Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct
to make the world's books discoverablc onlinc.
It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct
to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc
publishcr to a library and fmally to you.
Usage guidelines
Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we liave taken stcps to
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing tcchnical rcstrictions on automatcd qucrying.
Wc also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laigc amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct andhclping thcm lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you arc doing is lcgal. Do not assumc that just
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offcr guidancc on whclhcr any speciflc usc of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite seveie.
About Google Book Search
Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb
at|http : //books . qooqle . com/|
SGidel ^«^^^ Oolleotion
.... j
i^
3H.
K ^ X ;< ^ :<
.Sk
;# ^ # -^ # -^^ # -^ # ^.
tj X X X X X X v: -ift ..;>v
p # ^ # ^ # J^iii
THEODORI PRISCIANI
EtrpoRiSTOisr
LIBRI ni
CTJM PHYSICOEUM FEAGMENTO
ET ADDITAMENTIS PSEUDO-THEODOEEIS
EDITI
A
VALENTINO ROSE.
ACCEDUNT
VINDICIANI AFRI QIJAE FEEMTUE RELIQUIAE.
LIPSIAE
IN AEDIBUS B. G. TBUBNERI
MDOOOXOIV.
»«
(sO^lO
LIP8IAB : TTPIB B. O. TBT7BRERI.
«• ». s
» I. k w * * •
w ^rf w * ^ C
Octavii Horatiani rerum medicarum libri quatuor
. . . Ber Heremannum comitem a Neuenar, integro candori
nuper restitutus autor. Albucasis . . . Argent* apud Joannem
Schottum 1532. fol.
In praefatione ad Heremannum archiepiscopum Colo-
niensem data patrui sui opus Heremanni comitis a Neuenare
morte praeventi (a. 1530 cf. Echard, Gresch. des Wiederauf-
bliihens der wiss. Bild. HI, 417—21. L. Geiger, Joh. Reuchlin
1871 s. 366. 402 f.) se ipsum absolvisse editor profitetur Bed-
burgii a. 1631 pridie nativitatis loannis Baptistae (id est 23.
m. lunii). Albucasis qui subiungitur liber chirurgiae impressus .
in ultimo folio (819) dicitur 26. Febr. a. 1532.
TheodoriPrisciani archiatri ad Timotheum fratrem,
Phaenomenon Euporiston liber I Logicus liber H Gynaecea
ad Salvinam liber HI Opus nunc primum aeditum. Basi-
leae in off. Frobeniana 1532. 4^.
Cum praefatione editoris Si^smundi Gelenii (ad Lam-
pertum Macrinum Gallorum regis a consiliis) data Basi-
leae calendis Decembris a. 1531. exciderunt libri I c. 3fin. — 6in.
(p. 111 23 fin. — 26 (p. 48), H 13—19 in. (p. 8«) nec Jiabetur ed.
Arg. liber IV qui dicitur.
Postquam diverso auctoris nomine idem sic liber
eodem anno vergente 1581 typis impressus est, codicem
manuscriptum (praeter Is. Vossium) nemo novit, editionem
qui unus inchoavit lo. Mich. Bemhold (Theodori Prisciani
quae extant tomus I. — i. e. lib. I. IP — s. a. 8*^ cum praef.
data Ufenhemii ipsis calendis Aprilis 1791) nihil aliud egit
quam ut utriusque editionis lectionem in unam conflaret.
frustra is quidem qui rationem earum diversi8sia\»ssi 'vgB»-
rafet. atque Gelenii quidem boni crilici op\i& ^X qjQ^ ^^
IV
■ >
dice hono^ immo omnium qui extant si non meliore tamen
pleniore eoque ita uteretur ut nisi prudenti consilio quam-
vis tacito a verbis auctoris traditis fere non recederet,
hoc igitur quia lacunis late patentibus libroque uno in-
tegro omisso mutilum videretur et parum utile, mox in
oblivionem datum est et rarissime nunc reperitur. contra
Heremanni labor monstruosus atque ex duplici perfidia
natus, ut qui doctae saeculi XII licentiae atque vanae
coniecturae ipsius arbitrium superstrueret, perennem in-
merito memoriam nactus est, cum in Aldinam medicorum
collectionem transiret omnibus notam et usu facilem.
Codice usus est Heremannus uno solo, quem ad li-
bitum correxit,
B = Bruxellensi no. 1342 — 50 membr. fol. saec.
XlPj de quo ubi Aurelium (i. e. Aurelianum) edidit verba
fecit Daremberg (Janus, Ztschr. f. Gesch. der Medicin t. II
Bresl. 1847). fuerat ille ,;liber sancti panthaleonis in Co-
lonia^^ (f. 1*), ex* eoque qui Octavii Horatiani nomen in
fronte unus gerit, descriptus sine dubio fuit liber eodem
nomine corruptus chart. saec. XV Phillipp. no. 8701, quem
cum alius nunc codex in eundem numerum suffectus
prostet, Cheltenhanli frustra a. 1887 ipse requisivi. prin-
cipium autem Coioniensis libri cum confusum reperiatur
cum alieni operis fragmento, in alieni auctoris nomen uni-
versum opus traxisse videtur. etenim f. l^ „Incipiunt ca-
pitUla libri primi logici. | octavii oraciani ad euporistum.
„1. De incipiente sect^ medicinae."
„11. Incipit prefatio libri sequentis^^ (scil. Theodori
prima „Nuperrime^^.
„111. Incipit prefatio operis sequentis" (scil. „Si me-
dicina" . . . Theodori secunda).
„ini. De infectionibus capillorum"
etc. usque ad cap.
„XXXVI. De loxationibus".
post indicem f.P2(et post in. col.) sequitur rubrica
^^lncipit liber primus logicus octavii oraciani ad eupo-
r
mliini". deinde testus „Iiitipie[ilu sectii medieiQae. aiitq
quam yppocrates chous percipiat iurameDfum" . . . scilicel
(f. l''^ — 3"2) eipositio conlu^a de sita et dogmale Bippc^
cratis, cuios et alibi (cod. S. Gall 751, cotl. Bamberg. U
m. 8, Hafn. vet. 1653) et in ipso codice i'. 52^2— bS^^
ante Aurelium) fragmenta extant. qua exposltione flniti
vel potius abnipta (f. 3'2) post vacuum unius versus spB'
tium sequitur sine rubrica „Nuperrime colleg^ olimpii . . .",
deinde f. ^''l „lncipit prefatio operia" („Si medicina . . ."),
postea c. „1. de infectiouibus eapiilonim" usque ad „XXX1I
dc clefantiosis" et (sine numero) iLltimum cap. „de loxa'
tiooibus". libri aequentes 11''^ et III nomen auctoris nus'
qoam repetont, at post terttum in hor uno codice (f.S?''^)
scquitur aliuB liber, quera quarlum dLxit editor, cuius baec
est rubrica „lacipit de lisicis ad octavium euseliium lilium
eiiis", seil, Physicorum revera Theodori breve fragmeulum
cum anlidotario quodam vetere alionimque etiam libroroni
medicornm particulis iu unum librum inepte couQatiuib
Imnc lihnim ca auliquiore codice uno tenore mule coot
scripsit iibrartus sacculi \U, huoc cum sit alteriifs posl
EoporiBla operis, qoartum appellavit Heremaonos comea
ut sic vel saeculis sequentihus et ipsi Eruesto Meyer (Geschi
der Botanik 11, 288. 290 sq., mihl etiam m Aristotelfi
Pfieudcpigrapho p. 379) suum iudii^ium imponeret.
HuHis igitur codiris*texlos, quem ad editionem Ai-geu-
lorateusem ■olim conluli anno 1876, licet antiquo fuoda-
mento nisus, corrupto tamen eoque quod cum veterfc U-
hmnun II^ — III codice Vaticano et in eis conveniret quaft
omisit et in eis quae tradidit, recens est atque ut sotent
iDBgistelli saeculi duodecimi (cf. Aiiecd. 1, 96) siunmo ar-
bitrio correctus, quale altenim vii esemplum noverim
quo factuui est, iit rum simili novoque arhitrio e lextua
mamtBcripti ineptiis se expedire conatus sit is qui priraue
edldit — ei enim debentnr quaecunque in editione Argeil-
toratensi » _codice nunc Bnjxelleusi discrepaiit, imllafl
plane ueque 8cri[itiis iiber iieque edilus fidem Uttbftws*
fllsi ubi alioiiim codicum confirmeiilur Vft4V\TOtt»&o.
VI
Sunt autem paucissimi. qui vero praeter Bruxellensem
integrum omnium librorum trium textum comprehendat
unus tan^um extat et ipse r^centior
r = Rpmanus bibliotliecae BarberinianaeIX.29
(foliorupi 289), quem cum excerpsissem anno 1881, hieme
demum a. 1891/92 iterum Romae tractavi totoque collato
praeiudicatam olim opinionem correxi. continet autem
bibliothecam unus quasi quandam medicam, scriptam lit-
teris modo langobardicis modo in ipsa media pagina scrip-
iturae genere mutato vulgaribus quae sunt saeculi Xl/XII.
In qua habentur a f. 236 — 265 Theodori Prisciani archiatri
qibri tres, qui tamen propter secundum qui est bipertitus
tuattuor numerantur. desinit manus langobardica post ini-
ium capituli primi libri III (id est 11, 2), succedit vul-
garis ut antiquae scripturae inpatiens minusque perita ita
minus accurata. textus autem id peculiare habet quod in
principio quidem operis editionem ut ita dicam secundam
repetat codicis Berolinensis atque ipsa additamenta, quibus
uberrimis ex alio quodam auctore paulo recentiore (saec. VI)
illa interpolata est, deinde a capitulo de oculis consilio
mutato codicem alterum bonum purumque sequatur et
Bruxellensi Vaticanoque integriorem. qui licet levi quadam
in minimis (velut verborum ordine mutato additisque par-
ticulis) pro saeculi ratione vel corrigendi vel mutandi stu-
dio et ipse affectus sit, sine eius tamen ope Jesperati
fuissent loci qui cum etiam in editione Geleniana ex cfi-
dicemutilo facta desiderarentur, soHus codicis Bruxellensis
mala fide traderentur. accedit ex hoc uno codice exili
Prisciani capitulo XXXII pro supplemento additum capitulum
de calculo (sive potius de vesicae vitiis) integrum, quod
cum partim extet in Berolinensi, quamvis diversae rationis
et disputationis, editioni secundae proprium primo intuitu
videretur, nisi eodem modo quo reliqua partim truncatum
iliud partim auctum' atque ita Pseudo-Theodoro vetustius
doceret Barberinianus. cautione tamen etiam^in hoc co-
dice adhibendo opus esse moneor eo guod qui diversas
duplicesque lectiones hic illic praebere arguatuT; fieri po-
VII
tuit ut ad textus contaminati lectionem quam abiecisset
tam.en ubi dubitaret aliquando refugeret (e. gr. 2, 93
„teris cum suco arnoglose" etc. 2, 82. 77. 103. 116.
118 etc).
Praeterea omnium quidem librorum (trium sc.) extat
codex
b = Beralinensis lat. qu. 198 s. XU^ (scr. a 1131/32
in Gallia meridionali)^ quem quamvis inde ab a. 1855
manibus saepissime versaverim^ praeparandae tandem ali-
quando editionis certo consilio contuli demum a. 1886 seqq.
hic attamen interpolatam auctamque recensionem exhibet^
quft inter textum Prisciani in brevius passim contractum
libereque mutatum et dispositum post singula fere ca-
pitula remedia praesertim physica longo tractu super-
adduntur tamquam ab ipso Prisciano (cf. 2, 116. 117. 118
etc). auctoris ea sunt uno fere saeculo recentioris, qui
eodem saepe physicorum fonte utatur, quo et Marcellus et
qui vel Plinius dicitur vel Paulus*). eandem autem Theo-
dori editioneni altero quoque exemplari extare fere gemello
C = Chisiano F. IV. 57 (formae minoris saec XII)
Romae nuper cognovi m.: Febr. 1892. quem ut excerpere
• saltem et nonnullis in locis conferre liceret eximio eius qui
bibliothecae Chisianae praefectus est losephi Cugnoni viri
humanissimi beneficio debeo. atque haec quasi altera editio
(quae e*st codicum bc) ideo summi momenti est quod ex
quo ipsa profecta est texius Prisciani respondet codici
Geleniano Iftrorum I — III qui nunc deperditus est, mutilo
quidem sed omnium optimo et integerrimo, ut qui ea
quae in codice Bruxellensi cum Vaticano, partim etiam in
Barberiniano, omissa suiit, ipse suppeditaverit, ubique con-
• *) qui quidem Pseudo -Plinius (ed. Rom. 1509 cf. Hennes
Vni, 89. 47. 62) vel Paulus (codd. Bamberg., Vindoc.) nihil
facit ad Paulum Aeginetam, quem legit Simon lanuensis. veri
enim Pauli tertius Hber latine habetur et in cod. Casinensi 351
(de quo frustra olim dubit«,vi Anecd. n, 107 meliora postea lit-
teris edoctus Pauli Ewald, qui mea causa codicem excer^«lV^ ^H.
in cod. Vatioano 4461 saec. XTV, quem ipse ^^Boioafc ^.Y^^^V'
vm
spirans cum editione secunda^ nisi quo eius ipso qui eam
in hanc formam redegit consilio nunc deficit.
At Sigismundi Gelenii codices quibus in editione
usus est nunc perditi sunt omnes. qui de opere suo ait
in praefatibne ^^quod ex quatuor exemplaribus iam hic
iam illic mutilis^ membratim fer^ ceu Hippolyti cadaver,
pari cura ac labore contuli^^. et veri simile sane est plures
eum (et vel tres) habuisse gynaeciorum codices, quales
plurimi etiam nunc et separati feruntur, medio aevo curiose
lectitati et plus reliquis duraturi. atque separatus sic etiam
extat libri secundi cum tertio codex unus Vaticanus. tamen
neque duplicem Gelenius duorum librorum codicem babuit
neque utriusque libri singulares praesto fuerunt. id quod
facile intellegitur. multa enim in textu et primi et se-
cundi apud eum excidenmt, quorum iacturam nuUo alio
codice adhibito resarcinare potuit, ipsa autem spatia va-
cua et in primo libro et in secundo ad aequabilem unius
eiusdemque folii mensuram respondent. etenim si quod veri
simile esse videtur unius folii fuerunt ea verba quae in edi-
tionis Gelenianae libro I a suo (p. 26) capituli de oculo in
alienum locum delata leguntur p.37 — 39, quae quidem ex-
plent versus ed. Gel. 47 vel 35 ed. Arg., duo folia defuerunt
(media scil. primi quaternionis) in cap. 8 — 6 p. 11 (vers. 62
ed. Arg.), duo iterum p. 48 in c. 23 — 27 (vers. 65 ed. Arg.),
eodem autem modo unus integer qiiaternio defuit libro se-
cundo post pag. 88 (vers. Gel. 390 = c. 8 X 49)/ ita ut co-
dicis Geleniani foliiun duplo vel forma maius \el scriptura
densius aestimandum sit quam Vaticani. huius enim sin-
gula folia fere aequant paginas Gelenianas (versuum 26). si
verO quae transposita legis (p. 37, 13 „fronti inlitum iuvat
— albos oculos procurat^^ p. 39, 10), duorum esse foliorum
malis, aequalia fere utriusque codicis folia fuisse putanda
sunt Geleniani (= Gel.) et Vaticani, non tamen eadem.
Etenim ut quae sit ratio textus codicum B(V)rGel(h)
manifesto exemplo perspiciatur, maiorum lacunarum (non
. primi quidem libri sed ubi accedit etiam V) secundi ta-
bulam subiungo:
IX
II 1 p. 65 ed. Gel. ,,pannis duplicibus — certe ex^^ bGel:
om, rVB.
II 3 p. 70 ;,permanentibus — gravationibus^^ (g)rbGeL:
om. VB.
II 4 p. 72 „tunc etenim — adseveraverunt" b GeL: om,
rVB,
II 6 p. 75 ,,hanc eandem — consueverunt" &G^^/.(gloss.?):
om. rVB.
II 8 p. 78 ,;tunc etiam — nominetnr^' bGeL: om. rfgJVB.
n 8 p. 79 „ex vulneribus manantis" GeL (gloss.?): om.
(b)r(g)VB
II 11 p. 83 ^quam — appellaverunt" rbGeL: om. (g)VB.
11 11 p. 84 ,,convenit — innitentibus" bGeL: om. r(g)VB.
II 11 p. 84 jjfemorum — nitri vel" (g)rbGeL: om. VB.
II 20 p. 92 ;,longo intervallo — accipere" rbGeL: om. VB.
II 20 p. 94 ,,monitum — obviari" GeLi om. (b)rVB.
II 22 p. 96 „erit detonsis — turis mas"|rZ>(r^/.; om.VB.
II 22 p. 98 ,,superiores — ordinati sunt" rbGeL: om.VB.
II23 p. 100 „danda— noctem^^ GeL (gloss.): om. r(b)VB.
II 23 p. 100 ^similiter — pipere" rbGeL: om.VB.
II 25 p. 102 „et liberandis a conclusionibus^^ rbGeL: om.
(g)VB
II 27 p. 107 ,;hoc est sucum agrestis cucumeris" GeL(g\):
om. (b)rVB.
II 28 p. 110 „vel ammoniaci aequis ponderihus" GeL{%\?):
om. (b)rVB.
II 29 p. 113 „absinthii — gestationes et^' rbGeL: om. VB.
[II30p. 118 (post „permitto^^ ,,dabo passum — curabis"
(g)b: om. GeLrVB.]
II 31 p. 120 „as6idue cogentium" GeL(g\.): om. (b)rVB.
n 31 p. 121 „agrestes et sicciores^^ rGeL: om. VB.
n 31 p. 183 ^vaporibus-i-indignatio^^ rbGeL: om. VB.
II 81 p. 123 „iuvat — obvolutum in^^ rbGeL: om. VB.
II 32 p: 125 „sorbere — catharticum" (g)bGeL: om. rVB.
'II 33 p. 127 „phlebotomo quammaxime^' GeL (gloss.): om.
r(g)VB.
n 33 p. 128 „potionem confectam^' Gel (glo&&.y. om.rVB,
X
II 33 p. 128 ,^in melicrato pro *electario niinistro" Gel
(gloss.): di/f. rVB.
II 34 p. 130 ^possit quatenus — articulis possit" r GeL:
om. VB.
II 34 p. 131 „sub corporis — in (corporibusy (g)rGel.:
om. VB.
similiter etiam in libro I plurima omisit B quae cum b Gel
habet etiam r. contra in GeL (jiescio an editoris culpa)
pauca quaedam desiderantur quae praebent rVB^ vdut U
.23 p. 99 ,, cataplasmandi sunt'^, 11 20 p. 92 ^^specialem^'
(cf. seq.) et ^^admotis^^ („amonidis" F), 11 prf. p. 63 ,;in
• utroque opere, II 11 p. 83 (cum b) ,,bene disposito" etc.
Ubique vides cum B convenire cuius simuL notam ad-
scripsi
V= Vaticanum Reginae Suec. 1143 (olim Peta-
vianum ut habetur f. 2» sup. „Numero 154. N. Pet. 1656^^
= Montfaucon 1046), qui licet ex integro quodam codige
solum dare voluit librum II cum appendice scil. gynae-
ciorum libelli decem capitulis comprehensi — quae quidem
decem in indice capitulorum praemisso numerantur pro uno
„XXXVDe mulieribus (sic, „mulierum'^j5) variis passionibus"
(item in Brux.), tamen eo maximi momenti est quod inter
recentes fere Priscianeos solus sit vetus saec. IX (Vm/IX),
et codicis Bruxellensis censor severissimus. contuli Romae
a. 18.81, non primus ego, nam eiusdem codicis ad mar-
ginem editionis Bas. 1532 in bibliotheca Leidensi (Cat. bibl.
L. B. 1716 p. 142) inter libros Isaaci Vossii (med. 68)
servatae lectiones deprehendis ab ipso ut asserunt Vossio
adscriptas, quae ut „veteris codicis^' (sic ait p. 65. 72. 75
etc.) simpliciter „V^^ notantur. easdem quasi „e codice Ms.
Vossiaao^^ a. lo. Steph. Bernardo acceptas (id est ex edi-
tionis Bas. exemplari illo Vossiano descriptas) suae edi-
tionis specimini (cf. praef. p. VII) passim adiecit Bernhold.
Vaticanus igitur, quem Petavianum (postea Reginae)
in manibus versaverat Isaac Vossius, in Germania scriptus
est litteris semimerovingicis. et Germaniam prodere videntur
XI
etiam verba deleta folio quod praeOxum est albo inscripta
(f. JL) ,,ih fanta z. thur. . . gi . . ingif . . ngidis(s) | ein petti
giuua . . ti t . abyla | zuenTib . . . ." (?). descriptus
autem fuit vel potius depictus a rudi 'quodam et indocto
scriba, ex codice litteris antiquis et obsoletis scripto, cuius
lectiones miromodo et inaudito sive corrupit ille sive cor-
ruptas repetiit scribendo e. g. ,,timtintio 2, 87*(unde „eos-
dem thio" effecit B) = continuo, ,,sub cantiam" 2, 73 = sub
quadam, ,/aminlalreis^^ 2, 78 = quam maxime in balneis
et similia quam plurima, in'universum autem saepissime
commutando „u" et „a", „r" et ,,s" (,,urtione"), etiam ,,n"
€t „r^^, „n" et „p^' („evepire" — ,,inmedimento^^) etc. con-
tinet autem sine auctoris nomine a f. 2 — 80^ Theodori
Prisciani libros II — III, deinde medica varia ex medicinalibus
lil)ris (ut dicitur f. 88^) „coadunata" usque ad f. 202.
Priscianus.qui agmen gerit ex quaternionibus nunc constat
numeratis I (f. 8^). II (f. 16^*). III. deinde IV, cui tamen post
cod. f. 30 = ed. Gel. p. 88 dempta sunt ultima duo folia
una cum duobus integris quaternionibus V et VI. extant
deinde VIF (f. 38»»). Vffl (f. 46^). Vlffl (f. 54^). X (f. 62^).
XI (f. 70^), sequuntur septem folia (71 — 77) quat. XII,
cuius octavum foliumi et ultimum in fine capituli ultimi
libri II (verbisque ed. p. 134 „ad refri || gerahdum . . .),
adhuc relicta interioris marginis particula, abscissum est.
desunt item qui sequeb&ntur quaterniones XIII et XIIII.
quae vero nunc habentur f. 78 — 85 (= quat. XV) post
gynaeciorum finem (c. 7 — 10 = f. 78 — 80^) aliena con-
tinent, primum eiusdem manus supplementa varia (f. 80^
— 83), deinde alius sed veteris et merovingicae (f. 83^
* — 86**), quae in primum etiam folium vacuum secundae
(a f. 86) partis pridem separatae Excerptorum medici-
nalium (f. 86 — 202) transgrediatur. Prisciani igitur id
est primae codicis . partis, nunc desunt 35 folia, textus
autem idem est qui subest Bruxellensi. nec tamen is qui
Bruxellensem adornavit in emendando ut res ferebat stu-
diosissimus, ipso Vaticano usus est qui etiam primo libro
careret, sed eius gemello eorundemque error\Ma\ ^^cv.o.
XII
nec nisi casu quodam siugulari factum esse potest quod
eandem fere circa initium alterius partis libri secundi^la-
cunam illam magnam haberet codex Gelenianus Gelenii
tempore quam tempore Vossii Vaticanus. uterque enim in
extremo capitulo primae partis de cholera (Xni) finitur
his verbis ^^Cataplasmata vero omnia adhibenda sunt quae
diafo^^ II (sic*Vat. desinente folio)^ ubi supplendo Gelenius
(desinente pag. 88) „quae diaphorelicis". || sequitur apud
Gelenium (p. 89) „De paralyticis XIX ^' initio carens.
eius enim aliquanto prius post lacunam denuo textus in-
cipit quam Vaticani Vossii, utpote qui ea etiam servaverit
quae ultima tria sexti quaternionis Vaticani folia olim
occupasse censeas. haec primo obtutu diceres Vaticano qui
idem fuisset cum Geleniano adhuc adhaesisse^ cum Ge-
lenius eo uteretuf. sed ciun hoc statui nequeat, ut supra
docui^ rem nisi casus ludibrio admisso equide(n non ex-
pedio.
Galeni therapeuticorum ad Glauconem libri duo tribus
libris et libere latine versi, atque supplementis aucti cum
aliis tum integri tertii de morbis libri, pro artis quadam
summa medio aevo incipienti omni habebantur^ modo in-
tegri modo excerpti diversoque ordine dispositi. iidem in
ampliorem quasi collectionis medicae ambitum recepti ita
circumferebantur, ut tribus illis integris quartus adderetur
ex secundo Prisciani excerptus, qUintus deinde Aurelii (hoc
est Aureliani) de acutis passionibus et eiusdem auctoris
(quem Scolapium vel Escolapium quidam ignorantes appel-
labant) sextus ^Croniorum". extant quidem alii codices et
recentiores quibus quarto illo omisso quinque feruntur ,,Ga-
lieni" omnes et decurtati, ut Barberin. IX, 29 (s. XI/XII), Vat. -
4418 (XI), 4417 (Xn). sex autem significat codex Casinensis
97 (s. X)j in quo post Galeni tres cum octavus quatemio
deperditus sit, in noni folio primo quarti illius finis servatur
cui sic subscribitur ,,Explicit liber IIII. galieni. Incipiunt ca-
pitula libri aurelii. de acutis passionibus". ultimus sine nu-
mero sequitur Scolapius. contra in Vindobonensi vetere lat. 68
(olim med. 55) et ipso litteris langobardicis scripto (s. IX
sed rasuris correctoris corrupto itsuque di^lrilo) pjiurilius
deperditis intcgri soli exlant libri IV — VI f. 1 „luripil libt^r
quartus galieui archiatres id est medicus pii " — f. 7''
,4iicipit liber quinliis eiusdem f^alieni archialres. id est
medicus sapienlissimus" — T. 22 „Incipit liber sextus eius-
dem galieni arcliiiitres i. e. m. s."). in cuius primo fotio
el lacero (ita iiuidem ut Tcrsuum lines absiat) litteris
minutis sed paulo recentioribus paene legitur „ego urs . .
o£Fero hunc librum eccl aci vinceutii (ei) . . . . '|
p qe & iiid invenire Tale..et si quis hunc libru...."j[,
praeterea omissis Xurelii liliris duobus, ex (pubiis tameu
poste^i cum aliis excerpta sequuntur (scil. „de secundo libri
aurelSi" i, e. escolapii qui lalso dicitur f. 66. 70''), „galieui"
quattuor libri leguntur in cod. Vindociiiensi 109 (s. XJI), ubi
f, 50 ylncipiunt libri .lUI. capitula eiuadem galieni" I^ — XV
et deiude ipae „IncipU liber .mi. galieni" („Advertendum
est itaque ex urinis nascentiims . . . dabis bibere. Explicit
iilier .ini. galieni" f. 58). hic igitur liber quartus epitomn
revera est (sane arbitraria et confusa) quuidecim capitu-
torum ex Theodori Prisciani secundo extractoi-um, eius qui-
deni lectionis quae consentiat quidem cum Vaticane, texltis
tameu sit integrioris, ul vel es. tabula supra scripla inteUegi
potest. at<iue bac quidem ' Prisciani epitoma, nnn ipso
. Prisciano et integro, Garipotus usus est qui passionariiuii
I suum medio aevo celeberrimuni ex bibliotheca illa magua
I aex libronnii (Alesandro addilu) in unum ceriumqup reriim
I ordinem diversorum de uno quoque morbo auctorum ca-
l pitulis imdique congregatis composuit. tolus igitur quartus
I iHe apud Caripotum comparet exceplo initio, quod ex prac-
foUone Prisciani excerptum fuit. en tabulam (cum tituIU,
qui deficiunt inde a c. X in fol. 1 cod. Vlndob., ex Vindocin,
adscriptls)
^I Dc urinis" ck Tbiiod. Pr. II, 1 (p. 66) apud Garip. iion
exlBt.
^UcrIisteie''exTheud.Pr. U, 2 (p.68) apud T.arip. iion
cxVaV,
XIV ,
,,in De litargicis" ex Theod.
Pr 11, 3 apud Garip. I, 14.
,,IIII De ydrofobicis" ex
Theod. Pr. ...... U, 8 „ „ V, 7.
„V De ylio colo et strofo"
ex Theod. Pr. . . . H, 9 ,, „ III, 28.
„VIDespasmis"exTheod.Pr. 11,10 „ „ V, L .
„Vn De satyriasin et gonor-
reas vel priapisnion" ex
Theod. Pr H, 11 „ „ m, 71/72.
„Vni De cardiacis" ex Theod. •
Pr .n,12 „ „ VI, 24.
„VII1I De colericis" ex Theod.
Pr n, 13 „ „ V, 15.
„X De querella capitis" ex
Theod. Pr. .... U, 14 „ „ I, 15
cum fragmehto sine una cum eodem addita-
discretione adnexo ex mento.
c. „De syntexi" („Quos
tussicula exagitat" . » .
p. JOO) II, 24
„XI De asmaticis et suspi-
riosis" ex Theod. Pr. . II,*25 „ „ U, 12.
„Xn De yctericis" ex Theod.
Pr- • * n,27 „ „ V, 14.
„XIII De lumbricis" ex ♦
Theoa. Pr. . . . . . U, 30 „ „ lU, 23.
„XIIII De ydropicis vel ca-
tecticis" ex Theod. Pr. . 11,32 „ „ V, 11.
XV De renum causis" ex
Theod. Pr II, 33«^ „ „ lU, 42 (=
(p. 127-^128) cum frag- Th. 33» + 34) et 43 (=
mento (ex folio scil. trans- Th. 33^) quae quasi „de
posito) capituli „De artri- renibus" omnia (!) eodem
ticis" etc. . . . . . II, 34 modo confusa exhibentur.
(p. 130 — 32), cui subiun-
gituralterademumparsc. n,33^
?;
XV
(p. 128—29 sic (Vindob. f. 7" =
Vindoc. f. 57'2) ,^.. in aqua diu-
retica omnibus munitii le. Inleiea
w»lo amice kine qm . . ."
Priscianl tanien pauca cjuaedam aliunde etiam sumpsisse
gripDtum slngularis quorundam Galeni lifaronmt ratio do-
1 nam codex Leid. Voss. |at. fol. 85 (s. XI/XII in Itali^
iriptus et littcrarum laugobardicanun subinde memoriam
rodens), (pii nunc mutilus 24 folioi^um id est tjualer-
amm trium VHII — XI (in eodem volumine nunc alia
Xn et X habBntur adnexa f. 25—67), secundi ad Glau-
inem alteram parteni conlinet el praemtsso capitulomm
idice terUum sed velut receusione ({uadam recentiore mu-
B et interpolatos. cuius am^tor praeter alia ex Theodoro
Eus ([uidem editione' quam disi secunda inseruit et in
iso teitu libri tertii capitula duplicia ^de epylemticis et
:otoma(icis ex Tli. II, 15 et 16, de menomenis ex D, 17,
: empiicis ex II, 23), et post ultima Galeni, si indicis
Ivertas testimoniiim (nam textus codicis in cap. de para-
ticis clausula tantum libri omissa imperrectus deficit in folio
", cuius quod reliquum'^lbum est), seorsum addidit pri-
u quod, ad superiora respicit cap. de melancolicis (sc,
E Th. n, 18), deinde quae post cap. de paralyticis in Bero-
aeasl etiam rodice sequuntur de catarro II, 20 et sicut
ifdi docent*) ea quibus augentur 11, 21 et'22, deinde de
OibuE (n, 33) et de cardiacia^n, 12). atque ex simOi quodani
xta Galeni qui ex Prisciano aliisque interpolatus fuit etiam
L habet: ,J)e catarru. De tisicis et tuaae. Ad
i eb pulinoiieB. Ad tuaaem. Ad tuesem et aiQtexiE. Ad
nen) et Biiiteiin et qui purulenta excreBJit. Ad tisicoB el:
■aciB dolorem. Ad tnsBem et qui Banguinem voment" (cf. cod.
rol. p. 100 — 103). „De sanguinis emlBsione es interioribus.
I itoiiiaclio Banguine iactantibus, De renibuB vitiis Tcl veB-
« ^ufirellJB. De cardiacia. Eiplicit galieni Uber terciug" (sc.
e einfifuIiB infirmitatibus", ut aupra increiens index habet),
iiupit eiusdem de oculonim (sic) caueie. De capitis cauBa. De
^^ "I membrotum corporis. Eipliciunt capitula libri tertii. I"
XVI
apud Garipotqm quaedam recurrunt^ velut quae excerpsi
in cap. de epilem^Ji^ia (I, 6) ex Physicorum Prisciani frag
mento (f. 82^^ cfcod. Leid. f 7*^), ex r|uo eodem Physi
corum loco (f. 82°) verba habentur etiam in cap. d
stomachicis (II , 14), item (|uo uuo loco au(rtoris nun
etiam nomen additur (III, 24) ^Conditum coUcis expertur
Theodori Prisciani" ((juod sc. accuratius, sed sine nomin
legitur in Leidensis cura colicorum). sunt alia (juae i
Leidensi quidem uon reperies sed ad idem librorum genu
referenda iudices, additamenta scilicet ad ea ipsa (jua
debet Prisciani epitomae ex Prisciani editione tsecund
derivata iu cap. medio de lethargicis I, 14 (=» cod. Bero
p. 76) et ad finem cap. de asthmaticis (= cod. Bero
p. 108). haec igitur ex pleniore Galcni codice Garipotu
duxerit, sicut ex eodem Galeno solo habuit et „oxynu
oribasii auctoris" II, 26 quod in Leidensi quidem Galen
non habetur, sed' additur hi Casinensi c. XVI (ubi „curati(
scleromae"). in universum ita^pie dicendum est utriusqu
librorum generis ex quibus et verum Theodorum Gari
potus noverit et interpolatum , eandem fuisse rationei
eam scil. ut ad Galeni (jui ferebatur hbrum tertium „d
singulis infirmitatibus" ex Theodoro Prisciano supplement
colligerent, ex vero quidem ea (|uae separatim quindecii
capituUs excerpta in librum quasi quartum congesta essen
ex interpolato quae ipsum Ubri textum augerent tempor
aUquanto recentiore.
Ad logicum Prisciani librum haec omnia pertinent. §e
etiam primi phaenomenon in ipsa medii aevi antiquitat
lectitati vestigium gerit „practica Oribasii" (codd. Cant. (
Hafn.) quam Simon lanueusi^ legit sex Ubrorum, ita compc
sita ut inter Euporiston 1. IV (ciun praef. I Synopseos) (= 1
et Synopseos I. II. IV. VI (= II. III. IV. VI) quintus inferretu
aUenus „auctoris bizazii" vel „bizancii" (cf. Cat. cod(
BeroUn. lat. I p. 369). veteris enim huius coUectionis libro j
cap. LI (vel LII) inseritur sic inscriptum „De aurium cai
sas theodori prisciani de libro primo capitulum octavum
(„Auriiuii dolor ex variis frequenter incommodis exc:
tstnr" . . .). sed iii posleriora medii aevi saecula noo pri-
mus tlufavtt, noii sQcuiidiis, eeil habile illud gynaecioniiii
coiDpeiuliiim, qnod ciim proprie logici esset ultimum quasi
eapitolum operisque libellus tertius, per se solimi scriptiun
in plurtmis CDdicibus ferebatur.
Gynaeciorum igitnr libri (praelerVB) vidi legique
exemplar Florenlinum (f) Laur. 73, 1 s. XI (descr. m. Sept.
1877) el («luod ad Flor. coululi Berolini m, Mart. 1888)
Wndocinense (v) 109 s. XII (Cal. des mss. des bibl. de
France. Dep. N. S. t III. 1885), ad i|uoriuu simllitudinem
sctlplug erat Gelenii codox uriiis f[iiiilem huius libri siii-
gulaHs. inRpexit tameii ille alteriuii <(uoc[ue textum (|ui
ad B proprius accederel (cf. e. g. ad 3, 12. 21). iegi
pra«terea (m. Apr. 1888) Bambergensem (g) L HI 11 (s. XD.
8"), (jui cum Barberiniano facit, conlinet autem aupple-
ruentiim spuriuni capitulorum XI — XXI sine discrimine ad-
ntHEum. [)uae cadem capitula (excepto uovicio ultimo „XXI
i>e mulieribus ut non abortcnt") feruulur paulo pleniora
in Valieaiio Reg. 1756 (8" s. Xn) simt{|u« edilionis su-
candae(bc), ubi codem quidcm libri tcrtJi indice(23capp.)
comprahensa (b p. 132 = e f . 164' = Val. f. 44) suam
tamen inscriptionem habenL brevemque prologum hutic
„Tbeodoriis priscianus ad octavium („octavianum" Vat.) fi-
liuni. In lioc vero loco ciim cogitationibus vacarem, con-
gregatis inecum aliis auctoribus, utiliter visum est
nobts que aJ ciu-as mulienim perlinent res lisicas tractare
earuni eiempla conscripta („eorum exemplo conscriplas"
V»l.). et <„ea" add. Vat.^ que didicimuE <^,addimus" add.
Val.^ eorum („quorum" Vat.) exemplo et tuo experimento
(^el lu iii experimento" Vat,) potius („poteris" Val.) ad-
'Wbere". (iiiem prologiuu liber Bamb. omisit (cum aliis),
cuntra posl eitrema verba „pessum facies et uteris", qui-
bus ,^xpliciL Theodori prisciani Genecig" snbdidit Berol.
(„Genetia explicit" simpliciter Vat.), non solum capitulum
fUnd XXI adiccit sed etiam „Iil)rum secunduni tlieodnri
^^nriBciam" cmn (indice capiLulorum 21) qui sic indpil
pasaioniiiUR mulieruni ulile previdi vohi^w^gj^^^
xvm
sed hic quidem liber maximam partem compilatus est ei
integris Cleopatrae et Muscionis capitulis^ eisdem iilis qiia<
ex simili codice Harmoniae Gynaeciorum olim inseruit lo
Casp. Wolphius Tigurinus (Bas. 1566 p. 105 sqq.*) eius
dem libri secundi (post appendiculam illam recentioren
primi libri) dupliciter spurii excerpta quaedam capituli
offendi (cum ^^genecia theodori prisciani" f. 177^) etian
in Cantabrigiensi coll. S. loh. D. 4 s. XIII (f. 180^), d<
quo dixi ad Muscionem Sorani interpretem (ed. 1882) p. IX
atque ex eodem cum eodem initio excerpta praeposita sun
fragmento de gynaeciis in Spuriis Galeni ed. lunt 157(
f. 95^ (cf. cod. Cant. ib. f. 173^).
Sunt et alii plures Gynaeciorum Prisciani codices
velut quem vidi quidem sed non legi Paris. 7029 (8^ s. XD
ubi ,,InciP Genecia Prisciani" f. 59^ — 68^) etc. ex Priscian(
etiam ^^capitula de iunicis" abbreviata pessime leguntur u
cod. Vindocinensi 175 (f.97^). singularis autem propter anti
quitatem ratio est epitomae cuiusdam Bambergensis L III. (
(s. X), quae grandibus ut plurimum litteris scripta (f. 1 — 5]
initio quidem carens veri Prisciani capitiUa praebet a quart(
ad decimum et ultimum ex textu quodam qui cum Vati
cano convenerit (cf. ad c. 7 ^supradictarum superius^^.
Cum tale igitur tantumque sit in manuscriptis codi
cibus praesidium, cum vetus unus particulam modo operij
contineat et mutilus et corruptus, integri quidem sint re-
centes sed aut emendati aut interpolati^ cum Geleniani deper
diti dubia sit lectio et coniecturalis, nec mullum conferani
quae apud medii aevi scriptores excerpta servantur quamvij
utilia, vides quam lubricum sit edendi negotium, in medic(
praesertim scriptore mutationi C[uam maxime obnoxio. ne(
sane sperandum est fore ut aut novi aliquando codicej
compareant aut resurgant qui deperditi sint, velut vetui
*) inter prologos librorum quos excerpsit praemissoi
Wolphius istum quoque habet „Utile previdi" . . . cum ho<
titulo „Prologus Prisciani et Cleopatrae in librum eius priorem'
cuius libri quae affert (p. 106 sqq.) sic semper citantur „E5
Prisc. et Cleop. priore".
XIS
itle ^Pjisciciiii ilu uii;diciiia" (|iii S. AmauJi ruil Hucbnli
dftDO (saec. IX/X: vid. G. Beckeri Cal. aul. 114, 76 —
Delisle Cab. des mss. «, 455 cf. I, 312).
Ad iiidiuaiiduiD tiUDen et conflrmandum Pi-isclaiii texlum
(et primi praesertim libri, qui plus ope iadiget) momeuli
alicuius cst quud a Gruecis adiumeuti accedit et diu editis.
eteiiim graece primum ac scrip^isse ipse ait auctur utqu»
mi gi'aecum opus lectorem miltit (v. ind.). graeca autem
Tfaeodori verba revera extant in variis libris illis qui Ga-
Ifenl nomine leruDlur Jitgl si/noQiatinv (ed. Lips. t. XIV),
primo praeserlim q. d. (c. I — VIU), sed et secundo (c. I. II).
quorum materia ex ipaius Galeui libris bausta fuil (zStv xatoi
riitovg praiicijiue ed. Lips. t. XII) atque invitante Oribasiu
Sn librum Euporiston congesta (cf. praef. ad Cass. Felicem
p, ni sq,), (^uius nunc quidem non nisi laciuiae exlant
vai'ie cum alienis consutae. boc Euporiston Galeni libro
sinccro usiim fuisse Tbeodorum credo, ({ui suam aliquoties
rationem se iuterpouere innuat eis quae tradila repeliverit
(velut l^ 48 „ego probavi" cf. Ps. Gal. p. 336, „nos etiam"
I, 32 cf. Ps. Gal. p. 840 etc.).guae enim ita addidit in graecis
nanc non iuveniimtur. unde si Galeni medicinam reddere
Theodorum patet, uon hoc tameu solo magistro utilur, sed
licel „logicus" ipse, „cycli" tamen medicinam saepissime
adbibet melhodicorum boc Ifinipore (ul Aureliaiius prohat)
plnrimum adamatam, et ubi {|uae „de experimentis" alTert
yel „ut experti sumus", Bicut Arcbigenis exemplo ipse Ga-
leiiii&, remediorum „pliyBicorum" collectionem prodit qualem
VI Marcellus et „liber Pauli" (vel „PUnii") et ipse editionis
undae auctor Pseudo-Tbeodorus, Vindiciani scil. Afri (Cass.
,05,8) de expcrtis i-emediis opus magua olim approbatione
iframBtum. cuius r]uidem Vindiciani (cf. ed. Cass. p. Ifl),
ijjiicm niagistrum suum profltetui' TLeodoms, Afer sine du-
biiJ et ipse (ciun Cassio Felice aecpiali), praetei' siDgulii
remeilia (advertas e. g. Geram Vindiciani in Antid. Vindoc.
f. 121) uunr pauca restant et male iiabita, extabat
lem aaec. VIU/IX in bibliotheca Augieusis monasterii,
tabulae duo veleres (apud Bechernm 6, 156 — 57 »»
1
XX
33, 47—48) indicant, Vindiciani liber IV (vel libri IV?)
post librum de positione et situ membrorum I (cuius la-
ceras reliquias multis in codicibus habemus) Galeni II,
Alexandri III in uno codice scriptos. quae notitia dubium
est quo pertineat.
Prisciani praeter triplex Euporiston vel praesentaneae
medicinae opus singulis libellis editum, nunc unum tene-
mus Physicorum breve fragmentum (quod habet p. 82^
Arg. quae Alexandro teste conveniunt cum Theodori Mo-
schionis*) capitulo de epilempsia cf. Soran. ed. Lips. 1882
p. XVII). itaque si „sex libros'^ commemoravit Simon
lanuensis in praefatione omnibus nota, qua auctores quo-
rum in lexico condendo volumina revolverit varios recenset,
usum eum fuisse patet codice aliquo sex libros nume-
rante, ex quibus praeter singula triplicis operis quod
habemus sine libri titulo capitula (velut s. agripnia „Theo-
dorus Priscianus cap. de calculo"**) et uno quidem loco
,,de gynecia" (s. strumas — cf. s. acreta et s. metromania),
saepissime citatur ^Theod. Priscianus in libro de simplici
medicina" et bis etiam „ii^ antidotario Theodori Prisciani"
(cf. Ernst Meyer, Gesch. der Botanik II, 291). atque eorum
quae de simplici medicina Simon attulit verbotenus non-
nulla oifendis in libro III de virtutibus pigmentorum vel
herbarnm aromaticainim codicis S. Galli 762 (de quo olim
narravi Anecd. II, 121), ita ut verisimile sit hunc librum
latinis quidem herbarum nominibus additis ex Galeno factum
(de simpl. med. 1. VI) excerpta continere ex eo libro quem
sub Theodori Prisciani (nam sic semper duplici utitur)
nomine sive recto sive falso Simon in codice suo invenerit.
antidotarii autem quod cum Prisciano vidit eadem ratio
*) Theodorus iste Moschion quem citat Alexander Tral-
lianus, diversus quidem a Theodoro Prisciano (licet conveniat
in physicorum traditione), idem autem est cum Theodoro Aetii
(de quo Meyer n, 286).
**) habuit i^itur codicem, qui servaret capitulum de cal-
culo, sicut Barbennianus, cum quo uno ex cap. de oculis veram
lectionem praebet „8erniosos oculos" (s. v. semiosis).
appendicis alienae, qualem et ipsi Prisinaito
codex Bmielleiisis subiecit et Cassio Feiici codices iion
Parisiensis solum (cf. ed. p. VIII) seil etiam quem Ro-
mae cum Paulo vidi a. 1881 Valicanus 4461 (saec. XIV).
aam etiam Cassii „duo de pratica" noTit lauuensis, quoiwi
alterum edldi a. 1876, alterum tpiem noii edidi eodem in
ntroquR codiee ambitu (in Vat. f. 81''^ — 87'', ubi „Deo gra-
llas. Amen") continenlem remediorum compositiones vario
^rariorum molimiue et recentiore auctas. ex quibus multa
tevera estant apud Simonem (ef. ed. Cass. p. 219—21).
atque ut Cassius (p. 219) sic etiam Prisciaiius dicendua
erif confectiones quasdam citasse in ipso nuuc textu deper-
ditas, velut quam graecuB habet textus „ieraa quae post
ordiBabitur" I, 7 (18). cf. conditiun eolicia Garip. 3, 24.
theodoricon autero dianacardium, ipiod sub Theodori no-
roine bis Simon signiflcat (s. alakion, kerbes) in mullis
aeque antidotariis legere potuit.
lam vero plures quam quos nunc novimus tres vel
quattuor Piisciani libros, niunerasse aliquando llbrarios suo
«xemplo nunc docet Chisiaims, in quo post quartum gynae-
ciormn (t 184") „Incipit ciusdem dc cibis Liber quin-
lus"scil. lilter notiasimus Theodori (numquam altero nomine
addito) appellalus de diaeta vel „peridiete8" (unde „perdietis"
Vind! 175 1'. 94, „predicti" Ups. med. 6 p. 339). cuius licct
liniefatiuncula Theodori sermonem rhetorice comptum in
nenoriam revocet, textus tamen nihil nisi uherioris cuius-
4ani operis reliquias continct in exile compendium redactas.
qutntum igitur hunc multis codicibus exemplatum saepius-
mae (et edente Schreiuero separatim Hal. 1632. 8) impres-
non moror, nec magis sextum, cuius multo
oHam incertior est auctoritas. etenim in codice Chisiano
.rto»t i|uuitum illum f. 196" „lncipit Autebalumina Galieni"
r^m aloe mitte licium . . , mitle spica nardi dnplum"),
'deinde autem f. 197'' „Inc, antebalumina Theodori"
u ges asteros mitle amilum . . . pro zinziher mitte pire-
t"), quod idem duplex opusculum sine nomtne auctoris
ui.codic« Brux., ubi post Mteliiua et
xxn
f. lOl^ ^^antepallomia Galieni^, 0;'^''^ ^^^^ mittis licium . . ^
Pro zinziber mittis piretrum"), sequitur ultimis f. 107^ — 12^
^^dieta Theodori".
sed iam satis sit notitiae in editionis limine breviter
congestae. quam si iusta disputatione exequi voluissem^
ad proprii libelli volumen praefatio excrevisset.
Scripsi Berolini 26. Februarii 1893
(impressa nunc post annum elapsum relego 18. Maii 1894)
Valentinus Hose.
THEODORUS PRISCIANUS
ex codicibus
Gel.= Gelenii trium librorum deperdito (ed. Bas. 1632).
V= Vaticanus reginae 1143 membr. saec. IX.
r = Romano principis Barberini IX. 29 saec. Xl/Xn.
B = Bruxellensi 1342 — 50 membr. saec. XII.
h= Berolinensi (Pseudo-Theodori) lat. qu. 198 membr. saec XII*.
c = Romano principis Chigi (Pseudo-Theodori) F. IV. 57 membr.
saec. Xn.
g (Excerptorum libri Logici, unde Gar. = Garipotus) =^Vin-
docin. 109 m. s. XII (f. 60 — 57) passim inspecto etiain
Vindobon. 68 m. s. IX f. 1 sqq.).
f (Gyn.) = Florent. Laur. 73, 1 m. s. XI (f. 214^—218^).
V (Gyn.) = Vindocin. 109 (eodem qui supra f. 88*>— 91^).
g (Gyn.) = Bamberg. L. m. 11. m. s. Xn.
a (Gyn.) = Vatican. regin. 1756 membr. s. XII.
e (Gyn. epit.) = Bamberg. L. III. 6. m. s. X.
Index capitulorum
libri primi Enporiston Faenomeiion.
Praefatio (epist.)
I. Praefatio operis.
II. De infectionibus capillorum.
in. De capillis cadentibus.
1111. De crementis capillorum.
[Ad defectum capillorumrJ5].
V. De pediculosis.
"VT. De achoris.
yn. De alopeciosis.
VUl. De aurium causatione.
Vllil. De parotidis.
X. De ferbunculis.
XI. De cboeradis.
Xn. De oculorum causis.
XTTT. De narium morbis.
Xnn. De fluxu sanguinis na-
rium.
XV. De labiis crepantibus.
XVI. De dentium causatione.
XVn. De vitiis faucium vel
oris.
XVm. De minutis papulis in
facie vel ubique nascentibus.
Xvilll. De ustione calidae vel
ignis.
XX. De carbunculis.
XXI. De vulneribus variis cau-
sis inflictis corporibus.
XXn. De vulneribus ex se
sponte nascentibus.
XXin. De igne sacro.
XXTTTT. De percussu apum vel
scorpionum atque serpen-
tium.
XXV. De stirpibus vel ossibus
inflxis.
XXVI. De testium indigna-
tione.
XXVII. De veretri causis.
XXVIII. De hemiosis.
XXVnU. De umbilicis infan-
tium eminentibus.
Praefatio (s. ntm. et ruhr. B, I Prefacio hr). — Praefatio
(operis in textu) sine mm. B: IlPrologus hr. (XIII) narium:
earum &.Br. (XVILl) in facie om. B. vel ubique om. h.
(XVlill) ustione B: combustione hr. ignis: igpis in corpore r.
(XXI) causis: que causis &, casibus Br. inmctis corporibus:
in corpore &, infixis B, factis in corpore r. (XXII) sponte
om. Br. (XXTTTT) hoc ad finem lihri mpplent rh. percus-
sione r, percussibus B. atque rh: vel ceterorum B. (XXV)
De turribus (sic) receptis et latentibus B: om. (ind.) hr, De
stirpibus vel ossibus v^ telis icti c. (XXVIIII) hanc ruhr. om. B .
XXVI
XXX. De diversis vitiis in ano
nascentibus.
XXXI. De syrin^s.
XXXn. De pemionibus.
XXXni. De ragadiis pedum
yel digitorum.
XyXTTTT. De paronychiis.
(XXX) vel siringiis add. B. (XXXI) hanc om. B. (XXXH)
pregnationibus b. (XSXYU) elefantiacis hr. (XXXVm)
vel eiectionibus articulorum add. hr.
XXXV. De pruritu vel scabie
totius corporis.
XXXVI. De maculis in corpore
nascentibus.
XXXVn. De elefantiosis.
XXXVm. De luxationibus.
libri secmidi Logici.
(Partis I) [Oxea hc]. (VI)^ ?X™. De paralyticis.
Praefatio (epist.).
I. De acutis febribus vel aegri-
tudinibus.
n. De freniticis.
m. De lethargicis.
im. De pleuriticis.
X. De peripleumonicis.
VI. De synanchicis.
Vn. De apoplecticis.
yiLL. De hydrofobicis.
Vmi. De ueo colicis strofo.
X. De spasmis.
XI. De satyriasi vel impedi-
mento usus.
Xn. De cardiacis qui etiam
diaforetici.
Xm. De cholera.
(P a r t i s II) [De Cronicis B, Cro-
nia hc, Libri m de cronicisr].
(I) Xrm. De querellis capitis.
(II) XV. De epilempticis.
(m) XVI. De scotomaticis.
(im) XVn. De maenomenis.
(V) XVm. De melancholicis.
(Vn) XX. De catarro.
(Vm) XXI. De pthisicis.
(Vnn) XXTT. De sanguinis
emissione interiorum.
(X) XXm. De empyicis.
(XI) XXim. De syntexi et
atrofia.
(XH) XXV. De asmaticis vel
suspiriosis.
(Xni) XXVI. De epaticis.
(Xmi) XXVn. De ictericis.
(XV) XXVm. De spleniticis.
(XVI) XXVim. De stomachi
variis accidentibus.
(XVn) XXX. De lumbricis.
(XVm) XXXI. De dysentericis
vel lientericis.
(XVm) XXXn. De hydropicis.
(XX) XXXm. De renum vitiis
vel vesicae.
(XXI) XXXnn. De arthriticis
podagricis ischiadicis.
[XXXV. De mulierum variis
passionibus.
(I) acutis hr: om. VB. vel aegritudinibus om. h. (VTrTT)
i(y)leodis V(B), iliodis r, yleon h. colo et strofo h.
(Xn) dicuntur add. h. (XXI) et tussi add. h. (XXVmi)
de st. querelis h. (XTTTT) novos mtmerus hahent rc (non VB),
wullos h. (XXXTTT) in rh add. XXI De cauculo (adveterato b)
et XXTT De condolomatibus etc. (XXXV) add. VB: om. rbc
— seq. m r (c) lib. IV, gm sme mmero m Bh.
xxvn
libri tertii Gynaecioriini.
Praefatio (epist.). V. De conceptione.
I. De mamillis post partum YI. De aborsu.
dolentibus. VII. De haemorragia matricis.
n. De praefocatione matricis. VJJLL. De vulneribus matricis.
in. De inflatione vel tensione Vllll. De fluxu reumatis.
matricis. X. De gonorroea.
im. De atretis.
(VII) De fluxu sanguinis rhB.
libri physicornm.
Praefatio.
I. <^Caput dolentibus)>.
n. <^Epilempticis^
(reliqua destmt).
Fostquam peracto corrigendi officio impressae ad me plagulae
redierimt, cum indicis causa folia versarem, hic iUic notavi quae
oculorum aciem diutino Idbore et taedii pleno debilitatam fugissent,
sive litteras inversas (velut p. 48, 5. 64, 13. 201, 9) sive com-
mutatas (sic p. 257 v. paenult. legas quem — p. 301, 6 axnii-
giam — p. 318, 20 cyatis — p. 395, 7 rediguntur — p. 393, 17
intremueris — p. 349, 11 VII, non VI — p. 493 achor 1, 13
— p. 504 conferva h. b Add. 1, 97 p. 301, 5 — item sicut legas
pro sic in not. ad p. 181, 15), sed quod magis doleo, in nume-
randis antidotarii segmentis utrobique fuisse peccatum. ipse enim
post 6 (leg. 6^ p. 366, 3) et post 66 (l 66*» p. 378, 21) et pcft 87
(l. 87^ pro iterato S7 p. 383, 1) singulos numeros cum omisissem,
is qui impressit neglexit n. 26 (p. 371, 1) et sequentes in eadem
pagina numeros posuit 26. 27. 28 {pro 27. 28. 29), idem his po-
suit 51 (pro 62 p. 378, 1) itaque deinceps 62 — 66 {pro 63 — 66^),
omisit denique n. 106 (p. 385, 1) ut in ista pagina nunc seqtMntur
106 — 116 {pro 107 — 116). hos igitu/r num^eros ante indicis usum
ipse, lector, peto ut corrigas.
Tbeodorl Frlsclan! Enporiston
Liber I
FaenomenoD.
Nuper me collfgae Olynijiii i^xhortatione proTOcatuDi
noniiullog conrefisse praeseiitaneae libellos medicinae vel
mediocris fama retinet, sed graeco stylo quouiam medendi
industriam sermone claro haec uatio publicavit. iu his
igitor voluminibus uod studiuni tenebo gloriae, ncque eiiini
in logico opere eloquentia opus cst sed labore. quippe
qnae fragUitaa htuuani corporis lemedta flagitaret, releribus
beneficiis nalura coDsentiente composui. non omnis i
vaUtudo medendi palitiu' tarditatem. quapropter, amice
carissime, quae ornatui nostri corporis vel saluti procu-
1 Indiei eapitulorum praefationi praemisso saptracriyta
legitur mbriea in h (gttae deleta est m c) Theodori prisciaiu
arohiatri fenomeDna cmuBhec est contmentia. decod.B v.f "
pott iiidicem sej, r^Arica Prephacio 6(c) (siim rvhr. rB).
M m textu ad I, 5) hme epistolae ai^trasoripsit Theodoras
PriBcianuB TimotheoS. 4Nuperine rb(e): Nuperrime^... coa-
feci) B. collige rb(c). oly(i)nipi r6(c)! olimpii B. pro-
TOcatum (— tn he, — Pr) nonnullos confeoiBBer rlGel.: provo-
catna confeci aonnulloB B. 6 prcsentanee lihellOB B (mediciae
|ffSBentanee Khelloa Cfel.): preaentaneoH libellos medicine rb{c).
Tol r6Ce) Gel.: quoa vel S. 7 Bermone om. r [ubi induatnu
olaro). natio B(e) Gel.: nocio 6 (notitia r). 8 teneho r6(c):
teneo B (aliter Gel. non etudium vaaae gloriae neiiue eloqueatuie
Knti sed lahorem; om. enim verba neque enim — o^ere). 9 in
jico opere eloquentia ( — tif r) r6(e): eloquentiae liic B.
Inbore 6: -ris rB. 10 qaf bc Gel (om, r): quia B.
rranedia ( — um i) flagitaret (— re r) celeribua beaeficiia b{c)r
Sel.: remedifi flagiture & celeriB beneficii B. 11 con-
lentiente rb{c) Gel.: oonacieate B. non omnis enim BGel.-.
aoa «nim omms 6, uon enim non omnis r. 12 amice Brb{e):
\ £rat«r Gel. 1 a oTnatui c JS : oi natui 6, ordinatui r (in parui Oel.)<
2 THEODORI PRISCIANI
randae custodiendaeque obveniant opis naturae remedia,
nunc in tuam gratiam ndstro sermone digessi^ non sine
lucro famae ut arbitror. eifectum enim in utroque genere
opus tam plures testes habebit quam iudices.
6 I.
2 Si medicinam minus eruditi ac rustici homines^ na-
tura tantum conscia^ non philosophia^ occupassent^ et leyiori-
bus aegritudinum incommodis vexaremur^ et faciliora re-
media caperentur. sed haec via ab illis omissa est quibus
10 scribendi ac disputandi gloria maior fuit. nam scire velim
qui fieri possit ut^ cum aut rectum sit quidque aut con-
trarium^ aut salubre aut incommodum^ buiusce artis
repugnantes diversique professores sententias suas sin-
guli servare conentur. iactatur aeger magna tempestate
16 morbi. tunc nostri collegii caterva concurrit, tunc nos
non pereuntis miseratio possidet^ nec communis naturae
1 cu8todiend§que Br: constituendeque h (-daque Gel,),
obveniunt r&, — ant c Gel.: conveniant B. opis naturae
{corr.) Gd,, opus (op^) nature rh{c): ordinata B. 3 effectmn:
sic Brh(c) Gel. Buhr. Prologus h (Explicit Prephacio In-
cipit prologus c), Incipit praefatio operis B, sine ruhr, r (ubi
al, m. in marg. G. Liber sestus). 6 medicina . . . occupassent
(— set h) rh (c) Gel.: medicina . , . occupati essent B. ac
(hac r): et Gel. 7 conscia rh{c): conscii B, conscientia Gel.
non philosophia h (c) : non tantum philosophi r Gel,, non etiam
philosophia B. et rh(c): in B, om. Gel. 8 vexaremur
rBGel.: — rentur h. et fiiciliora — (10) scire velim om. Gel.
9 caperentur rh: cuj^erentur B, 10 eloquentia (stc) studiosis
hic addit B {post fuit) : om. rh{c), velim h{c): vellem Br,
11 qui B: 4 (qnod) h Gel., quid r{c). ut— sit om. r.
rectum B: certum hc, om. Gel. {uM cimi aut contrarium sit
quid). sit post incommodimi B. quidque rh(c): quid Gel.
12 huiusce: sic Bh{c\ huiusque Gel., huiuscemodi r. 13 re-
pugnantis h {c)r. diversique h Gel., diversisque r: diversorum-
que B. sententias suas h{c)Gel. (suas om. r): sententia
sua B. singuli BGel.: om. h{c)r. 14 iactatur hr: iactetor
B Gel. 16 non h{c) Gel.: om. rB, p. miseratio h{c) r:
p. miratio B (pericuu ratio €M,),
EUFOBISTON FAENOMENON. 3
candieio conTeail, sed tamquam tn olytnpico agnw aliui!
eloquetitia ulius disputando alius adstniendo <lestniendo
aliUB inanfm gloriam i^aptant. intprea dum lii inter se
Inctantur attiue aeger taliscit, pro pudor, nonne videlur
I natura ipsa rernm haec dicere?
{ o fnistra ingratnm mortaliuin genns, occidilur aeger,
nna moritnr, et mihi fragililas Impataliu-. sunt ti-istes
morbi, sed dedi remedia- iateut In fnilicifaus venena, sed
plara germinant saJulis ofTicia. absit haec nescio quse
perturbatrtx disputalio atque iste loquacitatis vanus amor.
haec ego saluti mortutinm remedia non dedi, sed magnas
seminum ai- frugum hei'banimque potestates, et quidquid
propter bomines genui.
his dictis nonne tibi, amice carissime, error nosterS
I flt clarior, qui ad aegroH rertandj studio inihictiiosa verba
(lererifflus? hinc est ergo quod ego Imiuscemodi opns ad-
gr«ssus sum, ut facitibus potiua naturalibusqiie remediis
1 oljmpo (gtcjfi, oUiiipicor(c)(Teinpico eorr. Chl.)-. lyricoB.
aliUB e. a. disp. atiuB deetnieiido aJioH (tn rag. otunia) B, aliiu
I e. ft. Aiap. ^inB aBtruendo (adHtraendo c 6tl.) diBtribuendoquo
I rh(t) (dutribuendo aliua Gel.). 3 qoiBQue (ante inaneni)
add. r. captaut rbc: — tat B Gd. 4 iuctantnr B Gel:
eertttnt 6 (oertantnr rc). fallBCit j> jjudor 6 (c), fatin fit proprio
r: fit caBni datai proprio B (fit fatiB propior Gel.) noime
TktetuT n. i. r. B Gd.-. nonoe videtur rnilii natura i. r. cr ,
nonne milii ridetur ipsa r. n. b. 7 et aon m. b (c).
triBtea 6(e)r Ce'.r inte {sic) et deinde in ras. morbiB, 8 dedi
b Otl.(,c)r: deaunt B. fruticibuB Bbc, tructibuB i- (fluctibus
Oel.). 9 abBit hoc neecio quae perturbat rerum disputatio
S, «rbBit iUa (haeo Gel.) nascio qug (qua rc) peitriirbatrix
aloquentia (diBputatio Gcl.)b{v)r. 10 iate B Gel: stilo b{e)r.
11 in^nii seminQm . . . potestateB (poteBtaa cr)b, magna se-
mina (aemina in rai.) - . . poteatateB S. 14 noime br Gel.i
non Dt B. amice l^e hrB: ii-ater amantiBBime Gel. error
c)r. 15 fit (ait cr) olarior bcrGel: sit
, 1 (qui Gel.) ad egrOB o, studio 6r(e)6'cl,! qoia
I. Btudium et B. 16 deferimuB bcrB: adferiniaB
„■0 brie) Gtl: om. B. 17 facilibua (facaiua t) po-
. dispntatione b(c)r Gel.: ficilina potiueque naturalit«r
'" t diBputatione B.
4 THEODOEI PRI8CIANI
et quae disputatione careant^ medicinam salubrius ordinarem^
hoc est euporistiS; suco tritici et farina bordei^ herbis
variis vel metallis et similibus ceteris^ in quibus manifesta
remedia natura signavit. neque enim dum aegrotus affi-
5 citur^ adeundus est mox Pontus aut interiora Arabiae
sollicitanda sunt aut storax vel castoreum vel reliqua quae
orbis longinquus pecuiia habet. ideo medicinam etiam
in yilibus herbis parens natura disposuit^ ut nuUo vel loco
vel tempore medendi desit officium^ cum tutum possit esse
10 remedium.
4 hoc igitur volumine bonam hominis valitudinem ex-
pertis ut aiunt et rusticis curationibus formatam in vulgus
exposui. in quo gratior est aegris medicina^ cum cele-
ritas famulatur ofQcii. qua de re erit nobis de capite
15 tamquam ex arce ad reliquam curam corporis descen-
dendum^ in quo tanto pretiosior est sanitas quanto mo-
1 careant medicina rh Gel.i careat medicina B. salu-
brius ordinare hr (— re c, — rem Gel)i quam iactanti oratione
teneamus B. 2 euporistirt rh{c). sucus (suco Gel,) tritici
6 farina ordei r&(c), suco tritici farina et hordei B. 3 ce-
terisque 6(c). 4 signavit rBGel.i significat h dum rh{c)\
cum B Gel. 5 adeundus est mox p. r& Gel.: adhibendus est
p. B. interiora rh Gel.i — ris B. 6 sunt aut storace
( — ce r) aut (vel rc) castoreii aut (vel r) reliqua q o. 1. pecu-
liares nabet h (simt ob storacem vel castoreum vel rehquas
fru^s quas o. 1. peculiares h. Gel.\ sunt ostrea vel castores vel
rehquae fruges quas o. 1. peculiares habet B. que morl5 r.
7 etiam in vilibus herbis B Gel.i in vilioribus etiam herbis &,
etiam in vilioribus herbis r. 8 nuUo loco vel t. rh{<i\ nullo
bello vel t. B (corr. Gel.). 9 tutum (corr.) Geh: totum
rBh{c). 11 expertis ut aiunt et (ac c^r. c. forma {sic ips.
corr. ex farina) h{c) expcut aiunt et r. c. lorma r: expedivi et
ut aiunt r. c. formata ^ (expeditis ut dicimt et r. c. f. Gel.),
13 medicina: rh{c) Gel.: medicina et facile reperienda {add./)B,
celeritas r&(c) Gel.: celeritas ac facilitas add.B. 14 qua de
TQ rhB: quare corr, Gel. erit rh Gel: fit(sic) B. 15 ex arc§
(— ce cr) h {Cass. p. 1, 10): exarcho B, 16 a quo tanto pr.
e. s. quanto m. fuerit e. &, in quantum pretiosior e. s. quanto
m. fuerit e. r: in quo quanto preciosior e. s. tanto est m. e.
B Gel.
EUPORI8TON FAENOMENON. 5
lestior fuerit aegritudo. si quis igitur in sene el ijuan-
tulaecunque scientiae medico hanc simplicem curulionis
vlam inlaboratamque miratur, uoverit me in utroque
genere Tacere quam dicere potius elegisse.
n. De iufectionibus capillorum.
Ad denigrationem capillorum spumae argenli,i
terrae cimoliae, calcis vifae semuncias singidas iritas cum
aqua identidem conteri facies usque in pinguedinem mellis,
et capiUos linies, linimentum vero cum siccare coeperit,
ioca fricando discuties el lavabis ex pusca, in qua terram
cimoliam commiscueris. ne aulem ustionem procures,
frequenter cum lavare coeperis loca oieo roseo irrigabis.
ferri purgationis et rasurae plumbi uncias senas in
sextariis tribus aceti viscidi coques ut ad medietatem
coctura perveniat. de hac coctione frequeDter loca lavabis.
oleo ne coutingas.
1 in sene & q, bc. medico B et (om. medico) Gel., iu sena
& q, 8C. niodico sic et r: inae Dequantule cuqiie acientie modico b
(iaee ne quantulecuqiie acientie medico sic c). 3 itUH,boratam
rB &di l&boratam b (non c). i potiuti q {hoc Unui Utuola
deletuim) eiegisBe r = potius-qffi («c del.) elegiese b{commtmi ex
foitte erroTe). 6 {Buhr.). De infectionibue capiUorum I. jj,
Incipit Theodorfi(— ri c) priacianif (— ni c) logici fenomo^e con:)ia
(Fenomenus c) liber primus (lib. 1 c) datuB ad thimotheum (ti-
motheiim c) feliciter {haee corr. Gel. jm» dedit ad T, fi^trem.),
De infectione {infeotioiiibDB irtd.) capillorum 6(c), 6 Ad d. c.
(sic) B, Denigratio c Gd.-. om. br, nt nigri fiant tilulo add. c,
1 tigna pond. (3. i. ter) habet b et (Bein. I) r uCi ana «emuncia,
B (semunciaa fiin^ulaa Gel.). tritaa - mellia B Geh: tere-
(ieorr.)s (teris ?) ita, ciun aqua ut sit ad p, m. br, 9 liniea
B Gel: illiiueB hr. cmn Biccare eoeperit B Oel.: cum sio-
eaverit br lo et bi pusca lavabia {seqij. om ) ne ustione (gic)
procuree. Oleo roseo postmodam capat (caput om. r) perun-
gues br. 11 t. pymoliam tritamB. procures (6 Gel.): in-
CUxras, procures (. . . irrigabis) B. 13 purgationem et raauraa
(— ram Gel.) p, uncias senas B Gel.: purgatio. { et raaura, (— ra r)
tVl, -T- (unciaa eeuas r) b. 15 coctura B Oel.: om. br. de
cBGel.: etexindetr. frequenter locaB G«I.; loca fl^quen-
iet b (toCH otn. r.), 16 oleo ne contijigaa hr Gel. (liaiav imex^-
g Gal. XII, 445 cf. SX7. 391); et olm aa-efxaa — "^ ■"'
6 THEODORI PEI8CIANI
ciconiarum ova in vase plumbeo agitabis et ex hoc
capillos ungues. cum vero linimentum siccaverit^ ex aqua
in qua betae coctae fiierint tepida lavabis.
aliud. capparis radicem confringes et in lacte asinae
5 tribus diebus infundes. postea vero coques molli vapore
usque in mediam partem. frequenter loca confricabis.
fungos arboris nucis combiu*es sic ut carbo fiat postea
vero teres mixto oleo quali volueris. uteris unguento
diurno ut ulterius albi non nascantur.
10 betarum rubrarum cum radicibus suis libram I teres
cum ammoniaci salis unciis II et admiscebis olei cedrini
uncias UI^ ut confectio siccare non possit^ et uteris.
6 flavos vero capillos sic facies. lupinos amaros
in aqua per dies XV infundes^ et postea ex hac aqua in
15 bahieis caput assidue lavabis.
1 in vase p. (vas p. r Oel.) agitabis h Oel. (gut CLdd. ex
aere): in vas plumbeum adicies et agitabis B. 2 unguesJS
(unge Oeh): inungues & (— is r). cum vero Bhr: si Q^l.
linmienta siccaverint B (inlinimenta s. Oel.). 8 bete cocte
b, beta decocta r (haec cocta Oel.), betae decoct^ B. fhe-
rint hB Oel.: fiierit r. lavabis h Oel.i delavabis B. 4 aliud.
B Oel.: om. hr {ut supra v. 1. 4 infra 7. 10, uhi Aliud addit
Oeh, om. hrB). et (m h) lacte asinae tribus diebus i. 6r Oeh
et tribus diebus in 1. infundis asinae B. 6 postea molli
vapore coques (— is r) usque ad med' (ut ad medietatem re-
<deat r) et ex hoc frequenter caput inungues (c. i. &equenter
r) hr. 6 confricabis Oel. (confricas B). 7 Amgos a. n.j
^nb Ttagvag roc maavBl pozQvduc Oal. XII, 444. cf. XIV, 391.
comburi facias B: combures (— ris r) rh 0^1. ut carbo
fiant B (sic ut carbo fiat Oel): om. hr. postea vero teris B
(teres Oel.): et teres (— is r) post (postea r) hr. quali (quale
rb) volueris rh Oel.: quod libuerit B. utens u. diumo B
(unguento utere probato h, uteris u. probato r): et ita est u.
diutumum Oel. 10 Betarum rubrarum {sic) B Oel.: Betas
rubeas rh. teris (— es Oel.) . . . unciis n B Oel.: cum sale
teres amoniaco -j- n. 5. 11 et om. h. admisces Bh, — ^is r
( — cebis Oel.). olei cedrini rhB: oleo cedrino Oel. 12 sic-
care (sic) hB Oely — ri r. 18 fl. vero c sic facies Od, (si
facias B): fl. sic facies rh. 14 XY rh Oel.: Xn B. infundiB
rB. et postea B (et post eos Oel.); om. h, et r. 16 caput
assidue BOeli ass. caput rh.
EUPORISTON FAENOMENON. 7
alumen (juo infectores utuotuf cum aqua conteres
et capillos «x hoc iDTuudeB. quod permanere facies <1te-
bus Ul. poslea lavabis et aqua in qua nitrum solveris.
saae si tibi multum mbrum visum ruKritj ex ea aqua
Uvabis in qua cimoliam lerram resolviTis.
si candidare aulem velis, iiirundinum stercore
cum felle taurino contrito loca coutinges frequentius. sed
haec superflue nos ordinare certissimum est. ceterum albi
prohibendi sunt potius iguam procurandi.
sane si crispare ddectet, asfodeli radices in lino
leres el ex hoe ca|>illos frequenter inlinies.
111. De capillis cadentibus.
InBtruam ctiani de capillis cadentibusj qui aut longa
aegritudine aut nimictate vaporis cadentes acte senilem
aetatem nuditate caput foedare consuerunt ordiiiamus
it^que confectionis genun, quo non sobmi cadentes cou-
tineri possint, sed etiani forte qui ceciderint reparentur.
1 Alind add. Gel. (et ita infra saepim e. 3). ooiit«m
. . . infundjs rB. S ita ut iu mellia pingnedine flat rh (om,
B 6el.). cf. Qal. XIV, 39S. 3 (postea) vero add. rh.
exnquain quB.£ (om. Gel.): cnm (ex r) aque. ubi rb. nitrutn:
apMd i^. Gal. TQvyiut *c»ttvuivoe. 4 ei ttbi maltum rubnuu
■naam faerit Gel , ri <tibi i-> mbenm multum Tianm fuerit b
i — rint r>: ei tibi multum rubri viai fiierint B, 6 si c. a. v.
B G^l: ilbos capillos eic fa^es rb (c). cf. Pg. Gal XIV,
B81. 7 1- c. f. £ Gel.: cap &equenter inungues ( — ifi r) br.
•ed ha«c — procurandi B Gel.: om. rb. 8 cetenim (sic) B Gel.
le B. c, delectet B (deleetas Gel.): criHpoa sic fac (fa-
:) rb(c). bas Sdele (sieJ) radices B: asfodilli herb^
md' br (uW asphodeli Gel. et Neu.). II teria B {— res Oel.}.
.«t ex b. capillos f. illinies rh Gel.-. et ex hoc f. infundia B
^, aid. 1» br Cipressi pile . . .). 12 (Til.) De cap. cad. II B
mf 6^1.), Oe cadentibua b, om. r. 18 Inatruam — cadentibus
M deL: (nn. hr (et adiutoria ^ost atiam add. Gel). 15 nu-
ditnte capat nudare {sie) B, nuditate capilli (pro caput) foe-
iaxe Oel., capilloa (sic pro cap t. caput) nuditabe cap fedare 6.
le contioeri rh Gel.: poaaideri B. 17 forte B Gel.: om. br.
Bbr: repatari (eorr.) Oel.
8 THEODORI PRISCIANI
accipies quam plurimas apes et in vase fictili clausas
incendes. postea cum oleo conteres et capillos inlinies,
6ane sollicitus ne frontem tangas et tumoris emergentis
licet falso timore terrearis.
6 melanthion super carbones cum tostaveris teres et
cribrabis et cum aqua commixto caput inlinies. hoc et
alios renasci faciet^ quam maxime si supercilia hoc modo
curare velis.
ladanum cum vino teri facies et oleum murteum mi-
10 scebis et uteris ut pinguissimo linimento.
nuces virides inmaturas quassatas in oleo gremiali
infundes et aluminis umecti tertia parte^ et in vase fictiii
novo repones diebus XL sub divo^ et post uteris unguento
probato.
15 nigrae murtae foliorum unriam I^ gallarum quassa-
tarum unc II similiter in oleo infundes ut supra, et uteris.
hoc etiam scabiis siccis utile est^ quam Graeci pityriasin
appellant.
1 apes rh Gel. cf. fisXi^aaag Ps. Gal. XIV, 393: napas (e«
sm) B. 2 e* caput (cap r) inlinies (linies Gel.) B, capillos-
que illinies h {tag tQixag iiaxd%QiB Vs. Gal. XIV, 393).
8 esto {post soll.) add. r. et tumoris emergentis B: et ta-
more ( — rem r) mergens &r (et tumores emergentes Gel.).
6 Buper: et suberis {corr!) Gel., sed cf. graeca. post s. o.
add. in testa (— am r) inpones (imponis r) et hr. cum tosta-
veris ( — rit 6) rhB: contusos Gel. 6 cribrabis B (cribellabis
Gel.): cemes h {cf. p. 9, 2), om. r. 7 cf Ps. Gal. l. c. (jLui-
^MFra 81 . . .). 8 velis B Gel: volueris hr. 9 seqq. {— p. 9,2)
redemt apud Ps. Gdl. {eupor. I) XJF, 322 cf. {eup. 11) XIV,
393. 1. cum oleo mirtino et vino conteres 6, 1. cum vino
teris et oleum mirtinum miscis r. myrteum B Gel. mis-
cebis Gel.: admiscebis B. 10 -ai B Gel.: om. rb. 11 quas-
satas in 0. r& Gel.: quassabis et eas in o. B. 12 et ^:
om. r5, in (. ..partem) Gel. tertiam partem rhB Gel.
18 sub divo rh: in subdivali B {iv 6'ba6Qco oHtko Ps. Gal.%
om. Gel. postea rh (post Gel.) = fista tovto gr.i om B.
16 mirt^ 5, myrte r: myrti B Gel. folia baccas (bagas r)
gallarum quassatas in o. {breviiLs) rh. 16 infandis B (— des
rh). 17 scabiis siccis (= cantabris cutis Cass. c. 6): sabinis
siccis B (scabiei sicc§ Gel.^ superciliis Neu.), om. ^oc — ap-
EUP0RI8T0N FAENOMENON. 9
herbam peristereona cum radicibus suis siccam teres
et cribrabis et oleo commiscebis, et uteris.
de experimentis. adeps ursinus cum ladano et8
adianto subactus inlitusque capillos eifluere non patitur.
nam et sandaraca cum aceto contrita hoc idem facit. ca- 5
pita muscarum cum melle contrita par beneficium faciunt
in continendo capillos.
si vero vis ut capilli etiam post combustionem
exeant; fici folia sicca tundes et cribellabis et ex eo pul-
vere loca confricabis^ quae ante cum aqua calida dulci lo
vaporabis. alcyonii radices combures et teres similiter et
praevaporatis locis asperges.
sed quoniam aliquando de superciliis vitio im-
minente elefantiae aut siccitate nimia corporis cadunt^ ut
etiam de capite saepe contingit^ hi sic constringendi erunt. 15
pellant) rh. cf. Gal. p. 322 r6 ainb dh TtixvqLoiaiv l&xat. quas
gr. triciasin appellant B (quam gr. petrasin appellayere Gel.).
1 peristenon 6 ( — reon Gel.\ peristliere6nam B (Gal. XII,
435). teris et cribras et 0. comisces B (teres et cemes . . .
comisces h, teres et cribellabis . . . commiscebis Gel.): totum
om. (herbam — uteris) r. 3 De experimentis Bh (Gel.): De
expertis r. 4 effluere B Gel.i fluere rh. patitur Bhn
patiatur Gel. 6 nam et Gel.: et B^ om. rh. hoc idem
facit B Gel. : iUinito 6, om. r. 6 par ( — 7) capillos B Gel. :
om. rh {gui hahent similiter illinito). 7 capillos: sic B Gel.
8 si vero vis ut capilli . . . exeant Gel., ut capilli . . . exeant si
fieri velis B: om. rh. Hic (post Wmto) aliena infermt h
(cr) suh ruhr, Calvis ut capilli nascantur. deinde seq. rubr. Post
ustionem ^ut capilli nascantur cry. Fici folia <^icaj> tundes
etc. 9 fici h GeL: ficus rB. tundis ( — es h) et crioellas . . .
conMcas Bhr (futura Jiahet Gel. qui a verho confricabis in-
dicata lacwna transilit ad c. 6 aut myrtus ant rubus aut as-
paragi radix duohus ut videtur codicis foliis deperditis. 10 qu§
ante calida aqua (aqua calida r) dulci vaporas hr: ante cum
aqua calida dulciua (sic) proderunt B. 11 alchioni<i corr.N 5,
alcioni h (alcii r). combures et teris etc. B: tundes codus-
tas et cemes (comburis teris et cemis r). et vaporatis locis
ex aqua calida aspergis hr. 13 quia hr. de super-
ciliis Bh: superciha r. imminente r ( — tis Neu.): eminente
h, emminente (sic) B. cf B 1, 43. 15 hi sic B : his adiu-
toriis hr.
10 THEODORI PRISCIANI
cedrinum ligiiiim combures et eius nidoris pulverem col-
liges^ unde haec supercilia tangere debebis.
. IIII. De crementis capillorum.
9 Aliud generaliteromnibusad capillorum crementa.
5 polytricbi berbae radires pondo duo^ flores eius pondo II,
cedrini olei pondo IIII, ova gallinarum X, olei hispani
pondo XXX^ gallarum <[pulverem^ pondo II. radices her-
barum in aqua infundes, flores vero supradictos in sole
siccare facies. oleum quoque utrumque iu vase mundo
lomittes cum ovis et ceteris speciebus^ et agitabis quamdio
veluti calefactum proprium odorem exbalet. et similiter
cotidie agitabis diebus VIII. sic facies ponere et postea
uteris unguento. ante tamen gallico sapone caput lavabis.
aliqui vero consultius agentes post capitis loturam
15 hac usi sunt unctione. olei cedrini pondo II, vini pondo D,
ova III, nardini olei pondo V. his omnibus mixtis et
agitatis ^uteris^.
1 lignuin hr: militrum {sic) B (nidor i, Xiyv^g cf, GdL
XII, 62, Diosc. 1, 105 et 96). 2 unde haec {B, ti r) 8.
tangere (curare r) d, Br (c): et eius pulverem colliges. super-
cilia illinies b. 8 {Bubr.) Dc cr. cap. ut ubi volueris nu-
triantur 6(c), De crementis eorum III. B {ut in ind.)^ Ut nbi
V. nutriantur r. 4 Aliud — crementa B: om. h{c)r, 5 pofi-
trici &r, — cae B. 6 pondo Br, ponefa b{B% duar.
eiusdem herb§ br, 6(7) pondo Br, p b, pon r. hispui
{sic) B, spani br, 7 gallarum pondo U B, galle pul-
verem ( — res r) p (pou r) II. 6 r. 8 fl. supra scriptos hr,
9 siccas br. quoque B: om, br. in vas mundu JB, in
vase novo 6, in vasu novfi r. 10 mittis . . . agitas Bhr,
11 veluti et proprium B: om. br. exhalet B: dimitas &,
demittat r. et s. cottidie agitas d. VIII B: et (ex r) agi*
tabis s. per dies VILLl. br. 12 sic f. ponere B: om. hr {uhi et
uteris postea unguento). 13 ante tamen: attamenJB {cf, hr:
sed ante loca sapone gaUico — gallico sapone r — lavabis).
14 aliqui — unctione B: om, br, 16 p & {bis). vini libra
B, vini p n. 6, vini pon. I. r. 16 ova III. (oVi nardini
o
p V. hn ovis tribus B, 17 uteris hn om, B,
EITOEISTOK FAENOMEKlJN- 11
Atl ili^reclitm cfipillnrum, %
qui aegriludinp iiroliia saepe conliugil. conauilri
aeminis unciss 11, cymini aDatolici udc 1, lierbae periste-
reooos uoc 1. omnia iufundes in olei muilei seitariis III
et vini styptici sextariis U, et post lertium diem molli i
vapore coques quamdiu vini materia consumatur, et ita
uteris.
adipis ursini uDctas 11, verctri asini combusti uncias II,
polytriclii udc 1, polygoni unc im, murtei olei pondo II.
omnia tunsa et cribellata commiscebis el iiteris, «
Psilolra. capillos locis propiis defugabis, si vesperti'|
lioDum cerebra lacti muliebri contrita commisceas et pro
unguento adhibeas. aut si marrubii sucum lacti asinino
coBUuisceas el similiter loca cDnfrices. boc et tunni piscis
fel bederae tacrimae commixtum idem facit, et si leporis a
saBguine recenti loca conlingas. sandaraca et hyoscyami
1 {Subr.] Ad defectianem capilloruiu quibus egritudtne
carere proliiti ,aepe contingit. IIIl. S: Ad defectum canillorum
qui e. prolixa s, c, r {ttbi post tit Ad d. c. h in textu Cui egri-
I .(Ddini prolixa b. ciig.). 3 peristheoros B, yperiBtereon b,
I periBtcreou r. 8 in olei mjrt«i et vlni tritici (eic) seituriiB
[ II B, in oleo mirtino 9>. m. etj-ini stiptici SS. II, b, iu olei
I n^Ttiiu Bextaiii, m. et v, 6. sext. II. ;-, 5 qnam diu . . .B:
qnouaqne viaun) conflnraatur ( — etur r) br. 8 ursinuB
Mepe b, nrBini adipis r. 9 politrici unu, I. B: politrici
tterog If ~ (cwn ras. b, "^ 11. r) 6r, po%. herbi r. olei
iiii(y r)rtini, p V. (pon, V r) br. 10 comiBcea Sb, — cia )-.
atwis br'. uteris pailotro (qw>d ad seq. pertinet) B 11 (et
BtaciH} pmlotro CapUIos— defngabia B: {rubr.) Capillos in locia
in quibuB TolueriH n naacantui b, C, in locis quibus volueriB
aasel non facies c, Capilloe in locis esBe non faciet r. 12 lacte
IDUliebri B, lacti mulieriii br contiita Br: trita h. pro
«agnonto br: om. B. 13 suco lac aeinae B, 14 cou-
lUcefl br: continKas B. lioc . . . idem facit B: FiBcia tunni
r) fel. hederc (ed: r) lacrirao (sic 6r) coraiKtu (— o r)
o rb. 16 hedere lacrimo rb: ladani lacrima (faho: vtd.
tJ)itiK. 2, SIO. Fs. Gat. eupor. 3, 4. XIV, 3l>ij B. et ai "
I «I. br. 16 aanguinem (— e b) recentem 1— e b) br. i
Ltistflig £: — ge b, -git r.
12 THEODORI PRISCIANI
siico aequis ponderibus mixtis loca continges et capilli
cadent numquam ulterius exituri. cicutae herbae sucum
cum aqua diligenter contritae evulsis ex oculis pilis ad-
hibeo diebus tribuS; et ulterius non nascentur. cimicis
5 sanguine ({uam maxime mulieribus loca continges. vesperii-
liones quam plures vivos accipies et eos in vas cedriae
infundes quamdiu putrefieri possint^ et ei eo unguento
loca continges quae a piUs semper inmunia esse volueris.
agrestis urticae semine (lun oleo coutrito loca continge.
10 pini arboris campas accipies et cum melle conteres «i
repones. cum vero uti velle coeperis, loca confricabis.
12 V. De pediculosis.
Stafidis agriae uncias II^ sandaracae unc I cum oleo ^
aceto conteres^ et omne corpus perungues. sic ges aster
15 et nitrum cum oleo facit. folia tamarici m aqua hulliantor,
et ex ea decoctione fricentur ^in domo aut in balneo).
1 mixtis br: mixto B. continge br. 2 et p. u. ezeiintfrr.
8 contritum (sic) Bn mixtimi b. a,dhibeo B: adhihe hr.
6 mulieribus quam maxime br. contingens (sic) B: — gehf
— git r. 6 quam plures B: plurimos b {nXet&cag jRs. GaL
l. c), plures r. accipias . . . infundas B (-es b r). in vas ^vas r,
lius b) cedriae B: iv &a(pccXt(p gr. 7 quandiu br: quadiu illo
tempore B. unguento br: om. B. 8 contingas J5, — ge hr,
a capillis semper immunia B, inmunia (immunis r) a pius hr,
9 agrestis urticae (u. a. br): %vCd7]g &YQuotsQag Ps. GcU, 2. c
10 campas B: vermes ([— is r) quos (quas r) medici (!) campas
appellant br. accipies etc. B: conteris cimi melle et noe
loca continge (— is r) br. 12 De peduculosis V. B, De pedi-
culis b, De peduculis c, om, r (qui initio adscr. Pulices et d-
mices. stafisagrias etc.) 13 stafisagrie unciis II. JB, stafi-
sagria (— as r) -i- U. 6r (cf. Cass. c. 3. Pa, Gal, XIV, 32S^
ex Th. Frisc. suis insermt eadem (cum v. l, br) Alex. interprtt
lat. 1, 14 (guae non extant in graecis). 14 aceto conterei
(— is r) et . . . penmge (— gue r) br: cum contriveris. omse
c. perungendum est B. sic gerasteros B: sic iera teres b,
sic gera teris r. 15 et n. et oleum facit B, et nitrum cum
oleo br (facit add. Alex.), f. tramaraci B, tamariciB f. b
{cf, 2, 82), — ces f. r. bulliant B: debulliant 6, — unt f.
16 in domo aut in h. (tdd, br.
EUPORISTON l-AENDMENON. 13
It aliud. postquam capillos ahstuleris, aut melle aut ce-
Iria lora coutinge. lupiuos amaros iu aqua infundes per
ilenuni diem, alia vero sequenti coqui facies, et ex ea
' scoctione' loca frequentiiis delavabis. hoc |)yrethri et
illarum pulvis ex aequo commixtus in halneis adtiihitus e
cit. post qiiem vero pulverem suco betarura loca la-
ahis. stafidem agriam tundes et ovi albiunen (^iquidum^
diniscehis el commixtione loca fricabis.
VI. De achoris. 13
Achoras papillas dicimus quae pcr cavernas brevis- lo
mas umorem pinguiBsmiimi mitlunt. quae frequenter in
ipile vel in farie et in ceteria memhris emergunt. qui-
is et eeterae papillae sunt similes quas ceriouas appel-
mas. sed eo dislant quod ceriones plures cavernas
[estionis habeul et umorem <^multo^ pinguiorem emitluut, is
:bor autem unani cuvemam hahet et umorem egerit
quatiorem. est namque utrisque causis una vitioruni
iscendi necessitas. quae cum se plenae monstraverint,
'dine tali curandae erunt
t et aliud om. br. &bet. de cBipite hoc ipsam melle
lut cedria perungito (perunguendum eat r) br. 2 per pl. d.
T: Hna die br. 3 Bequente B (oni. br, ubi et aiia die o, f.).
e»dem hr. i Hoe: sic B {om. br). piaeori B, pe(i r)retri fcr.
tji balneiB adhihitos (— tna facit B) rB: in balneo adhi-
Bto b. 6 post quo vero B: aed priuH (p*" pro p'' = poat 6)
r. awco B: de bqco (hucuo b) br. 7 atapHiaagriaMi B:
■ofisagria br. tuudeB rS: trita b. et ovi albfi cii oie
''-' hie B: eiqiie (et ei r) ovi album ^liquidum add. 6>
(adiuiBceB r) br. 8 comixtione S: inde br. pogl
ic»biB seq. alia in bcr, post ilent eum ruhr. De pulioibm et
nneibQS remedia. 9 De ac(b b)oriB. Ac(h b)oraB .. .Bb (c).
[. om. T. papallaa br. 10 dicimuB etc. cf. Fg. Gai. XIV,
U (ewp. I) et 397 (ewp. IJ). 11 qQg: sic Bb (umorem—
" tbna otn. r). 19 m om. Blfiis). emergunt B: Daacnntnr
18 cerionaH 6 (carionas r), — nen B (nTfp^i' P*. Gof).
10 br: et B. cerionea Br, cerioue b. 16 digeationia
molto add. br (vypov liiXtz&dts Ps. Oal.). 16 ac(li b)ora
br (ilem AUx.). 18 pien^ (-e r) br: plenara B. IB tali
14 THEODORI PRISCIANI
14 primo purgatione totins corporis uti conveniet^ ut
origo quae liaec efTecerat egeratur. pivgatione inquam
tali. scamoniam aloen colocyntliida aequis ponderiJsus con-
tritas siico cauliculorum temperamus et catapotia in mo-
5 dum er>'i grani conficimus. de quibus erit nobis plena
datio grana VII; secunda V^ et ut se ratio aetatis et causae
qualitas attulerit.
incipieutibus vero causis etiam sola unguentonim
frequenter haec beneficia sufrecerunt. terra cimolia cum
10 aceto contrita seu creta argentaria similiter. sic pomfolyx
cum aceto adhibetur^ sic spuma argenti^ sic chartae com-
bustae cinis cum aceto medebitur.
quibus vero haec vulneratio obvenerit cum dolore^
primo ex aqua caUda fovendi sunt, in qua aut murta ant
15 rubus aut asparagi radix aut salicis folia coqui debebmit
hoc et lenticula cocta et cum melle contrita cnrare con-
suevit. ante tamen lavanda loca erunt suco betarum mixtis
faeni graeci pollinibus. pini corticis combusti cinis mixtus
cerotario ex oleo roseo adhibetur. sic et cadmia, sic et
20 cerussa^ sic et spuma argenti adhU)etur in bahneis. [cuffl]
1 conyenit br. 2 ha.ec (b b) Bb: hoc r. inquam. Bi
inquit &, inquid r. 3 scamoniam B, scamonea r: diagri-
dium b. aloe coloquintida (— da r) Bbr. contaitas B:
— ta br. 4 cauliculonim B: caulium br. catapo(n b)iaas
Bbj cataputiam r. 6 ervi grani B: herbi br{6Q6fiov [liye^
Ps. Gal. l. c). 6 secunda. V. B: om. br et Fs. Grdl. rt
ut se . . . attulerit (stc) Bbr. causae qualitas B: causa qoft-
litatis br. 9 frequenter B: om. br. terra om. br. 10 teite
br. seu om. br. argenti br. similiter B: similiter cnm
aceto br. 10 (11) sic om. br. pomfolega B, pofolida 5,
ponfolida r. 11 (argenti) cum ac§to add. br. 13 haec (^ &,
hec r) B {om. Fs. Gal.). 14 aut mirta (myrte r) br (j/Lvq^hi^
F8. Gal.)j aut myrtus Gel. {cuitis post lacunam nic textua redit):
admixta B. 15 salicis: sic Bbr (itiag Fs. Gal.). debe-
bunt br: debent B. 16 hoc (h b) Bbr: om. Gel. 17 enrnt
Bbr: om. Gel. 18 aliud ante pini add. Gel. (fum. Bbr).
19 ex br: et B Gel. sic et— (20) balneis om. r («W et Uf
repetitum om. b). 20 Cum certiun est neque (namque est r)
&r, Certum est namque B: cum certum sit tamen (corr.) €M.
EUI-OiJIrtTON FAENOMESON. 15
certum est namque in teminis cavendam esse aeeti ad-
mixtionem, unde magis es tino eie omnia medksmenla
temperaiKla erunt. item nitruni rombustum vjno styptico
extingues et contritum in balneis adtiibebis. similiter et
myrobalunuDi. oleo ne contingas.
aiiud quod apud Apollonium probatum esse eoguo-i
Timus. nlei rosel vel murtei unc IIU miltes in morlario
|ilumbeo, accipies etiam pistilluni eiusdem melalli et teres
qoamdiu oleiim pinguescat et nigrum llat. ilem iu alio
niortario cuiuslibet metalli mittes spumae argeuti libram
unam, taiitunilem etiam cerussae, et eorum pulverem con-
•es cum oleo supra dicto. et ex hoe omueB achoras
vbi fuerint lioimento curabis. ante tamen suco lietarum
lavabis. hoc medicamentum et papillis ubiijue et in pu-
dendis ragadiis vel condylomatibug, quae semper pro toci
natuia acrioribus medicammibus commoveutiu', satis prod-
1 in feminia Bb (cf. Fs. Gat. XIV, 335): om. Gei, ba^
etitun a.inixtione (i, e. ha.ceti ftimiiixt.) b, Eiceti fLmi^tioiie r:
ftceti adltibitioaem S Gel. S ex vino eis b, ex vino r,
Tiao 6& Gel,: eis vino B. 3 aont br. item om. br.
6 oleo ne c.: sic Bbr Gel. {anle oleo ifOerpttngimt bB Gel.,
nm r). « qiod om. Gel, alind quod oin. br (aliud tm. B,
md jmt cogQorimuB addit). cognoviinuB acil. ex Galeni de
I cowip. med. xav ^azk z6navs l. I p. 481 ((. XII Lips.). 7 udc,
Hn. Oel. (~ im. br, •> mi r)i unciain.B, mortario plombeo
Oel- irb): — iii — nm B. 8 accipiea— et teres B Gel.: teris
I nmiliter com piatillo plambeo tandiu r, et cum p. pl. similitei
terBB tandiu b. 9 pingucscat et nigrum iiat r Gel. (piugue
et Digrnsi liat b): pJDgueBcat et nigrefiat B. alio mortario
rff«I.; aliud (aliij 6) mortarifL Bb. 10 cuiualibet metalli
BQd.: marmDrea b, macmoceo r. 11 t. etiam oBrusBae Gel:
t. Mt cerosne B (ceruea lib 1, br). et e, p. conterea oleo
G^., et e. p. comburea cum o. B: et commisce(i r)s tritum
""■-"n 6; optime cum o. rb. 12 et es hoc B (et ex eo rb)
e Acboras (acorea r) Sbr: et omnes areas Gel. 13 ante
f — laTftbts Gel tt (u6i lavanda aunt) br: om. B {ged ef. infra
;. le, B). 14 papi(o rftjllia Bb: papnlis Gel. ubique
tGe\.: om. B. 15 quae B: quae toca brGel. semper
- ■ -— ■ - i^ a<y, s 16 aatis Gel. br: factum B.
16 THEODORI PRI8CIANI
est. apud aliquos hoc genus medicamenti sycotice ap-
pellatur.
aliud rutatum. spumae argenti unc VIII^ rutae viri-
dis foliorum unc V^ olei murtei unc VIII^ aceti libram
5 unam. miscebis omnia contrita diligenter et loca fricando
curabis. sed prius suco betarum^ similiter ut superius,
loca lavanda sunt.
aliud. cerussae unc 111^ spumae argenti unc 11^ olei
murtei 1111^ sulphuris yivi unc IIII. sicca solutis com-
10 miscebis et simili modo uteris. non solum hoc capiti sed
quoquo loco emergentibus exanthematibus prodest. Apol-
lonii iudicio comprobatum.
VII. De alopeciosis.
16 Contingit haec in capite duplex passio cadentium
15 capillorum^ ut aliquando defectu quodam cadant et nu-
dando partes capitis turpent^ aliqi^otiens ut eorum Tulne-
rum horridus plerumque visus occurrat. ergo defectus^
ut prius diximuS; cum contigerit calvitium facit. foeditas
1 aliquos Br Gel.: antiquos h. ficotice Gel. (effic&tice5,
e£Qcotice r): ricotia B. 3 rutatum om, r, aJiud rutatom
om. h. spuma r6. VIII (Gal): VHU JB, Vn Gd, rh.
4 foUa rh. aceti rh Gel.: acon B. libram uuam BhrGd.'-
6^ovg HOTvXrig Tstagtov GcU. 5 miscebis Geh: misce(i rh)i
Bhr. 6 sed 6, Et r: om. BGel. 7 sunt Bhr: emnt 6W.
8 aliud Ge}.: om. Bhr. IH BhGel.: <5 GcU. U B: d Gal.
9 ini (sic) post ras. B (t6 t%ctv6v Gdl.). 8—10 Jhkc (cmM
dedi ex B: cf. Gal.) sic hahet Gel. Cerusae unc. lE. sulniris
yivi unc. IIII. suco solutas commiscebis ei 8. m. n. et gic bi
Ceruse -j- m. Saco porri nU -4- teris comisces et uteris et
r: Cerus^ ^ mi. sucos porri "f- IIII. et media teris comisces et
uteris. sicci soluta comisces B (cf. Gel.). sed Gel.i vel
Bhr. 11 loco Geh hr: in loco B. 12 adduntur aiUa med,
inhcr. 13 De alopit(c 6)iosis Vn. B et {num. om.) h: om. f
cf. Ps. Gal ewp. 1, 7 XIV, 325 (Gal. XII, 381). definitione»
ex Theodoro sumptam AUxaiidro praeposmt ifU. lat. 1, 1. 14 m
capite hr Gel.: om. B. 16 partes &r Gel.: partem B. ali-
quotiens (— cies 6J ut r & : et aliquotiens ut JB, et aliquando ut fiW.
18 contigere . . . laciunt Gel. calvicium ( — tium r): sic BhrCM'
fac &, facit r: faciuntG^Z., facit. At B. [ffditatis. Illa hr.
EUPOEISTON FAENOMENON. 17
uipiiii viilneiig exliibet similitudiueiii, ut eliam
Tpeutis aliquando aquamosi superficiem mentiatur. utruni-
jue genus paasionia foeililateui exhibet capillorum.
sane Iiaec passio comparanda est fruclibus ex matis
uciB terrae nascentibus. qui se tales aifeiunt ut esse s
lOterit qualitas DutiimeatL forte sterilis terra cum fiierit,
mctus cuui raritate progeaerat. si vero umor corruptus
lerit, fruges degeueres alit, ad hanc ergo formam etiam
li capillorum Titiis debemus advertere. talis enim erit
orum positio quale in inlerioribus nutrimentum. est ergo lo
[tiiusque accidentibus vilii manifesta et aequalis origo
Lascendi. unde simili iuvari curatione debebunt, licet
£versa cognomenta sortita sint pro sui accidentium quali-
ate, ut alopecia ex cognomento vulpium, ofiasis ex ser-
leatum squamis cognomeulum acceperit. i6
est aamqiie huius passionis distanlia quae prorecto 17
1 Tnlpiiii(s r) vulneribua br. pro vulneriB {B, ulceria Gel.)
Kspecte» velleris. etiara ir Gd.-. om. B. 2 aliiiu»"*'»
ta.x om. Bb. 3 cf. Ps. Flin.p. 14, 15. 6 qni se talea
fferunt (adferunt Gel.) brGel: Hic roaa talia affertur (I) B.
poterint qnalitatee nutrimentie r. forte br Gtl.: et forte B,
^wogenemt Gel, — ret 6, progenuerit r: degeneret JB.
i or Gef.T sin S. S fiierit: cum fnerit br. degenerea alit,
aac b, degenere salet. Eanc r (degenerea. Ad hauc Gel.):
«geuemnt, Ad hanc B. etiam in otn. rb. 9 Talia eaim erit
orum poaitio {seqq. in rae.) ut hiB aeqnalitaa ostenderit capitie B,
'aiiM (Tale bj enim erit eorum in interioributi nutrimentimi rb
jKiaitio qualiH fuerit interior eiua, tale in eo melioratum Gel.).
1 Eat ergo utriueqne accedentibua Titiia manifeata et aoqna-
is origo n. B, Eat ergo accedentibua (accendentibua b) vitiia
ianifeBta(maiufeBtatagicIi, KeiJtaFftil. cM-r.)etequalie origon, rb
Het ergo otriBqne accidentibua vitiiB manifeatam, eaae res
fuii» origo n. Gel.). 18 cognomenta Bbr: cognominft Gel.
[irt»tQ Bint b Grl, — ta aont Br. pro ani aocidentia (acdd' 6,
ocidentia r) qualitate Bbr: eui accidentium qnalitate Gel.
k alopic(t B)ia rliB. ei cognomento {comipte pro capil-
USento? ef. Cass. p. 12, 15)-. cognomentum (corr.) Gel
§ud» br: ofieiaflia B. ex Bbr: a Gei. aerpentum Gcl:
-tfum Bbr. 16 acceperit Bbr: habuerit Gel. 16 Eet
Utmque B: At tamen rb (Haec tamen Gel.) diatanti| . . .
tiMtantui solus r. profecto Bbr: praefertur (eorr.)
18 THEODORI PBI8CIANI
ex umorum colore originem causarum attestatur, ut ali-
quando alba aliquando rubra aliquando etiam nigrae vi-
deatur propior. et ideo speciali purgatione purgari debebit
nam suadeo prius totius corporis curam et dUigentiam
5 decemendam^ quo ulterius acerbi et corrupti umoris per-
tinacia per inferiora deposita a capitis hactenus inquietn-
dine devocetur.
sunt itaque^ si de flegmate causa vel origo provenerit^
apoflegmatismi adhibendi tales. pyrethrum et stafis agria
10 cum grano mastices aequis ponderibus mixta contusa ad-
hibeantur^ et sal cum puleio contritum similiter et ^sinapi^
cum oxymeli mixtum ore diutius teneatur.
ergo quoniam singula accidentia propriis suis purga-
tionibus liberantur^ superaddo purgationis genus quod in
15 commune sine alterius umoris praeiudicio operetur, quo
omne corpus diversis umoribus infestatum relevari possit
1 colore B Gel: calore br. aliquando alba <m, B. alba
. . . rubra Gel. (gr.): rubra . . . alba br, 2 etiam om. 6r.
nigrae v. propior Gel.: niffra videatur Bbr. 8 Et ideo spe-
cialiter p. d. rb (Et spatoli purgatione p. d. GM.)^ Pargairtnr
adeo proprias purgationibus suis B. 4 nam suadeo: x^fij ya(f
Ps. Gal. p. 326. prius rb Gel,: proprius B. et diligentiam
Bbr: dihgentius G^l. 5 quo br: quod B Gel, ulteriaB
BGel.: om. br. pertinat(c r)ia br, pestenacia B: siq>er-
natatio Gel, 6 hactenus BGel.: om. br. 7 deyocetur
B Gel.: deducatur br. 8 post (itaque) adiutoria hec cM. hr
(non BGel.), causa vel origo B Gel.: causarum origo br.
provenerit rbGel.: pre(p)venerit B, 9 capiti (onto apc^.)
add. Gel, apoflegmatismu (— ticum ante corr. b.) adhibendum
est tale rb {&xoq)X6y(iatiiid Gel.). Piretrum et staphisagria
cum grano masticis ^qualibus p. mizta et contusa adhibeantur
JB, p. et staphida agriam cum granis aequis p. mixta contusa
adhibeas Gel. (piretri et stafisagri^ granum equis p. mizta
contusa adhibe r et piretru . . . adhibes b), 11 et sidis c. p.
contriti similiter et cum ozymelle mixti sint ut d. teneantnr .B,
aut sal c. p. contrita similiter et c. ozimelle mizta ore d.
teneantur Gel. (sal cum poleio contritum et cum ozjmelle
mixtum ore d. teneatur rb). sinapi addidi ex gr. textu,
quoniam B Gel.: quia br. 18 purgationibus (— aib^ B.
14 quod in commune BGel.: commune ut br. 16 quo(qar&)
. . . relevari rb Gel.: quod . . . relevare B.
EUPOHISTON FAENOMENON. 19
rolof^jiithidis enLeriones unr 1, aloes 11110 U, scamouiae
unc n, sufi absmthii tinc I. omnibus conlrilis cuni
euco cydonioruni calapotia conficimus, ipiae pro qualilate
corporia (^ausarum adbibes. accipi autem debebunt si
tirevi ^aetate fuerint) in modum lenttB aut Vil aut VUII, |
aut certe XI, si causa nos aut vetusta aut maior eiegeri^
^etiam XV,^ cum aqua calida rompetenti. intermissis
etiam diebuE ^septem^ ieran (talio quae post onlinn-
bitur.
pnst benelicia itaque harum purgationum qnae tolo ll
1 coloquintidoB interioniB (— num B) Gel. B: coloqnintidifl
(— de« rj interioreB (— lia r) hr. aloes S (r, aloe 6) -?- II
Bb: olei TiDc. U. Gel. 2 aucu absyiitii -;- I- 6 (miace aneum
absinthii Get.): abBinthii -:- I, Br. contritia ffel. (diligenter
contritis Tb): contritia et mixtia B. S quas rh. i cor-
poria cansarum B Gel. (e, atque oiiusamm corr. Neii.)-. cau-
sariim corpori rb. ai brevia B Geh: si fuerint rb. Jacunam
eic explet giti hatc exeerpsit Alexandri iHUrpres 1, 3: et for-
mataa c&taputias ad magnitudinem orobi aamna VII tgI IX
lel SI, aut si etas maior eet etiam XY, 6 si cauaa noa
fcf Gel.: ai taasia anuB B. Tetusta B Gcl.: vetustatiB br.
exegerit B6, esigerit r: eiiget Qel. 7 intermiaBia etiam
Sera (emuii Gtl.) d. quae r Gel., intermiBsis etiam diebuB jera
. qug b, intermiaHis etiam diebua d, ouod £ (septem ex gr.
add^. 8 posti ubi? ItOc loco teoa ii Sict KOlovvvd^iSmv
itacribitwr in textu gr. Gal. (XTF, 337), alifer (sed vt fere ccm-
un^at etm Gera Tindiciani in AntiA. Vindoc. f. lOS) 111 codd.
br 1*6* {*« 6) qug sic conficitnr. Pij) nigri 3 1. Pip albi Pip
lonai I. 3- Colo^uintidiH interiorea. -7- I. Scammonie -h I. Ca-
me^OB. 5 I, Mirre II 5. Cocognidii. 3 III, CasBie 3 II, Lacte-
ridls. 3 n. crooi (ct). 5 11. Absmcii succ. 5 11. Aloe 3 H. Ami-
nl8«. <U 3>. Cimn. 3 n. Spica nardi 3 11. Euforibua («c.') 5 11.
Hwac. 5 1. Epith'{imi) 5 VI. Mellis qnod Buficit, Dabis ei
inde ad pargocionem corporis nihil dubitaa (— una r) doais
piifo E (Bemuncia i^. est enim uimis confortativa. Facit autem
epylempticis coIenciB flegmaticis. melancolicis. et qui maniam
patiuntnr. Btoma^ti^cia. Beumaticia. PodagriciB [et atmilitfr fed
niniM acenrate in r, ubt camedrei aem. mjrte, laterede efc.
euforvii ana S II). 10 itaque B Od.:yexolr. toto: eic Oel.Bbr
(ef, S, 59).
20 THEODOEI PRISCIANI
corpori prodesse prius poteruiit^ etiam particulis haec sunt
adiutoria sociaiida. euforbium tritum cum oleo pro lini-
mento adhibeamus^ aut oleum laurinum solum^ aut nasturcii
semeu cum oleo^ aut sulphur viyum cum nitro combusto
5 aequis ponderibus cum aceto^ aut erucae semen cum oleo.
aut ursinis adipibus tantummodo confricentur. similiter
etiam alcyonium combustum cum aceto vel cedria opera-
bitur. hoc etiam murium (imus cum aceto^ hoc amygdala
amara, hoc cepae Iritae cum oleo, hoc rafani cortex cum
10 melle coutrita facit. nam etiam ferri purgatio cum aceto
vel hordeum combustum cum murium fimo et aceto cu-
rare potest. omnes coufectioues quae mediocriter cale-
facere possint^ mediocribus et delicatioribus corporibus
adhibendae sunt. prius attamen loca linteolo usque ad
15 ruborem aute curam confricanda erunt; mediocriter ne
vulnerentur. quae si vuhierabuntur, oleo roseo vel adi-
pibus anserinis recuranda erunt.
1 prius poterunt:'prius potuerant J?, plus poterunt CreZ. (pro-
banda sunt &, comprobata sunt r). etiam particulis om, br.
2 tritum hr Gel.i autem (aut) tritum B. linimentum ad-
hibeo hr. 3 laurinam solum hr Oel.: solum laurinum B.
aut (nast.) hic et in seqq. om. hr. 4 combusto B Gel. : — to 6
(commixto r). 6 (cum aceto) contritum odd. 6r. semen
hr Gel.: semine B. 6 confricentur ( — gentur B) Br: — cetur
h Qel. 8 hoc etiam {ut et in seqq. hoc, praeter tmwm hoc
amigdala am. h) om. hr. (item 11) murium Bhr: — rum Gel.
8 cepe tritu B (cepae tritae Gel.): cepa trita hr. 10 con-
trita BrGel.: — tus h, facit. nam etiam om. hr, 11 vel
B: sic Gel., om. hr. curare p. Gel.: siccare p. B (om hr).
sequuntur aliena alia in hcr. 12 omnes confectiones JBGd.:
omnia hrc (qui haec omnia .... adhibenda sunt hahent post prius
. . . vulnerentur). 13 possint (reZ. : possunt Br. 14 attajnen
Geh r (tamen h): ergo B. linteolis &r. 15 ante curam
om. hr. confricanda erunt Gel hr: confricentur B 16 quae
si B (quae Gel.): quod si 6r, qui ita hahent Quod si ex acre-
dine (egritudine r) caput fuerit vuhieratum. aut ex fricatione
linteoli. haec (quae si — erunt) om. c. 17 recuranda erunt B^
curanda sunt Gel. : recurandum erit r, curandum est h.
EUPORISTON FAENOMENOS.
Vm. De atirium causatione.
iHum dolor ex variis frequenler incominoilis ex-
B^Mt^. nam et frigus et lavacmm inportunum et quas-
satio eiusdcm cavernae vel sordium conspissalio, aut altioris
nervi tactiia, aut per longam aegritudinem cum umor
vittosus illic aggregatus fuerit, aeque motestiam auribiis facit.
si de frigore auribus causatio vei dolor emerscrit, in
oleo cepas coqui facies, et tepidum infunde, aiit pipcr
Iritum rum oleo similiter. sic et rutatum, sic eliam
laurimim cural.
si de umore balnearum aures fueriut iuterclusae,
oleum tepidum infundo et lana post molli eundem umorem
detergeo. nam et ceparum sucum cum anserinis adipibus
1 canaatione VHI. B et {tine nwm.) 6 («ie et r in ind.): cu-
mtione Oel. hoc copieulutn itteertum hgitttr in lihro II Practicae
guae vocatuT Oribani (lat.) Aoc (ituto; LI. De a,Tiriiiin cauBaa
{ — sie Vonl.) tbeodori prieciani de libro primo capitulam
ootaTDiQ (cod. Safn. vct. reg. 1653, cf. Cantabrig. Gg. III. 33
etBarberin. IX, 39). excerptwm graecnm legitur apud Fa. 6al.
XIV, 330. 2 ei vaiiiB freqnenter Orib. EQfn., variis fre-
qnenter ei S: ex variis aemper rb Gel. 3 nam flt ea fri-
Kow et (in r) lavacro rb. nam ei frigdore et 1, Or., nam et
nigdor et lavacrum S (et friguH eb 1. Gel.). et grasaacione
b, {qnasatia B, et quaeeatio r Gtl (fit la.xado Or.). i con-
spiaaatio b Gel. (Or.): copenaatio r, conspiratio B. altiaria
(altjorea r, altior B) neiri tactna rb {Or.) B: altiores «avemae
tactiu €fel. 8 iUic rbB (Or.): illnc Gel. (faC) facit rb Oel.
{Or.y. fecerit B. post facit solus add. Or. vel eiolis (sie) ca-
low. 7 81 de Jrigore ergo auribus (aed si dc fr. anribus b,
de fiigore viribuB r) caus&tio vel dotor etnerserit rbGet. (Bi
eigo ez frigdore aiirium causa vel dolor eBse ceperit Or.): ei
de frigoribns etiam dolentiboa emerBerit B S faciaa Br et
tmU «j», corr. b. et tepidum infunde rb Gel. (fyxf^ Gal, te-
pidmn et fundis in aurem Or.): tepido B. 9 sic (ante etr.)
rb: om. BGel. {Or.). 10 laurinum: corr. nardinum? {vdgSos
Otd.). II balnearum r66e!.: — orum b interc]o(au r)aae
rb Gel. (Or.): in(tatetatae B. 12 et lana poat (postea Or.)
molIi(l. wolti poal rt)— detergeo (— gor) rb Oel (Or.): et poatea
«ollito (n'e) B. 13 uun rb Get.t ecgo B.
22 THEODOBI FRISCUNI
mixtum similiter inicio. sic et ovi albore cum lacte mu-
liebri frequentius utor.
si vero etiam dolor innatus fuerit; basilicon in nar-
diuo oleo solutum adhibeo. et castoreum cum lacte mu-
5 liebri simiiiter utile est. interea autem spongia molli
vaporetur ex aquis chalastieis, et post lana detergeatur.
sane si cum illa indignatione doloris etiam derivatio
fuerit saniosa^ alumen melle et oleo resolutum infundO;
et galbanum in oleo similiter.
10 ventositas vero si intercluserit aures^ afronitro in
aceto resoluto excluditur. boc et draconteae herbae sucus
et centauriae facit.
20 si sonare aures coeperint^ oxyrodino tepido curandae
erunt. si autem isdem ex aegritudine sonitus obvenerit;
15 ex aqua primo vaporabis aures in qua absinthium ponti-
cum coqueS; et continuo oxyrodinum infundeS; aut rafa-
1 inicio bB (Or.) incipio r): immitto Gel. sic et Gtl
{Or.)i et rJB (ow. h). alborem {sic) Br, albomen Or.
2 fireqaentius utor rb Gel.i om. B. 3 si vero bri ai vero
.etiam Gel.j et si B. basilicon . . . adhibeo B (Or. ef. gir.
Gal. p. 331 vaQdog prof paatXmov qpapftaxov) : oleum nardinum
solimi adhibeo br (in nardino oleo solo eum adhibebo €M.).
4 et {ante cast.) add. B (Or.): om. rb Gel. 5 similiter otn. rh
(Or.). ut B (autem Gd.): om. rb{Or). 6 yaporetor ex aq.
calisticis B (vaporem ex aquis calasticis facis Or.): calore va-
pores (— ras r) aures rb (latet lacuna aprkd Gel. ubi sie interea
autem spongia mollis vapores aquae habeat. Similiter et post
lutum infundo: et galbanum in oleo similiter. Ventus vero...)
deter^tur B (Or.): deterges b (— is r). 7 etiam B: omhr.
8 saniosa B (Or.): sanierum (— ier) b, saniei r. 8 alumen
. . . infundo B: alumen mel et oleum resolutum infondis Or.^
alumen mel et oleum (melle ex oleo r) infundo br (. . . <^80-)
lutum infundo Geh). 9 similiter rGel. (Or): tritum similiter
5, similiter resolutum initio B. 10 vent. vero BiBQ^,(Or.):
si vent. rb. aures hr { — rem (Or.): om. BGel. a&onitro
i. a. trito e. &r, afronitris i. a. resolutis e. B Gel. (afronitrum
i. a. cum melle modico resolutum lavas Or.). 13 si rl
Gel. (Or.) : si vero B. oxiorodono (item 16) B. curandae
—(16) oxyrodinum om. h (non r). 14 autem isdem Gd.i
eundem esse B, om. r (Or.). 16 oxirodino (tepido iUfW»
jidd. r) Bhr Gel. (Cr.): sed »n seqq^. sucum . . . pulverS . . .
EUPORISTON FAENOMENON. 23
noruin sucum cuni oleo, aut ellebori nigri piilveiem cnm
aueto, aut solum acetiim tepidum aut cum melle com-
mixtum, aut porri siicum cum lacte multebri et oteo roseo,
aut amygdala amara cum aceto et nleo. et cepa et alium
<-\m adipibus anseriuis profuit. par ctiam bovitt vel porci
fel infusum remedium procuravil.
si vulneratae aures fueriiit, glauclum cum acelo cou- 3
trilum infuades, si lamea duloi' aon fuerlt maior vel umov.
nam et ferri purgatio cum acoto trita iuvat.
si audire tardiuB coeperint, quod diflicile norimus
posee purgari, pulverem nitri et mastices contritum com-
misce et massaodo caput purgabis. prius tamen purga-
tionem veatria procurabimus. auribus vero absinthit herbae
decoctionem tepefaclam infundes. lauri quoque folia et
acetom , . . aucum iidem praeter Or. rafanOTiim BGd.-.
nfaim br,
% aut(cum melle) om. B. 3 aut: et r. 4 amigdala amara
Bbr Gd. (&nvyS<ilmv mKq&-ii tlaiov gr.): amigdalia amarlB Or.
et {c.) rb Gel: hoc et (, . . procurabit) B. 6 aaaeriniB— bo-
Tis oin. B, profnit. par etiam om. 67-. profbit. par etiam (?ef. ;•
f&cis panem (!) etiam Or. bovia vel (et Oel.) porci fel rb Qel. :
Tel porcl felle B (cmn feUe taurino aot porcino Or.). 6 in-
fnaum BGei.iOr.): infimdes (-dis r) rb. remedinm procu-
rant GeL, — bit Br (et hoc remedio procnrabis Or.): om. b.
1 et (ante ^laucium = glaucia r) add. b. S infimde B. non
maior foent BGel, maior non f. r, nou f. maior b. 9 nam
et (Ot.): nam Gel., et rb, lammina (ferri purgati) B. (sic
add. Od.) iavat; commodius vaporabitur r, comodis operabitiir
b (ttbi Btgmintur aHtna per tersus 18). 11 nitri et maBtiu
{ — oit v) br{Or.), uitri maatici Gd.: nitri marini .B ijtvgi^gov
«al itamiXTJt Oal XIV, 333). contritmn (— ti B) c. et B Gd. :
pui pondere br. 12 maeaando bGd., maeando Br: maati-
outdo Or. priuB tamen procarationem (curationem Or.)
Tenfri« procnrabimua Gd. (Or.), prina tamen (enim r) procu-
rationem (pro purgatione r) ventrie, et corporie pnrgacionem
hcimue br. item ventrem pm^gatione procurabimns B.
IS abeinthii berb§ d. B. post abeincii (herbe r) aacum aliena
m bcr. hetbae decoctionem — (li) folia om. Gd., — (p. 31, 4) pro-
foit (m. br. 14 infimde B, — dia Or. qnoque B: om. Or.
et bet&rum S Gd. {Or.) : Saq>yC3cei gr. (1. e. baeas lauri, aed cf.
24 THEODORI PRI8CIANI
betarum cocta superpones. aliquando nitnim in pusca
resolutmn infundimus^ aut bovis vel tauri aut caprarum
seu porcorum fel cum oleo roseo vel laurino. vel rafa-
norum sucus similiter tepefactus profuit.
Ji quibus vermes innati fuerint; bovis cames carbonibus
superpone et umorem exhinc manantem collige^ quem
auribus tepidum freqiienter infundes.
22 \11I1. De parotidis.
Tumores repentinos sub auribus innatos parotidas
lOYOcamuS; quas aliquando ex aegritudine^ sdiquando
etiam spontaneas apparuisse cognovimus. quas fre-
quenter per initia moUi tantum spongia in puscula in-
fusa compescuimus^ eandem assidue commutando. quae
vero ex aegritudine emergimt, aeque per initia cucur-
15 bita mediocri imposita ad superficiem prpvocandae
sunt. si vero cum graviore augmento minaces emer-
serint, tunc neque cucurbitae neque similia adiutoria
aliquando B Gel. : aliquantum Or. pu(o Gel.^actk B Gd. :
aceto Or. (cf. gr.). 2 aut — fel B Geh: vel bovis vel tau-
rinum vel caprinum fel vel porcinum Or. 8 vel lauxino
Geh (Or.): om. B. vel — profuit Gel. (vel r. sucos s. tepe-
factum infundis. profuit Or.): vel raphanorum succo s. tepe-
factimi profuit B. 6 quibus J? 6?6L : si vero Or, Qwnee 6—7
alio loco hr). bovis B Gel.: bubulas b Or ( — lam r) Gel.
carbonibuB b: in carbonibus B Gel. {Or.) 6 supezponito
br, — ne JB, — nis Or.: — no Gel. (carb. s. = nuQcoimiiiirov
gr. XIV j 334). exhinc B Gel.: exinde 6, deinde r.
collige ( — gifl r Or,) quem rbB{Or.): om, Gel. 7 in^indes B
(— dis r Or., — d' b): — do Gel 8 cf. gr. Ps. G<d. XIV, 334
{Gal. XII^ 664). 9 Tumores: <H rtt&r.>umores b, eodem
modo r. 10 post egritudinem o {om. r usgue ad ezponte
app. c). 11 spontaneas b Gel.: — nee B. 12 molli tantom
(tm b) br Gel. : moUitantes B. 13 puscula B et {uibi impus-
cula) r (poscula Gel.): pusca b. compescuimus rbGel.: — ci-
mus b. eandem spongiam (easdem spongia r) assidue co-
mu(o r)tando br: assidue cdmotando B, easdem assidue hu-
mectando Gel. 15 provocandae sunt B Gel. : procurande stint
bj procurabis r. 16 graviore Gtl.: — ri brB. emerserint
Bb: accesserint Gel, {et Neuf).
EUrORISTON FAENOMENON. 25
qua^ ex allitudin^ alii|uid evocare possinl, ailMbpnda simt.
frequenler etcnim ex doloris nitnielate febreB et vigiliiie
procuralae elimatis Tiribus vilae perieulum atliileruut. pare- ;
goricifi Tero isdem adiutoriis sic moiigeranduni erit ut e\
pane mundo infuso et cum oleo conti'ito cataplasmeiitur.
qiiod frequenlius mutari debebit. similiter eliam et de
Lritici polliuibus facieiidum est. mc de honlei, Ruper-
additia tameu porcorum adipibus. sic hyoBcyamus tritus
cum hutyi'0 saepe profuit. si his adhihitis, quae mitigare
conBueruDt, tocis maturatis sauies apparuerit maniresta,
quod ille ait „conUnuo culpam ferro compesce", post
Tero resecatis causis vulneribus solemni diligentia servie-
mus, sed ut tamen isdem curis evocatoriis extenuantihiis-
que quam maxime etiam nunc medicinae incumbat indu-
atria, Irequentibus etiam fomentationibus, ut dolorie illius
penitus inquietndo quiescat.
sunt adiuloria baec evocaloria, quae post doloris im-:
1 evocare rb Gel : eTaouare b. 2 etenim B Gel.: eoim
hr. B elimatiB tB 6el. {cf. Cael. Aur. thr. 2, 317): elimi-
natiB 6 (et Neu.) ad(t 6)tulen)Bt brGel: effecerunt B.
4 iBdem iB: biadem r Gel. sic morigerandum B Gel.: Imi-
neadam br. nt ex B Gel,: id est pauiB mundns {b, paae
mimdu r) , . . eataplaametur hr. 5 mfuao B Gel.: in aqua
infiiBns (-flu r) br. et cnm oleo brGel: om. S. 6 mu-
tari Bb (imitari r); immutari Gel. debebit br: debet B Gel.
etiBm et Gel.: etiam £, et b, om. r. 7 hotdei tB, ordei
Gel.-. ordeo 6. superadditis tamen B Gel.: additia 6, tad-
deia r. 8 hjoscjamum tritum Gel. (iuBqnlamu tritfi b,
ocjamn tritu r): ostia mutatfi B. 9 eaepe proMt Gel.t
«m. S (prodeet aimpl. br). 10 locia maturatiB B Gel.: loci
matiiritatg b, locia maturitate r. II quod lUe ait (in
ma-g. Ifeu. Vergiliua scil. georg. III, 46B) B Gel.: om. br («tt
mox colpri}, IS lesecatis Bb: reseratis Gel. (Berratia r),
18 sed ttt tamen Gel.: sed tamen B, seu br (^ gr.). iBdem
B: liiBdein br Gel. erocatnrie Br i. e. evocatoriiB b: evo-
c&tAA Otl. extenuantibuBque b (qu§ r), et ext, B, ext, (om, et)
Oti. 14 qnam masime brGel.: quod mazime B. nmiG
brGet: tunc B. incubat B. 16 formentationibus (sic) JS,
17 h evocatnria 6: evoeatoria haec Gel, vocatoria h r, haeo
26 THEODOBI PBI8CIANI
petus adhibenda suiit; arnoglossos contrita cum salibuS;
aut lapathi radices in vino decoctaC; et rutae folia Turidis
trita mixta cum cerotario ex oleo roseo temperato, et
sulphur vivum ciim cimolia aequis ponderibus cum axungia.
6 sic fici pingues in muria decoctae et contritae simiiiter
causas latentes evocaverunt.
quibus vero per saniem digestionem volumus procu-
rari^ post fomentum aquarum chalasticarum ex sendnibus
lini faeni graeci ibisci et hordei poUinibus cum melicrato
10 facto cataplasmate serviemus. sunt namque adiutoria quae
et evocare et in maturitatem cogere parotidas vel aposte-
mata valeant haec. hordei farina cum melicrato, ali-
quando etiam cum aqua marina et oleo roseo aut cy-
prino temperata. et fici similiter pingues in muria vel
15 in aqua marina decoctae et contritae imponuntur. et
betae coctae in aqua contritae similiter operantur. et
1 amoglossos B Gel. : — glosa 6, — glosum r. 2 lapacii
Bb Gel., — tii r. radices . . . decocte (et trite add, b, item
qui om. et rutae r) hr Gel.i radicibus . . . decoctiB B. vi-
ridis hGel.i viridia Br. 8 ex hrGel.: et B. temperato
hBGel.i — ta r. et— ponderibus B Gel.i sulfor yiTom -:-I.
ci(y 5)molia -j- I. & r. 4 cum axungia B Gel. : (ex add. h)
axun^a contrita &r. 6 fici BGel.i ficus &r. decoctae et
contntae (trit§ h) h Gel. : decocti et contriti (triti r) Br. in
muria Gel. {iv &X(jLfj gr.): om. B, in mulsa hr {iim infra v. 14).
6 evocaverunt B (— vere Gel.): — car &, — caver r. post
evoc. solus hahet B quibus in' iniciis haec adhibenda sirnt
adiutoria {deinde quibus per saniem etc.) atque in hr addwiUur
aliena (Sevum . . .). 7 vero h Gel. : om. B. 8 calestioaram
B. hu>€ usque graeca Ps. Gal. p. 336. 9 lini Neu: lini
seminis BhrGel. vel (fenogreci) JB. evisci 6, et visoo r,
e visoo Gel.: om. B. cum mellicrato f. cataplasmate ser-
viemus B^ ex melicrato factum cataplasma adhibeamus O^.
(in — cum r — mellicrato coctiB cataplasmetur rh). 11 et(ev.)
BGel: om. hr. evacuare iterum h. 12 haec (h 6, Hec r)
hrGel: om. B. 13 aut cy(i)prino hrGel.: om. B {ubi loseo
temperatu cataplasma adhibetur). 14 fici B Gel. : ficus h
(ficis r), cet. ef. supra idem v. 5—6! muria BGel.i mulsa br.
16 contritae h Geh: et contritae Br. 16 operantur hGel.i
temperantur B. et om. hr.
EUPORISTON FAENOMENUN, 27
agrestis cucumeris radix in melicratu cocla et contiita
adhibetur.
aliud de esperimeuta. rutam et ysopum t«resi
aequis ponderibus et licos siccas coutusas suli duplo pou-
dere immiscebia mellis quippiam adiciendo. et operabitiir
ut apostema cx interioribus in maturitatem facilius evocelui'.
aliud. capparis corticein iu aqua clixabis et cum viuo
commiscebis, ut cataplasma facias.
aliud. ireos illyricae pulverem cuiu liordci farina iii
meiicrato coques et uteris. i
aliud. guttam ammoniaci teres et similiter cum farina
bordei in aqua cocta adbibebis.
buc et alumen scissum conlusum cum Itordei farina
similitcr faciet.
\. De ferbunculis ubique nascentibus. 2i
ISulpIiur vivujn [uusum cum resina terebinlhina misce- 1
bis el linteolo inductum impones. aut uvam passam enu-
cleatam tundes et mediam quantilatem salis immiscebis,
1 cucumeria Sbr.: om. Gel. in m. Bbr-. uc m. Gel.
S adfaibetur BGel.: om. br. 3 de experimeuto B (ct c), de
expertiB r: expcrimentum bOel. et yaopum Bbr: opiimi
Oel. teraB (anb add. Gtl.) (quis pond, B Gel: eq, p. con-
trita (— tum r) br. 4 et ficua Biccas tuuBaa ( — aa, r) br
(et fico siccg coQtusiun Gel.), et Sco sicco contuso B. Bub
om. br. S imiflcia ■,- [» miacea h), immiacebia Gel: comis-
I c«iis S. et (op.) brGel.: am. B. 6 ut apOBtemata. , .. iu
1 mnt. fiic. proTocoQtur Gel.t ita ut (b, ita. Et r) apoatema . . .
in mat. faciliua eTocst {b, evocetur r) br, nt apogtema . . . ad mat.
I procuretui (om. fac.) B. 7 corticea b. elisaa . . . comiaces
' Bbrt elixa, . . . c6miaco Gel. S ut c. facis B, ut c. facias Gel.:
et nteria br. 9 ireoa Gel. (yreos iic): om, B. iu melicrato
— (_13) ordei farina {propUr hotitoiol.) oni. b. 11 Bimiliter
OM. r. 13 i- a. decoquis et uteris r [qai otn. 13 — 14),
, t&indf aUena addunt de espertis ber. 15 De feibaneulia
[ nbique naacent, (sie) Gel, Do ferbunculo 6, sitw rubr. r, eed t»
I ind. idtTn De teibunculis (stc) r, De ferbunculis c: De furun-
culiv X. B. 16 miacebis Gd.: misces Br (mistum b).
, IT linteolo (linteo 6) br GeJ.i in lineo linteolo B. 16 tiindi*
L S (contundue It): om. Gd. i(i]i £)niisce(i)s brB.
28 THEODORI FRI8CIAKI
et uteris similiter. lioc facilius adipes caprini vel bubuli
colati efficiunt. origanum vero murra et sal simul tonsa
commixta cum aqua continuo in maturitatem addueent.
nam et caricae contusae cum resina similiter.
5 cum vero his adiutoriis adhibitis collectiones matu*
ratae aut coactae eruperint aut a medicis fuerint pate-
factae^ vulneribus medeberis is medicamentis quae medi-
corum solemniter edocuit consuetudo. sin vero magna ti
reumatis superveniente solvere non potuerint et fert)uncu-
10 los vel parotidas callositate permanente choeradas fecerint
duriores^ tunc ad choeradas eas alia dispositione pro sui
difficultate curam et operam propensius adhibeamus.
27 XI. De choeradis.
Praeeuntibus catholicis adiutoriis quae et capitis
15 reuma constringere et corpus reliqimm catharticis purgare
1 et teres similiter Gel., et uteris. Similiter B (teris et
uteris br). hoc facilius adipes brGel.: (Similiter) hoc &ci-
Hus erumpit. et soli adipis B. vel BGel.: ant br,
2 myrra rb Gel.i mirta b, sal rB: sale &, sales Gd. tunBa
et comizta B (tunsi commixti Gel.): con(de r) tritii comiztu br,
3 adducent ( — cunt rGel.) rb Gel.: perducunt B. 4 nam et
Gel.: et B^ om. br. similiter BGel.: om. br. 6 vero
brGeh: om. B. 6 m. aut coactae eruperint Gd.: matora-
tae eruperint (in ras.) JB, maturitate vel aperte (apte) sint b.
matur^ vel apte (sic) r, aut— patefactae Gd.: om, Bbr,
7 is: nis Bbr Gel, medeberis B, — bere Gel, (mede 6, me-
dere r), 7 medicorum om. B. 8 sollemniter ''J?, solenniter
Gel.: om. br (gui m. cons. edocuit). jpo«^ edocuit aHia seq.
medicamenta inbcr (MedicinaJi digito . . .) sin JB G^l,: si br.
magna vi reumatis Gel., magno (— na r) reumate br: magno
flegmate B. 9 solvi non potuerit (fumnculus vel paro-
tida) B^ Bolvere non potuerint br (potueris eorr. Gel.).
et (hic) br: et (post parot.) Gel, sed (item post parot.^ B.
ferbunculos b Gel.: furunculos ( — us B) rB. 10 callositate
p. choeradas B Gel.: om. br. fecerint b, efficerint r
(fecerit B Gel.), 11 duriores tunc quirades eas br (du-
riores, timc choeradis his Gel.): ad duriores choeradas B.
12 propensius brGel.: om, B. adhibeamus: sic br B Gtl,
13 Bubr. om, rB^ De cuiradis b (De ch. etc, Gel.) et in ind.
etiam r (c) De quiradis. 14 — p. 29, 1 (br Gel.) poit choeradas
EUPOEISTON FAENOMENON. 29
possint; sic easdem curare consuevimus. choeradas in-
quam quas frequenter in colio vel sub mento vel sub as-
cellis nasci noyimus^ hac cura visitamus^ qua duritias in-
digestibiles solvere valeamus.
lenticulam coctam in aceto tritam imponentes per- &
seTeremus. utamur etiam capriiicis in aqua decoctis et
contritis similiter. hoc etiam lupini in aceto cocti faciunt^
hoc fici folia in aqua cocta et trita sicut cataplasma
^imposita^ operabuntur. hoc asfodeli radices in vino
coctae et tritae. sciUa quoque sic contrita in vicem cata- lo
plasmatis imponatur^ quattuor diebus permanens continuis
duritias solvet. et ervi pulvis et cyminum cum aceto
conteritur, et similiter operatur.
inmaturis vero et in tarda duritia permanentibus 28
strychni viridis folia^ porcinos aut bubulos adipes^ rutam i5
aeque viridem^ simul omnia contundi et misceri suadeo^
ut in linteolo locis maturandis adhibeatur. hoc etiam
quas frequenter . , valeamus (v. 1 — 4) sic infcrt B ut pr^eunti-
bus . . . sic easdem solvere valeamus. p. 28, 14 et om, h^.
1 (poBsint) torace8(— cisr: ex coerades?) sic easdem curare
c.br, 1 Ghoeradas B(Gel.)i Quirades rh, inquam Gel. (in-
quid hr)i om. B, 2 quas B Geh: om. hn ascellis Bhr:
azillis &el. 5 imponentes h r Gel. : imponere B. 6 capri-
ficis (etc.) B: — cus (. . . decoctas etc.) Gel, — co (. . . cocta etc.)
hy caproficus . . . (coctas) r. 7 similiter B Geh: om. hr. hoc
om. B. etiam et t. Gel. cocti et triti i. hr. 8 fici:
sic B Qd. sicut cataplasma BGel.: 8C. imposita (cf. hr:
Fici f. in aqua cocta et trita inponito). 9 operabuntur Gel. :
om. Bhr. hoc om. hr {ut v. 7. 6). affodilli (jsic) Br.
10 coctae et tritae h: decoctae Gel., tinctae (I) B. sic Gel:
si B (om. 5r, uhi Squilla quoque contrita iponito et q. etc.).
12 duricilks Bhr: — tiam Gel. et ciminu cu aceto hr (et
cymini cum aceto Gel.): cu aceto et ciminu B. 14 Imma-
turis — permanentibus Gel.i Inmaturas vero et in tarda du-
ricie permanentes B, Im(n r)maturas v. et (in add. r) tardas
duricias permanentes hr. 15 strichni Gel.: stringni h,
stngni r, strasniui ( | uiridis^ B. porcinos a. b. adipes
B Qtl.: cum adipibus porcinis et bubulos (adipes r) 5r, ru-
tam viridem simul contunde(i)s et in 1. hr. 16 et misceri
Oel.: et inmisci simul B. 17 Unteolo Bh: linteo Gel.
30 THEODORI PRI8CIANI
sordes de parietibus palaestrae coUectae In panno inductae
faciunt. hoc calcis flos cerotario mixtuS; hoc lapis molaris
tunsus et cribellatus et resinae commixtus faeit similiter
pulvis ammoniaci et mannae turis cum resina commixtus
5 terebinthina saniem maturius procurabit sic sandaracae
pulverem cum adipibus miscentes adhibemus^ aut calcem
vivam cum adipibus similiter. quod si tibi durum em-
plastrum visum fuerit^ oleum competens misceamus ut
temperare bene possit hoc pulvis etiam pumicis fadt.
10 nam et asfodeli radices coctae vel crudae cum hordei pol*
linibus ut cataplasma adhibendae erunt^ aut hyoscyami
folia cum oxymeli.
29 corrumpentur interea faciliusve putrefient choeradeS;
si alium tritum cum cataplasmate seminis lini et faeni
15 graeci mixtum coquas et perseverare permittas diebus
continuis quinque. hoc de expertis habemus. aut si
1 de r Gel.i seu J5 (p. 29, 17 hoc— 2 faciunt om, 6, non r).
