαιτουρ,ένου νά έχλεχΟί) ι^έλος τα- 
χτιχί^ν του Συλλόγου. 

Είτα αναγγέλλει τάς δπ^ τών χ. Έμ(ΐ.. Κρη- 
τιχίδου, Σπ. Π. Αάριπρου, Συλλόγου «Παρνασ- 
σού» χαΐ ρ.ετοχιχ91ς τραπέζης «Πόντου» γενο- 
(ΐ.ένας προσφοράς βιβλίων. 

Άχολούθως συζητούνται χαΐ έπιψηφίζονται 
τά άρθρα τοΟ νέου ΚανονισριοΟ άπϊ> του 63•— 71 . 

Μετά ταύτα δ Πρόεδρος αναγγέλλει, δτι γε- 
νομένων άνασχαφών τυχαίως έν Βυζαντίφ χατά 
τίίν θέσιν τών αρχαίων Βυζαντινβν Άναχτό- 
ρων (Σαράι ΜπουρνοΟ) ύπλ τ%ς έτοαρίας τών σι- 
οηρο^ρόριων, άνευρέθησαν έπιγραφαΐ χαΐ άλλα 
άρχοΑα [Λνη|ΐετα, χαΐ προτείνει νά λορισθ^ Ε- 
πιτροπή) πρ&ς έζέτασιν αυτών* μέλη &έ α&τ%ς 
προβάλλει τους χ. χ. Σ. Άριστάρχην Ρ1ΐ. Οβ- 
ΙηίβΓ χαΐ Α. Πασπάτην. Ή πρότασις αύτη γί- 
νεται δεχτή. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ Σ^Β'. 

Τφ 28 Μαίοο 1871. 

Προίδρίύογζος ζοϋ χ. Ξ. Ζωγράφου 
Αγπηροέδρου. 

*Αναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισβέντων 'τΛν 
πραχτιχών τϋς προηγου|χ1νης συνεδριάσεως, δ 
Γ. Γρο^μρΜΟίτει^ς ^νο^γινώσχει 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



Μ^ 



ά) Έπιστολ-λν το\^ χ. Αεχιγάλα άττο 18 
Απριλίου ^)^ Νάξου, άιτοφτέλλοντος «τφ Σολ-* 
λέγφ τχν π^ρί γι}ο ^τ«ρί Σεισμ^τ θεωρίας τοΟ 
Γάλλου Περσινός πραγριατείαν αΰτου χαΐ τίνα 
διαγράρΐ[Λατα τών χατά τίιν θιορασίαν άνευρε* 
βεισ&ν προΐστοριχων ^{χο$ο(λών χαΐ άλλων άν- 
τιχεΐ(λ1νων. 

^')'Έιηβτολ'}|ν τοΟ χ. Μ. Ι. ΙΙα<π(αλλϋ ΑιΑ 
β2 Ματιού, {ζ«&του[λένου ν& ίχλεχθ^ «ταχτιχλν 
(Λέλος τοΟ Συλλόγου. 

Εϊτα άγγέλλονται τ^ γ' χαΐ ψηφοφορίας γε- 
νο[ΐ.ένης χ«τά τά νενο(ΐκ9μένα γίνονται δεχτοί 
ώς ταχτιχά |Λέλγ) οΐ χ. χ. Σ. Σχουλούδης, Μ. 
Μαράσογλους χαΐ Α. Χέν. 

ΚαΙ οιαλύεται ή Συνε^ρίασις. 



ΣΓΝΕΔΡΙ1ΣΙΣ Σ^Γ. 
Έχταχτος. 

Ί^ Ιβ Μ«<οο 4871. 

Π ρο^ίρίύογζοζ ζοϋ κ• Κ. Καραηάνου. 

Άναγνωβθέντων χαΐ έπιψτιφιίθέντων τών 
πραχτιχ&ν τής προγ}γου[Λένγ)ς συνεδριάσεως, 6 
Γ. Γρα[χ.|ΐατει>ς άναγινώσχει 

ά) Έπιστολ-ίιν τής ίν Ταταούλοις Φιλό- 
πτωχου *Αδελφί5τΥϊτος, άγγελλούσιος 2τι ρ,ετέ- 
βαλε τ&ν 'Κανονισρ(,&ν αύτΐΐς ούτως, ώστε νά 
βοιηθ^} τοΙς έχπαιδευτηρίοις τ^ΐς Κω(ΐ.οπέλεως 
έχείνης χαΐ φροντίζη δια διη(ΐ.οσίων οιαλέζεων 
να γίηιται ωφέλιμος ^ περί αύτίιν χοινωνίςε, 
χάΐ αίτουριένης την συνδρο|λ^ τοΟ Συλλόγου, 
β') Έπιστολην του Κ. Οοοίά, διευθυντού 
του ίνταυθα λύτοχρατοριχοΟ Μουσείου τών άρ- 
χαιότιίτων, προσφέροντος τδν δπ' αύτου εκδο- 
θέντα χοττάλογον τών 2ν τφ Μουσεί<ΐ|^ αρχαιο- 
τήτων. 

Άχολού6ΐως δ' άγγέλλει τάς προσφοράς βι- 
βλίων τοΟ χ. Δ. Πασπαλλ^Ι χαι τοΟ χ. Άλ. 
Καραθεοδωρ^Ι. 

ΕΤτα συζητούνται χαΐ έπιχυροΟνται τά άρ- 
θρα του Κανονισι^ου άπ6 του 72 — 86 ίτοι τοϋ 
τελευταίου. 

ΚαΙ ούτω διαλύεται ή Συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ1Σ Σ^^ 

ΐνΐ 29 Μβ^οο 4»74. 

Προείρίύοηος τον χ. /. ^. ^ΑρατζοχΛίο^ζ 

*Ανη:τροίιίρον, 

'Ανα^γνωσθέντων χαΐ :1πΐ:ψηφισθέντων τών 
πραχτιχών τ^ς προηγουρίένης .συνεδριάσεως, ύ 
Γ. Γραριματεύς άναγ«νώσχει 

ά,) Έπιστολην τίς έν Τραπεζουντι έπΙ τών 
έξωτεριχών σχολείων Έπιτροτ^ [λετά τ%ς .έγ- 
χυχλίου αύτης, δϊ'ης αΐτενται οδηγίας παρά του 
Συλλόγου ^η,ρΐ όμοίο^όρφου όιίασχοΛίας. 

Παραπέι^πεται είς Τ7)ν Έκπαιδευτιχ^ Έ- 
πιτροπ^ίν. 

β') Έπιστολην του ενταύθα^ χ. Γ. Κορϋ>- 
νιοΟ προσφέροντος 200 ^θ• λίρ. τί5 Συλλέγι^ 
πρλς χαταρτισμλν τ%ς βιβλιοθιΐΐχης, χαΐ προ- 
τείνοντος τ6ν Κ. Καλλιάδην ίνα συνεννοηθώ ριετ' 
αύτου περί σχη(ΐ,ατισρ(.ου τοΟ χοίταλλιάλου χα- 
ταλόγου. 

Ό Σύλλογος εύγνω[ΐ.ονών χαΐ ιίηφισάριενος 
εύχαρΐ7ί«ς άνατίθησι τφ χ. Καλλιάδη τά περαι- 
τέρω χατά τ')ιν του δωρητοΰ Ιπιθυ(Αίαν. 

Είτα ψηφίζονται ευχαριστήρια τφ έν *Αθτά- 
ναις χ. Αεονάρδ<ι^ διευθυντή των ταχυδρομείων, 
έπΙ τ^ αποδοχή τϋς ΛΜσεώς του Συλλόγου, 
ίνα πέριπωνται δωρεάν ε{ς Ελλάδα το^εριοδν- 
χ6ν χαΐ αϊ έπιςΌλαΙ αυτού. 

Άγγέλλεται τ2> τρίτον χατά τά νε¥θ(ασ(ΐ.έ- 
να χαΐ γίνεται δεχτ&ς ώς τοιχτιχ&ν {ΐ.έλος β χ. 
θ. ^Αντωνιάδης. 

Είτα 6 χ. Γ. *Αριστάρχης άναγινώσχει ηερί 
ζήζ παρά τϋΐζ "ΆραιΙη χηιαίας ("ΐδ. σελ. 4 )• 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ιξ Συνεδρίασις. 



ΣΓΝΕΔΡΙΑΣΙΣ Σ^Ε'. 
Έχτβχτος. 

Τφ 2 1οον(οο 4874. 
Προεδριύοτχος ζοϋ χ. Κ. Καραχάγον. 

*Αναγνωσθέντβιΐν χαΐ έπιψηφισθέντων των 
πραχτιχών τ^ίς προηγρυ[Αένης συνεδριάσεως, 6 
Γ. Γρα[χ,[ΐ.ατεύς άναγινώσχει 

ά) Έπιστολην τής Εφορίας τών έν *Α- 
δριανουπύλει σχολείων αΐτουριένης παρά του 



214 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλΑΟΓΟΣ 



Συλλόγου να συστ"Λσ}ΐ Σχολάρχην εις τίιν αυ- 
τόθι Έλλ. Σχολών. 

β') Έπιστολάς των κκ. Π. Κοντογεώργη, 
Α. ΜαθΧουδάχη, Α. Χρις-οπούλου χαΐ Ν. Βα[^βά- 
Χ7)) α{του[&ένων νά έκλεχθώσι ταχτικά (ΐέλη 
τοΟ Συλλόγου. 

*Αγγέλλονται τ6 τρίτον χαΐ ψηφισθέντες κατά 
τά νενο[Λΐ9[ΐ.ένα γίνονται δεκτοί» ώς αντεπι- 
στέλλον [λίν (λέλος δ Κ. Οοοίά, ώς τακτικ&ν δε 
6 χ. Ν. Πασπαλλϋς. 

Μετά ταύτα δ κ. Ι. Δ. *Αριστοκλίς αναγ- 
γέλλει δτι προσενεγκών τ& περιοδικ2>ν του 
Συλλόγου κατ* έντολην τοΟ Προεδρείου ττρ^ς 
την Α. Ε• τ6ν ΣαφΙτ Πασ&ν υπουργών τϋς παι- 
δείας καΐ τ6ν ΜουνΙφ έφένδην πρόεδρον τοΟ 
Συ(/ιβουλίου τ%ς Παιδείας έπεφορτίσθη παρ' αυ- 
τών νά έκφραση τώ Συλλόγφ τάς ευχαριστίας 
αυτών. 

£Ιτα γενοριένης .συζητι&σεως περί τών ίν τ^ 
έπετείφ έορτ^ άναγινωσκο[Λένων ^ίροσΑαΜώτ 
χαΐ ίχβίσζωτ^ ενεκρίθη δι* απολύτου πλειονο- 
ψηφίας, ϊνα αύται άναγινώσκωνται προηγου- 
[ΐ.ένως Ιν τινι συνεδριάσει τοΟ Προεδρείου* καΐ 
απεφασίσθη ή διάταζις αύτη νά τεθ^ [ΐόνον 
εν τοΧς Πρακτικοίς, ούχΙ δε καΐ έν τώ Κανό* 
νισ[ΐ.ώ. 

Είτα άποπερατουται ή έπΙ τοΟ Κανονισ[λου 
συζτίτησις. Άναγινώσκεται τλ δλον αύτοΟ καΐ 
έτΐίχνροΒται. Ό δε Σύλλογος εκφράζει ευχαρι- 
στίας τί^ έπΙ τϋς άναθεωρ^ΐσεως τοΐί Κανονι- 
σ(ΐιθυ Έπιτροπί^. 

Ακολούθως προβαίνει δ Σύλλογος εΙς τ'ίιν 
έκλογην τών διαρκών Επιτροπών καΐ έπιψηφί- 
ζει τ^ προτάσει τοΟ Προεδρείου ώς 

Μέλη τής (ΐ.έν 0!κονο(ΐ.ικ%ς Έπιτροπϋς τους 
XX. ε. Ζωγράφον Πρόεδρον, Δ. Πασπαλλ^ΐν, Σ. 
Σκουλούδην, Ζ. *Αλεξανορίδην, Κ. *Ανθόπουλον, 
Α. Βερναρδάκην, καΐ τ^ν τα(Α.ίαν τοΟ Συλλόγου 
κ. Ι. Γκιών. 

Τίς δλ Συντακτικής τους κκ. Α. Τάγην, Πρόε- 
δρον, Ήρ. Βασιάδην, Γ. ΣοφοκλΤΙ, Γ. *Αριστάρ- 
χην, τδν Γεν. Γραριριατέα Γ. Χασιώτην καΐ 
τδν Είδικ&ν Ν. Τσιγαρδν. 

Τής δέ Εκπαιδευτικής τους κκ. Ι. Δ. *Αρι- 
στοκλή, Πρόεδρον, Ήρ. Βασιάδην, Κ. Καρα- 
θεοδ&)ρή, Α. Βαφιάδην, Κ. Καλλιάδην, Β. Πυ- 
λάδην, καΐ Στ. Βουτυρ&ν (α). 

Τής δε Φιλολογικής τους κκ. Ήρ. Βασιά- 



δην, Γ. Σοφοκλή, Α. Τάγην, Στ. Κ. Καραθεο- 
δωρή, Μ. Πανταζήν, Γ. Χασιώτην, Στ. Βουτο- 
ραν καΐ Γ. Ααζόπουλον (β). 

Τής δέ *Αρχαιολογικής τους κκ. Σ. *Αρις-άρ• 
χην, Πρόεδρον, Ι. Μίλιγγεν, Α. Μόρδ[ΐ.αν, ϋβ- 
ΐΙΐίβΓ, Α. Πασπάτην καΐ Κ. Καραθεοδωρ^^ (γ). 

Τής δε Έπιστηρνικής τους κκ. Α• Παοτίτά• 
την, Πρόεδρον, *Αλέξ. Καραθεοδωρή, Α. ϋττα- 
θάρην, Α. Βαφιάδην, Ε. Ζωγράφον, *ΑβδοιιΧλάχ 
Βέην, Σ. Μαυρογένη, Α. Κου(ΐ.πάρην, Α. Ζα>7ΐρ^ν 
καΐ Β. Σαρακιώτην. 

Και ούτω διαλύεται ή Συνεδρίασις. 



(α) *Ακολούθως προσετέθη καΐ δ κ* Μ. Πα- 
ρανίκας. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ Σ^7'• 

ΤΙΙ 5|) ^Ιουνίου 4871. 

Πξο$ίγ€ύοτχοζ, τοϋ χ. /. ^. Αρισχο^ 
χΜους ^ΑντιηρόϋξΟΌ* 

Άναγνωσθέντων καΐ έπιψηφισθέντων τών 
πρακτικών τής προηγουμ,ένης συνεδριάσεως, 
δ Γ. Γρα[ΐ.(ΐ.ατ8ύς άναγινώσκει έπιστολ•)»ν τοΟ 
έν 'Ρύ^ιδεστφ θρ^κικοΟ Φιλεκπαιδευτικού Συλ- 
λόγου άπ6 4 Ιουνίου 1 871 , άναγγέλλοντος τίιν 
σύστασιν αύτου, καΐ έπικαλου[ΐΐνου ^την συν- 
δρο|Αην '^ου ή^^ετέρου Συλλόγου. 

Είτα αναγγέλλει την προσφοράν τοΟ Κανο- 
νισμ,οΟ του ε{ρη[ΐ.ένου Συλλόγου, ώς καΐ τοΟ 
Κανονισ(ΐ.ου τής έν Άθτίΐναις εταιρίας τών «Φί- 
λων του Ααου» καΐ δύο αντιτύπων τής λογο- 
δοσίας τοΟ συι^βουλίου τής Εταιρίας τών «Φί- 
λων τοΟ ΑαοΟ», άναγνωσθείσης κατά τίιν γε- 
νικην αυτής συνέλευσιν τί^ 31 *Ιουνίου 4871. 

*Αγγέλλονται τό δεύτερον κατά τά νενοαι- 
σι^ένα καΐ ψηφοφορίας γενο{4»ένης γίνονται δε- 
κτοί, ώς έπΙτΐ(ΐον ριέν (ΐ,έλος ή Α. Έξ. δ υπουρ- 
'&ς τής παιδείας Σαφέτ Πασίς, ώς τακτικά 
έ ριέλη οι κκ. Ν. Βαμβάκης Α. Χριστόπουλος, 
Α. Μαθιουδάκης και Π. Κοντογεώργης. 

Είτα δ κ. Κ. Καλλιάδης καθυποβάλλει τφ 
Συλλόγφ, (Λετά προηγου(]ΐένην ίκθεσιν καΐ τάς 
άπαιτου[λένας διασαφιίΐσεις, κατάλογον τών α- 
ναγκαιοτέρων βιβλίο>ν ίνα άγορασθώσι διά τον 



ι 



(β) Προσετέθη [/.ετά ταύτα καΐ δ κ. Μ. Πα- 
ρανίκας. 

(γ) *Απϊ> ΝοεριβρΙου καΐ έζής προσετέθησαν 
οι κ. κ. Μόρδριανν υΙός, 8θ1ΐΓΟβ(1βΓ| Α. Βερ- 
ναρδάκης καΐ Α. Δη(ΐ.ητριάδης. 



ΠΡΑΚΐϋλ 



215 



Σύλλογον, απέναντι τίς έιτί τούτίι^ προσφορδς 
του φιλοριούσου ίριογενους κ. Γ. Κορωνίου. 

Ή έπΙ τούτου ^ΐττπσις αναβάλλεται «{ς 
τ)ϊν προσεχΐ Φυνε^ρίασιν. 

Είτα δ κ. *Αλ. Σ. Μαυρογέντ,ς άναγινώσκει 
«Περί τ^ς έν Γαλλ(^ κα\ Γερ(ΐαν(α: φιλοσοφίας 
κατά τδν ιθ'. αΙώνα» (ϊδ. σελ. 78). 

Ή έπΙ τοΟ άναγνώσ[ΐατος συζΆτησις ανα- 
βάλλεται [λέχρι τϋς ίποττερατώσεο); τοΟ άνα- 
γνώσριατος. 

ΚαΙ ούτω λελύθγ) ι$ Συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ Σ^Ζ\ 
Έχταχτος. 

Τφ 49 Ίοον(οο 4871 

Πραόρίύοηος νοϋ χ. Κ. Καζαηάγου. 

Άναγνωσθέντων καΐ έτηψγιφισθέντων τών 
ιτρακτικών τίς τυροηγουριένης συνεδριάσεως, δ 
Γενικές Γρα[Λ|λατε&ς άναγινώσκει 

ά) Έπιστολ-ίϊν τοΟ καθηγου|ΐένου τίς Μο- 
νίς Πάτ[Λου κ. Γρηγορ(ου έζαιτου[λένου βοΆ- 
θειαν ύττέρ τίς σχολί ς τις" Πάτ|ΐου. — Ή έτυι- 
στολί) αυτή παρεπέ(χφθη είς τ•))ν ΈκπαιΧευτικίιν 
ΈτητροτΓΐίν. 

β') ΈπιςΌλ-ίιν τών έν Κέρκυρα Ισραηλιτών 
Ίωσίιφ ΝαχαΐΛούλη καΐ Σαριου'ίιλ Μόρνου ίτΛ 
7 Ιουνίου, εκφραζόντων τάς ευχαριστίας αυτών 
^ιά τίΐν άτΓοστολίιν τοΟ Περιοδικού. 

γ') Έπιστολί)ν τοΟ ΠατΓπαδούκα άπ& 40 
Ιουνίου, ττροσφέροντος δύο αντίτυπα τίς δπ*α5- 
τοΟ εκδοθείσης ίμπειρικ^ίς ψυχολογίας. 

δ') Έπιστολίιν τών ενταύθα κυρίων Δ. Πα- 
παδοπούλου ΙατροΟ καΐ Λεωνίδα θ. Αούνία 
φαρ[χ.ακοποιου άπ& 1 6 Ιουνίου, αΐτουριένων νά 
γίνωσι τακτικά ρ,έλγ) τοΟ Συλλύγου. 

έ) Έπιστολίιν του ίνταυθα θεοδ. Α. Μαυ- 
ροκορδάτου άπλ 4 8 Ιουνίου, άναγγέλλοντος δτι 
προσφέρει τη βιβλιοθι^κτ) του Συλλύγου εκατόν 
δθωριανικάς λίρας, άρ. 400, πρλς άγοράν βι- 
βλίων* τ6ν δέ σχη[ΐ.ατισ[ΐ.&ν του άρρι,οδίου κα- 
ταλόγου άνατίθησι τω κ. Καλλιάδτι. • 

Είτα δ Πρόεδρος αναγγέλλει, δτι ένώ τδ 
Προεδρείον Εμελλε νά προτείνη ως Ιπίτψον 
(χέλος τδν κ. Δόσιον πρόεορον τϋς έν Αθήναις 
εταιρίας τών «Φίλων του Ααου» δ θε^ς [χετε- 
καλέσατο αύτδν παρ* αυτφ, καΐ εκφράζων την 
λύπην του Προεδρείου βτι δέν ήξιώθη νά τ2^ν 
καταγράψη |ΐεταςύ τών έπιτί(^ων (&ελών αύτου, 



προτείνει νά γραφή συλλυπηττ^ριος επιστολή 
πρ^ς τους υιούς αύτοΟ καΐ πρ2)ς τ& σω|χ.ατεΤον 
ο& προΊ^δρευεν. 

Ή πρότασις αυτή παμψηφεί έγένετο δεκτ^). 

Ακολούθως αναγγέλλει, ότι δ Κανονισμός 
τυπωθείς μέλλει νά διανεμηθώ, εις άπαντα τά 
μέλη του Συλλόγου, καΐ δτι τ2> Προεδρείον I- 
κρινε καλ&ν νά τ&ν συνοδεύση καΐ δι' εγκυκλίου, 
%Ί καΐ άναγινώσκει δ Ειδικός Γραμματεύς ε- 
χουσαν &ς έςϋς' 

Ο ΕΝ κ/π ΕΑΑ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ. 

ΈνΚ]πόλιι, τφ 4874. 

•Αριθ. 993. 

«Διαβιβάζοντες δμίν κατ* έντολίιν του Συλ- 
λόγου τδν νέον αύτοΟ Κανονισμών καθ^ΐκον η- 
μών θεωρουμεν, ίνα δώσωμεν έζηγιίσεις τινάς 
έπ' αυτοΟ. 

Ό σκοπύς του Συλλόγου έστΙ κατά τύν νέον 
Κανονισμών διττός, ή χα^Μί^γαα τ&γ γραμ^ 
μάτωτ χαΐ έηισζημώτ χαΐ ή άιάΰοσίζ αϋτώτ 
χαζά τήγ *ΑγατοΛήγ^ μά.1ιστα τήζ χατωτέραξ: 
Λαίδεύσεως^ ήτις έστΙν ομολογουμένως ή στε- 
ρεά καΐ ακράδαντος βάσις της έπιστημονικΐΐς 
πυραμίδος έκαστου Ιθνους, ώς ή καλλιέργεια 
τών γραμμάτων καΐ τών ανωτέρων έττιστημών 
έστΙν ή κορυφ'ή. 

Ό Σύλλογος τύ κατ' αρχάς, δτε συνέστη, 
ένδιέτριβε μ&λλον περί τ4)ν καλλιέργειαν τών 
γραμμάτων διά τϋς έγγραφου 9) προφορικούς 
ανακοινώσεως φιλολογικών καΐ επιστημονικών 
μελετημάτων καΐ συζητιϋσεως έπ' αύτών' κατά 
αικρ6ν δέ ενθαρρυνθείς 6πλ τϋς ευμενούς υπο- 
δοχής, ^ς Ιτυχε παρά τοΟ δημοσίου, και δπλ 
τίς επιδοκιμασίας πολλών λογίων τίς τε σο- 
φής Εΰρώττης καΐ του ιξμετέρου ίθνους, καΐ υπλ 
τών αναγκών τής ημετέρας χώρας προαγόμε- 
νος, ηρζατο νά ε&ρύνη τ^ν κύκλον τών εργασιών 
αύτου άναδεχθείς καΐ άλλα Ιργα, οΐά είσιν αΐ 
δημόσιαι διαλέξεις, &λλωντε καλών γενόμεναι 
αφορμή καΐ τής συστάσεως πολλών επιστημο- 
νικών σωματείων έν τΟ^ οθωμανική αυτοκρατο- 
ρία, ή ίκόοσις του περιοδικοΟ, ή σύστασις δη- 
μοσίας βιβλιοθιίίκης πρ6ς θεραπείαν τής μεγά- 
λης ελλείψεως, ΐν πδς τις αισθάνεται έν τ5) 
μεγαλοπόλει ταύτη, καΐ η σύστασις διαγω- 
νισμάτων πρ^ς λύσιν φιλολογικών καΐ επιστη- 
μονικών ζητημάτων. 



^^ 



ο ΕΝ Κ/β. ΕλΑΒΝ. ΦΙΑ0Α0ΓΒΙ6Σ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



τοΟ σχοπου αύτοΟ. 5 Σύλλογος έθεώρησεν άναγ- 
χαΐον, ϊνα κατατάζγι (/.εταξύ αυτών έν τφ νέο^ 
αύτοΐί Κανονισρ.φ χαΐ τλ τϋς ύποςηρίζεως των 
άχυρων σχοΜίωτ χαΐ τής χαβιύζύσΒως νίων^ 
δτίΓου άνάγχτ) παρίσταται. Τ^ [ΐ,έσον τούτο δ 
Σύλλογος ιξμών χαθιέρωσεν έν τφ Κανονισμέ 
αύτοΟ,. ^ιύτι έθεώρησεν αύτ6 ώς τίιν θετιχω-^ 
τέραν 2^ ν τ4ς. διαλύσεως των γραμμάτων 2ν 
'^ 'ΑνατολΙ}. Ή χαλλιέργεια των γραμμάτχαν 
χαΐ ή μελέτη σπουδαίων χαΐ ύψηλ&ν έπιστη- 
μονιχών ζητημάτων, ε{ς τα δποΐα χυριώτερον 
^σχολι^θη μέχρι τοΟδε 4 Σύλλογος, έστΙν ά- 
ναντι^^τάτως ίργον άναγχο»έτατον διά τίιν πα- 
τρίδα ημών, %τις στερείται τών άλλαχοΟ υ- 
παρχόντων πολλών χαΐ σπουδαίων έπιστημο-» 
νιχών χαθιδρυμάτων* άλλ' ιξ ύποστι&ριξις τών 
σχολείων χαΐ ιδίως τών δημοτιχών έστΙν άσυγ- 
χρίτως^ αναγκαιότερα^ &πως δυνη&ώμεν νά χρη- 
σιμοποΐΊ^σωμ«ν τά φυσιχά χαΐ ήθιχά πλούτη, 
&τινα έπεδαψίλευσεν 5 Θε6ς εΙς τ^ χώραν. η- 
μών, χαΐ ατινα ή Ιλλειψις τΐ(ς απαιτουμένης 
παιδείας χαΐ τών άναγχαίων γνώσεων ΐφήχε 
νεχρά χαΐ άχαλλιέργητα. 

Παραδεχθείς δμως χαΐ ττιν ύποοτήριζιτ τ&^ 
άηόρωγ σχοΛείωτ χαΐ την χαθίόρυσιτ γέων 
μεταζύ τών μέσων τ5(ς έχπληρώσεως τοΟ σχο- 
ποΟ αύτου δ Σύλλογος δίν. φρονεί, 2τι θα δυ- 
νηθ{^ αμέσως, δια, τών. ιδίων αυτοΟ πύρων να υ- 
ποστηρίζγ) πάντα τά υποστηρίξεως χρι^οντα 
Σχολεία έν Ανατολή), ούδ' δτι θά δυνηθΐ^ αμέ- 
σως νά συστιίίστ) νέα πανταχού, ίπου δ^ν 6- 
πάρχουσι τοια&τανάλλά προέθετο ναχαταβά- 
λφ ούτω τά. θεμέλια τοιαύτης τινλς εργασίας, 
χαΐ έμπιατευθ^ εΙς τ6 μέλλον τ9)ν δλοσχ«ρ9 
χαΐ τελείαν αύτϋς ένέργειαν• 

Διττώς δ' ελπίζει δ Σύλλογος, δτι θά δυνηθ^ 
νά φανίζ χρήσιμος ε{ς τά σχολεία τϋς Ανατο- 
λή* ά) έρευνας ποιούμενος περί τών νεωτέρων 
χαΐ τελειότερων διδαχτιχών αεθύδων, ώς χαΐ 
περί παντ2>ς ζητήματος τίιν οιδασχαλίαν. άφο- 
ρών-τος, χαΐ διαβι&άζών εΙς τάς σχ(^λάς> αΐτι-* 
νες./ίίθελον. ζητι^ι τ9)ν συνδρομίιν. αύτο^ τ 6 
βί^ΐοτέλ&βμΑ τών τοιούτων ερευνών* χαΐ βΟ ^βι- 
ρέχων διάφορα ^ιχά βοηθι^ατα εΙς έχ^νας 
τών. πρλς αύτ^ν άποτεινο μένων σχολών,, ^ς θέ* 
λει. ευρει μ&λλον τών άλλων, έχουσας άνάγχην 
τών τοιούτων βοηθημάτων. 

Καΐ χαθ' δσον μίν άφορ^ τλ πρώτον; δ Σύλ- 
λογος στηριζόμενος έπΙ τ!)ς εργασίας τών με- 
λών α2ϊτοΰ ελπίζει δτι πολλά έζ αυτών θά οεί- 
ξωσι τ^ν αύτ{»ν ζήλον π^Ι τ^ιν. σπουδ*))^ τών 



πραχτιχών τούτων θεμάτων, &> £θ9^αν ^5ιτ 
περί τίϊν μελέτην υψηλών χαΐ έπι<ΓΐΓ«|ΛθνεχΛν 
ζητημάτων* χαθ* 8σον δ* άφορφ τλ Χεό^Ερον, δ 
Σύλλογος ερείδεται χυρίως εΙς τλν βανίρομ^ν 
τών φιλόμουσων χαΐ φιλοχάλων στ>{ΐ.7^ολετων 
ημών,, χαΐ ελπίζει δτι θέλει •ϊ|άντ•οτβ- 'ϊ^Ζ» 
τοιαύτης, προοιωνιζύμενος τοΟτο έ^ς τ5ίς γβν^ 
ναίας πρωτοβουλίας^ ^ν. Ιλοιβον ϋδγι δόΐι» τ^Ι^ν 
επίτιμων αύτου μελών προσφέρ^ντχ Εχαφταν 
άνά 200 λίρας δθωμανιχάς χατ' &τος ιιρρ^ ί^ 
ποστιάριζιν τών. άπορων «χρλείων^ 3^9^ ^^• ^^^ 
πολλών χαΐ γενναίων συνορομών, αΤτινες Λν 
διέλιπον προσφερέμεναι αύτώ πρλς ύποστι^ρεζιν 
διαφέρων αύτου Εργων, χαΐ έξ &ν, ώς έν ^αρα* 
δείγματι, άναφέρομεν τ})ν έχ 200 λιρέ&ν 2θω^« 
υπέρ τϋς βιβλιοθι^χης αύτου άρτίως γ&νομ^νΐίΐν 
παρά φιλοχάλου δμογενοΟς. Έπειδ*}} ίλ αΛ ά^ 
σχολίαι χαΐ έργα^ίαι αύτο|0 πολλαΐ ΕΪκη χαΐ 
ποιχίλαι, δ Σύλλογος, δπως τελειύτερον χάΐ 
άχριβέστερον έχτελί^ ταύτας, χα^ιέρωσβν Ιν τ$ 
νέφ^ Κανονισμέ τ'ίιν σύστο&σιν. διαφέρων δ%αρχ£ν 
Επιτροπών πρ^ς έζαχρίβωσιν. χαΐ μελέιη^ν τ«^ν 
ζητημάτων, &τινα συνδέονται μετά τρΟ σχο^ 
ποΟ αύτοΟ. Αιά τϋς συς-άσεως τών Έπιιτροτΰέ^ν 
τούτων δ χύχλος τϋς. άπ& χοινου εργασίας, τ^οΰ 
Συλλέγου χαθίστα^αι ευρύτερος, τά δ^ ^ΡΥ^ 
αυτών Εσονται χαΐ πλουσιώτερα χαΐ^σπου^αι^ 
τερα. Ούτω δε έχάστη Έπιτροπί) είδιχ^ν 1]^ον€0ΐ 
σχοπλν θέλει αποτελεί: ΐδιρν χέντρον έργοςαίύες, 
δ δι Σύλλογος έν ταΐς συνεδριάσεσιν αφίί^νί 
σιυγχ&ντρένων ταύτας θέλει εδρίσχει έν α&Τ•(^$ 
τροφί}ν πνευματιχίιν προητοιμααμένην χο(1: ά/φτ* 
τιιχείμενα σπουδαίων μελετημάτων. 

θεωρών δέ προσέτι δ Σύλλργρ^. {κ (ρίΦΤΟιν 
σύνδεσμον τ^^ς χαλλιεργείας. τών γρκμμάτΐί»»• 
χαΙ δ»αδέσεως τ^ΐς παιδε(ας τήν σο^νδ'ίιν, χαΐ 
μελέτην τών Έλλι^νων συγγροιφέα^ν. χ^χίΐ ι^^ν 
Πατέρων τ9^ Έχχλησίας, άνεχιλρνζβ τ9|ν μβ^ 
σχολίων χριτιχών χαΐ έζηγητιχών Εχδοσιν^ «δτ 
τών, ώςΙν τών χυριιωτέρύ^ν μέσων τψρλς έχι^λ*^-* 
ρωσιν τοΟ σχοποΟ,. δ ν προέθετο, προσχαλών 
ούτω. το&ς μίν φιλόμουσους τών πλουσίων• δ^ 
μογε^νών, ΐνα χορηγϊσωσι τ^ν πρ6ς τ<>υτο.4^ 
ναγχαιοΟ^ν δαπάνην, το^ δ^ λογίους; 1ν« εΐζ: 
τον ευγενή τοΟτον άποδυθώσιν αγώνα. 

Περαίνοντες τίϊν παροΰσαν νομίζομεν^άνο^Υ' 
χαΐον ΐνα έπιστι^σωμεν τί^ν προσοχί^ν υμών έπΙ 
τοΟ &ρθ. 1 6 τοΟ Ι^ανονισμοΟ, χαθ' δ δύνανται 
νά γίνωσι ταϊ^'ϊΐχά μέλη τοΟ Συλλέγου χαΐ ανΓ 
δρες έχτ&ς τ^Ις Κωνσταντινουπέλεως 2ίι^μέν^ν^ 
τες' έζο^ιτούμενο,ι δΐ τί}ν άρ.<ι^γ^ν. ύμ$ν•&9^ 
τ%ς. έχπληρώσεως. τιΐ^νί ^χο^ινοΟ ^ου £ΐιλλ^γ^»< 



ΜΡλΚΤΙΙίλ 



217 



βιν τις κτλ. 

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ 

Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΪΣ. 

Ό Σύλλογος ενέκρινε τί)ν έγκύκλιον ταύττιν. 

Είτα δ Πρόε^ος αναγγέλλει τ&ν θάνατον 
τοΟ ττεριϊόξου Γ. Γρίττε Ικλεχθέντος Ιιςιτ([ΐ.ου 
(λέλονς τοΟ Συλλόγου ίτρ^ τής ιτυρκα'ίδς. 

Ό δέ κ. Στέφ. Κ. ΚαραθεοΚωρ^ί άναγινώσκει 
τ)ιν βιογραφ(αν αδτοΟ Ιχουσαν ίν ιτερ^λτίψει 
ως έξϋς• 

Έλιτίζων 2τι &λλος έκ ^ών σο<ρΑν ^ονοΐδέλ- 
φων, λέγει δ κ. Στέφ. Κ. Κάραθεο^ρϋ^ θέλει 
αναλύσει δεόντως τά ιιτοφά το6 Γρίττε συγ*• 
γρά(ΐ.[ΐ.ατα, ιτεριορίζοριαι Ινα έν ολίγοις αναφέρω 
κατ' έντολίιν τοΟ Προε)ρε(ου τά κυριώτερα τοΟ 
βίου τοΟ ττερικλεους τ9^ς Άλβιώνος τέκνου, δ- 
ιρερ ου |Λ6νον ή Αγγλία θρτινΛ, άλλα καΐ τδ 
Πανελλι^νιον, λίτι τά Ιλλ. γράριριατα άιτώλε- 
σαν τλν ένδοζύτερον άντιιτρύσωπον αυτών. 

Ό Γρίττε ίτο ριέλος οικογενείας γερι^ανι- 
κίς καταγωγές καΐ ίγγονος τοΟ τραΐίεζίτου 
Γεωργίου Πρέσκωττ. Γενν7ΐβ8\ς . τ* 1 7 Νοε[Α- 
βρίου 4 794, άφοΟ έζεπαιδεύθΐή ε!ς τίΐν περί- 
βύητον σχολίιν ΟΙΐδίΓΐβΓ Ηοαδθ ε?<τϋλθεν ώς 
υπάλληλος ιίς τ& κατάςπημα τοΟ πατρί>ς αύτοΟ 
Μ.ύλις άγων τ6 4 6 Ιτος τ^ίς ηλικίας του. Έξώ- 
οευεν δλας του τϋς άναψυχίς τάς &ρας εις τλν 
λύγιον Έρ[Λ.ήν, καΙ δλοκλι^ρους τάς ΐνττέρας ε{ς 
τ4}ν [ΐελέττν αρχαίων συγγραμ[χάτων καΐ ε{ς 
τάς οίκονοαολογικάς έπιστι^(ΐ.ας, καΐ ένΑ άφ' 
ένλς προώοευεν Μ,Ις τί)ν ίλληνικιΑν, άφ' έτέοου 
άνε(ΐιγνύετο καΐ εις τά πολιτικά τίς πατρίοος 
του, καΐ συντίθροιζεν δλην πρί>ς συγγραφίιν {- 
ατορίας τ5|ς Ελλάδος. Άφου οέ εΙς διάφορα πε- 
ριοδικά έγραψε διάφορα, έζέδωκεν ε2ς φως τ& 

πύνηριάτου «Εδδβηΐΐδίΐδ οί ρδίΓΐίδιιηβηΙαΓγ 

ΓβίοΓίη, καΐ τά συ|ΐ.βάντα τοΟ*1830 ένέβα- 
λον αύτίιν Ιτι |Λ&λλον είς τίϊν πολιτικ'})ν τύρ- 
βην- τ6 δέ 1 832 έξελέχθνι μέλος του Κοινο- 
βουλίου μέχρι του 1841, δτε απεσύρθη καΐ ά- 
πεδέθη αποκλειστικώς εΙς τίιν σύνταξιν τίς {- 
σ1χ)ρίας τ9|ς Ελλάδος. Μέλος ών τοΟ Κοινοβου* 
λίου ώις βουλευτές τοΟ Λονδίνου έζιΑτει έτημύ- 
νως τίιν ε!σαγωγ-})ν τ^ζ μυστικϋς ψηφοφορία^ 
είς τάς βουλευτικάς έκλογάς, άλλ' είς μάτην, 
δτε καΐ βαρυνθέΐς απεσύρθη εντελώς έκ τών 
πολι^ηκών' καΐ εΙς τούτο χρεωτοδριεν τι» λαμ- 
^&ν αύτου σύγγραμμα, δπερ άτΛ τοΟ 1846 
μέχρι τοΟ 1 856 έζεδύθη ύς \ζ''. τύμους, κα\ 

(ΕΑΑΗΝ. ΦϋΟΑΟΓ. 2ΤΑΑ0Γ0Σ. ΤΟΜΟΣ 



ιτασίγνωσ'Τος δ ενθουσιασμός, β ν προ&ξένησεν έίς 
'ίδν επιστημονικών κύσμον έν τί) πεφωτισμένγ) 
Ε6ρώπη καΐ ίδίφ ίν Γερμανί^, ίνθα ή έκτύπω- 
σις τ1\ς μεταφράσεως έγένετο κατ* είτηγησιν 
τοΟ κλεινού Νίβΐ3α1ΐΓ. 

Μετά σύντομον, άλλα σαφή καΐ άλριβίΐ ά- 
νάλυσιν του μεγάλου τούτου ΙστορικοΟ Ιργου 
τοΟ Γρδττε, αναφέρει δ κ. Στέφανος Κ. Κάρα- 
θεοδωρή τ6 δεύτερον άξιον λύγου σύγγραμμα 
αυτού «δ Πλάτων καΐ ο{ λοιποί Σωκρατικοί,» 
δπερ έζέδωκε τδ 1865, μετά τ^ δποΤον δ πε- 
ρικλε'ίις άνί)ρ '^ίρχισε μεγάλην περΓ *Αριστο- 
τέλους συγγραφ•ήν, ίς μύνον δ πρώτος τύμος 
ητον Ετοιμος πρίς ίκδοσιν, δτε δ θάνατος άφ•ήρ- 
πασεν άτΛ τών χειρών αύτοΟ τ&ν κάλαμον. 
"^Αν δέ καΐ αΐ φιλολογικαΐ έργασίαι άπε^ρύ- 
φουν τλ πλεΤστον μέρος του καιροΟ του, μο- 
λοντούτο παντοιοτρόπως καθίστατο ωφέλιμος, 
διύτι τλ υηΐνβΓδίΙγ Οοΐΐβ^β τί> (Πανε- 
πιστιίμιον του Αονδίνου) ε2ς αύτ^ν χρεωστεΐ 
τίΐν άνθηράν αύτου κατάστασιν, δτι ώς ύ- 
ποπρύτανις αύτοΟ, εΤχε μύνος τ))ν διεύθυνσιν 
του έπιστημονικοΟ τούτου καθιδρύματος, )οαΙ 
χάριν αύτου άπεποι^θη τίϊν πρύτασιν τοϊ>κ. 
Γλάδστωνος νά λάβη θέσιν ε!ς την άνω βουλιΐίν• 

Καταστρέφει δέ τ&ν λύγον δ κ. Στέφ. Κ. 
Καραθεοδωρϋ διά συντύμου περιγραφείς τοΟ 
ιδιωτικοί βίου α&τοΟ, καθ* ^ν δ Γρύττε ητον δ 
ε&γενέστερος, γλυκύτερος καΐ μετριοφρονέστε- 
ρος τών ανθρώπων, καΐ δτι ή σύζυγος αύτου, 
γνωστ)) εΙς τίιν φιλολογικών κύσμον διά τής 
βιογραφίας του Ατγ δοΙίβΓΓβΓ, έπιζί) με'ίά 
πεντηκονταετϋ βίον συζυγικ^ίς ευτυχίας, καΐ 
δτι έτελεύτησεν άτεκνος, ο{ καλλίτεροι δέ κλη* 
ρονύμοι το5 άνδρας εΤναι τά εις &παντα τλν 
αιώνα έπιζι^σοντα αθάνατα αύτοΟ ΐπιγγράμ* 
ματα. 

Είτα δ Πρύεδρος προτείνει Τνα γριφίί συλ- 
λυιϋητήριος έπις•ολί) πρλς τί)ν χιίραν τοδ Γρδτ- 
τε, μνημονεύουσα τίς έν τω Συλλύγο^ αναγνώ- 
σεως τϋς βιογραφίας αύτου. 

Ή πρύτασις αυτή έγένε'^ «Παμψηφεί '^ρα- 
δεκτιί. 

Μετά τίνα δέ συζι^τησιν έπΙ τοΟ ϋπ6 τοΟ κ« 
Κ. Καλλιάδου σχημβέτισθέντος καταλύγοϋ τών 
βιβλίων τών άγορασθησομένων διά τϋς προσφο-* 
ρδς του κ. Γ. Κορωνςου, δ κατάλογος ούτος εν- 
εκρίθη διά πλειονοψηφίας, τη προσθιϋκΥ} δτι δ- 
φείλουσι ΙνΑ ώσι τά βιβλία ταΟτα δεδεμένα» 

ΈτΗ τούτοις δ Σύλλογος ανακηρύττει τλν 
κ. Γ. Κορωνι&ν δωρητ-})ν του Συλλύγου. 

Επίσης ενέκρινε νά γρ^φ^ εύχαριστιλριος 



21Β 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ £Υλλ<»Ό£ 



{πιστολά Χϋλ τφ χυρίω θ. Μαυροχορδάτβ^^ διά 
ΐΓ'ίιν ανωθι έχατοντάλιρον προσφοράν αΰτοΟ. Ό 
δέ σχγ)μ.ατισ[ΐ.6ς του καταλόγου των βιβλίων 
ανατίθεται τώ κ. Κ• Καλλιάοη χατά τίιν έπι- 
θυμίαν του δωρητου. 

ΈπΙ τέλους αναγγέλλει δ Πρόεδρος τάς ευ- 
χαριστίας τ^ς Α. Ε. του Σαφετ Πάσα υπουρ- 
γού τίς παιδείας, δεζα[/ιένου τ^ δίπλω(ΐα έπι- 
τί[/ιου ριέλους του Συλλόγου. 

ΚαΙ ουτω διαλύεται ή συνεδρίασις. 



ΣΪΝΕΔΡΙΑΣ1Σ Σ^Η'. 

Έχταχτος• 

Τφ 82 Ίοολίοο 4874. 

ΙΤροεόρ6ύο>'Τος τοϋ χ. Κ. Καρα:ΐά^οϋ. 



των 



'Αναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισθέντων 
πραχτιχών τϋς προηγου(/.ένΥ)ς συνεδριάσεως, δ 
Γενιχ&ς Γραριριατεύς άναγινώσχει 

α') Έπιστολάς των έπιτί[/ιων ριελών τοΟ 
Συλλόγου χχ. Χρ. Ζωγράφου χαΐ Γ. Ζαρίφη 
πρ^ς άπάντη^ιν τ5ίς ευχαριστηρίου του Συλλό- 

Ϊου δια τ))ν έχ 200 λιρών έτησίαν αυτών συν- 
ροριην υπέρ τών άπορων σχολείων. 

β') Έπιςολας τοΟ Α• Προύσης χ. Νιχοδί{Αθυ, 
τών εφόρων Φιλεχπαιδευτιχου Συλλόγου τών 
Σαράντα Έχχλησιών, του Α. Είρηνουπόλεως χ. 
Ιγνατίου, τών χοινοτητων ΧάσχΙοΐ χαΐ ΣινασοΟ, 
πρ^ς δ^λωσιν δτι παρέλαβον τά ε!ς τα παρ- 
θεναγωγεία αυτών άπονε[/ιηθέντα βραβεία του 
χ. Μ. Νεγρεπόντη. 

γ') Τής έν Αθήναις εταιρίας τών • Φίλων 
του Ααου» εύγνωριονούσης διά την άποστολίιν 
του Περιοδιχου χαΐ τοΟ Κανονισ[ΐ.οΟ |λ.ετά τϋς 
ίγχυχλίου. 

δ') ΤοΟ χ. Έρ^ίχου Σχλίε[ΐαν εύχαριστουν- 
τος τω Συλλόγς> έπΙ τί έχλογη αύτου ώς αν- 
τεπιστέλλοντος [/ιέλους. 

ε') Του έν Φιλιππουπόλει χ. Βλ. Σχορδέλη 
παρέχοντος πληροφορίας τινάς περί τών έχεΧ 
σχολείων. 

ς^) Τίς Έπιτροπίς τών σχολείων Φερίχίοΐ, 
αιτούσης συνδρο(ΐ.ην διά τ^ άρτισύστατον δη- 
ρ.οτιχ{»ν αύτΐς σχολείον. 

ζ') ΤοΟ έν *Αθ•ίναις ^^ρό^ διάύοσντ των 
ίΛΛψ^&γ γρααμάτωτ ΣυΛΛάγον συγχαίρον- 



τας τ$ ι$(ΐετέρφ διά τλν νέον α&το\> Κοενονι* 
σριόν. 

η') Του χ. Ν. Μάνου αΐτοϋντος ^ι^ τίϊν 
Κορυτζάν τά αντίτυπα του ΠεριοδιχοΟ. 

ΘΟ Του χ. Ε. Οοοίά εύχαρι^οΟντος τφ Συλ- 
λογή έπΙ τί^ έχλογ^ αύτοΟ ώς άντεπιστέΧΧον- 
τος (βέλους, χαΐ προσφέροντος διά τλν νέον σχο- 
π&ν του Συλλόγου 40 λίρας δθω(ΐ.ανιχάς. 

ί) Τοϋ χ. Π. Αά[Λπρου άγγέλλοντος δτ-* 5 
(ιαχαρίτης Κ. Δόσιος άφ^ίχε χληροδότη{Αοε ζΐς 
τ&ν ή[ΐέτερον Σύλλογον έξ 6000 δραχμέ&ν, χατί 
δτι τ^ ποσί>ν τούτο είναι ίδη ε{ς την διάθεσιν 
του Συλλόγου. 

ιά) Του χ. Α. Ρ. 'Ραγχαβη προσφέροντος 
την υπδ του πατρδς αύτου (ΐ.ετάφρασιν τ5ίί 
ΑΙνειάδος τοΟ Βιργιλίου. 

ιβ') ΤοΟ χ. Ι. Πανταζίδου εύχαριστοΟντΌ^ 
έπΙ τη αποστολή του Περιοδιχου χαΐ τοΟ Κα- 
νό νισ^^ου. 

ιγ') ΤοΟ Βαρώνου ϋΠΗίαδΙ εύχαριστιδριον 
επι τή έχλογ5( αύτοΟ [ΐέλους έπιτίριου. 

Είτα προτείνονται χατά τά νενο(ΐ.ισ(ΐένα, 
χαΐ ψηφοφορίας γενο[λένης γίνονται δεχτοί ώς 
ταχτιχά ριέν μ.έλη ο{ χχ. Κ. 'Ιωσ^φ Κοφι&νας 
(έζ Ίωαννίνων][, Αεβάλ έφένδης, Δ. Παπαδόπου- 
λος {ατρός, Αεωνίδας Δούνίας φαρ|]ΐαχοποιλς 
χαΐ Ν. Βλέσσας, ώς έπίτΐ|Λα δέ οι χχ. θ. Όρ* 
φανίδης, Έ|ΐ.• Κόχχινος, Π. Καλλιγ&ς, Όρ. Μυ)- 
τσόπουλος ΚαθηγηταΙ του έλλ. πανεπιστη(&(ου, 
Ν• Μαυροχορδάτος πρόεδρος του έν Άθι^ναις 
ΐίγός διάδοσιν ζώκ έΜΙην. γραμμάτων Σν^^ά' 
γον χαΐ Γ. Βασιλείου ύποδιοιχητ'ίις τϋς έθνιχ^ίς 
τραπέζης. 

ΈπΙ τούτοις διαλύεται ή συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ Σ^θ'. 
"Εχταχτος. 

Τ« β 7]βρ(οο 4874. 

ΙΤρο€Ορεύοττοζ τοϋ χ. Κ. Καραπάνου. 

Άναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισθέντων τών 
πραχτιχών τίς προηγου[/ιένης συνεδριάσεως, δ 
Γ. Γρα|χματεύς άναγινώσχει 

ά) Έπιτολ-ίιν του έν Αθήναις ΦιλολογιχοΟ 
Συλλόγου «δ Παρνασσός» άπί) Αύγούς-ου 4874, 
άναγγέλλοντος 8τι διενε[Λΐ4θησαν τά σταλέντα 
αύτώ αντίτυπα τοΟ Περιοδιχου χατά την ση- 
(Αείωσιν τοΟ Συλλόγου. 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



219 



β') ΈΐΓίστολΐιν τών προυχόντων τοΟ Κά- 
στρου Βερατίου, [ΐ,ετά συστατικές το\3 Αγίου 
Βελεγρά^ων κ. Άνθ([ΐ.ου, άγγελλάντων την άπδ 
τριετίας σύστασιν παρθεναγωγείου, κινδυνεόον- 
τος νί διαλυθ^ $ι' ίλλειψιν π6ρων, καΐ ίζαι- 
τουριένων την συν$ρο[ΐ.ην τοΟ Συλλόγου. 

γ') Του κ. Α. Μελδ, άπΐ Ιουλίου 1871, 
πέ(ΐ,ποντος τξ^ Συλλέγω 1 αντίτυπα τών περί 
Χζίστίαησμνν ΦιΛοσοφιχ&τ ΜβΛβζ&υ κατ' 
έντολην άνωνύ(Αθυ 5μ•γενοΟς, καΐ άνά δύο αν- 
τίτυπα τών έαυτοΟ συγγραρΐ|λ.άτων. 

δ') Των αδελφών Περ^ϋ ί,τΑ Ιουλίου πε[λ- 
πόντων τά έκ του πιεστηρίου αυτών εκδοθέν- 
τα βιβλία. 

ε') Του κ. Π. Καλλιγά άπ6 Αύγούτου 1 871 
εύχαριστοΟντος τφ Συλλέγί^ έπΙ τί) εκλογή 
αυτού ώς έπιτίριου [/.έλους. 

ς') Άγγελίαν του έν ΠαρισΙοις κ. Α. ΟΙΐβδ- 
8αη( Γραμιιατέως του «Πρ&ς διάδοσιν τών ίλ- 
ληνικ. γρα|Χ[ΐ.άτων Συλλέγου» ΠεξΙ έχόύσεωζ 
* ΕΛΜ^Υογα^ΙΑιχοϋ ^ίεζιχοϋ. ΈτΑ τούτ(ι(> προτεί- 
νει 6 Πρόεδρος, Τνα δι'εγκυκλίου άγγελθ^ πρ6ς 
τά (χέλη τοΟ Συλλόγου, δτι τ{» Προεδρεΐον ά- 
ν^ίδέχεται νά διαβιβάζη τάς συνδρο[/ιάς. 

Ή πρότασις . αυτή έγένετο πα[ΑψηφεΙ παρα- 
δεκτι^• 

ζ') 'Αγγελίαν του έν Κυδωνίαις *Αναγνω- 
στηρίου ττερί εκδόσεως τοΟ «Χαρικλέους τοΟ 
Βεκκι/ίρου» ριεταφρασθέντος υπλ Α. Σταυρίδου. 

Εγκρίνει δ Σύλλογος τίΐν έν τ^ αίθούση 
τοιχοκόλλησιν αύτης πρλς καταγραφίιν συν- 
δροριών. 

η) Έπιστολην άπ6 Αυγούστου τοΟ Ταριίου 
τοΟ έν Αθήναις Συλλόγου « 17οΟ€ διάδοσιγ τ&υ 
έΛΛηηχώτ γρα^ίμάζωτ^'^ διαβιβάζοντος τ& &π6 
του άεΐ|Λνηστου Κ. Δοσίου κληροδοτηθέν ποσ{>ν 
τών 6 χιλ. δραχ(Λών. 

θ') Του κ. Ν. Τσιγάρα άπί> 7 βρίου άναγ- 
γέλλοντος, δτι δ του Εθνικού Πανεπιστηρου 
Καθηγητής κ. Δ. Στρουριπος προσφέρει δι' αυ- 
τού τφ Συλλόγ€(^ τά διάφορα πονη|ΐ.ατα αύτου. 

ί) Του έν Σέρ^αις Μακεδον. Φιλεκπ. Συλ- 
λόγου άπ6 ΑύγούςΌυ, περιέχουσαν πληροφορίας 
περί τών εργασιών αυτοΟ, καΐ περικλείουσαν 
πρόγρα[/.[ΐ.α τοΟ *Αντωνιαδείου διαγωνίσμιατος 
καΐ έγκύκλιον πρ&ς τους διδασκάλους πρδς 
πληροφορίαν τίς καταστάσεως καΐ τών αναγ- 
κών τών σχολείων. 

ιά) Τίς τών Κΐων Φιλεκπαιδ. Άδελφότη- 
τος άπδ 7/βρίου, περιπούσης άντίγραφον τοΟ 
ΚανονισρΟ α&τ^ΐς πρ6ς έπιθεώρησιν. 



Ό Σύλλογος άνέθετο τ& Ιργον τούτο τφ κ. 
Βασιάδτ). 

ιβ') Του κ. Τυπάλδου Πρετεντέρη έκ Κερ- 
κύρας άπί) Αυγούστου, εύχαρις-ουντος τω Συλ- 
λόγφ έπΙ τΐ} έκλογί) αύτου ώς έπιτί(/.ου (χέλους. 
ιγ) Του κ. Π. Κοντογεώργη άπδ Ιουλίου, 
υποβάλλοντος τ?1 κρίσει τϋς άρ[ΐοδίας Επι- 
τροπές τίϊν χειρόγραφον αύτου Γραμμαηχήγ 
τής άρχαΐοίς ^ΕΛΑητίχΙ^ζ γΑώσσης. 

Παραπέ(Λπεται τίΐ Εκπαιδευτική Επιτροπή• 

Ό κ. Βασιάδης άγγέλλει, δτι δ έν Παρισίοις 
ττξός ύίάίοσιγ τών ^ΕΛΛηγ, γραμαάτωγ Σύλ- 
λογος δι* εγκυκλίου αύτον), προέτρεψε άπαντα 
τά ριέλη αότοΟ, δπως πέ[Λψωσι τω ή[Λετέρ(^ 
Συλλόγ(^ τά δπ* αυτών εκδοθέντα βιβλία. 

Μετά ταύτα δ Γεν. Γρα[Α(Λατεύς άναγινώ- 
σκει διαφόρους προσφοράς βιβλίων. 

'Αγγέλλονται τ& β' κατά τά νενοριισρΕ,ένα, 
καΐ ψηφοφορίας γενομένης γίνονται δεκτοί ώς 
τακτικά (χέλη οι κ. κ. Ζανν^ίς Νθ[ΐ.ικός, Οδ- 
ΙίαΓ Εά^ΕΓά, Η. Ζερβουδάκης, Ά. Μάτσι- 
κας, Δ. Δράκος έν Κων]πόλει, Δ. Σαλτέλης έν 
Κυδωνίαις, Ρ. Μ. Σβορώνος ένταΟθα, Γ. Π. 
Ηιχαηλίδης, Ήρ. Κά[ΐ.περ, Β. Μ. Βαλλιάνος, Κ. 
Π. Τραυλός, Ν. Ί. Κοκκώνης, *Ι. Ζαδές, Α. Συ- 
ρίγος, Δ. Καλλίνικος, Π. Μάξΐ|χος, Π. Καρδα- 
(ϋ,ίτσης, Κ. Π. Κανάκης, Άθ. Π. Κανάκης. *Α. 
Νικολόπουλος έν Άλεζανδρεί^, Δ. Σγούτας, Μ. 
Βαλτατζϋς, Π. Άθηνογένους, Ν. Βερίσης, Κ. Βα- 
ρότσης Ιατρός, *Ι. Βόδιτσας, Στυηλιωτόπουλος, 
Σ. Μ. Αγέλαστος, Στ. θ!κονο|Αάκης, Η• Κούρ- 
τελης, Κ. Νικολαίδης, Ί. Βρετός, Ν. Ί. 'Ρο- 
δοκανάκης, Άθ. *ΑποστολΙδης ίατο6ς έν Άϊδι- 
νίω, Κ. Πολυμερής, Ή. Σ. Γεωργιάοης έν *Ρουσ- 
τσουκίφ. 

ΕΤτα δ Σύλλογος, τ^ προτάσει του Προε- 
δρείου, εγκρίνει νά σταλώσιν εγκύκλιοι πρί)ς 
τους έν ταΤς ΈπαρχΙαις φίλους τών γραμμά- 
των, περί αιτήσεως πληροφοριών διά την κα- 
τάστασιν τών σχολείων αυτών, και περί υπο- 
δείζεως τών μερών, δπου υπάρχει απόλυτος α- 
νάγκη συστάσεως νέων σχολείων. 

Επίσης εγκρίνει την άποστολην εγκυκλίου 
πρ^ς συλλογην καΐ άντιγραφην "επιγραφών, αρ- 
χαιοτήτων κτλ. τών έν ταΐς Έπαρχίαις. 

Εϊτα προτείνονται ώς μέλη τίς μεν Εκπαι- 
δευτικές καΐ Φιλολογικής Έτπτροπης δ κ. Μ. 
Παρανίκας, τής δε Αρχαιολογικές δ κ. Άθ. 
Βερναρδάκης, καΐ γίνονται παμψηφεί δεκτοί. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ηο 



ο ΕΝ Κ/Π• ΕΑΛΗΝ. ΦΙΛΟλΟΠΙίΟΣ ΣΪΑΑΟΓΟΣ 



ΣΥΝΕΑΡΙΑΣΙΣ Γ. 

Π/θ80ρ8ύοτζος ^οϋ «• Κ. Καρατνάτου, 

Άναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφίφθέντων τών 
νραχτιχών τϋς '7υρο'V}γου(ι^ν1^ς συνεδριάσεως, ό 
Γεν. Γρα[χ,(ΐ.ατευς άναγινώσκει 

ά) Έγκύχλιον του έν 'Αθίναις Φιλ. Συλ- 
λόγου ό Παρνασσός άπο 8 Όχτωβρίου 1874, 
2ν ρ εκτίθεται δ σκοπός τοΟ είρηρ.ένου Συλ- 
λόγου. 

β') Όμοίαν τίς ίν Κ/πόλει Μαχεδονιχ^Ις 
Άδελφότητος άπό Αυγούστου 4871. 

γ') Έπιστολην τοϋ έν Κ/πόλει Φιλεχιβαι- 
δευτιχου Συλλόγου «Μιχρά 'λσία» άπ& 22 ^Ο- 
χτωβρίου 1871, δι' ίίς έςαιτεΐται νάτεθ^ υπό 
την χηδε[Αονίαν τοΟ ημετέρου Συλλόγου. 

Έ οζϊττισςς αυτγι έγένετο παμψγιφεί δεχτ)^. 
δ') Έπιστολίιν του έν 'Ραΐοεστώ θρ^χιχο5 
Φιλεχπαιδευτιχρυ Συλλόγου άπί^ 4 Όχτωβρίου 
1871, έν ^ έχτιθέ(Αενος δ Σύλλογος ούτος την 
χατ' έχεΧνα τα (χέρη χατάς-ασιν τών σχολείων 
έζαιτεΐται τΐ}ν συνορθ(ΐ.'ίιν του Συλλόγου. 

Παρεπέ(ΐφθη εις την Έχπ«ιδευτιχην Έπι-^* 
τροπην. 

ε) Ό|Λθίαν του έν Αϊνφ Αναγνωστηρίου «6 
Εϋαγγελισ{/[.6ς» από Σεπτερ,βρΙου 1871. 

ς) Έτηστολίΐν του Προεορείου του έν Ά- 
θιξναις Φιλολογιχου Συλλόγου Βύρων £πλ 5 
'θχτωβρ(ου 1871, άγγέλλοντος την έχλογίϊν 
τϋς νέας εφορίας. 

ζ') Του αύτου Προεδρείου πρ6ς τ6ν ή[ΐ.έτερον 
Σύλλογο ν άπ6 5 Όχτωβρίου 1874 άγγέλλον- 
τος ττϊν άπόφασιν αυτών περί άνιδρύσεως (Ανη- 
(ΐ-είου υπέρ του φιλέλληνος Βύρωνος έν Ηεσο- 
λογγί(9, χαΐ έζαιτου|/.ένου συνορο|/.άς. 

ΙΙαρεπέ[Λφθη ε{ς την Οίχονορι. Έπιτροττην, 
πρ&ς εϊίσπραςιν συνδρο(Λών χαΐ άπος^λην αυτών. 
ή) Έπιστολην του αγίου Ιωαννίνων χύρ 
Σωφρονίου άπδ 23 7/βρίου 1871, έν η έχτιθεις 
τ•)ιν χατά^ασιν της παιδείας χαΐ τών σχολείων 
ε!ς 60 χωρία Τσαραχοβί^ας χαΐ Σουλίου, τριών 
τών Κουρέντων χαΐ επτά τών Τσουιι,έρχων, χαΐ 
βρίζων τί) ποσ^ν τό άπαιτού|λ.ενον πρδς ϊδρυ- 
σιν σχολείων, έζαιτειται τίιν έπΙ τούτβ^ άρω- 
γην τοΟ Συλλόγου. 

Τ^^ προτάσει τοΟ Προέδρου έγχρίνεται να 
γραφή εύχαριστι^ριος έπιστολ*}) πρ&ς τλν αγιον 



Ιωαννίνων* ί δ' έι^στολη μετλ <ο5^ ΐϋ«ρΐ3ελεεο- 
(λένου έν αυτί} χαταλόγον νά παρ«ιν^φθ^ ύς 
τί}ν '^παιδευτ, Έπιτροπι&ν• 

θ') Επιστολή τ%ς εφορίας τΛν σχοΧάφν^ 
Ήραχλείου Κρι&της ίπ6 48 Όχτωβρ£ον 4 874, 
α!του(ΐ.ένης δπως άποσταλ^^' 6 διδά«Γχα&λος• 

ί) Έπιστολίιν τοΟ χ. Έρρίχου ΣχλίεμΛτ* 
έχ του έίρους Ίσαρληχ έν τ^ πεδίφ τ^ς Τ(Μ[^ά- 
δος άπ^ 1 Όχτωβρίου 1871, έξισχοροΟντος 
τάς υπ' αύτου ένεργου(λένας έχεΧ οίνααιεαφάς, 
Ιχουσαν ως έζ^ς* 

ΕΠΙ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ ΙΣΑΡΑΙΚ ΕΝ Τςί ΠΕΑΙ^ 

ΤΗΣ ΤΡφΑΔΟΣ. 

Τφ 40|82 Όχτωβρίου 4874. 

ΚύρΐΒ Γίτιχε Γραμμαχεϋ] 

'Έχω τί)ν τψΛν να Σας εΙδοποιησω, 8τι ε- 
πέτυχα έπΙ τέλους ν& αρχίσω τάς άνασχαφάς 
εις τ6 δρος τοΟτο τίιν τετάρτην ^^/-|^ 8βρ£ου 
[ΐ.έ 8 έργάτας* άλλ' ίδη τ-ίιν άχόλουθον τ5[Λέ- 
ραν εϊχον 35 χαΐ τίιν ^Ι^^^ 8βρίου 74 έργάτας, 
οΤτινες Ι[ΐενον ε?ς ττιν υπηρεσίαν μου" δλοι εί- 
ναι 2λληνες άπ4 τδ χωρίον 'Ρεγχόΐ* τί> ί{ΐ.ερο- 
(λίσθιον είναι έδώ 9 γρ. Περισσοτέρους &8 έρ- 
γάτας δεν ε1(χαι βίς χατάστασιν νά επιθεωρώ. 
Εχω (ΐ.εγάλην ώφέλειαν άπ& τορ α[ΐ.αζάχια 
(ΐ3Γ0αβΙΙβδ), άλλα δυστυχώς ίχω {ΐ,όνον 8 άίτ' 
«ύτά* δια τούτο [λ8ταχειρίζθ[/ιαι χαΐ 45 χανί- 
στρας δια την (ΐ.8ταχό[λΐσιν τοΟ χώ(ΐατος. '^Ε- 
χαστος εργάτης φέρει δύο χανίστρας δια [χιας, 
αλλά, ή εργασία αυτή είναι τόσον χουραστι- 
χη, ώστε άναγχάζθ(χ.αι να αλλάζω τοι>ς φέρον- 
τας χάθε ωραν. Μετεχειρίσθην τ^ν πρώτην 
έβδθ[λάδα χαΐ 4 ά|ΐ.άξας \»λ βώδια διά την ριε- 
ταχόμισιν του χώριατος, άλλ' α&ταΐ δέν (αοΙ 
χρησιριεύον>ν πλέον εις τί> παρ6ν βάθος τίς ά- 
νασχαφης. Έργάζοριαι (χε (χ.εγίστην ένέργειαν 
ίνα φθάσω άχό|ΐ.η πρ^ τών χειμερινών βροχών 
εις τ& άρχαιότατον ίδαφος, χαΐ Ινα λύσω έπΙ 
τέλους τ6 (χεγάλον αϊνιγ{/.α τϋς τοποθεσίας 
της Τροίης του Ό[)ΐηρου. Εΐ^χ,αι δέ βεβαιότατος 
ότι τ2» 2ρος 'ΙσαρλΙχ είναι ή άχρόπολις τϋς 
Τροίης, ιξ Πέργα(Αος τοΟ Πριά{ΐ.ου. 

Εϊναι γνωστόν ότι τα χαλλιεργού[ΐενα 5ρη 
σμιχρύνουν χαΐ ολίγον χατ* ολίγον εντελώς α- 
φανίζονται, λ. χ. πλησίον του χωρίου Άνχερ- 
σγάγεν έν Μεχλε(ΐ.βούργφ (^πΐρχεν ίν δρος, τλ ο- 
ποίον έγώ έν τ^ παΐδιχ^ ^λιχίφ μρυ έλογα-= 
ρίαζον τ{» &ψη}ιότ9(τον του χόσ|ΐιου^ ^^λ' 4^ ΦιΙΒ^ 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



221 



«τι&μ.ατι 40 ΙτΟν το^ίτα τ& ίρος εντελώς ήφκ* 
ν(«θη. 'Λλλ' έζ ένοζντίας (Ιναι ίναρνφιΐβολον, 6τι 
έ^ςβίνα τά {ρη σΥ)(Λαντιχώζ έν υψ(ΐ καΙ έν πλάτει 
αύζάνου^ιν, ίι^Ι των δποΐων, έν διαςΊ&[Αατ( χν- 
λ«ά$ων ετών, πάντοτε νέα σπητια χτίζονται έπΙ 
τών ΙρειτΗων τών παλαιών ο!χοδθ(ΐ.ών. Τ6 ίρος 
^Ι^αρλΙχ $ίποδει»νύει τοίίτο ααφέστατα. Τλ £ρος 
τούτο χέΙται χατά τ-ην βέρειον άιιραν του ΙΙίυΐη 
Νοναΐη, τοΟ δποίου ή τοποθεσία αποδεικνύε- 
ται δπί> του περιτειχίσματος, δττερ είναι παν- 
ταχού φανερών. "Οχι (Α^νον ή μεγαλοπρεπίις 
θέσις του ίίρους τούτου έντδς τϋς τοποθεσίας 
του Ιϋαΐη ΝοννίΠΐ χαΐ το τουρχιχλν αυτού 
£νο(λα Ίσαρλίχ, τ^ βποΐον σΎΐρ.αίνει άχρύπολις, 
άλλα χαΐ τά πέρυσι υπ' έμου έν αύτφ άναχα- 
λυφθέντα τείχη χαΐ παραπετάσ(Αατα δύο μέ- 
τρων τί) πλάτος, δλα ταύτα άρχούντως απο- 
δεικνύουν, οτι εδώ ητο ή Πέργαμος του Νέου 
*Ιλίου• χαΐ ούτω, δτι έδώ χαθ' Ήρύδοτον 7.43 
δ Ξέρξης άνέβη χαΐ έθυσίασε τη Παλλάδι τη 
Άθην^ τών Ίλιέων 1 000 βφδι'α, δτι έδώ 5 
Μέγας Άλέζανδρος έχρέμασε τά δπλα του έν 
τώ ναφ τίς θέας ταύτης, χαΐ άντ* αυτών ίλα- 
βεν δλίγα τών έν αύτώ άπ6 τ6ν τγίς ΤροΙης 
πδλεμον φυλαχθέντων δπλων' αύτλς δέ έμο(ως 
έθυσίασεν έδώ χ% θε^ (Στράβων 13.1.8. Ά^ρια- 
ν6ς 1.11. Πλούταρχος έν βίβ^ τοΟ μεγάλου Α- 
λεξάνδρου 8). 

*Απ^ τοί^ς ναούς τϋς ΤροΙης δ να^ς τϋς Παλ- 
λάδος Άθην&ς χυρίως μνημονεύεται έν χ^ 
Ίλιάδι χαΐ έν τί) παραδύσει' διά τοΟτο συμπε- 
ραίνω δτι αύτ&ς ευρέθη είς τδ υψηλδτατον μέ- 
ρος τ%ς χορυφΐ^ς* απεφάσισα δέ να ανασκάψω 
εκείνον τ6ν τύπον ίως ε!ς το άρχαιύτατον Ιδα- 
φος' έττεθύμουν δμοίως νά έβγάλω εις το φώς τά 
παναρχαιύτατα βχυρώματα τ%ς Περγάμου, χαΐ 
νά εξετάσω ακριβώς πύσ«τ> τ& πλάτος καΐ τ6 
υψος τοΟ ίρους ηυξησε διά του έπισεσωρευμέ- 
νου χώματος* διά τοΟτο ίΐρχισα είς άπύστασιν 
20 μέτρων άπλ την περυσινην χάνδακα μου 
μεγάλην διώρυγα 48 μέτρων τί» μ^κος καΐ 1 5 
μ. τλ πλάτος, ητις ύττερβαίνει τί» υψηλύτερον 
^έρος τ^ς κορυφής, καΐ εμπεριέχει δλον τ& χτί- 
ριον, του δποίου άνεκάλυψα πέρυσι τά θεμέ- 
λια" τί> μΐίκος τίς οικοδομείς ταύτης είναι 17 
μ. 90, τ& δέ πλάτος 1 3 μ. 25. φυσιχφ τ$ λύ- 
γ{^ έβγαλα δλα τά θεμέλια ταΟτα. 

Μέγ^σται είναι αϊ δυσκολίαι τών ανασκαφών 
εΙς ταύτην τ)ϊν ίρημον, δπου τ6 παν λείπει, αί 
δέ δυσχέρειας μεγαλύνουν καθ' ^μέραν' διύτι, 
Ινεκα τοΟ ««τιοφ^υ, τλ μ^κος τ51ς κα^τατο- 
μ%( α&ξάΐΜΐ ΜΐΙ' δσον «κ^έητομ&ν βαθύτεραν. 



Ώ μετακύμισις τοΟ χώματος είναι τ^σι^ δυσκο- 
λωτέρα, δσφ έξ ανάγκης α&τη πρέπει νά γίνη 
διά πλαγίων δρδμων. Κατά τάς πρώτας θ η- 
μέρας καΐ ή μετακύμισις τών ε6ρισκομένων 
εΙς τάς άνασκαφάς πολλών πετρών υπερβολι- 
κού μεγέθους σφύδρα μας εμπόδισε τοσούτι^ 
μάλλον, καθ' δσον, καθ' V στιγμήν μία μεγά- 
λη πέτρα χυλινδεΤται ί^ εις την άκραν τοΟ 
κατήφορου, δλοι οΐ έργάται άφίνουν την έργα- 
σίαν των, χαΐ τρέχουν νά ίδουν τί^ν λίθον, τ6ν μέ 
μεγίστην ταχύτητα χαΐ μέ κρύτον κυλινδούμε- 
νον άπλ τλ κατι^φορον. Άλλ' άφ' ου έφθασα- 
μεν ε{ς βάθος τριών μέτρων ευρίσκομεν μύνον 
δλίγας μεγάλας πέτρας. 

Εις βάθος 2 μέτρων ευρι^καμεν ίν φρέαρ άπδ 
τ6ν ^ωμανικ&ν χρύνον* αύτλ ητο σκεπασμένον 
μέ μεγάλην πέτραν, χαΐ φαίνεται, δτι είναι 
βαθύ. Έν πάση περιπτώσει δέν ίχει δίκαιον δ 
σεβαστί^ς φίλος μου δ κ. Φράνκ Κάλβερτ, δ 
(διοκτι^της του άλλου ήμίσεος του βρους, δστις 
βεβαιοί δτι εις βάθος δ μ. ευρίσκεται βράχος, 
είμαι πεττοιθώς δτι, έάν Ιχη βράχον, δέν είναι 
δλιγώτερον παρά 10 μ. υπο την γϋν. 

Ε!ς βάθος 1 μ. καΐ εως 2 μ. ευριίίκαμεν πολ- 
λά χαλασμένα νομίσματα τοΟ Νέου Ιλίου καΐ 
της Αλεξανδρείας τίς Τρφάδος. Άλλ* εΙς βά- 
θος 2 £ως 3 μ. τά νομίσματα λείπουν εντελώς, 
καΐ τά τζουκάλια είν^ι πολύ παράξενου κα**- 
τασκευϋς, καΐ ενίοτε δμοιάζουν πρ^ς τά άνα- 
καλυφθέντα έν τ^ νιησ(ι^ θηρασ(^ &πλ 3 στρώ- 
ματα πορσελάνης. Συχνά ευρίσχομεν χαΐ χάλ- 
κινα ξίφη χαλασμένα άπλ σκωρία^ν* έν γένει 
δ χαλκός είναι τΐ^ μύνον μέταλλον, τό δποΤον 
μέχρς τούδε εύριάκαμεν. Ευρίσκομεν πάμπολλα 
στρογγυλά κομμάτια γλτίνης μέ δύο τρύπας, 
συμπεραίνω δτι αί γυναίκες μετεχειρίζοντο αύ- 
τάς υοαίνουσαι. Φαίνεται δτι ο( 'ίλιείς ήσαν 
θαυμασταΐ κογχυλίων, διύτι ευρίσκομεν υπερ- 
βολικών ποσόν αυτών* ευρίσκομεν καΐ όστρακα 
δστρειδίων χαΐ πάμπολλα κόκκαλα. 

Το υψος του ίρους ΊσαρλΙκ είναι 40* ή βό- 
ρειος πλευρά, είς την δποίαν είναι το τύμα τϋς 
διώρυγός μου, καταβαίνει υπδ γωνίαν 40 βα- 
θμών. 

Έπειδη έπιστατώ μόνος δλας τάς εργα- 
σίας, σφόδρα δυσκολεύοριαι, άλλα μ'δλον του* 
το τό μεγάλον έργον προοδεύει, καΐ έάν μόνον 
δ καιρός μεΐνη ακόμη Ινα μήνα καλός, αναμ- 
φιβόλως θέλομεν φθάσει είς βάθος 10 μέτρων. 
Δέν θέλω νά εΙπω τίποτε περί του τρόπου τϋς 
ζωϊς μου είς ταύτην τ'})ν {ρημον, δπου τό π&ν 
λείπει, χαΐ δποι^ εΐμςιι ήναγχ««μ^νος νά πά(>^ 



222 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΑΑ0Γ02 



χάθε προΑ 4 σιτάρια κινίνης ώς ιτροφυλαοιτι- 
χ&ν χατά του βαλτώδους ττυρετου. 

Ό πολιτισμούς |ΐ.' ολα τα χαχά χαι αγαθά 
του $έν Ιφθασεν, ΐ) χάλλιον να εΐιτω, δεν έπα- 
νϋλθεν άχό(Λη εις την Τριάδα* χανένας των 
74 εργατών |λου δεν ήξεύρει γρά[ΐ.|/.ατα, άλλ' 
άντ* αυτών αύτοΙ Ιχουν χαθαρώτατα -ηθη. Αί 
δέ γυναΐχες της Τρφάδος διακρίνονται τόσον 
διά την ωραιότητα των, ίσον χαΐ δια τ^ιν σω- 
φροσύνην των. 

Την πρώτην βροχεράν ή|λέραν θα ίχω την 
τιμήν να εξακολουθήσω τάς πληροφορίας [Αου. 

Δεχθητε την βεβαίωσιν του είλιχρινους σε- 
βασ|ΐ.ου (λου. 

ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΧΑΙΕΜΑΝΝ 
Διδάκτωρ ττ^ς φιλοσοφίας. 

ιά) Του χ. Ν. Μαυροκορδάτου έζ Αθηνών 
άπ6 27 Σεπτερ-βρίου 4874, εκφράζοντος τάς 
ευχαριστίας αύτοΟ έπΙ τη εκλογή αυτοΟ ώς έ- 
πιτίρ.ου ριίλους τοΟ ή(ΐ.ετέρου Συλλόγου. 

ιβ') Του ενταύθα κ. Ί. Ά. ΒρετοΟ άπ6 5 
'Οκτωβρίου 4874, προσφέροντος τους ριέχρι 
τούδε έκδοθέντας τό|ΐ.ους τ^Ις Παιδικ^ΐς αυτού 
Βιβλιοθι^χης. 

ι/) ΤοΟ αγίου Βελεγράδων Κ. Ανθίμου έκ 
Βερατίου άπλ Σεπτεμβρίου 4874, περιχλείου- 
σαν διάφορα άπειχονίσματα επιγραφών χαΐ άλ- 
λων μνημείων. 

ιδ') Του χ. Κ. Δημάδου άρχιτέχτονος άιΛ 
23 Όχτωβρίου 4874, έξαιτουμένου δπως έγ- 
γραφη τακτικών μέλος του Συλλόγου. 

ιέ) Τών χ. χ. Δ. Μαλιάδου, Γ. Χασιώτου 
ΧΟΑ Ι• Γχιών άπλ 20 Όχτωβρίου 4874, προ- 
τεινόντων διαφόρους ώς τακτικά μέλη. 
Είτα αναγγέλλει τάς προσφοράς βιβλίων 

4) ΤοΟ αγίου Ιωαννίνων, 

2) Τών ιδρυτών του ενταύθα έλλ. λυκείου, 

3) Της εφορίας τών σχολείων Βαθυρρύαχος, 

4) Του Συλλόγου «Περία» χαΐ τοΟ Κ. Νι- 
κολαίδου. 

Άγγέλλονται τ{> β'. χατά τα νενομισμένα, 
χαΐ γίνονται παμψηφεί δεκτοί ώς επίτιμα μεν 
μέλη οι χ. χ. Έρνέστος Κούρτιος, χαθηγητίις έν 
Βερολίνφ, καΐδ ένταΟθα πρεσβευτής τί^ς Γαλ- 
λίας χόμης ΜβΙοΗΐΟΓ άβ Υο^ϋβ, ώς ταχτι- 
κοί δε οί χ. χ. Ο. ΟαΓϋδ ΟΚαρβΙαίη άβ Γ 
έ^ΐΐδβ οοιηπιβπιΟΓαΙινθ ρΓοΙβδΙαηΙβ άβ 

0/ρ1β, Ηα^ΐΐβδ γραμματεύς τίς ένταΟθα *Αγ- 
γλικΐς πρεσβείας χαΐ 6 Ό. ΜοΓάΙπίαπ (υι&ς) 
Ιατρός* ώς αντεπιστέλλοντα δέ οΐ χ• χ. Ι. Θεο- 



δωρίδης, πρόεδρος τοΟ έν Σέ^ραις Μχχ&^« Φι* 
λεχπ. Συλλόγου, Κ. Θεοδωρίδης, πρ06^ρος του 
έν 'Ραιδεστώ Συλλόγου, Ηγάβ ΟίαΓίίβ {ΐη- 
χανιχί^ς τοΟ σιδηροδρόμου Σμύρνης χαΙ ΟίΟ- 
ναηηί ΙιβοηαΓάί φαρμαχοποιός έν Άγχύρ<ί. 

Είτα ό Ταμίας άναγινώσχει τ6ν έττήσιον 
προΟπολογισρΛν του Συλλόγου, ή δέ <η>ζ'ίττίΐ- 
σιν αύτου αναβάλλεται εις τί)ν %ρσζχ9ι συνβ- 
δρίασιν. 

Ό δέ Πρόεδρος αναγγέλλει, δτι ή έ'τΛ του 
κτιρίου Έπιτροττη συνφοά τη πληρεξουσι^τττϊτι, 
ίΐν παρά του Συλλόγου Ιχει, κατάλληλο ν οίχ6- 
πεδον εύροΰσα έζ 850 περίπου τετραγ. πτήχεων, 
προς λίρας όθωμ. δύο καΐ τρία τέταρτα τίιν 
τετρ. πϋχυν, έξαιτεΐται τίιν ίγχρισιν τοΟ Συλ- 
λόγου πρϊς άγοράν αύτοΰ. 

Μετά τινας διασαφιϋσεις περί ρυμοτομίας χαΐ 
περί έξοιχονομιησεως του άναγκαιοΟντος χρτΟ" 
ματικοΟ ποσού, δ Σύλλογος ενέκρινε παμψγιφεί 
την άγοράν τοΟ είρημένου οικοπέδου. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙλΣΙΣ Τ4'. 

Τ9^ 4 Νοεμβρίου 187 Γ 

ΙΤροείρεύοτζοζ του χ, /. ^. *ΑζΐςοχΛΙους 

ΛνζίΛροϋρον, 

*Αναγνωσθέντων καΐ έπιψηφισθέντων τών 
πρακτικών της προηγουμένης συνεδριάσεως, δ 
Γεν. Γραμματεύς άγγέλλει, δτι δ έν Άθιίίναις 
κ. Π. Κουπιτώρης προσφέρει τω Συλλόγφ Εύαγ- 
γέλιον έπΙ μεμβράνης. 

Παραπέμπεται εις την Άρχαιολογικην Έπι- 
τροττήν, ϊνα ποιησηται αυτή τίϊν δέουσαν περί- 
γραφην αύτοϋ. 

Είτα δ προεδρεύων κ. Ι. Α. *Αριστοκλης άγ- 
γέλλει, δτι τ6 Προεδρείο ν προτείνει τώ Συλ- 
λόγω ώς έπίτιμον αύτου μέλος την Α. θ. Π. τον* 
οίκουμ. πατριάρνην χύριον "Ανθιμον τον ς\ Ό 
Σύλλογος παραοεζάμενος έξελέζατο παμψηφεί 
την Α. θ. Π. "Άνθιμον τδν ς^. Μέλος Έπίτι- 
μον τοΟ Συλλόγου* έπεφόρτισε δΐ τ6 Προεδρείο ν 
ίνα έν σώματι μεταβάν παρ' α&τφ έπιοώση 
αύτώ τ6 δίπλωμα. 

Είτα άγγέλλονται τλ β'. κατά τά νενομι- 
σμένα, καί δι' απολύτου πλειονοψηφίας γίνον- 
ται δεχτοί, ώς τακτικά μέν μέλη ^ι χ. χ. δ 



ηι?ΑκΤϊ&λ 



223 



Μητροπολίτης Ιωαννίνων Χ. Σωφρόνιος, Κωνς-αν- 
τΤνος Δη(^άδης αρχιτέκτων, Γ. 'Αδα|χ.αντίδΊας έν 
Κασσανδρεί^, Θεόδωρος Ίωαχε((&, Α. Δη^λητριά- 
δης, *Αρσένιος Παπα Εύς-ρατίου, Ευστάθιος Ευ- 
γενίδης, Βασίλειος Τάξης, Δηριι^τριος Κοκπώ- 
νης, Ζωρζής Σεβαστόπουλος, Μιλτιάδης Κα- 
τινάχης, Ναπολέων Καποδαίσης, Γεώργιος Λά- 
λας, Γεώργιος Λάτρης, Κωνστ. Τσερώνης χαΐ 
Άλέζανδρος Σεβας"όπουλος, οι πάντες έν Κ/πό- 
λεΓ ετι Χέ οί έν Φιλιππουπόλει κ. χ. Μ. Γκ;ου- 
(Λουσγχερδάνης, Άθ. Γκιου[Λουσγχερδάνης, Κυ- 
ριαχ&ς Δ. Μι^τσορας, Δ. 'Αργυριάδης, Κωνστ. 
Παπαδάτης, Ζτ^σης Νέμτσογλους, Μιχαήλ Νέ|Λ- 
τσογλους, Κλεάνθης Χατζή Άργύρογλους, Δ. 
Κυριαζϋς, Κ. Ζουπάν, Ιωάννης Άλτιναριάζης, 
Κωνσταντίνος Δηρι^ητσας, Ευστράτιος Ζαφειριά- 
δης χαΐ Κων^• Περίδης' ώς αντεπιστέλλον δε 
(λέλος δ χ. Κλεάνθης Παπάζογλους έν Βραΐλ^. 

Άχολουθως δ Γενιχ&ς Γρα[λρ.ατευς άγγέλλει, 
δτι δ χ. Ι. Ζωγραφίδης αποστέλλεται προσεχώς 
ε{ς τ6 Ήράχλειον της Κριϋτης ώς διδάσκαλος 
τϋς Έλληνιχης χαΐ Γαλλίχης γλώσσης συνε- 
πείς των έπανειλη(Λ(ΐ.ένων αίτιϋσεων τών εφό- 
ρων τών σχολείων τής πόλεως έχείνης' προτεί- 
νει δέ εις τί)ν Σύλλογον, όπως έπιτρέψη εις 
τ& Προεδρεΐον ϊνα διά τά απολύτως άναγχαΐα 
2ζοδα της [μεταβάσεως αύτου δώση δ Ταμίας 
τοϋ Συλλόγου λίρας δθω|/.. 4 έπΙ έπ'.στροφ^. 

Ή πρότασις αυτή έγένετο δεχτή. 

Είτα δ Κ. Μ. Παρανίχας άναγινώσχει τ2» «Περί 
γλωσσολογίας» πρώτον άνάγνωσ|/.α αύτου (ϊο. 
σελ. 24). 

Είτα δ χ. Ήρ. Βασιάδης παρατηρεί τά έξης. 

Δια τής σειράς τών γλωσσολογικών άνα- 
γνωσ[Λάτων Α προτίθεται να ποιιίίστ) δ χ. Πα- 
ρανίκας, δ Σύλλογος επανέρχεται καΐ αύθις 2- 
θεν -9|ρζατο* διότι αι πρώται συνεδριάσεις, ώς 
ένθυ[λθυνται τά αρχαία του Συλλόγου ριέλη, έι- 
χον εις τά περί γλώσσης ζητη(ΐ.ατα καθιερωθη, 
πολλάκις δέ υπεδείχθη τίνων γλωσσολογικών 
συγγραρ[.(λάτων άνάλυσις δύναται νά έπιχύση 
(^έγα φώς καΐ συντελέσω) ε!ς τίιν ε2σαγωγ'})ν καΐ 
πρόοδον καΐ παρ* ή[ΑΤν τίς γλωσσολογικές έ- 
πισττ4|Αης (ϊδ. Περιοδ. τό|Χ.. Α. σελ. 32), πολ- 
λάκις δέ καΐ τοΧς έν τφ Περιοδικφ καταχωρι- 
ζθ|Αένοις έρανΙσ[Λασιν έπανελτίφθη, οτι του Συλ- 
λόγου εστι καΐ τούτο, ίνα τάς έπιστη^χ,ονικάς 
χαΐ φιλοσοφικάς γνώσεις τής εσπερίας Ευρώπης 
(Αετοχεύστι ζΐς την πρώτην αυτών έστίαν, και 
καταστήστϊ καΐ παρ' ή[Λΐν κοινάς* δ,τι τότε ώς 
εύχ*)) έξεφράζετο, τούτο (μετά χαράς βλέπο(ΐ.εν 
νυν χαθιερω|λένον έν τ^> Κανονισριφ, καΐ ώς 



καθϋκον έπιβαλλό(ΐ.ενον άς ίδίαν Έπιτροπην, 
την φιλολογικιϋν, «ίνα δηλ. κοινοποιΐ^ τώ Σύλ- 
λογος τάς νεωτέρας φιλολογικάς προόδους». 
Διά της κοινοποιιϋσεως ταύτης ου [λόνον δ Σύλ- 
λογος ένήριερος καθίσταται τών προόδων της 
γλωσολογικ^ς επιστήμης, άλλα καΐ έπέκεινα 
τών του Συλλόγου δρίων έζαπλοϋνται αι γνώ- 
σις αύται διά της έν τω περιοδικώ δημοσιεύ- 
σεως, ίως ου πληθυνθη ή γλωσσολογική γνώ- 
σις καΐ διδαχθώσι πολλοί. 

ΚαΙ ταύτα μεν καθόλου, ίδί^ δέ, λέγει δ κ. 
Βασιάδης, τάς έζ?ίς ποιούμαι παοατηριϋσεις. 

Ό κ. Παρανίκας αναφερών \ * θεμελιωτάς 
της νεωτέρας επιστήμης έπελάθ» . του Ευγε- 
νίου ΒαΓΠΟαί ούκ ολίγον συντελέσαντος ύς 
τί)ν θεμελίωσιν τ^ίς συγκριτικές γλωσσολογίας, 
περί ο& πάντοτε μετ' επαίνων καΐ μετ* ευγνω- 
μοσύνης δμιλεΐ δ Μ&Χ ΜαΙΙθΓ. Περί δέ τίς 
άρχεγό^υ φυλτ^ς καΐ γλώσσης τών 'Αρίων τ{>ν 
λόγον ποιούμενος μεταχειρίζεται δ κ. Παρα- 
νίκας την λέζιν ^ΙτΰογΒρμαηχήτ^ ίν δπ* έθνι- 
κΐίς φιλοτιμίοις Επλασαν οι γερμανοί γλωσσο- 
λόγοι, καί τοι τινές έζ αυτών μεταχειρίζονται 
την λέξιν ^ΙτδοΒυγωκαΧχ•ητ^ άλλ* έπειο*}) κατά 
την παναρχαίαν έκείνην έποχίιν ή φυλί) καΐ ί 
γλώσσα ην αδιαίρετος, καΐ ούτε ΊνδοΙ ύπηρ- 
χον ούτε Γερμανοί, δρθότερόν έστιν, ίνα μετα- 
χειριζώμεθα τ6 2νομα *ΑρΙα^ δπερ έστιν έκ τών 
αρχαιοτάτων ονομάτων του αρχεγόνου τούτου 
φυλετικού στελέχους* του δέ Ινόοευ(ωηαϊχ^ι 
δυνάμεθα νά κάμωμεν χρΐσιν, δταν πρόκει- 
ται λόγος περί του συνόλου τών διακλαδώσεων 
του στελέχους τούτου μετά την άπόσχισιν. 
Γλωσσικ&ν δε βεβαίως αμάρτημα έστι τ6 υ- 
πί> του κ. Παρανίκα ^ηθέν, δτι έν τώ 1)1ΐ&- 
Γαπίαβί τ& μεν ΙΩ3. έστίν ύποκείμενον, τό δέ 
δί άντικείμενον, ένφ καΐ αι δύο άντωνυμίαι εί- 
σίν υποκείμενα, συναπαρτίζουσαι το πρώτον 
πληθυντικών πρόσωπον. Άμαρτάνει δέ λέγων, 
δτι δ Μαχ ΜαΙΙθΓ αποκρούει τίιν άρχικίιν ε- 
νότητα του ΣημιτικοΟ καΐ Άρίου στελέχους* 
τουναντίον έν μακρ^ επιστολή περί τίς ταξι- 
νομήσεως τών Τουρανίων γλωσσών, άποστα- 
λείστι τ6 ί854 πρ6ς τί>ν Βαηδβη πρεσβευτίιν 
τότε της Πρωσσίας έν Αονδίνο^», καΐ δημοσιευ- 
θείσα υπ' αύτου έν τώ Δοκιμί«^ της φιλοσοφίας 
της γενικής ιστορίας, επεχείρησε νά άποδείζη 
ου μόνον την άρχικην ενότητα του Σημιτικού 
καΐ Άρίου στελέχους, άλλα καΐ του Τουρανι- 
κου, πρ^ς δν άντεΐπεν δ καθηγητίις Πόττ. 

Πρ&ς ταύτα απαντών δ κ. Μ. Παρανίκας, 
μετεχειρίσθην, λέγει, τ6 ίνομα ^^όογ6ρ(ια^^»ή 



6 ΕΝ κ/ύ. Ι:λΑΐ^> Φΐλθλοηΐΐ:οΣ σύλλογος 



φυΑή^ έπει^'9) προθέ(ΐενος κατ* άρχΐν ν4 άχο- 
λουθησω γερ(ΐ.ανούς έ'7Γΐστιό[Α0Υας, 7υρί)ς οδς ί- 
χω άπίλυτον έ[Λπιστοσύνγ)ν, δέν $ύνα[ΐ.αι να 
παρεκτραττώ 'τοιού[Αενος χρησιν άλλων προσω- 
νυ[Λΐών, καθόσον ρ,άλιστα οΐ άνδρες ούτοι Χέον 
Ινα θεωρωνται ο{ διδάσκαλοι •ί[Λών ώς πρ&ς τα 
τοιαύτα ζηττίίματα' διαφων(αι δέ τΛρΙ δρων ύ- 
-ττάρχουσι πολλαι καΐ [λεταζ4 των έπισιά[ΐων 
τούτων ανδρών, οίον δ Μαχ ΜαΙΙβΓ την γλωσ- 
σολογίαν αποκαλεί έ7ΐίσζιίιμ•ητ τίο γΛύσσηζ^ 
άλλοι τ)ιν ένομάζουσι ίίης[υί8ΐί(|αβ (γλωσ- 
σολογ(αν), έτεροι γλωσσοσύγκρισιν κτλ. 

Καθ' δσον δ' άφορ^ την ιταράλειψιν του όν6- 
[λατος του Ευγενίου ΒνίΓΠΟΙίί ως γλωσσολό* 
γου, επιφέρω δτι δ ΜδΙΧ ΜίΙΙΙβΓ- θεωρεί τούτον 
έκ των ίξόχων νόων τίς Γαλλίας, καΐ μαθτιτίϊζ 
μάλιστα αύτοΟ δπϋρξεν, άλλα γλωσσολόγος 
ούκ ην. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ί συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΒ'. 

Τ9λ 8 Νοεμβρίου 4874. 

Πζο$όρΒύοντος του χ. Κ. Καραπάνον. 

Άναγνωσθέντων καΐ έπιψηφισθέντων των 
πρακτικών τής προηγου[/ιένης συνεδριάσεως, δ 
Γεν. Γρα(ΐ[)(.ατευς άναγινώσκει 

ά) Έπιστολίϊν άπί> 27 ΌκτωβρΙου 4874 
του έν Άθι^ναις κ. Γ. Βασιλείου, εύχαριστοΟν- 
τος τφ Συλλόγω ΙπΙ τ% έκλογη αδτου ώς μέ- 
λους επιτίμου. 

β') Έπιστολί)ν τοΟ Προέδρου τϋς Αρχαιο- 
λογικές Έπιτροπϋς^ προτείνοντος νά δνομασθί) 
μέλος τίς Έπιτροπίς δ κ. ΜοΓάΙΐΏαηη (υιός), 
ασχολούμενος εύδοκίμως εις άρχαιολογικάς κα\ 
Βυζαντινάς μελετάς. 

Ή πρότασις αυτή έγένετο δεκτ•}) δι' απολύ- 
του πλειονοψηφίας. 

γ') Έπιστολίϊν τοΟ Προέδρου τίς Έκ-Λαι- 
δβυτικής Επιτροπής άνανγέλλοντος, δτι ή Εκ- 
παιδευτική Έπιτροπίι λαέοΟσα δπ^ ίψιν τάς υπί» 
τοΟ Προεδρείου συνταχθείσας εγκυκλίους περί 
τής διανομής τών προς ϋ7«)στίριξιν τών άπό*- 
ρων σχολείων ετησίως διδομένων προσφορών 
ύίπεφτίνατο κατά πλειονοψηφίαν, δτι δέον έν 
αύταΐς νά άναφέρηται, δτι τί> ποσόν τοΟτο δια- 
νεμηθι^εται άνά £5 λίρας εις δκτώ άρμενων 
σχολεία, καΐ ε{ς δκτώ παρθεναγωγεία* καΐ δτι 



υπάρχει καΐ μειονοψηφοϋσα γνώμη, Ζινως Αγ^ 
αόριστον τοΟτο. 

Μετά τίνα συζήτησιν έπΙ του θέμκτος τού- 
του δ Σύλλογος παρεδέχθη δι* άπολύτοτ3 πλειο- 
νοψηφίας την πρότασιν του κ. Α. Ιίαλιάοου, 
ίνα άφεθή τίι Εκπαιδευτικά} Έπιτροττ^, δπως 
αυτή δρίστι κατ' ίτος τϊ> διανεμηθησόμβνον πο- 
σόν, ώς καΐ τδν αριθμόν τών σχολείων, ατινα 
χρήζουσιν υποστηρίξεως. 

δ') *Αναγινώσκει τί> σχέδιον τών εΙς τους 
^Αρχιερείς, τους Συλλόγους καΐ Αέσχας χλπ. 
άποσταλησομένων δύο εγκυκλίων (μετβ^ του 
Διαγράμματος) έχουσών ώ4 έξΐς' 

Ο ΕΝ κ/π. ΕΛΑΗΝ. ΦΙΑΟΑ. ΪΊΤΑΑΟΓΟΪ. 
Έν Κ]ιτόλιι ^ 4874 



Έκ τίς εσωκλείστου εγκυκλίου θέλει ΛβΤ ή 
Υμετέρα τδν τρότιον, 

δι* οδ δ καβ' *ίμΛς Ελληνικές Φιλολογικές 
Σύλλογος ένέκρινεν, δπως αναπλήρωση χατά 
τά ενόντα αύτώ μέσα τίν διά τθΟ Κανονισμοΰ 
διακηρυχθέντα ίίδη εκπαιδευτικών αδτοΟ <ίκο- 
πόν. Έ αύτίι δ* εγκύκλιος έν άντι- 

τύποις συναπος-έλλεται υμίν, !να εγκαίρως ίια- 
βιβασθη εις τάς Εφορίας, Δημογεροντίας ί| 
άλλα σωματεία, εποπτεύοντα τάς σχολάς τών 
πόλε6)ν καΐ χωρίων τίς επαρχίας Υμών, δπως 
δυνηθώμεν ΐνα πορισθώμεν τάς δέουσας ακρι- 
βείς πληροφορίας πρ^ς εύσυνείδητον έκπλ^ρωσιν 
τοΟ εκπαιδευτικού σκοπού (ν τε τώ παρόντι 
καΐ έν τω μέλλοντι. 

ΚαΙ αληθώς, άλλως δέν ι^δυνάμεθα νά έκ** 
πληρώσωμεν τίιν άνατεθεΐσαν ήμίν έντολ-^ν τΐς 
υποστηρίξεως τών σχολείων, ?ί δι* δμών τών 
πνευματικών πατέρων τοϋ ίθνους, οϊτινες έστέ 
καΐ οΐ φυσικοί προστάται καΐ βοηθοί αδτών, 
π&ν τ?> έφ* δμίν παρέχοντες πρί)ς τοΟτο. Οδτω 
δι διαβιβάζουσα ή Υμετέρα 
τάς εγκυκλίους Ινθα δείΐ, καΐ εύαρεστουμένη 
ΐνα έπιστρέψη τάς άπαντΛσεις αυτών προσφέ*- 
ρει ίμίν μεγίστην δπηρεσίαν. 

ΚαΙ τοΟτο μίν καθ* δσον άφοργ τά αέρη, εΙς 
ά δπάρχουσιν ίδη σχολεία* καθ* δσον ο* άφοργ 
τά μέρη, έν ο!ς έλλείπουσι τοιαΟτα, παρακα- 
λοΟμεν θερμώς τίιν Υμετέραν 
Ινα δποδείξη ταύτα, άναφέρουσα τάς άνάγκας 
έκαστου αδτών, τίιν κοινωνικιήν, ιίθικ^ν καΐ δ- 
λικίϊν αδτών κατάσ'^σιν, κα\ Ήΐι συνδρομτ^ν. 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



225 



11ν νο(ΐ.(ζ«ι άναγχα(αν, δτιως {ιητευχΟ^ χαΐ <ν 
α&τοίς ι( σύστασις σχολείων. 

ΚαΙ ναΙ μίν 6 Σύλλογος ί^ν δύναται ν1 συ- 
στ4^ αμέσως <Γ((&ερον ιςανταχου σχολεία, ούχ 
ί^ττον δμως δέν θέλει παύσει ίνθαρρύνων τα ά- 
νάγχ^ν ενθαρρύνσεως Εχοντα χαΐ \ι.^ έξαρχοΟν- 
τα ίχ τών ενόντων (χΐσων πρ&ς τοΟτο* χαΐ είτε 
έν τφ παρύντι, είτε χαΐ έν τφ (ι^λλοντι θέλει 
ινράξει π&ν τ2> έπ' αύτφ, 2ιτως συντελέσν) Τνα 
πολ\>πλαβιασθώσι ταύτα ίν ταΐς χαθ' ή(Α&ς 
χώραις. Νθ(λ.ίζομ.εν ιςεριττ{>ν Ινα συστΊ^σω(/ίεν 
εις τίϊν Ύ(λ.ετέραν τ& ττρο- 

χείμενον θέμα, άλλα στηριζόμενοι εΙς τλν ιερ&ν 
α&τοΟ σχοπύν, παραχαλοΟμεν θερμώς λύτϊ^ν, 
Τνα τραράσχτί ήμίν τίϊν ι$θιχ^ν σύμπραξίν Της 
ιτρλς έπιτυχ(αν τοΟ υψηλοί) σχοποΟ, 8ν άιΑ 
χοινοΟ πάντες έπιδιώχομεν. 

Άναμένοντες άπάντησ(ν Σας άσπαζύμεθα 
τ4)ν δεξιάν Της, χαΐ δποσημειούμεθα μετά σε- 
βασμοΟ, 

Τϋς Υμετέρας 

Πρόθυμοι θεράποντες 

Ο ΠΡΟΕΑΡΟΣ 

Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΪΣ. 

Ο ΕΝ κ/π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑ. ΣΥΑΑΟΓΟΣ. 
Έν Κ]πόλϋ τ) 487 

Αριθ. 



Πρλς τ9)ν ΈφορΙαν (% Αημογεροντ(αν) τϋς 
Κοινότητος 

Κ6ρ(οκ 

Ό ίν Κωνσταντινουπόλει ΈλληνιχΙ>ς Φιλο- 
λογικές Σύλλογος άναλαβών συμφώνως τοΙς 
άρθροις 69, 70 χαΐ 74 τοΟ ΚανονισμοΟ (*) αυ- 



(*) Άρθρον 69. ιΌ Σύλλογος χβτά το6ς «όροος 
»«6τοΟ χ«1 χ Ας έπΙ τούτφ γιλομο6σο*ν άν$ρ(&ν προ«- 
Β^ράς ^ονέμιι έπΙ τφ προτάβη τΐ^ς Έχπα($ΜτιχΙ^ς 
>Έπιτρο«9\ς τάς προς &ΐ€οστΛρ(&ν Αχυρων σχολείων 
»Ι1 πρΑς σύντασιν νέων χρημβτιχάς έκιχορηγήνβις. 

*Αρ9. 70 »ΟΜιμ(« χορηγΙΤιαι ^ποντι^ριξις χαΐ 
Βοον^ρομή εΙς 6πΑρχοντ« σχολλΤβ, £ν μή β( Έ<ρορ!αι 
>αύτ<&ν προαχοστ«(λω9ΐν ΙχΟινιν π•ρΙ τΐ^ς χν•ομ«τι- 
>χ%ς χαΐ οΙχονομιχΥ^ς αύτ(&ν χαχαστάνκως, έπιχιχο- 
•ρωμένην 6x6 τΙ^ς έπιτοπ(οο ΈχχλησιαστιχΙ^ς ΑρχΛς 
»ή τΙ^ς Δημογιροντίας. 

*Αρθ. 74 • »Ό Σύλλογος^ προς γν&νιν άχριβιατέ- 
>ραν τΐ^ς ήθιχί^ς χαΐ διανοητικούς χαχαντάνιως τ<&ν 
»4μ>ενέρων 4ν τβ^ς έπαρχίαις, αΐτ^ πληροφορίας παρά 
>τ&ν Σολλόγων, ή χ(&ν 4ν έχι(ναις ταΤς χώρβις μ•- 
»λ&ν α6τοΟ, 9 παρ* &λλων χαταλλήλων προσώπων. • 

(ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΣ. ΤΟΜΟΣ ?".] 



τοΟ τί)ν χατά τλ δυνατλν δπϋστι^ριζιν τΰν 2ν 
τ^ *Ανατολ5|1 σχολείων, χαΐ τίιν χατά τά μέσα 
αυτοΟ άνέγερσιν νέων, ίνθα ίέν δπάρχουσιν, Ε- 
χει άνάγχην λεπτομερ&ν πληροφοριών περί τε 
της χαταστάσεως τών υφισταμένων σχολών 
χαΐ περί τών μερών, όπου τοιαύτα δ^ν υπάρ* 
χουσιν. 

ΈπΙ τών πληροφοριών τούτων στηριζόμενος 
β Σύλλογος θέλει χρίνει τά μέρη, τά οποία θέ- 
λει θεωρήσει ίχοντα άνάγχην μ&λλον τών £λ- 
λων, χαΐ θέλει διανείμει χατά τάς άνάγχας 
αυτών τά τε χρηματιχά ποσά, απερ φιλόμου- 
σοι χα\ φιλοπάτριδες ομογενείς προσφέρουσιν 
αύτφ ετησίως, χαΐ όσα έχ τών {δίων ούναται 
νά διαθέστ) πρ6ς έχπλιηρωσιν τοΐ> ανωτέρω σχο- 
ποΟ αύτοΟ. 

Τούτων λοιπόν Ινεχα περιχλείομεν υμΐν Διά- 
γραμμα, έν ^ έπιγεγραμμέναι είσΐ διάφοροι έ- 
ρ6)τιΙίσεις, άφορώσαι τ})ν χατάς-ασιν τών σχο* 
λείων δμών, χαΐ παραχαλοΟμεν νά άπαντι&ση- 
τε είς αύτάς όσον οΙόν τε λεπτομερέστερον, 
σημειοΟντες τάς άπανηησεις δμών σί' ίχαστον 
θέμα έπΙ τϋς αναλόγου στι^λης, % χαΐ Ιδίαν Ιχ- 
θεσιν άποστέλλοντες περί τ^ς πνευματιχϋς χαΐ 
οίχονομιχ^ς χαταστάσεως τών σχολείων δμών, 
περιλαμβάνουσαν τάς έν τ$ Διαγράμματι έ- 
ρωηησεις ημών. Αύται δέ αί απαντήσεις δέον 
Τνα διαβιβασθώσι πρλς {μ&ς πρλ τ%ς πρώτης 
Μαρτίου του προσεχοΟς έτους 4 872. ΤαΟτα δΙ 
ποιουντες, χαι εις τ{)ν έπαρχίαν, Ιν ^ διαμένε- 
τε, συντελείτε τλ χαθ* δμ&ς, χαΐ εΙς τλν Σύ)ΐ-* 
λογον ποοσφέρετε τάς δμετέρας εδγενιίΕς δπη- 
ρεσίας, οι' άς έχ τών προτέρων τάς εδχαριτίας 
ιξμών άποδίδομεν. 

Πεποιθότες ότι τλ έν λόγ(^ Διάγραμμα θέ- 
λετε άτΓοστείλει, ώς ανωτέρω ώρισται, διά τοΟ 
αύτοΟ μέσου, δι' οΙ θέλετε λάέει, Ινα δυνηθ^^ 
ό Σύλλογος Οπως συμπεριλάβει χαΐ τά σχολβίΐα 
δμών εΙς τίϊν δπ* αύτοΟ γενησομένην έξέτασιν 
προς διανομίιν τών προηγηθέντων βοηθημάτων, 
άποσταλησομένων μετά τί)ν τριαχοστίιν Απρι- 
λίου τοΟ Ετους 4 878, παραχαλουμεν Τνα δε- 
χθείτε τ^ν Εχφρασιν τϋς πρ6ς δμ&ς διαχεχριμέ- 
νης δπολιϋψεως ημών. 



Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ 



Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ. 



89 



226 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΒΚ. ΦΊλΟλΟΝΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ. 

ΣΧΟΑΕΙλ. 

Έλλίίΐνιχ^ν, Άλλΐ)λολδαχτιχ^ν, 4| Παρθβνα- 
γωγΛον. 



ΔΙΑΚΟΠΑΙ. 



Έ(λ^ρ«ι Ιο^Αίϋ^ίΜ χαΐ «{ 2τ;ή«ι«ι λβεχοιταί. 



ΕΦΟΡΟΙ. 

Τά 2ν{(ΐατα τών Εφόρων καΐ δ χρίνάς ιτίς 
^Μΐρχλίας ο(6τ&ν χαΐ 6 ιτρότ^ος '^^ς ίχλογ^Ίς των. 



ΜΕΓΑ ΓΥΝΤΒΡΗΓΕΩΪ. 

Κληρο^οη^ΙΑατα, 9ί 9ονεισφορα(, ι^βι χ«1 
9Γαν^ συνάζονται. 

Πέσαι αΐ ττρλς συντηρησιν τϊίς σχολής γιν<- 
(χεναι ^απάναι. 

ΠοΧλι αΐ ΐϋ^γαΐ έξ ων ιτορίζονται χαίύχοίζ 
χατά ποσά. 



ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΙ. 

Τά 2ν6(ΐ.ατα τών ^ι^ασχάλων χαΐ δ (Λίσθ^ 
α&τ&ν. 



ΜΑΘΗΤΑΙ. 

Ά|»;Θ(Α&< αδτών χαΐ αναλογία πρ^ς τ^ν ιςλη- 
θυσ|ΐΛν του τόττου' ήλιχ(α έχάστου τούτων ώς 
Ιγγιστα. 



ΕΙΔΙΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ. 

Οί μαθηταΐ φοιτώσι ταχτιχώς % όυ; έν τ^ 
τελευτα(^ περιτ^τώσει ποία τά αίτια. 

Ύιτάρχουσιν ίττοροι ριαβηταΐ χαΐ πόσοι; 

Όποίαζ άλλα< άνάγκας Ιχει ή σχολί, άς 
'^' Χ• βιβλίων, κτλ. 



ΜΑθϋΜΑΤΑ. 

Τλ έτι&οηον πρ6γρα[ΐ.(&α τ(5ν (ΐ.αθΎ)|Λάτ(ι>ν χατά 
τάξεις χαΐ δ χανονισρΐλς τ51ς σχολΐ^ς, &ν υ* 
πάρχη. 



ΕΕΕΤΑΣΕΙΣ. 

Τά δνό(Αατα τών (Ααθτρτών τών έπιλ^ντβ^ν^ 
χαΐ είπβρ ουτο( είσι πλούσιοι % λποροι. 



ΓΕΝΙΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ!. 



Έν 

Ή Εφορία 



Οι ^δάσκαλοι 






Άμφύτεραι α{ εγκύκλιοι αίται, ώς χαΐ τ& 
Διάγρα(Λ(&α, ενεκρίθησαν παμψηφεί υπλ τοΟ 
Συλλόγου. 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



227 



Είτα αναγγέλλει 6 Γρα(]ΐ|ΐ.ατβύς τάς ιτροσφο- 
ράς βιβλίων τοΟ έν Καισαρεία λδασχάλου κ. 
Σεραπίωνος Ιωάννου, τϋς χ. ^Ραζή, τοΟ ίατροΟ 
κ. Α. Γούδα, τϋς έν Αθήναις Άρχαιολογικϋς 
Εταιρίας καΐ του κ. Ι• Κούρτελτι. 

Είτα άγγέλλεται τλ β'. ώς έπίτΐ|χον αέλος, 
καΐ γίνεται δεκτές πα(ΑψηφεΙ ή Α. Ές. 6 δ- 
ΐΓουργ^ς της παιδείας Κερ,άλ Πάσας. 

ΙΙετά τούτο β Πρόεδρος αναγγέλλει, δτι 5 
Πρόεδρος της Εκπαιδευτικούς Έπιτροττϋς συσκε- 
ψάμενος (&ετά τών αντιπροσώπων των έν Κ/πλει 
Λεσχών προέβη ε{ς τίιν κατά τ{> δυνατόν ρύ- 
θ(ΐισιν τοΟ Προγρά(ΐ(Αατος τών δημοσίων διαλέ- 
ξεων. 

εΤτα 6 κ. Η. Παρανίκας εξακολουθεί το Περί 
γΛωσσοΛογίίΐζ ανάγνωσμα α&τοΟ (ιδ. σελ. 24). 

Ό )ς. Ι. Α. ^Αριστοκλΐΐς παρατηρεί, δτι έπε- 
θύμει να μάθι^ ποΰ στηριζόμενος 5 κ. Μ. Πα- 
ρανίκας εϊρηκε τ6 κοινώς λεγόμενον, δτι ί κεν- 
τρική *Ασία θεωρείται ί κοιτίς τοΟ Ίνδο-ευρο)- 
παϊκοΟ στελέχους. 

Ό κ. Μ. ΠαρανΙκας άπαντ^, δτι καΐ ε(ς τού- 
το ί γλωσσολογία καΐ τα τϋς αρχαιότατης 
έποχης γλωσσολογικά μνημεία παρέχουσι τάς 
πιθανάς ενδείξεις τις δρθότητος τ%ς γνώμης 
ταύτης. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ΣΓΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΓ\ 



Τφ 45 Νοιμβρίοο 4874. 
ΠροεΰρΜύοτνος ζοϋ χ. Κ. Καραηάχον. 

*Αναγνωσθέντων καΐ έπιψηφισθέντων τών 
πρακτικών της προηγουμένης συνεδρίασεως, ίν 
άπουσί^ τοΟ ΓενικοΟ Γραμματέως, 6 Είδικ2>ς 
Γραμματεύς άναγινώσκει έπιςΌλίϊν του Πρυτά- 



νεως τοΟ έλλ. πανεπις^μίου κ. Ε. Κας-ύρχη άπλ 
β Νοεμβρίου 4874, Αγγέλλοντος δτι &μα ά- 
ποπερατωθείσης τις ταξινομιΙΙσεως τών βιβλίων 
τίς βιβλιοθήκης τοΟ πανεπιςτίϊμίου, θέλει απο- 
στείλει ή πρυτανεία έκ '^ών πολλαπλών βιβλίων 
δσα ϋθελον κριθιΙ χρι&σιμα εΙς τλν ήμέτερον 
Σύλλογον. 

Είτα αναγγέλλει προσφοράς βιβλίων τοΟ χ. 
Π. Κοντογεώργη, του κ. Ι. Καμπούρογλου καΐ 
του ^Αναγνωστηρίου Σμύρνης, 

Μετά ταύτα άναγινώσκεν ίπις[τολί}ν τ^Ις 
έπΙ τών εξωτερικών σχολείων Έπιτροπ5ίς τών 
Τραπεζρυντίων κ. κ. Παπ& ^Ιωάννου Αευΐ- 
του, Γεωργίου ΑομνηνοΟ καΐ Γ. ΖαΧφίδου άπλ 
6 Σεπτεμβρίου 4874, περικλείουσαν (κθεσιν 
<περΙ τϋς καταστάσεως τϋίς παιδείας καΐ περί 
τών σχολείων τοΟ Βατούμ, Ύιζέου, τών 8 χω- 
ρίων Σ^υρμ^νω¥» τ%ς χώρας τών Κοβάτων, τοίί 
Χύτζι (Κύμανα)^ Πολίτα, Κιθάραινα, *Αργι- 
λείου καΐ Καρλίκ, Καλιγκας καΐ Κιρισχανα, 
!ίίουρμερ&ς καΐ Μεσσαρέας, Χωλομάνας, 'Ασσόρ, 
Ύιζίου, Πλατάνων καΐ τών περί α6τά διαφόρων 
χωρίων, τών τοΟ Άγριδίου, Κογκ£, "Οχ'ϊ'ζ»» 
Κοσμά καΐ Καπίκςοΐ, τών τών τριών έξαρχιών, 
ΐίτοι Περιστέρας, το\^ ίρονς Σουμελλ καΐ Σάν- 
τας, τών τ5ίς επαρχίας Χαλδείας^ Νικοττόλεως, 
Νεοκαισαρείας, Άμασείας, Σινώιπις, Παφλα- 
γονίας καΐ Τρατρεζουντος». 

Μετά μακράν συζτ^τησιν ίπΐ τ:%ς εκθέσεως 
ταύτης δ Σύλλογος πς^ραδέχεται ποςμψηφεί την 
πρότασιν του κ. Στ. 'Αριστάρχου, ίνα ή Ικθε- 
σις τών Τραπεζουντίων κοινοποιηθώ έπισι&μως 
τ^ Α. θ. Π. τ$ Οίκουμ. Πατριάρχη. 

Είτα δ ταμίας κ. Ι. Γκιών, καΐ ε1σηγητ9)ς 
τϋς Οικονομικές Επιτροπές, άναγινώσκει τλν 
προϋπολογισμών τοΟ τρέχοντος Συλλογικοί Ι- 
τους. 

Μετά τινας συζητήσεις έπί τίνων κεφαλαίων 
καΐ τροποποιήσεις τινάς, • δ Σύλλογος παραδέ- 
χεται αδτδν παμψηφεί δχοντα ως £ξ%ς' 



228 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΛΛΗΝ. ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΓ ΕΝ ΚίΙΙΙΙΙΙΙΟΑΕΙ ΕΜ. ΦΙΑΟΔΟΓ. 



είΣΠΡΛΚΤΕΛ 



ΔΕΚΛΤΟΤ ΣΤΑ- 






» 



είσφοραΐ ετήσιοι 6πέρ τών άπορων σχολείων 

*Απ^ τ^ν Κ<>^ Χρηστάχην έφένδην Ζωγράφον 
» » 9 Γεώργιον Ζαρίφχν 

Συν$ρο(ΐ.αΙ ταχτιχών ρ.ελών ένεστώτος Συλλογικού Ιτους 

ν χαθυστερούρ,εναι λι^ξαντος 

» παλαιαΐ ινροΎ)γου(χένων ίτών 

'Έχτο(χτοι <τυν$ρο(χ.αΙ υπίρ τοΟ Συλλόγου £ν γένει 

» τοΟ Αναγνωστηρίου 
9 τοΟ Περιο^ιχοΟ 

ΎτνΙρ της Βιβλιοθι^χης Προσφορά του χ. Γ. Κορωνιου 
» » » » θ. Μαυροκορδάτου 

Τ6χοι χρη[ΛατιχοΙ^ Συλλόγου έν γένει εΙς χρεώγραφα 

περίι^υ άζ(ας 
Πλην τών δυνα[Λένων έντί^ς το\> Ιτους να δαπανηθώσι 

Ύπόλοιπον 

Ό τόχος αδτών δ δυνά(χενος να Χαπανηθί^ Χιά τάς ά- 

νάγχας τοϋ Συλλόγου ϋπολογιζό(χενος πρδς 1 % 
Αιχαιώ(ΐ.ατα διπλώ(λατος νέων ριελών 
Περιοδικού πώλησις 



^ΕΧ)Λψ[Ι.Λ 



Α. τ. 


Α. Τ. 


200 
200 


400 


450 




40 




20 


210 

Ι 


16 


22 




6 


43 


200 


100 


300 


2700 


1700 





1000 



50 
10 



100 



60 



272 



Τλ ζλον λ(ραι βθωρχνιχαΐ 1 385 



» - 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ. 229 



• • 



ΣΪΑΑΟΓΟΓ ΑΠΟ Ι^« Μ410Γ 1871— δΟ^« ΑΠΡ1ΑΙ0Γ 1872. 



ΑΟΓΙΚΟΤ ΕΤΟΤΣ 



ΔΑ.ΠλΝΗΤΕΑ. 



Α. Τ. 

^Υπ&ρ τών άττόρων σχολείων 400 

ΙΙρ2>ς ίχδοσιν τοΟ Περιοδΐ}ςοΟ 200 

ΤπΙρ τοΟ Αναγνωστηρίου 20 
Εις βιβλνα χρήσΐ(ΐ.α δια τάς |ΐ.ελέτας τΰν Έπιτροπ&ν του 

Συλλόγου δια τάς {ργασ(ας α&τών, έν οίς ηαΐ δετιχά 

ίιά τ6 τρέχον Ιτος 60 



"Εξοδα ταχτιχά τοΟ Συλλόγου. 







Α. Τ. 




Εις [4.ισθο$θφ(αν δπαλλι^λου θ. Άκ«βτορ(δου 




72 




» έτερου ταχτιχοΟ ύποιλληλου 




48 




Ε{ς Ταχυδρο(λΐχά 




30 




» Γραφιχτίν υλην 




40 




» Φωτισ|ί.^ν 




15 




» θέρ|^Μινσιν 




40 




> "Έχταχτα τυπωτιχά χαΐ £λλ« διάφορα 




40 


225 


Ύπ^ρ τϋς Άρχαιολογιχϋς Έπιτροπΐς 




40 




Τιτέρ πασών τών £λλων Επιτροπών 




20 


60 


'Υπέρ τϋς ΈχπαιΒβυτιχΐΙς ΈπιτροπΐΙς, ίνα δαπανιί)<τγ) 


έχτών 






ιδίων τοΟ Συλλόγου πόρων χάριν άλλων χέντρων 


, ίΐά- 






πόρων σχολείων, δπως έγχρίνη 






400 


Πρ^ς άγοράν βιβλίων βιβλιοΟι^χης 






300 


« δετιχά δεθέντων ^δη βιβλίων βιβλιοθι^χγις 






30 



Τλ ίλον λ(ραι όθω[ΐ.ανιχαΙ 1385 
ΈπΙ τούτοις διελύθΐ} ή Συνεδρίασις. 



130 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



ΣΥΝΕΔΡΙΛΣΙΣ ΤΔ'. 



Τφ8Μ Νοψβρίοο 4871. 

Προίάρβύοννοζ τοϋ χ. Κ. Καρατίάγου. 

Άναγνωσθέντων καΐ έτηψηφισθέντων τών 
ιτραχτιχών τ^ς προηγου{Λένης συνεδριάσεως, 6 
Γεν• Γρα[ΐ|ΐ.ατευς άναγινώσχει 

ά) έπιστ9λν του κ. Ερρίκου Σχλ(εμανν 
Ιχ τοΟ κατά τίιν Τροίκν βρους 'Ισαρληκ άπλ 
24 Νοε{ΐ.βρ(ου 1871| (χουσαν ώς έζϋς* 

ΕΠΙ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ ΙΣΑΡΑΙΚ. 
Τφ 24 Νοιμβρίοο 4874 

Κύξϋ Γβπχβ ΓραμμαΖΒϋ\ 

Μετά τάς άπ6 21 παρόντος είδι&σεις [λου 
έξη3^9λούθγ}σα τάς άνασκαφάς άκ6[ΐ.7ΐ εως σ:ό- 
ριερον τ& βράδυ, ψ^ βλον 5τι ίβρεχεν αδιαλεί- 
πτως. *Ό(Λως κατά την ριεγίστην λύπην [Αου 
εΤριαι νΟν ήναγκασρ,ένος να παύσω τάς εργα- 
σίας (Λου, Τνα έζακολουθιπσω αυτάς (Αόνον τίϊν 
20/1 Απριλίου 1872. Δίν είναι πιθανδν δτι 
θά αρχίσει ένταυΟα 5 χεΐ(λών πρΙν της 3|15 
Δεκε(λΌρίου, καΐ (λ'δλην τίιν βροχήν, (ΐ.έ ένθου- 
σιασ|Λ6ν ί^θελον έργασθ5^ ίως ε!ς έκείνην την 
ίποχι^ν, τοσούτί^ {ΐ.αλλον, χαθ' δσον εΐ(λαι πε- 
ποιθώς, δτι ^δη Εφθασα εΙς τά ερείπια τ5ίς α- 
ληθινές Τροίης. Έχω την πεποίθησιν ταύτην 
διότι άπ& προχθ^ τ6 "πρωί δέν ευρίσκω σχεδ&ν 
&λλο τι, ε!ς βλην την ίκτασιν των ανασκαφών 
|ΐου, παρά μεγάλας πέτρας, των οποίων πολ- 
λαΐ είναι κεκο[Λ(χέναι 9) δεδουλευ|λέναι, αϊ δέ 
πλεΤσται αδούλευτοι. Μεταζύ δε αυτών ύπάρ- 
χουσιν λίθοι ριεγάλου δγκου' π. χ. είργάσθην 
σ^ίριερον τ6 πρωί ρ.έ 65 έργάτας τρεις ώρας δ~ 
πως ι&ετακοριίσω ίν κατώφλιον θύρας. 

'Όοη εις βάθος επτά αέτρων ι^ναγκάσθην νά 
άφησω δλύ^ς διόλου το&ς όύο (Αεγάλουις πλαγΙους 
δρόμους" ριετά δΐ ταύτα ίφερον δλας τάς πέτρας 
καΐ δλον τ& χώ|ΐα ε!ς κοφίνια καΐ αριαζάκια 
(1)Γ0αβΙΙβ8) οιά της μεγάλης χάνδακος καΐ 
άπ6 την ακραν βςυτίς, έπΙ πλαγίων δρό[λων, 
εΙς το Χιατιίφορον του ίρους. Άλλ* είς τδ πα- 
ρδν βάθος 10 (χ.έτρων ή χάνδαζ αυτή, ^ς οι 
τοίχοι καταβαίνουν υπδ γωνίαν 67 ^Ι^ βαθ(ΐ.ών, 
δέν {χει πλέον άρκετδν πλάτος διά την [ΐετα- 
κό|Αΐσιν πετρών τοιούτου υπερβολικοΟ ριεγέ- 



θους, καΐ πρδ πάντων άναγκάζθ[Λαι νά χάμω 
αύτίιν τουλάχιστον 4 μέτρα πλατυτέραν. Αυτή 
δμως εϊναι μία γιγαντώοης εργασία, τίϊν δ- 
ποίαν είς τοΟτον τδν υετώδη καιρδν δίν τολμώ 
νά αρχίσω πρ6 του χειμώνος. 

*Ένεκα τών πολλών μεγάλων πετρ£>ν δεν 
ευρι^καμεν ούτε προχθές ούτε χθες τζουχάλιχ* 
σήμερον δμως, είς τίιν τελευταίαν ώρχν, &υ- 
ρηκα 8ν μικρδν τζουκάλιον Β */2 εκατοστών τδ 
υψος με 3 ποδάρια* σχηματίζει 5 μεγάλους 
καΐ 5 μικρούς κάμττους, οΐ δποΊοι τακτικδλς αλ- 
λάζουν μεταξύ αλλήλων* δλοι οΐ μεγάλοι χάμ- 
τυοι εΤναι πλήρεις μικρών έγκεχαραγμένων α- 
στερίσκων* τδ δέ στόμα ίχει μόνον 9 χιλιος•ά 
μέτρου έν διαμέτρφ. Συμπεραίνω δτι τοΟτο τδ 
θαυμαστδν τρίι^'ίκδν άγγΛον έχρησίμευε ταϊς 
κυρίαις ώς δοχεΧον διά μυρωδικδν Ιλαιον, τδ 
δποΤον μετεχειρίζοντο εΙς τδ λουτρόν. Δ^ν ή- 
δύνατο νά ηναι λαμπάς, διότι δ "Ομηρος, δστις 
ϊζη 200 Ιτη μετά τήν τ5ίς ΤροΙης καταστρο- 
φήν, δεν γνωρίζει εισέτι λαμπάδας" εύρηχα σή* 
μερον τδ πρωί κα^ δύο σαΐτας κ«ϊ ίν έχείνων 
τών μικρών ηφαιστείων, άν μόνον δύο εΤχον 
ευρει μεταξύ 7 καΐ 10 μ. τδ βάθος* ευρηχα 
μίαν μολυβδίνην πλάκα 3 % εκατοστών τδ 
μάκρος καΐ τδ πλάτος μέ τδ φοινικικδν γράμ- 
μα Γ έν τω κέντρφ καΐ μίαν τρόπαν είς μίαν 
γωνίαν, διά τούτο δέν αμφιβάλλω, δτι ή πλαζ 
έκρέματο. 

Μ' δλον δτι ή λέξις «γράφειν» ευρίσκεται 
μόνον δις έν Όμήρ(ϊ^, καΐ ίχει έκεΤ τήν σημασίαν 
«έγχαράττειν,» είμαι δμίος πεποιθΑς, δτι τά 
γράμματα ήσαν γνωστά έν ΤροΙη, καΐ Ιχω τήν 
μεγίςτπν ελπίδα, δτι θέλω επιτύχει έν τϊΙ έλευ- 
σομένη ανοίξει νά τδ αποδείξω δι' επιγραφών 
καΐ άλλων αναμφίβολων μνημείων, δτι ήρχισα 
προχθές νά φέρω πρακτικώς είς τδ φώς τά τ^ς 
ΤροΙης ερείπια, απερ έπΙ τόσα Ιτη ματαίως έ- 
γυρεύθησαν θεωρητικώς* φυσικφ τω λόγω θέλω 
κάμει την είλικρινεστάτην περιγραφήν δσων ευ- 
ρίσκω. 

Α{ άνασκαφαί μου έν *Ιλιέων κώμη απέδει- 
ξαν, δτι δ Στράβων καΐ δ Δημήτριος δ Σκέψιος 
έχουν μεγάλον λάθος, λέγοντες δτι έκεΤ είναι ή 
τοποθεσία τής Τροίης, οιότι δέν εδρηκα ούτε 
Ιχνος τείχους ούτε χώματος εις τδ μακρόν, ς•ε- 
νόν, κρημνώδες ύψωμα, τδ δποΐον συνίσταται 
άπδ καθαράν χονδράν άμμον. Αλν τη^εύω τώρα 
ούτε είς τήν υπαρξιν μιας βρύσεως ζεστοΟ ύ- 
δατος είς τους πρόποδας το5 λόφου τ9ς Ίλιέων 
κώμης* νομίζω δτι αυτή υπάρχει μόνον είς τήν 
φαντασίοςν τοΟ ιδιοκτήτου τής θυμβρίας, του 



α^Α&'ΤίκΑ 



2ιΜ 



«ιβατΓοΙ^ ψ(λου μου χν(^(οο Φρ. Κ^λβέρτ, δ(6τι 
(1.1 νλ θ(ρ(ΐ.^(ΐ.βτρον «Ις τ})ν χ&Ίρά (χου δ»έβην 
τώρα δλον τ^ν βάλτον, χα\ Χέν άνέκάλυψα κα[Λ- 
(λίαν διαφορίν βίς Ή)ν θβρ[Λοκρα«(αν τ&ν υδά- 
των. Έν ιτάίΤί^ ι^βριιςτ<ί><τει ίχει έκεΙ ιτέρισσοτέ- 
ρας ψύχρας βρύσεις τταρί (λίαν, άλλα τον άρι- 
θ(ΐ.&ν αύτΰν εΐι^πορεί τις να ^«ορίσγ) (ΐ^νον μετά 
τίϊν άινοζνίρανιην του βάλτου, δστις τώρα συν- 
ίσταται ά1^^ ηΛίοτάζ νήσους. 

Τ& αποτέλεσμα των μέχρι τοΟ^ε Ανασκα- 
φών μου ητο το Αχ6λθυ6ον' Ιως εις βάθος 2 
μέτρων ευρηχα νομίσματα Σιγείου, *Αλεξαν- 
ορείας της Τρφάδος καΐ του Νέου Ιλίου" τα τε- 
λευταία άπο τδν 2ον αιώνα μετά Χριστόν' μι- 
κρά στρογγυλά ιιπ/ιλινα κομμάτια ίμοιάζοντα 
πρ6ς λαμπάδας, μέ δύο τρύπας, άλλα χωρίς 
στολίσματα* εδρηκα μεγάλον ποσδν τών κομ- 
ματίων τούτων Ιως ε!ς βάθος 3 μ, δπΟυ διά 
μι&ς εντελώς εκλείπουν* άντ* αυτών δέ ευρηκα 
εΙς βάθος 3 {ως 1 μ. τά πολλάκις 6π^ έμοΟ 
περιγεγραμμένα έν ϋσει ηφαιστείων καΐ φουρ- 
λών, άτΛ μαΟρον λίθον % άπδ γλήνην, δλα σχε- 
δδν μέ στολίσματα. Είς βάθος 2 μ. ίν ρωμα- 
νικδν φρέαρ, τδ δποΐον άνέσκαψα εως εις βά- 
θος 1 1 περίπου μέτρων. Είς δλα τά στρώματα, 
(ως «{ς 40 μ• τδ βάθος, πολλά κογχύλια, δ- 
δδντας του αγρίου χοίρου, ψαροκδκκαλα' κόκ- 
καλα δΐ του σκυλόψαρου μόνον εις βάθος 3 ν^ 
μέχρι 4 μ. "Εως ε{ς βάθος 4 μ. τά ήνθρακωμέ- 
να έρκίπια των αναρίθμητων στρωμάτων χώ- 
ματος αποδεικνύουν, δτι δλαι αΐ οίκοδομαί, αί 
έκεΤ έν διαστήματι πολλών αΙώνων ύπάρξάσαι, 
κατεστράφησαν υπδ πυρκαΐών* διά το(»το ευρη- 
κα μδνον αποσπάσματα τζουκαλίων καλ^ς 
ποιότητος καΐ δύο μικρά άβλαβϋ τζουκάλια 
χονδροτάτου είδους. Ε{ς βάθος 4 μ. έπΙ απο- 
σπάσματος τζουκαλίου μικράν έπιγραφίΐν ε!ς 
αιγυπτιακά ίερδγλυφα' έπΙ δλλου αποσπάσμα- 
τος Ιν άνθρώπινον πρόσωπον φοινικικ^ίς κατα- 
σκευ^ίς, καΐ έπΙ κοινοΟ λίθου 9 γράμματα δλως 
άγνωρου έμο^ γλώσσης* εόθύς δΐ μετέπειτα, καΐ 
ούτως ε{ς βάθος 4 9| 4 ^/4 μ. δπερβολικδν πο- 
σδν λιθίνων εργαλείων καΐ δπλων χονδρο^^άτου 
είδους, τδ έπόΐον εξακολουθεί Ιως εις βάθος 
7 μ. ταυτοχρόνως δέ με τά λίθινα εργαλεία, 
άλν ακριβώς 2ως ύς βάθος 7 μ. πολύ ωραία 
τζουκάλια χωρίς στολίσματα, άλλα συχνά μέ 
τδ πρόσωπον τϋς γλαυκός* μικρά τζουκάλια 
καΐ μεγάλα αγγεία με 3 ποδάρια* έκτδς τούτου 
άλλ' δμοίως μόνον Ιως εις βάθος 7 μ. ευρέθη δ 
Ποίαπος έν χ% φυσική [^^ρψΐ ^^^ γλ'Ανην καΐ έν 
εϊοει τ^ &νω στρογγυλωμένης σττ/ΐλης. Εις βά- 



θος 4 μέχρι 7 μ. ευρήκα πολλάς μαχάέΐρας καΐ 
πρίονας συνισταμένας κατά τδ πλεΤστον άπδ 
κοπτερά κομμάτια πυροβολοπέτρας, σπανίως 
δ^ ϊχοντα τδ σχϋμα λαμών. "Εως είς τδ δμσιον 
βάθος καΐ βελόνας καΐ χουλιάρια άπδ κόκ- 
καλον' καΐ πολλούς δμαλους πηλίνους δίσκους 
μέ τρύπαν διά του κέντρου. Ε{ς βάθος 4 {ως 

6 μ. μόνον % χάλκινα καρφί α, μετέπειτα δΐ 
περισσότερα καρφΙα* μεταξύ 7 καΐ 10 μ. βά- 
θους πολλάς μεγαλοπρεπώς κατεσκευασμένας, 
δυστυχώς δε υπδ σκωρίας κατες-ραμμένας χαλ- 
κίνας λόγχας και δλίγας πολεμιχάς άξίνας. 
"Οσον βαθύτερον Ισκαψα άπδ τδ βάθος 7 μ. 
τόσα περισσότερα ϊχνη μεγαλειτέροτι πολισμοΟ 
ευρηκα* λίθινα δπλα δέν υπάρχουν πλέον, τά 
λίθινα εργαλεία ϊξακολουθοΟν, άλλ' είνοει πολύ 
καλλιτέρας κατασκευές, α\ μάχαϊραι εΤναι μό- 
νον άπδ χαλκόν' τζουκάλια καί άγγεΙα γίνον- 
ται βαθμηδδν μεγαλοπρεπέστερα* ποτΑρια έν 
εΐδει κωδώνων με κορώνην άπδ κά'^ω, ^ έν εΐδει 
σ'τενών 6ψηλών κουτίων μΐ 3 μεγάλα χβρύίύ'* 
λια, καΐ μικρότατα τζουκάλια μέ 3 ποδάρια, 
άλλ*έντελης απουσία χρωματισμού* εις βάθος 
7^/2 μ. μικρδς πήλινος οίσκος μέ φοινικικά γράμ- 
ματα* είς 8 ^/2 μ. μία πηλίνη φουρλα μέ 6 
γράμματα άγνωστου έμοί γλώσσης* δμόχρό^ως 
έν γράμμα έπΙ μικρού λίθου, και έπΙ τέλους 
είς βάθος 40 μ. % 33 αγγλ. ποδών μικρά μο- 
λύβδινη πλάξ μΐ ίν φοινικικδν γράμμα. 

Καθ* δσον δέ άφορ^ τ'ίιν άρχιτεκτονικίιν τών 
οικοδομών, α{ δποΐαι μετά 34 αΙώνας ευρέ- 
ρησαν Ιπι τοΟ τόπου τών ανασκαφών μου έν 
τ^ άκροπόλει ^ου Ηέοϋ 'Ιλίου, ΐτίς ποτέ Περ- 
γάμου Πριάμου, δλοι όί οίκοι, ώνπερ ευρηκα τά 
ερείπια (ως ε!ς βάΦος 2 μ. είναι κτισμένοι άπδ 
ττέτρας συνηρμοσμένας μΐ &σβεστον. Φαίνεται 
δέ δτι αδτη ^ αρχιτεκτονική αναβαίνει Ιως ε{ς 
τί|ν άρχίιν της ημετέρας χρονολογίας. Άλλ* 
ε{ς βά&ος 2 μέχρι 4 μ. ή απουσία ^('ών λίθων 
καΐ ή φύσις τίίς τών στρωμάτων δλης δέν ά* 
φίνουν καμμιαν άμφιβολίαν, δτι 2ν διαστι(μαιΗ 
πολλών α{ώνων πρΐν τοΟ ΧριστοΟ 8λ4ι <ι\ ο{- 
κοδομαΐ ί*«ν ένταϋθΑ ξόλιν'άι. "Ομω^ς ταυτο•* 
ρόνως μλ τά λίθινα εργαλεία καΐ δπλά άρχί-" 
ουν τά σπίτια τά έκτισμένα ά•Λδ κοινούς λί- 
θους ^νηρμοσμένους μέ πηλόν' Εύΐς είς βάθος 

7 μ. α{ πέτραι τών οικοδομών έΤνλι μικραί, 
τότε δμως αύταΙ γίνονται μεγαλείτέραι, άλλα 
μόλις είς βάθος 8 ^1^ μ• αδταΐ 4!ρχι^ν να μϋ 
ένοχλοΐ^ν διά του μεγέθους των. Ό επισκεπτό- 
μενος ι^δ πεδίον τ9!ς Τρωάδος ε&ρίσκέι ε{ς τους 
τοίχους τών ανασκαφών μου πολλούς '^οίχους 



ι 



332 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. «[λΟΑ(ΗΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



άρχιτΜτονιχ^ χαταβα(ν£ΐ !ως ιΐς \θ ^ (που 
λά (Μ&ς άλλά^σει χαΐ γίνκται γιγαντιαία. Είς 
τάς οιxοδο(^ι^ς τούτου τοΟ βάθους Εχει ϋ^η πολ- 
λούς δουλευμένους λίθους, άλλα τλ πλβΧστον 
Ι&έρος αυτών είναι άχ6|ΐιο άδούλευτον. Δυστυ- 
χώς (ΐ•έχρι τούδε άπέτυχον να Ιδώ τζ&ς είναι 
χτΐ9|^νοι οΐ τοίχοι, χαΐ ι^οΐον πάχος (χουν* οΐ 
λίθοι α&τών είναι χεχωρισμένοι άπ* άλλι&λους 
ώσανεΐ υπλ φοβερού βεισ(&οΟ. Κατεπείβθιον δ(ΐ.ως 
8τι δέν Ιχουν μ.εταζύ α&τών ούτε Ιχνος πν)λοΟ 
% άσβεστου. 

Μ6νον έχείνος δστις παρευρέθη ε!ς τοιαύτας 
άνασχαφάς ι{(λ.πορ^Χ νά Εχιι 2δέαν περί τών δυσ- 
χολιών τών ανασκαφών έν (χέσφ τύσων [ΐεγά- 
λων λίθων' («ιύνον α&τλς ι^ξεύρει πύσος χαιρλς 
απαιτείται, χαΐ πύσον είναι χοπιαστιχλν Ιδίως 
εΙς τοιοΙίτον ΰετώδ^ΐ) χαιρύν, πρώτον (λίν νά 1- 
βγάλ^ τις τάς |Μχροτέρας πέτρας τριγύρω ένλς 
τών τρολλών (αγάλων λίθων, ριετέπειτα δέ νά 
δποσχάψιι τ^ν λίθον, νά υπόθεση τίιν (Λΐίχα- 
ν^ν, νά σΐ}χώσ|) τ6ν {λέγαν ίγχον χαΐ νά χυ- 
λίσιι αύτλν διά τ%ς λάσπης ε!ς τλ χατιϋφορον 
τοΟ ίρους. *Αλλ' αί δυσχολίαι χαΐ δυσχέρειαι 
αυξάνουν άχύ(ΐη τδν πύθον (ΐ.ου νά φθάσω ε!ς 
τλν τών έπιθυριιών χαΐ ελπίδων (λου σχοπύν, 
χαΐ ν' αποδείξω δτι ή 'Ιλιάς θεριελιώνεται έπΙ 
{στοριχών συ(ΐ.βάντων* δτι δλ τδ ρ^γάλον έλ- 
ληνιχδν (θνος δλν ι{(ΐ.πορε1 νά στερηθ^^ ταύτης 
τις χορώνης τϋς δύξης του. Αλν θέλω φεισθΐ 
ούτε χύπων οΰτε έξύδων, δπως φθάσω 2χιίΙ• 

Πρέπει άχύ{ΐ.η νά καλέσω την υριετέραν προσ- 
οχ'ίΐν έπΙ τ9)ν τοΟ δρους τούτου παράξενον αύ- 
ξησιν. Τά θεμ^λια τοΟ εΙς τ))ν χορυφΊιν ^ωρια- 



τ4}ν άντιχεΐ|λένην &χραν τών άνασχαφ&ν μου. 
Λοιπδν είναι περίεργον νά γνωρίζωμεν, 5τι ηδη 
χατά τδν χαιρδν του Τρ(^ΐχοΟ πολέριον τ6 χα- 
τι&φορον του δρους ητο άχριβώς τύσον χρϋμνώ- 
δες ως τ))ν ση|Αερον, δηλαδή δτι αύτ^ χατέ- 
βαινεν ϋδη τύτε υπδ γωνίαν 40 βαθ(&£>ν. 

Έάν έπιθυμϋτε περισσοτέρους περί τοΟ Μς 
% του &λλου έξηγι&σεις, εύδοχι6σατε νά (αοΙ γρά- 
ψητε είς τάς Άθ^ΐνας, δτ^ου σχοπεύω νά μείνω 
δλον τδν χεΐ|ΐώνα. 

Λεχθϋτε τ9)ν βεβαίωσιν τϋς πρδς υμ^ς ^μ- 
χεχριριένης υπολί&ψεώς |^ιου. 

ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΧΑΙΕΜΑΜΝ 
Διδάκτωρ φίλοσοφίβς. 

Τΐ^ προτάσει τοΟ Προέδρου ψηφίζονται κ6χ^ 
ριστίαι τφ γράψαντι. 

β') Περικοπίιν έπιστολϋς τίνος 2χ Π^ρτο 
Ααγώ διαλαμβανούσης, δτι περί τάς άρ)[«£ο(ς 
πύλεις Άβδηρα, 'Αμφίπολιν χαΐ Φιλίππους α- 
νακαλύπτονται χαθ' έχάστην νο(ΐιίσ(&ατα ιεαΐ 
άλλαι αρχαιότητες, αΤτινες άπαλλοτριοΟνται, 
χαΐ έφίστώσης έπ' αυτών τίιν προσοχ^ιν τοΟ ίτ 
μετέρου Συλλόγου. 

Ό περικοπή αυτή 2νεκρίθη νά χοινοποιιιθ^ 
εις τίιν 'Αρχαιολογιχην Έπιτροπι6ν. 

γ') Έτηστολάς τών χ. χ. Ν• Παρανίχα 
διδασκάλου, 2χ Ζαγορίου τϋς Ηπείρου, Β. Αα- 
γ& βιβλιοδέτου, χαΐ Κ. Πληθωνίδου συντάχτου 
τοΟ Τύπου, ζητούντων νά χαταταχθώσιν εΙς 
τά ταχτικά ριέλη τοΟ Συλλόγου. 

Άγγέλλονται τδ δεύτερον ως έπίτΐ|Αον αέν 
μίΧος δ χ. Όβ δαηΐβγ (ΐΐλος τοΟ Παναχαοη- 



νιχοΟ σπιτίου, ίτηρ ήσαν ποτέ χατά π&σαν. ^ίου τ%ς Γαλλίας, Δς τοΗςτιχδν δλ δ κ. Ρ&ΙΐΙ 



πιθανότητα εις τ4)ν έτηφάνειαν τ^ς γ%ς, %σαν 
νΟν ε(ς ένίους τόπους εΙς βάθος 34 ίκατο^ών, 
ε{ς δέ άλλους εΙς βάθος 1 μ. Έπειδ-ί) δε τά 
χολοσσαΤα ερείπια, &περ ως εΐριαι πεποιθώς 
εΤναι τά τ%ς Τροίης, ευρίσκονται ε{ς βάθος 4 Ο 
ρ», ή έπισώρευσις τοΟ χώμ.ατος εΙς τοΟτον τδν 
τόπον ^το ε{ς το&ς πρώτους 4 3 % 1 4 αίώνας 
παραπάνω τών 30, εΙς δέ τους τελευταίους 4 7 
% 1 8 αΙώνας μόνον 4 2ως 3 αγγλ. πόδας, θαυ- 
μασίφ τρόπφ δμως είς 34 αίώνας τδ πάχος 
τοΟ {ρους δι* δλου δέν ηυξησεν εΙς τ^ν βόρειον 
πλευράν, δπου εΤναι τδ κατιίίφορον, διότι δχι 
μόνον τά τών άναριθμι&των οικοδομών στρώ* 
ματα φθάνουν πάντοτε !ως εΙς τδ κατΑφορον, 
άλλ' ευρίσκω καΐ πάντοτε ίως είς τίιν άκραν 
του κατήφορου τά ίδια αντικείμενα, &περ ευ- 
ρίσχω κατά τί^ν ιδίαν δριζόντιον γραμμ'ί^ν εΙς 



ί:)θΙΐΓ06ά^Γ διερμηνείας τϋς ενταύθα Γερμανι- 
κές πρεσβείας, προτεινόμενοι δπδ τϋς Αρχαιο- 
λογικές Επιτροπές, ώς άντεπιςέλλοντα δέ, ο{ 
κ. χ• Παναγιώτης ΑαζαρΑς {ατρδς έν Κέρκυρα, 
Αημ. Σχορτσανίτης σχολάρχης έν ^Αρτρ, χαΐ 
Ιωάννης Ράμμος καθηγητίις έν Άθι^ναις, προ- 
τεινόμενοι 6πδ τοΟ Προεδρείου, καΐ γίνονται 
δεκτοί παμψηφεί. 

Συζητι&σεως δέ μακρ&ς γενομένης περί διαφό- 
ρων εγκυκλίων, δ Σύλλογος παραδέχεται δι' α- 
πολύτου πλειονοψηφίας τ^ν πρότασιν τοϋ χ. 
Α. Ηαλιάδου, «Ινα δ Σύλλογος δι' εγκυκλίου 
αυτοΟ άποτανθ^ είς τά έν ευρώπΐ[ΐ διάφορα επί- 
τιμα καΐ αντεπιστέλλοντα αδτου μέλη πρδς 
σύμπραξιν αυτών εΙς τ'ίιν άναδιοργάνωσιν τ%ς 
άποτεφρωθείσης βιβλιοθι&κης αδτοΟ.» 

Επίσης ενέκρινε διά πλειονοψηφίας τ^ν πρό- 



ϋΡΑΚΤίΚλ 



^^ 



τΜ09 τοΟχ. Μ. ΐ«ρ«ν{χα) «ΐνα ς^λ^ ίγχόχλιος 

λας ιηρΐ άτβοσ'Τολΐς ^βλί»ν %1ς τ6ν ιί[ΐ.ιίτερον 
Σύλλογον») ός χαΐ τί}« υκλ τοΟ χ« 'Βρ. Βα- 
9ΐάδου γενοριένγιν ιτροσθι^χην, «1ν« γ(ν«)τ«ί ίν 
τφ Μριολχΰ άνάλυβις χ«1 «ηρ(λ>)ψις τοΟ ιταρ' 

γ«χ!^ Έιητροίς^ 

Είτα 6 χ. Η. Παρανίχας άνέγνω ΒερΙ Βι»ζ«¥- 
τιν%ι ΜονοιχιΙίς, χαΐ έν ιβεριλ'Αψει εΐιτε τοιάδε. 

Οι Αρχαίοι *Έλλΐινες, ^ γηα^6^ (^ετεχει^- 
ρίζοντο ίν τ1^ στιχουργία αίτΑν ιΛν χρόνον' 
(λΑτ* Άλέξαν^ν (ρΜΗ τλν φλέγον, χοΑ ΐΚ(ως 
(ατλ τίιν υιτοταγίιν •Λς Έλ\ά^ ε{ζ τΐν 'ίώ* 
μην, Ιρξατο βαθμη^ν «Α ^φΦΐΒ(ρ«)τ«ι ή Αρχαία 
έλληνίχ'ί) προφορά, &ς ύ'αΜοΒΨο^νχι Ιχ χ&^ έ- 
ιηγρα^ν, ϋίως )&•τά τ^ν &λ«Μκν τϋ^ Κο^(ϋ- 
Οον, χαΐ (λάλις^ «ατά τάς πρΑτας ίχα'Τθ¥ταιε»- 
τιιρί^ας (&• Χ. ΑιαφΦαρεΙσνις ^λ τϋζ ιτρο^ρβς 
χαΐ ^εταιασού«ης ε{ς τίιν νΟν ιτιρίιροιι ^ιταρ' Ιι*- 
μΧν ΐν χρ^^*(| (ρικνέ ριόνος & τόνος, { χ\ιριι&τε- 
ρος ιναράγων 2ν τ^ «τιχουργί^' ρ^λονίτι ο{ 
λόγιοι Ιχτοτε (ΐέχρις αλώσεως Κ/ιςόλεως χαΐ 1•- 
φεξϊς (λέχρις ή(&&ν Ιτι ίπειρβη^ο κάντοτίί νά 
(Αεταχειρίζωνται τλ άρχο^α ριέτρα ε(ς τά Μΐ^* 
ματα αύτΑν. Αέν γνωρ(ζθ|εενίχριβΑς'τ(ς'ΐ6^ι^ς 
ϊποίγισε ινοι^ριατα ίπΙ τ^ βάβει <τοΙ& τόνου* Ιχνίίΐ 
τούτβΦν ευρ^Ονται Ισϋς ΐΜφά Κλι6ριεντι τ^ξ^ Άλε- 
ξανίριΧ χατέ τ^ιν γ'. (&• Χ• {χατ. άχιριάναν^, 
δοτις έν τφ $^^ Λ^νπΛτ 8(Ανιρ λέγει 

Παίδων {γιοτορα Χριστόν, 

{«ερ «Ιναι ^((βετρον Ιαριβιχ&ν Ιι^ν τ{^ βά^ΐι 
τοϋ τόνου. Έν τοΙΙς ]&ετόιτε(τα β|ΐιις ΑναχρΜίκ 
τε(ο•ς, «ά όνοΐα ^σαν λίαν άγαιηιτά 4Ταρά τοΤς 
ΒυζαντινοίΙς, τλ (βέτρον ταλαντεύεται οδιι«ω (α- 
ταζύ χρόνοτ» χαΐ τόνον, Δστε λχαίεις δχινάριεβα 
νά ναραδεχθΑραν, δτι ιΑιτλ Άς ^• Ιί^ι» |α. Χ. 
{χατ• <ιΗ Γρηγοίρ(ου το1( Ιϊαζιαιζιινοφ χαΐ ίφ€- 
ξΐί( 6 τόνος είχε λάβει τ^ν δ«εροχί)ν έν τ^ 
βτιχοοργί^. , 

Πλλν τΑν άναχρεοντείων ύιβάρχοο«ι ΎΰΑ Ι- 
τερα ιτοιι^ρι^τα, ιτειαηιιρκένα χατ& τλν τό"- 
νον* τοια^α εΜ τά ^σρυατκ τϋς Έχλ'λη- 
^ας. Περί τάς αρχάς ^ )'• ίχατ. |α• Χ« & "Ά^ 
οεκος εΜγαγεν είς τ^ν όαιλιη«(αν τΚς *Αλεζαν<- 
ορείας τά τρο^τάρβα, άτινκ άν«|Αΐ(ΐ.ν4Μθοθι τ^ι^ς 
Τγ03€ονζ τΑν διβυραριβοτΓοιΑν, ιτερί &ν Α^φέ"- 
ρει Αιονύβιος £ ^Αλιχαρνανσεύ^ έν τ$ ΠιερΙ συν- 
6έσε(»ς ^νοαάτων (ιθ'. σ. 263) χαλ 6 Έφαι- 
^τ(ων (β, 9). ΤΑ τρο'ΐςάρια ταΟτα άνα^όριενα 

(ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ 2ΤΑΑ(»^0Σ. ΤΟΜΟΖ 



Κ'η χα\ έν ^^ Γέ0οντι^(> τοΟ άββ& Πύ^μβΑ χατΑ 
τ9|ν έ. ίχατον. ««ετιήριϋθίπσαν, οδτω χαλούριχνα 
τμΛ Α^ριενα χαΐ ρ^έχρις «φρι&ν. Κα^Α τί^νΐ^'. 
έχ)λτονταίετΐορ(δα έΐΓοιΐ(9«)σαν χαΐ ο{ χατόηκ^ 
&ν πρΑτος ιςοιιΐ)τ4)ς αναφέρεται Άν^έας έ άρ* 
χιεπΙσχοίΓος Κρι^τνις, συγχε[|χενοι ές εννέα ώ- 
Μν, Ιχά^ δε τβύτβ»ν Ιχ ΐν^ε <ξ χ^αΐ ΐϋλειό- 
νβν στροφΑν % τροΐΡαρ(»ν, εχόντων τλν α&τ(ν 
^υΦριλν χ^Ι τ& ριέλος χ^ ΐ^ζ&^ϋζ ο^ροφϋς, ^ς 
χαλεΤται ^Βίριοίζ. 

ΤΑ τροπάρια ταΟτα %λ\ οΛ «τροφοί^ άνΑλύον- 
τ&ι ε{ς «Αλα χαΐ "Περιόδους ^ατΑ τ6 {«έλος αδ- 
τών, οδτω Χέ έξεδόθησαν έσνάτως. ^'Οσον ^ ά- 
φ<ιρ4^ ^ά ι^έτρα αότών, νορι(ν», δτι 6ΐ ριελ^δοί 
τις Έχχλ»)σ(ας Ιχι^ντες ^ βψιν τΑ σχ'ίρια^Γα 
τΑν Αρχ&(ων χοριχΑν άσ{ΐάτων τΑν λυριχΑν 
χαΐ 'δρ^«τιχΑν έ^ τ5} βάσει τοΦ ^νου 1<7το(ούν 
τΑ ΊΚΑ^ριατα ά&τΑν' λότι 'εΐχάζέ», 5^ άνε!>ρον 
ρΰετΑ το!^ ^ιβα^οΟ {ΐοο φ(λοο χαΐ διδα^άλου χ. 
\ν. ΐ&ΓίδΙ, χαΦίίίγιοΦό!^ τοβ έν Μονάχ«^ ΐρανε- 
ΐ(ΐ9τν((&{ου, τΑ 9«ολυσχνφ^^ι?α )^αι 2^νάρτ»)τα 
ριέτρΑ τΑν Αρχα(ων, ^ς ιηρΐ τούτίων -δΰναταΐ 
τις νΑ ίδν) έν τΑ γ^> ριέρ^ τ9ί< ύφ' "^^ν έχδο- 
θε(ιπ)ς ν'ΑνβολογΙας τ9)ς χριστίανιχ^ς ιβ^^σεως 
τΑν Έλλ^ΐνων». 

Ελ^ν τ«ύτω¥ ο{ μ€λ«^δοΙ τΐ^'ς Χ)ρθοδόζοο Έχ- 
αλτμιίας ϊν τισι ιιοι^μασιν «6τΑν ρ(Ατεχ^ρ(σ6η• 
σαν τλν χρΑνον χαΐ τ^ν τόνον* ο5τως *Ιωάννιος 5 
Αα(ΐ.θβσχΐ)ν&ς έν τοΙς τριβίν (ώχ^^ ϊο^ριβιχοΤς χα*- 
νόσι ρι;ετεχειρ(σ0ΐή τλν χρό^ον χαΐ τ^ τ^νον" χαΐ 
χατΑ ρΑν τ^ν χρόνοιν τ^ κ^(ιι^« Λ^ύΛ Υρί^ίηρον 
{αιρι&χι^, ΜατΑδέ τ^ν τ^νον ύρίζετ^ι "Λ ριέλος 
χαθ*4 άίιται 6 λανών. 

Τελΐκικ«ΐον ο( Βοζανι«νο^ |Αετιχΐιρ(ζ«ν^ Α^λ 
τ^ς (. έχατ. τλν ποΜπζίΤ β*Ηχο^) ΑντχΦέΐτως 
«ρλς τΑ έΧΗλΥΐΑ&ΦτιΐοΑ ι^οι^^ιτ^ χαΐ γίχ^* 
ό κολιτι^λς στίχος είναι 1α^^χ4< τετράριετρος 
χαταληχτιχ'ίιν ίχων το^ίΐν ριετΑ <ιΗ|ν ο&οιτέραν 
διποδ(αν• ι 

ΗετΑ ταΟτα λελύθη φ Συνεδρ(α9ΐς. 



ΣΥΝΕΑΡΙϋϊΣ Τ£'. 

Τφ 89 Νοβμβρίοο 1871. 

Πραδρίύοηος του χ. Ι. ^. ^ Α^ίστοχΛέου^ 

*ΑτηπροίάροΌ. 

^Αναγν«Μ;9έν^(ων χαΐ έπίψηφισΟέντων τΑν 
ΐτρα^τιχΑν τΐίς ΐΓρ6ηγου|Αένκς συνεδριάσεως, 8 
Γενιχ^ς Γραριρ.ατ«4ς άναγινώ«Κ€ΐ 

Τ'.) 30 



234 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΛ^™. ΦϊλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



ά) ΈτΓίστολίιν τοΟ ίν 'Αθιϋναις Συλλόγου 
Βύρωτος άπλ 23 Νοε|ΐ.βρ(ου 4874, άναγγίλ- 
λοντος δτι βσον ουινω έκο(δ»ται βασιλιχ&ν διά- 
ταγ(ΐ.α, Ιτητρέπον τιιν «ΐσπραζιν συνδρομών 
ιτρ&ς άνέγβρσιν μνια|&ε(ου του άειμνι&στου Βύ- 
ρωνος. 

β') ΤοΟ χ. Κ. Χρονώου Σχολάρχου 'λίρια- 
νουπόλεως άπλ 40 Νοεμβρίου 4874, άγγέλ- 
λοντος τ4)ν λϋψιν τϋς αποδείξεως τ&ν ΐΐέντε 
λιρ&ν, χαΐ τοΟ Δ' τέμου τοΟ ττεριολχοΟ. 

γ') ΤοΟ χ. Σ: Α. Ναοχάβουρα, αΐτουμένου 
ν& χαταταχθ!^ εΙς τά ταχτιχά τοΟ Συλλόγου 
μέλη. 

Προσφοράν δλ βιβλίων αναγγέλλει τ})ν του 
2ν ΊωαννΙνοις χ. 'Ιωάν. Ααμπρινίδου. 

•Αγγέλλονται τ{> β'. χαΐ δι* απολύτου πλειο- 
νοψηφίας γίνονται δεχτοί ώς επίτιμα μλν μέλη 
οι έν Άθι^ναις χ.χ. ΠαΟλος Αάμπρουνομισματο- 
λύγος, Αύσανδρος Καφταντζύγλους άρχιτέχτων 
χαΐ Ευθύμιος Καστύρχης Πρύτανις τοΟ πανε- 
πιστημίου* ώς ταχτιχά δέ ο{ χ.χ. Νιχύλαος 
Παρανίχας διδάσχαλος, Βασίλειος Ααγ&ς βιβλιο- 
δέτης, Κωνς*. Πληθωνίδης συντάχτης του Τύπου 
χαΐ Καλλιάρχης Αποστολίδης* ώς αντεπιστέλ- 
λοντα δέ οΐ χ. χ. Ν. Δ. Αεβίδης πρύεδρος του 
2ν ^Αθ. Συλλόγου Παρνασσός χαΐ Μ. Π. Αάμ- 
προς Γενιχλς Γραμματεύς του αύτοΟ Συλλόγου. 

Είτα 6 προεδρεύων δγγέλλει, 2τι τ6 Προε- 
δριίΐον συνελθ&ν μετά τϋς ΙιΑ τοΟ χτιρίου Έπι- 
τροτεής ένέχρινεν, Ινα ο! άοχιτέχτονες μέλη τοΟ 
. Συλλόγου διαγράψωσι σχέδιον χτιρίου, βπως χα- 
θυποβληθ^ εΙς τίιν Ιγχρισιν τομ Συλλόγου, χαΐ 
2τι συνεστι^θησαν διάφοροι 'ΒπιτροπαΙ χαΐ έν- 
ταΟθα χαΐ έν τφ έξωτεριχφ περί εισπραξιν συν- 
δρομών 6π1ρ τοΟ χτιρίου. 

Είτα 5 χ. Α. Γ• Πασπάτης άνέγνω « Περί 
τ&ν έν Κ/πόλει άνασχαφών έπΙ τοΟ θρ^ιχοΟ 
σιδηροδρόμου ' (ΐδ• σελ. 46). 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ίΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ Τς'. 

Τ) 43 Δβχ•μβρ{οο 4874. 

Πραδρίύοντοζ τοϋ χ. ^Γ. ΚαροΛάγοΌ. 

^Αναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισθέντων τών 
>πραχτιχών τ%ς προηγουμένης συνεδριάσεως, 5 
Γεν. Γραμματεύς άναγινώσχει έπιστολίιν τίίς 



εφορίας τ&ν σχολείων Όραχλε(ου ίτΛ 2& Νο- 
εμβρίου 4874, άγγελλούσης {τι παραδέχονται 
τ&ν πρλς τύν διδάσχαλον χ. Ι. Ζωγραφέ^'^ν βρι- 
σθέντα μισθόν, χαΐ δτι πέμπουσι τά άι^Λχτούτ 
μένα όδοιποριχά. 

Άγγέλλονται το β^ χατλ τ& νενο|ΑΑσμένο&9 
χαΐ δι' απολύτου πλειονοψηφίας γίνοντοκε ^«* 
χτοί ώς ταχτιχέ μέλη ο{ ένταΟθα χ». Π. Καλ- 
λιβούρσης, ιατρός, χαΐ Σ. Α. Νιχοχάβοι>ρας, 
χαθηγητι&ς. 

Είτα & χ. Ηόρδτμανν άναγινώσχβε « ΠβρΙ 
τών αρχαιοτάτων μνημείων τ%ς *Αρ|^ιβν^ας' 
(ιδ. σελ. 64 χ. έ.). 

Ό χ. Ήρ• Βασιάδης υποδείξας τ^ν σινου^ε^- 
τητα τοΟ έμβριθοΟς αναγνώσματος τοΟ χ. 
Μόρδτμανν, χαθλ ο& μόνον διαχέοντος φ&ς «Ις 
τίινχαθόλου ίστορίαν χαΐ άρχαιολογίαν, «ί^λά 
χρησιμεύσαντος χαΐ ώς αφορμές. Ινα δβίξΐ} 6 ί^- 
μέτερος Σύλλογος 41ν άγάπην χαΐ συμττάθκαν 
τρέφει ε{ς Ά φίλον χαΐ άδελφλν Ιθνος, τ& Άρμε- 
νιχόν, χαΐ πόσφ ένδιαφέρετοη ε(ς τί)ν άρχαίαν 
αότοΟ (στορίαν, προστίθησιν (τι τύ πολυμ.αθές 
ανάγνωσμα τοΟ χ. Ηόρδτμανν, μεγάλην Ιχει ση- 
μασίαν ίδίαι ώς πρ^ς τίιν ίςυρίαν τοΟ άρμ^ενιχου 
έθνους, διότι ανάγει ι$μ&ς πρώτον ε{ς έιεοχίιν 
αυτού παναρχαίαν, περί ^ς ούδλν £λλο 2γγρ«* 
φον σώζεται* χαΐ δεύτερον, διότι δίδει αφορμών 
χαΐ εις τους λογίους τών *Αρμενίων, μα66ντας 
ίίδη δτι χαΐ έν τ5) γλώσστ) αυτών δπάρχουσι 
γεγραμμέναι σφηνοειδείς έπιγραφαί, δπως ίλτ 
ρισυνάξωσιν αύτάς μετ3^ συντόνου σπου^ΐίς, 
χαθώς χαΐ 2σα τοιαύτα αρχαία λείψανα δια- 
σώζονται έν τί^ χώρ^ αυτών, χαΐ άσχοληθώσιν 
εΙς τίιν έξ^^γησιν άύτών, χαΐ ούτω σαφηνισθΐ} χαΐ 
συμπληρωθΐ^ ή αρχαία Εστορία τοΟ άρμενιχοΟ 
έθνους* χαΐ τρίτον, διότι άναμιμν^σχον εΙς τύ 
άρμενιχλν Ιθνος τ^ν άρχαίαν αύτοΟ εϋχλειαν, 
δείχνυσι τίιν μόνην άληθ% &δόν, 4ΐν οφείλει ν1 
βαδίση πρύς άναγέννησιν α&τοΟ. Έχφράζει δΐ 
τάς εΰχβιριστίας αύτοΟ τφ χ. Μόρδτμανν, διότι 
έγένετο αίτιος Τνα έχδηλωθΐ^ έν τ$ ΣτΑλόγβ^ 
ημών ή πρύς τύ Άρμενιχύν (θνος συμπάθεια, 
χαΐ φιλοζενι^σΐ) ο&τος τους λογάδας τών Αρ- 
μενίων έν τ% συνεδριάσει ταύτη. 

'ύς πρύς τας επιγραφές δέ, μίαν μόνην πα- 
ρατι(ρησιν ποιείται δ χ. Βασιάδης περί τοΟ ονό- 
ματος ^ίάσχοζ^ δπερ δηλοΐ θεόν τίνα πρω- 
τεύοντα τις άριανιχϋς φυλής, δτι δίν συγγε^ 
νεύει πρδς τύ Οαδ&ραΙίδ == δεσπότης, άλλα 

Ε&λλον πρλς τύ σανσχριτιχύν ΟίαΐΐδρίΙβ, 
ΙίαΠδραΙα χαΐ ΑατινιςΙ ΟίβδρϋβΓ, ^αρ1ι6^, 
Ζευς πατίρ. Διά του ονόματος τούτου 4 ^Ρ" 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



235 



χιγέν^θλος •ΑρΙα φυλίί πρΙν ίι άτςοτιχοί^^ καΐ 
&αιρ«θ5|[ &{ς διαφόρους λαο^ις έδιϋλου τλν πρώ- 
τον χαΐ χορυφαΐον ββόν, τλν ιτατέρα πάντων, 
άν&ρών τ» θε&ν τβ, χαΐ δτι φαίνεται α6τ$ λ(αν 
πιθανλν δτι χαΐ τλ τών Άρ[ΐ.8ν(ων Ιβνος τίιν 
λατρείαν ταύττιν τοΟ βεοΟ ^ιιτ^^-η^ι^ χαΐ αδτ6ν 
έοιηλου δια τοΟ δνό(Αατος άιάσχαζ. 

£1τα & χ. Κ. Καλλιάδης, παρουσιάζων τ&ν 
χατάλογον τών δια τίς έχατονταλίρου προσφο- 
ρ&ς τοΟ χ. θ. Μαυροχορδάτον άγοραβθη9θ(Αένων 
βιβλίων (Ιδ. σελ. 21 5) αναγγέλλει, δτι όείς τίιν 
Ιγχρισιν τοΟ Συλλόγου υποβαλλ6[ανος ο&τος χα- 
τάλογος χατιιρτ(σθγ) χατά |]ΐέγα (ΐ.έρος £χ τ&ν 
ταΐς ΈιειτροπαΤς τοΟ Συλλόγου άναγχαιούντων 
βιβλίων, Δν 4 άξ(α αναβαίνει ε{ς 4800—2000 
φράγχα χ«τ& πιθανόν 6πολογισ(ΐ.όν. 

Άναγινώσχεται 6 χατάλογος υιΛ τοΟ Γεν. 
Γραρΐ(&ατέως, χαΐ (ατά τινας παρατιοριϋσείζ' γί- 
νεται πα(ΐ.ψηφεΙ δεχτός, ^ δέ περαιτέρω ^ον- 
τΙς ανατίθεται τοΙς χ. χ. Ήρ. Βασιάδτι χαΐ 
Στεφ. Κ. Καραθεοδωρϋ. 

Είτα $ χ. ΡίβΤΓβ ΟΐΐίζβΙ, έχ τΰν ίν τ9| 
συνεδριάσει ταύτνι παρευρεθέντων ^Αρμενίων, 
λαβών τλν λόγον έπ' ^νό(^Μ^τι τών παρόντων 
δ(ΐ.οεθνών αΔτοΟ» έχφράζει τάς εύ|[αριστίας αυ- 
τών πρ6ς τλν Σόλλογον διά τίιν 'φιλοξενίαν χαΐ 
έγχάρδιον &ποδοχί)ν αδτών, συγχαίρει τοΙς μέ- 
λεσιν έπΙ τοΙς άγώσι χαΐ (λόχθοις αυτών ο6 
(λόνον δια τά άφοοώντα τ6 ίλλ. Ιθνος ζητι^ 
(&ατα, άλλα χαΐ διά τλ ενδιαφέρον, δπερ δει- 
χνόουσιν υπέρ πάντων τών άφορώντων τί)ν {- 
στορίαν χαΐ άρχαιολογίαν- τών εθνοτήτων τϋς 
*Ανατολϋς, αΐτινες διά τϋς άπλ χοινοΟ εργα- 
σίας χαΐ τ%ς 2πιστιΙί(ΐ.η€ θέλουσιν απαλλαγεί 
ποτέ τών {Αεταξ& αυτών Ιπιχρατουσών προλιΑ* 
ψεων, χαΐ θέλουσιν έχτΐ(ΐ.ιλσει δεόντως τί)ν συγ- 
γένειαν χαΐ τί)ν χοινίϊν αυτών χαταγωγιάν. Έχ- 
φράζει δέ τάς εύχαρις-ίας αυτών χαΐ τ$ χ. Ηόρδ- 
τρΕ,ανν διά την τά ριέγις-α ένδιαφέρουσαν αότο&ς 
βριιλίαν περί τ^ς αρχαίας ιστορίας, (ΐυθολο- 
γίας χαΐ θρησχείας αυτών, ατινα Ιαενον έν τώ 
σχότει χαΐ σχεδόν £γνως*α, ^αΐ δι' ης δίδει νέας 
πληροφορίας εις τοί^ς αρχαιολόγους διά τ^ς ριέ- 
γα ίστοριχλν ενδιαφέρον έχούσης άναχαλύψεως 
αύτοΟ τών σφηνοειδών επιγραφών. 

Ό Πρόεδρος τοΟ Συλλόγου ευχάριστων τ$ 
χ. Ρ. Οαίζβΐ διά τάς πρ&ς τίν Σύλλόγον 

Φιλοφρονήσεις αύτοΟ, άττοδειχνύει συντό(ΐ.ως, δτι 
ιά τϊίς έπιστη(ΐ.ης θέλει αναγνωρισθώ) ή χοινί) 
τών εθνών χαταγωγίι χαΐ αδελφότης, χαΐ θέ- 
λουσιν έχλείψει αί τά Ιθνη διαχωρίζουσαι προ- 
λήψεις. ΠαρατηριίΙ προσέτι, δτι ή έπιστι6(ΐ.η εί- 



ναι χώρος ο&δέτερος έν φ οί πάντες δύνανται 
νά έργασθώσι, χαΐ νά προχύψτ) ή προσδοχωμέ- 
νη ωφέλεια χαΐ πρόοδος τ5ίς άνθρωπότητος* &ς 
παράδειγιια δέ φέρει τ))ν εσπερινών ταύτην 
συνεδρίασιν, χαθ' 4ν 2ν ^ΕΑΛηηχ^ Συλλόγφ 
Γίριιατόζ άντΛρ, έν ΓαΜι*^ γλώσση ώι&Ιλησε 
περί *Α(μΒη»οϋ Ιθνους χαΐ επιγραφών. 
ΈπΙ τούτοις διελύθη ^ Συνεορίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΖ'. 



;Τφ 80 Δεχεμβρίοο 4871. 

ΙΓροίόρΒύοττοζ νοϋ χ. Κ. ΚαραΛ&νου. 

Άναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισθέντων τών 
πραχτιχών τϋς προηγουμένης συνεδρίασεως, δ 
Γενιχλς Γραμματεύς άναγινώσχει έπιστολί^ν τοΟ 
Χρηστάχη έφένδη Ζωγράφου άπλ 49 Δεχεμ- 
βρίου, άγγέλλοντος δτι δέχεται τίιν Ιδίαις έαυ- 
τοΟ δαπάναις συντιϋρησιν έπΙ τνενταετίαν είς τι» 
έν Σταυροδρομίβ^ έλλ. λύχειον τών χ. χ. Χ. Κα- 
λωταίου, Μ. Πανταζ^Ι, Α. Τάγη χαΐ Γ. Χασιώ- 
του ίζ υποτρόφων, ήτοι δύο έξ Έπείρου, χαΐ 
άνά έν6ς έχ Θεσσαλίας, Μαχεδονίας, θρ^χης χαΐ 
Μιχρ&ς Ασίας, τίιν δέ φροντίδα τ^ έχλογ^ς 
τούτων άνατίθησιν εΙς τΐν Φιλολογιχδν Σύλ- 
λόγον* έχφράζει δέ τίιν έπιθυμίαν αδτοΟ, δπως 
μετά τ-ί)ν άποπεράτωσιν τών σπουδών αυτών 
διδάζωσιν έπΙ τριετίαν έν τ5|1 εαυτών πατρίδι, 
% δπου &ν έγχρίνη δ Σύλλογος. 

Ό Σύλλογος άνατίθησιν ε{ς τλ ΠροεδρεΤον 
τί)ν έχτέλεσιν τΐΐς λνωθι επιθυμίας τοΟ φιλο- 
γενοΟς χ. Χρηστάχη έφένδη. 

Είτα δ χ 1. Καρολίδης άνέγνω «σύντομον 
Ιστορίαν τϋς φυσιολογιχ^ς περί δράσεως θεοιρίας 
χαΐ έχτενέστερον περί χρωμάτων χαΐ περί γνώ- 
σεως χαθόλου,» έν η έν περιλι^ψει ίλεζε τοιάδε. 

'Όσπερ νΟν οι άμαθες, ούτως οι αρχαιότα- 
τοι τών ανθρώπων ούδεαίαν εΤχον δρθΐιν {δέαν 
περί τοΟ τρόπου, χαθ δν ή δρασις τελείται. 
ΆφοΟ δ* έξέθηχε τάς άρχαιοτάτας περί δράσεως 
παρά τοις 'Έλλησι φιλοσόφοις θεωρίας, χαΐ δτι 
δ Αημόχριτος χαΐ Έπίχουρος δοζάζουσιν δτι εΐ- 
χόνες άπολυόμεναι τών πραγμάτων είσρέουσιν 
εΙς τδν δφθαλμόν, χαΐ ούτω γεννώσι τλ τ^ς 2- 
ψεως αίσθημα, δ δέ Έμπεδοχλϋς δτι αχτίνες 
έχπεμπόμεγαι υπί^ τοΟ οφθαλμού χαΐ ψαύουσαι 



^ 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΚΡΙ ΦΙΛΟΛΟΓΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



«ψ^ν ινρ«γ(ΐ.άφαν γΐϊ^νδαν την &ραα(ν, «ροο^^θ»^- 
χ$ν) $τι 4 ΙΙλάτ(«ν έν τφ Τΐ(^α(ι^ ^^(ί^λουθιΧ τ% 
το^ Έ(^^ι^<Νςλίομς δ4ζη,νο(Α(ζΐι>ν ]^τι τέτ& (λ^ναγ 
^Τβλ^τβ(ΐ β|>α«κ» δφ« τ2» φ&4 τ& έχ του έφθαλ- 
|Α0Η 96ροΐ!&ν, ανίΜαντ^ έν τοις, τν^γμ^α^ τφ συγ- 
γ$νιΖ ίζ«>τιΐί^φ' έν δέ τφ θ&αιτί^τφ πλιοσιάζε^ 
μάλλον %(ς. τ.^ν τοΟ Αριστοτέλους θκωρίαν,^ δς 
τις άπο&$€ι^ι ττιν δρο((θ[ΐν ένβργβΐ^ τινί του 
μ&ταξ5 τ&ν σωριάτων (!«α^3Κο0Γ, δπβρ ιίρ&- 
μοΟν εργάζεται σκέτος. Υπάρχει δέ τούτο χαΐ 
έν αυτφ τφ έφθαλ(ΐ.φ, τελείται 2ε έσωτεριχΰς 
ή δρασις 2ιά χρίσεως. 

Έν 2έ τοις |1^σοις χρ^νοις, λέγει, αναπτύσ- 
σεται τ2^ φυσιχίν (χΐρος τϊς Οεοιρίας ταύττις, 
χαΐ δι* Άλλέρου τ6 πρ&τον βεβαιοΟται τ^ τών 
νεύρων έρεθιστύν, περιγράφοντος όρθύτατα τ^ν 
τοΟ φωτίς πρλς την αίσθησιν χαΐ ταύτης πρ^ς 
την άντίληψιν β^ναφοράν' ή χαΐ λ' άλλων ιρλ4)ν 
τοΟ φωτ&ς ερεθιστικών (ΐΐσων λέγερσις τών 
νεύρων %ν ουιιω γνωςι&. Ορώτος: ^ (γράψε περί 
νούν>^ 4 ΓοΙτ*ος έν τ5^ αύτο^ χρω(4ατολογ(φ 
(^ΡαΓί)^»^^!*^)* (Μτέπ«ιτα δ' έφάνησςρν ύ π$^\ 
^ΐγέρθ!»ων τών αίσθητιχών ν&ύρων παρ«τΐ)|^ιή^ 
σμς τοδ 'Ριττέρουί, )^αν ίίί(|^ το9 ΡαΓΐίίη]β. 
Τούτοι^ς ιίχολούθησεν 6 Μυλλέρειας ι^ τών ει- 
δικών τών αισθητηρίων ενεργειών νύ(Αος Ιχων 
ι^ς ^ϋζι Λ) δ(ιί)κ)ιορα< ερεθιστικοί, έν τφ οιύτφ α{- 
σθητηρ((ρ τ^ αΐ^τίιν έρΐιποιιοΟσιν ήρΙΙν «ίσφησιν, 
^') τ^ «^ ερεθιστικών έν &αφέροις α{σθητη* 
ρίοις διάφορον έρυνοιεί τ'ίιν αίσθησ^ν• 

Ε)τα ϊνοςφέΑει, 2τι αΐ διά τπέσεως γιν4|αναι 
ΛΦ»ς η^ν ίίοη γνωστο(1 τφ 'Λρ^στοτέλει^ χ^ι 
ζτι 4 Νεύτων έζηγ^ ταύτας. V ^μοι^τ^ος του 
έρεθισ|»ου τοΟι άπ^ πιέσεως τφ έκ τών φωτκΊ* 
χών άχτ(νων. Πρώτος δ* ό Βερκελέχος επιχειρεί 
άποδ^ξα49 2τη ίίΛ τ%ς βψεως ούτε άποςάαεως, 
ούτε ριεγέθονς» ουτβ θέσεως τών πραγ|&άτων άν-* 
τιλαμβάνεσθαι δυνά(ΐ«θ«, οίλλα χρώιι,α (Α^νον 
δρώμεν χαΐ τλ φαεινών χαΐ τλ σχ^οτεινύν, 5τι { 
(ννοια 0^9^ τάς Ιδιύτητας πβ^^ς «{ς μίαν ού* 
σιαν συμπερνλα|Α^νούσης οί^αμ^ έκ τών ζά^ 
σ.θιησσων ί^^ρ^έει^ δτν χαθύλου πράγρ^ατα έχ• 
τ^ ί)μών χΜμ•να ουκ είσΐν αΙ^θητά, τών α{* 
σθ^σεων ιν^οΑν μεταβολών ούσών τ%ς ψυχί^ς» 
τ^ν δ^ χώρον έξηγεΐταν 4 Βερκελέ^ος διά τΐίς 
συνάψεως αισθητών. φαινθ[Αένων ε{ς βλη^'νΐν ΐίΟί* 
ράστ«σιν. Νεωτέρα τις έποχη εισάγεται δια 
Κάντιου ε{ς την ΓερμανΙαν, οιάκρι^Κ ^:«ρ* «ύ- 
τ$ του υποκειμενικού καΐ του άντικειμενικοΟ 
έν ^ έμπειρίς^, καΐ ξτι χώρος κα^ Χ?^<Κ ι^^ρ' 
αύτ^ είσΐ μορφαΐ τ%ς δια τών αΙσθησ$ων έπο** 
η'ΐ%{9^ Ικ το9 πνεύματος γεγενημέναι' 4 δ^ 



Φ(χθιος έν τ^ «Ηρορρισμφ του ίνθρι^βροκί:» εκ- 
φράζει σαφέστιρον 9,τι είναι {δη γνωστ^ν^ δτι 
ούχΙ α&τά τα πράγματα αισθητά, (Ιλλ* £ν έ- 
κάστΐ|Τ άντιλι^ε^ αΐ {δια^ μύνον τ%ς βεέιτΟτΙσιως 
χαΐ τϋς συνειδι&σεως καταστάσεις γ4νοντ«ι ή* 
μίν αίσθηταΐ. 

Έχ δέ τών νεωτέρων Γερμανών φελοαέφων, 
λέγει 6 κ» Καρολίδης, 6 μίν ^Ερβάρτος ουδα- 
μώς, & δέ Κραύσιθ€ (Κΐαοςβ) μιτ' ίίδεαετέρας 
εκτάσεως χαΐ βαθυνοΐας έπραγματεΔσ«το τ& 
ζήτημα έν τοΧς αύτοΰ συγγράμμασιν, άχριβέ- 
στατον δΐ πάντων έζέ^κε φιλοσο^χ£^ς χαΐ 
φυσιολογικώς τλν περί αισθήσεων θκωρίβν 6 
Λώτιος (ΙιΟίζβ). έν χ% «'Ια'^ρΐΜ^ αύτοΟ ψνχο* 
λογ{ί|^.» 

Είτα 6 κ. Καρολίδης μεταβαίνει. είς τλ πβρί 
χρωμάτων, καΐ λέγει (τι ώς δι' έχάσπισ τών 
άλλων α{σθι&σΐων (αιαιτέρας τινΙ^ς αίσΟβενόμβΟα 
τών σωμάτων ^διίτητος» ούτω διά τϋς 6(»* 
σεω< ](ρωμάτων χαΐ μύνων. "Οτι σι^ τούτοις 
καΐ έχτδς τούτων συνοίδο^μεν έαυτοΐς άντιλαμ- 
βανομένοις- πραγμάτων διαφέρων^ όφβίλομεν 
τούτο ταΐς αλλαις αίσθ^^εσι καΐ μάλιστα τ^ 
άφ^|^,. χαΐ σΐ^ν ταύτςεις τ5^ τε τών προγενεστέ- 
ρων χαΐ ιίμών β^ύτών έμπειρ(φ' έιρώμεν ^ τών 
πραγμάτων μένα,ς τας επιφανείας ως . χρώμα- 
τα όπλα καΐ ποικίλα συμπίιττοντα ταΐς έπι* 
γανείαις' δθεν ^θώς καΙ οί Πυθαγ^ειοι χροιάς 
τά^ έιριφανείας έκάλουν« Αδύνατον ούν είσούειν 
ε!ς τα τών πραγμάτων ένδύτερα, διύτι όσον 
&ν διαιρώμεν τα σώματα, χροιάς άΑ χαΐ έπι* 
φχνείας δψ^μίθα, καΐ έκ τούτων δϋλον 2τι 
επειδή ^ ορασις έστΙν 4μ1ν ^ κυριωτέρχ τών 
οκΙσΟ^σιων, κα^ πλίΐς'αι τών ^^μετέρων εννοιών 
έκ χρωμάτων συνίστανται τλ. πλέον τούτων 
χτώμεθα τ9|^ άψ^ καΐ τ^ διανοίή^' αίτιον δ» 
τών χροιών έζωτ^ρικώς μ^ν τλ φώς^ 4τοι αχ 
του αιθέρος κυμάνσεις, ουσαι διάφοροι κατά 
μ%χος καΐ ταχύτητα (κατά τ^ν καλουμένην 
τών κυμάνσεων θεωρίαν), εσωτερικώς δέ & το5 
αμφιβληστροειδούς. ερεθισμός, μβταβιβαζέρϋΐνος 
έν είδει (ίεύματος, ως φασιν^ ι&λβκτρικο^^ ο{ς. τλ 
αντιστοιχούν μέρος τοΰ νευφικου κέντρου, "ίΐτοι 
το1> εγκεφάλου» Λ( ι(λιακα(, λάγει, ακτίνες (α« 
έπΙ τάς τών κυματικών. περιφβΜΐών έφα«τοτ 
μ^νας νοερώς άγύμιναι κάθκτοι), οιε^χύμεναι διά 
πρίσματος τριγωνικοΟ θλώνται, καΐ ο&τως ανα- 
λύονται Λς τά απλούστατα αυτών στοιχ^α, 
&περ έμποιοΰσιν ι^ν τ^ν αισθησιν τών τριών 
χυριωτάτων χρωμάτων, του ερυθρού, του• ώτ 
χροί>, του κυανού* τα^α δ' έφεζης μιγνύμενα 
γεννώσι τά τρία δευτ^ρούοντει, τ& χρνσσειδές, 



ϋΡλΚΤΙΚ.^^ 



287 



τλ ι^ράσινον 4ΐ χλωρών χαΐ τι& ί^ι^ίς, τ^ δέ σύν- 
ολον τ^ν φωτι^ιχων ιξλιαχών αχτίνων έριπθ4£ΐ 
τοις βφθαλ|Λθ1ς τίΐναΐσθησιν του λ&υχου, χαΐ δτι 
αι χροια(, ώς ν)ρ.1ν ιναρίοτανται, ϋαί τι τβαν ίν 
ή{Λ.ΐν % χαθαρώς υποχεΐ(λ.ενιχων* τούτοα άπέ* 
δειζις, δτι φωτ&ς ίι χροι&ς αϊσθησις εγγίνεται 
τοΙς βφθαλ[ΐ.ο1ς χαΐ υπ' άλλων έχτ^ς του έζω- 
τεριχου φωτλς (τών αίθερίων δον'Ασεων) αιτίων 
εντλς % έχτ6ς τοΟ ίργανν^|Αθΰ χειριένων,. χοιΐ 
δτι τ6 βπτιχ&ν όργανον δύναται λαβ2)ν άφορ- 
[λην ίχ τίνος ερεθισμού, χαΐ ένεργοΟν έξ έαυτοΟ 
καράγειν αΐσ&ιισιν χροιάς μηδενι έζωτεριχφ αν- 
τιστοιχούσαν* τοιούτοι Χ* ερεθισμοί τυαράγον- 
τες έν τοις δ!ρθαλ(χ.οΧς αΐσθησιν φωτ^ς ε{σ\ ά) 6 
το^ ί{ΐ.φιβληστροει&ους έχ (ΐ.Ύΐχανιχ^1ς ιηέσεως 
1^ οίασδι^πατε φυσιολογιχ%ς α1τ(ας, β^) ί ^%ί 
του ήλεχτρισρίοΟ' έτερα δέ τις άπύδειζις. είσΐν 
αν τε συ(ΐιπλ>ιρω[ΑςρτιχαΙ χαλούμυεναι χροια(, 
γεννώαεναι έν(οτε έχ διεγέρσεως του ιί(ΐ.φιβλη- 
στροειαους δια μιιας % πλειένων έζωτεριχών 
χροιΰν, χαΐ ή {Αετά την παυσιν τις έζο>τερι- 
χΐς αίτιας έπΙ τίνα χρόνον δια|ΐ.ονη τοΟ άπει- 
χάσ(<.ατος έν τφ ο&!σθητΐβρίφ χαΐ ή πλη(Α[χ,ελης 
τών χρω(λάτων αΐσθησις, προερχο(χέν7) τ6 μεν 
^χ του φύσει περιωρισ|ΐ.ένου του οιεγερτοΟ ^ έ- 
ρεθιστοΟ τοΟ έπτιχου οργάνου (διεγειραμένου 
ούχΙ υπ6 ιμάντων τών αιθέριων χυμάτων, άλλ* 
υπΐί. βραχείας τιν6ς αυτών σειράς), το δε άπδ 
βλάβιος τινί^ς του ά^ΐφίβληστροειδους, 9) χα.θ6- 
λου του δφθαλ(ΐ.ου. Άχολούθως ανέφερε τάς 
χρίσεις του Γοιτίου περί τίΐς ήθιχ^ς τών χρω- 
μάτων επενέργειας» άπέδειζεν δτι τΐ αδύνατον 
του δια τών χρωμάτων γινώσχειν δ,τι δηποτε 
τών έχτ6ς ^μών χαθίσταται διά τών είρχμέ-^ 
νων εναργές. ΆφοΟ δ' άνέφερεν απόσπασμα τ^^ς 
περί σχεπτιχών πραγματείας, περαίνει τ6 ανά- 
γνωσμα διά τοΟ χωρίου τοΰ φιλοσόφου Αιχτεμ- 
βεριγίου αρνουμένου τοΧς άνθρώποις χαθόλου τ6 
δυνατόν του εαυτών έζιέναι χαΐ μανθάνειν τα 
ίχτί>ς εαυτών δ,τι είσΐ χατ* ούσίαν, χαΐ λέ- 
γοντος δτι πασαι ^μών αι γνώσεις ε{σί τίνες 
ημών α^ών μεταβολαί, χαι δτι τ6 γινώσχειν 
έςωτεριχά πράγματα εΐναι άντίφασις. 

Ε{ς ταύτα 6 χ. Α. Τάγιος ποιείται τάς έξϋς 
ποφατηρι^σεκ'. νομίζει, λέγε^ δτι 6 χ. Ι. Κάρο* 
λίδης ένέπεσεν ε2ς σφάλμα^ εΙπών δτι τ& αίσΟά- 
νεσθαι χαΐ τ6 νοεΐν εΐνε πάθημα τϋς ψυχής. 
Τ& αίσθάνεσθαι, χαθ' δσον έννοουμεν απλώς 
έπίδρασίν τίνα έζωτεριχην άνευ προσοχής. τϋς 
ψυχ^ς, είναι ούτω πάθησις* χαθ' δσον δμως ή 
ψυχή έχουσίως στρέφεται πρδς τι άντιχείμενον, 
χαΐ μετά προσοχές παρατηρούσα αυτό γινώ- 



σχέΐ μετ' άχριβείας, τ6 αίσθάνεσθαι τότε είνε 
μ&λλον ενέργεια $^ πάθησις, χαΐ υπό τοιοώτην 
Ιποψιν τό^ αίσθάνεσθαι ονομάζεται &γζύαμ6ά^ 
ησ(/αι % άντίληψις* άφοΟ λοιπόν χαΐ χατά τί)ν 
αισθησιν διαχρίνομεν αυτενέργειάν τίνα τ^ΐς ψυτ 
χ%ς, πολύ περισσότερον δυνάμεθα ν' αποδώσω* 
μεν την οιύτενέργειαν ταύτην είς την νόησ&ν. 
Επίσης έσφαλε, λέγει, 6 χ. Καρολίδης είπών, 
δτι τα άντιχείμενα γίνονται ι^μΐν δρατα διά 
τ%ς θλάσεως τοΟ φωτός, έν ^ ώφειλε να ειπΐ[) 
δια τ^ άνταναχλάσεως. Έ δε περί φωτός θεω- 
ρία του απηρζε λίαν σύντομος, χαθ' δσον δεν 
ανέφερε τα περί χυμάνσεως» % τα περί έχιεομ- 
π%ς έν έχτάσει, παρέλειψε δέ τους πατέρας 
τών περί φωτός θεωριών Νεύτωνα χλπ. 

Ό δέ χ. 'Λριστοχλϋς παρατηρβίΐ δτι τό ανά- 
γνωσμα του χ. Καρολίδου είναι σπουδαιότατον^ 
χαΐ αληθώς η δδός, 4ΐν ΐ^χολούθηαεν, είναι ή 
μόνη όρθη χαΐ χατάλληλος, άλλα λυπεΐται δτι 
ο^ν συνεφώνει πως μετά του τίτλου δν ίφερε, 
διότι της θεωρίας τΐ^ς δράσεως απλώς 2ψαυσεν 
ολίγα τίνα εΐπών περί Δημοκρίτου χαΐ άλλων 
αρχαίων* συμφωνεί δέ μετά τοΟ χ. Τάγη, δτι 
τό γνωστιχόν είναι ένεργητιχη τής ψυχής χα- 
τάστασις. 

ΕΙς ταύτα απαντών δ χ. Ι. Καρολίδης λέγει, 
δτι ή παρατι^ρησις του χ. Τάγη, δτι δηλ• έΐ- 
πον έγώ, δτι ή νόησις είναι πάθημα τϋς ψυ- 
χής, προήλθεν έχ παραχοής % παρεννοιησεως 
τών λεχθέντων, διότι τούτο παραδέχεται διά 
την αίσθησιν' δ,τι δέ διισχυρίζεται, λέγει, είναι, 
δτι ή ψυχή δέν δύναται νά έξέλθη τής είρχτής 
αυτής, χαΐ αί μόναι θυρίδες αυτής ε2σΙ τά αΐ- 
σθητηρια, χαΐ οΙα παριστώσιν α^αι τό άντι- 
χείμενον, τοιούτον χαι έννοιΙΙ αυτό, χαΐ δτι 
παραδέχεται αύτενέργειαν τής ψυχής' ώς προς 
δέ τάς περί τής συντομίας του αναγνώσματος 
παρατηρήσεις, αύτη έπηγασεν έζ άλλων σχέ* 
ψεων, χαΐ ίδί^ ίνα μί} υπερβ^ τά δρια μιας συν-^- 
εδριάσεως' έθεώρησε δέ. περιττόν ν' άναφέργ) τους 
πατέρας τής περί φωτός θεωρίας, φρονών, δτι 
οι άνδρες ούτοι είσΐ γνωστοί ύς πάντας τους 
ενταύθα. Περιττόν δέ θεωρεί ν' απάντηση ε{ς 
δσα έίπεν δ χ•'Τάγης περί θλάσεως χαΐ άντα- 
ναχλάσεως, διότι προς ουδέν τών υπ* αύτοΟ 
λεχθέντων άναφέοονται ταΟτα. 

Ό δέ χ. Βασιάδης παρατηρεί, δτι αί φυσιο- 
λογιχαΐ θεωρίαι του χ* Καρολίδου ώφειλον 
χατά τόν τίτλον του αναγνώσματος νά ηναι 
έχτενέοτεραι, έν φ τώρα, δπως 1χει„ τό πλ^ίΐ^ον 
του αναγνώσματος περιλαμβάνει περί τών θεω- 
ριών τών φιλοσόφων περί δράσεως* Δεύτερον, αί 



238 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



ίν τφ Τΐ(ΐ.α(6|^ ?ηρΙ οράσεως θεωρίαι του Πλά- 
τωνος, 8^ις τναραοέχβται συνάντησιν τοΟ έξω- 
τεριχοΟ χαΐ τοΟ έν τφ 2φθαλ(ΐώ έσωτεριχου 
φωτές, 4!τοι σίπταύγαατ^ ως χαλεΐ αυτΐιν 6 
Πλούταρχος, ιτροσεγγίζουσι ιρρ^ς την περί αΐ- 
θέρος θεωρ(αν τών νεωτέρων μ&λλον ^ πρ&ς τ'})ν 
τοΟ Έ|ΐ.πεδοχλέους. ΤοιοΟτόν τι τουλάχιστον 
φρονεί έ Ηβηή ΜαΓίίη, δ έχδούς τ&ν Τ([ΐ.αιον, 
έν τφ ε Περί φιλοσοφίας τ^ς φύσεως» σοφφ αύ- 
του συγγρά(ΐ(ΐατι' έχφράζει όέ την λύπην αδ- 
τοΟ, βτι ί χ. Καρολί^ης παρέδραμε τους γάλ- 
λους συγγραφείς, πολλά χαΐ χαλά γράψαντας 
περί των φυσιολογικών θεωριών τών άρχα(ων* 
ο,τι δι διέφυγε τους πρλ αυτοΰ λαβύντας τ^^ν 
λύγον, δ χ. Καρολίδης πολύν χατέτριψε λύγον 
περί σχεπτιχών φιλοσύφων, οΙονεΙ Οέ|Αα του 
λύγου α6τοΟ εΤνεν αυτύ. 

Ό χ. ΚαρολΙοης προτείνει χαΐ ο Σύλλογος 
παραδέχεται, ίνα ή περί τής δύζης χαι θεωρίας 
του Πλάτωνος συζ^τησις Αναβληθώ) ε{ς έτέραν 
συνεδρίασιν. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή ΣυνεδρΙασις. 



ΣΪΛΕΔΡΙΑ.ΣΙΣ ΤΗ'. 



Τφ 27 Διχιμβρ(οο 4871. 
Πςοεύ(Βύοττος ζοϋ χ. ΑΓ. Καραπά^ον. 

Άναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισθέντων τών 
πραχτιχών τίς προηγου|ΐ1νης συνεδρίασεως, 6 
Γεν. Γραμριατεύς άναγινώσχει 

ά) Έπιστολίϊν του Προέδρου χαΐ τϋς δω- 
δεχα|Αελους Έπιτροπϋς τών έν 'Ρύδ(^ *Αγαθοερ- 
γών χατας-ιο(ΐ.άτων, άτΑ 4 4 8βρ(ου 4874, έν ί) 
περιχλείουσιν άντίγραφον τις άναφορ&ς αυτών 
πρλς την Α. Έξ. τ6ν υπουργών τ^ς παιδείας 
υπέρ τών σχολείων αυτών, αίτοΟνται την υπο- 
στιϋριζιν αυτϋς χαΐ παρά τοΟ Συλλόγου, χαΐ 
άναγγέλλουσι τί>ν σχοπδν δι* 8ν συνέςττ) ή δω- 
δ8χα(ΐ.ελης Έπιτροπι^. 

Ό Πρύεδρος παρατηρεί δτι τλ Προεδρείον 
φρόντισαν ττερί τ5ίς αίηίΐσεως αυτών θέλει ά- 
ναγγείλλει αύτοΊς τ^ άποτέλεσ|ΐα. 

β') ΤοΟ χ. Σοφοχλέους Οίχονύρυ έξ Α- 
θηνών άπ4 19 Δεχε[Αβρίου 4874, δι' ίς άγ- 
γέλλει τίιν αποστολών τών σωζο(^ιένων τοΟ 
άοιδίριου π«τρ6ς αυτοΟ συγγρα(ΐ.|Αάτων, 



γ') ΤοΟ χ. Γ. Βερυχίου έχ Ζαχύνθου άπ^ 
4 Δεχε[ΐ.βρίου 4874, άποστέλλοντος τ6 έαυτοΟ 
σύγγρα[ΐ.(λα. 