2 hoc om. b^ qui a verhis c. fl. cer. mixtus tranailit ad, v. 5
terqbentma s. m. procurabit. miztiia fkfiii rbGd. hoc
{et S et) om. r. 8 et cribellatus r Otl. : om. B, facit
rGel: Sic (similiter) B. 4 p. a. BGel.i Ad maulaTn pDl-
vis r. et om. B^ 6 procurabit (— vit r) Bhri proYOcabit
Gel, sic om. 5r. 6 adhibemus Brhi — beamus Gel. ant
om. hr. 7 similiter BGel.: miscentes porcinis b.r Qnod
rBGel.i ut B. durum om. Gel. durum empl. B: empl.
durum hr. 8 competens B: — tenter Gel. (om. 6r, ubi ol.
admiscis vel h amisces. Pumicis p. etc.). 9 temperare €fet:
— ri B. hoc . . . facit Gel.i sic . . . {om. facit) B (Pumiois
pulvis similiter facit rh). 10 nam et Gtl. : et B, om, hr.
asfodilli radices coctae in ras. B. pollinibus Bh: polline
Gel. 11 erunt BGel.x sunt hr. 12 ozimelle rBGel.^
oximille &, %ihi cocta trita et (cocta atqne r) iposita^ckleZ. hr.
13 corrumpentur — putrefient Gel.i corrumpunt interra {sie) vel
putrefaciunt cheradas B (facile quirades putrefaciimt &, fa-
cilius quirades putrefient r). 14 si om. hr. cum catha-
plasmate lini seminis et fenu(i r)greci m. hri c. c. seminibus
m. BGel. 16 continuis rbGel.i om. B. hoc: sic hrBCM.
habemus B Gel.: adhibeinus hr. aut si {%U aut p. 31, 2)
om. rh, uhi c. h. radicem r, rad' h) tundes et p. ipsum L asperge.
Betas c. c. o. tritas impone.
r
EfPOEISTON FAENOMENON 31
chaniaeleontis lierbae radicUius lunsis [lulverem locis
aspergas, aut betas coctas cum oleo tritas imponafi. aliqui
etiajB uDctionibus perseverantes choeradaA Irequentius fuga-
verunt [leporem pisceni in oleo infunde ul ibidem putre-
liat. es tguo oleo scrofas cum fi-cquentius iuunxeris, mino- :
ralae peuitus curabuntur] ut ciueres aut vitiiun aut fici
cum oieo miscentes unguerent, et ferri vel aeraminis pui--
gamenta contrita cum olt>o. [ignoranti escam dabis lacectos
virldes coctos, amputato caput et pedes <^et cauilnm^j. ,
iiain similiter et stercus liuhulum aut asini combusLum et t
cam oleo similiter mixtum commodius adhihelur. el ori-
gani pulvis contritus cum aceto facit, hoc ysopi, tioc lliymi
vel absinlliii tcI centauriae vel abrotoni vel chamelaeae.
aut slngiilae aut certe coniunctac et mixtae cum aceto
perficiunt. i
1 ei Gel: (m. B. 2 aapergtie Gel: asperis («ie) B.
betas Gel: ai betag S cum B {br)-. et cum Oel. ttitas
rb Gel.s contritas B. impouas Gel.: imposueriB JB. 8 iuB
(ante nnct.) add. br. ctioeradaB {B, — dea Gel.): qnirades
6r. ftequentius BGel: (ftic) om br. fugavcaTiat rB
{— r b): — re Gel. i leporem— curabimtur rh Gel. {haee ad-
dita V^leniw): om. S. vel (ante piaeem) add. b*. in
(ol60)r Gel.: eumfc. piitrefiatrff«i.:putreBcatfr. 5unieriB6r.
6 et (cineres) . , . unxere Gel. ut , . , uugBerent B. guae sic ha-
hmt hr; liaia aut ficuB tuiuia(H b^ e. o, imponito. Ferri vel ^ria
p (fragmenta b) trita c. o. ignoroati ete. 8 ignoranti^
candB.m rb Gd. {manifaia mterpolntiane addita): om. B. ts-
cam (?#/.! cibum kr. 9 amputato caput et pedea Qtl., am-
pal«to capit» rt cauda rb. 10 nam Gel.: otn. Bbr. asini
BG^.: Mfnimim hr. II similiter BGel.i om. br. adbi-
iwtur fB Gel.: operatur 6. Origani pulyerem cum aceto tri-
Vtta ot idem facit {sic r, sed tr. idem faoere conBtat b\).
IS hoc ^s.t om. br. ^Bopi boc timi Tel a. B (bjaopi optimi
Tel a. Gel-): Hyaopi Tel a. br. 13 caraelge especbruf Ilamelee
(fim. vel) «c B: vel camomille brGel. H Hingule etc. tic
BbrGei. (tcil. herbae), aut certe coniunctae (et mixtae E^
cam aceto perficiuut BGel.: aut comiite faciunt rb, gtii ad-
duml Capri{o r)fici folia (poma r) trita. et (cocta et trita r) cata-
plii«)iu,biH, Bubulum fimum recentem terea cum aceto et
un^es, jreOB (— rei r) pulverem catapIaBmabiB, Caprinum
' nm com aceto coctum cataplasmabiBC/necde caprino om.r).
32 THEODORI PRISCIANI
30 iuvat sane^ ut superius memorayimuS; ad haec im-
plenda etiam totius corporis purgatorium catholicum bene-
iicium. et ciborum continentia et potionis^ exercitatk)
quoque et lavacrorum diligentia^ et yomitus vel purgationes,
5 capillorum relevatio^ sanguis de naribus provocatuS; haec
omnia cautius observata choeradas duras et difficiles et in
cura positas frequentius curaverunt.
XII. De oculorum causis.
31 Omnes particulae corporum propriis indigent cura-
10 tionibus^ oculi quam maxime^ magna quae sunt corporis
ornamenta. his namque primo leviter seu vapore seu fri-
gore vel ceteris quibusque originibus cum fuerit attemptatio,
generaliter omnibus frequenti frigidae pusculae fomenta-
tione nos conveniet obviare. si de frigore ergo obvenerit,
15 vini mixta calida potione fovendi sunt. nimiis vero com-
Stercus columbinum cum aceto tritum inponito ( — ^naturf).
quiradas (— des r) solvet. (Juvat sane etc. cf, gr, Gdlen. XIV
p. 408).
1—3 haec hreviora dant hr, ut s. memoravimus B, — ▼!
Gel.i om. hr. 2 (iuvat . . .) purgatorium c. b. et cibonxm
Gel. : (iuvant . . .) catholica beneficia. nam et c. B (corpoiis
purgatio et c. hr). 3 et potionis B{hr): et potiones invant
Gel. exercitatio rh Gel. (uhi assidua cidd. hr): exercitia B.
4 et vomitus vel purgationes etc. {sic) B Gel. : vomitiu et pur-
gacio (et vomitus. purgatio r) capillorum. sanguis ete, hr.
5 e naribus procuratus hr. G cautius observata rhGel.: om.B.
et in cura positas BGel.: om. hr. 7 firequentius cuiavere
Gel. (curaver simpl. h et — runt r): adiuverunt B. 8 De oc.
causis XI. B, De oc. causis. theodori prisciani. cap. XI {sie o^*
m. ruhr.) r, De oculorum (sic imperf. ruhr.) h. ceterum cf.
gr. (Gal.) eupor. 1, 5 XIV, 339 et qui eodem fonte utitur CkuS'
Fel. c. 29 p. 48 sqq. 10 qua maxime, magna corporis ornft-
menta Gel., qua maxime magnaeque sunt (om, c. o.)B^ qasjo.
maxime qu§ sunt c. o. r: maxime qui sunt c. mirabiha o. h.
11 His (sic) hrGel. et ante ras, B: B.i Bc. 12 cum hCfd.'
hic om. Br (uhi ante primo v. 11). fuerit attentacio hi fassrisA
attemptati (adtentati Gel.) rB Gel. 13 frequenti Gel.: — tetBt
— tibus hr. 14 conveniet Geh: — nit Bhr. ^ ergo rBO^»
vero h. 15 mixta : sic B h Gel. commotionis : — nibus B G^. f^*
EUPOKiaTON FABNOMENON 33
iiotionis Lam dolorlbus quam gravedinibuii, quaado eliain
renae fronlis inflatae plenitudinem sanguinis altestabuntar,
lebotomo nos subvenire conveniet, si tameu nulla nos aut
etatis aut iemporis vel reliquaruui causumm certa ratin
irohibuerit. si venler constricUis fuerit, seu clystero seu s
lurgatione procurandus est,
isdem vpro oculis inpatienter dolentibus, praeeunti-3S
>UB r^tholicis adiutoriia supradictis, faeni-graeci suc\is
ilurimarum indulcatus decoctionum aut ovi receotis tenuis
iquor infundatur. sic similiter etiam lac muliebre in- ■<>
isum satis iuvat. ' nam etiam cataplasmatis utiliasimum
idiutorium de ovi incocti vitello et meliioti pulvere, paue
[uoquc infuso in aqua oteo roseo simul misto adhibeQ-
lum est. nos etiam croci et opii quippiam ad procurandos
omnos coniungimus. si vero coUjrii experimento uti "•
rlacet cuius forte probationem habueris, in ipsis commo-
ionibus cum ovi albore tepido iQfuDdendiim est — suadeo
iltamen al aut dia libanu aut livianum aptum contra graves
1 doloribus . , . gravedinibuB rb Gel.: doloriB , . . grftve-
[iiiia B. quando bGel: cii quando Br. 3 flebotomo nos
BebotomoB r) rh Gel.: fleobotomiis B. cOnveiiiet r Otl.-.
.nit Bh. DOfl rh Gel.: om. B. 6 procnmndaH (sie)
'bGel.i pruTocandua r. 7 ladem S: Hisdem rOel. (Bis b).
r^eontibits . . . supradictts (Buprascriptia Ei) ri Gel.: om. B.
tlecoetionam bGel. (.e/.jr. 341): — ne B, — nibua r. 10 te-
tidua(— buasicr)oiiArGBi.(i»s(liquor). eic Gel: otn.-B(rb). *
1 infu^um r Gel: om. B{b). uam rb Gel.s eat B. 12 in-
oeti rbz — to Gel. {om. B). 13 oleo r Gel.: et oleo b, oleo
;ooqne B. 14 nofl: haec abmnt a graecia (^. Sil). quip-
lam B: : I r, om. Gel. (^ui tamen habet croci et opii) et b
tbi crocLi et oppium). ad procur. BOmriOfl rbGel.: om. B.
fi coniungimuB rh Gel.: inungimus b. fli— plat;et rB Gel.:
i vero colljrium eipertum U placet (i. e. oollyrio experto uti
llacet) 6. 16 forte rh Gd.: om. B. 17 tepido infundendum
nadeo 0*1., tepidum iuf. esse a. B, tepidum infundenduin est
Hftdeo r (tepid' infund b). 18 attamen aut b Gcl., attamen
(t f: ita ta^n ut aut B, dialibanum (—ii fi) rhGel:
lealifaanum B (ef. Cam. p. 53, 7), livianum 6, levianum r:
Gel, delibianu B (ef. Cass. p. Sl, 6). 17 (auadeo)
1 om. lexi. gr. p.- Hil \wt et Oa»s. p. 50, "
34 TUEODORI PRI8CIANI
commotiones adhibeamus — praemundatis interea oculis
molli et tepido penicillo a pituitis aegri tunc oculis in-
haerentibus. iuvat hunc ciborum et yini quam maxime
continentia. sane si capilii nimium onerosi -fuerint, de-
6 tondendus est^ ut sub maiore beneficio cucurbitarum ad-
* hibitarum ^scarifatione et^ sanguinis detractione facilius
liberetur. aestivas namque perturbationes oculorum etiam
d^coctio rosarum sola curat calida. curat etiam gargaris-
matium per initia adhibitum talC; origanum inaceto de-
10 coctum.
33 cum autem declinantibus doloribus quidam tumor
circa interiorem angulum apparuerit quem hypopium di-
cimus^ hoc modo reprimendus erit. pusca frigida frequenter
infrigidetur^ post vero pollinibus hordei in oxymeli coctis
15 cataplasmetur. similiter etiam et de lenticulae poUiiiibus
fiat. et aeris flos tritus in lotio investis pueri; per septem
dies postquam siccaverit ex eo pulvere melle mixto loco
2 a pituitis aegri tunc Gel.: a pituitis §grotantibus B, a. p.
g (sic pro egro) r, ow 6 (^ubi tamen restat tunc). 3 iuyat —
continentia Qel. liMv^A, ciborum et vini continentia &, iuvatis
' (iuvat. Ho8 r) ciborum continentia et vini detractione JBr. '
4 nimium r Gel.i nimis B (om. h). detondendus est rB Gel.:
. detondendi sunt 6. 5 maiore r (6), — ri B Gel. adhibi-
tarum Gel. : adhibitione B, adhibeo (atc) r. (cucurbita adhibita h).
6 scarifactione et h: om. rB Gel. (cf. gr. p. 342, 3). 7 liberetur
Gel. : -^rentur Bhr. aestivas (estivas r)Bhr (^SQivde gr*p. 343, 1) :
aestibus 6r6Z. 8curatetiamrJ3 6r62. :oni. &. gacgarismat^c r)-
ium r Gel. : — timi B. 9 adhibitum tale r, adhibita («tc simol) B :
adhibendum tale Gel. (cf. h uhi sic ... rosasum cura 86la ca-
lida adhibita. Gargarismu p. i. adhibendum est tale. 0. etc.).
■origani in aceto decocti Gel.^ origani in a. decoctio B (cum
aqua add. r), origanum in a. decoctum cum aqua h. 11 Cum
h Gel.: Si Br. doloribus rh Gel.: om. B. 12 angulum
r h Gel. : oculorum (om. angulum) B. hypopium B : ypopiu h,
yppopium r (yppium Gel.). 13 reprimendus Bh: ~du Gel.
frequenter rB: per initia fr. hGel. cf. gr. p. 351. 14 in
o(e &)ximelle cociis (cocti r)rh Gel.: oximelle coctq B. 15 et
Gel.: om. Bhr. 16 fiat rh Gel.: facit B. ethr: om. Qfi. B.
investis rB^Gel.: virginis h. per om. Gel. 17 postquam
h Gel.: quod postqiiam Br. eo Bhr: oleo Gel.
EITPORIBTON FAEKOMESON, ^5
__ imiieteiia boDeficium praestal. nara et uiseitB
recens tritus iiDjwsitus saepe illum tumoreni oppressH. et
abfiinthii nerbae pulvis rum rerotario hoc idem facit. sic
ex murra piagui lociim jirimo foveamtis. sic etiam cycla-
minum cum uva passa rommixlum et i-oDtritum curat.
et biilbi caiididi cum melle ronlriti similiter operantur.
aic rafanomm cortcx cum uva passa medetur, sic enicae
folia i:um felle porcino. sic fici pingues in muria roctae
saepius proriierunt.
ad repentinas atitem saa^iineas maculas ocults iii-l
baerentes Qores vel semen ysopi lierbae in limpido linteolg
colligabis et in aqua calida infundes et agitando ezsu-
cabiG, qui sucus veluti sanguineus ftt, ex quo infundendo
illas sanguineas maculas depurgamus. postea ture masculo
et alfitis aequis ponderibus carbonibus impositts ftimi-
gandi Bunl.
si vero caedis perciissus baiic miiciilam snnguineam
cnm dolore procuraverit, liis colimibi matri sid)ducti re-
pfflUmis sanguis prodest, quam maxime si de pinnis mol-
] impositiiB Gel.: imCi)pOBito Sh, — tu r. 3 et inp. rb.
mpreint rBOel.: (s. tnmoreB oculorum) diseolvit b. B sio
^.: ai Br. 4 et (es r) motra pingui rGel., ex nioro pingni
B, et more nibi viridia ancu b (jSarCKn» j/r. p. 351!) lociini
Bb: — co Gel. etiam etb. 6 bulbi candidi: ttic BbrGel.
contriti B: — tum Gd. (om. 6). operantur r-B; — ratur Qtl.
(otn. b). 7 rafanoram rBQel.-. r^ajii 6. ciun: (= tj gr.
D. 351 maU kie contritii addit b). eruce rb Gel: cerosae B.
8 poreino rhGel.: tanrino vel porcino B. ' fici: sic BrbGcl.
mnria Gel, (ef. mpra I, 3i): more B, mulea br. ooctae
Geh, cootiB, ^tis r: deeocti b. 9 iaepius rB: aaepe Gel.
profiieniiit rB: — re Gel 11 florea BGel: floa br. vel
«emes Bh Gel: am- r. limpido B Gel.: om. r, mundo b.
II in rBGel.t om. b (aquil etc. r). eisucabis (emcabis Gel.)
BOtl.t eiBiccabiB br. 15 alfltiB (— fetis r) rGel: alfitp B,-
alflta b. impoaitia rHGel.: ~-%a h. 17 caedia percuBBna
Ge}., cedia percuBaio b: cedis aut percusBia r, caeaia aut per-
■maaia B. 18 proeuraverit 6r: — rarie b, procoret Gel-
10 pinniB Gtl.: pennia Bhr.
36 THEODORI PRI8CIANI .
liorihus provocetiir. et ovi liquor tenuis tepidus infiin-
dendus • est. et si in eodem ovi umore lana infusa
superimponatur. hoc pulvis rosarum facit vel seminis eios
('um alfitis si in vino conteiratur et superimponatur. his
6 etiam ex sulphure vivo fumigium satis prodest^ si is fiunus'
patentihus oculis hauriatur.
35 si oculi reumatizaverint; quod grayissimum est tae-
dium oculorum^ his vini et carnium parcitas indicenda est
ventris purgatio fre^fuenter flat. ex pusca frigida oculos
10 foveant. et aeris tlos in eadem pusca resolutus satis
iuvat. odores acres et potentes effugiant^ lucernarum vei
solis daritudinem vitent^ fbmi vel.pulveris deciinent com-
motiones. in uoctem vero aqua frigida vel vino infusas
lanas superimponant molli fasciola continendas.
16 si his adhihitis reuma cum dolore perseyerayerit,
flehotomandi sunt. rihorum et potus continentia • ciisto-
dienda erit. sitire etenim omnihus reumatizantibus satis
1 provocetur rb Gel.: procuretur B. et ovi rb CM.:
ubi B. tenuis tepidas rB {cf. gr. xh Xbv%6v p. 347): tepiduB
h Qel. 2 in eodem oyi humore r, in eundem (oyi CM) hn-
morem bGel.: in eadem hora ovium B. S seminis eins
r Gel. : semen eius bj. semen earum J3, f. toc q>vXXa %ocl tb &99'os
graec. XIV, 348 {v. 1). 4 alfitis rB Gel: — ta b. in Br:
cum b Gel. conteratur B Gel. : teratur b (contritus om, si r).
Buper imponatuf Br: similiter (sic b) adhibeatur bCM. 6 ex
sulfiire yivo r, ez vino sulfure b, sulphuris yiyi B, ex euphorbio
Gel. (n. satis rbGel.: om. B si is: et hic &, ai idem
Bf si nisdem r, si in hisdem Gel. G patentibus BrOtl.:
pacientibuB b. 7 si rbOel.: si cui b. sequentia ex graecis
Archigenis apud Eupor. (ft. Gal. XIV, 343—350^Cha. XII,
790—803). 9 ex r6: et B Gel. 10 flos Bbr: flore Gel.
resolutus B (— ta r): — to Gel.^ om. b. satis iuyat Bhri
otn. Gel. It potentes Gel. {6a[iccg Sgtfisiag uno verho gr^:
patentes (sc. lucemarum!) Bbr. 12 claritudinem Gei., — nes
B: claritatem rb. . 18 noctem b Gel. {elg vv%ta gr.)i noct^
Br. 14: moUi (linea add. b) fasciola rb Geh: mollibuB fas-
ciolis B 15 reuma c. d. rBGel.: reumaticns dolor h.
16 et: yel {sic) B Gel. rb. continentia rb GeH.: abstinentia b
{cf. gr. &aix{a xal 8Ctl>a). custodiendi eront b. 17 etenim
Bbr: enim Gel.
EUPORiSTON FAENOMENON. 37
•
prodest. circa frontem vero pampinorum viridia folia fre-
quenter ifdponantur et mutentur. simUiter et de rubi
foliis. .nam et sucus eorum frequenter fronti inlinitus
profuit. et samsuci folia et cydoniorum et portulacae simi-
liter. n§m etiam ex«his .cum alfitis et vino cataplasmati 5
saepe curati sunt. et caseiis recens cum apiortmi foliis
contritus impositus sic saepe oculos liberayit. et panis
mundus vino infusus vel cum oleo roseo contritus par
beneficiimi praestitit. omniuin specierum supradictarum
generaliter quae oculis reumatizantibus ordinat^ sunt cum lo
vino et alfitis semper in cataplasmate profuerunt et de-
coctiones earum quibus saepe oculi fomentandi sunt.
sane si calidum senserint reumatismum; ex caulium36
foliis et alfitis cum aqua cataplasmandi sunt. s.ic de ocimo^
sic de samsuco^ sic de agresti papavere, sic cicutae, sic i5
pulicaris vel apiorum vel strychni. si enim siccitas pal-
1 pain(n r)pinoruiii rb Gel, ((&ijmsXov): peponorum (sic) B^
2 et (im Gel.)mutejiim rhGel.: om. B. rubi rbGel. (pdtov): .
rapi B, 3 foliis rB Gel.: cima b. sucus . . . in(l 6)linitus
rbGel.: sucos (earum . . .) linimus B. 4 profuit r Gel.: om. B
(6). Bam(p Gel.)AVLci rBGel. (aafirlfvxov): sambuci b (Neu.f).
similiter'et (similiter. nam etiam r) ex his cum alfitis et yini
cataplasmate sepe curati ( — 1§ r) sunt rB (et al£ta in vino
cocta pro eataplasma adhibito b). quae omnia om. Gel. ubi
8ic cffm lactma legitur . . . portulacae. nam contritus im-
positus saepe oculos liberavit. cf. gr. p. 344, 8-rlO (TLaranXaa'-
e6iicva). deinde sic pergit b: Sic pultes fract^ fab^ sine sale
et sine oleo cocte faciunt. et caseus recens ... 7 contritus *
et imp. sic saepe r, contritis impositus sic saepe B: contritus
impositns saepe 6^eZ.. (contritus b, qui om. sequentia u^que ad
V. 13 Sane si . . .). 8 vel (^ gr. p. 344, 17): et codd. contritus
r, tritus B: coniritus impositus (iterum) Grel. 9. omnium etc.:
sic rBGel. 10 ordinata r Gel.: — tae B. 11 in cataplas-
mate pr. et dec. earum: sic rBGel. (sQil. cataplasmata pro-
fQemnt, profaerunt et d. etc). 13 cf. gr. p. 345, 7. senserint
r Gel. (senserisl>) : faerit B. exBbr:ei Gel. 14 alfitis r B Gel. :
alfitab. ozimoJB&. l^ sabuco &. cicut^ (stc) r 6reZr : de cy cut^
auco JB, cicute foliis &, sed restituendi potius mdentur genitivi ocinii
. . . samsnci . . . agrestis papaveris. 1 6 pulicaris r (Gcl .^ , ^oWa^inA
B : folicaris hen>Q b. . vel a(j) r)piorum vel Btrig(c\i Gel^jxiV t B Oel.".
sic cipiomm Mub. bic B&tnieie b, emrn h Gel . (d^ gr ^ •. «^^"wca "B t .
38 THEODORI PRISCIANI
pebrarum emerserit^ linteolum mundum butyro infusum
superimponito. aliqui vero umorem procuraates lacrimas
aut fumo aut terrore vel plagis extorquendas ess^ credi-
derunt. sane si in prima oculi tunica sanja^uinea nimium
5 veluti caro apparuerit quam chemosin appeliamus, hoc
adiutorio, curatur. muscas quam plurimas cum OTi vitello
conterimus et in linteolo mundo sup^rimponimus. licet
etiam coliyriis variis et causae competentibus saepe cu-
rati sint.
37 serniosos oculoS; quas nos impetigines dicioius, et
11 asperitatis vitiis laboraMes^ sic curare consuevimus. aUum
accipimus; in cuius encardio bacula spathomeles occulta
postquam ex eo umorem vel sucum rapuerit; inunguimus
et ex eo pruritus et supra dicta vitia depurgamus.
15 aliud. grana tritici in lammina ferri calida impono
et similiter ex suco qui manaverit inunguo cum vino
2 aliqui . . . procurantes b Gel. (curantes r): Aliquibns . . .
procurantibus B. haec (aliqui — 8 crediderunt) hic om. r, sed
infra supplet post iuvat p. 39, 2, 8 credidemnt rh€M.i
credimus B. 4 ^nl to5 Y,oLffaxoBiSsi pr. {cf. Gass. p.. 50, IS).
niniinTTri rb Gel.i nimia B. 5 cemosin r, chemosim h\ hae-
mosin Gel.y memosen B. citat Sim. lan. 8. chemosia.
8 causae (et causer) competentibus Br: et competentibus b CM.
10 semiosos r (in 8uo cod. legit etiam 8im. lan. » Eefmosos
Ca88. Fel. 7 cf. ind. 8. zema, zemosus): vemiosos J3, derbiosos
Gel. (qm om. oculos), om. 5, cpid breviu8 haec dedit. vero
(ante oc.) add. B. quas Br: quos Gel. inpetiginea B,
petigines Gel. (cf. b Inpeti|^ne et asperitate laborantes aio cu-
rabimus). 11 aspentate vitii simili 1. Gel., asperitatam
(_te r) viciis 1. Br. 12 incardioba canstrata | mellis oocu-
bia et p. J3, cardia bacam spato melis occulto et p. r, in-
cardio vasa spatomeles occulto et p. Gel. (cf & : et in eins in-
cardiouacla mellis occulte fricamus et humorem yel suocom
quem uacla ex eo sumpserit. angulos vel oculos inung^uimos...
12 bacula; nvi^fivu iiifilri9 Tiad-ivres gr. XIV, 343. 13 hn-
more vel suco Br. inungimus Geh: inunffue B, — gueo r.
14 depurgamus Gel., — gemus b: depurg^b rB, 16
in la(m J3)mina rB (Gel.): supra lazninam b. impono
rb Gel: impone B. 16 inunguo Gel.: — gue J9, — ge ft,
— guemua r.
EUPORISTON FAENOMENON. 39
commixto. et aeris flos* tritus cum meiie fronti inlitus
iuYat.
si pruritus maior palpebras occupaverit ut etiam ca-
pillos amittant; hos oportet oleo cedrino inunguerC; aut
aerugine cum afronitro ex melle contritis^ aut asfodeli 5
suco cum passo commixto. nam et amiirca in diplo angio
cocta et mixta cum oleo et ustionem curatet capiUos
reparat. et murium fimus et hircorum cornua utraque
combusta cum melle eodem modo adhibita.
si pruritus simpliciter solis ex labore vel pulveris lo
fuerit^ aquae calidae fomenta sufficient aut rosarum aut
rubi aut lentis decoctio. et rosa sicca cum vino trita
imponitur. et in noctem oleo simplici loca tangantur.
caligantes vero oculos hoc modo curamus^ si vulneris 38
aliquod non interfuerit praeiudicium. herbae parietariae i5
sucum bitumini iudaico contrito aequis ponderibus mis-
centes oculoa inunguimus. et perdicum fel similiter facit.
1 et rhGel.: om. B. post melle Gel. {mediis omissis)
.transilit ad p. 41, 15 permundayit. quae excidenmt (imo ut
videtur folio transposito) leguntwr infra medio in capite de us-
tionibus p. 37 — 39 ed. Gel. illitus B: (tritii . . .) inlinitu 6,
linitum r, inlitum Gel. 4 hos rb Gel.: hoB B. . ex oleo B.
unguere B. 6 afronitro h: — tris rBGel. et melle con-
tritis rhB: et melle contrita Gel. asfodilli J?5r. ' 6 amurgar,
amurca h {icyi,6qyri Qif' P- S46): murca B. diplangio rG^.
(9tnXayys£€a? cf. 2, 101), deplangio Bh {cf. iv %aX%m KvnQlcii
iHosc. 1, 140). addidi in. 7 et ustionem Bhr: ustionem Gel.
et capilloB reparat Bhr: om. Gel. 8 murium Bhr: — rum
Gel. 9 et eodem modo adhibita B, adhibito idem fac b,
eodem modo adhibentur ( — betur r) r Gel. 10 s. solis ex
labore vel pulveris Gel., s. solis vel pulveris rB: solis s. ex
albore vel pulvere h {cf. gr. Siic xbv fjXiov xal TtovLOQtov
p. 340). 11 fomenta siu&cient BGel. { — et r): fomentatio
sufficiat h. 12 rubi: gr. §drov. decoctio Bh: decoctionum
Gel.f — ^nemr. et Bhr: aut Gel. 13 noctem Gel.: — te Bhr.
14 caligantes B: caliginantes h Gel. (ad &iiuvQ(oaiv cf. gr.
p. 349). hic numerum cap. XII hahet r. 16 aJiquod (— qd'
5, — quid rB): quod Gel. paritari^ rhB. 16 contrito rGel.
(^tu h): trito B. miscentes r Gel.: commixtu h, miscemus B.
17 inung(ii)ima8 rh Gftl.: inunguentes B. facit.Br: om. h G^l,
40 THEODORI PRI8CIANI
t
et marriibii suciis cum felle taurino et melle attico aec[ai& .
ponderibus commixtus ita curat. et ursinum fel cum
aquae dupla mensura similiter purgat.
si haec sane obscuritas senectutis magis quam yitio
5 fuerit oculorum^ suco mali granati mel atticum aequa
mensura commiscebis et uteris. vetustatum tamen meUiis
operabitur^ sane si quam plurimo tempore vas iUud sub
divo facias- permanere. hoc etiam scriptoribus et picton-
buS saepe profuit. etiam vinum optimum vetus in noctem
10 adhibitum oculorum aciem reformavit aliud. in oleo
mundo folia marrubii mittimus^ et cum tempore iUic ma-
turaverint^ proiectis foUis ex eo oleo obscuritates oculo-
nim 'expeliimus. hoc beluae fel mixtum meUi facit, hoc
sucus rutae cum meUe similiter. nam et chelidoniae sucus
15 et feniculi^ lactucae quoque agre^tis et mel atticum aequa
mensura caUgines et obscuritates^ aliquando etiam sufiusioDes
liberaverunt. et taurinum fel mixtum meUi sic profuit
3 similiter rBGeh: om, b post purgat in h seq. dddita-
menta aliena {p. v. 13) Sal cappadocum . . . solutins. Si hec
caligo senectute magis quam Yicio faerit etc. . 4 sane r €M. :
<m. hB. senectutis rBGel.: — te h. vicio h: yiciormn
rB Gel. (vitium Neu).^ 5 fuerit (oc. rhB) post magis habet Gd. ■
8UC0 . . . mel. atticum r (meUi kta,co h, meUe attico Gid.):
sucum . . . meili attico B. 6 commisces (— cis r) et Bhr:
commixtis Gel. vetustatum tamen melius Br: yetastias et
mel(r)iu8 hGel. 7 sane Br: sed Gel. (pm. h). vas iUud Bh
(iUud vas r): vasculum Gel. sub divo in sole cM. r.
9 saepe profuit B Gel. : prodest 0. 9 etiam — reformavit
rhGel.: om. B. eti^m r Gel.: sic h. noctem Gel.: — ^te 6r.
10 aUud rJB 6re2.: om. h. 11 mittimus: miscemus rBGel.,
(mundo) miscimus {om. in oleo) h. iUuc r. maturayerint
h Gel., — rit r B : maceraverint Neu. 12 eo r, iUo Od.
(ipso h): solo B. obscuritates oculorum r6^A.,'ob8C. (of».
oc.) B: inungentes oculorum obsc. h. 18 hoc rute sucus
eq'^ (equs pro eque) cum meUe operatur h. 14 simiUter Br:
simiUter facit Gel. nam et B: hoc h. 15 quoque B CM.:
om. hr. et mel atticum aequa m. rGel.: et melUlotis cnm
aquae m. B (equaU mensura meUe ataco mixto h). 16 caU--
ffines— suffiisiones liberaverunt rBGel.: obscuritates.* et ocu-
forum suffusiones sine mora detersit h. 17 miztum meUi
(— le B) sic profdit rB Gel.i meUi comiztu simiUter X)peratiir h.
ElTOiUSTON FAEKOMENON, 41
'Ayctalopes vero, ([iii per noclem vidcut et per dieml
«bscnritylenf patiuntur, sic ruraDdi suDt. a<-cipieB hirri
iecur et ferro scsrirabis, umor tcio qui ex scissuris ema-.
naveril ocitlis duodecies iurtindeDdus esl, et vilimn re-
corrigetur. aut hoc idem ieeur in rarbooibus positum cum
essudaverit, eodem nmore inunguendi enint. hoc.idem
iecur coctum cliam inter ciltos accipiant romedendum.
et rolumbi sauguis simUiter infusua oculoa iuvat. et limi
aBinini receatis sucus ita proderit.
alboribns vero oculorum nitrum bene tritum cum'
oleo iufuiidehdum est, aut aneti semeit cum aqua tillum
simtliter. et sucus cucumeris dulcis gic operatur. et
rafauorum sucus aic medelur, et gutta ammoniaci limpida
cum aqua contdta. nam ct lactanti suo maler guttam
itmmoniaci massando et inl^lando albos oculos permun-
1 DenictalcipiB b, DenictapoliB r, DeacatalopeB S {cf. gf.
p. 350). per diem rb GeJ. [Nca): per noctem (iUrvm) B.
2 accipis B. 3 et ferro soarifabiB rb (et ferro Ecabes Oel.):
et BCftrificabitur B. humor vero c[. BGel.: eum humoreni
q. r. ecissmis BGel., cisauris r: incisuris b {iibi et bQmorem
qm ei i. em. colligis qui oeulis per XII. diea inf. est).
lduodeciea6e/,(^£a>d(X(2>iiE, ut ex eodem fonte aitetnr IlSupor.
G. XIV, ilo. non auctor I p. 350) id eit diebns XH B. XII.
diee r, per XJI diea 6. recorrigitUV r, recorrigetur Gel:
comgetnr b, —^tniB. a exudet, eodem ,., erunt Gel.,
cum exsudavent (exudaverit r) de eodem , . . erunt Br
(faamor qni ei ipBO manat de eo inungendi f | er, Et ipsum
etc. *>).- 8 colnmbi rBGei,: colombimiB 6. aimiliter Sed,:
ont.br. oculos i.: sierB Gf?.(idemfaeitfc). flmi ni recentis
(fiic cum albo) Gel. ubi asinini bB, asini r. prodest r. 10 al-
boribusi ef. ^r. p. 349 npie levKAiioxa. 12 similiter rbGiL:
<m. B. sic operator rBGcl.: aimiliter b. 13 raranorom
rBGtl.: rafani 6. limpida r Gel: om. B. 14 eadeai.
extarU in Jiwmymt (aHeriwj euporistis receniiorihaa {Gal, XIV,
413 — itam aul ax Archigene derivaia aut re pleniore Pmido-
galttti libro. 16 maasando et mox albos eti^m rb, xed in b
mMtilata haec cxtant «tc: eic et rafani sucub, et guUe. ammo-
aiMt masaando. et al^ndo (n'c) alboa ocuIob mundare potest,
et inlialando (et alando rb): et exalando S, om. Gel. li^iipv-
«Ecm gr.). permundavit rB tt Gcl. p. 26 (procnrat add.
Otl. p. 3ii)i hic demto indpU tettm 6et. gtti addit ei ei vivi
42 THEODORI PRISCIANI
dayit. etiam et sui femoris sanguinem infundendo filii sui
albas maculas permundayit.
glaucos vero oculos si denigrare Yolueris, hoc facies.
gallarum pulverem tenuissimum : . . cum aqua bene trito
5 similiter uteris. et ieporis fel mixtum melli glaucos oculos
revocat in natm*am.
si. hordeoli in palpebris nascentur, hordei decoctione
caiida oculos fomentabis et post cera liquefacta locum
tanges. et si muscarum capitibus locum confrices, hoc
10 idem faciet.
ad leucoma. eryngii campani unc lUI, guttae ammo-
niaci unc 11 ^ commeos unc I. cum aqua pluviali conteres
et collyrium facies.
41 capillos vero contrarios sic nasci non permittes, si
15 is evulsis loca sanguine cimicis tangas. et sanguisugarum
muris sanguine innngendo felisye albas maculas permundavit (!)
Geh, uhi sic rBi et ex sui (et sui r) femoris sangnine ( — nem r)
infundendo filii (sui add. r) albas maculas permundavit. qwne
om. 6, sed extint ingr. p. 412.
3 denigr. si v. Gel. hoc Br: sic Geh 4 g. pnlviBrem
tenuissime tritum cum aqua uteris h, ^. pulverem tenoiBsimmn
cum aqua bene tritum similiter attens (uteris r) rB^ g. pul-
vere tinges simul cum aqiia bene trito similiter uteris {corr.9)
Gel. 5 mixtum meUi rB (melli conmiixtum h). corrupta
luxec frustra mutavit Gel. (similiter uteris et 1. felle. cmn mdle
gl. 0. etc), ego lacu/nam statui {cf. gr. p. 412. Gdl. XZI, 740).
6 revocat h Gel: ren(fvat rB. 7 hordeoli: cf. gr. p. 350
{TiQid-cig) nascentur Gel.: — cuntur Bhr. '9 tanges Ofi.:
— gis Bhr. confrices Gel.y — cis r: — cas B. 10 fecit
(i&c h) Bh: facies rGel. 11 praetermissum fnerat item
aliud. erungium c. sic infert Gel. v. 11—13 (quae om. B). sunt
ea itQbg Xevnmfuxta , uti post v. 10 {t&of suhitmgit b (A)D Len
comata. Erugine campanum . . . iUm r: Ad leucoma emgine
campanum ... 12 {etc.) unc. Gel.: ^ h. '^ r. gnttam Oeli
Guta h, om. r {uhi aolum ammoniaci). gummi r Gel. : GnmdB h. .
conteres et colliria facies {huc usque r^ et uteris rb: trita
supradicta cpmmiscebis et teres ut collinum facias GM.
14 nasci non permittes r Gel. (nasci non facias b): non nasci
pezTDJttaa B. — cf. graec. p. 349. si his rB Gel. :. ubi b.
EUPOKISTON FAENOMENON. 43
combiistanim cinU locis appositus eodem modo curabil.
et chamacliioiitis heritae folia sicca trits in pulverem et
commixta .sanguliii rananim viridium post cvulsionem ca-
piilorum pro collyrio inuuguimus. et fel beluae soliun
susiliter operatur. <
stafflomata vero, quorum in modum uvae crepantis,
priorjs tunicae tumor qtiidam erumpit, sic curabis. aliimen
scissum teri facies diligenter et adipes anserinos admi-
scebis et uteris pro coUjrio. nam et melli commixti
adipes supradiclistarylomala repriment dQigenter. et soli H
adipes beue colati ila sufHcient.
Xin. De narium morhis. 4
Ozaenis et polypis uno eodemque modo cura est ad-
liibeDda, constriQgcndo sic prius detousis capillis reumg-
tismum, post rasuram vero emplastrum dia iteon aut *<
barl)aram imponendo. iiam eL de cocleis hoc simile est
1 cnravit Gel. (— bit rB), S cameleatJB ( — tes r) rb,
uucoleoQttB (sic) B. 8 sangnini B: — ne r Oel. poat
eTnlaioneni rbGel,: post hanc nnctiobBin. B, 4 et — ope-_
ratnr om. Gd. Lelu^ 6, belui r: vnlpis B. soluin bB-.
tac r. S operatnr rb: om. B. 6 stafilomatB, Brb.
qnoram BGd.: quarum rb, 7 tonicae tumor B, tunic^ tu-
mor rb {Sim. lan.y. tunicae bmnor Gel. quidam emmpit
B CM.: exiBtat. ijdri erup b, exsistaiu quidam enimpit r.
8 adauBoeB B (anuHcis rb), — ce Oel. 10 supradicti Bb
(»dipibnB) supradictiB r: — ta Gel fort. leg. et melli com-
niixtis adipibus aupradictie. repr. diligenter (nie) b Gel: : di-
ligenter curaot r£. It ita uufficient tB Oel.: ita sub-
Teniimt b, 13 De narium morbia XII B (sitie nutnfro rb).
cf. gr. p, 333 et Gass. Fel c. 31. 13 cura est a. Bb (cura
a. eiit r): est cura a. Oel. 14 constringendum bic priua
detoiuiB capillifl reumatiBinii B, conBtringeudo sicut prius de-
tonsiB capitifl reumatiemri Qel.: couBtiingendo Eic. PriuB de-
timaio capitis TeumatiBmuR r^c/!.!) «ic. Friua capitis reumatismri
congtringendo), 15 poat r. vero rB: et post r. 6 Gel.
dialteon B Gel. (dia citeon b, dia ititeon r). 16 barbaram
indncendo. nam et Gel., batbara IponendiJ. et b: barbarftnu.
~ " = barbftra. nametrjrB hoc rB Gel.: hni (aio) b. . |"
44 THEODORI PRISGUNI
•
adiutorium. accipies cocleas minutas albas numero du-
centas. is tritis admiscebis murrae et turis masculi uncias
singulas et pro cataplasmate raso capiti impones diebus
VIIII continuis perroansurum. naribus vero specialiteF sic
5 medeberis. sucum nepetae <^erbae/ quam graeci cala-
minthen vocant^ frequenter infunde^ aut eiusdem siccatae
et contusae pulverem-per cannulam insufflato. aut batrachii
herbae sucum cum melle commixtum. et sucus rosarum
coctus usque in ^mellis^ pinguedinem ita prodest sic
10 iris illyricae et sandaracae pulvis ex aequo cum melle
commixtus. sic gallarum et* murrae pulverem similiter
cum melle commixtum adhibebis.
43 polypis itaque imminentibus' aeris florem et sinopi-
dem ex aequo combures et ex eo pulvere loca sanabis.
. 15 et cornu cervini combusti pulvis cum sandaraca similiter
aspergendus est. sic bryoniae radices -combustae^ sic
auripigmenti pulvis cum melle.
1 accipies rh: — pias Gel.^ — pis B. ducentas r J? G«7. »
CC etiam b (V Cass.). 2 his tritis &, tritas his r, tritis Gel.,
intritas B. immiseebis Gd.^ admisces (— is r) rJ?^ amiscis h,
uncias singulas B Gel. : au •> I. r (sc. mire -^ I. Thus mm-
culum -^ I. ut hahet h). ' 3 et hGel.i om. Br. capiti
rBh: ^teGel. impones Gel , — nis rh: om. B. 6 nepitae(e)
rhJBGel. herbae— vocant h {uhi calamite) et Gel.i om. rJB.
6 infunde rB^ — d' h: inferas Gel. 7 cannulam: sic BhGel.,
calamum r (docte = dia TtaXdiiov gr. cf. Cass. p. 63, 12).
insufflato rh (i(jL€pvaa gr.): exsufflato B Gel. bathrachi^ B,
barbatracia§ Gel., botraci§ h, batracii (h. id est appii yiridis
add.) r. 8 rosarum BhrGel.: (oi&g gr. commixfom G^l.i
admixtum B (mixtum h). 9 coctus usque ad (mellis add. b)
ping. h Gel., coctos usquei in p. r : contususque in p. B. ita
rbGel.: item B. 10 et sandaracae rB: om. hGel. pulvis
. . . commixtus (— tii r) rh Gel.: pulveres e. a. c. m. conmuxtos
adhibebis B cpii om. v. 11 — 12. 11 pulverem cum m. com-
mixtum similiter adhibebis r: pulvis similiter. cum m. con-
tritus adhibetur Gel. (pulverem ex equo mixtum cum melle b).
18 immihentibus Gel.: eminentibus rB (om. b). sinopidem
Bbr: sinopida Gel. ([i^Xtov gr., cf. Gah XII, 686). 14 com-
bures Gel.: — ris Bbr. 16 aspergendus rh Gel.: spargendus B.
br. herb^ radices B^ br. radicis herbf r (herbf om. b Gd.).
17 cum melle similiter ((idd,) r.
EUPOBISTON PAENOMENON. 45
ego vero saepissime sic e naribus polypos cecidisse
probavi; palvere ex chalcitide misy aeris ilore aequa pon-
deratione confecto et locis adhibito per cannulam^ sicut
superius memoravi.
fetori vero nafium sucum hederae frequenter infunde^ 5
et draconteae sucum cum melle similiter.
Xim. De fluxu sanguinis narium. «
Prius spathomeles extremo in baca moUi lana obvo-44
luto glebas sanguinis e naribus freqiientius purgare nos
convenit; ' post lana identidem obturando perclaudere. 10
aliud. linteolo combusto et infuso in acri aceto^ aut in
suco polygoni herbae^ aut ocimi vel porri sectivi^ aut
arnoglossi similiter.
sane si his adiutoriis contemptis sanguinis fluentis
moiestia perseveraverit, sine mora flebotomandus erit. et is
1 ego: haec Galenicis addit ipse Th. {ut I, 32). saepis-
sime rhGel.: om. B. 2 ex calcite ( — te r) rBGcl.: cal-
citei h. mjai Gel.: myseos 6, misso JB, misceo r. 3 et—
(6) similiter om, B. 4 sicut s. m. rGel.: om. h, qui tamen
cUia suhiimgit (per v. 6) Porrum . virginem etc. diversa hic {ex
Ps. Plinio) add. r. superius r: siipra Gel. 6—^haec (post
memorayi) soliM dedit Gel. , quae additamentis modo memoratis
subiecit h, sic legehs: Fetorem vero n. compescis si h. s. f. in-
fnndis et dragonte^ s. c. m. s. {om. rB). 7 narium r Gel.:
eamm XTTT B {item qui om. ruhricam, in ind. praemisao h=^ry
8 spatomela in extremo molli 1. obvoluta Gel., strato melhs
{ut I, 37) extremo in bacula | na molli obvoluto B, spato
mele extremo in uaca molli lana 0. r, sato mellis in extremo
molli 1. obyolutii h {firjXcaT^ igtov ixovaij ^s^qeyyi^ivov vdaxi
gr. p. 338, 1 cf. Gal. XII, 691). '9 frequentius h Gel:
om. Br. 10 perclaudere rh Gel.: procludere B. 11 aliud
{sic) rB Gel.: et h. combusto et rB Gel.: om. :h {atgsntbv
Tucvcag gr.). in a. hB: aut in a. r Gel. 12 poligonie hB.
aut ocimi velp. r, aut ocimo aut p. &r, aut cymi vel p. JB, aut
cimae p. Gel. aut amoglossi (— glosi hr) hrGel.: om. B.
14 'sane — perseverarit rh Gel: {nisi quod rh om. fluentis): si
perseveraverint {sic simplicitisr) B. his hGel.: om. r. 16 et
Bh: Item Gel
46 .THEODORI PBI8CIAKI
fimi asinini combusti pulvere cum oleo roseo mixto col-
lyria facta supponimus. et de siliquae mollibus «foliis con-
tusis facta similiter collyria profuerunt sic portulacae^
sic strychni^ sic terrae alexandrinae cum sucis Bupra dictis
5 pulvis saepe profuit. caput vero eorum suco lini seminis
frigido umectandum est. circa frontem vero gypsum cum
ovo vel lutum figulorum similiter mixtum inlinire debe-
mus. sic aeris ilos^ sic misy vel chalcitis^ sic pini cortex
combusta^ sic fimiis asini; ut supra significatum est, ope-
10 rabitur.
si etiam istis adhibitis adhuc perseveraverit- sanguinis
fluxus inpatiens^ ignita cucurbita si de dextra nare mana-
verit dextrae parti praecordiorum est admovenda^ si de
sinistra sinistrae. si vero de utrisque naribus^ utrisque
15 visceribus cucurbitas applicabo. aliqui vero fasciolis lineis
naturam et testes eorum alligando mollius constrinxerunt
si in feminis^ feipora ligaverunt. ex quibus fysicis prae-
sens beneficium meruerunt.
1 asinini rh: asini B Gel. pulyerem . . .collirio facto
Gel. 2 Et de r£ (Et &): Eodem modo etiam GtT. 4 supra
dictis rB Gel.: bb herbarum amixtus h. 6 vero rh CM.i
om. B. Buco lini seminis rhBi seminibus (frijgida) Gel.
6 humeetandum Gel. : fomentandum &, fovendum rB, 7 vel
lutum r Gel^ velatu Bi vel luto h. 8 sic mvsios vel chal-
citis Gel.^ sic miseos vel calcite r, sic musin vel c^n B: sic
calciten {pm. misy) h. 9 u ss e &, ut supra dictom est r.
operabitur h Gel.i om. rB. 12 p. fluxus inpatiens B: p. san-
guis (— guinis r) illius terrae (terror r) impatiens r Gtf. (san-
guinis molestia perseverarit itenm h). de h G^l.i ex rB
(cet. cf. gr. p. 339). manaverit rB Gel. : emanaveiit h.
18 dextrae p. p. h Gel.i dextro lateri rB. 18 e r Gel.^ ex B
{om. h). 14 sinistrae Gel.: sinislxe parti precordionmi 5,
sinistro lateri rB. de u. (sic) rhBCrel. 15 igneas cucur-
bitas rh. aliquando h. 17 femora ligaverunt (ver '&,
— vere Gel.) h Gel. : moraliga (sic mut.) B. ex (in Gel.)^
^eruerunt rh Gel.x om. B. quae amam dedenmt codicibus et h
et r, ut alius aUa multa (et superstitiosa) sc. physica adderevtt.
EtlPOBISTON FAENOMENON, 47
XV. Dc labiis rrepaiitibiis.
Gallae tiinsae pulverem resinae lerebinlliinae limpidae'
admiscebis, et ut emplastro uteris, aut oesypoceroto cuni
melle, aiit adipibus caprarum colatie tantummodo.
aliud. e^ulphur vivum muiTam et tus masculum ei
aequo suco herbae parietariae commiscebis et sic trociscos
cooficies, quOG cum aqua resolves et iulinies.
aliud. mel, terebintbinam-, adipes anserinos, oleum
roseum. omnibns ctl aequo mixtis uteris.
Si odor insuavis oris fuerit, pusca frigida os Trequenter
coUnere oportet, et cimoliae pulvere cum ealibus tostaUe
simul miitis et conlusia dentes et vicina loca fricare.
aliud. hordeum et sal \n linteolo coUectum com-
bures aequa sub ponderatione et teres et uteris. eic
pumicem et murram teres et cum melle commiscebis et
mundabis. siligo cum iris illyrioae pulvere similiter com-
1 crepantitms rbGel.: crepitantibuB B (stpiB la ntflij
\Mxtfi/my6ta gr. SJV, 434 e/. Cans. 14). 3 admiaeebiH Grf.:
— eeeB(anii9ci*i i", comiBoiB 6). et ut e. uteria r6 Gel.: et utere
enplaetro veteri (I). B. yaopo (ysopi B, — pu r) ceroto (Q r)
rhBGel. {cf. Cass. p. 31, 13). iaaimio ttiam gr ed XIV, 434.
i adipibuB c, c. rB Gel.; adipe cBipniiu colatu b. colatifl;
cf, gr. zc9t{iaxevy.itiia {i.ljiei). b aliud BGd. (aliter r);
om. h. 4 mjrre r, inira b, myrraai Gel.: mornm .B. 6 com-
nuBceB B ( — cis .r), 7 (poet quoa) dum opaa fuerit add. h.
et iUinies h: inliuieB (oin. et) Gel., et linies rB, B aliud B:
item T, om. h Gel. melle (mel r) terbeotina. adipea ( — ia r)
BiueriiioB { — ni r). oleum roeeum rh, mel. terebiuthma. adipea
HiBerinoa, o. r. S {ablat. scr. Gel). omnibua e. a. mistis
nteriB (et uterijj r) rbOel.: haeu omniu e. a, mixta teria B.
11 pulveribua B (■ — verem rb). 12 contuaiB Gel.: tnBia rB
(tostis tritis et conuniitiB 6), fricare BGel.: fricabia rh.
18 alind B Gel.: itera r, om. l. aal B: salea (— is r) rGel.
CombariB r6B, 14 aeqna aub (p r) ponderatione rfjel.:
aeqiuB ponderibue B (i. e. hordeum -^- L aal ~ I. h). teria
rhB. aic p. et m. teris (— rea Gel.): nic rBGel.{b) [om.
Aijtt). IB oomioiBcebia. munda Oel. , commiacea ( — IB r) et
nuiDdu (aed mundaii. ilico r) rB. 16 siligo B Gel {atni-
'-*- — 3j conailigo 6. iriB om. rB.
48 THEODORI PRI8CIANI
miKta operabitur. aliquotiens haec etiam cum vino melius
commiscentur. massare autem his frequentius conveniet
aut arboris pini folia molliora aut anetum aut glycyrizam
aut herbam quae sonchus appellatur. nam et oervini cornu
5 cbmbusti pulvis et fetorem oris et dantium semper com-
pescuit imbecillitatem.
XVI. De dentium causatione.
46 Dolores dentium fimus asini siccus et tritus pro denti-
fricio sine dilatione compescit. mixtus quoque cum aceto
10 or6 diutius remoratus aeque profuit. et betarum sucus
tepidus similiter operatus est^ et decoctio cucumeris agrestis
radicis in vino^ simiiiter et nitrum cum oleo tritum^ et
decoctio rosarum in vino vel rubi in aceto^ «t cupressi
pilae in vino coctae et taeda pinguis in vino similiter.
15 sic etiam glycyrizae in vino decoctio sine cunctatione
dentibus relaxatis et dolentibus profuit. si omnes interea
1 haec bGel.: om. rB. 2 masare rh. frequentias
b Gel.y — ter r: om. B. conveniet B Gel. : — nit rb. 8 aut
(arb.) rbB: om. Gel. smetum rbB Gel.: gr. &vicov (skneBnm).
liquiriciam Bb (lyciridiam Gel.^ gliciridia r). 4 soiicus r,
c
sontia Gel., fonti (?) b (qui voluit soncus) sonchora B (adyxog).
nam et r6 Gel. : sed et B. cervini comu (^ni b) b Gel.i comu
cervini rB. hic adduntur versus 5 in b: Costum et baccas
lauri etc. 7 De d. causatione rb (XVI. Gel.): De d. cura-
tionibus- XV. B. 9 sine dilatione rB: semper 6, om. Gd.
(cf. jtagaxQfJit^oc gr. XIV, 42). compescit B Gel. : compescnit
rb. 10 ore Gel.: ori rbB. remoratus rb Gel.: remorando B:
11 operatus est Gel. (ita operatur b): profuit rB. . 12 in
vino rB {cf. vino decocta b): om. Gel. (cum seqq. usque ad.
V. 14 (similiter. sic etiam lyciridiae). 13 vel rubi Bi vel
rubos r, et rubus b. cipressi pil§ b {a^paigCa gr.): cipres*
sorum pelas r, cypressorum fnictus B. 14 in vino coct§
b: om. rB. et tede pingues r^: et teda pini b. similiter.
sic etiam lyciridiae (liquiritie. r) in vino r Gel. (similiter. sic
etiam liquiricia in v. b): om. B. decoctio b Geh: — tae
(te r) rB. sine cunctatione rBGel.: sine mora b. 16 et
(ante rel.) add. B et {qui om. seq. et) r. profuit rB €M,:
prodest b.
EUPORISTON FAENOMENON 49
duiueriiil, cedriatii in ore lene»t, et cnDlinuo miliganlur.
si v«ro molae doluennt, padetariae radiris surus iii hal-
neis ore conliucatur, ct slatim medetur. yel sl in aceto
eadem radix coquaLur et simiUter adhibeatur. nam et
pyrethri radii profiiit massata continuo. alcyonii radix iii
carbooibus posita dentes dolentes fumtgando compescuil.
et canis dens combustiia sinuliter profuil. et si aerls
florem in oleo tritum dentibus admoveas, et lac asinae
rerens tepidam constringit et mitigat contiauo,
quibiis forte putres cavernae obvenerint, melantfaiiim^
frictum in aceto commixtum isdem cavernis opponito, et i
piper Iritum galbano aut storaci commixtum similiter. et
61 80I0 pulvere aluminis scissi easdem cavemas adimpleas.
lioc et gallanim pulvis ciim raelle commixtus facit.
1 teneat rB; tgQeant bGel. post mit, nHd. b: et mirtar
in Tino cocta similiter curat, 2 ei bGtl.: sva. rB. mol^
rffd.: male Bb, dolnerint Gei. (dei^Iueriiit b): dolent rB.
herbae add. (ante pa.rit.) B H {post parit.) b {non r Gel.).
balneis rhGd.: balneo B 3 vel b: aut rB, et Gtl. iu
oceto eadem rbOel.: in aodem j9, i coquatnr rbGel.: co-
qnitnr B. et Bim. adhibecitar Gel.: similiter operatur b,
om. B {ubi Bimiliter et piretri). nam et Gd.: et rbB.
S taaMata BGel.: maaticata rb. et alcionii b, nam et
alchiomi (alcioni r) rB: et aizoi Gcl. 6 dentes (dolentes
{lid. B) f. c. rBQtl.: ore fumus eiuB BUBceptns dentium do-
iMun c. b, 7 Fiaica (tmte et) solu» B, ubt (^f conipescuit)
b: sed et de iuaquiami Bemine factum ut supra idem proniit^sio)
— gr. p. 429. S flos hr. 9 rec, tep, rGel. (recena om. 6,):
et rocena ac tepidnm B. ntrumque adiutorinm {post tepidum)
imIiI. Gel. (et add. rB) conatringit et mitigat (continuo
add, Qtl) rBGel.i continuo mitigat b. 10 Similiter quibua
rB: (cm, similiter) quibns forte b, oni forte Gel. 11 &ictnm
tn a. c. Gel., fractnm tritom et in a. c. r: elixum in a. c. B
(Meto COBtritumft, c/". iB(>neg»'.J'. 3fiS). iadem{hiHdem bGel.
Om. f)— (12) commiitum rhGel.: om. B. opponito 6: ap-
poait Gel., Tpone r. 12 ant (vet b) etorac^ r (—ci b): et
«torace Otl. (anle similiter) focit add. r et ai eoIu rB:
et Bi soluto 6rl. (oni. b\ 13 aciaii B (Bcisti b): om. Gel.
(amenti i, aluminiB scissi r etm Sim. lan.}. adimpleafi r B
~ ' Ipleto b.
50 THEODORI PBISCIANI
si vero percussus quidam dens vel motus fueiit^ reso-
lutum coralli pulverem apponito^ et continuo constringitur.
si longo vitio laborantes spontaneos cadere volueris^
pyrethri vel artemisiae pulverem cum aceto conuniscebis
5 et dentem circumlinies^ et spontanei exilient aut suco
tithymali cavernam imple^ et spontanei cadent. aut lacer-
tam solaneam exseca et sicca et eius pulvere dentem vel
cavernam attinge^ et continuo cadet post scarifationem.
et coccum gnidium tunsum in galbano similiter operatur.
48 nam et apoflegmatismus his saepissime profuit; si stafis
11 agria ad massandum detur aut si cum puleio misceatur.
aut cera cum gallarum pulvere contusarum. aut si alium
et murtae folia viridia in aceto coquantur et in ore con-
tineantur. postea vero ne ustio prosequatur^ oleum roseum
15 tepidum in ore contineant. et origanum in oleo coque
et ex hoc dentes calefacito. et saccellus impositus cali-
1 si vero percussus hBGel.i si de percussione r. qui-
dam rBi quondam Gel. {om, h). motus h (cf. gr. 430): mola
rBGel. resolutum B: — ta rGel. (om. h). 2 restrizLgitur h
(qui add. hoc et alumen scistum facit). 8 spontaneos c.
volueris hBi spontanei c. voluerint Gel. 4 commiscebis B:
— misce rGel. (miscis h). 6 dentem B Gel.: dentes rh. 6 ti-
timali h (— malli r): titimuli B. ante aut add. B Fisica
sicut supra p. 49, 7. aut— (8) cadet om. h^ et mox exeeca —
scarificationem om. etiam Gel. 6 lacertam solaneam r ((TeQla-
certum solanum B (aavgav &yQCav gr. p. 431). 7 exseca B:
stilio exc^ca r. 8 cadet post caricationem. Et B, cadent.
Post scarifationem et r, cadent (v. 6). Post (sic cum alho)
\ rificationem. et h (Zxclv TCBQtTia^oiQrjg . . gr. l. c). coccDm
gnidium (cognidium h) r Gel. : coccus chindin (sic) B. 10 nam
et Gel: et rBh. apofl.: cf. Cass. p. 64, 5. Ps. Gal. XIV,
356. his rh Gel.: hic B. saepissime hGel.: om. rB.
11 massandum B (mansandum r): masticandum h. 12 aut
si: sc. aut sola aut si cum p. s tSi^ tial iistic yXi/ixiovos gr.
p. 356. 12 aut cera? sic omnes: cf. gr. rl 'HTj-itiSog xo ivdo^hv
fisXav SativsTOD l. c. contusarum rGel.: contusa Bh. aut
si alium h Gel., et si aleum r: et salicis B. 13 et (xal):
aut codd. myrti B Gel., myrt§ r, mirte h (fivQalvrig (isXaivris).
tepid* contineatur h. 14 ne ustio rh Gel.: si nausia B. 16 in
ore: ore 5, om rBGel. contineant B Gel.: — neatur h.
16 et ez hoc d. c. (calefac r) rBGel.: et hoc d. mire calefacit h.
^* - **• . .. , . . .
• " .. * w *
' •''^***.......
EUP0KI8T0N FAENOMENON 51
<le galibus vel niilio eforis ailhibitiis profuil. haec
oinnia ealida seciiuiluni Hippocratis praeceptum denti-
btis saepisBime profuerunt.
nam et dentifricia haec el saluti et ornatui semper'
vitloeis dentibus profuerunt. salibus tiielli commixtis et
combustis et contritis quippiani murrae miscendum est, et
utiniur ut moris eat. hoc et mastices pulvis solus facit
ttam et lanae suciilae comhuatae pulveri terliam partem
salium combustonmi commiscemus, et utimiir simililer.
poat vero vino in quo irin illyric.am rtecoxeris, 09 coiluere
confeniet. et tilhymalus in vino decoclus multum pro-
dcnl si ex hoc bis per mengem lepido coUueris dentes,
rane" landidos semper et sine vitio permanere.
guigivas vero iloienles cum gargarismatium adhibueris
ex acelo lepiHu, in quo herhae mercurialis radicem de-
(oxens, sme mora mitigabis.
I aforjH h, et forinaecus rB: fronti Otl, profiiit 6 Gtl.:
prodest tB. hie stquuntur im b, guae extrema in S Gei. (Titi-
■nalum iu vino aecootum . . . mitigabo), deinde aliena ad-
dita Cacnrbite eective aucus . . . {per vema 6). 3 Hippo-
cratis (yppocratis tS) {aph.) III, 748 Lips. ef. Cass. p, 64, 14.
3 saepissime 6 {p. 39, 2 inf.) t Gel.: om. B. i nam et
rBGel.: et b. et saluti et ornatui rBGtl.: om. b (vM et d.
h. dentibua saniB et vicioma semper profueruut). fort. scTxb.
«Biiis sempeT et vitiueis d., vel om. vitiosin, 6 mirr^ rB
{Otl.) = ofn^evijs PfX^ £''■■ P' 3^^ '^f- Diogc. p. 81)-. mirte 6.
T TitUDur: mc rSGel. (uteris 6). maBticis rGel.: (maBtii 6)
martbis B. eolns rbQel.: «oliui B. 8 combuBtae rS6:
cm. Oel. 9 eombustomm rGei, : oni. Bb cf. gr. p. S67.
Dtimnr: sic rSi Gel. 10 irin B Gel., jrin 6: ina (illirica) t.
01 coUuere f Ce!.: (Tinum...) cum pplvere B. poet coHuere
oportet »n b scquimlur addita alietia Et capriflci radis in vino
decocta . . . (5 verg.), deinde poet imertMm Thcodori tnembrttm
(Hec omnia sec. preteptum jpocr. d. s. prof.) «^iwihtr physica
hatc: Infans nti non dentiat, iapidem gogatem ad collnm
■Dspende ei etc. 11 titimuluB (e'c,) («t mpra 47) B: titi-
inftlum r-6 0«;, 13 «i , . . dentc» rS Gd. (cf gr. p. 367): Quod
hoc nie semel per mensem faciem dentea (we) 6. 13 candidos
■emper et rbOel.: eoa semper B. 14 cnin gargariamatium
ubneiis rGel {cf. b g. v. d. gargariainum ex aeeto adhibeo
^"~ ' ' .): cnm gargariematio B. 16 mer-
52 THEODORI PBISCIANI
XVIL De vitiis omnibus iaucium vel oris.
50 Per initia cum commoveri aliquid in faucibus senseris,
generaliter omnibus ex decoctione rosarum siccarum vel
dactylorum aut myxarum aut lentis aut cantabri vel cete-
5 rarum stypticarum mediocriter specierum convenit uti
tepido gargarismatio^ ut etiam mellis quippiam despumati
commisceamus. aliquando sane singularum^ aliquando com-
mixtarum. nam et lac ovillum vel caprinum cum melle
tepidum iuvat. similiter etiam rodomeli. similiter dia
10 moron^ quod sic conficere consuevimus ut ad duas partes
suci mororum unam mellis admisceamus. sic etiam ali-
qui de suco rubi et melle veluti dia moron confecerunt.
alii etiam de cydoniorum suco similiter et de malo gra-
nato sed styptico. alii vero eadem mala quassantes in
15 passo coxerunt et triverunt. haec omnia supra dicta non
<ourialis: ^off%vdfi,ov gr, p, 357. P- ^li I^ radioem r Gd.i
— ces Bh.
1 omnibus h (omnium r): om. B Oel. {cf. gr, XIV, 358).
vel rh et {uhi vel oris periniciel) B: et Gd. 2 ef. gr. l. e.
(xar' &QX<^9) ^^ P- ^35. 4 dactilorum rhB: colalylonun (sie)
Gel. aut mixarum Gel. : aut nixarum rh, elizorum(<e. dact.) JB.'
6 uti 6 Gel.: om. rB 6 gargaris( — rio- JB)matio rGel,: gar-
garismo h, 7 commisceamus rhB: admisceamus 6M. ali-
quando sane singulorum(singularum r) aliquotiens (aliqnatenuBr)
commixtorum ( — tarum r) rGel., aliqho commistarnm aliqnd
singularum h: om. B, 9 etiam Gel.^ etiam et r (Etid* h)i
^om, B. rodomelli rh, rodomel B. 10 ad duas . . . unam
m. admisceamus Gel. (duas . . . et unam m. commisceamuB b):
ad (ad om. r) duas . . . una m. adhibeatur rB. 11 iJiqni
de s. Gel. (de suco om. aliqui h): aliquid ex s. J?(aliq suco r).
14 sed {cf. Gargil. c. 41, Diosc. 1, 151) stiptico rBGel.i «tip-
ticum enim est h. 16 et triverunt Gel, : et trita adhibuenmt &,
et omnibus querelis . faucium profuerunt {sic) rB (^pMie est ex-
pUecftio sequentvum). haec o. s. d. non simili speoie e. p. yiitas—
beneficium Gel., h. o. s. d. non similis spes {sie sine eomp,} e.
p. yirtutis. at tamen una omnibus beneficia h: haec omnia
in simili supra dicta specie tantum esse possunt. TirfcuB ai-
tamen una omnibus id est beneficium (cunctis. Sane . . .) B, h.
o. non iSimili specie tantum esse possunt. yirtus attamen u. o.
eadem eat et h: r.
EUPORISTON FAENOMENON, 53
similis speciei esse possunt, virtus attamen uua omnibus,
idem est et beneficium.
sucos ptisanae accipiant et ceteros cibos qui magis
sorberi quam massari Tiileantur.
si his adhibitis Faucibus adhuc perseveraveril molestia,S
ut Tulnerare partes attemptet, quae etiam synanchicos
minentur efficere, tunc nos rortiorilius oporlet occurrere
catsplasniatibus partibus eforis vel gulturi adhibitis, ex
bordei vel lini seniinibus paregoricis, mixto quipiam nitrt
vel Balis, quo Hipporralis nostri praecepta cuatodientes
aic curemus ut ab iiiterioribus evocare sollicitudines va-
leamus, praebeanl inler ea cataplasmatuni beneficia etiam
Pt romeotu cbalastica ex seminibus supra dictis et ibisco
conrecta.
vulneratio vero si faucibus apparuerit, aic a nobiei
-sollicite curanda erit. fimus canum albus tritus cum melJe i
et umores reprimit et vulnera delicate permundal. et
liirundinum combustarum cinis cum melle trilus similiter
proderit.
ancos (— cnB b) ptiBfine bGel.: cunctiB, Sciiie freqnenter B,
8uco8 tipBttne freqaeuter r. qui: Bimilee qui soltu Oeh
i masean (maBori r) rB Gd.-. maBticari h (ut sentper). 6 ut
rB: ant bGel. B,ttemptent r{Gtl.): — tet 6-B. qua,e etiam
rBOtl.: ut taquBjn h. 7 minentnr b Gel.: minetur rS.
efficere Sb Gel: om. r. <tunc . . . (9)hor)dei in ras. B. for-
tioiibnB adiQtoriis op. occ. id eat cataplasmatibus r {mXus),
8 partibua eforia (vel add. Gel.) guttari adhibitis (— bendiB 6}
hQel.:om. tB. ei66'ei.:OIB. rB. 9 mixto (amiito r) quippiam
nitro vel «alibua rb Gel.B. 10 praecepta cuBtodientes rGet.,
cnBtodientea aententiam h : praeceptia cuBioditiB B. 11 Bic cure-
mtiH (— ninr r) ut rhGel.: aie curaodo B. re*Dcaie r (solus).
•ollicitudines rB: - nem b, — nibuB Grel. 12 Pbeat 6: Pree-
laiit £ (Praestant Neu. = Gel.), om. r. cataplasmatum (— tis
rOtl.) beneficia rbOel.: cataplaematia beneficio B. etiam
rt b: etiam rBGd. 13 eviBCo rb, hybiaco B: ainapiaco (I)
Oa. 16 Vuln. vero ai BGtl.: 8i vero vuln, r, Si vuln, b,
10 CBHum rBGel.: eaniuuB 6 (cf. gr. ^vvelav p. 361). 11 hu-
morea b: tumores rGel., — rem B cf. gr. err«iiivas *al ia^&- ,
II. c, repriraet rb. delioate rbB: -~\» Gel. i6tntua
l: om. rB. aimiliter rbBt om. Oel.
54 THEODORI PRISCIANr
aliud. omnibus vulneribus tumentibus et sordidis uti-
lissimum adiutorium multorum auctorum reterum auctori-
tate probatum boc est quod conficitur sic. tus masculum^
irin Ulyricam^ ervum et radices aristolochiae; omnia aequis
> ponderibus tunduntur et melli miscentur vel melicrato^ et
sine molestia medetur aliquando pinna moUi liniendo ali-
quando per gargarismatium.
item anthera quae omnibus nota est. iris illyricae^
sandaracae cyperi uncias binas^ aluminis scissi murrae
^o croci crocomagmatis semuncias singulaS; in uno omnia
tunsa et cribellata <^commlscebis et in pyxide^ habebis^
et cum necessitas coegerit^ aut pulvere aut cum meUe
uteris liniendo. nam et Musae trociscus omnibus dififa-
matus cum suco rus syriaci et meUe vel meUcrato ad-
15 hibendus est.
1 et {ante tum.) add. rB. 2 adiutorium 6 Gel.: om. rB.
3 probatum hoc est rhGel.i probatur hoc B. slc r&JB: si
Gel. 4 yrin ilUrici B (irim iUyricam Gel.\ iris ilUric^ r.
erbum r (herbi pulverem &): herbam BGel. radices rB:
— cem b Gel. aequis p. : pondera singula adscribit b i. e. il.
omnibus. 5 tundas . . . misceas (rel. : tunduntur . . . mis-
centur B, tunditur . . . miscuntur r. 6 medetur r Gel. (cu-
rant b): eduntur (I) B. aUquando (aUquotiens Gel.) pinna
(penna r) moUi liniendo (cum pinna moliendo b) aUquando
(aUquotiens r Gel) p. gargarismatium ( — rismum rb) rh Oel,:
om. B. 8 anthera rb (anthiram Gel.): anthore (sic) B. cf. Ckm.
p. 78, 1. genit. habet B^ accus. (r) b Gel. 9 uncias binas
B (-^- n. in sing. repetit b): ari. "f-- II. r, ana uncias II. Gel.
10 semuncias singulas B: ana semuncias singulas G^ an. sin-
gulas semiuncias r. in uno rBGel.: om. h. 11 tunsa rhB:
contusa Gel. #i commiscis et in buxide habebit (sic) h: ha-
bebis rGel., adhibebis B. 12 coegerit rb: cogerit B (oon-
gruerit Gel.). aut pulvere (— re b) b Gel. : aut cum pulvere B.
aut c. m. et uteris b: aut c. m. commisces et uteris JB, aut c.
m. commixtis uteris Gel. (pulverem cum meUe commisces et
uteris r). 18 Uniendo rbGel.: om. B musae B: musa
hGel.^ musa r. diffamatus r, difamatus b: diffatus Gel^
dispariatus (sic) B. 14 ros sy(i r)riaci rb Gel.: roris syriaci B
po8t dif. descriptionem sic <Mit b: qui sic conficitur. Balaustie
or
dr. im. Croci magmatis dr. m. Alo§. croci. Mirre. Aluminis
EUPORISTON FAENOMENON. 55
~ 5i vero uva demissior riierit et faucibus iadigiialts fi
reumatizaverit, gargarismatio ex speciebus stypticis conreclo
tepido tmminebioius, ut ex aqua ?el melicrato ubi dactylt
decocti fueriut aut rus syriacus aut vitium turiones tnol-
lissimi aut sorba aut mespila vel certc gallae aut similia
virlutis cetera.
raucos vero sic corriges. tragacanltmm miindum sub
lingua teneant el quod emadiierit glutiant. ova recentia
incocta frequenter accipianl. aut arteriaca utantur. cro-
cum tu9 masculum murra tragacanthura ex aequo cuni i
passo miscentur et termitnr, et pro ecligmatio adliibentur.
ego etiam sucum glycyrizae ex aequo semper admiscui.
■01831. Calcaati. ana d. III. aingulos. laoinelliB Tmi nigri quod
floficit. Quibufl tritia et cribratia cum oiimelle trociscoa ia-
foma et [cum auco las B^iaci et mel id menicrato adhi-
beuduB eet. sed cf. infra 1, 83.
1 in marg. rubr. de uva 6. demJBBior bGtl.-. dimisHiof
rB. S in(i r)miaebimiiB rB (intninemus b): mouebis Od.
nt (es a. t. m, gargaridiet ubi , . . decocti fuecint eta. u< m
ie^it Gel.), nt (e. a, t, m. ubi decooti fuerint aut ros Bjriaoum.
Sic a^ee ete.) b, et (es dactylia in aqua vel melliorato de-
cootis aut roflis etc. cMn» abl. . . . adiiibebimus) B, ut (es
dactnlis . . . aut roais etc. ^ B .. . adhibemuB) r. i iob iy-
riacum bOel.: rosia Biccia rB. hic b interrnptae sententiae
disieetis verbis media infert alia Sic sales tnti cum meUe
moltum prOBQnt . . . Nam et gargariBBmum his adhibsB tepidum.
aqii& vel mellicratum ubt decoieria aut lenticulam vel sorba
ant meapila vel gallam vel mirta vel cetera Himilem vir-
tntem habentia ... vitis oculi frondosi tenerrimi post
Ticium ex gloBsa add. r. turioneB etc. Get: tnrioaibua etc.
(flbl.) vB. 6 gallaei g»i&.m lnfuaiB et decoctis adhibebimna S,
galtiB iDfnais et decoctis et gargariflmatinm adhibemus r {qxii
omittv/nt aut aimilia Tirtutibua cetera q\*ae add. Oel, cf. b).
7 BaucoH— (12) admiBCui rbGsl. {habet etiam CMa.): om, B.
ef. Marc. p. 138, 29, 31 Eelmr. 8 emaduerit bOel.i ema-
naTerit r. OTa rb: oia. Tero Oel. 9 frequentet 6(?e!. :
om. r. aut arteriaca r, 4 tiriaca b: aut bac theriaca Oel. {cf.
similem nrt. apnd Marc. p. 133, 1). crocura: sic b Oel. (cc r).
10 tua (maaoulum add. Otl.) hOel.: libani r. 11 miaoentut
(eommiacentui' Gel.) et rOel.: om. b. et , . ,_ adhibetur
' -beDtar r) rb: ut . , , adhibeantur Gel. j^ helii "" "
" " 'fitto aUgmatio ffci).
56 THEODORI PBISCIAKI
iu tumore vero posita cum amplius reumatizaverit^
sales triti cum melle multum prosunt adhibitL et dacty-
lorum ossa^ et si nuces virides inmaturas comburas et ei
his pulverem facias et admisceas similiter aut modicum
5 despumati mellis aut melicratum. et alumen umectmn in
vase fictili coques^ et post ck pulvere facto uvam tangas^
et continuo desiccatur. sic de pulvere radicum caulium
combustarum^ sic etiam de aneti similiter.
54 si afflatio oris fuerit; quod aptham appeUamus^ nimia
10 ustione intercedente^ rosam siccam cum meUe tritam locis
impone. et portulacam in meUe similiter infundimus^ et
massandum damus. et olivae folia viridia in vino decocta^
ex quo tepido os frequenter colluendum est nam et
aveUana cum despumato melle contrita pro electario semper
15 adhibenda est^ ut oris ustio depurgetur.
1 posita(8c. uva) : sic guasi non Tutbeant intermediap, 56, 7^12
etiam rh Gel. cet. ef. ad seqq. gr. p. 362 v. Ssqq, 2 triti c.
m. m. prosunt &dhibiti (— bito h)hB: tritos c. m. adhibeto Gel.
post adhibito {sic) add. h vel cetera supra dicta qnorom effi-
catiam semper probayimus (quae speetant ad impra addita post
ros syriacum). et: {sic) rBGeh (ow. b). 8 et si rB:
etGel.yYelh. comburas r, combures(— ris&)&J?: cum myira
Gel, 4 et om, B. facias et adm. etc: sic rBGel, {haec
hrevitis h). aut modicum mellis B, aut despumato melli (aut
melicrato) Geh, aut modico dispumatu mellis r. 6 hu-
mectum h: humidum B Gel., liquidum r. 6 et post ex: et
post eo Gel., et postea rB, ex quo h. facto (facito r) B Geh:
om. b. uvam tangas: uvam siccas et rB Geh, tacta uva b.
7 desiccata B sic ae— similiter haherU rB Geh (sed inserta post
coques v. 6): om. h. 9 afflatio oris b Geh, afftatioris (fiierint) r:
afflatum os B. aptam h: afatham B, cautam CM., huatam
afflatamr. 10 intercedente rh Geh: accedenteJS. 11 Iponor
(Ipon h =* impone B Geh). in B {elg gr. p. 362). : cum 6,
ex Geh 12 massandum hGet.: — dam rB. decocta B
(decoque GeL.): cocta h. 13 et (tep.) add. B. ob rbB:
om. Geh 16 depurgetnr rhG^h: purgetur B.
EUPORISTON FAENOMENON. 57
XVin. De minutis papulis in facie vel ubique
nascentibus quas ionthus dicimus.
lonthos appellatur qui in facie quam maxime yeluti55
brevissimus tumor iunascitur repentinus^ qui umorem ali-
quando pinguem aliquando aquatiorem emittit; pruritus et 6
Yuhierationes procurat. hic oxymeli ex acri aceto et melle
aequis ponderibus confecto frequenti confricatione curatur.
et amygdala amara cum aceto acri contrita similiter ope-
rantur. nam et trocisci ex hoc confecti et in aceto reso-
luti medentur. post vero saponata lavare linimenta con- lo
venict
si vero veluti exanthemata quas scabias dicimus^ in56
facie vel genis ex um(ft*um acredine vel plenitudine appa-
ruerint, hederae agrestis folia cum melle contrita pro
linimento adhibenda erunt. aut certe alium cum salibus is
tritum mixto oleo roseo similiter adhibetur. sic galbanum
oleo resolutum^ sic faex yini et iris illyrioa^ utraque con-
tusa et cum oleo roseo commixta medetur. et cedria cum
1 sic (et pro vel r) tit. in rh GeJ. (ionthus Gel.: yctic^
f. e. yctericua! pro yotic'' corr. b: De papulis minutis ubique
nascentibus XVII. B, cf. gr. p. 352 {Gal. XII, 825. 827).
2 quas i. d. om. B et hic {qui ad texttts vnitium trahit) r.
8 lonthos {Gel. , Yovt'^ incertm h) app. qui 6 Gel. : Quibus JB,
lontos dicimus quibus r. 4 breyissimus rh Gel.: levissimus B.
repentinus rB Gel. : om. h. qui— emittit h Gel. : humorem
ahquando pinguem aUquando aquatiorem mittens (emittit r)
rB {cf. gr. f*^ ii6vov iia%vv p. 352). 6 procurat rh Gel.: pro-
curamus B. hic Gel.: his rh {om. B). et melle — (8)
acri om. r. 7 frequenti confr. (perfir. Gel.) curatur h Gel. :
confricationes curantur B {qui om. frequenti =^gr. ijcLfisX&g).
% operantur B: — ratur rhGel. 9 resoluti r Gel.^ soluti B:
dilnti ita h {diaXvatv gr.). 10 vero rh: vero etiam B Gel.
saponata {sc. -t&, — to Gel.^ adnmvi, gr. p. 322) . . . linimenta
b Gel.: sa^oneto . . . linimento B. 12 scabias rh {cf. JEscol.
etc.): scabies BGel. 13 acredine hBGel.: acritudine r.
vel plenitudine rhB: om. Gel. 17 oleo h Gel.: cum oleo rB.
fex rbGel: fpces B. 18 medetur hGel.x medefexsLuteQct "B.
cedria: cedriacocta r. cum resina et ceTa r B*. cvvm <i«t%."b(^.
58 THEODORI PRISCIANI
resina et cera aequa ponderatione commixta^ et adipes
anserini similiter cum resina et oleo et melle operantur.
nitrum quoque cum porcinis adipibus. nam et murra cum
tripla ponderatione alii melli mixta continuo id praestat.
5 et spuma argenti cum foliis rutae viridibus et acri aceto
commixta papulas suprascriptas et scabias totius faciei
percurat. si vero tumor remanserit post curationem^ sales
fossiles triti cum aceto adhibentur^ aut taurinum gluten
cum sinopide et aceto.
57 si impetigo ck hoc faciem vel cetera membra occupa-
11 verit; per initia triticum in lammina candentis ferri super-
imponito^ et veluti suco qui exhinc emanaverit adhuc
tepido loca pinna perungues frequentius.
aliud. gutta ammoniaci cum aceto contrita perungue.
15 hoc et murra similiter facit. sic cummi et tus masculum^
sic lapathum contusum cum salibus et aceto^ sic gluten
taurinum in aceto resolutum; cni mannae turis admiscen-
2 similiter {fB Gel.) po^t melle Jiahet h. 8 cum tr. p. alii
melli mixta rB Gel. {uhi allii melli in ras. J?, mixti et contriti r):
cum duplo pond^re mellis comixta h. 4 id pstant r, prae-
8tat(o/». id) B Gel.i medetur h. 6 viridibus rhBi viridis Gel.
6 commixta Gel.i mixta B^ contrita h. papulas supra
scriptas et B^ papulas et h: similiter Gel. scabeas r: sca-
bies hic hBGel. 7 percurat r (percuravit Gel.): procurat B
(curat h). remanserit rhGel.: permanserit B. 8 adM-
bentur hGel. ( — betur r): compescunt B. taurinum glnten:
s. nervi tauri add. h. 10 ex hoc: sic rh Gel.B. 11 per
—(13) frequentius rB Gel. (gr. p. 353 = Gal. Xfl, 831): om. h.
lamina rBhGel. candentis rB: calenti Gel. 12 qui ex
hoc B, qui ex hinc r: qui Gel. 13 loca r Geh: om, B.
pinna (penna r) perungues r Gel. : penna perunguito B. fre-
quentius r Gel. : Et mirra similiter facit. Frequentius (et gutta . . .)
praeceps add.{quae sunt v. lo)B. 14 amoniaci h: ammoniaca
( — cl r) rBGel. perunge ( — gue r) rhGel.: — guito B {hic
infert h: et affronitrum cum aceto ita medetur.). 16 simi-
liter rGel.: cum aceto trita h. sic gum. sic thus masculum^,
sic gummi et thus m. Gel.: sucii mentae tus m. B, sic tus
masculum r. 16 lapatum Gel.y lapac(t r)ium hr: appium B.
contusum rhGel.: contritum B. sic gluten taurinum in aceto
rB: oni. h Gel. 17 cui— pulvis rGel.: cui manna et tus
admiscendum est. pulvis B (cui manna thuris amiscenda est h).
EUPOKISTON FAENOMENON. 59
ilu« esl pulvis, similiter adhibeQdum. aliud. sulpliur vivum
cum aceto et pice commisce et utere.
si plures innatae fuerint, aceto tepido primo romenla,
postea nitro cum aqua soluto.
si autem longi temporis fuerint aut agresles, plumbiS
rasuram, sulphur vivum, gluten taurinum in acelo viscido '
ftoctum el solutum unguamus. aliud lilii agrestis lacrima
loca peruugue. aut lapathi radicis corticcm cum aceto
nonterimus et cataplasma ailliihemus. ante ttmen nitri
pulvere loca derricaho, aliud. malvae agrestis semen in- 1
matiirum colliges et es hoc sucum elicies. quo cum Tre-
quenter linicris, et antiquas et agrestea impetigines per-
curabis.
aliqui ex diversis supra scriptis speciebus Irociscos
1 Binuliter (et aim. Gel) adhibenditm: et (est B)
bendna rB (om. b). aliud BGel.: aic h, ont, r.
vivnm glate taurinum {iie itentin) cum ai:. r. 3 c
et ntere rBO^L: commistam b. 3 si pl. i. f. Gel., lopeti-
giDes plurBB si itiii. f. b; et si pl, i, f, r, si plurea inaat^ aint B,
primo rBGel: priua b. fomeQtabia t. i soluto rGel.:
(nitrj . . ,) reaolutri (adhibeto) 6, oollaito B. poat Bolato al. m,
iH r rubrieam habet hanc: Item de fiuf (pro ff) lioimentia
•s Item de aupradictis liuimeatis BGel., quae ex marg. irrep-
tertint (om. b). 6 au r: aut bGel.B. fuerit rBOel.:
— rint 6. agreBtea: agrestia (sic) rbOel.B (AyQiovs liixl)vas
Oai- "KIV, 578 eap. III, agrias inp. Marc p. IHS, 1). 6 haee
CMm semuneiae signo dat b. T nnguamuH rGd.\ inua-
guamua B (nngeamua 1>). lilii agrestig lacrima (— mo 6)
penlDguo ( — geo h) b Gel.: lilio agresti lacrimarum loca perua-
gne S, (Alii.)lii agrestia lacrimo loca perungue r (c/. Hm. 21,
tAT). 8 aut bGel.B: alii (pro aT, ali ■=• aliud) r. Lapathl
eU. B. gr. p. 35.3 (lapacii Bb, — tii r). 9 et cataplasmata
GeJj, et cataplaama rB: et p ca,t3plaamat^ b. 10 aefricabo
BGel.t fHcaoo b, defricamus r. aliud rB&el.: mtm et h.
I mklve agretitiB rB {fialaxis iYfias Gal. XII, 8B1): mali
' aareatia Oel, mali granati b. 11 eliciea S Gel.: eicies h,
' Baieiea r, IS antiquas rb Ge!.: antiquitas {sic) B, agrestea
(agBteB rl rBOel.: maiorea 6, IpetigineB om S. ^ercurabia
rS: curaa b, cnrabia Gel. 14 diversis Bupra acriptis (as b)
bB: diveraiB r, diver
60 THEODORI PBISGIANI
ad maiores has causas hoc modo composuenint alcyonii
combusti semuncia; chamaeleontis nigrae radicis unc I^
asfodeli radicis unc I^ sulphuris yivi^ turis masculi^ pyrethri^
afronitri semunciae singulae; glutinis taurini unc I^ omnia
5 cum aceto coquuntur et fiunt; et operantur. cum yero
mundatae fuerint et percurataC; asini adipibus loca per-
unguC; et post semiae maculas colorem restitues naturalem.
haec omnia quo fieri possint; catholicis primo purgationi-
bus relevaKli sunt.
10 XVnil. De ustione calidae vel ignis.
59 Ustiones antequam flyctidas hoc est yesicas erigant^
muria olivarum frequenter infunde^ aut easdem olivas
1 ad maiores has causas (curas B) rBGeJ.i ad maiores et
afip^estes inpetigines b. compoBuerant rB: confecemnt h Gd.
alcioniu combustu S ^ (sicr, L 6, semunc. I. Gel.): alchionii com-
busti semuncia B. 2 (8) radicis rJ5, — ces Gel., rad' b.
8 sulfur yiyum, thus masculum. peretri (piretrum Gel.). a£ro-
nitrum ana 5. b (au. ^ S r, ana semunci^ smgul^ sic B^ manna,
semunc. singulae sic Gel.) b GelB. cet. cf. Gdl, XH, 83$— 3.
signa ponderis habent r&, unc BGel.^ cum acc. rhGd., cum
gen. spederum B. 4 o. cum aceto coquantur (sic) et op. B:
0. c. a. coquuntur et fiunt. et op. r, o. c. a. decoquuntur et
fiunt. et op. Gel.f o. trita cum aceto contrita coqunntar. et op. b.
5 fiunt : sc. trocisci. 6 percuratae r Gel. : procuratae B, cu-
rate b. asini adipibus rBGel.: asinino adipe b. 7 et
post semie maculas r: et post ad nigras macidas &, et post
serenatas maculas B (ita macidis Gel.) cf. 1, 37. 7 resti-
tues n. b Gel., — as n. ^: restitutis his turalem {pro — tuis his
naturaJem sic) r. 8 quo B Gel. (que r) : ut b. primo B Oel. :
prius r, om. b. 9 releyandi sunt B: rel. s. yel iuvandi add.
b Gel. {item, Chisiantis). 10 De ustione (ustionibus Gd.) ca-
lidae {sic) vel ignis XYIII. BGel: De combustione calide b
{totum caput om. r, gut tamen titulum hahuit in indice praemisso
XX De combustione calide yel ignis in corpore, sicut index
Chisiani et, qui om. in corpore, Berolin.). ut non hahuit ommno
codex aJter guem exscripsit r, ita mancum est capitulum in B,
dirutum in Geh, interpolatum in b, omnino duhium, nec in
graecis eius vestigium. 11 fluctidas B, flictidas &c, phlididas
Gel. hoc est bcGel.i om. B. muria: muria omnes. 1% ant
hcGel: et B.
EUPORISTON FAENOMESON, 61
coQtritas imponito. et lactucae tritae cum saltBus
pro cataplasmate impositae continuo curant. et Tet lauri-
aum cum aqua pluviali adhibeto. alumen scissum cum
aceto contritum omnes ustioaes uugueado pcrcurat. nsm
el lus masculum cum aqua tritum simiJiter operatur, et
sales ciun oleo roseo triti tnlinientur, et lietae eiixae con-
Lritae impoDenlur. et poilines Iritici cum ovts crudiB
Diizti auperimpoauntur. sic etiam liederae agrestis folia
in vioQ cocta curant
si vero post easdem ustioncs vesiculis luertnt in'<
quietati, murram ctun vino tere et impone. aut calcis vivae
pulverem cum ceroliirio tempera et linteolo inlinitiun im-
pones. si etiam vulnera fuerint, porrum tritum locis
impoaito, aut maivarum folia elixa et cum oleo trita
superimpODC, ant leDticulae pulverem cum melle commbEtum
inducea. sic et coiumbnrum stercore combusto cum oleo
2 pro cataplasmate om. bc. et -(4) percumt bc: et
t. t. c. a. plarima infunditur, aJiud. aJiimiQe aciaso c. a. oon-
trito 0. u. unguo B, o>n. Gel. 3 adhibeto c, — bito b,
4 pereurftt 6: procurat e. uam et B Gfl.: et bc. 5 ope-
Tator om. bc. 6 iulinentur Gel., inliniuntur B (om, be).
7 impooentnr Gel.: — nuutur B: aimiliter operantur be. pol-
linea — auperimponnntur B Gel.: polLinis t. mixti c. ovo crudo
Ipouito b, polliaes t. cutn ovis crudia iuponito c. 8 uiiitia
BGel. etiam om. bc. 10 ai bcGel: ain B. eaadem
ustiones Gcl., eandem uationem bc: easdem uiutioneB £.
va(i b, ea c)siculae fuerint inquietatae beOel.: vesiuulag iaquis-
tnit B. 11 impone bcOtl.: impoaito B. aut: et b.
IS et lioteolo iinitum b Gel. (et in linteo linitum c), et in liu-
teolo linitum B. imponea b Gel., inponiB c; — ne B, 13 po^
ftiariut (fecerint B) confiituo hahet Gel. qaae sapra in cap. de
oeuUii p. 26, uno uf videtur foUo inUgTO rcinoto desideratUur a
wrbit fronti inlitam iuva-t tteqw ad. v. oouloa pcocurat (»6» in
fint g/uaedam deleta sunt). 18 pormm t, ]. inponito hc: porroa
tnito et locis impone. aut m. f. e. et cum oleo BupenQtrita
(mc/) impone» B {immt ap. Gel.). 16 aut (et be) — com-
aiixttmi bc tt (gwi add. induceB)£:dwunt Gel. 16 gic £: oi». b
(iUm Gel. ifHt iw. et col, ete.). et colamborum stercore combuato
eontrito in linteolo adhibito Oel. (et columbanim — colum-
~ cOBllmstlBS ^ linteo -— ■ linia add. c ■ — looo
62 THEODOBI FRISCUNI
coDtrito in linteolo adhibito omnes yulnerationes ex ustione
venientes facilius percurabimus. sic etiam stercus oyium
curat incensum similiter cum cerotario mixtum. et canis
capitis ossa incensa et aspersa idem operantur. sic coclea-
5 rum incensarum cinis <^aspersus combusta sanat nec cica-
trices parere facit^. liquamine suino post ustionem fre-
quenter loca usta lavare conveniet et cancronim flumi-
nalium incensorum cinis cum oleo curat. sic et tostae
cucurbitae cinis cum oleo adhibetur^ et lenticulae semi-
10 coctae ex aqua bene contritae pro cataplasmate compe-
tentius adhibentur.
61 XX. De carbunculis.
Generaliter his omnibus per initia flebotomo subvenien-
dum est. specialiter vero locis superimponendum est cata-
15 plasma de arnoglosso et pane mundo et lenticula cocta ex
aqua. vulneribus vero acria et calidiora medicamenta
ordinamus^ ut est Andronius trociscus aut Polyidu^ soluti
Ipone hc): sic et colamborum Btercora comburis et in linteolo
cum oleo contritis B.
1 omnes . . . percurabimus (percurramus b) b Gel. : omnes
exustiones yenientes percurabimus B, onmes ex ustione ve-
nientes facilius procurabimus c. 2 sequentia omnia (asque
ad fin. cap.) om. B. sic — mixtum {ubi tamen incensa na-
bet) Geh: si st. ov. incensum cum c. mixtum adbibeamus bc
{qui cum praecedentihus Omnes vuhi. etc. coniungunt). 3 et—
operantur: sic hcet (qui v. 4 et et idem om.) Gel. 4 aic c. i. (com-
bustarum hc) cinis Gel.: haec et quae addu/nt aspersus c. s. et
nec {sic) c. p. facit infra post (v. 11) adbibentnr ad fimem ha-
hent hc. 6 liquamine . . . conveniet Geh^ uhi sic (jpost ope-
rantur v.4) hc: Plantaginis folia trita Iponito. Liquamine suino
(sumo c) fr. loca usta lavato. 7 fluminalium Gel. : fluvialium h.
8 tostae Gel. : ust§ h. 10 pro cathaplasmate . . . adhibeatur
( — bentur c) h: cataplasma . . . adhibetur Gel. 11 post adhi-
bentur sequuntur aliena inhc^ adipem berbicinum . . . lilii folia
trita imponito. 18 Generaliter et flebotomo (sub)veniendum
(item mox superimp-) om. Gel. (qui apatia alba praebet),
16 et(p.)6: om. rGelj cum (pane) B, ex (in rb) aqua b Gel,:
om. B. 17 ut est rbGel,: ni B, aut polydionis Gel.^ aut
EITOEISTON PAENOMENON, 63
ipii caiu ilulci vtno el pin^i <^8ub coDfectione tempernte^
infuso motario pro cataplasmate ioipoQuntur.
aliqui vero e nostris his probalis atliutorils car-
bunculos curaverunt. mollium sarmeutorum combustonim
cinis adhibitus iuvat. rutac viridis folta cum aceto trila,
ervi pulvis cum yino trilus, slercus ovium tritum iTilneri-
bus imponitur. lici sicrae in vino coclae et contritae
imponuntur. ut es altitudine vocari possintj nuces vetustae
coDlritae imponuntur. haec adhibila bene novinius operata.
si vero, amice rarissime, his adhibitis, vulneris radixfl
occupaverit altiora, cauteres admoveo eodem loco, si nul-
luro occurrerit praeiudicium ut loca vitalia periciitentur,
quae sunt in musculis aut nervis aut tenontihus. quae
ignis non poterunt sustinere tormenta, frigido rectius cau-
lerc hoc utimur, qui Irequenler a nobis adlubitus profuit, i
poliidijs r, aot ^olidus B (om. b, ubi sic ut eet andronicua trq^
ciscuB cum dului vino pinguiter aolutua). Bolote qu^ r, Boluti
aeque GeJ., solicius. qui B.
1 et (pinffui) Gel. et {ubi c. d, et p, v.) r: aut B. e\>h
conf. tetDperaie Geh, iub coDfectione operatur r: om. Bb. 3 in-
faso (in add. Geh) mortario B Ge}., iniiiBum in mortariii r (hH
6 mutarinin in eodem infiisiim pTO cat, adhibemus). Bub
cataplaemate (vulueri ddif. r)impODuntiirr6r2,, s. c, imponaturB,
3 aliqiii— (y) operata om. B. e noBtnB Geh: om. rb.
I aannentorum 6: Balsamentorum rOel. 6 adhibituB iuvat
bGel.: adiibitur (sie) cura r. trita (inponito 6): om. rGel.
6 ■)« berbi h, et ervi r. 7 ficus siccfte (ficuB sicci r) . . . im-
panantur rGel.: fioua siccaa ... Iponito 6, in rb: et in Geh
8 nt— (9) imponuntur oni, r. ut Gel.: Ut carbunculi 6, 9 (v.
coutritaB) jpouito b. operata Ge!.: operari rb. tO amice
kSe TbiGet.y. om. B. vnlneribQa radu rGel., nulnB rad" 6.
II c. admoveo (admovendi B) eodem loco rBGel.: cauteriis
erdem lom amoveo b. nullnm occurrerit rGel.: uulb"i (corr.)
ocGnrrai b, nullum occupaverit B. 13 aut tenontibua Gel.,
axt tenentibus B, aut intenentae r (ubi b Que annt musculi
snt nervi. aut intor nudia), ^ 1* poterunt 6el. (— rit iJJi):
poBBUnt r, frigido~(15) utimur (utamnr b) b Gel. ; Qua de
re frigido cautere utiniiir r B (ubi ante frigido in teicUtm r
miffravermt vcrbii confectio caustici). 16 qni— debet bGel.:
quod t^eqaenter approbabimuH ( — viniuB r) rB {nbi tamen r
' moda' fieri dabat). '
64 THEODOBI PBI8CIAKI
qui hoc modo fieri debet aqua in qua calcem vivam ex*
tin^imus^ miscemus faeculam nitrum et saponem sub
aequa ponderatione^ et ex hinc linimus loca quae comburi
mitius plaoet. super tamen cataplasmate loca tegenda sunt,
6 quamdiu escliarae cadant quae altius inhaerebant sunt
et alia quae veluti clavos possint evellere, ut uva passa
enucleata sola contrita facere solet aut fici siccae in
vino decoctae et tritae. sic lupini in vino similiter cocti
et purgati teruntur et imponuntur. sic stercora columbo-
10 riim cum melle contrita. sic menta cum aqua contrita.
sic nitrum cum nita viridi et aceto tritum. sic sapone
cum uva passa et porcinis adipibus^ admixta etiam pice
liquida^ omnibns sub aequa mensura temperatis et ad-
hibitis velocius semper loca periclitantia a carbunculis
15 liberata sunt.
. 1 aqua b: aquam rB Gel. in qua jB&, in quam Oel., in
Xom. q.) r. caJcem viyam extinguimu8^eztiii|[iiemai r, tingui-
mus Gel.)rhGel.: calcis yiyae eningaimus {eum aXbo 8
vel 9 litt.) B. 2 feculam nitrum et saponem b: feclae nitro et
saponis (uyeque p.) B, fec de nitro et saponi (lub eqoa p.) r,
feculae et saponi Gel. 3 ex hinc r: ex hoc 6, ex hia .&, om. GeJ.
4 mitius rhGel.: om. B. s. t. c. r& Gel.: super cataplannata .B.
loca tegenda (tangenda rb): (om. loca) oonte^renda €M.
5 scara r, ira B: sordes eius (eiusdem b) Yulneru bGel. ca-
dat rB. inherebant rb Gel.: — ^bunt CM. Bunt rB: om.
bGel. 6 et alia quae ex hoc yeluti clayos possint evellere
Gel.: et ali§ que veluti clayo8(claucos r)possint eyelli(— lere r)rb^
et aJia q. os ciauliB sepeliant B. ut Gel.: et rB, om. b.
uyae passae etc. Jo. 7 et tritae B. facere solet rb&el.:
om. B. ficus siccae (siccas r) etc. rbB: fici sicci ete. Gel.
8 cocti r Gel. (decocti b) : om. B. 9 teruntur et imponimtur
rB Gel.: triti Ipositi b. columborum r Gei.: — barom bB.
11 yiride r ( — di rel.). sapone (. . . mixtu) b: sapo G^., sapa r,
rap^ B. 13 sub aequa rBGel.: equali b. et adhibitis
rB, adhibitis Gel. (adibita b). 14 yelocius r Gel.: ulterius B
{unde ulcerum Neu.), om. b. periolitantia B. a carbun-
culis rb et (om. a) Gel.: om. B. 15 liberata sunt rBGeh:
liberant b (seq. aliena in bc).
EUPOKISTON FAENOMENON-
XXI. De vulneribus variis t^uusis iiinicLis
corporibus.
Seu telo seu morsu canum alianimve leranuu seu c\f
quolibet casu nervo vnlnerato, quos neurotrotos appella- '
BiliB, iiDpactis vulneribus generaliter omnibus eontiiiuo hoc
adlit}>eadum erit cjuod gtutinare et cm'are membra valeat
vnluerala.
muirae piilverem aspergo. ijuod permanere fariam
sine alit|nn umore. conlinuo eteoim et glutinat et col-
iigat. et riibus elixa et trita boc facit, et iris illyrira i
ttmsa et meili mixta simiiiter, in panuo liueo imposita.
«t aristolocliiae pulvis cum aqua mixtus bor idem facit.
nam et osau i^aepius colligavil. el omfacium ti-itum cuni
vioo sic curat per initia adbibitum. sic turia mascnli,
nam et murrae pulvis cum vino et melle coctus et tem-
peratus continuo medetur.
sane sub his adiutoriis quae semper fnturis obstant
fervoribus, utilis est sub uno scbematc etiam patientia
1 tit. De vulneribna inflietiB corporibuH Gel., De Tulneribu»
vwiia CBUBJB factis in corporibua («11». ind. r) b, De Tulneribug
«riisoaaifcuB infiias. XX..B, Dev. v. oaBibua infliris corporibnar.
S8eu rB Oel.: om. b. moiBu rS Gd.: morBibna b. aliarnmve
(alicmimTe r)rB: rabiosorum vel b Oel. Ben(6s quolibet)—
^ppellamus om. b (qui hucusque rvhrica tcrip»it gumi (itu/uni,
M Gel.). 4 nervo rGd.: neutro B. q. et neuro-
ferotoe Gel., q. neutrotoa rB. 5 Impactis Gel. (inpactis B va-
OK^Mt r): Factis b. omiubuB generalitei B (g. □. rb Ge!.).
S erit BGel.: eet br. 1 vulnerata rBb: uulnerum Gel. (gwt
VHt. Unrrae]. K quod permanere tI/B: quo perare (sic) Gel.
fi etenim et rhGel: etenim B. et tgl.) bGe'.: om. B.
eolligat Oel.t — git rB {~g) b. 10 eliKa et trita rBGel.t
fllixoa et tritus b. et biris r, Bt jris b: hoc ^s B{Griil.).
11 melli rBb: melle Gel. similit«r B Gel. = idem facit 0.
IS inistna tB (— tfi b): mixta Gel. 18 conligavit Gel., ooUi-
^iTitr: iioUiga,h'\t B {haec a naxa «gq^. ma, b, gwi deinde aic curat
ni ert oaaa colliget). 14 initia rBb: initium Gel. turia
riOtl.: pulvis tnris B. 17 obataint rb Gel.: aubatant B.
IS «emate rb (sctl iac«ntil)us ef. 2, 80). patientia rbB:
66 THEODORI PRI8CIAKI
Tulneratis. a lavacris vero, a foci vel solis calore vel
aeris frigorC; clamore; vinolentia^ usu venerio^ ii*acundia
custodiantur; necubi quod iam aut collectum aut glutina-
tum est OS; his occasionibus resolvatur.
64 haec etiam requirenda praetermittere non debui, amice
6 carissimC; per omne corpus recentibus vulneribus frequenti
approbatione laudata^ quae te adhibere suadeo. alii com-
busti pulverem vuUieri asperge. sic etiam sciUam tritam
imponito. et sub utrisque adiutoriis quattuor continuis
10 diebus penitus vulnus maneat in quiete^ quo continuo per-
curari possit. nam et murra et lanarum sucidarum com-
bustarum cinis vuhieri aspersus similiter operabitur. item
ahud. mah granati foUa cum melle contrita mixto vino
imponitO; desuper linteolum infusum resina terebinthina
15 superaddito^ id lanis operiatur vino et oleo dihgenter infusis.
ahud. fabae syriacae radicem siqcam contundes et
cribellabis et loco eius pulverem asperges. aUud. oUva-
1 vulneratis Geh: — ti B (uuhia h). vero a rBGrel.:
vel h. 2 aeris rBh: ab aeris Gel. vinoleiitia b et ( — ^ti^ B:
violentia Gel. venerio Bh: — ris rGel. iracundi B.
8 necubi rGeh: ne ubi &, ne B. aut {ante coU.) rBi om.
Gel. (quod iam aut om. h). 4 est 6s. liis . . . (stc) r: est his
BGel^ fuerit. his h. 6 requirenda ( — entia r) rb Geh: om B.
debui Geh (deberi r, dubii B): debemus h. amice kme rh:
amice B Geh 7 laudata rBGeh: laudanda h. quae . . .
suadeo rhOeh: om. B. aJii B^ aJUi r: panis hGeh 9 im-
ponito rB: super iponito h Geh quattuor rB (tribus h):
istis aliquot Geh 10 vidnus r Geh: mn. h Gel. in quiete
(corr.) Geh: inquietatum rbB. quo rBGeh: et b. 12 dnis:
ex equo tritu add. b. operabitur rB: operatnr Geh item
aUud r Geh et (ruhr. scr.) B: om. b. 13 maU granati foUa
rB: maJa granatab, malogranata Geh contrita rGeh:
trita bB. mixto (mixta r) vino B Geh : vino mixto b, 14 re-
sina & terebinthina B (!), resin^ terbentine r. 15 superad-
dito rBGeh: super ponito h. id: ut Geh, idem r, item B,
om. b. diUgenter rBb {uhi infusis diligenter r) : — tius Geh
16 aUud rGeh (item aUud ah m. B): om. b. contunde et
cribeUa et loco eius pulverem asperge Geh^ tundis (et add. r)
cribeUas et loca ( — co -r) eius pulvere ( — e r) aspergis rB
(tundes vuhierique asperge 6). 17 aUud Gel.^ item r (item
aliud al. m, B): om. b.
EUPORISTON FAENOMENON. 67
rum amurcam coques primo igni fortiori ad primam
undationem^ secundo et tertio molli vapore parcius ferveat
quo pinguescere possit. cum vero coagulaverit; repones in
vas mundum^ et cum' frigescere coeperit^ linteola infusa
loco percusso apponimus. operabitur vero fortius virtus 5
medicamenti; si gallarum puiverem admisceamus. aliqui
eandem amurcam cum eodem pulvere coquunt et ita
utuntur. et sulphur vivum cum origani pulvere aequa
mensura vulneri aspergunt.
qui vero ferro altum vulnus suscipiunt^ fel bovis65
unc n et ficus nigrae lacrimam unc I et adipes caprinos n
unc ni in unum commiscebis et temperabis^ et hoc medi-
camento curabimus. aliud. bacas lauri cum resina tunsas
locis imponimus. glutinantia vero adiutoria haec sunt.
resinae siccae pulvis. capilli hominum aequa ponderatione i5
cum ture masculo combusti et cribellati. sed cum pul-
1 (item 7) amurgam r. coques Bb ( — is r): coque Gel.
igni fortiori rJBGel.i igne forciori h. 2 undacioneni b: mun-
dationem rBGel. molli vapore rBGel.i om. b. parcius
ferveat rb Geh: om. B. 3 repones b GeL: — nis B. 4 vas
mundum rBGel.: vase mundo b. et cum fr. BGel.: et ut
refrigeseere b. Imteola infusa loco (loca r) rBb: linteolo
infusa in loco Gel, apponimus r, opponimus B: imponimus
b Gel. vero rB: om. Get. virtus medicamentis(stc)r: virtus
Gel., medicamentum B (mire op. et g. pulverem amisceamus b).
si g. pulveres ( — rem r) adm. rB: si medicamentis g. pul-
verem adm. Gel. 7 et ita utuntur rGel.: et ita utatur 6,
om. B. 8 et rB, alii vero Gel.: om. b. Sulfur vivum b:
Sulf(ph J5)uris vivi rB Gel. cum o. pulverem rGel., — re b:
et o. pulverem B. 10 Qui rBGel.: Si b. altum Gel.: in
altum JB, aliqd r, om b. bovis b Gel. (uobis r) : bubulum B.
11 unciarum 11. B, unc. II. Geh, "> II. r, 11 -7- &. ficus nigrae
rBGel.: Pice nigra b. lacrimam {6n6v) Geh: — mum rbB.
unc. I. Gehy I. -j- 6, "> I. r: unc. n. B. aoipes caprinas (adeps
caprinus . . . B) commiscetur et temperatur r J5, adipes caprinos
. . . commisces (et inpones) b, a. capnnos . . . commisce et tempera
Gel. 13 curabimus Gel.: curatur rB. aliud Gel. et (al. m.)B
item r. b. 1. c. r. tunsas imponito b {qm aliena infert hxec
Si vero ferro incisum vulnus . . .). 16 r. siccae r Geh (succg b)
resinesig B. 16 combusti et cribellati r Gel. (jxji^etem., ^^-
pilli . . .) combures et cnbea (cbe*) &: tmiai et cxT[b^«i.^ "B.
68 THEODORI PEISCIANI
verem aspergere coeperiS; perunguendum est vulnus pice
solutiore. aliud. particulam utris vinarii^ resinam ex aequo
combures et uteris pulvere colletico et qui frequenter
sanguinis fluxum valeat prohibere. et mandragorae foliis
5 tritis cum vino et aqua altiores percussus cataplasmabi-
mus^ quae compendiosius percurabunt. aliud. mali granati
grana dulcia cocta in vino diligentius terimus et in vicem
cataplasmatis adhibemus^ adiutorium probatiun. nam et
betarum surculos exceptis foliis elixos et tritos imponimus
10 similiter profuturos.
66 si canis morsu quis fuerit vulneratus^ continuo spongia
aqua frigida infusa aut oxymeli imponenda est; quae fre-
quenter exbinc irriganda erit. primo vero eiusdem vulne-
rati lotio vidnus secundum fysicos fomentandum est.
15 et porri cum melle triti et impositi eodem modo medentur.
et lacrima arboris ficus continuo si unguas^ hoc idem
praestat. et spongiae rudis combustae cinis cum liqua-
mine ficus mixtus par beneficium facit. aliud. sales triti
in linteolo ligati in aceto infunduntuT; et ex hoc vulnus
80 tamdiu baptizandum est vel infundendum quamdiu ex eodem
1 per(p)unguendum 6 G^c7. : pre(p)ung. rB. pioe solutiore
rGel.^ pige solutione 5(pice liquida&). 2 aliud r Gel. : om. Bh.
resinamrJ5:resinamqueG^6Z., et resinamfe. 3 combureB bOel.:
— ris rB. coUetico: collectico r, coUecto hB, collitico Gel.
et qui rBGeh: qui b. frequenter rbGel.i om. B. fluxom
rb: fluxus B Gel. 4 foliis tritis Gel.: folia trita rbB. 6 sJ-
tiores percussus rb Gel.: om. B. 6 cataplasmabimus bB:
— vimus rGel. 6 q. c. percurabunt b: q. c. percurarunt Gd.,
om. rB. aliud B Gel.: item r, om. b. 7 dulcia om. 6.
diligentius rbGel: — ter J5. 11 quis fuerit rbB: fuerit quis
Gel. 12 aqua rbGel.: aut B. oxymeli (abl.): oximeUl r,
oxmellita (^c) B, oximeliti Gel., oximel b. IB exhinc
rBGel.: ex hoc b. erit BGel.: est rb. primo rBGd.:
prius b. 16 lacrima Gel.: — mu b, — mo rB. ficus BbCfel.:
nci r. . si unguas (ungueas rb) rBb: inunctis Gel.. h. i.
praestat r Gel. (statim medetur b) : h. i. praestas B. 18 ficus r:
om. Bb Gel. par r Gel.: proprium B (ubi simpl. hoc facit h).
aliud Geh: item r, om. B. 19 confunduntur Gel. et — (20)
infundendum om. b. 20 baptizandum r Gel.: aptidiandum S.
ex eodem (ex eo b) vulnere rb Gtl.: om. B.
EUPOEISTON FAENOMENON. Qg
sanguineni eliciat. postea Tero transactis primis
diebos quibus fervor observari consuevit, cum saniare
Boepurit, eryum trilum cum melle Tuiueri impone, aut
lentis pulverem cum melle despnmato similtter. (|uae vero
in fervore Tuerint, spuma argenti cum melle trita et im-
posita rtmtiauo mitigat. praelomentanda sunt interea
vnlnera aqua gelida.
etiam qui humanos morsus patiuntur, similiLus adiu-
toriis supradictis percurabuntur.
si vero his accidentibus vulneriLus etiam nervus forte'
rnerit vulneratus, b quo grave periculimi frequeater evenit,
cutis eiuadem vidneris patefactio prius diutius custodtenda
est, ad umoris ex viilnere venientis digestionem, cum ex
hoc impetus et doloies averti possint. frequenter etiam
ferro hanc anastomosln procurare debemus. convenit
interea prae omnibus etiam his flebotomura adhibere, con-
venit etiam eos ventris piirgatione iuvari. aquarum sane
caJidarum fomenta fugienda suiit, quae putredines et in-
dignatioues saepe procuravemnt. sed oleo sabinensi vel
diilci tepido aut certe vetuslo frcquenter vulnera ipsa
fOTenda sunt. viride vero oleum vel gremiale penitus
ntandum est. utor attamen posl fomentationem olei ca-
1 eliciat (eliceat r) S: eiciat b Gel. tranBactia — con-
Bnevit bGeh: om. rB, 2 eum saniare (sanari BJ ceperit r J:
om. b Gel. 7 gelida rBGtl.-. ftigida h. 8 Bimibbus (ete-
nim add. Gel.) Tb-. Bimilibus om. B. 9 et (suprad.) 6 (o»b.
rSGel.). 10 forte (7e!. (forteB r): om. IB. 11 evenit
rSOel.: eveniat 6. 12 cutis eiuBdem YTilneris 6, coctia
eiasdem vulneria Oel.: cuiuR (patefactio prius custodienda est
«c) B. patefactio hB: — to rOel. 18 venientia rGel.t
venJeiauM B (ab humore ex v. Tenieate b). ciuu b Gel.: quo
rB. 14 unpetns et dolore(i rja rBGcl.x doloris impetu a.
poeBii) b. 16 anastomaaiii (nr) rB. 16 etiam bia B, lus
(om, etiam) r: his etiam Gel. \om. h). 16 ilebotiamum {sic)B
Slebotomari h). 18 putredinea et indignationeB rBh: putre-
inia et indigaationis occaaionea Gei. 20 certe oiii. r {mluB).
91 foveada rBb: fomentandti Gel. sunt rBb: erunt GeJ.
22 vitaadum rBOel.: evitandum b. utor attamen r: ntorat
tn b, ut ora tamen B: hora tamen Gel. olei^iS soUua tere-
70 THEODORI PRISCIANI
lidi supradicti sola terebinthina resina linteolis infusis et
appositis^ utilius si terebinthinae etiam euforbii quippiam
puheris admisceamus. feminis vero vel pueris delicatiora
corpora habentibus ctiam solius terebinthinae sufficiet
6 beneficium. ceteris vero ut superius comprehendi tere-
binthina cum euforbio. et oleum admiscendum est^ ad-
denda etiam cera propolis^ addendum sagapenum. solius
vel etiam lasaris aut opopanacis adiuncti rite beneficium
attestamur.
)8 aliud quod de experimentis ad nervorum vulnera-
11 tiones adhibemus. vivae calcis pulverem diebus canicuarli-
bus ex aqua marina lavamus^ quam custodimuS; huic medi-
camento mixturi euforbium sulphur vivum pulverem calcis
lotae diligenter in unciis singulis^ terebinthinam ceram picem
15 in unciis ternis. interea per initia curae vulnerationis cata-
plasmate tali uti nos convenit; ex melle aceto oleo roseo
modice admixto cum fabae pollinibus coctis et temperatis.
post cataplasmatis vero beneficium hoc est aptissimum
adiutorium. euforbium cera resina in singulis libris^ oleum
2 euforbii quippiam pulveris ( — re r) rbB: euphorbii pid-
verem quippiam Gel. 4 sufficiet rB: — cit Gel. ( — c 6).
6 comprehendi rB Gel.: dixi b. 6 et oleum ammiscendu est r,
et oleu amiscend' s (sunt) 6, et oleo miscendu est B: et oleo
admiscenda est Gel. 7 solius vel etiam lasara r: addendum
etiam lasar ( — ser Gel.) B Gel. 8 opopa(o r)nacis (- c^ B)
adiuncti rBGel. rite r Gel.: om. B. 9 experti certius
(cmte att.) add. Gel. (ubi sic b: etiam c^ra p. sag. lasar oppo-
panace omnibus adiunctis rite beneficium attestamus). 10 Aliud
Gel. : Item r, Item aliud B (Nam et alia que etc. b), experi-
mentis b Gel.^ in experimentis B^ in experimentu r. ad (et h)
n. vulnerationes ( — nu r) rbB: n. vubierationi Gel. 11 vivae
b Gel. : uice r, iuvat B. 12 custodimus r (— diemus B^ — dia-
mus Gel.): servamus b. 13 mixturi rB Gel.: admixtu. Thuris 6.
lotae B Gel. (lot^ ^s b): colate r. 14 in unciis singidis:
8ic rb Gel. in u. temis rB Gel. (ubiH.m. -^. Picis m. -:-.
Cer^ III. -:- b). 16 curas vulnerationes r, viro2|. vulnerationis B:
vulnerationis (om. curae) b Gel. 16 ex (et B) m. — fabae rB Gel.
{ubi.et post et ante aceto add. r): ex melle oleo roseo modice aceto
amixto fab§ p. etc. b. 19 in s. libris etc. rB Gel. {vibi sic b:
Euforb I. -: cum aqua prius teres. Cera Besine. ana-r-. Oleill. -f-).
EUPORISTON FAENOMENON. 71
in duabus. sed euforbium cum aqua prius terimus et
superioribus solutis ut moris est admiscemus. super-
addimus interea etiam de salibus quippiam^ ut os patidum
custodientes umoris noxii digestionibus procuremus. nam
et melanchlorus trociscus semper his utilissimus fuit cum 5
aceto tritus et liquido cerotario temperatus.
sunt etiam alia adiutoria bis causis aptissima sub
una virtute varie composita, sed paucis magis et probatis
uti nos convenit et quorum perseverantia effectum faciili-
mum poterit procurare. lo
XXn. De vulneribus ex se sponte nascentibus.
Vulnera varia aut ex umorum acredine vel plenitu-69
dine generantur^ aut praeeuntibus levibus vulneribus <^quae>
diversis ictibus acquiruntur. quae imperitia medicorum
frequenter aut adiutoriorum inopia, procurata vetustate is
chironia fiunt.
3 etiam B Gel. : om. r (h). de salibus r Gel. : salib B
(salis h). ut — procuremus om. h. patulum Gel.: patidum
B, patefactum r. 4 custodientes ( — tis r) rGel.: om. hB.
humoris noxii digestionibus proCuremus rB: humores nosse
cum digestionibus paremus Gel. 6 melanchlorus Gel.: me-
lancorus rhB. 7 alia rB Gel.: hec (!) b. 8 varie com-
posita rBGel.: medentia sed varie composita h. 9 convenit
et q. r: conveniet q. B Gel. quorum Gel.: quarum rB et
{qui om. sed — convenit et) h (aliena sic additamenta praeparans).
facillimum hB: facilissimum r Gel. 10 poterit ( — er) procu-
rare r Gel.., (perseverantiae . . .) potuerunt procurare B: experti
sumus h. seqmmtu/r aliena plwrima in h. 11 in tit. etc. ul-
ceribus (corr. ut soUt cf. mox v. 4!) Gel. cf. Dar. ad Cels. p.
312, 25. ego non mutavi quia numqtiam voc. ulcus comparet
in codd. Theod. pro eo quod est collectio vel apostema. ulcus
enim graecum est, vulntM latinum. in tit. ex se sponte h (c) :
sponte Gel.y ex se B (De vuhieribus & re dubi§ sanandis r).
12 varia rB Gel.: ex se sponte nascentia (ut in tit.) h. 13
levibus vulneribus vel rhGel.: om. B (!). pro vel scripsi quae.
15 post inopia add. b aut inpacientia lan^entis. vetustate
rh Gel.i vetusta B. 16 choronia &, yronia B: cronia r, chro-
nia Gel. (sed cf Ps. Gal. l. ad Gl. III, 60. Ccls. 5, 28, 5. Oa\,
XUI, 676 etc).
72 THEODORI PRISCIANI
igitur runi vuluera recentia et cava fuerint^ sic curanda
vel replenda erunt. mel et resinam aequa ponderatione
in cacaho facies solvi, item addes butyri tantundem et ex
hoc infusis linteolis uteris. aliud. resinae pulverem ceram
f* et adipes porcinos vel hircinos aequa ponderatione com-
miscehis et similiter adhibebis.
cum vero haec vuhiera aequalia in superficie fuerint^
lioc inseqiienti rectius uteris medicamento. spumae argenti
unc M, cerae unc 111, resinae unc II, olei unc VniL
10 conficies nt moris est ad emplastri temperamentum, quo
cicatrices utiles valeas procurare.
si vero transcendens vuhieris planitiem plus excre-
verit caro corriiptior, difrygem lapidem tundes et eius
pulverem asperges. aliud. aeris purgamentum tunsum
ir. similiter adliihendum est.
70 si cacoethes temptaverit cum umore inportuno per-
manente et ex hoc diu vulnus a sanitate prohibeatury hoc
adiutorio curandum est. plumhi purgamenta; aeruginem
1 recentia rhB: retinentia Gel. 3 tantundem rB:
tantum h Gel. et ex rBh: ex Gel. 6 porcinos vel yrcinos
(vel hirci Gel.) rhGeh: om. B. aeqoa ponderatione r Gel.
(III. -^ ter add. 6): om. B. commiacebis Gel.: conmdsces r&,
misces B {sed adhibebis omnes). 7 vero haec (eadem add.
(reZ.) vulnera hGel.: om. rB. 8 hoc insequenti r 6 6?cZ.: hoc B.
rectius hBGel.: recens r. 9 VL rh Gel.: lU. B. cera ">
m.rh: om. B Gel. VTin. rB: Vm. hGel. 10 conficies
rBGel.: comices h. 11 utiles rGel.: utilius JB, utiliter h.
procuraTe rBGel.: percurare h. 12 si rbGel.: sin B (ut
solet). vulneris rh Gel.: om. B. plus ex inter Un. add. al.
m. JB. 13 caro corruptior, diphrigem (defrigu r) 1. t. r Geh
(caro. de frigio lapide t. h): acroco ruptio ordifrigum 1. t. B{!).
tundis— a8pe(a r)rgis rB (- es hc Gel., — es . . . — -is h). 16 Si
cachoetum temptaverit r, Si cacoethum tentaverit Gel. : Si aco-
taitepavitft, Sic acetu temperaverit JB. im(i r)portuno rGel.:
inportune B, om. h. 17 et ex hoc diu rb: et ex diu Gel.,
et dum B. prohibetur rB Gel.j prohibuerit b. 18 curan-
dum rhGel.: procurandum B. 19 Pl. p. aeruginem in un-
ciis singuHs Gel.f Pl. purgamenta. eruginis uncias singulas B:
Pl. purgamenta > V. erugine "i- 11 (V.?) r, Pl. purgamenta
(ante corr. — tu) - : - Erugin eris -:- 11. b).
EUPORISTON FAENOMENON- 73
bBoiis singulis, aloes et calcis vivne uncLag binas
tundes et cribellabts cl vulneri aspergea. iiliud. etiain
Boluni aeris purgaiueutuai tunsuni simililer adhiben-
dttia est.
si cicatriceni lieri volueris, lioc empliistrum facies. '
cerae uoc 11, i-esinae unc U S, turis et aeruginis \
singulas, olei cjpriui unc VIII. conflcies iit moris est et
imponeB, emplastrum probatissimum.
si nimis antiqua vulnera fuerint, ceram in sole iique-
fncito. cui miscendus erit pulvis floris aeraminis, ut ad l
temperamentum emplastri perreniat. utere. ue frequeater '
BoNas. quod etiam fasciola custodiri debebil. nam et
cMroniis vulneribus hoc emptastrum facies, approbavimus.
lepidos cbalcu, cei-ae uucias singulas, alumini» scissi se-
munciam. his commlxtis et temperatis utimur. '
sunt et alia vulnerum genera, quae sui naturali morho t
semper veluti madefaciendo serpunt loca vicina. quae his
1 aloes 6 Gel.: aloe rB (Aloes -: I. Calcia rive pulverem
TnlDeri aspergeB sic ii). unciaB binaB B ffet.: ~f- II. r.
tnndsB 6d.: —'m rB. 2 cribellabiB Geh: cribellas rB.
aflpergee bGel.: — gis rB. aliud. etia,iu aolum Gel.: aJiud,
(EriB p, t. etc.) r, et soltun 6 (aliuii — adh. eat om, B)
b 6mrbGel-: ferri Baaare B. 6 (c.) II. rB Gel: I
tWB.) n. 8 r: n. 6, 1. B Gfl. unciaB sinjfulaH .8 Ge!.: ft
I. r, anfl : 6. 7 ciprini om. B. 8 imponeB h Gel.: — nia
rB. enjplaairo probatiaaimo rGel. ( — mu bB). S ceram
Gel.s cera rhB. liquefacto r, liquefacies GeL: liquefiet B,
— fiat 6. 10 cui miBcendfi e r, conuniBcenduB erit 6 Oel. (et
add. GfL ut ot coraiscee b). 11 perveniat rB: veniat bGel.
Bt«e rCfel. b": et utere Bb (et del. b"). 18 custodiri debe-
hiirBGel,, Bignari debet b. 13 chironiiH r Ge?., hironiia B:
chtoniifl b. hoc emplftBtrum (fa.cieB. add r) approbabimua
( — rimua r) rB-. om b Gel. 14 lepidos calcu rB: chalcu
Gtl; calou cecaumeuu : I. 6. cerae unciiB BinguIiB Grl.,
ia Bnoiie HinguliB B, cera ao. --^ I. r, cere ~ I. b. If
mimcia. r, iemuucia una Gel. {— u. I. b): uncia. I. B.
laor tB (et temperatia oru. r); utendum eat b Gel. if
bOel., e suiB r: auntB. 17 veluti made faciendo r, elotimare
faciendo (tic) B-. uti raadefieieudo b (uti malefaciendo Gel.).
.»».
74 THEODORI PRISCIANI
adiutoriis percurantur. lenticula cocta melli commixta.
et folia caulium cum melle similiter. et coriandrum viride
cum melle. his etiam lini seminis ex pulvere cocti in
vino et oleo cataplasmata semper adhibui. sic ex milii
5 pollinibus similiter feci. sic etiam hederae folia in vino
cocta et cum melle trita superimposui. fovi etiam de
eadem coctione vulnera frequenter.
si callositas emerserit^ iu qua semper est tarditas
vulneribus ad sanationem^ aeris florem coctum terimus^ et
10 ex eo pulvere yulnera sanabo. et tithymali lacrimam vino
et melli mixtam in vicem cataplasmatis adhibebo. si made-
factio permanserit; his adhibitis sales tritos cum melle
imponam et desuper ficis tritis incoctis cataplasmabo. et
amygdala amara sic curant locis adhibita cum melie con-
16 trita. sic porri in vino cocti eodem modo curant. sic
ervi piilvis cum melle. et olivarum viridia folia in vino
cocta et trita adhibentur. ex quo vino prius fomentari
loca suadeo. similiter etiam ex aqua in aqua alumen
scissum infundendum est.
1 percurantur rGel. (pere | geruntur B)z procurantur h.
melle commixta rGel.i et melli c. B (cum melle mixta b).
3 cocti rB: cocto Gel. (cf. b pulverem coctum cum oleo et
vino). 4 cataplasmata (— te r) rB: — ma Gel. (om. b).
5 polline h^ Gel. : pollinibus r Gel. (poUinis 6). feci B Gel. :
faciendum est r (om. h). de eder§ folia in vino cocte r (e. f.
cocta 6): eder^ f. in vino coxi5 (hed. folia coxi Gel.). 6 super-
imposui rB: imposui Gel. ^rosimt 6). 10 sanabo BGel.:
satiabo r, saciabo b. lacrimam B Gel.: — mum rh. vino et
melli ( — le Gel.) mixtam ( — tu h)rh Gel: cum vino et melle m. B.
11 in vicem (— ce r) B Gel.: vice h, adhibebo Gel.: — beo
rB (— bemus h). 12 sales tritos B Gel.: allium tritum h (salis
tritis hoc c. m. Iponendum est r). 13 desuper rhB: super
Gel. ficis r Gel. : ficubus B (ficua incoctas tritas h). 14 amig-
dala— contrita B GeL: amigdalas amaras sic curant ( — tur r) 1.
adhibitas (et c. m. add. r) contritas 6r. 17 et rftjB: om. Gel,
f. 1. suadeo B: 1. f. debent h Gel. 18 similiter etiam ex a.
B Gel. : similiter foventari (sic solet scrihere r pro fomentari)
ex a. (c/. h sim. et a. fomentatur). 19 est rJB: erit Gel. (in-
fimdis h).
EUPOKISTON FAENOMENON,
XX[n. De igni sacra. Ti
De igni sacro tractandum est, cuins nmllirormis esl
cura el diligeDtia. aliter enim febricitantihiis emergens
curatitr, aliter cui febres superTeniunt visitatur, uam et
onmibDB partibus corporum generaliter adiutoria similiter
adbiberi possunt, escepto tamen capite vel facie, quorum
est qoam maxime cajisa solIicUa. vicinitatem enim appn-
tendo ille igaia serpeiis oris aliquando vel linguae ant
gDttnris partes facilius pulaat vel sollicitat, et veluti super-
ficiem derelinquens attemptat interiora molestius, in qui- i
bus vttae periculum formidandum est. nam et Hippo-
crates faac eos senteutia visitavit. ignis sacer, ait, si
interiora petierit molestima erit, si in cutibus persevera-
verit curari polflst.
ergo sl cum febribus et in aupra dictis partibus
apparuerit, intra tertium diem Debotomandi sunt et pur-
gandi et a cibis penitus abstinendi, si tamen virium tion
1 De igne swiro XXTI. B {Ut. atm textu in unum scnpwrunf
reliqui cf. ad v. 3). 2 De igne Baero (ta«wg»« til. kt. b) traetan.-
duiu est (/MOKtque mbf. ser. rc) rbS. igni ffrf. et ante corr. 6:
i^iiB rBfGel acro t{soIus). Cui r(c). 3 eat cura et
diligeiitia rfi [cum est et diligeatia, Oel.}: eat curae diligeuda
(»ic) B. (diligenti&) adhibenda add. b. i visitatur rB:
om. b Gel. 6 s. adb. ^. rb Gel.: adh. similiter p. B. S Hle
ignjs Bb: ignis ille r, igniB (pm. ille) Gel. oria rGel.: oriB
(ofB. 6), vel (1.) rJS; ant Gel. {libi aliqnando lingn^ aliquando
gnltuns b). 9 gntturi parti r. vel sollicitat rbGd.: oiii. B.
10 decelinquens rBb: - quit Uel. attemptat r lattmtat b,
attentftt Gei.j: ante instat B, II ,yppo(ypo £)crate9 rB,
jrpocraa b. IS hac bBGel.: hec r. acer rb. ait B (de
qao Bic ait 6 = eV. ut r, om. Get. eet. e. Hipp. praen. Go. I, 391
lAps. 13 petierit rbGel: appetivarit B. peraeveraverit c,
potest rb Gel.: peraeveret c. poterit B. 16 aupradictiB bBGd.t
Bnpraeoriptis r. 16 intca Gel. (inira 6); inter (int B) rB.
et purgaudi tB: et cataiidco depurgandi bOel. IT et a
oibiB ^nitus add. r) abstinendi rlt Gei.: a cibis penitus ab-
Ktlfendi B. si tamen rbB: aed tamen Gel. (u&t latet ' ~
itamu) tegvem im^ ad v. cataplauuata).
76 THEODORI PRI8CIANI
occurrerit futura debilitatio. in his ergo cataplasmata ca-
lida et fomenta umectantia fugienda sunt ignem causae et
dolores augentia^ sed levibus linimentis evocatorie curandi,
quae sine gravedine possint afTerre utilitatem. si fleboto-
6 mus sane vel cathartica certa causa praetermittenda sunt,
clysteribus assiduis imminebo^ quibus ventris purgationes
competenter procurando quod flebotomo negatum est pos-
simus compensare. frigidi tactus et acres vitandi sunt. in-
frigidatae enim partes facilius commoventur.
73 declinantibus vero iam febribus hoc trocisco uti
11 consuevi omnibus iam temporibus apto. spuma argenti
cerussa sulphure vivo croco opio sub aequa ponderatione
tunsis et cribellatis, et cum passo vel suco strychni tem-
perato. nam et euporistorum sequentium semper bene-
15 ficia profuerunt. butyrum cum strychni suco adhibetur^
et acacia cum aceto vel aqua, et spuma argenti cum suco
1 futura delibatio r, fftosa (sic) debilitatio B (s. t. non
occurrat extrema debilitatio b). In his ergo rb: Dabis adhuc
B (om. Gel.). calida rBb: chalastica Gel. 2 ignis causam
et doloris augientia (sic cum albo) &, ignis vim et dolores
augentia Gel.^ ignem caus^ et dolorem ( — ris r) agentia
(augentia r) rB. 3 evocatorie ( — i^ b) curantibus rb (evo-
catorie curandum Gel.): evocatoriis et curantibus B. 4 pos-
sint bBGel.: possunt r. utilitatem rB: remedium bGel.
flebotomus (flebotamus B) rbGel.B. 5 certa: in koc voca-
bulo deficit textus Gel.{*) qui transit ad cap. 27 de veretri caus.,
duobus ut videtur foliis excisis. praeter(p r)mittenda sunt rB:
non permiserit b. 6 assiduis rJB, — du§ b. Tminebo qui-
bus ventris purgacionibus competenter (assiduis add. r) procu-
rabo (procurando r) br, imni J in ebolia purgationibus compe-
tentibus assiduis ventris. quod B. 9 infrigidatae enim B,
frigiditate enim r: (quibus indignate b). 10 vero iam rb:
om. B. 11 omnibus iam apto (—-tos r) temporibus rb: om-
nibus temporibus et_locis aptissimo B. 12 S. a. Cerus§. Sul-
furis vivi ana -i- I. cc -^ 8. oppii j tunsis et cribellatis. et cum
. . . temperatu inpano b. 12 sub a. ponderatione r : sub aequo B.
13 suco b: suci r, sucis B. 14 nam et eorum euporistorum
sequentium s, b. p. r, nam <^& add. corr.y eorum &pori8torum
(eup. Neu,) frequentium s. b. p. .B: om. b{ubi et butirum etc.).
16 et sp. arg. cum strigni suco vel betarum. aut cum suco
porrorum et guta a. etc. b.
ECPOKISTON 1'AENOMENON. 77
iKUirum vel porrorum et gulta ammoniai!! ciim aqua, el
cimolia tiuu aldlis et strychui suco, et ova recenUa iD-
cocta cum oleo, et bulborum comJiustonim cinis cum
itiBtle el oleo cyprino commixto, et ceruasa cum aceto,
el tus masculum rum cerussa et aqua, et cenissa cum
mco coriaudri el aceto, et vasoiiim lictilium pulvis cum
KetA.
si sub cuiuslibet homm ailiutoriorum minus causa
profecerit, etiam cataplasmatibus adiuvandi sunt ex cori-
andro, arnoglosso, porcillat^a, iiitiborum roliis et caulium,
cnairbita conlrita, maharum loliis sive betarum, omnibus
ant eingulis aut commixtis, aliquibus mixto pane, aliquibus
a aqua coctis et contritis. nam et folia olivac in vuio
uocta et trita et imposita saepe proiuerunt igni sacro.
ei etiam post haec ignis ille sacer adhuc insauierit
M rriioris sollicitudo perseveraverit, iam cataplasmatibus
de seminibus <lini et faeni graeci vel hordei> cum melle
coctie Imminendum erit. adhibeo etiam loco scarifationem,
1 betajmm vel porromm r(b): porrorum vel betarum B.
3 cnia aJfitia r: cum alfita Sb. et ova rb: et nova (sic) B.
iucocta rb: in aceto B. 4 et oleo OTprino commixtum r, et
o. c. iniito 6: Oleum ciprinum cum meUe cominixtum B. 5 et
ceiasia et aqua onm auco coriandri et aoeto (bi snb . . .) r, et cerosa
onm acgt«. et vaBomm fictilium pulvia cum aci-to et tus mas-
caltim cum cerOB& B (gvi ota. setiwentia omnia «sque ad v. 11
oanibns ant Bingfllia), et cerusa cum aceto. et thua ro. oam
mn et aqua. et cerusa cum auco coriandri. et aceto. et
TBSOrom f. floB cum aceto, etc. qttae nequuntifr (Uiena b. 8 adiu-
torifi («('e) 6: om. r. minua causa b: causa minua r.
10 amogloBBa b, et amoglosae r porcillaca (J?Iin. 30,S13):
porc&cla r, acacia 6. 11 Cnrcurbit^ contritf (stc) b(c)r.
toliu h: folia r. omnibuB aut(aatem S) singnlia — (18) con-
taiiarS: aut aingrulis. aut compositiii cum aqua ccctis et tntis 6.
IS — 14 hic om. b (itetn c): «aptriui ewim additamenlis innerta
l^mtitr. 18 folia oUve inoocte r, foUa in vino coota B,
OUTS tblia in vino cocta £i. 14 et trita et i. rb: et contrita
i. S, profnerunt B: fuerunt r. acro r. 16 eacer (acer 6)
bSi om. r. adhuc rB: om. b. Toboria S. 17 de semi-
et femigreci vel ordei add. bx om. rB. 18 adhi-
' e)-— wnri&iionau rf": om b. looo rc: lovinJ^
78 THEODORI PRISCIANI
adhibeo fomenta aptiora; et ex isdem desuper cataplas-
matibus frequenter requiro beneficium. periculosum est et
enim causa permanente adiutoriorum mutationibus variare.
XXIIII. De percussibus apum vel scorpionum
5 aut ceterorum serpentum.
74 Apum percussus malvarum folia imposita continuo
curant, et sesami folia vel ipsum tritum et appositum. et
lauri folia moUiora trita cum yino potui data saepe cura-
verunt.
scorpionum vero percussus sales fricti et cum oleo
10 contriti loco appositi curaverunt. et cinis cum aceto
mixtus et impositus similiter profuit. et alium cum oleo
tritum; et origanum cum aceto coctum et de cantabro
cum aceto cocto calidus saccellus continuo medetur. et
porrum tritum impositum, et sardinae tritae, et murtae
1 adhibebo (et add. c) bc. aptiora rB: tepidiora he.
et ex hisdem (isdem B) desuper (super r) rB: et isdem semper
(sep) cataplasmatibus. sp (semper c pro sepe) requiro bc.
etenim rJB: enim hc. 8 causa permanente rb: causae per-
manenti B. adiutoriorum hc: adiutorium rB. 4 De per-
cussis ap. vel sc. aut serpentium sic tit. habet Gel. in ind. prae-
misso p. 6, De ap. Percussibus vel scorpiorum (stc) vel ceterorum
serpentium XXIII J?, De percussionibus apum vel sc. aut cete-
rorum serpentium r, De percussionibus apud scorpionis {sic h,
sed in ind. praemisso De percussu apum et sc. atque serpen-
tium (= c), qui ad extremvm lihrum inter appendiculas a^Hecto
hoc capitulo statim a.cap. 23 transit ad 25 'Htimalli. . . {ut c).
6 imposita c. c. rB: trita et iposita sola curant h. 7 Bisami
rhB. ipsum sisamum tntum et impositum b, con-
tritum r. et (lauri) rB: item b. 7 contrita r. 9 sales
frixi Bh, salix fraxi (cum o.) r. 10 contriti ( — ta r) rB:
om. h. 11 similiter profuit r: similiter B, prodest h.