δ') ΤοΟ ένταΟθα χ. Χρ. Παπαδοπούλου πέ(ΐ.- 
ποντος φάχελλον Όθω(ΐανιχών έγγράφοιν ριετά 
έχθέσεως περί αυτών ϋτοι 

ά) Δύο' αυτοχρατοριχών διαταγριάτων άπ{» 
4 263 έγείρας πρδς τί)ν Διοιχητην Νιχο[ΐ.ηδείας, 
τοΟ (ΐ.λν περί νεοσυλλεξίας χαΐ τών βρων τ51ς ά- 
ι^Γολ^ίς τών νεοσυλλέχτων εΙς την πρωτεύουσαν 
του δέ περί υποθέσεως .... τιν6ς Εχοντος νά 
λα(ΐβάνγ) χριί(ΐ.ατα παρά τίνων Γ^αννάχη χαΐ 
Γεωργίου άπδ 4269 έγείρας. 

β') Τριών Βουγςουρουλτίων (διαγγελ(&άτων) 
άπλ 4 274 έγείρας του διοιχητοΟ Νιχομηδείας 
Χουσήν *Ρε(ΐ.ζή Πασσ£ πρ^ς τους δπ* αύτ6ν δη- 
,χάρχους. 

γ') χειριένων δύο αυτοχρατοριχών οιαταγ- 
[λάτων τοΟ (λ^ν πρ&ς τ&ν μ,ουτεσαρίφην Κοτζίκ 
ΊλΙ περί άποστολίΐς τίς άναγχαίας ξυλιχ51ς 
πρ^ς θέρμιανσιν τών Άγγλο-Γάλλων, τοΟ δέ 
πρ6ς τ^ν Χουσήν 'Ρε[;.ζή Πασσα περί αποστο- 
λείς δη[ΐάρχου έπιφορτισ[ΐ.ένου τά τίς νεοσυλ- 
λεζίας. 

δ') Αντιγράφων τοΟ ευχαριστηρίου τών χα- 
τοίχων τ91ς Νιχομηδείας έπΙ τοΟ Κρΐ|ΐ.αΐχου πο- 
λέ[ΐ.ου πρδς τί)ν Α. Μ. τδν Σουλτάνον. 

Είτα άγγέλλει τάς προσφοράς βιβλίων τών 
χ. χ. Σοφοχλέους Οίχονύμου, Γ. Βερυχίου χαΐ 
Μ. Παρανίχα. 

'Αγγέλλονται τ{> β'. χατά τά νενοριισριένα, 
χαΐ οι* άττολύτου πλειονοψηφίας γίνονται δε- 
χτοί ώς άντεπιτέλλον μέν μέλος 6 χ. ΗβΏΖβη 
Γενιχί>ς Γραμματεύς αβ Γ ίπδίΗαΙΟ άί ΟΟΓ- 

Γβδροηάβηζα ΑΓοΗβοΙο^ιοα άί Κοπι», &ς 

ταχτιχά δι οΐ χ. χ. Αθανάσιος ^ωσύλυμος, 
^Ανδρέας Συγγρύς, Μιχαήλ Γχιώνης, ^Αθανάσιος 
Κούρτελης, Πέτρος Μεσθενεύς, Κλεάνθης Φω- 
τίου, *Αντώνιος Δόριζας, Ν. Ψιαχής, Αντώ- 
νιος Σβορώνος, Δημι^τριος Καλβοχορέσης, Βα- 
σίλειος Σοφατζύγλους, Κωνς•. *Ιωαννίδης, Νιχύ- 
λαος Σπυλλίδης, Νιχύλαος Καρ&ς, Δημοσθένης 
^Ρεβελάχης, Παρασχευας Άναστασιάδης, Γ. Κα- 
ζανύβας. Δημ. Παντσίρης, πάντες ίμποροι έν 
Κων/πύλει χαΐ Κ. Περδιχάρης πράχτωρ τ%ς έλλ. 
χυβερνήσεως έν Χαλεπίω. 

Είτα δ χ. Α. Μόρδτμανν άνέγνω «Περί επι- 
γραφών χαΐ ανάγλυφων Φιλιππουπύλεως» χαΐ 
έν περιλι&ψει ίλεςε τοιάδε. 

Ό χ. Βλάσιος Σχορδέλης άνεχοίνωσε τφ Συλ- 
λύγφ αντίγραφα έιηγραφών χαΐ φωτογραφίας 
ανάγλυφων, άνευρεθέντα χατά τί^ Ιτος τοΟτο 



ΠΡΑΚΤΙΚλ 



239 



2ν ΦιλιΐΓΚουΐΡ^λΜ χαΐ τοίΐς πέριξ α&τϋς, χαΐ 
πολύ Ιχοντα τύ ίνλαφέρον λά τάς πολυτ[(ΐους 
διασαφι^σεις περί τϋς καταστάσεως τοΟ πολι- 
τισμοΟ των χωρών έχε(νων έν τ^ άρχαιέτητι, 
περί ^ς ούίέν γινώσχο(ΐ.εν' χαΐ έντολΐ) τϋς Άρ- 
χαιολογιχ^ίς Έπιτροπϋς ήρεύνιησε ταύτα, δέχα 
2ν συνόλφ^ ίντα' 

1) Άνάγλυφον παριστών τ&ν Δία δλόχληρον 



εΤσθαι ^ι^νατ^ν νά συ(&πλγ)ρωΟδσιν αμοιβαίως νί 

έπιγραφαΐ τοΟ ανάγλυφου τούτου μετά τών τοΟ 
προηγουμένου, αΐτινες φαίνονται ουσαι αι α&- 
ταί, άλλ' έχ του ΰλιχοΟ, βπερ Ιχει, Ιστι τοΟ- 
το αδύνατον αύτω. 



5) *Ανάγλυφον παριστών γυναΤχα πρλς τ^ν 
θεατ))ν ές*ρ«μμένιον| χαΐ χρατοΟσαν τ^ μέν δε- 
ξί^ δίσχον, τΐΐ δέ αριστερά 
έστραμμένον πρλς τ^ν θεατών, ίμίγυμνον, τ*ν [ί^ιγραφΐν (Κυρ)Ιγ "Ηρ^ 'Αρτάχην εδχίιν 
μίν ϊεξιάν ίχοντα έπΙ χανοΟ πλήρους θυμάτων . , ^ ΟΓΚΑΗΡΑΙ . . . ΜΕΙ1.Ι Ι : Ι 



έπί τίνος θυσιαστηρίου, τ5) δ' αριστερά χρα- 
τοΟντα σχ^Ιπτρον' οεξιύθεν του Δώς ευρηται 
θυσιαστιάριον, έφ* οΐ» Ισταται άετ^ς άναπεπτα*- 
μένας (χων τάς πτέρυγας* έπιγραφτι 

Κυρίι^ Αιΐ 
έπΙ δι τοΟ θυσιαστηρίου δεξιύθεν 

Έν τω σφ 
δρύμύ^ 

χάτωθεν δΐ 

Αορφεύθης Αίνιος δώρον 

2χ τών δειράντων με ίχδίχησον. 

Έάν έν τφ πρώτφ στίχ(^ δίν έδηλοΟτο 5 Ζευς, 
βν έπιχαλείται δ Δορφεύθης, ήδύνατύ τις να 
έχλάβτ) τ& ίλον ώς μνημεΧον χριστιανιχύν. Τ6 
περιεχύμενον, λέγει δ χ. Μύρδτμανν, άναμιμνι^- 
σχει άπειρα ίμοια χωρία τών ψαλμών. 

Έχ τοΟ σχήματος δέ τών γραμμάτων χαΐ 
τις τεχνιχϋς ίςεργασίας του ανάγλυφου είχά- 
ζει δ χ. Μόρδτμανν, βτι είναι Ιργον τών άρχων 
τίς γ μ. Χ. έχατονταετηρίδος, ε{ς ίΐν άντ^χου- 
σι χαΐ τά έπύμενα.* 

2) Άνάγλυφον τταριστών ίππέα, δεζιύθεν δέ 
πρλ αύτοΟ γυναίχα' Ιχει έπιγραφ^ιν 

Ανωθεν *Ίΐρως σεμνές Αα(μ)π(ρος) 

χάτωθεν ΑΟΘΥΚΟΤΟ ..... εύχι^ν. 

3) Άνάγλυφον Ιχον έπιγραφίϊν &ς τ6 προη- 
γούμενον, 

Κυρίφ %ρωΙ 

ίΡΑΐ[ΑνΑθν ΤΡΑΑΕΟ . . . εύχίν. 

4) Άνάγλυφον παριστών ιππέα πρ&ς τά 
δεξιά, χρατοΟντα χ^ μέν δεξι^ άχδντιαν, μετα- 
ξύ δέ τών ποδών του Ιππου χύνα έρίζοντα πρύς 
άγριον ζώον. 



Έπιγραφίι 

ΑΙΟΑΤ . . . ΪΗΕΤ. Γ. ΓΑΤΡΑΑΕΟα ΕΥΧΗΝ. 

περί οΐ» λέγεΐ| (τι μεθ* (χαν9)ν {ρευναν ϋθελεν 



0[ΚΑΗΡΑΙ 

εΐ χαΐ έπεχράτει ή λατρεία τϋς Αρτέμιδος ίν 
Κυζίχφ, ούδαμου, λέγει δ χ. Μδρδτμανν, εύρε 
μνημονευομένην τί)ν "Ηραν 2ν Άρτάχη, χαΐ 
ΐΓολύ δλιγώτερον δύναται ν* άποδείξη τύν συν- 
δυασμών τϋς "Ηρας ταύτης τ^ΐς *Αρτάχης μετά 
τϋς έν Θρ4χ? Φιλιππουπύλεως. 

6) Τεμάχιον ανάγλυφου παριστών γυναΤχα 
λαμβάνουσαν τ5) αριστερά βέλη 2χ τ51ς φα- 
ρέτρας* προφανώς λοιπύν τίιν "Αρτεμιν. Έχ 
τ^ς έπιγραφΐΐς αναγνωρίζονται μύνον στοιχεία 
τινά (Κυ) Ρ1Α. ΑΡΤ. 

Τά τρία τελευταία άναμφιλέχτως ε{σΙ τά 
άρχτιχά τοΟ δνύματος "Αρτεμις. 

7) Άνάγλυφον παριστών δύο μορφάς πρύς 
τύν θεατίιν έστραμμένας δπύ τά χλί(ματα αμ- 
πέλου* χαΐ 1$ μΐν πρύς τά αριστερά είναι νεα- 
ρά Ιο^απί περιβεβλημένη χαΐ φέρουσα υπο- 
δήματα ε{ς τους ττύδας, ίς πρύς τά δεξιά Τς-α- 
ται χύων, ι$ δέ πρύς τά δεξιά μορφ^ είναι πω- 
γωνοφύρος, στηριζομένη διά τΐΐς δεξιΧς 2πΙ 
χορύνης, τ1) δ* αριστερά χρατοΟσα λεοντήν* αδ- 
τη προφανώς παρίστησι τύν Όραχλέα, περί δέ 
τϋς πρύς τά αριστερά μορφϋς οόδεμίαν τολμ^ 
νά έχφέρΐ) είχασίαν. Φαίνεται δέ, βτι έπιγρα- 
φί) ενταύθα δέν δπάρχει. 

8) *Ανάγλυφον παριστών γυμνί^ν μορφ'ίιν ίπ- 
πέως πρύς τά δεξιά, περί ο& ουδέν περαιτέρω 
γινώσχομεν. 

9) Άνάγλυφον παριστών παΤδα γυμνύν, χαΐ 
πρύς τά δεξιά τοΟ Ανω μέρους Αγνωστον μορ- 
φών. Ό χεφαλί) τοΟ παιδύς φαίνεται έν τού- 
τοις ληφθ^σα έξ έτερου μνηριείου. 

4 0) ΣφΙγξ χαθημένη χαΐ πτερωτά) μετά με* 
γάλου διαμεμορφωμένου δί^ίοη. Προσέτι έπί 
τίνος λίθου έχ τοΟ Αρχαίου φρουρίου ευρέθη ι^ 
έξ?1ς επιγραφή. Εχουσα πολλά χάσματα. Αλλ* 
έχ τών περιεχομένων δΐ^λον, δτι )ν οίχογενεια- 
χύν μνημεΤον. 



χαΐ φιλίοις τέχνο(ις) 

(Σε)χιινδφ • . . λημιτα( • • . Κ)λεοπάτρφ χοιτ 

ριδ[ίοις 



21ΰ 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΛΛίΗΚ. -ΦΐΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



«Ε{Αογέρ7 ΧΡ^<^^9 ^^^ ΆΐΗλί^ άν- 

θουβϊν 
χαΐ τ^ν ζώντ' . . . ένέγρ(α)ψα 'Α'ΤΓολ- 

{λ)ινάριον 8ς 
.... σεαν^ς |ΐ.ητρλς σ(ω)φρο9ύνν)ν . . . «αν . . . 
. . χαΐ (ε) Ις τέχνα ευσ^β^^ . . εην ι^οθέουο' έτυΐ 
χαίροις ώ παροδε(ΐ]τα. 

Τελευταΐον παρά ι λ χωρίον Περιστέρα της 
έ.παρχ(ας Παζαρτζίκ έπΙ του 2ρους 'Ροδέπης 
ευρέθη άνάγλυφον χαριστών ιππέα βάλλοντα 
ίιά τον> ακοντίου αυτού τη δεζιγ άγριον θη- 
ρίον' έπιγραφί) 

άνωθεν «θεοΐς Διοσχ6ροι(ς)» 

χάτωθεν 

«Αύγάζων (υ)77έρ α^τον χαΐ τ&ν {δίων εύχι&ν.» 

Έρωτι^σαντος τοΟ χ. Μ. Παρανίχα πότε &ε- 
δόθη δ χριβτιανισρι6ς είς Φιλιππούπολιν, άπαν- 
τ^ί δ χ. Μ6ρ$τ[^ανν $τι δέν είσϋλθεν %1ς τοιαύ- 
την ίρευναν, άλλ* άπλως έϊτΛν 2τι έχ του σχ;^- 
{χατος τών γρα(ΐ.[χάτων χαΐ τής τεχνιχ^ίς ερ- 
γασίας είχάζει, δτι τλ ίνάγλυφον εΐνε του γ^ 
μ. Χ. αιώνος, χαΐ δτι Κυρίφ ΔιΊ είναι έττίχλη- 
σις έχ τών ψαλριών ληφθείσα. 

Ό δλ χ. Βασιά^ης παρατηρεί δτι, &ν πάρα- 
δεχθώ[ΐ.εν την γνώρ,ην τοΟ χ. Μόρ^τριανν, απο- 
δεικνύεται έζ α&τών τών ανάγλυφων, δτι χαΐ 
χατά τί>ν γ'. (ΐ,. Χ. α{ώνα ητον δ έλληνισι^λς 
χαΐ ή έλληνιχη γλώσσα έν χρήσει χατά τα μέ- 
^ ίχείνα, &περ την σι&ι^ερον ίτεροι διαφιλο- 
νειχουσιν &ς (ΐη ίλληνιχά. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ Τθ'. 

Τφ 3 *1«νορ<ι^1οο 4872. 

Πραόρίύοττος τοϋ χ. Κ. ΚαροΛάνου. 

Άναγνωσθέντων χαΐ Ιπιψηφισθέντων τών 
πραχτιχών τϋς προηγου{ΐένης συνεδριάσεως, δ 
Γεν. Γρα(ΐ.|λατε^ άναγινώσχει 

ά) Έπιστολ'ίιν τοΟ χ. Ίαχώβου Βολονάχη 
Ιχ Τεργέστης αιΑ 85 Λεχ&ριβρίου 1871, δι'^ς 
άγγέλλει δτι ίνεχα τϋς έπισφαλοΰς υγείας αυ^ 
τοΟ δέν δύναται νά άναδεχθί) την άνατεθεΐσαν 
αύτφ έντολι^ν, δπως είσπράζν) συνδρο{ΐ.ίς ΰττέρ 
τοΟ χτιρίου τοΟ Συλλύγου, χαΐ υπόσχεται δτι 
ί(ΐ.(Λέσως βέλει πράξει τΐ έπ' αύτδν* 



β') Τ8πΐΓθλ))ν τοΟ έντάίυθα χ. *Αλχι€ιάδού 
*Αριστάρχου άπ6 30 Δεχε[λβρ(ου 487ί, εκφρά- 
ζοντος τάς ευχαριστίας του έπΙ τ% έκλογ>) αύ- 
τοΟ ώς ριέλους τακτικοϋ* 

ΚαΙ γ') ΑΙτι&σεις διαφέρων Τνα {γγραφώσι 
μέλη. 

Είτα άναγινώσκει τάς προσφοράς βιβλίων 
υπί) Α. Άριστάρχου. 

*Αγγέλλονται τλ β'. κατά τά νενο{ΐ.ισ|ΐ.ένα 
καΐ δι* απολύτου πλειονοψηφίας γίνονται δε- 
κτοί, ώς έπ1τΐ[ΐα (λέν (ΐέλη οΐ κ. κ. Φριδερίκος 
'Ριτσχέλιος καθηγητής τϊς ίλληνιχϊς καΐ λα- 
τινικ^ΐς φιλολογίας έν Λειψία:, καΐ Γεώργιος 
Κούρτιος καθηγ. της φιλολογίας εν Αειψί^, ώς 
τακτικά δε οι κ. χ. Διονύσιος Κωνσταντινίδης 
έχ ΚερασοΟντος χαΐ Ε^τράτιος Τσακαλώτο^ 
καβηγητίις έν Τα'ίγανΙφ. 

Μετά τούτο δ Πρόεδρος άγγέλλει, δτι τίιν 
προσεχϋ Κυριακί)ν 9 ^Ιανουαρίου περί την ένδε- 
κάτην ώραν π. ρι. τεθτίσεται δπ{> τϋς Α• Π. του 
0{κου[Λενικοΰ Πατριάρχου, προσκληθέντος έπΙ 
τούτφ, δ θεριέλιος λίθος του χτιρίου τοΟ Συλ- 
λόγου, καΐ προτείνει κατ* άπόφασιν του Προε- 
δρείου ίνα 2πΙ ριέν του ακρογωνιαίου λίθου τεθ^ 

Ο ΕΝ Κ0ΝΣΤΑΝΤ1Ν0ΥΠ0ΑΕΙ 
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ. 

θαρσεΐν χρ4, τάχ* α&ριον ίσσετ' α*<•εινον. 
εΤτα, 4 λυχνία, τ2» σύ|Λοολον του Συλλόγου, 
και κατόπιν* 

ΘψίΛιοτ χάτδί Πατριάρχης ΑΝΘΙΜΟΣ ^. 
χαηδάτίετο 

ΙΤρο8ίρ9άϋκνοζ Κ. ΚίΐρΛχάη^ν. 
Τ% β'. *Ιανοοαρ(ου αΐι»οβ'• 

Ύπδ δι τ^ν βε|ΐ.έλιον λίθον νά τεθ5) έντλς ριο- 
λυβδίνου κυλίνδρου έπΙ (ΐ.ε|ΐιβράνης γεγραμ(ΐ1- 
νον τ^ άκόλουθον 



ΨΗΦΙΣΜΑ. 

Ό Ιν Κ/πόλβι Έλλτονιχ4ς Φιλολογιχδς 
Σύλλογος ιτρός καλλιέργειαν 1^ γένει τών 
γραμμάτων χαΐ διάδοσιν κατά τί^ν ^λνα- 
τολήν πρό δεκαετίας Ιδρυθείς, τήν άνέγερ- 
σιν τοΟδε τοΟ κτιρίου έπ* άγα6$ τοϋ γέ- 
νους χαΐ τών Έλλΐ|νιχών γραμμίτων ί- 
ψηφίσατο τ^ φιλομούσω τών καλών κά- 
γαθών ^ογινών πηεριβώς βυν^ρομ'^• 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



241 



Πάντων δέ τούτων μαρτύριον έπισημον 
χαΐ ά(δ(ον Ιστω τά^ι τά γράμματα τ^ 
τοΟ Συλλόγου σφραγΐδι χαΐ τοις ένόμασι 
τών κοσμητόρων χαΐ τ1)ς 2ΐ(1 τοΟ χτιρίου 
Έπιτροπ1)ς σβσημασμένον. 

Τφ 6'• Ίανοο«ρ(οο ααιοβ'. 

Ταύτα ιτάντα παμψηφβΐ παραδεχθιΐς 6 Σύλ- 
λογος, την περαιτέρω φροντίίία άνέθετο ιΐς Έ- 
πιτροινην έπΙ τούτφ ένομασθεΐσαν, συγχειμέ- 
νην 2χ τών χ. χ• Κλεάνθους άρχιτέχτονος, Α. 
Χρυσοβελώνου, Ι. Γχιών, χαΐ ^Αθ. Βερναρδάκη. 

Μετά ταύτα δ χ. Α. Σ. Μαυρογένης άνέγνω 
συνέχειαν «Περί της ίν Γαλλί^ χαΐ Γερ|ΐανί^ 
^λοσοφίας χατά τ&ν Λ\ αιώνα» (ΐδε σελ. 78). 

Ό χ. Ι. Άριστοχλϋς ποιείται τάς ίξ%ς πα- 
ρατηρήσεις* 

Ανέλαβε, λέγει, δ χ. Μαυρογένης, να διαλά- 
βγ) περί έν^ς μέρους τοΟ υλισμού, άλλα δέν 
άρχεΙ τοΟτο, απαιτείται να δείζη χαΐ τνιν σχέ- 
σιν ίν Ιχει πρ6ς τίϊν έποχήν, 'έν η άνεφάνη, 
λέτι δέν πρέπει να υποθέσωμεν, οτι έζΐίλθε τΐ 
^λοσόφημα εχ της χεφαλΐ^ς ενός, χαΐ νά είτπ) 
δμΐν τίνα τα έπιδράσαντα πρ2>ς τουτο' δεύτε- 
ρον παρατηρεί, δτι ή ΙςΌρΙα της φιλοσοφίας δέν 
απαιτεί την άπλ%ν άφηγησιν, άλλ' απαιτείται 
νά ιΐπτ) ύμίν χαΐ ποΤα τά βρθά χαΐ ποία τά ε- 
σφαλμένα, δπερ, ώς νομίζει, δέν ίπραξεν 5 χ. 
Α. Μαυρογένης• Τρίτον, ίπρεπε ν' ίναφέρτ) χαΐ 
τους λόγους, έφ'&ν {χαστος στηρίζει το φιλο- 
σόφημα αύτοΟ. Και αληθές μέν δτι ο{ άνδρες 
ο&τοι προσέχοψαν εΙς πολλά, άλλ' ύπάρχουσι 
χαΐ πράγματα, δι' &ν άπηθανάτισαν τά ονό- 
ματα τ«ν, χαΐ απαιτείται προσοχ*)) νά μ-)} χα- 
ταδιχάσωμεν αύτοι^ς πλέον τοΟ δέοντος, διότι 
ό χ. Μαυρογένης υπερέβη τά δρια, όσον άφορ^ 
τ^ν ΤβίΐΐΘ, παραστησας αϋτ6ν ώς υλιστην* 
ένφ ίίθελε ποιήσει χάλλιον νά έχτιμήση χαΐ 
Ιδί} τί τλ πλημμελές. Πρλς τούτοις νομίζει, βτι 
ε{ς Ιν μέρος χαταδιχάζει τλν Άριστοτέλην α- 
ναφερών τλ «ουδέν έν τφ νφ, ίάν μη πρότερον 
έν τ^ αίσθήσει,' δπερ χαταδειχνύει αύτ&ν εμ- 
ινφίριτήν' χαΐ ευρέθησαν μεν οΐ υποστηρίζοντες 
τοΟτο έχ τ%ς ρήτρας ταύτης, άλλ* ακολούθως 
βαθύτερον μελετήσαντες τά συγγράμματα του 
Αριστοτέλους ένόησαν τ6 αληθές τΐ^ς μήτρας 
ταύτης, χαΐ δτι πρλς άνάιττυξιν πάσης ιδέας 
άπαιτιλται ή συγκοινωνία μετά τοΟ ίξωτεριχοΟ 
χόσμου. ΈπιχροτέΙ δέ, λέγει ό χ. Άριστοχλϋς, 
εΙς τήν όρθήν ίχφρασιν τοΟ χ. Α. Μαυρογένους 
διά τ&ν Κέηαη χαραχτηρίσαντος τήν χατ' έτκτ 

(ΒΑΑΗΝ. ΦϋΟΑΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΣ. ΤΟΜΟΣ 



φάνειαν $έψν(ΛΤ του ανδρός, ϊν σέββται μ&λ- 
λον ώς φιλολόγον % ώς φιλόσοφον' τ«λευτοαον 

παρατηρεί, δτι δέν εΤνε ορθόν, δτι ή μέθοδος 
τ%ς επαγωγής ευρέθη ι»π6 του Βάχωνος, ώς ει** 
πβν 6 κ. Α. Μαυρογένης* άλλ' εις τον Σωχρά- 
την οφείλεται ή δόξα αυτη^ 4ίν ήσπάσθη χο^Ι δ 
Πλάτων, ^τελειοποίησα δέ 6 Αριστοτέλης, ό δέ 
Βάχων ανέπτυξε μόνον τους χανόνας αύτ*7ίς. 

Πρ&ς ταύτα απαντών δ χ. Α. Μαυρογένης 
λέγει, δτι σκοπών εΤχε νά έχθέστι την φιλοσο- 
φίαν τοΟ ιθ'. αιώνος, ουχί δέ χαΐ του ιή, καΐ 
δτ4 ο{ διασημότεροι τών τ91ς έποχϋς ταύτης 
φιλοσόφων είσΐν οί τέσσαρες, ο5ς ανέφερε καΐ 
άνέτττυςε' δέν ήχολούθησε δέ ίν μέθοδον έζέ- 
θηχεν δ χ. Άοιστοχλ%ς, διότι δ σκοττδς αυτού 
ΐν νά δώσ>} ίοέαν τινά του φιλοσοφικοί συςη^- 
ματος, είτε, χαθά εκφράζεται δ χ. ΆριςΌχλϋς, 
τοΟ φιλοσοφήματος αύτών' δι6 χαΐ περιωρίσθη 
εις γενιχην έποπτείαν, χωρίς νά είσέλθη άς επι- 
κρίσεις χαΐ εμβριθείς επ' αυτών σκέψεις χαΐ πα- 
ρατηριίσεις χργ^ζούσας μείζονος εκτάσεως, ί δ- 
σην ώρισεν είς τλ ανάγνωσμα α&τοΟ' δσφ δ' 
άφορ4^ τάς περί Αριστοτέλους παρατηρι^εις 
τοΟ κ. Άριςχ)κλέους, τοΰτο μόνον εΐπον, λέγει, 
δτι δ Ταΐπβ υπερασπίζεται Ιδέας, αΐτινες άνή- 
κουσιν ί άτνοδίδονται ε!ς τ&ν 'Αύΐστοτέλην. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ι( Συνεορίασις. 



ΚΑΤΑΘΒΣΙΣ ΤΟΥ ΘΕΜΕΑΙΟΥ ΑΙΘΟΥ. 

Σ^^μερον τ^ θ'. Ιανουαρίου 4 872 ετέθη δ 
θεμέλιος λίθος του κτιρίου του Συλλόγου υπλ 
τ%ς Α. θ. Π. του Οίκουμενιχου Πατριάρχου 
ΑΝΘΙΜΟΥ του ^', παρόντων τών μελών τοΟ 
Συλλόγου χαΐ πλείστων φιλόμουσων δμογενών. 

ΚαΙ πρώτον έτελέσθη υπο τ91ς Α. Παναγιό- 
τητος αγιασμός, καΐ θερμαΐ άνεπέριφθησαν πρλς 
τον "Υψιστον δει&σεις καΐ ευχαΐ υπέρ στερεώ- 
σεως καΐ ευημερίας τοΟ Συλλόγου χαΐ υπέρ 
τών ^ιδρυτών, Μελών, Ευεργετών, Δωρητών 
χαΐ Συνδρομητών του Συλλόγου" εΤτα ίτέθη Δπ* 
ΑύτοΟ, βοηθούμενου υπ6 του Προέδρου τοΟ Συλ- 
λόγου χαΐ τών αρχιτεκτόνων, δ θεαέλιος λίθος 
φέρων τά έν τ^ προηγουμένιτ) συνεδριάσει εγ- 
κριθέντα γράμματα χαΐ σ-]^ματα• Κάτωθεν δέ 
αύτοδ Ιτέθη τλ έπΙ τούτω ψήφισμα έπΙ μεμ- 
βράνης, υπογεγραμμένον υπλ τοΟ Προέδρου χ. 



242 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΑΟλΟηΚΟΣ ΣΥΑΑ.ΟΓΟΣ 



Κ. Καραιτάνου χαΐ των μ.ελών τοΟ Προεδρείου ^ 
,καΐ τϋς έπΙ του κτιρίου Επιτροπής συγκεΐ[Αένης 
6πλ των χ. χ. Η. Βασιά^ου, Ι. Μίλλιγχεν, Ι. 
Γχιών, Ξ. Ζωγράφου χαΐ του Προέδρου του 
Συλλόγου, έπιχεχυρω[;.ένον δε υπό τοΟ Οίχου* 
ρ.εν>χου Πατριάρχου. ΈπΙ τούτοις ή Α. Πα- 
ναγιότης απάγγειλε τάΧε. 

Τέχνα έν Κυρίω αγαπητά^ ίντιμος χαΐ 
φιλόμουσος βμήγυρις. 

Ει καΐ αέ ηρεσβϋτίχαί αου δυνάαΗζ ύέτ μοι 
βοίθοϋσιγ^ δτΐως ίχ^ράσω^ ώζ θέΛ(ύ^ τ^ν τζην- 
ματιχίιν έγχάρδιον άγαΛΛΙασίν αον, άΛΛ^ δμ(ύς 
ηάΛίγ αυτή αδτη ή ζγχάρύιος ηηνματιχίί ά,γαΛ- 
Μασις ϋγ με συγχωρεί ΪΥα δΛ(ύζ σιωηήσω'^ ά- 
ναγχάζομαι ϋ^ ΐιτα εΪΛω^ άκ ονχΐ ως θίΛω^ 
τού^άχιστο^ ώζ όύναμαι^ χάζ Μζεις ταύτας. 

^Οτε ηρ6 όεχαετίας ή σύσνασις ζοΰ *Ε^^, 
Φ^^ο^, ΣυΛΛόγοΌ έιτ τρ μεγαΛοηόΛει χαύτ•^ ί- 
πηγγίΛΑηο τέαγ έ^οχηγ διαγοηζιχής προόδου 
τής χαθ* ήμας χοοωγϊας διά της δημωδεστίρας 
διαδόσεως της παιδείας χαΐ τώγ γραμμάτωγ^ 
συμμεριζόμενος ισχυρώς τήγ γεηχηγ χαί ηάν- 
δημογ συγχίγησιγ^ ήγ παρήγαγεγ ή έη αίσίοις 
αϋζη έηαγγεΑΙα^ ν^Χ^^^^ άπό φυχής ύπ^ρ 
της ευημερίας χαΐ της προόδου του σώματος 
τούτου. 

ΌΜγα ίτη ηρχεσαγ^ δπως τ 6 εύγενίς βρί- 
φος άγδρωθίγ διαπράζτ^ άγώτερα των ί.Ιπιζο-- 
μέγωγ άγαθώγ^ χαί ύπερδάγ τάς χοιγάς προσ- 
δοχίας άναΛάβ"^ σιωπηΛως^ άΑ.Ιά μάΑα έπα- 
ί/ως, τηγ δρχηγίαγ της διανοητικής άγαπτύ- 
(εως του γένους. 

*Εγ τω σχετιχ&ς βραχυτάτω τούτω διαστή- 
ματί τοσαύτηγ ζωτικότητα έχτήσατο^ &στε πε~ 
ριπίτειαι απρόοπτοι χαΐ δει> η καταστροφή δ(γ 
ίσχυσαν νά χ,αταΰάΑωσίγ αΰτόν^ τουναντίον 
έχ της τέφρας αύτοΰ άχμαιότερον ανέστη^ χαΐ 
σίιμερογ κάΑΛιογ σύνοιδε του πραχτιχύν σχο~ 
πόν^ προς δν οφείΑει γά τείνιι. Ή ζωτικότης 
αντη μαρτυρεί τρανως^ δζι πάντες συν^σθάγ-- 
θημεγ τηγ άπόΑυτοΥ ανάγκην της ΰπάρζεως 
τοιούτου κέντρου παιδείας ^ ένθοί^^ύνει δί καΐ 
πείθει ίκαστον, δτι ό σκοπός οίτος ούχ εστίν 
ανέφικτος. Τι δεν κατορθοϊ ή συναίσθησιςτών 
αναγκών καΐ έΑΑείψεων ηνωμένη μετά της θΐ" 
Λησεως τοΰ θεραπεϋσαι α^τάς; 

*Η *ΕκκΑησία ενΛογεϊ τά τέκνα Αύτής^ 
δταν ευθαρσώς προς τοιαύτα μεγάΛα χαί θεά-- 
ρέστα ΐργα χωρώσνν. Ή ^ΕκκΑησία ευχαριστεί 
τοις τέκγονς Αϋτψ^ δταγ σπεύδωσι προς ταχύ" 



τέραγ χαΐ άσφαΑιςέραν πραγματοποίησιγ ενός 
των σπουδαιότερων με.Ιημάτων τής εαυτών Μη- 
τρός. ΝαΙ, τό Αέγω μετά θά^ρους^ ή *Αγατθ' 
Αιχή Ορθόδοζος ^ΕχχΑησία ΐγ των πρωτίστων 
μεΑημάτων Αυτής έποιήσαζο την διάδοσιγ τής 
παιδείας παρά Γψ Ααω καθότι έάν άφ έ^ός 
δεν συγχωρΐ} τό γά ύπάγηται ή θρησκεία εΙς 
τό κριτήριογ τοϋ όρθοΑογισμοϋ^ τοΰ μοΑύνον- 
τος τήγ διάνοιαν καΐ πΑανώνζος τηγ συνείδψ 
σιγ, δέν θέ,Ιει δμως άφ* έτερου γ^ άρχν ^^ ^Φ 
σχότει^ άφίνουσα την πίστιν ίρμαιον τής δει• 
σιδαιμογιας καΐ τοΰ φανατισμού. 

*Εν χζόιοις χαΑεποΐς ή ^ΕκκΑησΙα κατέστη 
τό κρησφύγετογ τής ύγιοϋς καΐ άΑηθοΰς παΐ" 
δεί^ς^ περιέθαΑ^ε τους πτωχούς^ άΑΑά μεγά- 
Αους διδασχάΑους^ συνέστησε σχοΑεΤα^ ίφεΑ^ 
κύσασα διά πάντα ταϋτα την εύγνωμοσύνην 
τώγ αγαπητών Αυτής τέχνων, ίίτινα καΐ τήν 
ωραν ταύτην έπικαΑοΰνται τάς ^ύχάς Αντής 
προς εύόδωσιγ τοΰ σκοποΰ^ δν θί*'δέποτεέπαύ' 
σατο Αΰτη ουδέ παύσεται έπιδιύκουσα. ^Απέ' 
ναντι τών άγιαρώγ φυΑετικών άζιώσεαν καΐ 
διαιρέσεων χαΐ παθών καΐ άντεγκΑήσεων, σΓ- 
τοες άντιδαίνουσαι προς την θεμεΑιώδη βά" 
σιγ τοΰ χριστιανισμού ^ίαϊ τέως άγνωστοι τρ 
^ΕκχΑησΙα ανεφύησαν έν τοις έσχάτοις τούτοις 
καιροΐς^ καΐ κατατριύχουσι σήμερον την κοινω- 
νίαν τών πιςών, μοί είναι παρήγορον νάβΑέπω 
έκΑεκτ^Υ καΐ πεφωτισμένηγ μερίδα τοΰ όρθο" 
δόζου Ααοΰ έπιδιώχουσαν την διά τής παιδείας 
καΙ τής μορφώσεως τών ηθών διάπΑασιν τής 
κοινωνίας έν τω πνεύματι τής ομονοίας χαί 
τής ένότητος^ τό όποιον εΐναι ή βάσις τοΰ εύ^ 
κΑεαΰς τούτου ιδρύματος καΐ ή γενικωτέρα α- 
φετηρία τής ενεργείας αύτοΰ. 

"Έχετε πΑήρη^ ω αγαπητά μοι έν ΚυρΙω 
τέκνα, την εΙΑογΙαν τής *ΕκκΑησίας. Συγχι* 
γοΰμαι βαθέως την στιγμήν ταύτην, διότι έν 
ταΐς γηραιαΐς μου ήμέραις άζιονμαι γά θέσω 
τόν θεμέΑιον Αίθον τοΰ καταστήματος τοΰ 
'ΕΑ.Ι. ΦιΑοΑ. ΣυΑΑόγου. ^Εν ττ) καταδοΑί^ τοΰ 
θεμεΑίου τούτου Αίθου ενορώ άπεικογιζομένην 
τήν παγίωσιγ τοΰ κΑείγοΰ ΣυΑΑόγου^ τόν δέ 
αισίως άνεγειρόμενογ τούτον οικογ θεωρώ ώς 
ί^ηΑαφητήν εικόνα τοΰ δΑου ηθικού καΐ δια- 
γοητικοΰ οικοδομήματος, εις δ τείνουσιν αϊ έν- 
έργειαι πάντων ημών. Κύριος ό θιός, τών 
Φώτων έπιστεγάσοι τό οικοδόμημα τγ άνωθεν 
Αύτοΰ εύΑογία' Αυτός κατενθύνοι τάς πρησ" 
παθεΐας υμών διατηρών α^^ηκτον τόν άγα^ 
σζόν ημών σύνδεσμον διά τοΰ πνεύματος τής 
ΕύαγγεΑιχής ένότητος χαΐ άγαμης έν Λ!'^)ΐ7ω•, 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ. 



243 



Είτα 6 Πρόεδρος κ. Κ. Καραπάνος άπηγγει- 
λε τα εξής* 

Παναγι&ζαζί άίιποχα^ ^ιΛύ^ονσοι κύριοι, 

Μεγάλην τελουμεν ση[χερον πανηγυριν κα- 
ταβάλλοντες τον θε|λέλιον λίθον του πρώτου 
εν τη πόλει ή(Λών ανωτέρου ένΧιαιτη|Αατος των 
Μουσών. 

Τα γρά|Λ[Λατα ουδέποτε ίπαυσαν χαλλιερ- 
γού(Λενα χαΐ διδασκ6[Λενα έν τ^ [Λεγαλοπ6λει 
ταύτη, άπ6 πολλών δ|Λως αιώνων στερούνται 
κέντρου αποκλειστικού σκοπών έχοντος τίιν υ- 
ψηλοτέραν αυτών καλλιέργειαν και ττιν εύρυ- 
τέραν αυτών διάδοσιν. 

Τ6ν σχημ.ατισ|Λ6ν τοιούτου κέντρου προέ- 
θεντο κυρίως οι προ δεκαετίας ίδρύσαντες τον 
έν Κ/π6λει Έλλ. Φιλολ. Σύλλογον. Έκτος 0[λως 
των γραμμ,άτων δ Σύλλογος άπ' άρχης -ίδ» 
της συστάσεως του ένόμισε καθήκον, ίνα καλ- 
λιεργηστι καΐ καταστηση κοινοτέρας έν τη πά- 
τριοι ή[Αών τάς γνώσεις έκείνας, αϊτινες εφε- 
ρον τα ευρωπαϊκά έθνη εις τον βαθ(λδν της α- 
ναπτύξεως καΐ της εύη|χερ1ας, 8ν •γνωρΙζοριεν 
άπαντες. 

Τον σκοπον τούτον της καλλιέργειας τών 
γρα(χ.μ.άτων καΐ τών έπιστηρ,ών έπεδίωζεν δ 
Σύλλογος, δύνα^χαι να εϊπω, [λετ' επιτυχίας 
κατά το πρώτον δεκαετές ς-άδιον του βίου αυ- 
τού. Πτωχός, άς-εγος και παλαιών κατά παν- 
τ2»ς είδους έ(;.ποδίων κατώρθωσεν, ίνα ζήση καΐ 
παραγάγη καρπούς, οϊτινες τί>ν κατέστησαν 
γνωστόν ου [λύνον ενταύθα, άλλα και παντα- 
χού, δπου υπάρχουσιν άνθρωποι περί τών γραρ,- 
(λάτων καΐ τών έπιστη[ΐ.ών [Λερι^Λνώντες. 

^Απέναντι τών κόπων και τών στερήσεων δ 
Σύλλογος ουδέποτε άπεθαρρύνθη. Άπ' άρχης 
δ(Λως τίσθάνθη, δτι έχει ανάγκην (/.ονίρ-ου κτι- 
ρίου, δπερ οίκοδο[Ληθέν συμφώνως πρ&ς τάς 
ποικίλας αύτου εργασίας ήθελε παρέχει αύτφ 
τ6 [/.έσον πρί>ς τελειοτέραν του σκοπού αυτού 
έκπληρωσιν. Την ανάγκην δε ταύτην ήσθάνθη 
Ιτι ζωηρότερον, δτε κατά τον νέον αυτού Κα- 
νονισ[Α6ν άνεδέχθη άλλα τε και την υποστηρι- 
ξιν τών άπόρα^ν σχολείων, ευρύνας ούτω τδν 
κύκλον τών εργασιών αυτού. Σκεπτό[Λενος δ* δ 
Σύλλογος πώς δύναται ν' άνεγείρη τοιούτον 
κτίριον, ίνα (ζ,όνον τρόπον ευρίσκει πρδς έπίτευ- 
ζιν τούτου την συνδροριην τών φιλθ[Αθύσων δ- 
(χογενών. Ή τοιαύτη συνδρο(Λη εΤναι δ κυριώ- 
τερος, η, (Λαλλον ειπείν, δ (/.όνος εθνικός ή[ΐών 
πόρος* εις αύτδν δφε1λορί.εν τάς εκκλησίας, τά 



σχολεΧα, τά νοσοκομιεία καΐ έν γένει πάντα τά 
εθνικά ί(χ.ών καταστη|χατα. Ή Ιδιωτική συν- 
δρο[λη είναι δ [Χ-έγας (/.οχλ<5ς, όστις διετηρησε 
και την θρησκείαν καΐ τ6 έθνος ή(Λών έπι αιώ- 
νας δλοκληρους και έν ρ.έσφ περιστάσεων πο- 
λύ δυσκολωτέρων τών ση αέρινων. Ούτε ή πτω- 
χεία, ούτε ή πίεσις έ(Λπόόισάν ποτέ το έθνος 
ί(Λών, ίνα δι* ιδιωτικής έκουσίας συνδρο(λης 
διατήρηση τά εθνικά αυτού καθιδρύ[ΐ.ατα. Δεν 
έδιστάσα(/.εν λοιπόν ΐνα καταφύγωρ,εν εις αυ- 
τήν προς θεραπείαν της απολύτου ανάγκης τοΰ 
Συλλόγου, καΐ δεν ήπατίθηΐΛεν. Γενναίοι καΐ 
φιλόμουσοι δμογενεΐς συνεισέφερον %δη υπέρ 
τάς δισχιλίας δθωμανικάς λίρας, διά τών δ- 
ποίων τίγοράσαμεν τί) γηπεδον, ένθα θεμ,ελιου- 
(/.εν σήμερον το κτίριον του Συλλόγου. Γεν- 
ναίοι καΐ φιλόμουσοι δμογενεΤς θά συνεισφέρου- 
σιν (ούδεμίαν εχομεν άμφιβολίαν) τί) άναγ- 
καΐον ποσόν, δπως οίκοδομησωμεν το κτίριον, 
δπερ σήμερον θεμελιουμεν. Διά της οικοδομής 
τοΟ κτιρίου τούτου ου μόνον δ Σύλλογος θέλει 
τύχει άνετωτέρας υπάρξεως, και κατορθώσει 
ευκολώτερον την πραγματοποίησιν του σκο- 
πού αυτού, άλλα καΐ το Ιθνος ημών θέλει ά- 
ποκτ-ήσει έν νέον δείγμα υπάρξεως καΐ προό- 
δου* θέλει δείξει δι' αυτοΟ, δτι έϊναι πάντοτε 
το έθνος εκείνο, το δποΊον έθετο την διάνοιαν 
άνω της ύλης, καΐ δτι δέν θέλει παύσει καλ- 
λιεργούν τί> δένδρον του πολιτισμού, τί) δποΐον 
έφύτευσαν έν τω κόσμύ() οΕ πρόγονοι αυτου.ί 

Έν τω κτιρίο^ τούτφ τί) έθνος ημών θέλει 
προσφέρει καΐ εΙς έαυτο καΐ εις τά μετ' αυτού 
συζώντα έθνη καΐ εις τους παρεπιδημουντας 
ξένους τροφην ήθικην άφθονον διά τών έν αυ- 
τφ γενησομένων επιστημονικών συζητήσεων 
και δημοσίων διαλέξεων, και διά τ^ίς σχηματι- 
σθησομένης βιβλιοθήκης καΐ τών έπιςπημονικών 
συλλογών. 

Επιτρέψατε μοι. Κύριοι, πρ\ν τελειώσω τάς 
δλίγας ταύτας λέξεις, ΐνα εκφράσω την ευγνω- 
μοσύνη ν ημών πρί)ς τδν σεβαστίϊν ημών 'Άνα- 
κτα και την πεφωτισμένην Αυτού Κυβέρνησιν, 
διά την προστασίαν ίΐν παρέχει εις τά γράμ- 
ματα καΐ εις τάς έπιστημας, πρί)ς τί)ν γερα- 
ρί)ν ημών Πατριάρχην, δστις ευηρεστηθη νά θέ- 
ση ίδίαις χερσι τδν θεμέλιο ν λίθον, καΐ ευλό- 
γηση τά έργα τζμών, δεικνύων την σημασίαν 
•^ν δίδει εις την τίθικην και διανοητική ν άνά- 
πτυξιν του ποιμνίου Αυτού, καΐ πρί)ς εκείνους 
οΐτινες συνεισέφερον και θέλουσι συνεισφέρει 
υπέρ του κτιρίου του Συλλόγου. 

Επιτρέψατε μοι έπΙ τέλους, Κύριοι, ΐνα ευ- 



244 



Ο ΕΝ Κ/Π. εΑ.ΑΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



χαρι«ττισ€* όλους 6[&ας έν δν^ατι του Ζυλλό^. 
γου, ίιότι εύ^ορεστ^Οντε νά τιμιίσητε τ})ν ση- 
ρ^ϊρινην αυτού πανι&γυριν, χαΐ «ύχτιθΰ ίνα ττολ- 
λάς χαΐ συν$χ&1ς τ&λω|ΐ.εν τοιαύτας. 

Παρατεταρϊέναι χειροχροτόσεις διεδέχθνισαν 
τ6ν λέγον του Προέδρου χαΐ άνευφιφΕ.ίαι υχέρ 
τ^ς Α* Α. Μεγαλειότατος του Σουλτάνου χαΐ 
τ%ς σεβαστής Κυβερνιά^εώς Του, χαΐ υπέρ της 
Α. θ. Π. του 0{χου[ΐ.ενιχοΟ Πατριάρχου. 

Μετά ταύτα 5 Πρόεδρος προσέρχεται τφ 
0{χου(λενιχφ Πατριάρχη, χαΐ δίδωσιν αυτφ τ& 
δ(πλω|Λα ίΛίτίμον ριέλους τοΟ Συλλόγου, προσ- 
φωνησας τάδε* 

Παταγιώζατ» ^ίσ:ζοζα! 

ιΌ έν Κ/πόλει Έλλ. Φιλολ• Σύλλογος έχτι- 
|λών χαΐ διχαίως τα φιλογενϋ αίσθηρι^ατα, α- 
περ υπέρ του έ(Απιστευθέντος Ύμίν ποιρινίου 
έπιδείχνυσθε, τρανότατον δε τούτου δεΐγρια 
παρέσχετε έν τώ πρλ ολίγου άπαγγελθέντι 
ίεροπρεπεστάτ(^ λόγφ, τολ(Λ^ δι' έριοΰ ριι^ τ1^ 
φωντί, Ινα προσφέρτι τΐ^ Ύ[ΐ.. θειοτάττ) Πανα- 
γιότητι τί^ δ(πλ(ι>(ΐ.α ^Εηιτίμοο Μέλους, πεποι- 
θώς βτι δεν θέλει ή Ύρι. θ. Παναγιότης παύει 
χαΐ έν τφ (^ι^λλοντι παρέχουσα τάς ευχάς Αύ- 
τϋς υπέρ της χατευοδώσεως τοΟ ανωτέρου τού- 
του τών γρα(Λ[Αάτων φυτωρίου. 

Ή Α. Π. ευμενώς ά7Γθδεξα(ΐ.ένη τ& δίπλω- 
(λα, ηυζατο χαΐ αύθις τα βέλτιστα τω Συλ- 
λόγφ. 

Ούτω δ' έπεραιώθη ή τελετή τ^ς καταθέ- 
σεως του θεριελίου λίθου. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΓ. 

ΊΝ} 10 *Ιανουαρ(οο 1872. 

Προίίρίύοηοζ τον χ. Κ, Καζατίάνον. 

Άναγνωσθέντων χαι έτηψηφιαθέντων τδ>ν 
πραχτιχων της προηγουμένης συνεδριάσεως, ό 
Γεν. Γραμματεύς άναγινώσχει 

ά) Έπιστολίιν του ^Α. Ιωαννίνων χ. Σω- 
φρονίου άπλ \ 7 ΔεχεμβρΙου 1871, δι* ί ς α- 
παντών εις τάς παρά του Συλλόγου αιτηθεί- 
σας πληροφορίας περί τϋς καταστάσεως τ91ς 
παιδείας χαΐ τών σχολείων τϋς επαρχίας αυ* | 



τοΟ, λέγει έποΐα μέτρα Ιλαβεν, Ινα άπαλλα- 
γώσι τά Μονας-Αρια τών χρεών, χαΐ χρησιμεύ- 
σωσι τά εισοδήματα αυτών δι'άλλας άνάγχας, 
ώς χαΐ διά τά σχολεία, χαΐ περικλείει διαφό- 
ρους εγκυκλίους αυτοΟ' έπΙ τέλους δ' ευχαρι- 
στεί τω Συλλόγφ έτνΐ τι) έκλογη αυτού ως τα- 
χτιχοΟ μέλους. 

Ό Σύλλογος ενέκρινε νά γραφ5) ευχαριστή- 
ριος επιστολή τφ Ά. Ιωαννίνων. 

β') Έπιστολίιν τοΟ Ά. Καισαρείας άπλ 1 
Ιανουαρίου 1872, δι' ης αναγγέλλει, 8τι ί- 
χρινε σκόπιμον την σύστασιν • γυμνασίου χαΐ 
παρθεναγωγείου έν τη Καισαρεία, χαΐ δτι ή- 
νεφχθη έπί τούτφ χατάλογος, 8ν περίφέρου* 
σιν οι κ. κ. Γ. Σοφοκλής χαΐ Χαράλαμπος Έμ- 
μανουηλίδης, ο&ς χαΐ συνιστφ, καΙ αίτβΐται ινα 
χαΐ 6 Σύλλογος γράψΐ[) τ& άνάλογον δώρημα. 

Ό Σύλλογος έψηφίσατο νά γραφ^ ευχαρι- 
στήριος τφ Ά. Καισαρείας δι' Ιΐν Ιλαβε πρω* 
τοβουλίαν περί συστάσεως γυμνασίου, την δέ 
περί συνδρομές αΐτησιν παραπέμπει τ5) Εκ- 
παιδευτική Έπιτροπίξί. 

γ') ΤοΟ έν Φιλιππουπόλει Συλλόγου τών 
Φι,Ιομοόσωτ άπλ 21 Δεκεμβρίου 4874, αϊ** 
τοΟντος ίνα δ έν τφ Έλλ. Αυχείφ έχ Θρά- 
κης υπότροφος του Χρηστάκη έφένδη Ζωγρά- 
φου έχλεχθ^ έχ τ9|ς πόλεως αυτών ί) έχ τών 
τεέριζ. 

Ό Πρόεδρος αναγγέλλει, δτι πολύ πρότερον 
έγραψε περί τϋς εκλογείς τών υποτρόφων τφ 
είρημένφ Συλλόγβι^, ώς χαΐ διά τ^ν έχ Μακε- 
δονίας τφ έν Σέρ^αις Συλλόγφ, διά δέ τύν έχ 
Θεσσαλίας τφ ^Α. Ααρίσσης, χαΐ διά τύν έχ 
τίς Μιχρ&ς Ασίας τ^ Αέσχη Μιχρά *^σΙα. 

δ') ΈπιςΌλίίν τοΟ χ. Ν. Δ. Αεβίδου έξ Α- 
θηνών άπύ 4 Ιανουαρίου 4872, εκφράζοντος 
τάς»ι^^χαριστίας του έπΙ τ^ έκλογί) αυτοΟ ώς 
μέλους αντεπιστέλλοντος. 

έ--ς^) Έπιστολάς τών χ. χ. Άλεξ. Μα- 
νούσου χαΐ Ν. Γςαμαλ^ί έχ Τεργέστης άπ^ 34 
Δεκεμβρίου 4874, παραιτουμένων τϋς Επι- 
τροπές τ51ς πρύς είσπραξιν συνδρομών &πέρ 
του κτιρίου, έπΙ τφ λόγω ότι υπάρχει έκεΐ Έ- 
πιτροπίι του έν Αθήναις πρύς διάοοσιν τών 
Έλλ. γραμμάτων Συλλόγου, πρύς ίΐν χαΐ προ- 
τείνουσι ν' άποτανθΐ) έ Σύλλογος. 

Ή πρότασις αυτή έγένετο δεχτΑ. 
ζ') Όμοίαν έπιστολην τοδ χ. Ιωάννου 
Χρυσοβελώνη άπύ 4 Ιανουαρίου 4872. 

Άγγέλλονται τύ β'. χατά τά νενομισμένα 
καΐ δι' απολύτου πλειονοψηφίας γίνονται δεχτοί 
ώς έπίτιμον μεν μέλος 6 κ. ΚΪΓΟίΐΙλΟίί άρχαια- 



ΒΡΑΙίΤΐυΐ 



245 



λ^γκ 2ν ΒεραλΙνι^» &ς τ«χτιχοι ^λ οΐ ένταΟθα 
χ• χ. Ί«[^ Σιφναίος χαΐ Ία». Τάζης {μ^ποροι, 
χαΐ 6 εν Ι1αρι«ίοις Μιλτ. Ίαχώβου, ως αντεπι- 
στέλλοντα δε οι χ. χ. Ν, 'Ράλλτβς Καθνρτης 
2ν Περγά|ΐ.<ι^, ΠερΙδιης έν Αάρναχι Κύπρου χαΐ 
Ί6ρώνυ(]ΐος Μυριανθεύς, Κα&ηγητης τ%ς «χα- 
λϋς 'νου Σταύρου έν Ίερο^ολύ^ΑΟΐς. 

είτα 6 χ. Μ. Παραν(χας άνέγνω συνέ^^ιαν 
ΙΙερΙ γΛωσσοΑογίας (Ιδε σελ. ίί χ. £.). 

Ό χ. Γ. Χαβιώτης «οιεΧται τας έξϊς πα- 
ρατηρήσεις* 

4 ) 'Ότι ί χ. ΠαρανΙχας ώφειλ& πρΙν % Ιλ- 
θη εΙς τάς εξαφανίσεις του α να ε!πΐ) ά) περί 
τών ίρχεγήνων φθόγγων α, ι χαΐ ν, είτα περί 
τϋς λασχίσεως του α εΙς ε χαΐ ο^ χαΐ τελευ^ 
ταΐον περί τών εξαφανίσεων του α« β ) τα έν 
τ^ πρώτ^ περιπτώσει περί τ%ς εξαφανίσεως 
του α παραδείγριατα γεν-νιγεν-γιγν αέν φαί- 
νονται έχέμενα ίλιηΟείας, οιότι πρΙν % εξαφα- 
νισθώ δ φθόγγος α διεσχίσθη εΙς ε^ ώς ίϊ^λον 
έχ τοΟ έ[ΐ.αλου αορίστου γατ^ ένθα φυλάττ*ται 
ή ^ηριατιχη ^ίζα γεν χτλ. 

2) 'Ότι & χ. ΠαρανΙχας εΙς τα περί επιτά- 
σεως προσέθ^ε χαΐ τ^ν φθόγγον ο^ ξστις ^ν 
είναι έπίτασις, ίλλ' έξααθένησις. Περί δε τ£^ν 
σχέσεων των έλλην. λέξεων χαΐ χρονιχέαν στε- 
λεχών φρονεί, οτι χαλλν ϋθελεν εΐσθαι» έάν ήρ- 
χείτο [/.όνον ε2ς τίιν σύγχρισιν τών ^ηματιχΔν 
στελεχών ως πρ6ς τάς συγγενείς γλώσσας. 

Πρλς τα^α ϊ χ. Μ. ΠαρανΙχας λέγει, οτι α&- 

τ^ς άχολουθεί τ^ ΟοπιρβηΛΊαιη του δοΜθί- 

οΙΐβΓ, έξ ου ήρύσθη χαΐ τ6 περί επιτάσεως τοΟ 
ε εις ο, όπερ άλλοι πτώσιν τών φθόγγων χα- 
λουσιν, χαΐ 6 χ. Γ. Χασιώτης άχολουθών άλ- 
λους γλωσσολόγους ίσως {χει δίχαιον. 

Ό χ. Ήρ. Βασιάίγϊς έπεθόρ,ει, λέγει, ίνα έξ- 
έθετεν ο χ• Παρανίχας τάς αίτιας χαι τους 
λόγους, δι' ο&ς οι άρχιχοι φθόγγοι εξαλείφον- 
ται 9| έτυιτείνονται, περί ών οέν έποιησατο 
ίλ.νείαν 6 χ. Παρανίχας. 'Έχει 2(έ, προσθέτει, 
οίχαιον 5 χ. Χασιώτιις λέγων, 6τι πρΙν έξαφα- 
νισθη τ& α έξέπεσεν εις ε, όπερ λέγουσι χαΐ 6 
δε1ΐΐΘίθ1:ΐ6Γ χαΐ 6 Κούρτιος ^ιαιροΟντες τδ άρ- 
χιχί^ν α είς τρία, &ότι έν άλλοις μ.εν έτράττη 
ε{ς ε, έν άλλοις ε2ς ο, χαΐ έν άλλοις έξηφανίσθη' 
έχει δριως ά^ιχον, λέγων Οτι είναι έξασθέντσις, 
διότι έν συγχρίσει πρ6ς τδ ε είναι ρι&λλον έ- 
πίτασις• προσέτι ίίχουσε, λέγει, τίν χ. Παρα- 
νίχαν όσάχις ανέφερε τλ Βςναδ (βζιΐι^πον) νά 
προφέρΥλ βάσεως (Ιΐαςναδ) ένφ είναι ψιλόν, χαΐ 
εις τίϊν έλληνιχην έγένετο ίασό• Υπάρχει δέ 
άρχαΐον έίνορ.α έλλην.. '^Ιχχος (ΐππος) δ Ταραν^ 



τίνος, γυ(Λνο(στΐ)ς χαΐ ά•ος περί γυριναστιχϋς 
γράψας, έξ ο& άποδειχνάεται το^ο' 4 δε λέξις 
νΐ6 έξ ης οΐτακ δέν ση|λα(ν£ΐ^ ώς εΐπεν δ 9ε. 
Παρανίχας, καΟησ$αι^ άλλα Βίσίρχεοθΰα. 

Ό χ• ΙΙαρανίχο(ς άναγνωρίζων τάς παρβιτη* 
ρι^σεις τοΟ χ. Βασιάδου ώς λίαν όρθάς, τοσανλ- 
ται, λέγει, υπάρχουσι σχολαί, ώστε χαΐ αύτοΙ 
οι επιφανέστεροι Κοΰρτιος χαΐ δοΙίΙβίοΙίθΓ δέν 
άναφέρουσι τους λόγους, χαΐ &ιά τοΟτο χαΐ 
αύτΐ^ τους παρέλειψεν* περί δε του ΥΙΟ παρα- 
τηρεί δτι τδ χεί[Λενον, τδ δποΐον εΤχεν δπ'ίψιν, 
|ΐ.ετο»φράζει αύτδ διαμένειν χαΐ χαθ^σθαι• 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



».ι "» 



ΣΤΝΕΔΡΙΑΣ1Σ ΤΙ^. 



Ί^ 47 *Ιαν•υ«ρ(οο 4871. 

Προίόρξύοηος τοϋ χ. •?• Ζίογςάψον 
Ανζι:ζξθίόγθίχ. 

Άναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφι<ΐθέντων τών 
πραχτιχών τ^ς προηγου{χένης συνεδριάσεως, & 
Γενιχδς Γρα[Λ[ΐ.ατεδς άναγινώσχει 

α) Έπιστολτϊν τοΟ έν *Ραιδεστφ θρ<?:χιχοΰ 
ΦιλεχπαιδευτιχοΟ Συλλόγου άπδ 9 Ιανουα- 
ρίου 4872, αίτου(Αένου Τνα, εΐ δυνατόν, προτι- 
μηθΐ} ώς υπότροφος τοΟ Χρηστάχη έφένδη έχ 
Θρ4χης βίς νέος έχ 'ΡαιδεστοΟ, 8ν ίίθελεν υπο- 
δείξει 5 Σύλλογος ούτος. 

Ή αίτησις αδτη δέν έλΐφθη δπ' ίψιν, διότι 
προηγου[ΐ.ένως ώχεν ανατεθεί ή έχλογίϊ του υ- 
ποτρόφου τούτου εΙς τδν έν Φιλιππουπόλει 
Σύλλογον. 

β) Έπιστολ'ίιν του χ. Κ. Καλλιάδου άπδ 
13 Ιανουαρίου 4872 περιχλείουσαν χατάλο- 
γον ^βλίων, ατινα προσφέρει τ^ Βιβλιοθηχτ» 
του Συλλόγου. 

γ) Έπιστολην του χ. ^Αναστασίου Στα- 
(Λούλη έχ Σηλυ|ΐ.βρίας άπδ 9 Ιανουαρίου 1 872, 
πέ(Λποντος δύο [λεν λίρας υπδ τδν δρον, ϊνα, έάν 
(χέν δύναται νά γίνΥϊ (/.έλος, θεωρηθώσιν ώς τα- 
χτιχίι αύτου συνδρομτϋ, άλλως νά χρησΐ[4τεύσωσι 
τ^ βιβλιοθτ^χτ!» τοΟ Συλλόγου, δέχα δέ φράγ- 
χα, τίϊν έτησίαν αδτου συνδρο(ΐ.ι&ν, πρδς τδν έν 
Παρισίοις Σύλλογον πρδς διάοοσιν τών έλλην. 
γρα(ΐ.(λάτων χαΐ τάς ές%ς έπιγραφάς. 

4) άνενεώθη Ι θεό^ΟΦτος πώλις τ«ύτη επΙ 



246 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ• ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



Ηιχκ'ίιλ Θεοδώρας χαΐ θέχλης ο&ς έλχα(ωσεν 
ΚΟ βασιλεύην ίπΐ της γ^ς* 
ή έπιγραφί) αυτή, λέγει, σώζεται άνωθεν της 
πύλης του φρουρίου, χαι αναφέρεται εις την 
έποχτϋν, χαθ' ίν ή πόλις κατες-ράφη δπ6 Κρού- 
|ΐ.ου βασιλέως Βουλγάρων τδ 805 |α. Χ. χαΐ 
άνηγέρθησαν τα τείχη. 



Α 


Α 


ΤΡ 


Κ 




2 





ΚΧ 


ΜΚΝ 


ΤΩ 1- 


Δ 


Π 




Μ 


Η 


Α 


Α 




Ι 





£0 


ΚΧ 




ΝΝ 


ΟΡ 


Δ 


Π 







Α 



ευρίσχεται, λέγει, Ιν τινι ιίρειπω[ΐ.ένφ τζαμ,ίί^ 
έντ6ς του φρουοίου, Ινθα σώζονται χαΐ ϊχνη 
εΙχ6ν6)ν• εξηγεί ο' αδτην* 

«Άλέζιος άπ6χαυχος παραχοΐ|/.ώ[;χνος. » 

«*Αλέζιος άπόχαυχος Ιωάννου θεολόγου.» 
οιότι τδ ρηθίν τζαμίον ην ναός Ιωάννου του 
θεολόγου χατά τίνα παράΧοσιν. 

Έγχρίνεται ίνα δ χ. Α. Στα(Λθύλης προταθτί 
[λέλος ταχτικόν, αί δ' έπιγραφαΐ να παραπε{Λ- 
φθωσιν εις την Αρχαιολογική ν Έπιτροπην. 

δ') Έπιστολην της εν Άγκυρα Φιλεκπαιδ. 
'λδελφότητος Γαλατίας άπ& 28 Δεχε[/.βρίου 
1871, άγγελλούσης τί^ν σκοπί>ν της Άοελφό- 
τητος, καΐ τιθε(Λένης ϋπ6 την έποπτείαν του 
ή[Λετέρου Συλλόγου. 

Παραπέριπεται εΙς την Έκπαιδ. Έπιτροπην. 

έ) Έτηστολην του χ. Βλ. Σχορδέλη έχ Φι- 

λιππουπέλεως άπ6 Ιανουαρίου 1872, αΐτουν- 

τος περίληψιν του άναγνώσριατος του χ. Μ6ρΧ- 

τμανν περί των εν Φιλιππουπόλει επιγραφών. 

Ενεκρίθη να σταλ^ ή αίτουριένη περίληψις. 

ς') Έπις-ολην τίς εν Τραπεζουντι έπΙ των 
εξωτερικών σχολείων Επιτροπής άπλ 4 Ια- 
νουαρίου 1872, περιέχουσαν έγκύκλιον τϋς Ά- 
δελφότητος τοΟ Κλιάρου. 

ηαρεπέ{ΐ.φθη ε{ς την Έκπαιδ. Έπιτροπην. 

ζ') Έπιστολίιν του γρα[Λ.ρ!.ατέως τΫις Αρ- 
χαιολογικές Έπιτροπΐς περιέχουσαν προτά- 
σεις μελών. 

καΐ τ4) Τ6ν κατάλογον τών υπ^ του κ. Κ. 
Καλλιάδου προσφερομ.ένων βιβλίων. 

*Αγγέλλονται τι β'. κατά τά νενο(Αΐσμένα, 
καΐ παριψηφει γίνονται δεκτοί ώς τακτικά (ΐ.έ~ 
λη οι κ. κ. ΰΓαΓη1)2ΐθ1ΐ καθηγητής εν τω εν- 
ταύθα αυτοκρατορική Αυκείω, Σ. Κέπετσης {[Α- 
πορος καΐ 'Απόστ. Σκέντσος δικηγόρος. 

είτα ο κ. Παρανίκας άνέγνω συνέχειαν ΠίξΙ 
γΛωσσοΑ<ηΐ'ί*Λ^ (ιδ. σελ. 24 κ. £.). 



Ό κ. Ήρ. Βασιάδης παρατηρεί, δτι Τνα τά 
γλωσσολογικά άναγνώσριατα άποβαίνωσιν ώ* 
φέλΐ|Αα, δέν άρκεΤ [χόνον ίνα ίχη τις ύπ' 5ψιν 
τά σοφά περί γλωσσολογίας τών ζένων συγ- 
γράρ.[χατα, άλλ' απαιτείται νά αναδιφά και τ6ν 
πλουτοντών διαλέκτων της σηριεριν^ς γλώσσης, 
διότι πολλά [χη περισωθέντα εν τοίς συγγραφεΰ- 
σι, σώζονται έν τ^ γλώσση του λάου, ώς είχε 
πράξει δ (/.ακαρίτης Δ. Μαυροφρύδης, δστις έν 
Βερολίνω Ιτι ών έγραψε περί τοό Ιώτα (]θΙ) 
εν τγι έφη[λερίδι του Κίΐη, καΐ άπέδειξεν δτι 6 
φθόγγος ούτος διετηρηθη έν τ^ κοιν^ γλώσση 
οίον Γςάννης, στεργςά κλ. ώστε δεν πρέττει νά 
παρατρέχωαεν τά τοιαύτα. Είτα παρεττήρησεν 
6 κ. Βασιάδης περί της ρΕ,εταπτώσεως του σ εις 
δασύ πνευ(Λα, ειπών δτι τούτο είναι φαινό(Λενον 
περίεργον, άπαντώ(λενον ου (ΐ,όνον είς την Έλλ. 
και Περσικ'})ν γλώσσζν, αλλά καΐ εις τάς τ^ς 
Πολυνησίας* και ή [χέν "Ελλ. και Περσική είναι 
γλώσσαι άρχαΤαι και σ'^γγενε^ς, αλλά πόθεν 
τούτο εΙς λαούς άπο{/.ε(λακρυσριένους καΐ νεω- 
τέρους; ώς παράδειγ[Λα δέ [χετατροπης του 
σ ε{ς ρ Ιφερε τύ ρέω σρέω, ίρρεον, δπερ οι πα- 
λαιότεροι έγραφον ριέ ψιλην καΐ δασεΧαν, οι δε 
νεώτεροι άνευ τούτων, καΐ ό δούς προσοχην εις 
δσα είπεν 6 κ. Παρανίκας θά ένόησε τύν λόγο ν, 
διότι εις τύν ενεστώτα το σ έτράπη εις δασύ 
εις δε τον παρατατικύν ε{ς ρ. 'Άλλο δέ περίερ- 
γον άνέφερεν 6 κ. Βασιάδης την τροπην καΐ 
προφοράν του Ι ε!ς σ εις τάς αρχαίας καΐ νεω- 
τέρας γλώσσας, οίον ρ&Ιίδ πόσις, ΟΟΠδΙίΙα- 
Ιίοη, κτλ. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ΣΥΝΚΔΡΙΑΣΪΣ ΤΙΒ'. 



Τφ 81 Ίινουιρίου 1872. 

Πγθ6ύξΒύοττο(: τοϋ χ. Ξ. Ζωγράφου 
^Αηιτΐζοέόρου. 

Άναγνωσθέντων καΐ έπιψηφισθέντων τών 
πρακτικών της προηγου|Λένης συνεδριάσεως, δ 
Γεν. Γρα[Λρί.ατεύς άναγινώσκει 

ά) 'Επιστολην του κ. Χρ. Παπαδοττούλου 
άπύ 24 Ιανουαρίου 1872, πέμ,ποντος κατά- 
λογον διαφόρων• βιβλίων, άτινα προσφέρει τ^ 
ΒιβλιοΟήκτϊ τοΟ Συλλόγου. 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ. 



247 



^) Του Ιν Σέ^ραις Μακε^. «1>ιλεκπ. Συλλό- 
γοι>άπλ41 Ιανουαρίου 1872, περικλείουσαν ' 
εκθεσιν γενικην τ^ς καταστάσεως καΐ εκτάσεως 
τών σχολείων καΐ τίίς εκπαιδεύσεως των επαρ- 
χιών Σε^^ών, Δρά(ΐας (Δράμ,α, Μυροκίπι, Ζε- 
χνά, Πράδς) καΐ Μελενίκου (Μελένικον, Τΐ|ΐούρ 
Χισάρ, ΠετρΙτσα), (^ετά στατιστικών πινάκων. 
Παρεπέι^φθη εις τίιν Έκπαιδευτ. Επιτροπών. 

γ') Συλλόγου Κορυτσ&ς ({Αετά του Κανονι- 
σρΟ αυτού) άπ6 1ης Ιανουαρίου 1872, άγ- 
γέλλοντος την σύοτασιν αύτοΟ καΐ ζητοϋντος 
την ήθικην καΐ υλικην ύποσττίριξιν τοΟ ή|/.ετέ- 
ρου Συλλόγου. 

Παρ8πέ[ΐ.φθη είς την ΈκπαιΧευτ. Επιτροπών. 

δ') Εύλαι^πΙου θεοΧωρίΧου έκ Σηλυ(/.βρ(ας 
άπλ 27 Ιανουαρίου 1872, προτείνοντος ν* ά- 
ναλάβγ) 6 Σύλλογος τίϊν πρωτοβουλίαν ϊνα Χιαι- 
ρέστϊ τους υπ^' τ6ν Οίκουμενικον θρόνον χρι- 
στιανούς εΙς 4 βαθριούς, ων δ πρώτος να πλή- 
ρωση κατ* ίτος γρ. 500, δ δεύτερος 300, δ 
τρίτος 200 καΐ δ τέταρτος 100 πρ6ς διατί- 
ρησιν τϋς Μ. τοΟ Γ. Σχολής. 

ΚαΙ αυτή παρεπέριφθη εις την Έκπαιδευτ. 
'Επιτροπίν. 

έ) Του Ά. Καισαρείας κ. Εϋ7αθΙου άπδ 22 
Ιανουαρίου 1872, περικλείουσαν πίνακα τών 
σχολείων της επαρχίας αυτού. 

Παρεπέ[Χ(ρθη εις τήν Έκπαιδευτ. Έπιτροπην. 

ς^) Του κ. Εδαγγέλου Βαλλιάνου άπ6 1 4 
Ιανουαρίου, προσφέροντος την αϊθουσαν του 
Έλλ. θεάτρου, δπως δοθϊ) χορδς πρ^ς δφελος 
του Συλλόγου. 

Ή πρότασις του κ. Ευαγ. Βαλλιάνου έγένε- 
το παραΧεκτί) [Λετ' ευχαριστιών τώ είρη|Λένφ 
φιλογενεΐ κ. Ευαγ. Βαλλιάνω. 

ς') Τών κ. ί^οόοκανάκη καΐ Ζάρπα έκ Βραΐ- 
λας άπο 8 Ιανουαρίου 1872, δτι δεν δύνανται 
να συνδρά(Λωσιν υπέρ του κτιρίου τοΟ Συλλό- 
γου, ίνεκα τών έπιβαρυνουσών την κοινότητα 
αυτών συνεισφορών δπέρ του κτιρίου τ?ίς Εκ- 
κλησίας και προς συντιΑρησιν Συλλόγου, σχο- 
λείου καΐ Παρθεναγωγείου. 

•ίϊ) Ό|ΛθΙαν τών κ. κ. Σ. Ζαφειροπούλου, Σ. 
Μεταξά, Άνδ. Βαλλιάνου καΐ Δ. Μικρουλάκη 
έκ Μασσαλίας άπ6 5] 17 Ιανουαρίου 1872. 

θ') Του κ. Π. Αά{Λπρου έξ Αθηνών άπ& 1 1 



Ιανουαρίου, εκφράζοντος τάς ευχαριστίας του 
έπΙ τη εκλογή αυτού ως έπιτί|Λ.ου [λέλους. 

ί) Ό(ΐ.οίαν του κ. Μ. Π. Αά{χ.πρου, ώς (ΐ,έ- 
λους αντεπιστέλλοντος. 

ιά) Του αυτού άπ6 5 Ιανουαρίου περικλεί- 
ουσαν τον κατάλογον τών βιβλίων, ατινα δ 
Σύλλογος <κ Παρνασσ&ς » πέ[Λπει ττ} Βιβλιοθι&κγ) 
του Συλλόγου ή[/.ών. 

ιβ') Του Συλλόγου τών 40 Εκκλησιών 
άπί> Ιανουαρίου 1872, εκφράζοντος τάς ευχα- 
ριστίας αυτού έπΙ τ^ άπονορι^ του βραβείου 
εις τδ Παοθεναγωγεΐον αυτών έκ τοΟ Νεγρε- 
ποντείου διαγωνίσ[λατος. 

Τ^ προτάσει του κ. Ήρ. Βασιάδου ενεκρίθη 
ϊνα δ Σύλλογος δραττόριενος της ευκαιρίας ταύ- 
της γράψη τοΊς έν Σαράντα Έκκλησίαις, ϊνα έ- 
πανέλθωσιν είς την προτέραν αυτών σύ[ΐιυνοιαν. 
ΚαΙ ιγΟ Του κ. Έρ^κου Σχλίει^ανν έξ *Α- 
θηνών άπϊ 1 1 Ιανουαρίου έχουσαν ί,ς εξϊΐς' 

Έν * Αθήναις 11]23 Ίανοι»αρ(ου 1872. 
ΚύζίΒ Γει ιχ€ Γ^αμμαπϋ, 

Άναφερό(/.ενος ε{ςτηνάπ6 12/24 Νοε|/.βρίου 
τελευταίαν έκθεσίν (ίου σπεύδω να κοινοποΐ'ήσω 
υ[χιν, δτι έν τω παραρτΐ(ΐ.ατι τ9ίς άπδ 7 Ια- 
νουαρίου εφημερίδος ΑΐΙ^βΓηβίηθ ΖβίΙΐΐη^ δ 
γερίΑανδς έπιστη[Αων Ο. Ρ. ΗθΙΙβΓ δη^Λοσιεύει 
τα εξής περί τής επιγραφής, ίΐν άνεκάλυψα έν 
Τρωάδι είς βάθος 8 Ί^ μιέτρων έπΙ πηλίνης 
βέριβικός τίνος, ώς ίγραψα υρ^ν έν τ^ άπ6 
6/18 Νοε[ΐ.βρίου εκθέσει [Λου. 

Η ΤΡΩΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ. 

«Έν τώυ[ΐ.ετέρο^ παραρτΆριατι Άρ. 350 άπλ 
16 Δεκε(λβ. 1871 δ διδάκτωρ Σχλιέριανν κοι- 
νοποιεί τίιν έπιγραφην αίνιγριατώδους πήλινου 
σκεύους της Τρί^άδος, καΐ ζητεϊ τίιν έξτ^γησιν 
αυτής. Έ γραφίι είναι ή αρχαία ΈλληνικΆ, καΐ 
δριοιάζει άκόρ(.η πολύ πρλς τίιν φοινικικην γρα- 
φτών, έξ ίς αυτί) κατάγεταΓ ναί, αυτή δ(Λ0ΐάζει 
προς τα φοινικικά γράα|Λατα περισσότερον Α- 
κόμη, παρ* 5σον δριοιάζουσι πρ&ς αυτά τά αρ- 
χαιότατα ελληνικά γρά(ΐ(Λατα, καΐ ίδη τούτου 
Ινεκα αυτή εΤναι λίαν σπουδαία. 

Επαναλαμβάνω τίιν έπιγραφι^ιν. 



τ^Ο^ 



ι 



7 




248 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



πρέΐΓΜ ν' άναγνωσθ^ ΑτΛ ίριντκρ&ς %^ς ^Ζ" 
ξιάν, αλλ* έΐΓ^ιδ^ι έν τ^ τταρούτρ θέσει ττις 
αύτη βΤναι επάνω χάτω^ είναι άναγκαΐον 
νά γυρ(9ω{Αεν αυτήν. Τούτο άπο&ε(χνυται 

βιά τοΟ ΐΓέ|ΐ.77του γρά[)ΐ(&ατος 1 / τοΐ> 

φοινιχικου «αί*^», τ^δποΐον.ΐν ταΧς άρχΛίοτέ- 
ραις ίιηγραφαΧς είναι δλως χλει^όν, ως χύχλος, 
χαΐ <π}(χα(νει «δ[ΐ.|ΐ.α», έν ίέ ταΤς νεωτέραις 
έιηγραφαΐς αύτ^ είναι άνω ήνοιγίΛένον, ως Ικα- 
ίτος δύναται νά ττεικιθ^ εις τ6ν ίϊτ(ναχα άριβ. 
<. των ΜοηαιηβηΙα ΡΙιοβη.,τοΟ Γεαενίου 
(Οβδβηίαδ), Λίως δΐ εις τά χαρχη^ονιχά. Δια 
τοδτο {χο[χεν νδν τ4 ιτρονβμ,ιον νά γνωρί9ω[/.εν 
τ( ^ναι τλ άνω χαΐ τί είναι τί> χάτω (ΐ,έρος 
τοδ ΐτηλίνου «χεύοος. 

Τ& :(ρ&τον τΑν ίξ 97}[λείων είναι φοινιχιχλν 
«Ίώτ•, ή είχώντ^ίςχειρ&ς ρ,ετά τρείς εϊς τ6 χάτω 

βτρεφορ,ένους ίαχτύλοος άντΙ πέντε /Τί 

Αι εν τφ 2φ πίναχι πολλαΐ μορφαΐ τις αρ- 
χαίας έλλ. γραφίΐς δειχνύουν χατά τ6 πλεΐς-ον 
(Μγάλας «υγχοπάς χαΐ σριιχρύ^υν έν «τ^ έβραΐ- 
χ^, τ^ ελληνική, τ^ λατινιχ^ χαΐ τί| γερι^α** 
νιχ5} γλώφσγ) {ως εΙς Ινα δάχτυλον τό ι (ί). 
Εις ταύτιΐν τίιν θέσιν τοΟ γράριριατος υπάρχει 
χύΐΐ δευτέρα έπιχύρωΦίς^ βτι ή έ^τιγρκφ^ ιΐναι 
ανάποδος έν τί; νΟν α&τ^ς θέση. 

ϊ& δεύτερον «ιΐ|ΐ€Ιον είναι ψοινιχιχ^ λάρ«δ 
(Ι•)* έν τ^ άρχα(^ έλληνιχΐ)! > (τ& ήρ,έτερον 
Α), άλλα ή πλαγ(α Υ(«(ε{λ^ ΰναι τυχηρ^ν 
βχίσρια ί| άναδίπλωσις του γράρκ,ρατος' προ- 
κρίνω τ^ 'ίελευταΐον, διίτι ί γρα{Χ•μη Λυτή 
εντελώς δριοΐά^ει πρλς τ& γράμ^^^α, χαΐ σταυ- 
ροειδώς προσετέθη αυτφ. 

Τ{» δέ τρίτον ^^εΤον, 2περ» ώς λέγει δ δι- 
δάκτωρ Σχλιέ(λανν9 «ίναι βεέλα(λ(ι^νοV) ϋναι 
εντελώς τλ ίδιον ώς καΐ τ^ πρ&τον, λέγω 5τι 
είναι <ι> (ί), διακρίνεται δέ ^ένον διά τίιν 
(«.ιχράτητά του* αύτλ δέ^ ως (αίνεταΐ| αποδει- 
κνύει τ& ιςρώτον ση|ΐ«τον| ίνεκα τοΟ μεγέθους 
του, ώς τ& άρχικλν γρά^ρια τ^ίς έπιγραίφΐίς τ%ς 
περικυκλούσης τ^ «χεΟος^ καΐ τοΟτο είναι νέα 



έπικύρωνις, δτι ιί έπιγραφ*}) πρέπει νά στραφώ βάθος 8 ^1^ |ΐ.; 



Τ^ πέμπτον σηριεΧον «ίναι ^ναμ^^λως το 

άνω ιίνοιγριένον «αϊν» ί| «ο»* τ^ δέ 2χτ•ον^- 
βαιύτατα είναι τ6 Φοινικικών «νουν» '7> Ιν τί 
άρχαί(^ Ελληνική ϊί, τλ ή(ΐ.έτ€ρον Π . 

Ούτως ί 8λη επιγράφει ση(«.αίν« {>:εέον ) 
ίλλιέον τοΟτ'Ιστι Ιλιέ^ν' άναγχάζθ|κ«ι ν'ίφί- 
σω έν α|ΐ.φιβολ(7, &ν πρέπει νά προ9θέ^«»{&Γν 
ν6μ.ισρια, ζύγιον, προσφορά, Κ τι άλλο τβ^ούτφ 
(Ααλλον, καθύσον δέν είδον τ4 άντίΛβίρϋενον ί- 
δίοις ί|Χ|ΐΛσι. Τφ ίντι έιΛ τοΧς τίΐς Τύρου νο- 
μίσμασιν είναι γεγρα[Ααένον τλ Ζορ Τ»ρ<β•^ {πί- 
ναξ 34 Οθδβηίαδ), άλλα κατά π&σ«ν ^ηβα* 
νύτητα δέν εννοείται «νέριισρια» ε{ς τίϊν ΐϊ{ΐ«- 
τέραν έπιγραφ^ν^ διέτι έν τ^ έποχ^ ^βεαύηας 
γραφ%ς τά νορσριατα ήσαν πρ^ πολλοΟ έν κυ- 
κλοφορά^ Τ& σπουδαΧον καΐ «ύάρε^ον τ^ λύ- 
σεως ταύτγ)ς θέλει έίσθαι διά τΛν ^διδάκτορα 
Σχλίε(&ανν καΐ διά πάντας, ^τι «ύτλς υπέ- 
θεσα τί^ν δίκελλαν καΐ τλ λισγάριον (φφι^ριον) 
ε2ς τ&ν άληθί τέπον, καΐ βτι αύτλς άνε36άλν4« 
τά βάθη τοΟ άρχαίον Ιλίου. Α&τος θέλκ λά- 
βει άπ& τούτου νέον Οά^^ος διά Την έξακολού-- 
θησιν τέ&ν ταλαίπωρων καΐ επιτυχών εργασιών 
του, αί δποΤαι θέλουσι κατας-ρέψει πολλάς φαν^ 
Τασίας χοά χι[ι.α^ίρας.» 

Ελπίζω βτι αδτη ή διερ(λ.)όνευσις τ^ ^ιη*- 
στΊ^ριονος γερριανοΟ βίναι άληθίμ; καΐ έρθι^, άλλα 
δέν παραδέχο(ΐαι, δτι ύττήρχον ίίδη νομί4ρι«τα 
6{χοχρύνως ριέ την έ?ηγραφ4ν, Ι^ν ευρηκκ εις 
βάθος 8 Υ^ ριέτρων' καΐ οδτω τούλάχι^ον 4 ^/^ 
[^ιέτρα ύΛΌκάζω τών λειψάνων τ/&ν ίστορικΰν 
χρύνων, διύτι ένθυριίζω 6(ΐ.&ς, 8τι Μα^^^ ϊχνος 
τ^ν ιστορικών χρένων δέν ευρέθη δποκάτω τών 
Λύο (^έτρων βάθους* δτι δέ εις βάθος 4«ν 
έως / ριέτρων ευρέθησαν έ{χοΐ^ ριέ λίθινα ^γα** 
λεία καΐ λίθινα δπλα πάι^πολλοί;* σπασριένα 
πγΌΪσζφγΐχά άγγ^α μέ κεφαλ*)|ν γυναικάς ί- 
(λΟί&ζούσης πρ^ς γλα^α, !Ϊ μαστούς καΐ ίμ*** 
φαλέν, ώς δέν ευρίσκεται ε2ς χανέν ριουσΑον τοί) 
κύσμου. Ύποκάτω δέ τών 7 μέτρων καΐ ίως 
ζΐς 1 μ. τλ βάθος χάλκινα δπλοι, κομμάτια 
άλλων μάλιστα φανταστικών προΧςΌρ(κών αγ- 
γείων καλλγιτέρας ποιότητος καΐ λπ. Πώς έ- 
κΰ ιίμπορ^ νά γεννηθ^ ή ίδέα περί νομισμά- 
των (πρ6 πολλοΟ έν κυκλοφορία βντων) τταρά 
τοΥς ίν6ρ<ίποιςι α>ν τά λείψανα άνεκάλυψα ε{ς 



τ& επάνω κάτω. 

Τ& τέταρτον σημεΤον έίνοα εΙς *Τ'))ν φοινικι- 
κην γλώσσαν 3, ), Ηβ καΐ εις τίιν άρχαίαν 
Έλληνικίιν ελαφρώς 9| ψιλώς γραφομένον ^9 
οτραφέν Ε, έζ ο(ί ές-ρογγυλώθη τλ ήμέτερον «ε«• 



θερμώς ΐταρακαλώ £μ&ς νά μέ πληροφοριί)- 
σητε αν Αάβετϊ τάς άπ^ τί)ν Τρωάδα πεμφθεί- 
σας δμΐν 5 εκθέσεις μου. 

Σκοπεύω νά έζακολουθι^σω τάς ίν Τρφάδι 
άνασκαφάς την 2θ/4 Απριλίου μέ μεγίστην 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



249 



ν 

ΐυνί ^ ; 

ι » 

ι 

ΟΟίϊΐ 



ρη• 



ίνέργκαν, χαΐ δεν θέλω λείψει, ως χαΐ πρότε- 
ρον, νά δώσω Ύ|ΑΪν χάθε έβδορ.άδα λεπτοριερεΐς 
πληροφορίας. Έν τούτοις διο^^ένω 

|Αετά διαχεχρΐ|ΐένΐ)ς 6πολι&ψεως 
ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΧΛΙΕΜΑΝΝ. 

Παρεπέ(Αφθη ε{ς τ-ίίν Άρχαιολογιχίιν Έπι- 
τροιτήν' 

Είτα άναγινώφχει τ6ν χατάλογον τών υπλ 
τοΟ χ. Χρ. Παπαδοπούλου προσφερο(&ένων βι- 
βλίων. 

Άγγέλλονται τλ β'. χατά τά νενο(χι<Χ|Αένα, 
χαΐ ^αριψηφεί γίνονται δεχτο(, ώς ταχτιχά |ΐέν 
(λέλη ο{ χ. χ. Νιχηφόρος Γλυχ&ς Άρχιριανδρίτης, 
χαθ•ηγΐΐτίϊς έν τί) έν Χάλχτ) θεολογιχΐ} Σχολ^, 
χαΐ Άνας-ά<ηος Βαφειάδης διδάσχαλος έν Χαρ- 
ταλΐ|ΐ.^, ώς αντεπιστέλλον δέ 6 χ. Αη^λΐ^τριος 
Τσολάχης, ή^ττειρώτης, χτη[λατ(ας έν Μπέλταις 
τ^ς Βασσαραβίας. 

Είτα δ Γεν. Γρα[ΐ.|χ.ατεύς άναγινώσχει τίιν 
ίπΐ τών &π& του χ. Γ. Χ. Κύλλεν, Ιατρού, συλλε- 
γέντων νομισριάτων τών πόλεων Τ6{Αεως, Καλ- 
λατίας χλτς. Ιχθεσιν του χ. Γ. Σ. Γ. Βύξ, προλύ- 
του, [λέλους τ^ς Βασιλιχ^ς εταιρίας χαΐ της 
ΆρχαιολογιχΤΙς, έζελληνισθιΠίσαν υπ6 Διονυσίου 
Π. Κοντογεώργη, Ιχουσαν ώς έξής' 

«Μετά [ΐιεγίατης εύχαριστησςως έχθέτω ζΐς 
τίιν έπΙ τών Νθ(^ιισμ.άτων ΈταιρΙαν τά περί 
ρχρας συλλογής αρχαίων νο|ΐισμάτων προσ- 
φάτως προ(Αηθευθέντων έν Κωνστάντσ^, τ1^ 
νέ^ θέσει τ^ς αρχαίας θρ^χιχης πόλεως Τό- 
|Λεως, έν Ηοισί^, ύπ& του φίλου ρ.ου Δρ. χ. Γ. 
Κόλλεν, δστις έπί τίνα ίτη παρεπιδη|]ΐεΐ έχει 
ώς 2ατρός. Παραχινουμαι δ' εΙς τούτο έζαι- 
ρέτως, διότι ή τοποθεσία, έν γ τά νοριίσ[ΐ.ατα 
ευρέθησαν, άρχαιολογιχώς ενδιαφέρει, χαΐ διότι 
α{ έρευναι, τάς δποίας δ Δρ. Κόλλεν εχαριεν, δ- 
4ΐιοΰ μετά της Έλληνιχϋς επιγραφές, 41ν εσχά- 
τως Ιπεμψεν εις Άγγλίαν, χαΐ %ν δ συνέταιρος 
μου χ. Νεύτων (Μγ, Νβ\νΙοη) θέλει, ελπί- 
ζω, έχδώσει διά την βασιλιχην Φιλολογιχ'Ι^ν 
Έταιρίαν, χατέπαυσαν τ6 έπΙ πολύ συζητηθέν 
ζήτημα, έάν ^ νέα έν Τουρχίς^ πόλις Κωνς-άν- 
τσα ηναι ή Τόμις αύτ^, είς %ν δ Όβίδιος έξω- 
ρίσθη 6π6 τοΟ Αύγουστου. 

Νυν έχ τϋς αρχαίας ιστορίας γ^νώσχομεν, 
δτι τόπος τις χαλούμενος Τόμις (ύπί> Στράβω- 
νος, Ζ'. 319- δπ6 του Όβιδίου ΤΓίδΙ. III. 9, 
33* υτΛ του Γεωγράφου τ^ς Ύαβέννης, Λ. 6), 

(ΕΛΛΗΝ. ΦΙΛΟΛΟΓ. ΣΤΛΛ0Γ02. Τ0Μ02 



% Τόμι (υ^Λ Πλιν. IV, § <8. Στατίου §4,2, 
25" 6πλ της περιηγι^σεως του *Αντο>νίνου, σελ. 
227), ?ί Τόμοι (υπ6 Μελά [Μβία] II, 2), χαΐ 
Τομεύς-έος (ϋπί> Στεφ. Βυζαντίου, 8. V. χαΐ 
Άρριανου Περιπλ. Ευξ., Π. σελ. 24), ητο πό- 
λις τϋς Κάτω Μοισίας, έπΙ του Ευξείνου, χαί, 
χατά τλν Σωζόμενον (Ιστορία Έχχλ. Ζ. 25) 
χαΐ 'ΙεροχλΐΙν (σ. 637) ή πρωτεύουσα της 'Ρω- 
μαΐχΑς επαρχίας της Μιχρας Σχυθίας. 'Έχειτο 
περί τά 36 μίλια μαχράν του "Ίστρου (Άνων. 
Περίπλ. Εύξ. Π. σελ. < 2), ί, χατά τους Πευ- 
τινγεριανούς Πίναχας {Τ3ΐ3α1α Ρβΐΐϋη^βΓία- 
ηα) περί τά 40 μίλια. Έν τί χλασιχ^ Ί^ο- 
^Ιζ(. εθεωρείτο, ώς δ "Ίστρος, ή Καλλατία χαΐ 
ίλλαι δμοροι χ&ραι, άποιχία έχ Μιλι^του, ένω, 
έν τη μυθολογία ητον δ τόπος, δπου ^ Μιζδεια 
χατέχοψε τ6 σώμα του αδελφού αυτής Άψύρ- 
του, χαΐ βπου δ πατι^ρ των λίητης συνι/ίγαγε 
χαί ένεταφίασε τά διάφορα μέλη του υίου του 
(Όβιδ. V. α. ^Απολλόδωρος Α. 9. 26. Ηγ- 
^ίη. Ταΐ). 4 3). 

Τ^ βνομα της πόλεως, τ& δποΐον παράγε- 
ται έχ του αρχαίου ρι&ματος «τέμνω ν (χότττω), 
αναμφιβόλως συνδέεται μετά του μύθου τούτου. 
Ό Όβίδιος υπαινίττεται τ6ν μΟθον τοΟτον έν 
τοϊς έζϋς στίχοις' 

«Ιηάβ Τοιηίδ άιοΐαδ Ιοοιίδ Ιιίο; ψιία £θγ- 

ΙιΐΓ ίη ίΐΐο 
ΜοιηΙ)Γα 80γογ ίΓαΙήδ οοηδβοαίδδοδαί.» 
ΤήδΙ. III Εΐββ. IX., 33, 34. 

(Έχ τούτου δ τόπος δνομάζεται Τόμις, χαθ* 
όσον αναφέρεται, Κτι έν αύτφ ή άδελφί) χατέ- 
ταμε τά μέλη του αδελφού αυτής). 

ΚαΙ τ'})ν θεμελίωσιν τών Έλληνιχων άποι- 
χιών έν τη βαρβάρω χώρ^ τής Ηοισίας υπαι- 
νίττεται έν τοΙς έςής' 

«Ηίϋ (}αο(ΐαΘ δαηΐ ϊ^ιΙαΓ ΟΓαίαθ. . . σαίδ 

•[0ΓβάβΓβ1;? . . . υΓοοδ, 
ΙηΙβΓ ίηΗαιηαηαβ ηοΐϊΐίηα Ι)αΓΐ)αΓΐαβ? 
Ηιιο ςηοςαβ ΜϋβΙο ιηίδδί νοηβΓβ οοΐοηί 
Ιησαβ ΟβΙίδ ΟΓαίαδ οοηδΙΙΙιιβΓθ (1θΓηοδ? 
8βα ΥθΙιΐδ Ιιιχιο ηοιηβη, ροδίίαπκιαβ αη- 

[Ιίςιιίαδ ιιγ1)ο, 
ΟοηδΙαΙ αϊ) Αΐ38γΓΐί οαοάβ ίιιίδδβ Ιοοο». 

ΤήδΙ. III Ε1ο§. IX., 1—6 

(Επίσης ενταύθα (τίς ήθελε τ6 πιστεύσει;) 
υπάρχουν ΈλληνιχαΙ πόλεις, μεταζύ τών ονο- 
μάτων τ%ς .απάνθρωπου βαρβαρότητος ; 'Ρ^πί- 

ΤΌ 32 



250 



Ο ΕΝ Κ/Π• ΕΑλΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



σης ίνταΟθα ι^λθον αιτοιχοι έχ Μιλι&του, χαΐ 
{^ρύσαντο (ΐ,εταζύ των Γετών Έλληνιχάς α- 
γροικίας; Άλλα τ6 2νο(ΐα τούτο είναι άρχαΤον, 
χαΐ είναι παρα$εδεγ[ΐ.ένον δτι { π6λις ώνο[ΐ.ά- 
σθϋ οδτως άττό τ{»ν φένον τοΟ 'λψύρτου). 

Περί τϋς |ΐετά ταΟτα {στορίας της έχ Μι- 
λήτου 6ποτιθε|ΐένΥ)ς αύτϋς άττοιχίσεως ού^έν 
γινώσχο|ΐεν* χαΐ |ΐ6λις ήθέλομεν ίχει [ΐνε(αν 
τινά τ91ς &πάρζεώς της, έάν $έν ε&ρίσχοντο 5- 
λ(γα [ΐαλλον {Μεταγενέστερα έπιχώρια νο[Λ.(- 
σ[ΐ.ατα, χαΐ σειρά τις α&τοχρατοριχών έλληνιχών 
νο|Αΐσ|Λάτων, άιώ τοΟ Τιβερίου ριέχρι Φιλίττπου 
τοΟ νεωτέρου. Οΐ στ(χοι τοΟ Όβιδίου [χένου 
λασώζουσιν αύτην έζ επαξίου λι^θης, έπει^"}} 
δέν έγένετο λάσηριος έν τ^ [Αεσολαβούση ίς-ο- 
ρίφ του χέσ(Αου, χαθ' βσον £ύνα(^ιαι να εδρω. Ή 
θέσις τω6ντι, ίΐν χατεΧχεν ΙιΛ του εξωτέρου 
Ι&εθορίου τοΟ ΒύρωπαΐχοΟ πολιτισ|ΐ.οΟ, χαΐ α- 
πέχουσα πολύ ές έχείνων των [χερΰν, λ' &ν 
στρατευ^[ΐενοι άρχο^ι χαΐ νεώτεροι χαταχτη- 
ταΐ χατ' άνάγχην διιηρχοντο, άπεριάχρυνον 
α6τί)ν (τίϊν Κωνστάντσαν) έχ τής ενεργείας έ- 
χείνης τϋς έπι^^οής, %τις έξησφάλισεν εις &λ- 
λας δ(ΐ6ρους χώρας ένλαφέρον έπΙ πολύ διαρ- 
χέσαν. 

Ό Δρ. Κέλλεν |ΐοΙ ίπε(ΐψε τ%ς παρούσης 
καταστάσεως του τόπου αύτου σύντοαον ση- 
(χ.είωσιν, (^(^ρη τϋς βποίας έχθέτω ώς έξης. *Άρ- 
χεται λέγων 6τι ε2ς ίν υπέανη|ΐα γραφίν παρά 
τοΟ χ. Φόρεστερ (Μγ. Ι* ΟΓβδΙθΓ), πρώτου 
(ΐηχανιχου τ^ίς του Δουνάβεως χαΐ Ευξείνου 
Πόντου εταιρίας τοΟ σιδηροδρόριου, 6 χύριος 
ο&τος παρατηρεί, δτι &πασαι αΐ γεν6[Λεναι Ερευ- 
ναι τείνου^η νά προσδιορίσωσιν, δτι ή Ί6\ιις ί- 
χειτο έν Κωνστάντσ^ ΐ| πλησίον α&ττ^ς, χαΐ 
δτι εΤχε λόγους Ιχανούς νά πις•εύτ(ΐ, δτι ή Τό- 
Ι^Κ) $ 'τϋς τοΟ Όβι^ίου εξορίας τόπος, %ν δ(ΐορος, 
έάν ούχΙ 6 αύτύς τ^^ νέ^ ταΰττ» τουρχιχΐ^ πόλει. 
Ό Δρ. Κόλλεν έπιβεβαιοΐ τγιν χρίσιν ταύτην 
λέγων, δτι αύτύς 6 ίδιος εΐίρε τά ερείπια οΐ- 
χοοο(Αών μεγάλου (ΐεγέθους χαΐ στερεότητος 
ίφ' δλου του χώρου του ακρωτηρίου, έφ* οΟ ι8 
νέα πόλις κείται, καθώς καΐ μέρος προκυμαίας 
έκτεινομένης έντύς της θαλάσσης, καΐ θαύμα- 
σίως εισέτι διατηρούμενης. ΈπΙ του ανατολι- 
κού μέρους τϋς πόλεως 5 βράχος άνεσκάφη 
ε{ς δύο μέρη, πιθανώς δι^ οχετούς, έπειδ*}) τά 
υποτιθέμενα αυτών στόμια άπολι^γουσιν εΙς 
τύ παράλιον ίσουψώς μλ τ})ν θάλασσαν. 

λ{ έργασίαι τοΟ σιδηροδρόμου, &ς επίσης 
χαΐ αΐ έν χ^ πόλει άνασκαφαί, οΛ άπαιτούμε- 
ναι διά τί)ν άνέγερσιν πολυαρίθμων αποθηκών 



καΐ οικιών, ανέδειξαν τά θεμέλια εκείνου, τύ έ- 
ποΐον πρέπει νά ητο £λλοτε μεγάλοι οΤκοι, % 
θαυμασίως ώκοδομημένοι ναοί,% δημόσια κτίρια. 
Αϊ έπιγραφαί, ών αντίγραφα απεστάλησαν εΙς 
Άγγλίαν, απασαι άνεσκάφησαν έντύς της πε- 
ριφερείας τοΟ ακρωτηρίου τούτου, τά δε νομί- 
σματα έσαγηνεύθησαν έκ του λιμένος, ί| ευρέ- 
θησαν έν τ^ παραλίφ συχνάκις εΙς βάθος πλεΐον 
τών 42 ποδών υπύ τί^ν νΟν έπιφάνειαν' 

Ό Δρ. Κόλλεν προσθέτει, δτι δέν ήδυνι^- 
θη νά άνευροι ερείπια του τόπου, του νΟν υπύ 
τών γεωγράφων καλουμένου Νάξος παρά τίιν 
Τόμιν (ΝαχΟδ δίρΐΐά Τοπίί), έκτύς έάν 6 
τόπος ούτος ίναι τύ χωρίον τύ νΟν καλοό- 
μενον Άναδύλ-Κιβί, περί τύ ίν καΐ τέταρτον 
μιλίου μακράν τ%ς Τόμεως, δπου ούχΙ μόνον 
νομίσματα συχνάκις άνασκάπτοντες ο{ χωρικοί 
εύρίσκουσιν, άλλ' ύπάρχουσιν εισέτι καΐ πολύ 
μεγάλα τεμάχια λίθων τετμημένων, καΐ δπου, 
έπΙ τοΟ στηλοβάτου κίονος καΐ έπιγραφ*}) μετά 
του ονόματος «ΤίΙίαδ 6ήδρΐ18», άνιόκουσα, 
κατά π&σαν πιθανότητα, εΙς ναύν τίς Αθή- 
νας, άνεκαλύφθη. Αμέσως πλησίον τούτου τοΟ 
τόπου εΙσέτι κ^νται πέριξ τμι^ματα ωραίων 
μαρμαρίνων κιόνων έχοντα 8-ΐΟ ποδών μυϊκός. 
Έκ τοΟ κατά παράδοσιν τείχους τοΟ Τραΐία- 
νοΟ ολίγον μόνον νΟν εναπομένει, έπειδ-ί) τύ δ- 
λικύν δλον έξίχθη 6πύ τών Τατάρων, καΐ μετε- 
κομίσθη ε{ς την πόλιν δι' ο^κοδομάς. 

Τπάρχουσιν εναργείς αποδείξεις, δτι Ιν άρ- 
χαίοις χρόνοις ή Δόβριτζα πρέπει νά ητο πολυ- 
πληθι6ς, έπειδί) απαντώνται θεμέλια μεγάλων 
οικοδομημάτων καΐ κίονες διεσπαρμένοι έφ' δλης 
χ%ς χώρας, καΐ εις τοποθεσίας, δπου ούδΐν 
άλλο σημείον κατοχίς δύναται, νΰν, τουλάχι- 
στον, νά άνευρεθΐ). Του Όβιδίου ή περιγραφ-)) 
χειμώνος Ιν Τόμει, έν τοϊς «ΤπδΙίαπί» αύτοΟ, 
είναι κατά πολλά ενδιαφέρουσα, διότι ταότύ 
συμβαίνει καΐ τ'})ν σήμερον. ΚαΙ δ^θρ^ΐνός του 
περί τ91ς όλοσχεροΟς ελλείψεως δένδρων, ώς 
καΐ Ιτεών, δεικνύει, δτι έν τώ μακρφ διαστι(- 
ματι τών ετών ή εξωτερική ^ψις τοΟ μέρους 
τούτου ποσώς δίν μεη&λλαξε' δυνάμεθα νΟν ευ- 
κόλως νά άριθμι^σωμεν τά δένδρα έκ τϋς άτμα- 
μάξης εκατέρωθεν έν τφ διαστι^ματι τών πρώ- 
των τριάκοντα μιλίων, απερχόμενοι 9| εισερχό- 
μενοι εΙς Κωνστάντσαν. 

'Άξιον λόγου έιναι νά φέρωμεν ε!ς μαρτυ** 
ρίαν τοΟ Όβιοίου αύτοΟ τους στίχους 

«ΟΛίδ ίπ βχΐΓβπιί ]αοβο άβδβΓίαβ ΕΓβ- 

[πίδ, 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



251 



ΡβΓΐ ιι1)ΐ ρβΓρβΙιΐ8ΐ8 οΙίΓαΙα ΙβΓΓδί ηίνθδ. 
Νοη &8ΘΓ Ιιίο ροιηυιη, ηοη άαΐοβδ βάα- 

Νοη 8&1ίθθ8 ηρ3, γο1)ογ& ιηοηΐθ νΪΓβηΙ;. 

« « « • « 

Οαοοαιηςαβ &8ρίοί2ΐ8, οαιηρί οαΙΙοΓβ οα- 

[ΓβηΙθ8 
ΥοδΙαςαβ, ςααβ ηβιηο νίικϋοβΐ; αρνα 

ϋαοβηΐ». 
ΕρίδΙ. βχ Ροηίο, Ι. 3, 49—56. 

(£υρ(αχο[λαι ιΐς τλ άπώτατον (χέρος τοΟ χ6* 
σμου, έν έρι&μοις χώραις* 8που ή γ% αιωνίως 
χαλόπτεται ύπ6 χιένος. Ενταύθα, εις τους α- 
γρούς, δέν υπάρχει ο&τε δένδρον ούτε άι^πελος. 
Δεν βάλλουν έπΙ τών έχθών αΕ ίτέαι, ούτε έπι 

τών δρέων (δρυς). 

« « « « « « 

"Οπου χαΐ άν στρέψης τ6 βλέ[Α(Λα, βλέπεις 
τους αγρούς άνευ γεωργών, καΐ τους απέραν- 
τους λειριώνας χέρσους). 

Εις Μαγγάλια, πρότερο ν ΚαλλατΙαν ?| Κάλ- 
λατιν, ευρίσχομεν τί)ν άρχα(αν προχυ[λα(αν, 
σχεδόν ίν |Α(λιον [/.αχράν, εισέτι ύπάρχουσαν, 
χαΐ σχεδίων τέσον έντελϋ, ως ίτε πρώτον ώχο- 
δθ[;ιιάθιη, χαίτοι, χατά παράδοζον αντίθεσιν ^ά 
τ^ν προτέραν α&τής στι[ΐ.αντιχέτγ)τα, έν τφ 
χωρ(«|^ αύτφ δέν υπάρχει ουδέ ίν άλιευτιχ&ν 
πλοΐον. Αυτοπρόσωπος παρατ4ρ>ΐσις έπΙ τοΟ αν- 
τιχρυ παραλίου το& χ6λπου πρ6ς άνεύρεσιν τοπο- 
θεσίας τινός, ήτις δυνατόν να ητον ή θέσις τις 
'Ιστρίας ^ Ίστριαπόλεως, ήτις, χαθά λέγει δ 
Πλίνιος, %το |ΐ.ετά τϋς Καλλατίας « ραΙβηβΓ- 
Πΐηα ΙΐΛδ,» ολοσχερώς άπέτυχεν. Δίν ύπάρ- 
χουσιν δριως ερείπια πρδς διχαιολέγγισιν τοιαύ- 
της περιγραφείς. 

Τα ενταύθα λοιπόν ευρεθέντα νο(λΙσ[Λατα δύ- 
νανται να περιγραφώσιν ώς έζϋς* 

<. ΙΙαλλατία Ηοισίας — Α6τόνο[ΐ.ος. 
ΛΥΣΙΜΑΧΟΣ, ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΘΡΑΚΗΣ. 

Έχ τοΟ ενός μέρους — Κεφαλ"}) Λυσιμάχου 
φοροΟντος έπενδύτην. 

Έχ του άλλου μέρους — ΒΑΣΙΛΕΟΣ ΛΥΣΙ- 
ΜΑΧΟΥ. Παλλάς Άθηνα, μετά περικεφαλαίας, 
χαθγιμένη άριστερύθεν' δεζιύθεν μιχρά είχών 
τ%ς Νίχης' άριστερέθεν δόρυ. "Ότησθεν του θρό- 
νου, ασπίς* έπΙ τοΟ θρόνου αυτού ΚΑΛ. Είς 
τ6ν χώρον, Ι"Ρ. ΕΙς τι άντίθετον μέρος πτε- 
ρωτή τρίαινα, έστραμμένη προς τό άριστερόν. 

Μέγεθος,• 78. Βάρος, ΑΓ. 



2. Καλλατία Μοισίας. — - Αύτοχρατοριχ*}) 
Έλληνιχη. 

ΓΟΡΔΙΑΝΟΣ ΠΙΟΣ. 

Έχ του ενός μέρους — ΑΥΤ. Κ. Μ. ΑΝΤ• 
ΓΟΡΔΙΑΝΟϋ. ΑΥΤ. Προτομή του Γορδιανου 
πρδς τλ δεζιόν μέρος, δαφνηφόρου, άμφίεσμα 
έπΙ τών ώμων. 

Έχ του άλλου — ΚΑΛΛΑΤΙΑΝΩΝ. Νίχη πε- 
ριπατοΟσα προς τό άριστερόν. Δεζιόθεν στέφα- 
νος* άριστερόθεν χλάδος φοίνιχος. ΕΓς τλν χώρον, 
προς τδ άριστερόν μέρος, Ε. 

Μέγεθος, 11. Μ. 

3. Τόμι Μοισίας. — Αυτόνομος. 

Έχ του ενός μέρους — Κεχαλυμμ.ένη χεφα- 
λ^ προς τό δεζιόν. 

Έχ τοΟ άλλου — Δύω χαιόμεναι δ^δες, με- 
ταξύ τών οποίων ΤΟ. υποχάτω ΕΜΙ. 

ΜΙ 

Μέγεθος,. 67. ^Ε. 

4. Τόμι Μοισίας.. — Αύτοχρατοριχίι Έλληνιχτ^. 

ΤΡΑΪΑΝΟΣ. 

Έχ τοΟ Ινός μέρους — ... ΤΡΑΙΝΟΟ . . . • 
Προτομί) τοΟ Τραϊανού προς τό δεξιόν δαφνη- 
φοροΟντος* ώμοι ήμφιεσμένοι. Έχ του άλλου 
— τρόπαιον έπΙ τετραγώνου υποστηρίγματος 
ίχάτερωθεν, ούτω. 

^ ΜΓ/ -ί ^ ^ ^^^^^ ΤΟΜΙΤΩΝ). 

Μέγεθος,. 77. ^Ε. 

5. Μ. ΑΥΡΗΛΙΟΣ. 

Έζ ενός μέρους — ΑΥΤ. Κ. Μ. ΑΝΤΟ- 
ΝΕΙΝΟΟ. Προτομή τοΟ Μ. Αυρηλίου προς τό 
δεζιόν, δαφνηφόρου, ώμοι γυμνοί. Έχ του άλ- 
λου ΜΗΤΡΟΠΠΟΛΙΤΟΥ ΤΟΜΕΩΟ. Ζεός άετο- 
φόρος χαθημενος προς τό άριστερόν μέρος* δε- 
ςιόθεν αετός* άριστερόθεν δόρυ. Εις τόν χώρον, 
προς τά αριστερά, Γ. 

Μέγεθος 1 . 13. Μ. 

6. Έξ ενός μέρους — . . . ΚΑΙΟΑΡΙΒΗΡΩ. 

Προτομή του Μ. Αυρηλίου προς τό δεξιόν δα- 
φνηφοροΟντος* ώμοι γυμνοί. 

Έχ του άλλου — ΤΟΜΙΤΩΝ. Βάχχος ιστά- 
μενος άριστερόθεν* δεξιόθεν χάνθαρος' άριστε- 
ρόθεν, θύρσος* παρά τους πόδας του, πάνθηρ 
τρέχων προς τά αριστερά. 

Μέγεθος,. 71. ^Ε. 




252 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



7. Έξ έν^ς μρους— ΚΑΙΟΑΡΙΒΗΡΩ. Νεα- 
νικί) ττροτοριη του Μ. Αυρηλίου προς τ^ άρι- 
στερόν' ώμοι 4[^φιεσ[ΐ.ένοι. 

'ΕΓκ του άλλου — ΤΟΜΕΙΤΩΝ. Βάκχος Ιστά- 
μενος άριστερ6θεν* δεζιόθεν χάνθαρος* άριστε- 
ρόθεν, θύρσος* παρά τους πό^ας του μαχρ&ς 
βιοι&ές. 

Μέγεθος,. 72. Μ. 

8. ΚΑΡΑΚΑΑΛΑ. 

Έξ £ν{)ς (Λέρους — ΑΥΤ. Κ. Μ. ΑΥΡ. ΑΝ- 
ΤΩΝΕΙΝΟΟ. Προτο[ΐ.η του Καρακάλλα, δα- 
φνγιφορουντος, δεζιόθεν' ώριοι ι^ριφιεαριένοι. 

Έκ του άλλου— ΜΗΤΡΟΠ. ΠΟΝΤΟΥ. ΤΟ- 1 
ΗΕΩΟ. Τύχη ιστάμενη άριστερόθεν' δεξιόθεν 
στάθμη* άριστερόθεν κέρας Αμάλθειας* εΙς τ6ν 
χώρον, δεςι6θεν Λ. 

Μέγεθος, 1.07. ^Ε. 

9. ΠΑΑΥΤΙΑΑΑ. 

Έξ ένδς μέρους -τ ΦΟΥΑΒΙΑ. ΠΑΑΥΤΙΑ- 
ΑΑ ΟΕ. Προτομή Πλαυτίλλης δεξι6θεν, ωμοί 
ήμφίεσμένοι. 

Έκ του άλλου— ΜΗΤΡΟ. ΠΟΝΤ. ΤΟΜΕΟΟ. 
Τύχη Ιστάμενη άριστερύθεν' δεξιέθεν, δύρυ' ά*- 
ριστεούθεν, κέρας Άμαλθε(ας' παρά τους πύδας 
της, οεξιέθεν, ταύρου κεφαλή (;)* ε2ς τδν χώ- 
ρον, άριστερόθεν Α. 

Μέγεθος, 1.07. Μ. 

10. ΓΕΤΑ. 

Έξ ένδς μέρους— ΑΥΤ. Κ. Π. ΟΕΠ. ΓΕΤΑΟ. 
Προτομή του Γέτα δεξιόθεν, δαφνηφορουντος' 
ώμοι ήμφίεσμένοι. 

Έκ το5 άλλου ΜΗΤΡΟΠ. ΠΟΝΤΟΥ. ΤΟ 
ΜΕΩΟ. Νέμεσις ιστάμενη άριστερύθεν' δεξιέ- 
θεν στάθμη* άριστερόθεν ράβδος* παρά τους πό- 
δας αύτϋς, δεξιόθεν, τροχός. 

Μέγεθος, 1.05. ^Ε. 

11. Έξ ένος μέρους —Α. Κ. Π. ΟΕΠ. ΓΕ- 
ΤΑΟ. Προτομή του Γέτα δεξιόθεν, δαφνηφο- 
ρουντος* ώμοι ήμφιεσμένοι. 

Έκ του άλλου— ΜΗΤΡΟ. ΠΟΝ. ΤΟΜΕωΟ. 
*Αετί)ς μετ' άνιττταμένων πτερύγων ιστάμενος 
άριστερόθεν έπΙ τετραγώνου βάσεως, κρατών 
στέφανον ε?ς τ?> ράμφος του* εκατέρωθεν ση- 
μαία. Εις τί> άντίθετον μέρος Δ. 

Μέγεθος, 106. Μ. 

12. Έξ έν6ς μέρους — . . . ΓΕΤΑϋ. Προ- 



τομή τοΟ νέου Γέτα δεξιόθεν' ώμοι τ5μφιε- 
σμένοι. 

Έκ τοΟ άλλου — ΤΟΜΕΙΤΩΝ. Βότρυς στα- 
φυλές. 

Μέγεθος, 0.7. Ά. 

1 3. ΣΕΒΗΡΟΣ ΑΑΕ2ΑΝΑΡ0Σ. 

Έξ ένδς μέρους— ΑΥΤ. Κ. Μ. ΑΥΡ. ΕΕΥΗΡ. 
ΑΑΕΗΑΝΔΡΟΰ. Προτομή του ΣευΑρου Αλεξάν- 
δρου δεξιόθεν, δαφνηφοροΟντος* ώμοι γυμνοί. 

Έκ τσΟ άλλου — ΜΗΤΡΟ. ΠΟΝΤΟΥ. ΤΟ- 
ΜΕΩβ. Ζευς ήμιημφιεσμένος, καθισμένος άρι- 
στερόθεν* δεξιόθεν φιάλη (θυσιών)* άριστερόθεν 
δόρυ. Ε{ς τλ άντίθετον μέρος Λ. 

Μέγεθος, 1.08. Μ. 

14.ΜΑΞ1ΜΕΙΝ0Σ. 

Έκ του £νί)ς μέρους —ΑΥΤ. ΜΑ2ΙΜΕΙΝ0Σ. 
ΕΥΕΕΒ. ΑΥΤ. Προτομή του ΜαξιμΙνου δα- 
φνηφορουντος, δεξιόθεν* ώμοι ι^μφιεσμένοι. 

Έκ τοΟ άλλου— ΜΗΤΡΟ. ΤΟΥ. ΤΟΜΕΩΟ. 
Σέραπις ΐσταται άριστερόθεν* έπΙ κεφαλές μό- 
διον' άριστερόθεν λόγχη, δεξιόθεν (;)' εις τίν 
χώρον, άριστερόθεν Δ. 

Μέγεθος, 1.06. Μ. 

1 5. ΓΟΡΔΙΑΝΟΣ ΠΙΟΣ. 

Έξ ένί)ς μέρους — ΑΥΤ. Κ. Μ. ΑΝΤ. ΓΟΡ- 
ΔΙΑΝΟΟ ΑΥΤ. Προτομίί τοΟ Γορδιανου δεξιό- 
θεν, δαφνηφοροΟντος* ώμοι ΐ^μφιεσμένοι. 

Έκ του άλλ.— ΜΗΤΡΟ. ΠΟΝΤΟΥ. ΤΟΜΕΩΟ. 
Δύο ^μιεμφιεσμένών άρμενων εικόνες καθήμε- 
νων κατά γίς άριστερόθεν* υπεράνω έκαστης 
κεφαλϋς άστι^ρ* εις τ&ν χώρον, άριστερόθεν, Δ. 

Μέγεθος 1,01. ^Ε. 

1 6. Έξ ένδς μέρους — ΑΥΤ. Κ. Μ. ΑΝΤ. 
ΓΟΡΔΙΑΝΟΣ ΑΥΤ. Προτομή ΓορδιανοΟ Πίου 
δεξιόθεν, δαφνηφορουντος* ώμοι ήμφιεσμένοι. 

Έκ τοΟ άλλου — ΜΗΤΡΟ. ΠΟΝΤΟΥ ΤΟ- 
ΜΕΟΟ (ουτω)' Νέμεσις ιστάμενη δίξιόθεν' δε- 
ξιόθεν (;)* . . άριστερόθεν, σάκκος (;) παρά το!^ 
πόδας αύτϋς άριστερόθεν, τροχός* ε{ς χώρον, ά* 
ριστερόθεν, Δ. 

Μέγεθος, 1,07. Μ. 

17. ΦΙΑίηΠΟΣ Α. 

Έξ ένλς μέρους— ΑΥΤ. Μ. 10ΥΑΙ. ΦΙΑΙΠ- 
ΠΟΕ. ΑΥΤ. Προτομίϊ Φιλίππου Α'. δεξιόθεν, 

δαφνηφορουντος' ώμοι ιίμφιε^μένοι. 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



253 



•βχ τοΟ άλλοίΐ— ΜΗΤΡΟ. ΠΟΝΤΟΥ. ΤΟ^ 
(ούτω) .... Τύχη ι<ττα[ΐ.ένη άριστερόΟεν' ϊε- 
ζ^έθεν, φιάλτ) (θυσιών)* άριστερ^θεν, χέρας Ά- 
(ΐ,αλθεΕας' ε{ς χΑρον, άρίΦτερέθεν Δ. 

Μέγεθος, 4.05. Μ. 

.48. ΤΡΑΪΑΝΟΥΠΟΑΙΣ ΓΕΤΑΣ. 

Έζ ένδς ιμέρους — Α. ΟΕΠΤΙ. ΓΕΤΑΕ. ΑΥ. 
Αγένειος νεανιχη ΊτροτοΐλΤ) του Γέτα δεζιόθεν* 
ω[Αθΐ ι({Αφΐθσμένοι. 

Έχ του άλλου — ΑΥΓΟΥΟΤΗΟ. ΤΚΑΙΑ- 
ΝΗΟ. 'Άρτεμις Κυνηγλς περιπατοί>σα δεξι6θεν* 
ούρουβα βέλος έχ φαρέτρας* άριστερόθεν χά[Α- 
ίντ^ν τέςον* ποίρά τους πόδας της, χύων. 

Μέγεθος, 4 ,02. Μ. 

49. ΑΜΑΣΤΡΙΣ ΠΑΦΑΑΓΟΝΙΑΣ. 
Μ. ΑΥΡΗΑΙΟΣ. 

Έκ τοΟ ένί>ς ριέρους— ... Μ. ΑΥΡΗΑΙΟΟ. 
ΑΝΤΟΝΙΝΟα. ΠροτοΐΛίι Μ. Αυρηλίου δ^ζιόθεν" 
ώριοι γυ[χ.νο(. 

Έχ του άλλου — ΑΜΑΟΤΡΙΑΝΩΝ. λιβυρνίς 
(^αΙέΓβ) (Λετά δέχα χωπηλατών δεζιόθεν* 

Μέγεθος, 4.44. Μ. 

Τά νοριίσρΕ,ατα αυτά έν γένει διατηρούνται 
εΙς χαλλίστην χατάστασιν, άλλα δεν δύναριαι 
να εΐπω, 5τι υπάρχει χανέν έζ αυτών, τ2> βποΐον 
είναι απολύτως νέον. Έν6(;.ισα αζιον λόγου νά 
έφελχύσω τ'})ν προσοχι^ν σας είς αυτί πρωτ{7<<<>ς 
ίνεχα τοΟ ενδιαφέροντος του τόπου, έν φ ευ- 
ρέθησαν* χαΐ διότι ό Δρ< Κόλλεν μοί ίπε[λψε τ2> 
σύντομον πβρί αύτου ύπόμνηρια, έξ ου άνέ-* 
γνων υμ,ΐν άρτι τά ση(Ααντιχώτερα.» 

Έπι τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



. ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΙΓ. 

Τφ 31 Ίανοοαρίοο 4879. 
ΙΓροδΰ^ΒόοΥτοζ τον χ» /. ^. Α*ξΐσζοχΜθΌζ 

*Αναγν(οσθέντων χαΐ ίπιψηφισθέντων των 
πραχτιχών ττίς προηγουμ.ένης συνεδριάσεως, δ 
Γ$ν• Γρα(£[χατευς άναγινώσχει 

α) Έπιστολ'ί)ν του ενταύθα Φιλεχπαιδευ- 
τΐ)•οΟ Συλλόγου «Μιχρά Άσ(α» άπ& 24 Ίο(- 



νουαρίου 4872, άγγέλλοντος δτι εύγνωμόνως 
άποδεζά()ΐενος την πρότασιν τοΰ ^[/.ετέρου Συλ- 
λόγου, δπως έχλέξτρ ίνα νέον έχ της Μιχρό^ 
*Ασίας, ίνα άναλώριασι του Χρηστάχη έφένδη 
Ζωγράφου έχπαιδευθΐ) είς τί> ενταύθα Έλλην, 
Αύχειον, έξελέζατο τρεις νέους Μιχρασιανούς, 
χαΐ πέ[Λπει αυτούς, Ιίνα έχ τούτων 6 ή^λέτερος 
Σύλλογος έχλέξηται τ6ν ιχανώτερον. 

Ό χ. Χασιώτης λέγει, δτι τ6 Προεδρεύον έν- 
έχρινε νά το&ς πέ(Αψη είς τίιν Έχπαιδευτ. Έ- 
πιτροπτ^ν, Τνα αυτή έζετάστ» χαΐ ύποβάλη είς 
τ6ν Σύλλογον τι) άποτέλεσ[ΐα τών σχέψεών 
της, δπως δ άρ[Λθδιώτερος έχλεχθΐ) ώς υπότρο- 
φος τοϋ Χρηστάχη έφένδη Ζωγράφου. 

β') ΤοΟ Μητροπολίτου Σε^^ών χ. Νεοφύ- 
του, άγγέλλοντος την λήψιν των έγχυχλίων 
χαΐ τών οιαγρα[ΐ[ΐάτων, χαΐ δτι δ ίχά Σύλλο- 
γος ασχοληθείς εΙς την στατιστιχην τών σχο* 
λείων αποστέλλει τ& άποτέλ6σ[ΐ.α τών εργα- 
σιών αυτοϋ. 

γ') ΤοΟ χ. Κ. Λιπ(ί.>ΐτσα έξ Άδριανουπόλεως 
άπί) 26 Ιανουαρίου 4872, έχφράζοντος τάς 
ευχαριστίας αυτού έπΙ τ^ έχλογ^ αύτοΟ ώς 
ταχτιχοΟ [βέλους. 

δ') Ό[ΐοίαν τοΟ χ. Π. Ααζαρδ ίατροΟ μ-έ- 
λους αντεπιστέλλοντος έχ Κερχύρας ΛιΛ 24 
•Ιανουαρίου 4872. 

Εϊτα άγγέλλει τίϊν προσφορλν βιβλίων τοΟ 
χ. Μόρδτριανν. 

*Αγγ4λλεται τλ β'. χατά τά νενο{ΐ.ισμιένα, 
ώς ταχτιχδν ριέλος δ έν Σηλυμβρί^ χ. Άνας•ά- 
σιος Ν. Στα(λούλης, χαΐ δι' απολύτου πλειο- 
νοψνίφίας γίνεται δεχτός. 

Ό Πρόεδρος άγγέλλει δτι έν τ% σ^εδριάσεί 
ταύτγι παραχάθηται δ Πρόεδρος του έν 'Ραιδε- 
στφ θρ^χιχοΟ Φιλεχπαιδευτιχου Συλλόγου χαΐ 
αέλος αντεπιστέλλον του ή[/.ετέρου χ. 1. Θεο- 
δωρίδης. 

Ό χ. Μόρδτμανν άναγινώσχει «περί Μολυ- 
βδοβούλλων» (ιδ. σελ. 4 08.). 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή' Συνεδρίασις. 



■Α' 



ΣΥιΝΕΔίΙΑΣΙΣ ΤΙΔ'. 

Τς 9 Φιβροοβρίο» 4878. 

Πραόρβύοττος τοϋ χ, /. ΑρισνοχΑέονζ 
^Αγπηροϋρου. 

Άναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισθέντων τών 



254 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣϊΑΑΟΓΟί 



πρακτικών τϋς προηγου|ΐένγ)ς συνεδριάσεως, δ 
Γεν. Γρα|/.ρ.ατεύς άναγινώσκει 

ά) Έπιστολίιν τής έν Αιβερπίλει επΙ του 
κτιρ(ου Έπιτροτπίς έκ τών κ. κ. Γ. Μ. Παπα- 
γιάννη, Π« Κοντοσταύλου, Σ. Σπάρταλγ), Δ. 
Γαλάτη άπλ 27 Ιανουαρίου, παρα&εχοριένων 
τίιν άνατεθεΐσαν αυτοΤς έντολτάν. 

β') Του κ. Δ. Βικέλλου έκ Λονδίνου άπ& 
30 Ιανουαρίου 1872, αποποιούμενου να άπο- 
τελέστ) μέλος τϋς έκθΐ έπι του κτιρίου Έπι- 
τροπϋςι καΐ πέμποντος συν^ρομην έκ λιρών 
•Αγγλικών πέντε. 

γ') Τοϋ κ. Α, Καφταντζόγλου έξ ^Αθηνών 
άπ& 29 Ιανουαρίου 1872, ευχ,αριστουντος τφ 
Συλλέγφ έπι τ^ εκλογή αύτοό ώς μέλους επι- 
τίμου. 

ί') Όμοίαν του κ. *Ι. 'Ράμμου έξ Αθηνών 
άιΛ 18 Ιανουαρίου 1872, μέλους αντεπιστέλ- 
λοντος. 

έ) Του έν Φιλιππουπέλει Συλλόγου τών Φι 
Λομούσωιτ άπ6 19 Ιανουαρίου 1872, άγγέλ- 
λοντος οτι έζελέζαντο καΐ πέμπουσι τ6ν έκ 
θρ^Χ'^ζ υπίτροφον του Χρης•• έφένΧη Ζωγράφου. 

^) ΤοΟ κ. ΟΙΐαδδαηΙ Γραμματέως του έν 
Παρισίοις «Πρ6ς διάδοσιν τών ^Ελλην. γραμμά- 
των Συλλόγου» άπ^ 16 Ιανουαρίου, άγγέλλον- 
τος τίιν άποστολην βιβλίων ίκ τίνων μελών 
του Συλλόγου εκείνου πρ&ς την Βιβλιοθι^κην 
τοΟ Συλλόγου ημών. 

ζ') Τϋς κ. Σαπφούς Αεοντιάδος έκ Σμύρ- 
νης άπ& 28 Ιανουαρίου, πεμπούσης φΰ^ι^ έικί 
τρ αταγίΥΤ^ισει τον ΣυΛΑόγου καΐ αυτοσχε- 
δίους στοχασμούς «περί τϋς πρώτης παιδαγω- 
γίας, % μάλλον, περί τϋς πρώτης άνατροφϋς». 

1^) ΤοΟ κ. Ευθ. Καστόρχη, μέλους επιτίμου 
έζ Αθηνών εΰχαριστιόριον ίτΑ 31 Ιανουαρίου, 
Εχουσαν ώς £ 






Έν 'ΑΟηναις τφ 31 Ίανοοβρίου 1872. 

Κύρη Πρόεΰρε ! 

Ασμένως άποκρινόμενος είς τδ άπλ 1 πα- 
ρελθόντος Δεκεμβρίου 6μέτερον ίγγραφον, δι'ου 
εύηρεστηθητε να μοί άναγγείλητε, δτι δ υφ* υ- 
μών προεδρευόμενος Φιλολ. Σύλλογος ήζίωσε να 
κατάταξη καΐ έμέ έν τοΤς έτητίμοις αυτού μέ- 
λεσιν, βμολογώ υμίν τε, κύριε Πρόεδρε, καΐ τφ 
φιλομούσί^ Συλλόγφ πολλας τάς χάριτας, δι' ^ν 
άπέδωκε τιμήν ζΐς άρχαΤον τών μουσών λει- 
τουργόν. *Αλλ* έντεΟθεν λαμβάνω άφορμην να 
δηλώσω καΐ την τϋς ψυχϋς μου άγαλλίασιν, 



διότι βλέπω 6τι 5 έν τ^ Μητροπόλει τϋς Τουρ- 
κίας πρώτος κατασταθείς Ελληνικές Φιλολο- 
γικός ούτος Σύλλογος ού μόνον δραστηρίως 
προβαίνει προς τ6ν έθνωφελϋ αυτοΟ σκοπόν, 
άλλ' υπόδειγ|ΐα γινόμενος προκαλεί και έν 
αλλαις πόλεσιν ομοίων Συλλόγων τίιν σύστα- 
σιν. Ε!ς τάς σπουδαίας δέ καΐ σκοπίμους ενερ- 
γείας τούτων τε καΐ τών άπανταχοΟ ελληνι- 
κών εκπαιδευτηρίων αποβλέπων ποίς φιλογενης 
*Ελλην ευφραίνεται έπΙ τω θεάματι τούτφ, 
καΐ πείθεται οτι δέν θέλει εΐσθαι μακράν δ 
χρόνος τϋς του ημετέρου ίθνους ποθητϋς ίθι- 
κϋς καΐ έπιστημονικϋς παλινορθώσεως. 

Άποπερατών την εύχαριςηηριον ταύτην έπι* 
στολι^ν μου, παρακαλώ υμάς, κύριε Πρόεδρε, νά 
δεχθϋτε μετά τών υπέρ τϋς προόδου τοΟ ημε- 
τέρου Συλλόγου ευχών μου καΐ τρεις βίβλους, 
ών ή μεν περιέχει μικράς τινας διατριβάς μου, 
ή δέ μετάφρασιν τοΟ Βεκκαρίου ΙίτΑ τοΟ άοι- 
δίμου Κοραϋ, καΐ ή τρίτη δίτομος τ^ υπίι 
του ΓερμανοΟ Επ^θΐ περιγραφην τϋς νίσου 
Κύπρου, ώς μικράν συμβολΐιν ε{ς την έκ νέομ 
συγκροτουμένην βιβλιοθι&κην τοΟ Συλλόγου. 
καΐ ελάχιστον δείγμα τϋς πρ&ς υμ&ς εξαίρετου 
ύπολιαψεώς μου. 

Εϊθ. ΚΑΣΤΟΡΧΗΣ. 

Τφ έλλογίμφ Προέδρφ του έν Κ/πόλει Έλ- 
ληνικοΟ ΦιλολογικοΟ Συλλόγου κυρίφ κ. Κα- 
ραπάνφ. 

Εις Κ/πολιν. 

θ') ΈπιςΌλην τοΟ κ. Σχλίεμανν, έξ Αθη- 
νών άπί» 1 Φεβρουαρίου, πέμποντος φωτογρά- 
φημα τοΟ άνακαλυφθέντος άνεπιγράφου αγ- 
γείου. 

Παρεπέμφθη ε!ς την *Αρχαιολογικ4)ν Επι- 
τροπών. 

ί) Του Μητροπολίτου Βελεγράδων άπλ 
Βεράτιον 16 Ιανουαρίου, πέμποντος φωτογρά- 
φημα τϋς έπιγραφϋς Αύλώνος. 

Έπέμφθη εις την Άρχαιολογ. Επιτροπών. 

Άγγέλλονται τλ β'. ώς άντεπις-έλλοντα μέλη 
οι κ. κ. Μόρδτμανν υίδς φοιτητής τϋς φιλολο- 
γίας έν Βόνντϊ καΐ δ κ. Ν. Γ. Πολίτης έν Ά- 
θι&ναις, προτεινόμενοι υπ& του Προεδρείου, καΐ 
παμψηφεί γίνονται δεκτοί. 

Μετά ταύτα 6 Πρόεδρος υποβάλλει τφ Συλ- 
λόγβ^ 

ά) "Οτι ί Έκπαιδευτ. Έπιτροπίϊ έκ τών 
υπλ του Φιλεκπαιδευτικοί Συλλόγου. Μιχρά 
*ΑσΙα άποσταλέντων τριών νέων έξελέξατο ώς 



ίΙ^ΑΚίΤΙΚλ 



255 



&ΐρ<τρ6φον 'Του Χρης*. έφ. Ζωγράφου τον *Αρ- 
χάγγελον Γαβρι^^λ. 

^Η έχλογη οΛτη 2ν«χρ(θη. 
β') "Οτι έττει^ί) πολλά των παίδων ενοριών 
τίνων τις Κ/π6λεως (χ,η φοιτΰντα εΙς τα σχο- 
λεία περιφέρονται ε{ς τάς αγυιάς, χαΐ ούδε|ΐ(α 
πρδς θεραπε(αν τοΟ χαχοΌ τούτου λα(ΐ.βάνεται 
πρόνοια χαΐ φροντίς, προτείνει ή Έχπαιδ. Έτη* 
τροτΓΊ^, δπως τλ ΠατριαρχεΙον παραχληθ!} Ινα 
λάβτι τα άπαιτού(Λενα δραστ-ι^ρια μέτρα πρ6ς 
άρσιν τϋς χαχεχτιχής ταύτης ήθιχ^ς χατα- 
στάσεως. 

Ό Σύλλογος έπιδοχΐ[λάσας τίιν πρ^τασιν 
ταύτην τις Έχπαιίευτ. ΈπιτροτΛς άνέθετο 
τώ ΪΙγοΰί(ύ^^ δπως ποιι^τηται τά άναγχαΐα λα- 
βί|Αατα παρά τί) Α. Π. πρ6ς τ6ν υποδειχθέντα 
σχοπύν. 

Είτα δ {ατρλς χ. Π. Καλλιβούρσνις άνέγνω 
«Περί τ91ς έπιρ^ο^ΐς τοΟ θερριογύνου έπΙ τίιν 
διέλευσιν τών ^ευς'ών λά των τριχοειδών σο)- 
λην(ων» (ιδ. σελ. 412.). 

ΈπΙ τούτοις διελύθη Ίι Συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡϋΣΙΣ ΤΙΕ'. 

Τ) 4« Φιβρο(»αρ(οο 4872. 
Πζοίίξίύοττος τοϋ χ. /. ^. ^Αρισζοχ^έονζ 

Άναγνωσθέντων χαΐ έπιψτπφισθέντων των 
πραχτιχών τ5ίς προΥ)γου{^ιένης συνεδριάσεως, δ 
Γενιχός Γρα(Λ|Λατευς ίναγινώσχει 

ά) Έπιστολην του Ά. ΑαρΙσσης χ. 'Ιωα- 
χείρι άπ6 1 Ιανουαρίου 1 872, άγγέλλοντος 
βτι ώς υπότροφος του Χρης*. έφένδη Ζωγράφου 
έζελέγγ) 6 έξ ^Αγράφων Άστέριος Φαρ[ΐ.αχ(δΎ)ς, 
χαΐ Ιστάλη ε{ς Κ/πολιν. 

β') ΌριοΙαν τοΟ Φιλεχπαιδ. ΗαχεδονιχοΟ 
Συλλόγου Σερρών άπ& 4 Φεβρουαρίου, προτεί- 
νοντος, Τνα, εί δυνατόν, έπειδί) αύτοΙ ίσύστη- 
σαν έχεΤ διδασχαλείον, 5 Χρη^άχγ) έφένδης Ζω- 
γράφος άποστείλη αύτοίς τ& διά την ένταΟθα 
έχπαίδευσιν ίν6ς νέου άπαιτού[χενον ποσόν, δι* 
ού δύνανται να [ΛορφωΟώσι 3 )| 4 νέοι άρ[ΐ.ό- 
διοι ε{ς τ^ν σχοπδν 8ν προτίθεται δ Σύλλογος 
αυτών. Άγγέλλων δε δτι δ χ. Μιχαίιλ Ν. Μι- 
χα^ιλ Ιθετο διαγώνισμα έζ 25 δθωμανιχών λι- 
ρών, χατ*Ιτος πληρωθησομένων 2πΙ τετραετίαν, 
πρ6ς συγγραφιιν εό|αθόδου διδαχτιχοΟ βιβλίου 



2χ τών τίς απολύτου άναγχης ε{ς τίιν προ- 
χαταρχτιχίιν τ^ς ά. ήλιχίας έχπαίδευσιν, αι- 
τείται τίιν περί τούτου γνώ|ΐ.ην του {[^ετέρου 
Συλλόγου. 

Ένεχρίθη Τνα ί έπιστολί) αδτη αποσταλώ) 
ε!ς την Έχπαιδευτ. Έπιτροτυ^ν. Περί δΐ τοΟ 
υποτρόφου νά σχεφθη τλ Προεδρεΐον χαΐ ενερ- 
γησρ τά δέοντα. 

γ' — τ') Έπιστολάς τών Ά. Τρίχχης, Πε- 
λαγωνείας, χαΐ Όλιουπόλεως χαΐ τών εφόρων 
τών έλλ. έχπαιδευτηρίων Βιτωλίων, περιέχου- 
σας τάς περί τις χαταστάσεως τ91ς παιδείας 
εν ταΐς έπαρχίαις αυτών αΐτηθείσας πληροφο- 
ρίας, χαΐ αιτούσας τ9)ν άρωγί)ν τοΟ ή(&ετέρου 
Συλλόγου. 

Παρε7Γέ[Α.φθησαν ε{ς τ})ν Έχπαιδευτιχ'ί^ν Έπι- 
τροπτ^ν. 

ζ') Έπις-ολ-ίιν του έν Τεργέστη χ. Α. Γ. Κω- 
στ^ ίιΛ 5 Φεβρουαρίου 1872, παραιτου- 
[&ένου της 2πΙ τοΟ χτιρίου ΈπιτροιΛς, ώςάπο* 
τελούντος (ΐ.έλους τϋς έχεΤ 6πέρ τοΟ πρ^ς διά- 
δοσιν τών έλλ. γραι^μάτων Συλλ. Έπιτροπϋς. 
Είτα άγγέλλει τίιν προσφοράν βιβλίων τίς 
χ. ΣαπφοΌς Αεοντιάδος. 

Ό Πρόεδρος αναγγέλλει, δτι χαθά 2ν τ^ 
προηγου(Λέν>ι συνεδριάσει έγνώσθη 2χ τίς έ- 
πιστολΐΐς του Γρα(ΐ.[&ατέως τοΟ 2ν Παρισίοις 
πρ6ς διάδοσιν τών έλλ. γρα|Α[ΐ.άτων Συλλόγου, 
ηλθον τά βιβλία, χαΐ προτείνει Τνα δ χ. Βα- 
σιάδης, εις 8ν προηγουριένως εΐχεν ανατεθεί 
ή χατάστρωσις τοΟ χαταλόγου τών βιβλίων, 
&ν χρι^ζουσιν αϊ Έπιτροπαί, άναδεχθί^ τίϊν 
φροντίδα ν* αντιπαράθεση τ6ν χατάλογον αυ- 
τών πρ6ς τ&ν τών άγορασθησομένων, χαΐ 5σα 
έξ αυτών &ν δπάρχωβιν έν τοΤς 4!δη σταλεΤσι 
νά τά έζαλείψη 2χ του χαταλόγου τών άγο- 
ρασθησο[ΐ.ένων. 

Ή πρότασις αυτή έγένετο πα(ΐψηφεΙ δεχτι^• 
^Αγγέλλονται τλ β' χατά τά νενο[ΐ.ισ|ΐ.ένα ώς 
άντεπις-έλλον (&λν (λέλος ή χυρία Σαπφώ Αεον- 
τιάς, διευθύντρια τοΟ παρθεναγωγείου Σ[ΐ.ύρ- 
νης, ώς ταχτιχά δέ οι χ. χ. Άργύριος Παυλίδης, 
Αθανάσιος θω|/.ίδης, Σωτι&ριος Φιλίπποβιτς, 
Νιχόλαος Παππα, θω|ΐ&ς Κατσίγρας, πάν- 
τες έν Φιλιππουπόλει, χαΐ γίνονται παμψηφεί 
δεχτοί. 

Μετά τούτο δ Πρόεδρος αναγγέλλει, α') δτι 
τί> Ύπουργείον τίς Παιδείας ίδωχεν αύτώ αρ- 
χαιολογικά τίνα άντιχείμενα δπως παραδώση 
τφ Συλλόγφ, χαι δτι ή Άρχαιολογιχί) Έπιτρο- 
πίι χαταγίνεται ίδη εΙς τίιν έξέτασιν αυτών, 
β') *'Οτι ή Άρχαιολογιχίί ΈτΛτροπίϊ προ•• 



356 



Ο ΕΝ Κ/ΰ- ΕλΑΗΝ. Φΐ^ΟΛΟΓΙΚΟΪ ΣΥΑλ0Γ02 



τείνει νά π^οσληφθ^ ώς [χίλος αύτ^ς δ χ. Δη- 
μητριάδης γεωριέτρης. 

*Η πρίτασις αυτή έγένετο δεχτιη. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίαοης. 



ΣΥΝΕΑΡΙ4ΣΙΣ ΤΙ^'• 



Τ) 81 Φιβρουχρίοο 4872. 
Π^εΰρΜύοκνος νο9 χ. Ι, ά. *ΑρίσνοχΜουζ 

Άναγνωσθέντων χαΐ έιηψηφκτθέντων των 
ττραχτιχβν τίς προηγουμιένης συνεδριάσεως, 6 
Γεν. Γρα[Λρ.ατεύς άναγινώσχει 

ά) Έπιστολίιν τοΟ χ. Γ. Άφεντούλη 2χ 
Τεργέστης άπδ 17 Φεβρουαρίου 4872, άπο- 
ΐΓθΐου|Αένου ν* άποτελί^ [λέρος τ%ς ΙιΑ του 
χτιρίου Έπιτροττίς, χαθλ αποτελούντος [/.έλους 
της έχεΙ Έπιτροπϋς τοΟ ιτρ^ς διάδοσιν τών 
Έλλ. γρα(ΐ.[Λάτων Συλλόγου. 

β') Όρίαν τοΟ χ. Α. Σ. 'Ράλλη έχ Τεργέ- 
στης. 

γ") ΤοΟ Συλλ<ίγου Μικρά ΆσΙα άπ& 4 5 
Φεβρ. 4892, πέ(Χ7Γοντος τ6 έγγυητιχ6ν τοΟ χη- 
δε{ΐ6νος του Αρχαγγέλου Γαβριί)λ υποτρόφου 
τοΟ Χρηστάχη έφένδη Ζωγράφου. 

δ') ΤοΟ χ. Έρνέστου Κουρτίου Ιχ Βερολί- 
νου άιτλ 4 4 Φεβρ. 4872 εύχαριστούντος τφ 
Συλλόγφ έττΐ τ>) έχλογ^ αύτου ώς (χέλους έίπ- 
τίμου, καΐ ζητοΟντος χατ' έντολην τίς βασι- 
λιχ54ς βιβλιοθτ^χης ν* αποσταλεί (ώτ% τ& Περιο- 
ϊιχλν τοΟ Συλλέγου διά τίίς ένταϋβα Γερρι. 
Πρεσβείας. 

Έ ττερί αποστολές του Περιοδιχου φροντίς 
ανατίθεται τφ Γεν. Γρα[χ.|ΐ.ατε1' έγχρίνεται δέ 
νά σταλώσι δωρεάν. 

έ) ΤοΟ χ. Γουστάβου δΐίοΐίβΐ έξ Ίένης 
άτΛ 49 Φεβρ. 4872, εΰχαριστοΟντος τφ Συλ- 
λ^γφ ίι^Ι τ5^ έχλογΐ) α&τοΟ ώς {«.έλους άντει^ι* 
βτέλλοντος. 

ς^) ΤοΟ Α. Ιωαννίνων χ• Σωφρονίου άπ6 
40 Φεβρ. 4872, άγγέλλοντος δτι αποστέλλει 
άρχο^ά τίνα νο[Αίσ[χατα. 

ζ') Ευχαριστι^ριον του χ Λ. Ι. *Αργυριάδου 
έχ Φιλιππαυπέλεως άπλ 44 Φεβρ. ώς ρ.έλους 
ταχτιχοΟ. 

'Αγγέλλσντ^ιι τ)^ ψ ώς έπίτΐ|Αα |λ1ν μέλη οΐ 
κκ• Γ. ΖΑ0ΐ1>α1(ϋ χ^βηγητ. τ6ν Έλλ, χαΐ λατ. 



γραμ. έν Βενετί^ προτεινόμενος &π^ τϋς Φιλολ• 
Επιτροπές, ώς ταχτιχ^ν δέ δ . χ. Ηΐΐ1)βΓΐ 
^βΓηη^811αIη γρα|ΐ.{ΐατεύς τίς ίνταΟθα Αγγλ. 
πρεσβείας, ώς άντεπις-έλλοντα δέ οΐ έν Βενετί^ 
λόγιοι χ. χ. ί Βελάνδης χαΐ Κ. Τριανταφύλ** 
λης, χαΐ γίνονται παμψηφεί δεχτοί• 

είτα 6 Πρόεδρος αναγγέλλει δτι & χ. Δανιήλ 
Παπ& προσφέρει δέχα λίρας ^θω(Ααν(}^ς απίρ 
τών άναγχαίων δαπανών του αρχείου. 

Ό Σύλλογος μετ* ευχαριστήσεων πα^^δέχε* 
ται αύτάς. 

Άχολούθως δ χ. Π. Καλλιβούρσης ^νέγν^ 
συνέχειαν α περί τΐΐς έπι^&οϋς τοΟ φερμογ&νου 
χτλ•» (ϊδ. σελ. 4 4 2. χ, έξϊς.). 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή ΣυνεδρΙασις. 



ΣϊΝΕΔΡαΣϊΣ ΤίΖ'. 

Τφ 28 Φ«βρουβρ(οο 4872. 

Προίίρεύοηοζ τοϋ χ. /• ^. ^ΑριαχοχΜοΌς 

^ΑκϋοίροΜρΌυ. 

^Αναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφίσθέντων τών 
πραχτιχών της προηγουμένης Συνεδριάσεως, δ 
Γεν. Γραμματεύς άναγινώσχει 

ά) Επιστολών τοΟ χ. Δ. 02χον6μου ίχ Τερ 
γές-ης, παραιτουμένου τής πρ^ς εισπραζιν συν- 
δρομών υπέρ τοΟ χτιρίου Επιτροπές. 

β') Ευχαριςτ^ριον τοΟ χ. Δ. Κ. Σχβρτ<Γανίτου 
εξ "Αρτης, μέλους αντεπιστέλλοντος. 

γ') Τής έν Αευχωσί^ Κύπρου Αέ(τχης ι( 
ΠρόοΛοζ άπλ 44 Φεβρ. 4874, περιχλείουσαν 
έχθεσιν τών έφύρων τών σχολείων Αευχωσίας 
χαΐ τΐΊς διευθυντρίας τοΟ ίν αύτ^^ παρθεναγω- 
γείου, έπιχεχυρωμένην χαΐ άπλ τλν Ά. Κύπρου 
χ• Σωφρύνιον. 

δ^ Τ$1ς έν Κονίτσ;} τ^ς Ηπείρου εφορίας 
τών σχολείων έπιχεχυρωμένην άπλ τ6ν Ά. Βελ- 
λ&ς χ. Γερμαν2»ν περί τ2ς χαταστάσεως τών 
σχολείων αυτών. 

έ— ι/) Έχθέσεις τϋς έν Κουτάλει δήμο- 

γεροντίας, τοΟ Α. Φιλιππουπύλεως χ. Νεοφύ* 

του, της έν Μολύβι^ Μιτυλιίΐνης Δημογεροντίας 

ετ' επιστολές του ίατροΟ χ. Εύστ. Γεωργιά- 

ου περί τΐΐς έν Μολύβο]^ παιδείας, τ%ς έν Κίφ 

εφορίας, τοΟ Α. 'Ρύδου χ. Συνεσίου, τοΟ Α. Βι« 

ύης χ. Πλάτωνος, τ%ς εφορίας τοΟ Τατ^ρ Οα- 

αρτζιχίουι τλς εφορίας τών βχολείων Γιενον 



0( 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



257 



χαΐ τοΟ Α. Β»λιγρά&ων χ« *Ανθ(μ.οο^ ιηρΐ τϋς 
καταστάσεως των σχολιίων αυτών. 

ιό') Έπιστολ'})ν τοΟ £ν Φιλιπινουπέλει σω- 
(ΐατείου Τά ΚαΜ "Έργα άιτδ 1 9 Φεβρ. 4 872, 
άγγέλλοντος τλν σχοιΛ^ τοΟ σω(ΐ.ατκ(ου, χαΐ 
πέ|Αποντος άντίτατρον τοΟ οργανισμού αυτοΟ, 
χαΐ σηρυίωσιν τών κεφαλαίων αύτοΟ. 

ιέ) Λιάφορα Διαγρά(^ι(^ιατα σχολείων τϋς 
2παρχ(ας Ιωαννίνων, |ΐ.ετ' εκθέσεως ιτερί συ- 
στάσεως Γυ{Ανασίου έν Ζαγορίφ. 

ις'') Έπιστολίιν τοΟ ενταύθα χ• Ιωάννου 
Αέχχα άπλ 28 Φεβρ., έζαιτου(ι^νου συνδρο(Αίιν 
δπερ τοΟ σχολείου τοΟ χωρίου Αρυμ^ά^ων. 

Παρεπέ|Αφθησαν εΙς τίιν Έχιναιδευτιχ. Έιη- 
τροιτίν. 

ιζ') Άγγελίαν το!) χ. Μιχ. Α. Μουστοξύδου 
ιτερΙ έχ)6σεως τών συγγρα[&(ΐ.άτων τοΟ άειμνη- 
7ου ιρατρές του. 

Απεφασίσθη Τνα τοιχοχολληθΐ^ 2ν τ^ αΙΟού- 
σρ πρδς ίγγραφί^ν συνορομγιτών. 

Άγγέλλονται τ6 β'. χατά τί νενο(ΐ.ισ(«.ένα, 
χαΐ γίνονται πα(ΑψηφεΙ δεχτοί, ώς έπίτΐ(Αον 
(λέν (λέλος 6 χ. Α. Πάλλης χαθηγητ-ίις τοΟ Πα- 
νεπις-• Αθηνών, ώς ταχτιχ&ν δέ & χ. Αντώνιος 
Σ. Σοβατζ6γλους Ι(χ.πορος ένταΟθα. 

*0 Πρόεδρος αναγγέλλει, ίτι. δ χ. θ. Α. Κο- 
σούδης προσφέρει τφ Συλλόγφ 4 Ο λίρας δθ. λά 
θηχην βιβλίων. 

Ό Σύλλογος έχφράζει τάς εύχαρις^ας αδτοΟ 
τ$ χ. θ. Α. Κοσούδ^• 

Είτα 6 χ. Ρ. ΒοΙίΤΟβάβΓ άνέγνω «περί τ%ς 
Μωαβιτιχϋς επιγραφής τοΟ Μέσα» (ΐδ. σελ. 4 20). 

Ό Πρδεδρος αναγγέλλει 5τι 2ν τ^ συνεδριά- 
σει ταύτη παρεδρεύουσιν δ έπιτετραα(ΐ.ένος τ%ς 
Γερ{Λ. Αυτοκρατορίας χ. ΚαάονίΟΠ χαΐ δ χ. 
ΟΙβΓίηοηΙ; ϋαηηβαα άρχαιολδγος χαΐ άνα- 
χαλύψας τ})ν έπιγραφ'ίιν ταύτην, χαΐ εκφράζει 
αύτοΤς τάς ε&χαριστίας τοΟ Συλλδγου, διότι 2- 
τί(Αησαν τ})ν συνεδρίασιν ταύτην οιά τϋς πα- 
ρουσίας α&τών. 

Έπί τούτοις διελύθη { Συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΙΗ'. 

Ί^ 6 ΜβρτΙοο 1872. 

Προ%9ρ$ύογχοζ τοΰ χ. /. ^. ^ΑρισχοχΛίον^ 

ΆττιηροΜρον. 

^Αναγνωσθέντων χαΐ έπιφηφισΟέντων τών 
(ΚΑΑΗΙΙ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑ0Γ02. ΤΟΗΟΧ ^.) 



πρακτικών τ%ς προηγουμένης συνεδριάσεως, δ 
Γεν. Γραμματεύς άναγινώσκει 

ά — μ4) Εκθέσεις τϋς έν Προύσστ) Φιλεκπ. 
Άδελφδτητος ή Βιθυ^ια^ τϋς Ιν Νικομηδείφ 
Φιλεκπ. Άδελφδτητος (μετά τοίί αύλικοΟ δμο- 
λύγου 73750 γροσίων, άφιερωθέντος τοις σχο- 
λείοις α6τών δπ& τοΟ Σεο. Γέροντος Νικομη- 
δείας χ. Διονυσίου), τϋς Εφορίας τών εκπαι- 
δευτικών χαταςημάτων Χίου, του *Α. Σηλυμ- 
βρίας χ. Διονυσίου, τών κατοίκων Μηδείας, τΐίς 
έν Χάλκη εφορίας τών δημοτικών σχολείων, 
τών κατοίκων Νεοχωρίου Γάνου καΐ Χώρας τΐ^ 
επικυρώσει τοΟ Άρχιερέως α&τών κ. Χρύσαν- 
θου, καΐ τ5) συστάσει τοΟ συμτνολίτου αδτών 
κ. Δημ. Ζαφειρίδου 2χ Χάλκης, τών κατοίκων 
Τρίγλης, τοΟ ηγουμένου τΐΐς έν Κρ^ττι Μονϋς 
Πρέβελι (περί συστάσεως σχολείων έν τ{^ πε- 
ριοχ^} τής Ηονϋς ταύτης), τίς ίν Χάς-κςοίΕ Φι- 
λιπτυουπύλεως Έλλ. Κοινδτητος, τών έφδρων 
του έν Φιλιππουπδλει δημοτικοί σχολείου ^^^- 
7*/αο Παρίΐσχεηής^ τοΟ έν Σαράντα Έκχλησίαις 
Φιλεκπ. Συλλόγου, τϋς Επιτροπές τών έκπαιδ. 
καταστημάτων Φιλιππουπδλεως, τοΟ Α. Πα- 
ραμυθίας χ. Ανθίμου, τοΟ Α. Καλλιουπύλεως 
κ. Γρηγορίου, τοϋ Α• Μελενίκου κ. Διονυσίου 
χαΐ τοΟ Α. Ιωαννίνων χ. Σωφρονίου, περί τϋς 
κατας-άσεως τών έν τοΑς έπαρχίαις αυτών σχο- 
λείων, καθώς χαΐ τ^ν (χθεσιν τών αδελφών Π. 
καΐ Γ. Γρηγοριαδών έχ Σμύρνης, μετλ χαΐ Προ- 
γράμματος τ^ΐς Ιδιωτικής αδτών σχολής. 

Παρεπέμφθησαν εΙς τίίν Έκπαιδ. Έπιτροιη(ν• 
ιθ) ΑΙτησιν τοΟ (ατροΟ χ. Ζαμπάχη, δπως 
άντΙ άντεπι^έλλοντος γίνιρ ταχτιχδν μέλος τοΟ 
Συλλόγου. 

Ό Προεδρεύων αναγγέλλει τφ Συλλόγφ, δτι 
κατά τΐιν έντολ'ίιν αύτοΟ έζέθηκε τά δέοντα τ{) 
Α. Π. τφ ΟΙκουμενικφ Πατριάργη περί τών έν 
ταΤς άγυια^ς περιφερόμενων παίδων, καΐ δτι 4 
Α. Π. θέλει προσκαλέσει τάς εφορίας τών ενο- 
ριών, χαΐ δώσει αδταΤς τάς αναγκαίας δδηγίας 
περί τϋς περιστολής τούτων, χαΐ συνάμα θέλει 
πέμψει χαΐ ε2ς τάς Εκκλησίας !εροκι6ρυχας Ινα 
δμιλι^σωσι περί τούτου. 

£1τα δ χ. Α. Γ. Πασπάτης άνέγνω «Περί τοΟ 
εμπορίου τών Γενουηνσίων κτλ.» (Ιδ. σελ. 1 38)« 

ΈπΙ τούτοις διελύθη { Συνεδρίασις. 



33 



25» 



Ο ΕΝ Κ/Π• ΕΑΑΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΛΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



ΣΪΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΙΘ'. 

Τ$ 13 ΜβρτΙοο 1&72. 

*Αν0Τ^ν«(ϊ&έντων χαΐ ίιριψτϊφισθέντων ^ών 
ΐνραχτυίΰν τϋ( «τροηγουιι.ένγις συνεδριάσεως, 6 
Ι^οέδρεύοιν <{ναγγέλλ<ι>ν βτι έν τ^ συνεδριάσει 
τ«ύτΐ[ΐ «Αριδρεύει 5 πρεσβευτές τ%ς Γαλλίας 
ΟοίηρΙβ άβ νο^έ, ρέλος έ^ί-τιρν του Συλ- 
λέγουν ααΐ & Κ• ΓοΓδΙβΓ 5ιευβυντί)ς τϋς έν- 
ταΐ^θα Όθ«»(ΐανιχ1ίς Τραπέζης^ χροσφωνεΧ τοιά- 
λ ινρ6ς τ))ν Α. Ε. τ&ν «νρεσβεοτ^ιν ιτ^^ς Γαλλίας» 

Κυρα ΠρίσΒυ^ 

Ό ΈλΧ Φιλολ. Σύλλογος {Αίετά πολλϋς τ%ς 
•&]ρρ%^9βως ίχφράζει οι' 2(λοΟ τ^ν βαθεΐαν 
αδτοΟ »6γνω{/ίοσ&νιΐ)ν έινί τ^ ^1(1.^^, Ιν ή 'Τ(α• 
Έζο^^^τ'ϊΚ εύηρεστ^Οη νλ περιηοι^ίστ) α&τφ 
ίναρνορεύουσα έν τ^ ιταρούσ)) συνεδριάσει» 

Έ ΐΜφουσία τϋς Ύ(ΐι• Έξοχέτητος ίν τ$ 
Ι&έσφ ιξ(ΐ.ών λατρανοί τί)ν συι^ττάθειαν, 1|ν ^ 
Γαλλία άεΐιροτε υπέρ τών Έλλ. γρα(λ[ΐ^των δια- 
τρέφει, συ(&πάθε(αν £λλ<»ς δικαίαν χαΐ νέ[Μ- 
μον^ ύς σ^ν4δουσαν ηνΛ τών άληθδν αότΙΙς 
συμφερόντων* έιρειδ^ί) διά τΰν Έλλην. γρα(ΐ[Αά«- 
των, ϋτοι διά τίς άχριβους γνώσεως τίς έν- 
δοξοι» Έλλ. αρχαιότητος, τά ϊθνη χαΐ αληθώς 
ελεύθερα χαΐ πράγ(Λατι (^ιεγάλα αναφαίνονται. 
Ό (χΑλέτη τών Ελλήνων συγγραφέων δνυψοΐ 
τλ φρύνημα, χαΐ μορφώνει τ6ν χαραχτϋροί, 
εξασφαλίζει χαΐ τίιν άστυχτ^ν έλευθερίαν χοΑ 
τίιν άτομιχ*})ν βύδαιμονίαν. Καίτοι αΐ Έλληνι*- 
χαΐ θεύτη^ς χαΐ ΜοΟιίαι πρ{> πολλοΟ ίπέδρασαν 
^οΰ ι((ατέρο\ι εδάφους, δυνάμεθα βεβαιώσαι τ^ν 
Ύμ. 'Εξ« 2τι ουδέποτε έπαυσάμεθα χαλλιερ•^ 
γοΟντίφ τά Έλλ. γράμματα, άντλουντες έξ αυ^ 
τών χαΐ μύνων την ^θνιχ^ν {μων μύρφωσιν. 

'Έχομεν χαΐ ιξμεΐίς τους ημετέρους Εύγενίους, 
Οίχονύμους, Κοραείς χλ«•, ώς ή Γαλλία τους 
Φενελών, το&ς Βοσσουέτους, τοί^ς Βολταίρους 
α6^, Ιχομεν^ λέγω, το5ς διδασχάλονς, οΐτι^ 
νες ύπεςη^ιξαν χαΐ παρηγόρησαν μέν ιξμ&ς έν 
χαιροΐς χαλεποΤς, προητοίμασαν δέ την πα- 
ρουσαν ημών χατάστασιν, χαΐ ένεπέδωσαν τ& 
στάδιον τών ή μετέχων αγώνων. Ύπλ τοιούτους 
δδηγο^ς ο6δεΙς φύοος, έξοχώτατε, νά παρεχ- 
χλίνωμεν τΐ^ς βδοΟ, ^ν α&τοί έχάραξαν' χαΐ μά- 
λιστα Ιίδη, 5τε ^ μελέτη χαΐ άναδίφησις τής 



Έλλ. άρχοκύι:η'το( τοσ^^^ν Ανίπτύχθη ^ίορ^ 
ήμΐν, χάρις τ^ εύγενιίΐ ^ρωγ^Ι το^ ^ετέρου 
"Αναχτος. 

Ό 4μέτ«ρος Σύλλογος, Κύριε Πρέοβο, δι-^ 
χαιο!^αι τούντεΐ^θεν ν*^πολαύσΐ) χαΐ τ^ &με* 
τέρας υποστηρίξεως, διά π&ν τλ τ))ν ε&ημερίαν 
χαΐ τλ (χέλλον αύτο5 άφορων. 

Τά σπουδαία £ργα ^0 υπέρ τ^ΐς διαδέ^εως 
των Έλλ. γραμμάτων έν Παρισίοις Συλλόγου 
ύτυύσχονται τφ Έλλην. τούτφ Φιλολ. Συλλύ- 
γ(^ την ύποστίριξιν τούτων, 4 'Χαρουσία τϋς 
Ύμ. Έξοχύτητος έν τ$ μέσ(^ {μΰν οιαβίβαιιιίΐ 
αύτιάν, ή ο' ευγνωμοσύνη άτεάντων ημών πρλς 
Ύμ&ς, Κύριε Ωρέσβυ, χαΐ 4»ρ^ς άπασαν τ9)ν 
Γαλλίαν τ'^ν εξασφαλίζει. » 

Έ δ'Α* Ε. δ πρέσβυς τϋς Γαλλίας χέμης 
άβ Υοβ^έ απαντών εΙς τίιν προσφώνηε%ν 
ταύτην εΤπε τοιάδε' 

Κ6ρΐ8 ΙΙρΟΒΟγ§^ 

ε Κατέτην τών λύγων ίμ&ν ασμένως 4τροά- 
γομαι, Ινα εύχαριστιίσω ύμίν έπΙ ταΥς λίαν 
χολαχευτιχαΤς προσρι&σεσιν, Λς εύηρεστλθητε 
ίνα μοί άποτείνητε. ΠοΙν ί{ Ιλθω ε{ς τ4)ν Άνα-^ 
τολ'^ν ώς πολιτιχύς, διέτρεξα αύτ^ν ώς έρα- 
ς^ς τών γραμμάτων, χοίΐ άχμαΐα διατηρώ £χ- 
τοτε τά α{σθι^ματά μου, χαΐ διά τουτό, χαΐ 
διύτι αποτελώ μέλος τοΟ έν Παρισίοις δπέρ 
τ^ς διαδόσεως τών Έλλ. γραμμάτων Συλλό- 
γου. Δι6 ολοσχερώς συμμερίζομαι, χαΐ έχτιμώ 
π&ν Κ,τι έξεφράσθητε περί τοΟ παρελθόντος, 
χαΐ μετά πολλ'ϋς τ^ς συγχιν^σεως παρατηρώ 
τάς νέας δμών δραστηρίους Ταύτας ενεργείας* 
χαΐ μετ^ ούχαριστήσεως βλέπω γενιχι^ν τίνα 
ζωίιν χαΐ έπίμονον ένέργειαν, Ι^τις πολλην πε-* 
ριποιεΤ δμΐν τιμ^ν* χαΐ ευτυχείς θέλομεν λογι- 
σθεί πάντες οΐ &^έρ τών γραμμάτων άγωνιζό- 
ρι^ενοι, δταν διά τ^ς σπουδές α&τών φθά#ωμεν 
εις τλ ποθούμενον αποτέλεσμα.» 

Είτα δ Γεν. Γραμματεύς άναγινώσχει 

ά — θ') Έχθέσεις τών εφόρων της σχολής 

τής έν Άσβεστοχωρί^ τϋς Θεσσαλίας, τοΟ Α. 

Δρυΐνουπόλεως χ• Ματθαίου, το^ Α. Καισαρείας 

χ. Ευσταθίου, το!> Α. Μεθύανης χ. Άγαθαγ- 

Ϊέλου, τοΟ Προέδρου τής Άοελφότητος Δεμιο- 
εσίου χ. 'Απ. Χριστοδουλίδου, τ^ς Φιλεχπαιδ. 
Άδελφότητος Βάλτης Κασσανδρείας, τών Δη- 
μογερόντων Άχερώνης, της έν Χρυσουπόλει Αέ- 
σχης, χαΐ τοΟ α!δεσ. Π. Χαραλάμπου (περί τών 
σχολείων Νιχοπόλεως), περιέχουσας τάς περί 
τέίς έν το^ς έπαρχίαις αδτών χατα^άσεως τών 
σχολείων ζ^ιτηθείσας πληροφορίας. 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



2&9 



ΏΛμ'Η^^ασςα εΙς τί^ν ΈχινοκΙ. Έιητροιτ&ν. 

Ο £υχ«ριστ'^ριον τοΤί άντετνι^έλλοντος μέ- 
λους χ. Γ. θεοδωρίδου 2χ ^Ραιδεστού. 

ιά) ΌμοΙ«ν τοϋ χ. Ι. θ6ιθδ«>ρ(^υ Προέδρου 
τοΟ έν Σέρβις Συλλόγου. 

ιβ') Τϊς έν Φαναρίφ Α^σχτίς Μη^μοσύτί^ζ^ 
£γγελλού^ης δτι ώνόμασε πβντ«()ΐελΐί Έιυιτρο* 
πι^ν, δπολς ύποβάλη αϋτ^ Ιχθεοιν περί τ&ν σχο*- 
λείων τϋς περιφερείας αυτ^ς. 

ιγ') Το^ χ. Σχλ(ΐ[Λ(ενν έζ 'λθι^ν&ν διτλ 2 
Μάρτιοι^ πέμποντος 5 φύλλα τϋς Έφ7}μερ(9ος 
τ&ν Συζητιησεα^ν, περιέχοντα τάς περί Ιλίου 
έχθέβεις αδτοΟ^ 

1^) ΤοΟ {ατροΌ χ. Α. Γούδα πέμποντος 
τ2^ν έ. τόμον τών ΟαραΜΙ^Αων Βίων αύτοΟ. 

ιέ) Το^^ χ. Β. Ααγα, προσφέροντος διάφορα 
βιβλία. 

ις^) Του χ. Π. Κωνσταντινίδου έχ Κερα- 
σοΟντος, περιχλείουσαν τά περί τής διαχειρι^* 
σεα>ς τ^ς τραπέζης ό Πύιττοί: διαλαμβάνοντα 
φύλλα τοΟ ΝίοΛάγου. 

χαΐ ιζ') Τ^ς έν Βουχορεστίφ πρλς εΐσπρα- 
ξιν συνδρομών υπέρ τοΟ χτιρίου τοΟ Συλλόγου 
Επιτροπής, συνις-αμένης έχ τών χ. χ. Μ. ϊαν- 
θοΟ, Δ. Ζητσαίου, χαΐ Κ. Νικοχλέους, άγγελ- 
λούσης, οτι εισέπραξαν όΟωμανιχάς λίρας δια- 
χοσίας εϊχοσιν επτά, αριθ. 227, χαΐ είχοσά- 
φραγχα εΙχοσιν εννέα, άριΟ. 29, χατά τλν £- 
ςης χατάλογον' 



Ά. •Αρνάχης 

θ. Νεγρεπόντης 

Κ. Δερσόνης 

Μ. Γερμάντις 

Δ. Γερμάνης 

ΤΣοΙ Ζερλέντγ) 

Γ. Βλαστός 

Α. Καλενδέρογλους 

Όρ. Δούμπας 

Δ. Πολυμερίδης 

Κ. Αεβένττις 

Δ. Κ. ΦιλΆτης 

Αδελφοί Παπάζογλου 

Δ. Σιμωνίδης 

Αδελφοί Τζιρεχλεώτου 

Γ. Ηαυράχης 

Η. ΒαχΑς 

Έμ. Τριανταφυλλίδης 

Εύθ. ηεταλ&ς 



Ν. Γαβριήλ 



ΑΙρ. ΌΟ. 






40 




25 




40 




δ 




5 




40 




40 




5 




5 




5 




5 




5 




6 




40 




5 




5 




3 




5 




4 




5 



Ρ. Σχλκιβανίττις » 


478 
4 


Π. θεολ6γο< 
3. βιολόγος 
Άν. Φιλήτΐκ 

Μιχ. Βλαχλβ($ΥΚ 

Εύθύμι. Χρ^βτου 




5 
5 

3 
8 
6 


Φ. Χαραλϋς 
Δ. Πορφυρέφχος 
ΙΙ«ντολέ«»ν Βαρ(χλ&ς 
Μαρ(« Ν. Γκού(Μ( 
Μιχαίιλ 2αν6ό« 




8 
3 
3 

40 
40 


ϋ δλον ΑΙρ. Όβ. 


%η 


Κ. 'ΡαΟνέχε 


Είχο(τάφρ«γχ«. 


6 


Δ. Ζγιτβαίος 




5 


Γρ. ΣοΟτσοί 
'Αρετίι Φωτβινοδ 
Κ. Ν. Μιχαίιλ 
Κ. Νικοκλής 




5 
3 

5 


Τ6 βλον Είχοβάφρ. 


29 



ΈπιχροτΆσαντος τοΟ Συλλόγου χαΐ συγχινη^ 
θέντος ίπΐ τ^ προσφορά ταύτν) τών έν Βου- 
χορεστίί^ ομογενών, ο Προεδρεύων εντέλλεται 
τφ Γ. Γραμματεί να ίιίφράσγ) διά τ^ς προσηχού^* 
σης έπιστολϋς τάς ευχαριστίας τοΟ Συλλόγου 
προς τε την Έπιτροπην χαΐ πρ&ς τολς προσε- 
νεγχόντας, χαΐ ν* άναγγείλρ αύτοΧς, δτι μετ* 
ευγνωμοσύνης β Σύλλογος άπεδέξατο την προ^ 
φοράν ταύτην. 

*Αγγέλλονται τ^ &, χατά τά νενομισμένα 
&ς ταχτιχά τοΟ Συλλ. μέλη οΐ χ.χ. ΟΙθΓΙΠΟηΙ 
Οαηηβαΐΐ διερμηνεύς τΐΐς Γαλλ. Πρεσβείας προ- 
τεινόμενος &πλ ττΐς Άρχαιολ. Έπιτροττΐς, χα^ 
Φίλιππος Σαχελλάριος Ιατρλς έν Γαλαζίφ, χαΐ 
γίνονται παμψηφεί δεχτοί. 

Είτα άνέγνω & χ. δοΙίΓΟθάθΓ συνέχειαν 
α Περί τϋς μωαβιτιχϋς έτηγραφϋς τοΟ Μέσα» 
'{ϊδ. σελ. 1 20 χ. έξ.). 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΚ'. 



Τφ20 Μαρτίοο 4871. 
Πγαί(Λύογτοζ τοϋ χ. Ι ^. '^ρισνοχΜονζ 

λίρ. 'ΟΟ. 4 73 Ι 'λναγνωσΟέντων χ«\ έπιψηφισΟέντων τών 



260 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



ιτραχτιχών τ91ς ιτροηγουμένιης (πινεδριάσεως, 5 
Γεν. Γρα(&ματει^ς άναγινώσχει 

ά — ιγ^) Έχθέσεις τοΟ Ά. Πελαγωνε(ας χ, 
ΠοΕοθενίου, των Εφόρων των σχολείων Μεγα-' 
ρ6οου, Νιζοπέλεως χαΐ Τυρνόβου, του Ά. Σ(ΐύρ• 
νιος χ. Μελετίου χαΐ τϋς εφορίας τοΟ έχε! παρ- 
θεναγωγείου χαΐ τών ίν Φωχαί^ εφόρων, τών 
έν 27ηλυμβρία[ ίφόρων τών σχολείων, τοΟ έν 
Σέρ^αις Φιλεχιταιδ. Ηαχεδ. Συλλόγου, τών ί- 
φόρων τών σχολείων Στεν7ϊ|Αάχου, τοΟ *Α. Βάρ- 
ντος χ. Ίωαχείμ, του Άναγνωσττορίου Κυδω- 
νιών, τί ς έν Κυδωνίαις *Αγα θοεργοϋ ^ΛόεΛφό- 
ζηζος^ τών Δη(Λογερόντων •Α'ί&7ΐ|Αίου, τών Δη- 
μογερόντων Σεϊδΐ-χςοΧ, καΐ τών έν Νεαπόλει 
τις Καισαρείας Δημογερόντων μετ' έπιστολίς 
τοΟ Άγ. Καισαρείας. 

Παρεπέμφθησαν εις την Έκπαιδ. Έπιτροπτ^ν. 
ιο') Έπιστολην τοΟ έν Σέρ^αις Φιλεχπαιδ. 
Μαχεδ. Συλλόγου ίτΑ 10 Μαρτίου 1872, άγ- 
γέλλοντος δτι δέν ευρέθη κατάλληλος τις ώς 
δπότροφος τοΟ Χρηστάχη έφένδη, χαΐ αίτουμέ• 
νου ίνα ή έχλογη αδτη αναβληθώ} Ρ-^ΧΡ'ί ^δ" 
γούστου. 

Ανετέθη τφ Προεδρείφ ή περί τούτου σχέ- 
ψις χαΐ δπόφασις. 

ιέ) ΤοΟ έν Φιλιππουπόλει Συλλόγου τών 
ΦιΛομούσων άπ6 4 Φεβρ. 1 872, άγγέλλοντος 
δτι υπότροφος τοΟ Χρηστάχη έφένδη έχ Θρ4* 
χης ώνομάσθη 6 Γ• Χ. Δ. Βασχοβάτης. 

Εϊτα δ προεδρεύων αναγγέλλει, ότι δ χ. θ. 
Α. Κοσούδης τ))ν έχ δέχα λιρών προσφοράν α6- 
τχ>0 διά βίχην βιβλίων (ϊδ. Συνεδρ. ΤΙΘ'.) έπηύ- 
ξησεν εΙς πεντίχοντα, αριθ. 50. 
. Ό Σύλλογος μετ* άνευφημιών δέχεται τίιν 
προσφορών τοΟ χ. θ. Α. Κοσούδη* 6 δε Προε- 
δρεύων εντέλλεται τφ Γ. Γραμματεί, ΐνα δι'εό- 
χαριστηρίου επιστολές άναγγεί^ιη τφ χ. Κο- 
σούδτι τάς ευχαριστίας τοΟ Συλλόγου. 

Μετά ταΟτα 6 χ. Α. Γ. Πασπάτης άνέγνω 
συνέχειαν «Περί του εμπορίου τών Γενουηνσίων 
χτλ.» (ιδ. σελ. 138 χ. £.). 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑ.ΣΙΣ ΤΚν. 

Τφ $19 Μαρτίου 1872. 

Προεδρεύοντος του ». ϋΤ. Καραηάνου, 

Άναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισθέντων τών 
πραχτιχών τϋς προηγουμένης συνεδριάσεως, δ 



Πρόεδρος αναγγέλλει, ότι έν τ^ συνεδριάσει 
ταύττ) συμπαρεδρεύει δ 'Α. Φιλιππουπόλεως χ. 
Νεόφυτος. 

Ό δι Γεν. Γραμματεύς άναγινώσχει 
ά— ιδ') Έχθέσεις τοΟ Α. Νιχοττόλεως χ. 
Ιερεμίου, τοΟ Ά. ^Ρ^ρι&της χ. Αμβροσίου, τοΟ 
Ά. Ααρίσσης χ. Ίωαχείμ, τοΟ Ά. Κιττίου χ. 
Κυπριανού χαΐ τών Εφόρων τών σχολείων Αάρ- 
ναχος, τών δημογερόντων χαΐ τών εφόρων τών 
σχολείων τοΟ προας-είου ΓενΙ-Μαχαλέ, τοΟ Ά. 
Δέρχων χ. Νεοφύτου, τών εφόρων τών έχπαι- 
δευτιχών της Σρωμνίτσης χαταστηριάτων, τών 
εφόρων τών έν μιχρώ Σαμαχοβί(ί^ σχολείων, 
του *Α. Κασσανδρείας χ. Γρηγορίου, τοΟ Ά. 
Άδριανουπόλεως, τών εφόρων τών σχολείων 
Βάρνν)ς, τοΟ Ά. Αάμττης χ. Παΐσίου, τών Δη- 
μογερόντων τ^ΐς νιίσου Χάλχης, χαΐ τοΟ Ά. Μυ- 
ριοφύτων χ. Γρηγορίου περί τ^ΐς έν το^ς έπαρ- 
χίαις αδτών χαταστάσεως τϋς παιδείας. 

Παρεπέμφθησαν εις την Έχπαιδευτ. Έπι* 
τροπην. 

ιέ) Εύχαριστι^ριον τοΟ χ. Γεωργίου Άδα- 
μαντίδου έχ Στρωμνίτσης, άπλ Μαρτίου 1 872, 
μέλους ταχτιχου. 

Άγγέλλονται τί) β'. ώς ταχτιχά μέλη οΐ 
χ. χ. Δ. Μαυρογένης χαΐ Γ. Νεγρεπόντης Ιμπο* 
ροι έν Βομβάη χαΐ δ χ. Δ. Στατηρόπουλος διευ- 
θυντής {διωτιχου σχολείου ε!ς Καο^χ^οΐ, χαΐ δι' 
απολύτου πλειονοψηφίας γίνονται δεχτοί. 

είτα δ χ. Ι. Καρολίδης άνέγνω «περί τοΟ 
ΓνωστιχοΟ». 

Ό χ. Καρολίδης άρχεται πρώτον άπλ τοΟ δρι- 
σμου του γτωςίχ(>ϋ % τής γνως^χϋς δυνάμεως, 
ήτις έςΐ χατ* αδτ&ν ή άύταμις νήζ ^νχής^ όι ^ο 
ό άνθρωπος όύναται :ίερίηοίεΙ^ έαυτψ γνώσεις 
τώτ τε χαθ^ έαντότ χαΐ τών χερΙ αΜν χαΐ 
τών τούτων αναφορών. Γτώσις δέ % γινώσχειτ 
έστΙ χατ* αύτ^ν ή τοϋ πνεύματοζ εργασία^ όι 
ίίς αυτό όημιουργεΐ έν έαυτφ συνεχτιχήν εΙ• 
χόνα τών δντων' ούσα δέ, έζαχολουθβΙ δ χ. 
Καρολίδης, ί άνθρωπίνη ψυχή παντελώς χεχω- 
ρισμένη τοΟ έπιλοίπου χόσιι.ου, &τε έν τφ έγχε- 
φάλύ^ οίχουσα, χαΐ φύσιν ο' έχουσα πάντη οιά* 
φορον τ^ς έχτ&ς φύσεως, δείται χατά το ε(χ6ς 
οργάνων. Ινα χοινων^ πρ2>ς τά Ιζω χαΐ γινώσχιτ 
ταύτα χαΐ θεωρΡ' τούτο δ* έστΙ χατά τ6ν χ. 
Καρολίδην δ προορισμός αύτϋς. Τοιούτον δργα* 
νον έστι τ^ ψυχ^ δ έγχέφαλος χαΐ τά έξ αύ- 
τοΟ άποφυόμενα νεύρα, εξερχόμενα δέ ταΟτα 
του έγχεφάλου χαΐ άφιχνούμενα άλλα εις άλ- 
λα τοΟ σώματος άχρα, ένθα υπάργουσιν επίτη- 
δες χατεσχευα<τμένα πρλς υποοοχην αυτών 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



261 



όργανα, χαΐ διαφέρως Ιχαστον &πδ τών {ζωθεν 
)^αι αυτών δέ τών 1% τοΟ βργανΐ9(Λου επενερ- 
γειών έρεθιζ6[ΐ,ενα, διαβιβάζουσι τ5) ψυχ^ λά 
τών αντιστοιχούντων Ιν τώ ίγχεφάλύ^ ριερών 
τους ιδίους έρεθισριούς, ων { ψυχή έπιλαρ,έα- 
νο(Αένη δημιουργβΧ χατά νέμους {δ(όυς ριέν, 
άλλ* άγνωστους αυτ^, 'ΐταραστάσεις χρωριάτων, 
θερ(ΐύτ»τος, τ6νων, πιέσεως, ήδέος, ιηχροΟ χαΐ 
τών τοιούτων. ΤαΟτα [^έν ουν έστι, λέγει 6 χ. 
Καρολ($ης, αίσθησις έσωτεριΧΊ^* Ζστι δέ χαΐ έ- 
τερα τις αΐσθησις, 4ΐν έζωτεριχην ο( φιλόσοφοι 
χαλοΟσι, λ' ί\ς ά{^ιέσως ή φυχη τών {^(ων ενερ- 
γειών τε χαΐ παθΊοριάτων ίί 5λως χαταστάσεων 
άντιλα(ΐ.βάνεται. ά[ΐ.φ6τεραι 3' αύται αι αίσθ:^ 
σειςε^σΐ πηγαΐ τγίς γνώσεως άμεσοι χαλούριεναι 
χατ* αντίθεσιν πρδς την Ιρΐ{ΐ.εσον, τίιν δια νοιί- 
σεως % συλλογισ(ΐ.ών, τ^τις έπερείδεται τοΙς έχ 
τών α{σθιί)σεων δεδο(ΐ.ένοις. Άναβαλών δέ τ')ιν 
περί τής έσωτεριχ^Ις α(σθησεως χαΐ τϋς έρΐ[Λέ- 
σο\» ίΐτοι διά συλλογισ(Λών γινο(ΐ1ν»ς γνώσεως 
ε{ς {τερον άνάγνωσ(λα & χ. Καρολίδης &ρχεται 
τδ πρώτον ζητεΤν περί τις έξωτεριχίς αίσθι^- 
σεως % τής εποπτείας" άφηγ^ΐτέον 2λ τλ πρώ- 
τον είναι νο[ΐ.(ζει δσα χαΐ οΙα περί ταύτης έφι- 
λοσύφησαν οΐ τε άρχαΧοι χαΐ οΐ νεώτεροι τών 
φιλοσόφων. 

Τών ριέν αρχαιοτάτων {ωνιχών φιλοσόφων 
(λέγει 5 χ. Καρολίδης), ίδ((^ δλ θάλητος, 'λ- 
ναξΐ(ΐ.άνδρου χαΐ Άναξιμένους, ή θεωρία έτέ- 
τραπτο χατ' ευθείαν είς αυτά τα πράγ|Λατα, 
άλλ* ούχ έπΙ τίιν γνωστιχην τών έχτ^ς 5ντων 
δύναρν* νεώτεροι δέ φυσιχοί φιλόσοφοι, Έρά- 
χλειτος, Αναξαγόρας, Αεύχιππος χαΐ Αηριόχρι- 
τος, άποφαίνουσι τίιν διά τών αισθητηρίων άν- 
τίληψιν άβέβαιον ώς τοιαύτην, φρονοΟσι δ' δτι 
4 (χ.ετ* αΰτΙΊς ένωθ^σα χαΐ διά ταύτης διιξχου- 
σα διάνοια χρίνει αυτί) τάληθές. Είτα δε φέρει 
πρ&ς (Λαρτυρίαν χωρία τών φιλοσόφων έχείνων 
παρά Σέζτφ τ$ Έ[χ.πειρ• χαΐ Διογένει τώ Λαερ- 
τ(φ χαΐ £λλοις σωζόρ^ενα' ίδια οέ περί Δημο- 
χρίτου φέρει την {ΐαρτυρίαν Σέζτου του Έ[ΐ- 
πειρ. (χατά Μαθη(ΐ.ατ. 1 38) λέγοντος, δτι διή- 
ρει την γνώσιν ε{ς την διά τίς χατ' αϊσθησιν 
άντιλι^ψεως χαΐ τ)|ν διά τϋς διανοίας προσγι- 
νο|χένην* χάχείνην μέν έχάλει σχοζίητ^ ταύτην 
δέ γτησίητ* *Αλλ' ή διάνοια (χατά Δη[χόχριτον) 
παρέχει μόνον άναφοριχώς δττερτέραν βεβαιότη- 
τα, ίζ€^ δ' 6 άνθρωπος ο6δέν οϊδεν έν βυθφ τής 
αληθείας χειριένης. Σώζεται δέ (λέγει ό χ. Κα- 
ρολίδης) τΐ του Σέξτου χωρίον παρά Διογ. τώ 
Ααερτίφ 9, 73. Έμπεδοχλϋς δ'6 ΆχραγαντΙνος 
διδάσχει (χατά τ&ν χ. Καρολίδην), δτι τά τε | 



έχτλς πράγ[Μοτα πάντα χαΐ αύτλς & άνθρωπος 
έχ τών αυτών υλιχών σύγχεινται ς-οιχβίων, χαΐ 
δτι τούτου Ινεχα δ άνθρωττος γινώσχει τώ (έν 
£αυτ£>] όμοίί^ τ{> (έχτός, έν τοΤς πράγ[ΐ.ασιν) δ- 
(ΐΌΐον* χαΐ προς [ΐαρτυρίαν ό χ. Καρολίδης άνα- 

ίινώσχει στίχους αύτοΟ παρ' Άριστοτέλει σω^ 
ομένους. 'Έπειτα (/.εταβαΐνων ε!ς τους Πυθα- 
γορείους λέγει, δτι ο&τοι συνφδά τ% ίδί^ ^ΡΧΪ> 
δτι π^ρα^ χαΐ ίΛαρον^ τά τών άριθριών στοι- 
χεία, είσΐ χαΐ πάντων τών ίντων στοιχεία, 
πειρώνται χτασθαι πασαν γνώσιν διά ζητή- 
σεως [Ααθη(λατιχ%ς χαΐ διά θεωρίας άριθμητι- 
χής* χαΐ φέρει χωρία πρ6ς (Λαρτυρίαν. Ξενοφά- 
νης δέ δ της Έλεατιχ^ς σχολϋς άρχτπγ^ς (λέ- 
γει 6 χ. Καρολίδης) έχ τϋς θεολογιχ^^ς α&τοΟ 
θεωρίας δρριώ[Λενος διαχρίνει τί}ν βεβαίαν γνώ- 
σιν τίίς χατά τόχην δρθϋς δόξης (φέρονται (Ααρ- 
τυρίαι άπλ Σέξτου τοΟ Έ|Λπειρ.)• Παρμενίδης οέ 
δ επισημότατος τών Έλεατών χαΐ διάδοχος τοΟ 
Ξενοφάνους χαταπολεμών την Ήραχλείτειον 
περί τις χαθολιχ91ς τών πραγμάτων όοϋς χαΐ 
τις ταυτότητος τών εναντίων δόξαν («πάντα 
^εΐ»), άφιχνεΐται χατά πρώτον, ε{ χαΐ ατελώς, 
είς τίιν θεωρητιχην συνείδησιν τίς άρχίίς τις 
ταυτότητος χαΐ τϋς αντιφάσεως* διδάσχει δ' 
αμα χαΐ την τοΟ νοείν % τϋς νοι^σεως προς τ6 
νοούμενον 8ν ταυτότητα, χαΐ άντιτίθησιν αυ- 
στηρώς τίιν διά τϋς νοιλσεως γινομένην, πεις•ι-ί 
χίΐν του ενός, δντως δντος, γνώσιν τ^ έπΙ τ5) 
άπάττ) τών αίσθ^^σεων έρειδομέντ) περί πλήθους 
χαΐ μεταβολής του ίντος δόξτι* είτα φέρει δ χ. 
Καρολίδης τά πρ{»ς μαρτυρίαν χωρία. ΣημειοΟ- 
ται δ' έν παρόδφ, δτι ή μεταξύ τών Παρμενίδου 
χαΐ Όραχλείτου φιλοσοφιχών άρχων έναντιότης 
έπανεληφθη μετά τίνος διαφορΑς έν τοΙς νεω- 
τέροις χρόνοις έν τοίς έναντίοις συστι^μασιν Έ- 
γέλου χαΐ Έρβάρτου. Άνι&χει δέ (λέγει) χατά 
Παρμενίδην ή νόησις τ$ £νί, 2ντως δντι, χαΐ 
εστί ταύτύν έχείν(^' αύτ^ δέ τ^ δν ές-Ιν δ νους 
^ τ6 νοεΐν, δττερ ούχ ίστιν ίνευ δποχειμένου, 
ψ έμτ^φυχε' τοΟτο δ' έστΙ τύ ίύτ (μνημονεύον- 
ται διάφοροι τοΟ Παρμενίδου στίχοι έχ τών α- 
ποσπασμάτων). Είτα λαλών δ χ. Καρολίδης 
περί Ζι^νωνος τοΟ τρίτου τών Έλεατών λέγει, 
δτι έγένετο χατ* Άρις-οτέλη (παρά Διογένει τώ 
Ααερτ. 9, 25.) ευρετίις τϋς διαλεχτιχ^ς τέχνης, 
δι' ^ς (δί^ προυΟετο δι* αποδείξεων χατά τ%ς 
υπάρξεως τοΟ πολλοΟ χαΐ τϋς χινι/ΐσεως άπο- 
δεΖξαι τίιν Παρμενίδειον ττερί του ενός, δντως 
δντος, διδασχαλίαν. Ταύτην δέ τ})ν τοΟ Ζή- 
νωνος διαλεχτιχνίν, ^ χατεχριίσαντο οΐ σοφι- 
70(1 έν 6ποχειμενιχ5^ αύθαιρεσίφ, (λέγει δ χ. Κα* 



262 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦϊλΟΙΟΤΙΙΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



Ιδέας τϋς ίπιστι^ΐΐς χ«τεχ6[Αενος β{ς τί}^ σπου* 
^ν τίϊν τζζ^Χ τίϊν άντιχκιμ^νιχΰς ^ρβην γνώσιν" 
οδτω 3' έγένετο χατ' Αριστοτέλη βυρβτίις τοΙ^ 
όγ^ίτμοϋ χαΐ τϋς ίΆαγωγίί€^ άλλα (ΐ.6νον εν τ^ 
τούτων |{ς ήθιχά προβλ^ρΑτα εφαρμογή. 

Π«ρά Πλάτωνι (έζαχολονθεΐ ό χ. Καρολίδη^ 
ί τοδ Ήραχλείτου περί τίς άκδίου τών πραγ- 
(ΐιάτων ^ο^ς διδοισχαλία χαΐ ή τοΟ Σωχράτους 
πρ&ς έννοι&ν σχγ)[&ατισ(ΐ.6ν ^οπη γεννωσιν 5μοΟ 
χ«τ' Αριστοτέλη (Μετά τα Φυσ. 4 ^ 6 χαΐ 1 2, 
4 χαΐ θ) την περί Ιδεών διδασχαλίαν. Και την 
(λίν δέζαν 2τι τ^ αίσθητλν ύπόχειται διηνεχώς 
τ^ (Μταβολ^^ χαΐ ρο^ παρέλαβε χατά τ&ν αύ* 
τλν Άρ• παρά τοΟ Όραχλειτε(ου Κρατύλου χαΐ 
διετι^ριβσε (^έχρι τέλους* (λοθών δέ παρά τοΟ 
ΣίΜΐράτους εννοίας, αΤτινες, απαζ έρθώς σχη- 
(εατι«βε1σαι, δύνανται εΤναι ές άεΐ άναλλοΐω* 
το(| ένύμισεν ίτι ούχ Εδει ταύτας άναφέρειν 
•{ς τά αισθητά, άλλ' ε{ς άλλα τινά 2ντα, &-* 
περ είσΐ χατ' α^ί^ν άντιχείριενα τ%ς χατ' Ιν* 
νοιαν έπιςΊ^ι^ης* ταΟτα δέ τά άντιχεί[χ.ενα προσ- 
ιΐγύρευσεν ίόίας. ^Ος ουν χατά Πλάτωνα διά 
ιρ%ς μονι&ρους παραστάσεως γινώσχεται τλ μο* 
νβίρες άντιχε([Λ&νον, οδτω χαΐ διά τϋς έννοιας 
γινώσχεται ή Ιόία' αυτή δ' έστΙν ο&χΐ ^ τοΙς 
άτύ|Λ0ΐς έμφυ^ις ουσία τί τοιαύτη, άλλ' ^ άς 
α&τΐ χαθ' έαυτην υπάρχουσα νοουριένη ουσία 
τών εΙς τλ τϋς αντιστοιχούσης εννοίας πλάτος 
άνηχύντων βντων. ΕίαΙ οέ αΐ Ιδέαι πολλαί τι^ 
ν•ς^ αϊ δε ριεταζυ των εννοιών άναφοραΐ ύπάρ- 
γουσι χαΐ έν α&ταΐς εχβίναις. Υψίστη δλ τών 
ίδε&ν έστι χατά Πλάτωνα ^ του άγαίοϋ ή 
χαΐ την τοΟ ίϊ^Οί δυ^^ΐΜΐ χαΐ άξιώ(Αατι 6περ- 
αίροοσα, «αΐ έστιν οίον ήλιος έν τφ χώριρ τών 
ιδεών &ς αίτιον τοΟ τε είναι χαΐ του γινώ- 
σχειν, Ι^ν χαΐ ταυτίζει χατά τινας τ^ ύψίσττ) 
^εύτητι. Έν ριέν ουν τφ διαλύγ«^ Φαίδρ{^ (σελ. 
247) παρίςηοσιν ήριΐν 6 Πλάτων τάς Ιδέας (λέ- 
γει & χ. Καρολίδης), ίδί^ δε τάς τϋς όίχαιοσύ^ 
^η^^ τϊίς.^ω^ροσ'ί^ιτο, τίς έΛρστήμης χαΐ αλ- 
λάς, έν τφ έπέχεινα τοΟ ούρανοΐ> χώρ(ί^ χαθη- 
[λένας, &χρους, άμορφους, ούδε(&ι^ τών αίσθι^- 
σεων άντιληπτάς, άλλα ριύνφ τφ νφ προσιτάς' 
την δε πρλς γνώσιν τών Ιδεών Εζαρσιν αφηγεί- 
ται & Πλάτων έν τω διοίλέγίΐ^ τούτβ^ &ς τίνα 
τΐίς ψυχ^ίς ε!ς τ&ν υπερουράνιον χώρον &νοδον. 
Έν δε τφ Συριποσίφ (σελ« 24 4 ) άντιτιθείς & 
Πλάτων τ^ν (δέαν το(> χαλοΟ τοΙς χαθ' {χας-ον 
^§€^Μ>ΐ^ πράγριασιν, οίον χαλοΐς σ6(&ασιν, έπι*- 
τηδεύριασι χτλ. χαλιϋ ταύτην αΜ τύ χοΛάτ 
ριετά τ&ν επιθέτων Βΐίίχ^ιτίζψ άμίχνοτ, Το&- 



το δέ τά κάίΤίαννό μΜυ έστιν δίδιον, οβτΐ 
γεννώ(ΐ.ενον, ούτε Ονϋσχον,ούτε αύξό(Αενον,ο&τ< 
φθίνον, χατά ταύτα δ' Εχον έαυτφ, μονοειδές άύ 
βίν* ούχι τ^ μεν χαλέν, τ5^ δ' αίσχρύν, ο&δέ 
νυν μεν χαλύν, άλλοτε δ' ου, ού& τϊ^ φαντα-* 
σί^ παραστατύν, ουδέ τις λύγος, ουδέ τις έπι* 
στι&μη, ούδ' εν άλλ<^ τινι τών ίντων, οίδ* έιά 
γ%ς, ούδ' έν ούρανφ, άλλ' ίστιν αυτά χαβ^ αύζ6 
μ6^ έαητοϋ' παν δ'άλλο χαλίν εκείνου ριΑτέ* 
χει, Τ&ν μέντοι της (ΐεθέζεως τρύπον (λέγει Ι 
χ• Καρολίδης) ού διεσάφησεν ^μίν ί φιλύσο* 
φος. Ή δέ μαθηματιχη γνώσίς έστι χατά Πλά-» 
τωνα, έξαχολουθεί, (ΐίση τις ριετοιξύ τ^Ις νί»&- 
σεως χαΐ τϋς χατ' αισθησιν άντιλι&ψεως, έφι** 
χνεΐται δ' αυτής ι& διάνοια* χατά ταύτα δλ 
χαΐ τ' άντιχείμενα τΐίς μαΟηματιχϋς είσι (ΐίσα 
τινά 2ντα [ΐεταζυ τών {δεών χαι τών αίσθη* 
τών. Διαχρίνων δέ πάλιν ύ Πλάτων (χατά τλν 
χ. Καρολίοην) έν τ^ χατ' αίσθησιν γν<!Μτει τ^ν 
πίστιν την είς την αίσθητην άντίληψιν χαΐ 
τ^ν χα&αράν είχασίαν χαΐ 'Λ ανάλογοι 'έν 
τοΙς αίσθητοίς, τά χατ' αϊσΟησιν αντιληπτά 
χαΐ τάς είχύνας % τά είδωλα, άφιχνεΐται ε{ς 
την έζ^ίς τών γνωστιχών μεθύδων χαΐ τ^ν ά• 
νάλογον το& συνύλου τών ^ντων διαίρεσιν. 

νους δύξα 

νύησις | διάνοια πίστις | είχασία 

νοητά αισθητά 

{δέαι Ι μαθηματιχά σώματα | είχύνες. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ΣΥΝΕΛΡΙΑΣΙΣ ΤΚΒ\ 

Τί 3 •Δ.πριλίου 4872• 

ΠροβάρΒύονζοζ τοϋ χ, Κ. Καρ%Λά,νου. 

Άναγνωσ&έντων χαΐ έπιψηφισθέντων τών 
Πραχτιχών τ^ς προηγουμένης συνεδριάσεως, & 
Γεν•* Γραμματεύς άναγινώσχει 

ά — ν) ΈχΟέσεις του έπισχύπου ^Ιερισσού 
χαΐ Αγίου 'Όρους, Στεφάνου τινλς Νούχα (πβρί 
τϋς έν ταΐς τρισίν ύμύροις έπαρχίαις, Σισανίου, 
Γρεβεννών χαΐ Κατορίας, χατας-άσεως τΙ^ς τϋαι-" 
δείας μετά γεωγραφιχου χάρτου), τοΟ ^λ. Λα* 
ρίσσης χ. Ίωαχείμ, τ%ς έν Αέρ<ί^ Εφορίας, του 
χ. Βλ. Σχορδέλη έχ Φιλιππουπύλεως, τοΟ Ά, 
Σταγών, χαΐ τοΟ έν 'Ραιδεστφ θρ^χιχοΟ Φι- 
λεχπαιδ. Συλλύγου, περί τ%ς έν ταΐς έπαρχίαις 
α&τών χατα^τάσεως τών σχολείων. 



η»Αΐιτιυι 



193 



Α) Έπΐ9Τολί(ν τοΟ 'λ. λαρ(Μΐ}ς άιΛ 84 
Μβρτίουι ίηλοΟντος τίιν άΐΡθ<ττολ')|ν ίγγυητι- 
Χ0& διά τ^ν έχ Θεσσαλίας δπ^τροφον τοΟ Χριτ 
στάχη έφένδΐ) Άστέριον Χ. Φαρ(ΐ«χ(δην. 