12 coctum et de cantabro saccellus cum sacello (sic) coctus.
calidus c. m. r, coctum calido saccello c. m. (lac.) B (et can-
tabrum cum aceto coctum calid^ sacell^ c. m. h). continue
rB{—jmo h). 14 sardin^ trite h {cf. Garg. app. p. 209, 12):
sardinia trita B. murtae folia mollia r: emtae folia oIiv§
B. pro his v. 14 s^. sic b {p. 67, 7): Sardin§ tritf b -^. Mure
folia trita cum salibus moUiora. et iposita b -^ (=» bonum est,
prodest).
EUP0BI8T0N FAENOMENON. 79
folia mollia trita cum salibus et apposita. nam et scilla
cruda trita imponitui*; et statim curat.
nam et his semper potionibus liberantur. aristolochiam
rotondam; gentianam^ murram troglodytiU; bacas lauri.
omnibus tunsis ex aequo et cribellatis pulverem cum vino
et calida identidem in tempore dabimus. hoc etiam contra
ceteros serpentes usi sumus.
aliud. piperis et papaveris semuncias singulas. tundes
et cribellabis^ ex his unum cocleare cum aceto dabitur.
et baca lauri cum rutae foliis viridibus tunsa cum i
vino aut aceto semper datur. et iris Lllyricae pulvis cum
vino calido similiter. nam et fraxini folia cum vino trita
dantur benC; et menta agrestis cum aceto trita et loco
imposita continuo mitigat.
generaliter omnibus serpentibus antifarmacum quercus i
folia aut thymi aut chamaepityoS; aut alium in vino calido
^aut dictamnus aut dracontia^^ vel quod praesens necessitas
attulerit. opium et murram teres cum oleo roseo^ et ex
1 apposita n imposita B. squiUam . . . Tponito h. 2 post
cnrat atiena add. b (per 4 verms). 3 liberantur rB: per-
corantnr h. 4 mirram (mirra r, uhi species in c. nomin. om-
nes) trocliten rBh {uhi ana post trocliten add. B i. e. aequa
mensTira, qualis ums est cod. &, ctm tamen sequatv/r ex aequo:
-^ L aingulia add. rh {cf. Fhys. p. 93 ed. Arg.)' 6 omnibus etc.
rB: hec facta pulvere in aceto. aut vino in tempore dabimus h.
pnlyerem: et pulverem r, aut pulverem B. 6 identidem
rB: om. h. 7 c^teros JB: c^teras h. (frequentius add. h)
usi BumuB rh: uti uisi sumus B. 8 aliud B: item r, nam
et h. semunciam unam B: au. semuncia r, L (his)
panit h. tundis et cribellas rBh. 9 ex rB: ei exh.
imum coclearium r (cocl\ I. h), cocleare (om. I) B. dabitur
rB: dabis h. 10 et (baca) rB: om. h. c. rutae foliis r (h):
c. foliis rutae B. viridibus rB: viridioribus h. cum vino
detur vel aceto h. 12 nam et rB: om. h. dantur bene r:
bibendi dantur 5, b -f- 6 (uhi seq. aliena per v. 4). 13 et
(Item h) usque ad finem cap. hahent rh, non B. 15 ante
farina c r, an formacon h. Quercus h: cerquus r. 16 came-
pithi r, canapitis h. aut aleu in humo calido r: aut allium.
ant diptamnum. aut dragontea h. 17 vel h: om. r. 18 et
marra teris r: et mirrantes h.
80 THEODORI PRISCIANI
hoc percussum locum tanges vel nares cuiuscumque; et
continuo non dolebit.
XXV. De stirpibus vel ossibus vel telis ictu vel
alio quolibet casu receptis et celatis in corpore.
75 Tithymali maioris moUes et virides ex cacumine cymas
c toUes et has calidis in cineribus subicies et postquam
combu^tae fuerint, proiectis corticibus encardia sola con-
tundes et eorum pulverem alfitis ex aequo commiscebis et
vino commixto patefacto orificio vulneri impones. et con-
10 tinuo telum aut aliud quod forte diu latuerit excludetur.
aliud. aristolochiae pulvis patefacto vulneri similiter
imponendus est, et velocius exiliet. sic etiam de dictamni
foliis vel radicibus contusis velocius fieri consuevit secun-
dum veterum dicta. hyoscyami semen contusum una
15 cum chalcantho vulneri appositum similiter operatur. et
lacertae caput contusum et impositum secundum fysi-
cos hoc idem facit.
si vero in faucibus os aut aliquid inhaeserit^ aquam
1 cmuscunque r: ei (pro eP = eius) b, 2 non dolebit r:
desinet dolor h (c). 3 De stirpibus vel ossibus infiTris sic tit.
praebet index Gel., De stirpibus ossibus vel telis in ore in-
nerentibus h (cf. de infixis corpori Sim lan. 8. incardium), De
turpibus receptis et latentibus XXTTII B^ amplissimtm qmm
dedi r {qui rubrica scribitur usque ad v. icti sic). 6cimas r
(cimas ex cacumine sic b) cf. Plin. 26, 62 : turiones B. 6 tol-
lis b. has rb: hos B. postea quam emollite f. b.
7 combusti B^ — te r. corticibus incardia sola rb: sordi-
ciebus incardiasola B. contundis rbB: 8 et eorum
pulverem alfitis ex equo comiscis r, et e. pulveri alfitam simi-
ILter immittis B (et nis alfita ex aequo comisces b). 9 com-
mixta B. p. ore vuLieri iponis b. 10 forte rb: <m. B
(latebit discluditur 6). 11 aliud B: aut r, om. b, pul-
verem . . . imponendum est r. patefacto vulneri rB: pate-
facto ore vulneri b. (pulverem . . .) s. ipone. et celeriter e. b.
12 de bB: om. r, 13 fieri cons. B: sanat b. 14 dieta r:
testimonia B {om. b). lusqtdami r&: Et eusosami B. 16 la-
cert§ rb: lacerti B. 17 hoc idem rb: similiter B. 18 os
aut aliquid ineserit r, ossum aliud aliquod (dlib' alicj) inheserit
^/ aL*quid inerit B,
ELT0IU8T0N FAENOMENON, 81
el oieuni calidum conlineat in oro, Pt spontaneum exiliet
ginti mora.
sunt et alia fyaicorum boneficia publicata, sed suo
et loco et lempore conscribentur.
XXVI. De testium iudignalionibus vel vitiis. 'i
Fervores testium vel indignationes cyminum cum meUe
et oleo trilum appositmn cm^af. et semen lini frictutn et
cum vinD simililer vice cataplasmatis temperatum adhibetur.
sic faba in melicrato aut in vtno cocta ct cum melle trita
«peratur. sic ex coriandro viridi cum faba in aqua cocto
et simul trito cum melle cataplasmabimus. sic eliam de
iifoacyami foliis. similiter et uvam passam enucleatam
«X aequo cum nilro sic adhibemus. et nasturcii sioci
piilrerera cum liui seminis ex aqua cataplasmabimus. sio '
nitae et lauri folia viridia in vino cocta cum alfitis pro- 1*'
fbemnt. et cymini pulverem miito butyro, et resinam, J
el pampinos moUes tritos cum alfitis adhibemus.
1 contineat j"6! — ant B, exiliet rb: eiiit B. 8 simt
et — eonBoriljentur (— bitur r) tB: sunt et hec beneflcia phiBi-
eonun optime comprobata que huic loco adiuncta a nobis ranb')
-i- proflteor esse. Si Hpina pisciB . . . beneflcia r(6): bane-
&a]fl B. 4 et (loco) r: om. B. 5 indignatione hB: — tioni-
boB T(Gel. ind.). vel vitiie rbGel: om. B. 7 (et add. B)
^positomr B: et ipoeitum Ei. frictnm B: frisum rb. 8 ad-
hiDetoT T: om. B (tntnm in Ticem cataplaame ipOBitum sanat b),
fl ric rB: Bio et 6. in m. etc. r: in Tino cocta aut mellicrato
0. m. t. Bj in yino cocta et c, m. tr. b. 10 sic ei cor(lB)-
ittadro rindi rB: Et coriandrij viride etc. b. cocta.,,trita r.
11 (ftetn ii) cataplasmamuB b. etiam rB: etiam et b. 12 ai-
mOiter rB: om. b. 13 (et add. r) es aec|uo rB, coq (»ie
coque) r6. cf. Scribon. 333. sic (add.) rB: om. b. adii-
bemtiB bBs — buimua r. aucci b, sicci r: aic B. 14 se-
mfnis ri : semine B. es. aqua r (et in aqua coctum b): ex
oeqno B. 15 viridia bB: om. r. cum alfita ipoaita b.
piofaeru&t rB: prodeat 6. 16 et ei cnmini pulTere r. re-
aina (lic) rB (et resina. et p. m, ganat 6). 17 et pampinoa
taollis (molea B) rB: et ptinifi mollis (aspersaa atc aanat) b, ubi
Mnde seq. alia (jieT v. a): Cipresei baccaB vino coctas . .
HdbtbamuB B: adiiibaimuB. et proficit r.
B Ai*ai»aiu,ed.,
82 THEODORI PRISCIANI
XXVII. De veretri hoc est naturae causatione.
77 Veretri dolores fel taurinum cum nitro contritum
curat. et butyrum cum terebinthina ex aequo commixtum
similiter. et ex lini seminis pulvere et murra ex aequo^
5 resinae quipiam superaddito^ in aqua coctum cataplasma
imposuimus.
quibus vero tumuerit; pampinorum folia molliora trita
XXX turis et cerussae semunciis singulis commixta cata-
plasmabis. ante tamen ex aqua marina frigida fomentabis.
10 nam et testes ex hoc tumentes cimolia trita frequenter
cum aqua perungues, post vero murtae siccae pulvere et
murrae similiter aspergendi sunt.
78 vulneribus vero in eodem caule natis lepidos cypriae
pulverem confidenter aspergo. et afronitri solius triti
15 pulvis eodem modo operatur. et alumen scissum contritum
similiter^ et murra cum passo trita similiter.
si veluti carbunculus innatus ^erit^ lycium cum melle
contritum suppono, frequenter per diem et spathomela
Ab hoc cap. redit Gel. (p. 49). 1 causis 5, causatione
rGel: vitiis B. 2 ventri (ut etiam in ruhr.) h. c. n. con-
tritum Bh: nitro mixto r, <m. Geh 8 et rBGel.: similiter
et h. ex aequo rBGel: ana h. 4 similiter hic om. h{cf.
V. 3). et ex Gel.: et de r, et Bh, mirra r: mirre B
( . . . pulvis et mirre tantundem h). 6 resinae quippiam
super addito ( — te r, — tum B)rB Gel. (super additg quippiam
resin§ h). 6 c. imposuimus rB: c. adhibuimus Gel. (cata-
plasmamus h). 7 tumuerit rBGel.: — rint h. trita. XXX.
Gel. : om. r, triginta B, XXX (. . . terenda) h. 8 semuncias
( — ciis B), singulas (— lis B) commixta rB Gel.: th^ L. cerus§. L.
comixta terenda h. cataplasmabis rhGel.: — mavi B,
10 tumentes rhB: tantum fomentatos Gel. 11 mirt^ sicc§
r&, mi(y Gel.^rti. sicc^ B Gel. pulvere rh: (— re Gel.): — res B.
13 caide Gel.: colo By calculo h, claudo r. natis Gfel. ^matis
h): om. r, satis (hic) B. lepidos B: lepidae Gel., lapidis 6,
lapide r. cypriae Gel. (cf. Diosc. 5, 89): cyprii 6, cyprinae J?,
quipie r. 16 similiter rBGel.: idem facit h (qui deinde idem
et m. etc). 17 cum rhB: om, Gel. 18 Bup(b G^eZ.)pono
frequenter B Gel.: frequenter ipono 6, subpone r (qui c. lac.pergit
Spato melle tempus attente foventandum est . . .). per diem
EUPORISTON FAENOMENON. 83
fomeutanduin est interea ex aq\ia lie stynininti-
bas, in qna coqui debent aut murlae Tiridis aut lentisci
folia But rnbi aut olivae aut rus syriRcL cuius pulvi» s\
post fomentum aspergatur continuo operabitur. desuper
I vero de herbis supradictis (^titaplasmate imminendum est
cum melle commixtis. nam el vini, ut mellis, species
praeternultenda non est continenlia vero cibonim et
ventris purgatio frequeuter provideri debct.
quibus vero sub operimeiito cutis veluti exochadium
rT^twit natum, elalerii pulvere tangendum erit. aliqui
rum piscium capita trita imposueruut.
XXVIIi. rie herLiosiii,
_jmia8 inlaiilum Irequentius emergeiiLes sic curabi-'
wbs. resinam pituiuam siccam, uitrum, cyminum es
et spatomela tentante Oel., et per dietn gpabDmeUe temperaba
t£pabo b): per diem spargo melle tcpido B (.').
1 de at;(i b)iimiatibuH b Gel.: destinautibus r, de sciamatt'
bna S. 2 m qno r, in aqua Gel., quae in aqna B Qiaee gte
habet b: De atimmatibuH fomentabie es aqua in qna decoseria
aat mirtain Tiridem aut lentiscum aut rubum aut oliTe folia.
avt M8 gjriacum). aut mirti (murtf r) t. aut lentiaci foliia.
(mbi aat olivae add. B) aut roaae aiocae rB: aut mjrtna t.
ant tentiBCUB aut rubuB aut oliTae aut roB gyriacnm Gel.
1 port b Gel.: per B. operabitnr B, operatw r: curabitur
ffef., medetni b. 5 (de add. r) herbiB Bupra dictis (as b)
rfi Gel.: Be herbarum eupradictarum B. cataplaemate rbS:
oataplasma Gel. im(I r6)miiiendum rbB: imponendum Gel.
Sut.B: Tel b, et rGel. 7 contiiientia— debet rB Gel: Conti-
neatia Tero cibonun in Tentria cura irequenter fleri debet V.
vero rBb: fieri Gel. 9 Quibua— natum rbGcl.: 07tt. B.
Bnb r Gel. r om. b. eiocbadium Gel. : exoccadiani b, eiocadium r.
10 quoque (,t>oH Blaterii) add. S {non rGel.). aliqui— im-
posadront rJBGel.: om. b. 11 menidarum Gd.: minarmu r,
mjniinomm S. trita rB: om. Gel. Fogt tangendum erit
<tlw phirinia addil b: PbmtaginiB eucum tepidnm ... IS ttt.
De emiosis. XKVn. B, De bemiosia. ramicoaia. hjdrocelicia
interocelicia b (et c, gvi add. De experimentia), De hemioais
miuorum aliammTe aetatum r Gtl. (vbi Maiomm elc. textua
initio habet r). ISinfantnm r Gel.: — tiumbB, frequentinB
,! f octiua (smO 6. corabJrauB B, — TimuaGeJ,: c
84 THEODORI PRISCIANI
aequo cum melle miscemos et sub emplastri temperamento
imponimuS; superaddita ligatura quae contineat medica-
mentum. et uvam passam pinguem purgantes in unciis
VI^ nitri unc I; cymini unc II cum melle contriyimuS; et
& ita usi sumus. vitent hi cursus et saltus et haustus ven-
tositatis conatus et ciborum iiimiam praesumptionem.
aliud probatissimum. caduci mali granati unc I; gal-
larum semunciam^ asfodeli radicis unc I; narcissi radicis
unc I. haec omnia in vino coquenda sunt et tundenda^
10 et malaxata in panno adhibenda sunt. hoc hemias^ per-
severanti medicamento sub ligatura; etiam veteres per-
curavit, et hydrocelas et sarcocelas et enterocelas similiter.
nam et emopoti emplastri expono maximum et pro-
batissimum remedium. spumae argenti unc VI, aceti unc
15 XVIII, olei unc XII. spumam argenti plane combures et
1 miscimus h, misicemus B : miscuimus r Gel. 2 impo-
nimus rbB: imposuimus Gel. medicamentum rhB: — ta Gel.
8 pinguem rh Gel. : inguina B. in unciis VI. (sex Gel.) rB Gel. :
VI. -f- h. 4nitri uncia^^^ r) I. rB. cyminum Gel.: cy(i)mini
rhB. unciis BGel.: ^rh. contrivimuB BGel.: con-
terimus r (cum melle trita Iponamus h). 5 vitent hi r Gel. :
vitandi B (Caveant h). s. et austus ventositatis conatus r.
s. et auster ventus. ita quoque conatus B, a. et usus venerios.
yentositates. et conatus &, s. et alios impetuosos conatus Gel.
6 nimia praesumptio B. 7 aliud pr. rB et (om. aliud) Gel.
(probatissimum adiutorium h). caduci B: caducum rh Gel,
gallarum rB Gel.: galle h. 8 semimcia B Gel.: S r, L 5.
radicis r Gel., — ces B^ rad' h. 9 in vino rh et {inter Un.
add. corr.) B: om. Gel. simt hJBGel.: om. r. 10 malaxata
in panno adhibenda s. rhB: malaxationes aohibendae s. Gel.
Hoc By Hec r: Hoc et h Gel. hemias perseverantes 6, hemias
perseveranti Gel.: emiarum perseverantiam intus B, emias
perseverantis medicamentis r. 11 sub ligaturas r. per-
curavit rGeh, — bit B: procuravit h. ydrocleas r, ydro-
cellas B, hydrochelas h. 12 sarcocclas (sic) r, sarcocellas B,
sarcochelas h. enterocellas J?, interocelas r (om. h), 13 emo-
poti h Gel., emopiti r, em6poli B (nesdo quid lateat. expono
rhB: exposui Gel. maximum et rh Gel,: om, h, 14 VI.
rB:Y. h Gel. 16 o. unc. XH r Gel., co. XII. -r- 6: <5lei opii B,
plane (—9 h) rh Gel,: pleniter B. comburea Gel.i — ris rhB,
El.rpOBrSTON FAENOMENON. 85
mpradiclo aceto restingues et teres dillgenter. onmia
^mul mtxta coqnes, agitabis spalula holosidera et ila ut
dlachylon coques, et in linteolo adliibebia dipbus continuia
V inTolvendo. nam et hjdrocelas et similes collectiones
sine diJatione curabit. et pilae cypressi tunsae et cum
asungia mixtae impositae similiter proruerunt.
ramicem vero quam appellamus sic ciirabis. cicer in
pultario mittes, cum oleo viride et vino coqucs ut molliat
et maturescat. hoc leres et in alula induces, et uteris.
prtnB tamem aqua frigida fove ut lestes resiliant, et ita
nl Hupra disimus utere.
XWUil. De umbilicis infantum eminentibus.
Carnes coclearum leres et his murtae pulverem
miscebis et in linteolo induclum impones suh fascia nt
1 restinges GeJ., restiiiguis rB: eitingaeB b. teres Gel.:
terie riB. orama, s. m. {m. e. r) coque[i r)s_ tB Gel.: pOBt
onmia a. coiontiBceiiB. et coquea 6. agita,biB B, HagitaB r,
agitone 6: et agitabia Gel. holoaideta rChl., olo^ofo &)si-
dera iB. et rBGel.-. om. b. 3 diacylon Gel: diaeilon r,
diai^nilon 6, dnotiloii B. linteolo BGd,: linteo (induQtuin) b.
adhibebis r: — bebo 6, — beto Gel., adhibendum B. 4 (V.) bia
Mlvendfi B, (quinq^ue) involTeudu r: om. h Oel. uam e( rb:
naoi Gel., om. S. ydroceljcaa 6, ydrooellaH rB. G cura-
bit B, — bia r: — vit b Gel. et baog (pelg r) — profaerunt
(pTOBimt b) rb Gel.: haec et qaae eeq. de ramice omma om. B,
^i aifte rabr. praecedentibus adnectit cap. XXIX de mnb.).
et (cnm) f; om. bGel. 6 impositae rGel.: rm. b. eimiliter
bGel.: om. r. 7 appellamua r: — lant bGel. in pultario: eie
rhOel. 8 mittoB ( — JB r) om. 6. viride r: veteri b, — re
Gri. molliat(t.e.moUi&tiiT, moHescat) 1-6: moUeat{s»c) (?«!.
9 Bjatnreacat rb Gel. cf. 3, 91. teria . . . inducia rb. 10
aqua om. b. fove nt tentis reailiat (testea reBiIiaut Gel.)rGel.:
teetes foveto ut reailiajit b. 11 sapra om. b, qxti ^oat uteria
a^dit aUetia: Ojcutae et baecaB ds cipreBSO viridea inpari nu-
mero tnna decreacente . , . utere t: — ris b Gel. 12 rubr.
rb Otl.i abeet B (pid. svpra). infantum r Gel.: — tium 6 (c).
la teria rb. et (hiB) rBGcl: om. b. mirt^ rbi mr(i)rrae
SOet. 14 miaoes rbB. imponimus aub' r, imiwneg et
mb Gel. (m. et liDbeo inde ponea et facias ut faciliuB repri-
86 THEODORI PEISCIANI
facilius reprimatur. et anetum cum acacia tritum et ex
aqua similiter temperatum supponendum est. item aliud.
cocleas de arboribus lauri collectas comburimus et tritas
imponimus^ ut umbilicum in naturam propriam revocemus.
6 XXX. De diversis vitiis in ano nascentibus.
81 Difficiles in his locis causae evenire consuenmt pro
accidentiiun qualitate. est enim loci natura delicatior^ quae
ad omnes acerbos quam maxime contactus facile commo-
veatur. nascitur in hoc saepissime indignatio vel fervor,
10 fit ragadium, fit condyloma, erumpunt haemorroides, nas-
cuntur exochadia, fiunt etiam syringes, frequenter etiam
intestini effusio et cetera^ quibus nunc omnibus suo ordine
remedia designabo.
quando ergo indignatio vel fervor loca attemptaverit^
16 pingues dactyli in passo vel meUcrato infusi teruntur
superaddito quipiam olei rosei, e quibus factum cataplasma
tepidum adhibemus, superaddita tamen ligatura quae adiu-
torium continere debet. nam etiam de musteis similiter
1 reprimatur rB: repriinat hGel. anetuinr&, apossumjB:
om. Gel. et ex aqua r: et aqua h Gel. 2 sup(b)ponendum
est rBGel.: iponito b. item aliud Gel, item etiam rB: et 6.
3 de (ex hGel.) arboribus lauri rhGel.: ex arbore lauro B.
collectas rBGel.: coUatis h. 4 revocemus rBGel.: — cet 6.
5 in ruhr. (rh Gel.) vel siringiis. XXVin. add. B. 6in r5: et
Gel., et enim h. consuerunt rhGel.: — verunt B. pro
accidentium (occidentium B) rB: praecedentium h Gel. 7 na-
tura delicatiorrft Gel. (Neu!): coctura diligentior B{!). 8 com-
moveatur rBGel.: — vetur h. 9 in hoc Geh, ergo in hoc B:
ex hoc h. 10 fit condiloma r (condilloma B): fiunt condolo-
mata h. (erumpentes) morroides r, aemorroides Geh, emor-
roid^ hB. 11 exocadia r6, exocodia B. siringia r,
syringia Gel., siringiae hB (i. e. siringae pro siringes).
14 ergo rhB: vero Gel. attemptaverit r B : temptaverit b {Gel.).
15 vel in m. h. terimtur bB Gel.: terentur r. 16 quip-
piam oleo roseo rBhGel. e hBGel.: ex r. factum cata-
plasma Gel. et (pm. factum) r, facto cataplasmate &, factum
cataplasmate B, 17 adhibemus rBb Gel. 18 debet rB,
debebit Gel.: possit b. nam — habuerint om. h. mnsteis:
^// musteo B.
EUPORISTON FAENOMENON. 87
faciendum est^ sed quae piper non habuerint. sic etiam
de bulbis albis cum melle contritis loca frequenter com-
mota curata sunt. et lycium indicum tritum cum cero-
tario ex oleo roseo temperato adhibuimuS; cui saepis-
sime sulphuris yivi quippiam triti superadiecimus. £
est et hoc genus adiutorii utilissimum. spuma argenti
ei cerussa unciis singuliS; tus masculum et crocum semun-
ciis singulis. cum vino et oleo tritum et commixtum ad-
hibendum est. et ovi vitellum coctum et tritum cum
melie et oleo roseo commixtum satis loca indignantia iuvat. i(
sic butyrum cum medulla cervina, oesypocerotum et tus
masculum. omnibus ex aequo commixtis et tritis^ oleo et
vino similiter temperatis curati sunt frequenter. huic
medicamento etiam lycium indicum admiscendum est.
si ragadium factum fuerit^ hoc medicamento priusS!
nos uti conveniet; ex oleo roseo trito solo in plumbeo i(
vase et pistillo simili usque in pinguedinem mellis con-
fecto. nam et caricarum pinguium combustarum cinis vino
1 quae: qui rGel., quod B. habuerit B (adhibuerit r),
habuerint Gel. (cf. PUn. 12, 29). 2 contritis rBi tritis
h Gel. 3 indicum rh Gel. : inde con(tritum) B. 4 tempe-
rato r: — tum B Gel. adhibuimus rBGel.: adhibemus b.
4 cui rb Gel. : et B. 5 superadiecimus r Gel. : — icimus
B (suger addimus b). 6 est et hoc rB: hoc bGel.
7 unciis singulis B: unciae singulae Gel. (ana -f- 1. &), om. r
(cum se^q. usque ad an. "J- S). crocum: sic B Gel. (cc. b).
in 8. smgulis B: semunc. singulae Gel. (ana L &, an. ";^ S r).
9 coctum et tritum bGel.: cocti tritum r, coctum tritum B.
10 roseo rb Gel.: om. b. 11 oesypocerotum (cf. Diosc.2,84):
ysopo ceroto 6, et sopo cerotum B, et hysopo cerotum Gel., et
ysopum cerotum r. 12 mixtis et tritis r, tritis inmixtis B.
14 hic add. b lentem combustam etc. (2 versm). deinde seq.
cap. de siringis (= infra c. XXXI) locum de ragadiis praecedens
(in b), qui sic inscribitu>r De ragadiis in ano nascentibus.
15 hoc m. priuB ret (om. prius)S: huic m. priori Gel. 16nos
uti rGel.: uti nos B. ex oleo roseo rGel.: Et oleum ro-
seum B. trito solo r (om. Gel.): solum tritum B. 17 et
p. Gel.: et ex y. rB (hu/nc locum sic b: oleum roseum in pl.
mortarium mittmius. et cum tali pastello usque ad m. p. tritum
inungimns). mellis om. rB. confecto (rcZ., — tv\ t\ om. ^«
18 nam et b Geh: et rJ?.
88 THEODORI PBISGIANI
tepido praelavantibus impositus prodest sic rosae flos et
pomfolyx simul trita similiter aspergitur. et molybdaena
cum foliis rutae yiridibus teritur et cum oleo murteo
pingui temperatm*; et simUiter iuTat. et hyoscyami folio-
5 rum pulvis aspersus similiter loca curabit. sic etiam lin-
teorum combustorum cinis cum amylo ex aequo suco
foliorum olivae temperatur ut subpingue fiat linimentum.
83 quibus vero condylomata fiunt yel exochadia^ hoc
adhibendum est medicamentum. cerae libram I^ picis unc
10 VI^ meduliae cervinae unc II^ adipis taurini unc VI^ mellis
unc ini^ vini unc lUI^ guttae ammoniaci unc I^ turis
masculi unc II^ murrae unc II. sicca cum vino teruntur
et solutis calentibus conuniscentur.
alium pulverem de expertis, quo frequenter iuvati
15 sunt homines^ ita conficies et uteris post vini veteris
styptici lavationem. masticen^ fimi hominis sicci combusti
cinereS; cucurbitae combustae cineres^ piperis grana XI^
1 pra.elaTantibus r Gel. (prius laTantibus h): praelaTante B,
2 ponfoliga h (pompholiga Gel.), ponfilinga r, pompofolia B.
similiter (spargitur B) aspergitur rB: as^. sim. hGel, molib-
dina r( — dena Gel.): molibdinum^ (molibdinas h). 3 mirteo
rB{Gel.): mirtino h. 4 pingui B: pinguis r. pinguius Gel.
(om. h). et rosciam | fofiorum sic com pulTis asp. B (scil.
pro et iusqtdami foliorum siccorum p. a.). 6 s. curabit loca
r: s. loca curavit B Gel. 7 ut s. f. (blandum add. Gel.) Hni-
mentum rBGel.: (temperatus) ita ut pingue fiat et linimento
curat h. 8 quibus — (9)medicamentum om. r. condilomata
vel exocadia B (jGel.): condolomata vel exoccadia h. vel (fiunt)
add. B. 9 libram: libra B Gel., lib r6 (sc. aco. vel recipit).
picis -r- VI. r (VI. -^ h), pix (sic nom. Mc semper) unc. VI. Gel. :
picis unc. Iin. B, 10 cervin§ rhGel.: om. B. adipes
taurinos (— ni Gel) h. Yl. rh Gel: JJI. B. 11 vini -7- m. J?
(nn. rh Gel.). 12 m. unc. III. Gel. (Thuris mascuK. Mirre anna
-4-11. h): myrrae -7- V. B^ om. r. 13 teruntur . . . miscentur
(conmiiscentur rB) rBGel.: terantur . . . misceantur h. 14 alius
pulver r, Item aliu pulverem h: aliud pulver Gel. (haec usque
ad p. 89, 2 om. B). 15 conficies r Gel. : — cis h. et uteris
rGel.: om. h. 16 stiptici h (Gel.): om. r. fimi Gel,: om. h.
sicci Gel.: om. h. 17 cinis h, item cinis h: om, r (ubi sic
mastice fimi h. combustu sicca cinis cucurbit§ odbuste. pp
grajia XI. alumen s. aloe).
EITORISTON FAENOMENON, 89
aloeo, aIiyD«n scbsum, etiam supra scriptas species aequis
ponderilms comniiscebis, et uterie.
aliud. calcis vivae uoc III, nitri unc 11. utraque
lenintur et cum hominis urina miscentur, et ei eo pioguius
facies linimentum. quod cum siccaverit, identidem supvr-
addes, et eodemmodo perseveraudo facilius consuineDtur.
exochadia specialltcr consumentiir sic. chalcanthuin
teres et eius pulvercm cum oleo dulci molli vapore to-
qae6, et pinguefacto rrequenler loca tangantur. nam et
dumen umectum in vase novo coctum et toslum pulvercm i
facito. hoc exochadia spontanea frequentius cecideruut.
baemorroides inpatientius erumpentes sic compescere^
vel temperare consuevimus, biUyrum, crocura, cerussa,
BuA, ex aequo omnia commiBcenda sunt et ovi alfaore
temperanda et imponenda. sic et arnogloBBus trita cma :
8C«to facit, sic ceterae species siii rirtute similiter stypli-
1 gnpraHcriptaH r, m b: supradiotaB Gel 2 comiacis
et bt om. rGel. 3 item aliud r {koc ut alia muUa in hoc
MO. <m. CJii»., non b). (c. v.^ --^ U. r. teruutur... taiscQiitur
rBOiH.: teraiLtur , . . miBct^uninr b. 4 bominia om, B.
ex eo pnguiuB (pinguiore rb) faeiea ( — cis h) linimentiun rh Gel.z
ex eo pingniore facieB linimns (/) B. 5 identjdem rB:
idem bQel. snporaddis tB (— efl bOei.). 6 et BGel.t
om. fb. hie alia addit b contra am tnfta omnia {per veTnits
SO); Item fimum cajiiH albnm tritum et cribratum ... 7 post
Maita novam nibr. hic add- b Ezochadia slc curantnr.
Spec!iBiit«r conBiimitur... ubi eic pergunt B Gel. Exocadla sp,
eonsnmeatnr (— muntur Geh), quae om. r. sic rB: ei
tOel. 8 teris rBOel., teras b. coqueH bB: coquiB
rGel B tttngantur rB: — gnntnr Oel, tangea 6, 10
biunectum rbOel.-. uutntum (sic) B. in vas novri r. et
fym. rB. 11 facito b: facit rBQel. boc tB: qno ad-
Ubtto bGfl T exochadia Gel., eiocadia vel ragadia b;
tacta exocadia B, ragadia r. 13 hemoiroideB r, emor-
nndaB B Oel.(ft ubi rnbr. De etuocroidia) b. ia(m)patlentiba8
tbOti.i om. S. comp. vel temp. rBOel.: curare b.
|4 GonuniBceiida (sunt ota. Gel.) etc. rBGel.: comiacenteK et
ovi B. teniperata iponimuB h. cnm (ovi a.) r{wmhBGeT).
le arnogloasufl Gel., — aoa B: — gloaa b, — glossa r. 16 fa-
oit rB-- om. Gel. ceterf rb Gel: oeresp B. virtute Himili
'-' " Oei.^Btiptioeliffei.ianiTirtntesiiniliteretstipticgrsom.B.
90 THEODORI PEISCIANI
cae cum aceto contritae operabuntur. fomentabis^ yero loca
ex aqua ubi alumen scissum tritum mitti facies. aut aeris
flos excoquatur in tertiam partem^ et ex hoc foyendi sunt
ante linimentum. nam ut etiam in tempore aliquid de
6 fysicis adiuventur^ in ea aqua coquendae sunt species
supradictae^ ubi etiam is aeger se cum haemorroides pa-
teretar frequentius delavarit. et ad supradictas species in
unciis senis aquae sextarios decem mittes.
si vero conclusas resolvere yolueris^ thapsiae sucum
10 et absinthium similiter ex aequo conterimuS; et loca con-
tingimus quae solemni digestione sunt impedita.
XXXI. De syringis.
85 Eas hoc modo frequentius percurayimus. lasar cum aceto
contritum imponendo frequenter usi sumus. nam et Musae
15 trocisco omnibus approbato^ in aqua in qua calcem yiyam
extinximus resoluto, imminuimus et profecimus. qui tro-
ciscus a nobis hoc modo conficitur. aluminis scissi uncias
2 ex aqua rhB: om. Gel. facies rB Gel.i — as &. 3 flos
rh: florem B Gel. et coquatur G^e2. (coquatur &), et coquat
r: excoques B. in t. p. J? Gel. (in tertia parte r): ad t. p. h.
et ex h. f. 8. rB Gel. : om. h. 6 ubi — (7)Bpecies om. h.
his eger r Gel. : is aegrotus B. secundum his cum hemor-
roides p. r, se cum aemorroidas p. Gel. : emorroidas patitur B.
7 delaviarit r, delavaret Gel.: elevatur B. et r.B: om.
h Gel. in unciis senis aquae sextarios decem mittis r Gel.,
in uncias senas a. s. d. mittis B (in unciis serus aqu§ X -SS-
mixtis h). 9 resolvere rB: solvere h Gel. 10 absinthiu r,
absinthii Gel.y absinti§ h: apii B. volueris hB Gel.:
voluerimus r. 11 tangimus B. sol(l J5)emni (solempni r)
d. 8. i.: sic rhGel.B (seq. in h quae in rel. addmiur captttUo
de syringis Quibus vero intestinum exierit . . .) 12 De
siringis quas h. m. frequentius curas Gel., De siringis eas h.
m. percuramus h {in ruhr.), De siringiis {litt. in ipso textu
unc., deinde min.) quas h. m. frequentius percuravimus r: om. B.
cet. hoc proprie est prioris capituli pars (ut in B), non capitulum
{cit. Sim. lan. s. trociscus musa quasi de flstula ani). 14 con-
tritum hGel.: tritum Gel. musa rBh{Gel.). 15 in qua
B Gel.: om. hr. 16 extinguimus r. i. et profecimus B: i.
et perficimus r Gel. (iminentes percuramus h). 17 aluminis
.sciBBi uncias B: alumen scissum unc. {acc.) Gel. et (-^-) r&.
EUP0RI8T0N FAENOMENON. 91
in, alocs -:- ni, croci -: S, crocomagnialis :- S, chal-
caatiii -z- 111, caduci mali gTaiial.i :- II. nao omiiia contrJta
commiEf^emus ut trociscos faciamus.
etiam hic puivis oobis frequenter experimenlum dedlt
ad omnes syringas et purgando et glutinando. tjul aequa
hac ponderatioue ronflcitur. iris illyricae -:- IIS, ervi -^ IIS,
luannae turis -:- IIS, lepidos chalcu -h IIS, aristolocbiae
-r- ns. omnia tunduntur et cribellantur, et fit utiiis pulvis
cui nomen est cephalicum. qui miscetur eodcm modo ad
UnimBnlum, ut etiam Musae trociscus supra dictus,
quibus vero inlestinum exierit, murm viscidiore fomen- i
tatio adhiberi debet. et post acacia trita cum aceto lini-
mentum facit. et cyclaminis sucus cum melle ei aequo
mixtus et cuctus usque in pinguedinem. aliud. ellebori
1 aloe -;- ni. oroci {cc r) ~ II, {'^ S r) crocomagmi -i- 11
i—aa, -4- 8 r) rB: Cc (Crocum) -r S. Ccocomagma -^ 5 S (i,
ctoootaapna, unc. II. 6el. Calcanto 6 ( — ti B^ — tum r Gel.).
i caduci rB: — onm b Gfl. ■vini B. coatnta rGel.: trita
S, om. b. 3 comiBoemua rB, — cimua b: — euimui Gel.
4 etiam rSGel.: etiaja et b. nobis frequenter exp. d. r,
notiis ezp. d. B, frequenter eip. d. b, ezp. saepe d. Gel
fi «7(1 £)riiigiaa bB, srriugitaa Gd. et pnrgando et glutti-
naodo (gluttando r) rB: om. b Gct ^qua hac r, ^qua B,
bac 6: aequali Gcl. 6 (i. i.) ~ V. rBb (pond. sign. om. Gel.).
corr. nS. (em)nS {et m sem.)rGel.: n et S 6 (cf. supra ad
e. 1), -^ in. B {sed ariat, III. S). 7 ehalcu Gel: calcu r,
cftlcU 6, calci B. (arJBt.)longae (1. 6) orfd, b Gel. (non r B).
e et fit utilia palvis rGel., et tLctiliB p. B (Omnia in. pulverem
«ribatS reponeaqui . . . h). 0 cephalic[ir( — caGel.), oefalicu b:
ocBrpftli (sic) B. deinde add. b qui et pm^at et gluttinat et
fiBtalis optime adhibetur (Oa/, XIII, S46. S4i). qui miBcetur
T Otl.: commiacBtur B. 10 ut rB: quo Gel. muaa rB (Qef}.
ri ft)>(9— _lO)ywpit b (post adhibetur) vel S5 musa trocisco il-
tn amiBcimuB. deinceps aliena addit idem: Nam et calcantum
flitm aceto ... II murra viscidiore r, mori TiBcidioria Gel.:
nuri visuido dolori B, {ubi eic Ii priuB fomentabia in aqua in
quft mirta cozeris, et poatea eins aioc^ pulvis super inteatinum
oapergator. Sic et acacia etc.). 12 lin. facit rB (lin. adhi-
heo h): Un. (ont. facit) Gel. 14 mixtua rB: commiitus b Gel.
■Und. ell. albi (genus add. Gel) aliquid (— qui Cfrf.) elc. rGel:
" ' olnB dllebori albi q.ui cum aceto aootus est ad-
92 THEODORI PBISCIASI
albi aliquid cum aceto coxenmt. nam et pulvis ipsius
mixtus cerotario ex oleo roseo satis iuvat. et hyoscyamus
in aceto tritus et similiter adhibitus intestinum effusum
similiter reprimit.
6 XXXn. De pernionibus prurientibus.
87 Pernionibus cum pruritu aquae marinae fotus satis
prodest. similiter etiam si vino calido styptico foveantur.
sic etiam decoctione betarum. sic aqua ubi alumen scissum
infuderis. post quod fomentum cera liquefacta loca linire
10 conveniet. nam et ex aluminis pulvere cum hordei farina
et vino cataplasma adhibendum est. sic cerae et picis
resolutae unctione curati sunt. et gluten solutum in aqua
profuit liniendo. sic olivarum viridia folia trita pro cata-
mixto cerotario etc. B, Et elL alb cum aceto coctu utile est
et comixtum cum cerotario etc. h.
1 ipsius r: om. Gel. 2 hyoscyamum . . . tritam ete, Gel.
(iusquiamu . . . tritii etc. rB, iusquiam . . , tritu etc. &). 8 in-
testinum (intestinos effusos r) — reprimit ( — et Gel.) rBGel.:
optime facit &, uhi add. alia quaedam {p. v. 3): Cynoglossg . . .
syringium usque sanatur. iam capitula aliena insertmtur (ruhr.)
JDe sciaticis (p. 56 inf.) . . . Ad omnem memhrorum dolorem
vel quicquid doluerit {p. 57)... Ad omnes nervorum duricias per-
fricationes. contractiones. et dolores {ih.) . . . Ad ItMnborum do-
lorem (ih.) . . . Ad coxarum dolorem (p. 58) . ..De genmm dolore
(ih.) . . . Qui per tihias et corpus vulcera (sic) faciunt Ad varices
sine ferro cwrandas et mdlandriosos (ih.) ... De artieuHorum do-
lore ... et {sine ruhr.) De talorum dolore (p. 59 . . , uhi seq.
c. 32 de pemionihus). sumi omnes versus 85 (cf. ind. praemissum
p. 17 c. 34 — 42). 6 tit. dedi ex r Gel. {item c): de pregmonibus
R(?)ugitibus (sic ruhr., in ind. capp. De pregnationibus) &, De
?emionibus XXVini. {siinpl.) B. 6 Pemionibus cum rBGel.i
tegmones (pregniones c) si fuerint cum {explicando) he. 7 vino
rB GeL: de vino h. 8 sic aqua ubi rhGel.i sic aquibus
{sic) B. 9 loca rhGel.: om. B. 10 conveniet B Gtl.: con-
venit rh. et ex J5: ex r, et hGel. 11 c. et p. resolutione
sola unctione {ex dittogr. v. l.) rB (resolutarum sola u. corr.
Gel.), uhi h: c. et p. sole recte pregmones inuncti curati sunt.
cf. i, 90. 12 curatae B {sol) gluten B Gel^ glute r: glutte
taurina h. soluta r, solum B Gel., solutum solum 5. 13 sepe
^rof .) add. h, trita pro r h Gel. : om. B, cataplasmate B 5 : — ma r.
EUP0KI8T0N FAENOMENON. 93
pUsniate adhibiU profueiiint. sic gallae cum aceto con-
IritA^ sic vini faeces impositae cnraverunt.
quihuR vero iam vesicaverint, rafauos tiuides el ex8
eOrum suco pinuae prodenml iinimenla. et lenticulae coctae
et tritae cataplasma proderit. el caduca mali granati
calidis cineribus tepcfacta et trita adhiltita convenerunt, '
sic etiam scilla cocta simililer contrita continuo profuit.
quilfus vero et crepuerinl et vulnerati fuerint, his
spuma argenti trita mixto adipe porcino pro emplastro
apponi (lebet. sic adipes ansertni rum cera ex oleo tepido h
adhibendi sunl. et coclea cum testa comhtista et trita et
in pulverem redacta si aspergatur coutinuo medetur. et
ermm in vino coctum contritum cum cerotario suniliter
curat.
XXXm. De ragadiis pedum vel digitori
Omnes crepidines iu calcaneis pix liquida inlinita per- 8'
curat. et spuma argenti cum rerussa et alumen scissnm
ex aequo contusum et vino mixtum medebitur similiter.
ipiibus vero clavuli inhaerentes molestiam fecerint,
ferro Bubtili loca ante purganda sunt et melantliium cum a
3 curavenint B (— ver r): — vere Gd. (curat h). 3 ra-
fanos Gel., tafano <;s add coiy.\S (buco rafani linieH siiiipl. b).
i pinntiG Gel, pemie r: bene B{1), 5 caduira 3ualogranat&
. , . tepefocta etc. B : uaduci mali granati . . . tepefacti ete. r h Gel.
(«e^ (wMbito eorr. t). 6 convenerant rB: — rint Gel. (b. - "
7 ed3\A Gel.: gquilla rSb. siimiiter contritacc>Dtinao(B.C. f
liter iterum B) rB: adhibita trita continao Gel. (coct& et ttita
pnAe eet b). 8 v. et crepuerunt rB, \. crepuerint b Gel. vul-
B^ati rBb: ulcerati {corr., ut mnper) Gct. hia rBGcl:
om-b. 10 tefiido rbGel: — di B. 11 oocleg cum euiB
taatlB eto. b. trita impnlverem red. r (ou^. et). 12 si r Gel.:
«k B («W p. asperBuB . . . b). 13 contritnm c. c. r Gel: et
tritam c. c. b (ubi eic coctum cum cer. eimiliter cnrat oon-
tritoiu B). 14 poet curat aliena add. b (per v. S): Et aqua
nlM decoctae sunt rappe ... 16 1(1 i()linita rB: linita bC '
pereurat BGel.: jicurat rb. 19 contritum conunixtum c
TUM medetui b. 19 glaDli r, laali (siv) B, canli b: clavi Gel.
SO pDrsauda uunt. et melantium—siniiliter rBb: om. Gel. {ubi
l^ adhihetur et myaeos etc. cvm lacnrm).
94 THEODORI PRISCIANI
lotio pueri tritum apponendum. et gutta ammoniaci cum
aceto trita similiter adhibetur. et misy et aristolochia ex
aequo contusa cum melle adhiberi debet. hoc et rasura
cucurbitae trita faciet.
5 XXXnn. De paronychiis.
90 Paronychia in initiis lana ex aqua infusa imposita
curat, quae frigidiore aqua frequentius irriganda erit. his
etiam alfita cum aqua trita adhibenda erunt. sic et turis
masculi pulvis cum melle mixtus medebitur^ sic etiam
10 gallarum, sic auripigmenti. qui nisi percuraverit, non
exiliet.
si saniem sane collegerit^ locum punges. ad eius
digestionem et lenticulam coctam cum melle contritam
superimpones. et murtae folia viridia trita similiter cum
15 melle adhibentur. sic etiam rosarum, sic olivae folia
similiter. sic cadmiae pulvis aspersus curat, sic ervi, sic
turis masculi.
qiiibus vero etiam ungues quassaverint, foliis murtae
1 iponendum r. amoniaci h: ammoniaca rB. 2 my-
seos Gel., miseos &, misios r, mysios B. ez aeqao contusa
rB Gel. = ana contusa b. 3 rasura cucurbitae trita faciet
(facit Geh) BGel.i rasure {sed ante corr. — ra) cucurbit§ trite
(sicce b) faciunt (fac &, sed facient corr. r). 5 De paronychiis
Gel.i De paraniciis (vel ungulis add. r) rB, De panariciis et
unguibus ruptis et scabiosis b (De penariis in ind. b).
6 raranicia {r)B, Panarazia (sic) b ( — ricia c). 7 fiigidiore B:
— ri br Gel. erit b: erunt rB Gel. 8 cum (aqua) rB Gel.:
ex b. erunt r: erit JB, est &, sunt Geh 9 etiam rBb: etiam
et Gel. sic aurip. — exiliet rbGel. (sc. unguis): oni. B (cf,
infra p. 95, 5). 10 qui b Gel. : q r. nisi rGel. : nh i. e. n ubi
mox lineola oblique apposita deletur 1 {sc. corrigitu/r in i).
^curaverit r. 12 collegerit rGel: colligent B (si sanies col-
lecta fuerit b). punges (— gis rJ5 Gel.): punges h. 14 super
rBh: om. Gel. impones 5, — nis rBGel. murt§ r, mirt^ b:
myrti B Gel. c. m. trita ipone b. 15 sic (ol.) rh Gel.: et
sic (ol.) B. 16 cadmiae JB, casmi§ r: cedriae h Gel. sic
rhGel.: sic etiam (t.) B. 18 quassaverint h et {quia mtio
solo typogr. le^i videtur passaverint) Gtl.i quassi fuerint B,
19 mufte r, nurtg h: my(i)rti BGel.
ECP0RI8T0N FAENOMENON. 95
viridibus vel mali ^ransti tuosis ralaplasruaDdi sunl, i|ui-
bu8 8311« hi aliquo rorte ictn ni^escant, farina tritici tum
pice soluta admixta curautui'. et aulpUur vivum boc cum
porcinis adipibus tunsum et commixtum pracstat. et ae
eliani ipsi uugues exiliant, lini seminis pulvis, similiter i
etiam Daslurcii cum melle mixtus imponitur. et cera sola
liqoeracta superimposita ita mcdebitiu-. sed liis omnibus
adhibitis dlulius perseverandum est. calefacti etenim per-
severaDtia adiutorii ungues meiius gubernautur.
scabiosos veluti elefautiosus si quis forte ungues9
habuerit, vini faex sicca trita cum cerotario imposila ctu-al. t
et ficus sicca purgata et tunsa superimposila aeque me-
detur, et lapatbi agrestis radix in aceto cocta et contrita.
et Bolphur TlTum ciun sandaraca ex aequo tritum et asper-
Hnn coQtinuo curat. et nuclei pini purgati et triti Im- ]
1 nutt rb Gel.: erunt B. 2 sane hie aliquo forte ictu r:
■ane forte a. i. 6el. (Bane al. ictu h>, Hane forte aliqua loca S.
mzteacajit b: — cunt rBGel. 3 aoluta bGel.x aola rJS {ef.
aa I, 87). admixta S, aioixta, r: mixta bGel. et Haltur
virum (Tiie lacwnaJ) iimiliter, et nashircium cnm melle mixtum
imponitur Gel. laeimam explent r (b B, ubi sic Et b. t. lioc cum
porcino adipe tunatim et comniistum praesta,t ne ipsi ungneB
exQiaat, Et lini semiuis pulyia, Simul etiam et aaturacuB (aie!)
enm melle commiitns imponitur B, Sulfur vivum adipibus por-
ciais mistuni et tritum idem facit. Si etiam unguea exiliont.
linifl seminia pulviB siml etiam naaturii c. m. mixtns impouitur b).
7 liquefacta B Gel.: aliqua facta r (calefacta et ipDsita ita
aedetur b). ita rb\ om. Gel. et {ewn seg. medebitur) B.
8 etenim rB, enim Gei.(autem b). 9 p. et adiutorii r (per-
Mvenuitibua adiutoriis b\ u. m, g.; m, g, unguea r. 10 et
veluti elefantioBUB Bcabioaos si q. i. u, Ii. Gel., Scabioaos ve-
Inti elefanoioBOH si q. f. u. lu B, Si quia forte veluti elefan-
tiosns u. b. &. haec om. r, gui hwc loco infert (gnae infra
fKttUS addit h): et adipes leDnia cum titimallo et cautarides
et nurra trita commiiti impositi unguea mntat. poat quorum
eBmmi ut melioren [ai quoa forte , . . 11 Bicca: aiccata
■icen r. et (trita) bGel.: om. rB. 12 »cca bB: aicca,
Anrat add. Gel. (acc. Biccaa etc. habel r). aeque rB Gel.: otn. b.
IV lapati Gel.: — tii rB, — cii b. 16 et nuclei pini p. et tr.
i sngues mutant, poat quonim caaum — (p. 06, 4) imponuntur
""' " Ji..eadtm. hahei i^ awcta) etiwm 6: N. pini purgati.
96 THEODORI PBISCIANI
positi ungues <(curant. et adipes leonis cum tithymalo et
cantharide et murra trita conunixti impositi ungues^
mutant. post quorum casum ut meliores exeant^ adipes
hircorum cum lacte asinae triti imponuntur. interea sub
5 his omnibus adiutoriis ungues ipsi primo ex pice lique-
facta ungui debebunt^ qua et superiora medicamenta^ ut
fasciola^ muniri et gubemari oportet.
XXXV. De pruritu vel scabie totius. corporis.
92 Si iuvenibus hoc bene valentibus obvenerit, flebo-
10 tomo prius sub gemina detractione subveniendum est.
item ventris purgationes frequenter insequenti adhibendae
erunt. cibis sane sorbilibus et dulcibus nutriendi sunt.
lavacris frequentibus uti conveniet, in quibus turis masculi^
sulphuris vivi, nitri pulvere aspergendi erunt.
triti et impositi b -f- adipes leonis titimaJlo. et cantaridas {cf.
Plin. 30, 111) et mirtu triti c5mixto. et ipositi. unges.
iuvat et mutat. Post quorum etc. {ut Gel^. contra aic r {cf,
ad p. 95, 10) et nuclei pine§ purgati et tnti impositi curant.
sub omnibus adiutoriis etc. quae seq. v, 4^-7,
4 et (interea) add. Gel. 6 ipsi bB: om. Gtl. ex rB:
om. b Gel. 6 debebunt r Gel, : debeant ( — bant) 5, debent B.
qua Gel.: quo &, quos rB. et b Gel.: om,B. ut: et r5 Gel.B.
7 muniri et gubemari {sc. debebunt) Gel.: munire et gubemare
debebunt rB, munire et gubemare oportet b {ut etiam corr. Neu.).
iam aliena addwntmin b {per versu^s 6): in calida quantum potes
ferre . . . Adipem caprinum solum. vel cum sandaraca mixfcum et
impositum ungues mptos i. scabiosos sanare certum est {unde
rubr.). nunc alia multa subiunguntu/r in b additamenta {rubr.
deleta, qua>e tamen extat in c) Ad podagram, deinde {cf. Ps. Plin. f.
69^ Bas.) Ad noda solvenda de manibus sivepedibus. Bitumen cum
oleo . . . et omnia noda exsolvet. (hic sine rubr. , quae tamen ser-
vata est in c De pruritu et scabie t. c. cf. ind. b — sed a nova
linea add. quae su/nt capituli XXXV.). 8 tituHo add. B vel
variis maculis in corpore. XXXTT. {sed hic est tituHutS capituli
seq. quod in B male sub rubr. de elefantiosis et huius quasi par-
ticula prima ponitwr). 10 sub rbB: om. Gel. retractione B.
11 ventri r. insequenti(— di r)rB: om. b Gel.)> 12 sane r Gel.:
planeJB(ow. b). et dulcibus rbGel.: om. B. 18 conveniet
B Gel. : — nit 6 r. masculi om. Gel, 14 pulvere rBb: — res Geh
iRISTON FAENOMENON. 97
Toc adhibito adiutorio aut pruritus aut scabies
perseveraverint, lapathi agreatis radix trita et cum acelo
r:oEamixta iu balneis sioiiliter atlliibeDda est. aic alumeu
umeclum cum meUe commistum, quo liuimento froquenter
eUam in sole adliibito liberati sunt. his frequenter etiam
fri^da lavacra profuenmt. postea oleo roseo ve! lenttscino
aut murteo admixto vino se utilius perFuderunt.
scabias voro si vulneratas babuerint, myrobaiaoum et'
sulphur vivum ex aequo cuntusum cerotario ex oleo murteo
liquidiori commisceo, ut levi unguento eorum in balneis
nUnera pertractentur. his sane calidum lavacrum aquarum
dotcinm procurandum cst, in quo supradicta linimenta
adhibenda sunt. nam et turis masculi et puleii ex aequo
pulvis ibidem in balneis commode adhibetur, commodius
fii etiam cum vino et oieo misceatur. sic nitrum cum vino,
uc ptisanae sucus, qui frequenter etiam cum aceto mixtiw
plus profoit.
1 hoc etc. S Gd. (hoc adh. beneficio r): hia adhibitia adia-
toriia 6. 2 peraeveraverint rb Gcl: — nt B («6i add. b: heo
liniineiita. iu sequenti uteris. que sup semper plua prodegBQ
GOgnovimuB. Lapaoii etc). et rB: om. bGd. 3 baloeis
rbOel.: — neo B. alumen Timectum r (hum. bGel.): lum'
nmntaim B. i quo— (Sjaunt oiii. h. 5 in sole BGel.: ii
aolo r. 6 profnerunt rB: — re Gel. et (postea) add. I
T my(i B)rteo BGel: mirtiao rh. vino ae rBGel: ut mo
-J- (utilias perunxerunt guact qai wale legisnet iimos^ b. pei
Aidcniuit B Gel.: profuerunt (ii«'«m) r. H ecabiaa r: scabies
SiQtl. cf. 1, 56. vulneratas rb: vulnera B, ulcerataa Gel.
9 contnaum IGel.: tunsuui B. myxteo BGet: mirtino r'
11 vulnera rbB: uJcera Gel 12 SS 6. 18 pulei r, pnleii .
polegii bGel. 14 ibidem rBOel.: om. b. commode rfcGcZ.j
OommodiBaime B. commodius rB: om. Gel. (sed cf. l
liiu operatur si cum vino et oleo roseo misoeatur), IG et
nlaa miaceatur rGd. (h)-. om. B. 16 sic ptiaan^ (tyBanf 6)
iGtl.i et Ijpaane r, sic capitis (/) B (qui bis habet sic: Com-
modiuB si etiam cum vino. capitia bucub, aic nitrum cum yir"^
dc capitis succua qui . . .) wide CapnitJB, — tidis Seu! il p
Wtifuit (&, profnerint )■, pluB profuit B Gel.) mitlla Btiam add. 6s
Jlaiu et aiungig veteria etc. (per versus 24). seqniUtr eontinui
^^jMBBHfn BUb hac rubrica capitulitm: Verrui "-" "'
^^^^^tetdsnu PdiolHiiu, od. I
98 THEODORI PRISCIAKI
XXXVI. De maculis in corpore nascentibus.
94 Sunt quibus certis ex accidentibus maculae eorum in
corporibus frequentius inhaeserunt sunt enim nigrae; sunt
albae veluti elefantiam aliquando annuntiantes. quibus hoc
5 modo medendum erit.
murtae foliis viridibus in unciis duabus^ nitro et
alumine in singulis contritis in balneis fricandi erunt.
aliud. sulphuris^ nitri^ aristolochiae pulvis ex aequo con-
tritorum in bahieis adhibendus est. sic et gutta ammo-
10 niaci trita cum oleo profuit. sic fici folia cum sulphure
vivo et aceto medentur. nam et sub sole de hac con-
fectione curantur. et cyminum cum aceto tritum saepe
sic profuit^ quinque diebus superaddendo linimenta non
delavatis prioribus. sic cimblia cum nitro et bacae lauri
15 cum aceto commiscentur. et similiter ut priora medentur.
curabis et clayum. Murinus sanguis illitus yerrucas toUit...
{per versus 16. sequitur cap, XXXVI),
1 ruhr, De maculis etc. rh 0^1.: De elefantiosis XXxiil B
(cui umm et idem cap, est c. 36/37). 2 certis ex (et r) acc. rB Gel. :
ex antecedentibus causis (eorum corporibus macule inheres-
cunt) h. eorum: sic rh Gel. B. in (corp.) add. rB. 4 albe.
aliquocies. et yeluti el. ann. h. elefantiam: sie rhGel.B
{cf, Scrihon. 250). 6 myrti folia yiridis (foliis yiridibns B)
in unciis duabus, nitrum et alumen (nitri et alumims B) in
singulis, contritis, in babieis Mcandi ( — da Gel) emnt B Gel. :
Mirte folia yiridia (^ U. r) 11. H-. Nitri Aluminis scissi (nitru
et alum r). ana H- I. contritfi ( — tis r) in balneo (— is r) fri-
candum (Mcd) erit. (fecund^ erunt r) rh. vides modo signa
pond. med. modo spederwn vocahula compendio scripta varie
a lihrariis exposita, quomodo ipse revera auctor scripserit, dictu
difficUe. 8 aliud— (9) est rBGel,: om. h. contritorum:
contritus rB Gel. 9 et h, etiam r: om. B Gel, ammoniaca B.
10 et cum B Gel., et r: et acro h. 11 contrita (m.) add. h.
sub sole rBGel.i ad solem h. de(hac): sic rbGel.B. con-
fectione rB Gel.: confricatione h. IS et (quinque^ add, B,
14 delayatis (delabatis r)rBGel.: layatis h. cimohe niiarar»
cymolia cum nitro &, cimolia nitro G^l.: cymolm nitrum B,
bacae B, bacas r: baca h Gel. 15 cum (aceto) rBGd,: cm, h.
commiscentur ( — untur r)r.B: commixta hGel. et (similiter)
^'.B, et etiam Gel. : om. h. et s. priori medicamenta medeatur r.
EUPORISTON FAENOMEHON. 99 '
aliuU. faeiii graeci pulvis, atroDitnim in unciis binia, et ■
alcyonium et cyminum io unciis sin^lis similiter cum ■
aceto adhibenda sunt. et ex belarum foliis coctis et tritU I
cataplssma imponendum est. et piper cum murlae foliii! M
Tiridibus tritum et sul) sole in balneis adhibitum uLrasquc ^^
macuias permundabit.
saepe his perseverantibus maciilis ad elefantiae vitium
frequentius declinatum est, cui pro tempore nunc ordinabo
remedia.
XXXVU. De elefantiosis.
Per initia huius passionis cum se necdum pleiic
ritium publicuverit, flebotomandi sunL el purgandi frequen-
this. fiiciem vcro in qua huius vitii plus ejthorret imago,
mjTobalaui i^nm acclo et oleo roseo vel murteo linimento
(ricare conveniet. uquis naturulibus frequenLer utaDtur et t|
ntarlnis lavacris. continentia sane vini his quam maKime
1 aliud BGd.: item r, oiii. b. aironitri in unciia biois
M, ft&oaitT) n. ~ b, atromta in ~^ II. r, aphronitra in njiciiB
biiiiB Gel. 2 contritum (cuin ac.) add. b. S adldbeiida
Mmt Gel.: adhibendum eet (erit B) rbB. et ex rB: et Gel.
Ifim. t). 4 his (impon.) add. B. ndrte rb (myrti Qel):
BtirteiB S. B et (aub) rS (cf. b: tritis 3ub Bole Tiridibua
uit in b. adhibitmn); oin. G^l. 8 pro tempore r Gd.
(i e. ita vt tempore aervmtMr, «( ait Cael. <Ar. 4, S): per tem-
poim S, <m. b jwt 'post declinatum est eontiroiO nic pergttx
Sad el hec adiutona QtaJ^alculis eupra scriptis propenaius
maup«r ordinabo {!). Pom folia trita et imposita, Tar[i]os
aaeadat . . , (—per veraun 9). 10 De elafantioBiB rwbr. rGcl.
10 enpra ad e. 36 B): De elefauciacis b (ca. de lepra dicit
.Wnon Jon. s. oros). 11 cnm ae necdum plene vitium pupli-
,H(TOit r: cnm BanandQ plene viciom BUpplicaveriiit S IJ), el
liUdiUD plene v. publicatur Gel, quibus se necdum vicium
pltne poplicaverit b. 12 Bunt rb Gd.: erunt B. tJ et ca-
Urideo fteq. dep. a, b. ad rem. cf- Oal. XI, 3i5. 13 ex-
boMt tB, exomiit 6: exhorretur Gel. 11 mTrobalani ego
tf. Oael chr. i, 2. S): -iio rB Gd. {b). mjrtaoSGd., mirto
'h toiltilio l>. linimento rbGel.: lini iiemente B. 15 fri-
rBGel.: — n b. 16 marini iavacri B. vini rh: viciis
' " ' ^nam majtime. CibJB dig,,e(<!.}.
100 THEODORI PRISCIANI
plurimum prodest. cibis digestibiliBus et dulcioribus nu-
triantur. unde lactis hi frequenter iuvantur acceptione,
quam maxime si aquam eius accipiant^ quam medici oron
appellant. nam et sucus nepetae herbae frequentissime
5 hoc vitium relevavit. et haec eadem herba par beneficium
praestitit saepe cibo data. et coagulum nebri, quem nos
cervum lactantem dicimus, cum oxymeli ieiuno datum vel
temperatum saepe profuit.
96 si his adhibitis morbus ille accrescens profecto fuerit
10 publicatus, tunc neque flebotomo neque catharticis iam
uti conveniet. fieri autem non potest ut ille umor cor-
ruptus insanians^ qui omne corpus visu horrido funestarit,
his adiutoriis purgationum adhibitis ad interiorem originem
identidem revocatus ventris vel sanguinis geminatis efiii-
15 sionibus arceatur. sed vomant frequentius et lactis bene-
ficio per cibos et potiones enutriantur et indulcentur.
locis vero contaminatione vulneratis omnia styptica
1 dulcioribus (dulcibus 5) nutria(u 5)ntur r G^«2. (6) : dul-
cioribuB frequenter iuvantur B. 2 unde lactis his f. a.
iuvantur r: lactis f. utantur acceptione b Gel., lactis acceptione
(quam m. si etc.) B. 3 aquam eins' rb Gel.: aquae | ius B.
quam medici oron (orron Gel., coroon b, id est serum add. Gel.)
appellant rbGel.: quod greci oron appellant B. 4 nepitg
rB{Gel.): neptg b {qui om. herbe). 5 et haec eadem BGeh:
et hec enim r, et eadem 6. par rbB: frequentisflime (tferwm)
Gel. 6 et (coag.) rB: om. b Gel. nebri — dicimus (sic)
b Gel.B (nisi guod lactentem B): cervi quem nos cervum lacte
(sic) d. r. 9 his rb: hisdem Gel., isdem B. (adhibitis)
adiutoriis add. b. morbus rbGel.: morsibus B {!). ad(c)-
crescens rb Gel.: adherescens B. 10 nec (catharticis) B.
iam r: om. BbGel, 11 autem: sic rb Gel.B (enim corr. Neu.),
11 — 15: idem cowtra Themisonem arguit Soranus ap. Cael. chr.
4, 7. ut ille humor rb Gel.: utile. Eteni humor B. 12 in-
sanians : insaniens r J?, in sanies (corr.) Gel. (om. b). funestarit r :
funestaret Gel., — rat B, — vit b. 13 adiutoriis p. adhibitis
om. r. identidem rBGel.: om. b. ventris (venosis B) vel
san^uinis gem. eff. B Gel.: om. b. 16 et lactisrJ? GeZ:
lactisque b. 16 et potionis r; vel per potiones b Gel., per
potionesJB. indulcantur rb Gel.x inducantur B. 17 vul-
neratia rbB: ulceratis Gel.
EUPOBISTON FAENOMENON. 101
adhibenda simt^ quibus illa caro corrupta et eiTeminata
Taleat durari vel stringL his frequenter xeros trociscus
profuity qui conficitur ex sinopide alumine scisso acrugine
et cummi sub aequa ponderatione cum aceto dispositis.
omnia linimenta vel fricamenta quae pruritui in *
snperioribuS; nec non etiam scabiei convenientia signifi-
cayimus^ etiam bis apta esse et utilia asseveramus. aliqui
vero etiam yipereas cames in cibos ministraverunt. qua-
temos digitos in mensura tam a capite quam ex rauda
praecidentes^ oleo et sale conditas <^in modum anguillarum i<
edendas apposuerunt>. et profecerunt. <^addes de graeco
quam plurima.^
2 dnrari vel stringi rB Gel.: perdurare {sic) vel constringi &.
2 xeroB (cf. Dioac. 5, 111 cap. de sinopide): ciros B (cirros Gel.)^
cyiros 6, cliyrros r. 8 conficiuntur r{8olus). scisso alu-
mine et gummi Gel., alumine scisso. erugine. et gummi (gumme2/)
rh: b1. Bcisso ^rugine et cymino B. 4 cum rbGel.: in B.
dispositis Geh: — tus rB, disponitur &, qui pergit haec inserens
Sic et diacitnen (diechidnon) tyriace qu§ ex tu(/. vi^peris esKr
{sic pro efficitur) cuius confessionem (l. confectionem) in sub-
seqnenti non taceam(.'). cf. in extr, cap. 6 omnia Gel :
omnia etiam B (omnia his h). quae — significavimus rB Gel.
{sed pmritu et scabi^ r) : qu§ pruritu vel scabi^ nec non etiam
et maculis s. 5. 7 esse et r Gel. : seu B, aliqui : cf. Galen.
XII, 312 sqq, 8 vipereas cames rh Geh: super eos carnes B.
in cibos r (inter cibos Gel.) : inteas = intereas B {!). ministra-
Teront ( — re Gel.) rB Gel.: edendas optulerunt h. 9 sale r:
Balibus B Gel. ex r Gel. : et a (cauda) B, 10 con-
ditas in modum . . . opposuerunt {sic) r solua : conditas. et pro-
feceront Gel. , condimento profuerunt B. extrema haec sic hahet
h: Qne qnatemis digitis mensuratas. tam capite. quam canda.
precidentes media vero ezenterata aqua multa de lota oleo et
sale. et aneto addita post coctionem dederunt. et remedium
Bunt adepti. 11 in uno codice B hoc cap. terminatur hac
ckmsula Addis de greco quam plurima. quae ant sensu
earent aut graecum ipsius auctoris exemplar spectant, sicut infra
III c. 9 (om. rh Gel).
102 THEODORI PRISCIANI
XXXVni. De luxationibus vel eiectionibus articu-
lorum quas medici exarthresis appellant.
97 Per initia ut moris est, primo locis exclusa revocanda
sunt. item embroce uti necesse est ex ervaceis poUini-
5 bus vel certe cineribus oleo sapa et ovis commixtis. cum
lanis mollibus infusis sucidis loca munienda sunt et pro
locorum natura fasciolis continenda et constringenda. si
sub hoc adiutorio loca naturaliter custodita quieverint;
isdem usque ad perfectam sanitatem imminendum nobis
10 erit. si vero locis avulsa aliqua adversitate locis pro-
priis minime potuerint revocari, tunc adiutoriis catho-
licis doloribus crescentibus subveniendum erit, ut est
flebotomus vel catharticum et cataplasmata paregorica.
quibus perseverantibus si doloris declinaverit inquietudo^
15 fomentis lavacris cerotariis vel certe emplastris chalasti-
cis imminendum est. postea vero malagmatibus perse-
1 tit. De lux. {nihil ultra) B, cet. add. rh Gel. (Yel deiectionibus
r, vel eiectionibus c et ind. rhc^ vel iectionibus 6 — ezajrterisis
appellant r, parexartreseis appellant Geh^ peri exantipes di-
cunt et fractura &, peri exantrexis appellant et fractam c).
3 ut moris est rhBi om, Gel. locis exclusa rGel., locis ex |
claro B: § locis suis exclusa h. revocanda rhGel.i — dg B.
4 embroce r, imbrocis B: embroclie molliori (?) Gel., embroce
simpliciori h. ervaceis p. Gel. : herba c (sic) p. r, h^rbacis {sic)
p. Bf herbis (hbis^p. h. 5 cineribus rB Gel.: cinere (. . . co-
mixta) h. cum r: quo hGel., quae B. 6 suc(c)idis r Gel.
(b): sucis B. et — continenda BGel.: om. rh. 7 confrin-
genda B. 8 custodita rhB: custodienda {corr.) Gel. 9 his-
dem r, isdem B: cerotario ex oleo dulci h Gel. 10 si(sin r)
vero locis avulsa rBGel.: sin vero avulsa h. 13 cataplas-
mata paregorica r: cataplasmata (cataplasma h) paragorica
hB. 14 doloris (dolorum B^ declinaverit inquietudo rB:
doloris declinet inquietudo &, dolores declinaverint, quietudo
{corr.) Gel. 15 fomentis lavacris rh Gel.: fomento la-
vacri B. 16 imminendum est rhB: — da est Gel, hic
addmit h Gel. ut est diaquilon (diachylon Geh) aut calasti-
cam (quale, omittitur).
EU^RISTON FAENOMENON. 103
Teranduin est; quibus curata loca possint in perpetuuni
solidarL
1 quibaB ete, (m. 5, gui aliena addit fimum porcinum seu vi-
tolinimi iinporitum sanat . . . {eadem scil. repetem quae iam supra
aUUlit cap.jSLn. De talorum dolore. nova deinde nvuHta varia-
que materiam augendo addunt hc, quae ruhricas hahent has: Ex
alto lapBiB qnibuB membra colHsa sunt {v. 3) — Ad fractum
8iye luxom (v, 6) — Ad fervorem yel ad morsum vel incisum
T^ ai q[uid aJiud provenerit ne dolorem sentiat (v. 8) — De per-
CQBiionibuB apud scorpionis (sic) sc. c. 24, quod kuc detnmm
«ftufMiffi essMhet index capp., quo capitulo revera finitur lib. II
Ckisiam. iam vero quae ad plagam addwntwr in extremo lihro,
deinde quae aequuntur additammta varie congesta, ea vel ah
aitetore recensionia Berolinensis videntur aliena nec exta/nt in
Chisiano: haec ipsorum esse lihrariorum videntu/r inde a codida
pag. inf, 67 us^ ad p. 71, in quihus vel Christi nomen apparei
{p. 68, 6 ab inf. m.). insuper muliehria et ad partum varia, Anti-
dotam ad memoriam revocandam (p. 69) et unguenta plv/rima
(ad padagram praeeipue et tfumorem pedum) , postremo yiae no-
visama simt, vomitus plurimi atque inprimis constantinipro-
batiBsimus. curata rCrel.: curanda B. in perpetuum
Creh: in perpetuo rB. 2 solidari rB: solida pati Gel.
Theodori Prisciani Euporiston
Liber H
LogioiLS.
1 Nunc ^ecundi operis partes adgrediar^ quibus
prodendae discutiendaeque rationis delegayimus functionem.
5 quae quoniam oculis comprehendi non potest^ quod offi-
cium liber superior occupavit, idcirco passiones
interiora possidentes in hoc volumine aut accidentibus
convincentur aut prodentur indiciis. studio quippe veri-
tatis^ nec frustra, disputationes refugi, cum in utroque
10 opere certis deprehensisque morbis remedia constitui vel
curis medendo facilibus vel tuendo materiam vitiorum^
quoniam in logico opere obscurisque periculis non opus
est assertore sed iudice.
1 JSic sine tit (post vacmm f.l) Y {f. 2)praemiUit indicem
lihri secundi I. de febribus v. e. — XXXV. De mulieribus (sic) va-
riis passionibus. subitmgit (ruhr.) Expl' (quod ad indicem prae-
missim jproprie pertinet) Logicus Liber | Secundus | (atr.) Licipit
prefatio secundi operis. — in B sic (post solidari) Explicit
logicus liber. Licipiunt capitula libri 11, deinde (post eadem
c. I— XXXV) Licipit prefatio secundi operis et (post originem
textusp. 105,13) De febribus. I. Li (ubi in ras. npro d) quae quam
maxime . . . in r (post solidari) Theodori prisciani fenomeni
lib. I. explic. Licip. lib. 11. id. logicus. prologus. (Nunc se-
cundis...), deinde post iudice sine tit. seq. capitula primae
partiSy post quae incipit itisto initio sed sine titulo teoctu>s (Om-
nes . . .). in b (post add. libri I) Incipit liber. 11. oxea. Cuius
hec est continentia (seq. capp. primas partis) Expliciunt capi-
tula Licip pphacio (lam nunc secundi . . .) et (post iudice) De
acutis febribus texttis cap. I (sim. in. c). 6 idcirco universe p. r, Vii
•
icco p. 6. • 8 prodentur r VB Gel. : providentur b. 9 nec
rGel.i ne VBb. disputationis rb. refaci F (— gi Gel.^
— giir, refagiis &): refati B. in utroque opere brVB: om. Gel.
12 tnendo VB Gel.: tenendo br.
I. Db febriliiis.
Omnvs acutae febres vel aegritudines, de qiiibus nimc
dkere iiislitui, aJiqiiando passiones praeveniunt, uliquotiene
lumequuntur. quas certa produnt insignia, quibus moi--
bonim possit comprehendi materia. de clironicis vero
secundis partibus protitissi sermonis expediam.
liaec est itaque sub omuium vetenim auctoritate
Tebrium definitio, quibus etiam nos adsensiim libentissime
fonunodamus. est nobis calor iugenitus, qni cum se in
altioribus praecordiorum locis rcpentina aliqua necessttate
commoverit et veluti advena tempestate loca vitalia natura-
liter quieta turbaverit, vaporem acriorem procurat et ex
aUiludine stomactii febrium serit originem. quae quam
auxime onmibus corporum incommoditatibus in omnibus
aelatibus, omnibus locia vel climatibus, certa ex necessitate
morbis aut imminentibus aut praeeunlibus sociantur.
febricitantibus itaque generaliter omnibus imum mag- %
Dum remedium, cunrtoi'um caulum auctoritate, praecipue
Bervire temporibus, nt pro condicione causanim aegri
■Hnoes adiutoriis rompeteiitibus releveutur, simililer etiam :
I De acutia febriliua rubr. bGcl: aine lit. rVS {sed in
ini, De febr. vel egritQdimbua tB, De acutis f. vel egr. r). ef.
inf^ra ad v. 13. 4 quaa: quae VBbrGd. {cf. 2, 50). pro-
3unt VS Gei. : pvidentur b, produntnr r. 6 promisfli uer-
mooia V'Gel.: proiniaB^oa]) aermonea in ras. B', promiafli aer-
nioiiee ante aoir. V et {ubi eipediunt) r {promiaao sermone 6).
i diffinitdo VBrb Gel. 9 cldor: uaturaltB ca,lor sohts b. in-
SenituB Ge!.: ignitua bVS {om. r). 11 loca vitalia n. Gel.:
FCiLyit, alia □. r, locauit. n. b, lDcau(u m b ips. corr. F)it.
iHijua n. VB. 12 quietatur baverit v, r, inquietatui t. h.
icTioiem <et in naturalem «o(«« add. Oel.y et rbGel.: om.
VS. 13 eerit VSGei.; sumpHerit 6 et (otu. originem) r.
tngins g 3 maxiiue b: post origiuem titulum impi'a omismm
I iu) tKfcruft: De febribus I. In (15 = Idest ante corr.) qaae
1 masime B, media in textu sie De febribna inquam quae
rV{Oel)- U onmibitfl-(16)9odantur; sic VSrbGel.
om. rGd. 18 est {post cautum) add. rbGel. {om. VB).
cioiie rb Gel.: pec condicionem VS.
106 THEODORI PRI8CIANI
cibis congruis nutriantur. conyeniens est profecto in utris-
que aliquando incongrua bono tempore posse minus ob-
ficere^ quam ea quae utilia iudicantur si incompetenti
tempore suggerantur. docuit enim natura onmium guber-
5 natrix in initiis onmium commotionum sub quacumque
sorte causarum advenientium; cum praesentis admonitionis
tempestate naturalis ille vapor turbatus recessus interiores
petierit et cum exteriora articulorum frigus vel tremor
quassabilis occupaverit^ tunc nibil penitus a medicis temptari
io yel adhiberi debere. at vero imminente declinatione^ trans-
actis augmentiS; cum paulatim vapor ex altitudine aspirans
omnia illa exteriora membra perfuderit^ tunc adiutoriis
cibi et potus competentius serviemus.
4 ergo quoniam aliquando sub certis accidentibus mani-
15 festa declarantur nomina passionum; aliquando simplex
febrium imago visitatur, quae ventris semper constrictio-
nem procuret; capitis dolorem^ linguae asperitatem^ ali-
quando insomnietates cum levibus mentis erroribus. baec
etenim ex eadem febrium origine, vapore naturaliter supe-
20 riora appetente, praecipue capite sollicitato contingunt.
quae accidentia licet etiam in ceteris passionibus cum aliis
signis plurimis misceantur, tamen cum per se sola fuerint
1 est Gel. V : om. B et {uhi eonvenientes) r (convenienter. Est
p. i. u. ut aliquando ...&). profectu . . . incongruo B.
posse— (4)tempore om. h {non r). posse minus rVOel.: possem
hius(8ic)JB. obficere VB{Gel): suficere r. 3 (][ua aeque JB.
5 in initiis Oel.^ inimicis h: in| /////iis F, iniciis JB, initiii r. com-
motionum r& 6^eif.: cogitationum VB. 6 ammonitionis {sic)
VBh (adm. Gel.): commotionis r {Neu). 8 tremor quassa-
bilis hGel., tumor quassabilis r, timor quassauelis F, tumor
quassaverit vel B. 10 debere VB Gel. : debebit 6, debet r.
at r6 Gel.: hac VB. 12 iam {post adiut.) add. r. 13 ciui
et potui r: ut potui V (ut pote Gel\ potius B {om. h). com-
petentius rF6^d: — tibus&J?. 14quoniam rVB Gel.i cum h.
16 tantummodo {'fost imago) cM. hGeh semper VB Gel.:
frequenter rh. 17 procuret rhGel.: percuret VB, 20 ca-
pite sollicitato rVGel. (capit^ sollicitudo h): capiti sollicitata B.
^2 plwimiacisiJitur V. cum om. aolm V
LOfiicua 107
iriNis sociata, leliriuni magis simpliuiiira et infigura-
D speriem de^gnare nosciintur.
erj^o cmu simplicium fehrium causa constiterit, perf
tntlia cDmmotionum cuni adhuc articulos possidet frigus,
manihus. calidis vel vaporibus ceteris omnia membra cale-
facta contineo. tmic eliam somuos inhlbeo niliilque allud
adhiberi permittam. cum vero ex altitudine vapor exilieos
corpus omne calefccerit et emergens inHammatio inpatiens
riscera universa siccaveril, tuuc post clysteris simplicis
beneficium etiam eneniale quod ex suco lini semittis et
flleo roseo vel cbamaemelino temperatur in unciis trlhus,
iQis igneis urdoribus succurrendum esl. at vero quinta
transacta die ct primis iam lemporibus aegritudinis refre-
natis, cum sub quadam maturitale quaUtas causae humanior
apparuerit, tunc post augmenta cummotionis praesentis
paniiis duplicibus vel triplicibus infusis oleo roseo ct ca-
lido media eorum iDhindenda sunt et iuvanda, vel certe
ex lini semine et hordei polliuibiis cum aqua et oleo, iit
moris est, adhibendum est cataplasma [ex quo praecordio-
ram loca iuvanda sunt], ex quo aut igois illius commi-
tullones teinperemus aut sudorpm oportuno tempore pro-
cnremus.
monilum te interea volo profeclo ex urinanim in-6
1 fabriuin ; febribua (ilerum) VB. 5 ceteria ; cf. infra s. 17.
Sl ac omnia rt Gcl.: ommbDs 7B. 7 Hdhiberi rh Gel.:
b^ B)iberi VB. 10 henemate V, eniiinate B (Qel.\ ene-
mst§ 6j enigmate r. U came^i S}melo VB (camemillo r,
eamomillo b, cliamaemeli Gei.). in rVBGel,: om. b. tribun
i/Hie) VBrbGel. {»cil. temiB). 13 temporibua (sic) VBrhGel.
IS pftnxiiB — certe es h Gel. («6i sic h: tunc {iteravi) p. d. v. t.
oleo roBeo infasia. calida media eorum i. s. et i. vel ceri» lini
•. «t ordei p. cura oleo et aqua efc); om. rVB. 18 ut moris
eat ttdbibendnm es eqao. precordiornm ioca iuvanda Bunt ut b
(db moris est adhibendum eat cataplaema ex quo aut Oel.): ut
iBOris eet, Praecordiomm loca ' " ' "
VBr. ubi ei quo p. 1. i. a. wni
SO ignie illiiia
f.}; ul
(utr;
^uvanda suiit, Ez quo aut (ut r)
incJmi (g«ae delevit Gel.).
illiua commotionia r Gel.,
i iltiue comminationiB \'B (— nea ante ips. corr. V).
•i.VBrbGel.
108 THEODORI PRI8CIANI
spectione supradictae aegritudinis maturitatem sic conside-
rare debere. advertendum est itaque ex urinis naturalibus
et consuetiS; quantum in contrariam partem natura devia-
verit, ut ex hoc quid aut praesens status aut fiiturus
5 aegritudinis exitus allaturus sit instruaris. est autem urina
naturaliter quae corporis quietem et sanitatem manifestet^
rubra mediocriter^ subpinguis et tactu calida^ habens na-
turaliter nebulas summa quam maxime appetentes. quan-
titatem vero ex accepto nos potu advertere conveniet.
10 haec itaque cum inspexeriS; de maturitate aegritudinis bene
confidens adiutoriis competentibus visitabis.
7 superveniente igitur declinatione temporalis commo-
tionis et iam prioribus adiutoriis procurata, tunc et linguae
curationi et ceteris quae cibos praeire consuerunt ser-
15 viendum erit. aliquando etiam lexipyreta tempore cata-
plasmatis adhibita quam maxime profuerunt^ quae infundere
et nutrire qua infrigidare corpora ardentia videantur. quae
conficere hoc mudo consuevimus. spumae argenti uncias III^
1 considerare (sic) VBb Gel.: — ri r. 4 quod Vbr. aut
adpraesens VB. 6 sit Neu.: est VBrh Gel. 6 quietem
et s. rbGel., qui &emit s. V: <jui emittit s. B. manifestet
rgbGel.: manflesta et F, mamfestat B, 8 nebulas: — a r.
in aquam maxime appete(a F)ns FJ5 (appetente Gel.), in aqua
m. apetenti g {hic deficit Vindob.), inqua maxime (inq m) ap-
petentes b, una qua maxime appetentes r. cf. s. 4 (vid. e. g.
Galen. IX, 596. 605 Lips.). 9 ex accepto nos convenietFJ? {g)^
ex accepto nos poto advertere c. r, ex accepto potu adhibere
nos c. b Gel. (qui lacwmm diverso loco explent). cf. Ps. Gal. de
ur. XIX f 596 nXijd^og dh nQbg l6yov xov TtLvonivov. 11 visi-
tabis" FJB^ (bene instabis &, imminebis rGel.). 12 tempo-
ralis commotionis ( — nes ante corr.V)rVGel. (temperabis com-
mociones b) : temporales comminutiones (sic) B. 13 procurata
VGel. : — to B (— tis &, — tur r). 14 cibos ( — us B, cib r, cibil g^
ubi culus Vindob.) pire rVBgGel. (ubi et ceterios cibos quos
pire b). consuerunt ( — sueverunt b)r Gel. g : consuerit F, — vit JB.
15 lexipyreta F: lixoperita Bb^ lexiopyrota r. tempore:
sic rVBb {cf mox in vicem c). cataplasmaiEe F, — tis Bbr.
17 nutrire quam infrigdare (sic) rVB Gel. (q frigdare 5), ubi
magis qua,m Neu,, ego quft. 18 uncias (mox unc) F: H- rJB (b).
109
imc in, auci lini SBniinis udc VUI, cerae unc III,
olci rosei vel chamaemelini libras D. conficies ut moris
est, et uteris in Ticem cataplasniatis, commotiones com-
lielenti tempore iuvaturus. his igitur adhihilis simplices
bas aegriludines sic Tisitare consueTimus ustjue ia plenam
declinatiouem, quo etiam lavacris adbibitis ct reparare
sanitatem et reparatam custodire possimus.
igitur quoniam huiua aegritudiuis species, quae solis G
febiibus «um propriis accidentihus designatur, hac pagina
compendiosB composui, insequenti ordine acutas omnes
passiones propriis cum iiominibus et accidentibus designaho.
sumimus itaque initium de frcniticis fehrium acutarum
uecessitate fluctuantihns adiungentes adiutoria competentia.
De freniLicis.
initicorum causam certa accidentia raanileste de-9l
snnt caim acutae febres cum terrihili mentis
iBtione, sunt iuges insomnietates ex meningae tensione
vel indignatione venientes, et quod speciale accidens liis
laDtummodo manifeslum est, de parielibus aut stramini-
haa veluti paleas vel (loccos tntentius lcgunt.
1 Boci B (Bucci 6): huco (eucu artte ips. corr.) F^aucuB rj.
ceca V(t). 8 oleo roseo V. chamaemelini: camile F, cacu-
BM]liS(camoniilij)7-,— miliiriJCcy.ffaZ XII,607). libras (libetaa
Fft) n. VB (lib !■): eextaria n. g. eonfids VBrg[—iQB Gel).
* = ■' YB Gel.i »d invicem r, ia modum h. "^
Vff). i siinplicis V. 5 aegritndimB V. 6 declinationem
b6A.(a): visitationem F£r. adhibitis diligenter et r. a. et r.
com (ffligeutia cuat, g. 9 deBignatur Vrb Gel: deaignantm- B.
10 compoBui rVB Gel.: exposui b. insequenti [sc. pagina).
11 cnm nominibna et a. rVOel.: cum omnibus et cum a. B
^, nominibuB cum omnibus a. b). 12 freniticia Fi — neticia
nUgui. 16 Freneticorura hic hiam V. causa r et {ante
mrr.) V, cauaaa V Gel, causam Bb. 10 febris V. meningae
Ott.i emenge F, miningae B, — ge r, imnigne 6. 17 ten-
rfOIie VBrhicf. Gael. Aar. ox. 1,XJC): incensione Gel 18 quod
g)r: quoniara (qu6) B. 19 de parietibus aot (vel 6r) atra-
bna <VeIuti add. r, vel 3> paleaa Vrh Gel.: om. h. 20 vel
ir«.j . ae^ j^ j^ut f int«ntiaa om. Gel. (veiuti intentiua 6)..
110 THEODORI PRISCUNI
10 ante omnia^ ut superius praemonuimus^ commotionum
temporibus serviendum est. docet natura nihil asperum^
nulla penitus adiutoria admovenda^ quae inportunis tem-
poribus quam maxime adhibita nocere probata sunt. per
5 initia itaque huiusce passionis lucidum et temperatum
primo cubiculum proyidendum est. ciborum observanda
continentia. et si supradicta accidentia quibus passio
publicata est intra tertium diem apparuerint evidentia^ et
si nulla nos aut aetatis aut temporis ratio removerit^ flebo-
10 tomo subyeniemus^ licet ad detractionem sanguinis cunctatio
raro peccaverit. cum enim sanguinis conmiodissimo ele-
mento corpora laborantia etiam alia possunt iUTenire re-
media, detracto vel ami^o difficile reparantur. ventris
item si constrictum fuerit officium; per clysterem simpli-
15 cissimum procurabo^ melicratum calido oleo tantmnmodo
admiscens^ nil asperum neque pyroticae qualitatis adiciens.
certum est enim febricitantibus omnes iniectiones meningae
sociari. vini vel aceti penitus in his odor fugiendus est.
cibos umectos et leviores aptis temporibus ministrabo.
3 admovenda Gel.: admovendonim V, ammovendo r, ad-
movenda eorum B {cf. h nihil penitus adiutorii adhibendum
que . . .) 4 Per initia Brh Oel.i peritia V. 5 huiusce VB
(huiusque g^ uhi om. itaque): huiuscemodi r, huius h Gel.
et V(rh): om. B. 7 si (sic r) supradicta VhrGel.: supra-
dicta g^ si praedicta B. accidentia Vh Gel. (adicienda r) :
adiutoria JB(^). 9 removerit: sic VB(g)rhGeh fleobo-
thomo V. 10 cunctatio raro p. rhGel.g.i cunctaciora p. F,
cunctator p. B. sanguis V. 12 aliorum possint B.
V V
14 idem Vr (idam ante corr. V). 15 melicrato calido
oleum F, mel(l JB)icrato calido oleum rB (aque calide oleum
dulce h). 16 pyreticae F° Geh (peritica aeq. ante corr. F,
peritic^ qu. g), pirotice r, pyrotice & (G^arip. J, 8): diureticae B.
17 iniectiones <febribus calefacte add. r)Vrhg: collectiones B.
18 meningae {sic Vr, miningae JB, iniunge h) sociari «. e. com-
mu/nicari cf. Cael. ox. 1, 128. 18 fugiendus h Gel.j Efiigiendus
cum ras. V: effugiendus B{g) r. 19 cybos umectos (cioos hu-
mectos h Gel. , — us r) et leviores (lenioris r) a. t. mixiiBtnibo
F^rbO-el.i cibus humectus et lenior est adhibendus. Aptist.^.
LOGICUS. 11]
BCNQeo atumen primis temporibus caput oieo roBeo li
infundeiidum, et si his adiutoriis contemptiB paBsio aug-
meDta perceperit, ul extensiorUjus vigUiis et febribUB et
alienationibus adhuc molestissimis terreamur, oleo chamae-
melino vel anetino calido, ubi papaver vei lactucae semina
rel mentae vel hederae sucos coxeris atque miscueris,
eorum capita frequeDlius rigahis. si vero iupatieDtius se
iactando ((uassaverint, ut est omnihiis Ti^dlaotibus uccideus-
speciale, mollihue ligaUiris fasriarum alligatos quiescere
faciemus. miuus eteuim incommodi acr.idere polerit ex :
vigiliis quietis quam si iuLer iaclationes nimias interceptis
tirihus fatigcutm'. vultus eorum ante cihos aqua calida,
iibi agreste papaver aul lactucae semen et illa celera quae
jii^flcavimus decoxeris, fomententur. simUiter etiam arti-
culi eonmi, lingua quoque, n melle et oleo misto rosaceo :
ant certe ex suco lini scminis irrigeutur. fehrihus etenim
perseverantihus aegri plus siccitate linguae quatiuntur.
■ectus eorum suspeudendus est et ad vicem geslationis ;
tgitandus. frequenter enim ex iUa lecti motione velut
iBtentis oculis et meutihus occupatis somnos.his duleissi- 1
inos procuravimus. media eorum consideratis temporibus
oleo dulci calido fomcntanda snnt, aliquando mixta aqua
] moneo— temporibuB VriGtl.{g): om. B. oieo rose F".
.1 perce(iF)perit VtB (perdperet g)i ceperit ffri. et (al.):
rel rbis). 4 oleo eamemelmo (camomillo 6, camemillo r) etc.
Frb^Oel.): oleum camimolmri etc. S. 6 mentaeSGel.: menta
^gicirFgb. atqueft {etg)-. om. VB, velrffe?.. miBciieriB Vb:
■ifeebu et B. 7 rigahis VBT(a)Gd.: krigahia 6 (JVew.).
BiJutatido: luctaudo B. 9 molIibuB: cf. Cael. 1, 65.
ttmiiuiB etenim rh , minus enim Gel.: Etenim {om. minus) V,
. atajiiis g, Etenim plus (I) B. poterint V. 11 quietis
7ri G^.: qoieti B, quietes V", iactationeB Fri Qel.: lucta-
SllBee B. 13 jwst quae add. oleo coqui debere r, auperius b.
U tioeitate 1. quatinntur VB6el.\ aiccitatem 1. patiuntor rh
"" ■' ' 1. parti ] r^tiuntur g). 18 ad yicem VBrGel.:
hg. 19 velut intentia hGel.j veluti tentiB r:
mentis F, velut <;i add. corr,'^ et mentis B. 21 iiro-
■ lOB rGd.: — himus VB (~ a =~ —hiB l), 31 medift:
ij eu (pubebeuue h. e. istei uahilicum et pectinem).
112 THEODORI PRI8CIANI
calida ptygmatihus infundenda^ similiter etiam inguina
eorum proprius huic quam maxime familiariter compatientia
aegritudini. frequenter etiam seminum cataplasmatibus
media eorum iuvanda erunt. iuvat interea multum detonsio
5 capillonim et si raso capite admotis cucurbitis sanguinis
detractio adhibeatur. ex hoc enim adiutorio^ quantum saepe
probatum est^ ad plenam causae perducti sunt digestionem.
haec est; amice^ simplex freniticorum medicina; quae
naturae beneficiis et adiutoriis ita ordinatis competenti
10 tempore adhibitis continetur. his etenim rite custoditis
facilius potest aegritudo victa subcumbere.
in. De lethargicis.
«
13 Lethargicis et freniticis capiti^ est vel meningae simile
sub extensione vel constrictione periculum. utrique acutis
15 febribus agitantur^ his tamen accidentibus differunt quod
1 ptygmatibus Gel. (tigmatibus rg): perty(i ^)gmatibus rJB,
pertipnatibus h. inguini B. 2 propriis huic q. m. familia-
riter r: proprius huic (hic g) C[. m. VB(q), huic q. m. familia-
riter h Gel. cumpatientia aegritudme V (cum patientia
egritudinis rg), compatienti aegritudine B. 3 seminum —
erunt: sic rhGel.V et in ras. B (nisi guod eorum media h et
haec eadem media eorum Gel.). 4 multum deto(u &)nsio
( — sium r) h Gel. : multa detonsio F, multum detonso B.
6 sanguinis detractio admotis cucurbitis Gel: admotis cucur-
bitis ( — tas ante corr) sanguinis cum detractione F, amotas
cucurbitas cum sanguinis detractione g, amotis cocurbitis s.
cum detr. r, admotae cucurbitae sangumis cum detractione B
(sanguis eum detractione cucurbit§ calidissime adhibeatur h).
6 adhibeantur rB. etenim rB (etiam 6). 7 perducti
(— ta ante ips. corr. V) sunt V Gel.g (deducti sunt r, perducuntur
h) : perductae sunt B, digestione. t decotone {sic ex glossa,
pro decoctionem) h. 8 amice: amice karissime h. freni-
(e r &)ticorum V: nefreticorum JB. 10 rite rVB Gel. : recte h g (cf.
infra). 13 (p. 113, 1. 6) freneticis etiam V. capitis— si-
mile: sic VB Gel. et {uhi mining§ similis) rh. 14 utrique
hGel. et (Gar.) g {uhi lunfq- cautis): utique FJ?. 16 agi-
tantur VBh Gel.: exagitantur g Gar. accidentibus rB Gel:
accedentibuB V (ante cedentibus g).
LOQICUS. 1 13
Ireaitici maneiitibus tnsomnietatibus el ulicuationibus eri-
guntur, lethargici vero sub simili incommoditate Tigiliarum.
graredine molestisslma et falso veluti somno molestius^
deprimuntiir. sunt liae dilTerentiae sub simili sorte passionia
in utrisque, ut magis plua lethargici periditentur. iiaml
rreDitici plus gravati lethargicos faciunt, lethargici vero
relevati in freniticos revocatilur, uua est ergo et aequalis
utrisque causa vitiorum, eademqne etiam visitandi diligentia
esse debebit. sed freniticis quies et patientia indicenda
est, lethargicis vigiliae procurandae snnl.
Ms igitur lethargicis rotns capitls aimplex: adbibendus l^
est, ut freniticis, csceptis herbis illis vel seminlbus sopori-
feris. utrisque media praecordiorum similiter adiuvanda
Bunt. linguae Hccilas eadem modo riganda erit, aeque
ventris orOcium procurandnm. caput quoque sic detrac-
tione sanguinis relevari debebit. uno eodemqne modo vel
tempore etiam ciborum qualitate nutriendi snnt. unum
tamen praecipue, quod frequentibus sternutamentis pinnae
interim admouilione tantummodo relevandi erunt, acutis
dumtaxat adhuc febribus permanentibus.
8 gravedine rb G-cl. [gravedine(8} molestantur gGar ]: gra-
vitudine VB. Bommo (ete) V. 2 aub BimiliB orte V (= aub '
aimili aorte rb Gd., sub aimilis fortea g): iub eimili ortg B. '
paBiioaes (apaBsiones ips. corr.) V (^paasioais rb): paastone B.
5 magie plus; sicVBrbGel. 7 ia freneticoa reTOcanturfffeJ.r '
ia freni(B B)ticos Televantur {sic, errore wt mdttwr repetentes) VB ■
(fireuetici relevantur g, freneticoa faciunt b). cf. Cael. ox. 2, S
(deciderunt). 8 visitandiJ-V b Gel. : — do B (in v, N.). 9 de- '
bebit YGel.: — bat rB (— bt b, — bent g). treneticis eliam V.
qnies rVBGel.: requies 6 [^ Gar.). 11 adliibenduH est ut
aeneticia VSgb: ut freneticis adhibendus est rGel. 12 ex-
cvp\ia(,i.e.BiaeGar.)VBg: eed. exceptis rb Gel. Boporia ferena
V, aaporea ferentibuB in ras. B (soporiferis rb Gel.). 13 utria-
qne rb Grl, : utrique V, quibus B. 14 riganda erit, aeque '
Gel., riganderit aequae V, rigauda riteque B: irriganda erit
rhg. 17 nutriend<a in rns.^ aunt F (— di snnt rBg)y
nntriendib erunt 6 (— di enmt GeJ.). unnm . . . prae-
cipue (prectpuii r): praecipne -unum moneo Gar. 18 pinnae
V Gel., Bp<iimae in ras. cojt.> B (penue rh, peue g). Vh •(«*
eroat add. b: Sic ferule incens^ lumua eorMm. ■o.ai.Tteia "—-^-
114 THEODORI PRISCIANI
15 desistentibus vero caloribus^ et illis gravationibus
perseverantibus, tunc acerbis adiutoriis ptarmicorum im-
minere nos conveniet, in lucido sane et temperato cubi-
culo. articulos vero eorum unguo frequenter oleo veteri
6 vel cucumeracio^ mixto quipiam nitri aut piperis aut
castorei. et uncta solidius defricabo. et si frigidi adhuc
fuerint^ etiam sinapis pulverem admisceo. nam aliqui etiam
sanguisugas fronti eorum vel temporibus recte adhibuerunt.
perseveranti vero gravedine et sensus occupatione
10 demersis expedit accipere in modum coclearis unius cum
melicrato castorei pulverem. expedit etiam apoflegmatizare
in oxymeli ysopi aut origani aut thymi aut puleii aut
rutae decoctione. et si adhuc illa sub veluti depressione
candus est. Sic lucem§ extinct§ nidor (ol- G^ar.)faciendus est
[Acutis du tazat . . .] quae aliis etiam additis manifesto falsis
aucta hdbet Gar. 1, 14. 20 dumtaxat tamen adhuc r. per-
manentibus— gravationibus rh Gel. {ubi desinentibus — desisten-
tibus r — vero add. r Gel. cf h Gar. uhi sic permanentibus vel
caloribus et illis CTavationibus perseverantibus et p permanenti-
bus caloribus et illis vero gravioribus perseverantibus}: om.VB.
2 ptharmicorum B, protharmicorum V (ptarmicorum g).
3 conveniet: vetat Soranus Cael. ox. 2, 26 (contra Dioclem) 33.
(Asclep.) 37 — 39. (Themison.) 47. (Heraclid.) 54. cubiculo:
sc. oportet iacere(CaeZ. ox. 2, 26). 4 ungeo F, unguo B Gel.
(unffuendos r, ungere g). cf. 2, 33. post veteri add. h: et
oculos eorum simul oleo veteri (vel cucumeratio etc). 5 quip-
piam rVBhGrel. nitro aut pipere aut castoreo rVBhGel.
(uhi genitivos restitui). 6 solidius rVBh Gel. : sollicitius g Gar.
7 sinapis rV: sinapi B (sinap h). aliqui F(/>), aliquis r:
et aliqui B (alii g Gar.). 8 sanguissugias F. 9 perseveranti
VBGel.: — te rh. 10 coclearis unius g Gel.^ cocliadis unicis
{pro unius) F, coclearis unici B: coclearii unius rh. 11
apoflecmatigare F (apoflecmatidiare r, apoflegmati dare h).
12 in oximeli(F, oximelle Bhg)^ in hocsimelli r: cum oximelle
Gar. timia V. 13 illa sub veluti (illa veluti sub 6, sub
illa veluti Gel): illa sub vetuli VB (illa sublevati ^), illa ve-
luti r. depre(ae F)ssione rVB Gel. (deterseratione g [pro et
si — deponantur sic hahet Gar. et si adhuc illi sublevati non
fuerint capillis (cum) rasione depositis, sinapismus capiti
adhibendus est (!), cf g: et si adhuc illa subleyati detersera-
tione capitis deponuntur, etiam s. adh. est] : demersione (dem-
fiione = demensione, ut supra demsis) h. cf Cael. ox. 2, 8. 30 etc.
^^ap^^^nanlir, eliam siuapismus ailliilteDclus eril, un-
' gnenta Tero es casloreo et oleo sicjonio, iam lunc. etiani
odores nuribus admovendi ex castoreo puleio origano thymo
et baca laiirL hoc el ex cornu cervino el galbauo
commudam approbavimus.
haec igitur gravatis lethargicis adhihenda sunt, ubl
febrium acutarum iDlerrenerit neceasitas, quae nos omnia
freniticorum similia adiutoria adhihere compellit.
IHI. De pleuriticis.
Pleurilicorum haec est eertissuna definitio. dolore.
I tnaustentabili et perseveranti circa inleriora lateris affl<
i ciuntur, febribus ae(|ue acutis minime desistentibus, tusal
I iBOiestissima et sputi varia aflluentia. super quod latus
iacere se tolerahilius asseveraut. compresso etecim locA
dolente ad saniores partes demigraus pressa materia u^
I («mpore locis langueDtihus moderatur,
■ rebrium itaque tempuribus servientes adiutoria et
I cibos congruos adhibemus. cubJculum procurabo cahduiR
I et lucidum. melicratuiu ex initio es despumato mella
P suggeram omui aegritudinis tcmpore ministraudum. interea^
s augmenta terruerinl, retractanles aegrotantis
galbano (rb); — nae V, —ui B 5 commoduin rSGel.:
coin(iii)odinB Tb{g), 7 non {ante interrenerit) add. B, sed
oa. rVlMGar.) b Gel. 8 frenitiooruin F (so(i«). fost
eoiopellit add, h: litargum eic excitas ... 11 perBeTeranti
BOtl. et (ubi — ci I corr. iw -tae = te) V: — te rVb.
18 tussi rVB Gel. {— Bim g)-. tnsae b. 13 et sputiB (aputa-
mratis Gd.) Tariia e(a t)iBnentibuB bGel: et Bputa Taria
efflaent V tt {qtti praemittit compresBi) B, et Bputa varia a£-
flaentia r. cf. Cael. Aw. ul. II, efl. 14 iacere se rGel.{b);
iMftriH V, iaonorint B. loco dolente 6 Get., — tes V, 1, dolent n.
loci dolentie B. 1S adhibemnB rVbGel.: - bens B. i
19 melicratom V: mollicratum rH, — to 6, ei initio rVBt
m inicio 6, ei hymetio {corr.) Gel. cf. r. G omni etc. 19 et
d. Di. rb Gel. ao suggeram VB Gel.i dabo f, olferam 6,
onmia egr. tompora (tpc b) miniatrabo rb. 31 minacia Vb Get.
{BO&atia r): in iuitio B. retractea V.
116 THEODORI PRISCIANI
aetatem temporis qualitatem provinciarmn natmram^ intra
tertimn diem llebotomo nos subyenire convenit. item
ventris oflQcium procurandum est aut balano supponendo
aut clystere simpliciore. lateri vero dolenti ex oleo sam-
6 sucino calido fomentum adhibeo^ et eiusdem samsuci pul-
yere yel rutae siccae loca afTatim aspergo dolentia. post
yero sucidas aut sulphuratas calefactas lanas appono. variis
et frequentibus ceteris vaporibus loca mitigabo^ ut ali-
quando saccellis ex cantabro aliquando ex milio vel salibus
10 calefactis^ aliquando oleo supradicto samsucino yel rutato
adiecto in yesicam^ yaporemus. adhibemus etiam ventosa-
rum suis temporibus aptissimum adiutorium. perseyeran-
tibus yero doloribus etiam cataplasmata chalastica cum
melle de seminibus superaddo^ detrahens speciem faeni
15 graeci^ quod^ ut expertus smU; febrientibus caput semper
dolore et inflatione sollicitat.
18 cibos yero usque ad aegritudinis digestionem com-
modis temporibus matutinis quam maxime sorbiles mini-
strabo et calidos. tunc enim perseyerantibus febribus
20 tempus sive adiutoriorum sive ciborum veteres fysici
aptissimum asseveraverunt. semper etenim naturae certa
ratione vespertinae horae crassioris aeris accessu aegros
2 nos subvenire rb Geh: subvenire nos VB. 3 procu-
randum VBrb: provocandum Gel. balano rVGeh: balanum
JB(balamon supponend'e b). 4 clistere simpliciore rVGeh:
clistere simpliciore Bb. samsucio V. 5 eiusdem r: eius
{sic] VBh Gel. 8 ceteris: cf. mpra 8. 5. ut rVh Gel.: et B,
11 mrVBGel.: om. h{Neu.). vaporemus: — ramus VBhGel.j
— rabimus r. 13 calastica i. penetrativa add. h. 14 super-
addo rh Gel.: addo BV. 15 quia experti sumus &, quod ut
expertus sum r Gel. : quod expertus est F, quod expertus es
Ued po8t sollicitatur 8ic detrtidem) B. 16 inflatione VBh: in-
nammatione rGel. eollicitat: sicVbGel., — tatur B (tibi ca-
pitis dolorem et inflammatione sollicitat r). 21 aMe semper
ha^ec 8ola add. b Tunc enim perseverantibus febribus (plura et
plena Gel. Tunc etenim etiam in pers. febribus . . . adseveravere) :
om. rVB, 21 naturae rBGel.: natura bV. 22 crassioris
aeris accessu hGeh, crassiores aeris accessfi r: crassiores ac-
cess^a^ F, crassioris accessu B. cf. Caeh ceh 2, 192 miti ac-
cesBu /aeris).
LOGICUS. 117
i ad trtstitlas quasdam adduciint et veluti initia co-
guot reDasci commotionani. addo interea quod facilius
a^itiidmem refrenabis, si per dieg slngulos semel tantum
modo dbos adhiheas.
sub hac Igitur nsitatione si necdum aegritudinis
augmeiita recesserinlj diebus pluribus melicrato aut ysopam<
aut rutam viiidem decoquam et ex hoc rrequenler eos
potabo. tocis vero inpatienter dolentibus etiam escae
uatiotiBS impono. ila etenim frequenter ad periitleumoni-
corum non permittetur aeger vicina pcnenire pericula. _
dolentes vero latus sine febiibus, et ceteris acciden- IS
tibus supradictis pleuriticorum remotis, quos iam non
pleorilicos sed latus dolentes proprius appeliabo, es sub-
iectis alia diligentia visitamus. piper vel c^TQinum vel
castoreum aut rulam siccam tercntes mclicrato miscenles iK
potui dabimus. oxyporia quoque adhlbenda erimt. item
acopo calido commixto opobalsamo aut gleucino aut laurino
latus ipsum est peninguendum et fricandum. quihus ad-
bihitls si necdum dolor quieverit, super iilam decoctionem
ijuam superius ordinavimus, llogmi radicem aut capparis
admisrebo. dabo interea etiam aDtidola apla frequenter
1 tnitia TVbOel.: vitia S. 2 cominotionum r Gel.: com-
mot(e V)ioiiem ra, -nea 6. quod t Gel: quo FB(6). 6 in
(meUicrato) «o?u* add. b. jBopu(a V)m ant rotani v. deco-
(quoF)qua,in(decocor)et r.B(6, gwi post je. addil aut origanum
ltt2,Sl): liysopoaut ruta viridi decocta Get 8 escae uBtionea:
eBcas uacionea F, eacaa uationis r, ^ijscaa (ante corr. eacaa)
nitioDia B, estaB ustioms 6, cf. ilanat barbarorum apad Att.
7.69 lat. p. 408 Lugd ef. U, 48. 62 et Alex. Tr. {Anecd. I, llb).
^aof synops. fl. cl. p. 330. 10 pennittetm" VS: — titm;
rbOel. 18 proprios rVb i. e. {o et n pro more commvtatig)
fiptius S (proprie Gei.). 16 miscentes potui dabimuB rVB
mas r Gd.) : miacemna et potui damue b. 17 glencino
ancino r) ant laurino rVB Gel.: glaucino oleo 6. 18 est
n, est (*ie bin) et F^eat p. ei Sr Get., p. eat et b). 20 flocmi r,
nnni VB (pHlogini Gel): flomi b {cf. qui tetat in pleuritidt.'
Catl. ael. S, 130. 133 cum Sorano contra Asclepiadem). Sl
*atidotia V{quortm occasione data exempJa quae a veteritiua
«tripta proliata snnt addii b i. trociscos dia spermaton. vel
^ , kA adrianum aut theodoriton. tbI achariBtOii- -"*
118 THEODORI PRISCIANI
pleuriticis^ superaddens samsuci pulverem isdem semper
adiutorium commodissimum. nam et emplastra vel malag-
mata his saepissime profuerunt ex rutae foliis yiridihus
contritis et axungia; et cetera quam plurima quae sibi quis-
6 que in tempore causae probata et utilia esse cognoverit.
V. De peripleumonicis.
20 Peripleumonicos haec accidentia manifestant. fehres
acutae^ thoracis pondus quod etiam laterum sollicitet vicini-
tatem. iacere se supinos non facile patiuntur^ sed magis
10 sedendo relevari potius attestantur. infectas veluti quodam
ruhore genas hahent. anhelitum tardum et suspirium
patiuntur. tussiunt frequenter; sputa sanguinea et sordida
egerunt pulmonis periculum designantia.
21 his ergo primum lucidum et calidum cuhiculum pro-
15 videndum est. his fehrium temporihus serviens adiutoria
et cihos moderatius ministrahO; sucos ptisanae aut alicae
mellis quippiam hahentes despumati. melicratum facien-
dum est; sicuti etiam in pleuriticis ordinatum est^ cui
concoqui dehet ruta viridis ysopum vel origanum^ aut iris
20 illyrica quae quam maxime perseveranti tussiculae facilius
cetera qu§ pleureticis prodesse cognoveris. superaddens sam-
suci etc).
1 isdem rB: liisdem VGel. semper rGel.(b): super VB.
3 ex r. foliis viridibus contritis h Gel. : ex rute foliorum viri-
dium contritorum (tritorum r) rVB. 4 et (ante exungia sic
rVB) om. B. 6 probata et rGel.(h): — te et F, — tae B.
post cognoverit multas medicamentorum compositiones addit h (hec
autem utiliter adhibebis . . . et lateri dolenti inpones. expertum
Q^i^^deincepsfuyoamruhricamhanc^iQ sanguinem erraticum
curabis. Personati^ herb§ radicem cum axungia .... 9 se
supinos VGel.: sepius JB, supinos rh. cet. cf. Oael. cel, ^, 14.
11 habent rh Gel. V: om. B. 13 egerunt h Gel. (cf. Cael. cel. 2,
152. 146): digerunt FJ?, dirigunt r. 14 (post calidum) ut-
pote calasticum add. VB: om. rh Gel. 15 serviens Gel., servie-
mus r (servientibus h) : servens F, servans B. 16 sucis (sucos r)
. . . habentibus r VB Gel. (sucu . . . habentibus h) i. e. cibos sor-
biles ut 2, 18. cf. Cael. cel. 2, 150. 17 mellicrati B. 18 est
(ou3) r Gel. (est ordinatum h): om. VB. 19 aut iris illyrica Gel,
Autyria illince r (vel yreos illirica h) : aut Uyrica F, aut yllirica B.
LOGICUS. 119
consnevit. si vero ^igestio spuluum tarda et diffl-
cUis fiierit ut veluti eoruoi viscosa quadam pingueiline
praecludautur, in modum unius coclearia ipiunos i-ecentis
biityri frequenter eos acceptione iuvanius, ventris oflicium
assiilue procurabo. thoraci eorum, boc est pectori, a<liu-
loria omnia pleuriticorum adhibeo tam in lomontis quam
in cataplasmatibus vel ceteris vaporibus constituta. cero-
taria quoque es oIpo cyprino iiabenti sinapis pulverem
adbil)enda suiit, quibus ad esteriores cules pulnionis labo-
rantis causa interior provocetur, nam et ventosae impo-
sitae par beneficium etiam mitigando praestiterunt. in
decltnalione vero buiuscemodi aegritudinis emplastris et
nudagmatilms amycCicis uli nos convenit, cibis pro tempore
aplis el hiimanioribus lavacris et ceteris quibus post tantam
aegritiidiuem reparare membra lassiora et roborare facilius
valeamus.
VI, De svDancbicis.
Duplex est synancliicorum species, una quae cuml
tiunore nimio vel indignatione guttiiris et uvae et faucium
«t vicinarum partium efQcilur, allera sine tumore, isilem
1 aputuum (Bputonmi B) tarda VB Gel,: aputus tafdna rb.
2 ut ri: om. VBOel. 3 unius cocleariH (— rii r) rGel: up-
■ins cocliarifi V, suscocleoris B (duorum cotleariorum b).
ieiunas aecentis {sic) buteri V, ubi ieiunoa BGel, ieiuDiia r,
ieio&is 6. eoa (anle acc.) add. VB et {post acc.) r: om. b.
6 pectori: pecca i tbri V (item peccatoria V 2. 33). 7 vel 6:
OBam yterum) rVBGel {cf. Oael. cel. 2, 15i). 8 habenti
(^to Gel.) sinapia: habentia (— tj V^ sinapiB rVb, hahentia
nnopi S, 9 ad eKteriorea cutes pulmonea laborantes r,
&d exterioriB cutis pnlmoms laborantia VB (ad interiora, autiaj
chaoB p.1.6). 10 Iaten8(int.)iMM.r. 12 huiuscemodi(eM;) VBOel :
hniiiao? r, huius b. 1.1 amicticis: sic rVB (t), amynticis (corr.)
GH. cibiefciuiar)r&: om.VBGd. 14 poatrbOel: eat (onte
oce.) V, ei (c. abl.) B. 16 facilius valeamuB rb Gel.: possi-
nme VB. adduntur guaedam in b Nam et galbanum . . .
li De eimancichia V, De ainancicia B, Degmanticis (a. m.) r (De
B&kanticie ind. r). 18 sinanchicorum F, ainancicomm B,
'■•""•• ■■ (BynantiBornra 6). 20 iadem B: hiadem rb gri.F.
120 THEODORI PBI8CIANI
tamen inhaerentibus signis yel accidentibus^ quae plus
periculi facere consuevit. meatus utrisque transvorandi
difficilis fiet et de conclusione locomm vel suspirio^ etiam
nausiando^ periclitantur.
23 hi hoc modo curandi erunt. cubiculum maius calidum
6 procurandum est. clystere acriore officium ventris cogimus.
et si aetas eorum adhuc calidior fuerit, flebotomo liberantur
ex venis sub lingua apparentibus, eo sane tempore quo
necessitas coegerit. ubi enim febrium timor defuerit, etiam
10 post tertium diem sanguinis detractio non negatur. gar-
garismatio vero has causas faucium solitas frequentissime
tali novimus relevari^ melicrato in quo aut cantabrum
coquendum est aut fici siccae aut gallae . quassatae aut
rosa sicca aut lenticula aut omfacium. aliqua ex his aut
15 certe omnia ut superius contexuimus concoquenda sunt.
nam et andronius trociscus onmibus medicis approbatus
si cum passo vel caroeno teratur et moUi pinna his locis
adhibeatur^ satis iuvat. sic etiam de flore rosarum et
alumine scisso et difryge lapide simul combusto confectus
20 pulvis similiter temperatus commodius adhibetur^ et cetera
medicamenta^ ut anthera et his similia anteriorum com-
2 post consuevit (sic VbGel., consuit r, consaeyerQnt B)
add. h hanc autem syquinance medici appellant » h Gel. hanc
eandem cjnanchen medici appellare consueyerunt. cf. Cael. cel.
3 c. 1, utrisque rh Gel.i utriusque VB. transyolandi B.
8 & exdeconclusione V. 6 clystere acriore rh Gel. (clistre
acore b): clystere adrore (sic) V, clisteris ardore B. cogi-
mus 6, cogimur r: cogemus VBGel. 10 gar^arismatio Gel.y
— matia F, — macia B: gargarismate r, — matis h. 11 fau-
cium solitas b et (om. fauciuni) r: faucium {om. solitas) VB Gel.
12 t. n novimus B. 13 fici sicci F, ficus sicci r, ficus sicce
hB, 14 post omf. add. h aut cimas rubi tenerrimas aut
mali granati cortex. 16 et VbGel.i om. rB. andronius
Gel., andronis r: andronicus( — cos V) VBh. medicia rh Gel.:
meritis VB. approbatur V. 17 yel rhGel: aut rB.
careno codd. pinna VGel.: pennarJ56. 19 diphiige Gel.
(defrigido rh): defrargo VB. conbusto. Combusto(sic his) V.
21 anteriorum VBGel: priorum auctorum b, antiquorum r.
com(con^ FJlpositione rhVB: auctoritate Gel.
LOGICUS. 121
positione probata. interea saccellis vel fotibus^ cataplas-
matibus aeque chalasticis et paregoricis^ locis faucium
periclitantibus et pectoris vicinis partibus imminebo. cibis
vero, temporibus competentibus, umidis calidis et tenuiori-
bus nutriendi sunt. acutae enim aegritudines aliter utilius 5
gubernari non poterunt.
VII. De apoplecticis.
Apoplectici appellati sunt eo quod veluti ictu quodam24
repentino percutiantur vel quod cum totius corporis frigi-
dissimi desperatione et gravedine iaceant sine sensu. etiam lo
haec equidem passio acuta est et temporalis^ numquam
penitus sociata cum chronicis, nimium sollicita, sine febri-
bus tamen.
de his igitur Hippocrates noster^ huius profes-25
sionis auctor, ita sic sua sententia iudicavit. apoplecticos i6
inquit graviter occupatos nullo pacto penitus curari posse.
leviores attamen^ licet difficile, liberari. huic etiam ego
oboediens hos sic suadeo visitari ut eos quos sine sensu
penitus iacentes inspexeris et nimium frigidos, anhelantes
1 post probata add. b Nam et ventose inter scapulas cmn
sanguinis detractione adhibit§ par beneficium prestant aliqui
simul et in occipitio capitis iusserunt easdem yentosas esse
figendas. 8 pectori r. imminebo Gel.: bis habent rVB
post pericl. et post partibus (utrumque cum intermediis plane
om. b). 4 tenuioribus VBGeL: tenerioribus r, tenibus b.
Q post poterunt seq. in b rubr. Singultus si innatus fuerit.
Manus eius ambas in aqua calida etc. (jper versus 4). 8 ve-
luti VBb Gel. : velut r. 9 quod cum rb Gel.: cum quod VB.
frigidissimi rVBGel.: rigidissima b. 11 temporalis rb Gel.:
temporibus VB. 14 ypocrates rVb {de re cf. Cassius 65 =
Cael. ox, 3, 57). noster rbVB: nostrae Gel. 16 auctor
ita sic b: auctoritas sic VGel., auctoritate sic et B et r.
16 graviter ( — vit sic V) occupatos rbVB: gravi ictu perculsos
Gel. pacto rb Gel. {Neu.): facto VB. ISobediens VBrbGel.
hos rbGel.: hoc VB. visitari VGel. (— re b): vegetari J5,
observari r {ut corr. Neu.). 19 inspexeris rV^B: inspexero h
et {ubi insp. iacentes) Gel, inspeximusy (scd — emxiS. Y^ 8%^=» w^.^.
122 THEODORI PBISCIANI
tantummodo^ plena sub desperatione pronunties. quos vero
leviores^ ut dixi^ et aliqua sensum proprium continentes
sono narium respirantes^ pinna prolixiore interiora faucium
attingendo^ si fieri potest cibos aut flegmata per vomitum
6 provocantes curare debebimus. sternutamentis acrioribus
eorum capita commovenda sunt. unguentis vel fricamentis
acrioribus et calidis omnes eorum articulos mixto nitro
et pipere infundi suadeo. extremitatem vero intestini tau-
rino felle tangendam aut pulvere stafldis agriae^ quam
10 silvaticam uvam appellant. balanos supponimus acres et
tbermanticos. consueverunt etenim his adiutoriis coacti
scybala vel urinas vel flegmata frequenter excludere.
cognoscentibus vero et respondentibus intrepide fleboto-
mum adhibebo^ si tamen nimium senes non fuerint. sucis
15 eos ptisanae vel alicae cum oxymeli gubernabo^ aquam
calidam potui dabo. cum vero transacto periculo prae-
senti ad paralysin^ ut frequenter contingit^ causa fuerit
derivata, servato tempore quo de paralysi tractaturi sumus^
etiam eorum ordinabo remedia.
1 sub rVB: eos b Gel. pronunt(c r5)ie8 rVB: — ciem
Gel. (denuntio 6) 2 et aliqua s. p.: et aliquo (ex aliquo
rB^) sensum proprium J5, et aliquo sensu proprium( — io b) Vb
(et aliquem sensum proprium Gel.). ' 3 pinna V Gel.: penna
rBb. prolixiore rb Gel.: — ri VB. 4 flegmata Vb{Gel.\
flecmata^: flegma r. 6 provocantes curare: procurari F, — re
rBb (provocare Gel.). cf. Cass. l. c, Gar, 5, 20. sunt nuta-
mentis V, Sunt numentis r {pro stnutamentis b = stem. B). 8 in-
fundi rVbGel. (sed infunde sic V^): infundere B. extremi-
tate F, — tem (te) B b Gel. 9 tancendum r, tanffendfi ( — guendu B)
VB, — do 6 (—dam Gel.). stafides (sfeaphiais Gel.) agriae V,
stafisagri^ rB(b). 10 aliqui {ante uvam silv. 6, post Gel.)
add. b Gel. {om. rVB). 11 etenim rb Gel.: enim VB.
12 excludere rVbGel: extrudere B. 14 adhibebo VGel:
— beo rBb. senes ( — ex r) n. fuerint rB : senex n. fuerit Vb Gel.
15 cum oximeli Gel., comixi meli V: cum oximelle Bb, cum
oximellis r. 17 apa<ra add, corr. ^lisen F, ad paralisin rB,
ad palysin b. 18 derivata VBbGel.: deviata r. quo:
quod (qd) B.
Vm. De hydrofobicis.
llyHrofcibicorum causam flli(]iii ex morsii canis rabiosiS
aiiqtu es serpentum cvenire Hsscreraiil. sed has orlgincs
soliicite oos scrutari superlluum esL occupatos etenim
hoc morbo molesto nii iuvat origiiiem (lidicisse. igitur
cum mitta huius maDifesta fuerint passionis, emergit primo
quaedam vehiti iurationabilis auimi dcsperatio repentina
et freqiientes iiacundiae. item pigrescunt ad omuia, in-
sDmnietateg vel cerle somnos terriliiles patiiinlur. liis et
atomachi giavedo cum comiptela ciborum emergit, lava- 1
crorum inconsueta vilatio. aerem sereuum veluti pluviosiim
perhorrescunt. vitare etiam bibendi eonsuetudinem templant.
tum etiam quicquid liquidum et umidum horreut, solli-
citi ne forte vel aqua ab aliqno nominelur. at vero cum
hos passio pleua possedcrit, quantum in desideranda po- M
tione his accesserit desidrrium, lanlum timor in accipieudo
geminaliir.
1 De hudrofobioiB V {in ind. De drofouiciB V), De ydro-
f6bicis bS, De idrofouicie i. morl>i Berpeatie t cantri occupatis
r: De hjdropbobis Gel. 2 Hydrofouicorum V. mbiosi
rVBGel.: rabidi b. 3 serpentum VGel., — tinin rBh.
eTenire rVBGd.: venire 6. aaaeverant (in ros.) B et Oel:
uaaeTeiaot (sic) yb, aBserunt r. 5 nil VBGel.: oibil b,
nichil r.f. 1 qugdam (ijuidftm V) veluti rVB: veluti que-
dun b Otl. deaperatio rbGel. (Gar.): respiratio VB{g).
g freqaeater (— tea Gel.) iracundiae rVBGel, frequena ira-
eiindi& b ifirar.). 9 certe aomDos r, certe aonos b Gar. (som-
nw Gtl.): certe aoaoa .B, certisBinos V (certe sciniia g). 11 vi-
tatio r VB Gel. : viBJtatio b. aerem aerenum r6 Od. (ef. Cael.
0X.3, 102): aerum serum V, aerem serum B. haec (aerem
— temptani rVBGel.) nic eontracta }iabent bg: aere (— e b)
BOreno ( — o 6) velnti plovioaum ordinem temptant. IS tiim
— Bominetur post temptant inserit Gel. quae praeter eum {nam
musemnf cvm r VB eliam g Gar.) sie habet so/ms b : Timeat
n. — ment) qnicquid humidmn et Uquidnm fuerit sollicite ne
forte vel oqua ati aliquo noniinetur {ubi vel om. Gel). 16 boa
~ et quantum VB. aquae (atq^ g) add. g Gar. onfe
124 THEODORI PRISCIANI
27 ad haec flebotomo prius occurrendum est^ si nos nulla
prohibuerint cetera praeiudicia et, ut superius dictum est,
quo necessitas coegerit tempore. ubi enim febrium timor
defuerit^ etiam post tertium diem detractio sanguinis non
5 negatur. item dabo gentianae radicis pulverem^ in meli-
crato cocleare unum. dabo theriacam^ dabo coagulum le-
poris tritum similiter cum melicrato. dabo etiam canum
catulorum coagulum^ dabo etiam cancrorum fluminalium
pulverem combustorum. vulnera autem eorum a plena
10 sanatione ut possumus differemus, admovendo medicamenta
quae debent umectare et sordida eadem vulnera faciant
permanere. admoveo interea etiam sanguisugas^ admoveo
caustica. patentia enim diu loca paulatim venenosi mi-
nime umoris poterunt prohibere digestionem. pectus eorum
15 vel stomachum seminum chalasticis cataplasmatibus adiu-
vabo, iuvabo etiam cerotario ex aloe et mastice et nar-
dino oleo temperato. caput eorum oleo anetino vel cha-
maemelino tepido infundo. vomitibus frequentibus et
clysteribus relevandi erunt. stomacho ventosas impono fre-
20 quenter cucurbitas, et unguentis ex samsuci herba vel
2 prohibuerint B Gel. ( — r h) : prohiberent F, prehibuerint r.
cetera VB Gel.i aut etatis aut temporum 6. 8 quo rVB Gel. :
quoquo (qq) 6. 5 negetur {unm) h. pulveris r (untis).
6 cocliarium unum rV{Gel.), coclear unum B, cocY hg.
dabo tyriacam rh (Gel.) = da tyriacam V (unde) di&tirisicon (!) B.
8 etiam sic (iterum) omnes. fluminalium rVB Gel. : flu-
vialium h g Gar. 9 vulcera (sic) solus a. a plena sanatione
VB Gel.: ad plenam sanacionem hg, Sia plenam sanitatem r*
11 quae debitum &ta V, quae debent mitti B, qu§ diu et
humectant h (quae diu et umecta corr. Gel.)^ quae debent
umectare r et (humectari g, — re Gar.) g Gar. faciant omnes.
12 interea etiam VB^ interea (om. etiam) r: etiam (interea
add. Gel.) hisdem locis hGel. 18 patenti etenim r, patenti
enim g. diu rVgh Gel.: om. B. venenosi minimi {sic V,
minime hB) humons ( — res h)VBh, venenosi humoris minime r:
venenosi ex vulneribus manantis humoris minime Gel. 17
camemi(e ips. corr .)lino F, camimolino B (camomillo rh). fre-
quentibus rh: om. VB Gel. 20 et cucurbitas hg{quod utrum-
que om. r, libi v. fireq. impono eodem ordine guo h). sam-
suci Vgh Gel, — cis (erba) r: — co B
LOGICL-S. 125
iilmiuttiio roofectis praecnrdici perlVirHfao. cogo interea et
suadeo per tnlervalla ad baloeas ire ilebere, el solii fo-
mento caliilo eos posse iuvari asseverabo. {trocurabo cilios
cum soporiferis speclebus. si in teinpore non deerit, etiam
sagapenum aut lasar admisceo.
VUn. De ileo, colicis, slrofo.
Iluorum colicorum et strofu similis est omnibus do-2
loris molestia, diversis attamen accidentibus separantur.
strofos est levis ventria lantummodo dolor, ei levi
adiutorio aut vaporum aut vcntris expositione aut lava- i
crorum fomenlatione compescitur.
colicnrum vero iiiteatioi unius querella gravissima est,
ei freqitenter lege cbronica, statulis et praeflnitis veluti
temporibus commoventur, ut iam temporis magis molestiam
qtiam vitae periculum reformident. )
ileorum autem passio, de qua nunc nobis tractatus
Intei^onitur. acuta est et sub iingusto tempore periculosa,
primo quod ventris totius et stomachi ventositate ten-
duDtur, vesicae inguinum coxarum et omnium vlciuarum
partinm doloribus opprimuntur, scybalorum interclusione :
uimia conligantur. iisqiio aUoo ut eliiim clystere frequenter
abalneaBFBGcI.:— nearfiff (roc 8 aaaeveraborVJffrf.r
UBevero bGar. i aoporiferie rGei. = Buporiferia V: sapori-
feiu BJ). Bi rGel.: sise V, aed ei B {eed g). 5 laBar
tVBI: laaer g{Gd.). 6 Ut. De ileodia (iWocia B) coliciH
ttcofo Vnil. VB Od. , De iliodia vel colicis vel trofia theodori
raiciiuti r, VIIII, De yleon. colo et atropHo. 6. 7 Ileorom
YBGel.. yleorum 6, ni{y pjorum rg. atrofo VB: strophomm
j, fltrofi g (— i;hi r Gel, Btrophicorum Gar.) et apad Sim. Jan.
t, ti, omnibuB (— b;) doloris rVBGel.: ommbus doloribuB
bg(Gar.). 3 atrofoa F{-ph08 Gel): — fna S, — phuB rbg.
n: qui b, 10 aat vapore calido ant veutria exp. b. ventria
axir.7«e rVBbGd.) i. e. clystere cf. Gael.
qneriUa V: querela cet. 13 frequenter: plerumque Gel.
(foIUH). MOnica rVBGel: cronia 6. 14 ut iam VBGel: ut
•tiiim 6, et tam (. . . reformidanb^ r. 16 iliorum rg. 18 ventria
idfue et rVbOel.: ventosi totiua est B. 81 IreqQenter
126 THEOPORI PRISCIANI
adhibito non fimum sed yentositatem solam inutilem ege-
rere videantur. salivarum frequenti profluvio perseveranti
coguntur in nausias^ ut non solum flegmata vel umores
sed etiam, horribile visu, stercora cogantur excludere.
29 ad haec igitur accidentia quantis possumus adiutoriis
6 hoc ordine succurendum est. vaporibus frequentibus et
cataplasmatibus de cymini pulvere et sinonis semine tem-
peratis immineo^ iniectionibus quoque ex supradictarum
specierum decoctione confectis^ admiscens sucos faeni
10 graeci; quibus ruta viridis decoquenda erit. item etiam
ex oleo roseo mixtis anserinis adipibus^ aut castorei pul-
vere cum oleo vetustissimo, utilius si ex laurino vel cy-
prino vel gleucino temperetur. utimur ventosis cucurbitis
ignitioribus violentius evellentibus. et si adhuc doloris
15 molestia perseveraverit, flebotomum adhibebo perseverando
tamen fricationibus^ manibus vel sabanis calidis. scyba-
lorum vero egerendorum causa primo eos chalastico clystere
2 perseveranti VB: — te rh Gel. 8 flegma r (ut supra).
4 hombili visu (visi V) rVBb (Gar.): dictu horribile et visu
Gel. per os (cog.) add. b Gel. (om. r VBg Gar.). excludere r Gel. :
emittere b (emittant Gar.), om. Vg, egerere B. 6 vaporibus
frequentibus <^id est in aqua cocti fuerint frondes lauri . . .
detergis add. by et cataplasmatibus etc. b. 7 sinonis: sic
VBb (sinoni r) cf. lex. Alfita {ap. Eenzi Coll. Salem, IIIj 314)
s. sinonum i. petroselinum agreste (— Simon, Jan. 8. v.). Gal.
Xj 578 x&v &(pvaa)v aTteQfidtoav aeXlvov nal nvfi^vov xorl fucQd-
^•Qov xal a^voavog. post immineo in b perlS versus addwntur
remedia. 9 admiscens B: — centes rVb Gel. 10 quibus
rVBGel.: in quo {ubi sucfi) b. decoquenda rVBbGel.: con-
coquenda Neu. 12 si Bb: sic VGel., seu r. vel cyprino
(cyprio F, quiprino r) rVb Gel.: om. B. 13 glaucino bg Gel.j
glaucio VB. temperetur b: —rentur rV B Gel. post tempe-
retur sic perait b sed primo eos...(t?.i7) interm^diis omnibus om.
14 iffnidioribus V Gtl. ( — tioribus Gar.)j inditioribus r, i^o-
tioribus B. evellentibus Gar.(pm. b): evellendis rFB, — tis^.
15 adhibebo F G^c?. ( — bis ^): — oeo rB. 16 fricanonibus:
perfricatione r. manibus rGel.: om VB (cf. Gar. perse-
verantibus tamen fricationibus manuum sanamus =s g per-
severantibus tamen fricationibus sanabis vel manibus. Squiba-
lorum etc).
LOGICUS. 127
conipello. qui si coQtemptus fuerit, in secundis acriorilius
immiaelio, colocyntbida decotjuens suco betaium et simi-
libus celeriB aspere provocantibus.
si vero ei suspicione potiouis venenosae perceptae
hoc evenisse cof;QoverLi, tlieriacam rum vino iJare con-
veniet ventrem provocabis ex lactc decocto quod schislon
aliqoi appellaverunt, in quo coqiii Tacies vel dissolvi aut
aloen aut scamoaiam. addes etiam adiutoda de graeco
I eaporistoo compendiosa.
X. De spasmis. i
SpasmuB appellalus est ex tensione vei protractione 30*
oervorum et viciiiorum musculomm cervicis quam maxhne
inpatienti dolore compatientis, ut etiam ad respondendum
I os facile aperire non possint. uam sub boc titulo spasmi
I variae sunt huius passionis flgurae. spasmus per omiie
[ corpos estensionem rigidam temporalem quidem babet, sitb
qua ila tendunlur ut sub imo schemate iacenles tensione
molesta el inflexibili leneantur. qnos veio pronos Gon-
1 cont«inptUH bGil.: contentiiB rV, conteuti (fuerint) B.
in secusdiB rVBbGel.-. incondo lsic)g(opp. primo), acrioribua
TVBGel.; acriori 6. 2 eoloqumtida(conloqiientida, F) Fffei.!
—iBarSig), es coloquintida b (om. dec). buoo VSbGel.:
nenB a, sucob r, cum suco B. 3 vmt provocantibna oiiena
adi.h. 4si r VBb: ain Gd. 5 evenisae r Fft eel..- — nireB.
tteriacft V\ l^acrv Bb. tiriaca r dati rg B deoocto («c)
tyBh Gel. (decoquia g). sciathon [sic VB) aliqui appellave-
I nst VB (g), Biston afiquid appellavemnt r: acb^ton i. diviaum
l.Tel toiBBUin appellamus b, acbiBton appellamUB Gel. 7 coqui
* ' I (conficieB g) om. b. 8 eBciamoniam V, scSmoniam B
_ onea rb). addis (sic rVBp) etc: his omissis in 6 ad-
I dSnr brtve eap. sic Strofum ne iafaua paciatnr. aut intestina
I H tttrqnentur vel ne aliquid mali ei accidat (hec rubro ser.).
fttaea lac caninnm auggere ... de greco VBg Gel., depreco r.
• *liporiBtoo B(eiponton 3); euporialo VGtl, euporiBta r.
Kl Mt. lt«i>i theodori prisciani de spaBmiB r (De BpaHmiB. et
CrtOtoniciB. tetanicia. et opistotonicia. et telu b). 11 ex in-
«ione6(ab eitenBione ff ar.J. lBcompatiejitiB(mc) VBgGar.
'icientea t>, compatiuntur r): conaentientiB Gel. 14 os:
128 THEODORI PRISCIANI
tractio habet^ emprosthotonicos dicimus. quos autem ad
posteriora reclinatos^ opisthotonicos appellamus.
haec accidentia corporibus frequenter sine febribus
evenire consuerunt. quae quibus supervenerint causam
5 solvunt. superyenientes vero febribus vitae semper peri-
culum minitantur.
81 sed haec supradictae discretiones una eademque medi-
cinae diligentia visitantur. primis diebus commodius fle-
botomo succurrendum est^ si tamen post omnia adiutoria
10 competentia minime praetermittas. fricamentis vel un-
guentis omnia loca diligentius mitiganda sunt vino et oleo
temperatiS; cubiculo calido et lucido procurato. nervis
vero tensis et inflexibilibus fomenta vel solia ex oleo cha-
lastico calidissimo procurabo. cucurbitas cum detractione
15 sanguinis competenti tempore adhibebo. ventrem procu-
rabo ex clystere simpliciore. cibis congruis et digesti-
bilibus nutrio^ ut sunt ova thermapala. buccellae candidae
in aqua calida maturatae^ frequenter etiam melicrato in-
fusae inferendae erunt. et si adiutoriis supradictis rele-
20 vati etiam oris coeperint impedimento carere, malvas dis-
1 empustotonicus F, empistotonicos JB, inprostotonicos r
(prostotonicos vel tetanicos h). 4 consuerunt rVB: con-
sueverunt h Gel. {et ante ras. V cf. 2, 33). quae quibus :
sic rVBbGel. 5 supervenientes (sc. spasmi) ^et*. (Hipp. aph.
III p. 735 cf. 758 cit. a Cael. Aur. ox. 5, 70 et Aurelio c. 20
= Gar. 5, 2); supervenientibus rVBb Gel. 7 haec (h§c)
rV Gel. ^gc de supradictis descriptionibus g, ex supradicte
discriptioms Vindob. 68): he Bb. discretionis rVGel.
( — nes Bb). 9 succurrendiim V(g)b Gel.: suavi utendum B.
si rVBgGel: sed b Gar. post om. b. 13 inflexibilLbus
rgbGel.: flexibilibus VB. 13 calastico r^fft G^eZ.: castico F,
caustico (!) B. 14 et {ante cal.) add. VBq {non b Gel,)
procurabo rVbGel.: temperabo B. 15 adSiibebo rVbGel.:
— beo B. 16 ex om. b simpliciore rVBGel.: — ri b.
et rVGel.: om. B {b ubi digestibilioribus). 17 thermapala
V Gel. , termapala r , termapula B (termantica apala b , tema
apala^f, tenera apala Gar. 5, 1 cvm ep. Vind. 68). bucce(i 7)llae(§)
r rjB, bucelle b. 18 maturate rV{bg Gar.y. maceratae B Gel.
ef. J2f 91. 19 supradictis rVB: suprascnptis gb.