θ') ΈΐΓίστολ^ιν -Ρίς κ. ΣαπφοΟς Αβοντιά- 
δος (χ £|ΐύρνη( &ιΛ 24 Μαρτίου 1872, βύχα*^ 
ριστούσης τφ Σνλλ^γφ έιΗ τ4} Ιχλογί) αδ'ΠΙς 
ός ι&έλοίΐς άντειηστέλλοντοζ. 

ί) ΤοΟ χ. λ. Ζ. Έΐΐΐί&ου ίξ 'λγχύρας, ινέμ- 
Μντος 7 έπιγραφάς ίτνιτυμβίοικ χαΐ (ΐι6, Έλλ» 
χαΐ Αατινιχ&( μ^τά &«σα^ι6σΕ6^. 

Είτα άγγέλλ» τίΐν ιρροσφοράν τις ίν *Αθί- 
νοας 1χιδιδο(!ιέν7)ς ^φιίρκρίδος «Κλειώ τ9ίς Όρ* 
ΟοίοξΙας. » 

Ό $έ Πρόεδρος άγγέλλβι, βτι 6 χ. Τΐί^^ 
γιος Βαοιάδης ηροσήνεγχεν ε!$ τλν Σύλλογον 
χ«λχοΟν νέ(ΐ.ισ|Αα ^ρχαΐον. 

Παρεπέ(Αφθη εις τί)ν Άρχαιολογ. ΈιπτροιτΑν. 

Άγγέλλονται τ^ β'• χατά τά νενο(χ.ισ{λ2να 
ως ταχτιχί (χ.έλΐ) ο{ ένταΟθα χ. χ. Ν. Αειτάς^ς 
βιβλιοιι&λι^ς χαΐ Άρι^οτέλιος Ταινεινλς έχ Με* 
λννίχου, χαΐ παμψιοφεί γίνονται δεχτοί. 

£ΐτα δ χ. Άθ. Βερναρίάχιβς άνέγνω -εΠερΙ 
το\ί χαρτονο|ΐ.ίσ(Αατος παρά τοΤς άρχα(οις » 
(Ιδεσελ. 465). 

Έιά τούτοις ^ιελύθι/) { Συνεδρίασις. 



ΕΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΚΓ. 



"Εχταχτος. 

Τφ 6 *Ακριλ1οο 1872. 

Ιϋ) ύ#αρχ<ντων «ραχτιχέ^ν έχτάχτου Σ^ινε-- 
δριάσνως, 6 Γεν. Γρα(χ.ΐΜΤεύς άναγινώσχει 

ΈΐΓίντολ^ τ&ν άοελφών Ν. χαΐ Α. Στειρ. 
Κάσ^γλΐ) 1% Σ|&ύρνης, ιτεριις^ντων 4 50 σώ[ΐ.α- 
τα βιβλιαρίου τινίις ^ιηγραφοι&ένου ^ΑτακοΛύ- 
ψΜΐς χαί *Εφ$νρίσΗς^ ΐνα ^ιαθέσιρ αύτά 6 Σύλ- 
λογος χατά τ6 ^οχοΟν. 

Ό Σύλλογος Ιχφράζει τάς εύχαρις^ας α&* 
τοΟ τοΙς χυρίοις τούτοις. 

ΐΐτα κκτοί τ^ν ή[]ΐερησ(αν ^ταξ<ν $ Βρ^'- 
δρος τϋς Σϋνταχτιχϊΐς Έπιτροπϋς χ. Α* Τάγης 
ά««γγ4λλει ίιά #<ιντ^(ΑΜ έ»θ(6(εως ιτλ η^Λτ^^ 



ύς β εδρίβχεται 4 Ι9ΐ^5«τ{ τοΟ Περιολχο^ τοΟ 
Συλλύγου, χαΐ τίνα τΑν άναγνωσριάτων έΙη« 
ρσιεύθτοσαν έν αύτΛ, χλΙ δποΐα χατ4 τλ (ΐ,&λ- 
λον χαΐ ίττον ή ιτερί τίιν {χ^οβιν γινομένη 
δαπάνΐϊ. 

Μετέ τοΟτον δ Πρύεδρος τής Έχΐϊαι^ευΠ- 
χ4ϊς Έπιτροπΐς χ. *1. Δ. *Αριστοχλϋς άναγινώ- 
σχει τί)ν έξϋς ίχθεσιν* 

Άξιάνψοι Κύριοι^ 

'Ότειτρλ δεχαετίας δλίγοι τινές δργενίίΐς^ 
έμφορούριενοι δπλ τΛν άγνβν τοίί χαλΰς ίν- 
νοου[/ϋένου {λλΐινισ(Μ)0 αΙσΟίί^ι^άτων, συνέλα€ον 
τίϊν άγαθ4ν^δέαν Τνα ίνίοτε βυνενττιγχάνοντες 
άλλ^λοις ^νταλλάσσω«ι τά λ«νο4{&ατα αδτβν, 
δτέ μέν άναπαριστά(λ«νοι τ4ιν γεραράν ίχείνν)^ 
το<1 χ^|λ.ου &&άσχ«λον Αρχαιύτιιτα, δτΐ ^ 
Μ τδν κολιτισ(ΑΑν τ&ν χαθ' ^(ΐ,&ς χρόνων έν-^ 
διατρίβοντες, ουδείς ήδύνατο Ινα ιτρο^Ιη, {τι ή 
ιτροτοβουλία έχείνη, ή χατά τύπον ο6^|υ(Αν 
σΐ)ριβ6σ(αν (χοιισα, {ίν χατ* ούσίαν ζεί^ρος χαΐ 
δτφιιουργές' χαΐ 8τι βαθρΕ.Υ)δ^ν άνα1^τυσσο(ι^νη 
{(«.ελλεν ίνα λαπλάστ) χαΐ λαμορφώση τλν ή•* 
[λέτερον, ύς ϊχει σι^ριερον, Έλλικνιχλν Φιλολο- 
γ«Λν Σύλλογον. *Αλλ' δριως τά •7Γράγ(ΐ.ατα αδ- 
τά χαΐ δ χρδνος χατέδειζαν, δτι ή σύλλιοψις 2*^ 
χείνΐ} προεμνηστεύετο |ΐ.εγάλα' δτι τδ Ιαβρυον, 
άρυδ(Αενον τ4)ν ζω^ν αδτοΰ άινδ τ51ς ζωτιχ^ς 
διινάριεως ΤοΟ πρδς τά γρά[Α[Λατα έμφυτου {^ 
ρωτος τβν γενννιτδρων «δτοΟ, ηδξι4βη έν βρα- 
χΛ χρονιχφ &ιαστ:6ματι, χαΐ εΙς τάζιν ιταιοδζ 
^ρο^χθγ). *Ήδη δέ δρ&μεν μετ' ενδομύχου ίγαλ* 
λιάσεως τδν παΐδα τοΟτον 6αλβρδν χαΐ λ-* 
χμαΤον νεανίαν. Τδ αποτέλεσμα το^το "διαχιι* 
ρύττει ήμαν, 8τι ή Ιδέα έχείντ^ τϋς άρχιχίΚ 
πνευματιχίϊς συνεντεύξεοκ ί(ν μεγάλη* διδτι α( 
μεγάλα^ ίδέαι γεννώσι τά μεγάλα ίργα. Να(, 
χύριοι, ίτΛ *1ουν(ου τοΟ 4871 ίτους δ ημέτε- 
ρος Έλληνιχδς Φιλολογιχδς Σύλλογος ε!σ91λθεν 
εις τίιν νεανιχ'ίιν αδτοΟ ήλιχίαν, είσ^λθεν ε{ς 
β(ον κολλώ χρείττονα τοΟ προτέρου. £{ χαΐ δ 
σχοπδς αδτοΟ ^ν άείποτε δ αδτός, ί) ενέργεια 
βμως αδτοΟ άπ' ^ΡΧ^ ^^^ συστάσεως αδτοΟ 
μέχρι σι^ερον δπέστη ούσ%<ί>δεις ]Αετα^^θρι(-* 
σεις. Έ άρχιχ^ αδτοΟ ενέργεια ^ν λίαν συνε- 
πτυγμένη, άείποτε ριέν τίτν πνευματιχ^ν χαΐ 
ιίΟιΧ'ίιν πρδοδον του «ημετέρου Εθνους έπεδίω- 
χεν, χαΐ ουδέποτε έξιέστη τοΟ άρχικοΟ σΐιο- 
ποΟ, βίλλά τίιν έ^ίτευζι^ τούτου άπδ μονομΙ-* 
ροΟς τίνος ενεργείας άπιιξεδέχετ^* 4^ τίνος 
, ίοΛ^ αΑτη ηιολλκι^λΚ ΐιαΐ ιτολδΐ^ροιΙ6( ΜΓΤ<(ΐί)• 



264 



Ο ΕΝ &/η. ΕΑΑΑΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



ΠολλαΙ ^υνάμκις άναφανεΐσαι έν τφ 2θνιχφ 
τούτφ προφώπι^ ίν«ρ|^ιον(ως εργάζονται, ιτρλς 
ίν ώρισ(ΐ.ένον σιιι&εΐον σχοπουσαΓ ι$ τοιαύτη 
του ήριετέρου σώ(Λατος, χύριοι, άνάπτυζις έςΊν 
ή |Λ6νη φυαιχ^ί) χαΐ συν4$ου9α πρ^ς τ6ν αίώνιον 
ν6(ΐιθν• Ή αδιαίρετος ίνέτης, ή ΐς-ερηαένη ινολ- 
λαπλ^τητος, στείρα χαΐ άγονος άτροβαίνεΓ μ,6* 
νη ί έν τ^ πολλαπλότητι ένότης καΐ ή έν τί) 
έν6ττιτι πολλαπλ6τιος γένΐ|Αος χαΐ παραγωγ&ς 
χαθίσταται. Τοιούτος δ παγχέσρι.ιος ν6(Λος' έπ' 
αότοΟ χα\ πολιτεία, χαΐ νομοθεσία, χαΐ χαλλι- 
τεχνία, χαΐ &χαντα τά του πολιτισιιου στοι- 
χεία ςΊορ(ζοντο(ΐ χαΐ £φεδράζονται. 'Ιόού δέ τ6 
ινολλαπλοΟν συνά|Αα χαΐ ΐνια^ον της ενεργείας 
του ή(&ετ£ρου Συλλόγου. Στρέψας τ6 2|ΐι(Αα πρλς 
τίϊν προΐστρριχίιν τϊς άνθρωπέτητος ίποχίϊν 
τάς περί α6τ%ς ίνθρωπολογιχάς έρευνας χαΐ 
ίναχαλύψεις επιζητεί. Τά απαράμιλλα τϋς 
χαλλιτέχνου Ελλάδος δη(ΐ.ιουργιϋ|ΐ.ατα, πρότυ- 
πα τοΟ ένσεσαρχωμένου ίοανιχοΟ αναλογιζόμε- 
νος, μετά θρησχευτιχοΟ σεβασμοΟ ανιχνεύει 
ταΟτα χα\ μελέτη. Τά Έλληνιχά γράμματα 
χρηι^δα χαΐ θεμέλιον τοΟ πολιτισμού τ^ς άν- 
θρωπότητος θεωρών, τάς περί αυτών νεωτέρας 
φιλολογιχάς προόδους φιλοτίμως έρευν^ χαΐ 
εξετάζει, δπως ούτω εγκρατέστερος γενόμενος, 
τελειοτέραν συναίσθησιν τϋς ήθιχ^ΐς συνειδ:^- 
σεως έαυτ(^ προσπορίσηται' τί^ν δε νεώτερον 
πολιτισμ&ν περί πολλού ποιούμενος, τάς έπιςτ)- 
μονιχάς τις ημετέρας εποχές γνώσεις αγωνί- 
ζεται ίνα προσχτι^σηται. ΈπΙ πάσι τούτοις χαΐ 
πρλς τδ μέλλον τηλεσχοπών, χαΐ την ι^θιχίιν 
χαΐ πνευματιχην τοΟ λαοΟ πρόοδον ένςτερνισά- 
μενος, την διάδοσιν τών γραμμάτων χατά τλ 
πάτριον ίδαφος διενεργεί, τ^ν ι^θιχί^ν αύτοΟ 
συνδρομίιν χατά τ& έν2»ν παρέχων, χαΐ τ^ν 
μεγαλοδωρίαν τών ζηλωτών δμογενών πρ6ς 
τοότο ενθουσιωδώς έπιχαλούμενος• Αυτή έστΙν 
ή πολλαπλοί του ημετέρου Συλλόγου ένέργειοκ. 
ΈντεΟθεν Εχουσι τ^ν άρχίιν αυτών αΐ 6π6 του 
χανονισμοΟ ώρισμέναι έπιτροπαί' Επιτροπή 
ΟΙχονομιχιί), Επιτροπή Συνταχτιχι^, Έπιτροττί) 
άρχαιολογιχ^ί, Έπιτροπίϊ φιλολογιχτ^, Έπιτρο- 
πί) Έχπαιδευτιχι^ , Έπιτροπίΐ Έπι^ημονιχί) 
χαΐ άνθρωπολογιχη. Δυνάμεις πολλαπλαΐ, ά- 
ποτελοΟσαι τίιν ένιαίαν χαΐ άδιάρ^ιικτον τοΟ 
Συλλόγου ήθιχ'ί^ν δύναμιν. 

^Ηδη επέστη δ υπ6 του χανονισμου ωρισμέ- 
νος χρόνος, χαθ* δν τλ πρώτον έχάςκ) τών Ε- 
πιτροπών παρίσταται, ίνα 6ποβάλΐ) τφ Συλ- 
λόγφ τά πρριχτιχά αυτ51ς, (πως δηλώση τί 
.διβ<τχέψατο χα\ τί.άιρεφήνατο έν τφ χύχλφ 



τ^ς διχαιοδοσίας οώτής. Τούτφ τφ χανόνι ςχ>ι<* 
χουσα χαΐ ή Έχπαιδευτ. Έπιτροττί) προάγεται 
ίνα έχπληρώστ} τί» χαθΐ^χον τοΟτο, τιμι^σασά 
με διά τ^^ς έντολΑς ταύτης. 

Ουδόλως λανθάνει 6μ&ς, χύοιοι, &τι δ &ν* 
θρωπος, χαθ& 2ν ατελές, βαθμηδόν ε{ς τ))ν τε- 
λειότητα προάγεται χαΐ χωρεί' δτι τ6 πρώτον 
αύτοΟ βίίμα πρλς τλ σημ^ν έχείνο ίστί χαΐ τλ 
δυσχερέστερον, χατά τ& άρχαΐον λόγιον *Άρχ4ι 
δέ τοι %μισυ τοΟ παντός»* χαΐ ί Έχπαιδευτι- 
χ"!) Επιτροπή οΰδλν γενναΤον, ο5δΙν μέγα πρα- 
χτιχ^ν {χει Ινα παρουσίαση απέναντι δμών 
χατά τλ παρ&ν Ιτος• Έάν δτνοτεθ^ δτι (πραξέ 
τι, τούτο έστΙν ή χατά τ6 δυνατόν άχριβίις 
διάγνωσις τ91ς ανατεθειμένης αδτΐί έντολϋς, 
χαΐ 4 άρμονιχ^ εΙς τά χατάλληλα στοιχεία 
διοιίρεσις. *Αλλά δέν συμμερίζεσθε ανν^ έμο5 
τ})ν ίδέαν, δτι τοΟτό έςΊν δ τϋς προόοου άπα* 
ραίτητος δρος; χαΐ τΐ £λλο σημαίνει δ αρχαίος 
έχείνος λόγος «Γνώθι σαυτόν; » 

Έ Έχπαιδευτιχ*)! Έπιτροπίι συγχειμένη έχ 
τών χ. χ. Ί• Δ. ΆριςΌχλέους, προέδρου αύτϋς, 
Κ. Καραθεοδωρϋ, Όρ• Βασιάδου, 'Α. Βαφειά<- 
δου, Κ. Καλλιάδου, Β. Πυλάδου, Η. ΠαρανΙχα 
χαΐ Σ. Βουτυρ£, τών δύο τελευταίων μί) λα- 
βόντ6>ν ένεργ&ν μέρος λόγ(ι^ ασχολιών, ϋρζατο 
τών εργασιών αύτ^ς άπδ τίς < 7 Ιουνίου τοΟ 
λήξαντος ίτους. ΚαΙ πρώτον συνετάξατο τδν 
έσωτεριχδν αδτϋς διοργανισμ&ν συμφώνως ταΐς 
διαχελεύσεσι τοΟ ίρθρου τοΟ ΚανονισμοΟ τοΟ 
Συλλόγου, τοΟ ορίζοντος τά χαθι&χοντα χαΐ 
διχαιώματα αύτ^ς. Είτα έπιλαβομένη τοΟ χυ- 
ρίως οώτ%ς άντιχειμένου διι^λε τί)ν έργασίαν 
αδτ^ίς είς τρία μέρη* ά) (λαβεν δπ' δψιν, δτι 
ή πρ^ς διάδοσιν τών γραμμάτων συνδρομ*}) χα- 
τορθοΟται διά της ίπΐ δγιών βάσεων διαρρυθ- 
μίσεως τϋς δημοτιχής παιδεύσεως πρλς τ^ν 
ίπ' άγαθφ χαΐ ίγχαιρον άνάπτυξιν τί\ς δια- 
νοίας τών παίδων' β'] διά της προτροπές, 2μ- 
ψυχώσεως, νουθεσιών χαΐ άλλων ήθιχών βοη- 
θημάτων πρδς το&ς ύτεΐρ α6τ5^ς χατά διαφό- 
ρους τρόπους αγωνιζόμενους* χαΐ γ') διά τϋς 
6λιχ9ίς βοηθείας πρδς συντι^ρησιν τών άπορων 
σχολείων, άνέγερσιν νέων, ίνθα δεΙ, χορηγίαν 
τών διδαχτιχών βιβλίων τοις άπόροις χτλ. 

Ός πρ&ς τδ πρώτον, έθεώρησεν άναγχαΤον, Ινα 
λάβγ) γνώσιν τ^ς χατας'άσεως τϋς παρ' ήμίν δητ 
μοτιχ^ς παιδεύσεως. Ινα άχολούθως διά τών 
χαταλλι^λων βοηθημάτων μελετ^σασα τίιν 2ν 
Ε6ρώπ>) δημοτιχίιν παίδευσιν, χαΐ διασχεψαμέ- 
νη άποφιηνηται περί τών ελλείψεων τών ήμε-* 
τέρων, χ«1 οδτω γνωμοδοτι&σνι περί το(ί τρό^^ 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



265 



ΐτ^ τ%ς ΙιΑ τ^ κρ^ιττον ^ιο(^^υθ(ΐ(9ε(ϊ^ς α&τ^}ς. 
*Η Έπιτρο^ έπΙ του σπουδαίου τούτου άντι- 
Χ8ΐ|Αένου ουδέν δριστιχ^ν εισέτι άπεφι^νατο, 
διότι εισέτι ή άναγχα(α ιτρ&ς τούτο δλη ού 
παρεσχευάσθίίΐ' ΐΓεποίθα[ΐ.εν οέ βτι ή προχα* 
ταρκτιχ"}) αυτή εργασία Ιξει τ& τελεσφέρον α6- 
τ^ΐς άποτέλεσ^,α, θε(^ συνάρσει, χατά το έιυι&ν 
Ιτος. Καθ' βσον δέ άφορ^ τ& δεύτερον ςΌΐχ^ον 
τϋς εργασίας αύτ^^ς, ή Έπιτροπί) ούχ ώλιγώ- 
ρήσε του χαθηχοντος τούτου" χαΐ {δού τίνα 
τούτου τεχίλ'λρια' ή Έπιτροπίι λαβουσα δπ* ί- 
ψιν τάς ττρλς τ&ν ή(&έτερον Σύλλογον έπανει* 
λιΐ)μ.[ΐένας έιηστολάς τ^ς χατά τλν Πύντον 
«ρ^ς διάδοσιν τών Έλλ. γραμι^άτων χαρτερι- 
χώς χαΐ (&ετά πολλές τ%ς αόταπαρνι6σε6>ς ά- 
γωνιζο[ΐένης Έπιτροπϋς, έψηφίσατο εύχαρι- 
ς-(ας αύτΐ) έπΙ τ^ άχα|ΐ.άτφ αύτ^ς δραςηηριύτητι, 
χαΐ έχθύμως προέτρεψεν «ύτίιν είς τί)ν (ΐετά 
ζι&λου έιηδίωζιν τοΟ έθνωφελοΟς τούτου Ιργου. 
Έπιχαλου(&ένη δΐ αδτη έπ' έσχατων τίιν ήθι- 
χί)ν τοΟ Συλλόγου συνδροι^-ίιν παρά τ^ Μεγάλη 
Έχχλησί^^ πρ{>ς άνέγερσιν ^Ιερατιχ5ίς Σχολ^ίς 
χατά τ&ν Πύντον, έποιι&σατο τ^ έγχρίσει τοΟ 
Συλλόγου τά άναγχοΑα πρ6ς τούτο οιαβν)[ΐατα. 
Τίίν ίθιχ-ίιν αδτΐιν συνδρομίϊν ί Έπιτροιτίι παο- 
έσχε χαΐ πρ{»ς τ&ν έν ^Ραιδεστφ Φιλεχπαιο. 
Σύλλογον, χαΐ τοΟτον τίίν χατά τ•}>ν Θρ4χ'ν)ν 
τΰν Έλληνιχών γρα(&(&άτων διάδοσιν γενναίως 
έπιδιώχοντα. Ό Έτητροπί) συνεπείς έπιστολ^ΐς 
τοΟ Προέδρου τ%ς έν Άγχύρ^ αρτισύστατου 
Φιλεχπαιδ. Άδελφύτκιτος ΓαΛαχία^ δι'^ς αδτη 
διαχοινοΟσα τφ Συλλύγφ τ^ιν σύστασιν χοοΐ τ&ν 
σχοπ&ν αδτ^Ις, προτιθε(λένης την πνευιίΛτιχ'ίιν 
χαΐ ι(θιχ4)ν άνάπτυξιν τίς Κοινότητος Άνχύ- 
ρας, άνετίθετο τφ ή(χ.ετέρ()^ Συλλόγφ τίιν οιη- 
νεχί έποπτείαν έιή τϋς ^ηθείσης 'λδελφότη- 
τος, έπεψηφίσατο αύτ!) τά συγχαρητιίρια τοΟ 
Συλλόγου" ένεψύχωσεν αύτ})ν εΙς β άνέλαβεν 
{ερλν Εργον, χαΐ έγνωριοδότησε συ|χφώνως τ^ 
αΜσει τις Άδελφότητος, δπως τ1^ έτηστασί^ 
τοΟ Συλλόγου άποστέλλωνται αυτί) τά ζητη- 
θέντα περιοδιχά φύλλα. Την αύτ'})ν ^θιχί)ν συν* 
δρο(Α^ν παρέσχε χαΐ τ5^ άρτισυστάτφ έν τ5) έ- 
παρχίφ Κορυτσ&ς Φιλοπτώχ^ι^ Άδελφότητι, 
τίιν προαγωγών τών γρα(ΐ.(&ατων χατά τίιν έ- 
παρχίαν ταύτην προτιθε[ΐένιρ. Έ Έπιτροπίί συν- 
επεία πληροφοριών, Ας ήρύσατο διά τοΟ έν Σέρ- 
^αις ΜαχεοονιχοΟ Φιλεχπ• Συλλόγου περί τών 
σχολείων Δρά[ΐ.ας, Σερρών χαΐ Ηελεν(χου« έπε- 
ψηφίσατο ευχαριστίας, χαΐ ύπέΟετο αύτφ διά 
τοΟ Προεδρείου τά είχότα πρ&ς εύόδωσιν τοΟ 
Ιργου, βπερ ο&τος γεννα^οφρόνως άνέλαβεν. 



Πλίιν τών ανωτέρω & Έπιτροπί) διενι&ργησεν, 
βπως δ Σύλλογος παράσχτ) τίιν ήθιχίιν συν- 
δρο|ΐ.-})ν χατά τ& ένλν αύτφ ε{ς πάντας ανεξαι- 
ρέτως τον^ς έπιχαλεσα(ΐ.ένους ταύτην. 

'ΐδού τ^ δεύτερον (ΐέρος τ^ΐς εργασίας τ%ς 
Έτητροπΐς. "Οτι τ6 χαθ^χον τούτο της ήθιχϋς 
συνδροριΐς έστΙ πολλοΟ λόγου αζιον, τοΟτο τοΙς 
π&σιν δ[Λθλογού(λενον. Ό άρχιχ&ς |ΐοχλ{»ς τ^ς 
ήθιχής τοΟ άνθρωπου διαπλάσεως έστΙν ή χαρ- 
δία. Έφ' 6σον αδτη διά τών χαλών δποδειγ- 
{ΐάτων, τών παραχλητιχών λόγων χαΐ τών ώ- 
φελί[Αων παραινέσεων πρ^ς τά χαλά παροτρύ-** 
νεται, χατά τοσούτον πρ^ς αυτά άφοσιοΟται, 
χαΐ έλατι&ριον Ισχυρών τίς άνθρωπίνης βουλ:^- 
σεως άποχαθίσταται, χαΐ ή ψυχρότερα χαρδία 
διά τ%ς κοινωνίας θερ[]ΐαίνεται χαΐ φλέγεται* 
τότε χαΐ τάς δυσχέρειας άψηφ^ χαΐ τά προσ* 
χό(χ.(Αατα χαταφρον^. Ουδέν άντάλλαγ(ΐΛ τΐίς 
τοιαύτης ενθουσιώδους χαοδίας' ίΙ ήθιχί) συν* 
δρομί) τοιαύτας («.εγαλεπηοόλους δπέρ τών χα- 
λών χαταρτίζεται χαρδίας. Τά δλίγα ταύτα 
άρχοΟσιν Ινα δείξωσι χατά πόσον ή δπλ τοΟ 
Συλλόγου ένεργου{ΐ1νη ήθιχί) συνδρο(&ί} πρλς 
το&ς δπέρ τών γρα(λ|Αάτων χαΐ τ^ς ήθιχΐίς δια* 
πλάσεως τοΟ ^(λετέρου έθνους άγωνιζο(I^νους 
έστΙ λυσιτελί)ς χαΐ άναγχαία. 

"Έλθωριεν ϋδη είς Ά τρίτον {ΐέρος τις εργα- 
σίας τις Έπιτροπϋς, τουτέστιν είς τίιν έπιψΐ- 
φίσιν χρη[ΐ.ατιχών έπιχορηγι/ίσεων πρλς συντί- 
ρησιν άπορων σχολείων, 9| σύστασιν νέων. *Η 
Έπιτροπίι Ιχουσα δπ* βψιν τοτ^ς ευτελέστα- 
τους τοΟ ή[ΐετέρου Συλλόγου πόοους, ουδό- 
λως ήδύνατο Τνα συζητι^ση χαΐ διασχέψηταΐ 
έπΙ τοΟ άντιχειριένου τούτου, εΐ (ΐίι δύο ά- 
ζιότιρι όργενείς, δ χ. Χρηστάχης έφένδης 
Ζωγράφος χαΐ δ χ. Γ. Ζαρίφης, έρασταΐ τών 
πατρφων, χαΐ τής ήθιχ5ίς τις νεολαίας -^ιιών 
αορφώσεως ζηλωταί, 2φΐλοτΐ(ΐ.οΟντο Ινα δρέ- 
ςωσι χείρα άρωγόν, άναδειχνύ[ΐ.ενοι διά τϋς 
χατ'ίτος προσφορ&ς αυτών άνά 200 λιρών 
δθ. εύεργέται τών άπορων σχολείων. Ή Έπι- 
τροπί) έπΙ τ5ίς ευγενούς προσφορ&ς τών χυρίων 
τούτων ςιοριζοριένη διεσχέψατο, χαΐ διετύπωσε 
τ9ί έγχρίσει τοΟ προεδρείου, χατά τ6 70 άρθρον 
τοΟ έν ενεργείς ΚανονισριοΟ, διάγρα(Α|ΐ.α, πρλς 
έχζι&τησιν τών άναγχαίων πληροφοριών παρά 
τών χατά τόπους *Α. 'λρχιερέων, τών Συλλό- 
γων, τών λεσχών χαΐ τών Εφοριών περί τ^ς 
πνευ[Λατιχ9ίς χαΐ οίχονοριιχ^ς χατας-άσεως τών 
διαφόρων σχολείων, χαΐ τις άνάγχης συστά- 
σεως νέων, δπου ούχ δπάρχουσιν, δπως οδτω δ 
Σύλλογος άπονεί(χ.|ΐ τ6 προσενεχθέν ποσλν χατά 



(ΒΛΛΒΝ. ΦΙλΟΛΟΓ. 2ΤΑΑΟΓ92. Τ0Μ02 Τ'.) 



84 



Μβ 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΒΪί. ΦΐΑΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



τές «ραγμ^τιχ^ τ Αν χτ)^λ&(ων άνάγχας. ΑΙ 
ζΐ)Τ7)θκΚΜΐ έχΜφΕίΐς ^ΐζΑχ&άζά^^^αι ε!ς τ6ν 
Σύλλογον ύίΓοβάλλονιται -ίΧη τ^ Έίτ^τροπ^ 8- 
^ως έπ' ο&5τών άΐΰοφν)νύ[{ΐ.ένιη ιγ6 ^έον, κοινό- 
νσιΐίπι τί)ν ΛβρΙ τοό-ϊων γνώ{ΐ.τπν «δτί\ς Ιν τί) 
ίπβτείί^ τοΟ 2ίυλλ<γου έορτ^. *Αλλ' τι) Έτητρο-ιηϋ, 
<{ λοΑ «ίσέτι ο&χ άπεφι&νατο βριστιχώς έιτί του 
:ά(χθ(ΑθΟ τΑν οχολ^ν, α'Τίνα χρήζου(η τ^ς ιξ- 
^τέρας άρωγΐΐς χ^Ι έ^(χουρίας, ούχ ^ιτ'ρον χα- 
-θορφ τί|ν 'άνάγχγιν {^εγάλων χργ)(Α<ατιχων ίια- 
χορηγήφβϋΐν. ΠΑνταχοΟ χαρ^αι φλβγέριεναι υ*- 
^τνέρ ^ν γ^οψ\ιί^ώΊ ϋοΛ ιγ9κ ίΦαι^έίας. Παν- 
ΤΑ}|^60 «χ^δλν αγώνες ττρ^^ς άιτοσέ&ησιν τϋς 
'άχλ^ος χαΐ τοΟ ακδ^οος τ^ ά(ΐ.α6ε(ας, άλλ' έν 
"τοΐζ ι^λβίσ'Τοις ίνάγχαι, σ'τερ'Α(Τεις (λεγάλαΛ χαΐ 
ΐοεν(« 2χαΐΓ«[Λάχγιτθς. Παρά τών ιυλείστων έ- 
ιίιχλίίβεϊς 1^ (ϊ(>ώγΐς ή|ΐ.ών χαΐ έιηχουρίας' τά 
"^ '}ΐγέχ^ ^^^ά^ ίλλ' ίχει 6 θεός. Έ φων4) 
'το^οότων ιςτωχ«^ν χαΐ ά^όροιν χωρδν, ύιτ^ τοΟ 
{ρωτος '^ν γραρΕ^ριάτων χαταφλεγο{ΐ.£νων, χαΐ 
"Τλν ΐτύν^Γονον έι^ιχο\>ρ(αν ){|ΐ.Αν έιυ&χάλου^Λένων, 
'εύριΐκίει πάντως ήχώ ίν ίτβΟς χαρ^(αις τών φ(- 
λο(£ού«ων ^[Αών χαΐ φιλθ[ΐ.αθών 5[Λογενών, χαΐ 
*βίΙ χρν)[ΐατιχαΙ 4ρί.«5ν έπιχορτογΐσεις πλούσιαι 
)ΜίΙ Κατά 'τλ ίυνατ6ν (ίνάλογ<Η πρλς τάς άνάγ- 
χας {σονται. ΈλτνΙσωρι^ έπΙ Κύριον χαΐ λΜ^ 

Τα^^'Τά «?Λ τά ίτραχτιχά ^ Έχπαιί. Έ* 
ΐΛ*ρβ>ϊί?ίς χατά -Λ ιυαρλν (τυλλογίχ^ν ίτος, οιο- 
νεί ιτρ6θί[Λ«α τϋς βαθ|ΐ.ιη^λν προαχθγισο[ΐ.ένης 
ίργα<τ(«ς αδτίς. Τά ρ,ιχρά διά <^ς ενδελεχούς 
"ψρον^Ιδος γίνονίίαι μεγάλα. 

«£{ γάρχεν χαΐσμιχρ&ν ίτ:! σρχρω χαταθ^ο, 
ΧαΙ θα[£ά τοΰΐ' Ιρίεις, τάχα χεν μιέγα χαΐ 

[τ6 γένοι^ΓΟ». 

ΈττΙ τούτοις λελύθγ} ή Συνεδρ(ασις. 



ΣΥΝΒΔΜ ΑΣΙΣ ΤΚΔ'. 

Τφ 8( Άπριλ(οο 1872. 

ΙΤροΒδρΒύοττος τοϋ χ, *Αρΐ(ΤζοχΜοΌς 
^ΑγζίηροΙίίζΟΌ. 

Άναγνωσβέντων χαΐ έττιψγιφισθέντων τών 
^ραχτιχίδν τής ?Γροηγου(ΐ.ένης συνεδριάσεως, δ 
Τενιχδς Γρά|ΐ|Λατεϋς άναγινώσχει 

ά) ^ιηστολίν Αουίζκ) Γαουίιάνου άτϊδ 4 
^Αίτριλίου ί872, ίί'ίς δτ^οβάλλει ^ν 8χει ττρί- 



θεσιν νά δώσγι Ισιτέραν τ^νά μ.όυσιχί)ν <ίυνΛα- 
λίαν δια του δΐϋ* αδτοϋ έπινοΥΐθέντος χοττελ,αρ- 
[Λονίου ττρ^ς ίφελος τοϋ τε ήμετ. Συλλ<5γου, τοίΒ 
έν Σέρ^αις χαΐ δπερ έαυτοΟ χατά τ^ τρίτον, 
καΐ έςαιτεΐται τίιν τ^ερί τούτου έγχρκην καΐ 
άττόφασιν του Σολλύγου. 

Ανατίθεται τω Προεδρείφ ΐ -ττερί τούτου 
άιτύφασις. ' 

β'— έ) Έχθέσεις τοΟ Ά. Μιτυλ^νιις κ. Με- 
*©οδίου, του *Α. Κώου χ. Γερ(ΐ.ανοΟ, τοΟ "Ά. 'ϊ"^ 
χον(ου χ. Σωφρονίου, τοΟ *Α. Τρα^ττεζουντος λ. 
Κωνσταντίου ^ερί τίς καταστάσεως τίς τ^αι- 
'δείας ίν ταΤς έπαρχίαις αδτών. 

Παρεπέ[ΐ.φθ7)σαν «Ις τίιν Έχιναιδευτ. ^ια- 
τροιτήν. 

ς-') Εδχαριστίριον τίς Ι ν Κΐ(^ Φιλεχ^ταιί. 
'Αδελφύττιτος άτρ^ Α 9 Ιανουαρίου, ίτι δ Σύλ- 
λογος ί[χών ιταρέλαβεν δΐΓ6 ττϊν χ7ΐδε[Λον£αν 
αδτου τίϊν ε{ρηρ.ένην Άδελφίτ/ιτα. 

ΚαΙ ζ') ΑΙτήσεις διαφόρων, Τνα γίνωσι τα- 
χτικά (ΐέλη. 

*Αγγέλλει δ ιτροεδρεύων, 8τι ί έπΙ τίς άνορ- 
Οώσεως τίς έν Στρασβούργο Βιβλιοθήκης "Έ^η- 
'ίροττί) ίΐΓε(χ.ψεν έγκύχλιον, •7Γροτρεπο[Λένη ?«κν- 
τα φιλύ|χουσον νά 7Γέ(/.ψ7ΐ βιβλία εις αδτίαν, 
καΐ δτι δ Σύλλογος •ί|/.ών δέχεται -ητροισφαράν 
βιβλίων δπίρ τίς βιβλιοθτ^κτις ταύτης. 

Άγγέλλονται τ6 β'. ώς) έ7τ;£τΐ(χ.α [λέλη, χαΐ 
παμ,ψηφεί γίνονται δεκτοί οι κ. κ. ΚδΐΓ3,3β2ΐη. 
γερουσιατίΐς ίν Βιέννγι καΐ *Ανδρέας Βαλλιάνος 
ΙμτΓορος έν Μασσαλί^. 

Ό χ. Μ. Παρανίχας άναγινώσχει τίιν ιτερί 
τής γρα|Α(Αατιχ51ς τοϋ χ. Π. Κοντογεώργη κρί- 
σιν τις Φιλολογικής ΈίριτροιΛς. 

Είτα άνέγνω δ αύτί>ς συνέχειαν «περί γλωσ- 
σολογίας» (ιδ. σελ. 24). 

Έι^Ι τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ΣΥΡίΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΚΕ'. 



Έχταχτος. 

Ί% 42 Άπριλ(οο 4878. 

11ροΒΟρ8ύονζος νοϋ χ, ΑΓ. ΚαραΛάνου. 

Άναγνωσθέντων καΐ έ^ιψηφιοθέντων τβν 
ιτρακτικών τ51ς ιτροηγουμένης έκτακτου συνε- 
δριάσεως, δ Γεν. Γραμμα^^ς άναγινώσχει. 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



2Θ7 



ά) Έπιστολίϊν του Γραμ^ματέως τίΐς Άρ- 
χαιολ. Επιτροπές αιτούντος, Ινα ώς ήμ,έρα 
συνεδριάσεως ^ιά την άνάγνωσιν της έχθέσεως 
αύτίίς δοισθ^ ή τετάρτη % πέ(ΐπττα τϋς προσε- 
χοΟς έβόθ(ΐ.άδος (20 Απριλίου). 

Ένε)&ρ(θΊα ή αίτησις αυτή. 

£ΐτα ό Πρόεδρος της Φιλολογιχ. Έπιτροπίίς 
χ. ^Ηρ. Βασιάδης άναγινώσχει την έζης Ιχθεσιν 
των ΐτησίων εργασιών τίς Έπιτροτυΐς ταύτης• 

Ό Σύλλογος πολλάχις χαΐ πρύτερον πρ^ς 
εαυτόν έφείλχυσε την προσοχ:ίιν χαΐ εύνοιαν τΰν 
του ή(Αετέρου γένους λογίων χαΐ των αλλογε- 
νών διά την ταχεΐαν αύτοΟ άνάπτυξιν χαΐ 
ιερύοδον, χαΐ ζωηρότατη έζεδηλωΟη αύτώ συμ- 
πάθεια, δι' άς μετ' εΟσταθοΟς χαρτερίας χαΐ 
νεανιχης φιλοτιμίας άνεδέχθη πολυειδεΐς χαΐ 
σπουδαίας εργασίας, μάλιστα δέ μετά τίιν χα* 
ταστρεπτιχην έχείνην πυρχαϊάν της 24 Μαίου 
του 1870, 6τε πολλοί μετά βαρυαλγοΟς χαρ- 
δίας χαΐ αγωνίας την παντελή αύτου περιέμε- 
νον χαταστροφ'})ν χαΐ έζαφάνισιν, ούτος δέ 
παρά πασαν προσδοχίαν άνηγέρθη ζωτιχώτε*- 
ρος, θαλερ(χ>τερος, άχμαιέτερος' ή γενιχί} αυτή 
συμπάθεια δείχνυσι, πόσον απανταχού έχτι- 
μώνται οΐ υψηλοί του Συλλόγου σχοποί χαΐ οι 
^γών^ς αύτου πρ6ς διάδοσιν τών γραμμάτων 
χατά την Άνατολΐν* άλλα πόθεν 6 Σύλλογος 
τά< νέας ταύτας άρυσάμενος δυνάμεις ήνωρ- 
θώΟη ευθύς ; Τίνες αι αίτίαι τ^ίς ταχείας αύτου 
β^ναβίωσεως; χαλόν έστιν εζετάσαι χαΐ μαθεΧν 
ταύτας, διότι οσα πρ&ς άναβίωσιν έπιτι^δεια, 
ταύτα 3έαΙ πρλς την μέλλουσαν αύτοΟ εύζωΐαν 
χαΐ διάρχειαν ίσονται τελεσιουργά. Βεβαίως 
&2ς την νέαν του Συλλόγου ζωην συνετέλεσαν 
πολλά, ή άπανταχόθεν, ως είπομεν, έχδηλω- 
θείσα συμπάθεια, αι ήθιχαΐ χαΐ δλιχαΐ υπέρ 
της αναστάσεως αύτοΟ συνδρομαί, ύ Ινθερμος 
ζήλος πολλών αύτου μελών, ή Ιχταχτος ενέρ- 
γεια τών χοσμητόρων, ούχ ηχιστα δέ αι είσ- 
αχθβΧσαι €{ς τον Κανονισμών μεταρρυθμίσεις, 
δι' ων ή αταξία χαΐ άχαταστασία έχ ποδών 
ϋρθη, δ δέ χύχλος τών εργασιών ευρύτερος πο- 
λύ έγένετο, νέον δέ ήνέφχται στάοιον μεγά- 
λων έθνίχών αγώνων προς διάδοσιν της παι- 
δείας. ΚαΙ περί μεν τών άλλων δσαι % είς την 
ταχτιχην αναφέρονται διαχείρισιν τής περιου- 
σίας του Συλλόγου ^ εις την ύποστηριζιν τών 
|ν ταΐς έπαρχίαις άπορων σχολείων, ούδένα 
λόγον ^οιθύ{Χ4θα ενταύθα, διότι άλλοι χάλλιον 



χαΐ άχριβέστερον έν χαιρφ τά δέοντα έροΟσι, 
περιοριζόμεθα οε είς την άπόδειζιν τϋς έχ τών 
διαρχών Επιτροπών ωφελείας. 

Ό Σύλλογος διά της συστάσεως αυτών εΙς 
πολλαπλουν τίνα άτςέβλεπε σι^οπόν* ά) Ινα 
διά παντί»ς άποσχοραχισθ^ ή σύγχυ^ις χαΐ ά* 
ταζία, έζ ης συνέβη τφ Συλλόγι^ πρότΐίρον 
διορίσαι περί 'ίου αύτου πράγματος δ\ς ι^αΐ 
τρΙς Έπιτροπάς τ^λλάχις έχ τών αυτών μίτ 
λών άνευ αποτελέσματος" ψ) Ινα εις ένέρτ 
γειαν δσον οΐόν τε πλείονα προσληφθέ&σι τοΟ 
Συλλόγου μέλη* γ^) Ινα χατά μιχρ^ιν δι' έχά- 
στην τών Επιτροπών άνδρες Ηαταρτΐφθώ<^ιν %\^ 
διχοί, διότι {χαστος εΙς την πρόσφορον αύτφ 
ΈπιτροτΕ^ν εισερχόμενος ευριλσει άφορμ^ιν )ςαΙ 
εύχαρίστησιν, ίνα χατά τάς {αυτοΟ σπουδάς 
χαΐ μελετάς, χαΐ χαθ'^ν (χει χλίσιν, έργάζηται' 
δ') ίνα παντο^ιδοΟς ύλης αναγνώσματα πάρα* 
σχευάζωνται, δπως μη χεναί παρέρχωνται αί 
συνεδριάσεις. 

'Ότι δέ σΧ διαρχεΧς ΈπιτροπαΙ έχτελοΟ^ι τ^ 
σχοπδν τοΟτον δι' &ν συνέστησαν, μανθάνομβιν 
£νθεν μέν έχ τϋς πληθύος τών είδιχών εργα- 
σιών τών Επιτροπών, (νθεν δέ έχ τΙΙς άχμαίας 
τοΰ Συλλόγου πνευματιχ^ϊς ζω^ίς χαΐ ενεργείας 
έν ταΤς συγεδριάσεσι. Κατά τλ.συλλογιχλν τοΟ- 
το ίτος ουδεμία παρΐίλθε συνεδρίασις χενίι £ν«υ 
αναγνώσματος* τουναντίον πολλά μέλη ούχ 
ολίγας ίχουσι^διατριβάς έτοιμους, &ς τινας προ- 
χατειλημμένων τών συνεδριάσεων ύπ* άλλΜν 
ούχ ε^ρον 2τι χαιρλν ίνα άναγνώσι• Τοιο&τόν 
τι ουδέποτε άλλοτε συνέβη χατά τά παρελ^τ 
θόντα τοΟ Συλλόγου Ιτη, χαΐτοι τότε άφθο- 
νώτερα ήσαν τά φίλολογιχά χαΐ έπιστημονι- 
χά βιβλία, διότι χαΐ ίδιωτιχαΐ ύτεΐίρχον βιβλιοτ 
θ%χαι χαΐ αύτη η τοίί Συλλόγου. Έχ τούτων 
προοιωνιζόμεθα ώς τ^λεΧ^β^ '^ά έχ τών διαρχών 
Επιτροπών αγαθά. Όφείλουσιν δμως τά μέλη 
τών Επιτροπών Ινα μ*)) έπιλανθάνωνται, 5,τι 
γεγραμμένον ώς χαθηχον ίχουοτιν αύταΙ α{ Έπι^- 
τροπαΐ έν ταΧς γενιχαΐς αυτών διατάζεσιν «αΐ 
έργασίαι έχάστης Έπιτροπϋς προτίθενται τί)ν 
ένίσχυσιν χαΐ διευχόλυνσιν τών Ιργων τοΟ 
Συλλόγου». ΑΙ ΈπιτροπαΙ ούχ είσΐ τμΆματα 
αυτόνομα, χέντρα ανεξάρτητα του Συλλόγου 
χαΐ αύθύπαρχτα, άλλα μέρη αύτου ουσιώδη 
χαι αναπόσπαστα" ουδέποτε δέ τ^ μέρος έστΙ 
μεχζον του δλου, ουδέ δύν^ιται χαταστϋναι 
χέντρον αύτου. Ταύτα όφείλουσιν Ιχειν πρ6 
οφθαλμών πάντοτε α{ 'ΕπιτροπαΙ, ίνα μί) άντΙ 
εύχολίας χαΐ ένισχύσειος παρέχωσι πράγματα 
Τφ Συλλόγφ χαλ χωλύματα εις τά {ργα αύτ«0. 



268 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦΙλΟΛΟΓΛΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



ΟΙχοΟβν ^' ίννοιΛτακ, 8τι χαΐ 6 Σύλλογος βφε(- 
λϋ ^Ασαν κύχολ(αν παρέχ&ινταΐς Έπιτροπαΐς. 

ΤαΟτα καθόλου ιτερί των Επιτροπών προα- 
νβιχρου9α(Αένφ έπιτραπιΐιτω [χοι νΟν Ινα εΙς τα 
χαθέχαστα εισέλθω τ%ς Φιλολ. Έπκτροπ^ΐς. 

Κατά τλν Κανονισ(ΐΛν άνατεθειριέναι τ^ Φι- 
λολογική Επιτροπή είσΐν αΐ έξϋς έργασίαι' 
ά) Τνα (ΐ.ερΐ(ΐν^ περί τών ίχδέαεων Έλλι^νων 
συγγραφέων χαΐ τών Πατέρων τ%ς Έχχλησίας, 
€') Ινα χοκνοποι^ τφ Συλλόγι^ τάς νεωτέρας 
φιλολογιχάς προόδους, γ^] ίνα ασχολείται εΙς 
{ρευναν τών έν ταΐς Βιβλιοθι^χαις χειρογράφων 
("Αρθ. 43), Χ') ϊνα χρίνρ τα πρ^ς αύτίν υπδ 
τοΟ Συλλόγου παραπε(ΐ.π6μενα βιβλία, έ) Ινα 
χρ{ν7ΐ χαΐ γνω(ΐ.οδοτ^ περί τών έν τφ Συλλο- 
γή άναφερο(ΐ.ένων εις τάς ε{διχάς αυτ51ς έργα- 
γΐας ('Άρ. 48), ς^) ίνα προτεΐντίϊ ε{ς τ})ν έχλογίιν 
τοΟ Συλλόγου &ς (λέλη επίτιμα χαΐ αντεπι- 
στέλλοντα άνδρας έπΙ φιλολογιχαΤς διαπρέπον- 
τας γνώσεσι ("Αρθ. 17), ζ') ίνα προβάλλη εις 
συζήτησιν τφ Συλλόγΐι^ σπουδαία θέ(ΐ,ατα, ι^) 
Τνα χοινοποιι^στ} τφ Συλλόγφ τα |ΐΑλλον λόγου 
λζια έχ τών πραχτιχών τών συνεδριάσεων α5- 
τ^ϊς ('Άρ. 46), θ') Ινα χαθυποβάλλη ίχθεσιν τών 
^τγ|σ(ων α&τϋς εργασιών, χαΐ ί) ίχθεσιν περί 
τών βραβείων τών διαγωνισριάτων, Α &ν τύ- 
-χωσιν α&τ5) πρλς χρίσιν άνατεθει(ι^να ("Άρ. 49). 

ΤαΟτα μετά τίνων αναπτύξεων χα\ ή Φι- 
λολογιχ-)) Έπιτροπίΐ έν ταΤς περί τών εργα- 
σιών α5τϋς διατάξεσιν ένεγράψατο «α{ έργα- 
σ(αι τίς Έπιτροπίς προτιθέμεναι τίιν ένίσχυ- 
σιν χαΐ διευχόλυνσιν τών φιλολογικών έργων 
τοΟ Συλλόγου περιλαμβάνουσι φιλολογικά α- 
ναγνώσματα, τάς νεωτέρας φιλολογιχάς προό- 
δους, Ιρευναν τών έν ταΐς βιέλιοθι^καις χειρο- 
γράφων, συλλογών τών ζώντων μνημείων τών 
διατηρουμένων έν τ9^ μνι/ίμη καΐ τ^ γλώσση 
τοΟ λαοΟ, "ίίτοι γλωσσηματικών λέξεων, δημο- 
τικών ασμάτων, διστίχων, παροιμιών, παρα- 
μυθίων έν δημώδει γλώσση κτλ. 

ΤοιαΟται μέν περίπου αϊ άνατεθειμέναι τ9) 
Φιλολογικ!) Έπιτροπ^ί έργασίαι. "ΐδωμεν νυν 
τί διεπράζατο* άλλα πρ4 τούτου την έπιεί- 
χειαν τοΟ Συλλόγου έπικαλούμεθα έπΙ τών Ιρ- 
γων αύτϋς, Αν μ^τε πολλά μήτε μεγάλα φα- 
νώσι, διότι πολλάς έσχε τάς έπιπροσθούσας 
δυσχέρειας καΐ προσκόμματα, τ})ν Ιλλειψιν βι- 
βλίων, τ})ν ιλλειψιν χρημάτων, όπως άποστο- 
λάς ποιϋται πρ6ς Ερευναν χειρογράφων^ τάς έκ 
τ91ς ένσκηψάσης επιδημικές νόσου προελθούσας 
ταραχάς καΐ διακοπάς έν τ^^ έργασί^, τ& πλν 
θος τών {ίλλων εργασιών, αί άνατεθειμέναι ει- 



1 

σίν ε{ς τά μέλη τϋς Επιτροπές συνεργαζόμε- 
να καΐ έν £λλαις ΈπιτροπαΤς, έζ ών αναφέρω 
{δί^ τλν χ. Τάγην, διότι ε2ς τάς ακάματους 
αύτο5 φροντίδας οφείλεται τλ πλείστον ή Ιχ* 
δοσις τοΟ έ. Τόμου τοΟ Περιοδικοί. 

Ή Φιλολογικίϊ Έπιτροπί» συγκειμένη τΑ 
χατ* αρχάς έχ τών χ. χ. Α. Τάγη, Γ. Σοφο- 
κλέους, Στ. Κ. Καραθεοδωρ^Ι, Μ. Πανταζί^, Γ. 
Χασιώτου, Στ. Βουτυρ&, Γ. Λαζοπούλου χαΛ 
Όρ. Βασιάδου προσείληφεν ύστερον χαΐ τ^ν Μ. 
Παρανίχαν νεωστί έκ Γερμανίας έπανελΟόντα* 
έζ α6τ5ίς μετά τινας συνεδριάσεις μετά λύιτης 
άπεχώρησεν β Στ. Καραθεοδωοϋς άποδημήσας 
έκ κ/πόλεως ε2ς Βερολίνον* 5 ολ Βουτυρ&ς τβ^ν 
αποστάσεων Ινεκα καΐ τών πολυμόχθων α6- 
τοΟ έν τφ Νεολόγ€^ εργασιών ούτε προσελθεΧν 
ήδυνηθη ουδέ συνεργασθϋναι τί} Επιτροπή, 6 
δέ Λαζόπουλος διμι^νου ένεκα αποδημίας καΐ 
τών νέων αύτου ασχολιών ίναγχάσθη τίς γραμ- 
ματείας παραιτηθήναι, Ινα μ)) κωλύματα καΐ 
άναβολαΐ είς τάς τής Έπιτροπίς εργασίας π«- 
ρεμβάλλωνται. 

Έν μέν τ5} πρώτη συνεδριάσει 4 Φιλολογι- 
χίϊ Έπιτροπί) είς τίΐν έκλογ^ιν προβ&σα τοδ 
προέδρου καΐ τοΟ γραμματέως α&τΐς έσχέφΟη 
περί τών ανατεθειμένων αύτ^) εργασιών, χαΐ ά- 
πεφάσισεν (πως γενικαί τίνες καΐ είδικαΐ δια- 
τάζεις πρ^ς δδηγίαν αύτίς συνταχθώσιν. Έν 
δέ τ5) δευτέο^ άναγνωσθέν έπεκυρώθη τ& συν- 
ταχθέν σχέοιον τών διατάξεων. Είτα ή Επι- 
τροπή) σκεφθεΧσα τίνας άνδρας έπΙ παιδεία: δια- 
κρινόμενους οφείλει προτεΐναι ώς μέλη έπίτι- 
αα καΐ αντεπιστέλλοντα άπεφάσισεν. Ινα τ& 
δικαίωμα τοΟτο μετά μεγάλης μεταχειρίζηται 
φειδοΟς καΐ προσοχής χάριν τ%ς υπολ'ίψεως τών 
τε εκλεγομένων καΐ το\) Συλλόγου. Γενομένου 
δ* ύστερον λόγου περί φιλολογικών αναγνω- 
σμάτων, άπερ τά μέλη παρασκευάσαι όφείλου- 
σιν, εγκρίνεται δπως συνταχθη κατάλογος 
τών άναγκαιούντων τί} Έπιτροπί^ βιβλίων, ών 
άνευ μετά την πυρκαΧάν καΐ την τών πλείς'ων 
βιβλιοθηκών τών μελών καταστροφ'ίιν αδύνα- 
τος αποβαίνει ή φιλολογικά) εργασία. Έν χ^ 
τρίτΥϊ εξετάζεται 6 συνταχθείς κατάλογος. Έν 
τ^ τετάρτη ή κρίσις τής υπ& του Συλλόγου 
παραπεμφθείσης τ5} Φιλολογ. Έπιτροττί^ γραμ- 
ματικής τοΟ χ. Κοντογεώργη ανατίθεται τφ 
κ. Παρανίκ^. Ή κρίσις αδτη καί τοι πρλ πολ- 
λοΟ έτοίμη άνεγνώσθη κατά την προλαβοΟσαν 
συνεδρίασιν τοΟ Συλλόγου. 

Έν τ?ί τετάρττ) συνεδριάσει νομίζει χαλλν { 
Έπιτροπιϋ, Ινα τά μέλη αυτής άσχοληθέντα «(ς 



ηρΑκτικλ 



269 



^ίίχ:^. 



τέ νεώτβρα φιλολογιχά ^γγρά(ΐ.(&ατα άναχοινώ- 
σωσι τφ Συλλόγφ ιηρ(ληψιν αυτών, χαΐ χατα- 
ΦΠ&σωσιν ούτω γνωστάς τάς νεωτέρας προό- 
δους τϋς φιλολογίας. Κατά ταΟτα ιΐς (ΐ.έν τ6ν 
χ. Παρανίχαν ανατίθεται { ίνάλυσις τών γλωσ- 
σολογιχΰν συγγρα[λ(Λάτων τοΟ χ. Γ. Κουρτίου 
(ΈγχειρΙδιον τής Έλληνιχϋς Έτυ|ΐ.ολογΙας),τοΟ 
δοίηβίοΙίβΓ (Έγχειρί^ον τίς συγχριτιχίς 
γραριριατιχϊς) χαΐ τοΟ Μαχ ΜαΙΙβΓ (Έιηςτ^μγι 
τ51ς γλώσσης)* ε(ς δέ τ&ν χ. Βασιάδην { |ατά- 
φρασις τϋς ιςραγι^ατείας Γ. Κουρτίου, ιςερί χρο* 
νολογίας τίς άρχιγενέθλου Άρίας (ΊνΧογερ{ΐ.α- 
νιχϋς) γλώσσης, Ινα χαταχωρηθ^ ώς έράνισ[ΐα 
2ν τ$ έ. Τ6(Α(^ του ΠεριοδιχοΟ, χαΐ ή άνοίλυ- 
σις τοΟ νεωτάτου συγγράμματος τοΟ ΒβηΓβγ, 
« {ς^ρία τί ς γλωσσολογίας χαΐ τί ς άνατολιχϋς 
φιλολογίας έν Γερμανίφ.* » Ύπεσχέθησαν $έ χαΐ 
τά λοιπά μέλη Ινα άναδεχθώσι φιλολογιχι^ν 
τίνα έργασίαν. ΚαΙ ζΐ μηδέν άλλο ίπραττεν Ίι 
Φιλολογιχί) ΈπιτροπιΑ, ταΟτα άρχοΟσι πρ6ς 
άπέδειζιν, βτι σπουδάζουσα άνέλαοεν Τνα διευ- 
χολύνη τάς εργασίας τοΟ Συλλόγου, δι6τι α{ 
αναλύσεις τών ανω μνημονευθέντων συγγραμ- 
μάτων πολλά χαΐ ποιχίλα άποτελέσουσιν άνα- 
γνώβματα, τά περί γλώσσης χινοΟντα % λύον- 
τα σπουδαιότατα ζητΑματα' ποία τις ην τ6 
χατ' αρχάς Ίι γλώσσα, χαΐ πόσας περιόδους 
διελθοΟσα άφίχθη ε{ς τ})ν τελείαν αυτϋς άνά- 
πτυζιν, χατά τίνα μίν περίοδον συνέστησαν 
τά βήματα, χατά τίνα δέ τά ονόματα, χατά 
τίνα δι οί χρόνοι, χατά τίνα δΐ αΐ έγχλίσεις, 
πότε μίν αΐ πτώσεις, πότε δέ τά μόρια, Α ού- 
δίν άλλο είσΐν % λείψανα πτώσεων απηρχαιω- 
μένων, χαΐ πότε τά απαρέμφατα, & ωσαύτως 
είσΐ λείψανα πτώσεων. Τούτων τών ζητημά- 
των την πιθαν•>)ν λύσιν έν τ^ του Κουρτίου 
πραγματεία ευρι^σομεν. 

'Απ6 τ^ς πέμπτης δέ συνεδριάσεως χαΐ έ- 
ξίς ή Έπιτροπίί ίπελΐφθη τις εξετάσεως τίς 
πραγματείας, ήτις διά τ6 περί Ηπείρου απε- 
στάλη διαγώνισμα' πολυμερής δ' ούσα έν πολ- 
λοΛς συνεδριάσεσιν έτηοσχόλησε χαι έπασχο- 
λιίσει ίτι τίιν Επιτροπών. Ή έξέτασις δέ της 
πραγματείας ταύτης απέδειξε χαΐ αύθις τρα- 
νώς, 2τι δσφ άναγχαΧαι χαΐ ώφέλιμοί είσιν 
α{ συλλογαΐ τών ζώντων μνημείων, τοσούτφ 
δυσχερείς χαΐ δυσχατόρθωτοι. Δώ ή Έπιτρο- 
πί} σχεφθεΐσα πολλάχις τίνι τρόπ(^ χατορθω- 
θιίσεται ε&χολώτερον ή συλλογή τϋς γλωσ- 
σιχής ύλης ε&ρε τλν έξΐΐς, 8ν χαΐ προτείνει 
ε{ς τί)ν έπιψι^φισιν τοΟ Συλλόγου* ά) δ Σύλ- 
λογος δι' έγχυλλίου πρ6ς τους διδασχάλους τών 



επαρχιών χαΐ τοι»ς λοιποι^ς λογίους χοινοποιι/ΐτ 
σει, δτι χατ' Ιτος μέλλει άπονέμειν άμοιβάς 
ε2ς τους ασχολούμενους έν ταΤς έπαρχίαις ε{ς 
συλλογάς τών ςώντων μνημείων τών διατη- 
ρουμένων έν τ^} μνιΐιμη χαΐ τ^ γλώσση του λάου, 
ίίτοι λέξεων γλωσσηματιχών, δημοτιχών α- 
σμάτων, διστίχων, παροιμιών, παραμυθίων έν 
δημώδει γλώσσιΐ), χαΐ άποςέλλοντας αύτάς είς 
τλν Σύλλογον' β ) αΐ άμοιβαί, δέχα λιρών όθ. 
έχάστη. Εσονται χατ' ίτος δέχα, χαΐ δοθήσον- 
ται ταΐς συλλογαΐς οίωνδιόποτε επαρχιών, πό- 
λεων, περιοχ^ίς τίνος χωμών, δσαι έν συγχρί- 
σει πρ6ς τάς άλλας χριθώσι πληρέστεραι, ά- 
χριβέστερον έπεξειργασμέναι χαΐ άξιαι άμοι- 
βϋς' γ^) ό άποστέλλων δύναται συλλογ^ιν £ν6ς 
μόνου % δύο έχ τών ζώντων μνημείων 4ΐ χαΐ 
πάντων άποςεΤλαΓ χαΐ δ') δσαι τών συλλογών 
άν έγχριθώσι, δημοσιεύονται έν ονόματι τών 
άποστειλάντων έν τφ του Συλλόγου Περιοδιχφ. 
"Οτι μίν 6 τρόπος ούτος πρ6ς συλλογίιν δσον 
οΙόν τε πλουσιωτέρας γλωσσιχϋς ύλης πραχτι- 
χώτερός έστιν, εύχολώτερος χαΐ άποτελεσμα- 
τιχώτερος τών άλλων, δσοι μέχρι τοΟδε προε- 
τάθησαν χαΐ έφηρμόσθησαν, ουδείς, νομίζομεν, 
6 αμφιβάλλων. 'Αλλά που χρήματα; χαΐ περί 
τούτου έαχέφθη ή Έπιτροπι&* δ δέ Πρόεδρος 
αύτ^ς μετά μεγάλης εύχαριστ:6σεως άγγέλλει 
τφ Συλλόγφ, δτι δ φιλογενέ?ατος ημών συμ- 
πολίτης χ. Χρ. Ζωγράφος άνεδέχθη άσμενος 
χορηγεΤν χατ' Ιτος τφ Συλλόγφ έπΙ τούτφ τφ 
σχοπφ 400 λίρας δθωμ., ένετείλατο δέ α^φ. 
Ινα χοινοποΐΊ^ση τοΟτο τφ Συλλογή^ χαΐ λΜ- 
ση τ4)ν {γχρισιν αύτοΟ. 

Έν τ^ {χτη συνεδριάσει μετάξια άλλων χαΐ 
σπουδαία έγένετο σχέψις χαΐ ζωηραΐ συζητή- 
σεις περί τϊς έχδόσεως τών Έλλιήνων συγγρα- 
έων, διότι πολλαΐ αϊ έξ α&τών ώφέλειαι πρδς 
ιάδοσιν τών γραμμάτων χαΐ έξέγερσιν τοΟ 
έθνιχου φρονι/ιματος χαΐ άναγέννησιν της χρι- 
τιχϋς φιλολογίας έν τγ^ Άνατολί^. ΈχρΙθη δέ 
σχόπιμον, Τνα δ Σύλλογος άσχοληθ9^ πρότερον 
ζΐς τίιν ίρευναν, συλλογών χαΐ άντιγραφην τών 
έν ταΤς Βιβλιοθι^χαις τών μοναστηριών χαΐ 
άλλαχοΟ εύρισχομένων χειρογράφων τών Έλλ. 
συγγραφέων χαΐ τών Πατέρων τΐΐς Έχχλησίας, 
διότι έχ τ^ς συλλογής χαΐ παραβολτίς αυτών 
πρ6ς άλληλα χαι πρ&ς τά 2ν ταΐς Βιβλιοθη- 
χαις τΐΐς έστνερίας Έύρώτυης διασωζόμενα χει- 
ρόγραφα χατορθωθιίσεταί ποτέ χαΐ έν τ^ Α- 
νατολία νέα χριτιχί) ίχδοσις τών Έλλ. συγγρα- 
φέων χαΐ τών Πατέρων τϋς Έχχλησίας' απαι- 
τούνται δέ χαΐ πρδς ταύτην τ^ν έργασίαν τϋς 



Ι 

01 



270 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



Φιλολογαϋς ΈίΛτροιΛς τουλάχιστον 4 00 λΐ- 
ραι χατ' ίτος. Έιεειδη ^έ ούχ {χο[Αεν δοαναι 
τίιν κύχάριστον άγγβλίαν, 8τι φιλ^ριουσος δ[Λ0- 
γβν•)ϊς άνκδέχθγ} την έτησίαν έπιχοριίγησιν των 
γρ7)|Α.άτων τούτων, ή Φιλολ. Έπιτροπίι έχφρά- 
ςη τίιν ώχιΛν, ϊνα δοον ούι^ω άγγελθ^ τφ 
Συλλόγφ, 2τι ύχάρχουσιν δ(ΐ.ογ(ν^ διαχαώς 
ΐϋοθοΟντες χαΐ συντ&λουντες χρ'ϊ[λασ(ν εις τ^ν 
άναγένντίίΓΐν τών γραμ.|ϋ.άτων έν τ^ ^Ανατολί^. 

ΤοιαΟται, άζιότιριοι συνάδελφοι, αϊ έτι^σιαι 
τίς Φιλολ. Έπιτροπί^ς έργασίαι, ούτε ττολλαΐ 
οδτε |ΐΑγάλαι, ούοέ τοιαΟται, οίας χαΐ αυτή έ- 
τ»θύ(Αει' άλλ' ίιυραζε τλ χατά δύνα[Λΐν χαΐ 
χαθ' ά έΙχε [/.έσα. Αι δυσχέρειαι, ώς εΐοηται, 
?ίφαν (ΐ,εγάλαι τοΟτο τ6 ίτος' ίσως ολ αί 
πλεΧσται αυτών χαΐ ε!ς τλ (μέλλον ουχ έχλεί- 
ψουσι' &ι6 ηρδς εύδοχί^^ησιν τών διαρχών Έπι-* 
τροιτών απαιτείται ζ^Ιλος διαχαι^ς, δτυως ίχα- 
στον μέλος έχττλτροί: τ6 χαθ91χον α6τοΟ (χ^ετά 
Ορνίσχευτιχϋς άχριβεΐας χαΐ [Λετά θυσίας τών 
Ιο(ων αυτοΟ συ[ΐΦερ6ντων. Τ6τε χαΐ (χένον ή 
ε&$οχ((ΐ.ΐ)σις τών σιαρχών Έιπτροιτών βεβαία 
χαΐ ή έργασ(α αυτών τελεσφόρος λ(αν. Είθε αΕ 
λαρχβίΐς ΈπιτροπαΙ ΙτΑ πλεΙςΌν χρ6νον διαρ- 
χέσειαν μ.ετ^ συ(ΐ.7Γνο(ας χαΐ ζήλου έργαζ($[Λε- 
ναι έιτ' άγαθώ τοΟ Συλλόγου χαΐ τοΟ Γένους. 

Ό Σύλλογος έχφράζει τάς ευχαριστίας αυ- 
τοΟ τφ φιλογενεστάτ(ι^ χυρ(<^ Χρηστάχνι έφέν^Υ) 
Ζωγράφφ δι& τ& νέον τοΟτο δεΐγ(Αα τίΐς φιλο- 
γενεΐας αύτου' δ ^έ Πρόεδρος εντέλλεται τφ Γεν. 
Γραμματεί Ινα διαβίβαση αύτάς δι' ευχαρι^η- 
ρΙου έτοιςΌλΐΙς τφ φιλογενεστάτφ τούτ(^ άνδρ(. 

Τί^ προτάσει δέ του Προεδρείου δ Σύλλογος 
ιταραδέχεται τταμψηφεί, ίνα ή Φιλολογιχί) Έ- 
ιητρο^ συντάζη τ& Πρύγρα(Χ[χα, χαθ' Α δέον 
νά γίνεται ί συλλογή τις γλωσσιχ^ίς δλης. 

Είτα δ Γρα(χ.ριατει^ τϋς Έπιστη(Λονιχ%ς χαΐ 
Άνθρωινολογιχϋς Έτητροτϊϋς χ. Α. Ζωηρλς ά- 
νέγνω την ίχθεσιν τίς ε{ρη|Αένης Επιτροπές, χαΐ 
έζέθετο τους λύγους, δι* ο&ς ύλίγα μέν είργάσα- 
το ι} ΈΐΓίτροίπ^, εΰελπις-εΐ δε οτι ινλε(ονα θέλει 
ττράζει χατά τ6 έπι^ν Χτος. 

Ό αύτδς ώς είσηγτ,τίϊς τ?)ς Έπιστη(Αθνιχ51ς 
Έτητρο-Λίς άναγινώσχει άνάλυσιν τοΟ συγ- 
γρά(Α(Αατος τοΟ χ. ΒοΓίΙΐβΓ&αά, Γεν• Γρα|χ- 
ριατέως τϋς έν *Αλγερ(^ χλ4(χ.ατολογιχ9ϊς εται- 
ρίας, χαΐ του ά. άριθ|λοΟ του ^'. ίτους (1869) 

ϋαΐΐβϋη άβ Ια βοοίβΐέ ΑΙ^βήβηηβ άβ Ια 
Οϋπιαίοΐο^δΐ οΐ άββ βοίβποβ» ρΐιγβίςιιββ 

βΐ ηαΙΟΓβΙΙβδ, ίναπτύξας Ιδίι^: τά έν τ£> ά- 
(λθμ.^ 'Π>ύτ(^ ινβαιεχύμενα £ρθρα. 
'Κ«1 τρύτοις οιύΐύθη ή ϋυνεδρίασις. 



ΣΪΝΕΔΡΙΑΣΙΣ Ύίίς\ 
Έχταχτος. 

Τ91 20 Άπριλ(οο 4872. 
Ηξοεδρεύογχος τοϋ χ. Ξ, Ζωγράφου 

Άναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισθέντων τών 
πρακτικών τ^ς ιτροηγουρ,ένης έκτακτου συνε- 
δριάσεως, δ προεδρεύων άγγέλλει, δτι συ{Απα- 
ρεδρεύει χατά την συνεορίασιν ταύτην δ χ- 
Άνορέας Βαλλιάνος, άνίιρ διακρινύμιενος έπΙ φι- 
λθ(Αθυσίι;ε, έπΙτΐ|Αον [ΐ,έλος του Συλλόγου. 

Ό κ. Α. Βαλλιάνος εύχαριστίσας τφ προ- 
εδρεύοντι, άγγέλλει δτι δ έν Γαλάζιος δια(^ιέ- 
νων γα(Αβρδς αυτοϋ κ. Μενέλαος Νεγρεπόντης 
ευχαρίστως άναλα^^βάνει την κατ* έτος έξα- 
χολούθησιν της πρί>ς τί)ν Σύλλογον χρη|ΐ.ατι- 
κίς αυτοΟ προσφοράς έξ εκατόν λιρών δθω[Λ06- 
νικών υπέρ τών απόρων παρθεναγωγείων της 
Μακεδονίας καΐ Θρ4κης, καΐ δτι την του λιά- 
γοντος ίδη Ιτους προσφοράν παρέδωκε τφ 
ταμί^ του Συλλόγου. 

Συγχρόνως δ κ. Βαλλιάνος άγγέλλει, δτι καΐ 
α5τ6ς προσφέρει τφ Συλλόγφ εκατόν δθω(Λ• 
λίρας, άς καΐ έ(ΐ.έτρησε τφ Ταμί^ του Συλλό- 
γου, ϊνα διατεθώσιν υπέρ τών άπορων σχο- 
λείων. 

Ό Σύλλογος (ΐ.ετ' άνευφη(ΐ.ιών δεζά[Α8νος τάς 
προσφοράς ταύτας, έκηρυζε τ&ν (ΐ.1ν κ. Μενέλ. 
Νεγρεπόντην εύεργίζηχ τώτ άχόρωτ σχοΜΙωτ^ 
τ6ν δε κ. Α. Βαλλιάνον ^ωρητΙ^γ του Συλλόγου . 

ΕΤτα δ Γεν. Γρα(ΐ.|χατεύς άναγινώσκει 
ά) Εΰχαριστιάριον του έν Βερολίνφ κ. Α. 
ΚίΓΟηΙΐοίϊ έπιτί[Λου (βέλους Ιχουσαν ώς έξης* 

Έν Βιρο^(νφ τφ 18 *Αιφ(λ(οο 1872. 

Άπηνέχθη |/λι τ5^ 1 7 Απριλίου ιί έπιστολ•}» 
ή γραφ^σα υφ' ύ(χών τ!^ 1 5 Φεβρουαρίου, δι* 
ίς ιίγγείλατέ (ΐοι, δτι δ έν Κων/πόλει Ελληνι- 
κές Φιλολογικές Σύλλογος έψ^φιστοΚ ριε έπί** 
τΐ(χ,ον αότοΟ ρ.έλος, ί^ ύϊ καΐ τό τε δ{πλω(ΐ.α 
χα^ δ τοΟ Συλλόγου χανονισριός' περί &ν τ9ίς 
παραλαβής αντεπιστέλλων έγώ κατά τ^ 20 
ίρθρον τοΟ χανονισ(ΑθΟ δέθ(ΐ.αι Ύ(ΐΑν, έλλόγΐ[ΐ« 
Κύριε, εΐιβ^ν τοΙς τοΟ Συλλόγου (ΐέΧεοιν δι^ 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



271 



ίμοΰ, δσον €5χκρΐΦτΰ αύταΐς υιτέρ τϋς τιμ.%ς, 
^ς (ΐ.ε ήζίωσαν δια ταύτιος τϋς ψιοφοφορ(ας, χαΐ 
ευχο(ΐ.αι γενέσθαι τφ Συλλίγφ τυχείν τ60 γεν- 
ναιότατο» αχοιεοΟ τοΰ προτεθέντος, δηλαδή 
της τβν γρα[Λ[ΐ^τ/ων έν γένει καλλιεργείας καΐ 
διαδόσεως κατ' έχ&(νας τάς χώρας, χβΐΐ δια|ΐ.έ- 
νειν διηνεχΰς χαΐ εύτοχως πράττοντα τά ιτρ&ς 
προαγωγην τον Ελληνικού Ιθνους συντεΐνοντα. 
ΎμεΤς δέ, έλλέγιαε Κύριε, δέζασθε τ-}:ν ίχ- 
φροκσιν τ5ίς ιερλς Ύ|«»δς διαxεxρι[ι^νης υ^ολι^- 
ψεώς. μου^ 

Α. ΚΙΚΟΗΗΟΓΡ. 

β' — δ') Εκθέσεις του κ. Λ. Κωνσταντινί- 
δο» έκ ΚερασοΟντος, τοΟ Α. "Αρτης κ. Σερα- 
φείμ, τ&ν κατοίκων Βρυούλλων καΐ τών εφό- 
ρων τϊς έκεΤ σχολϋς καΐ τοΟ Αναγνωστηρίου, 
-ίτερί τών έν ταΐς έτταρχίαις αδτών σχολείων. 

Παρεπέμφθησαν ϋς την Έκτυαιδ. Έπιτροττάν. 
έ) Έπιστολην της ΙπΙ τών εξωτερικών 
σχολείων Έπιτροπϋς τίς Τραπεζοϋντος άπ6 6 
*Απριλίου^ έζαιτου(Λένης δπως γίνηται δπόμνη- 
σίς τις δπου δεΤ, περί τϋς ϋπ4 τής Μονϋς Σου- 
μελα ΐ7αραχωρ::^σεως της ^Α. Βαρβάρας, καΐ δ- 
πως κατά τίιν διανομίιν τών βοηθημάτων λη- 
φθ^ 6π' 3ψιν καΐ ό Πόιττος. 

Ενεκρίθη Τνα διά μίν τδ ά. ένεργ•Λση τα 
δέοντα τό ΠροεδρεΤον, ή δέ ττερί συνδρομή αί- 
τησις παραπεμφθί) τ5) Έκπαιδ. Έπιτροπ•7ί. 

ς^) Τίς έν Βάλττ» τ^ Κασσανδρείας Έπι- 
τ^οπίς άπ6 6 Απριλίου, έζαιτουμένης τ);ν ά- 
ρωγ•))ν τοΟ Συλλόγου υτυέρ της έν τ^ χώρ^ αδ- 
τών ^Αδελφότητος. 

Παρεπέμφθη τ^ Έκπαιδ. Επιτροπή. 

ζ') £^αριστηριον του ίατροΟ κ. Α. Πάλλη 
έζ Άθιανών, μέλους έτητίμου. 

η^ Έπιστολίιν τοΟ σεβασμίου (ερέως της 
ενταύθα Αγγλικής Εκκλησίας κ. 0. Ε. ΟοΓ- 
ίίδ άπί>22 Απριλίου 1872, άγγέλλρντος τ•ί)ν 
προσφοράν βιβλίων τη βιβλιοθ^ίκτι του Συλ- 
λόγου. 

Μετά ταυτΛ δ Πρίεδρος τής αρχαιολογικής 
Επιτροπής κ, Σ. 'Α^στάρχης.<}ν«γινώσιι$ι τί)ν 
έξης 1κ9εσιν. 

ΦιΛάρχαιος Ό^ιήγυρις, 

Ή *Αρχαιολογικί) Έπιτροπί) συγκειμένη τλ 
κατ^ αρχάς μέν έκ τών χ.κ. Ογ Ι. Μίΐϋη^βη 

Όν Α. ΜοΓάΙιηαη, Βγ. Ρ. ϋόΙΙιίβΓ, ΙατροΟ 

Α* Γ.^ΙΙαβπάη.£Μνς:.ϋτ. ΚαρβιθεοδίΑρΑ καΐ Σ. 



*Αριστάρχου, προσλαβοΟσα &' άκο'λοόθως τους 
κ. κ. Όγ. ίίοΙίΓοβάθΓ, Ογ. ΜοΓάΙϊϊΐαη (υίόν), 
Οΐ6Γΐηοη( ΰαηΐΐβαΐΐ^ Α. Βερναρδάκην καί 
Α* Δημητριάδην, έξελέξατο έν τή πρώτη αδ*- 
τής συνεδριάσει πρόεδρον μεν τδν £. Άριστ:άρ- 
χην, γραμματέα οέ τ6ν κ. Α. Πασπάτην' τού- 
του δε παραιτηθέντος, ανέλαβε προσωρινώς τά 
καθι^οντα γραμματέως δ χ. Κων. Στ. Καρα•^ 
θεοδωρϋ, 4ν καί δι9^δέχεται άπδ τής ζ'. συνε- 
δριάσεως δριστικώς δ κ. Α. Βερναρδάκης. 

Ή Έπιτροττίϊ συνέταξεν έν μ^ν τΙ} ά• αυτής 
συνεδριάσει τδν έσωτερικ2^ν οεδτής δ^ργανισμόγ, 
έν δέ ττ) β'. τδν κατάλογον τών άναγκαιούν- 
των αδτ^ βιβλίων, 8ν καΐ δπέβαλεν ίκτοτε 
εις τ'ίΐν τοδ Συλλόγου έπιψ^φισιν , ενεγράφη 
δι συνάμα έν τοΙς συν^ρομηταΐς τοΟ έν Αονδί- 
νφ εκδιδομένου περιοδικού ΤΙΐΘ Ναΐηίδίηα- 
Ιίο ΟΙίΓοηίοΙβ. καΐ τής έν Παρισίοις Κβναβ 

Ατοΐιβοΐο^ΐίΐιιβ, 

Ή Έπιτροπί) συνεκρότησεν 23 τ^ δλαν συν- 
εδριάσεις, χαθ' Ας ι^σχολβΧτο περί τ^ν έτη- 
γραφτίν, τίϊν γλυπτικι^ν, τίιν άρχιτεκτονικίιν 
καΐ τ^ν ζωγραφικ-ίιν τών τε αρχαίων εθνών, 
καΐ δί) καΐ τών Βυζαντινών. 

Α'• Επιγραφική• 

ά) ^Ετζίγρα^ ^ΕΜΙιρ^ιχαΙ» 

Τγ^ Έτητροπϊ) έκοινοποιτ^θησαν είτε έν άν- 
τιγράφοις, εΖτε έν άτελιίΐ περιγραφή «{ έξης 
έλληνικαΐ έπιγραφαί. 

ί) Έπιγραφαί τρΛς *Αγκύρας, ή μίν επι- 
τύμβιος, αι οέ τιμητικαΐ ε{ς αδτοκράτορ/χ ΐν 
τον κ^Ι ε!ς Άρχ&ερέα τ^ά. 

2) Έπιγραφί) άνακαλυφθεΤσα έν ^Ιεροσολΰ- 
μοις υπλ τοΟ μέλους τής Επιτροπής κ. ΟΙβΓ- 
ΐηοηΐ Οαηπβαα, καΐ περιέχουσα άπαγόρευ- 
σιν ε2ς τους εθνικούς έπΙ |ποιν5^ . θανάτου τ6 
νά είσδύωσιν ε{ς τ2>ν περίβολ<>ν τοΟ ναοΟ τοΟ 
Σολομώντος, του δπδ Ώρώδου άνοικοδομη^ 
θέντος. 

3) Έπιγραφαί επιτύμβιοι Ν^κομηδιίας ά«- 
νορυχθεΐσαι κατά τάς άναοχαφάς τοΟ σιδηρο- 
δρόμου καΐ μετ&νεχθε'ζσαι είς τ^ ένταΟθα Μου- 
σεΧον. 

4) Έπιγραφαί συλλεγεΤσαι έν Κύπρφ δπ^ 
του Προξένου τής Αμερικής κ. Κεσνόλα. 

5) Επιγραφή Περγάμου έφηβικί) κοινοποιη^ 
θείσα όπδ του κ. Κων. Στ. Καραθεοδωρή πρδς 
τίΐν Έπιτρ. ^έτοιμάζονσαν^ (κθεσνν έπ* χώτ^ς. 



• 



272 



Ο ΕΝ Κ/η. £Δ.\ΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



• 



6) ΈτηγραφαΙ πέντε άνευρεθκΤσαι (Λ^ν &ιγ& 
τοΟ κ. ΟΗ&Γΐβδ Ηαΐηαη έν Κίρκ-Άγάτς 
παρά τ})ν Πέργα(&ον, άναχοινωθεΤσαι δέ τ^^ Έ- 
τϋίτροττί) δτυδ τοΟ χ. Ογ. δοΙίΓΟβάβΓ' τούτων 
ί μ,έν ΙστΙν έφηβικ*)) έπΙ πρυτάνεως *Αττάλου 
Μενάνδρου, αΐ )έ τέσβαρες τΐ[ΐ.'ητιχαΙ ζΐς τΐ[ΐ.'})ν 
τοΟ αύτοχράτορος Τραϊανού» Διόδωρου τιν&ς 
Νιχάνδρου, {ερε(ας τής Αρτέμιδος χαΐ ιερέως 
τοΟ Απόλλωνος χαΐ ίφηβάρχου τινές. 

7) ΈπιγραφαΙ Α επιτύμβιοι άντιγραφεΐ- 
9αι |ΐ.^ν έν Σάμί^ 6π& του χ. Έπαμινώνδα Στα- 
ματιάδου, χ•ινοποιηθεΤ9αι δέ τφ Συλλ6γφ 6πλ 
τ^Ις Έπιτροπ^ΐς. 

8) Έπιγραφ*}) εύρεθβίίσα (ΐΐν έν στπιλαίφ 
τοΰ Πειραιώς, περιέχουσα δέ χατάλογον γνω- 
στών χαΐ Αγνώστων Ιργων διαφέρων τραγιχών 
ποιητών. 

9) Έπιγραφ)) έμμετρος επιτύμβιος Φ(λω- 
νύς τίνος άναχαλυφθιίσα έν Ααρύμντ) τϋς Αο- 
χρίδος 6π& τοΟ Ίεροχι^ρυχος χ. Άνθιμου ΑιεροΟ. 

4 0) ΈπιγραφαΙ άναθηματιχαΐ έν τφ χατά 
τίϊν Κυλλίνην τ5ίς Κορινθίας σπηλα(<^. 

11) Επιγραφή} Λερ^ιύπων, φωτογραφηθεί- 
σα έν Πελαγώνεις χαΐ άναχοινωθεΤσα 6πδ τοΟ 
Όγ Μί11ίη8;βη, περιέχουσα δέ τινας γραφάς 
άχριβεστέρας τϋς ί!δγ) έχτυπωθείσης. 

12) ΈπιγραφαΙ 4 επιτύμβιοι 'Απολλω- 
ν(ας. 

1 3) Έπιγραφ*}) επιτύμβιος Αϋλώνος. 

1 4) Έττιγραφ*}) άφιερωτιχ*}) ε{ς ^Αρτεμιν έν 
'Απολλωνίς. 

Σημειωτέον ένταΟθα, βτι περί τών επιγρα- 
φών τής 'Αττολλωνίας χαΐ Αύλώνος, &ν άντί' 
γραφα Ιπεμψεν 6 φιλύμουσος Μητροπολίτης 
Βελεγράδων χ. ^Ανθιμος, μέλλει μετ^ ου πολύ 
νά χαθυποβάλτ) τφ Συλλύγφ ίχθεσιν ή Επι- 
τροπή• 

15) ΈτηγραφαΙ έχ Φιλπ/πύλεως πεμφθεΐ- 
σαι μέν &π^ τοΟ χ. Βλ. Σχορδέλη, έπεςεργα- 
σθεΐσαι δέ τ5) αΐτι&σει τϋς Έπιτροπ5Ίς χαΐ χοι- 
νοποιηθεΐσαι τφ Συλλύγφ 6π6 τοΟ χ. Ογ 
ΜοΓάΙΠίαηη (πατρύς). 

1 6) ΈπιγραφαΙ 5 Τύμεως, Δν ή μίν άφιε- 
ρωτιχί) •1ς Σαράπιν συνεπείς οπτασίας, ή δέ 
τιμητιχ*!) πρεσβευτοΟ τίνος τ91ς Μητροπόλεως 
Τύμεως ε{ς Ύώμην έπΙ τοΟ α6τοχρ. 'ΑδριανοΟ, 
α{ δέ δύο επιτύμβιοι. 

1 7) Έπιγραφί) έμμετρος ε2ς τιμίιν Κλαυ- 
δίου τίνος ίατροΟ, άντιγραφείσα έν τ1) Παρα- 
δουνάβιος Πορτίτσς. 

Α! έπιγραφαΐ Τύμεως χαΐ Πορτίτσης άντε- 
γράφησαν μέν 6πλ τοΟ χ. Π. Κοντογεώργη, έ- 



πεζειργάσθησαν δέ ύπ^ τοΟ Όγ. χ. ϋέΐΗίβί, 
αΜσει τϋς Έπιτροτρϊς, δπως χοινοποιηθώσι τ& 
Συλλύγφ. 

1 7 β') ΤρεΙς έπιγραφαΐ Γάνου χαΐ Πανίδο» 
τϋς θρ^χης έπΙ σηχωμάτων (ΡοηάβΓαΓία) πε- 
ριεχόντων χαΐ χοιλώματα μέτρων χωρητιχύτη- 
τος, χοινοποιηθΑσαι δπλ Σ. Άριστάρχου χατ& 
περιγραφίιν τοΟ χ. Α. ΟππίοηΙ. 

1 7 γ') ΈνεπΙγραφον ξίφος άν^χον δίθεν τφ 
τελευταίφ αύτοχράτορι Κων/πύλεως Κωνσταν- 
τίνφ τφ Παλαιολύγφ, χοινοποιηθέν &ίΛ τοΟ χ. 
Κ. Καραπάνου. 

*ΑφοΟ ή Έπιτροπί) έζιλτασεν επισταμένως 
τλ ξίφος τοϋτο, ο&τινος ή θι&χη χαΐ ή λαβ^) 
ώς χαί τίνα τών χοσμημάτων %σαν μεταγενέ- 
στερα τ51ς λεπίδος, εξέλεγξε τοΤίτο ώς νύθον 
διά τους έξης λύγους, ϋ έπ* αδτοΟ μονόγραμ- 
μα χαί ή σύνθεσις αύτοΟ δέν $•ταν συνιϋθη τών 
Παλαιολόγων" Τά γράμματα τϋς έτηγραφής 
δέν εΤχον τ6 σχήμα τίΐς εποχής* ή έπ* αύτοΟ 
χρονολογία ην Ιστοριχώς βεοιασμένη' τέ δέ 
άπειχάσματα, έμβλι^ματα χαΐ τρόπαια, μάλι- 
στα δέ ή τούτων συμπλοχι^, έμαρτύρουν τρα- 
νώς περί τϋς μί| γνησιότητος τοΟ ξίφους, ώς 
χαΐ τ6 σμήμα χαΐ έν γένει ί τέχνη |αύτοΟ. 
Συμπεραίνει δέ ή ΈπιτροπιΑ, δτι χατεσχευάσθη 
μ&λλον έν Ύωσσίς χατα τ6 1 770, δπως ςαλ^ 
υπ^ ΑίχατερΙνης τϋς Β'. εΙς δπλαρχηγόν τίνα 
^Ελληνα, μέγα πάντως αύχοΟντα δτι τ& ξίφος 
του Δραγάση Ιφερεν. 

Ή έπΙ του ξίφους τούτου χρονολογία γε- 
γραμμένη δι' άραέιχών λεγομένων χαραχτι(ρων 
"έγειρε προσέτι τ& ζι^τημα, &ν ο{ Βυζαντινοί 
έχρώντο τοιούτοις" πολλών δέ λόγων συμπε- 
σόντων, άνέλαβεν δ χ. Α. Βερναρδάχης τίιν δ- 
πογρέωσιν, δπως σύνταξη μελέτην»πρ&ς άπό- 
δειςιν δτι πολί> πρ^ τών άραβιχών χαταχτή- 
σεων ϋδη άπ^ τοϋ ς^. μ. Χ. α(ώνος οΐ Βυζαν- 
τινοί έγνώριζον τους ίριθμοί^ς τούτους, οΐτινες 
επομένως άδίχως άποχαλοΟνται άραβιχοί. 

^. *Επίγρα^Ι ^αηνιχαΐ. 

1 8) Έπιγραφίι Τόμεως εΙς τιμί)ν Σεπτι- 
μίου ΣεβιΚρου ΐντιγραφι^σα μέν &π6 τοΟ αύτοΟ 
χ. Π. Κοντογεώργη, παραπεμφθ^Ισα δέ είς τ6ν 
ϋΓ. ΌόΙΙΐΐβΓ. 

19) Επιγραφή έπΙ δρειχαλχίνης πλαχλς εδ- 

ρεθεΤσα μέν έν Τόμει δπ^ τοΟ χ. βΐΐΐΐβη, χοι- 

νοποιηθείσα δέ τ?^ Έπιτροπί) δπ^ τοϋ έν Κων- 

στάντσφ χ. Α. Κοντογεώργη* Ιστι δέ δίπλωμα 

Ι πραιτωριανλν έπΙ ΟδσπεσιανοΟ τής 2 1 0]βρ1ου 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



273 



76 μ^ χ., $1* ου χορτίγιίται πολίτου δικα(ω[ΐχ 
ζΐς στρατιώτην ΙτΗ &ΐχοσιν Ιτη πιστώς υτπϊ- 
ρετι^σαντα. 

20) Έτριγραφίι έπΙ δρου % τέρματος τϋς 
Εγνατίας δϊου παρά την *Απολλωνίαν, άποτα* 
λείσα ωσαύτως υπλ τοΟ Μητροπολίτου Βελε-* 
γράφων. 

γ ) *ΕίζΐγραφαΙ Φοίπχιχαΐ. 

24) Έπιγραφίΐ πεμφθεϊσα έν φωτογραφ<- 
ματι υπλ τοΟ χ. δβΐΐΐίβοΐαηη, εδρόντος αύ- 
τίιν παρά τίιν Τρφάδα χαΐ άναγνίντος *IΜ^ω^ 
Φοινικιστί, ένφ κατά τ)ιν Έπιτροττην οί χα- 
ρακτήρες είσι μάλλον άλλης έπιτοττίου οια- 
λέκτου. 

22) Έπιγραφί) μωαβιτικ'}} του βασιλέως 
Μέσα, ευρεθείσα μίν 2ν Διβών τϋς Παλαιστί- 
νης, κοινοποιηθείσα δέ μετά ιστορικών καΐ πα' 
λαιογραφικών καΐ γλωσσικών σχολίων, εντολή 
τής Επιτροπής, πρδς τ{>ν Σύλλογον δπ6 τοΟ 

Όγ δοΙίΓΟΒάβΓ. 

23) ΈπιγραφαΙ 50 σφηνοειδείς άρμενικαΐ 
ευρεθεΤσαι μέν ε(ς Βάν τής Αρμενίας, έρμηνευ- 
θεΐσαι δε ενώπιον του Συλλόγου υπί» του Βγ, 
Α. ΜοΓάΙΐηαηη τ^ έπιμόνφ αξιώσει τίς Ε- 
πιτροπής. 

β) ΒίβΜογραφΙα. 

Οι μίν κκ. Βγ Ρ. ΒέΙΙιίβΓ καΐ Βγ Α. 
ΜοΓάΙιηείηΐ) προσίνεγκον τ$ Συλλόγφ διά της 
Επιτροπής τί> εαυτών σύγγραμμα «Ερί^Γα- 

ρΐιίΐί νοα Βγζαηϋοη αηά Οοηδίαηΐίηο- 
ροϋδ. λνίβη 1864. 4ον. δ δλ Βγ. Α. ΜοΜί- 

Ιϊΐαηη ίτι τί)ν συγγραφην αυτού « Ιη8θΙΐΓίί- 
Ιβη 8ΐυ8 ΒίΙΙίγηΐβη, δ δέ υ1ί>ς αύτου κ. Ι 
ΜοΓάΙΠίαηη έκ Βύννης τ^ πύνημα αυτού « Ε- 
ρί^αρΙΐίδοΙίΘ Νβνΐ^έβίΙβη,» δ δέ κ•Κωνς-. 
Στ. Καραθεοδωρή τλν παρ'αύτφ διασωθέντα Β^ 

τόμον τοο ΟοΓρυβ ίηδΟΓΪρΙίοηαιη ΟΓαβο»- 
Γαιη του Βοβοΐίΐι (ΒβΓϋη 1854 £ο1.), δ δέ 

κ. Σ. Άρις-άόχης τά επίσης περισωθέντα « Εΐβ- 

ιηβηία Ερι^ΓδρΙιίοβδ ΟΓαβοαβ του ΓΓ&ηζ. 

Έφίστησι δέ την προσοχίιν τής Έπιτροτυής 
δ κ. Σ. Άριστάρχης έπΙ τών έξης συγγραμ- 
μάτων" 

ά) Σ. Κουμανούδου Αττικής έπιγραφαΐ ε- 
πιτύμβιοι έν Άβΐναις, <87<. 8ο ν. Περιέχει δέ 
3894 έπιγραφάς, 2ξ ών 4 598 ανέκδοτοι, με- 
τά σοφών προλεγομένων καΐ σημειώσεων. 

(ΒΑΑΗΝ. ΦϋΟΑΟΓ. ΣΤΑΛ0Γ02. Τ0Η02 



β') Α. ΒαιηοηΙ ΙηδοιίρΙίοηβ ΟέΓα- 
ιηίςαβδ άβ ΟΓέοθ. Ραπδ, 1871 8ον. Ενταύ- 
θα διακρίνονται διά μεθύδου δλως νέας οΐ άμ* 
φορεΤς, οΐ προερχόμενοι έκ τών κυριωτέρων μά- 
λιστα εργαστηρίων τ%ς Θάσου, τίΐς Ύόδου καΐ 
της Κνίδου, καΐ διερευνώνται αΐ έπΙ τών ώτων 
τών αμφορέων έπιγραφαί. 

Υ) Ρ&ρβ'δ \νόΓΐβΓΐ)ΐιο1ι άβΓ ΟΓΙΘΟίΐί- 
δοΐιβη Εί^ηηαπίθη γ'. Ικδοσις .υπ6 Βγ 
Ο. Ε. ΒθΠδβΙβΓ. ΒΓ2ΐαηδθ1ι\νθίβ 4863 — 

1870 2 τδμοι 8ον. Άναγκαιότατον βοιίίθημα 
πρ&ς ευρεσιν καΐ έρμηνείαν τών 2ν ταΎς έπιγρα- 
φαΈς κυρίων δνομάτο>ν. 

δ') ΜοιηιηδΘη ΟοΓριΐδ ίηδοπρίίοηαπί 

Ιι^ΙίηαΓαΠ). Εις άποπεράτωσιν του κολοσ* 
σαίου τούτου ίργου, ^ν ανυπόμονος αναμέ- 
νει δ έπιστημονικ&ς κόσμος, προσέλαβε τε- 
λευταΤον δ κ. ΜΟίηΠΙδβη, τ% μεσολαβι&σει του 
κύμητος Βίσμαρκ, τ6 παρά τί) οίκογενεΐ^ Τή*- 
ναΐζίο έν Μεδίολάνοις οιατηρούμενον χειρδ- 
γραφον, τι) περιέχον συλλογην άπασών τών έν 
τ^ Ίταλίφ λατινικών επιγραφών. 

Β\ Παλαιογραφία• 

Έκ ΤραπεζοΟντος έπέμφθη τφ Συλλύγω άν 
τίγραφον χρυσοβούλλου τινός του αυτοκράτο- 
ρος 'ΡωμανοΟ του πρεσβυτέρου τω 924 μ. Χ. 
περί τίς κατά τ6 ίρος "Αθω μοντίς τοΟ 3ηρο- 
ποτάμου. Ή Έπιτροπίϊ έπεφύρτισε τί^ν Ιρευναν 
του παλαιογραφίκου τούτου μνημείου εις το&ς 
κκ. Βγ Α. ΜοΓάΙΐηδίηη καΐ Σ. Άρις-άρχην, οΤ- 
τίνες εΐίρον έκδεδύμενον μίν τούτο υπλ ΖαχαρΙου 

(ΖαοΙι&Γίαβ α 1•ίη^βη11ΐ2ΐ1 Νονβΐΐαβ Οοη- 
δΐίΐαΐίοηθδ ΙιηρθΓδίΙοΓαπι ροδΙ ^α8ι^η^α- 
ηαιη. Ι,ίρδί&β, 1857. 8ον δ. XXVII), άλλα 

μετά πολλών παραλλαγών* δώ καΐ ενεκρίθη 
δπως α{ διάφοροι γραφαΐ κατ' άντιπαράθεσιν 
συνεκδοθώσιν έν τφ περιοδικφ. 

Γ'• Γλυιετιχή• 

\) ΚεφαλαΙ δέκα γυναικεΐαι καΐ 3 κεφα- 
λαΐ άνδρ^αι, ών ή μέν ενεπίγραφος, 2ζ Απολ- 
λωνίας, πεμφθεΐσαι έν 2χνογραφΐΐματι δπ& τοΟ 
Μητροπολίτου Βελεγράδων κ. Άνθιμου. 

2) ΚεφαλΊ} μαρμάρινος άνδρας αγένειου 
μιτ' επιγραφές, αύτδθεν υπλ τοΰ αύτοΟ. 

3) Άνίιρ γέρων πωγωνοφδρος, άσκεπίς, γυ- 
Ιΐνλς καθισμένος έπΙ στρωμνϋς, ωσαύτως. 



274 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ.λΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑ.ΟΓΟΣ 



4) ΚεφαλαΙ λ{οντος τρ€1ς, έιςίτης. 
ΠκρΙ πάντων τούτων £τοΐ[ΐ.άζει Ιχθεσιν { Έ- 
ιβιτροιτΑ, συνεργαφθέντων ϋ^η τ&ν χ. χ. Ώγ 
ΜίΙΙίη^βη, Όγ δοΙίΓΟβάβΓ χαΐ Σ. Άρις-άρχου. 

4) Άγαλ|χ.α 2νεπ(γραφον πλ'ίιν άχέφαλον 
Ανορυχθέν ίν Γορτύνη τϊίς Κρι^της. 

5) Άγαλ[ΐ.άτια πήλινα ίν Κύπρι^ άναχαλυ- 
φθέντ« υπλ το\> προξένου τ51ς Ά(ΐ.εριχ%ς χ. 
Κε«νέλχ• 

6) ^Εφιππος θεέτης θρ^χιχίι ζιοτο^^α νά 

λατρυιτΑση ^ιλ ^^ΥΧ'*ϊζ "^ '^^Ρ' *^*^ ®^^^ ®'*ϊ" 
ρ(ον (ΐετ* επιγραφές, έν φωτογραφι([ΐ.«τι στα- 

λέντι μίν &π6 του χ. Βλ. Σχορδέλιο, τυεριγρα- 
φέντι οΐ ενώπιον τοΟ Συλλόγου, (ΐ.ετ*άλλων α- 
νάγλυφων τϋς Φιλ(7τπουπ6λεως &πλ τοΟ Ογ 
ΜοΓάΙΐηαηη χατ' εντολών τίς Έπιτροπίς. 

7) Γυνί) χρατοΟσα ^άβδον, γυν}) χρατοΟσα 
χειρ6[ΐαχτρον, γυν^ι φέρουσα σχ^πτρον χαΐ Ε- 
χουσα χύνα παρ' αδτϊ}, γυνί) πτερυγοφόρος, 
γυν}) πο^ι6ρν) χιτώνα φέρουσα^ γυνή ίτραχτον 
χαΐ χαλάθιον φέρουσα, *Α6ΐί)ν& [στα(ΐ.ένΥ), άνίιρ 
σχηπτροΟχος Ις'άμ.ενος, γυν}) αίωρουΐλένη, άν))ρ 
γυ[χ.νλς σύρων (τερον λά τϋς χέ[ΐΐί)ς σύροντα 
τρίτον έπ(σης, στρατιώτης Ιλχων γυ(Λνλν άν- 
δρα ίχ τϋς χύ(ΐ.Υ)ς, άνίιρ άχέφαλος φέρων |ΐ.αν- 
δύαν φιλοσοφιχέν, άνΐρ πωγωνοφύρος φέρων 
τιάραν έιςΐ χεφαλϋς χαΐ χαθ4[λενος έπΙ σχ(μ.- 
ποσος, άνίιρ χρατών ^άβδον χαΐ βαδίζων παρά 
τίνα Ιππον, 1ππ»ύς βαίνων ίπΐ γυ|ΐνοΟ έχτά- 
δην xει(^ι^νου άνθρωπου, μαχητές φέρων χρά- 
νος χαΐ προσωπ^ον, χαΐ 2(ΐ.πί^γων {ΐ,άχαιραν ίπΐ 
τ%ς ^άχεως έτερου πρηνοΟς χεΐ[ΐ1νου, {ππεύς 
τρέχων χαΐ χρατών λίγχην, ριαχητίϊς άποχαι- 
ρετών νέαν γυναίχα χαΐ παρ* αύτ^ χύων, άνί)ρ 
χιτωνοφ^ρος χαΐ παρ' αύτ^^ νέος γυμνές, σύμ- 
πλεγμα ϊνδρύς, γυναιχ&ς χαΐ τέχνου μετ' έπι* 
γρκφϋς, νέος χαΐ νέα Ιστάμενοι μετ' επιγραφές 
λατινιχ^ίς, άνί}ρ χαΐ γυνί) χορεύοντες γυμνοί 
περί βωμύν, σύμπλεγμα άνδρύς, γυναιχλς χαΐ 
τέχνου άχεφάλων, νέος μετά χιτώνος ποδιϋρους 
χαΐ επιγραφές έλληνιχ^ίς, νέος {7άμενος ίν μέσφ 
δύο γυναιχών έναγχαλιζομένων αύτύν, νέος χι- 
τωνοφύρος, προτομί) γενειώντος, προτομί) ά- 
νεπ(γραφος γυναιχϊς φερούσης πέπλον ίπΐ τϋς 
χεφαλίΐς, προτομαΐ άνδρύς, γυναιχλς χαΐ νέας 
μετ' επιγραφές, χεφαλαΐ γυναιχών μετά χαΐ 
&νευ επιγραφών, ζώα χαΐ πτηνά μυΟώδη, Ιλα- 
φος τρέχουσα, χεφαλαΐ λέοντος χαΐ βούς, βοΟς 
ϊν στ«ύλ«ρ τρώγων, άαν^ς στρέφων πρλς τλ ά- 



νω τίιν χεφαλίν, χεφαλίι βούς, λάρναξ μετ* ί- 
πιγραφϋς Λυσιμάχου. 

Τ' άπειχονίσματα τών ανάγλυφων τούτων 
προερχομένων τών πλείστων ίξ ΆττολλωνΙας 
έπέμφθησαν 6π6 τοΟ Μητροπολίτου Βελεγρά- 
δων χ. Ανθίμου, χαΐ επεξεργάζονται, ώς Ι^^έθη, 
6π& τΙΙς Έπιτροπίς μετά τών άλλων έχ Βελε- 
γράδων επιγραφών, αγαλμάτων χλπ. 

8) Σαρχοφάγος ενεπίγραφος ίν Πάτραις ά- 
νορυχθείς, φέρων χορλν δχτώ γυμνών παίδων 
χρατούντων οορχάοα, χοιρίδιον, στρουθούς, Ι' 
πώρας, χαΐ παρ' αϋτοίς ίχύντων δύο χύνας χυ- 
νηγετιχούς. 

9) Σαρχοφάγος μετ' ανάγλυφων τέχνης £λ- 
ληνιχΐΐς, άναχαλυφθείς ίν Ταρσώ &πλ του χ• 
^βΠδ χαΐ μεταχομισθείς εΙς Άμεριχι^ν. 

40) Στι^λη ίν Έφέσφ παριστώσα τάς δώ- 
δεχα πύλεις τ%ς Ίωνιχ^ς συμπολιτείας μετά 
τών συαβύλων μι&ς έχάστης. 

4 1 ) Τδ τίς ^αβδομαντείας άνάγλυφον τοΟ 
Ογ Μίίϋη^βη ίγένετο . ίν τφ περιβύλ(^ τϋς 
Επιτροπές νέ(•ιν άφορμ)) λύγων χαΐ ενδιαφε- 
ρουσών παρατηρι&σεων. 

Ϋ) ΑακτυΜόΜβαι. 

Ό χ. Βγ. ^. ΜίΙΗη^βη ίρξατο μεγάλου 
Ιργου, ίτοι τίΐς περιγραφές τών παρά διαφύ- 
ροις ίν Κ/πύλει σωζόμενων δαχτυλιολίθων, 4ΐν 
χατ' Ιγχρισιν τ%ς Επιτροπές μέλλει νά χοινο- 
ποι^στι χαΐ εΙς τ&ν Σύλλογον. Μέχρι τοΟδε υπε- 
βλι^θησαν δπ' αδτοΟ τ^ Έττιτροπΐ^ 

4 2) Έ πάλη τοΟ ^Ηραχλέους μετά τοΟ Ά- 
χελφου περί ΑτΙΙανείρας. 

43) Ό Άχταίων μεταμορφούμενος ε2ς I- 
λαφον αετ' επιγράφεις, ίπΐ Ιάσπιδος. 

4 4) Ό Μαρσύας ίχδερύμενος, ίπΐ άγαθίτου 
λίθου. 

Ύπλ δλ τοΟ χ. Καραγεώργη παρουσιάσθησαν 
τ5) Έπιτροπ5) οί έξίς' 

4 5) Κυνηγ&ς χρατών σάχχον, ύπύθεν εξ- 
έρχονται πτηνά, άττερ ζητεί ν' άρπάστ) χύων, 
ίπΐ σμαράγδου. 

46) Προτομή}) Άθην&ς, ίπΐ λίθου ίρυθρου, 
χρανοφύρου. 

Παρά δέ τοΟ χ. Σ. Άρις^άρχου ίνεχειρίσθησαν 
ίν άντιτύποις τφ χ. ^• ΜίΙΙΐη^βη ο{ έξΐ^ς δα- 
χτυλιύλιθοι μετά παραχλι^σεως, δπως συμπε- 
ριλάβω χαΐ τίιν περιγραφέν τούτων ίν τ5^ γενιχϊ) 
αύτοΟ Βυζαντινή δαχτυλιοθι/ίχτι. 

4 7) ΓανυμιΚδης άρπαζύαενος &πλ τοΟ Λι&ς 
ίν μορφ9} άετοΟ| ίπΐ λίθου οιαφανοΟς. 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



27$ 



<8) *Αφρο^(τν) γυ|ΐνί| χβχλιμένιΐ) έπΙ χλί- 
νης, χαΐ δπ'αδτην δπογραφίι άναγινωσχο|χένη 
βουστροφηΧδν ΠΙΧΑΕΡ, ΙτΛ λίθου επίσης 5ια- 
φανοΟς' ίστ% ^Ι τοΟτο, χατά τ6ν χ. Βερναρδά- 
χην, αντίγραφαν τίς •ΑφροΧΐτ7)ς τοΟ ΤιτιανοΟ. 

49) '^Ερως χυνηγών τίιν ψυχίιν ου<ταν έν 
(Αορφ^ Χρυσαλλίδας, έπΙ έ(λ.οίου λίθου. 

20) Νέος γυμνός ίστάαβνος προς τά αρι- 
στερά χαΐ χρατων διά τ^Ις οεξιας χειρός τρο^ 
χόιτ^ 8ν επείγεται νά χυλίσ^ϊ διά του έν τί} α- 
ριστερά: έΛατί\(ος^ 2πΙ λίθου λαφανους. Ό λί- 
θος ούτος έχϊντισε τόν θαυ(ΐ.ασ(ΐ.όν τοΟ Κουρ- 
τΐου ίΧόντος αυτόν Ιν Σ[Λύρν>) παρά τφ τότε 
υπολοιχητί}• 

2 1 ) Κεφαλί) Μεδούσης [χετ* έτηγραφί ς βου- 
στροφη^όν ΠΙΧΑΕΡ, έπΙ χρυσταλλολίθου. 

23) Ό Μαρσύας προσδεδε(λένος εις δένδρον, 
χαΐ 2?ησθεν αύτου 6 'Απόλλων 2τοΐ[ΐ.ος νά τόν 
έχδάρΐ), έπΙ άγαθίτου λίθου. 

23) Άθην& φέρουσα ποδιξρη χιτώνα χαΐ 
χράνος* χρατεΤ διά της αριστεράς άστ^δα, λά 
δέ τϋς δεςιας ^έφανον, χαΐ παρά πόδας γλαύζ, 
έπΙ Ιάσπιδος. 

24) "Αρρια τέθριππον (ΐ,ετ* ηνιόχου φέρον- 
τος χράνος χαΐ λόγχην, έπΙ Ιάσπιδος. 

25) Ζεός χαθι&(ΐ.ενος χαΐ σχηπτοΟχος, ενώ- 
πιον δι αύτου ή πτεροφόρος Νίχη χρατοΟσα ς-έ- 
φανον* ι&εταζύ δέ αυτών βωριός, έπΙ Ιάσπιδος. 

25 β^ Κεφαλή νέου άσχεπους, έπΙ !ά- 
σπιδος. 

25 γ') Κεφαλί) 'Όρας, έπΙ {άσπιδος. 

26) ΙΙροτο[χ.η γυναιχός, 2πΙ ίάσπιδος. 

27) Πτηνόν, πιθανώς πελεχάνος, έπίγρανί- 
του λίθου. 

28) Πτηνόν, ούτινος ιξ χοιλία παρίστησι 
πρόσωπον γυναιχός, έπΙ ερυθρού λίθου. 

29) ^Ιπποπόταμος χαΐ παρ' αυτφ ιστάμε- 
νος ανθρωτΓος, ίπΐ ερυθρού λίθου. 

30) Κιουφιχά γράμματα, έπι έουθρου λίθου. 

31) Ίερευς Γάλλος Ιχων μόοιον έπΙ της 
χεφαλ^ς* χρατών δρέπανον είς την άριστεράν 
χαΐ άνεγείρων τόν χιτώνα του, έπΙ ερυθρού 
λίθου. 

32) Άνίιρ γυμνός ίμττάγων μάχαιραν είς 
τό στήθος λέοντος (άσσυριαχ^ς χατασχευ^ς), 
έπΙ έρυθροΟ λίθου. 

33) *Αφροδίτη αναδυόμενη, έπΙ ίρυθροΟ 
λίθου. 

34) Πτηνόν Εχον ιξμισέληνον έπΙ χεφαλ%ς 
(χατασχευ^ς παρθιχής),. έτΑ ερυθρού λίθου. 

35) Τύχη χρατουσα χέρας τίΐς Άμαλθείας 
διά τϋς δεξιάς, πηδάλιον διά τής άριστερ&ς. 



χαΐ έχατέρωθεν άνά μία χαραέίς, 2πΙ έρυθροΟ 
λίθου. 

36) Αγριόχοιρος. 

37) 'Έλαφος χαθημένη (σύμβολον σελι^νης). 

38) "Έλαφος χαθημένη (παρθιχϋς χατα- 
σχευ^ίς), έπΙ έρυθροΟ λίθου• 

39) Ταύρος τρέχων, έπΙ ίάσπιδος. 

40) Κεφαλή Σεράπιδος μετά μοδίου, Εμ- 
προσθεν ήλιος, βτησθεν σελήνη, έπΙ Ιάσπιδος. 

41) Παρθιχά σύμβολα, έπΙ χυανολίθου. 
42 Κάνθαρος αίγυπτιαχός μετά Ιερογλυ- 
φικών χαραχτ'^ρων, έπΙ πυρίτου λίθου. 

43) Όραχλ^ίς γυμνός, Ιστάμενος, έπιστη- 
ριζόμενος εΙς τό ^όπαλον,. ίχων μεν λεοντών 
ίπΐ του δεζιοΟ βραχίονος, φέρων δέ τ^ν άρι- 
στεράν χεΧρα ίπισθεν,^ μετ* ίτηγραφής ΗΡΑ- 
ΚΑΗΣ, Ιργον έξαισΙο^ς χαλλονϋς , λυσιππείου 
τέχνης, παρεμφεροΟς τφ φαρνεσίϋ^ Ήραχλεΐ, 
έπΙ χαλχηδονείου λίθου. 

44) Άνίιρ Ιστάμενος, φέρων ποδιίιρη χι- 
τώνα χαΐ χρατών μήχωνας χαΐ στάχυν Ιν τ% 
δεζι^, έπΙ πρασίνου λίθου. 

45) 'Έρως έπΙ στρουθοχαμι&λου, 2πΙ Ιά- 
στηδος. 

46) Άν^ρ Ιστάμενος χαΐ χρατών έν μίν τ% 
αριστερά χέρας τ%ς Άμαλθείας, έν δλ τ^^ δε- 
ξί^ στάχυν, έπΙ Ιάσπιδος. 

47) Άν^ρ χρατών δύο πτηνά διά τϋς λαι£ς 
χαΐ στάχυν διά ττ^ς δεζι&ς, έπΙ πρασίνου λίθου. 

48) Άνί)ρ χαθι&μενος γυμνός ενώπιον βω- 
μοΟ, έφ' ο& αετός, έπΙ πρασίνου λίθου. 



.^ 



49) Ήραχλϋς μαχόμενος προς τόν Νεμαΐον 
λέοντα, έπΙ πρασίνου λίθου. 

50) Ζεός χισσοφόρος, έτΑ μελάγχροος λί- 
θου. 

Σφραγίδες δ* έχοινοποιηθησαν τί) Έπιτροπ5|1 

61) Επτά μολύβδιναι ΒοΟλλαι τών χλη- 

ριχών τίς Άγ. Σοφίας δπό του Όγ. ΜοΓάΙ- 

ΐηαηη (υίου), χοινοποιηθεϊσαι χαΐ τφ Συλλόγβ^ 

χατ* είσίγησιν τϋς Έπιτροπΐς. 

52) ΤρεΧς μολύβδιναι βοΟλλαι πατριαρχών 
Κ. Π. &πό τοΟ αύτου, χοινοποιηθιΠ:σαι επίσης 
χαΐ τφ Συλλόγφ. 

53) ΣφραγΙς έζ 2ρειχάλχου παριστώσα τόν 
Φιλοχτητην θεραπευόμενον υπό τοΟ *Ασχλη- 
πιοΟ, χαΐ χοινοποιηθεΧσα υπό τοΟ χ. ^. ΜίΙ- 
ϋη^βη. 

54) Κύλινδρος Άσσυριαχός, παριστών Έ- 
ραχλέα μαχόμενον προς ταΟρον, μετ* έπιγρα- 



276 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



φής σφιονοειδοΟς, ιι;αρουαιασθ&Ις δπ6 τοΟ χ. Σ. 
*Αριοτάρχου. 

Νθ[ΐ.(σ[ΐ.ατ« δβ ύττεβλι^θησαν τάί& ύπ& του 
Μητροπολίτου Ββλεγράδων κ. *Ανθί(ΐ.ου• 
Ελληνικά (ΐέν 

55) Άργυρουν «Απολλωνίας.» 

56) ΧαλκοΟν «Άπολλωνιατών.» 

57) ΧρυσοΟν «Άλ&ζάνδρου.» 
Λατινικά δέ 

58) Χαλκουν «Άνα(ττασΙου.» 

59) ΧαλκοΟν «Ιουστινιανού.» 
*ΑνέκΧοτον νό(;ιισ{ΐ.α Όλοφέρνους Νικηφό- 
ρου τοΟ Β^, βασιλέως τϋς Καππαδοκίας, ο&τινος 
τίΐν έν τ5) ΝαιηίβΙηίΐΙίο οΐΐτοπίοΐβ περιγρα- 
φην συνίστησι τ5^ Επιτροπή) δ κ• Μίΐΐίπ^βη. 

Νθ(λίσ[ΐ.ατα άνακαλυφθέντα έν Νικθ(λη$είοζ 
φέροντα έπιγραφάς «Νικορ.ηδέων καΐ Νικο[ΐ.η* 
θέων Μητρόπολις» «Νικαέων Μητρόπολις» καΐ 
άγγειον περιέχον χάλκινα νοριίσματα άρ[ΐ.ενικά, 
{λετενεχθέντα εΙς τ6 αυτοκρατορικών μουσεΐον. 

Νο|Α(σ[λατα Τό[ΐ.εως, Όδησσου καΐ Καλ- 
λατίας, περιγραφέντα άγγλιστί δπδ τοΟ κ. 
ΥαΐΐΧ έν πραγι^ατεί^ [^εταφρασΟείστι αΐν &π6 
του κ. Κοντογεώργη, κοινοποιηθείσρ οέ |χετά 
τ'ίΐν έν τ5} Επιτροπή γνω[Αθδότησιν του κ. Όγ. 
^. Μίΐΐίη^βη πρϊ>ς*τ&ν Σύλλογον. 

. ΈνταΟθα καΐ περί τΰν έν ΙΙαν($(ι(» άνακα* 
λυφθέντων πέντε (λέτρων χωρητικότητος (χετ* 
έτησιάριου πιηχεως |ίυνά[λεθα να άναφέρω[ΐ.εν, ώς 
καΐ περί τών δακτυλίων, &ν ήσαν έν χρι^σει ώς 
νο[Λ(σ|ΐ.ατα παρά τοις λΐ[ΐ.ναίοις λαοΐς, όπως 
διατείνεται 6 κ. ΒοηδΙβΙΙβΠ (Κβταθ Αγ- 

οΗβοΙο^ίςαβ ^α^11θ1; 1870) ?ι οδχί, 'καθά 

ενώπιον τίς ΈπιτροτΛς άνέπτυξεν δ κ. Α. 
Βερναρδάκης. 

Αρχιτεκτονική. 

« 

ά) ^Λγασχαψύ μνημΒίωγ. 

Έν Πειραιεΐ άνεκαλόφθη τετράγωνον οί- 
κοδό|Λημα κεκοσμημένον διά (ΐ.αρ[ΐ.άρων, ε2ς 
όπερ άγει λίθινη 6δός, παρ' φ εδρηνται δύο 
βω(ΐ.οΙ έπιρεελώς έζειργασ(ΐ.ένοι' ίσως ΐιτο ναός 
τις του Ποσειδώνος. 

Έν Άπολλωνί^ σώζεται Μον•}» της Πα- 
ναγίας, τέχνης Βυζαντινές του ιγ'. |ΐ. Χ. αιώ- 
νος, {χουσα ανάγλυφα παριστώντα δράκοντας 
καΐ τέρατα καΐ πτηνά, ων άπεικονίσ(Αατα έ- 



πέ(ΐ.φθησαν ύπ6 τοΤ^ Ά. Βελεγράδων κ. 'ΑνθΙ- 

(Αου. 

Παρά την Νικο(ΐ.4δειαν κατά τάς εργασίας 
τοΟ σιοηροδρό[ΐ.ου άνεκαλύφθησαν ερείπια πιθα- 
νώς Ναού. 

Έν Φιλιππουπόλει άνεκαλύφθησαν πρ2»ς Ά 
ΒΔ. [λέρος τίΐς πόλεως ερείπια οίκοδομιϋρια'- 
τός τίνος συνεχο[Λένου πρ^ς τί> άρχαΐον τις 
πόλεως τείχος, καΐ συγκειριένου κατά τ-ίϊν βά- 
σιν έκ τετραγώνων επιτόπιων λίθων, άνωθεν 
δέ έκ λίθων καΐ πλίνθων συνάμα. 

ΑΙ κατά την βράκην ανακαλύψεις του κ. Α. 

ϋαιηοηΐ (ΚαρροΓΐ δΐΐΓ αη νογα^β 8ιγ- 
οΐιέοΐο^ίςαβ βη ΤΙίΓαοβ. Ραήδ. 1871 8ον) 

αρχαίων πόλεων, οικοδομών, δδών κλπ. φώς 
μέγα έπιχέουσιν έπΙ τάς τέως άγνωρους τφ άρ- 
χαιοδίφη χώρας ταύτας. 

Έν 'Ρώμτ» ηρζαντο άνασκαφαΐ πρδς άνόρυ- 
ξιν του βλου ΠαλατινοΟ λόφου καΐ του εδάφους 
τοΟ μεταξύ τοΟ ΎωμαΐΕκοΟ Φόρου, τίς ^ερ*ς 
δδου, τΤΙς Κωνσταντινείου Άψίδος καΐ τοΟ Με- 
γάλου Ιπποδρόμου* δ δέ κ. ΡαΑβΓ καταγί- 
νεται ε{ς σύστασιν ^Εταιρίας έχούσης διαθέσι- 
μα κεφάλαια 50 χιλ. λιρ. αγγλικών πρ&ς ά- 
νασκαφάς έν 'Ρώμη, καΐ μάλιστα τοΟ μεγάλου 
Χρυσού Οίκου τοΟ Νέρωνος μετά τών θερμών 
του Τίτου καΐ του ΤραΐανοΟ. 

Έν Παλαιστίντι καταγίνονται ή *Αγγλικη 
καΐ ή Αμερικανικά) Αρχαιολογικά) Εταιρία 

(Ραΐβδίίηβ θχρΙοΓ&Ιίοη δθ8ΐέΙγ) υπ& τ•5ιν 
έποπτείαν τοΟ κ. Ηοΐΐαΐκΐ, ΒΓαΙίβ, ΟδίρΙ&ιη 
δΙβ^&Γά, εις σύνθεσιν τοπογραφικού χάρτου 
τών πρ2)ς δυσμάς καΐ ανατολάς του Ιορδανού 
χωρών μετά τής τοποθετι^σεως τών αρχαίων 
πόλεων, δδών, ερειπίων, καΐ εις άναδίφησιν τών 
λοφίσκων ίνθα κατώκουν οΐ αρχαίοι κάτοικοι, 
καΐ είς συλλογί)ν αρχαίων αντικειμένων κτλ. 

Έν Έφέσ(^ εξακολουθεί τάς άνασκαφάς δ κ. 
\νοθά, άνακαλύψας, ώς φρονεί, τόν να6ν τ^ς 
Αρτέμιδος, καΐ άλλα διάφορα κτίρια, ώς έν 
τ5ί εκθέσει τής έν Αονδίν(^ δοοίβΐγ ίΟΓ Ιΐΐβ 

βηοοαΓΒββηιβηί ο£ Ιΐιβ ίίηβ δίΓΐβ εμφαί- 
νεται, καΐ έν άλλοις άρθροις τϋς έν Σμύρνη 
Προόδου κλπ. εφημερίδων. 

β^) Τθ7(ογ(αψίχόζ χάρτης ΚΐΠ. 

Έκ τών μάλλον άπασχολησάντων τί)ν Έ- 
πιτροπ1)ν ην καΐ ή αρχαία τοπογραφία της 
κ/πόλεως ικλ*:!^ άντιπαράθεσιν πρ6ς τί)ν νέαν. 
Ή άρχικ-ί) ιδέα δφείλεται τ$ κ. Κων. Στ. Καρα- 
θεοδωρ^, {στις καΐ γενναίως πάνυ ίθηκεν ε{ς 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



277 



τίιν ίιάθεσιν τ5|ς Έπιτροτϋίς χάρτην ακριβέ- 
στατα ίχνογραφηξλένον παρ' αδτοΟ τε καΙ τοΟ 
κ. Α. Δ7ΐ(ΐι•«τριάδου, τών Βλαχερνών καΐ τών 
ιτέριζ Ι^έχρι τοΟ Τεκφούρ Σεραίου. 

'Γπελείπετο δέ τη Επιτροπή Τνα έξακολου- 
βηστ) την σπουδαίαν τών συναδέλφων αύτης Ιρ- 
γασίαν* Εις τούτο προβλώρισεν αποκλειστικώς 
ττ,ν έττισίαν π(ς•ωσιν τών 40 6Θ. λιρών, ^ν έχο- 
ρηγϊΐσεν αυτ^ δ Σύλλογος. Χάρις εις τους άκα- 
ρ,άτους αγώνας τών διαλγ]φθέντων δύο έπις-ηριό- 
νων ανδρών καΐ τάς οδηγίας τών λοιπών [χε- 
λών τϋς Έπιτροπίΐς, έπερατώθησαν άπαντα τα 
χερσαία τείχη. Έλτίφθησαν δε τά άπαιτου[Αε- 
να ριέτρα, δπως συ[Λπληρωθ^ ή (λέν περίχωρος 
δια τών εργασιών τίΐς Εταιρίας τών σιδηρο- 
δρέ[ΐ.ων τ^ς Ευρωπαίκίς Τουρκίας, τδ δ'έ[/.βα- 
δίν διά της συγκρίσεως τών [χέχρι τούδε άκρι- 
€ες^ρων τοπογραφικών Πινάκων τής Κ/π6λεως 
του Μοίΐΐίβ, τ%ς Δη(Λαρχίας, καΐ πρ& πάντων 
τοΟ Όθω[Α. (χ,ηχανικοΟ Επιτελείου (^βηίθ), έν- 
θα 40 γεωμέτραι άπί> τριετίας ίδη άνενδ6τως 
εργάζονται. Συνά[Λα ή Έπιτροττη Ιλαβεν υπ' ί- 
ψιν σχέδιον συγκριτικού πίνακος τών αρχαίων 
καΐ νέων δνο(Λάτων τών πυλών, οΖκοδο[Αών, 
τοποθεσιών της Κ/π6λεως συνταχθέν δπο Σ. 
Άριστάρχου έπ: τ^. βάσε: τών συγγρα[Λ(Αάτων 
του ΓυλλΙου, ΗαϊήτηβΓ, Κωνς-αντΙου του Α'., 
Σκαρλ. Βυζαντίου, Όγ. ΜοΓάΙΠίαηη, Α. Πα- 
σπάτη κλπ., καΐ εργάζεται δπως εις πέρας άγη 
καΐ τον παραλληλισ[ΐ.6ν τούτον, δπως ακολού- 
θως έφαρ[Α6σΐ[ΐ τά συ[Λπεράσ(χατα αυτίίς έπΙ του 
συγκριτικοΟ χάρτου τίς ριεγαλουπ6λεο)ς ταύ- 
της. *Η Έπιτροπΐ δέν δύναται ν' άποκρύψγι άφ' 
υ[χ.ών, δτι χάρτην τοιούτον, άλλ* ύπο ίστορικω- 
τέραν Ιποψιν ί ρξατο καταρτίζων προηγουΐί,ένως 
δ σοφδς αυτί ς συνάδελφος κ. Βγ. ΒέΙηίθΓ, 
δπως συνεκδώση μιετά τών σχολίων τών περί 
τ6ν Κριτύβουλον περιγραφών τ55ς Αλώσεως. 

Πρί)ς συ(Λπλταρωσιν του ίργου της Επιτρο- 
πής δ (λίν κ. Κ. Στ. Καραθεοδωριί προσενεγκών 
αύττ, ώραΐον άντίγραφον χάρτου του προας•είου 
του Γάλατα άπδ Άζάπ-ΚαποΟ [^.έχρι του Μουμ,- 
χανέ καΐ άπί> τών τειχών τϋς (χεγάλης δδου 
Χανδέκ μέχρι Καση(Λ-Πασ&, προτίθεται να 
σηρ(.ειώση έπ* αδτου δσα Βυζαντινά ?| Γενουίν- 
σια ο{κοδομ.ι/1|λατα περιεσώθησαν, έν οίς ευρέθη 
καΐ άρχαΧος δχετδς διηκων άπδ τίς δδου Αι- 
ναρδί μέχρι Μουμχανέ. Ό δέ κ. Α. Δημητριά- 
δης παρουσίασε την άναγωγίιν εις δποδιπλα- 
σίαν κλίμ.ακα τοπογραφικού χάρτου δπδ του 
^ωσσικοΟ επιτελείου σχεδιασθέντος τδ 1828, 
τής Κ/λεως, τοΟ Βοσπύρου, τών νίσων, καΐ 



τών Ασιατικών περιχώρων άπδ Φαναρακίου 
μέχρις Άρετσους Ό δέκ. ^. Μίΐΐίη^θη έκοι- 
νοποίησεν, δτι οΐ έκ τών Ιουδαίων ΚαραΧται έ- 
κέκτηντο κατά τους Βυζαντινούς χρόνους Συν- 
αγωγην έπΙ του εδάφους, έφ'ου νυν ώκοδομτ^- 
θη τ6 τέμενος καΐ ή συνοικία «Γενή-Τζαμ.1», 
καΐ δτι ελαβον ε?ς αντάλλαγμα οίκόπεδδντι 
εις Χάσκί,οϊ* δίδοται δέ ίτι καΐ νΟν τίμ,ημα 
κτημ,ατικον (ίτζαρες) είς αύτην ετησίως οιά 
τδ τέμ,ενος 32 γρ. και χορηγείται ασυδοσία διά 
40 Καραίτας. Ό δέ {ατρίς κ. Α. Γ. Πασπάαης 
παρουσιάζει άπεικόνισμ,α του Καχριέ-ΤζαμισΙ 
(Μονής της Χώρας), επιφυλασσόμενος ΐνα έν 
άρμ.οδί(ο καιρώ ανακοίνωση τάς περί τών πε- 
ριλειπομένων έν Κωνς•αντινουπόλει βυζαντινών 
ναών έρευνας αδτοΟ, 

έ) Ζωγραφική. 

Ό κ. Σ. Άριστάρχης δπέβαλεν δπ' ίψιν 
τών σοφών συναδέλφων αδτοΰ άπεικονίσματα 
τών τοιχογραφιών (ρΓθδςαβδ) του έν 'Ρώμγΐ 
άνορυττομένου παλατιού της Αιβίας, παριστα- 
νουσών διάφορα είδη μ,αντειών, οίον λεκανο- 
μαντείας κλπ. 

Ό δέ Α. Βελεγράδων κ. "Ανθιμος ίπεμ,ψεν 
άντίγραφον της έν τ^ Μονή της Παναγίας έν Ά- 
πολλωνίί^ εικόνος της θεομήτορος, ωραίας Βυ- 
ζαντινής τέχνης, έχούσης ένθεν μεν τηνπροτο- 
μ,ην Ανδρόνικου Παλαιολόγου του Νεωτέρου 
(1325—1354), ένθεν δέ την του Νέου Κων- 
σταντίνου Κομνηνού Δούκα Αγγέλου του Πα- 
λαιολόγου. 

Τοιαύτη ή ωχρά τών κυριωτέρων ίργων τής 
Επιτροπής άπογραφτή. Στερούμενη βιβλίων, 
τουλάχιστον εκείνων δσα πρδ πολλών μ,ηνών 
έπεψηφισεν ο Σύλλογος, δεν ήδύνατο νά διαλευ- 
κάνη ώς ηυχετο διάφορα ζητημ,ατα. 

'Όπως δ' έπωφελήται τών επιστημονικών 
καΐ έπιτοπίων γνώσεων ανδρών αρχαιολόγων 
καΐ ζηλωτών περί την άναδίφησιν τών αρχαίων 
προέτεινεν είς τδν Σύλλογον ώς επίτιμα μ.έν 
μ,έλη τους έξής' 

Την Α. Ε. τδν κόμ,ητα ΜθΙοΙίίοΓ άθ Υο- 
^αέ Πρεσβευτην τής Γαλλίας, 

Τδν κ. θεόδωρον ΜοπίΠΙδβη μ,έλος τής έν 
Βερολίνφ Ακαδημίας, 

Τδν κ. ΝθλνΙοη έπιμελητην του Αρχαιολο- 
γικού τμ,ηματος του έν ΑονδΙνω ΒρεττανικοΟ 
Μουσείου, 

Τδν συνταγματάρχην 8ίΓ ΚοΙ\νΙίη8θη πρό- 
εδρον τής βασιλικής Εταιρίας του Αονδίνου, 



27Β 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



Τβν χ. Κ. άβ δαπίβγ (ΐ.έλος τοΟ γαλλιχοΟ ] πρακτικών τ91ς προηγουμένης συν&ίριάσεως, & 
Παναχα^ημίου, Ι Γεν. Γρα(Λ[ΐ.ατεύς άναγινώσχει 

Τ6ν χ Ηβηπ ΚίβρρβΓΐ χαθηγητην του έν ά — ο') Έχθέσεις τίς έν Φερτεχίί^ εφορίας, 



Βερολ(ν(ΐ|^ ΙΙαγεπΐ9τημ.(ου, 

Τ6ν χ. 1.60η ΚέηίβΓ ριέλος του γαλλιχοϋ 
Παναχαδη(ΐ.(ου, 

Τί>ν χ. Εΐϊΐϋβ Ηΰ1)ηβΓ άΪΓθοΙβαΓ άβ 
1)αΓβαα δίαΐίδΐίίΐαθ ά ΒθΓΐίη, 

Τον χ. ΚΪΓΟίΐΙΐοίί ρ,έλος τϋς έν Βερολίνφ 
*Αχαδη[Λ(ας. 

^Αντεπιστέλλοντα δέ, 

Τ6ν έν 'Ρώι/η Χιδάχτορα χ. ΗβηζβΠ Γεν. 
Γραριριατέα άβ 1Ίη8ΐίΙαΙθ άί ΟοΓΓβδροη- 

άβηζα δίΓοΙιβοΙοβίοδί άί Κοιϊ13, 

Τί)ν χ. Ηγάβ ΟΙ&Γΐίθ (ΐ.ηχαν. έν Σ|ΐ.ύρνγϊ. 
Τ6ν έν *Ιέννη χύριον 8ϋθίίβ1, χαθηγητην 
τίς θεολογίας χα\ των Άνατολιχών γλωσσών. 
Τδν έν Περγά[ΐ.(ι^ 2ατρ2»ν χ. 'Ράλλην, 
Τ&ν έν Αάρναχι τής Κύπρου χ. Πιερί^ην, 
Τ6ν έν Ίεροσολύ[ΐ.οις *Αρχΐ{ΐ.ανΧρίτην χαΐ χα- 
θηγητην χ. ^Ιερώνυ[ΐ.ον Μυριανθέα, 

Τ6ν έν Βόννη χ *Ιωάννην ΜοΓάΙΐηαηΐΙ φι- 
λολόγον. 

Ταχτιχά δέ, 
Τ6ν χ. 6. Ηαβίΐβδ, Γρα|Χ|χατέα τών *Ανα- 
τολιχών γλωσσών τίς ένταΟθα Άγγλιχής Πρε- 
σβείας, 

Τ&ν χ. Α. ΔημητριάΚην, [^αθηματιχόν, 
ϋν Διδάχτορα χ. Ρδΐυΐ 8θ1ΐΓΟβάθΓ, διερ- 
(ΐ,ηνέα τ^ίς ένταΟθα Γερ[ΐ.ανιχϋς Πρεσβείας, 

χαι τί>ν χ. ΟΙβΓΠίοηΙ Οαηηβαα διερ(ΐ.ηνέα 
τίς Γαλλιχϊ; Πρεσβείας. 

Τελευτώσα την Ιχθεσιν αύτϋς ή Έτητροττ)» 
εύχεται άπλ χαρδίας, βπως δ προσφιλής ή[Λών 
Σύλλογος εύρύνη βσηριέραι τλν χύχλον τών άρ- 
χαιολογιχών αύτου ερευνών, χαι σχη(ΐατΐζτϊ 
συλλογας ρινη^ι,είων τών παρ(ΐ|^χη[]ΐένων χρύνων 
δλονίν πλουσιωτέρας μέχρι χαι τϋς καταρτί- 
σεως Μουσείου Αρχαιολογικού, άζίου του ιερού 
εδάφους έφ' ο& βαοίζομεν. 

ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ΣΪΚΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΚΖ'. 

Τφ 21 Άιτριλίοο 1872• 

Πραδρίύοττοζ ζοΰ χ. Κ. Καρο^άτον. 
Άναγνωσθέντων χα\ έπιψηφισθέντων τών 



τ%ς εφορίας Μεσορώτρης, τ%ς έν Πόρι^ Φιλεκ- 
παιδευτικής Άδελφύτητος ε Ή Μέλισσα τοΟ 
Πόρου» περί τών σχολείων αυτών, χαΐ δέκα 
συ[ΐ.πληρω(Αατικάς του ^Αγ. 'Άρτης εκθέσεις. 
Παρεπέ(ΐ.φθησαν ε{ς την Έκπαιδευτικην Έ- 
πιτροπτάν• 

έ) Έπιστολην τϋς έν Κων/πόλει Μαχεδ. 
Έκπαιδ. Άδελφότητος άπλ 22 Απριλίου 1 872, 
άγγελλούσης δτι πέριπουσι νέους τινάς, ίνα δ 
Σύλλογος έκλέζη τ&ν ίκανώτερον ώς υπύτροφον 
του Χρηστάκη έφένδη Ζωγράφου. 

Παρεπέριφθη ε!ς την Έκπαιδευτιχην Επι- 
τροπών. 

η^) Έπιστολην του Χατζϋ Πολύχρονη έχ 
Χαρταλΐ|χής άπλ 22 Απριλίου 1872, προσφέ- 
ροντος ίν χαλκουν βυζαντιν^^ν νόμισμα. 

ζ^ Εύχαριστι&ριον του χ. Α. Ν. Σταμούλη 
έχ Σηλυμβρίας, μέλους ταχτικοΟ. 

Είτα άγγέλλει τάς προσφοράς βιβλίων, τϊς 
έν Βιέννγ) ζωολογικής εταιρίας χαΐ τοΟ χ. Δε- 
κιγάλλα. 

Ό Πρόεδρος άγγέλλει , δτι έν χ% συνε- 
δριάσει ταύττ} συμπαρεδρεύει δ έν Πετρουπό- 
λει διαμένων δμογενης ίατρλς χ. Γ. Συμβου- 
λίδης, μέλος αντεπιστέλλον τοΟ ήμ. Συλλόγου, 
δς πρ& τοις £λλοις χαΐ διαγώνισμα Ιθετο ηίγΙ 
Πο7τίχ&>\ ώς γνωρίζει δ Σύλλογος. 

Άγγέλλει προσέτι, βτι τίιν προσεχή Κυριαχί^ν 
(30) Απριλίου γενι&σονται αι άρχαιρεσίαι το\) 
Συλλόγο\^ κατά τ& έπΙ τούτ«^ &ρθρον του Κα- 
νονισμού. 

'Αγγέλλονται τλ β'. ώς μέλη τακτικά καΐ 
δ! απολύτου πλειονοψηφίας γίνονται δεχτοί, ο{ 
κ. κ. Ι. Α. Παν&ς Ιατρός χαΐ Γ. Κ. Σάρ^ος δι- 
δάκτωρ τής νομικής. 

Ακολούθως δ κ. ΙβΓΠηί^ΙίαΠ), άνέγνω 
«περί του μυθολογικού ενδιαφέροντος του Βο- 
σπόρου» γαλλιστί, χαΐ έν περιλι&ψει ίλεξε 
τοιάδε. 

Άρζάμενος άπλ τών Αργοναυτών καΐ Ετι 
ανωτέρω, χαΐ διηγηθείς τά κατά τ&ν Ιάσονα 
καΐ τν κατασκευήν τής 'Αργους καΐ τά κατά 
τους 'Αργοναύτας, περιέγραψε τ^ν πλοΟν α&- 
τών μέχρι του Βυζαντίου μεθ* δλων τών περι- 
πετειών. Μετά ταΐίτα περιέγραψε τάς κατά 
τ&ν Βόσπορον περιπετείας αυτών, τάς διαφό- 
ρους θέσεις, ε{ς ίς προσάραξαν χαΐ ένδιέτριψαν, 
χαΐ εις ίς άνι^γειραν ιερά, τοίις διαφόρους κιν- 
δύνους χαΐ αγώνας αυτών μετά χαΐ άλλων χαΐ 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ. 



279 



Τ6ΐ» *Α|&ύχου βασιλέως τών Βεβρύχων, τάς Ου- 
σίας, τά (ΐαντεΐα 4τινα συνεβουλεύθησαν, τά 
κατά τάς Κυανέας Πέτρας καΐ τίϊν εΙς Κολχίδα 
δφιξιν καΐ έπις-ροφίϊν αυτών. ΈττΙ τέλους έ^τ^- 
γχσε τ( έννοΛ Χιά του χρυσοΟ δέρατος, δτι ο{ 
"Ελληνες πρώτοι συνέλαβον τίιν ίΧέαν έ{ΐ.πορι- 
κής έτηχειριίσεως καΐ τής συς-άσεως τών αποι- 
κιών ίν ξέναις χώραις, %τις ανέδειξε στί1[ΐ.ερον 
τά Εθνη τϋς Ευρώπης. 

ΈπΙ τούτοις λβλύθη ή Συνεδρίασις. 



ΣΥΜΕΔΡΙ4ΣΙΣ Τ^Η'. 

Τ) 86 Απριλίου 487(. 

Έκτακτος. 

Π(οί9ζζύοηος χοϋ χ. Κ. ΚαραηάνοΌ. 

Άναγνωσθέντων καΐ έπιψηφισθέντων τών 
πρακτικών τις προηγου[Αένης έκτακτου συνε- 
ορίασεως, 6 Γεν. Γρα[χ.ρ(,ατεύς άναγινώσκει επι- 
στολών τοΟ ένταΟθα κ. θ. Α. Κοσούδη άπ6 26 
Μαρτίου 1872, προσφέροντος άνάγλυφον έπΙ 
πλακάς βρειχαλκίνης. 

Είτα δ Αντιπρόεδρος κ. Ι. Δ. Άριστοκλ^ίς 
άνέγνω τίιν έξίς Ικθεσιν περί τών δη(ΐ,οσίων 
διαλέξεων• 

^Αξιόημοί Κύριοι , 

"Εχων τίϊν τιι^ίιν ΐνα διατελώ κατά τ^ ίδη 
λήγον συλλογικών έτος Αντιπρόεδρος του ή[ΐε- 
τέρου Συλλόγου, ύπέβαλον δρΛν κατά τ^ν 6ην 
τοΟ ένεστώτος ρ.ην6ς, συαφώνως ταΐς του Κα- 
νονισμοί διακελεύσεσι, τί^ν ίκθεσιν τ^ΐς Έκπ. 
Έπιτροπϋς. "Ήδη δέ προάγο(χ.αι, συ[Λ.φώνως τω 
\\ϋ^ άρθρ(ι^ του αύτου ΚανονισριοΟ, Τνα υπο- 
βάλω δμίν καΐ τίιν περί τών δη^ι,οσίων διαλέ- 
ξεων (κθεσιν. 

Ό ή[Αέτερος Σύλλογος τάς δηριοσίας διαλέ- 
ξεις ίθεώρησεν άείποτε ίν τών τελεσφορωτέρων 
μέσων πρδς τον διάδοσιν τών γραμμάτων* καΐ 
ώς έκ τούτου άπ' άρχ%ς τής συστάσεως αύτου 
κατ* Ιτος άπ6 τοΟ βήματος τούτου {καναί δια- 
λέξεις γίνονται• *Αλλ* ώς πάντα τά ανθρώπινα 
άτελ51, καΐ βαθμηδ&ν διαρρυθμίζονται καΐ τε- 
λειοποιούνται, οδτω καΐ αΐ δημύσιαι τοΟ "^με- 
τέρου Συλλύγου διαλέξεις πολλάς έϊχον τάς 
^λλείψεις', άς βαθμηδόν ή πείρα κατα^είξάσα 



προεκάλεσε τίιν ανάγκην τϋς κατά τ^ ένί>ν θε- 
ραπείας αυτών πρ&ς μείζονα ώφέλειαν τών ά- 
κροωμένων. Τά κατωτέρω ρηθησύμενα θέλουσι 
μαρτυρι^σει περί τών λεγομένων μου. 

Κατά την άρχτϊν της παρούσης έξαμηνίας 
6 Πρόεδρος τίς Έκπαιδ. Έπιτροπϋς συνεννοη- 
θείς μετά τοΟ Προέδρου του Συλλύγου ώρίσατο 
τ& πρόγραμμα τών γενικών θεμάτων, έν οΐς 
δέον κυρίως Ινα περιλαμβάνωνται αί δημόσιαι 
διαλέξεις. Τ6 ^ηθΐν πρόγραμμα περιείχε τάς 
έπομένας διαιρέσεις* 

ά) Γεωγραφικά, β') ^Ιστορικά, γ') Φιλοσο- 
φικά, δ') Επιστημονικά, έ) Ηθικά, ς') Οικο- 
νομολογικά. Μετά την έπικύρωσιν αύτου ύπλ 
του Συλλόγου, ακολούθως βρισθέντων τών ειδι- 
κών θεμάτων καΐ τών άγορητών, διετυπώθη 
τ6 άναλυτικ&ν πρόγραμμα, βπερ καΐ διά τών ε- 
φημερίδων προεδημοσιεύθη έν τ5^ άρχ5} τίς χει- 
μερινής έξαμηνίας. Συνάμα β Πρόεδρος τϋς Εκ- 
παιδευτικής Έπιτροτΐής συνεννοι&θη καΐ μετά 
τών άλλων Συλλόγων καΐ τών Λεσχών της ή- 
αετέρας πόλεως, ώς πρ&ς τάς περί δημοσίων 
διαλέξεων γενικάς αρχάς, καΐ ούτως ϋρξατο τλ 
έργον. 

Ή τοιαύτη προπαρασκευα^ικί} εργασία συν- 
ετέλεσεν ού μικρόν, ά) δπως αί δημόσιαι δια- 
λέξεις έξακολουθήσωσι μέχρι τέλους τής έξα- 
μηνίας σχεδ&ν άνευ διακοπής* β') δπως διαλέ- 
ξεις πραγματευόμεναι περ\ τοΟ αύτου θέματος 
μί) χωρίζωνται διά μακρού χρονικοΟ διαστι^μα- 
τος ίπ'ίλλιάλων, καΐ μί) διακόπτηται έπΙ μα- 
κράν ή συνέχεια έπΙ βλάβγ) τοΟ ακροατηρίου* 
καΐ γ') βπως στενώτερον συνδεθώσι μετά τοΟ 
ημετέρου Συλλόγου καΐ οΐ άλλοι Σύλλογοι καΐ 
αΐ Αέσχαι πρ?)ς τ^ν αύτ^ν σκοπ2>ν καΐ έπΙ τών 
αυτών κατά τ^ έν^ν βάσεων εργαζόμενοι ώς 
πρλς τάς δημοσίας διαλέξεις. 

Πλί}ν τών ανωτέρω, παρακαλώ Ινα λάβη* 
τε 6π* ίψιν, 8τι τΐ άκροατι&ριον κατ* αύτ^ τ^ 
Ιτος έφοίτα τακτικώς ε{ς τάς διαλέξεις* ή αί- 
θουσα ίμών ην πάντοτε σχεδόν πλι4ρης* πολ- 
λάκις μάλιστα Ιξω τής αιθούσης άκροαταΐ Ι- 
στάμενοι μετά πολλής τής προσοχής ιίκροώντο 
τοΟ ^ι^τορος. Μόνον τ& γυναικεΤον φΟλον σπα- 
νιώτατα έτίμα διά τής παρουσίας αύτοΟ τ'ίιν 
ήμετέραν αίθουσαν* ομοίως καΐ έκ τών τής α- 
νωτέρας τάξεως τής ημετέρας κοινωνίας λίαν 
ευάριθμοι ενίοτε ένεφανίζοντο. Καΐ χ^ράν αλη- 
θώς ένοόμυχον αίσθανόμεθα πάντες, βλέποντες 
τοΟ λάου τ-ίϊν τάσιν πρδς τά γράμματα καΐ 
τ&ν φωτισμόν* αληθώς. Κύριοι, ή Ιξις καθί- 
σταται δευτέρια φύσις. Έργάται τινίς καΐ πλιίΐ^ 



2δ0 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ,λΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓίΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



στοι δσοι των νέων, καΐ τούτο τραρετι^ρουν {/.ετ* 
άμυθιάτου άγαλλιάσεως, ήσαν οί ταχτιχοί εις 
τάς πλε(ς'ας των δη[Λοσ(ων ^ιαλέζεων. Δέν χαί- 
ρει έπΙ τούτϋ^ 6 Σύλλογος; ^έν συναισθάνεται 
δτι οΐ αγώνες αύτου Χέν [ΐαταιουνται; Ή τοιαύ- 
τη του θΥ][Αθσ(ου έχτ([ΐ.Υ)σις τών υπέρ του φω- 
τισμού αύτου χα[/.άτων του Συλλόγου, δεν εγ- 
γυώνται ή(χΤν, δτι πάσα ενέργεια αύτου υπέρ 
της διαδόσεως τών γρα[χ.[χάτων στεφθησεται 
μ,ετά πλιόρους επιτυχίας ; Ναι ! θαρσώ[ΐ.εν χαΐ 
χαρτεριχώς έργαζώμεθα. 

ΚαΙ άλλο τι άζιον παρατηρι^σεως υπάρχει. 
Εν τισι τών προηγουριένων ετών, |χη υπάρχον- 
τος ^ητοΟ νό[Λου χανονίζοντος τάς περί οη[ΐ.ο- 
σίων διαλέξεων διατυπώσεις, ενίοτε άπην τών 
οη|χοσίων διαλέζεων 5 άντιπροσωττεύων τ& προε- 
δρεΐον Κοσ[ΐ.ητωρ, [/.όνοι δέ παρίσταντο οι τοϋ 
Συλλόγου υπάλληλοι. Κατά την παρουσαν έξα- 
μηνίαν δ Πρόεδρος της Έχπαιδ. Έπιτρ. ϋπί> του 
Κανονισ|χου αύτου τεταγ(Αένος ίνα έποπτεύη 
τών δημοσίων διαλέζεων, ην σχεδόν πάντοτε 
παρών* ή ταχτιχί) αύτη ύποχρεωτιχη παράς•ασις 
αύτου χαΐ τ6 (ργον σοβαρώτερον ανεδείκνυε, 
καΐ τί)ν τάζιν αύστηράν διετηρει, χαΐ τί> ακροα- 
τήριο ν προσείλκυεν. Ή τοιαύτη έπΙ τ& χρεΧττον 
ώς πρί^ς τοΟτο μεταβολή οφείλεται ιδιαζόν- 
τως εις τλν νέον Κανονισμών του ημετέρου Συλ- 
λόγου. Αν πάντες δμολογοΟμεν, δτι δ ατελέ- 
στερος νόμος έστΙν αίρετώτερος της αναρχίας, 
ούδεΙς δμως δύναται ΐνα άρνηθ^^, δτι δσον νόμος 
τις τελειότερος καθίσταται, τοσούτον ε{ς την 
ήθικοποίησιν τών υπ* αύτ6ν τεταγμένων συν- 
τελεί, καΐ έκαστον διδάσκει Τνα σέβηται, καΐ 
ίκπληροΐ άπαρεγκλίτως τ^ καθ9)κον αύτου. 
ΕΙπωμεν 4ίδη καΐ περί του αριθμού τών 
δημοσίων διαλέζεων. Άπΐ τίς συστάσεως του 
Συλλόγου, ουδέποτε έν μι^ καΐ τ^ αυτί) χει- 

Ϊερινη έζαμηνί^ έγένοντο τοσαΟται δημόσιαι 
ιαλέζεις, δσαι κατά τ& παρ^ν έτος. Αί δη- 
μόσιαι διαλέξεις κατά την παρουσαν έζαμηνίαν 
ε2σΙ μέχρι σήαερονΙΙ τλν αριθμόν, ίίρζαντο δέ 
τ1} Ιη Νοεμβρίου του λτίζαντος ίτους* -^θελον 
δε ύπερβ^ καΐ τάς έζι^κοντα, ίν μίι ή βροτο- 
λοιγ6ς χολέρα ένέσκηπτεν εΙς τίιν πόλιν {μών. 
ΛυποΟμαι ττολύ, διότι δεν δύναμαι Ινα υποβάλω 
υμίν άνάλυσιν έκαστης τών διαλέζεων τούτων. 
Πάντα λίθον εκίνησα Ϊνα κατορθώσω τοΰτο' 
άλλα κατέστη αδύνατον* καΐ έπιστολαΐ έπα- 
νειλημμέναι εγράφησαν πρλς ίκαστον τών άγο- 
ρητών, και προς τινας τούτων ίδί^ δ τε άζιό- 
τιμος Γεν. Γραμματεύς καΐ 2γώ άπετάθημεν, 
χαΐ (ν τισι τών τοΟ Συλλόγου συνεδριάσεων 6- 



πόμνησις έγένετο, άλλ' δλίγοι τών άγορητών 
εύηρεστηθησαν ΐνα μοί διαβιβάσωσι περίληψιν 
τών διαλέζεων αυτών. 

ΣυνεπεΙ(^ τών ανωτέρω θέλω περιορισθώ ΙπΙ 
του παρόντος ε!ς δνοματικίιν απλώς μνημόνεν- 
σιν τών θεμάτων. Ό δέ Σύλλογος έχων υπ* ί- 
ψιν τίιν δυσχέρειαν ταύτην, ίτις καΐ τίιν άναγ- 
καίαν τω Συλλόγφ τάζιν διαταράττει, θέλκ 
βεβαίως αποφασίσει τ2> δέον. Ινα καΐ ή διάτα- 
ζις αυτή του Κανονισμού τηρ^ται ούχΙ κατά 
τύπον μόνον. 

Μετά τά ανωτέρω υποβάλλω ύμΐν, δτι άγο** 
ρηταΐ κατά τ^ν παρουσαν χειμερινην έζαμη- 
νίαν ήσαν οι κ. κ. *Ι. Δ. 'Αριστοκλϋς, Ήρ. Βα- 
σιάδης, Άθ. Βερναρδάκης, Α. Δημητριάδης, Κ• 
Καραθεοδωρη, 'Ι. Καρολίδης, Π. Καλλιβούρσης, 
Γ. Λαζόπουλος, Δ. Μαλιάδης, Η. Παρανίκας, Ά. 
Σπαθάρης καΐ Γ. Χασιώτης. Τά δέ γενικά θέ- 
ματα ήσαν ιστορικά, φιλολογικά, επιστημονι- 
κά, ι^θικά καΐ οικονομολογικά κατά τλ δρισθέν 
πρόγραμμα. Έκτ{>ς δέ τούτων προσετέθησαν 
καΐ τά φιλοσοφικά. Άρχόμεθα δέ άπλ τών Ι- 
στορικών. 

Ισζοζίχά. Ό κ. Χασιώτης έν τ^ ά. α&του 
διαλέζει έδίδαζε τά περί Ιουλίου Καίσαρος* 
έν δέ τ^ β'. είσαγωγίιν εις τά κατά τίιν &λω- 
σιν της Κ/πόλεως 6π6 τών Φράγκων. Ό κ. 'Ι. 
Δ. Άρις-οκλϋς έν τρισΐ διαλέζεσιν έδίδαζε συν- 
έχειαν εισαγωγής ε{ς την γενικίιν Ίστορίαν. 
Ό κ. Μ. Παρανίκας έν τρισΐ οιαλέζεσιν έδίδα- 
ζε ν ίστορίαν τής Γερμανίας. Ό κ. Γ. Λαζόπου- 
λος έν μι^ διαλέζει έδίδαζε περί τών κατά- 
κτι&σεων τών Αράβων έν Άρμενί^. Ό κ. Δη- 
μητριάδης έν μι^ διαλέζει περί τών τελευταίων 
περιπετειών της έν 'Αλεζανδρείφ Βιβλιοθι^κης. 
Τ& δλον τών Ιστορικών διαλέζεων αναβαίνει 
εις δέκα. 

ΦίΛοΛογιχά. Ό κ. Ήρ. Βασιάδης έν μι^ 
διαλέζει έδίδαζε περί Ησιόδου καΐ τών Ιργων 
αύτοϋ. Ό κ. Γ. Χασιώτης έν μι^ διαλέζει περί 
του μεταζύ Δημοσθένους καΐ Αίσχίνου αγώνος• 
Ό κ. 'Ι. ΚαρολΙδης έν ταΐς δυσΐ πρώταις δια- 
λέζεσι, περί διαιρέσεως τών Αρίων γλωσσών, 
έν ττι τρίτη καΐ τετάρτη περί τών σημιτικών 
γλωσσών, έν τ^ πέμπτη, Ιστορίαν τίΐς Γαλλι- 
κής γλώσσης. Ό κ. Α. Δημητριάδης έν δυσΐ 
διαλέζεσιν άνάλυσιν τ%ς Αντιγόνης του Σοφο- 
κλέους. Τ& δλον τών φιλολογικών μαθημάτων 
αναβαίνει εις 9. 

^Ε:ζΐστημοηχά. Ό κ. Κ. Καραθεοδωρίί έδί- 
δαζεν έν 7 διαλέζεσι συνέχειαν ύγιεινϋς. Ό 
κ. 'Α• Σπαθάρης έν {ξ διαλέζεσι Κοσμογροι- 



ηΡΑΚτίκλ 



261 



φ(ά(ν. Ό χ. Α. Μαλιά^ης έν δυσΐ διαλέξει! Περί 
τϋς έτηρ^οΑς τ%ς στωΧΆ^ς φιλοσοφίας εΙς τ}}ν 
Ιΐέρφωσιν του δικαίου. Τλ 5λον 1 δ. 

ΦιΛοσοΦίχά. Ό χ. Π. Καλλιβούρβης έν ψ\% 
διαλέξει έοίδαξε Περί έγχεφάλου ψυχολογιχώς 
θεωρουι^ένου* 6 χ. Ί. Δ. Άρις-οχλης έν μιι^ ώ- 
σαότως διαλέξει έδίδαξε Περί φαντασίας. Τ& 
δλον 2. 

Ήβ^χά. Ό χ• 'Ι. Δ. Άριστοχλϋς έν τρισΐ 
διαλέξεσιν ώ|λ(λησε Περί ιΙΙΘιχών ένστιγ(Α.άτων 
έν γένει, 1δ(^ δε Περί πατριωτισ(χ.ου χαΐ θείου 
Ιρωτος. Τ& δλον 3. 

ΟίχογομοΛογιχά, Ό χ. *ΑΘ. Βερναρδάχιις έν 
τ5} πρώτ|2 διαλέξει άνέγνω Περί τϋς Κορίνθου 
χαΐ τοΟ Ισθρυ αύτ^ς' έν δέ τ% δευτέρα Περί 
τελωνείων χαΐ του ττροστατευτιχοΟ συστ^μΑ'- 
τος. Τ& δλον 2. 

Ο&τός έστιν 5 3νο(Αατιχ2)ς χατάλογος τών έν 
τ5) αίθούστϊ τοΟ Συλλόγου χατά τίιν έξαρ-ηνίαν 
ταύττίν (^έχρι σι^μερον γενο(ΐ.ένων δγις&οσίων δια- 
λέξεων, έχτός τ%ς χατά τίιν ττροσεχί Κυοια- 
Χ'ην γενησοριένης 6π6 τοΟ χ. Κ. Καλλιάδου οια- 
λέξεως Περί τϋς έννεατιριέρου Βασιλίσσης Ίω* 
άννας. 

^Έλθωριεν ^Ιδη εΙς τ-ίιν ίχθεσιν των έν ταΐς 
αίθούσαις τών &λλων Συλλόγων χαΐ Λεσχών 
γενοριένων διαλέξεων. Πρ6ς τε τοι^ς Συλλόγους 
χαΐ τάς Αέσχας έπέ[ΐ.φθΥισαν έπιστολαΐ τοΟ 
Προεδρείου του ή(λετέρου Συλλόγου, ίνα δια- 
βιβάσωσι τάς περιλι^ψεις τών έν ταΐς αΖθού- 
σαις αυτών γενο|Λένων χατά τί)ν έξαριηνίαν 
ταύτην διαλέξεων. Δύο (ΐένον έπεριψαν τοιαύ- 
τας, ή Εφορία τϋς Λέσχης Μγψιμ,οσύτηζ έν Φα- 
ναρί<^ χαΐ τ6 ΠροεδρεΧον του Φιλεχπαιδευτ. Συλ- 
λόγου Μικρά *Ασία. ΚαΙ ή ριέν εφορία τής Λέ- 
σχης Μνηρ,οσύνης διεβίβασεν ήρΑν έχθεσιν συνο- 
πτιχ'ί',ν τών έν αύτ^ γενοριένων δηριοσίων δια- 
λέξεων* χατά τίιν Ιχθεσιν ταύτην τ& πρ6γρα|Λ- 
|χα τών δηριοσίων διαλέξεων χ%ς ρηθείσης Λέ- 
σχης χατά τί)ν παρουσαν χειριεριν^ν έξα[Αηνίαν 
άπ& του έτους 1874 — 1872 διηρέθη ε!ς 9 σει- 
ράς" αύται δ* είσΐν α{ έπύριεναι' 1) Αναλύσεις 
δραριάτων, 2) 'Λνάλυσις ^ητοριχών λύγων, 3) 
'Αρχαιολογιχά, 4) ^Ιστορία, δ) Φυσιχτ^ Γεω- 
γραφία, β) Πολιτιχ)) οίχονοριία, 7) Φυσιχί) ^Ι- 
στορία, 8) Καλλιτεχνιχά, 9) Φυσιχορι.αθη|ΐ.α- 
τιχά. 

Έχ τούτων ιξ άνάλυσις ^ητοριχών λύγων, 
δραμάτων χαΐ τά άρχαιολογιχά ούδύλως έδι- 
δάχθησαν, διύτι ή χατά τ6 παρελθ&ν φθινύπω- 
ρον ένσχι&ψασα χολέρα έχ)(νεγχε τίιν ϊναβολί)ν 
τ^ίς ενάρξεως τών νυχτερινών ριαθηριάτων ριέ- 



χρι τίς 11ης Ιανουαρίου, χαΐ διύτι Ιχωλύθη- 
σάν τίνες τών άναδεξα[χ.ένων σειράν ριαθηριάτων. 

Έχ της φυσιχης γεωγραφίας έδιδάχθησαν 
παρά του χαθηγητοΟ Ί. Καρολίδου τρία μια- 
θιίίρ(,ατα γενύςιενα ή[λέραν άντΙ νυχτύς, ώς έχ 
τις επελθούσης άναγχαίας ριεταβολ^ς τίς έν 
τω προγράμαατι τάξεως. Έχ δέ τϋς ιστορίας 
έτυοιτ^σατο δύο διαλέξεις δ διχηγύρος χ. *Αλέξαν- 
δρος Ίσριυρίδης χαΐ άποδη(λΐ&σας άντιχατέστη 
&πλ τοΟ χ. ΆΟ. Σε[Αηρ'.ώτου, δριιλιησαντος Περί 
τϋς θρησχείας τών Έλλίνων δπ^ πολιτιχίίν Ι- 
ποψιν. 

Ταχτιχώς έδιδάχθησαν ή πολιτιχη οίχονο* 
ριία &π6 τοΟ διχηγύρου χ. Γ. Άποστολίδου, ιξ δέ 
φυσιχί) ^Ιστορία χαΐ τά Καλλιτεχνιχά ύπ^ τών 
χαθηγητών Αίριυλίου Νοννύτη χαΐ Κ. Ζαχα- 
ριάδου. 

Τά ήαερι^σια (Λαθι^ριατα γενύριενα χατά Κυ-* 
ριαχίιν οέν περιελι^φθησαν έν τω δηριοσιευθέν- 
τι προγράριριατι, άφεθέντα ελεύθερα χατά τε 
τίιν έχλογ•})ν τοΟ θέ[Λατος χαΐ τ^ συνεχές % ριίϊ 
αυτών. 

ΤαΟτα δ* έδίδαξαν οΐ έξϋς* 

Στ. Βουτυρ&ς δ(ΐ.ιλησας Περί του Έλληνι- 
σ[χοΟ έν Ιταλία χαΐ Ευρώπη χατά τον ιέ αΐώ- 
να, έξέθηχε λεπτο^χερώς τους αγώνας χαΐ ριύ- 
χθους, οδς υπέστησαν οΐ *Έλληνες πρόσφυγες 
οιά τίιν διάδοσιν τών Έλληνιχών γρα|Λριάτων 
χαΐ τίιν άναγέννησιν του πολιτισμικό έν τ1^ £- 
σπερί^ Ευρώπη. 

Μιλτ. Καραβοχυρ^ς Περί τοΟ *Λβραάρι Λίγ- 
χολν δριιλνίσας, περιέγραψε τά ίχταχτα προτε- 
ρηριατα τοΟ ανδρός, δστις έξ άσ4(ΐ.ου οίχογε* 
νείας άνίλθεν εις τ6 υπατον τών άξιωριάτων 
έν τ^ 'Λ[χ.εριχανιχ5^ πολιτεί^, χαΐ χατέπαυσε 
τ^ν έριφύλιον πόλεριον, συντελέσας τά (ΐ,έγιστα 
εις τ^ν χατάργησιν τοΟ θεσμού τίς δουλείας. 
Έξέθηχεν έν δευτέρου διαλέξει τά χατά ^4^ 
ΑΙχηγ τών έητά έπισχόπωκ τής *ΑγγΜχαηχή<: 
(χχΛησίαζ^ χαταςτήσας έμφανί τά αίσθι^ματα, 
υφ' ών ένεφορείτο ή φιλελεύθερα μερίς τοΟ 'Λγ* 
γλιχου χλωρού. Έν οέ τρίτη διαλέξει ώμίλησε 
Περί τ&τ συστημάπύτ τώτ ψυΑαχών. 

Ι. Δ. Άριστοχλίς έν ουσΐ διαλέξεσιν ώ- 
(λίλησε Περί της ηΒζΙ χ6 όίανοέΐσθαι (Λίνθί" 
ρ^αο, ^ς έξέθηχε τίιν σωτΆριον έπίδρασιν ε^ς 
τίιν άνάπτυξιν τοΟ εμπορίου, τών γραμμάτων 
χαΐ τών τεχνών, είς τίιν γέννησιν τϋς θρη- 
σχευτιχϋς μεταρρυθμίσεως 6πλ Λουθιίίρου χαΐ 
Καλβίνου, χαΐ εΙς τί)ν μόρφωσιν πολιτευμάτων 
Ιδί^ δέ τοΟ συνταγματιχοΟ πολιτεύματος έν 
Άγγλίί, 



(ΕΛΛΗΝ. ΦΙΛΟΛΟΓ. ΣΤΛΛ0Γ02. ΤΟΜΟΣ ?".] 



89 



ί^% 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦίλΟΑΟΓίΚΟΣ £Υλλ0Γ02 



έζιστόρτισε τα ^ίι^ ά,χμης χαΐ τζαραχμήζ ζώγ 
έτ ΣίχβΜφ έΜΙηγι,χωτ άχοιχι&κ^ χαΐ ίίρζατο 
της βιογρα^φίας τοϋ ΤιμοΜοΥΖΟζ^ 6ν υττέΧβι- 
ζεν ώς Ινα τδ^ν θαϋ(Αασΐ6^άτων χαραχηηρων 
τίς άρχαι6τν^τος« 

Γ. Αποστολίδης Περί φορολογίας έποιιάσατο 
δύο διαλέξεις, δρίσας την φύσιν τών φέρων χαΐ 
ιχθείς τάς αρχάς χαλου συστιί[ΐ.ατος φορολο- 

?ίας* τρίτην $έ λάλεζιν ΛίγΙ χαθώγ^ νποδε(- 
ας τ6 τβ ώφέλιμον χαΐ επιβλαβές, ώς χαΐ τ&ν 
τρέπον τίς γενέσεως αυτών. 

'Λβρ. Ηαλλίάχας ποιησά[ΐ8νος ά,γάΛοσίΥ τώτ 
ηφ$Λ&γ τοϋ ^Αρισζοφάτονς^ έζέθηχε την έπΙ 
τούτου ήΟιχί^ν χατάστασιν τις χοινων(ας των 
ΆΟηνί^ν, 

Κ. Ζαχαριάδης λβ^Ι τώγ γΒωγραφιχ&ν άγα- 
ΜβΛύι^Βωγ τοϋ ιΛ. χαΧ ί^. αΐώγος βαιλών^ προ- 
οιράσατο {χανα περί των γεωγραφίχ&ν γνώ- 
σεων των αρχαίων. 

'Ιπποχράτης Ταολάριος Λ€ρΙ της συγαφεΐας 
τής *0ρθοάοζ1ας χαΐ τοϋ ^ΕΑΛητισμοϋ πραγ- 
|λατευθε(ς, απέδειξε (Αεταζί^ άλλων τ^ δη[Λ0- 
χρατιχ^ν πνεΟρια, δπερ έπεχράτη^εν |ν τω 
διοργανισ(λφ τ%ς ^νατολιχϋς Όρθοδύζου Έχ- 
χλησίας. 

Άθ. Σε|ΐ.ηριώτη€ π^Ι δουΜΙα^ δ[ΐ.ιλιΙ)σας έζ- 
έθηχε τ^ χα^τάστασιν των δούλων παρά τοις 
Έβρα(οις, τοΙς '^Ελλησι χβ(1 Ύω|ΐ.α(οις, ειπών 
τίνα περί των γενεσιουργών λέγων τίς δου- 
λείας. 

Έγένοντο λοιπόν (Λέχρι τ9|( 23 Απριλίου έν 
συν6λ(ΐ|^ 3β («.αθι^ματα^ Έχ τούτων 18 ι$(Αε- 
ρήσια, ών τά τρία (ΐ.ετενεχθέντα έχ τ9ϊς σειρ&ς 
τέ^ν νυχτερινών (ΐ.αθη(ΐ.άτων, ώς είρηται, χαΐ 
44 νυχτερινών* 

Τ6 δι προεδρεΤον τοΟ Φιλεχπαιδευτ. £υλ- 
λύγου Μιχρά ^ΑσΙα διεβίβασεν ωσαύτως εΙς 
τ^ν Σύλλογον ίχθεσιν τών χατά το 187< — 
4872 ΙΒυλλογιχ^ν Ιτος διδαχθέντων έν τι 
αίθούστ) α6τοΟ δη[ΐΛσΙων μα6η|λάτων έν τ^ 
έλχ. χαΐ τουρχιχ5^ γλώσση. Κατά τίιν (χθεσιν 
ταύτην ώρίσθη, δπως τάς ριΐν Κυριαχάς χαΐ έ- 
ορτάς αΐ οηριύσιαι διαλέξεις γίνωνται ε!ς την 
Τουρχιχι&ν, χάριν τών πανταχού τής πρωτευού- 
σης διεσπαρ(λένων Μιχρασιανών^ τών αγνοούν- 
των εΙσέτι τ))ν έλληνιχι^ιν, τάς δε λοιπάς ζΐς 
τίΐν έλληνιχιϋν. ίίΐς τά τουρχιστί διδασχό[Λ8να 
|Ααθιό|ΐ.ατα έφοίτων ταχτιχώς (χανοΙ ΌθωμανοΙ 
χαΐ 'Αρ[λ4νιοι. Τ^ προτροτο^ χαΐ τ^ ενεργείς τοΰ 
^ηΟέντος Συλλόγου συνέστησαν ^{ς τά ένδύτερα 
τής Μιχρβ^ς Ασίας λέσχαι χαΐ Αδελφότητες^ 



οίον έν Καισαρεία, 'Ιχονίφ, Σίλλγ), Πύρφ, Σπάρ- 
τη, Νεαπύλει της Καππαδοχίας, Άγχύρ^ χαΐ 
άλλαχου. Έπίφυλάττεται δε ή εφορία τοΟ 
Συλλύγου, ϊνα υποβάλη έγχαίρως τάς πληρο- 
φορίας, άς έζι^τησεν ίδη περί τών τ^ προτροιτ!^ 
αύτου συστάντων δηρ,οσίων σωριατείων, τοΟ 
έργανισμου αυτών χαΐ τοΟ τρύπου τής εκπλη- 
ρώσεως ων έπιδιώχουσι σχοπών. 

Διαλέξεις δημόσιαι έγένοντο 53 

Εις ^ΕΜΙηγιχηγ αίτ γλ&σσαγ 

Ό χ. Ι. Ταυλάριος Περί Βασιλείου Μαχεδό- 

νος διάλεξις 
» II Περί γυναιχών έν τ1) Βυζαντινή 

, Αύτοχρατορί^. 

» 9 Περί Όραχλείου χαΐ τής εποχής 



αυτού. 



9 Περί 0{χου[Α.. Συνύδου. 

» Περί πάλης λατινισ[ΐ.ου ΧαΙ *Ελλη- 

νισ(λθΟ χατά τλν (ΐ.εσα1ωνα• 
Ό χ. Κ. Ζαχαριάδης Περί Καπιτωλίου. 
» » Περί γεωγραφίχών άναχαλύψεων 

γενο(λένων ρι,έχρι τοΟ ιέ. αΙώνος. 
Ό χ. Ι. Καρολίδης άνάλυσιν του χαθ* *Ηρώ 

χαι λέανδρον ποιη(ΐ.ατος τοΟ 

Μουσαίου. 
» » Ύγιειν^ιν. 
» » Περί Μιχρ&ς Ασίας έν γένει. 
» » Μετεωρολογιχά. 
Ό χ. Α. Χ. Παπ&ς Περί Σωχράτους. 
Ό χ. Β. Βιϋζενθαλ Περί τής επιρροής τής 

τέχνης έπΙ τών έριψύχων χαΙ 

άψυχων. 
» » Περί χοροΟ παρά διαφύροις Εθνεσι 

Εν τε τοις άρχαίοις χαΐ νεωτέ• 

ροις χρόνοις. 
Ό χ• Β. Γαβριηλίδης Περί τοΟ προορισριου 

τοΟ Έλληνο-χρισΥιανισ[ΐβ5 χαΐ 

τής έπι^^οής αυτοί). 
Ό χ. Γ. Άριστάρχης Περί τής παρ* 'Ά^αψιν 

βρυχτολογίας. 
Ό χ. β. Φαληρεύς Βοτανιχι^ν. 
Ό χ. Γ. Αποστολίδης Περί Εβραίων χο^Ι 

τοΟ χαραχτήρος αυτών. 
Ό χ. Γ. Ααζύπουλος Περί πολέ[Λων χαΐ χα- 

ταχτησεων τών Αράβων έν τ^ 

Άρριενί^• 
Ό ^Ιερολογιώτατος Κ. Αθανάσιος άρχιδιά- 

χονος τοΟ Άγ. Ά(Αασείας, Περί 

τής χαταστάσεως τοΟ άνθ^ωπι^ 



8 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



283 



νου γένους κ«τβ( 'ίίιν έ(λφάνι^ιν 
του Χριστιανισμού χαΐ τϋς έ* 
τ^ιρροίίς χ«ι τ&ν άιςοτελ€σ(ΧΛ- 
των αυτοΟ. 4 

Ό χ. Μ. Καραβοχυρλς Περί προσωποχρατ;^- 
σεως υπί) την ίποψιν τ^ς προό- 
δου χαΐ του πολιτισ[λθυ. 1 

Ό χ. Β. Φαρσϋς Περί τίς ιστορικής έπιση- 
(Αότητος της Μιχρας ΆσΕας ώς 
1^ρ6ς τάς έπιστη{ΐ.ας χαΐ τά 
γρά[χ{ΐ.ατα. 4 

ΤριάχοντΑ μια διαλέξεις. 

^/ς ΤθΌ(κιχ)ιτ άί γΛώσσατ 

Ό χ• Εΰ. Μισαηλίδης Περί Λεσχών χαΐ τών 

έξ αυτών ωφελημάτων. \ 

9 » Περί Μιχρ&ς *Ασ(ας χαΐ της έν α&- 
τ^ ιιτροαγωγϋς των γραμμάτων 
χατά τους αρχαίους χρόνους. 1 
Ό χ. Ά. Χ* Παππ&ς Περί λεσχών, Αδελ- 
φοτήτων, Συλλόγων ϋΐΛ ίστο^ 
ριχην ίποψιν. 4 

Ό χ. Γ. Καρολ(δης αρχάς χοσμογραφίας. 1 
Ό χ. Μ. Σισμάνογλους Περί Γεωργίας. 4 

> » Περί βιομηχανίας. 1 

» » Περί εμπορίου. 4 

Ό χ• Β. Γαμβέρογλους Υγιεινών. 3 

Ό χ. ΤεβφΙχ Βέης Περί πέψεως. 4 

Ό χ. θ. Τελλόγλους Περί εκπαιδεύσεως τοϋ 

θηλεος φύλου. 4 

Ό χ• Αθανάσιος ^Ιεροδ. Περί ανατροφής. 4 
Ό χ. Β. Β^ζενθαλ Περί ατμοσφαιρικών φαι-* 

νομένων χαΐ τών προλιάψεων« 4 
Ό χ. Νι θ. Σουλλίδης Όθωμανιχην ίστο- 
ρίαν έν συγκρίσει τών Όθωμανι- 
κών καΐ μη οθωμανικών πηγών. 8 

ΕΓχοσι δύο διαλέξεις. 

'ΐδού έν συνόψει π£ν ζ,τι έν γένει άφορ^ τάς 
κατά την παρουσαν χειμερινην έξαμηνίαν γε- 
νομένας δημοσίας διαλέξεις ίν τε τφ ιξμετέρφ 
Συλλόγων έν τ^ ΑέσχΥ) Μγημοσύτί/ΐ χαΐ έν τω 
Φιλεκπαιδ. Συλλόγ(ι^ Αΐίχρά Ασία, Ό ημέτε- 
ρος Σύλλογος, λαμβάνων υπ' βψιν τ^ΐν ανωτέρω 
ίκθεσιν δύναται βεβαίως ΐνα έζαγάγη έζ αυ- 
τής α>ς τελικον συμπέρασμα, δτι 6 λα&ς ημών 
άπλ ημέρας εις ήμέραν εύκρινεστέραν συνείδη- 
σιν 'ζ%ς ανάγκης τής ηθικής αυτού διαμορφώ- 
σεως κτώμενος» φιλομαθέστερος καθίσταται, 



ίτι ή διάθεσις τών δυναμένων Ινα ίκα<Γος κατά 
τ^ έν6ν παράσχγ) έαυτλν χριΐίσιμον τφ πλησίον 
διά τϋς διδασκαλίας όσημέραι αύζει καΐ πα- 
γιοΟται* βτι { διά τών γραμμάτων μεθ' ι^μών 
κοινωνία τών έτεροεθνών συμπατριωτών ι(μών 
και ή έζ αυτής έπΙ σταθερών βάσεων προερχο*• 
μένη αδελφική συμπάθεια βραδέως μέν, άλλα 
πραγματικώς παρασκευάζεται* καΐ τελευταΐον, 
δτι βαθμηδί^ν προχωροϋμεν ε{ς την δδ6ν εκεί- 
νην τοΟ αληθούς πολιτισμοΟ, έν ^ δ άνθρωπος 
μανθάνει ΐνα σέβηται τ& καθήκον αυτού, καΐ 
ουδέν τούτου ίερώτερον θεωρ^. Ύπδ τάς εντυ- 
πώσεις τών αυτών σκέψεων κάγώ δ ελάχιστος 
διατελών, παρακαλώ τίν Σύλλογον ΐνα έπιψη-^ 
φίστ) τάς ευχαριστίας αυτοΟ πρ&ς τους ακάμα- 
τους ημών άγορητάς, οΐτινες λίαν φίλοφρόνως 
πρ&ς την πρόσκλησιν αύτου άνταπεκρίθησαν, 
καΐ δεύτερον ΐνα έκφράσηται δημοσί^ την ί$- 
θικην αυτού εϋχαρίΰτησιν πρλς τ& φιλομαθές 
καΐ καρτερικών Κοινόν, όπερ διηνεκώς έφοίτα 
ε!ς τάς ημετέρας διαλέξεις, δικαιοΐίν τάς υπέρ 
του κοινοΟ καλοΟ προσπάθειας του Συλλόγο!>. 

Συνάμα δέ δ ήαέτερος Σύλλογος παρακα- 
λείται, ΐνα διαβιέάση τάς ευχαριστίας αυτο6 
πρύς τάς Αέσχας καΐ τους Συλλόγους, οΐτινες 
ύπέβαλον αύτφ την ίκθεσιν τών έν ταΐς άίθού* 
σαις αυτών γενομένων διαλέξεων, χαΐ κατέδει-^ 
ξαν Χατά πόσον κιίδονται τής ηθικής μορφώ- 
σεως τής πατρίδος ημών. 

Πέραίνών, Κύριοι, Ίτνιν παρουσαν μου ί^όθεσιν, 
συναισθάνομαι χα^ράν ένδόμυχον^ έφ'οσον ανα- 
λογίζομαι τάς άγαθάς συνεπείας τών γενναίων 
τούτων αγώνων. Χαίρω χαΐ πάλιν χαίρω* άλλα 
την χαράν μου ταότην θορυβεΧ ταύτην τ-ίιν 7*γ' 
μην μία λύπη» οτι μοΟ έστέρησαν τά μέσ(ί, ΐνα 
εκπληρώσω ολοσχερώς 3ΐαΙ τούτο τ6 καθήκον 
μου, υποβάλλων τω Συλλόγΐύ περίληψιν εκά- 
στης τών δημοσίων διαλέξεων* άλλ' έάν Ακο- 
λούθως κατορθωθη, ΐνα ληφθώσιν αί άναγκαΐαι 
σημειώσεις παρ' έκαστου τών άγορητών, %Α 
τούτο, θέΟυ θέλοντοςι θέλω πράζει' άλλως, ας 
έλπίσωμεν δτι κατά τλ προσεχές Ιτος θέλει 
κατορθωθ^^ διά τών περί τ•ύτου τίαρά του Συλ- 
λόγου ληφθησομένων αναγκαίων μέτρων^ ^Ο- 
θεν έξαιτούμενος συγγνώμην έπΙ τη άκουσί^ 
ταύττ) ελλείψει, καταπαύω τ6ν λόγον. 

Ό δέ Ειδικές Γραμματεύς κ. Ν. Τσιγαρας 
άναγινώ(ίκ«ι την Περί τών ετησίων τοΟ Συλλό- 
γου εργασιών ίκθεσιν αυτοΟ, και ίδί^ Περί τών 
κατά τ6 Ιτος τοΰτο γενομένων αναγνωσμάτων, 
ανερχομένων ε^ς εΐκοΦι τέσσαρα, χαΐ τών δια- 
φόρων εκθέσεων, συμποσούμενων εις δέκα ίζ, 



284 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



χαΐ τών έν ταΐς τκχτιχοας καΐ έχτάχτοις (τυν- 
•δριάσεσι. τοΟ Συλλόγου ληφθεισών αποφάσεων. 

Μετά τοΟτον 6 βιβλιοφύλαζ χ. Άλ. Μαυρο- 
γένης ίνέγνω τίιν Περί της Βιβλιοθι^χγις Ιχθε- 
σιν αυτοΟ, χαΐ άνέφερεν ένομαστί τους είτε βι- 
βλία είτε χρ^ι^ατα ιτροσενεγχόντας ιτρ^ς τλν 
σχηματισρι&ν τίς Βιβλιοθηχης. 

ΈπΙ τούτοις λελύθη ιξ 2υνεδρ(ασις• 



2ΓΝΕ4ΡΙΑ.ΣΙΣ ΤΚΘ'. 
Έχταχτος. 

Τφ 28 ΆπριλΙοο 4872. 

Προβίρεύοκτος τον *. Κ, Καρακάνον. 

Άναγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισθέντων τών 
ττραχτιχων τϋς προηγουμένης έχτάχτου συνε- 
όριάσεως, δ Γεν. Γρα|λ(λ.ατεύς άναγινώσχει 

ά) Ευχαριστ^ίριον τοΟ χ. Ν. Ί. 'Ράλλη έχ 
Περγάμ,οϋ, ριέλους αντεπιστέλλοντος, χαΐ άγ- 
γέλλοντος τΐίν άποστολίϊν 2 δβωμ;. λιρών, χαΐ 
έχατ&ν Αντιτύπων τίς περί ΙΙεργά(χ.ου μονο- 
γραφίας του χαΐ ^εχατριών αρχαίων έπιγραφ&ν. 

Παρεπέμφθη ύς τΐιν ^Αρχαιολογιχίιν Επι- 
τροπών. 

β') Έπιστολίιν τοΟ Συλλόγου «Μιχρά Α- 
σία» προσχαλοδντος τα μέλη του Συλλόγου 
ε{ς την έπέτειον αυτού έορτι(ν, γενησομένην 
την προσεχή! Κυριαχ^ίν. 

γ') Έπιστολίϊν τοΟ χ. Εύαγγέλη Βαλλιά- 
νου, προτείνοντος ποιητιχ^ν αγώνα, οδ Ιπαθλον 
ίσεται 4000 δραχμαΐ δοθησύμεναι τ£> άριςχύ- 
σοντι ποιητΐ) τραγωδίας. 
• ΠαρεπέμφΟη τί) Φιλολογιχΐ} Έπιτροττίί. 

5') Εύχαριστι(ριον τϋς χοινότητος τής έν 
Καππαδοχί^ Νεαπόλεως Χιά την έχλογην του 
συμπατριώτου α&τών ^Αρχαγγέλου Γαβριίϊλ ως 
δποτρύφου του Χρηστάχη έφένδη Ζωγράφου. 

β — ς^) Έχθέσεις τοΟ Ά. Προιχοννιϋσου χ. 
Γεδεων χαΐ τών εφόρων τϋς έν Καισαρεί(^ χώ- 
μης 'Ιντζέσου περί τών σχολείων α&τών. 
Παρεττέμφθησαν εις τίιν Έχπαιδ. Έτητροπι^ν. 
Άγγέλλονται τΙ> β'. ώς ταχτιχά μεν μέλη οΐ 
Χ.Χ. ι*. Οοοίίδοη, υποπρόζενος τίς *Αγγλίας, 
Δ. Πληθωνίίης, συντάχτης τοΟ Τύπου, ως άν- 
τεπις-έλλον δέ δ χ. ΒβΓίΙΐθΓααά Γ. Γραμματ. 
τϋς έν Άλγερ(γ χλιματολογιχ%ς εταιρίας, χαΐ 
Οι' απολύτου πλειονοψηφίας γίνονται οεχτοί. 



£1τα δ Γεν. Γραμματεύς χ. Γ. Χασιώτης ά* 
ναγινώσχει την έξίΐς Ιχθεσιν περί τής αλλη- 
λογραφίας τοΟ Συλλόγου, χατά τύ λϊίγον ί- 
τος 1871— < 872. 



Κύριοι 1 

Ένω πολλά χαΐ ποιχίλα είσΐν ανατεθειμένα 
τω Γενιχφ Γραμματεΐ έργα, περί ούδενύς άλ- 
λου δ Κανονισμός απαιτεί ίχθεσιν, παρά περί 
τίς αλληλογραφίας, Χιότι δι* αύτης έχδηλουν- 
ται χάλλιον αϊ πολλαΐ χαΐ ποιχίλαι αύτοΟ έν- 
έργειαι καΐ σχέσεις. Ή αλληλογραφία έστΙν 
δ αλάνθαστος γνωμών τϋς σημασίας χαΐ ευρύ- 
τητος παντός σωματείου, χαΐ δ άριστος σύνοε- 
σμος αύτοΟ μετά παντλς τ^ν αύτΐν % χαΐ πα- 
ραπλησιον έπιλώχοντος σχοπόν. Διχαίως αρα 
οι νομοθέται τούτο ως χύριον του Γραμματέως 
ίργον έθεσαν, χαΐ τούτου λόγους χαΐ εύθύνας 
ητησαν* έπιχαλουμαι δε τίιν δμετέραν έπιεί- 
χειαν, αν αυτή τε χαΐ ή άνάλυσις αύτϋς ε!; 
χείρας νεαράς έμπιστευθεΤσα μη φαν^ άζία 
της τε υποθέσεως χαΐ της προθέσεως πάντων 
τών υπέρ τοΟ Συλλόγου πονούντων. 



Α^ μέρος. 

Γ£^ιx<{^. 

Ή αλληλογραφία πολλή χαΐ ποιχίλη ουσχ 
απαιτεί άριάδνειον μίτον, Τνα διεζέλθη τις αυ- 
τίϊν ασφαλώς. ΤοιοΟτος δέ μίτος έςΊν ή ταχτιχ*)) 
διάταζις τ^ίς αλληλογραφίας χαΐ διαίρεσις. Έ 
αλληλογραφία έστΙν έπις-ολιμαΐα χοινωνία τοΟ 
Συλλόγου μετ* ίλλων, τοΟτ* Ιστι δι* αποστο- 
λές χαι λι^ψεως επιστολών πραγματευομένο>ν 
περί πραγμάτων αναφερομένων αμέσως ^ εμ- 
μέσως εις τάς εργασίας αύτου χα\ δπωςδιϋποτε 
σχέσιν τινά πρδς αύτ^ν εχόντων* ίστιν ή πραγ- 
ματιχ"}) παράστασις τών αισθημάτων χαΐ σχέ- 
ψεων τών συναλλασσομένων, δι' ών ο& μόνον 
νέα έσαεΙ άναγεννώνται ζώπυρα έν ταΤς χαρ- 
δίαις αυτών, άλλα χαΐ σταθερωτέρα χαΐ πα- 
γιωτέρα χαθίς'αται ή σύνδεσις, ή την Ισχύν χαΐ 
δύναμιν έν παντί παράγουσα. 

Τίϊν άλληλογραφίαν χαι πρότερον δ Σύλλο- 
γος ως τών ουσιωδών εΐχεν δρίσει, άλλ* δ σαε- 
ν^ις αύτου χύχλος στενίιν χαΐ περιωρισμένην ά- 
πήτει χαΐ ταύτην. Δεν !χει δμως οδτω τύ 
πράγμα άπό τίνος χρόνου. Έ δεινίι τίς Ιϊε- 
I ραίας έχείνη πυ^χαΐά, ή τά πάντα άποτεφρώ- 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



885 



βασα, Τνα (λίι λαψεόση τοϊίς λιγεϊς άγορτοτάς, 
ών κυρνωτάτη υλη ίν ή ίκτραγφΧτισις τίίς πα- 
ραχρι9ΐς χαΐ του τέλους του Συλλέγου, ίδειζε 
καΐ αύτοΧς Ιτι τοΤς ούτως έν τοις έοωλίοις τοΟ 
προεδοείου χαθΎ)(Λένοις, δτι ουδέ χαΐ τά στοι- 
χεία ούνανται να χαταστρέψωσι την παρ* η|Λν 
ένσαρχωθεΐσαν 2δέαν, δτι διά τοΟ συνεταιοιστι- 
κοϋ καΐ συλλογικού τούτου πνεύ{ΐατος ουνά- 
(χεθα (ΐ.έγα τι εις πέρας να φέρω[ΐ.εν , &ν (^ετά 
τίς αύταπαρντϊσίας έκεΐντπς καΐ του ζίλου έρ- 
γαζώμχθα, 8ν παρά τοΙς (ΐ.ικρ&ν ίφιστα[ΐ.ένοις 
^[Αών πατράοιν έβλέποριεν. Έκ τοιαύτης δε 
δραστήριου ενεργείας νέα ζωη του Συλλύγου 
παραχθεΤσα γενναίους τους καρπούς άπτάνεγκε, 
παρασκευάσασα καΐ ε!ς φώς άγαγοΟσα τί^ν νέον 
ημών Κανονισ[&ύν. 

Άντιπρέσωπον των φρονη(ΐ.άτων καΐ σκέψεων 
6[ΐ.ών τ& ΠροεδρεΤον ίσπευσε [χετά του νέου Κα- 
νονισ(χ.ου διά τίς πρώτης αυτού Εγκυκλίου, εις 
πολλά τυπωθείσης αντίτυπα, νά έξηγι^στι καΐ 
ανάπτυξη τί)ν νέαν του Συλλόγου φάσιν, έν η 
παρίσταται σαφώς δ τής καλλιεργείας των 
γραα,ριάτων σύνδεσ[ΐ.ος [^ιετά της διαούσεως της 
παιδείας, τίς κατωτέρας (ΐ,άλιστα, της σταθε- 
ρ&ς ταύτης καΐ ακράδαντου βάσεως πάσης ρια- 
θησεως έκαστου ίθνους. ΚαΙ αληθώς ή τών 
γρα[&|χάτων καλλιέργεια καΐ φιλολογικά} [μελέ- 
τη έν Άκαδη[λίαις καΐ παρά λογίων έγγηρα- 
σάντων έν τοΤς γράριμ^ασιν έ7ηδιωκο(λένη ι^δύ- 
νατο μέν ν* άτροφέρη καρπούς τινας καΐ ενταύ- 
θα, ώς |ΐ.έχρι τούδε ίγεινε καΐ γίγνεται, άλλ* 
δπως έπιτευχθΐ^ τούτο βέλτιον, ΐδει πρώτον 
νά ληφθώσιν υπ' ίψιν α! ίνάγκαι τϋς ημετέ- 
ρας χώρας. Ή ευρύτης λοιπόν του κύκλου τών 
εργασιών τςυ Συλλόγου, έκ τών πραγμάτων αυ- 
τών προελθοΟσα, νέαν περίοδον αναγράφει, δι'ης 
θά δυνηθώμεν, ώς καΐ έν τη Έγκυκλίφ έξεθέ- 
μεθα, νά χρησιμοποιησωμεν τά φυσικά καΐ η- 
θικά πλούτη τϊίς ημετέρας πατρίδος, τά κα- 
ταλειφθέντα νεκρά καΐ ακαλλιέργητα διά τ}}ν 
2λλειψιν τϋς απαιτουμένης παιδείας και τών 
αναγκαίων γνώσεοιν. 

Πρ&ς έπιτυχίαν δε τοΟ σκοπού τούτου καθιε- 
ρώσατε έν τφ Κανονισμώ πρακτικώτατον κα\ 
τελεσφόρον μέτρον, την σύστασιν τών διαρκών 
Έτητροπών, είς ίς άνετέθησαν πρί»ς παρασκευην 
καΐ μελέτην ειδικά έργα. Ινα ύποβάλλωνται ώς 
προητοιμασμένη πνευματική τροφή ενώπιον 
του Συλλόγου. 

Τίϊν νέαν ταύτην του Συλλόγου φάσιν ασμέ- 
νως μέν απεδέχθη ή κοινή γνώμη, οιά τών εν- 
ταύθα τε καΐ άλλαχου δημοσίων αότής οργά- 



νων ευμενέστατα εκφρασθείσα, προθύμως δε 
προσέδραμον αμέσως μεν φιλόμουσοι καΐ φι- 
λογενεΤς συμττολΐται, ικανά ποσά ετησίως υπέρ 
του πρακτικοΟ σκοπού του Συλλόγου προσφέ- 
ροντες, άρχη δέ κληροδοτημάτων υπέρ αύτοΟ 
έγένετο, καΐ κατά τάς τελευταίας ταύτας η- 
μέρας είδομεν, δτι καΐ Ζτεροι μιμηταΐ τ^ίς πρω- 
τοβουλίας εκείνης πρόθυμοι προσέρχονται ίνα 
καταθέσωσιν &πέρ αύτου τ&ν έβολ^^ν α6τών. 

ΚαΙ τά πολλαχοΟ δέ Ι^ρυθέντα παραπλήσια 
έπιςηημονικά κέντρα, μεθ' ών συνδεόμεθα, έδέ- 
ξαντο μετ' εθνικής χαράς τ6ν νέον ημών Κανόνι- 
σμόν, έτηκροτιίΐσαντες εις την νέαν αύτου φάσιν. 
Ούτω ι 6 έν Αθήναις Πρδς διάδοσιν τών γραμμά- 
των Σύλλογος δι'έπι^ολ^ίς αυτοΟ άπό 2β 'Ιουν. 
απαντών εις την παρ' 6μών ίτσευθυνθεΐσαν αύ- 
τφ Έγκύκλιον, διακηρύττει 8τι άπαν τ& έθνος 
μετ' αγάπης καΐ ελπίδος στρέφει τά βλέμμα- 
τα εις τδν ήμέτερον Σύλλογον, δστις ένώ τη- 
ρεί τ&ν έπιστημονικ&ν καΐ φιλολογικών αυτού 
χαρακτήρα, τείνων ούτως ε2ς την διαμόρφωσιν 
τϋς ανωτέρας καθ' ήμας κοινωνίας, παρασκευά- 
ζων πεφωτισμένους του έθνους δδηγούς, καΐ 
κοινωνών μετά της κατά τ'})ν έσπερίαν Εύρώ- 
πην έπιςΊ^μης, περισπούδα^ον συγχρόνως θεω- 
ρεί αυτού μέλημα τ'})ν διά τϋς στοιχειώδους 
εκπαιδεύσεως μόρφωσιν τών λαών, ήτις εΤνε ή 
ευρύτατη καΐ έδραιοτάτη πάσης προόδου κρη- 
πίς. Τά αυτά εξέφρασαν καΐ έτερα σωματεία. 
Ό δέ έν Αθήναις κ. Ί. Πανταζίδης, μέλος άν- 
τεπι^έλλον του Συλλόγου, ίγραφεν ήμίν άπ& 8 
'Ιουλίου, δτι τόν Φιλολογικών Σύλλογον καΐ 
κατάτίιν σύς-ασιν αυτού μετά χαροίς έχαιρέτησε 
καΐ νυν μετά την έπΙ τ& πρακτικώτερον τροπι^ν, 
Αν έλαοεν, ασπάζεται καΐ άγαπ^^ ώς τό δεύ- 
τερον πνευματικί^ν κέντρον του ΈλληνικοΟ Γέ- 
νους, δπερ εύχεται ϊνα ή φιλογένεια καΐ γενναιό- 
της τίς ημετέρας πλουσίας κοινότητος άνα- 
δείξΐ) έφάμιλλον, ίΐ καΐ υπέρτερον του παρ*αύ- 
τοΐς πρώτου. 01 δ' έκ Κερκύρας φιλόμουσοι *Ι- 
σραηλΤται, Ίωσ4)φ Ναχαμούλης καΐ Σαμου'})λ 
Μόρδος, μέλη καΐ ταύτα άντεπιςέλλοντα, περί 
του σκοττοΟ καΐ τών έργων του Συλλόγου δμι- 
λουντες έν τη άπ6 7 'Ιουνίου επιστολή} αυτών 
έπιλέγουσιν, «Είθε πλήρης επιτυχία νά στέψη 
τάς προσπαθείας 6μών, τών φώτων καΐ του 
πολιτισμού διαδιδομένων πρ2>ς διασκέδασιν τής 
ζοφερας ομίχλης τ^ς τε αμάθειας και τών προ- 
λήψεων, αΐτινες έπΙ τοσούτον έγένοντο ή μά- 
στιξ τών κοινωνιών καΐ τϋς άνθρωπότητος. » 
ΚαΙ άλλοθεν δέ {δί<^ τε καΐ δημοσί^ δπέρ του 
νέου ημών σκοποΟ έτ^ιεικώς πάνυ έκφρασθέντες, 



286 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΛΛΗΝ. ΦΪΛΟΛΟΠΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



χαΐ τάς (Λβταρ ^υβ|ΐ.(σεις ημών πάσας έτηδοκι- 1 
μάσαντες, μεγάλως ένθαρ^ύνουσιν ίμ&ς εΙς 'Λ 
νέον τούτο ίργον, δπερ άνεδέχθημεν. Τά χατά 
τ& λίγον ίίΧη Ιτος γενό|ΐ8να χαΐ αι σχέσεις ί" 
μών θέλοασι δείξει, &ν χατωρθώθη να βαδίσω- 
μεν είς τά ίχνη, απερ δ τοΟ Συλλόγου νέος 
Κανονισμός οιαγράφει ήμΐν. Ούτω δΐ φθάνομεν 
ε{ς τλ ε{διχ&ν μέρος τλ χαΐ χύριον του έμοΟ 
θέματος. 

Β'. Μέρος. 

Είδιχόγ* 

*Απ^ τής νέας ταύτης του Συλλόγου φά- 
σεως δ μίν Σύλλογος Ιπίμψεν έπι^ολάς 21 15, 
έχομίσατο δε 300 μέν επιστολάς χαΐ άλλα 
Ιγγραφα, 113 έχθέσεις χαΐ 400 διαγράμμα- 
τα, μη συμπεριλαμβανομένων των άνταλλα- 
γεισών ήμιεπισημως. Τούτων αί μέν αναφέ- 
ρονται ε!ς τάς πι^Ι τωτ μ^Λ&τ^ αί δε Βίζ τάς 
ζώτ ^ΕΛίχ^οπώγ^ αί δέ ίΐζ τά τής βίΒΛιοβί!" 
Λης χαΐ τελευταΐον άλλαι Βίς χάς σχίσας ήμώτ 
μιτ^ &ΛΛ(ύΥ έτηστημοηχώτ σω/ΛαζίΙων. 

ά) Αι Λ6(1 τά μΙΙη ίΛίστοΛαί. 

Αυτα( είσι διτταί, ϋτοι αναφέρονται ε!ς τί}ν 
ίχλογίϊν χαΐ την άπάντησιν, % εϊς τάς σχέσεις 
αυτών μετά τοΟ Συλλόγου περί άλλων ζητη- 
μάτων. Αί του πρώτου είδους ίπιστολαΐ είσιν 
6σα χαΐ τά δνομασθέντα χαΟ* δλον τ& έτος 
μέλη. Τούτων δλίγοις μέν τισιν απεστάλη χει- 
ρόγραφος 2λως επιστολή, τοΙς δέ πλείστοις 
σχέοιόν τι έπΙ τούτω τυπωθΐν πρ&ς πλείω εύ- 
χολίαν, χαΐ χατά τάς περιχοσμούσας ίχαστον 
άρετάς συμπληρούμενον έν τοΧς χενοΐς' διότι τι» 
Προεδρείον λαβον υπ' 2ψιν τ6 1 5ον άρθρον τοΟ 
ΚανονισμοΟ, χαθ' 8 8τι πλείστα μέλη χαΐ άλ- 
λαχοΟ διαμένοντα ήδύναντο νά ψηφισθώσι, 
παρεδέζατο τ6 πραχτιχ&ν τοΟτο μέτρον διευ- 
χολύνον χατά μέγα μέρος τάς πολλάς τοΟ 
γραφείου εργασίας. Διά τών επιστολών τού- 
των, τών συνοδευουσών τλ δίπλωμα χαΐ τί^ν 
Κανονισμόν, έδηλοΟτο ' η τε αιτία, δι* %ί δ 
Σύλλογος ώνόμασέ τίνα μέλος, χαΐ ή επιθυ- 
μία αυτού Ιίνα ο&τω συνδεόμενος συντελ^ υπέρ 
τοΟ σχοποΟ ημών δση αύτφ δύναμις. Τών έν 
τώ Ιζωτεριχώ διαμενόντων μελών άπι&ντησαν 
μέχρι τοοδε δύο μέν τοΟ παρελθόντος {τους 
μέλη, δ Βαρώνος ΟαΐηαδΙ διά φιλελληνιχω- 
τάτης έπιστολίίς μεστ^ συμπαθειών χαΐ ε6- 



μενείας, χαΐ δ χ. Ε. δοΜίβΙϊΐαΐΐη, ου γνω*• 

στός έςπν δ ζ^λος υπέρ παντός ο,τι έλληνιχόν. 
ΤοΟ δέ παρόντους ίτους 1 6 μέν ημέτεροι φίλο- 
φρόνως πάνυ απήντησαν, 5 δέ ευρωπαίοι , &ν 
αί έπιστολαΐ φιλελληνιχήταται δηλουσιν άρι* 
δηλως, βτι χαΐ οί έν Εύρώπτι λόγιοι ευμενώς 
πάνυ υπέρ τοΟ Συλλόγου διάκεινται. Δύο δέ 
επεστράφησαν έχ τοΟ ταχυδρομείου, άγνώςιων 
ουσών τών διαμονών αυτών. 

Αί δέ σχέσεις τών άιτλ της ιδρύσεως τοΟ 
Συλλόγου δνομασθέντων επίτιμων χαΐ άντεπί"* 
στελλόντων αελών δέν εΐνε μέν χαΐ βλως άν-* 
θηραί, ούχ ήττον δειχνύουσιν ευάρεστα άλη** 
θώς σημεία, δι' α>ν δυνάμεθχ έν τφ μέλλοντι 
διά χανονιχωτέρας χαΐ προσφορωτέρας συνδέ- 
σεως νά προσλάβωμεν τά πλείστα τούτων ε(ς 
τάς τοΟ Συλλόγου πολλαπλας εργασίας, 2πως 
αληθώς χαταστίΐ αδελφική συνεννόησις τών διά 
χοινών δεσμών ο8τω συνδεομένων. Τάς δέ το^ 
παρόντος έτους εργασίας αυτών θέλομεν {δίΧ 
εις τάς οίχείας Έπιτροπάς, είς άς απεστάλη- 
σαν. Τούτο δέ μόνον ενταύθα σημειοΟμεν, βτι 
οί αποδεχόμενοι τ6 δίπλωμα ού μόνον 6πι- 
σχνοΟνται προθύμως νά συντελέσωσιν υπέρ τοΟ 
σχοποΟ τοΟ Συλλόγου, άλλα χαΐ διά τών εύμε* 
νών εκφράσεων άναπτεροΟσιν ήμβ^ εΙς τ6 ίργον, 
όπερ άνελάβομεν, διαχηρύττοντες τήν τ^ς ψυ'* 
χ5^ αυτών άγαλλίασιν, διότι βλέπουσιν δτι δ 
έν τί^ μητροπόλει τ^ίς Τουρκίας πρώτος κατα- 
σταθείς Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος ού 
μόνον δραστηρίως προβαίνει ,ε!ς τόν έθνωφελ^ 
αυτοΟ σκοπόν, άλλ' υπόδειγμα γινόμενος προ- 
καλώ χαΐ έν άλλαις πόλεσιν δμοίων Συλλόγων 
τήν σύστασιν (άπόσπ. έπιστ. Β. Καστόρχη άπό 
31 Ιανουαρίου έζ Αθηνών). 

Άλλ' ένφ χαίρομεν έπί τε τ5|1 προσχτήσει 
τοσούτων μεγατίμων ανδρών καΐ τοις εύγενέ- 
σιν αυτών αίσθήμασι, τοσούτον άφ' έτερου λυ^ 
πούμεθα ήναγκασμένοι νά προσγράψωμεν εν- 
ταύθα, ότι δ Σύλλογος ημών έστερήθη χατά τό 
Ετος τούτο τού διακεκριμένου τής Ελλάδος 
ίστορικού χ. Γ. Γροτίου, είς τήν χήραν τού ο- 
ποίου κατ* έντολήν υμών έζεφράσαμεν τήν βα- 
θείαν λύπην τού Συλλόγου, ου μέλος έπίτιμον 
ην. Ενταύθα χατατακτέον χαΐ τήν στέρησιν 
τού αειμνήστου χ. Κ. Αοσίου, 8ν τό ΠροεδριΠΙον 
ολίγας ημέρας πρό τής θλιβερ&ς τού θανάτου 
είδήσεως εΐχεν αποφασίσει νά προτείνει μέλος 
έπίτιμον. Γνωρίζετε οτι άντι τής προτάσεως 
ταύτης κατά τήν ήμέραν έκείνην ήγγέλλετο υ- 
μίν, ότι δ υπέρ τών έν Αθήναις Συλλόγων μέ- 
γα πονήσας τβλευτών τ6ν βίον ίθετο τάς πρώ- 



ΟΙ^ΑΚΤΙΚΑ 



267 



ν^ςβά(τε(ς χ^ιιρο^ατήμα'Τόζ,ττροβίνεγχων 6000 
^ραχμάς 6πέρ του -^[Λετέροα Συλλόγου. Δώ τ^ 
τ% αύτοΟ οίχογενείί^ χαΐ τοΐ< Συλλέγοις, &ν 
ίνιργί)ν μ^έλος ην, εξεδηλώθη ή βαΟυτάτυ πάν- 
των ίμ,ών λόπτίϊ. *Αλλά καΐ δ ίν ΚερασοΟντι 
χ. Π. Τριανταφυλλ(δΐί)ς, 5 2ν Κυδων(αις χ. Σταυ^ 
ράχης Άναγνώατη, δ έν Ίωαννίνοις χ. Π. Ά- 
ρχβαντιν6ς χαΐ δ έν Μασαλί^ χ. Μ. Βρετδς, 
πάντες αντεπιστέλλοντα ρ-έλη του Συλλόγου 
χαΐ υπέρ αΰτοΟ (ΐεγάλως ένδιαφερόριενα, χατέ- 
λ*πον ι5(Λν τ)ιν βαθ£ίΙ«ν λόττην, οτι ές^ρίθηριεν 
τοιούτων συναδέλφων. 

Καθόλου εΙπεΐν αΐ του Συλλόγου έργασίαι 
περιστρέφονται χαΐ δέον να τςεριστρέφωνται 
π&σαι ε{ς τάς Έπιτροπάς. Δ;ότι οι' αυτών, ώς 
έν τι) Έγχυχλίω διεχηρύξα(Λεν, δ χύχλος τϋς 
άπ& χοςνοΟ εργασίας χαθίσταται ευρύτατος, τά 
δέ !ργα αύτων έσονται χαΐ πλουσιώτερα χαΐ 
σπουδαιότερα. Τ& Προεδρεΐον ριετά τ'})ν έχλο- 
γην τέδν εις έχάστην Έπιτροπίϊν είδιχών ριελών 
έφρόντισε τλ χατ' αρχάς δια των πρλς τούτο 
επιστολών ο6 |λόνον ν' άναγγείλη τούτο, άλλα 
χαΐ να παραχαλέση θερριώς, βπως συνελθόντες 
εις προχαταρχτιχίιν συνεδρίασιν σχεφθώσι περί 
είδιχών διατάξεων, υποβάλωσι τ2>ν έτι^σιον αυ- 
τών προΟπολογισμόν, ύττοδείζωσι τάς αυτών 
άνάγχας χαΐ παρασχευάσωσι χατά τλν Κανό-* 
νισ[χ.6ν τά τε άνατεθεΐ[ΐένα αδτοϊς ίργα, χαΐ 8- 
σα υποδειχνύουσι τά περί αυτών Ιδια £ρθρα 
του Κανονισμού. ΌφεΙλομεν δέ νά δρ,ολογι^σω- 
μεν δτι ή εφαρμογή του συστήματος τούτου, 
δλως νέου παρ'ήμίν, έστέφθη χατά μέγα μέρος 
δι* επιτυχίας, άν λάβωμεν ύπ' ίψιν τά τε ή- 
μίν παρουσιασθέντα διά τάς Έπιτροπάς θέμο:- 
τα, χαΐ τάς εργασίας, άς αΐ πλεΤσται τούτων 
έποΐ']6σαντο. Ταχτιχωτέρα δέ τις έν τφ μέλ- 
λοντι συνεννόησις αυτών μετά του Προεδρείου 
θέλει ταχέως φέρει τά προσδοκώμενα μεγάλα 
αγαθά. Τοδτο υπ* ίψιν Ιχον τ6 Προεδρεύον 
έφρόντισε νά ^υθμίστ) έπΙ τλ βέλτιον τάς τοΟ 
γραφείου του Συλλόγου εργασίας, χατασχευά- 
σαν χατάλληλα άρχεΙα μετά τών απαιτουμέ- 
νων βοηθητιχών του πρωτοκόλλου βιβλίων, &- 
περ τά τε εισερχόμενα χαΐ τά εξερχόμενα ίγ- 
γραφα, &ν ή πληθύς μεγάλη, θά παρέχωσι 
χρησιμώτερα οπού δει* έλττίζομεν δ^ &τι χαΐ 
06{ ΈπιτροπαΙ λαμβάνουσαι τά ίγγραφα ταΰ-^ 



τα θέλουσιν έγχαίρως υποοάλει τ))ν περί αυτών 
γνώμην 9ί ίχθεσιν τ$ Συλλόγω, • χαΐ επιτρέψει 
ταΟτα ίνα χατατιθώνται έν τοΤς άρχείοις. 

Τών Επιτροπών ί μέν ΟίχονομιχΆ, Συντα- 
χτική χαΐ Επιστημονικά) έχτλς τών ε!ς πάσας 
γενικώς αναφερομένων έγγραφων ο&δέν μεθ* η- 
μών άντι^λλαξαν* δλν Εχει όμως ούτω καΐ περί 
τών τριών άλλων, <|τοι τίίς Φιλολογικές, *Αρ- 
χαιολογικης καΐ Εκπαιδευτικές. 

φιΛοΑογ^ίΐ, Ύ% Φιλολογικοί) Έπιτροπΐ} ά- 
τεεστάλησαν παρ* ημών τά ίξής, ίπερ ύπέβα* 
λον τφ Συλλόγβ^ μέλη αντεπιστέλλοντα" < ) δ 
έν ΤραπεζοΟντι κ. Σάββας 'Ιωαννίδης Ιν χει- 
ρόγραφον περιέχον ανέκδοτα τίνα χρυσόβουλ- 
λα' 2) δ έν Πειραιά κ. Π. Κοντητώρης δι έτη- 
στολης £ν ευαγγέλιον έν μεμβράνγ), ελλιπές 
μέν τήν άρχι&ν, άλλ* άξιον προσοχής* 3) δ έν 
Χάλκγ) κ. Π. Κοντογεώργης Γραμματιχην τϋς 
Έλληνιχης γλώσσης έχ τοδ άγγλιχοΟ έρανισθεϊ- 
σαν χαΐ κατά μέθοδον δλως πραχτιχί)ν συντε- 
ταγμένην, τίιν κρίσιν τοΟ Συλλόγου ζητών' 4) δ 
χ. Σάββας *Ιωαννίδης ίπεμψεν άντίγραφον χρυ- 
σοβούλλου τιν^ς τοΟ αύτοκράτορος ^ΡωμανοΟ 
τοΟ πρεσβυτέρου περί τϋς κατά τλ 5ρος ^Αθω 
μον^Ις τοΟ £ηροποτάμου, Οπερ παρεπέμφθη 
κατ* άπόφασιν δμών τ^ Αρχαιολογική Έτη- 
τρο7ϋ5|ί* 5) έξ Ηπείρου απεστάλη πραγματεία 
πολύτομος διά τλ Ζωγράφειον διαγώνισμα. 

*Ό,τι δ' άφορί^ τ)ιν έν ζώστι λαλι^ φερομέ- 
νην γλωσσικην υλην, άγγέλλομεν δτι περί τά 
τέλη τοΟ παρελθόντος ϊτους χαΐ έν τ5) άρχ^ 
τοΟ νΟν δ έν ΚερασοΟντι κ. Π. Τριανταφυλλί- 
δης δι' έπιςΌλίΙς άπλ 1 6 άπριλίου πρ^ς άπάν- 
τησιν ίς άπηύθυνεν αύτφ πέρυσι τί> Προε- 
δρεΤον Εγκυκλίου Περί γλωσσικίΐς καΐ άλ- 
λης δλης, δμιλών περί τοΟ άπλετου θησαυρού 
τίς ε{ς τά στόματα τών περί τ))ν Τραπεζούν- 
τα καΐ τον Πόντον χωρών φερομένης δλης, καΐ 
δεικνύων τάς δυσκολίας, άς δύναται τις πρλς 
συλλογίιν αύτϋς ν* άπαντίση άνευ υλικίς τί- 
νος βοηθείας^ προτείνει Ινα δ ι^μέτ. Σύλλογος 
διορίση ΐ) πέμψη εΙδικούς πρ2)ς τοΟτο άνδρας. 
Τί)ν έτηστολίιν ταύτην εΐχον ύπογεγραμμέ- 
νην χαΐ οΐ άδελφοΙ ΚωνσταντινΙδαι, άγγέλλον- 
τες 8τι υπέρ τοΟ σχοποΐ^ τούτου είσΐ πρόθυμοι 
νά προσφέρωσιν έτησίο)ς δέκα είκοσάφραγκα. 
Μετά μικράν δι* επιστολές άπ^ 7 Μαίου δ αύ-^ 
τ^ς λόγιος διαβεβαιών τά τίς προηγουμένης 
έκοινοινοίει, δτι καΐ δ άγιος Χαλδείας συμ- 



268 



Ο ΕΝ Κ/Π. £λλΒΝ. ΦΙλσΑΟΠΚΟΣ ΣΥλΑΟΓΟΣ 



(Λεριζέ[ΐ.ενος τα έν τ^ «πρώτη εκτεθέντα διατί- |*λογικών ζητημάτων έπιντολαΐ είσί «ως πλου* 



θησι χαΐ αύτδς δεχάλιρον έτηφίαν συνδρο[Λην 
υπέρ τούτου* αλλ* ατυχώς ριετ* βλίγον αποθα- 
νόντος τοϋ φιλόπονου πρωτουργοΟ, (χ,εθ' ου εις 
συνεννόησνν εϊχο(ΐ.εν Ιλθει, καΐ [Λ,ηΧεμι&ς απαν- 
τήσεως γενοριένης ήρΛν παρά των έν ταΤς έπι- 
στολαΤς (Ανη[ΐ.ονευορ.ένων δ&)ρητών άνεβλιάθη τ& 
πραγί^α. ΚαΙ δ έν ΆνδρονιχΙφ της Καισαρείας 
κ. 2εραπ(ων Ιωάννου απαντών τ^ 4 6 *Απρι- 
λίου ε{ς τίιν μ.νη(&ονευθεΤσαν Έγκύκλιον, λέγει 
δτι εγχώρια γλωσσικά παρά τ^ κώ[ΛΥ) καΐ τοΙς 
περιχώροις έκε(νοις ά{&υδρίν ί} ουδέν ^ιασώζου- 
σιν ϊχνος ίλληνισμ-ου* (χ,άτην δέ θά έζητει τούτο 
καΐ 6 οξυδερκέστατος δφθαλ[ΐ.ί)ς τούλάχιςΌν έν 
αίς έδιδα ζε χώραις' συνιστών δ* ήίλΧν την έν 
Καισαρε(φ ΙδρυθεΤσαν Αέσχην, πολλούς άρι- 
θ(ΐ.ουσαν έν τοις (ΐ.έλεσι νέους εύπαιδεύτους, έτη- 
λέγει δτι μόνον διά τούτων καΐ δι' υλικών μέσων 
ι{δύνατο νά πληρωθ^ ί πρύθεσις του Συλλόγου 
έν πολλοας άποκέντροις κώμαις, ίνθα ή μέν 
ελληνική γλώσσα λαλείται οπωσδήποτε, Ιχνη 
δέ πολλά έλληνισμοΟ διασώζονται. 

Την σπουδαιότητα τίς γλωσσικής δλης τό 
τε κατά τι» παρελθ&ν (τος μετα^^υθμισθέν 
πρόγραμμα τών Διαγωνισμάτων δεικνύει καΐ ή 
Εγκύκλιος, ^ν άπεστείλαμεν, άλλ' ίδει πρλς 
πρακτικωτέραν καΐ άνυσιμωτέραν τοΟ πράγμα- 
τος λύσιν νά έζευρεθώσν τά μέσα. ^Απλή νέα 
Εγκύκλιος πρί^ς τά αντεπιστέλλοντα μέλη καΐ 
τους λογίους τών επαρχιών δέν τίδύνατο νά φέ- 
ρη σπουδαΤόν τι αποτέλεσμα* καΐ α&τί} ή τών 
Διαγωνισμάτων άπλοποίησις ουδέν φαίνεται 
συντελέσασα, τοΰ κατά τδ Ιτος τούτο τηρΐ 
θίσαοΛια^ αναβαλλόμενου, μηδεμι&ς σταλεί- 
σης πραγματείας. 'Έοει λοιπόν νά ευρέθη λύσις 
τις, δηλουσα δτι καΐ διά τάς κατά περιοχάς συλ- 
λογάς ο& μόνον ήθικη άλλα καΐ υλική άμοιβ*!} 
δοθι&σεται. ΚαΙ κατ' εύτυχίαν ή έζεύρεσις τού- 
του δέν έβράδυνεν. ^0 Πρόεδρος τ^ϊς Φιλολογι- 
κές Έπιτροττϋς ανήγγειλε- πρ6 εβδομάδος, δτι 
δ φιλογενί)ς ήαών συμπολίτης κ. Χρηστάκης 
Ζωγράφος άνεοέχθη άσμενος νά χορηγέ κατ' 
Ιτος τω Συλλόγί»» πρ2)ς τ6ν εκτεθέντα σκοπών 
400 δθωμ. λίρας, δπερ δι' άνευφημιών άπεδέ- 
ξασθε. Τ6 δέ Προεδρείον δι' επιστολής έγένετο 
δ διερμηνεύς τών αΙσθημάτων υμών, άνέθηκε 
δέ κατά τίιν άπόφασίν σας τίιν σύνταξιν τοΟ 
έπΙ τούτου προγράμματος ττ) Φιλολογικά} Έ- 
πιτροτη}, υπολείπεται δέ τοϊς διαδόχοις ημών 
ίνα κοινοποΐΊ^σωσι τοΟτο έπισι&μως καΐ τοΤς έν 
ταΤς έπαρχίαις λογίοις. 

* Α ξχαιοΛογ^ί^ *Εχΐν(οχη. Αί περί άρχαιο- 



σιώτεραι. 4) δ έν Σάμ&> κ. Σ. Σταματιάδης έκ 
του γωρίου Μιτυληνών άπέστειλεν ήμίν 4 επι- 
τύμβιους έπιγραφάς' 2) δ έν θιϋρ^ κ. Ί. Δε- 
κιγάλας προϊστορικά τίνα διαγράμματα τών 
κατά τ})ν θηρασίαν άνευρεθεισών οικοδομών* 
3) δ κ. Π. Κοντογεώργης £ξ έπιγραφάς, ών αΐ 
μέν 4 έλληνικαί, μία δέ λατινικί) καΐ ή έτε- 
ρα έμμετρος* 4) δ αύτος άρχαΤά τίνα νομίσμα- 
τα. 5) δ έν Κωνστάντσ^ κ. Δ. Κοντογεώργης, 
υιός, επιγραφών έπΙ δρειχαλκίνης πλακλς ε&ρε'* 
θεΐσαν έν Τόμει' 6) δ αύτ6ς πραγματείαν τοΟ 
κ. ν&ΙΙΧ περί νομισμάτων Τόμεως, Όδησσου 
καΐ Καλλατίας μεταφρασθεΐσαν έκ τοΟ άγγλι- 
κου' 7) δ έν Άγκυρα κ. Έϊπίδης τρεΤς έπιγρα- 
φάς τδ πρώτον καΐ &λλας τινάς πρδ δλίγων ή- 
μερων* 8) δ έν Σηλυμβρί^ Αναστάσιος Στα- 
μούλης έπιγραφάς τινας Έλληνικάς* δ "Α. Βε- 
λεγράδων κ. ^^ Ανθιμος έπιγραφάς τινας Απολλω- 
νίας καΐ Αυλώνος, φωτογραφι^ματα ικανά γλυ- 
πτικών Ιργων καΐ δλίγα νομίσματα* 4 0) δ κ. 
Κ. Καραπάνος 2 πλάκας έξ ορειχάλκου παρι- 
στώσας ανάγλυφα μετ' επιγραφών, βυζαντινές 
τέχνης* 4 4 ) δ κ. Έρ^κος δοΐΐϋβπίδίηη, δ 
γνωστδς ι^μΤν διά τους πρδς ευρεσιν τών Περ- 
γάμων του Ιλίου συντόνους αγώνας αυτοΟ διά 
σειρ&ς επιστολών καΐ εκθέσεων ανέγραφε λε- 
πτομερώς τ' αποτελέσματα τών ανασκαφών 
αύτοΟ, κοινωνοί^ς καθιστών "ίίμ&ς τών ερευνών 
αδτοΟ. Τδ Προεδρ^ον Ισττευσε νά ευχαριστιέσαι 
π&σι διά τάς υπέρ τών αρχαιοτήτων φροντί- 
δας των, ίδίί^ί δέ τφ κ. δοηϋβΠΙ&ηη, δς%ς ερ- 
γάζεται ν* άναδείζγι τδ "Ιλιον διά μνημείων 
μηδεμίαν αποδεχόμενων άντί^^ησιν, πρδς ου- 
δέν λογιζόμενος τάς δυσχέρειας, ε{ς Ας υποβάλ- 
λεται έν χώρα στερουμένγ) τών πάντων, πλην 
τών έκ τής πολι&ς αρχαιότητος μυριπνόων εν- 
τυπώσεων. Ό κ. Ε. !ίο1ι1ίΘηίΐ3.ηη, διακόψας 
ώς έκ τοΟ χειμώνος τάς εργασίας αδτοΟ, άνέ- 
λαβεν ήδη αύτάς μετά πλείονος ζωηρότητος, 
ώς δεικνύει ή πρδ μικροΟ άποσταλείσα άπδ 
4 5 άπριλίου νέα ίκθεσις μετά τοπογραφικοί) 
χάρτου του άνασκαπτομένου χώρου. ΚαΙ τώ 
Ά. Βελεγράδων, δστις έπιδείκνυται μέγαν ζΐ- 
λον πρδς διάσωσιν τών έν τ5^ έπαρχί^ αυτοΟ 
αρχαιοτήτων καΐ άναγραφήν αυτών, πολλάς 
έςεφράσαμεν τάς ευχαριστίας, ευχόμενοι δπως 
καΐ έτεροι τών αρχιερέων μιμηθώσι τδ άζιέ- 
παινον τούτο παράδειγμα* 4 2) δ *Ά. Ιωαννί- 
νων κ. Σωφρόνιος άπέστειλεν 72 αρχαία καΐ 
βυζαντινά νομίσματα* 43) δ κ. Γ. Βαφειάδης 
ίν νόμισμα άρχαΐον' 4 4) δ έκ Χαρταλιμ^ς κ• 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



« ι 
ι • 



Γ • 



289 



Χατφ^ί ηολνχρένης £ν χαλχουν ν6ριισ(ΐ«' 15) 
δ κ• θ. Κοσούόης ιτλάχα έξ έρβιχάλχου πχρι- 
στώσαν χατά την γνιΙ^ην του άποστείλαντος 
τους *Αγ. Κωνσταντίνον χαΐ Έλένην, ριετ* έ 
πιγραφίς• 1 6) δ έν Π&ργά(Αφ χ. Ν• Ι. 'Ράλλιος 
4 3 έπιγραφάς' 4 7) χαί τελευταΐον ττεριήλθον 
εις χείρας ή(ΐων χαΐ 6 αντίγραφα έτηγραφών τί- 
νων χαϋπειχασμάτωνδιάτου^Α• Κασσαγ$ρε(ας 
χ. Νεοφύτου διαφδρου ή|Λερο{/ιην(ας. ΚΙ πλεΐσται 
τ&ν έταστολών τούτων (^ιετά τών έν αύταΐς ^- 
ναφερο(ΐ.ένων ιςαρεπέμφθησαν τ^ έπΙ τούτί^ ώ- 
ρισαέντ) Επιτροπή, αΐ $1 ένα7^ολΕ;ΐ7ρ6|Λεναι πα- 
ραοοθιησονται μετά τ'ίιν χαθίδρυσιν τ%ς διαδό- 
χου αύτίς. , 

ΈχπαίόβνΓΐχ^ ^Εηίζροηη. Τ^ Έχπαι^ευτι- 
χ9^ Έπιτροπί^ 6 Σύλλογος ίνέθηχεν, ως γνω- 
στόν, τα τίίς ίχπαιδεύσεως* τ^ Έπιτροττί^ ταύ- 
τγ ^ |λ&λλον τφ Προέδρβι^ οίίη^ς οίνατεθειαέντι 
έσττΐ χαΐ ή περί. τών δγ)[ΐ.οσ(ων Διαλέςεων 
φροντίς, τοΟ λίαν προσφύρου τούτου της δια- 
ούσεώς τών γραριριάτων (ΐΐσου παρά τοΤς έν- 
ταΟθα δ|χόγενέσιν. ΙΙρ2»ς ίπιτυχ(αν λοιπόν τού- 
του τλ ΐίροεδρεΐον συνεννοηθεν ριετά του Προέ- 
δρου" τής Έχπαιδευτιχής Έτητροπίς, του χαΐ 
αντιπροέδρου τοΟ Συλλύγου, προσεχάλεσε (/.έν 
τά (Αέλγ) αύτοΟ δι' επιστολών, ΐνα λάξωσι (|.έ* 
ρος ε{ς τ& έτι^σιον τών Διαλέξεων πρόγραμμα, 
άνιίγγειλε δέ τοΟτο χαΐ ταΐς Αέσχαις, μεΟ' ων 
είχομεν συνδεθη διά τών γενιχών διατάξεων 
χατά τλ παρελθόν ίτος, ίπως (ίπ6 χοννου σχε- 
φθώβι, χάΙ δια τής αμοιβαίας ταύτης συνεργα- 
σίας χατορθω|θ5^ θ&σσον ή εΓς πάσας τάς συν*, 
οιχίας αναμενόμενη ωφέλιμος έπίδρασις τών 
μαθημάτων. Όφείλω δλ νάβμολογησω 2τι δέν 
ην εφέτος η αύτ^ ζέσις χαΐ προθυμία πρίλς τλν 
σχοπ6ν τοΟτον* ίν πέρυσιν αΐ πλεΧσται τών 
Λεσχών ίφάνησαν δειχνύουσαι' εύχομαι δ' έν 
τω μέλλοντι βπως ή συνεργασία μ-)} περνορισθ^ 
εΙς τίιν άνταλλαγίιν των προγραμμάτων, χαί 
τούτων λίαν παραχαίρω^, άλλα γίγνηται ^συμ- 
φώνως τφ πνεύματι τ$ υπαγορεύσαντι τάς 
γνωστάς Ιχείνας διατάξεις. \ . χ . 

Τ5) ^χπαιδευτιχ^). Έπιτρο^^ ανατεθειμένα 
ε2σΙ χαΐ άλλα πολΧά {ργα, ί!τοι ι( έξέτασις 
μεθόδων, διδαχτιχώγ ^ιέλίων. χλπ. ΚαΙ 2,τι 
μέν άφορ^ τίιν μέθοδον, απεστάλη δ** επιστο- 
λές παρά τ^ς έν 2!μύρν]() χ, ΣαπφοΟς Λεοντιά- 
δος «Σχέδιον περί συστάσεως μιχτών άνατρο- 
φείων μιχτών παιδιών 9 χατά σύστημα σχοπί- 
μου παιδαγωγίας* β,τι δ* άφορ^ τά. διδαχτιχά 
βιβλία ξ χ. Γ. Σοφόχλής, βστις άνέγνω χατά 
τί}ν ρχζ' συνεδρίασιν πραγματείαν Περί τ^ς έν 



τοίς δημοτιχοΤς σχολείοις ίπιχρατούσης μεθό- 
δου, χαταχωρισθεΐσαν χαΐ έν τφ Π|(ριοδιχ$ (έν 
*ΡΧί '^ο^ ΙΓ' — ΙΕ' Τεύχους), ανάγγειλε τφ 
Συλλόγφ χατά τίιν ά. 7/βρίου, ίτι ίχει πρλ 
πολλού ίτοιμον πλΐίρες σύστημα διδαχτιχλν α- 
ναγνώσεως έπΙ 3λης τερπν^ΐς χαΐ διδαχ'^ιχής 
αμα, έξαιτούμενος τ^ιν συνδρομών τοΰ Συλλό- 
γου πρ&ς ίχδοσιν του βιβλίου. ΚαΙ τλ μέν πρώ- 
τον πρό τίνος περιελθ&ν εΖς τάς χ^ρας ιξμών 
παρεπέμφθη τ^ Έχπαιδευτιχ5) Επιτροπή, ευ*• 
χαριστίαι δ' εγράφησαν τ% έπιστειλάση» περί 
δέ του δευτέρου ή Έπιτροπ)) άπεφήνατο, όπως 
παραχληθΐ^ 6 Ιπιστείλας νά πέμψτι αυτ^ τλ 
διδαχτιχλν αυτοΟ σύστημα διά τά περαιτέρω. 

Σπουδαιότεραί είσιν αί έργασίαι, οΛ τήν Δπο- 
στ'^^ριξιν τών άπορων σχολείων άφορώσαι, τλ 
νέον τοΟτο πραχτιχωτατον του νέου Κανονισμοί 
μέσον πρ6ς διάδοσιν τών γραμμάτων• Δλν είχον 
έτι έπιψηφισθ^ δλα τά άλλα ίφθρα τοΟ Κανο•^ 
νισμοΟ χαΐ δ πρ2>ς ύποςπ^ριξιν παντ^ μεγάλου 
χαΐ γενναίου έργου πρόθυμος φιλόμουσος δμο- 
γενίις δι* έπιστολΙΊς λαχωνιχϋς άν;6γγελλεν, 8τι 
έπιθυμών νά συντελεστή εΙς τλν διάδοσιν τ%ς 
παιδείας χατά την Ανατολών, ^τις άλλοτε το- 
σούτον προεξηρχεν εις τά γράμματα, προσφέ- 
ρει χατ' έτος οιαχοσίοις δθωμ. λίρας $πέρ τών 
άπορων σχολείων. Έ αύτ)) μετά μιχρί^ν άνηγ- 
γέλθη γενναία πρόθεσις τοΰ έτερου φιλογενοίις 
τών δμογενών, χαΐ περί τάς τελευταίας ημέρας 
νέαι προσφοραΐ έπεσφράγιζον χατά τλ λ^^γον Ι^ 
τος τί^ 6π& αίσιους οίωνο&ς άριξάμενον γβνναΤον 
τούτο, έργον. Τ6 ΠροεδρεΤον δνηρμήνευσε τά αΐ-*^ 
σθι^ατα δμών διά τών έπΙ τούτφ επιστολών, 
πρόθυμον πάντοτε βπως διά τών υπ6 τοΰ Κα*^ 
ν,ονισμοΟ δριζρμένων τιμών σέβηται χαΐ έχτι•- 
μ^ τοί^ς εύεργέτας χαΐ προστάτας τών άπορων 
σχολείων. 

Αί ειδήσεις α&ται διά τε τ^ς -Έγχυχλίου {* 
μών διαχοινωθεΐσαι το1ίς <ξμετέροις χαΐ διά τών 
εφημερίδων διαβιβασθεΐσαι άνεπτέρωσαν τάς 
ελπίδας πολλών Κοινοτήτων, αΐτινες στερούμε* 
ναι μέσων εΙς άπελπισίαν ευρίσχοντο. ΚαΙπρ^** 
τον ή πρλ ίνδεχα ετών συστ&σα 2ν Τραπεζοΰν 
τι έπΙ τών έξωτεριχών σχολείων Επίτροποι διά 
σειρ&ς επιστολών χαΐ έχθέσεων έδήλωσεν ή(ΐΙν 
τίιν χατάστασιν τίΐς παιδείας έν ταϊς χώραις 
έχείναις. Ταύτην ήχολούθησαν δ έν Σέρ^αις Φι* 
λεχπαιδευτ. Μαχεδονιχ6ς Σύλλογος, δ έν 'Ραι- 
δες-φ, τ^ έν Αϊν(^ Άναγνωςτόριον χαΐ τελευταΤον 
δ ^Α. Ιωαννίνων χ. Σωφρόνιος. , Τ^. Έπιτρο- 
π5^ χαΐ τοΧς Συλλόγρις τ^ Πρ^εδρεΤον εξέφρασε 
'Ρά συγχαρητήρια αυτοΟ έπϊ ταΐς τραναΧς ταύ- 



(ΒΛΑΒΙΙ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑ0Γ02. Τ0Μ02 ?".) 



87 



290 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΑ0λ0ΓΐΚ02 ΣΥΑλΟΓΟΪ 



τοας ίνίεΙζβΦΐ τϋς φιλοριουσίας χαΐ τών άτρύ- 
των υι^έρ τϋς ^ιανοΥ)τιχ5'ίς χαΐ ι^θιχ^ς λα^χορ- 
φώφίως τΰν συμπολιτών αδτών χαρ-άτων, έτη- 
λέγων βτι έθνιχ*}) »ύγνω(ΐ.οσύνη ίσται 6 ά[Λά' 
ραντος υτέψανος. Τφ οέ σεβα9|λ(φ άρχιερεί τών 
Ιωαννίνων, ίστις πρδτος έζ Έπείρου αύΟορ- 
μι^ως απέστειλε πληροφορίας περί τών σχο- 
λείων , χαΐ διεσχέδασε τ^ιν λύπην δτι μόνον έν 
τ^ χώρ^ έχείνη δίν παρίστατο ή πνευματιχί) 
χΐνησις, 11ν επιδείχνονται αί £λλαι έπαρχίαι, 
ίξέφρασεν {λαιτέρας ευχαριστίας, &ς έψηφίσα- 
σθε, χαΐ ε{ς συνεχή περί τών προσφορών αέσων 
πρ^ς έπούλωσιν τών πληγών, Ας ή άπαιοευσίος 
προχαλιΧ, άλληλογραφίαν ε&ρίσχεται. 

ΛΙ άποσταλεΐσαι αϋται πληροφορίαι, ε! χαΐ 
τμηματιχαί, Ιχουσαι πολύ τό ένοιαφέρον, πα- 
ρεχίνησαν τ& Προεδρείον ίνα μετά τϋς Έχπαι- 
ίευτιχϋς Επιτροπής συσχεφθέν έζεύρη χατάλ- 
ληλον τρίπον πρ^ς συλλογίϊν 8τι πλείστων εί- 
διϋσεων, χαΐ εΐ δυνατόν, συςηηματιχών έχθέσεων 
τής παιδείας. Συνέταξε λοιπλν τρεΤς Έγχυχλί- 
ους. Ας χαΐ έπεδοχιμάσατε. Τούτων ή μία ά- 
πηυθύνετο ε(ς τους αρχιερείς τών επαρχιών, 
τους πνίυματιχούς τούτους πατέρας του Εθνους, 
οΤτινές είσι χαΐ οΐ φυσιχοί προστάται χαΐ βοη- 
θοί αύτών' περιεχλείετο δΐ έν αύτ5) ή πρ&ς τάς 
Εφορίας χαΐ Δημογεροντίας τών σχολείων 
δευτέρα Έγχύχλιος μετά Διαγραμμάτων έζεπί- 
τηδες γενομένων, έπεξηγητιχί) τοΰ' τρύπου. 
Καθ* 8ν Ιδει ν' άπανη^σωσιν είς τάς πρ&ς τ^ν 
βχοπλν αύτλν έπιγραφείσας έν χεφαλίοι έρω- 
τ^ίσεις. Τρίτη Έγχύχλιος άπες-έλλετο πρ^ς τους 
Προέδρους τών Συλλόγων χαΐ Λεσχών τις Εύ- 
ρωπαΐίχ^ίς Τουρχίας, περικλείουσα μέν τάς δύο 
προηγουμένας, διαδηλοΟσα δ^ δτι αναμένει 
παρ* αυτών δ Σύλλογος Εχθεσιν περί τϋς πνευ- 
ματικής χαΐ οίχονομιχής καταστάσεως τών έν 
τ^ περιοχ!^ αδτών σχολείων, καΐ εΐ.δυνατύν, ί- 
στορίαν συνοπτικίιν καΐ άχριβή τών τε σχο- 
λείων τής περιοχής α6τών χαΐ τοΟ Συλλόγου. 
Τδ πρακτικώτατον τοΟτο σχέδιον, δπερ οφεί- 
λεται δλως χ^ πρωτοβουλία τοΟ ημετέρου 
Προέδρου, έπι^νενκε πολλούς τοδς καρπούς, χαΐ 
σχεδδν έστέφθη οιά πλι^ρους επιτυχίας. 

Ύπίρ τάς 1 50 σπουδαιόταται εκθέσεις χαΐ 
άλλα επίσημα Εγγραφα, έζ δλων σχεδδν τών 
επαρχιών τής Ευρώπης χαΐ 'λσίας άριδι^λως 
καταδειχνύουσαι μετά τών έπισυνημμένων 400 
Διαγραμμάτων τ9}ν χατάστασιν τής παιδείας 
παρ'ήμίν, είναι τά προτέλεια τοΟ νέου τούτου 
σταδίου τοΟ Συλλόγου χατά τδ λήγον Ετος. 
*0 τής Έχπαιδευτιχή^ Επιτροπής Πρόεδρος, 



εΓς βν παρετρέμφθησαν πάντα ταύτα, θέλει 
ποίΊτισει όμΧν τίιν χατ* επαρχίας άνάλυσιν τού- 
των χατά τίιν έπέτειον έορτην, χαΐ δείζει •τδ 
σημεΤον, ε{ς 8 ευρίσκονται νυν τά γράμματα, 
χαΐ ε{ς τίνα δ Σύλλογος θέλει απονείμει τ^ιν υ- 
λικ^ιν συνδρομί)ν χαΐ υποστι^ιζιν. Προτείνω δ* 
δπως πασι τοις σεβασμίοις άρχιερευσι χαΐ τοΤς 
φιλοφρόνως πάνυ άναοεζαμένοις χαΐ συντελέ- 
σασιν υπέρ τούτου ζωηραΐ έχφρασθώσιν εύχα-* 
ρις*(αι, χαΐ δειχθώ) αυτοΤς δτι διά τοιαύτης μεθ* 
ημών συνδέσεως χαΐ τοιούτων εργασιών θέλου- 
σι παρέχει τάς φιλόμουσους χαΐ φιλογενεΤς αυ- 
τών υπηρεσίας 6πέρ τής διαδόσεως τών γραμ- 
μάτων χατά τίιν *Ανατολΐν. 

Ό τών σχολείων δποστηριζις συνεπάγεται 
τά περί διδασχάλων* διότι χατά μέγα μέρος 
οΐ διδάσχαλοί είσι τά Εμψυχα σχολεία, τά δυ- 
νάμενα πολλά χαΐ χαλά νά προσφέρωσι τ^ πα- 
τρίδι, δταν μετ' αύταπαρνι^σεως χαΐ ζι&λου έρ- 
γάζωνται πρδς τούτο. ΤοΟτο γινώσκουσαι καΐ 
δύο τών χοινοτι&των έζ-Λτησαν παρά του Συλ*• 
λόγου καταλλ^^λους διδασχάλους διά τά σχο- 
λεία αδτών. *Η Εφορία τών έν Άδριανουπό- 
λει σχολείων, έχθέτουσα τ)ϊν έν γένει χατάς-α- 
σιν τών σχολείων έν τ^ πόλει εκείνη χαΐ τοΤς 
πέριξ, έζι^τει παρ*ίμών χατά Ίούνιον σχολάρ- 
χην διά την Έλληνιχίιν τής πόλεως εκείνης 
σχολτίν. Ή επιστολή παρεπέμφθη μίν τ^ Έχ- 
παιδευτιχ^ Έτητροπη, άλλ* αυτή ώς έχ τής 
ώρας τοΟ Ετους μί) συνεδριάζουσα δέν υπέβα- 
λε τφ Συλλόγι^ τ•)ιν περί τούτου γνώμην της. 
Ητο δέ πλέον αργά, δπότε ι^δυνάμεθα νά άν- 
ταποκριθώμεν εις τάς τής Εφορίας εκείνης προ- 
θέσεις. Κατά δέ ΣείΓτέμβριον ή έζ Ηρακλείου 
Κρ-ίτης Εφορία δι* επιστολής δηλούσης τίϊν 
σταθεράν αυτής θέλησιν ΐνα προαγάγρ τά έ- 
κίΐ σχολεία, έζητησε παρά τοΟ Συλλόγου διδά- 
σκαλον γινώσχοντα πλην τής Ιλληνιχής χαΐ 
τίϊν γαλλιχίν, δρίσασα δίμηνον διάστημα πρδς 
ευρεσιν τούτου. ΕΙ χαΐ περί τάς αρχάς τοΟ φθι- 
νοπώρου ή βροτολοιγδς χολέρα έμάστιζε τ^ν 
πόλιν ι^μών, ούχ ίττον μετά τί)ν άπόφασιν υ- 
αών ίνα ευρεθΐ^ χαΐ άποσταλ^ δ κατάλληλος 
διδάσκαλος, τδ Προεδρείον ού μόνον απέστει- 
λε τοιοΟτον, αλλά καΐ υπέδειξε πόσην έπι^^ο^ιν 
έπΙ τοΟ δλου έπαρχιαχοΟ πνεύματος Εχει ι{ έν 
χυριωτέρα τινί τής επαρχίας Εδρ^ διατΊ^ρησις 
συστηματικής χαΐ άξιας λόγου κεντρικής σχο- 
λής. Έ Εφορία εξέφρασε διά νέας επιστολής 
τίϊν εύγνωμοσύνην αυτής δπέρ πάντων τούτων, 
διαχηρύττουσα δτι πάντας κατέχει υπίρ τής 
προαγωγής τών σχολείων Ηρακλείου δ αύτδς 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



291 



ςήλος. Τέλος, κύριοι, γινώσκετε 8τι πρί>ς τοΙς 
άλλοις χαΐ ή [χέρφωσις νέων προς λάδοσιν ττ^ς 
παιδείας είναι των γενναίων ευεργετ7)|ζ.άτων, 
άπερ δύναται τις να προσφέργι ττι πατρίδι. 
άείποτε δια νέων πράζεων ζητών νά ένθαρρύ- 
νη ή[χ,ας εις δπερ ίνελάβομεν ίργον κ. Χρηςά- 
χγίς Ζωγράφος δι'επις-ολης αότου άπ6 20 Δεκε[χ.- 
βρίου έδιάλωφε τω Συλλόγφ, δτι άποφασίσας νά 
διατηρησγι εις τ6 Έλλ. Λύκειον ίτΛ πενταετίαν 
8ς δποτρίφους έκ των επαρχιών, χρησιριεύσον- 
τας ώς όργανα προς διάδοσιν τών γρα[λ(/.άτων 
εν ταΤς αυτών χώραις, άνατ(θησι την έκλογην 
αυτών τφ Συλλ6γ()>, δπως (]ΐ.ετά τ6 τέλος τών 
σπουδών αυτών διδάξωσιν έπΙ τριετίαν κατ* 
έντολην υ[λών, έπΙ (λίσθώ άναλύγί^ έν ταΧς 
αυτών κώρ(.αις. Τδ νέον τούτο δε1γ{Αα τ^ίς φιλο- 
ρ,ουσίας του προστάτου τούτου τών άπορων 
νέων ασμένως δεξά[/.ενοι ανέθετε τω Προεδρείφ 
τα περαιτέρω* τούτο δε προσκάλεσαν τους αρ- 
μοδίους πρΐς τούτο Συλλόγους εις έκλογην τών 
υποτρόφων άπέστειλεν αϊτούς μετά την Ικ- 
πληρωσιν τών νενομισμένων εις τ6 Έλληνικ6ν 
Αύκειον. 

4 

"Έχνακτοι ^ΕχίτροΛαΙ. 

ΚαΙ ταύτα μίν περί τών επιβολών τών άφο- 
ρωσών τά ίργα τών διαρκών Επιτροπών* άλλα 
παρά ταύτας ώνομάσθησαν εφέτος καΐ έκτακτοι 
ΈπιτροπαΙ πρ{>ς καταγραφην συνδρομών υπέρ 
του κτιρίου, δπερ έγένετο τών πρώτων του 
Προεδρείου μελημάτων. Τούτων αΐ μέν εις τάς 
τεσσάρας έπισημοτέρας συνοικίας της πόλεως 
ημών δρισθεΐσαι αντάλλαζαν μεθ' ίμών έπις-ο- 
λάς περί ενάρξεως % αναβολής τής ανατεθείσης 
αϋτοΐς έντολτ^ς* αϊ δε είσΐν εις τάς έν τ$ έζω- 
τερικφ διακεκριμένας έλληνικάς αποικίας, οίον 
ίν Όδησσώ, Πετρουπδλει , Λονδίνφ, Αιβερπού- 
λτϊ, Μασσαλί(^, Τεργέστη, Βιέννρ, Κα(ρ(^, Ά- 
λεζανδρεί(^, Γαλατσίω, Βραΐλ^ καΐ Βουκορε- 
στίω. Δι* Εγκυκλίου δηλούσης την σημασίαν, 
^ν Ιξει ενταύθα ητε σύνδεσις αυτών μεθ' ημών 
καΐ ή του κτιρίου του Συλλόγου ιδρυσις, γνω- 
στ2)ν έποιουμεν καΐ τοΙς έν τφ έξωτερικφ 6μο- 
γενέσι τ^ν σκοπδν του Συλλόγου και τάς μέ- 
χρι τοΟδε εργασίας αύτου. ΚαΙ έσπευσαν μέν 
αϊ πλεΐσται τούτων ν' άπαντησωσιν ε&μενώς 
υπέρ του Συλλόγου, άλλ' ί εύμένεια αυτή πε- 
ριεκάλυπτε την αυτών παραίτησιν, μίι άναδε- 
χομένων δια διαφόρους λόγους τίιν έντολην, ΐν 
αύτοϊς δ Σύλλογος άνέθηκεν. Έκ τϋς «αποτυ- 
χίας ταύτης προκληθείσης κατά μέγα μέρος 



έζ αιτίων άνεζαρτιάτων δλως άπ^» τοΟ Συλλό- 
γου ώρμηθητε, δπως άντικατας-ησητε τους πα- 
ραιτηθέντας, δττερ έν Τεργέοττι γενόμενον καΐ 
αύθις απέτυχε. Τ6 αποθαρρυντικών τούτο γε- 
γον&ς έμετριάσθη πως, δτε έλάβομεν έκ Αιβερ- 
πούλης έπιστολην παρά τϋς έκει Επιτροπής δη- 
λούσης, δτι λογίζονται ευτυχείς δτι παρέχεται 
αύτοΐς ευκαιρία, δπως υποστηρίζωσι κατά το 
έν6ν τάς ημετέρας προσπάθειας υπέρ της διαδό- 
σεως τών γραμμάτων παρά τοΙς δμοφύλοις λαοΧς 
της δθωμ. αυτοκρατορίας. Τά αυτά έζέφρακσε 
καΐ ή έν Βιέννΐ[ΐ, δ δε έν Λονδίνφ χ. Ι. Βικέλας 
παραιτούμενος λόγ(ι^ αποδημίας ίπεμψεν υ- 
πέρ του κτιρίου πέντε άγγλικάς λίρας. Τελευ- 
ταίον ή έν Βουκορεστί(ΐ|^ Έπιτροπί} έκ τών κκ. 
Μ. Ξανθού, Δ. Ζητσαίου καΐ Κ. Νικοκλέους 2- 
γραψεν ήμΐίν, δτι οΐ της πόλεως εκείνης ομογε- 
νείς έν παντί καιρώ διατηρουντες τίϊν φιλογέ- 
νειαν άπαραμείωτον, λαβόντες γνώσιν τοΟ περί 
ου δ λόγος πράγματος, και χαίροντες έπΙ τ^ 
προόδω τών αγαθών του Ελληνισμού, μετά 
σπουδής κατέθηκαν ίκαστος την δυνατίιν συν- 
εισφοράν άριθμουμένην είς λίρας δθωμ. 227 
και 29 ναπολεόνεια. Τ^ Επιτροπή ταύτρ καΐ 
τοις προθύμως συνδραμουσι καλοίΐς κάγαθο^ΐίς 
δμογενέσιν έζεφράσαμεν τάς δέουσας ευχαρι- 
στίας μετά τ5)ς διαβεβαιώσεως, δτι δ Σύλλογος 
θέλει έσαεΙ άναμιμνησκεσθαι τ1)ς πρ6ς παν δ,τι 
έθνωφελές φιλοτιμίας τών ημετέρων. 

Ενεργειών δε υπέρ του κτιρίου γινομένων 
ίδει νά παρασκευασθώσιν εγκαίρως τά έπΙ τούτ(^ 
σχεδιάσματα. Πρ&ς τοΟτο δέ προσκληθέντες 
διακεκριμένοι ένταυθά τε καΐ έν τω έξωτερι- 
κφ αρχιτέκτονες έπροθυμ-ήθησαν νά ύποοά- 
λωσιν Ιπτά τοιαϋτα* δ δ* έν Αθήναις γνως-^ς 
αρχιτέκτων κ. Α. Καφταντσόγλους φιλοπονη- 
σας τοιούτον έκ τεσοάρων πλαισίων, καΐ ά- 
ποστείλας εύηρεστηθη δι* επιστολής νά δφ 
εξηγήσεις, προσθείς καΐ τά περί τίς εσωτερικής 
αυτών διακοσμησεως, άξίως του τε ονόματος 
του καθ* ημάς Συλλόγου καΐ τής καλλαισθη- 
σίας του έπιφανοΟς άρχιτέκτονος. Πασι δέ τοΙς 
άρχιτέκτοσι φιλοτίμως πάνυ φιλοτυονησασι καΐ 
υποβαλοϋσι ταύτα δέον μετά την δριςικίϊν ίγ- 
κρισιν του σχεδίου νά γραφώσιν ευχαριστήριοι. 

γ) Αι ΛΒξΙ β^β^ιω^ ίΛίσνοΛαί. 

Τά βιβλία καΐ πανταχοΟ μέν μάλιστα δ* 

ενταύθα, ένθα ελλείπει δημοσία Βιβλιοθήκη, 

είναι αληθώς ψυχής ίατρείον καΐ κοινίϊ πνευ-' 

ι ματικη τροφή τοΙς έρασταΐς τών γραμμάτων * 



292 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΉΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



λ& χύριον μέλγ](ΐ.α πάντων τών [/.ελών δέον 
να ^ ή ταχεία άντικατάστασις τών δπδ τίίς 
^υρχαϊας άτ^ολεσθέντων θκίΦαυρών χαΐ ή χα- 
τάρτίΛς βιβλιοθι^χης ούτως, ώστε να η προ- 
σιτή παντί τφ βουλο[;ιένφ. Λτχα(ως &ρα ρ.ετί 
πολλίς τίς χαρδς χαί μετ* άχρου ενδιαφέρον- 
τος ήχροασάριεθα άπαντες τϋς τε άπ& 28 ρ.αίου 
Ιπιστολίς του κ. Γ. Κορων^οΟ προσενεγχίντος 
υπ^ρ τϋς βιβλιοθι^χνις διαχοσίας δΟωμανιχάς 
λίρας, χα\ τΐ^ς άπ& 18 Ίουν(ου του χ. θ. Α• 
Μαυρογορδάτου προσφέοοντος ίχατλν ί^ωυ.. λί- 
ρας. 'Αμφοτέροις τοΙς οωρηταΤς τδ ΠροεορεΤον 
συνεττείι;^ τϋς αποφάσεως &[ΐ.ών έςέφρασε την 
εύγνω(χοσύνγιν χαΐ τίϊν χαράν, βτι διά τοιούτων 
προσφορών έτίθεντο ο3τω τα θε^Λέλια της έχ 
νέου συστάσεως τϋς Βιβλιοθι^ιχης* εύχαριστίαι 
δ'έζεφράσθησαν χαΐ τφ χ. Κ. Καλλιάοη, όστις 
καΐ πρ6τερον χαΐ ριετά ταύτα προσ^νεγχε τ1) 
Βιβλιοθι&χνί βιβλία, ού παύεται δε ριερΐ[ΐνών 
υπέρ αύτΐς τα χάλλις'α δι* επιστολών προοιω* 
νιζ6[£ενος. ΚαΙ άλλοι δέ ημέτεροι τε χαΐ αλ- 
λοδαποί, ώς έν τ^^ έχθέσει τοΟ βιβλιοφύλαχος η- 
χούσατε, Εσπευσαν χα\ χαθ* ήμέραν σπεύδουσι 
πλουτουντες τίιν ήμετέραν Βιβλιοθηχην. Έν- 
ταΐ^θα ρινηριονευτέον του 2ν Παρισίοις «Πρ2>ς 
διάδοσιν τών γρα|/.[ΐ.άτων Συλλόγου», δστις δι* 
{δίας *Εγχυχλίου προσεχάλει τους περί αυτ^^ν 
να συντελέσώσιν εις τίϊν 2παν6ρθωσιν τϋς παρά- 
ναλωθείσης Βιβλιοθήκης^ τ^Ρ^ δλίγων δε μηνών 
διά του Γενικού Γραμματέως αυτού κ. ΟΙΐαδ- 
δαη^ άπέστειλεν ήμΤν Ικανοδς τόμους. ΚαΙ 6 
2ν *Α&ίναΐς Φιλολογικές Σύλλογος ΙΤηρνάσσύς 
Επεμψεν £κατ&ν περίπου τύμους. Έκκρεμ'ίις δέ 
μένει Ιτι'ή υπίσχεσις τϋς Συγχλτίτου τοΟ Εθνι- 
κοί Πανε^ιςΊήμίου, είς τ^ν νΟν τοΟ δποΐου Πρύ- 
τανιν κ. Έ. Καστ6ρχην δι* Ιπιστολΐς άπ& 26 
7βρΙοο 6πεμνι(σαμεν ταύτην, ούτος δέ δι* επι- 
στολές αδτοΟ άπδ β 9βρίου άνιίγγειλεν, 8τι 
αίτια τϋς βραδύτητος ταύτης ίν ή μι^πω τ91ς 
Βιβλιοθι^κης τελεία ταζινύμησις. Ιΐ£σι δε τοις 
προσενεγκουσι βιβλία έγράψαμεν κατ* έντο- 
λί)ν δμών τίς δέουσας ευχαριστίας. Τελευταΐον 
δέ προσθετέον δτι δ κ. θ. Κοσούδης τών προσ- 
φορών τούτων λαβών γνώσιν άπές-ειλε τφ Συλ- 
λύγφ 50 δθωμ. λίρας πρί^ς κατασκευί)ν τών 
νέων θηκών τών βιέλίων. ΚαΙ τφ καλφ τούτφ 
κάγαθφ δμογενεΐ τάς ευχαριστίας άπενείμαμεν 
δι* έπιστολ91ς. 

*Εν τούτοις διά τών μέχρι τονδε γενομένων 
προσφορών μέγατιδέν προσγίγνεται. ΚαΙ'ένεΙ- 
δετε μέν τούτο, δι& καΐ ένετείλασθε τ^ Φίλο 



Έγκύκλιον πρδς τους δμογενΛς καΐ ίίλλους λο- 
γίους, άλλα καΙ δια ταύτης πρϋ τϋς τοΟ κτι- 
ρίου έγέρσεως ούδεν σπουδαΧον πρ^ει να προσ- 
δοκά τις. ' 



<^') ΠέρΙ τών σχίαων τον ΣΌΛ2όγου 
μετά τώκ ΛοίΛ&τ σωμαζΗίύΤ. 



Ό Φιλολογικές Σύλλογος έθεωρηθη πάντο- 
τε κα\ θεωρείται δικαί6)ς ώς ιξ πρώτη έν τ^ 
*Ανατολ^ φωτοβόλος ίστία, ήτις καταρτίσασα 
συμπαγέστερον την κρατίστην τών έν τ% *Α- 
νατολ^ λογίων κοινωνίαν παρήγαγε περί αδτίιν 
πολλά άλλα Ιλλην. γραμμάτων κέντρα, διε- 
γείρουσα οδτω την συνείδησιν του λάου έπ* ά- 
γαθφ του πολιτισμού. Ή έν βραχεί δέ διάδοσις 
παρά τε τοις ήμετέροις κα\ τοις άλλογενέσι τόΟ 
δπέρ τών ελλην. γραμμάτων συλλογικού πνεύ- 
ματος εΐνε παριηγορος έλπίς περί τών έν τφ 
μέλλοντι μεγάλων αύτοΟ αποτελεσμάτων, άν 
άκμαΤον μεν καΐ ζωηοδν ώς νυν διατηρηθώ} 
τοΟτο, κανονικώτερον δε ^υθμισθ^). Πρδς τδν 
σκοπών δέ τούτον οέον στενώτατα νά συνδέων- 
ται τά πολλαχύσε εγκατεσπαρμένα σωμα- 
τεία ταύτα μετά τοΟ ιξμετέρου, καΐ άδελφικώς 
συνδεόμενα νά έργάζωνται κανονικώς καΐ άπλ 
κοινού υπέρ του κοινού αυτών σκοποΟ. ΤοΟτ* 
αύτδ διακηρύττει καΐ δ νέος ιξμών Κανονισμός* 
αδτη δ* έστΙ και ή πρόθεσις πάντων,ήμών. Σή- 
μερον δ* ευρισκόμεθα ε{ς τ^ιν εύάρεστον θέσιν, 
νά διακηρύςωμεν βτι μεθ* 8λων τούτων ευρι- 
σκόμεθα ε{ς στενάς σχέσεις, άνταλλάσσοντες 
ελευθέρως τάς ίδέας ι^μών καΐ άνακοινοΟντες 
προθύμως π&ν β,τι κοινωφελές άγαθί»ν ίπιδιώ- 
κομεν. ΚαΙ αληθώς τά τε έν τφ έξωτερικφ 
καΐ τά έν τ^^ Άσί^ καΐ ταΐς &λλαις έπαρ- 
χίαις του κράτους 62 εκπαιδευτικά σωματεία, 
άπερ είσΐ γνωστά ίμίν, αποτείνονται πρδς ή- 
μας ελευθέρως, υποβάλλοντα τάς αυτών εργα- 
σίας, καΙ αίτοΟντα την ήμετέραν συνδρομην καΐ 
προστασίαν. ΚαΙ τά μίν έν ταΐς συνοικίαις τ^^ς 
μεγαλοπόλεως ταύτης, τάς δημοσίας ώς έπΙ τλ 
πολύ διαλέζεις κοινάς μεθ*ήμών ίχοντα, κοινώς 
καΐ συσκέπτονται καΐ συζητουσι. Τά δέ έν ταΐς 
έπαρχίαις, εκπαιδευτικά δλως ίντα καΐ πρ6ς 
υποσττίριξιν σχολείων συστάντα, μεγάλως εύ- 
κολύνουσιν ημάς εΙς δπερ άνεδέχθημεν νέον 
ίργον. Ούτω δέ, ίνα τά κεντρικώτερα άναμνι&- 
- σω, ή μεν έν Τραπεζουντι εξωτερική) *Επιτρο7η(ι 
- 1 έπΙ τών σχολείων, μεθ* ης κατά τ{> Ιτος τοΟ- 



λογικ^ Έπιτροττί}, Τνα συντάξτι την δέονσαν | το άντηλλάζαμεν ούκ 4^ίγά γράαματα, άνυ- 






293 



πεζουντα καΙ τον Πόντον σχολεία, τ^αρέχε; ή- 
α.ΐν τάς άρίστας. πλ'νιροφορίας περί τών τέπων 
εχε(νων, [^η^αμώς άποθαρ^^υνομένγ) έξ δσων ά- 
παντα άνυπερβλι^των δυσχερειών" δ Χέ έν 'Ραι- 
δεστ$ Σύλλογος, ου πολύς χρόνος έζ ου . συστάς 
(λετά των χα^ά τί)ν Θρ4χ>ΐν αδελφών σωρια- 
τείων, δείχνυσιγ ήμίν τους τε αγώνας, οδς κα- 
ταβάλλει, χαΐ βπερ έπιδιώχει ριέλλον. . Με* 
γίστης δέ προσοχής χαΐ άζιος πολλών έπαίν^αν 
εΐνε δ έν Σέρραις ΦιΧεχπαιδ. Μαχεδον. Σύλλο- 
γος, 2στις [χετά τϋς ενταύθα Μαχεδονιχϋς Ά- 
οελφύτητος δραστηρίως έπιλώχων τγιν διάδο- 
σιν τών γραριριάτων, χαΐ έχάστοτε άγγέλλων 
ή{ΑΪν οΤας γενναίας εργασίας ποιεί, χρατεϊ πάν- 
τοτε ίμδς ένη^χέρους τών έν τ^ Έπαρχί^ έχείνη 
υπέρ τών γραα^χάτων τελουμένων. ΚαΙ ο! έν 
τ^ ΆσΙ^ οέ υπάρχοντες χαΐ οι έν ταΐς ντήσοις 
του Αιγαίου πελάγους συστάντες προθύμως 
άγγέλλουσιν ήρΛν τα περί τών σχολείο) ν της 
περιοχίς αυτών. Ποίος οέ Σύλλογος ?1 ποία 
^Λοελφίίτης έχ σμιχρών τί> πρώτον δρρ.ώαενος, 
οεν δειχνύει τρανά δείγματα του έχπαιοευτι- 
χου πνεύματος, βπερ χατέλαβε τους δμογενεΐ^ 
ημών; 'Απλί άνάγνωσις τίς , αλληλογραφίας 
δλων τούτων τών σωματείων, πείθει .{μας περί 
τίς έπιρ^οίς, ίν ποτέ έπι τίς δλης εκπαιδεύ- 
σεως {ζουσι ταύτα. Λιχαίως αρα δ του πανεπι- 
στημίου Πρύτανις χ. Ε. Καστ^ρχης αναφωνεί 
έν τζ άπ& 3ί Ιανουαρίου έπι^ολ^ αύτοΟ τάδε* 
Εις τάς σπουδαίας χαΐ σχοτΗμους επενέργειας 
τούτων τε χαΐ τών απανταχού ελληνικών εκ- 
παιδευτηρίων αποβλέπων π&ς δμογενίις 2λλην 
ευφραίνεται έπΙ τω θεάματι τούτφ, καΐ πείθε- 
ται 5τι δεν θέλει εΐσθαι μακράν δ χρύνος τ^ίς 
τοΟ ημετέρου Ιθνους ποθητής ήθικ^ίς καΐ έτη- 
στημονικ5ίς παλινορθώσεως. 

Π&σι τοις σωματείοις τούτοις τ& ϋροεδρεΤον 
ούκ έπαύσατο χατ' έντολην υμών πασαν την τ}- 
θικίίν συνδρομών παρέχον, πρύθυμον πάντοτε εις 
8,τι ο^ν ί θελον κρίνει τΐν Σύλλογον κατάλληλον. 
Έν τούτοις δεν δυνάμεθα νά παραλείψωμεν 
δτι δ ένταΟθα Φιλεκπαιδευτικές Σύλλογος ή 
Λίίχρά ^ΑσΙα διά της άτΛ 22 δβρίου έπιστο- 
λίίς αύτοΟ άνενέωσε την καΐ πρύτερον υποβλη- 
θεΐσαν πρ4|^ισιν, ίνα τεθ^ δπδ την ιξμετέραν 
κηδεμονία/χαΐ προστασίαν. Σύλλογος ούτος, 
συνδεόμενος στενώς καΐ μετά τών έν Καισα- 
ρεία:, 'Ιχίρνίω, Σίλλη, Πύρφ, Σπάρτη, Νεαπύ- 
λει τϋς Καππαδοκίας καΐ Άγκύρί^, χάριν τών 
μικρασιανών, τών πλείστων αδαών 'τής ημετέ- 
ρας γλώσσης, ποιεΤ τλ ήμισυ τών αδτου δια- 



λέξεων ε{ς τουρκικών γλώσσαν, κοινάς ποιών 
τοις αύτου συμπολίταις τάς πρακτικάς καΐ 
στοιχειώδεις γνώσεις της ίστοοίας . και τών α- 
ναγκαιοτέρων επιστημών. Τ6 οέ σύστημα τού- 
το υποβαλών και τρΤς άδελφοΤς αύτοΟ. σωμα- 
τείοις θέλει εξεγείρει τδν πρ6ς τά γράμματα 
καΐ τάς έ^^ι^Τ^μα; ζήλον τών προσερχόμενων. 
Την προστασίαν του ημετέρου . Συλλόγου έζη- 
τησε καΐ ή τών Κιανών Φιλεκπαιδ. *Αοελφότης 
δποβαλουσα την 1 7βρίου και τον Κανονισμί^ν 
αυτής προς ϊγκρισιν. ΚαΙ ή έν *Αγκύρ^. Φιλεκ- 
παιδευτ. Αδελφότης ΓοΑαζία^ άρτι συστηθΛ- 
οα τίθεται ύπο την προστασίαν ημών. Ταύτο^ς 
κατ* έντολην υμών έδηλώθη ή χ«Ρ*>. δτι διά 
του μέσου τούτου τά έν τη πόλει ημών καΐ έν 
ταΐς έπαρχίαις δίλοίας φύσεως σωματεία συν* 
ενουνται ο2τω δι' αδιάρρηκτων δεσμών, καΐ 
άπ6 κοινού άναλαμβάνουσι νά έπιδιώζωσι μετά 
σταθερότητος την έςάπλωσιν της παιδείας έν 
τ^3 'ΑνατολΙ}. *Ανηγγείλαμεν δέ,αυτ«Τς, δτι μό- 
νον διά τής συνεργασίας δ σκοπδς ημών εύο- 
δουται τέλεον καΐ μάλιστα έν χώραις, έν αίς 
κοινά καΐ γενναία μέτρα είσιν απαραίτητα εις 
σκόπιμον καΐ έπιτυχί διασκέδασιν του σκό- 
τους καΐ τής άμαθείας διά της έζαπλώσε^^ς 
των γραμμάτων καΙ, διαδόσε{ΐι)ς πρακτικής εγ- 
κυκλίου παιδεύσεως. 

Άλλ* ου μόνον οί ένταυθά τε καΐ έν ταΤς έ- 
παρχίαις Σύλλογοι είσι στενώς μεθ* ημών συν- 
δεδεμένοι, άλλα καΐ οί έν τφ έξωτερικφ. Ό 
έν Άθτίναις Πρ&ς διάδοσιν τών γραμμάτων 
Σύλλογος, 8στις μετά πολλής τής πρακτικό- 
τητος καΐ σωφροσύνης εργάζεται υπέρ της εκ- 
παιδεύσεως, διάκειται, ώς εϊδομεν 2ν τε τ1^ 
άρχη καΐ κατά τ1 παρελθόν ίτος, ευμενέστα- 
τα προς ήμας' δπό τών αυτών κατέχονται αι- 
σθημάτων η τε Εταιρία τών Φυων τοΰ ^ίαοϋ 
και οί Φιλολογικοί Σύλλογοι Βύρων καΐ /7αρ- 
νασσό(:. Τον τελευταΐον μάλιστα παρηκολού- 
θησεν δ Σύλλογος άπί> τής συστάσεως αύτου, 
έπεκροττ^σαμεν δέ είζ τ6ν νέον αύτου Κανονισμών 
>πολλάς ευχαριστίας άποδόντες, ού μόνον διότι 
καταγίνεται έπΙ τ^ μελέτη καΐ έκδόσει τής 
γλωσσικής ύλης και λοιπών φιλολ. μελετημά- 
των, άλλα καΐ διότι κατά συγκυρίαν οί πλεί- 
στοι τών εις τ&ν ποιητικ&ν καΐ φιλολογικών 
αγώνα τών *Αθηνών διαγωνισθέντων ήσαν νεα- 
ρά αύτου μέλη. Τη δέ Έταιρί{2: τών Φϋων τοβ 
^1αοϋ^ ήτις προσπαθεί διά δημώδους διδασκα- 
λίας νά διαδώση τά γράμματα καΐ τάς έπι- 
στήμας εΙς την έργατΐκην τάξιν, βαθέως συνε- 
λυτή^θημεν |πΙ τ$ |)ανάτφ τοΟ προέδρου αύ- 



294 



ό ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦίλΟλόΠΚΟΣ ΣϊλΑΟΓΟΣ 



τϋς Κ. Δοσ(ου, άνδρας (Λεγατ({λου χαΐ άχα^Λά- 
του, (Α.<γάλως έργασαμένου ύττέρ τϋς εδραιώ- 
σεως τών Συλλόγων τούτων. 

Μετά δέ τοΟ εν Παρισίοις Συλλόγου «Πρ&ς 
διάίοσιν τών Έλλην. γρα[Χ[ΐ.άτων» ού παυ6[λε- 
θα ϊχοντες άττδ της ίορύσεως αύτου τάς άρί- 
στας σχέσεις. Εφέτος μάλιστα χατά την 10 
Ιουνίου μαθένίες, οτι χαΐ χατά την φοβεράν 
έχε(νην τ^ΐς Γαλλίας χαΐ τών Παρισίων θύελ- 
λαν ούχ έπαύσαντο εργαζόμενοι, καΐ ττονοΟντες 
υπέρ του σχοποΟ αυτών, συνελυπηθημεν αύτοίς 
2πΙ ταΤς έθνιχαΐς συμφοραΐς, χαΐ έζεφράσαμεν 
την ελπίδα, 8τι ή Γαλλία μεγάθυμος οϋίσα άεΐ- 
ποτε, χαΐ τ6ν έχπολιτιστιχί^ν αγώνα γενναίως 
αγωνιζομένη, ταχέως θέλει επουλώσει τάς πλη- 
γάς αυτής, χαΐ θέλει παράσχει είς τί)ν χέσμον 
νέον δ^γμα μεγάλων φρονημάτων. Περί δε τάς 
αρχάς Νοεμβρίου χατ' έντολην υμών θέλοντες 
νά οώμεν μιχράν ίνδειζιν των φιλαδέλφων αι- 
σθημάτων ι^μώ ν άνεδέχθημεν ασμένως την του 
χατ' ίτος εκδιδομένου Περιοδιχου αυτών δια- 
νομών, συλλέγοντες τάς τών έν Κ/πόλει μελών 
ετησίας συνδρομάς, χαΐ ώς άνταποχριταΐ αυ- 
τών παρέχοντες την συνεργασίαν ημών βίς δ,τι 
&ν έγχρίνωσιν αρμέδιον τ&ν Σύλλογον. Δι6 χαΐ 
χατά Μάρτιον έστείλαμεν αύτοΐς φράγχα 885 
μετά τών σχετιχών έγγραφων, χαΐ έζηγ'ΐ^σαμεν 
τους λόγους, ών Ενεχα μέλη μέν τίνα παρτιτη- 
βησαν, βλίγα δέ νέα ενεγράφησαν. 



ι 



Τοιαύτη χαΐ ή σχέσις τοΟ Συλλόγου ίμών 
ετά τών προς διάδοσιν τών γραμμάτων έργα- 
ομένων σωματείων. Είθε δέ έν τω μέλλοντι ή 
σχέσις αυτή μη μόνον νά διατηρηθ^^ άχμάζου- 
σα χαΐ διαρχιός, άλλα χαΐ νά εΰρυνθ^ ίτι μάλλον 
διά συνδέσεως μετά παντδς έν τ^ Εύρώιηι έ- 
πιστημονιχου σωματείου διά τάς φιλολογιχάς 
χαι έπιστημονιχάς ημών σχέσεις. 

Έξέθηχα, Κύριοι, έν άτελεΧ σχιαγραφι^ματι 
τά της αλληλογραφίας τοΟ Συλλόγου χατά το 
λίγον ί!δη Ιτος. "Αν δ' άνεμίχθην είς λόγους 
διχαιοδοσίας ίλλων όύχ έμ6ν τι» αμάρτημα, 
άλλα του επιβαλλομένου μοι χαθήχοντος. Τάς 
έντολάς υμών έχπληρών χαΐ υπέρ της ταχείας 
αυτών έχπληρώσεως εργαζόμενος, £να πάντοτε 
πρ?> οφθαλμών σχοπδν εϊχον του νά μη παρα- 
λείπω έχων μηδέν τών δσα έψηφίσασθε. Άλλ* 
άν οέν βλέπετε έν αυτί} την ευρύτητα, ίϊν προσ- 
εδόχα έχ της νέας αυτού πορείας ό Σύλλογος, 
τοΟτο άπόδοτε τ*^ έμ^ αδυναμία. Οτι τάς απο- 
φάσεις υμών έχτελών είργάσθην οδχ ώς τίβου- 
λόμην, άλλ' ώς ήδυνάμην. Εϊθε δ' έν τώ μέλ- 
λοντι ή μεγάλη της αλληλογραφίας σπουδαιό- 
της είς χείρας δεςιωτέρας άνατεθ^σα νά χατα- 
στ91 άζία της αποστολής τοΟ Συλλόγου χαΐ τοΟ 
μέλλοντος αυτοΟ. 

Άχολούθως ό Ταμίας χ. *Ι. Γχιών άναγι- 
νώσχει την ίχθεσιν αυτοΟ περί της χαταστά- 
σεως τοΌ Ταμείου ίχουσαν ώς ίζϋς* 



Κύξίοι^ 



Έχπληρών την διάταζιν του ίίρθρου \ \ τοΟ ΚανονισμοΟ τοΟ Συλλόγου, δίδωμι υμϊν λόγον 
τής Ιφ' δλον τί> λήγον ΙΑ'. συλλογιχ^ν ίτος διαχειρίσεως τών ημετέρων οίχονομιχών' ή έμί» υ- 
πόθεσις. Κύριοι, είναι όλως πραγματιχη, χαΐ χωρίς νά απασχολώ 6μ&ς «{ς. θεωρίας χλπ. προ- 
βαίνω ε2ς την ίχθεσιν τών λ/σμών μου. 

Α". ΤαμεΙον. 

Παραδοθέν μοι την 20 Μαίου παρ.^ίτους άπ6 τ2)ν προχάτοχόν μου χ. Ζ. Άλεζανδρίδην Εφε- 
ρεν υττόλοιπον ισολογισμού του Α. Τ. 99,97 

Προσετέθη χαί τις δαπάνη, ήτις χατά τίιν διαχεί- 
ρισίν του χατά λάθος είχε σημειωθεί δίς, έχ Α. Τ. 8,57 102 54 

Μεταφορά 



ηι^Α&'Τίκλ 

Μεταφορά Α. Τ. 
Τΰίχτοη (λέχρι ^(χερον ί δλη κίνησις τοΟ Τα^ιείου συγκεφαλαιουται ώς ίξϋς' 



295 

402 54 



ά.) Εΐσ«γάζ$ι<:. 

\) Συνορο()ΐαΙ τΔν (λκλΰν 2ν γέν(ΐ 

2) Δικαιώματα Διπλωμ,άτων 

3) ΠροβφοραΙ {χταχτοι 

4) ΠροσφοραΙ έφ' ώρΐ9(λένφ βχο«$ 

δ) Τέχοι χαΐ μερίβμ,κτα άηλ (λβτοχά; 

6) Πώλΐΐβις ΠϊριοδιχοΟ 

7) ΣυνορομαΙ δπίρ τοΟ Κτιρ(ου 

8) Πώλιισις (λέρους τών ριετοχών {«.«ς οι' ίγοράν τοϋ ο{- 
χοπέδου 



Α. Τ. 249 75 
415 

394 09 

4050 70 

478 83 

4 35 

4609 50 

1657 84 5260 06 

— - - - ..-■■-* ■ ■ „ 1 

Έν δλω 5362 60 



0) Δαη&ΥΟΛ. 

Κ) Εις τα Παρθεναγωγεία Χάσκιοΐ, Σινασου, Αε(χερδε- 
βίου χαΐ Σαράντα Έ^ςχλτισιΰν τοΟ χ. Μενελάου Νε- 
γρεπύντγ} Προσφορά 

2) Δια τ& οΐχέπεδον του Κτιρίου 

3) Εις άγοράν Μετοχ&ν 

4) > διαφόρους του Συλλόγου δαπανάς 






400 
2436 93 
4787 

404 60 



Ύπόλοιπον Α. Τ. 



4728 53 



634 07 



Β'• Συνδρομαι. 

Τ2> ανωτέρω ποσ&ν τών συνδρο^Λών (/ιεριχώτερον έχει ώς £ζ^ς' 
4) ΣυνδρομαΙ του λι^γοντος ίτους » 

2) » παλαιαΐ χαθυστερουσαι ε!σε7:ράχθγ)σαν άττ^ 3 Μέλη 

3) Συνόρο(λαΙ του τϊ'ρογιγου^&ένου ίτους, αΐτινες (αοΙ παρε- 
δόθησαν πρδς εϊσπραξιν. » 

*Αρχο{ΐ.ένου του συλλογιχου τούτου Ιτους τα ταχτιχά Μέλη 
ήσαν 83* έφ'δλον τϊ> Ιτος ενεγράφησαν νέα Ετερα 4 43. έν δ- 
λ(^ έγένοντο Μέλη ταχτιχά 226. Έχ τούτων 5 διεγράφησαν, 
χαΐ 9 ίτερα έτηψηφισθέντα τάς τελευταίας ταύτας ή (λέρα ς θά 
πληρώνωσιν άπ6 του προσεχοΟς Ιτους 4 Μαΐου 4872. Ούτως 
6πελεΙφθησαν ταχτιχά Μέλη, £ Ιδε; νά πληρώσωσιν άπλ 4 λ.= 
24 2. Έχ τούτων [/.ονον οΐ 492 έπληρωσαν (^^έχρι σνΐ|χερον τάς 
συνδρο[&άς των, υπολείπονται δε νά πληρώσωσιν οΐ 20 ' άλλ',έ- 
πειδ^ τά Μέλη ταύτα έψηφίσθησαν εσχάτως, χαΐ δια^λένουσιν 
άλλαχου, προσδοχών προσεχώς ε{ς άπάντησιν τών επιστολών 



492 
47 75 

40 



249 75 



2»β ι Ο ΕΝ Κ/Ο. ΕλλΛΝ. Φϊ^θλΟΓ*82 ΪΥλλΟΓΟΣ 

μου νά Ιχω παρ* α&τώ\^ τάς βυν^ρομάς των, ενέγραψα έν τφ •Ισολογισ|ΐ.4^ δλίχλγιρον τ^ τυοσ^ν 
των λ. 212, ώς βεβαιω[Λένον. 

Έχ του άποτελέίτ^ι^ατος τούτου των είσπράζεων των έφετεινών συνδρομών, χαβαρισθέντων 
4!^» χαΐ τ£>ν χαθυστερούντων τών προηγουμένων έτων, δυνάμεθα νά έλπίζωμεν λί τϋς αύς^- 
ρ&ς μάλιστα εφαρμογές τοΟ ημετέρου Κανονισμού, 6τι έν τ^ μέλλοντι ζήτημα χαθυστερούν- 
των δέν θα δττάρχει πλέον έν τφ Συλλύγφ. 

Γ'• Δικαιώματα Διπλωμάτων. 

Κατά τ^ νέον Κανονισμον π&ν Μέλος χαταβάλλει άπαζ λ. 2θωμ. ' μ(αν διχα(ώμα Διπλώ- 
ματος. Έχ τών έφέτός εγγραφέντων 143 νέων Μελών, αφαιρουμένων τών'9, Λ ώς είρηται 6- 
πηχθησαν ε{ς την χρησιν τοΟ Ιπομένου ίτους, χαΐ 3 έχ τών 5 διαγραφέντων, α είσι τοΟ τε- 
λευταίου, υπολείπονται Μέλη 131, ά ώφειλον νά πληρώσωσι τλ διχαίωμόι τοό Αιπλώματύς 
των, ίίτοι λ. 131. Κα( τοι μ*}) ε1σπραχθεισών'9|'τών 115, χατελογίσθη χαΐτλ ποσλν τούτο 
τών διχαιωμάτων τών Διπλωμάτων ολοχληρον έν τφ Ισολογισμέ, ώς βεβαιωμένον Ισοδον τοΟ 
Ιτους, δι' 8ν λύγον έγένετο τοΟτο χαΐ διά τάς συνδρομάς, ώς πρλ έλίγόυ είπομεν. 

Δ'. ΠροσφοραΙ Έχταχτοι. 

Παρά φιλόμουσων χαΐ φιλογενών άντρων δ Σύλλογος είσέπραξεν ίφ' (λον τ6 Ιτος τάς ίζ^ς 
προσφοράς" 

'Απί) τί)ν χ. ΟοοΜ Α. Τ. ' » 10 

» τους χ. Συντάχτας τοΟ Νεολύγου δπίρ του ΠεριοδιχοΟ » 6 55 

» άνώνυμον έξ Άδριανουπύλεως διά του χ. Βλασ. Σχορδέλη * 5 
» τους φιλοπάτριδας υιούς του χ. Δοσίου, τλ χληροδύτημα τοΟ άειμνι&- 

στου πατρύς των • 226 
» τίΐν Σ. Έλλ. Κυβέρνησιν διά τάς έχ τίς ττυρχα'ίδς άπωλείας του 

Συλλόγου » 76 70 

» υπύλοιπον τών ύπ^ τοΰ έν Παρισίοις Έλλ. Συλλύγου υπίρ του τίμε- ^, 

τέρου άφεθεισών συνδρομών τών ένταΟθα μελών αδτου διά ιλ 1870 » 7 84 

τ6ν χ. Δανιήλ ΠαππΛ • ^0 

» » θεμ. Κοσούδην » 60 

» » έν Περγάμφ 2ατρ{»ν χ. 'Ράλλην, Μέλος'άντεπιστέλλον« . . . • ^ 

~ 394 09 

Έ\ ΠροσφοραΙ έφ* ώρισμένω σχοπω. 

Έφ' ώρισμένφ δέ σχοτΓ^ προσηνέχθησαν τφ Σϋλλίγφ * 

Ύπερ τών άπύρων Σχολείων » 600 

Πρλς πλουτισμών τίς Βιβλιοθτ^χης • 300 

» συλλογών γλωσσιχ^ς ύλης » 100 

Δι' άγοράν Περιοδιχών διά τ6 άναγνωστι4ριον του Συλλύγο υ . .» 50 1 6 

λ. τ, 4050 10 






ηΡλΚΤΙΚλ 197 



ά) ^Αχϋρα ΣχοΛΛα. 

ΟΙ χατά τλν Κανονιβ(ΐ.λν ^(λών άναχκχιιιρυγ(ΐ.{νοι ιΰίργίται χ&τ έϋτόρωκ ΣχοΑεΙωτ χ. χ. 
Χρηστάχιις Ζωγράφος, Γ. Ζαρίφης, χα\ Μενέλαος Νεγρεπ^ντης, ως προσφέροντες 6πλρ αύτβν 
ετησίως οΐ (ΐ,Ιν χ. χ. Ζωγράφος χαΐ Ζαρίφης άνά λ(ρ. 200, 6 ίΐ χ. Νεγρεπίντης λ. 100, ίριέ- 
τρηααν τφ Ίαμ,άϋ^ {χαστος τί^ν !(ια τλ λ%γον Ιτος είσφοράν των, 

"Ητοι έν δλι^ Α. Τ. ΒΟΟ 

Ετέρας έχατλν ίτερος φιλέ(&ου9ος χαΐ φιλέιτατρις άν^ιρ 6 χ. Άν&ρέας Βαλ- 
λιάνος {[ΐίτρησεν ^{ς τλ Ταμι^ον τοΟ Συλλόγου )ιά τά ίττορα χαΐ ούτος 
£χο>Αα. » 400 

600 
Τ^ιν 21 προσεχϋ εβδομάδα εΙσπράττο(αν £τ£ρας 229 » 229 

βφελος τών 100 μετοχών τϋς Α&ς'ροτουρχιχϋς Πιστωτ. Τρα^ζης, άς 6 ί- 
ριέτερος Πρβε^ρος χαΐ εΙς τών {^ρυτών ^ς Εταιρίας ταύτης χ. Καραττά- 
νος έχράτησεν εΙς τίιν ίρχιχ-ίιν α&τών άξ(αν τ&ν λ. 8, χατ& τ))ν ίχδοσιν 
α&τών. Ινα λατεθώσι χαΐ α&ται υττέρ τών άπορων Σχολείων. Καΐ ούτω 

ιταραχαταΟ^χη 2ξ 829 λιρών άνα(ΐ.ένει τλν Σύλλογον, ΐνα χατά τ^ν γνώ- » 829 

Ι&ην τής Έχπαι)ευτιχ%ς Έπιτροττϋς διανεΙ(&η α&τ})ν εις άπορα Σχολεία, 
Ιγχαινιάζων ούτω τίϊν πραχτιχωτέραν τών εργασιών, %ν άνέγραψεν έν τω 
νέ<^ Κανονισ(χ.ώ αύιοΟ. 

/ί) ΒίβΜοάήχη. 

0( χ. χ. Γεώργιος Κορωνιλς χαΐ θεέλ Α. Μαυρογορδάτος 2[Αέτρησαν τφ ι$(λετέρ<^ Τα[Αε(φ έ- 
χάτερος την προσφοράν του πρ&ς πλουτισ[λ^ν τϋς Βιβλιοθηχης του Συλλέγου, 

β [^Ιν χ. Κορωνιλς Α. Τ. 200 

6 Ιέ κ. Μαυρογορ^άτος » 100 

300 
αΤτινες ωσαύτως (ΐένουσιν ανέπαφος παραχαταΒιίχη λ* βν σχοπ^ν όιΛ τών φιλθ|ΐ.ούσων δωρη- 
τών ^προωρίσΟησαν. Τλ ποσλν τοΟτο ωρισται έν τ$ προυττολογισμί» του λι4γοντος ίτους νά ίν- 
ίυθ^ &λ6χληρον ε!ς βιβλία τοΟ Συλλύγου, χαΐ τλ Τα(ΐ.€{ον {τοΐ|ΐ.ον άναι^ένει τ1)ν έχτέλεσιν τϋς 
Αποφάσεως α&τοΟ, 9ίΧΐς ανετέθη εΙς Ε2λχ{ΐν Έπιτροπι6ν, Ινα έχλέζρ τά βιβλία, ά δέον ν' ά- 
γορασθώσι. 

Άλλ* ί Σύλλογος χαΐ σΊ&(ΐ.ερον Ιχει άπ6 τϋς ιι,ετά τ)»ν πυρχβΛάν άναβιώσεώς του έσχη|Αα- 
τισμένην βιβλιοθι^χην τινά, χάρις εΙς τάς άχαταπαύστους δωρεάς βιβλίων παρά φιλθ(Α.ούσων 
ανδρών, &, χαί τοι δωρεαί, ούχ ίίττον είναι ριία τις περιουσία. Τλ [ΐ.1ν θεωρών χαλ^ν τά χαθ' 
^(Α&ς οΙχονο|ΐ.ιχά νά ώσιν 6σον Ινεςιν έν τάξει, τ& δΐ αποβλέπων, δτι έν τω [λέλλοντι, ως έλπί- 
ζοριεν, ή εΙς βιβλία περιουσία του Συλλύγου θά βαίνη αυξάνουσα, έστοχάσθην χαλ&ν νά έ[Λπερι- 
ληφΟΐ^ χαΐ { βιβλιοθ^ιχη αύτοΟ εις τους λ/σ[ΐ.ούς του, χαΐ έχτιμήσας α&τ^ν τ5^ παραδοχή χαΐ 
τοΟ ημετέρου Βιβλιοφύλαχος χ. Μαυρογένους ως άξιας τουλάχιστον 100 λιρών, έ[ΐ.περιέλαβον 
έν τί) Καταστάσει εΙς τλ Ένεργητιχ^ν 4|ΐ.ών, αύξηθέντος χατ' ϊσον ποσ^ν τοΟ αποθεματικού 
μας έν τφ Παθητιχ^). 

(ΒΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΣ. ΤΟΜΟΣ Τ".) 38 



^ 



298 Ο ΕΝ Κ/Π. ελΔ.ΗΝ; ΦΙλΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 

Ό χ. Χργιστάχης Ζωγράφος ίτΑ διετίας, ως γνω9τ6ν, εξακολουθεί νί τεροβφέρν) τΰ Συλλ6- 
γ(^ '^τεντακοσι^φραγχον έηησίαν είσφοράν διά περιολκά τ^0 άναγνωστ]ΐ)ρ(ου αυ^τοΟ. Εσχάτως 
Χι κατέβαλε καΐ τ)ίν ^ά τ^ ιρροσεχες συλλογικών Ιτος τρίττον έτησίαν προσφοράν του 1% φρ. 
500. Τδ ανωτέρω ΐΓοσ2)ν τών λιρ*. 50, 1 προκύπτει ώς έξης* 

Ύπέλοιπον προ9φορ&ς 1870 φρ. 165 Α. 7 20 

Προσφορά ^(ά τ6 1871 • 9 500 > 21 75 

9 » > 1872 » 500 > 21 75 

ί 50 70 

Έπλγιρώβαμεν τίιν συνδρομίιν 2 πκριοδιχδν, χρησίμων τι} Ά^- 
χαιολογιχί) Έιητροπ^, ί»ά τ^ Ιτος 1871 » 2 18 

Ύπέλοιπον Ιν τ^^ κατωτέρω Κατασταθεί » 48 52 

ό') ΣνΛΛογίι γΛωσαχίΐζ ϋΛης. 

Ό ϊδιος φιλό|Λθυσος καΐ φιλογενης άνίϊρ κ. Χρηστάκης Ζωγράφος, ε{ς 8ν τ(^έντι μεγάλην 3τ 
φε(λει δ Σύλλογος εΰγνο>μοσύνιον, 2τι προθύ|Αως ίπιΧαψιλεύει πάντοτε τ{)ν υποστιίριζίν του ε!ς 
τ^ν έκτέλεσιν τών αγαθών αύτοΟ σκοπών, έ(ΐ.έτρΐί)σεν εΙς τ& ΤαμεΧέν ριας την Κι& τ& προσε- 
χές ίτος πρώτην έττοσίαν προσφοράν του τών λιρών 4Θ. \ 00, άς άνι^γγειλεν ίσχάτως τφ Συλ- 
λ^γφ, δτι προσφέρει κατ' ίτος πρ&ς συλλογ))ν τών ζώντων (ΐ.νγ){ΐ.είων τών λασωζθ[ΐ.ένων έν τ^ 
{ΐ.νι&[λ.γ) καΐ τ^ γλώσση του ημετέρου ίθνους. Τ^ δέ ποσ^ν τούτο συμπεριελι^φθη έν τ^ |χερ(δι 
« Διαγωνίσματα ' . 

• . . • • • . 

^\ Μβτοχαί^ τ6χοι αύτΔν χαΐ μερίσματα. 

•Απ^ τ^ν προκάτοχων μου κ. Ζ. Άλεξανδρ(Χην παρέλαβον την 20 παρελθ. Μαίου ί 35 Μετο- 
χάς τϋς Γεν. Εταιρίας καΐ 20 Μετοχάς τοΟ Έλλ. Δανείου τών 8 %. Τίϊν 7 Ιουλίου παρελθ. 
Ιτους ιβγέρασα βΟ^Ιτέρας Μετοχάς τϊίς Γεν. Εταιρίας άπλ 1 0, ^^\\^ καΐ τί)ν 5 Αδγούστου ε- 
τέρας 5 άπδ 9, ^/4ο, ^«1 ούτως έγενόμεθα κάτοχοι 200 έν δλφ Μετοχών τίς Γεν. Εταιρίας 
του Όθωμ. Κράτους" τί)ν δλ 19 Αυγούστου ήγ6ρασα ετέρας 35 Μετοχάς του Έλλ. Δανείου 
τών 9 % άπ& φρ. 219, 50" άλλ' εΤτα ήγοράσαμεν τ& οΙκόπεΧον τοΟ κτιρίου ίμών, καΐ έΧέη- 
σε πρ^ς ^ποπληρωμην αυτοΟ νά πωλιασωμεν τίιν 1 Νοεμβρίου 1 50 έκ τών 200 Μετοχών μας 
της Γεν. Εταιρίας άπλ λίρ. 10, ^/^ο, καΐ ϊκτοτε δέν Ιχομεν % τάς 50. Έκ τών μετοχών τού- 
των άττηλαύσαμεν ίν μέρισμα καΐ ενα τύκον* τ6 μίν έκ λιρ. 101 25 
τ^ν παρελθύντα 'Ιούνιον έπΙ τών £ς εΐχομεν τότε, ώς είρηται, 

μένον 1 35 πρώτων μετοχών, τ^ν ^έ αρχάς τοΟ τρέχοντος Ιτους » 26 28 

έπΙ τών αΐ μ£ς εΤχον εναπομείνει τ6τε 50 Μετοχών. 

Τών δέ 55 μετοχών μας τοΰ Έλλ. Δανείου άπηλαύσαμεν τ^ν τύ- 
κον τοΟ παρελθ. Όκτωβρίου » 25 91 

καΐ ετέρας » 25 39 

178 83 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



299 



τί>ν τίκον τίς τελευταίας τδν λτίγ. (λίνα πλτιρω(ΐ.ίς ΙιΑ 54 έκ τών 
(Λετοχών μ,ας τούτων, διότι ή (χία τών 8 % έίχεν έχχυβευΟΐ^ καΐ 
έξοφληθς άπδ τίς ιτρολαβούσης έζα{ΐ.ηνίας. Ούτω παρίχθη τδ 
ποσόν, 3 εΐδοριεν ανωτέρω έν τφ Τα(Λείφ. 



Α. Τ. 



ί78 83 



Αϊ τε (ΑετοχαΙ αδται τ?;ς Γεν. Εταιρίας καΐ αϊ του Έλλ. Δανείου είχον άγορασθη εΙς έλάσ- 
σονας τών σ7][ΐ.ερινών τιριάς, χαΐ ίχρινα [λέρος τϋς νυν χεχττιμένγις υπερτΐ(Λΐ09εως νά φέρω ε{ς 
αύξησιν του περισσεύματος τών ετησίων εσόδων [ίας, ως θά ΐδωριεν έντφ Ίσολογισ|ΐ.ώ, δρίσας 
αύτάς εις άξίαν δια τδ {χ,έλλον πάλιν καΐ ταύτην ελάσσονα τίς σΥί[Λερινϋς, διότι τάς μίν 50 
Μετοχάς της Γεν. Εταιρίας έχτψώ άνά λ. 1 Ι ένω ή σημερινή άξΙα αυτών έΐνε άνω τών λ. 12, 
τάς δέ Μετοχάς τοΟ Έλλ. Δανείου έχτΐ[Λώ ίνα φρ. 220/ ένφ α{ |λέν τών 8 τΐ[ΐ.ώνται σι6(λερον 
ανω τών φρ. 240, αί δέ τών 9 ανω τών φρ. 250. Άλλα. χαΐ άλλων έ^Οτ&ς τούτων Μετοχών 
εΓ|Λεθα χάτοχοι. Την 25 Φεβρουαρίου τίγόρασα 38 Μετοχάς της Εταιρίας τών Τροχιοδρό(ΐ.ων 
άνά λ. 13, 30, χαΐ ση(Αερον τίγόρασα ετέρας ί9 Μετοχάς τοΟ Έλλ. Δανείου τών 8 % ά, φρ. 
■^41. Ούτω δέ 6 Σύλλογος ϊχει σιί[Λερον τάς έζίς πιστωτιχάς αξίας. 



50 Μετοχάς τίς Γεν. Εταιρίας ά. λ. 11. 
35 » του Έλλ. Δανείου τών 9 % ά. φρ. 

19 » Φ» >»8 ' 

19 φ ».» »»& »' 

χαι 38 » Τροχιοδρόριων ά. λ. 13, 30 

•Αξίας άπάσας δριοΟ λ. Τ. 1824, 43. 



220 
220 
241 



Ζ\ Έσοδα χαΐ Δαπάναι. 
Ό ετήσιος Ίσολογισ|ΐ.ί)ς αυτών Ιχεϊ ώς έξίς. 



Περιοδιχ&ν έν τφ δη|χοσιευθϋναι Α. 129 95 

Μισθοδοσίαι ύπαλλι^λων 110 49 

Ταχυδροριιχά 19 80 

Φωτισ|λ&ς 7 78 

Γραφιχί) ύλη ^ 8 19 

θέρ[λανσις 1 34 

"Εχταχτα τυπωτικά χαΐ άλλα 67 83 
Άρχαιολ. Έπιτροπίϊ διά τοπογρ. 

χάρτην Κ/πόλεως 40 
"Επιπλα χαΐ σχεύη' τά άποσβεν- 



νύ[λενα 
Ύπόλοιπον περίσσευρια 



13 77 
633 59 

1032 74 



Συνδρο|ΐ.αΙ ληγ. έτους Α. 212 
» παλαιαΐ χαθυστερου- 

σαι » 1 7, 75 229 76 



Διχαιώ[ΐ.ατα Διπλω[](.άτων 
ΠροσφοραΙ έχταχτοι 
Τόχοι χαΐ (ΐ,ερίσ|λατα 
Διαφορά Μετοχών (ίας. 



131 

394 09 

178 82 

99 08 



1032 74 



Ό λόγος, δι* βν άντΙ έλλείριριατος, 8 εϊχο|ΐ.εν έν τώ προΟπολογισ{ΐ.φ, προέχυψε περίσσευρια, 
εΐνε 8τι χαΐ τά ίσοδα υπερηχόντισαν τάς προσδοχίας ή|χών, χα\ αΐ δαπάναι έγένοντο ελάσσο- 
νες ΐι δσας προΟπελογνσα(ΐιεν.^ 



300 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



Η^ Κτίριον τοΟ Συλλέγου. 






Τ& π«ρελθ6ν ξτος α{ δι' οώτ& &!σΐΓεπρ«γ[ΐ.έναι συνδρο(ΐαΙ 
άνέβαινον εις Α. Τ. 

'Έκτοτβ ριέχρι <Γ)ί{Λερον είσεκράχθησαν καΐ α{ έξΐς' 
Παρά τοΟ ΆγΙου Δη{Αητριά5ος Γρ. 500 είς 20 φρ. ά. 1 02 » 

» Α. Σγούτα » 

τϋς έπΙ τών έκ τις πυρχ«Χ&ς παθόντων Επιτροπές 

τίς Παναγίας 
του χ. Ανδρέου Βαλλιάνου 

» Α. Βιχέλλα» 2κ Αονδίνου 

*Αγίου Παμφ(λου 
χ. Π. Σεχιάρη 

Γ. Ν. Ταριβάχου 
Α• Ν. Ταρίβάχου 
Αηρι. Κοχχώνη 
Ά(ΐ.βρ. Μαυρογορδάτου 
Άντ. ΒλαστοΟ 
Στεφ. 'Ράλλη 
Α. Νθ[ΐ.(Χο!> 
Ζ. Σεβαστοπούλου 
Εύς*. Ε6γεν(δου 
Αημ. Καλβοχορέ^σΐ) 
•Ανίρ. ΣυγγροΟ 
ΚαΙ παρά τών έν ΒουχορεστΙφ 6(ΐ.ογενΰν λά τΐΐς έχεΙ 
Έπιτροττϋς είσεπράχθηβαν 
Άπ& τ6ν χ. Α. Άρσάχιιν 



1199 35 






» 



» 

» 

9 
» 
9 
9 



9 

9 

9 

9 

9 

9 

9 

9 

9 

9 

9 

9 

9 



θ. Νεγρεπόντην 

Κ. Δερούσην 

Μ. Γερμάνην 

Α. Γερ{ΐάνΐιν 

Υιούς Τζερλέντη 

Γ. Βλαστών 

Α. Καλενίέρογλου 

Έρ. Αού(ΐ.παν 

Α. Πολυ[Αερ(&ην 

Κ. Αεβέντην 

Α. Κ. Φυλίτην 

Αδελφούς Παππάζαγλου 

$. Σι(^ίωνίδην 

Μεταφέρονται 



4 28 
30 

530 5» 
800 

5 (8 

100 

50 

50 

20 

50 

50 

100 

5 

85 

25 

50 

60 



40 

25 

10 

5 

5 

10 

10 

5 

5 

5 

5 

5 

6 

ία 



1503 26 η99 35 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ. 



301 






» 

9 
9 
9 

• 
9 

9 
9 

α 

9 

» 

9 



9 
9 
9 
9 
9 
9 
9 
9 
^9 
» 
9 
9 
9 
9 
9 
9 
9 
» 
9 
9 
9 
9 
9 



Μεταφορά 
Αδελφούς Τζιριχλεώτου 
Γ. ΜαυράκΥ)ν 
Ή Βαχ&ν 

Έμ[Λ. Τριανταφυλλίδην 
Έΰθ. Πεταλλ&ν 
Ν. Γαβριτϊλ 
Ίω. ΣχλιβανΙτιην 
Π. θεολόγον 
Σ. θεολ($γον 
*Αναστ. Φυλίτην 
Μιχ, Βλαχλ(δην 
Εύθ. Χρι^στου 
Ίω. Χαριχλ^ί 
Δ. Πορφυρέφχον 
Παντ. Βουρουχλ&ν 
Μαρ(αν Ν. Γού[ΐ.α 
Μιχ. Ξανθ&ν 
Κ. 'Ράϊνεχε 
Β. Ζητσαΐον . 
Γρηγ. Σουτσον 
*Αρετην Φωτεινού 
Κ. Ν. Μιχαήλ 
Κ. Νιχοχλΐί 



20 φρ. 

9 

9 
9 

9 
9 



Α. Τ. 


1503 26 


> 


5 


> 


5 


» 


3 


» 


5 


> 


4 


» 


5 


» 


4 


» 


5 


» 


5 


« 


3 


» 


3 


» 


5 


» 


3 


» 


3 


» 


3 


9 


40 


> 


ίΟ 



1199 35 



6 
5 
5 
3 
5 
5 20 φρ. 29 » 



"Ητοι τά ύπ^ τ%ς ο{χοδθ|λ{|ζ Συλλόγου ε{«ΐΐρ«}^θέντα 

μέχρι σ]&(ΐ,ερον είσΐ 9 

Έδαπανήθησαν δε δι' άγοράν του έχ ^ 838 ο(χοπέδου λ. Τ. 
χαΐ ε!ς προχοςταβολάς τ$ άρχιτέχτονι χ. Κλεάνθει δια 
τΉν ίσοπέδωσιν χλπ. 9 



Ύπέλοιπόν υπέρ του χτιρίου (λένουν έν τφ Τα(αίφ 
ΚαθυοτεροΟνται δ(Λ.ως ίΐΛ6\ί.Ί[ άτίά τινας τών έγγεγ^ρ.* 
μένων υκρέρ αδτου συνδρομίΐτΰν περί τάς 
αΤτινες πιστεύω, βτι έπΙ τέλους Οά είσπραχθώσι χοΛ αυ- 
ταΐ| χαΐ ο(>τω σιξμερον δυνάμεθα νά λογαριάζωμεν βέ- 
βαιωμένας διβΐ^ τ^ν οίχοδομ^ιν του Συλλόγου περί τάς 



9 



25 25 1609 50 



2366 93 



70 



2808 85 



2436 93 



371 92 



300 



750 



302 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



θ". Κατάστασις τοΟ ΈνεργητιχοΟ χαΐ ΠαθητιχοΟ. 

Κατά τα ε{ρΊή{λ.ένα ή χατάστασις σι^μερον τοΟ *Εηργητιχόϋ χαΐ Παβηζιχοϋ του Συλλόγου 
είναι 1% έξ^ς. 



Μεζοχαϊ 
Έλλ. Δανείου 
Γεν. Εταιρίας 
Τροχιοίρόριων 



Α. 716 18 
» 602 25 
» 506 



Κτιριοτ τα ώς ανω 
δεδαπανη(ΐ.ένα » 

ΤζαμίΜάτια ττρδςεϊσ- 
πραζιν » 

Τ6 2χ των Μετοχών 

(ίας ΑαδίΓΟΙαΓΟ » 

ΚαΙ ίν έτερον παλαών 

Βι6Μο&ήχη^ ή άζ(α 
αύτίΐς » 

"ΕπιτΐΛα χαΐ Σχεύη, 
τα άπολειπόριενα 
πρδς άπό^βεσιν » 

Ταμεΐογ^ τα έν αΰτφ 
[λετρητά » 



1824 43 



2436 93 



229 
26 



255 



100 



45 



634 07 



5295 43 



*ΑΛθθΒματιχ6γ, Τ6 σχγ)(Αατιζ6- 
[/.ενον (λετά του περισσεύ- 
(χατος Ίσολογ. μας 

Π αραχατάύήχαι, 

Δι' άγοράν βιβλίων λ. 300 
» τα άπορα Σχο* 

λεΤα » 829 

9 τα Διαγωνίσματα * 321 • 
Β Περιοδικά Άνα- 

γνωσττορίου » 



981 56 



48 52 1499 02 



» 



ΣυνδρομαΙ κτιρίου.» 
λ/σμοί έχχρεμεΐς » 



2808 85 
6 



5295 43 



Αυτή εΤνε, κύριοι, ή 2ν γένει σημερινή κατάστασις τών οικονομικών ημών. Αϊ περικυκλοΟσαι 
ήμας άνάγκαι άληθώ; είσιν ίττειροι, καΐ μΐ τοιαύτα μέσα έλίγον έπΙ του παρόντος δυνάμεθα 
να έπαρχέσωμεν εΙς ττιν θεραπείαν αυτών. Άλλ* &ν άνατρέζωμεν είς τ^ν άρχίΐν του ημετέρου 
Συλλόγου, οπότε αΐ ετήσιοι αύτου πρόσοδοι άνέβαινον εις χιλιάδας τινάς γροσίων, άναμνησθώ- 
μεν δέ καΐ τάς πρ2> διετίας ίχ της 7Π^ρκα1^ας άπωλείας ημών, δι' άς 6 Σύλλογος εθεωρείτο διά 
παντλς κατεστραμμένος, βφείλομεν νά ώμεν ευχαριστημένοι, ότι έντ&ς μικρού χρόνου 5 Σύλλο- 
γος ημών τοιαύτα δεικνύει σημεία σφριγώσης άναβιώσεως, διότι πρώτην φοράν άπ& τϋς ιδρύ- 
σεως αυτού παρουσιάζει τοιαύτην αρκετά εύάρεστον οίκονομικην κατάστασιν. Κατά τί^ν πα- 
ρελθόντα βίον του Συλλόγου δ^ρζαν αληθώς έποχαΐ, καθ* ίς διετέλει εις άνθηράν πως κατά-, 
στασιν οικονομικώς, άλλ' ουδέποτε εΤχεν αποκτήσει ^ν σήμερον κέκτηται ιδίαν περιουσίαν, ά- 
ναβαίνουσαν εΙς 4000 τυερίπου λίρας, καΐ ουδέποτε είχε περιβληθί^ 8 νυν φέρει γόητρον, γενό- 
μενος τ& κέντρον της έν τη Ανατολή διανοητικές του ίθνους ημών διαπλάσεως χαΐ δ εκτελε- 
στής τοσούτο>ν αγαθών γενναιοδωριών τών ημετέρων φιλόμουσων και φιλογενών ανδρών. Έμ- 
βλέπων εις τ&ν ζηλον, 8ν ίκαστος έζ υμών δεικνύει περί τήν έκπλήρωσιν τών ανατεθειμένων 
αύτφ έργων, πέποιθα, δτι δ ημέτερος Σύλλογος καλώς κατενόησε τήν υψηλήν αύτου άποστο- 
λήν, καΐ εύφροσύνως άπεκδέχομαι κάγώ 6 έλάχιςος αύτου διάκονος τά βελτίονα έν τφ μέλλοντα. 

Ό Ταμίας ΙΩ. ΓΚΙΟΝ. 

Έ Οικονομική Επιτροπή έζετάσασα τά βιβλία τοΟ Ταμείου τοΟ Έλλ. ΦιλολογικοΟ Συλλό- 
γου κατά διάταζιν του 'Άρθρου 1 1 τοϋ Κανονισμού, τητοποιεΧ, δτι εδρεν αυτά σύμφωνα τΐ} πα- 
ρούστ) εκθέσει, έφ φ καΐ υπογράφεται. 

Έν Κων/πόλει τ^ 28 Απριλίου 1 872. 

Ξ. ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΔΗΜ. ΠΑΣΠΑΑΑΗΣ 

ΣΤΕΦ. ΣΚΟΥΑΟΪΔΗΣ ΖΑΧ. ΑΑΕΗΑΝΔΡίΔΗΣ. 

ΈΜ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



ΠΡ ΑΚΤΓΚ Α 



303 



Πρόεδρος αεν 
Άντιπρ6εοροι 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΑ'. 
Έχταχτος. 

Τφ 30 'Απριλ(οΐ) 1879. 

ΠροεδρβΌοηοζ του χ. ΑΓ. Καρατζάνου. 

Άνάγνωσθέντων καΐ έπιψηφισθέντων των 
Πραχτιχών τίς προηγου[λένης εκτάκτου συνε- 
δριάσεως, 6 Γεν. Γρα[λ.[λατε&ς άναγινώσκει έπι- 
στολίιν τών κ. Ά. Βχφειάδου καΐ Κοσ[ΐ.& Χ. 
Προδρ6|Αθυ έκ Χαρταλΐ(Λ%ς άπ& 28 Απριλίου 
1872 προσφερόντων λάφορα νομίσ^ιατα. 

Είτα προβαίνει δ Σύλλογος εΙς την έκλογίιν 
τών ΚθΦ[χγ)τ6ρων αδτοΟ καί τών διαρκών Επι- 
τροπών κατά τΜΒ' συλλογικών Ιτος, καΐ δι'ά- 
πολύτου (^υςΊκ^ς πλειονοψηφίας άναδείκνυνται 

6 κ. Κ. Καραπάνος 

οι » Ί. Δ. Αριστοκλής καΐ 

» Α. ΜοΓάΙιηαηη. 

Γεν. Γρα[^[^Μ^τεύς 6 κ. Δ. Μαλιάδης 

Ειδ. Γρα|Χ.[ΐ.ατεύς » Δ. Πληθωνίδης 

Βιβλιοφύλαζ » Α. Αιούμας 

Τα^Α^ας 6 αύτ&ς Ί. Γκιών. 

Μέλη δέ Διαρκών Επιτροπών, 

Τίς μέν θ!κονο[λΐκϋς οί κ. κ. Ζ. *Αλεζανδρΐδης, 
Κοκκώνης, θ. Κοσούδης καΐ Β. Σαρακιώτης, 

Της Συντακτικής οΐ κ. κ. Γ. Λαζόπουλος, 
Γ. Σά^ι^ος, Μ. Π(χραν(κας, Γ. Σοφοκλής καΐ Ά. 
Αιού[Αας, 

Τής Εκπαιδευτικής οι κ. κ. 2. Ζωγράφος, 
Κ. Καλλιάδης, Κ. Καραθεοδωρής (ατρός, Μ. 
Πανταζής, Γ. Σοφοκλής καΐ Ν. Τσιγαρας, 

Τής Φιλολογικής ο{ κ. κ. Ή. Βασιάδης, *Α. 
Δη|Αητριάδης, Ί. ΚαρολΙδης, Μ. Παρανίκας καΐ 
Α. Τάγης, 

Τής Αρχαιολογικής οι κ. κ. Σ. *Αριστάρ- 
χης, Α. Βερναρδάκης, Δηριητριάδης γεωμ^έτρης, 

ϋ&ηπθαυ, Μϋϋη^οη, ΜοΓάΙιηαηη (πα• 

τι^ρ), ΜοΜίΐηαηη (υιός), Κ. Σ. Καραθεοδω- 
ρής καΐ Α. Πασπάτης, 

Τής δε Επιστημονικής καΐ Ανθρωπολογικής 
οΐ κ. κ. Α. Βαφιάδης, Άβδουλλάχ Βέης, *Α. 
Ζωηρός, Σ. Μαυρογένης, Ά. Σπαθάρης, Ά. Πα- 
σπάτης, Π. Καλλιβούρσης, \νθίδΙ){Ιθ1ΐ καΐ 

ΜοΓάΙτηαηη (υΙός). 

Ό Πρόεδρος εντέλλεται τώ Γεν. Γραι^ιχατεΐ 
ϊνα ίναγγείλη τοΧς νέοις Κοσ{ΐ.τ^τορσι καΐ τοΙς 



[λέλεσι τών διαφόρων Επιτροπών την Ικλογίιν 
Γών. 
ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις. 



αυτών. 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ1Σ ΤΑΑ'. 

τ% 7 Μβίοο 1872. 
Επέτειος Πανήγυρις τοΟ Συλλόγου• 

ΠροείρΒύοηος τοϋ χ. Κ. Καραπάγου. 

Συνελθόντων τών μελών τοΟ Συλλόγου εν 
τή αίθούση τής Σχολής τής Παναγίας έν Σταυ- 
ροδρο|λ((ι^ καΐ πλήθους φιλόμουσων, έν οίς οΐ 
Σεβάσμιοι αρχιερείς Καισαρείας καΐ Παμφ(λου, 
μετά του μεγάλου Πρωτοσυγκέλλου κ. Δωρο- 
θέου Εύελπίδου, τών Αρχιμανδριτών Ευγενίου 
Ξηροποταμηνου καΐ Νικηφόρου Γλυκ&, ώς αν- 
τιπρόσωποι τής Εκκλησίας κατεϊχον τίιν πρώ- 
την θέσιν, παρεκάθηντο δέ αυτοίς δ επιτετραμ- 
μένος τής Ελλάδος κ. Δ. 'Ραζής, καΐ 5 Γεν. 
Πρόξενος αυτής κ. Ν. Άϊβαζίδης, αντιπρόσω- 
ποι δέ τών διαφόρων Λεσχών καΐ Αδελφοτή- 
των τής ημετέρας πόλεως πρόθυμοι παρίς-αν- 
το τα αδελφικά πρ^ς τ6ν Σύλλογον έκδηλοϋν- 
τες αισθήματα, β Πρόεδρος κ. Κ. Καραπάνος 
κηρύζας την Ιναρζιν τής συνεδριάσεως άναγι- 
νώσκει τήγ έζής λεπτομερή Ικθεσιν ττερί τών 
κατά τί> λήγον ϊτος εργασιών του Συλλόγου, 



ΚυρΙαι χαΐ Κύριοι^ 

Πρλ Ινδεκα ετών πολλοί λόγιοι καΐ φιλόμου- 
σοι συνέστησαν τ6ν Ελληνικών Φιλολογικών 
Σύλλογον, δπως δι' αυτού καλλιεργώσι τά 
γράμματα καΐ τάς έπιστήμας, καΐ ευρίσκωσιν 
έν αυτώ διανοητικήν τίνα οιάχυσιν. Και κατά 
μίν τά πρώτα ετη τής ζωής αυτοΟ δ Σύλλο- 
γος περιωρίσθη κυρίως είς τδν σκοπών τούτον 
τών {δρυτών αύτου' δεν ητο όμως δυνατόν μία 
ομάς λογίων συνερχομένη τακτικώς πρ?>ς ιδίαν 
αυτών ι^θικήν ώφέλειαν καΐ εύχαρίστησιν νά 
μή αίσθανθί} την ανάγκην καΐ την έπιθυμίαν 
του νά έπιδράσγ) καΐ γενικώτερον έπΙ τής κοι- 
νωνίας, έν ^ ίζη' ούτω δέ δ Σύλλογος άπλ 
πολλών ήδη ετών συν τ^ καλλιεργεΙ<^ τών 
γραμμάτων επεδίωξε και την διάδοσιν αυτών 
έν τ^ πατρίδι ημών. Την τελευταίαν δ(ι.ως 



304 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣϊλΑΟΓΟΣ 



ταύτην ίργασίκν 6 2ύλλογ(κ άι^^ίέχβη «ιτον^ 
^αιέτβρον, χαΐ άνέγρύίψεν ώς 2να τών κυριοτέ- 
ρων, Ινα ^Α^ «Ιπω τ^ν χυριώτ«ρσν τ6ν σκοπών 
αυτοΟ, άπλ τϋς ίπιψχφίσεως του σνΐ[ΐ.8ρον 2ν 
Ινεργεί^ Κανονΐ9(]ΐου αύτοΟ, ΧηλαΧί) άπ& του 
ίΧη λι5γοντος Ιτους. 

Κατά τ&ν νέον Κανονΐ9[ΐ.2)ν ή[ΐ£ν άνα^εχθείς 
την ύποσττάριξιν χαΐ ιτολλαιτλαίτίασιν τών σχο- 
λείων έν Άνατολ* 2 Σύλλογος, χωρίς νά παρα- 
βλάψω τ^ν φιλολογιχδν καΐ έπιστΥΐ{ΐ.ονιχ6ν αδ- 
τοΟ χαραχτ^ρα, ανέλαβε συγχρόνως χαΐ τά χα- 
θ^χοντα έθνιχου φροντιστηρίου. ΤοιοΟτος ίέ γε- 
νόμενος δ Σόλλογος ίέν εΤναι πλέον χτϋ^χα 
λογ(6)ν χαΐ φιλόμουσων τινών, άλλ' δλοχλτίρου 
του Ιθνους, δπερ του δποΐου εργάζεται, χαΐ ε{ς 
την συνδρομ^ιν τοΟ δποΐου στηρίζει ττίν πρόο- 
ίον χαΐ έπιτυχίαν αύτου. 

Τοιούτου ίντος σήμερον του Συλλόγου ή 
Ιχθεσις τών ετησίων εργασιών, τάς δποίας 
χ«τ& χαθϋχον υπλ του Κανονισμού έπιβαλλδ- 
μενον άνέλαβον Ινα ποιήσω σήμερον ενώπιον 
υμών, 3έν δύναται νά ^ναι πανηγυριχλς χαΐ 
^ητοΜχός τις λόγος, άλλα καθαρά χαΐ άπλϋ 
λογοοοσία, έζ ^ς θά χρίνητε, &ν πρέπγι νά 6πο- 
στηρίξητε αυτλν εΙς την έκπλι^ρωσιν τοΟ υψη- 
λοί χαΐ εύρέος σχοποΟ, 8ν άνεδέχθη. ^Οπως &έ 
γείνω καταληπτός, θέλω εκθέσει δμΐν δσον 
οΙόν τε συντομ(&τερον τι Ιπραξεν δ Σύλλογος 
έν έκάσττι τών ποικίλων αύτοΟ εργασιών. 

ΜΕΑΗ ΤΟΥ ΣΤΑΑΟΓΟΤ. 

^0 άριθμ&ς τών τακτικών μελών τοΟ Συλ- 
λόγου ηυζησεν έπαισθητώς κατά τλ παρλν Ιτος. 
Έξ 83 δ άριθμ&ς αυτών άνέβη εις 830, ών 
τέσσαρα μέν ^εγράφησαν έκ τών παλαιών, τρία 
ίΐ έκ τών νεωστί εκλεγέντων* ίθεν χατετά- 
χθησαν κατά τ^ ϋ^η λίγον ίτος 4 47 νέα μέ- 
λη. ΚαΙ δ άριθμ&ς δλ τών επίτιμων καΐ αντε- 
πιστελλόντων ηΰξησεν ωσαύτως έπαισθητώς, 
τών μίν πρώτων κατά 28, τών δΐ δευτέρων 
κατά 28* δ θάνατος 2μως άφι^ρπασέ τίνα τού- 
των, καΐ δ Σύλλογος θρην^ την άπώλειαν δύο 
τών επίτιμων αδτοΟ μελών, τοΟ διακεκριμένου 
καΐ μεγάλου ίστορικοΟ Γ. Γροτίου, καΐ του άει- 
ανι^του καΐ φιλοττάτριδος Κ. Δοσίου. ΚαΙ τών 
δύο τούτων ανδρών δ θάνατος έλύπησε καιρίως 
τ^ν Σύλλογον* διότι έν τφ πρώτω δλος δ πε- 
φωτισμένος κόσμος χαΐ (δίως τλ Ιθνος ημών 
απώλεσε τ2>ν μεγαλείτερον αδτου Ιστορικόν, 
δστις χαταλιπων τί> τραπεζιτικών στάδιον κα- 
θιέρωσεν δλον αυτοΟ σχεδόν τ6ν βίον εΙς τίιν 



μελέτην τ^ΐς πολιτιχ91ς, κοινωνικές καΐ Ιδιωτι- 
χϋς ζω%ς τών προγόνων ι^ών, καΐ συνέγραψε 
τ1)ν έμβριθεστάτην χαΐ σοφωτάτην {στορίαν τΐ|ς 
Ελλάδος* έν δΐ τ$ δευτέρ(^ τλ μέν Ιθνος {μών 
άπώλεσεν Ενα τών σπουδαιότερων αυτοΟ αν- 
δρών, δ δι Σύλλογος 2να τών ειλικρινέστερων 
φίλων χαΐ βοηθών, ώς έδείχθη τρανώς καΐ έκ 
τΐίς διαθήκης α&του, έν ^ πρώτος α&τ^ς κατα- 
λείπει τω Συλλόγφ κληροδότημα 6 χιλ. δραχ- 
μών. Τ4)ν θλίψιν ταύτην έζέφρασεν ΐίδη δ Σύλ- 
λογος πρλς τάς οΙκογενείας τών άειμνι(στΜίν 
τούτων ανδρών* θεωρώ δέ βτι έχπληοώ {ερ^ν 
χαθϋΧίον εκφράζων α&τ^ν σι6μερον καΐ οημοσίφ 
άπ6 του ^ι&ματος τούτου. Έκ δΐ τών άντεβη-* 
στελλόντων αότοΟ μ»λών δ Σύλλογος θρηνώ 
τίιν άπώλειαν τοΟ έν *Ιωανν(νοις άοιδίμου Π. 
Άραβαντινου, 6στις πολλά 6πέρ τοΰ Ιθνους 
ίμών έμόχθησε, καΐ περί τοΟ δποίου θέλει γέρ- 
νει εκτενέστερος λόγος παρά του εΙσηγητοΟ 
του Ζωγραφείου διαγωνίσματος* τοΟ έν Κερα- 
σοΟντι άοιδίμου Π. Τρ'.ανταφυλλίδου, βστις β- 
λίγον πρ^ τοΟ θανάτου εΤχεν άποδεχθ^ τίιν 
ίδέαν, ^ν δίν ήδυνήθη νά φέρη ε(ς πέρας, τϋς 
συλλογές τών έν Πόντβ^ σωςομένων ζώντων 
μνημείων τ91ς γλώσσης ιξμών, καΐ τών άοιδί'* 
μων Μαρίνου Βρετο!ί έν Μασσαλί^ και Σταυ* 
ράχη Άναγνώστου έν Κυδωνίαις, οίτινες δίν Ι- 
παυον δεικνύοντες τλ ενδιαφέρον οώτών πρλς 
έπίτευζιν τοϋ σκοποΰ τοΙ> Συλλόγου. 

ΣΤΝΕλΡίΑΣΕΙΣ. 

Καίτοι η νόσος χολέρα 'ήνάγκΜεν (λους ι(*- 
μ&ς περί τάς αρχάς τοΟ φθινοπώρου νά ίπο* 
φεύγωμεν έπί τινα καιρ\>τ τάς συναθροίσεις, 
ούχ ίττον δ Σύλλογος συνΐίλθε κατά τλ λϊ- 
γον έτος ε(ς 43 συνεδριάσεις. Τούτων «{ μίν 
29 ε{σΙ τακτιχαί, α( δέ 44 έκτακτοι. 

ΚαΙ έν μέν ταΐς τακτικ.αΑς συνεδριάσεσιν έ- 
γένοντο 23 σπουδαία αναγνώσματα έφελκύσαν- 
τα εΙς τίιν αίθουσαν τοΐί Συλλόγου πολυπληθές 
άκροατΑριον ού μόνον έζ δμογενών, άλλα καΐ έξ 
βλων σ^^δλν τών μεθ' "ίιμών συμβιούντων εθνών. 
Ταύτα ο έ είσί' ά) Περί τών έν Κωνσταντινου- 
πόλει ανασκαφών έπΙ τοΟ θρ^χικοΟ σιδηροδρό- 
μου, καΐ περί εμπορίου τών Γενουηνσίων Εν τε 
Κωνσταντινουπόλει κα\ τώ Ε&ζείνή^ &πλ τοΟ 
κ. Α. Πασπάτη (*Αναγνώσμ. 3). β') Περί τών 
σφηνοειδών αρμενικών επιγραφών, χαΐ Περί ε- 
πιγραφών και ανάγλυφων Φιλιπττουπόλεως δπλ 
τοΟ δόκτορος Μόρδτμανν (Άναγνώσμ. 2). γ') 
Περί μολυβδοβούλλων αναφερομένων ε{ς τ^Μ 



Ι, 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ. 



305 



μγ6ιλών\>αον έχκλη^ίαν της Άγ(ας Σοφ(ας 
υπί του ο6χτορος Μέρτ^μανν υ{οΟ (άναγν. 1 ). 
δ') Περί τίς Μωαβιτιχϋς έτηγραφίς του βασι- 
λέως Μέσα υπλ του δόκτορος δοΙίΓΟθάβΓ (ά- 
ναγν. 2). έ) Περί γλωσσολογίας καΐ περί (ΐ,ετρι- 
κϋς τών Βυζαντ. 6π& Μ. Παρανίκα (άναγν. 6). 
ς') Περί του [λ.υθολογικου ενδιαφέροντος του 
Βοσπόρου 6πλ χ. ^6^αη^@]1αΠ1 (άνάγν. 4). ζ') 
Περί έπιρ^οϋς του θερμογόνου υπδ Π. Καλλι- 
βούρση (ίνάγν. 2). Ή) Περί γνωστιχου χαΐ περί 
φυσιολογικής θεωρίας τ%ς δράσεως υπ6 Ι. Κα- 
ρολίδου (άναγν. 2). θ') Βιογραφία Γροτίου υπ& 
Σ. Κ. Καραθεοδωρη (άνάγν. 4). ί) Π^ρΙ χαρτο- 
νομίσριατος παρά τοις άρχαίοις υπ& Α. Βερ- 
ναρδάχη (άνάγν. 4). ιά) Περί χη[λείας παρά 
τοϊς "Αραψιν 6πί) Γ. Άριστάρχου (άνάγν. 4). 
ιβ') Περί της εν Γαλλί^ χαΐ Γερμανί^ φιλο- 
σο^ρίας του Ιθ' αιώνος &π2) Α. Ηαυρογένους 
(άναγν. 2). 

Τών δε έχτάχτων συνεδριάσεων α{ μίν 4 
πρώται χατηναλώθησαν είς τίιν συζτότησιν του 
μέρους του ΚανονισμοΟ, 6περ δέν είχε συζητη- 
θη χατά τί> παρελθόν ϊτος, χαΐ εις τίιν δρι- 
στιχην αύτου έπιψι^φισιν* ετεραι δλ 4 γενέ- 
μεναι χατά τάς διαχοπάς τοΟ Συλλόγου έχρη- 
σίμευσαν διά ταχτιχάς αύτου έργασίας' εΐς δΐ 
τάς λοιπάς ίζ έγένετο ί άνάγνωσις τών έχ- 
θέσεων τών Επιτροπών χαΐ τών Κοσμητόρων, 
άς δ Κανονισμούς δρίζει, χαΐ αΐτινες περιέχουσιν 
έν λεπτομερείς δλόχληρον τ6ν βίον του Συλ- 
λόγου. 

Αεπτομερί δ'άφίγησιν τών χατά τάς συν- 
εδριάσεις ταύτας γενομένων περιέχουσι τά υπλ 
του είδιχου Γραμματέως χ. Ν. Τσιγαρ& μετά 
πολλές της φιλοπονίας συνταχθέντα έχτεν^ί 
πραχτιχά τοΟ Συλλόγου. 

ΛΗΗΟΣΙΑΙ ΔΙΑΑΕΐεΐΣ. 

Δημόσιαι διαλέξεις έγένοντο χατά τλ λ91γον 
Ιτος 42 ϋπί> 4 3 άγορητών' ίξ αυτών α{ 4 5 
ήσαν έπιστημονιχαί, γενόμεναι ϋπ6 τών χ. χ. 
Κ. Καραθεοδο>ρ9ϊ, Α. Σπαθάρη χαΙ.Δ. Μαλιά- 
δου' 4 4 ΙστοριχαΙ δπ6 τών χ. χ. Ι. *Αριστο- 
χλέους, Γ. Χασιώτου, Μ. Παρανίχα, Γ. Ααζο- 
πούλου, Α. Δημητριάδου χαΐ Κ. Καλλιάδου* 
9 φιλολογιχαΐ δπ6 τών χ. χ. Ήρ. Βασιάδου, Γ. 
^Κασιώτου, Ι. Καρολίδου χαΐ Α. Δημητριάδου* 
3 ήθιχαΐ ϋπί> του χ, Ι. Άριστοχλέους' 2 φιλο- 
σοφιχαΐ υτΛ τών χ. χ. Π. Καλλιβούρση χαΐ Ι. 
Αριστοκλέους χαΐ 2 οίχονομολογιχαΐ δπϊ) τοΟ 
χ. Α. Βερναρδάκη. 

(ΕΛΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΣ. Τ0Μ02 



ΚαΙ δ άρι^μλς τών άγορητών χαΐ ιςρλ πάν- 
των δ άριθμδς τών ακροατών, οΐ πλείστοι 
τών δποίων άν^ίκον είς την έργατικην τάξιν, 
ενθαρρύνει ήμας. Ινα έλπίσωμεν βτι τλ μέσον 
τούτο της είς τ&ν λα&ν εμπνεύσεως τοΟ πρ&ς 
την μάθησιν έρωτος, βπερ πρώτος δ Σύλλογος 
ένεχαινίασεν έν τη πόλει ημών, επέτυχε πλη- 
ρέςατα, χαΐ υπόσχεται εδαρέστους καρπούς. Έ- 
κτ&ς δέ του Συλλόγου ημών καΐ έτεροι Σύλλο- 
γοι έφ'ΐ^ρμοσαν ενταύθα τλ μέτρον τών δημο- 
σίων διαλέζεων, καΐ έποΐ'ΐ^σαντο τοιαύτας χατά 
τ2) λ^γον Ιτος ίπΐ διαφόρων θεμάτων. Μετά 
πολλών τών Συλλόγων τούτων συνεννοηθημεν 
πρλ έν{)ς ίτους, ΐνα άπ2» κοινού σκεπτώμεθα 
περί του καταλληλότερου τρόπου τ^ς δημοτι- 
κΐίς ταύτης διδασκαλίας. Δύο δέ αυτών ο{ καΐ 
τάς σπουδαιοτέρας καΐ πολυαριθμοτέρας ττοιιά* 
σαντες δημοσίας διαλέζεις Ιπεμψαν "^μίν ίκθε^ 
σιν περί τών έν αύτοΐς γενομένων τοιούτων. 
Ούτοι ο'είσΐν ή έν Φαναρίφ Αέσνη «Μνημοσύ- 
νη, » έν ^ έγένοντο 32 δημόσιαι διαλέξεις, καΐ 
δ Σύλλογος «Μικρά Ασία», έν ^ έγένοντο 53 
τοιαυται, έζ ων α{ 22 εΙς τουρκικ^ιν γλώσσαν 
χάριν τών πολλών έκ Μικρ&ς ' Ασίας δμογενών, 
οΐτινες άγνοουσιν είσέτι τί)ν πάτριον γλώσσαν. 
Μετ' εύχαριςΊ^σεως δέ είδομεν μεταζΰ τών τε- 
λευταίων τούτων διαλέξεων καΐ μίαν γενομέ- 
νην παρ' Οθωμανού συμπατριώτου ημών. 

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ. 

ΚαΙ έπΙ του αντικειμένου τούτου δ Σύλλο* 
γος ϊπραξέ τι κατά τ6 λήγον ίτος, έξετάσας 
οιά τής Φιλολ. Επιτροπής τ^ σύγγραμμα, 8- 
περ έ^άλη αύτφ διά τ6 Ζωγράφειον Ιϊί^Ι '^- 
ηείζου διαγώνισμα. Ό είσηγητ-ίϊς της Έπιτρο- 
τπίς ταύτης κ. Μ. Πανταζϋς θέλει ποιι^σει ί- 
ΐν σήμερον έκτενϋ περί τούτου Εκθεσιν. Έγώ 
έ περιορίζομαι ΐνα εκφράσω τ-ίιν έπιθυμίαν καΐ 
εύχ-ίιν του Συλλόγου, βπως κατά τλ προσεχές 
έτος λάβωμεν σπουδαία καΐ δσον οΙόν τε πλ&ίο- 
να συγγράμματα διά τά Ευγένεια διαγωνίσμα- 
τα Περί Θεσσαλίας, περί Μακεδονίας καΐ περί 
Θράκης, καΐ διά τ& Συρ.βουλίδειον διαγώνισμα 
Περί Πόντου. ΈλπΙζομεν δ* ωσαύτως δτι θέλο- 
μεν Ιχει κατά τ6 προσεχές ίτος καΐ Περί τρα- 
γωδιών διαγώνισμα του κ. Εδ. Βαλλιάνου. 

ΔΙΑΡΚΕΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΑΙ. 

Ή ευρύτης τών εργασιών, ίς δ Σύλλογος ά- 
νεδέχθη διά του νέου αδτου ΚανονισμοΟ, κατέ- 
στησεν άναγκαίαν τίιν σύστα^ιν τών τοιούτων 

τ'.) 39 



ι 



302 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙλΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



θ'. Κατάστασις τοΟ Ενεργητικοί) χαΐ ΠαθητιχοΟ. 
Κατά τα είρΥί{Λένα ή κατάστασις σί{Αερον τοΟ *Εγ6ζγητιχόϋ καΐ Παάηζιχοϋ του Συλλόγου 



(ΐναι 



ί έξϋς. 

ΜεζοχαΙ 
Έλλ. Δανείου 
Γεν. Εταιρίας 
Τροχιοίρό[Αων 



Α. 716 18 
» 602 25 
» 506 



Κτί(ΐογ τα ώς ανω 
$ε$απανΎ](Λένα » 

Γξαμ^ίάτια πρ&ςεΙσ~ 
πραξιν » 

Τ& έχ τών Μετοχών 

μας ΑαδίΓοΙαΓΟ » 

ΚαΙ Ϊί έτερον παλαών 

Βι6Μοθήχη^ ή άξ(α 
αδτίΐς . » 

"ΕπίίΐΛα χαΐ Σκεύη, 
τά άπολειπ6[ΐ.ενα 
πρ6ς άπέ^βεσιν » 

ΤαμΒΪοτ^ τα έν αύτφ 
[λ.ετρητά » 



1824 43 



2436 93 



229 
26 



255 



100 



45 
634 07 



5295 43 



*ΑΛθθψατιχόν. Τ& σχγΐ(χ.ατιζό- 
μ,ενον μετά του περισσεύ- 
ματος Ίσολογ. μας 

Παραχαταίήχαι. 

Δι* άγοράν βιβλίων Δ. 300 

» τά άπορα Σχο- 
λεία * 829 
τά Διαγωνίσματα » 321 • 
Περιο^ιχά Ανα- 
γνωστηρίου » 48 52 



981 56 



9 
» 



ΣυνδρομαΙ κτιρίου.» 
Α/σμοΙ εκκρεμείς » 



1499 02 

2808 85 
6 



5295 43 



Αυτή είνε, κύριοι, ή έν γένει σημερινή κατάστασις των οικονομικών ημών. Αι περικυκλοΌσαι 
ήμας άνάγκαι αληθώς είσιν άπειροι, καΐ με τοιαΟτα μέσα βλίγον έπΙ του παρύντος δυνάμεθα 
νά έπαρχέσωμεν εΙς την θεραπείαν αυτών. Άλλ' άν άνατρέξο>ριεν είς τίιν ίρχην τοΟ ημετέρου 
Συλλόγου, δπύτε αί ετήσιοι αύτου πρόσοδοι άνέβαινον είς χιλιάδας τινάς γροσΙο>ν, άναμνησθώ- 
μεν δέ χαΐ τάς πρ6 διετίας έκ τΐ^ς πυρκαΐάς ίπωλείας ημών, δι' άς δ Σύλλογος εθεωρείτο διά 
παντός κατεστραμμένος, έφείλομεν νά ώμεν ευχαριστημένοι, δτι έντ&ς μικροΟ χρόνου 5 Σύλλο- 
γος ημών τοιαΟτα δειχνύει σημεία σφριγώσης άναβιώσεως, Χιότι πρώτην φοράν άπύ τίς ιδρύ- 
σεως αύτοΟ παρουσιάζει τοιαύτην αρκετά ευάρεστον οίκονομικ'ίιν κατάστασιν. Κατά τ^ν πα- 
ρελθόντα βίον του Συλλόγου δ^ρζαν αληθώς έποχαΐ, καθ* άς διετέλει είς άνθηράν πως κατά- 
στασιν οικονομικώς, άλλ' ουδέποτε ειχεν αποχτήσει ίΐν σήμερον κέκτηται ίδίαν περιουσίαν, ά- 
ναβαίνούσαν είς 4000 περίπου λίρας, καΐ ουδέποτε είχε περιβληθώ 8 νυν φέρει γόητρον, γενό- 
μενος τδ κέντρον τής έν τ^^ Ανατολή διανοητικής του ίθνους ημών διαπλάσεως καΐ δ εκτελε- 
στής τοσούτ&>ν αγαθών γενναιοδωριών τών ημετέρων φιλόμουσων και φιλογενών ανδρών. Έμ- 
βλέπων είς τ&ν ζηλον, 3ν ίκαστος έζ υμών δεικνύει περί τ^ν έχπλήρωσιν τών ανατεθειμένων 
αύτώ ίργων, πέποιθα, δτι δ ημέτερος Σύλλογος καλώς κατενόησε την υψηλην αυτού άποστο- 
λήν, καΐ εύφροσύνως άπεκδέχομαι κάγώ δ έλάχι^ος αύτου διάκονος τά βελτίονα έν τφ μέλλοντα. 

Ό Ταμίας 10. ΓΚΙΟΝ. 

*Η Οικονομικοί Επιτροπή έξετάσασα τά βιβλία του Ταμείου του Έλλ. Φιλολογικού Συλλό- 
γου κατά διάταζιν του "Αρθρου 1 1 τοϋ Κανονισμού, πιςΌποιεΤ, ότι ε5ρεν αυτά σύμφωνα χ^ πα- 
ρούστι εκθέσει, έφ φ καΐ υπογράφεται. 

Έν Κων/πόλει τ^ 28 Απριλίου 1872. 



Ξ. ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΔΗΜ. ΠΑΣΠΑΑΑΗΣ 

ΣΤΕΦ. ΣΚΟΥΑΟΥΔΗΣ ΖΑΧ. ΑΑΕΕΑΝΔΡίΔΗΣ. 



ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρίασις• 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



303 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΑ'. 
Έχταχτος. 

Τφ 30 'Λπριλ(ου 1879. 

Πζοεδρίύογζος τοϋ χ. Κ, ΚαρακάνοΌ, 

*Ανάγνωσθέντων χαΐ έπιψηφισθέντων τών 
Πραχτιχών τίς προηγου|ΐ.ένης έχτάχτου συνε- 
δριάσεως, δ Γεν. Γραμ[ΐατεύς άναγινώσχει επι- 
στολή τών χ. *Α. Βχφειάδου χαΐ Κοσ[ΐ.& Χ. 
Προδρόμου έχ Χαρταλΐ[/.9ίς άπ6 28 Απριλίου 
4872 7Γροσφερ6ντων διάφορα νο[ΐ.[σ[ΐατα. 

Είτα προβαίνει δ Σύλλογος εις την έχλογην 
τών Κοσ|Λητ6ρων αδτου χαΐ τών διαρχών Επι- 
τροπών χατά τΜΒ' συλλογιχί»ν ίτος, χαΐ δι'ά- 
πολύτου (χυςιχίς πλειονοψηφίας άναδε(χνυνται 



[λέλεσι τών δναφέρων Έτητροπών τίιν έχλογ'ίΐν 
Γών. 
ΈπΙ τούτοις διελύθη ή Συνεδρ(ασις. 



αυτών. 



Πρόεδρος αεν 
Αντιπρόεδροι 



δ χ. Κ. Καραπάνος 

οΐ » *Ι. Δ. Άριστοχλϋς χαι 

» Α. ΜοΓάΙΐϊΐαηη. 

Γεν. Γρα[ΐι.[&ατευς δ χ. Δ. Μαλιάδης 

Ε{δ. Γρα()(.[Αατεύς » Δ. Πληθων(δης 

Βιβλιοφύλαζ » Α. Αιούμας 

Τα(Λ(ας δ αύτλς Ί. Γχιών. 

Μέλη δέ Διοιρχών Επιτροπών, 

Τίς ριέν Οίχονομιχϋς οί χ. χ. Ζ. *Αλεξανδρΐδης, 
Κοχχώνης, θ. Κοσούδης χαΐ Β. Σαραχιώτης, 

Της Συνταχτιχίς ο{ χ. χ. Τ. Λαζόπουλος, 
Γ. Σά^ι^ος, Μ. Π^ρανίχας, Γ. Σοφοχλ^ίς καΐ Ά. 
Αιού|Λας, 

Τις Έχπαιδευτιχ^ΐς οί χ. χ. 2. Ζωγράφος, 
Κ. Καλλιάδης, Κ. Καραθεοδωρ^ς Ιατρός, Μ. 
Πανταζίίς, Γ. ΣοφοχλϊΙς χαΐ Ν. Τσιγαρας, 

Τ51ς Φιλολογιχ^ς ο{ χ. χ. Ή. Βασιάδης, Ά. 
Δη[χ.ητριάδης, *Ι. Καρολίδης, Μ. Παρανίχας χαΐ 
Α, Τάγης, 

Τίίς *Αρχαιολογικ91ς οί χ. χ. Σ. *Αριστάρ- 
χης, Α. Βερναρδάκης, Δη^Λητριάδης γεω[&έτρης, 

Οαηηβαυ, ΜίΙΗη^βη, ΜοΓάΙιηαηη (πα- 

τίρ), ΜοΓάΙΐη&ηη (υιός), Κ. Σ. Καραθεοδω- 
ρίς χαΐ Α. Πασπάτης, 

Τϋς δε ΈπιστηΐΛονιχης χαΐ Ανθρωπολογικής 
οί χ. χ. Α. Βκφιάόης, Άβδουλλάχ Βέης, *Α. 
Ζωηρός, Σ. Μαυρογένης, *Α. Σπαθάρης, *Α. Πα- 
σπάτης, Π. Καλλιβούρσης, \νθί8ΐ){Ιθ1ΐ χαΐ 

ΜοΓάΙιηαηη (υίός). 

Ό Πρόεδρος εντέλλεται τφ Γεν. Γραρι^λατεΐ 
Τνα ίναγγείλη τοΊς νέοις Κοσ|ΐ.ι4τορσι καΙ τοΙς 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΑΑ'. 

Τ^ 7 Μβίου 4872. 

Επέτειος ΙΙανήγυρις τοΟ Συλλόγου. 

ΙΤροΒ^ρΒύοντα: τοϋ χ. Κ. ΚαροΛάγου, 

Συνελθόντων τών [χελών τοΟ Συλλόγου Ιν 
τή α^θούση τής Σχολής τής Παναγίας έν Σταυ- 
ροδρο[Λί(ι^ καΐ πλήθους φιλόμουσων, έν οίς οί 
Σεβάσμιοι αρχιερείς Καισαρείας καΐ Παμφ(λου, 
μετά τοΟ μεγάλου Πρωτοσυγκέλλου κ. Δωρο- 
θέου ΕύελπΙδου, τών Αρχιμανδριτών Ευγενίου 
Ξηροποταμηνου καΐ Νικηφόρου Γλυκά, ως αν- 
τιπρόσωποι τής Εκκλησίας κατεϊχον τίϊν πρώ- 
τη ν θέσιν, παρεχάθηντο δέ αύτοίς δ επιτετραμ- 
μένος τής Ελλάδος κ. Δ. 'Ραζής, καΐ δ Γεν. 
Πρόξενος αυτής κ. Ν. Άΐίβαζίδης, αντιπρόσω- 
ποι δέ τών διαφόρων Αεσχών καΐ Άδελφοτ^ί- 
των τής ημετέρας πόλεως πρόθυμοι παρίς-αν- 
το τά αδελφικά πρ^ς τ6ν Σύλλογον έκδηλουν- 
τες αισθήματα, δ Πρόεδρος κ. Κ. Καραπάνος 
κηρύζας την ίναρζιν τής συνεδριάσεως άναγι- 
νώσκει τγϊν Ιξής λεπτομερή έκθεσιν περί τών 
κατά τ& λήγον Ιτος εργασιών του Συλλόγου, 

ΚυρΙαι χαΐ Κύριοι^ 

Πρλ Ινδεκα ετών πολλοί λόγιοι καΐ φιλόμου- 
σοι συνέστησαν τ6ν Ελληνικών Φιλολογικών 
Σύλλογον, δπως δι* αύτου καλλιεργώσι τά 
γράμματα καΐ τάς έπιστήμας, καΐ ευρίσκωσιν 
έν αύτώ διανοητικτ^ν τίνα διάχυσιν. ΚαΙ κατά 
μέν τά πρώτα ετη τής ζωής αυτοΟ δ Σύλλο- 
γος περιωρίσθη κυρίως είς τί>ν σκοπών τούτον 
τών ιδρυτών αυτου' δέν ητο όμως δυνατόν μία 
δμάς λογίων συνερχομένη τακτικώς πρί>ς Ιδίαν 
αυτών ι^θικην ώφέλειαν καΐ εύχαρίστησιν νά 
μί) αίσθανθΐ) την ανάγκην καΐ την έπιθυμίαν 
του νά επίδραση καΐ γενικώτερον έπΙ τής κοι- 
νωνίας, έν ^ ίζη* ούτω δέ δ Σύλλογος &τΛ 
πολλών ηδη ετών συν τη καλλιεργείς τών 
γραμμάτων επεδίωξε και τ'ίιν διάδοσιν αυτών 
έν τ^ πατρίδι ημών. Την τελευταίαν 8μως 



Ιί 



304 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



ταύ-πίν ίργασΙ«ν 4 1!ύλλογ(κ άν^ίέχβη <ρι:ο«- 
^αιέτβρον, χαΐ άνέγράκψκν ώς {να τών χυρι«•τέ« 
ρων, Ινα |ΐιή κίπω 'Τ^^ν χυρ«ώτ«ρσν τέ^ν σκοπών 
αυτοΟ, άπλ τϋς έπιψηφίσεως του ση(ΐ.ερον 2ν 
ίνεργβί^ Κανονισμοί αύτου, δηλαδί} άπδ του 
ίίδη λέγοντος Ιτους. 

Κατά τ2»ν νέον Κανονισ^ι&ν ή{Λων άνα^εχθείς 
την Δποστήριζιν χαΐ πολλαττλασίασιν τών σχο- 
λείων έν Άνατολτ} δ Σύλλογος, χωρίς νά πάρα- 
βλάψτι τ6ν φιλολογικών καΐ έπιστη|Αονικ6ν αδ- 
τοΟ χαρακτήρα, ανέλαβε συγχρόνως καΐ τά κα- 
θιξχοντα εθνικού φροντιστηρίου. ΤοιοΟτος Χε γε- 
νό(χενος δ Σύλλογος Χέν είναι πλέον κτη^χα 
λογίων κα\ φιλορύσων τινών, άλλ* ολοκλήρου 
του ΙΟνους, υπέρ τοΟ 5πο(ου εργάζεται, χαΐ εις 
τίιν συνδροι&ί',ν τοΟ δποΐου στηρίζει ττ^ πρ6ο- 
ίον καΐ έπιτυχ(αν αύτου. 

Τοιούτου ^ντος σι&ριερον του Συλλόγου { 
{χθεσις τών ετησίων εργασιών, τάς δποίας 
χ«τ& καθήκον υπλ του ΚανονισμοΟ έτηβαλλό- 
(ανον άνέλαβον Ινα ποιι^σω σ^[λερον ενώπιον 
υ(Αών, δέν δύναται νά ηναι πανηγυρικές καΐ 
^ητοοικός τις λύγος, άλλα καθαρά καΐ απλή 
λογοόοσία, έζ ίις θά κρίνητε, &ν πρέπφ νά &πο- 
στηρίξητε αύτί>ν εΙς τίιν έκπλι^ρωσιν τοΟ δψη- 
λοΟ καΐ εύρέος σκοποΟ, Αν άνεδέχθη. 'Όπως δέ 
γείνω καταληπτός, θέλω εκθέσει δ{ΛΪν δσον 
οΐύν τε συντο|ΐκί>τερον τί Ιπραξεν δ Σύλλογος 
έν έκάστί) τών ποικίλων αυτοΟ εργασιών• 

ΜΕΑΗ ΤΟΥ ΣΤΑΑΟΓΟΓ. 

^0 άριθ(&λς τών τακτικών μελών τοΟ Συλ- 
λόγου η&ξησεν ίπαισθητώς κατά τλ παρλν Ιτος. 
Έξ 83 δ άριθμ&ς αυτών άνέβη εΙς Ϊ30, &ν 
τέσσαρα (λίν λεγράφησαν έκ τών παλαιών, τρία 
ίέ έκ τών νιωστί εκλεγέντων* δθεν κατετά- 
χθησαν κατά τλ ί δη λήγον Ιτος 4 47 νέα μέ- 
λη. ΚαΙ δ αριθμός δΐ τών έπιτίμων καΐ αντε- 
πιστελλόντων ηΰξησεν ωσαύτως έπαισθητώς, 
τών μέν πρώτων κατά 28, τών δέ δευτέρων 
κατά 28* δ θάνατος βμως άφιϋρπασέ τίνα τού- 
των, καΐ δ Σύλλογος θρηνι^Ι την άπώλειαν δύο 
τών έπιτίμων α&τοΟ μελών, του διακεκριμένου 
καΐ μεγάλου ίστορικοΟ Γ. Γροτίου, καΐ του άει- 
ανι^του καΐ φιλοπάτριδος Κ. Δοσίου. ΚαΙ τών 
δύο τούτων άνδοών δ θάνατος έλύιυησε καιρίως 
τ^ν Σύλλογον* οιότι έν τφ πρώτφ δλος δ πε- 
φωτισμένος κόσμος καΐ ίδίως τλ ίθνος ημών 
απώλεσε τλν μεγαλείτερον αδτου {στορικόν, 
δστις καταλιπών τ6 τραπεζιτικ^ν στάδιον κα- 
θιέρωσεν βλον αυτοΟ σχεδόν τ6ν βίον εις τίΐν 



μελέτην τής πολιτικής, κοινωνικής καΐ {διωτι- 
κής ζωής τών προγόνων ι(μών, καΐ συνέγραψε 
τ9)ν έμβριθεστάτην καΐ σοφωτάτην {στορίαν τής 
Ελλάδος* 2ν δι τφ δευτέοφ τλ μέν ΙΟνος {μών 
άπώλεσεν ίνα τών σπουδαιότερων αυτοΟ άνυ- 
δρων, δ δέ Σύλλογος {να τών ε{λικρινεστέρων 
φίλων καΐ βοηθών, ώς έδείχθη τρανώς καΐ έκ 
τής διαθ']&κης αύτου, έν η πρώτος αύτλς κατα- 
λείπει τφ Συλλόγφ κληροδότημα 6 χιλ. δραχ- 
μών. Τίιν θλίψιν ταύτην έξέφρασεν Κση δ Σύλ- 
λογος πρλς τάς οΙκογενείας τών αειμνήστων 
τούτων ανδρών* θεωρώ δέ 6ιγι έκπληρώ {ερ^ν 
καθήκον εκφράζων αύτ^ν σι^μερον καΐ οημοσίγ 
άπ& του ^ιίΐματος τούτου. Έκ δέ τών άντιβα- 
στελλόντων αύτου μ«λών δ Σύλλογος θρηνιΧ 
τ9)ν άπώλειαν τοΟ ίν *1ωαννίνοις άοιδίμου Π. 
Άραβαντινου, δστις πολλά δπέρ τοΟ Ιθνους 
ιξμών έμόχθησε, καΐ περί τόΟ δποίου θέλει γέρ- 
νει εκτενέστερος λόγος παρά του είσηγητοΰ 
του Ζωγραφείου διαγωνίσματος* τοΟ έν Κερα- 
σοΟντι άοιδίμου Π. Τριανταφυλλίδου, βστις ο- 
λίγον πρλ του θανάτου εΤχεν άποδεχθΐ^ τίιν 
ίδέαν, ήν δέν ι^δυνιίίθη νά φέρη εις πέρας, τής 
συλλογής των έν ]1όντ{^ σωζομένοιν ζώντων 
μνημείων τής γλώσσης ημών, καΐ τών άοιδί*^ 
μων Μαρίνου Βρετο^ έν Μασσαλί^ και Σταυ** 
ράκη Άναγνώστου έν Κυδωνίαις, οΐτινες δέν (^ 
παυον δεικνύοντες τ& ενδιαφέρον αυτών πρ&ς 
έπίτευζιν του σκοπού τοΰ Συλλόγου. 

ΣΤΝΕΑΡΙΑΣΕΙΣ. 

Καίτοι ή νόσος χολέρα ^νάγκλσεν (λους ιξ*- 
μ&ς περί τάς αρχάς τοΟ φθινοπώρου νά άπο* 
φεύγωμεν έπί τίνα καιρόν τάς συναθροίσεις, 
ούχ ίττον δ Σύλλογος συνήλθε κατά τλ λή- 
γον {τος εΙς 43 συνεδριάσβις. Τούτων α{ μέν 
29 είσΐ τακτικαί, αί δέ 44 (κτακτοι. 

ΚαΙ έν μέν ταΐς τακτικ.βλς συνεδριάσεσιν έ- 
γένοντο 83 σπουδαία αναγνώσματα έφελκύσαν- 
τα εις τίιν αίθουσαν τοΟ Συλλόγου πολυπληθές 
άκροατ^ριον ού μόνον έζ δμογενών, άλλα καΐ έξ 
δλων σχεδόν τών μεθ' ημών συμβιούντων εθνών. 
Ταδτα οέ είσί* ά) Περί τών έν Κωνσταντινου- 
πόλει ανασκαφών έπΙ τοΟ θρ^κικοΟ σιδηροδρό* 
μου, καΐ περί εμπορίου τών Γενουηνσίων ίν τε 
Κωνσταντινουπόλει καΐ τώ Εύζείν^ &ιΛ τοΟ 
κ. Α. Πασπάτη (Άναγνώσμ. 3). β') Περί τών 
σφηνοειδών αρμενικών επιγραφών, καΐ Περί ε- 
πιγραφών και ανάγλυφων Φιλιππουπόλεως ύπλ 
του δόκτορος Μόρδτμανν (Άναγνώσμ. 2). γ') 
Περί μολυβδοβούλλων αναφερομένων εις τ)})! 



ηΡλκτικΑ 



305 



(κγΑ&λώνυαον έχκλη^ίαν τΐΐς Αγίας Σοφίας 
υπ& του οόκτορος Μέρτδ(ΐ.ανν υίου (άναγν. 4 ). 
δ') Περί ΤΎΐς Μωαβιτΐ3ς5)ς έττιγραφϋς του βασι- 
λέως Μέσα υπλ τοΟ δέχτορος δοΙίΓΟθάβΓ (ά- 
ναγν. 2). ί) Περί γλωσσολογίας χαΐ περί μετρι- 
κές τών Βυζαντ. υπλ Μ. Παρανίχα (άναγν. 6). 
7') Περί του |Αυθολογιχου ένλαφέροντος του 
Βοσιτέρου δπλ κ. ^βΓηη^§^1α^η (άνάγν. 1). ζ') 
Περί έτνι^^οϋς του θερμογόνου &π6 Π. Καλλι- 
βούρση (άνάγν. 2). Ίή Περί γνωστικού χαΐ περί 
φυσιολογικής θεωρίας τ%ς οράσεως 6πλ Ι. Κα- 
ρολίδου (άναγν. 2). θ') Βιογραφία Γροτίου 6π& 
Σ. Κ, Καραθεο^ωρΐΐ (άνάγν. 4 ). ί) Π^ρΙ χαρτο- 
νομίσματος παρά τοις άρχαίοις &π& Α. Βερ- 
ναρδάκη (άνάγν. 1). ιά) Περί χημείας παρά 
τοΙς "Αραψιν ϋπ?> Γ. *Αριστάρχου (άνάγν. 1). 
ιβ') Περί της εν Γαλλί^ χαΐ Γερμανί^ φιλο- 
σο^ρίας του Ιθ' αγώνος 6π& Α. Μαυρογένους 
(άναγν. 2). 

Των δε έκτακτων συνεδριάσεων οΛ μέν 4 
πρώται κατηναλώθησαν εις την συζήτησιν του 
μέρους του ΚανονισμοΟ, δπερ δέν είχε συζητη- 
θώ κατά τ& παρελθ&ν ίτος, καΐ εις τίιν δρι- 
στικην αύτου έπιψηφισιν' ίτεραι δέ 4 γενό- 
μεναι κατά τάς διακοπάς του Συλλόγου έχρη- 
σίμευσαν διά τακτικάς αύτου εργασίας* ε(ς δέ 
τάς λοιπάς ίζ ίγένετο ή άνάγνωσις τών εκ- 
θέσεων των Επιτροπών καΐ των Κοσμητόρων, 
άς δ Κανονισμός βρίζει, καΐ αΐτινες περιέχουσιν 
έν λεπτομερείς δλέκληρον τδν βίον του Συλ- 
λόγου. 

Λεπτομερή δ*άφίγησιν τών κατά τάς συν- 
εδριάσεις ταύτας γενομένων περιέχουσι τά υπ& 
του εΙδικου Γραμματέως κ. Ν. Τσιγάρα μετά 
πολλές τίς φιλοπονίας συνταχθέντα εκτενή 
πρακτικά τοΟ Συλλόγου. 

ΔΗΜΟΣΙΑΙ διαλέξεις. 

Δημόσιαι διαλέξεις έγένοντο κατά τί> λήγον 
Ιτος 42 ύτώ 43 άγορητών' 2ξ αυτών αί 4 5 
ήσαν έπιστημονικαί, γενόμεναι υπ6 τών κ. κ. 
Κ. Καραθεοδωρή, Α. Σπαθάρη καΙ.Δ. Μαλιά- 
δου* 4 4 ΙστορικαΙ 6π6 τών κ. κ. Ι. *Αριστο- 
κλέους, Γ. Χασιώτου, Μ. Παρανίκα, Γ. Λαζο- 
πούλου, Α. Δημητριάδου καΐ Κ. Καλλιάδου* 
9 φιλολογικαΐ υπλ τών κ. κ. ^Ηρ. Βασιάδου, Γ. 
Χασιώτου, Ι. Καρολίδου καΐ Α. Δημητριάδου* 
3 ήθικαΐ υπο του κ. Ι. ^Αριστοκλέους* 2 φιλο- 
σοφικαΐ (ίτΛ τών κ. κ. Π. Καλλιβούρση καΐ Ι. 
^Αριστοκλέους καΐ 2 ο2κονομολογικαΙ υπ^ τοΟ 
κ. Α. Βερναρδάκη. 

(ΒΔΑΗΝ. ΦΙΑΟΛΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΣ. ΤΟΜΟΣ 



ΚαΙ δ άρι^μλς τών άγορητών καΐ ιςρλ πάν- 
των δ αριθμός τών ακροατών, οΐ πλείστοι 
τών δποίων άνηκον εις την έργατικίιν τάξιν, 
ενθαρρύνει ήμας, Ινα έλπίσωμεν δτι τλ μέσον 
τούτο τής εϊς τ6ν λαδν εμπνεύσεως του πρ^ς 
την μάθησιν έρωτος, 2περ πρώτος δ Σύλλογος 
ένεκαινίασεν έν τ^ πόλει ημών, επέτυχε πλη- 
ρές-ατα, καΐ υπόσχεται εδαρέστους καρπούς. Έ- 
κτ6ς δέ του Συλλόγου ημών καΐ ίτεροι Σύλλο- 
γοι έφι^ρμοσαν ενταύθα τλ μέτρον τών δημο- 
σίων διαλέξεων, καΐ έποι^ίσαντο τοιαύτας κατά 
τλ λΐίγον Ιτος έπΙ διαφόρων θεμάτων. Μετά 
πολλών τών Συλλόγων τούτων συνεννοηθημεν 
πρ{» έν&ς ίτους. Ινα άπί^ κοινού σκεπτώμεθα 
περί του καταλληλότερου τρόπου τΤίς δημοτι- 
κής ταύτης διδασκαλίας. Δύο δέ α&τών ο{ καΐ 
τάς σπουδαιοτέρας καΐ πολυαριθμοτέρας ποιι6- 
σαντες δημοσίας διαλέξεις ίπεμψαν ήμίν Εκθε- 
σιν περί τών 2ν αύτοΐς γενομένων τοιούτων. 
Ούτοι ο' είσιν ή έν Φαναρίφ Λέσχη «Μνημοσύ- 
νη,» 2ν ^ έγένοντο 32 δηριόσιαι διαλέξεις, καΐ 
δ Σύλλογος «Μικρά Ασία», έν ^ έγένοντο 53 
τοιαυται, έξ ων αΐ 22 εΙς τουρκικ-ίιν γλώσσαν 
χάριν τών πολλών έκ Μικρ&ς 'Ασίας δμογενών, 
οϊτινες άγνοοΟσιν εισέτι τ-ίιν πάτριον γλώσσαν. 
Μετ' εύχαριςηϋσεως δέ είδομεν μεταξύ τών τε* 
λευταίων τούτων διαλέξεων καΐ μίαν γενομέ- 
νην παρ' δθωμανοΟ συμπατριώτου ημών. 

ΔΙΑΓΟΝΙΣΜΑΤΑ. 

ΚαΙ έπΙ του αντικειμένου τούτου δ Σύλλο- 
γος έπραξε τι κατά τλ λϋγον ίτος, έξετάσας 
διά τίς Φιλολ. Επιτροπές τ^ σύγγραμμα, δ- 
περ ές-άλη Λυτϋ^ διά τ6 Ζωγράφειον ϋβ^Ι Ή* 
Λείρου διαγώνισμα. Ό είσηγητίις τϋς Έπιτρο- 
τπίς ταύτης κ. Μ. Πανταζί^ς θέλει ποιι&σει ή- 
Ιν σήμερον έκτενϋ περί τούτου Εκθεσιν. Έγώ 
έ περιορίζομαι ΐνα εκφράσω τ'ίιν έπιθυμίαν καΐ 
εύχην του Συλλόγου, βπως κατά τ6 προσεχές 
ίτος λάβωμεν σπουδαία καΐ δσον οΙόν τε πλείο- 
να συγγράμματα διά τά Ευγένεια διαγωνίσμα- 
τα Περί Θεσσαλίας, περί Μακεδονίας καΐ περί 
θρ^^^ης, καΐ διά τ& Συμβουλίδειον διαγώνισμα 
Περί Πόντου. Έλπίζομεν δ* ωσαύτως δτι θέλο- 
μεν Ιχει κατά τ6 προσεχές έτος καΐ Περί τρα- 
γωδιών διαγώνισμα του κ. Ευ. Βαλλιάνου. 

ΔΙΑΡΚΕΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΑΙ. 

Ή εύρύτης τών εργασιών, 4ς δ Σύλλογος ά- 
νεδέχθη διά του νέου αυτού ΚανονισμοΟ, κατέ- 
στησεν άναγκαίαν τ)ιν σύστασιν τών τοιούτων 

τ'.) 39 



ί 



304 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥλΑΟΓΟΣ 



ταύτϊΐν έργασίαν 4 Σύλλογο; ίν^ϊέχβη <Ρΐ:ο«- 
ίαι^τκρον, χαΐ άνέγράκψεν ώς ίνα τών κυρτότε- 
ρων, Ινα ρ,*)} «Ιπω τλν χυριώτνρσν τέ^ν σχοιτών 
αυτοΟ, ίττλ τϋς έπιψηφίσεως του αι&|χ.ερον ίν 
ίνεργε[^ ΚανονισρΟ αύτοΟ, δτιλα^ί) άπ^ του 
ίίΧη λέγοντος Ιτους. 

Κατά τ&ν νέον Κανονισ[λ2»ν ή(Αων άνα^εχθείς 
την δποστήριξνν καΐ τϋολλαπλαφίασιν τών σχο- 
λείων έν *Ανατολ54 5 Σύλλογος, χωρίς νά παρα- 
βλάψω τ6ν φΐλολογιχ{>ν χαΐ επιστημονικών αυ- 
τού χαραχτ^ίρα, ανέλαβε συγχρόνως χαΐ τά χα- 
θτίχοντα έθνιχοΟ φροντιστηρίου. ΤοιοΟτος & γε- 
νόμενος δ Σύλλογος ίέν εΤναι πλέον χτϋμα 
λογί6)ν χαΐ φιλόμουσων τινών, άλλ' δλοχληρου 
του ΧΟνους, ύπίρ τοΟ έποίου εργάζεται, χαΐ εις 
τίϊν συν2ρομ^<ν τοΟ δποΐου στηρίζει τίΐν πρόο- 
ίον χαΐ έπιτυχίαν αύτου. 

Τοιούτου ^ντος σήμερον του Συλλόγου ή 
Ιχθεσις τ6ν ετησίων εργασιών, τάς δποΐας 
κατά χαθϋχον υπλ τοΟ Κανονισμού έπιβαλλό- 
μενον άνέλαβον ΐνα ποιι&σω σήμερον ενώπιον 
υμών, δέν δύναται ν& ηναι πανηγυριχλς χαΐ 
^ητοριχός τις λόγος, άλλα χαθαρα χαΐ άπλϋ 
λογοοοσία, έξ ί ς θά χρίνητε, &ν πρέτυη νά δπο- 
στηρίξητε α6τί>ν εΙς τΐίν έχπλΆρωσιν τοΟ δψη- 
λοΟ χαΐ εύρέος σχοπου, 8ν άνεδέχθη. "Όπως δέ 
γείνω καταληπτός, θέλω εκθέσει ύμΐν &σον 
οΙόν τε συντομώτερον τΐ (πραζεν δ Σύλλογος 
έν έκαστη τών ποικίλων αυτοΟ εργασιών. 

ΜΕΑΗ ΤΟΥ ΣΤΑΑΟΓΟΓ. 

^0 άριθμ&ς τών ταχτικών μελών τοΟ Συλ- 
λόγου ηδξησεν έπαισθητώς κατά τλ παρλν Ετος. 
Έξ 83 δ άριθμ&ς αυτών άνέβη ε^ς Ϊ30, &ν 
τέσσαρα μέν διεγράφησαν 2χ τών παλαιών, τρία 
ίέ έκ τών νεωστί εκλεγέντων* δθεν κατετά- 
χθησαν κατά τί> ίίη λϋγον Ιτος 4 47 νέα μέ- 
λη. ΚαΙ δ αριθμός δέ τών έπιτ<μων καΐ άνήτε- 
πιστελλόντων η&ξησεν ωσαύτως έπαισθητώς, 
τών μέν πρώτων κατά 28, τών δε δευτέρων 
κατά 28* δ θάνατος βμως άφι&ρπασέ τίνα τού- 
των, χαΐ δ Σύλλογος θρην^ την άπώλειαν δύο 
τών επίτιμων αδτοΟ μελών, του διακεκριμένου 
καΐ μεγάλου {στοριχοΟ Γ. Γροτίου, καΐ του άει- 
αν^του καΐ φιλοπάτριδος Κ. Δοσίου. ΚαΙ τών 
δύο τούτων άνδοών δ θάνατος έλύπησε καιρίως 
τί>ν Σύλλογον* διότι έν τφ πρώτω δλος δ πε- 
φωτισμένος κόσμος καΐ ιδίως τ^ ίθνος ημών 
απώλεσε τ2»ν μεγαλείτερον αδτου Ιστορικόν, 
δστις χαταλιπών τ6 τραπεζιτικών στάδιον κα- 
θιέρωσεν δλον αύτοΟ σχεδόν τ6ν βίον ε{ς τί|ν 



μελέτην τΙΙς πολιτικϋς, χοινωνικϋς καΐ {διωτι* 
χ^ΐς ζωϋς τών προγόνων ι(μών, καΐ συνέγραψε 
τίϊν έμβριθεστάτην χαΐ σοφωτάτην {στορίαν τϊς 
Ελλάδος* 2ν δέ τφ δευτέοι^ τδ μέν Ιθνος ιξμών 
άπώλεσεν ίνα τών σπουδαιότερων αυτοΟ αν- 
δρών, δ δι Σύλλογος Ινα τών ε{λικρινεστέρων 
φίλων καΐ βοηθών, ώς έδείχθη τρανώς καΐ 2κ 
τ^ΐς διαθι^κης αύτου, έν ^ πρώτος α&τλς κατα- 
λείπει τφ Συλλόγφ κληροδότημα 6 χιλ. δραχ- 
μών. Τ'ίιν θλίψιν ταύτην έζέφρασεν 4ση δ Σύλ- 
λογος πρλς τάς οΙκογενείας τών άειμνΊ^στων 
τούτων ανδρών* θεωρώ δέ 2ΐη έκπτληρώ {ερόν 
καθΐΐκον εκφράζων αύτ9ΐ)ν σήμερον καΐ οημοσίι^ 
άπ& του ^ι6ματος τούτου» Έκ δέ τών άντιβα•* 
στελλόντων α&του μελών δ Σύλλογος θρηνΰ 
τ!ΐν άπώλειαν τοΟ 2ν *Ιωανν(νο4ς άοιδίμου Π. 
Άραβαντινου, &της πολλά δπέρ τοΟ Ιθνους 
ιξμών έμόχθησε, χαΐ περί τοΟ δποίου θέλει γεί* 
νει εκτενέστερος λόγος παρά του εΙσηγητο5 
του Ζωγραφείου διαγωνίσματος* τοΟ ίν Κερα- 
σουντι άοιδίμου Π. Τρ'.ανταφυλλίδου, βστις β- 
λίγον πρό του θανάτου εΤχεν άποδεχθΐ|^ τίϊν 
{δέαν, ^ν δέν ήδυνιίίθη νά φέρη ε{ς πέρας, τ%ς 
συλλογής τών έν Ι1όντ(^ σωζόμενων ζώντων 
μνημείων τίς γλώσσης ίμών, καΐ τών άοιδί*^ 
μων Μαρίνου Βρετο^ έν Μασσαλί^ καΐ Σταυ«* 
ράχη Άναγνώστου έν Κυδωνίαις, οίτινες δέν Ι*• 
παυον δεικνύοντες τλ ενδιαφέρον οώτών προς 
έπίτευζιν τοΟ σκοποΟ το^ Συλλόγου. 

ΣΤΝΕΑΡΙΑΣΕΙΪ. 

Καίτοι ή νόσος χολέρα ι(νάγκΜεν (λους {•- 
μ&ς περί τάς αρχάς τοΟ φθινοπώρου νά άπο** 
φεύγωμεν έπί τίνα καιροί τάς συναθροίσεις, 
ούχ ίττον δ Σύλλογος συνίίλθε χατά τλ λίΐ- 
γον έτος εΙς 43 συνεδριάσεις. Τούτων α{ μέν 
29 είσΐ τακτικαί, α{ δέ 44 έκτακτοι. 

ΚαΙ έν μέν ταΐς ταχτιχ.βλς συνεδριάσεσιν έ* 
γένοντο 23 σπουδαία αναγνώσματα έφελκύσαν- 
τα εις τ-ίιν αίθουσαν του Συλλόγου πολυπληθές 
άχροατΑριον ο5 μόνον έξ ομογενών, άλλα καΐ έζ 
δλων σχεδλν τών μεθ' 'ίιμών συμβιούντων εθνών. 
Ταύτα οέ είσί* ά) Περί τών έν Κωνσταντινου- 
πόλει ανασκαφών έπΙ τοΟ θρ^κικοΟ σιδηροδρό- 
μου, καΐ περί εμπορίου τών Γενουηνσίων (ν τε 
Κωνσταντ*.νουπόλει χαΐ τώ Εύζείν«^ &πλ τοΟ 
χ. Α. Πασπάτη (Άναγνώσμ. 3). β') Περί τών 
σφηνοειδών αρμενικών επιγραφών, καΐ Περί έ' 
πιγραφών καΐ ανάγλυφων Φιλιππουπόλεως δπλ 
τοΟ δόχτορος Μόρδτμανν (Άναγνώσμ. 2). γ') 
Περί μολυβδοβούλλων αναφερομένων είς τίιν 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



305 



μ&γΑ&λώνυαον έχχλ'η<ί(αν ττ^ς ^Αγίας Σοφίας 
ίβτΑ τοΟ ο6χτορος Μέρτδριανν υίου (άναγν. 1 ). 
δ') Περί της Μωαβιτικ^ς έτηγραφίς του βασι- 
λέως Μέσα υπλ του δόκτορος δοΙίΓΟβάβΓ (ά- 
ναγν. 2). έ) Περί γλωσσολογίας χαΐ περί μετρι- 
χης τών Βυζαντ. υπλ Μ. Παρανίχα (άναγν. 6). 
ς') Περί του (Αυθολογιχου ενδιαφέροντος του 
Βοσπόρου δπ6 χ. ^ΘΓηη^811διIη (άνάγν. 1). ζ') 
Περί έιηρ^οϋς του θερμογόνου &π6 Π. Καλλι- 
βοιίρση (άνάγν. 2). Ίϊ) Περί γνωστιχου χαΐ περί 
φυσιολογιχης θεωρίας τ^ς δράσεως υπ& Ι. Κα- 
ρολίδου (άναγν. 2). θ') Βιογραφία Γροτίου ύπλ 
Σ. Κ. Καραθεοδωρη (άνάγν. 1 )• Ι) Περί χαρτο- 
νο{ΐ(σ(λατος παρά τοΙς άρχαίοις ύττλ Α, Βερ- 
ναρδάχη (άνάγν. 4). ιά) Περί χημείας παρά 
τοΙς "Αραφιν δπί) Γ. *Αριστάρχου (άνάγν. 1). 
ιβ') Περί της εν Γαλλί^ χαΐ Γερμανί^ φιλο- 
σοιρίας του Ιθ' αιώνος &π2» Α• Μαυρογένους 
(άναγν. 2). 

Τών δε ίχτάχτων συνεδριάσεων αί μίν 4 
πρώται χατηναλώθησαν ε2ς τίϊν συζήτησιν του 
μέρους του Κανονισμού, βπερ δέν εΤχε συζητη- 
θη χατά τ& παρελθόν ίτος, χαΐ εις τ^ίιν δρι- 
στιχην αύτου έπιψι^φισιν* ίτεραι δέ 4 γενό- 
μεναι χατά τάς διαχοπάς του Συλλόγου έχρη- 
σίμευσαν διά ταχτιχάς αύτου εργασίας* εϊς δέ 
τάς λοιπάς ίζ έγένετο ί άνάγνωσις τών έχ- 
θέσεων τών Επιτροπών χαΐ τών Κοσμητόρων, 
ίς 6 Κανονισμ&ς βρίζει, χαΐ αΐτινες περιέχουσιν 
έν λεπτομερείς δλόχληρον τ6ν βίον τοΟ Συλ- 
λόγου. 

Λεπτομερή δ'άφτίιγησιν τών χατά τάς συν- 
εδριάσεις ταύτας γενομένων περιέχουσι τά 6π& 
του ε2διχου Γραμματέως χ. Ν. Τσιγαρ& μετά 
πολλϋς ττίς φιλοπονίας συνταχθέντα έχτεν^Ι 
πραχτιχά τοΟ Συλλόγου. 

ΛΗΗΟΣΙΑΙ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ. 

Λημόσιαι διαλέξεις έγένοντο χατά τ^ λήγον 
Ιτος 42 υπλ 1 3 άγορητών* ίξ αυτών αΜ 5 
ήσαν έπιστημονιχαί, γενόμεναι υπ6 τών χ. χ. 
Κ. Καραθεοδ&>ρΐί, Α. Σπαθάρη χαΙ.Δ. Μαλιά- 
δου' α ίστοριχαΐ δπί) τών χ. χ. Ι. Αριστο- 
κλέους, Γ. Χασιώτου, Η. Παρανίχα, Γ. Λαζο- 
πούλου, Α. Δημητριάδου χαΐ Κ. Καλλιάδου' 
9 φιλολογιχαΐ δπί) τών χ. χ. Ήρ. Βασιάδου, Γ. 
Χασιώτου, Ι. Καρολίδου χαΐ Α. Δημητριάδου" 
3 ήθιχαΐ δπί) του χ. Ι. Άριστοχλέους' 2 φιλο- 
σοφιχαΐ δπί> τών χ. χ. Π. Καλλιβούρση χαΐ Ι. 
Άριστοχλέους χαΐ 2 οίχονομολογιχαΐ δτνδ τοΟ 
χ. Α• Βερναρδάχη. 

(ΒΔΑΗΝ. ΦΙΑΟΛΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΣ. ΤΟΜΟΣ 



ΚαΙ ί άρι^μί)ς τών άγορητών χαΐ ιςρλ πάν- 
των 6 άριθμί)ς τών άχροατών, οι πλείστοι 
τών βποΐων άν^Ίχον εΙς την έργατιχην τάξιν, 
ενθαρρύνει ήμ&ς, ίνα έλπίσωμεν £τι τλ μέσον 
τούτο τής εις τ&ν λα&ν εμπνεύσεως του πρ&ς 
την μάθησιν έρωτος, 5περ πρώτος 6 Σύλλογος 
ίνεχαινίασεν έν τ^ πόλει ημών, επέτυχε πλη- 
ρές-ατα, χαΐ υπόσχεται εδαρέστους χαρπούς. Έ- 
χτ&ς δέ του Συλλόγου ημών χαΐ έτεροι Σύλλο- 
γοι εφάρμοσαν ενταύθα τί) μέτρον τών δημο- 
σίων διαλέξεων, χαΐ έττοιι^σαντο τοιαύτας χατά 
τ6 λϋγον έτος έπΙ διαφόρων θεμάτων. Μετά 
πολλών τών Συλλόγων τούτων συνεννοηθημεν 
πρλ ένί)ς ίτους, ΐνα άπί) χοινου σχεπτώμεθα 
περί του χαταλληλοτέρου τρόπου χ7[ς δημοτι- 
χϋς ταύτης διδασχαλίας. Δύο δέ αδτών ο{ χαΐ 
τάς σπουδαιοτέρας χαΐ πολυαριθμοτέρας ποιή- 
σαντες δημοσίας διαλέξεις έπεμψαν ήμΤν ίχθε* 
σιν περί τών ίν αδτοΐς γενομένων τοιούτων. 
Ούτοι ο*είσΙν ή έν Φαναρίο^ Αέσγη «Μνημοσύ- 
νη, » έν ^ έγένοντο 32 δημόσιαι διαλέξεις, χαΐ 
6 Σύλλογος «Μιχρά 'λσία», έν φ έγένοντο 53 
τοιαυται, έξ ων αΐ 22 ε{ς τουρχιχ4)ν γλώσσαν 
χάριν τών πολλών έχ Μιχρ&ς 'Ασίας δμογενών, 
οίτινες άγνοουσιν είσέτι τίιν πάτριον γλώσσαν. 
Μετ' εδχαριςη^σεως δέ είδομεν μετάξι) τών τε- 
λευταίων τούτων διαλέξεων χαΐ μίαν γενομέ-* 
νην παρ' όθωμανοΟ συμπατριώτου ημών. 

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ. 

ΚαΙ έπΙ τοΟ άντιχειμένου τούτου 5 Σύλλο** 
γος έπραξε τι χατά τ6 λήγον ίτος, έξετάσας 
διά τίς Φιλολ. Έπιτροττίς τ6 σύγγραμμα, δ- 
περ ές-άλη αδτφ διά τί) Ζωγράφειον ΙΙε^Ι Ή^ 
Λδίρον διαγώνισμα. Ό είσηγητίις τϋς Έπιτρο- 
τ^ς ταύτης χ. Μ. Πανταζής θέλει ποιι^σει ί- 
.Τν σήμερον έχτενή περί τούτου έχθεσιν. Έγώ 
έ περιορίζομαι Ίνα έχφράσω τ^ν έπιθυμίαν χαΐ 
εδχην του Συλλόγου, βπως χατά τ& προσεχές 
έτος λάβωμεν σπουδαία χαΐ δσον οΐόν τε πλείο- 
να συγγράμματα διά τά Ευγένεια διαγώνισμα* 
τα Περί Θεσσαλίας, περί Μαχεδονίας χαΐ περί 
Θρ4χΐ0ς9 ^^^ ^^^ 1^^ Συμβουλίδειον διαγώνισμα 
Περί Πόντου. Έλπίζομεν δ* ωσαύτως δτι θέλο- 
μεν έχει χατά το προσεχές έτος χαΐ Περί τρα- 
γωδιών διαγώνισμα τοΟ χ. Ευ. Βαλλιάνου• 

ΔΙΑΡΚΕΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΑΙ. 

Ή εδρύτης τών εργασιών, ίς δ Σύλλογος ά- 
νεδέχθη διά του νέου αδτου ΚανονισμοΟ, χατέ- 
στησεν άναγχαίαν τ)ιν σύστασιν τών τοιούτων 



?; 



294 



ό ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦίλΟλόΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



τϋς Κ. Δοσίου, άνδρ2>ς (ΐεγατίμου χαΐ άχα|Λά- 
του, (ΐ,κγάλως έργασα(Λένου υττέρ τϋς εδραιώ- 
σεως τών Συλλόγων τούτων. 

Μετά δέ του £ν Παριαίοις Συλλόγου «Πρί^ς 
διάδοσιν τών Έλλην. νρα[Λ[ΐ.άτων » ού παυόαε- 
θα Εχοντες άττ^ τ%ς ίορύσεως αύτοΰ τάς άρί- 
στας σχέσεις. Εφέτος μάλιστα χατά την 10 
Ιουνίου μαθόντες, δτι χαΐ χατα την φοβεράν 
έχείνην τ91ς Γαλλίας χαΐ τών Παρισίων θύελ- 
λαν ούχ έπαύσαντο εργαζόμενοι, χαΐ πονοΟντες 
υπέρ του σχοποΟ α6τών, συνελυπηθημεν αυτοΐς 
έπΙ ταΐς ίθνιχαΐς συμφοραΧς, χαι έζεψράσαμεν 
την ελπίδα, δτι ή Γαλλία μεγάθυμος ούσα άεί- 
ποτε, χαΐ τδν έχπολιτιστιχ6ν αγώνα γενναίως 
αγωνιζομένη, ταχέως θέλει επουλώσει τάς πλη- 
γάς αυτΐ^ς, χαΐ θέλει παράσχει εις τ6ν χ6σμον 
νέον δείγμα μεγάλων φρονημάτων. Περί δε τάς 
αρχάς Νοεμβρίου χατ* έντολην υμών θέλοντες 
νά οώμεν μιχράν ίνδειζιν τβν φιλαδέλφων αι- 
σθημάτων ημών άνεδέχθημεν ασμένως την του 
χατ' ίτος έχδιδομένου Περιοδιχου αυτών δια- 
νομιάν, συλλέγοντες τάς τών έν Κ/πόλει μελών 
ετησίας συνδρομάς, χαΐ ως άνταποχριταΐ αυ- 
τών παρέχοντες την συνεργασίαν ημών βίς 8,τι 
άν έγχρίνωσιν άρμόδιον τ2>ν Σύλλογον. Δι6 χαΐ 
χατά Μάρτιον έστείλαμεν αυτοΐς φράγχα 885 
μετά τών σχετιχών έγγραφων, χαΐ έζηγήσαμεν 
τους λόγους, ών Ενεχα μέλη μέν τίνα παρτιτι^- 
θησαν, δλίγα δε νέα ενεγράφησαν. 



Τοιαύτη χαΐ ή σχέσις του Συλλόγου ιξμών 
μετά τών πρ2)ς διάδοσιν τών γραμμάτων εργα- 
ζομένων σωματείων. Είθε δέ έν τω μέλλοντι ή 
σχέσις αδτη μίι μόνον νά διατηρηθ?^ άχμάζου- 
σα χαΐ διαρχ^ής, άλλα χαΐ νά ευρυνθί; Ετι μάλλον 
διά συνδέσεως μετά παντδς έν τ^ Ευρώπη έ- 
πιστημονιχου σωματείου διά τάς φιλολογιχάς 
χαι έπιστημονιχάς ημών σχέσεις. 

Έζέθηχα, Κύριοι, έν άτελεΐ σχιαγραφι^ματι 
τά της αλληλογραφίας τοϋ Συλλόγου χατά το 
λίγον ίίδη Ετος. "Άν δ* άνεμίχθην εις λόγους 
διχαιοδοσίας άλλων ούχ έμ&ν τι» αμάρτημα, 
άλλα του επιβαλλομένου μοι χαθηχοντος. Τάς 
έντολάς υμών έχπληρών χαΐ υπέρ τ^ς ταχείας 
αυτών έχπληρώσεως εργαζόμενος. Ενα πάντοτε 
πρί> οφθαλμών σχοπ^ν εϊχον του νά μη παρα- 
λείψω έχων μηδέν τών δσα έψηφίσασθε. Άλλ* 
άν δεν βλέπετε έν αυτή την ευρύτητα, ίν προσ- 
εδόχα έχ της νέας αυτού πορείας 6 Σύλλογος, 
τούτο άπόδοτε τ*^ έμ^ αδυναμία, οτι τάς απο- 
φάσεις υμών έχτελών είργάσθην οΰχ ως ι^βου- 
λόμην, άλλ' ως ήδυνάμην. Είθε δ' έν τφ μέλ- 
λοντι ή μεγάλη τ^ς αλληλογραφίας σπουδαιό- 
της εις χείρας δεξιωτέρας ανατεθείσα νά χατα- 
στί αξία τϋς αποστολείς τοΟ Συλλόγου χαΐ τοΟ 
μέλλοντος αΰτοΟ. 

Άχολούθως 5 Ταμίας χ. Ί. Γχιών άναγι- 
νώσχει την Εχθεσιν αυτού περί τ^ς χαταστά- 
σεως του Ταμείου Εχουσαν ώς έζΐίς' 



ΚόρίΟί^ 



Έχπληρών την διάταζιν του άρθρου 1 \ του ΚανονισμοΟ τοΟ Συλλόγου, δίδωμι υμΐν λόγον 
τϋς έφ' δλον τί> λϋγον ΙΑ'. συλλογιχ^ν Ετος διαχειρίσεως τών ημετέρων οίχονομιχών* ή έμίι δ- 
πόθεσις. Κύριοι, είναι δλως πραγματιχη, χαΐ χωρίς νά απασχολώ υμ&ς ε{ς- θεωρίας χλπ. προ- 
βαίνω ε{ς την Εχθεσιν τών λ/σμών μου. 

Α.\ Ταμεΐον. 

Παραδοθέν μοι την 20 Μαΐου παρ.^Ετους άπί» τ^ν προχάτοχόν μου χ. Ζ. Άλεζανδρίδην Εφε- 
ρεν υπόλοιπον ισολογισμού του Α. Τ. 99,97 

Προσετέθη χαί τις δαπάνη, ήτις χατά τ)ιν διαχεί- 
ρισίν του χατά λάθος είχε σημειωθεί δίς, έχ Α• Τ. 8,57 102 54 

Μεταφορά 



Μεταφορά λ. Τ. 
*ΐ1κτοτβ [λέχρι σι^ριερον ή 8λη κίντοσις τοΟ Τα|ΐ.είθϋ συγκεφαλαιουται ως έξίς' 



293 

102 54 



1) Συν^ρο|/.αΙ τών (ΐελών {ν γένει 

2) Διχαιώρ.ατα Διπλω[ΐ.άτων 

3) ΠροσφοραΙ ίχταχτοι 

4) ΠροσφοραΙ έφ' ώρισ[Λέν(^ σχοπφ 

5) Τέχοι χαΐ (Αερ(σ[ΐ.ατα άπ& ριετοχάς 

6) Πώλησις Περιο^ιχοΟ 

7) Συνδρο(ΐ.αΙ υπλρ τοΟ Κτιρίου 

8) Πώληαις |ΐ.έρους τών (ΐετοχών (ΐ.ας λ' άγοράν του οΐ- 
χοπέδου 



ά.) Είσ^τράξας. 








Α. τ. 


249 75 
115 

394 09 
1050 70 


:*« 


• 


178 83 
4 35 


ι/ 




1609 50 



\) Έίς τα Παρθεναγωγεία Χάοχςοΐ, Σινασου, Δε[ΐ.ερδε- 
σ(ου χαΐ Σαράντα Έχχλχσιών τοΟ χ. Μενελάου Νε- 
γρεπ6ντγ) Προσφορά 

2) Διά τλ ο!χ6πεδον του Κτιρίου 

3) £1ς άγοράν Μέτοχων 

4) » διαφόρους του Συλλόγου δαπανάς 



9 



1657 84 5260 06 
Έν δλφ 5362 60 



100 
2436 93 

1787 
404 60 



4728 53 



Ύπόλοιπον Α. Τ. 



634 07 



Β^ Συνδρομαί. 

Τ6 ανωτέρω ποσλν τών συνδρο[λ.ών [/.εριχώτερον ίχει ως έζϋς* 

1) Συνδρο[ΐ.αΙ του λιίίγοντος ίτους » 

2) » παλαιαΐ χαθυστερουσαι ε{σει;ράχθγ)9αν άπ2» 3 Μέλη 

3) Συνδρο(ΐ.αΙ τοΟ τΤροηγουιιένου {τους, αΐτινες ριοί παρε- 
δόθησαν πρ&ς είσπραζιν. » 

^Αρχο[ΐ.ένου τοΟ συλλογιχου τούτου ίτους τά ταχτιχά Μέλη 
ήσαν 83* έφ'βλον τ& Ιτος ενεγράφησαν νέα ίτερα 143. έν β- 
λ(^ έγένοντο Μέλη ταχτιχά 226. Έχ τούτων 5 διεγράφησαν, 
χαΐ 9 {τερα έπιψηφισθέντα τάς τελευταίας ταύτας ή(1^ρας θά 
πληρώνωσιν άπ6 του προσεχοΟς Ιτους 1 Μαΐου 1872. Ούτως 
ύπελείφθησαν ταχτιχά Μέλη, ί Ιδεί νά πληρώσωσιν άπλ 1 λ.= 
212. Έχ τούτων (ΐένον οΐ 192 έπληρωσαν (ΐέχρι σι([ΐ.ερον τάς 
συνδρο(ΐ,άς των, υπολείπονται δε νά πληρώσωσιν οΐ 20* άλλ',έ- 
πειδί) τά Μέλη ταύτα έψηφίσθησαν εσχάτως, χαΐ δια[ΐ.ένουσιν 
άλλαχου, προσδοχών προσεχώς εις άπάντησιν τών επιστολών 



192 
17 75 

40 



249 75 



2^ 



Ο ΕΝ Κ/η. ΕλΑ,ΗΚ. ΦυΐίοΑΟΓβίδί ΧΥλλΟΓΟΣ 



|ΐ.ου νά %χω τταρ' αύτώ^^ τάς «ϋν^ρομάς των, ενέγραψα έν τφ •Ισολογισ{ΐ.ώ δλέχλγιρον το «οβλν 
τών λ. 212, ώς βεβαιω[λ.ένον. 

Έχ του άτ^οτελέσ^ιατος τούτου τών' εισπράξεων των ίφετεινών συνδροριών, χα9αρισθέντΐι»ν 
ϋ^η χαΐ τών χαθυστερούντων των προν1γου(ι^νων έτων, δυνά(λεθα νά έλπίζωμεν λά τ%ς α&ςΊη- 
ρ&ς (μάλιστα έφαρ(λ.ογ91ς τοΟ ήριετέρου Κανονισ[;.ου, 2τι έν τφ μέλλοντι ζι^τΐ}[ΐ.α χαθυστερούν- 
των δέν θα υπάρχει πλέον έν τφ Συλλύγ(^. 



Γ'. Δικαιώματα Διπλωμάτων. 

Κατά τ^ νέον Κανονισμον παν Μέλος χαταβάλλει απαζ λ. έθωρι. ' μ(αν διχα(ώ(ΐ'α Διπλώ- 
ματος. Έχ τών έφέτός εγγραφέντων 143 νέων Μελών, αφαιρουμένων τών'9, Α ως είρηται 6- 
πίχθησαν εις την χρϋσιν του επομένου Ιτους, χαΐ 3 έχ τών 5 διαγραφέντων, ί είσι τοΟ τε- 
λευταίου, υπολείπονται Μέλη 131, & ώφειλον νά πληρώσωσι τλ διχα(ωμάι τοΟ Αιπλώματύς 
των, "ίτοι λ• 131. Καί τοι μ•}ι ε1σπραχθεισών'%' τών 115, χατελογίσθη χαΐ τλ ποσλν τούτο 
τών λχαιωμάτων τώ\; Διπλωμάτων έλοχληρον έν τφ 'Ισολογισμφ, ώς βεβαιωμένον (σοδον τοΟ 
Ιτους, δι' βν λύγον έγένετο τοΟτο χαΐ δια τάς συνδρομάς, ώς πρ2> έλ(γου είπομεν. 

Δ'. ΠροσφοραΙ *^Εχταχτοΐ• 

Παρά φιλόμουσων χαΐ φιλογενών ανδρών δ Σύλλογος είσέπραξεν έφ' βλον τ^ (τος τάς έςϋς 
προσφοράς* 

Άπδ τδν χ. ΟοοΜ Α. Τ. » 

» τους χ. Συντάχτας του Νεολύγου δπίρ του ΠεριοδιχοΟ » 

άνώνυμον έζ *Αδριανουπύλεως διά τοΟ χ. Βλασ. Σχορδέλη * 

τοί»ς φιλοπάτριδας υιούς τοΟ χ. Δοσίου, τί> χληροδύτημά του αειμνή- 
στου πατρίς των • 
» τίιν Σ. Έλλ. Κυβέρνησιν διά τάς έχ τϋς πυρχαΧ&ς άπωλεΐας του 

Συλλύγου » 

» υπύλοιπον τών υπ^ τοΟ έν ΠαρισΙοις Έλλ. Συλλύγου υτάρ του ί με- 
τέρου άφεθεισών συνδρομών τών ένταΟθα μελών α6τοΟ διά ιλ 1870 
τ6ν χ. Δανιήλ Παππ& 
9 » θεμ. Κοσούδην 
» έν Περγάμϋ^ ίατρ^ν χ. *Ράλλην, Μέλος^άντεπιστέλλον. 



9 






10 

β 55 
5 

226 
76 70 

7 84 
10 
50 

2 



394 09 



Ε'. ΠροσφοραΙ <φ' ώρισμένω σχοπώ. 

Ύπίρ τΰν άπορων Σχολ6(ων 

• συλλογίιν γλωσσιχΐΐς δλτις 
Δι'ίγορίν Περιοδικών λά τλ άναγνωντΑριον τοΟ Συλλόγου ' 



■ 600 

> 300 

• 400 
» 50 ΐ6 



Α. Τ, 4«50 10 



αΡΑΚΤΙΚλ ^7 



ά) *Αηογα ΣχοΛΛα. 

ϋί ΧΛτά τλν Κανονιβριλν ιί|ΐ.ών άναχκχηρυγριένοι ίύ€ργίταί χ&γ άχόρωτ ΣχοΛ^Ιωτ χ. χ. 
Χρηστάχιις Ζωγράφος, Γ. Ζαρίφης, χα\ Μενέλαος Νεγρεπ^ν^Τις, ως προσφέροντες υπ^ρ αυτΰ>ν 
ίτιχΗως ο1 [Αέν χ• χ. Ζωγράφος χαΐ Ζαρίφης άνά λ(ρ. 200, δ ίΐ χ. Νεγρεπβντης λ• 400, ί(^^- 
τρησαν τ$ ΤαμεΙφ Εχαστος τ}}ν <^ιί τλ λ%γον Ιτος είσφοράν των, 

Ήτοι έν δλι^ Α. Τ. 600 

Ετέρας έχατλν Ετερος φΐλ6(ΐ.ουσος χαΐ φΐλέιτατρις άνίιρ & χ. Ανδρέας Βαλ- 
λιάνος 2(λέτρη9εν τ\ς τλ Ταρι<Π[ον τοΟ Συλλόγου λά τά ίττορα χαΐ ούτος 
ΣχολιΑα. » 1 00 

600 
Τ^ν )έ προ9εχ% έβδο(χ»άδα είσπράττορν ετέρας 229 » 229 

όφελος τών 400 (ατοχών τις Αύς-ροτουρχιχ^ς Πιστωτ. Τραπέζης, άς 6 ί- 
[λέτερος Πρέείρος χαΐ εΙς των {^ρυτών τ^ς Έταιρ(ας ταύτης χ. Καραπά- 
νος έχράτησεν ε{ς τ'ίιν Ιρχιχ^ν α&τών άξ(αν τών λ. 8, χατά τίιν (χδοσιν 
α&τών, ίνα λατεθώσι χαΐ α&ται υπέρ τών άτνέρων Σχολε(ων• ΚαΙ ούτω 

ιταραχαταΟιλχη Ιζ 829 λιρών αναμένει τ^ν Σύλλογον, ΐνα χατά τίΐν γνώ- » 829 

Ι^ην τ^ΐς Έχιταιδευτιχλς Έπιτροτυ^ς λανεΐμη α5τ}}ν ε{ς άπορα Σχολεία, 
2γχαινιάζων ούτω τ9)ν πραχτιχωτέραν τών εργασιών, ^ν ίνέγραψεν έν τω 
νέ«^ Κανονισριώ α&ιο(ί• 

^) Βι6Μο&ήχη. 

0( χ. χ. Γεώργιος Κορωνιλς χαΐ Θε6λ Α. Μαυρογορδάτος έ|ΐέτρη«αν τφ ιξριετέρο^ Τα(ΐε((^ £- 
χάτερος την προσφοράν του πρλς πλουτισμών τϋς Βιβλιοθι^χης τοΟ Συλλόγου, 

β μίν χ. Κορωνιλς Α. Τ. 200 

& Ιέ χ. ΜαυρογορΙάτος » 400 

300 
αΤτινεζ ωσαύτως μένουσιν ανέπαφος παραχαταΒι^χη λ' 9ν σχοπλν υπλ τών φιλόμουσων δωρη- 
τών προωρ[σ6ησαν. Τλ ποσ^ν τοΟτο ωρισται έν τφ προΟπολογισμΙδ τοΟ λι4γοντος ϊτους νά έν- 
ίυθ^ ίλύχληρον εΙς βιβλ(α του Συλλύγου, χαΐ τλ ΤαμέΙον Ιτοιμον αναμένει τί}ν έχτέλεσιν τϋς 
αποφάσεως α&τοΟ, Ι^τις ανετέθη εΙς Ε{λχ4ιν Έπιτροπιϋν, Τνα έχλέζτ) τ& βιβλία, Λ δέον ν' ά- 
γορασΟώσι. 

Άλλ* £ Σύλλογος χαΐ σι&μερον Ιχει άπ6 τής μετά τίϊν πυρχβΛάν άναβιώσεώς του Ισχημα- 
τισμένην βιβλιοθι^χην τινά, χάρις ε{ς τάς ακατάπαυστους δωρεάς βιβλίων παρά φιλόμουσων 
ανδρών, &, χα( τοι δωρεαί, ούχ {ττον εΤναι μ(α τις περιουσία. Τλ μλν θεωρών χαλδν τά χαθ' 
^μ&ς οίχονομιχά νά ώσιν δσον Ενεςιν έν τάξει, τλ δΐ αποβλέπων, 8τι έν τω μέλλοντι, ως έλπ(- 
ζομεν, ή εΙς βιβλία περιουσία του Συλλύγου θά βαίνη αυξάνουσα, έστοχάσθην χαλλν νά έμπερι- 
ληφθ5^ χαΐ ή βιβλιοβι^χη αυτοΟ εις το4ς λ/σμούς του, χαΐ έχτιμι^σας αύτίιν τΐ} παραδοχή καΐ 
τοΟ ημετέρου Βιβλιοφύλαχος χ. Μαυρογένους ως άξιας τουλάχιστον 4 00 λιρών, έμπεριέλαβον 
έν τ^ Καταστάσει εΙς τ6 Ένεργητιχ^ν 4μών, αυξηθέντος χατ' ϊσον ποσ^ν το\1 αποθεματικού 
μας έν τφ Παθητιχφ. 

(ΒΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. 2ΤΑΑ0Γ0Σ. ΤΟΜΟΣ ?".) 38 



298 Ο ΕΝ Κ/Π. Ελ\ΗΝ; ΦΙΑ0Α0Π10Σ ΣΥλλΟΓΟΣ 



γ) Π$γίοόίχά Σ^>γγγάμματα» 

Ό χ. Χρηστάχης Ζωγράφος άπ^ διετίας, ως γνωβτόν, έζαχολουθιΐ νά ιςροσφέρτ^ τ$ Συλλί- 
γφ ττεντακοσιίφραγχον έτησίαν βίσφοράν διά περιοδιχά τ(ϊΟ αναγνωστηρίου α5τοΟ. *Εσχάτ«Λς 
Χι χατέβαλε χαΐ τίιν διά τ^ ιτροσεχές συλλογιχ^ν ίτος τρίττυν έτησίαν προσφοράν του 2χ ψψ. 
500. Τ^ ανωτέρω ποσ2)ν τών λιρ*. 50, 10 ιυροχύπτειως ίζης' 

Ύπόλοιπον προσφορ&ς 4870 φρ. 165 Α. 7 20 

Προσφορά διά τί> 1871 » 500 » 21 75 ' 

• » » 1872 » 500 > 21 75 

ί 50 ΤΟ 

Έπλγιρώσα|/.εν τίιν συνδρο[ΐ.-})ν 2 περιολχών, )^ρησ(μων τ^ 'Α^- 
χαιολογιχ^ Επιτροπή, &ά τί> 8τος 1871 » 2 18 

'ίπόλοιπον 2ν 'τ% χατωτέρω Καταστάσει » 48 52 

ό') ΣοΛΛϋγίι γΑωσαχήζ ϋΛηζ, 

Ό ίδιος φιλ6(χουσος χαΐ φιλογενγϊς άντϊρ χ. Χρηστάχης Ζωγράφος, εΙς 6ν τ(^6ντι (χεγάλκϊν 2- 
φείλει δ Σύλλογος εϋγνο>(Λθσύνην, δτι προΟύι^ως έπιδαψιλεύει πάντοτε τί)ν υποστιηριζίν του είς 
τίιν έχτέλεσιν τών αγαθών αύτου σχοπών, έ(λέτργ)9εν είς τί> Ταμ^έν [Αας τίιν διά τλ προσε- 
χές 8τος πρώτην έτησίαν προσφοράν του τών λιρών 4Θ. 1 ΡΟ, ίς άνηγγειλεν εσχάτως τφ Συλ- 
λ6γφ, δτι προσφέρει χατ' ίτος πρ^ς συλλογή τών ζώντων (^ινη|^ιείων τών διασωζθ[ΐ.ένων 2ν τ^ 
(λνι^ριη χαΐ τ^ γλώσσν) του ή [/.ετέρου ίθνους. Τι» δέ ποσλν τοΟτο συριπεριελιξφθη έν τ5|[ (Λερίδι 
<Αιαγων(σ(χ.ατα». 