LOGICUS, 129
coinutDs pisciculos aiietino iuscello decoctos pleoa
iam conlidentia siibmiuistrabo , frequenter ettam cum em-
bammatc es oenomeli temperato. lactis his copia neganda
aon erit. onmibus vero tensionibus posl romenta cha-
lastica ei oleo sieyonio inunctionem adhibebo et acopa
calidtora, et cataplasmate chalastico loca diutius mitigabo.
lK>st clfsterem vero chalasticum, expositis scybalis, eaemate
ati noa coiiveniet ei rutalo oleo commixto castoreo. con-
Teniet ctiam locis de salibus caUdis adbibere saccellos.
nam el carbonibus proxime calentihus lectos et stramina
calidiora procurabo. cerotaria vel acopa ex oleo cyprino
his frequeiiter adhibenda sunt. et adipes leonum gaJbano
commixti par beneficium procurarunt. dabo etiam interea
potiones liuius modi. castorei pulverem cuni meUcralo,
atiquotiens piperis quippiam intermisceus. dabo sillium
1 deco<!tosc6 (?ei,! diBcoctoa (lienim) VB(om.Keu.). 2 em-
iMtimiate (coit.) Gel. {cf. 3, 61), emlemmate (sic) r; emplasmate
VB pnplaemate) g (oin. b Qar.). 3 oenomeli YGel., ynomelle S,
iaomelli r, 6 sicyouio: aut aaidino add. b. iuunctioaBm
Gel.: innctionem V, unctionemS(;6, om. r. adhibebo VGel.:
— beo Bb (adimplebo t). aeopa (sic 1', aoopa rbg) calidiora
Yrgb: cepa calidiore B {interpolatum est quod Bequitur iti b
aoopnm jpooratis). 6 mitigabo: medicabis ^(medeberis Qar.).
7 enematio YB, — matj 6 ( — tis Ge!.), eramata r. cf. 3, 5.
8 BonTeiiiet )■ Ge7. ! convenit VBb. ei rntato oleo r e{ (ex om,)
Gtl., jsrutato [iiie) VB: ez oleo ruthacio i>, conveoiet VBGel.:
— nit b ( — niuQt i). 9 locia de salibua (salibis Yindob.,
~^iBf)rgbGel.: de loois saJibus VB. II procura (*i*c) FSGeZ,,
— «ibia g, procuro r (ef. lectum stramiDabo b). 11 — 12 om. b
(ipiia confudit eum V. 5), 13 et: nam ct r (guod seq. de
adipibv* konvm supra habttii b post acopa calidiora v. 5 qiiat
i-onfvdit cuni iicopis v. 11 , »bi aliefia addidit. hic item altena
habet: et eqai adipes cum resina et galbano equali pondere in
nnUm lecontuse et decocte neiroa et poateriora corporia membra
ixmicta solvit erigit et estendit. Dabo interea pocionee etc.
gnlbaniF(— noBbGeZ, — nii r). 18 procurarunt FGei. (— ra-
renmt jf), — rant rB (— rabiB b). pergit unus r: Hoc addidit
de gieco plttaciura (hie aliena »eq. in b, ef. ad v. 12: soi-
Jiett aeopum Sippocratis y. S5, 1). etiam interea VBGel:
interea etiam r, 15 piperia quippiam 6 (Gar.), piperia qul-
-: — rGel.: piperis (om. quippiam) V, piper hia B (piper g),
cUia remedia m b.
130 THEODORI PBISCIANI
cum pipere et melicrato similiter^ dabo etiam diuretica^
potiones^ dabo somniferas. procurabo etiam aquarum
naturalium beneficia calidarum. per quae post declinationem
aegritudinis his multum naturae eorum veuire beneficii
5 consuevit.
XL De satyriasi vel impedimento usus.
32 Satyriasis gonorroea yel priapismus^ quibus similis est
sub inmoderata patratione molestia^ his accidentibus dister-
minantur. gonorroea sine veretri extensione vel usus desi-
10 derio^ spermatis aflluentissima sub eifusione^ corpora debi-
litat^ et per chronica tempora producitur. satyriasis vero
ex certa corporis incommoditate^ quae etiam mulieribus
aliquando contingit^ quam metromaniam aliqui appellaverunt^
et desiderium insatiabile et tensionem particulae cum as-
15 sidua patratione avidissimam facit, et licet sine febribus
attamen inter acutas et temporales aegritudines numeratur.
hanc passionem priapismon aliqui appellaverunt.
2 aquarum naturalium b. calidarum rVBg: aquarum b.
natura calidarum Gel. (calidarum vel balnearum beneficia b).
3( — 5) per quae . . . his multum naturae earum ventri bene-
ficii ( — ciu B) consuevit (sic) VB (natura earum mederi con-
suevit Gel)^ per qu§ . . . his modum naturet earum mederi bene-
ficia consuevit r {pro quihus hreviter sic b: ut possint post tam
sevam egritudinem reparare). cf. g: qui . . . his multum eorum
naturas | uris conveniunt beneficiis et Vind. 68 : qui . . . his mul-
um naturaeorum uns (vestris) beneficiis conveniet {Gar. 5, 1 :
quae post declinationes aegritudinis multum eorum naturae
conveniunt). hic in b additur rubrica nova Ad telum vel ad
sanguinem erraticum. Personatie herb^ radix . . . 6 De
satynasi Gel. (vel imped. us. add. vB et ind. r), De s. gon.
vel pr. Quibus s. etc. bg, rubr. om. r. 8 patratione Gel. {ut
mox): paratione VB, patrocinatio (molesta) r (aspiratione g,
speratione Vindob.), patrocinatione b {sed infra patcione).
11 cronica VB Gel.: cronia rb. 18 quam — appellaverunt habet
Gel. cum rb {ubi matromaniar, et matromaniam a. appellant b):
om. Vbg. 16 et (ante) des. rVbGel.: om. B. cum assiduam
datracionem avidissimam (sic) V{Vindob.), cum assidua i^atra-
tione avidissima {sic) rB (avidissima om. bGel.). 17 priapis-
212012 (sic) rVJB Gel.
LOSICUS. 131
sic itaqne curandi enuit qiii siib utriusque cogno-
meutis aegrotnnt. fricatione palaestrae per initia ouine
eornm corpiis eserceo. post identidem penitus quies-
ceniluni est. vapores stypticos frequentius suppoaimus «ub
tegmine vel mununine totius eorporis bene liisposilo. un-
guo sab vapore calefactum es acada vel hypocysliJe ci-
cutae berbae suco contrita el resotuta. tunc ipsis partibus
daraniro superaddimus fricationem manuum vel sabanonmi
panlo asperiorum. cibos stypticos onmes cum aceto mini-
strabo, vitans calidos et qui inllationem poasint concitare
cwporibuB. hi etenim frequenter usum erigere venerium
cousuerunt. sic etiam potus subministrandu!^ erit. sed
tameD onrnia haec mediocriter el rarius exbibenda sunt,
ut es hoc velnti famem vel sitim procurare possimus.
si vero passionis huius molestia diutius persevera-
verit, ut et lensio et desiderium inpatientissime proteu-
dalur, lamminam plumlii reuil>us et partifaus vicinis appono.
mm et ventosis cucurbilis assiduis eadem locu fatiganda
sunt, dropaces quoque imponendi eruut. ab omnibus
caroosis cibis et miilluni nutrieatiLus abstinendi sunt,
ab odoribus bonis vel tbymiamatibus , ab aspectu vel
1 Sic itaqae(Sicit quaeVlFS^glffeZ, ;Itaqneergor, Hiitaque
■ic b. aub u^sqtie [add. hia b) b {Gel.), Bub u&iusque i-, de
niriuBque VBg {ubi sic snb rb). i sub vaporem (— re B)
calefoctain VB (aub vapore calefacto g Gd.), .///aporef (cttjn eorr.
61. m.) calefactnm r (qui om. Bub), anb vapore b {qui om. cale-
bctum), 6 bece diapoaito {Vindoi. B, — tu rg, — tae F) VBg:
m. bOel. ungiieo r, ungeo Vg, unguo B Gel. (nngo b).
t r{i r)poquiatida VBr. cicutae {ef. Diosc. 4, 7!>): conize g (co-
nize L cicnta Gar.). 8 dnramin Gd.: duram r, dnarum bVg,
daobuB B. fricationem rVBg: — nes bGel. mftDnam rb
(Gel.)t man; Vindob., manibue g: unam VB. 10 vitaus rhB:
mua V. 11 U8um VBgGel. fe( 1*61 egerere) b: ad usnm
Oar. *ed cf. mox c. 34. venerinm: gic VBb Gel. 12 con-
Mumst rFJSb ''jie2. (couBUuernnt ante ras. V). potnm Bub-
nuniBtranduTO V{aVindob.). 16 ut et VGel.: ut rBbg.
17 Ununiiiani V: larainam rBbGel., lamnam Vindob. plumbi
BbGd.: — bus F(-beam flffar.). ap^ono VBb: -nam
"*" (— nimH8 g). Sl timunatibnB VS (tyrnia— 6, timio — rg).
132 . THEODORI PRI8CIANI
communione pulcrarum penitus figurarum^ ut neque tan-
gendi neque visendi eis copia praebeatur.
34 quibus vero aut aetatis vergentis defectione aut morbis
locis residentibus veluti partes frigantes usus venerii offi-
5 cium pernegarint; tunc ita contrario his adiutoriis famu-
labor. convenit exercitio uti mediocri^ convenit in modum
palaestrae manibus fricari femineis^ molli et delicata vir-
tute innitentibus. fricationibus inquam quam maxime lo-
corum inferiorum inguinum et femorum unguentis cali-
10 dioribus et mordentibus nitri vel piperis vel euforbii vel
similium specierum; quae erigendo vaporem desiderium
vel usum venerium valeant ministrare. etiam ex his dro-
paces adhibebo renibus vel inguinibus^ et eosdem balanos.
cibis calidioribus utar inflantibus vel erigentibus membra
15 frigentia, ut est vinum boni odoris vel oenomeli alica
amylum^ pinus nuclei^ porri erucae bulbi^ ova recentia
1 commonione V (unde commotione r Gel.) — co(m)munione
hBg. pulcraxum (pulclirum V) penitus figurarum rVB Gel.
figurarum pulcrarum puellarum penitus vel plene vitandi sunt b.
2 visendi VB Gel.: videndi gb{om. r). 5 pemecarint (sic)
VB, pemegaverint gb, pemagarent r. tunc contrario his
VB (Gar.): tunc ita contrario his r, tunc ita e contrarin eis
hisdem 6, tunc e contrario eis his Gel. 6 post mediocri
quae habent bG convenit in modum palestre <manibus Gel.y
iricari femineis. molli et delicata virtute. vei actu (t. e. tactu)
habentibus (m. et d. virtute innitentibus Gel.)^ ea om. VBg Gar.
et {qui solum habet alterum convenit) r. 8 inquam (inquit b)
bGel.i om. rVBg. 9 ingui(e F)num & piperis {sic) VB, ubi
rb {cum gGel. et Gar.) habent haec: (et add. b) inguinum et fe-
morum. unjspientis calidioribus mordentibus (c. et moUioribus b)
nitri vel piperis. 11 erigendo vaporem VBGel. (inerigendi
vapore r), erigendu vapore b (corpomm add. Gel., corporeum b).
12 venerium po8t ministrare habet B (desiderium om. b ubi
erig. V. c. in usum ven. val. min.). etiam his rVB b Gel. {addidi
ex). 13 adhibebo rVb Gel.: adhibeo B. et eodem balano
VB Gel.y et ex eodem ualano r, et eomm ualano g {om. b Gar.).
14 (cibis) vero add. b Gel. 15 enomeli F, inomelli r, ynomelle JB.
16 pinus nuclei Gel. (pineos nuclei b): pinos (pinus r) nucleos rV^
pinei nuclei B, lupinus nucleus g. ova recentia et similia
Gel.., ova recentia simili etiam r, ova recentia | similia etiam
ex b; etiam ea (et B) similia VBg {qui om. ova recentia).
LOGIOUS. 1 33
etiam et similia quae per potiones accepta yirile semper
officium reparaverunt. reparatum est et pipere, satyrio et
scinco et erucae semine, etiam ceteris adiutoriis par bene-
ficium ministrantibus^ quae quam maxime in libro fy-
sicorum commodius disponimus. interea eos quiscere 5
conyenit non solum noctis spatio verum etiam diei^ uti
plumis et mollioribus opertoriis yel straminibus conyenit.
interea puellarum speciosarum vel puerorum simile ser-
vitium procurandum est. uti sane lectionibus animum ad
delicias pertrahentibus^ ut sunt Amphipolitae Philippi aut lo
Herodiani aut certe Syrii lamblichi, vel ceteris suaviter
amatorias fabulas describentibus.
XII. De cardiacis qui etiam diafor[etrci.
Licet quam plurimorum sententiae ita definierint^ si-8{
cuti haec eadem professio nominis attestatur, cordis vitio i5
hanc aegritudinem fieri^ eis ego attamen non facile ad-
1 oflP. reparant. reparatum est et pipere Gel. (off. reparant
incnnctanter expertum. 6), off. reparatum est et piperis (sa-
tirio . . .) F, off. reparatum est et pro parte (satirio ...) g Gar.^
off. reparaverunt. et (ex r) pipere rB. 3 erucae rVh Gel.
(Gar.): erui B. cetera (ceteris V) adiutoria p {B, per etiam
V, par r) beneficium ministrantia rF^ (ceteris adiutoriis p. b.
ministrantibus hGel^. 5 disponimus rFJB6 G^^Z.: disposuimus
g Ga/r. 6 spatio (— tiu h) h Oel.g: spatia r V, spatiis B. 8 vel
puerorum simile r VB hg: oni. Gel. (Gar. ) simile (semile h)gh:
similer (= simile — s) F, similiter B. 9 uti sane (sc. convenit)
r VB h) : utendum sane Geh (etiam seqq. om. Gar.). 10 ut sunt etc.
VB\ ut sunt satyrias. melodimata. que suaviter has ama-
torias fabulas describere curarunt h (qui om. nomina\ ut sunt
satyria eorum melodimata amphopiliti philippi etc. r.
amfopoliti filippi VB. 11 sirii aut amblii VB Gel.^ sirii. aut
amplii rVindoh., syrii aut amplius g. vel ceteris . . . descri-
bentibus VB Gel. : vel ceteris qui . . . describere curaverunt r
(cf. h). 13 De cardiacis qui etiam diaforetici VB et (qui
praemittit eiusdem) r (De c. qui et diaf. dicuntur ind. &, De c.
sive diaphoreticis Gel. et De d. s. card. in textu 6, De diafore-
ticorum cura. Quos etiam d. appellant g (cf. Gar. 6^ MY
16 eis quibus ego attamen V (eis attameii ^^c> Grel>i\ QjQSwas»
ego tamen rB (qvihus tamen h).
134 THEODORI PRISCIANI
commodabo coasensum. numquam etenim claruit indicium
manifestum quod attemptari in aliquo naturam cordis in-
tellegeremus. est autem totius corporis et virium plena
resolutio quam cardiacam diaforesin appellamus. quam
5 sudor yiscosus et frigidus perseverans interemptis viribus
manifestat; praeeuntiLus attamen acutis febribus et flam-
marum interiorum ardoribus, quem aliqui causon appella-
verunt. haec igitur passio frequentius iuvenibus quam
ceteris aetatibus evenire consuevit^ in augmento aegri-
10 tudinis hoc est circa diem sextum et quam maxime eo
tempore quo aestas calidior incanduerit.
36 licet ergo in omnibus generaliter praemonuerimus
ad malarum aegritudinum necessitates gubernandas tem-
poribus serviri debere^ attamen magna vi et periculo inter-
15 posito dum sudoris illius emerserit iniquitas cum virium
defectu et ex eo praesens vitae periculum^ tunc confusis
et praetermissis temporum rationibus adiutoriis circum-
vallantibus imminemus^ et nunc cubiculum frigidum nunc
lectum straminibus veteribus lineis dispositum, nunc fla-
80 bella . . . nunc quoque pannos nardo et vino infusos prae-
cordiis eorum inordinate impouimus. cataplasmata vero
frigida et styptica imponenda sunt eorum praecordiis
strychnum aut aizoon aut rubos aut thebaicos dactylos aut
1 consensum rVb Geh: sensum JB (assensum gGar.). 2 in-
tellegerem B et ante corr. V (— remus V^) , intellegere r (in-
telligemus 6). 4 cardiacam VB: — cin r (cardia b). dia'
forissim F, diaforisim r, — forisin ^ JB (diaforesis 6). 5 viscosus
rh (cf. viscosis g.Gar.): viscorosus VB. 7 qxiem rVB Gel.:
quas b. causona VGel. 8 frequentius (gGar.) Gel.: fre-
quenter ( — t rBb) rVBb (in add. rg)., 9 venire b. 12.pre-
monuerim 6, — rimus Gel.: p(pro T^monuerit rVB. 13
guber I natis B (— nandis ante corr. r). 14 serviri b Gel.:
— re rVBg. 15 cum {sic) rVBb: tum Gel. 16 defectu
Bb{ — tumr^f): — tus VGel. 17 circumvallantibus rbg(Gel.):
— vallentibus F, — valentibus B {unde competentibus Neu.).
18 et: ut V(om. r, ubi Tunc). 19 post flabella deesse videtur
ordinamus vel tale quid: lacwme signum puncta posui. 21 in-
ordinate F: in ordine B {om. b Gel.)y ordinate bg Gar. 23
JBtrignum Vb (— non JB, — no r). aut aizoon VQ^h, aut
L0GICU8. 135
imH mali graaati vel ocDanlhes halitiutia. certissimum
est etenim singnlarum speuiemm qiiemqnam medicum
bene iiterita cognoscentem etiam tempcriem vel coin-
miitionem adiutoriorum posse disponere. faciem ergo
eonim ex pusca frigida vel vino slyptico lomentabo. pul-
verilms aspergo memhra sudantia murtae vel rosarum foliis
siccis contusis et cribellaLis, gypsi naxit, mannae turis,
gallanmi, omnibns aingulis tunsis et commixtia cum vino
styptico vei cius faecibus. simul mixtis odoribus honis vel
thymiamatibus vires lahentes et membra deficienlla re-
parabo. articulos eormn oleo cucumeracio vel nimis ve-
tUBto, mixto pulvere nitri vel piperis, pyrethri vel adarces,
vel urticae seminis defricaho vel infundo, quo calorem in-
genltum emorieulem reparare quatenus valeamus. uutriam
sucis modicis sed frequeuliorihus, frigidis tamen, quibus
sudoriB feralis nimietate rires emorientes exsuscitem. nu-
Irio potando, ut potero, nulrio similiter per clysterem vel
alicae vel ptisauae sucis, ut supra dixi, in quibus un-
t&itoon JS, aut aempervivum. i. a,izoai': om. &(a,ut comest gGarJ).
roboE Gel •. tolioa V, rubua B ( — bu rbg [aut nibii aut mar-
rnbiu g ef. fiar.]. tebaioofl dactuluH F, thebaicua dactUua Jff,
i(h ad^,)ebaycoB dactiioa r (thebauoa dactiloB V).
\ caducum inaii granati rVGeh, eadiica mala granata, S
(oa4acoB mali granati 6). *vel enantes VB (vel ynimteH 6):
vel Boliflcium jnante r, vei enante g 2 quemquam rVg
^Gar.)bGcl.: quemque B. 4 adiutoriorum rbGel.: adiu-
torinm F, — riCi Bo(— rii Gar.). 6 murtae (mjttg ?■, murte
o, inirt« bGar.) ef. Diose. p. 146: mentae VB. 7 giij gGel.)pii
nui rVBgGel {om. b Gar.). manaae (mane r) turia rVB
(mMine tburis g); maima libani b. 10 defidentia {sic) B.
U oneumeracio rV, — tio Bg, — rano anle eorr. r, — tino
IS aut (ipyretri) add. rg. adarclies V, — ois r°B (abarcea b),
U fieminia: Beminibaa rVBgb Gel Tel infiindo: sicrVBGel.,
0M. b CHM seqq. cet. post infundo supplentw in r guae B»pra
<v.l — t omma erant CeTtiBaimnm — adiutotiorum posse facientem
iaili), 14 qua | tenua rV, quatinui g (Gar,): aliquatenua B
(qiUd«nteiiU8 Gei.). nutriam: sic rVB Gel. (uotrire g,
nntiiemuB Gar.). 16 feralia rVB Gel: taciliB giGar.).
U T^ T: aut (aliog) B, cm. rg. in quibus rVBg: qui-
136 THEODORI PRISCIANI
gulas porcorum u^qiie in plenam earum decoctionem con-
coqui suadeo. aquam frigidam similiter per interyalia suh-
ministrabo, et si aetatis adhuc vapor calidior coegerit^
nivatas non aspernabor.
5 XIII. De cholera.
37 Cholera passio molesta sub angusto tempore sollicita
omnibus acutis aegritudinibus velocior. nam haec sub
unius diei spatio frequenter, ut experti sumus^ vitae ter-
minum fecit, dum subitanei vomitus, ventris quoque in-
10 numerae effusiones, sub dolore nimio praecordiorum vel
totius corporis interiorem omnem saepe substantiam effu-
derunt. est etiam hoc simile in diarroea periculum^ sed
eo distat quod diarroici sola ventris molestia et sub longo
tractu temporum aliquotiens fatigantur^ cholera vero ex
16 utrisque effusionibus saepe et sub angusto tempore ho-
mines pernecavit.
38 ergo cum interiora praecordiorum umorum minacium
prius occupaverit conglobatio^ ut thlipsis vel angustias^
nimios quoque dolores efficiat; tunc nos aquam calidam
1 earum rB Gel.: eorum Vg (eorum decoctionem eorum
conquoqui s. sic V). 2 similiter rTJB G^cZ.: subinde g{Gar.).
3 estatis r (solm)^ ut voluit Beinesius V. L p. 523 {sed noluit
idem p. 690). 4 etiam (nivatas) add. rg. aspemabo rVhg
( — bor Gel. Gar.). 5 De cholera (colera B) VB Gel. : De
colerica passione eiusdem theodori prisciani r, De coleribus 6,
De colencis g. 6 {item 14) Cholera F, Colera Bh: Colerica rg.
7 sub unius (hunius h) diei spacio rh{Gar., sub uno spatio a,
sub uno die Gel.): sub uno die | speratio {ex spatio.') F, sub
uno die desperato B {unde desperata Neu.). 8 frequenter ut
h: ut frequenterrFJB^f^reZ. 9 post fecit haec addit h: hanc
aliqui veterem {pro — rum) secundum ypocraten cataxin (t. c.
catatexin) appellaverunt monoc meron (jpro monoemeron) pass.
[dum ... 11 saepe om. rg. 12 hoc: sic VBhGel. in
diaroea F, inarria {sic) B (diarri§ r&, diadrie g). 13 diar-
roici rVBGel.: diarrici h (diadria g). 15 tempore rBghGel.:
corpore F. 16 pemecavit rVB Gel. { — gavit^): — cat- &.
18 clibsis F (glipsis r, clypsis ^, thlipseis Gel.): eclipses B
(eclypsos b, ecJipsin Gar.).
LOGICUS. lall
«1
mpore porrigeates per vomitus eis proeurabimus
digestioneDi. at cum se tandem eorum impetus torrens
et repcntinus cruperit ut cx utrisque terribilis eiTundatur, ■
sic si possumus ita praesens periculum remnvemus. oleo |
calido omue eonim corpus inrundamus, arliculos fasciolis t
adstringamus, nervos omnes et loca conlrahenlia lanis io-
ftisis eodem oleo calidissimo muniamus. utimur quoquei
etiam cerotrarto ex uarditio oleo vel cyprino aut glaucint!
aiit irino temperalo. si vero interreptis viribus plen|
fnerit despcratio, odorca vel thymiamata hia propter reparai
tionem adhibebimus. cibos dabimus competentes, sucofi
lentis cum aceto, uva sic apala, uvam fabriciam, buccellafl
mero infusas, ungulas porcorum vel iuscellum gallinarunii
concoques strychniun vel aizoon aut rnbum. daho potum
fiigidum, dabo nivatam, columhos matri subductos. hisa
etiam perdices eodem modo conveait minislrari. cata-
1 porrigentes b: potrigimus rVB, — gemuB gGel.
ftjOB rFOB^eonim 6), eed ante ipee corr. vomi | tuirrar? V {ve
:i
Si«o). 3 se tandem r: Becadem (sic) VB, ee eadem Gel. af
i et si tantuB eovum impositus torrena etc, gGar. nt cimi «i
toTTena ete.). i Bic ei poasumua YBghGel: om. r. iti
rVB: om. bGel. removemua rOelB {—e&mm bGar.), reuo
mus (sic) V. 6 corpus eomm r (h). infundamna V\
— imuB rBhgGel. 6 ads^aa JS6)tringinniB rVBgbGel. locl
(:tmtraii&Titia.b{sic)VBbGel.(gGar.) m( infra c. IU. cf. loca quB(
coiitra.huiituT Byzaid. c. 18. T calidiesimo rgOar. (calido V^
c^idisBiniiB VB Oel. nnjnjamus Vg (muniantur r, miniemi^
eits b): munimnB BGel B ex rbg{Qar., e (?e?.): & VB.
Td C aut glaucino rb Gar. (aut . . aat g): et . . . et YS Get
(ted aut irino (nnnea). S ain rbg. 11 adhibehimus VBGeV,
— temnB rb{g). bucob lentia e. a. rVB (sucis i. lente euu
ooeto modico Gar. ms., lentis buco modico mizto b). cf. Bioao.
U, 129. 12 ova aic (i. e. item aceto infusa Cael. ox. 3. 20X,
apala: ova sicra ! pula VGel., o. sic apnla S, o. &igid£
apala r, ova apala b, ova grapula g cf. Gar.). fabriciaml
me rVBh Gel. (ova fahricia gi. 14 conquoques Y (con-
coc^uis 6, coquis g): concoquens rB (concoquendo Oel,).
Btngnura rVB. aioon F, agaon B (aiion h), Bempervivum i
aixon (nt mipra)T. 1& aubductoa: eductosB, 16 miniBtra«i.
-erVBgbGei
138 THEODORI PRISCIANI
plasmata vero omnia adhibenda sunt quae diaforeticis
ordinata sunt. febribus vero interpositis consideratis tem-
poribus serviendum est. intentius tamen eifusionum solli-
citudini militabo, in quibus saepe etiam sanguinis super-
6 venientis effusio vitae periculum procuravit.
(Pars secunda).
89 Transactis acutis passionibus quae sub certa lege aegri-
tudinum propriarum aliqua febribus comitantibus publicatae
sunt^ ad chronica descendimus^ quibus aliquando febres
10 supervenientes sub longo tractu passionum veluti temporales
commotiones assimulant ^quam medici epithesin appellave-
runt^. etiam in ipsis ordinem dispositum custodientes ini-
tium nunc de capitis querellis vel accidentibus sortiemur.
1 c. Y. omnia diaforeticorum a. s. que eis in supradicta pas-
sione ordinavimus b (et uhi suprascripta Gar. ms.) om. g, uhi sic
cataplasmata interpositis consideratis t. serviendum est etc).
quae diafo || (hiui usque fol. 30^, abhinc desunt du>o folia in F,
ultima 8C. quarti quaternionis , ac deinceps integri quaterniones
duo, quintus et sextus. sexti tamen tria adhuc ulUma folia ex-
tdbant Gelenii tempore, si hoc ipso codice videbitur usus esse.
si non, in codice Gelenii licet eadem fere, aliquanto tamen minora
interiisse dicendum est quam in V {sc. initio chronicorum). hic
enim post p. 88 (c. 13) a verbis quae diaphoreticis tramit p. 89
ad c. 19 de paralyticis. 3 sollicitudini (— ne &, — ne r) mili-
tabo: sic rBb (medicabis g). 4 in quibus etc: Quibus etiam
si sanguinis supervenerit eflEusio. repentinum firequenter vite
periculum procuravit. b. 5 procurabit B (— uit rb). iam
Explicit oxeorum ordo. Incipit de croni I dispositio B. pro-
curavit exeorii ordine. | Explicit lib. II. Incipit lib. III. De cro-
nicis. Dispositio (transactis etc.) r. (Explicit oxea deo gracias 6,
ubi seq. capitula huius alterius pa/rtis, deinde Proposicio).
6 cap. XIV— XIX dedi ex codd. rB (enotata hic illic lectione
cod. b). 7 Transactis rgb: Translatis B. sub rbg: om. B.
8 priorum alique febres (aliqu^ febris r, ubi febribus corr.).
comitantibus rb, propriarum aliqua (aliquibus B) febribus comi-
tantibus gB. 9 cronica B( — ca g, — cas r): cronia b.
descendimus rgb: — demus B. 10 veluti — assimulant B:
veluti epytisma appellaverunt b, veluti tempores commociones
assimulant quas medici epytisin ap | pellaverunt r. 12 vel
rb: om. Bg. 13 initium a (de JB) c. q sortiemur Bg: nunc
de c. q. . . . ordinemua b (nunc capitis querellis v. a. sortiemur r).
139
Xmi. De querf^Ilis capitis.
Qiierellae capitis variis fre(|uenter ex acddeiitibuS'
snperveniunt, ut aliquando de vapore aliquando de frignrA
rel de celeris rationilius accidere videantur.
igitiir qiiando de vapore dolnr insederit capiti, lunc
accidente illo doloie cum vapore quodmn et Tenarum in-
Qatione concittitur. tunc oculi sanguinei, tunc etiam in-
somnietates nimiae procurantur.
Iiis gi-emialig olei inlusio adhibenda erit. quae sL
forte minu« dolorem compescuerit, oleum rnsenm adhi-
bemus. cuius ai copia defuerit, gremialis supra dicti
quattuor partibus rosei una erit el aceti ima admisceoda.
seq. ind. capp. in r {qui anteaedit proloi/itia in V), deiade
Tubr. aic. libei eiuadem. De queielliB capiti» r (De querells c.
'X1IH B). 1 Graeea Theodori Prisciam {quoad hoe eapituluM)
luAeg apud Ps. Gal. g, f. eaporista (lib. J) e. I. 2 Initium
capituli sia hahel f>: Em^rgaat qu^rel^ capitiB fVequentei ex
Tariifl accidentibaB CEiaBtB. Nu,iii flt aaBidu^ de Tapore. fit'
etiam de fiigdoie ceteiiB lacicmibus majiifei^tiB. fit ex coieTibuB
fdmnB quidam. vel ex atonia Btomaebi demeraio capitis quom
medici imatemiaB appellant. vel certe ei inproviao velut ex-
tifUieiB. vel inceitis qui niiuioB doloree tTporibus oel einigraiteis
fWat. QuibuB hoc pacto uubveniemus. si eo Ba,ne tempore qno
DBceaaitaB coegerit de ipBJs fjporibas. vel de colto eis per
flebotonmm saugoinem det(ia)}iamua. [Igitur . . . 3 nt Bi
om. rgGar. aliquando de (fi.) g Gar.-. vel de (fr.) B, vel
(frig.) r. i ve! de (cet.) rg: vel (cet.) B. videftntui B,
— dentur ri/. 6 inBederit Bb: emeiserit r, fuerit <(. 6 acce-
(irbjdenB lile dolor Brb, accedet iile dolor g. vapore
rBbgGar. [lifta itvge>Bovs alaQ-^asms gr.). T concutitur; eie
rBbg, etiatn Gar. (seil. caput). ante tuuc add. g-. Quod si fortis
doloE fuerit. B-p. 140, 6 = ft. Gal. ewp. I, 1 p. 315.
9 qoae rB: qaod hg. 10 minuB r: om. B, noa pont doloiem
add. gb (Nev.). U giemialia; d^ipayiivov Pg. G.(cf. Cass.
p.4,11 ete). Bupiadicti B: (T (aupraacri^ti) b (i/). 12 roBei
am arit r, losea una erit B, huiua roeg inngerit g (cf. Gar.).
et aceti ona ammiHCenda r: aceti g (ac^to B) miaceuaa gB. ef. b
aat C gremialJB partes, UII. et roBei. I. et aceti I. uammixtuni
Gapiti mfundimuB.
140 THEODORI PRI8CIANI
si vero maior vis vaporis frigidiora exegerit adiutoria^
superaddimus oxelaeo aut polygoni sucum aut amoglossi
aut portulacae aut uvarum inmaturarum. quiescere autem
debebunt locis frigidis^ quorum pavimentis spargenda erunt
6 folia viridia aut rubi aut murtae aut hederae^ quae et
grave olentia non sint et competenter infrigidare sufficiant.
41 si vero de frigore caput fuerit inquietatum, tunc
gravedo quaedam cum torpore venarum et interceptione
contingit; tunc effusio lacrimarum^ tunc falsi somni graves
10 et insuaves existunt.
hos anetino oleo vel rutato calido conveniet fomen-
tari^ et si superaddi aliquid adiutorio debere caloris ad-
verteris, aut agrestis cucumeris radix aut euforbium vel
certe castoreum superaddendum est. nam et laurinum
15 oleum vel irinum vel gleucinum similiter adhibendum est.
42 quibus autem exhalatione inferiorum^ quam anathy-
miasin appellamus, caput fuerit soUicitatum^ tunc ille
dolor per intervalla subcutiens cum saltu quodam venamm
caput soUicitat. tunc qi^am maxime vertigines, tunc ocu-
20 lorum obscuritates emergunt, querellis attamen aliquibus
pulsantibus etiam et praecordiorum loca.
1 a voce frigidiora pro langohardica incipit vulgaris scrip-
tura in r {errorum plena), 2 exoleo g^ oxileo h (ro5 6^st Fs.
Gal. l. c.): aizo r, oleum aizoon Gar. {cf. Gal. XII, 508. Aet.
6y 4S), auxilio (!) B. poligonii B. 3 portulae. | {sic) B.
4 debebunt rBh: debent g. 6 aut mirt^ r (aut mirte aut
ruthe h): om. Bg. 6 et (gravi quidem olentia r, gravi vio-
lentia g): om. B. 7 frigore g: frigdore rBh. 8 torpore rh:
turbore B {cf. infra 114\ dolore g. 9 s. et graves et in-
suaves &, s. grave(i)s et in8uave(i)8 r{g Gar.): s. graves B.
11 — 16 = Ps. Gal. cup. I, 1 p. 316. 11 rutato: sic rBhg.
12 et si J?: et sic g, et his r (et &). 15 glaucinum {ita
semper) rBh{g). est: erit g. 16 anathi(e r)miasin rB
(q. medici anotomias appellant h). inquietatum {hic) h.
18 subcutiens Bg: succut(c)ien8 r{g). 19 sollicitat rBhg:
inquietat {hic) praefert Gar. 20 {post emergunt) sed hec
accidentia post cibos quam maxime evenire consuerunt ( — sue-
vit r) rh. querelis rBg{Gar.): signis 6. 21 etiam et:
etiam ea B, etiam eadem r {om. g Gar.).
Loaicus. 141
his ergo primo venlrls purgutio procuranda est et
cubiculi temperies providenda el ad relevationem eius post-
clbos vomitus provocatiflus Dt stemutamenta irequentia, t&/
tatneo nullum fi!i>rium indicium intervenerit. caput vero
oleo dulci calido adiuvandimi est, cul aceti quippiam mis-
ceri debebit, ut illius supervolantii^ ad superiora vaporis
Inquietudo aliquatenus reprimatur. somni arceudi sunt
diUTDi quam maxime et ciboruui proliibenda praesurapUo.
Irequenter enim liaec vitia indigeslionis causa cmergente
contingunt. nam eL dolnris tunc aliquaudo nimietale eu-
bita Tocis inlerclusione periclilautur. quibus hoc pact»
subvenicmus, si en tempore vomentibus, posl continutf
eorum auribus olenm irinum vel anetinum vel nardinum
infnndatui', capiti eliam ex bis fomenta calidiora exbl-
beantur.
si vero ex vini potione caput fuerit dolore pulsatum,'
quod natura vini frequenler cveuire consuevit, ea i
Tcniet adbilieri quae is adliibcntur quibus ex anathymiasi
caput fuerit inquielatum. olei etiam rosei fomentum est
applicandum. liis lavacra serotina pcrmittenda sunt, somni.
rel quiescendi patienlia procuranda. tunc cibi competentes,
1—8 = Ps. Oal. l c. p. Sie. purgatio bg{Oar.): pro?
cuiatio (pro(;urajida etc.) B. S relevatioaem r: revelationem .fl
(et atlevatione g, quibua alleviatij Gar., om. b). 3 provoi-
eandus gGar.: procurandus rSb. et b: om. rBg. 6 mis-
C«ri rbg: uoinmiBceri B. 6 debebit 6: debet Bg, debeat r.
at illiua rbg: Vti | iiua B. 7 reprimatur rbg: — mitm- S:
his (arceadi) add. r. 1) Baim rg: etjam Gar., om. B (freq.— ,
oont. «n. b). 10 tunc rB: om. bg(Clar.). aliq. uimietata
nbita, v. etc: sic rBbg. 11—16 cf. Ps. Oal. p. 317. ISto^
loStibus : gia rBg {oiit. b, cf. praeaente vomita Gar.). IS jrrina r^
bTTinum b, jriao g: mirtinum B (laurinum Gar.). DardinuiB
Sg{Gar.): laurinum b. 16 dolore pulaatum rBbi sollici-
tatum g &ar. 17 natnra ( — rae 3) vini rbg{Gar.}: naturae
Imic B. 18 is: hia rBgi^al. b). anatlii(e r{/)miaain Bff
(anatheniian b). 19 inquietatum; hiicmque g ct Gar. I, ISt
19— p. 143, 2 = Ps. Gal. p. 318—19. eat applicandum Si
"" - '■■ -, infuHion adJiibenda 6). 21 cibi c. *c. proeu-
142 THEODORI PRISCIANI
ut ptisanae sucus et ova recentia; panes mundi ex aqua
calida^ caules decocti^ aquae calidae potio et lactucarum
beneficium frigidarum. his etenim adiutoriis adhibitis va-
poris ad caput ascendentis deprimi inportunitas consuevit.
6 sed quoniam his causis aquae calidae potionem dixi»
mus heneficium ministrari^ frequentius intendendum est
ne ex ea resolutio stomacM procuretur. quae si evenerit,
tunc- apiorum vel cydoniorum decoctione vini species
imitanda est^ quae stomachum valeat reparare. omni
10 modo dactyli omnes vitandi sunt. specialiter enim na-
turae suae contrarietate caput inquietare consueverunt
sin vero somni suavis potiti non fuerint^ tunc ad lavacra
calida protinus festinandum est^ in quibus ore aquam
calidam in cellis calidioribus sustinentes vaporem omnem
15 transigant lavacrorum. si ad ciborum continentiam^ fre-
quentiam lavacrorum et cetera supradicta adiutoria minus
1 panis ex aqua c. infusus b (vel elutus Gciel. chr. 1, 12.
sed i^ vSaxog &QTog simpl. et Ps. Gdl. = G. XII, 516, &Qtog
nXvzdg Gal. VI, 494. XI, 495): panes mundos ex a. c. r, panes
ex aq. c. B. 2 caules decocti: sic rBh {K^diipri Ps. G.).
lactucarum b. fr. == Q'Qi8ci%ivri rs oag ifi^tjjvxovacc Ps. Gal.
S etenim rb: etiam B. 6 potionem diximus beneficium
ministrari r: p. diximus ministrari b, p. d. posse beneficium
ministrare B. 6 fr. intendendum rB: cautius attendendum b.
7 solutio r. 8 apiorum i. pirorum {cf. Ps. Gal. XIV, 318
ex Gal. XII, 517). citoniorum B et {ante ips. corr.) b. de-
coctione v. sp. emittenda r, decoctione v. s. emendanda b (cf.
Gal. XII, 517): decoctioni v. sp. inmittenda B. 9 qui . . .
valeant r. omni modo rB: omnino b. 10 n. s. con-
trarietate {sic) rB. 11 caput inquietare r: om. B, ubi sic b:
etenim caput inquietare consuerunt {Ps. Gal. cf. IHosc. p. 140
yieq^oiXaXyeig). et stomacho contrarii probantur. consueverunt
r: — suerunt Bb. 12 Sin vero somni suibvis potiti non
faerint r: Sin vero omnibus sua vibus potiones fuerint B, Si
vero somni suaves non fiierint b {cf. gr.). haec mire corrupit
Neu.! lavacrum calidum rBb. 15 transigant lava-
crorum rB: babiei possint transigere b. si ad cib. cont.
etc. rB: si ciborum continentia et frequentia babieorum cete-
rorum adiutoriorum que superius intexuimus m. f. r. b. (ci-
boram) ergo add. B (non rb).
LOGICUS. 143
fuerint relevati, olei tunc rosei ulterius adiutorium evi-
tandum est et chamaemelini vel anetini est beneficium
appetendum.
si vero causis veluti incertis caput doJuerit, fronti4^
linimenta haec superadhiberi suadeo omnibus superioribus 5
adiutoriis observatis. cornu cervini combusti cinis cum
oleo roseo contritus fronti adhibetur. nam et lapathi folia
viridia cum gallarum pulvere trita et ex aqua similiter in-
linita iuvabunt. sic iris illyricae pulvis cum aceto inlinitus
praestat. et ellebori albi pulvis mixtus cerotario olei lo
rosei in fronte impositus^ et acaciae pulvis mixtus simi-
liter cerotario sic medetur.
item etiam hemicraniis haec sunt adiutoria adhibenda.
sinapi tritum^ et urticae semen ex aequo cum aceto le-
rentes saepe adhibemus. nam et euforbii quippiam super- 15
1 ulterius rB: iam 6. 2 et &: vel B. camemelli r,
camimolini B, camomilli & et {ante ips. corr.) r. est b.
appetendum r, b. est appetendum &: b. est apponendum B.
4 »€gg. qmedam habes in graecis Ps. Gal. XI V, 398. veluti
(vt h) incertis: sic rbB. 6 (superaddimus) que a medicis^a
colemata appellantur add. b: om. rB. 6 adiutoriis r (6):
om, B (omnibus adtamen adiutoriis sup. cuBtoditis b). com-
busti cinis rb: om. B {ubi tamen comu cervini sic). 7 fronti
contritus adhibetur B : fronti adhibetur r, contritus frontem in-
linito b. lapat(c 6)ii J56, lappici r. 8 et (ex) r: om. Bb.
inlinita r (illinita b): illita B {item illitus v. 9). 9 yris B,
yreos b (jricis illicae r). 10 olei— (12) cerotario om. b.
11 in fronte r: et fronti B. similiter B: om. r. 12 cero-
tario sic r (&): catarrosis B. post medetur superaddita in b plu-
rima sequuntur medicamina quae ex Plinio apud Pseudoplinium
etiam et apud Marcellum partim recurrunt: aliqui vero negant
caput dolore ei qui se luna XVII. vel XVIII. totonderit . . .
13 item etiam B: etiam r, item b. emigranicis rB, emigraneis b
{cf. ind. ad Cass. s. v.). 14 u. s. ex equo c. a. terentis s. a. r,
u. 8. tritum ex equo cum aceto contritum 6, u. s. excoctum
cum aceto B. {post aceto) terentis sepe— (p. 144, 2)His etiam
gargarisma {sic) r {cf. b ad. v. 15): om. B. 15 euforvium r,
eoforb b. superadiecimus r : sp (semper) addicimus b {qui mox in-
fert aliena multa Item euforbii scrip. HI. . . deinde sicpergit Quibus
ex frigdore nimio flegmatis cap residenti ca\i«QJxi ^^Aotv^ *\s&.<2v-
lezerimus commoveri. His etiam gargaxism^Xaitt^c^^xs^'^ V^-^^^*
144 THEODORI PRISCUNI
adiecimuS; quibus de frigore nimio causas doloris intel-
leximus commoyeri. his etiam gargarismata frequentissime
profuerunt ex decoctione pyretri, cuius vapor naribus si
hauriatur continuo medetur. et fumigia eodem modo
5 iuvare cognovimus^ si melanthium cum fimo bovis vel
asini carbonibus impositum naribus hauriatur.
nam et unguenta haec^ ut experti sumus^ capitis do-
lorem sedant. oniscos quos porceliiones appellamus^ si in
oleo decoqui facias et ex eo tepido caput infundas. sic
10 peristereon herba oleo infusa medetur. et si storacem
oleo resolvas tepido et ex eo caput infundas^ multum
iuvabit.
sunt et cetera adiutoria polyploca quae multarum
specierum congregatione compecta sunt, ut trocisci diversi,
15 emplastra vel antidota vel cetera quae ex variis virtutibus
componuntur^ sed haec magis facilia adiutoria adhiberi
suadeo^ quae sufficere arbitror causis supradictis capitis
et querellis.
45 in dialimmate vero hoc est intervallo temporis quo
20 causae vel passiones chronicae publicautur^ cum quiescente
dolore causa latet^ dum commotionibus veluti transactis
aeger sollicitus alias iterum reversuras attonitus formidat,
tunc is catholicis adiutoriis imminendum est^ quibus se-
cundum naturam sanitatem reformando securus confidat
2 frequentissime rB: frequenter b. B ex rb: et B.
5 iuvare rb: hos iuvare B. ai Bb: sic r. 8 oniscos rB
{Ps.Gal. XIV, 39S cf. Cael. chr. 1, 119): sunisces b. por-
cellianos b. vocamus r. 10 peristereon : sic rBb. in-
fiisa rB: attrita et infusa b. storacem: cf. gr. l. c.
13 sunt— componuntur rB: om, b. poliploca r: poliplaca B.
14 conpecta B, confecta r. 18 IT (suprascriptis) b {item in-
fra V. 33 semperque sic vel ss compendio scribitur in b). capitis
et querelis Bb: om. r. 19 dialimmate r, dialemmate B:
declinatione (vero vel tempore quo . . .) b. cf S, 117. i. tem-
poris B: i.X tpr (vel tempore) rb. eo (interv.) add. B {non r).
20 cronicae rB: croni§ b. et conquiescentes doiores r, et
ca quiescente dolore b: dum quiescente dolore B. 22 — 24
formidat — sanitatem om. b. 23 is: his rB. 24 securus b:
fnturaa rB, confidat rb\ — dit B.
LOGICUS. 143
'%&Iiiiiiotiones minime profecturas. ergo omaibus querelliS
vel causis capilis indifferenler lioe temporis intervallo unfl
eodemque modo liaec est cura et diligentia ministrandaj
onmibus liic modus est impendendus. viui continentii
«apradictis omnibus querellis capitis proJest. lactis aequfl
similiter acceptio fugienda est, quam maxime si cum fe*
bnbus doleant. nam et dactylorum omnium miilto magis,
veotris purgatio rrequeutissima procuraaila est^ fricatia
totius corporis quam maxime inferiorum partiuni fcmoruni
Tel surarumj quilius exercitio calcfactis ex superioribuS
caiisam omuem dcTocare valeamuE. apoHegmatismos quibut
caput purgandum erit convenit adhibere. couTenit dl
naribus tcI ex fronte sanguinis eos detractione i'elevarii
nam et post rasuram capitis cucurbitas cum scarifatione
saepe adhibuimus, cui <;et> emplaslrum infra scriptum con-
renit [emplastrum capitis longa doloris valitudine laborantis j
in diallmmate, flcus pinguis in vino infimdes unc Vl. lasaria
1 profecturaa (?); profuturaa rBb. 4 ^Bimilia add. b]
hic moaiia r&; hia modiB B- 5 aeque (Bimiliter) B, adaeque r
om. i. G occeptio— oam et r(b): om. B (kM sie b: lactl
■imiliter acceptio quam maixiine fugienda efit, si oum febriboi
«mut doleat. nam et dactilorum omaium nigieiid» est Avl'
cado. veatris purgacio frequeatiaB flat. et Iricatio totiua oor^
poris qaam maxime inferiomm partium etc). 9 post quan$
maxime in textum rB falso loco indHctttm est quod marguri.
tnfra avetor adscrivserit em(iii— cjplaatrum capitis (— ti r) long^
doloria Talitudine faborantia (— ti r). iii diali(e £)miiiate (hucuM
9«< ex rvibrica acribi videtw, seqm ipse textus, ^uem post v. 16
addidi ewn h) flcoB pingues — novaculae. 11 devocare rB
efooate b. 12 pont adhibere add. b talibuB lotigamqM
deinceps enumerationem hanc: Betg radiciB sucua ... COO',
Tenit alterwm om. r. l£ Boarifatione (— acione 6) rb: Bcaxin
\ ficationeB- 15 adiiibmf ( — bemus) h. cui emplastrum
1. B. conyeuit B, aat emplaBttu intra scrjpta conveuit r\ cuS
L emplastratn hoc eacpe conTeiiit, qui (q) & nobis hoc m
L cOBfieitur b iquod emplastrum snpra habwrv»t rB, cf.
■ c. 9). 17 flcoB {B, us rb) pin^uea brJi. infuades bB
H — deadfl r. unc (~ T) Vl. lasana dragma (3 r) I. rB, YI, -?
■ UeariB -^ I. A.
^^_ XluodDmi Frisolnmii, ed. Itot«. 10
146 THEODOEI PRISCUNI
drachmam I^ sagapeni dr. I^ storacis dr. I galbani dr. II.
omnia contrita fico commiscebis et uteris pro cataplas-
mate praecalefacto capiti post rasuram novacuiae.] et fre-
quentius etiam sanguisugas applicari conveniet.
46 at ego in hoc ordine curae etiam cycli beneficia non
6 aspemabor omnia paene vetusta vitia percurantis^ si tamen
recto ordine peragatur, ut ieiunia in tempore vomitus ex
radicibuS; salsis aliquando perceptis^ paroptesis^ dropaces^
sinapismi secundum usum et auctoritatem veterum adhi-
10 beantur^ omnibus attamen propriis temporibus custoditis^
ciborum quoque qualitatibus et ponderibus moderatis.
utilia tameu esse suadeo etiam aquarum calidarum natu-
ralium beneficia. peracto igitur cyclo aliqui ieran adhi-
buerunt quam Graeci picran appellaverunt, aliqui arte-
15 riotomian^ aliqui etiam cauteres^ ut ex his omnibus ad-
hibitis confortent supradictarum causarum sanitatem fuisse
plenam capiti reformatam^ ne vari^Rnun curarum vel bene-
ficiorum merita confutentur.
1 sagapini rBh. 3 hic ubique mmeris add, r (<m.B\
-f- (unc^ ctdd. h. 2 trita B, fico comissis r, ficu co-
miscg b: sic comisces B {cf. Th. Pr. 3, 6). et uteris . .,Bi
et diutius teris (tif). et emplastru cat. prasura capitis inpones h.
3 capiti Bi capite r. novaculae inferiorum partium femo-
rum . . . rB (cf. supra ad p. 145, 9). 4 et frequentius etiam
{sic B, cui etiam frequentius r) s. appL couveniet rB: om. h (uhi
statim seq. Omnibus attamen proprius temporibus etc. {ordine
confuso). 4 cycli beneficia (sc. methodici) : cf Cael. chr. 1, 29
p. 578 — 80. 6 percurantes rB. 8 radicibus salsis ali-
quando perceptio rB: radicibus. et cal' aq potata h, 9 si
(secundum) add. r (et h, u^i sic Hec omnia prospera et mani-
festa sunt. si secundum usum . . .). 10 omnibus om, r.
12 attamen r. 13 iram B, geram r, yera h. 14
greci picran: ceteri pica (sic) B, ceteri pigram r (et postea
pigr h). 14 artheriotomian (— §, r) rB, ortheroto tomiam 6.
16 ut ex r: ut &, et JB. 16 confortent (sic) B, confortet r
(confirmant h). sanitatem fuisset plena capiti reformata.
variarum etc. (sic) r (haec v. 15—18 sic contrahit b: nt his om-
nibus adhibitis ne beneficiorum merita confundantur. confir-
mant capitis sanitatem). 18 confatentur r: confanderentur JB»
— retur r (cojofundantur h).
u
sed tpioniam idiquuiitlo aut aegi'otiiiitiiim inpatieiit
aut inpuritia medicoruni aul cm^te lium causarum magi
toilini ailiuloria non sufliciunL competentia, minij
curantur, et ex eo ad epilempsiD supradicta capitis tK
devolTuutur, his etiam quae nunc possumus remedia Y
adiutorta componamus.
XV. De epilempticis.
Variis nominibus baec passio pro sui magnitudii
nunciipata est. nam cum sit sola capitis causa, epilempsi
appellatur eo quod stalum sensus penitus alienet et ijuo^
mens propriae sedis extermina gravius attemptetur. und^
antiquiores sul) cuiusdam religionis imagine sacram p^
sionem nuiicupaveruul, M
hos interea ante commotionem aliqnaiido certa EigH|
praeveniunt, aliquotiens casus occupat repentinus, quoaj
ni liac passione violentius esagitari cognovimus. hi ergeS
commotionibus imminentibus nunc sua membia gravjri'
praesentiunt, nunc crebris oscitationibus resolvuntur et at
omnes tnotus pigriores fiunt. tunc etiam oculos torribi'
habere incipiunt, tunc slvidor consequitur dentium ci
praecordiorum tensiune. distenti vel contorti cadesci
diutius collidunlur. tmic omnium musculoram vel m
3 p«rciiraiiiur B; procurantur rb. 4 epilempsin B (f_
lepaias b), epilempsia r. supradicta, rb: om. B, 5 qu^ ft^
qnibuB rB. nunc B: noa r (om. h). remedia rB: mediaB^^
6 componimuB rB, ^er ordinem diaponamuB 6. 7 Do f^T^,
lempticia tiieodoripnsciaiiir, De epilempticia XV. B. 8 Buirfi!!
sna B. 9 e. app. eo q. 6 (ffa'): e. quae ideo app. eo q. rB„i
10 atatutum senBum b. 11 propriae sedi {sic) Bb, propriaej
sedis r, item proprie aediB Ga^ (>. e. excerpta Pb. Saleni cun
Qlme. l III. cod.V08s. lat. fol. 86). estermina: — nata rBb GWy
la {pmt antiquioteB) ypocratis Bcripta secuti add. b.
qua h. Iti hi rBi hia b. 19 omnem motum h.
rB: iam hGa'. 20 oonaequitur rhGa': proflcquitur B.
81 caduut et diutiua bGai, cadescuut diutiua r, oadescuinatiia
148 THEODORI PBISCIANI
vorum spasmis et saltibus confringuntur^ et vocis articu-
latae quadam confusione sonos magis et ululatus excludunt^
ore et naribus exsecrabiliter spumant^ et veluti dormientes
cum sonitu pectoris gravius comprimuntur. desistentibus
5 vero commotionibus praeteritorum omnium inmemores fiunt.
his licet diHicile pro cansae magnitudine et pro ipsius
professionis compatientia adiutoria quae competenti^ didi-
cimus vel exercuimus non negantur. •
48 in initiis ergo huiusce passionis frequenter eos vomere
10 compellam^ sternutamentis etiam provocatis eorum capita
commovebo, ventrem his acri clystere procurabo. fre-
queuter adhibebo flebotomum semper huius causae com-
petens adiutorium. temporalibus vero in commotionibus
ora spumautia molli spongia detergam^ membra sollicite
15 continebo spasmis commota vel saltibus^ et lanis quae fre-
quenter in ipsis conmiotionibus contorquentur infusis oleo
sicyonio calido fovebo correcta. pinnas admovebo nitro
et oleo infusas^ . ex quibus faciles vomitus procurabo.
poterunt etenim ex hoc aut cibos aut pinguia flegmata
20 digerentes velocius relevari. exceptis tribus diebus^ qui-
bus est in principio curae ieiunium indicendum^ sucis
' tantummodo nutriendi erunt. aquam solam calidam bibent.
1 confrmguntur r^ (confranguntur Ga^): constringuntur b.
et articule vocis et ululatu (— lat Ga^) excludunt: sic Ga^
cum b. 3 execrabiliter spumant (spumantes b^rbGa^: et
sacrabiliter spumant B. 4 desinentibus b. 6 His licet—
(8)negantur (sic) rB: His licet difficile pro caus§ magnitudine
adiutoria competenter tradimus vel exercemus. et qu§ con-
veniunt non negantur b {om. Ga^.). difficile Bb {scil. cu-
rentur): om. r. 8 vel r (b): aut B. 10 provocatis rB:
acrioribus b GaK 11 his rb: om. B GaK acri B: acro
rb GaK procurabo r & (G^a' .^) : procuro B. 12 adhibebo r
( — bis GaK): — beo Bb. 13 temporalibus rB: advenientibus
b GaK cf. 2, 39 ctc. in r: om. B. 14 molli rbGa^: uiliJB.
detergo r&, ^geo B ( — gas Ga^). 16 continebo: sic rBb.
quae — contorquentur rB: om. b Ga^, 17 correcta B., quod
(q) recta r: correpta b {om. Gal). pennas rB: ori pennas 6,
ori pinnam GaK ad(m r)moveo rBb (amovebis GaK). 20 di-
gerentes Bb Gal.: egerentes r. 22 erunt bGa^: Bunt rB.
LOGICUS. 149
"^dromeli, vel apiata si riiei-it, non Degetur. in bac enim
sollicitudiiie vioi penitos praeaiunptio proliifaeDda eat,
quiescentibuB itaque commotionibus una cum acci-
dentibus suis, ciborum humanior ordiuatio, simplex attamea
et digestibilis ordinauda eriL iam fricari vel exerceri
debebunt, usus tamen veneris penitus inhibendus. solis
calor et balnearum calidanim vapor arceiidus est. cucur-
bitarum benelicia cum sanguinis detractione capiti adhi-
benda ordinamus. ordinafao dropaces, ordinafao ctiani sina-
pismum, el omnem cursum cyclicum adfaibenilum esse
snadeo. item escae locis imponendae sunt ustiones, arte-
riotomiae faciendae, quibus forte si possumus fiineatae!
huiuB passionis perseveranliam removeamus. huius eteniia
causae magnitudini maiora sunt et frequentia adiutoria
providenda. nam quam plmimi sapientiores etiam fysi-
conim adiutoria providcrunt, in.quibus, ut etiam nos in
nostro libello fysirorum compreheudimus, magna et
veluti religiosa remedia procm-aniut.
S14S, 32 solam r {ubi aqua t^ solai), solidaai Oa^ ■■ tonsilnta
{om. 6), ubi Aquam. hjdromell'. vei apiata si f). bifaunt
mte eoTT. (bibent) r.
2 probibenda^ G^a'; adliibenda B, iiigienda, r. 3 c
motionibuB una, c. acc. aaia r: unde commotionibufi Biii
(3 — 6 om. b ^ui reliqua in brevius contrahit = Ga/). G
tojneii venens (cnrsns tajnen Tehemena Neu.): CimB tameit
TentriuB B (om. b atm v. 3 — 6). 7 calor b Ga' , calorem r : <
lidioriaf. et om. r. baJnearum rBGa'-. — orum
8 reliqua {post adhibejidum eat = b) om. GaK 10 omni
cnrsnm oyclum r, omne ciclicum (se. q. seq. iter) B (9 —
Ofn, b), 11 (eBBe anadeo) iter. (sic) eed locis imp. b. ustionea
Item eacaa loci imponendae Bunt ustiones T(ef. b: Gucnibitanim
beneficia cum Banguinis detractione. capiti adbibenda eat
Item (It) escg locis capitis. ve! oantereB Iponendi aunt. ei qni-
bn . . .), artetiotomia r, corteriotbomi^ uationes tiTteriotbomi^
{tie bie) B. 13 removemna rBb {corr. Xcu.). 13—18 haet
tle hdbel b : Hoic etiam cauBf maiores nostri trequentiora adiu-
(oria provi<;de>runt (I). 14 magnitodinii r, IG noa in r:
Mk B. 17 fyBicorum B: fiscieovum Qtis) r. 18 procurarB
\j)ro F) r: proouravere B.
150 THEODORI PMSCIANI
XVI. De scotomaticis.
49 Scotomaticorum et epilempticonmi paene similis est
iii isdem casibus sollicitudo. simili mentis confusione
aiienantur^ quantitate causae et magnitudine accidentium
5 sola disterminantur. iuvenibus haec quam maxime et otiosis
frequenter evenire consuevit. contingit etiam qui haemor-
roidarum sollemnes evitaverunt digestiones.
curae eorum licet epilempticorum sola sufficiat^ tamen
hoc ordine visitandi sunt. cum ergo commoveri coeperint,
10 manibus eos continebo^ auribus eorum exclamabo^ easdem
fortius defricabo, capillos evellam ex temporibus^ odores
naribus admovebo^ ex puleio tunso vel origano aut sinapi
cum aceto mixto procurabo sternutamenta. cibos in tem-
pore competenti leviores dabo, et cetera omnia quae epi-
15 lempticis ordinata sunt adhibenda erunt. unum superaddo
quod hos frequenter ellebori acceptio liberavit,
XVII. De maenomenis.
50 Sunt certa insignia quae maenomenos produnt. primo
ut cum sint sine febribus^ caput sibi graviter dolore asse-
1 tit. De scotomaticis theodori prisciani ni. r, De scot.
XVI. B {sine num. ut semper h). 3 isdemB: hisdem r (pm.h).
simili B: similiter r. autem {post mentis) add. B. 6 sola
disterminantm: rh: solae terminantur B. et oc(c 6)osis hGa^:
perociosis JB, ociosis {uhi et pro haec q. m.) r. 6 consuevit:
consueverunt rB (solet h). qui emorroidanmi (etmorroy-
darum r) r6: quibusdam emorroida verum (sic) JB. 7 sollemne
digestione h Ga^ (t*6t — nes B). evitaverunt ( — tavef r)rB Ga^ :
— -tarunt 6. 8 cura eorum rJ?, causarum {ad praeced. per-
tinem) h GaK licet et r. 9 commoveri rJB:vexari hGa^!
10 eos r(p)Gai: om. B. auribus e. exclamabo: sic rBh
( — bis) Ga^ . 1 1 evello rB {cum vicinis om. h Gu^)' ex
temporibus B: et tempori r. 12 puleio rB GaK^ — egio 6.
sinapi rB, — pe h. 13 mixto r, commixto B: trito hGa}.
14 et cetera omnia q. r'h Ga^ : et ad c§tera q. JB. 16 ordi-
nata sunt r: om. B (quae epil. conveniunt simpl. hGa^). 16
liberavit rB: — bit h GaK 17 tit. De menomenis IIII. r, De
m. XVn. B. 18 menomenus r, — nos Bh. Sunt certa in-
signia rB: Sunt ergo cetera signa h Ga^ , cf. 2, 2. primo
rS: primu h GaK 19 graviter rhGa^: om, h. dolore (stc) rJB.
LOGicue. 16
^bnitiis suarum aurium expavesranl. cum aut«i
commaveri coeperint, aliiiuando ciun liilaritate comraoventifl
aliquotiens irascimtur.
hos sollicite custoJife coDTcniet et eis riebotomiii
.adliibere. item jiost tolius corporis varias purgatioM
fomentandum est caput eonim oleo nardino. et ordiuai
dum esl ul freqiienlius vomant, et cihis levioribus 0
aqua calida nutriantur. alieualioDes vero eorum si cui
risu fuerint, terroribua coercendi emnt, furorem vM
mollioribus blandimentis lenire conveniet. interea eos ligt
turis commodius custodiemus. cubiculum eis in inferioribl
pi'OGUrandum est, ne per commotiones praecipitio ded
piantur. caput eis post fumenla olei nardini vel chamae
melini radendum est, item etiam scarifaiidum. coDvea
interea etiam sanguisugas adliiheri. ti'ansaclis vero cdd
motionibus et iam quietia passionis temporibus, ordo i
cyclicus ordinandus est, ut ex eo magnum beneficium con
sequantnr. et si post baec adiutoria causae vel commt
tiones adhuc in suo statu permanserint, nt in illo
1 Bonitus suarum auriuin r, aonitus auriuxa. bGa' : sonof
aur. B. 2 aliquando cum iracimdja 6 Ga' . 4 flebotomnB^
r{h): — mOH S. 6 adhiberi b. poat JB: om. T. 6 eat ut n"|
Et ut B. 7 et cibis r (libis 6): ex eibis B. ex: in (aqua) rA
«t Bb. 8 alienatiooeB (~nibuB r) vero eorum ai rh et (OOT.J
vero) Ga': ab alienatioDibue veco eorum qnae B. 9 coher-;
eendi (sic) BbGaH»on r). erunt rB: sunt bGa'. fli.
Tero cnm ftirore fuerint b 6a' . 10 lenire B: linire r(limri&).^
II cuatodiemns Bb: — dimns r. eis B: eiua b, vero eius *■,'
IS commotioneB precipieio decipiantur rb\ commotionis prgoi-,
pitia d, S (ne per precipitium deddantui Ga'). 13 cami-
molini B (camemilU r, camonulli b). 14 item B: ita r.
soarifandum ffa' (scariflcandum Bb): Bcarifationes r. 15 ad-"
liiberi f { — re 6 Gaf.): admovere B. post adhibere 6 {pm. v 35— I?l i
haee addit {atqw eadem fere Gaf): et si cum febrea faerinx-
alienati ... 16 quietia psasionia B, quietes pasaiouiB {eei-
eorr. ol. m. paHaiones) r. ordo eiB cjclus ordiiianduB e '
hordei fcidi 1 ecore (nc) ordinandi sunt B (quae cum aste
tic avpoewit Neu., «iH quod ecori dedit). 19 permanserii
BbGal.: peraeveraveriiit r. ut inullo nichil asperius b'
ferauturr: in illo nil BBperius afferatur .S {pm. b).
i est rw
\steri»im
iDseriia|
ius hM
152 THEODOBI PRISCIANI
asperius afferatur^ ea quae sunt prius adhibita identidem
repetantur. si vero plus fuerint alienati et augmenta cau-
sae concreverint, incisio venarum in capiteet ustio cele-
branda est. danda iera^ dandum elleborum et cetera quae
5 epilempticorum curis ordinata sunt.
hanc curam etiam entheasticis adhibere debebimus.
XYin. De melancholicis.
)1 Accidentia melancholicorum haec manifesta sunt. in
principio causae salutis suae desp*eratione primo propo-
10 nentes mortis desiderium frequenter coguntur in lacrimas^
et deserta loca potius appetentes hominum incipiunt vitare
consortia. aiiquando rursus suam sententiam redamnantes
vitae solatio delectantur. circa praecordia vero de assidua
inflatione queruntur, et cum sudore totius corporis inpor-
15 tuno frigidos articuios saepissime patiuntiu*. privari se
ob hoc etiam viribus naturalibus asseverant. indigestione
frequenter stomachi fatigantur^ ructus suos varios et in-
suaves perhorrescunt. color eorum nigrior fiet, et inte-
riorum viscerum frequentius doloribus attemptantur.
)2 unde omnem ciu*am quam maxime stomacho dele-
21 gabo^ fomentis vel cataplasmatibus chalasticis imminendo.
ventris officium prius inoffense procurabo, quo facilius
etiam catharticis depurgentur. palaestra vel gestationibus
solidius exerceantur. vini veteris et bene olentis acci-
1 ea qu^ r: et quae B. 2 si vero rb: sin vero B,
alienati bGa^: om. rB {ubi plus fuerint et a.). 4 iera B
(yera b): gera r. 6 in intheacis B, enthea anticis b (enthean-
ticis Ga^), intheaticis r. debebimus r: debemus B (nos con-
venit b Gal.). 7 tit. De melancolicis eidem prisciani. V. r»
De melancholicis XVJULl. B. 9 causae rb: huius causae B.
10 in lacrimas B: et lacrimas r (lacrimantes b). 12 con-
sortia B: societatem rb. 16 etiam BQ)): autem etiam r.
17 frequenter rb: — ti B. 18 color eorum nigrior fiet rfr
{cf. Cael. chr. 1, 182 color viridis cum ni^ore): calor eorum
interior fiet B {cf, Cael. ib. stomachi mordicatione etc), 19
viscerum B: eorum viscenmi r (viscerum suorum b). dolo-
ribus fr. attemptantur JB, frequentius doloribus aptantur r,
^equentiuB attemptantur (ow. doloribus) b.
L
L0GICII8. 153
copiam praebeamus. cibos aptos stomacbo matii«
riores et largtores convenit miDistrare. declinantibus vera
doloribus absinthii pontici decoctione iuvandi sunt. e\
aloes pulverem ieiunis in modum unius coclearts in mel'
crato dabo, similiter etiam et picran. si his adhibit
causa minorata non fuerit, flebotomum sub gemina detract
tione adhihebo. vomitus eis cum radicibus frequentb
procurabo, etiam elleborum inter ciboa aliqnando daboi
iDisanthropis vero et adhuc hominum societatem lugientihufl
longas indico peregrinationes, ct aut marina aut natnralia
lavacra calidiora eshibebo frequentius.
XVIin. De paralyticis.
Parulytici multis ex cansis fiunt. etenim aut ex seSJ
haec passio nascitnr aut praecedentihus aegritudinibus com- '
paratur. quae gravior et diflicilior flet, qua de praefati- JJ
gatis corporibus consequitur.
. . . itaque si odoratus paralysin passus fuerit, capol
priua est detondendum, debinc oleo sicyonio fomentandu]
praecedentihus interea fricationibus calentium sabanorui
his cucurbitae ventosae sunt imponendae, et apollegmati
1 prebeamua r (potuin aocipiaut 6) : — bemuB B. S Et alo^
( — § 6)pulTeremr6: Et aloes iubeo p. B. ^ieiuniar; — noaHj
4 in modu r, in raod* 6 : ia maio (sic) B {item -S'eM;'J. B da,bo rb\
accipere S. Simiiiter etiam et pigm 6, Simibter pigra r(c^
^ 9i!): Similit«r etiam ieram quam pigram vetereB appeliaw
{3, 46) B. 7 adhibebo 6: — beo rB. vomitus rJB: — tum &i
cum rBr es b. 9 MiefljitcopeB B, MiHandropiB ' "'
tropie T. holnii b: omnium {omnifi B, oaiiu r) rB.
tatem fug. rb: fug. soe, B. 10 indico Bb, iudieo
et maxima aut naturalia lavacra concedo lavari frequentius fr,
12 De paraliain. VI. r, De paralitiois. SVHII. B (et s. n. 6).
13 cf. Catl. ckr. 3, 1. ei pced, r. 15 qufi: quae rBb
q. de pcefafcis {«c) c. conBequitur B, q. pfatigatia c. coa
■eqoitui; b: q. profatigatiB c. supemuiet r. 17 odoratuBf?^
sie rBb [Gel. Neu.). cf. Cael. chr. S, 7. 37 {qui inter Bingulr
pattes iu paBsione conatitutiu eum mitUia atiis odorahtm r
aneet). iCague ab initio hie interddisBe plwa videntur. part
Hdn B, — liBis r, ex parftliai b. SO hia ventoee {om. cnc).
154 THEOPORI PRISCUNI
mis competentibus medendi frequentius. sternutamenta
assidue procuranda sunt ex odoribus acrioribus^ quibus
faciiius possit pressa altitudo cerebri suscitari. nam et
alia naribus eorum supponenda sunt ex yivo sulphure yel
£ castoreo temperata cum aceto.
cynicos spasmos praeterea^ qui ex oris vicinitatis
molestia linguae et vocis ofQcium frequenter intercipit^
propriis curis corrigendus erit specialiter^ gargarismatiis
ysopi thymi sinapis cum oxymeli. cibis sakioribus nutriendi
10 sunt et catharticis assidue relevandi. si sub hac sane
diligentia parum medicina profecerit, venam eis sub lingua
secabo. nec non etiam tardas confusasque eorum locu-
tiones sub disposita provocatione compello^ timores incu-
tiendo ignis aut serpentis^ ut correctiorem vocem tandem
15 cogantur expromere. caput eorum liquido cerotario fre-
quenter infundo ex castoreo peucedano et oleo laurino
vel irino temperato. potionem ieiuno dabo ex castorei
pulvere in modum coclearis unius cum melicrato. dabo
19 ieran ex more, dabo et theriacam tempore competenti.
54 * si autem frigoris causa paralysis obvei\erit, ut plena
1 medendi J?: mederirft {sc. cenvenit). 2 procuranda rJB :*
provocanda b. 4 alia {sc. odoramenta): allia {sic) J5, colliria
rh. cf. Cael. l. c. 6 cum aceto r Ccf. Cael. ^, 37) i om. Bh.
6 qnicon spasmus r, cenospasmus JB, Qui cu spasmo h {cf. Cael.
chr. 2y 63 et 2^ 8). qui r: cui JB, quia b. ex oris vicini-
tate molestia r, ex vicinitatis molestia B^ (quia) vicinitatis
molestia h. 7 lingu§ et (vel B) vocis Bb: lingue velocis r.
iutercipit r6, — itur JB. 8 specialiter B: — libus rb. gar-
garismatiis J5, — ciis r: — tis b. 9 sinapi rBb. oximeli.
cibis r (oximelle. Cibis b): oximellicis B. 11 profe(i &)cerit
Bb: profuerit r. 12 nec non r, nec n b {Neu.): nec {in fine
ver8it&)B. confusasque B: confusionesque &, confossasque r.
13 timores rb: moris B. 14 ignis aut serpentis r: igne aut
serpentes Bb. correctiorem Bb: corruptiorem r. tandem
rB: tandem aliquando b. 16 exprimere r. 17 (pot.)
temperatam add. B {non rb). 19 ieram B (yera 6), Gera
{om. dabo) r. et (t.) r: om. B. 20 obvenerit rB: advenerit b.
ut plena pars aliquando corporis (corporis aliquando b) at-
iemptetm rb: ut lepra aliquando corpus attemptatur {sic) B.
Loaicus, 155
]iars aliquando corpons altemptetur, fricatione calida cuLi-
culo tcpefacto et acopis bene olentibus imniinebo. con-
iicio iuterea es ruta ^iridi aut marrubio aut artemisia
«teum non solum ad unguendum verum etiam ad lanarum
infiisioneiD, quibus membra poat cui'am semper calidissime
'munienda sunl. cucurbitas interea lucis pinguioribus ad-
mavebo. aquia cLalasticis fomentabo ex puleio nepeta iri
iliyrica ibisco vel seminum decoctionil>us, acopa vero ad-
litbebo ex pice resina pipere vel euforbio adarce et oleo
laurino coniectura meriici temperata, exerciliis competenti- it
hus tnembra recolligo. frequenter ieran his dare convenit.
quibus vero sine sensu partes attemptatae deriguerint
liiemis tem|)ore aetatc senili laborantibus, unguenta baec
adhibeuda erunt, ex scilla et euforbio thapsia pyretlu^o
adarce et oleo glaucino. si loca emarcuerint diu hoc morbo
vexata, cncurbitas dropaces lavacra et cetera adiiitoria si-
mllia post cibos adhibebo quam maxime.
significo praeterea aliquando paralyain per solutlo-5
I Dem obvenire menibrorum, aliqnotiens per contractionem.
' «l quoniam baec acciilentia silti invicem contraria non »
1 fricatione ( — ne) calida (— a h) rBb. cubiculo rb: cn-
Inli B. 3 iiil«rea ex ri: om. B. aut (iuarTubio) h: et r,
tbIB, Bqnjbua: ab hac foce dertuo(post lacuriam)incipit
Oeleniue p. S9. calidiBsiima (calidis B) tnuiiienda BOel.,
oalidissime muuieada r, calidiBBifflo nutrieuda b 6 pinguioribua ;
<f. Cael. dtr. 3, 21. 7 ei rbGel.: om B. nepita rBb.
i(yr)ri8 illiriL-a rB(jreoa 6), 8 acopa rBb: acopa vel un-
gnenta Gel. (cf. Cael. in eod. cap. tJiron. 2, 34). adhibebo
TGel: — beo Bb. 0 vel (euf,) rBGel: om. b. et oleo
l&nnno rbB: lauriuo oleo Gel. II iera B, gera r {om. b).
18 q. V, Bine aenBU att. p. (parteB att. Gel.) diriguer (— rint Qel)
t Gel. [ef. Gar. 5, US), q. v, aine senHU p. a, defruguerint r: q,
'T. Bensum p, a, amiBenint £. 13 hiemiB tempore etate Benili
rh Gar., hiemia tempestate Benili B (cf. Cael. chr. 3, I): hiemia
tempore aut a«Btate Bimibter Gel. 14 e scilla Gel.: ex aquilla
Bb, ei qnille r. 15 (loca) vero add. Gel. emarcuerint
I riOel.: — runt B. IS Bigrufico rB: significaho h, et aigni-
1 Sco Gel. paraliBin rBb. 19 ohyenire rBGel.-. veuire b.
|n qnoniam; quo B {unde mate quomodo Nm). haec rBb;
" ' Bont (anit non) neU, Gt\.
156 THEODORI PBI8CIANI
una diligentia visitanda sunt; eorum nunc curas deter-
minabo.
collecta igitur membra et causae vi repentina con-
tractione minorata onmibus chalasticis adiutoriis resolvenda
5 sunt^ mollibus manuum fricationibus et unguentis ex diversis
adipibus et medullis quae possunt loca contrahentia relaxare.
utor fomentis similiter aquarum chalasticarum ex seminum
decoctione et althaeae radicibus. indico interea solam
aquam calidam es^e potandam^ sane concedendum est aut
10 apiatam aut hydromeli. '
resoluta vero membra omnibus stypticis adiutoriis et
frigidioribus colligenda sunt^ siccis fricationibus^ unguentis
quoque.mordentibus ex oleo cyprino vel calce viva eufor-
bio castoreo adarce et similibus ceteris temperatis. nam
15 et ligna iacentia subinde eos suadeo debere transcendere.
sane si pes ex hac resolutione dimissus usum penitus
denegaverit^ lamminam plumbi prius unciarum trium arti-
culis eiusdem pedis admovebo^ in tertio die uncias singulas
superaddens. hoc diebus XL servabo^ ut illam ponde-
20 rationem quae eo tempore creverit usu noverint sustinere.
t visitanda rb: — di B. 3 et causa in repentina con-
tractione dominante (sic) h. 5 manum (— nu) rBh. cf.
Esc. c. 22 {p. 34<i). 6 possunt r, poss h: — sint B, 8 de-
coctione rhOel.: — nibus B, potandam rhGel.i biben-
dam B. 10 apiatam rh: apiatum BGel. * ydromelli r,
ydromellum B^ — melle h. 12 cf. Gar. 5, 22 {uU ex Escol. 22).
13 colligenda sunt (post mord.) rep. Gel. 15 ligna: cf.
Cael. chr. 2, 47. suadeo rhGel.: suadebo B. debere
ante rGel., post transc. Jiahet B, om. h. 16 dimissus rBh:
om. Gel. usum ( — us r) penitus rB: usum penitus ambu-
landi Gel. (gressus penitus h). 17 denegaverit rh Gel. ne-
gaverit Gel. lamminam B: laminam rh Gel. {ad rem Cael. 7. c).
plumbi rhB: plumbeam Gel. 18 eiusdem pedis r Gel.:
eius pedi B ( — dis h). in tertio die r&: in tertium diem B
(intra t. d. Gel.). ■ uncias singulas rB Gel. : singulas uncias h.
19 superaddens rhGel.: — dis B. servabo ut illa rBh:
serva. illa Geh {uhi illa ponderatione). 20 eo rB Gel. : tanto h.
creverit rBGel.: — rat h. usu noverim (sic) ^, usus (usum
tr^l, usu r) noverit rh GeL
LOGICUS. 157
1
poBt vero simili detractione plumbi super addita detracturus
fium, quo pes ille qui ut coltigeretur pondera sustinebat,
eadem subductione relevetur. iuterea cotidie horis matQtinis
lammiDa detracta ungueutis et ceteris adiutoriis iDiminebo,
hoc vitium plerumcpie etiam in oculis evenisse videmus.
iiam pthisis et mydriasis certissima paralysis oculorum est, (fi
pthisis ei contractione vel deminutione pupillae contiugit,
ex dissolutione vero vel resolutione pupilJae mydriasis,
quam medici piatycoriaain appellavenmt. diversis igitur
earum accidentibus diversae curae disponeildae erunt, ut t^
altera fomentis et iDunctionibus sty])ticis et constringenti-
bus colligaCur, altera chalasticis omnibus et nutrientibus
relasetur. sed de utrisque diilQcilis est mydriasis. in
omniLus etenim generaliter causis frequenler faciliiis
coDstricta resolvimus quam resoluta conslriugimus. de
aquis vero naturalibus certissimum est quoniam dulcia
semper et calida lavacra corpora relaxaiimtj Daturalia'
1 Bimili modo d. r. post plumbi add. Gel. dibeus priori-
■bus. 2 8um om. b. quo rBb: quod Gd. ille r Geh:
om. bS. qui ut colligeretur rGel.-. \ ut colligaretnr 6, qoi
cum colligaretiir B. 3 identidem {ante relevetur) add. Gel.
6 eveniaae videmus (sic) B, ev. yidimoB rGel.{Nea.)i coguo-
Timus eveniBHe 6. 6 ptisiB {mox pthisiB) B, (ptjflis r6).
moedriasiH B, midriaBis r, mitriasis 6 (cf. Cael. chr. 3, 6. 16.
Gal. XIV, 776'). segq. om. b mgue ad dlUrum mydria»ifl.
7 quae (tmte ptb.) adii. B. conBtrictione Gel. tjsiB hic r.
diniintttioiie rB Gel. 8 bs. dias. vero vel rea. r, ei res. v.
Tel disHolutione B: ex reeolutione Gel. medriaBiB Qde) B,
midriasis r. item irtfra v. 13. 9 medici rB Gel.: alii b.
platafchoriaGn B , platigoriasiu b, platocoriasin r. appella-
Tenmt Bb: — vere Gel, appellarunt t. 10 earum: eorum
TJBh Gd. d. c. dispoueDdae eruat tB: div. c. Bu&t diaponende b
I {diveiBe diBponendum erit Geh). 1 1 inunctionibas B, muntioni-
,. mur: onctionibua bGel. 12 ub. o. et n. B: etialasticamiiii-
im (SM/) nutr. Gel, chalasticis rebus | nutr. b. 13 difficiliB
^'ttSbCM. ( — lior Heu.). in o. etenim gen. e. rb Geh: etenim
ge». c. ia onmibua B. 14 faciliua om. r. constricta rb Gel.:
rettricttt S. 15 conatringimuB h Gel. : oonatringamufl rB.
16 (naturalibua) omnibua add. r, quoniam (qilu B, qm r)
OA: quia b. 17 relaxainint B (— averunt Gel.)-. relaxant r6, .
^■^gilWCoUegeruntr£(r«2.; (NaturalibuB rero...) cioUiguntur i.
158 THEODORI PMSCIANI
vero salsa vel bituminea vel sulphurea relaxata corpora
collegerunt.
XX. De catarro.
57 Omnis catarrus sollicite visitandus est^ cui origo de
5 capite est et principium. derivatio etenim ex eo defluens
per yarias arterias continuo infimdit quae attigerit loca et
sui perseverantia neglecta debilitat. nam sub tribus difle-
rentiis ex hoc causae fiunt. fit in naribus cui nomen est
coryza^ fit in faucibus qui dicitur branchos^ fit in thorace
10 qui si diu permanserit et puhnones invaserity pthisin pe-
nitus insanabilem facit. non praetereo interea quod ad
inferiora cum se praeceps demiserit secum trahens vi et
pondere materiam vitiorum, laesis frequenter praecordiorum
vitalibus locis aliquas passiones transitu infigit et tandem
15 desperata pedum loca occupat difQcile removendus. sed
quoniam prius omne corpus inquietat, et veluti quoddam
pondus cum dolore omnes particulas corporis sine febribus
3 De catarron XX. J5, De catarro (stc h) VII. r. 4 ca-
tarrus r, catarron J5, catharrus b. 6 atque pr. &. 6 in-
fundit: sic rB et (qui seq. 6 — 9 quae— fiunt om.) h (infunditur
Gel.). quae attigerit rB: quae adtegere solet Gel. 7 sui
rGel: sic B. cf. JBJscol. c. 13. 8 ex hoc rB: ex hoc hae
Gel. 9 coriza rBh. qui (sc. catarrus): qu§ h (sc. derivatia
» influxio Cael.), quod B. brancos rh (Gdel.^ Esc.): bronchos
B Gel. fit etiam i. t. Gel. 10 qui: sic rBh Gel. in-
vaserit h Gel. : inusserit B, (in puhnonesj venerit r. tysin
penitus ins. r, pthisin penitus ins. B: pnthisin illam ins. GeL
(tysin ins. h). 11 non rBGel.: nam h. quod (quia rh)
ad inf. cum se rGel.(h): cum ad inf. bb B. 12 se pr. dimi-
serit rGel.j se pr. dimerserit Bi se precipitaverit h. 13 et
(praec.) add. r. 14 aliquas passiones (— nis r) rGel.: aquas
(sic) passionis B (sc. facit et has passiones ut aliquando pleure-
ticos aliquando peripleumonicos faciat h). 15 desperata B,
desperato r, disperato (sic) &, disperata Gel. sed quoniam
prius r Gel. : sed primum quoniam prius (sic) B (Et quia prius 6).
16 et J5, ut r: om. bGel. 17 cum dolore rBb: cum sensu
rel dolore levissimo Geh
L0GICU3. 159
apprehendit coitseusii ciusdem reumaliB desceudenlis, cn-
pite quam maiime piius simiilter sollicitato, cui cum
ceteris viriuis et proximLs membris hauc diligenliam iuterim
ordinamus, insequenli eliam specialam pulsatis vel occu-
patis partibus designalio.
oume igitur c.orpus calidis et siccantibus unctioniljus
perunguemus, cubiculo manitum calelacto, operimentis etiam
tnsuper lanarum moUium inlusariun. caput quam maiime
morborum omuium causam frequeutius curo calido oleo
cyprino vel lauriuo sive gleucino. conve.niet iulerea per
initia reumalizauti diutm-nam quieteui iudici, conveniet V
similtter etiam ciborum quam maxime potionis ^conti- M
nentia>, sub cuius detractione sitis multum profuit procu- I
rata. aed magis longo liitervallo vinum largius cogantur ^
accipere, Balsos quoque cibos, quo aul» utrisque coacta i»
ebriositas siccans protinus medeatur. ventrem prae om-
1 apprehendit rB6: — dens 6el. oonBensu r, oonaensu b,
conceiiBU (gic) B: cum eenBu Gd. descendeDtiH capite rB Oel.i
de ca.pit« descendentis h. 2 aimiliter rBh: om. Gel. cni
BterBbGel ahhinc habemus codicemVat. cuius incipit
f. 31 I cni cam ceteriB ... 3 viainiB; sic rVBb (vitiia 6el.).
4 specialem: sicrV£b{om. 6el. qui post pa,rtibus a^it quid.
expediat). 7 perunguemuB r( — guimus B, — gimuB Vb).
mnnito et calefacto rVBGeJ. (calefacto et mumto b). op,
etiam Jautem r) Buper lanarum (lamnarum V) m. i. rVBGel.:
CoopertmentiB et lauaj^m m. i, quam maxime toraci es nafdo
Tel cyprino cerotaria aut anetino oleo (sic) h (ef. Cael. chi: 3, 97
appositiB lasis . . . mollibua oleo . . . praetinctia cotla circom-
diiLteB et thoracem). S masdme b, quam maxime rGel.:
m. VB. 10 gieucino V: glancino rBb (vel cucumeracio
ad4. Gtl.). interea rBbOeJ.: om. V. 11 reumatizianti V.
indici rBGel: indicii r (indico 6). convenit r. 12 oi-
bonmi q. m. p. continentia (sic) h (cibus sine potiohe Gel.):
qnam maxime potioDBii (potio E) VB, ciborum q. m. potionibuB r,
U longo tntervallo vinum largiua cogantnr accipere rGel. etjubi
upest eogantur) b: om. VB. 15 salaos q. ciboa rVQ)) Gel.:
e q, oibuB B. quod r, ntriaqoe coaota ebrioaitaB ft,
nttiusque (utrisquo Gel.) coacta ebrietaa r Gel., utriuaque coactio
(ooaotione B) ebrioBitaa VB. 16 siccana rVBb: aui natura
160 THEODOBI FRISCIAKI
uibus purgandum admoneo. sane cum his adiutoriis hu-
manius causa profecerit^ unguentis tunc supradictis cum
tali fricatione imminebo ut palaestrae exercitium imitemur^
quam maxiine ut inferiora fortius de&icentur. evocatus
-6 etenim de superioribus reumatismus sollicita superiorum
loca quae cum periculo attemptare poterat derelhaquity et
sub civili aegritudine medicinae iam beneficio repugnamus.
unguenta supradicta cum opobalsamo temperata dabo. dabo
potionem vini et mellis ex aequo ubi rutam yiridem de-
10 coquam^ dabo ubi etiam pyrethrum^ dabo ubi pq[>eris pul-
verem aspergam.
59 interea cum nares occupaverit; admotis odoribus ex
melanthio mitigabo et easdem frequenter unctionibus supe-
rioribus tango.
15 si fauces inquietaverit^ gargarismatiis stypticis im-
minebo quae in primo faenomenon ordinata transegimus^
perseverantibus sane adiutoriis capiti totoque corpori un-
guentis superioribus.
si thoracem occupaverit, loci naturam vel vicini pul-
20 monis intuens sollicitius visitabo unguentis et ceteris supra
1 cum r b VB : si cuin Gel. 3 iin(n F)minebo r b VB : immi-
nendum est Geh imitemur r b (imitetur Gel.) : inm(imm. 5)inetur
VB, 4 quam ma.xime ut inf. r Gel. (et quam maxime inf. b):
Quo maxime ut i. F, quo (i. e. quoniam) maxime opus est (add.!)
ut i. B. 7 beneficium V ( — io J5, — iis r Geh). 8 unguenta
— temperabo om. b (ubi Post dabo potionem vini . . . r. v. de-
quoquam, omissis q. 8. ad v. 12 Interea). temperata ( — toF)
dabo VB: temperabo rGel. ^ 9 ex equo (— qui V) rbVB:
aqua mixta Gel. dequoquam ft, decoquo r: coquo VBGd.
10 ubi etiam VGel.: ibi etiam rB. dabo ubi r: do ubi FJ?,
ubi (om. do) Gel. 12 admo(n 2))tis Bb: amonidis F, ammotisr
(pm. Gel.). 13 easdem rVbGel.: itidem B unct. s. tango
rVb Gel.: cum unct. s. dandi sunt B. 15 gargarismatiis
VBGel.: — tis rb. .16 primo rBbGel.: —ma F fenomoeno
V^ (ex fenno. moneo F), fenomeno B et (qui add. libro) rb
(pbaenomenon Gel.) cf. I cap. 17. 17 totoque (sic) rVB Gel.
(om. b). 19 polraones vicmi r, vicina pulmonis 6. 20 in-
tuens B (considerans Gel.): intuentes (sic) rVb. unguentis
rhCrel.f ingentis F: instans B,
LOGicrs 16L
dictis iininiaeudo c.oaleclis cum opDbalsaino, quo de alti-
tudine ad tlioracis superriciem revocare possimus reuma-
tismum.
si tussicula supervenerit, quae mala ^icinitate quasi
quadam contagioue solllcitat, tiabita consideratione ad in-
Teiiora umor ille ne in itiorace diu resideat deponenduS'
est perseverantibus attameu prius adiutoriis ordinatia,
snperaddo plantas eorum pi<^e Uqulda tangi debere, et trtli
cari unguentis supradictis eam partem pectoris admotis!
proxime carbonibus, quo plus aut evocare in superficieia
aut loco siccare reumata valeamus. interea licet etianl
constriclionis molestia saepe praevaleat, ut flegmata (
cilius egerantur quorum digestio tussientes relevare con-
suevit, bis ecUgmatia vel poliones dari faciam ex origano
thjmo mta viridi cuni melicrato aut melle despumato con-
fectas et es piuguiuni ficorum decoctione cum osymeli.
et si identidem, umoribus multum solutis, lluxus sputonun
inquietudlnes et vigilias procurarit, tunc ad eorum i
gulationem vel digestionem sucum ptisanae vel alicae dabo,
aut lentcm cum melle coctam, dabo omnes pultes cum
1 inuniaendo! inminebo Gel., iatnineo rb, inmensa TB.
quo de B Gel., qnod (q) de rr quod (alt.) V, quo (q) 6 (»6f
altitudiue), a tevocare: sic rV-Bft^evocare Get..) i quaa
(qna c)— sollicitat om. b. 6 contagione VB Gel. : concitationa r.
Bollicitat VB: — tet rGd. ad inferiora rhGd.-. om. V (abi
vel humor) et B. 7 eet: eiit Gel. priua; prioribua &.'
ordinatis rhGel.-. om. VB. 8 aane (jmt auperaddo) add. Get.
{non rbVB). 9 aupra acriptiH r (Hh). eandem partem
B rVBGel: ' -- • -
coiporis b. 10 evocare rVBGel.: revocare 6. 11 loco
rVBGel.: locum (Biccare a reumate) 6. 12 coaatrictionig
rQel.{b): contritioniB (— nes V) VB. 13 tuaigenteE V.
relevare rGel.-. revelare {sie) VB. 14 eligmathia F(— tia
GAX olimathia B, elecmatia r. 16 et es r: ei (...decoctione);
VGcl., et (. . . decoctionem) B. 17 Bolufcia rBGel.: aolutum
VQiaee in bnteius contracta habet b, gui om. c[uorum— umoribna
V. 13—17). 18 procurarit V Gel. (— ravent r, — raverint 6)s
-bit B. 19 alicae rBb: calice V. 20 lentem rVBOeU
lentioulam b.
Thoodona PrlialKim. Bd. Boi
162 THEODORI PBI8CIANI
pipere^ dabo salsamenta quae yolent^ dabo in noctem anti-
dota de pipere murra storace galbano opio cum mell&
attico temperata^ quae et coagulare valeant flegmata; et
somnos invitent qui sui natura et soluta constringant et
5 beneficio praesentiae tussire minus faciant dormientcs.
iO monitum te interea volo omnia loca quae reumate
facilius infestantur^ superioribus adiutoriis imminentibus
posse facilius desiccari. quae si forte vetusta et perse-
yerantia exegere adiutoria; timc ad cycli beneficia decur-
Lo rimus. novimus etenim causis dif&cilibus magnis medicinae
remediis obviari.
igitur quoniam aliquando diu pertinax reumatismus^
adiutoriis medicinae desistentibus^ quae aut locorum aut
substantiae aut certe medicorum inopia saepe contingit^
L5 pulmonibus ustionem infigens pthisin paene incurabilem
facit^ huic nunc pro causae magnitudine vel praeiudicio
temporis curam ut possumus et diligentiam ordinamus.
1 volent r: volet B Gel.^ volit V (voluerint 5). noctem:
nocte rVBGeh antidota rbB: — dotia Gel., anthodocia F.
2 de pipere myrta etc. r, e pipere m. etc. Gel,j pip m. etc. h:
dabo pipere murra storace galbanum obphio F, dabo piper
et myrram storavem galbanum apium B. 8 temperata
rhB: — tis Gel, — tas V. 4 invitant V. qui rVBh:
quae Gel. et Neu. constringat r. 6 presentiae r (prae*
senti Gel.) : praestatiae* V (uht sic praestatiaetussire . . .), — stanti
V^B (om. h). minime r. faciant BhGel: — ciet V, — ciatr.
6 — 11 solu^ hahet Gelenius {ex cod. mmc deperdito) cf. 2^ 6 eb
infra 114. 13 quae (sc. inopia) rVBh: quod Gel.(Neu),
aut locortim aut substantia (substantiae B) rVB, aut locorum
substantia h, aut locorum ratione aut substantia Gel. 14 in-
opia rVBh: inopia vel imperitia Gel. sepe ( — ae V) con-
tin^t rVhGel.: contingit B. 16 infigens et tysin r6, figit
pthisin VB, infigit et phtisin Gel. incurabilem VBh^ pen^
incurabilem Gel., pen§ insanabilem r. 16 preiuditio F>
pr^iudicio B{Gel.): pro(jp)iudicio h.
LOGICUS. 163
\XI. De pthisicis.
Pthiaicos Gl apoplecticos una sub sorte vel rondlcioiu
medicioa dosperaL, licet et' vetenim seDLeaLia slc fucri
definituiD. undc pcr initia eos ul possumus medicinai
remediis iuTamus. (■hronicos vero plena iam sub desp»
ralione, non iam ut medicorum medelis, sed magis tantUK
amicorum solacio visitamus. ergo per initia spe sub qui
futuros uos omnes labores impendimus, hoc ordiue ptbi-
sicoB curo.
febrtum ergo frequenter bis ex necessitate accidentium.
tempora cousiderans cibos et adiutoria ministrabo.
siierunt cnim sub quodam veluti lypico cbaractere vespei
tinis magis febribus admoneri, ut aliquando cotidie ali^
quotieus circa diem tertium moveaiitur. eibos itaqu*
sorbiles dabo, el si vu-ium alia noa cura constrinxeril
concedo etiam solidiores, pultes quas volent, agnor
cerebra vel haedonim, acrones capramm sive porcorum
vel siicum ubi supradicta decoierint aut cerle aplozomon
ex salilius oleo et aneto et aqua ubi eaedem migulae supm i
dictae maduerint. dabo caponum maiorum testes, dabo U
1 tit. De tiBicia theodori priBciajii Vin. r, De pthi
XXI. VB, De ptisicis 6. 3 medicina rbGel, — naa VB^
deepirat V, deaperat rB: diaperat b Oel. 4 difQiiituni V,
medicinae rbBV: im. Gel. 6 remediiB VbGel.: — c"' ~
inTamuB rVB: adiuTamuB bGel. (vero) tyBiooa add.
aub plena d. {om. iam) b. 6 medelliB V, medelis Sb: offlcio
Gel, ofatiia r. magis rFB6: om. Gel. 7 aolatio VBGel.:
solaciia rb. spe Bub qua (quo r): sic rVB ei (spei) ffelj
(ubt b: Bu1) quacuoque futuroium Bpe. 5s (onuies) rea lat)Dl(.
moll impendimus), S noa omneB rVB: omnea uoa Gel.
18 ajnmoneri: stc VB (admoneri Gel.), amoTeri r, admoveriitt
(sie) 6. 15 alia VBb Oel.: aliqua r. IS volent rB: Tolet
VbGtl. 17 acronea rVBbGd.: aor» Gass., Cael, Mvse..
ele. {= capita et pedea — dl. capita pedum — porcellormn aub
hedorum ^c. IT = Ow. 2,5) — infra ungnlae {cf. Eac. 18
;b porcellorun roatra aurea. Case. 40 p,9'J, 14 cephalo-
as). 18 snpra acripta r (= sb 6, ut v. 19 h). a^o zo-
n(8ic) V{Geli), aploiomon r: apo^imoniJ, — ma 6. 19 olet»
t aaeto rVBGH.: oieo onetino 6.
164 THEODORI PEI8CIANI
columbos matri subtractos^ dabo pisces asperos^ dabo con-
chylia in embammate ex aniso ligustico pipere et similibus
ceteris melle et aceto commixto.
52 desistentibus forte iam aliquando febribus^ etiam sal-
5 samenta ministro. tunc iam totii^s corporis fricamentis
siccis prius^ ut palaestra^ pro virium consideratione uti
conyeniet^ quam maxime capitis gutturis vel thoracis.
omnibus his utor^ omnibus adiutoriis immineO; necubi
natura consentiente corpus omne iam reumatismo plene
10 possessum aliquatenus valeam desiccare. dabo antidota ex
pipere^ dabo theriacam cum melicrato, dabo dia prassiu.
adhibeo epithemata simili sub virtute operantia^ quae cale-
faciendo loca desiccare contendant. caveant aerum nimie-
tates^ caveant aestus et frigora. et si sub proxima despe-
15 ratione iam nos obsederit naturae fragilitas^ escas et
cauteres partibus thoracis infigo^ necubi factis et patefactis
vulnerum meatibus forsan eorum digestionibus releventur.
1 subtractos VBb Gel.i subductos r. 2 embaminate
sic rVBGel. (ebemate b). aniso b Gel.i aneso rVB. li-
gistico F, livistico {sic) r, libistico B^ liuestico b. 3 com-
mixto: sicrVBGel. 4 forte aliquando iam VB: forte iam
aliquando Gel., forsitan aliquando r, vero iam aliquando b.
5 ministro rVBGel.: ministrabo 6. iam rb Gel.: om. VB.
fricamentis rb Gel.: siccamentis VB. 6 prius ut palestra
rV Gel. (prius galestra b): prius ut in palestra B. 8 om-
nibuB — adiutonis: sic rVBbGel. necubi: sic rVBbGel.
10 antidota rBb: — dotia V Gel. (ut supra etc). 11 tiriacam
F, tyriacam rBb. diaprassiom Vb ( — sium Gel.\ diaprasion Bj
diuprassium r. 12 adhibeo rVBb: — bebo Gel. epithima
F6j epi(y r)themata rB (— tia Gel). 13 loca desiccare VBb:
desiccare loca r, siccare loca Gel. aerum {sic r Gel. , cerii F,
eara b) nimietates ( — is F) rVb: //////uemi & autuni §tates BQ).
14 caveant {iterum) rVBb: : om. Gel. proxima rVbGeh:
summa B. 15 escas rVb Gel. {cf. 18): iscas B. 16 necubi
rVB Gel.: ut 6. 17 forsan ( — am V)VB Gel.: forsitan rb.
releventur rB Gel. : revelentur Vb. hic multa adduntm {per
versus 62) in b: Si nimia tussis fuerit. herbe vethonic§ . . .
eadem inter Prisciani capitula quOfC Pseudo - Galeni libro III.
Leidensi in fine addita fueruM, testa/nte indice olim legebantu/r.
etenim qui ea collegit habuit Prisciani codicem BeroUnensi
aegmbilem.
LOQTCUS. 165S
XXn. De sangiiinis emissione interiorum.
Sanguinis elTusio licet pro lororum qualitate aliquando 6
salnbris esistat, attamen generaliter omnes cum horrendu
et terrihili inspectione visitantur. flt- itaque locis diveralH
sanguinem emittentibus sub trina rulneratione caiisatiofl
flt primo crepido, flt insequenti putredo, fit ex utrisquM
SQperioribuB eiusdem loci vel venae patulum orificium in-^
cm^abile. locorum itaque emittentium nomina curis inter- '
positis designabo. '
ciim ergo ex meoingae partibus sanguis eruperil^ qtdJ
vapore quodam cum saltn Tenarum inconsueto et dolorM
totius capitis publicntur, hoc pacto constringendus vel proJ
hihendus erit. detousis capillis eidem meningae piUvid
taris masculi vel mannae eius aut naxii aut amylt auM
lemoiae aspergendus est, aut cum aceto mixtus inlinienduB. i
huic Totus ex oleo roseo infrigidato adbibendus est, aut
ex sucis herharum specialiter stypticarum, ut est arntM
glossus, strjchnnm, portulaca, rubus, rosa sicca vel cetenif
cibi vero calefacientcs meningam prohihendi sunt.
1 (*(. De B. emiBHione interionim VBGel., De h. e
inteiionbua b, De b. ellusioDe de uiterioribuB r (jut tamen i*
tnd. dedil De a. emiBsione de interioribue). 4 yisitantiB
rVBGel,: viBitainua b. G otrisque TVbOel.: utriuBtiue F^JJ
7 loci uel: locriel (sic) V, 10 meiiinge Vr: mininge 6B (siV
etiom r V. 13). 11 inconBuefo rb: cum sndore VB, incoB-
sueto cnm eudore Gel. 12 capitis rVBGel.: oorporiB b.
prohibendna t Oel: cohibendue VBb oohibenduB culi ad
maimae e(c. (sic) VB^Ken.), omifsis quae habet eum t tiiam
Gelenius ex codiee qui nimilis fuerit archetypo codicis b, jth
Itaec: cohibendna. Erit detonsiB capiUi» eidem meuingf pulvia,
libani vel lianng (sic) eins aut mirt» aut miUi aut lemini*
aepergendua aut ... IS pulvis b Gfl.: om. r. 14 turii
loaBCiui rGel. (««de jwst Jaeanam culi VB): libani b.
6el.: naii (riaii V) rVB. amjli Gel.-. amali V, ami]
nulli b. [em&iae: nc rYBGel. (leminie b). I5(asp,) eritfftll
(Mt rVB, om. i). (inl.) est rbGel.: om. VB. 16 bfrigi
dato rb. 17 exBucia (exucie V) rVh: de sucie B. atjp-
ticarnm (estipticarnm V) rVb: et atiptioamm .B. aniogloBsui
[Gel., — sfl Bb, — afi r) eBtrignnm (atrigno b, atrignon '
nigta Bf) portulaca . . . F, IB rubuB rVB: om. bGel.
166 THEODORI PRISCIANI
64 cum de oculis haemorragia emerserit^ aqua frigida vel
pusca defricandi erunt; insequenti vero murra pingui in-
unguendi sunt^ et cetera quae in subiectis venis crepantibus
adhibemus.
5 cum de auribus sanguis eruperit^ aqua his vel pusca
frigida infundenda erit^ et cetera quae ocuiis facienda esse
ordinavimus.
cum de naribus eruperit; faenomenon libellus
superior omnem earum curam edocebit et instructionem.
10 cum de faucibus vel gutture vel de palato eruperit^
sucis frigidis vel stypticis insistemus.
cum de uva eruperit, pusca primo frigida imminendum
erit. quae si minime valuerit prohibere, virgulam auri vel
argenti ignefactam loco sanguinanti suppono^ ut ex hoc
15 cautere protinus compescatur.
cum vero de stomacho obvenerit; dabo ad massandum
glycyrizae surculum, dabo symfyti radicem^ dabo cummi^
dabo tragacanthum, dabo puscam frigidam ubi naxii pul-
1 emu(o -B)rragia V. 2 pusca VBi spuca & (»few infra
V. 5), posca Gd. defricandirF^ Qel.x infcmdendi a foris vel
defncandife. erunt rVBb: om. Gel. mora (myrra r cf. 99)
pingui inunguendi ( — gendi b)rVb: mora pinguia inunguenda B
{cf. Diosc. p. 81. 78 Lip8.)._ 3 sunt rVBb: erunt Gel. et
cetera: sicrVB Gel. et (et c) b. cf. v. 6. in subiectis (— lectis
V) rVB (sulStis b) = infra (ubi?). 4 adhibemus rb (— bebi-
mus Gel.): adhibuimus VB. 8 crepuerit r (solus).
fenomenis (stc, phaenomenon Gel.) libellus superior FJB, foeno-
menus libellus r, fenomenus liber primus b. 9 edocebit rVB:
, docebit Gel.^ te docebit b. 10 de gutture b. de {omte p.)
om. r Gel, (aut de palato b). 11 insistimus Gel, ( — temus
rVBb). 12 eruperit rGel., sanguis eruperit b: om. VB,
13 virgulam B: — la rVbGel. 14 ignefactam rB: — ta
rVGel., ignita b, sanguinanti rVB Geh: sanguinis b. ex
hoc rVBb: om. Gel. 15 compescatur r& G^eZ.: — pescat (owwso
compendio) VB. 16 ad marsandum (sic) V pro ad massandum
Gehy ad masandum r: ad demasandum b, ad masticandum B
(cf. hiaiiaaamiievov Diosc. 3, 5). 17 gliciridiae V Gel. (gliqui-
riciam 6), liquiriyie B, liquiritie r. simfite F, simphitu r,
simphyti B (senticis &). cummi (cf. Cass. 29 et ib. ind. s. v.):
cummeiL F, gummen (gum) r, gummi B {om, b). tragacantum
F, dra^agantum b^ dragantum rJB.. naxi rVB,
verem aspergo, dabo similiter amylum tritum, dabo reui
ponticum. dabo etiam cmn sucis herbarum stypticat
quas superius memoraTimus, cibos vero stjpticos aut i,
oryza aut en lente vel sucla earum, in quibus illa atjp^
tica concoquenda enint. dabo interea mala cydonia, dabe^
thebaicos, sorba quoque et castaneas, vel eonim tlecoctioneso
his etiam dia codion convenit in noctem accipere. naiB';
«t cpithemata styptica conveniunt, ut est aut dia iteou atrt''
diii foenicou, aut certe Larliara quae de bitumine iudaico.
conflcitur. 4
cum de tliorace emiserint, quod soUicite viailaDdun
est, prlmo flebotomus adbibendus est, et cibi ordinann
sunt superiores, qui de stomacho iactantibus ordinati sunfl
eorum vero articnlos vel extrema femorum fascioiis cotm
petenter astringo, spongiam vero pusca frigida infusaia|
thoracis partibus adhuc calentibns superimpono. imminebo^
buic adiutorio diebus continuis quinque frequentius i
mulando. post vero emplastris uli nos conveniet superind
ordinatis de stomacho iactantibus, snper quae commoditd
lanas sucidas supei'imponimus oleo quoque murteo
lentiscuio misto cum aceto. si his adhiJ>ilis sanguinis atM
3 reopontiCTim V, reuponticum rBb, cuin au
auco» Gti. 3 stipticos rb: tipticofl B, tiprolticua V.
eormn rVBbOel. concoqueada TVQel.i coquenda .8(^3
6 enmt rb Gel. (— e? 6); erant VB. interear interam V. 6 fchaTl
ibacor (svc drea finem versus «(ergue) VS, thebaicos Gel. (ef.
JHoK. p. 350, 3 LipB.): tliebaicos (tliebaidoB r) dactilOB rb. ]
sorba rBb, surpa F{sorpa V"). eorum r6 Gel.: oruni V\ j
hormn B. 7 noctem Gel: — te rVBb. B epithematar,
«pithemBfcia r, &himtia in ras. V, eli^matia {ex coniect.) B,
(epjtima b). diaiteon a. diafenicon r, diaueon aut diafinicon bj
(dia theoa a. diaphoenicon Gel.): diateon ant a.Bticon VB. J
11 cum B (cum vero rb): om. V. amiserit V, emiflerint r (saiM
.gimiem emiseriut b): emerserit B Gcl. 12 est VBb: erit O^M
primo rGel.: primum (ftic) VBb. flebotomuB B: flebothomfl
Tb(Gel.), flemorthomum (sic.') V (sed adhibendua VBh, ~\am
rOel.). 13 aiiperiores — sunt add. rGel. ((t, nisi guod hic M
d. 8. i. Bunt ordinati): om. VB. 14 faBcioIiB rSffel.sJ
;nli8 VB. ao oleo . . . mirtheo etc.V{Get.), olao...mTr-'
1 ^mirtiiio b) r6: oleum , ' ' "
168 THEODOEI PRISCX^
huc perseveraverit insolentia^ detracto aceto vinum est
commiscendum. accedentibus vero febribus si etiam tussi-
cula coeperint inquietari^ cataplasmandi sunt de subiectis^
ut sunt dactyli sorba rosa sicca flos mali granati acacia
& hypocistis alumen. omnia haec simul aut quae inveniri
poterunt in sucis rus syriaci coquuntur et temperantur.
horis vero is quibus sanguinem emittunt^ ex decoctionibus
supradictarum specierum aut inmaturarum uvarum aut
mollium vitium acremonorum aut polygoni aut castanearum
10 ingero potiones.
cum autem de pulmonibus haemorragia emerserit^
quod nimium periculosum est^ sub gemina vel trina san-
guinis detractione flebotomum adhibere nos conveniet, et
is omnibus imminebo quae de thoracis partibus emit-
15 tentibus ordinata sunt^ tam in cibis quam in ceteris adiu-
toriis. hos interea cum aUquid proficere agnoverimus^
unctionibus et gestationibus vel fricationibuS; quibus membra
inania nutriantur^ mediocriter perunguimus.
36 cum de partibus sane muliebribus sanguis eruperit^
20 his in gynaeceon libello quid expediat sequenti lectione
1 insolentia rVB Gel.i molestia h. acce(i rF)dentibu8
Bb Gel. 8 coeperint: — rit omnes, sed inquietari rVB: — re h
{uhi tussicula) Gel. 5 ipoquistida J5, ciporcitida F (hypo-
cistida Gel), ypoquistidos b {cf. 2^ 102). poterunt hGel.t
poterint r, potuerint VB. 6 rus: roris rVBhGel.: et
temperantur om. B. 7 is: his rVBhGel, emittunt rh{Gel.):
om. F, detraho B{!). aut mollibus (mollium B) vit(c F)ium
acrimonio(a J5)rum VB: aut in molliores vitis cimas r, aut
uitium molliores cimas h {guo verho graecum &iiQSfi>6vag videhuntu/r
explicasse), aut moUibus vitium foliis vel racemis aut capreoli»
Gel. 9 poligonia F, — ii Bh. 11 cum autem de p. hoc
emerserit (h merserit r) rVBGel. (cum autem sanguiuem de p.
emiserint h) cf. 2, 64 in. 14 is: his rVBb Gel. (nisi forte
his scil. emittentibus imminebo omnibus etc.) 14 emittenti-
bus h: eminentibus rFJB {om. Geh). 16 proficere rhVB:
nos de eorum salute proficere add. Gel, agnoverimus VB Gel. r
cognoverimus rb. 17 vel fricationibus rVGel.: om. Bh.
20 in gynaeceo Gel, : in ginecio r, in in | (/*. 55*)^ina inicii Qia^c
novo atramento ohducta legu/ntur) F, in inguma inici B, in-
S^uma et genetia (dupl. lect) h, libelli (sic) JB (libello r F6 Gel.)
qnid rVB Geh: quod h.
L0GICU8. 16^
disposui. imiim iutcrea hoc generalc edico omnibus en
locis interioribus et quo sanguis poterit enictare, pen
initia cuncUi adiutoria vel praecepta Trigida, quae con-l
stringere et glnlinare poterunt, adhibenda esse, insequenti^
vero cum huraanior provcctus causarum adriserit, calidis j
et nutrientihuB immiDendum.
XXin. De empyici:
Empyici frequenter Gunt vulnere in interioribus vel'
apostemate praeeunle. quibus cum Tebres snpervcnerint
temporibus consideratis et adiutoria et cihi parciores
ordinandi, tunc quam.masime cum eos oreiis accipieni
coegerit. cataplasmandi sunt inlerea ex ysopi pulvere vi
abrotoni mixtis seminibus in decoctione pinguium cari-
carum. dabo frequenter melicratum simples, dabo etiam
in quo puleium aut ysopum aut thynium aut ruta viridia
aut marrubium decoqueudum est. aspergo sane in meli-
crato ad viUnera interiora purganda pulveiem iris illyricaq
1 generale edico VSGel,, generaJe dico 6: geBeralitffl!
dico r. 3 et quo Gel.: sequo V, ex qtio r, ei qnibns B^
de quibuB 6. poterit rVBGd.: potuit 6. enictuare rb.
S et (mte eonstringere) ai}.d. rb. 4 poterunt BGeh.
{poBBint 6). 6 provectuB rbGel.: proventua VB.
imminendum est^est om. rVBGel.) aeqniti^ tn h additarMnHmt
hoe (II. vers.y. Nam et omnihus aanguiaem. ei interioribua looia
mittentibua hec adiutoria euperaddo. de quibua effectum «epa
cognovimuB. Bubt cimaa teneraa tundes ... 7 De epiciia bi
De empsicia XXTTl. VB, De empiicia theodori priBciani. X. r,
8 Empiiei rfi: Empsici {«e) VB. mlnere VBb, (faciunt)
vnlnera r: uloere Gel. (item infra). 9 prfeunte V rhGsl: pnw
pediti B. 11 tune qua moxime | (f. 39'') oresJB accipiend;
coegerit V {yhi cnm eoa servant r Gel. ante orexiB') , Tunc cun
maxime boni eOB accipieudi co^gerit J?, tunc maxime borii
qoibua accipiendi cooent {sic) b (niaxinie boriB quibua accipiendi
coheant Ga'). la cataplaamandi Bunt rbVB: om. Gi ' ^^
13 decoctione VB ( — ne rb Gel.). 16 aut timu a.ut ruta
(sic et rB, rutha virib' b, ruta viridis Geh) om. V (sed in
adtt. o'. in.). 16 aut marrubium post jeopnm Gel. (solu^
aVDaxaa {sic) rVb, aspergo BGd. in om. b Ga'. '" ~ ~
%mmm O^- ffo- iatenora Oa^).
170 THEODORI PRISCIANI
€t electario utor quod ex lini semine fricto cum nucleis
et melle despumato conficitur. Hippocrates vero nuckos
cum galbano et melle attico in his similibus cansis ad
depurganda Yulnera in interiQribus dari praecepit. simi-
6 liter etiam terebinthinam mimdam, in modum unius cocle-
aris^ ieiunis ab nocte quam maxime. viribus iam repa-
ratis et his adiutoriis relevatis etiam ieran dari conveniet.
iam tunc etiam exercitia et fricationes ad reparanda cor-
pora adhibenda sunt^ quibus reliquiae causarum possint
io mundari facilius. hos etiam aeris mutatio multum iuvat.
cibi vero sint pultes frequentius^ quibus piper admiscendum
est. similiter etiam sorbilia^ aeque cum pipere. quod
etiam in ceteris dari convenit. nam et antidota quae forte
de experimentis empyicis danda sunt, pipere mixto con-
15 ficiuntur.
XXIin. De syntexi vel atrofia.
68 Multis praecedentibus causis nascitur syntexis vel atrofia.
fit ex ventris solutione prolixa^ fit ex febribus simihter
1 electario V{Gel.): — tuario rBh. _^ fricto rVbGel.(Gaf):
Btricto B. yppocrate(i V)8 rVB (ypoc b). 4 (v.) interiori-
bus r&, in interioribus Gel. et Ga^: om. VB. 5 tere(thyri V)-
bintina munda Vr h Gel. (terebinthina mundam B). cocleariis (sic)
F, — ris J?, — rii r(coci b): olivae Gel. 6 ieiunus ad noctemr
(ieiunus V et ieiunis B om. ad n.): ieiunis et ad noctem h et Ga^
uhi sic Gel. ieiunis q. m. danda erit. similiter et contra noctem.
Viribus etc. iam rVB: vero Gel. {al. h). 7 geran V (hieran
Geh), iera J?, yera rh. tunc rh Gel. Ga^ : tum VB. 9 ad-
hibenda r Vh Gel. : — dae B. reliqui§ 6 Gel. i — que r F, — quae B.
10 mundari r VB b Gel. : inundare Ga^ . aeres mutati m. iuvant r
(solus). 11 cibi vero si in pultis F(cibi vero eorum s pultes h)i
cibos vero sive pultes B {uhi Cibi vero his pultes esse debe-
bunt, quibus . . . Gel.). frequentius post piper h. 12 simi-
liter— pipere r Gel. cum Ga^ . et (uhi enim pro etiam) h: om.VB.
quod rGel. (et Ga^ , Q &): hoc VB. 13 etiam rVB: etiam
et h GaK in: cum (ceteris) sol. Gel. antidota rBh: anthi-
dotia V (Gel.) 14 pipere mixto VGel. , pipere commixto
rh Gai : mixto pipere B. post conficiuntur alia remedia ad-
dtmtw in b : Allium in aqua bis coctum cum f aba ... (7 vers.)^
eadem m Ga^ , 17 vel rVBGel.: et {jXem in tit.) 6.
L0GICU8, 171
«lironicis, fit ex ustione thoiiicis, Til ex capite lemnatizante
freqnenter. quae licet iJiliQuile atliiinen cnraii potest. lit
etiam post sangninis emissionem pulmonibus vulneratia,
quibus freqnenter illa ptliisis inplacabiiis procurata est.
aliqui vero medici iactantiores idiotae, veluti suam peri- £
tiam vel «liligentiam dilTamaDtes, syntexin curaverunt quos V
ptbisicos mentiebaDtur. nam et praeter sanguinis emis- 1
sionem lii sjntectici vel atroii ex praeaccidentibus fiunt j
quDs tussicula exagitat perseverans, quos deticiens soUi- ]
«dtat sudor, quos certe macies et tenuitas corporis circa IK
ilies siogulos vires simul elimando cousumiL j
quorum curara sic plus impendo, ut in eorum vii-ium3fi
fesliuem reparationem, ut vinum lene et album, balneae, •
ileambulatio vel gestatio, unctio vel fricatio, cibi aualemptici I
mediocriter ministreDtur. trequenter enim membris et ai
virilius leparatis ptbisis imminens vel liaec eadem perse- '
veraus aegritudo depulsa est. iuvantur locorum vel aeris
mutationibus, et bis utilins lougas peregiinationes iiidicimus.
1 etiam (ex cap.) Gd. (non rVJBb). 2 licet rbGel.i
tamen (d. att, c. p.) TB. 8 poat rVb: per B, e% Gel.
Tnlneratia VBb: ulceratis (ex coir. «t semveT) Gel. 4 ptigia
b(Gel): teais V, tisis B, tysiB r. 5 mBdici r6 Oe!.; om.VB.
idiote rGel. (et idiotg 6): ibite F, liabiti B suS rVBGel,
ana (aenteatia) 6. 6 Hmtexiii curaverunt rVBGel.: sintaticoa
ptocuraverunt b. 7 metiebantnr (s»c) B. 8 atrofi: atrofii r.
ei prfaccidentibua rGel. (ei accidentiboa 6) cf. 3, lOG: es pro
I aocidentibQa (cwn rasttra in Utt. r, ante finem versus) V, ei
propriiB accidentibus B. cf. 2, 108. 11 elimando (stc) VBb
(ut de pthisicis Cael. ehr. 2, 217), limando Geh emniuando
iVe«. 12 — 13 sic praebet b In quorum cura talia adiibenda
«8t diligenlia nt plns feetinemQS reparationem eorum Tiribus
iapendendo. Viniun lene et album . . , miniatrantur. 12 ut Gel.
<6): om. rVB. eorum rGel.{b): earnm VB. festinem
TGel.(b): om.VBgiubi reparatione). balneae d, rB: bal-
noa edeambtdatio F,balne&et d. (reZ., baluearum d. b. 14 ana-
lemlici V, — lemptici rBb. 16 separatia (item pr. m. p. 172,3)
B{7ion rVb). ptbiBia F (ptjais B), tjaia r. 18 et hiB—
' " ■ ;: »ic rBgb Gel. (ewlem partim — et hia utilius — {»
172 THEODORI PRISCIANI
adhibebo dropaces et cetera quae cyclo consueta sunt parti-
bus praecordiorum et capiti. viribus vero iam proficientibu&
et reparatiS; aquis naturalibus uti plus conveniet^ et si ali-
quod adhuc ex superioribus accidentibus perseveraverit
5 symptoma^ superiorum aegritudinum remediis adiuvabo.
XXV. De asthmaticis vel suspiriosis.
70 Asthmaticis vel suspiriosis semper molestissima que-
rella pulmonum est. pingui etenim et frigido flegmate
angustiis cartillaginis pulmonibus adhaerente^ cavernae vel
10 meatus ibidem quibus naturaliter spiritus redditur et acci-
pitur concluduntur^ et ex hoc impedimento suspirium vel
anhelitus molestissimus nascitur^ ut sedendo magis quam
iacendo respirent. hieme et senibus quam maxime hoc
vitium familiare est. contingit aliquando etiam mediis aeta-
15 tibus adhuc calidis.
71 quos flebotomo liberari necesse est. attamen si etiam
et a flebotomo certa ratione prohibemur, tunc ieiuniis con- .
tihuis frequentibus in vicem detractionis sanguinis uti
conveniet. proderit etiam potandi continentia, proderunt
20 cibi cum oxymeli et pipere temperati. dabo interea ysopi
1 adhibebo rb: — beo VB Gel. consueta smit rbVB:
conveniunt Gel. partibus rVB Gel.: parti b. 2 capiti rbGel.:
capitis VB. viribus (vero add. b Gel.) iam proficientibus et
reparatis rb Gel.: viribus reparatis VB (ia ex corr, dl. m. natum
est in r pro au, ut videtu/r). 3 aliquid rb. 4 ex rVB Gel.:
de b. * 5 sumtoma F, syntoma B, sintoma r. 6 asma-
ticis rVBb Gel. (item v. 7). et (susp.) rbg in tit. (non v. 7).
7 semper molestissima rb(Gel.) et Gar.2,12: om.gVB. que-
rela B Gar., querilla F(— ella g): ca,u3&bGel. 9 anpustis
cartilla^nibus (om. pulmonibus) b, eius angustii^ cartellaginibus
pulmombus r: pulmonibus (simpl., om. a. c.) VBg Gar.Gel. cf,
Cels. 4j 1 (p. 120, 20 Lips.) arteria dura et cartilaginosa . . .
descendens ad praecordia cum pubnone committitur. 10 na-
turaliter VB: naturalis rgGar. Gel.( — libus b). et (acc.) —
(12)nascitur om. r. 12 magis faciliuB r(Gar,). 13 et (seni-
bus) rVbGel.: om. B. 16 quos: bos 6. etiam et VB
fetiam aetas r ubi mox prohibuerit) : etiam Gel. (om, b). 18 et
A-equentibus dr(Gar.). 20 aut (a) ysopi b.
LOGicrs. 173
aut origani aut iiitae aut absinthii aut irls illyricae aut
calamtuttiai: (lecoctionem es melicralo calidam. item cou-
ficio ex his etiam ecligmatia commoda suspiriosis. c.on-
Tenit etiam gullam ammouiaci dari tritam cum melicrato
vel oxymcli. abroloni pulvis similiter datuTj et castorei
pulviB plus conimodius operatur. et illa decoctio iu (jua
faenum j^aecum cum uva passa enucIeaUi et rutam yiridem
coquimusj irequenler daiida erjt, sunt etiam trociaci magiia
approbatione dilTamati, qui conficiuntur sic. anisum, sulplmr j
\ivum, gutta ammouiaci, castorcum et melantliium ex aequo U
omuia tunsa cum aqua miscentur, et tiunt trocisci, quoa
postea tritos cum oxymeli dari conveniet.
cubiculum his calidum in superioribus procurandum ?
«st. relaxaudis enim coi^poribus eL Uberaudis a conclusione
semper sunt inferiora contraria. teclus ortbocatbemenus
ut potius sedere quam iacere <^videantur> adcurandus esL
pectus eorum calidis unguentis et vaporibua defricaudum
esl. cucurbitam cDutiuuu cum detractione saiiguinis ad-
movebo. proderuiit per intervalla amyctica, etiam dro-
1 origani r (g Gar. Gd.) , oiicani V, oregani h: orizae B.
2 cEktam.inta« Gel., caJamente r (caJamenti Gar., — tia ij): calom
ee V, caulis B, nepite 6 {cf. Garg. Mart. e. 33 p. Jo7, 5 Graeci
calainitam, nostri vulgo nepitam dicunt). caJidam VBg:
calido rb{Gel. Gar.). 8 &limatiam V, eligmatia r Oel.,
eleotnacia {pro elecmada) h, eligmata B Gar. ms., malagmatia g).
4 cum mebcrato vel rVBg: om. lGd.{GaT.). 6 et (abrot.)
rGel.m, om. VBinGar.). et rVB: om. g Gel. 6 plun
comnioiiiuB rVBg(_Gar.): plna Gel. {om. h). 1 paaBarftGd.
i^Gar.): (m.VB. 8 quoquemusF. etiam et (tr.)r6. 9 qui
rVghGel.:eiB. 10gutta(gazaF)ammoniaca(ar-e)rFB Gfi,:
ammoniacum gh(GaT-). 12 dari rVGel: — re Bgh. 13 et
cubic. Gel. 14 et liberandis a conclusione (coocluaionibui
r Gtl^ rGel. Gar., et a conclufliooe liberandis h: otn. VBg_.
15 orthocathemenns r Gel. (,— niinua g), — timenns Gar. : orobi-
Uie(te jS)oina VB (haec om. b). 16 ut— iaeere r habet
aohtt (aiid. videantnr). adcurandua V, accuraudue g Gel.
(procuranduB r Gar.) : acougendoB {sic)B. 18 cueurbitam r Ff ff e?. :
^ta.»Bg. 19 amyctiea JftM, : ajietica(— eae?-)rrffe(., ane-
Ibica B i.anetica adiutoria Gar. nbi i. decUnativa add. trw.
Sav^-), auouic^ b. hate (proderuut]— prodenmt p. 173, 1) tm g.
174 THEODOEI PEISCIANI
paces adhibiti. proderit sinapismuS; proderunt aeris muta-
tiones. iuvat peregrinatio longior^ iuTat vomitus radicibus
cum oxymeli acceptis. convenit exercitium. proderit cur-
rere cum vestibus laneis quam maxime^ si hoc in procli-
5 vitate procuretur. utantur emplastris circa pectus amyc-
ticis confectis ex nitro pipere abrotono et castoreo^ et
cyprino vel laurino cerotario. ex quibus supra dicti&
etiam potiones et unguenta conficio. convenit ieran dare^
convenit acetum sciUiticum sorbere in noctem^ et ex
10 eodem confectum oxymeli potui dare plus convenit.
XXVI. De epaticis.
73 Epatis indignantis molesta querimonia est^ cuius ad
curam adiutoria magis etiam styptica conveniunt. saepe
15 enim nonnulli methodici calidis tantummodo vel chalasticis^
adiutoriis imminentes ipsam epatis substantiam dissol-
verunt. oportet itaque in fomentis vel cataplasmatibus
cerotariis et emplastris aliqua styptica chalasticis admis-
cere, ut est oenanthe, nardinum oleum vel melinum; mala
20 cydonia cocta vel thebaici dactyli et cetera similia.
1 proderunt aeris (caris F, et aeris 6, aerum r g^i om. prod.)
mutationes (— nis V) Vb Gel. : proderit. Asmaticos [luvat ,..B. '
radicibus b Gel. (ex radicibus rg): radicis Vet{... acceptae) B.
3 exercitium b Gel. (— tia r 8C. cum seq. proderunt) : exorcitior
F, exorcitium B (exercitari Ga/r., — re g). 6 amicticis rVBg
(amixti b) : amynticis Gel, 7 cyprino cerotario i. e, cerotario
ex oleo cyprino cf. 86 etc. supra dictis rVB{Gel.): ss b
(supra scriptis g Ga/r.). 8 etiam VBg{Gel. Gar.): etiam et 6.
convenit gerandere F(geran dare r, hieran dare Gel., — ri b)i
om. Bg. 9 scilliticum (Gar. cf. Cael. Awr. chr. 3, 9): etcele-
ticum in ras. V et &celeticu B (squilliticum r&, — leticum ^f).
in noctem Gel. (ad noctem b): in nocte rVB. et ex rbGel.i
ex VBg. et ex eodem aceto b. 10 dari b. post convea
seq. alia remedia in b (per versua 9) sic Aliqui iecur vulpinum
aridum . . . eadem addit Ga/r, {ms.^ paulo mutata ed.). 13 in-
dignatio rb. 14 magis etiam VB: magis &, etiam Geh
16 enim rVB: etenim b Gel, vel rVB Gel.: et b. 16 ep.
causam vel substantiam r{8ol). 18 stiptica VBb: constrin-
^entia r Gel. 19 ut est r FJ5 (xel. : ut sunt b, 20 et issimilia r.
LOGICUS. 175
lit iuterea hot: ceroiafium epaticis competens slc. cerae
uiic ISj oardini ulci unc III, mastices personatae unc I,
aloes seiDuiic I. hoc epalicls convenit, aed suh quadam
solutione laboranlibus, ut aliquando et veutris solutione et
vomitu et frequeati nausia commoveantur. quibus si haec s
adhuc perseveraverint accidentia, admisceo cerotario supra-
dicto aut lycium indicum aut oenautheu aut omfacium ia
semunciis singulis. arliculi eoiiun tunc fasciolls constrin-
gendl sunt et stomachus alfltis cum vino cataplasmandus.
sed si illa indiguatio epatis e\ constrictione magis %
obvenerit, ut cum teusioue vel cum duritia loci dolor >
uimius partes inquietet, qui et iugido et omni parti
dextrae molestiam ferat, febres acutas commoveat, ventris
quoque procuret constrictiouera, digestionis licet ex levihus
cibis non exhiheat ofTicium iiaturale, interea ructus fre- 1
quenter insuaves haheant, cum viriura fatigatioue palloi'e
quoque corporis deformentur, hos prirao convenit iuvari
1 epatjcia rhOel: om. VB. aic rV&eh om. B (quod bic
conflcitur 6). Cere (— ra r) -^ 1 S ri {Gel.)t cerahnf hnatV,
cere bnCmir B. 2 nardi -^ III. 6, nardinu olefi -^ U. r,
nardinnm olenm Dnchi V, nardi^ olei imcia I. B. mastiche
perBocie eBt (eic) 1. F, maHticis peraicae -:- l B (Gel.), mastioe
peiBonatie -^ I. b, mastice peraonali —l.r. ati peraonatae?
FUn. 12, 73. S alloe eem.unti. I. V, aloeB semnncia I. rB,
aloe L (= Bemimcia) h. conveniet r. sub quadam b Oel.:
Bub cantiani (— a B) VB. i et (ventriB) rVB: om. bGel.
et vomitu Bh el (— tns) V, et vomitibua r, aliquando yomitibuB
Gel. 6 et (freq.) VB(b): aut etiam Oel. 6 perBeveraTerint
bOel: — rit rVB. accidentia rbGel: om. VB. 7 ynante.
& 6faciu b l,Gel.}, enante ant onfaciii r: oenantlienaton faciri V,
oeoanthenuaton facio B. 8 admiscendum {post xingulis) add.
rVB{om. hGeJ.}. 9 alfitis rVB{Oel.): — ta b. 10 aed
si rb: aed VGel , ai B. epaticia 6. 11 obvenerit rVBb:
obvenit Gel ut VBGel: om. rb. U dxgestionia BGel,
— nes V: dissolutiones b, et indigeationem r, 16 exhibeat
rB Gel., exbibit V: exigat b. naturale rbVB: competentea
Gel. interea rbVB: om. Gel. 16 habeant bB: habent
rV, habeat Oel. 17 deformantui rV. (hoB) vero add. rb
(j^opter ut o«i, a. ll: «am et commovent v. 13 et procurat v. li
176 THEODORI PRISCIANI
flebotomo^ item oleo ubi ruta anetum papaver lini semen
coctum fuerit calido fomentari.
cataplasmandi sunt tempore competenti commotionis
de hordei pollinibuS; ubi diuretica aliqua commiscenda
5 sunt; ut asarum vel petroselinum aut puleium aut daucus
aut feniculi semen et cetera similia, in melicrato in quo
ibiscum vel fici pingues prius coqui debent. utimur cero-
tario post cataplasma ex oleo samsucino habenti quippiam
salis vel nitri vel nasturcii aut sinapis. semper attamen
10 dia samsucu necessario omnibus epaticis conveniet utL uti
tunc conveniet etiam dia chylon chalastico^ cui adipes com-
miscendi sunt^ aut certe dia spermaton.
75 declinantibus vero accidentibus tunc etiam malagmati
imminebo taJi. guttae ammoniaci lib I^ bdellii unc III;
15 croci unc I, murrae semunc I, cerae lib I, olei cyprini sive
irini unc VIII; aceti quod sufQciat; in quo gutta ammoniaci
1 rutam anetum r: ruta mactum F, ruta meantum B
(rutha Yirid. anetu b). 4 ubi etc. cf. Cassii cataplasma diu-
reticon j?.iii,iP(scd medicamina urinalia monstrat Qasl, p.460).
commiscenda sunt: sic rVBb Gel. 6 ut VB Geh, ut est b:
aut r. ut (petros.) VB = vel b : aut r Gel. puleium B Gel. :
pulleium F, polium 6, folium r. daucus Bi — cum rVb-
7 hibiscum B^ eviscum rVb. ficus (ficos F) pingues ( — is r)
rVBbGel. coqui (quoque F) debent rBVb: decoqui debe-
bunt Gel. cerotario b Gel.^ ceratario r: centauria VB.
8 cataplasma Bb Gel: — mata V, — mo r. habenti: sic
rVBbGel. 9 vel (nitri) rVB: aut 6, om. Gel, • sinapis hic
rVBb. 10 samsuci (samsoci F) rVBGel.^ suci b. scripsi
dia samsucu: cf. Cass. p. 112, 5, necessario V Gel.: — ri B
(— rii rb). conveniet uti. Tunc r, convenienti. I uti tunc (sic)
VB: conveniunt. uti tunc Gel. (sunt b). diacylon chalastico
Gel. (Neu.), diacilon calasticu r: diachi | castico 6, dulon ca-
lastico B, duro(m ras.) calastico F. 13 maligmatsB (stc) F,
malagmatsB 6, — te .B (— ti Gel.). 14 gutta F, — tae B, -ta r
(om. b). 14:(item 15) libra VB^ lib. rb bdelliu rb: uidella
(— ae B)VB. 14(c*c.)unc F: -i- rBb. 15 croco b: crobo F,
orobi B (cc. r). ubi I. VB, II. Gel., S r6. myrrae semuntia r,
mirra L b : mirte ( — ti B) semunc(ia B) VB. cera (-se B)
libra I. VB: cera lib. I. rb. oleum {etc.) rVb, olei B.
16 sufficiat VB Gel.: suffic &, — cit r. ui— (p* 177, l)etiam
L0GICF8. 17T
^WTenda cst el terenda eliam. tunc fricamentis et
exercitiis cnmpetentibiis opus est, tunc potionibus ei dc-
coctionibus absinthii, centauriae, enicae agrestis, seminia
jietroselini, cyperi vel ysopi, tfiymi et ceterorum diureti-
corum. quae poliones etiam vitiosis vesicis aemper or-?
dinantur. nam etiam aloen solam tritam frequenter iH
melicrato dedi.
declinante penitus vitio hanc incimctanter polionem
sempcr dabo. castoreum , petroselinum , piper album,
cyperiun, omnia aequis ponderibus tunduntur et cribel-
lautur. in melicrato unius coclearis pleoi dalur, omni pro-
batione firmatum. frequenter etiam lupi iecoris combustt
pulverem dedi. aliqui vero amygdala amara cum cyminO'
et apii semiue aequa mensura trita orania cum vino
ielnnis dederunt in modum unius coclearis. et semea
intiborum cum aqua calida vel melicrato similiter adlii-
buerunt. sic et aneti sucum cum melicrato, et cetera
VB {i^ Bolyeada et terendB, est. tunc fr, Gel.): om. b, ifent
in — (2) coinpetentibua om. (w&i solvi opns eet) r.
1 exiolverida V, et aolvenda B: solvenda Gel. 2 potioni-
bna ei B: potioneB es rVb. 3 emce b (Diosc. p. S83): mtac
rVBGel. aeminiic.aemiaer, Bemi F, s. 6, BiveBGeZ. 4 ce-
teronun d. r, ceteiarum d, VB: cetara diuretica 6. 6 j
b, qvtibus potioneg n aeqtiis portioneB F (aequis porti<
Oel.), aequie ponderibua potionea B. Bemper r et (nbi viciii
■ceeicg Bemper conveniunt) 6; om. VBGel. 6 Bolam tritam
rV: aolum tritnm B (h oni. eolum). 8 inounctajiter (incun-
ianter 6) rbGel.: intanter (s»c) V, instanter B. 9 semper
dabo rVBb: d»bo samper Gel. 10 [post quiperum) infett
facienda potio r. 10(— 11) ooiiiia fqnalia pulue tenue. I. coct.
dabo b. et (ante crib.) om. (et post crib. add.) B. 11 cocliariia
V, codearia B ( — rii r Gel., coct 6). pleni datur r, plenua datnr
V, pleni dantur B (quantitaa semper bene datur Qel.). omni^
pt.f, rbVB: om. Gel.(haee ad superiora trahunt codd. cet.cf. no(.'
adp.174,10). 12 etjam rVbGcl: etenim B. 13 pul' "
datom eipertum est 6. 14 trita, rGd.: om. VBb.
modom — (16) adhibnerunt om. r. cocli(e .B)ariB VB: cocliarii'
Od. (coct b), ubi add. b: febricitantibns cnm aqua calida^vel
melliOTato. Bic et aneti sieei ^ulvis cum mellicrato. Nam et
Bktiba Bemper a ieiunia c. e. luvavenmt, 17 aneti
rVBi an^ti Bicci pulvis 6 («. supra ad v. 16).
Tbsodonii frliDUnDi, ed.RDii.
178 THEODORI PRISGIANI
quae huic passioni alii collegae probasse ^se^ fuerint
attestati. nam et intiba frequenter comesta ieiunos semper
epaticos iuTaverunt
JQ si duritiam induxerit longo tractu morbi neglectus^
5 omnia adhibebo quae diflicultatem callositatis resolvere va-
leant.
omni corpore compatiente exercitiis onmibus superi-
oribus imminebo, omnia superiora lavacra concedo, salsos
cibos et acres ministrabo. de oleribus autem accipiant
10 cauliculos^ lapatlium; radices quas rafanos appeUamus. de pis-
cibus asperos siimant^ de carnibus quae inveniri poterunt
pinguiores^ olivas colymbades^ omnia salsamenta^ capparim^
vina quae mare transierunt et omnibus supradictis adiu-
toriis emplastris vel malagmatibus unguentis vaporibus et
16 ceteris iam omnibus <[ordine competenti^ uti conveniet.
his etiam <^omnis. semper]> ordo cyclicus ^prodest^. aeris
1 colleg§ rB Gel. : collige V {om. h). probasse ^se culd,
Gel.y fQerint rVi proba esse fuenint B. 2 intina r, intiba h
(intuba Gel.)x antluma VB. ieiunos r {cf. supral>)i om,
VB Gel. 3 jpost iuvaverunt (F, — vef Br) haec add. h:
Centauria cum absintliio equali pondere ex aqua cocta et in
ipsa aqua ieiunis epaticis potui data unice prode est. 4 du-
ntiam rh Gel.i om. VB. induxerit r, duxerit hVB: ad-
duxerit Gel. (cf. 82). longo tractu morbi neglectu ( — ta r)
rGel. , longum tractum morbi neglectii ( — tus B) VB, longo
tractu morbo neglecto crescent^ h. 6 adhibebo rVhGd.z
— beo B. 7 omni corpori compacientes h, omni corpore com-
(n r)patiente r Gel. : omni tempore compatiente ( — tiendo B) VB.
9 acrea rBh: agros V. autem VBGel.: vero r. 10 colli-
culos F, calicuIoB r. lappatum F, lapat(c 6)ium rBh (la-
patii Gel.). 11 asperos: cUat Sim. Jan. s. aspratilis. in-
venire rVB( — ri hGel.). 12 pinguiores (Neu.): pinguiora
rVB Gel. (pingues h). colymbades r Gel. et Neu.: columbares
( — is V) VBh. capparim F, — rum B (capares 6), cappare r.