» 

^^\ Μετοχαί, τ6χοι αυτών χαΐ μερίσματα. 

Άπ^ τ^ν προχάτοχόν [ίου χ. Ζ. Άλεξανδρίδην παρέλαβον την 20 παρελβ. Μαίου 1 35 Μετο- 
χάς τής Γεν. Εταιρίας χαΐ 20 Μετοχάς τοΟ Έλλ. Δανείου τών 8 %, Τίιν 7 Ιουλίου παρελθ. 
Ιτους ιΐίγ^ρασα 60'*έτέρας Μετοχάς τής Γεν. Εταιρίας άπ^ 1 0, ^^\•\^ χαΐ τήν 5 Αυγούστου I- 
τέρας 5 άπ^ 9, ^/40ί '^Λ ούτως έγενύριεθα χάτοχοι 200 έν δλω Μετοχών τϋς Γεν. Εταιρίας 
τοΟ Όθωρι. Κράτους* τί)ν Χΐ 19 Αυγούστου ήγύρασα ετέρας 35 Μετοχάς τοΟ Έλλ. Δανείου 
τών 9 ^/ο άπδ φρ. 219, 50* άλλ' είτα ήγοράσαμεν τ6 οΐχόττείον τοΟ χτιρίου ημών, χαΐ εδέη- 
σε πρλς αποπληρωμών αυτού νά πωλιήσωμεν τίιν 10 Νοεμβρίου 150 έχ τών 200 Μετοχών μας 
τϋς Γεν. Εταιρίας άπλ λίρ. 10,^/40, χαΐ Ιχτοτε δέν δχομεν ?ι τάς 50. Έχ τών μετοχών τού- 
των άπηλαύσαμεν δν μέρισμα χαΐ ίνα τόχον' τ6 μέν έχ λιρ. 101 25 
τδν παρελθόντα Ιούνιον έπΙ τών άς εΐχομεν τύτε, ως ειρηται, 

μύνον 1 35 πρώτων μετοχών, τί>ν ίΐ αρχάς τοΟ τρέχοντος ίτους » 26 28 

ίπΐ τών αί μας είχον εναπομείνει τότε 50 Μετοχών. 

Τών δέ 55 μετοχών μας του Έλλ. Δανείου άπηλαύσαμεν τλν τυ- 
χόν τοΟ παρελθ. Όχτωβρίου » 25 91 

χαΐ ετέρας » 25^39 

178 83 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



299 



τί>ν τίκον της τβλευταΐας τϊ>ν λτ5γ. {ΐ,ϋνα πληρώ{ΐ.ϋς έπΙ 54 έκ τών 
(χετοχών μας τούτων, διίτι ή ^Ιλ των 8 % είχεν έχχυβευθ^ καΐ 
εξοφληθώ} άπ6 της προλαβούσης έξα[ΐ.ην(ας. Ούτω παρΐχθη τ6 
ποαόν, 3 εΐδθ(ΐ.εν ανωτέρω ίν τφ Ταριε((^. 



Α. Τ. 



<78 83 



Ας τε μετοχαΐ αδται της Γεν. Εταιρίας καΐ α{ του Έλλ. Δανείου εΤχον άγορασΟίι εις έλάσ- 
σονας των σηριερινών τΐ[ΐ.άς, καΐ ίχρινα [ΐέρος τίς νυν κεχτη|Λ£νης ύπερτιριησεως νά φέρω είς 
αυςησιν του περΐ9σεύα.ατος των ετησίων ίσ^δων μας, ως Οά ϊΧωμεν εν τφ Ίσολογισμώ, δρίσας 
αύτάς εΙς άζίαν Χιά το μέλλον πάλιν χαι ταύτην ελάσσονα της σημερινής, Χιότι τάς μέν 50 
Μετοχάς τϋς Γεν. Εταιρίας έχτιμώ άνά λ. 1 Ι ένω ή σημερινή άξια αυτών έΐνε άνω των λ. 1 2, 
τάς οέ Μετοχάς τοΟ Έλλ. Δανείου έχτιμώ άνα φρ. 220,' ένφ (χΐ μίν τ&ν 8 τιμώνται σιίμερον 
άνω τών φρ. 240, αί Χέ τών 9 άνω τών φρ. 250. Άλλα χαΐ άλλων έχτίις τούτων Μετοχών 
είμεθα χάτοχοι. Την 25 Φεβρουαρίου ήγόρασα 38 Μετοχάς τίς Εταιρίας τών Τροχιοδρύμων 
άνά λ. 1 3, 30, καΐ σιημερον ήγόρασα ετέρας 1 9 Μετοχάς τοΟ Έλλ. Δανείου τών 8 ®/0 ά, φρ• 
"241. Ούτω δέ δ Σύλλογος Ιχει σιϋμερον τάς έζής πιστωτιχάς άζίας. 



60 Μετοχάς τϋς Γεν. Εταιρίας ά. λ. 11. 
35 » του Έλλ. Δανείου τών 9 ^|^ ά. φρ. 

19 » Φ» »»8 > 

19 
καΐ 38 






» 



220 
220 
241 



Τροχιοδρέμων ά. λ. 13, 30 

Άξιας άπάσας δμοΟ λ. Τ. 1824, 43. 



Ζ\ Έσοδα χαΐ Δαπάναι. 



Ό έτίσιος Ισολογισμός α&τών έχει ώς έξης. 



Περιοδιχί^ν εν τφ δημοσιευθϋναι Α. 129 95 

Μισθοδοσίαι υπαλλήλων 110 49 

Ταχυδρομικά 19 80 

Φωτισμδς 7 78 

Γραφική ύλη ^ 8 19 

θέρμανσις 1 34 

'Έκτακτα τυπωτικά καΐ άλλα 67 83 
Άρχαιολ. *Επιτροπίι διά τοπογρ. 

χάρτην κ/πύλεως 40 
'Έπιπλα καΐ σκεύη* τά άποσβεν- 



νυμενα 
Ύπύλοιπον περίσσευμα 



13 77 
633 59 



1032 74 



ΣυνδρομαΙ ληγ. ίτους Α. 212 
» παλαιαΐ καθυστεροΟ- 

σαι » 1 7, 75 229 75 



Δικαιώματα Διπλωμάτων 
ΠροσφοραΙ ίκτακτοι 
Τόκοι καΐ μερίσματα 
Διαφορά Μετοχών μας. 



131 

394 09 

178 82 

99 08 



1032 74 



Ό λόγος, 8ι' δν άντΙ ελλείμματος, 8 εϊχομεν έν τω προΟπολογισμφ, προέκυψε περίσσευμα, 
εΐνε δτι χαΐ τά ίσοδα υπερηκόντισαν τάς προσδοκίας ημών, καΐ α{ δαπάναι έγένοντο ελάσσο- 
νες % δσας προΟπελογΙσαμεν.^ 



300 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠ&ΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



Έί\ Κτίριον τοΟ Συλλόγου. 



Τ2> 'τναρελθον ίτος λ\ λ' οώτ& (Ισπεπραγμέναι 


συνδρο(ΐ.αΙ 




άνέβαινον 




«ίς 


Α 


.τ. 1199 38 


'Έκτοτβ ριέχρι 


ι 9ΐ&(/ιερον εΓσεπράχθγισαν χαΐ αΐ 


%• 




Παρά τοΟ Άγ 


[ου Δη[χ.ν)τριάδος Γρ. 500 ε{ς 2( 


Ι φρ. ά. 102 


» Ι 28 


» 1 


Λ. 


Σγούτα 




» 30 


» τίς έπΙ τών Ιχ τϋς πυρχ«'(&ς παθόντων 


Έιςιτροπϋς 






τϋς Παναγίας 




» 530 50 


' » του κ. 


Ανδρέου Βαλλιάνου 


• 


> 200 


» 9 


» 


Α. Βιχέλλα^ Ιχ ΑονΧίνου 




> 5 18 


]> ϊ 




Αγίου ΙΙα(Αφ(λου 




> 2 


» » 


» χ. 


Π. Σεχιάρη 




» 100 


» 1 


» » 


Γ. Ν. Ταμ,βάχου 




» 50 


» 9 


) » 


Α. Ν. Τα|/ιβάχου 




» 50 


» » 


» 


Αη(Α. Κοχχώνη 




» 20 


» 1 


» 


Ά(ΐ.βρ. Μαυρογορδάτου 




» 50 


» Χ 


> . * 


Άντ. Βλαστοϋ 




» 50 


ι> χ 


> » 


Στεφ. 'Ράλλη 




» 100 


» % 


» » 


Α• Νθ(χ.ιχοΟ 




» 5 


» χ 


ι » 


Ζ. Σεβαστοπούλου 




« 85 


• » 


)> 


Εύς•. ΕύγενίΧου 




> 25 


» χ 


» 9 


Αημ. Καλβοχορέ^Φΐ) 




» 50 


» ι 


ι » 


Άνϊρ. Συγγρού 




» 60 


ΚαΙ παρά τ&ν έν Βουχορ»στΓ(^ 6(ΐ.ογβνΰν λά ι 


Γ9|ς 2χε1 




Έπιτροπίς βίσιπράχθτίβαν 


- 




Άπ^ τί> 


V Χ. Α 


.. Άραάχην 


1 


40 


» ι 




θ. Νεγρεττόντην 




25 


» ι 




Κ. Αερούτην 




10 


» « 




Μ. Γερριάνην 




5 


» ι 




Α. Γερ{ΐ.άνΐιν 




5 


» ι 




Υιούς Τζερλέντη 




10 


» 1 




Γ. Βλαστόν 




10 


» . 1 




Λ. Καλενδέρογλου 




5 


» ] 




'Ηρ. Αού(ΐ.παν 




6 


» ι 




Α. Πολυ{χ.ερ(δην 




5 


» 1 




Κ. Αεβέντην 




5 


» ι 




Α• Κ. Φυλίτην 




5 


» ν 




Άδελφαϊ^ Παιςπάζαγλου 




6 

* 


» 1 




0. Σΐ(ΐ^νίδτ,ν 


■ 


10 



Μεταφέρονται 



1503 26 1*99 35 



πρΑκτI&^ι 



301 



1 
1 

» 



9 
» 

V 

» 
» 

9 
> 
9 
9 

9 
9 

9 
9 

α 

9 

» 

9 



9 

9 

9 

9 

9 

9 

9 

9 

9 

• 

9 

9 
9 
9 
9 
9 
9 
9 
» 
9 
9 
9 
9 
9 



Μεταφορά 
Αδελφούς Τζιριχλεώτου 
Γ. Ηαυράχην 
Ή Βαχ&ν 

Έ[/ιμ. Τριανταφυλλ($ην 
Εύθ. Πεταλλ&ν 
Ν. Γαβριίιλ 
'Ιω. ΣχλιβανΙτιην 
Π. θεολόγον 
Σ. βεολέγον 
'Αναστ. Φυλίτην 
Μιχ. Βλαχλ(δχν 
Εόθ. Χρι^στου 
Ίω. Χαριχλ^Ι 
Δ. Πορφυρέσχον 
Παντ. Βουρουχλ&ν 
Ηαρ(αν Ν. Γούρια 
Μιχ. Ξανθών 
Κ. 'Ράΐνεχε 
Β. Ζητσαΐον . 
Γρηγ. ΣοΟτσον 
*Αρετ))ν ΦωτεινοΟ 
Κ. Ν. Μιχα'ίιλ 
Κ. Νιχοχλή 



20 <ρρ. 

9 

9 
9 

9 
9 



Α. Τ. 


1503 26 


» 


5 


» 


5 


» 


3 


» 


5 


» 


4 


» 


5 


» 


4 


» 


5 


» 


5 


» 


3 


Β 


3 


» 


5 


» 


3 


» 


3 


» 


3 


> 


«0 


> 


10 



1199 35 



6 
5 
5 
3 
5 
5 20 φρ. 29 



"Ητοι τά υπ^ τΐΐς ο{χοδο|λ9ίξ Σνλλόγου ε!βπ(>α}^θέντα 

(ΐ.έχρι σι&ρΕ.ερον είσΐ 9 

Έδαπανήθη^αν δε δι' άγοράν του έχ [3 898 οίχοπέδου Λ. Τ. 
χαΐ άς προχοςταβολάς τ$ άρχιτέχτονι χ. Κλεάνθει δια 
την ίσοπέδωοίΐν χλπ. » 



Ύπόλοιπον Δπέρ του χτιρ(ου ριένουν εν τφ ΊΛ\ιχί(ι^ 
Καθυστερούνται $(Λως άχόριη Λι^6 τινας τών έγγεγραρί"- 
(λένων υτΛ^ α{»τοΟ 9υνδρορι.ητών περί τάς 
αΤτινες ιτιστεύω, δτι έπΙ τέλους &ά είοπραχθώσι χαΐ αύ- 
ται, χαΐ ούτω (τημερον δυνά(ΐ.εθα να λογαριάζω|Λεν βε- 
βαιωρ(.£νας διαι^ τίιν ο{χοδθ|4.^ν του Συλλόγου περί τάς 



9 



25 25 1609 50 



2366 93 



70 



2808 85 



2436 93 



37< 92 



3οα 



750 



302 Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΛΛΗΝ. ΦΙΛΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 

θ'. Κατάβτβσις τοΟ ΈνεργητιχοΟ χοΐ ΠαθητιχοΟ. 
Κατά τά 6ίρη(Αίνα ί χατάστασις (ΐΐ[Αίρον τοΰ Έτι^ιτιχοδ χαΧ Παβητιχοί τοϋ Συλλίγου 



Λίιτοριί 










Άαοΰιρατιχόν. Τίι βχτιίΑατιζό- 




•Ελλ. 4«ϊΐΙο» Α. 


7)6 


18 






(λΐνον [λιτά τοϋ πβρι<τ•»ύ- 




Γεν. ΈτΛίρίϊϊ » 


602 


25 






(Αατος Ίϊολογ. [*«ς 


981 56 


ν Β 


506 




1824 


43 


Λ.- ίι<,(ίΗ ρ.έλίων Λ. 300 




Ιςάνω 








ιίν< > 






2436 


93 


» τά άπορα Σχο- 




«ρίς.ίσ- 










λεία . 829 
» τά Διαγωνίσ|λατα * 321 ■ 




Μετοχών 










» Περιοίιχά Άνα- 




ΤΟίαΓΟ ■ 


229 








γνωοτυρίου » 48 52 


1499 02 


ν παλαι&ν 


26 




255 






2808 85 


ίάξί. 






100 




• Λ/β|ΑθΙ έχ*ρε[ΐε1ς » 


6 


'Γ«ύη, 














.ηίμινα 














,έε.1. > 






45 








: έν αύτφ 






634 


07 







5295 43 



5295 43 



κύριοι, 4 ίν γένιι βΥΐ[ΛΕρινίι χατάιτταιης τών οΐχονομιχων ή(ίών. Λ'. πβ^ιιχυχλοΟοαι 
:ι (ίλιιθώΐ ίίοιν ίίτηιροι, χαΐ [ΐχ τοιαΟτα ]χέ«βΕ ολίγον ΙπΙ τοΟ πκρίντος δυνά[Μθα 
|λΕν (ΐς την θΕρκπεΕαν αυτών. Άλλ' ίΐν άνκτρέζω^εν ει; τίιν ίρχίιν τοΟ :Αμ(τέρου 
ϊίτε κι ετήσιοι αΰτοΟ πρίσοΧοι άνέβαινον κΕΐ χιλιάδας τινάς γροβίων, οΕναμνησθώ- 
ϊς πρύ διετίκς έχ τϋς τπιρχχΐκ; άπωίείκς ί)μών, δι' Ας 6 Σύλλογος ίθεωρ^το $ιά 
ιτραμριένος, ίφ£ίλθ|χεν νά ω[ΐ.εν εΰχκρκττημίνοι, οτι ίντ6( |ΛΐχροΟ χρύνοϋ δ Σύλλο- 
ίκΰΐκ δεικνύει σΐ]|;ΐ£ΐχ αφριγώσΐΐς άνχβιώαεω;, ϊίιέτι πρώτην ιροράν £^ τΐί; ίδρύ- 
ΐαρουσιάζει τοιαΰτην ίρχετα εΰάρειττον οΐχονορίΐχ'ίιν χατάοτααιν. Κκτά τύν πα- 
ν του Συλλίγοϋ δ*ΐρζαν άλγιΟώς έποχαί, χαθ' άς ^ιετίλει ει; άνβϊΐράν πως χατά- 
>|λΐχας, ίλλ' οίίίέποτε εΐχεν αποχτήσει ^ν 7Ίί[ΐ.ερον χέχττιται ίίίαν ιτεριουαίαν, ά- 
είς 4ϋΟΟ περίπου λίρκΐ, χαΐ οΟδίποτε είχε περιβληθώ 9 νΟν φίρει γίτιτρον, γ»νό- 
τρον τϋς εν τί} Άνατολϊ} δικνοητικΐίς τοϋ ίθνοο; ήρ:ΰν διαπλάβεως χκΐ ί έχ-ηλε- 
ην άγαθίάν γενναιο^ωριών τών '^|χετέρων φιλόμουσων χα'ι φιλογινών ανδρών. Έρΐ' 
Γ&ν ζ^λον, 8ν εχαπτος έξ ύ|Λών Οειχνύει πκρί την έκπλι^ρωσιν τών ίνχτεθειριίνων 

πέποιθα, ότι 6 ημέτερο; Σύλλογος καλώ; κατενόησε την ύψηλήν αύτοϋ άποβτο- 
ιοφύνως άπεχδέχο[<.αι χάγώ £ έλάχΐ70ΐ αΟτοϋ διάκονος τά βιλτίονα εν τφ [ίίλλοντι. 
Ό Ταμία; 10. ΙΐΙΟΝ. 

ΐΜΧΐ] Επιτροπή ίζετάσααα τά βιβλΕα τοϋ Ταμείου τοΟ Έλλ. Φιλολογικού Συλλ6- 
ίταξιν τοϋ "Αρβρου 1 ί τοΟ Κανονιβμοϋ, πΐ7θποιεί, δτι ίδρεν αυτά «ύριφωνα τ^ «α- 
ϊ, έφ ^ χαΐ υπογράφεται. 
Κων/πόλει τ^ 28 Απριλίου 1 872. 



Ξ. ΖΰΓΡλΦΟΣ 
ΣΤΕΦ. ΣΚ0ΥΛ0Υ4Η2 



ΔΗΜ. ΠΛΣΠλλλΒΣ 
ΖλΧ. ΑΑΕΞΑΝ&ΡϊΛΗΣ. 



ϊΐς διελύθτ) ή Συνίδρΐαβις. 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



303 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΑ'. 
Έχταχτος. 

Τφ 30 Απριλίου 4879. 

Προεδρεύοντος του «. Κ, Καρακάνου, 

*Ανάγνωσθέντων καΐ έπιψηφισθέντων των 
Πραχτιχ£>ν τίς προ7ϊγου[Λένης έκτακτου συνε- 
δριάσεως, δ Γεν. Γρα[Λ[ΐατε&ς άναγινώσκει έπι- 
στολίιν των κ. Ά. Βχφειάδου καί Κοσ[Λ& Χ. 
Προδρέριου έκ Χαρταλΐ[Α^ς άπλ 28 Απριλίου 
1872 προσφερ6ντων διάφορα νο(Λίσ[Λατα. 

Είτα προβαίνει δ Σύλλογος είς την έκλογην 
τών Κοσ|Λνιτ6ρων αδτου καί τών διαρκών Επι- 
τροπών κατά τϋΒ' συλλογικών έτος, καΐ δι'ά- 
πολύτου |ΐ.υς^κ?1ς πλειονοψηφίας άναδείκνυνται 

δ κ. Κ. Καραπάνος 

οΐ » *Ι. Δ. 'Αριστοκλ^ς και 

» Α. ΜοΓάΙΐΏαηη. 

Γεν. Γρα[Α.[ΐ.ατευς δ κ. Δ. Μαλιά^ης 

Ειδ. Γρα[)ΐ(ΐ.ατεύς » Δ. Πληθωνίδης 

Βιβλιοφύλαζ ' Α. Αιούμας 

Τα(Α(ας δ αύτ^ς Ί. Γκιών. 



(ΐέλεσι τών δναφέρων Επιτροπών τ•ίιν εκλογών 
ων. 
ΕπΙ τούτοις λελύθη ή Συνεδρίασις. 



αυτών. 



Πρύεδρος αεν 
Άντιπρύεοροι 



Μέλη $έ Διαρκών Επιτροπών, 



ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΑΑ'. 

Τ^ 7 Μβίυυ 1872. 

Επέτειος ΙΙανήγυρκς τοΟ Συλλόγου. 

ΠροεϋρΒύοηος τοϋ χ. Α". Καραχάτου, 

Συνελθόντ6)ν τών μ,ελών τοΟ Συλλύγου Ιν 
τ51 αίθούσγ) τϋς Σχολές τίς Παναγίας έν Σταυ- 
ροδροριίφ καΐ πλιίιθους φιλόμουσων, ίν οΐς ο! 
Σεβάσ(ΐιοι αρχιερείς Καισαρείας καΐ Πα[χ.φίλου, 
(χετά του {ΐεγάλου Πρωτοσυγκέλλου κ. Δωρο- 
θέου Εύελπίδου, τών ΆρχιριανΧριτών Ευγενίου 
2ηροποτα[Ληνου καΐ Νικηφΐρου Γλυκά, ως αν- 
τιπρόσωποι της Εκκλησίας κατεϊχον τίιν πρώ- 
την θέσιν, παρεκάθηντο Χέ αύτοίς δ έπιτετρα[Α- 
(χένος της ΈλλάΧος κ. Δ. 'Ραζής, καΐ δ Γεν, 
Πρύζενος αυτής κ. Ν. Άϊβαζίδης, αντιπρόσω- 
ποι δέ τών διαφόρων Αεσχών καΐ 'Αδελφοττί- 



των της ή [/.ετέρας πόλεως πρόθυμοι παρί^αν- 
το τα αδελφικά πρ^ς τδν Σύλλογον έκδηλουν- 
τες αίσθιίΐματα, δ Πρόεδρος κ. Κ. Καραπάνος 
Της μέν Οικονομικές οΐ κ. κ. Ζ. Άλεζανδρίδης, ; χγ,ρύξας τίιν ίναρξιν της συνεδριάσεως * άναγι- 
Κοκκώνης, θ. Κοσούδης καΐ Β. Σαρακιώτης, Ινώσκει την έξης λεπτομερί ΙκθεσίΛ; περί τών 
Τίς Συντακτικές οί κ. κ. Γ. Λαζόπουλος, ^ -^ -^^ <- - ^ " - *• ^-^^^--- 



Γ. Σά^ι^ος, Μ. ΠαρανΙκας, Γ. Σοφοκλής ίιαΐ *Α. 
Αιούμας, 

Τ^ς Έκπαιδευτικ^ΐς ο{ κ. κ. 2. Ζωγράφος, 
Κ. Καλλιάδης, Κ. Καραθεοδωρ5)ς ιατρός, Μ. 
Πανταζίΐς, Γ. Σοφοκλί\ς καΐ Ν. Τσιγαρας, 

Τϋς Φιλολογικής οί κ. κ. Ή. Βασιάδης, *Α. 
Δημητριάδης, *Ι. ΚαρολΙδης, Μ. Παρανίκας καΐ 
Α• Τάγης, 

Τίς *Αρχαιολογικ?1ς οι κ. κ. Σ. ^Αριστάρ- 
χης, Α. Βερναρδάκης, Δημητριάδης γεωμέτρης, 

ϋαηηβαυ, Μίΐΐίη^βη, ΜοΓοΙΙπιαηη (πα- 

ττίρ), ΜοΓάΙΐηαηη (υιός), Κ. Σ. Καραθεοδω- 
ρ^ις καΐ Α. Πασπάτης, 

Της δε Επιστημονικές και ^Ανθρωπολογικής 
οΐ κ. κ. Α. Βκφιάδης, Άβδουλλάχ Βέης, Ά. 
Ζωηρός, Σ. Μαυρογένης, Ά. Σπαθάρης, Ά. Πα- 
σπάτης, Π. Καλλιβούρσης, \νθί8ΐ)αθ1ΐ καΐ 

ΜοΓάΙΐϊΐαηη (υίός). 

Ό Πρόεδρος εντέλλεται τω Γεν. Γραμματεΐ 
ϊνα 4ναγγε1λτι τοΤς νίοις Κοσμιίτορσι καϊ τοΙς 



κατά τ^ λίγον Ετος εργασιών του Συλλόγου, 



ΚυρΙαι χαΐ Κύριοι^ 

Πρ& ένδεκα ετών πολλοί λόγιοι καΐ φιλόμου- 
σοι συνέστησαν τ^ν Ελληνικών Φιλολογικών 
Σύλλογον, 8πως δι' αύτου καλλιεργώσι τά 
γράμματα καΐ τάς έπισττίμας, και ευρίσκωσιν 
έν αύτώ διανοητικτήν τίνα διάχυσιν. ΚαΙ κατά 
μίν τά πρώτα Ιτη της ζωής αύτου δ Σύλλο- 
γος περιωρίσθη κυρίως εΙς τδν σκοπών τούτον 
τών Εδρυτών αύτοΰ' δεν ητο όμως δυνατδν μία 
δμάς λογίων συνερχομένη τακτικώς πρϊ)ς Ιδίαν 
αυτών ιζθικίιν ώφέλειαν καΐ εύχαρίστησιν νά 
μη αίσθανθη τίιν ανάγκην καΐ την έπιθυμίαν 
του νά επίδραση καΐ γενικώτερον έπΙ της κοι- 
νωνίας, έν ^ ίζη* ούτω δέ δ Σύλλογος άπί> 
πολλών ίδη ετών συν τη καλλιεργείο: τών 
γραμμάτων έπεδίωζε και τ•}ιν διάδοσιν αυτών 
έν τ^ πατρίδι ημών. Την τελευταίαν δμως 



304 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΛΠν. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



ταύτιΐν ίργασίβν 6 Σύλλογο; άηίίχβη «λο»- 
ϊαι^τκρον, χαΐ άνέγρόιψεν ώς Ινα τών κυριοτέ- 
ρων, Τνα ρίί) «Ιπω τδν χυριώτνρσν τέ^ν σκοπών 
αυτοΟ, άπλ τ^ς έπιψγ)φ(σεως του ση[ΐ.ερον έν 
2νεργ€(^ Κανονισμού αυτοΟ, δτ«λαδ-}) άπλ του 
ίδτο λέγοντος Ιτους. 

Κατά τ2»ν νέον Κανονισ[ΐ.&ν ή[ΐι&ν άναδεχθείς 
τί)ν δποστήριζιν καΐ πολλαΐΓλασ(ασιν τών σχο- 
λείων έν Άνατολί 5 Σύλλογος, χωρίς νά παρα- 
βλάψγι τ^ν φιλολογικών χαΐ έπιστγιριονιχλν αυ- 
τού χαραχτ^ίρα, ανέλαβε συγχρόνως χαΐ τά χα- 
θι^χοντα έθνιχου φροντισττορίου. ΤοιοΟτος Χέ γε- 
νόμενος δ Σύλλογος ίέν είναι πλέον χτϋμα 
λογίοιν χαΐ φιλόμουσων τίνων, άλλ' δλοχλιίρου 
του Ιθνους, ύτ^ρ τοΟ δποΐου εργάζεται, χαΐ ε2ς 
τ4ιν συνΧρομ^^ν του δποΐου στιορίζει ττ^ν πρ6ο- 
)ον χαΐ έπιτυχ(αν αυτοΟ. 

Τοιούτου 2ντος σήμερον του Συλλόγου { 
Ιχθεσις τών ετησίων εργασιών, τάς δπο(ας 
κατά χαθ%χον ύπλ του Κανονισμού έπιβαλλό- 
μενον άνέλαβον Ινα ποι^άσω σήμερον ενώπιον 
υμών, ^Ιν δύναται νά ηναι πανν^γυριχ^ς χαΐ 
^ητοριχός τις λόγος, άλλα καθαρά χαΐ άπλ% 
λογοθοσ(α, έζ ^ς θά χρίνητε, &ν πρέπρ νά &πο- 
στηρίξητε αύτλν εΙς τ^ί^ν έχπλι^ρωσιν τοΟ 6ψη- 
λοΟ χαΐ εύρέος σχοποΟ, 8ν άνεδέχθη. "Όπως δΐ 
γε(νω καταληπτός, θέλω εκθέσει δμίν {σον 
οΙόν τε συντομ(&τερον τ( Ιπραζεν δ Σύλλογος 
έν έκάστί) τών ποικίλων αυτού εργασιών• 

ΜΕΑΗ ΤΟΥ ΣΤΑΑΟΓΟΥ 

^0 άριθμ&ς τών τακτικών μελών τοΟ Συλ- 
λόγου ηυζησεν έπαισθητώς κατά τλ παρλν Ιτος. 
Έξ 83 δ άριθμ{»ς αυτών άνέβη εις Ϊ30, ών 
τέσσαρα μίν διεγράφησαν 2κ τών παλαιών, τρία 
δέ έκ τών νεωστί εκλεγέντων* δθεν κατετά- 
χθυσαν κατά τδ ίδη λίίγον Ιτος 4 47 νέα μέ- 
λη. ΚαΙ δ άριθμ&ς δέ τών £πιτ(μων καΐ αντε- 
πιστελλόντων η&ζησεν ωσαύτως έπαισθητώς, 
τών μλν πρώτων κατά 28, τών δλ δευτέρων 
κατά 23* δ θάνατος δμως άφι^ρπασέ τίνα τού- 
των, καΐ δ Σύλλογος θρηνεί την άπώλειαν δύο 
τών έπιτίμων αύτοΟ μελών, του διακεκριμένου 
καΐ μεγάλου {στορικοΐί Γ. ΓροτΙου, καΐ του άει- 
νι^του καΐ φιλοπάτριδος Κ. Δοσίου. ΚαΙ τών 
ύο τούτων ανδρών δ θάνατος έλύπησε καιρίως 
τ6ν Σύλλογον* διότι έν τω πρώτβ^ δλος δ πε- 
φωτισμένος κόσμος καΐ ιδίως τι» ίθνος ημών 
απώλεσε τ2»ν μεγαλείτερον αδτοΟ Ιστορικόν, 
δστις καταλιπών τί> τραπεζιτικών στάδιον κα- 
θιέρωσεν δλον αυτοδ σχεδ6ν τ6ν βίον εις τίιν 






μελέτην τ51ς πολιτικές, κοινωνικές καΐ {διωτι- 
χ^ς ζω91ς τών προγόνων ι(μών, καΐ συνέγραψε 
τίιν έμβριθεστάτην καΐ σοφωτάτην {στορίαν τίς 
Ελλάδος* έν δέ τ$ δευτέοίι^ τ6 μέν (Ονος {μών 
άπώλεσεν Ενα τών σπουδαιότερων α&τοΟ αν- 
δρών, δ δέ Σύλλογος ίνα τών ε{λικρινεστέρων 
φίλων καΐ βοηθών, ώς έδείχθη τρανώς καΐ έκ 
τ51ς διαθνίκης αύτου, έν γ πρώτος αύτ&ς κατα- 
λείπει τφ Συλλόγφ κληροδότημα 6 χιλ• δραχ- 
μών. Τ^ν θλίψιν ταύτην έζέφρασεν ^φη δ Σύλ- 
λογος πρλς τάς οΙκογενείας τών άε&μν^στων 
τούτων ανδρών* θεωρώ δέ 6η έκπληοώ {ερλν 
καθήκον εκφράζων α&τίχν σι^μερον καΐ οημοσίφ 
άπλ του ^Αματος τούτου. Έκ δΐ τών άντεβα- 
στελλόντων αύτου μελών δ Σύλλογος θρη«Α 
την άπώλειαν τοΟ έν *Ιωανν(νο4ς άοιδίμου Π. 
ΆραβαντινοΟ, &στις πολλά δπέρ τοΟ Ιθνους 
ημών έμόχθησε, καΐ περί τοΟ δποίοο θέλει γέρ- 
νει εκτενέστερος λόγος παρά του είσηγητοΰ 
του Ζωγραφείου διαγωνίσματος* τοΟ έν Κέρα- 
σοΟντι άοιδίμου Π. Τρ'.ανταφυλλίδου, βστις 6- 
λίγον πρδ τοΟ θανάτου είχεν άποδεχθΐ^ τίιν 
ίδέαν, ^ν δίν ΐ^δυν^ίθη νά φέρη είς πέρας, τ^ίς 
συλλογής των έν Ι1όντ(^ σωζομέννν ζώντων 
μνημείων τ^ίς γλώσσης ημών, καΐ τών άοιδί'* 
μων Μαρίνου Βρετο!ί έν Μασσαλία και Σταυ<- 
ράκη Άναγνώστου έν Κυδωνίαις, οίτινες δέν I- 
παυον δεικνύοντες τλ ενδιαφέρον αδτών πρλς 
έπίτευζιν του σκοποΟ τοΟ Συλλόγου. 

ΣΤΝΕΑΡΙΑΣΕΙΣ. 

Καίτοι η νόσος χολέρα ^νάγκασεν βλους ι&^ 
μας περί τάς αρχάς τοΟ φθινοπώρου νά άπο* 
φεύγωμεν έπί τίνα καιρ^ τάς συναθροίσεις, 
ούχ ίττον δ Σύλλογος συν^ίλθε κατά τδ λί- 
γον έτος εΙς 43 συνεδριάσεις. Τούτων α( μέν 
29 είσΐ τακτικαί, αΐ δΜ4 έκτακτοι. 

ΚαΙ έν μέν ταΧς τακτικοΛς συνεδριάσεσιν έ- 
γένοντο 23 σπουδαία αναγνώσματα έφελκύσαν- 
τα εΙς τ'ίιν αΐθουσαν τοΟ Συλλόγου πολυπληθή 
άκροατ4ριον ού μόνον έζ δμογενών, άλλα καΐ έξ 
8λων σχεδλν τών μεθ' ημών συμβιούντων εθνών. 
Ταύτα θε είσί* ά) Περί τών έν Κωνσταντινου- 
πόλει ανασκαφών έπΙ τοΟ θρ^χικοΟ σιδηροδρό- 
μου, καΐ περί εμπορίου τών Γενουηνσίων Ιν τε 
Κωνσταντινουπόλει καΐ τφ Ε&ζείν«|^ υπλ του 
κ. Α. Πασπάτη (Άναγνώσμ. 3). β') Περί τών 
σφηνοειδών αρμενικών επιγραφών, καΐ Περί ε- 
πιγραφών καί ανάγλυφων Φιλιππουπόλεως δπλ 
τοΟ δόκτορος Μόρδτμανν (Άναγνώσμ. 2). γ') 
Περί μολυβδοβούλλων αναφερομένων εις τ^ΐν 



1 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ. 



305 



υτΛ τοΟ όόχτορος Μ6ρτδ[<.ανν υιοΟ (άναγν. 1 ). 
ί') Περί της Μωαβιτιχ^ς έτηγραφ^ΐς του βασι- 
λέως Μέσα &π6 του δόκτορος δοΙίΓωάβΓ (ά- 
ναγν. 2). ί) Περί γλωσσολογίας καΐ περί (Λετρι* 
χ5(ς τών Βυζαντ. υπλ Μ. Παρανίχα (άναγν. 6). 
ς-') Περί του (χ.υθολογιχου ένλαφέροντος του 
Βοσπόρου δπλ χ. ϋβΓηηί^Ιίαπί (άνάγν. 4). ζ') 
Περί έπι^^ο^ς του θερμογόνου 6πλ Π. Καλλι- 
βούρση (άνάγν. 2). Ίϊ) ΠβρΙ γνωστιχου χαΐ περί 
φυσιολογιχϋς θεωρίας της δράσεως υτΛ Ι. Κα- 
ρολίδου (άναγν. 2). θ') Βιογραφία Γροτίου 6π& 
Σ. Κ. Καραθεοδωρϋ (άνάγν. 4 ). ί) Περί χαρτο- 
νο{ΐ.ίσ[Αατος παρά τοΤς άρχαίοις ΰπ& Α. Βερ- 
ναρδάχη (άνάγν. 1). ιά) Περί χημείας παρά 
τοϊς "Αραψιν δπί) Γ. *Αριστάρχου (άνάγν. 1). 
ιβ') Περί της εν Γαλλί^ χαΐ Γερμανί^ φιλο- 
σοφίας του Ιβ' αιώνος 6π& Α. Ηαυρογένους 
(άναγν. 2)• 

Τών δε έχτάχτων συνεδριάσεων αί [λέν 4 
πρώται χατηναλώθησαν είς την συζήτησιν του 
(ΐϊρους του ΚανονισμοΟ, όπερ δέν είχε συζητη- 
θ^^ χατά τί> παρελθ&ν ίτος, χαΐ ε!ς τ4)ν 5ρι- 
στιχίιν αύτου έπιψι^φίσιν* ίτεραι δλ 4 γενό- 
μεναι χατά τάς διαχοπάς του Συλλόγου έχρη- 
σίμευσαν διά ταχτιχάς αύτοΟ εργασίας" είς δΐ 
τάς λοιπάς ίζ έγένετο ή άνάγνωσις τών έχ- 
θέσεων τών Επιτροπών χαΐ τών Κοσμητόρων, 
άς 6 Κανονισμ&ς ΐρίζει, χαΐ αΤτινες περιέχουσιν 
2ν λεπτομερείς δλόχληρον τ6ν βίον τοΟ Συλ- 
λόγου. 

Αεπτομερη δ'άφίγησιν τών χατά τάς συν- 
εδριάσεις ταύτας γενομένων περιέχουσι τά υπλ 
τοΟ είδιχου Γραμματέως χ. Ν. Τσιγαρ& μετά 
πολλϋς τίς φιλοπονίας συνταχθέντα έχτεν^ 
πραχτιχά του Συλλόγου. 

ΔΗΗΟΣΙΑΙ ΔΙΑΑΕΞΕΙΣ. 

Δημόσιαι διαλέξεις έγένοντο χατά τλ λ9ΐγον 
ίτος 42 ύπλ 4 3 άγορητών' έξ αυτών αΜ 5 
ήσαν έπιστημονιχαί, γενόμεναι υπ& τών χ. χ. 
Κ. Καραθεοδο>ρ%, Α. Σπαθάρη χαΐ Δ. Μαλιά- 
δου* 4 4 {στοριχαΐ δπ^ τών χ. χ. Ι. *Αριστο- 
χλέους, Γ. Χασιώτου, Μ. Παρανίχα, Γ. Λαζο- 
πούλου, Α. Δημητριάδου χαΐ Κ. Καλλιάδου* 
9 φίλολογιχαΐ δπλ τών χ. χ. ^Ηρ. Βασιάδου, Γ. 
Χασιώτου, Ι. Καρολίδου χαΐ Α. Δημητριάδου* 
3 ήθιχαΐ υτΛ του χ. Ι. Άριστοχλέους' 2 φίλο- 
σοφίχαΐ δ?ώ τών χ. χ. Β. Καλλιβούρση χαΐ Ι. 
Άριστοχλέους χαΐ 2 οίχονομολογιχαΐ \>ιΛ τοΟ 
χ. Α. Βερναρδάχη. 

(ΕΛΛΗΝ. ΦΙΛΟΛΟΓ. 2ΤΛΛ0Γ02. Τ0Η02 



ΚαΙ 6 άρι^μλς τών άγορητών χαΐ ^ςρλ πάν- 
των δ αριθμός τών άχροατών, οί πλείστοι 
τών δποΐων άν^χον είς την έργατιχην τάζιν, 
ενθαρρύνει ήμας, Τνα έλπίσωμεν βτι τλ μέσον 
τούτο τϋς είς τί>ν λαί>ν εμπνεύσεως του πρ^ς 
τ4)ν μάθησιν Ιρωτος, δπερ πρώτος δ Σύλλογος 
ένεχαινίασεν έν τη πόλει ημών, επέτυχε πλη- 
ρές-ατα, χαΐ δπόσχεται εδαρέστους χαρπούς. Έ- 
χτ6ς δε του Συλλόγου ημών χαΐ ίτεροι Σύλλο- 
γοι έφΐ^ρμοσαν ενταύθα τλ μέτρον τών δημο- 
σίων διαλέζεων, χαΐ ίποιι^σαντο τοιαύτας χατά 
τ6 λΐίγον £τος 2πΙ διαφόρων θεμάτων. Μετά 
πολλών τών Συλλόγων τούτων συνεννοηθημεν 
πρ6 ένδς (τους, Ινα άπ6 χοινου σχεπτώμεθα 
περί του καταλληλότερου τρόπου τΤΙς δημοτι- 
χης ταύτης διδασχαλίας. Δύο δε αδτών οΐ χαΐ 
τάς σπουδαιοτέρας χαΐ πολυαριθμοτέρας ποίΊ^- 
σαντες δημοσίας διαλέξεις έπεμψαν ήμΤν ίχθε* 
σιν περί τών έν αδτοΤς γενομένων τοιούτων. 
Ούτοι ο'είσΐν ή έν Φαναρί<ι^ Αέσχη «Μνημοσύ- 
νη,» έν ^^ έγένοντο 32 δημόσιαι διαλέξεις, χαΐ 
δ Σύλλογος «Μιχρά Ασία», έν ^ έγένοντο 53 
τοιαυται, έξ α>ν αΐ 22 εΙς τουρχιχ'ίιν γλώσσα ν 
χάριν τών πολλών έχ ΜιχρδΙς 'Ασίας ομογενών, 
οίτινες άγνοουσιν εισέτι τίιν πάτριον γλώσσαν. 
Μετ' εδχαρις^σεως δέ είδομεν μεταξύ τών τε- 
λευταίων τούτων διαλέξεων χαΐ μίαν γενομέ- 
νην παρ' δθωμανοΟ συμπατριώτου ημών. 

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ. 

ΚαΙ έπΙ του άντιχειμένου τούτου δ Σύλλο* 
γος έπραξε τι χατά τύ λίγον έτος, έξετάσας 
διά τής Φιλολ. Επιτροπής τ^ σύγγραμμα, δ- 
περ ές-άλη αδτφ διά τ6 Ζωγράφειον ΙΙί^Ι Ή* 
ΛίΙρου διαγώνισμα. Ό είσηγητ•)ις τϋς Έπιτρο- 
ττης ταύτης χ. Μ. Πανταζής θέλει ποιήσει ί- 
.1ν σήμερον έχτενϋ περί τούτου Ιχθεσιν. Έγώ 
έ περιορίζομαι Ινα έχφράσω τ)}ν έπιθυμίαν χαΐ 
εδχ^ν του Συλλόγου, βπως χατά τλ προσεχές 
έτος λάβωμεν σπουδαία χαΐ βσον οΙόν τε πλείο- 
να συγγράμματα διά τά Εδγένεια διαγωνίσμα- 
τα Περί Θεσσαλίας, περί Μαχεδονίας χαΐ περί 
θρ^χιος) ^Λί διά τι» Συμβουλίδειον διαγώνισμα 
Περί Πόντου. Έλπίζομεν δ* ωσαύτως δτι θέλο- 
μεν έχει χατά τ6 προσεχές έτος χαΐ Περί τρα- 
γωδιών διαγώνισμα του χ. Εδ. Βαλλιάνου. 

ΔΙΑΡΚΕΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΑΙ. 

Ή εδρύτης τών εργασιών, ίς δ Σύλλογος ά- 
νεδέχθη διά του νέου αδτου Κανονισμού, χατέ- 
στησεν άναγχαίαν τίιν σύστασιν τών τοιούτων 



ίί 



106 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΚ. ΦΙλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



ΈΐΓίτρο^^ν* θί ητα δύσιιολον 4^ [Α&λλον ί&ύνά^ 
το.ν. ύς τ^ν Σύλλογον ν* άσχολιοθΐ^ καΐ διβκ- 
7(«ρα&ώσ7» τβ; πολλά χαΐ ποιχίλα αύτοΰ ίργα 
(ϊτιι. άπ' ευθείας έν ταΐς συνε^ριάσεσιν «(^τοΟ, 
εΐίτε. $ιά προσίι^ιν/άν Επιτροπών. Μόνον "^ σύ* 
ς-ασις τβν δναρχ&ν Επίτροπων χαθίβτα δυνα*- 
τ'ίιν τ})ν τοςχεΐκ,ν χαΐ χανονικ'ίιν διεχπεραΐω^ν 
τώγ Εργων τούτων. Έχάστη αυτών άσχολου- 
(Λέντ). έντ&ς ορισμένου χύχλου^ χαΐ συγχροτοι>* 
αένη έξ άν^ών. είλχάς χεχτη[ΐ.ένων γνώσεις 
ρύναται νά |ΐ^λετή(η) (Λετ'άν1σ£ως, χαΐ προ&- 
τον(/^ά9Κ) τ{» μέρος τι εις α^τγιν άνϋχον ίχ τών 
ίργασιών το(> Σιιλλόγου. Ούτω δέ ευρίσχων 6 
Σύλλογος τάς ίργασ(ας ταύτας προ'ητοιμασιϋ- 
νας, χαΐ γνω^^ην δύναται νά έχφράση έπ' αύ- 
τώγ> χαΐ ώφέλειαν νά προσπορισθί^. 

Κατά τ^ λϋγον Ιτος αί ΈπιτροπαΙ χατηνά- 
λωσαν (^^ρος τών εργασιών αυτών ε!ς την ζώ^ 
τών διοργάνωσιν. Έχάςτίΐ συνέταξε τ6ν χανονι- 
σ(χ.6ν. οί^ττίς^ ^σχ')^|^άτισε τλν προυπολογισ(ΐόν 
τΎΐς,. χαΐ ώρισε τάίργατκις. Έ προχαταρχτιχγι 
αβτη εργασία, τΥΐν.ίτϋΌίαν δυνάμεθα νά ένομά- 
σωμεν τ^ «γνώθι σαυτ^ν» τών Επιτροπών, πα- 
γκι^σασα χαΐ δρίσασα τλ &πλ τοΟ ΚανονισμοΟ 
νο(&οθετηθ^ν σύστιομα τών διαρχών Επιτροπών 
δέν απετέλεσε τ^ν μένην άσχολίαν αυτών. 
ΠολλαΙ παριίγαγον χαΐ ίργα σπουδαία χαΐ άρ- 
χούντως πολυάριθμα, έζ ων μόνον τά χυριώτε- 
ρα θέλω αναφέρει ενταύθα, φοβούμενος μτ] χα- 
ταχρασθώ τγ)ν δπομονίιν υμών. 

Ή Οίχονομιχ*}} Έπιτοοπί) συγχειμένη έχ τών 
XX. Ε. Ζωγράφου Προέορου, Δ. Πασπαλλ^ί, Σ. 
Σχουλούδγι, Ζ. Άλεξανδρίδου, Κ. 'Ανθοπούλου 
χαΐ Α. Βερναρδάχγ) χαΐ τοΟ ταμίου του Συλ- 
λόγου χ. Ι. Γχιών, σχοπί^ν 2χει τίιν χαλ-ίιν έν 
γένει διευθέτησιν τών οίχονομιχών του Συλλό- 
γου. Συνέταξε δέ τ4ν προυπολογισμ&ν χαΐ έ- 
Όοι^θησε τ&ν χ. ταμίαν ε{ς τ4)ν έχτέλεσιν τών 
χαθηχόντων του, ώς θέλομεν είδε! χατωτέρω. 
Ή Φιλρλογιχίι Έπιτροπίι συγχειμένη έχ 
τών χ. χ. Όρ. Βασιάδου Προέδρου, Γ. Σοφο- 
χλέους, Ά. Τάγγ), Στ. Κ. Καραθεοδωρή, Η. 
Πανταζί, Γ. Χασιώτου, Στ. Βουτυρδ, Γ. Λα- 
ζοπούλου χαι Η. Παρανίχα, προτίθεται χατά 
τάς διατάξεις τοΟ ΚανονισμοΟ χαΐ τ&ν ίδια(- 
τερον αυτής διοργανισμόν, Τνα μεριμν^ περί 
τίίς έχδόσεως τών Έλλτίνων συγγραφέων χαΐ 
τών Πατέρων τ5ίς Έχχλιοσίας, χοινοποι^^ τφ 
Συλλόγφ τάς νεωτέρας φίλολογιχάς προόδους, 
άσχολ^ται είς ίρευναν τών έν ταϊς βιβλιοθ•ή- 
)ςαις χειρογράφων, χρ(ν|ΐ τά ^(ς αύτ&ν ανατι- 
θέμενα διαγωνίσματ<κ^ βιβλία καΐ &άφθ(« ζ-πτ 



τι&ματα, αναφερόμενα εΙς τάς ε2&χάς αότΑς 
εργασίας, χαΐ χοινοποιΐ^ τ$ Σ\>λλόγ<^ τά οδ* 
σιωδέστερα τών Ιργων αύτ9ίς. Τοιούτον |χοι>«α 
σχοπλν 4 Φιλολογιχίί Έπιτροττί^ Ιχρινε χατά 
τ^ τρέχον Ιτος τίιν Γραμματιι^'ίΐν τοί^ χ. Ή. 
Κοντογεώργν), έπΙ τϋς έποίας & χ. Παρανίχα^ έ-* 
ινοΐΊ&σατο Ιχθεσιν* άνέθΐ)χε δλ ε!ς μέν τλν χ. Μ. 
Παρανίχαν τ^ν άνάλυσιν τών γλωσσολογΐ3ε«ύητ 
συγγραμμάτων τών χ. χ. Γ. Κουρτίου^ 8οηΙθΐ-' 
οΙΐβΓ χαΐ Μαχ ΜύΙΙβΓ, εΙς δέ τλν χ. Ήρ. Βα- 
σιάδιον τ'})ν μετάφρασαν τ^ς πραγματείας το9 
χ. Γ. Κουρτίου Περί χρονολογίας χ9ις άρχιγβ* 
νέθλου 'Αρίας (Ινδογερμανιχ^ίς) γλώσστις, Τν« 
χαταχωρισθ^ ώς έράνισμα ίν τω Περιοδιχφ 
τοΟ Συλλόγου χαΐ τ^ν άνάλυσιν τοΟ νεωτάτου 
γλωσσολογιχο\> σι>γγράμματος τοΟ χ^ Ββηίβγ', 
χαΐ έπελι^φθη τ^ς εξετάσεως της πραγματείας, 
%τις απεστάλη διά τλι Περί Ηπείρου Ζωγρά- 
φειον διαγώνισμα, περί τοΟ δποίου ποιι(σει σι^ 
μερον ίχθεσιν ενώπιον 4μών. Συγχρόνως δΐ ^ 
Έπιτροπίι έμελέτησε χαΐ τ2» ζι^τημα τ^ς συλ- 
λογής τών πανταχόσε διεσπαρμένων ζώντων 
μνημείων τ91ς γλώσσης ιξμών, χαΐ Ιθηχε βάσεις 
τινάς περί αύτοΟ, δ δέ Σύλλογος ηχούσε μετά 
πλείστης όσης εύχαριστι^σεως τ})ν &πλ τοΟ 
Προέδρου αυτΐίς γενομένην α6τ^ άγγελίαν, δτι 
ί πολυειδώς ίίδη βοηθήσας τ&ν Σύλλογον, χ. 
Χρηστάχης Ιφένδης Ζωγράφος άνεδέχθη &σμ6- 
νος Ινα χορηγι^ 100 λίρ όθ. χατ' (τος, δπως 
χρησιμεάσωσι ττρλς άμοιβί^ν τών άσχοληΐησο* 
μένων εις συλλογίιν τών ζώντων μνημείων. Έ**- 
μελέτησεν ωσαύτως ι$ 'ϋ^πιτροπίι τλ ζι^τημα 
τϋς έχδόσβως τών Ελλήνων συγγραφέων χαΐ 
τών Πατέρων τϋς Έχχλησίας χαΐ έσχέφθη περί 
τϋς έρεύνης, συλλογϋς χαΐ αντιγραφείς τών έν 
ταΐς βιβλιοθηχαις τών μοναστηριών χαΐ άλλα- 
χοΟ ευρισχομένων χειρογράφων τών Ελλήνων 
συγγραφέων χαΐ τών πατέρων τ%ς Έχχλησίας' 
αναμένει δέ παρά τών φιλόμουσων ομογενών, 
ίνα δοθ!|ι τφ Συλλόγφ ι^ άναγχαία χρημα'^χί) 
βοι&θεια, δτ^ως χατά τ& έρχόμενον ίτος μετά 
τγίς συλλογές τών ζώντων μνημείων άσχοληθΐ} 
χαΐ περ'. τών Έλλιίνων συγγραφέων χαΐ τών 
Πατέρων τ91ς Έχχλησίας, έχ τ%ς έχδόσεως τών 
οποίων χαΐ τιμ^ χαΐ ωφέλεια θέλει προχύψει 
ε{ς τ6 έθνος -^ών. 

Έ Έχπαιδεντιχη Έτητροπί) συγχ&ιμένη Ιχ 
τών χ. χ. % Λ. Άριστοχλέους Προέδρου, 'Ηρ. 
Βασιάδου, Κωνς-. Καραθ&οδωρΑ, 'Α. Βαφίάδου, 
Κ. Καλλιάδου, Β* Πυλάδου» 2τ. Βουτυρ& χαΐ 
Μ« Παρανίχα, προτίθεται τ^ιν έξέτασνν χαΐ με- 
λέτην βλων τών ζητημάτων τ&Η άφθι(»ώντων 



ΠΡΑΚΤΙΚΑ. 



307 



•« 



Ν 



φροντίζει -ττερί χ%ς ΐΓραγ(λ.ατοι^οιη<ιεως τοΟ πρα- 
χτιχωτέρου των σχοπ&ν του Συλλόγου, τϋς ό- 
9ΓοςΊί}ρ(ξεως τών άπορων σγολείων χαΐ τής συ* 
στάσεως τοιούτων, 2ν6α οέν ύπάρχουσι. Συμ- 
φώνως δέ τφ σχοπφ τούτω ή Έκπ«ι$. Επι- 
τροπή έαελέτησε σπου^αίως κατά τ^ λίίγον 8- 
τος τ6 ζτπτγιρια τ^ίς δημοτικής εκπαιδεύσεως 
χαΐ τϋς Χι* «ϋτην χαταλληλοτέρας (χεθέδου, 
ελπίζει δλ ΟΤΙ έντ&ς τοΟ προσεχούς Ιτους θέ- 
λει λ;^ζει ε{ς τελιχόν τι συ]Λπέρασμ« έπΙ του 
άντιχεΐ(Αένου τούτου» τοΟ 2πο(ου την σπου- 
δαιότητα ίχαστος ι}[Λών κατανοεί, διύτι δλοι 
γνωρ(ζοαεν πύσον επείγουσα είναι ή άνάγχη 
τ5ΐς διαδόσεως τ%ς παιδείας εις τ&ν λαύν, χαΐ 
πόσον θέλει ευκολύνει τ^ν θεραπείαν τ91ς α- 
νάγκης ταύτης ή εδρεσις τ?|ς καταλληλοτέρας 
δια τί)ν δη{χοτικ^ν έκπαίδευσιν (Αεθόδου καΐ ή 
&{ΐ,οιό(ΐ.ορφος, εΐ δυνατόν, έφαρ(ΐ.ογη «ύτης καθ' 
δλα τα σχολεία. Ή Έπιτροπίι ^σχοληθη συγ- 
χρόνως ε{ς την έξέτασιν διαφόρων κοινοποιιί- 
σεων γενο(λένων τφ Συλλόγ(ί^ παρ' έτερων Συλ- 
λόγων, 'λδελφοτιητων ί| Σχολών των επαρ- 
χιών, καΐ ζΐς την έκτέλεσιν διαφόρων αιτήσεων 
τοιούτ<ιι)ν σω(Λατεί6)ν ανηκόντων εΙς τί)ν άρ(ΐ/>- 
διότητα αύτΐ^ς, καΐ έφρόντισε περί τ%ς ευρέ- 
σεως έν Ήπείρ(9) Θεσσαλία, Μακεδονία, βρ^- 
Κ7) και Μικροί Άσί^ τών Ιξ 6ποτρόφων μαθη- 
τών έκ τών επαρχιών τούτων, τους οποίους έ 
κ. Χρη«;τάκης έφένδης Ζωγράφος, έπιθυαών 
Ινα συντέλεση δια παντ&ς (λέσου ε{ς τήν αιά- 
δοσιν τών γραριαάτων έν τ1|1 *Ανατολί^, απε- 
δέχθη Ινα εκπαίδευση έν τφ ένταΰθα Ελληνι- 
κή Λυκείφ άναθείς εΙς τλν Σύλλογον την έκ- 
λογην αυτών. Άλλα τί> κυρΐ(!>τερον έργον, τ6 
ίποΧον άπησχόλησε την Έπιτροπίίν κατά τους 
τελευταίους τρεΤς [λ^ΐνας είναι ή έζέτασις τών 
εκθέσεων τών διαφόρων σχολών τϋς Ευρωπαϊ- 
κές καΐ Ασιατικής Τουρκίας. Ό εισηγητής τ^^ς 
Εκπαιδευτικούς Επιτροπής κ. 'Ι. Δ. Αριστο- 
κλής θέλει 5(Αΐλιπσει σι^ρρον έν έκτάσει περί 
τών εκθέσεων τούτων. "Όθεν νοριίζω περιττ&ν 
να ποιίάσω εκτενή ένταΟθα λόγον περί τής 
σπουδαίας ταύτης εργασίας τοΟ Συλλόγου, καΐ 
περιορίζοριαι ίνα επισύρω την προσοχην υ^λών 
εΙς ίσα θέλετε ακούσει [χετ* δλίγον περί τής 
καταστάσεως τών έν τα^ς έπαρχίαις σχολείων, 
ίζ ης θέλετε ΐδει πόσον Ιερλς καΐ (Αέγας είναι 
δ σκοπός, του όττοίου τήν έκπλι^ρωσιν άνεδέχθη 
νεωστί ί Σύλλογος, άναριένων ^ώτ^^^ έκ τοΟ 
ζήλου καΐ τής αύταπαρνιΐίσεως τών έν ταΐς έ- 
παρχί^ις προυχόντων καΐ λογίων καΐ έκ τής 



συνδρο(ΐ.ής τών απανταχού ευπόρων καΐ φιλο(ΐ.ού- 
σων 6(Α0Υενών. Ένδό(ΐ.υχον δ' αισθάνομαι χαράν 
σήμερον ουνάμενος νά εκφράσω δημοσίως, οτι ά- 
μα τΙ^ παραοοχ^Ι^ του σκοπού τούτου ευρέθησαν 
άνδρες φιλόμουσοι καΐ φιλογεν^ΐς, οΐτινες δι' α- 
δρών συνδρομών ενεθάρρυναν τ&ν Σύλλογον, 
ίνα μετά ζιάλου καΐ πεποιθήσεως έτηδιώξη την 
έκπλιόρωσιν αύτοΟ. Τοιούτοι δ' ε{σ1ν οΐ φιλό- 
μουσοι καΐ φιλογενεΐς κ. κ. Χρ. έφένδης Ζω- 
γράφος καΐ Γ. Ζαρίφης, οΐίτινες προσέφερον άνά 
λίρας ^θωμ'ανικάς 200 ίκαστος πρ&ς υπο^ι&ρι^ 
ζιν τών άπορων σχολείων, καΐ υπεσχέθησαν την 
πρ&ς τλν αύτ6ν σκοπών κατ* έτος προσφοράν Ι- 
σου ποσοΟ, 6 φιλόμουσος κ. Μ. Νεγρεπόντης, 
δστις προσ^νεγκεν ϋδη κατά τ6 παιρελθ6ν έ- 
τος 100 όθωμ. λίρας πρ^ς βράβευσιν άπορων 
παρθεναγωγείων, προσέφερεν ωσαύτως κατά τλ 
λήγον έτος 400 λίρ. έθωμανικάς ύττέρ τών ά- 
πορων σχολείων, υποσχεθείς Ινα χορηγέ κατ* 
Ιτος τλ ποσλν τοΟτο, καΐ 6 φιλογενίις κ. Ά. 
Βαλλιάνος, δστις προσι^νεγκε κατά τ& λήγον 
έτος λίρας όθωμ. 4 00, δπως χρησιμεύσωσιν εις 
την έκπλι^ρωσιν τοΰ τοιούτου σκοποΟ του Συλ- 
λόγου. Έ άπαρίθμησις τοιούτων γενναίων συν- 
δρομών είναι 6 μεγαλείτερος έπαινος, καΐ δ^ν 
θέλω νά ελαττώσω αύτ&ν προσθέτων τετριμ- 
μένα; τινάς φράσεις. Εύχομαι δε μόνον ίνα καΐ 
άλλοι φιλόμουσοι ομογενείς» πεισθέντες π$ρΙ 
τής σπουδαιότητος τών καθηκόντων, ων την 
έκπλι^ρωσιν άνεδέχθημεν, έλθωσιν εις βοιίθειαν 
ιξμών, καΐ ύποστηρίξωσιν Τνα όσον οΙόν τε νεν- 
ναιότερον καΐ ταχύτερον βοηθησωμεν τά συνδρο- 
μής χρήζοντα σχολνά, κα\ συντελέσωμεν εις τ&ν 
σχηματισμών τοιούτων. Ενθα δεν &πάρχουσιν. 
Ή *Αρχαιολογικίϊ Επιτροπή συγκειμένη έκ 
τών κ. κ. Στ. 'ΑρίΦτάρχου Προέδρου, Ί. Μίλιγ- 
γεν, Ά. Μόρδτμανν, ϋβΙΙΐΐβΓ, δοΙίΓΟβάβΓ, 
Ηόρδτμανν (υιοΟ), Ά. Πασπάτη. Κωνστ. Στ. 
Καραθεοδωρή, Ά. Βερναρδάκη, καΐ *Α. Δημη- 
τριάδου, ασχολείται περί τ*όν έπιγραφικιην, 
γλυπτικών, άρχιτεκτονικην καΐ ζωγραφικην τών 
αρχαίων έν γένει εθνών, {δί^ δμως προτίθεται 
τ'})ν εύρεσιν καΐ έξέτασιν τών μνημείων τής τέ- 
χνης τών προγόνων ι^μών, τά όποια έν αφθο- 
νία υπάρχοντα έν τ^ χώρ?> δπου καΐ ούτοι έ- 
ζησαν, καταστρέφονται ήμέρ^ τΟ^ ήμέρ^ είτε 
ύπ6 τοΟ χρόνου, είτε 6πλ τών βέβηλων χειρών, 
συμπαρασύροντα ενίοτε μεθ' εαυτών πολύτι- 
μους σελίδας τής εθνικής '^μών {στορίας. Έ 
Αρχαιολογικά) Έπιτροπίι ίποίησεν 23 συνε- 
δριάσεις, καΐ ήσχολι^θη έν αύταΧς εΙς τ'ί^ν έρμη- 
I νείαν διαφόρων επιγραφών ελληνικών^ λατίνι- 



30Β 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ.ΑΙΙΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



χών, φ<Μνι»χών χαΐ άρ(Αενιχών, τών βποίων αν- 
τίγραφα χοινοποιηθέντα τώ Συλλέγω 6^6 ϊια- 
φ6Μ•ιν |Αΐλ&ν α&του χαΐ ίλλων φιλαρχαΐων λε- 
οιβάσθτίΦαν εΙς α&τ^ν, χαι έζητασε όιάφορα άρ- 
χαιολογιχά συγγρά|ΐ[ΐ.ατα, παλαιογραφιχά (χντί- 
(Ι4^α, άγάλριατα, ανάγλυφα, }αχτυλιολ(θους, 
σφραγίδας, νο|χ.(σματα, άρχα(ας ζωγραφ(ας χαΐ 
ίχθέσεις νεωτέρων άνασχαφών ένεργηθεισών ιΐς 
ϊίάφορα {ΐέρτα. Τα Ιργα τϋς *Αρχαιολογιχγίς Ε- 
πιτροπές, έξ ων τίνα έχοινοιτοιηθησαν χαΐ εν 
ταΐς συνεδριάσεσι του Συλλόγου, είσι χαΐ πολ- 
λά χαΐ σπουδαία. Αυ7Γθυ{λαι δέ, διότι ή έξ ά- 
νάγχΎΐς περιωρισ|ΐ.ένη 2χτασις τ^ς προεδριχϋς 
Ιχθέσεως δέν [ΐοι έτητρέπει να άπαριΟ|ΐ.ιησω ταύ- 
τα, χαΐ περιορίζοριαι αναφερών τ&ν σχηριατι- 
σμλν συγχριτιχου τοπογραφιχου χάρτου Κων- 
σταντινουπόλεως, 2ν τφ 6πο(φ διευκρινίζεται ή 
παρά τοις άρχαίοις βνο(λασ(α τών διαφόρων α&- 
τίς θέσεων, χαΐ τ6ν όποιον ή Άρχαιολογιχίι 
Επιτροπή Ιφερε σχεδ&ν εις αΐσιον πέρας διά 
τών ένεογειών τών μελών α&της χ. χ. Κ. Σ. 
Καραθεοοωρϋ χαΐ Γ. *Α. Δημητριάδου. 

Ή Συνταχτιχη Έπιτροττίϊ συγκειμένη ίχ 
τών χ. χ. Ά. Τάγη Προέόρου, Έρ. Βασιάδου, 
Γ. Σοφοχλέους, Γ. Άρις^άρχου, του Γεν. Γραμ- 
ματέως χ. Γ. Χασιώτου χαΐ τοΟ £(διχου Γραμ- 
ματέως χ. Ν. Τσιγαρ&, ήσχοληθη μετά ςτϋλου 
είς την έχτέλεσιν τ^ς επιπόνου εργασίας, την 
6πο(αν άνέθηχεν αίη^ 6 Κανονισμός. Διέταζεν, 
έχανόνισε χαΐ διώρθωσε τά διάφορα ίργα τοΟ 
παρελθόντος ίτους, χαΐ διά τίς μετ* αυταπαρ- 
ντάσεως εργασίας τοΟ Προέδρου αύτϋς χ. *Α. Τά- 
γη, ίφερεν ε(ς πέρας τ& Περιοδιχ&ν του Συλ- 
λόγου, δπερ μετ* ολίγον θέλει ίδεϊ τ6 φώς. 
θεωρώ δέ χαθϋχόν μου ίνα χαΐ δημοσίως εκ- 
φράσω την εύγνωμοσύνην του• Συλλόγου προς 
τε τδν Πρόεδρον χαΐ τά μέλη τής Έτητροπης 
διά τους κόπους, ο&ς υπέρ τοΟ Περιοδικού αύ- 
τοΟ κατέβαλον. 

Ή Έπιστημονικί) Επιτροπή συνέχειτο έκ 
τών κ. κ. Ά. Πασπάτη Προέδρου, *Αλεξ. Κα- 
ραθεοδωρϋ, Ά. Σπαθάρη, Ά. Βαφιάδου, 3. Ζω- 
γράφου, Άβδουλλάχ Βέη, Σ. Μαυρογένους, Ά. 
Κουμπάρη, Ά. ΖωηροΟ χαΐ Β. Σαρακιώτη• Καί 
τοι δέ ίπΐ πολύ άσχοληθεΤσα ε!ς τ^ν προσδιο- 
ρισμών τοΟ ευρέος κύκλου τών εργασιών αύτης, 
έξι^τασεν ούχ ήττον διάφορα νέα επιστημονικά 
συγγράμαατα, ως π. χ. τλ Ιργον τοΟ κ. ΒβΓ- 
ΐΗθΓ&ηα, Γεν. Γραμματέως τ^ς ίν ΆλγερΙι^: 
«Κλιματολογικούς Εταιρίας», καΐ Ιργα τινά του 
έκ τών μελών αυτής Ιατρού *Αβδουλλάχ Βέη. 

ΤαΟτα, κύριοι^ τά ίργα τών Επιτροπών, 



αΐτινες, καίτοι στεροόμεναι τών αναγκαίων β«- 
βλίων χαΐ ουσαι έν τώ πρώτβ^ Ετει της υπάρ- 
ξεως αυτών, διεπράζαντο, νομίζω, άρχετά, ιν« 
έτηβεβαιώσωσιν δσα εΤπον ανωτέρω περί τχς 
σκοτημότητος τής συστάσεως α&τών χαι ττίς 
ευρύτητος τών εργασιών του Συλλόγου. 

Β1ΒΑ10ΘΗΚΗ. 

Έ βιβλιοθήκη του Συλλόγου πυρποληθιΧσζ 
κατά την αποφράδα ήμέραν τής 24 Μαΐου, 
καθ* ίν τδ πυρ τοσαΰτα προόζένησε δυστυχή- 
ματα εΙς την πόλιν ημών, ΐίρχισε νά σχηματί- 
ζηται ίχ νέου κατά Ά παρελθλν Ιτος ιηφ« 
τών προσώπων εκείνων, τά οποία έφρόντισαν 
ϊνα άναστησωσι τδν Σύλλογον μετά την κχτα- 
στρεπτικίϊν ταύτην πυρχαΧάν. ΈπλουτΙσβτι δ* 
έτι μ&λλον διά τών γενναίων προσφορών φιλό- 
μουσων ομογενών, χαΐ σύγκειται σήμερον έξ 
800 περίπου τόμων, έξ ων οι 500 προσηνέ- 
χθησαν κατά τδ λ^γον {τος. Ό αριθμός δέ αυ- 
τών ίίθελεν έισθαι πολύ ανώτερος, έάν {νεχα 
διαφόρων λόγων δ Σύλλογος δεν ίκρινε χαλον 
νά άναβάλτι τίιν άγοράν τών βιβλίων, τά 6- 
ποΤα άπεφάσισεν Χνα άγοράστι διά τών γενναίων 
συνδρομών, 1ς προσέφερον υπέρ τίΐς βιβλιοθή- 
κης αυτοΟ οί φιλόμουσοι χ. χ. Γ. Κορωνιλς καΐ 
θ. Μαυρογορδάτος, έζ ων 6 μέν .έδωριίΐσατο λίρ• 
όθ. 200, όδέλίρ. όθ. 100. 

Έκ τών κατά τδ λϋγον Ιτος προσενεχβέν- 
των 500 περίπου τόμων, 300 μεν προσέφερεν 
5 έν Παρισίοις Πρδς διάδοσιν τών ^Ελληνικών 
γραμμάτων Σύλλογος, δ^ις μαθών την έκ της 
πυρκαϊ&ς καταστροφην τϋς βιβλιοθτίκης ημών 
έξέδωκεν Έγκύκλιον εΙς τά μέλη αΰτοϋ, χαΐ έζ- 
ητησατο την &πέρ αύτϋς συνδρομίιν αύτών' 97 
οέ δ έν 'Αθτπναις Φιλολογικές Σύλλογος /7αρ- 
^ασσό^^ 48 δέ οί κ. χ. Περ^ϋς καΐ Βαιχ.π£ς, 4 8 
5 κ. Καλλιάδης, 4 4 5 χ. Χρ. Παππαδότνουλος, 
8ν χειρόγραφον 1ερ6ν Εύαγγέλιον δ έν Ελλάδι 
γυμνασιάρχης χ. Κουτυιτώρης, χάΙ τά λοιπά 
διάφορα μέλη τοΟ Συλλόγου και άλλοι φιλό- 
μουσοι δμογενεΤς. 

Υπέρ τ%ς βιβλιοθήκης προσέφερον ωσαύτως 
δ μέν κ. Χρης-άκης έφένδης Ζωγράφος φρ. 500 
κατ* έτος πρλς άγοράν περιοδικών* δ δέ έν Πε- 
τρουπόλει χ. Γ. Συμβουλίοης φρ. 4 00 πρί>ς τδν 
αύτ&ν σκοπόν, καΐ δ χ. θ. Κοσούδης λίρ. 50 
πρδς χατασκευ-ίιν βιβλιοθηχης, έν ίί τεθτ&σονται 
τά υπάρχοντα βιβλία. 

Πολλοί δέ τών συνταχτών τών ένταδθα χαΐ 
άλλαχοΟ έλληνιχών εφημερίδων άποστέλλουσι 
δωρεάν τά εαυτών φύλλα, δηλο^^ντες χαΐ διά 






ΠΡΑΚΤΙΚΑ 



309 



τϋς προσφοράς ταύτης τα υπέρ του Συλλίγου 
αίσθηριατα, απερ πολλάκις πολυειδώς λετρά- 
νωσαν. 

Έκφράσαντες ίΧη την εύγνω(χ.οσύνγ)ν τοΟ Συλ- 
λόγου πρ6ς τους 9υν^ρα(/.6ντας τΐ} βιβλιοθη- 
Χ71 αύτου φιλοριούσους κυρίους, θεωρουρ.εν κα- 
θήκον ή|Αών ϊνα 2παναλάβω[&εν ταύτην καΐ ση- 
(Λερον ^ηριοσΐ^ , καΐ εύχηθώ[Λεν ίνα καΐ άλλοι 
(Λ.ΐ|ΐ.>]θΰσι τ& καλ6ν αυτών παράδειγ|Αα, καΐ 
χατορθώσωμεν ούτως ίντλς δλίγου να σχη(λα- 
τ(σο)[ΐχν βιβλιοθήκην άζίαν του σκοποΟ του 
Συλλόγου, καΐ %τις 2κτ{>ς τής σπουδαίας υτπ)- 
ρεσίας, 41ν θέλει παρέκει εις τους άσχολου(ΐ.έ- 
νους περί τήν ριελέτην σπουδαίων θε(λάτων 5- 
αογενεΐς τε καΐ ξένους, θέλει συγχρόνως προ- 
ξενήσει καΐ πολλην τΐ(ΐ.ην εις τ^ν Σύλλογον και 
το έθνος ή[λών• 

ΑΡΧΕΙΑ. 

Ή εύρύτχς των εργασιών του Συλλόγου κα- 
τέτνίσεν άναγκαΤον τ6ν σχηρι.ατισ|Λλν τακτικών 
αρχείων αύτου. Κατά τ6 λ^γον ίτος 6 Σύλλο- 
γος έτακτοπρίησε καΐ ταύτα, ως και το γρα- 
φεΐον αύτου έν γένει. *Όλα δε τα ε{σερχό(ΐενα 
καΐ έξερχό(ΐ.ενα Ιγγραφα διεκπεραιουνται καΐ 
πρωτοκολλούνται τακτικώς. Και τα [Αεν ά^ιέ- 
σως κατατίθενται έν τοΙς άρχείοις αύτου, τα 
δέ, άφοΟ πρότερον ριελετγιθώσι παρά τών αρ- 
μοδίων Επιτροπών. Υπέρ τών αρχείων του 
Συλλόγου 5 κ. Α. Πάπας προσέφερε κατά τ& 
λ^γον έτος 1 λίρας όθωμανικάς. 

ΚΤΙΡΙΟΝ. 

Ή οικοδομή ιδίου διά τ6ν Σύλλογον κτιρίου, 
ήτις άπλ πολλών ετών αποτελεί Ιν τών κυ- 
ριωτέρων μελημάτων αύτου, έξησφαλίσθη κατά 
τ6 τρέχον έτος. *ύς θά ΐδωμεν έκ τϋς εκθέσεως 
του ταμείου, μέγα μέρος τών αναγκαίων πρ&ς 
τούτο χρημάτων συνήχθη ίδη διά τών φροντί- 
δων τϋς έπΙ του κτιρίου Επιτροπές, συγκειμέ- 
νης έκ τών κ. κ. Έρ. Βασιάδου, Ί. Μίλλιγγεν, 
Ξ. Ζωγράφου, του Ταμίου του Συλλόγου Ί. 
Γκιών καΐ έμου, καΐ τ6 κατάλληλον οίκόπεδον 
ήγοράσθη πρλ πολλοΟ. Πρ^ τεσσάρων δέ περί- 
που μηνών καταθέσαντες πανηγυρικώς τ6ν θε- 
(λέλιον λίθον, τ&ν δπόϊον έν τώ μέσ(«^ πολυπλη- 
θούς καΐ έκλεκτϋς βμηγύρεως ηύλόγησεν ή Α. 
θ. Πάνα γ. δ Οικουμενικός Πατριάρχης 'Άνθι- 
(ΐος δ Τ', ήθέλομεν ίδη προχωρήσει εΙς την οί- 
κοδομ'})ν αύτοΟ, άν ή επιθυμία του νά κατα- 
οκευάσωμεν αύτ{> δσον οΙόν τε καταλληλότε- 
ρον διά τάς όνάγκας του Συλλόγου, δέν παρε- 



κίνει ήμας νά ζηττάσωμεν τίϊν γνωμην διαφό- 
ρων αρχιτεκτόνων καΐ ένταΟθα καΐ άλλαχοΟ 
προς σχηματισμών του σχεδίου, 2περ έλπίζομεν 
δτι έντ&ς δλίγων ήμερων θέλει έτοιμασθγι ορι- 
στικώς παρά τών ενταύθα αρχιτεκτόνων, οΤτι- 
νες εύηρεστηθησαν ν* άναδεχθώσι τί;ν μελέτην 
τών παρά διαφόρων άποσταλέντων ήμΧν. Ίσο*- 
πεδώσαντες τι» οΐκόπεδον καΐ έκτελέσαντες τάς 
αναγκαίας προκαταρκτικάς ετοιμασίας θέλομεν 
αρχίσει προσεχώς την οικοδομών, πεποιθότες 
ότι ή προθυμία τών φιλόμουσων ομογενών. Ινα 
συνδράμωσι τ2»ν Σύλλογον ημών, θέλει άκολου- 
θι^σει καΐ μέχρι τ%ς εντελούς αύτου άποπερα- 
τώσεως, ούτω δέ έλπίζομεν Ινα τελέσωμεν έν 
αύτφ την προσεχή έπέτειον έορτίϊν του Συλ- 
λόγου. 

Πολλάκις άνεπτύχθη ή χρησιμότης και ή α- 
νάγκη ιδιαιτέρου διά τον Σύλλογον κτιρίου. 
Περιττών δέ θεωρώ νά εΐπω τι περί αύτϋς,-καΐ 
περιορίζομαι Ινα επαναλάβω την έκφρασιν τ^ς 
ευγνωμοσύνης τοΟ Συλλόγου προς εκείνους, οΐ- 
τίνες όιά τών συνεισφορών αυτών συνετέλεσαν 
εις την άνέγερσιν του κτιρίου, δπερ παγιοϊ τίϊν 
υπαρξιν αύτου, καΐ τών δποίωντά ονόματα δη- 
μοσιευθέντα έν τφ Περιοδικφ θέλουσιν ωσαύ- 
τως αναγραφή καΐ έν τ^ έπΙ τούτι^ βίβλος τών 
κτιτόρων του Συλλόγου. 

Μνείας δ' αξιοΙ είσιν ού μόνον οι ενταύθα τών 
ομογενών, άλλα καΐ οι έν τί^ άλλοδαπ!^ ^^Χ^~ 
τως προσενεγκόντες ασμένως υπέρ του κτιρίου. 

ΤΑΜΕΙΟΝ. 

ι 

Διά τών ενεργειών τοΟ Ταμίου κ. Ι. Ρκιών 
δυνάμεθα νά είπωμεν μετ' εύχαριστήσεως, ότι 
ή αταξία καΐ αι καθυστερήσεις τών συνδρομών 
έλειψαν ύφιστάμεναι* άλλως τε καΐ ή θέσις του 
ταμείου κατά τ6 λϋγον έτος ήτο ανθηρά. Τού- 
το καταδεικνύεται έκ τών έξης ποσών, τά δ- 
ποϊα παρουσιάζει είς πίστιν διαφόρων εργα- 
σιών του Συλλόγου ή του λήγοντος έτους τα- 
μειακή χρησις. 

ά) *Αποθεματ. κεφάλαιον Α. Όθ. 981,56 
β') Κτίριον, άξια γηπέδου 
καΐ διαφόρων έν αύτώ 
έργ««ών 2,436,93 1 , , 2308,85 
εις μετρητά όΐί^υζ) 
Υ') *Αγοράν βιβλίων καΐ 

περιοδικών » > 348,52 

δ') Διαγωνίσματα » » 321,50 

ε') Δι' άπορα σχολεΧα » > 829, 

Α. Όβ. 5289,43 



310 



Ο ΚΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



Νο(ΐ.(ζω, χόριοι, δτι όλοι θά συ|χ.φωνιησετβ 
μετ'έ[χ.ου, δτι ιί θέσις αυτν; τοΟ τα[λείου τί[Αών 
εϊναι αρκούντως ενθαρρυντική ίιά τάς διαφό- 
ρους εργασίας, εις &% άνήκουσι τί χρι^ι^ατα 
ταύτα. Καθ' δσον δ' άφορ^ τ^ν ιδίαν αύτοΟ 
συντηρησιν, ή θέσις τοΟ Συλλόγου είναι Ιτι 
καλλίτερα. Διότι δ ισολογισμούς των γενομέ- 
νων αυτού εσόδων καΐ έζόδων αναβαίνει ε(ς 
λίρ. (5Θ. 4032,74 έν τω ενεργητική, εν δ^ τ^^ 
παθητικφ λίρ. δθ. 633,59, άφίνων ούτω τυε- 
ρ{σσευ|/.α έκ λιρ. δθ. 390,15, δπερ κατελογί- 
σθγι εις τ^ ί7Γοθε[λατικ&ν κεψάλαιον. Μη έκλά- 
βητε δ(Λ0>ς ^κ τούτων τ^ν Σύλλογον ήμ,ών ως 
ιτλούσιον* πολλού γε καΐ δεΙ* ώς έρ^έθη, 2κ 
των 5,289,43 (ΛΟνον λίραιδθ. 981,56 θέλουσι 
μείνει εις τί) αποθεματικών κεφάλαιον του Συλ- 
λόγου* έκ δε των λοιπών λιρ. δθ. 4,307,44 αι 
μεν λίραι δθ. 2,436,93 έξωδεύθησαν ^δη διά 
τλ κτίριον, αϊ δέ λίρ. δθ. 829 θέλουσι έξο- 
δευθη σήμερον δια τα άπορα σχολεία, τλ δέ 
υπόλοιπον ίτοι λίρ. δθ. 4401,42 θέλουσιν έξ- 
οδευθη προσεχ&ς δια τους διαφόρους σκοπούς, 
εις ους άνι^κουσιν• Άνθηράν λέγομεν την θέσιν 
του ταμείου ίμών, διότι έκτ^ς λιρ. δθ. 4 1 90, 
35, αΐτινες είχον ίδη συναχθ^ πρδ τριών πε- 
ρίπου ετών δια λογαριασμών του κτιρίου, λιρών 
δθ. 200 δια τα διαγωνίσματα καΐ λιρ. δθ. 350 
περίπου, υπαρχουσών προηγουμένως εις τί) άπο- 
θεματικον κεφάλαιον, τ6 υπόλοιπον ίτοι λίρ. 
δθ. 3,540,08 είσΐλθεν εις τ6 ταμεΤον τοΟ Συλ- 
λόγου έκ διαφόρων πηγών προερχόμενον καΐ 
εΙς διαφόρους σκοπούς προσδιωρισμένον. 

ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΪ ΣΥΛΛΟΓΟΥ. 

Λ! σχέσεις τοΟ Συλλόγου μετά διαφόρων 
προσώπων καΐ σωματείων ι{κολούθησαν κατά 
τ6 λί^γον ϊτος τίιν αύτί}ν προοδευτικην πορείαν, 
^ιν καΐ αί λοιπαΐ έργασίαι αύτοΟ. Πολλά δέ και 
διάφορα είσι τά αντικείμενα τών σχέσεων αυ- 
τού τούτων. Ηυζησε τ6ν άριθμ&ν τών έπιτίμων 
καΐ αντεπιστελλόντων αυτού μελών, ίλαβ^ 
παρά τών τοιούτων μελών αύτοΟ διαφόρους 
φιλολογικάς, άρχαιολογικάς και έπιστημονι- 
κάς κοινοποιιησεις, άνταπεκρίθη μετά διαφόρων 
σχολείων καΐ προσώπων, και παρέσχεν αύτοΐς 
την σύμπραζιν αυτού, δσάκις έζητηθη αυτή 
προς διεκπεραίωσιν διαφόρων φιλολογικών και 
εκπαιδευτικών ζητημάτο^ν. 'Λλλά κυρίως δ 
Σύλλογος διά τών έζωτερικών σχέσεων του 
προέθετο κατά το ληγον έτος δύο τινά, την 
ίρευναν τής χ•:^ταστάσεως τών έν ταΐς έπαρ- 



χίαις σχολείων καΐ τ6ν μετά τών έν τβ^ς έ* 
παρχίαις συσταθέντων Συλλόγων στενώτιρον 
σύνδεσμον. 

Έξακολουθών τ& σύστημα τό δποϊον έφι&ρ- 
μοσε κατά την άρχην τοΟ λήγοντος (τους έν 
τ^ άποστολί} τοδ νέου αύτου ΚανονισμοΟ, τ51ς 
δι' εγκυκλίων ανταποκρίσεως μετά τών γνω- 
στών αύτώ σωματείων καΐ προσώπων, 6 Σύλ* 
λόγος απηύθυνε πρλ ίζ περίπου μηνών Έγκύ* 
κλιον προς τε τους Σεβ. 'ΛρχιερεΤς καΐ τάς Ε- 
φορίας τών έν τορΐς έπαρχίαις σχολείων, &ς καΐ 
πρδς τους διαφόρους έν αύτα!1ς Συλλόγους, δι« 
τίς δποίας έζήτει παρ* αυτών λεπτομερείς πλη- 
ροφορίας περί τ%ς καταστάσεως τών σχολείων 
τούτων. Λιά του μέτρου τούτου δ Σύλλογος 
δύο τινά προέθετο, πρώτον τ^ιν εδρεσιν τών 
μάλλον εχόντων χρείαν βοηθείας σχολείων καΐ 
τών χωρών, έν αίς υπάρχει κατεττείγουσα α- 
νάγκη συστάσεως τοιούτων, καΐ τ^ν διανομην 
τών πρλς βοήθειαν αυτών προσενεχθέντον 4!δη 
βοηθημάτων, περί &ν σι^μερον θέλετε ακούσει 
τά δέοντα* καΐ δεύτερον τ&ν σχηματισμών δ- 
σον οΙόν τε τελειοτέρας στατιστικές τών έν 
ταΤς έπαρχίαις σχολείων, τϋς δτνοίας τίιν χρη* 
σΐ]ΐ.ότητα ευκόλως δύναται έκαστος ημών νά 
κατανοησγι, λαμβάνων υπ*3ψιν, δτι καΐ τά 4* 
τομα καΐ τά σωματε^ δπως δυνηθώσι νά πρά•^ 
ξωσί τι τέλειον, πρέπει έκ προοιμίων νά γνω- 
ρίσωσι καλώς τ6ν έπιδιωκόμενον πόθον α&τών, 
ίνα εδρωσιν ακολούθως τά κατάλληλα μέσα 
πρδς πραγματοποίησιν αυτοΟ. Διά τίΐς τοιαύ*- 
της δέ στατιστικ^ΐς δ Σύλλογος θά είναι πάν- 
τοτε έν γνώσει τών πνευματικών αναγκών τών 
έν τ%ίς έπαρχίαις σχολείων, καΐ θέλει φροντίζει 
εύκολώτερον καΐ άποτελεσματικώτερον περί 
τών μέσων τϋς θεραπείας οιύτών• 

Γνωστοποιών δέ εΙς πάντας τους φιλόμου- 
σους δμογενεΐς τάς άνάγκας ταύτας, ^ύκολύνει 
συγχρόνως την θεραπείαν αυτών, προσφέρων 
έαυτον ώς όργανον προθυμότατον πρ&ς έκτέλε- 
σιν τών γεναίων επιθυμιών, τάς δποίας θέλει 
γενντ^σει άναντιρ^ι&τως είς πάντα φιλογεν% άν^ 
ορα ή γνώσις τών τε αναγκών τούτων καΐ τοΟ 
τρόπου τ^ς θεραπείας αυτών. 

Οί έν ταΐς έπαρχίαις έντ^ς δλίγων έιών συ^ 
σταθέντες Σύλλογοι, καΐ τών δποίων δ άριθμί^ 
καΐ ή σημασία αυξάνει σπουδαίως κατ' έτος, 
είσΐ περί τους 62. Ό Σύλλογος δ* ημών είνοα 
δπεριίφανος, διότι ι% σύστασις αύτοΟ έγένετο ή 
πρώτη άφορμη του σχηματισμού τοιούτων σω- 
ματείων, τά δποΐχ κύριον σκοπών έχοντα την 
6ποστηριζιν και διάδοσιν τών γραμμάτων &« 



αϊ'ΑΚ'ΜΚλ 



311 



χαΐ τ^ν πολιΤ49{ΐ.^ 2ρωτ«^ χαΐ ϋΐ?6<ιχονται λα 
του ζιόλου χαΐ τ%ς α&ταπαρνησεως τών |ΐ.ελων 
αυτών νο( οιυντιλίσωίσι σικουδαίως β!ς τ})ν δκα- 
νογιτιχί^ν χα) τίιν «{ς αύτ/,ν παρεπορίντ^ν υλι- 
κ-ίιν ίνάπτυξιν χαΐ ιτρόοδον τοΟ ΙΟνους ιΙ^μών, 
Πάντ^ οι Σύλλογοι ο&τοι λετι^ρησαν στβ- 
νάς ΧίαΙ άδελφιχα< σχέσεις [Αετά τοΟ Συλλόγου 
'ΐξμίών» βστις παρέσχεν α&τοΐς πάντοτε την 
ουνδροΐλ'ίιν α6του, &σάχις έζητιάβγ} αυττ}. ΤρεΙς 
μάλιστα ^ζ αρτ&ν^ & εν Κωνσταντινουπόλει 
Σύλλογος ΜΐΜγά *Ασία^ δστις συνετέλεσεν άπ^ 
εύ6ε(ας ε{ς τ6ν σχγ){ΐ.ατισ{ΐλν τών Συλλόγων 
Καισαρείας^ ΊχονΙου^ Σύλλης,. Πόρου, Στεάρτ^νις, 
Νιχοπόλεως τ^ΐς Καινπα^χ(ας χαΐ Άγχύρας, 
ιξ έν Κίφ Φιλΐ;)(π€4ί^ευτιχΐ) Ά^λφύτνις τ&ν Κια- 
νών χαΐ 1$ εν Άγχύρ^ Φιλεχι^αιοευτιχ-}) Αδελ- 
φότης Γα^ατία^ έζητγ^σαν ίνα συνδεθώσι στε- 
νώτερον μ^τά τοΙλ Συλλόγου ηρ)ν, χαΐ τεθώσί 
πως υπ^ τ^ν προστασίαν α^οΟ, όπερ 2 Σύλλο- 
γος μετ' ε&χαριστι^εως παρεδέχθη^ 

Πολλά 4^υνά{^^θα ΐνα είπωμεν περί τών 
προιχτιχών άποτελεσ[ΐάτων, τά όποια ίτΑ τού- 
δε ίφερον ή σύστασις χαΐ α{ ^νέργειαι τών έν 
ταΐς έπαρχίαις Συλλόγων, τά στενά δ(ΐ.ως δρια 
τϋς παρούστϊς έχθέσεως άναγχάζουσιν ίρι&ς, 
Ινα περιορισθώ(λ.εν μ.νη{Λονεύοντες (ΐ^όνον τινάς 
τών Συλλόγων εχείνων, τών δποίων χαΐ ή |χετά 
ζιάλου εργασία πρλς εχπλι^ρωσιν τοΟ σχοποΟ 
αυτών χαΐ τά άποτελέσ[ΐ.ατα της τοιαύτης αδ- 
τών εργασίας περιίίλθον εις γνώσιν ήρ,ών. Ώς 
τοιούτους δέ άναφέρο(ΐ.εν τ{»ν εν Σέρ^αις Φιλεχ- 
πααδ«υτιχ6ν Ηαχεόονιχλν Σύλλογον, όστις ά- 
τρύτους χαταβάλλει χόπους πρ6ς 6ποστιίριζιν 
άπορων Σχολείων χαΐ σύστασιν τοιούτων, όπου 
άνάγχη παρίσταται έν Ηαχεδονί^, τί^ν έν Ύαι- 
δεστώ θρ^χιχ&ν Σύλλογον, όστις έπιδιώχει έν 
βρ4χ7) τίν αύτλν σχοπ^ν χαΐ |ΐ.ετά τοΟ αύτοΟ 
ζιίλου, την έν Τραπεζουντι έξωτεριχ^ έπΙ τών 
σχολείων Έπιτροπι^ν, τίς οποίας ή φροντίς 
χαΐ οι χόττοι, ο&ς χχταβάλλει πρ6ς δποστι^ριζιν 
αυτών, είσΐν ανώτεροι παντ&ς επαίνου, τ6ν έν 
Κων/πόλει Σύλλογον «Μικρά Άσίαΐ>, όστις 
(Αετά ζτίλου έπιδιώχει την οιάδοσιν τών γρα|Α- 
ρίάτων. έν Μιχρ^ Άσί^ χαΐ όστις, ως εΐποριεν 
ανωτέρω, συνετέλεσεν ^δη εις τ-}}ν σύστασιν 
Συλλόγων είς διαφόρους πόλεις αυτής, την έν 
Κων/πόλει Μαχεδονιχην Φιλεχπαιδευτιχί}ν«*Α- 
οελφότητα», 5»τις χαίτο^νεωστί συστηθείσα, 
{(ρζατο ί^δη της πραγ|ΐατοποι^Φεως τοΟ χυρίου 
σχοπου α^τής, όστις έοτίν ή έν Τσοτυλί(^ σύ- 
στασις, χεντρι^οΟ γυρασίου^ χαΐ τλν έν Φα* 



ναρίβι^ Αέσχην Μνημοσνκητ^ ήτις ούσα εΙς τών 
πρώτων χαρπών της συστάσεως τοΟ Συλλόγου 
η(£ών, έπιδιώχει [χ.ετά ζ^ολου χαΐ δραστηριότη- 
τος τ-ίϊν έν τϊ^ πόλει ή[χών διάδοσιν τοΟ πρί>ς 
τά γράρ,αατα χαΐ τάς έπιστι^[Λας Ιρο)τος. 

, Πρ^ς οιατι^ρησιν τών ρ.ετά διαφόρων προσώ- 
πων χαΐ σω(ΐ.ατείων σχέσεων αϋτου δ Σύλλο- 
γος Ιπε[χ.ψε χατά τ6 λήγον 8τος έπέχεινα τών 
600 επιστολών, \ 42 αντίτυπα της Έγχυχλίου, 
ήτις συνώδεΟσε την άποστολην τοΟ Κανονισ[Αου 
οώτου, χαΐ περί τά 1 400 αντίτυπα τής πρλς 
τους Αρχιερείς, Εφορίας τών σχολείων χαΐ 
Συλλόγους Έγχυχλίου αδτοΟ πρλς ζτ/ίτησιν πλη- 
ροφοριών περί τών έν ταΐς έπαρχίαις σχολείων, 
"Έλαβε δέ παρά διαφόρων 300 έτηστολάς χαΐ 
άλλα {γγροκφοι, έπέχεινα δ^ τών 500 έχθέσεων 
χαΐ διαγρα[ΐ.ριάτων άφορώντων τάς ζητηθείσας 
περί σχολείων πληροφορίας. 'Όστε τό όλον τών 
άνταλλαχθεισών επιστολών χαΐ λοιπών εγγρά- 
φων χατά το λήγον ίτος αναβαίνει είς 2900 
χαΐ έπέχεινα. Ό σπουδαία χαΐ ευρεία αυτή ερ- 
γασία οφείλεται β!ς τ^ν άπί» δύο ετών [χετ^ έζ- 
ιδιασριένου ζι^λου έργαζό(χ.ενον Γεν. Γρα[ΐ.[λατέα 
χ. Γ. Χαοιώτην. 

Περαίνοντι τί)ν έχτενή ίσως, άλλ' ατελή ταύ- 
την Ιχθεσιν τών εργασιών του Συλλόγου χατά 
τ& λήζαν ίτος, επιτρέψατε (χοι, χύριοι, ίνα 
έχφράσω τί^ν πεποίθησιν, ότι χαθώς δ επιστη- 
μονικές χαΐ φιλολογιχλς σχοπος αΰτου εΤχεν 
"ϋδη έπιδοχΐ(χ.ασθ^ παρά τών λογίων δυιογενών 
χαΐ ξένων, ούτω σιλ[Λερον χαΐ δ έχπαιοευτιχδς 
αύτοΟ σχοπ2»ς έπεδοχΐ[λάσθη παρά πάντων τών 
φιλογενών χαΐ φιλοριούσων δ[/.ογενών, οΐτινες 
γενναίως συνέδρα[λον εϊς τίιν ϊναρζιν τής πραγ- 
(λατοποι^ίσεως αυτοΟ, χαΐ τίιν ελπίδα ότι δέν 
θέλετε άρνηθγ) χαΐ εΙς τί^ (λέλλον τί)ν συνδρο- 
[λην υμών πρδς διάδοσιν τής παιδείας χαΐ τών 
φώτων εις τί)ν ήθιχώς σ/ίμερον άναγεννωμίνην 
ήμετέραν πατρίδα. ΟύχΙ δ Σύλλογος άλλ' ή έ* 
ποχίϊ έν ί| ζώμεν, καΐ τής δποίας προΛν είναι 
χαΐ δ Σύλλογος αυτός, πείθει όλους ι^μας ότι 
πρέπει χαΐ χρήματα νά συνεισφέρωμεν, χαΐ χό- 
πων νά μη φεισθώμεν, όπως γενιχεύσωμεν τί)ν 
ίθιχίιν χαΐ οιανοητιχίιν άνάπτυζιν του έθνους 
ημών, χαΐ άνταποχριθώμεν ε2ς τάς απαιτήσεις 
αυτής, χαθ* <|ν τά έν τ^ αυτή μεθ* ημών πα- 
τρίδι χατοιχοΰντα ίθνη εργάζονται μετά πυρε- 
τώδους δραστηριότητος υπίρ τής αναπτύξεως 
χαΐ προόδου αυτών. 

Μετά τλ τέλος τής έχθέσεως ό Πρόεδρος 
χατά τ*})ν ιξμερησίαν διάταζιν άναγινώσχει τό 
84 &ρθρον του Κανονισμοί Περί άναχηρύξεως 



312 



Ο ΕΝ Κ/η. ΕλΑ.ΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΑΛ0Γ02 



κ&«ργβτών χαΐ δωρητών έν τ^ έττβτιΐφ ίορτί}, 
καΐ άναχιηρύττβι ΒνΒργίτας μ(γ τ&γ άίΐόρωτ 
αχοΑΒίων^ το^ υιτέρ αότών συνδράμοντας φι- 
λθ(ΐ.ού9ους 6(ΑογβνεΤς χ. χ. Χρηστάχην έφένοην 
Ζωγράφον, Γ. ΖαρΙφκιν χαΐ Μβνέλαον Νεγρε- 
πένττιν, όωρητάζ ^ϊ τλν άο(δΐ{&ον Κ. Α6σιον, 
χαΐ τους φιλογενείς χ. χ. Γ. Κορωνι^ν, θ. Α. 
Ηαυρογοροάτον χαΐ Α. Βαλλιάνον. 

Είτα λαβών τλν λ6γον 2 χ. Η. Πανταζϋς, 
είσηγίϊτίΐς τίίς Φιλολογ. ΈπιτροιΛς, συγχειριέ- 
νγις έξ αυτοΟ χαΐ των χ. χ• Ή. Βασιάδου, Γ. 
Σοφοκλέους, Ά. Τάγη, Γ. Χασιώτου χαΐ Μ. 
ΙΙαραν(χα, άναγινώσχει ττιν Ιΐ€ρΙ του Ζωγρα- 
ψΒίΟΌ ΰιαγωγίσματος ίχθεσιν (ΐδ. <ιελ. 4 78). 

Μετά τούτον 6 Πρόεδρος άνι&γγειλεν, δτι 
ο Σύλλογος συναινέσει χαΐ τοΟ άγωνοθέτουί- 
πονέ(&ει τάς έβδο(ΐ.ι&χοντα πέντε λ£ρας τ^ οΐ- 
χογενεί^ του έν Μωανν(νοις Π. Άραβαντινου. 

Άχολούθως λαβών τλν λβγον 6 χ. Ί. Δ. Ά- 
ριστοχλης, Πρόεδρος χαΐ ΕίστογΤίτίίς τϊ^ς Έχ- 
παιίευτιχ^ς Επιτροπή, συγχειριένης έξ αύτο5 
χαΐ των χ. χ. Έρ. Βασιάλυ, Α. Βαφιάδου, Κ. 
Κάρχθεοδωρϋι Κ. Καλλιάδου χαΐ Β. Πυλάδου, 
άνέγνω λεπτό ριερϋ ίχΟεσιν Π^ρΙ της έηστά• 
σης χαταστάσΒως τώτ ίτ ταΐς έχαρχίαις ήμΜ- 
τέρωγ ΈχΛαιόίντηρΙωτ (ΐδ. σελ• 186). 

Ό ίέ Πρόεδρος άγγέλλει, δτι δ Σύλλογος τ^^ 
προτάσει τίς Έπιτροπϋς χατά τους πύρους αυ- 
τοΟ χαΐ τάς έπΙ τούτφ προσφοράς των φιλο- 
(ΐούσων ανδρών άπονέριει τοΤς βρισθεΐσι 9χο- 
λείοις τά διαληφΟέντα ποσά. 

Μετά τούτο γίνεται ή έγχατάστασις τοΟ 
ένλς των αντιπροέδρων (τοΟ έτερου (^ιένοντος 
χαΐ χατά το έπι&ν έτος, ως χαΐ τοΰ Προέδρου) 
χαΐ των Γραριριατέων χατά τά υπλ του Κανονι- 
σμοί δριζύμενα περί τών νέων Κοσμητύρων. 
Τελευταΐον λαβών τον λύγον 6 Μ. Πρωτοσύγ- 
χελ'λος χ. Δωρύθεος Εύελπίδης διά φων^ς συγ- 
χεχιντ«μένγις είπε τά έξ^ς' 

*ΕγΓψος όμηγυρις ! 

Γτιθοσυνοί συνεδράμομεν εΙς τίιν επέτειο ν 
εορτών του Έλλ. Φιλολ. Συλλύγου. ΚαΙ μετά 
μεγάλου μέν ενδιαφέροντος ήχούσαμεν την 2χ- 
βεσιν του Προέδρου, έξ ης χατεδείχβη ή πνευ- 
ματιχί) εργασία, ί^ν £ Σύλλογος χατά τλ Ιτος 
τούτο έττοιησατο χαΐ χαβ* εαυτόν χαΐ σχετι- 
χώς πρλς τους άλλους ι^μετέρους Συλλύγους, 
ων εύχεται είναι πατίιρ χαΐ γεννι^τωρ. Μετ* 
(σης δέ ευφροσύνης άντεληφθημεν χαΐ τ%ς Περί 
χον Ζωγραψ€ΐθ9 όιαγωτίσρατος « Περί τ^ς 



Έπείρου» έχθέσεως χαΐ χρίσεις, τίιν δποίαν ως 
έλληνοδ(χης έξι&νεγχε. Μετά ζωηρών λλ ιηκλ- 
μ&ν χαρδ(ας παρηχολουθιίσαμεν χαΐ τ&ν πβρ* 
ηγησάμενον {μδκς διά τ9ς έχθέσεως α&τοΟ ΈΪς 
χατόπτευσιν τ^ πνευματιχης χαΐ διανοιιταε^ 
χινι&σεως σύμπαντος τοΟ 6πλ τλ σχ91πτρον 'ης 
Α. Α. Μεγαλειύτητος τοΟ φίλολάου χαΐ φελο- 
μούσου ήμων "Άναχτος ΈλληνιχοΟ, έπΙ χ%ς &- 
πο(ας ώς οΙονεΙ ανώτατος έπύπτης επιδρά σι»- 
τηρίως δ ημέτερος Σύλλογος, χαΐ τϋς δ«ο£«ς 
έχθεσιν έλαβε τί)ν φίλύτιμον προθυμίαν να ό- 
ποβάλΐ[) υπ* βψιν ημών δ Εισηγητής τ% Έχτεαοτ 
δευτιχΐΐς Έπιτροπΐίς. 

ΚαΙ ή τριάς αυτή των έχθέσεων πληρίστβετ» 
διχαιοΟσα τάς πρ{»ς τλν Σύλλογον προσδοχεας 
χαΐ υπύληψιν απάντων, επισύρει έπ' αΰτλν χας 
ευφημίας χαΐ τ})ν ευγνωμοσύνην άπάσης (λλ'Ο- 
νιχ51ς χαΐ φιλόμουσου χαρδίας, έπισπ^Ι δέ χαΐ 
τάς εύχάς χαΐ ευλογίας τΐίς μητρλς 'Εχχληοίχς, 
ήτις άλλοτε έν ήριέραις θλίψεων χαΐ δοχιρα- 
σίας βλέπουσ<ί μετά συντριβές χαρδίας ώς &Χ- 
λη 'Ραχηλ την {νεχα στεριόσεως τταιδείας λε— 
μώττουσαν χατάστασιν τών έαυτϋς τέχνων, 
ΐσπευδεν υπλ τ6 ίερατιχ&ν χαΐ μοναχιχ&ν τρι* 
βώνιον νά έπαρχέση ε!ς τ})ν δσον τ6 δυνατ&ν 
διατι^ρησιν τΐ^ς πνευματιχης λαμπάδος, άνε- 
γείρουσα σχολάς έν Κων/πύλει, "Άθωνι, Ίωαν 
νίνοις, Χίφ, Σμύρνιι, Κυδωνίαις, Πάτμβ^ χαΐ 
άλλαχου. "Ηδη δε δτε συναρωγ^ν πρλς τίϊν &- 
ψηλην αύτί)ν άποστολην βλέπει εδγενί μερίδα 
τών έαυτϋς τέχνων, αύθύρμητον άναλαμΜνοτ»- 
σαν τ)ϊν φροντίδα τίς αναπτύξεως τών αδελ- 
φών της, χαΐ διά φιλοτίμων αγώνων σπεύδου* 
σαν πρλς τίιν πνευματιχην άναγέννησιν τίΐς πα- 
τρίδος, δποίαν χαράν χαΐ δποίαν εδφροσύνην 
δέν αισθάνεται; ΚαΙ διά τούτο μετά πάσης βυ- 
μηδίας αϊρουσα τάς έαυτΐς χεΤρας εΰλογβΧ δ- 
μδς χαΐ τ4 δμέτερον Ιργον. Ναί, χύριοι, «Ευ- 
λογημένοι ί\υΛς τ$ Κυρί(^.» Ευλογημένος δ ίε* 
ρλς δμών σχοπύς, ευλογημένοι οΐ αγώνες χαΐ 
αί Ουσίαι υμών. Ε&λογημέναι αΐ χείρες αί ά- 
νορύσσουσαι χαΐ εΙς φώς προάγουσαι τλν προ- 
γονιχλν πλουτον, χαΐ χοινλν τούτον χαβι- 
στώσαι τοΙς πτωχοϊς άδελφοίς ιίμών. Τά 
έλληνιχά γράμματα άφου εξευγένισαν τλν άν- 
θρωπον έν αύτη τ^ πατρίδι αυτών, άφου έπο- 
λίτισαν τίιν ΆσΙαν, χαΐ άνεγέννησαν τίΐν Εύ- 
ρώπην, άς έχπληρώσωσι χαΐ πάλιν τλν εύγεν* 
προορισμύν των έν αδτΐ} τη πατρίδι των. Τοϋ- 
το προσμένει, χύριοι, παρ* δμών ή πατρίς, τού- 
το ή μι&τηρ Έχχλησία. Ίτβ λοιπύν, χύριοι, 
θαρραλέοι ανορύσσετε τάς προγονιχάς τίς σο• 



ι 
Ι 



ΠΕΜ ΚΟΡΙΝΘΟΥ Κ.ΑΙ ΤΟΥ ΙΣΘΜΟΥ ΑΥΤΗΣ 



313 



φΕας έχβολάδας' άν«διφ&τε τους προγονικούς 
των γνώσεων θησαυρούς* λαλύετε τίιν Χιανοτί- 
τικίιν σχοτ6(ΐ.αιναν της 'Ανατολης, χαΐ κατα- 
στρώσατε αύτην ^ΑιταχοΛην της σοφίας, "Ιτε, 
γενναίοι, πρ6θυ[Λ0ΐ εΙς τ6 {ργον υρ(.ών. Ό δέ 
ηατήρ των ψύατωγ άνωθεν εΰλογε(τω [4.έν 6- 
μ&ς, εύοδούτω δέ α&τέ, Ινα «τ&ν Ιπαινον υ- 
μών άναγγέλλη ή Εκκλησία», καΐ δύνηται να 
λέγη περί τοΟ ΦιλολογικοΟ Συλλόγου τΐ τίς 
άσματιζούσης Νύ|^(.φης, «αδελφικός μου κατέβη 
ε{ς κ5ίπον αυτοΟ εις φιάλας τοΟ αρώματος, ποι- 
μαίνων έν κι&ποις καΐ συλλέγων κρΧνα. Έγώ τώ 
άδελφίδω μου, καΐ 6 άδελφιδές μου έμο(, δ 
ποιμαΐνών έν τοις κρ(νοις. Καλή εΐ ή πλησίον 
μου, ώς ε&δοκία, ώρα(α ώς 'Ιερουσαλι^μ, θάμ- 
βος ώς τεταγμέναι' άπόστρεψον οφθαλμούς σου 
άπ*2ναντ(ον μου, 5τι αύτοΙ άνεπτέρωσάν με.» 
(*Ασμ. ^^. 4 , 4) Γένοιτο. 

Ό Πρόεδρος εΰχαριστι^σας τφ άντιπροσώ- 
'κα^ τϋς Εκκλησίας δι' ίς υπέο τοΟ Συλλόγου 
έξέφρασεν ευμενείς διαθέσεις, οιακηρύττει 2τι 
5 Σύλλογος ο6 παύσεται καΐ έν τ$ μέλλοντι 
οιά τ7,ς εκπληρώσεως τοΟ σκοποΟ αύτου να 
συντελώ) πρλς καλλιέργειαν καΐ διάδοσιν τϋς 
παιδείας έν τ^^ Άνατολί), προθυ|ΐότατα παρέ- 
χων τ^ Έκκλησίοί τίιν συναρωγ^ιν αυτοΟ. 

Έν τφ μέσ(^ δέ τϋς γενικές χαρ&ς καΐ τών 
άπανταχύθεν έκδηλουμένων εύμεν&ν εκφράσεων 
κηρύττει τίϊν λίξιν τίς τβλετίς. 



ΔΗΜΟΣΙΑΙ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ. 

ΠΕΡΙ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΣΘΜΟΥ ΑΥΤΗΣ. 
(Τφ 46 ΙβνοοβρΙου 4872.) 

α €οπαΐΙιβ, ιιαβΠβ ηιεηίβςιιβ ιίίαιίιοη ροοΓ Ιβ 
€0ΐΒηιβΐ€«. ΕΠθ ^Ιλίΐ •ϋίΜ ιβΓ (Ιβαχ ηβη; •1Ιβ 
ουτηίΙ «Ι ΓβΓίηιίΐ Ιο Ροίοροηηέιο. ΕΙΙβ βτιίΐ υη 
• ροκ ροαΓ ηβογοΪΓ 1ο• ηικίιιηάίιοβ (Ιο ΐΆ$ίο, βΙΙο 
•τιίΐ να ιοίΓο ροοΓ ΓοεοτοΪΓ οοΐΐβ• <1ο ΓΙΐβΙΐο, ο'4- 
Ιιίι ΓΕοΓορο ά• £0 Ιοηιρι, ςαο άο ηΐ8|;88ίιΐ8 \ ςηβ 
<Ιο ?«ιι§ο•ηι ! <|αο άβ ηοηααιοηΐι ! . . . » 

(ΒΙβηςνί Ηίιΐ. 4Έ€οη. ΡοΠί. Τοηο Ι» εΐι. ΙΥ }. 

ΚνρΙαι χαΐ χύριοιϊ 

Προτιθέμενοι^ νά βμιλι/ισω περί τ^Ις Κορίνθου 
καΐ τοΟ {σθμοΟ αύτϋς, επιτρέψατε μοι Ι ν προοι- 
μίοις νά προτάξω τινά περί συγκοινωνίας, α- 
τινα εΰκολωτέραν θά καταστι^σωσι τ^ν κατά- 

(ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΛΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΧ. ΤΟΜΟΣ 



ληψιν του θέματύς μου. Ή περί συγκοινωνίας 
είσαγωγιά μου, ιξ εμπορική ίς-ορίατ^ς Κορίνθου 
καΐ ή τομή του ισθμού της ϊχουσι τοσαύτην 
σπουδαιότητα καΐ τοιαύτην ευρύτητα {δεών, ά- 
παιτοΟσι τύσας είλκάς γνώσεις καΐ μελετάς, 
ώστε σχεδίων μετανοώ, λύτι άνέλαβον τοιοΟτον 
θέμα. Ή επιθυμία δμο)ς τοΟ νά καταδείξω υ- 
μΐν, ίστω καΐ ατελώς, τ{)ν σπουδαιότητα τϋς 
Κορίνθου καΐ τά έκ ττίς τομίις. του {σθμου της 
προελευσύμενα εύάρεστα αποτελέσματα διά τε 
της Ανατολίας καΐ Ευρώπης τλ έμπύριον καΐ 
τ^ν ναυτιλίαν μΐ κατέπεισαν νά έπιχειριάσω εις 
τ4)ν άνάπτυζιν του σημερινοΟ θέματύς μου, δώ 
καΐ ελπίζω νά τύχω τϋς υμετέρας συγγνώμης 
διά π&σαν ΕλλειψΙν μου. 



Α'. 



Τά μέσα της συγκοινωνίας είσΐ τί> πρώτιςΌν 
όργανον του εμπορίου, τ& δ^ έμπύριον ή ζωί) 
τϊΐς κοινωνίας. Τά τρόφιμα καΐ πάσης φύσεως 
προΧύντα, φυσικά τε καΐ τεχνητά, σπανιώτατα 
καταναλίσκονται δπου παράγονται" εξετάσατε 
τίιν τροφ'ήν, τά ενδύματα καΐ πάντα τά πράγ- 
ματα, ών κάμνετε χρΛ<ιιν, ίνα ϊδητε τούτο, % 
κάλλιον, επιτρέψατε μοι νά σ&ς αναφέρω περι- 
κοτηίν τίνα τοΟ διασι&μου ^ίτορος Υν^. Ροχ 
κατά του νύμου τών σιτηρών, ήτις μ'δλην τίιν 
άς-δΐύτητά της ίχει πολλην τίιν σπουδαιότητα. 

«Ώμεν ανεξάρτητοι τών ξένων, εΤναιτλ εύ- 
νοούμενον θέμα τών μεγάλων γαιοκτημόνων τ%ς 
αριστοκρατίας. Ποίος είναι λοιπόν 6 μέγας οϊτ 
τος κύριος, δ μέγας ούτος δικηγόρος τίΐς εθνι- 
κής ανεξαρτησίας, δ έχθρί^ς ούτος κατά πάσης 
ξένης εξαρτήσεως; Έξετάσωμεν τ6ν βίον του. 
Γά,ΙΛος μάγειρος προπαρασκευάζει τλ δείπνόν 
του, καΐ *β/βεζός υτϋηρέτης εκτελεί τά τϋς προ- 
ετοιμασίας διά τΐ δείττνον. ΉΜιλαίδη, ΐιτιςκρα* 
τεΐ τί)ν χεΤρά του, λάμπει άπλ μαργαρίτας, οΐ- 
τίνες δίν θά ευρεθώσι ποτΐ έντ^ς βρεττανικών 
δς-ρειδίων, τ2> δΐ κυματίζον πτερών τ%ς κεφαλϋς 
της δλν απετέλεσε ποτΐ μέρος τ^ς ούρ&ς άγ^ 
γΛιχί^ς ίρνιθος. Τά κρέατα τ9ίς τραπέζης του 
ίρχονται άπδ τί) ΒέΛγιον^ οί οΤνοΙ του άπ6 τ^ν 
'Ρήκον καΐ τ&ν ^Ροόατόν. Έπαναπαύει τοίις 4- 
φθαλμούς του έπΙ ανθέων έλθόντων έκ τϋς Νσ^ 
τίοΌ ^ Αμερικής^ καΐ προσφέρει εΙς τί)ν 2σφρη<- 
σίν του καπν^^ν φύλλων έλθόντων έκ τϋς ^ο- 
ρεΙοΌ ^Αμεριχης. Ό ευνοούμενος του Ιππος έϊ-. 
ναι καταγωγής *Αρ(ΐ6ιχής^ καΐ δ σκύλος του 
έκ τϋς γενε&ς τών τοΟ *Αγ, Βερτάρόου. Ή πλου- 
σία πινακοθι^κη του σύγκειτο» έκ ^αματόιχ&τ 

^.) 40 



314 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦίλΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



•ίκάνων καΐ ^ΕΛΛηηχ&τ άγαλμιάτων. θέλει να 
λασχβδάσγ); δπάγει ν' άκοόση αοιδούς ΊταΛουξ; 
λα^υγγ(ζοντας Γί^μαγιχητ (ΐ,ουσιχτιν άκολου- 
θου|Αένυν δπδ χορού (1)α11θΙ) ΓαΛΜχοϋ. Ύ- 
ψοΟται εις λκαστικ{>ν άξ(ω(Λα; ή τους ώμους 
του κοσμοϋσα ΙΐθΓΠΐίηβ Χέν έκόσμησε ττοτέ τίιν 
^άχιν ούίεν^ς Βρ$τταηκοΰ ζώου. Αυτ^ τ6 τυνευ- 
μά του είναι παράξενων τι σύνολον έζ εξωτι- 
κών συνεισφορών. Ή φιλοσοφία καΐ ή ποίτσίς 
του τρροέρχονται έξ ^ΕΑΛάΰος καΐ 'Ρώμηζ, ή 
γεωμετρία του έζ *ΑΜξατόρΒΐας, ή άριθμητι- 
κ•Α του έξ *Αρα61ας καΐ ή θρησκεία του έκ 
ΠαΛαιστίγης. Έν αύτ^} τ^ κοιτίΧι του Ιτριψε 
τοίις φυομένους οδόντας του έπΙ κοραλλιού του 
Ίνόίχοΰ ^ΩχΒαγοϋ' καΐ δταν άποθάνη, τ^ μάρ- 
μαρον τις Κα^^άρας θά καλύψτ) τ&ν τάφον 
του... Ιδού δ άνθρωπος δ λέγων ωμει^ άηξάρ' 

Τ4ν κατάλογον τοΰτον «ίδΰνατό τις νά τύν 
αδξτίση Ιπ' άπειρον, ίνα άττοδείξη δτι δ άνθρω- 
πος δσον καΐ άν τ^εριορίση τάς άνάγκας του, I- 
χει ανάγκην τόσων προϊόντων, τα προϊόντα δε 
τα^τα ερχόμενα άπδ τά άκρα του κόσμου 
χρειάζονται διάφορα μέσα συγκοινωνίας πρύς 
μετακόμισιν αύτών' τά μέσα δέ ταΰτα δσφ τε- 
λειοποιηθώσι καΐ πολλαπλασιασθώσι, τόσφ εύ- 
κολωτέραν καΐ εδθηνοτέραν καθιστώσι τ-ίϊν με- 
τακόμισιν τών προϊόντων καΐ κατά συνέπειαν 
τύν βίον μας, διότι ή τιμίϊ οίουδτίποτε εμπορεύ- 
ματος εμπεριέχει πάντοτε ανάλογα Ιξοδα τϋς 
μετακομίσεως αδτοϋ. Τών μέσων δέ τής συγ- 
'κοινωνίας ίχουσιν ανάγκην ίχι μόνον τά προϊόν- 
τα καΐ τά ζώα, άλλα καΐ αύτοΙ ο{ άνθρωποι* 
τά μέσα λοιπύν τ51ς συγκοινωνίας είσΐν ίν τών 
Ισχυρότερων δργάνων τοΟ πολιτισμού. 

'Ο άνθρωπος ιξναγκάσθη νά έφεύρη μέσα συγ- 
κοινωνίας τής ξηρδς καΐ τοΟ ύδατος, διότι ί 
επιφάνεια τϋς σφαίρας μας σύγκειται έκ γίς 
καΐ ύδατος. Ό κάτοικος τών ντίσων, τών παρα- 
λίων καΐ τών δχθών τών ποταμών «ίναγκάσθη 
νά Ιφεόργι την ναυτιλίαν, άφοΟ κατά τύχην Ιμα- 
θε την δύναμιν του άνεμου καΐ τοΟ ρεύματος* 
δ κάτοικος τών μερών τούτων Ιδών ποτέ κορ- 
μόν τίνα δένδρου φερόμενον δπύ του γεύματος, 
% τοΟ άνεμου, χάριν παιδί&ς έκάθισεν έπ* αυ- 
τού (έννοεϊται δέ δτι έξ ανάγκης ητο κα- 
λ6ς κολυμβητής, άφοΟ έκ τίς αλιείας έτρέ- 
φετο, κα^* ίΐν έποχην δέν εΤχεν ακόμη ούτε 
πλοιάριον ούτε άλιευτικόν τι μέσον , ε{μ-}) τύ 
πολύ ράβδον τινά), φερόμενος οέ έπΙ τ5ίς δγρ&ς 
έτηφανείας άκόπως τΐ^ δε κάκεΖσε, θά ιζθέλησε 
γά έπαιν«λάβγι τήν π«ιδίάν ταύτην, και ττροσε- 



πάθησε νά γείντι κύριος τοΟ κορμού τούτοο» ο^ 
βαθμηδύν Εμαθε καΐ νά διοικΐ^ διά τών κεντί- 
σεων καΐ τί ς ράβδου του" Τνα δ'άκοπώτερο ν χ«1 
άσφαλέστερον κάθηται έπ* αύτου, τΙ)ν έκοίΧΛ' 
νεν έν τφ μέσφ, βαθμηδύν έλέπτυνε τάς άχ,ρβκς 
του, καΐ τέλος απετέλεσε τύ μονόξυλόν τ-ον, 
ο& τίνος καΐ τά έντελέστερα σημερινά πλοΐοε 
φέρουσι τύν πρώτον τοΟτον τύττον• Έννοίϊτβεε 
δτι δ άνθρωπος τίς εποχής ταύτης κατεγίνβ-το 
μόνον ε{ς τί)ν άκτοπλοίαν, μετά πολλούς ^λ 
αιώνας δταν έσχετίσθη μετά τών γεωργών ^^α^ι 
ποιμένων, και διά τής συναλλαγής τών έμιτο^ 
ρευμάτων του ι^δυν^ίθη νά άποκτι^στ) δέρματοε, 
τότε μόνον {κάμε χρήσιν τής δυνάμεως του «2— 
νέμου' δτε δέ βραδύτερον Ιτι έφευρέθη ή υφαν- 
τική, καΐ ήδυντ^θη νά Ιχτι υφάσματα, ϋτοι πραγ- 
ματικούς Ιστούς, τότε άνεπτύχθη ή διά τών Ι- 
στιοφόρων ναυτιλία, ίς μεγάλην χρίσιν καΐ σΑ— 
μερον κάμνομεν* τέλος δτε εσχάτως έφευρέθυ 
δ ατμός, καΐ έφηρμόσθη μόνον πρό τίνων έτό&ν, 
έγένετο χρϋσις καΐ τής ατμοπλοίας, ί ς τίίν τε- 
ραστίαν αύξησιν καΐ άνάπτυξιν άπαντες γινώ- 
σκομεν. ΚαΙ ταΟτα μέν περί τής συγκοινωνίας 
της υγρας έτηφανείας τής σφαίρας μας. 

Ό οέ κάτοικος τών ορέων, κατ* αρχάς κυνηγ&ς 
καΐ βραδύτερον ποιμι^ν, κα\ δ κάτοικος τών πε- 
διάδων γε6>ργός, ι^ναγκάσθησαν νά έξασκηθώσι 
κατά πρώτον εις τύν δρόμον, ακολούθως δταν 
εξημέρωσαν καΐ ζώά τίνα καΐ μάλιστα τά φορ- 
τηγά, έγυμνάσθησαν πρί» πάντων εΙς την ιππο- 
δρομίαν, καΐ μόνον κατά τίιν έποχίϊν ταύτην 
ίίρχισαν νά κατασκευάζουν καΐ δδούς' αΐ άμα- 
ξιταΐ δδοί πρέπει νά έπενοι&θησαν βραδύτερον 
τόσύ^ μ&λλον, καθ' δσον του ίλκιήθρου (άμάςης 
άνευ τροχών) φαίνεται νά έγένετο πρώτον χρή- 
σις εΙς τά βόρεια μέρη έπΙ τοΟ πάγου' εΙς τά 
μεσημβρινά δέ κλίματα ήναγκάσθησαν νά προσ- 
θέσωσι τους τροχούς, δι' ων άπετελέσθη ί ση- 
μεριν}) άμαξα, ης ή άπόκτησις επέφερε τ})ν βελ- 
τίωσιν τών δδών. ΕΖς τά δρεινά δέ μέρη, καΐ τέ- 
λος ίνθα τύ Ιδαφος παρουσίαζε δυσκολίας διά 
κατασκευήν αμαξιτής δδοΟ, χάριν ευκολίας, 
κατεσκεύαζον έκ τοΌ ένύς καί του άλλου μέ- 
ρους τής δδου ς-ενούς χάνδακας, ίτοι τροχιάς, 
έφ' &ν ο{ τροχοί τών αμαξών εισερχόμενοι έ- 
κυλίοντο εύκολώτερον, έξ Λ ο{ τροχιόδρομοι 
(τροχιασταΐ δδοί), οΐτινες ήσαν κοινότατοι εΙς 
τίιν αρχαιότητα καΐ μάλιστα έν τοϊς μεταλ- 
λείοις. Αι τροχια\ αύται ήσαν τότε έκ λίθων 
ίσως δέ ενίοτε καΐ έκ ξύλων, δπως συνι^θως σιί- 
μερον οί έν Αμερική σιδηρόδρομοι, Ενεκα της 
ακριβείας του σιδι^ρου, εσχάτως δέ δτε έγένετς 



;_, -,--^'^- 



«ιβ 



-^ 



ΠΕΡΙ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΚΑ.Ι ΤΟΥ ΙΣΘΜΟΥ ΑΥΤΗΣ 



315 



χρίσις τοΟ άτμου, αί τροχιασταΐ δδοί τελειο- 
τυοιηθεΐσαι απετέλεσαν τους σιδΊΐ3ρο^ρ6[ΐ.ους. Νο- 
ρ.(ζω περιττον να ενδιατρίψω περισσότερον έπΙ 
τών διαφέρων άλλων 6όών της ζηρας, ίίτοι 
τών αύτοχρατοριχών, τών οτρατηγιχών, των 
επαρχιακών, τών δημοτιχών χτλ. 

'Αλλ' 5 άνθρωπος δέν ήρχέσθη εις τα δύο 
αυτά εϊδη τις συγκοινωνίας, ίλλ'οίονεΐ ατελή 
ευρίσχων τίιν πλάσιν, {Λετέβαλε πολλάκις την έ- 
πΐφάνειαν τϋς γίς, άποζηράνας λίρινας, θάλασ- 
σας, ένώσας δύο ζηράς χο>ριζοαένας δια ποτα- 
μιών χαΐ θαλασσών, διαιρέσας ςηράς διά ποτα- 
μιών χαΐ θαλασσών, ώς οιά τ^ΐς έν Γαλλί^ διώ- 
ρυγος τίς Ααγχεδύχης, ένούσης την Μεσύγειον 
(χετά του Ώχεανου διά τώνχοιλάδων τ%ς Ααάβ 
καΐ ΟδίΓΟηηθ, τϋς έν νέί^: Ύίρχη διώρυγας, 
ένούσης την λΙ(ΐ.νην Εΐίέ [Λετά του ποτάμιου 
ΗαάδΟη, της έν ΣουΙζ διώρυγος ένούσης την 
Ηεσέγειον μετά τ%ς Ερυθράς θαλάσσης. Μη 
δρχούριενος όέ ε!ς άπαντα ταύτα άπετύλμ,ησε 
να άρθ^ ε{ς τα αιθέρια υψη χαΐ να άεροβατηστ^' 
ένθυ[χεΐσθε τίϊν άνάτττυζιν, ίν χατά τί>ν τελευ- 
ταϊον γαλλογερριανιχ6ν πύλεριον ίλαβεν ή διά 
τών αεροστάτων αεροπορία. Μη πρ6ς θεοΟ νο- 
(λίσητε, δτι έττειδίι ή άρχαιύ.της ήγνόει τ•}ιν χρή- 
σιν του άτ^^οΟ, χαΐ τά γνωστά αύτ^ (ΐέσα 
ήσαν ατελέστατα, άπαγε! Επιτρέψατε ρ,οι νά 
αναφέρω παραδείγι^ατά τίνα έχπληχτιχής τα- 
χύτητος• 

'Ος έχ του βίου τών πρώτων ανθρώπων ή 
ταχυδροριία ητο χοινοτάτη παρ* αύτοίς, διύτι 
έχ ταύτης έξηρτατο πολλάχις δχι [λύνον ή δια- 
τροφή των (παρά τοΙς χυνηγοΧς π. χ.), άλλ' ε- 
στίν δτε χαΐ ί ζωη αυτών. Ό *Αχιλλεύς έτυτρ- 
ρετο διά τούτο, δ δε "©[/.ηρος συχνότατα έπι- 
δαψιλεύει αυτώ τδ προτέρηρια τούτο διά της 
λέξεως ώκύπονς, "Οτε δέ έσυ7η[ϋ•ατοποιηθη τ6 
Κράτος,^ένεψύχωσε τ6 προτέρημα τοϋτο διά δη- 
μοσίων αγώνων χαΐ βραβείων* διά τάς άνάγ- 
χας του μάλις'α διετι^ρει ταχυδρόμους, οΐτινες 
ιζδύναντο νά διατρέζωσι χίλια στάδια έν μι^ 
χαΐ μόνγι ήμέρ^, 37 λεύγας* δ Εύτυχίδης με- 
τέβη έχ Πλαταιών εις Δελφούς, χαΐ επέστρεψε 
πρ& της δύσεως του ηλίου* δ Εύχλης ίνα φέ* 
ργ) πρώτος τά ευαγγέλια της έν Μαραθώνι χα- 
τατροπώσεως τών Περσών έτρεζε τύσ(ο ταχέως, 
ώστε μύλις έπρόφθασε νά εϊπτι χαίρηε^ χαί- 
ξομίΥ^ χαΐ έξέτ^ευσεν* δ Ιδιαίτερος ταχυδρύ- 
|λος του Θεοδοσίου Παλλάδιος, μετέβαινεν έφιπ- 
πος έντ&ς τριών ήμερων έχ Κων/πέλεως μέ- 
χρι τών δρίων της Περσίας, διάστημα 400 πε- 
ρίπου λευγών' ή νίχη του *Αρδουβούρου χ&τά 



του Ναρση έγένετο γνωστή έν Κων/πόλει μετά 
72 ώρας. Όμολογητέον δτι ή ταχυδρομία αύ- 
τη ητον επίσης άνετττυγμένη δχι μόνον παρ' 
"Ελλησί τε χαι Βυζαντινούς, άλλα ,χαΐ παρά 
Πέρσαις χαΐ 'ΡωμαΙοις, χαΐ τέλος εσχάτως έτι 
έν τφ Νέω Κύσμφ. Οι Άζτέχοι, λαός τις έν 
Άμεριχη, άγνοουντες τί)ν χρίσιν τών φορτηγών 
ζώων, εΤχον διωργανισμένα ταχυδρομεία διά 
σταθμών, ο&ς διήνυον άνθρωποι, οΐτινες έφερον 
ίχι μόνον τά γράμματα άλλ' έν άνάγχρ χαΐ 
ενα περιηγητην έπΙ τίς ^άχεώς των. ΚαΙ ταύ- 
τα μεν ΙςΌριχώς περί συγχοινο>νίας, ιδωμεν δέ 
νυν την έπΙ της προόδου χαΐ του πολιτισμοΟ 
έπίδρασιν της συγχοινο)νίας. 

Ή δημοσία έχπαίδευσις, τά πιστωτιχά χα* 
ταστι^ματα χαΐ ή συγχοινωνία ε2σ1ν ο{ χυριώ- 
τεροι μοχλοί του σημερινού πολιτισμού μας* 
δπου είσέδυσαν χαι έγχατεστάθησαν δεόντως 
οί έχπολιτιστιχοί ο&τοι μοχλοί, ώς διά μαγι- 
χ91ς ράβδου μετέβαλον τά πάντα. 

Διά τίΐς συγχοινωνίας συσχετίζει τις τίιν πα- 
ραγωγην χαΐ την χατανάλωσιν, τ6ν παράγω- 
γέα χαΐ τ6ν χαταναλωτην' διά τών πιστωτι- 
χών χατας^μάτων χυχλοφοροΟσι τά χεφάλαια 
γονιμοποιοϋντα τίιν παραγωγην' διά δέ τϋς εκ- 
παιδεύσεως (εννοώ έχπαίδευσιν έπιτηδευματι- 
χί)ν χαΐ είδιχην) δ άνθρωπος άρχει τών φυσι- 
χών στοιχείων, διαπλάττων τ'ίιν παραγωγτίν, 
^ς είναι δ χυριώτερος μοχλός. 

Εξετάσατε χάλλιον τάς χώρας έχείνας, ένθα 
{ παραγωγιχη δύναμις έφθασεν εΙς τ6ν υπέρ- 
τατον βαθμόν* αΐ χώραι αύται είσΐν αΐ έχου- 
σαι συγχοινωνίαν, ήτοι δδούς, διώρυγας, ποτα- 
μούς, σιδηροδρόμους, ναυτιλίαν, πις-ωτιχά χα- 
ταστι^ματα, ασφαλείας χαΐ τέλος σχολεία τών 
τεχνών χαΐ επιτηδευμάτων, πολυτεχνεία χττ. 
ΤοιαΟται χώραι είσΐν ή Αγγλία, ή 'Αμεριχι^, ή 
Γαλλία, τ6 Βέλγιον, ή Γερμανία. 

Τά μέσα τ%ς ουγχοινωνίας διχαίως ^δυνατό 
τις νά τά παραβάλτ} μέ τ-))ν χυχλοφορίαν τοΟ 
αίματος* χαθώς άνευ τών φλεβών χαΐ αρτηριών 
ή χυχλοφορία του αίματος 6ά ητον αδύνατος, 
ούτως δ πλοΟτος χοζΐ ή παραγωγοί) οίουδηποτε 
έθνους δέν θά ι^δύνατο νά λάβτ^ χώρ^ν άνευ 
τών μέσων τ%ς συγχοινωνίας. 

Έάν, 8 μη γένοιτο, τά έν Εύρώτη[ΐ μέσα τής 
συγχοινωνίας χατεστρέφοντο, ή Ευρώπη δέν θά 
έβράδυνε νά χατερημωθη, χαι μετά μίαν γενεάν 
νά χαταντίστϊ εις χατάστασιν τοιαύτην, έν οί^ 
ευρίσχονται ήμιβάρβαροι τόποι. Ή εργασία πολ- 
λών τεχνών χαι βιομηχανιών θά περιωρίζετο 
Ι μόνον εις τάς άνάγχας έχάστης πόλεως, άφου 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦΙΑΟλΟΠΚΟΣ ΪΪΑ\ΟΓΟΣ 



316 



4 χυχλοφορΕκ π(Η)ΐδντων, ί^κορΕυμάτων, αν- 
θρώπων τ» χαΐ χτηνΰν δϊν 6ά ίτο ϊονατή, αΐ 
ίπιστΐί^ιαι θά ί[λαρχ[νοντο έπΕνι;;" άφοΟ δΐ &ίν 
0^ ύττΐίργϊ στίδιον δι' αΰτάς, ί άνθρωπος θά 
ΐΙνκγχάςΕτο βαθ[Χΐ)δ6ν να περιοριβθΐ^ |ΐήνον ιί; 
Ή|ν γεωργίαν, χαΐ τκύττιν λίαν περιωριβριί- 
νην, βιότι Επρεπε να πκράγιι τόσον, 8αον άρχει 
ο(ά την πάλιν του, άφοΟ τά τΐΕριββεύοντα προΐ- 
ίν-Γ« ίέν θβ( ι^διίνατο νά τά [ίεταφίρτι άλλαχοΰ* 
ίννοεΐται ίί (τι θά ι^αχολεΐτο εΐ; -τίιν γεωρ- 
γίαν, δποϋ τοΟτο ητο δυνατόν" ί πληθυβρί^ς 
τών πύλεων βαθ[^ί-)1δί(νθά'ήρχ[οΐ>το έλο(ττού[Αί- 
νος ^ημ.κντιχως, χκίτ^ν πολιτισ[λΐίν [ΐκ; θα ίν- 
•ηκαθίίττα γεωργιχ-ίι τις ατελέστατη χοινωνία. 
Άλλ* άποίϊείζωμιν τά θκύριχτα τ^{ τυγχοινω- 
νίας [ΐαλλον $ιά πραγ|χάτων χαΐ άρ(θ[ΐών. 

Κράτοςτι τΩν *Ηνω|ΐίνων Πολιτειών, τι 
τϋζ Νέας Τόρχης, χα^έποχΐν, χαβ'ΐν 5έν ^- 
ρίθ[ΐ.ει ίνέχατ. χατοίχων (χοιτάι τι) 1810), «πιν 
έλαβε την ΐδέαν νά χαλύψΐΐ τ& Ι3αφός του δια 
Διωρύγων. Ήρζατο το5 τολμ^ηροΟ τούτον ίργου 
διά τ^ΐ διώρι^γο; τ^; προωριθ|ΛΪνη; νόι ένώστι 
τΐιν λίμνην ΕγΪΟ ριΐ τίιν έν Άλβανίι ποταμών 
ΠϋάδΟη. Τ& |λΐίχος τις διώρυγος ταύτης συν- 
έχειτο ίχ 586 χιλιομ;έ-τρων, βηλ. τετράχις οχε- 
οί»ν μαχρ6τερον τϋς διώρυγας το5 Σουέζ. Άλλ' 
οί Ίτολϊται τϊις Νέας Ύύρχης ήσαν ΆμεριχανοΕ, 
οϊτινες 8έν τρο[Λάζουν ποσΑς ιίπδ τοιαΟτα ίρ- 
γα. Επεχείρησαν λοιπίιν τίι έργον μετ' άποφά- 
βεως χαΐ ριόναν δια τΰν ίίίων μέσων των. Την 
4 Ίουλίον τοΟ 1817 ίρχισαν τ^ χολοαβιαίον 
τοΟτο ϊργον, χαΐ μετά ύχτώ Ετη, τέν Όχτώ- 
βριοντοδ 1825, ί διώρυζ ητο πλευς-ίΐ χαθ' 8- 
λον τλ μΐΐχάςτη;.- 

ΐδωμεν τί αποτελέσματα τοΟ ίργου τούτου. 

Κατά τ!» 1817 τά έθνιχά χτίματα έτιμών- 
το 15,900,000 φρ. 12 δε Ετη βραδύτερον μετά 
την ίχτέλεσιν τοΟ Εργου ίΐτο» τίι 1837 έτι- 
μΔντο 118 έχ. ίτο» σχεδύν έχταπλασιάσθη- 
βαν. Τά δϊ έχ τούτου είσοδ'Αματα τοΟ Κράτους 
άπ6 2,200,000 ιρΡ- ίίψώθησαν είς 7,600,000. 
Τά χεφάλαια τών οημοτιχών σχολείων έδιπλα- 
σιάσβησαν, τά τδν ανωτέρων έχπαιδιυτιχών 
χαταβτημάτων ένδεχαπλασιάσθησαν' χωρίς να 
ίίπολογίσωμεν τά διάφορα άλλα ήθιχά χαΐ ύ- 
λιχά ώφελιήματα, άτινα επέφερε, χαΐ πρίι πάν- 
των τϊϊν ύπερτΕμηβιν έν γένει τϋς Ιδιωτιχΐίς 
περιουσίας , ήτις χατά τίιν βευτέραν δεχαετΕαν 
ηΰξηαε χατά 1,414 έχατομ. φρ. 

Ή ίδιωτιχί) π^ιουσΕα τί; μητροπόλεως τοδ 
Κράτους τούτου έξετιμ^θη 10 Ετη πρό τ1|ς 
χβταβχευΐς τϋς ϊιώρυγος- άντΙ 7,600 χιλ. φρ. 



μετά τίιν χαταβχευίιν δϊ τ%( διώρυγας 733 ί*. 
Οι αριθμοί οΐ*το( δίν χρ:ρζουσι σ}^λΕ«ν. ΙΧλτν 
χαταστηβωμεν εύλητττοτέραν τίιν διά τϋς 4να- 
πτύζεως τ^ς σ^^γχοινωνΕας πρόοδον τοΟ αΊ»(ΛΛ— 
ρινοΟ πολιτισμοί) μας διά τών £ζΐ)ς 9υγχρΐ«κ••ν' 

Ή μηχανιχη έτηστίμη άττέδειζεν, ϊ-η & &.•ν— 
θρωτΐος φέρων βάρος 40 χιλιομέτ. χαΐ βαΧί— 
ζων 0,75 μέτ. χατά δευτερύλεπτον δύναται τΛ 
έργασθϊ^ χαθ' έχάστην 7 ώρας. 

Ό «6τος σύρων μιχράν άμαξαν δίτροχο ν, 
μ1 βάρος 400 χιλ. χαΐ διανύων 0,50 μ. χατ-β 
οευτερύλειιτον ούναται νά έργαίθ^ 10 χκΟ* Ε- 
χάστην, ίτοι είναι ώς 1 : 1 *1^. 

Ό ίππος ίπΐ ευθείας δδοδ φέρων 1 80 γιΧ- 
χαϊ διανύων 1,10 μ. χατά δευτερήλετΐτον, δύ- 
ναται νά ίργασθ^ 1 ώρας τίιν ίμέραν, εΤνβη. 
ώς 1 : β 77- 

Έννοείται 2τι β α&τίς Τππος διανύων ίν Εοε^ 
χρύνι^ διπλασΐαν ίδ^ν δίν δύναται νά φέρη 
πλέον τΔν 80 χιλ. χαΐ νά ίργασθΐ^ πλέον τ««ν 
7 ωρών. 

Ό αύτλς Τππος έζευγμίνος ε!ς £μαξαν φέ- 
ρουσαν 700 χιλ. χαΐ βαδΕζων 1,10 μ. χατάι 
δευτερύλεπτον δύναται νά έργαοθ^ 10 ώρας 
χαθ' έχάστην, είναι σχεδίιν ώς 1:38. 

Ό αύτδς ίππος βαδίζων μΐ διπλασΐαν τα- 
χύτητα δύναται νά φέρη "ΐίι ήμισυ βάρος, ίχι 
8μως χαΐ να ίργασθϊ5 πλέον τών 4—5 ωρών. 

Ό αύτ6ς 'ππος έπΙ σιδηρών γραμμών φέρει 
ίζαπλάσιον βάρος, ?ι έπΙ τ?|ς συνϊ^θους ίδοϋ' ό 
μηχανιχ^ς δι ΐππος εννοείται δτι είναι οίχονο- 
μιχώτερος τοΟ πραγματιχοΟ. 

Μία άτμάμαζα σύρουσα β— 8000 τύνους 
(1000 χιλιόγ. Εχας-ος τόνος) διανύει 20χιλ.(1) 
περίπου τΐν ώραν' τ1 βάρος τοϋτο άπχιτΛ 70 
ίππους τιερίπου καΐ πενταπλάσιον χρόνον πρ4ς 
μεταχόμισιν, ίΐτοι ώς 1:50 περίπου. Όςτ 2 ση- 
μερινής άνθρωπος ώς πρ^ς τίιν τών πρώτων χρό- 
νων άνθρωπον είναι Ισχυρότερος πεντηχοντάχις 
Ενεχα τις άναπτύζεως τών μέσων τϊΐς ουγ- 
χοινωνΕας. δηλ. 5, τι έ πρώτος άνθρωτηις ιίδύ- 
νατο νά χάμγ) τότε έν δικβτΐματι πεντίχοντα 
ετών, ί σημερινές τί> χάμνει έν διαστηματτ ί- 
νΐς χαΐ μόνου Ετους, χαΐ τοϋτο μόνον ΰπΐ τίν 
ΕτΓοψιν τις ουγχοινωνΕας" άλλ' δν ύπελύγιζέ τις 
χαΐ τόσα άλλα πράγματα, άτινα Ελαβον τερα- 
στΕαν άνάπτυξιν β^μερον, ώς 6 τηλέγραφος, ιί- 



(1) Ή αυτή διμάμαξα ΚΑναται νΑ ριπλααι<«^ (^ 
τιτραπλαβιΑντι τήν ταχ6τητ1τηΐ, <λλ4 μόλΐϊ ΕόννίΜ 
ν1 «ύρ9 τά ΐόον τοΒ ^ρτίοβ τΐ)ϊ. 



.1 



ΠΕΡΙ ΚΟΡΙΝΘΟΥ Κ.Α.Ι ΤΟΥ ΙΣΘΜΟΥ ΑΥΤΗΣ 



317 



^ύνατο βεβαίως νά άποδε(ζγ) δτι χατΑντη^ν 
ίχι {/.εν αθάνατος, άλλ* δτι ζ^ περισσέτερον τοΟ 
Μαθουσάλα, άφου δύναται να χά(λ.Υ) σιό[χ.ερον εν 
διαστΊάριατι 60 ετών, δ,τι μέλις £λλοτέ τις ή- 
δύνατο να πράζτι έντδς 3 χιλ. ετών. 

Και ταύτα [λέν περ\ τής συγκοινωνίας έν γέ- 
νει* ϋδη δέ είπωμεν Ιστορικώς χαΐ έ[ΐ.ποριχώς 
τινά περί Κορίνθου, χαΐ ακολούθως Ιτερά τίνα 
περί του ίαθριοΟ τνις. 



Β'. 



Ή Κύρινθος λτιρεΤτο ε!ς Άκροχ^ρινθον 
καΐ ε{ς τ'ίιν κυρίως πόλιν. Ό Ακροκόρινθος, % 
ακρόπολις, κειμένη 2φ' υψηλού βρους ίχοντος 
τριών καΐ ήαίσεως σταδίων υψος, καΐ £πολι^- 
γοντος ε{ς δςεΐαν κορυφι^ν, ένεκα τών τειχών 
καΐ τ5^ς θέσεως της καθίστατο ισχυρά και ά- 
-πόρθητος, καΐ (ΐόνον δια προδοσίας ^ λιριου τί- 
δύνατο νά κυριευθ^. Πρ&'τ^ς εισύδου τ^ΐς άκρο- 
ΐϊύλεως υτΛρχεν δ ναί>ς τϋς ^Αφροδίτης, ής τί) 
αγαλ(χα έκαλύπτετο έκ λαμπρών βπλων* υπηρ- 
χον δέ παρ* αδτφ τά αγάλματα του "Ερωτος 
καΐ του Ήλιου, βν έλάτρευον αυτόθι πρδ τίς 
καθιερώσεως τίς λατρείας τίς ^Αφροδίτης, ή- 
τις έκ τοΟ ύψους τούτου έβασίλευεν έπΙ τϋς 
γης καΐ τών δύο θαλασσών. 

Έκ τοΟ αρκτικού μέρους του Ακροκορίνθου, 
υφ' 8ν εκείτο ή πύλις έπί τραπεζοειδοΟς έτηπέ- 
δου χωρίου, βλέπει τις μεγαλοπρεπή καΐ ποι- 
κίλην. εικόνα* πρλς αρκτον τά νεφοβόλα καΐ υ- 
ψηλά ^ρη τοΟ Παρνασσού μέ τάς δύο κορυφάς 
του' προς ανατολάς τίιν Αϊγιναν, τίιν άχρόπο- 
λιν τών Ά^νών καΐ τ6 άκρωτ^ίριον Σούνιον 
μετά τών περικαλλών αύτου ναών της Α- 
θήνας και τοΟ Ποσειδώνος, πρ6ς δυσμάς τά εύ- 
φορα πεδία τϋς Σικυώνος, έφ' ων υπέρκεινται 
τά 'Όνεια ίρη έχτεινόμενα μέχρι τΨίς Βοιωτίας 
καΐ του Κιθαιρώνος καΐ τών Σχειρωνίδων πε- 
τρών, ίνθα διέτριβεν 5 περίφημος εκείνος λτ)- 
ς^ς Σκείρων, καΐ τέλος βλέπει τους δύο κόλ- 
πους, ων τά κύματα συντρίβονται κατά του 
ισθμού, 8ν δ Πίνδαρος παρωμοίαζε μέ γέφυραν 
χατασκευασθεΤσαν ότΛ τ%ς φύσεως έν μέσω 
τών θαλασσών, ΐνα συνδέτ^ τά δύο κυριώτερα 
|ΐ.έρη της Ελλάδος. 

Μεταβαίνων τις είς Άκροκόρινθον άπαντ^ 
τΐν περίφημον πηγην Πειρηνην, ίνθα λέγεται 
δτι δ Βελλεροφών εύρε τ&ν έκ τοΟ χυθέντος αΤ- 
|Λατθς τις γοργόνος Μεδούσης σχηματισθέντα 



τΓτερωτλν ϊτητον Πι&γασον, δροσιζόμενον εΙς τά 
διαυγϋ ψυχρά καΐ ελαφρά δδατά της. 

Ή Κόρινθος ένεκα τ%ς θέσεως αύτ^ίς ώνομά-• 
σθη άμφ^θάΛαοσοί: % άμφΙζίΛοζ. Έ άρχαιότης 
αύτΐΐς, η δχυρά θέσις, ή γεωγραφίκ*)) τοτυοΟεσία 
της κατές^σαν %Μϊη κλείδα καΐ προμαχώνα 
της Πελοποννήσου καΐ πέδας τ^ίς Ελλάδος, 
διότι έτηκαθημένη έπΙ δύο θαλασσών εΤχεν έζ 
£ν6ς την μεγάλην Ελλάδα, ίτις ϊτο τ6 αυτό, 
ώς έάν τις έλεγε σι^μερον, τ^ν Εύρώτηιν, έζ άλ- 
λου δέ την Άσίαν, ίίτοι τ6ν τότε έπίλοιπον 
κόσμον* Εχουσα δέ προσέτι καΐ τλ μεταξύ τ%ς 
Πελοπονν^^σου καΐ Στερε&ς Ελλάδος έμπόριον, 
δπερ στρουδαιότατον, οιότι χατ' αρχάς τ^ Ελ- 
ληνικών έμπόριον έγίνετο ^ιά ζηρ&ς» συνετέλει 
ίχι μόνον εΙς την άνάπτυξιν άλλα καΐ τ^ν πολι- 
τισμόν της, Ενεκα τών πληρονομένων τελών 
καΐ διοδίων. 

Έ άνάπτυξις τής ναυτιλίας ίχι μόνον δέν 
Εβλαψε τάς άπολαυάς της, άλλα τουναντίον ά- 
νέπτυξεν αυτάς' ι5 πειρατεία άφ' ενός, τ4 συν- 
νϊθως θυελλώδες της μεταξύ Κρήτης χαι του ί* 
κρωτηοίου Μαλέα θαλάσσης άφ' έτερου, δι'8 με- 
τά φόοου Ελεγον ο{ αρχαίοι «Μαλέαν κάμψας 
έπιλάθουτών οικαδε,» καΐ τέλος τύ μακρύν τοΟ 
ταξειδίου ιϊ^νάγκαζε τά πλοία και εμπορεύματα, 
ατινα έξ *Ανατολ51ς άναχωροΟντα Επρεπε νά με- 
ταβώσιν εις την Μεσόγειον θάλασσαν % τανά- 
παλιν, ιίνάγκαζε, λέγω, νά μεταβώσιν εΙς τους 
λιμένας τών δύο θαλασσών, οΐτιινες άπέληγον 
εις τύν {σθμύν τΙ'ίς Κορίνθου. 

Ούτω τά εμπορεύματα τϋς Ιταλίας, Σικε- 
λίας καΐ τών δυτικών, οδτως είπεΙν, λαών, έ- 
πέμποντο εΙς τ&ν λιμένα του Αεχαίου, τά δέ 
έκ τοΟ ΑΙγαίου πελάγους, τών παραλίων τίίς 
Ηικρας ΆσΙας χαι τών Φοινίκων εις τύν λι- 
μένα τών ^εγχρεών' ακολούθως μεταφερόμενα 
οιά τοΟ ΙσθμοΟ άπύ του ένλς εΙς τύν άλλον λι- 
μένα έπέμποντο εις τύν πρ^ς 8ν δρον των, άλλ' 
ώς έκ τ%ς μεγάλης εμπορικής κιντ^σεως έπενόη- 
σαν έπΙ τέλους καΐ την διά τοΟ ΙσθμοΟ άπλ 
τοΟ ένύς εΙς τύν άλλον λιμένα μεταφοράν τών 
πλοίων διά τγοχιασζωΐτ όόώ9^, περί ων άλλοτε 
Ιδί^ θέλομεν δμιλ;^σει. 

Ή Κόρινθος καταντησασα ούτω άποθι&χη τής 
Εύρώττης χαΐ *Ασίας, έχάλυψε την θάλασσαν 
άπ6 τά πλοία της, σχηματίσασα άξιόλογον ςά- 
λον πρ6ς 6περάσπισιν του εμπορίου, τής βιο- 
μηχανίας χαΐ τών αποικιών της, ων αί κυριώ- 
τεραι ήσαν α{ Συρακουσαι, ιί Κέρκυρα καΐ ι$ έν 
τ^ Έπε1ρ(^ Άμβραχία ("Αρτα). Έτελειοπβίησε 
προσέτι τύ σχήμα τών πλοίων" αι πρώται μά- 



318 



ό ΕΝ Κ/Π. ΕΑ.ΑΗΝ• ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥλΑΟΓΟΪ 



λίστα τριηρβις χατ&σχβυάσθησαν {ν αύτ^ (1)» 
Τα παράλια της (γ(|ΐ.ον πλο(ων χαΐ ίμπορευ- 
ρ,άτων• ενταύθα ίβλεπέ τις παπύρους τίς Αι- 
γύπτου, έλεφαντύδοντας τϋς Λιβύης, δέρ[λατα 
τϋς Κυρηνης, λίβανον τϋς Συρίας, φοινιχο- 
βαλάνους, τάπητας τίς Καρχηδόνος, σίτους 
χαΐ τυρούς Συραχουσών, (ΐ51λα χαΐ απια τΐΐς 
Εύβοιας, δούλους τ?ΐς Φρυγίας χαΐ Θεσσαλίας, 
χαΐ τύσα άλλα έ(ΐ.πορεύριατα, άτινα χαθ' έχά- 
στην άφθονα έφέροντο εις τους λιμένας της. 
"Απαντα ταΟτα χατέστησαν τίιν Κέρινθον τί> 
χέντρον το^ εμπορίου, δι6 χαΐ 5 "Ομηρος άπε- 
χάλει αύτίιν άφηιόν^ ήτοι πλουσίαν. 

Οι τεχνίται χαΐ βιομι^χανοι, εΙς ους ώφείλε- 
το ή άνάπτυξις τών τεχνών χαΐ επομένως χαΐ 
ί χατά μέγα μέρος ευημερία τίς πύλεως, έτι- 
μώντο χαΐ έπροστατεύοντο. 

Εις δε τάς άποιχίας έστέλλοντο χατ' έτος 
διοιχηταί, δημιουργοί χαΐ έπιδημιουργ-οί, 4!τοι 
τεχνίται χαΐ έπιστάται τών τεχνιτών* διί> 5 
ζήλος χαΐ ή φιλοτιμία των ηυξανεν έπαισθη- 



(1) 01 Κορίνθιοι φα(νΐται βτι άνέχ«0•ν ιΤχον Ιδιαι- 
τέρβν τι\ά χλ(9ΐν προς τήν ναυπι^γίαν* ^ιότι ό ναυπη- 
γός τ9^ς πιριφήμοο Συραχοΰ9(ας τοΟ ^ράννοο τ&ν Συ- 
ραχουνών ^Ιέρωνος, ?[νο Κορίνθιος, & Άρχ(αζ* τό 
ιιλοΤον τοΟτο ητο μέγιστο ν χαΐ στιρβώτατον, βΤχι δέ 
οχτώ πύργοος, (Τκονιν (ηιτ&^ας, Ιχ6υοιρο<ρ£Τον, χή• 
που; χαΐ πιριπάτους χαι διάφορα μηχανήματβ τοΟ 
*Αρχιμήδους. Τά χαρφ'α χοΟ πλο(ου τούτου ^9αν χαλ• 
υΛ διχάμναια (3 χιλιόγραμμων) τά πολλά, χαΐ βιχα• 
πέντβ μν&ν βάρους τά μ»γαλήτ«ρα, τά όιτοΤα προν- 
ηρμόζοντο διά τρυπάνων. *0 ^Ιέρων τό ώνόμανι Συ- 
ραχουαίαν, αλλ* άποντιΐλας α^τό μιτ* ολίγον χαιρόν 
δα»ρον προς τόν ΠτολιμάΤον, τό ώνόμανβν Άλνξάν- 
^ριιαν. 

Ίνα μή τις Ιχπλαγφ έπΙ τφ μιγέθιι τοΟ πλο(ου τού- 
του έπιτραπήτω ήαΤν νά ύπομνήνωμιν τφ άναγνώςη[^, 
8τι χατά τήν έποχήν ταύτην χχτινχιοάζοντο μέγιστα 
πλοΓα, ώ; π. χ. ή μιγίστη χαΐ θαυμαστή τισσαρχ- 
χοντήρης τοΟ Ι1τολ•μα(ου, ήτις ιΤχι μήκος διακο- 
σίων όγδοή<οντα πηχ&ν, χαΐ έδέχιτο υπέρ τάς επτά 
χιλιάδας άνδρ&ν έν τ^ ύπηρισ(α αύτί^ς, άλλ* Ιμιινβ 
σ^^ΐδόν άχρηστος (Ολούταρ. Δημ. 43). Κατά τόν 
"Αγγλον 'ΛρβουθνΟτον (ΑΓΐ)ΐι11ιηο( Τ&ί)ΐ65 .οΓ &η- 
είβηδ 6θίηδ), τό πλοΤον τοΟτο, συγχρινόμβνον προς 
Άγγλικόν τρίχροτον, έχατόν πυροβόλων, ήτον ώ; 9 
προς δύο. 'Η ναοπηγ(α δέ, χβτά «ιόν Πββωνα, ι(ς τήν 
έποχήν ταύτην, Ι^θασίν «Ις σμ(μητον τέχνην. Παρά 
τοΟ Οτολιμαίου τούτου χατισχιυάσθη χαΐ μέγα 
πολοτιλέστατον ποτάμιον πλοΤον, ό/ομασθέν ή Θα- 
λαμηγός, τοΟ όπο(ου τό μήκος ήτον ήμιστάδιον (4]16 
μιλίου), ή δέ διαχόσμησις έχ χρυσοΟ, έ( έλιφαντίνων 
οδόντων, έζ άλαβαστρΙνου λίθου χαΐ ές *1νδιχ(λ»ν λίθων 
αξίας χλπ. (*Όρα τάς Γιν. Άρχ. τοΟ Εμπορ. Οπό 
.Ναύτου τόμ. β'. 185. Ενθεν ήρύσθημιν τάς λιπτομβ- 
ρβίας ταύτας). 



τώς πρλς τελειοποίησιν τών τεχνών, λοε χρ'^δ* 
σίμων εφευρέσεων, αΐτινες βεβαίως ίιετέΧοτη^ 
ίτι εις τά πρώτα βήματα τής παιδιx^^ς 
ήλιχίας' ώς ή 2φεύρεσις του χεραμιχου 
χοΟ, 0^ τίνος ή έφεύρεσις άποίίίεται εΙς 
λήν τ^ν Μιλι&σιον. ΈνταΟθα πρώτον έί«νο— 
τ4θη άπ^ τ&ν δρχιτέχτονα Καλλιμάχην τλ Λτ- 
χάνθινον χιονόχρανον λεγόμενον χο^ΐγβίΛχό^• 
Εις τί}ν Κ6ριν0ον υπήρχον πολλά έργοστά<ιχαΕ 
χαΐ μάλις-α χαλυμμάτων χαΐ χλινών λίαν περ^- 
ζητιάτων εΙς την αρχαιότητα. Καίτοι δε οί 
Κορίνθιοι διά μεγάλων δαπανών συνιόθροιζον 
τάς είχόνας χαΐ αγάλματα τών μεγαλειτέρ«^ν 
χαΐ περιφημότερων χαλλιτεχνών, ατινα τ^ί— 
σον έτίμων την Ελλάδα, ή Κόρινθος δέν έγέν- 
νησεν ούδένα μέγαν χαλλιτέχνην' ΐσως διότε 
διά τά Ιργα ταύτα είχε μόνον τ4}ν φιλοχαλίαν 
χαΐ ίρεξιν τής πολυτελείας των, ούχΙ δέ χ«1 
την άληθ% αυτών έχτίμησιν. Ούχ ήττον δμως 
τά χάλκινα χαΐ πήλινα καλλιτεχνήματα της 
ήσαν περιζιητητα, χαΐ πρλ πάντων τά χορινθι* 
ουργή χαλχώματα, ατινα εΤχον είδιχόν τι χρώ- 
μα πυρές, βπερ, έλέγετο, οτι έλάμβανον βα- 
πτόμενα είς τά ύδατα τής πηγής Πειριξνης, χαΐ 
τ6 δποΤον Ιδιδον ε!ς αυτί οι Κορίνθιοι τεχνί- 
ται διά τίνος μυστικής σχευασίας. Τά χοριν- 
θιουργή ταύτα χαλχώματα ελλείψει έγχωρίο»> 
χαλκού οι τεχνίται μιγνύοντες τ6ν Ιζωθεν προ- 
ερχέμενον χαλκών μετ' βλίγου χρυσού χαΐ αρ- 
γύρου κατεσκεύαζον λάμπον μέταλλόν τι, βπερ 
σχεδδν δέν προσέβαλλεν 6 2ός. Έκ τούτου δέ 
κατεσκεύαζον θώρακας, περικεφαλαίας, αγαλ- 
μάτια, κύλικας, αγγεία καΐ άλλα διάφορα άν 
τικείμενα, ατινα ίκύσμουν διά φύλλων ίχ^ογρα- 
φημάτων, χαΐ £λλων κοσμημάτων γεγλυμμέ- 
νων. Μετά τής αυτής δέ ευφυίας καΓ έπιδεζιύτη- 
τος έκύσμουν επίσης τά πΐλινα .καλλιτεχνήμα- 
τα* ή κοινότερα υλη έλάμβανεν είς τάς χΛ- 
ρας αυτών τοιαύτην κομψότητα καΐ χάριν, 
οϊαν μόλις δύναται τις νά φαντασθ?^, δταν συλ- 
λογισθώ), 8τι τά έργα ταύτα προετιμώντο πολ- 
λάκις άπ& τά όμοια μαρμάρινα, άργυρα, ενίο- 
τε δέ καΐ χριΐ9& (0• 



(4) Κατά τήν έποχήν ταύτην λέγιται δη χατ<- 
σχιυάαθησαν, ώς <ρα(νΐ;αι, 6πό τοΟ 'Ροδίου Αυαίχκου, 
οΐ τέβσαρις περίφημοι Ιπποι, οΐ «ήμβ^ον γνω^οΐ υπό τό 
δνομα εΚβν&αχ ΐΐβ ΥβηίΒβ, οΐ ίπποι τής Β«νβτίας, 
διότι χοαμοΟιι τήν πύλην τοΟ έν Βίνίτιφ ναοΟ τοΟ Α- 
γίου Μάρχου. ΕίνΙ δέ πιρίςρημοι μβλλον δ:ά τάς πολ• 
λός πιριπβ^βίας αύτ&ν, ή διά τήν χαλλιτεχνιχήν άξιον 
ταιν, διό χαΐ σημειοΟμιν όλ(γα χινά^ πιρί ούτΑν. *Α!|ροΙ 



ΠΕΡΙ ΚΟΡΙΝΘΟΥ Κ4Ι ΤΟΪ ΙΣΘΜΟΥ ΑΥΤΗΣ 



319 



Ουτω τά «λοότη αύιτίΐς, ί πολυτέλεια, ί 
ττρλς τάς ωραίας τέχνας εύγενίϊς χλίσις αύτϋς, 
ο( ΙεροΙ χαΐ ανίεροι ναοί της, {σάριθ[λθΐ των θέων 
χοά ή|Αΐθέων της Έλλ. ρθολογίας, ο{ ανδριάν- 
τες, αΐ λάφοροι οΙχοδθ(ΐαί, τά πολύτΐ(ΐα χαΐ 
άζιοθαύριαστα προϊόντα τών τεχνών, οίον ει- 
χ6νες, ϊγάλριατα, αγγεία [Λαρ(Λάρινά τε χαΐ 
μετάλλινα, έξ δν ητο πλι&ρης, κατέστησαν αυ- 
τήν τ^ συνεντευχη^ριον τοΟ τότε πεπολιτισριένου 
χόσ(Αου χαΐ ττο^ πάντων των (ΐεγάλων χαΐ πλου- 
σί6)ν. Τ6σον οέ χατίντησε περίφππριος Χιά τίιν 
λεπτότητα χαΐ χάριν εις τίιν πολυτέλειαν, τ^ν 
συρμών χαΐ χοριψότητα, ώστε λά τ5ίς λέξεως 
χο(ίτβιαχΟΥ ένόουν άπάσας τάς λεπτολογίας 



ι^ύτύχηααν νά ^ιαφύγωνι τήν οίκτράν τύχην τΐ^ς 
Κορ(ν9ου, μιτηνέχΟηναν χατ* «ίρχάς •1ς Χ(ον, Ινα 4- 
χ^ιν μιτινιχθΦσιν •1ς 'ΐταλίαν* άλλ' £ν(χα χ&ν δυν- 
χολιΟν τΐ^ς μιτβφορβς χα{ τίνων πολιτιχΑν 9ομβάν• 
των έλησμονήθηναν βίς τήν ν^νον ταύτην έπΙ ΐίολ 
λοΟς αΐβ^βς χιχωσμένοι εντός έρκπίων, Ινθα ιΟρέθηνβν 
έικί τ)^ς βα9ΐλ((α« ΘιοδοσΙου τοΟ β'. 01 Ικποι, χ«χα- 
λυμμένοι $ιά καχέος φύλλου χρυσοΟ^ τό πρί&τον 6- 
πβριξβτιμιλθηφαν Οπό τ6Ι>ν Ίου$2(ών φολαννόντων αυ- 
τούς ώ; μέγαν θη««»ρόν, ούτινος θά 2χχμνον χρί\«ιν έν 
ΧΜ9(μοις «ιριατάσιαι, καΐ χω^Ις νά διιγιίρωσι τήν 
ΐΕλιονιξίαν τ©ν αρχόντων, χαΐ πρό πάντων τήν τοΟ 
θιοδοσίου, ο({ τίνος ή βασιλ((α ένιχαινίσθο δ*^ δια- 
ταγμάτων λ(αν α6οτηρα>ν χατ' αυτΦν, Ό χαταδιωγ- 
μός ήρχκίβν, οΐ δέ ΊοοδαΤοι τ^ς Χ(οο άπβιλούμινοι 
νά έξορισθ&σι, προσνέρουνιν ιΐς αντάλλαγμα τΤ\ς ή - 
σοχ(ας χαΐ έλιυθιρίας αύτ(&ν τόν Οησαυρόν τοΟτον, 
ου τίνος τήν άξίαν Οιτιροψοΰσι δι* ασυνάρτητων τινα»ν 
βοαδιαχρίτων χιΐ μυντηριωδΟν άκοαιωιτητιχ(&ν. Τέ- 
λος ή «υμφων(α πιρβιοΟται, οΐ δέ ϊιτποι αποστέλλον- 
ται, χαΐ «ρθάνοοσιν έν πομπφ χαΐ παρατάξιι βίς Κων- 
αταντινουπολιν, χαΐ τ(9βνται ιΐς τάς πύλβς ή τό στά- 
διον τοΟ Ιπποδρόμου. Ότι δέ οΐ Γάλλοι χαΐ Έν»τοΙ 
έχυρ(ΐ09αν τήν Κων]πολιν χατάτό 4204, οΠπποι ού- 
τοι διά χλήροο πιρι^λθον βίς χβΤρχς τΛν '£νβτ(&ν* τό 
δέ έπόμινον Ιτος, ό άρχων (ροάβδίΗΐ) ΜαρΤνος Ζχ- 
νος μιτέγιρβν αύτο6ς ιΐς ΊτζΑ(αν. Κατά τό τβξ•(δ•.ον 
βμως τοΟχο, ό ποΟς τοΟ ενός Ιππου έχωρ(αθη της χνή- 
μης, χαΐ εδόθη ιΐς τόν Δομ(νιχον Μαροζ(νην, ό ό- 
«οΤος χαΐ έξέθιαιν αυτόν ιΐς γωνίαν όδοΟ τίνος. 0( 
Ιπποι έναποτιΟέντις ιΐς τήν όπλοθήχην χαΐ χατ«6λα- 
ιρ•έντ•ς έληαμονήθησαν, μέχρις βτου οΐ πρεσβιυταΐ 
τΐ^ς Φλωρ8ντ(βς, χαταατήσαντις γνως*ήν τήν άξίαν αύ- 
τ©ν, τοί>ς Εθισαν έπΙτΥ^ςμιγάλης πύλης τοΟ ναοΟ τοΟ'Α. 
Μάρχου, έχλΤθιν δέ χατά τό 1798 ελήφθησαν Οπό τών 
Γάλλων, χαΐ μιτηνέχθησαν (Ις Παρισ(ους, Ινθα χατ* αρ- 
χάς μέν ετέθησαν Ιχαστος έπΙ χρηπίδος τινός, άχο- 
λούθως δέ έζβύχθησαν χαΐ οΐ τέσσβιρβς ιΐς τό ΙπΙ τί4ς 
Θριαμββυτικ1\ς άψίδος τοΟ ΟαΓΓΟυδβΙ όριιχάλχινον θχη- 
μα. Κατά δέ τό 4845 άκιδόθησαν κΐς τήν Βινιτίαν, 
χαΐ ετέθησαν βίς ήν σήμβρον ιύρίσχονται θέσιν. τό βέ- 
βαιον •Τ>αι βτι δέν ιΤναι ο( άληθβΤς χορ(νθιοι Ίπποι, 
άλλ• άπομ(μημα αύτβιν, διότι αΐ όπλαΐ τΛν άληθΦν 
ήσαν έξ έλιφβνχόδοντος. 



της πολυτελείας, χοριψέτητος χαΐ έσωτεριχϋς 
&ιαχοσ(Λησεως τών μεγάρο)ν, διότι ώς πρλς τού- 
το ή Κόρινθος υπεοέβαινεν δλας τάς αλλάς πό- 
λεις, πρΐ πάντων οιά τίϊν εις τίιν πολυτέλειαν 
{λαιτέραν χλίσιν της, Χι& χαΐ έν τη Βυζαντι- 
ντ} αύλ^ υπίρχεν ϊ^ον άζί(τ>(χ.α υπ^ τδν τί- 
τλο ν χορινθίάριος (οοππίΐΐίαπαδ) Χι* έχεν 
νον, βστις ητον είδιχώς έπΐφορτισ[λένος ε{ς τάς 
σχετιχάς λεπτο(]ΐερείας, έπίπλασιν χαΐ διαχό- 
σριησιν τών αύτοχρατοριχδίν [/.εγάρων. 



Γ. 



Ό 1σθ(χ,&ς τ^ς Κορίνθου, ώς ανωτέρω 4)δη 
εΙπομ.εν,•ηύνοΊ%θη έξαιρετιχώς άπ& τι) ν φύσιν, 
λλ χαΐ άπ6 τους αρχαιότατους χρόνους χατέ- 
χει σηιχαντιχίιν θέσιν έν τί^ έλληνιχ^ ιςΌ- 

ρί(?. 

Πρώτος χατά τλ 602 π. Χ. Περίανδρος 5 

τύραννος τ9|ς Κορίνθου επεχείρησε την τοριτίν 
του" άλλα παρητηθη ίνεχα των άπαισίων προρ- 
ρήσεων της Πυθίας των Δελφών, ήτις ητον εναν- 
τία ε!ς τοιούτου είδους έπιχειρι^σεις, χαΐ ή &- 
ποία άλλοτε χαΐ ε!ς τους Κνιδίους, οΐτινες προσ- 
παθοΟντες νά έζασφαλίσωσι την Κνίδον άπ^ 
τάς είσβολάς τών Περσών ιζθέλησαν νά χόψωσι 
τ^ν 2σθ[ΐ2)ν τϋς Κνίδου, εΐπεν* 

Ίσθρι,ίιν δέ \ί^ τςυργουτε ριηδ' έρύσσετε' 
Ζευς γάρ χ* Ιθηχε νϋσον, εϊγ* έβούλετο (1). 
Κατά δέ τλν Παυσανίαν (2) 6 Περίανδρος ποιρη- 
τι^θη ένεχα τής πετρώδους φύσεως του {σθ|ΐ.ου 
χαΐ του δυσχερούς τής έπιχειριησεως. Βραδύτερον 
δέ Δηριιίίτριος δ Πολιορχητιίς, δ Καίσαρ, β Καλ* 
λιγούλας, δ Νέρων χαΙΈρώδης δ Άττιχός (1 46 
π. Χ.) επεχείρησαν διαδοχιχώς την έζαχολοό- 
θησιν τ^ς το(Λϋς του. ΚαΙ δ ριέν Δη|λήτριος δ 
Πολιορχητης παρητηθη τϋς έπιχειριησεως χατά 
τ& 304 π. Χ., διότι οί μηχανιχοί του τ^ν ί- 
πεισαν, δτι ή έχ του έν^ς χαΐ τοΟ άλλου χόλ- 
που επιφάνεια της θαλάσσης είναι £νισος, δ 
Καίσαρ δέ χαΐ Καλλιγούλας παρητηθησαν διά 
λόγους δεισιδαιριονίας' άλλ' δ Νέρων έφάνη Ι" 
σχυρότερος τοΟ νιχητου των Γαλατών, δώ παν- 
δι^μως χαΐ (χετά [χεγάλης πο[λπ51ς έδωχε τ& 
πρώτον χτύπηρια διά χρυσϋς σχαπάνης' δ ΐδιος 
δέ έπΙ πολλάς ή(Λέρας έπες-άτει τών εργασιών. 
Τά πάντα ίβαινον χατ* εύχην, 8τε ή έπανάς•α- 
σις τοΟ ΥίηάθΧ έν τ^ Γαλατίί^ε διεδόθη, δι'ίν 



(4) Έροδότοο Α', 474. 
(8) Βιβλ Β'. χε<ρ. ά. 



Β32 



Ο ΕΝ Κ/Ο. Ελ ΑΗΝ. ΦΙ ΑΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



χβφάλους ίζιξτασ^ν & «ίριομένος φυσιολ^γος, οίον 
δ τοΟ Οαΐΐδδ καΐ δ τοΟ ΟΐΓίοΙίΙθΙ, διβκρί- 
νοντο ο{ εγκέφαλοι χατά τλ πολυέλ'ιχτον των 
γύρων αύτών^ £λλων πάλιν ανθρώπων, ουδέν 
^ττον ευφυών χαΐ ουδα(λώς άπολ(ΐπο(χένων έ- 
χε(νων δσόν έπι τ^ διανοητιχ^^ ένεργ&(^, ευρβν 
2 χ. Οϋβάγνηρ ίττον πολυελίχτους τους ίγκε- 
φκλιχούς γύρους• 

Τους έγχεφαλιχοι^ς γύρους έθεώρϋ^ιε |Αεγ(- 
στην ψυχολογικών σημασΐαν ίχοντας δ Ο&ΙΙ, 
θεριελιώσας έπΙ τ%ς ιδέας ταύτης τδ φρενολο- 
γικδν αύτοΟ 9ύστη[Αα, ου ι$ κατ* έπιστ;η|Λην βά- 
σανος ίσται 6 σκοπδς του περαιτέρω ή[Λών 
λύγου. 

Ό ιδέα, δτι έκαστη τών διανοητικών δυνά- 
μεων έστΙν επίσης αύθυττύστατος ώς καΐ έκα- 
στη τών άλλων λειτουργιών τοΟ ημετέρου ορ- 
γανισμού καΐ ίτι, επομένως, έκαστη εξ αυτών 
υπουργεί Ιδιον όργανον οβτω διακεκριμένον, δ- 
πως καΐ {καςΌν τών λοιπών δργάνων τ^ς ζωι- 
κές οΙκονομ(ας καΐ 1δ(ως έκαστον τών αισθη- 
τηρίων,-— ή ίδέα,.λέγομεν, αύτη ουδαμώς έξέ- 
θορε τδ πρώτον έκ της κεφαλϋς τοΟ 6ε11, 
άλλ* έστΙ τοσο(>τον άρχα(α, βσον καΐ ή φυσιο- 
λογία καΐ ή φιλοσοφία. '^Ηδη παρά Πλάτωνι 
εδρίσκομεν έκπεφρασμένην τ^ν Ιδέαν 5τι, τ%ς 
ψυχΐς μεμερισμένης ούσης τριχϋ (1), τουτέςιν 
ε{ς Λογιχότ^ εις θυμοϋόίζ % θυιΐίχότ καΐ εις 
ίΛίθυμητίχόν (2), έστΙ κατφκισμένον τδ μέν 
λογικδν αότϋς μέρος έν τω έγκεφάλφ, τδ δέ 
θυμικδν £ν τ^ καρδί^ καΐ τδ έπιθυμητικδν έν 
τφ ίπατι, ΚαΙ παρ* έτέρφ δλ *Έλληνι συγγρα- 
φεί, τφ Γαληνφ, ευρίσκομεν έν τ^ στοιχειώδει 
αύτοΟ άρχ^ τδ δπδ τοΟ Οαΐΐ έν τοΧς τελευ- 
ταίοις χρύνο^ς πυργωθέν φρενολογικδν σύστη- 
μα (3). Άλλ' ή πρώτη συγγραφεί, έν ^ ευρί- 
σκομεν έναργέστερον έκπεφρασμένην τί)ν {δέαν, 
δτι έκαστη τών κυριωτέρων οιανοητικών έκ- 



(1) «Τρ(α ψοχί^ς Ιν ήμΤν βίϊη χ«τφχΐ9τ«». («Ιλά- 
των έν Τιμ•(φ). 

(2) «Τβς μέν γάρ άνθρωπίνβς ψοχβ( ^ύ μέν λογι- 
» χ6ν έντι χαΐ νοιρον, τό 8έ άλογο ν χαΐ &φρον* τΑ 
Β 2έ λογιχ& τό μέν χρέννον έχ τβζ ταύχ& φύσιος , 
» τό δέ χέρκον έχ τβς τ6> έτέρω, έχάχιρον δέ πβρί 
* τάν χιφαλάν Ιδρομένον^ ώς τάλλα μέρια τβς ψοχβς 
» χαΐ τ(& αώματοβ ΟκηρετιΤν τούτφ χαΟάπιρ ύπάτφ 
» τ(& 9χάν•»ς &πανιος* τΑ 8έ άλόγω μέρεος τό μέν 
» θομοκιδές πιρί τάν χαρ^(βν, τό $έ έπιθομητιχόν πβρί 
» τό ?ίπαρ•. (Πλάτ. έν Τιμα(φ ή πιρί ψοχβς χόνμω, 
χεφ. (., χβΐ έν Τιμ., χβφ. λά., λβ'.). 

(3) ΓβληνοΟ πιρί τΟιν χαθ' Ίκποχράτην χ«1 Πλά- 
τωνα Ιογμάτων, βιβλ. ζ'. 



φάνσεων διαλειτουργεΎται έν 1δ(ω μέρει τοΟ εγ- 
κεφάλου, ή πρώτη, λέγομεν, συγγραφι^, έν {) 
άποσαφ^ται ή δλον τδ σύστημα τοΟ ΟεΙΙ δ- 
πανέχουσα ίδέα αύτη, έστΙ τδ «Περί φύσεως 
άνθρωπου» συνταγμάτιον του έπισκύπου Έ- 
μέσης ΝεμεσΙου. Ό συγγραφεύς οδτος δια^^4* 
οην έκτίθησι (πρδς τφ δτι τδ θυμικδν έ^Ι καθι- 
δρυμένον έν τ^ κοιρδί^ τδ 9έ έπιθυμητικδν έν 
τώ ηπατι), δτι τοΟ μέν διανοητικοΟ ίργανον 
έστΙν «ή μέση κοιλία του εγκεφάλου», τοΟ 
μνημονικού <ίί[ βπισθεν» καΐ τών αΙσθητηρίων 
αντιλήψεων «αΙ έμπροσθεν έγκεφαλικαΐ Ικοι- 
λίαι» (4). Τδ δόγμα τοΟτο ην άπδ τίς εποχής, 
καθ* ^ν ίίκμασεν δ Νεμέσιος, δηλονύτι άπδ του 
δ\ αΙώνος, τδ κοινώς παραδεδεγμένον Εν τε τ^ 
φυσιολογία καΐ τ5) φιλοσοφί^. Έν τοΙς καθ' Ε- 
καστα και έν τφ έξωτερικώ μδνον τύπ€^, τ5} 
εκφράσει, διαφύρως έχον^ άλλα κατά τοδς θε- 
μελιώδεις αύτοΟ δρους εντελώς τδ αύτδ έπα- 
νευρίσκομεν δδγμα τοΟτο παρ* απασι, σχε- 
δόν, τοΤς φυσιολδγοις καΐ φιλοσόφοις, οΤτινες 
άττεφ^ΐναντο τ•))ν περί τούτου δδζαν αυτών. 
Πάντες έφρύνουν, δτι μόνου του λογικοΟ εστίν 
έδρα δ εγκέφαλος. Ό πρώτος δογματίσας, δτι 
έν τφ δργάνφ τούτφ θακεΤ ο5 μόνον τδ λογι- 
κόν, άλλα καΐ τδ έπιθυμητικδν, έστΙν δ Ουβιλ- 
λις. Ό ανατόμος οδτος έξέφηνε προσέτι πρώ- 
τος τ})ν δόζαν, δτι έν τί) παρεγκεφαλίδι εΐσΐν 
ένφκισμένα πάντ'α τά δευτερεύοντα θυμοσοφι- 
κά δρμι&ματα, ώς'ε τοιουτοτρόπως ριετι^γαγεν, 
ούτως είπεΤν, άπδ τ91ς καρδίας καΐ τοΟ ήπα- 
τος εις τδν έγκέφαλον τ))ν έδραν πάντων τών 
έν τοΤς δργάνοις τούτοις, κατά τί)ν δοζασίαν 
τών πρδ αύτοΟ, θακούντων ψυχολογικών φαι- 
νομένων. Ακριβώς τ^ άρχ^^ ταύτη ακολούθησε 
καΐ δ 6α11, ούχΙ δμως έν γνώσει, άλλα, κατά 
πασαν πιθανότητα, τυχαίως καΐ σχών τδ πρδς 
δημιούργησιν τοΟ φρενολογικοΟ αύτοΟ συστι4- 
ματος ένδόσιμον έξ άπλϋς εμπειρίας. Έ περί- 
στασις δέ, ήτις προσέτρεψε τίιν προσοχίιν τοΟ 
6α11, κατά τίιν {δίαν αύτοΟ δμολογίαν, έπΙ 
τίιν άρχιην, έφ' ίις έσχάρωσε τδ σύστημα αδ- 
τοΟ, έστΙν ή ακόλουθος" μαθητεύων, λέγει, Ιτι 
καΐ μάλις'α μι^πω προκεχωρηκώς έν ταΐς σπου- 
δαΤς αυτοΟ, παρετι^ρησε πλέον % άπαξ, δτι εΤ- 



(4) «"^Οργανον βέ χαΐ τούτοο [^ηλ. τοΟ ^ιανοι^τι• 
χοΟ] 4 μ^νη χοιλία τοΟ έγχιφάλοο». χεφ. ιβ^' «Όρ- 
γανον $έ χαΐ τούτοο [8ηλ. τοΟ μνημονεοτιχοΟ] Λ 
έπινθιν χοιλ(α τοΟ έγχιφάλοο». χβρ. ιγ'* «Έκ«ι^ 
£έ τσ»ν μέν βίαθήβιων αρχάς χαΐ ^(ζ«ς τά^Ιμκρος- 
οθβν είναι κοιλίας φαμέν κτλ», χεφ. ιγ^ 



ΠΕΡΙ ΚΟΡΙΝΘΟΥ Κ4Ι ΤΟΥ ΙΣΘΜΟΥ ΑΥΤΗΣ 



321 



70 Ύ^ τλν τίνον* εΙσόΧημια λΐ(ΐένων, προκυ- 



μαίων, γαιών, χαΐ ^υ(ΐουλχι%σεως πλοΐων' ύς 
ταΟτα δέ δύνκται νά πρόσθεση τις τάς γαίας, 
αΤτινες παρεχωρι&θησαν τ^ έταιρίί^: καθ'δλον τί 
(Αϋχος καΐ πλάτος του ΙσθριοΟ, τα εν αύταΐς υ - 
^ατα χαΐ τέλος τίίν έκ τϊίς τοριίς έξαχθησο- 
ρ.ένην λα[ί.πράν δι* οίχοδορί'ίιν πέτραν. Χωρίς 
νά δπολογίσγι άπαντα ταΟτα δ κ. ΡίδΐΙ εξάγει, 
δτι ή εταιρία θα ίχη έτησιον καθαρών είσόίη- 
(ί-α τουλάχιστον 4,600,000 φρ. Ασχοληθείς 
άλλοτε επίσης λεπτοριερώς έπΙ του ζητη|)ΐατος 
τούτου, 2κ τών στατιστικών πληροφοριών του 
ρχταξ& τϋς Εύρώιρης καΐ Ανατολάς έριπορίου, 
Ας συνέλεξα, έσχημάτισα την πεποίθησιν, δτι 
τά είσοδηριατα τ^ΐς λώρυγος της Κορίνθου {- 
σονται κατά πολύ ανώτερα τών δπολογιζοριέ- 
νων, άλλα καΐ τά 2κ της τθ[ΐ,^ς τοΟ Ισθα.ου τ^ίς 
Κορίνθου προελευσύμ.ενα ώφελι^ματα οιά τ'}}ν 
ναυτιλίαν καΐ τλ έ[&π6ριον Εσονται £χι [ΐ,ικρά. 
Άτ(λέπλοιδν τι τών (^εγαλητέρων έν Ευρώ- 
πη εταιριών, π. χ. ί *Αθην& τϊς εταιρίας 1•Ιογά, 
χωρητικότητος 1,500 τόνων, διανύον 9-— 10 
Οαλάσσ. (ΐίλια τ^ν ώραν £ν συνι^θει καιρφ γα- 
λήνης τϋς Μεσογείου 8απαν^ εΙς άνθρακας, (ΐ.ι- 
σθ6ν καΐ τροφίιν του πληρώ(λατος ίί— 2,500 
φρ. καθ' Ικαστον ήριερονύκτιον' αναχωρούν δλ 
π. χ. έκ τοΟ *ΑδριατικοΟ κόλπου διά τίιν Σμ.ύρ- 
νην, Κων/πολιν, Μαύρην θάλασσαν % πλησιόχω- 
ρόν τίνα τών [χ.ερών τούτων λΐ(4ένα, )| τανάπα- 
λιν, καΐ λερχόμενον διά τΐ^ς διώρυγος τ^ς Κο- 
ρίνθου καΐ ^χι διά τϋς σημερινές 6&ου, υποτι- 
θε(ι^νου καΐ δτι δέν θά άπαντι&ση κακ&ν καιρόν, 
δπερ σπάνιον εις τά (ΐέρη ταύτα, κερδίζει 20 
ώρας καΐ 1800 περίπου φρ. έζ ών άφ' ου πλη- 
ρωθώσι δικαιώ(λ.ατα διόδου 1050 φρ. κερδίζει 
(Αετά τών 24 ωρών καΐ 750 φρ. Τ6 έκ της Με- 
σογείου δέ προερχό(ΐ.ενον άτ|ΐ.όπλοιον καΐ πρόωρα 
σ{&ένον διά τά ανωτέρω (ΐιέρη, % καΐ τανάπαλιν, 
δεν κερδίζει μλν χρι^^ι,ατα, άλλα κερδίζει τούλά- 
χΐ7ον 1 ώρας' τους άριθ(χ.ούς δέ τούτους καΐ 
τάς πληροφορίας ριου έν γένει τάς ίλαβον δι' 
αλληλογραφίας έκ τών εταιριών του Οογά, 

ΓΓαίδδίηβΙ καΙ Μβδδ&^βΓΪβδ ΜαΓΪΙίιηθδ, έκ 

συζητι^σεων |ΐΛτ' ειδικών ναυτικών καΐ έκ πολ- 
λών πλοιάρχων τών ανωτέρω εταιριών. Εις τά 
ανωτέρω οέν υπολογίζονται 6 τόκος και τ6 
χρεώλυτρον του κεφαλαίου του άτ[ΐ.οπλοίου, ού- 
τε ή έλάττωσις τϋς ασφαλείας τοΟ κεφαλαίου 
τοΟ άτριοπλοίου, τ^τις θά προέλθη φυσικώς ως 
2κ τ%ς ελαττώσεως τών κινδύνων καΐτου πλοός. 
Τά κό(/αστρα τών έ(^πορευ|Λάτων επίσης θά έ- 
λαττωθώσιν, 4 δέ κυκλοφορία τών κεφαλαίων 



φυσικφ τφ λόγΐι^ θέλει αύξι&ση έπαισθητώς, [/.ε- 



ταζι» τών πόλεων τών έπΙ τϋς περί ου 6 λόγος 
γρα|Λ^ιης. 

Διά τά Ιστιοφόρα πλοΤα τά κέρδη καΐ ώφε- 
λιίμ.ατα ίσονται 4ν ίχι (ΐ.εγαλητερα, τουλάχι- 
στον τοιαύτα, οία καΐ διά τά ατμόπλοια* τέ- 
λος τά διά τά έ|χπόριον καΐ τί^ν ναυτιλίαν προ&- 
λευσόμενα καλά έκ της τομ.ης του Ισθ|ΐ.οΟ είσΐ 
τόσον καταφανή, ώστε νο[χίζω περιττ2>ν νά εν- 
διατρίψω περισσότερον έπΙ τούτφ, ως καΐ ε{ς 
ναυτικάς τινας λεπτο[Λερείας, δι' άς τά πλο'(α 
εχουσι π&ν φ^[^.φέρον νά προτΐ[ΐ.ιησωσι τίιν νέαν 
βδόν' ίλθω|χεν (ΐ&λλον άς τά ι{θικά άποτ^λέ- 
σ(λ.ατα, &τινα ήτορ,η θά έπιφέρη διά τίιν Ελ- 
λάδα καΐ Άνατολι^ν, καΐ άτινα προοιωνίζονται 
μ.έλλον αίσιον δι' απαντάς ή(Χ.&ς. 

"Απαντες γινώσκετε, δτι δ αρχαίος έλλ. πο- 
λιτισμός ητο κυρίως εμπορικός, καΐ δτι άπαν- 
τα τά θαυμάσια, δσα Εκαμεν, οφείλονται κατά 
μέγα μέρος εις τ6 έμπόριον. ΕΤναι γνωστόν έ- 
ττίσης, δτι ή κατας-ροφη και ί πτώσ••ς ττΊς άρ^ 
χαίας Ελλάδος άποδίδο-ίαι εΙς τίιν 'Ρώμην καΐ 
'Αλεζάνδρειαν, αΐτινες άφήρεσαν άπ' αυτής τίιν 
γραμμήν τοΟ παγκοσμίου εμπορίου, ίτις πρό- 
τερον έπλούτισε και έδόξασεν αύτην. 

Άλλ' ή Αλεξάνδρεια καΐ μετ* ού πολί^ τ& 
Σουέζ, δι' ήμ&ς άδιάφορον δποτέρα αυτών, εί- 
ναι σι^μερον τλ κυριώτερον κέντρον τοΟ άνα- 
τολικοΟ εμπορίου" ίν βλέμμα μόνον ^ιπτόμενον 
έπΙ του τυχόντος γεωγραφικού χάρτου πείθει 
πάραυτα ήμδς, δτι γραμμιϋ τις αγομένη άπλ 
τοΟ Σουέζ μέχρι Λονδίνου είναι εύθέΙα. Ό 
γραμμ*}) αυτή διερχόμενη διά τοΟ ΙσθμοΟ τίΐς Κο- 
ρίνθου, Βρενδησίου καί Παρισίων λι^γει εΙς λον- 
δίνον' αΐ τελευταΐαι δέ αδται πόλεις είσΐν έπί-• 
σης τά κυριώτερα κέντρα σι^μερον του ευρω- 
παϊκού εμπορίου, χωρίς νά εϊπωμέν τι περί πολ- 
λών άλλων γειτνιαζουσών δευτερευουσών πό- 
λεων. Ή γραμμή} αυτή, ούσα ευθύτερα, είναι 
βεβαίως καΐ ή συντομωτέρα τών δπαρχουσών 
γραμμών της συγκοινωνίας μεταζύ τών πό- 
λεων τούτων* έξ ανάγκης λοιπόν ή γρ^^μμ*}) «δ- 
τη θά έπισύρη ίχι μόνον τους περισσοτέρους 
έτηβάτας, άλλα καΐ τά κυριώτερα εμπορεύματα, 
καΐ πρ6 πάντων τά απαιτούντα ταχείχν , με- 
τακόμισιν. Τά εμπορεύματα λοιπόν καΐ οΐ έπι- 
βάται διερχόμενοι διά της Κορινθιακούς διώρυγος 
θά φθάνουσιν εΙς Βρενδι/)σιον, δπερ θά καταστα- 
θώ τδ έπίνειον του εμπορίου τών γραμμών τού- 
των* εκείθεν δέ διά τοΟ σιδηροδρόμου θά φθο^* 
νωσιν ε{ς Παρισίους έντδς 36 ωρών, εΙς δέ Αον^ 
δίνον έντδς 45 ώρών^ {(τοι μόνον οΐ άπδ Πει-^ 



(ΚΛΛΗΗ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΖ. ΤΟΜΟΖ ^.) 



44 



$$4 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



φρενολέγων παντάττασιν αυθαιρέτως ένιδρυ[Λένγ) 
τυχούσα διανοητικίι ίκανόττας, άντΙ τοΟ είναι 
αύτηνυπέροχον, ως ηθελεν είχάσει ό ΰβΐ), ην αν 
[ί,ί'Κιςα^ τουναντίον, ελαχίστη, ?ι καΐ ενέλειπεν 
αν ιταντάπασι. Τ& περίεργον ^ε 8τι ΧταΙ αυτ&ς 
6 Οδΐΐΐ έγίνωσκε χαΐ ώριολόγει την άνατομι- 
κην ταύτην άληθειαν, έφ* ης στηρίζεται μ,ία 
τών [λαλλον δυσανασκευάστοιν ενστάσεων, δσαι 
άντετάχθησαν κατά της φρενολογίας. 

"Ετερον άνατο[ΐικον ^ε^ο(Λένον, επίσης άνα(ΐ.- 
φισβητητον, ηκιστα δε αποδεικτικών της βασι- 
(λότητος του φρενολογικου συστη(Λατος, έστιν 
δτι πολλαΐ τών έζοχών της εγκεφαλικές επι- 
φανείας είσΐν βλως απρόσιτοι τοις φρενολόγοις, 
οίον πολλοί τών εγκεφαλικών γύρων, |ΐ.η έφα- 
πτ()(ΐ.ενοι του δστοΟ, και αΐ κατά την βάσιν 
του εγκεφάλου επάρσεις, τάς όποιας παρεχδεν 
όλως, ούδε^^ίαν αύταΐς έπαναθεις φρενολογικην 
ση^Αασίαν, ώσανεΐ κατά την διάπλασιν του εγ- 
κεφάλου ώς εκ προσυνεννο^σεως έγίνετο φρον- 
τΙς πρ6ς καθίδρυσιν πασών τών διανοητικών 
δυνάμεων έν [/.όνοις τοΙς χωρίοις έκείνοις τοΟ 
ίγκεφάλου, άπερ ήσαν προσιτά τοις έφθαλ[ΐ.οΎς 
και τοΙς δακτύλοις του ϋδίΠ. 

"Αλλος λόγος, πείβων εντελώς Ικαστον, οτι 
^ φρενολογία ούδαριώς δύναται παρασχεΐν 
2τι επαγγέλλεται, έστΙν δ ακόλουθος, τοσούτ 
τφ {Ααλλον ισχυρός, δσφ ή άνασκευαστικη αυ- 
τοΟ δύνα(ΐ.ις απορρέει έζ αυτών τών δογ[Λατι- 
κών άρχων τοΟ άρχηγέτου της φρενολογικης 
σχολής. Τουτέστιν αυτός δ 03.11 έπρέσβευεν, 
δτι δσον {/.είζων ή επιφάνεια του εγκεφάλου, 
τοσούτον ευρύτερα κοιΐ ή διάνοια, όσον δε πΜί- 
ους καΐ βαθντ((θί οΐ εγκεφαλικοί γύροι, το- 
σούτον [/.είζων καΐ ή έγκεφαλικ*)} επιφάνεια. 
ΚαΙ δ[χως ούτε τ& πλήθος, ουδέ τδ βάθος τών 
εγκεφαλικών γύρων έκδηλουται διά τίνος έκ- 
φανοΟς ση|ΐ.είου έν τ^ ίζω επιφανείς του κρα- 
νίου. 

Ουχ ήττον εναργές τεκ(ΐ.ηριον της σαθρότη- 
τος του φρενολογικου συστη[Λατος εστίν, δτι ή 
άρχη, έφ'ης βέβηκεν, Ιχει ώς άφετηρίαν {λο- 
νην την κατά ποσδν διαφοράν του εγκεφάλου, 
παρορω[Λένης δλως τίς ποιότητος τής εγκεφα- 
λικής ουσίας. ΚαΙ δ(ΐως ουδείς απροκατάληπτος, 
εαυτόν δέ καΐ την έν τη έπιστη[Αη άλτόθειαν 
σεβόριενος, έρευνηττίς τών βιολογικών φαινομέ- 
νων δύναται νά θεωριόστι τάς λειτουργικάς εκ- 
φάνσεις του ζωικού δργανισμου δλως άνεξαρ- 
ττητους άπ& τών ιστολογικών αυτού στοιχείων. 
'Ήδη δ ημέτερος Γαληνίς (πειρωμενος, ώς εϊ- 
ρηταΐ} νά άνασχευάσιρ την δοξασίαν τών περί 



τδν Έρασίστρατον, έπανατιθέντων μόνφ ^φ 
πολυελίκτφ τών γύρων τοΟ ανθρωπίνου εγκε- 
φάλου την διανοητικην τοΟ άνθρωπου ύπερο• 
χίΐν υπέρ τά λοιπά ίμβια ίντα) προς-ίθησι καΐ 
τον έζής Ισχυρότατον λόγον* £μεινον δ* ίν δς- 
»ρα τ5) της ουσίας ευκρασί^ε [ούτως, οΤμαι, γρ«- 
πτέον, άντΙ του κοιν. «άκρασία»] τοϋ νοουν- 
»τος σώματος, 6 τΐ ποτ* Λν η τοΟτο, τίιν σύνε- 
»σιν Ιπεσθαι νομίζειν, ου τη ποικιλί^ αϋς συν- 
» θέσεως» (1). Οι διά μόνων τών κατά τδ ττο- 
σδν καΐ τίιν διάταζιν διαφορών τίς εγκεφαλι- 
κής ουσίας θέλοντες νά έξηγτ^σωσι τάς διαφο- 
ράς τίίς νοητικής δυνάμεως περιπίπτουσιν επί- 
σης εις άτοπον, ώς ο{ έπανατιθένταις μόναις 
ταΤς διαφοραΤς της χημικής συστάσεως τίς εγ- 
κεφαλικής ουσίας την άνισον διανομί^ν τής ευ- 
φυίας• Ός γνωστδν δέ, τηλικαύτην ψυχολογι- 
κην σημασίαν έξελ^φθη ϊχουσα ή χτομικί) τοΰ 
εγκεφάλου σύ7ασις. ώστε ή παρουσία έν&ς τών 
χημικών τοΟ εγκεφάλου στοιχείων, τουτέστι 
τοό φωσφόρου, έθεωρι^θη όπό τίνων δ κυριώτα- 
τος αιτιώδης δρος τών της διανοίας εκφάνσεων. 
Ή δοζασία αυτή διετυπώθη έπΙ τί> υπερβολι- 
κώτερον υπ{> του Μολησχόττου διά του αφορι- 
στικού διαγορεύματος <ανευ φωσφόρου αδύνα- 
τον ή σκέψις»* Κατά τους ούτω δοξάζοντας, δ 
φωσφόρος έστιν δ μέγας ψυχολογικός δραστίίρ 
έν τω έγκεφάλω. Έκλαβών την θεωρίαν ταύ- 
την έν πάση σπουδχιότητι άληθ^ι^ δ Φαερβά- 
χης έν Γερμανία, ουκ έδίστασε νά άνακηρύςγι 
«ώς την αίτίαν της έζασθενι^σεως του ι^θικοΟ 
» χαρακτίρος τών ανθρώπων έν Ευρώπη τίιν 
> υπέρμετρον βρώσιν τών γεωμήλων, ατε Ιμ- 
» περιεχόντων δλίγον φωσφόρον•. Ορί>ς δια- 
νοητικην δέ παλιγγενεσίαν τών λαών καΐ άνύ- 
ψωσιν του ήθικου φρονήματος τίς άνθρωπότη- 
τος προέτεινεν έν πάση σοβαρότητι τίιν άντΐ 
τών γεωμτπλων χρησιν τών πίσων, &τε ίντων 
λίαν φωσφορούχου τροφ?ίς. Εις τάς παραδόξους 
ταύτας ιδέας ΐδω την πρώτην άφορμην υπό- 
μνημα τι του ΟοαβΛθ, οι' ου δ Χημικός ο&- 
τος έδημοσίευσε τά πορίσματα, απερ Ισχεν έζ 
ης έποίησε χημικές τοΟ εγκεφάλου αναλύσεως. 
Κατά τον συγγραφέα τούτον δ εγκέφαλος τών 
μέν ευ εχόντων τίιν διάνοιαν ανθρώπων εμπε- 
ριέχει φωσφόρου 2,50 έπΙ τοΙς εκατόν, δ τών 
ηλιθίων 4 Κ'έχρις 1 ,50 και δ τών παραφρόνων 
4 μέχρι 4,50 έ. τ. έ. Έκ τών ί^κιστα άσφα- 



(♦) ΠιρΙ 3;ρεί. τ, *ν χ, άνθρ. σώμ, μορίιον, λογ. 4. 