13 vina quae r (Gel.)^ vino quae (sic) V: vinum quod B (uhi
vua peregrina bibant 6, qm om. v. 13 — 15\ transier r (— -runt
Gel.): transieret F( — rit B). 16 oraine competenti (post
omnibus) solus add. Gel. 16 Et (his etiam . . .) add. r.
omfiis semper solus add. Gel. ordo ciclicus aeris r, orda
scilicum aeris F, ardor solis (1) cum aeris B (om. prodest, guod
hic praehet solus Gel.).
mutationiLus mulluin iuvantur. aquariim vero omnium
naturalium vel maris lavacris eos frequenter iuvari suadeo.
XXVll. De iclericis.
ConsulLe in loco ictericorum ordinavimus passionem- <
fit euim es epatis iudiguatione rrequeuter. (|uorum uou-
nuUa similla sunt acciUentia, sed coloris derormatione sola
diaterminautur. fiuut equidem es stomaclii vitio, fiuat
plerumque etiam ex ventre iuieriore. _,
ergo cum rebrilms si de epate factus fuerit icteri-
cuB, flebotomandus est et mox omuia epaticorum adhibenda i
sunt adiutoria. si apyreti fueriut, assiduis purgationibus
cholagogis relevaudi suut, euforbio epithypio aloe pelrose-
lino pipere. haec omuia bk aequo miscenda sunt et ex
eoiTim pulvere imum cocleare in melicrato vel oxymeli
dari debet. purgat eog etiam ciceris albi decoctio, utilius si
8 iuvaatui Gel. {cf. i hos etiEim a. muta.tlo aatis iuvat):
ptodest (ta; supef.) VBr. 2 maris VB Gel.-. majiniB rb.
eOB rVGel.: his B. iuva,ri rVBGel: uti 6. post suadeo
aliena iterum seq. in l: Et liis a.diatciriis omnibu» epa,ticiB
moltum Boio eal' restitui. lierbe iuBquiami sacum datum. tmioe
eanat ete. (per v. 10). 3 BCtericis V. 4 ConaultB in loco
V, lam multo ia loco B (Cum sfl,ltim illo g); Consulte in iato
loco (sic r, in hoc loco h, hoc in loco Gel) rb Gel. ic(hyo by
tericonun rBbGel.: etterianim V. 6 nonnulla VBbg: non-
nuUis Gel. 6 sed rbVB: et g Gel. doloris Gel (sol).
7distermiiiantnrrG«(. (diaoriminanturGar. 5,14): dotenninantnr
VB (diffiniuntur 6). 7 fiant {bis) V. equidem B Gel.
(&4juidem F), h^c quidem g, qiiidtun r: om, h (eti^ add. gGel.).
8 mferiori VgGel., — re S: (ei ventria) inferioris r, Tentna
effiiaione Gor. 9 si de epat« factus (si de epatitatuB Gel.)
iiierit ictericus bg (Gar.) et (om. fuerit) r; «ide erato &terici8 V,
si de epate ert ictericuB B. ll 8i apireti r, Si apyreti Gel.
(81 apti g): Si apiretri («c) V, si a veretri B [om. b Oar : ef.
Maeof. ap. Gar. 6, 12). aBsiduia rb Gel.: aiasdiiB (mc) VB
(ad se dintiuB g), 12 alagogis V, colagogis rB (om. b, it&)
\. tali catbaftico quod recipit euf etc'.): coleram deducentibus
(7el., colerum g. 18 scammonia (acam] jwst pipere add. aolM b
iettm Gar.). commiHcenda Gel. (amisces 6). 14 cocliare F,
ODcleare B, — rium r (cocl, «( eemper 6, colear Gel,). If
rVB-. etiara si g Gel, si 6.
180 THEODORI PBI8CIANI
eiiam ipsum cicer coctum accipiant iuvantur absinthii
pontici decoctionibus, iuvantur si etiam afronitrum album
in vino solutum accipiant^ et sulphuris yivi pulvere in ovo
dato. ego frequenter etiam ieran dedL sed si forte ali-
5 quid certae obligationis dari cathartica prohibuerit, quae
semper his novimus non leviter profuisse^ saltem vel vomi-
tibus relevandi sunt.
8 sollicitius interea praecordiorum cura gerenda est
foventibus epar tumens et incitatum oleo nardino melino
10 oenanthino ex lanis sucidis quam maxime in balneis.
cataplasmabo eos interea admiscens seminibus aut absin-
thium aut rutam aut centauriam aut cardamum vel cetera
quae epaticis ordinata sunt; quibus urinas provocantes fer-
vorem epatis possumus removere. utor speciali etiam cy-
15 prino cerotario admiscens terebinthinam melilotum irin
illyricam et reliqua similia, quibus aut dia melilotu aut
polyarchion confici consuevit
1 vero (abs.) add. rb. 2 iuvantur si etiajn etc,: idem
prestat et afronita (sic) alba si cfi vino soluta accipiant etc. r,
idem prestat et afronitri sucus et sic sulfuris vivi pulvis in ovo
datu b (!). afronitrum album . . . solutum Gar, : afronitra
alba . . . soluta rVBg. 3 pulverem rVB: pulvis b Gel., om. g.
4 dato gV^ datum bB (datur Gel.\ dabo r. hic in cod. b aeqwmtwr
alia remedia plurima per versus 32 {p. 110—11) ueque ad verba
. . . sanum sit epar. Hoc et ad splen facies]. et yera frequenter
ei dari suadeo. Sed si forte cert§ aliique legationes dari ca-
tbartica prohibuerint etc Ego rBGel.: Ergo V. hieran
(— am.(rar.^ Gel. (cf. b ad v. 4), gera g, geran r: om. VB.
6 obligationis VB: alligationi(e ^)8 rg Gel. (cf. b). prohibuerint
rBb (— rit V). 9 fpventibus rVB Geh: fomentis Gar., in
fomentis b. 10 quam maxime in balneis rbGel.: faminlalreis
(sic) F, fomentans in balneis B. cf infra p 181, 11. 11 cata-
plasmabo : sic r VBGel. {ubi fomento b). 1 2 cardamimi VB b Gel. :
cardamonum rg. 13 ur 6, urina r : urinas VB Gel. {cf Gar).
fervorem rVb Gel.: stidorem (jsic) B. 14 possimius: sic
VBbg (possimus rGar. Gel.). speciale (— li g) etiam Vg et
(pm. etiam) b: etiam specialiter r Gel., specialites etiam B (et
om. etiam Ga/r.). 16 i^ JB)rin i.: sic VBGel. (yris illirica
rg, yreos b). 16 thiamelilotuin V et (dia — ) Gel., mehloton r,
mellilota B {om. b). 17 poliarc(t rF)ion rVB, -archon 6,
-archion Gel. {cf Gal. XIII, 184).
.OGICCS, 181
dUs nutriendi siint ut epatici, enerceri similiter ie-1
^bent et rricari. vitio adhuc perseverante coloris omnibus
amycticis imminebo, peregiinationis et solis calidi bene-
flcia sustinere suadeo, aquis naturalibus aeque uti con-
Teniet. si remotia accidentibus adhuc itle malus color per-
severaverit, naribus infimilo elaterium, iufundo betarum
sucum, utrumque muliebri lacti commixtum.
iuvantur interea utilius si hae digesliones vel purga-
tiones in balneis procurentnr, in balneis inquam ubi quam
masime potiones et cetera semper adiutoria prufuerunL
nam et iilic etiam praecordionim fotua continuo profuit
adhibitus, et in cortice colocynthidis vinum calefactum
ibidem datum, proruit et struthii pulvis in oenomeli simi-
liter et anchusae pulvis in modum unius cocleavis cmn
aqua catida et lapatbi sucus in melicrato et decoctio radi-
cum feniculi et cetera quorum est pretium diureticum.
hanc ego pecutiarius potionem in balneis dare con-
1 debent VGel.: om. rB^. 3 amicticjs TBy, acmictieiB V
(om. b). 3 peregrinatiomB VB Gel.: — nea rg. 3 bene-
ficia (^fici Jiic B) Bustinere (sie) rVBb: beneflcio austinsri Gel.
4 conyeniet B {Gar.)\ — net 7, — nit r (= n 6). 6 malua
rGel: &mnltiH V, aemnlua B{Oar.), emulor sic <j, om. 6.
oolor rVGel {Oar.), calor 6: laborS. 6 elateriumrFJ, otn. b
^hoc est suenm agrestia cuunmeria add. Gel.y uetnrum r,
betarmoo e( h (/«^(bletarum Oar), h&arum F: elaterii {iterum.')B.
7 Iftcti F, — te rBgGel. {jiost commiitumj aut eycIamuiiB
ancum cum melle commirtam add. b et (coramixto melle) Gar.
8 iQvabuntur g (om. r). purgationCB proturentur in balneia
nbi . . . (frretiiuB) r (sicwi 6 purg. in balneo ubi . . .). 10 epa-
tiais {ante pot.) add. Gel. 11 et {ante illic) om. Gel. illuc b.
IS p. adhibitus rVBb: p, h^c (his Gar.) adbibituB g. et ai
in oortice (— calefactum fuent Gar., cal, profuit etc. g) g Gar.
coloquintide^ Vg, — dia S, — de rb. 13 ibidem datum (£ic)
rVB: om. g, datum (om. ibidem) 6, datum ieinno Gar.
14 cocliariB F, coclearis B (— rii r). 15 Ispati F: lapaeii
Blr. deoootio rBbgi coctio VGel. 18 e»t rBb-. h V.
ppetinm y {a corr. «ic pasHim in hac parte eodieit factvm
e»t, novo atramento iia obductum ut qt«d hubiterit Vff »"-
Mrtwn tit): praeaidium B, precipuum rgbiffar.) et Gel. (qu*
aid. i. adiatoriam^ hie whh €hr. d^At hw; Deiwu-i
182 THEODORI PRISCIANI
sueyi^ euforbium bacas lauri nitrum piper ex aequo con-
tusa et pro causae yel virium qualitate in melicrato^ et
cum profuisset in plenam sanitatem inuninui.
XXVra. De spleniticis.
80 In plerisque passionibus^ catholicis sive generalibus
6 curis prius adhibitis^ specialia vel partilia adiutoria melius
adhibentur. unde spleni nunc adiutoria prius ex catholicis
ordinemus.
oportet initio curae ex ieiuniis et patientia inchoare^
10 item cathartico vel flebotomo relevare. post vero his
specialibus adiutoriis spleni succurrere conveniet. aceto
et oleo aequa mensura commixto calido infusis lanis su-
cidis fomentandum est, et spongiis pusca calida infusis
similiter locus vaporandus est^ cui cinis ex foco tenuis
15 aspergendus erit. et lapides molares ignefacti aceto extin-
guuntur et operti pannis loco impommtur. et saccelli de
salibus igneis impositi prosunt; et cataplasmata de hordei
pollinibus in oxymeli; cui admiscendus est radicis tunsae
capparis pulvis.
81 et emplastra haec utilia superaddimus. gutta ammo-
si niaci nitrum myrobalanus murra sinapi^ aequa ponderatione
rato enim homini dabo suci yris ilt. -r- II. cuin una mellis cocti.
hanc peculiarius etc. 17 ego h: ergorVBg{Gar.).
1 bacas rB (baccas b): baca F(6rcZ.). contusum rVB
( — sa Gar.): omnia facta h. 2 et {ante pro) rVh: om. B Ga/r.
causae rh Gel.: causa VB. (in m.) dedi add, rh {om. VBGel.).
4 splene(i in ind. F)ticis VB (De spleneticis eiusdem. XV. r).
5 c. generalibus r (sive g. add. Neu.) : c. generaliter VB Gel. (g. om. h).
8 ordinemus V Gel.: — namus B: adhibemus r {v. 6 — 8 spec.
— ord. om. h). 9 initio: initiu rVBGel. (op. ex inicio cur^
eiuB ieiuniu et pacientia inchoare h). 11 spleni ( — ne r) sic
curari r&, splenis sicurare F° {atr. ohd.), plenis sic curare B
(spleni succurrere corr. Gel.). 13 fomentandum r Gel. : — dus
rBh. exspongia . . . infusa r. 14 locus VB Gel.: locus ipse h
(loca . . . vaporanda simt r). 15 ignifacti rVB (igni sic mut. h).
16 operto h. 18 radices tansi c. F(radici8 tunsae c. B, radicis
c. tuns§ Gel.), radices tusi c. r {17 — 19 om. h). cf. Diosc. p. 318.
21 mirobalanum rVB (occ, ut guttam . . . murram).
LOGICUS. 181
omnia miacenila budI et temperaiida cniu ptnguibus fici
prius aceto cDctis et contritis.
aliud emplastrum. liordei farinae uiic IH, faeni graet
imc m, carilami imc I, herbae parietai'iae unc 1, Gcus pig
jpiis anic VI. cum aceto temperandum, sicuti superiti
ordinatum est.
aliud de expertis. cardami unc I, iris illyricae unc '.
guttae ammoniaci unc I, myrobalani unc S, lerebinthina
UDC I, cerae unc f.
aliud quod cbrysun appellamus. cerae, pilyinae fricta
uncias senas, sulpliuris vivi, auripigmenti unc siugula;
olei sicyonii unc 101, aceti unc VL tantum.
aliud stmile. cerae, pityinae, picis brittiae libra
binas, auripigmenti, aluminis aciasi unc binas, aceti unc tlE
olei lilirain 1. tautum. cmificiea et uleris, ut consuetunt
1 ficia rVGel: ficubus B (caricis 6). 8 farina, . . . fa,
(foeno r, feno £)gTeci . . . D(ti F)ardB.mum (carda,CDom.a r) ,
nerbae paritariae . . . ficos ( — cua r) pinguee (ttbi fici pingue
Gel.) rVB. 3 sqq. unc V Gel.: «^a ^onwit (-^ Bb, S r). .
7 cardftinum (— momQ r) ...irin illinca (iria illiricae r)...guttl
rV (haee sic habet b: de expertis. Curdamu. jreos. cera. a,moi
niacii aua ~ 1.). 8 g. a. -^ IS r (ut Gel.). mirobalanun
-^ IS. (k( Gel.). Teruentma ~ II. cera -^ I. Aliud quod crisoj
appeilamas. Cera pituina [Pice bricia . .. r (jut om. lO—HF^
StiTob. -^ S. Terbentina -;- I. Aliud quod erison appeHatni
BeBina frixa YI. -i- b: mirobalaat pellanus Cera pithiena Mn
aiia unc. senaB T., quod mirobalanum appeUamuB. cerae. pi'
tuiaae. inx§ ana unc seng B (sie lacitnam V explens). cotifn
Gtl. om. V. 10 — 11 sic exhibens cera unc. I. {e. 9). oleum Bicyoniun
iina.IIiL{o.i£). lOchrjsun: eri«on6— cnBOn r(certenon jnggdt
ef. Gal 11, 136. 13, 51!)). 11 eulphor Ti»um. auripigmentmi
nno. I. V, Bulphuris viTi a. ana -:- 1. B, Bullur -^ I. aunp. -=- T **
(wn. Gel). 13 aceto unC-. TI. F, acfti VI, ■. b: acgti u
III, B. Tantum aliud h. V, Datum alind b. B {hoc om. b]
18 cera pituiua Pice brioia ana duaB lib r, cera pitjena pi
britti ^a libraa duas V, c«rae pituinae picis brioiae ana libr^^
n. B (c. p. pis brittiana lib. Q. Gel.). 14 Bciacim ana an.!!
II, r, BCJBsi aca lib H. B, scissfi -^ II. r (unc, bin^ Gel).
U libra I. F, lib I. rB. ut conBuetum eat. aliud ilteE
'■ ^j) r Gd. {am. b;: et consuetum aliud VB. cf. 2. i^J. HG 4
184 THEODORI PRISCIANI
aliud et spleni et epati conyeniens in fervore utrorum-
que praecordiorum. crocomagmatis unc I, cerae liE I^ olei
rosei unc VIII^ guttae ammoniaci lib I, aceti quantum suf-
ficit ad guttam ammoniaci dissolvendam.
5 haec omnia emplastra vel malagmata conveniunt causa
splenis indignantibus. quibus expedit ab omnibus dulcibus-
abstinere.
82 sane si splen duritiam adduxerit, quae de hydropis
nos superventu plus terreat, etiam his potionibus immi-
10 nendum est. acetum scilliticum in noctem in modum
unius coclearis sorberi debet. aquam calidam bibant ubi
ferrum igneum extinguitur. aut de utrisque puscam tempe-
ratam accipiant. utantur decoctionibus capparis aut la-
pathi aut tamarici aut ubi forte murram infuderis. m
15 modum palaestrae fricari eos convenit; commodius tamen
si laborem libentius sustinentes suis quam maxime manibus
defricentur. gestationes cursus et ceteros labores appetere
oportet. dropaces impono tempore competenti et cetera
quae cyclo conveniunt. uti lavacris salsis vel bitumineis
20 naturalibus expedit. natare frequenter etiam in mare plus
1 crocomagmi B, crocum magna F, Co magna &: cc r.
2 cera libra {om. I) . . . gutta (sic etiam B) a. libra I. aceto V.
2 Vni. Bb^ octo V: duodecim r. ammoniacam VB{ — ci r).
6 conveniant V. causis splenis r Gel. (spleneticis b) : Bplenia
V { — nibuB B). 8 splen B Gel. {et cum 1 in ras.) 6, pnlenis-
F, spleni r. obduxerit r. 10 in noctem VGel. (— te rB):
ad noctem b. 11 sorbi debet VB (sorberi debet Gel.): om,
rb {ubi a. squill. inn. dabis in m. u. coclearii r, a. sq. dabis ad
n. I. cocl' b). aquam r b Gel. : caram {sic) VB. bibet F.
12 f. calidum {sic) igneum FJ9, ferrum ignitum r (ferrum simpl. &).
utriusque F. 13 utantur r Geh: ututantur F, et utantur JB.
lapati F, — cii r.B6. 14 ta(tria — F)marici VB: — cis r{Gel.}
ab hac voce in b insermtur remedia splenetica plurima sic:
Tamarici ligni fasciculos lU. in olla rud' cum aceto decoques . . .
l^ si laborem rGel., si labores b: si siborem V, si saponem
(!) B, 19 cyclo F, ciclo B, ciclos r {haec om. b). vel
VBb: et Gel. 20 natare: naturae rVBGel. {om. 6, ubi vel
bitumineis vel in mari). in mare r, in mari b: mare (om.
in) VBGel
placet. ieiunos acceptis radicibus cum oxymeli vomere.
cogo. providebo omneg diureticos cibos. vinum slyptici
sumaat.
dafao antidola diuretica, qiiibus et splen et epar Tre-!
(juentius percuratum est, ut est apium, cicer, gramen, Teni-
culum aut semen eius, asarum, daucus, meum, petroseliiium^
puleiiim et reliqua e quibus antidota vel decoctiones con-
ficiuntur. fefaricitantibus spleniticia vinum vel acetum par-ij
cius ingerendum est, apyrelos vero his subiectis potionibua.
iuvo. lupini amari tribus diebus iu aceto inTundantur etj
post ex eorum decoctione nnum cocleare vel duo in noctei
accipiant. hoc ettam ieiunis proderit. pnrgati virides lu-
pini cocti comesti satis iuvant. aliud. cortex salicis
boris semper infructuosae in aqua cocta, et data ut aupra'
continuo medetur. tunc el luris masculi pulvis cauli- li
culorum suco commistus loco appositus perseverando satis ,
proderit. J
1 ieiuaaa radioibus cum oiymeli ac vomere c. V, ieiiintw
acceptia radicibuB cum oximelle Tomere c. rJB (ieiauoH acci-
pere radices c. o. ac v. c. Gel.\ ubi sic b: ieiuui radicea maii.
ducent cum oitimeUe et port vomere cogantor). cf. Siosc. 3, 137.
i et Bplene V, et Bplen. B Gel.: aplen rb G percuratmn 6))'
procnratuiQ rVBOel. 6 dancumeu V, daucvl meu rB.
7 puleium VB Geh poliom 1, folium («t supra) r. reliquj
qiiibus V, reliq; quibuB r (reliqua ei quibuB 6), reliqua quibuc
B Gel. 8 Bpleuiacia r, phleniaciB F, pleuriaciB B (Bplene-
ticifl b Gel). 9 apyret^ | V, apjretos tB Gel. (om. b).
subiectis VBGel: om. r(b). 11 cocli(e .B)are VB{—eLrGel.,
— arium )■). in nocte tVB, — tem Gel., (noctu 6), 12 pur-
gati etc.: purgati vero id est ^fi idS Bic pro virideB) lupini c.
c. 8. L r (Si ipai lupini purgati a paciente inanducentur. BatiS!
iuvat b). 13 Corticem b. a. b. i, in aqaam coctam et datam.
ut supra 0, m rV, oortei s. a. s. i. in aqaa coctue et datuB'
ut B. c. m. B (nam et cortei s. in aqua decocta. et ipsam aquant
potui dabo et c. medebitur h): uhi Qel. Cortes . . , coqui debet
m aqaa quae accepta ut supra contexui continuo medetur.
14 iiSructuoai tV (— aae BGel.). 16 tunc et thuria Oel.i
Tun turi V, Thuria B, et tnris r (haec om. b). vel an: " '
aequis ponderibuB (poet pulvia) add. Gel. {om. rVBb).
186 THEODORI PBISCIAKI
XXVIIII. De stomachi variis accidentibus.
S4 StomachuS; de quo nunc mihi tractatus interponitur,
origo est et occasio facilis yitiorum, qui dominium sor-
titus sit membrorum omnium reliquorum sibiinet famu-
5 lantium^ potestas viriiun quibus aut deficitur aut recte
valet. hic de subiectis accidentibus primo quantam mo-
lestiam sustineat^ advertendum nobis erit. patitur defectum
causis aliquando incQgnitis^ patitur etiam post aegritudinem.
sustinet constrictionem^ dolorem cum indignatione vel febri-
10 buS; duritiam; ventositatem^ fastidium^ solutionem, bulimum,
vomitus ex corruptela ut etiam ^x eo ventris effusione fati-
gentur indigestione^ calorem inmensum vel ardorem aut
causon ex quo sitim sustinent molestissimam^ frigus, sin-
gultus. aliquando eum etiam cholera nigra cum inflatione
16 sollicitat. ex eo etiam lumbricorum origo frequenter est
procurata. qiiibus omnibus ex ordine adiutoria sic ordinare
curabimus.
85 ergo stomachicos^ quos post agritudinem prolixam sto-
1 Stomaclius (— acus V) r VGel.i Stomaclio B (Stomachi h).
2 nunc mihi rVB: mihi nunc Gel. 3 facilis rhGeL: — lius F,
— lior B. qui domnium {sic F, quod omnium B) sortitus sit
m. 0. r. VB, qui dominus constitutus sit m. o. r. r (eo quod
sordiciis onmium sit membrorum omnium h, quod onmium
membrorum sortitus sit dominium reliquorum Gel.), cf. Vin-
diciani epit alt. c. 17. 6 valet h: valetur rVBGel. 7 nobis
h Gel. : om. r VB. 8 patitur {ante dolorem) infert Gel.
9 sustinent V. 11 vomitus rVB: — tum h G el. aliquando
(post vom.) hdhet Gel. ex corruptei aut etiamex eo F, ex cor-
ruptela aut etiam ex quo By ex corruptela ut etiam ex eo
rGel. (comiptelam ciborum ventris efFusionem h) 12 fati-
gentur VGel: — gatur J5, — getur r. indigestione (sic)rFJB
(— ne h Gel.). calore inmenso vel ardore B ( — um et — e r VBGel.).
aut Gel.: ut rF 6, ut est 5. 18 causona Gel., chausona F,
causon rB (causor h). molestissimum (frigdorem) VGel.^ et
m. (frigd.) r, (sitim) molestissimam B {cf. infra 93 sed inmensum
frigorem etiam h). 14 c(h F)olera <nigra add. r Gel.y . . .
Bollicitant rVBGel. {om. h). 17 curabimus (&): — vimus
rFJ^ Gel. 18 stomaticos &. quos om. Gel.
:-ooicu8. 187
nacU defectua tenet, quos leves adhuc febiiculae infestant,
oleo absinttiiato calido fomentabo aut nardiuo aut sicyouio
aat oenantbiuo aut lentiscino cum vino mixto. item epi-
thema impono tonoticum de aloe et mastice ct nardino
cerotario. sic cataplasma de dactylis vel cydoniis coctis
in vino cum stypticis speciebus, sicut tn epaticorum onli-
mvimus solutionem. sed consideraadum est praecipue
necubi ciborum sit praesumptio quorum ct qualitate et
quantitate laedautur, et ex eo cibi viiibus iu uullo pro-
flciant intendeudum est itaque ut et cougruos et mode-
ratos temporibus competentibus sumant. sin vero uulla
sub hac ciborum modcratione proflciaiit, purgatione opiis
est qua lunor quiaquis ille est superllnus hos defectua
officiens omnimDdo depurgetur. hos eliam et artomeli
ciiro. his el faenum graecura in vino coctum et tritum tK
cum adipibns anserinis impono.
moneo interea odores insuaves vilandos semper sto- J
macbum pervertentes. attestatio manifesta. novinms enim
lios semper bouis odorilius iuvari.
1 quoH levea {leve r) a,iUiuc febricuiae infeBtant rGel. (quos
levia inieBtat febricula. b): (et adii. B) quod leve eat adhuc
febriculae infeBtaa (— tae B) VB. 3 abaiiithiaco(«c) VBb Gek
(abscentiaco r). fomentabo F Gd. ; — tamuB rBb. * tbano-
tica 6, theaitiea(mc) r: unicum V B Gel.lcf. Cim. p. lOS, 14).
de aloe Gel. (ex aloe r, ex aloea b): delalotea {atram. ind.) V,
dedi alteon B. 6 aic VBb (ai r): Bive Gtl 1 aolutione rb:
— ne VB Gtl. 8 ait rJB (6 qui add. prohibenda) : om. VGel.
9 ledaatar rbGel: laetantur VB. et es eo ojlri V Gel.
(ei eo oibi r om. et), et ei eo cibo B (et ipsi cibi 6). 10 est
VGel.: om. rB. et congruorg moderalaB V. 11 ain rVB:
si b Get. nuUft : aic rVB b Gel. (in nulla ante ips. rag- r). IB pro-
ficiant eorr. Neu.: deficiunt VBb GeL et (ubi inmoderatione) r.
IS quisquifi ille est rGel.t quidem illi eat F (iiuidem ille B,
ille eimpl. b). Buperfluofl b Gel. (Buperfilioa r): anperaemua F,
fluperiuB S. hoB rB: hoc (defeo^s) V. 14 et artomeli
VGel., ei arto melle B: art(h r)omeIIi rb. 17 moneo—
Btaiufeata (sic) rVS, ubi esse (vit.) et (man.) eat add. Gel.
(moneo interea odorea inauaves vitandoa contrarii sunt maxime
teatf et iDcerne fetidua odor. NovimuB entm etc. b). 19 hos
VBGtl.: eoB b. adiuvari Oel. (relevari
188 THEODORI PRI8CIANI
cum ergo sine febribus plene esse coeperint, yiribui»
consulentes gestationes competentes indicimus^ yina la-
yacra et cetera quae post aegritudinem possint corpora
reparare.
86 CQios yero repentinus dolor stomachi comprehenderit^
6 qui cum grayedine etiam scapulas et dorsum admoneat^
faucium quoque conclusionem et ructus diflQciles faciat
interpositis etiam febribus^ his flebotomo conyenit sub-
yenire. item quietem et patientiam suademus. cibos ut-
10 pote febrientibus leyes propriis temporibus subministro^
foyemus calidis mediocriter et stalticis^ non tamen frigidis.
cataplasmandi sunt ergo de hordei farina in melicrato cy-
doniis coctis yel dactylis immixtis^ aliquando etiam meli-
lotO; item cerotario cyprino habenti masticen et castoreum.
15 utor polyarchio^ quam maxime in dorso yel in scapulis^
quibus partibus conunodius adhiberi conyeniet. frequenter
etiam cucurbitas yentosas imponimus.
declinantibus febribus etiam potiones iam paregoricas
dabo^ ut cyminum frictum cum apii semine ex aequo tun-
20 sum et cribellatum^ cocleare unum cum aqua calida. sic
1 plene h Gel. : plena rVB. 2 gestationis competentibas V,
4 releyare et reparare r. 6 etiam et r. admoneat (am-
moneat r) r Gel. : ammoaeant F, amoueat h (scapulis et dorso
immineat B), 7 conclusionem rh Gel.i ancluaionem F, in-
clusionem B- 8 convenit: sic omnes. subvenire rVB G^l.:
— ri h. 9 utpote rB, inpote V: et potus Gel. {om. h). 10 et
(propriis) add. r. subministro rVB Gel.: ministrabo h.
11 mediocriter et s. Gel.: et mediocribus s. rVB (calida et
staltica etc. &). 12 ergo rVB: om. Gel. de rVhGel.i
om. B. mel(l)icrato r 6 6rcZ. : meliciato F, meliciatho B. ci-
d(t B)onii8 ( — eis r) coctis rVBh: cocto G^l. 13 inmixtis VB:
mixtis rhGel 14 habenti r® VGel, — te rB. et rFJ? Gel:
aut h. 16 poliarcio VB ( — artion r, — archion h). 16 adhi-
beri rGel.: — re VB. 17 imponimus: hic (per 25 wrsm) ad-
ditae sequwntwr potiones in h et his potionibus adiuvandos esse
suadeo. Yentrem ossifragia ... 18 etiam om. Gel. pare-
goricas VGel: paragoricas rS. 19 ut VB: vel Gel. (om. r).
ictum rV Gel.: frixum Bh. ex aequo tunsumFJS (ana hj:
ex eo cojituflum Gel. (tusum simpl. r). 20 Qi rGeVi vel VB.
VLDO dabo. ipsi vero stomacbo pingiues
dactylos Id oenomeli coctos et conlritos impoao. si adhuc
dolor remanserit, lac bubulum vel asinae schiston secun-
dum coDsuetudiQem coufectum adhibebo.
si nulla sane praeeunte querimonta repentinus occu-l
paverit dolor, bos continuo post cibos vomere conveniet,
tunc etiam ventosas accipere, et supra dictis potionibus
propensiua immiiiere. «teclinantibus vero doloribus decoc-
tionem absinthii daho. ieran indico. pro virium qualitate
gestationes et exercitia vel palaestras, babieas et vinum
cum moderatione conccdiinus, quibus vexatum corpus ad
plenam valitudinem valeat pervenire.
si duritia innata fiierit stomacho es prioribus lan-
guoribus, ficos pingues in melicrato coctas et tritas semi-
nibus misceo et ex his cataplasmabo. cerotario post cum is\
nitro vel salihus utor. aquis naturalLbus uti conveniL ]
holera cum cibis ceteris, nec non et vinum parcius dabo.
si ventositatis mulestiam senserint, sicca fricatione
iuvandi sunt, ieiunos vomere convenit, cibos pinguiores
«t calidiores accipere, potiones quoque ex aniso dauco
1 abrotomuin (ric) F: —iswim Bb Gel., agTot&amor. ipai
vero itamaoho (—aiaV)rVSb: Stflmacho vero Gcl. 2 et (Bi)add.
b Gel. (pm. tVB). 3 BchtBtoa: eiaton r, yhistoii V, iadem B,
hiB Od. (om. b). i adhihelio r Gd. (da6o 6): ^beo VS.
6 fli nollft aane rB, Benulft eane V (ai oaUa hos sane Gd.).
6 hoB coutiiiuo r Gel. (Quos . . . continuo b); hoa tuntintio (1) V,
eosdem thio B. T tunc etiam rVBb: et eodem tempore Ge\.
sapia dictis rVBGel.: sa 6. 8 decoctione r6: — nea VBGel.
9 abBinthii^-^estationeB et r Gtl. (u&t «ic h decootione vero ab-
sinthii iuvandi annt. daboyera p. v. q. GleBtacioneB exeroicia...)j
om. VB. geranr. 10 et Gel: om. rb. babaeas VBGel.t
— nea rh. 11 ei quibus b {eol.). IB plenam rB6: fie^-
mam (sic) V. 14 flcna rBbGel., — cob («6» ficOB sanguim»
i m, «c) V. 18 vel rbGel.: et VB. aquia rb Gel: om.
VB (unde utor naturaUbuB."Uti c. holeiibnfl B). convenit
rVBb: — niet GeL 18 Benaerint VB: — rifl &, — rit r Gel.
19 convenit rVBb: — niet Gel. 20 acoipiant r.
VB, rwBo rbGd.
190 THEODORI PBISCIANI
castoreO; absinihio pontico^ sinone pipere baca lauri nita
cymino contusis aut singulis aut mixtis sibi inyicem ali-
quibus aut omnibus cum aqua calida in modum coclearis
unius. adhibeo etiam epithemata confecta de seminibus
5 potionum supradictarum mixtis cerotario. impono dropaces^
adhibeo paroptesin. utraque tamen et cetera adiutoria cycli
etiam in dorso vel scapulis applicabo.
90 fastidio incidente locis conveniet habitare aeris salu-
britate temperatis. ab exercitiis vel fricationibus com*
10 modis non quiescant. absinthii decoctionem vel vinum
absinthiatum frequenter accipiant. salsamentis onmibus
nutriantur; acrimoniis^ sinapi et aceto sciliitico et similibus
ceteris quae stomachi hanc ciborum recusationem valeant
extergere.
15 praeter consuetudinem v^ro edacil)us hoc est buli-
mantibus ieiunia conveniunt; somni procurandi largiores^
cibi insuaves et inflationem procurantes^ et vini meri
potio.
1 sinone pipere Gel. (pp = pipere h om. sinone): sinon
epipere (sic) V, Sinonos pipere r, sine pipere (I) B. bacu F,
bacis B (bacas rh, bacca Gel.). 2 ex (singulis) rGel. (pm.
VB). mixtis VB : commixtis r Gel. 3 aut omnibus r Gel.
(cf. b omnia . . .): om. VB. cocliariis V, coclearis B (^rii
rGel.). 4 epitlie(i F)mata rVB, epitima h. 6 in(m)pono
rVBGel.: inpanno 6. 6 adhibeo rVBh: — bebo Gel.
paroptesin utranque Gel. : paropta(e corr. )am. utraque r, paroptos
inutraque F, promptos in utroque B (pm. h). cf. Cael. chr. 3, 40 etc,
7 iterum (post applicabo) stomachica remedia sequ%mtm plurima
{per versus 23: etiam ad singultum). 8 vero (^ost fast.) add.
Gel. (non rVBh). conveniet rVBGel.: — nit h. aeris
Gel., aeres r: acris F, acri B (locis salubribus et temperatis h).
9 ab rVB: sub Gel. (om. h). vel VBh Gel: et r. 10 ab-
sentia. Com(frequenter) F, absinthiacon JB, absenthiacum r, ab-
sinc(t (TeZ.)iatum h Gel. 12 sinapi VB^ senapi r: sinape h.
et s. c. VB Gel.: et his similibus et ceteris (ceterisque h) rh,
13 stomachi rVhGel.: — cho B. 14 abstergere h (uhi seq.
aliena per versws 1%). 16 bulimantibus rV Gel.: bouinanti-
bus B, puhnentis h. fort. scr. bulimiantibus. 16 ieiunia con-
veniunt r Vh Gel. : ieiunantibus veniunt B. somnia procu-
randa V (non rBh). 18 potio sone si F, potiones. Si B^
potio sane. Si r, potio sane si h (p. Sane si Gel.).
LOGICUS. 191
sane si nausiaodo frequenter negmata et cibos incoctos I
excluserint, quo corpus nou nutriendo tabidum fmt, hos
cibis nutrio siecis al lostis. acrinionia omnia concedo.
potum frigidum per momenta parum dabo. ieiunos Tomere
cogo. per Tcntrem lunorem deduco catharlicis. calidis
unguentis omnia membra pertracto. absinthii decoctionem
dabo, sucum stypticum mali granati aut solius aut hoc '
modo conrecti. ad suci mentae viridia partem unam treS'
maii granati suci partes admisceo, et coquo ut paulatim
pingueGat, et ex eo unum coclcare ieiuno pro ccligmatio
dabo.
si etiam choleram cum cihis vomueriut, omnta cum
aqua frigida dabo ubi [nnuta viridis cocta fuerit. si una
etiom ventris eniisione fuerint faligati, mala granala decem
cydonia decem in aquae sextariis quinque coquuntur ut
penibus maturescant. quae postea exsucata separantur.
SUCU& vero qui remanserit ad mensuram partem mediam
melliB accipiet, coquetur ut ecligmatium, et operabitur
similiter. aliud. murla viridis iu vino coquitur ut tertia
8 tostis rbGel.: tosteis V, totius .
rVGel. (Omiiia acrimonift 6): (totius)
4 parum VBbBel.-. parvo r. 6 et {ante cal.) add. Gel.(non
rVBb). 7(9)maiigranatir6(et infra V): maJo(a7)granatiB,
8 ad rGcl: aut VB {onu 6). (partea) tres {hic) r. 9 de-
coquo r. ut paulatim piiigaae{pingiie BJfiat VB: nsciue
ftd pinguedinem (formula vulgari) rbGel. 10 coclife B Gel.)-
are VB, codeare r. eligmatio ( — thico V) rVBGel.
18 o(li)olera VBb- onmia: sie rVBbGel. 13 mirta rBb,
mjrta r, deinceps iw 6 seguuntur additamenta plurima per tier-
SM 47 (ad cardaacos etiatn etc). 14 Si tantum sola efiusione
etc. b. mala (F, — li rb, — lo B) granata. IB coqnantur
b (sol.). 18 matureBcant. quao r Gel.: maturuB. Canc quftc 7,
maturuB, Cumqi B (maturascant colas et ad menBoram parte
dimidia mellis accipiat. et recoquea et ut elegmatium potui
dato. mjre operabitur 6). cf. mpra 3, 31- 17 qui remanHerit
tB Get: qnae remanaermt V. 18 accipiet rGel.: ftcci(e £)-
perit VB. (et add.) coquetur GeHb)-. -itur rVB. elig-
matium (— thiom V) rVBGel. 19 murta V: mirta Bb.
tertia(M. par»): ttcrVB Gel. (cocta ad teroias V).
192 THEODORI PRI8CIAKI
remaneat. cui partem mellis similiter miscemus, et con-
ficimuS; et utiraur.
)2 quibus vero flegraate superaatante frequeoter acescunt
cibi; his bubulam dari suadeo et cetera agrestia camosa
5 similiter. post quae continuo aceti unum cocleare dari
convenit. omnes amarissiraae ex absinthio expediunt po-
tioneS; ut est haec. piperis et aneti semuncias singulas,
cymini unc IIII. tunsa et cribellata reponimus^ et ex hoc
pulvere unum cocleare cum aqua calida potui damus. .
10 cum Immanius hi profecerint; dabo picran, exercitiis et
gestAtionibus competentibus imminebO; fricationibus^ dropa-
cibus^ sinapismO; quibus stomachus siccatus a flegmate
liberari possit.
)3 quibus calore nimio inquietatur, ut haec eadem in-
x5 flammatio stomachi etiam et superficiem faciat plus calere,
ut etiam choleram frequenter eraittant; his hoc remedio
succurrendum est mastices unc II ^ rutae siccae unc I.
teres. pulveri ut trocisci iiant arnoglossi sucum admisceo
et eos in singulis drachmis paro^ .ut ex his unum cum
so aqua calida accipiant.
1 miscemus: mittimns rVB Gel. 8 flegmata (fremata V) .
supematant ( — natante r) rVB: flegma supematat et b (phleg-
mate supematante Gel.). acescimt rVBb: inacescont Gel.
4 post cibi seq. aliena in b (per verstM 6). et ceteras cames
agrestes 6. 6 cocleare: sic rVB Gel. 6 tunc (post omnes)
(M. Gel. omnia amarissima r. 7 uterest haec F, Itemm
haec B (r ?) (aic pp :- I. aneti S . . . b), nam et piperis . . . Gel.),
8 -r- 111. r. tunsa et cribellata: sic rVBGel. {om. b).
9 coclearium rV Gel, cocleare B. 10 hi (in V) FJ?, hinc r,
hec (h) 6. picran Geh: pichram F, pigram rBb. 12 ex
quibus b. siccatus b Gel., siccatus est r: om. VB. 14 in-
quietabitur r. 15 stomachum etiam et superficiem VB,
stomachum etiam in superficie r, stomachi etiam superficiem
Gel. (stomachi infl. superficiem f. pl. c. b). 16 cholera rVB
(colera b). 17 masticis rVB ( — tic b). 18 teres. pulveri
(cf. 2, 108): erupulauest F, eurapulau --.- 1. B (eorum pulveri
Gel.). 18 — 20 teris cum suco amoglose (ameglosse r) et
facies (— cis r) trociscos (an -:- 11. r) et dabis cum aqua calida
sic rb {contra VBGel.), amoglosi F(— ssi Gel.): — glossae
B (6r).
193
1^^% niDiius (inlor ruuiit, qiiciD caiisou appcllamus, sub
qQo ang;ustiis intcrveulenliljus et {'cbrium augmenta flunt,
Jiis aquam frigidam per intervalla dari couvenit et similea
cihos Mgidos. artinulos eorum manihus caleracio. decoc-
tiones dabo cydoniorum mcspiloi'um sorborum mali granaU
mentae viridis vel oenanthes. si etiam sitire vehementius
cocperint, hoc remedio compescuutur. «eminis cucumeris
dulcis unc D, tragacanthi I. in ovi albo liijuorc infimditur
et cum se rcsolverit, tunc seminis supra dicti pulvis ad-
iniscetur el collyriis ex eo factis, unum sub lingua dalup
habendum, cuius paulatim umor vel sucus litjuefarlus
perveniens ad stomachum sitim compescere valeat. aliud
quod et viribua expediat quae forte aquae possunt inopia
laborare, quod sine cuiusque vexatione etiam febricitan-
tibus frequenter ingessi. suci glycyrizae unciis llll uuam
semiiiis supra dicti pulveris misceo, et ovo similiter
1 nimius r (JTeM.); minua VBh (minor Gel.), 2 febrium
rVB: febribua h. 3 dari VBGeL: (Jare r. et Bimilea
ciboB irigidoa VBGcl.: et eimileH ciboB et frigidos b, et ei-
milea cibus eque Irigidffi (I) r. 6 mali granati rT, malo-
granati B, mala granata b. 6 oteaanteB V, enantea t%
yuautia B, icmtia b. 7 hoc ■Kataaitiov habet Pg. Gal. XIY,
371. Escol. f. 33 a (= GaT. 2, 40) ex Atchp. Oal. XIII, 145.
imoyltoitiSas taics aimit see. Galen. XIII, 31 sqq. aeminis 6 :
fiemen rVB Gel. S tragacanti. I. V: draganti. I. (S 1 r) rB,
dragsnti (simji^) b. albo liquore rVBGet ^ albore b.
infunditur sc. tragaeanthum (^cf. Diosc. p. 363). hrevius haec
innvxt h, vhi et catapucias faeito et aub lingua teneto. 9 aa-
minis supradicti rGel.: aemiitibuB BUpradictia VB. haben~
dum VBGel.: tenendum r{b). 11 perveniena rGel.: pro-
TBniena VB. 12 aliud et (aliud est quod B, aliud quod et r)
auribus (viribus rGet.) eipediat quid (quod rB, si Gel.) forte
ea quid (forte et aliqui B, forte ea quae r, forte aquae Gel.) poB-
Bunt inopia laborarer VBGel.{om. b). l'i viribua rGel.: auribuB
VB (ardoribus Nev.). aquae &d. : ea qoid V, et aliqui B,
ea quae r. 14 cuiuaq. r, cuiusqi Gel., cuinsquae V ( — quam B).
16 Buci Gel (buco r, buc'' 6}: Bub VB. glycjridie V (liqui-
riciae rB), gliquiriei^ 6, unoiis Gel.: m unciiB VB, J-r.
Beminie: somis VBGcl. (supra dictarum specierum I. -^ b, Cu-
comeriB pulvere. ^i I. 9 r), 16 supra dictiB (T, — ti B) pul-
Teri( F, — risB); supra scnpti pulveria Gel. misceo: «c rVB Gel.
194 THEODOHI PBISCIANI
temperabo et similiter adhibebo. nam etiam sola ova cum
yino data par beneficimn praestant.
94 quibus autem flegmatis infestatione stomachus in-
frixerit; calefactionibuS; unguentis calidis curandus est^ et
5 potione iuvandus superiore^ ex mastice menta et amoglosso^
cui piperis et castorei singulae unciae admiscendae erunt.
nam et cortex raclicis feniculorum in aceti unciis decem
et octo coquitur ut illic omnem sucum demittat, et post-
quam corticem proieceris, huic aceto partem mellis mis-
10 cebis et coques et uteris^ ut electario. similiter iuyabunt
et oxyporia confecta consuete^ hoc est ameos caru ligustici
apii semen in unciis singulis cribellantur^ his miscentur
piperis unciae duae^ et mellis despumati quod suflficiat ut
pinguescat. oxyporium temperetur. ex hoc et ieiuno et
15 post cibos unum cocleare cotidie ministretur.
95 sane singultus frigido flegmate stomacho permanente
si obvenerit, confecti pulveris ex piperis unciis tribus et
1 temperabo . . . adbibebo rV Gel.i tempero . . . adhibeo h
(temperabo . . . adhibeo B), (post ova) incocta recentia ctdd,
rb {om. VBGel). 2 post prestant add. h similiter et apii rad*.
in aqua decocta*^ ad tercias bibat sitim compescit deinde Si
autem de fervore etc. (==* 95, med. om.). 4 calefa(i r)ctionibuB :
sic rVB Gel. curandus est rV Gel.: curandi sunt B (sed
iuvandus rVB Gel.). 6 superiore B{ — ^ri Gel.): superioris r, est
superiori V. amoglossa VB ( — so V^ Gel., — se r). 6 sin-
gulae — (7)aceti om. r {ubi castorei ana S XVIII. coquitur ad
medietatem ut iUic etc). 7 X. et octo V, decem et octo B
(Xyill. r Gel). 8 demittat V, dimittat rB Gel. 9 mis-
cebis Gel.: misces VB, ammisces r. 10 coques (quoques V)
VGel.: coquisr^. ut electuario 5, ut electarium F(— iniarium
Gel.): in modum electuariir. 11 ameos careu(m5)hu(bJ5)i8ti-
cum (ligusticum Gel) ap(p F)ii semen VB. castoreum {pro
careum) r. 12 ana % I. r. miscuntur r. pro 14—15
quod sufficit. et ieiuno et post cibos dabis {sic) r {rel. om.).
et (oxyp.) add. B. temperetur VB: temperatum Gel. {om. n
cf. ad V. 14). 16 frigidus flegmate VB Gel., ex frigido fleg-
mate r. cf. Cass. p. 103, 11 sqq, in (stomacho) add. B {om,
rVGel.). 17 confectus pulvis VBGel. (dabo potionem con-
fecti pulveris r). unc I. F, uncia una B Gel., «» I. r.
castorei uncia una simul commixlis uoiim cocleare in aqua
calida danduDi eiit.
si de fervore autem, ul tempore digestionis, odor
fumDsus quidam, qiiem aliqui carbunciiluQi appellant, do-
lorosos singullus procuraverit, continiio aquam egelidam
bibentes Tomaut, et stcrDutameuta provoeenlur. el aectum
si sorbeanl, continuo sedantur. etiam piperis radix mas-
sata frequenler singultus compcscuit. eidem stomacho
vaporis illius causa folia Titium trila impono.
cum vero nigra cLolcra slomachum «tlemptaverit, ut9
ex inllatione molesta cum ahquibus melancliolteorum acci-
dentlbus publicetur, continuo inter initia spongiam cum
aceto viscido infusam eidem stomacho convenit adhiberi
el hederae foliis in vino coclis et tritis catapiasmari. cibis
nutriautur competentihus , ovis ahca iuscellis pingiiium u
gallinarum vel ungulai^mn porconim. fasianorum vel per-
dicum carnes accipiant.
1 CDmmixtis tmutn Gel, (commizti nnum r); conmuzti ninnm.
F, cnmmiita ad nmim B. a dandnm est r {ef. ad p. 194, 17).
3 ut rVb &el.: et (&}£. i et dolor hoE gingultnB VB Gtl, et
dolor hi* singnltufl r, et doIopacsB (fiic) eimnl instom (= iato-
machi) b (cf. Casa. p. 103, 15).- 6 egel)" "
6 Tomant Tb{Oel.): vomaH V, TOmitue .
maciii) b (cf. Cass. p. 103, 15).- 5 egelidam V: gelidam rBb.
~ ' ■ "■ " i F. "■ " ■ ""
7pi-
pena ego: paperi (ips. corr.) V, papiri r, papjri B{Neu., pa-
paTeriaGd.). haec om.h. cf. Dmc.S,lfiH ii tov nmeeeios 4^a..,
ixotpXtyiiatiSfi, . . . tuteaTi^tiaa. masiata Gel.: mtucata F,
inasata r, masticata B. H compescuit rGel. et (compeecoit
sic) V: — cit B. eidem(eodem V, et eodem r) — impono rVOel.:
Itran ad etomachi vaporem in puica sex folia vitium trita im-
pono B (Si proTOcetur ei eodem carbimculo Btomachi vaporiB
tlliae causa folia vicimu trita inpota [^ inpaeital b). 10 at-
temptaverit F CeZ. (teptaverit h): attemptarint rB. 11 ex
inflatioiiB rB Gel., eiflationem F: iuflammacioBe b (item infra).
11 accidentibuB rVB Gel.: Bignia b. 12 pubhcetur bGd.t
— ceatur rFB. cum rVBGel.: om. h. 15 OTJs alica iue-
cellia V: ova ahca iusBella 6: alioa iuaelliB r (om. ovis, item)
cliqua iuaeella Gcl. 16 Tel uijgalaB r.
196 THEODORI PEISCXiNI
si illa vero inflatione necdum digesta stomachi adhuc
perseveraverit tensio^ polii herbae decoctionem conveniet
accipere aut calaminthae mixto melle despumato.
XXX. De lumbricis.
97 Cum vero corruptis stomachi umoribus^ incompe-
6 tentibus saepe quoque cibis praesumptis^ seu per aegri-
tudinem seu certe sine febribus lumbrici innati iuerint;
qui aliquando eundem stomachum aliquotiens inferiora
possideant; hos sic excludendos esse suadeo.
10 primo advertendum est tres esse differentias lumbri-
corum. sunt rotundi et rubri^ sed minus noxii. sunt
latiores et albidioreS; sed molesti. sunt minuti et tenues^
ut vermiculi, sed sollicitiores.
hi licet omnibus aetatibus semper nasci possint^ at-
15 tamen frequenter infantibus familiares sunt. quibus dare
convenit centauriae decoctionem vel abrotoni vel santonici^
et epomfalium ex lupinorum farina aut absinthii pontici
aut melanthii aut abrotoni in melicrato temperatum im-
poni, cui decoctio ficorum admiscenda erit. dabo myxarum
1 inflatione rV Gel.i inflatio B. 2 tensio rVQel.: den-
sior B. polii: sic VB Gel. {om. h). cf. Cass. p. 104, 4. 8 cala-
mintae Gel.i calamentis r, calq^ttis F, — mitis B (diacala-
miten antidotu h). 4 tit. De lumbricis theodori prisciani.
XVn. r (De lumbricis. XXX. VB). 7 certe (-sb F) sine
rVB Gel.i in h. 9 suadeo rVB Gel.: doceo h. 12 latiores
et longiores et alb. Gar. sed {ante molesti) h: om. rVB Gel.
(sed molesti om. g). 14 possint ^6: possunt rVGel. 16 dare
(. . . mox imponi) codd. 16 decoctionem Gel., — nes r {et infra h):
om. VBg. centauriae V Gel., — reae r: — riam Bg. vel apro-
tani r{Gel.), vel abrotanu^(6): vel abrosiaF, vel labruscum B.
sandonici F Gel. (6), — cum B, santonice r. 16—17 haec sic hahet
&: q. d. c. centauream. vel abrotanum. vel sandoni. velputafolii
decoctione. et 1. farinam etc. {sim. Gar.3,23). 17 et epanfoliu r,
& ponfaliu F, & eponfalium (— lion g)Bg (enponfolion Gar, Ber.)
i. e. v.axci rov dfitpaXov imzsd^ii^ra, ut ait Gal. XJI, 76 {cf. epi-
thema Gass. p. 174, 3), 18 melancii) pulverem add. h = tnta
Gar., qui cum g om» aut abrotani. temperato rV, — ta B
( — tum hGeh). 19 ficorum rVgGel.: ficuum B Gar., ficidis h.
mizarum F: mixtarum B, micarum h (nixarum rg, nuxarum Gar.).
197
1
decocttoaem, et easJem myxas comedenilas permitto. dnbo
gi multi fueriiit Iimibrici etiam per clystercm
curo. 4
iuTenibns vero uasturcium cum melle coclum dabo. 98{
rafanos expedit accipere, et sucum eorum. dabo dia moron
pro ecligmatio. et eadem mora convenient. et sinapi cum
oleo trilum bene datur, et hydrelaeon tepidum ex veteri
oleo temperatum, et sucus ptisanae in quo polypodium
coqui dcbet. et corau cervini combusU pulvis cum melle
'datus continuo lumbricos exclusit. sic mentae viridis de-
coctio, sic erucae, sit caulium, sic rus syriaci et malorum
granatorum inmaturorum. catuplasmata aulem adhibeo ex
pulveribua sicut aupra lupinorum absinthii pinnarum com-
bustarum abrotoni et melanlhii. nam el pulvis eanun
pinnarum cum aqua calida datus satis iuvaL cpomfalium i)
vero Iiis ex subiectia adhibeo. fel taurinum cum melan-
thio, abrotonura Iritum cum lacte muliebri, flcos pingues
aut dactylos tritos cum melle despuraato coramixtus. et
cerotarium in quo cymiui pulvis vel absiuthii commiscendus
erit. exercitia pro modo virium adbibita proderunt. cibi i|
1 et ea,dem sedem mbtaa V, et easdem miitaa B, et eaa-
dem nixaa r, et easdem micas ii, ei eandem enixas g. dabo
paBanm , . , curo (sic Vindob., curabiB Vitidocin.) add. gGar.
icum h, gui sic habet . . . comedendaB. Et si malti fueriut etiaju
per cliaterem cuio {cf. Cass. «. 173, Sl). G mora TGel.iom. b,
eedem more Gar. ma. Ber.)-. hora VBg. convenient g-. — imt
rVB (se. comeata). 7 idreleon V, idroleon B, idrolenm r-
8 polidinm VB (i,o\ipodiaia rgGar.bGel). lOexcluBit VGtl:
— dit rBbg Gar, poet [mente) TiridiB decoctionem aliena ad-
dvmtw (per a versue) in b, ea autem guae hic segimntwr abi-
ciutaur (usque ad V. 30). 11 erucae rVBg(Gar.): rutae Gel.
, TOBiB V, roria V" B Qel. (tob sjriacum y, roBBiriaci r). IB sicat
L lapra rVBg-. om. Otl. lupinorum farina abaenti elc. T(ef.97).
I pinaram V, pennarum rBg [cf. Meil. Flin. f. ^i^Bag., Cael.
I cAr. 4, 126. 12!)). 13 earum pinnarum g Ge!., earum pen-
I nanmi r-. earum V, eomm B (Inpinorum Gar.). 16 &pon-
filinm V, Et ponfalium B, eponfalion g: et epomfalium r (ot
ompbalium Gtl.) lU hia ex rVBGel.: bgc ^. 17 ficos V,
— cus rBg Gel. (u6i pinguia r). 19 qnimini I', cumiui r.
W fteqnenter (pogi virinm) add. Gtl vero (poet eibi) a4d. OeJ.
198 THEODOBI PBISCIAKI
dandi sunt digestibiles. et per inteiralh clysteres acer-
biores adhibiti satis iuyayenmt
>9 si ilH latiores infestaverint^ hos murra pinguis accepta
continuo excludit^ et alium frequentius si comedator. sic
6 his etiam omnia acrimonia profuerunt nam et yomere
cogendi sunt^ et continuo scamoniae purgandi cathartico,
ubi lathyrides euforbium piper nitrum coccum gnidinm
admiscebis. ego vero et magistrorum experimento et nostro
longo probato iam tempore hoc cathartico his semper utor.
10 scamoniae unc III; combustarum pinnarum pulyeris unc I,
euforbii unc m, nitri partem semunciae unius. ex om-
nibus tunsis et cribellatis cum melicrato aut yino dulci
unum cocleare semper dedi. salubrius autem continget^
si ante diem alium vel cetera acrimonia edant^ alinm
2 iuvant Gel.. 3 Si illi rVB: Si enim illi g^ Si vero
(lat.) Gar. (latiores) qui molestiores sunt add. Gel. soJus.
murra r, mora Vg {cf. 64), myrra B (mirra Gar.). 6 sam-
monia F, scamoneae Gel., scamoniae r. scammoniae B^ esca
admove g Gar. (scil. purganda g, ad pilrgandu Gar., sed ibi
Vindoh. scammoniam admove(nt?) purgandu catarticn). 7 la-
tirides V (^lactides &), lacterida B, lateridas r (tyriaca addis g
cf. Gar.): elaterium Gel. nitrium V (nit b), nitrum rB(G-ar.):
niffrum Gel. coccum cnidium F, cocognidium rBb. aa-
miscebis: ammiscens V (admisces Bg), admiscens r (admisce
Gel, amisceo b). 9 probato r Gel. {b Gar.): prolato VBg.
his V (catirticum his): in his rg Gel., cum his B. 10 esca-
moniae V. unc. m. F, -r-. III. B : IIII -^b (drach. 4 Gar.).
combustarum pinnarum pulvere ( — re B) unc I. VB(jg)^ comb.
penn. {om. p.)SlI. r, p. c. unc.I Gel. : coloquint. I. -^ 6 (colocinthi-
darum pulveris -^ I. Gar.). 11 euforb. 11. -f-nitri IIII. -^6 (III. mi.
Gar.), euforbiu S 11. nitri S r. nitri partem simuntiae (se-
munciae B) unius (semuncia. I. Gel.) VB Gel. : Nitru 5 ^, nitri S
{item sine num. r). ex V Gel.: et J?, om. r. 12 eirbGel.:
om. VB. 13 post dedi add. b: Pennarum combustarum pul-
yerem subtilissimum facio et cum mellicrato. aut in vino dulci
semper utilius utor (rel. om. usque ad p. 192, 2). 14 luiec aic habet
r: si ante diem alium {sic) vel cetera acrimonia olium {aic)
maxime comederint. His et oleum etc. purgationis {post
diem) add. Gel. edunt VB (edant Gar., comedat g): in
coena, accipiant Gel,
LOQICUS. 1
quam maxime. Lis et oleum bibere convenit calidunij f
vetustum ut superius signiRcavi.
minutos vero et tenues ut vermiculos, etiam hos 10
mmra pinguis semper accepta eiclusit. his etiam per
clysterem hoc expediet adhiberi. et omncs decoctiones i
superiores calidae, et oleum calidum acceptum, et rus
Isyriaci sucus cum aqua calida, et seseli cum meile. his
anus felte taurino vel cedria perunguendus erit. si sto-
machum vero diutius attemptaverinl et ibidem frequenler
inquietudinem fecerint, semper sales in ore ferre con-
venit, ex quil)us umor liquefactus descendens et stomachum
et omnia intestina a lumbricorum molesUa liberare possit.
omnia itaque stomacho supra dicta aucidentia, quae
cum suis propriis rcmediis exposui, aut indiguante sto-
' macho obveniuot aul quieto sedantur. 1
1 1 quam maiime Gd. (g) ; qnod(q(t S) inaiime VB, ubi come-
dere conTenit add. YB (mandncare convenit j), quae (m. (fjGtl.
Ub namque et Gel. et oleum bibere calidum {— caiidum
V. 6 om.) acceptum rOHayriaci bucub . . . g'(_Gar,}. 2 signi-
fica,TimnE Gel. 3 ut VBGel.-. om. r(6). etiam (et adii. r)
hoB rVB: etiam Gel. i murca hic V («t r, miiTa JBj. cf.
supra p. 198, 3. m. p. a. a. 7B: a. m. p. b. ffd., p. m. a.
H. r. 5 hoc rV(b): om. B. 6 cahde rV: — daa B (kaec
<m. b Viigve ad v. 10). aoceptumt acceptum profuit Gel.
et , . . sucnB Gel, et . . . buoob r : cum . . . bucub V, cum . . . buco B.
tOfl rg: roria VBGd. 7 aiaEl V(Gel) seael B (BiaeleoB
gGar.), sisell r. iiis ann» r (liec anua g, et anuB Qar.): in-
aaunB VB (inBano Gel). 8 cedria Gd. (GW.. cydria g, ef.
CasB. p. lOS, 5); cedrino V, cethrino B. JO aalea: grani sahs r,
saliB gronum b (rnide mox ex quo rb). fem id eat tenere c.
(stc) g. 11 deacendena (et add. r) stomachum r Gd.: descfc !
£1 fMe ver»M) stomachCi K, deserat atomachum B , deacendeoB
stomacbo wl — chfi (omnia...) bg. 13 et VBg: em. b.
Uberare rKBCef.: —ngb. posBit jfK Gei.: — sintfi, — sent V.
18 Btomacho (sic) VBh: — chi rGel. supra t. e. c. 29—30
gMoe /ociuMt wnum eapUulwm. 14 indignanti B (— te rVg,
*9 6). 16 adveniunt rg.
200 THEODORI PEI8CIANI
XXXI. De dysentericis vel lientericis.
LOl Dysentericorum Ot causa molestior temporis prolixi-
tate. freqnenter enim ventris efifusio corpora assidua
vexatione debilitat. est namque dysenteria intestinorum vul-
5 neratio cnm reumatismo^ quae conationibus et veluti desi-
derio egestionum suavium debilitata membra consumat
dysentericorum ergo adiutoria ex subiectis compendiose
percurram. est cibus, est potus, sunt potiones vel anti-
dota et cetera quae nunc nobis ordinanda erunt.
10 cibus inquam convenit panis mundus siccus aut cy-
prius aut alexandrinus vel potius africanus, sucus ex
alica milio oryza^ quibus concoqui debet aut caprarum
adeps aut* cummi aut symfytum aut rus syriacus aut certe
ichthyocoUa. sic etiam lac bubulum convenit. oleum vi-
1 lientericis rh: mentericis F, neutericis B. fit causa
molestior rVB: causa molestior est h Gel. 4 vulneratio
rVBh: ulceratio {ut solet, corr.) Gel. 6 conationibus rh (cf.
104): conatibus VBGel. 6 egestionum V, &gestionum JS
(diggestionum h). cf. Cael. chr. 4, 85. 87. suavium rVBhi
suavium assidue cogentium add. Gel. debilitata r Gel, : de-
bilitate ( — tem V) VBh. 7 compendio semp curae (.e. corr.),
cxuP est potus. sunt p. etc. r, itaque est ciuus est potus r,
Est cibus et potus h: & cybos est potus F, et cibos et potus B
(e quibus est cibus consuetus et potus Gel.). 9 nunc nobis
Gel.: nunc a nobis r, nonnullis VB (om. h). 10 Cibua (Cy-
bus V) inquam c. VBGel., Cibus inquit c. h: quibus inchoam
(Panis m. etc.) r. aut (cyprius) rVh Gel. : ut B. 11 afri-
canus rVB Gel.: afrus h. suci alicae milio oriza (a quibus) V,
suci alicae milium oriza (quibus) B^ sucus alicae milio oriza
(quibus) r, sucus ex alica. milio. origa (quibus) &, suci ex alica
etc. Gel. 12 debeant r, debent h. 13 adipes rh. aut
(ante cimmii) om. VB. gummi (gummin V) VB Gel., gumen &,
gum (gummen) r. sinfit(h F)on VB, sTphitfi rh (symphyton
Gel.). ros Ryriacus Gel.B (roxiria sic V): ros siriacum rh.
14 ictyocolla VB, ictiocolla r {om. h). bubulum: in quo la-
pides de fluvio igniti extingimtur potui dari addit solu^ h, ex
infra scriptis quae omittit praesumtum (p. 201, 9). convenit
VB : convenit accipere Gel. , convenit aut certe (o. v.) r (potui
dari coDvenit h).
LOGICUS. 201
requeDtius misceo, espediunt caulea dccorti
plautago portutiica polygonum symfylum, horum amniuiD
quam maxime folia vel molles cymac oleo et aceto con-
ilitae. Dva iu aceto cocla sorbiJia conveniuot, et ex vi-
tellis eoium patellae perfusae cerebellorum pulvere aub'
gallaruDi aut nis syriaci. pisces aut capitones aut leporeB.j
aut mugiles et ceteri siccioreB. caseus vetustus proderit^
sive recens libiierit. lac asinae in diploangio coctum fa-
cit, et bubulum sclilston confectioue iuvat ex lapidibus flu- ]
minalibus. sic etiam caprimim silvestre facit, sic cames la
dandae sunt agrestea et sicciores, iuvat faaianus in puaca.r^
decoctus, palumbus matri subductus, turlur et lepus et
cetera ailvestria sicciora quam maxime volatilia. quae
enim neque salivarnm neque urinaruni usum babent, na-
1 miBceo rVB: mimstranduin eat Ge!. (oiit. i). intereo.
(post exp.) add. Gel. 2 plaiitaeo rVBGcl.: arno^loHaum 6.
poligODUS einfitus B, poljgoauBinficaB V, poIigonOB aimphitus r.
3 molIeH Gjmae Od.: moUea quae V, moUee citui B, moHeH
cura r {om. V). oleo. es. = supra seripto aid. h. 3 coa-
AiiiB. 6 proftuae VB^ pfuag rb: om. Gel. 6 mniVBGelj
roa r, ant rVB: dandi aunt Gel. capitoneB: sic rVBbGel.
leprea (s»c) V, leporeH B Gel.: om, rb {sed itt r mox Leporina
poH sicciorea), 7 mngiloa (— lem V) VBb: muli i', muUi
Gd. caBeuB ele, om. b (usgue ad v. 11). 8 sin veterB re-
cens 7, aive te recens B (ain vero x. r Gel). in diplo ajigio
{sie) VBGel.: om. r. ef. J, 37. coctua facit rV, cootum,
proficit B (lacte . . , cocto facito Gel). 9 anfe sciaton (VB)
add. Gel. misce, confectione VBGel.: confectum r, lap.
flnvialibuB (GeZ.) se. ignitig. cf, Cass, p, 123.18. 10aic{etiam
add. rGel.) caprinum ailveBtrfte (~tre B Get.) facit. sic {Gel.,
91 rB) carnen d. b. rVB{l'ort. aie capcae silveatria). 11 dan-
dae Bunt(Iuvat etc.) VB: magia agreateB et aicciorea expediunt
Gel., d. B, Bgrestes et aicciorea [iuvant. Fae. elc. r. 13 pa-
lumbus m. s. VB: columboa m. s, r, columbi minoreB Ii (pa-
inmbns similiter columbuH Gcl.). tartur et lepaa^ — oa B)VBi
turtures lepores Gel., turtures lepua r, thurturea {sol.) h.
13 qnam rbGel: om. VB. 14 salivarum Gel. eum »■= (vil-
laram Ifeu.): Bilvarmn FB et atite corr, r. urinarum r Gel.t
ncbia | amm V, uibanaram B{ — nomm JVeu.), cf. Hippacr. fieri'
diele» 1. 11. (J, 680 Lips.) aitSiv ti jrdvta riJr 6evi»ia ^TiQ6reQa.
Aitdaa yaf xtiariv o£x Ijfi oiicE oighi o^-cs aialoio^Fi xiivxattfi
202 THEODORI PRI8CIANI
tura profecto sicciora consistunt mala cydonia conveniiint
in vino cocta^ mespila^ mala granata paulo inmatnra^ aunyg-
dala amara^ thebaici et his similia.
potus vero licet primis diebus aqua bibenda sit par-
b ciuS; attamen cum vinum dandum fuerit^ tiburtinum sur-
ventinum marsicum siculum^ quibus primo ferrum igneum
infundendum est. sin vero confici vina placueiit^ fit myr-
tites^ fit oenanthinum^ fit cum mespilis^ fit cum sorbis^ fit
foenicium. quae tamen omnia in vasis picatis reponenda
10 erunt.
102 omnia quidem de cibis dispositis percucurri^ sed
utilius si unius speciei subministretur^ ut Hippocrates
ait ^^mixti cibi insimiles veluti reponentes in stomacho
digestiones impediunt."
15 potiones vero vel antidota haec. cornu cervini com-
^ 2 (mespila) sorba add. soliis h. paulo (pralo V) r VB Gel. :
m (maxime) 6. amigdala salsicia thebaici ( — ca B) VB^
amigdala amara thebaici dactili r (amigdala salsa, thebaici
dactyli Gel.y (dabo) amigdalas dactilos thebaicos h. 4 potus
VB et (qui add. vero) Gel. (post vero h). sit parcius Bh Gel.
(sit paratius V): sed parcius r. 6 vinum rhGel.: unc (sic)
VB. 6 quibus: in quibus rVBh Gel. igneum rVGel.:
ignitum Bh. 7 infundendum est rVB (erit Gel.): extin-
gendum erit h. cf. 2, 80. sin rVB: si hGel. myrtite F,
myrte r, mirtinen h, myrtatum B. 8 oenanthium F, y(ir6)-
nantinum rBh. 9 foenicum VB^ fenicenur = de dactilis h
(phoenicium Gel.). picatis {rB Gel. , pictis V) : fictilibus h.
10 erunt VB Gel.: sunt rh. post reponenda sunt add. h (p. 123^
2): Qui ita conficiuntur. De dactilis. vel sorbis . . . (v. 3),
11 dispositis rh: repositis VB. percucurri V: percurri rBh.
12 utiuus h: utilis r, ueiUius {sic) F, melius B. spetei F,
speciei B Gel. : species (fpes) 6, speciem r. subministretur
VhGel.: — trentur rB. ypocras 6, ypps r: eppocastes F,
ypocasten B (Hipp. uhi?). 13 ait rhGel.: aut VB, mixti
cibi insimiles vel ita reponentes (rep. inter lin. corr.) F, mixti
insimul veluti reponentes B (mixti insimiles veluti stom. re-
ponentes h): mixtis insimiles veluti sibi repugnantes r (m. c.
et similes veluti sibi repugnantes Gel.). 15 haec. comu c. c:
ex cori cervini cembusti F, comu cervini combusti B^ ex comu
cervino combusto r (h§c sunt qu§ dissintericis. celiacis et lien-
tericis novimus subvenire. comu cervini c. cinis ...&).
LOOICUS. 203
busti pulvis in aqua aul in vino styptico datiis iuvat. sic
coagulum leporis in vino similiter. sic ventrium caponum
vel ariserum vel ceterarum agrestium membranae com-
bustae interioribus couveniunt. et rus syriacus tunsus, et
rosanun flores et mali granati. et suci berbae polygoni
et arnoglossi acaciae hypocistidis, ut tibi visum fuerit^
ministrandi sunt, trocbisci vero aut melas aut andronius
aut dia spermaton et ceteri de experimentis. et si pu-^
tredo vulnus atlemptaverit, iniciendns est Athenaei velutl
causticus ex auripigmento calce viva ssndaraca charla com-
busta confeclus cum vino styptico vel sucis herbarum si->.
militer coustringentium. adiungitur frequeuter etiam lao
in quo lycium indicum solvitur, et vinum in quo canta-
brum coquendum est, aut rus syriacus aut cetera BimlUft
supra (licta. potionibus vero supra scriptis convenit aro-'
1 in exaquB. Y (ia aqua rBb). 2 ventrlum hOel., ven-
tre r: veneriuni VBJcf. Antid. Btux. 5u. U3). 8 an-
aeris (sic) rVB (anaer b = — nimt. ceteramm rVb et (gi«
addit TOlatilinm] Gel.: — romm S. i roBsjria, { cum tun-
Boam F, ros ajriacQB tuneas B, roeBiriacu CDntuBu r (roris si-
riaoi pulvia h). 6 rosarum rb Gel. {cf. GaUn. XIII, M8)s
roBiriarium V, roria Bjriaci S. florea (frorea V) VSGet.i
flos rb. Buci B: bticub rVb. poly(i £)gonifte (— nii Bb,
— m r) et amogloflsia (— asae B, —ei r) V. 8 ypoduati-
diae V, jpoquistidae B, — da r (ipoqniatide 6). ot fuerii
F5 (vel uti viBum fnerit 6, vel nt tibi v. f. r); nti convenii
Gel. hic potionis formula inserifwr in 6. 7 But (antem) |
elasat anth-roniua F, aat emplaBtia andronius fi, aut mala*
aut andronius r, aut melaa. ft andronifi 6 (aut Andronins simph
Gel.). 8 et oeteri ( — ra S, — ris r) de esperimeatiB rvS-
(interim de expertia Gel.): vel diaeteroa (diaatoB) h. etrVBbt
om. Gel. 9 nulnua (sm;) VBb: vnlnera r (ulcera Gel.).
Atlieiiai (6a^, XIII, 396): attheneus 6, athineaB r, athenna ^
athereufl B (ef. Faustiniamis Caesii p. 126, 10 = i6. Gal., Eseat
p. 49^). 14 rOB By(i r}r(c F)iacum rFi (— cug B). oeterii V.
16 Bupradictia B. ubi c. anpradicta (ff. b) aimilia rb Gel. iaia s&^
qutmiur aliena m b : huiufl vero trocisci nomen diacartu to--
cator. Et oinua grecMm .. .(per v. 45 codicis p. l.'3 — 3.i).
snpra Bcriptis rS: — taa F^aupradicta Gel., om. b qui aie pergit
p, S9S, 6 fif c omnia Btomachi Tiies nutriunt . . .).
204 THEODOBI PBISCIANI
matica commiscere quam plm*ima^ quae stomachi vires nu-
triant omnia etenim haec etiam ventris poterunt conti-
nere resolutiones.
103 et diuretica dysentericis opus sunt^ dum per urinae
5 meatus fit illius reumatis derivatio. etiam hypnotica con-
veniunt^ quae somno reparatis viribus corpora demissa con-
stringunt. semper enim inportunae vigUiae corpora reu-
matizantia fatigarunt
si in ano his ustio innata fuerit^ huius remedium in
loeuporiston nostro invenies. nam etiam unguenta dysen-
tericis frequentius profueiimt ex oieo melino nardino
oenanthino. mastice murra oenanthe acacia et cetera si-
miiia commiscenda sunt. cataplasmata ex dactylis cydoniis
et ceteris mixtis stypticis temperata adhibeo^ emplastra
15 vel malagmata^ ut dia iteon aut barbara et cetera xerantica.
haec omnia dysentericorum etiam coeliacis convenire mani-
festum est.
104 si conationes vel pondera perseveraverint quas tenes-
8 resolutiones VB: solutiones r Gel ( — nem b). 4 opus
sunt VB: prosunt rb Gel. dum per(p)urine meatus rbGel.:
dum urinae meatus F, dum proprie meatusJ5. 6 fit VBb:
transfertur Gel., utrumque (transfertur. Fit) habet r duplici ex
duobus codicibu^ lectione. etiam rVBb: namet Gel. ypno-
tica Bj ymnotica r, pronothica b, epnoticam V. conveniunt
r V (sufficienter conveniunt Gel. solus) : convenit {sc. Derivatio I) B.
6 naturali (sonmo) add. r. reparatis rGel.: separatis F,
superatis B (om. b). demissa (sic) VB Gel. (dimissa r).
constringit (cf. v. 6) B. 9 si in ano his ustio (si vero in ano
infimo haec ustio Gel.): sihisimohis ustio F, si in fimo his ustioJB,
si infinito ustio r (om. b). huius r (eius Gel. Neu,): cuius
VB. 10 euporiston: eoproristo F, euporisto rB. cf. supra
lib. I c. 30: nascitur in hoc (ano) saepissime indignatio vel
fervor etc. 11 frequentius rVB (frequenter b): saepius Gel.
12 (similia) supradicta oleo add. r(solus). 13 commiscenda r et
(sunt add.) b: — do FJ5. 14 (adhibeo) et empl.) B. 16 diai-
teon: sic FJ5, diateon 6, diaitheon r (diatheon Gel.^. bar-
bara rbGel.: barba VB. exeranthica FJB, serantica r.
16 coeliatis F(ciliacis B)y quilaicis (sic) r. IS de tenesmo
cf. Escolap. C.30 (Gar. 3,21). vero (ante vel) add. Gel. perseve-
raver F, — verint rBb Gel. quas r Vb Gel. : quae B. tenismodis r,
^eizieiismodia F, tenesmodia B (tenasmodeis Gel.) : thenasmon b.
LOGICITS, 205
modis ap|ie!lanius, quae IrRquenter procurant ventris ex-
pooendi suavitatem, vaporilms imminendum est super quos
sedentium indignatio saepissime mitigata est. qui aut ex
faeni graed decoctiouibus aut althaeae radicibus conflciuntur.
nam et cerotario boc frequenter curati sunt, ex adipibus :
anserinia cera et butyro. et picis brittiae saepe sedenti-
bus post vaporem fiunigia profueruQt. inicieudi sunt ali-
quaudo oleo roseo vel murieo, et iucoulineuti lemuiscus
supponendus est in basilicoa infnsus aut cerotario ex oleo
plumbalo confecto. lana interea sucida superimponcnda, i
quam anadesmus ex more conLinere debcbit iuvabunt
sane etiom saccelli vel cataplasmata sub codem anadesmo
perseveranlia de dactjlis in passo tritis ant hordei poUi-
uibus cum oxymelL lac bubulum potui datiun invat.
1 exponendi: «c rT-B (=- ventriB egerendi deleotationem
Cael. chr. 4, 87), deponendi Gel. (om. 6). 3 vaporibuB— in-
dignatio Gel. et (vbi sic vsporibui inminendom. et super quoB
sedeant. tnnc indignatio) r; nin. VB. haec si hahtt b: ai eo-
nationes. aut poadna. aut dolor peraeversverit quas thenaanioa
appellamuB. vaporibus inminenduni est i, (id eat) in calida
decoqneE). mirUie. ealicis. vel olive folia viridia anper qu^ se-
denteB indignatio illa mitigatur i, fenu grecum. et eniscum.
Nam et in tegulaa cnjidentea. et eaa in scafio ponia. et oan-
tabnim snper aaper^s. et deeiipeF ac^tnm ita ut auper ipaum
halitnm aedeat. qni patitur. Nam et cerotario boo frequenter
curati gnnt... 3 eat, qui rV: aunt. quae-B, 5 hoc rVSb:
om. Gel, 6 brittiae V, briciae r, bricie 6 (pice bricia B),
aaepe sedentibua; ef.b: p. br. fumigia auper cutiamata Buper
eedentibua prof. 8 lemniBcua r Od. (leniacus 6); lominieua V,
luminoHO (aupponendi sunt...!) B. 9 in basilican infuaam
iiie) cerotario ex oleo plumbat^ confecto Gel., in baailicon te-
BOlutna atquB infnauB aut cerotario ex oleo plumbato con-
fectuB r, in basiiicon infiuam (infusi B) cerotario ex oleo
plnmbeo coafecto (— feato V) VB {cf. Escolap. c 30), 10 plum-
bato rGel. (plumbeo VB): cf. Gal. XII, 231. superimpo-
nenda rb Gel.: auproimponendo F, aiiperimp >nendD B [qui corr,
luiam ete.). 11 quam anadiBmua (hic VB) ex m. c. d. VBOel.i
om. r (giti Eimplieifer addit et liganda eat (oni. 6). 12 sub
rOel.: om. VB. anadismo rVB. 14 potui datum linteolo
umbilico impOBitimi ete. VB. lacunam explet ex cod. suo "
r6, m6» flic: olera discocta (de oaulibuB odA. b)
206 THEODORI FBI8CUNI
holera discocta conyeniiint item ostrea in melicrato cocta
prosunt puleium vero tunsum obvolutum in linteolo um-
bilico impositum sine mora medebitur.
L05 lienteria si obvenerit; quae longo tractu efiEusionum
5 veluti quendam limum intestinis obducit transitu reuma-
tismi^ quo ex eo nulla penitus ciborum solemnis valeat
digestio celebrari^ sub alio nobis ordine curanda erit. utor
acerbo clystere ex sucis ptisanae^ ubi aut coiocynthides
aut betarum radices coquendae sunt aut scamonia solvenda.
10 utor his etiam catharticis. dabo cibos acerbos et cetera
quae fuerint acrimonia^ ut alium et rafani et cepae^ ne-
petae^ sinapi^ piper et omnia salsamenta. imminebo in-
terea exercitiis quibus valuerint impono ventri cero-
tarium ex oleo laurino cyprino vel sicyonio habenti rutam
15 viridem cyminum bacas lauri nitrum vel certe castoreum.
impouo polyarchion aut dia spermaton. aquae tunc iam
conveniunt naturales sulphureae vel bitumineae. dropaces
et sinapismus et cetera cyclica adhibenda sunt
veniunt. ostria (— e§ 6) in mel(l 5)icrato cocta (— 1§ 6) prosnnt.
Puleium vero tunsum (viride add. h) obvolutum (in add. r)
linteolo (linteo r). (et add. h) umbilico impoaitum ....
1 in (mel.) rh: cum Gel. 4 Lienteria si VB: Interea
si h (Si lienteria rGeh). quae veluti rVB^ qui veluti6(quae
longo tractu effusionum veluti Gel. soliis). 5 abducit V,
transito^rreumatismi) T, transitu B: transitus rh Gel. 6 quo
exeo rVB (ex quo 6, quod ex eo Gel.). scil quo = ut.
8 c(qu F)oloqui(e F)ntida rVh, — dae B (colocyntida Gel.).
9 radices hGel. : om. rVB(uhi a. betarum c). 10 his etiamF5(6):
etiam his r. cat^h ^^articis Bh, cathartica V, catartico r.
1 1 rafaniea cepe napici smapi V, rafani & c§pe napae synapi B
(Bafanos. cepas. Napos. Salsamenta ... &), rafanos. napitios.
sinape r. 13 valuerint rh: valuerit VGelj voluero B.
cerotarifi h Gel.^ — rii "T, — ria JB, rio r. 14 habenti: sic
rVBhGel. 16 poliarchion VB ( — cion r). diaspermat6na
quae (sic) B. 17 conveniunt rGel.: convenit ut F, convenit
aut B {haec om. h). naturalis sulphore vel bitumineae V.
(aut) naturale sulphur vel bitumen B (naturales sulfureae vel
uitumineae r = Gel.). dropaces— (18)sunt rG^l.VB: om. h,
18 cyclica Gel. (qui ciclo r): scullica F, stiltica B.
ex dysentericis enim lienteriui farti et virium fati-
gatarum intuitu et temporis proliii praeiudicio diflicile
curabuntur. nam es bis bjdropes frequenlius emerserunL
XXXII. De hydropicis.
Hydropiciet cachectici sioilli sub diligentia vigitantur. 10
qui enim prope ex similibus praeacciden^us flunt, aequali
sub indignatione tumescnnt.
bydropum ergo diflicile et periciilosum negotium est,
diflicilius et indigestius uti totis corporihus superreniat.
labore etenim nimio et coutinuis qiiassalionibuB etercitiorum
forsitan curabunlur. hos frequenter febres pertinaces comi-
tantur, quarnm oportuiie temporibus observatis cibos nos
et adiutoria inferre conveniet. febrlbus itaque sub tiac
obscrvatiDnQ desinentibus, iam exercitiis ex parvo cres-
centibus imminendum est, suiiinde fricationihus, solanis IS
quam Diaxime, et ceteris vaporihus sudorem provocantibus.
1 enim: tic rVB Gel. {cf. b: Multi enim es diaBULteriaia
fSiCta (fiic) 1. fatigantur ete.). 3 corabuntitr rTbGel.: Haa&-
bantur B. emerBerunt rGel.(Neu.): emeraerantur F, emer-
Berant B (hydropici simt facti. quibnB iit possumns remedia.
ordinfl.miia {sic) solvs add. h). 4 tit. De ydropiciH tJieodori
priaciani r. 5 Tdropea r. et (Gar.): vel rVBb Gel. (sed
cf. Escolap. p. S7a). catliectici VB, cacectici rh. 6 qui
enim Kc rVB Gel. (Q n. = Quod enim 6}: qui uno vino g, quia
unoGar. prfaccidentibus F(pcedentibuB rg) Oel, accidentibua
Bb, etaequali 6 (Gar.). TtumeacantF. 8 diificilins uti totiH
corporibns r, diffieiliii» indageatiuB utitutis corporibuB V, diffi-
ciliuB indigeHtias ut totie corporibus £, difficiliaH. si indigen'
tine uti. totis corporibuB g (diff. tamen si indulgentinH institutifl
corporibus Gel., diff, si indigestio totia corporibua a, N&u. cf. h
Hydiopum g et picfosri negocia ut toti'' eopib' fup ueniat); om.
Oar. B totiB oorporibus: cf. Cael. chr. :J, 98 et 107. Eeeol.
I p. STo-" 5S*. 10 iabore etenim nimio VB Oel: laborifl ser-
i mone (et cout. cte.) b, labore. Sermone ergo nimio g, Labore
[ sermone etenim nimio r. IS obBerratip VGd. -. observanteH
I rBg{b) et w'>i tempora Gar. 18 conveniet rVBi oonvenit et
'— nit Gel). 16 est VBh: nobis erit Gel. Bolttnin
"BGel. {Caet. chr. 3, lli. cf. 4, 18 etc.): lanis bg{Gar.).
208 THEODOBI PBISCIANI
sub quibus omnibus tumentibus locis nitrum aut sales
tritos aspergo. post exercitium vel labores continuo oiy-
meli dabo aut rafanos ibidem infusos^ quibus acceptis ex
more vomere cogendi sunt. lavacris tunc uti conyeniet,
6 sed marinis^ quibus veluti membra laborantia foveantur.
interea acrimonia omnia et salsos cibos convenit accipere^
caules elixos cum salibus. panis parcitas et potus quam
maxime continentia. sitis etenim his procurata si ani-
mosius sustineatur^ grande remedium est. vinum licet
10 per intervalla^ austerum tamen et diureticum dandum est
107 si vero multus umor ex putrefactis eorum carnibus
adgregatus ventrem satis adimpleverit membris ceteris
minutis^ saccellos ex tostis salibus vel milio similiter sub
umbilico locis admoveo. et harena calida in litore haec
15 loca detegere maximum interdum est beneficium. aliqui
etiam tritico sic tecti iuvati sunt. interea tunc acetum
scilliticum sorbere convenit. nam et catharticum fre-
1 Bale(i F)s tritos VB Gel : gallas tritas bg {Gar.). 2 exer-
citiam V (— tia B), — cium r, — tium h Gel. (Gar.). labores
( — is r) rVBg{Gar.)Gel.: vapores b. 3 rafano idem infusus
T(rafanum eodem infusum B, rafanos ibidem infusos rbg
(Gar.) Gel. ex more r Gel. (Gar. ubi gl. ms. Berol. penna in
ore missa: cf. de radicum vomitu Cael. chr. 4, 118 — 19. 153\
exore g: orn. b^ ex parte VB. 6 convenit: cf. Hipp. ap. Cael.
chr. 5, 139. Escol. p. 58^-. 60^: 7 panis parcitas rVb (Gel.):
parcitas cibi JB, parcius (sic) g (c. salibus parcis Gar.). 8 Sitis
rg {Gar.y Satis b) Gel.: istos F, (cont.) instet ad praeced. spectans
B. fort. sit. Sitis ... 10 austere (sic) VBbg ( — rum Gar. Gel.):
abstinere r. et diureticumrFfe^f Gel.: etquod sit diureticamJ^.
11 multus humor rg (Gar.): multus eorum umor (humor J5) VB.
1 3 minutis Gel. : minuatis r F, minutatis B (om. b). 14 eadiarena F,
Et de arena By Et arena rb: harena (om. et) g (arena Gar.).
in litore (littore r) rVB (Gar.): de littore maris b (cf. Cael.
chr. 3y 112 ex harena litons sole ignita. Escol. p. 59^) arena
calida si obruantur in sole). 15 detegeret F: detergere rB,
deterge g (tegere Gar. ms.). 16 sictecti rF5 (sintetici Gar.j
om. 5), sic cocta g^ siccati Gel.). Tunc interea g (Gar.),
Tunc et b. aceto sciDeticum F, acetum squilliticum rBb^
aceto sublente p. 17 sorbere (— bire g) convenit (— iet rg).
Nam et catarticum gbGel. (uti convenit. Nam et cat. Gar.):
om, rVB.
LOGICUS. 209
quenter dedi^ et siccis fricationibus imminui. imposui
emplastra reyocatoria; amyqtica maxime infantibus compe-
tentia. adhibenda cataplasmata desiccantia ex flore mali
granati et ceteris stypticis^ cum lenticulae pollinibus passo
et aceto temperata. aliqui vero scarifaverunt suras eorum 6
et altiores plagas iixerunt de superioribus umorem deri-
vare cupientes, et sub umbilico paracentesin frequentius
adhibuerunt; per quam conveniet exinanire paulatim et per
intervalla dierum, * ne subitanea effusio secundum Hippo-
craten continuo periculum faciat. lo
sane potiones vel emplastra probata saepissime pro- 108
fuerunt^ e quibus aliqua compendiosius designabo.
emplastriun quod etiam spleniticis saepe profuit^ hoc
est. faeni graeci poUinis unc IIII, hordei unc IIII, ster-
coris columborum unc IIII, resinae frictae libram unam^ i5
cerae unc VIII, aceti quod sufficiat terendo pulveri, qui
postea solutis admiscendus erit.
1 amyntica Gel. 3 adhibenda rVGel. (— da sunt
g Gar.) : — do B. desiccantia Vh Gel. g {Gar.) : defricantia B.
4 passo . . . temperata VBh Gel.: ex passo ... temperatis g{Gar.).
5 scarifaverunt 6 : sacrificaverunt^stc^rF^f, scarificaverunt 5(6^6?.).
suras— fixerunt om. g (crura eorum Gar. qui om. rel.). 6 in-
fixerunt r (sol.), frixerunt B. 7 et sub— (lO)faciat om. h.
pare(aG^eZ.)centesin rGel.: parocentisis F, paracenteses B, — sis a
(om. h). frequenter r Gel. 8 per quam r g Gar, (Gel.) : pro quem V,
per que B. sed {ante paulatim) add. Gel. etrg Gel. : haec VB
(humores Gar.). 9 subita Gel. yppo(ypo — ^)craten VBg
(yppem r). 11 p. vel palestra g{unde Gar.!). posuerunt B.
12 e quibus : quibus r VB {Ga/r.) Gel. aliqua r Vg : aliquod B {Gar.).
13 spleneticis hgGar.: spleniacis rVB (splenaicis ante corr. r)
14 polline r, polline V { — nes hg, — nis B): om. Gel. ordei
farine III. -^- b , hordei pollines -f- IIII. g. stercus r Vg h
(— coris BGel.). 16 columborum rBhGel.: — barum V
(— binu g Gar.). fricte V: frixae B h Gel.,, (resina) frixa r
{om. g). 16 ante acetum q. s. add. g: Aloe ~ VII {item Gar.
qui et sequ>€ns aliud in uniu^ medicaminis confectionem miscet).
terendo pulveri VBGel.: ad terendu pulvere g^ ad terenda
pulvere r { — ra f^), ad terenda pulvere h. qui — admiscendus
B: quod — admiscendum VgGel. et (om. %cA\SL\»\a'^ x.
Tbeodorus Prfscianas, ed. Rose. ^^
210 THEOPOBI PHI8CIANI
aliud. semen myrices et galbanum ex aequo tunsa
miscentur. superadditur quippiam olei, ut emplastri tem-
peries fiat. quod perseverantius adhibendum est
aliud. pilae cupressi in yino coctae et tritae axun-
5 giae veteri colatae ex aequo miscentur^ et imponitur. quod
si permanserit; satis iuvat.
ficus pinguis tunsae libram unam et nitri et ab-
sinthii unc ternas oesypoceroto admiscebis ut emplastrum
temperetur, et uteris.
10 nam et stercoris bubuli pulverem hordei pollinibus
mixtis cum oxymeli coctis cataplasmabis. similiter etiam
de caprarum stercore frequenter adhibui.
et unguenta sunt utilia haec quae tumentibus partibus
sub sole adhibita profuerunt. cimolia in aceto contrita;
15 boum stercora cum nitro et oleo sicyonio, mixto et qui-
piam vini.
nam etiam has potiones accipientes saepe iuvati sunt.
sambuci radicis sucus cum oxymeli datus est et continuo
purgando profuit competenter. et euforbii granum in ovo
»0 datum cum pane corpora hydropicorum aliquotiens simi-
liter depurgavit. aliud maius purgatorium. stercoris colum-
1 myricis V Gel. (miricis rbg): mirice B. ex aequo rVB
= ana 6. 2 miscentur] — (6)miscentur om. r. additnr F:
— to Bbg. quippiam (sic) et V cum Bb. 4 pilae (==ag)ai,Q£a
Diosc. p. 102^ sperulae (Jass. p. 186, 4) VBb — Gabulas (cy-
pressi) g. exungiae VB. 6 post iuvat (reliquis omissis)
sic statim pergit b : Nam et his potionibus sepe iuvati sunt . . .
(= infra v. 17). 7 ficus pinguis tunsae (ficuum pinguium tun-
sarum lib. I Gar.): ficus pingues tusas (tunsas g) libra una
(lib r) VBar. 8 unc m VB (i. e.) temas Gel. (ana S m. r,
nitrii -^ IIL absinthiu -^- m. g). ysopocerotum V, — to g,
ysopi c§roto B, ysopu cerotu r (de oesypoceroto vid. gyn. 25).
admiscebis: — cens r, — ces VBg^ — ce Gel. 11 inixtis Gel.:
mixtis et rFJB, mixta g. 15 bouum V (boum rBg). cf.
Neue /, 287. mixto F(commixto g): mixta rB. quipiam F:
quippiam rBg {cf. copia vini Gar.). 17 accipientes saepe
rF^ (c/*. his potionibus sepeft): accipere satis ^(^ar.). 19 in
ovo: cum ova r. 20 cum pane (con pane V) otn. rb.
hydro(ydro 5)picorum Bb: ydropum rVq{Gel.). 21 stercus
rVBbg Gel. columborum rVBg: — bmu b.
LOGICUB. 211
bomm drachmaiu I, rutae seraiailius drachmas diias. in
oenomeli aimiliter datur.
interea liaec omnia adhiltenda eruiil perseverantibus
exercitiis et laboribus catholice salutem procuxantibus, sub
quorum pei^severantia hydropum poterit ritari periculum. i
XXXni. De renum vitiis vel vesh
HeDibus tongo tempore dolentibus semper vaporis lOJ
fomenta ct cataplasmata paregoricu convenerunt. diuretica '
vero tunc prHetermittenda erunt. iodigDantibus enim et
renmatizantibus renibus potiouum trunsitus adversatur. lOi
declinantibus sane doloribus beneiiciis primo catho-
licis adiuvanili sunt, rricationibus et unguentis paregoricis
et siccantibus. his etiara cycHcus ordo percurrendus est
adiutoriorum. emplastrum polyarchiou aut dia spermaton
saepe convenit. tuuc calamiutJie tuusa cum axungia im- if
1 dragma,. I. rutae semei dragmaa duas V: dragma,. I, rutae
Hemen (eem r) drftgmis duabus B {5 1. Piganii 5 ifi. g). 5 siffM.
haienl rb. 2 in oenomeli Gel., in ymBomelli r, in oiei (si-
miIiter,..)F(JiienomelHir): mosxax%UeSl{Gar.). datut VB:
VBi datma rb Gar. {dantur Gel). seguvntw (per «mns 30)
alterui» mtctoris hic in b remedia Cucumeris silvatici . . . (c/l
PUn. «t». med. 3,311). 3 interea VgQel.: inter rJS. 5 po-
terit ritari p. Gel et («6i vitare) r: poteritni p. V, poterit
abigi B (pterruit vitg p. g). 6 hmus cap. (XX. s«. tB) ex-
hibetur titukts in ittdiee capp. cod. b p. 80, textus tamn omittitur.
7 vaporia (mc rVBg Gar., — res Cfel.) fomenta *. e. Taporationes
(cf. Oul chr. S, 73 sg.). 8 oonveneruat rVB Gel.: con-
veniuiit g[GaT.). 0 praetennittenda enmt VgOar., permit-
tanda eront r: preter | iuicia tetendenmt B. 10 reumati-
diantibuE ViGel.), — zantibus rBg. potionum; h^potionibna r.
aemper [ante tranBitus) add. Gel. adverBatur rg{Gar.): aver-
satnr VB. 12 flebotomo, quam maxime (mte iricat.) add.
Gel., om. rVBgGar.: cf. Cael. chr.5, 73. Escol. p. 64.
18 cjclicuB (oyclna g, ciclua r) ordo rVBg: dialimma et cjclicua
ordo Gel. (ef. Cael. chr. 5, 7G adieotiones cyclicae ac detrac-
tiones). pBrcurandus r. 14 adiutorionim Gel.: adiutorium
FB(— riis p, — rius r, om. Gar\. emplastra rVGel, — tri
I (80. adintonum)B. 16 convenient r (— nit VBOel.). tanc:
cnin VB, aut Gel. {om. gr). eal(b 10amite(-ae V, -em g)
1 VBg, caiamenta r.
' 11'
212 THEODORI PRISCIANI
posita multum profuit. dabo etiam potiones ex storace
galbano uva passa pingui purgata^ mixtis dioreticis ali-
quibuS; ut petroselinum meum asarum cyperus daucus
amygdala amara cum melicrato. dedi ego frequenter etiam
5 iustianam. interea oportet aquis uti dulcibus et natura-
libus et cibis nutriri omnibus digestibilibus.
110 dabitur etiam baec potio omnibus vesicae yel renum
causis expediens . . . seminis lini^ papayeris^ cucumeris dul-
cis^ tragacanthi in unciis singulis^ amyli in duabus^ tunsis
10 et cum aqua diuretica temperatis ut trocbisci fiant in
drachmis singulis.
fit autem aqua diuretica onmibus probata^ in qua
decoqui oportet radices feniculorum^ apiorum^ graminis^
et cicer venerium. superadditur saepe etiam asarum et
1 etiam Bg (Gar.) : iam F Gel. {om. r). 2 uva passa VB Gel :
ubi uva passa r, stafide g {Gar. ms. Beroh c. gl. i. uva passa).
3 ut: ut e. g{Ga/r. ms.). ameo asaro cyperinum daucu F,
ameos asarum cyperum daucum B, meu asaru daucu r (meii
rg Gel. cf. swpra 2, 83 et Diosc. p. 12, sed cf. Diosc. p. 409). 4 (c.
mel.) decocta add. r. etiam iustianam (iustiniana male r) F,
hieram etiam iusti g, yeram iustini Gar. ms. Bamh., lustianam
potionem confectam Gel.): etiam iusquiamum {!) B. hieram
lusti vid. e. g in Antidot. Vindocin. c. 99. 6 et: sic VB
{Gar.\ sed r Gel. 6 digestibilibus : huc usque Gar. {qui
interponit falso hic curam arthriticorum 3, 43^). 7 haec
potio: excidisse videtur cf. Cass. p. 119, 19. sequtmtur enim
trochisci qui apud Cass. p.JL20, 3. 8 expediens rV Gel.i et
pectinis B. semina (sem B) lini papaveris VB\ seminibus
papaveris g{Gar.), semen papaveris albi {om. lini) r. cucu-
meris rGel. {Gar. cf Cass.): om. VB. 9 trachanti F, dra-
ganti rB (dragaganti g Gar.). ambi F, amyli B (amili rg).
10 dmretica]— (12)diuretica om. r. 12 fit VGel.: sit B.
omnibus] [probata : inter haec verba insermtur in g {Gar.) quae
pertinent ad cap. seq. de arthriticis. sic iaitu/r legitur cod.
Vindoc, f 57^2: \ aut in aqua diuretica omib: munitu | te. In-
terea volo amice kine qm gene | etc. 13 coqui B. vel
appii grana et c. g. gram. radices sparagi et c. v. r.
gramen (— m r) sic VBGel. fort. graminis cf Diosc. 5, 29.
14 venerium: cf Plin. 18, 124. asarum rgGel. {Gar^:
masru F {ubi B post venerium sic Saepe etiam masticet de
sup. sp. etc).
LOGICUS, 213
de superiotibus speciebus quaad tempus aul locus ha<-
buerit.
aliud quod et vulnera curet et urinae difficultatera
aperiat. hyoscyami et a^estis malvae semina in drachmis
Genis, apii seminis unc I, amygdalarmn vel avellaQaram
semunc singulas. omnia Irila melle temperentur.
sunt el ceterae potiones sub reuum vel vesicae occa-
sione etiam spleuis vel epatis aut hydropis moiestiaa re-
curanles, quarum in his omnihus experli sumus efiicaciam.
fu unc I, celticae unc 1, dauri unc I, cinnamomu unc 1,;
piperis dracbmas sex, meu lir sex, asam unc 1, petrose-
lini dr sex, opobalsamu dr VI, crocu uuc I, glycyrlzae dr
VI, spicae iudicae df VI, cassiae dr IIII, amomu dr VI,^
uvae passae unc 1, tragacanthi dr IIII. et vino et melle
potio temperatur, el dabitur.
1 quae aut tempas aut L h, r (<)uae t. aut 1. b. Gel.): quae
ad tempna aut locua h, F, qufte ad tempaa aut locum b. B (qu«
ad tempni locits babuerit g et ubi locu cod. Cas. 'j7, quaiB &d
tempua locus babuerit Gur.). /:f. 1, 3. 3 et (vnb),) om rg.
metCm.sol.inong). 4bjosejftnii Gel.: jnBqoiamir, ojcyamum.
isic) V, oaimi B (om. <i Cas.). in dragmia senis (semis B)
KBGei.:ana5VIr(.iTr, 3). 6 appii semea F, apii aeminiaB
(selinit g Cag. , petroacliiii et aelini U, Gor ). unu I. FB Otl.
(5 II, jj Cas.), 1. 18 r. 6 BemunH sinpdaa V (3 Cas.) Gel, sa-
mDncig Bingale B, seinuiitiaB Bingulaa r. m. temp. rVB (m.
temperata sint Cas. g): in melicrato pro electario mini$tro
Gel. {sol.). 7 anb om. Gel. renum {vt supra) rVB: reniu
g Ca». 8 aut ydropia rVB Gel.: om. g Coi. moleatia recu-
rantes V, moleatiam recusanteB B, moleatias rccuaantea r:
molestiaa pcnraDtea gCas,, moleatias curantes Gcl. 10 cel-
tiea Fr. dauci VB (daucu rg). cinamomu Vr: -mi B.
11 dragmas sei F, dragmie VI. £ (5 VI, r). men: sie rVB
Qel. meu — amomi dr VI. om. p, piperis— uvae paasae unu L
om. Cas. («W fo c. dauou ai ~ I). II dragia ex V. drag
VI. B {ilm infra v. 11. 12). asaro V (— ii r), -ri B.
petroMlinu r. IS apobalsamo F (~mi B), caipobalsamvi r.
cioen V: — ci JB (fc r). 13 spica r^ffei.j.Vca F(picis 3).
D&nBiadragi.IIIl. F, cassiae d Hll.f, caaBia^^IIII.r, amomur,
«Biomul V (nmili B). 14 tragacante F, dragagantu g, traca-
canti C(M., dragjinti B, tracanti t. et (vino) VGel.: om. tBo.
IBtemperaturrFfl!— returGff,( — rata et dala j7j»«. et wM ■ ^- - '
214 THEODORI PEI8CIANI
111 interea licet ex dmnibus diureticis speciebus superius
comprehensis omnes vesicae yel renum causas posse cu-
rari significatum est^ attamen quoniam speciale et hoc
vitium est urinae conclusionem sustinere^ huic etiam adiu-
5 toria specialia ordinanda sunt. herba parietaria in aqua
cocta teritur cum parvo oleo et inguinibus applicatur. hoc
etiam de gramine semper factum est et samsuco in aqua
cocto similiter. nam ex his omnibus etiam sedentibus
vaporem pati conveniet. cotyledon herba in vino cocta
10 potui datur^ et continuo dysuriam patefaciet. nam etiam
mulieribus butyrum vetustissimum pro pesso adhibitum
dysuriam curavit. et melicratum in quo inmaturi citrei
et feniculorum radices et carduus coquitur^ datur ad uri-
narum impedimentum.
1 licet B{Gel)i licet qni rVg Cas. (scilicet pro licet con\
Cas., sed fuerit qm pro quam maxime). 2 omnes rVB: om.
g Gel. 3 est: sic rVB Cas. quoniam (quo J5, qm r) iterum
rVBGel.g, sp. est et hoc v. B. 5 parietarialis aqua F,
paritariahs aqua B^ paritaria in. aqua r{Gel.)gCass.{Gar.).
6 inguinibus r Gel. g Cas. : guenibus (sic) "T, renibus B. appli-
catur rGel.{g Gar.): ylicatur T, inugatur B. 7 samsuco ..
cocto B : samsucu . . . coctum Gel. (decoctum g Cas.\ ramsucu {^ic)
<in aqua coctum add. corr. inter lin.y T, samsucfi pulvere i. a.
coctu r. 9 conveniet. et c. r Cas. cotu(i rBg Cas.)lidon F(i.
cimbalaria gloss. Gar. m>s). decocta rg. 10 disurinam F, dis-
suriam Br^ dysirria Cos., dissinteria g {item infra, ubi et g dy-
siria.). (dysuriam) patefaciet Gel.: patifaciet F, patefaciati,
patefecit r (patefac Cas.^ — facit g). 1 1 pro pesso r Gel. Cas.
Gar. (propessio g): prae passo F, per passum B. 12 cura-
bitur Cas. 13 immatur^i cit)>rei {in ras. ips.) r: immaturiae
terei V, inmaturi aeterei B {cf. Neu. in marg.) , immaturi ci-
dri§ ^, inmaturi cedri§ Cas. , immaturi cedri Gar. (immaduerint
ireos Gel.). 13 carduu rgCas., cardum VB Gel. (carduus Gar.).
coquetur F, — itur B Gel., coquuntur rg Cas. Gar. et {ante datur)
add. Gel. {om. rVhg). urinarum rVBGeh: urin§ g{Gar.).
post impedimentum ex ignoto scriptore additwr in r et {uhi exile
Frisciani cap. quod est de renum et vesicae vitiis omnino omit-
titu/r) in b novum c. XXI quod maU inscribitur De calculo,
cum sit de vesicae vitiis omnibus Prisdano additum. contra Ps.
GaJeni liber quartus {i. e. Priscianus excerptus codd. Vvndobon.
.Casin. et Vtndocin.\ v^nde et Garipotus 5, 45^, stc pergit {aliunde
L0GICU8. 215
XXXini. De arLliriticis podagricis et ischiailicis.
Exuno fonte vitionun liac passiones de reiunate derl-ll
Tatae sunt, sed locorum varietate nominilms deterrainalaa
[suDtj. nani arlliriticis oraniuiH ex articuiorura conamo-
tationibus sabito initura passionis emergit, podagricis vero
ex uno prius articulo est initium et principium ^quod
desldia iieglectum^ paulatim tempore serpendo grarius
omnibus postea nervis et articulis possidens dominabitur.
iachiadicis vero es uuo coxae arliculo tormenta suppedi-
tant. hic itaque reimialismus licet de flegmate speciali
natura frigido quam maiimc flat, attamen aliis ex uraoribus
calidioribus infectus et calefactus calefacientes aliquando
veluti commotiones exsuscitat. frequenter autem hoc flegma
Hcet natura subpingue sit, unde est Tuluerum sanies, at-
tameu ciun se inter articulorum coniunctiones usu com-
auctue): Ad cauouli dolorem vel bi etiam in veBica lapides
Iia.bueriiit. et hos frangit et iactat. caniiapem redivivam vel
sativam tollis cimaB VuII. piperia grana XXVil. et tolliB vesi-
cam de porcello virgine et mittis in rooTtario piper et CEmna^em
et teriH et addis ibi vinnm potionem unam et vesicam pnmo
sapra focum aiccafl et postea cum ipao in mortario oommiaoeB
et bIc dabis bibere. Explicit liber nu galieaL
1 Bciattcis V3, sciadiciB r. hutus eap. prioremparlem om. b,
kabet alleTam intra medium eap. de renilntB itUerpolatam Gar.
3, 43. 2 es uno fonte: dfioytvq Gal XIV, 383. de ren-
mate; reumatia r, detamate Ke( (in ras. — te) B, om. Gel.
dirivate tV, derivatae BGd. 3 determinatae VB: dister-
niinate r. disperatae Gel. 4 dcl. sunt. ex omnium a.
Gel. (cf. Cael. cAr 5, 27), omnibua ei a. VB, ei a. {oni. om-
niam) r. i eommotationibus rNeu. {= doloribua Cael. l. c. cf.
5,39 articulicommoveantnr): cumutationibuBF, c5mutatianibuB
BOel. 8 et principium sicrVBGel. (qui deaidia neglectum
add. sohu r). 8 omnibuB etc. rVGel.: omnes postea nervoe
et orticuloa B. dorQioatur Gel. 9 aciaticis rVB. sub-
peditant VGet.: suppeditantur B, Buppedita sunt r. 10 hic f'.
ait y.fit B Gel. apecialiter r (Bpeciale V). 11 frigido rVt Gel-
— da VB. 13 et calefactuB r: et si defactua V, et side-
factiiaB(etBtdettu:tiBGe2.). calefacientes VB Gcl.: oalentear.
iBvelutirVB: om. Gel. oiBusc(t F)itat: stc rrB(— tet Oe!,}.
I* anbpingue VBGel.: cu pingue r. unde VBGel.
~~*"" f«i.) 16 aaBidnarum {ante comm.) oAA- --'-
216 THEODORI PBI8ACINI
motionum viscaYerit; tunc tardi gressus^ tunc dolores vi-
tandi^ tunc tormenta graviora succedunt
118 curantur etiam haec omnia contrarietatibus suis^ ut
quod forte et sensu et tactu calidum commotum fiierit^
5 frigidis interim adiutoriis ab augmentis veluti prohibeatur^
postea vero sequentibus commotionum temporibus^ calidis
chalasticis et amycticis recurentur^ quibus ille umor Ti-
scosus et pinguis interiora iam possidens calefactus vel
tenuatus ab articulis possit quatenus evocari. item e con-
10 trario pedibus vel articulis per commotiones frigentibus^
quibus <^fngentibus)> tumor est semper inflatus et paliidus
color^ omnibus incunctanter calidis supradictis adiutoriis
et amycticis imminendum nobis erit.
114 monitum te interea volo^ amice carissime^ quoniam
15 generaliter interioribus omnibus ubique dolor innatus^ qui
neiu quodam vel collisione umoris ventositatisque colli-
gatae efiicitur^ difGcile aliquando frigidis deprimi potuit
1 veBcaverit F, viscaverit r£ Gel. vitandi (?) : sic r VB Gel.
3 etiam haec VB Gel.i autem hec r {ut Neu., aed ips. e6rr, r
hot). 4 et actu V Gel., et tactu rB {cf. 2^ 118). cu(o B)m-
motum rVBi om. Gel. 5 ab augmentis rB: abacmentis V
(abagmentis Gel.). 7 ameticis F, amicticis rB (amynticis
Gel). recurentur rF (—retur Gel.): recuperentur JB. 8 pos-
sidens rV: — det B. 9 teneuatus F, tenuatus rB^ eztenuatus
Gel. possit quatenus e. Item ut e contrario a p. vel arti-
culis possit Gel.y possit aliquatenus e. Item e contrario p. vel
articulis r: om. VB. e contrario: cf. Cass. p.l36, 14. Escol.
p.76^. 77^. 11 quibus frigentibus: quibus gentibus (sic) r,
quibus si^npl. VB Gel. tumor est semper Gel. : tumorem
semper F, tumore est semper B (semper est tumor r). 12 in-
cunctanter Gel.: inconstantibus F, inconstanter r, om. B.
18 ametticis F, amicticis rB (amynticis Gel.). 14 monitum
etc. : haec {suh falsa inscriptione) hahet Gar. 3, 43. amice
rVBg: frater Gel. {ut in inscriptione lihri L). 16 omnibus
rB{Gar.)y omnium F: omnis g Gel. qui rVgGel: cum B.
16 coUisione B Gel. : consilione F, consiHo nec (humoribus ven-
tositas qu§ c.) g. que BgGel.: qui F(sive vent. Gar.).
coUigatae {cf. atpi^vmaLg Gal. 13, 375): colligatus rJBp, con-
licatus F {cf. ventositate coUecta efficiatur Gar. ms.). deprimi
rVBg{Gar.): reprimi Gel. potuit rg{Gar.): portant (stc) F,
poBaii B (poterit Gel.).
ant mitigari. ergo quoniam variae emergunt Bpecies coi
motionum, quae quidem expediant medicorum coniectni^
ve) iudicio indulgendri erunt. licet iam ex consuetudii
sibi adhibitorum meliuB is qui patitur debeat indicar^
quem frequenteB commotiones et adiutoria famulantja me-
dicum effecerunt igitur quamquam rationabiliter omnia
adiuloria ijuae veluli calidis commotionibus adhibenLnr^
virLute chalastica et paregorica esse debent, quae ner-
vorum et articulomm nutrire et fovere valeant loca, coi»
cedo ut et tactu Irigida inlerim adhibeantur quae torpored
magis in tempore quam mitigationem praestare possint
quibus quidem, ut ille ait, primo relevarl vidcntur, postej
gravius vehementiusque afflictanlur. hoc etenim etiaa
iiostri Hippocralis nos iustruxit auctoritas, quod nervii
omnia semper frigida DOcuerunt
ergo quDniam et causas et orgines compendiose di-!
gessi, curae nunc rationabiles et adiutoria ordinanda nobf
erunt. esL namque profecto quod omnes aegiiludine
particulares tolius sub corporis praeiudicio commoventuj
itam ita se siugula in corporibus membra nexu quodai]
1 miligari rGel: epurgari V, depurga,ri BgOar. coza
motiocum rg Gel.{GaT.): motionuin VB. 3 quidem VI
quibna rg{Gar., cui Gel). eipedinnt rVBg Gat. Gel. 3 ioii
VB: etiam rg{Qixr. Gd.). ei; in Gd. 4 adhibiturum Y
(— torum rGel.): adiibitum B, — tis g. melius VBg Gar.z'
om. Gel. is: his f. 6 frequentee VB Gtl.-. — ter r, — tiua a.
6 quamquam {Nm., quamviH Gar.): quoniam rVBGel. 7 ad-
hibeantw" y. 8 debent rjGei., debet F(— heantB). B{art.),
dolentium ndd. g (dolentia Garr.). conoedentatu V, concede j
ut ea B, concedo ut et tactn rg(Gar.). 10 turporem y\
(oportetij, owi. Gar.), torporem rGel.: tm-borem B {cf. Cael. «tj
3j lOo et sim.). 13 qnida, B. utile ant <id add.y r, utJlM
ait V, ut ille ait B, et ait g {om. Gar., utiliter Gei.). 13 et«iui^
VB Gel. : emm rg. 14 7ppDg(c J))r&tiB VS, jpochratie r {SipgM
aph. in, 741 lAps.). nervia omnia: nervna (— oa rB Gel.) oim|
nea r V£ Gd. (neTvorum CRuaas omnea a(?ar.). IB tirigida BGte^
(Adintoria &iKida Gel): frigide V, — <% g. 16 digeagi. Nune:';
Bintem (dig. Sn^ nunc Gar.) adiutoria rationabiliter ordinabo
g{Gar.). IStotiuBaubrGei.: eub totioa (jei(nMioffi.totiua) Ffl.
corpona— [corporibua om.VBQMbent TGel.gQar^. ««'— »>^
218 THEODOBI PRI8CIANI
familiari amplectuntur ministerio naturali^ ut in singulis
totius corporis substantia constet et alterum alterius auxilio
gubernetur. ideoque nisi praeceptis et adiutoriis catho-
licis primo iuventur^ aliter particulares causae curari non
6 poterunt. qua de re erit nobis nunc curarum praeceptorum-
que exordium disponendum^ insequenti etiam particulis
famulabor.
116 convenit in principio arthriticis podagricis vel ischia-
diciS; quibus de capite reuma resolutum descendens has
10 passiones fecit^ prius ipsum caput oleo roseo frigido Tel
ceteris similibus stypticis fomentando constringi et soli-
dari^ dehinc inferiora transitu eiusdem reumatis yel sedu-
litate vexata calidis resolvi vel depurgari^ ut est olei cucu-
corrioribus F, (sub) corporibus B: (singula) interioribus r (in-
ferioribus membris g, membra inferiora Gar.), (singula in) cor-
poribus Gel.
1 ministerio Gar.: mysterio Vg(Gel.), misteriorJ?. 2 al-
terum (Gar.): alt r, alter g Gel.j altera {sic) VB. 3 guber-
netur rVBg (cf. Gar.): — nentur Gel. ideoque VBGel.:
unde q. (quod) r, unde a (G^ar.). 6 "poienmi BqGel.: — rint r,
potuerunt F^ossunt Gar). qua de re ent om. r.
praeceptorumque exordium disponere rVB (disponendum Gel):
preceptores qui exordium disponuntur (disponant Gar. uhi
erunt) jr. 6 insequenti rF.BG^cZ.: in sequentibus ^ ((rar).
particularis r. 8 Conyenit . . . hmc capitulum ultimum
incipit b. vel (pod.) r. 9 resolutum B: — ta rV (disso-
lutum hy dissoluta g, solutum Gar,). lOipsud F. 11 con-
solidari g {non Gar.). 12 sedulitate VB Gel.: debilitate
g {Gar.). 13 vexata ut est | olei calidi resolvi vel de-
purgari. item cucumeracii vel fricatione perunctio. flebothomo
perveniendo F, vexata aut ex oleo calido r. v. d. item cucu-
meratii vel fricatione vel perunctione flebotomum praeveniendo
JB, vexata id est calido resoluit vel depurgari. ita cucumeratii
vel fricationes perunctio. fleuothomo subveniendu est g {cf. Gar.),
vexata fotu olei calidi resolvi v. d. item cuc. vel fricatione
vel perunctione. phlebotomo prohibendu Gel. vitio in his om'
nihus ex anticipatione in archetypo codicis Verronea verhorum ut
est olei nato (F= Bg Ga/r. == Gel.). pro his sic hdbet r et ca-
lidis resolvi et depurgari. ut est olei cucumeracii cum fricatione
perunctio. cf. h: vete,tu (veteratum) locu reb^ calidis dissolvi.
t purgari ut H- oti cucumeracii cu frica^e puction adhibnda
^ Behotomu pveniend. (pveniendu ante corr).
LOGICUS. 219
meracii cum rricationo penmctio. flcbotomo praevenienduin.
vinum penitua vel pleno anno vitandum est. sic a car-
nibus polytrofis, sic ab usu venerio conlinendnm. sto-
machi prae omnihua bona valiturlo cnstodienda est, quo
accepti cibi facilius transigantur. vomitus bos non longa V\
per intervalla multum iuvat, aliquaado post consuetos ci-
boa, aliquotiens etiam ieiuuos acceptis radicibus cum oxy-
meli. boc modo etiam bull>i ei aqua cocti operabuntur.
boc si etjam post cemmi alium accipiant, quod parro inter-
vallo aqua calida accepta vomatur. mutationcs aerum vel
provinciarum saepe conveniunt. aquae naturales calidae
vel vapores earum simiJiter. excrcitia sane et labores vel
Ericamenta totius corporis procuranda suut et appetenda.
otiantiltus etenim umores supradicti piDguiores eflecli etiam
vexatis articulis dominabunlur.
igitur quoniam liaec adiutoria compendiose digesta
sunt — quae nioneo et suadeo cuslodiri debere. experti
1 flebotliomo perTenieodo (— du r) rV, flebotomum prae-
veniendo B (cf. h). 3 Vinum 6 (Gor.) Gel.: imiim Y, uno B.
vitandum VBb: vetandum Gel. [Gar. ubi vinum — eat om. g).
a (oarn,) om. VB (non rbgGel). poljtropbia ffd. : poljtrofi V,
poIistrofiB B (polit i. maltum nutrieutibiia 6, politroiiia id mul-
tum nutrientibua r). pro v. 3 — 4 sic habet g: et si a oamibuB
SolitrofiophiB sed {j»v T. = acil.) bonia carnibuB valitudo cuBto-
ienda eet {cf. Gar. gui ultima iantum — eie falsa — recepit.').
8 continendo B (—AumrVOel, — d' 6). Btomac(h)i r V(,B Gel);
stom {— aclio) 6. 4 quo rV Gel.{q& g): «t 6. 6 tran-
Bi(eF)gBntur rVb Qel.: tranaeajitor B. 6 iuvant r, 7 ieiu-
HUB Vg, — noB rB{— nis GeL). 10 vel provinciaruin VBgb Gel.t
otn. {golue) r. aqua innaturalis {sic) V. 12 Similiter rFBffef.i
€m. b {ubi vaporeB sunt adhibende), diuretica similiter j(ffar.).
efN. . vel V: vel . , . vel B (et , . , et rbgGel). 13 proou-
landa sunt; hue mque Gar. 14 otiantibus Gel.: uti antibna V
(otentibus ad praeced. referem S) , ocioBia rb. haee (otiantibua
— digesta Bunt) om. g. pinguioris VGel.: plDs pinguioreB
rBb. etiom vexatis; etiam iam BoUicitatis vel vezatia r
(iiolus). 16 doinjnantur B. 17 quae rVBb: ea Gel. cuato-
dira debere rVBg (~ri debere Gel., -ri debent b).
220 THEODOBI FBI8CIANI
eDim sumus quod plerique ea cautius ab initio custo-
dientes podagrae Tenturae seu potius iam praesentis Tio-
lentiam Yitayerunt. praeiudicatis vero iam tempore et
manifestis podagricis cataplasmatibus semper in his causis
5 appetendiS; unguentis quoque vel emplastris seu ceteris
adiutoriis consuetis uti rectius est^ Tel certe aliquibus
fysicis magna semper potestate praestantibus. nunc vero
transactis praeceptis vel beneficiis catholiciS; quibus custo-
ditis etiam adiutoria singulis partibus laborantibus ordi-
10 nabo.
117 ischiadicis conveniunt frequentes vomitus et cetera
praecepta omnium superiorum. coxae vero dolenti fotus
olei sicyonii rutati vel laurini adhibendus est^ cataplas-
mata quoque natura calidiora. cucurbitis ventosis fre-
15 quenter locus relevandus est. acerbiore clystere iniciendum.
his flebotomus in talo adhibendus est. ex hoc etenim fre-
quenter sanguis provocatus ischiadicos liberavit. vaporibus
vel saccellis imminendum est ex puleio salibus vel milio
1 pleruque ^, qui transit ad cap. praecedens (s. 110) sic
pergens provocata urina in aqua in qua decoquunt radices feni-
culorum etc. {cf. Gar). ea rB\ ec F (haec Gel.). 3 post
vitaverunt haec addit h {reliquis ueque ad v. 11 Sciaticis con-
veniunt omissis): Licet hec adiutoria fenomeno libro huius
egritudinis. quarum efGcatia experti sumus multa tradidimus
nunc de sciaticis convenit docere. quae interpolatoris verha ad
interpolatorem speciaverint in fine faenomenon lihri ad poda-
gram et tumorem pedum remedia multa congerentem {cod,
Berolin. p. 70 — 71). praeiudicatis Gel.i preiudicantes VB,
— cantis (temporis) r. post tempore ordo in V confusus
verhorum a vetere correctore restitutus est (= B). 6 quoque
vel inplaustris om. V {sed inter lin. suppl. vet. corr.). 8 qui-
bus custoditis: sic omnes. 11 frequentes rhGel.i prae om-
nibus VB. 12 et omnia supra dicta adiutoria h, fotus
r Gel. : potus VB (foto oleo s. vel r. aut 1. h). 15 acerbiore
(aceruiori r) clistere rVB: acerbior clyster (cliste h) hGel.
iniciendus V, — dum JB, — dus est rhGel. 16 his— adhibendus
est: haec verha quae post liberavit hahent rVBGel., stu) loco
restitui ex solo h {cf Gal. XI, 305. X F, 130. Hipp. II, 522. Cael. chr.
5, 23 etc), qui pergit Ez hoc enim loco sanguis pr. sepe scia-
iicos liberavit etenim VGel. : enim rB (ex hoc enim loco 6).
LOGICUS. 221
fricto. si vero vel stare aut ambulare non potuerint,
acopis calidioribus sole sub ardente fricandi sunt^ in qui-
bus et pix liquida et oleum sicyonium vel cetera superius
comprehensa miscenda sunt^ ut sales thapsia nitrum vel
opopanax. itineris interea laboribus coacti iuvandi sunt. 5
expedit etiam equi vectatio^ expedit iniectio in modica
quantitate ex oleo amaracino aut irino vel laurino vel
gleucino. si vigiliae sane intervenerint doloribus perse-
verantibus, soporiferas ingero potiones. cum vero mino-
ratis doloribus causa mollior fuerit, tunc utpote per dia- lo
limma dropacibus sinapismis et ceteris causticis imminendum
est. dabo ieran^ dabo per cibos elleborum. quae omnia
prodesse poterunt, si catholicis praeceptis rectius serviatur.
haec etiam psoealgicis rite conveniunt; quibus lumbi
dolere consuerunt. i5
igitur quoniam his passion&us supradictis ex una lli
origine descendentibus veluti diversas cognovimus evenire
commotiones ut aliquando frigidas aliquando calidas pati-
antur^ singulis haec adhibenda erunt.
quibus vero sub calido tactu pedum dolor obvenerit, 20
caulium folia in aceto cocta et contrita ovorum coctorum
1 fricto Gel., frixo n salso VB (vel ex milio frixo b). vel
(stare) <m. Gel. aut VB: vel rhGel. non add. Gel.i om.
rbVB. 2 solis {V, sole rB) sub ardente rVB, sub sole
ardente Gel., sole fervente b. 4 sales (sat b) b Gel. , salus V:
sal ustum B. 5 opopa(i F)nace rVB (— pan b). coaeti F,
coacti rB {om. h): coactis Gel. 6 vectio h (gui addit expedit
deambalucio in mod. qu. et intinctio ex oleo . . .). 7 maricino V,
amaricino rB (amaracino Gel.): mirtyno h. 9 minuatis do-
loribus c. fuerit minorata (sic) b. 10 dialimma rGel.: dia-
lemma VB (om. b). 12 ieran F, ieram B (gera rb). per
cibos elleborum: sic rVB Gel. (dabo gera. dabo intermisso
biduo vel triduo elleboru. et cetera qu§ in fenomeno libro
scripta transegimus. que omnia prodesse cognovimus b). om-
nibus Gel. 14 serviarur rB (Gel.), serviantur V. 14 psial-
gicis Gel., psalgicis VB: sciaticis r6 (^'opsiadicis?). 16 con-
suerunt rVB: (lumborum dolor esse) consuevit b. 18 al.
frigidas al. calidas rb Gel.i al. calidas al. frigidas VB.
20 vero rVBGel.: si 6. 21 et trita rb, cum ovorum
coctorum media duo V (et ovorum c. media duo B Gel.) , cum
222 THEODORI PBISCIANI
Yitella duo pro cataplasmate adhibita Telnti commotionis
vaporem temperant^ superaddito quipiam olei rosei. sed
saepius tepefacta inmiutanda sunt. et si cataplasmati con-
sueto hyoscyami folia elixa et trita superaddas^ par bene-
5 ficium praestat.
aliud ad impetus eorum vaporeos. tragacanthi unc I
ex pridie in aqua infundes^ item alia die teres et super-
addes aeruginis et afronitri albi unc singulas^ teres simul
et impones.
10 aliud. lenticulam coctam teres et cum oleo roseo
mixtam similiter adhibebis. nam et lactucarum folia trita
cum infuso pane adhibita magnum ad refrigerandum bene-
ficium praestant. et opium et crocum aequa mensura cum
lacte bubulo yel caprino contritum et impositum yel in-
15 linitum similiter operatur. et si ex oleo roseo cerotario
misceatur^ hoc idem erit.
haec de vapore dolentibus ordinavi. cetenun frigen-
ovorum coctorum vitella duo r, cum ovorum duorum vitella 6
{delevi cum vel et).
2 temperant rhGel.: retemperant FJB. quippiamrFJ?6
Gel, 3 tepefcata (sic) B. cataplasmata(i Gel.) consueto V:
cataplasmati consuetudo B, (et sicut) cataplasmatis consuetudo r
(si iusq.). 4 osciami V: iusquiami rBh. elixa et trita
VBb wl.i trita elixa r. 6 prestat r: prestas VB Gel. {om. h).
6 ad impetus eorum vapore ostra canto V (ad impetus eorum
vaporeos draganti JB), ad impetus eorum ac vapore hos tra-
canti r (ad impetu dot. et vaporis. D. h). 7 ex pridie
VBGel.: ante pridie r, pridig ante h, infundis r( — es VBh).
item om. r. teris rVB (— res h). 8 addis r (— es VBh).
afronitrorum alborum VB Gel. (afronitri rh). unc (ias B)
singulas VB: ana S I. r {uhi eruginis I. -^ afronitri I. -; h).
teres ( — is r) simul rh: om. VBGel. 9 impone r. 10 teris
rVB ( — ^res h). et r: om. VBGel. (c. ol. m. ro. teres et
simul ipones h). 12 adhibita h: et adhibita VBGel.{om. r).
refrigerando r (ad refr. VB Gel.<, om, h). ad refrige || huc
usque V (reliqua desunt cum foliis seguentihm XVII). 13 cro-
cum Gel.: crocus B (cc rh). 14 inpositum JB, illinitum 6,
impositum vel inlinitum (vel in linteolu r) r Gel. 15 — 16
om. h. cerotario rGel.: — um B. 17 frigentibus rhGeh:
refrigerantibus B.
LOGicus. 223
tibus commotionibus yapores cataplasmata unguenta cha-
lastica yel paregorica omnibns et nota sunt et consueta.
1 unguenta JB& Gel.: om. r. clauaulam sic hdbet h: Ceterum
fri^entibus commocionibus yapores. et cataplasmata calastica.
vel paragorica conyeniunt. que in primo fenomeno libro
scripta docuimus. (pibr.) Ezplicit liber cronia. mhil suh-
scribittM' in B, Explicit liber tercius. Theodori prisciani. archiatri
logicus. de cronicis r.
Tlieodori Prisciani Enporiston
Liber m
Gynaeoia.
1 Intellexisse te non minus nobis arbitror, Victoria
6 artis meae dulce ministerium; omnem mei operis effi-
caciam^ in quo inmemor non sum praefationis meae^ qua
duobus libris pares causas proposui^ faenomenon eupo-
riston ofQcium^ logicam disputationem. sed longe non
abest ab utroque gynaeciorum visitatio. et quoniam haec
10 ratio tota medendi indiget diligentia^ solitaneum libellum
confeci de mulierum ^curis, solitaneum inquam et remo-
1 Incipit prologus theodori auctoris /", Incipit prologus
theodori v , Incipit de ^inetia {seq. index capp. X, ut in r) J?,
Incipit liber im. Geneciarum theodori prisciani r, Geneciorum
libn primi capitula incipiunt (seq, cap. XXT) g (i. c. Bamh.), In-
cipit eiusdem ad Salbinam de Genetia h (seq. sine wumeris capp.,
n. XXIII in c). 4 nobis rB, a nobis fv: om. gh. victoria B
(cf. infra c. 5 Neu.): salvina rg (Gel.), salbina h, sauina fv.
5 misterium gh. 6 qua duobus rBg, qadub^ h, qd vobis duo-
bus fv. 7 paris fv (partes h). proposui B{Gel.): pre(§)-
posui rfvgh. euporisto officium logica disputatione B, foe-
nomeno euporisto officium logica disputatio r, phenomeno
euporiston. officiu. logica disputatione f, pheno m^o euporiston
0. longinqua d. v , fenomeno euporisto <^offlciu g, om. 6> logica
( — cia h) disputat(c&)ione gh (logico disputationem corr. Gel.).
8 longe non abest rg: longe non est fv, non longe abest B,
longe est ab eis h (non abest Gel.). 9 gineciarum B, gene-
ciorum fh (generationum v), gineciorum g, genetiorum r.
quoniam: quia fv. tota: om. h Gel. 10 solitarium (ut
infra) h. 11 confeci Bf{cvi fide m. curas v): conficiam rgh.
curis Bh: curas fv, cura rg. solitaneum — spectaculo Brg:
in qua mi(y ips. corr .)tre motu aputlico sp. elongavi f, inqua
GYNAECIA.
fum a publico speclaculo. el cgo (|uiilem le scieittia
iuvabo, tu vero cui conimunis arridet sexus el secretui
laciic inveait conscieutia, cum flducia 'exerce sedulo gfM
naecia proposita meo tractatu tua diligentia.
I. De mamillis pogt partum dolentibu
Mamillas cum tensione tumentes vel dolenles, quod
post partum quam maxime muUeribus evenire consuevy|
quas ex eo etiam gravis dolor inqiiietat, hoc ordine curan
debemus.
per iniLia mediocriter constringentibus uti convenie^
ut esl spoiigia mollis infiisa in pusca, quae levi anadesnu
coatiueDdu erit, sic etiam dactyli cum pane in pusca iil'
fusi et contriti saepe par beneflcium praestiterunt. si ver^
certa ralione lac proliibendum eril, cataplasmati superiorf
iidmiscendum esl aul alumen scissum aut herbae pulicaris i
semen aut coriandnim aut porlulaca. nam el unguenta
«X solis eariun sucis Irequenter adhiUuinms pinna nioUiorft
loca tangentes.
metre motDa. publico tip. elongavi r (fCiUtarium inquit et
. puplico 8p. lemotum b).
1 te om. rg. 2 arridet Brgb: conpetit fv. 3 i
venit: invenies b. conacientia rgb: tua cscientia B, tn|
acieittia fv. cum fiducia. Sfv: confidentia, rg (confidendi V^
HeduJo ginetiam B, gedalo (oiu. gin.) fv, aeduio egjnetia r,
aedu)& ageneua g, aedulo officio {cf. 13) ad geuecia, 5. 4 pro-
pOBitam B: pre^e)poaita fvrg (^poaita 6J. tua: & ■' "
■ {boIvs). poKt dilig. addwnt adiiibet medicina f, adliibeto
eina ( — nain B) rB (imitare 6) (om. r GeJ.). 6 vel dolenl
■om. g. 11 ut eat; id est (apungia raom ^ — is v) fv Gel.
in poscula r. quae — ent BOel.: et inposita ligatr
ei tnpoaita ligatur r.g (et inp, legetur h). 13 Baepe — prs
terunt (— re Oel.) rBgGel.: sepe partibus (geparantibus t) ,
beneficiu pr^etat fr (oib. 6), liniitBbQel.: fuerit fv, est
^ost erit haec imerta habtt b: marrubium contudum et
eitum manunia dolorem et tumorem eanat, 16 aut Bg(b)G
id eet fv. coliftndrum Bfv (coriondrum rgb). poTcacla
17 ftdliiliuimuB BrgGel: — beniua fe(b). cum Sfv.
rgh Gel moUiore Bt — ri rgGel., — ra /'(6), — sa v.
TheodDni FtliolBiiai, td.B<
223 THEODOkl FRISCU-NI
3 si indi^uatio illa liis miniiDe poluerit prohiberi nt
lartis sgfrregiitio maiimiim femrem locis incusserit, tunc
calaplasmatibus chalaslicis conveniet immiuere, ut eet
' panis in melicrato infusus et cum oleo ilulci contritus.
G f^imiliter etiam de seminibus tam lini (juam faeni graeci
vel bordei farina, aliquaudo singulis altquando commixtis
et cum adipibus saepe porcinis recentibus in melicrata
tempcratis. sane si pondus cataplasmalis tolerare nou
potuerint, cum spongiis mollioribus infusis in aquis cha-
iD lastifis dulcibus et paregoricis, quae ex ibisco el seminibus
lini et faeui graeci conficiuutur, loca tantummodo vapo-
randa sunt, et impositis continuo lanis in oleo dutci ca-
lido infiists fovenda enint. si sauiem forte collegerinl, iam
suis temporibus et propriis adiutoriis matura aperienda
' is enmt, ut sub una egestione possint penitus percurari. si
" vero mininie penuiari possint, Iransacto igitur impetu vel
indignatione mammarum simplei cerotarium adbibendum
est usque in plenam.sanitatem.
4 sane si per eadem facta nutrire miDime decreverit,
■» lunc cerotario supra dictn pulverem molaris lapidis con-
I minime om. g. 2 lociH: locis ipsis fv. 3 conceiiit ff
(noa convenit inminere 6), inmiiieri (inveniri r) fv. nt'
est: id eat fv. 6 Bimiliter— farinA B (s, e. de seminibus tam
lini tam foenigneci vel bordei 6d.); similiter & lici Benmiis
& fenigreci vel hordei (ordei v) farinae fv, similtter de lini
Bemine. (et r) fenn greci. vel ordei rg. 8 sane si rBg{b):
Gi antem fv Gel. potuerint rg Gel. (— rit rel.). 9 cnm
om. B. spougiis — (13)sunt 3: cnm apongiis vaporanda ( — d§
rg Gel.) ei aqna evisci (aqug vesci f, aqua risci Gtl.). lini se-
miniB. et feni (— nu g, foenu r) greci rfvgGel. {com spongiiB
vaporandg Bunt cnm aqua lini seminia. et fenngreci b). 12
in rfvgtfi): om. B. 13 fovenda Bv: — de fGel., fbuentaudg
rg (^quae forma propria est eodici r). t3 collegerint rB (b),
colligerint g: collegerit Gel. (coliigerit fv). 11 mature
a(p r)periendg rg (maturatf aperiende 6). 16 ut; & fv Gei.
(ef. V. 3 ete.). digeatione (— ora f) fv Gtl. possint curari
fv. jcurari 6 (sol.). si— posEinl (posEunt « Gel.) BfoGd. : ont,
rgf^). 16 igitUT ft {rgh): om. B. 17 mamillamm b. aimplicem
fv. 19 per eadem (eandemj) facta! sicBrfvigV) Gel. m. decre-
yarilrBfvgGel.: nonpot(n)erit6. 20 ptilverem contuai m 1. B_
GYNAECIA. 227
admiscebo, anailesmum quoque mediocriter stringo
lactis impetum prohihitiiruE.
quod si lactandi arripueiit lacultatem, tutic aoades-
iiiu£ laxior, tunc fomenla cbalastica adliibeiida eruul quaa
lactis non proliibeanl copiam miuistrari, seil magis, prae-
eunUbuE fomenlis et vaporibus supra dictis, cypero ovo
et croco in unum conlrilis mamillss unguendo adiuvabo.
alii pumicem cum oleo cypriuo tritum imposuerunt, alti
cyminum cum aqua tritimi. alii vero labae poUinibus
uvam passam purgatani el contusam miscueruiit et ex his
cataplasmando lactis auxerunt fecuuditatem. sic sesamo
Irilo cum oiymeli, sic cantabro cocto similiter in oxymeli,
sic de hederae foliis tritis, sic de ficis pinguibus timsis, sic de
caseo recente trito cum oxymeli cataplasmata conrecerunt.
quibus bis omnibus lactis lecundum ofScium procuratum est.
1 admiicebo rB, aioiEcebo g: adnuscebie fv (amiscetnr b).
anadiBmum — Htringo B: et deeiiper ligabo (— bii fvGel., lige-
tnr 6) rgftbGel. 3 iiniietu prohibitnnia JSTffffri.^^impetu
prohibetur fv (lactieque impetus prohihetur b), 3 anadismna
ioxior £: ligatiiTa laiior rg{b), ligatura laxat fv, ligatnia
laxata GeJ. t tunc (fom.) Brg (i. b): om. fv Gel. prohi-
[beant — fo^meiitia (med. <m.) c. 6 miniatrari BrfvGel.i
— re g{b). 6 vaporibnB eupradictiB Srg{b): vaporationibua
dictiB/-ti{Gei,), 1 croco [in unu-alii] cimmu{meci, em.)v. ia
\ma b. contritis B: tritis fi:Tg{b)Gel. &diuTabo Brg{b):
— bifi /*, 8 alii— impoeuerunt B: om. ft!rg(b)Gel. Item
Alii f{Gel.). 9 contritum rB. Tero om. rg{b). fave r,
— uvam — contusam B: uia pasBa trita r, uvam tritam g, et
1 paaea trita fvGel. (cum UTa passa trita com- h). mia-
jre Oel. 11 adauxerunt fo (— re Gtl). sie Bisanio
rBfGel. (Bi,aiaaamo ipe. corr. ii): (sic Bamu b) eic sanio g.
IS siv cantabro c similiter in orimelle B, aic c, c. in o, rg,
timiii-ez e. c. in oximelli v: om. fbGel. iti sic de h. f.
contritis aic de ficis pinguibus t. aic de caaeis recentibua tritis
B: eic et bedere (sic edere rvg) folia trita, aic de cariciB
(c/.i/, «JUunEiB. Bic (tunsiB. Itfv)ca.stia recente tritii rfvg (Bic
hederg folia trita. sic caricas tuneaB. eic cauBeii recente bitii b).
haee etiam om. Gel. 16 quibus om. Gel. {ut hifi om. Nett.).
bie omnibuB Brvg: hominibua /' (quibns — est fwi. h, qui hie
iaJia inf&rl: RadiccE feniculi cnm aqua cocte et aqua ipsa
{lOtui data, et onuiia ki lactis augeat fecnaditatem).
228 THEODORI PRISCIANI
5 si lactis interea uimium pondus etiam duritiam pro-
curaverit^ foliis.apiorum vel mentae vel caulium cum pane
tritis et melicrato illam duritiam resolyemus.
ergo per initia generaliter omnibus mediocriter styp-
6 ticis obviandum est, per augmenta vel impetus chalasticis
et paregoricis. et licet omnibus hac lege medendi ser-
viendum sit^ attamen mamillarum mollium iutuitu omnia
moderatius feminis adhibenda sunt.