ΠΕΡΙ ΕΓ&ΕΦλλΟΥ, ΨΪΧΟΑΟΓΙΚΟΣ ΘΕύΡΟΤΜΕΝΟΥ 



32$ 



&Χ\α φυ^ιολογιχά ζη^ημ,β^τα τί> περί τίς υλι- 
χ%ς 6πο9τάβ€ως τών έν ιξ|ΑΪν $ιαλειτου^γου(ΐ.έ- 
να^ν διανοητιχών έκδιιλώ<τ£ων, τουτέστι τ& έζ- 
&τάζον έν τ(νι |Αθ(ρ^ του ή(ΐ.ετέ^ου βργκνιβ(ΐ.οΟ 
έστΙ χαθιδρυ(Αένια ή ^ύν«μ.ις εκείνη, ήτις αίρει 
τί>ν ίνθρωπον δπέρ πάντα τα λοιπά Ιμβια 3ν- 
τα χαΐ χαθίφτησιν αυτ^ν την χορωνίδα τϋς 8- 
λΐ9ς δημιουργίας, τουτέστιν ή διάτοια. 

Τα πραγι^ατιχά δεδοριένα, απερ ή φυσιολο* 
γΙα δύναται ϊνα έχπορίση εΙς την ψυχολογίαν, 
είσΐν έχ πασών τών 9ετνχών γνώσεων, αΐτινες 
{Α.έχρι τοΟδε περιεγένοντο ίμΤν έχ τών φυσιο- 
λογικών άναζητ^εων, α{ πρωτίστως οιαφέ- 
ρουσαι τφ φιλοσοφουντι περί τ&ν &νθρωπον ώς 
δν εύ[χοιροΟν ιδιαζούσης νοητικές δυνάριεως. 

Τ& θέ(ΐ.α τούτο ούχ £στι> βεβαίως, έζ εκεί- 
νων, ατινα εκτίθενται, ίστω χαΐ έν κεφαλαιω- 
δεστάτρ συνάψει, έν γρύνφ τοσοΟτον βραχείς 
2σος έστίν ωρισ^λένος οι' έχάστην τών ακροά- 
σεων τούτων* άλλα 6έλθ[/.εν προσπαθήσει, συ|ΐ.* 
{χετρουντες τδν λίγον πρί>ς τ^ ύδωρ τίίς κλε- 
ψύδρας του {(^ετέρου Συλλόγου, συ(Λπληρώσαι, 
ούτως είπεΧν, έν τ^ εκθέσει ταύτη τά κυριω- 
οέστατα. 

Τινές τών αρχαίων ^Ελλιτίνων Σοφών, οίον 6 

στώ'ίκός φιλύσοφος Χρύσιππος καΐ δ [χαθητης 

αΰτοΟ Διογένης & Σελευχεύς, έπρέσβευον τίιν ΙτΛ 

τοΟ Βί6ΐΐαΙ έν τοΤς καθ* ή|ΐ.&ς χρύνοις νεαρο- 

ποιηθεΐσαν 2δέαν, δτι ή ύιάνοια χαθίόρνια^ έν 

τρ χαράΐφ, ^Λλλο( πάλιν έδύξαζον, οτι ή ίϋ^α 

τήζ βιαΥθΙα(: ίστί τό ΰιάφοαγαα^ *Αλλ* έχατέ- 

ρας τών δοξασιών τούτων οιημφισβητ^θη πρωΙ- 

αίτατα ή έρθύτης* 2 συγγραφεύς τοΟ «ΠέρΙ ί- 

ρήςνούσου» ψευδιπίϊοκρατείου βιβλίου, άντεχύ- 

ριενος τ^^ς Ιδέας, δτι έν τφ έγκεφάλί^ διαλει- 

τουργοΟνται αΐ τϋς διανοίας εκδηλώσεις^ πει- 

οαται ν* άνοζσκευάσγ) άριφοτέρας τάς εΙρη[ΐ.ένας 

δοξασίας (1). 



"^Αλλοι, ώς 6 Εμπεδοκλής χ«1 δ Κύΐτ(ας, {*» 
δύξαζον, δτι ή ίδρα τ^ς νοητικής δυνάμεως 
έστΙ το αίμα• 

Ή ιδέα, δτι ή διάνοια καθίδρυται έν τφ Ιγ 
κεφάλφ ε1σι4χθη εΙς τίϊν έπιστιϋμην έν άρ5^α4ο-* 
τάτγ) ίίδη έποχ^' έν τφ «Περί 1ρ1|ς νούσου» 
βιβλίβρ τής ΙπποχρατεΙου συλλογί^ς διαγορεύε- 
ται &ντιχρυς καΐ διαρ^ι&δην τ& φυσιολογικώς, 
ψυχολογικώς καΐ φρένιατριχώς μέγιςτον τ& διά• 
Φορον {χον δύγμα, δτι δ εγκέφαλος έστΙν ή 1^ 
δρα τϋς διανοίας, καΐ δτι, έξισταμένου άύτο^ 
άπί» τής φυσιολογικής άκεραιδτητος, συνεξίςτοί- 
ται καΐ δ άνθρωπος τών φρενών α6τοΰ (1). 

Τίϊν μεγάλην άνθρωπολογνκην καΐ ψυχολο* 
γικ^ν άλιάθειαν, δτι ή ανατομική ύπύστασις 
τών διανοητικών δυνάμεων {στίν δ εγκέφαλος, 
εδρίσκομεν κα\ έν τοΤς πλατωνικούς συγγράμ- 
μασιν, έχπεφασμένην μάλιστα έν έχείν€^ τών 
διαλεκτικών τρύπων τής ελληνικής γλώσσης, 
ου ή μεγαλειέτης έστίν βντως πρεπωδεστάτη 
τφ υψει τής περί νολς ζητι^σεως καΐ Θε6>ρ(ας) 
ήτοι τφ δωρικφ (2). Φαίνεται δμως, δτι έπΙ 



• 

Β 
Β 
» 

Β 
» 

Ι 



(4) «Διό φημι '^^ν έγχέφαλον κΤναι τδν έρμηνιύον- 
τα τήν ξύνιβιν. Α^ δέ φρένις &λλως τοδνομ« Ιχονσι 
τζ "«ύχ^ λ€χτημένον χ«1 τφ νόμφ, τφ δ' έόντι οΰκ, 
ού^έ τ?ί φύσκι, ουδέ οΤ8α Ιγυ>γ9 τ(να δύναμιν Ιχου- 
σιν αΐ φρένβς, ώττ* φρονέκν τ« χαΐ νοέβιν, πλην βΤ 
χι Ανθρωπος ΰίτ§ρχαρΐ(η 1ξ άδοχήτοο, ή άνΙηΟεΙη, 
πΤ(δ<»αι χαΐ &λσιν παρέχουαιν ϋκό λιπτότηχος, χαΐ 
βτι άνατέιανται μάλιστα έν τφ σώματι καΐ χοιλίην 
ούχ Ιχοοίι, προς ήν δέξωνται ή αγαθόν, ή χαχόν, 
προσπίητον, άλλ* υπ* αμφοτέρων τούχα>ν τΕθορύβην- 
ται διά τήν άσΟβνΙην τής φύαιος* έπιΐ αΐιθάνονταΐ 
γε ούδβνός πρόχιρον τ(&ν έν τφ σώματι έόντων, 
άλλα μάτην τοΟτο τό οδνομα Ιχοϋσι χαΐ τήν α1τ(ην, 
ώσπιρ τά προς τ^ χαρδ{ι^^ άη<ρ ώτα χαλέιται, 
ονδέν ές τήν άκοήν ξομβ•λλάμ«ν•. Δέγοοσι (έ τί- 



νες ώς χαΐ φρονέομλν τ( )ι«ρΚφ» χαΐ τό άνιώμενον 
τοΟτά έστι καΐ τό φροντ(ζον* τό δέ •όχ οΙ^τως {- 

Ϊβ(, άλλα σπΑχαι μέν ώσπβρ α( φρένες, καΐ μβλ- 
ον, διά ταύτας τάς αΙτίας* έξ άπαντος γάρ τοβ σώ- 
ματος φλέβες ές αότήν ξυντι(νοοσι χΑΐ ςαγχλ•(σαοα 
Ιχ«(^ ώστΙ α1σθάν«σ6αι Ι^ν τις ^όνος 4 τάσι ς γ(νητ•ι 
τφ άνΟρώπφ. 'Λ>άγχη γάρ χαΐ άνιώμίνον φρ(σσ•ιν 
τό σα»μα χαΐ ξυντ<(νκσ6αι χαΐ 6πιρχβίροντα. τό α&- 
τό τοΟτο πάσχβιν* διότι ή χάρδ(α ^Ισθάνίτα! τΙ 
μάλιστα χαΐ άΐ φρένις. Τΐ[ς μέντοι φρονήσιός ο6- 
διτέρφ μέτιστι^, άλλα πάντων τοοτέων ό εγκέφα- 
λος αΤτιός έστιν». 

(1) « ΕΙδέναι χρή, όχι έξ ούδ•¥Ος ήμΤν «! ήδοναί 
γίγνονται, χαΐ αί •ύφροσύναι, χαΐ γέλωτες, χαΐ «αι- 
δια(, ή έντιΟθΐν [τοοτέστιν έχτόΟ έγχεφάλοο], 
χα\ λόπαι, χαΐ άν(αι, χαΐ παραφροσύναι, χαΐ χλαοθ- 
μο(. ΚαΙ τούχφ φρονβΟμεν μάλιστα, χαΐ νοιίμιν, 
χαΐ βλέπομβν, χαΐ άχοόομεν^ χ«1 γΐγνώσχομ«ν τά 
τι αισχρά χαΐ τά χαλά, χαΐ ^^δέα χάΐ αι^δέα, τά μέν 
νόμφ διαχρίνοντις, τά δέ ΐφ ξομφέροντι αίσβανόμβ- 
νοι. Τφ δέ χαΐ τάς ηδονές χαΐ τάς άηδ(ας τοΤσι κ«ι• 
ροΤσι διαγιγνώσκοντ«ς χαΐ ου τα&χά άρέσχιι ήμΤν. 
Τφ δέ αύτφ τοόχφ χαΐ μαινόμεΟα, χαΐ «αραφρο- 
νέομιν, χαΐ δι^ματα χαΐ φόβοι πβρ(9ταντ«ι ήμΤν, 
τά μέν νόχτωρ, τά δέ χα\ μ€θ* ήμέραν, ΗβιΙ ένόηνιβ, 
χαι πλάνοι άχαιροι, χ•1 φροντίδες ο6χ Ιχνεόμεναι, 
χαΐ άγνωνίη τών χαθιστώτων, χαΐ άηθ(η^ χ»1 άπκι- 

ρ<η•. 

(8) «[Τό λογικόν] δέ πιρί τάν χβφαλάν Ιδρυμένον, 
ώς ταλλα μέρια τβς ψοχβς καΐ τΑ οώμΑΤΟι &πη- 
ριτκΤν τούχφ χαΟάπιρ 6πάτφ τΑ «χάνιο« άπαντος»* 
τοΟ δέ σώματος άρχάν μέν πα^ ρίζαν μυι)φ εΤμεν 
έγχέφαλον, έν φ ά άγ«μον(α»* (Πλάτων ΠιρΙ ψνχβς 
χόσμω)» 



324 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΠΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



Πλάτωνος (Λτζω ην άνηγριένη ζΐς άποίβΧειγ- 
Μ.ένην καΐ άναριφισβιητητον γνώσιν τ6 δτι Ι- 
οιάζει εΙς τ6ν έγχέφαλον χαΐ ή ττερί ^ς 6 λ6* 
γος υψηλή λειτουργία, έπειδη έν τω «Φα/ίω- 
η^ εισάγεται δ Κέβης λέγων πρί>ς τ^ν Σω- 
χράτην, δτι μεταξύ τών άλλων άπορηριάτων, 
άττερ άιεησχόλουν τί)ν νοΟν αύτυΟ, ην καΐ τδ 
έζΐς' «πότερον τδ αίμα εστίν, ^ φρονοΟμεν, % 
» ί άττίρ, ί| τί» πΟρ, % τούτων μιέν ουδέν, δ δέ 
» εγκέφαλος έστιν δ τάς αίσθιησεις ιταρέχων 
» του άκούειν, καΐ δρ&ν καΐ δσφραΐνεσθαι, έκ 
» τούτων Χέ γίγνοιτο μνίημη καΐ δύξα, έκ δε 
» μνήμης καΐ δόξης, λαμοανούσης τδ ι^ρεμεΐν, 
» κατά ταύτα γίγνεσθαι έπιστΐμην». 

Περί τ^ς διανοίας καΐ τοΟ εγκεφάλου ευρί^ 
ακομεν καΐ έν τοις συγγράμμασι του *Αγΐστο^ 
τϋονς δύο θεμελιώδεις {δέας (έξενηνεγμένας 
δμως καθ' έαυτην έκατέραν, ούχΙ δ' έν σχέσει 
?νρδς άλληλας), αΐτινες, δμου λαμβανύμεναι, 
δεικνύουσιν, βτι δ δαιμόνιος εκείνος νοός πρδ 
εΐκοσιν "^ίδη αιώνων είχε προσπελάσει είς την 
μεγάλην άλ'ήθειαν, βτι έν τ$ έγκεφάλφ έστΙν 
ένφκισμένη ή διάνοια. Ό μέγας εκείνος φυσιο- 
γράφος άφ* ένίς μεν διαγορεύει τίιν ζωολογι- 
κην άλι^θειαν, δτι μόνος δ άνθρωπος έκ πάν- 
των τών ζώων ϊχει ϊδιον τ& βουλεύεσθαι ( 1 ), 
άφ' έτερου δέ ποιείται τ})ν παρατι^ρησιν, δτι δ 
άνθρωπος ίχει, κατά λόγον τοΟ σώματος αύ- 
του, μείζονα % τα λοιπά ζώα έγκέφαλον (2). 
Έφρόνει δμως, δτι τ& πασών τών αισθητικών 
εντυπώσεων άντιλαμβανόμενον βργανον έστΙν 
ή καρδία (3), καΐ δτι φυσιολογικός σκοπός, ου 
στοχάζεται δ εγκέφαλος, έστΙ τδ άναψύχειν 
την καρδίαν, και ούτω συγκεραννυναι τί)ν έν 
αύτ^ θερμότητα (4). 

Τ4)ν οοξασίαν, δτι ή διάνοια έστΙ καθιδρυ- 

(1) « Βοολβοτιχόν δέ χαΐ μόνον [Τ«. έγέγρ «&* Ιν 
χαΐ μόνον»], οΤον &νθρα)πό( έρ τ&ν ζώων»* (ΠιρΙ 
ζώων Ισιορ. βιβλ. ά). 

(2) « Κατά μέγιθος $έ ϊγ%\ άνθρωπος πλιΤστον Ιγ- 
»»χέφα)ον»* αυτόθι. — •*Έχ8( δέ τ(ϊ>ν ζώων Ιγχέφα- 
9 λον κλιΤατον Ανθρωπος, ώς χατά μέγ&θος, χαΐ τ(&ν 
» ανθρώπων οΐ ά^^ενις τβ&ν θηλκων»* (Π•ρΙ ζώων 
μορίων τό β'.). 

(3) «Ή δέ χαρ8(α χοριωτάιη χαΐ τό τέλος έπιτί- 
» θησι^ ώστι άνάγχη τΐ^ς α1σθητιχ9^ς χαΐ τΐ^ς θρβπτι- 
» χΐ^ς ψοχής έν τ^ χαρ^ία τήν ^ρχήν βΤναι τοΤς ένα(- 
» μοις . . . άλλα μήν τό γβ χύριον τδ>ν αίνθήσβων έν 
» ταύτ^ τοΤς ένα(μοις πβσιν* έν τούτφ γάρ άναγχαΤον 
» είναι τό πάντων τΟν αΙβΟητηρ(ων χοινόν αίνθητή• 
» ριον» (Περί άναπνοΐ^ς χεφ. γ'.). 

(4) « ^Οτι μέν ο5ν θερμότητας τά ζ€&α μετέχειν α- 
ν ναγχαΤον δν^λον έχ τούτων. ΈπεΙ $* Απαντα δεΤται 
? τί^ς εναντίας ^οπ1|ς, !να τογχίν^ τοΟ μετρίου χαΐ 



μένη έν τ^ έγχεφάλί^, ^ίσπάζετο καΐ δ Γαλη- 
νός (ί), διελέγχων μάλιστα ένιαχοΟ τών συγ- 
γραμμάτων αύτοΟ μετά τίνος δριμύτητος, Ιςιν 
δπου δέ καΐ διά τίίς είς τί> γελΛΟν απαγωγείς, 
την σαθρότητα τών επιχειρημάτων, άπερ έτη^- 
γοντο υπέρ της δοξασίας αυτών οί πρεσβεύον- 
τες δτι ή διάνοια ένίδρυται έν τ^ καρδί^. 

'Ίδωμεν καθ' δπόσον προεβίβασαν καΐ έν οίς 
τισισυνεπλιάρωσαν οι νεώτεροι τ4}ν περί της έν τφ 
έγκεφάλφ εορας τϋς νοητικές δυνάμεως γνώσιν, 
την λόγου άξιωτάτην πασών, δσας παρηγγύησε 
τ?ί νεωτέρα ή έλληνικί) επιστήμη• ΚαΙ δ μίν 
Άγγλος ανατόμος θωμ&ς Ουβιλλις (\νί11ΐ8), 
άκμάσας κατά τλν ιζ^ αΙώνα, προσένειμεν Ι- 
δίαν έδραν έκάστΥ} τών κυριωτέρων διανοητι- 
κών δυνάμεων, δογματίζων (2), δτι ή μέν τών 
{δεών άντίληψις γίνεται έν τοΤς προσθίοις άνω- 
τέροις εγκεφαλικούς γαγγλίοις (οΟΓρΟΓα δΐΐ'ίδΐ- 
(&), ή δέ φαντασία θακεΧ έν τφ μεσολόβί^ 
{οΟΓρίΙδ οαΐίοδαΐη), ή δέ μνι^μη έν ταΐς έγ- 
κεφαλικαΐς Ιλιξι. 

Ό δέ σύγχρονος τφ Ούβίλλιι Γάλλος ανα- 
τόμος Βιεύσσενος (Υίβαδδβηδ) ίδραν τϋς ψυ- 
χ^ίς έθεώρει την έν τώ μέσφ τών εγκεφαλικών 
ημισφαιρίων λευκί}ν ούσίαν, την ίκτοτε δνομα- 
ζομένην βι$υασίτΗθν ωοειδές x^^^ρο^. 

Παρερχόμενοι τδν Βύφφωνα, παραδόξως ά- 
νακάμψαντα πάλιν σταδίους δλους άτΑ τοΟ 
σημείου τίς προόδου, είς 8 ϋγαγον τά περί 
του ζητήματος τούτου ο{ πρί> αύτοΟ, καΐ άν- 
τιδογματίσαντα (3), δτι δ εγκέφαλος ουκ ίς%ν 
άλλο % έκκριτικ&ν καΐ διαθρεπτικ&ν όργανον" 
μίϊ ένδιατρίβοντες ούδ* έν τοΤς περί τών του 
Άλλτζρου, δσον έπΙ τφ έγκεφάλίι^, πειραμά- 
των, ουδέν νεώτερον ένεγκόντων, τοσούτον δέ 
μόνον άρκούμενοι ειπείν, δτι δ φυσιολόγος ο&- 



μέσου (τήν γάρ ούσίαν Ιχει τούτοο χαΐ τόν λόγρν, 
τβιν 8* έίχρων έχάτερον ο6χ Κχει χωρ(ς), διά ταό- 
την τήν α1τ(αν προς τόν τ1(ς χβρδίας τόπον χαΐ τήν 
έν αύτφ θερμότητα μεμηχάνηται τόν έγχέ^ραλον ή 
φύσις. Τούτοο χάριν υπάρχει τοΟτο τό μόριον τοΤς 
ζώοις ... Ό μέν ούν έγχέφαλος εύκρατον ποιΙΓ τήν 
έν τ^ χαρδ'*^ θερμότητα χαΐ ζέσιν». 

(4) « ΚαΙ γάρ χαΐ τοΟτο Ιπρεπε τφ πάσας μέν εΙς 
α6τόν τάς αίσθήτεις άναδεχομένφ, πάσας £έ φαν- 
τασίας φαντασιοομένφ χαΐ πάσας νοήσεις νοήσοντι»• 

(Περί χρ. τ. έν άνθρ. σώμ. μορ(ων. λόγ. ή.) — •Τό 
λογιζόμενον τΐ|ς ψυχΐ\ς (8 δή χαΐ ήγεμονιχόν 
χαΐ διάνοια ν χαΐ χύριον αυτός ό Χρύσιππος όνο• 
μάζει) χατά τόν έγχέφαλον έστ( »• (ΠιρΙ τ(&ν χαθ* 

Ιπποχρ. χαΐ Πλ. δογμάτων βιβλ. β'). 

(%) Οβ &ηίιη& Ι)ηι(οΓαΐΏ, σελ. 76. 

(3) (ΕανΓ63 (16 ΒαΙΓοη, τόμ, β'. σ^λ. 561 , 



ΠΕΡΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ, ΨΪΧΟΑΟΓΙΚΟΣ ΘΕΟΡΟΥΗΕΝΟΪ 



325 



τος, έπέ[λ»νος τ5} ύτνλ τοΟ Αριστοτέλους, ώς 
π()οέφτι(χεν, 6φοσ7ΐμανθβ(σΐι {&έ^ τϋς βαον πρ&ς 
την άναλογ(αν του (ΐβγέθους τοΟ εγκεφάλου 
καΐ του τίΐς νοτιτιχότητος βαΟρΟ άντιπαρα*- 
θέσβως τοΟ ανθρωπίνου έγχεφάλου χαΐ του έν 
έχάστφ τών άλλων ζωολογιχ&ν ειδών, ανέλα- 
βε τί)ν συγχριτιχί)ν ταύτην έζέτασιν, ϋν εξα- 
κολούθησαν ο6 πολί> αετ* αδτδν δ δοβΙϊΙϊϊΙΘ- 

ηη§, δ Βίαιηβηύαοη, 6 Υίος ά* ΑζγΓβ, β 

Κυβιέρος χ. ά., (τι δέ παρατρέχοντες τας τοΟ 
ΟαΙΙ ιδέας περί του έγχεφάλου, &τε προσω- 
τέρω τοΟ άχροά(Αατος τούτου έσο|Λένου λά 
πλειόνων του λύγου περί αυτών, έρχύαεθα εις 
τάς περί τλν έγκέφαλον θετικάς σπουοάς τοΟ 
Τιηδε{ίάννου (ΤίβαβΓΏαηη). Ό άνατύρς ο&- 
τος απέδειξε πεις'ΐχώτερον % πάντες οΐ πρλ αύ- 
τοΟ, 8τι αΐ ριεγαλομερείς άνατθ(ΑΐκαΙ δ(Αθΐο- 

ίιέρειαι, έξ ων συνέστηκεν δ δλος εγκέφαλος 
τουτέστι τα εγκεφαλικά ή(λΐσφα(ρια, ή παρ- 
εγκεφαλίς, τ4 τετράδυριον [οΟΓροΓΕ 8. βπΐΐ- 
ηβηΐία ςΐΐ&ΐπ^θΐϊΐΐηδ], δ έπΐ[Αηκης (ΐυελλς 
κτλ.) ε2σ(ν, δσον έπΙ τφ νύ(χ.φ τϋς αναπτύξεως 
αυτών, παντάπασιν ανεξάρτητα άπ* άλλτ4- 
λων, ο6δα|Αώς γινομένης τ%ς επΙ («.έγεθος έ- 
πιδύσεως έκαστου αυτών κατά λύγον τ%ς τών 
λοιπών. Όρ|χηθε1ς δ^ άπ6 τ5ίς γνώσεως ταύ- 
της ύπετυπώσατο τ4ν μορφολογικών τύτϋον τοΟ 
εγκεφάλου έν έκαστη οίκογενεΐ^ τών μαστο- 
φύρων, έσχηκώς έν τφ είδει τούτι^ τϋς έρεύ- 
νης επιτυχείς δμοκελεύθους έν μέν Γεραανί^ 
τλν ΗαδοΗΐίβ, έν δέ Γαλλ((ΐ: τ6ν 0Γ8ΐΙΐθ1βΙ. 
Προβάς έν τ^ έξερευνι^σει τών κατά τ& αύτύ- 
τυπον τούτο καΐ ίδιύνομον τϋς αναπτύξεως έ- 
καστου τών (ΐ^γαλομερών ανατομικών στοι- 
χείων του εγκεφάλου ριέχρι τών έσχατων λε- 
πτομερειών, έπειράσατο Τνα, έπΙ βάσει τοΙς δ- 
ροις τούτοις, διαστε(λγ) άπ* άλλ'ΐ^λων τ^ν άν- 
θρώπινον καΐ τ^ν τοΟ σατύρου (ΟΓ&η^-οΐΙ- 
Ιαη^) έγκέφαλον. 

Έν άκροάματι αύνα τά κυριωδέστατα ττερι- 
ληψομένφ, ο6χΙ οέ πάντα τά άνενεκτέα έν 
πραγματεία κατ' έτηστιίμην τελείως έκκεκορυ- 
φωμένη, Ερχεται έν τ5^ σειρ^ τών καρποφύρως 
έργασαμένων περί τίϊν φυσιολογίαν τοΟ εγκε- 
φάλου δ ΓΙοαΓβηδ. Ό φυσιολύγος ούτος, δι* 
ων διεξιίίγαγεν έμβιοτομικών περί τλν έγκέφα- 
λον ερευνών, έτεκμηρ(ωσε πειραματικώς τ& κατά 
ψιλην μύνην είκασίαν δοξαζύμενον τέως,, ώς 
ε{ρηται, δτι ή έδρα τϋς νοημοσύνης έστΙν έν 
τφ έγκεφάλ(ΐ|^, είδικώτερον δΐ δτι δ μίν κυρίως 
% μέγας εγκέφαλος (άμφύτερα τά εγκεφαλικά 
ιξμισφα(ρια) έστΙ τ& |Α6νον χαΐ άποκλμστικ6ν 



όργανον τϋς νοι^σεως, ή δλ παρεγκεφαλίς, πι- 
θανώς ίδρα ούσα μόνης τϋς τάς μεταβατικάς 
κινιάσεις Ιθυνούσης δυνάμεως, ούδεμίαν (χει ψυ- 
χολογικην σημασίαν. 

Ή πειραματική δεΐξις τϋς γνώσεως, δτι έν 
τφ κυρίως ^ μεγάλφ έγκεφάλφ καΐ μύνω θα* 
κεΙ ή νοητική δύναμις εστί τών μη δυσεκτελέ- 
στων, ιίθέλομεν δε επαναλάβει αύτην ένώτηον 
υμών, ει μη έφοβούμεθα μη δι' αυτ^ς ^θέλο"- 
μεν συναποδείξει, πρλς τ^ αληθείς τοΟ περί ο2ί 
δ λύγος φυσισλογικοΟ δύγματος, καΐ δτι ήγνο- 
ουμεν, δτι τλ έκ το!^ ερατεινού μάλιστα φύλου 
μέρος του ακροατηρίου ημών χαρακτηρίζει, 
προς τοΙς ίλλοις πλεονεκτιίμασι, καΐ τ& μάλι- 
στα συμπαθές καΐ έλεητικ&ν του Ιίθους• Διλ 
άρκεσθησύμεθα περιγράφοντες &μΐν τά κατά τά 
πειράματα ταύτα. 

Έάν άπύ τίνος τών πρ^ς την πειραματικ'ίιν 
ταύτην έρευναν προσφύρων ζώων (οΙα, ώς έν 
παραδείγματι, ή άλεκτορίς καΐ ή περιστερά) 
άφαιρεθώσιν άμφύτερα τά ι$μισφαίρια, έξ ών 
συνέστηκεν- δ κυρίως εγκέφαλος, τ^ ουΤω λε- 
λωβημένον ζώον εξακολουθεί ζών έπΙ πολύ (ε- 
νίοτε μάλιστα καΐ έπΙ (τη δλύκληρα), διασώ- 
ζον άκεραίαν τίϊν λειτουργικ{)ν δύναμιν τών δ- 
πτικών, τών γευστικών καΐ τών την άπτικ^ιν 
άντίληψιν διαλειτουργούντων αίσθηττρίων, πι- 
θανώτατα δέ και τών δσφρητηρίο>ν καΐ άκου* 
στικών δργάνων* Ετι δέ οιατηρεΤ τλ του κυ- 
ρίως εγκεφάλου α&τοΟ έστερημένον ζώον τ^ν 
πρ^ς τάς είωθυίας κινήσεις ικανότητα, τ4)ν λει- 
τουργικίϊν ακεραιότητα τών πεπτικών, τών 
εκκριτικών καΐ απεκκριτικών μορίων καΐ την 
έκ περιτροπές διαδοχ'})ν του ύπνου καΐ τ^ς έ- 
γρηγόρσεως. Τί, λοιπόν, τλ καινών καΐ της φυ- 
σιολογικές άκεραιότητος άλλότριον, & παρατη- 
ρουμεν έν τ$ ζώφ, τώ άπεστερημέν(ΐ|^ του κυ- 
ρίως εγκεφάλου; τΐ διακρίνει αύτ6 τοΟ έν ανα- 
τομικά^ καΐ φυσιολογικ^^ άκεραιότητι βντος; 
δτι διατελεί κατενηνεγμένον οίονεΐ ε{ς ύπνω- 
δίαν τινά, ί!, δρθότερον εΙπεΤν, εις παθητικών 
τίνα κατάς-ασιν, ουδέν πλέον έμφαΤνον σημείον, 
δτι παραμένει Ετι αύτφ τλ βουλητικόν, ουδέ η 
φύσει νενεμημένη μοίρα τ51ς νοημοσύνης καΐ 
τά θυμοσοφικά δρμ^ματα. Έπειδη δέ τ& ούτως 
έγκεχειρημένον ζώον παύει καΐ του προσφέρε- 
σθαι άφ' έαυτου τ)ιν τροφην του, ανάγκη τε- 
χνητές αύτου σιτίσεως Ινα διατηρηθΐ} ζών. 

Νυν εγείρεται τ& πολλαχώς σπουδαίο ν ζή- 
τημα, ε{ α{ έν τφ έγκεφάλφ διαλειτουργούμε- 
ναι ψυχολογικαΐ εκδηλώσεις πρέπει νά θεωρη- 
θώσιν, ώς π&σαι α! έν τ$ ζωΤ)^^ δργανι^μ^) 



326 



Ο ΕΝ Κ/η. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑ0Γ02 



γΐ¥^|Μναι ^ργανιχαΐ ^ράσβις, άιτλδ κατά φυ- 
«ιολογ(βιν λιιτουργιχά φαιν^ι^ενα α&τοΟ χαΐ [Ιέ* 
νορ τοΟ'έγχ«φάλου, % ως ίχδηλώσϋς άόλου τι- 
ν^ς χαι αύθυποστάτου ουσίας, τις ψνχίις^ ης 
τλ 6λιχλν ίργανον 6 <γχέφ«λος. Καί τοι ή χατ* 
Είηστιίριιαν χαΐ 2ν πάστι έλβυΟερΙφ σχέψεως χαΐ 
λ6γου ίξέτκσις του ύψηλοΟ τούτου ζητί[Αα- 
τος, δπερ (τυναφέστατα συνδέεται (ΐχτα τώγ ή- 
θιχών χαΐ θριισχιυτιχΑν πεχοιθι^σεων το9 άν- 
θρωπου, ο6δα(ΐϋ^ εγχωρεΐ εν {ιδάγ(Αατι, προ* 
ωρισριένι^, ώς τ^ παρόν, ίνα γένηται έν τφ τό- 
πφ τούτι^, ο& δυνάρχθα δ(ΐ.<ΐί>ς ούδ* ένταΟΟα 
παριίέΐν άίιάψεχτον την Ϊρχ4ν^ {τι έν τΐ| 
έζίτάσει του ττερί ον» 6 λόγος ζητηριατος πρέ* 
πιι να συ(Λ(ΐ.ύσω(Αεν βλως τους όφθαλ(λ.ούς ενώ- 
πιον τίς άπειρου λαφορας, ήτις λίστησιν άπ* 
άλ λι(λωντάς ψυχολογιχάς ενεργείας άπ4 τών 
περί τά άδενιχά άπολειτουογΐ((χατα φυσιολο- 
γικών φαινο(&έν«ν. Βεβαίως οέ προ^χουσι πέραν 
τών &ρ(ων τϋς σώφρονος κρίσεως οΐ άσπαζέ- 
(Μνοι την δόξαν, βτι τά πνευ[ΐ.ατιχά προΧόντα 
τοΟ εγκεφάλου καΐ τά άπογενν4[ΐ.ατα τών εκ- 
κριτικών αδένων είσΐ τά αυτά την φύσιν, καΐ 
^ιά τοΟτο άριφότερα ταΟτα τά είδη τών άπο- 
λειτουργηριάτων είσΐ καθυπακτέα ε(ς τ^ιν αύ- 
τίιν αΙτιώδη άρχτάν, τ)ιν δργανικην δύναμιν. 
Κατά τους ούτω δοξάζοντας ή σκέψις έστΙ τ& 
Ικκριρια τοΟ εγκεφάλου, ώς τ& δάκρυ τλ άπο- 
λειτούργηρια τών δακρυοποιών άδενίων, ώς ή 
Εκκρισις τ%ς χολ%ς τ& φυσιολογικών Ιργον τοΟ 
%πατος, καΐ ούτω καθεξΐΐς. Κατά την άρχι&ν, 
λοιπόν, ταύτην (Ιΐν άπέχο(ΐΑν έν τ^^ παρόντι 
τοΟ έκτΐ(&%σαι έπΙ τίι κατ'έπιστη(λ.ην ακριβές, 
ίνα ριη είτε θεωρηΟώριεν έλευθεριάζοντες περί 
τοσοΟτον καίριον ζι&τη|ΐ.α, είτε νοριισθώμεν έξ 
άτολριίας συντασσό^ιενοι περί α6του (ΐετά τών 
άνερευνητως έ(ΐ.(Μνόντων τοΙς ίπωσδιηποτε κει- 
{Αένοις), ή Ίλιάς καΐ ^ 'Οδύσσεια είσΐ τ6 φυσιο- 
λογικών άπέκκριρια του εγκεφάλου τοΟ Όριή- 
ρου, την δλ καλλιτεχνικίιν Ιδέαν του Παρθενώ- 
νος έξέκριναν οΐ εγκέφαλοι του Ικτίνου καΐ 
Κοίλλιχράτους δονάριει τΐ^ς αυτϋς 2ργανικ51ς 
παραγωγικότητος, έν η εκκρίνεται καΐ τλ διίΐ- 
να άσηρλν καΐ δυσώνυριον οργανικών άπολει- 
τοόργη[Α.α• Άλλ* έπΙ τΐν κυρίαν τοΟ λόγου δ- 
πόθεσιν. 

Τεθέντος, κατά τά είρηριένα, βτι 6 έγκέφχ- 
λος εστί, κατά τίιν παροαοίωσιν του ΓαληνοΟ, 
ε δ οΤκος τοΟ λογισριοΟ» (1), έπεται, δτι όσφ 



(1) 'η^πιρ (Τ^, ϊγέγρ, ιφιιιρ•) ο&ροΑς (ν βλψ τ4{> 



βελτίον^ οΐ άνατο(&ικοι δροι, έν οίς τλ βργα•* 
νον τοΟτο, τοσούτ(ί^ τελειότεραι Ισονται καΐ 
ά( έν α&τφ διαλειτουργού|Λεναι νοητικαΐ έκδη^ 
λώσεις. '^ΐδωμεν καθ' όπόσον έπεκυρώΟη έκ τών 
υστέρων ιξ θεωρητικίι αδτη άρχ^• 

Κατά πρώτην σκέψιν φαίνεται αναγκαία 
συνέπεια τ!ίς άρχίίς ταύτης, βτι δσφ πλείων ^ 
εγκέφαλος, τοσούτφ υπέρτερα καΐ ή διάνοια. 
Άλλα τ6 πρ&γίλα ούδα[ΐ.ώς .φαίνεται Ιχον τ$ 
ίντι ούτως, ουόΐ τοσο\>τον εύχερίις ές^ν ί προ«- 
διορισ(ΐ.&ς τ^ς περί ^ς 6 λόγος άνατορκ^ς τοΟ 
εγκεφάλου συνθ;(κης. Τινά [&έν τβν δεδθ(ΐιένων, 
α περιεγένοντο έκ τϋς συγκρίσεως τΐΐς τοίί εγ- 
κεφάλου 6λκ%ς έπί τε τοΟ άνθρωπου καΐ έν 
ταΧς κατωτέραις βαθ(λίσι τ91ς ζωολογικούς κλί- 
ριαχος, συν^δουσι τ^ ίδέ^, βτι τ2» βάρος τοΟ 
εγκεφάλου έστΙ κατ' ευθείαν άνάλογον τφ {&ε«- 
γέθει τϋς διανοίας, τινά β(ΐΛ>ς ούγί. Αληθές, 
βτι δι' βλης τϋς σειρ&ς τών έρι,βίων δντων πα- 
ρατηρείται τοιαύτη αναλογία, άλλ* έάν ή σχέ- 
σις αυτή έζετασθ^ καθολικώτερον, ο&χΐ δ* έν 
έκάστφ τών ζωολογικών εΙδών. 

Έκ τϋς βσον έπΙ τφ άνθρωποι^ εξετάσεως 
του περί ου 6 λόγος δόγ(ΐ.ατος έγνώσθη, δτι 
τινά μ.έν τών εντεύθεν περιγενο|ΐ4νων ττορισριά*- 
των υπεραγορεύουσιν αυτοΟ, τινά δΐ δύνανται 
μάλλον νά θεωρηθώσιν άποδεικνόοντα, βτι τλ 
βάρος τοΟ εγκεφάλου καΐ ό βαθ^εδς τ%ς Ισχύος 
τϋς διανοίας ούδε|ΐίαν έχουσι προς άλληλα ά* 
ναλογίαν. Αι άχρι τοΟδε γενόριεναι άποσταθ^ 
μι^σεις εγκεφάλων, ανηκόντων εΙς εσχάτως η- 
λιθίους ανθρώπους, έδίδαξαν,βτι πας άνθρωπος, 
Λ 6 εγκέφαλος Ιχει βάρος έλασσον % Χ^λια 
γαλλικά γρά(ΐ.|ΐ.ια (^αΐηΐηβδ), έστΙ κατά φν 
σιολογικην ανάγκην απόκληρος λογικοΟ* Ευ- 
ρηνται β(Αως έν τοΤς Χρονικοίς τ^ίς έπιστ^ριης 
εΙδησεις τινές, ένισχύουσαι την δοξασίαν, βτι 
^η^^^ πλείων δ εγκέφαλος, τοσούτφ ριείζων καΐ 
ή διάνοια. Άλλα τινές τών πληροφοριών τού^ 
των, διαβασανιζό[Αεναι κριτικώς, εξελέγχονται 
ηκιστα ακριβείς. Περί τοΟ εγκεφάλου, π. χ., 
του αεγάλου Οτοίη^βΐΐ λέγεται βτι είχε βά- 
ρος ίξ λιτρών καΐ έν{»ς τεταρτηριορίου τ%ς λί- 
τρας" άλλ' ή είδησις αβτη έληφθη ΐκ τίνος, τ$ 
4702 εκδοθέντος, θρησκευτικού συγγραρΐ(Μΐ- 
τίου, φέροντος την άλλόκοτον έπιγραφ'^ν' αΆ- 
ναβαπτιστικλν και ένθουσιαστικ2»ν πάνθεον καΐ 



»χ09μφ, τοΟτ* έν άνθρώκοις έντίν ή χιφαλΛ, κεΙ Ιιά 
τοΟχο ώνπιρ έχ^Γνος ο7χ6ς ΙςΊ τ(&ν θβ<&ν, οΐ^ιως ά 
• έγχέφβλος οΤχος έστι τοΟ λογισμοΟ». (Γαλην. Ι1(ρΙ 

τΑν χ«0' Ίπποκρ. χσΐ Πλά^. βογ|*4«ων, ^«βλ* Β'.) 



ηβι^ι κηι&ΦλλΟΥ, ^ρυχοαοπκος βΕΟΡογιιεΝΟΥ 



$27 



ϋΓ^Ιίΐιματικί) δ^λοθι^Χ'η χατλ <^^ν αρχαιοτέρων 
Κοι>«χέρων καΐ των νέων έλκυθερο^ξων » (4), 
έν τφ ^ί^^ιξ^^ έστΙν έρ^ιΐΛ^έν-ή {ν παρ^δβ^» χοΑ 
χατά τρίίΓον χαθιστώντα α&τ)ιν λίαν ύπο- 
«Λτον. Ό έγχέφαλος τοΟ λίρδου Βύρωνος λέγε- 
ται {τι ευρέθι/) Εχων βάρος &ξ άγγλιχΑν {άτρι- 
χων λιτρ&ν (ροαηάδ), τουτέστι 2239 γαλλι- 
κών γρα{Αρι(ων. Άλλ' έπει&η 5 ίν^ζος έχ^νος 
φιλέλλην άπέθανεν, &ς γνωστόν, εν Μεσολογ- 
γ(φ, φαίνεται πιθανόν, 6τι ΐΰρ2>ς ά?τοστάΟ(λτ.Φΐν 
τοΙ> έγ^εφάλονι αδτου ίγένετο χρίσις ουχί άγ- 
γλιχών «τα&μβν, ίλλά, ιηβανώτατα, ιταλικών 
(ενετικών Ισως), καΐ τύτε α{ τρεΤς )^[τραι είσΐν 
ίλχ*}) ινολλφ |ΐ.ιχροτέρα τ^ς ι^ροηγου^λένης. Περί 
τοΟ εγκεφάλου τοΟ Κυβιέρου τινές {λέν των 
^συγγραφέων λέγουσιν {τι είλχε τρεΙς λ(τρας, 
{ν^εχα ούγγίας καΐ }ραχ|ΐ.άς τεσσάρας καί ίτ 
(^(σειαν' 6 οέ ΟΓαϋοΙβΙ αναβιβάζει τ^ βάρος 
τοΟ εγκεφάλου τοΟ έζόχου εκείνου φυσιοΐστο- 
ρος εις τνέντε λίτρας, τρεις ούγγίας, τεσσάρας 
οραχριάς καΐ ίν γραμ.[ΐ.άριον. Περί τοΟ εγκεφά- 
λου τοΟ ΟΐΐραίΐΓβη τινές μίν λέγουσιν, 8τι 
είχε βάρος τριών λιτρών καΐ ^ο ούγγιών, ί ^Ι 
Τινι^[Λαννος τεσσάρων ιατρικών λιτρών καΐ ^έ- 
κα ούγγιών, 6 ^ ϋΓαϋοΙβΙ άναίρει τί)ν δλκίιν 
αύτοΟ μέχρι πέντε λιτρών καΐ τεσσάοων ούγ- 
γιών. Ό 'Ρου&όλφος Ούβάγνγ»ρ (Κ. \ν&^βΓ) 
κατέταξε κατά στατικί}ν τάζιν τάς δλκάς 
*τών εγκεφάλων δκτώ έπΙ λανοητικ^ υπεροχή 
λακεκρΐ|Αένων ανδρών (χετί των 6λκών £λλων 
ίννεακοσίων πεντιλκοντα καΐ &ζ εγκεφάλων κοι- 
νών, δσον έπΙ τ1) δέσει τϋς διανοίας, άνθρώ- 
κων (2). Έν τ51 τάξει ταύττ) 6 (ΐ.έν τοΟ Κυέιέ- 
ρου εγκέφαλος κατέχει τ^ν τρίτιαν Οέσιν, έ τοΟ 
λόρδου Βύρωνος την τετάρτην, 6 τοΟ ϋΪΓί- 
Ιϊοΐβί τίϊν ίννενηκοστί)ν ίχτην, 6 τοΟ Γαοΐΐδ 
.τίιν εκατοστών δεκάττ)ν ίβδύμτ,ν, 5 τοΟ Οδΐΐΐδδ 
τ•))ν (κατοστίιν είκοστ^ν ιτέαπτην, δ τοΟ Οα- 
ρηίΐΓβη ττίν έκατοστίϊν έέδθ[χηκοστ))ν έννά- 
την, δ τοδ Ηβπηβηη τίιν τριακοσιοστίιν εί- 
κοστίιν ίκτην, δ δέ τοΐ> ΗααδδΓΠδίηη τίιν £- 
ξακοσιοστ))ν τεσσαρακοστών πρώτον* ΕΙς τα 



(1) €ΑηαΙ>&ρ(ΐδ(ΐεαη[ΐ α. βηΙΙιαδΙ&δΙίοηπι Ρ&η- 
νΐηβοη ιι.^βίδ1ιί€)ΐ6$ 6ΰ8ΐΙι&ηδνίά6Γ (Ιίβ αΙΙβηΙΟυα- 
» οβΓ υηά ηβυβα ΓΓβίββίδΙβΓ. 

(2) "Ο^Λ τήν λιπομιρί^ άνάλυνιν τΐ^ς σογγραφ^ΙΰΤοΟ 

*Ρ. Ούβάγνηρος, έ( ή< άν€)£ξάμΒΒα το(>ς ίνοι^έρω 
στατιτιχούς βροος, έν τκύχβι θ'. τόμοο Λ'. τοΟ ήμι- 
τέρου πιριαδίχοΟ σογγράμμβτος « Ίπνοχράτης^» (βιλ. 
201 — 206). «ΠιρΙ τΐ^ς προς ιήν ι&φο^αν σχέσιο»! τοΟ 
βάροος ΎοΟ ίγχιφάλο» χαΐ χΦν τολιχ&ν διαφορών τών 
γ^ρ«τνσ(ΚοΟ>. 



ποφαδείγ(ΐατα ταΟτα ιίδύνατύ τις ιεροσΟεΤ' 
ναι, λέγει δ Ιιβίαΐ, καΐ τ& τ^ίς κεφαλΐίς τοΟ 
Βολταίρου, 4 σ[ΑΐκρύτΥτς τ^ς δποίας έστί πασί- 
γνωστος, τ& τ%ς κεφαλίς τοΟ πρώτου Ναπο- 
λέοντος, ης 1$ περιφέρεια ριόλις ην {χείζων τοΟ 
ριέσου δρου. Ό ΰΓαΙίοΙβΙ: αναφέρει ετι έν τοΤς 
παραδείγμασι τούτοις καΐ τλν τοΟ Σχίλληρος 
(δοΙιίΙΙβΓ) έγκέφαλον, 8ν σταθ(ΐ.ίσας δ ΟαΓΠδ 
ε&ρεν ούχΙ Οιιϊρτερον τ))ν δλκ))ν τών συνι^Οων 
στατικών βρων. Προ^τι επάγεται τ6 παρά)- 
δειγ[ΐα καΐ του κρανίου το5 Καρτεσίου. Ση*, 
|ΐ.ειωτέον 6(λως, δτι ιξ γνησιύτης εκείνου, δτυερ 
φυλά<τσεται έν Παρισίοις ώς τλ γνι^σιον, ο&κ 
Ιστιν αρκούντως ρι.ε(&αρτυρη(λένη. ΠστοριΠΙται 
(λύνον περί αύτοΰ, βτι έδωρή^θη τ^ Γαλλί^ υπλ 
τιΦ Βερζελίου, ώνησαριένου αύτλ Ιν τινι δη|ΐ.ο«- 
πρασί^, φυλασσέαενον τέως παρά τινι, τά τοΟ 
Καρτεσίου δοξαζούση, σουηδικά) οίκογενεί^. 
Καλύπτεται δέ τ& κρανίον εκείνο ύπΐ πλήθους 
έφίγραφών, αΐτινες (ΐαρτυροΟσι πεοί τ91ς κατά* 
γωγ^ς α&τοΟ. *Αφ' έτερου δριως βεβαιοΟται, βτι 
καθ* ήμ.&ς Ιτι δεικνύεται καΐ έν τ5) σουηδικί} 
πύλει ΎψάλΥ) Ιτερον κρανίον ώς τλ ίληΟές του 
Καρτεσίου. 

ΚαΙ έκ τών περιγενο[χ.ένων λοιπών πορισ{^(.ά'* 
των έκ τών περί του προκειμένου ζηττί[ΐ.ατος 
στατικών ερευνών [χ,ανΟάνοριεν, δτι έστΙν τ^ι- 
στα βεβαία ή δοξασία, δτι οι έξύχως εύφυεΤς 
τών ανθρώπων Ιχουσι βαρύτερον έγκέφαλον % 
ο{ τ4ν κοινών νουν Ιχοντες. 

"Ινα καθυπ^^γάγωσιν εΙς τίϊν άρχι&ν, δτι δ- 
που 6περτέρα διάνοια, έκεΙ καΐ πλείων έγκέφα-- 
λος, καΐ τα είς τί^ν άρχην ταύτην αντιβαίνον- 
τα δεδομένα, τινές τών βιολόγων, θεωρι^σαντες 
τ&ν προσδιορισμών τοΟ απολύτου βάρους τοΟ 
εγκεφάλου άνεπαρκιί, %κιστα δέ άκριβΐ) τ})ν 
ς-οΓτικ'ίιν ταύτην μέθοβον, έπειράσαντο νά προσ- 
διορίσωσι τλ βάρος τοΟ εγκεφάλου καθ' (τερον 
σύστημα, άκριβέστερον υποληφθέν, τουτέστι 
σχετικώς πρδς τ& βάρος τοΟ δλου σώματος. 
Κατά τΐν μέθοδον ταύτην συμβιβάζονταΙ τι^« 
τών κατά τίιν έτέραν Ασυμβιβάστων δοκούν- 
των «πορισμάτων. Τλ δτι δ έλέφας, ώ. Ι. π., 
καίτοι υποδεέστερος τοΟ άνθρωπου κατά τδν 
βαθμών τ7ις νοημοσύνης, Ιχει βαρύτερον έγκέ- 
φαλον, απολύτως θεωρουρΐνης τ9^ δλκ5(ς αϊ- 
τοΌ, το!}το ουδαμώς αντιμάχεται τ^) περί 4ς 
δ λόγος άρχί^, έπειδ^ί) ή τοΟ εγκεφάλου του ί- 
λέφαντος' δλκ^ σχετικώς πρ^ς τ})ν τοΟ λοιποΟ 
αύτοΟ σώματος έστΙ μικρότερα % ή τοΟ αν- 
θρωπίνου εγκεφάλου, έτΗσης σχετικώς θεωρού- 
μενη. 



$2δ 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑ.ΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



Διατετυπω^λένον, λοιπόν, τ^ πΕρΙ ο& νΟν ί 
λόγος δόγ|ΐ»α χατά τα πορίσματα, πρ^ς ά τβί- 
νκι ή 9ύγχρ(9ΐς τοΟ (ΐεγέθους της διανοίας πρ^ς 
τ^ν τοΟ εγκεφάλου όλχην, Ιχει ώς έξ^ΐς' δσ(^ 
πλείων 6 εγκέφαλος σχετικώς πρ^ς την βλκ^ιν 
του δλου σώριατος, τοσούτφ με(2;ων καΐ ή διά- 
νοια. Ή περί ^ς 2 λόγος στατικ-}) μέθοδος (ης 
τί}ν έπινότ.σ'.ν ούχΙ δικαίως άποδ(δουσ( τίνες 
εις τϊ>ν "Αλληρα (Ηδΐΐβρ), άτε πρώτου του η- 
μετέρου ^Αριστοτέλους είσαγαγόντος αυτήν εΙς 
την φυσιογραφίαν (1), — ή στατική, λέγομεν, 
αυτή μέθοδος φαίνεται μέν έκ πρώτης βψεως 
έλλογωτέρα καΐ ακριβεστέρα τις πρώτης, άλλ' 
έζ έπιστάσεως εξεταζόμενη εξελέγχεται ούσα 
άνεπαρκΊ^ς. ΚαΙ πρώτον μίν έν τφ αύτώ ζωο• 
λογικφ είδει τδ βάρος του σώματος ουδαμώς 
μένει τλ αυτό, άλλ' έπισι&μως ενίοτε διαφέρει, 
Εν τισι μάλιστα περιπτώσεσι μέχρι τοΟ διπλα- 
σίου, έν ^, άφ*£τέρου, τ& βάρος τοΟ εγκεφάλου 
μένει τ2» αυτό. ΈπΙ δΐ τών διαφόρων ζωολο- 
γικών ειδών έστΙ τοιουτοτρόπως νενεμημένη ή 
εγκεφαλικά] ουσία, ώστε βσ(^ μείζον τΐ σώμα, 
τοσούτΐι^ έλάσσων 6 εγκέφαλος. Έκ τούτου ή- 
δυνατό τις νά συμπεράνη, ότι έν τοΧς σμικρό- 
σωμοτέροις τών ζώων προσυπάρχει άείποτε 
μείζων διάνοια % έν τοΤς μεγάλοις τα σώματα, 
όπερ όμως ο5κ ίστιν αληθές. Ή μέθοδος αδτη 
£γει καΐ ε!ς ίτερον άτοπον, εις 8 ουδαμώς ά- 
' γόμεθα υπ6 τ^ς ετέρας, τ& ότι, δηλαδι^, 5 
άνθρωπος απολείπεται κατά την νοημοσύνην, 
ο6 μόνον πιθι^κων τινών, άλλα, κυρίθ)ς μάλι- 
στα, καΐ πολλών πτηνών, Ιδίως δέ τοΟ πυργί- 
του στρουθοΟ, τοΟ αίγιθάλου (πΐέδΒη^β) καΐ 
τοΟ καναρείου. ΚαΙ £λλως δέ ιξ μέθοδος αυτή 
εξελέγχεται μί» Εχουσα την άξίαν, ήτις έπα- 
νετέθη αύτ^ κατ' αρχάς. ΈΙ προέκειτο περί 
οργανικού τίνος συστι^ματος, του οποίου ή λει- 
τουργικά} Εντασις έστΙν υπολελογισμένη πρ&ς 
τ6 μέγεθος τοΟ δλου όργανισμοΟ (ώ. έ. π., περί 
τοΟ κυκλοφορικού συστι&ματος)• ίίθελεν εισθαι, 
βεβαίως, έπαρκίς στοιχεΐον συγκρίσεως τ& μέ- 
γεθος αύτοΟ σχετικώς πρ&ς τϊ τοΟ σώματος. 
Άλλ' ένταΟθα τδ πρ&γμα ουκ Εχει παντάπα- 
σιν ούτω, έπειδη τΙς ή ανάγκη άκριβοΟς ανα- 
λογίας του βαθμοΟ'της νοημοσύνης πρδς τδ μέ- 
γεθος τοΟ σώματος; *0 μ&λλον μεγαλόσωμος 
άνθρωπος ανάγκη νά Εχη διά τοΟτο καΐ.δπερ- 
τέραν διάνοιαν; Έάν ή σχέσις της του ίγκεφά* 
λου έλκ%ς πρδς τίιν τοΟ δλου σώματος ^θελεν 



(1) "^ΟρβΙν αελΚι 3914 αημείωσιν %. 



εκφράζει τδ ποσδν της διανοίας, { αδξομείω- 
σις του βάρους του σώματος ίίθελε συνεπάγε- 
σθαι καΐ αύξομείωσιν τ%ς διανοίας, ώστε δ μέν 
εΙς διάθρεψιν έπιδιδοδς ίίθελεν αποβάλλει κατ' 
Τσον λόγον' μέρος τϋς ε&φυ{ας αυτού κα^ αντι- 
στρόφως. Έξελεγχθείσα, λοιπόν, %κις-α έπαρ- 
κί]ς ή συγκριτικοί) αυτή αέθοδος έγκατελείφθη* 

Πρδς έπίτευξιν άκριέεστέρων δρων συγκρί- 
σεως έπειράσαντό τίνες τών βιολόγων νά συγ- 
κρίνωσι τίΐν δλκην τών εγκεφαλικών ημισφαι- 
ρίων οδχΐ πρδς την του δλου σώματος, άλλα 
πρδς την του λοιποΟ εγκεφάλου. *Αλλά καΐ 
ή μέθοδος αδτη, επίσης ούσα άβεβαίκ, £γει 
ούχ ίττον % α{ προηγούμεναι εΙς «αντιφάσεις 
καΐ εΙς ίτοπα' έπειδ-}} κατ* αδτ9)ν πάλιν δ άν- 
θρωπος οδ μόνον Ιίθελε ταχθΐ^ παρά τδν βόα 
ως ίσόμοιρος αύτφ κατά τ4)ν διάνοιαν, άλλα 
καΐ ϋθελε θεωρηθ^, δσον έπΙ τφ νοητικφ αύτοΟ 
κλι^ρή^, ύποδεές-ερος είδους τινδς πιθήκων, ϋτοι 
τοΟ μικκύλου (8αρ2ΐ]ου), μόλις δΐ ίίθελε τα- 
χθτΐ, ώς διανοητικώς υπέρτερος, δπλρ τί^ν νησ- 
σαν, ττ^ν κορώνην καΐ τ)ϊν σύαγρον. 

ΈπΙ τέλους έπειράσαντό τίνες τών περί τάς 
έρευνας ταύτας έσπουδακότων Ινα σταθμίσω- 
σιν οδ μόνον τδν έγκέφαλον, άλλ' δλόκληρον 
τδ νευρικδν σύστημα, τουτέστι καΐ τδν έπι- 
μι^κη μυελό ν, καΐ τά αίσθητι^ρια νε^ρα, καΐ τά 
κινητικά, καΐ τά αισθητικά. *Αλλά τδ Εργον 
τοΟτο αποβαίνει τοσοΟτον δυσχερές, τά δέ δι£ 
τις μεθόδου ταύτης άπολαμβανόμενα πορίσμα- 
τα τοσοΟτον έπισφαλϋ, ώστε αδτδς δ πάντα 
τά ενταύθα αναγόμενα ζητήματα έν πάσι^ έ- 
πιστάσει διαμελετ^σας ΟΓδίΙίοΙβΙ αποδοκιμά- 
ζει εντόνως τίϊν περί ίς δ λόγος συγκρντικί^ν 
μέθοδον 

"Οντος λοιπδν Ενθεν μέν τοσοΟτον άνεπαρκοΟς 
πρδς έξαγωγο^ιν ασφαλών πορισμάτων. Ενθεν δ^ 
τοσοΟτον δυσχεροΟς του προσδιορισμοΟ τ%ς 
του εγκεφάλου δλκ^ίς, ^ητι&θη έν τοΙς άλλοις 
περί τδν έγκέφαλον πραγματικοΤς δροις ή ευ- 
ρεσις ασφαλέστερου κριτηρίου πρδς τδν προσδιο- 
ρισμδν τής νοητικές αύτοΟ δυνάμεως. Προετά- 
θη, λοιπόν, νά ληφθ^ ώς δρος συγκρίσεως, άντΙ 
τϋς δλκίς, ή μορφίι καΐ διάπλασις του εγκε- 
φάλου. Άλλα καΐ έν τί^ μεθόδφ ταύτρ έν- 
υπάρχουσι πολλαΐ αΐ δυσχέρειαι. 

Τεθέντος, δτι δ τοιόσοε, 9) τοιόσδε τύπος 
του εγκεφάλου* έστΙ τδ κυριωδέστατον δεδομέ- 
νον, οι'οδ δυνάμεθα νά προσδιορίσωμεν τδν 
βαθμδν τ%ς διανοίας, Επεται, δτι, δσον έπΙ τ5) 
διανομή) τοΟ νοητικοΟ εις τά διάφορα είδη 
τών έμβίων βντων, δ τφ υψίστφ βαθμφ τής 



ΠΕΡΙ ΕΓΚΕΦΑ.Α.ΟΥ, ΨΥΧΟλΟΠΚΩΣ βΕΟΡΟΥΜΕΝΟΥ 



329 



»&^<ας συνοδλύων τύπος έστΙν $ τοΰ άν- 
θρωττίνου έγχεφάλον, &τ< χαΐ τοΟ άνθρωπου 
ίντος χαθυπβρτέρου πάντων τών έ[Λβ(ων ίντων 
χατά τίίν νοητιχίιν δύνα(λΐν. Ώς συγχριτιχός, 
λοιπέν, δρος πρλς τίΐν έχ παραθέσιως ταύτην 
Ιρευναν ίλιίφθη 6 έγχβφαλιχ^ς τύπος τελείου 
άνθρωπου, έχ τ^ς χαυχασίας φυλ51ς. 'Όσον άρα 
έγγύτεοον τοΟ τύπου τούτου χείται 5 έγχέφα- 
λος εΐοους τινλς Ιι»£ΐ(ύ^ ίντων, τοσούτον ρ.ε(- 
ζονα (δει είναι χαΐ την νοη[ΐ.ο9ύνΐ]ν του εΐοους 
έχείνου. 'λλλ' β χανών οδτος Ιχει ούχ δλίγας 
εξαιρέσεις• τα έχ τϋς τάξεως, π. χ., τών σπον- 
δυλωτών (έν ί^ δ έγχέφαλος ττηρεί τ6ν αδτ^ν 
τύπον ίπ& τών τελεο(ΐ.ορφοτέρων ειδών (ΐ.έχρι 
τών άπλοειδεστάτων τίϊν ζωολογιΧ'})ν διάπλα- 
σιν) Ιπρεπε να ωσι πολλφ χαθυπέρτερα τ4)ν 
νοη[Αθσύνην απάντων τών εΐ; πάσας τάς λοι- 
πάς ζωολογιχάς τάξεις χαθυπαγο(Αένων, έπειδ-9) 
έν τούτοις δ έγχέφαλος, 8ταν υπάρχγ», Ιχει τύ- 
πον 5λως διάφορον του ανθρωπίνου. Και 8[Αως 
τ4 πρ&γ|ΐ.α ούδαριώς Ιχει οδτω. Εντεύθεν συν- 
άγει δ χ. ΙιβαΓβΙ (έχ διαμέτρου αντιθέτως % 
δ (τΓαΙίοΙβΙ αποφαινόμενος ττερί τϋς σημασίας 
τοΟ τύπου του έγχεφάλου χατά τίίν περί ίς δ 
λύγος Ιννοιαν), δτι ουδαμώς πρέπει νά έπανα- 
τιθήται λίαν μεγάλη ψυχολογιχί) σημασία ε{ς 
τίιν έγχεφαλιχην μορφτίν. 

Τ6 περί οδ λύγος φυσιολογιχλν δύγμα (του- 
τέστιν, δτι δ τύπος τοΟ έγχεφάλου παρέχει τ?> 
άσφαλέστατον χριτιξριον πρ6ς έχτίμησιν τοΟ 
βαθμοΟ τϋς νοητιχύτητος) άποδοχιμάζει ως 
ήμαρτημένως Ιχον χαΐ δ χ. Ιιθίαΐ (1). Στηρί- 
ζει δέ τίιν δοξασίαν ταύτην έπΙ τε τοΟ υπο 
τοΟ παλαιοτέρου άνατύμου ΟόεσαΜοΌ διαγο- 
ρευθέντος δύγματος, δτι έν τ^ διαμορφώσει τών 
ζωολογιχών εΙδών ού μεθαρμύζεται τλ ^Χ^μ> 
τοΟ χρανίου πρί^ς τ^ του έγχεφάλου, άλλα τ^ 
τοΟ έγχεφάλου παραχολουθεί ταΤς χατά τύπον 
μεταλλαγαΤς τοΟ χρανίου. Συγχεφαλαιών δέ 
τάς περί τούτου έρευνας τοΟ ίαίαΓ(]α6 χαΐ 
ΒοανίθΓ, χαταδείχνυσιν , δτι τ& σχίαα τοϋ 
χρανίου έοτίν έν ίχάστφ ζωολογιχώ εΐόει ήρ- 
μοσμένον πρ&ς τλ είδος τοΟ βίου χαΐ τάς προσ- 
ηχούσας αύτ$ χινι^σεις. 'Άλλως δέ χαΐ έχ τών 
προτέρων φαίνεται άχατάληπτον πώς ή δύνα- 
μις τίς διανοίας έξΐρτηται άπ^ του σχήματος 
τοΟ έγχεφάλου. Ε{ προέχειτο -περί μηχανιχ^ς 
δυνάμεως, χατ* άνάγχην Ιπρεπε νά παραοεχθώ- 



(1) «Ρ1ι;8ίο1θ8^β άβ Ια ρβη^έβ χαΐ ΜέιηοίΓβ βαρ 
ΙβΒ ΓβρροΓίβ άβ Ι& ρβηβέβ βΐ άα οβινβαα». 

(ΒΑΑΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓ. ΧΤΑΑ0Γ02. Τ0Η02 



μεν, δτι τ6 ^χϊμα του δργάνου Ιχει μεγίστην 
έπιρ^οίιν έπΙ την λειτουργιχίιν αυτοϋ δύναμιν* 
προχειμένου, π. χ., περί τοΟ προσδιορισμού τΐίς 
λαιαντιχϋς δυνάμεως τών σιαγύνων χαΐ τών 
δδύντων, ^ περί τ^ς μοχλευτιχϋς δυνάμεως 
τών γυίων, δυνάμεθα νά έννο^σωμεν, δτι τλ 
σχήμα τών μορίων Ιχει πλείστην την έπι^δο-ίΐν 
πρ6ς τλ μηχανιχ^ν αυτών Ιργον. Άλλα τίς 
λύγος πείθει {μ&ς νά παραδεχθώμεν, δτι χατ' 
άνάγχην υπάρχει αναλογία μεταξά του στρογ- 
γυλού, τοΟ τετραγωνιχου, τοΟ ώοειδοΟς % τοΟ 
φοξοΟ σχήματος τοΟ έγχεφάλου χαΐ τίς μνι^- 
Ρ^^^) ^• Χ•9 '^ν φαντασίας, % τϋς χρίσεως; 

Λείπεται ήμίν Ιτι ή έξέτασις δύο περί τλν 
έγχέφαλον άνατομιχών δεδομένων, &περ έθεω- 
ριϊθησαν σχέσιν Ιχοντα προς τλν βαθμ&ν τοΟ 
νοητιχοΟ• ΕίσΙ δέ ταύτα ή άνάπτυξις τοΟ έγ- 
χεφάλου χατά τ4)ν άπ& τών Ιμπροσθεν πρ&ς τά 
δπίσω χαθι&χουσαν Ιξιν χαΐ αΐ έγχεφαλιχαΐ I- 
λιχες. ΚαΙ περί μέν του πρώτου τών δρων τού- 
των ε{ρι&σθωσαν τά £ξϋς* τλ πύρισμα τ%ς δι* 
δλης τ51ς ζωολογιχ^ς χλίμαχος βασάνου τοΟ 
φυσιολογιχου δύγματος, δτι δσφ μ&λλον πρ&ς 
τά δπίσω έχτείνονται τά έγχεφαλιχά {μισφαί* 
ρια, τοσούτ(^ νοημονέστερον τ& ζώον, τλ πύ- 
ρισμα, λέγομεν, τΨ^ς βασάνου ταύτης έστΙ τλ 
άχύλουθον. Κατά μέν τδν ΡΙοαΓβΠδ, τά έγ- 
χεφαλιχά ημισφαίρια έπΙ μίν τών τρωχτιχών 
ού χαλύπτουσιν ούδ' αύτί> τ6 τετράδυμον, έπΙ 
δέ τών μηρυχαζύντων χαλύπτουσιν αύτύ, έπΙ 
τών παχύδερμων διιίίχουσι μέχρι τ5ίς παρεγ- 
χεφαλίδος, έπΙ τών πιθιίίχων χαλύπτουσιν αύ- 
τιλν, χαΐ έπΙ του άνθρωπου τ})ν υπερβαίνουσι. 
Καθ* Α δέ έδίδαξεν δ Κυβιέρος, ή χατά τδν 
βαθμών τϋς νοημοσύνης σειρά τών μαστοφύρων 
έστΙν ή αυτί) τ^ άρτι διασημανθείση, τουτές*ιν 
ύστατα μέν πάντων είσΐ τά τρωχτιχά, μετ* έ- 
χείνα τά μηρυχάζοντα, εΤτα δέ τά παχύδερμα, 
άχολούθως τά σαρχοφάγα, μετ' αυτά ο{ πίθη- 
χες χαΐ υπέρ τούτους δ άνθρωπος. Ό παρατι^* 
ησις αδτη εστί, βεβαίως, πολλ5^ς προσοχές ά- 
ία, &τε χατά μέγα μέρος δρθ^ί, άλλ' ουδαμώς 
Ιχει τ})ν χαθολιχύτητα, έν ί) έστΙν έχπεφρα- 
σμένη, δώ ουδαμώς πρέπει νά έπανατιθήται 
αύτ^} άπύλυτον χΟρος• 

Τά δέ περί του δευτέρου τών περί ών ένθα* 
δε δ λύγος άνατομιχών περί τ&ν έγχέφαλον δ- 
ρων Ιχουσιν ώς έξής' δ έγχέφαλος του άνθρω- 
που χαί τίνων άλλων έμβίων δντων (οίον τών 
μηρυχαζύντων, τών παχύδερμων, τών σαρχο- 
φάγων) φέρει έν τ5) επιφανείς αύτοΟ πολλά, 
ποιχιλοτρύπως έλισσύμενα, έτημι^η έπαρμάτιχ 



^3<ν 



Ο ίΝ Ε/ΰ. ΕΛΑίΗΝ. ΦΐΑΟλΟΓΛΟ^;. ίΥλλΟΓΟί 



χαο^τούς έγχ€φαΜχούς γύρους» Εις τα άνατο- 
(»χα ταΟτα στοιχβΧα τοΟ εγκεφάλου έπανετέθη 
ίδη υπλ τρΜ ή|ΐετ£ρου Ερασιστράτου ή επίση- 
μος λειτουργική σΥ)|Μοσ(α βτι διυπουργοΟσι πρ6ς 
τάς ^ιανοιιτιχάς εκδηλώσεις (1). Τ'^νι δοξασίαν 
του Ερασιστράτου, βτι ή κατά την διάνοιαν 
6περοχ.η τοΟ άνθρωπου υπ^ρ τα λοιπά ίμβια 
2ντα προίρ}ς«ται έκ του &τι ε2σΙ μάλλον πο- 
λυέλικτοι οΐ εγκεφαλικοί αύτου γύροι, την δο* 
ξασίαν, λέγομεν, ταύτην αποδοκιμάζει δ Γα- 
ληνός, άνθυποφέρων, 8τι εΐ ή υπέρ τα λοιπά 
ζ&α διανοητική υπέροχη του άνθρωπου προι&ρ- 
χετο έκ τοΟ πολυελ(κτου τών γύρ»ν τοΟ εγ- 
κεφάλου αύτου, ίπρεπε νά έλλείπωσι παντά- 
πασιν οΐ γΟροι άπ^ του ονείου εγκεφάλου, άλλα 
καΐ ο&τος ο^&ν ήττον έστΙν ικανως πολυέ- 
λικτος (2). 

. ϊΛς τλ περί ο& 5 λέγος ανατομικών του εγ- 
κεφάλου στοιχείον προσετράττη ιδιαζόντως ή 
προσοχή τών• ανατόμων χαΐ φυσιολόγων ίξ βτου 
τ^ μικροσκόπιον Ιδειξεν, οτι οι κατά τ^ν έγ- 
κέφαλί^ν γαγγλιακοί κόττοιροι (ων οι πρί>ς την 
λειτουργικην δύναμιν του εγκεφάλου ένδοτάτη 
σχέσις έστΙ σι^μερον γενικώς παραδεδεγμένη) 
είσΐ πολυβριθμότεροι έν τ^ έζ έτηπολγ^ς του 
εγκεφάλου φαι^ ουσ(^. 'Έκτοτε έπανετίθη μετά 
πλείονος πεποιθησεως μεγάλη ψυχολογικί) ση- 



(4) «ΚβΙ 6 1γχέ<ράλο;ι ιιαρακλ^^νιος &ν νήστβι χαΐ 
»- πολύπλοκος, πολα ί Ιτι (λβλλον τούτοι* ή έπβγχρα- 

> ν4ζ, «ολλοΤ( έλιγμοΤ; χαΐ ηοΐχ(λο<ς χα^βσίΜύβστο, 

> ώ^τε μ«6ιΤν τούταιν τόν [γρκτν, οιμαι^ «τόντοΟτον»] 
9 6€ωρο0ντα, βτι ώνιικρ ίιΗ τΟν λοιπΟιν ζώων, 4- 

> λάφοο τι χαΐ λαγωοΟ, χαΐ κίτι 5λλο, χατά τό τρέ • 
» χβιν πολ^ τι τΦν λοιηβιν ζώιαν υπιραΙρβι, τοΤς προς 
» τα&τα χρησίμοις Λ χατ§«χιυ«9μίνοις μυ9( τβ χαΐ 
» ν•ύρο(ς, οΐ^τ» χ•1 &ν6ρωπος« έχει^ή τω^ λοιπών 
« ζώων πολ6 τφ διανοκΤνθβν περίιαιι, «ολι> τοΟτ' έσιΐ 
» πολύκλοχον». Έρ«το9θ. παρά Γ«λην. περί τ&ν 
χαθ' Ίπποχρ. χαΐ Πλάτ. δογμάτων, ^ιβλ. ς-'. 

(Κ) «Έρβνίντρβτος ϋ θπ μέν έ^χεφάλοο Ιγχιιταα 
Β. ποιχιλώτιρον ϊ έπεγχραηΑς χαλΑ; αποφαίνεται, πο* 

> )ιύπλοχον ^ «Ινβι (ράιχων Ιπ* ανθρώπων μβλλον ![ 
» τΛν άλλων ζώων αυτήν γε ταύτι^ν χαΐ σΐιν ού ;^ τόν 

> Ιγχέφαλον, βτι οό πβρίιττι αύτοΤς Ομοίως άνΟρώπψ 
9 τό νοεΤν, ούχίτι ομοίως ορθΑς μοι $οχ&τ γιγνώνχβΐν, 
» Ιχ6%των γε δή χαΐ τ&ν &νων πολύπλοκο ν (χανΟις 
» τύν έγχέφαλον, οΰς Α^^μΐ^ν *»ον έπΙ τ^ νχαιύτιιτι 
» τοΟ τρ^ποο πα^τάπανιν άπλ/.ΟντεχαΙ άποίκιλτον 
» Ιχβιν αυτόν. "Αμεινον δ'-ην &ρα τ^ τί^ς ουσίας βύ 

» χ'ρα9^ τοΟ νοοΟντος σώματος, 8 τ( ποτ' Αν ^ τοΟτο^ 
« «4ν σύνεαιν ΙπεαΟαι νομίζβιν, ού τ^ ποικιλί^ τίΐς 
» σΐϋνθέο)ΐ«ιι«» (Γαλΐ|ν« ιιιρ« χρείαι τΑν (ν άνίρώκοιι 
αώ|ε«ιι ΐεορίνν, λόγος ι^)« 



μασία τοις ίγκεφαλικο]Ις γύροις, έπειδί) δι* 
αυτών έκσημαΐνονται αί περί τλ ποσί^ν καΐ την 
διάταζιν διαφοραι της ίπιπολαίου φαι&ς του 
εγκεφάλου ουσίας. Τλ περί τϋς σχέσεως τών 
εγκεφαλικών γύρων πρ6ς την νοητικ^ιν τοδ εγ- 
κεφάλου δύναμιν έρασιστράτειον δόγμα τινές 
μέν τών έν τοις καθ* ήμοίς χρόνοις φυσιοϊατό* 
ρων, οίον δ ΟθΐηοαΙίηδκαΙ δίΊοαΓβηβ, προσ- 
Ιενται, όρθδν αυτλ θεωροΟντες, άλλοι δέ, ώς 
δ ΙιβίΙΓβΙ, δ ΒαϋΙ&Γ^βΓκ.α., άνακηρύττουσιν 
αναληθές. ΚαΙ δ μέν Οθΐηοΐΐΐίηδ διετυπώ- 
σατο τ^ι δόγμα τούτο πάντη συνφδά τφ Έ- 
ρασιστράτ(ιί>, δογματίσας, δτν 5σω πλείους αΐ 
έγκεφαλικαΐ ίλικες (κατ* άλλους δέ καΐ δσφ 
βαθύτεροι οί δλκοί τών γύρων), τοσούτβ^ καΐ 
μείζον τί> νοητικόν. Ό δέ Γ ΙοαΓβΠδ, διάβα- 
σανίσας τι» έρασιστράτειον δόγμα διά πασών 
τών ζωολογικών τάξεων, αποφαίνεται, 2τι τά 
μέν τρωκτικά τών ζώων, άφ' ων έλλείπουσι 
παντάπασιν οΐ εγκεφαλικοί γύροι, είσΐν ^τον 
νοιάμονα % τά πλείους εγκεφαλικούς γύρους ετ 
χοντα παχύδερμα. Ταύτα δέ απολείπονται τών 
μηρυκαζόντων κατά τε τί» πλήθος τών εγκε- 
φαλικών γύρων καΐ τ^ν νοητικών δύναμιν, τών 
δέ μηρυκαζόντων υπερτερουσι καθ' έκάτερον 
τών περί ών δ λόγος δρων της συγκρίσεως τά 
σαρκοφάγα, τούτων δέ οΐ πίθηκες, καΐ τούτων 
πάλιν πλεονεκτεί δ άνθοωπος, δ υπερτερών α- 
πάντων τών λοιπών έμοίων 2ντων κατά;τε τ'ί^ν 
δύναμιν της διανοίας καΐ τλ πλ^Ίθος τών εγκε- 
φαλικών ελίκων. Άλλ' έζ εναντίας δ ΙιβαΓβΙ), 
καίτο'. δμολογών, δτι ή δύναμις*^ τ%ς διανοίας 
έστΙ κατ' ευθείαν ανάλογος τω πλι^θει τών εγ- 
κεφαλικών ελίκων, θεωρεί άμφισβητησιμον, δτι 
τ6 περί οΐ νΟν δ λόγος κριτ^ριον ίχει καθολι- 
κί»ν καΐ απόλυτον κΟρος. ΔιαμφισβητεΧ δέ^ίδίως 
τ6 υπ6 του ΡΙοΠΓθηδ διηγορευμένον, δτι τά 
μηρυκάζοντα μειονεκτουσι τών σοςρκοφάγων 
κατά τδ πλ^ίθος τών εγκεφαλικών γύρων, άν- 
τισχυριζόμενος, δτι έπ* εκείνων είσΐ πλείονες 
οί εγκεφαλικοί γύροι )| έπΙ τούτων, έν ^ δμο- 
λογουμένως ταύτα υπερέχουσιν εκείνων κατά 
την δόσιν του νοητικού. Κατά τ&ν ΙιβΙΙΓβΙ καΐ 
ΰΓαΙίοΙθΙ δ έλέφας πλεονεκτεί τοΟ άνθρωπου 
κατά τλ πλήθος καΐ τ^ν Ικτασιν τών έγκεφα^ 
λικών γύρων, ώστε, έάν, λέγουσι, τ& έρασις-ρά- 
τειον δόγμα ^θελεν ίχει απόλυτον κύρος, δ 
άνθρωπος ίπρεπε κατά τ^ν δύναμιν της δια- 
νοίας νά μειονεκτη του έλέφαντος. Τ& περί ο& 
δ λόγος δόγμα ίχρηζε, κατά τδν κ. ΒαίΙΙαΓ- 
^6Γ, άκριοεστέρας εξετάσεως. Καθυποβαλών, 
λοιπόν, αύτ&ς τ& ζι^τημα τούτο εΙς νέαν βά-» 



ΠΕΡΙ ΕΓΚΕΦΑλΟΤ, ΨΥΧΟΑΟΓΙΚΩΪ βΕΟΡΟΥΜΕΝΟΥ 



»31 



βανον, ίξιίνεγκβν ίν ΙίΙ<^ δ7Γορτ&[ΐ.χτι (4) την 
χρ(<ην, δτι 6 βαθ[Λ6ς τίς $υνά[ΐεως της λχνο(ας 
ού (λόνον ού^μως αναλογεί κατ' ευθείαν τ^ 
σχετικί} έχτάσει τίς του εγκεφάλου επιφανείας, 
άλλα, τουναντίον, φαίνεται ΐχων άντίστροφον 
ττρ6ς βυτίων άναλογίαν. Ό δε ϋδίΓβδΙ δογξία- 
^Ιζει περί τών εγκεφαλικών γύρων, δτι εν έ- 
κάστρ ζωολογικά} τάξει τ^ ττλίίθος αυτών έστΙν 
άνάλογον τ^ (λεγέθει τοΟ σώ[λατος, τ6 ιδιάζον 
ίχ,άατϋ^ ζωολογική εϊδει. "Ωστε κατά τ6ν βιο- 
λόγον τούτον ούδεριία ψυχολογικί) <τη[ΐ.ασία 
πρέττει να θεωρ^ται προσουσα τΨ^ αναπτύξει 
τών εγκεφαλικών γύρων. ΚαΙ ταύτα [ΐ.έν 8σον 
έπι ταΐς δποδεεστέραις τής εν ^ δ άνθρωπος 
τέτακται ζωολογικαΤς τάξεσι. Έξετάσω(ΐ.εν νυν 
τΐ ζι^τηρια καΐ καθ* δσον αναφέρεται ε?ς αύτ^ν 
τ6ν άνθρο>πον. 

Ή ιδέα, δτι δ ψυχολογικώς υπερέχων εγκέ- 
φαλος, τουτέστιν δ εγκέφαλος τών έξδχως ευ- 
φυών ανθρώπων, διακρίνεται κατά τ6 δτι ή 
(λέν επιφάνεια ά[Λφοτέρων αύτου τών ήρ,ισφαι- 
ρίων έστΙ [Λαλλον πολυέλικτος, αΐ δέ αύλακες 
τών γύρων αύτου βαθύτεραι τοΟ συντϋθους, ή 
ιδέα, λέγο|ΐ.εν, αυτή είσεχώρησεν εις την έπι- 
στη(;.ην ούχΙ ακριβώς βεβασανισ[χένη, ουδέ βαί- 
νουσα επΙ ασφαλών πραγμιατικών βάσεων* ε- 
πειδή [^έχρι τών τελευταίων τούτων χρόνων 
ουδε[Λΐα βεβαία [λέθοδος υπϋρχε πρ6ς ακριβή 
έπιστηριονικην έκτίριησιν τοΟ [χαλλον ί| ήττον 
πολυελίκτου τών εγκεφαλικών γύρων. Μόνη ή 
συγκριτικίϊ παρατηρησις δύο παρ'άλλΆλους κει- 
(λένων ανθρωπίνων εγκεφάλων, [λάλιστα δταν 
οι εγκέφαλοι εκείνοι έτύγχανον διαφέροντες με- 
γάλως αλλήλων κατά τί> πλήθος τών £λιγ[λών, 
καθίστα ενίοτε δυνατην την κατά λίαν αόρι- 
στον προσέγγισιν έκτίριησιν τοΟ (χαλλον ?ι ίτ- 
τον πολυελίκτου τών εγκεφαλικών γύρων. "Ω- 
στε ο{ εγκεφαλικοί γύροι άπετέλουν |^(.έχρις έ- 
σχατων άδιεξίτητόν τίνα λαβύρινθον, αύτόχρη- 
[λα χάος, εΙς τό δποΊον δλίγιστον [χόνον φώς 
κατώρθωσαν νά έπισκεδάσωσιν οι περί τί> άν- 
τικεί[ΐ.ενον τοΟτο άσχοληθέντες άνατόριοι Ρο- 
\ϋ1β και Αΐ'ηοΙά. Πρώτοι οί συγχρόνως σχε- 
δόν δη(ΐ.οσιεύσαντες τά -περιγενόιχενα έκ τώίν 
περί τ6 ζητη[Αα τοΟτο άνατο[χικών αδτών σττου- 



Μ) «ΟβΓ έΐβικίτιβ βΐ (Ιβ Ιβ δαΓΓ&οβ (Ια εβητβαα 
> ηαηδ 8οη Γ&ρροΓΐ ανβε Ιβ άένβίορρβιηβηΐ άβ Γ 
» ίηΙβΙΗ^βηεβ (ΒαΙΙβΙίη άβ Γ Αοβίΐέιηίβ άβ ιηέ- 
» άβείηβ, 4846, καΐ ΑηηΒίβδ ιηβιΐίοο-ρδγοίιοΐο^ί- 
» ςυβδ, Τοιη. VI»). 



δών πορίσματα ΟΓδίΙίοΙβΙ καΐ ΗηβοΙίΙζΘ (&ν, 
κατά τίνα ϊποψιν, προέδραρ(.εν δ ΙιΘίΙΓθΙ) ά- 
νεΟρον, ούτως ειπείν, τίίν κλείδα του {χεγάλου 
τούτου άνατο(Λΐκοδ και φυσιολογικού (ΐυστη- 
ρίου, δπαγαγόντες εις ακριβώς καθωρισμένον 
σύστη[ΐ.α τους έλιγμιούς τών έγκεφαλικό&ν γύ- 
ρων. Κατά τλ σύστη[Λα τούτο ετέθησαν ώς 
σταθεροί καΐ [χ.όνΐ[ΐοι άφ' ων δροι δεκατέσσαρτς 
τόποι τών εγκεφαλικών γύρων, τουτέστι 

. ά. ή πρόσθια χαΐ ή απιστία μεσάτη αί^- 
^α(^ ί1, κατά τλν 0Γ&Ιίθ1βΙ, ή πρώτη ηαΐ 
Λεύτερα άηονσα πτυχής ήτις, άρχορ,ένη άπί> 
τοΟ χείλους του ούτω δη λεγο{Αένθυ έπιβΛή" 
ματοζ^ ορβΓβΐΐΠ, φέρεται πρδς τά άνω καΐ 
τά κάτω καΐ δι4τέ[Λνεται δπλ της «αύλακος 
του ^ΡοΑάγδονί» είς προσθίαν καΐ δπισθίαν' 

β'. ό άΐ'ώΓίροΓ, ό {ίέ7ος χαί ό χατώνερο^ 
μετο^ΛΜός γύρος* 

γ. ό ανώτερος^ ό ΐϊέσος χαΐ ύ χάζώΐερος 
βρεγααζίχός' 

σ . ό ανώτερος^ ό μέσος χαΐ ύ χαζώνερύς 
χροζαφιχός χαΐ 

έ. ό άνύτερος^ ό μίσος χαΐ ό χαΐώΐ$ρος 
ίΡ'ίχός. 

Άφορ[λώριενός τις, λοιπόν, έπΙ παντί^ς εγκε- 
φάλου, άπλ τών κυριωδών τούτων γύρων ως 
άπ6 άφ' ων δρων, δύναται ευχερώς νά προσδιο- 
ρίσω τάς ΐξεις καΐ τών λοιπών, εξαιρουμένων 
μόνον τών έν τώ άνθρωπίνφ έγκεφάλι^ ίκι- 
στα ανεπτυγμένων {νικών γύρων. Διά τοΟ οιο- 
νεί γεωδαιτικοΟ τούτου καθορισμοΟ τ%ς επι- 
φανείας τών εγκεφαλικών ημισφαιρίων καθίς'α- 
ται. δυνατόν νά έκτιμ^σωμεν έπΙ τ^ ακριβές 
τ)ΐν πληθών τών ελιγμών παντός εγκεφάλου. 
Ό ^Ρουδόλφος Ούβάγνηρ Εσχε την θλιβεράν εδ- 
καιρίαν νά έξετάση κατά τ?> σύστημα τοΟτο 
τους γύρους τών εγκεφάλων πέντε διακεκρι- 
μένων συγκαθηγητών αδτοΟ έν τφ πανεπιστη- 
μί(^ της Γοτίγγης, τελευτησάντων κατά το 
διάστημα δλίγων ετών, οίον του έξακούστου 
μαθηματικού καΐ αστρονόμου 03.1188, του μα- 
θηματικού ϋίΓΙοΙίΙβΙ, του γνωριμωτάτου έν 
παθολόγοις Ρΐΐοΐΐδ, τοΟ εύδοκίμου φιλολόγου 
Ο. Τ. Ηβητίαπη και του δρυκτολόγόυ Ηαΐΐδ- 
δΠίαηη. Έκ τών ερευνών τούτων έπείσθη δ κ. 
Ούβάγνηρ, δτι ουκ έστι παντάπασιν αληθές, 
δτι έπΙ τών έξοχων τ7»ν εύφυίαν καΐ έν δια- 
νοητική έργασιμότητι διαβεβιωκότων ανθρώ- 
πων είσΐ πολυπλοκώτεροι καΐ βαθύτεροι οι εγ- 
κεφαλικοί γύροι 4ΐ έπΙ τών άφυών καΐ τ^ν βίον 
αυτών έν οιανοητικΐ) ίπραξί^ διαγαγόντων* έν 
φ τινών έκ τών σοφών^ τών δποίων τους έγ- 



β32 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



χεφάλους έζι^τασβν ί »ίρη(ΐένος φυσιολ^γος, οίον 
6 του Ο&αδδ χαΐ 6 του ϋίΓΙοΙίΙβΙ, ίιβκρί- 
νοντο οι εγκέφαλοι κατά τλ πολυέλ*ιχτον τών 
γύρων αυτών, £λλων πάλιν ανθρώπων, ουδέν 
^ττον ευφυών χαΐ ουδαμώς άπολειπο(λένων έ- 
χείνων βσόν έπι τ^ διανοητιχτ^ ενεργείς, ευρεν 
6 χ. Ούβάγντορ ίττον πολυελ(χτους τους έγχε- 
φαλιχοι^ς γύρους. 

Τους έγχεφαλιχο&ς γύρους εθεώρησε μεγί- 
στων ψυχολογιχίιν σημασίαν ϊχοντας ^δ ΟδΐΙΙ, 
θεμελιώσας έπΙ τ%ς ιδέας ταύτης τ& φρενολο- 
γιχ^ν αύτοΟ σύστημα, οδ ί χατ' έπιστίμην βά- 
σανος ίσται 6 σχοπ6ς τοΟ περαιτέρω ημών 
λύγου. 

Ή ιδέα, 2τ( έχάστη τών διανοητικών δυνά- 
μεων έστιν επίσης αυθυπύστατος &ς χαΐ έχά- 
στη τών άλλων λειτουργιών του ημετέρου ορ- 
γανισμού χαΐ βτι, επομένως, έχάσττ) έξ αυτών 
υπουργεί Ιδιον όργανον οδτο) διαχεχριμένον, δ- 
πως χαΐ ΙχαςΌν τών λοιπών Οργάνων τ%ς ζωΐ- 
χ%ς οίχονομίας χαΐ {δ(ως Ιχαστον τών αισθη- 
τηρίων,— ή ίδέα,.λέγομεν, αυτή ουδαμώς έξέ- 
θορε τ& πρώτον έχ τϋς χεφαλ5)ς τοΟ 6α11, 
άλλ* έστΙ τοσούτον αρχαία, βσον χαΐ ι$ φυσιο- 
λογία χαΐ ή φιλοσοφία. 'Ήδη παρά Πλάτωνι 
εύρίσχομεν έχπεφρασμένην τίιν ίδέαν δτι, τϋς 
ψυχϋς μεμερισμένης ούσης τριχϋ (1), τουτέςιν 
εΙς ΛογίΜότ^ εις βυμοειόίς % ύυ/έίχόκ χαΐ εΙς 
ίΛίθυμητιχότ (2), ίστί χατφχισμένον τλ μλν 
λογιχλν αύτϋς μέρος έν τώ έγχεφάλφ, τ6 δέ 
θυμιχλν έν τ^ χαρδί^ χαΐ τ& ίπιθυμητιχ&ν 2ν 
τφ ίπατι. ΚαΙ παρ* έτέρ(^ δλ "Έλληνι συγγρα- 
φεί, τφ Γαληνφ, ευρίσχομεν έν τ^ στοιχειώδει 
αύτοΟ άρχ5^ τλ 6π^ τοΟ 0&11 έν τοΙς τελευ* 
ταίοις χρύνο^ς πυργωθεν φρενολογιχδν σύστη- 
μα (3). *Αλλ* ή πρώτη συγγραφτί, έν ^ ευρί- 
σχομεν έναργέστερον έχπεφρασμένην τ4}ν ίδέαν, 
δτι έχάστη τών χυριωτέρων οιανοητιχών έχ- 



(1) «Τρία ψοχής Ιν ήμΤν κΤίη χατφχισται». (Πλά- 
των έν Τιμα(φ). 

(2) «Τβς μέν γάρ άνθρωπίνβς ψοχβς τό μέν λογι- 
» χ6ν έστι χαΐ νοιρόν, τύ βέ δλογον χαΐ άφρον* χ<& 
» 8έ λογιχβ) τό μέν χρένσον έχ χΛς ταυτ& φύβιος , 
» χό $έ χέρΐιον έχ χβς τ(ΰ έτέρω, έχάχβρον $έ π«ρΙ 
» τάν χ•φαλΑν 1$ρομένον^ ώς τ5λλα μέρια τβς ψοχβς 
> . χαΐ τ(& σώματος &πηριτι(ΐν τούτφ χαθάπβρ ΰπάτφ 
» τ(& 9χάν8»ς Απαντος* τ& δέ άλόγω μέριος τό μέν 
» θομοιιδές πιρί τάν χαρ^ίαν, τό $έ έπιβιιμητιχόν π&ρΐ 
* τό ?ίπβρ». (Πλάτ. έν Τιμαΐφ η πιρ\ ψο^βς χόσμω, 
χεφ. (., χαΐέν Τιμ., χβφ. λά., λβ'.). 

(3) ΓαληνοΟ πιρί τβιν χαΟ' Ίκποχράτην χαΐ Πλά 
τωνα βογμάτων, βιβλ. ζ^ 



φάνσεων διαλειτουργεΐται έν Ιδίφ μέρει τοΟ εγ- 
κεφάλου, ή πρώτη, λέγομεν, συγγραφή, έν |ϊ 
άποσαφ^ται ή βλον τ2^ σύστημα τοΟ 0^11 6- 
πανέχουσα ίδέα αύτη, έστΙ τλ «Περί φύσεως 
άνθρωπου» συνταγμάτιον τοΟ έπισχύπου Έ- 
μέσης Νεμεσίου. Ό συγγραφεύς οδτος διαρρ-Α- 
οην έχτίθησι (πρλς τφ δτι τ6 θυμιχ&ν Ις\ χαθι- 
δρυμένον έν τ5|1 καρδί^ τΛ ^έ έπιθυμητικλν έν 
τω ηπατι), δτι τοΟ μέν διανοητικού όργανον 
έστΙν «ή μέση κοιλία τοΟ εγκεφάλου», τοΟ 
μνημονικού «ή ίπισθεν» καΐ τών αισθητηρίων 
άντιλι^ψεων «αί έμπροσθεν έγκεφαλικαΐ Ικοι- 
λίαι» (4). Τί» δόγμα τούτο ην άπδ τϋς έττοχϋς, 
καθ' ^ν ίίχμασεν ύ Νεμέσιος, δηλονότι άπλ τοΟ 
δ\ αΙώνος, τδ κοινώς παραδεδεγμένον ίν τε τ5^ 
φυσιολογία καΐ τ1) φιλοσοφί^. Έν τοϊς καθ* έ- 
καστα καΐ έν τφ έςωτερικώ μύνον τύπφ, τ5^ 
εκφράσει, διαφύρως έχον, άλλα κατά τους θε-* 
μελιώδεις αύτου δρους εντελώς τ& αύτλ έπα- 
νευρίσκομεν δύγμα τοΟτο παρ* απασι, σχε«- 
δύν, τοις φυσιολύγοις καΐ φιλοσύφοις, οίτινες 
άπεφι^ναντο τί)ν περί τούτου δόζαν αυτών. 
Πάντες έφρύνουν, δτι μύνου του λογικού έστΙν 
έδρα 6 εγκέφαλος. Ό πρώτος δογματίσας, δτι 
έν τφ 2ργάν{^ τούτ{^ θακεΧ ού μύνον τί» λογι- 
κύν, άλλα καΐ τ6 έπιθυμητικύν, έστΙν 6 Ούβιλ- 
λις. Ό άνατύμος ούτος έξέφηνε προσέτι πρώ- 
τος την δύζαν, δτι έν τι) παρεγκεφαλίδι εΐσΐν 
έν(ΐ|^κισμένα πάντα τά δευτερεύοντα θυμοσοφι- 
κά βρμι&ματα, ώς'ε τοιουτοτρόπως μετι&γαγεν, 
ούτως είπεΤν, άπλ τϋς καρδίας καΐ τοΟ ήπα- 
τος ε{ς τί^ν έγκέφαλον τ'ίιν Ιδραν πάντων τών 
ίν τοΧς έργάνοις τούτοις, κατά τίίν δοξασίαν 
τών πρ& αΰτοΟ, θακούντων ψυχολογικών φαι- 
νομένων. Ακριβώς τι) άρχί^ ταύτΥϊ ιϊκολούθησε 
καΐ 5 6α11, ουχί δμως εν γνώσει, άλλα, κατά 
π&σαν πιθανότητα, τυχαίως καΐ σχών τ^ πρ&ς 
δημιούργησιν τοΟ φρενολογικοΟ αότοΟ συστή- 
ματος ένδόσιμον έζ άπλϋς εμπειρίας. Έ περί- 
στασις δέ, ήτις προσέτρεψε τίιν προσοχί)ν τοΟ 
6&11, κατά την {δίαν αύτοΟ 5μολογίαν, έπΙ 
τίϊν άρχην, έφ* ίς έσχάρωσε τ^ σύστημα αυ- 
τοΟ, έστΙν ή ακόλουθος* μαθητεύων, λέγει, ίτι 
καΐ μάλις*α μι^πω προκεχωρηκώς έν ταΐς σπου* 
δαίς αυτού, παρετιηρησε πλέον ^ άπαξ, δτι εΤ- 






(4) «"^Οργανον £έ χαΐ τούτοο [$ηλ. τοΟ ^ιανον^τι- 
» χοΟ] ή μέβη χοιλία τοΟ έγχιφάλοο». χεφ. ιβ'' «Όρ• 
» γανον 5έ χαΐ τοότοο [δηλ. τοΟ μνημονεοτιχοΟ] Λ 
» δκισθιν χοιλία τοΟ έγχβφάλοο». χβρ. ιγ'* «Έπβι^ή 
« δέ ταν μέν βΙαΟήνιων άρχος χαΐ ^(ζας τά^Ιμπρος- 
» 99εν είναι κοιλίας φαμέν χτλ». χεγ. ιγ'. 



ΠΕΡΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ, ΨϊΧΟλΟΓΙΚΩΣ ΘΕΩΡΟΥΜΕΝΟΥ 



333 



χον ΐρροΧρά(Αει αύτου κατά τάς έν τοις μαθιά- 
(Αασ^ προόδους τινές των συσχολαστών του, οϊ• 
τινες^ ο6 (χένον ουδααΰς ηααν υττέρτεροι αύτοΟ 
χατά την νογιτικην οεξιότητα, άλλα μιάλιστα 
καΐ έ(Λειονέχτουν αύτοΟ κατά ταύττιν, οϊτινες 
β(Λως ιού[Λο(ρουν άγαθοΟ (ΐ.νγΐ(ΛονικοΟ 2σον έπΙ 
ταΐς λέξεσι. Προσέτι εΤχε, λέγει, παρατηρι^σει, 
δτι πάντες ούτοι εϊχον λίαν προβλήτας τους 
οφθαλμούς. Έκ τοΟ προπετοΟς λοιπδν έτε- 
κ(Λ^ρατο, ριετά πολλούς, ως λέγει, ενδοια- 
σμούς, βτι καΐ κατά την έπιφάνειαν τοΟ εγκε- 
φάλου ύτυΐρχον επάρσεις περί τάς βφθαλμικάς 
κύγχας, προωθουσαι τους όφθαλριούς. Ούτω, 
λοιπόν, λέγει, ώδηγηθη πρίϊς την «άνακάλυ- 
ψιν», βτι η έδρα τοΟ ρ-νημονικοΟ εστίν έν τ^|^ 
^ίπισθεν των όφθαλ(χ.ών επιφανείς του εγκεφά- 
λου, καΐ ίίχθη έπΙ την ίδέαν νά περιάψγι εις έ- 
κάστην ίπαρσιν τϋς εγκεφαλικής επιφανείας 
την προσηκουσαν, κατά την δοζασίαν αύτου, 
ύυχολογικην ση[Αασ(αν, άνακηρύττων αύτ•)ιν 2- 
οραν τις [λέν, % τϋς δέ τών διανοητικών δυ- 
νάριεων. Και βεβαία 4 6δ&ς εΤχεν ούτως έζ- 
ευρεθί^, καΐ οόδέν άλλο υπελείπετο πρ6ς δη^Λΐ- 
ούργησιν του συστιάιχατος % καθολίκευσις του 
έπΙ ιμέρους. 

'ΑφοΟ δ Οδΐΐΐ εΤχε σχεδόν συντελέσει τδϊργον 
καΐ κατεγίνετο πρί^ς διάδοσιν των ίδεων αδτου 
διά τής προφορικής διδασκαλίας, έσκέφθη, βτι 
ύπελείττετο Ετι καΐ ην τών ών ουκ άνευ 6 διά 
συγγραφής προσηλυτισρ.&ς εις τ{> νέον ψυχολο- 
γικών δύγ[Λα καΐ ή {ΐ.ονιρ.οποΙησις του δοκουν- 
τος αύτ$ (μεγάλου έφευριη|χ.ατος. Δώ καΐ έζέ- 
θετο έν έπιστολιμαί^ τινί ανακοινώσει, ^ν τφ 
4798 έπέστειλε προς τίνα τών φίλων αυτού, 
δτι σκοπός, οι έστοχάζετο τ& σύστη[Λα αυτού, 
ην νά προσδιορισθώσι τά λειτουργι^ρ,ατα του 
εγκεφάλου καθόλου και ίδίο^ τών διαφόρων αυ- 
τού (Λερών καθ* ίκαστα και άποδειχθ^, δτι 
δυτατόιτ τά γ^ωριζτ| τις έ« τώ^ ίτζαρ^άζων 
χαΐ τώιτ Ησοχώτ της ί(ωτ£ριχής έη^ψαγΒίαζ 
νοΰ χρατίον πάσατ ύ^ζβροχ^ι^ διαγοητιχής η- 
ΥΟζ όυνάμβωζ χαΐ ηασατ φυσίχίίκ ^οηηγ τοΰ 
άνθρωπου. Έν τ^ πρώτη δογματικί^ ταύτη 
διακηρύξει του Οαΐΐ έ[ΐ.περιείχετο καΐ ή έξης 
παράδοξος άξίωσις' «Είθε, ΐγραφε πρ&ς τ&ν 
9 φίλον αυτού δ ευρέτης τοΟ νέου συστΊΟ[Λατος, 
» είθε δυνηθείης νά καταστι/ίσης έτηχωριάζον 
» {θος τ6 κληροδοτεΐν ε!ς ίμέ τ-ίιν κεφαλήν αύ- 
» τοΟ πάντα οίουδιάποτε είδους [Αεγαλοφυίαν 
> κεκτημένον ανθρωπον»* «έάν δ δαί[ΐ.ων τής 
» έξολοθρεύσεως υττηκουεν εΙς τά προστάγι^α- 
» τά (Λου,^ίπρεπε νά θεωρι^σωσι τούτο %κις-α 



» άκίνδυνον έαυτοΐς δ Κάντιος, δ Κέστνηρ, δ 
» Ουίλανδος, καθώς καΐ παν άλλο δρι.οΙως αυ- 
■» τοϊς έπΙ έξόχφ εδφυίι^: διακρινό(ΐενον πρόσω* 
»πον». Οι λόγοι ούτοι, κατά τί)ν ^.αρτυρίαν τοΟ 
νϋΙβΓδ, είχον προξενήσει έν Βιέννη πανικί^ν 
φόβον' έκαστος κατά τ6 (ΐ,&λλον καΐ ίττον (ΐ,ε- 
γάλης δόσεως ευφυίας, δικαίως % αδίκως, άν- 
τιποιούμενος Ιτρε^^ε [λη ή κεφαλή αυτού ην 
προωρισ(λένη ίνα [λετά τ&ν θάνατον αύτου 
πλουτίση την κρανιολογικην συλλογην τοΟ νέου 
αιρεσιάρχου. Πολλοί ένόρ,ιζον έν πάση σπου* 
δαιότητι, δτι είχε προστετρα[ΐ.[χ.ένην έπ* αυ- 
τούς πάσαν αυτού την προσοχην δ επίφοβος 
διδάκτωρ, άπεκδεχό[Λενος άνυπομόνως την τε- 
λευττίν των ϊνα κοσ(ΐ.ηση την φρενολογικην αύ- 
του κρανιοθιάκην διά της κεφαλής αυτών ώς διά 
κεΐ[ΐ.ηλίου φρενολογικώς άνεκτΐ[ΐ.ητου, καΐ ο& 
ούκ άνευ πρί)ς άπόδειξιν τής αληθείας τής νέας 
ψυχολογικής αίρέσεως. Περί τούτου δέ καΐ δια* 
(χνηριονεύονταί τίνα γελοία ανέκδοτα" π. χ. 
δ κατά τίιν ίποχίϊν έκείνην βιβλιοφύλαξ τοΟ 
αύτοκράτορος τής Αυστρίας, προβεβηκώς {ίδη 
τ•)ιν ήλικίαν, έιχεν αναγράψει έν τ^ διαθήκη 
αύτοΟ ϊδιον δρον ίνα σώση τ-ίιν κεφαλιών του 
άπ& του βεβηλωτικου σ|χιλίου καΐ τών εναγών 
έπιψαύσεων του άδιακρίτου κρανιοσκόπου. 

Ούδα^Λώς έγχωρεΤ, βεβαίως, ένταΟθα ή διά 
[λακρών άνάπτυξις τών λόγων, έξ ών κατά** 
φαίνεται ή σαθρότης τοΟ φρενολογικοΟ συς-η- 
(Λατος, άτε δ-ί) καΐ άλλως του λόγου έκταθέν- 
τος υπέρ τά δρια του πρ6ς τάς ακροάσεις ταύ- 
τας τεταγμένου χρόνου, ϊσω; δέ καΐ τά τής 
υπο(ΐ.ονής του ακροατηρίου ή^χών. Δώ άρκεσθη- 
σό[ΐ.εθα έν [λόνη κεφαλαιώδει παραθέσει αυτών. 

ΚαΙ πρώτον (ΐ,εν εξελέγχεται διά τής έπι- 
πολαιοτέρας παρατηρι^σεως σαθρά ή οιονεί θε- 
[Λελιωδεστέρα βάσις τής φρενολογίας, τουτέ- 
στιν ή Ιδέα, δτι ή έξωτερικ/ι επιφάνεια τοΟ 
κρανίου έστΙ τ6 πανοριοιότυπον τής υπ* αύτην 
εγκεφαλικής" τ^ έξωτερικ&ν πέταλον τών δ- 
στών του κρανίου ουδαμώς έστι πανταχοΟ πα- 
ράλληλον τφ έσωτερικφ, άλλα πλεισταγοΟ I- 
χει διάφορον ΐξιν, ένιαχοΟ μάλιστα 2κ διαμέ- 
τρου άντίθετον, ώστε έκεΐ, έν φ ή έξω επιφά- 
νεια τοΟ δστου έστΙν έτυηρμένη, κατά την 2ν- 
δον υπάρχει, ούχΙ κοιλότης, άλλ' ίπαρσις. Έν 
τοϊς τοιούτοις, λοιπόν, τόποις άντΙ του εΤναι 
προεχή την τοΟ εγκεφάλου έπιφάνειαν, επομέ- 
νως οέ τ)ιν έγκεφαλικην ούσίαν πλείονα, ώς 
συμπεραίνουσιν οί περί τ^ν 0^11, συμβαίνει τλ 
εναντίον" κατά συνέπειαν δέ, ζΐ τ6 φρενολογι- 
κ&ν σύστημα ούκ ην ψευδές, { έκεΐ 6π& τών 



331 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑ.ΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΟΕ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



φρενολόγων τταντάπασιν αυθαιρέτως ένςδρυ(ΐ.ένγ) 



τυχούσα διανοΥίτιχη ίχανότης, άντΙ του είναι 
αύτην ύπέροχον, ως ^θελεν είχάσει 6 ΟαΙΙ, ην οίν 
(ΐ.άλις-α, τουναντίον, ελαχίστη, ί) καΐ ένέλειπεν 
&ν ιςαντάπασι. Τ6 περίεργον ^έ δτι ΧταΙ αυτ&ς 
6 Οδΐΐΐ έγίνωσχε καΐ ώριολόγει την άνατο(Αΐ- 
κην ταύτην άληθειαν, έφ* ης στηρίζεται μία 
των ριαλλον δυσανασχευάστο>ν ενστάσεων, δσαι 
άντετάχθησαν κατά της φρενολογίας. 

"Ετερον άνατο|ΐ.ιχον δε^ομένον, επίσης άνα(Α- 
φισβητητον, ηκιστα δέ αποδεικτικών τίς βασι- 
μότητος του φρενολογικου συστήριατος, έστιν 
οτι πολλαΐ των έξοχων της έγκεφαλιχΤΙς επι- 
φανείας είσΐν δλως άπρέσιτοι τοΧς φρενολέγοις, 
οίον πολλοί των εγκεφαλικών γύρων, μιη έφα- 
πτό|Αενοι του δστοΟ, καΐ αί κατά την βάσιν 
του εγκεφάλου επάρσεις, τάς βποίας παρείδεν 
δλως, ούόε^^ίαν αυταΧς έπαναθεις φρενολογικην 
9η|/.ασίαν, ώσανεΐ κατά την διάπλασιν του εγ- 
κεφάλου ώς εκ προσυνεννοησεως έγίνετο φρον- 
τις πρ&ς καθίδρυσιν πασών τών διανοητικών 
δυνάμ,εων έν μένοις τοΙς χωρίοις έκείνοις του 
εγκεφάλου, άπερ ήσαν προσιτά τοις όφθαλρ.οίς 
καΐ τοΙς δακτύλοις του 02ΐ11. 

"Αλλος λόγος, πείθων εντελώς Ικαστον, δτι 
ή φρενολογία ούδα[λώς δύναται παρασχεΐν 
δτι επαγγέλλεται, έστΙν δ ακόλουθος, τοσού- 
τφ [Ααλλον ισχυρός, δσφ ή άνασκευαστικη αύ- 
τοΟ δύναμ,ις απορρέει έξ αυτών τών δογ(ΐ.ατι- 
κών άρχων του άρχηγέτου της φρενολογικίς 
σχολής. Τουτέστιν αυτ^ς δ Ο 3,11 έπρέσβευεν, 
δτι δσον ριείζων η επιφάνεια του εγκεφάλου, 
τοσούτον ευρύτερα και ή διάνοια, όσον δε ηΜί- 
ους καΐ βαθύζ((θί οι εγκεφαλικοί γύροι, το- 
σούτον [λείζων καΐ ή έγκεφαλικ-}} επιφάνεια. 
ΚαΙ δμως ούτε τ6 πλήθος, ουδέ το βάθος τών 
εγκεφαλικών γύρων έκδηλούται διά τίνος έκ- 
φανοΟς ση|λείου έν τ1^ ίζω επιφανείς του κρα- 
νίου. 

Ούχ ήττον εναργές τεκ^,ι^ριον τϋς οαθρότη- 
τος του φρενολογικοΟ συσττί(Λατος εστίν, δτι ή 
άρχι/ϊ, έφ' ης βέβηκεν, έχει ώς άφετηρίαν μό- 
νη ν τ-ίιν κατά ποσόν διαφοράν του εγκεφάλου, 
παρορω[Λένης δλως τϋς ποιότητος τής εγκεφα- 
λικής ουσίας. ΚαΙ δ(Αως ούδεΙς απροκατάληπτος, 
εαυτόν δέ καΐ την έν τη έπιστ^(ΐ.η άλτ/ίθειαν 
σεβόριενος, ερευνητής τών βιολογικών φαινο(Λέ- 
νων δύναται νά θεωρηστ) τάς λειτουργικάς εκ- 
φάνσεις του ζωικού δργανισ[λου δλως άνεζαρ- 
τ^ήτους άπί> τών ιστολογικών αύτοΰ στοιχείων. 
'Ήδη δ ημέτερος Γαληνδς (πειρώμιενος, ώς εί- 
ρηται, νά άνασχευάσιρ την δοξασίαν τών περί 



τί>ν Έρασίστρατον, Ιπανατιβέντων (ΐ.όν(ι^ τ φ 



πολυελίκτ(ι^ τών γύρων τοΟ ανθρωπίνου εγκε- 
φάλου την διανοητικην τοΟ άνθρωπου ύττερο- 
χί)ν υπέρ τά λοιπά ί[ΐ.βια ίντα) προς'ίθησι καΐ 
τον Ιξής ίσχυρότατον λόγον* £[λεινον δ* ίν δ- 
»ρα τ^^ της ουσίας ευκρασία [ούτως, οΐριαι, γρα- 
πτέον, άντΙ του κοιν. «άκρασί^»] τοϋ νοουν- 
»τος σώ(Λατϋς, 8 τι ποτ* 4ν ^ τοΤ>το, τίιν σύνε- 
»σιν Ιπεσθαι νομίζειν, ου τΐ^ ποικιλίφ τ^ίς συν- 
» θέσεως 9 (4). Οί διά ρ.όνων τών κατά τί> πο- 
σ{>ν και τίιν διάταζιν διαφορών τίς εγκεφαλι- 
κής ουσίας θέλοντες νά έξηγτϋσωσι τάς διαφο- 
ράς τίς νοητικής δυνάμεως περιπίπτουσιν επί- 
σης εις άτοπον, ώς οι έπανατιθένταις μόναις 
ταΤς διαφοραΐς της χημικίΐς συστάσεως τίς εγ- 
κεφαλικούς ουσίας τίιν άνισον διανομην τ^ίς ευ- 
φυίας, *Ως γνωστόν δέ, τηλικαύτην ψυχολογι- 
κην σημασίαν έζελι^φθη ίχουσα ή χ>ΐμικί| τοΰ 
εγκεφάλου σύς-ασις. ώστε ή παρουσία ένδς τών 
χημικών τοΟ εγκεφάλου στοιχείων, τουτέστι 
τοΟ φωσφόρου, έθεωρηθη υπό τίνων δ κυριώτα- 
τος αιτιώδης δρος τών της διανοίας εκφάνσεων. 
Ή δοζασία αυτή διετυπώθη έπΙ τδ υπερβολι- 
κώτερον υπδ του Μολησχόττου διά τοΟ αφορι- 
στικού διαγορεύματος «άνευ φωσφόρου αδύνα- 
τον ή σκέψις»* Κατά τους ούτω δοξάζοντας, δ 
φωσφόρος έστΙν δ μέγας ψυχολογικδς δραστ-^ρ 
έν τφ έγκεφάλθ3. Έκλαβών την θεωρίαν ταύ- 
την έν πάση σπουδαιότητι άληθ^Ι δ Φαερβά- 
χης έν Γερμανί^, ουκ έδίστασε νά άνακηρύςη 
«ώς την αίτίαν τ51ς έξασθενι^σεως του ι{θικου 
» χαρακτήρος τών ανθρώπων έν Ευρώπη τίιν 
» υπέρμετρον βρώσιν τών γεωμήλων, ατε έμ- 
» περιεχόντων δλίγον φωσφόρον». Πρδς δια- 
νοητικην δέ παλιγγενεσίαν τών λαών καΐ άνύ- 
ψ(τ>σιν του ήθικου φρονήματος της άνθρωπότη- 
τος προέτεινεν έν πάση σοβαρότητι τί)ν άντΐ 
τών γεωμήλων χρίίσιν τών πίσων, &τε ίντων 
λίαν φωσφορούχου τροφΤϊς. Εις τάς παραδόξους 
ταύτας ίδέας ίδω την πρώτην άφορμην υπό- 
μνημα τι του ΟοαβΛθ, δι' ου δ Χημικδς οδ- 
τος έδημοσίευσε τά πορίσματα, απερ Ισχεν έξ 
ής έποίησε χημικϊις του εγκεφάλου αναλύσεως. 
Κατά τδν συγγραφέα τούτον δ εγκέφαλος τών 
μέν ευ εχόντων τί^ν διάνοιαν ανθρώπων εμπε- 
ριέχει φωσφόρου 2,50 έπΙ τοΙς εκατόν, δ τών 
ι^λιθίων 1 μ-έχρις 1,50 και δ τών παραφρόνων 
4 μέχρι 4,50 έ. τ. έ. Έκ τών Ι^κιστα άσφα- 



.(♦) Π•ρ1 1^. τ, 4ν τ, άνΟρ. σώμ, μορίαιν, λόγ. ή. 



ϋΕΗ ΕΡΚΕΦΑλΟΤ, ΨΪΧΟΑΟΓΙΚΩΣ ΘΕύίΟΥΜΕΝΟΥ 



335 



λων τούτων πορΐ9(ΐ.άτων έτεκ{χτάρατο δ ε!ρΎ)[χέ- 
νος Χη|Αΐχός, δτι έν τ^ Χ'^^'^^^ συνθέσει τοΟ 
έγχεφάλου ή ρ,έν Ιλλειψις της δεούσης ποσό- 
τητος του φωσφόρου χχταβιβάζει τον άνθρω- 
πον σχεδόν εις τίιν τάξιν των άλογων ζώων, 
4 ο' εν ριείζονι τϋς προσηκούσης ποσύτητι πα- 
ρουσία αυτοΟ, δ&εγείρουσα τ6 νευρικών ούστη- 
|χα, οιαταράσσει τίϊν λειτουργικην άρ[λονΙαν 
του εγκεφάλου, καΐ ούτω [Λεθίστησι τί^ν Χιά- 
νοιαν εΙς την οίκτροτάτην πασών των νοσολο- 
γικών καταστάσεων του άνθρωτήνου οργανι- 
σμού, τίιν παραφροσύνην. 

Προς την θεωρίαν ταύτην άνθυτηπνέχθη ή ίν- 
στασις δτι 5 εγκέφαλος τών ιχθύων, οΤτινες, 
βέβαια, ούδαμ.ώς δύνανται να θεωρηθώσιν έζέ- 
χως νοι^ρ.ονα ζώα, έ(Λ77εριέχΰΐ πολύν φωσφόρον. 
Προσέτι ή, 6π& τοΟ £.αδδαΐ§ηβ γενορ-ένη, χη- 
(Λίκί) ίνάλυσις, του εγκεφάλου ανθρώπων πα- 
ραφρόνων ίδειξεν, δτι έν αύτφ ούχ υπήρχε 
πλεϊον φωσφόρου ίΐ έν τω έγκεφάλφ τών φρε- 
νηρών ανθρώπων. Καθ' δλου δ' ειπείν, τλ 6πί> 
του ΟοαβΓί^θ δη|ΐοσΐ€υθέντα περί τί^ς χτΠ(Αΐ- 
κης του εγκεφάλου συστάσεως άνεσκευάσθησαν 
εντελώς υπί) του ΓΓβΐηγ. *Αλλά ταύτα πάν- 
τα ούδα[Λώς ίικαιολογουσι, βεβαίως, τ6 (Αονο- 
(χ.ερές τίς φρενολογικης άρχης, δτι έκ (λόνων 
τών κατά τ6 ποσόν καΐ την διάταξιν διαφθο- 
ρών τί; εγκεφαλικής ουσίας προέρχονται αί 
παραλλαγαΐ τϋς ψυχολογικ^ΐς του εγκεφάλου 
λειτουργίας. 

Πλην τών είρημένων άντηνέχθησαν κατά της 
φρενολογίας καΐ αί έξης δύο λίαν σπουδαΐαι 
ενστάσεις" ά., οτι τί> δόγμα τοΟτο καταστρέ- 
φει την ίδέαν της ένότητος του «έγώ», άντει- 
σάγον άνθ' ένλς εγκεφάλου πολλούς, και, β'., 
δτι αϊρει τλ αύτεζούσιον του άνθρωπου διά τϋς 
άρχης δτι είσΐ σύγγονοι αΐ τε άγαθαΐ καΐ αί 
κακαΐ ψυχικαι ^οπαΐ του άνθρωπου. Άλλ' άμ- 
φότεραι αί μομφαΐ αύται εξελέγχονται ανυπό- 
στατοι. Ή παραδοχή πλειόνων 9) έν{>ς ψυχι- 
κών οργάνων έν τω έγκεφάλφ ουδαμώς απο- 
κλείει την ίδέαν τίς ψυχικής του άνθρωπου έ- 
νότητος• 6 εγκέφαλος, καΐ υποτιθεμένου δτι 
έστΙ ψυχολογικώς άπλοΟν ίργανον, μη συγκεί- 
μενος έκ πλειόνων η ένί)ς ίργάνων, ώς δοξά- 
ζουσιν οί περί τον Οαΐΐ, — καΐ τούτου, λέγομεν, 
υποτιθεμένου, εστίν, ούχ ίττον, άνατομικώς 
σύνθετον όργανον. Ώς, λοιπόν, τ6 πολλαπλουν 
τών ανατομικών του εγκεφάλου μερών ου- 
δαμώς αντίκειται τη ίδέί^ί τ^ις ψυχικές ένό- 
τητος, ούτω συμβιβάζεται άριστα αύτ^ καΐ ή 
(δέοι δτι δ έγκέΐραλος συνέστηχεν Ια πλειόνων 



9| £νί)ς ψυχολογικών Οργάνων. 'Άλλως δέ ί ί- 
δέα αυτή ουδαμώς 2διάζει μόν(ι^ τ$ φρενολογι- 
κφ συστηματι, &χζ καΐ αυτοΟ του σφόδρα πο- 
λεμίου τω συσττίιματι τούτος ΡΙοΐΙΓΟηδ δογ* 
ματίσαντος (έπΙ βάσει τοΤς πορίσμασιν, ά £* 
σχεν έκ τών περί τδν έγκέφαλον πειραματικών 
α&του ερευνών), οτι 6 καθόλου εγκέφαλος έστΙ 
ψυχολογικώς σύνθετος, του μεν κυρίως εγκε- 
φάλου ίντος λειτουργικού οργάνου του λογι* 
κοΟ, τ^ίς δέ παρεγκεφαλίδος ύπουργούσης πρλς 
κανονισμον τών της μετακινιάσεως του σώμα- 
τος σκοπουσών κινήσεων τών γυίων, του δλ 
τετραλόφου πρί)ς άντίληψιν τών βρατικών εν- 
τυπώσεων. Τλ δτι δέ ή ψυχολογικί) αδτη τοΟ 
εγκεφάλου διαίρεσις έστΙ μεγάλο μερεστέρ α καΐ 
γενικωτέρα ?ί ή κατά τί) φρενολογικ^ν σύστη- 
μα, τοΟτο ουδαμώς μεταβάλλει τίιν ταυτότη- 
τα τ^ς αρχής, δτι αί ψυχικαΙ εκφάνσεις δια- 
λειτουργουνται διά πλειόνων ί| ενός οργάνων, 
άτε δ*^ καΐ τϋς άντιλτήψε6>ς τών αισθητηρίων 
εντυπώσεων καΐ, κατά τίνα ίποψιν, τίς ίθύν- 
σεως τών βαδιστικών κινήσεων ουσών, ούχ ίτ- 
τον, ψυχολογικών φαινομένων ?ι τά ε!ς τ6 λο- 
γικών αναγόμενα. Κατά τά είρημένα, λοιπόν, 
ή εις πολλά ψυχολογικά ίργανα διαίρεσις του 
εγκεφάλου ούοαμώς αποκλείει την ψυχικίιν τοΟ 
άνθρωπου ενότητα. 

Επίσης άνυπόςατός έστι καΐ η Ιτέρα κατά 
του γαλλείου δόγματος έπαχθείσα μομφ^, ί 
καΐ μάλλον τών λοιπών διαδεδομένη, δτι αί- 
ρει τ& αυτεξούσιο ν τοΟ άνθρωπου καΐ θεωρεί 
αύτον δοϋλον της φ^ενολογικϋς αύτοΟ ιδιοφυί- 
ας* έπειδί} καΐ έάν μί) παραδεχθώμεν, δτι δ 
εγκέφαλος έστι ψυχολογικώς σύνθετον ίργανον, 
και μί) άποδώμεν, ώς ποιουσιν ο{ περί τον 
ΟαΙΙ, εις μείζονα άνάπτυξιν του μίν 9| του δέ 
έκ τών εγκεφαλικών Οργάνων τ-ΐιν τοιάνδε, ί| 
τοιάνδε ίμφυτον, άγαθτ^ν, ?| καΐ φαύλην, Οο- 
πίιν άνθρωπου τινός, ουδέν ίττον ουδαμώς δυ- 
νάμεθα νά θεωρι^σωμεν αύτίιν καΐ δλως άνεξ- 
άρτητον του ΟργανισμοΟ. Έ καθ'έκάς^ν πεί- 
ρα διδάσκει, δτι ή ευθυμία, ή μελαγχολία, τ& 
^ιψοκίνδυνον, τ6 περιδεές καΐ πολλαΐ άλλαι 
τών ψυχικών διαθέσεων, είσΐ συναφέ^ατα σιιν- 
ηνωμέναι μετά ποι&ς τίνος Οργανικής ιδιοσυγ- 
κρασίας. Ηδη δ πατήρ τής ιατρικής διέγνω 
καΐ διαρ^Ί^δην διηγόρευσεν έν τω «Περί αέρων, 
υδάτων, τόπ,ων» θαυμασίω αυτού συγγράμμα- 
τι τίιν άνθρωπολογικίιν άλι^θειαν, δτι δ ψυχι- 
κές χαρακτίιρ τών ανθρώπων πέφυκεν έν συνα- 
φεστάττϊ σχέσει προς τίιν έκ τής φύσεως τής 
χώρας, ^ν οίκουσι, προερχομένην τοιάνδε,, ί| 



336 



ό είί Μ. ΕΑ,ΑΰΝ. ΦΙ\0ΑΟΓΙΚ02 ΣΥλλΟΓόΣ 



τοιάν^ε σωματιχ^ιν ^ιάκρασιν (1). Προσέτι μ(α 
τών θετιχών ή(Λών γνώσεων έστΙν δτι των αν- 
θρώπων οι αΙ(ΐ.9.τώ$εις τνιν χρ&σιν ίχουσι ποιάν 
τίνα ίδιοφυίαν ίν τ^ ψυχολογιχη αυτών ζωΐ} 
δλως λάφορον τϋς 2διαζού<η]ς είς τους λεριφώ- 
δεις χαΐ είς τους νευρώδεις τ^ν χρ&σιν, ούτοι 
δέ πάλιν διαφέρουσιν αλλήλων τε χαΐ των αί- 
ματωδών καΐ χατά τίίν ψυχολογιχην α5τών 
2ξιν. Άλλα χαΐ η χαθ* έχάστην, ο6 [λ6νον ία- 
τριχγ) παραττίρΥισις, άλλα χαΐ άτο(Λΐχ•)ϊ έχάς-ου 
άνθρωπου, πείρα λδάσχουσιν, δτι χατά τάς 
παντοίας νοσολογιχάς τοΟ ή [/.ετέρου ίργανισ(χου 
χαταστάσεις λαλλάσσουσι χαΐ αι διαθέσεις ή- 
ρΐ(7)ν. Ευλόγως, λοιπόν, ήδόνατό τις να ερώτη- 
ση δι* δ τι, τάχα, ίθελεν εΐσθαι [χ&λλον άντ»- 
βιχγ) ή ιδέα, εί ην άληθι^ς, δτι ή φύσει προσοΟ- 
σα έχάστω άνθρώπ(^ με(ζων άνάπτυζις της 
(Α.ο(ρας έχείνης τοΟ έγχεφάλου, έν η δ 6βΙ1 έν- 
εθρόνισε τίιν δείνα, ^ δεΤνα ψυχικίιν ιδιότητα, 
συνεπάγεται τίιν τοιάνδε, ί) τοιάνδε -ίθιχίιν έ- 
χάστου άνθρωπου ^οτπ^ν. ΚαΙ μιξπως 6 θέλων 
ίχ παντδς τρόπου ΐνα περιέλη του άνθρωπου 
8ν των καλλίστων στοιχείων τοΟ ιϊθιχοΟ αύτοΟ 
χαραχτίρος, τ6 αυτεζούσιον, οδ δύναται, χαΐ 
άφου στερηθ^5 τοΟ έρείσριατος τίίς γαλλείου άρ- 
χίίς, Ϊνα έπανάγγι π&σαν ι^θικώς χαταχριτέαν 
πρ&ζιν είς άλλου είδους άνάγχην, οϊον τίιν βι- 
αίαν 9| λάθρα άφαίρεσιν τών αλλότριων είς τί)ν 
ίνδειαν των πρ^ς συνττίρησιν χρειωδών, την 
υπ^ τών πολιτευόμενων άθέτησιν τζθιχϋς τίνος 
άρχΤίς είς πολιτιχην δϋθεν άνάγχην, χ. ο. χ.; 
Τ^ ίχιστα έ[ΐ.πρέπον είς τ?> στόμα εαυτόν σε- 
βόμενου άνθρωπου άζίωμα «ούδεΙς έχων πονη- 
ρός», δπερ δ Αριστοτέλης παρατίθεται που 
τών Ήθιχών αυτοΟ (2) ίνα άνασχευάση αυτό, έ- 



(4) «..βΤβν &ν ιΤδια μεγάλοι^ χαΐ έωοτέοινι παρα- 
πλήσιοι χαΐ άναρΟρότβροι χαΐ ήμβρώκραι τοοτέων 
αΐ γνβ)μαι . . τά εΤ^βα έοιχός σχληφρά τε βΤναι χαΐ 
βΰτονα χαΐ ξανθότβρα ή μιλάντβρα χαΐ τά ^^Οβα χαΐ 
τάς οργάς αύθάδβάς τκ χαΐ Ι^ιογνώμονας»* $. λβ'. 

(σιλ. 64 τΙ^ς έμΐ^ς Ιχδόαιως). — « . . οΐ Ανθρωποι ααρ- 
χώ$βές βίνι, χαΐ άναρθροι, χαΐ υγροί, χαΐ ά ταλαί- 
πωροι, χαΐ τήν ψοχήν χαχο(, ώς έπΙ τόποολύ' τό δ( 
Ι^άθυμον, χαΐ τό υπνηρόν έσιιν Ιν αύτέοινιν ΙδιΤν {ς 
τ• τάς τέχνας παχέβς, χαΐ ού λβπτοΓ ούδ* όξέβς . . 

9 οτχληφροός τβ χαΐ Ισχνούς, χαΐ διηρθρωμένους^ χχΐ 
§&Τ<^νονς, χαΐ θασέας &ν Γδοις* τό τε έργα^τιχόν όξΟ 
ένεόν έν τφ φύσει τ^ τοιαύτη χαΐ τό ϊγρυπνον, τά 
τε ή'^εα χαΐ τάς οργάς αύθάδιας χαΐ Ιδιογνώμονας, 
το Ο τε αγρίου μ Αλλον μετέχοντας, ή τοΟ ήμέροο, Ι; 
τε τάς τέχνας οξύτερου; τε χαΐ (ονετωτέροος χαΐ τά 
πολεμτ,ΐα άμείνους εΰρήσεις•* $. λγ'. (σελ. 64, τ. 

έμ. 1x8.). 
(2) Ήθικ. Νιχομαχ. Γ., ί, 



πενο-ίθη πολλφ πρότερον % τ^ φρενολογιχ&ν σύ- 
στημα έχτεχνωθί} υπδ τοΟ γενντότορος αύτου. 
*Αλλά χαΐ πλΐν πάντων τούτων, τίδύνατο, βε- 
βαίως, δ Οδΐΐΐ νά άντιτάξγι πρλς τ•}ιν μομφ'ίιν 
ταύτην, δτι ουδαμώς μέλει αύτφ εί τί σύςτο- 
μα αύτοΟ έστΙν αλυσιτελές τ1$ άνθρωπ(ν>) χοι- 
νων(^, άλλ' δτι ίν χαΐ μόνον έστΙ τ& διαφέρον 
αότφ χαΐ χυρίως έζεταστέον, τούτο, ε{ έστ(, 
δηλαδή, άληθίις % αμαρτημένη ή ^ρχ^Ί* ^9* ^^ 
βέβηχε. 

Πλ-ίιν τών ίδη έχτεθέντων άποδειχτιχών λό- 
γων, έζ ων χαταφα(νεται ί σαθρότης τών βά- 
σεων, έφ* αϊς στηρίζεται ή φρενολογία, εξελέγ- 
χεται άναλτίθης ή φυσιολογιχί) αυτή αίρεσις 
χαΐ έχ τοΟδε, δτι ιξ μέθοδος, χαθ' ίΐν είργάσατο 
δ ΟεΙΙ χαΐ οι μετ* α6τί)ν φρενολόγοι πρ^ς δη- 
μιούργησιν τοΟ συστήματος, ΙστΙν ήμαρτημέ- 
νη. ΠοΤα εχέγγυα, λόγου χάριν, πιστές άπει- 
χονίσεως πασών τών ανωμαλιών τ%ς του χρα- 
νίου ίζω επιφανείας παρέχουσιν αϊ άρχαΐαι προ- 
τομαί, οίον ή του 'Ομιΐρου, ή του Σωχράτους, 
ή τοΟ Πλάτωνος, ί του Διογένους, χαΐ πλεϊσται 
αλλαι, άς δ Ο&ΙΙ επάγεται μαρτύρια πρ^ς χύ- 
ρωσιν τών δογματιχών αυτού άρχων; Προείχε 
δέ δ πυργώσας τ5%ς χρανιοσχοπίας τλ σύστημα 
είς τοσούτον περιφρονι^σεως τών δεδομένων τ9ίς 
ιστορίας τών είχαστιχών τεχνών, ώστε οδδα- 
μώς έδίστασεν έπιχαλέσασθαι τ& άττοδειχτιχδν 
χΟρος χαΐ αύτου του γραπτοΟ «δμοιώματος 
τοΟ ΜωΟσέως», ώσανεΐ ην άναμφισβητι(τως πε- 
πιστωμένη ή γνησιότης αύτοΟ. 

'Ανάξια πάσης σπουδαίας άνασχευ5'ίς είσΐ 
προσέτι χαΐ τά έτηχειρτίματα, ά δ Ο&ΙΙ τξρύ- 
σατο πρ?)ς δποσττήριςιν τοΟ δόγματος αδτου έχ 
τϋς φΩΒΥθΛογιχ9\ς καττομίμου^ ώς δίΐ ώνόμασε 
τί> εΤδος τοΟτο ττίς, χατ* αυτόν, άποδείςεως. 
Άρχείτωσαν πρ2>ς έχτίμησιν τϋς άποδειχτιχΐΐς 
ί^χύος αυτών τά £ξίς παραδείγματα* πρ^ς ά- 
πόδειξιν τοΟ δτι τ& ίργανον τϋς φιλίας χείται 
ίντως έν τ5) θέσει έχείντ), ίν &ς τοιαύτην δρί- 
ζει, αναφέρει, δτι ίν τινι γλυπτώ συμπλέγμα- 
τι, έν φ είσΐν είχασμένοι δ Κάστωρ χαΐ δ Πο- 
λυδεύχης, προσερείδει Ιχάτερος τ&ν τόπον έχεΤ- 
νον τίς χεφαλ^ς, έν φ Ιστι (χατά τί>ν Οαΐΐ, 
εννοείται) ή 2δρα τίς φιλίας, ΙπΙ τ6 άνάλογον 
χωρίον τ^ς χεφαλτίς τοΟ έτερου. 'Έν τινι, λέγει, 
γραπτοί είχόνΐ τίς Παναγίας, 2ργφ τοΟ 'Ρα- 
φαι^λ, ή θεοτόχος είχάζεται Ιχουσα επίσης έ- 
περεισμένον τ& χωρίον εκείνο τίς χεφαλής ΙπΙ 
τδν άνάλογον τόπον τ^ς χεφαλ^ΐς του θείου 
βρέφους. Ό συνί^ης φιλιχί^ς χαιρετισμός, έζα- 
χολουθεΐ δ θ£ΐ11| έλάσα; ούτως είς τλ Ισ^ςα-* 



ΙΪΕ^Ι ΕΐΙίΦΑλόΥ, ΨΥΧΟλόΠίώΣ ΘΕΩΡΟΥΒΙΕΝόΥ 



^ύ^ 



τον χ9ίζ ιταρα^οξολογίας, 5 χαιρετισμός, λέγει, 
των συναντώντων άλλι/ίλονς φίλων γίνεται, ου 

ί-όνον Χιά τϋς δεξιώσεως ίι τϋς συ^ιβολϋς των 
εζιών, άλλα καΐ προστρέποντος έκατέρου την 
Ινικην τϋς κεφαλής αδτου χώραν πρ^ς τίν τϋς 
τοΟ έτερου. Τ6 καθ* ή[Λ&ς, ουδέποτε Υΐύτυχησα- 
(ΐ,εν να Ιδωμεν τ^ χάριεν 5^τως τοΟτο έιδος τίς 
φιλοφροσύνης. 

ΈνιαχοΟ του φρενολογικοΟ συστί(λατος εί- 
σΐ 9Γαρε(ΐ.βεβλ»[ΐ.ένα κα( τίνα στοιχεία φυσιο- 
λογικών άλ7)θειών, &περ 5(ΐχι>ς φέρουσι τί^ν σφρα- 
γίδα ττΊς δλόκληρον τδ δ6γ[λα τούτο χαρακτη- 
ριζούσης κουφότητος καΐ ε!σΙ κατακ6ρως ι{ρ- 
τυ^χένα διά τοΟ ήδύσ|ΐ.ατος του ψεύδους. Πρώ* 
'^οζ» ^• χ•> δ ί^δΐΐΐ έδογριάτισεν, δτι ί φθεγ- 
κτικ-ίι του άνθρωπου δύνα[λΐς έστΙν ένιδρυ^Αένγ) 
εν ίδίω χωρίβ^ του εγκεφάλου, ώρισε δε καΐ ε- 
δραν τ%ς δυνά[Λεως ταύττπς την μοΊραν έκείνην 
τών προσθίων τοΟ εγκεφάλου λοβών, ^τις ε- 
πίκειται έπΙ τοΟ οπισθίου ή[Λίσεος του βροφίου 
τίΐς δφθαλ|/.ικής κ6γχ»ς. 

Ή ιδέα, δτι ή φθεγκτικί) δύναρς κέκτηται 
Ιδιον δτηορετικδν όργανον [ΛοΤράν τίνα του εγ- 
κεφάλου φαίνεται ίχουσα ύπίρ £αυτϋς πραγ[λα- 
τικά τίνα δεδος^ένα^ διο καΐ αποδέχονται αυ- 
τήν καΐ ιατροί έπίζηλον κεκτημένοι θέσιν εν τ^ 
2πΐ7^μγ) καΐ ουδέν ε!κ^ κοςΐ άβασανίς-ως προσιέ- 

μενοι, οίοι δ Βουϋΐαάά, δ ϋαχ καΐ δ ΒΓΟΟα. 

ΚαΙ δ (Λεν ΒοαίΠααά δοξάζει, δτι ή φθεγ- 
χτιχ^ του άνθρωπου δύναμις εδραν ίχει τους 
προσθίους του εγκεφάλου λοβούς. 'Αλλά κα- 
τά της δοξασίας ταύτης αντιτάσσονται νοσο- 
λογικά τίνα δεδομένα, άν ή αποδεικτικά) ισχύς 
φαίνεται ακαταμάχητος. Τοιαύτη έστΙν ή φυ- 
σιολογικώς ταμάλιστα σπουδαία περίπτωσις, 
καθ* ην, καί τοι εντελώς διεφθορύτων έκ παθο- 
λογικ^ΐς διεργασίας αμφοτέρων τών προσθίων 
τοΟ εγκεφάλου λοβών, παρέμενεν ουδέν ^ττον 
{ ικανότης πρ&ς τ& άρθρουν ευκρινέστατα λέ- 
ξεις τινάς. 'Αναλϋθης, προσέτι, εξελέγχεται ί 
του ΒοαΠΙααά γνώμη καΙ*έκ τών ϋπ6 του 
ναΙρίαη αναφερομένων δύο νοσολογικών πε- 
ριπτώσε&)ν, καθ* Ας υτρίρχε παντελίις ένεύτης, 
έν φ ουδαμώς ην παθολογικώς αλλοιωμένη μοί- 
ρα τις τών προσθίων του εγκεφάλου λοβών. 

Ό δέ ΒΓΟΟα άντισχυρίζεται, δτι η φθεγ- 
κτικί) του άνθρωπου δύναμις ίδραν έχει τ^ν 
τρίτον μετωπιαΤον γΟρον του άριςερου ημισφαι- 
ρίου τοΟ κυρίιρς εγκεφάλου. Πρδς άπδδειξιν δ- 
μως τϋς δρθότητος της δοξασίας αυτοΟ ταύ- 
της επάγεται δύο καΐ μδνας'νοσολογικάς πε- 
ριπτώσεις, ίί, άληθέστερον ειπείν, μίαν καΐ μό- 

(ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ, 2ΤΑΑ0Γ0Ζ. Τ0Η02 



νην. Έκ τριάκοντα καΐ δύο νοσολογικών περι- 
πτώσεων, συλλεχθεισών ύπ6 του ΤΓΟίΙδδβαυ, 
δεκατέσσαρες μέν είσΐ βεβαιωτικαΐ τϋς θεωρίας 
τοΟ Βγοοβ, δεκαοκτώ δέ άναιρετικαί. Ό 
ΤΓθυ8δθαα θεωρεί κάλλις-α Ιδιαζούσης προσο- 
χής άξίαν περίπτωσίν τίνα, καθ* ην, έν φ ή 
πάσχουσα εΐχεν εντελώς αποβάλει τί)ν πρί>ς τ4 
φθέγγεσθαι Ικανότητα, δ μέν δεξ«&ς γΟρος ην 
μεμαλακυσμένος, δ δ' άριστερί>ς εΐχεν έντελέ- 
στατα κατά φύσιν. Ό δέ ναΐρίαη παρεττϋρησε 
περίπτωσίν τίνα, καθ* ίΐν ή μέν παθολογικίι 
διαφθορά του τρίτου αριστερού μετωπιαίου εγ- 
κεφαλικού γύρου ην παντελι^ς, δ δέ βαθμός τϋς 
αφασίας ελάχιστος. 

Έ τοίτη τών θεωριών περί τ51ς έν τφ έγκε- 
φάλω εορας τίς φθεγκτικϋς τοΰ άνθρωπου δυ- 
νάμεως εστίν, ως είρηται, ή υπδ του ΟδΐΧ έξεν- 
εχθεΐσα, καθ* ^ν ή περί ης δ λόγος δύναμις 
έστΙ καθιδρυμένη έν τφ άριστερί]^ ήμισφαιρίφ 
του κυρίως εγκεφάλου, μίι καθορίζοντος δέ ά- 
κριβέστερον τ&ν τόπον. Ή θεωρία αυτή 2χει 
κοινών μετά τΐίς υπί> τοΟ ΒΐΌΟίΙ διηγορευμέ- 
νης τούτο, δτι καΐ αυτι^, ώς εκείνη, ερείδεται 
έπΙ τ9ίς Ιδέας δτι ή δύναμις, έν ^ έκφράζομεν 
τα διανοΊ^ματα ημών, έστΙν ένφκισμένη έν τζί 
άριστερώ ήμ'.σφαιρίφ τοΟ κυρίως εγκεφάλου. 
"Αλλως ειπείν, δτι φθεγγόμεθα δια τοΟ άρις-ε- 
ρου εγκεφαλικού ημισφαιρίου, δπερ έστΙν δπω- 
σουν παράδοξος ιδέα, &τε αντιμαχόμενη τοΙς 
τέως καθολικώς παραδεδεγμένοις, δτι έκα- 
τέρφ τών εγκεφαλικών ημισφαιρίων πρόσεστιν 
ή αυτή ^ καΐ τω έτέρβ^ λειτουργικά) Ικανότης, 
καΐ δτι αμφότερα άναπληροΟσιν άλληλα έν τοις 
φυσιολογικούς αυτών ίργοις. "Ινα δέ φαν5«ι ίτ- 
τον αλλόκοτος ή θεωρία α&τη, έπειράσαντό 
τίνες άνευρεΤν ανάλογα έν ημίν φαινόμενα. 
Τά πλείστα, λέγουσι, τών πολύπλοκων καΐ 
δυσεκτελέστων ίργων ούκ έκτελουμεν εΰχερέ- 
στερον διά της οεξιΑς χειρός % διά τϋς άρι- 
στερ&ς; Πρλς τ•})ν γραφΆν, τίϊν ζωγράφησιν, τ&ν 
διαξιφισμόν, καΐ πρ2>ς τοσαΟτα &λλα Ιργα, ου 
μεταχειριζόμεθα μόνην τ'})ν δεξιάν; *Ως γνω- 
στόν οέ αί οιά τών δεξιά του σώματος γυίων 
έκτελούμεναι κινι^σεις έχουσι φυσιολογικώς τ^ν 
άφετηρίαν αυτών έν τώ άριστερώ ι!)μισφαιρί(ι^ 
του κυρίως εγκεφάλου, καΐ αντιστρόφως. *Εν- 
δεχόμενον, λοιπόν (λέγουσιν), δτι έχει δμοίως 
τ6 πο&γμα και δσον έπΙ τ^ έδρ^ τ%ς φθεγκτι- 
κης δυνάμεως. 

*Απροκαταλτ4πτως κρίνοντες περί τοΟ πιθα- 
νοί, ?) μτί, τών επιχειρημάτων, &περ φέρονται 
εΙς 6ποστι4ριξιν έκαστης τών ε2ρημένων τριών 

<Γ'.} 43 



338 



Ο ®ί Ε/η• ΕλλΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓίΕΟΣ ΙίΤΑλΟΓΟί 



φαΐν&ται ή ^ττον ουσαπέ&εχτος. Κατά τί)ν 6πλ 
τοΟ ΒαίΙΙαΓββΓ έν πλείστη έπιστασί^ *αΙ δ- 
λως ά[Λ$ρολ^πτως γενο(Αένην χριτιχην βάσανον 
τοϋ πβρί ου ήμίν δ λόγος ζητι^ιχατος, έξ έχα- 
τ^ν έξήχοντα καΐ πέντε ένεών ?| άλαλων αν- 
θρώπων οΐ έχατ6ν πενττίχοντα χαι πέντε ίισαν 
ή|λ>ιπλ%γες τ* αριστερά* άπόΧειξις τούτο, ώ^ 
γνωστόν, δτι ενυπήρχε παθολογιχί} άλλοίωσις 
2ν τ^ άριστερφ ή|λΐσφακρ((ΐ|^ του χυρίως έγχε- 
φάλου. Τουναντίον δέ, έν ριόναις δέχα περιπτώ- 
σεσι συνυπϋρχεν ή αφασία (ΐ.ετά παραλύσεως 
του αριστερού ήριίσεος τοΟ σώμ^ατος. '^Ωστε δύ- 
ναται τις, διατυπων έν άριθ|/.Ίΐιτιχοΐς οροις την 
σχέσιν τών δπέρ χαΐ τών χατά λόγων, ειπείν, 
δτι αχ τής θεωρίας τοΟ Ο&Χ 6περαγορεύουσαι 
νοσολογιχαΐ περιπτώσεις Εχουσι προς τάς άν- 
τιχεΐ|/.ένας αύτ5} ως 4 5: 1 . Όπωσδηποτε Ζ^ως 
τ6 περί ου νΟν ήμΐν 6 λόγος ζΊ(τη[λα, χαΐ (λετά 
τοσαύτας προόδους τ^ίς πειραματιχ^ς' φυσιο- 
λογίας, οϋπω ίσχε τ'ίίν τελειωτιχίιν αύτοΟ χαΐ 
τους πάντας πείθουσαν λύσιν. Έζευρέθη δ[ΐως 
4ΐδ>2 4 πρύς αυτ-ίιν ασφαλώς £γουσα δδός, του- 
τέστιν ή σπουδί) τών νοσολογιχών, ούτως ει- 
πείν, πειραμάτων αύτϋς της φύσεως. "Οσον δε 
έπΙ τ5^ μείζονι εύχειρί^, έν ^ ή δεζια τών χει- 
ρών έχτελεΐ τίνα τών ίργων, χαΐ ην τίνες έπη- 
γάγοντο έπιχείρηαα πρύς υποστηριξιν τής δο- 
ξασίας τοΟ Οβχ, δέον παραθέσθβι τά έζ^ς. 

Καθολιχόν, αληθώς, παρά π&σι τοις λαοίς 
φαινόμενον εστί, σπανίας μόνον (έζ άτομιχών 
αιτίων προϊούσας χαΐ ταύτας) παραφαΐνον τάς 
εξαιρέσεις, δτι ή δεξιά χεΙρ προτιμάται πρ&ς 
έχτέλεσιν παντός, εύχειρίας τιν&ς χρήζοντος, 
Ιργου. Τινές μάλιστα πιστεύουσιν, δτι χαΐ έπΙ 
τών χαλπαζόντων δρομιχών ^ ίππαστηρων Τπ- 
πων παρατηρείται έπιχράτησίς τις τ^ προβι- 
βάσεως τών δεξιών ποδών. ΚαΙ υττό τίνων μίν 
έθεωρήθη αιτία τ%ς προτιμι^σεως τ91ς δεξιάς 
τών γειρών τ6 άνατομιχδν δεδομένον, δτι έν 
τοΤς οεςιοΐς ή ύποχλείδιος αρτηρία, άντΙ τοΟ 
έχφύεσθαι έχ τοΟ άορτιχοΟ τόξου, λαμβάνει τί^ν 
άρχί}ν αυτ^ς έχ τϋς ανωνύμου αορτές. Άλν & 
λόγος ο&τος, χαΐ άλλως Σχιστά πειστιχός, χα- 
θίσταται χαΐ έχ τούτου Ιτι μ&λλον δυσαπόδε- 
κτος, δτι δ ΡβαοοοΙί ε&ρε τ})ν ^ηθεΧσαν άνα- 
τομιχην άνωμαλίαν έπΙ ένδς δεξιόχειρος άνθρώ - 
που. "Ωστε οέον ζητηθίναι άλλαχου τ4ν του 
έξηγητέου φαινομένου λόγον. 

"'λλλοι έττειράσαντο ΐνα έρείσωσι τίιν περί 
τοΟ ζητήματος δόξαν α6τών έπΙ τϋς άναπο* 
δείχτου χαΐ ψιλίίς διαγορεύσε^ς τοΟ Οταϋο- 



ΙβΙ, δτι, δ^θεν, αί Ιλιχες τοΟ προσθίου λοβο& 
τοΟ άριστεροΟ έγχεφαλιχοΟ ^ισφαιρίου ανα- 
πτύσσονται πρωΐαίτερον, χαΐ δτι τοΟτο δυνατλν 
συνεπάγεσθαι χαΐ πρωΐαιτέραν, χαΐ εύχερεστέ- 
ραν ένέργειαν τών νεύαων, επομένως δε χαΐ τών 
μυών, τών έν τφ δεξιώ ήμίσει του σώματος. 
Κατά τ9|ς σαθρ£ς δμως ταύτης δόξης αντιτάσ- 
σονται άντιχρυς άλλοι, οίοι δ ΕοΙίβΓ, δ Υο^ 

χαΐ δ ΟαΙΙβηάβΓ. 

Ό Ργβ-8πΐί11ΐ έπειράσατο Ιναγχος Ιτι (4) 
έξηγ^σαι τλ περί ο& δ λόγος φαινόμενον. χατά 
τ& δαρββίνειον δόγμα. Ό άνθρωπος, λέγει δ 
είρημένος {ατρός, ην τ6 χατ* αρχάς άμφιδέξιος, 
ατε τών συνήθων έν τω βΙ(^ τών αρχεγόνων άντ 
θρώπων χειροπονιών (οίον τ%ς άναρ|^ιχι&σεως, 
τ%ς είρεσίας, τ%ς νηξεως) άσχουσών ές Ισου άμ- 
φοτέρας τάς χ^ρας. Έπελάθετο δμως δ σοφλς 
άνηρ, δτι αι έν τψ φυσιχφ βίϋ^ του άνθρωπου 
χρειώδεις χειροπραγίαι είσΐν ού μόνον αΐ πρ^ς 
Λς άπαιτ^ται αμφοτέρων τών χειρών ι$ συνέρτ 
γεια, άλλα χαι αϊ διά μόνης της ετέρας τών 
χειρών σχοπιμώτεοον έχτελούμεναι, οίον ή δρέ- 
ψις χαρπών άτΛ δένδρων έφιχτών μόνων διά 
τ%ς δσον οΐόντε μείζονος διατάσεως τ^ίς ετέ- 
ρας τών χειρών χαΐ τ^ς εις υψος άνατάσεως 
τοΟ χατ' αύτί^ν ήμίσεος του σώματος, ή βολή 
λίθων, % άλλων βλημάτων, χατά πολεαίων, 
θηρών αγρίων, 4ΐ έπΙ αναιρέσει τώγ επιτηδείων 
πρ^ς τροφίιν ζώων, δ χειρισμός τ9ΐς χορύνης, 
τής λόγχης χ.τ.τ. Ό άρτι (ψηθείς Ιατρός προτεί* 
νει νά έρευνηθώσι τά χατά τά ίθη τών είσέτι 
αγρίων λαών. Ισως ούτω διαφωτισθ^ τλ ζήτημα 
έξ ής τίνος άρα αίτΙας έξενίχησεν ή τ^ς δεξιάς 
χειρός χρήσις. 'Ίσως, λέγει, εξεταζομένου δπως 
χαταχλίνουσιν έφ* υπν(^ τά παιδία αυτών οι ά- 
γριοι, έν ^ τινι θέσει θηλάζουσιν αυτά, χ. ου. 
χ., ευρέθη ή αιτία, δι' ^ί απολείπεται χατ' εύ- 
χειρίαν ή ευώνυμος χεΙρ τ%ς δεξιΑς. Έπανάγων 
δ* είτα έπΙ τ^ δαρββίνειον δόγμα τλ προχείμε- 
νον ζήτημα, είχάζει, δτι οΐ πρώτοι έπινοήσαν- 
τες τήν χρ^Ισιν, π. χ , τϋς άσπίδος άνθρωποι 
ήδύναντο μίν νά φέρωσιν αυτήν άδιαφόρως είτε 
τ^ δεξιφ, είτε^ τη αριστερά τών χειρών, άλλ* 
Ισως διέφευγον, λέγει, ε&χερέστερον τά χαίοια 
τών τραυμάτων μεταχειρίζοντες μέν διά τ%ς δε-: 
ξι&ς τά χαχωτιχά, ^ πρλς έπίθεσιν, δπλα, χρα- 
τοΟντες δέ πρδς άμυναν τήν ασπίδα διά τις 
άριστερ&ς, έν τ^^ διαδοχ5^ δέ τών γενεών, χατά 



(4) 6υ; ΗοβρΗ. ΗβρβτΙ., 3. $«. XVI, σιλ. 441, 
4874. 



ν^. 



ΠΕΡΙ ΕΓΚΕΦΑΑΟΓ, ΨΥΧΟΑΟΓΙΕ.ΟΪ ΘΕΟΡΟΪΜΕΝΟΥ 



339 



ιίΐν οβρββίκβην ίρχίΐν τίς φυσική/: ίΛΐ.ΙογίΙζ 
(ί>ς έζηλλ:ίνι«ϊ, κάνυ εύοτίχως, τ^ *86ΙβθΙίοη 
'πίΐΙϋΓβΙΙθ» δ έν ΆΗνΛίς δντως σοφίις !ατρ6ς 
χ. Άλίξιος Πάλλτι;), ίτίφυστώθη τοις Ικγονοι; 
4 έν τοις πολι^αχοΐς ίργοι; μίΐζων %{>χηγΙχ 
τής }(ζ(£ΐ τών χκρΰν. Τούτου ίέ, λίγκι, γι- 
νορένο», έπιζίτάδιι ίΐτα, χατ' ϊύνίϊΐτον βυνί- 
ιτιιαν, ή προτΐμηνι; τί); δεζιΚς χειρ^ΐ χκΐ έν 
παντοίοι; άλλοις ίργοι;. 

"Εκαστος σύνορα, δτι πάντα ταΟτα ίίβΐ ψι- 
λαΐ χλ\ άμιέσου άτηδιίζεΜ; ού^αμΟς διχτιχαΐ 
είχασΐαι, χαΐ βτι τΐ^ς ίπλΐΐς ταύττς ίοχι^Φίως 
ττολλ^ αίρΐτωτέρα ^θελεν εΐαθαι γνώ[ΐιι, βαί- 
νουσα, ει δυνατ<ίν, ίπΐ βάσει τ^ πειρα^ιίατιχ^ 
ίιηδεΐξει. 

Έτητ^σαντβς τλν νβΟν ([ς τ6 ζιΑτηι/ια τοϋτο, 
2στοχκ9ά[λεθικ, δτι ο6χ ΐν των άνεν^ίχτων τ^ 
[χΐν πρύς τ^ δεζι^ των χειρβν ΐίμτσυ τοΟ σώ- 
ματος είναι ίττον βαρύ, ίι τδ πρ^ς τ1) (ίριςΐρΫ" 
τούτου ίΐ οΰτως ϊχοντο;, ίπει^ϊι ταΐς ίργβ- 
στιχκΐς τΰν χειρΔν χιν^σεσι συνο^εύουπν, ώς 
έτή τι» πλείστον, χαΐ μεταγωγαΐ τοΟ χατά τίτν 
ίργαζομέντιν ^^Λρα ριίρους τοΛ σώ|λατος {οίον 
σνινανύψωσις τοΏ χατά ττιν άνατεινομένην χΛ- 
ρα ίμίσεος αϋτοΟ, πειρΝ|ΐένων ήμιΰν έφιχέσθκι 
πραγμάτων ύψηλί ίντων, [Μτας•ροφΐ τοϋ πρϊς 
τ^ έργαζομένΐί] ^βιρί {μ[σεο{ τοβ σώματος ^- 
μών ττερί τ4 ϊτερον έπΐ χχτκλίψει παντοίων 



αντικειμένων, χαΐ πολλά 2λλα), ίπ^μενον ΐν 
προτιμϊΐ9ΐ«αι 6ρμεμφύτως άνίχαθεν πρ&ί πά- 
σαν ίργασίαν την πρδς τώ ίττον βαρεί χαΐ 
εύμεταχινητοτέρω ^μίσει τοϋ σώματος χΛρα. 
Τίς ί μή έννοών, δτι, έάν ίύο ίπιμι^χείΐ ανι- 
σοβαρείς κύλινδροι (π. χ., 6 μέν σιδιιροΟς, £ 
δέ ζύλινος) νοΐίθωσι βυνΐίμμίνοι χατά μ^χος 
άλλιίλοις, πολλ^ εύχερεστίρα ίσται ή περι- 
στρο^ρή τοΟ ίττον βαρέος περί τ6ν Ιτερον, ή 
τίι άνάπαλιν, χαθώς χαΐ ή άνύψωσις τοΟ Ελασ- 
σον βάρος ϊχοντος ΐ) τοΟ μείζον; 

Τούτων προειχασθέντων, 6πελεΐπετο ^ τ^ λυ- 
οίΐ(. λίβφ τΐΐς πειραματιχΐίς παρατηρ^Ασεως 2ο- 
χιμαβία τΐ^ς είχασΕα; ήμώνταύτΐ];, ίνα 2ειχβϊ| 
ει εΐχεν ίρ&ώς χ«1 ην δρα ίναγραπτέα ώς τ«- 
πιστωμένη άλι^θεια έν ταΐς Χίλτοις τϋς ίπι- 
στι^μης, ^, τουναντίον, ει ην αναληθής καΐ Κιά 
τούτο ίγχαταλειπτέα. Πρίίς τ4ιν πειραρατιχίιν 
ταύτην ϋοχιμασίαν έμηχανησάμεθα ϊΚιον στα- 
τιχδν ίργανον, ίπιτήίειον πρίις στάΒμησιν τοΟ 
ανθρωπίνου σώματος τοιουτοτρόπως, ώστε μαν- 
θάνομεν (έπΙ ζώντος τοΟ άνθρωπου) τίιν χαβ* 
δλχην διαιροράν ΐχατίρου τών χατα μίσχος 
ημίσεων αϋτοΟ. 

Π κ ρ ατ ρέποντες ένταΟθα τΐιν περιγραφί)ν τοδ 
σταθμητιχοΰ τούτου μη^^αν^ματος, πιρί Λ 
Ισται Άμΐν έν ίτέρ^, χυρίως φυσιολογιχω, Εργφ 
ί λόγος (1), άρχούμεθα προστιθίντες ένταΰθα 



(1) *1>α καρένχωμιν ίκ4 «οΒΪΙ τοΤ; δ(•χρ«6οιιμέ- | δη Βρον χρίΐ '«ιιρ•μη(ΐΐήν έιη{1τ««ιν τβίν ι1ρ))μ4ν(ί 
νΜ{ τΑ πιρί τίν &νβρΜκον ιρνβιολογο&μ(ν• τϊν ΧΡ*>ΐ" | 4ί^<Ί Ιγ•<υμεν πΒρ>Η•9•ι έ« ν^ηύτφ ΙνΜίε ιήν ' 



340 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



το ίι* αύτου έπιτβυχθέν καθολικ&ν πίρισρια. 
Σταθ^Λ'ΐ&σαντ&ς τά σώματα δεκατεσσάρων αν- 
θρώπων (ων οΐ έξ "Ελληνες, οί τρεΙς Αρμένιοι, 
οΐ δύο ΌθωμανοΙ χαΐ οι τρε'ϊς Ιουδαίοι), εδρο- 
μεν σταθερώς επι πάντων τούτων, οτι τί) άρι*- 
στερ&ν ήμισυ τοΟ σώματος ην βαρύτερον τοΟ 
δεζιου. Ό έκ τών δεκατεσσάρων δε τούτων 
σταθμι&σεων περιγενύμενος μέσος ίρος έστΙ δια 
μεν χί} αριστερών ήμισυ τοΟ σώματος 1 1 563 
γαλλιχά γράμμια (6Γ2ΐΐηΐη68), ?) τεσσαράκον- 
τα, περ(που, γαλλιχά γιλιογράμμια (Κίΐο- 
^ΓΒΐηΐηθδ), δια δέ τλ δεζών 1 2500 γράμμια, 
% τριάχοντα ίπτά, περίπου, χιλιογράμμια. "Ως-ε 
τ& άριστερ&ν ημιστι του σώματος τών άπο- 
σταθμηθέντων δεκατεσσάρων ανθρώπων ευρέθη 
βαρύτερον τοΟ δεξιού, ή δε διαφορά των 6λχών 



ινιριγραφήν χβΐ τό άπ&(χα«μα τοΟ κβρί ου & λόγο; 
ζυγοστάθμου. ΤοΟτο συνένιηχιν ία ξολ(νου πλαισίου 
(Α, Β, Γ, Δ έν τφ παρακείμενο) άπειχον(σματι), τΙ^ς 
πλάντιγγος ({^ τοΟ περιβάθρου), ης τό μέν μίσχος 
γαλ. μέτ. 4, 70, τό 81 πλάτος 57, τό δέ πάχος 
05, χαΐ έχ ΠιοειδοΟς, έπίαης ξυλΙνου, χιλλ(βαντος, ου 
αΐμέν στηλ(δβς (Ε, Ζ. Η. θ) ξχουσιν Ι&ψος 1, 45, 
τό δέ ζύγωθρον ^ μεσόβμιον {II, Ε) χαΐ ό ΰποχε(με- 
νος σονοχε6ς (Ι, Κ) μΤ^χος 4, 75, τά δέ πόδία, (Α, 
Μ. Ν, Ξ) μίσχος άρκοΟν, ώαπερ χαΐ πάντα] τά μέρη 
τάς άλλας διαμέτρους τοιαύτας, ώττε είναι άρχοόντως 
«6εναρά προς βάατανιν τ&ν νταΟμιζομένων άνΟρώπυον. 
Ίίρτηται δέ ή πλάνχιγξ από τοΟ ζυγώθρου διά τ(ΰν 
στατηρ(ων (ο, ο, ο* Π, Π, Π) δν τρόπον διασημα(νει 
τό παρεγχείμενον έξειχόνισμα. 'Ίνα δέ μή περινφάλ- 
λη^αι ή πλάντιγξ χατά τιί^ν περί α&τήν πιρίβααιν τοΟ 
σταθμιζομένουΐ άνθρωπου, είσΐν ΰποτεταμένα Ινθεν 
χαΐ Ιίνθεν ιής πλάστιγγος χατά την τ^ς περισφάλσεως 
Τξιν (διήχοντα έχάτερον άπό τ1\ς μεσότητος έχατέρας 
Τ&ν ατεν&ν τοΟ πλαισίου πλεορ(Ζ>ν μέχρι τΤ^ς μενότη- 
τος τοΟ αυνοχέως) άρχούντιος κραταιά άλύαια (Ρ, Ρ* 
Σ, 2). Πνεται δέ ή ς-άθμησις έχατέρου τών χατά μΐ^χο; 
ημίσεων τοΟ ανθρωπίνου σώματος χαθεζομένου τοΟ 
άνθρωπου περιβάδην {) Ιππαστί περί τό προς τοΤς στα- 
τηρ(οις μέρος τΐ^ς πλάστιγγος, &σπερ εμφαίνεται χαΐ 
έν τ^ παρεγχβιμέν^ «Ιχονογρα«ρ{^. 



αυτών ούχΙ μιχρά, ίίτοι τρ(α, περίπου, χιλιο** 
γράμμια (<). 

Ούτω, λοιπόν, άνευρέθη ό αληθές, νομ(ζο- 
μεν, χαΐ διά της έν τοΙς τοιούτοις ίσχυροτέρας 
των άποδείζεων, τ^ς πειραματιχ%ς, τεχμηριω- 
θείς λόγος, δι' 8ν έν πασι τοΧς λαοΐς, τοις τε 
εύπολιτεύτοις χαΐ τοΙς άγρ(οις, προτετίμηται 
έν τη χρήσει ήδεζιά τών χειρών, τ^ς έπάρι- 
στερότητος ούσης σπανίας εξαιρέσεως. 

Διά τ2^ν άρτι έχτεθέντα λόγον δύναταΙ τις, 
βεβαίως, έχ τών προτέρων νά είχάστ), οτι χαΐ 
έπΙ τ%ς ραχιτιχης διαστροφές τϋς σπονδυλιχ^ς 
στήλης γίνεται, ώς έπΙ τ& πλείστον, ή τού σώ- 
ματος υφεσις χαΐ ή έπίχαμψις τΐΐς ^άχεως έτυΐ 
τ& άριστερ&ν πλευρόν, ατε, ώς απεδείχθη, βα- 
ρύτερον, τ& δέ χατά τί» χύτος του θώραχος χύ- 
φωμα ένίσταται έν τοϊς δεζιοΤς. Έξ επτά δ- 
οών, διαστροφών τ^ιν σπονδυλιχ'}}ν στηλην έχ 
ραχίτιδος, ο&ς ίσχομεν εύχαιρίαν νά παρατηριη* 
σωμεν έξ ότου ίίγαγεν ίμας έπΙ την έπαλι&θευ- 
σιν τ^ς είχασίας ιξμών ή πειραματιχη δοχιμα- 
σία, οι ίξ εΐχον τ& μέν υβωμα έν τοις δεξιοίς, 
την δέ χαμπην έπΙ θάτερα, ένλς δέ χαΐ μόνου 
ην τ^ σώμα έπΙ τά δεξιά χεχλιμένον^ τ^ δέ υ- 
βωμα έν τοΙς άριστεροΐς. 

Πρλς έπαρχεστέραν δμως βάσανον τ%ς δσον 
έπΙ τ^ ΐξει τίς ^αχιτιχΐίς διαστροφείς του σώ- 
ματος είχασίας ημών χαΐ δριστιχην αύτος έχ- 
τίμησιν εύχταία έστιν • ή περαιτέρω χατά τ^ιν 
ίννοιαν ταύτην έξαχολούθησις τών παρατηρή- 



(1) *Επαναλαβ6ντ(( 1{ βτοο προηνέ^Οη «4 άνΐ- 
γνωσμα τοΟτο τήν νογχριτιχήν διά τοΟ «ταβμοΟ {{(- 
τβφΐν Ιπΐ 1ννέ« &λλω< ίνΟρώκοιν (&■) οΐ κέντ• Έλ- 
λ«)νβ{, οΐ δι τ4β9«ρ«ς Αρμένιοι), ι1ϊρομ(ν ι<Λ; έξΐΙ( 
«ταηχοί>; βροιχ (ο( αριθμοί τ&ν β^αθμιχδιν μονάδων 
βημα{νον9ΐν αγοραίους όχχάδχς, Δν έκάβτη;, ώ( γνιο- 
««ον, 312 } ^ έν( γβλλιχφ χιλιογραμμ(φ). 

400 



Δεξιά' άριβτερά' 



Α'. 
Β'. 
Γ'. 

Δ'. 
Ε'. 
^'. 
Ζ'. 
Η'. 
β'. 
(λέφος δρος 



28 

33,130 

33,26 

28 

33,70 

27,200 

34 

33 

35,200 

31,40 



30 

36,100 

38 

30,30 

35,100 

29,300 

28,40 

36 

38 

34,240 



'οιαφ. (πλέον 
έ. τ. άρις*.)• 
2 

2,270 
4,374 
2,30 
2,30 
2,100 
4,40 
3 
2,200 

3,200 



ίθνος άνθρ. ήλιχία άνθρ 



"Ε. 
"Ε. 
•Α. 
"Ε. 
"Ε. 
Ά. 
Ά. 
'Α. 
"Ε. 



28 έ. 

32. 

44. 

26. 

51. 

29. 

40. 

60. 

34. 



1 

ι 



ΠΕΡΙ ΕΓΚΕΦΑΑΟΪ, ΨΓΧΟλΟηΚΩΣ ΘΕΩΡΟΥΜΕΝΟΥ 



341 



(τεων, ^ν χαΐ (χάλιστα Ιχζτζχτηχ,ώς έζαιτού(Αε- 
θα χαΐ εύελπιστί άπεχδεχέριεθα παρά τών ια- 
τρών {^(ως [Λελβν τοΟ ήμ,ετέρου Συλλόγου. 

Ταύτα παρεχβατικώτερον ένείραντες, έττά- 
νειμεν έπΙ τίιν χυρ(αν του λόγου υπόθεσιν. 

Την πρώττιν νύςιν τυρδς άναχάλυψιν τίς φυ- 
σιολογιχ^ΐς αληθείας, δτι ή φβεγχτιχη τοΟ άν- 
θρώίΓου ^ύνα[χ.ις χαθί^ρυται ίν τφ έγχεφάλί^, 
ενδέχεται δτι Ισχεν 6 άρχηγέτης τϋς έν (λαχα- 
ρ{^ τ^ λι^ξει φρενολογιχίς σχολίς έχ τ%ς έμι- 
ινειριχί^ς παρατηρήσεως, δτι ή ίχετιχίϊ άπόχρω- 
^Κ τίΐς φωνής έχάστου άνθρωπου Ιχει σχέσιν 
χαι άναλογίαν πρί)ς την νοητιχην αύτοΟ ποιό- 
τητα. ^Άνθρωποι, οίς έστΙ πεφεισ[ΐ.ένως νενε- 
μη[ΐ.ίνη ή νοητιχότης, Ιχουσιν άβληχρόν, νω- 
θϋ χαΐ αμουσον τ&ν τίχετιχ?>ν τ%ς φθέγζεως χα- 
ραχτ51ρα, ^ άδυνατουσι προσενεγχεΐν τ6ν δείνα 
% δεΧνα τών φθόγγων, έν φ οί άρτιοι τίιν διά- 
νοιαν προΐενται, δτέ (/.έν μ&λλον, δτέ δε ίτ- 
τον ευηχ^ χαΐ ε&μουσον την φωνι(ν. Πρδς άνα- 
χάλυψιν τίς πρ}>ς τδν έγχέφαλον σχέσεως τίς 
φθεγχτιχϋς τοΟ άνθρωπου δυνά{Λεως αδύνατο 
να ποδηγεττίση τ6ν δζύνουν παρατηρητί)ν χαΐ 
τίί^ φυσιολογιχώς χαΐ ψυχολογιχώς πολύ τδ διά- 
φορον ίχον, δεδομένον, δτι χατά την βρεφιχην 
ήλιχίαν, χαθ*^ν δ έγχέφαλος ούπω Ιχει συν- 
τετελεσμένην τίϊν μορφολογιχην αυτοΟ άνάπτυ- 
ζιν, τα φωνητηρια δμως όργανα είσΐν εντελώς 
ανεπτυγμένα,— τδ δτι, λέγομεν, χατά την ήλι- 
χίαν ταύτην μόνον φυσιολογιχώς άπλοΟς χαΐ 
διά τοΟτο εύπροφέρτους φθόγγους δύναται Τνα 
προφέρη 6 άνθρωπος, ούχΙ δέ χαΐ πολυσύνθε- 
τους. Τδ άναμφισβητητον δεδομένον, δτι τϋς 
προέσεως μόνων τών φυσιολογιχώς απλών χαΐ 
διά τοΟτο εύπροφέρτων φθόγγων έστι δεχτιχδς 
δ έν ταπεινί^ ίτι βαθμ(δι τ^ς έγχεφαλιχϋς α- 
ναπτύξεως ων άνθρωπος,— τδ δεδομένον, λέγο- 
μεν, τοΟτο (χει χαΐ έτέραν σημασ(αν, ιξμΐν 
πρδ πάντων τοΊς *Έλλησι διαφέρουσαν, άτε οτί- 
που έπιθυμουσιν έπαγαγείν, πρδς τοΙς φιλολο- 
γιχοΤς χαΐ ίστοριχοΧς (1), χαΐ φυσιολογιχά τεχ- 
μηρια περί τοΟ δτι ήμεΐς διεχρατιλσαμεν, άπδ 
τών προγόνων ημών έν τί^ διαδοχή} τών γε- 
νεών παραδοθεΐσαν ήμίν, τίιν γνησίαν προφο- 
ράν τών έλληνιχών γραμμάτων, χαΐ δτι δ "Ο- 
μηρος, π• χ., έπρόφερεν ως χαΐ ημείς τδ <βε- 



(1) "Ορα χορ(ως τά &πΑ Κωνσταντίνου ΟΙχ•ν^μοο 
Ιν τφ • ΠβρΙ τ?^ς γνηνίας «ροφορβς τΐ^ς έλληνιχί^ς γλών- 
αης» σογγ^άμματι α&τοΟ (έν βελ. 35—62, 77^88, 
189—132, 143—169, 165-170) φιλολογηΦέντα. 



λέεσι βεβλι&αται» χαΐ τ& «βεβλημένος βουβώ* 
να>, χαΐ δ Ευριπίδης τ& < βεβαρβάρωσαι έν 
βαρβάροις», δ δε Ησίοδος ο&χ έπρόφερεν ώς 
οΐ έρασμίζοντες τών ελληνιστών 

«ΚαΙ άόμεν ώς χεν άφ χαι μί} άόμεν δς χεν 

[μη άφ. 

» ΚαΙ άόττϊ μέν τις ίάωχεν, άαώτη ά' ου- 

[τις ίάωχεν», 
("Εργ. χ. ήμ. 352—353) 
άλλ' ώς ημείς• χαΐ δτι οΐ πρόγονοι ημών διέ- 
στελλον χαλώς χαΐ χατά προφοράν τ^ «ίθνος* 
άπ4 τοΟ «Ιτνος», χαΐ τ& *ίβος• άτΛ τοΟ «Ε- 
τος», χα11τ& «χριταΐ» &ιΑ τοϋ χριθαι» χαΐτλ 
«σθένω» ^π6 του «στένω», χαΐ τ6 «Θ1ς»*άπλ 
του «τ£ς». 

Εξετάζοντες τους φθόγγους Β, Δ χαΐ θ έν 
χαθαρώς φυσιολογιχά) έπόψει, ευρ(σχομεν, δτι 
ή μέν πρόεσις αυτών χατά τ6ν παρ* ήμίν δια- 
σωθέντα προφοριχ^ν τρόπον χρήζει πολλφ τυο- 
λυπλοχωτέρας μυΧχ^ς ενεργείας ?) ή χατά τί>ν 
παρά τοίίς περί τδν 'Έρασμον έλληνισταΧς έν 
χριϋσει πρί^ς άπαγγελ(αν έχάστου τών περί ων 
δ λόγος έλληνιχών γραμμάτων. 

θεωροΟντες τ& λεχθέν μείζονος αναπτύξεως 
άξιον, έχτίθεμεν διά πλειόνων τά περί αύτου. 
Κατά τ6ν ήμέτερον προφοριχλν τρόπον πρ2»ς ά- 
παγγελίαν τοΟ γράμματος Β άπαιτΰ^ται 

ά) νά χαθελχύσωμεν την χάτο> σιαγόνα, 
άλλ* ούτω συμμεμετρημένως χαΐ τοσοϋτον μό- 
νον, δσου δεΙ ίνα ή του χάτω χείλους άνω ε- 
πιφάνεια άχθη εις τλ αυτ2» δριζόντειον πεδίον, 
έν φ χαΐ ή χάτω επιφάνεια τών τ91ς άνω σια- 
γόνος τομέων. Πρ^ς έπίτευξιν δέ τούτων ά- 
νάγχη νά συστείλωμεν χατά τό :ζγοσί^χοτ μΙ- 
Γρο^, χαΐ οΰζ8 ηΜον ούό υαοσοτ τοΟ δέον- 
τος, τους έξίίς αΟς' 

1) τ6 μυώοες πλάτυσμα (δ1ΐ1)0α1αηβα8 

οοΙΗ)• 

2, 3) τους δύο διφυείς τϋς χατωτέρας 

σιαγόνος (άί^αδίποί πίδίχίΐΐ&β ίηίοποΓΐδ)• 

4, 5) τους δύο ς^λοΟοειδεΙους (δίγίοί- 

οίάθί)• 

6, 7) τους δύο λοξούς σιαγονιχούς (πΐγ- 
Ιοίοίάβί) χαΐ 

8, 9} τους δύο στενούς γενυοειδείους (§6- 
ηίοίάβί)• 

β') νά διατείνωμεν πρύς τά δπίσω τύ χα- 
τώτερον χεΤλος οΰζω συμμψηρη/Λίκωζ^ ώστε 
την Εσω έπιφάνειαν αΰτου τε χαΐ τών τ%ς ά- 
νω σιαγόνος τομέων άχθϋναι πρύς τύ α&τύ χά- 
θετον πεδίον* Τνα δέ χατορθώσωμεν τοΟτο δέον 
συστεΐλαι 



Η% 



ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΧ ΣΥΑλΟΓΟί 



10, 11) ά[ΐ.φοτέρους τοί^ς χαθελχυ^τ^ρας 
του κατωτέρου χείλους ((1βρΓβ8δΟΓΘ8 Ιαοϋ 

ίηίβηοπδ)• 

γ') \ώ ^ιαθέσωμεν ούτω την γλώ«<Γαν, 
ώστε είναι τ& (ΐέν &χρον αύτϋς χεχα[ΐ.(λένον 
πρ?>ς τα χάτω, α6τ})ν δέ (ΐ.ετγ)γ(/.ένγϊν πρΐς τω 
$απέδφ του κοίλου τοΟ ίττόριατος' ϊνα α* έφι- 
χώ[λεθα τούτων δέον να συστείλωριεν 

12, 13) τους δύο γενυογλωσ<τικούς (^0- 
ηίο^ΙΟδδί) καΐ 

1 4) τί)ν γλωσσικών (Ιίη^ααΐΐδ)• 
Χ') τούτων ττάντων παρασκευασθέντων, υ- 
πολείπεται Ιτι να έκβιάσω[Αεν τ& έν τφ κοίλω 
τοΟ στύ;ιατος Ιναπειλ»(Α(£ένον πνεΰ(Λα ϊνα γί- 
νηται ή τοΟ φθύγγου πρίεσις' πρ^ς τούτο δέ 
δέον συστείλαι πάντας τους έργαζθ|Αένους τίιν 
έκπνευστικήν συστολην τοΟ κύτους τοΟ θώρα- 
κος (λΟς. Έπειδίι δέ ή των (Αυών τούτων συν- 
εργεία άπαιτΛται προς τίιν πρόεσιν παντός 
φθόγγου, έπο[λένως καΐ πρ^ς τίιν καθ* οιονδή- 
ποτε τρότΓον γινο[χένην προφοράν του περί ου 
νΟν δ λύγος γράμματος, οιά τοΟτο ιίαραλείπε- 
ται ή συναρίθμησις αυτών ένταΟθα τε καΐ έν 
τοΤς έζίς περί τί\ς τών λοιπών γραμμάτων 
προφοράς λεχθησομένοις' 

έ) δέον, έν ^ στιγμί) προΐέμεθα τί>ν φθόγ- 
γον, νά καθελκύσωμεν αύθις την κάτω σιαγύ- 
να, συστέλλοντες πάλιν τοίις τίιν καθέλκυσιν 
αύτ^ς εργαζομένους εννέα μΟς. 

Πρλς άπαγγελίαν, λοιπύν, τοΟ γράμματος Β 
κατά τ6ν καθ*ιξμ&ς τους 'Έλληνας προφορικών 
τρύπον απαιτείται ή συνεργεία ό$χατίσσάρ(ύτ 
μυων^ ΒΪχοσι δέ χαϊ τρεις μνϊκαϊ σνσζοΛαί, 

"Ινα δέ τ6 αυτί γράμμα τής ελληνικής αλ- 
φαβήτου προφερθ^ κατά τλν παρά τοΧς έρα- 
σμίζουσιν έλληνισταΐς έν χρήσει προφορικών 
τρύπον ουδέν άλλο απαιτείται ίί, συμμεμυκύ- 
των τών χειλέων, έκβιασθήναι τί> έν τώ κοίλ(^ 
αύτοΟ ένειργμένον πνεΟμα, κατά δέ την πρύε- 
σιν του φθόγγου καθελκυσθήναι την κάτω σια- 
γόνα* πρδς ταΟτα δέ απαιτείται ή συνεργεία 
ίγγέα μόγωΥ μνώγ. 

^ΐδωμεν δπως {χουσι χατά, φυσιοΑογΙαγ καΐ 
τά καθ'έκάτερον τών τρόπων, καθ' οδς προ- 
φέρεται τ& γράμμα Δ, τόν τε έν τοΙς στόμασι 
τών Ελλήνων ημών είθισμένον καΐ τδν παρά 
τοϊς περί τ&ν "Έρασμον έν χρήσει. 

'ύς μέν ήμεΐς προφέρομεν τ6 γράμμα τοΟτο, 
χρτ^ζομεν πρύς τήν άπαγγελίαν αύτοΟ τις συν- 
εργείας ίγ08χα μν&ν^ &ν οΐ εννέα μεθιστών-* 
ται δίς ε!ς συστολην, τουτέστιν είσΐν ζίκοσιγ 
αΐ μί)ϊχαΙ συοτοΛαΙ^ αΐ τλν φθόγγον Δ (έλλη- 



νοτρόπως προφερομένου τοΰ γράμμβίτος) συμ- 
παράγουσαι, ίίτοι 

ά) δέον νά διανοίζωμεν όσον αρκεί το στό-* 
μα, καθελκύοντες την κάτω σιαγόνα χοσοϋζοτ 
μογογ, ώστε νά διαστώσιν οι τίς άνω σιαγί• 
νος τομείς άπ6 τών τί ς κάτω τοσοΰτοτ, δσοσ 
06Ϊ Λρός όιάΛπ^/ην τοΰ άχρου της γΑώσσης, 
'^Ινα δ' έφικώμεθα τούτου δέον νά συστείλωμεν 
τ6 μυώδες πλάτυσμα, τους δύο διφυείς χ%ς χά* 
τω σιαγόνος, τους δύο στυλοΰοειδεϊους, τσύς 
δύο λοξούς σιαγονικους καΐ τους δύο στενοί^ς 
γενυοειδείους' 

β') ανάγκη νά προσελκύσωμεν την γλώσ^ 
σαν διά τοΐί μετάξια τών μικρ&ν διεστηκότων 
οδόντων χασματίου οννω σομμετρημίκως χαΐ 
νόσο ντον μόνον, ώστε τί) άκρον τ5^ς γλώσσης 
έφάψασθαι τίς έξύτητος τών άνω τομέων, ού- 
τω δέ τ& έν τω κοίλφ^ του στόματος έναπει- 
λημμένον πνεύμα, δταν έκβιασθ^, διαπνευσαι 
υπέρ τ^ άκρον τής γλώσσης καΐ μεταζύ αύτου 
καΐ τών τ?ίς άνω σιαγόνος τομέων καΐ *αρά- 
γαγέΐν ούτω τ&ν ιδιάζοντα εκείνον ήχετικ^ν τύ- 
πον* την σύμμετρον δέ ταύτην τϋς γλώσσης 
προέλκυσιν εργάζονται αμφότεροι οι γενυο* 
γλωσσικοί μΟς* 

Υ) δέον, προσέτι, νά έκβιάσωμεν τ& έν τώ 
κοίλφ τοΟ στόματος άπειργμένον ττν^υμα, συ- 
στέλλοντες τί> του θώρακος κύτος' 

δ') απαιτείται νά καθελκύσωμεν αυΟις την 
κάτω σιαγόνα εν "^ στιγμή προΐέμεθα τ?> έν τφ 
κοίλ(9 τοΟ στόματος πνεΟμα. "Οστε συστέλλο- 
μεν καΐ πάλιν τους τήν καθέλκυσιν Τής κάτω 
σιαγόνος εργαζομένους ίγγέα μνς» 

Πρ&ς την προφοράν, λοιπόν, τοΟ περί Ου 6 
λόγος ελληνικού γράμματος κατά τδν ήμέτε- 
ρον του προφέρειν αύτ6 τρόπον χρι&ζομεν 'ίίι 
συνέργείας εϊχοσι μυών^ ί!, συνυπολογιζομένης 
καΐ τϋς δευτέρας έκάς•ου τών μυών τούτο)ν συ- 
στολής, Βίχοσιδύο μυϊχώγ συσχοΛωγ. 

Προς δέ την κατά τους έρασμίζοντας άπαγ- 
γελίαν του αύτου γράμματος ουδέν άλλο α- 
παιτείται, ίί, έρειδομένου τοΟ άκρου τίς γλώσ- 
σης έφ* άπασαν τήν πρί)ς τοίς φατνίοις χώραν 
της υπερώας, έκβιασθήναι τ6 άπειλημμένον 
μεταξύ αύτίς καΐ τϊίς γλώσσης πνεΟμα, κ«- 
ταχθηναι δέ άμα τήν κάτω σιαγόνα" πρί^ς την 
λίαν άπλ9\ν ταύτην έργασίαν συστέλλονται ϋ- 
χα χαϊ μόνοι μϋς^ τουτέστιν δ την γλώσσαν 
βραχύνων, άμα δέ καΐ κάμπτων τύ άκρον αύ- 
τΐ^ς πρύς ^ά άνω καΐ δπίσω, ίίτοι 2 ανώτερος 
επιμήκης γλωσσικές (ΙίΐΚίααΙίδ Ιοη^ϋΐΐαί- 

ηαΐίδ δαρβΓίΟΓ) κΑΐ ο{ τήν κάτω σιαγόνα 



ΠΕΗ ΒΓΚΕΦΙλΟΤ, ^Κ'ΧΟΑΟηΚΟΣ ΘΕΩΐ^ΟΥΜΕΝΟΥ 



Ηί 



&(«νο(γοντ&ς ίντία μΰς' δηλονότι ά'^α^τοΟνται 
ίκία^ ρ^ι^αί μνϊχαΐ σι^σζυΛαί, 

ΤοΟ 0^ θ Ό καθ' ή(Α&ς (^έν προφορά μ.(0(ςησ( 
ΤΟΦούτονς βίς ένέργ&ιαν μΟς, δσους καΐ ή του 
^» Χρήζον»9α )(οιΙ «6τί) ίί^χοαι χα2 ό6ο μ,νϊχ&ν 
σνσζοΛωτ^ εν ^ ή χατά τ&ν προφορικών τρό- 
πον, τ&ν έν χρ'ήα&ν παρά τοΙς τώ Έράσ(ΐφ δ- 
μέφροσι τ£>ν ξένων Ιλλιανίφτών (=Τ}, παρα- 
πληφ(« ουσ;ι χ«1 φυ(ηολογιχως σαγγενης τ^ 
του γρά(ΐ(Α«τος Ο (ά(ΐ.φότεροι γάρ οι φθόγγοι 
[Ο, 1] εΐαΐ γΛωσσοϋΛΒ^ύϊοι προσθιο:ϊρόφ€ρ- 

τοι' ανίίοηίαίϊο ΙιηρηοραΙαίιηαΙί8 ρήον 

νβΐ αηίβηοτ [1]), έστΙ καΐ φυσιολογιχώς δ- 
σον ή έχε(νου ί%\% χαΐ βλιγόπλοχος. 

'Εχ τ^ν είρημένων συνάγεται τ6 άναμφισβιίί- 
τητι^ν φυσιολογιχλν συ(&πέρα«(χ.α τούτο, ζτι ή 
(λίν χς^τά τ6ν ίλλ'ηνιχλν τρόπον προφορά των 
έλλι^νιχών γραρΐ(ΐ.άτων Β, Δ χαΐ θ δεΐταιι πο* 
λυπλοχωτέρας μυΧχης ενεργείας» &τε χαΐ τ%ς 
συστολ^ϊς πολλ^ πλειόν6>ν |&υών χρήζουσα, χαΐ 
σΜ|ΐ.|^ετρι&σεω{ χαΐ άχριβεΐας 2ν ταΐς αυατολαΐς 
ταύταις προσαπβιιτουσα, πρί^ς 4ν χρειώδης ε- 
στίν άνάπτυζίς τις τί^ς διανοίας χαΐ λογιχότκις. 
Διά τούτο, ουπω συντελεσθείστις της τοΟ εγκε- 
φάλου άναπτύζεως, αδυνατεί 6 άνθρωπος προε- 
νεγχεΤν τους φθόγγους τούτους* διά τούτο χαΐ 
ούοέποτε 2χ τοΟ στόματος τών βρεφών άκούο- 
(λεν αυτούς. Ου μόνον δε δια τ6 συμμεμετρημέ- 
νον χα'ΐ ακριβές έν τη πρ6ς άλληλα άγωγ^ των 
πρδς την άποτίλεσιν του χαρακτηριστικού αυ- 
τών φθόγγου χρησίμων ανατομικών στοιχείων 
αδυνατεί το βρέφος, άτε μι&πω άνεπτυγμένον 
τ&ν έγκέφαλον, να προενέγκγ) καθ^ιξμας τα περί 
ών νυν δ λόγος γράμματα, άλλα χαΐ έτ^ειδη 
ελλείπει ίτι έν6ς τών πρ6ς τ^ΐν προφοράν αυτών 
συνεργούντων ανατομικών μορίων* ΐστι δέ του - 
το οΐ ίδόντες, άτε συνεργούντων πρ^ς μέν τί>ν 
φθόγγον β ιδίως του κατωτέρου χείλους καΐ τών 
τϋς άνω σιαγόνος το^ιέων (δίΓΐίοαΙαΙίΟ ΐηίΓα- 
Ιαέίο-δαρΓδίάβηΙδίΙΙβ), πρί>ς δέ τ^ν δ τϋς 
γλώσσης χαΐ πάλιν τών ανω τομέων (αΓίΐοαΙ. 
δαρΓαάβηΙΟ-Ιϊη^ααΙίδ). Τουναντίον δέ διά 
τ^ φυσιολογικώς απλούν καΐ δλιγόπλοκον τ^ίς 
χα^'^Έρασμον προφοράς τών γραμμάτων τού- 
των ού μόνον χαΐ τα βρέφη αυτά άριστα δύ- 
νανται νά προφέρωσιν αυτά δμοίως (τάτα, τα- 



τά, 1)οι^ά, Ι)ρρρ [«βρΟν», κατ* *Αρισχοφ.^ Νδ-» 
φίΜ \ 3647, ϊ)οΛ)ά, Ι3ε1)έ, άαάά, άεάέ), άλλα 
χαΐ τών λογιχοΟ άμοιρούντων ζώων τινά δύ- 
νανται νά ^ηγνύωσι φωνην 6μοιόφθογγον τ^^ 
κατ' ^Έρασμον προφορφ τοΟ γράμματος β. 

Προσθετέον έτι, δτι χαΐ πάντες οι λοιποί 
φθόγγοι οι φυσιολογικώς συγγενείς τφ Ι), του- 
τέστιν ο{ δι' αμφοτέρων τών χειλέων, ^, ως ό-* 
νομάζον:αι έν τ^ φυσιολογιχη φθογγολογία (1), 
οι διχειλικοί % άμφιχειλοπρόφερτοι (1)11&1)ί&- 
Ιθδ), δηλονότι 6 Π, τ6 έν τ^ προέσει του 1> 
διά της παρατεταμένης δονιϋσεως αμφοτέρων 
τών χειλέων παραγόμενον βρύλλημα, ΐ γρυλ* 
λισμοειδί)ς φων^ί, ή έμφερης τι) προφορά τοΟ 
αγγλικού \ν^ ((1θθΙ)1)1]α) καΐ 6 μυγμ6ς δ παρα- 
ραγόμενος συμμεχυκότων τών χειλέων χαΐ ε2σ^ 
βιαζομένου σ^ν Ι^ύμτι του πνεύματος εΖς τ2> τϊς 
^ιν6ς κοίλον, — ταύτα, λέγομεν, τά φυσιολογι- 
κώς.άδελφά τοΟ φθόγγου 1) φωνήματα Εχουσι 
γλωσσικώς τε χαΐ αίσθητικώς ως έξ^ς. Ή διά 
του κραδασμοί τών χειλέων κατά την του 
φθόγγου 1) πρόεσιν παραγόμενη βρυλληματώδης 
ήχτ4, δ φθόγγος Π, καΐ δ γρυλληματικί^ς φθόγ* 
γος ^ είσΐ φυσιολογικώς μ^ν τοσοΟτον στοι^ 
χειώδεις, ώστε την μεν βρυλληματώδη φωνί^ν 
προΐενται χαΐ αυτά τά βρέφη, αιτούντα πιεΐν(2), 
ίτι δε οί ^πποι, αί ήμίονοι χαΐ οι ίνοι ^ηγνύου- 
σιν αύτι&ν, έκβιάζοντες συν ^ύμτ) .τ2> πνεΟμα 
τών μυκτι&ρων χαΐ του χάσματος τών χειλέων, 
κραδαινομένων, ως δταν, π. χ., λυπί) τι χνή- 
θον αυτών την ^να. Τ6ν δέ φθόγγον Π πρωΐαί'* 
τατα προφέρουσι τά ν^πια, εΙς ών τους πρώ- 
τους χλαυθμηρισμους διακρίνεται χαΐ τλ γρυλ- 
ληματώδες \ν, δπερ χαθωραΐζει καΐ τ2>ν γρυλ** 
λισμ^ν τών δελφακίων. Αισθητικώς δε θεωρού-* 
μένων τών φωνών τούτων, δυνάμεθα, βεβαίως, 
ειπείν, ότι ε{σιν ηκις-α επαγωγοί καΐ παντάπασιν 
άνάζιοι του ανθρωπίνου στόματος χαΐ ώτός. 
Δώ καΐ χρώνται μι^ έζ αυτών (τ^ βρύλλημα- 
τώδει Ι^ρρρ) ο{ δρεωχόμοι, οι δνηλάται χαΐ οι 
άμαζεΐς, άφιέντες αύτί)ν δταν θέλωσι νά έ- 
πίσχωσι τίς πορείας τά υποζύγια αυτών. Έν- 
διχώτατα δέ είρηχε περί τ%ς φων91ς ταύτης δ 
άβ Βοίδ-Κθγΐηοΐκΐ, δτι «τί> σύμφωνον του- 



« 

[4]•0ρα •Καάηιχΐ8 οάβτ αΙΙαβιηβιηβ ΑΙρΗαύβίιί 
» ίπηη ΌΗ^$ίαΙΐ8€Ηβη, ρΗ^/βιοΙορίίίΰΗβη ηηά ^^α' 
■ ρΗίϋοηβη 8ίαηάρηη]α νοη Ρ. Η. άη ΒοΜ-Α^ί^' 
^ ηιοηΦ^ ΒρΓϋα, (96Χ•, ^ιλ. $ΙΙ&. 



(4) •Καάηΐίΐ& χτλ•, ()»λ• &|06--83<. 

(^) Κ«1 έν τφ άρχαιότητι έσήμαινον Χιτ4 ^6ν 
αυτόν τρόπον τέ ήμέτβρα νήπια, βτι ήθβλον νά π(ω- 
αιν* 6 Αριστοφάνης ιΐσάγκ έν ταΤ; «Νβφέλαις» 
(1381) τόν Στρβψιάδην λέγοντα 

«αΙβθαν6μβνός σου, ηάντα τραολ(ζοντος, 8τι νοοίης* 
•βΐ μέν βρΟν ιΤκοις, εγώ γνο6ς άν πιι!Τ^ έπέα]^ον»« 



814 



Ο ΚΝ Κ/Π. ΕΑ.Α.ΗΝ. ΦΐΑΟλΟΠΚΟί ΣΥλΑ.0ί0ί 



» ΤΟ {ίθελεν εΐσθαι τοσούτον δύσχρηστον έν 
» ταΐς λέξεσιν, ώστε £ν ούδεμι^ γλώσστ), δσον 
» τραχύφθογγος κ&ν υπετίθετο, ιζδύνατέ τις 
» είκάσαι, δτι έστΙν έν χριίίσει δ φ06γγος ου- 
» τος» (4). Προειχάζοντι ταύτα τφ ε!ριη[ΐίνω 
φυσιολογία ην, βεβαίως, αδύνατον προχδεΐν, δτι 
^θελον, ουδέν ^ττον, ευρέθη ποτέ άνθρώτηνα 
βντα, απερ να διαψεύσωσι την είΐΜοσίαν αύτου 
τοσοΟτον δυσηχεΐς ίν τίΐ γλώσση αδτών ^η- 
γνύντα φωνάς. ΚαΙ 5(ΐ.ως ευρέθησαν* οί (μέλα- 
νες, [ΐ.ιχρ6σω(ΐοι χαΐ ειδεχθέστατοι χάτοιχοι 
ρας νήσου έχ τών νέων Έ^ουδών (Η6]3πά6η) 
χρώνται γλώσση, %ν, ύτνερβαίνουσαν χαΐ αό- 
τάς τάς τραχυφθογγοτάτας χατά τ^ δύσηχον, 
χαρακτηρίζει δ ε2ρη|&ένος συγχραδασ^Α^^ς τδν 
χειλέων. Παράδειγ[ΐ.α' εΐς των ήδυγλώσσων έ- 
χείνων άγρΙων Ιφερε τ& χάριεν ίνορια Μαηΐ- 
})ΤΤΤτντ\Μη^ ίτερος δέτις Βοηοηώττντν- 
ΤΜαι. 

Ό δέ (ΐ.υγ|/.6ς,'δ 7?αραγέα.ενος δια τίς είσ- 
βιάσεως του ιτνεύματος οιά του χοίλου τϋς 
^νές, συ(&(&ε(Αυχ6των τών χειλέων, έ^Ι φυσιο- 
λογιχως τοσούτον άρχοειδίίς χαΐ στοιχειώδης, 
ώστε, χαθ*ί1ν ποιΛται δ άβ Βοίδ-Κβγπίοηά 
δρθίιν παρατηρησιν [ί) χαΐ τα παιδία αυτά (χύ- 
ζουσιν ούτως ίν ταϊς πρώταις αυτών πρδς τί> 
φθέγγεσθαι άποπείραις. 

Έχ πάντων τών είρηρίένων συνάγεται, 8τι 
δ παρά τοΙς 2ρασ|χ,(ζουσι τί)ν προφοράν τ^ΐς έλ- 
ληνιχ^ΐς γλώσσης έν χρήσει προφοριχ&ς τρ6πος, 
δσον έπΙ τοΧς περί ων δ λίγος έλληνιχοίς γρά(λ- 
(χασιν, {χει πρ^ς τ&ν χαθ' ιξ(Λ&ς ώς ή άπλ5^ % 
ή διά τεσσάρων βάδισις πρ&ς την {ΐάλιστα τε- 
χνίεσσαν σχηνιχ-ίιν % σχοινοβατιχίιν ίρχησιν. 
ΚαΙ τοΟτο ρ.λν έστΙ τ{» φυσιολογιχί>ν δεοοριέ- 
νον, |ΐηδε|Λΐ&ς δεχτιχί^ν άντιρ^ι&σε€ΐ>ς* ή περαι- 
τέρω δ* έξέτασις τοΟ ζηττ^ματος έστΙν ,Ιργον 
τών έξ έπαγγέλμ,ατος γλωσσολδγων χεχλη(ίΐ- 
νων άποφανθήναι βΙ πιβανότ^ δτ$ ί^^οζ ζι ^ 
έκπϋίζοτ τήζ όιανοηνιχήζ αύζοϋ άχμήζ χαΐ 
άνα6αγ6α(ούαίνοτ^ χαθίστησιν ίν χ^ γΑάσστ^ 
αύζοϋ αντί τώ^• φυσιοΛογιχ&ς άχΑ&ν φθογ- 
γιχωγ σ^οιχίΐων &ΑΛα ποΑνηΛοχωτίγ(Μ: μοϊ- 
χής Ιηργείας :τρόζ παραγωγών αότών βίό- 
μ8τα. 

Δυστυχώς ούχ ίστι δυνατόν χαθυποβληθϋ- 
ναΐ είς πειραι^ατιχ-^ΐν βάσανον τοιαύτα απορία- 
ρ.ατα* έάν δρ.ως ήδυνά|χ.εθα άνερευν^ν χαΐ τά 



ι 



έθνολογιχά ζήτ^ίι^ατα διά τις πειραμ.ατιχ%ζ 
μ,εθόδου, πειρώ{ΧΛνοι διά τών εθνών ώς διά τών 
λαγιδέων χαί τών βατράχων, ιίίθέλθ|ΐ.εν προτι- 
μιάσει πρί^ς τοιοΟτον διαβασανισ[χ.λν υψηλότερα 
έθνολογιχά ζητιά(Λατα. Α(αν περίεργον ΐίθελεν 
εΤσθαι τδτε, *. χ., εϊ τις έγχαθεΧργεν οιονδή- 
ποτε τών νυν έπΙ πολιτισριφ χαΐ Ισχύϊ διαχρι* 
νομένων εθνών ώς &πλ πειρα(ΐ.ατιχλν χώδωνα 
δπ& τ^ν ά|λφΐχαλύψαντα έπΙ τοσούτους αίώνας 
τ6 ή(λέτερον Ιθνος άδιάττνευστον σιδηροΟν πνι- 
έα, πλι&ρη τοΟ άναιρετιχου αερίου τ91ς βαρ- 
αρβαρότητος χαΐ στέγοντα τϊς έπιστΐ[ΐης τλ 
φώς, ένέλλειπε δ* αδτί ούτως έγχαθειργ|ΐένον 
έφ' δσον χρίνον διι^γαγεν έν τ5^ ίντως άτλητ<^ 
ταύτη χαταστάσει χαΐ τλ έλληνιχλν ϊθνος. Τλ 
Ιθνος έχεΐνο, δσον ριεγάλη χ&ν φαίνηταΐ νΟν ή 
ζωτιχύτης αύτοΟ, θά άπέθνησχε, βεβοΚως, διά 
παντύς, έν ^ τλ έλληνιχ&ν διετι&ρησεν άχέραια, 
εί χα( πως άβληχρύτερον λειτουργού|ΐ.ενα, πάν- 
τα τά στοιχεία τίΐς έθνολογιχίϊς αυτού ζωής, 
άναχτ&ται οέ προίύντι τω χρύνφ την πάλαι 
εύεζίαν αυτοΟ, άναπνέον αύθις τλ ζείδώρον έ- 
χε! νο πνεΟμια, οδ έπΙ τοσοΟτον'χρύνον ην άπε- 
στερη[λένον, θαλπύ|ΐ.ενον δέ πάλιν χαΐ φωτιζύ- 
μενον ύπλ τοΟ θείου φωτ2»ς χ^ς έπιστη[Λης• 

Π. ΚΑΑΑ1Β0ΥΡΣΗΣ 

Ιατρός. 



(: 



Ι) *Ένθα ανωτέρω, σιλ. ί07, 208. 
2) Ένθα ^νωτέρω, σελ. 207, 208. 



. ΠΕΡΙ ΤΗ^ ΕΝΝΕΑΗΜΕΡΟΥ 
ΒΑ^ΙΛΙΔΟζ ΙΩΑΝΝΗΣ 

(Τϊ 30 •Απριλ(οο 4872). 

ΚυρΙαι χαΐ χύρκοι 1 

Ή τά [χ,άλα χολαχευτιχ*}) έπιείχεια, |ΐ.εθ' ^ς 
ι^χροάσθητε, χατά τ'ίιν περυσινίιν του ημετέρου 
ΦιλολογιχοΟ Συλλόγου έπέτειον πανιίγυριν, τοΟ 
ΐ^χιστα άνταζίου α6τ9ίς χαί χατά πάντα ατε- 
λούς «Υπατίας έγχω|ΐ.Ιου,» [ΐΙ ένεθάρ^υνεν εις 
τ6 νά χαθυποβάλω χαΐ εφέτος τ^^ πεφωτισ[λέ- 
νη ήα.ών χρίσει, υπλ τ6 πρόσχη[ΐ.α δηριοσίου 
διαλέςεως, βραχ^αν [χέν, άλλα χαΐ δσον οΙόν 
τε περιληπτιχί)ν έζιστόρησιν τών χατά τίιν *Ι- 
ωάνναν Γρέυ. Ευελπίδων δέ δτι α{ προς [ΐε φΐ- 
λιχαΐ 6ρ;.ών διαθέσεις ΔφΙςανται άχ(ΐ.αΐαι, δια- 
βεβαιώ τ6 φΐλό(ΐ.ουσον άχροατι6ριόν (ίου τνερί 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝΝΕ^ΗΜΕΡΟΥ ΒΑΣΙΜΛΟΪ ΙΩΑΝΝΗΣ 



345 



τϋς σταθερύτητος τών ι^ρ^ς α0τ6 εύγνω(ΐ.6νων 
αΐ9θΐ)[χ.άτων ρ,ου, ίν ί(λ9ΐ δι* ο^νεξιτι^λων έντχ*- 
πωθέντων χαραχτι^ρων υπ& τ%( φίλ^φοονος υ- 
ποδοχές, δι'ής έτΐ{ΐήΟη ή $ια^ τών άδ«ς(ων μου 
χειρών παρουσιαβ(ΙεΧσα αύτφ Αλεξανδρινή φι- 
λόσοφος τε χαΐ (/ιάρτυς. Αυττ) δε χαΐ σι&μερον 
ρ,εσιτεύει δι' έ(χ.ου, βπως ερριενΰς, ώς Ιχε(νΐ}ν, 
ύποδεχθϋτε χαΐ τίιν Ινδοξον τίς Αγγλίας βα- 
σίλισσαν, παραβλέποντες χαΐ πάλιν τίιν προ- 
φανή άσθένειαν χαΐ τ6 υπε^βολιχ^ν θάρρος τοΟ 
σφόδρα τολ{ΐ.υτΙου αύτΰν παρ* δ[ΐ,ϊν εΙσηγητου. 
ΚαΙ αληθές (ΐ^έν έςτν, δτ> τ^ ίνοαα τοΟτο, χαθδ 
ξένον, δεν δικαιούται . νά προςενηηϊ ταΐς δ- 
{«.ετέραις άχοαΐς την τέρψιν έχείνην χαΐ ήδο- 
νην, την δποίαν Ιπάγει 2νο(Αα χαθαρώςΈλλη- 
νιχόν, άλλ' ούχ ίττον οέρει μεθ* έαυτοδ πλεΐ- 
στας δσας άναρινι&σεις, όυναμένας νά έφελχύσω- 
σι την ριχτ* ενδιαφέροντος προσοχην δμογενοΟς 
άχροατηρίον• Άρχει δέ πρ6ς τοΟτο να <ίναχα- 
λέσητε εΙς τήν ρινήριην δριών, δτι ή περιχλει^ις, 
ωραία χαΐ δόστηνος αδτη τίς *ΑγγλΙας έννεα<- 
(ΐερος βασιλίς, γεννηθεΧσα έν πλι6ρει δεχάτφ 
Ιχτι^ αΐωνι, χαθ' δν μ.εγάλη χαΐ ενθουσιώδης ή- 
γέρθη πρ6ς τ-ί^ν παιοείαν άμιλλα, χρατίστη α- 
νεδείχθη πασών τών επισημότερων τις έποχΐς 
γυναιχών, τών φημιζομένων έπί εδγενεΧ άγωγ^ 
χαΐ σπανίφ πολυμαθεί^, χαΐ δτι, ' πλίιν τών 
λοιπών αδτής χαΐ ποιχίλων γνώσεων, ούτως έξ- 
επαιδεύθη χαΐ είς την ήμετέραν γλώσσαν, 
ώστε πρωΐμως χατέστη {χανίι να άντιλαμβά- 
νηται τών άπροσιτωτέρων θησαυρών τίΐς Έλ- 
ληνιχης φιλολογίας, Γυνίι λοιπόν αλλόφυλος, 
ϋτις έν τρυφερωτάτρ νεότητι ιΙΙννόει χαΐ έθαύ- 
μαζε τα αθάνατα συγγράμματα τών θείων η- 
μών προγόνων, χαΐ έγίνωσχε χατά συνέπειαν 
τ^ν ίπΐ τίς γΐς χύριον προορισμών του γυναι- 
κείου φύλου, διχαιοΟται, νομίζω, νά απόλαυση 
τον ημετέρου θαυμασμοΟ, να έμπνεύσιτ) δ^ χαΐ 
εΙς 2μέ τήν τόλμην, μεθ' ίίς προβαίνω εΙς την 
σχιαγραφίαν τ^^ς χατά πάντα συμπαθητιχ^ίς 
αδτ^ΐς είχόνος , όφειλομένην εΙς αυθεντικά χαΐ 
σπουδαία αγγλικά κείμενες, έξ ών αρκούντως 
έπωφελι&θη ή έμ*}) άτεχνος γραφίς τ% προθύμι^ 
συμπράξει φίλου έθελήμονος χαΐ κατόχου τ%ς 
Άγγλιχΐς γλώσσης. 

ΤοΟ θρόνου τις κραται&ς Αγγλίας τάς βα- 
θμίδας άνέβη δεχαοκταετης, τ^} 92|) Απριλίου 
4 509, Ερρίκος δ ΗΌς, δστις. Ενεκα τών πρ&ς 
τάς ίξ αδτοΟ γυναΤκας ώμοτ^ιτων αδτου δύνα- 
ται νά παραβληθώ προς τ&ν αυθιστορικλν βα- 
ρώνον «Κυανοπώγωνα» (ΒαΓΟβ-ΒΙβαβ). ΚαΙ 
χατά μίν τά πρώτα Ιτη τ%ς έπΙ τοΟ θρόνου 



άναρ^ι&σεώς του φίλι^δονος είς ίκρον καΐ εδω^ 
χίαις ίχδοτος δλος γενόμενος δ νέος {γεμών, α- 
νεπαισθήτως τέλειος απέβη τύραννος, λίαν ώ«- 
μά καΐ τραγικά παραστήσας ίράματοτ χατά 
τδ τις διοικήσεως αδτου χρονιχδν διάστημα, 
'λλλ' άποστρέψωμεν τδ πρόσωπον άπδ τάς ώ^ 
μότητας τοΟ αίμοχαροΟς τούτου βασιλέως, χοεί 
ΐδωμεν τά τ%ς διαθήκης αδτοΌ, άμεσον Εχοντα 
σχέσιν πρδς τά τ9ίς καταγωγές τ51ς ένδοξου ή - 
ρωίδος ημών. 

Ό Έρ^ϊχος Η'ος, αποβιώσας τ^ 1 547, έγ- 
χατέλιπε τρία τέι^να, τίιν Μαρίαν, θυγατέρα 
τ^^ς έξ Άρ^αγωνίας Αικατερίνης, τί}ν Έλισή.** 
β$τ, θυγατέρα τ51ς ^λννης Βολεΐνου, άμφοτέρας 
νόθους άλλοτε δπδ τοΟ Κοινοβουλίου επισήμως 
κηρυχθείσας, χαΐ ακολούθως δπ' αδτου πάλιν 
ήγεμονίδας έπονομασθείοας, χαΐ τδν Έδουάρ*- 
δον, υίδν τ^ς Ιωάννης ^εΟμούρου. Προαισθαν- 
θείς δέ τδν θάνατον του, Εγραψε οιαθήχην, 
χατά τίιν δποίαν τδν θρόνον ΐϋς Αγγλίας Ε- 
μελλε νά καθέξτ) δ Εδουάρδος, έν ελλείψει δέ 
τούτον, ή πρωτότοκος θυγάτηρ Μαρία, χαΐ ίν 
ελλείψει ταύτης, ή δευτερογενείς Ελισάβετ, 
έν ελλείψει δέ χαΐ τών τριών τέκνων "ίου χαΐ 
γνησίων αδτί>ν χληρονόμων, ή ΡΓ&ϊΙΟΟίδθ άβ 
8αίίο11ζ, μαρκεσία (Ιβ ΟοΓββΙ, πρωτότοκος 
θυγάτηρ τϋς νεωτέρας άδελφ^^ς του Μαρίας, τ^ΐς 
συζευχθείσης τδν Κάρολον Ββαΐΐάοη, δούκα 
άβ δαίίοΐΐζ, μετά τδν θάνατον τοΟ πρώτου 
αυτϋς συζύγου καΐ βασιλέως τϋς Γαλλίας Λου- 
δοβίκου ΙΒ'ου. Ταύτης τϋς τοΟ Ερρίκου ΗΌυ ά- 
δελφίδΐ^ς καΐ τοίϊ Εδουάρδου Του εξαδέλφης, 
ίτις συνεζεύχθη τδν λόρδον ΓρέΟ, προσλαβόντα 
καΐ τδν τοΟ δονχδς άβ δΐΐίίοΐΐί τίτλον, πρω- 
τότοκος υπήρξε θυγάτηρ ή ημετέρα ήρω<ς. 

'λνηγορεύθη λοιπδν βασιλεύς, υπδ τδ £νομα 
Εδουάρδος ^Ός, δ πρ6>τότοκος τοΟ αποβιώσαν- 
τος Ερρίκου υιός* ητο δέ εννεαετής, χαΐ ή τοΟ 
Κράτους διοίκησις ανετέθη είς δέκα καΐ Ιξ συμ- 
βούλους, διορισθέντας διά τ%ς διαθήκης τοΰ 
πατρός του. Πάντες ο{ "Αγγλοι ιστορικοί συμ- 
φωνοΟσιν έν τ^ άφηγήσει τών αγαθών τάσεων 
καΐ σπανίων, προτερημάτων τοΟ Εδουάρδου 
*ΐΌυ, οδτινος α{ άρεταΐ τάς μεγαλητέρας πα- 
ρεΐχον ελπίδας διά τδ μέλλον, κατέστησαν δέ 
τδν νέον τοΟτον ηγεμόνα τδ άντικείμενον τών 
τρυφερωτέρων τοΟ λαοΟ αΙσθημάτων. *Αναγνω- 
ρίζουσιν αύτφ χαρακτήρα ίίπιον χαΐ διαθέσεις 
ευγενείς, μεγάλην ^οπί;ν ε2ς τήν μάθησιν, έν- 
ταυτφ δέ χαΐ εΙς τίιν ταχιίίαν δ^εκπεραίωσιν 
τών υποθέσεων, άγχίνοιαν ού τΐν τυχουσαν, 
κρίσιν πάνυ πεφωτισμένην χαΐ &πειρον εδΟυδ(« 



(ΕΛΑΒϋ, ΦΙΑΟΛΟΓ. ΖΤΜΟΓΟΣ. ΤΟΜΟΧ ?".] 



44 



346 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ\ΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



κίαν• ΚαΙ άληθες μέν έστιν, δτι ή άνατροφίι αυ- 
τού καΐ αΐ κατά τί>ν αΙώνα έν φ Ιζη έπιττολά- 
ζουσαι ίδέαι ίνέσπειρον αύτω ζ^λον θρνισχευτι- 
χ&ν ύττερβολιχόν, χαΐ $υνά[λενον να ιυαρεχχλ(νΎ) 
(ΐίχρι λωγ[Λου χατά πειτοιθιπσεων εναντίων έ- 
κείναις, άς ένθέρ(ΐ.ως έπρίσβευεν, άλλ* εις τίιν 
τών δια[Λαρτυρο(ΐ.ένων ίνηχων νέαν άναμόρφω- 
σιν, δέν ^θελέ ποτέ χατα<ιτ5) σφόδρα επίφοβος, 
χαΐ (λαχροβιώτερος έάν ητο, διότι, ως λίαν βρ- 
θώς παρατιορεΐ χαΐ 6 έπιφανίις ίστοριχ&ς χαΐ 
φιλόσοφος άγγλος Δαυίδ Ηαπίθ, αί τών δια- 
(λαρτυροριένων προλήψεις δλιγώτερον άπδ τάς 
τών λατίνων υπ6 του Κλιίίρου διηυθυνοντο χαΐ 
διετρέφοντο. Ήσω^χατιχη δμως χατάς-ασις του 
νέου βασιλέως, χληρονο[ΐ.ησαντος έχ της έαυτου 
(Λίοτρός, τϋς ^Ιωάννης ΣεΟ[Λθύρου, την φθίσιν, 
ήτις Ε[Λελλε τόσον πρω{[ΐ.ως να δδηγηση αυτί^ν 
ε!ς την τελευταίαν τοΟ άνθρωπου χατοιχίαν, 
ίζι^σχει έπΙ του χαραχτήρος αύτου δηλητηριώ- 
δη έπιρ^οιίίν, ίς τά πρώτα άποτελέσ[/.ατα ή- 
σαν ή νέχρωσις χαΐ ή έν ου δέοντι εύτηστία. 
Την έχ της θρυπτιχής χαΐ άνιλεους ταύτης α- 
σθενείας προχόπτουσαν διάθεσιν ητο αδύνατον, 
εν χαιροίς τοσούτ^^ χρισίριοις, χαθ'οδς ουδέν υ- 
πήρχε συνηθέστερον τών ερίδων χαΐ τών πα- 
θών, να (Αη έχχαρπωθώσιν οι έν τι) αύλί τής 
Αγγλίας προεξάρχοντες, πρί)ς ίπιτυχίαν χυη- 
[χάτων τίς φιλοδοξίας των. ΚαΙ δ•}) τούτο έπε- 
χειρίσθη |Αετά [Λεγάλης έπιδεξιότΥίτος υπί) του 
περιφτ^ρυ Ιωάννου ΌαάΐΘγ,χό[Λητοςάθ \ν&Γ- 

ηίοί:, δουχί^ς άβ ΝθΓΐ1ιαϊηΙ)βΓΐαηά. 
Ό δούξ άθ ΝοΓίΙιαηΛβΓίαηά ητο |χέγας 

άρχιναύαρχος τής ^Αγγλίας χαΐ (/.έλος του συ[Λ- 
βουλίου τής αντιβασιλείας του κυβερνώντος τ6 
Κράτος άντΙ τοΟ βασιλέως, άνηλίχου ίτι ίντος' 
φιλόδοξος δέ ϋς ίχρον χαΐ δι' έξοχου νου πε* 
προιχισ(Λένος, διενοι^θη να άντιχατασττίστϊ τ{>ν 
παντοδύνα(ΐ.ον του Εδουάρδου θεΤον χαΐ προ- 
στάτην του βασιλείου δοϋχα άβ 8θΓηΐηΘΓ8βΙ, 
χαΐ ίτι ισχυρότερος τούτου, ε! δυνατόν, να γεί- 
νγι, τουθ' δπερ χαΐ επετεύχθη δια της εις θά- 
νατον του αντιπάλου τούτου χαταδίχης. Τότε 
δ^ΝθΓΐ1ΐαΐη1)ΐΘΓΐαηά, βλέπων τά σχέδια αυ- 
τού χατευοδού{Λενα υπέρ πασαν προσδοχίαν, 
|ΐεγάλην δέ χαΐ άπεριόριστον άποχττ^σας έπιρ- 
^οίιν έπΙ τοΟ τΓνεύματος του νέου ριονάρχου χαΐ 
τά πάντα άνά χείρας χρατών, χαΐ τους πάντας 
δεσπόσας, εαυτού (/.όνον δέν ήδυντίθη νά χατα- 
στ^ χύριος, άλλ' όλος παραδοθείς εις την άκό- 
ρεστον φιλοδοξίαν του έτόλ|/.ησε νά άτενίση χαΐ 
εις λΜ τ6 στέ|Λ(ΐ.α τ51ς 'Αγγλίας, τ6 δποΐον 
ί^κέτρτετρ πώς νά έφελχύστ) έττΐ κεφαλές ανη- 



κούσης τ^ οίκογενεί^ αύτου. Ένδόμυχον δΐ 
τρέφων πεποίθησιν, 8τι ή νέα θρησκευτικίϊ άνα- 
[^όρφωσις συνέφερε τη πατρίδι, Τνα ίριστικώς 
άντικαταστΐσ>ι τί>ν λατινισ|ΐ.όν, χαΐ πρί>ς έπι- 
τυχίαν ταύτης τίς δοξασίας συγχεντρών π&- 
σας τάς ενεργείας του, καΐ πάση χρώ(ΐ.ενος τ^ 
πολιτική έρ(.πειρί({:, ^ν είχεν αποκτήσει, και 
ταΐς έξαιρετικαΐς πάνυ διανοητικαΐς αυτού δυ- 
νά[/.εσιν, επεχείρησε τ%ς αδυνάτου νά έπωφε- 
ληθη διαθέσεως του Εδουάρδου. 

ΚαΙ δ^ δ ίνθερ[λος δια[ΐ.αρτυρό(ΐ.ενος καΐ φι- 
λόδοξος δούξ παρέστησε τω νεαρ^ ήγε[ΑΟνι, ότι 
αΐ δύο αύτου άδελφαί, Μαρία καΐ Ελισάβετ, 
εΤχον κηρυχθεί νόθοι υπ{> του Κοινοβουλίου* δτι 
ποτέ τί) άγγλικδν ίθνος δέν θέλει συγκατατεθη, 
δπως άναβώσιν έπΙ του θρόνου, καίτοι ώς κλη- 
ρονό[λθΐ τοίί στέ[λ[Λατος άναφερόριεναι έν τη του 
Ερρίκου Η^ου διαθηκτ), νόθοι βασίλισσαι' δτι 4 
(/.εγάλη αύτου θεία Μαργαρίτα, βασιλίς τίς 
Σκωτίας, [χετά τής οικογενείας αύτ^ς, ίπεκλη- 
ρώθη ύπ' αύτου του τεθνεώτος (ΐ,ονάρχου, άλ- 
λως τε δέ καΐ παρά του νό[ΐ.ου ώς ξένη (απο- 
κλείεται της διάδοχης* δτι έάν ί Μαρία, ή μ,ε- 
γαλητέρα αυτοΟ άδελφί) καΐ ττίς λατινόφρονος 
έξ ΆρραγωνΙας Αικατερίνης λατινοφρονεστάτη 
θυγάτηρ, διεδέχετό ποτέ την βασιλείαν, βεβαίως 
ίθελεν επέλθει ή κατάργησις της νεοσύστατου 
δια|χ.αρτυρορ.ένης θρησκείας, ιξ καθαίρεσις τών 
νό[Αων, τών ψηφισθέντων υπέρ της άνα[Αορφώ- 
σεως, ή άποκατάστασις έκ νέου τ^ς κυριαρχίας 
της 'Ρώμης καΐ τών σφετερισ(ΐ.ών αύτίΐς* δτι, 
άποκλειθ[ΐ.ένης της πρώτης αδελφής, καθδ νό- 
θου, έπάναγκες ητο νά άποκλεισθη καΐ η δευ- 
τέρα, διότι καΐ ή Ελισάβετ άλλοτε, ώς ή Μα- 
ρία, νόθος έκηρύχθη υπό τε τών αντιπροσώπων 
του λάου καΐ υπ6 του ιδίου αυτής πατριός καΐ 
βασιλέως Ερρίκου Η'ου' δτι κατά συνέπειαν ή 
[λόνη δικαία, νό[/.ΐ|ΐ.ος καΐ συ(/.φέρουσα λύσις 
του διαδοχικοΟ ζηττά|ΐατος ίίθελεν εΤσθαι ή ά- 
ναγνώρισις ώς διαδόχου τής δουκίσης άβ δΐΐΓ- 
ίοΐΐί, πρωτοτόκου τής πρώην βασιλίδος της Γαλ- 
λίας θυγατρί>ς καΐ εξαδέλφης αύτου* καΐ δτι, 
ταύτης παραιτου[λένης τών άνα[ΐφισβητ•ίτων 
δικαιω[ΐ.άτων της υπέρ τής πρωτοτόκου θυγα- 
τρί)ς Ιωάννης Γρέυ, δέον Τνα κηρυχθη διά βα- 
σιλικών πινακίδων διάδοχος τοΟ θρόνου τής 
Αγγλίας ή Ιωάννα. *Ητο δε αύτη, ώς θέλο(Λεν 
κατωτέρω λεπτο[^ερέστερον εκθέσει, νύμφη έπΙ 
υΐώ του δουκδς καΐ κατά πάντα άξια τής υ- 
πέρτατης αρχής. 

Τά έπιχειρτπ|Λατα ταύτα βαθείαν ένεπόίησαν 
έντύπωσιν τφ νέφ βασιλεΤ, δςτις, Ινθερ(&ος καΐ 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝΝΕΑΕΜΕΡΟΥ ΒΑΣΙΛΙΔΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 



347 



είλ^ίρινίις ζηλθ)τ)ις τής δια|Λαρτυρορ.ένΥ)ς θοη- 
σ)ςε(ας, έθεώρβι αληθώς χαταστρεπτιχ^ιν οιά 
την νέαν καΐ πεφιλη|/.ένην αυτφ έχκλησίαν την 
ε!ς τί>ν θρόνον άνάρ^ησιν τίς Μαρίας* άδιαφέ- 
ρως δέ πρ^ς την Ελισάβετ διαχεί[ΐενος, υπερ- 
ηγάπα τί)ν έξαδέλφην του καΐ την 6[χ.ι^λιχα 
«υτω καΐ συνανατραφεΤσαν θυγατέρα της Ίωάν- 
ναν. Αι* ί χαΐ αισθανθείς την προσέγγισιν του 
θανάτου, διέταξε τίιν ίχδοσιν των υπί) του δου- 
χ{)ς άβ ΝθΓΐΙΐΙΐΐη1)ΘΓΐαη(1 επιμόνως χαΐ α- 
διαλείπτως αιτουμένων βασιλικών πιναχίδων, 
αΐτινες προσυπεγράφησαν υπό τε τών ανωτέρων 
του διχαστιχοΟ χλάδου λειτουργών χαΐ πάντων 
ανεξαιρέτως τών συμβούλων τ'Τίς αντιβασιλείας. 
Και μετ' οδ πολύν χρόνον άπωλέσθη πάσα έλ- 
πίς σωτηρίας, χαΐ δ δυστυχής Εδουάρδος ίγ- 
γιζεν εις τδ τέρμα του βραχυτάτου βίου αυτοΟ. 
'ΑφεθεΙς δΐ χατά χαχην του μοΐραν εις την 
διάχρισιν άγύρτιδος χαΐ άμαθους γυναικός, την 
έμπειριχην μετερχομένης ίατριχην χαΐ τδν ά- 
σθενουντα να σώσΥϊ άναιδώς δπισχνουμένης, υπί) 
μαχρας κατεβλήθη χαΐ βδυνηρας αγωνίας. Βα- 
θμηδόν ή γλώσσα αύτοΟ περιεπλέχθη, ή άνα- 
πνοί) κατέστη δυσχερής, δ σφιγμδς ήλαττώθη, 
αί κνΤΙμαι έζωγκώθησαν, το πρόσωπον έπελι- 
δνώθη, καΐ πλείστα οσα ίτερα επίσης σοβαρά 
συμπτώματα άνεφάνησαν, προμηνύοντα τό τέ- 
λος σκληρόν, άναπόφευκτον καΐ προσεχές. Την 
δ' 6ην Ιουλίου < 553 περί την 9η ν ώραν τής 
εσπέρας, άπεδήμησεν εΙς Κύριον, πλήρης χρι- 
ςίανικών αισθημάτων καΐ πίστεως εις την νεο- 
σύ^ατον έκκλησίαν, δ καλδς κάγαθί^ς Εδουάρ- 
δος ^Ός, κατά τδδέκατον Ικτον έτος της ηλι- 
κίας καΐ τό Ιβδομον τής βασιλείας του, έγκα- 
ταλιπών τί>ν θρόνον της Αγγλίας ίρμαιον αν- 
τιθέτων απαιτήσεων, αϊτινες {μέλλον να έρυ- 
θράνωσι τάς βαθμίδας αύτου διά του άγνου καΐ 
ευγενούς αίματος της ημετέρας ήρωίδος. 

*Αλλά, πρΙν ίι άκροασθτ^ΐτε τϋς άφηγήσεως 
τών σπουδαιότατων συμβάντων, τών άμέσο>ς 
επακολουθησάντων τόν πρόωρον τούτον θάνα- 
τον, ανατρέξατε νοερώς, κυρίαι καΐ κύριοι, πρ&ς 
στιγμήν, εις τάς ημέρας τϋς παιδιχης ηλι- 
κίας της Ιωάννης Γρέυ. Έ Ιξοχος αυτή γυνή, 
ήτις τοσαύτην ττεριποιεΧ τιμήν εΙς τε τ6 μεγα- 
λεπήβολον αυτ^ς Ιθνος καΐ εις άπαν έν γένει 
το έράσμιον γυναικεΐον φυλον, έγεννήθη έν 
Βραγοάτγι, κατοικητηρί(ύ. του δούκας άβ δΐΐΓ- 
ΓοΙΙί, ϊτει 1 537(1^» έκ βασΆέων ίλκουσα τί) γέ- 
νος" διότι δύο τών έκ μητρ&ς προγόνων αύτί'ίς 
έχρημάτισαν, ή μεν σύζυγος του Εδουάρδου ΛΌυ, 
ή δέ, ως ανωτέρω ίρρέθη, θυγάτηρ του Ερρίκου 



Ζ'ου καΐ σύζυγος του βασιλέως τίς Γαλλίας 
Λουδοβίκου ΙΒ'ου. Βιογράφος τις άγγλος, Εά- 
ΐηααά ΙαΟά^β ονομαζόμενος, αποκαλεί αυτήν 
«θαυμάσιον δν πλήρες επίκτητων τε και φυ- 
σικών προτερημάτων, άθωότητος έμπλεον καΐ 
γλυχύτητος χαρακτίΐρος καΐ τρόπων, θύμα δε 
τρομερας καΐ παρ' άξίαν δυστυχίας». Και άλη- 
θώς ή ιστορία τής παιδικές ηλικίας της είναι 
εξαιρετική καΐ μυθώδης, ήθελε δε εΐσθαι καΐ 
πάντη άπί^ευτος, έάν τά περί αυτής λεγόμενα 
δεν έλάμβανον κύρος αύθεντικίιν έκ τών μαρ- 
τυριών επισήμων συγχρόνων, ων ή ειλικρίνεια 
και ακρίβεια, παρά πάντων άναγνωριζόμεναι 
τών μεταγενεστέρων, ουδέ τήν παραμικροτέραν 
δύνανται νά παρέξωσιν ύπόνοιαν προμεμελετη- 
τημένης υπερβολής. Ή ανατροφή τής θαυμα- 
σίας παιδ2>ς έγένετο κατά τ6 επικρατούν έν τφ 
δεκάτφ ίκτω αίώνι σύστημα, καθ' 8 ή πολυ- 
μάθεια δέν ήτο αποκλειστική ιδιοκτησία τής 
κοινώς νομιζομένης σοβαρωτέρας μερίδος τ%ς 
άνθρωπότητος, άλλ* εθεωρείτο επίσης ώς δ πο- 
λυτιμότερος στολισμός καΐ τό εύγενέστερον έγ- 
καλλώπισμα ιής ούχ ήττον σοβαρας, άλλα καΐ 
τά μάλα θελκτικωτέρας άλλης μερίδος. Πρώ- 
τος μετά τήν μητέρα, τήν άνεχτίμητον ταύ- 
την παντός άνθρωπου εύεργέτιδα, παιδαγωγός 
αυτής καΐ διδάσκαλος υπήρξε διαμαρτυρόμενος 
τις ιερεύς δνόματι *1ωάννης Α^ΙπίεΐΓ, δςτις έξ- 
επλήρου παρά τφ πατρί αυτής καΐ τά τής ίε- 
ρωσύνης καθήκοντα έν τφ παρεκκλησίου τής 
όουκικής ταύτης οίκίας, καΐ δςτις ακολούθως 
διωρίσθη επίσκοπος του Λονδίνου υπό τής βα- 
σιλίσσης Ελισάβετ. Προς τόν διακεκριμένον 
τούτον άνδρα ίτρεφεν ή Ιωάννα αισθήματα 
βαθέως σεβασμοΟ και αγάπης όλως υιΐκϋς, αι- 
σθήματα υπολήψεως καΐ φιλίας, άφοσιώσεως καΐ 
πλήρους εμπιστοσύνης, άτινα ουκ δλίγον βε- 
βαίως συνετέλεσαν εις τήν ταχείαν καΐ βάσι- 
μον έκμάθησιν τών υπ' αύτου άόκνως καΐ φι- 
λοστόργως διδαχθέντων. 

Πόσον δε ήγάπα τήν σπουδήν καΐ ήξευρε νά 
έπωφελήται αυτής αρκούντως, καταφαίνεται έκ 
του επομένου ανεκδότου. Οπερ αναφέρει έν τφ 
περιφημοτέρ(ΐ|^ αυτού συγγράμματι, τω έπιγρα- 
φομένφ «δδημοδιδάσκαλος» (Ιΐΐθ 8θΙΐΟθΐΓηίΐ- 
δΙθΡ), σοφός καθηγητής τής Ελληνικής γλώσ- 
σης κατά τόν δέκατον έκτον αΙώνα καΐ καλ- 
λιεπής τής Αγγλίας λατινιστής, παιδαγωγός 
δε καΐ γραμματεύς χρηματίσας βασιλέων τε 
κα\ βασιλισσών, δ περιώνυμος Κο^βΓ ΑδΟΐΐίΙΓη. 
Ό άγγλος ούτος συγγραφεύς λέγει, δτι μετα- 
βάς μι^ τών ήμερων ε{ς έπίσκεψιν τών γονέων 



348 



Ο ΕΝ Κμ. ΕΑΑ.ΗΝ. ΦίΑΟλΟΠΚΟΣ ΪΪΑΑ0Γ02 



τϋς Ίωάννΐ)!, 6&ρε ΐτάντας τους έν τφ οΐχ(^ 
συν&ιαβχβδάζοντας |Αίτά ΐΡθλϋαρΙΘ|Αων συγγε- 
νών χαΐ φ(λων χατί τα κοοσχείμενον άλσος 
ι«ρ6ς χυνηγεσίαν' έ^ωττήσας οε διατί καΐ ή Ιω- 
άννα 8έν συνε|Αερίζετο τϋς οίχογενειαχής 8ια- 
σχεδάσεως, χαΐ ττοΟ ευρ(σχετο ΐτλτιροφορνιΟείς) 
μ.ετέβν} ά|Αέσϋϋΐς είς τ6 υτνοδειχθέν 2διαίτερον 
αυτής σηουδας^τίριον, ϊνθα ευρέν αύτί^ν δλιιν τ?) 
(ΐ,ελέττι χαΐ τΙ} έξ αύτίς τυροερχοΐλέντ» ήδοντ} 
γταραδεδο[λένγ)ν9 χαΐ άνά χείρας χρατουσαν (ΐε- 
γαλόσχη[ΐ.ον χαΐ έχ χρήσεως συνεχούς ιτεπα- 
λαιω^λένην βίβλον. ""Ο ΐζάαο^ θέλει σιυαραχθ^ ή 
Έλλιινιχίι δμιών χαρδία, δταν άχούσγιτε τ&ν τΐ- 
τλον τοό θείου άριστουργι^ματος, δπερ χατέ- 
θελγε τίιν ΆγγλΙόα ΐταρθένον! Τ4 σόγγρα(Χ(ΐ.α 
τοΟτο άνι^χει ε!ς τΐιν άθάνατον φιλολογίαν τών 
ημετέρων ιτρογόνων, ί^ ^ χατέχει θέσιν έχ τών 
7τρωτ(στων χαΐ ενεχα των έν αύτφ άναπτυσ-^ 
σο^ένων 6ψηλών ίδεών^ χαΐ ίνεχα του περ»χο- 
σ(ΐιθυντος αύτάς έναρ[ΐ.ον(ου γλωσσιχου χαλύμ- 
{ΐ,ατος. Ή Ιωάννα, προΑισθανοιιένη Ισως τ6 
^ροσεγγίζον ιτρ6ωρον τέλος της, καΐ ιταρηγορίαν 
άναζητοΟσα έν λόγοις -τίέρΐ αθανασίας τής ψυ- 
χής, άνεγίνωσχε {Λετά προσηλώσεως, έν τφ 
Λρωτοτύΐϊ(^, τ^ν Φαίδωνα του Πλάτωνος ! *Α* 
Λοτεινί|Λενος ε!ς άχροατίριον, έν ^ πλειονοψη- 
φεΤ τλ Έλληνιχ&ν στοιχείον, ουδόλως θεωρδ 
έ^άναγχες νά επιφέρω ριαχράς ίπΐ τούτου πα- 
ρατηρήσεις, χαΐ βέβαιος ε![ΐ.ι, 8τι χατ' άζίαν 
έξετΐ(ΐ.ιλθη ίΐδη 6φ δ|/»ών ή δπ& τοσούτβ^ υψη- 
λής συνδιαλέξεως εύφραινομένη νε&νις. Κατε^ 
νοτίσατε τίιν τάσιν τοΟ πνεύ[ΐ.ατος αυτής, χαΐ 
όύδέν έν τώ [ΐ,έλλοντι μέγα χαΐ άπροσδόχητον 
γεγονός δύναται νά φανί) δ|λΐν άνώτερον τοιαύ- 
'ίτης ήγεμονίδος του διανοητίχοΟ χύσμου, χαΐ 
χάρίτας Αποδίδετε αύτΙ)» 8τι είδετε άντανα- 
χλωμένην ΙτΛ τοΟ προσώπου της τίιν υμετέραν 
πεποίθη^ιν περί τοΟ μεγαλείου τοΟ ϊθνους έ- 
χέίνου, εις 6 άνήχεν 6 Πλάτων, μεγαλείου έφ' 
ψ έχείνη τε χαΐ υμ^Ις διχαίως σεμνύνεσθε, 
διύ^ι διτερκηδήσαν χαΐ αυτά 'Τά βρια τοΟ εθνι- 
σμοί τό Έλληνιχόν μεγαλείον χατέςτη μεγα- 
λεΐον χοσμοπολι-^ιχέν. Ό Αδοΐίαπί έχφράσας 
τί> ΊωάννΥϊ τίιν έαυ•ΤοΟ άπορίαν, πώς μένει μύ- 
νη, χαθ' 8ν χαιρ&ν ο{ άλλοι δια<ϊχεδάςουσιν, Ι- 
λαβεν αμέσως ττϊν ί^τομένην άπάντησιν, ΐ^τις 
χαΐ α&τολεξέΐ παρ* αύτοΟ αναφέρεται έν τφ 
προ^^ηθένΐΐ πόντίματι. ιι^Ολαι αί χατά τ& άλ- 
σος χυνηγεσίαι αυτών ε!σΙ δι' έμ^ μάταιαι ή- 
δοναί συγχρινύμεναι μετά τής ηδονής, ήν αι- 
σθάνομαι, άναγινώσχουσα τ&ν Πλάτωνα* ούτοι 
δί οί χαλοί Μ\ απλοί άνθρωποι δλν γνωρίζου- 



σι τάς αληθείς ^δονάς». «ΚαΙ ΐτώς χατώρθω-* 
σας, προσέθετο 6 ΑδοΙίΒΠΙ, νά συλλαβές τ«(- 
αύτην αληθή Ιδέαν τής ηδονής, οΐαν χαι άν- 
δρες ευάριθμοι μόλις ά^έχτησαν;ν Είς τ^ν έ- 
ρώτησιν ταύτην άπΐντησεν ί νε&νις* « δ θεός 
έύδοχι&σας μοί έδωρήσατο Ιδφυ^ίς χαΐ αυστη- 
ρούς γονιίΐς, διδά^χαλον δέ χαλόν χάγαθόν' ε{ς 
αδτο&ς χαΐ μάλιστα είς τόν «τελευταΧόν τοίίτον 
βφείλω τά ιιάντα». Έ μετριύφρων, ταπεινή 
χαι άι^λοΚχ*}) α&τη άπύχρισις δπερεπαΐνεΤται 
υπό τοΟ ΑδΟΐίαπί' χαΐ διχαίως, διότι έμφαί-' 
νει χαρδίαν Εμπλεων αγνών αΙσθημάτων, διό'ίι 
ή έ5γν6>μοσύνη τό άραιότερόν έστι χό(Τμη(Χα( 
τής άνθρωπίνης χαρδίας, διότι εΙς οδδέν τά 
γράμματα, άν μί) συντελώσιν ε!ς τί)ν ιβΟιχίιν 
τοΟ άνθρώ^οο διάπλασιν, διότι ή ταπεινοφρο^ 
σύνη τοΤς ίσχυρα(1ς μάλιστα αρμόζει, χαΐ χατά 
συνέπειαν τ^ δπό το πρόσχημα αδυναμίας ιΡαν- 
'^οδυνάμ{ι^ του ανδρός παρχδυνάςΊδι. Σώζεται 
δι χαΐ μαχρά προς 'Τ'ίιν ^Ιωάνναν τοΟ Αδοΐίαπί 
έπιστολι^, μία βεβαίως τών ττολλών έιηστολών, 
άς τ15 άπηύθυνεν, έν ^ έχφράζει τί|ν μεγάλην 
ίδέαν, ήν εΤχε σχηματίσει περί 'ίε τής έχτάχτου 
νοημοσύνης χαΐ τών ποιχίλων γνώσεων αδτής, 
χαΐ συνάμα την παραχαλεΐ, βπως μί^ άρχε<τθΐ) 
άπαντώσα μόνον προς αδτόν Ελληνιστί, άλλα 
γράψγϊ επίσης χαΐ πρ8ς τίνα τών φίλων του, 
τόν πολυμαθή 'ίωάννην δΙΠΓΠΐίπδ, δστις 2νε- 
χα τής λατινιχής αδτοΟ χαλλιεπείας έπωνομά- 
σθη δ Κιχέρων τής Γερμανίας, Τνα Ιχη μάρτυ- 
ρα άζιόπιστον τής έζαιρετίχής αυ-τής δεινότη- 
τος, δταν έπαινέστι αδιίην χαΐ έν τί^ πατρίδι 
τοΟ σοφοΟ τούτου φίλου. ΆλλαχοΟ δέ δμιλών 
περί τής ^Ιωάννης, έχφράζεται μετά μεγ1στότ> 
ένθουσιαίμοΟ' « οί Ιίπαινοι, λέγει, ο5ς 6 Αρι- 
στοτέλης απονέμει ταΤς γυναιςί, πληρέστατα 
εφαρμόζονται α^τ%' Εχει συμπεριφοράν άρίςτην, 
φρόνησιν χαΐ φιλοπονίαν, πάντα τά Αγαθά προσ- 
όντα χαΐ μεγάλα προτερτ^ματα τοΟ γυναι- 
χείου φύλου άνευ τών Αδυναμιών αδτοΟ* ομι- 
λεί την Γαλλιχ-Ιιν χαΐ τ•)ιν •Ιταλιχ)ϊν ώς τίιν 
*Αγγλιχίιν γλώσσαν' γράφει δΐ μετά πολλής 
τής δρθοεπείας χαΐ τής χάριτος* πολλάχις συν- 
διελέχθη μετ' έμοΟ Ελληνιστί, ΑατινιστΙ δΐ 
γράφει εΙς 6φθς νευρώδες χαΐ μετά μεγίστης 
αΙσθημαΐΓίχότητος » . 

"Ετερος 'ίών τής *Ιωάννης συγχρόνων, δ θω- 
μλς ΟΙιαΙοαβΓ, οό μόνον δποστηρίζει πάσας 
τάς τοΟ ΑδΟΐίαπί λεπτομερείας χαΐ χρίσεις 
περί τών φιλολογιχών αδτής γνώσεων, Αλλ* έ- 
πιπροστίθησι χαΐ τάς Αχολούθους λίαν Αξιοση- 
μείωτους πληροφορίας* «έγνώριζε, λέγ(ι^ χα^ 



βϊ 



ΠΕΡΙ ΤΗ2 ΕΝΝΕΑΒΜΕΡΟΥ Β.\ΣΙλΙΔΟΣ ΙΩΆΝΝΗΣ 



319 



λβς Τ'ίιν Έβρο^χ^ν, Χαλ<ίαΤχί)ν χαΐ Άραβιχην, 
ίι<χρ(ν«το ίέ προσέτι ίπΐ τελειοποιήσει χατά 
πάντας το5ς χλάδους τϋς γυναιχείας άνατρο- 
φίίς' ίχαλλιέργει τι(|ν τε φωνητιχίιν χαΐ τίιν 
δργανιχίιν ριουσιχτιν μετά πλείστης δστης επι- 
τυχίας χαΐ [Α.ετα^οτιχ5ίς τέρψεως* ητο ^έ χαΐ 
χαλλιγραφίας χάτοχος χαΐ σπανίας εις τά ερ- 
γόχειρα έπιϊεξιίτητος• πρ^ς τούτοις, χαί τοι 
οιά τοιούτων χαΐ τοσούτων πεπροιχισ(χένη προ^ 
τερη(ΐ.άτων, ^ιέπρεπεν έπι πρ^ίτητι, σε|Αν6τη- 
τι, γλυχύτητι χαΐ ταπεινοφροσύνη». 

Ό ΚαΙΙβΓ, δστις Ιζη ριίαν έχατονταεττιρί- 
ϊα μετά την Ίωάνναν, συναπτών μετά τϊς Ι- 
διαζούσης αύτφ άχριβείας τάς μαρτυρίας πάν- 
των τών γνωρισάντων χαΐ σχετισΟέντων αυ- 
τί), λέγει δτι « είχε τ•}|ν αθωότητα τ51ς παι- 
λχ%ς, την ώραιύτητα τΨ^ς νεανιχής, τ)ιν βασι- 
μότητα τίς μέσης χαΐ την σοβαρότητα τϋς 
χαθεστηχυίας ήλιχίας»* άναχεφαλαιών δέ τάς 
έπ' αύτΐίς πλι&ρεις θαυμασμοΟ Ιδέας του χαΐ 
χρίσεις, επιφέρει μετά συγχινι^σεως τους έπΙ τ%ς 
ιστορίας βασιζόμενους χαΐ λίαν εύγλωττους 
τούτους λόγους, οίτινες ήδύναντο έπΙ τοΟ τά- 
φου νά ίγχαραχθώσι τίς ημετέρας ίρωίδος* 
«ήγεμονίς έχ γενετής, πεπαιδευμένη ως χλη- 
ριχός, Ιζησεν ώς αγία, χαΐ άπέθανεν ως χα- 
χοΟργος, δ'.ά τά παραπτώματα τΰν συγγενών 
της.» 

Ένδεχαετους ούσης τϋς Ιωάννης, διελογίσθη, 
δι' Ιδια πολιτιχά σχέδια, νά προετοιμάση συν- 
οιχέσιον αύτ^ΐς μετά τοΟ νεαροΟ βασιλέως Ε- 
δουάρδου ?' έ τούτου θέΙος ΐχ μητρός, θωμ&ς 
ΣεΟμούρου, άρχιναύαργος τίΐς *ΑγγλΙας, δστις 
είχε συςευχΟί^ τήν ίπιζι&σασαν τοϋ Έρ^ίχου Η'. 
Ιχτην γυναΐχα, Αίχατερίναν Πά^^η. Πρδς ά- 
σφαλεστέραν δέ έπιτυχίαν τούτου τοΟ σχοποΟ, 
χατέπεισε το5ς γονεϊς αύτί^ς, δπως τ^ έπιτρέ- 
ψωσι νά μεΐνη έπί τίνα χρόνον παρά τ5) συζύ• 
(^ του, Τνα συναντώνται συνεχώς τά δύο παι- 
ία, χαΐ έπαναλάβωσι τάς στενάς σχέσεις, αΤτι- 
νες συνέδεον αυτά £λλοτε, χαθ6 τίιν αυτιών, 
ώς είπομεν ανωτέρω, ίχοντα ήλιχίαν χαΐ νη- 
πιόθεν συνανατραφέντα. ΚαΙ 5ντως εστάλη 
μέν, τφ 1 548, ή Ιωάννα 6πί> τών εαυτής γο- 
νέων παρά τφ θείω τοΟ βασιλέως, άλλ* άττο- 
θανούσης, χατά τ^ Ιτος Ιχείνο, τής Α(χατερί- 
νη; ΙΙάρ5η, έπανέχαμψεν ε!ς τά Ιδια, χαΐ Ιχ- 
τοτε ούοείς έγένετο λόγος περί συνοιχεσίου αυ- 
τής μετά του Εδουάρδου. 

Έπαναχάμψασα ή *Ιωάννα παρά τ% οίχο- 
γενεί^ αυτής, Εζησεν έπί τίνα ϊτη βίον ήσυχον 
χαΐ σχεδ&ν Ερημον, περί τάς τής έχπαιδεύσεως 



ι 

01 



φροντίδας άσχολουαένη, βποίας δε προετίμα 
οιασχεδάσεις χαΐ ήοονάς ηχούσατε παρ* αύτό- 
πτου μάρτυρος, οδ τίνος ή άφήγησις πρ6 ολί- 
γου υμΐν χαθυπεβληθη. Αχούσατε δέ νυν πώς 
ίχφράζεται περί αυτής χαΐ δ "Αγγλος ίστορι- 
χ^ς ΡΓΟΙίάβ, δστις έν τοσούτβ^ι δέν διαχρίνε- 
ται έπΙ εύμενέσι διαθέσεσιν υπέρ τών διαμαρ- 
τυρομένων. «Έ *Ιωάννα, λέγει, πρεσβυτέρα θυ- 
γάτηρ. τοΟ δουχλς άβ ΒαΓίοΙΙί χαΐ δμήλιξ το5 
Εδουάρδου, εΐχεν άρετάς χαΐ προτεριηματα χατ* 
ουδέν ηττονα τών τοΟ βασιλέως, την δέ παι* 
δείαν αυτής, ίτις ίτο τοιαύτη, οΤα σπανίως έν- 
ηλιχα περιχοσμεί ίνδρα, τοσοΟτον έπιχαρί* 
τως χαΐ μετριοφρόνως μετεχειρίζετο, ώστε δίν 
ήδύνατο νά χχτηγορηθ^ έπΐ σχολαστιχότητι % 
ύπεροψί^. Δεχαπενταετης ούσα έσπούδαζε τ'9}ν 
Έβραίχ^ν, χαΐ Εγραφεν Ελληνιστί* δεχαε^ 
ξαετης δέ ίχράτει άλληλογραφ'αν λατινιχίιν 
μετά τοΟ ΒαΙϋη^θΓ. Πρ^ς τούτοις, αί ποιχί- 
λαι αυτής γνώσεις δέν ήσαν άνώτεραι τών φυ- 
σιχών προτερημάτων χαΐ τής σπανίας χαλλο- 
νής χαΐ ώραιότητος, δι* ων ητο υπ& τής δη- 
μιουργού δυνάμεως έστολισμένη». 

*Η περιώνυμος γαλλίς φιλόλογος Μ. άθ δίδίοΐ 
επιφέρει επίσης χρίσεις λίαν όρθάς χαί ενθου- 
σιώδεις, στηριζομένας έπΙ τών προρ^ηθεισών 
άζιοπίστων ιστοριχών πηγών, πίρΐ τής *Ιωάν- 
νης, ίς χαΐ μεταφράζει μαχράν πρ6ς ,τ^ν Α^Ι- 
Π181Γ έπιστολίϊν ευγλωττον χαΐ σπουδαιοτά- 
την. Επιτρέψατε μοι, χυρίαι χαΐ χύριοι, νά α- 
ναγνώσω ενώπιον υμών αποσπάσματα τίνα με- 
ταφράσεως άνταζίας τοιαύτης λαμπρδς επιβο- 
λής, έξ ων θέλετε χατίδει την ποιητιχίιν φαν- 
τασίαν τής ημετέρας ήρωίδος χαΐ τάς εμβρι- 
θείς αυτής χαι μεγαλοφυείς σχέψεις περί τε 
τών αρχαίων χαΐ περί τής έπΙ τών μεταγενε- 
στέρων επιρροής του χριστιανισμοΟ. 

« ΗίβΓ ηρίΓΘ αιηί ΑδοΙιαιη νίηΐ ιηβ 
νοίΓ, βΐ δα ρΓέδβηοβ πιθ οαυδα αη νίί 
ρΙδίίδΐΓ; βΠβ ΓβνβϋΙα άαηδ ιηοη θδρπΐ 
1θ δοανβηΐΓ άοδ ΗοιίΓθδ δΐ άοαοβδ βΐ δί 
ίέοοηάβδ ς[αβ ]'αί ^ούΐέοδ ανβο Ιαί άαηδ 
Γ βίαάθ άθδ αηοίβηδ. Ιβ νοαίαίδ ηβ Ιαί 
Ρ&γΙθγ ςαβ άβ οθδ ίΙΙαδίΓβδ ιηοΓίδ άοηΐ 
ίβδ θΟΓΪΙδ ιη'οηΐ οανβΓΐ υηβ οαΓΓΪέΓβ άβ 
Γθββχιοηδ δαηδ ΐ30Γη8δ . . . Ο' έΐαίΐ υη 
άθ οθδ3οαΓδ άθ ΙαΠη άβ ΓΙιινβΓ (5αί αη- 
ηοηοβηΐ Ιβ ρπηίθΐηρδ: ]Θ ηβ δαίδ δί Ια 
1)θ11θ δαίδοη θΙΙθ-ιώθπιθ ααΐ'αίΐ αιιίαηΐ 
ίΓαρρό πιοη ίιηα^ΐηαΐίοη φιβ οβ ρΓβδ- 
δθπΙίΐΏθηΙ άβ δοη ΓβΙοαΓ: Ιβδ α^Γβδ 
ΙοαΓπαΙθηΙ ΙβαΓδ 1)Γαηο1ιβδ βηοοΓβ άέ- 



350 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙλΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



ροηϋΐέθδ νβΓ8 1β δοΐβϋ ; 1θ ^ζοη έΐαίΐ 
άέ]έ. νβΓΐ; ςαθίηαβδ ΠβυΓβ ρΓέιηαΙαΓέβδ 
δβΐϊΐΜδΐίβηΙ; ρΓέΙιιάθΓ ρ&Γ ΙβιΐΓ ρβΓΓαιηδ 
4 Ια ιηέΐοάΐθ άθ Ια η&ΙπΓβ ςυαηά βΐΐβ 
ΓβραΓΕίΙ άαηδ ΙουΙβ δα ιηα^ηίβοβηοΘ, . 
ΑδοΙιαιη θΐ ιηοί ηοαδ ηουδ αναηςέπιβδ 
δαΓ 1βΐ30Γά άβ Ια.Ταιηίδθ, βΐηουδ ηοιίδ 
είδδΐιηθδ άαηδ 1β ΐ3θίδ, βηοοΓβ δαηβ οιη- 
1)Γδΐ8β, ςυβ Ια νθΓάαΓβ άοίΐ Ι^ίβηΙόΙ Γβ- 
νέΙΪΓ: Ιθδ βοΐδ δβιηΙ)1αίθη1; έΙίηοθΙβΓ ραΓ 
1β Γβίΐβΐ άθδ Γαγοηδ άυ οίβΐ; πιαίδ ςυοί- 
ςυβ οβ δρβοΐαοΐβ ίύ11)Γϋ1αηΙ οοιηιηΘυηβ 
ί61β, ί1 γ α ΙουίοαΓδ ςυβίςυβ οΐιοδβ άβ 
ΐϊΐέΙαηοοϋςυΘ άαηδ 1β οοαΓδ άβδ οηάβδ, 
βΐ 36 άέββ άβ Ιβδ οοήΙβιηρΙθΓ Ιοη^-Ιθίηρδ 
δαηδ δβ ΙίνΓβΓ & δβδ Γόνβπβδ άοηΐ 1β 
οΙιαπηΘ οοηδίδΐβ δΐΐΓίοαΙ άαηδ υηβ δΟΓίβ 
άβ άέΐαοΐιβιηβηΐ άβ ηοαδ-ΐϊΐόιηβδ. . . Αδ- 
οΐιαπ), Ιαί άίδ-^β, νοιίδ δανβζ ανβο ςαβί- 
Ιβδ άθΐίοβδ ίβ Ιίδαίδ ανβο Υόαδ Ιβδ ρΐιί- 
Ιοδορίιβδ βΐ Ιβδ ρο61βδ άβ Ια Ορέοβ βΐ 
άβ Κοιηβ ; Ιβδ 1)βαα1έδ ιηάΐβδ άβ ΙβαΓ 
Ιαη^α^β, Γ βηβΓ^ίβ δίπιρίβ άβ ΙβιΐΓ &ιηβ 
ΓβδΙβίΌηΙ 4 ίαιηαίδ ίηοοιηραΓα1)1βδ. Ι.α 
δοοίέΐέ, ΙβΙΙβ ςιι' βΐΐβ βδΐ ΟΓ^αηίδββ άβ 
ηοδ 3θυΓδ, α Γβπιρίί Ια ρΐιιραιΐ; άβδ βδ- 
ρπΐδ άβ Μνοΐίΐέδ βΐ άβ ναηίΐέδ, βΐ Γοη 
η' α ραδ ΙιοηΙβ άβ νίνΓβ δαηδ τέδέοΜΓ, 
δαηδ οΙίβΓοΙιβΓ ά οοηηαΙίΓβ Ιβδ πιβΓνβϋ- 
Ιβδ άα ηιοηάβ ςαί δοηΐ ΓαίΙβδ ροαΓ ίη- 
δίΓϋΐΓβ Γ Ιιοπιπιβ ραΓ άβδ δγηι1)ο1βδ 6- 
οίαΐαηΐδ βΐ άαΓαΜβδ. 1•βδ αηοίβηδ Γβπι- 
ροΓίβηΙ άβ 1)βαιιοουρ δυΓ ηοαδ, ραΓοβ- 
ςα' ϋδ δβ δοηΐ ίαίΐδ βαχ-πι6πιβδ; πιαίδ 
οβ ςηβ Ια τένέΐαϋοη α πιίδ άαηδ Γ&ηιβ 
άα οΙΐΓέΙίβη βδΐ ρΐαδ ^βηά ςαβ Γΐιοπι- 
ιηβ. ϋβραΐδ Γ ίάέαΐ άβδ αΓίδ 3αδςα' ααχ 
Γέ0β8 άβ Ια οοηάαίΐβ, ΙοαΙ άοίΐ δβ Γ3ρ- 
ροΓίβΓ ά Ια ΐοΊ Γέϋ^ίβαδβ, βΐ Ια νίβ η' α 
ροαΓ 1)αΙ ςαβ ά' βηδβί^ηβΓ Γ ίπιπιοΓία- 
Ηΐέ . . . Εβδ αηοίβηδ έΐβναίβηΐ ΙβαΓ έπιβ 
ραΓ Ια οοηΐβπιρίαΐίοη άβ ΙβαΓδ ρρορΓβδ 
ίοΓοβδ, Ιβδ οΙΐΓέΙίβηδ οηΐ αη Ιέπιοίη, βΐ 
ο'βδί άβναηΐ Ιαί ςα' ί1 ΓααΙ νίνρβ βΐ 
πιοαπΓ; Ιβδ αηοίβηδ νοαίαίβηΐ ^ΙοήββΓ 
Ια ηαίαρβ Ιιαπιαίηβ, Ιβδ οΙΐΓέΙίβηδ ηβ δβ 
Γβ^αΓάβηΙ ςαβ οοηιηιβ Ια ηιαηίίβδίαΐίοη 
άβ ϋίβα δαΓ Ια ΙβΓΓβ; Ιβδ αηοίβηδ πιβί- 
ΙαίβηΙ αα ρΓβπιίβΓ Γαη§ άβδ νβΓίαδ Ια 
πιοΓΐ ςαί δοαδίΓαίΙ αα ροανοίΓ άβδ ορ- 
ρΓβδδβαΓδ, Ιβδ οΙΐΓέΙίβηδ βδΐίπιβηΐ άα- 
ναηία^β 1β άβνοαβπιβηΐ (|αί ηοαδ δοα- 



πιβΐ ααχ νοίοηΐέδ άβ Ια ΡΓονίάβηοβ. V 
αοΐίνίΐβ βΐ Ια ραΐίβηοβ οηΐ ΙβαΓ Ιβπιρδ 
ΙοαΓ α ΙοαΓ; ί1 ΓααΙ ΓαίΓβ αδα^β άβ δα 
λ οίοηΐέ ΙαηΙ ςαβ Γ οη ρβαΐ αίηδί δβΓ- 
νίΓ Ιβδ ααΐΓβδ βΐ δβ ρβΓίβοΙίοηηβΓ δοί- 
πιέπιβ; πιαίδ ΙοΓδςαβ Ια άβδίίηέβ βδΐ 
ροαΓ αίηδί άΐΓβ ίαοβ 4 Γαοβ ανβο ηοαδ, 
ηοίΓβ οοαΓα^β οοπδίδΐβ α Γ αΙΙβηάΓβ, βΐ 
Γβ^αΓάβΓ 1β δΟΓΐ βδΐ ρΐαδ ββΓ ςαβ δ' βη 
άέΙοαΓπβΓ . . . Ιιβ νΓαί ΐΓβδΟΓ άβ Ια ρβη- 
δέβ οοπιπιβ άβ Γ ίπιαβίηαΐίοη, οβ δοηΐ 
Ιβδ ΓαρροΓίδ άα οοεαΓ ηαπιαίη ανβο δοη 
ΟΓέαΙβαΓ; 14 δοηΐ Ιβδ ρΓβδδβηΙίπιβηΙδ, 1ά 
Ιβδ ΟΓαοΙβδ, 14 Ιβδ ρΓοάί^βδ, βΐ ΙοαΙ οβ 
ηαβ Ιβδ αηοίβηδ, . . . ςαί ]οαίδδβηΙ Ιβΐ- 
ΙβπιβηΙ άβ Ια £αοα116 άβ ρβΠδβΓ, . . . οηΐ 
ΟΓα νοίΓ άαηδ Ια παΙαΓβ η' έΐαίΐ ςα' αη 
ΓβββΙ άβ οβ ςα' ίΐδ έρΓοαναίβηΙ αα άβ- 
άαπδ ά'βαχ πιόπιβδ 4 ΙβαΓ ίηδα, . . ΓίβΓδ 
άβδ £θΓθβδ ίηΐβΐΐβοΐαβίΐβδ άβ Γ βδρπΐ 
Ιιαπιαίη, ίΐδ ΟΓοίβηΙ ροανοίΓ όνοςαβΓ 
αηβ ααΐΓβ νίβ βη βαχ-πι6πιβδ ραΓ Γ β- 
ηβΓ^ίβ άβ Ια οοηΐβπιρίαΐίοη, . . . βΐ 1'απιβ 
άα οβΓέΙίβη δβ οοηοβηΐΓβ άαπδ δβδ ρΓο- 
ρΓβδ πιγδΙβΓβδ. Ααδδί ΙοαΙβ αοΐίοη βηΐέ- 
ΓίβαΓβ Ιαί ραιαίΐ ρΐαδ ΙβΓΓβδίΓβ ςαβ Ια 
Γβδί^ηαΙίοη, . . . βΐ . . . 1β δαη^ άβδ πιαΓ- 
ΙγΓδ βδΐ αη ΐ3ααπιβ ροαΓ Ιβδ ΜβδδαΓβδ 
άβδ ίηίοΓίαηέδΙ» 

Τοιαύτη ητο ή Ιωάννα, δτ* δ ϊιούζ άβ ΝοΓ- 
11ΐαπΐΙ)βΓΐαηά ίρ^ιψκ τά βλέ[λ(λ.ατά 'ΐου έπ' 
αδτίΐς, δπως τίϊν |λεταχειρισθ5^ ως ίργανον τών 
φιλο^έζων σκοπών του. ΚαΙ ^^ έζ'ΐ&τιησε παρά 
του δουχ&ς άβ δαβοΐΐί την χεΈρά της δια 
τ^ν τέταρτον αδτοΟ υΐόν, τον λδρδον Οαίΐ- 
£θΓΐ ϋαάΐβγ, δστις καΐ συνεζεύχθη αύτίν, 
καθ* βν χρδνον 6 Εδουάρδος ^'. ήοθένει βα- 
ρέως, χαΐ έξησχείτο έπ' αύτοΟ ή διηνεχ-ί^ς χαΐ 
ισχυρά 7υ(εσις, 4ς ανωτέρω έρινησθη^Λεν, χαΐ δι' 
ης δ παντοδυνα(Αος ΝθΓΐ1ΐαπΐ1)βΓΐαηά προσε- 
πάθει νά χατορθώση την άποχληρωσιν ττ^ς Μα- 
ρίας χαΐ τϋς Ελισάβετ έχ τίίς ίου θρδνου δια- 
οο/91ς. Τ2» συνοιχέσιον τοΟτο χαΐ ή βασιλιχη 
έπιχύρωσις τών ά|ΐ.φιβ6λων έπΙ τής βασιλείας 
διχαιωριάτων τής Ιωάννης ΓρέΟ Ιστεψαν τοίις 
τΐ|ΐ.αλφεστέρους πίθους τ^ίς φιλοδοξοτάτης δια- 
νοίας τοΟ παγτοδυνά[Α.ου δουχδς, δστις ίβλεπε 
(λετ* ανέκφραστου χαράς τί) στέ|ΐ.ρια τ9ΐς Αγ- 
γλίας έρχ6(/.ενον εις την οίχογένειαν αυτού {λετά 
τϋς αύτϊϊς βεβαίας καΐ ασφαλούς ταχύτητος, 
μιεθ' ίς άφτ^ρπαζεν αυτ6 της κεφαλής του βα- 
σιλέως πρόωρος, {σως δε καΐ βεβιασ[ΐ.ένος, άλλ' 



^Ββϋ 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝΝΕΑ-ΗΜΕΡΟΪ ΒΙΣΙλΙΔΟΣ Ιύ4ΝΝΗΣ 



351 



αναμφίβολος θάνατος. "Αμα &έ τβλίφθέντος του 
γάμου τούτου, ή Ιωάννα ΌαάΙβγ, προφασιζο- 
μένγ) τ^ ν»αρ&ν τϋς ήλιχ(ας της, άχτ^ττ,σε να 
μένη μβτά του συζύγου παρά τη μητρί, καΐ ε- 
πέτυχε τοΟ ποθούμενου. Άλλα ^ια^οθείσης τί ς 
εί&ι^σεως, 8τι 5 δυσθανατών Εδουάρδος πνέει τα 
λοίσθια, τ^ έπεβλι&θη νά μεταβώ) εΙς τίϊν οΐ- 
κ(αν τοΟ πενθερου, χαΐ διαμέντ) έχ^, {ως ο5 6 
Τψιστος προσκαλέση παρ* έαυτφ τδν βασιλέα, 
ίνα τύτε μεταβ^ αμέσως ε!ς τ&ν Πύργον του 
Λονδίνου, χαθ& βρισθεΤσα διάδοχος τοΟ θρύ- 
νου. Και ούδύλως μέν έπίστευσεν είς τους λύ- 
γους τούτους ή ημετέρα ήρωίς, ο&ς έξέλαβεν 
ώς παιδι£ς χάριν λεχθέντας, άλλ' ένδουσα ε{ς 
τάς έπιμύνους προτροπάς τ^ς πενθερ&ς αυτίίς 
δουκίσστπς άβ ΝθΓΐΙΐΙΙΐη1)βΓΐ&ηά, μετέβη 
πρώτον εΙς την οίκίαν του δουχύς, τη 9 Ιου- 
λίου, χαΐ έχείθεν αμέσως εΙς δίοη Ηοΐΐδβ, 
6νθα προσεχλιϋθη, ίνα λάβη δ^θεν εντολών τίνα 
παρά τοΟ βασιλέως, ο& τίνος τ6ν πρ^ τριών ή- 
μερων συμβάντα θάνατον έχράτει μυστικόν δ 
πονηρές δούξ, προτιθέμενος καΐ τίιν Ιωάννα ν 
νά έλκύοτί ιΐς τά άνάχτοοα, καΐ τάς ήγεμονί- 
δας Μαρίαν καΐ Ελισάβετ δι* ομοιομόρφου 
ψευδοΟς βασιλικές προσκλι^σεως είς λονδίνον νά 
προσέλκυση καΐ θέση υπ& τ^ν αμεσον αυτού 
κηδεμονίαν καΐ κατοχών. 

Μεταβ£σα ή Ιωάννα είς δίοπ ΗοΠδθ, εΤ- 
δεν έντδς μέν τίς βασιλικ^ΐς κλίνης, ούχΙ τί>ν 
βασιλέα, άλλα τδν νεκρ&ν αύτου, πέριζ δέ ταύ- 
της τ6 άνώτατον τοΟ Κράτους Συμβούλιον, τί) 
δτΓοΤον Τ'ίϊν υπεδέχθη ώς βασίλισσαν, καΐ τ&ν 
πενθερλν αυτΐΐς ώς Πρύεδρον του Συμβουλίου 
εγειρύμενον καΐ έπισ'^^μως άγγέλλοντα αυτί τ6ν 
του Εδουάρδου θάνατον ώς ακολούθως* «Ό 
βασιλεύς έγκαταλείπων τ^ν κύσμον δέν έλη- 
σμύνησε τά πρ&ς τους ύττηκύους αυτοΟ υψηλά 
καθι^κοντα. Ή Αύτου Ηεγαλειύτης, έπΙ τ^ς 
κλίνης κειμένη του θανάτου, έδεηθη τοΟ Ύψι- 
στου ίνα προφυλάττη τί) βασίλειον αύτϋς έκ 
τών εσφαλμένων τοΟ παπισμού δοξασιών και 
έκ τών αναξίων Α6τίϊς αδελφών* δι' 8 καΐ άπέ* 
κλεισεν αυτάς του θρύνου Της, βν παρέδωκεν 
είς χεΤρας θυγατρ^ς πρωτοτόκου τίς παραιτη- 
θείσης εξαδέλφης Της, εΙς χείρας τίς Ήγεμο- 
νίδος *Ιωάννης ΓρέΟ' ταύτης οέ άτέκνου άπο- 
θνηκούσης, είς τίιν άδελφίιν αύτ^ίς». Περάνας 

τδν λύγον δ δούξ άβ ΝθΓΐΙιαΓη1)θΓΐαη(1 έ^- 

^ίφθη πρύ τών ποδών τ%ς Ιωάννης, ώς καΐ ο[ 

λοιποί τύ Συμβούλιον άποτελοΟντες λόρδοι, καΐ 

προσεκύνησαν πάντες αυτ})ν ώς βασιλίδα αυτών. 

Έ Ιωάννα, θρηνήσασα έπΙ τώ θανάτ(^ τοΟ 



βασιλέως, &ν ώς άδελφόν της ήγάπα, άπεποιι&θη 
τύν θρόνον, λέγουσα δτι ουδέποτε θέλει γίνει 
αιτία νά άδικηθώσιν αι γνήσιοι κληρονόμοι τοΟ 
στέμματος, καΐ δτι δίν είχε τάς απαιτουμένας 
δυνάμεις, δπως φέρη τοσούτΐι^ βαρύ φορτίον, 
ο&τινος έθεώρει έαυτήν πάντη άναξίαν. Έποιή- 
σατο δΐ τήν διακήρυξιν ταύτην μετά προφα- 
νούς ειλικρίνειας καΐ αφθονίας δακρύων. 'Αλλ' 
άπαξάπαντες οΐ κατά τήν φοβεράν καΐ κρισι-* 
μωτάτην ταύτην ωραν έν τοΙς άνακτόροις ευ- 
ρισκόμενοι λειτουργοί τοΟ Κράτους, άλλα πάν- 
τες οί συγγενείς, άλλ* δ πατήρ καΐ ή μήτηρ, 
άλλα καΐ αύτύς δ σύζυγος έν ένΐ στόματι καΐ 
μι^ φων5^, γονυκλιτώς καΐ έδαφιαίως καθικέ- 
τευον αυτήν νά σώση τήν Άγγλίαν δεχόμενη 
τύ στέμμα. ΚαΙ εκείνη Ιπιμόνως άπέκρουε τάς 
ικεσίας ταύτας, συναισθανόμενη τήν ταΤς ά- 
δελφαΤς τοΟ πεφιλημένου Εδουάρδου προσγινο- 
μένην άδικίαν, ίσως δε κα: προαισθανομένη τύ 
τρομερύν τέλος, δπερ έτ^εφυλάττετο αύτΐ^ τε καΐ 
τοΈς συγγενέσιν αύτίΐς, ων υπέρ τήν Ιδίαν άνε- 
λογίζετο τήν άπώλειαν. 

Άλλ'α{ ΙκεσίαικαΙ προτροπαΐ αΐίται περιε- 
βλήθησαν τοσούτφ βίαιον καΐ δεσποτικύν χα- 
οακτϋρα, ώστε ή πανταχόθεν πιεζόμενη νε&νίς 
οέν ήουνήθη έπΙ τέλους νά έμμένη τ^ άποφάσει 
α&της, παρασυρθείσα πρύ πάντων Ότφ τ^ς πρύς 
τήν μητέρα ακάθεκτου καΐ φλογέρας φιλοςΌρ- 
γίας της. Ταύτη λοιπύν ένδουσα καϊ τ% β1γ 
τύν αυχένα κύψασα ακουσίως, έδεήθη τοΟ Υ- 
ψίστου δπως άξιώση αυτήν, έάν ή υψηλή θέσις 
ήν έμελλε νά καΟέξη τ5} άν^κν δικαίως, δπως 
διοίκηση πρύς δόξαν αύτοΟ κα\ εύημερίαν τοΟ 
λάου. Τότε, γνωσθέντος καΐ τοΟ μέχρι τίς ώ- 
οας ταύτης αμφιβόλου ή καΐ δλως άγνωστου 
διατελέσαντος θανάτου τοΟ Εδουάρδου 7ου, 
επίσημοι εγκύκλιοι απεστάλησαν πανταχοΟ τ51ς 
επικρατείας, άγγέλλουσαι τήν είς τύν θρόνον 
άνάοασιν τίς *Ιωάννης, δ δΐ στρατύς προσερ- 
χόμενος Ιδιδε τύν δρκον τϋς πίστεως καΐ τ5ίς 
υποταγής τ5) σεπττ) καΐ ώραί^ νεάνιδι, ήτις έ- 
μελλε τι) επαύριον νά άναγορευθ^ επισήμως 
βασιλίς τίς Αγγλίας. Τί αρά γε διελογίί,ετο 
τ^^ ήμέρ^ εκείνη κατά φρένα καΐ κατά θυμύν 
ή νέα βασίλισσα, άποχαιρετώσα ^ τύν ήρεμον 
καΐ φιλολογικύν βίον, καΐ είς νέον εισερχόμενη 
στάδιον, ς*άδιον 7ΐ:ολυπλόκων ενεργειών καΐ ά- 
δηλων έν τω μέλλοντι περιπετειών καΐ κινδύ- 
νων, καΐ διατί προήγετο είς τύ βασιλικύν α- 
ξίωμα ώς πρόβατον έπΙ σφαγήν ; 

Ή επαύριον 1 0η Ιουλίου 1 553, ήμερα 'Λς 
εβδομάδος δευτέρα, πρώτη ύττϋρξεν ημέρα τ%\ 



352 



Ο ΕΝ Κ/η. ΕλλΒΝ. ΦΙΑ.ΟΑΟΓΪΚΟΣ ΣΫΛ^ΟΓΟδ 



βο(9ΐλ€(ας τ%ς 'Ιωάννης, Μβτά βασιλικϋς ΐϊ«ρα- 
τάξεως, συνοδευομένη υπλ συγγενών χαΐ φίλων, 
^%ς δέ (ΐτιτρ6ς βαινουστις ίπισθεν χαΐ την 4- 
χραν τ5ΐς χλα^χύδος αυτϋς κρατούσης άνά χεί- 
ρας, |Αεταβα(νε( ή Ιωάννα ε!ς τλν Πύργον του 
Αονδίνου,ν ϊνθα, κατ' άρχ«1ον ίθιριόν άνηγο- 
ρεύόντο οΐ νέοι βασιλείς, χαι διέ[ί.ενον τάς ιτρώ- 
τας τΐΐς &!ς τ&ν θρένον αναβάσεως αυτών ιξ(ΐ.έ- 
ρας. Άλλ' αυτόθι ολιγάριθμοι τίνες θεατα(, χ^Ι 
αύτοΙ σιγώντες, ΐστανται παρά τί|ι είσόΧω* 4- 
μα δ' έχλείσθησαν αϊ πΰλαι του Πύργου, ρι 
στρατιωτικοί τ^ΐς επικρατείας χηρυχες μεθ* έ- 
ν2)ς λόχου τοζοφόρων τ5)ς φρουρ&ς, χηρύττομσι 
τίϊν μΐν ήγεμονίδα Ηαρ(αν ίχτ^τωτον τοδ θρό- 
νου, βασίλισσαν δε τίιν ήγεμονΙ^α 'Ιωάνναν 
Γρέυ. Τ2ί πλ%θος (Λΐσος τρέφον άδιάλλαχτον πρ6ς 
τλν φιλόδοξον ΝοΓίΐίνίαΐϋβΓίαΐκ], χαΐ φαντα- 
ζόμενον δτι άχούει μ^τά τϋς Ιωάννης <Γ>γχρό- 
νως άναγορευόμενον χαΐ αύτδν ως πρώτον χν~ 
βερνι^την, μετά μεγίστης ψυχρότητος αποδέ- 
χεται την είδησιν ταύτην, τινές δέ μάλιστα 
χαΐ εις ένδείζεις προβαίνουσιν υπέρ τ^ς Μαρίας, 
μόνον των τοξοφόρων ψαλλόντων τ2>ν έθνιχδν 

δμνον «Οΰά δανβ Ιαβ Κββη». Έν δέ τφ 

Πύργ(ΐ|^ ί φιλόδοξος χαΐ παντοδύναμος δουξ άγ- 
γέλλει τ^ νέ^ βασιλίδι, δτι χαΐ δ υΕός του χαι 
σύζυγος αύτϋς ΟαίΙίΟΓΐ ϋαάΐβγ μέλλει να 
στεφθώ) βασιλεύς τ'ί^ν αύτ'})ν ήμέραν τής στέ- 
ψεως της. Ή δυστυχές Ιωάννα, εις άχρον έχ- 
πλαγεΐσα έπΙ τ^ άγερώχ(ϊ^ χαΐ παραδόξω 
ταύττ) απαιτήσει, χαΐ τότε πρώτον , φαίνε- 
ται, ώς παρατηρεί χαΐ 6 £γγλος ιστοριχλς Οί- 
%Οϊϊ^ πεισθεΐσα βτι ητον άπλοΐίν όργανον τϋς 
φιλοδοξίρις τοΟ δουχός, έπιδιώχοντος τ}}ν εις 
τλν θρόνον άνά^^ησιν τϋς Ιδίας αύτοΟ οικογε- 
νείας, εντόνως διαμαρτύρεται χατά τϋς ιδέας 
ταύτης, χαΐ λέγει τφ έαυτϋς συζύγφ. «Καίτοι 
νέα, εννοώ κάλλιστα, δτι 5 θρόνος τ^ς Αγγλίας 
δέν είναι παιδιά* ό Εδουάρδος δέν εξέφρασε θέ- 
λησιν δπως βασίλευσες" πρΙν % δέ τοΟτο γίνγ», 
προοκπαιτεΤται ή συγκατάθεσις τοΟ Κοινοβου- 
λίου»• Ηετακαλεσαμένη δέ παρ' αδτΐ) δύο τών 
επισημότερων λόρδων, λέγει αϋτοΐς δτι δοΟχα 
μέν, εάν επιθυμώ τοΟτο, δύναται νά ίνομάση 
τ2»ν σύζυγόν της, ούδέττοτε δε βασιλέα, καίτοι 
τ%ς μητρ&4 αύτου επίμονους καταβ^ελούσης 
προσπαθείας δπως τίιν μεταπείσω) . 

Δευτέρα ήμερα τίς βασιλείας. — Ή Ιωάννα 
πληροφορβίΐται έξ ειδήσεων άφιχθεισών έκ τών 
ανατολικών επαρχιών, δτι ή Μαρία, μαθουσα 
τ6ν θάνατον του αδελφού της» 8ν έκράτει, ώς 
είδομεν, μυστικόν δ ΝθΓΐ1ΐ11ΐη1)6Γΐαΐΐά, προ- 



λαβοΟσα απνίλθ^ν ι(ς τά ^νδότερκ πρΙν % φθά- 
σωσιν ο{ απεσταλμένοι τοΟ δρυχός, δπως καλέ* 
σωσ«ν ^[ύτίιν ε!ς Λονδΐνον έκ μέρους δ^θεν τον 
Εδουάρδου, καί άποσυρθεΤσοι εις Κβηΐμη^- 
Ιΐαΐΐ, άνηγορεύθη χαΙ ο^υτη βασίλισσα. 

Τρίτη ήμερα τϋς βα(σιλ«1ας• — ληφθείσης έ- 
πιςΌλϋς πρ^ς τοίις μεγις*&νας τοΟ Κράτους τ%ς 
Μαρίας , διεκδικούσης τά δικαιώματα αυτ%ς 2πΙ 
του θρόνου τϊς 'ΛγγλΙας, χαΐ απαιτούσης π«ρ* 
αυτών Τνα τίιν άναγορεύσωσι βασίλισσαν έν τ^ 
πρωτευούση, πρ^ δέ χαΐ ύπισχνουμένης τ$ 
Συμβονλίφ συγχώρη^νν χαΐ άμνηστείαν ίν πε- 
ριπτώσει συναισθήσεως τών πρ&ς αδτί^ν )^αθη- 
κόντων του, μεγάλη επισυμβαίνει ίν τφ Πύρ* 
γω ταραχή. Τών δέ λόρδων συνηγμένων 2ντων 
6πλ τ^ν προεδρείαν τϋς βασιλίδος Ιωάννης, α- 
ποφασίζεται^ μετά ωριμον σύσκεψιν καΐ πο- 
λύωρον συζήτησιν, Τνχ άπέλθη μετά στρατού 
3ςατά τ^ς Μαρία^ς δ ΝθΓΐΗαΐΒΐ>6ΓΐΕηά, καθλ 
(κανί^ς στρατιωτικός. 

Τετάρτη ήμερα τίς βασιλείας. "^— Ό δούξ 
αναχωρεί έπΙ κεφβ^λϋς επισήμων και τ^εοιβλέ- 
πτων λόρδων, έξακισχιλίων πεζών καΐ οισχι- 
λίων Ιππέων, άποχαιρετών δέ τί}ν 'Ιωάνναν, 
συνιστ^ α&τήν θερμώς πρλς πάντας τους με- 
γιστάνας. 

Πέμπτη ήμερα τίς βασιλείας. -^ Έ μέν 
Ιωάννα ίμφροντις διάκειται «καΐ τεταραγμένη 
καΐ άπαισίαις πΐραδεδομένη προαισθήσεσιν* δ 
δέ δονιξ προχωρεί ε!ς τά πρόσω* καί τοι δέ ςητ 
ρούμενος στρατευμάτων καΐ πολεμεφοδίων {κα- 
νών, τρόμον εμπνέει τί^ Μαρί^, ^τις» φοβού- 
μενη τήν τών έχθρων προσέλασιν, καταφεύγει 
ε{ς τ6 δχυρ&ν φρούριον του ΡΓ8Πΐ1ίη^Π3.ΐη• 
"Εκτη ήμερα τίς βασιλείας. •— Ζητείται κα- 
τεσπευσμένως παρά τϋς Ιωάννης βοήθεια υπλ 
τοΟ ΝθΓΐ1ιαιη1)ΘΓΐαηά, δστις άπριντ| μεγά- 
λας καΐ άπ6 φτιγμϋς εΙς στιγμήν πολλαπλά- 
σιο^ζομένας δυσκολίας κατά τ^ν πορείαν «υ- 
του, καθότι χαΐ 6π6 τών ξχθρών πανταχόθεν 
περιεκυκλώθη, καΐ πλοΤα σταλέντοι εις τά πα- 
ράλια τοΟ ΝοΓίοΙΙί δπως οολλάβωσι τήν Μα- 
ρίαν, έάν άπεπειρ^το νά δρορνετεύσ^, λειποτα- 
κτήσαντα παρεδόθησαν αύτ^• 

Έβδομη ήμερα τις β$ισιλείβρς, "— Πληροφο- 
εΐται ή 'ίωάννα, δτι ο{ δπαδοί τ91ς Μαρίας ϋώ- 
άνουσιν έπΙ μ&λλον καΐ μ&λλον, δτ( δ λα6ς 
απανταχού υπέρ αύτϋς κηρύττεται, καΐ δτι δι- 
ηνεκώς προσέρχονται αύτΐ^, καΐ τ6 Ισχυρών αδ- 
τ9ίς κόμμα ίτι ένισχύουσιν ευγενείς, οίοι ο{ κο- 
μήτες αβ ΒαΙΙι καΐ άβ 8αδδ6χ, δ \νί11ί&π^8 

ϋΓαπγ, δ Ηβππ Ββηηίπζ^Γιβώ, δ Ε(1οιιαΓ<1 



ΠΕΡίοΤ«/Β/?Νΐ«ί^^ίίΚ)Χι<ιΡ^λίίΦ3ηίΡ*ΙίΝΗΣ 



ί^ 



:4τ Ιί?^1ΐ«δ?ί:' ί,νν^^Ρ »ί^ϊ•Λ>.ί?0?Α1ί?,ν5^ΐ! 

,^οών«β«• να©, ίίίΜΛίμ^^ Μζ.1 {ί#?^ά| 

>ιαΙνγοΐι1ΐ*«^έπ^Φ3θμι.(5τη'ϊος,.ίν. ί^ έχ?ατυσ>.4 τ^Ο 



-ί59Η^%^^9^ ^ο^^3(^{^|^>ζΜ (^έκρρ$ξ|&:^^^ ^2ήρ6»)!• 
«χατάοηθι ίχείθεν,'τέχνον (ίου ^{ί^Ι^'^^Μ^ :4ΐ«0 

χα^έχει;.»* ΐίχ\ έχείνη' πάραυτ^κ, Τ^νΤΙ^ι'^^ ^^^ 

Λ??ν β^Ιψίω$,,^•4γ:^χβίΧ(Γ3&^ Α^^ϋ^Λί.^ 
{ΐί νο,Μ τω, ΐΓΚΐφ.ΐΓ ί«?»ΐΑ ^^«ί^ίΛ^^^ ©ΤΗ ^^^«ν«(«»ς 

γυναιχών. ' ' " ' ΛντΛγ 

ί^^ν?ν;ί^..Λ4> Πύργ^^ ,'ΐΛ^ρΐινί^νΛΟρΡτΟίρ^ΐίαΐζ^ίΓ- 
^ί^ΥΓ •§^,%1Τε^^Ι ίΤΛ^. -^ί^^ γ$^ ί^ν^«ς.&ίο^:^Τ^γ^ 

θί?^•;ρ/ί>ί .-<^ν^ρρί>.Υτ;^^'.4? Η(ίφ^.ι^\^ί^ 

τ^ίιχα^ί9ΐ«ο^ί^γίτρο|μ;,'5%ς ^^φ;ίΐς ί}ί^φ*^^ 

ΐ[ρδ |Αέλ^οντ9ς ;?ων:9^γεάων, τ3^^^φ(λ«ίνιΤΤίϊί, 
^^^'^. «ΙΡ243«Ρ.•1?Β^^ί'^ ΐτ?ί :4!ΐ|^ταί;τ^ϊν ^ΐζτΑφ. .τι« 

περΛπε'ίε^β.'^- χ^ ?^Κνδ4^.»νίι'ϊ»>ν|^%«^^ 

Λζιτρ^, καΙ;(ίνέ)^ρ(^ε^\,<ί4ν*εί;.5 Λα^ {«.ίκ ίξιΔ^ϊ 
^ήτί ^μ^ {ΐ1^τε,τ(>ι;>ί-:9{λθίΑ$ μ-ου, .γ3^ ^πρβάν»- 
^^ οδικώς! » ,?;?; ^δέ, τ9ύί^4ντ\ί^αρ«τΐ(ΐρή<Λ&ντα^^ 

Λύτου έλπνζων - να, σω(η^,; τίιν. έξ^^ ί^>^ε, γεν- 
.νιχίαν ά^άντΆ<?*ν* .«χ^ 'να|Αΐζετε δτι ν^γώ^^ ίτν; 
^είμΐ. νέ^^ :χ9ΐΙ εχ άνΰτϊρδί μ^λπί .ήλ^ι^Ιι^^ ,ίθε^ί^ν 
:7ίΡ'ρ^ ^ΤΙ^ί^ήβει. Κίϋΐ^ ΐ^τνιφίφ^ , «τήν ιρί^^ν μορ 
.0< άγ»?Γ^νΛτί}ς ζ<^ή«. Ουδέποτε 

(ΚΛΑΒΝ. ΦΗΟΛΟΓ. ΣΤΜΟΓΟΖ. Τ0Η02 ?".] 4$ 



^54 



Ο βΝ Ιί/Π. ϊδλΛβΝ. ΦΐλόλΟΜΚόϊ ίΥΑλόίΟΪ 



ϋ(ομένω4 δ βίος βραχύς, ώ^ΐιλβ νά άττοθάτΐ) 2ν 
χ^ πίΦΤίι ύκύτοϋ* ΚαΙ &{ΐ.(ι>ς β β(ος είναι γλυ- 
χύς!. . . Ό ΘΛς γένοιτο ή(Μν Ιλεως.» Ώς ή Εύ- 
^ιιεί^ειος Ιφιγένεια, δναχ^άζουσα τ2» ^αΟητι- 
χώτα^ον έ)ΐεΐνο 

<Μί^ μ' <ίΐΓόλέσ^ς άωρον' ή^& γάρ τ2) φβς 
Βλέ'τνειν .«. ί ..... » 
ούτω χαΐ ή Ιωάννα χέει (λίν ϊάκρυ £πΙ τις ά- 
ίτωλε(ας τ5ίς τβΟ ρ(ου γλυκύτητας, άλλα ^τα- 
βερΑν Ιχει^ ως βλέιςετε, θέλι^σιν, ίνα Ι(Λίΐε£ντι 
άκλύννητος έν τ^ θρησκεΐ^ αυ+ϋς' καΐ αληθώς, 
θέλ^'^έ ϊίει [ΐετ* δλίγον, 6τι ιτίσαι αΐ γεν6[Λε- 
ν«ι ίτρδς άνατ(ίο*ί)ν τ^ίς αποφάσεως ταύτης 
άτνέπείραι άιτέβησαν ριάταιαι, χαΐ χαθ'βλοκλη- 
(>(Αν άπέτυχον, κα( τοι παρουσιασθε'Ισαι λα 
τρέ^6ι> π^λλά ινύφέχοντος καΐ ρ,εγάλα τα θέλ- 
γητρα. 

Έν τούτοις 9ριαιι€εύ(^ασα -ζ ίγεμονίς Μα- 
ρία χ<λΐΓά τοθΝθΓΐηπΐηΙ)βΓΐαηά, χαΐ βαφιλίς 
6πύ τε του λαοΒ χαΐ του στρατού άναγορευ- 
βείσα, είσιπλάσεν εΙς τίϊν ιτρωτεύουσαν τ^ 3η 
Αυγούστου 4 553, συνοΚευοριένη δπδ τίς άοελ- 
φις της Ελισάβετ, πλείστων (χεγιστάνων χαΐ 
ευγενών, τρισχιλ(ων % τέτραχισχιλ(ων ιππο- 
τών κοΛ ίχλου (χανοΟ. Ή Έρρίχου του Η'. θυ- 
γάτηρ ΤυδωρΙς Μαρία «Α αίριοχαρίις» (Ιΐΐθ 
ί)1θΟ(1γ ΜαΓγ, &ς 5νο{Λάζουσιν αυτίιν μέχρι 
τ51ς σ-ι^μερον οΐ "Άγγλοι;, ή χαταστ&σα ακο- 
λούθως $ιαβ<(ητος έπΙ ώμύτητι χαΐ άπανθρω- 
πί^, καΐ ώς α^ματόφυρτον φάσμα τ)^ τ^ς άν- 
Ιϊρωπύτητος φαντάσί^ έγχαραχθεΐσα, ηλθεν είς 
τ&ν κύσμόν τοΟτον, Τνα πολλί μίν καΐ -ποικί- 
λα λάπράξηται έγκλι&ματα, πρ& πάντων ίε 
Ινα τλ τοΒ ^μίου έκτραγο^ϊ'Λσρ πρύσωπον α- 
πέναντι τϋς έν τω Πύργι^ ώς Ιν φυλακή κα- 
Οειργμένης δυστλί^μονος καΐ πεπτωκυίας άνάσ- 
σης. «Έ νέα βασίλισσα (λέγει 6 κ. Ααμπίσης 
^ίνακεφαλάιών κρίσεις {στορικών προγενεστέ- 
ρων) μέτεχειρίσθη την καθολικών θρησκείαν ώς 
άνάβαθρον ίπΐ τοΟ θρύνου. ΚαΙ λεθρυλλεΤτο 
μέν υπλ τών περί αύτίιν ώς εύλαβί)ς καΐ γεν- 
ναιόψυχος γυντ^, δυστυχώς δμως αί τερώην αύ- 
τΐς συμφοραΐ καίιξ υπέρμετρος θρησκομανία της 
παροξύνασαι τ^ν φύσει τραχύν καΐ άγριον χα- 
ρακτήρα της, ώθησαν αύτην ε?ς πλείστας μιαι- 
φόνους πράξεις, ών ή βασιλεία της ελεεινών παρί- 
στησι 6έαμα, καΐ ίι' ων ή μνι^μη αύτ^ς τί- 
μαυρώθη κατά τα βλίγα Ιτη, άτι να δ Θε6ς τί)ν 
άφ^Ικε νά ζήση μετά τί>ν θάνατον τοΰ Έδουάρ- 
Ιου. Ένησχολιηθη δ' αμέσως %1ς λαμπράν καΐ 
μεγαλοπρεπή ληθεί^ιν τοΟ. αδελφοί της τί) βτι 



Αδγούστου, καθ* ίΐν καΐ μνημύβυνον έτελέσθιι 
υπέρ τών κεχοιμημένων κατά τλ ούγμα τών 
καθολικών.» Τοιαύτη η τερατώδης γυνι4, ίτις 
έπέπεσεν ώς άλλη Έριννυς έ^ τϋς αθώας χοΑ 
ενάρετου αΰτ^ΐς αντιπάλου! 

Έ Μαρ(α ΤυδωρΙς, πειθομένη δ^θεν 2λλον 
είσηγτίσεσιν, άλλα πραγματικής ϊνα ΙκβίνοπόΙ*• 
ησιν παρέξη "Τ^ έμφύ'ύφ α&^Ι^ φιλεχδίκφ δια- 
θέσει, απεφάσισε, μετά τλν τελιχλίι αδτ^ς θρί- 
αμβον, τί>ν θάνατον τίίς Ιωάννης ΓρέΟ. ΚαΙ 
δ'ί, μετά παρέλευσίν δλίγου χρύνόυ, τΐ^ <ϊρ 
Νοεμβρίου, ή 2ννεαι6μερος άνασσα μετά τοΟ συ- 
ζύγου καΐ άλλων τοΟ κράτους μεγιστάνωιτ, 
αετηνέχθη έκ τοΟ Πύργου εΙς Οαΐΐάΐΐδΐΐΐ, ίνα 
οικασθ^ ύπλ κριτών άνύμων καΐ τυφλών τΙ^ς 
νέας βασιλίδος δργάνων. Συγκροιίηθέντος δέ 
πρ^ς ^οΟτο τοΟ αρμοδίου δικαςΊορίου, διχασθΛ- 
σα έκηρύχθη ένοχος έσχατης πρσϊοσίας, και 
κατεδικάσθη, μετά καΐ τοΟ Φ^ζύγσ\/ αυτής, εΙς 
τΐν ποινην έχείνην, τής δποΐας ή μίν νύμιμος 
εφαρμογή) άφαιρεΧ άπΐ τοΟ ένίχου τ^ χαταφύ- 
γιον τής μετανοίας, ί δέ παράνομος έχτέλεσις 
ΐυροσκολλ^ τοΧς τε φανεροίς καΐ κρυφίοις διχα- 
σταΧς στίγμα βαθύ καΐ άνεζίτηλον. 

Μετά τίϊν δπ6 τής άνω βουλής έκδοβεΐσαν 
είς θάνατον καταδίκην αυτής, ή Ιωάννα ϊμει- 
νεν έπί τίνα χρύνον ανενόχλητος έν τ^ είρχτί}» 
καΐ δέν έφαΐνετο παράδοξος ή έλπίς, β'Τΐ Ι^σως 
ί Μαοία είχε λησμονι^σει αυτήν, ή ϊσως οτι ι5 
καταοίκη αυτής έγένετο μύνον πρλς παραδειγ- 
ματισμών καΐ Ικφύβισιν, ούδδλως δΐ καΐ Τνα 
ίκτελεσθ9ι. Ταύτην Ιτρεφον την ελπίδα πάντες 
ο{ άτ^ιράριθμοι θαυμασταΐ τής Καλλονής, τής 
άθωύτητος, τής αρετής καΐ τής σοβαρ&ς, ωρί- 
μου καΐ θελκτικωτάτης δεκαεπταετους νεδτη- 
τύς της. Άλλα περί τάς αρχάς τοίί Ιπιύντος 
έτους δ πατίϊρ αυτής δοίξ αβ 8αίΓθΙΙ?, προ- 
χάλέσας τ^ στασιαστιχλν κίνημα, οδ τίνος αρ- 
χηγός ύπήρξεν δ ^γαΐ, ίπενήνεγκεν είς τήν 
μνήμην τής αΙμοχαροΤίς βασιλίσσης τήν ίπΐ 
κεφαλής τής Ιωάννης καΐ του συζύγου οώτής 
κρεμαμένην καταδίκην. Έ Μαρία, με-^ά ^ν 
διάλυσιν καΐ καταστροφίιν τής τοΟ λίν γβΐ καΐ 
8αίΤθ11ί συνωμοσίας, ης έθεώρει κυριώτερον 
σκοτΛν %χ\ πρωτίστην αΐτίαν τ-ίτν ίκ νέου έν- 
θρύνισιν τής 'Ιωάννης έπΙ 'ΤΟβ θρίνου τής Αγ- 
γλίας, προύκάλεσε τίϊν άποκεφάλισιν τών δύω 
τούτων τοΟ κινι^ματος αρχηγών, καΐ δριστικώς 
άπεφάσισεν, ίνα παύση ή παράτασις τής εκτε- 
λέσεως τής ποιν^ίς, είς ήν είχε καταδικασθώ^ 
πρ& τριών ήδη μηνών ή άγνΐ> αύΐτής άντίίπΛλος. 

Την \ Οην φεβρουαρίου ίστάλη είς τήν φυλα- 



^^Β^ 



ΠΕΗ ΤΗ2 ΙΚΝΙ^ϊΒ^υΡηίεΡΟΪ ΒλΧ1λΙ402 ΙΟλΝΝΗΣ 



)Ι^5 



(Λατιχ^ς τ^ς άνάσσγις» ίντολί^ν λαβών παοά τ9ϊ$ 
Μαρίας, ινα άναγγβίλφ τ)) δυ^χεΐ νεάνιοι, &Τ4 
έδει να πραπαραΦχευαβΟ^^ δια τ6ν θάνατον, χαΐ 
συνά|ΐ.α ^^(ος παντοίας χαταβάλη προσπάθειας, 
ίνα χαηοχηση δ^ντως αύτί,ν, χαΐ άπο^τπάση 
τ%ς τ^ν δ(αρ.αρτυρο[χένων ττί^τεως. ^Ητο δέ ή 
πρώτη τετάρτη τών νηστειών, χαΐ ί Ιδιαίτε- 
ρος τ^ άνάσσης {ερεί»ς ανάγγειλε τ^ Ί(ιι>άννγ), 
δτι ί(&ελλε να άποθάνη χατά την 2περχο|Αένην 
παρασχευ;6ν, χαΐ προέτρεψαν αΟτην δπως άπαρνη- 
^% τίϊν θρησχείαν της, χαΐ άσπασθ^ τδ λατινι- 
κών δ6γ(λα, ίνα εύχολώτερον τύχνι τ%ς αφέσεως 
τών ά(ΐ,αρτιών παρά τοΟ παντοοννά[Λθυ χαΐ φι- 
λοδιχοϊίου θεο9 έν τ^} ριελλρύση ζω^, {σως δέ 2- 
πω; τύχ>) χαΐ έν τη παροιίση τ^ίς άρσεως ύπ6 
τ5^ς άνάσσης τϋς χορταδίχης της. Και τί)ν μεν 
εϊδησιν του προσεγγίζοντος τέλους αυτϋς ίίχου- 
σεν άταράχως ή ημετέρα νεαρά χαΐ γενναία ή- 
ρω(ς, τϋΐς όποιας τΐ γλυχυ χαΐ άχαχον (ΐ^^ία- 
μα εξέπληξε τδν Γβοΐίβηΐΐαΐη, άλλα σφ<ίΧρ« 
πολεμίως εδέχθη τάς άφορώσας άλλαγην θρη^* 
σχείας προτροπάς αυτοΟ, άποχριθείσα οτι 6 Κύ-' 
ριος μαχρ6θυμος ων χαΐ πολυέλεος θέλει άναμ* 
φιβέλως ττ, συγ^^ωριίίσει χαΐ τΐ αμάρτημα τού- 
το, έάν αμάρτημα δύναται νά λογισθΐ^ τδ εμ^ 
μένειν τ^ πίστει τών πατέρων, χαΐ δτι άχλό-' 
νητον {χει άπέφασιν νά άποθάνη εν τ^ ιερ^ 
αυττίς θρησχεί(;(. ΚαΙ ο μέν Ιερεύς, βλέπων τ6 ά- 
μετάτρεπτον τϋς σώφρονος νεανίδος, άπ9\λθεν 
απραχτος* αχούσατε οέ νυν, χυρίαι χαΐ χύριοι, 
τάς μετά την άναχώρησιν τ(Λ άχουσίου τού- 
του μάντεως χαχων πρώτας σχέψεις τ^ς Ιωάν- 
νης, ευγλώττως άπειχονιζομένας έν τώ έξης 
άποσπάσματι άξιολογωτάτου πον^ατος δμο* 
γενοΟς ίς•οριχου• 

Φ Την αυτήν ήμέραν η Ιωάννα ΓρέΟ χατέβη 
ε!ς τ6ν χτ^πον, έφαίνετο δέ πρ^εΐα, ως άλλοτε, 
οι μεγάλοι χαΐ ζωηροί αυτ^ΐς οφθαλμοί ίλαμ- 
πον, χαΐ τι» βήμα αύτϋς %το σταθερύν, Λιέτρε- 
ξε δι τάς δενδροστοιχίας, άς τοσάχις διΐίλθε 
πρ6 ολίγων ήμερων, χαΐ ίστη εΙς τά αυτά μέ- 
ρη, ε{ς ί, συχνάχις έφοίτησεν άλλοτε, άποχοιι- 
ρετώσα ίχαβτον. Χαίρετε, έψιθύριζε χαθ' έαυ•^ 
την, άρχαΐίρί μου φίλρι, δένδρα χαΐ δάση, χαί- 
ρετε άνθη , τά 6ποΧα άλλοτε μεν .μ' έσχιάζετε 
διά τών φύλλων σας χαΐ με έτέρπετε διά τ^ 
εύωδίας σας, νυν δε είσθε χατάξηρα' πόσον τω 
ίντι μετεβλήθητε, χαΐ πόσον χατά τούτο θά 
σ&ς ρμοιάσφ χαΐ έγώ μετ' ολίγον! Ό χαχδς 
χαιρλς έττβλθε, χαΐ τά φύλλα σας ίπεσαν τρι* 



άποχοπώσιν άπδ τάς χείρας του δημίον» ί^β(1 θά 
πέσω^ιι περ\ έμέ' πρίι μιχρου έχομπάζετε διά 
την χλοερότητά σαςι διά την ποιχιλίαν σας, 
χαθώς χαΐ ίγώ δ^ά τί»ν νεύτητά μου, άλλα 
τώρα έμαράνθητε, χαΐ μύνον τλ στέλεχύς σας 
έμεινε, χαθώς χαΐ έγώ δσον ουπω θά μείνω ϋ^- 
λεεινίν χαΐ άθλιον πτώμα. Ό ίλιος σας έθέρ- 
μαινε διά τών λαμπρών αχτίνων του, χαΐ τώ- 
ρα σας έγχατέλειψεν, ούτω δε χαι έμε π&σά 
με έγχατέλειψεν έλπίς. Τώρα είσθε γυμνά, χαΐ 
απωλέσατε δλον έχεϊνρν τ6ν μεγαλοπρεπή ς-ο- 
λισμύν σας, χαΐ εγώ ίδου μέλλω δσον οΰπω 
νά αποθάνω χαι νά έχλείψω άπ6 τί> πρόσωπον 
τίς γ^ς. *Αλλά σεϊς, άνθη, σεΙς, άμα πνεύση 
άνεμος γλυχύτερος, χαΐ ή άνοιξις διάλυση τους 
πάγους του χειμώνος; σε"1ς θά ανθήσετε πάλιν, 
θά έπιφορτισθϊτε με χλωρά φύλλα χαΐ χλα- 
δους, έγώ δμως, έγώ . • . φευ ί Α{ άχτϊνες τοί) 
ήλιου δεν θά μΐ θερμάνωσι πλέον, αί τερ^ναί 
αυραι δεν θά πνεύσωσιν είς τ^ έξης έπΙ τοΟ προ- 
σώπου μου, τά βλέμματα μου δ^ν θά ένατενί- 
σωσ* πλέον εΙς τδν χαθαρ^ν χα\ χυανουν όύρα^ 
νδν, άλλ* είμαι χαταδεδιχασμένη νά έχπνεύσω 
διά παντός, χαΐ δμως είμαι χαΐ εγώ χλοερά, 
ώς χαΐ σεΧς, ειμ«* ^«^ ίγώ πλήρης χυλοΟ, εί- 
μαι χαι ίγώ άνθος! ΧαΧρε, τερπνή χαι ωραία 
φύσις! Ττίόχεισαι μέν χαΐ σύ, ώς ο* άνθρωποι, 
είς θλίψεις, άλλ* δσας λύπας σοΙ φέρει δ χει- 
μών, σοΙ τάς μετατρέπουσιν $1ς τέρψιν ή ά- 
νοιξκ, το θέρος χαΐ τί> φθινόπωρον, είς ήμδς 
απεναντίας ή λύπη χαΐ ή άπελτςισία διαρχου- 
σι περισσότερον άτΑ την χαράν, χαΐ τά μεν 
δάχρυά μας είναι διηνεχ%, τ^ δέ μειδίαμα μας 
προσωρινών πάντοτε• "Λμα πνεύση $ ζέφυρος, 
τά δένδύα θά Ιπιφορτ^σθώσι πάλιν άπ6 χαρ- 
πούς χαΐ φύλλα, χα^ αί πεδιάδες άπΐ» χλόην, 
παν δ' ϊχνος του χειμώνος θά ίξ<ί:λεΐ(ξθ5^ ^τλέον 
έν αύτνϊς, άλλΜς την {διχήνμρν χαροίαν, φευ! 
άμα βλάστηση ή θλίψις, αί ρ'ζαι τοσούτον 
βαθ,έως έμπήγονται, ώστε διαρ^ηγνύουσι την 
ψυχήν μας, χαΐ τ!) άφίνουσι π^Όγαδ μηδέποτε 
εξ βλρχλήρου θερα7^ευομένας! » 

"Οτε εγνώσθη έν τω Πύργω, δτι τ^ μετά 
τήν αυριον έμελλε νά άποθάννϊ, ίχαστος έπε- 
θύμει νά λάβ^ τι παρ* αύτϋς, νά άχούστι δς-α- 
τόν τίνα λόγον εχ τοΟ στόματος της, χαι νά 
άξιωθΐ^ τελευταίου τιν^ς βλέμματος τών ώ- 
ραίο)ν οφθαλμών της. ΚαΙ αΟτ&ς 6 σχληροχάρ- 
&ιρς το^ Πύργου διοιχητής 4θΗη ΒΓγά^θίί 
τοσούτω συνεχινήθη έχ τών θέλγητρων της, 
ώστε έζήτησε παρ*αύτϋς, πρί>ς άνάμνησιν, έλΐ- 



γύρω σας, αύριρν χαΐ τά ίδιχά μου μαλλία θά | γας Ιδιόχειρους γραμμάς. Ένδουσα μετά χα- 



»β# 



:ί ϊ» βϊίι1ι/II;ίΜλΚΡ^.αφΒαϊ^ϊ4»ϊ1^9£^ :ί π 



4< ^^\ίνβίφέρίίι <•>ρ.4νο^^^ί <•>*ϊ^οίλ4ίς -}(^ρ&*ογ]ρ'ά•φίί4 




*3Γ 'ρίθί«ι^όά<?υ»9,1•ίόΐϊβ^ρρτβδ80 Η^ι^^ 

άο β'»Ηβ-^1β^§ίί.'•9 • • • <' ;- ,:- '• ν' ν. ,: νΐ 

^ΐος,' άλ'λ^-ί ηώΑη^ >•δένν;<ϊ?ίγ'χ;α'τετέβ^•;εΙ^^^? 

του• ώί^ιίν?ίί^:^ΑδΤρήρ8ψ«χ6<> κ«1 γ&νναΧο<ι• Έ 
ίτρ&δ«ς•|Ηχυ'Ττΐί-*τί< ένν««ν>(λέρ!ου"Ρ«σί>:ίϊο< *Λ>ίί{ 
*ϊ^ν '^ρα{ΐΛν•ίϊν> τοΤ^ θΛνΛτονν '84«φδρότ^6>< 
δΛ^ ^δ>ν ϊ^τ^ρίκΛν ^^ έρ|λ^νέυ6«<ία, ^ - 8\)|«Τ)6^ώς 

δ^ώρηθ^ 6^'δ|Α©ν ώς;»ι^λΙ<^4αϊρΒ]χν ΛίριαφθέΙ• 
σίΛ'ίφ^ ΐΛυΐ?φ^ δτΛ '^ΰ'^ άγνόΦ ' χάΐ : κβε^ίί ^-^άντα 
*ΓεΧεί<)υ ίί?τθρ«έ(ίΰ;\^ρο<Γώ7»οα τ9Κ.ή|Α6ήρίρκς ιϊ^ 
ρ<)^ίί6ί;^;άλΧ*: έάν ^^αρά^4ϊ5ίθί|τ^ν 8τι,- >&^1 ^"^ ά- 
γατίίώσα ι^δν^ βύζυγόΝ >της,-"δέν -ϋινβ^^ίϊν *ϊγοιϊ^ 

'ίήν ^ε(Ην; ΐν ί^Χοτε γ^^ι^^^ίγ^; ϊνα πεί^ 

^ιχιαίιώριατα^^ 9έλ&τε άρΐέ^6>ζ άνάγνα>ρ('^ι,-^'^^ 

^ΐτια^ τί^ς &ν:ήσέώς•^ΐίς ' ΐτίτίρξεν διί&ερβολιΗίϊ 
Ιιίίν ϊ&(ύ^^ ίϋ^σ^^ί ίϊ βεβαίως άνάμνΐίί«ις Ιιτεμ- 
€ά(χεως ά&χοϋ. ^ ΔιΙΙλβί ίίΙ^ 'ΤίΤν ίμέραν -ΐτΑύ-ίΥΐν, 
ήτις έπέπρωτο ϊν^^-ί τελβυτάΐ* τόΟ'βραχΟ- 
^%«τ^υ αδ^ίς βίοι>νά^οίγινώσκο\ί^ττ6ίερ&ί»•Εϋ- 
αγγέλιβν^ -Ελλιίνϊ^ϊτί^ καΐ ίτΛ τ^ΰίξ«^γύλλου 
ΛύτοΟ; νΡ*?<>ν<ίαί - ί^ηζ. Έλλ^ϊ^^στί, ^ν ίια- 
"θήκτ)^ κάΙ•τάς'ϊΓελϊϋ>-^αΙ>3ίϊ ^«ρόίγγίλίΑς• άδτ^ς 
εν έΛίΐ έΐϋΐς^Χ^'ς ττρΛς την ^^^φι^τιμένην ίάίελ^ 
φν Αΐ^ατ^ρίνοεν ΗθΛέΡΐ} Τϋς έτίι^λ^ς^ τόίύ- 
ττ,ς περιεγοόστις •4^&6νί«ν ίδεδν Οψηλών κ«1 
^λαυγ6<ττ«το>ν ' αίίτθηρ,άτών, ίΡύντ*χθΐΒ(<η(τς -^ε.• 
έ^ τ^ ρίΐ)*Γ{Λ)ί^ ή|ι^δν γλώκτσΥΐ, π^Οσήκβν, ΤνΛ 
ά^ϊτί^ τδ'ΙκΙίμί^Ι^ άνάγνωίτβ^ένώ^^^^ τ^ Έλ-ί 



τί)ν δρι*τέ|)ίίν^ ίΫΛβίλεΥβτ/ ίίΛ^•^^'ά)«ίίί«φ^-Η(3*^ 
+7^^ ελλείψει/ *ρ6ς • ίπο^γΐνΓ^ς -ί^οΐές %«$^ 
η- κ47Γ6>ν/ οίίί άλλίΐς €Ϋ^ί<Λήν^^Λ{^^^^^^ ί^6ε• 
ρ^άλί5^δμ«ς,.;μί)'ΧϋνηβΑ^ νά^^^^^ 
*'^λδ-?ψ6ν τ^δτο «^^ (ΗΛίνίώ^α-ίον Λ^έΙ^ενό* 
ίτΓϋίς ^δίοκία^τέ νά^'ί^ρόίχάθίΐδ {ϋε'ίίαΓ'^ί^οσο'^ 
Χ?ς ^ΐς Ιχ'^υ *Αγγλΐΐ46υ ίτελους-τάδτίτ.ς'ΐΛέ^ 
«ίίίψ^^ω4^τί^ν'ΐΐΓ«νο^άτων/^ρΐΜί4Λ^ τόβ τΐίς; 
^ΓωάνΙν'ής Έλλίίνΐ)έΐΰυ^*α»:ά^^^ •• --*^-:- -■^-■ 
- «(ΚΙ 'Λέ{ϋ.Λ<»,^'^λτάτ?π μο* "ά>έ>ψίϊ''^ΒΜί*β=- 
ρ(ν*, ^ρίι0λί^ν>^, δ^ε^ )^α£τοϊ μίι-^έ^' ίξδτΑ^ 
ρίλ* *^^«• κίΐίϊμί[)!;ά« ^6λ^|Α^π»ερδ^; ϊτ^γ^ζί^ 
νέ^ +«ν :ηίό>υτι|Α^τέρων ϊ{9^^^ +6ΐ^ 

τ< 4<ϊτιν,^ άγαττητίτ κ«ί ^ροσφιλίς ρίο^ Ιάϊίλψίϊ', 
τϊΐ Περιέχον τλν νίριον ΤΌθΌέουν τ^ν:ίίαΒιίι^ 

ί^Τ^• τβϊς ^«ρτώλοίζί ^ώς. κ*β©β 
εΙς δ^ν σώτ^ι^ΛςΤ κάΙ ^^έίν ^άναγίνώίίκτις^βδτδ ?% 
κ*βαί4 ^ΪΙίϊίνοΓΫί^κίχϊ τάςΓέντολίτΐ^ -αδτόδ »ίΐ4 
^^ά^^ί 'ίΐκολουθιίστϊς^ θέλει σΙ'5δ7ίγί*ένάι^οεμ'4 
ίρ*β*λώ< Λε?ς τίιν< ά*χν«τον χάΫ ^^^ 
ί^έλει σε ^^ξέ* πώξ -^Λ <^ς ^οαΐ ιί8Γν« ^27γ)>^ 
θβίντίς, *'θ^λεΐ Λ ^ρΐβάλει ' (ΐ;ετά (λεγάλητέράς 
ίλβ^όΐί-κίτοςν έλ^νιίις, ΐ^ ί{θ^λΕς.^ίίίδκτησεΐ= 1ΐ)ίήί• 
ρον6(ιδυσα άιτάσβίς " τόε^' ιτλσίΐίίΐας, ?ϊίοίίτΐϊσΜΓς 
τοΰ'ττατρίς• (ΐ^ς: 'ίΐδτ^ "έν^χολόο^^^ • είς ν^ 
(χέλέτην ^τοίί^Βλί<ϊΰ τ^ό^:ο\>; ^ βίλ8ΐς=άπο34'^ί*έΊ 
βησαυρούς, τοδς "δτιίοίόυ'ς^βουΐΓε σΐς; ^β^βτ- βρίΟ^ 
<ης αφανίζει, ^ίαΐ'κλίπται αδ λιορόό'σοΪΛην όδίΙ 
κλέίττοοίτιν.ι»" Έτηθδριτ,ίίον, άγοίΛτί ΐίον'άϊελ^ 
φ^; (/.^τά'^β^ Δαΰΐί^, νά.χόΐτόινοιίσ^ς ^ν ίάγί- 
τπιν ϊίύρίδυ- τοΟ θεοί) σόυν ^Ζ^Λ^' ιΛτΐνΙ^έ^ 
πάντο'ί'ε, ατι ^ίέλίΐς • ά•!Το6άνίι, ?^ΐ ^ίί .ΐ^ϋ • θά=^ 
νάτ6\> σου θέλεις ^άποκτΐότεΓ 'τίιν οίάήΜίον-ζώΐι^Ι 
ΚαΙ ρινι νοριίζηςγ δτι ή νεαρά σ(^Ί([1^(κ(α^^θ)ίλεΊ 
ϊτΐρο^Λει ^ίϊν ^Μ^ ίτο^ι* ~/β'ίΓΛν^•δ'ΌΛίΪΓ|)ρ<τκα- 
λ55 τίνα, • 4πα(^αι αί~ Λρ^ίΐ^ δ'^χρίνος κΛ ^λΓ πε- 
ρίοδοι Λνο^ αίαδτάί^' καΐ •ΐΓδτέ^'ύλ6γ'*ϊ(*.έ^•ή 
παρθένος εκέΙνή; -ηή ι^ λά(ΐ.πάς'1^ται'π>ίρη4 έ*- 
λα(όυ. -Επίτ^έψδν ριοϊ, "κοέλιί'ριου ΑλλΙρή,' να 
συν^ίαλ^θώ έτι |χικρδν ίτερί θ^ανάτου, αφες |χ.ε 
νά σί ϊι&άξώ, ττώς δφείλδι δ "άνθρωπος να ΐίπο'ί- 
θνί«κτ[ΐ. *Α^θτ,τι τΐν κδσριον^ ^ ττροΐρυλάχθτΓΛ 
άπδ τδν^ιάβολον, περιφρδνησον ^^ϊν^άρχα^ κάΙ 
εδφράνθίπτι £ν (^δνω τβ Κυρ{(ΐ(). 'Ταπεινώθήτι ϊιά 
τάς ί(ΑαρτΙαςσου, άλλ^άπδφεόγΓ >^ ά^ίτελπί^ 
αίΛΥ " Ισο άκλδνητος έν τ^ 'πί«>τει, \4λν ^Υαί- 
κρουσον "την Xέι^^^αι(ΛΟνίο(^ν' 'ίπΐθυρϊτπσσν 'ίΐ'^ϊιχΐ;- 
τά τοδ άποίίτδλου Παύλου^ Τνίέ ΐνόίπαϋθί^ς'ίν . 
Χριστώ Ιτΐσόδ^ δ^-Ρίς^^ί^'^ν-^^ωΐ *>•τω θανά^ 
Ί^ίο; Γργιγ'όρ^ι' βν 'ΐ*© ριί^•^ς^νιηέτίς^•6^ ^Μτί- 



ηΕ»ΓίνΗ£ί1ΐ<ΝΕ]!αηΐΒΡ0ίϊ)>Β^ΙΜ^ 4αΑ9Ι]ΐΗΣ 



369 



^«^^«^-•^^^.^^^{^^-"^^«"^^^«^«^^^^ ^ί^βι-[αίν|^ςΓι^γ 

σου λάτρευε εσαεί. Μ-η λυιβιηβ^ς,&α.Ιο&ν^ιβάνά:- 

ιτοΜ ^^ρι;(Α/ εΐ!ττ6^ν;{(φ!ί»ρτ»νν χέ«{ΐ.<>ν^ \^^&η 
;ΐρίΐΕθ\Οα|: δ'ίκίντν ,τ^^ 0()^9Ττ^(λν\τούτουΓ §ίοα 6έλω 

ταν Ελθγ) ή εόλογοτφ^ν^ ωρα^ιτΕΙβε νάοσοίΛ^ρ*- 
^νιγ^σ^ ^ν:θε{οςν ^^^>ωτ>ιρι&^η.\α£το&;χβριν, 
δνοΚΗ^έλ^Λ (τίί^ |$ίο,'^«α^^^ «ϋ^φήβ^ Ευρίου^ χοβΐ 
.4^θάν][λ^ ίν τ^.^^^6[ιχίίό^ϋτεΐι: νΣΙν.έζορχίζ» 

νά{^^0]» :θΐομ))'{^α (ι^^ςέ1^^εΓ^γx«τοςλείψ1(?ς:ΛΤ•'ν^ν 
-0ρΐί93&^ν .)9θνι;ΐ|ΙτεΛΰ9ρίι ίΐ^^ΐί]^^ Λ%α^οίτάοεως 
^τ^^ ζώ&( σ«κι^ χιν^υ^νή.'^ ^ ιΛχέ•\ ^βοαιρ^ένηΟ ^ννίιν 
θ^«V4^^!^ν.^- Αίοτί χΑ^'^ ινρΦβΧΛίρικΜτΙχ»]; φιθαρίτόώ 
4^λεκ:ο(^x04 ^^β((<(»νΙουΝεύδοα(£^ ηςτΐ*- 

^(»^^σ^ νά σ^^λέσφΛ«βφ'(Ιαυ,τ$[.:\^¥γίαενε:κοςΙ 
άικθΐτς,;Λφνλ5?0Μ;^μ«ί:.^^ελ^ή'^ ίχκβ^ ιχίες 

έλήΐΑοςς .φιυ '^^οσ«λΜ^ι^»οος. «ΐΐ^ θε^Κ^ μχ^ψ^^ 
ν5όνίβ4τ«(:) ίΛ; .<^• ί^βίιβ4σ:5ϊ Γ^'Α|ί.ιϋ ν.Ι .<.... : .•: .ι .;. / ν 

'ΛΗ'^γα?^ηίτΑ^6ου.<^^ΫΥ)ι \:λγ 

,.•. :Ή'λαΐ|Ιΐ9τρ0(ν«νΦ7ΐ-έπνσ<Γαλι^, άροίριβίΐς.^ίτεκχ^'- 
,ν^σ^ς τ4&^ ;ΐίερΙ ά6«νασ(άς.^ςνψυχ5^4νϋψΐ}Ιων 

'ίου..ΧριστΜν^θι(Α{»&^ ΟεωρεΐιρόΗ^ χκΐ λχαίως/ώς 
.ι$;νρΐι»τ(στ!ΐΐλ' .ήασ4ν::τ&ν;(!ί^0Β(ωνΛτή9 Ίοών.'ΐακ 
ιείΓίστρλδν* .^λίορέσ^Μ6(τ« :δβ. χαΐ' ύφ? υ(/ι&ν ;2χτιτ 
, μ^ίίθιίίσα^ ι ο&δ^)λω4\ χρι^ε|ΐ : τςι^αχ/ύ^ω σχολίων 

κάί παρατνφΐ9σ8«»Χ4 ϊ^^ ^^τΒόαγ.γέ>Αο:ιτ,^ έφ^υέ- 

γρά'^ιτ» π«^ρεδ^βη;Μλ.^%ς)δυβτ^>κ)ν: νεανίδος τ^ 
νθερά«αιν(δι α6τ%ς(Λετά>ιεα(ίοίχλιλσεΜς9 απως 2γ^ 

χέι^Ισ^ι ^έφΐ^\τί^ ^ελφΐ^ Λ{χατ:βρ(νΐ) «ίις τελεα- 
. τ«Ιον χαΐ .ιναλυτ|»ρ((τατον. {Ανιό[Αε1αν τ^^ΐς.^ άψί^ 

ιτης:χ%ς4 Μετά τόΕ^Οτογ διϋλβέ τ6^ &ΐρί&λο»Γ&ν7τϊς 
ννυχτ6ςι |Αήνΐ) - χχλΐ ^ιηνε)ς&ςΛ τ^ροσεο^μένν^. .ά- 



» .•. ♦ 






^θ εΙίρι»^ηδ'ίιν'^.Λ^^<ϊ(>''^ 



λεσ)&% ^ένί>Γά99»^^^4ί{Χθσ^^ 4ϊ«ί«(Μί ^ί(1 ^^λ4| 
ρΰ^ίίέβΓλον^ν-ιέρώΎ4|ν;Α^4^ιΙ^^' Κ«ΐί^«^ 
&κιας^Ό&τώ [Α^ν γβίνγτ ^ τ^Ϋ θώΐίοτ^ν ^»ι^ΐ) 

τ!θ|λ Η^θο;: Π^σ^ν έφοίβ$ΐ4<ϊρ'( 39(ΐ{£ο]^^^5|:^ 
ρ&τ 3ά^«<Γε>ί«(4<ίρτ^•'ΐίίί^ΰγΛ»ν^^ 
^Βελο>νΡδβ^ίιί^^1β^ξ^5V3^^'^φ^)^άί^ ;^^ 

θ«$ϋτ39? ί«1^ι^<γε{κ?ν««ίϊ ^ίνΐτώζ'^εύ^νεώρ- -«ή 
«αιώννΐκίΛ ΚΛ%οΙ«ί ϋ^^γ^ά^^ιςΑΐτίς .έι> γ-ΤΙ^^'*^ 
σθβνέίφ <^ <^ε)ιε(^τ^ι|κέγ)ί^)ς' Ιΐΐυίνίίιαΰς '^'τ^ίξ'Αντ^ϊίά^ 

τανς^ :ρ.ε9ά ίιρτά ^(ί^>^ >«ρέλιΙΛίνν*^ 

ένν8απη^έ(ΚΚΓβάσ«9ιεώ^^'<ρί|ρο<ί^^^ ^^ϋ^^ 

ριε!ί!έρβςς^ρω<>*«•''<ί- 'Ρίχτ<>νβί^ ι^τθ((^ζ4»(^^)(^ 
χο(όν^.:ί^Λ;^Οΐ:^7(ο{οιΐ3ΐρΐ|ελ1Ιβ&^ν^β^ ύζ'ίί^ 
τελεϋ^τ«{ου^';!ρρ€^ιψααα(ο^ν^ήΕ^ ^^ί)««9^Φ^<ί^Ν 
Λίχτ^τάέγσΜ^Η^^Ιώά^ #;ίέρβ^^ϊ*<^'^'!ίΓ•** 

-Λ" 5υ«]ράθ»ρον^ «Ιο^ ^^''^Χ^σ'νθΐ)(ίί-βίΙζ<»γ6ν^<ΐο^ 
ρετκφερ^μ^ν 1ξ«ί^\τΐ><^ Ί^ργ%ΐ»^^:ίΗΑ«ιΦ9ΐ^Γ4Γ 
Ίχι^ό^ζ^ .&νί({«ίνοθΐσι0τ (ΐ^^άν γ)ΐ^ιοί|^χ(^$ &^ 
5ϊίΐνίί«υτ?1«2>ρβΡ»ύσ^τ«ν σ^γιχί'^^ίίΛΐί ρι^ίτα^^ 
&>τά,ιτην >^ύ[|»έίι;εί^σαλν :τι.ι«^ ΰ(έ^9* &Α)({»ινι νι^ 

το6^')Μ>ζόγθ(υ^ν^ρωτήρι^^ Μ\ ^ίμΛ^τί^^ 

τον Λνείιρίί^. ν- >Ηγέ{Λτίϊ τίτε^ ϊνα χΐΐί;^^^*^^^ ' τ* 
λείψανο ν ^υι^ί^ ιτ«> νν^α^τάθυρ^ ^ ^^ς^διερχ^ριενον ^ 1 οΚ 
&^αχρορ|^όο()φοπΓ48ραΜΐνίδε( τϋς νίτοο^ειτάθοΜΜ 
ν&ν'ςιίΐνέρ^ιτο^σωοι φϋ νλ«ΐί))τ^Μ^ "Μ^^^νι^ίΐ^ 
θοροιι^,' :{«χ.{λ*)Γΐ2ιρ^^ δψωϋιτΐΗ'(^ν.Αάί\ζ^ί^ν ΙΙΓί^ 
ρ:(νοΐ!τος οώτίτν ^(^ο^ άλλ7ώ64«^Μ^βς^^τίό; Η*^ 
τά τίρα<+ητος,-ι5τίν«σ«ν είς;/τ^ 
ρβζαν, χάΙ<&οήιε«(χ»)Ιρ&9εν^|ΐ;ιί(Ι^6ιτθ9ί^ 
ΧΓ*<0^«ς^'>^τ^^>ιίελε<*τ4Λο»^.χΙ<«ι^ 

«ρσσ^λΛν-^τβ^ «[μΑρ>|βίΐ>^^*ιΤίίίΤς ψΛγ«Η* 

•τερο» ]άύτ?1ε ^βασα6να{ώ^^ 

τί14 τι^ΟΛΪϊίίρ^ουΙ, χ«1•έ:Ε^1ίβΐφ^1Β^ ί^^γ^ίΐζΜζ 

ίέρ^ύς^ δ Λβρτέ ,τϋς Μα^ρίβς^ΤΗ^^ 1«»»ρεβί^ 
^λιιβί(^ν τ91^ Ιωάννης-χαφέ τ^ τϋλ)κ^;()άίοοςτπ}ς 
στνγ(;6άςν χοοσ^Οον, χλνίον^εςνχ,αΐΊ^^νρέρΑνοι^ 
χαΙ^[«^λκ 'θυνάρ(.ε*\»ι>^^ν|ΐ[ΤΓαντοά<ΙΙΐ7ΐΓ>τ0^ν^4φΓ 
<ίών να&τί&νι^ ι ίιτως τίϊν^ .•ό&9γ^(^|Μί»ιν ««{ς ϊρΛ» . «Α^ 

*βλ)^{ΐ4ν9ΐΓένί6(Μΐτ«ν^1Χ^ '* χερσίν χρα^ο^ά:ΐτρ4Ι- 
υει» ϊιι^νρτάριαν τβρ^ίβτη^ ν|ατί ^^?ίβν * ^«1 χτ^χε©*- 
λέοον |^ες()ιά>ριοοτο^-, χαβ^ -^λώ^(^το9 - βΓ)^ίρΐ(&»•ηις 
τΟν ^όροοίωνν ^Οοώμ&ν ^τγγςχέν γ,ίαφ 'Η^ σειτ 



^^ϋς; :^ών Φο^τίοτΰν (λέ^ν''ά)0.^6ΐιτοο^1νΟα)Ι|χεΧλε 



39» 



Ο ΕΝ Κ/α. ΕλλΗΝ. Φΐαοκαηκοϋ χγλλ0Γ0£ 



«όφ«ΦΚ• ΦΟάαο^βα έ^εΤσβ, καΐ (λβτά γ&νναιοψυ- 
χίοις 2ντως φιλθΦοφν)(%ς »α2 ανωτέρας τϋς οε- 
?(α9πτο0ς ήλιχ(ας της ύς τ& Ιχρίον ίτκνίαασα, 
ι^«ρ(στΐ)9€ τ6ν Ρβ^1^βρ11α^η ΙτΛ τφ ε&γενΑ 
τ^&ζύ^ }αζά τοΙς {αιλιχ^οις ' αύτοΟ χαΐ παρηγο- 
ρητ^χοΤς λόγοις, $\τ« στραφείσ* ιτρός τοίις ποτ 
λυαρίθ(χους περιεστωτας, έλάλτι^εν ώς Ιγγιστα 
οντως' *Ηλ6ον ενταύθα ϊνα άπρθάνώ, ώ αγα- 
θοί ποΧίται* είριΐ (χΐν Ινοχος απέναντι τ%ς βα- 
σιλ(«οΐ2ς, άλλ' ουδέποτε έ'πεθύμτ^οα, 9ΐ έζτ^τγισα 
τί>ν θρίνον». Μετά τους λίγους τούτους έ^ώ- 
πιοβεν έπ( τίνα δευτερόλεπτα, $πως άποχρούστ), 
φαίνεται, &ά τελευταίαν φοράν άπ6 τϋς νεα- 
νιχ^ς χαρδίας χαΐ φαντασίας της π&σαν χο* 
9(ΐιχ^ν ^π&θν|ι•(αν, φροντίδα καΐ λύτπιν, είτα ε* 
πιπροβέθετο τάς λέςεις ταύτας* «Καθιχετεύω 
πάι^ας δ(Α&ς, ώ χαλοί χριστιανοί, να (ΐαρτυ* 
ρηαητε δτι άποθνι^^χω έν τί) χριστιανιχΐ} δια- 
(χ.«ρτυρορ4νΥ) θριΐ)9χε(^« χαΐ δτι (λύννιν έλπ(δα 
σωτι^ρίας £χω έν τι) εύσπλαγχν(^ του θεοΟ λά 
τίς χάριτος του αΐ{λτατος τοΟ |ΐ.ονογενοΟς αύτοΟ 
ΤίοΟ' νά δεηθίίτε δ^ 6πέρ έ(ΐου χατά τάς ολί- 
γας ετι «τιγ(λάς, χαθ* Ας (ΐ/>1 Ιπιτέτραπται νά 
ςΑαω έν τφ χύσμφ τούτφ». ΚαΙ γονυχλιτή- 
νααα, ήρώτιο^ε τ^ν |ΐ«τ* άχαθέχτου σνγχίνι&<τε6>ς 
πλγίφίον τιας ί9τά|/ιενον τ^ Μαρίας (ερέα, έάν 
αδύνατο νά άπαγγείλτι ψαλ(4.όν τινά. Συγχατα- 
τεθέντος δε του Κβοΐ^θπΐΐαΐΐ), άπιάγγειλε (χετά 
χαθαρ&ς φων91ς χαΐ χατανύζεως τ^ν Ν' ψαλ[Αύν. 
«.Έλένίβέν ριε, δ θεός, χατά τ^ (ΐ.έγα ίλεός <του, 
χαΐ χατά τλ πλϋθος τέ^ν ο{χτιρ(χ.«^ν οου έζά- 
λ$ιψον τλ άνό{/^7)α.ά μου», Περάνα^α δέ τ&ν ψαλ- 
(ΑΟν, ήγέρθιι, έςέβαλε τά χειρόχτια, χαΐ μετά 
τοΟ ^γομάχτρου ττ)ς ένεχείοι^εν α6τά μι^ τβν 
^ραπαιν(δ«»ν αότΑς, Ιδωχε δέ χαΐ τφ ΒΓγά^βδ 
τ& προβευχητάριόν της. Είτα άπεδύθιι ινάντα 
τά γι^αιχιίΐα χο<τμι^ματα, χαΐ (λυβε τλ προσεγ^ 
γ(ζον ε{ς τλν λαιριλν μέρος τοΟ φορέματος της, 
^ποχρούνανα μετά πρ<|(ότιιιτος την χΐί^ρα τοΰ 
δημίου, ήτις προσεφέρετο ίνα τίϊν βοηθτ^σϊ». "Οτε 
δι ο&τος, συμμεριζόμενος τί)ν γενιχην συγχί* 
νηβιν, έρ^φΟη πρλ τών ποδών αύτ^ΐς, έξαετού-* 
μιενος συγγνωμην διά τ6 ίργον, όπερ έμελλε νά 
ινράζ^ΐ» "^ 'Ιωάννα άπηύθυνεν αυτφ λόγους έ- 
πεειχείς χαΐ βυγχωρητιχούς* ένθυμηθείσα δέ, 
φαΐνεταί, τάς τελευταίας βαοάνους τϋς'Άννης 
Βολεΰνον, ης "ίι χεφαλη μόλις μετά τλ τρίτον 
χτύττημα άπεχωρίσθη τοίί σώματος, παρεχάλε^ 
«εν αυτί^ν νά έχτελέστ) τλ (ργον του μετά τα- 
χύτητος* χαΐ πάραυτα (δεβι&ν έθόνιον έπΙ τών 
3φ0αλμβν της. Τότε έχΐΥΊ^^ Ινα πλησιάστ) εις 



τλ {χρίον, βπερ μ^ βλέπουσα ίζήτει ψηλαφΰσβ* 
εΙς δέ των παρισταμένων, λαβών την χεΧρα 
αύτ^ΐς, ^^γησε την έννεαι^μερον βασίλισσβιν 
ύς τλ μέρος, Ινθα Ιμελλε νά δώση δίχην δηέρ 
ων &λλοι ^δίχησαν. Ή μεγαλόψυχος 'ΗΜιννα, 
μιίτε περί τϋς δεχαεπταετοΰς αύτ^^ς 'ίλιχ(ας ςχ- 
νάζουσα, μήτε παράπονων έχφέρουσα χατά τ^ίς 
ούτω σχληρώς χαΐ άδ(χως προσενεχθείσης α{-^ 
μ6χαρο0ς Μαρίας, μόνον δέ τλ τοΌ Ίησο5 ί^ 
ποθνι^σχοντος έπΙ τΰν ωραίων της χειλέων 6^ 
ποτονθορίζουσα, • Πάτερ, εΙς χεΤράς σου πάρα*-* 
θι&σομαι τ^ πνεΟμά μου,» προέτεινε τ^ν κεφα- 
λήν εις τέν πέλεχυν τοΟ δημίου, χβΑ γναρεδόΙ^ 
εις τδν αίώνιον δπνον. 

Τοιο<>τος ^πϋρζεν 6 βίος χαι τοιοΟτος 6 θά* 
νατος τ*ς Ιωάννης ΓρέΟ, ίς 4 τάφος, πλησίον 
χείμενος, έν τφ χοιμητηρί(^ τοΟ Λονδίνου, τοΟ 
πάντη παρημελημένου τάφου τής αίμοχαροΟς 
Μαρίας, περιχοσμείται μέχρι τ91ς σιϋμερον 6π^ 
τβν λαμπρότερων ανθέων, διηνεχΑς άνανεοϋ- 
μένων ύπέ χε^ν άγνωστων* 

Ή πβριχλεης αυτή γυνΐ, έφ*ν1 δικαίως έναβρύ*- 
νεται τλ άγγλιχ6ν έθνος, δέν άνι^ μόνον είς 
αυτό^ άλλα χαΐ ε!ς τ& ι^μέτερον. ΝαΙ, χυρίαι 
χαΐ κύριοι, χαΐ ήμιΑς διχαιούμεθα γά θεωρ^* 
σωμεν αΰτ})ν &ς ήμετέραν, χα\ οδτο)ς είπΰν, νά 
τ{)ν υΐοθετιήσωμεν, αναλογιζόμενοι πόσον #- 
χαλλιέργει τά Ελληνικά γράμματα, χαΐ πόσον 
ύπλ τ%ζ μελέ<(ης α&τ&ν ώφελι^θη, κολ έζηυγε- 
νίσθη τόν τε νουν καΐ τί)ν χαρδίαν. Μη λησμο- 
νώ|ίεν, 2τι 'ίί μεγαλητέρα διασχέδοίσις, ^ προσ- 
φιλεστέρα τέρψις, ή πολι/τιμοτέρα ήδον^ βι&- 
τ%ς ήσαν ή κατά μ^νας χαΐ άποχλεις%χη μετά 
τών προγόνων ιξμών νοειρά συνδιάλεξις, χαΐ 4 
έν τ^ Έλληνιχί γλώσση άνάπτυζις των {δέων 
της* μΐ} λησμονώμεν, δτι Ελληνιστί χαΐ τΐιν 
Άγίαν Γραφ4}ν άνεγίνωσχε, χαΐ προσηύχετο, 
χαΐ έπιστολάς ίγραφεν οίχογενει^χάς έν ταΐς 
τελευταίαις τοΟ βίου ώραις, χαθ' Ας 2 άνθρωπος 
βλέπων έπερχομένην τί)ν αΐώνιον σιωττ^ν, προσ- 
χολλ&ται Ιτι μάλλον τί^ πεφιλημένη ,χα\ οΐ- 
χεί^ αυτί} μητρικά) γλώσσνι' μί) λησμον&μεν, 
δτι ί μεγάλη φιίμη, ΐίν χαίρει έν τ'η ιςΌρΙ^ τοΟ 
γυναικείου φύλου, οφείλεται χατά μέγα μέρος 
ε!ς την στενοτάτην ταότην διανοητιχην σχέσιν, 
έν 7) διετέλει μετά τβν ημετέρων πβογόνων δλά 
τών υψίστων προ'ίόντων τ51ς εξαίρετου αυτών 
μεγαλοφυίας* μη λησμονώμεν προσέτι, δτι Ιχ- 
τακτοί χάριτες διά τ^ν άχραιφν^Ι καΐ ενθουσιώδη 
λατρείαν, ΐν τ^ ^Ελληνική γλώσσΐ[) τε χαΐ φι- 
λολογία προσηνεγχεν, οφείλονται αυτί) χατά 
Ι τί}ν σημερινην εποχι^ν^ χαθ' 4^ν ^λέπομεν παν- 



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝΝ&ΛΗΜΕΙ^Υ ΒΑΣΙλΙΔΟΪ ΙΩΑΝΝΗΣ 



359 



«αταΦσέμνοιν) άνοασχύντως χαΐ ίτιμωρητ^ (τυ- 
χο^βοντού(ΐ€νον τ6ν Έλληνΐ9(Α^ν έχιίΐνον, 8ν ή 

γερώς ίθκύμαζε, χ«1 βς-ις, ^6ν χ6σ(ΐ.ον έχγτολι- 
τίοας χαΐ τ%ζ άνθρωγΐότνιτος άνα&βιχθείς ε6ερ- 
γέτικ» διαφ«(ΐλίζεται δπ!^ τών έθνων^ είζ Α χαΐ 
φώτα 2&<αριΑφκτο χαΐ αύτ^η» τίιν ^^^((ΐχείαν. 

Δχκτΐ)ριόβωιι.εν δέ ίοαεί έν ταΥς χαρ&αι< ή- 
[ΐ^^ν άχρΜκίαν χαΐ θάλλου«αν την ριν'/ί(ΐ.ΐιν τ5|ς 
ΐννεβτιρΐρου {^ααιλίίος τΙΙς *Αγγλ(ας^ ώς δίχαιον 
φόρον εύγνω(ΐ.οσύνΥ)ς λά τίϊν πρ^ς τολς ίΐΑετέ- 
ρους ιςρογ6νους λατρείιχν «ύτ5(ζ) χαΐ ώ( «παρηγο- 
ρητιχόν ΐχίγγυον τ$|ς έν τφ ρ,έλλοντι βδνοίχίς 
^τρ^ς το^ άι«ογένου( «δτ&ν συρι^ιψορΑς τ^ 
τεξάσης «ύτίιν ^αγαλοαργοΟ χαΐ ιτεφωτκτριένΐίΐς 
χιϋ^ας' ΧαΙ ψάλω(ΐ«ν τη^ φιλέλληνι Ιωάννη το 
^λ^εζ χάριτος χ«1 Μΐητ«χ&ν αί^θηριάτων έ<- 
λεγείον, βι«ερ ί(&ινύρι«ε, «χεδλν ός άχολούΟως, 
£ιΗ τοΟ θανάτου ιτροώρως άι^οβιω«ά<ηος νεάνι* 
δος εϋγλωττος χαΐ εύγενίις γόνος τίς μεταγε- 
νεντέρας Ελλάδος. 

•Τλζ χ9ις ζωΐ^ς τά θέλγητρα ο^ μ6νη 1μειί(βς, 
Μ6λις νΌμ«ρ(ου άγαθοΟ ή χβΐρ «ολ ΐνροβτάθη. 

Ο χόαμος «οΐ ήνοίγιτο μ•«τ6ς Β6$αλμον(«<, 
Κ* ιί^ μοΤρά αοο ΰκέντρινη ι^ βήμ«τ& νοο μ* Ινθη. 

*09θ ώ; χ^ρις χαλλ<ινΙ^ς, ώς βϋ^μαΟιΙας Μοβα«^ 
Τύ νΜρ^ν σου μέκνπον τ&« άρ%χβη Ιφοριι, 
Τ^ «τέμμα, ^«(, νβότητο^ τά ^όδα νονινοΟνα, 
Ησο τβ)ν όμηλ(χα»ν σου αγλάισμα, ώ κόρη ! 

*Λλλ*οΥμοι1 γ|ς ^αρέμεινιν. έν τ|^ ζωφ <ύ^α(μβ>ν, 
ΚαΙ ^όδον ποΤον Ιζησι μιβς πρωί«ς πέραν ; 

*ΩΙ βΤναι, «Τναι βάσχανος τοΟ β(οο μας ο δαίμων Ι 
*Ό τι ^ θάλλ](| τό προΛ βέν (ρθίνει τήν έσπέραν. 

Βασιλ((Ι ηβαν νεαρά τοΟ β(οο σοο τά Ιτη. 

^' έχόσμβι Ιτι νβανθές τοΟ 'Τμβναίου στέμμα, 
*0 νυμφιχός ^00 Φ^ολισμός ^^ ένέβυίν ιΐσέτν, 

ΚαΙ ιΤχβς «λΐ^ρε( χιέριχος καΐ χαλλ^νΙ^ς χ6 βλΙμμΑ. 

*Λλλ* αΤφνης χκίρ τις σχβλιτοΟ ^οΐ άποσπ^ ^ά ^οβα, 
Τ6ν σ^ολισμτ&ν Μο άφ«<ριΤ, χι* 6 θάνατος άγρ(ιικ 

ϊό Ιβρ σοο χα-ΝΑίοτεΤ μ4 *«6ν σκληρών <οο «ίό^α, 
Κ.αΙ •Ττ« τά(ρος ά«»ρο$ α* έχάλνψ* καΐ χ^ο(• 

^Ω γύναι νιαρά Ι έάν τοΟ μνήματος σοο 

Τήν «λάκα βρέχ^ άληχ^ος σκον^ ιιιχρΑν δαχρύων, 
Έάν ]βραχ«Τα ΐπ\ γΐ^ς υχ^ξβν ή ά$ός σου, 

*Αλλ' ά^βετΕον θιέμεινε το έπΙ σ& μνημιΤον. 

Έν μέβιρ ^ά κερινοστφς άάηοτΛ τ4&ν ζώντων, 

^Ω ανθοδέσμη κ&ονμος χαΐ πλήρι^ς λ<υχ(ϊιν ^(νιυν, 

Κ' »1ς τάς χαρ$(ας θέλβις ζφ τ(ί»ν πο6ητ(&ν σοι &ντα>ν 
ΚαΙ θερμότατων θαυμαστών σου Άγγλων χαΐ Έλ- 

{λήνων•! 

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΑλΙΑΔΗΣ. 



Ιί>^ 



^ % <■ 



ι>, ■«■ 



ΕΡΑΝΙΖΜΑΤ*. 

Η ΘΡΑιΚΗ ΚΑΙ ΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕί 

ΑΥΤΗε 

ΑΦΗΓΗΣ1Σ ΒΕΡΙΗΓΗΣΕΩΣ ΥΠΟ ΤΟΥ Κ. 

ΑΙ.ΒΕΡΤ ΟυΜΟΝΤ. 



Ή Θρ4χιη μεγάλϋν άναμφιλέχτως χατέσχε 
θίοιν έν ^υ^ 'ΐ9Τορ(<|ί τοΟ αρχαίου χέορι.ου. 'ΑλΙ' 
οΐ αρχαίοι ΙοτοριχοΙ ε! χαΐ άρχούντως μαρτυ* 
ρουοι τούτο, ούόε(&(αν δμως ο(ίουθΐν 4μ1ν λε- 
%τ(ψΛ^ϊί ΙϋληροφορΙαν περί του Ιδιάζοντος χά*- 
ραχτ^^ρος, τ9^ς θρ^ι^χείας, τδν 4θΑν, τέ^ εθί- 
μων χαΐ του ττολιτεύριατος των ^ωριαλέων φύλ- 
λων, αΐτινες χατ4>χουν τον Αιριον χαΐ τίίν'Ρο^ 
^όιτην, ού^έ ιτερί των βιαίων μεταβολών, δς υ*- 
φέστγ)9αν, ως ουδέ τ;ερΙ τών βαθ(Αΐαίων, ϋς δς 
5 χρόνος ύφέβαλεν αύτάς. 

Αί ϋτυλ των Έλλι&νων χαΐ Α«τ(νων ά^πολει- 
φθείοαι υρίΐν ιτερί τ^ς χώρας ταύτ-ος άφηγ^ίοεις 
ε{φΙ ΦχοτειναΙ χαΐ λίαν άντίφατιχαΐ, ούεοΗΠΐ 
νανίβίοβ^ χατά τί^ν {χφρασιν του 'ΑριμιανοΟ 
Μαρχελλίνου, δ^τις έπεφάθη χατά τ&ν Δ\ αΐώ- 
να,Ινα<π»|Λβιβάσ7) πρλς άλλιήλας τάς (&αρτυρ(α{, 
άς ιΐί νεωτέρα χριτιχ*!) Έπκχτιίριη άδυνατβΖ εΙς- 
έτι Ινα χάλώς χατανοηση. Ό Όρόδοτος ^γνοιΙ 
τά χατά τ^ν χοιλάδα τοΰ "Εβρου τόσον, («ον 
χαΐ τά χατά τά έχτενη τΙΙς Γερμανιοις Βά««' 
Ό θουχυ^δΐϊς 6[Λως γν<αρ(ο«ς χάλλιον τάς χω^ 
οας ταύτας ίνεχα τ%ς πολυχρονίου έν βρ^κη 
οιαρ[.ονης αύτου, <ιυνν)ρριοσεν παν 2,τ& έγνώριζον 
περί α&τϋς χατ' έχείνους τους χρόνους, χαΐ τά 
χωρία ατινα διαπραγ[ΐ.ατεύονται περί τής χ(&τ 
ρας. ταύτης, χαΐ &τινα ευρίοχο(ΐεν έν τφ Β'• 
βιβλίφ τϋς ιστορίας αυτοΟ, έσονται ές άύ κλα*- 
σιχά χαΐ αθάνατα. Δυστυχώς Κριοις τά χωρία 
ταύτα είσΐν ολιγάριθμα χοκί λίαν σύντορια. ΙΙα«- 
ρά τοΙς μεταγενεστέρο4ς α&του συγγρ^φε^^ν» 
ολίγας |ρ^(νον εύρίσχοριεν ^πληροφορίας, χαΐ ταύ* 
τας περί τά< παραλίους («»όνον πόλεις «βερκγε*- 
φομένας. Ό δέ Στράβων Ολίγας {*όνον λέξεις 
λέγει ι^ερί της χώρας, ρίηδέν προστιθείς εΙς τά 
&πί του ^Ηροδότορ άφηγηθέντα. 

Ίϊν τούτοις 2 τε Φίλιππος χαΐ δ Αλέξανδρος 
είχον είσχωριίσει άς τά ενδότερα της θρ^χηε' 
πρ^ αυτών δέ εΙς χ&ψ ^ο^θητών του £ω)^άτους| 



<|£0 



ζπΛΤΕΗΐΚ^/ΒΑΙ^ΝΙ ΦΙΑΟΜίηΒβΖ.ΐΙ^ίϊΜΟΙΙΟϊπ 



φιλόσοφος αμα τε χαΐ {«τοριογράφος, λέμενε 
πλέον των τρι&ν μηνών έν τίΐ θρ^^η, παρά τ$ 

σπουοάηι ^ςΛ ^[^ώ^ΜίΓ^Ιι' ωντ^^ΓΤαόν, έν τω 
μέσφ τοΟ 5πο(ου έβίωσεν £πΙ άρχετοιις μ91νας, 

Τ;ί>ί5*^^<3|τ©:Λ'X'5^Λ>Iί41) Ιΐό3ί4ΐ<ίτ{;ί<| 8Λ®π>Μ- 
ροφορ(ας. ΚαΙ ομως^^τλ^Ζ^Γ^ής ^ Αναβάσεων βι- 
βλ(ον, τ& τέσ(^ δραματιχον, δίδωσι ήμΐν περί 
των ι{θών τΰν θρ^χών, των φυλών αυτών, τών 
π^)Ιε6ί«^ΤτέίΜ)3Το»^^μήϋλΗ'13(έίΙΙ ^63»;ά{:ΐθλ96ν- 
τος αυτών, '^^|ς(στο^^ |μ^νον.|7ΐ)λΐ|ΐ^φορ(ας, άρ- 
χουσας μέλις πρλς χαταν^ιασιν χαΐ έζ:&γγ}9ΐν 
τών περιπλανιάσεων μισθωτών τινών μαχητών, 
4φ!^ΐθ^(«β6γτ(9ν^%4|*χ;»9^ )6(ίΚ2^^(ν8\>^^^έ)ί^ρα- 
'^τεΙάν.Λ Τ|ξ^Χιγωρ(«ί;>3τΐ| ατ^ριπ^ %μ)Κζ 'ή^ολό'^^ 

\ Μ''<^&ν^94»μά]ίωι^«1^<^4)^^^3^ ε{ο^λα(^ 9^^ 
{2(φ»«ί^{ »ώί& Μαιν)4ο\ί:,^Μ&ιι1^ι&;&)^.>!Κ^ό^(.φ(ιτ^ 

^κ^: &ν> )ο6ΐ\ ^μαχχαΐ λει^^νε^ δι^ρχον^ό^ ν λ^ι^ 
-Γό>πβγ(Γα^ιΐβ£ΐ^'^'το^ ιν^ζΜ{ ^Ι^ έρβ«(ι χ«1 
^Ε>ηχ^6^«νι$φΐίί9ΐν)' '^τΐ'ίγνι[!)ρί2^ . ^λΑς- το^ χ^- 

γούμενος τά μέρη έχυναν ^&^κο&τοα^xαια1^μ^ον 
Ινά^ Αχολ^θ^^ βΦ^μα^ πρί^ Ρ^μ«ι 'Την^-^ιηγ^οσιν 
4^0ίτορ^ (δίως χατΐτϊρΐ9Η0ρΙ τ&ν2ί(|ρ|^α^6^νχέλ^<)'ν 
τμίμα. Δν<Γ*«>χώί βμώς^ χά'τέν^ηνίί»^ ίκε{- 
νην, ^ί;^ίωμα1ο«•» 4νγ<ί^^ ^άπεμ«χρ4νΟησάν «τίΐς 
ΜΜε^ν(άζ χαΐ «ών 4ς;96ρα1ι(ων ^λε«ί»νν^^α2 'ιξ 
τ^(^/Τ(^« ;Α<βίβ\> . περιγρ'ο^φ^. «{^ 4χ^^9»^ μένον 
τ2ί• (Ι^η 'πε^ατςρΙ^^ΤύίΙ. .^Έ^Ι-.^έ "^νέβρίοϋτ χαΐ 
'- ^ώγ >ί Μ^ίχέ^ν ώ^^ου,: ^ ά( 'Ψυψαήχύί «στρατίάΐ 
*ιιΜβαλ(>>^ ^ολλ<^3^ς «{^^ν βρ^χην^ χαΐ ^ιϋλθο^ 
'«ύτ^ν,;&^^ κ^ ιίολλ^ περί «ών βροχών ελπίζει 
τΐϊ ν4•ε8ρη[)'^>ί«ρα?«^Τ»^'ί«^ .*λλλ? 5 τών;^^)ό- 
*^4ί{()^ ^^υγγ|>«φΐ(ί»ίί^'φούΙνεται περιφρονά «νλς 
• φ»>^^ !Γα6ΐ<0^ ) ^^^ ύμο^μίορϊ: χάτά τΑ> άν^^ 
ψοί^'^Μι^ί^^, «(>^νετ^ «&τί^άναξ4ύίυζ ^^ρ^ΐήφ'- 

α('«^^ έν &)^γά^('Η«^ σογχ^ύμέ^^α»;. λέςεσιν;^ ^Γ 
ΛΜ^ζ<&ίν;ίιύτΑ^^^ρ&ρ^ έθ^ριοΓ^ χαΐ μί) προσ- 
^ρίζ(^ ^^ (λφΊ^^σει^υτοΟ ο2Κεμ(α« γεω?- 
η^ψ6Λ^ •Ιξ^χρΐέ(ι>^,χ^^ν'νλ*ή'ροφο^ τινά 
τ4|«ρ{'^αν;4θών τών^ χα«ο()α»ν. :ρ<ρΜ>ρ1ζ8τκι >δ^ 

«{^^^ΛΰριΧ'))^; 4^4^^^!ηην'^>«;ών αίσ^ \τ&ν 

ΊΪ^ίί^μένων *πρ&ί τόλς Γ-νικητάς,ΊίκΙ^Ιί; ίίξειχό'-ϊ 
: νι4ν/ τών σν^ινιί »εων^ αΐ^^ϊνές - ί 'Τ'άραίΓτον ' ρΛ- ! 

^ι^ ε&ρι^ομένους μΐ)τβκξ(^/^(^ς' αισχύνης ,Ι^ά^ 

υποχύ^ωσι, χαΐ ^τοΟ φ[6€^ίι Ιναίία^σφαγώσιν. 
-^<9' "^ί - £λρι$βΰ$^ «ϊτεριγρά^ι^ς' ^(»φρ^νη&ι^ - έστίί 

τΜ^^Η^(^ ί^&'^^ϋ ^ ώ^εί^^ε^ρά:^^)^^ δια((»^; 

^ν^'^χώροφ μ»'Τ«ξ^>^9•Κί'»Κ)$ χοΑ >τ^ Ύ^^] 



-^σ^^φφγ^ .;το&'ΐίω)( :60ρα^^ιι«3^ μ^^>«!{«λΓ^(^ 
.^υ?)ΐι^ι»μένό»νν .ΐΜ6ΐ;α^^πίερχώνΓ>^ζ«*])^.τΑλ^οβι 
^εν {ζιάτρρέ^νο τίι^ {Μ^ρά)ί τχαΐΛ^^^ο^ίΐο» :&3ςςΜ- 

^Κβ) «^ χώρ«νϊυ!ρβκι:ά5τηνι{ε^^ 
^ίψίι^'ξί^. ^ίς.^^ιΐΑ7α^::)ιαΐίεχ^ΐ|ΐ4Μχ(£ο('4^1^ 
λων^ >ο&^εμ<α^^ ν ,Ι(ί«Μτ^ ίΊ^^^^οί^^ί&^τψ ( ί&η((«ν 
-9^2^ χ )^ταν4ΐΐ9ΐν νί^ΐς. 90οριέΙα<: . τ4# !£ωμύαχοό 

;(ί^αΐΓαντΤ '&γν{»οΟμλν ί ^' 4{ς^ "^(μκ ίχρλέώφ τκΑο- 
νΟ«ϊ(« ν^ σνν^ΤΒλάχησοέ ν^ .ο^ 9^8ς> χ Οιετά^^τώχ 1^<ι«- 

Ιίάί :,Ι|Χ{νιος ^)ί;^πρΜέ^τερ6ςίΛΐικ)(^ζ«ι ^ν^ 
ξιον α&Γον.τ^ν Ιί^(θμησ|ν;^νντ4^^€^η6.λβ<ον. 

:2ίΐιγ3^«τ«3^Β!!α( ^:{να^^4(|»,'2^''^ι;^^<ι^ 

ϋολληγ δ^ Ιίιιί(ΐχ<^λ^α.>^«^ρ(σ)^ 
,Τ^Η Λιί^ν; :ίν €ί;δτ5^ ,τ^^*ιιγγρβ^ωςν^ηώτοϋ 
4ρ«θμομμ»ν>ι ϊαον )^1^:6ΐχο)^. [Κ«1 έν.' ^οήτοκ 
^νά)Μιθ«; νά ^(κ^;ιε>( ρτΛ τ« ΧΥίϋ <χεοίλαιον 
του Δ^ βιβλ(ου πολλίιν έχει .την 'ά^ίαν,^^αειχιι^ι 
δι δτι 6 τίπος χαθίστατρ βσημέραι γνω^οτιρρ^, 
χαΐ δτι δ. γεωγράφος ώφε'λιλθη μεγάλώς έχ,τών 
διηγημάτ<^ν• τών Ύ(αμιι(ων στρατηγών. • > 

ΐ$'Περΐο$ευτιχ^ το6 -Αντών(νου συμπληροΤ 
τά τομ ΡΧινίου' ']|ρραγματεύεηΓς^ν 5μως ,ίνστν- 
χώς περί μ^νων τών ^ροσκτω^έρωντπ^^εων, ^ών 
χειμένων παρά- τάςμέγάλας λεώφ^ίρ6ιΐζ, αΤτί* 
νες λίαν σπάνιαι ήσαν χάτ* ίχεΓνην τίϊν ΐΜχΊι^. 
Νέας'^ηνάς 7εληροφορεα<';|^•ρΐ'ΐγσΟσιν ίί^ϋί ίί^ό'• 
λεμαΤος, ήΝοΙίϋδκΙί^ίΙβΙΐΐΙΛχΛ. {^ιο^σάφη- 
νιί;όμένάς'υπ^ τών 1. Κτισμάτων τόυ |Ιροχο;Γ(ου, 
τών θψάζωτ Κωνσταντίνου τοΟ Πορφυρογέν- 
νητου, χαΐ τών έπισί&μών πινάχωννών'ΈΧΧί^ 
νιχών ΈπισχΌπών χα^ Μητροπόλεων. 'Ο 'μοχ^Ι 
.5μως «ργγραφεύς^ $^ς <^ναταν ^^ατο^'^κ^ίνα φω* 
τίσρ ήμ&ς ώ^ πρί>ς τ^ν λαί>ν αύτλν 1(.λ\ τ^ν 

'άρχιχον 'χαραχτ^Ιρα τίς ιστορίας. νδ^τΛ^'ν.^Ϋ^^ 
Ά[ΐ μιαν^^ς. Ι ]Μ[αρκελλΤνος' άλλ& ^ χα1^αι(ί$ρΟι ϋ^ 
άφι&γησις χατά Ί^ν4δ(άιν κδιτοΟ<&μολογ(«ν Χ(αν 

άτελτίς ίστιν•, ._ ■ ...,:.•:.. ,., ,..ο•- •}' 
Έχτών ,πρ^^λεχθέντωγ γίνεται . λρι^ελν! ίί- 
"λον, πέσον έλλειπεΤς χαΐ βλ(γο6( εΜν ζίΐ περί 
θρ^χνίς ^ιΛ τών αρχαίων λοόβιβασθι^αι 4ίμΤν 
γνώσεις» . Ή Ιλλειψις δμωφ- αυτη^άφορ^ :μ6^ν 
>Γά έ^&ίτίρα τίς χώρας* ίιίτιτΑ^-παράλ^ ά- 
νι^άθεν^ησαν χατά τϊ> μ«λλον Μΐ "ίτ^ον ννώ'- 
σ,τ/ί,. ροΐλόΐ Χέ γεωγράφοι χαΐ έζίχως Διονύ- 
σιος δ Βυζάντιος χατέλιπον περιγραφι^ν, ήτις 
σΑ{ώΛνρ^^μίνη ' ΰτίίί 'νών'πάρϊ τοΧς λαφ6ροις 
Ιστοριογράφοι; χο^Ι^οΤς ^^το|[3ι_ διεσπαρμένων 



Η 



Ε,λΙ ΑΙ αρχαιότητες ΑΥΤΗΣ 



361 



πληροφοριών, έζιστορουσι μετά τίνος λεπτο- 
(Λ.ερε(ας τα χατά τάς Έλληνιχάς αποικίας, τάς 
χειριένας πα]ρά τάς τρεις θάλασσας, αΐτινες δια- 
βρέχουσι την έχτενγ^ ταύτην χώραν. 

Τι Χέ οί Αρχαιολόγοι επραζαν, ίνα άναπλη- 
ρώσωσι την τΰν αρχαίων πληροφοριών ίλλειψιν; 

Τα δρια τ^ς θζόίτίΥ,ς λίαν ασαφώς υπ& τών 
Αρχαίων διαχαράττονται. Ούτω 5 |ΐ.έν Στράβων 
ώδέ πως δρίζει αυτάς (Ζ', ά, 1 .), « [ΐ.εση[Λβρινά 
8έ τω 'Ίτρ*^ (^τΟ "^^ ^^^ 'Ιλλυριχά χαΐ τα βρά- 
χια» (α). Κατ*αϋτ6ν χατοιχουσιν ούτοι άπασαν 
την χώραν, ίτις περιλαριβάνει τίιν σηριερον την 
Εύρωπαΐχην Τουρχίαν, πλην της Μακεδονίας 
χαΐ Θεσσαλίας. Ό Θουκυδίδης διαγράφει ακρι- 
βώς τά βρια τής Θρ4)&ης λέγων, δτι ή ιδίως 
θρ^χη κείται (λεταζύ του ΑΙρ-ου, της Προπον- 
τίδος, τοΟ Αιγαίου Πελάγους καΐ του Στρυ- 
(λένος (ποτα[λου). Βραδύτερον δΐ τά όρια ταύ- 
τα έζετάνθησαν πρ6ς βορραν ρ.έχρι του Ίστρου, 
χαΐ οδτως ή χ<^ρβ^ αυτή περιέβαλλεν δλας τάς 
ίτταρχίας, ίς 5 Πλίνος ώνδ[χαζε Τ/ίΓαοζα, χαΐ 
αΤτινες κατά τ& 298 έσχημιάτισαν (ΐ,ίαν τών 
δώδεκα του ^Ρω[λαΐκου Κράτους τοπαρχιών. 

'ύρίζετο λοιπ&ν ή ιδίως Θρ43(η πρ&ς δυσ[Αάς 
ύπ& τοΟ Στρυρ-ένος, οί παρά τδν ποτα[Λ&ν δ[Λ.ως 
τούτον οίκοΟντες λαοί πολλάκις έζελαμ,βάνον- 
το ώς Μακεδόνες, άφ' ων δυσκδλως διεκρίνοντο. 
Περιελά[λβανε δε προσέτι τάς πρ6ς νδτον τ^ς 
^Ροδόπης κεΐ(Λένας πεδιάδας καΐ τά έκτενη 6- 
ροπέδια αύτ^^ς της ^Ροδόπης, ως καΐ άπασαν την 
κοιλάδα τίιν |Λεταζύ τϋς 'Ροδόπης καΐ του Αϊ- 
(χου. Ός ανατολικά δέ αύτ^ς δρια δυνά|Λεθα 
Ιίνα παραδεχΟώ|λεν τ2> σηι^είον, έν φ τά δύο 
ταΟτα δρη (δ Αίμος καΐ ή ^Ροδόπη) ένουνται, 
καΐ πρί)ς δυσμάς ώς φυσικών δριον την Προπό ν- 
τίδα. Πρ&ς βορραν δέ του Αίμου κατωκουν λαοί, 
οΐτινες πολλάκις υπέκυψαν εις τους Θράκας, 
πρ&ς ο&ς στενίιν εΐχον αναμφιβόλως συγγένειαν^ 
καί τοι διαφέροντες κατά τίνα ίθιμα. 

Τ6 τμϋμα δέ τοΟτο της χώρας, ου τίνος διε- 
γράψαμεν τά δρια, διατελεί μέχρι τ^^ς σι^μερον 
δλως άγνωστον τοΤς άρχαιολόγοις. Έκ τών 
κατά την παραλίαν μόνον χωρών έπιγραφαί 
τίνες άντιγραφεΐσαι έδημοσιεύθησαν υπδ δια* 



(α) Τό το Ο Στράβωνος χωρίον ο&^Ι τόσω άαβφές 
φα(νιτ«ι ήμΤν (Ί$. χαΐ Βιβλ. Ζ'. &«φ. ι'. {. 4 . 
Ικ$. τοΟ Κοραΐ^. Σίλ. 34). Άλλα προς πλκοτέραν 
χιτάληψιν χβΐ προς συμπλήρωσιν τΟν πιρί θρ^^ης 
6γ«(λ*ι τις νά προνθέβτ^ χαΐ τά έν τφ Κιφ. γ'. 
χαΐ έφιζί^ς τοΟ α&τοΟ Ζ*, βιβλ. σκλ. (10) λιγόμβνα^ 
&Γΐν* χ«1 έχτενέβτιρα. Σημ. Α. Ζ. (α) ΗβΟΖβγ ΜίδδΙοη ά6 Η&06(1θίη6• βΙΟ. 

(ΕΑΑΒΝ. ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑ0Γ02. ΤΟΜΟΣ ?".) 4β 



φόρων, χαΐ κατ' επανάληψιν. Έπ* έσχατων δ- 
μως 6 κ. Ηθυζβγ περιηγτ^θη καΐ άνηρεύνη- 
σε μετ' επιτυχίας ουχί συνήθους τά περί τίιν 
Μακεδονίαν δρια τής Θράκης, ούδένα δέ λανθάνει 
ή σπουδαιότης τών υπο του σοφού τούτου αρ- 
χαιολόγου γενομένων έχείσε ανακαλύψεων, ίς 
ευρίσκομεν έν τω υπομνηματι τώ περί^αυτών 
ίδίο: πραγματευομένω, καΐ εμπεριεχόμενα^ έν 
τω έκτενεΐ αύτοΟ περί Μακεδονίας συγγράμμα- 
7ΐ(α). Πολλάς τοπογραφικάς πληροφορίας συντί- 
θροισε κα\ δ κ. Όθδ]ίΐΓ(1ίη8 περί της παραδου- 
ναβίου μερίδος τϊΐς Σχυθίας καΐ πολλάς έπιγρα- 
φάς, ώς καΐ δ κ. ΟαίΙΙααοΐβ ΙιΟίόαη, δστις 
περιηγηθείς τί|ν τοΟ Αΐμου σειράν πολλά ανέκ- 
δοτα άντέγραψεν. Ουδεμία δμως μέχρι τοΟδε 
έγένετο μεθοδική έπΙ φιλολογιχφ καΐ αρχαίο - 
λογικώ σκοπώ ίρευνα κατά τά ίνδον τίς επαρ- 
χίας ταύτης, αί δέ περί τών έν αύττ} ευρισκο- 
μένων επιγραφών γνώσεις ημών περιορίζονται 
εις τάς σημειώσεις, άςκατέλιπεν δΡααΙ ΓιΙΙβαβ 
καΐ δ ΜαΓδί^Ιί, οΐτινες διεξήλθον, κατά την 
παρελθοόσαν εκατονταετηρίδα, την μεταζύ *Α- 
δριανουπόλεως καΐ Φιλιππουπόλεως χώραν, ώς 
καΐ ε{ς τάς ευαρίθμους μονογραφίας, τάς υπό 
τίνων ιθαγενών Ελλήνων συντεθείσας. ΟύχΙ δΐ 
μόνον οΐ αρχαιολόγοι δεν άνηρεύνησαν τάς χώ- 
ρας ταύτας, άλλα καΐ αύτοΙ οι γεωγράφοι άπδ 
δλίγου μόνον χρόνου ^ρζαντο, ΐνα ένδιαφέρο)νται 
ε^ς αυτάς καΐ περιγράφωσι. Κατά δέ τάς αρ- 
χάς του παρόντος αΙώνος, μέλος τι τϋς έν Πα- 
ρισίοις Άκαόημίας τϋς Φιλολογίας καΐ Αρχαιο- 
λογίας (Αοδίαέιηίβ άβδ ΙηδοπρΙίοηδ βΐ 
1)θΐ1θδ ΙιβΙίΓΟδ) ϊγραφε πρδς τδν παρά ττ^ 
'Οθωμανική κυβερνήσει Γάλλον πρέσβυν κ. ά' 
ΑηάΓβΟδδγ τά έξϋς• «Ή Θράκη τόσον δλίγον 
έστΙν ήμΤν γνωστή, ώστε άγνοουμεν που κ^ται 
ή Βίζα'» καΐ δμως ί επίσημος αυτή πόλις, την 
σι^μερον πρωτεύουσα ένδς διόμου, κατά μίαν μό- 
νην ήμέραν απέχει τής Κωνς-αντινουπόλεως. 
Έάν δέ ^ίψωμεν το βλέμμα έπί τίνος τών χαλ- 
λητέρων πινάκων τϋς θρ^^^ηςγ '^ων πρδ δεκαπεν- 
ταετίας σχεδιασθέντων, βλέπομεν έν αύτοΤς ευ- 
ρείας λευκάς μερίδας υποδεικνύουσας άκατοι* 
κήτους χώρας, έν ^ έν αύτοΐς τούτοις τοΤς 
τμι^μασι χωρίων καΐ κωμών εκατοντάδες υπάρ- 
χουσιν. *Αλλά κα\ τίιν σήμερον Ιτι, εΐ καΐ τάς 
χώρας ταύτας περιηγιπθησαν, καΐ τίρεύνησαν αν- 
ορες διακεκριμένοι, οι κκ, Απίί Βοαέ, άβ 

\ίς[αοδηβ1, ΒαΓίΙι καΐ 6. Ι.θ]βαη, ή γεω- 



362 



Ο ΕΝ Κ/Π, ΕΑ-ΛΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓΙΚΟΧ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



γραφΙα τίς μερΙδο$ ταώτης του 'Οθωμανιχου Ι 
Κράτους ουκ Ιστι καλώς έγνωσ(χένη. Της το- 
πογραφίας λοιπόν 3^ώρας τινδς τοσούτου άβε- 
βα(ου ούσης, ούίέλως παρά^οζον ή των άρχαιο' 
λόγων πρδς αυτήν ολιγωρία. 

Άλλα καΐ άλλοι υπάρχουσι λόγοι, άπο(/.α- 
κρύνοντες της Θράκης τους λογίους, τους άνα- 
ζητουντας ίν ταΐς κλασικαϊς χώραις τα του 
παρελθόντος λείψανα. Έν τ^} χώρί^ ταύτη δ 
Έλλη^ο-Ρω(Ααϊκ6ς πολιτισ(Αδς όιεδόθη αργό- 
τερο ν ?) εν τισιν άλλοις, οΰόε(Λία δε άλλη έ• 
παρχία τ^ς Ευρωπαϊκής Τουρκίας υπέστη το- 
σαύτας έ77ΐδρο|λάς καΐ λεηλασίας, δσας ή Θρ4' 
κη. Άπί> της αρχής των κατά τδν 4ον ρ.. Χ. 
αιώνα έπώροριών (χ.έχρι της κατακτήσεως της 
Κωνσταντινουπόλεως, αϊ πεδιάδες του Έβρου 
διετέλουν ουσαι άδιακόπως πεδία [ϋ•άχης καΐ 
έρη^ώσεως, και ως τι διαρκές στρατόπεδον, άφ' 
ου οι διάφοροι εχθροί προσέβαλλον την πρω- 
τεύουσαν, Έπι ένα δλον αιώνα οί Τούρκοι συν- 
εκέντρωσαν έν αυτ^ ολην αυτών την Ισχύν. 
Άλλα καΐ λαοί κατα^ρεπτικοί καΐ βάρβαροι, 
ώς οί Βούλγαροι καΐ οι τότε Τούρκοι, εάν δεν 
έλεηλάτουν την χώραν ταύτην, τ6 κλη^χα αυτό, 
ψυχρών καΐ βροχερών δν, ουδόλως πρόσφορον η- 
το προς διατήρησιν οίκοδθ()ΐών καΐ (^νη^ιείων, 
ανεγερθέντων άλλως τε έν τ^5 παρακριΐ} της 
τέχνης. Έγνώριζον λοιπόν εκ τών προτέρων οί 
άρχαιοδϊφαι, δτι δεν θέλουσιν ευρει έν τ^ Θρ4*" 
κη τα έκτενη εκείνα και πολλαπλά ερείπια, 
άτινα διατηρούνται έν τ^ έρηρ(.ί(^ καΐ υπο τδν 
θεριχδν ηλιον της Μικρας ΆσΙας και της Συρίας. 

Της χώρας λοιπόν ταύτης διατελούσης (λέ- 
/ρι τούδε άνερευνητου υπί) τών αρχαιολόγων, 6 
πρώτος αρχαιολόγος, δστις Ι|/.ελλε ϊνα περιη- 
γηθώ καΐ άνερευνήση καλώς αυτήν, ήδύνατο 
Τνα η βέβαιος, δτι πολλάς θέλει άνευρη ανέκ- 
δοτους έπιγραφάς, πολλά δε τά σπουδής άςια. 

Περιηγηθείς κάγώ την χώραν ταύτην, θέλω 
εκθέσει τί> άποτέλεσ[Αα τών σπουδών {Λου κα- 
τατάττων αυτάς συνφδά πρ6ς τάς κυριωτέρας 
ίστορικάς έποχάς, δι' ων διήλθεν ή θρ^κη, 
τουτέστιν ώς έξης" 

Ιον. Κατά την Έρωίκην εποχην. 
2ον. » » Έλληνικην » 
3ον. » » 'Ρω[Αα'ίκην » 
4ον. » » Βυζαντινην ». 

Την δι του Βοσπόρου τοπογραφίαν θέλω εκ- 
θέσει έν ίδιαιτέρω κεφαλαίω. 



Α'. 



Ή επαρχία τής Θράκης περιελά(λβχνε κατά 
τά 289 χώρον, 8ν δυνά[ΐ.εθα νά υπολογίσώμεν 
εΙς 95,000 τετραγ. χιλιό[ΐ.ετρα, τουτέςα π^έον 
τοΟ ένί)ς τετάρτου τής δλης περιοχής τής καθ* 
η|Λας Ευρωπαϊκής Τουρκίας (περιεχούσης 385| 
000 □ χιλιόρ,ετρα)* περιείχε δέ τάς έξης υπο- 
διαιρέσεις, Εύρώπην, 'Ροδόπην, θρ^χιΐν, Αΐ- 
[Λον (1), Σκυθίαν, καΐ κάτω Μοισίαν. Ή δ^ πε- 
ριοχή τής ιδίως Θράκης, ίΐν έθέ(Λην ώς σκοπ^^ν 
τής έρ.ής περιηγήσεως, σύγκειται έζ 70,000 
χιλιθ(Λέτρων, τουτέστι τρΙς ευρυχωροτέρα έστ\ 
τής Πελοπονντίσου, καΐ κατά 1 5,000 χιλιό|ΐ.ε- 
τρα ευρύτερα τής Άριφικτυονικής Ελλάδος. 

Ή άκριοης λοιπόν έρευνα χώρας τοσούτω 
έκτετα(λένης ές-ίν, ει ούχΙ αδύνατος, τουλάχι- 
στον λίαν δύσκολος, διά πρώτην περιτ^γησιν' 
διδ άναλαβών τί> Ιργον τούτο, ώφειλον ίνα β- 
ρίσω κύρια τινά σηρΕ.εΐα, ώς π. χ. τάς κυριωτέ- 
ρας πόλεις καΐ ιδίως τάς 'Ρω[λαίκάς πρωτεύου- 
σας, και έπισκεπτό[Αενος άλληλοδιαδόχως τά 
βρισθέντα ταΟτα ση(χ.εΐα σπουδάσω καλώς οώτί^ 
προσπαθών Τνα διευθυνθώ πρ6ς τά διάφορα 
ταύτα (/.έρη, καίτοι γνωρίζων έκ τών προτέρων, 
δτι ή περιήγησις αυτή εσεται (χεγάλη καΐ [Μα- 
κροχρόνιος, και επίπονος, διότι ί^ελλοννά διέλτ 
θω χώρας απέχουσας άπ' άλλτ^λων κατά πεν- 
τηκοντάδα λευγών, ένώ ουκ ιίδυνά[ΐ.ην ΐνα δια- 
νύσω πλέον τών 5 χιλιθ(Λέτρων καθ' ώραν. 
Τάς πόλεις δΐ τής παραλίου ίκρινον, δτι τίδυ- 
νά(Λην νά παραλείψο), άφ*ίνός, διότι εύκολον εΤ- 
ναι ΐνα έπισκεφθή τις αυτάς, δπόταν βουληθΐ^, 
καΐ έξαλλου, διότι έχομιεν "ίδη γνώσεις τινάς 
περί τών έν αύταΐς. Έπάναγκες λοιπδν τ^το, ϊνα 
έπισκεφθώ[Λεν τί> ένδότερον δσον τ?> δυνατόν 
(Λακρότερον καΐ κατά πλείονας διευθύνσεις. 

Διείλον λοιπόν τδ δρο[Λολόγιόν (ίου εις τρία 
κύρια τ(Λτί(Αατ« ώς έξης. 

ά) Άπί) Κων/λεως μέχρι τής ίσχατι&ς τής 
επαρχίας εις τδ μέρος, δπου δ Αίμος ένουται μετά 
τής ^Ροδόπης. Πρί)ς τούτο δέ έμελλον Τνα βα- 
δίσω έπΙ τής μεγάλης λεωφόρου, ?ιτις έπΙ τών 
^Ρωμαίων διηρχετο διά τών επαρχιών τής 'Ρο- 
δόπης, του Αϊμου καΐ τής ίδίως Θράκης, άπδ 
του Βυζαντίου μέχρι τών Πυλών του ΤραΧανου, 



(4) Ό κ. ΟαΐϊΐοηΙ γράφβι ΗέιηίίηοηΙ, ίπβρίξηλ^ 
λήνιαα Αίμο ν, •1 χβίΐ ητο έν χρήσβι κο^ά Βυζαντι- 
νοί; τό ΛΙμομόντιον χαΐ Αι μ,η'μόνττί. Λ. Ζ• 



■Μ 



■ΜΜ 



Η 



Κ4Ι λΐ αρχαιότητες ΑΥΤΗΣ 



363 



Ϋ,ού. ήτις &ιά τ%ς άνω Μοισίας ιταρετέίνετο μ,έ- 
χρι του 'Ίστρου παρά τάς δχθας ίου οποίου 
ίλτογε, πλησίον του Βίρνιακου. Ακολουθών την 
δδ6ν ταύτην ί[λελλον έπισκεφθηναι δύο (λεγά- 
λας πρωτεύουσας, την Ά^ριανούπολιν καΐ Φι- 
λιππούπολιν, καΐ άνευρείν τους σταθ(Αθύς του 
δρ6[ΛθλογΙου τοΟ Άντωνίνου. 

β') Έλεϊθεν προεθέρ,ην ΐνα επιστρέψοί ακο- 
λουθών τδν Έβρον, καΐ κατέλθω ρ.έχρι του 
στο{Αΐου αύ^οΟ εις Αΐνον. 

γ') Άπδ τ•?^ς Αίνου άναχωρών ώφειλον,ϊνα 
επισκεφθώ τα παράλια του Αίγαίου Πελάγους 
λαΐ τΤίς Ιϊροποντίδος. 

^Ακολουθών την πορείαν ταύτην, ώφειλον ΐνα 
έν τω [Λεταξύ αναλάβω και άλλας ιδιαιτέρας 
έκδρο[ΐάς και περιηγήσεις και έρευνας, άνευ των 
βποίων τ6' Ιργον, το δποΊον άνέλαβον, ήθελε 
έισθαι λίαν ατελές. Ούτω π. χ. ώφειλον, Τνα εκ- 
λέξω την Φιλιππούπολιν ώς κέντρον, εκ του 
οποίου δρ[λώ(Λενος ήδυνάριην, Ϊνα άνερευνήσω ά- 
πασαν σχέδδν την παρά 'Ρω[;.αίοις θράκην. Κα- 
τερχ6[;.ενος δε προς τάς έκβολάς του "Εβρου, 
ώφειλον ΐνα σταθώ ε?ς διάφορα ση^ι,εΤα, όπως 
σπουδάσω διάφορα [;.έρη λίαν άζιοσπούδαστα 
τ^ς επαρχίας της ^Ροδόπης, ιδίως δε όπως α- 
ναζητήσω τά ερείπια της Τραιανουπίλεως. 

Ευτυχώς ήδυνήθην να αποπερατώσω το 2ρ- 
γον τούτο, ακολουθών το πρ6γρα[/.[λα, δπερ 
προεθέ(Αην. ΚΛταγινό[Λενος δε έν Κωνσταντι- 
νουπόλει περί τών αναγκαίων προς την δδοι- 
πορίαν ρ,ου και τών αναπόφευκτων προετοι- 
[Λασιών, ήδυνήθην ΐνα σπουδάσω άνέτως και 
τάς λεπτο(Λερείας της αρχαίας τοπογραφίας του 
Βοσπόρου, περί ής ουδέν άπδ τριών αιώνων τέ- 
λειον έδη[/.οσιεύθη. Έπειράθτν προσέτι,ΐνα σπου- 
δάσω ζητή(Λατά τίνα άφορώντα τά τείχη της 
Βυζαντινής έποχης, καΐ νά έξετάσοί τάς αρ- 
χαιότητας, άς έπ' εσχάτων συνέλεξεν ή Όθω* 
(Λανικτ) Κυβέρνησις, ώς άπαρχήν έν6ς Μουσείου, 
εγκατασταθέντος εις τι τ(Ατ^[Λα τ9ίς αρχαίας 
Έκκλησί'^ς τής Άγ. Ειρήνης, και ων τά πλεΤς-ά 
είσιν εισέτι άγνωστα τω άρχαιολογικώ κόσ[/.ω. 

• Β'. 
ΗΡΩΪΚΗ ΕΠΟΧΗ. 



"Οτε ή *Αριανή εκείνη φυλή, ήτις προώρις-ο 
ΐνα γίνγι γνωστή δπδ τδ δνο[Αα "Ε,ίΑιμες^ (Αε- 
τέβη άπδ της Ασίας εις την Εύρώπην, έγκα- 
τέστή κατ' αρχάς εις τάς ευρείας πεδιάδας, άς 
περιβρέχουσιν δ 'Έβρος^ καΐ δ Τόνζος, καΐ δ 



Έργΐνος. Οι 'Έλληνες ά[Λυδράς [χόνον, ώς φαί- 
νεται, καΐ συγκεχυ[;.ένας είχον άναρίνήσεις περί 
της Ασιατικής αυτών καταγωγής, έγνώριζον 
δ|χως λίαν καλώς, οτι εΤχον κατοικήσει ποτέ 
την θράκην. Και ορθή δε εάν ήναι ή δοζασία 
της του ΟΐΙίΓΙοά ΜαΙΙβΓ σχολής, δτι τά πο- 
λυπληθή ίχνη τής θρακικής επιρροής, & άνεα- 
ρίσκομεν παρά τοΤς'Έλλησιν έν τοΤς Έλευσινίοις, 
έν τοΙς τών Εύμ-ολπιδών, έν τοΤς Δελφοΐς κτλ. 
δφείλθ[Λεν νά άποδώσω[Αεν εις τίνα είσβολήν, ή- 
τις, έλθουσα εκ τών βορείων χωρών, εισέδυσε 
[/.έχρι του Κορινθιακού Ίσθ[Χου, και οτι οι υπδ 
τδ ονο[Λα θράκες γνωστοί πολυάριθρ,οι "Ελλη- 
νες ποιηταί, ώς και αύτη ή τών Μουσών λα- 
τρεία, κατήγοντο εκ τής Πιερίας, ουχ ήττον 
είναι βέβαιον, οτι πανάρχαια και σταθερά πα- 
ράδοσις παρίστησιν άπαρασαλεύτως τον Όρ- 
φέα και τδν διόάσκαλον αύτοϋ Αΐνον ώς κα- 
τοίκους του• Αι^Αου και τής ^Ροδόπης. Έν τών 
αρχαιοτέρων (χυστηρίων τής Ελληνικής θρη- 
σκείας, ή του Διονύσου λατρεία; έγεννήθη έν τοις 
πεδίοις του "Εβρου, οι δε σύγχρονοι του Περι- 
κλέους ο>ς πρώτην βάσιν τής εθνικής Ιστορίας 
έθεώρουν την έποχήν, καθ' ήν οι πρόγονοι αυ- 
τών κατώκουν την θράκην. Είναι δέ βέβαιον, 
οτι έν τη θράκνι ελαβεν ή Ελληνική φυλή τήν 
πρώτην αυτής άνάπτυζιν. Διδ δλίγαι έπαρχίαι 
του αρχαίου κόσ[χου δύνανται, ΐνα υποβάλωσιν 
εις τήν κρίσιν τής συγχρόνου ή(/.ών έπιστή[Αης 
ϊσον τίτλον ευγενείας. 

Μετά τήν διάβασιν τών Ελλήνων ευρίσκο- 
(Λεν παρά τάς δχθας του Έβρου λαόν τίνα ^ω- 
(Ααλέον γνωστδν υπδ τδ γενικδν δνο[;.α « θρι^- 
κεςί^. Γνωστδν δέ.ήρ.ΐν προσέτι, οτι ώ[/.ίλει 
γλώσσαν άκατάληπτον πρδς τους Έλληνας. 
Ό λαδς ούτος ήτο πολυπληθέστατος, διγιρη- 
[/.ένος εις διαφόρους φυλάς, διοικουρ,ένας υπδ 
ιδίων εκάστη αρχηγών, αλλ* ενίοτε υπδ τήν άρ- 
χηγίαν ενδς (ΐόνον συνενουριένας. Έλάτρευον 
[Λίκρόν τίνα [λόνον άριθ^λδν θεών, [/.ετρίας δέ 
νοητικής άναπτύςεως κάτοχοι, δεν ήδυνήθησαν 
ΐνα (λάθωσί ποτέ τήν τής γλώσσης αυτών γρα- 
φήν. Βίαιοι δέ και παράφοροι οντες, ήσαν έκ- 
δοτοι εις τήν οίνοποσίαν και τήν λαι^ι,αργίαν, 
δτέ (λέν δκνηροι καΐ φιλήδονοι, δτέ δέ παρου- 
σιάζοντες τδ θέαμα ακατάσχετου καΐ αγρίας 
ένεργητικότητος. Ό 7ναδς ούτος ε(/.εινε σχεδδν 
πάντοτε άγνωστος. 

Τίνες δέ οι πρώτοι κάτοικοι τής Θράκης; Ό- 
ποΊος δ δεσ[Αδς αυτών πρδς τάς φυλάς, αΐτινες 
έσχη[Λάτισαν τους μ,ετέπειτα "Ελληνας; Τά ζη- 
τή(ΐ.ατα τάυτα είσι λίαν σπουδαία, αλλά δυσ- 



364 



Ο ΕΝ Κ,Π. ΕΑΑΗΝ. ΦΙΑ.ΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



τυχώς ού δ)>νά(ΐχθα τ6 γβ νΟν Ινα λύσω^χεν 
αυτά, δυνά[ΐ.εθα δ|χως ίνα 9υντελέσω[/.εν εις 
την σπουδην αυτών δια της συλλογές πληρο- 
φοριών δσω τφ δυνατώ άχριβεστέρων. 

Ι. 01 φιλόλογοι θεωρουσιν ως λίαν συντελε- 
ς-ικ^ν εις την τί ς θρ^χιχής γλώσσης διευχρίνησιν 
τα χύρια 2ν6[Λατα. Ερευναί τίνες ικερι της 
γλώσσης ταύτης έγένοντο -ίΧη υπ6 του Αδοοίί* 
ταυτοχρόνως δε χαΐ δ χ. ΗβΐΐΖθγ προσέθεσε 
πολυαρ(θ(Αθυς λέζεις εις τ& σχη(Λατιζ6[ΐ.ενον 
θρ^χιχλν Λεζιχόν. Τ6 χατ* ψέ θεωρώ ως έν 
των χαλλητέρων άποτελεσμ,άτων της περιη- 
γήσεως αου την συλλογην χυρ(ων τινών ονο- 
μάτων, α τίνα άνευρον εν τισιν έπιγραφαΐς εις 
την 'Ρωριαΐχην έποχην άναγομέναις, χαι άτινα 
βεβαίως εΙς την των θροιχών έθνιχην ανι^χουσι 
γλώσσαν, ριη έξηγού[ΐ.ενα δια τϋς Έλληνιχής 
ετυμολογίας. 

II• Τα μνημεία» άτινα ανάγονται εις τάς 
βαρβαριχάς δυνας-είας, τάς άρζάσας εν τ^.Ό- 
ρεστιάδι, εν τω Τρ^Κ'Ον'^ί^^) έν Βιζύγ), παρά τοις 
Βέσσοις, χαΐ έν τισιν άλλοις τμι^μασι τ^ις θρά- 
χης,. είσΐ λίαν ευάριθμα. Ύπάρχουσιν δμως εν 
Φιλιππουπέλει λείψανα τείχους πελασγιχου, 
χείμενα έπΙ τί^ς χορυφ^ς έν&ς λόφου αποτόμου, 
συνισταμένου έχ λίθου γρανίτου. Ό λόφος ού- 
τος χαλεΐται σήμερον Νεμηίτ Τεηέ' ητο δε εΙς 
τών τριών λόφων, ων ίνεχα ή πόλις έχληθη 
Τριμόντιον (1). ΈνταΟθα βλέπομεν την ά- 
πόδειζιν της αληθείας του χωρίου έχείνου του 
ΤαχΙτου λέγοντος, δτι οι σύγχρονοι αύτοΟ θροΐ- 
χες ίχτιζον τά φρούρια αυτών ίπΐ χορυφών α- 
προσπέλαστων. Έ *Ιστορία τϊΊς Φιλιππουπό- 
λεως, ήτις άπ^ της εποχϋς ίδη του Φιλίππου 
χατφχ^θη υφ' Ελλήνων άποίχων, μάλλον δε 
δ δλως άρχα(χδς χαι άχατέργαστος τρόπος, δι' 
οδτά τείχη ταύτα έχτίσθησαν, διδάσχουσιν τί)- 
μας, δτι τά λείψανα ταΰτα είσΐ πανάρχαια. Οι 
λίθοι λίαν δγχώδεις είσΐ χαΐ άχατέργαστοι, έ- 
χοντες σχϋμα ανωμάλου πολυγώνου, χ^νται 
οέ έπ^άλληλχον χαλώς συνηρμοσμένοι, άλλ' άνευ 
λιθοχόλλας (οίπίΘηΙ). Τά λείψανα ταύτα τής 



(1) Ό Νιμπέτ Τβπέ χ«Τται έν τφ μέσφ τΙ^ς νη- 
μβρινΥ^ς Φιλιιτποοκόλϊως, χαΐ ή μ(α αύτοΟ πλευρά 
συνέχιιαι μβθ* ετέρου λόφου, ολίγον «απέχοντος, τοΟ 
Τζαμκ^β Τεττέ. Ή πλευρά αΙ&τη έστΙ χβχαλυμμένη 
μέχρι τ9^( χορυφί^ς υπό πολυπλτ)6<2>ν οΤχων σχηματι- 
ζόντων μ(αν τ&ν χνλλητέρων χαΐ υγιεινότερων συνοι- 
χιΟν τ^ς πόλεως, χατοιχουμένης χαθ*όλοχληρ(αν &πό 
Ελλήνων. ΑΙ άλλαι τρεΤς πλευρά) χάθιτοι χαΐ ά- 
πρό«6ατοι ου«αι δέν χατοιχοΟντβι. Α. Ζ. 



άχροπόλεως, τρία τ^ν αριθμόν, χεΧνται πρλς τλ 
μέρος τ6 προσβλέπον τδν Έβρον (δηλ. πρλς βορ- 
ραν). Τών τριών τούτων ερειπίων τλ βορεινό- 
τερον Ιχει μϋχος ϊ\ μέτρων, δύο μέτρων δέ υ- 
ψος. Τοιαύτας περίπου διαστάσεις ίχουσι χαΐ 
τά άλλα δύο, χείμενα πρ{>ς ανατολάς. 

θεοιρουμεν άζιον προσοχής, δτι άνευρίσχομεν 
χαι έν θράχ>) τ& είδος τούτο τ%ς οίχοδομ9|ς, 
ούτινος υπάρχουσι πολλά μεν λείψανα έν Ελ- 
λάδι χαΐ έν Ίταλί^, σπανιώτατά δε έν τ^ λοι- 
ττη Ευρώπτ). 

Αείψχνα Πελασγιχών τειχών βλιγώτερον α- 
ξιοσημείωτα τών τ^ς Φιλιππουπόλεως υπάρ- 
χουσι χαΐ έν Διδυμοτείχ(^ έπΙ τ%ς Άχροπό- 
λεως, χαΐ παρά τους πόδας έν^ς βυζαντινοΟ 
πύργου. Οι λίθοι δμως του τείχους τούτου 
συνηνώθησαν άργότερον δι' άσβεστου, δπως δυ- 
νηθώσιν, Τνα υποβαστάξωσι 'ΡωμαΧχόν τι φρού- 
ριον πρώτον, εΤτα δέ έτερον τίνα προμαχώνα 
χατά τ6ν Μεσαίωνα ανεγερθέντα. 

Τ^ έν τ^ μέσο; της Άδριανουπόλεως κείμε- 
νο ν Βυζαντινών τιαΑαιόχασνροχ παρουσιάζει 
εις τίνα αύτου μέρη, ιδίως δέ όπισθεν του Μηβ- 
ζΐστενίοΌ^ παρά την μεσαίαν αυτού θύραν, τε- 
μάχια τείχους λίαν αρχαίου, χαί τοι μεταγε- 
νεστέρου του τίίς Φιλιππουπόλεως. "Ογχοι γρα- 
νίτου έν6ς ?) δύο μέτρων μηχους, χαΐ έν6ς μέ- 
τρου ύψους, χεΐνται παραλληλο>ς συνηρμοσμέ- 
νοι άνευ πηλού, χατειργασμένοι δε εις τάς α- 
χρας αυτών, χαΐ άχατέργαστοι ε!ς τί> μέσον. 
Τά λείψανα δε ταύτα ίχουσι μεγαλεΐόν τι, χαΐ 
εις τίνα μέρη αϊ διαστάσεις αυτών ε2σΙ σημαν- 
τιχαί, διότι χατεμέτρησα μήχος 15 ποδών 
έπΙ ύψους 4 — 5 μέτρων. Έχτί>ς δε τών ερει- 
πίων τούτων, χαΐ άλλα πολλά ίχνη ένος αρ- 
χαιοτάτου περιτειχίσματος βλέπει δ περιηγού- 
μενος την πόλιν έχείνην. "Ογχοι μεγαλόσχη- 
μοι γρανίτου λίθου χεΧνται είς διάφορα άλλα 
μέρη παρά τους πόδας του μεταγενεστέρου πε- 
ριτειχίσματος' τινές εξ αυτών τών έίγχων φέ- 
ρουσιν έφ' εαυτών λείψανα μιχροτέρου τείχους, 
χαλώς διειργασμένου, χαΐ χατά πασαν πιθανό- 
τητα άντήχοντος εις την 'Ρωμαΐχην έποχτ^ν. Δυ- 
νάμεθα αρά γε ν' άποδώσωμεν την άνέγερσιν 
τών μεγαλοπρεπών τούτων "τειχών είς τους βα- 
σιλείς τών 'Οδρυσών; Τούτο φαίνεται ήμίν πι- 
θανόν τόσφ μάλλον, χαθ' δσον οΐ παμμέγιστοι 
ούτοι ίγχοι διαφέρουσι χαθ' δλοχληρίαν, χαΐ 
άντίχεινται πρ6ς τά παρ* αυτούς υπλ τών 'Ρω- 
μαίων ανεγερθέντα περιτειχίσμχ". α. Τά τελευ- 
ταία ταύτα, χαί τοι ωραία χαΐ χαλώς χατειρ- 
γασμένα, δεν ίχουσι τί)ν άζίαν τών άλλων παρ' 



Η ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΗΣ 



365 



αυτοίς χει^ιένων λειψάνων. Έάν δε ή 6π6θεσις 
ή[λών ηναι έρθη, τότε ίυνά(Αεθα ϊνα διαγράψω- 
(χεν τίιν ιτεριοχτίν, ίν κατείχεν έχΐ'ττ^ς εποχής 
του Σιτάλκου χαΐ Σεύθου ή άρχχία αδτη π6- 
λις, [λία των πρωτίστων της αρχαίας θράχης* 
διότι έπΙ των *Αντωνίνων, ως καΐ έπΙ των Αυ- 
τοκρατόρων τής Κων/πόλεως, περιωρίσθησαν, 
ίνα έπισχευάσωσι μόνον χαΐ συ[ΐ.πληρώσωσι τα 
έρχαΐα περιτειχ(σ[Λατα. 

III. Εις τά έφεζης θέλοριεν περιγράψει διά- 
φορα ανάγλυφα, απέριττα [ΐ.έν χαΐ αχομψα, άλλα 
πρωτότυπα. ΚαΙ τοι δε άν^χοντα εις την 'Ρω- 
[χ.αϊχί)ν έποχτϋν, ανάγονται θ(Λως εις τί) έθνιχον 
των θρ^χών θρι^σχευ[χά, χαΐ πολλά δύνανται 
Χνα διδάζωσιν ήρ,ας περί των άγνωστοτέρων 
λεπτομ,ερειών της αρχαίας θραχιχ^ίς λατρείας. 

IV. *Απ6 τίς εποχής τής δη^Λοσιεΰσεως τοΟ 
συγγρά(Α[/.ατος του Απίί Βουό (4840) οι γεω- 
γράφοι άπαντες υποδειχνόουσιν, δτι είς την εύ- 
ρεΐαν χοιλάδα του Αιρ,ου, υπάρχουσι διάφοροι 
άρχαΤοι τύ(λβοι(ΙΐΙΐηΐΐ1ί), πέρΙωνο[χ.ως ούδε|ΐ.ίαν 
έχφέρουσι γνώριην. Ό Αΐηί Βοαβ άριθ(λεΐ πολ- 
λούς έζ αυτών, χαΐ αναφέρει (λόνον, οτι οι Τουρ- 
χοι χωριχοί πρεσβεύουσιν, δτι χατεσχευάσθησαν 
υπο των προγόνων αυτών είς τά [χέρη, εν οίς 
εστρατοπέδευον οι Σουλτάνοι ί| οι [χεγάλοι Βε- 
ζυραι, δπως άναστηλώσωσιν έπ' αυτών την του 
Προφήτου ση[Λαίαν. Ό V ίςαβδηβΐ έν τώ χάρ- 
ττί τής περιηγιίσεως αυτού προςΊθησι χαΐ άλλα 
είς τ4ν χατάλογον των χωμάτων τούτων* α- 
πέχει δμως ίνα έχφέρη γνώμην τινά περί του 
σχοπου, δι'βν συνεσωρεύθησαν. 

Πολύ Ιπάναγχες δμως είναι ϊνα διαφωτισθώ- 
μεν περί της φύσεως χαΐ του σχοπου των σω- 
ρών τούτων. Τπάρχουσι δε τοιούτων έχατον- 
τάδες, χαΐ ϊσως 5 μέγας αυτών άριθμδς απο- 
τρέπει διά το δαπανηρύν τους βουλομένους ίνα 
άνασχάψωσιν αυτούς* διότι τί) υψος αυτών είναι 
χατά μέσον δρον άπο 10 — 30 ποδών, τινών 
δε χαΐ περιπλέον. Έάν δμως παρατηρησωμεν 
χαλώς τύν τρόπον, χαθ' 8ν τά χώματα ταύτα 
διάχεινται, έάν συλλέζωμεν χαι άντιπαραθέσω- 
μεν τάς περί αυτών άντιφατιχάς ώς έπΙ τ^ 
πλείστον δοξασίας τών χατοίχων, και έζετά- 
σωμεν ίχ του πλησίον έχεΐνα έζ αυτών, άτινα 
άνεσχάφησαν έν μέρει, ίσως φθάσωμεν εις τι 
συμπέρασμα* άλλως τε δυνάμεθα νά βδηγηθώ- 
μεν χαΐ έχ τών χλασιχών άναμνιόσεων είς τάς 
έρευνας χαΐ τά^ υποθέσεις ημών. 