II. De praefocatione matricis.
C Sunt variae et diversae causae matricem frequentius
11 attemptantes, quae sub duabus praecipue principalibus
passionibus constrictionis vel laxationis etiampartiliter sub
certis accidentibus alias causas efficiunt. ergo haeb sub
defmita lege professionis quae cpnstricta sunt solvo^ reso-
15 luta vero quibus • quam maxime defectus et lassitudo so-
ciatur, stypticis quam maxime et mediocriter frigidis
stringo.
7 quil)us aulem repentina commotio matricis innascitur,
hae musculorum omnium contractione totius corporis do-
20 lore niniio quatiuntur, et hac vi saepe intercepto vocis
1 si lactis — procuraverit ( — rarit B) rBg: si niroiui» in-
terea 1. pondus duritiam fecerit fv Gel. (si n. lactis pondus
dolorem vel duriciam provocaverit 6). 3 et rBfvg Oeh: in
(mel.) h. resolvemus rg ( — vetur sc. illa d b): — vimus
BfvGeh 4 generaliter^om. /'v 6?c?. generaliter omnibua
Bh: omnibus generaliter rg. 10 causae rBfGel. (c. vel
dolores h): om. vg. matncis fVy — ces Gel. 12 vel laxa-
tionis (relaxationis Gel.)B: om. fvrg{h\ uhi constrictiones rfg,
— nibus v{h). 18 certis — sub BrgGeh: om. fv. ergo
ii§c rg (h) : naec ergo B Gel. 14 solvo. resoluta B Gel. (solvo.
soluta h): solvere. soluta fvrg. 16 quam maxime Brg:
maxime fv (pm. Gel). 17 stringi fv. 18 autem: forte
Gel. 19 hae B Grel^ h {sic) g (hec h), haec r: & fv. et
totius J56?eZ. dolore n. quatiuiitur B Gel: dolore nimiu
patiuntur fvrg (paciuntur etiam h). 20 et hac Yi Bg(h): et
hec fVj et heieGel. interceptu v. officiu ( — um r) rBfvg{h):
per i. V. 0. Gel.
orQcio siib borrore caiisae veluli paralyseos iiieotiiinlur
iniagiiiein, qiiam passionem in graeco opere ystericaHr
pni^a appellamus. quo tempore ad illa liuo praesidia prin«
cipalia omnibus conclusionis necessitatibus suLvenienlia,'
recurremus, flebotomi praeseos beneticium et venLris pur-^
galionem, specialia vero fomenta olei dulcis caliili
aiiuarum consueta chalasticarum, catapiasmata de semioibus
paregorica cum melicrato, emplastra ut dia chylon, cero-
laria simplicia ex adipibus temperata et medullis, pessaria
ex meile el butyro, item libiaoum et celera quorum con-
fectiones iu subiectis adiuogo, eucalpismoB vero es suci»
ptisaoae aut faeni graeci aut olei didcis.
bis articnli et calefaciendi sunt et moUius coustrin-
gendi. ventosis quoque admotis iuguinibus vel femoribuB
20 orrore cauaie r, horrore (orrore f(j) cauaas fva. lit»
caBus B [errore cauee b). paialiseoa rBg: parafj^tic.
paralvBi eas v. mentitQr solus B. 2 in greco opere . . .
appeUaBnis B {cf. alibi II): greei . . . aiipeUant rfv0{f>)GteI.
atericbam nican B, etericam mca f, eteriga, nica tt, stericaa
pnican r, «terian paga g (BtTcu lan b). 3 post appellBnt
add, h: Ut etiam tam manua qiiam. pedie cnm dolore ninuc ~^
Tcluti ululatu extenniBatf voda contractione padantnr. [ti
in primia flebotomo preeenti beneficio eubvenire coQTeiut et
ventriB adhibere purgacionem. 4 omnium /c. 6 recui-
reinus B: — rimus rfvoGel. G Bpeciftlia v. fomenta oIm
dalcis calida (calidi r Gel.) et aq. (conBueta rBb) rBGel. (et om.
Hpec.vero 6); speciali vero fomento olei dolds calidi et aq.
' consueta g, gpecialia ergo foniento olei dulci calida aq. coa-
Bueta f-c. 7 et (cat.) add. Gel. catapl— (8)nielicrato om. b.
8 paregorica c. mel. om. Gel. emplaBtrum g. ut B: om.
rjffv (Emplaatra diachylon adhibeo et elc. h). diaquilon Bfv,
diacilon rg. 9 adipihus: ealibus Gel. temperata om. r.
et meduniB B Gel.: om. rfy^iJi}. 10 item lihanum B: et
libiannra r, et libano (et liviHiio GW.) fvg Qtaec oin. b). °*
cetera rfvgb, ceteraqup Gel.: et cgra (in ras.) B. ii i
om. rBfvg. adiungo sc.p. 336,13. adiungimua {sief)— tyaane
om. V. encolpismos: encolpiBmia S/^g(b), incolfimue r<incolfil'
mis g), encolpiflmi Gel. vero rfg{b) : otn. B 12 aut ptiganae B.
la molliuB: forciuB 6 {soi.) 14 Tentosie— femonbus BGel.
et {om. admotis) rg (TentoHas q, earum ing, vel femoribus fre-
qnentiua applicaho b); inguioibuB qnoque TentoBiB poBJtit — '
iiriboB fv.
230 THfiODORI PRISCIANI
recursus vel incllnationes maHicis recuremus. fumigiis
bene olentibus ad inferiora naturam proYocabo. odoribus
eniih insuavibus repecutitur.
minoratis vero supradictis accidentibus^ plena quoque
6 deciinatione manifesta, conveniet iam exercitiis aptis sexui
commoneri et aeris vel locorum mutatione iuvari. his
cibi humaniores^ his iam lavacra concedenda^ omnia tamen
sub moderatione procuranda sunt.
III. De inflatione vel tensione matricis.
9 luflatiouem vel tensionem si longo tempore matrix
11 aegra conceperit; omnibus superioribus chalasticis apt&
constrictionibus imminebo^ superaddens cataplasmatibus
ficos^ tunsas^ absinthii pulverem vel eius decoctionem;
epithemata amyctica ex pulvere lauri bacarum pyrethri
15 castorei nitri et ceterorum similium cerotario commixto.
expedit frequenter polyarchio uti. eucathismata vero vel
1 recursus vel inclinatioiies ( — nes r, — ne f, indeclinatio t\
indignationes g) rgfv: recursui vel inclinationi B, recu-
remus: recurrimus Bfvg^ occurrimus r, recorri^mus Qel. haec
sic praebet b {post apphcabo) teptatiri (Z. teptari) iubeo necubi
collis vel orificium matricis inclinatus sit seu tortus vel clausus).
2 naturalia (sic) rBfvg(b) i, e. naturam = matricem {ut scr.
Neu.). provocabo r6g{b): — cauimus fv, — camus Gel.
3 insuavibus rgGel.y insuau(b t?)ilit)us fv: suavibus.5(6). re-
percutitur: reperiuntur {i. e. repercutiuntur) r {sol.). 5 con-
veniet iam (conveniet etiam f convenientiam b): convenit iam
rBvg Gel. 6 commoneri r Gel., — nere /':_commoveri Bg,
— vere v (amovebo b). 7 omnia tamen(Oia tn b): vini(vim v)
ad(t rJB)tamen rBfi\ vini tamen g. 8 pro(&, pr^ /)curanda
fb^ percurrenda v : procurandae JB, — d§ r </. his alia addit b :
Sed et bec superaddo que ad matricis dolorem scripta prodesse
frequenter cognovimus. lapidem gagaten mitte in vinum vetus
coque et bibat. ipsumque lapidem in pede dextro liget . . .
9 De inclinatione matricis f. 11 et {ante aptis) add. B°.
13 ficos: ficus omnes. 14 epithemata B: epithema r, epi-
thima gb, epy(i i?)tima fv. amictica {sic) rBfvgb: amyntica
Gel. ex bacis lauri r {soh). 16 ceterarum Gel. com-
mixto rfv g (—tu b) : — torum B (=»tarum Gel.). 16 poliarchion
B, — arcion rg, — ciu f — cio v. uti rBg{b): om. fv.
OYNAECU. 231
vapoies ex decoctionibus stafyliQi daiici puleii rel cetero-
rum simililer diureticorum procurabo.
inflatioulbus diu permanentibus artemisiam misceo :
aut marritbium aut ysopum aut bacas lauri, aliquando
cassiam el celticam, ex quibus etiam pessaria conficieuda
erunl. nam et ruta viridi trita cum melle pessario semper
utor temperato. superaddo nitrum vel afronitrum, puleium,
ficos pingues purgatas et contuaas, cyminum, sed ad eorum
sensum mordacem et calidiim temperandum lactis Lempe-
rabo commistione.
si duritiam vero contraxerit, quam alibi mylen ap- '.
pellamufi, lianc primo sicuti coatra inQationem ordinando
adiuloriis chalasticis contexuimus, imminendo solvere la-
borabo.
omnibus supra dictis constrictionum accidentibus mino-
ratis iam coQTenit ex parvo leves atteniptare geslationes,
et Bub certa declinatione passionis appetere iam lavacra,
cibos humaoiores praeaumere et post resumptionem uqf-
poris aneticis lempuribus omnes ex ordine cyclicas dis-
1 cftera b. diuretica rfog (ceterorum s. diuretioa sie h),
ceteriB s. diureticis B Gel. 3 artemisia adniiaceada (aut m.
et ste in rel nominat.) B. misceo: miflcebia fv. 4 aut
(ys.) om. rB. 6 et: es tB. 8 Ucos; flcna omtus. eorum 6:
«arrum rel. sed— (10}comaixtioue E (sed eamm senBnm m.
calidum lacUs temjierabo eommiitione Gel.): sed earfi Benaum
motdftcg cal(l p)idu temperandu est ei (et f) lactibus fv (sed
eorum Beuaua mordax et callidus temperaudua eat ei lactibus b),
aed eanuu Bensu m. et c. temperaudum eet (tempero g) ex.
lacte rg. 1 1 ai duritiam vero B r Gel. g et (matrii egra ada.) i :
. ei vero d. fv. myleu B Gel. (mileu b)-. milin r, mi(,e ii)liiie fv,
milio g. appeUamua Br: appellavimus fvg{b)Gel. hanc
primo Brg Gel.: a(n ojprimo fv (om. c. aeqq. b). 13 o. adiu-
toriis calasticis cont. {aic) BrgfvGeL: o. contexuimua , adiu-
ioriis cbalasticis ord. imxno Neu. laboro Oel. \h (om-
nibut) itaque add. GeJ. 16 es parvo levefl Bgb: ex parbo
iabia f, ei patvo labore v. 17 decliuatione Bb: delibatione '
r/, deliberatioue vg. 18 c. humeetiorea Gel. reaumptionem
Bftrb: resolutiouem g. 19 anet(h £)ici) Brg: acreticis fv
i jm- V), oidicus BGeh: cy(i)cli rfvgb.
wL
232 THEODORI PRISCUNI
ponere curationes ingiiinibus adhibendas. has semper soli>
dabit etiam et lavacronmi frigidorum consuetudo disposita, *
IIII. De atretis.
12 Contingit interea frequenter certa et specialis haec
5 passio feminarum ut aut naturaliter aliquando clausae nas-
cantur aut \iilneribus praeeuntibus cicatrice inteireniente
clausae fiant aut praesentis indignationis interventu penitu»
concludantur.
quae si ergo causa praesentis indignationis obductae
10 fuerint^ omnibus chalasticis adiutoriis ex lege resolyendae
erunt. sed si ex vulneribus obducta cicatrice aut nescio
qua illa lege nascendi clausae iuerint^ quod tamen aut
digitis aut oculorum possit Ode probari^ tunc a chirurgicis
considerata mensura reserandae erunt; ea tamen ratione
15 ut haec patefactio linteolis aut aliis adiutoriis patefacienti-
bus diutius disterminetur^ ne obductae in se identidem scis-
surae recentiores occasionem claudendi protinus sortiantur.
1 adhibendo Gel., — da rh. sol(8 ^)idabunt' fvrg
( — dabo b): persolidabit B (solicitabunt Geh). 2 etiam etr
etiam ad rg, etiam B, ad (etiam a v) f {qui deinde disponimus
revertere. cf. Gtl. etiam ad 1. fr. consuetudinem revertemur).
3 atretis rg{Gel.): artriticis JB, artetricis /" (artetrix 6).
5 clausae: cause fv()>). 7 caus§ iterum fv{h), aut (pr.) h
et {in rcis.) B (ut Gel.): om. fvrg, interventu— (9) indigna-
tionis om. f {rum v). 9 quasi ergo v, Qu8b si ergo rg (Quae
ergo Gel): Si ergo li§ {in ras.) B i^i vero he h).'- canpa rB
{sed e in ras. add. corr. B): cause vg { — se b). 10 ex lese
re8olvendae(e) Brg: ex ligere solvenda {sic) /', ex lege resol-
venda v (e. 1. curande b). 11 obducta cicatrice rafv{b):
obductae circatrices (fuerint add.) B. 13 possit fide 'Brg
et {epit. Bamb. ==) e (fide possit hGel.): (possit om.) fide fv.
tunc archirurgicis (a chir. Neu. Gel.) considerata mensura <^rese
in ras.yrsLjidsi (— dae Neu., resecand^ Gel.) erunt B et{unde?)
Gel. {qud pergit ^dhibita tamen ratione ut...): tunc chi(cy r,
gy— /*, ci — v^rurgia adhibita fvrg (tunc chirurgia est adhi-
. benda h). 14 ea tamen: adhibita t^en Gel. ratione fvrcj Gel.
{cf. et tamen rationabiHter b): intentione B. 16 inse iden-
tf
tidem Bg: in sedem | idem /, insident idest t7(p inse b). 17
recentiores B {bGeJ.): recensioris r, retentiores fvg.
I>e conceptione.
rAlitiuae mulieres quae voto posteritalis longo tenipore 1
desideratae afQciuntiir, tnedicas accerserunt, quas efiectus
elaboratae conceptionis felices et peritas exhlbuit. ooati
itaque, Vicloria, protessionis communis hoc magis esse
necessarium ministerlnm, quae ex tiiis ofDciis sedulis in
his magis rebus experimentum babes, quantum aut gratiae
aut gloriae accrescat medicae promittenti a suspecta con-
ceptione. unde licet inscia uon sis liuius curae concep-
tionem procurantis, attamen Jisposita libi cunsideratis om-
nibus ordinaTi circa quae curandum erit
prius inquirendum est necubi orificium matricis aut X
inclinatum sit aut conclusum. unde aut modicis purga-
lionibus apparentibus inipeditui' aut eo tempore purgatiouis
iDternorum dolore nimio conquassatur. quod si forte ila
se res liabet, flebutomanda erit de talo quam maxime, quo
ad inferiora vicinior materia provocetur. sic deinde ad
3 deaiderando efSciontur b. accerBenint rBfQel.: acces-
eeraut vg (ad m. acceBserunt h). 4 noeti B\ noatri (nn) rfv,
noBtrg {nr|) g Gel. (nrafic). B yictoria rgfv{b, -ao)et (6 sttpra
add.) B: SalTina (e sua se. corr.) Gel. ease: eat tibi Gtl.
6 aunieteTiani om. /' {non v). T rebua om. fv et {itbi maiue)
Oel. habes: habene (hns) Brg (hme = habemus b), habenb
fv. 8 medicae— conceptione (medieo jimithtia aascepte con-
cepiioni 6):^ ant medicg (— g in ras. B, — o o) pro(prg /■)mit-
tenti aut (pmittentiB ^) anacepte (— ti /*, — te rv) concipienti
Bfvrg Gel. 10 attamen Bg^ ac (hac v) tamen fv. con-
rideratiB dib. rg. 11 curandnm B: — da fvrg el {qui ad
nqq. trahit Cirea eam quae c. erit, priua . . .) Get. 12 offi-
flinm B (f! fort. ubi lectio propter membrwnae detrtrMntnm in-
eirta eat fv). 13 indeclanatum (si"c) fv. ait b et (m raa.)
BGel: eit rg, ow. fv. poet elaoaum {sic v.lS)haec infert h:
et ^oat Gollirio facto de ^albano ei aubponeg. et vide si Tert«x
capitiB eiaa eBtnatur, concipere poteat. Si rero non. difficile eet.
8i Tero faciF foerit [modicis pnrgAtionibns etc. 14 ttppa-
tentibnB Tfv(j3e): aperientibna BGel. eo: eic Bfvrg(b)6el.
10 ae {post ree) add. g (ita ee babent b, istaa res habet e): om.
"~'*^" "' 15 quo B{b)6el: fiuod {n r) rg, ut fv.
234 THEODORI PRISCIANI
ordinationem curae advertendiim nobis erit quae conclusum
prius moderate orificium patefaciat^ ut purgatione solemai
inoflense disposita et desiccari et calefieri matrix possit.
his etenim rebus ita dispositis conceptionis Tota faciiius
6 subsequentur.
15 si flebotomo adhibito necdum tempus sua secreta
cognoverit^ tunc oleo dulci vel anetino vel rutato inguina
fovenda erunt et post lana in eodem oleo calido infusa
contegenda. tunc cataplasmatibus chalasticis calefacienda,
10 quibus admiscemus aut artemisiae pulverem aut dictamni,
quarum etiam in aqua decoctarum frequenter vapores ad-
hibeo. nam et fumigia vaporatis partibus supponi con-
veniet ex supradictis herbis lapide gagate subiuncto.
16 si his omnibus rite adhibitis naturalis circa purga-
15 tionem ordo permanserit^ matricis orificio mediocriter re-
laxato iam adiutoriis conceptionem procurantibus immi-
nendum est cotitinuo igitur cum se purgatio inofTense
transegerit^ ex dia chylon pesso vel libiano, cum nardino
aut roseo oleo resoluto prius^ encolpismo uti conveniet^
20 et post matricis delavationem ex eodem medicamento spis-
2 officium rf{v)y sed orificium hic etiam B {cf.p. 233, 12), pate-
faciet Gel. purgationes sollempnes i. disposit^ (. . . possint) g
(soZ., disposite etiam fv). 4 enim fv. 5 subsequentur B (b)
— quantur fv Oel.^ — quatur r, — quuntur g. 7 anetino Bfvrg{e)
ynantino &. rutato Bfvr{h): rutaceo g{e). 8 post Brg{b).
posteus f post eius v (praeterea Gel.). 10 admiscimus fv
(miscebimus Geh), amiscemus rg{b): admiscebo B. 11 qua-
rum etiam B: om. fvrg{b)^ sic autem Gel. ex quorum aqua
decocta etc. in: ex 6. coctarum B. adhibeo rg{b)^
exhibeo B: adhibemus fvGel. 12 conveniet b: — nit rel.
13 subiuncto: sic owne« (adiuncto Gel.. Neu.). 14 rite Bi
recte fvrg{bGel.). 16 orificio Gel: officio Bfvrg{b). 16
iam: Nam fvGel. 17 continuo igitur Bg{b): et continuo
fvGel. 18 diacy(i r^)lon rgb, diaquilon Bfv. pusso f
libiano b et <^passo add., sed pesso — passo in ras.yB: leuiano
fvrg. nardino B{b)Gel.: nardo fvrg. 19 oleo v{b)Gel.i
om. Bfrg. 20 delavationem Bf{v)g{b), delabationem r: dila-
tationem e. spissiore (— res v) rfv (spisso b): & pesso priore
in ras. B, spissius g (post m. dilatipnem spessiorem pessarium
ndhibere e).
GYNAECIA. 235
slore pessario. adhibeie Itaec coiitinuis diebus triginla
conveniet usque ia dicni ventunim alterius pur^atioiiis.
quibua traiisactis libiano nitrum conveniet coiuniis- 1'
cere. quod adlilbendum erit post eDColpismum ex subiectia
^eciebus disponenduiu, cardamo dictamDo artemisia ii'is i
lUfTicae radice rutae semiue. omuia tuusa et cribellata
oleo dulci plurimo miscenda suut, ut ex liis aute pes-
sariiun fomeutum adliiberi possit. commodius interea tlet
si huic fomento receutes porcinos adipes aut anserinos
admiscearaus, post quod coutinuo pessario tali uti ex- u
pedieL ficos piugues in atjua decoctas et tritas melii mis-
ceamus et ex hoc pessarium supponamus. desuper vero
libianum sUperimponi conveuiet. ileinde iutersecti uitri
gl«bam accipiemus et in modum balaui collfrium factum
moUi lana coutegemus, quoit superillitum libiano ini- ^
ciemus. niillo eteuim remedio meliore et iunoxio aut cur-
rigi matiix polerit aut purgart quam buius nitri sup-
1 pessariu adliibere. Haec c. r fvG-el.g{b): pessarium ad-
htbarB c. B. trigiata rB: XSS fvgih), ubi add. Gel. adlii-
benda aunt f^om. conyeniet). 8 libiaao nitrii Sg, libiano
(liviano r) mtro rfv. libano et nitro b ponveniet rg: — nit
Sfv {-u b) Gel. coiumiacere rBfv i—ti ghGel). i eat
Gel. 6 caTdamo 6 (— nium Gel.}: c(h B)ardamomri Bfvrg.
diftaTnaofv gb, dictamnu f5. artemiBia rB{ — B.f»h). yreum
B, jrioa f, jreo3 vrgb {om. radice, id aolmt). 6 semea rB
{sbai fvb). vbiqne nomin. Aa6e{ Qel., aeovaoi. Nea. 7 plu-
rima (sic) b, et plurimo B, et plurior(l /}i fvrg (puriori Gel.).
S foventnm (ut soUt) r, fouendu g. fltit Gel. 10 expedietB:
— dit fvgib)Gtl tt ficoB: ficua codil. melle b. 12 et:
ut b. Bup(b r/^ponamus fvg{b): (pessario) iuiciamua B.
13 libianum Bvg{b), livianum t: libanu f. sujjerimpoai
I ^inpotu 3) conveniet {— nit (?rf.) Brg Gel. (auper imponimuB fe):
I uiici oonveniet b. interaecti Nev,.: interiecti B, interiectiH
fvrg{b)Gel. 14accipiemua fvrg: — pimua Bffe/. {— piamua 6).
18 contegemus: — gimus BfBrg{h)Gel. illitum Svg, in-
' litum T: in(l tjUnitum flfi). 18 ei^nim Brg: enim fv{b).
maliore ( — ri rgh) et innoiio Brg{h): meliori innoxio fnGeJ.
17 huiua nitri rfo (aitri qih. g): usus nitri in ras. B. aaii-
poritiooe r (fiolUiS). qoam — auppositione om. b cant reliqua
— ■• ' ■■MM,-«yj.^_«:^J^(Mj(i( jKoe infra s. IS Cerij albg. adipir
236 THEODOBI PRI8CIANI
18 postquam vero' his adhibitis quae sufficere arbitror
ad omnia corrigenda quae impedimento conceptui esse
possint, iam uti conveniet his duobus sequentibus pessariis
aromaticis conceptionem maturantibus. fit autem prios
5 hoc modo. cera alba, adipe gallinarum^ terebintbina et
nardino oleo^ his omnibus ex aequo solutis coagulum lepo-
ris admiscemus et hoc post encolpismum suppdnimus.
aliud vero omnibus experimentatum usibus sequens
hoc est. cassiam fistulam^ folium; spicam indicam^ amo-
10 mum in unciis singulis omnia cribellata cnm stafylino aut
nardino oleo accepto coagulo leporis admiscemus. et hoc
pessario ordine adhibito rite est maturata conceptio.
19 . iam nunc et superiorum pessariorum convenit subiun-
gere compositionem. pessarium dia chylon contra omnes
15 conchisiones utilissimum et probatum. lini semen althaeam
( — P) gallinarum. terbentin^ olei nardini his omnibus ex equo
solutis. coagulum leporis amisceamus. et hoc post encolpismum
supponemus. {deinde nova Juiec:) Nam et masculum concipiet.
gallorum testes si subinde acceptos mulier devoret mas-
culum concipit. Item si voluerit mulier gravida fieri. ali-
quid de membris corvorum duorum secum habeat. (sequitur
De aborsu).
1 postquam (malles post) . . . his adhibitis (haec adhibita
corr. Gel,): sic Bfvrg Geh 2 conceptui Bg: — tus fv, — tu r.
3 possint Gel.: possunt ( — st) g, n possunt rB, a possit fv.
conveniet Bfrg: — nit v. 4; prius Geh: prior JB, primus fv,
primu rg, 5 cera ^h&Bfvrg: cer§ albo b {v. ad p. 23 o, 17).
adipe (— pes rg, — p h) gallinarum Bgip): adipis (alapis f)
gallinaceos (-tios v) fv. terebentinacia /*( — na re?.).
6 nardina oleu rfv{ — o B). 7 ad(a— ^f^miscemus Bg Gel.,
— cimus fv: amisceamus b. supponimus fvrgGel.: — nemus
Bb. 9 cassiam etc. (acc.) B: cassia etc. (nom,) fvrg. fistu-
lam B: mn. rfvGel. 10 in unciis 8ingulisJB(GeZ.): ana. una
unc. /i ana ^ I. vrg. cribellata B Gel.: om. rfv. 11 ad-
miscemus B, — cimus fv: cSmiscemus rg. 12 o. adhibito
rite est maturata c. JB, o. adhibito recte est maturata c. rg
(erit maturanda Gel.)i o. adhibitu (— tu f) si recte (— ta v) est
maturata c. fv. 18 et superiorum B Gel.: et superiori r,
ex supemorum g, et superioribus fv (cf. p. 229, 11). 14 dia-
guilon Bfv, diacilon rg, 16 seminis fv. altea fvg.
237
1
faenum graeciini, omnia aequis pnnderihus iji tas novum
mittimus, iibi oleum diilce et aquam aequa menBura adi-
. ut semina perteguntur. quae ciim molli vapore
coipii et bullire coeperint, undatio vel spuma rpiae super-
nataverit colligitur. cui anserinos vel gallinaceos adipes
«t cetera iungimus, ut pessario moderamentum faciamus.
sic Dos dia chylon pessarium conficimus. quod solutius si
fuerit lemperatum, unguentum magnum chalasticnm vel
paregoricum faciet.
Itbiauum veio sic faciemus. cerae ponlicae -:- IUI,
mastices chiae -f- II, storacis -h I, adipis anserini -r- lU,
butyri -=- III, meduliae cervinae •— mi, olei nardini -^ IIII,
Laec omnia secundum c^nsuetudinem lunsa soluta misce'
bimus, ut pessarii temperies procurelur.
haec est ordtnatio curae omnibus mulleribus adtii-2(
benda concipere cupientibus, quam breviter contexuimus, ns
sunt etiam alia quam plurima ab aliis variis coniecturis
composita, quae magis causticis adliibitis forsitan possint
1 vaa noTum Brg: vaao ^ — Be v) noTO fv (vasura BOvum
Gel.). S mittiiaua BrgGel.-. mittiB fv. 3 quae cum molli va-
pore coqui et buUire ceperint B Gel. et lom. vapore) n qug cum
[que add. f) mollitet coquiB et dimi bullire coe(ce— fjpsrit fv^
qag onm molliter cog^ui et bullire cepetint g. 6 YfABrgGel.:
et fv. 6 pesBario moderamentum ErgGel.: (leaaariorum
odoramentnm fv. 8 paragorieum («[ setnpcr) Bg. paregoricum
{ut tanpim) r: paiegonticum fr. 10 libianum Brg: Ebauum
fv. facjemus fvrgGel.: facimus B. ponticae .B: puniea
r{Gel.), puMog g, om. ft («W cera ~ n.), 11 maBtieechia
«ilL r(Gei,), masticis ~ I. B, om. fv (»m fine cum storaoia cal'.
-=- I. habel g). Btorace— eervina ~- III. [sie v) om. f. adipis
anHerini Bg, adipea anaBrinoa re. 12 buty{i B)n Bg, bu-
tyrii rv. medulla cervina rv ( — e Bg). iiariiioi olei B,
oleum nardinum r. olei nardini g, oleo nardu v, oleu Dardu f
{haee seeunduni pondera aequalia addito ana ordinat g sic cere
p, med, cerv. olei n, ana ~ IIII. ete. usgue ad ator. cal', ~ I).
13 tmiea — procuratur B GtJ. (ubi aoluta autem m. B): peaaarium
faciemus (tantum.') fvrg. 17 quam om. Gel. (yatiiB) ex i "
Oel. IS maKia causticis Sr et {om. magii) Gel.: magis
laBticis vg. foraan solus r.
238 THEODORI PBISCIANI
piirgatioDem sanguinis extorquere. at ego blandis quam
causticis magis conceptionis causa procurandae purgationem
sedare volui quam extorquere. commodius est enim sic
impendere oflQcium medicinae ut cum susceptam causam
5 curare coeperiS; alia non creetur.
21 sunt alia duo genera pessarionmi; quibus etiam
magister meus et purgationem inoffense se procurasse
frequentius testaretur et conceptionis officia pet*fecisse.
quae sic conficiebat.
10 opobalsami -~ 1, peucedani -r- 1, aristolochiae -=- I,
murrae et croci semuncias singulas^ meduUae cervinae et
adipis anserini uncias singulas semis. seorsum quae tun-
denda sunt cribellantur et solutis ex more miscentur ut
pessarium fiat. hoc primum pessarium expleto mox tem-
1 at ego — quibus et magister etc: haec ordine nKnibrorum
perturhato (gwem correxit GeUnius) sic legunturin Bfvrg {post
extorquere). Coinmodius est enim . . . creetur. Suut alia duo
genera pessariorum. At ego . . . extorquere. quibus (et) magister
etc. blan^B quam causticis magis fvrg (d1. magis q. caust.
Gel.): magis blandis quam causticisJB. 2 c&xxB&Bf^rg Gel.:
cause ff cure v, procurandas purgationes Gel. 3 volui
frg (voluit v): voluero B. 4 suscepta (— te v) causa fv et
((jui curari coeperit) Gel. ( — am Brg.). 6 creetur B {cum rasura
inter e — e) et rg: creditur fv (curetur Geh). 6 (Sunt) et add,
Geh etiam: iam JB, et (^) rg, om. fvGel. 7 inoffense
( — ga r, — 8§ g) Bfg: in offensione v. se Brg: om, fv (pro-
curare se Gel.). S perfecisse BgGel.: — set fyr. 10 opo-
balsami etc. genitivos habent Bg, gen. et acc. mixtos rfv (ordi-
nem pro jmiderihus sic mutat g: Opobalsami aristologie an» -*- 1.
peucedani ~- S. myrre cc an 5. Iin. medullg cervin^ . adipis
anserini aH 3. VI.) peucedani unc. IS Gel. (cf. g^ sed ^l r i. e.
-r- 1. r). 11 m^ae et croci semuncias singulas B: murra
drag (1 v) nn. croco (— u v) drag (d. v). lUI. fv, murram et cc
ana. 5. ini. r(g). meduUa cervina drag (d v)Y. adipes ansa-
(e tj)rin08 drag (d v) VI. /"«?, medulla cervina adipes aneennoB
ana. 5. VI. r(g). 12 (m. c. et a. a.) uncias smgulas semis
(ana unc. IS Gel.): semundas singulas. Semina (seorsum . . .) 5.
12 seorsum— fiat BGel.(/): pessu facis (tantum.f). Hoc [pessum
facis hoc. r, pessu | oc facis g'] rgfv. tundenda Gel.: ad-
denda B. 13 ut. p. fiat Gel.: ut sic tusis pessarius fiat B.
14: Hoc primo pessario exempto mox tempore Bf(rg), Hoc
r
GTNAECU. 239
pore Becreionim post haliiea» supponendiiin esl, (]iiod duabiis
horis continendum erit.
post Tero detracto peEsario, faac sequenti confectione 22'
fysin vir eius llnire debebit, et continuo mulieri commis-
cendnm est. opobalsami unc 1, opopanacis -^ l, turis mas- I
culi -i- II, cinnamomi ~ IS, murrae — I, costi seinunc.ia,
croci dr VI, cassiae df VI, haee simul contrita oleo irino
ronimiscenlur, ut paulo pingueflat. ciim rero ulendi tem-
pus adTencril, posl purgalionem et balneas et pessarii
prioris usum uteris neceEsario linimento.
peregisse me arbilror quam plurimas sub constric-
tione mulierum aegritudines. quibus si quam forte minime
comprehendimus, sub uno et simili relaxandi beneGcio vi-
sitandae enint. variae etenim pro causarum temporihus
primu peBsariu ei tempore v, (hoc.) Primo p. esempto moi
tempore rg («6i Mnysi eipleto).
1 balneas fvGel.: — ea Brg. ifem irtfra. 3 peseftrio hoe.
seqiiena confectio si sit. Tir eius 1, £, peBBaiio. fic sequenti con-
fectione fiain fir eius 1. fi\ peaeario Loc (h r, b g) eequenti con-
fectione fisin yirl. rjr. ilenire/^B". debeliit et c. mulieri /'r,
debebit mulieri et c. B , debebit. mulierique c. g (debebit
mulierinoB. ^ 11. cinnamomri s IS etc. r cum iac). commis-
cejidum£: — duH /■!•(; (miseendua Gel). b eatBfvGel.: erit j.
antc opob. haec (^ex marg. sc.) addvnt rerba sequeiiB linimen-
tomliocB(7,a. linimeEtum. hocfiBin/'i'. opobftleftmiuni;!. opo-
panacis -^I.B: opopanace ~ I. opobalBamu(u)-^I. fv. turis
maaculi -;- II. B: libanu (— ni ij) ftnenOB (ftrenoa g. arabicu v)
fvg. 6 cinnamomu — I. fv, cinnami — II. B, cmnami -^ I.
et S g{Gtl.), ciDnamomfi -^ IS r. .mirr? -: T. B(TgGel):
om. fv. costi Berauncia. I. B, costo. S. f, costu -^ I. v, coatu
-=- 8 r, costi -^ S' ^. 7 cioci caBsie ana semuncia. I. B, cc
c&srie (Cftsift rjan 3- VI. rg, crocu {— um ul drag. (d. c). VI. caa-
eia dr^. ! (9. V. cl fv. ordimm speciervm seeitndvm poji-
dtra hie etiam mwtat g (*iC! opop. opob, mirre aS -^ I. libani
areiiOB -^ n. de.). h^c Bimiliter contrita oleo BGel.: teris
(tere g) cmn oleo fvrg. 8 commiBcentur B: wi. fvrg. nt
Sg, ont r: & fv. paulo Brg: modice fr. pingue (— e v)
fiat fp, pingue fiaut B: pinguius fiat rg Gtl. 12 qaihuB f:
e quibua Brgv Gel. quam Gel. : qua B_vrg (f detr.). 13 vi-
aitasdse (— df) erunt Brfv, — de erit g.
240 THEODOBI PBISCUKI
adiutorionim species prodenint, eadem attamen medendi
omnibus virtus.
\l, De aborsu.
23 Abortivum dare nuili umquam fas est. ut enim
5 Hippocratis attestatur oratio^ tam duri reatus conscientia
medicorum innocens officium non decet maculari. sed
quoniam aut matricis vitio aut aetatis impossibiiitate^ sub
qua causa praepropere frequenter partus evenit, feminae
periclitantur; expedit praegnantibus in vitae discrimine
10 constitutis sub unius partus saepe iactura salutem mer-
cari certissimam, sicut arboribus arescentium ramorum
accommodatur salutaris abscisio et naves pressae onere
cuin gravi tempestate iactantur solum habent ex damno
remedium. unde breviter huic loco adnectenda continuo
15 designabo.
24 si ergo necessitatibus urgentibus aut aetatis inmaturae
aut vitiorum superius comprehensis pecus moUiter sub-
trahendum erit; his quam maxime consentio faciendum ut
1 proderunt Gel., prode erunt fv: proderuiit adhiberi J?^,
adhiberi proderunt r. eadem attamen {in ras.) B: eadem
enim adtamen (attm a, adagmen v) fvg. 2 virtus (sic) Bfvrg:
ratio Gel. 3 De aborsu b Gel. (De aruosu c), De avorso ( — su
ind.) r, Ad aborsu (m) fv, De abortivis mulierum B (de abortu
ind. B), De abortivo non dando g. 5 yppo(ypo ^f^cratis Brg
{ypocras fv). cf. Hipp. (iusiw:) 1^2 L. oratio Brg, ratio 6:
<m. fvGel. 7 quoniam Brg(h): quia fv. mpossibilitas fv
Qiic mutilus Gel. aut aetatis propere etc.). sub qua p<ppere By
sub qua cn p^pore r (uM cu pro ca), sub qua cu ^ppere g, sub qua
(e v) cuq- ^ppere fv (sub qcq; causa ^ferre h). 8 evenire
fv Gel. 10 mercan Brg: merear fv (mergi h). 11 sicut
— (15) designabo: pro his sic hdbet b sicut navis onere pressa
cum gr. t. iactatur. nihil aliud nisi solum dei remedium(!).
14 unde Brgv: munde f sol. (modum G^l.l), om. b. 16 in(I)-
maturae( — ^)fvrgGeh immaturitate b et (in ras.) B. 17 vi-
tiorum fv Gel. (humorum rg): viciis Bb, comprehensoriun
Gel. pecus: metus v (foetus Gel). 18 his: hinc aliena
multa praebet b. quam maxime B: qxisi, fv^quB, g (ubi sic
moll. his subtr. erit. qua consentiendo faciendu ut . . .), om. r
et (ubi sic consentiof.) Gel.
241
caUplasmalibus chalasticis artemtsiae sucum aul ttiusae
pulverem misceanius, 'dictamni quoque slmiliter. sic aristo-
loctiiae, sic rutae seminis. sic et romeDtis ex supra
dictarum specierum decoctioiiibus Tactis uti couveniet et
quae scripta gunt in cura conceptionis ad sanguinem in-
noxie provocandum.
his vero sequentibus aliqui usi remediis duris fomn
corporibus minus obfuisse videntur, ut qoi vi san^inem
extorquentes simul etiam venientia pecora pertfiaerunt.
sucum rulae viridis potu) dedenuit ad neofyta excludenda.
tianc eandem rutam viriciem cum rancidis nneibus et cum
melle tritam dederunt, asseverantes pro pessario appn*
nendum. interea etiam mnrram et artemisiam et violae
eemeo ex aequo cum siico meutae potui simiiiter post
balneas dari debere asseveraverunt. item lupiuorum ama-Ul
rorum pulverem murrae et violae semeu, quae omnia ex
aequo cum mentae suco teinperaveniDt ut trociscos con- j
ficerent, quos cum decoctione artemisiae aut dictamni dari
conslitaerunt. alil radicem panacis murram aloen ex aequo
1 auciuii fTTg{ey. sucos B. 1 dictamni B(e): diptani
( — tami g) fvg. 8 semuiis fvrg Otl.i Jiemiaitius B. 4 de-
coetione Gel. et qne fvrgGtl.! quae ^oni. et) B. 5 ad . . .
proTocandum fvTgO-el.; ac , , .provocantibuB B. 7 aliqtii
aaiBrg! aliquibuij /e, ffih. Gel. forsan BrgGel.: foraitan /ii.
8 minua obfaerit uti quae vim a, Hc. Gel. videntur. qui
(qui vi B") sanguinem Bg, t, qui vi aanguine r, vldenti, ot qui
Tnn BanguiniB fv. 9 pecora Sfvrg: ( — tea) foetua Gel.
10 (>eol(ph ii)ita Bfvrg. 11 cum melle: ef.e dut ipeum Bucum
cum nocibUB rancidas ad mellis spissitudinem pto pessariimi.
la ap(d /'('jponendHni (s;c): aupponendam Gel. 13 violt:(e)
fvrg: teucon (i. leocoiu) B. ef. eupra 22 libanu arranofl {fi>g).
14 cum auco mente [ — (17)eum suco mento ojn,] teraptavemnt
<sie) r. 16 balneaa (stc) fv {ut23). dari debere Bf<v), dari
bibere g. aBBereraveraut £: adseveraverint fv, adseverant
Gel item etc. B: et fvgGel. amaronim B: om. fvoGel.
le mirrae B: om. fvgQel. violf^e) fvgGel: leuco {«c) B.
qofte omnia er B: om. fvg et (praeler ei) Gel 17 cum aueo
mente fv. tentavere Gel. (uf r adt. 14). ut tro^iscos cou'
feoissent (sic, ■abi oonficerent Jft»,) quo» c, d. . . . dari conati-
tuerunt B: et trooiacos c. d dBdermit ftrg. 19 alii ta-
Thcvdorui FrlicUDui. td. Boie.
242 THEODOBI FSIBaAKI
similiier cum suco mentae viridis tomperaverunt. alii col-.
lyrium suppositoritim facientes sic .se haec innoxie ex-
torsisse testati sunt. murrae absinthii iris illyricae radi-
cis panacis uncias singulftS; cmnmi -r- 11. quae in suco
fi faeni graeci infuderunt^ ex quo mixto cum pulTere supra-
dictarum specierum collyria vel balanos confecenmt^ quos
post balneas supponebant. nam et dictamnum cum yino tritum
post balneas potui dabant et continuo paene iam matiu*as
animas excludebant. nam et ovium fel in melicrato dederunt
10 aeque Tiolentum. sic fel taurinum cum nitri combusti pul-
vere oesypoceroto miscuerunt et pro pessario supposuerunt.
aliud. oesypoceroti^ nitri; cymini uncias singulas^
26ficus pinguis albae bene tritae -~ 11. cum lacte muliebri
pessarium supponendum temperaverunt nam et nostro
dicem panaci min*ae aloes ex aequo similiter sucum ment§ yiridis
temperaverunt B: alii radicem panaci(e)8 murra aloe equalia
cum suco mente dederunt fvrg wl.
2 8uppo8to(u)rium rfv, suppositum g. 3 murra absen-
tium yreos radices^ — cisr)panace8 ( — cUr)fvr(mjrr^ absinthii j.
radicis panacis <;), mirrae et absinthii yris illiric§ radicis pa-
naci B. 4 singulas uncias fv Gel, unc singulas B (an -^ I.
rg). et gummi uncias duas Gel., et gummenoli f, §t gumm^
ill. V, gummi -^ U. Brg (gumnl^ 11. H- b). cf Cass. ind. s. v.
quae in suco . . . supponebant B : in suco f. gr. oYnnia infusa
(infusas omnia r) commiscentes c. vel b. fecerunt et post balneas
supposuerunt fvrgGel. 7 balneas fvrg. supposuerunt—
(8) balneas om. v. nam et {cf e facit ad hoc et diptamnis sucus
potum et fel ovium in melicrato datus): nam {om. ei)Bfrg Gel.
8 balneas frg. iam maturas/i? Gel. : inmaturas Brg. ovium
fel in mel(l)icrato Brg: ovillum fel et maligranati (sucum <idd.
Gel.) d. fv Gel. _ 10 cum nitri combusti pulvere B: cu nitni
•( — 0 v) combustu (i v) pulvere fv, cum niteo combustu rg.
11 ysopi ceroto (ceratu v)Bfv, ysopocerotom (ysopoceroto ante
corr.) r, ysopo ceroto g (ysopum cerutis e). Gal. X, 965 (^ di'
otcvnov xr^poirii) cf Diosc. p. 206. 12 aliud Brg: item fv.
ysopi cerotu nitru tostu ciminu ana unc. I. B, ysopu cerotu n»
c. ana •s- I. r, ysopi ceroti nitri cimini ana '^ I. g(f>)^ ysopu
cerotu nitru ciminu singulas uncias f{v)Gel. 13 ficus pingues
— tritas -^ 11. B €t {om. bene) r, ficus pinguis alb§ trit§ -i- U. g,
ficus pinguis {om. a. tr.) Ilr -7- h: om. fv Gel. mulieris rfvGeL
14 temperav^runt Bfv {al. h): (pessario supponendu) tempta-
venmt rg {cf.Gel.).
GTNAECU, 243
1
s i
pesso ateb8Rtur ex solis pingLul>iis flcis tunsis balanosa
vel collyria supponenles, quibus nos etiam nitri Bpecieniil
admiscuiffluE. sed innosie ex boc purgatio procuratur.
aliiid iDquiunt e^iclusorium violentuni, q^uod muiTam ^
IrilaiD et elleboiiim felle taurino misientes et temperantns i'
pro pessario supponebanl.
aliud. murrae -;- I, Gcus pinguis Iritae lili I, galbani
~ 1, afronilri -^ III. omnia trita commiscebant. cum usub J
eiigebat, cum melle pessarium temperabant. |
his etiam ptarmica adhibuerunt ex elleboro stnithio l^
castoreo, ut membris omnibus exagitatis pecus facile ex- i
lorquere valiiissent. '
coacti etiam aliorum scripta legimus, inlicita quidemS^
1 ez bdIjb pingTXB» ficoe tunaas r, ex aolae (ex eolo Vj er
so]e g) pingueB (— is /) ficna tunsas fvg, ex aolis pingmbua
ficnbus tuDsis B. bBJanos Bg, — no n — nu fvGel. _ 2 noB!
T06 r {solus). i qnod— ai^ponebant B {ef. e)-. marra. elletorEt
fel tamnu. ei hoc peBeuiu Bupposuerunt /'vGel., morre ellebor
fel tanriiium (mjrt^ ellebori fellia ta.urini i;) ex hoc peBsario*.
BuppoEuerunt ri/. 7 aliud Brg: item bMhA fv Gel.
miina ~ I, ticua pinguea tritas lib I, galbanii ~ L, afronitruni
■~- Ul 0. t. c. cum UBUH «igebat (exegjflBet fv) p. temperabanfe
rfv (morre -^ I. fiennm pinguium tritarum lili. I. galbani ~ L
aironitri ~ Hl omnia, coiumiEcebant. cum uans exi^ebat. cimt'
melle temperabant ^): loirre unc I. ficus pinguis tnt? lit. I. g.
-;- I. a. ~ in. omnia trita innBa fi^cui commiscebaiit in ras.y
et cum nsua forte fuerat necessariuB peBBariom (— us ante roe.r
aieut f) ab indem tetnperabant B. 8 afronitri VI. ~ 6 (m,
rel.). i — 9 pro his eic habet e; aliud inaqua eTClosorinm
Tiolentom maiTJi ellelxirnm fel taurinii omniai ista Bimui mistai
et pro peBsarium adpouatur Sc tarmica proTOcanda erunt . . ,
10 Eie etiam ptbarmica B {eupra B' i. etemutamenta) : Hia
etiam &tieniutiLmeiita rg, Bis itaque eistemutamenta fv (his
etiam BtemutucioneB b, cf. mpra et tarmica e). ex BrGeh'.
et (ex lebore f, elleboril u, deinde cu membris) f«. 11 at
{li g) Brg: eu fv, tum Qel (om. b). cf. ad v. 11. 11 eitor-
qnere S rfv. — ri Gel.(6). 12 TaJuissent B: potuissent r, ,
— set g, potuiaae f(v)6el. (posBit b). 13 legimns rg: ^eli^-
g'BniB (in rm.) B, erigimus fv (tranaivimns h),. unde esegimua
el. in(1 ^Jlicita rfvgi,Gel): incltta B (inclinata b).
16'"
244 THEODORI PRISCIANI
non adeo sub illis necessitatibus salutis^ si vel non in-
portunis mensibus ingerantur. sed qooniam his incon-
siderate frequenter ita rebus gestis^ Ti et Tapore adhibi-
taj^um specierum Iiaemorragiae provenmmt^ per quas et
5 vulnerationes paene incurabilis eursus laesas ieiainas occu-
pavenmt^ ad haec nos quibus valemus tandem adiutoriis
salubribus obviamus.
VII. De haemorragia matricis.
28 Ilaemorragiae matricis licet etiam ex aliis fieri soleant^
10 attamen quoniam ojunes una lege medendi eurandae sunt^
in subiectis earum causis adiunctis, omnibus ut arbitror
sub constrictione passionibus praetractatis^ ^i resoluta et
sub effusione laborantifi descendemus. quae quam maxime
saepe chronicarum more causarum difficiles liberatu sunt
1 non adeo Brfvg: nec adeo Gd. (om, h). salutis: sa-
lutem rfv (saluiem a^antibus g\ salutaria Gel. {cf. b), saltemB.
si yel non inp. Brfvg (si oportmvis 6, si tbI importunis Qel.).
2 inconsiderate Brgi —ranter fv. his . . . itar «c omnes {cf. e:
Omnia tamen hec diligentius sunt facienda ne . . .) praeter Geh
gm om. sed — inconsiderate. 3 adhibitarum Gel.: adhi-
ita rfv, — to Bg. 4 emo(r)rogiae Brg: emorroy(i t;)de fv
(morroide 6, emorroidas e). pvenerunt B. per quas —
occujjaverunt om. v. et vulneratio rfg (— ones JB): ezul-
cerationes Gel. 6 nos B : om. rfvg Gtl, adiutoriis ( — ribus V)
saJubribus obviamus: hie (post lactmam) incipit f 78 eod. V,
cuius ultimis foUis quae sequuniw servata 8unt. 8 De emor-
racia (emorrogia Bg, emorroida ^e) nzatricis (vel ftuxu san-
guinis add. b) V(Bge), De fluxu sanguinis (id est emorroide
matricis add. v) rfv (de fl. s. mulieru^n g). 9 Emorragiae m. F,
Emorrogiae m. rB^ Emorroides h, Emorroid^ m. f. {om. v cf. Ut)
ex aliis: in alii(s) locis e. soleant VBrg: solebat fv.
10 medendi {om. Gel): meditandi fv. ciirandae 8unt(erunt q)
Brfvg Gel.i curae fiunt V. 11 in subiectis (6): subiectis
VBrgfv. causas adiunctio V, causis adiunctisque B^ causis
adiungo r{h), causas adiungo ( — e v) fvg. 12 passiones /*,
— nis V. praetractis Vfv (praetactis Gel.), pertractatis Brg.
ad: hac r,"6,c f{om. v). 13 di(e i?)8Gendimus VB, dis-
cedimus rgfv. quamvis maxime Bv{f). 14 diificiles libe-
ratu sunt Gel.: dimcile liberati sunt V {—t^ sunt rgfgh^ — 1§
sint B).
GYNAECIA, 245
vaporitius consliiogendae siuil ci decoctionUius spe-S
cierum omnium stypticanim, quafi etiaDi nunc subiectjs
admoDco. ijiDrlx viiidis, ilos mali granali, corlex ariHiris
piui, siliquarum folia vet bacae leiitisci, similiter rosa sicca
et galla et ros syriacum et cetcra simUia. item enco)-
pismis imminere convenit ex crocu hypocislide acacia om-
fucio lapide haematite lemnia srragilide, omnihus tunsis et '
mixlis decoctioQibus eupra dictanim speciemm aul sucis
polygoni vel arnogloBsi temperatis. post vero spongia in-
fusa in puscula supposita muniendae erunt. ioguinilius :
vero lanas sucis supra dictis infusas Imponi suadeo.
expedit interea omnibus superioribus locis usque in
mamillas cucurbitaa sialtlcas ignitas imponere, sic etiam
inler scapulas diu perseveraturas sed molliler lietrahendas.
epilhcmata vero omnia staltica, ut dysenterkis sunf ordi-''
3 qnftB e. n, aubiectBB asiina&eo S: quae e. n.' eubiectia*
(subiunctJB fv, in Bubiectia 6) amiconeo (adm, ffi) Vfvib) et
(etiam otn.) rg, quae e, n. Bubiango Geh S mirta virides f.
m, cortix a. p. 8. f. vel bace lentes. Similiter oesa b. galle &
rOBiriacn & c, b. T, murtj Tiridia f. m. cort«j a. p. b. f. vel
nace. lentis. BcimHiter roBS s. galla et r. s. Hi c. s. r (et timiliier
vovtitt. eaeH gb et e, ubi est qualis eat mirta viridea. el flore»
m. et pini cortices s, f. vel vace lintiaci b. roBa b, gallaro ei-
riacoi et c. s.); marte viridia (— es r) f m. cortice et a. p. .
cortice et s. f, tcI D(b ujace lentisci a. uocas (baces v) ros^
Bicce & gaila roa ajriacu {siriacum v) & c. s. fv {vnde Gel.), mJrti
viiiais ffore m. conice et a p. a. foUia vel baciB lentisci s. ro«a
sicca et galla Toreejriaco et cet«riB similibuBJB. 6itemKB(e):
et rqfv{bj. inculpismiB Vn (incupiamia f), incolpismis re,
encolpismiB Bg (encalpismiB 6). fi hypocestiBtida F ypo-
quistida Brfv. 7 leinniaB frigidK Vrv (limnioa t^-igidos e),
leminias frigitida f, lemnia fra^Sda 5 (lepnaa ftagida g).
% apecierum rgfv{b)Gel.: soponua V{e), Bupariua speciernm(l)JB,
S ariiog]oaai7/'(b\ amegloaBi r, ~sa v, —»^Sg\ plantuginis e.
10 in puBcuia poeita V, in puBeula anpposita r (in pussula
BOjietpoeitum e), in pusca sub(jj (i)posita, mumeiidae r£()j)!
aunuendf fv, Iminende g. 11 m «ucia e. infusaB nm. V
{selvi), jicst lanas habent fv Gtt. (non r). inponi snadeo
VSrgib): inponis fv[t), vnde impones Gtl. IS m mamillaa
ySrg(~litfv): ad m. 6.(aBque mamiliiB «). 13'atallicas £/'
(thB^cao)gr! oin.7(8}. ignita»: agnitas/^^om.Sel,). 16'utd.B.
246 THEODORI PRISCUNI
nata^ imponenda sunt^ quam maxime ex dactyliis thebaicis
in Tino vel aceto decoctis et cerotario coomiixtis, spe-
ciebus quoque quas nosti competenter posse constringere.
VIII. De vulneribus matricis.
iO Si Yulnerata -ex his matrix fuerit; quibus Yulneribus
6 internis putredo frequentius sociatur^ advertes ex egestioni-
bus quatenus debeas causae succurrere^ adhibendo dia.
chartu Athenaei trocisco ex auripigmento calce Yiva san*
daraca pulvere chartae combustae et ceteris similibus ita
io confecto et temperato ex sucis omnium specierum supra
dictarum. .
. yniL De fiuxu reumatis quem run appellamus.
11 Si ex his fluxus perseverans sanguinis vel umoris
•colore variantis molestiam fecerit^ quem nos run appel-
15 lamus^ his omnibus superioribus imminendo constringendus
ordiiiata: a disintliericis ordinata F(et dissentericis ordinata b^
sicut disinterici | sunt ordinata e), dissintericis ordinata rg:
qu§ disintericis ordinavimus (ordinavi Gel.) Bfv{GeT).
1 dacti(u rf v)]ia Bfvg: om. V, 2 et (cer.) b : ex VB fvrg{Gel.),
ex speciebus q. n. b. 3 quoque V^iflel.): vero rfv. nostu
c. qug pos«int c. fv. 4 VIII. {item postea VIIII. X) numertm
solum sine rubr. hdbet V. 6 intemis Vfvrg(be): interius B.
advertes rgv: — tis VBf{e). 7 dia chartu Athenaei trocisco
{Gel.): aut {pro auF?) diuartu uthineo trochisco F(aut di | ar-
tuathineo. trocisco e), diucarui atineos troclscos &, aiit dia-
cardii. aut athineu. trocisco r, aut dia cardiu a athineu trocis g^
aut diacartunx ( — tu /*, diacostu t;) aut trociscos ( — co v, tro-
schiscos B) Bfv. cf Qdkn. XIII, 296. Cass. Fel. p. 126, 10.
9 pulvere charte (cartg Be) c5buste*FB(e): carta com(con /")-
busta rgfv. 11 in fine add. b: et sicut disi^intericis ordina-
vimus uteris. 12 quem run(e, q run b): quem rom B, quaru f^
qua ru v, quem runa r (^ reuma dicitur g). 14 colore va-
rianti F(colores variantes e), colore ( — rem B) variantis (ia in
ras. B) Brg {coYe variatus 6), cholera variante {corr.) Gel.
run V{b): runa r, ruma g (strumam Sim. 8. strumas), rum /*, ru t?
rom B. 15 his: sic omnes. cf. infra p.2i7,15 (8cil.B,29).
immiaendo (sic, sine puncto hic deainit v).
OTNAECIA. 247
TresiccaQdus. si quis vera eliam potioaibus cu-
rare velil, habet has potiones a nobis siiailiter ardiaatas
in is qui sanguinem v-omuerint aut dyssenteriae vitio la-
borarint.
si humaaius res profecerint, ut veluti in chrouicis
mo3 erat, aliquando conimoveantur aliquando sub blanila
dimissione releveotur, quo tempore cycli nobis iam omnis
ordo intendendus erit et accipiendus, vomitus prius fre-
quentius adhibendo quara raaxime post radicum accep-
tlonem, exercitiis paulatim crescentibus imminendum est.
aeris mutationes appetendae, locis isdem psilotra parop-
teses dropaces et sinapismos appono. quibus oranibus
perseverando vim magnam reumatis magnis valeamus adiu-
toriis superare. sane si sanguiueus et cum dolore fluius
fvierit, etiam llebotomo eas expedit relevari, omnibiis his is'
supra dictis stypticis imminendo.
X. De gonorroea id esl spermatis elTusione.
EiTiisione altquando eliam spermatis spontanei et in-:
portuni feminae fatigantur, qnod iu graecis nostrts
1 deaicca,ndus VBrg(b): siccaudus f{Gel.). quis; qui V.
2 h&B potiones Bf: diapoflitiones 6, Iiaa dispositioni* ( — nea g) Vg,
3 in IH qui; In hia autem qui VBfg(b), ubi quae corr. Gel.
q. s. voinuerintV/fl(vomueruntSr, eTomuerint 6): emoptoycis e.
laboraverint (g): laborar V, — ruut Br, — ravef fb. 5 jiro-
fe{i rjjcerint VBrg: profecerit (6, — fioerit f). 7 dimiBaiouo
Ifg: demiflsione F (retaiasione b). cicli nobia VB: nobis
cicli (cjcli 6) frgib). 11 mutationibus. Spetede K(appe-
tendia Gel.), iumutationis appeteade r. isdem Brg: lusdein
Vf. p3i(j r)lotra Br: pesilotra V, desylotro f. paropterea
rs, pawpCbiriteaia frg. 12 et VB: om. rf{Gel). sina-
pi(c FjamoB VB: — mu frgtfi). 13 reumatis magnia FjBr
(6, r. malignis g): reumatismis f. 15 eipedit FS{eli): — diet
rgf. his; c/C eupra p.24fl, 15 (omnibns— imminendo om. b).
17 jonorriaB, — rea fb. id est Bf: hoc eat r (tit. om. V ef.
adp. 216. 4). 18 Effusione [m rm.)B (Bffuaio e): om. Vrf, post
V. mportusi liobet b {ubi flusu Gel.), poat femin^ g, sponta-
nen et inportnoa B (aolus). 19 in grecis noatna g. &ppellaTi-
mua ( — bimua F, appellamus ^j VBrg liu grecis libris nos g.
appetlamDB&): grecig. appellaut/'(c/\ e noc enira greci g. vocaitt).
248 ' * THEODOBI PfilSCIANI
•
gonorroean appeUaTimus. ea quae in Tiris hoc Titio labo-
rantibus siiperiug ordinata sunt, etiam feminis conTenit
adhiberi.
Ordinata gynaeciorum dispositioni suflQcere arbitror^
5 principalium passionum constrictionis et relaxationis causis
ex parris omnibus adiutoriis competenter adiunctis. cetera
Tero quae artis officio parturientibus aut disponenda sunt
aut facienda^ usu magis quam lectione debes adTetere.
1 goii(m F)orroeam F, — rea frg^ — ream ft, — ^iiajn B.
ea: et b, haec (hec /*, H g) VBrfg (ef e hac ratix»ne curari debet
• sicut in Tiris . . .}. 2 etiam: etiam et f, 4 Ordinata gine-
ciamm dispositicnis afficere F, Ordinatas gineciamm disposi-
tiones sofficere JB, ordinaTi geneciorom dispositione s. /*, Oiridine
genitiorum dispbBiiione s. r, Ordene geneciotnm dispositione s. g
(Ordine gonorreoniin di^poaitione s. b), 6 pogt passionum
add, b in oxer. libro dispositis. constrictioneB et laxationes f.
causis B: causas Vfrg{b). 7 aut Bg: que (quae r, qu§ fb}
aut (iterum) Vrf(eb), 8 debes VB: debebis fg(eb). post
adTertere addw^t Bfui intelle(i .B)ga8 quae perunent («tc) ad
salutem mulierum. subBcriptio nuUa in VB(b), at in f Ez-
Elicit genecia theodori auctoris. contra in g continuo seq. c. XI
>e menstruis proTOcandis etc. (ut Theodorus priscianus a!d octa-
Tium filium. De sanguine menstruali proTOcando . . , et cetera
in b) capitula gynaedorum dliunde addUa.
Fh7sic&.
Scrilienti mihi ile rysira scientia, (jua te maiimel
delectari intellego, sufficere arhitror acl coniinendationein
operis Menandri comici insigue argumentum. apiid clves
ciun stadionun aonis magnae scientiae laborarel ii^vidia,
produxisse in theatrum fertur suem partu plenani, hoc
enim in loco celebeiTimum iitheniensis eloquentiae audi-
torium eral, produxisse tnquam exspectantibus auditoribus
plcnam suem ibique eius exsectum utemm in Euripo
Futsse. cumque intcrrecti paene doctu tamen
naturae agerentur, Athenienses inquit viri, si in parvis annis
scientiam meam miramini, istos natare quis docuit?
hinc adverlere datur, Eusehi dulcissime filiolDnun!
meorum, giatum milii teslimonium. ptus enim in te amo
laboris mei operae pretium el quod tu mihi nuuc scri-
henti cnntigeris auditor. dixi datur advertere, quautiim
nalurae vis pateat in omnibus elemenlis eorumque se-
I Hmvs liiH fragmentum gtto utto txtal codiee, Bn^xell.
s. XII (B), hoc Vc insaihitvr Wipit de fisicia Eid octaTium
BDBebiura filiutu eiui. Eusebivnt ipse libH lextus atlcetatur,
Octavium fmxigse wdetur librarius propterOeiaviuniSoTatiatiuin,
quen putabat libri palrem. sic etiam gynaeciorum liber II. ab
aiio quodatit additus ad Oetavivm Kribitur. ego ipstm codicem
mimm (Ucet tnwrtae fidei testtm) seqttor (collatum a. 1375),
ocpulM Berwttnni de Ifuttiar eweiulatione arbitraria. i ad
comm. operis om, Neu. b civea [suob add. Aeu.]. 10 po^
enripo album tn cod. (i. e. laiese proiectum add. Neu.t sed
mwlto plura exciderunt). 11 doctu S: ductn Neu. (recte fort.).
14 fiJionim ?"«*. 16 Plua B: Vfllde ifei». 16 opere (— rae
2feu.) precium S,
250 THEODORI PRISCIANI
miae atque aaimantibus^ cuius yirtutes non frustra inter
se dissentiunt aut secum copulantur. alcyonio herba pastae
oves periclitantur, mox radice eius assumpta liberantor.
mulorum sumere potus venenum est^ carnes eorum cibo
9 datae remedio. medentur ventris tormento canes pastae
gramine^ et horridus sus nebulam discutit campo pabu-
latus. et iacta theca per dictamnum excluduntur iacula.
et cervi longaevi vita adhaesis mutatur cornibus. et
communis chelidoniae cognomines herbis puliorum suo-
Lo rum declarant oculos. ad postremum natura omniparens
veluti adiuncta granditate cuncta animantia prosecuta esL
quae enim nascendi sortem tribuit^ vivendi ac valendi sub-
stantiam non negavit. est enim in omni mundo natura
quae operetur grande secretum. sed iilud mirari non
is desiho cur irrationabilia et vagae aves et agrestes ferae
ad beneficia naturae propius accederent
3 supra contexti dabitis mihi veniam operiS; patres
priores. disputationum enim vestrarum rationes atque
morbidorum animalium genus et his similia aetas mundi
20 rudis ignoravit. Pythagoras aegyptiae scientiae gravis
auctor^ scribit singula nostri corporis membra caelestes
sibi potestates vindicasse. unde fit ut aut contrariis qui-
bus vincuntur aut propriis quibus placantur conemur. hinc
est quod et Romani febri aedem statuerunt et quod cer-
2 alchionio B. 4 fort. mullorum {cf. PUn. 32, 91 cwn
einsdem 32, 25. 44). sumere B: sanguis Neu. 6 [sunt]
remedio add. Neu. (remedio medeutur coniimgit B). canis
Easte B (f. con\ pasti). cf. Plin. 25, 91. 6 horridus : . . pa-
ulatus: 8ic B r— a Neu.). cf PHn. 18, 364(9). 7 theca Bz
om. Neu. iacula B : tela Neu: (Plin. 8, 97. 28, 92). 9 ad^sis B
{cf Plin. 8, 116). 9 communes celidoniae cum omnibus
herbis B {uhi pro cum omnibus scr, Neu. communibus). cf
Plin. 25, 89. 8, 93. Apul c. 73 Ack. 11 granditate ^: chari-
tate Neu. 16 acceaerent Bi —dant Neu. 17 patres quos
infra citat Pythagoram inprimis dicit et Democritum {cf Plin.
^i, 156): 18 atque B: om. Neu. 19 similia ante corr. B:
similis B^Neu. 20 §giptiae B. 24 aedem Neu.i eadem B.
certanas (sic) B: Quartanas Neu. (fort. tertianas? cf Ps. Plin.
med. 3, 15 Bose in formula magica).
PHY8ICA. 251
laaas Saturiii SUas aflirmavit aiitiquUas. iQ quarum cura-
, tiona Democritus inquit pollulione opus esse, ut suut
caedis culpae et menstruae mulierb et sacrarum avium,
vel vetitorum animalium carnes cilto datae et sanguinis
(lotus. nam et epilempsin, <)uam ieran noson appellavere,
sic curare praecipit, efllcaciae potentiam praeferens et
vetans inquiri rationem. sed haec non nos primf prodi-
mus. fateri non paenitet, communia sunl quae cilm vete-
ribus sentio. mea quae scripsero, aeque in his dumtaiat
et nos magis posteris placebimus. nec mirum si nulla u
circa vivos lama est. aua tempora lector non amat. hinc
est illud clarissimum satyrici distichum
parva coronato plausere theatra Menandro
risenmtque suum saecula Haooaiden.
nam et maglster meus quo me usum esse praemiseram,
dum viveret bellus habcbalur, qui nunc orbis totius Vin-
dicianus celebratur, et profecto nullius umquam virtus
digne suo saeculo honorata est, vel quod invidiae fortu-
naeqne locus inter vivos maneat vel quod a miseria orto
desiderio celebretur post fata probatio.
.<!. Caput dotentibus.)
Herba polygono coronatus quam quis luna decrescente 4
fiusti^erit dolure capitis caret. simlliter etlam herba illa
3 Democritus: cf. Plin. 2S, 7. 3 caediH calpae: cgdea
A culpg S (in qwi lamen eorr. ercuit c «i ^a! edes). cet. cf.
Fli». 23, 7. 3i. 3 inenatruae: sic B (menstruft Neu..). cf Plin.
\ T,6isq.3a,778qq.is:i). 4 carniu B t— es JTeH.) 6 epi-
, lempsin B {ut et qraece lnArj)xV>if). gera noson B. T ve-
I tans ; ritfuia £(ef ^eu.). 8 quae . . , aeiitio Neu. : qui . . . sonBio (sic) B.
, [Atqui] mea oiW. Ws». aeque : atque B, om. JTe». 10 nnlla
— ainat: aiimt verha MarHaUn ep, S, 10 v. 1 et 2. li Batjri
■ distioum (sio) B (scit. Martialis epigv. 5, 10 v. 9 et 8 inverso
hic oriiine). cf. A. Mtindte, Men. et Philem. rel. 1333 p. XXXI.
16 Tisum este [praeceptore] add. Neu. pmiseram: sic B.
10 orbis totiua B: orbe toto Neu. 10 amiseriae: sicB{Neu.).
St abett rul/rica, lUet albvm unius linme gpatium prostet in eod.
aief.Marc.p.35Bas.V.6(etv.l)qnB.mra'oia.m[Pl.24,9i)'
■ £« ooMfiuitmt).
252 THEODOBI PBI8CIANI
quae forte inventa fuerit in capite aenearum gtatuarum.
nam et reliquias boyis potantis si quis biberit molestia
capitis releyabitur. spnma vero eius fronti illlta lege
secretiore naturae graves inquietudines capitis sedat. et
5 comicis cerebrum quoquo libet genere acceptum paria
facit similiter etiam muris cerebro comesto natnra omni-
parens' magnum remedium caput dolentibus praestitit.
ferulae * quoque combustae cinis oleo mixtus fronti vel
capiti illitus inquietudines capitis saepe sedavit. attamen
10 etiam de vulturis cerebro mixto oleo perunctum caput
frequentius lil>eratum est. o quantum haturae venerationis^
cum magnetes lapis admotus capiti ex altitudine latentes
morbos eripuit^ et nidus birundiniun mox expositus om-
nis cum aceto contritus fronti illitus par beneficium pro-
15 curavit.
haec fysica remedia sufficere arbitror caput dolenti-
bus. exbinc etiam de epilempticis ordinabimus.
1 cf. Ps. Plin. med i, 1 (ex Fl. 24, 170), Marc.p. 35, 1. 2 cf.
Ps. Plin. l. c. (ex Pl. 28, 166). Marc. p. 35 (v. 11 inf). 3 8pu<ma
—illita^ in ras. B. 6 comicis: cf. Marc. p. 36, 12. quo-
quo libet B: quolibet Neu. (cf infra quoquo pactp). 8 fe-
rulae etc. sequentia Galeno veteri latino (qui de fehrihus vulgo
inscrihitur) addita legit Garipotus II, 14. at non habentur in
Gal. cod. Leid. 9 illi^tus^ in ras. B. sedavit : sedabat B
{Neu.). attamen: tantum (sic) B {fuerit scil. sedau attm).
eeterum cf. Marc. p. 36, 14. 11 vulturis cerehro Garipotus
Buhiungit haeci sanguis asini cum suco herbae cocodrillae (cro-
codileam didt Ilin. 28, 108) commixtus et infusus capiti mire
Bubvenit. venerationis [debetur] add. Neu. 12 cu (sic) B:
Nam Neu. magnetes B (sic et Marc. p. 36, 1 : magnes Neu.
(de magnete oni. Gar.). 1 3 nidus : nidis B (Neu.). omnis B .
{sc. cum lapillis de q^ihus Marc.p. 36, 9): sitqxieNeu. 14 Iron-
ti[que] add. Neu. 16 haec physica dolori capitis sufGciant
tic Gar. (fisica B). 17 exhinc: & hinc B (Neu.): ordi-
flabimuB: — vimus B {Neu., qui add. quaedam ord.).
PHVSICA. 253
^U. Epilempticis.^
Remedionim recte adhibitorum ellicacia semper cau< f
sarum bunos exitua coiiflrmavit.
latenlee epilempticas gagatis la|)i(]i9 admotum fmni-
gitim semper repeatints casibus publicavit. tioc de aranets B
parietum, hoc de stercore canum fumigio similiter fieri
constat. nam et opertos capranio] pellihus si in aquam
ingredifacias liloris infusis plaotis et lectis, epQempsiae
passio commoTebilur. simiJiter etiam si nares eoi-um opo-
halsamo tangas, sollicitos epilempticos publicahit. et aca- lO
ciae puhei^e cum aqua calida accepto continuo correpti si
fuerint, insanahilcs erunt, sin vero febrierint, facilius libe-
rantur. hoc de prodendis vel cognoscendis epilempticis
scripsimus, remediorum nunc opus est ordinatione.
paeoniae radis maguum praesidium praestat, si colloB
alligatam frequeutius odoretur. sic halicacabi, sic latby- M
ridis radices medeutur. et cODlusum lilbymaUim cum abilis
1 A lima tiova snibuntwr hacc in cod., sine rvbrica tamen.
aeguitu*' enim cap. de epilin^licii , eodem gtto aupra ordine
de ehromds cw»n Aicerel. i ex eis gwoe Wc prostanl excetpta
sunf qaae tacito attctore in additamentia Baieni vet. lat. exfubet
codex Leidensi» ai^e ex avmiU Galeni exempUtri Garipotus
I, 6. 4 gagatis; cf. Alex. Trall ed. Bas. p. TS {lat. I, 72).
ti stercoria etiam colimibiiii canini etc. Gar. famigium B
(Nev., gtri mox pro fieri scripsit facere). 8 opertoa etc.: ef.
JJex. 1. c. {Cael. chr. 1, 126). 10 Bollicitus ((, — toe) e|).
publicavit {l. — bit) B: sollicitiuB ep. publicabis Neu.
11 pulvere . . . accepto e(c. (cf. 6ar. et acaciae puWia c. a, c.
accaptuB cum compiuntur cODtinuo liberat); pitlveres cuiu
a. c. acceperiiit. continuo corr. ei f. B (pulTeres ai cum a. c.
acceperint et si coatinuo correpti f. Neu.) 13 prodeudis
Ntm.: profuudendiB B. 16 de paetmia i. gii/cyside v. Al&r.
p. 83. 85 Bas. collo alligatam {sic Garip. 1. c,): continue po-
toia {inepie,-ut aolet) BiNea.). aidit Cfat. hoc auctor experi-
mentatorttm afBrmat avt potius, nctttt habet eod. Leid. auctor
expertna. IG alica cacabi {sic) B (corr. Nei*.) i. e. Btrjcbiii:
ef. AUx. l. c. latbjridis {cf. Fliti. 26, 63: iwttilis guidem
si non magico, tamen medieo lafhjiridie radix eec. Dioscoridem
p. MS)| nyateridis (sie) B {nroteridiB Nm.). 17 et coutusu
""'^ e odOTatat (— t") Bi haee om. Neu.
254 THEODORI PRISCIANI
et aceto si odoratur. ex corio frontis asini facta veluti
fasciola eorum articuli constringendi sunt^ et dextri eius
pedis ungulae portatus circulus pari condicione medebitur.
interea caprinas tunc tantummodo cames comedentibus
6 camelorum medulla oleo roseo resoluta tempora capitis
stomacbus et totum pectus matutinis boris perunguendum
est. ex sanguine mustelarum unguentum eo modo adhi-
bitum par praestitit beneficium. in ipsis vero commo-
tionibuS; si sanguinem de eius pedum digitis elicias quo-
10 quo pactO; et eius frontem ex eo tangas et labia^ continuo
exsurget. tunc etiam asini lotio aspergi conyeniet
7 addo interea^ quod ille ait si mihi fas audita loqui,
quod necessitas procurandae sanitatis extorquet^ eodem
lotio asini potari eos debere^ et hirundinum sanguinem
is cum turis masculi pulvere aequa sub ponderatione cum
oxymeli similiter sumere. sic alii veteriores sub certo
secreto naturae excepto capite et pedibus ceteras mustelae
reliquiarum partes corporis obtulerunt, ex cuius cibi bene-
ficio molestiam passionis frequentissime declinarunt aliud.
20 mulsa vini acri horis matiitinis data diebus XXX continuis
profuerunt. pari forma etiam ex testa cerebri asini com-
busta cinis datus profuit. sic althaeae sucus, sic coagulum
leporis in modum grani ervi per dies XXX ministratum
horis matutinis epilempticos liberavit. nam et mulieribus
26 menstruantibus hoc vitio laborantibus coire conveniet.
1 si : sic B. ex corio : cf. Alex. p. 84. 4 capr. cames Twibet
etiam jPlin. 28, 226, 5 timpora B. 7 eo modo (sc. quo supra) B :
commode Neu, 9 de eius in ras. B. cet. cf. Alex. p. 79
{Plin. 28, 43). 11 exnrgit B (Neu.). 12 ille 8c. Vergil
Aen. 6, 266 (sit mihi etc.), 14 hir. sang. Plin. 30, 91.
15 aequa sub B: sub aequa Neu, 16 oximelle B. 17 et
B: ac Neu. mustellae reliquiarum B: mustelae reliquias
atque Neu. (mustelae cineres Plin. 30, 34). cf. Cael. chr. i, 128,
19 declinaverunt Neu. 20 mulsa vini acri:.Multum vina
acria B (Vina multum a. Neu.). triginta Neu. 21 pari
$c. mulsi (cf Plin. 28, 225. etiam Alex. p. 82). 22 altee B,
coag. 1. habet etiam Garip. l. c. {gui addit expertum est). cf. Pl,
J28, J2:24, 23 ervi; orobi Gar. 25 Garip. (qui diverso
haec •epilempticonim praereptri ex probata remedii
cnra disposila, deinde reliqua ut potero vaga et disseminata
remedia designabo collerla . . .
ordtne singula remedia jirofiotiit) 1. c. haec etiam addit quae igfio-
rateod.ll: Cor VDltmis tntnin cum aqua dabis bibere et ea-
nabit. ' Item Tulturie cor et epar et pulmo levi pruma vapo-
TeDtnr et contenuitur et cuia ozjmelle potui dato statim
epilempsia eicluditnr (ex al. f. fonte). cf. Plin. 30, UU.
] ez: et £. 3 collecta deBignabo New.
1
Ex eod. Zvgd. Bat. Voss. lat. fol. 85 (ad fitiem cai>. de
epHemptieii hbri III. Fs. Culem) f.7'': (. . , sjcut aupr» diiimuB
stomaticifl.) Gagatia lapia ammotus fomigium BCmper repea-
tinis caeibua maiores noetri publicabit, hoc et de araneia
parietum, et de stcrcore cania fiimigium fieri constat, et acacie
pnl(Terem) ei cum aqua ealida acteperiEt. dum correpti fue-
rint continuo liberantur. Cor vulturis tjitum ex aqua dato
bibere. et mox aanabitur. Item Tnlturis cor et epar. et pul-
mos leni pruna T&poretur. et in unum contritum cum oxi-
melle potui dato. statim epdempaLa excluditur. Sic coagulum
leporiB in modum grani hetbi per dies. XXll. bori» matutinBlibuB
miiuBtratain epjlemttcoe liberabit. expertum est et peonie
radix si lunatico dum coneptua fuerit iacenti in collo figetur
statim sedebat, ut s&am et quamdiu eam ladicem secum ba-
buerit. numquam ei aliquid malum accidet hoc eipertuH auctor
fiffitraat,
SeguitfUT Item de epylemticis. Variis ncmiuibus bec passio
nuncupata eat , . . {tx Th. i^. S, 15).
parte deperdita ipse
mmemorat
praeter c. IJ gtiod seTvaium est de 'pilimpticis, de quo sic
l II. c. 16 (4S)i
. . . huiuB etenim causae maguitudiui maiora BUnt et frequestifi:
adiutoria protidenda, nam quam plurimi sapientiures etiam
fysicorum adiutoria providerunt, in qnibuB, ut etiam nos in
noetro libelio fyBicorum ecmprehendimua, raagna et Te-
Intj reUgiosa remedia procuravere,
l U c. 11 134)
de salyriasi rel impediraento «sms: i
.«Mi^BiBtDm eit iyiaie ofScium) et pip«re «atpio et Bciico J
256 . THEODORI PRI8CIAKI
€t erucae semine, etiam ceteons adiatoriis pftr benefidiim
miniBtrantibuB, quae quam mazime in libro fysicorum o(»n-
modiuB disponimus.
7. I c. 25 (75) '
de stirpibus vel cssibus infixia:
. . . ai yero in faucibus os aut aliquid inhaeeerit, aqoam ei
oleum calidum contineat in ore et ggontaiieiim esli^t nne
mora. sunt et alia fysicorum benefieus poUicatay aed suo *
loco et tempore conscribentur. ubi pro Mimi$ vei^ aee.
cod. Beroh haec subiunxit recenUoris editionia Priscianeae auctor
tsunt et haec beneficia fysicorum optime comprobata quae
Luic loco adiuncta a nobis profiteor esse etc.
cf. l. I c. 21 (66)
de yuJneribus variia causis inftictis corporibus (ubi et secundum
fysicos quaedam, ut de experimentis 1, 2, 7 eic,\
Ad Antidotarium quoddam deperditum (non guod extat
Physicorum fragmento Bf^uxeUensi adnexum et pro, Iwro gmarto
additfwm) pertineant guae sic citantu/r:
primum ab ipso Prisciani 1. 1 c. 7 (18) de alopeciosis
... ieran dabo quae postordinabitur.
ij ttga ^ dui noXoitvvd^idoav habetur graece in Eupor. ft. Gdl.
(XIV, 327), sed aliam confectionem Theodoro supplet ed. sec.
Ib.cr) quae sic conficitur . . . convenientem cum Gera Vindiciani
in Antid. Vindoc. 109 f. 108^ 1: Ant Gera yindiciani qui purgat
onmia yitia corporis. Facit ad menamenis et medancolicis.
hictericis et epaticis. spleneticis. elefantiosis. et ad cataractas
oculorum et ad paralisin. Das infantibus d. U. Mulieribus d. UI.
Viris -,-S. "^i h^c. Coloquintida. Aloe. Gingiber ana d. I. Piper
album. Piper loi^m. Piper nigrum. Camidreos Scamonia. Cassia.
Costum. Euforbium. Mastice. Salis ammoniaci ana -^ S. Myrra.
Crocum. Cinnamomum ana d. U. Epithimum d. VI. Absinthii
sucus d. V. Mel despumatum quod sufficit in mulsa.
praeterea apud Garipotum 3, 24 ad finem capituh exscripti
Ps. Gdleni (III) de colicis subiungitur
Conditum colicis expertimi Priseiani Theodori. quod reci-
pit petroselini macedonici etc.
quod paululum in breviu>s contractum assumit ille ex codice
quo utitwr Ps. Galeni additamentis ex Theodori Prisciani
editione secwnda aucto, quatis extat cod. Lugd. Bat. fol. 85, ubi
sie legitur in cura colicorum (cap. 70 explendo verba textuS'
PHYSICA. 257
omissa et cetera his similia qu§ experimentis huic caus^ pro-
fuisse cognoveris):
nam et radices appii et feniculi inquoques in aqua.et potu
dabis ieiunis. Nam et antidotum ad colum ita facies cuius yir-
tutem sepius probavi. Petroselinum macedonicum. Puleiu acapnu
iuniperi uacas ana ^^semunciam). ortice semen. myrta. cassia
fistula. struthium. spica nardi. marrubium. ros marinum. hin-
nula. Ciminus panu ana S.. Zinziber. Samsucu. Bettonica. costu.
ana H- I. piper nigru -r- ini. ex omnibus pid^yerem)faci8 et in
duleolo yibreo reponis. et cum opus fuerit conditum facis talem.
mel dispumatum lib. III. yinum optimum ■SS- VI. piper nigru.
^ i et ex eo condito mittis pot. I. in calicem. et suprascripto
pulbere plena cocT(iaria) II. et ieiunus, in balneo in solio stans
bibit. —
Praeterea in oMidotariis medii aevi iimpientis, qui ex sin-
gulortm mediconm lihris coUectam propagant remedtonm ma-
teriam^ variae dtantwr confectiones Theodori, quae ad Priscianum
partim pertineant, velut Ant. Gera logodium teudori me-
dici aa omnes mortiferas passiones et diutumas . , . in Antid,
Vindoc, 175 c, 83 f. 121 (eadem fere iera sine nomine legitu/r apud
Ca88. Fe. c. 73 p. 176, 12).
in cod. Vat. reg. 1143 (post Priscianum) f. 81 a vetere mamt,
additu/r
Antidotus teodori qui facit ad omnes dolores capitis etc.
atque in multis collectionihus est
theodoricon dianacardium (anfu2. cod, Aug. 120 f. 4^, antid.
Hafn. etc. efc), cmi^ confectionem reperit, ut bis ait Simon
Januensis (s. alakion et 8. kerbes) in anudotario Theodori Pris-
ciani. quod 8am fieri potuit ut extiterit in remediorum quadam
appendice codici quam legit Pri8ciam (fere ut in Brux.) fortuito
suliuncta.
Theodonu Frifoianus, ed. Bote. 17
I :
.1
PSEUDO-THEODOEUS.
17'
/
Ex ignolo auetore, ante Fseudo-Theodori aetatem, augitteniwn
q. s. capitulo mlia exili I^eiani XXXIIZ additum videfur
(cf. supra ad p.214, 14), cpiod in editionem aegue aecmtdam rece-
pit PKtulo ■ TheodorvB , ijfui muUis omiisig aliisgue (de caiiaVilo
speciaUler) additis pro more nmtavit (vid. infra Add.).
De TeBioae Titiis,
Adveteratum vitium veaicae, quoU (iinturno tempore;
perfrictionibUR et gelidisaima assiduo potu inrrevit, cum
saevire coeperit, non tantum in se sed in vicinis partiltus
riimios facit dolores.
cum vesicae multae passiones eveniant, id est fervura
collectiones vulnera durities cantabricia urina capiUatura
atonia paralysis calculus haemorragia dysuria stranguria
liydatides, inhumana haec vitia tiis signis ostendi con-
sueruDt. assidua libido meiandi cogit homines frequentius i;
stillalim urinam facere. interdum cum difllcilis est, et ab-
-stinetur. cuius cum facilis exitus non sit, pondere in-
' 1 Hoc Qapitulwn additur in duobus codd. rb [tea^tu pateim
corrupto), citat etiam Sim. Jart. s. ogripnia. tit. De cb,ucu1o b,
De cauculo. XXI. r. i Adveteratiun v. veaice r: om. b (gut
ine. Quod dinturuo . , . sed in ind. libri legitur p. 89 De can-
oulo adveterato). 3 perfricatiooibuB r, infriotioiiibuB b.
aaBiduo rt om. J). increverit b. 4 paitibus b: om. r.
G mattae p. cf. Cad. Av.r. chr. 5, GO. eveniuiit rb. id r:
offl. b. feruuhm r, febura 6. 7 durit(c 6)ias rb. canta-
britia»': om. 6(M6i urine attonia. Capillatura...). 8caucu!uB /■&.
emonogia r: Emoiroide b. disauria r, Disaurig h. strin-
guria r, Htrangiria h. 9 jdatidea r: jdatitia b. biunaDa rb.
h h: om. r. oatendi conBuerunt r: cognoscuntar h. 10 aasi-
duf! &. meiandirt. &eqQeiitibus r, frequenter 6. 13 cuiua
— atpondere r: (cuJuB)pondere {rel. om.) 6. faciler.
262 PSEUDO-THEODORUS
consueto renes sive lumbi laborare cum coeperint, dolorem
statim generant^ vehiculo etiam si commotum corpus col-
liserint. quae eadem vesica difflbile et cum dolore san-
guinolentam urinam facit. et cum gemitu quidam ex-
5 cludere volentes pro lotio quasdam mucillagines exprimunt
pori etiam naturae ipsius interdum potionibus assiduis do-
lorem accumulant. hoc vitium et ventrem stringere con-
suevit et scapulae generare dolorem. conclusis igitur prae-
focatis aditibus ut etiam ventus reddi non possit, nimios
10 dolores patiuntur non tantum vesicae quantiun yicinae
partiS; renes lumbique magno pondere gravaotur, sed et
ilio sinistro tensura aliquando et dextro intolerabiUs dolor^
reiactationes etiam subsequuntur^ quibus stomachus vexatus
etiam febricula movetur. confusis itaque crebro dolore
15 corpore et anima aliquibus etiam mens alienatur. assiduus
incursus doloris et iter intercidit et vultum macrum faciet.
is et agrypnias hoc est vigilias praestat^ et ardoribus hoc
est siti urget. unde frequenter inquietatum corpus in-
19 validum efficitur.
2 itaque in dolore interiorum hoc genere boethematum
1 renes sive r: senes sui h. cum <m. b. 2 Vehiculo —
(3)dolore oni. b. sive commotu corpus r. 3 sanguinulen-
tam r, sang h. 4 faciant b. et — volens {sic) r: om. b.
quidam: quodam r. accludere r. 5 quodam mucillagines ex-
primuntur r, quadam mucillaginem exprimunt b. 6 Pori —
assiduis mn. b {ubi simpl. et dot acc^. 7 et om. b. strin-
gere b: abstinere r. 8 scapur g. dolorem b: scapula ge-
nerare r. conclusis — aditibus r: om. b. 9 ut nec ventum
parum reddere possint h. vento r: nimios — partis om. b.
10 vesica r. 11 sed om. h. 12 ilio r, ylio h. ali-
quoties b. intollerabilis — subsequimtur r; intolerabile nas-
citur b. 13 reiactationis r. quibus r: unde b. vexatus
etiam f. m. r: vexatur. et a febr. m. b. 14 confiisis — anima
om. b. 15 aliquibus: quibus etiam r, Aliquocies et b.
assiduos inc. dolores et iter interci<^t (stc) r: om. b^ 16 et
Tultum acrou (sic) faciet r: et multu macres esse (ee) facit b.
17 id (sic) — est (vig.) r:,om. b (ubi et v. pr.). et ardoribus
— urgentur (sic) r, et ardore i. siti urget b. 18 Unde — ef&citur
om. h. pro 20— jp. 263, 3 sic habet h Itaque in dolore calido
tactu msLnuum vel sabanorum calidorum. aut cantabru caF
DE VESICAE VmiS. 263
tdiaTandi suut. [iRterdum cum dolore] calido tactu vel
sabani vel manuum, cantabro etiam lepido pectiuem cale-
facere oportet, vel cerle calido oleo vesicam porcinam aut
bubulam inguinibus aut peclini pro lenticula adliiberi non
nimium repletam, quo poBsit omnibus locis difTusa pro-
desse, incipientc dolore. si nlmius dolor fuerit, fleboto-
mandus erit, et post lertium diem flebotomi oleo ealido
absiatliialo fomcntabiB, ex ipso et toto corpore perunguerl
eodeni oleo facies et detergi statim sabano calido, prae-
terea bydrelaeon calidum flet, quo in vase adiecto patiens :
supersedere debcat et vaporari, cibis autem utimur sucis
alicae aliquando el ptisanae, et ovis tliermapaUs. et cali-
dam aquam blbat, ad modum tameii, ue inflatione eius
J rursus vesica tendatur. et augmentet quousque dolor de-
sinat. si fieri potest, inter diem accipiat si autem per- 1
1 severaverit dolor, cataplasmate uteris id est malactico ex
melle et seminibus lini faeni graeci et polline tritici. im-
pones ettani et cucurbitas boc est cufas ventosas. atque
si in tantum perseveraveril, etiam scarifabis, et post
1 pectine cale faciat (interiomm— dolore om.). boethamate
[ adiuvauda r.
1 Interdum cuin "dolore (sic iterum r) delenda videntw.
2 tepidiuH pectine r. 3 vel — (fi)dolore om. b. 4 non lUBi
idum repleta r. 6 incipient« dolore r. fuerit r-. sit h.
7 et r; eed b. S abaint b: om. r. fouentabis (nc, ul ioht) r.
ex ipBO— faciea om. b. 9 et cum fabono {sic) cat deter^a b.
Preterea jdrelemn r-. et poat jrtromeleon 6, 10 fiet in vas
'a quo pociena aedere d. et v. b. quod in v. adiectum pa-
ms T. 11 nuco h, sucue r. IS aliqoantum r(om. &.).
ptisane h: tyaanaer, et ovister mapalia (sjc) rx Ova tennantioa
apola b. et (cal.) om, h. 13 bibant h. tamen ne r:
tauf b. iuflatione: iuflammatione rh. eius om. b.
14 rurau r. et augmentet quo r: om. l. 16 inter.
diem r: in teicio die b (cf. Cael. ehr. 5, 74 iutervalliB dierom).
cibum accipiaot b, 16 dolor perB. b. i. malacteriis r:
om. h (ef. Eaeol. ap. Garip. 3, 35), 17 lini sem {om. et) b.
foeungreci et poUuineB iaic) r, feuugreco. et poU' b. luponis
«tiam et r; et inponea et b. IS lioc — ventosas om. b. atque
si in t. r: Si dolor b. etiam a. r: »cari fabit eum locom ia
quo dolor est h.
264 PSEUDO-THEODORUS
scarifationem spongia calida cicatrices Taporabis. certe si
timuerit scarifari; sedenti super hydrelaeo ealido in vase san-
guisugas pectini impones. at si nimius dolor perseverayerit,
adhibebis vehemens et experimentatum in dolore praesidium.
3 cum coeperit dolore molestari^ si ante. doiorem ven-
6 ter minime fecerit^ ita clysterizari debebit oiei lib I S,
aquae calidae lib I. et cum venter fecerit, statim post
hoc aliud adiutorium adhibebiS; id est anodyni coclearia
duo. quod solvi debebit in oleo rutatO; cui cyminum ad-
10 miscebis et simul decoques in linteolo ligatum cum mo-
dica aqua^ cum qua decoquatur. ita tamen si clysterem
diligenter noveris eventare^ ne vento dolor peior adcrescat^
mittes butyri -^ I et commiscebis omnia^ et inicies. quod
si ante dolorem venter fecerit^ ex anodyno oleum tantum^
16 id est secundo clystere inici oleum modo debet. in ipso
autem dolore si ninium ventum reddere non potest, lanae
floccellum opobalsamo modico infusum inicies. vel si ciy-
terizari noluerit^ sunt enim quidam qui hanc curam pro
vitio vitent^ ipse qui patitur summo digito modicum ano-
20 dyni semel atque iterum per anum sibi iniciat^ et cerotario
quod dia tessaron dicitur dolentes partes aut pectinis aut
1 scarifationes r. vapor. cic. (sic) r, 2 timneri sca-
rifari n scarifari timuerint b. sedentis b. ydroleo calidu r,
— leon cal' b. vase b: yas r. sanguisugias r. 8 im-
ponis r, Ipones b. at om. b. dolor fuerit adhibebit b,
4 yehemens expertum b. 5 dolor r (dot b). ministrari b.
ventrem rb {item infra v. 7. 14). 6 clisterizari debebit 6: de-
bebis clisteriare r. IS r: S &. 7 a^ lib I. calide inice b.
7 statim hic 6, ante ventrem r. post om. b. 8 id est om. b.
o
9 n & : I (sic) r. debet b^ debebis r. cui ciminum amiscens r :
cum cimmo b. 10 et simul decoquis — ligato (sic) r: om. b.
11 clistere bene eventare noveris b. 12 ne dolor peior ad-
crescat r, ne yento peior dolor acrescat b. 18 mittis butyri.
Si et commisses omnia r: "^ Butiri H- omniaque commisces b.
quod— (17) inicies om. b. 14 ex anodyno oleo tantum id est
secundo cUstere inicies oleum modo debet (sic) r. 17 flocellum
in apobalsamo r. 18 quidam om. b. 19 yitant b. ipse b:
idem ipse r. modico anodino intincto semel etc. b. di b:
om. r. aut (ante pectinis) om. b. pectini r.
DE VESICAE V1TI18. 265
1
iUoi-iim vel etiam renum panno induclo conlegat, et lanis 1
supcrimpositia fascictur. miraberis hoc genus ciirae. banc j
partem ego de experimento posui.
cum autem deciinaverit doloi-, tunc potiones diureticas
dabis, tempore oportuuo Itoc eat (juo dolor desierit. si b
autem dolor cessaverit et urina secuta non fuerit, postremo
iniciendus est per veretnim cathetere. oleiim inicies ca-
lidnm.
Ul autem tam saevissima passio avertt et 6olidari4
possit, cura ordinabiiiter adbibenda est ita. is patiens U
ciibiculo calido et aere temperato iacere detiebit, obser-
vare abstinentiam cibi el ut quielus sit et ab onmibus
soUicitudinibus secimis, a venere abstinens. primo renes
tomentari debentj qui ex prupinquitale iuiuriae maius
nutriunl tormentum, oleo dulci anetino calido coactili im- a
pbsito cnntesto secundum modum spaerae, tridun cerle vel
diebus qiilntiue, ita ut in olla mainre caletiat ne virtutem
amittat in calida lieri couvenit. post dcinde uno die inter-
1 panno r: pone patio{sic) b. inductuiu (— u) rb, oon-
tega,t. et lane HUperinpOBitia f. r: etiam latus contegat auper-
poBitum et aic faacietur 6. kic seguuntitr in b medicamefita varia,
quonivi priora ex aeijq. exeerpla, plura alitmdB congesta («sjMe
ad imam pa^. 129 v. 4 ante fin.), /leinde ad Friaeiani textwti
redit per ultimos tantum S capituli versvs (v. 10). 2 hoc
genere curae | anparte (sic) ego de ete. r {«W expectaverU mi-
raberifi— effectnm). i dioreticaH r. quod (q) r. 7 cata-
t*rB T. % hinc novum fragmentum videtur iubiungi (quod
wtque ad finem pertinet). 10 Itahifl p. (sic) r. 11 Cubiculo
e< Bejg. habet etiam b (in fine cap.J. 12 cibi et a venere ct
ab onmi eoUicit^diue securna permaueat. Benea etc. b. 13 primo
om. b. 14 quae ex pr. m. maiore n. t. r, qui maiua uutriunt
tormentum b. 16 et (anet.) add. b. quattili r: aquatili b
qui sic pergit posito trid vel .V. diebuB, ut in olla maiore in
uino calefuciat. | (p. 13u) aut iu cat ne virtutem amittat. cf.
Cags. e. 4S. 16 spaerae: debere r (cf. Cais. p. 1)7, 18 in modiuu
spere e( ind, s. Bpfiaerula). triduo iavi ante conteito exhibet r,
17 maiorea r. 18 calda r Qiaec eorrupta t:el nimi» contracta
— vult enim in olla ferventi calidae summitti oltuvi de gtto
foveag, vt Casaim p. 9S, 16). deinde om, b.
266 PSEUD0-THE0D0RU8
misso saccellari debent triduo. quarto die yentosae cum
scarifatione adhibendae sunt^ suspensis et leyibus admodum
plagellis^ quia si vastae fuerint plagae^ contrarium erit
eodem die cerotarium impono^ atque uno die intermisso
6 utimur cataplasmate ex melle et lini seminis polline faeni
graeci tritici^ admixtis si volueris ammoniaci cocleariis
duobus^ quod spleni proderit. cui addes terebinthinae
unc I diurnam et cerae 3 n. quod cottidie recoctum
fervens ita ut non aduratur imponi debebit et super-
10 fasciari diebus plurimis quoadusque dolor desinat post
deinde malagmate dia tessaron utimur triduo, atque ita
dia chylon alio triduo^ et posteaquam videris omnem do-
lorem pausasse atque ad consueta easdem partes consen-
sissC; dropace medicinali. his oleo calido utimur semel
15 atque iterum diurno^ quod triduo observari debebit postea
sinapismo ex pane infuso in aceto vel polline admixta^
eodemque secunda vice sine polline quia opus sit et altius
penetrare. certe si volueris tertia vice uti^ fico in aceto
decocta permiscebis et ita teres^ et uteris ita ut ab om-
20 uibus diebus balneo utaris. post haec omnia sympasmate
omnibus diebus lavatum eundem locum renum fricabiS;
quotiens tamen non dolet^ sed et omne corpus.
5 et post haec potiones dabis quae nefriticis faciuut.
quae conficiuntur sic. cassiae -f- II, salis ammoniaci -~ I,
1 sacellari rh. debent triduo r: tridao debebunt h.
3 plaimlis h. quia r: Nam h. (si y.)plaffe fuerint h.
c. est et eodem die. vel uno intermisso. <^rotorium interpone.
cath. 88 utamur. sic h, qui religua omnia omiUi{, suhdit autem
cap. de condolomatibus ariiiculorum seu nervis dolentibus.
5 utitur cataplasmata r. 6 amixti (sic) r. 7 addis r.
8 Sl diuma (stc) r. quod (q^) r. recocta r. 11 diates-
seron r. 12 diacilon aliud tnduo r. 13 consuetas (sic) r.
14 dropace r. his (sic) r. sinapismum r. 16 ammixta
(sic) r. 17 eademque r. quia: quse r. 19 decocto per-
misces . . . teris r. 20 sinapismate . . . lavat. eunde . . . r
(cf. Ccm. p. 8, 20), 28 nefreticis r. hanc potionem hahet
etiam h p. 129, 5 post p. 265, 2 (fascietur). 24 Cassie cT II r,
Casie II. -^ h. sales ammoniacos r.
DE TOSICAE VITIIS. 267
murrae euforbii mastices <^singu]arum specierum^ 5 IHI,
cinnamoini scmuiiciam, thymi semunciam, piperis -H^ I S.
haec omnia tundes et crihrabis el mittes pulverem cum
meUe despumalo. dabis autem singnlis quos causa com-
pellit Bcripulos Dll cum melicrato, admixto salis modico.
purgat caput epilempticis et cephalargicis , et ad dolorem
stomachi el ad eos qui longa infirmilate vexantur ut con-
Qrment tttomachum, facit digestionem, deducit flcgmata et
choleram maxime nigram. facit et malis coloribus et ad
omnes causas. dabis aulem digesto mane et hydropicis et
flegmaticis el splenilicis. dabis omuibus, ul supra scripsi.
compositio dropacis melasyncritici ad causam perti-6^
uentis. cerae lib I, resinae lib I, picis durae lih I, bitu-
minis lib I, adarcis ~ II, caclu-yos -i- n, ellebori albi -4- II,
snlphuris vivi -=- II, piperis -^ 11, stafldis agriae -;- II, nitri
rubri -^ Vn. resina cera pix cum fucrint soluta, miltes
tritum hitumen et repones in foco ut misceatur. nam si
ferveril enimpet. deposito ab igne addes rcliqnij pigmenta
quae eitrinsecus Iriveris. postea mittes iu coctura totius
operis olei cyprini -^ I.
1 Mjrra. euformio. maalicf, ana 5 ^^- r, MiiT§. Eaforbii.
Haatdc ana I 5 &■ S CiimamoiDa. aemuntia. Tima semimtia.
Pip.SI.S.r (M6t Cynnam -f- I- Tliimi ^ I. Hperie II -^ Mell"
dofiia. im. 5. Gum mellicraSo miito modioo. Hoc antidotum ca-
put purgat etc, i). 3 tundis et cribabis (sic) et mittis . . .
dispumato r. 5 modice r. 8 egeationem b. et cora
ni^ 6, et pilemaiinise («ic) Digracum felle (wc) r. 9 colo-
ribuB («tc) r. 10 digestu h: digeatiBainiia r. 11 Bplene-
ticid rb. dabk o. ut n. s. r: om. b. 12 metaiincretici r
(haee ont. b). pertinentis; cf. p. SS5, It. 13 cera . . , ra-
BUia r. uitum r (itent infra). 14 adarcea . . , cacrioa , , .
elleboii albu , . . sulfur viyum , , , pijiis eic. r. stapliiaaRriae r.
16 robei r, r. c. pice cum fuerit Bolutum r, mittls , . ,
reponia in foco (!) r. 18 f.uerit {corr. ips.) r. addes , . ,
Additamenta
Fseudo-Theodori
ad Theodornm Prisoianimi
(editionis secundae).
Ad I, 2 (6),
(in) Crispos sic facies (capillos) . . . Cupressi pilae cum acri
tritae aceto, et capillos illinito. et lentisci folia cum aceto
trita. lumbricos terrae cum oleo conterito et illinito.
5 AdI,B (8).
III) Calyis ut capilli nascantur. Harundininas radices
combures teres et cemes -^ m. folia olivae combusta et cribel-
lata -:- ni, polytriclii herbae, callitrichi combustae similiter
ana ;- in, ladani libram I, adipis ursini de renibus quod
10 satis Tidetur, commiscebis omnia, et ex eo in balneo intus
caput lavabis.
Ad I, 5 (12) De pediculis {post fricabis).
VI) Radices ellebori -;- I, stafisagriam -;- I in unum conterito
et admizto oleo totum corpus perunguito. etiam si cum tu-
15 nica dormierint omnes pediculos necat. stafisagria trita addita
ruta cum oleo et aceto commixto totum corpus fricato ex-
2 Cipressi h (semper). cum ac tritg et aceto 6, cum ac
trite aceto r. 4 terrg — illinito b: terrestres (cet. om.) r.
7 teres 6, teris c: om. r. foliorum olive combust^ et cribel-
lat^ r. 8 callitrici hc {cf. Plin. 25,132): gallici r. 9 adipes
ursinos hc, adeps ursinus r. 10 commiscis cr. cum v. 13
— lo, p. 269, 1 — 4 cf. quae ex eodem fonte hahet Marcellus
p. 46, 16—20, 23—28 (Helmr.). _ 13 Rad' h, Radices r.
stafisa^ria hr. in unu r: in vinu h. conterito: contrita hr.
14 amixto h: imixto r. 16 dormierint h: — ris r. 16 co-
mixtu h, comixto r. fric;( — cet) 6, £recato r.
ADDITAMENTA.
Si69
cepto cspite, moK pediculos necat. detracto caaeo reUctum.
aeruro adiecto exiguo salia potui aumptum pedicuIoB estirpat.
comu cervini limata scobia es Tino potata pediuuloa lendea-
que ease nou patitui. oleo viridi cum itceto mixto caput Tel
corpUE inunctum pediculoa oecidit. betae viridis suco caput >
perunguito. aqua marinB, aaaidue caput lavato. felle taurino
oaput nnguito. hoc et fiirfiirea de capite tollit. aulpburia vivi
libram I, atafisagriae -: Uil aceti cjatis VI in unum con-
teres, et omne corpua penmutum pediculos lendeaqne eBse non
patitur. l<
Pulices consumit aqua asperaa mariua. in lixiva Banguinem
caprinum miaoeto, et sparge in loco ubi pulicCB eaae noveris.
vaa fictile cavum ac patulum bovo hircino perungue et in terra
obrue, ita ut labia vaaia cum terra aequalia aint. tanta vis U
eat ut ex veatibua cimicea et pulicea in ipsum vaa tranaeaut,
Bub lecto fosaam uou grandem facies et iu eam aanguiuem
caprinum mittes. omues pulices ibi convenieiit. aub lecto fos-
aulam faciea et carboaee vivos ra eam mittes, et coatum sto-
racem et sanguiBugam simul in ea inceudes. undique coaducti M
cimicea necabnntur ibidem.
1 relicto sero b, relictoe. ero r. 3 exiguu aale b, eii-
guum salea r. pediculos stirpat h, peduculos ex^tirpat r.
3 cervi b. limata acab' 6, limataa cuius r. pediculos
lendineBque b : pediculoa lendecusque i- (cet. cf. Marc. etiain,
p.43, 6. lendiues legitur etiam ap. Ahx.). 4 oleum viride...
mixtu b (cOmirto r) br. 5 occidit b: om. r. aucum ca-
pite )-. 6 fel taurinii ( — o r) br. 7 aulfur (aolphor r)
vivum lib (Ib. I. r) hr. 8 ataflaagria br. cyatia: cjatos b,
oiatna r. conterea b: — ris r. 9 pediculoa lendinesque 6,
peducuIoB liudineBque r. 11 tit. habent bc, om. r. 12 P.
et cemices r. asparsa aqua marina r. leiivo 6, leiiva r.
13 miscito b, comixto r. asparges in locum r. noveris b:
nolneria r. 14 vaa b: vasum )-. hjrciuo b, yrcina t.
in terra (ante ipg. corr. interea) b, in terram r. 16 vaaia b:
Tlsi r. equalis sit r. 16 vestibuB 6: beatiis r, in ipao
Ta» /. 17 (18) Bubiecto r. 18 (IS) mittia r. con-
Teniunt br. 19 vivas r. et (post mittia) om. r. SO ai-
mnl r; om. b. incendia r (et sie semper fert r, cum b prae-
i). oondocte r. 91 ibi deneg&buntar r.
270 P8EUD0-THE0D0KI
Ad I, 6 (15) De achoris {post comprobatiim).
VH) Sevum yituli cum sale inungae, ezpertnm est. sucum her-
bae perdicalis, aceti acerrimi aequali mensura, olei communis
tantundem. in se fenreat ad tertias. postea ceram albam ad-
5 miscebis, facies cerotum, inungues, et sanat. anserinum fimum
vetus in Yino yeteri tritum illinies. sulphur yiYum tritum cum
yino inungue. alium cum aceto et nitro tritum et illinitum
omnia suprascripta capitis ulcera sanat. lithargyri
libram I, cerussae libram I, cerae albae libram I, olei rosei
10 libram I. liquefacta cera et tepefacta sic addes oleum et
species suprascriptas. simul in mortario omnia trita com-
miscebis, addes quattuor ovorum albumina, teres et uteris.
et omnia suprascripta capitis ulcera sanat.
Ad I, 7 (17 extr.) De alopeciosis.
HI) . . . yera (gera r) dabo] quae sic conficitur (wd. supra ad
ic text. lib. I).
Ad J, 7 (18) De alopeciosis (jpost aceto contritum).
Pannum laneum veterem vel lineum combures. et lacertam
in pultario novo mittes et combures et simul teres, addito
20 postea oleo de lucema aut veteri, et inde illinies caput. sed
saepius novacula rades. hoc et alopecias vestit et capillos
eyocat et confirmat. stercus cattinum siccum cum sinape
aequis ponderibus tritum, cum aceto illinitum suprascripta
yitia emendat. muscae plurimae combustae cum melle con-
25 tritae idem praestant. fimum columbinum ex aceto tritum
illinito. lacerta yiridis admixto sale trita cum adipe ursino
2 expertum est r: prodest h. cf. Ps. Plin, p. 13, 14.
4 amisces h, admiscis r. 5 et ungis et sanas b. 6 in
yeteri yino b. inlinis r. sulfur b. 7 inunge b,
Aleum r: OUeum b. cf. Ps. Plin. p. 12, 14. 8 Is 6, ITta r.
Litargiri r, — ru b. haec ex alio fonte (Ps, Plin. p. 14, 3) dedit
Marc. p. 42, 26. 9 Cerusa b. Cera alba b. 10 addis br.
11 88 &, rr r. simul om. r. comices &, cSmiscis r.
12 addis b: Addes r. album r. teris br. 13 et — sanat r:
om. bc. 19 et teris simul b. 20 de om. b. autowi. 6
{ubi oleo lucema | yeteri). 21 sepius r: sp (semper) b.
a noyacula r. alopic(t r)ia8 br (semper). 22 confirmat r:
confortat b. gattinum br. 23 illiniu (sic) r. ss 6, ITta r.
24 emendat b : sanat r. 24 et 25 cf. Marc. p. 50, 35. 36. 26 idem
pstant b : om. r. exb: et r. 26 allinito b, illinitum r. yiride r.
F"
ADDITAMENTA.
viperanim cmis
UH millefolii cnm
us attamen loca .
itione (inter ■ . . centaurig
alopeoiaB eeleriter sanat, pelliun
celeriter explet, eipertum est. eii
iricatus crispos capiJlos facit. [pi
Adl,8(3aj De aurium caui
facit et Si sonare
Ad Tentositatem et tinnitiiin
re! cafltoreum ana (». e. aequali
et aceto, et calidum mitte in aurem.
Ad I, 8 (31) De aurium causatione {poet Et fem purgatio
cum aceto trita commodi<^u>8 operabitur m( habet b). U
Sucos porri et araneos tres simul contritoa in strigilla
calefacies, et tepidnm in aurem mittes, et de lana alba
YetusCisBima obturato. et sordem purgat et sanat. sucua he-
derae tepidus ingtiUetui. lac caniuum tepidum inicito. caprinum
lotium in vase Titreo serTatum tepidum inicito auribus. cele- il
riter sanat. origani sucus viridis tepidus etilletur. de cannabi
semine aucum tepidum. nimium dolorem tollit. berbae ver-
benae Bucum tepidum stillato. sanguinariae herbae aucus te-
piduB stillatus aurium dolorea et ulcera sanaf. caprinum fel
aut bubulum ex aceto tritum iniVmdes. quamvis gravea dolores Mf
sanat. rubi tenerrimi sucus aquam deauribus et dolorem amputat.
fracturas aurium aanant bulbi triti impositi et sexto die soluti.
cannae Tiridis sucus tepidus aaribus inetillatus mira celeritate
aures sanat. sic coriandri Tiridia sucus cum melle mixtus facit.
si apoatema natum in auribus fuerit, priua cum lana aures «
1 oelere r. p. v. cf. Marc. p. 50, 30. 2 explent r.
herbe millefoIi§ r. 6 haec non extant in r,- stncUla 6;
BtrigUes r. cf. strigili ferreae inditum ap. Marc. p. 103, 30.
in strigili calefacies ib. p. 105, 2i. et DG, 1. 12 cale-
faciens et r. aure 6: — re r. 13 et aanat 6; om. r.
fdere r. 14 atiUetur r. IQ locium 6; lucium r. ser-
Tato et r. celere r. 16 viridia suous r. cannabi se-
mme b: cannaMride aemine (aio) r.-tsf. Marc. p. 107, 17.
17 Bucus tepiduB r. berbeng r. IS stillatum r. san-
giiinaria«: cf. Marc. p. 102, 30. 10 dol' b, dolorem r. 20 ei
om. b. infund' 6, — de r. grarem dolorem r. 21 rubJ:
cf. Marc. p. 103, 33. ■ dolor.fsicj b, dolorem r. 2S fracturaa b:
fracturam r. sanant bi curat f'st<
28 Tirid' 6: — de r. tepidus 6: on
84 auies b: doTorem r. 25 natil i
anribuar. fuerit ooi. r.
VI 6: seita r.
stillatua r.
auribns h: inuata
272 PSEUDO-THEODORr
purgabis, et lotium yirginis pneri inicito, postea lana obtu-
rabis. ruptis auribus oyinum fel cum lacte mnlieris tepidum
inicito. sonitum et tinnitum aurium discutit nitmm ex vino
liquatum. hoc et purulentis auribus medetur et supra scripta
5 yitia sanat. oyillum fel cum melle tepidum iniectom idem
praestat. et nitri triti pulvis immissus yermes de auribuB
necat. saliya hominis stillata similiter. herbam parietariam in
aqua decoques ad tertias, et suco eius tepido stillato omnes
yermes moriuntur, et sic de auribus cadent. cannabi foliomm
10 sucus tepidus instiUatus aurium yermes aut si quid alind
fuerit occidit.
nunc seq. {quod in textu Theodori 21 extr.) Bubulas cames
carbonibus superponito (&, Et bubulam camem camibus super-
ponito r) — tepidum frequenter infundis. deinde (21 in.) se-
15 quitur Si audire tardius ceperit . . . prius tamen procurationem
yentris. et corporis purgacionem facimus (&, prius enim pro
purgatione yentris et corporis purgacionem facimus r).
Item ad I, 8 {21) {post purgacionem facimus).
Auribus yero absinthii sucum aut cynoglossae cnm passo
20 et oleo tepido stillamus. mire yitium sanat. sic nepetae sucum
frequenter infundo, et eius siccae pulyerem per cannulam in-
sufflo. sic rosarum sucus cum melle, sic origani sucus tepidus,
sic nitrum in aceto resolutum, sic taurinum aut bubulum aut
caprinum aut porcinum fel cum oleo roseo yel laurino, sic
25 rafanorum suciis tepidus auribus inicitur. si aliquid in aurem
introierit, alterius partis pedem excalceari facies et caput in
1 purgabit b. locium b: lucium r. cf. pueri inpubis
Marc. p. 104, 30 et pueri inyestis p. 96, 1, tei)idum {post
pueri) add. r. et de lana opturatu {pro — to) r.' 2 oyi-
num h : oyillum r. tepido h. 3 cf. Ps. Plin, p. 19, 2.
4 et — sanat r: om. h. 5 et oyillum r. 7 similiter 8: om. r.
paritariam hr. 8 sucu tepidu {om. eius) rr 9 cannabi
(ut supra) hi canapis r. foliarum (a/nte corr,) h. 10 stil-
latus r. aut — fuerit b: inter lin. suppl. r. cf Marc, p, 102, 15.
11 occidit h: de auribus necat (sic del.) occidit r. 19 ab-
sinthii herb§ r. cinoglosse br, 20 sanat h: emendat r.
nepit§ (sic) hr. 21 insufflato r. 22 sucum {etc.) . . .(26)
inicito r. 23 cf. ipsius Theodori quae in textu s. 21. re-
solutum r: om. h, et bub. yel capr. seu porc. r. 26 hoc
eoc alio aliis verhis auctore hdbet Marc. p. 105, 5 scil. ex Ps. Plin.
p. 19, 15. 26 excalciari hr.
ADDITAMENTA. 273
ea parte ubi introierit super umerum pones. eadem hora
exiet. si arista iutroierit, pyrena meles de visco ungues et cum
ea aristam de auribus yel oculis toUes. omnibus doloribus
aurium mire succurres, si mox dolentem aurem de lana alba
sucida claudas, ut usque ad sanitatem clausa permaneat. 5
iam sequitm in br (item in c) cap, 1,9 De parotidis (Tu-
mores repentinos . . .).
Ad 1, 9 (24) De parotidis {post sunt adiutoria haec evo-
catoria . . . evocaverunt).
Sevum caprinum vel ovillum cum sale impositum parotides (X)
aperit et sanat. hoc cuiuslibet pecudis facit. fimum colum- ii
binum per se vel cum farina hordei impositum. hirundinis
ventrem cum calamo findes et ibi lapillos invenies, quos in
lupino aureo quis portet. ficus siccas in aqua decoques, teres
et impones, parotides discutit. creta cum aceto imposita. 15
plantago cum axungia trita. fimum caprinum cum axungia
illinito. item scribe in locum ipsum xu.oyx.
Ad idem cap. I, 9 (25 post similiter faciet 6, post uteris r).
Aliud de expertis.
die iovis prendes talpam vivam et mittes in cacabo novo. ao
adicies et olei calicis potionem et pones super focum, quous-
que talpa et oleum in medicamen convertatur. et unguendo
parotides mirifice curas.
Ad I, 10 (26) De ferbunculis {post consuetudo edocuit).
Medicinali digito herbam plantaginem exime et in linteo (X!
loco suspende. cocleae minutae quae in salicibus inveniuntur 26
cum testis suis tritae et impositae ferbunculos et strumas cu-
rant. fimum columbinum cum aceto tritum et farinam hordei
2 pyrena mellis 6, pyrina melis r. 3 ea: sic br. vel
de oc. r. 4 aurem dolentem r. 6 succida b. claudas
et (sic) b : om. r. 10 cod. r (praeter in. et fm.) verba non
transcripsi. parotida' &. 16 parotides (hic) b. 17 in
loco ipso XQYa r. 19 aliud de expertis cr, aliud experi-
mentum b. 20 prendes 6, — dis r. talpam b: taupam r,
taupa c. cacauo b, caccabo r. 22 taupa r. un^endo b.
25 in linteolo suspende r. 26 salicibus br: salinis Marc.
p. 148, 5. 27 tectis b. fervunculos {sic semper et in seqq.) r.
curant b: sanat r. 28 ex ac^to trito r. hordei imixtam r:
ordei mixtam b.
Thaodorus Frlsoianas, ed. Rose. ^^
274 PSEUIXy-THEODORI
immixtam imponiio. argemonia trita et impoaila ferbuiieiilos
et stnimafl et parotides sanat. iecor talpae tritam impone,
circmnlines ita ne per tridnnm leretor. caleem TiTam qnae
adhnc non est *extincta cnm rerina liqnida et adipe poreiao
5 cum melle mixtam imponito, ferbmicnloe etromae et omnem
duritiem solyit et sanat. galbanum solmn imponito. ci^nnnnm
fimum cum aceto coctum imponito. idem et bnbnlom ez oleo
coctum facit. chelidoniae radix ez aceto trita imponatnr.
quinquefoliam herbam coques ex aceto, teres et qnasi maJagma
10 impones, statim supra scriptas durities et condylomata sedat.
strychnus herba in pane infuso trita aut cum axnngia recenti
imposita strumas et supra scripta sanat. fici folia ant poma
ipsa inmatura trita impone, statim omnQs tnmores sanat.
iuniperi semen tritum ex oleo et aceto mixtnm imponito.
15 Ad idem I, 10 (29 et 30) — vid, ad textum (trtbus in lods)
Theodori.
Ad 1 12 (38) De oculorum oausis (ad caligantes oculas post
purgat).
I) Sal Cappadocum quod foditur fricas in cute cum aqua et
30 immisces collyrium diarodon et inungues. feniculi semen tere
diligenter, et immisces mel, et iterum teres et inmiisces et
ungues. expertimi est.
Membranum siye album de oculis toUendum faeni graeci
semen de aqua layas noyies et in aqua X coques. dactylos III,
25 mellis coclearia m, feniculi sucum quantum yolueris simul
1 argemonia herba r (Diosc. p, 326 Lips.): agrimonia b.
et (bis) om. r. 2 parotidas (sic) br (ut supra). taup§ r.
pone et circumlini 6, impone circum. lenis r. 4 extincta
(sic) r. 6 cu melie | mixtu b (cf. Marc. p. 146, 15): ^orc.)
comixto r. 6 duriciem b: — tiam r. impositum r. 7 cum
b: ex r. decoctum r. 8 celidonif br. imponito (hic) r.
9 quinquefoli§ herba (ips. corr. ex herbe) b : quinquefolia herba r.
maligma b. 10 ss b. duritias et condilomata r: do-
lores I condolomata &, 11 strignus br. cum pane in-
fusa r. recenti b: — te r. 12 et supra scripta (sic) b:
(strumas) ff r. 13 sanat b: stant r. 19 haec non habet r,
qui inde ah initio huius capituli alio tcxtu ums esse videtur,
nec prostant in c quia in hoc codice exciderunt (inter fol. 24 — 25)
a verbis Si cui oculi reumatizayerint (ed. Arg. p. 11, 8) \ usque
ad V. I aut arboris pini folia moUiora aut anetum.. .(p. 14,16).
ADDITAMENTA. 275
cootim commiBcea, et ros&a, |l (p. 35) onmia, simul teres ut um
corpus fiat et penna inuiiguea. eipertum est. ros de cauliculo ci
melle inuuguea, Tulturie ocuIob iuBpectaa . . . caligiuem et
^aionem uaBci prohibet. feJ caprinum cum melle iniitnm
mguito. chelidoniae siicum :- 1, feniculi ancum -;- I, rutae II
Tiridia BUcum ~ I, fel capriniiio -:~ 3 1, cjmini i. I. melli com-
ices et uteria,
ettamiari jgrocolljrio uteria, quod haeo recipit, atra-
menti ad caligarioa parteml, centauriae fasciculum I ...nuttis
s flctile mundum, et ad carbonea cum yiridi c
agitas. Buhinde iucidea canuas, et tam diu coquea agitando
ut ad apiBEitudiuem mellia perreniat, et modice solutiua
Ad I, 23 (43) De narium taorbis {pott cannulam aolva cod. b
— de lacuwi iw c vid. svpra).
1 virginem de ligno in ligno teres et in suco eiuB {]
licinium tortum iufundes et narea ei eo obturabia, et tamdia x
erecto capite contiue, doaec aenaerit pondua aternuti.
fabducea licinium et sternntabit et foria poljpum eiciet. hoc
saepius eat eipertum.
yiridem tritum cum melle dum vadit dormitum 31
uoctu in BuperioribuB labio pone, et observahia ei, et
Gxiet ad eacam. et tu ad busenas mox eum subducito.
rnire eipertum est.
Ad I, H (i4) de fluxu sanguinis narium (posl memermit
_ so/i(8 6 — de lacuna m c vide mprai. VI
Alii papjri cortices ligavenmt. mulieribus vero de ube- (
ribus capitellum ligaTerunt. nam et coati pulverem aaribua
inaufflato, et sanguinem sistit et ulcera narium aanat. porri
sectivi aucum cum chaleitidis pulvere mixtum inicito, hoc et
poljpum curat et aanguinem aistit. et pulverem chalcitidis 9
1 insufflato.
S cauUco I ne fi: cf. Ps. Plm. p. 21'' Bas.
i inuuges (-gito) m( semper b. inapectoa,
_ _elid' 6. _ 6 i- (i.e. semuncia) 6, mell' 6.
7 uteris, rtannari jdrocoUiriu (sicj b (,?) fort. ntm. propr.
B atrament& ad caligarioa (iicj b. S lacunam ipse indi-
iridi^canna* b. 11 tandi 6. 12 solutiua
fBie)b. iam scq. teixtas TAforbfnSihaeccaligo senectute magia.,.
16 rtc. teris l. 16 obturabia (sic) b. 18 stemutat 6, ao vadit
ad dotmittim 6. 23 sejutfw Fetorem vero naris.. . il, 43).
38 exauflatu b. B9 ancus c, calcitiB h. 3C pulipum b
18-
276 PSEUDO-THEODORI
vermem inyenies in cicere yiridi, quem tollis et in yas
yitreum mittis, similiter et farinam et aliquot grana ciceris
yiridis, et cooperies yas. et post dies XXX aperies yas et in-
yenies de yerme muscam. quam^tollis et includis in lupino
5 aureo, et ligas in capite yiro, mulieri ad yentrem. haec res
tantam yirtutem habet ut si hoc ad aquam currentem posueris
moz statuet eam. sed anno uno tantum yalet, alio anno reno-
yabis rem de alio yerme. hoc et ad mulieris profluyium pro-
dest.
le item si de dextra parte cucurrerit sanguis, in sinistram
dicis Surgur.
item scribis de sanguine eius in fronte ipsius cum grano
turis nomen eius inyersis litteris, et moz stabit.
gallinae quae pullos ezclusit testas oyorum leyiter tostato,
16 terito et tenuissime cribellato. ipsius pulyerem per cannulam
insuffiato. mox stabit.
item corrigia canina in collo ligata mirum est.
in tria folia lauri scribis de sanguine ipsius Tantale pie.
Pie tantale, Tantale pie, et de suco porri yirginis layas folia
20 ipsa, et das ei bibere.
item in chartas ad aurem ipsius Sanguis, imperat tibi
Apuleius madaurensis ut cursus tuus stet.
item ut supra ad aurem dicis Fix. fix. fixon.
nam et fimus asininus tritus cum sanguine hominis ipsius
25 in mortario et fronti cum hemicraniis illinitus sanguinem sistit,
candelam tollis et naturam yiri ligabis, mulieri capitellum de
titina. lappa capiti circumdata mirum est. ruta cum aceto
trita et lana obyoluta naribus inserta sanguinem reprimit.
rutae semen tritum naribus applicatum prodest. coagulum
30 agninum ex aqua solutum fronti illinito. lana sucida aures
eius inculcato. cocleas tritas fronti illinito. in charta scribe
MaiNQN. MaiNcaai. MaiNcaN.
cretam argentariam cum aceti cocleario tritam et modico
aquae potui dato, et quasi sanguinem yomet.
1 cice 6. 7 renovabis: removebis b. 12 cf. simile
quid in physicis suhiimctis Th. Prisc. Brux. (l.IV) p, 90 ^ ed.
Arg. 13 nomen eius: nii et** (sic) h. 14 t. ovorum eius
(sic) h. 18 efe Tantalo cf, Antidot. exc. Leid. (cod. Apuki.)
185 (ed. Piechotta 1887). 21 aure^ h. 22 medaurensis h.
23 fixon (andp. litt. ult.) h. 26 emigraneis (— nis) h. 27 lapa h.
31 incucato h. 33 cum ac^to coclaria trita et modice aq h.
ADDITAMENTA. 277
BUCi:in nibi tenerrimi in eole poBitum ut in mellis crasai-
tudinenj redigatur pcitui dato, et quibus supra TalidiBiime
prodest.
Ut iterum currat sanguis per nares. mamibii «iicnm
ai qois naribus sorbeat, moi proaequitur aanguia de naribuH. ,1
Ad 1, 15 (45) de labiia crepantibus [pogt imbecillitatem tt
anle cap. de dentium caaeatione).
Costum et bacas lauri eimul commiaces et terie. et cum Q
melle commizb] uteris utiliue,
Oris odorem snaTem et dentes faciea candidos, farina li
hordei sale et melle commixtis si inde eaepiuB deutee frica-
yeria. orie umores siccabis ai pjrethri radicem quia in
Bole Bubmaeticet, et aperto ore sedeat, Qmnis umor capitia
detrahitur. aciem oculomm clariorem facit, aed et dentes Ci
firmat, si eius pulverem qnis gingiTis apponat. oria ulc(
sanat, si oleaui roBeuni faciea in ore teneri, et plautaginis et
portuJacae vel intibi bucub similiter operatur.
AdI,lG I48j De deutium causatione {jiost mitigabo).
Cocurbitae aativae decoctae aucus tepidus in ore tentuB(i
dentium dolorem prohibet et mobilitatem eorum statuet, la- m ;
pathi radis commasticata dentium dolorem tollit, et aucua ,
portulacae decoctae, si cruda eomedatur, motos dentea con-
firmat, ligatos ex quocumque cibo umores factos solTit et tu-
mores gingivarum tollit. alumen umectum in teata auper car-
honea imponis et pari pondere piper iritum, et miscea, et in i
dentem qui dolet imponis et mos sedat dolorem, lac capri-
fici denti cavo impoaitum idem facit. pyrethri radiculam eaTO
denti inicito et super de eera cooperito, sic chelidoniae
herbae lac.
gallae et bacae laari (pulrere aequali pondere iu un
commixto, cum digito saepius desteB fricato, dolorem tollit
et umores desiccat.
S datii et quibus h. Tallissime h. 8 cemistu et tritii ~
et . . . comixtii b (c). 10 si farina ordei sal et melle com^
mixfu ei inde 6 (tiem c), 18 et c: ei 6. huioor {semjxr) b,
14 detrahit e. 16 facias c. 19«ective h. cf. (,Ps. Plin. f. 56«
Bai.i Marc. p. 123, 33. 20 lappatii b. 22 crada {aic) b.
38 ligatoa (ic 6, umorea^''j; amoroa b. 36 miBcia 6.
2B inicito : mitto 6. 29 pogl lac sifftium paragraphi wi 6. 8l et
"*''' ""~ post desiccat sequnntuf dentifrieia Theodori J, 49.
278 PSEUDO.THEODORI
Ad idem cap. 1, 16 (49 past oolluere oportet).
Et caprifici radix Tino decocta ,. et ipsum Tinnm ore con-
tineatur. idem praestant et radices eius contosae, n miper
mazillas imponas.
5 gagatem lapidem ustola et pone in dentem qui dolet.
Ne 08 male oleat, sal ieiunus sub lingua teneto. lin-
gua si tumet yel dolet, pumicem combustum terito, et
murra et puleio quantum tibi videtur simul trito linguam fri-
cabis. si os intus combustum fuerit, lac caninum yel
10 caprinum assidue in ore contineat.
Ad idem I, 16 (49, post haec omnia c. sec. Hippocratis . . .
profuerunt).
Infans ut bene dentiat, lapidem gagatem ad
collum suspende ei. lapillum de miliario ezcute et in linteo
15 ligatum collo suspende. pecudis cerebro cuiuslibet gingiyas
confricato. yiperae dentes in collo ei suspende. lapillum li-
macis collo ei suspende. lupi dens alligatus mirum est. pa-
yorem ei prohibet. polypo marino yiyo dentes tolle et collo
suspende ita ut ipsum yiyum dimittas. facile et sine do-
20 lore dentiunt infantes, si dentem equi qui primo cadet ei
collo suspendas, sed melius est si ipse dens terram non tangat.
hoc catuli dens facit.
Trociscus Musae describitur ad 1, 17 (52).
Ad I, 17 (53) De vitiis faucium yel oris (post ros sy-
85 riacum).
ni) Sic saies triti cum melle multum prosunt. sic radicum
caulium combustarum cinis. sic aneti sioci cinis. herbae cycla-
minis radicis sucus — cum cocleario ter in die tangis, mirum est.
hirundinum combustarum cinis cum melle mixtus mire uyae
30 et ^Eiucibus succurrit. urticae sucus idem praestat. rubi folia
in umbra arefacta in pulyerem redacta, uyam si tangas prae-
2 cf. Marc. p. 123, 26 et Ps. Plin. f. 25^ Bas. 6 haec
iam pertinent ad caput seq. 17 de yitiis faucium yel oris.
6 liga (his) h (item v. 8). 8 puleiu . . . tritu h. 15 cere-
bru h. 17 Payore h. 18 Pulipu h. 19 facile: Fascl' (sic) h.
haec ex eodem fonte quo Pb, Plin. f. 26^^. 22 eadem omnia
add. ad c, 16 hahet c, quo/e des. f. 28<^ catuli dens fac. 26 cf.
Theod. 1, 53 eoctr. 28 suc** (us) cum ... 6. 29 cf Theodor.
1, 53 (gr. (M. XIV, 361). Marc. p. 133, 3. 80 ortice 6. cf
Marc. p. 133, 14. 31 cf Marc. p. 133, 1.
ADDITAMENTA. 279
seataneam eat. araQeum Tivum in collo sunpeade , digitia
duobDa mediaiiis in deztra mauu ligatia. tioc et Uppitudini
medetur.
[nara et gargariBmum liia adbibe tepidum aqua vel meli-
crato obi decoxeris aut lentioulsm Tel Borba uut mespila vel i
gallam vel murtam vel cetera Rimilem TJrtutem habeutia.
Ad I, 19 160) De uatione calidae (post adhibentur).
Recipe adipem berbicinum i. 6, mellia uuciam aceti uuciam Q
in unum ad tertiae decoque et iu. modum ceroti linteolo in-
ductum imposeB, combusta de oalida yel de igne facta H
aaitat. folia cauliculorum {cuin> oleo roseo impone. Uctucam
tritam aaaidue imponito, nec cicatricem relinquit. tumore et
gnppuratione deusta BanabiB, si berbae urceolaria folia super-
imponeB contrita. boc et liliomm radicia bulbuB contritna et
impositua facit. pnatulas es combuatione non patitnr exire, il
ai murtae foliorum cinie aapersua luerit. uata sanat et piloa
revocat ranae combustae cinia aaperaua. atfircoria caprini oom-
busti cini efBcaz eat impoaitua. lilii folia trita imponito.
Adl,30(63) De carbunculiB (posl liberant).
Nam et apes quaQ in melle moriuDtur tritaa impone, Q
£mum columbinum tritum receus impone. atercuB oTinum 1
contritnm <;cum> melle impoaitum miro carbunculo» diacutit,
pra«cipue eo» qui in yeretro naEcuntur. et aine raelle idem
facit. stercus caprinum tritum cum melle impone. caricas
pinguee et saponem et lasar pari pondere aeparatim terea et tt
in unum commiaces terendo, imponito, aperit, claudit et sanat.
poteotissimum remedium ai cum nuce purgata carbonem con-
teras et imponaa.
Ad I, 31 (65) de Talneribna (jw^ baecaa c, res. tuusaa in-
ponito). W
Si Tero ferro incisum vulnua tbI apostema fuerit, !in- (IX^
tea infiiaa acri aceto cum aale miito imponito, et desuper
1 cf. Marc. p. 139. 19. SuBpeud'; digiti duo median...
ligati «ic b. 4 kie iam redit ad Theodorum. mellicratu
6 mirta b. 8 ^ b; oin. c (q%tem vtdi, noti contiili). i. e.
IfelliB -■. Aeceti ~ b. H cum om. b. 18 deuatata b.
OTciolaria b. super Ipone 6. 16 mirte b. 17 st«rcua
( — c'') caprinum combustum b. 92 carbunculum b. SS
S7 cabone 6. »i aero b.
280 PSEUDO-THEODOBI
fasciola linea ligato. quod usque tridumn inde ne solyas, sed
de supradicto aceto semper infonde. hoc Tero adiutorio ad-
hibito nec in tumorem plaga yeniet, et postea celeriter sanat.
Ad I, 21 (68) clausulam {gwm 8%e imnUwit b: Sunt eUam haec
b adiutoria his causis aptissima Bub una Tirtnte medentia, sed
Tarie composita, quarum perseverantia efPectum facillimum ez-
perti sumus:)
Verbena herba contrita et imposita mirifice prodest. aqua
ubi caules decocti sunt tepida si loca ipsa fomentes, et ipsos
10 caules detritos bis in die imponas, vulnera recentia et
vetera et fistulas sanat. bulbi triti soli ad yulnus gluti-
nandum adhibeantur, experimentum est. rubi fios yel mora
imposita trita, sine collectione yulnera recentia sanat. lintea
aceto infusa sale trito ammixto imposita per triduum, yuLiera
15 ferro secata intumescere non patitur et ad sanitatem cito per-
ducit. yena incisa si fuerit, fioccum purpureum alligato,
et moz claudit. calcis pulyis appositus hoc idem facit. yenae
solutae si fuerint aut ferro incisae et sanguis restringi non
poterit, plantaginem tritam super alligato, probatum est. folia
20 yerbenae trita cum axungia imponito, statim sanat. si scillam
purgas et interiora eius tenera in pilam mittis et ex oleo et
yino psyllium contusum pro malagmate imponis et tertio die
resolyis, yulnera recentia quamyis periculosa et neryos incisos
et ossa consolidare expertum est. fimum bubulum cum melle
25 recentes plagas ferro factas sanat. yiscum axungiae in unciis
binis simul contritum alligato, aperit expurgat claudit et per-
sanat. item mellis butyri resinae uncias temas simul deco-
quis et commisces donec in se coeant, et linteolum intingis et
yulneri imponis, cames de loco suo remotas intra | (p.47) tri-
30 duum glutinat et comesta yel caya replet, et mira celeritate
sanare certum est. fimum scrofinum illitum yulnera sanat.
herbae yerbenae folia siye ramulos eius tenerrimos yino bono
coctos et tritos imponito, yulnus aperit et expurgat. item
2 supra dictis b. 3 seq. ap. Theod. Glutinantia yero...
15 secata (sic) b. 19 sup alligata <p -r-. 20 trite b.
squillam b. 21 mittes et olei et yini psillium b. 22 Ipones
. . . resolyes b. 24 expitu e b. fimum (stc) b. 26 ana IL-^b.
cludit b. 27 Bitin b. ana III -i- 6. decoques b.
28 cobeant b. intinges . . . ipones b.
ADDITAMENTA.
81
ipeam herbam cradam tritam <cunt) melle imponito, atatim
sanat. haec et omnia, Tulnera aeu ferro aeu morsu cannm rel
undelibet eint facta Banat, bulbos cum melle tere et impone
et quarto die aolve. Tulnera quae ta.rdiu8 aanantur, ex
optimo sapone aut de urina iiifanti« vel de lixiTa prius 1a- )
Tentur, et sic medieamen impone.
Si quia clavnm yel Titmm vel oh calcaverit ant in capite
iractum os babuerit ijQod medici tollere non poaeunt, vel si
qiiia de grafio vel acu caprina ant de spina alba punctus fuerit,
argemoniam tritam cum aiungia ad omnia suprascripta im- li
pone. hoc et vettonica berba facit.
Ad humannm et simiae morBum nibi folia vino cocta
et trita aaaidue impone in ulcna, Banum fiet. de aqna frigida
primnm plagam tange, et dices graece KYM^D-CWPONTO & :
P^t-CWPWKYrjQCWaD-CCOPCONecONmu, et poat haec verba em- i|
plastrum. impone qnale volueris. hetbam nastnrcium tere et
^ex^ vino ieinno potui dato. et ipaam contusam in vnlnuB im-
*s rabidi aanare expettui
plua , et Tulnua ez
aine periculo eanus si
in potioue dederis,
iet in domo, si pellem
porta figas. abBinthinm
bibat cum rn unciia aquae pluvialis,
ipsa aqua lavato per triduum temia un
flet. ipsi autem cani rabioso si fel u
remediasti eum, cania numqaam r
canie rabioai sub limen obliges vel
in vino tritum potatum muris et a
gulum agninum in vino potui dato. rutae agreatis aemen et Sl
ariatolochiae aequa meuaura in vino trita potui dato.
Spalangionum et aTaneomm morsus fimum caprinum vel
cuiuslibet pecudis ex aceto conspersum et impositum curat.
lic faei vini in lana illita et iroposita facit. fimum gallinae
recena auper idem vulnua impone et alliga, et intervallo facto »
2 B ad oia b. 6 liiiva 6. 7 S nibro scrifsit b. ('«-
cipit enim propriam capitulum rem. contra moritus animalium
varioa. B acrimoniam b (argimonia ap. Marc. ef. DioBC.
p. 336). 10 .86. b. 11 bethonica 6 (Ps. Plin. p. 110, 23).
IS Hnmanu. et sjmie morsii. rabi^ 6. (rvbrieaf guat ftterit
addidi Ad). 14 dicia b. IS et vino b. ipaa coutusa b.
19 in. -e-. pluviali. 20 uncii fsicj 6. 22 rabiat 6,
28 obligas: obluaa 6. 26 ariatologif ana in vino b. 27 Pa-
langionum 6 {om. 8 litlera guae nibrtea scribetida fuit id fieret
"piJangionum). flmi eaprini . . . conaperr' et iposif 6.
ft fln" 6, fiipid" (me) j.
282 PSEUDO-TflEODORI
renovas, continuo et dolorem et timorem tollit. yel si ez Bui
cuiusque sezus fimum imponiB. stercus caprarum qoae in mon-
tibus morantur tritum cum yino et saepiuB in plaga spalan-
gionum yel araneorum impositum bonum est. crabro.si quem
5 morserit, lacte arboris fici perunguito, moz dolorem sedat. sie
lana sucida in eodem suco intincta et imposita et septimo
die soluta dolorem sedat. coaguli haedi yel leporis Bcripula
tria ex yino potui dato. hoc et contra pastinacam marinam
facit. ranae rubetae morsus vel afiOatus Banas, fd OYum cum
10 aceto et vino coctum dabis. et aquam ubi plures sunt ranae
sorbendam dato, remediasti. salamandrae yenenum si in aquam
ceciderit et bibenti nocuerit, sanguis testudinis terreBtris cum
farina sparsus et in modum panis fiactus et sumptus | (p. 48),
vel tritus potui datus yeneno laborantibus mire remediat.
15 Yulnus quod sine ferro aperire yelis, lauri folia ez firigida
intincta impone et obliga, aperit et discutit.
Ad I, 23 (73) de igne sacro {post yasorum fictilium flos cum
aceto).