Άλλ' βφείλομεν πρώτον, ΐνα διαστείλο>μεν 
απ' αυτών τά μιχρά έχεΐνα υψώματα 4 9) 6 
ΐϊοδών, άτινα ευρίσχει τις χείμενα άνά δύο παρά 



τάς μεγάλας λεωφόρους, τάς υπάρχουσας άπ' 
αύτης της αρχαιότητος, χαΐ άτινα έχρησίμευον 
βεβαίως, ΐνα δειχνύωσι τάς διαφόρους διευθύν- 
σεις εν τοΙς άχανέσι τούτοις πεδίοις. Περί τών 
αληθών τυμβιχών προχωμάτ&)ν δυνάμεθα ΐνα 
έπιφέρωμεν τάς έζης παρατηριόσεις* 

ά. Τύ σχήμα αυτών είναι δμοιον πρύς τ6 
του έν Μαραθώνι χειμένου χώματος* 

β'. Πολλά τοιούτων άπαντ^ δ περιηγητής 
πρύς τά άνω του "Εβρου, δλίγιστα δε περί τύ 
στόμιον αύτου, έχτδς τών περιχώρων της Αί- 
νου, δπου υπάρχουσί τίνα. Ενίοτε άπαντ^ τις 
τοιαύτα χαι έπΙ τών ίρέων, άλλα σπανιώτατ* 
χαΐ χατ' έζαίρεσιν' * 

γ'. Ό μεγαλτίτερος αυτών άριθμί>ς ευρίσκε- 
ται πλησίον τών μεγάλων πόλεων, αΤτινες υ- 
πήρξαν ανέκαθεν μεγάλα κέντρα πληθυσμού, 
ώς π. χ/ περί την Άδριανούπολιν χαΐ πλησίον 
του Τατάρ Παζαρτζίκ, τϋς αρχαίας ταύτης 
Βησσαπάρας. Έν τη πεδιάδι, έν τώ μέσ(^ ής 
κείται ή Φιλιππούπολις, υπάρχουσι πλέον τών 
διακοσίων προχωμάτων. Έγώ αύτί>ς ήρίθμησα 
πλέον τών Ιξηκοντα μεταξύ Φιλιππουπόλεως 
καΐ Χισσάρ, έν τφ μέσφ πεδίων γονιμωτάτων, 
άτινα άναμφιλέκτως ήσαν ανέκαθεν κατίιώκη* 
μένα. Είναι βέβαιος νά απάντηση τις πολλά 
εξ αότών παρά τά χωρία τά κατοικούμενα σιά- 
μερον υπδ Όθωμανών, και άτινα ήσαν άλλοτε 
πόλεις καΐ πολίχνια βυζαντινά, κείμενα έπΙ 
του αυτοΟ χώρου τών αρχαίων θρακικών ά- 
στεων' 

δ'. Τινά εξ αυτών διετμτ^θησαν έν μέρει 
πρύς ίσοπέδωσιν της μεγάλης λεωφόρου, ί|ν ή 
Όθωμανικη Κυβέρνησις ανοίγει άπ' άκρας είς 
άκραν της Θράκης. Έκ της τομής ταύτης βλέ- 
πομεν, δτι οι σωροί ουτοί είσι κατεσκευασμέ- 
νοι διά της έπισωρεύσεως χοίς μόνου, δεν πε- 
ριέχουσι δέ, ώς τά αρχαία τυμβικά χώματα της 
εσπερίας Ευρώπης, σειράν άκατεργάς-ων λίθων* 

έ. Τινά έξ αυτών άνεσκάφησαν' αλλ* αϊ 
πλεισται τών ανασκαφών τούτων υπ' αδαών 
ανθρώπων καΐ έπ' έλπίδι άνευρέσεως' θησαυρού 
τίνος έπιχειρισθεΐσαι, ουδέν προς την άρχαιο- 
λογίαν δύνανται νά παράσχωσι βοήθημα, ώς κα- 
κώς γενόμεναι. Έντίίς τινών έξ αυτών ευρέθη- 
σαν κάλπαι πηλιναι, τμήματα αρμάτων καΐ 
δπλα, άλλ' άπαντα βαθύτερον του έπιπέόου, δ- 
περ άλλως καΐ εξηγείται* διότι ίθος ητον, ΐνα 
τίθεται δ νεκρύς έντδς βρύγματος, καΐ έπ' αύ- 
τοΟ συνεσωρεύετο, και άνηγείρετο είτα δ σο>ρ^ς 
του χώματος* 

ς\ Έκ της σπουδής τών άνακαλυφθέντων 



86β 



Ο ΕΝ Κ/Π, ΕΑΑ.ΒΝ. ΦΙλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑΑ0Γ02 



τούτων πραγμάτων |ΐ,«νΌάνομεν, 8τι δ τρόπος 
ούτος του ένταφιάζειν έςηχολούθησεν έπΙ πο- 
λύν χρόνον, ίιότι (χεταζύ αύτ&ν εύρέθηοαν ου- 
χί {λόνον ωραία καλλιτεχνικά αντικείμενα Ελ- 
ληνικής τέχνης, άλλα καΐ διάφορα άγγεΤα καΐ 
κοσμήματα 'ΡωμαΤκά. 

£ΐς τίνα χωρία τα τυμβικά ταύτα υψώματα 
κείνται έν τώ μένω των <τημερινών νεκροτα- 
φείων, του τόπου της ταφί'ις μίι άλλάξαντος 
άπ6 των απωτάτων χρόνων έν τοις κέντροις 
τούτοις τϋς άνθρωπίνης κατοικίας, μ' δλας τάς 
κοίνωνικάς, θρηακευτικάς καΐ πολιτικάς άλ- 
λαγάς. 

Δυνάμεθα δε εκ των προτέρων Τνα είπωμεν^ 
βποΤον Ισεται το αποτέλεσμα των ανασκαφών, 
έάν α{)ται γίνωσιν εύμεθόδως καΐ πολλαγοΟ. 

'Άλλως τε δέ καΐ 6 Ηρόδοτος αύτ^ς δίοωσιν 
ήμιν πολλάς περί τοΟ ζητιί»ματος τούτου Οετι- 
κας πληροφορίας. « ΤαφαΙ δε τοίσι ςύόαίμοσι 
3» αύτων είσΐ αιδε' τρεις μέν ημέρας προτιθέασι 
» τον νεκρόν, καΐ παντοία σφάξαντες ίρη'ίά εύο- 
» χέονται, προκλαύσαντες πρώτον* Ιπειτεν δε 
» θάπτουσι κατακαύσαντες ^ άλλως γή κρύ- 
» ψαντες» χ6)/έα ^ϊχ^α^τε^ άγώηι ηθίΐσι ηαγ- 
» τοίοτ^ έν τώ τα μέγιστα άεθλα τίθεται κατά 
» λόγον αονομαχίης. ΤαφαΙ μεν δί) θρήσκων 
» είσΐ αίδε» (4). 

Ό Ηρόδοτος διδάσκει ήμ&ς προσέτι, δτι Ι- 
θος ητο καί παρά τοις γείτοσι τών θροικών 
λαοΐς,τ2>άνεγείρειν χώματα έπΙ του λάκκου, έν4> 
κατέθετον τους εαυτών νεκρούς. Ό δε κ. ίιβ]βίΐη 
κατένευσε φιλοφρόνως, Ινα μοι διακοίνωση τάς 
περί τών χωμάτων της Βουλγαρίας καΐ 'Ρού- 
μελης σπουαάς αυτοΟ, £ς έτ^χειρησατο κατά 
την μακροχρόνιον έν ταΐς έπαρχίαις έκείναις 
διαμονί)ν αύτου. ΑΙ παρατηρήσεις αύτοΟ εισι 
κατά πάντα σύμφωνοι πρ{)ς την έμην γνώμην, 
Ιθαύμασε δε μόνον δ κ. ίιβίθαη έπΙ τι) πλη- 
θύΐ τών 'ΡωμαΧκών αντικειμένων, &τινα άνευ- 



(I) Ό Πλίνιος λέγκ βτι πλησίον «Ι^ς ΑΤ«οο Ιχβιτο 
χ^ χβρμα τοΟ Πολυδώρου. Παράβαλε δέ προς τό χω- 
ρίον τοΟτο χοΟ Έροδότοο τήν πβριγραφήν τΐ\: ένια- 
φιάνκως τοΟ βασιλέως Ηί1(ΐ6ΐαη(1, «ρονβυ'Ιένχος χατ& 
τόν Η'. αΙώνα έν τ9^ μάχη τ^ς ΒΓααναΙΙα, ώ; χαΐ 
τΑς λβπτομίρβίας &; $(^ωσιν ήμΤν ό χ. Εηςβ1ΙΐαΓ(!( 
πιρί τβ^ χωμάτων τ9^ς Σκαν^ιναυίίβς^ 12(ω; 8έ πιρί 
τοΟ βασιλέως ϋοΓΠΙ θανόντος χατά τό 950. — ϋϋίίΐβ 

Αη Μυδέβ (Ιβδ αηΐίοαίΐέδ άα Νοηΐ ά Οορβηΐια^αβ 
(ρορβηΐι. 4868) βΐ νοΓδο&β, Νοπϋδίνβ οΙιΙδίΐ^ΘΓ ί 
αβί Κοη^βΐί^β ιηαδβυιη ί Κ]ό1)βη1ιαιη (ϋορβιί. 
4859.) Σημ. τοΟ χ. ΟυηιοηΙ. 



ρ(σκονται έν τοΤς σωροΐς τοΙς κειμένοις πρλς 
βορ^αν του Αίμου. 

Ό Απίί Βοαό αναφέρει σωρούς τινας πλη- 
σίον της Σοφίας έν Βοσνία, έν *ΑλβανΙ^, λαΐ εϊς 
τίνα άλλα μέρη της Εύρωπα(κ51ς Τουρκίας. Τού- 
το ίέ άπο&εικνύει, 8τι τ& 8θος τών χωμάτων 
τούτων ητο γενικδν παρά τοΐς λαοΤς τοΤς οΐ- 
κουσι πρ6ς νότον του "Ιστρου. Ή άνερεύνησις 
τών χωμάτων τούτων εσεται βεβαίως ή μέρα ν 
τινά το άντικεΐμενον συντόνου σπουΧίΙς 8ιά 
τους αρχαιολόγους τϋς Ευρώπης, τδ ίε απο- 
τέλεσμα Ισεται ούχΙ άμοιρον ένλαφέροντος, 
Χιότι τά χώματα ταΰτα, καί ίΧίως τά τ^,ς Θρά- 
κης, περιέχουσιν έν έαυτοίς ίσως την 'ίστορίαν 
τών Ήρωίκών χρόνων της χώρας. 



Γ. 



ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ. 

Ό Τάκιτος τζτ.^ίς'η^χ τους εις τά ενδότερα της 
Θράκης οίκοΟντας λαούς τόσον βαρβάρους, δσον 
ήσαν καΐ οΐ Γερμανοί τής εποχής αύτου. Ή 
γνώμη Χέ αυτή ουκ αναιρείται ύπδ του Στράβω- 
νος ουδέ υπ6 του Πλινίου. ΚαΙ δμως γνωστόν, 
οτι δ Φίλιππος έλθών εις Τριμόντιον Τδρυσεν 
αποικίαν Ελληνικών, και δτι άργότερον δ Α- 
λέξανδρος είσέδυσε, καί διήλθε τάς πεδιά- 
δας του "Εβρου, καταλιπών βεβαίως ϊχνη της 
διόδου αυτού. Δέον λοιπόν ΐνα άνερευνήσωμεν, 
έάν ευρίσκωνται έντ^ χώρο: αύτη μνημεία τίνα, 
μαρτυροΰντα την κατά τους απωτάτους εκεί- 
νους χρόνους δπαρξιν βαθμού τίνος το© *Ελλη- 
νικου πολιτισμοΟ, τών Ιστοριογράφων και γεω- 
γράφων εκείνης της εποχής μηδέν μαρτυρούν- 
των περί αύτου. Έν Φιλιππουπόλει ούδεμίαν 
γραφην ευρον άρχαιοτέραν του Ε . π. Χ. αιώ- 
νος* άλλ' εις τά ενδότερα 8ξ λεύγας μακράν 
τής Φιλιππουπόλεως, εις Βησσαπάραν, έν τή 
χώρα τών Βέσσων, ιδιάζοντος άγρ(ο)ν κατά τ?)ν 
Στράβωνα, ή δεισιδαιμονία τών Όθωμανών δια- 
τηρεί άλώβητον ώραΐάν τίνα μαρμάρινον στΆ- 
λην, Ϋ,τις κατά τλ σχήμα τών χαρακτήρων τής 
έπ' αυτής επιγραφής, δέν δύναται νά ηναι με- 
ταγενέστερα του ^Αλεξάνδρου. *Η στήλη αύτη 
κείται ίν τινι νεκροταφεί(ι^ τής πόλεμος, τεθεί- 
σα έπΙ του τάφου Μωαμεθανοί^ τίνος αγίου, δο- 
ξαζομένου έπΙ θαυματουργΆμασι. Ή έπΙ του 
κίονος τούτου του κειμένου 1^ τινι μεμακρυ" 
σμέντ) γωνί^ τής Θράκης επιγραφή διδάσκει 

ίμα;, 

4 ) δτι άνηγέρθη προς τιμίϊν τοΟ *Απίλλω- 



Η ΘΡΑΚΗ Κϋ ΑΙ αρχαιότητες ΑΥΤΗΪ 



^67 



νος οδτινος, ί λατρεία ητο άγνωστος είς τους 
θρ^3οας της έποχης του Ηροδότου" 

ί] ίτ\ ρπηρχε χαΐ ναός αφιερωμένος τω θεφ 
τούτί^' 

3) δτι υπϊίρχε καΐ έκεΤσε τ^ Ιθος των πα- 
νηγύρεων, ων ο καθαρώς Ελληνικές χαρακττ,ρ 
{/.αρτυρείται υπί» πολλών αρχαίων συγγραφέων 
έζόχως δε υπίϊ ταυ Ισοκράτους ('Ισ. Πανη- 
γυρ. 643)• 

4) δτ* υπήχε καΐ εν τ^) χώρ^ έκεινη τί) Ιθος 
του στεφανόνειν δηρ,οσί^ άποφάσει του δί{Αου. 

ί. Ή γλώσσα της επιγραφής έ7ΐ καθαρωτάτη 
άττικη* τ6 υφός του διατάγματος [καίτοι ή άρχο 
έστΙν έφθαρμένη], δμοιάζει προς τα των Αθη- 
ναίων, άνευ μνείας δμως τών Γερόντων. Τ6 ό- 
λον δέ της επιγραφής μαρτυρεί περί της κατ' 
εκείνην τίιν έποχην υπάρξεως κατά τ& μέρος 
εκείνο της Θράκης πόλεως τινός, ης οι νόμοι 
και ή πολιτεία ήσαν καθαρώς Ελληνικά. 

Νομίσματα Ελληνικά της ακμαίας του Ελ- 
ληνισμού έποχης ανευρίσκονται πλείστα κατά 
τά άνω του ρείθρου του "Εβρου, καΐ ιδίως έν 
τ^ χώρα τών αρχαίων Βέσσων. Γνως•ί>ν δέ τοίς 
περί τά τοιαύτα ένασχολουμένοις, δτι ακριβής 
τις κατάλογος και ή συναρμολόγησις τών νο- 
μισμάτων της αρχαιότητος, άτινα ανακαλύ- 
πτονται καθ' έκάστην έν έκάστ>ϊ τών επαρχιών 
της ευρύχωρου Ευρωπαϊκής Τουρκίας, έν Θράκη, 
έν Βοσνίοί, έν Σερβί(^, έν Ερζεγοβίνη, έν Βουλ- 
γαρί^ι: καΐ κατά τά μεθόρια της Μακεδονίας, 
δύνανται ελλείψει ακριβών ιστορικών γνώσεων, 
ϊνα συντείν&>σι πολύ είς την έξιχνίασιν τών κα- 
τά την αρχαιότητα γεγονότων τών χωρών ε- 
κείνων. Ούτω έκ της έν τω μουσείφ του Βελι• 
γραδίου νομισματικής συλλογής, της συλλεχθεί- 
σης και κάταταχθείσης μετά πλείστης επιμε- 
λείας ϋπ6 του κ. Σ^οΐΐαίατίοΐί του νέου, καΐ ίΐν 
καθίστησι πολυτιμοτέραν ή άπ' άρχης της του 
Μουσείου συστάσεως .έζακολουθουμένη ίνδειξις 
του τόπου, έν φ ευρέθη ίκαστον νοιμισμα, μαν 
θάνομεν δτι έν ττ κοιλάδι του Μάργου τ6 έμ- 
πόριον, έμπόριον δέ λίαν έκτεταμένον, έζησκεί- 
το μέχρι της έποχης του Αλεξάνδρου, αποκλει- 
στικώς ύπ& τών κατοίκων του Δυρραχίου καΐ 
της 'Απολλωνίας (Οί. ΝοΙβ δΙΙΓ ((αβίοΐαβ 

ο1)]θΙδ αηΐίςυβδ οοηδθΓνέδ αα ιηαδθΘ άβ 
ΒθΙ^Γαάβ. Κθγμθ ΑΓοΙιέοΙοβίίϊΐΐθ. 1868). 

Τά κατά τ2) δυτχκ2»ν μέρος της Θράκης συν- 
εχώς ευρισκόμενα νομίσματα τ^ΐς ανθηρούς του 
Ελληνισμού εποχής άνάγονται^ <Γχεδ6ν άπαν- 
τα είς την Μαρωνείαν καΐ είς την θάσον. Έν 
τούτοις ανακαλύπτονται ενίοτε καΐ τετράδραχ- 



μα τών Αθηνών, αρχαίας μορφής, ων τίνα ήσαν 
κεκρυμμένα μετ' ιδιαζούσης επιμελείας. Έκ δλ 
τών της Μακεδόνικης εποχής υπάρχει μέγας 
άριθμδς νομισμάτ6)ν του. Φιλίππου, του *Αλε- 
ζάνδρου καΐ τοΟ Λυσιμάχου, άποδεικνύοντα δτι 
κατά τδν γ' π. Χ. αίώγα πολλαΐ υπήρχον σχέ- 
σεις τής πεπολιτισμένης Ελλάδος πρδς τους 
βαρβάρου; τής θρ(3^κης λαούς. 

Ή του Τατάο Παζαρτζίκ έπιγραφ-ί) μένει μέ- 
χρι τοοδε μοναοικη εΙς τδ εΤδος αυτής, ευτυχώς 
έπιβεβαιουσα γεγονός, δπερ αποδεικνύεται άμυ- 
δρώς πως ύπδ τών νομισμάτων, καΐ ισχύουσα 
ίνα μετριάσγ) τάς απολύτους καΐ περιφρονητι- 
κάς περί Θράκης δοξασίας τών αρχαίων ιστο- 
ριογράφων και γεωγράφων. 

Π. Έκτδς του Βυζαντίου, τής Αΐνου, τής 
Έρακλείας, τής Μαρώνειας καί τίνων άλλων 
πόλεων τής θρι^κικής Χερσονιζσου, αϊ ^ατά τά 
παράλια τής Θράκης Έλληνικαΐ άποικίαι, βλί- 
γης προσοχής άξιαι ήσαν. Παρά τω Ξενοφών 
τι βλέπομεν, δτι έξωθεν τών τειχών του Βυζαν- 
τίου υπήρχον βάρβαροι, έν δέ τοίς διας'ΐίμασιν, 
άτινα υπήρχον μεταξύ τών τής παραλίας πό- 
λεων κατώκουν έθνάρια, άτινα έπορίζοντο τά 
πρδς τ& ζην έκ τής ληστείας, καταπολεμού- 
μενα και υποκύπτοντα ενίοτε είς τδν ζυγδν 
τών βασιλέων τών Όδρυσών. .*Ά ελλειψις κά- 
λου λιμένος, κατά την εύρωπαΐκην τής Προ- 
ποντίδος άκτην, ητον ϊσως ί κυριωτέοα αιτία 
τής μετρίας αναπτύξεως τών κατά τΐν Θρ^- 
κην ^Ελληνικών πόλεων. ΚαΙ την σήμερον είς- 
έτι είς τάς παραλίας πόλεις ^ τής Προποντίδος, 
έν αίς μέγα γίνεται έμπόριον, οι ναυτικοί άνα- 
σύρουσιν έπΙ τής άμμου τής ακτής τά πλοία 
αυτών κατά τδν χε'.μώνα, άναμένοντες ίνα κα- 
ταβιβάσωσιν αυτά είς την θάλασσαν κατά τλ 
Ιαρ. Τδ ίθος τούτο είναι πανάρχαιον' ουδεμία 
δε επέρχεται ζημία εις τδ πλοίον διά τής έπΙ 
τής ψάμμου διαχειμάσεως αύτου. Ή ίλλειψις 
αυτή, έπαναλέγω, ητον ή κυριωτέρα αιτία, ως 
Ιμοι γε δοκεί, οι' ^ν αϊ μεν έπΙ τής Ασιατικής 
ακτής ΈλληνικαΙ άποικίαι μεγάλην καΐ τα- 
χείαν απέκτησαν λαμπρότητα καΐ άκμήν, α( 
δέ κατά την Θράκην ποτέ δεν ίφθασαν, είς εξ- 
ίσου μεγάλην ουδέ διαρκή λαμπρότητα. Έν 
τούτοις εύρίσκομεν πάλιν είς τά διάφορα μέρη, 
δπου αί πόλεις α&ται ίκειντο, λείψανα τίνα 
αναγόμενα είς τίιν άνθηροτέραν Έλληνικην I- 
ποχι^ν, καΐ δυνάμενα ΐνα διαφωτίσωσιν βμ&ς 
περί τής ιστορίας τών πόλεων εκείνων, καΐ Τνα 
συντελέσωσιν Ισως είς τίιν έν γένει πρόοδον 
τής αρχαιολογικής έπιστι&μης^ 



36δ 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



ΜνημΒία. Μβταζύ των [Λνγ)(χε[ων, ?| καΐ τών 
έρειτήων των διαφόρων αρχαίων οίχοδομών, ά- 
τινα ευρίσκονται κατά την πεοί ίς δ λόγος 
'παραλίαν τά κυριώτερά είσι* 

•1. Υπόγειος τις τάφος έν ΠανΕ^ί^. 

2. Το τείχος της ΧερσονιΙΙσου. 

3. Τί> Ίτρόχωιχα τίς Αίνου. 

4. Λείψανα όχυρο>[ΐ.άτων καΐ ναών, λίαν κα- 
κώς θ(χ,ως ίχοντα. 

ά) ΙΙάνιδος, την δποίαν δ Υί^υβδηθΐ ένορ,ά- 
ζει Βαηίαϋο, καίητις ές-Ιν ή των Βυζαντινών 
ίΐάηογ^ αναφερομένη έν τοΙς θέμασι Κο>νς•αν- 
τίνου του Πορφυρογέννητου καΐ έν τοΙς Κατα- 
λόγοις τών Έχισκοπών, έστΙ τίϊν σήμερον πτω- 
χτί τις καΐ άθλια Ελληνική κώμη, μίαν ώραν 
απέχουσα πρδς νότον τίίς 'Ραιδεστοϋ, Ό έν 
αύτ15 αρχαίος τάφος άνεκαλύφθη , ώς φαίνε- 
ται, κατά τί> 1858. "Εστί Χέ έσκαμμένος έπΙ 
της άκτης πρ6ς βορ^αν τής περιοχΤ^ς, ίΐν χατεΐ- 
χεν ή' αρχαία πόλις , καΐ έντλς στρώματος τι- 
τανώδους' Ιχει Χέ τί> σχήμα θαλάμου ορθογω- 
νίου, έχοντος υψος μέν περί τά 2 μέτρα, πλά- 
τος δε καΐ μυϊκός π^έον τών 2 μέτρων. Έν τώ 
βάθει του υπογείου τούτου υπάρχει εύρος τις 
τοζοειδ-ίΐς κλίβανος* δεζιόθεν καΐ άριστερόθεν 
υπάρχουσι δύο ανάλογοι κλίβανοι, πλιίρεις και 
ο{ τρεϊς βστών" ουδέν τεμάχιον κάλπης ουδέ 
σαρκοφάγου άνεΟρον έν αύτοίς. Υπεράνω του 
απέναντι τής εισόδου κειμένου κλιβάνου έστΙ 
λελαζευμένον έτησττίλιον λίαν κεκοσμημένον, 
άλλα βεβλαμμένον ύπ6 της υγρασίας καΐ τών 
μετέπειτα έπιπρος-εθέντων χρι^ιανικών σημά- 
των, τίΐς ^ωγμ^ς ταύτης μετατραπείσης εις ά- 
γίασμα. Έ μόνη έπιγραφτί, ^ν δύναταί τις 
μετά τίνος πιθανότητος άναγνώναι έπι τών 
τοίχων έστΙν ή λέξις ΙΑΚΟΣ. Τά δέ γράμματα 
ού δεικνύουσιν ουδέ τίϊν αρχαϊκών έποχΆν, άλλ' 
ουδέ την Έλληνο-^ωμα'ίκτίν. 

Τ6 υπόγειο ν τοΟτο δ μοιάζει πολύ κατά τί)ν 
γβνικίιν αότοΟ διασκευι^ν, κατά τί)ν έπΙ του 
τοίχου λελαξευμένην κορωνίδα καΐ κατά τά 
επίλοιπα προσαρττίματα πρδς πολλούς τάφους 
τϋς Παλαιστίνης, ιης Συρίας καΐ τ?1ς Μικρίς 
Ασίας. Τοιαύτα μνημεία, νομίζω, δτι ουχυπάρ- 
χουσιν έν τ^ κυρίως Έλλάοι. Πολλά βεβαίως 
τοιαύτα μνημεία δύνανται ΐνα ευρεθώσιν ε{ς τά 
πέριξ τγ)ς Πανίδου, δπου ή τιτανώδης γη, ώς 
έν 8λγ) τ5) θρ4)(Ύ), ευρίσκεται έν άφθονί(^. 

Δέν δυνάμεθα δέ ΐνα μ*}) άναγνωρίσωμεν έν 
τώ τάφί^ τούτω τίίς Πανίδου τάς ενδείξεις έ- 
πιρ^ο^ς βαρβαρικές. Διότι δ τύμβος οίκτος, καί 
τοι σκαφεις έν έποχ^ ανθηρά, δέν ητο καθαρώς 



Ελληνικός, άλλα μ&λλον θργΧθ-*Ελληνιχ<ς. 
Αύτ& δέ τοΟτο καθίστησιν αύτύν λίαν πολύτι— 
μον, διότι δυνάμεθα Ινα θεωριίισωμεν α&τλν ώς 
μοναδικόν δείγμα απολεσθείσης καΐ ούπω γνω- 
στϋς τέχνης. 

β') Τύ μόνον μέσον, δι* οδ αί τίς θρ^κιχ^ς 
Χερσονιίσου πόλεις τίδυνι^θησαν, Ϊνα έξασφαλί* 
σωσιν έαυτάς έκ τών επιδρομών, ητον [ή άνέ- 
γερσις εύρέος καΐ μεγάλου τείχους έκτεινομ^* 
νου άπύ τ?1ς μιδς θαλάσσης εις την έτέραν. •Η 
ιστορία του τείχους τούτου έστΙ λίαν περίπλο- 
κος, συνέλεζαν οέ τά περί αυτού υπλ διαφόρων 
λεχθέντα εΙς ιδίας πραγματείας δύο λόγιοι, δ 
κ. κ:>6ΐΐΐΐ11ζ έν Βερολίνω καΐ δ κ. Παρανίκκς 
έν Κωνσταντινουπόλει. Άνεγερθέν τ6 πρώτον 
υπύ του Μιλτιάδου, κατεστράφη πολλάκις μέ- 
χρι της εποχής του Λυσιμάχου, και πολλάκις 
άνηγέρθη. £( καΐ ούκ άνευρίσκομεν πλέον το^ 
προτειχίσματα του Αναστασίου, πρ^ς βορ^β^ 
τίίς Κωνσταντινουπόλεως, δυνάμεθα δμως Τνχ 
άκολουθι^σωμεν την διεύθυνσιν τών δχυρωμά- 
των του Μιλτιάδου άπύ τοΟ κόλπου τής Σάρ- 
ρου μέχρι τίς Προποντίδος' διότι έχρησίμευ- 
σαν ώς υπόβαθρα ε{ς Βυζαντινά προπύργια, περί 
ών δ Προκόπιος πολλά καΐ μακρά αφηγείται. 
Τά δχυρώματα ταΰτα καΐ νΟν Ιτι έν μέρει 
σώζονται* βλέπει τις δέ έν τί) βάσει α5του ω- 
ραίους ίγκους λίθων, οίτινες είσΐ τίΐς Έλλη- 
νικνίς έποχης. Σώζονται δέ οι ίγκοι οδτοι κατά 
μακράν σειράν καΐ κατ' ευθείαν σχεδύν γραμ* 
ην άπ6 τϋς μιας θαλάσσης είς τ•}ιν έτέραν, 
ιερχόμενοι διά τίνος φρουρίου ^ ακροπόλεως, 
περιτετειχισμένης ωσαύτως, ης σώζονται πολλά 
ερείπια, καΐ ήτις έστΙν ή λυσιμαχία, μετονο- 
μασθεΐσα κατά τύν μεσαίωνα 'Βξαμίλιον, ώς 
Έουτο φαίνεται παρά τοΧς Βυζαντινοΐς' τ^ τε- 
λευταΤον τοΟτο ίνσμα δυνάμεθα νά άνεύρωμεν 
^^δίως έν τφ σημερινώ ' ΛξαμΙΛ . 

Έκ τών υπαρχόντων νυν λειψάνων κατα- 
φαίνεται, •8τι τύ τείχος τούτο ητον ωραίας κα- 
τασκευής, πολύ δμοιάζον πρ^ς τά λοιπά πολε- 
μικά περιτειχίσματα, ών πολλά λείψανα ευρί- 
σκονται έν Ελλάδι, ώς πν χ. τά αξιοπερίεργα 
δχυρώματα της πόλεως Άρκεσίνης, έν τη νιί- 
σ(^ Άμοργώ. Έκτ{)ς δέ τούτου τύ τείχος το!^- 
το άξιοσημείωτόν έστι, καΐ διά τύ μ^κος αΰ- 
τοΟ, ο& δ ελάχιστος δρος έστΙν ίξ χιλιόμετρα, 

γ') Ή πόλις ΑΤνος παρακμάζει καΐ σμικρό* 
νεται ήμέρ^ τ?ι ήμέρ^^ πλειότερον. Προέρχεται 
δέ τοΟτο έκ τών ένδημιακών πυρετών, τών πα- 
ραγομένων υπύ τών λιμναζόντίον υδάτων πέ- 
ριξ τών εκβολών του '^Εβρου. Τά λιμνάζοντβ( 



ι 



Η θί ΑΜ Κλϊ Αϊ ΑΜΑΙ0ΤΗΤΕ£ ΑΥΤβΧ 



369 



Ί^Ιίτα Κ^κτα &9ΐ)(ΐ.έραι αύζάνουσι, χαΐ τά τέλ- 
ματα πολλαπλασιάζονται. Ή κατάστασις αδ- 
τη τϋς χώρας άπορίαν προξενεί χαΐ άμηχανίαν 
είς τλν ττεριγιγοόμενον αυτιών. Πώς -ίΧυνί- 
θη ν& ύπάρξγ) χαΐ άχμάσ»), χαΐ άρχοΟσαν λά- 
βη σημαντιχέτητα, πόλις ίν τοιαύτη νοσώΧει 
χώρ^ χειμένη; *Αλλ' ή αμηχανία ημών παύει, 
δταν άναλογίφθώμεν, δτι οΐ αρχαίοι είχον ευρει 
μέοα, Χι' ων χαθίστανον ίττον νοσεράς τάς α- 
ναθυμιάσεις τϋς ΣτεντορΙίος λίμνης. Διύτι άλ- 
λως ούχΙ μύνον τίΐς Αίνου τίϊν δπαρξιν, άλλ* 
ούΧ^ τ%ς έπΙ τϋς Χεξι&ς ίχθης τοΟ 'Έβρου χαι 
πλησίον τις Αίνου χειμένης πύλεως του Τραϊα- 
νοΟ, τϋς πρωτευούσης ταύτης τ^ς 'Ροίύπης, 
την Ιδρυσιν δυνάμεθα νά έννοι6σωμεν, £άν χαΐ 
τύτε έλυμαΐνοντο τίιν χώραν, ως νΟν, οί χαχοιί)- 
θεις χαΐ φθοροποιοί π«^ρετο(. 

Έχτ&ς ίέ τούτου ή ΑΤνος στερείται χαΐ λι- 
μένος, τα δέ πλοία τα προσερχόμενα. Ινα >ά- 
βωσι τους δια του ΤΕβρου (α) 7κλλομένους πρλς 
έξαγωγίιν σίτους τϋς ^Ρούμελης, άναγχάζονται 
νά άγχυροβολωσι περί τα 4 μίλια μαχράν του 
παραλίου, εντ6ς μιχροΟ δρμου έχτεθειαένου εΙς 
πολλούς χινδύνους, χαΐ εις τους σφοορούς νο- 
τιοδυτικούς άνεμους. Άλλ* οι άρχαΧοι δια τϋς 
χαραχτηριζούσης αυτούς περινοΐας έθεράπευσαν 
τά ελαττώματα ταύτα τίΐς χώρας. Λιύ χαΐ 
τί)ν σιϋμερον εύρίσχομεν έν χ^ Αΐν(^ λείψανα 
γιγαντιαίων Ιργων, άποδειχνυύντων την άχατα- 
νόητον δραστηριότητα των Έλληνιχών άποι- 
χιών, χαΐ αυτών Ιτι, αΤτινες δλίγων μόνον βοη- 
θημάτων ήσαν χάτοχοι. 

Πρύς ανατολάς του 'Έβρου, χατά μίαν χαΐ 
ιξμίσειαν ώραν μαχράν τϋς Αίνου, υπάρχει άλυ- 
χΐ4 τις λίμνη, δπύ των εγχωρίων ίμχοιΗσμέγη 
χαλουμένη' ή λίμνη αυτή χωρίζεται 6π6 τ^ς 
θαλάσσης διά τίνος ψαμμώοους πλευρ&ς, ούχΙ 
λίαν αρχαίας, έχούσης πλάτος δλίγων τινών 
βημάτων. *Η λίμνη αύτη έσχημάτιζεν άλλοτε 
λιμένα λίαν άσφαλΐ^, δώ χαΐ ή Όθωμανιχη 
Κυβέρνησις έσχεδίασέ πως νά έζορύζτ) χαΐ πάλιν 
αότόν. Απέναντι της λίμνης ταύτης, 400 μέ- 
τρα μαχράν τ^ΐς θαλάσσης, οΐ αρχαίοι εΙχον ανε- 
γείρει πρόχωμα, ο& οΐ χολοσσαΤοι λίθοι φαίνον- 
ται χαΐ τήν σήμερον έν τ^ θαλασσή, μιϋχους 
300 ποδών, χαΐ πλάτους είχοσι ποδών. Τύ πρό- 
χωμα τοΟτο ητο τοσούτφ μεγαλοπρεπές, ώς-ε 
δυσχολεύεταί τις νά παραδεχθώ, δτι μιχρά τις 
χαΐ άπομεμονωμένη έπΙ τών άχτών τής Θρ4- 



(1) Αιά «χ•&(&ν λίαν εύθραυστων. 

(ΕΑΑΗΙΙ. ΦΙΑΟΑΟΓ. 2ΤΛΛ0Γ02. Τ0Η02 Τ'.) 



χης Έλληνιχί) άποιχία ^ίδυνι^βη, ΐνα έτηχειρι- 
σθ^ τοιοΟτον ίργον* άλλ* 4 Έλληνιχ6ς τΐΊς χα- 
τασχευής χαραχτί)ρ έστΙ καταφανέστατος. Διά 
τίς ανεγέρσεως του προχώματος τούτου έζη- 
σφαλίζετο ή υπαρζις χαλοΰ λιμένος, ου άνευ 
δέν ιζδύνατο νά υπάρζη πόλις ίμποριχι^. Προς- 
έτι εμπόδιζε τούτο την ε{σροιπν, χαΐ ε{ς διά- 
φορα μέρη σώρευσι^ τ5^ς άμμου, χαΐ τ4)ν ώς 
έχ τούτου γέννησιν διαφόρων μιχρών συναθροί- 
σεων δδατος, ώς τά νυν τοΟτο υπάρχει, χαΐ την 
έχ τ^ς άτυοσυνθέσεως τών υδάτων τούτων πα- 
ραγωγί)ν δηλητηριωδών, ώς σιϋμερον, άνο^θυ- 
μιάσεων. 

Έχ τών μεγαλοπρεπών δέ τούτων ερειπίων 
μανθάνομεν, χαΐ δτι οΐ "Ελληνες εΤχον Ισως με- 
τασχηματίσει, δίδοντες εις αύτύν χαλ^ιν διεύ- 
θυνσιν, τδν ^οΟν τοΟ "Εβρου χατά τάς Ιχβο- 
λάς αύτου. Έχ τών εΙς τίνα μέρη εργασιών αυ- 
τών δυνάμεθα μέν νά είχάσωμεν τοΟτο, άλλ' 
α{ περί τοΟ ζητήματος αύτου Ιρευναί ^{σι λίαν 
δύσκολοι, Ινεχα τών πολλών καΐ πολυειδών 
μεταβολών, 4ς ύπέςτοσαν τά περί τ-ίιν Στεντο- 
οίδα λίμνην μέρη, ου μην άλλα καΐ κινδυνώδεις, 
οιότι έν τω μέσφ τών ελών τούτων διαμένων 
τις διατρέχει κίνδυνον βέβαιον, ΐνα πάθτ) υπλ 
κακοι6θους πυρετοΟ, καΐ έν τω μέσφ τοΟ χει- 
μώνος αύτου. Δυνάμεθα δμως νά βεβαιώσωμεν, 
δτι τύ στόμιον τοΟ "Εβρου δέν ητον, δποΐον υ- 
πάρχει σήμερον, κατά τίϊν έποχην τϋς λαμπρό- 
τητος τϋς Αίνου καΐ τίΐς Τραΐανουπόλεως. 

Τύ πρόχωμα τίς Αϊνου τάττεται μεταξύ 
τών αποδείξεων, ών καθ'έκάστην ανακαλύπτει 
μέγα πλήθος ί αρχαιολογία, καΐ αΐτινες μαρ- 
τυρουσιν ήμΐν την μεγάλην καλλαισθησίαν καΐ 
την επιδεξιότητα, πρ^ς δέ καΐ την φρόνησιν 
καΐ τύν πρακτικύν νοΟν τών αρχαίων Ελλή- 
νων, καθ' δλα τά εϊδη της αρχιτεκτονικής. 

δ') Έν Θρ4)^η δέν σώζεται ούδεΙς βλόκληρος 
ναός, ουδέ τείχος τι ίλόκληρον, ανήκον εΙς 
τ•ί)ν έποχ•ήν, περί ί ς ενταύθα δ λόγος' άλλ' ευ- 
ρίσκονται τρολύτιμα λείψανα τοιούτων οίκοδο* 
μών. Έντδς τοΟ τείχους τής Αίνου καΐ έν τ5]1 
ο{κί^ του Διοικητού ευρομεν τρία τεμάχια ω- 
ραίας ζωοφόρου (Γπδβ), αναγόμενης εις τίιν άν- 
θηροτέραν τής τέχνης έποχ'Αν, άνι&κοντα δέ καΐ 
τά τρία είς τύν αύτύν περίβολον (δ&ΟβΙΙαίη), 
σμικρότερον τοΟ έν *Αθηναις ναού τής Άπτέρου 
Νίκης. Ή ζωοφόρος αυτή ϊχει 30 έκατοστομέ- 
τρων δψος, καΐ παρίςΎισιν έπεισόδιόν τι τοΟ περί 
Αμαζόνων μύθου. Έν Έξαμιλί(^ βλέπει τις Ι- 
χνη τινά τών ναών τής ΑυσιμαχεΙας* έν 'Ραι- 
δεστφ πολλά τμήματα το^ περιτειχίσματος 

47 



370 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦΙλΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ 



τίίς Βυσάνθγϊς' έν ΠανΕί^ [Λεταξύ αυτοϋ καΐ του 
Κου(χβάγου ανάλογα τίνα ερείπια υπάρχουσιν. 
Έν Περι^άσει βλέπει τις τα ίχνη αρχαίου ναοΟ, 
κει [/.ένου παρά τ6ν αίγιαλόν, καΐ έπΙ των ερει- 
πίων του δποίου άνηγέρθη ναός της χριστιανι- 
κής θρησκείας, διατηρών πολλά και ώραΧα 
[λάρι^αρα του αρχαίου τε[χένους. 

^Ετζίγρα^αί. — Αί εις τ•})ν ^Ελληνικην έπο- 
χίΐν άναγό[χεναι έπιγραφαί είσι λίαν σπάνιαι έν 
θράκγι" υπάρχουσιν δ[Λως έν Πανί^ω καΐ έν Γά- 
νΐώ τρεις, ων ριεγίστη ή σπουδαιότης, ή των 
ούο μάλιστα. 

Γνωστόν πόσον διαφιλονεικεΐται εισέτι ή ά- 
ληθίις αξία των παρά τοις άρχοάοις [χέτρων 
καΐ σταθ(Λών' οι αρχαιολόγοι ουδέν βέβαιον 
δύνανται είσέτι ίνα άποφανθώσι. Μεγάλως λοι- 
πόν '^ίθελεν ωφελήσει ήμας τοιούτον τι [λέτρον, 
άνακαλυπτόμενον καΐ άποδεικνυόμενον, δτι ητο 
έπίση/ιος μηριχί} μήνρα [βίαΐοΐΐ.] 

Τ& νεώτερον, καΐ κατά τίιν γνώρ,ην των αρ- 
μοδίων κριτών το έντελέστερον, των περί στα- 
θμών και μέτρων παρά τοΤς άρχαίοις σύγγραμ- 
μα έστι τ6 του κ. ΥΗδηαβΖ Ο^ΐ^ίρο" δ συγ- 
γραφεύς δέ ούτος παραδέχεται ώς ακριβώς γνω- 
στί)ν και άναμφισοτήτητον έν μόνον μέτρον. 
Μετά τίνα καιρόν δ κ. άβ λνΐΙΙο ήδυνηθη ϊνα 
καταμέτρηση μίαν Άττικην ήμικοτύλην. Κατά 
δέ τ6 1867 ή Αρχαιολογική Εταιρία των Α- 
θηνών προσεκτησατο πολύτιμον χοΐνικα, ίς 
γνωστή ήμϊν ή χωρητικότης (1). Έ δέ μικρά 
πόλις Γάνος κέκτηται τέσσαρα μέτρα διά τά 
υγρά καλώς διατετηρημένα καΐ φέροντα εισέτι 
έγγεγλυμμένην έπ' αυτών έπιγραφήν, δεικνύου- 
σαν τ6 ίνομα αυτών. Ευρίσκονται δέ αά τέσ- 
σαρα ταύτα σταθμά συνηνωμένα έπι μιας μαρ- 
μάρινης τραπέζης, δμοίας πρί>ς έκείνας, άς άνε- 
κάλυψαν έν 'Ιταλίοι, και ων μία υπάρχει καΐ 
έν ττ} Άκροπόλει τών Αθηνών, λίαν δμως έ- 
φθαρμένη καΐ άχρησίμευτος πρύς τάς άρχαιο- 



(4) ΠαράβαλΕ τήν έμήν σολλογήν τ(&ν έν Ελλάδι 
ΧΐραμΒίων έπιγραφ(&ν σιλ. 417 χαΐ τ;άς "καραττ^^ί^ 
σεις, &; μοι άπηύθυνβν ό χ. £ύ7τρατιά$ης έν ι^ 'Αρ- 
χαιολογιχΫ^ Έίΐηα. τ&ν Αθηνών 1870 *Λ^ιθ. 14 διά 
τίνα πρβγματείαν μου πβρί τοΟ άνηχειμένοο τούτου, 
δημοσιευΟεΤσβν έν 0θΐηρ1θ8 ΓβΓκΙΐΙδ (1β Γ ΑοίΙίΙόπΐίο 
(Ιβδ ίηδΟΓίρΙδ. Ό χ. ϋύϊτρβηάδης, δρς περιέγραψε 
πολύτιμον τι σήκωμα άναχαλυφ6έν έν Γυθείου, δέν 
ήδύνατο ϊνα γνωρίζη τά περί ών ένταΟΟα ό λόγος. 
Έάν έγνώριζεν αυτά Γσως η^βλε μεταβάλει γνώμην. 
ΈπιφυλάβΦομαι Υνα σοζηιήσω τήν γνώμην τοΟ χ. 
Εύφτρατιάδοο, άπόταν πραγματευθα> περί τ&ν ^ρα- 
κικ(λ»ν Σηκωμάτων. Σημ. το!( χ, ΒοίηοηΙ• 



λογικάς μελετάς. Αί τράπεζαι χυται ώνομάζον-^ 
το παρά μεν τοϊς "Ελλησι σήκωμα^ παρά & 
τοις 'Ρωμαίοις ροηάβίαπϋΐη (4). Ό κ. Ε^^- 
^ΘΓ σπουδάσας άπάσας τάς μέχρι τούδε άνβε— 
καλυφθείσας τράπεζας και τά κατ'αύτάς, λκ- 
πραγματεύθη περί αυτών έν ίδί^ πραγματεία, 
?1ν άνέγνω Ιν τινι συνεδριάσει τών άρχαιολί--^ 
γων τίς Γαλλίας. 

Ή έν Γάνφ υπάρχουσα πλάξ, μετά μεγίςιο^ 
έστιν επιμελείας λελαζευμένη' φέρει δέ τέσσχ- 
ρα κοιλώματα μετά τών ακολούθων επιγραφών* 
Παρά τ^ μεγαλείτερον ΗΜΙ • 

Είτα ΤΡΙ 

ΚΟ 
Η 

Δεν Ί^δυνιηθην Ινα καταμετρήσω τλ πρώτον 
κοίλωμα, άλλ' ή χωρητικότης αύτοΟ δύναται 
ευκόλως ίνα γνωσθ^^, διότι βεβαίως υπάρχβι 
μεταξύ αυτού καΐ τών άλλων τριών αναλογία 
βαθμού* άλλα μετρέσας τά αλλχ τρία είφον^ 
οτι ή χωρητικότης του δευτέρου μεν ίτοι του 
ΤΡΙ έστΙν ϊση=πρί>ς Α. 0,885, ή του ΚΟ =: 
Α. 0,28• ή του Η=Α. 0,14. 

ΈπΙ της κυρίας πλευρ&ς του μνημείον τού- 
του υπάρχει έγκεχαραγμένη γράμμασι της Μα- 
κεδονικΐΐς έτίοχης ή λέξις' 

ΙΕΡΟΣ. 

Σήκωμα δέ Ελληνικής καταγωγής, άνάλο* 
γον πρ6ς το έν Γάν(^ υπάρχον, τουτέστι φέρον 
άβλαοή τά βνόματ^ι τών μέτρων, ευρέθη μέχρι 
τούδε έν μόνον, άνακαλυφθέν ύπ6 του κ. >¥»- 

^ηθΓ ΟαΓδοΙιαΙί (2). 

Ή δευτέρα τράπεζα, ή τ^ς Πανίδου, φέρει 
πέντε κοιλώματ9^ άνευ επιγραφής τίνος. Δυνη- 
θείς ίνα μετρήσω τήν χωρητικότητα τών δύο 
έζ αυτών ευρον τήν του δευτέρου μέν κατά τλ 
μέγεθος ισοδυναμούσαν πρ^ς Α. 1,786, την 
του μικρότερου δέ = Α. 0,163. ΈπΙ δέ του 
χείλους της τραπέζης φαίνονται τά έξίΐς γράμ- 
μ,ατα' 

ΑΝΟΜΟΥΦΑΙΝΙΠΠΟΥ 

Ή επιγραφή αυτή ές-Ι τεθραυσμένη πρ^ς τλ 
άριστερον αυτής μέρος* κάτοικος δέ τις μοί I- 
δειζεν άντίγραφόν τι τίίς επιγραφής, ποίν ή βλα- 
φθ^ τ6 αριστερών αύτης μέρος* ίχει δέ ώδε* 
ΕΠΑΓΟΡΑΝΟΜΟΥΦΑΙΝΙΠΠΟΥ 



(Ι) Περ\ τα»ν δύο τούτων λέξεων ουδέν ε1>ρομ«ν έν 
τοΤ; διαφόροις άρχαιολογιχοΤς συγγράμμασιν, &τινα 
συνεβουλεύθημεν. Α. Ζ. 

(1) Έγραφαν τοΟτο χατά τό 1869. Σήμερον τ6 
πρβγμα άλλως Ιχει, Σημ. τοΟ χ. ΟαπίΟΐνΙ. 



Η ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΗΣ 



371 



Ή έΐΓίγραφιά» <? χα^ [ΐοναδικη, δι^τι δίν υ- 
πάρχει δ[Αθία τις, έπΙ ένος σταθ|Λθυ, Ιστιν ό- 
μως φυσιχη' ϋπενθυ[Λίζει δε τλ πάρα 'Ρω[ΐ.αίοις 
Ιθος, ίνα χαράττωνται ενίοτε έπι των ροΐΐ- 
άβΓίίπαπί έπιγραφαί, λέγουσαι δτι ή Διαν- 
δρία (ΟΐΙΙΙΓϊΐνίΓΐ) έφρόντισεν ϊνα χατασκευα- 
σ6τι δ τύπος ούτος των οταθ|λών. Πολλάχις Χέ 
απαντώνται καΐ έπΙ σταθ(Αών ελληνικών όνό- 
(χ,ατα ά<ττυν6[/.ων καΐ άγοραν6|Αων. Μετά την 
λέξιν ΦΑΙΝΙΙΙΠΟΥ υπάρχει, κεχαραγιι,ένον κη- 
ρύκειον. Έ δε ακριβής δ(χοιότης του έριβλΊπίλα- 
τος τούτου καΐ του τύπου τ5ίς συνορευούσης 
αυτί» επιγραφής πρδς τα έπι τών ά[Λφορέων της 
'Ρόδου, της Κνίδου καΐ της Θάσου γεγλυ{Α[Λένα, 
δεν θέλει βεβαίως φανη άναξία προσοχής ε{ς 
τους καταγινομένους περί την έξακρίβο>σιν τών 
λίαν σκοτεινών εισέτι ζητη(Λάτων της αρχαίας 
κεραμικές τέχνης. Πολλοί αρχαιολόγοι φρονοΟ- 
σιν, δτι αί τέσσαρες ?| πέντε χιλιάδες επιγρα- 
φών, αΤτινες Ρ^έχρι τούδε άνεκαλύφθησαν έπΙ 
τών ώτων (λαβών) διαφ(5ρων ά(Λφορέων, ε^σΐν ά- 
ποχρώσα έγγύησις της κατά τους νόμους χω- 
ρητικότητος αυτών. Ή εν Πανίδύ^ ευρισκομένη 
πλαζ φαίνεται πως έπιβεβαιουσα την γνώμην 
ταύτην, ήτις έάν άποδειχθη ως δρθη καΐ αλη- 
θής, πολύ θέλει διαφωτίσει ήμας περί της τών 
αρχαίων εμπορικής νομοθεσίας. 

Τρίτη δέ τις πλαζ, ευρεθείσα ωσαύτως έν 
1Ιανίδ(^, δείκνυσιν ήμΐίν κατά πόσον έμερί ιχνών 
οι αρχαίοι και περί τών ελαχίστων λεπτομε- 
ρειών, έπΙ κοινώ άγαθώ. Ή μετρολογικη αυτή 
τράπεζα, λίαν έφθαρμένη ούσα, φέρει μεταζύ 
άλλων καί τι μέτρον χωρητικότητος ένδς και 
ημίσεως έκατο^ολίτρου' τουθ'δπερ δεικνύει, δτι 
οι 'Έλληνες είχον σταθμικούς τύπους καΐ διά 
τάς ελαχίστας υποδιαιρέσεις τ51ς κοτύλης. ΈπΙ 
τής πλακύς ταύτης άναγινώσκεται είσέτι μο- 
νόγραμμα τι καΐ το γράρ-μα Η. 

Αί λοιπαΐ έπιγραφαΐ της ανθήρας εποχής, άς 
ευρομεν, ανάγονται εις την ιδίαν έκαστης αποι- 
κίας ίστορίαν, μηδέν γενικον δεικνύουσαι. Πολ- 
λαΐ ες αυτών είσΐν επιτύμβιοι* μία δέ έστΙν ά- 
νακηρυζις της ευγνωμοσύνης κατοίκου τινός 
τ^ς Πανίδου πρύς τύν "Άτταλον' * έτερα δέ τις, 
ε?ς τύ αυτύ ευρεθείσα μέρος, καταραται του 
Φαινίππου, του άγορανόμου ϊσως εκείνου^ 8ν άνε- 
φέρομεν τζδη, άποδειχθέντος ίσως έπιληψίμου 
έν τΐ^ έζασκησει τϋς λειτουργίας αυτού. 

ΕίχοηχαΙ αρχαιότητες, — "Ολαι αί Έλλη- 
νικαΐ πόλεις, καΐ αί έλάχις-αι αυτών, συνημιλ- 
λώντο, ϊνα ίχωσι πολύτιμα αριστοτεχνήματα. 
Ό Στράβων λέγει, δτι υπηρχεν έν Άπολλωνί^ 



άγαλμα τι περικαλλές του Καλαμίδος* ώραΐα 
δέ τίνα ανάγλυφα σωζόμενα άχρι τών ήμερων 
ημών μαρτυρουσιν, δτι αί ώραΐαι τέχναι, έκαλ- 
λιεργουντο καΐ έν ταΤς πόλεσι τ7,ς θρακικές 
παραλίας. Σημειωτέον δμως, δτι ουδέν τύ κοινον 
μεταζύ τών ανάγλυφων τούτων και τών έν 
Πανίδω γλυφών' δ χαρακτηρ τών ανάγλυφων 
τούτων εστί καθαρώς Ελληνικός άνευ βαρβαρι^ 
κ^ΐς τών πέριζ φυλών επιρροής. 

Βωμός τις αφιερωμένος ταίς Νύαφαις, καΐ ευ- 
ρεθείς μεν πιθανώς έν Πακτύτι, διατηρούμενος 
δέ σήμερον έν Καλλιπόλει, έστιν έργον εκ τών 
καλλητέρων. Έ μυθολογουμένη σκηνή άπεικο- 
νίσθη πολλάκις, ως γνωστόν, άλλ' ως έπΙ τλ 
πλείστον υπο έρμογλύφων αδαών, και δι* αγρο- 
τικά αναθήματα. Έν τω ανάγλυφο) της 11α- 
κτύης βλέπομεν τρεΙς Νύμφας, περιβεβλημένα; 
χιτώνας κυματίζοντας, άλληλοκρατουνται δέ 
εκ τών χειρών, δδηγούμεναι υπο του Έρμο\>' 
προς δέζιάν δ Πάν αυλ(^δών. Έ ποικιλία καΐ 
ή άπλότης τών θέσεων καΐ τών κινήσεων, αϊ- 
τίνες απεικονίζονται έν τω αναγλύφω τούτω, 
δίδωσιν αύτώ μεγάλην άζίαν' δυνάμεθα δέ νά 
παραβάλωμεν τάς Νύμφας ταύτας προς τά ω- 
ραιότερα τών Αθηναϊκών καΐ Βοιωτικών κε- 
ραμικών άπεικονισμάτων, 

Έν τώ τείχει της Ακροπόλεως τ?ίς Αϊνοο 
περικλείεται έν άνάγλυφον καλλίστης εργασίας. 
Κατ' αρχάς νομίζει τις, οτι απεικονίζεται έν 
αυτώ συμπόσιόν τι του Ασκληπιού ?ι της "Υ- 
γείας, άντικείμενον* πολλάκις έπεζεργασθέν υπύ 
τών αρχαίων τεχνιτών, και δπερ φαίνεται έπΙ 
πολλών αναθημάτων. Άλλα, κατ' έμέ, τύ άνά- 
γλυφον τούτο παρίστησι σκηνήν τινα, ης ρ.έχρι 
τούδε ουχ υπάρχει άλλη άπεικόνισις, και ήτις 
έχει μεγάλην άζίαν διά την είκονικήν άρχαιο- 
λογίαν. θεός τις προβεβηκώς τη ηλικία κείται 
ήμικατακεκλιμένος έπι κλίνης, το στϊίθος έ- 
χων γυμνό ν, και κρατών έν τη χειρί κύπελλο ν ' 
ενώπιον αυτού κείται τράπεζα ορθογώνιος έζ 
εκείνων, αίτινες ήσαν έν χρήσει ώς αναθήματα 
θεώ τινι, και αίτινες κατ'έζαίρεσιν μόνον απει- 
κονίζονται έν ταις σκηναΐς τών επιθανάτιων 
συμποσίων. Γυνή τις ιστάμενη προς δεζιάν δ- 
μοιάζει προς την Τγείαν, \ προς την "Ισιδα, 
δπου αύται απεικονίζονται έν τοΤς συμποσίοις 
του Ασκληπιού 9ι του Σεράπιδος. 'Αριστερό-- 
θεν δ Έρακλ^ς, νέος την ήλικίαν, κάθητ«ι έπΙ 
Ιδρας κεκαλυμμένης διά δοράς λέοντος, κρατεί 
δέ τύ σύνηθες αύτώ Εμβλημα, το ρόπαλον' εί- 
ναι δέ γυμνύς καθ* δλοκληρίαν καΐ νεώτατος. 
Ό χ. ίάίβρίΐαηί, δστις έμελέτησε καΐ έζιστό- 



372 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑλΗΝ. ΦΙΑΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



ρΐί)9£ν βλα τά τλν Έρα^^λέα παριστάνοντα χαΐ 
ρ.έχρι τοΟ&ε σωζόρι&να άπειχον(σ(ϋ.οιτα, δεν α- 
ναφέρει ουδε{λ(αν τοιαύτιον άττειχόνισιν. Έν τοΙς 
μέχρν τούδε γνω^τοΐς άΐΓειχονίσ(ΐ.ασιν δ ή(ΐ.(- 
Οεος ιταρίστατο πάντοτε ή[Αΐχαταχεχλιμένος 
ίν τφ (λέσφ τών νεφών, χαΐ λαριβάνων έν τώ 
Όλό[ΐ.π(^ την ά{λθΐβήν τών άθλων αύτου. Ύ- 
πάρχουσι δέ χαΐ τίνες αλλαι ποιχιλ(αι χαΐ πα.- 
ραλλαγαί, άλλ* ούδε|χ(α ές-Ιν ανάλογος πρδς την 
εν Αΐν(^ ευριοχομένην ταύτην ειχόνισιν. Πλην 
δέ του 'Ασχληπιου χαΐ του Σεράπιδος ή (Α^νη 
θεέτης, ^ν γνωρίζω, ώς παριστά νο[λένην έπΙ ά- 
ναχλίντρου ενώπιον βω(ΐοΟ τετραγώνου, έστΙν 
5 Άπίλλων, δστις άπειχονίζεται ίν τινι έχτύ- 
π{^,ευρισχο[λένφ σιη(ΐ.ερον έν χτ^ Πιναχοθιίχη τών 
Αθηνών, έν τ^ Άχροπόλει, ώς λαριβάνων ρ,έ- 
ρθ( εις τι συ|χπ6σιον. 

Όρειχάλχινα άγάλριατα εΤδον δλίγα, άλλα 
λίαν περισπούδαστα, ώς προερχ6|Αενα έχ τών 
πέριξ τϊΐς Φιλιππουπόλεως, χαΐ λίαν χαλώς 
χατειργασ[/.ένα, άποδειχνύοντα δέ ωσαύτως την 
άχ|ΐ.ι6ν, εις ίν εΤχε φθάσει ή Έλληνιχ•}» τέχνη 
χαΐ χατά τά ενδότερα τΐ^ς θρ^χ^ΐς• 

Κερά|λειον ί[ΐ.ως χαλλιτέχνη^ι,α δέν ευρον εις 
ουδέν .ρ,έρος τϋς Θρ4χης• 

ΤοΛογζΚΐφΙα. — 'Τπ& την τοπογραφιχ^ν ί- 
ποψιν οΛ Έλληνιχαΐ τίς Θρ4χης πόλεις δύ- 
νανται να διαιρεθώσιν εις τρεΙς χλάσεις, τάς 

έξϋς, 

ά. Πόλεις, αΐτινες διατηροΟσι (ΐ'έχρι χ^ς σιη- 
[ΐερον τίϊν άρχαίαν αυτών ίνομασίαν' 

β'. Πόλεις φέρουσας 2νο(λα βυζαντινόν, χαΐ 
ών τ& άρχαΤον 5νομα λίαν δυσχόλως ανευρί- 
σκεται, χαΐ 

γ'. Πόλεις (ΐ.νη|ΐ.ονευθείσας 5π6 ιών ιστο- 
ριογράφων χαΐ γεωγράφων, ών δ[Αως ούδλν υ- 
πάρχει τίΐν σι^ριερον ϊχνος. 

1 Μ διατηρουσαι τ6 άρχαΐον α6τών ίνορια 
πόλεις είσι χαΐ πολυαριθριότεραι, {δίως χατά 
τά παράλια, όθεν τί) Έλληνιχΐν στοιχείον ποτέ 
δεν έζέλιπεν άπ2) ειχοσι πέντε ίίδη αίώνων. Τινά 
τών αρχαίων τούτων άστεων είσΐ πολύ |λΐχρ&ς 
σηριασίας, δι6 χαΐ έχπληττεταί τις βλέπων, δτι 
αιχρά χαΐ ανίσχυρα πολίχνια διέ[Λενον άχρά- 
δαντα έν τοΙς πατρώοις, τοιαΟτα δέ είσΐ πα- 
ραδ. χάρ. ή Περίστασις (Τουρχ. Σάρχιοΐ) δχτώ 
απέχουσα ώρας πρ^ς βορ^&ν τ^ς Καλλιπό- 
λεως, 4 Όράχλεια (Ήραχλίτζα) (ΐ.ίαν ώραν 
πρ&ς νότον απέχουσα τ91ς Γάνου, χαΐ τέλος τ& 
Διδυ[ΐ.ότ6ΐχον' "Αλλαι δέ Ισχον διάφορον έχά- 
στη έπισηαότητα, χαΐ τοιαΟταί είσι τ6 Βυζάν- 
τιον, ή Βιζύη, ή Πέρινθος, ή Αίνος, ή Μαρώ- 



νεια. Τών άλλων δέ τέλος γνωστός έστιν 2χ 
θετιχών χαΐ βεβαΐων (ΐ,αρτυριών ί χρόνος, χαΟ' 
8ν απώλεσαν τίιν άρχιχην αυτών όνο(ΐ.ασΙαν, 
χαΐ ώς τοιαύτας αναφέρω τί)ν Όρεστιάδα, τ& 
Τρΐ(ΐ.όντιον, την Αυσΐ[Λάχειαν. Ή (λ.όνη λοινλν 
φροντίς του περιηγου{ΐ.ένου τάς πόλεις ταύτας 
αρχαιολόγου έστΙν ή έζαχρίβωσις τϋς αρχαίας 
τοποθεσίας, (Αεταβληθείσης έν ταΐς πλείσταις. 
Ούτω π. χ. τ6 Τριριόντιον ύψοΟτο άλλοτε έι^ 
του λόφου Νεριπέτ Τεπέ, δστις ιην σί|Α6- 
ρον συνοιχία τις έστΙ (4.όνον τϋς Φιλιππουπό- 
λεως. Δυνάριεθα ωσαύτως. Ινα 5ρ1σω(λεν τ& (χ1- 
ρος, βπερ χατείχεν ή αρχαία Όρεστιάς, πόλις, 
ήτις βεβαίως δεν εΐχεν έχατδν χιλιάδας χατοί- 
χων, ώς ή* σύγχρονος ή(ΐ.ών πρωτεύουσα τοΟ Νο- 
(Αουτϋς 'Ρού[ΐ.ελης (4). "Απασαι σχεδλν αι χατά 
την παραλίαν Άχροπόλεις έγχατελείφθησαν, 
χτισθέντων ριετέπειτα τών οΙχη(ΐ.άτων, χατά 
γενιχδν ίθος, παρά τ^ν αίγιαλόν. Είς την Πε- 
ρίστασιν δέον ίνα άναζητ^στ) τις τά ερείπια 
του αρχαίου £στεως πρ&ς τά νοτιοδυτικά χατά 
ήμίσειαν ώραν [Λαχράν τοΟ υπάρχοντος τ^ν σι(- 
(ΐερον χωρίου* τά ερείπια ταύτα χεΧνται έπί τί- 
νος λόφου έγχαταλελεΐ(ΐ.(ΐ.ένου τ^ν σ^μ^ρον. Έν 
ΑΙνφ τά ο{χ^[Αατα [ΐ.ετεφέρθησαν άπ^ ανατο- 
λών πρλς δυσριάς, χαταλειφθείσης χατά ριέρος 
τ^ΐς ύψηλϋς ακροπόλεως, %τις άπλ τοΟ λι^εένος 
υψου[Λένη κατέρχεται (^έχρι τοΟ 'Έβρου. Ό καθ* 
ή(ΐ.&ς λΐ(Αην τής Γάνου ητο κατά πασαν πιθα- 



(4) Ή ονοματία α^τη χΙ^ς 'Ρ ο ύ μιλιάς έα^Ι λίαν 
αβέβαιος χβΐ συγχβχυμένη ηαρΑ τοΤς πλι(9τοις πκ- 
ριηγητβΤς χαΐ σογγρβ^Ονι ιΐ^ς Ευρώπης, διδομένη &λ- 
λονι %ίς τόν Νομό ν τΨ^ς *Αδρ(βνουκόλ•<»ς, &λλοτ• ιΙ< 
τόν τΐ^ς Σοφίας, {\ τοΟ 'Ρουχτβούχ (Βουλγαρ(αν), χ«1 
αλλοτ• λίς τόν τΙ^ς Ήπι(ρου χαΐ θινααλίβς' 6 αυτός 
πολλάκις σογγραφ&ύς συγχέιι έν τφ «υγγράμματι αϋ- 
τοΟ τ^ς διαφόροος ταύτας έπαρχ(βς, όνομάζων *Ρού• 
μβλην, ότέ τήν μ(αιν χαί ότέ τήν &λλην. Ή παρά τοΤς 
Τούρχοις 'Ρούμβλη, στρατιωτιχή &λλοτι αατραπιία, 
π«ριβλάμβανΐν (&λλοτ•) πολλά μέρη τΙ^ς Θράκης, θια- 
σαλ{ας, Μαχβδονίας, 'Ηπ§(ροο χαΐ Βοολγαρ(ας Οπό τήν 
διο(χησιν τοΟ *Ρούμΐλη Βαλινσή. 'Ητήν βήμβρον 
Ισχύοοσα διαίοενις τοΟ Κράτους θλως άλλη ές^. 'Ρού- 
μιλην δέ λέγοντις οΐ ΌΟα»μανοΙ έννοοΟνι νυν^θιος χαΐ 
συνβχδοχιχΟ»; άπαααν τήν ΕΟρωπκϊχήν Τουρχίαν, τους 
δέ χατο(«ους έν γένιι τΙ^ς Ε6ρωπαΥχΥ^ς αύτβιν γΐ^ς ό• 
νομάζουνι 'Ρούμβληλη (δι'8 χαΐτό παρ*ήμΤν Ύουμι- 
λι(&ται),:1δ{α>ς δέ τοΟς χατο(χοος|τ1\ς βρφχης, Μαχκδο- 
ν{ας^Θκ9«αλ(ας, Ή πείρου χαΐ Βουλγαρίας, άνΐυδιαχρί- 
αιως εθνικότητος ή βρηαχιύματος'διαχρίνουσι δέ τόντί^ς 
Βθ9ν(ας χάτοιχόν Βόσναλη ^Ι Μπόσναλη χαΐ τόν 
τ1\ς *Αλβαν(ας (Άρναοοτλούχ, σχβδόν άχρηττον) *Αρ- 
ναουτ. Ή σύγχυνις α^τη τΐ^ς 'Ροόμελης φα(ν•τ«ι χαΐ 

παρά τφ χ. ΟαιηοηΙ. Α. Ζ. 



Η ΘΡΑΚΗ ΚλΙ λΐ ΑΡΧΑ.Ι0ΤΗΤΕ2 ΑΥΤΗΣ 



373 



ν($τγ}τ« 1ίρΐίΐ(Αος, ι$ δε πέλις {χειτο ΙτΛ τοΟ ευ* 
ρέος λ6φου, βστις υψοΟται πρ&ς δυσ|ΐ.άς, Ιστι 
δε εΙς των έχυρωτέρων χαΐ δυσπρωσιτοτέ- 
ρων φυσιχών άχρο πόλεων των [λερών εκείνων. 
Κατά πασαν πιθανέτιοτα 6[Λθίως ή πόλις 9) το 
τϊολίχννον τίς αρχαίας Βυσάνθης ίκειτο έπΙ 
του ύψώ|ΐ.ατος, δπου ευρίσκεται τα νΟν ή Ικ-* 
χλησία, ή έ7ηκαλου(ΐ.ένη η. Παναγία 'Ρδυματο' 
χ(ατόγ\σσα^ >» καΐ βπου σώζονται είσέτι άρχαΐά 
τίνα λείψανα. Ερευνών τις καΐ εξετάζων τά 
μέρη δύναται λοιπόν να έζαγάγγ) βέβαιον, κατ* 
έρ,ην γνώ(χην, συριπέρασρια. 

II. Έν Θρ4)^ΐρ βλίγιστά είσι τά |χ.έρη, δπου 
δττίρξεν έπ'άληΰείας πόλιςτις έν τί^ άρχαιότη- 
τι, ίς δέν δύναταίτις νά άνευρη τδ χρώτον ί- 
νοαα. Ή μ.όνη έξαίρεσίς έστι τδ πολίχνιον Πά- 
νιοος, δπου υπάρχουσι πολλά καΐ περικαλλη ε- 
ρείπια. Καταφανές εστίν, βτι τ2> τοσούτο;) σμι- 
κρόν και ταπεινον τά νυν χωρίον τοΟτο έξετεί- 
νετο άλλοτε πρ{>ς τους πέρ'.ζ λοφίσκους, {δίως 
πρ&ς ν6τον' τι) δέ 5νο|Λα, δπερ φέρει θΊ%(ΐ.ερον, 
καί τοι Έλληνικ&ν βεβαίως, άπαντ&ται δρ.ως 
κατά πρώτον, νο(χ.ίζω, παρά τοΙς Βυζαντινούς 
συγγραφευσιν. "Ίσως δυνά[χ.εθα Τνα υποθέσω[ΐ.εν, 
οτι ή Πάνιδος αντικατέστησε τί> Νίον Τ^ΐχο^^ 
δπερ 6 Σεύθης υπεσχέθη ίνα δώση τφ 2ενο- 
φώντι, άλλα τοΟτο άπλϋ |ΐ.6νον έστΙν υπόθεσις, 
(Ληδέ δύνα[ΐαι ΐνα έπΙ του παρόντος βεβαιώσω 
τι περί του θέματος τούτου. Τ& αύτδ δε δυνά- 
μεθα Τνα είπωμεν καΐ περί της Χώρας, κειμέ- 
νης έπΙ τϋς παραλίας κατά μίαν ώραν πρ&ς 
νότον τίΐς Γάνου, καΐ ίτις διεδέχθη προφανέ- 
στατα αρχαία ν τινά πόλιν, ης αγνοώ τδ όνομα. 

III. Παρά τοίς κλασικοΐς συγγραφευσιν άπαν- 
τώμεν όνύματα πύλεών τίνων, ευτυχώς λίαν 
σπανίων, ων ουδέν υπάρχει την σήμερον ίχνος. 
Τοιαυταί είσιν ^ι* 4ψροδισίά€, ή ^^γορά, ή ^ύ- 
αη και τά ΚύφίΛα. Παραλληλίζων τις μόνον 
καΐ άντιπαραθέτων τά περί αυτών χωρία, σπου- 
δάζων δε προσέτι καλώς καΐ τάς χώρας και τά 
μέρη, έν οίς ίκειντο. Ισως δυνηθί) Τνα έξιχνιά- 
σγι την άρχαίαν αυτών θέσιν. Ή αντιπαραθετι- 
κή αυτή μέθοδος δοκεΐ ήμΐν ως ή μένη ικανιίΐ, 
ίνα διαφωτίση τά ζητήματα ταύτα (1). Μόνοι 
ο{ περιηγηται δύνανται νά έζηγίσωσι τά χω- 
ρία συγγραφέων τινών, οϊτινες γίνονται κατα- 
ληπτοί, άναγινωσκόμενοι έν ταΙς χώραις, περί 



(4) Κατά τόνχ. Σ. Βυζάντιον ή Άγορί Ιχιιτο, ((• 
π•υ χ^ται ή ιά νΟν ΜΑλγαρα, ιά $έ Κύψιλα μβτι- 
τρέπηναν »1ς τά Ίψ«λ«, Λ. Ζ. 



ών διεπραγματεύθησαν. Αί έπι την θράκην έκ- 
στρατείαι του Φιλίππου καΐ Άλεζάνδρου ολί- 
γων μόνον ερευνών χρι^ζουσιν, δπως κατανοη 
θώσι, διότι περί γενικοτιξτων ρ.όνον πρόκει 
ται. Τδ ίβδομον δμως τίς του Κύρου *^>'αίά- 
σΒως έστί δυσνοητότερον. Έπι τρεΙς δλους μί- 
νας βαδίζοντες οΐ μετά τοΟ Ξενοφώντος *Έλλη- 
νες, και διαφόρους ελιγμούς καΐ όπισθοπορείας 
άναγκαζόμενοι ποιϋσαι, όλίγην μόνον διι^νυσαν 
2κτασιν, ουδόλως άπομακρυνόμενοι τΐίς παρα- 
λίας. Άκολουθουντες την πορείαν αυτών έπΙ τοδ 
χάρτου, ίστω καΐ του έντελεστέρου, του τοΟ κ. 
8ρΓαηβΓ, παραδ. χάριν, δυσκόλως κατανοοΟ- 
μεν την του Ηενοφώντος διηγησιν, ένφ περι^- 
.γησις έν τί^ Θρ4>^η πολλά δυσνόητα διευκρινί- 
ζει. Ή τοΟ Ζ'. βιβλίου τϋς ^ΑταΒάσεωζ διτ^νη- 
σις έγένετο μετά στρατιωτικίΐς συντομίας, οΛ 
καΐ βλίγον δυσνόητος έστι. 



Δ'. 



ΡΟΜΑΐΚΗ ΕΠΟΧΗ. 

Τά έκ της έποχίς ταύτης σωζόμενα λείψα- 
να, συνιστάμενα ές επιγραφών καΐ προστύπων 
(ανάγλυφων), ε! ούχΙ έκ μνημείων, είσιν βντως, 
ώς υποθέτομεν έκ τών προτέρων, πολυαριθμό- 
τερα τών τίίς Ελληνικής έποχΐς. 

Σπουδάζων καΐ ερευνών τά λείψανα ταΟτα 
δ περιηγητής εξάγει τά έξης τρία συμπεράσμα- 
τα, &τινα δλν συμφωνοΌσι, καΐ μάλιστα τά 
δύο πρώτα, πρί>ς τίιν έκ της αναγνώσεως τών 
αρχαίων συγγραφέων σχηματισθεΐσαν περί Θρά- 
κης γνώμην , πρΙν % γνωρίση έκ του πλησίον 
τίιν χώραν. 

ά) Ό πολιτισμός ητο λίαν προκεχωρημένος 
καΐ εις τά ενδότερα αυτά τ^ς θρ^χηζ» ά^^* ά" 
ποκλεις-ικώς σχεδ&ν μόνον κατά τάς πεδιάδας. 

ψ) Ό πολιτισμός ούτος ητο καθαρώς Ελ- 
ληνικός, καΐ ούχι ^Ρωμαϊκός. 

γ') Ουχί μόνον δεν εΤχεν εξαλείψει τ^ν εθνι- 
κών ίδιότυπον χαρακτήρα, άλλα τοδναντίον πολ- 
λά αρχαία ίθιμα παρεδέςατο, ώστε τά κατά 
τ•ί)ν έποχίιν τών 'Ρωμαίων αυτοκρατόρων θρη- 
σκευτικά Ιθη τής χώρας ταύτης παρουσίαζον 
άρχικόν τινα καΐ ίδιόρρυθμον χαρακτήρα, με- 
γάλης σπουδί^ς άξιον, καΐ λίαν ενδιαφέροντα τοις 
άρχαιολόγοις, έάν δυνηθώσιν ίνα άνεύρωσιν ά- 
πάσας αύτοΰ τάς λεπτομερείας. 

Ι. Τά πλειότερα τών τίς 'Ρωμαϊκίς έποχίς 
λειψάνων τούτων ευρίσκονται έν τη έπαρχίφ 
τη; φιλιππουπόλεως. Έν τ1) τις Άδριανουπό- 



374 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑΗΝ. ΦΙλΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥΙλΟΓΟΣ 



λ<ως , γενο|χένγ)ς άΐζΐ τοΟ ιδ' ίίδη αιώνος 
χέντρου τοΟ εν Έύρώπνι Όθω[ΐ.ανιχου Κράτους, 
άνηγέρθτ)σαν ϋπ6 των νέων τούτων κατακτη- 
τών της χώρας τάαο^ πολλά μνη^λεΐα καΐ οί- 
κοδθ[χα(, ώστε χαΐ τα ελάχιστα ίχνη τών αρ- 
χαιοτη'των έζέλιπον. Ουτίύ. π. χ. ούδ* έν αυτ^ 
τ^ πέλει του Αδριανού, ήτις ητο πρωτεύουσα 
τής επαρχίας του Αίμιου, ουδεμία σώζεται έ- 
πιγραφίϋ. Έν τω έν αύτη τεριένει του Σουλ- 
τα ν ΣελΙ(χ υπάρχουσι {μεγαλοπρεπέστατοι αρ- 
χαίοι κίονες χαΐ κιονόκρανα περικαλλ^, ων 
η άρχη δ|χως έστΙν άβέέαιος. Ή μ.6νη άρ- 
χαιάτης, ίν δύνανται να έπιδείξωσιν οί τΐΐς 
'Αδριανουπύλε&)ς κάτοικοι, έστΙ τ|Λη[ΐ.ά τι άν- 
όριάντος ουδεραν ίχον άζίαν. "Οπως άνεγερ- 
βώσι τα έκατδν πεντ^ΐκοντα Μωαμεθανικά τε- 
μένη, αϊ εκατόν έβδομηκοντα £ξ κρηναι, οι 
έξηκοντα τρεΧς ξενώνες, ατινα έκτίσθησαν έν 
περιύδω πέντε σχεδόν αίώνων έπρεπε φυσικώ 
τφ λύγφ νά καταστραφώσι τά μνημεία της 
τών Καισάρων εποχές. 

Ή επαρχία, ήτις ίπεται χ^ τίΐς Φιλιππου- 
πύλεως ώς πρ6ς τ6ν άριθμ&ν τών άρχαιοηότων, 
έστΙν ή τις Τραΐανουπύλεως' είτα οέ έρχονται 
αι παράλιοι πόλεις, αΐτινες ήσαν, ώς φαίνε- 
ται, ίπΐ τ51ς εποχές τών Άντωνίνων λίαν άν- 
6ηραί, Πολλά λοιπδν λείψανα τίΊς εποχής εκεί- 
νης ευρίσκει τις έν Πανί δω, έν Χώρι^, έν Αυσι- 
μαχεί^, έν Ύαιδέστώ καΐ έν Περιστάσει. 

Τά δέ κατά την έπαρχίαν Φιλιππουπύλεως 
ευρισκόμενα ανάγλυφα και αί έπιγραφαΐ κείν- 
ται ουχί μόνον έν τ^ πόλει αύτη, αλλά καθ* ά- 
πασαν την έπαρχίαν, ήτις ητο άλλοτε ί Ιδίως 
ονομαζόμενη Θρ4κη. Έν Χισσαρίβ^ (Ι) ευρί- 
σκονται πολλά ερείπια 'Ρωμα^κου φρουρίου, έ- 
πισκευασθέντος υπ6 τών Βυζαντινών, ώς καΐ άλ- 
λων οικοδομημάτων ανηκόντων εις τ^ν με- 
σαίωνα. Λατινική τις έπιγραφτι δείκνυσιν, δτι 
τ^ φρούριον τοΟτο περιείχε 'Ρωμαίκην ίσχυράν 
φρουράν έπΙ τών Καισάρων, έτερα δέ τις Ελ- 
ληνική, οτι κατά τ^ν σ αιώνα τί> άστυ εκείνο 
έσχημάτιζεν εΤδός τι ισοπολιτείας (ΐΏΐΐηίοί- 
ρβ) ανεξαρτήτου. '& Καρά-'Ρεΐζι, έν Βελας-ί- 
τζ^, έν Γκέχρεν (;) καΐ έν άλλοις χωρίοις εύρί- 



{^) Τφ αλλιυς χαΐ Αύιζφ* χώμη δέ έντίν αΰτη 
^τώ ώρας απέχουσα βοραιο&ιτιχβις τΐ^ς Φιλιπκουπό- 
λβω;, χαΐ πιριϊχουσα μεταλλικά θιρμά ΐ^δχτα διαφό- 
ρου βυνΟένβως, χαΐτά χαλλήτιρα^ Χ2':*{έμέ, τ^; Τουρ- 
χ(ας. ΠβριγραφΛ^ τών αγνώστων^ -ώ; μή ώ^ρελε, θΕρ- 
μ&ν τούτων προτιθέμβθα 1να^δημο9ΐ8ύ9α>μ€ν μετ* ολί- 
γον. Α. Ζ. . 



σκονται έπιγραφαΐ μαρτυρουσαι, 2τν υπϋρχον 
άλλοτε έκεΐσε άρχαΐαι οίκοδομαί (1). Έν Στ«- 
νιμάχί^ δ άριθμϊ^ς τών έτηγραφών έστΙ σημαν- 
τικός, ώς και έν Τατάρ-Παζαρτζικ (Βησσαττά- 
ρη) ιδίως πρ6ς νότον κατά τ6 Έλη-Δερέ ποερά 
τι μοναστηριον, οπού ανάλογοι έπιγραφαΐ μβφ~ 
τυρουσι περί τών προλεχθέντων. Ταύτα χ«1 
άλλα πολλά παρόμοια δεικνύουσι πόσ(^ ^το 
προωδευμένος καΐ έν ταΧς άπωτάταις έτι γ<»* 
νίαις τίς Θρ4>^»ς δ πολιτισμός. 

Δεν έπιχειροΟμεν Τνα δώσωμεν ενταύθα ενεχα 
της εκτάσεως κατάλογον άκριβΐί τών ΰποδεες'έ* 
ρων τούτων κέντρων του πληθυσμού, ών τά 5- 
νόματα θέλουσι δια μείνει ώς έπι το πλείστον 
άγνωστα, έκτος ϊσως του Καρά-'Ρείζ καΐ τοο 
Στενιμάχου (2). Ή δευτέρα αυτή πόλις περιέχ€ε 
πληθυσμϊν 4 5,000 ψυχών, απάντων Ελλήνων, 
διατηρησάντων έν μέσφ βουλγαροφώνων γειτό- 
νων (διόρρυθμον Έλληνικην διάλεκτον. 

Τά μέχρι τοοδε δημοσιευθέντα δρομολόγια 
περιέχουσι τα ονόματα τών σταθμών εκείνων 
μόνον, οΤτινες κείνται έπΙ τών ^Ρωμαϊκών λεω- 
φόρων, ο! δέ κάτοικοι ουδεμίαν τ%ς άρχαιότια* 
τος διατηροϋσιν άνάμνησιν. Τουρκικά ^ Βουλ-^ 
γαρικά ονόματα αντικατέστησαν τά Ελληνι- 
κά της αρχαιότητος ονόματα. ΚαΙ αύτη ή Εκ- 
κλησία απώλεσε τάς παραδόσεις, άς ι^δύνατο 
εύκολώτατα Ινα διατήρηση* δώ και έκ τών δέ- 
κα Επισκοπών, αΐτινες κατά τους Βυζαντινούς 
κώδικας υττίγοντο ε!ς την άρχιεπισκοιτην της 
Φιλιππουπόλεως, δλιγίστων μόνον γνωρίζομεν 
σήμερον την άρχαίαν τοποθεσίαν. Έ! δέ καΐ α{ 
πόρρω τ?ίς μεγάλης ^Ρωμαϊκής λεωφόρου κεί- 
μεναι αύται κώμαι ήσαν δλίγης σημασίας κά- 
τοχοι, ουχ ήττον πολύτιμον όμως θεωρουμεν 
την έξακρίβωσιν τών κατ' αύτάς, καΐ την συμ- 
πληρωσιν τών παρά τοΙς άρχαίοις συγγραφευ- 
σιν ανεπαρκών πληροφοριών. 

Γλώσσα της χώρας ην ή Ελληνική* έκ τών 
σωζόμενων επιγραφών σπανιωτάτας απαντώ* 
μεν Αατινικάς, καΐ αύταΙ δέ, αΐτινες υπάρχου- 



(4) Μίαν άρχα{αν (Έλληνιχήν) έπιγραφην βΤ^ον α- 
νακαλύψει Ιν τινι περιοδεί^ μου χατά το 4855 έν Κα- 
ρά *'Ρείζ, ώς χαΐ ίτϊρα^ έν τφ πλησίον αύτοΟ χιιμέ- 
νψ χωρ{φ Κ όνος* άλλα $υατυχ€ϋ;, αντιγράψις τότε 
αυτά;, ώς ήδυνήθην, απώλεσα τί αντίγραφα. Α. Ζ. 

(2) Άγνο(ϋ διατ( ό χ. Βαπίοηΐ θεα>ρεΤ τό Καρά- 
'Ρ^Ίζ μιχράν χώμην προς τά νοτιοχνατολιχά χειμένην 
τί^ς Φιλιππουπόλεως, έπισημοτέραν άλλων πλησιο^^ώ- 
ρων χαιμβ»ν, ώ; π. χ. τΐ^ς Κατούνιτσας, 'τ€»ν Βοϊδα* 
ν€ί>ν, τΐ^ς Κοχχλαίνης, τοΟ Λεγιρμέν-Δ«ρέ, χλπ. ή διά- 
χρισις αΟτη μοί <ρα{νετ«ι &$ιχος. Α. Ζ. 



Η ΘΡΑΚΗ Κ\Ι ΑΙ ΑΜΑΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΗ2 



375 



(Τίν, ανάγονται εΙς τα [λντιμεΐα τών λεγεωνών, 
Πολλάχις έν ταΐς 6πιτυ[χ.βίοις 'Ρω[Λαίων ανη- 
κόντων εις τίνα έπίσ'/)[χον οΐχον, καΐ θανόντων 
έν θράκτ], την Αατινικην έπιγραφην συνώδευε 
καΐ ΈλληνικιΑ. Π£σαι δε αϊ εις θράκας ιδίως 
άναφερό(Λ8ναι έπιγραφαΐ είσΐ γεγρα[Λ[Λέναι Ελ- 
ληνιστί, καΐ αύταΙ αϊ βαρβαρικώτεραι, καΐ αύ- 
ταΐ αί προφανέ7ατον φέρουσαι αγροτικών χα- 
ρακτήρα. Αί προσφερόαεναι τιμιαΐ τοΤς διοικη- 
ταΐς της επαρχίας Έλληνις-Ι ωσαύτως ήσαν γε- 
γρα[/.|Αέναι* λίθος δέ τις ευρεθείς πλησίον του 
Τατάρ-Παζαρτζίκ, καΐ τά της δδοΟ δεικνύων 
διασττ4(/.ατα, Ελληνική ν καΐ ούτος φέρει τίιν ί- 
πιγραφίν. Ό δέ πρί)ς« διαιώνισιν της (ΐαρτυρίας 
τί^ς ανεγέρσεως των τειχών της Φιλιππουπό- 
λεως στηλωθείς λίθος δίγλ6)σσον, Έλληνικην 
καΐ Αατινικτ^ν, φέρει έπιγραφτήν. 

Σημειωτέον δ(Αως, δτι ή έξάπλωσις καΐ γε- 
νίκευσις τ^ίς τε Ελληνικής γλώσσης καΐ του 
Ελληνικού πολιτισ[ΐ.ου, καθολικί) έν τοΙς πεδι- 
νοΎς τ^Λΐ^μασι της χώρας, φαίνεται οτι ουδόλως 
είσέδυσεν είς τά βάθη των βρέων' έν τ^ πρώτη 
^ρείβ^ί σειρ^ της 'Ροδόπης άπαντ^ τις ϊχνη τι- 
νά τοΟ Ελληνικού πολιτισμοΟ, τί>ν δποΊον δ(Λως 
ε!ς [/.άτην άναζητ1^σει ε!ς τά λοιπά [χέρη των 
ευρέων τούτων έρέων. Έν αύτ^^ τ^ σειρο: ώς 
χαΐ κατά τδν]Αΐ(Λθν, ευρομεν δλίγας τινάς έπι- 
γραφάς υπί) τών ^Ρωμαϊκών λεγεωνών λατινίς-Ι 
γραφείσας. Έ άντίθεσις αυτή τών δρεινών 
τμημάτων τίις Θράκης πρ&ς τά πεδινά ές•1 κα- 
ταφανες•άτη' τ^ς άζίας μελέτης αντιθέσεως δέ 
ταύτης έπεληφθησαν οι βουλγαρισταΐ τών τε- 
λευταίων τούτων χρόνων, δπως υτυοστηρίζοίσιν 
έν ΧΊ^ προς τους "Ελληνας ϊριδι αυτών, αδίκως 
δμως καΐ παραλόγως καΐ άνευ ουδεμίας επι- 
στημονικής αποδείξεως, δτι Σλαυοι κατωκουν 
άπο τών απωτάτων χρόνων τά ενδότερα της 
θρ43(Ύ]ς. ΚαΙ τ^ μίν δοξασία αυτή, ης δ πολι- 
τικός σκοπός καταφανέστατος, έστΙν αβάσιμος 
καΐ φρούδη, ή άντίθεσις δμως τών δύο έχθρι- 
κώς προς άλληλα κειμένων λαών έστΙν ωσαύ- 
τως καταφανές ιστορικόν γεγονός άξιον προσο- 
χής καΐ μελέτης. 

Κατά τίιν 'ΡωμαΐΕκ'ίιν έποχίϊν οί δρεσί- 
βιοι τής Θράκης λαοί ούχΙ μόνον διάφοροι ήσαν 
τών τής πεδιάδος, αλλά καΐ προσβολάς καΐ 
λεηλασίας κατ' αυτών πολλάκις έπεχειρίζοντο' 
δ δ' ανταγωνισμός οΟτος διηρκει καΐ κατά τους 
βυζαντινούς χρόνους, καΐ μαρτυρίας περιέργους 
περί αυτής κατά τάς αρχάς του παρόντος αιώ- 
νος ευρίσκομεν καΐ £ν τινι συγγράμματι περί 
τής επαρχίας Φιλιππουπόλεως, τυπωθέντι έν 



Βιέννη κατά τό ί8ί9 (1). Οί νΟν κάτοικοι τής 
'Ροδόπης οί Πόμακες Βούλγαροι (;) ουκ είσΐν ε- 
πικίνδυνοι πλέον, άλλα και ουδεμίαν ίχουσιν 
δμοιότητα ούτε προς τους Σλαύοος, οΰτε προς 
τους "Ελληνας τών πεδινών μερών καΐ τών πό- 
λεων* δμιλουσι δέ μόνον τίιν γλώσσαν τών 
Βουλγάρων. 

Τί)ν διοργάνωσιν καΐ διαίρεσιν τής χώρας 
κατ' εκείνους τους χρόνους δυνάμεθα, ΐνα μά- 
θωμεν ωσαύτως έκ τών επιγραφών. 

Πρό δλίγου εξελθόντες τής βαρβαρικής κα- 
ταστάσεως οι θράκες υπεβλτήθησαν εις τί)ν φυ- 
σικιάν, ώς ούτως είπεΙν, διοργάνωσιν διηρέθησαν 
εις Ατώ,ί/αο' έκαστος πάγος εΤχεν {δίαν κυβέρνη- 
σιν, ίς αρχηγός ητο δ χωμάρχης' τών πάγων 
τούτ6>ν άνευρίσκομεν Σήμερον τά έρείτηα, ά- 
γνοουμεν δμως δυστυχώς τά δνόματα. ΠλεΙ- 
σται τών κωμών τούτων συνεδέοντο διά δμο- 
σπονδίας, σχηματίζουσαι φυλίιν 9ΐ γίτοζ, κατά 
τάς έκ του δμογενοΟς % τής τοποθεσίας ανα- 
λογίας. Τινών τών φυλών τούτων τά δνόματα 
διεσώθησαν έν ταΐς έπιγραφαΤς, δλιγάριθμα δ- 
μως. Τό δέ σύνολον τών φυλών τούτων έσχη- 
μάτιζε τό χοιγότ τών Θραχώ^, πολλάκις μνη- 
μονευόμενον έν ταΐς έπΙ τών μνημείων έπιγρα- 
φαΐς. 

Ό έν ταΤς μεγάλαις πόλεσι δημόσιος βίος 
ητον, δποΐος και έν ταΐς λοιπαΐς μητροπόλεσι 
του Κράτους* δπήρχον τουτέστι Γερουσία, βου- 
λι^, άρχοντες, φρατρίαι (φυλαΐ) καΐ αί λοιπαΐ 
αναμφιβόλως θεσμοθεσίαι τών άλλων μ&λλον 
πεπολιτισμένων χωρών* ώς παράδειγμα φέρω 
τό έν Φιλιππουπόλει υπάρξαν κατά τίϊν έπο- 
χίϊν έκείνην Γύμνάσιον τών Έφ^ίβων' ουδόλως 
δέ έκπλτ^ττει ή μας ί έν τ^^ πόλει έκείντ) υπαρ- 
ξις αύτοΟ. διότι οί τοιούτοι σύλλογοι ήσαν συν- 
ήθεις ταΐς έν Ασία Έλληνικαΐς πόλεσιν, ίδί^ 
έν τη μικρ^ Άσί^* καΐ τό έν Κυζίκΐι^ αριθμεί ίν 



(4) Φαίνεται δτι Οπαινίττβται ό χ. Οιΐηΐθη( τό 
κατά τό 4819 τοπωθέν έν Βιέννη «Έγχ<ιρ{$ιον 
πβρί τής έπαρχ(ας Φι λιππουπόλίαις» ΰιτό τοΟ 
αΐ£•9ΐμολογι«Μτάιοο ΟΙχονόμοο χυρ{οο Κωναταντίνοο 
Ιβρέιος Φιλιπποοπολ{τοο, χαΐ έχ$οθέν δαπάνη τοΟ Π«- 
νιερωτάτου άγΙου Φιλιιτπουπόλβω; χ. Πα1ί9(οο». Τό 
2£άγγραμμα τοΟτο ίξιον λόγου έστΙ περιέχον παλ- 
λάς πληροΦορ{α;, ΧλΙ περί 'πολλ(&ν διαπραγματεοόμβ* 
νον άρχ^αιοτήτων. Τό έντβλέατερον ^έ έατι τβϋν μέχρι 
τοΟδε περί Φιλιππουπόλεως διαπρανμβτευθένταιν 9ΐ»γ- 
γραμμάτων, διότι τό χατά τό 48ο1 υπό Γ. Τσοί»- 
χαλά Ζαχονθίοο έν Φιλιπποοπόλει χαταβιώσαντος δη- 
μοσιεοθέν άναμάνσημα πλΐ\ρες αμαρτημάτων χαλ Ι-• 
[ σφαλμένων πληροφοριών ί9^• Α, Ζ, 



376 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλλΗΝ. ΦΙλΟλΟΓίΚΟΣ ΣΥΑλΟΓΟΣ 



τινι 9ωζθ[&£νΎ) επιγραφή ^λίον τ(7)ν έχατ^ν μα- 
θητών" φρονώ ^( 8τι χαΐ έν Μαχε^ονί^ ο{ νέοι, 
πολλάχις άναφερ6(ΐ.8νοι έν ταϊς έπιγραφοΛς, ή- 
σαν ύποβεβλημένοι εις την αύττϋν, &ς χαΐ οι I- 
φγΐβοι, διοργχνωφίν. Α{ περί τών χαθιδρυμ.άτων 
τούτων τών διά την νεολα(αν γνώσεις ίριών 
ήσαν άτελεΧς χαΐ συγχεχυμέναι, πηγάζουσαι έχ 
τών έΐϋίγραφιχών συλλογών, άλλ* άναχαλυ- 
φθέντος χατά τους πρέποοας ττίς Άχροπ6λεως 
τών Αθηνών έν^ς τοιούτου χαθιδρύ(Αατος, τοΰ 
:^αλλητέρου χαΐ τελειότερου, δυνά[ΐ.εθα 4^η Ινα 
σπουδάσω[/.εν χαΟ' 5λας αύτου τάς λεπτο|/.ε- 
ρείας τδν λοργανισμ&ν τών περί ών 5 λέγος 
χαταστη[ΐ.άτο>ν. Οι τϋς Φιλιππουπύλεως θρ^- 
χες συνέστησαν τα Εφηβεία αυτών χατά τα 
της Ηιχρ&ς Άσ(ας, πιθανώς $έ χατί τα του 
Βυζαντίου. Έπιγραφτί τις ίφορώσα τους Έφη- 
βους άνευρέθη εσχάτως έν τώ μυχώ τοΟ χρυ- 
σού Κέρατος έν χ^ τελευταία ταύτη π(5λει' εί- 
ναι ^έ λ(αν έχτενι(ς, χαΐ περιέχει λεπτο[Λερε(ας 
μοναλχάς (χ.έχρ'« τοΟδε. Ή Χέ έν Φιλιππου- 
πέλει, χατά τους πρ<5ποΧας τις 'ΡοΧύτυης άνα- 
χάλυψις έν6ς Έφηβείου υπενθυμίζει ήμΐίν, βτι 
πολ&ς αριθμός θρι^τχών ύπηρχε χαταγεγραμ- 
μένος έν τώ Έφηβε(ω τών Αθηνών, δπερ μέχρι 
τοοΧε έφαίνετο Χυσεξτ^γητον. ΝΟν δέ γινώσχο- 
μεν, δτι α{ πύλεις τίς Θρ4χ»ς μεγίστην έΧεί- 
χνυον προθυμ(αν, δπως στέλλωσι πρ&ς έχπαί-* 
^ευσιν τους νέους είς ^Αθίνας, χαΐ χατά τίιν 
προθυμίαν ταύτην μύναι αΐ τ^ς Συρίας πέλενς 
υπερτερούν αύτάς. 

Τά μύνα τη θρ^χη ιδιάζοντα χαθιδρύματα 
ίσαν, ως μοι φαίνεται, τά τών Κυνηγών Γυ- 
μνάσια ίΐ Κυνηγέσια ανάλογα χατά τά φαι- 
νόμενα πρ6ς έχεΤνα, άτινα χατέστησαν γνως-ά 
ήμΐν πολλαΐ έτηγραφαΐ άναχαλυφθεΐσαι έν Ί6' 
μει. 

Μέγας αριθμός ανάγλυφων χαΐ επιγραφών 
διαφωτίζει ζιϋτημά τι ίδιοφυέστερον χαΐ έπα- 
γωγύτερον τοΟ τ^ς διοιχησεως τών μητροπό- 
λεων, τουτές^ τδ τής έθνιχ91ς λατρείας. Ό χύ- 
ριος θεύς, δστις ητο τ6 άντιχείμενον τίς ιδια- 
ζούσης λατρείας τών θρ^χών, χαΐ μάλις-α τών 
χωριχών, ές^ν {ππεύς έν τώ αύτ^ σχεδδν πάν- 
τοτε σχτίματι άπειχονιζύμενος, χαίτοι πλεΤστά 
είσι ^ά μνημεία, &τινα ήσαν αφιερωμένα αύτφ. 
ΈπΙ πλαχ^ς μαρμαρίνης έχούσης υψος χαΐ πλά- 
τος ένλς χαΐ ημίσεως δεχατημορίου τοΌ μέτρου 
ίπειχονίζεται (ππεί^ς φέρων χατά σάρχα άχρι- 
βώς έφηρμοσμένον χιτώνα, χαταβαίνοντα μδ- 
νον μέγρι τής έσφύος, έπΙ τών ώμων δέ χλανίδα 
χυματίζουσαν, τρέχει δέ πρί)ς τά δεξιά χρατών 



ως ΙπΙ τ^ πλείστον χονδροειδϋ λδγχην, εΐ^ 
τι σχδλοπος, δι* ου πλιίττει ζώδν τι υπλ φαν- 
τασιώδη άπειχονιζδμενον μορφών, έν ^ ίμως 
διακρίνει τις ενίοτε χάπρον, έπιγραφ-ίι δέ αφιε- 
ρωτική φέρει τάς λέξεις ΚΥΡΙΩΙ ΗΡΟΙ 9} άπλ&ς 
ΚΥΡΙΟ (ί)ί χαίτοι ουδέν μέχρι τούδε Ιχνος δ- 
πέδειξεν ήμΧν, τίς 5 ημίθεος ούτος, ο τοσούτβ^ 
λατρευδμενος* ίπεται είτα τ^ του άφιερουντος 
δνομα, χαΐ τέλος φέρεται ή λέξις ΕΫΧΗΝ. Ή 
ονομασία ΚΥΡΙΟΣ έστΙ λίαν συνήθης έπΙ των 
θρ^χιχών μαρμάρων, συνοδεύουσα τά δνδματα 
τών μεγάλων θεών, ως ΚΥΡΙΩΙ ΔΙΙ, ΚΥΡ1ΑΙ 
ΗΡΑΙ, ΚΥΡΙΟΙ ΑΠΟΑΑύΝΙ. Αδτη δέ ή περ(- 
πτωσις χωλύει ήμ&ς του θεωρήσαι τδν έπΙ τοις 
ττερί ών δ λύγος άναγλύφοις άπειχονιζδμενον 
ως άποθέωσίν τίνα, διδτι α Ι διαστάσεις τών 
μνημείων τούτων δέν δμοιάζουσι πρδς τά τών 
έπιχηδέίων ς-ηλών, φρονοΰμεν λοιπδν, δτι ήσαν 
μ&λλον αφιερώματα πρλς θεούς. 

Τά αφιερώματα ταΟτα πάντα δμοια, ήσαν προ* 
επεξειργασμένα βεβαίως, ως αί χαθ'έχάςηον &π& 
τών δρθοδδξων άφιερούμεναι βϋζαντιναί είχδνες, 
ανάγονται δε ε!ς θεδν τίνα, οδ τδ δνομα ητο πε- 
ριττδν Τνα χαραχθ^ μηδενδς άγνοουντος α&τδ. 
Πλησίον τοΟ ΒατχοΟμ άνεχαλύφθησαν τυχαίως 
ερείπια οικοδομές χαΐ αφιερώματα τίνα ,πρδς 
τοί^ς μεγάλους θεούς, χαΐ ούχ δλίγα άπειχονί- 
σματα τοΟ βρ^χδς ηρωος* χαΐ οΐ μέν θεοί, Ζευς, 
^Ηρα, 'Άρτεμις, υποδεικνύονται διά τών {δίων 
έκαστος δνομάτων, δ δέ ^ρως ουδέν άλλο ^ τδ 
άδριστον ΚΥΡΙΟΣ, περί ο& «ηφοεΐπομεν. Ή έν 
ταΤς χώραις ταύταις δέ γλυπτιχ•)» τοσούτος ά- 
τελίις ίτο, ώστε αδύνατος ίθελεν ησθαι ί άνα- 
γνώρισις τών μεγάλων θεών, ε{ μ*)) υπεδει- 
χνύοντο διά του Ιδίου ίχαστος δνδματος' ή ά- 
ναγνώρισις δμως του θρ^χδς ηρωος εύχολωτάτη, 
δποία χαΐ &ν ?1 ή τίς τέννης ατέλεια. 

Ή έν τφ αύτώ οίχοοομι^ματι συνάθροισις 
πολλών άπειχονισμάτων του ^ρωος τούτου νέα 
έστΙν άπδδειξις, δτι ούχ ές-Ιν ο&τος άπλοΟς τις 
θνητδς αποθεωθείς* χρεωθώ δμως Τνα είπω, δτι 
ή έν ΒατχοΟμ άναχαλυφθείσα μικρά ο{χοδομ^ 
έστΙ τδ μδνον, δπερ άπτ^ντησα τφ ίρωϊ τούτφ 
άφιερωμένον τέμενος. 

Ό ίρως ούτος μέχρι τίς σιημερον λατρεύε- 



(1) ΚατέχΐΜ τοιοΟτδν τι άνάγλοφον βδριθέν «αρά 
τήν Φιλιπκούπολιν, χαΐ δπβρ Ιδιιξα τίρ χ. ΟαΐΏοηΙ, 
$ο{>ς αύτφ χεΙ Ιχνογραφιχόν άηομοίωμα αδτιΚΙ. Ή 
ένταΟθα δπό τοΟ χ. ΟαΐηοηΙ διδομένη κιριγραφ^ ά• 
χριβΕστάτη έστΙ χαΐ τοΟ παρ* ΙμοΙ ευριαχομένο9 4*• 
Ι ναγλύιροο. Α. Ζ« 



Η ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ Αϊ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΗΣ 



377 



ται 6π{> τ4 ίνορια τοΟ άγ. Γεωργίου, ίιίτι ί 
πρ6ς τόν χριστιανικών τοΟτον "Αγιον, καθ* 8ν 
τρόπον (Αάλιστα, στερεότυπον καΐ άπαράλλα- 
χτον άπ6 τ«ς {4υζαντινϋς έποχϋς, οδτος εικονί- 
ζεται, δ(ΐ.οιότης του αρχαίου ηρωός ές-ι προ- 
φανες-άτη. Έν τϊ^ Άρριενικ^ τίς Φιλιππουπό- 
λεως Έκκληοίφ 6 θρφξ ^ρως ίπίτιρν κατέχει 
βέσιν, καΐ άνάπτουσιν ενώπιον αύτοΟ, ως ενώ- 
πιον άγΙας τινδς εικόνος, κτίρια καΐ λυχνίας. 
Έν πολλαΐς έκκλησίαις 6 θρφξ Ιππεύς καθη- 
γιάσθη μόνον δια σταυρού, διασώζων άθικτον 
καΐ τίιν έθνικίιν άφιέρωσιν. Έν Περιστάσει έ- 
κτίσθη ναίσκος έπ* όνόριατι του Άγ. Γεωργίου, 
ϊνεκα μαρι^άρου ευρεθέντος έν (χέσι^ αρχαίων 
ερειπίων, καΐ παριστάνοντος τλν έθνικλν ή|χί- 
θεον. Φρονώ δέ ότι λίαν ώφέλιρν τ^ ίστορίί^: 
τ^ς τέχνης Ισεται ή Ιρευνα τ%ς έπι^^οί^ς, «ν 
ϊσως Ισχεν ^ του Θρ(?:κ6ς ίρωος άπβικόνισις ίπΐ 
τοΟ ΙεροΟ τύπου του Άγ. Γεωργίου, 8ν βλέπο- 
ρ,εν καθιερού|ΐενον άπό τών πρώτων του χρι- 
στιανισμ,οΟ αιώνων. Ή έ|Λθΐότης τών δύο έστΙ 
{ΐΛγίστη, διό καΐ ίέν παραΧέχοριαι, δτι |ΐ.&λλον 
δ Βοιωτ6ς ίππεός, δ^ις καΐ σπανιώτατα απει- 
κονίζεται, ως προσβάλλων άγριόν τι ζώον, ύπϋρ- 
ξεν δ τύπος, καθ' ίν οι πρώτοι χριστιανοί πα- 
ρέστησαν τόν Άγ. Γεώργιον, % δ θρφξ ίππεύς. 

Πλείστα ανάγλυφα, άπαντα σχεδλν ευρισκό- 
μ,ενα ίν τζ τοποθεσία τών αρχαίων άστεων 
καΐ κω(^ών, διδάσκουσιν ί|Α&ς τδν τρόπον, καθ' 
8ν η τοΟ λαοΟ ευσέβεια παρίστανε τους κλα- 
σικούς θεούς. ΚαΙ δ μεν Απόλλων άπεικονίζετο 
ως ρωμαλέος τις κυνηγός* ή Άρτεμις, κεκα- 
λυμμένη διά δοράς άγριου τινδς θηρίου, φέρει 
άνά χείρας σκόλοπα' ή 'Ήρα μεγάλην πρ6ς την 
Άρτέμιόα έχει τί)ν δμοιότητα. Οι άλλοι δμως 
θεοί, δ Ζευς, δ Ασκληπιός καΐ μάλιστα δ Διό- 
νυσος καΐ δ Έρμίς απεικονίζονται, όπως καΐ έν 
ταΐς λοιπαΧς έλληνικαΐς χώραις. 

Ή τέχνη, δι* ίς τά ανάγλυφα ταΟτά είσι 
κατειργασμένα, έστΙ μετρία, ίσθ' δτε δέ καΐ 
βάρβαρος, τινά δέ αυτών είσΐν υποδεέστερα καΐ 
τών ευτελέστερων προϊόντων της βυζαντινής 
τέχνης. Τά πλείστα έζ αυτών δεν δυνάμεθα 
ίνα συγκρίνωμεν ουδέ πρ6ς τ6 υπ6 του Πορφυ- 
ρίου έπΙ τϋς βασιλείας Ίουστίνου τοΟ Β'. άνε- 
γερθέν μνημΛον, ουδέ προς τά έπΙ τών βάθρων 
τών δύο οβελίσκων τοΟ ^Ιπποδρομίου τϋς Κων- 
σταντινουπόλεως γεγλυμμένα ανάγλυφα. Έν 
τ^ Θρ4χ?, καΐ μάλις-α κατά τους αγρούς, ή βυ- 
ζαντινή λεγομένη τέχνη άρχεται άπ6 τοΟ Β'. 
4δη μετά Χρ. αγώνος, ή δέ σχολί) αυτή ουδέν 
&λλο ές^ν ^ παραμέλησις, % άγνοια τών κανό- 

(ΕΑΑΗΗ. ΦΙΛΟΑΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΣ. ΤΟΜΟΖ 



νων τϋς Ελληνικές τέχνης, παραμέλησις, %τις 
ίρζατο πρώτον έν τοΊς άγροΤς καΐ έν ταΐς ίτ- 
τον πεπολιτισμέναις έπαρχίαις, είσέδυσε δέ 
βαθμηδόν καΐ εις τάς πόλεις καΐ εις αύτην την 
πρωτεύουσαν. Έν τ^ ζωγραφική ή ατέλεια αύτη 
Ι^οΙ φαίνεται ώς προΧ2»ν θρησκευτικού τίνος συν- 
δυασμού. 

Έκτ6ς τών ανάγλυφων τούτων τών λίαν 
πολυτίμων, ως δεικνυόντων ήμΧν τάς έθνικάς 
ιδέας- καΐ τά τ^θη, ε6ρίσκομεν καΐ Ιτερα, ων ή 
τέχνη έντελεστέρα μέν, άπλη δέ έστι μίμησις 
Ελληνικών καΐ ^Ρωμαϊκών αριστοτεχνημάτων. 
Μεταξύ τών άπομιμι^σεων τούτων την πρώτην 
δικοιίως θέσιν κατέχουσιν αΐ απεικονίσεις τών 
έ:ηχηΟ£ΐων συμηοσίωκ. Τ6 άπεικόνισμα τοΰτο, 
περί ο& πολλαΐ καΐ περίφημοι έγένοντο συζη- 
τήσεις, καΐ περί ών οΐ αρχαιολόγοι ού συμφω- 
νουσι καΐ μέχρι τις σήμερον, λίαν σύνηθες ές% 
έν τ^ Θρ4χ>). Τά τίιν σκηνίιν ταύτην παριστά- 
νοντα μάρμαρα ε{σι πολύτιμα διά πολλούς λό- 
γγους* διότι γνωστόν, δτι απασαι αί φυλαΐ της 
αρχαίας Ελλάδος δέν παρεδέχοντο τίιν έπΙ τών 
τάφων άπεικόνισιν τών συμποσίων* διύ καΐ ιί 
έρευνα καΐ σπουδί) τοΟ αντικειμένου τούτου Ιν 
τινι άγνώς-(ί|> τμήματι του αρχαίου κόσμου ουκ 
έστιν αδιάφορος. Στί^λαι άρχαΐαι παριστάνου- 
σαι συμπόσια υπάρχουσι πολλαΐ καθ* δλην τί)ν 
θρ^χην* έν τοΙς μικροΐς χωρίοις τοΟ Βοσπόρου, 
μάλιστα έν θεραπείοις, έν τ^ νήσφ Χάλκη καΐ 
έν τ!^ τοποθεσία του αρχαίου Βυζαντίου άνε- 
καλύφθησαν πολλαΐ στηλαι,.έφ* ών ησαν' απει- 
κονισμένα τοιαύτα περίδείττνα* ή σκηνίι αδτη 
του ττεριδείπνου ανευρίσκεται καΐ έν Περιστάσει, 
καΐ έν Πανίδί^, και έν πλείστοις άλλοις χωρίοις 
τής θρ43θ)ς9 έν οίς υπάρχουσιν αρχαιότητες* 
υπάρχουσι δέ μέχρι τοοδε έν θ(4^γ γνωστά 
υπέρ τά είκοσι καλώς. διατετηρημένα μάρμαρα, 
παριστάνοντα την περί ίς δ λόγος σκηνήν. Έ 
μνεία δέ του αριθμού ούκ 2στιν άσκοπος* διότι 
δ ύπύ τοΟ Μ^αΙΙίθΓ δημοσιευθείς κατάλογος 
τών έπΙ τών τάφων παριστανομένων περιδεί- 
πνων αναφέρει έν δλοις έκατύν γνωστά μάρ- 
μαρα* δ δέ υπύ του δϊβρίίαπί δημοσιευθείς 
φαίνεται μέν τελειότερος εκείνου, ώς ανα- 
φερών πλειότερα, άλλ' έν αύτφ συγχέονται τά 
τφ Σεράπιδι καΐ τφ Άσκληπιώ αφιερωμένα ά- 
ναθι^ματα μετά τών περιδείπνων, ίίτοι έπικη*^ 
δείων συμποσίων. Έκτύς δέ τούτου^ έν τοΤς 
θρ(^κικοΐς άπεικονίσμασι τών περιδείπνων ευ- 
ρίσκομεν Ιδιάζοντας τινας χαρακτΐ^ρας, λίαν πε- 
ριέργους, τινάς δέ καΐ μοναδικούς. ^Ος πρύς τάς 
γενικότητας δέ περιορίζομαι Τνα υποδείξω, πρώ^ 



378 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ.λΗΝ. ΦΐΑ,ΟλΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



'κονι 2τι έ^Ι τών θρ^)^^3^ών ανάγλυφων ο6δέ- 
ΐ6οτε άπαντώ(ΐ.€ν τ&ν ΐτνπονι δστις υπάρχει έν 
τοΙς άπειχονίσ(ΐ.ασι των συ(ΐ.πο9(ων| τοΙς έξ £λ- 
λων χωρών προερχο(ΐ.ένοις, κχΐ περί ο& πολλαΐ 
έγένοντο υποθέσεις* έν ταΐς υποθέσεσι ταύταις 
δίδεται άναζίως, χατ* έ^^έ, ριεγάλη σγΐ(ΐ.ασία εις 
ίν άσι^ριαντον παραπλ;ίρω|ΐ.α' δεύτερον δέ, δτι 
χαθ'βλην την περιι^γησίν (ΐ,ου ουδέποτε άττήντη- 
αΛ άφιέρω|ΐ.ά τι. έν φ δ 'Ασχληπι&ς. ίί έ Σέραπις 
παρίστανται ώς έστιώριενοι. Πολλοί υπέ&εσαν, 
ίτι τα συ{ΐ.π6σια των στηλών χαΐ τώνάφιερω- 
(^άτων ε{σ1ν ανάλογα χαΐ παράλληλα άπειχο- 
ν(σματα, δπ6 τίιν αύτην γεννηθέντα ί[Απνευσιν, 
χαΐ έν τΐ^ αύτ^ πάντοτε χώρ^. Κατά τοΟτο ή 
Θρ4)^η εξαίρεται, ο5δ' εστί (ΐ,όνη ή μ,^ 6ποχύ- 
πτουσα είς τ6ν υπέρ τ& δέον γενιχευθέντα υπ& 
τών αρχαιολόγων νέ[λον τοΟτον. 

Μεταξύ τών περί ων 5 λόγος (χ.νη[ΐε1ων δέον 
Ινα συγχαταριθ(Λΐ^σω[Λεν χαΐ άπειχόνισ[χά τι, 
διρερ θεωρώ, τ& χατ' έ(Λέ, ώς μοναδιχ^ν χαΐ 
πρδς ουδέν άλλο δμοιον(4), λίαν δέ άζιοσπού- 
δαστον. Έπί τίνος άφίερώ^ιατος , Ιχοντος δα- 
χτύλων τινών υψος χαΐ πλάτος, άπειχονίζεται 
γυνί) ή(Αΐχαταχλιν4)ς έπΙ χλίνης έχούσης πόδας 
περιεστριρΐ|Αένους' φέρει δέ ή γυνίι αυτή έσθήτα 
ποδι^ρη μετά χειρίδων χαΐ περιεσφιγμένην χατά 
την δσφύν, χαΐ χρατεί παιδίον, βπερ θηλάζει* 
ενώπιον αύτίς χεΤται τρίπους (πίβηδδΐ Ιπρ^δ) 
φέρων διάφορα εδώδιμα. "Άνευ ουδεμίας δυσ- 
κολίας άναγνωρίζομεν έν τώ άπειχονίσματι 
τούτος περίδειττνον, ίΐτοι θεάν τίνα, ήτις δέχεται 
δώρα έπιχιηδεια. Τ& άνάγλυφον τοΰτο μοναδι- 
χέν έστι, διότι ποτέ αϊ έν τοις έπιχηδείοις 
συμποσίοις σπανίως άπειχονιζόμεναι θεαΐ δέν 
παρίστανται χαταχλινι;ΐς, ουδέ τ2>ν χαραχτ^ρα 
τ6ν έπΙ τοΟ ανάγλυφου τούτου φέρουσιν. 'ΐδέαν 
δέ χαθαράν αύτου ιίΐδύνατο Ινα λάβτ) 6 άναγνώ- 
ς^^ έζ ιχνογραφίας, 4ΐν δυστυχώς βμως ού δυ- 
νάμεθα Ινα προσαρτι^σωμεν ε{ς τί)ν περιγρα- 
φην ημών, άναμιμνήσχει δέ τλ άπειχόνισμα 
τοΟτο τάς θΒάς'μηχέγας τϋς αρχαίας Γαλλίας. 

Τά δέ ανάγλυφα τά άπομιμούμενα ^Ελληνο- 
ρωμαϊκά χαλλιτεχνι^ματα ολίγον χρι^σιμά ε!σι 



(4) Έννο<ΰ ένταΟΟα μοναδιχόν έν τοΤς ΈλληνιχοΤς 
μνημ•(οΐ(, 1\6%\ ώ; γνωστόν έν τοΤ; άρχ«(οις άκΐιχο- 
νίνμααι τΦν ιΙ^μετέρων χωρ&ν τ^ παριντάνοντα θη- 
λάζουσας γυνβΠΓχχς αγάλματα ιίσι πολυπληθέσιατα. 
Τό θ^^κιχόν τοΟτο άνάγλυφον μιγάλην ένΐπο(η«έ 
μοι τήν έντύπωσιν, διότι άνκζήτουν Ινα μάθω^ ίάν &- 
κΥ^ιν άναλογ(α τις χαΐ σχέσις τ&ν αρχαίων Γάλα- 
«£^ν προς το&ς Θράκας. Σημιίωσις τοΟ χ, ΟαΠλΟΟί. 



πρλς τ}}ν άρχαιολογίαν* 2ν μόνον έζ α&τών, 
ευρεθέν έν 'Εζαμιλίφ, τΙ; άρχαΐ^ λυσιμαχεί^, 
φαίνεταί μοι άζιον λόγου* αέτωμα δέ ές-ι τού- 
το στήλης επιταφίου, έν φ άπειχονίζεται έν α- 
ναγλύφω χροχόδειλος Ιτοιμος Ινα χαταβροχθί^ 
στ) νεανίαν, βν χρατεί ύπ& τους ίνυχας αυτού. 

Έχ τών πολλών δέ μαρμάρων τϊ^ς 'ΡωμαΧ- 
χϋς έποχΤΙς, £ άπι&ντησα έν θράχτι, ίν μόνον 
θεωρώ ώς αζιον λόγου υπ& τ4}ν ίτυοψιν τϋς τέ- 
χνης* παρίστησι δέ τοΟτο τί)ν προτομίιν θέας 
θηρατίδος. Έ χατά τάς χώρας ταύτοκς ίλλεε- 
ψις του αίσθι&ματος του ωραίου έν τοΙς χαλλς- 
τεχνίμασιν έστΙ χαταφανεστάτη, χαΐ μαρτυ- 
ρείται υφ* όλων τών γεγλυμμένων λίθων, όσοι 
χαθ' έχάστην άναχαλύπτονται* εΙς βμως έξ αυ- 
τών φαίνεταί μοι άζιος λόγου, πρώτον, διόη 
σώζεται έπ' αύτου τ^ 2νομα τοΟ γλύπτου, χαΐ 
δεύτερον, διότι παρίστησι σχηνίιν λίαν ένδιαφέ- 
ρουσαν, τί)ν έξΐ^ς' Γυνί} χρατοΟσα άνά χ^ροε 
χλωνίον μιΑχωνος δίδει την έτέραν ε{ς μιχρό- 
σχημον χαΐ δυσειδή γέροντα, δστις βδηγεΤ αυ- 
τήν, χαΐ φωτίζει διά τίνος λυχνίας. Έν δέ τοις 
άλλοις άναγλύφοις, έν οίς άπειχονίζονται διά- 
φορα χλασιχά άντιχείμενα, ή άδεζιότης τών 
έρμογλύφων έστι χαταφανεστάτη. 

II. Έχ τών νεωστί άναχαλυφθεισών επι- 
γραφών τής θρ^Χ'ης α{ είς /Ρωμαίους άναφερό- 
μεναι αφηγούνται περιέργους τινάς λεπτομε- 
ρείας* ουδεμία ν όμως ευρομεν άναφερομένην ε{ς 
τίιν χαθολιχην {στορίαν' δι& χαΐ %ττονος άζίας 
είσίν, % α! έν τ^ άρχΐ^ τοΟ παρόντος χεφαλαίου 
μνημονευθβΙΙσαι. 

Α{ έπιγραφαΐ αύται ε{σ1ν είχοσι δύο τλν α- 
ριθμόν, χατατάσσονται δέ ώς έζϋς* 

1) Ε{ς επιτάφια τ& πλείστον πολεμιστών 
χαΐ στ^ίατιωτών* 

2) Εις αφιερώματα αύτοχρατοριχά. 

3) Εις λίθους, έφ' ων άνεγράφησαν τά ονό- 
ματα τών ^Ρωμαίων Διοιχητών* τοιαΟται δέ έ- 
πιγραφαΐ ύπάρχουσι πέντε, ί^ν τέσσαρες Ελ- 
ληνιστί μόνον γεγραμμέναι, ή δέ πέμπτη δί- 
γλωσσος* ^ευρίσχονται οέ χαΐ αι πέντε έν τ1) ι- 
δίως θρ43(Υΐ• 

Έχ τών 6πλ τών Ύωμαίων ανεγερθέντων 
οίχοδομημάτων διασώζονται μόνον τμι^ματα 
τειχών τών περιβόλων, έξ ών βοηθούμενοι δυ- 
νάμεθα. Ινα άνεύρωμεν τ))ν τοττοθεσΓαν πολλών 
αρχαίων πόλεων, μάλιστα δέ τών πρωτευουσών 
τών διαφόρων επαρχιών. Ούτω π. χ. δ προσ- 
διορισμός της τοποθεσίας τίς αρχαίας Άδρια- 
νουπόλεως, πρωτευούσης τις επαρχίας τοΟ Αί- 
μου, ^θελεν εΤσθαι αδύνατος έν τ$ μέσ<^ έχη- 



: «»--:?*? 



' «Λ 'ΐ^ιη 



•β••••^•— ■^■■ρ' 



■ίβ!^^1• 



Η ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΗΣ 



379 



νεστάτης πεδιάδος χαΐ άνευ άχροτ^λεως, ζΐ |ΐ.η 
^σαν τα λε(ψανα τών άρχα(ων 'Ρω^λα'Οςών πε- 
ριτειχισ(/.άτων. Ό τϋς Φιλιππουπόλεως περί- 
βολος εύρ((τκεται ευχέλως* ή γρα(λ[χ:ί, ^ν ήχο- 
λούθουν τα τείχυ, έν |ΐ1ρει έστΙ γνωςτί' οι χυ- 
ριώτεροι ναοί ίχειντο έπΙ τής πρ&ς ανατολάς 
πλευράς τ5ίς άχροπόλεως' τά δέ νεχροταφεΤα 
έχειντο, δπου χαΐ την σ;ϋ(ΐερον, άρ.φοτέρωθεν 
της άπ2> Άόριανουπόλεως άγούσης λεωφέρου. 
Έν τω νεχροταφείφ τούτι^ άνεχαλύφθησαν πολ- 
λοί αρχαίοι τάφοι, χαΐ τ& σπουδαιότεοον, (λι- 
χρός τις βωμ,ές, ε6ρεθε1ς σώος χαΐ άλώοητος ε{ς 
βάθος έν&ς ριέτρου υπό τ6 σηριεριν&ν ίδαφος. 
Οι ναοί χατεστράφησαν, άλλα τα έπισττηλια, 
τά υπέρθυρα, οι χ(ονες, χαΐ τα χιονόχρανα ά- 
νευρίσχονται πρ^ς ανατολάς της χαθ'ήμας π<- 
λεως, χαΐ δ(δουσιν ή[λ1ν ιδέαν τινά τοΟ χαρα- 
χτίΐρος (δίγΐθ) τών [ΐ.νη(ΐ.ε(ων* ουδέν τεμάχιον 
δειχνύον τέχνην άξίαν λόγου άνεύρο|Αεν έν αυ- 
τοίς τοΙς λειψάνοις" είχάζομεν δε ες αυτών, δτι 
τά χτίρια ήσαν (χιχρά χαΐ βεβιασμένα, δώ χαΐ 
ή χαταστροφη αυτών ούχ εστί (ΐ.εγάλη διά την 
άρχαιολογίαν ί| διά την τέχνην απώλεια. Τά 
δε λείψανα τών έν Αϊνφ Τω[λαΐχών χτιρίων 
δειχνύουσιν, οτι χαΐ έν τω & αίώνι αϊ οίχοδο- 
|ΐ.αΙ της πόλεως ταύτης ήσαν τελειότεραι τών 
τϋς Φιλιπ'πουπόλεως. 

Αι πόλεις, δν γινώσχο^ιεν (ΐ,ετά βεβαιότητος 
την άρχαίαν τοποθεσίαν, είσΐν ή Βησσαπάρά, 
ί Φιλιππούπολις, ή Βίρης, ή Άδριανούπολις 
χαΐ τί> ΤζαΓαΙαίη (;) (1). Τών δέ λοιπών εύ- 
χόλως δυνάμεθα Ινα έρίσωμεν την άρχαίαν το- 
ποθεσίαν, έάν λάβωμεν ως δδηγούς τά 'ΡωίλαΧ- 
χά δρομολόγια χαΐ τους υπολογισμούς* διότι 
έν γένει έπΙ τ^ς αρχαίας αυτών τοποθεσίας ά- 
νηγέρθησαν πόλεις βυζαντιναί. Ας διεδέχθησαν 
πόλεις τ(^ρχιχαί, αίτινες ούδΐν τϋς αρχαιότη- 
τος λείψανον περιέσωσαν. 

Έάν δέ διά τών υπολογισμών δυνάμεθα νά 
άνεύρωμεν , ως Ιγγιστα, τάς τοποθεσίας τ^ίς 
Συβδυπάρας χαι Βυρτιδίζου, μείζονος προσοχές 
αναντιρρήτως άζία πόλις έστΙν ή τϋς 'Ροοό- 
πης πρωτεύουσα Τραΐανούπολις. Ή πρωτεύουσα 
αύτη ητο λίαν επίσημος, χαΐ πολλά έτύπωσε 
νομίσματα έπΙ ^Ρωμαίων* έπΙ δέ τών Βυζαντι- 



(1) Δέν ή^υνήθην ΐνα Ιννοήβω, τ(νβι τών πόλβων 
*1^ς άρχβιότητο; όνομάζη Τζοόρουλον ό χ θα- 
ΙΙΙοηΙ' μήπως την ΤσορλοΟν; άλλ* βΐ ταύχην, τό 6- 
νομβ ούκ Ιστιν άρχαΤον, νομίζω. Αβέβαιος ών τ(να 
ιι6λιν έννοεΤ 6 σνγγρβφκός άντέγραψχ τό δνομα, 6 μι- 
τίχβιρΜη αυτός οδτος. Α. Ζ. 



νών έζηχολούθει ούσα μητρόπολις έχτεταμένης 
επαρχίας. Ό δρΓΰηβΓ τίθησι την Τραΐίανού^ 
πολιν μεταξύ τών Κυψελών χαΐ του Δίδυμο» 
τείχου έπΙ τϋς άριστερδς ίχθης του "Εβρου. 
Ό ΡδΙΓίΙΐβγ χαΐ 6 ΡΐηάθΓ φρονουσιν, δτι Ι- 
χειτο έν 'Ορίχοβ^, έν τ% αύτ55 τουτέστι τοπο- 
θεσία, άλλ' ούδεμίαν έγώ ευρον χατά τ& μέρος 
έχείνο αρχαίας πόλε<ος ίνδειξιν, ε! μη έν ί•β1- 
ΒοαΓ^αδ (1 ), χειμένφ πρλς βορ^αν τοΟ Διδυ- 
μοτείχου, έν θέσει άνηχούση τ^^ άρχούντως γνω- 
στή Πλωτινουπόλει. Ό Υίςαβδηβΐ έν τφ γεω* 
γραφιχφ τΨις θρ^χ^ς Πίναχι, βν έδημοσίευσε 
χατά το 1854, τίθησι τά ερείπια τής Τραϊα- 
νουπόλεως μετάξια Οϋρουντζίχ χαΐ Αυτζά-Κςοί, 
μηδεμίαν δμως προσάγων άπόδειζιν. Ή άνε- 
ρεύνησις τίς του Ούρουντζιχ χαΐ Αυτζά-Κςοϊ 
πεδιάδος χαθίστησι τίιν έν αδτίΐ τοποθεσίαν 
τί^ς αρχαίας πρωτευούσης τίίς ^Ροδόπης βε- 
βαίαν' διότι 

ά) τά ερείπια, πολυπληθή ίντα, μεγάλην 
χατέχουσιν ίχτασιν, πλέον μι&ς τετραγωνιχϋς 
λεύγης, μη συμπεριλαμβανομένων ουδέ τίς ά- 
χροπόλεως, ουδέ τών προας-είων, ϊτινα τ'ίιν α&- 
την, ίΐν χαΐ τλ άστυ αυτό, εΤχον ίχτασιν* 

β') Μεταζύ τών ερειπίων ευρίσχονται έπι* 
γραφαΐ άναφερόμεναι εις τ^ν αίώνα τών *Αν- 
τωνίνων* 

γ') Βυζαντινή τις έπιγραφι^, σωζόμενη έν 
τ?ι αυτή, έν ^ εΤχε τεθί^ θέσει, τουτέστιν υ- 
περάνω μιας χρι^νης, μαρτυρεί δτι χαΐ έν τφ 
μεσαίωνι ή πόλις έχείνη ώνομάζετο Τραϊανού- 
πολις' 

δ') Τ& βνομα τούτο διατηρείται παρά τισι 
τών χατοίχων. . 

£{ς ταύτα έπιπροστίθημι δτι χαΐ τλ Περιοδευ- 
τιχ6ν του Άντωνίνου έπιβεβαιοΐ τίιν γνώμην 
ταύτην, λέγον οτι τό άπ6 Τραϊανού πόλεως μέ- 
χρι Άδριανουττόλεως διάστημα ητο 85 μιλίων, 
^τοι 125 χιλιομέτρων περίπου* ή αύτη δέ υ- 
πάρχει χαΐ τά νΟν άπόστασις μεταζύ τών περί 
ών 6 λόγος ερειπίων χαΐ τϋς πρωτευούσης τοΟ 
Βιλαετίου* διότι άχολουθοΟντες τάς δχθας του 
Έβρου εύρίσχομεν άπόστασιν μεταζύ τών ερει- 
πίων χαΐ τής Άδριανουπόλεως 117 χιλιομέ- 
τρων, δηλαδ-}) διαφοράν άσημαντον, 8 χιλιο- 
μέτρων μόνον. "Άλλως τε δΐ τά υπύ του *Αν- 
τωνίνου μνημονευόμενα 85 μίλια χαθιστώσιν 
άπαράδεχτον τ))ν του δρΓίίηβΓ ύπόθεσιν. 
Τά τϋς Τραϊανουπόλεως ερείπια έχτείνονται 



(1) Ίαίμς τό ΑουλΙ Βοοργάς; Α. Ζ. 



380 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕλΑ.ΗΝ. ΦΙλΟΑΟΓΙΚΟΣ ΣΥλλΟΓΟΣ 



2ν τινι ιΐοβί^ πεδιάλ^ έν η δύο (λένον ύττάρχουσι 
χωρ(ο(, ές 100 οίϊ^ιων έχάτερον ουγχ6((Λενα 
τ& [Λεν τών δύο τούτων χωρίων }ςατά ειχοσι 
λεπτά απέχει πρ6ς βορ^αν τών ερειπίων, χεί- 
(λενον ίπΐ τ^ς δεξιάς ίχθης μιχρου τίνος πο- 
ταΐΛου^χαλουι^ένου τουρχις^ Αυτζά-Κιοϊ-Σου'ίου' 
τ6 δε απέχει χατά δύο ώρας προς ανατολάς 
ου (Λαχράν του "Εβρου. Ή πεδιάς αυτή έχτεί- 
νεται εις τους πρύποδας τϋς 'Ροδόπτις, πρ?>ς ά•^ 
νατολάς ρέει 6 Π^βρος, πρδς νύτον δε υπάρχει 
το πέλαγος, χατά μίαν απο τ^ς αρχαίας πόλεως 
άπέχον ώραν' προς βορρ&ν υψοΟται άχρύπολις, 
Ι^ουσα την μεν νότιον πλευράν λίαν άπέτομον 
και χάθετον, την δυτιχην δλιγώτερον άπύτο- 
μον, την δε άνατολιχίιν πλευράν υποχλιν^ί χαι 
εύπρύσιτον. *Αρχαία τις έδ6ς ερχόμενη έχ τ^ς 
θέσεως, έν ίί χεΐται σιημερον τ& Ούρουντζίχ, διιηρ' 
χετο διά τής άχροπόλεως ταύτης, ώς τοΟτο χαΐ 
νζν χαταφανές έστιν. ΈπΙ του λύφου σώζονται 
λείψανα βυζαντινών ίχυρωμάτων χαί τίνα μάρ- 
μαρα της Τωμαΐχής εποχής, ώς π. χ. εΙς ς•^,- 
λοοάτης αφιερωμένος τφ Αύτοχράτορι Άντω- 
νίνφ χαΐ δύο έπιστι^λια, ών τ^ μεν φέρει γράμ- 
ματα του Β'. αιώνος, τι» δέ τ2> ο^νομα του Κων- 
σταντίνου. Προφανές δε εστίν, βτι 2ν τ^ θέσει 
εχείντ) υπηρχον άλλοτε ναοί χαΐ δημόσια άλλα 
ο{χοδομ':άματα. 

Κατά τους πρύποδας τ%ς ^χροπύλεως, υπερ- 
μεγέθης τις βράχος φέρει Έλληνιχ•ίιν έπιγραφ^^ν 
τϋς. 'Ρωμαϊχϋς έποχϋς, δειχνύουσαν τά δρια 
{ερου τίνος περιβύλου* ή άπ6 τ9ις δχροπέλεως 
(^έχρι του βράχου έχείνου ίχτασις άνϋχεν εΙς 
τίνα ναύν, μετασχηματισθέντα πρώτον μίν ε!ς 
χριστιανικών ναύν, ο& σώζονται εισέτι πολύτι- 
μα λείψανα, έιτα δέ ε!ς πλούσιον μοναστι^ριον 
Δερβισών. Τ6 τελευταΐον τοΟτο χαθίδρυμα ίπο- 
λέσαν προϊόντος τοΟ χρόνου τάς νομάς χαΐ τά 
άγροχιηπια αύτου, παριϊχμασεν ήμέρ^ τ^ "ίμέρ^ 
χαΐ ήρημώθη, την δέ σι^μερον ευτελιης έστι χαΐ 
χατηρειπωμένος ηχίς^ έν φ εΙς μόνος Δερβίσης 
τ^ΐς μελλούσης ζωής ονειρεύεται τάς ήοονάς. 
Έχτδς τοΟ περιβόλου της πόλεως, δστις έπε- 
σχευάσθη χατά τ^^ν μεσαίωνα, δεν ευρίσκει τις 
ε{μή τμι^ματα τειχών ούδεν^ς λόγου άξια χαί 
τινας έπιγραφάς , άν μία Ελληνική. "Εξω του 
περιβόλου άνευρίσκομεν έπΙ ευρείας εκτάσεως 
ίχνη τειχών καΐ λείψανα οικοδομών, τά δέ 
προάστεια ταΟτα εκτείνονται πρ&ς νότον καΐ 
πρ^ς τά νοτιοανατολικά. Ή Τραίανούπολις λοι- 
πόν ίπλησίαζεν άφ'ένλς πρ6ς την θάλασσαν, άφ' 
έτερου δέ πρ{>ς τί>ν δεξών βραχίονα τοΟ "Εβρου* 
δώ καΐ ίκαστος δικαιαΟται ίνα θαυρίάζγ), οτι 



έπΙ τοσούτφ εκτενούς χώρου ουδέν υπάρχει μγίΐτ 
μείον. Ύποθέτομεν οέ βτι οι τών 'ΡωμαΙχ&ν 
κτιρίων λίθοι έχρησίμευσαν εΙς τίιν ο2κοδομ4ιν 
τών φρουρίων του ΦερετζΙκ καΐ τ4ς ΑΙνου' άλ- 
λως τε δέ πιθανώτατον ές•ίν, 2τι αι τϋς ΤρβΛα- 
νουπόλεως, ώς καΐ αι τ^^ς Φιλιππουπόλκως, ό{^ 
κοδομαΐ ήσαν ώς πρ{)ς τίιν τέχνην μικροΟ λόγοιι 
άξιαι. 

Έκ τούτων λοιπ6ν βλέπομεν, δτι 6 8ρΓα- 
ηβΓ άπατ&ται ώς πρί>ς τίιν άρχαίαν τοποθε- 
σίαν τϋς Τραΐανουπόλεως. Του Γεωγράφου τού- 
του συλλέξαντος ανεπαρκείς πληροφορίας καΐ 
βοηθήματα, φυσικών ίτο ϊνα 6 τίΐς θρ^χης Πί- 
ναξ αύτου η άτελ'ίις χαΐ εσφαλμένος, δι& καΐ 
χρήζει νέας επεξεργασίας καΐ διορθώσεως, 'ΐδου 
δέ τούτου καΐ έτερα άπόδειξις. 

Ό βρΓΪίηβΓ τίθησι τίϊν πόλιν Διδυμότεε• 
χον έπΙ τϋς άριστερδς ίχθης τοΟ *Έβρου, πλη- 
σίον τ^ς Τραΐανουπόλεως, έν 4^ η αρχαία θέσις 
τοΟ Διδυμοτείχου ίτο έπΙ τϋς δεξιάς βχθης" 
έκτ6ς δέ τούτου αναφέρει έπΙ τής αύτίίς θέ-- 
σεο)ς ποταμόν τίνα, δς-ις ^έων έξ ανατολών χύ- 
νεται έντ6ς τοΟ 'Έβρου, ένφ ουδέν τοιούτον υ- 
πάρχει* διότι δ μόνος ποταμός, δστις 6έει πλη- 
σίον τοΟ Διδυμοτείχου, έστΙ τλ Κυζυλοερέ (1), 
βστις ^έει έκ ουσμών πρ&ς ανατολάς. Ό έν τ$ 
περί ου 6 λόγος Πίνακι κόλπος τϋς Αίνου έστΙν 
ωσαύτως φαντασιώδης. Τλ έν τοΧς παραλίοις 
της Προποντίδος ίερ^ν 2ρος (ΐηοαδ δ&ββΓ) 
παριστάνεται καθ' ίνα τρόπον δυνάμενον. Ινα 
έμβάλγ) εις αμηχανία ν τ^ν βουλόμενον Ινα συμ- 
βιβάσγ) πρ&ς άλληλα τ;ίντε περιγραφίιν τών 
ίςΌριογράφωνκαΙτί^ν πραγματικ'ίιν τοπογραφίαν 
τοΟ μέρους τούτου τϋς θρ^^^^ΐς. Τλ ίρος τοΰτο 
ούκ Ιχει υπεράνω της 'ΡαιδεςΌΟ ουδέ τ^ υψος, 
ουδέ τ6 καταπληκτικ&ν ήθος, δι'ών παρίςποσιν 
αύτ^ δ δρΓαηβΓ δ διερχόμενος αύτ^ τϊεριηγη- 
της αγνοεί σχεδόν, δτι αναβαίνει βρος, και δτι 
υψώθη υπέρ την πεδιάδα. ΤοιαΟτα σφάλματα 
ύπάρχουσι πολλά έν τώ Πίνακι τούτβ^ ,ούοέ ή- 
δύνατο δ γράψας ίνα μγ) υττοπέστ) είς αυτά. 

ΈνταΟθα δέον ίνα άναφέρωμεν καί τίνα μνη- 
μεία τϋς χριστιανικές έποχης. Έν τφ έν Άγ. 
Ειρι^νη οθωμανική Μουσείφ, βλέπει τις επαγω- 
γών άγαλμα, παριστάνον τ&ν καλ{)ν ποιμένα, 
φέροντα έπΙ τών ώμων άρνίον' είκάζομεν δτι 
δ ίνδριάς ούτος θρακικής έ^Ι καταγωγές, ούκ 
έσμέν δμως βέβαιοι περί τούτοο. Άλλα πρ^ς 
δυσμάς τής επαρχίας, πλησίον τις Φιλιππου- 



(1) ΚαΙ ουχί Κίζίΐάβΐί, ώς γράφΐι ό κ. ΟΐΐΙΟΟίΚ. 



Η ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΗΣ 



381 



«έλεως, άνεχαλύφθη εσχάτως τάφος αρχαίος, 
δύο φέρων ίπιγραφάς, την (ΐέν εις την άρχαίαν 
πολυθεΐαν άναγο(ΐ£νην, την δέ, σμιχρω (ΐΛταγε- 
νεστέραν τϊ^ς ινρώτης, χριστιανικην άναχηρότ- 
τουσαν θρησχείαν* δύο γυναίχες τϋς αύτης οι- 
κογενείας, διύτι τ& αύτ6 έν τ^ έτηγρχφΐ^ φέρου- 
σιν δνο|λα, χατετέθησαν εν τφ αύτω (λέν (Λαυ* 
σωλείφ, ε{ς διάφορον δμως άνϋχον θρι(σχευ|Λα. 
Ό λίθος ούτος άνα(]ΐΐ[λνιπσχει ήμίν την έποχην 
έχείνην, χαθ' Λν της αύτης οίχογενεΐας τα ρί λη 
ϋπ6 την αύτην βιώντα ατέγην, διαφόρους έ- 
ττρέφβευον θρησχείας, άντιχειριένας πρ6ς άλλι(- 
λας. Έχ τϋς αύτ^ς δε έπιγραφ^Ις [λανθάνο[Αεν, 
χαΐ 8τι δ χρΐ7ΐανισ|Αί)ς ταχέως χαΐ ενωρίς είσ- 
έδυσε χαι μιέχρι τών άιτωτάτων γωνιών τϋς 
θρ^πης* δέον λοιπ&ν ϊνα θεωρώ(ΐ.εν τί)ν έπι- 
γραφην ταύτην πολλω σπουδαιοτέραν χαΐ πο- 
λυτΐ(ΐ.οτέραν της έν Πανίδω, εις την χριστια- 
νιχΐν ωσαύτως θρησχείαν άναγο|ΐ.ένης έπιγρα- 
φ^ίς' διότι ε!ς τάς χατά την παραλίαν χεΐ(ΐ.έ- 
νας Έλληνιχάς πύλεις ητο φυσιχόν, Τνα δ χρι- 
ςπανισ{ΐ.6ς χαΐ οΐ Άπέ^ολοι αύτου είσδύσωσι τα- 
χέως χαΐ ^αδίως. Έχ τ91ς έν τώ αύτ$ οΐχφ συμ- 
βιώσεως έν είρηντ) δύο αντιπάλων θρησκειών, 
δυνά|&εθα Τνα έξηγησωριεν έν ριέρει την 6π6 τών 
πρώτων έχείνων χριστιανών άνοχην τών τϋς 
πολυθείας είχύνων, ού {^ίϊν άλλα χαι την άπο- 
(χ.ί|ΐ.ησιν αυτών 6π& τών χριστιανών ζωγράφων 
χαΐ έρμογλύφων* τοΟθ* δπερ δεικνύει, δτι τα 
δύγματα άνεχτιχώτερα χαΐ ούχΙ τύσω απόλυτα 
ήσαν. Ή άνεχτικότης δέ αύτη καΐ τι αόριστον 
εισέτι του χριστιανισμού τών πρώτων χρόνων, 
πρ^ πάντων δε ή (ΐετρία άνάπτυζις του πνεύ*- 
ματος τών έχείσε ΒίδωΛοΛατρώΊ (ρα^αηί) κα- 
θίστα την έν τοΙς χωρίοις έκείνοις πνευματι- 
χ•))ν χατάστασιν ησυχον και άβλαβη, δποίαν 
βλέπομεν αύτην καΐ σήμερον 2ν τισι χωρίοις 
τϋς ^Ρούμελης κατφκημένοις άναμίξ 6π6 χρι- 
στιανών καΐ μωαμεθανών, οΐτινες Ενεκα τίς 
άμαθείας αυτών άγνοουσι την διαφοράν, ήτις 
διαχωρίζει αυτούς (Ι), καΐ ενίοτε μάλι^α πα- 



(4) Ό χ. ΟαΐΏοηΙ άπατβται χοιτά τοΟτο' άμφότιρα 
τά μέρη γνιυρίζουσιν, «Ι χβΐ ούχΙ έν λιπτομιρβί^ καΐ 
6Χ ρΓοΓβδδΟ χήν $ιαχωρ(ζοο9βν αύχους ^ιαφοράν, αλλ* 
άνάγχα χαΐ θιοί π<(θονται* ή συμβ(«ϋνι; &γ(9τα- 
Τ«ι από τίνων μόνον χρονών, ο6χ ίστι $έ το9θύτψ 7•- 
νή, δαον έφάνη τφ χ. Βαπίοηΐ, ο68έ τόσφ, είρηνιχ^ 
ό σκινθήρ υφίσταται ασββντος υιιό τήν αΙΟάλην ηαρά 
τοΤς μωαμβθανοΤς. Ούχ έπιτρέπ&ται £έ ού^κνΐ χριατια- 
>φ Ινα χατοιχήττ^ έν τ^ Όθωμανιχί^ συνοιχία, χαΐ μι- 
ταζ{> τών $ύο συνοικιών &πάρχιι πάντοτε βριόν τι, συν- 
ήθως ^όαζ ή χ<έ>δαξ. Α. Ζ. 



ραδέχοντοίι Ιθη τινά θρησκευτικά, δανειζόμενοι 
άπ' άλλι&λων, ε{ καΐ τοΟτο φαίνεται άπίθανον. 

Ε'. 

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ. 

Τα έν Θράκη ευρισκόμενα λείψανα τ^^ς Βυ- 
ζαντινές έποχης εις τρεϊς ανάγονται κλάσεις* 

\ . Εκκλησίας προγενεστέρας τ51ς ϋπ6 τών 
Όθωμανών κατακτήσεως* 

2. Πολεμικάς οίκοδομάς' 

3. Ανάγλυφα, έπιγραφάς καΐ διάφορα άλλα 
μνημεία. 

Α'• Αι Έκκλησίαι, κατά τ6 πλε1ς"ον ιϊ^ρειπω- 
μέναι, είσΐ λίαν πολυπληθείς. Έν Πανίδ(^ του- 
λάχιστον αριθμεί τις δεκατρείς, χρησιμεύου- 
σας την σιημερον ώς μικρά παρεκχλι&σια. Έν 
μικρώ τινι χωρίι^ παραμέρφ, ίν τινι φαράγγι 
μεταζύ Γάνου καΐ ΎαιδεστοΟ καΐ όνομαζομένβι^ 
Αυδίν υπάρχει Ισος σχεδ&ν άριθμός' έν δε Στε* 
νιμάχω υπάρχουσι τεσσαράκοντα οκτώ. Ταύτα 
δε δεικνύουσι τ6ν θρησκευτικών ζ^λον τών Βυ- 
ζαντινών, καΐ έπισύρουσι καΐ ακουσίως την του 
περιηγητου περιέργειαν. Κατάλογος δ^ ακριβής 
τών Εκκλησιών τούτων δύναται ίνα διαφωτίση 
τίιν τοΟ ΒυζαντινοΟ Κράτους Γεωγραφίαν. Ούτω 
δ άριθμ6ς τών έν Πανίδω παρεκκλησίων δει- 
κνύει την κατά τ&ν μεσαίωνα επισημότητα τ%ς 
πόλεως, καΐ μαρτυρεί την δπαρξιν Έτησκοπης 
απολεσθείσης σήμερον. Ό έν ΑΙνφ, Καλλιπό- 
λβι καΐ ^Ραιδεστώ μέγας άριθμ{»ς θρησκευτι- 
κών ερειπίων μαρτυρεί, 2τι ή τά νΟν έρημος ε- 
κείνη παραλία ητον άλλοτε ανθηρά, πολυάνθρω* 
πος καΐ πλουσία. Την αύτ'ίιν δέ μαρτυρίαν πα- 
ρέχουσι και τά καθ* άπάσας τάς παρά την Φι- 
λιπττούπολιν κοιλάδας τ%ς 'Ροδόττης ευρισκό- 
μενα ερείπια. 

Καθ* δλην την θρ^^κην τέσσαρα ίι πέντε μό- 
νον υπάρχουσι νΟν ανθηρά μοναστήρια* αλλά 
κατά τ6ν μεσαίωνα μόνον ^ επαρχία Φιλιπ- 
πουπόλεως περιείχε πλέον τών δεκαπέντε, ων 
διασώζονται σιπμερον λείψανα τίνα καΐ τά ονό- 
ματα (1). Αι άκταΐ τ51ς Προποντίδος και του 



(4) Τά ιτιρί τήν Φιλιππούκολιν ύιτάρχοντα την 
σήμιρον Μονιςη^ρια βίνΐν οχτώ ή εννέα, ών τά Εξ έκΐ 
τΔν πλιυραν τΐ^ς 'Ροδόκης, τά δέ δύο «Ις τους πρό- 
κοβα; τοΟ Αίμου* τά δύο ταΟτά •1σι Βουλγαρικά^ ώ; 
καΐ δύο έχ τ(&»ν έπΙ τΐ^ς 'Ροδόπης, όρπαγέντα διά τΥ^ς 
βίας. Τό Ιτιρον τών παρά τόν ΑΤμον χιιμένων δύο 
Βοολγαριχ&ν Μοναατηρ{ων έστΙ Κ.αλογραιβ»ν Μονή 



8Β2 



Ο ΕΝ Κ/Π. ΕΑ\ΗΝ. ΦΙλΟΑΟΠΚΟΣ ΣΥΑΑΟΓΟΣ 



Αιγαίου Πελάγους βίχον ωσαύτως πολλά Μονά- 
<ττΐ(ρια. Ή σπουδή χαΐ ίρευνα τών χαττρειπω- 
[λένων Μοναστγΐρ(ων χαΐ ναών τούτων, δύναται 
Τνα δδυγίση ή{ΐ.&ς ε!ς τίϊν διαφώτισιν πολλών 
£β&βα(ων εισέτι ^ άγνωστων ζηττ}(ΐ.άτων τ^ς 
έχχλγισιαςηχϋς γεωγραφίας τίς χώρας ταύτης. 

Ύπ^ τγ)ν Ιποψιν οΐ τϋς τέχνης ίπαντα σχε- 
δόν τά ερείπια ταΟτα περιέχουσι πολύτιμα 
γλυπτιχά χοσ(λη[ΐ.ατα. Τινά έζ αυτών, ώς αΐ 
παρά την Φιλιππούπολιν χε(ριεναι ΜοναΙ τ51ς 
*Αγ. Παρασχευ^ίς χαΐ του Βασχύβου, περιέχουσι 
ε{χύνας λ(αν αρχαίας. Αι έν τ1} άγ. Παρασχευ^ 
χαΐ ΧΊ^ Παναγίφ του ΚαΛί ευρισχύμεναι είχό- 
νες ανάγονται εις την βασιλείαν Μιχαήλ τοΟ 
Παλαιολύγου, χαΐ είσΐν έλεύθεραι τής τραχύτη- 
τος τών είχύνων τϋς νεωτέρας βυζαντινίίς σχο- 
λές. Έν Βχσχέβω δ Νάρθηζ χοσμεΤται υπλ τοι- 
χογραφιών (ΓΓβ8ς[αβ) άρ(ς•ου χαραχτίίρος, Χει- 
χνύοντος πρωτοτυπίαν χαΐ έπιτηΧειύτητα, τύσφ 
8έ πολυτιμότερων, χαθ' δσον άπειχονίζουσιν ίίΟη 
χαΐ ενδυμασίας τών άρχύντων χαΐ Δεσποίνων 
τϋς έποχίΐς τών Κομνηνών. Α{ χαλώς διατη- 
ρούμεναι δέ τών Έχχλησιών τούτων ανάγονται 
εις τοι^ς τεσσάρας τελευταίους αιώνας τΐΐς βυ- 
ζαντινές Αύτοχρατορίας* Ό άρχιτεχτονιχί^ς αυ- 
τών χαραχτ'ίιρ ίστίν δ γνωστίς τών θρησχευτι- 
χών οίχοδομών τϋς Ανατολάς άπλ τοΟ ΙΑ' ψ^Χ^^ 
του ΙΕ' αιώνος* έπειδ*)) δέ τά χτίρια τοΟ είδους 
τούτου χαθίς'ανται δσημέραι σπανιώτερα ίν τε 
%^ Ευρώπη χαΐ έν τ% Ασία:, ή άνεύρεσις άλω- 
βι^του τιν&ς οίχοδομι&ματος τ^ς περί ίς δ λύ- 
γος έποχϋς δέον, Ινα θεωρείται ώς ευτύχημα. 
Όφείλω δέ Τνα υποδείξω ώς μεγάλου λύγου α- 
ξίας τίιν Έχχλησίαν του Βασχύβου, την τϋς 
Παναγίας τοϋΚαΜ^ παρεχχλι&σιά τινα τοΟ Στε- 
νιμάχου χαΐ έρείτηύν τι έν τώ μέσο^ χείμενον 
τϋς 'λδριανουπύλεως. 

Β'. 'Έθος έπεχράτησεν, ΐνα θεωρώμεν τοι^ς 
βυζαντινούς Αύτοχράτορας ώς έν γένει δχνη- 
ρούς, άρχουμένους Ινα άποχρούωσι μύνον τάς 
χατ' αυτών μεγάλας προσβολάς, εΤτα δέ έπα- 
ναβυθιζομένους εις την συνι^Οη αυτών ^αθυμίαν. 



(έν Σόποτ), τό $έ μίΤζον χαΐ ιπινημύτιρον πάντων 
έστΙ τό τοΟ Βασχόβοο, έπΙ τΙ^ς βορ«Εοι> πλβορας χψ^ς 
'Ροδοπης Ανωθιν τοΟ Στβνιμάχου χκίμβνον, χαΙ'^ανΒ- 
γερΜν, ώς λέγει Άννα ή Κομνηνή Οϋό Γρηγορ{οο 
τοΟ ΠβκοοριΑνοΟ χατά τό 4084 μιτά τήν χατ* έπι 
ταγήν τοΟ Λ6τοχράτ»ρος 'Αλ•ξ(6υ τοΟ Κ,ομνηνοΟ (ού- 
τινος ητο μέγας Δομέντιχος) έx^ρατ^(βν χαΐ νΐχην α6- 
«ο6 χατάτβ^ν Πατνινάχων ^ ήγιμόνων τ&ν Πβρι- 
«τρίαιν ΉγιμονιΑν. Α. Ζ. 



* ■ 

ΚαΙ 6μως { ιστορία χαλώς χαΐ άμερολι&ΐΓΓω< 
αελετωμένη άποδειχνύει τ& λελανΟασμένον τϋς 
δοξασίας ταύτης, τά δλ έν Θρ4)^>1 υπάρχοντα 
τρολεμιχά ο!χοδομ4ματα υποςτιρίζουσι την τϋς 
ιστορίας μαρτυρίαν. Ή Θρ4>(>} χεχαλυμμέηι ε- 
στίν 6π& φρουρίων χαΐ δχυρωμάτων, διατηρούν- 
των έν ελλείψει τ^ς χρονολογίας τις πρώτης 
αυτών άνιδρύσεως το&λάχις-ον τ9)ν τϋς έπισχεχη^ 
χαΐ συμπληρώσεως αυτών. Τά' πλ«^στα τών 
φρουρίων τούτων δύνανται, ΐνα παραβληθωσι 
χατά τδ μέγεθος χαΐ τ^ιν εόπρέπειαν πρδ; τά 
τοΟ μεσαίωνος, έν τ5) Δύσει ανεγερθέντα" άλλα 
χαΐ ατελέστερα έάν ήσαν τών ημετέρων πολκ- 
μιχών χτιρίων, δ ίριθμ&ς α^ών άρχετη %το 
μαρτυρία τϋς δραστηριύτητος τών άνιδρυσάν- 
των αυτά 4γεμύνων. Έν τ^ έπαρχί^ τϋς Φι- 
λιππουπύλεως έχάστη χοιλάς, έχάσ4η φάραγζ 
τίς 'Ροδύπης ϊχει, % εΤχε τ& φρούριον αυτ^ς, 
χαΐ χατά τά πέριξ τών έχοολών τοΟ 'Έβρου ίτΛ 
Άδριανουπύλεως μέχρι τϋς Αίνου δπ^ρχε σειρβ^ 
δλύχληρος φρουρίων χαΐ δχυρωμάτων, έςασφα* 
λιζύντων τΐ χατά την χώραν έχείνην μέγα τίς 
εποχής έχείνης έμπύριον, αι δέ πύλεις απασαε 
έϊχον χάςρον τι, δττερ έπρος-άτευεν α6τάς χατά 
τών προσβολών, χαΐ 2περ ώς έπΙ τδ π.λε1[στον 
σώζεται χαΐ μέχρι τϋς σί^μερον, διατηρούν χαΐ 
το ίνομα αυτού. Ή τϋς θρ^χνίς δχύρωσις έν 
γένει φαίνεται, δτι έσχεδιάσθη μετά μεγίστης 
προσοχ^ΐς, χαΐ έπΙ ε&ρυτάτων βάσεων, τλ δΐ 
σχέδιον έξετελέσθη μετά μεγίστης άχριβείας. 
"Απαντα τά δχυρώματα τίς χώρας ταύτης 
τλν αυτδν παρουσιάζουσι χαραχτ%ρα, τ2> φρού- 
ριον υψοΟται έπί τίνος λύφου άποτύμου, 2σθ* βτε 
έπΙ ίρους, ο& τίνος τά βάραθρα χαΐ οί βράχοι 
φυσιχί)ν τ5^ τεχνητί^ προσθέτουσι δχύρωσιν. Τά 
τείχη στεφύμενα ύπΐ πύργων τετραγώνων, 
ς•ρογγύλων, εξαγώνων % δχταγώνων, εΙχον πά- 
χος δύο περίίΓου μέτρων, χαΐ ήσαν πάντοτε λίαν 
6ψηλά. Ε{ς τινα μέρη ύτρήρχε τριπλοί σειρά τει- 
χών συγχέντρων, σχηματιζόντων έν τ% ένύτητι 
αδτών ίπύρθητο ν. δχύρωσιν* ε{ς ουδέν δμ^^ς μέ- 
ρος, πλίιν τϋς Κων/πύλεως, άπαντ^ τις τάφρβν 
περί τά τείχη. Ουδέποτε σχεδδν τλ τείχωμα 
χατ' εύθεΧάν έστιν έχτισμένον γραμμι^ν, άλλα 
πάντοτε έλιχοειδώς, α&ξάνον οιά τών εξοχών 
χαΐ τών ελιγμών αυτοΟ τδν του Εξωθεν προσ- 
βάλλοντος έχθροΟ βλεθρον; Ουδέν σώζετχι χατά 
τάς εισόδους ϊχνος χινητίς γέφυρας (ροηΐ8 1β- 
νίδ), άλλα προύφυλάσσοντο α&ται ύπο τείχους 
προέχοντος χαΐ υπδ μείζονος άριθμοΟ πύργων 
χαΐ επάλξεων διεσχευασμένων ούτω πως, ώστε 
δ τί)ν πύλην πολιορχών χαΐ προσβάλλων δπέ- 



«3»• 



ιΤ-Λ»ζ?*ΤΤ 



Β ΘΡΑΚΗ &Α.Ι ΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΗΣ 



333 



χ(ΐτο πανταχόθεν εις τ&ς 2ξ αυτών προββολάς. 
Ε! χαΐ ή άρχιτεχτονιχγ) αυτή δ(&οιάζει κατά 
τλ πλείστον πρ^ς τίϊν τών φρουρίων τής ϊ^τι- 
χ?|ς Ευρώπης, διαφέρει δρ.ως χατά τίνα ιδιά- 
ζοντα χαραχτιοριστιχά. 

Τα βχυρώ{χ.ατα ταύτα δύνανται προσέτι, ίνα 
προσληφθώσιν ώς βοι^θγ}ρ.α ε2ς την άνεύρεσιν 
τών όπΐ τοϋ 'Ιους^νιανου ανεγερθέντων πολυα- 
ρ(θ(λων φρουρίων, [ΐ.νη(ΐ.ονευορ.ένων 6πλ του Προ- 
κοπίου* τά πλεΐς'α τών του Ιουστινιανού φρου- 
ρίων τούτων εΤχον άνεγερθΐ^ έπΙ της θέσεως 
άλλων προγενεστέρων τ%ς ^Ρωριαΐχΐς έποχΐΐς. 

Γ'. Μεταξύ τών διαφύρων λειψάνων τ91ς Βυ- 
ζαντινές έποχης τίιν πρώτην θέσιν χατέχουσιν 
οί ανδριάντες χαΐ τά ανάγλυφα. Γνωστόν δτι 
^ Άνατολιχί) Έλληνιχί) Έχχλησία ο&χ επιτρέ- 
πει την τοΟ ΧριςΌΟ, τής Παρθένου χαΐ τών Α- 
γίων άπειχύνισιν άλλως, εί (ΐ.ί) διά τ^ς γραφι- 
κές. Έ χατά τ^ 783 έν Νιχαί^ τ{> & συνελθοΟσα 
0{χου[λενιχί) Σύνοδος, αποφαίνεται ^ητώς περί 
τούτου, αί δε αποφάσεις αυτϋς άνέχχλητοί είσιν. 
Έν γένει τά έν ταΤς Έχχλησίαις γλυπτά χιονύ- 
χρανα άπλ& (ΐύνα χοσρ.η[λατα άπεικονίζουσιν. 
*Εάν δέ μεταξύ αυτών απαντώνται ενίοτε τι- 
νά, έπΙ τών βποίων βλέπει τις χαΐ άνθρωττίνους 
μορφάς, αΐ ίπειχονιζύμεναι α&ται (λορφαί είσιν 
χωρικών % χειρωνακτών, λαϊκών τουτέστι χα- 
ταγινορ.ένων είς τάς του καθ' ήρ.έραν βίου έν- 
ασχολι&σεις' τοιοΟτον τ6 έν τ^ '0θω(λανικφ 
ριουσείφ υπάρχον άξιοσπούδαστον κιονύκρανον, 
βπερ άν^κεν άλλοτε, ώς λέγουσιν, εις τΐ}ν ^Α- 
γίαν Σοφία ν. Τούτου ούτως ίχοντος, [χεγάλη ιξ 
αξία Βυζαντινού έχ |ΐαρρΕ.άρου άπεικονίσ^Λατος 
(άγάλμ.ατος) της Παναγίας σωζο|χένου έν Μι- 
ροφλίω. Ό άνδριάς ούτος, καλώς διατηρηθείς, 
ώραΐύν ές-ι καΐ τεχνηέντως χατειργασ(λένον καλ- 
λιτέχνη{ΐ.α' χατά δέ τύν γενικύν τύπον, την 
ίκφρασιν, την ένδυ(Αασίαν καΐ την στάσιν 6- 
[λοιάζει πρλς τάς έντελέστερον άπεικονιζομέ- 
νας ίν τώ βάθει τών αψίδων του Βυζαντίου, 9) 
έπΙ τών (/.εταλλίων είκύνας τϋς Παναγίας* ε{ 
δλ καΐ ο{ του προσώπου χαρακτήρες εΙσιν βλί- 
Υ^ τραχείς, { δλη βμ.ως Ικφρασις, σοβαρά χαΐ 
άξιοπρεπι^ς, αξία έστΙ τ^ς αρχαίας γλυπτικές. 
Τύ άγαλ[ΐ.α τοΟτό* άνι^κει βεβαίως είς τους πρώ- 
τους τ91ς Βυζαντινής αυτοκρατορίας αίώνας' 
υπερτερεί δέ κατά τί)ν τέχνην χαΐ τά ωραιό- 
τερα τών έχ τϋς Βυζαντινής εποχής διασω- 
ζοαένων άγαλριάτων, ώς π. χ. τά έν τώ Ίπ- 
ποδρο{Α.ί(ΐ;^ ανάγλυφα τοΟ Πορφυρογεννι^του Κων- 
σταντίνου. Οί του Μιροφλίου ίερεΤς ίθεσαν τύ 
άγαλμα τούτο Ιν τινν ύπογείφ, δπως μί} πα- 



ραβιασθώσι τά νενομισμένα, κοινώς δΐ πι^εύ- 
σωσιν έν τ^ χώρα εκείνη, βτι τύ περί ο& & λύ- 
γος άγαλρ,ά έστι θαυριατουργέν. 

Τά δέ άλλα έν θρ^χη ευρεθέντα ανάγλυφα, 
διατηρούμενα σήμερον έν τφ έν Κο>νσταντινου- 
πύλει Μουσεί^^, ε{σ1ν αξιοσημείωτα διά τύ χυ- 
δαΐον τής εργασίας, αξίας λαοΟ εις την έσχά- 
την βαθμίδα του πολιτισμού ευρισκομένου" άλ- 
λα και αύτη ή ατέλεια άξιοσπούδαστύς έστι% 
Τά ανάγλυφα ταΟτα είσΐ γεγλυμμένα έτΗ πλα- 
κών έχ λίθου μαλακοΟ, μι&κους 60 εκατοστό* 
μέτρων χαΐ ύψους 40 έκατοστομέτρων' τινά έξ 
αυτών φέρουσι χαΐ γράμματα λατινικά, άτινα 
χατ' έμέ ουδέν, έν η ευρίσκονται χαταστάσει, 
παρέχουσι νύημα, μαρτυροΟσιν δμως, δτι τά α- 
νάγλυφα ταΟτα έγένοντο, χαθ*11ν έποχίν, ή Ελ- 
ληνικά} ούκ ην εΙσέτι ή μύνη τοΟ *Ανατολικοΐ> 
Κράτους γλώσσα. Έπιτάφιοί τίνες ΑατινικαΙ 
έπιγραφαί, άνακαλυφθεΐσαι έν θρ^Χ'!)» πολλίιν Ε-^ 
χουσι κατά τύ είδος του λίθου καΐ τύν τρύπον 
τής γλυφής τί)ν δμοιύτητα πρύς τά ανάγλυφα, 
περί ών ήδη 6 λύγος. 

Δίδωμι^ ένταΟθα χάριν περιεργεΙας τίιν περί* 
γραφίιν τινών έξ αύτών' 

< ον. *Ανηρ καθισμένος έπΙ θρύνου (οδ τύ σχή- 
μα έστι τύ τών 'Βωμαίων ΟΙΙΓαΙα)* φέρει δέ τίιν 
ένδυμασίαν τών Βυζαντινών Αυτοκρατόρων μετά 
ποιχιλμάτων' Ετερος άνι6ρ, ένδεδυμένος χιτώνα 
απλούν, περιεσφιγμένον κατά τ'ίιν βσφύν, προσ- 
φέρει αύτφ κάνιστρον πλήρες δώρων* έίπισθεν 
του θρύνου κείνται κα\ άλλα πρύσωπα κρατοΟν* 
τα άνά χείρας δμοια δώρα. 

2ον. Άνίιρ ένδεδυμένος βραχύν χιτώνα πλη* 
σιάζει πρύς τι δένδρον* υπεράνω αύτοΰ φαίνε-' 
ται θέσις τις, έφ' ί)ς χιΐνται τρεΙς χεφαλαΐ % 
προσωπίδες. 

3ον. ΤρεΤς στρουθοκάμηλοι χαΐ άνωθεν άν- 
θη (ΓΟδ&οβδ). 

4ον. Δύο πολεμιςαί, φέροντες χιτώνας πε-* 
ιεζωσμένους χατά τί)ν έσφύν, μετά πίλου 6^ 
έως, ώς έπΙ τών νομισμάτων Κώνσταντος 
του Β'. 

5ον. Δρομάς. 

6ον. Στρουθοκάμηλος χαΐ άνωθεν άνθη. 

Τον. Άνάγλυφον τρία υττερκείμενα φέρον 
άπεικονίσματα' έπΙ του πρώτου (ππεύς κοινύν 
φέρων χιτώνα* έπΙ τοΟ υπίρ αύτύ χύων τρέ^* 
χων, καΐ έπΙ τοΟ τρίτου τέλος τοΟ υπεράνω τών 
άλλων δύο τμημάτων Ετερος χύων χατά πάν- 
τα δμοιος τώ πρώτφ. ΈπΙ έτέοας πλευρ&ς του 
αύτοΟ λίθου φαίνεται άνίιρ ένοεδυμένος χιτώ- 
να χαΐ φέρων άνά χείρας κάνιστρον. 



3^4 



Ο ΕΝ Κ/ϋ. ΕΑλΗΝ. ΦΙΑ0Α0ΓΙΚ0£ ΣϊλλΟΓΟί 



Τά έπΙ Ύ&ν ανάγλυφων τούτων εΙχονιζ6(λ8* 
να ζώα τής Ασίας καΐ Άφριχΐίς (ΐαρτυροΤίσιν 
ίσως, (τι παριστάνουσι τάς τοΟ 'Ιπ?Γθ^ρο|Λίου 
^παραστάσεις καΐ έορτάς, χαθ' £ς οΕ Αυτοκρά- 
τορες τναρουσίαζον ^ρ^ς θέαν ε!ς α&ν λα^ν τά 
άγρια ζ&α τών απωτέρων (Λερών τΐϊς ίτηχρα* 
τείας' Ισως δέ τά ανάγλυφα ταΟτα έγένοντο 
καΐ εΙς (Ανγ)(ΐ.6συνον τών κατά τ6ν Τίγριν, τλν 
Εύφράτην καΐ τ^ν Νείλον εκστρατειών. "Ο,τι 
δέ καΐ &ν παριστάνωσι τά ανάγλυφα ταύτα, 
δέον Ινα άντιγραφώσι καΐ (Λελετηθώσι λαλώς, 
διότι θεωρουμεν α6τά ώς άξια τής ριελέτης τών 
αρχαιολόγων. 

'Γπάρχουσι κατά τλν Θρ4κην πάριπολλα άλ- 
λα ανάγλυφα, άλλ' ουδόλως δόνανται Ινα ιτα- 
ραβλχθώσι πρ^ς τά περί ων δ λόγος. 

Έκ τών άλλων (^νιοριείωνι &ν πλήθος ριέγα 
άπιηντιισα έν τί^ περιοδεία ριου, τινά είσΐ λίαν 
άζιοσηριείωτα. Μεταξύ δ* αυτών διακρίνονται 
ο! έν Έζαριιλίφ σωζόριενοι άριφορέΐς, φέροντες 
τ6 βνομια Αλεξίου τοΟ ΚορηνοΟ* τρεις τοριαΐ 
ταινίαν άπεικονίζουσοα περιςρέφονται τρΙς περί 
τλ άγγεΐον, φέρουσαι έγκεχαραγ^χένον έν τφ [λέ- 
σφ δεκαπεντάκις καΐ είκοσάκις τδ αύτ& βνο- 
|Αα' τά γράριριατα, γοτθικών έχοντα χαρακτή- 
ρα, είσΐ λίαν ποικίλα, σχηματίζοντα κθ|Αψ6ν 
καΐ πλούσιον καλλώπισ(Λα. Αΐ έπιγραφαΐ α&ται 
άνα(ΐ.ΐ[ΐ.νιξσκουσι τάς έπΙ τών χάλκινων αγγείων 
άραβικάς έπιγραφάς' διότι ο&δε[Α.ία ά(ΐ.φιβολ(α, 
8τι η Βυζαντινίι τέχνη άπο(Λΐμε1ται έν τοις 
περί ών δ λόγος άγγείοις τίιν Άσιατικί)ν τέ- 
χνην, δι6 καΐ (χεγάλης προσοχής άξια κρίνο(χεν 
τά λείψανα ταύτα τοΟ Βυζαντινού κόσριου* έξ 
άλλου ή περί τ91ς έπιρ|&οϋς τών Αραβικών κο- 
σ|ΐ.7)|Αατουργιών έπΙ τϋς Χριστιανικής τέχνης 
γνώριη, ούκ έστΙ νέα καΐ ή σχέσις α3τη τών 
δύο χαρακτήρων πρλ πολλοΟ έγένετο γνωστι&. 
Δεύτερος δε λόγος, δι' 8ν οΐ έν Έξα[ΐ.ιλίφ αμ- 
φορείς είσΐ λίαν πολύτιμοι, ές-ίν, 6τι οΐ μεν αρ- 
χαίοι πλουσιοπαρόχως έδαψίλευσαν έπΙ τών κε- 
ραμικών προϊόντων αυτών τάς έπιγραφάς καΐ 
τά επώνυμα, άλλ' οΐ τοΟ μεσαίωνος εγκατέ- 
λειψαν τ& ίθος τούτο, μτ) έγγράφοντες έπΙ τών 
αγγείων αυτών τά ονόματα τών ηγεμόνων καΐ 
αρχόντων αυτών, δώ καΐ τ6 του Έξαμιλίου 
άγγείον μοναδικόν ές-ιν. 

ΑΙ έκ τίς Βυζαντινής εποχής έπιγραφαΐ εΐ- 
σΐ πολλαΐ έν θρ^κγ)" ανάγονται δε ε!ς τους 
α&τοκράτορας, καΐ διασώζουσι τίϊν χρονολογίαν 
πολλών μνημείων* άλλαι δέ αναφέρονται εΙς 
τινας έπαρχους, δίδουσαι ήμίν πολλάς περί αυ- 
τών πληροφορίας* άλλαι δΐ τέλος ανάγονται 



εις ίδιώτας, &ν μνημονεύουσι καΐ διαιωνίζουν^ 
τάς εύσεβεΤς γενναιοδωρίας. Α[ έπιγραφαΐ α&' 
ταί ε2σι πολύτιμοι, διότι πολλά διδασκόμεθα^ 
έξ αυτών περί τής γλώσσης, τής ορθογραφίας 
καΐ τής προφορ&ς* δυνάμεθα δέ ΐν' άνεύρωμεν 
έν τ^ γλώσστϊ εκείνη τί)ν νεοελληνικ{)ν μεθ* δ— 
λων αυτής τών ίδιωτισμών καΐ τών ανωμαλιών. 

Σπάνιαί τίνες βουλγαρικαΐ έπιγραφαί εΓσι 
τά πρώτα μέχρι τσΟδε έτηγραφικά μνημεία τής 
γλώσσης ταύτης* ανάγονται δέ αύται εΙς τίνα 
βασιλείαν, ^ν μόλις άναφέρουσιν ο{ Βυζαντινοί 
ιστοριογράφοι καΐ α{ έθνικαΐ τών Βουλγάρων 
παραδόσεις, αΤτινες ε{σ1ν άτελέστεραι καΐ των 
ατελέστερων παραδόσεων τοΟ' μεσαίωνος, χαΐ 
ΐίτις διαφαίνεται έπΙ τών λίαν ε&αρίθμων νο* 
μισμάτων, άτινα οί ΣλαυΧσταΙ ΐίρξαντο άναζνι- 
τουντες καΐ συλλέγοντες. 

Έτηγραφαί τίνες, ε{ς ευρωπαΥκάς γεγραμμέ- 
ναι γλώσσας, είσΐ τά μόνα ίχνη, άτινα κατέ- 
λιπον οι Φράγγοι κατάκτηταΐ του μεσαίωνος. 
Τινές δέ μεταγενέστεραι άνίκουσιν εϊτε εΙς Ευ- 
ρωπαίους τεθνεώτας έν τη χώρ^ έκείντ), ήν διέ- 
βαινον,ώς π. χ. τδ έπιτάφιον "Αγγλου τινδς 
Πρέσβεως, λαβόντος, φαίνεται, μέγα μέρος 
ε{ς τάς διαπραγματεύσεις τών προκαταρκτι- 
κών βάσεων τής είρι^νης τοΟ Κάρλοβιτζ, είτε 
εις τ{)ν πολυάριθμον άποικίαν τών Ούγγρων, 
οδς ή Ύψηλί) Πύλη εδέχθη περί τά τέλη τοΟ 
ΙΖ'. αιώνος. 

Ε?ς αύτίιν δέ ταύτην τίιν έποχίχν ανάγονται 
κατά φυσικ&ν λόγον καΐ τά ευρωπαϊκά τοΟ 
μεσαίωνος χρονικά, έν οίς ττολύς 'περί Θράκης 
έστΙν δ λόγος, ώς π. χ. ή τοΟ Βιλλαρδουΐνου 
(νίΙΙβ-ΗδΙΓάοαίη) ίσνορία τής χαναχτήσεως 
τής ΚωγσζαηιτουηόΛζως, Έ τοπογραφία τής 
Θράκης κατά τί)ν Βυζαντινίιν έποχίιν δύναται 
ίνα σαφηνίσγ) πολλά σκοτεινά χωρία τών δυτι- 
κών Ιστορογράφων. 



ΈνταΟθα λι^γουσιν αΐ κυριώτεραι περί Θρά- 
κης σηαειώσεις του κ. Οαΐϊΐοηΐ. Έκ τών δ- 
λίγων οέ τούτων φαίνεται, πόσο^ σπουδαΐον καΐ 
άξιον μελέτης Ισεται τί μέγα Περί θράχης 
σύγγραμμα, 8περ υπόσχεται ίνα δημοσίευση, 
καΐ οδτινος ή παροΰσα άφιπγησίς έστι τ& σκια- 
γράφημα, δ σκελετός* έδημοσιεύθη δέ αυτή 
ώς έπιστολιμαία ίκθεσις πρδς τδν έπΙ τής δυ- 
ναστείας του Ναπολέοντος Γ'. σοφδν έλληνι- 
στην υπουργών κ. ΟαΓαγ, δστις . ένεθάρδυνε 
τίιν τοΟ κ. ϋαΐηοηΐ περιτϋγησιν. Ό κ. Ι)α- 
χηοηΐ περιηγιΛθη τίϊν Θρ4κην κατά τδ βέρος 



■<■ 



Η ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΗΣ 



385 



του 1869, κατά την αύτίιν έποχχν ευρισκόμε- 
νος καΐ έγώ έν Φιλιππουπόλει, συνηντήθην καΐ 
στενάς Ιλαβον {ΐ,ετ* αύτοΟ σχέσεις, συνοΧοιπο- 
ριίίσοζς {Λάλις'α χαΐ περιηγηθείς έπί τίνα χρένον 
{Αετ' αυτού. Έδυνήθην λοιπόν ίνα γνωρίσω έχ 
του πλησίον και εκτιμήσω τ6ν τε ευγενή χα- 
ρακτήρα καΐ τά φιλελληνικώτατα αισθήματα, 
ίδίως 81 τίϊν μεγάλην νοημοσύνην καΐ τάς βα- 
θείας καΐ έκτεταμίνας γνώσεις α^ου. Έθαύμα- 
σα δέ λίαν τίιν δυσανάλογον πρδς τίιν ήλι- 
κίαν αύτου πολυμάθειαν (λέτι 6 κ. ΟϋΐηοηΙ 
νεώτατος (τι εστί), ως καΐ τ6ν διακαή νρ6ς 
τίιν έπιστημην καΐ τάς ανακαλύψεις ζίλον 
αυτού, ού μίιν άλλα καΐ την αύταπάρνησιν, 
διότι και τί}ν ύγείαν αύτου καιρίως ίβλαψε, κιν- 
δυνεύσας μάλιστα καΐ την ζωην Ιν' άπολέση 
έκ των μιασμάτων των περί τάς εκβολάς του 
"Εβρου ελών. Ό κ. Οαπίοπΐ γινώσκει προς- 
έτι κάλλιστα την άρχαίαν καΐ τίϊν νέαν έλλη- 
νικι^ν, 4ίν προφέρει κατά τ6ν έλληνικόν τρόπον. 
Έπανακάμψας εις Γαλλίαν -ϋρζατο δημοσιεύων, 
εΐ καΐ άσθενίις εΙσέτι κατά την δγείαν, τάς ίκ 
τών διαφόρο)ν περιηγι^σεων καΐ σπουδών αυ- 
τού προσκτηθείσας γνώσεις, εις διάφορα γρά- 
φων περιοδικά συγγράμματα τ^ρΐ διαφόρων 
άρχα^ιολογικών αντικειμένων. Τά δημοσιευθέν- 
τα μέχρι τούδε πονήματα τοΰ κ. ϋΐΐΐϊίοπΐ 
μαρτυρουσι τήν μεγίςτον, ως προεΤπον, πολυμά- 
θειαν, άλλα καΐ άκριβΐι δίδουσιν !δέαν τών πραγ- 
μάτων, περί ών διαπραγματεύεται, ώς τούτο 
καταφαίνεται έν τ*^ παρούστ) περί Θράκης πραγ- 
ματεία δημοσιευθεΐστρ ίν τοίς^ Α ρχείοις ζώ^ 'Ε- 
πισΐημοηχών χαΐ ΦυΙοΛογι,χίύΥ Περιηγήσεωγ 

(ΑΓοΙιίνβδ άθ8 Μίδδίοηδ δοίθηϋΰςαΘδ θΐ 
Ι,ίΙΙέΓαίΓβδ Τοιη. IV. άβ Ια II δέΓΐθ), καΐ 

ίς έξηλληνίσαμεν τί> πλείστον μέρος. Ού δυ- 
νάμεθα δμως ταυτδν είπε'ίν καΐ περί τοΟ έν 
τ^ Έπιθεωρι^σει τών δύω Κόσμων εσχάτως δη- 
μοσιευθέντος άρθρου υπ6 τ6ν τίτλον Ιι' Ηθΐ- 

Ιόηίδίηθ βη ΤαΓααίβ (βλέπε Κβναβ άβδ 
Οβαχ ιηοικίβδ Ν" άα ϋθθβϊηΙ)Γβ 1872). 

Έ άνάγνωσις του άρθρου τούτου μεγίστην 



προύξένησεν ^Κμίν ΐκπληξιν &μα καΐ λύπην, 
διότι εσφαλμένα είσΐ τά πλείστα τών 2ν α6* 
τφ, καΐ λίαν άντιφάσκονια ούχΙ μόνον πρ6ς 
όσα ήκούσαμεν πολλάκις τ&ν κ. Όΐΐπίοηΐ πρε- 
σβεύοντα, άλλα καΐ πρ6ς όσα έν άλλαις πραγ* 
ματείαις α&τοΟ Ιγραψεν. Οι Έλληνες, οΰς 6 κ. 
Όαΐηοηΐ τοσούτ(^ επαινεί, καΐ ενθαρρύνει ε{ς 
άπαντα σχεδόν τά άλλα συγγράμματα αυτού, 
καΐ έν αυτφ τω έπιλόγφ τ%ς παρούσης Περί 
Θρ4κης πραγματείας, 8 ν επίλογο ν οιά τΙ> στε- 
νδν του τόπου, ώς καΐ τ& Περί τοΰ Βοστίό" 
ρου κεφάλαιον, μέλλομεν ΐνα διακοινώσωμεν 
τοις άναγνώσταις τοϋ παρόντος Περιοδικού άλ- 
λοτε, οι Έλληνες, λέγω, οδς 6 κ. ϋΐΐπίοηΐ 
εκθειάζει άλλοθι, παρίστανται έν τφ τυερί ο& 6 
λόγος άρθρ(ι(» της Κβνυθ δπ6 λίαν μελανά 
χρώματα. Άγνοουντες εις τί όφείλομεν ίνα άπο- 
δώσωμεν τίιν άντίφασιν ταύτην καΐ άναστρο- 
φην, υποθέτομεν ότι 5 κ. ΟαπίοηΙ υπέκυψεν 
ακουσίως άς τίιν έπι^ρειαν δολίων κα\ κακό- 
βουλων φίλων, οΤτινες στρεβλάς καΐ νόθας πα- 
ρέχουσιν αύτφ πληροφορίας. Ουδόλως έπιθυ- 
μοΟμεν ΐνα άκούωμεν πάντοτε επαίνους, του- 
ναντίον προτιμώμεν τίιν άπόδειζιν τών ελαττω- 
μάτων καΐ σφαλμάτων ημών, καΐ τάς πρ&ς θε- 
ραπείαν νουθεσίας, άρκεΐ Ιν' ώσιν αύται δί- 
καιαι. Έ Ελληνική φυλί) Ιχει πολλά προτε- 
ρτίματα καΐ πλείονα ελαττώματα* ταύτα γνω- 
στά καΐ ιΐς ήμ&ς αυτούς, άλλα θαρ^ουμεν καΐ 
έλπίζομεν εκείνων μίν τίιν διατίρησιν, τούτων 
δέ την διόρθωσιν* δ δέ κ. Οαπίοπΐ έν τφ τβ- 
λευταΙ<ι^ αυτού αρθρω άντιφάσκων ε{ς όσα Ε- 
γραψε προηγουμένως, τά πρώτα μέν απο- 
σιωπά, ταύτα οέ μεγαλύνει καΐ πολλαπλα- 
σιάζει. Ουδόλως έπιχειρουμεν ενταύθα τίιν τοΟ 
περί οδ δ λόγος άρθρου άνασκευιίιν' άλλα γνω- 
ρίζοντες τίιν χρης•ότητα καΐ τίιν ευθύτητα τοΟ 
κ. ϋαπίοηΐ έλπίζομεν, δτι αύτ^ς οότος θέλει 
δμολογι&σει τί)ν άπάτην αυτοΟ, σκεφθείς ώ- 
ριμώτερον, καΐ ακριβεστέρας καΐ άμεροληπτο- 
τέρας λαβών πληροφορίας. 

ΑΛ. ζωηρός. 



(ΒΑΑΗΝ ΦΙΑΟΑΟΓ. ΣΤΑΑΟΓΟΣ. Τ0Μ02 ?".) 



49 



ΒΙΜΞ ΤΜ 




Κανονισ(λ2)ς του "Συλλόγου. 
Κ ατάλογος των ίδρυτΰν. 
Κατάλογος τών ριελών. 
Κατάλογος ευεργετών καΐ δωρητών. 
Κοσμ.ιϋτορες χαΐ [λέλη Επιτροπών. 



Σελ. 
γ'-Ι. 

ιά— ιβ'. 
ιγ' — χς' 

κη'— λ'. 



ΑΝΑΓΝΟΣΜΑΤλ 



Γ. ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΥ Περί τίς κατά τοϊ^ς "Άραβας Χυ|Αΐας. 

Μ. ΠΑΡΑΝΙΚΑ Στοιχεία γλωσσολογίας. 

Α. Γ. ΠΑΣΠΑΤΗ Περί τών έν Κ/πόλει άνασχαφών. 

Α. ΜΟΚΟΤΜΑΝΝ Περί τών αρχαιοτάτων ρημείων τίς Άρ[Μν[ας. 

Α. Σ. ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΪΣ Περί τίς έν ΓαλλΙί^: χαΐ Γερ(ΐαν((|ρ φιλοσοφίας χατά 

τλν ιθ' αιώνα. 
ΜΟΚΟΤΜΑΝΝ (υίου) Περί μολυβΧοβούλλων. 
Π. ΚΑΑΑΙΒΟΥΡΣΗ Περί τ%ς έπι^^οϋς τοΟ θερριογόνου χτλ. 
Ρ. 80ΗΚ0Ε0ΕΚ Περί τ9ίς Μωαβιτιχίς ίπιγραφϋς τοΟ Μέσα. 
Α. Γ. ΠΑΣΠΑΤΗ Περί του Έ|χπορ(ου τών ΓενουηνσΙων έν Κ/πέλει. 
Α. Ν. ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ Περί τοΟ Χαρτονο(λ(σ|λατος παρά τοΤς άρχαίοις. 



4- 


- 24 


2*- 


- 46 


46- 


- 64 


64- 


- 77 


78- 


-108 


<08- 


-112 


412- 


-120 


120- 


-138 


138- 


-165 


165- 


-177 



ΕΚΘΕΣΕΙΣ 

ΤΗΣ φιλολογικής ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Π(ρΙ τοΟ Ζωγραφείου διαγων(9|ΐατος. 
ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Περί τ«ς Ινεβτώσης χαταστάβεως ιΰν 
έν τοΛς Έπ«ρχ(αΐ( η{<,ετέρων Εκπαιδευτηρίων. 



178—186 



186—210 



388 ΠΙΝΑΞ ΤΟΝ ΠΕΡΙΕΧΟΗΕΝΟΝ 

ΠΡΑΚΤΙΚΑ 

ϊιλ. 

Ά«ί τίΐς ΣΠβ'. Συνείριάυιως |»έχρι τής ΤΑ.ν. 2<0— 313 

ΠΕΡΙΛΗψεΚ ΑΝΑΓΝί2«ΜΑΤβΝ 

ΣΤΕΦΑΝΟΥ Κ. ΚλΡλθΕΟΛΟΡΗ, Βιογραφία! Γ. Γρίττι •Επιτ1|»ο» ΣΛ. 

(Λίλους τοΟ ΣΛλίγου. 217 

Η. ΠΑΡΑΝΙΚλ, Περί Βυζκντινΐίΐ Ηουσικΐΐς. 233 
1. ΚΑΡΟΛΙΔΟΪ, Συντέ|χου ΊατορΙας τις Φυσιολογικής πίρΐ !ρά- 

σ«ως βϊωρΕας. 235 — 237 
Α. ΜΟΚΟΤΜΑΝΝ, ΠίρΙ ΐπιγραφών καΙ ανάγλυφων φιλιτΓ- 

πουπδλίως. 238—240 

Ι. ΚΑΡΟΛΙΔΟΥ, ΠϊρΙ τοΟ γνωβτιχοΟ. 260 — 262 
^ΕΚΝΝI^ΗΑΜ, ΠιρΙ -ϊοΟ (λυθολογιχοΟ ενδιαφέροντος τοΟ 

Βουιίροιι. 278—279 

ίΥΖΗΤΗίΕΙί ΕΡΙ ΤβΝ ΑΝΑΓΝΩίΜΑΤίΙΝ. 

ΠβρΙ ΓλωφφολογΕας Η. Π. 223—224 

χαΐ 215-246 

ΠιρΙ τών Αρχαιοτάτων (Λντι^ϊίων τϊίς Άρ[λΕνίας Α. Μ. 234 — 23δ 
ΈπΙ τ!ίς φΐ)ντί[λοι> ιστορίας τής φυσιολογικής πίρΐ δράσεως 

6ίωρ[ας Ι. Κ. 237—238 
ΠιρΙ τ!)ς ίν ΓαλλΕγ χαΐ Γ(ρ(ΐανΕφ φιλοσοφΕας χατβι τ&ν ιθ', 

αΐ&να. Α. Μ. , 241 



ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟίΛΑΛΙΑΙ 

κ. ΚΑΡΑΠΑΝΟΪ /7|ΐο«(.οι> ίιΛ τί, ίχλιογί αότοϋ. 2 1 0—2 1 ( 
ΑΝΘΙΜΟΥ Τ' ΟΙΚΟΪΜΕΝΙΚΟΓ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ, Μ τϊ χιταβίσει 

τοΟ θεμβλΕοο λΕθου τοΟ χτιρΕου τοΟ Συλλόγου. 242 

Κ. ΚΑΡΑΠΑΝΟΥ Ζλ|ΐο«ροι>, ■ • 243 

Β. ΖΟΓΡΑΦΟΥ •ΑηαιαΙ»ι<,ν. 258 

Κίριητος ΟΕ νΟΟυΐί Πρίσβιως τίς ΓαλλΕας. 258 

Μ. ΠΡΩΤΟΣΥΓΚΕΑΛΟΥ εν τ^ έπετεΕφ Πανηγύριι. 3ί2 

ΕΚΘΕ(ΕΙ{ 

ΤΗΣ Ε2ΕΛΕΓ1ίΤ1ΚΒΣ τοΟ Ται^εΕοο ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. 211 

ΤΟΥ χ. Γ. Σ. Γ. ΒΟΞ ί-Α τών ίπ& τοϋ χ. Γ. Χ. ΚΟΛΑΕΝ συλλε- 

γίντων νομισ(Λάτων Τέριεως. 249 —253 



ΠΙΝΑ&: ΤΩΝ αεΡΙΕ&ΟΗΕΝΩΝ 389 

Σ•λ. 

ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. 263 

ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. 263—266 
ΤΗΣ ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ, Κρ(<ης έπΙ τΐίς Γραριίλχτικΐΐς 

τοΟ χ. Π. Κοντογεώργη. 266 

ΤΗΣ ΦΙΑΟΑΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. 267—270 

ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. 270 

ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟ ΑΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. 271—278 

ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΥ, Πιρι τών διιρ9(ων λχλίξ(ων. 279—283 

ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΓΡΑΗΜΑΤί^ΟΣ. 283—284 

ΤΟΥ Β1ΒΔΙ0ΦΥΑΑΚ0Σ. 284 

ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΩΣ. 284—294 

ΤΟΥ ΤΑΜΙΟΥ. 294—302 

ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ, Περί τών χχτά τ^ 187ί -72 ίργασιών 

τοΟ Συλλίγοι*. 803—3 1 2 

ΕΓΚΥΚΛΙΟΙ ΚΑΙ ΜΉΦΙ^ΜΑΤΑ. 

Έρ(ΐηνβυτιχ{) τοΟ Κανονισ[λοΟ. 215 — 2ί6 

Πρδς τους ΆρχιερΛς. 224—225 

ΙΙρ6ς τάς Εφορίας χαΐ Δη[χογ€ροντ(ας μετά Διαγρά[ΐ.[ΐ.ατος. » 

Ψι(φισ(λα &π& τ6ν θεμέλιο ν λ(θον. • 240 

ΕΠΚΤΟΛΑΙ. 

• 

Ε. ΒΟΗΠΕΜΑΝΝ, ΠερΙ τΰν έν Τροί^ άνανχαφ&ν. 220—222 

ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ » » 230—232 

ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ » » 247—249 

ΕΥΘ. ΚΑΣΤΟΡΧΗ Πρυτάνεως τοΟ Έλλ. Πχνετηντημίου. 254 

Α. ΚΙΚαΚΗΟΡΓ. 270—271 

ΠΡΟίΦΟΡΑΙ ΒΙΒΛΙΩΝ, ΝΟΜΙ^ΜΑΤα2Ν χλ«. . 

ΕΜΜ. ΚΡΗΤΙΚίΔΟΥ, ΣΠ. Π. ΑΑΜΠΡΟΥ, ΣΥΑΑΟΓΟΥ ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ 

χαΐ Μ. ΤΡ. ΠΟΝΤΟΥ. 
ΔΕΚΙΓΑΑΑΑ. 

6001.0, Δ. Πί^ΣΠ^ΙΑΑΗ χαΐ ΑΑ. ΚΑΡΑΘΕΟΔΟΡΗ. 
ΠΑΠΠΑΔΟΥΚΑ. 
Α. Ρ. ΡΑΓΚΑΒΗ. 
Α. ΜΕΑΑ, ΑΔΕΑΦΟΝ ΠΕΡΡΗ. 
Δ. ΣΤΡΟΥΜΠΟΥ, Ι. ΒΡΕΤΟΥ. 
ΒΕΑΕΓΡΑΔΩΝ ΑΝΘΙΜΟΥ. 
Α. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, ΤΩΝ ΙΔΡΥΤΩΝ Τ. ΑΥΚΕΙΟΥ, ΕΦΟΡ. ΒΑΘ. ΡΥΑΚΟΣ, 

ΣΥΑΑΟΓΟΥ ΠΙΕΡΙνΣ, Κ. ΝΙΚΟΑΑΪΔΟΥ, Π. ΚΟΥΠΙΤΩΡΗ. 222 

ΣΕΡΑΠΙΩΧΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ, ΚΥΡΙΑΣ ΡΑΖΗ, Α. ΓΟΥΔΑ, ΑΡΧΑΙΟλΟΓ. 



212, 


247 


213, 


278 




213 




215 




218 




219 




222 


222, 


254 



ΠΙΝλε ΤΟΝ ΠΕΡΙΕΧΟΗΕΝΟΝ 



ΘΕΝΟΝ, Ι.ΚΟνΡΤΕΑΗ, Π. ΚΟ 


ΝΤΟΓΕΟΡΓΗ, 




Σιλ. 


ΌΓΛΟΪ, ΑΝΑΓΝΟΣΤΗηΟΪ ΪΜΓΡΝΗΣ. 




227 








23( 


Γ. ΒΕΡΝ1Κ0Ϊ. 






238 


ΑΟΓ. 




238, 


246 
238 


Α. ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΥ. 






340 
Ϊ45 
853 


ΕΝ ΠΑΡΙΣΙ01Σ. 






354 


ΒΑΔΟΣ. 




254- 


-255 


ΓΑ. 






259 


. ΒΑΣ1ΑΛ0Τ, ΑΑΕλΦΟΝ ΚΑΣ1ΑΓΑΗ. 




263 








271 


}ΝΗ, ΖαΟΑΟΓΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 


ΤΗΣ ΕΝ ΒΙΕΝΝ^. 


278 








284 


Ι ιμΟΙΦΟΡΑΙ ΧΡΗΜΑΤβΝ. 






ΙΣ ΙΣΤΡΙΑΔΟΣ. 






312 
3<3 


ΔΑΤΟΤ. 






315 


ΔΟΣΙΟΪ. 






«18 


Ι ΖΟΓΡΑΦΟν. 




236, 


269 
245 
256 






257, 


260 


ΓΡΕΣΤίρ ΟΜΟΓΕΝΟΝ. 






359 


:, Α. ΒΑΛΑΙΑΝΟΪ. 






370 
284 



ΔΗΜΟΣΙλΙ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ. 

, Π(ρΙ ΚορΙνβοϋ κ«\ τοΟ Ιβθμοϋ «δτίς. 313 — 322 

Β, ΠϊρΙ εγκεφάλου ψυχολογιχϋς θιωρου{ΐ.έιιου. 322 — 344 

ΠϊρΙ τή; ίννΕ«7ΐ[Λέρου Βχτιλίφντις Ιωάννης. 344—369 



ΕΡΑΝΙΣΜ&ΤΑ. 

1 αρχαιότητες ΑΤΤΗΣ !κ!)ι α. ΟυπιοηΙ. 



ΠΑΡΟΡΑΜλΙ'αΝ ΔΙΟΡΘΑΣΙΣ 



Έν 9ελ(δ( 


ις' στ1χ«ί 


β' £νωθεν 


χάτω του 


ίτοζ έχΛογηζ 


γράφε 1871 


» 


ιθ'. 






στίχφ 


2 χάτωθεν 


άντΙ 1 870 


9 1871, 




12 


στΐλη 


α'. 


στίχφ 


6 χάτωθεν 


» ίσαν 


» ίσαν 


• 


18 


9 


β'. 


9 


3 άνωθεν 


9 Κδχίδ 


9 Καζί8. 


» 


» 


9 


9 


» 20—21 κάτωθεν » ΉΑ' 


» ΤΙΑ' χαΐ ΤΚΔ'. - 


9 


25 


9 


α'. 


9 


16 » 


9 Χι* ου 


» ίι' οδ 


» 


28 


9 


9 


9 


1 9 


9 Έ^ρΙχου 


» Έρ^Ιχου 


» 


49 


9 


9 


9 


7 » 


9 στυλοβ. 


» στηλοβατών 


» 


64 


9 


β'. 


έν τφ τίτλφ 


τ' 


9 τς" 


β 


66 


9 




στίχφ 


17 Β 


» γεωγαφιχ^ » γεωγραφ&χη 


» 


67 


» 


9 


9 


6 ^ίνωθεν 


• 


άνάγνωθι Ιστορικός (άνευ 
στίξεως). 


» 


» 


9 


9 


9 


7 » 


' 


γράφε 6 δλ Πτολε(Ααΐος 


» 


72 


9 


9 


9 


19 χάτωθεν 


> 61λς 


»• υί^ς 


» 


77 


9 


β'. 


9 


προτελευτα((^ 


9 ΜΟΚΟΤΜΑΝΝ 


9 


78 


9 


α'. 


9 


5 άνωθεν 


» χρείας 


9 χορείας 


» 


85 


« 


β'. 


9 


12 χάτωθεν 


» ή ουσία 


> αΐ ούσίαι 


» 


86 


9 


(Χ • 


9 


13 9 


9 τινίς 


9 τινδς 


» 


87 


9 


β'. 


9 


12 Β 




» άνα-πτύσσει 





Β 


9 


» 


9 


10 9 


9 ΙίΙΙθΓαΙαΓβ 9 ΙίΙΙόΓαΙιΐΓβ. 


)) 


105 


9 


ά. 


9 


7 άνωθεν 


» ϊνα τ& Χέ ' 


» ίνα Χέ τδ 


9 


108 


9 


β'• 


9 


2 » 


9 εΤναι έπιχεχρυσ. ν έπιχεχρυσίΐ^ριένον 


» 


)) 


9 


9 


9 


14—15 » 


διέρθου, δυστυχώς ή έν τφ £|Λ7Γαλιν 
έπιγραφ-)) εΐναι δλως παρεφθαριχένν) 


» 


» 


9 


9 


9 


7 χάτωθεν 


Β έζειοωριένον 


» ώξειδωμένον 


9 


120 






έν τφ τίτλφ ( 


άντΙ ΤΙΗ'. 


» ΤΙΘ'. 


• 


» 


τρεΤς τάχους κάτωθεν τοΟ τίτλου 




» Δαιβών 


» 


9 


στΊ{Κ. 


ά'. 


στ(χ. 


7 χάτωθεν 


» στομτοτιχίΐν 


» στιμιτιχ^ν 


» 


121 


9 


β'. 


9 


7 άνωθεν 


» ΟΙθίΊΐίθηΙ 


9 ΟΙθΓΐίΐοηΙ 


» 


138 


9 


β'. 


» 


25. χάτωθεν 


Β α&τών 


» αυτών 


Β 


141 


> 


9 


9 


20 άνωθεν 


» αδτών 


» αυτών 


> 


144 


9 


α 


9 


6 χάτωθεν 


» 7Γ(?ερ' 


» παρ* 



392 ΠΑΡΟΡΑΜΑΤΩΝ ΔΙΟΡΘΩΙΙΣ. 

69 βτΐίλιι ά. βτίχΐί 7 ίνωθιν άντΙ άβ Ι,ίνίΙΙο γράφβ άε 



• 6 «άτΒβιν 


> ίχί. 26 


> άπ 


. 2 . 


> ΜοράΙπιαη 


.Μ< 


• <8 ■ 


» Δϊρβίντϊϊ 


.Δ.| 


.40 . 


• Άρνάχης 


••*ί 


> 8 {«ωβι. 


• Φ. 


• Ίω 


• ΙΌ . 


* Βχριχλβς 


• Βοι 


■ Κ » 


' βιιρβκρβαρ. 


•Ρ«ι 


. 12 . 


> ίνίηηη 


■'ϊ- 


» 5 χάτωθι» 


• ίμΒν 


» ό(υ 


ίν τ$ τ(τλί? 


. ΑίΒΕΡΤ 


«ΑΙ 


βτΕχφ 26 £νωθ(ν 


> Σαρ^νιχ^ν 


»6ν)Γον 1 




Σί^\,, ιΐη Ηέλ>νι « 


> 21 > 


» Πλ£«ς 


γράφ. π: 


* β > 


> ϊ^χέοντβΕΐ 


> 16 


. 7 . 


» Στινιριάχοι> 


• Στίγη^Λχοί!
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Syngramma periodikon"

See other formats