.ini) Nam et scribis in ipsum locum qui patitur Ignis sacer
20 fuge, Liyor pater te sequitur. item scribe hoc et ad capitis
dolorem YCD«B€VICI alR. item scribe aOPOMaiaOO. [Nam et
oiiyae folia in yino cocta et trita et imposita, ezpertum est.]
Faecem aceti cum ovis crudis commisces et de penna illinieSf
yide ne layes donec sanetur. item polentam milii distempera
25 cum aibumine oyi et oleo, perunge, mirum est. porcinum fel
illinies de penna in balneo, saepe ezpertum est. ricini san-
guis illinitus yalde prodest. strychni sucum illinies. cheli-
doniam tritam cum pane infuso in aqua ponito. yituli fimum
recens siye bubulum impositum prodest, yel cum aceto si
90 misceatur. stellionem sursum yersum repente manu deztra yel
i 9
1 rr cq; 3 spalangionum (sic) h. 4 Scabro 6. 6 arbore h.
6 vn 2>. 7 Coagulu h. edi 6. 8 data (a ex o) &*.
11 aqua h. 14 remediat] his desinit Chisicmtis. 19 acer
(semper) h. 20 sequitur i. persequitur cf. et infra alia et for-
miUarum exempla aemwds inscripta/rum, velut (Eevue arch. 1892
p. 55) «pe-Oy* nodayQU, nsffaevg ae 8im%Bi [W. f. kl. Ph. 1892
p. 637] cf. Marc. p. 379, 19. 21—22 haec ex Thsod. 1, 73.
o
23 comiscis h. 26 balneis ( — ^is del. corr.) h. 27 celid' 6.
29 hubuljLim h.
ADDITAMENTA. 2S3
siniBtra pollice et digito medicinali prende, et in nucem regiam
id eat trianguliLm esc&vatajn ante aolia ortum mittis et de
stagno claadis, et in brachio dextro ei auBpende, ita ut
quotiens est opus hanc nucem cui vig portandam des. fuecem
vini boni et ova cruda misce, et de peuua illinito, nec i
laTes donec sanetur. nam et haec vcrha non praet«rmittas
incantare ad ignem sacruia tgnia auget, foris urit, aqua aitit.
quo njodo hoc mendum duc, aic nec hoc doleat neo rubeat nec
in raalum «e vertat.
Ad I, 24 (74) de percussibua apum etc. (pogf statim cui-at), t
Sic bulbi triti et impositi. hoc et dolorem tollit. et si (
lentiiici ramum siuistra mana teneant, desinet dolor. cetam de
aure in morsum scorpionis pone, et eandem tritam cum rino «
potui dato, gallinanim fimi cinis illinitus, acorpio in oleo de-
tritue et penna iUinitos mox subvenit. panis in Yino infusas, i
et portulaca imposita ita mibvenit. [oam et his semper potioni-
bus . . . pergit Tlieod.
Ad I, S5 (75) De stirpibnB vel ossibua ve! telia . . . re-
ceptis et celatis in corporo (ot? ^tKtii, vhi ciax^Xam sie
mulat b: U
Sunt et haec beneficia tyaioonim optime comprobata, (S
quae huic looo adiuacta a nobis profiteor ease,]
8i apinam piscis yel ossium assulam toUia et auper caput
eius ponia et ipsa re Bcribia in cerebro flC*. TYXCa. item in- —
cantas et dicis nomen matris eius et dicia. Ille GtaiuB Seiua, i|
quem peperit illa Gaia Seia, in mente habeto iUum Gaium .
Seium. item incanteB, digitis medicinalibus ioaum versus de-
duces, hoc Bermone PallaB Gorgonis oetan caTepieni. item in-
cantas laaana piscator exi foras, et fac quod tibi iuseit lupiter.
item pedes eius in aquam Mgidam mittis. item si pants vel M
caseuB vel ovuni iabaeaerit, ex ipsa re in aurem sibi ponat.
2 luuc regia i. tangle excavata 6. 5 illinita b. T f.
aistitV 8 dno (sic) 6. f. ducis? 9 seq. Si sub cuiuslibet . , . ap.
Theod. -12 Cetafnc) b-.i. e. aordes P/i«. n. h, 23,40 (Pa. Pl.
p. 113, 7). 14 Ulinito b. 32 a nobiB est (-4-) profiteor
eaae b. SS cf. Mare. p. 152, 15 Si de piace oa faucibus hae-
serit, Bpinam . . . baatula b. S5 gaius eiuB b. 26 gaiua.
i et iitox gaiu. saium ii. 28 h. i
gor^ni'' b, SO inpit b. 31 casc
284 PSEUDO-THEODORI
De singultu.
Singultus si natus fuerit^ manus ambas in caJida teneri
facies. item anulum assidue cum digitis medicinaJibus de
deztra in sinistram et e conyerso inducat. item nomen eius
5 in manu eius rectis litteris scribe, et legere illum hoc ipsum
nomen cogis. si autem illitteratus fuerit, ipsum nomen ex
aqua lavabis et ei illud potui dabis. et piper et castoreum
aequa mensura tritum cum aqua calida potui dato. yel cum
adriano adiuncto summe facit. sic et loco calido si iaceat
10 satis iuvat. et pectus eius oleo nardino fricato. sic et dia
trion pepereon datum satis iuyat.
Adl, 26(76) de testium indignationibus vel YitiiH (exbr.).
IV) Cupressi bacae yino coctae et tritae recte conyeniunt.
bulbi triti ez mulsa et illiniti prosunt. ruta cum cymis lauri
-15 tenerrimis trita et imposita testium dolorem efficaciter toUit.
fabam yino coctam et cum aqua tritam pone. lini seminis fa-
rinam cum resina et murra pone, mire facit. feniculi farinam
cum hydromeli coctam, ad omnes testiculorum dolores tumores-
que facit. fabam fresam cum cymino et lotio detritam impone.
20 cupressi bacae cum yino coctae et tritae et impositae , ulcera
testium sanat. radicis cicutae cortex tunsa, ablata folia cinere
calido appositaque testibus <prod^est.
Ad I, 27 (78) de yeretri causatione {extr. post tangendum
erit).
TI) Plantaginis suco tepido fomentabis, et si tumor fuerit
2G ipsam tritam impone. si ulcus in yeretro fuerit, murtae pul-
yere asperso sanabitur. et acaciae pulyis sic et lycium et glau-
cium facit. murtae folia commanducet, et salyiam cum ^gito
1 ita seq. inscr. cod, h (sine ruhr.). 2 in cal' tenu h. cf.
Marc. p. 176, 5. 6 rectis {sic) h. 8 aequa mensura
{vel aequo pondere vel ex aequo) : ana h (ut supra). 9 adriano
adiunctio (sic) h. 11 pipereon h. 13 Cipressi baccas vino
coctas et tritas 6. cf. Scribonim 233. 14 trita . . . illinita h.
cf Ps. Plin. p. 63, 14. ruta: cf Ps. Plin. p. 63, 15.
16 efficiat h. 16 faba etc. h. cf Ps. Plin. p. 63, 19. lini
8. f cf Ps. Plin. p. 63, 18. 17 feniculi cf Ps. Plin. p. 64, 5.
18 ydromelle h. 19 faba etc. h. 20 baccas etc. (ut supra
V. 13), 21 sanat : hitc u^que c (Chis.). ablatis foliis cinire
calido appositoque testibus ~- (sic) h. cf Marc. p. 343, 33.
344, 4. 25 sucu tepidu h, 26 mirte pulvere aspersii
8anab'r b. 28 glaucia h.
ADDITAMKNTA. 285
atit cum penna aibi illiniat, emini molitum a.di]iixto turis
polline is vino reteri coque et tepidum pone et obligato,
cui 81 mel coctum adiciB, celerius aanat. item scrofae aanguis
illinitus optime facit. dentium equorum uombustorum cinia
aaperauB prodest, spuraam argenti et aloen es aequo teres,
et ciim uti Tolueria priua de vliio mixto cum calida, larabiB,
tunc Bupradictum pulverem aaperges. argemoniam in vino co-
que, et inde fomentabia, postea ipsam viridem tritam imponito,
vel eiua aiooae pulverem aaperge. tbjmi 3 II in vini eyato I
ieiunua bibat, tumorem veretri sanat. '
Submeiuloa vero aic remediabia, ai in lecto auo iu aagfi
vel in racBina aut tunica, sua vel quolibet pauno meiaTerit,
lava ipeum locnm aceto et neBcieuti potui dabis, mire re-
mcdiasti, rut3« agreatis aemen contere, et ex.aqua calida
ieiuno potui dato, remediaBti. lepona veBicam in vino au«tero
decoque, et potui dato, remediastv. leporiB eerebram coetum
et tritum in vino potui dabia, probatum eat. leporis vesicam
aasam nescienti dabia edendam, liberasti e
ieiunus glutiat, hoc et spleuem curat. ve
□eBcienti dare convenit. item filicia Ubram I. decoquas in Iin :
vini SS, faoiea inde potionea VILU, et ieiuno bibere dabis.
simnlac ex eo biberit, aterilia ef&citur.
Ad I. 28 (79) de hernioaia (extr.).
CicutaB, et bacas de cupreaso viridea inparl numero (X
luna decreacente, et uvam passam aine granuliB tunaam com
aiungia sine aale, et impoaitum ramicem et tuttioreB testiculorum
<^8edat^. cupresai viridea pilaa numero XL coquea in vini Iin
y> tam. diu quousque siccet , et aio tundes et immiacebis
postea betaa et axungiam voterem lib 11, mandragorae auci
lib n, galbani lib I. primo axungiam terea, et aic omnia com-
1 herbum b. S tep poii b. 3 Q aemel b. addicia b.
I 8 acfe b. 5 alooa ana tis 6 7 ff pulve b. acri-
I-
) Bciato b.
IB edendo 6. 19 te splen curat
i) b. verri b. 20 clare oonvertit edendam c,
gui hic deiimt. liB -^ I 6. 21 poues {»it) b. 2S simur b.
BtilP b. 24 Cycutas et bacoaa . . .etc.c. accua. bsc. R. cf.Marc.p. 3ii,
t. 7. teBtieuIorum. Cipsi sic ("sine albo) b. 27 vino 6. 29 tundia
-t: ;™-.i aa^j, sucuat. galbfljiufi. teriBb. ■"""■-!=—"'■
286 PSEUDO-THEODORI
miscebis, et uteris medicamento his omnibus supradictiB sub
ligatura. probatum est. item ramum diffusum noyellum quaeres
de quali volueris ligno et findes et per ipsam fissuram puerum
transduces qui ramicem patitur. postea recomponas et liges
b ramum. dum coeperit ramus cohaerere, puer sanabitur.
Si mulier vesicam ruptam habuerit yitio obsietricis et
hemiam non contineat, argemoniae fasciculum I, pulei fasci-
culum, nepetae surculum I in vini yeteris aut aceti acerrikni
SrS Un. bulliat in oUa usque ad heminas IQ , addes pusillum
10 salis triti, et potui dabis. mire sanasti.
nam si mulier sanguinem yel purulentum meiaTent, murtae
<8urculo8) ad quartas decoques in oUa noya ez aqua lota,
et exinde tertiam partem potui dabis per triduum, ita ut
prima die nitiil aliud bibat, et mire sanasti eam.
15 Ad I, 30 (81) de diy. yitiis in ano nascentibus {post in-
dicum alnmiscendum est).
QCX) Lentem combustam bene tritam cum melle imponito, om-
neli ani tumores et fervores sanat. fel taurinum perunctum,
et super lanam sucidam ez aqua frigida impone, expurgat fer-
20 yores et ad sanitatem perducit.
Ad I, 30 (83) De ragadiis in ano nascentibus (6 post
consumentur).
^XII) Item fimum canis album tritum et cribratum et cum
melle illinitum ragadium curat. berbicini seyi -: - 1, mellis -:- 1,
25 aceti acerrimi -: - 1 in unum ad tertias decoques et linteo in-
ductum loco impones. hoc ragadium et haemorroides curat.
passum mel et lixiyam aequa mensura addes et samsucum
coques simul. postea yero cum tepuerit sessum sibi layet.
tanta yis est remedii, ut statim curet et exochadium latens
so incidat. oyi decocti yitellum et spumam argenti aequa men-
sura ex oleo roseo simul contere, et lana inyolutum subicito.
prius de lana penicillum intinctum ac melle expressum deterge.
1 h oia ss &. ^ d* est(t. e. inter probatum vel prodest
incertus) h. cf. similia apud Marc. p. 343, 26 — 32. 2 queris
etc. b. 4 recompones et liges h. 7 ctin& h. acrimonie 6.
8 nepte h. yetl h. 9 eminas h. 11 mirti mascFi | ad
quartas 6. cf. Diosc. p. 717. 14 eu h. 24 berbicinu. I. -f-
seyum (sic) h. 26 emorroidas h. 27 lexiy^ &. ana (item 30)
{= aeq. m.) h. 28 sessum {^dgav): secessu h. 29 latentem h.
31 et oleum roe. h. 32 pizmicellum h. intinctum?: itinctu b.
ADDITAMENTA. 287
item ri qaid intra anum iimatura fuerit SEinat. semen aneti
mtttes in ollam nOTam et claudes diligenter eamque in fomum
mitteB cnm incenditur. postea faTiUam ipBam tundes et cerneB,
et imponae, omnia vitia ani Ba,nat. picis resinae cerae bu-
tjri aevi caprini nnc aingulas, Bpumae argeati unc I conuniB- j
cebiE, omnia yitia ani ai linieris ganat.
ani ritia si qua es ulceribus facta aunt et riccanda erunt,
fel taurinum siccum suprascriptum tenesmon factum mire sauat.
folia plantaginis trita cum oleo veteri imponito , bonum est.
item ebuli BUCUB illinitns ani prurigines Banat, caBeum aalsum H
et aceti pugillum simul contritum utcera ani curat illinitum
et neqne tumorem neque suppurationem facit.
HulieribuB circa corpus ipsum solent ragadia naaci,
quafl ita curantur. meduUae cerriiiae ~ VI, olei roaei -^ IH
ad focum lenera reBolvea et commiBcebie, et refrigerato uterie. ul
qni aasellari non possunt, mellia Balis triti coclearia tema
gimul deferveant in truUione ita ne nigrum fiat. facies dum
tepuerit colljria et in ano singula subiciea, moi assellatur.
muria Btercns, <piperia^ grana XV, aluminia pusilJum, mellia
coclearia n, saljs triti cocl. I t«ree simul et c
collyria faeiea et in ano aubieiea.
A^ I, 31 (85) De syringiis (fln.), ^^
Kam et ohalcanthum cum aceto Tel vino styptico tritum fS!
sjringiis optime facit. aic et cocleas sine teata terito et sy-
riogiiB adbibeto, curaati. dactjloa XX et V, vel XV, in trul- ii
lione ferreo combures terea et diligenter cemee et cum melle
aequa mensura miecebiB, priuB rero de calida foraenta et de
saliano terge, poat de vina Teteri lava, et impones medica-
mentom cum linteo. curea mane et aero, in die TII s&nabitur.
caprifolia quae cadunt, sicca et in pulTercm redige. deinde M
ad eetam praecides sjringium, et vino Teteri layabts et linteo
S mittif . . . claudia 6, 5 an. I. -H 6. commiBcebia t He-
miasiB b. 6 linueria b. 8 tenaemon. 10 b H- b. 11 anni b.
13 Mulieribua — curantur nibTO scripta smh(, ragadie 6.
IG re^geratu b. 16 aBsellare b. ana coclearia IQ. b.
17 deferveat in tmblione b. ue^rij b. *]S ano b. 19 ater-
GU8 gna (sim lae.) b. aildidi pipens. 20 teria . . . commiacia b.
"■ 1 b. 2i (ete.) fliringiia (sio) b. 26 comburis terig
. ia h. ST c. m. ana misceB b. de sabauo hie etiam b,
>f dftwifetttf ^imiuw^ 31 dfiindesiadftt. pcidiab. liucaaii .
288 PSEUDO-THEODORI
siccabis, et super pulTerem miitas, et mirifioe curabis. in mor-
tario pulverem ez pistillo plumbeo facies et mittes in eo
oleum cyprinum. qnod si non est, oleum de lucema ardente
mittes, et cerussam bene tritam terendo in mortario diutissime
5 commiscebis, et uteris. item marrubii -: - n, azungiae yeteris
:- III, picem candidam infusam in yino yeteri, omnia teres et
commiscebis, et uteris, mire curat.
De physicis. Picem liquidam cum manna turis aut cum
ceroto commixtam intra syringia mittes, et optame curasti.
10 quinquenerviae sucum intra syringia mittes, sanasti. item
marrubii folia et stercus soricinum, semen de ayena, piperis
grana XXI, omnia aequis ponderibus miscebis, bonum est.
item olivae grana plura ustula, teres et pulyerem fsicies , et
aperies caricam et supra de pulvere superasperges , statim
15 sanabit. nam et syringium et corcum et strumas sic curas.
De ezpertis. dactylorum ossa, brassicae radices satu-
reiae radices, | (p. 55) olivae ossa, omnia aequis ponderibus
exusta et in pulverem redacta vulneri imposita, mire curat.
canis fimum album cum oleo roseo tritum syringium curat.
80 humanum stercus combustum et cum melle tritum syringia
curat.
Ad I, 31 (86) De syringiis {post impedita).
SXIII) Palumbinum fimum siccum teres cum aceto, impone choe-
radi, et illam tolles.
25 ... Cynoglossae radices in mortario diutius tere et dabis
bibere in vino veteri. et abstineat usque ad VilLL <^diem).
1 sucas {sic) h. curas h. in m. etc.i Mortariu pul-
verem | &, pastillu plumbeu facis. et mittis in eu {ac. mortariu) h.
et cerusa bn trita i mor tendo i mortario 6. 5 comi-
cis h. 6 teres et comisces h. 8 de phisicis ruhr. scr. h.
9 comixtu h. siringias {sic hic et v. 10) h. 10 mittes:
missu h. 12 misces b -^-. h. 15 syringiu. et carcu h {cf. de
corco Marc. p. 220, 11 sqq.). 16 de expertis ruhr. 8cr. h.
rad' h. sati§ h. 18 in: m (inde) h. 19 siringia h.
20 siringia h. 21 curat: hinc seq. in h De ragadiis in ano
nasc. et quae supra apud Theodor. 1, 82 — 84 usque ad v. im-
pedita cf. ad 1, 84. 22 hoc corrupte imcrihitur vn Chisiano
(ut in indicis cod. h c. XXXIII): De fistulis in ano et in-
testini reumatismo. 28 Ipone caradice. eillas toir
(cum alho) h. post v. 24 in h seqq. ultima s. 86 Quibus vero
mtestinum exierit ... 26 Vmi. h (diem addidt).
ADDITAMENTA. 289
hoc et syrmgio et omnibus ani vitiis, sicut supradicta, ita
medetur, expertum est. item asfodeli radices colliges, rades
et quantum neeesse est ligabis in syringium usque sanetur.
De ischiadicis (XXXlllI).
Brassicae semen tritum cum aceto acerrimo tamquam ma- 5
lagma panno inductum in loco doloris impone, et alia die
solve. et batrachion herbam optime tunsam linteo sicut medi-
camen inductum imponito, et signato ne solvatur, usque ad
aliam diem, et lavabis de vino veteri, et sic relinquitur. vide
ne aliquid medicaminis seu unguenti adhibeas. hinc omnis lo
umor dum ezierit, mire sanabitur.
hoc satis bene expertum est. hoc facis vel in geniculo
umero cubito vel talo qui nimio dolore contrahuntur. ba-
trachion herbam tundes de ligno iligno et implebis inde con-
culam de nuce, et pones super talum in quo loco dolet et i5
alligabis, et alia die solves. postea dum <(se> vesica erexerit,
cum spina quali volueris aperies. tamen vide ne cum ferro
tangas.
Ad omnem membrorum dolorem vel quicquid
doluerit (XXXV). * 20
Herbam bryoniam minutim decoques in oleo, postea co-
labis et miscebis cerae quantum tibi videbitur etperungues
dolorem, remediasti. adipis anserini vel haedini -{- I, bacarum
lauri tunsarum -^- 1, iunci radicnm -f- I, medullae cervinae
-i- I, resinae terebinthinae -^- 1, rasurae navis marinae -j- I. 25
facto ceroto, si superunxeris, sanasti. cupressi pilas XXX con-
tusas diligenter cum olei SS lU decoques super carbones
lentos, postea dum^frigeraverit, per linteolum colabis et mis-
1 syrigio (sic) b. supd b. 2 asfodilli b. 3 ligas b.
4 de sciaticis rubr. b (est indids cap. XXYTTTT) 7 botracion b
(item infra v. 13). sic medicam h. 8 solvat b. 9 aliam:
_ i
aliu b (cf. V. 16). ^avas b. 9 reliqt b. 12 H b. ge-
nucto b. 14 I lignu b. iples b. 16 alligas b. solvis b.
addidi se. 17 quale b. 20 hoc est indids b cap. XXXV.
21 brioniam b. minuta b. 22 misces b. cera b.
punges. hore b. 23 A^pe anserinu t. hediu b. _bacas 1.
tunsas b. 24 rad' b. MeduUe etc. sic b. 25 resm teben-
tina b. rasure etc. sic b. 27 oleo b, 28 du frigauit b.
colas b. misces b.
Theodorus Priflcianus , ed. B o 8 0. 19
290 P8EUD0-THE0D0RI
cebis cerae liquidae libram I et facies cerotiiin tenemm. item
radicis iimci, murrae troglodytidiB, storacis, lauri bacarum un-
cias singulas, omnia tenuissime trita miscebis, et ateris.
Ad omnes nervorum duritias perfrictiones con-
& tractiones et dolores (XXXVI).
Acopum quod suprascripta mira celeritate sanat, et ad
plethoram et ad calores. foliorum lauri et bacarum lauri,
faeni graeci, samsuci, cupressi bacarum, murtae, roris mftriTii un-
cias singulas , haec omnia tunsa in yini veteris SS I infundes
10 diebus ni, quarto miscebis olei lib IQ in ollam ubi species
suprascriptae sunt, et leni pruna coques usque quo yinum
consumetur. colabis, foco impones. et addes cerae ponticae
-:- VI, resinae terebinthinae -^ VI, et uteris. hoc expertum
et valde mirificum est. item olei veteris lib JLLil, cucumeris
15 agrestis radicum lib I coques usque ad oleum et adicies ccrae
lib I et pro acopo uteris. caro palumbina cibo prodest data.
aqua in qua caules decocti sunt loca fomententur. hoc et ad
pedum dolorem facit. stercus caprinum montanum cum axun-
gia tritum linteo inductum et calefactum sanat. stercus ca-
20 prinum decoctum cum aceto et melle tritum imponito. hoc et
articulos dolentes curat. abrotonum cum oleo decoctam et
tritam imponito. hoc*et mala medicamenta ezcludit. gagaten
lapidem ustulabis teres et in oleum mittes, adicies et ceram
ita ut fiat cerotum, et uteris. hoc cuiuslibet membri et renum
25 dolorem curat. quinquefoliae herbae sucum potui dato. hoc
et laterum et coxarum dolores sanat.
De lumborum dolore (XXXVH).
Git quantum tribus digitis toUere poteris tritum in passi
cretici cyatis duobus cum aquae calidae cyatis duobus potui
30 dato, potenter facit. lanam sucidam in oleo et pice liquida
2 rad' b. mirre trocliten h. baccas 6. 3 ana .1. -j- 6.
misces b. 4 perfricationes h (item in ind. cap. XXXVI).
6 8s. 6. 7 pletora b. folia . . . baccas h. 8 baccas
Mirtg Ros marini h. ana .1. -i- h. 10 Quarto misces h.
11 88 fb &. 12 Colatis h. 14 Cucumeris suc' agrestis rad'
Ib I. 6. 15 usque ad orm (sic) b. 18 dol' semper b.
21 Abrotanu b. decocta et trita {sic) h. 23 ustula tis h.
26 dor. 26 dor. 27 est indids c. XXXVH. cf. Ps. PUn.
2,U et Med. Plin. 2, 36. 54^ Bas.). 28 Gitti b. cf. Marc.
p. 251, 33. 29 aqua car h.
ADDITAMENTA.
291
I denarii
Ad co
Populi germen i
bibat ,
iatingeB et tmpoiies. adipea vnlpiiios inangnit^. inula? herliae
folia Tino trita imponito. na^turcium cum polenta calidum
oum aceto impoaitnm prodeBt. Eulphur viTnm ... et vitellum ori
cum caroeno commixtum imxKinito. semen asparagi tritiun Tei
radicem eiua cum Tino aequa meusura potui dsto. sucum porri i
Bectivi CTun hemina iC^ni) potui dato. nuclei amygdalornm
triti ei aqua potui dati mire proaunt, millepeda trita et suci
' i cum Tini cyatifl duobns medetur.
n dolores (XXXVm).
] coctum et eipreBsum adiecta aqua u
flmum cum axungia bene tri- ■
tum imponito. ei parti qnae dolet testudinis coiam abBcisam
alligabiB, cucumerem erraticum liguo effossum cum axungia
veteri contritum et per diem noctemque unam impoaitum, mire
prodeat. herbam polygonam, quam nos aunguinariam dicimus, i(
tunaam impone, item artemieiam contusam et in iiqua ler-
venti dimiasam tolles, et aupra polygonum qiiam primum
impoBueraa antehac, impone calidam et bene alligatam, hoc
per triduum facito, prodeat. facit hoc ad quamvis vetustiaBi-
mum dolorem et sanguinem erratioum et ad tubera in cor- x
pore et ad nerTomm contractiones et ad podagram, sed arte-
misiae lacte macerat3.m impones, cucurbitae semen cum oleo
et aceto tritum et unctum sanat. vettonieae pondua duomm
denariorum in mulsa calida potui datum. hoc et lumbonnn
dolores toUit, git quantum tribua digitis tollere potes tritum M
in paasi cretiei cyatis duobus potui datum prodest.
1 intingiB et Tpouia b. Innulg Ii, 3 Bufur titu, Cimia (sie) et
Titellii ovi 6. 4 aparagi 6 (c^. Ps. Flin.). 5 an. potui d. 6.
Buc'' 6, 6 cu emiu potui b (,cf. Ps. PUn.). 7 dato b.
millepedia 6. suc' b. S pond» b (if. Ps. Plin.p. 135).
9 in ind. XXXVm, De coiarum dolore b. ef. supra c. XXXim.
10 Fupuli b. 11 fiat ante ips. corr. b. bene: uen 6.
12 Ei' p b. abscid'. et alliga 6. 16 polegonua b. saii-
ginaria b. 17 quam: Taq b. 18 an h*c b. 19 Fac b.
81 arthemisi^ sie b. 32 Ipoinif 6, 28 vetonicf b.
24 dof 6. 35 gita 6 fif. irfem tnipra p. 2P0, 28).
292 PSEUDO-TECEODORI
De gennnm dolore (XXXVILII).
Bulbos rusticos tnndes , adicito sales frixos et nitrum
combustum pari pondere et tritnm oyomm albumen. simul
omnia commizta panno indncta impones, alia die solyes. hoc
5 facies donec incipiet tumor sedari, nsque ad sanitatemu pro-
batum est. item prassii 5 X, axnngiae yeteris 3 V. herbam
Buprascriptam coques sub cinere calido in foliis malyae in-
Yoluto, et cnm sudayerit tolles et tundes cum axungia supra-
scripta, et addes panem quem infhndes in yino veteri, teres
10 simul oninia et linteo inducta impones, et sanabitur. probatum
est. fel taurinum linteo indnctum impone. stercns canis album
cimi oleo roseo impone. stercus humanum siccum melle tritum
imponito. rutam viridem cum alio et sale et mellis pusillo
tritam panno inductam impone, statim sanat. fel nrsinum
15 cum adipe scrofino tere et impone. hoc et ^ad^ cicatrices
facit. hederae bacarum heminam, ficus siccae libram I, axun-
giae libram I. cum yino veteri contusa et linteolo imposita
sanant.
Ad varices sine ferro curandas et malandriosos qui
20 per tibias et corpus ulcera faciunt (XL).
<Ad> varices viri seu mulieris gravidae. bovis masculi
fimum calidum cum aceto acerrimo teres, et in bahieo prius
inductum tunc linteolo calidum impones. sed luna decrescente
facies, et haec verba dices Quomodo comua bovis masculi
25 sicca sunt et stricta, sic et cui fit, illi Guio Seio, varices
siccae et strictae sint. adipem anserinum cum cera tritum im-
ponito, sanasti.
Malandriosis. alii decocti aqua crura ulcerosa fomen-
1 in ind. h c. XXXVim. 2 nit coBti b. 3 alb 6 (f.
in ov. albumine). 6 donech b. ^) -f- 6. 6 (etc,) X 3 5
(qui solet signo mrnerum anteponere), herba ss 6. 7 in-
volutu b. 9 1 vinu vetem 6. tis b. 13 allio b. pusillu tritu
. . . inductu b. 15 ad om. b. 16 Ed'e baccas emina. ficus siccas
lib. I. axungi§ lib. b. 17 iposita sant sic b. 20 sic &, sed
XXXX De verrucis (verucibus c, varicis r) sine ferro curandis
ind. b (cr). Qui per tibias et corpus ulcera faciunt ruhr. add,
(ante tit.) in textu b et (post tit.) in ind. c, om. (ind,) r. [sine
ferro: cf.Marc. p. 349, 12]. 21 Varices (om. ad^ bc. 22 tis 6.
23 iductu b. calid' b. 25 tricta b. 26 asinerinu b.
28 Malandriosis rubr. add. c, quod (vacuo spatio relicto) om. b.
(A)llii (sic incip.) b, Allii c.
ADDrrAMEHTA. 293
tata celeriter aanat. eaprinum fimum eiim aceto iervefactum.
imponito butjmm cum meduUa cerrina tere et impone. la-
pathi a^reetiB radico trita et adiecta aqna et aceto simul ma-
cerata omnea corporis asperitates iu balaeo sudore emicante
confricabia. maxillaB apri rel Bcrofae combureB et cinerem J
eiuB ulceribuB aapergeB, et statim sanabitm-. fei tauriaum cum
oleo cyprino vel roseo illinieB. vettoniea in cibo vel potu
Bunpta intra VTI diea ad Balutem perducit.
De articulorum dolore (XLI).
Sinapi tritum cum aqua et polenta imponito. TCibenam U
eum axungia veteri tere impone et liga. quinqiiefolia tunaa
cum axungia veteri sijie sale imposita ad sanitatem perduciit.
beta trita cum suco et melle imposita articulorum dolorem
^edat. columbinum fimnm decoctum in aceto tamquam ma-
lagnft aubactum impone. porcinimi flmum recenE imponito et U
die t«rtia solve, fianaNti.
De talorum dolore tumore et luxu (XLII).
Virgaa de rubo combures et cinerem ipaum oleo roaeo
commiscebis, et uteris. plantago aceto trita et impOBita tu-
morea tolHt. hyoacyamuH eum ana radice ... et auper pedes im- *
poaita mire dolorea et tumorCB toUit. Jbiaci radis cum vino cocta
cum axnngia veteri et sevo caprino compoaita omnibua locia
dolentibus aeu tumentibus bonum est. timum liquidum iHini|
et quotiena aiccabitur, iterum reillini, optime aanabitur, quam-
vis tnrgiduB sit pes, linteum de aqua cum oleo subactum et H
impositum mire prodest. caprinua fimus aceto decoctus et
mellis modicnm raire sanat vulnera. linguam bubulam in
aceto decoquea , tundea et impones , tumorem et dolorem
diacTitit.
2 Lapii|(proLapacii)h. 3rad'&. maceratu. 4audore emi-
cante 6, 6 eomburis b. 6 uulceribus (Mc) b 7 Betho-
aica hie b. 9 "y< x xi ind, b. 10 Sinape b. ' fieruena b.
18 dol'. 14 tSq aq malagma sic b. ef. Jtfore, p. 353, 10
(in modum malaginatis]. 16 ef. Marc. p. 332, 13. 17 De
t. d, rubr. c, in textu (atr. ser.) b, sed in ind. b T^TXU De
talorum dolore tumore et Imu. 18 comburis 6. 19 com-
misces b. !0 iusquiamam b. radice et &ic b. 31 Evisci b.
28 b -^ 6. ttlliiii b. 24 teiJln 6. 26 lint' . . , Bobact^ et
Iposit' 6. 26 e. fim' hic b. cf. ijifra de eadem re p. S94, 2 i
f «Ks f<mU) flmum h. uulna b. 28 iponis 6.
294 PSEUDO-THEODORI
De luzu. porcinum fimum seu yitalmum impositum sanat.
caprinum fimum cuin melle commixtum idem facit. lilii yel
heliotropii herbae folia tunsa et imposita efficaciter ^luxam>
sanant. tumorem de luzu bulbi triti et impositi sine mora
5 discutient et luxum sanabunt.
Ad I, 32 (88) de pernionibus (XLTTT. post curat).
Et aqua ubi decoctae sunt rapae assidue fomententur.
et easdem rapas tritas superpone, pemiones curant. dentis
equi combusti pulvis immissus et desuper fasciola linea li-
10 gatus sanat. brassica trita et imposita pemiones ac pedes
ruptos sanat. caprini comu combusti cinis <^ex]> oleo impositus
sanat. fimum gallinacium yel palumbinum oleo tritum et im-
positum pemiones curat. muli urina cum suo luto imposita
callos plerumque in digitis innatos sanat. gutta amm^aci
15 per dies VII imposita sanat. alium tritum et impositum callos
innatos curat.
Ad I, 34 (91) de panariciis et unguibus ruptis et sca-
biosis (XLnn. jpos* gubemare oportet).
In calida quantum potes ferre, ita ut modice adurat,
20 tertio panaricium mitte, sanasti. nuces rancidas cum cera alba
panaricio imponito, mimm est. mox ut babieimi ingredieris,
ante quam sudes, panaricium in solio calente intingue, diuque
ibidem teneto. picem si cum aceto coquas et imponas, ungues
scabiosas extirpas. ungues bene nascentur, si sandaracam
25 auripigmentum resinam terebinthinam unciis singulis omnia
trita commisceas et imponas. adipem caprinum solum yel
cum sandaraca mixtum et impositum ungues ruptos id est
scabiosos sanare certum est.
1 De luxu ruhr. add. c (<m. h in spatio vacuo). 3 elio-
tropi§ h. contusa (uhi infra rep.) 6. luxum in repetito ad
I, 97 eodem loco add. h. 4 sanat (ut solet) h. T umore
(pro ruhr.) h (item infra h). et Iposita h {contra infra trita
et impositi h). 6 discutiunt (infra) h. et 1. san. infra om. h.
seq. Theodori eap. de pernionihus. 7 rappe h 8 (item 13
etc.) pregmones h. 9 fasciolo linea h. 11 comi h.
oleo (sic) h. add. ex vel cum (cf. v. 12). 15 ^pd VEE h. Allium h.
20 raucidas h. 21 ipoitu (impositimi) h. ingredieris (sic) h.
24 sacabiosas extirpes h. 25 unciis singulis: ana -^ h.
26 (81 . . .) comiscg et ipone 6.
ADDITAMENTA. 295
Ad podagram (SL\1).
Expertum, reyelatioMoysi pro coniuge auft. Menae
ianuario toto cata mane Vllil optimi vini cyatum unum aemia
accipiat. m.eaBe februario betaa non manducet. menae martio
alicam coetam cum absinthio aut eum caroeno accipiat quasi 6
ieiunue. menae apriLi raianum uon comedut. menae ma.io ca-
put de nnlla re manducet. menae iunio aquam frigidam cata
mane quantum meri est conaiietudo accipiat. mense iulio a
veneie ae abstineat. monae auguato malvaB non manducet.
menee eeptembri quantum meri est consuetudo cata mane s
ieinnus accipiat. menge octobri porros noD manducet. menae
novembri non lavet. menee decembri caniea non comedat. hoc
toto auno aei-vantes pedum aanitas comitatur.
Nam et ovorum vitella et mel simul commisce , et pedes
illinito, deauper laaa sucida involvito et linca tasciola ligato. u
ct vide ne lanea faaciola sit. hoc mox dolorem et tumorem
sedat, ot mireris virtutem huius adiutorii. herbam portuiacam
tritam imponito, dolorem et tumorem aedat et mire aanat.
cucumeris aijvatici radicem coctam et tritam in modum ceroti
illinito, bonum eat. hoc pedum et articulorum sedat dolorem, a
sic et rubjolum unde ^'libri^ illuminantur in aceto bono de-
coqnes et frequenter ad pennam illiniea, et mox pedum do-
lorem aedat. item spumae argenti unc I, ceruaBae uui: VI,
afronitra alba numero V, ovomm V albumina, saliois sucum
couficies et uteris. epumae argenti, sulpburis iudaici unciaa H
singulas, cerussae unii Hl, calcis semuuciam cum oleo rosaceo
c extincta et deleta
ic XLVL Ad poda-
gram de ex]iertis bc, iXXVlll De espertia ad podagra r.
dio cap b. S (item 10} x
brio 6 (item novembrio . . , deeembrio). se (pro Mse) nou-
brio b. 13 servantibus b, 14 ^misces b. 15 IaD&
Buccid& 6. inuoluto b. lineii fasciola b. 16 (item 18)
doV et tumore 6. 19 f. aceto coctam; cf. Fs. Plin. f. 67'' Sas.
SO b -^ 6. peduu »ic b {item c. 33 et p. 296, 3 Ht in tit. c.
XXXXUil ind. De ragadiis pedunm\ 81 unde pedes alumi-
nantnr (slc) b. S3 ad pnna b. 23 cerase-; YI -i-b. 34 nomo b.
Ouoav b. Salicis sucu i Scis t utis b. S5 ana -^ b. 36 Ge-
oleo tla IS.B I oceo. ot . . . ft.
296 PSEUDO-THEODORI
teres et in modum ceroti iUinies. hoc pedum dolorem et tn-
morem vel qui cum scabia dolent sanat.
Ad malos pedum dolores, ad reuma omne corporis et ad
pruritum et ad papulas minutas et sciae et renum dolorem,
5 omnia desiccat et ad sanitatem perducit. hoo utatur in bal-
neis. quod conficitur sic. piperis unc m, alii pro pipere cy-
perum dixerunt, sulphuris yivi unc m, ovorum iTin.winT« com-
bustorum cineris unc m, afronitri matronalis unc m, nitri
alexandrini combusti unc m^ alii VJJLl dizerunt. nitrum co-
10 ques super carbones et yino veteri extingues, et iterum co-
ques et in pilam mittes et omnia ad pulverem tundes et cribro
tenui cemes, et in balneo uteris. etenim in una lavatione
tantum sudabit quantum in quinque bahieis sudare non po-
terit. et omnem umorem usque de medullis mire siccat et
16 maculas tollit et omnem dolorem sedat. hoc experimentun^
omnes auctores affirmant.
fimus gallinarum illinitus ad pedum dolorem mire facit.
pilae cupressi in aqua marina decoctae ita ut molles fiant,
tundes in pila et subinde aqua asperges. malagma fiat, im-
20 ponito , pedum dolorem tollit. stercus columbinum in pila
tundes, et pulvere ipso creto fiat sextarius I, axungiae veteris
libram I, olei cyprini semunciam, olei nardini semunciam,
omnia tundes miscebis et impones. et hoc medicamine sanus
eris per annos plurimos, si deo placuerit. vitiimi cinis cum
26 axungia veteri impositus dolorem et tumorem tollit. cupressi
folia contrita unc II, panis medulla unciis quattuor cum axungiae
yeteris unciis U in unum contrita et imposita mire dolorem tol-
lunt. caules sambuci cum sevo hircino triti et impositi vehe-
3 Ad — (5) balneis rubr. scribimtm (imde dedi) in c, qm-
rum primam partem (Ad — pruritum) om, h, ubi tdlis est rfibrica:
Et ad papulas et scie et renum dolorem oma de sicat et sanat
i (p. 62 sine rubr, pergit) oo utatur ... 3 reumam omnem c.
6 cygm b. 7 Sulfur vivu m -^- Ova inania combusta cinis
~ in &. 11 pilu b. 12 cames b. 13 sudat b.^
16 autores b. 18 molli fiant b. . 20 peditu (jpro peduu) b.
21 pulvere ipsu cretu fit sextariu. I. axungia veteri
lib I. b. 22 i b (bis). 23 misces et inponis b.
26 ipositum hoc (K) d. b. 26 folia contrita 11. -!-. P. me-
or _ _ .
duUa, im -4- Axungia veteri. U. -f- in unu contritu et ipositu b.
27 toW h.
ADDITAMENTA. 29
Taentieeieae pfoaimt. iteti] eemeii geniBtae et folia aalicis c
ainngia contrita, et imposita peilum et geniculorutn toUi
dolDrem. urBiDUa adeps illiuitua podagram BiiiiH,t, vituli z
rini adipe pedea imgue et de corio oins caligis ut«re, statu
sanaati. bubulum flmum cum ftiece aceti impoaitum prodi
catulum autequam hirundiDem Tideat occides et de
ipsius per triduum pedea perunguito, vitium incidisti. catull
caniB crassum ocfiides, et axungiam eius tolles, et in caca
ferventi pones ut discoquaiiir douec ousa remissa sint. poata
per tridumn ia eadem aqua pedes ibmentB.bit, et cum pedo
de aqna tulerit, de adipe eius sibi pedea perunguat, et
bitur. mire expertum eat. ranae rubetae combuatae cinis ciuii
axungia veteri impositus prodest,
Ad noda sol-eendn de manibus sive pedibus (XLVII).J
Bitumen cum oleo roieo terito ut sit spisaum, e
cando illinieg noda. et ponc de^uper lanam sucidai
lajiea fasciola ligabia. ferulae radicem ad tertiaa decoqnes
jpsam aquam calidam in vino mistam bibat, et
exBolvet.
Ad 1,35 (93) De pruritu vel aeabie totiua eoTporia I
(XLVni extr.).
Nam et axungiae vet«ris uncias II, sulphuris vivi unciag 2
tundes et cum axungia miscebia terendo, et pruritum illintes
item aluminis liquidi uncias II, melHa uncias ITI j
miacebia, et in baineo papulas et pruritum illiniee. item sat-j
pburis vivi uncias 11, nncnm rancidarum purgatarum unciie IIIu
separatim diligeuter tritis et commtitis in balneo priuaquaid
sndet totum fricabis. radices cauHcuJorum id est thirrsDa ipa^
vetuetissunos siccos combures et ciaerem eorum cnm sale di3
ligenter teres et in balneo corpua fricabii. aqna marina c&^
1 c/". Marc. p. 373, 15. 2 peduu genucnlorum 6. tolT 6. ■
4 cf. Marc. p. 371, 31. 6 bubulinu 6. 8 eatulus . - ■ - '
et . . . &. yrundinem b. 7 inciaisti h. 8 cacauo
mentaK (bia) b. 11 tuJeris b. IS Ipositii i. 21 XLVII Ad noA
solvenda q m manibna naacentibus (sie) md. 1. 19 «eguitur (sA^
rvhr.) indieit mp. XLVm de prnritu . . . (Theodori c. 35).
3S tundes et c: et tunea c. b. mieces b. S5 cdmiaces ^
Sulfur vivu ~ n. Nuces rancidaa purgatas mi eat (e^
pro ~ =— unc) 8. d, tritas et comiita ... 6. 38 rad' b.
-29 ^bnrie , . . teris b.
298 PSEUDO-THEODOBI
lida, freqnenter exmde corpore loto, praritum et scabiem et
livorem toUit. stafisagriae ancia I, nitri micia I simul diligenter
contritis in balneo nteris. alomen scissum ez aqna calida
teres ita nt sit tamquam gluten, et in bahieo cum sudare coe-
5 perit corpus fricato. oleum in quo pastinacae marinae iecur
decoxeris, si inde corpus perung^s, pruritum et scabiem sedat.
plantaginis suco pruriginem per triduum inunguito. terram
quam formicae effodiunt cum aceto et oleo. terendo commis-
cebis et ungues, statim sanatur. caninus sanguis illinitus pru-
10 ritum et scabiem sedat. asininum lotium cum luto suo illi-
nitum idem facit. bubulum fimum cum aceto illinitum pruritum
et scabiem et ignem sacrum tollit.
Ad scabias id est papulas.
Lupinorum farina aceto subacta in balneo illita papulas
16 et pruritum sanat. bulbos tritos cum vino veteri illinito, et
dum laveris item de eodem medicamine taliter perMcato, ita
ne oleum tangas, papulas et pruritum sanat. scrofinum fimum
combures, cinere eius cum aceto in babieo corpus et papulas
perMcato. cimolia post balneum illinito, papulas sanat.
80 <^Ad) pustulas grayes et ea quae suppurata sunt.
ibisci radicem cum hydromeli coques addita farina hordei et
sale, calidum impone. nam et foenicine medicamentum omnem
pustularum acredinem curat. *
Si impetigines innatae fuerint, chelidoniae suco
25 assidue loca fricabis. scarabaei intestina loco infricato, mire
sanat. racemos de uva toUes yiva et sanguinem eorum cum
lasare viyo miscebis, et illinies, amplius non nascentur. la-
pathi radicem contusam cum modico aceti vel solam induc in
die, cum tetigeris impetigines curat.
1 exin corp^ lotu 6. cf, v. 6. 2 toU' b. S o tritu b.
4 ta6q b. 6 cf. Ps. Plin. p. 100, 13 (Idps.). 7 sucu b.
8 9misces b. 12 acrum b. 13 tit. Ad om. b. pupulas hic b.
14 cf Ps. Plin. 3, 27 p. 100, 8. illitu b. 18 ^b^tu. nis ei^
(sic) b. 19 cymolia b. 20 addidi Ad. 21 evisci 6. ydro-
meUe b. ordei b. 22 sal calid' b. fenicene medicam b. cf.
Cass. p. 119, 8 etc. 28 postularu b. 24 celid' b. 26 Si
scarabagii b (ubi del. Si). ifricatu/^. mire s. b. 26 Ra-
cinos d' bou | (p. 64) toll*. vim b, 27 lasere uino b. lapacii b.
28 mod'. acfto b. solat (a ex u corr. ut sit solS. pro aolut) b.
ADDITAMENTA.
299
Verrucarum genera. sic carH.biE etclavoB. MuriiiQa
Ranguia illiaitu» Terrucafi tollit. intibi erratid florem matie
ieiuuus legito et e:x eo Torrucas coniricato, cito aanat. canini
fiTiii polvis cum cera illinitua Temicas sanat. ei urina cauis
lutnm impositum verrucaa et claToe eitirpat. verrucae es se S
cadont, si cum cnnila yiridi eas frjces asaidue. TermcftB ei-
tirpas, si noctn atillam quamcumque decurrere Tideris, eadem
loca nbi verrucae eont detei^s. quod d nnda. manu teraerifi,
ui maniLm tronaeiint. lapiUum qiia.lemoumque in folio hederae
involutum inTeneris, in verrucas admOTeto atque celebri loco u
proicito, ut eum quicumque inTenerit, «tatim in eum transeant
qui eum lcTaTerit, ita tamen ut quantae Terrucae Bunt tot
lapillOB in eodem folio involTaB, de qnibuB priua Terrucaa
tanges, fel scorpionis marini illinitum Terrucaa tollit. fimniTi
columbiiium cum aceto acri decoctum ad mellia craBBita- 11
dinem leni igne, perductum Terrucaa siTB claTos eitirpat.
fici inmaturae lac cum axungia mixtum impone. Titulini fimi
errucis impone. heliotropii herbae suco
cadunt, fabas nigras in panno quolibet
aingulia fabia singulas TCrrucaB et dices W
fumo siccantur, sic et illae Terrucae sic-
et tollas ipaas fabas et in furnum mittas.
aum Tcl odorem earom aentiaa.
: aceto
confcicatae TcrrucE
inToIsQ, tangea d
Titi quomodo hae
centur et ducant a
atatim recedas ne
Adl. 36(9i)tie macuiia in corpore naaoentibua
(XLVim), «
Sed et haec adiutoria macuhs aupra scriptis propensius
snnt adhibenda. porri folia trita et impoaita varos emendant,
tithymflli <Iac'> cum farina impositum maeulaB tollit. avenao
farina eum aceto maculaa toUit. colamhinum fimum aceto tri-
tum et illinitum maculaa et lentiginea de facie tollit. napua 8>^
1 Verrucaram — claTu (eie b, clavofl c) ?i*6r. scr. be. — ad
' rem cf. Ps. Plin. 3, S9 (uiide et Marc. c. 19 p. ISB, 21 eqq.).
6 cnnula b. 9 manu b eSe uolntn I>. 11 transeunt b.
14 tangiB b. 15 acro b. graBaitudinem b. 17 Imaturi
(sie) b. vituli b. 18 cinia b. heljotropig 6. 19 confri-
Cfttffi fi. e. o »« e add. eorr). 20 diois. titi b. Bl E b. 22 du-
cftt BefvicJ b. tolIa8...mittat . . recedat . . , eentiat b. S8 «eq.
Thwdori cap. 38 de inaculi» etc. 27 Tarioa emendat 6, cf. Fs.
Tiin. p. 100, 31. 28 Titimali cij farina Ipoaita (sic) b. f. adii..
Uo cf Apal c. 108. (laerima} Qws. p. 30, 10. avenae . . .
300 PSEUDO-THEODOBI
crudus cum melle tritus illinitns idem &cit. cocleas minutas
qnae passim inyeninntnr combnres, cinis earum cnm melle in-
dnctus macnlas et lepram ez fieune tollit.
cicatrices nigras candidas facies, si spnmam ar-
5 genti bene contritam cum oleo indncas. item. seynm asininnm
illinitum idem facit. faciem splendidam fiacies, si nvae ami-
naeae radicem cera et melle conteras , ita ut sit in specie ce-
roti, et adnoctem indncas, et mane aqua delaves, miraberis.
cygni adeps illinitus fEi>ciem pnrgat atqne erugat.
10 Ad I, 38 (97) De Inxationibns yel eiectionibns arti-
culorum (LI)
eadem repetit quae iatn supra appamit in cap. XLH De
talorum dolore, ubi de luzu (Fimum porcinum — sine mora
discutiunt). deinde nova rubriea sequitur:
15 Ez alto lapsis quibus membra collisa sunt.
Rutae -^ m, olei *SS I. calide membris pemnctis optime
convenit. idem praestat et lixiya ad heminae mensuram po-
tata, contusum et emotum sanat. yerbena cum axungia yeteri
trita et imposita bonum est.
20 Ad fracturam siye luxum.
Facies embrocen, yinum acetum oleum aequali mensura,
et admiscebis saponem oya et afronitrum, ex lana sucida im-
pones. si costa fracta fiierit aut articulus yel quodlibet os,
et cohaerere non potuerit, collectione facta periculum maius
2S fuerit, tunc stercus caprinum cum yino yeteri imponito. mira-
biliter non solum aperit et expurgat, sed et os fractum foras
eyocat. item yettonica herba cum axungia trita similiter im-
posita operatur. sic et dracontea herba medicabitur.
Ad feryorem yel contusum, ad morsum, ad incisum
80 yel si quid aliud proyenerit, ne dolorem sentiat.
Accipias sal aut oleum, antequam plagam aqua aut ali-
quid contingat, et super yulnus de manu confrices. fractura
2 coburis b, et cinis b. inductu b. 4 facis b.
6 9tritas b. 6 amine§ b. 7r. cera...: rad* ctas t melle ctas
(sic bis) b. 8 delayas b. adipes b. cf. Ps. Plvn. p. 34, 17.
9 seq. Theod. c. 37 (de elef.). 16 calid' b. 17 lexiya b.
19 b ~ &. 20 fractum (sic) bc. 21 embroce bc. 22 amisces b.
ex: & b. 24 addas et a/nte colFone. 27 betonica b,
29 contuBum c: eius loco albu/m {post t)in b. 32 confric&s &.
ADDITAMENTA. 301
nuinquam homini proveniet, si herbam chamaepityn secum
habuerit alligatam. si quis aliquid firegerit, ut sine dolore vel
spasmo curetur, sinapis grana aliquot et fimum caninum in
linteo ligabis et in brachio vel crure aut ad umbilicum ei qui
dolet ligabis. miraberis remedium. radicem herbae conferyae 5
timde, et stercus ovillum et axungian in se misce, et loco yel
ossi fracto aut contuso impone et panno constringe. vermes
terreni triti cum melle impositi etiam ossa firacta extrahunt.
lardum elixum alliga et mira celeritate fractum consolidat.
De percussionibus apum scorpionum et ceterarum 10
serpentium (LII) — vide mpra Ad I, 24 (74).
hmc capitulo 52 (= Theod. 24) ad fmem ita (post et con-
tinuo desinit dolor) subscribit Chimmm (ruhr.) Fenomenus
liber primus explicit. Incipit oxeorum liber secun-
dus. Cuius hec est continentia. multa vero praeterea in 15
cod. Berolimnsi seqmmtur sine ordine (nec in indice notata sed
post quae, omisso iUo explicit libri primi, addatu/r altera tantum
pars rubricae Incipit liber. 11. oxea. Cuius hec est continentia
p. 71) quasi Addenda addendis haec (p. 67 inf.):
Ad dolorem qui ex plaga aut ex tumore provenit. 20
Yitem albam combure et fac pulverem, et axungiam ur-
sinam misce et impone. ex ipso cinere lixivam fac et lava,
certissimum est. item ad plagam. millefolium cum axungia
trita et imposita bene sanat. plantago trita cum axungia por-
cina plagae frequenter imposita in paucos dies sanat. item 25
infusura ad plagam. vinum et oleum fac bullire insimul
et misce cum pice graeca et pulverem super plagam semina.
item ad carnem putridam. ficus siccas tragacanthum et
sal tere fortiter et pone super malam camem.
item ad plagam celerius sanandam, et sanguinem vo- 30
mentibus. mirifice stringit. detur cum vino austero. gypsi
cocti -h U, mastices -4- 11, libani -f- 11. tere diligenter et ceme
et mitte in plagam, bonum est. item pulvis ad cicatrices
1 camepiten b. 5 ligabis sic b. conferbe b. 7 osso b.
11 rubr. dedi ex c {non plena extat in b De percussionibus apd
' scorpionis). sed cf. vnd. b. 20 ex humore b. 25 item
etc. rubr. scr. b. 27 pisce b. 28 item etc.rubr. scr. b.
drag b. 31 gypsu coctu . . . mastic . . . libanu b. 33 b
~6.
302 PSEUDO-THEODORr
inducendas et concavitates replendas. testarum ostrearum
combustarum -j- III, libani — IL tere subtiliter et impone.
item emplastrum quod facit ad omnes plagas, ad pectus,
ad epar et ad splenem, maxime ad os fractum certissime pro-
5 batum est. recipit aloes mastices murrae libani . . . auri-
pigmenti pulyeris nitri antiqui ana ~ lill, cerae et picis quod
sufficit. pone ad lumborum dolorem, renum nervorum poda-
grae ilii et ad omnes dolores corporis. item ad carnes
iungendas subito. recipit picis de nave [chalastici quidem
10 confecti] -f- 1111, mastices aluminis gypsi cocti ana -h I, turis
murrae aloes tragacanthi cummi fellis taurini ammoniaci pe-
trae focariae boli ana -^- Y, gypsi viviVIIII, vermium terrae
quantum sufQcit, anagallidis -^- Vlll, sanguinis bominis libram I,
galbani -:- m. pellem vervecis spoliatam pilo coque ut lique-
15 fiat. postea coque in vicem in olla, abstrabe ab igne et mitte
ipsam aquam in ollam, claude, deinde cooperi vas, mitte
quantum inter conventionem positum fnerit. hoc medicamen
si in oculis positum fuerit, statim iungentur palpebrae, si in-
cisis membris, tertia die sanat, ^cicatricis^ nullum vestigium
20 cognoscitur. item ungue ad plagam. mel, piculam aequa-
liter, et fel et de farina volatica parum et acetum. mina for-
titer et impone. item salviam silvaticam et domesticam,
herbam dolavento, gallicentrum et urticam et millefolium. cum
suco omnium horum mitte sagimen frictum ceram et mel, et
25 fac bullire insimul, et impone. unguentum ut cicatrix non
appareat. sevum porcinum lava in novem aquis et mitte in
vase super carbones, et super mittes cerae parum et olei^, fac
fervere simul, postea cola et adiunge libanum masticen et
piculam, et fac parum bullire in olla, postea tolles ab igne et
1 testas 0. combustas h. 6 5^ (hic primum) b. Aloe
Mast Mirre Libani. ijmenu (boli armeni?). Auri p. b.
8 ylii b. 9 '^ b. calastici ^ confecti (sic) b (cf. Diosc.
1, 98). del.?' 10 Gipsiaci 6. 11 draganti b. Grumi sec 6.
18 anag^llici (sic) b, 14 pilo q, b. 16 Ivice sic 6. 16 claude
in caopi vas b. 19 cicatricis : si nixculsa (sic) b. 20 pegula
b {infra piculam). 21 ac§to b. mina sic b. 23 dola-
vento. gallicent (sic) b. 26 ung b. 26 vnn (sic) b. 28 oli-
baDnm b (ttal. olibano).
ADDITAMENTA. 303
refrigerare eine, et eic iiiductuiii iji frouile rubi plagae im-
Ad truncam vel spinaio eiciendam. lac caprinum
UeBHper mittenB apertuni liga fortiter, et in craatino inTeuies
trunuuta aut Bpinam. item arundelloa integroB combure et
putverem cum aceto auperliga, item poljpum tritum cum
axungia Teteri superliga, atatim etciet eagittam Tel quicqoid
iuerit. si vis de alia parte certa ligare, ibidem faciea exire.
Ad inflatioiiem. dracontea impoeita statim Banat.
Ad ignia dolorem. lini semeu cum aceto et oleo coctnm
snperpone.
Ad anhelitum qui fugit. de pjrethro pipere melle fae
potionem bibere sero calidam cum adipe, et mane &igidam
per diea trea.
Ad ilii dolorem. Quando Christua natus est, omnis .
dolor paflsua eat. esi dolor, ChriatuB te sequitur.
Ad eoa qui Banguinem mingunt. aliormn capita cura
eorum rodice coqne in Vqua in olla rudi usque ad tertiae, et
inde bibe. trifolH | (p. 69) radicem aimiliter.
Ad eum qui cum muliere non poteat. satureiam com- :
miacea albOoniB coctia in viao et oleo. bibat in balneo.
Si partUB mortuuB fuerit in uteto. satureiam cnm ca-
lida bibat mulier, statim eiciet. item adpattum mortiium
expellendam. Terbenae liucum cum frigida bibat, atatim
liberabitur. i
Item ai lac mulier non habet. fenicnK eemen cum
botjro et melJe couimisces, bibat.
Item cum parere non poteat. aquileiam argentillam
ad renea ligabiB. item. artemiBia ad inguinem suepensa «tatim
pariet et cito illam aolve, ne sequatur matrix, item. dictam- 39,
num da bibere, aine periculo pariet.
Ad . . . mulierem. cymas XXVIII de peraico et totidem
de rubo tamdiu coques in Tino forti, donec tota vis herbarum
ibidem remaneat, et inde maue et sero bibat.
8 Ad tryncum ul'. Lac . . . fortiter, Spin& eicienda | aie
diipeTtiio tiiuh b. 6pb. facisb. 0 sequuntitr vaTta.
18 biberc; et biBe b. 15 jlii 6, X 6 (bis). cf. mpra ad
p. jaes, 30. 20 eu miscia albilonis (ide) b. 2B eie {-cit) 6.
87 camiacens b. 30 diptamnum b, SS Ad * 3-C fswj 6.
304 PSEUDO-THEODOBI
Item nt mnlier corrnpta virgo appareat. recipit
mirram libanum colofonium picem anripigmentnm bolnm gallam
aloen gypsnm comu ceryinnm incisnm aristolochiam rotumdam.
pnlyerem fac et utere.
5 Ad stomachi dolorem. argentillam cnm vino bono et
pipere bibat.
Epithema quod ventrem plns solvit quam cero-
tum. recipit cyclaminis radicum, elaterii et foliomm eius,
ellebori albi et nigri, scillae nitri scamoniae enforbii ana -4- I,
10 stafisagriae -f- 1, cerae et picis ana -f- V, olei yeteris -f- mi.
t«re et misce cum snco herbamm^ addens feUis tanrini 9 XXX.
induc linteo ut totnm ventrem teneat et post galli cantum
impone. cum seUas perfecerit, intret bahienm.
Antidotum ad memoriam revocandam. recipit spicae
15 agarici zingiberis ana 3 I, piperis 311, costi aloes alexandrini
seminis absinthii prassii hyoscyami ana 3 If mellis despnmati
quod sufQcit.
Fumigium ad haemorroides%irificnm. pone can-
tharidas, spolia serpentis, peucedanum aequaliter, ita nt fumns
20 ibidem ascendat.
Unguentum mirabile quod facit arthriticis ischiadicis
paralyticis colicis et ad omnem dolorem et ad omnes gnttas.
recipit salviae sabinae calaminthae puleii rutae samsuci cha-
maemyli scillae absinthii ireos acori cyperi ysopi aneti lauri
• 25 foliorum sambuci herbae . . . althaeae radicis bryoniae radicis
prassii abrotoni foliorum aristolochiae rotundae serpylli inulae
aristolochiae longae cum foliis artemisiae antulae. omnes
herbas pista, et in*yino optimo diebus tribus maneant. tunc
coque illas in eodem yino et torque in panno ut omnis umor
80 exeat, et tunc adde oleum.
1 U 3— C cor vir appareat. ^ &. 2 colofon b. 3 afift
0. Pulverem ... 6. 7 Epithima b. 8 Ifi b. C. radices.
Electerii. et folia 6. 9 squille 6. 10 01*0 b. 11 fel
taurinu b. idul | b. 16 33. ana 3- Pipis ... 6. aloe b.
16 iusquiami b. 18 emorroidas b, 19 spentis (sic) b.
peucidanum b. 21 artheticis. sciaticis b. 28 Sauine b.
Calamentis b. Sansuci b. Camomille b. 24 Squille.
Absincii b. 25 sabucii b. Herba lufa. Altee b. 26 Prassu.
Abrotani. Foliorum afift o. Serpilli. • Enul^. Arifb. L cii f. b.
27 Antule (sie) b. 28 pista b. 29 qq; (quoque) b. ill§. b.
ADDITAMENTA. 305
Unguentum ad omneB ^olores. aatuieiae Tiridis
manipuliun, laurijbftcas Xlli, eius foliorum libH, rutae riridis
tantundem, cjmini q^uantum aufBcit, aalviae viridiB -i- HI, \0C-
benae H- ni, oleum quantum sufficit, cerae libras duas, | (p. 70)
agreatia cucumeriB radices Xm. omnia bene coque in oleo, et
colatis adde eeram. ubicumque wnxeriH habebit effectum.
Ad tumorem tibiarum et pedum. olei partea doaa,
aceti tertiam, salis coclearia III. aimul misce. tibiaa irequeutei'
fingido aut calido pemngue, postea per horas faece aeeti laTa
tibiaa, ]
Item ad dolorem pedum et tumoiem. Jherbae cali-
gulatae folia iu panno nudo impone et aub ciuere calido pone
et Bubliga. dolorem tollit.
TJnguentum probatum addolorem mannnmetpo-
dagram. uriuae muli castrati accipe libnil, apuma« argenti U
liti II, olei vetuatinsimi libram, axungiae veteria libll. spumam
argenti tere et sic miace lotii modicum iu vase aereo et coque
donec colorem mutet. postea adice oleum et aKungiam et CO-
que modicum super carbones quamdiu colorem rubeum faciat,
et repone, quando opua fuerit, induc in aluta et impone, :
Item angueutum ad s^cabias et tibiae ruptas,
inulae radjcem contere oum axungia porcina et adiunge sal et
fuliginem, et ex hoc ad ignem unguatur.
Item unguentum ad vulnera crurum, mastices ~ 8,
libani -^ 8, lithargyri -^ V, cerussae lib 8, olei fialas SV,
aceti acerrimi fialas XVII. omnia confice et utere.
Item ad tumoiem podagiicorum. recipit aitemisiam
et folia hederae. cnm aceto diligenter tere et sic emplastrum
impoue. exsiccat et atriugit, et omsem dolorem mirifice tollit.
probatum est. I
Item ad poda'gram ct tfumorem. plantaginis folia con-
tusa cum modico aale imposita, optimum eet.
Item ad pedum dolorem [et tumorem cervorum.
senecionem herbam cum axnngia tritam et impositam, mire
sanat. '■
3 mani pl' b. folia n. lib. b. 8 aimul misce. fece aceti
etc. (»ie bit ex v. 9) b. 9 frigido aut cat b. 11 caliglate b.
18 dol' & I toir b. 15 Urina 6. Spumii (etc. acc.) b.
17 Ittti b. 18 calore lutet b. 20 aluea 6. 21 acah b.
28 Enule b. 35 Olibani b firi (nipra). 27 R 6. 31 con-
tonsa b. 34 Senicion. Herba b. tnta et ipolta b.
306 PSEUDO-THEODOBI
Item ad tibias rupi^s et si taenias habuerint.
cinis abellanae et albae Titis cum axnngia Temna miBcentnr,
et unguatur.
Item ad tumorem pedum. lenticulae ft».riTifl.Tn et mo-
r> dicum panis et Tini modicum et olei commiBce, et tepide sic
fascia.
Ad caliginem et maculas. chelidoniae sucum ovo
pleno, feniculi duobus OTis plenis, melliB uno, lactis mulieris
tribus, aloae 9 I, croci 9 II. haec omnia terendo commisce.
lu bonum est.
Ad serpentem eiciendum. recipit corticem mali pu-
nici siccatum et in pulTerem redactum. potui tribue. mem-
bratim per secessum eicietur.
Vomitus Constantini probatissimus. recipit tapsiae
ir> lib I, croci -^ VI, condisi III, cymini -j- n, mellis quod sufficit.
detur ad instar castaneae cum calida.
Item alius. Tomitus imperialis et sine labore.
recipit seminis atriplicis et condisi 5 im. mitte in panno et
in aqua calida frica. et adde siropi acetosi -~ I, et bibat.
20 Vomitus suaTissime et sine angustia purgans co-
leram rubeam. recipit tapsiae -— Xn, castaniolae, condisi,
cymini, lacteridarum purgatarum^ croci hortulani ana -7- VI,
mellis <^quod 8u£Qcit)>. dosis in modum nucis minoris, cum
calida detur.
25 Vomitus. recipit tapsiae lib. I, croci hortensis -4- VI,
cinnami -f- ni, mellis <quod sufficit^. ut castanea detur.
Vomitus. tapsiae lib 11, croci lib I, condisi -f- VI, cin-
nami -f- III, mellis quod sufficit.
1 teneas h. 2 aTellane h. urina b. 4t et molli | ca-
panis b. 7 — 10 cf. Petronc. q. d, ap. Eenei Coll. Sal.IV, 201.
7 suco b. 8 mel. I. b. lact§ 0-C m 6. 9 alo§ b.
11 Ad ^pnte eiciente (sic) b. (cf. Cdll. Sal. IV, 287). 13 pce-
cessu (sic) b. 14 iam sequtmtur recentissima (et Salemitana).
cstantini sc. Africani {nam arabica sunt condisi sirupus etc. cf.
Simon lan. s. v.). 19 syropi b. 22 v. Sim. s. lacteris
{Xad-vQ^g). ortolani b {cf. Sim. s. crocus). 23 MeU*. Dosis
. . . (sic) b. 26 ortensis b. 26 cinn m -j- 6 (item v. 27,
cinnam p. 307, 2). addidi (ut supra) q. s.
ADDITAMENTA. 307
TomituB bonuB. lacteridarum mnndatanim lill I, c
narai H- VI, agarici — KI, mellie quod sufflcit,
VomituB. elleboruia album bene mundatum per tridnum
in aqua diinitte, quarta Tero die quanta ect illa aqua cot
dera, et bis tantnm mellia ei adiunge et fac buUire ueqiie ad
aqnae consumptionem, ita quod Bemper eUeborum ibi iaceat.
hoc facto et elleboro ablato et Biccato, uBui aerTB. bic et li-
quorem ipBum iii vase vitreo coiide. coclear uniun dato, avas
perioulo TOmet, Bi modicum croci addatur, ut Biropus esse
videbitur. ei pulviB apecieFum, ut electuarium &et, i
Adn,2 (13) De freneticiB (poat eubcumbere)
nam et eomnuB et patientia hie indicanda aunt.
Ad somiitim.
Pampini Tiriden de vite contriti et es aqua ealida potni
dati somnum iaTitant, chartam quamlibet comburei, et
nerem eius cum calida potui dato. idem facit et potio in >
Hculo papaTerie data, et papaTCr ailTaticum ei aqua decoctum
et potoi datam mirum est. cancri oculum BiniBtrum ad caput
ligato. lactncam integram moi uti de horto TeraaTeria, non
lotam ignoranti eub cervice pone. scobem cupressi iu \ino n
macerabie et colabie, et vini potioue data mox conquieecet.
herbam mandragorae coquee ei aqua, et potui dato ei quem
Toles Balvum fieri. Bcribe jn charta pura in eUentio neBcienti
aegroto IMIWKONM dd C. MNOVe. i!le quem peperit iUa, et
■ ponea neBcienti aub capite. item seribe in tria folia lauri In- as
ceptat, et neBcienti sub capite pone, item in charta ecribes
KOKOt l€ONd, et nescienti eub capite lectuli pone, lactucam
cum terra aua eTeltes et quattuor folia toUea et iu siuguUs
Bcribea YddNOC, et aiagula foUa ligabie per aingulos pedeB
lecti, ttem in cultello scribee ter Occidi Bomuium, et neacieuti M
fl gsupcnem 6. ell' b. 8 coclear fsie) i. 10 pul-
OB (pnlTerem) sperum b. 10 sequttwr nibrica libri XI Theo-
dori. 11 CfrubT. scr.^ampiuoa . . . contritos , . . datoa ... 6,
15 comburie b. 17 salvaticu b. 19 ut id i) orto b.
. . . colaa b, 22 conquieBcit b. 23 neaciento h.
L 96 poniB b. inceptat (sic) b. 26 cap b. pon b. acribis b.
i 29 eTellia 6. tolliB 6, 89 i. e. iifvos. ligas b. 30 eo-
308 PSEUDO-THEODORI
pones 8ub capite. item in folia lauri scribes, et pone nescienti
8ub capite, et dices nomen matris eios cmn &ci8 a SS K b 1 1 1 1.
tyono <t>Nn. item 8cribe8 intra calicem nomina infra scripta
Dormiat ille Oaius Seius somnmn homanum. KC€ MIYYCdCR
£ CON. dice8 in calice et dabi8 ei cui voles, et statim dormiet.
LdXOYdYdCOC-^ facies pilam de cera, et scribe in ea ob'acta
f ONTONXOCdlNdlTdN TdX€l aB. BdTYdJOdLCNO CI€TO
dlB6€NOCNPdl(A)€€ ei dormiat ille quem peperit illa et ad
nasum sibi teneat et olfaciat. cocleam africanam inanem id
10 est testam eius vacuam quaeres et mittes in ea oleum et
lychnum, et sic lucernam incendes, et nescienti aegroto sub
lectum pones. quamdiu arserit, ille dormiet. argemoniam
nescienti ad caput ponito, et nisi eam tuleris, non evigilabit.
Ad II, 2 (15) De lethargicis {post compellit).
15 Lethargum sic ezcitabis, si cimices YII in aquae
cyatis quinque mittas, et des potui antequam cibetur. testu-
dinis sanguis in fronte [ligato] illinitus prodest. rutam ez aceto
tritam eorum naribus odorandam applicabis. sisymbrium ex
aceto tritum et lethargo in capite infusum mirum est. pulmo
80 pecudis calidus si circa eorum caput ligetur, expertum est.
caprini comu odor lethargum dormire non patitur. euforbio
in aceto soluto si eorum nares contingas, bonum est.
Obliyiosum emendabis, si oculos milTi ligatos in foe-
nicio portet in collo.
25 Ad 11,^^4 (19) De pleuriticis {post cognoverit).
Haec autem utiliter adhibebis. faeni graeci -^-Vlill, castorei
-i- Xn. pulverem facies et conmiiscebis. dabis autem exinde
cocleare unum cum mulsae cyato uno, si ^febris^ fuerit, cum
aqua calida, curasti. epithema tale facies. cerae pondo II,
80 butyri -i- IJ, sevi taurini -;- 11, rutae viridis foliorum -^ 11,
1 scribis h. 2 dicis h. 3 scribis h. 4 Seius: eius h.
6 pila h. 9 innaue h* 10 queris h. mittes h. 11 lignu h.
12 ponis h. acrimoniam h. 15 litargum (et sic infra) h.
excitas h. cimices VII: cf. idem aptid Ps. Plin. f 64^
Bas. 17 ligato (sic) h. 18 sisymbrium: spondilium Ps. Plin.
20 peducis 6. cf.Ps. Plin. l. c. f 64^ et ^. 21 comi 6.
Euforb . . . solutu h (cf Ps. Plin. ^_£;A 23 Obl. emendas
(ruhr. 8cr.) h. femceo h. 27 comisces 6. 28 cu mulsa
cyatu. I. Si fuef cu aqua cal' h {addidi febris). 29 facis l.
80 MisL n -rb.
ADDITAMENTA. 309
adipis porcini -^I. Btercus caprinum in ^ilva inventuiu con-
teres cum oleo et colabia linteo, et potui talidom dabiH. do-
loreH lateris sanat^ diateBBaron quod sic conGcitur, lauri
baca^, murrae, ariBtolochia,e, gentiauae ana -^ I, meUis <quod
suificit). dabis exinde cum calida potui, mirum eet, vel
loco pro raalagmate imponat. Uerbam verbenam viridem tri-
tam cum vino, ei non febrit, bibat, bonum eat, boc et ad
pectoriB dolores et ad oonvulsos faeit. gentianae ~ Uj iria
illjricae -f- III, mnrrae -^ S, piperia H- 8. Bepacatim trita per-
miBcebia melle, doBiB ad magnitadinem abellanae, cum calida :
bibat, fabae lomenti heminam I, lauri bacarum ~ 1, moBticea
-i- 1, OTOmra vitella VII, conteres aeparatira et commiBcebiB
teiendo in ununi, linteo inducee et lateri dolenti iraponeB, es-
pertum cst.
Sic sanguinem erraticum curabis. personaeiae herbae
radicem cum axungitt veteri teres et impones. picera Tirginem,
et sulphur vivura in liquata pice immiBcebis, et nitrum tritum
fluperasperges, et cbarta virgine inductum calidum impones.
herba perdicaliti tunsa et tmposita songuinem erraticum mire
diepergit et curat. :
Ad II, 5 {21) De periplenmoniciB [poet valeamaB).
Nam et galbanum cum raelle in foco resolutum et dnobus
cocleariia potui datum optime facit, et pthisiciB idem medetnr,
feniculi semen tritum et cum calida bibitum bonum est,
herbae hyoscyami eucum tepidum potui dabia, cum summa ;
admiratione sanabitur. trociscoB diaspermaton potui dabis.
Ad II, 6 (33 et 33J De aynancbiciB fposl guberaari non
poterunt — vid. etiam ad Theod. p. 130, 3. 14. 131, 1).
SinguituB si innatus fuerit, manus eiua ambas in ca-
lidfl diutius et ireqnentius teneri faciaB. piper et caBtoreum i
1 adipes porcinOB -^ I. eonterie 6. 2 colaa 6, cal* 6.
4 ana -^ llelr h. 6 malagma 6. Tarbenam; cf, Marc.
p. 344, 18. 8 gentianae etc. hoc idem plenius habrtur apvd
MarcellKm C- 34 p 344, 10—16. hiris ui ~ in. b.
5 trita i.imiace". Mell'. Daais ad . , . 6 (sic dosis cf. 1, 97 etc.).
11 liunentu b. bac l. maatice b. IS 9tiB . . .
uSmiecea b. IS induc b. 16 Sic— curabiB rufir. scr. b,
17 inreliquata b. ImitjceB b. 18 cal b. 2S duo cocl' b.
24 bib b. 26 H^iusquiaroi h. 3G amirou b. 39 haec
310 PSEUDO-THBODORI
aequali pondere tritiun cum aqua oalida potui dato. et loco
calido si iaceat satis iuvat. et pectus eorum oleo nardino
perung^ito. et adrianum vel dia trion pepereon cum aqua ca-
lida potui datum summe facit.
5 Ad II, 9 (29) De ileo {post yaporibus frequentibus)
id est in aqua <[ubi]> cocti fuerint frondes lauri vel cu-
pressi puleii nepetae absinthii abrotoni missum in semicubio
frequcntius yaporabis, et sabanis calidissimis post eum de-
terges.
10 ib. {post immineo).
Nam et puleium et cyminum aequali mensura in se teres
ez aqua et super umbilicnm impones, et cito sanabitur. et
hae potiones omnibus inflationibus yentris et stomachi con-
yeniunt. apium anetum et puleium aequis ponderibus decoctum
15 potui dato. et solum apium idem facit. ruta ex butyro et oleo
decocta et edita omnium interaneorum infiationem tollit. feni-
culi et apii radicem in yino albo infundes die una, et modice
decoctum potui dato. yituli finium recens ex yino potui datum
umores yentris et flegmata et biles atras a periculo liberat.
20 aneti semen contritum ez aqua potui datum mire prodest.
coagulum leporis tritum ez yino tepefactum potui datum
grandes yentris tortiones sanat. item anatis yenter appositus
mirum est. yerbenam tritam cum radicibus suis inpari numero
ex aqua potui dato. herbae yerbenae radicem commasticet et
25 ipsam saliyam glutiat, statim yentris et intestinorum tollit
dolorem. aniso et asaro in se ez aqua cocto potui ipsam
aquam dato. lapidem gagaten super umbilicum impones, et
statim remediabitur. cucurbitam medicinalem maiorem super
umbilicum impones, et diu ut sit permittes. [iniectionibus
80 quoque enematis i. clysteris ex decoctione fomenti supradicti
admiscentes etc. Th. Pr.].
2 q satis b. 3 pip. h. 4 sume h. 7 nepta &. abro-
tanu b. 8 yaporibus b. sabinis b. detergis b. 11 tls b.
13 H b. 16 edita sic b. 17 infundis b. 19 acras b.
21 t. yino (itenm) potui d. 6. 22 irtjciones b (et torciones,
ut desit dliquid, fort. dolores et t.). 23 Berbena trita b.
rad' ££ b. 24 rad' b. 26 anisu. i asaf . . . coctu b.
27 iponis b. 29 ipon b. permittis b.
ADDITAMENTA.
Ad II, 9 129/ Ib. (post provocantibuB),.
item enema id est cljster coliciB pTobatiaeim
atoraoia nardi olei cyprini aaa, -i- VI, diaehylo» ~ UU, meli-
lotum, basilicon aua -^ IIII, oleum saLiueoee poado VU, ibisci
mEiuipulos m, faeui graeci -^ HI, adipis aneeriui vel fasiaaiiii
-ir- TI, colchjci -: II, olei chamaemelini -f- III, aneti puleii aoa
fasciculum. I. ibiscum et faeuum graecum infundea in oleo
aabinensi diebuB TTl, et ai senseris eaae fleemonem i. ijiUigua-
tionem yel fervorem inteatini, auferes nimie calida,e virtutia
apeciefi et flie deeoquea, et dum omnia fuerint optime tempe-
rata et diflaoluta, tunc admiscebia olea anpraaciipta. et tunc
baec facienda acito, quando dolor intolerabilis et acutiaaimua
Ad II, 9 1,39) fin. {posf Bcamoniam).
Strofum ne infaua patiatur aut inteatiua ei tor,
queantur, rel ne aliquid mali ei accidat, facieH lac cauinum
augere. item ad atroflim. murem prendis et filum decocto albo
in se torquea, et in acu inBeriB, per anum muria | (p. 84) mittta
et per eius oa toUia, et ligas ad collum infantia, prtfdeat.
Nota ad eos qui per dolorem obmutescunt. si quia per
dolorem obticuerit, puleium in aceto mittea, et naribus appli-
cato, mox loquetur.
Eneamua antidotus potui datua omuibuB Tentria vel atomaoM
inflationibuB mire Buccurrit. herbam titlijmalum teres et iu
vini cjatiE 11 ieiuni potui dabis, sanaati. plantagima aucua
potui datuB mire facit. rutam mentam apium anetum puleium
decoqnes es aquae Vs T, ita ut ad beminam redeat. eiinde
potni datum mirum eat. Iioc et ad interaneOE dolores, id est
quibuB dolor tntus girat, fa^it.
Sfquitw e. de epasmis (p. S3), qiioil ut est mire inter-
poUttwn, ex aUera parte inlegrwm appono.
3 IF i. cliBt^, Enema...& (i. ol. glonsa, u( sitpra p. 310, 30).
ptobatissima b. 3 atorace b. i baailicon sie (id est me-
dion Diosc. p. 520 sec. Simm. lan. s. v.). eiviaci b. 5 adipea
anaerinoa etc. b. 6 colcbici?: colioil b. ol'm camomillii b.
T ofo sauineuse (hie) b. 11 amisces b. ii b. 15 — IS
Aa«o nibr. ecr. b. 20 dot omuteacunt b. 21 mittis b.
38 Gueam' autidot^ p. daf Caic^ b. oims b.
. . . datg b. ST eminam fut tmper) b.
312 PSEUDO-THEODORI
Ad II, 10 (31) De spasmis.
. . . Omnibus vero iensionibus post fomenta chalastica ez
oleo sicyonio aut nardino unctionem adhibebo, et acopa cali-
diora ez oleo cyprino confecta. nam | (p. 85) et adipes leonum
h galbano mizti par beneficium procurarunt.] et acopum hoc
Hippocratis quo usus est ad cervicis dolores et ad neiros
obligatos et ad omnem duritiam. faeni graeci heminam I,
althaeae radicum manipulum^vel fasciculum I, aquae cyatos III.
coques ad tertias. vini veteris cotylam I, olei veteris "SS I,
10 cerae pondo IT, resinae frixae pondo II, galbani -h n. coques
in olla fictili tamdiu quousque se misceant, conficies et uteris.
[et cataplasmate chalastico loca diutius mitigabo. post clysterem
vero chalasticum. . . nam et carbonibus proxime calentibus lectum
straminabo] et equi adipes cum resina et galbano aequali
15 pondere in unum contusae et decoctae nervos et posteriora
corporis membra inuncta solvunt erigunt et eztendunt. [Dabo
interea potiones huiusmodi. castorei pulverem cum melicrato,
aliquotiens piperis quippiam intermiscens.] sic et lotimn ca-
prinum potui tepidum datum validissime prodest. sic castorei
20 piperis ana -r- I. simul tritum colliges cum melle, eximes inde
unum coclearium et potui cum aqua calidimi dabis. item
castorei, piperis albi, petroselini ana -4- I. tritum optime cum
melle colliges et exinde cum aqua calidum potui dabis ieiuno.
[Dabo et silfium cum pipere . . . procurabo etiam calidarum
25 vel balnearum beneficia frequentius adhibebo ut possint post
tam saevam aegritudinem reparare.]
Ad telum vel ad sanguinem erraticum. Perso-
naciae herbae radix cum axungia veteri contusa et imposita
sanat. picem virginem in chartam puram induces, et sulphur
80 vivum et nitrum tritum superasperges et calidum impones.
herbam filicem siccam tundes et pulveris eius coclearium
plenum ieiuno cum vino dabis.
3 acopa calidiora: hic propter homoioteleuton acopa tramit
ad longe infra ap. Th. sequentia. cf. supra ad p. 129, 12.
5 mixtos. par 6. procurabis h. 6 ypocratis quod 6. 8 alt§
rad' h. 11 tandiu h. misceat h. conficis h. 12 cata-
plasma calastica h. 15 recontus^ h. 16 solvit. arig. et
extendit ^. 20 eximis h. 21 I. coct. h. 22 I. om. h.
23 cal' h. adhibebo etc. sic h. 27 eadem iam supra ascripta
lepisti capitulo IV de pleuriticis (paulo aliter expressa). 29 sur-
Ar d. 30 aspergis . . . iponis 6. 31 pulverem h.
r
ADDITAMENTA. 313
Ad II, li (ii) De capitte querellia {post cergtario b
medetur).
Aliqui veto negant caput dolere ei qui ae lana XVII vet
XVin totonderit. ooroaa de puleio capiti dolenti impoBita.
prodeBt. hoo et a sole dolenti facimnB. rubi folia trita cum-
oleo illjnita. oasum de capite vulturiB capiti dolenti imposi-
tmn. prodeat. puleium aub aure vel sub aniilo tecum tritiua
porta, et neque ab aestu neque ab hieme grayedinem sentiea,'
herbam hederam eontuaam in oleo coquito et per linteum ci
lato, et ei eo frontem et tempora et nareB pemnguito. hoe et'
nd medii capitia dolorem facit. cucnlaB caprinas im in aceto;
Bolres et ironti illinieB. cretam £guli cum aceto lolve
ironti iUinieB. bacaa laiiri ispari numero oleo tritas capiti
illinito. folia trita ei aceto et oleo, capiti etillatum mirum
est. laBarie modiciam in aqua solve, et in aurem eins partia'
qnae dolet lU guttas cum digito Btillato. ipea quidem hora
caput vexat, Bed in perpetuum Banus erit. de comu pecndia
vivi pectinem facieB et cum ipso pectines, vir de maaenlo, "
miiia de femina, porri Bectivi Buci coclearia U, melUs cocleare I,
permiitum in naribuB ant in ciipite infimdiB. calculum limacia
eximes luna XVH et hunc in foenicio ligatum a capite porta,
caput dolorem non patitur. lapilli in ventre hinmdinis
venti, maxime albi, in capite ligati ve! in manu portati ve-
tuetissimos eapitia dolores tollunt. anrcutam de nido milvi
pulvino pone uescienti, et oum tuleria, ne poat te reapicias
eunti dormitum. porri sectivi suci II coclearia et I meUii,
commixtum in aures vel in nares infundia. ititibi suco cu
oleo roBBo et aceto caput perunguito, verttginea et capitis d
lores veteres curas. mali peraici nucleus contritus cum aceto
et ironti illinitus atatim sedat dolorem. bacaa lauri VIII et
album ovi in mortorio tritum et fronti illinitum, a multis ejc-
pertum est. herbam quae in capite staluae invenitur, Inna
decreacente toUiB, et in panno lineo ligatum de lino r
pitis dolorem Btatim sedat. araneum linteo prendia, ligas de ■
7 I tecii b. 8 ab jeme b. 10 tj^pora b. 11 Ca-I
oulas (sicj b (unguIaH? ef. Diosc. 2, 45). 12 aoJvia 6 fifenij
itifru). 19 aucu . . , mel b. 20 cauculum 6. 21 finicio b, T
82 cf. Marc. p. 35, 32. S3 porta h. E6 auc'' 6. 27 aucu 6 1
3S vertiginis b. 83Herba6. 33 decreacenti t, toxe (aie) b. cf.M
P«.PUn.p.n,ie. Marc. p.33,33.40,33(lino rafo). aiprendea f *
314 P8EUDa-THE0I>0BI
tela, ita ut nesciat ille qaid ei ligas. herbae cyclaminis ra-
dicem de cultello snper carbones radito, et fdmom eios naribus
ducito, omnia suprascripta mitigat. si caput dolet a sole,
coronam de intibo silvatico sibi imponat. lapis gagates ca-
n piti impositus moz dolovem sedat. comicnlae cerebmm coctum
in cibo sumptum quamyis graTm 6t mTctoitBtos ^doloreB ca-
pitis]> sanat. nam in charta scribis d <p lina, et capiti suspendis.
item Bcribis in charta BdPBdTO e a-d~e-e. item scribis in charta
noidf. item scribis in charta YTrNdNosho. item scribis SX
10 OddOY-e-. item scribis in charta d capd TdPXM-H- kacta pdC
dd-lh haec omnia de lino rore de tela ad caput ligabis. [Item
hcmicraniis ctc. Pr.].
Ad II, 14 (44 ih. post euforbii q. s. adiecimus).
Item euforbii scrip III, crocomagmae scrip im terito cum
ift aceto, et fac trociscos. cum opus fuerit, ex vino tritos inducis,
si sinistra pars dolet in dextra, si dextra in sinistra. item
croci -r- 11, murrae -^ II, chalcanthi -r- 11, opii -f 11, croco-
magmae H- H, turis -^ I. trita omnia austero yino colliges, et
inde frontem illinies, intermissa semita super nasum. prae-
80 cluso enim itinere quo oculos umor vexare consueverat, yiam
facies qua de cerebro per nares fluxus et morbus omnis decur-
rat. hinc in perpetuo decursus fiet. hoc et ad lippitudines
oculorum facies, vel ad eos quos nimium reuma vel dolor
perurget, sed in aceto acerrimo ipsum trociscimi resolves. nam
85 erucae semen contritum ex aceto temperabis, et ipsam partem
quae dolet vel totam frontem et tempora de penna illinie6.
Rucum hederae terrestris et betae albae sucum et oleum ro-
seum omnia aequali mensura per fistulas in nares coicito, ad
solem candentem tempore aestatis. mox enim^tantum stemu-
so tabit ut yermem per narem emittat. nam et scribes ad hemi-
cranii dolorem, si dcxtra pars dolet scribis in cute hyof, in
siuistra ceal hhhc. item scribis in charta Qhti CO ai dd loti
poca zonie ho 0)dAYPIZ6. [Quibus ex frigore nimio etc. Pr.].
1 ligas: sic b. 3 ss &. 4 gagatis c. Iposito b.
6 coruicul (sic) b (comicis Marc. p. 35, 27). 6 dolores ca-
pitis om. b. 11 delino rore (sic) b. 14 Croco magne b
i
{item infra v. 17 croco magna). t to 5. 18 thuris H-
trita (sic) b. 21 morbus: moribus b. 23 quos: qui b.
24 resolyis b. 25 temperas b. 26 tympora b. 27 Su-
cu8...sucua b, 28 aequali mensura: ana b, 30 emigranei b.
ADDITAMENTA. 315
Ad JI, 14 (45 ib. post coavemt adhihere)
bUibas, betae radicia sucDm cum melle aequali meuBura
quiB naribuB ducat, caput optime deplot. sic et de cyolamiiiiB
radicis anco, cum melle eimul potentiuH eBt. bic pjrethri
puBillum maBticatum capitia c t oculorum ^raTediues et dentiani i
(loloreB omnea mitigat, dnm per os apertum umor capitia in
terram defluxerit. jEOpi vel origani cjmaa in aceti quartaiio
et mulaae ad tertias decoquee, et tempera. coutra solem gar-
garizet. alia die haec cura sequatur. iniiuideB ainapi iu aceto
acri, pOBt terea et aumen per liuteolum exprimes, et cum 1
mulsa tepida resupinato capite gargarizet, et, umor craasuB
in capite qui fuerit digeretur. I^ jsopi origaui BtaSaagriae
glycyrizae polii ana ~ i., infundea in aqua es aceto temperata
quantum offerre posait iS III die ac nocte. alia die ia cacabo
noTO coquea ad tertias, lento foco ne comburas, postea co- i
labis diligenter, -et remittee in ipeo cacaho. addes sapae VS I
et recoqaeB aaque ad Bpiaaitudinem aapae lento igni, et uteris
tepido at BUpra. itera. jaopi -^- I, ireos -^, caricas pingues
-^ I. dum yolueris forfciaa purgare, sinapi teres et admiacobis
in calicia mensura coclearia U. nam omnia in sapae infundes fl
yA III, aceti hemina I, mellig pondo IH. triduo infundea et
decoquea, exprimes diligenter, et gargarizet aut ad aolem aut
in cubiculo calido, prima die TIII, secunda VI, tertiallt VA
et aquae Vs in per triduum. postea coquea ad tertiaa , et
quantum aceti remaneerit addes mel ot aapam aequali men- I
Bura, et recoquea, lento igni ne comburas, et ad solem gar-
garizabis, hoc antem Tixuui oculis caligantibus restituit, auribus
auditum acntdaaimum praebet, fauces cnrat, capiti Banitatem
praebet et reuma mordet. cjclaminis radicis suci partea n,
mellia partem I. tepidum uaribus iuicito, ita ut os plenum M
calida aqna teneat et poatea veraet. omnia vitia capitis Bupra
scripta et Tentris dolorea et epilempticos curat. item alta
tnazitna porgatio. atafiaagriae -^ I, pjrethri -H I, ysopi -^ I,
S 8UCU9 6. 7 cjmaa: comas h. 9 infuudis b. 10 teris b.
aCTO b. 18 liquirici^ b. polios b. infandis b. aqua et b.
15 cacavo coquis novo b. colas . . . remittaB b. 17 ad om. b.
18 tepidum 6. yreoa b. 19 sinape b. teria et amisces b.
20 aapa infundis b. 21 p b. infundis b. 22 exprimis b.
38 tercia, YIII V>*, m. et aqua SS HI 6. 25 sapa b. 27 gar-
^arizas b. restituet b. 29 sucue b. S2 alia : dia | (sie)
m fm vertm b. StsBsagna b.
316 PSEUDO-THEODORI
tragacantbi -f- 1. trociscos facies de singulis argmnentis, sic-
cabis, et dum opus fiierit singulos masticabit, sed in sole ca-
lido yel in balneo. lasar cum lacte mulieris solve, et si hemi-
cranius dolet, in eius partem mittes. [Conyenit denaribus... Pr.
5 Ad II, 17 (50) De maenomcnis (jpost sang. adhibere).
Et si cum febre fuerint alienati, ut et yigiliarum assidui-
tate fatigentur, odoriferis yirtutibus eis somnus est inyitandus.
id est frons eonmi cum temporibus et naribus est inunguenda
ez trociscis hypnoticis, qui ita conficiuntur* mandragorae cilii
10 -T- 1, opii -^ I, hyoscyami seminis £, asari t, castorei L, croci
£, storacis £. trita omnia colliges cimi suco papayeris yel
hyoscyami suco, et trociscos facies. dum opus fuerit, cum car-
oeno solutum inungues. hoc et freniticis et ad capitis dolorem
adhibebis. nam et his yinum omnino negandum est, quoniam
15 febrem infiammat et somnum fugat, alienatiouem irritat, ar-
mdoremoyet. [et si post haec adiutoria . . . Pr.].
Ad II, 21 (62) De pthisicis (ad finem).
Si nimia tussis fuerit , herbae yettonicae -f- X cum melle
per dies VlUi. nam et pulmonem pecudis et comu ceryinum
20 simul combustum et tritum dabis in yino, et mox sanabitur.
alium in aqua decoctnm et mel admixtum sumptum sedat
tussim, et purulenta ezcreantibus medetur. corrigia canina
collo suspensa aut digito ligato sedat tussim. masticen tritam
et cum melle mixtam cum aqua calida bibat. facit hoc et ad
25 defectum stomachi. oleo yinum misceto et in eo panem in-
tinguito, et ad edendum dabis. nam efPectum senties. hoc et
maioribus aetatibus prodest. nam et diatessaron yehementer
prodest, quod sic conficitur. aristolochiae rotundae, gentianae,
bacarum lauri, murrae uncias singulas. tunsa et cribellata
80 cum melle optimo miscebis et dabis in hydromeli. hoc et
1 dragaganti b. facis h. argntis b. 8 emigraneus b.
6 cu febres b. 8 i. b. cu tympora et nares b et (qui om.
cu) Ga^. 9 mandracore cylii b (cilii GaK). 10 sem i
(= seminis semunciam) b. y. semen. asaru castoreu. cc. sto-
race. ana £. GaK 11 colligis b. 13 inungis b ( — ges Ga^).
freneticis bGaK 14 yino 6, — num Ga^ {tibi nam et
yinum his n. e. omnino). 15 febrem Ga^: febres b. 19 ye-
tonic§ b. _ 22 corrigia etc. b. 23 masticen tritu . . . mixtu 6.
25 stomachu (sic) b, 29 uncias singulas: ana -f- I b.
SO miscea b. ydromelle b.
ADDITAMHKTA. 317
pleuriticia iaa.gnum eet adiutoriuiii | (p.l02) vel tid vena. lenti-
culam tTictam cam melle tepido e<lat. alium cum faba fricta
mixtum cam meUe tepido edat.
si vero ad peraiciem tassis veoerit, equi saliTam dato.
bibat ex aqua, c&lida per tridaum, espertum est. nuces HI de
intuB combures, et piperia grana 111 iu so torea, et mellis
coulearia tria. per triduum eingula coclearia dato. atercus
corri iii paasD ligatnm et coUo suapeiLBUm prodest. codea'
vacua mundata combnsta trita cam melle mixta, dabis gai~
garizandum. lapia de spongia exemptus et liuteo ligatua pueris
tuBsientibuH collo suBpenBus unice prodest. item gaJbani -i- I
in pultario iioques, et es eo dabia i» modum abellanae. ventri»
gallinacii membrana sicca et contrita, vel ai recena sit in
potione vioi falemi data mirifice prodeat, cocleae crudae tri-
tae, cnm tepidae aquae cjatia tribua bibat,
Item ad tujiBim et pulmones, ireoB illyricae radices
tritae et cum melle mixtae abellanae magnitudine. mane
ieiunna et acro cum passo cjatia duobus ai febris nou erit,
si febrit es aqua calida cyatia tribus data bibat. cupressi
bacaa minutas teres et in vino potui dabis. nucem pineam
viridem frange et in aquae V> I decoqiie, donec hemina re-
maneat, et cum puleio veteri agito, et ei eo ainguloa Cfatoi
cotidie bibat, expertum eat. de resina terebintbina faciea pi-
lulas quasi faba, cum melle terea et pei triduum dabis.
Item adtnssim et qui pue expuunt. Tettonicae herbae
pulveria acrip Vlin et mel atticum commixtum ieiunus acci-
piat, donee eipurget. leporis stercua in vino aut in aqua ad
noctem potui detur. semen cauliculi teres eum melle et pipere
et inde cocleare I mana et aero accipiat. porri sucum ea-
presBum cum oleo decoctum aorbeat, prodest. alium in aqua
bis coctum cum faba addito melle, et exinde mane et aero
bina coolearia accipiat. hoc et purulentBa excreationea aanas.
fieuB aridas coquea, et ipsam aquam bibat. item. turis, colo-
1 pleureticis b. cet. cf. p.309, 3. laduenn; lenticulam. ,.
(vel ad ventrem?) 6, 3 eadat b. 4 idem aimd Marc.
p. 166, 34 = Ps. Plm. f. i(^ Bas. cf. 3(y>. B teria b.
S Coclea e(c, (sio) b. 11 galbano 6. 14 Coclep ctc. b.
16 tosaes (ruhr.) h. 18 leiunio (^ ieiuuo) b. 23 pUIulas b
(ilem infTa). 34 buria b. 26 tuasem (nibr.) b. 26 pul-
n» h. 88 adBOotu 6, teriB 6, S9 p. et exDitacionei 6^1
318 PSEUDO-THEODORI
foniae, mastices, piperis uncias sixigiilas. onmia cum melle
trita. I cocleare mane et sero accipiat. lapidem gagaten in
aqua fontana bibat.
Ut Yocem claram facias. raucedinem emendas, si in
5 balneo clames aut oleo gargarizes vel si tragacanthum in ore
tenueris, vel si ova trita ieiunus cotidie absorbeat. piperis
grana in ore teneto diu et saliyam assidue devora. cirros por-
rorum cum aqua fontana coques eosque cum melle mandu-
cabis, et ipsam aquam cum melle potabis
10 Tussim magnam ezcitat resina pituina masticata et glu-
tita. idem facit seminis rutae foUiculus masticatus sucusque
glutitus.
Item ad tussim. vettonicae 3 ni cimi melle ieiunus
glutiat. trociscus diaspermaton ad multos | (p. 108) usus ne-
15 cessarius. feniculi seminis -r- I, aneti seminis -^- 1, opii — I,
sed opium semotim teris, tunsa et cribeUata in pilnlas ez
aqua colligis ad lupini magnitudinem et das patienti in calida
aqua ieiuno. testarum dc cocleis cineris cocleare I cum vino
potui datum prodest. adipis recentis -f- I decoques in vini
20 cyntis tribus et addes mellis pusillum, facies pilulas et ut
glutiat dabis, prodest. sevum caprinum in pulte alicae de-
coctum dato, edat. parietariae herbae sucus cyati unius men-
sura potui datus, mirum est.
Item ad pthisicos et thoracis dolores. folia mar-
25 rubii cum semine cum aqua coques et ipsam aquam potui
dabis. pineam et tragacanthi -^- I in vino veteri decoques ita
nt assidue de surculo agites, et postea adicies piperis triti
grana C, spicae nardi scrip 11, storacis scrip V, mittes in
mortario, et vini modicum mittes, et conteres storacem ut se
80 commisceat, et mittes quae cocta sunt. adicies mellis despu-
mati acetabulum I, et denuo recoques ut fiat mellis crassitudo.
in se coclearia singula mane sumat et sero, sive tema. hoc et
ad eos qui purulentum excreant facit.
1 masticis b. ana-;- I. 6 2 sero. I. (itenm) acc. 6.
4 clamis (sic) h. 6 drag (sic) b. 8 manducas b.
10 Tussim (hic) h et mox (in rubr.). 13 Betonic§ b. 18 cinis h.
19 adipes rectes h. 20 addis h. facis h. 22 paritari^ h.
sucu . . . datu h. 24 typsicos h. . 26 drag h. 27 pip
tritu h. 28 mittis h. 29 mittis h. conteris h. 30 imittis
^ coctS: (sic) h. mel despumatu accitabulu h. 31 denuo" 6.
ADDITAJIESTA, 319
Hjoscjami aaeti papaTem nigri opii uncias aingulas. haec
omiiia iu unam contuQdea et tenuiseime ceraea et Tino con-
spargea. trociscoa faciea ut ainguli denarium ponderent. febri-
citanti ex tribus cjatis aquae calidae dabia, ihomini aincero
ex Tini Teteris cyatia tritua dabis. eaaeum oTillum vetus cum
aevo OTium vetusto decoctum vino auatero pennixtum ai in
eeca detur, mirum eat. herba argemonia trita cum TJno veteri
diacocta ieiuno potui data unice prodest. lacae cjatoa lU,
pasai Vi I, aquae VT V) mittee in cacabo, et tamdiu coqnea
douec consumatur. et admiacebis lactia caprini toI ovilli adiecto :
modico meOe, et ferTCfactum dabis potionem. san^ eipedit
ei in aqua marina lavari, et vinum lene et album bibat.
Ad II, 33 165) De aanguinia emisaione interiorum
lad fiii.).
Nam et omsibus sauguinem ex interioribus locia mitten- 14
tibuB haec adiutoria auperaddo, de quiboa efiectum aaepe
cognOTimuB. rubi cymas teneraii tundea et sucum esprimea,
et cnm melle potui detur, efflcai est. nam herbae eymlyti
radia ia cibo sumpta mire facit. millefolium herbam eum
aceto suraendam dato. comu cervini cinia eum Tino potni
datum. caataneae quam plurimae manducatae mire curant.
coralinm cum aqua tritum potui datum, unioujii est, porri
sucum potui dato. herba poljgonum sumpta Tel aucus eiua
potatua, mirum est. coaguii haedini serip I ex aqua potui
dato, optime faeit, cymas rubi teneraa in aqua decoquea , et
cjmaa ipaaa edat et Tinum potet, prodest. coagulum cervinum
sive leporinum in potione resolvee ac potni dabis. caulioulum
ez aqua marina elizum terito, et sucum eius potui dato.
cocleae ex aqua marina deeoctae et editae summe proficiunt.
1 ana -I- I. d. 2 cemia b. conepargia 6. 3 facia b.
5 pjatos. IH. 6, 7 Herbam aerimoniam etc. (aec.J b,
i dicnta (sic) b. \ lao^ (sie) 6. 9 mittia b. 10 amiaces b.
lactia etc. sic b. 12 bihant b. 17 exprimis b. 18 aim-
fitd b. 19 mille folia herbam b. 21 dato b. -2S co-
rallu b. 23 poligonii 6. «ucu . . . potatu b. 34 Coa-
golu hedinu b. 27 reaolvia b. 29 eait.g (^cj b.
320 PSEUDO-THEODOEI
Ad II, 23 (67) De empyicis (ad fin.).
Alium in aqua bis coctum cum faba addito melle, exinde
mane et sero bina coclearia accipiat. quamyis malas excreationes
hoc sanat. pineam et tragacanthi -f- 1 in vino veteri percoques
5 ita ut de surculo assidue agites, et post adicies piperis triti
g^na C, et spicae nardi scrip 11. storacis scrip Y in mortario
pones et de vino modice mittes, et conteres storacem ut
se conmiisceat, et mittes quae coxisti. adicies mellis despu-
mati acetabulum et denuo decoques ut fiat mellis crassitudo,
10 et exinde mane et sero coclearia singula sumat sive tema.
Ad II, 25 (71) De asthmaticis (fin.)*
Aliqui iecur vulpinum aridum cum vino potui datum
unice prodesse confirmant. sic herba peristereon hyptios cum
vino potui data spiramenti plenitudinem tenuat. item herba
15 suprascripta^ si sucum eius cum melle bibat, indefensa est.
hoc vitium celerius tollis, si hac usus fiieris confectione. ela-
terii £, afronitri JL, sinapis JL. trita onmia et cribellata cum
aqua coUiges et trociscos facies, et per dies singulos dato.
facit hoc ad anginas et ad subitaneas suffocationes , ventrem
20 purgat. veretri exulcerationes quas iam cancer tenet cum
melle impositum sanat. et opobalsami coclearia singula per
triduum accepta, optimum adiutorium est.
Ad II, 26 (76) De epaticis (ad fin. cf, supra ad p. 178, 3).
Et his adiutoriis omnibus epaticis multum scio salutis
26 restitui. herbae hyoscyami sucus datus unice sanat. nastur-
cium herba edita mirum est. item herbae paeoniae 3 11, cy-
peri 5 I cum aqua calida bibat, optime facit. buxi folia
contundes sucumque per linteum exprimes, et per triduum
bibat. masticen teres et cemes et cum suco brassicae in genus |
1 eadem (cwm Prisciani capitulo) legwntm ad Gdl. lat. l.III
cod. Leid. c. 55. 4 dragagantu h. hoc idem remedium supra
posuerat ad II, 62. 6 pip tritu h. 7 ponis b. con-
teris b. 8 mittis b. mel despimiatu accit. b. 13 peristeron
hyption b (cf. Diosc. 4, 61). 15 ff 6. si: et 6. idefensa
(sic) b. 16 Electerii ^ b. 19 angenas b. vere cm exulc |
exulcationes b. 20 q (quam) h. 22 acceptu. aptimu . . .b.
25 sucu datu b. 26 herba §dita b. 27 bib. b. 28 con-
tund' b. exprimis b. 29 mastice b. inge&us | mal'. b.
ADDITAMENTA. 321
malagmatiB facies, ac muado panno iaducea. calBfactttin irapone,
nt adimet ad se camem et potuta. VTI dieliua toUes. etiam iteniiD.
fac, numquam tibi epar dolebit. comu cervino combuBtu,
modico pipere et melle contrito, et per triduum potui dato^
it-a nt in ipBum latua iaceat, nios Banus fiet. plantaginiB sncns
tepidus potui datus mice succurrit.
Ad U, 27 (77) De ictericis {pont in oto dato).
Eadicia bucub potui cum dulci ante balneum datuB pro-
dcBt. cimicea inpari numero cam pipere triti es vino potui
dantur. lupini crudi triti et tenuiBBime cribrati cocleare I iu
aquae calidae quartaric bibat, et in ea parte recumbat, epax
curat, palTCrem BileriB montani cum vino Teteri bibat. ai irigna
fderit, tanttmi pensum piperia misces, et in ipBum latus re*
cumbat, mire epaticia prodest. item aagapeaum in moduni)
fabae in aqua calida per triduum bibat, et intermisBo die nt
aupra aimiliter, et in ipso latere iaceat. boc facto quamdin
doIoT de epate pauset, herba Ijchnitis quae habet lanoginem
mittatur pro licinio in luccma. cori^icem radicia eius conterea
et sneum eiua quantum potio meri eat, pcr triduum potui'
dabis, item expertum. cymulaa mtae duobua digitis pollicq
et minimo deitrae manuB legea XI et piperie grana XI, quoA
ai hiemB fnerit, XY grana mittes et trita cum Tino aminaeo
dabia, et in ipao latere iaceat. item expertum. berbae flomi
radiciB corticem tritum ei vino aut condito dabia per dies V "
aut Vn aut satiB TIIII, et Baaabitnr. item. murrae costi folii t&
ana i., trita et in pulverem redacta cocleari I in paasi potione j
et parum aquae calidae potui dato, atatim Banat. in muati ,
ex^uTis albis congio cydonia V non purgata coquCB, et mala !
pTinica V et Borbomm Beitarium, rus ajriaci S^ I, crod i. in _
I (p. lli) eodem musto coques usque ad crassitudinem mellia,
et iit Tase Titreo serrabiB, et cum opus fuerit propter dolorem
epatis, ligulam sumea. item. apii Beminia acrip XVHII, petro-
aelini scrip XT. trita in vino optimo melleque dcBpumato col-
iigee et in vitreo dolio repones, eiinde post balneum in tepida-
3 cervinij combuatu . . . contritii . . . datu ... 6. 8 potaf 6.
10 tenne (aicj b. 13fric''b. 14 sagapinum 6. 17 ligni-
tis 1 Ii. 18 et mitatur b. conteria h. 21 legis li.
aa hiep'' fi. mittis 6. 23 flom (sic) b. 20 irf eet «e-.
muncias singulaa. 26cocIM, 6. 3T datu 6. Baneti muato 6.-
(haee ex J%. PHn. 3, 4. cf. wt. p. 43 Lipa. H Marc. p. 3u4, 34).,
SS citonia b. 39 roe sjriiuru b. 31 serras b. Sl reponis l^'
322 PSEUDO-THEODOBI
scrip YI miscebis et potui dabis. item. gentianae, murrae,
aristolochiae rotundae, bacarum lauri ana fc I. omnia in pul-
verem redacta cum melle colliges et in magnitudine abellanae
cum aqua calida potui dato, epatis dolorem sanare expertum
5 est. cicer album, asparagi silyatici cymas et betae albae
semen cum aqua ad tertias decoques etper triduum bibes, mire
sanasti. item. herbam yettonicam ex yini cyatis m siccam
et in pulyerem redactam frequenter sumptam proficere experti
sumus. herbae lapathi radices conterito et cum yini cyatisVI
10 potui dato, mire persanabis. herbam sabinam et absinthium
ex aqua ad tertias decoctam, et usque sanus sit tepidum potui
dato. ut experimentum habeas, porcello da exinde bibere et
occide eum, et splenem ei non inyenies. dabis hoc homini per
triduum et in ipsum latus iaceat. hoc et splenem piotenter
15 curat. herbae sabinae pulyerem, hiemis yero tempore addes
et piper aequali mensura, in yino per triduum potui dabis,
usque sanum sit epar. hoc et ad splenem facies. [et hiera per
triduum . . . Pr.
AdII,28 (82) De spleniticis (fin.).
20 Tamaricis ligni fasciculos III in olla rudi cum aceto de<
coques ad tertias, et exinde temos globos per triduum bibe,
et sanasti hominem. fabam frixam in aceto per triduum in<
fusam post in mortario teres et induces in panno mundo et
super splenem impones, et admiraberis. dolorem quidem facit,
25 sed summe sanat. epar et splenem curat, si herbam erucam
tundas ac suci eius cyatos quattuor et yini cyatum I potui des,
etinipsum latus iaceat, yitiumque sanabis. hoc maxime de ex-
perimentis est. herbam sabinam et absinthium ex aquaad
tertias decoques et ex eo calido facto ieiuno calicem plenum potui
80 dabis, et in ipso latere iaceat. hoc splenem et epar optime
1 misces 6. 2 ana L .1. -f- Oia . . . (sic) h. 4 eparis 6.
6 sparagi s. comas &. 6 bil5. mire s. 6. 7 herbe yetho-
nic^ 6. sicca . . . redacta . . . sumpta h. 9 lapacii h. con-
trit^ h. cu uino cyatos VI b. 10 sayina h. 11 decocta
. . . tepid' h. 13 occid' h. o. cu et splen ei h. 14 splen 6.
15 saving h. addis h. 16 et in &. 17 splen h.
20 Tamarici (sic) h. 22Faba etc. {pro — a) h. 23 teris h.
inducis h. 24 splen h (sic semper). 26 sucu b.
dato h, 27 h in h. 28 cet. cf. supra idem de ictericis
j?, S^^, 10. 29 decoctu h.
ADDITAMENTA. 323
<^curat^. ut experimentum habeas, porcello da exinde bibere
et occide eum et splenem ei non inyenies. hoc per triduum.
salicis cymarum faciculos m decoques in aqua ad tertias, et
diebus V potui dabis calicem plenum diurnum. radicitus eum
siccat, sed post non gravabitur, | (p.113) sicut supra scriptum 5
est hac potione ita experimentata. herbae cyclaminis radix
collo suspensa et super splenem] de fasciola ligata prodest.
vesicam bubulinam sive porcinam aceto acerrimo implebis et
calidam spleni impones. cinerem ex aqua consperge et super
splenem horis duabus impone. ervum vel eruca prodest, si 10
cotidie spleniticus manducet ieiunus. ad splenem et media
tumentes. perdicalem herbam tunde et sucum per linteolum
colato, et luna decrescente per tres dies lovis potui dato.
lolium friges et teres, eiusque pulverem ieiuno potui dato.
caricas in aceto infusas teres, et in panno inductum mire pro- 15
dest. bitumen liquidum in pellicula pilosa de utre vinario
inductum imponito. item. gypsum in aceto maceratum in
panno inductum imponito. hederae bacas per triduum in aceto
infusas et cum axungia veteri contusas in novo panno in-
ducito et imponito ita ne per triduum solvat. rutam cum 20
axungia teres et panno inductam impones. brassicae semen
cum aceto tritum et tamquam malag^a in panno inductum
aut in charta spleni imponito. si aestas est, ab hora prima
usque ad VII pones quamdiu sufferre possit, si hiems, tota
die, sane luna decrescente. pedem sinistrum in arborem capri- 25
fici po;ies, et vestigiimi pedis de cortice eius toUes, et ipsam
corticem in fumo suspendes. lacertam viridem in vase fictiH
novo mittes, et per medium limen pendeat, ubi spleniticus
manet, et condes. dum exit sive ingreditur, idem vas tangat.
1 curat om. h. 3 cimas 6. 4 diutumu h. 5 gna-
bit (sic) h (= generabit). | sic sup. ss e hanc porcione etc. h.
6 cf. Marc. p. 236, 26. 7 ligato h. 8 Tples h. 9 ci-
nus h. conspalge h. 10 herbu t eruca h. 11 sple-
neticus h. Aplen x media tumts h. 14 teris h. 15 teris h.
19 inducto et Iposita h. 20 cf. Marc p. 240, 31. in-
ducta iponis h. 22 inducta h. 23 et spleni h. ad hora h.
24 ponis h. hyemps h. 25 cf. Marc. p. 241, 1. 26 ponis h.
toUis h. ipsa (sic) h. 27 suspendis h. cf. Plin. ap. Ps*
Plin. f. 42f> etc. Marc. p. 239, 11. 28 mittis 6. splene-
ticus h. 29 eundem vas h.
i
324 PSEUDO-THEODOBI
mox ab eo morbo liberabitur. alii capita XX contusa cum
aceto et in panno inducta imponito. lotio eius qui dolet ci-
nerem cribratum consperges et in panno calidum spleni in-
ductum saepius imponito. ebuli radicem contunde et in pul-
5 yerem redactae coclearia III ex yini cyatis m in limine stans
per triduum bibat, et ebulum sine ferro collectum secum portet.
herbam sabinam ex aqua ad tertias decoques et ex aqua ca-
lida calicem plenum, addito quippiam piperis si hiems fuerit,
per dies XI vel XVIL potui dabis. bacas lauri XXI, piperis
10 grana LXI in aceti acerrimi hemina mixtaf et ex eo cotidie
singula coclearia ieiuno potui dato. lasaris radicis pulveris
cocleare I, aceti coclearia V, mellis cocleare I, omnia commixta
potui dato. stercoris caprini pulverem in vino misceto, ex vase
picato potui dato. hoc et ad renum dolorem prodest. cum
15 cuppa de hedera quisquis potaverit, ab omni splenis xholestia
securus servabitur. puhno in fumo | (p. 114) siccatus et in pul-
verem mollissimum redactus, et ex eo modice in pusca ieiuno
potui dabis die lovis luna minuente. et ut potionis efFectum
mireris, porcello de eodem in potione dato bibere, et post
20 occides eum, splenem aut nuUum aut satis parvum invenies.
salicis viridis folia cum modico sale diligenter trita, in modum
emplastri super splenem impositum prodest. si autem citius
et plenius curare volueris, cortices viridis salicis diligenter
tunsas in melle decoques, et ex eo duo coclearia ieiuno prae-
25 bebis. comu cervini combusti cinerem ex aceto potui dato.
lapidem gagaten accendes et in acetum mittes, et iexinde
calefacti dabis V singula coclearia, bibat, et ipsum lapidem
in splene per triduum alligatum habeat. diatessaron in
modum abellanae potui cum oxymeli dato. gagaten in vino
80 decoques ad tertias, et bibat. leporis iecur crudum glutiat, si
vir de masculo, si femina de femina. accipitris iecur crudum
glutiat. vulturis iecur crudum cum sanguine edat. potentissimum
est herbae verbenae flos sine ferro collectus, libras im S de-
1 abo h. contusa h. 2 inductu h. lotiu h. cf.
Marc. p. 237, 32. et cinerem h. 3 conspergis h. 4t he-
buli h. cf. Marc. p. 237, 15 (235, 32). 6 redacta h.
10 mixtu. et ex eo h (sic saepe). 11 pulverem h. 13 mis-
cito. et V. h. 19 de eadem in potione (sic) h. de experimento
cf. supra (his). 23 vol' h. corticis h. 25 cinis. ex . . . h.
26 accendis h. cal' factu h. 27 bib h. 28 insplen h (ut super
8plen22 etc). Diat. | h. 29oxunelle6. 30bib6. 31 aucipitris 6.
r
ADDITAMENTA.
325
coques es W VIIU. caeleatiN sane aqua ad tertias decocta, e
ei ea per tridnum 9i ainguloe potui dabiB, prodeBt. [Hae
omniuni cocmiodifl operabuntur ai laborea friiquenter libentiua
sustinentes . . . i'/: p. 184, 15.
MU,29 (S6) De fltomacho et eiua querellia,
[Impono freqnenter cucurbitas ipei atomaeho.] et hia
potiooibuB adiuvandoa eaee auadeo. ventrem osBifragi re-
aectum terito et cum vino potui dato, aedat dolorem. femim.
eandenfl in vino eitinguea in gabata arretina, et potui dato,
storaachum confirmat. rutae lib I, bacas lauri numero XX71I, U
guttae ammouiaci -;- U , caricanun lib 11. simul m pauno in-
ductum fltomacho impositum dolorem frigus tuasim et flegma
mira potio ad supraacripta. folii seminis mastices croci
piperia ana -^ I, baearum lanri -^ I. omnia in pulverem re-
dacta cum vino afro colligefl et trociscos faciefl et ieiuno vol
poat I (p.llS) cenam per dies V vel VTl potui dabis, et sa-
naflti. herbae aenecioniB flores cum carica, bene snbactum et
impositum flumme sedat stomacbi dolorem.
refrigeratorium atomacho in febre. cerae lib I, lithargyri
lib I, adipum porci lib I, mellis lib I, confleiee et uterifl.
item rosae folia VHH, piperia grana Vnil. conterea in vino
vel in calida aqua, potui dahis, stomachi dolorem tollit.
ienticulam in aceto coctam edat. cocleas crudas Hl anblatia
tefltis glutiat. satureiam cum Tino tritam potui dato. enica»
viridea leimaus edftt. lac bubulimi mos mulctum sie tepidum
ieianus bibat, quamviBexulceratum Btomachumaanat. prohfttum
aat, item mastices pulvia et albumen ovi si contritum in paimo
induotum Btomaoho imponatur. atercus mnatelae eum aceto
contritum et corpns perunctum. faenum graecnm coctnm et
ius eius potatum rigorem et perfrictionem atomachi diacutit.
7 oaaifragia b. D candente b. extinguis b.
10 fiutha b. 11 gntta b. 12 frigdorem b.
{pTO po) b. ad Bfl b. Folii sem. MastieiB b.
16 et cii vino b. colligis b. IB aenecion b.
21 conficis b. ai aublatas teatea b. 28 J) ■
cutn prim tiabuerit p : ). It maatic paliie . . , i
aritina b.
14 Mira pS
16 bacaa i>.
aubiectu b-
326 PSEUDO-THEODOBI
Ad stomachi dolorem et ructus amaros quos nec potio nec
cibi iuvant. centauriae tritae scrip Vim in vini cyatis III
per triduum bibat. hoc et lumborum et lateris dolori prodest.
rutae semen cum sulphure yivo in aceto contritum ieiunus
6 gustato.
Ad inflatioues et acriores stomachi dolores. feniculi et
apii radices in vino veteri albo infundes, et ieiunus exinde
cyatos duos bibat. rutae paululum in cibo aut in potione
sumito. fimum vituli ex vino potui dato, omnibus stomachi
10 querelis subvenit. lapidem gagaten in aqua fontana decoques,
et bibat. diatessaron suprascripti antidoti cocleare I cum vino
aut calida aqua ieiunus bibat, omnibus stomachi querelis sub-
venit. hoc si tertio quis in anno biberit, semper stomachum
sanum habebit, probatum est.
15 [Declinantibns vero doloribus cyminum frixum . . . Pr.
Ad id II, 29 {89 post applicabo).
et herbae victoriolae suci cyatos III cum melle potui
dato ieiuno, mox incidet flegma.
Quibus autem ex flegmate inflatio fuerit et sto-
20 machus infrixerit, calidae unctionibus curandus est. mastices
mentae amoglossi piperis castorei ana -i- I. nam et corticis
radicis feniculi libram I et S, aceti S6 II coques usque ad
medietatem, et huic aceto partem III mellis admiscebis, iterum
coques, et in modum electarii uteris. similiter adiuvabunt oxy-
85 poria ex ameos <^8emine^. item. ligustici apii seminis H- I,
piperis -^- n cum melle despumato colliges, et post cibos bina
coclearia ieiuno dabis.
Si vero inflatio stomachi cum tensione fuerit, fasci-
culum puleii, herbae nepetae tantundem decoques in aqua
80 diutissime, piperis ?> I teres, mellis cocleare I miscebis in aqua
suprascripta, et bibat. et aforis epithema impones Nileos vel
diasamsucu.
1 Ad st. d. ruhr. in h. 4^6. contrito. et ieiunus h.
6 Ad infl. ruhr. h. 7 infundis b. 11 bib. h. ss anti-
dotu h. 12 bib. h. 17 Ps. Apul. c. 59 (!). 19 Quibus
etc. ruhr. h. 20 Mastic^. menta. amoglossa pp. castoreo h.
21 cortices h. 23 p mmelt amisces. It h. 24 erect h.
oxoporia exameos h {pm. i). 26 liuestici h. 28 ruhr. h.
29 neptg h. 30 teris h. misces h. 31 ss h. bib. h.
epytimsb Iponis Dianileos Y dia samsucu h.
ADDITAMENTA. 327
Item. si dolor stomacho evenerit, tali oleo fomen-
tabis. T^ storacis, absinthii, aloae, mastices ana -^ I. haec
linteolo ligata infundes in olei S6 I et vini hemina, et coques
usque vinum consumatur. hinc diutissime stomachum fomen-
tabis. epithema diamelilotu. dabis etiam eis bibere cymini 5
assi cocleare dimidium et seminis apii tantundem ex aqua in
qua rosa decocta est.
Sane si singultus frigidus ex flegmate permanente
stomacho obvenerit, hanc dabo potionem. piperis ~ m,
castorei -f- I, in pulverem ^redacta^. dabis in aqua calida lo
cocleare I.
Item aliter ad singultum. piperis, castorei ana ~I
cum calida bibat. item manus eius ambas in aqua calida
facias tenere. item anulum assidue cum digitis medicinalibus
de dextra manu in sinistram duces, de sinistra in dextram. 15
item nomen eius in manu eius retroactis litteris scribes et legere
illum hoc nomen facies. si autem litteratus non fuerit, ipsum
nomen de manu eius ex aqua calida. lavabis, et bibat. nam
et loco calido si iaceat, multum iuvat, et pectus eius ex oleo
nardino vel cyprino fricabis, et adrianum optimum potui dato, 20
seu diatrionpepereon vel diatessaron summe facit.
[Fastidio incidente . . . Pr.
Ad id, II, 29 {90 post valeant abstergere).
Rafanum cum meUe et aceto edat. vettonicae 3 11 cum
aquae mulsae cyatis IQ bibat, mire sanabitur. 25
Ad id. II. 29 {91 post murta cocta fuerit).
Si nimietas vero vomitus fuerit hominemque vexarit
nihilque cibi continere poterit. l^' aneti 5 I, piperis 5 quattuor,
cymini 3 quattuor. haec omnia trita tenuissime dabis cum
aqua in qua coxeris mentam et mala cydonia vel summitates 30
teneras de vitibus aut murtam viridem. addes ius etiam et
o
1 ruhr. 6. stom b. 2 storace b. aloe. mastice. b.
4 stom b. 5 Epitima dia melilotu. rubr. b. 8 rubr. b.
10 1 pulve dab b. 12 rubr. b. 13 bib. b. 16 duU b.
16 retratis b. scriptis b. 18 bib b. 20 nardo b.
adrianum b {sc. vinum). 21 pipeon b. 24 vetonic§ b.
cu aq mulsa cyatos. III. bb. 6.. 27 Si | mietas (sic) etc. rub. b.
fuerut b. 31 mirtha virid' b. addis b.
328 PSEUDO-THEODOBI
yinum, et ita dabis maxime euntibus dormitum. et aforis
cataplasmabis palmulas in vino decoctas et mala silyestria
similiter, adiecta farina de pane transmarino yel de oryza. et
alium coctum iu melle manducet, et yitium sedat. feniculi
5 semen tritum in yino aut aqua bibat, et yomitum stringit et
nausiam sedat. pectoris dolorem et linguae tolles, si nastur-
cium herbam ex aqua decoctam potui dabis. berbam nastnr-
cium ex lacte caprino decoctam bibat, bonum est. cruditatem
tolles piperis et puleii pari pondere cum yino potato.
10 Ad eos qui cibum non digerunt, ad inflationem et
ad colum tale facies oxyporium. l^ piperis ^grana^ XII, li-
gustici seminis -f- IIII , petroselini macedonici -f- llli S , thymi
-^ I, cymini -^- 1 , puleii acapni annotini , mentae ana -f- III .
onmia in pulverem redacta cum melle colliges, et uterLs.
15 Cordis dolorem et praecordiorum emendas, si cor
pullinum siccum 3 I piper 3 I in yino bibat. cucumeris semen
et salicis semen et piperis grana XL simul conteres, et cum
yino afro ieiuno per triduum potui dabis. herbae bliti sucum
per dies quattuor potui dato, bonum est. mane ieiunus panem
20 super carbones tostet, in yino afro infusum manducet et
diastema faciat, miraberis effectum. hoc et spleniticos curat.
oyum crudum ex una parte aperis et eyacuas, et imples cum
lotio pueri yirginis admixto, | (p. 119) et potui dato. hoc et
ardorem praecordiorum sanat et lumbricos occidit. bacas
25 lauri ni in yino coctas tritas bibat, cordis dolorem mire re-
mediabis. cyminum aethiopicum commanducato. sucum eius
glutiat. acuculas pineas yirides tritas cum yino bibat, et a
cibo pingue abstineat, liberabitur.
Cardiacis subvenis , si aqua ubi holera cocta sunt
30 addito sale potui detur. ruta ex aceto et melle cum farina
hordeacia, pectori impositum prodQst. vinum calidum cum
spongia impositum mammae sinistrae. mentae semen cum po-
lenta et vino mammae sinistrae calefactum imponito. folia
5_ bib &. 6 toir &. 8 bib. b ^ &. 9 pulegii h,
potatu &, 10 Tuhr. h. 11 Piperis XII -;- Livestici s IIII.
P. etc. h. 13 pulegiu acapnu annotinu h. 15 ruhr. h.
16 bib h. 17 XLa h. conteris h. 18 blite h. 19 b -f- h.
20 infusa h. 21 diastema (sic) h. spleneticos h. 23 p.
y. ana mixtum. | 6. dato ( — v corr.) h. 26 commanducatu h.
28 pingu^ h. 29 ruhr. h. cocta cocta h (i. e. olera c. Ps. Plin.
Sj J30). 30 abdito h. 31 ordeacea h. 32 mt§ h (murtae PZ.).
ADDITAMENTA. 329
rubi trita Tiridia in pectus imponito. sucuin mororum qtiae
in rubo naacuntur, potui dato. rutae faflciculos in roaaceo et aceta'
decoques et immiscebis <[aloe8/ -^ I et eiinde eum iuuuguea, e'
audorem aiatit. radico ferulaQ ex aceto et oioo cocta perun-
guito, audorem Bistit. eoruu capriui cineres cx oleo murtiua
adversuB sudorem perunguitci.
Praecordia <|Bi^tumebunt, bulbi triti pro cataplaa-
mate impoaiti mire curant. feuiculi Beminia VS I eit aqua
mulsa, et in panuo inductum calente stomacbo saepius i
ponito. feniculi farina cum pari meliia menaura decocta, cieroti ^
modo panuo inductum imponito, mirifice eanabitur.
Pulmonis dolorem tollit feniculi Bemen tritum cum ac^ua |
calida potat.um, sive aucua eius potatue. trociflcoB diaBpermatoa I
cum aqua c^lida potui dato,
hano potioaem dabis. maaticea 5 H, mentao siccae 31,
5 I. haec trita et euco plantaginia collecta in moduni abel-J
lanae cum aqua frjgida roaolveB et potui dabis. et aforis friJ
gidis uterix cerot^ariig. cognOBces ex eo nimium calorem sto^B
machi, quia interdum uholeram movet et ardorem continuum 9
iu ipso stomacho yel ore ventriB aeatiant patient^s cum 1
ponctione atque dolore. nam et tactu mauuum probatur, ardefc 1
nimis estra naturitm, bI yero ex ipso calidus singultus faerit']
et quaai mordena, et comedi aibi stomachum aenaerit, dabiS
aquam tcpidam bibere, et iavabis eos pennis oleo infnaifl
provocana vomitum. si Bingultus et atemutue &equRna fiierint^
aquam irigidam et acetum nitro commixtum potui dabiu.
ariatolochia et abrotonum aimiliter prosunt. [Si tantum soliS
elfuBioue ventris fatigati fuerint . . . Pr.
1 aucus moU qui . . naacitur b. S rosaceo b. Imi
-:- I (deat aloes, u( habet Plin.) b. S inungs b. 5 1
lino b. 6 sudores 6. 7 si wii. b (tumebunt rubra s ,,.
pro cathaplaama b. 8 curat b. 10 farina. porri mell' men'
sara decocta b. ef. Fs. Plin. p. 44, G. 13 rubr. b. toU' fr
13 pot& <cam coTT.) b. 15 n*&r. b. 16 maatic b. anif
(aie) b. ITcoila b. 18 resntvis b. 19 cognoscia b.
colore b. 20 ciXa. b. 31 os veta b. pacientia b. S3 c
lido b. S5 eoB vome. Pennia ... 6 {vhi omisi vomere).
^ g^jaa-Si ^H i' 38 tuiatologia 6. aluotaaus b.
330 PSEUDO-THEODORI
Ad id. II, 29 {92 post acescunt cibi).
[Quibus yero flegma supematat et cibi frequenter aces-
cunt,] calidis curabis medicamentis sive extrinsecus adhibendo
siye per os dando. et si niminm flegma in stomaclium sen-
5 seris yel in os yentris esse congestum, oxymeli conficies tale.
feniculi radicis corticis -^ VII, mellis lib I, ireos illyricae -^- 1,
ysopi -^ Iin. haec tunsa in aceti S^ I pridie infnndes, deinde
lento igni coques usque acetum ad medium veniat. colabis
munditer, sicque mel addes suprascriptum^ et rursus coques
10 donec acetum consumatur et ad mellis spissitudinem redigatur.
hinc dabis coclearia IIII cum aqua calida, et aforis epithemate
polyarchion uteris. [his et bubulam dari suadeo . . . Pr.
Ad II^ 30 (98) De lumbricis {post mentae viridis decoctio).
[Similiter mentae yiridis decoctio] operatur. rafanus cum
\h sale sumptus omne genus perimet lumbricorum. in sapa ferrum
aeruginosum extinguito candens ac potui dato. afronitrum in
yino solutum potui dato. yel ipsa herba sumpta summe facit.
betae cum alio decoctae sumendum cum oleo et sale conditum
dato, lumbricos et taenias eiciet. lupinorum aqua ubi decocti
20 sunt addita ruta et pipere, potui dato. mala punica ad tertias
aqua decoques et ipsam aquam potui dato. hederae albae
bacas tere et in oxymeli potui dato. inulae yiridis sucus de
radice eius tepidus potui detur herbae decoctio po-
tui I (p. 122) detur. coriandri grana XI cimi aqua pisile crebro
25 destillato. [Cibi dandi sunt digestibiles . . . Pr.
Ad II, 31 (1C2) De dysentericis (post reponenda sunt).
quae (sc. vina) ita conficiuntur de dactylis yel sorbis ut
ante pridie dactyli in yino infundantur et alia die leyi pruna
coquantur modice, et colato yino ipsi dactyli a patiente man-
30 ducentur, et yinum calidum potui detur.
4 haec ruhr. scr. b. in stom b. 5 congesta h. oxi-
»
mel h. 6 cortices (ips. corr.) b. 7 in: et in b. in-
fundis b. 9 addes. ff. 6. 11 epytima poliarchor b.
14 rafanu . . . sumptu b. 16 candentem b (ut supra ad 2, 86).
17 herba (sic) h (oin. qudlis). 19 tineas b. 20 additi
Rutha X pipe b. 21 decocta et . . . &. 22 oximelle b.
ynule b. 23 Tytarit^ herbj) 6: no^imn h. corr. omisi. 24 pi-
sile fsicj h (aquae pusillo?).
ADDITAMENTA. 331
Ad id. II, 31 (102 post cetera similia supradicta).
huius vero trocisci nomen diachartu vocatur et cinis
graecus. axungiam sine sale in patella nova liquidas, et cum
cinere infermentas, ita ut sit liquidum, inducis panno et ad
ventrem imponis, et post triduum sanasti. taeda de pino igne 5
perusta, carbo tritus minutissime cum vino, cyatis 11 potui
dato, valde miraberis. testas ovorum unde puUi nati sunt
tritas minutissime in ovo sorbile cum sale seu cum vino potui
dato, probatum est. columbini <^fimi^ sicci triti partes duas
in pulverem redacti et mellis partem unam commisces ut sit lo
malagmatis genus, linteo inducis et imponis, unum ad ventrem
et unum ad renes, probatum est. item verrinum fimum com-
buris, piperis grana XI simul teris, et cum vino veteri per
triduum potui dato, mox sanus fiet. vaccinum iecur assum
edendum si dederis, liberabuntur. | (p. 124) vel si pulverem de 15
speculare vitreo facias, et ibi intinctum iecur manducet.
herbam vettonicam ex vini cyatis tribus frequenter potui dato.
ovillum sevum in vino austero decoctum bibat. coagulum
haedi vetus potui dato, sanabitur. ovum decoctum in vino
veteri vel aceto edendum dato. palumbus agrestis decoctus 20
ex pusca per triduum edendus datus prodest. lentisci folia
cum vino potui dato, mire prodest. cinerem calidum cribratum
aceto mixtura impone ventri et renibus. limum de cucumere
exime, tere diligenter et in aqua calida ieiuno potui dato.
mali granati flores siccatos tundes, et cum vino potui dato, 25
dysentericos a morte liberat. rubiae denarii unius pondus
febricitanti ex aqua calida conteres, et cum vino potui dato,
mire prodest. singulare remedium, si ovum in fictili vase novo
infundas, et tantum, id est ovi mensura, adicias oleum mel et
acetum, et subinde in prunis agitatum cum tepuerit edat. 30
turdus cum bacis de murta assus edatur. pruna silvatica vel
radicis eius cortices in vino austero usque ad tertias coque.
2 diacartu h. cin*^ Qrecu h. 3 Axungia h. cu cin'' h.
7 testes h. 8 in: et in 6. Sorbile h. 9 columbina {pm.
fimu siccu tritu . . . redactu h. 11 malagme h. 16 de pecu-
lare vitreo h. 17 vetonica h, 22 cin'^ calidu etc. h. 23 m.
ventri. et ipone renibus h. 24 dato: dabo h. 26 dissn-
tericos h. robi^ danarii h. 27 conteris h. 28 s. r.
ruhr. h. 29 msura h. 31 mirta h.
332 PSEUDO-THEODORI
et exinde cyatum unum potui dato. yinum ubi pira agrestia
fuerint dccocta, potui dato. murtae sucum potui dato, et
yinum ubi eaudem murtam decoxeris. iuniperum tritum ex
vino nigro expressum potui dato. rubi cymas in vino decoctas
b edendas dabis. vel ipsum vinum potatum optime facit. ficata
omnium rerum assata et edita ventrem stringunt. ficatum bu-
bulum expurges et in aceto infimdas et assum in cibo dabis.
hoc et sanguinem assellantibus facit. fimum columbinum siccum
tritum cum vino potui dato. turdus assatus sive merula gra-
10 vissimum ventris vitium sistit. hircinum iecur siccum ex vini
SrS II ad heminam decoctum bibat. coagulum leporis in pane
commixtum in cibo datum mirifice facit. fici folia in sole
siccata trita et in pulverem tenuissimum redacta in potione
dato, quamvis dyssenterici et coeliaci a medicis sint derelicti,
15 salutem restituet. paleas in vase combures et facies hominem
coopertum supersedere, ut fumum ex ipsis quantum potuerit
capiat. mox stringet, mirum est. hoc saepius facito. herbae
proserpinacae sucum aequa mensura cum aceti cyatis im
ieiunus mane et sero bibat, mox sanus efficietur. hoc et san-
20 guinem assellantibus facit. si vero ex ea potione non strinxerit
sanguis, morietur. hoc et ad haemorroides facit. item ad ipsum.
\Cp.l35) lauri bacas numero XLVllll, cymini SS I simul teris
et cum aceto temperas in modum malagmatis, et ventri ac
stomacho impone, et sanabitur. lapidem gagaten in vini SrS I
2& coques et potui dabis. herba polygonum viridis trita cum
aqua tepida potetur, bonum est. item puleium commanducato
et umbilico imponito. senectam serpentis cum rosaceo deco-
quito in vase stagneo, et ventri illinito, probatum est. [Haec
omnia stomachi vires nutriunt . . . Pr.
80 Ad id. II, 31 (104) — vid. ad textum Prisc.
Ad II, 32 (108) De hydropicis (ad fm.).
[Stercus columbinum 5 I, rutae seminis 5 n in oxymelle
datum purgatorium maius est.] Cucumeris silvatici lib I S de-
coques in olla nova in vini SrS I et 8 ad tertias, et exinde
35 paulatim sumat, et sorbeat, nimis purgabitur. lotium caprarum
7 expurges?: apungis b. 10 hyrcinu b. 14 ciliaci h.
16 comburis b. 18 Suc^ an cu . . . 6. 19 ieiuno b.
20 strinxerit fsic) b. 21 emorroidas b. 22 auri (sine litt.
in.) b. 23 malagmg b. 24 vino b. 25 poligonia b.
et cum b. 26 pulegium &. 34 vino b.
ADDITAMENTA. 333
ftgrestium potui dato iuTeaibus cyatos lin . . . cum melle
cjatoB minorea in, mirum eet. apii eeminia triti coclearia II
ligas iu linteo, et graminis radicia . . . mittia aimul in cucuiua
fictile, et ex aqua decoctum potui dato, et quotienacumque bi-
bere Toluerint. paulatim hydropicoa vel caehecticoB exinanit.
hoc dpleni medetur. alium Tiride cum fico duplict sumptum
purgatorium eet. hanindinia aummitatea tritas et cum Tino
decoctaa, sucum eamm cum melle ieiuno potui dato. in ^a-
blone maris calido eum aaepiua volutatum seu obnitum, eatia
iuTat, ainapi et cyminum et ficua, aequia pouderibua tritum I
siuper Tcntrem imponito. caricas et abainthium cum Tin
ques addita farina hordeacia et nitro , omnia simul commixta
in geuua malAgmatts, in plagella inductum Teutri imponito.
ibiaci radioea in Tino coques et t-eres et sicut cataplaama im-
pones. es Tino ipao primum lotnm fomenta. item obuli ri- 1
ridis radicem eirime et terram eicutito, et uoli laTare radicem,
et quod duobus digitis es Tino veteri comprendia seitario di-
lutum caUdo, ieiuno potui dato, bonum est. herba uaaturcium,
quam nos Rcaticum dicimus cum TJno trita potui data aanat,
et edita hoc idem praestat. yeopum et murram, es rino con- i
tritum potui dato. herbae Tettonicae 5 II ei Tini nigri oyatis
m per triduum calido potui dato. salicis bastulaa ad tertias
aqua decoctae proat poterit bibat. cancroa marinoa aut fln-
Tiatilea aaaoB assidue sumat. teatudo praeciaia pedibua cauda
et capite, abiectis interaneia ita coudita ut sine fastidio edat. I
ecillam purgabis et interiora eiua iu aqua ad tertiaa deooqueB,
iude scripulum I ciun melle vel aceto potui dabia, per urinam
purgabitur. sambuci radieemcumTino decoquea, inde cjatflBlH
bibat. hederae quae chrysocarpoa Tocatur pro eo quod aureo
oolore grana afferat, huiua ergo grana SSX in Tini Vi I con- i
terea et temos cyatos bibere dabis, et mox per urinam ihunt.
in fumo planipedio bene temperato liominem uudum iu tabula
1 dato I iuTenibus cyatos illl oum melle cyatos m. JU. b.
S » tritu b. S radicie mittia b. Toluef h. T arundinis b.
8 suc' 6. aablone (mc) li. 9 volnptatu b. 10 sinape 6.
12 ordeacea. et nitrum (sie; 6: cf. Ps. Plin. wwrf. p. !>5, 19 (rj.
13 mal^TO^ b. 14 eTisui rad' b. tetis b. aic catti,
Iponia h. lU ecaticu (sie) b. da aauat b. 30 et mirra b.
21 TOtonice b. es Tini n, cyatoa b. 25 «c b. 3ti equillft
■ 28 hedera b. 2» criaoconos b (chryeocarpos Plin. et
334 PSEUDO-THEODORI
sisti facias. ne caleat utique quamdiu sufferre poterit sedeat
fumo subclauso. tautus ei umor erit quod ad natiyitatem re-
digetur. alia die hac ratione eum potabis. accipies gramen
nodosum de agro, illud quod super terram eminet, et amputes
.'> radices subterraneas, scilicet quae sub terra sunt, et in yase noyo
in YI SrS aquae pone et ad tertias usque decoque, admisces
aquae S^ I, lotium caprarum quae lentiscum per triduum pa-
yerint, et per triduum ieiunus bibat. cibos yero cames su-
mant assas et salsos pisces, yino optimo nutriantur, | (p.l28)
10 id est yinum bibant. de aqua et holeribus abstinendi sunt et
de camibus pinguibus.
Ad II, 33 De renum yitiis yel yesicae
i. e. ad II, 33^ Anonymi capitulum de vesicae vitiis =11*
c. 21 De calculo (post fascietur, vbi primum sequitur potio
15 qua caput purgat, ex parte posteriore capituli Ba/rberin., deinde)
Item. istius potionis efPectum saepius probayi, quae sic
conficitur. ammoniaci, saxifragae ana -;- VI, radicis yerbenae,
chelidoniae ana -^ VI, piperis libram. omnia tunsa et cribrata.
de pulyere dabis cocleare non bene plenum febricitanti in
20 aqua calida, sano in condito aut in yino. huic yalitudini yalde
prodesse scio.
Rafani cortices in yino decocti et ieiuno cyktis tribus
potui dati calculos comminuunt, et mulier si habuerit.
saxifraga cum mulsa potui data tepida [cum yino yel cum
25 mulsa], valde mirum est. yel si in vino decocta fiierit, idem
facit. rubi radicem lavas et siccas, et facto pulvere cum vino
aut condito aut aqua calida bibat. hoc probatum est. nucleos
pineos XLV, piperis <^grana^ XLV simul teres, et cum iacta-
bit, vino aut condito aut calida bibat, omnes petras iactabit
30 et sanus erit. minori aetati nucleos XV, piperis <^grana^ XV
dabis. semen apii tritum potatum calculos frangit. ligusticum
coctum cum aqua datum bonum est. decrescente luna die
•
1 utique (uq;) h. 3 foe h {nisi f. vol. poe = potione).
4 em^nat h. 7 caprinu h (sc. capramm). 8 ieiuno h.
9 sumunt h. 10 bibant. (sic h, om. quale v.). 17 amonfi h.
20 huic valitudo h. 22 hinc vere incipit cap. additum De
cauculo atqus huc pertinet rubrica in h longo ante posita.
23 cauculos h. 24 haec u/ncis deUvi. 28 grana addidi.
30 nnclei XV piperis XV h. 31 caulos h. levesticum b.
ADDITAMENTA. 335
lovis, si quis calculum patitur, eat in balneum et supra solium
descendat, et sanus erit. hoc ter oportet fieri, quotiens dies
lovis fuerit. et in mulieribus hoc expertum. verbena trita, et
cum vino bibat. nam radix eius tunsa cum mulsa potui data
incredibiliter prodest, et urinam statim educit. artemisia cum 5
murta trita, cum mulsa cyatos IIII ieiunus calidum bibat. hoc
calculum frangit et urinam provocat, vesicam ab omni iniuria
purgat, et mulieribus nimis aptum est. [Cubiculo calido et aere
temperato iacere debebit . . . Fr.
Ad II, 34 (De arthriticis (= ir c. 22 cod. h p. 130:) De lo
condylomatibus articulorum seu nervis dolentibus.
Nervis igitur potestas frigida data est, et ideo nervis ad-
iutoria frigida prohibenda sunt. nunc autem ad condyloma
remedia ordinabo. acopum valde certum. meduUae cervi et
eius adipis, resinae frixae, picis, cerae ana ^- ni in aereo i5
vase lento igni decoques diuque agitabis, et refrigerato utere.
nam et serpyllum cum vino austero coctum probatum est.
si condylomata in cruribus fuerint, medullam canis cum
vino tere, bonum est. argemonia trita cum adipibus anserinis
mixta prodest. herbam urceolarem in olla nova coques et im- 20
primes ut demadescat. post aceto trita, bonum est. brassicam
et radicem cum stirpibus suis combure, et cinis ceroto mixtus
nervos fortissime consolidat. item. stercus capri melle mixtum
nervos expurgat.
si contractio nervorum dolorem excitaverit, lumbricos 25
terrestres melle contritos impone, tremulis utile est.
praecisis nervis terrenos vermes combustos cum melle im-
pone, bonumest. axungia vetusetsenecionis^folia^et cacumina
buxi tenera et rutae cymae, pariter contrita et imposita prae-
cisis nervis et vexatis optime subveniunt. 30
1 {item 7) cauculum 6. 2 quocies &. 4 bibat h.
tunsas h. 6 Arth' cum mirta tnta cum mulsa ciatos IIII
ieiuno cat b. 6. 10 condolomatibus (sic semper) h. cf. Fs.
Flin. III, 15_ Bas., de re Cels. 5, 28, 2 p. 206, 27 Bar.
13 Na {pro Nc) h. 14 cervin§ et eius adipes h. 17 serpillum h.
19 acrimonia h. 20 orciolare h. imprimis h. 22 cenis h.
23 cap h. 26 dolor h. 26 terreni v. combusti h. 28 v.
et_8enicioni. et h (uhi folia add. ex Diosc. p. 591). 30 sub-
ven h.
336 PSEUDO-THEODORI
turis pollinem impone et tertio die solve. nam ad para-
lysin fidum expertum est valde.
item. euforbii, turis, murrae, guttae ammoniaci, piperis
albi, opopanacis ana -f- Iin, sulphuris vivi, nitri ana -f- V, me-
5 dullae cervinae -^- VI, arsenici -^ n, galbani -i- VI, aximgiae,
olei laurini ana lib I, cerae lib 11, olei cucumeracii lib I, olei
murtini, peucedani, celtici ana lib I, adarces, castorei ana
- : II , resinae frixae albae -^ I. regelata cera cetera in pul-
verem redacta super asperges, et super oleum miscebis. pro-
10 batum est in pluribus passionibus. omnes resinas cum cera
prius solves et 'terenda super asperges, post olea pones.
item hoc expertum. adarces -7- III, cerae -^ 11, piperis
albi, euforbii ana -^- 1, olei gleucini p I, malabathri p I. trita
et commixta utenda sunt.
16 aliud probatum ad omnium nervorum querelam seu para-
lysin. gagaten lapidem in mortario tritum mittes in cacabo
novo cum oleo, et bulliat. postea ceram mittes ut stringatur,
et sic repones. omnia suprascripta dissolvit et sanat.
ad omnes perfrictiones acopum. olei, cerae, | (p. 131) re-
20 sinae -^- 11, roris marini -^ VI, euforbii -i- I, lauri bacas p I S,
ireos illyricae -^ 11, galbani -4- I. conteris omnia et cum cera
liquefacta commisces. item. acopum simplex et efficax. ra-
dicem aridam cucumeris silvestri p I in olei pondere I co-
ques adiecta cera pontica, et uteris.
25 tenue corpus si fractum fuerit, abrotonum, piperis albi
grana VII vel VIIII tere et ieiuno cum calido vino dabis.
miraberis effectum, dum saepius dederis.
sideratis. sulphurvivum et fel taurinum cum oleo coques
et corpus inde perunguito saepius. miraberis effectum sanitatis.
80 seci. Pr. cap. de arthriticis.
1 palisin. et fidii h. 3 thuras b. 7 Peucidani.
Celtici (sic) h. Adarci h. 8 Regalata h. 9 misces h.
10 Oms resin§ h. 11 solvis h. 12 *ep h. adarcis h.
13 ana -H {om. I) h. glaucini h. Malabat h. 15 pa-
lisin b. 17 cera mittis b. 18 reponis h. ss h. 19 per-
fricationes 6. 20 ro^^marini (i del.) h. 21 yreos con-
teris h. 23 oFo pond'e h. 24 punica b. 26 abrotanum b.
28 Siderati b. cet. cf. Ps, Plin. 3, 16 Bas.
ADDITAMENTA.
Adlll, 1 (3) De mamillis p. p. dolentibus (post lac pro- J
hibeudiun erit).
nuUTabium contuaum et impoBitum. mammiB doiorem et ]
tumorem sedat.
Ad m, 3 (7) De praefocatioae matricis {post appellant
— vid. pauca ad textum Pr. p. 339, 3).
■ Ad id. ni, 3 (8) ad fln. [poat procuranda Buut),
Sed et baec snperaddo quae ad matriciB dolorem Bcripta
prodesse frequenter cognoTimus. lapidem gagaten mitte in.
yiuant vetus, coque, et bibat, ipBumqne lapidem iu deitro
pede liget. floe Faeui et faeuum graecum et malvam silyaticam
\{p. I35) in se coques, et inde se eublavet. vulva mnlieris
suffocata respirat uidore capillorum mulieris uetorum, si
mulieris yulva laesa est, aut tumor intrinsecus fuerit vulvae
ipsi, vettonicam tuuaam et colatam cum mulsae parte tepidam
bibat, .hoc et ad omne interaneorum vitium facit.
d p. 335, 17). \
I si aubinda H
Ad III, 5 (14) De couceptione (post elausum — vid. paitea
nd texiwii Fr. p. 333, 13).
Ad id. III, 5 (18 post encolpismum supponemua cf. ad
nam et maBculum concipiet, gaUori
acceptos mulier deyoret, itera si voluerit [muiier gravida fieri,
aliqnid de membris corvorum duonun eecum habeat.
Ad III, 6 (Si) De aborsu {poit pecua molliter aubtrabendum
srit).
quia abortivorum ratio oniniB periculosa et difflcilis
est, oisi Buo tempore et certis diebua adhibeatur, primo vel III
mense aut V vel VTI aut 'VTH faciendum eat et iu illis diebus,
iu quibuB eiuB menatrua venire couBueyflrunt.
Ergo mulierem aqna calida fovere necesse est, aut post
balnea dum adhuc corpua calorem iu se retinet. et si uuam
11 fl.oa feni ifenugr et malu silvaticu 6 (fenu grecu et
ftorem feni et ma,Iyam Balvaticum P Tat. Heg. 1756 in qw> po^
haec ipsa patet lacuna duomm foltomtii). 13 D— C (sic ter) b.
13 respiret h. nido 6, uato 6, 15 betB 6, p tep 6.
31 deyoret masculum concipit (sic itenmi b, 26 hoc cap.
deeet in cod. Vat. Beg. 1756 fcf. supra ad v. 11), Bambergensem
autem in Jiae parte libri Prise. neglexi.
Tbeodonii PrlsclBniii, ei. Boiii.
338 PSEUDO-THEODOBI
pessi subiectionem yel potionis non senserit, secundo et tertio
repetatur, quia multae mulieres sicco corpore duriores sunt
et multae teneriores. unde evenit ut medicina adhibita in-
certa esse yideatur. primo igitur chalasticis pessariis quibus
5 Arsinoe et Salvina utebantur. ellebori nigri L IH, murrae
!b nn, sandaracae -;- IS. lupinorum farinae i, I in vino in-
funde et cum speciebus suprascriptis misce et digitis quattuor
collyrium facito, et in umbra sicca usuique serva, et cum opus
fuerit, mulieri I subicies. item. ellebori nigri i, VI, galbani
10 i, V, murrae £ VI, ut supra. item pessus qui anabrosin dicitur.
cerussae, ges samiae, molybdaenae, olei veteris, lithargyri ana
-7- VI. omnia singillatim tundes et commixtis ursini adipis
-^ VI addes. adipis pullini -f- VI, anserini H- V, olei rosei,
cerae ana -i- VI. omnia ad ignem resoluta cum speciebus mis-
15 cebis et diu teres et in modum pessi subicies.
rutae sucum cum melle mixtum conceptum excutere con-
stat. rutae viridis commisces radicem, idem facit. artemisiae
sucus et folia, murtae viridis sucus aequa mensura iii lana
subiectus et conceptum discutit menstruaque deducit. arte-
20 misia viridis cum nitro et bacis lauri et murta viridi tunsa
cum aqua pessi more ingesta conceptum excutit. tithymali
lactis scrip Iin et fellis bubuli | (p, 138) scrip VH simul tere
et linteo digiti mensura umbilico impone. artemisiae sucus cum
murtae tenerae foliis viridibus in lana subiectus et conceptum
25 et menstrua deducit. [oesypoceroti nitri cymini ana -f- I, ficus
pinguis -i- II cum lacte mulieris , omnia trita et in pesso
subiecta. item ficus pinguis -;- 11, nitri I, est suppositum in-
noxium. murrae, ellebori nigri, fellis taurini, suppositum ex-
clusorium violentum est. item murrae -^ I, ficus pinguis -^ 11,
•
1 subtone. } pois. h (cf, infra suBta). 4 chalasticis:
calci® h. q (acc. ut saepius) h. 5 arsenios &, arsenois c
(8C. cod. Chis. ad hunc locum inspectus f. 17 1^^). salbina hc
(sabina a in prf. III, 1). 7 ss 6. 9 mulieri .i. h. 10 ana-
brosin (sic) h (ambrosia?). 11 Cerus^. Gosami^. Molibdine h.
12 comixta ursinas adipes h. 13 adipes h. Olei E. | h.
14 misces h. 16 sucus . . . mixtus h. 17 cu miscis rad' h.
artH h. 18 mirth^ h. aequa mensura: ana h.
20 bacas h. 21 titimaUi h. 22 tere: trita h. 23 idem
paulo ante positum est remedium, 25 ysopi ceroti h. haec ex
Tr. s. 26. ana -f- &. 27 subta h. 27 e supositu -:- noxiu h.
28 exclusoTu b.
ADDITAMENTA. 339
ladani -^ I, afronitri -f- VI, omnia trita in pesso subicies.
his etiam stemutationes ex albo elleboro struthio et castoreo
procurandae aunt, ut membris omnibus exagitatis pecus facile
extorqueri possit.]
[item rutae sucum post balneum bibat, eiciet. item'murrae 5
artemisiae yiolae semen aequa mensura cum suco mentae post
balneum bibat, eiciet. lupinorum farinam, violae semen et
sucum mentae cum artemisiae decoctione vel dictamni post
balneum bibat, eiciet.] panacis radicem, murrae, aloae, cha-
maedryos, cum suco mentae post balneum bibat, eiciet. pu- lo
leii manipulum I cum tribus SSS aquae coque ad tertias, et
in balneo sudans bibat, eiciet.- hoc secundo et tertio facies.
huius potionis facilis effectus erit, si conceptus numquam
duorum fuerit mensium. argemoniae ramos ad medium usque
decoctos et quousque nigrior aqua fiat, bibat, eiciet. [arte- 15
misiae sucus vel eius pulvis potatus. sic aristolochiae , sic
rutae sucus,] sic inulae pulvis cum aqua potatus. item murrae
-f- I, absinthii ireos, opopanacis ana -^ I, cummi -h II. omnia
detrita misceo ac trociscos facio, et post balneum bibat,
eiciet. ovium fel in melicrato bibat. item murrae -f- I, ficus 20
XXX, galbani -f- 1, afronitri -^ VI. omnia mixta et cum meli-
crato bibas, miraberis [Coacti^etiam <aliorum> scripta transi-
vimus . . . vid Pr. s. 37 mque ad finem.
2 strucio b. 3 ut om. h. 5 sucus b. cum seqq. cf.
Frisc. s. 25. 6 a. m. : ana &. 7 farina . . . semen . . . sucus h.
0 0
8 diptamni h. 9 camedreos h. 12 II et III 6 (ut supra
p. 338, 2). 13 nuq (sic) h. 14 acrimonie h. 15 cf.
Prisc. s. 24. 19 misco h. 20 cf Pr. s. 26 (ut supra).
^^*
340 PSEUDO-THBODORI
Ad lib. III, 10 (27 post finem), SequmUur nova capUula (sine
numeris) quae leauntur etiam in cod, Bamb. L III. 11 (g) 8. XII,
quorum titulos fe^ in indice commtmi libri III Ps^Skdo Theo-
dori in cod. Beroltn.p. 132 et(quo excerptus idem liber continetur)
6 Vat Besfin. 1756 (^— a) f. 44. prologum brevem, quo liber novtis
distinguitur, cum titulo omisit JSamb., qui capitula maJe numerat
quasi eiusdem libri XI— XX (addit XXI). hic multa omisit.
Theodorns Priscianiis ad Octayium flliimi.
In hoc yero loco cum cogitationibus yacarem, congregatis
10 mecum aliis auctoribus utiliter yisum est nobis quae ad
curas mulierum pertinent res fisicas tractare eorum
exemplo conscriptas, et quae didicimus eorum exemplo et tuo
experimento poteris adhibere.
I. De sanguine menstruali proyocando.
16 Sanguinem menstrualem proyocat nitrum et farina munda
ex oleo murracio. teres et suppones in capite matricis. hoc
etiam et umorem et sanguinem detrahet. nam et yinum et
apium in se teres et cataplasma super umbilicum mane et
sero per aliquot dies impones et sic menstrua proyocabis.
20 puleium sine fumo aut yiride bene tritum cum aqua mulsa
calida potui dato. lana mundissima in suco marrubii yel arte-
misiae intincta et supposita umorem et sanguinem detrahit.
his et flebotomus in talo recte conyenit.
n. De muliere quae tarde parit.
S6 Scribes in charta pura de uya tincta Casta faye Lucina,
tuus iam regnat ApoUo, et de licio dextro femori alligabis,
8 octauu (8ic)bf octayianum a. 12 earum exempla conscripta b
(corr. ex a). et ea qu^ d. addimus. quorum exemplo. et tu
in experimento p. a. a. 14 ruibr. ex ba, de menstruis proyo-
candis g. addo ipse numerum capituli. 16 murracio a,
mirracio b: mirtino g. teris et supponis 6, tere et sup-
pone a: trita et supposita g. 17 etiam om. a. et tumo-
rem a, et humorem bg. cf. v. 22. 18 in se om. b. teris ba:
trita g. cataplasmata g. 19 Ipones et b^ inpone et a:
om. g. sic a: om. bg. proyocat g. 21 potui dato ag:
bibat b. 22 humorem hic omnes. 28 his ba: sed g.
flebotom b^ flebothomu a, — mus g. in &a: de^. 24 XII.
de dolore in partu g. 26 — ^p.841, 8 om. g. 26 Scribis b,
Scnhe a. de un b^ Denua (.stincta) a. 26 iam regnat tuus
apollo a. de 6 : cum a. 1. cartam in d. femore a.
ADDITAMENTA. 341
et i^um enixa. fuerit, Btatini solveB. nnm et radis c;c1eiii]
dextra maiiii partarientiB tenta miilieres sine dolore parere
cogit, et dLUn enisa tiierit, mo£ eam dimittat.
item. Bi mulier in partii laborat, yerbenae Hueura i
aqua, frigida potiii dato, et statim pariet. si autem non ]
gatur, eadem ratione dato, et celerius purgabitur. ideni de
artemiaiae auco facito. nam et rutam Tiridem yel puleiun
nocte super pectine si ponat. et iufauE dum natua fuerit, cito
non toliatur, uiai mulier aecundaa enuaerit, et ideo in indu- ^
mento seu molli faeno Tel palea mulier pariat, ne infans qui :
nascitur frigua sentiat.
item. scrities in charta pura, (iestro femori a,lligabiB He-
lisabet peperit lohannem bti, aperi te mater illa eiua, (luia
nomen facit quae parturit, et emitte es te pecudem de homina
creatum. ij
item. coriandri grana XI vel XUI in lint«o nOTO obligata 1
puer aut puella iuTestis ad inguinem siuiBtmm teneat, et dum |
enixa fuerit, tollee, ne intestina sequantur. 1
item. ad periculum si venerit moram facieus, et non pe- ]
perit, aliquis aubito ille eius sive vir sive pater seu mater u
vel frater aut filius mortuua vel occisua nuntietur.
item. ut mulier cito pariat, lumbricos deaub terra III vel
V ei super cerebrom pone, et cum eniia fuerit, tolle.
1 et cum enisa a: et eiim'ia b. solvis ba. 3
lieris ante dextra add a. mulieres b: eam n. S dun
cum a. f. dimittat eam (oni. mox) ii. i Item om. g.
si — laborat om. a. berbeng b, herbeng a, herbe verbene g.
cum 6a: ex g. 6 potui dato g (cf. a}: bibat b. "'
im. 6. 4 — 6 Ku habet a: Item bucub berben^ cum aqua j
tatus. statim parere cogit. 6 purgayerit a, pargabitur g.
6 e. r. d. e. c. p. Idem et bene radix fecit et artemisi*
aucus similiter g. brevina a: e. r, detur artbemiaie sucua.
7 !Kam et rutam viridem super ^ectine sibi pone a (^ ow
Stq. V. 8 — 15), Nam et ruta viridis vel pulegium yiride f
snper ponatur pectini in nocte idem facit g. 8 et infans
dum b: aed dnm infana g. cito non b: non cito g. 9 post
aecundam (sic) emiaerit add. g: et pulegium bibitum in aqua
vel vino optimum est (otn. rel. vsgue ad c. XIII = IIIJ.
&igdorem b. IS Helisab b. iohm. bb. (babtistam) b. 18 aperi:
api (pro ajji) b. illa eius (cf. itifra c. SOJ : ille ius (sic) b.
16 XI vd Xn. ((. 17 aut: ad 6, vel a. 18 toll' b. toUat a.
16 Item si ad p. Bi V. 6. &cieB6. 19— 2Som. efu. illieiuab..
342 PSEUDO-THEODOBI
III. Si mulieri pecus in ntero mortuum fuerit.
Dictamni sucum cum yino ^bibat^, si febrit cum aqua
calida, et mox eum sine dolore eiciet. puleii fasciculos III
virides tere districtos in vini veteris quartario, et potui dato,
T) continuo mortuum pecus eiciet. papaveris nigri grana si mu-
lieri super cerebrum ponas, mox eiciet, et statim ut exierit,
toUes. lac mulieris cum oleo potui dato, mox edet mortuum
partum, ut nec moram faciat. absinthii fasciculum sumes et
florem eius omnem distringes et in oUa heminis tribus ad
10 tertias decoques, et cum melle mixtum ut supra potui dabis.
item. seminis brassicae ! H, apii seminis -.- 1, cymini scrip
Vlll, opii ad fabae magnitudinem. omnia trita cum vini mulsi
cyatis 11 ieiuna mulier bibat. item ut sine dolore conceptum
excutiat. bacarum lauri, spondylii seminis, ammoniaci ana
15 -^ I. omnia trita cum vini cyatis II in balneo cum mulier
sudaverit bibat. item. cocci cnidii grana XXV, murrae scrip im,
similiter trita cum vini cyatis 11 post balneum bibat. arte-
misiae sucum in balneo cum sudaverit bibat, et si una potio
propter duritiam ventris nil fecerit, secundam et tertiam ex
20 illius suco potionem bibat. item. sulphuris vivi, aristolochiae
1 Xni. de partu eiciendo sine dolore g. 2 Diptani 6,
Diptami ag. bibat g: om. b (D. sucus si febrierit c. aq. c.
si non cum vino mox eiciet a, D. s. c. v. bibat aut aq. c. si
febrit et mox eiciet sine dolore g). 3 item add. hic et in-
fra ag: om. h. 4 terat districta h: contere g^ distringe et
contere a. in vino veteri g. et potui da ^, et da potui a.
5 c. m. p. e. h: statim abortum eiciet a, om. g. 6 supra g.
ponis a. et mox g. et — toUes om. a, et — faciat (8) om. g.
7 lacte h. datum. mortuum fetum mox eicit a. 8 fasci-
culum unum a, f. I g. sumis h: sume a, om. g. et f. e.
0. d. et h: cum flore sua^. 9 omnem — olla om. a. distringes:
distingues h. eminis tribus (sic) hag. ad tertias &^: ad
tertiam usque a. 10 decoque ag. da g. 11 item om. g.
s. appii -f- n a. 3 ag. 12 ad ag: om. (f. magnitudine) h
(ad modum fab^ a). vino mulso ag. 13 ieiuna — (17)cyatis
n om. a. 14 bacas g. 15 vino g. in b. potui dato cum
sudaverit g. 16 item — (17)bibat om. et g. cocognidii b.
17 tritu h. bibat h: potui dabis a. Item art. ^, vel arth. a.
18 in balneo post sudav. a et si etc. : haec hrevius g et bis
et ter si in primo non profecerit. 19 ventris b : corporis a.
nichil profuerit a. secundo vel tertio bibat a. 20 sul-
furis bf suJphuris ag. ar s. &a: bituminis aristoF g.
ADDITAMENTA. 343
siccae, sandaracae ana -^ I. omnibus tritis pastillos facito et
siccos repone, et cum opus fuerit, carbones in scafio mittes et
I trociscum vel II ibidem intra scafium supra carbones pones,
et mulier supra dimissis vestibus apparata sedeat, ut ipse va-
por ad eius interiora perveniat. 5
item. emplastrum ad menstrua provocanda. faeces vini et
apiorum folia viridia simul trita, et calidum circa umbilicum
imponito. item. nepetae sucum cum melicrato bibat. item.
alii purgati -f- 1, piperis -f- I, bacarum lauri -^ IIII, castorei
-^ nn, opii -:- nil, rutae viridis, picis liquidae ana -i- II, bu- lo
tyri -:- I, olei rosei quantum sufficit. omnia diligenter trita
sint, et quantum nucis est magnitudo, mulier sibi subiciat.
vulturis stercus in scafio super carbones impone, et de-
super mulier dimissis vestibus sedeat, mox purgabitur. inulam
et rutam cum passo cretico in pultario coque, et ieiuna mulier 15
bibat. satureia viridis trita et cum aqua potui data menstrua
deducit. gramen in aqua decoques, et ex ea mulier aqua ca-
lida foveat. nitri flos eum farina triticea et oleo amaracino
conteratur, et mulier sibi subiciat diebus quinque quibus ha-
21 omnibus tritis a: omnia trita bg. fac g. 2 scafio hg:
casio a. mitte ag. 3 unum tr. vel duo ag. ibidem
intra scafium om. g. ibidem— pones b (g): suppone brevitera.
super g. 4 supra post vestibus a. apparata b: aperta ag.
ipse om. g (i. v. post interiora a). 6 ems om. ag. 6 Item
— provocanda om. g, qui hic tam^n habet rubricam Xlin De
purgatione provocanda. Emplastra (sic) b: cataplasma a.
7 ap. f. simul trita viridia 6, appiorum viridiorum folia simul
trita a {ubi sic g: Appiorum folia cum fece vini trita).
calidu g, cal* 6, calida a. 8 impone g. Nepte &, nepite ag.
bibat ba: potui dato g. 9 allii purgati. piperis. butyri
ana -^ I. rute viridis picis liquidg ana -H 11. bacas lauri
castorei opii ana -f- IIII (sic sec. pondera ordinat) g. casto-
rei: camphore a. 10 picis liq. ana om. a. 11 sint ba:
om. g. 12 q. nux est ag. sibi om. g. 18 Item add. a
(saepe etiam in seqq.). scaphio g, casio (ut supra) a.
pone. et super sedeat ut dictum est superius mox purgabitur a.
14 post purgabitur add. Item probatum est a, Huius rei maxi-
mum probamentum habeo g. 15 et bibat ieiuna a. 16 sa-
turegia a. potui om. g. 17 educit a. gramen — (p. 344, 3)
subicies om g. granum in a. decoctum et potatum. et de
ipsa aqua vulva lavata prodest a. 18 Item flos n. et f. tr.
cum o. a. a. 19 quibus: que b. s. quinque d. et habebit
menstrua a.
344 PSEUDO-THEODORI
bere menstnia consuerit. hoc et noxium umorem matricis ex-
siccat. puleium acapnum aut yiride cum murra teres et mu-
lieri subicies. violae seminis, murrae ana -f- 1 simul tere et
cum yini quartario misce, et potui dato. si autem partum ex-
6 cutere volueris , superiori potioni piperis grana V aut Vll aut
Vnil commisce. herbae vettonicae pulveris scrip III cum vini
dulcis cyato I et aquae calidae cyatis IIII potui da, menstrua
deducit. <[artemisiam tritam cum hordei farina coque et super
pectinem impone^. mulier facile purgatur, si lauri bacas tritas
10 cum vino bibat.
rV. De sanguine menstruali constringendo.
Quod quaedam volimt feminae quae sibi menstrua differri
desiderant propter aliquam occupationis causam, eas bis rebus
constringi oportet. fici folia contere et cum vini nigri hemina
15 potui dato. haec potio etiam profluvium reprimit. item. mali
granati corticem teres et cemes et picis tantundem in se
commiscebis et ex eo quantum tribus digitis apprehendere po-
teris in vini optimi SS II infimdes, et exinde singula quar-
taria mulieri potui dabis. item git, murrae ana -f- 1 cum vino
1 eiciet a. 2 puleium — (4) dato om, a. acapnu h.
3 Item V. 8. g. contere g. 4 vino &, vino veteri g,
qu. om. g. partum ag: 3— C (mulier) &. emittere a.
5 supradicte aq. quinque aut novem a. 6 vetonice &:
betonic^ ag. n. v. (b.) pulvis hg^ pulveris b. a. vini dulcis a:
vino dulci g, vino h. et a. q. ciatos a: a. c. ciatos &, a. c.
ciatis g. 7 potui da h (p. datum g): om. a. m. educit a
(om, g). 8 (Item add. a) art. — impone ag: om. h. 9 m.
satis cito et f. purgabitur a. tritas ha: caricas g. 10 bi-
bat ga: potet h. 11 XV. De dilatione purgationis g.
12 Quedam femin§ volunt difPerri sibi purgationem pro aliqua
o. causa. his oportet constringentia talia dari g, Qufdam mu-
lieres sunt que sibi menstrua volunt deficere proptcr a. o. c.
que his rebus c. o. a. differre h. 14 fici ha: ficus g.
16 da g. hoc etiam a, hoc etiam et g. Item om. a.
teris etc. h: tere etc. (imp.) ag. 16 in simul a. 17 comisce h
o
( — ce ag). ex eo om. g. quantum ag: q h. appre-
hendere h: levare a, om. g. 18 sextariis duobus a, -^ n ^.
et potui dabis hreviter a. quartaria h: fiala g. 19 da g.
item ha: om. g. git a, Gitti 6, Gipti g. pro ana his hahet a
-h I, item V, seq.
ADDITAMENTA. 34J
commisceliia et pessum ex eo factum suliiciea. cjmini, ntirciw
floris ana -^ III, turia, mnirae ana scrip lU, piperia scrip ID
trita eiim vino miecebiB, et es eo collyria facta digitis taibB
Bubicies. item elaterii, nitri ana acrip HI mulieri digitoruu
trium subidto,
Mulieri si pecua versaverit, terram de oardiiie u
oetium girat tollia, et auper caput eius tenea, et mox lo
Hulier quae cito post partum aon purgatur, p
leii serip H in duobua cyatis osymeli ieiuna bibat. et arl
misiam cum qualibet potione bibat. et peucedano si eam suf
per triduum, mire purgabitur.
Ad partem ezcludendum dicas iu aure sinistra ter
Camelle nxi foras, fi-atres t« ad lumen vocant. item ut cito4
pariat muHer, acribee in limine superiore ostii Oceanum in-'
terea aurgena Aurora reliquit.
tlenEtrua mulierum sic stringea. faex aceti in Tei)(
trem illinita.
Ut mulier purgetut. radii intibi silvatici contrita
ex vino mnlso potui data.
Mutier nt cito pariat et secundinae aequanttil
herbae cyclaminis radieem in femore sinistro ^eins ilh^
1 commisceB (n, — ce g) om. b. aubiciam 6 ( — ciei
item add. a. cimini— (6)anbicito (n«. g. 2 floria n, — i
thuria 6: olibani a {gui om. mirre ana). Piperis scrip IH &
ficum aine granis 3 III a. 3 omnia trita <i. miaces i
modico misce a. et facta c. ad modum digitorum III muUs
subieito a. i item— (8)redit om. a. elacterii b. 3— C d»
gitorttlT). f: MgvMrUur additamtTiia miscellanea. T boatiu
toll" 6, toUe g, super eius tenes h , super caput teneat g
loco auo redit 6: redit in locum suum g. 10 T8 6, 3 II «
3 I et (in d. c.) a. oximellia hg: cum oximelle a. et art
— bibat om. a. 11 et peucidanum — (20)potui data mn.
peucidanu ai ea sutScia (i. e. aufSs cf. Diosc. p. 43SJ
p. si ei aubicias a. 13 Ad — (16)reliquit om. a dic 6
16 Bcrib b. hofitii b. 16 reliquid b, ttem cfFerj. Aen. 4, 129
II, 1). 17 Mnlierum m. conatringit fex aceti in Tentre in
liuita a. IS iUinif h. 11) radix om. a, ubi intdba aalTatici
conteratur et in t. m. p. detur. 31 Item ut m. g. et a
H. om. a. 22 cyclamiai 6, — miuos «, -minis n. jn femir
u a (m» ]fa). eiuB illi g, siui (Uga) a: onl. b.
346 P8EUD0-THE0D0RI
coUigato, mox liberabitur, et statim solve ne loca se-
quantur.
Secundinas mulierum ezpellit, si plantaginem tritam
cum yino potet post partum. inmaturum eztrahit cum aqua
5 potata plantago. ^si gula asinina eam suffumigas post partum,
idem facit^.
Si mulieri mortuum pecus in utero fuerit, butyrum
yaccinum et mel in acetabulum temperabis et in lana ad ma-
tricem pones <[et liberabitur^. hoc et si secundae non se-
10 quantur facies.
Ut mulier facile purgetur, lauri bacas tritas cmn
yino potet. item. de lapide gagate teres et cum aqua fontana
ieiunae dabis, statim purgabitur.
Mulier ut concipiat, lac asinae cum lana sucida super
16 umbilicum ei pone , et sic ea utere. item. sedeat super fru-
ticem absinthii, et sic cum viro coeat. item. storacem cala-
mintham in scafio super carbones imponito, et super sedeat,
et suffiat, et sic cum viro coeat. item. de catulae lacte loca
sibi tangat. herbam mercurialem et verbenam in collo portet.
20 item. ovis ruminantis spumam cum digito de ore eius tolles,
et cum vino nescienti mulieri potui dabis. item. toUes cor-
ticem arboris a fulgure percussae, et piperis grana XXVm
teres simul, et die lovis luna decrescente potui dabis. item
de talo venam tangat, et coagulum leporis in calida disso-
1 (et add. a) mox 1. etc. 6a: et mox ut 1. solve g. ne
loca H.hg: om. a. 3 Secundinas — (p. 347, 2) concubent oni. g.
Secundinas h: Squibalas a, plantago si trita c. v. bibatur a.
4 Post partu maturat extrahit etc. h, uhi hreviter a et aborsum
expellit. 6 Si gula — facit a: om. h. 7 Si mulieri in utero
mortuus fetus fuerit a. mulier 6. Kacinu h: om. a.
8 in aceto distempera a. temperas h. 9 ponis h: Ipone.
et liberabitur a. hoc — facies om. a. 11 Ut — potet om. a.
12 (item om.) lapidem gagatem tere. et in aqua de fonte ieiuna
bibat a. 14 Ut m. c. a. asininum a. cum 1. succida h:
om. a. 16 impone a. 16 item st. — (18) coeat mn. a,
16 calimiten h. 18 sufficit h. 19 item h. m. a. ber-
benam a. in calceo a. toll' 6, toUe a. 21 mulieri
nescienti p, dato a. item — (28)dabis oni. a. 24 item
ut concipiat de t. vena tangatur a. coagulus 1. in aqua
dissolutus . . . detur a. dissoluto h.
ADDITAMENTA. 347
lutum cyati mensura potui dato, tam mulieri quam viro, et
utrique concubent.
Ut scias si mulier concipere possit, super malvam
silyaticam faciat urinam, et si infra triduum arida facta fuerit,
scias eam non posse concipere, si viridis fuerit, omnino concipiet. 5
Si quis ad mulierem non poterit praevalere, her-
bae priapisci radicis testiculum dextrum qui maior est teres et
piperis grana XLVII, mellis -h n in vino resolves, et facies
pensum. hoc per triduum sumat.
V. De lacte provocando. ^^
Mulieri lac sic provocamus vel si causa sit exsiccamus.
ptisanam feniculum et butyrum simul coctum bibat. item si
ei mammae intumuerint post partum ex abundantia lactis,
spongiam ex pusca infusam impone, aut dactylos cum pane
ex pusca tritos. si vero lac volueris exsiccare , alumen 15
coriandrum portulacam et sinopidem, in se omnia contrita
impone. quod si tumor ingens fuerit vel fervor et dolor gran-
dis advenerit, ut reliquis tumoribus censeo utendum oleo ca-
lido cum aqua adiecto pane mimdo, et cataplasma aut farinae
triticeae aut faeni graeci aut lini seminis calefactum im- 20
ponis. ante tamen spongias bene calentes expresso omni umore
apponis. ut dolor acquiescat, et cerotario simplici uteris. in-
1 tam viro q. m. a. et utq; ccubant b: et postea con-
cumbant a. 3 scias a: sciat hg. 4 salvaticam (sic) ba:
silvestrem g. 4 facta om. g. 5 scias etc. ba: non poterit
concipere g. parere a. Si vero ^, Sed si a. omnino
om, ga. concipere potest a. 6 Si quis — (lO)sumat om. a.
h. satirion a. 7 teris &, tere g. 8 LXVII g. mellis
-^- II 6: mel g. resolvis 6, — ve g. et pensum fac g.
10 sic tit. in ind. ba {in textu b ipsa prima verba rubrica scri-
huntur), XVI De mamillis dolentibus g. 10 — 11 om. ag.
11 exicemus b. 12 bibant a. 14 spongia in aqua suffusa
supponatur a. ex 6: in ^. appone g. aut — tritos om. g.
vel a. cum pane om. a. 15 ex &: in a. volueris a:
— rint 6, — rit g. exiccare b: desiccare a, siccari g.
16 et sinopidem b: sinopide ^, cum sinopide a. omnia in
se contrita a. 17 impone om. g. 18 ut in r. tumoribus tunc uten-
dum est oleo . . . a (utendum. Oleum . . . 6 , utendum oleo .. .g).
19 et cataplasma b ( — ma ag). farina bg: — nam a. tri-
ticea b: tntici ag. 20 fenugreci ag^ fengreci b. 21 spongiis
b. calentibus expressis (sic) bag. 22 ut d. acquiescat ag:
et d. quiescat b. et c. s. uteris ba: om. g.
348 PSEUDO THEODORI
fanu Yero qui natus et alterius lac accipere debet, quia illius
lac concretum est.
Mulieris lac si bonum est ita probatur, ut sit candidum
et spissum et sine ullo odore. supra ungulam stillas unam
guttam, et yidebis si bonum vel spissum est. talis enim debet
esse nutrix, pectore ampla, aetate media, mollis cute, in
mammis yalida, et oblonga capitella habeat. nec sint primi
fetus ab infantula yel aiun. castae sint ante omnia et mundae
omnes quae infantes nutriunt. aquam yero penitus non bibant
usque in dies XXX. nam si matris colostram simul biberit
infans cum lacte nutricis, in omnibus yalidior et formosior erit.
VI. De muliere quae in corpore pruriginem patitur.
Faeces yini combures yinoque suayi commiscebis, et cale-
facto foye, post corticem pini tunsum et cribratum super
asperge. frumentum yetus in aqua decoques, exinde foye, si-
militer operatur. si anus doluerit, marrubium combure et pul-
yerem factum asperge.
Si mulieris yulya clausa fuerit, yel si loca ei dolent ita
«
1 qui n. e. ba: eius g. lacte nutriri g. quia — (11)
erit om. g. 3 Si bonum est m. 1. a, 4 et (sine) om. a.
guttam u. supra u. stilla et y. s. b. est yel sp. a. 5 enim
oni. a. 6 pectoris sit ampli. etatis medi§. molli cute a.
7 capitella a: om. h {uhi et oblongahant). 7 nec sit p. f.
aut infantula a. 8 yel aiux (sic) b: om. a. ante o. sit
casta et munda. omnis q. i. nutrit a. 10 matris b : matrix a
{qui corr. nutrix). colostra a: colost b. 11 erit b: effi-
cietur a. 11 rubr. ex b, qui mdle addit aut si ulcera (cf,
ad V. 18) ei innata fuerint. tit. om g (ut semper a), qui habet
XVn. in indice duo capitula ponu/nt, b De muliere si pruri-
ginem in corpore habuerit (De prurigine mulieris a). De m.
cui sifin (== fisin) i. corpus dolet (De dolore silingi i. cor-
poris a). 13 combures b: — is ga. et yino g, et cum
yino a. commisces 6a, — cens g. et cal' 6, et cale-
factum ag. 14 postea ag. cbatu &, cribellatum ag.
super asperge b: in ea loca asperge a, pulyerem in ea loca
asperge g. 15 decoques et foye &, decoque exinde foye. si-
militer operatur a, coq exinde coques (sic) similiter facit g.
16 si — asperge om. b. si anus a: si cui anus g. 17 super
asperge g. 18 Si : hinc novum capitulum litt. initiali S n^ro
scripta significat a. yulya clausa a, yidua (sic) clausa ^,
yulnera in causa (fuerint) b. et 1 eius doluerit g. dolent b:
dolentia, sunt a. ita ut etc. b: et y. p. c. p. sentit a.
^
ADDITAMENTA. 349
t in vulva per coitmn pimctioneni aentiat, Hciat aibi Tulva,m
1 tumore ease. Bed mD,gis fnriB huiuB rei Bignnm erit ocu-
lorum anguli dolebunt, et fnciea ignea et Bubinde pallida eis
erit. et ob hoc vitium medico dicere erubescunt. cur&bitur
o Bic, artemisiam coque in aqua tritam, inde ae foveat. '-
lac mulieria quae puerum nutrit, et oleum aequali pondere
miitum, et calefactum inicieB usque ad caput vulvae. item
ad vulvae dolorem et peririctionem. adipes anserinoa et me-
dullam cerviaum aequali pondere et ovi vitellum et oleuin ro-
un et puaillum mellia insimul, inde vulvam peaBabis. \
PI. De muiiere quae integrum partum non ponit
Hoc ijignum eat eia. ex ipaa vulva umor marimuB et
LBBua descendit, et ab eo viri aemen impeditur. et aliquo-
ns viroe ia. culpam ducuut. etit autem umor ille nt pus,
quod autem auacipit ad foras proicit. quod aic curabitur. II
equae lotium, mulieris et viri, in unum commieceas, ita ut
i ampliua faciasj et in vas aereum mittae, deinde catefaoiaa
1 in {oMte V.) om. g, sciat — eaae «, aciat illara ease
in t. g: Si autem eibi vulnera in t. ease cognoveris 6.
2 B. m. foria aigiium rei erit ij (gtii add. tale, ut et a).
3 eia om. g, eia erit mn. a. 4 et ob hoc ete. 6: et v. boo
e. d. medico n, et hoc v, medicis erubeacunt confiteri g.
5 vero b: autem g (ubi cura est hec a). a,. c. et contere
aqua et inde f. se g, arthemiaia bene teratur et in aqua
cocta inde f. a. S uam et lac m. a^. puernm a: mas-
colum ag. cum equali pondere miitum b: es equo com-
mixtum iig. T et om. ag. 8 i. ad eiusdem d. g. per-
frictibnem n: perfricationem g, iricatiouem b. adipem
anaerinum ag. 9 equali 6; pari ag. et o, v. simul con-
tere et p, m. (om. et ol. ro.) g, et O. v. tere et olei rosei pa-
rum et mellis tantundem a. 10 puaillum ag: pBUIina b.
, et (inde) ag (om. insimul). 11 XVIII De non concipientibus
m. ut concipiat g (De illa que partum corrumpit a in ind.).
'" ji eia est ag. ab (ipaa) «. 18 ^obsus o. d. a
a. 14 deducunt a. eHt--(14)proicit om. g. est a.
en illud ut puB b, est a. humor ipse quaai pus a. 15 quod
1 quando aemeu auscipit aforia errat a. curabitur autem aic
ag. 16 Eque 1. eiua et viri i. n. c. equali mensura. aed
amplius viri facies g, Equg 1. et viri i. u. c. aed a. viri a.
commisces bg: — ce a. 17 et in vtta eneum mitte a, et
mittes ia vase 6reo g. caletacies g , calefac ad iguen
350 P8EUD0-THE0D0BI
lapidem de veteri mola in ipsumque yas mittas, et mulierem
Huper 8cafium sedere facias, eamque cooperias. et cam tepuerit,
inde se foveat et in lectum se calidum proiciat, et cibos amu-
latos accipiat, et mire sanasti eam. probatum est.
5 VIII. De vitio quod spaerulus dicitur et viduae aut
virgini evenire solet.
Hoc mulieri viduae aut virgini contingere solet, dolor
aliquis circa corpus aut tortiones aut pruritus si fiat. si vidua
fuerit, ipsa sibi subiciat, et fricet. virgini sic. fiat illi simi-
10 litudo viri de cera, quae nitrum et cardamomum accipiat.
adversus aetatem puellae sic facies naturam cerinam, et medi-
camento suprascripto linies, et sic facies ut salvetur.
Vini. Si post partum venter crepuerit.
Cerotum ex oleo roseo facies, et cerussam et lithargyrum
15 et stypteriam admisce, et ungue loca ipsa et fascia illa.
X. De muliere quae saepius abortat.
Cancrum teres fluvialem, cum vino veteri bibat, bonum
est. leporem vivam praegnantem <apprehendes>, illius catulos
1 de mola veteri g. et mitte in ipso vase ag: et
fac mulierem super casium (.stc a, vas g) sedere ag, 2 ea-
que cooperies h: et cooperi bene a, et operis eam g. et
cum intemuerit g, que cum intepuerit a. 3 exinde s, f. ^,
om. a. (intep.) in I. se proiciat. Cibos . . . a. amilatos ha.
4 sanabis eam r/, curabitur a. expertum est a, qua ex-
pertum est g. 6 ruhr. deest in textu h (quam ex ipdice
praemisso addidi). De vitio virginum et viduarum ind. a. tria
quae seg[. capitula om. g (cum in fine addat c. 21). (tit.J spe-
rul' h. euimere (sic) h. 7 solet. ut c. c. aut pr. aut t. illis
fiant a. 8 Si vulva fuerit h : Curantur autem sic. vidua sibi
subiciat . . . a. 9 virgini fiat natur§ viri ad similitudinem de
cera et nitro et cardamomo pulverizata. et ex hoc illinita XX.
b. subiciatur a (rel. (yin.). 11 &ate (sic) h. cerinea h. 12 ss h.
13 ruhr. ex h et ind. ha. 14 c. facies ex o. r. a. et cerusa
et litargiro et stipteria ammices h: et adhibeas cerusam. et
lithargirum. stipteream a. 15 illa om. a. 16 abortat
(etiam in ind.) h: abortit a in ind. 17 C. fl. contere et in
vino V. potui da. nec faciet postea abortivum. Mulieri qu§ cito
abortit leporem etc. a. 18 apprehende a: om. h. i*^ ca
talos (sic) d. v. t. h: et tolle ei catulos de v. a.
w
dc Tentre toUei
ABDITAMENTA.
oe Tentre toUes et coaguluoi eius ieiunii in vino biba,t, mir:
est. item. miliepediain in foenicio collo ligatum portet. item.
lauam de ove quam lupus uomederit collige ^et fac eam tribus
sororibua lavaci, canmnari, pectinari et filHxi. et texaut inde
cisgulum, et per aoTem meuBes ad Tenferem mulier eum de-
portet, ita ut uumquam eum in aliquo loco deponat, uec fa-
ciet aiiortum^.
SI. De profluTio malieriB.
A partu sive aborsu vel plenitudine corporia aut aan-
gninis abundantia profluvium mulieris fieri solet. qvam curare :
sic aaadeo. cymas de rubo teneras purgabis et coques m
aqua, et dabis ei in conditura minima manducare , et ipsam
aq^uam bibat. item lanam torquebia et omnea eiua articuloa
coUigabia, et ei lanara. aucidam subiciea cum oleo murtino, et
manna turis super aapergea, et super pectinem eiua liiii
item. gypsum in aceto coutritum et folia rubi tenera c
aqna decocta intus per Tulvam in corpns mittea. carbonea
tItob Jn teatam mittea et auper eoa atercua bubulum im-
ponee, et mnlier siijper sedeat et suffumigetur quamdiu sufferre
poterit. probatum eat. ad idem aut de naribua. amuli -f- I cum i
1 et coagulum eius iuvenem (aic) bibat m. e. b: et c.
ieiunae in vi&o potui dabis. et ultra non eiciet. probatum eata.
2 item — portet om a. fenieeo b. 3 colIigeB ut supra ^ro-
batum est b gui om rel. juoe supplevi ex a. 4 carpinari a.
teiat a (cf. Grimm Mylh.' 383. 1053). 5 (6) eom fiic) n.
8 XTIin De profluTio sanguinis g. B A partu— (lO)habun-
dantia ba: ojit. g, ubi tale iwlium Profl. sanguinia mulieribus
fleri Bolet. qu^ aic curandg erunt. aut b: vel a. 10 profl.
sftnguiniB malieribua a^pe solet iien. quas aic curari b. a. Seri:
ai fieri 6. 11 coq b: decoquoB og. 12 dabisque a. ei
Om. g. in condituram ( — ra g) minimam ( — ma g) bij: cum
conditura a. 13 bibant «, bibere g. 14 (et g) subioies ei
(eis g) l. s, ag. et manna thuris g; et manna et thuria h,
et manna et olibano a. 15 super asperge b: aaper aparge ag
linies b: ligabia g (et ligabis ei super p. a). 16 cutn b:
ex g, in a. 17 per t. ia corpore intua mitte g, p. t. in cor-
pore mittat a. 17 pro vubia 6. item (carb.) a. 18 in
testam mitte g, ei in testa mitte a. 18 bubuUnu ag. im-
ponis 6] impone ag. et superaedens m. quantum pati po-
terit fumigetur «. et m. deauper aedeat quandiu potuerit </.
30 p. e. b: hoc eipertum eat ag. item ad profl. muliena
"'Tfl (la ». it^. anuli e (jifo -^) 6, amili-^Iai/. cambaiexg.
352 P8EUD0-THE0D0RI
aquae calidae cjato I ieiuna bibat. itent arboris mori radicem
pusillam colliges et linteo obyolutam loco impone. sistitur onmis
profluyius sanguinis, si radicem herbae cunilae quantulam-
cumque brachio ^ligatam circumdas. et si volueris eius radicis
5 virtutem scire, solyito, et denuo manabit, alliga iterum, et
cessabit. item. mori arboris radicem superiorem ad collum
suspende. item. graminis nodos XXI cum suis yirgulis supcr
umbilicum alligato. item lapide gagate sufPumiga eam, et
cessat.
10 ad profluyium mulieris et fluxum sanguinis, ad omnia yitia
pectoris, ad splenem et ^d epar, ad calculum, ad stranguriam
et hydropem, ad pleuresin, ad omnes spiritus inmundos, ad
umbras immissas, vel si quis defixus fiierit, scribe hoc signum
r^ in stagnea lamina et liga patienti ad collum^,
15 Xin. De pessis qui faciunt ad matricis dolorem.
Lanam mollem coUectam in se ita ut matricis introitum
claudat, certum est prodesse eis quae matricis dolore praefo-
cantur. aliquotiens enim huiusmodi mulieres hoc patiimtur}
quomodo semina proiciuntur. si sine yulnere matrix intumescat
20 vel doleat, hoc medicamine uteris. picis siccae -f- XDI, adipes
porcinos recentes, aut oleum roseum pro adipe, et ovorum vi-
1 aqua calida cyato I (ciatu unu g) hg. ieiuna bibat a,
iuvene bibat h (ut supraj: ieiuno potui da g. sequentia om. g
(praeter Item 1. gagate eam subfumiga). arboris mori a:
artfi. mori h. 2 coUiges h: tolles a. in linteo involutam a.
loco impone h: collo suspende a. Sistitur etc. h: et sic
omne proflurium s. sistit a. 3 cymule &, cunnule a.
brachio h (sic textu ahrupto, nam sequitwr nova ruhrica cap.
seq.). segusntia usque ad v. 14 solus hahet a. 8 hoc unwm hahet
et g (cf. ad v. 1 sup.). 11 splen a. cauculum. stranguiriam a.
18 umbras: cf. Felag. app. (453 Ihm) ad umbras txpulsandas
de stabulo. 16 De pessibus etc. h in rubr. (et item ind. h
De pessibus =* De pestibus a). XX. De diversis vitiis matricis g.
16 Lana moUis coUecta . . . claudat prodest a fprodest sic
etiam g cet. cf. p. 337, 8). 17 qui g. 18 Aliquocies — (19)
proiciuntur om. g. sic autem hahet a: Alig enim sunt que hoc
paciuntur et semen proiciunt. et matrix tumet sine vulnere et
dolet. hoc utere med. etc. qm (sic) h (= ubi, quando.
19 si etc. : Item ad matricis vel dolorem sine vulnere. picis etc. g.
intumescat vel dolet h. 20Xin6a: XIIIL ^. adipem re-
centem porcinum g.
ADDITAMENTA. 353
teUa XXI. sed priua fomeiitabia loca es aqua faeni graeci, et
cum epoDgia fomententur, et eic Bupraacriptum pCBBum cale-
faetum subiciea. item ad. dolorem Bive ad tumores matriois,
cerae ponticae -^ X, mednllae cervinae -i- TlTTT, adipiB aiiBerini
recentis ~ Vlll commiaceB et in pesaa uteria. item ad ma- '
tricis dplorem et praefocatioaem et nervonim passioncB, con-
ficies acopum. eera« di XIUl, medullae ceryinae 5 VHI, rosaei
Biccae tritae et cribeUatae 5 nH, adipia anaerini 5 VT, Buei
herbae aalyiae cjatoa 1111. omnia lento igne] aolves et auouia-
admiscebis et recoquea, et tunc repones in vase atagneo, etl
uteria in pesso, et diiigenter curabia. nam ai matricis dolor
intolerabjlia fiierit, berbam aalviam cum radicibua auis deoo-
ques, et esinde mulier ae in balneo vel in tina foveat, sine
mora liberabitur. vel ai eius decoctiouem ei potui dederia.
item ad matricJB dolorera. berba molj contuaa tjin oleo^ et
peasi modo irapoaita dolorem matricis aedat, vel ai quid in-
terius mali babuerit, omnia eipurgat. nam et semen eina tri-
tum efc cum vino ant mulsa potui datum hoc idem facit. nam
et cordia dolorera, ai tritum semen eius eum yino dederia,
raire sanaati, it«ra ad matricia et onmium interaneorum do-
lXXI6:XIas. fenugreci aj, fengrt. 2etc.8.f.(i: cum
Bpongia fmpl. ag^ Cf ba. pessarium a. 3 d. aeu (aive o) tu-
morem ag. 4 Cera efc. b. punicg (— ca 6) bag. XHl bo:
XHH a. adipes anserinoa recentis (— t«a g) bg, 5 YHlb:
Vini g, Xini a. commiflce ag. in pessum b (om. g):
in pessario a. ntere n, 6 paaioia (prOBsiooes) b, paa-
aionem ag. conficis (a.) b, conf.CB boc (a.) g: om. a (ubi
Acqpum). 7 dr. Xim 6, 3 XIUI a: -^ XIH g- 3 XIII a,
5 Villl g, 8 tritg 3, et tritg a: om. b. adipum anseri-
norum a. an(c)ci bg: de buco «. B herbe 6: om. ag.
ciatia g. aolvis etc. h: aolve ete. ag. et b. &miceB b,
et aic B, ilmisce g, poat s, amisce a {giti pergit et reconde. et
aic in t. a, repone), 11 t u. impeBaum et d. curae 6, et in
peanario utere a: om. g. nam bg: et a. 12 auis a: Sbg,
coque a. 13 vel taufc g) in tina bg: vel in aqua a.
et B. m, a, et mox g. 14 ei em. g. dederit g. 15 iteto.
— (aO)BanaBti om. g. berba om. a. Imolii b: inula a. ef.
Pb. Apul.49. Diose. 3, 47. contusa a: Itunaa b, in
oleo a: om. b. 16 pesaimo (sic) b, peaaarii modo n, in-
triiisecuB «, 17 purgat a. 18 potatum a. 18 et om. a.
354 PSEUDO-THEODORI
lorem. herba artemisia monoclonos sicca et in pulyerem re-
dacta cum molaa potoi data matricis dolorem et omnium
interaneorum tollit. item ad dolorem matriciB. potio ad somnum
et omnem dolorem. apii seminis, opii aua -=- 1 dabiJS in vino
5 dulci. item ad matricis dolorem et praefocationem et ner-
Yorum passiones. spicae indicae, folii, stafidis agriae, cassiae
ana -^ I, costi -r- III, croci ~ I, murrae -r- H, cyperi scrip nil,
ireos ~ I, medullae cervinae -f- 1, cerae ponticae ~ n. de-
coques cum defricto in modum mellis, postea meduUam et
10 ceram commiscens pessum facies, et uteris.
Explic Tbeodori Prisciani arcbiatri Gynaecia.
1 herba artH . . . sicca etc. b et (om. herbS.) a. mono-
clonos ( — donos g) bg (cf. Diosc. 3, 112): om. a. 2 cum
aqua et mulsa g. data b: da ^, si dederis a. matricis —
tollit b: valet a, om. g cum seqq. usgue ad finem. qui codex g
eorum vice haec aliena addit: Item ad yitia onmia que in Yulya
fuerint storacem cum oleo roseo pessimi inice. Item ad Yolyam
que putet. auripigmentum. cartam combustam. sulphur YiYum.
tunde ut lenia sint. intus asperge. et lana cooperi. Item ad
eiciendum partum optimum. Accipe sucum porri et intingue
lanam ex eo. et suppone (seq. c. XXI). 3 potio etc. b: et
somnum capescendum potio a. 4 pro ana a habet singulas
wicias (-f- 1 . . . ~ I). in Y. d b: cum y. d. in ^Qxo(add.) a.
6 Spic indice. Folii indici stafinis. Cassi§ ana -i- I. 6: Spica
indica. Stafisagri^ -^ I. Cassie -^ I a. 7 costi et croci, item
ireos et meduUe om. a. scrip b: 3 a. 8 punice ba.
9 coque a. 10 commiscens b : adde a. et in se pessum
fac. et utere. Genetia explicit a. 11 sic b (ubi <Jeneci§
cod., in quo legwntw postea additi versm cfuattuor plane alieni
De Yino). Imec om. g ubi novum cap. sequvtu/r XXI De mulieri-
bus ut non abortent jpro c.Xmpra omisso additum^ aeqmmtu/r
deinde post finitum librum primum geneciorum, capitula Hbri II.
theodori prisciani cvm prologo et textu capp. 28 (ind. 26) —
spuria haec om/nia ^el potius dupliciter spuria, quae licet ad
Wolfii gyn. editionem intelligendam faciant, hic omitto.
Additamenta codlcis Barberiniani
61 PseDdo-Flimo (Pseudo-Paulo),
Ad 1,13(43) De narium morbis eolusr halet haec (non b
(poet superivie memoraTi).
Item de domni GaudioEi de eipertia ad nlcera n&tiuia gt
et omnibtiB vnlneribuB vetnatisBimis. arifltolocliia,a 8. LXXmH, I
cerae ft.SX, maimae turis fl. X, terebiuthinae S. Lltl, iu 4. VII,
olei Teteris, S. LX. eicca umectis miBcea, et uteria in om
«IcenTma.
Item ad fetorem narium.
Costujn in pulverem redactum mittie aut certe cum
mixtum penna inducis. it«m carica contrita in oUa noTe
fi de doni gaudiosi de expertis (eic) r. haec sine auctorif
noinine extant Ubro I e. 24 Medicinae Flinii gvae edita
est Somae 1509 (repetita Bononiae 1516 per Hieron. de BenB'
dietis — ut adda eis qme dicei Hermes VIII, 60; mm'u« ediiiomt
exem^um tenet biblioiheea Taurinemis — corr^ta autem et Mifcr-
polata Basil. 1538J — P. ibiSem autan eodem fere tenore eaita/nt
etiam gvae segujwiiw omnia, Ua ui g«od ex Ubro Gmidiosi di.
etcpertis ewnptum fitisee perhibeatJir, ad haec omnia pertitiere
verisimile git. Gaudioms autem nve medicaminis solius auctor
jwod proxime sutiditttr sive toUws ex Medicina Plinit (s
PlinU H) capituli adieeti idem crit epiecopue ille animarvi»
et eorporum promptitaimus medicus guetn limdat gui e~
loeuttu eet auetor mtonymus (saea. V/VI) disptttaUonie AvgustiHi
H Hieront/mi de origifK animae (Migw 30, 273). episeopi*»-
autem no. XIII referiwr Gcmdiosus tn reteri guodam catdlf
episcoporum Sriseientium (Cappelktti, Chieee d' Italia j
546. cf. SaO), deeeaaor scil. Optatiani, caius nomen sitbaeri^tuin
eotiiparet in actis synodicia afini 451 (M. 54, 950). 6 anato-
logie . , . Cera r (ar. habet XXX Pe. iHin. gui deinde addit gaU
bftm XXH). 7 terebentine r. in. «. VH. r: jo. VH. Pl
B huroectiB miBcis r. 10 Ifem . . . Aaeo rtt6r. acr. in r. efion»
«e^ntta tminia sie ecetant in Med. Flinii Ub, I c. S5 ed. Som,
(■— eod. Bamberg. f. 137'').
y
356 ADD. BABBEBIN.
pusca decocta emendat fetorem, si ipse sucus cum cocleario
mellis mittatur. item hederae sucus colatus naribus infundituF.
item aristolochiae sucus cum cypero, vel draconteae semen
cum melle inditur. item ad narium grayeolentiam draconteae
5 sucus cum melle infiinditur, quae res etiam carcinomata sanat.
Item ad polypum.
Aeraminis rubei limaturae -f- 1, ammoniaci -H II, aluminis
rotundi -i- III et aceti acris cotylas VI. omnia sicca teris cum
aceto diligenter, mittis in pyxidem aeream et agitas de virga
10 aerea ad solem usque dum siccetur. deinde teris in mortario
thebaico et reponis in vase fictili. quando autem curas, mittis
pulverem in penna <vel in canna subtili^ et sufflas in naribus,
ita tamen ut os eius prius aqua frigida impleatur diebus
canicularibus. mense vero septembri curare incipies ita per
15 dies tres. a vino et carne et a frigidis abstineat, quarta die
non cenet. quinta vero accipiat hieram Archigenis. post dies
autem tres purgas caput eius sic. ieiunus per triduum masticen
commasticet. cum iam spuere coeperit, addis illi stafidos agrias
granum imum, postjmodicum [alterum, deinde tertium, ad ulti-
20 mum quartum. inde vero secunda die incipies ab uno per
ordinem, sicut heri, usque ad quintum perveniet, et hoc quo-
1 si ipse (cod. Bamh.) : supse (sic) r (supsae ed. Flin. Mom.).
cum melle et cum cocleare Bamb. 2 — 4 haec ex Ps.
Flin. p. 23, 19—24, 3 Lips. hahet Marc. p. 112, 16—19H. (uhi
ex al. fonte eadem praecedunt p. 112, 7. 13 — 16). cf. supra ad p. 45, 5.
3 astrologi§ r. 4 inditur P: medetur r. item (ex al. f.) ad na-
rium grave fetore olentibus (sic) r (Item ad narium grave
olentiam P, uhi — tium cod. B). 7 amoniacu r. 8 acris
(Bamh.): SiCTi rP. omnia om. P. 9 diligentissime Bamh.
et mittis P buxidem rP. 10 ad solem rBamh.: in
sole P siccet Bamh. 11 tebaico Bamh. {qui add. dili-
genter): tybaico r^ om. P. et r: post hec P. vas fictili r.
12 vel i. c. subtili add. P. et insufians in nares Bamh.
(aures P). 14 septembrio r, setembri Bamh. (decembri P).
curare P: cure r. 16 cenet r (P): cesset Baw^. quinta P
(Bamh.): hoc (sic) r. hiera (sic) Bamh.: om. r. archi-
genis: sic rBamh. (gemm antigonis P). 17 autem (sic) P:
{post Archigenis) r. masticem r, — ces Bamh. 18 stafidas
(sic) agrias Bamh.i stafisagria r (P). 19 post P (Bamh.):
per r. 20 inde r: in die P. secunda die r: secundo
JBamh.y — da P 21 sicut heri r: om. P. quintum: corr,
quartumP perveniet Paw6. (om. P): — es r. hoc quoque
1
EX PSEUDOtPLINIO, 357
qne teiiia et qaarta die <faGies>. ietis quoque diebus
nibus et a, viuo abstineat. qumta autem die radia ei caputi,
meclicameiito hoc uugia. acaciae -i- l, HJuiniius sciasi sem -h I,
cimoliae sem -^ I, nitri alexandrini S I, m&imae turis 3YIIII.
haec tens cum aceto usque in spiasitudinem mellis.
ongefi caput. post dies autem tres hoc ipeuro facies. sic cnrare
nares incipies.
Ad I, H (44J De flusu aanguinia nftrium (post meruei^unt,
uM alia Jtabet b) aic r (e Med. Flin. I, S6—3S).
Testae ovorum unde pulli excluduntur leviter tostae et in a
pulTcrem redactae per fistulam. naribus inaulBantur, statim J
sanguinem siatit, item apongiam ciuerem facie et in ipsa nare 1
mittia, et restringit. item fimiini equiuum cam a«eto <^teria^ ]
et adiungia his picem Tirginem tritam. quod uniter aubactum I
fronti linis et coUo ad cerricem ponia. mox clauduntur Tenaa Ij
fluentes.
item ad destillationem narium ex umore. ocimi
eemen tritum naribua immiaaum^deatillationem inhibet, ater-
numentum facit. item porri capitati folia cruda aine pane
eduntur. item aliud. oleum calidum eunti dormitum <^cerebro]> id
infundis, et in nareB mittitur. •j
ad B&nguinem de naribua eiciendum. nepetaesi
naribns aupino iuAindito.
tertia die et quarta faciea P, hoc et ter et quarto facies Bamb.:
ei hoc UBque tertio et quartii die r.
2 abHtineant r. 3 m. h. uagea (sic) r: et ungia ad
(a P) media fronte totum caput m. hoc P(Bamb.). 3 (27)
tmgia Bamb., — ^es r. 4 fe. ^ (sic) r, £ Bamb. 8. -^ (hic) r.
5 ueque ad P: m (eivipl.) r. eic om. P. 6 et p. d. trea P.
h idsn (sic) r (hoc ipaum P). 7 narem r. 10 et om. r.
12 sanguiuis r. aiatunt P. spongiae combustae cinerem
in etc. P. 13 flmo equino r (Bamb.J. teris: trito Bamb.
(oiH. r). et adiangis r (iungia niK^. Bamb.). 14 uniter
Bnbactnm Bamb. ^terea ut unum corpua fiatP): inter iactum r.
36 collo a eervici Bamb. (in collum ac cervicem P). 17 (18)
distdllationem r. cf. Pa. Plin. 1, 11 Lips. humore rP, ater-
mmientnm r, — nutationem P. 19 capitati P; capiti r.
30 eelebro Bamh. (erebro P), in cerebrum Marc. p. 113, 9:
om. r. ai iafuiLditur P (Mare.J. sa mU P I, 27.
358 ADD. ^ABBERIN.
Ad 1, 17 (54) post depargetur haec hdbet aohMr(e Med. PUmi 1, 29).
Item ad Titia oris.
Sepianim oesa in cinerem redacta oris asparsa yitia emen-
dant. item coclearmn yacoanmi cmis cmn murra ttitas et
5 asparsus yitia orig emendat. item sinapis semen siYe ra&ni ex
yino decoctmn nno obnlo tantmn emendat. item herba cycla-
minis trita trociscos facies aequales. cum opus fuerit ex aceto
ad crassitudinem mellis inlinito.
Ad I, 23 (73) De igne sacro (post rariare)
10 in cod. Barb. solo (non in bc).
Badicem ibisci cum palo ligneo fossam coqui facies in
yase fictili noYO, contusae in duas ^partes^ adicies unam
aTungia^> veteris, quousque in modum malagmatis conyertatur.
et inductmn in linteolum ubi necessarium fderit ligabis.
16 Item de ficis ficatum contritum in modum malagmatis
medicaminis inducis in linteolum ^et]> ubi necessarium fuerit
ligabis.
item spumae argenti -f- n, sulphuris vivi -i- I, nitri -i- I,
olei rosei et cerae quantum sufficit. species suprascriptas cum
so aceto teres.
Ad II, 9 {29 fi/n. post compendiosa).
Item aliud ad colum de experimentis. testas OYorum
unde pulli excluduntur combures et facies pulverem. et grana
piperis quinqueteres. haecaequisponderibuspensabis,tantundem
3 et ori inspersa P. emendat r (P). 4 coccliarium y. r
(cocleae vacuae P). cineres c. m. teres et sparges P.
6 senapi r. 6 obuli unius pondere datum P. 7 §quales
om. P, qui pergit et ex his cum opus est. 8 inlmitu r:
illitum repnmit et sanat P (sequittMr in r c. 18). 9 quae se-
qmojsltmr unde haMSta smt nesdo. 11 Badicibus eyisci . . .
fossis r (ef. Plin. n. h. 20, 29). 12 vel novo vel ctusa tunsa r.
partes addidi. una r. 18 malagm§ r. 14 (16) linteolu r.
15 malagmedicamedicaminis (sic) r. 16 et addidi. 18 spuma
. . . sulfur vivu . . . nitru . . . oleii roseu et cera r. 20 sp. ut
suprascriptas r. 20 teris r. 21 haec add, vmtA r (cf. »upra
p. 358,10). tester. 23 comburis r. 24 teres. haec:
ngc teriB r. pensas r.
EX PSEUDO-PLINIO. 359
et fimi bubuli sicci pensabis, et misces in unum, et in ovo sor-
bili calenti pro salibus dabis edendum.
Ad II, 26 (76) De epaticis {ad fin. post suadeo).
Item aliud de experimentis. costum epatorium, aloen
epatitem. aequis ponderibus tusum et cribellatum dabis in 5
vino veteri una potione 3 11 ieiuno, interiectis diebus tribus. si
enim balneum fuerit, intus in solio dabis.
1 et in ova sorbilia calentis p. s. d. edenda r. 4 haec
wnm r (ubi alia multa add, h, cf. supra). epatorum r.
ANTmOTAKIUM BRUXELLENSE.
I
Antidotariain Brnxellense.
. . . ibiscum el caricas discoetaa et Iritas diligenter,
ubi admisces passi calicellum pleaum, modicae axungiae
porcinae quasi miciain et poUineni de hordeo, ita ut ibisci
triti uncias II caricarmn uncias 11 uou febricilanti admis-
ceus ciun quantum merum est, febricitanti autem aquam
de ibisco et caricia ubi bullieruDt. hoc cataplasma im-
pones, et usque in alterum diem mane habeat. el itetn
alia similiter faciaa per dies V. postca diameliton solvea
cum ceroto et pones, deinde iunges iit ipso diameliton et^
aliquautmn diaspermaton. et cum meliorata erit, -das po-
tionem athanasiam in aqua calida et eocleare unum mellia
et cocleare imum aceti. hoc per triduum facis, et si usus"
esegerit iterum repetis catapiasma.
2 Ad Tesicae autem dolorem facis aquam de faeno
graeco cum ibisco et fomentabis super pectinem de aqua .
calida, ita ut ante oleo calido omnia loca quae patiuutur I
peruuguas. quae cum facis, sedebis super pelvim maiorem. J
1 Antidotarii titulo appello quae in cod. Bntx. exixrpta
remedia iieg«,itntur ex variis auctoribus (cf. c. 73. 130. liS. liS
ete.) eongesta (saee. fere texfi). cf. deni 88. 3 hibiacum: sic S
(Mt marg. TU.^postPrigciani extrema veTba{... deBignabo coUecta)
Mbieit rmediorvm eongeriem, gvam ex ipso codice collqto repelo
leviter correctam. in qua re quae meottaulto confvndvmtra prae-
teriU et futuri temporia in ecribendie rmediis farmae, caa hic con-
ntlto intaetas reliqai, ut arbitrii quandam habeas imaginem, guam
non eorriga» niti arbitrio. 3 ezungiae (ut infra gemper) B.
4 hibisci fut infra gemper) S. 6 «nc D , . . unC D (V?) B.
10 ipsa B (ed.). 11 deBpermatoii B. tneliocat» erit B (meliiu.
habere coeperiiit ei.). fuit igitur ant. ad muliebria, li(lS)
coclear B. ib feaogreco B (item vnfra). IB pelrim eorr. ed,i
pellem B,
364 ANTIDOTARIUM BRUXELLENSE.
et leviter fomentabis^ ne loca contundantur. postea detergis
diligenter et facis cataplasma de faeno graeco et lini se-
mine et poUine hordeacia in aqua et oleo modico melle
cocta. cataplasma inducis et ponis. omnia loca cum testibus
percooperis. hoc tamdiu facis quamdiu dolor recedat. 5
deinde decoquis adarcem origanum et petroselinum^ et sic
dabis potionem cum modico melle. medicamen autem dia-
meliton solves cum ceroto mollissimo et cum adipibus
pullinis vel porcellinis et medicamen basilicon^ ita ut ante
clystere <^ei^ qui patitur exinanias sterciis totum^ et sic lo
curabis eum.
3 Confectio medicamenti ad matricem curandam vel
menstrua provocanda. primo sufiTumigatur mtdier se-
dens de storace^ ante quinque dies quam menstrua ei so-
lent venire, et encolpidiatur pigmentis quae inferius scripta is
sunt. diachylon uncia una, basilicon semuncia una^ cerae
ponticae -^ I, adipis anserini -^- 1, oleum liliacium quantum
necessarium fuerit. species autem solves cum oleo liliacio
ita ut zema ciun aqua super focum bulliat^ et alterum
zema cum supradictis medicamentis ex olei vapore facias 20
calescere ut sic solvantur. et cum coeperis velle encol-
pidiare, antequam encolpidies ventrem eius cura de sucis
ptisanae nimium discoctae, inmixto clysteri oleo anetino.
et post istam iniectionem si purgatio menstruorum plena
non fuerit subsecuta, dabis ei pulverem picrae cum vino 25
et melle et calida permixtum. sed ante quartum diem con-
suetae piu^gationis ita cura ut antequam encolpidies, primo
de suco ptisanae discoctae cum anetino oleo ventrem cures
et sic encolpidies. et hoc usque ad diem purgationis^ si
necesse Juerit, bis in die facias^ et numquam anhelitum so
vel dolorem stomachi patietur.
6 adarce B. 7 diamelitos B. 10 ei addidi. exinanies B.
13 diffumigatur B. 16 encolpizatur ed (item infra). 16 dia-
quilon B. uncia. I. (sic) B. 17 pomicae B (punicae ed.).
19 zema B (medietas ed.). alteram zemam B. 20 ex: et B.
22 encolpidare (sic) B. 28 nimium B (fortiter ed.). 26 pi-
grae B. 26 sed — (29)encolpidies eicienda videntm (ex dittogr.).
ANTIDOTAEIUM BEUXELLEN8E. 365
,4 Bygra diritur <(iiasi solulmn collyrium. deuii Jkilur
panchregtoii. lacit autcin multis passionibus approbatc,
ad synanchen. peniia illitum faucilius solvit. ulceribus
rero aurium prodest cum melle attiro et vino*aequali
pondere solulum calefactumque, ad otenehyten inmissum
et non elTusum. ulcera locoruni omnium emendat, praeci-
pue lamen oculonun oris illitum. duritiis etiam palpe-
brarum sic quomodo confectum se habet ut pyreno meles
intinguatur vel tangatur. asperiLates vero deintus veteres
palpebrarum sanat, albedines, sulTusiones membranorum de
oculis expurgat omnes ad pyrena meles inunctum. moi-sus
omnium serpentium curat, sive intrinsecus polu datum in
TiDO et oleo bono pari mensura tpiantum suEfirit rale-
fartum, seu deforis penna illinitum.
cuius compositio talis est. aeraminis combusti unc II, i
miseos assati semunciani, murrae troglodyticae unc 1, croci
scmunciam, passi cretici heminam, piperis communis se-
munciam, vini amiuaei candidi quod sufficit. universa cum
(limidio viui in mortario teria per dies numero XXII.
proinde reliquum vinum permiscens cum passo cretico
coque. agitatum transcolas in trullionem, sed et inmittis
simul supra memorata dc mortario in ipsum tmUionem.
tunc vero leviorihus carbonibus supradatum [hoc est in-
positum] trullionem onuii hora agitas, ne illa quae gra-
viora esse videntur in fundo remaneaut et comhurantm*. U
ergo movenda sunt sine intermissione. et cum fervenJo
iii modum mellis deveneril, infrigidatum vase vilrco ser-
vare debcbis.
5 Ad conccptuiu. leporis vulvam assam leris et daliis
1 Tgna B. 2 pancriBtnm B fcf. Aetii 7, 99). appro-
batae B. 3 sinancem B. illita . . . solvitvir B. 5 Ad
otenitem misBUm B. S pytBna mellia B. 10 Buffuaionis B.
11 Ad pyrena mellia B. 14 penna linitum bene sanat B.
16 myrrae troclites B. 17 eminii B. 19 teris per (sie) B.
SSU B(XXV?) 23 hoi: eat inpoBitum ex glossa addere i>i(fe-
(ur B. afi infundere matieaut B (corr. ed.). 2B (et inox iterum)
Ad ctmcipere (sic) B {sed ad conceptom 135) cf. 163 ad emendare.
t» marg. hic eodex hahetTi (neqae Hltra extmt nttmeri ea^tulormnj^
366 ANTIDOTABIUM BSUX£LLEN8£.
in vino mero in balneo in sabanis sedenti bibere ieiunae.
si ipsa die vel nocte tacta fuerit a viro^ concipiet
Ad conceptum experimentum. nardum asianum et
uvam passam creticam veram^ purgabis ut toUas grana
quae habet^ et murrae troglodyticae modicum. teris dili- ^
genter more coiiyrii. sic enim probabis. ad rostrum applicas
et labia inde fricas. si dulce est^ sic mulier utatur. si
vero amarum^ adauges uvam passam^ et in lana pessarium
factum suppones per dies XXX. etiam si stira est, con-
cipit. et pariter praeparamus par viro. rutam agrestem i<
tere et inde veretrum iini^ statim excalescit. postea si
non pausaverit veretri tensura^ idem veretrum oleo ungues.
6 Inguinasia caballo doiuerint^ oleo rosacio tan-
guntur in balneo et extra balneum. si autem cum rubore
nimio aut ustura fuerint^ cum cerussa permixta linantur. is
7 Ad perniones. alumen scissum in aceto acri in-
fundis et post diem agitabis et in pede perungues [id est
linies].
8 Adlumbricos. in ollam fictilem mittis mentam us-
que ad roedias^ et desuper micas usque ad sunmium. eXi^
implebis ipsam oUam' aqua^ et decoques omnia. bibere
dabis habenti lumbricos ieiuno. omnes per inferiora egerit.
9 Ad menstrua mulieri provocanda. rutae suci
cyatum unum calefactum ieiuna bibat. fortius autem pro-
vocat, si ieiuna levetur et sic biberit, ante tamen sine 21
balneo accipiat. sanguis si huius currere coeperit, surculos
ipsius rutae, de cuius foliis sucus expressus est, in ignero
mittat^ et sanguis se stringit.
10 Potio ad luem. cucumeris silvatici radicem ad
quantum habueris mittis in mortarium et teris cum foliis s<
1 in§ro B. ieiunae sic B. 4 v§ram (sic) B. 6 mirrae
troclitis B. 9 post factum inter lin. add. corr,,et B.
scira B (otstQcc ed.). 10 par sic cod. (om. ed.). 13 ro-
saceo B. 16 ceruifa (sic!) B (corr. ed.). 17 id est linies
(quasi glossam) om. ed. 20 micas (sicj B (myricas ed.). cy-
athum: sic semper (ut docte solet) B. 25 levetur B (lavetur
ed.), antequam bahieum intret corr. ed. 26 surculus (sed
0 ex u corr.) B. 29 ad (q. «ic^ B om. ed.
ANTIDOTAKIUM BRraELLENSE. 367
teuerioribus semperviviie upii et coriaiidrL cum lieae tri-
veris, adicies niel et gi-ami piperis imparia quaDla volneris
et univerEa temperaliis et Btaguo servabis, el ieiunus uteris.
et si quis apprebensus fuerit, hanc potioneih cum acce-
perit, statim Ibris exit omnis lues ab illo, et sanus erit. (
nam qui ^uilatione usus fuerit et qui servieril ei qui lue
tenelui', aiunqiiam noceri poterit.
1 Ctialasticum quod ostendit Vindicianus vir
clarissimus. imponendum in aluta pedibus dolentibus et
ligandum fasciola, et desuper udoaes induendi. cerae pon- 1(
licae unc I, resinae frixae p I, resinae terebinlhinae -h I,
axungiae porrinae sine sale de porcilla virginc, etiam si
Ide pluribus, p I. iiaec omnia in cacabo solvis, mittis postea
ceram, et desuper nitri alexandrini bene Iriti -^ I, et agi-
^ tando commisces. servabis in licttli. ii
3.2 Ad hemilritaeum, unde fiunt cardiaci et trenitici.
mala cydonia sicca trita lavato, el miLLcs in ollam novam
a(]uam fontanam, et decoques, et ipsam aquam bibere
dabis.
fS Antidotum diorobu. facit ad pectoris dolorem et i(
slomai^hi et iucineris, splenis, vesicae, ad haemoptyicos
<id est> qui sauguinem vomunt vel expuunt, ad indi-
gestionem, iuflaUoneni stomachi, tussim siccam, et ad
tussim suspiriosam id est qiii fortiter suspirant. nausiae
prodest et salivis abundantibus. in Lis necessitatiun uni- u
versis dolortbus cocleare plenum ieiunus manducet per
triduum. senties beneficium.
cuius compoaitio talis est. mastices, peti'oseIini maoe-
donici, oxypiperis quod in usu est unciae singulae, item
2 quanta fi?'c) B (quot ed.). 3 atagno faic) B (oorr. ed.i.
6 Nam CsieJ B (Sed et ed). 8 Vindicianus (c, Hermes VJII,
(43: titianus B. 10 indueDdoG B. poodisg B. 12 j>or-
cilia B (porcella ed.). le enutriteuin B. chardiHCi B.
frBnetici B. 17 cjtonia B, 20 diajotjum B. 21 iooi-
noriB B. emoptoicoB B. 82 attte qui addidi i. = id e»t.
S8 maBtichie B. 29 oKjpiperiH sic B. cf. 40. unciae ein-
. , unciAe binae (siej B (pro acc.J. cf. 3. 40. t
368 ANTIDOTABIUM BSUXELLEKSE.
ysopi cretici, iris illyricae, rutae viridis unciae binae,
iiuclei pinei unc IIII. quae sicca sunt tundi et cerni de-
bent^ nitam autem cum nucieis pineis et masticen in
mortario ficAli aspero detere. haec cum bene fuerint ma-
iaxata^ postea quae sicca sunt iungantur et terantur simul. &
desuper autem mitti oportet mellis summi quantum suf-
ficit. universa in se creta confecta in vas vitreum missa
signata servari debent.
14 Decomai antidotos Terentii Eutychiani dia-
tessaron. facit ad digestionem et ad urinam provocandam lo
et colum. cuius confectio talis est. petroselini macedonici^
piperis^ inulae^ fenicuii semina aequis ponderibus tunsa et
cribeilata^ melli bono sufficienti despumato terendo iun-
guntur et dolio vitreo signata servantur.
cum necesse fuerit^ dabitur ita. ad digestionem cocleare i5
plenum comedendum. si autem mane stomachum indigestum
habet^ similiter cocleare plenum comedat. ad urinam vero
provocandam in balneo in solio stanti cocleare plenum
solvis in duobus cyatis aquae calidae et bibendum dabis.
colicis quoque in aqua caUda ubi apium fuerit decoctumso
solutum plenum cocleare bibere dabis^ post triduum tribus
cyatis aquae salitae.
1.5 Decomai titianos npocyaNireos quod latine dicitur
ad omnem passionem dolorum omnium seu interiorum
sive exteriorum, etiam quartanariis vel qui coeperint fe- «
brire. haec nomina scribes de atramento in charta pura,
quae in tribus cyatis aquae calidae delavabis et ipsam
aquam bibendam dabis. res est ultra experimentata. aclto
MeneiBOS cvpw aaopNe avrvRa. felteviwik.
2 nuclei pinei B (cf. Cass. p. 184, 7). 3 masticem (sicj B,
7 insecreta (sic) B (om. ed.). 9 Decomai (sic) B (itetn infra).
euthiciani diathesseron B. cf dliud med. (apud Marc. p, 140, 8)
quod ab Eutychiano archiatro primum traditum fertur, 12 hi-
nulae B. 13 melle B. 18 in bahieo in sole vero({l) stanti
(sic) B (in b. vel in sole s. ed.). cf. p. 359, 7. 22 saltae B
(salsae e^.). 23 hoc totum cap. (consulto) omisit ed. titianos^ :
yindicianus? sic (scriptura semiffraeca) B, scil, ^og jmcv vtcc^og.
ANTIDOTAKIUM BRUXELLENSE. 369
Autidotos tacii-^ns ud ooines dolores InterHiieo-
rum. ysopi cretici -H 11, calaminthae creticae, puleii sine
fiimo, petroselini macedoaici, siseleos unc ternas, apii se-
ininis unc I, li^ustici semunciam, thymi hiepani flonim -r- 1,
piperis semunciam, zingiber semunciam. tunsa creta com- I
misces cum melie bono despmnato, et confectum yilreo
siguatum servabis. ex hoc ieiuno dabis cocleare plenimi,
17 Diamoron aplun icl est simplex. mora sUvatica Iri-
duo iu cacabo mundo habenlur, postea exprimuntur ex liis
sextarii sex, ijuibus iunguntur meliis sextarii III commixti. n
simul colantur et in cacabo stagnato coquuntur ad tertias.
servatiir in dolio vitreo. datur ex boc ad vulnera faucium,
dentium dolori, iii acerrimis febribus constitutis temperatur
es aqua calida vel ex frigida. sed et auribus ulceratis ad
cocleare fundetur, et obturatur lana. v
Diamoron sceuaston id est sucus de moris sll-
vaticis quae collecta in cacabo triduo sint. quarta die ex-
primendi ex his sextarii sex. crbci unc II, aluminis scissi
~II, corticis mali granati -^ II, sucus de moris et mel
et sucus labruscae bene commiscentur et colantur, et de- a
super accipiunt trita et cribellata, et teruntur et iunguntur.
crocum ante triduum infunditur in suco labruscae ut fa-
rile teri possit. . decocla simul usque ad lerlias vitreo ser-
vanda suut. facit ad faucium vulnera et totius oris, sed et
ad carnes quae supra dentes nascuntur. H
19 Acopum diacissu. bacas lauri numero C, pilas cu-
pressi num XX, herbae sabinae foliorum libram I, resinae
pituinae lib I, germinis hederae unc UII, olei sabinensis
. lib ini, faeni graeci sestarium I, cerae rubeae lib I, praeter
haec cummi. resinam et ceram in cacabo infundis in aquae M
fonlanae sextariis II et olei libris IUI per Iriduum. quarta
1 anthidotoa S. 'i calamentis B, puleii S. 4 li-
bistici B. tyini spaoi B. 6 gingiber B fitem itifra),
16 rHftinaron aplon B. IB obduratur B (obturabitur ed.).
16 Diamaron B. IS malogranati B. tnelle B,
33 crocii B. 36 diaaiEtgu B. cipreEiei B. 37 Bauiiiae B.
30 gutnnii B (item infra).
m.ud«ru. I-,i.dMU., el EOM. 24 ^~
370 ANTIDOTARIUH BBUXELLENSE.
die decoques quae infusa sunt leni foco^ quamdiu aqua
absumatur. cummi yero teres cum oleo modico iam cocto
usque ad levitatem. resinam autem et cetera cum reliqoo
oleo resoiuta leni foco colabiS; et tepefactum supra cummi
inmixtum agiiabis de fecula. quod medicamen dolio yitreo s
servabis. facit autem ad totius corporis firigorem, et ad
sciam et podagram utilissime prodest.
20 Ad sanguinem vomentes. semen salicis unc I tritum
cum vino austero permixtum ieiunus accipiat sanguinem
restringit et yitium emendat. lo
21 Confectio saccomeli. uyae acerbae suci sextariosll,
quem sucum cacabo stagneo per triduum seryabis^' supra
missis granis salis marini tribus^ ita ut omnes faeces in
fmido resideant. exinde mittis suci limpidi sextarios 11^
mellis despumati sextarios III. coques leni foco usque adis
tertias. quod de ferula agitabis. frigidum factum vitreo
servabis. facit ad nausiam restringendam et ad ventris
fluxum et initia eorum qui sanguinem vomunt. sed et
dysenteriae incipienti cum aquae purae mensura dabis^
febrientibus tepidum; ceteris frigidum. so
22 Ad sanguinem de ano fiuentem. mali granati
corticem tunsum et bene cribellatum in aquae calidae
cyatis 11 totidemque vini, et coclearia singula pulveris per
triduum da biberC; et restringit.
23 Ad dysentericos. ovum gallinacium cum aceto friges. S5
et da manducare ei qui patitur per dies septem.
24 Item ad dysenteriam. fragmenta de mola ignifera
facieS; et cum bene incaluerint; lapides ipsos in lacte ca-
prino extingueS; et illnd lac bibere dabis.
25 Ad eos qui cum tormento urinam faciunt. sc
sisymbrium ex aqua decoque et tere limpide et da. bibat
cum caroeni mero ieiunus^ ex aqua supra memorata.
1 leni (cf, apud Anthiimm vnd, 8. focus): levi B (item infra
4.15 etc.). 5 mgdorem B. 7 Bchiaan B. 9 austere B.
11 BaccomelliB B {f. Btactomeli). sncum B. 15 leui B,
19 disenteriae B. 21 malogranati B. 25 dissintericos B.
27 dissinteriam B. 81 sisinbrium B. 82 cum caro enim
ero ieiunus (sic) B, & B (corr. ed.).
ANTIDOTAEIUM BHUXELLENSE. 371
A(l lumbricos. Lerbam centauriam decoques ex aqua
in olla nova el dabis per triiluma. bibat cyatos ternoH vel
quinos. ad omnia etlam mteranea facit.
[6 Ad capillos in capite rasos ut spissi reuas-
cantur, qui ex infirmitate gravi ceciderunt. caput nova- i
cula erodendum et liniendum ex hBc nnctione, cuius
compositio talis esL tiis dacicum, gallas, inulam, murtae ni-
grae seminis uncias singulas. omnia tiindis, cribellas. post
ladanum in vino vetere infnsum, id est unc U, per Iri-
duum desuper iu mortarium missum adicis et simul con- il
teris usque ad limpidinem, cumque spissare coeperit,
tantum nardi boni campani desuper miltis ut in modum
ceroti strictioris deveniat. perfectum plirnibeo reponitur
vasculo. uteris post rasuram quousque capilli densentur.
27 Ad nigrandos capillos. gallas acerbas numero X,is
spicam cekicam, muscuni gallicum, murtae nigrae seminis
uncias singulas, ova corvina tria. gallas, spicam, semen
murtae tundis, cribellas, et postea in mortariu medicinali
teris cum vini veteris quartario uno per triduum. quarta
die desuper adicies ova et in vino commiscebis. con- H
fectum plumbo servabis. quando uti opus est, oleo lentis-
cino et vino veteri reaoluta infectione uteris, ita ut so-
lutioi' sit et possit omnihus adhaerere capillls. sane sub hora
tiiifectionis oleum inlra os habendimi est ne dentes nigrentur.
8 Medicamentum Philosophiani quod dicitur»
cysofarmacum iiuicum faciens ad passiones has. ad nl-
cera cbironia, ad idcera recentia, ad luiiun, ad praeci-
Euram, ad scabiem in capite, ad parotidas seu glandulas,
ad ulcera naturae, ad contusionem et tiunorem, ad deiectum
et fracturam, ad carbunculum et furunculiun, etiam si in M
Imamiliis muliemm ulcera vel duritiae uatae fuerint, ad
T thuB daciacDm (sicj B (eorT. ed.). lajrte (vel infra
mirtae) B. 16 Bemims imciaa: Eemuaciafl B. 26 plii-
Bophiauum (gie) B [Plueophiani ed. cf. Fhilosophi apad Aetiwm
16, 65. 80. 88. 94. 15, 2-i ctc). 26 cjBofarmacu fgic) B
(xvcogidet^^Tiov). 37 uiucu. S. 27 loTaum S. 30 con-
I inDHionem S. deiecta (sicj B. 31 duricies B.
372 ANTIDOTARIUM BBUXELLENSE.
ad faucium tumores aforiS; ad scabiem^ ad ragadium; ad
exochadium.
cuius medicaminis compositio talis est. cerae nibeae
et cerae pouticae libras singulas^ opopanacis unc II. oleum
autem secundarium pinguissimum tantum. mittere debes, ^
ut pigmenta tegantur. resoluta in cacabo mundo colabis
et ad supra memorata uteris.
0 Diaherpyllu acopum. serpillum, faenum graecum,
iunci radices, roris marini libras singulas. haec onuiia in '
vini veteris sextariisV infusa sint diebus V, die sexto oleii'
sabini mittis sextarios quinque. leni foco impositum eo us-
que coquitur ut vinum absumatur. postea mittis cerae
ponticae micias XIIII. facit autem podagricis^ arthriticis,
spinae dolori, sciaticis omnibus mirifice prodest. et dia-
citriu acopmn ad hoc facit. is
II Diacitriu acopum. cuius confectio talis est in ca-
cabo aquae ferventis deponitur alia oUicula aerea, ita ne
aqua illic intret oUiculae. cui haec mittenda sunt. citreum
o
viride acerbum, peucedani viridis p I, olei sabini sextarii II.
sub ipsa die simul coquuntur, supra fervorem aquae fer-**
ventis ut oliicula habeatur ubi citreum cum ceteris est.
postquam haec decocta fuerint, oleum colatur in cacabo
et desuper mittitur cerae ponticae Ub I. agitatur quous-
que solvatur cera. confectum in vas vitreum reponatur.
facit ad ea quae et diaherpyUou, id est podagricis, arthri- 25
ticis, spinae dolori, et sciaticis.
$2 Inaurevulnussi fuerit, excavas malum granatum
et mittis iUic myrran piesten mel et acetum et ad cynisam
coquis. ex eo mittis tepidum per foUum lauri aut oten-
chyten. sanat. aUi pro murra afronitnim mittunt. so
4 pomicae B. 8 DiaherpiUum B. 11 leui B. 13 pu-
micae (hic) B. 14 sciaticis B (cf. scia 19) pro ischiadicis.
14 (16) diacitrium B. 16 ad hoc — acopum B (om, ed.).
21 ut om. ed. 23 ponticae (sic hoc hco) B. 25 diaher-
piUon B. 28 myrram piasten B (= atanrri cf. Diosc. 1, 77
v/nde suum duxit ed. pediasimos). ad cynisam (sic) B (ad
dimidium td.). 29 othentyten B. mirra B.
■ ANTIDOTAEIUM ERUXELLENeE. 373
133 Ad Lyilrupuin, vitiili masciili sturcorc cum aceto
^ acrl permixto spisse venter liniendiis esl, ita tamen ut
aiile ipse hyiiropicus toto corpore dropacetur.
Ad hydropem. squilk id est bulbus prunis vel furnff
asfotur, deiiide circunipurgatur et medietas eiusdem bulbt
iu aqua coi]uitur. posteaquam coquendo colorem muta-
verit, tolUtur. ex quo bulbo scripulus unus et dtmidius^
teritur cum oxymeli. tribus cyatis calefactum bibendum
datur. omnem calamitatem per urinam evacuat.
Ad hydcopem. lomentum fabacium bene cretimi et
cineres de rornacibus optime cretos aequis ponderibus adu-
nalos in aqiia calidissima conspergis et facis cerotum ia:
modum cataplasmatis. inducis pannis duobus, ita ut unum!
babeat inante et alterum aretro. omnem calamitatem umoris.
aut per peditum digerit aut pcr urinam.
36 Ad hydrcpem, quod monstravit Leoparda de lupo,
si viro dc masciilo, si muliert <le lupa remedium faciendo.
cor seca totum et pulmones. omnia simul comburas, ita:
ut carbones fiant. quae teri, cerni id est cribellari, et in.
pulTerem redigi debent et vitreo servari signata. cum ne-^
cesse fiierit, vinum bonum, sed non veliis, mittis in ollam
ficlilem novam, et de puleio quod fumo tactum iiou est,
facies fasciculum, et ex eo facis agilari ipsum vinum.
posteaquam perbullierit, facies potionem, et tepefacta po-
tione cocleare plenum pulveris das bibere ei qiii patitufj
per triduiun.
37 Ad hydropem, quod monstravit uxor nomencula-
toris. in ollam lictilem novam mittis unam radicem de
costo et de folio malobatbri tres surculos grossos et fascU
culiim qiii de puhlico emi debet feniculi. bulliant haee
omnia ui olla cooperta. ex eo mane unam potionem bihat
et sero qua hora se collocat luiam.
Dg Ad bydropem potioexpcrimentutaCoruelio. squillae
4 pruniB vel: pruinoGuii (sk) B (aub pnmiB ed.). cf. 38,
8 oiiinelle B. 16 pedum (sitj B (uH anoiu eorr. ed.J.
27 nomeii culatoris (ticj B. S9 nialoljatro (siel B. 30 quod
S (eoTT. ed.).
374 ANTIDOTARnJM BBUXELLENSE.
o
[)urgatae id est bulbi prunis minutatim secti p I, vini
aminaei vetustissimi sextarios III. in fictili per triduum in-
fundis et vas die quarto foco leni inponis et coquis quous-
que vinum ad tertias veniat. sublato vase de foco, partes
squillae proicis expressas^ sucum vero vitreo servabis. ei «
hoc quando opus fuerit quartarium hydropico ieiuno cale-
factum dabis. locis autem deforis tumentibus aut inflatis
aut umore plenis stercus bubulum cum faece aceti reso-
lutum spisse amabis tam diu quousque ad limpidam sani-
tatem patientia loca perducas. sane de suco priore ter lo
singulos quartarios dabis^ id est triduo intermissis singulis
diebus.
19 Adhydropem, quam frequenter experimentavit E u g a -
mius confectio. coiumbi agrestis vivi integri cum pennis
suis exusti in olla iictili in cineres conversi^ ex his 15
quantum tribus digitis levare potueris^ et herbae sabinae
tunsae cribellatae tantundem^ et murrae troglodyticae
quantum tibi videbitur, in vini meri afri calefacti cyatis
duobus ieiuno digesto bibendum dabis. primo tamen die
sentiet beneficium potionis, ita ut per mnam satis mittat. 20
alii incipiunt subito et per nares emittere umorem.
:0 Ad dolorem ventris et ad tortionem experi-
mentatum a Cornelio. caiaminthae^ nam sic est herbae
nomen, puleii sicci sine fumo, petroselini, iigustici unciae
singulae. siseleos, apii seminis^ zingiber, iuniperi, thymi 25
hispani^ piperis quod .in usu est unciae binae^ mellis
optimi despumati quantiun tibi videtur. omnia haec tun-
duntur^ cribellantur et in melle despumato coniunguntur.
reponuntur in vitro. quando vero opus est, in aquae ca-
1 bulbi prudi|us inminiutate facti (sic) B. (crudi minu-
tatim concisi ed.). cf. Diosc. 2, 202. Plin, 20, 9 8. 39.
2 aminei B 8 leui B. 8 faece: peste (ac^ti) B (parte
corr. ed.). 9 amabis (sic) B. 14 umi (sic) B (corr ed.).
17 mirrBB troclites B. 28 calaminae B (corr. ed.). herbae:
8c. nepetae Garg. I, 23. 24 libistici B. semen B. gin-
giber B. thimi spani B.
ANTIDOTAEIUM BRUSELLENSE, 375
lidae cyatis tribus, ubi apiiun fuerit decoctum, dandum
antidotum modo nucis abellanae.
41 To dialtbaeas. si sub fairco scabies eiierit, ad du-
raniolos facit et ad ioca flolentia universa,. praecipne
tamen ad mnores et durltias et apostemata. prodest aeque t
carbunculis clavulis et furunculis.
cuius compositio talis est. spumae argenli, olei com-
munis lifaras singulas, galbani -f- IHI, cerae nibeae, resinae
terebintbinae libras singulas, ibisci radicum fasciculos mi.
spumam argenti cum oleo in mortarium mittis et teris n
usque ad summam limpidinem. resinam, ceram cum gal-
bano focn leni impositani solvis in cacabo, proinde colas
et iungis cnm spuma argenti et oleo detritis. ibisci autem
radices detergis et postea lolaa in pila tundia et in mor-
tario fictili pistillo ligneo tei'is, quousque bene sit detritum. u
paulatim iungitur cum supra memoralis, et terendo adu-
nantur. confecta in lictili servantur.
42 Musae trocisci virtus prodest bis passionibus. ca-
pitis dolori et oculis saepe reumatizantibusj es aceto re-
soluto tota frons linatur. auribus umore plenis aut vul-
nera habentibus, ex vino austcro et melle resolutus auribus
infundetur. gingivis putridis aut sanguine plenis vel den-
tibus fluxis, in pulverem detritus aut digito aut mele intra
os mittitur. narium ulcera inveterata diuturno nmore es
vino austero resolutus et intromissus sanat. ulceribns om- *l
uibus forensibus cum linteolis linitus et imposilus pro-
dest. fluxu ventris et sanguiue assellantibus seu rasuram
cum putredine facientibus ex vino austero cocto in murta
quantum modum aestimaveris, vel certe quasi mero, in
3 Todia althea B. aut duranioloa (sie) S. 9 iii-
bisci B. rftdicis (ex ra<t) B. 12 leui B. IB iSaaa.
TJrtuB troeiBci fsic) B. 19 ex ed.: et B. 21 anatere B,
23 flniis isic) B. detrituB ed.: retritus B. melle leic) B.
25 austere B. resolutu et intromiaBuni B. 26 limtum et
impoeituin B. 27 fiuxu v. ex sanguine B. S8 auBtene B.
mirta B. ~" "
376 ANTIDOTABIUM BRUXELLENSE.
pessariuni niissuni inicis^ mirifice prodest. ad ulcera chi-
ronia linteola infusa impouuntur; et ad carcinomata et ad
omnia vuhiera vetera. ad naturam dolentem in aqua tritua
spissus linatur^ et linteolum infusum ponitur. paronychiis
ex aqua tritum saepe inungues.
euius compositio talis est. aluminis scissi -=- m^ aloes
indicae -f- 111, murrae -:- II, croci -^ II, crocomagmatos
-f- III, chalcanthi II, mali granati corticulos qui primi
nascuntur antequam poma fiant -^- IIII, aeris floris -i- IL
cortices tundis et teris, crocum autem vino aminaeo auti(>
falerno infundis. quod alio die tollis de vino et in mor-
tario teris. ciun tritum fuerit, adicies et ceteras species
desuper et in modum coclearis co^Jteris, cum melle suffi-
ciente et vino bene subactum. ex eo trociscos facis sic-
catos, et in ahita molli servabis, et loco sicco reponis inis
vitro. ad supradicta de experimentis.
43 Ad lumbricos. cornu cervinum secas et scobem
ipsius cum meiUs modico in aquae calidae cyatis tribus
dabis bibere.
44 Ad profluvium a m^ tertio haec duo remedia^
sunt experimentata. de capiilis ipsius muiieris qui ei ca-
dunt quando se ornat, facit mataxam et in medio nodum,
et in arbore quacumque pomifera Hgat de ipsis capilUs
unum nodum. quos capillos ilUc reUnquit in arbore aliena.
muUer manifeste sanatur, arbor autem arida fit. 25
45 Advesicam. carbones de arbore persico -^ I, picem
o o
p I, resinam astuiosam p I, oleum -h II, ceram -i- II, aceti
potionem,lamminam cyprinam-HlI. quae terenda sunt<^teris)>
cum aceto in mortario medicinali per triduum, quarto autem
die decoquis. his in cacabum missis, resolutis cum oleo, w
1 cyronea B. 2 post carcin6inata add. B id est (et ad
0. v. V.). 4 Panariciis B. 8 calcanti B. malogranati ca-
liculos B. 20 a me tertio sic B et ed. (latet nomen pr.).
haec duo: sedimum tantum revera suhicit (exauctore cuius verba
repetit)! 26 persico (sie) B. pice B. 27 resina asclosa
(sic) B. oleo B. c^ra B. 28 potionem (sic) B. lam-
mina cyprina B. tens addidi. 30 His (sic) B.
ANTIDOTARrUM BBUXELLEN8E.
37'
U'anscolatis, miscei-i iUnd oportel <[\n\i\ in morfaiio fueri
ti'iliiin. adunatum exagitatur, quousqtie in uiodum empiasb
deveniat, linteolo inductum pouiliir.
'46 Ad epar et ad Rpleiieni. eupatorium, costum, gei
tianam, aristolochiam longam, aiislolochiam rotundai
bacas lam^i muudas sino cortice, piper. oomia aequis pa
deribiis tundis, cernis, vilreu servabis. cum necesse Fuerf
ilabis in tribus cyalis meri vini veleris calefacti cocleaFM
plenum. si autem febriunt, in aquae calidae cyatis trtbua.l
47 Ad coli dolorem. lliymum hispamun tundis et mol
liter ceniis, et das die primo cocleare I, die secmido
di^ lertio ni. si fubriunt, iii aqua calida. si miuus, in vii
vet«ris cyatis tribua.
48 Ad dyaentericos. conchylium, anchusam, amyli
alexandriniim. aequis ponderibus tunsa el cribellata ia^
ovo sorbili dabis. cocleare plenum ieiuno et post cenant-
dabis.
49 Aliud Eusebii ad dyseutericos, uvae sUvaticac
huc acerbae folUculos cum grunis suis, proiectis
sucis. sicca utraque tundis, cernis et in vitreo dolio
vahis, ex hoc in tribus cyatis vini veteris meri cocleai
plenum, febrientihus vero cum omfacomeli.
50 Ad idem. mcmbranas eiteriores ventris gallinact
quas coci semper proiciunt, ad solem siccabis, ita ut sij
XXV, tundis, cernis, cum gallis asianis II. ex quihus pa
verem facttmi pariter miscehis cum amylo aleiandrini
cocleare plenum semel.
51 Ad colum. in halneo posteaquam te lotus per suhai
vestiveris et sedei-i», dicito intra te, per te diachylon dii
ehyton diachylon.
4 epar S. S calefa^ti (aic mfra c. 118): ca,la.Btici I
14 cf. idem remedium infra (c. 140) ta> alio fonte tradituvi:
disintericciB B. a,iiulu B. IS eusebi B. idevt remeditn
infra e. 142. 22 cu iinfaco melle B. 33 membra
teriores i«ioi B, cf. infra ttbi idtm remedium c. 143. 24 quat
qua B. 27 infra ad alia pergit auctor ecescriptus de dym
tma. 3» p« te (tic) B. so diacholoa JB.
378 ANTIDOTABIUM BRUXELLENaE.
51 Ad calculum Porfyrii. brassicam bene siccatam
teris et piperis pondus duplum^ itaque cribratis et in se
mixtis cocleare plenum dabis in potione caroeni. salvus fiet
52 Ad fluxum sanguinis de narlbus^ experimentatum.
de ipso sanguine nomen eius cui flult litteris latinis in t
fronte scribis ad cannam, et statuisti.
53 Ad idem^ experimentatum. chalcltin tritam si lin-
teolo in cortinae extremitate tetigeris et in narem miseris^
statuisti. hoc et si de diachartu feceris^ idem valet. si
autem nimium sanguis currit^ ipsius hominis pedes inio
aquam frigidissimam depone^ et statuisti.
54 Ad idem^ experimentatum. de cacabo sive aereo svrt
fictili fuiiginem tritam per cannam perfusam si intra nares
miseris^ statuisti sanguinem.
55 Decommai ad hordeolum qui in oculo ab seis
nascitur. galbanum^ tus et mannam in se ex aequo pon-
dere commisces^ et in linteolo inductum pone.
56 Ad epar. coctum eupatorium; lupinum crudum aequo
pondere tunsum^ creta commixta. dabis cotidie in vino
cocleare plenum in tribus cyatis melicrati calidi. »
57 Ad idem. guttae ammoniaci ~ III, costi ~ I, petro-
selini macedonici ~ I, feniculi -f- 11. haec quattuor tun-
duntur^ cemuntur. mellis autem attici librae II semotim
bulliunt; et sic desuper supra memorata mittuntur. ex eo
ieiuno danda sunt 11 coclearia. intermissis iterum duobus S5
diebus accipiunt usque quater.
58* Ad lateris dolorem^ ad perstrictiones, sed tamen
recenter bibendo. ysopum, origanum coquis pultario novo.
bullit ter aut quater^ et mittis acetum in mortarium, mel,
et mane coclearia duo vel tria utitur.
30
1 porfiri^. 8 caroeni etc.: caro enim salva fiet (sic)B (om.
ed.). 4 idem remedium ex eodem fonte apud MarceUump.llO, 18
Helmr. simile etiam in JRs. Theod. ad I, 14 (44). 6 literis B.
7 calchiten B. linteoli B (eorr. ed.). 8 nare (sic) B.
9 diacharto B. 10 minus B (nimius ed.). 15 hordiolu B.
16manna(lHc) J?. 20 mellicrati J?. 28librasB. 29inmortariu
mel (ubi 1 in ra8.)B (cum melle ed.). 30 utitur (sic) B (sumat ed.).
I
ANTIDOTARniM BEUXELLENSE. 379
Ail calculos i-xpellendos, etiam inrantibus. uniun
eakulum porcinum, seminis cauliculi, cymiui, bacarum
lauri siccarum muiidarum, piperis unciae binae. hapr se-
paratim lunduDtiu' et bcne cribellala in unum rediguntur
in dolio vitreo. dabis cocleare plenum in caroeno mistis (
cyatis tribus.
0 Ad cordia dolorem, eliam .si spina doluerit. la-
saris cyrenaici grana tria detrita, mellis et aceti aequo
pondere ut faciat cyatos tres, bibat.
1 Ad auriginosum. berbam aristolochiam, muscum de B
lecto quem fumus non tetigit, in se teris, et spargis in
corpore. vel pulverem ipsum dabis, cum vino veteri bibat.
Ad auriculac dolorem. malum granatum siccum
flxinanis, el mittis mellis roclearia duo et aceti glutum
unum. bulliat in se ipsum mahim granatum. de argilla u
deforis linis ut bene buUiat. etiam lepidum per folium
flauri mittis in auriculam.
3 Ad intestinurum dolorem. brassicam britannicam
conteris et sucum eius in aquae calidae cyatis tribus dabis
bibere. aut cyminum hispanum dahls. M
2 porcini B. sem . . . cjminu bacae 1. sicc^ raundae B.
3 bine isie) B. 6 in caroeno niintiB: in coclera miita
isic) S ItAi Tnnfe legit ed. in" codeca). cf. infra 129.
18 Btantinoram B (cott. ed.). 20 hic Mqmtm in cod. Brux.
etne ditierimine imertvm fmgmentum notie^mum qnod ejn DioeU»
ad Antiochum epistola graeca derivatum est Cotpus igitur ho-
IixuDis diTidimus in quatuor partea capvt pectus ventreni atque
Tesicam , . . (des.) reliquum tempuB facile trauaibiB Bine TaUa-
tione medicomm (ed. f. 9V> — 33* (. idem eodem ambitu fragmen-
tum extat in eod. Hafnienei vet. reg. 1663 sic inscriptwm ff. 75'')
Item dogma Ippocratia fpost libnim artia mediciuae) eiusdem-
que particulas insertas habes itt excerptorum medicomm eongerie,
quamSoToni isagogen dixit editorA. Torinus (Bas. 1538) f.3' — **
-^. 3d.^3a_ «ua autem insi»iptione Ypocratifi epistola ad regem
Antioclinm guam jJurimis exemplis et repetita et mutata le-
Antidotariam Brax. secundiiiii.
G4 A(l capitis dolorem ut in sole non doleat. radicem
pnleii post aurani sinistram baiiilabis. Item. quando te
ievaveris^ antequam <^in)> solium descendas, de manu si-
nistra baurito aquani et supra cerebrum ter mittito. Item s
aliud. papynim tenes in manibus tuis et nominas septem
viduas quas uosti^ et facis septem nodos in eo^ et in
fronte lifjabis. Item. vitis albae corticem comburito et mis-
cens cum vitello ovi linias in fronte.
nPOCTdNTdeOC. it
65 Ad morsum serpentium. gentianam^ aristolochiam
rotundani; lauri bacas purgatas^ murram aequis ponderibus
tunsas admisces meili optimo.
6G Ad bemicranium. canis mortui capillos de capite
toliis de duobus digitis et pulli mortui^ et die sequentii^
minimo in linteolo de licio in coUo suspendis. Item. ra-
dices salsas rafani tere, quae adbaeserint tolle et tere cum
aceto acri, et iini bemicranium.
67 Ad gravedinem aurium. fel caprinum, mel atticum
quantum et fel fuerit, murram, oleum rosacium, <^rad> de s
chesisboum factis simul^ in carbonibus calefacis^ et in aurem
mittis.
68 Ad vermiculos qui in auribus nati fuerint. amur-
cam calefacies^ et mittis in aurem.
69 Ad auricuiae dolorem. porri sucum cum nardo
calefacies, et intus mittis.
3 baiolabis B. 10 sic rubro scriptum legitu>r (idem quod
supra c. 15), sed nihil additur dinea non expleta).^ 14 emi-
ffranium B. IS emigrania (hic) B. 20 rosaciu de bespono
lactis simul (sic) B (M ed., ut solet, delet qu>ae non intelligit).
cf.Cass. Fel. p. 165, 15 radices de cesisboum (bonum coad.).
I ANTIDOTARIUM BBUX. SECUNDUM. 381
m} Ad aurium dulitrem el vulfiei'u. herliae samariae
I sucorum coelearia duo, mellis coclearia n, olei coctearia 11,
suci porri virKinis coclearia II. haec omnia simul com-
misces coquens igni leni, et intus mittis.
71 Ad infirmum ut dormiat. semen zizanii cum aqua
teris, et facies grana minuta in modum ciceris, et das in-
I firmo ut dorniiat. ad causas supradictas ut dormiat, grana
I hina vel tema glutiat.
^ Ad tusslm. semen cannabis, Faham cumhustam, \m-
leium, irin illjTicam, piper, ysopum, semen de urtica et lO^
aneti radicem. omnia haec semis ud scripulum mittis, et
teri» in aqua calida.
[3 Ad tussim. Iierbam marrnl)ium <tecoques ei aqua
ad tertias, et mel despumabis. dabis hibere.
r4 Ad tussim electuarium. petroselini imciam I, zin- i<
^'iber -f- I, piperis ~h- I, cydoiiiorum coctorum pondo duo,
mellis II. pariter omnia commisces et coquis. dabis ieiuno
cocleare.
15 Ad tussim. nuces grandes siiie nncleo coques in oUa
nova et aquam quantam voluerls. dnmmodo seitarium bibat
ex vino, sanabitur.
76 Item. sinspi aleiandrini unciam friges, et piperis
unciam, atque in unum conteris, et contrltum in pultarinm
mittis adiciens mellis ))ondo I, et coques usque cum
spissum sit, et refrigescat. ei hoc ieiunus sub lingua w
teneat, et dum se coeperit solvere transglutiat. hoc el noctu
cum dormire coeperil, faciat.
77 Ad idem facit, et maiimiun remediiim est. equi sa-
livam ex aqua calida hibat per triduum. ia qui tussierit
vlvet, eijuus morietur. i
78 Ad idem. aneti seminiB ryatos tves, piperis scri-
I sama | riae (sic) B (8a,iiguinEiriae ed.). i igiti (sic)
leui B. 5 zizauii (gic) B (sesami ed.)- 6 e(, das i. u. dor-
miat B: om. cd. 7 Bupradictas: «c. supra »i textu auctoris
hie excerpH! 11 setmB ad Bcr. ('sicj B. 18 citoaioruiu B.
28 idem aliis verbis ex PHnio rernediiim apud Pa. Pitn. mjtA. t,
S3 p. 37, 19 Eose. 80 rivit B (cott. e4.).
382 ANTIDOTASIUM BBUX. BECUNBUlf.
pulos XII, meUis sextarium I. timdis et cribraSy in melle
commisces, et sic uteris, mane codearia triay et alia die
similiter.
79 Ad idem. irin illyricam dr I^ mellis quod suffidat,
quousque sit eliquata spissitudo. 5 \
80 Ad coli dolorem. azymum panem tundis et per i
cribelUun cemis. et das die primo in Tino cocleare unum,
die secundo <(duo^, tertio tria, febricitanti in calida^ sano
ut dictum est in vino yeterL
81 Ad colum. siliquas airas tres, piperis albi granaXXI^io
costi scrip IIII. post omnia haec trita et cribeliata^ in vino
ignito potionem facis, et dabis ei cocleare unimL boc per
triduum, si dolet. ignitum ferrum sic in vino extingues.
82 Item. lavabis radicem^ combures. grana LXXVIin
in mortario teris in vino, et dabis potionem diebus YIIIL ^
83 Item. lignum nodosum sambucineum mittis in focum,
et dum coeperit exuri^ paulatim favillam de eodem extin-
guis. colligis in vasculo mundo. et rursus apposito ligno
ad ignem^ iterum et frequentius hoc faciendo colligis us-
que ad cocleare plenum. cuique pulveri adicies grana XIDI; ^
cymini grana XVllll. contrita simul cum pulvere adicies
in caiida potione facta. da ieiuno ut bibat plurimis diebus.
84 Item. testas ovorum gallinae^ cum primum ova
fuerint supposita post exclusionem collecta. omnia uriS;
et teris diligenter in mortario. adicies piperis grana XXI. »
simul diligenter conteris. et dabis in aqua calida cocleare
plenum. hoc facies per triduum.
85 Item. caput sardae decoques diligenter in aqua nim-
fali; quam colatam calidam dabis ei bibere.
86 Item. sanguinem anguillae, cum rubello vino, aequis so
mensuris cum aqua tepida mittis.
87 Item ad colum. afronitra matronalia duo. in aqua dabis.
2 alia (sic) B. 4 irin . . . dragm B. 6 aziinu panem:
tymum hispanu (sic) swpra in c. 47. 8 duo om. B (add. ed.J.
14 Lavabis (sic) B (Canabis ed.). 15 pot B. 16 sam-
bucineu B (sambucinum ed.). 20 grana (sic) B, canabis grana
ed. (propter c. 82). 28 nimfali (si^i) B.
ANXroOTARrUM BEUX. 8ECUNDUM. 383
B7 Ad mamillariim dolorem. lerrae tubera viridia et
axUDgiam veterem sine sale tunde, et pauem. facies cata-
plasma et impoues.
bS Ad cancrum in mamillis. suhmiHes illi pedes de
k leclD quae necessitatem patitur, ita ut terram non tangat, i
I et facies pugnos pollicis intus, et dices in manus, hoc esl
I inclusum in pugnis Asca. basca, rastaia. serc. cercer. re-
1 cercel. nihil est, nihU est, iiihil facturum erit. quod ego
ille aut iWa \ (f. 44'') filius gaiae seiae mamillis si
I pecLufi habeo a te, deus peto praestes. espuee in manus ii
semel et deduces ah umhilico sursum versus per mamiUas.
ter hoc tcr ternis facies, et remediabis.
|9 Ouihus ungues doleDt sive paronychia. mel
coquens despuma, radices ad aequam spumam argenti et
aeris florem tritum simul commiscens, et unguibus in liu- ii
leolo impoues.
K) Ad eructationem vel slomachi inflationem.
murtae nigrae bacam conlritam dabis cum vino veteri.
11 Ad stomachum coufirmandum diatessaron. cy-
minum, rutam, bacam lauri aequis ponderibus trita. melle »
mixto, cocleare plenum ieiunus bibat.
12 Ad formidinem cordis et spasmum. foiia persici
trita ponentur ad cor, eL sucus borum.
Item. rutam es aceto et melle cum farina hordeacia
pectori impones. «
14 Ad cordis dolorem, etiam .si spina doluerit. lasaris
cyrenaici grana tria detrita in melle et acelo aequo pon-
dere, quo faciat cyatos DI, bibat.
15 Ad formidinem cordis et spasmum. rutae fasci-
[ culos in rosacio oleo et aceto decoquito. et ungue eum, »
4 — 13 hoc totum tcomulto) om. ed. 3 exungiam B.
6 quae: qui B. 6 polliciB: poUlnis B. 9 filiue gaia esse
iaebo. niainillia etc. (atc) B. 10 pectwo habeo ate. Dena
peto prtet, ExpueB etc. (sicl S. 13 sive parohicia B.
14 radices ad aea"^ (s'<0 ^- ^- ^^- ^^ ^^^- -^' ^^ Ad
B. diateBsaron confinnaudum (sic) B. 2i hordeacea B.
a (hiej B. 38 bib. B.
384 ANTIDOTARIUM BBUX. SECUNDUM.
■
ut siidor desiiiat, quia cordis vel aniini angustiae sudorem
frigidum geuerant.
90 Iteni. viuo mero spongiam macera, et sinistrae ma-
niillae im|K)nito.
97 Ad fluxum Tentris. gallam et testam de locusta t
teris^ et mittis in oviun sorbile^ et dabis.
98 .\d voutrem ut faciat. betam ex aqua mulsa de-
roques, sparso uitro. cum manducaverity impensam ipsam
hibat.
99 Ad lumbricos. coriandri semen cum melle dabisu
nianducare.
100 Ad fluxum ventris. lenticulae agrestis semen teris^
et dabis in affua calida^ et mox restringit. etiam si in-
fans lactans patitur, bibat nutrix eius^ et lactet infantem,
<;t statim infans sentiet. i3
101 Ad ventrem faciendum. rubricam mittis in aquam
calidam^ iuxta modum potionis. dabis potum. etiam si lum-
hrici sint^ subsisteut.
102 Ad eos quibus venter iuxta consuetudinem
non facit. bitumeu virginem, herbam mercurialem^ apium^so
damascena quinque in aqua nimfali discoque. quam dili-
gentissime colas et facies ex ipsa aqua drogari^ in quo
modiciun olei adicies. datur ei potum.
103 Ad duritiam ventris. in tribus caricis pinguissimis
exprimis lac, et dimittis in ollam, ita ut paene sit plena. ^
dabis hoc mauducare.
104 Qui sunt pinguissimi corpore ut extenuentur.
ossifragi avis ventriculum siccum ad ventrem alligabis^ ita
ut corpus contingat et cum homine maneat. ad exilitatem,
quantum voluerit, veniet. so
105 Ad ventris strictionem. castaneae coria tria et
mali ac piri, et rosae flores. in aqua calida dabis bibere.
3 Item B: Jn ed, 7 ut faciat (sic) B: om. ed. (qui ad
ventrem trahit ad c. 97). 10 coliandri B. 14 lactens B.
21 nimphali (hic) B. 22 drogari (sic) B (potum ed,).
23 potu B (hic om. ed.). 28 yentrem — (29) maneat in ras. B.
ANTIDOTARIUM BEUX. SECUNDUM. 385
• Ad solutionem ventris. ovum et butyrum in se
coques^ et in linteolo inductum ad praecordia imponis.
106 Ad suspirium. la^idem modicum de fluvio^ qui teri
potest^ de manu sinistra tollito^ et in vino dabis. aut certe
tria grana alii ad tertias decoquito^ et bibat.
107 Ad suspirium. aquam quae in arbore invenitur in
lacunis cavisque corticibus consistens, suspirioso potum
dabis.
108 Item. vettonicam cernis, cretam repones. cum opus
fuerit, drachmas tres cum lacte caprino ieiunus accipiat. i
109 Item. centauriae herbae sucum'nucis abellanae magni-
tudine in oxymeli cyatis tribus da. bibat, sanus erit.
110 Ad lateris dolorem et ad perstrictionem si
'68)tamen arcentem nimium. ysopum, origanum coques in
pultario novo. bulliat ter vel quater. acetum mittis in pul- i
tarium et mel. et mane coclearia duo vel tria utitur.
111 Ad lateris dolorem. petroselini fasciculos sex semis,
piper tritum. dabis in vino, et in ipso latere recumbat.
112 Item. semen absinthii tundis et facis pulverem et
commisces cum axungia veteri. inducis in pannum et in- 21
ponis. *
113 Ad lateris dextri dolorem et ad epar. piper,
costum^ apii semen aequis ponderibus tundis et cribellas.
in aqua calida potionem dabis^ mittis autem cocleare
unum. ^
114 Adlateris dolorem et si quis pondus leva-
verit. sulphur vivum, picem^ resinam astulosam^ bitumen
tritum. in charta in se inponis in balneo in loco iibi
dolet, si multum dolet. et postmodum triduo a balneo se
abstineat. 8(
115 Ad lateris dolorem. herbam chelidoniam tritam
cum'axungia inponito.
6 allii B. 9 betonicam B. 10 dragmas B. 12 oxy-
•mellis B. 13 ad perstrictionem si tam arcente niniiiim(sicj B.
16 coclearia . . . utitur (sic) B (sumat ed.\ ut c. 58. 17 fa-
culas (sic) B (corr, ed.). 27 masculosam (sic) B (maculosam
ed.). 82 exungia B.
Theodonu Prisoiftnns, ed. Boae. 25
386 ANTIDOTARIUM BBXDL SBCUNDUM.
117 Itein. tritam cum vino da ieiuno. bibat^ sanus fit
118 Ad epar. linuni; eupatorium, costum, gentianam,
^6) aristolochiam longam, aristolochiam rotundam, bacas lauri
mundas Sine cortice^ piper. haec omnia aequis ponderibus
tundis^ cernis^ servabis. cum necesse fuerit, dabis in tribus s
cyatis meri vini veteris calefacti cocleare plenum. si autem
febricitet^ in aqua calida trium cyatorum mensura.
119 Adepar. costum; eupatorium^ lupinum crudum aequis
ponderihus tunsum, cretum, commixtum. ex hoc dabis in
tribus cyatis melicrati calidi cocleare plenum, per tridiium. lo
sic potio danda est ieiuno.
120 Item. guttae ammoniaci -^ mi; costi-hl^ petroselini
fi7) macedonici -^ I, feniculi -:- II. hae species tunduntur, meUis
autem attici iibra I semotim bulliat^ et sic desuper me-
moratae species funduntur. ex hoc ieiuno dantur coclearia U. n
intermissis iterum duobus diebus accipiant usque quater.
121 Item. piperis grana XXX, bacas lauri mundas sine
cortice [grana] X. simul in mortario teris, et dabis in vino
veteri cyalos tres, et in eo latere recumbat hoc per tri-
duum. si febricitayerit; in aqua calida dabis. so
122 Itefa. corticem radicinae abellanae in vino terito, et
dabis.
123 Item. vulpis splenem siccas, et dabis tritum ieiuno
in condito. aut certe costum, faenum graecum, oryzam,
piper aequis ponderibus tundis et in condito dad)is. 35
124 Ad spleniticos. ficus et pilulas cupressinas deco-
que cum aceto, et facis cataplasma, et imponis.
125 Item. polii cyma quae prius nascitur, teritur. et in
vino dabis.
126 Item. radicina ebuli sicca aut certe radicina salicis so
coquitur in aqua. et dabis ieiuno vinum vetus.
127 Stipitem novissime purgatum bene combures et pul-
verem facies, et dabis.
2 eupartoriuni (sic) B. 13 fenuculi B. 16 funduntur:
tunduntur B. 17 mundas: mundi B. 18 grana delevi.
21 radicinae (sic) B (raeum ed). 23 tritam B (corr. ed.).
26 spleneticos B. 28 policima (sic) B, 32 Stipitem (sic) JB,
ANTipOTARIUM BEl!5. SECUNDUM. 387
128 Si inranli vel maiori ad assellaDilum iiiLcsli-
num descenderit, facies hoc. stercus asini comburis.
bene facLo pulvere in olla, proicis eum in dentes et ipso
pulvere iutestiuum aspB^gis. de aqua nou lavas. posteaquam
piilTerem asperseris, videbis si ipse iutestinum detergas. 1
lioc assidue facis, usque dum cesset descendere.
29 Ad intestinorum dolorem. brassicam britannicam
>)conteris, el sucorum eius in aqua calida cyatos tres dabis
bibere.
SO Si infanti vel maiori ad ass^ltandum intesti- »<
oum descenderit, sive sanguine puro sive cum ster-
core assellalus, sublavet se de aqua suprascripta cum
aracia. postquam delotum fuerit, inicis sevi hircini cale-
facti in aqua calida coclearia duo. vel suci oryzse coclearia
duo et acaciae cocleare dimidium in clystere commixta tf
inicis. caulis cum poli tritus esse debet.
ISl Ad iocineris dolorem. lupi cor siccnm teris cum
pipere, costo, petroselino. ieiunus ex mero bibat.
L32 Itera. vettonicae fasciculum et mellis sexlarium de-
iques ad medias. et dabis per triduum. w
133 Ad nausias et vomitum. alium coctum tritum ex
melle ad cocleare manducet. vel anelum ex aqua mulsa
dabis.
134 Ad sanguinis vomitum. glutinis libram. ex aqua
potionem dabis. btliat, et curatur sine periculo. lE
.35 Qui escam non continet. stercus passeris parie-
tarii teris. dabis in vino veteri ad potionem coclearis
uuius. mos escam tenet.
S6 Ad renum dolorem. picem, bitumen iudaicum,
sulphur vivum, nitrum. trita omnia mixta iu se imponis. ta
3 proicia— dentes et B: om. ed. 5 videbia ipse ia testa,
anu d. (sie) B (v. ipae ne intestinum d. ed.). ef. c. 170.
8 autorura (eic) B (Bucum ed.). 12 aupraBcripta (sic) B, sc.
ah ai*etore exseripto, gtunn otnisit eompHfUbr. 13 agacia B,
delota (sic) B. 3^vi B. inieis (§ie) B (nuttia ed..).
16 caulis cum poli trituB ease debet (sic) B: om. ea. 19 be-
Uioiiicae B. 31 alium: oleum B. 2t> parettuii B.
388 ANTIDOTABIUM BRUX. SECUNDUK.
137 Item. herbam artemisiam a pridie ubi nascitur in-
quires^ et alia die ante solis ortum inclinatus de sinistra
manu velle. sine nodo concingis te.
138 Ad hircosos. tus masculum et alumen tere, et as- »
* cellas hircoso line. aut murta sicca. s
139 Ad renum dolorem. ieiunus puscam tepidam bibat^
et iiaambulet. aut certe sevum bubulum manducety aut certe
suinum virginem. ad renem ligabis.
140 Ad dysentericos. conchyliuin, anchusam^ amylum
^S) alexandrinum. haec onmia aequis ponderibus tunsa^ cri-io
bellata servabis. in necessitate dabis in ovo sorbili cocleare
plenum mane ieiuno. in ovis tribus sin^a coclearia, hoc*
est per diem unum ovum unum.
141 Item. coagulum lepori^ex vino veteri delotum tepe-
factum dabis ieiuno bibere. et continuo sanat, etiam siis
carnes mittat.
142 Item. uvae silvaticae adhuc croniae foUicuIos cum
= 49)granis suis, prolatis sucis^ siccas. utraque timdis^ cernis,
in dolio vitreo servabis. in necessitate dabis ex hoc tria
coclearia in vini veteris mero frigido vel tepido. febri-M
citanti cum omfacomeli modico^ ut supra memoratur.
143 Item. membranas exteriores ventris gallinacii^ quas
= &0)coci semper proiciunt, maxime de pluribus pullis^ has
sole siccabiS; ita ut sint XXV. tundis^ cernis, cum piluiis
quas dicimus asianas gallas, numero V. ex quibus pul- 25
verem factum pariter miscebis in vino, et aeque amyli
alexaudrini cocleare unum. permixta omnia in vase vitreo
servabis. cum necesse fuerit, in ovo sorbili dabis cocleare
unum, in die semel. si autem ita fuerit solutio ventris, ut
cum stercore soluto sputa remaneant et generent conatus si
»
3 velle B (evelle ed.). 7 sevum ed.\ senem B. 14 ve-
tere (hic) B. 17 uvae: uiuae B (corr. ed). crom§ (sic) B
(recentis ed). 21 omfaco melle B. supra m. sc. ab auctore
qui exscrihitwr. 22 exterioris B. ventris uua gallinatii
(m) B. 25 afnaf I gallif (sic) B (anagallidos cd., sed cf. supra
c. 50). 26 amuli B (qui amilum swjpra semp&r), 30 sputa
(sic) B.
ASTIDOTAKrUM BRUX. BECUNDUM. 389
et libidineDi, tunc uleum sive Vermiculus ad Laec diri-
meiida datiu* . . .
et huiiis clysteris compositio talis et. mali granati
rorticem, ruld rymas murtasqiie leves, run ayriacum. om-
iiia haec mittis in oilamj et excoquis. in vino supramemo-
roto cocleare mittis cum pulvere.
I cuius pulveris compositio talis esL acaciae nigraej
I xeropiae pulverem factum conteris H- I, struthii -f- I, se-
minis asparagi -h I, ligaminis hederae -H I, ra pontici cum
pulcio -: I. omnia tundis et cribellas subtilissime. dabis
cociearc unum cum mellB calido.
144 Ad gcniculorum dolorem. genialam lunsam vel
semen eiua cum aiungia malaxata impoues.
145 Ad omnem passionem interaneorum vel rebres^
spinae miiiuUe flores et rosae ana colligito et siccato at-
ipie contribulato et melii commisceto. grana etiain.piperia
parce misceto pariter. si uon rebricitat, in vino dabis. si
enim febrcs sunt, in aqua calida.
146 Ad inpacta tibiae vulnera cnti sive genlculo
^sic^ occurrendum erit. lomentum fabacium ceme et^
acetum simul in mistum et diligeuler coagilatum. ut coe-
perit siccare, ex ipso suffundis nsque iii diem tertiam. st
autem cutis separata fuerit, reponenda est et noii temero
resecanda. et hoc super imponenduiu quod scriptum cst^
ita iit cum coeperit siccare, acetum suffundendum sit.
147 Ad strofum. dicis baec verba Quld iracundiaris?
qiiid eicul cants iactas te? quid sicnt lepus resilis? quiesce
intestinum ct sla crocodille.
1 oleum Bive TenDiculus (eic) B. S Et buiuB etc. S. antea
lacunam signi^cavi. i rorem syriaCQm (sie) B. 6 supra:
vbi? 7 agaci^ B. S xeropiae (sic) B: om. ed. strucii. 1. B^
9 ligamen (sic) bederae B. reBpontici -^ I. m^p add. corr.y-
pontici oum puleio etc. (sic) B (cf. Diowor. 3, 2). 12 ga-
neta (sic) B (geneatani ed.). cf. P«. Th. ad I, 91 p. 297, 1.
IS ezungia B. 15 ana (sic) B id est aequa menauTa. 17 si
enim febria Bimt fsicj B. 19 cuti: coU (sie) B. iO addendum
Bic (vel his, ut ed.): om. B. 21 acetum ed. (cf. infra): acrS
(ne) B. 23 cntia: cotis B. u temereacenda (siej B (non
teineie movenda ed.). 27 lepos B. 28 CTocodrille B.
390 ANTIDOTABIUM BRUX 8ECUNDUM.
148 A(l talorum tumorem et plantae. pampiiium Titis
virideni aqua fenenti perfunde. quem conteres et soper
impositum colligabis.
149 Ad luxum. pumicem combures, facies cinerem; et
rum oleo maceratum calidum impones. s
150 Ad vcntris dolorem. minoris altilis puUos qui san-
guinem habent teris, et potui dabis. •
151 Ad febres vel hemitritaeum. ova frangis recentia,
vinum et oleum rosacium. agitas in se et cataplasnus
ventrem eius qui patitur. superimponis linteolum, et cm^
siccaverit^ aliud imponis.
L52 Ad hemitritaeum et ad omnem ardorem. oleum
rosacium. et addis aquam^ quam ad focum facies ut fer-
veat. supermittis lini semen tritum bene^ ut faciat se sic
quasi cerotum. et in pannum inducis et ad media imponisi^
et fasci^s.
L53 Ad febres. adipem de ansere^ aut certe de porcello,
crocum, oleum rosacium et chamaemelinum. adipes bul-
liant^ et oleum per linteolum colas. ea omnia in mortario
Jteris^ et iinis onme corpus eius qui patitur^ et de sabano »
tergis.
154 Ut non infirmeris. violamcum videris, digitomedio
et poliice decerpe florem, et unum devorato, deinde alterum
et tertium. quotquot annis hoc feceris, non aegrotabis.
L55 Ad febrem discutiendam. nitrum et tus teris, ei^
adicies oleum, et vinum tepidum, et sic perungues.
L56 Ad febrem medullarem. lacertum prendis die lovis,
oculos ei tollis et in linteolo ligas per singula genua.
L57 Ad somnum. vitem succides et aquam eius suscipies
ad potionem, et calidam adicies sic quasi in vino tem- so
peres. et <non> aegrotabis.
4 loxum B. 8 yel hemitritaeum ed.: eyelle mittit eam
(sic) B'. 9 (etc.) rosacemii^. 10 ei'^ (non eij tU ed.). item
mfra c. 153. 12 emitriteu B. 14 faciat se sic .B (cf. 174):
fiat ed. 18 camimolum J?. 30 calidam ed.: — du B. 31 et
aegrotabis (sic) 'B (<m. ed.).
ANTrDOTAEIUM BRUX. KECmiDUM, 391
58 Item. capul cania Rombiirilo, et pulverem eius ad
caput ponito.
59 Ad auriginem. herbam aristolodiiam et muscum de
tecto quem fumus uon tetigerit. in se teris et spargis in
corpiis ipsius. vel pulverem ipsum tlabis cum vino veteri,
ut bibat.
60 Item. git quod nascilur In segete, frigcs et in testa
■ teris el bibere dabis.
il61 Ad pauiculam. meum et cedriam cum axuugia
impoois.
il62 Item. pilas cupressi sic decoques beue quasi cero-
lum, et semen eius deiutus proicies. cetera teris et
I »xungiam siuc sale iii se diligeoter. panuo nigro imponis.
HUt spargil aut rumpit.
1.63 Ad pedieulosos emcndandos. radicem syriacam da tj
in balueo. manducet autem de ave silvatica, et infricet.
t64 Ad tineosos. oleo de perna vetere facto illi cal-
variam liuas. tineas capitis persanat.
5 Item. facias ei calvariam, et de stercore bubulo linas
caput tineosi. etiam capillos restitues, et valitudinem tergis, M
si adipe ursiuo saepius caput unguas et muscarum sau-
guine perfrices.
:66 Aeris floris partes sex, aluminis scissi unc II. acetum
acerrimum in^^fiju^de. in aquam aUtem mittis squillam et
iiitam silvestrem et corticem piui interiorem. bts omnil)us '
diligenter eontri(is ct in uniun redactis nudum perfiicabis.
similiter et tertio facies. et iUud quod primum imposueris,
spongia deterges, et itenun fricabis. sintiliter et tertio fa-
cies. post haec oleo rusacio perunguas.
i7 Ilem ad eandem valitudinem, ubi et vulne-i
nt. etiam si cava sint vulnern, et medicamine re-
BvetereB. TpitterB. 9Meufl. eiungiaB Citeml3J. llHio:
ai B(ed.). l4peauculos08£. emeiidare B (om. ed.J. 16 — 16
sieB. IGiutiiget B. IT tinioBOBS, IS tineas c. peraaniatfmcJB,
20 timodf, & v, tergis, &ei(aieid€gt cum puttcto delente) £(ut
T.detergeB. Etsieii.A SSpartesees: praesexCsicJB^praeaegituDa
td.). 34inde,litaqa&aiitnuttiBC^^B. 81 Bl^Bunt^S^aiiiteii.),
392 AirriDOTAHIUM BRUX. 8BCUNDUM.
plentur, et ad »anitatem perducuntur. cerussae lepides, cor-
tices roris marini; spumam argenti aequis ponderibus
tundis in pulverem delicatum, et ex eo pulvere vulnera
curabis. etiam omne corpus perfricabis. sic sanus fiet
168 Ad igneni sacrum. caseum moUem^ coriandrum i
teras et linas. iterum bitumen iudaicum et acetum bonum
in mortario teris^ et de penna iinas.
169 Si quis haemorroides patitur, liireasemora non
manduc('t^ et cessat dolor.
170 Item. stercus bubulum calido cum aceto mixtuiniu
Imas. et post^ si laverit^ iterum linas. et sanus efficitur.
171 Vulneribus antiquis, quibus umor assiduus medi-
camenti impositi beneficiis ol)stat, facies hoc. cum %lbo
ovi pulverem factum ulceri imponito, usque ad sana-
tionem. i5
172 Ad furunculum. dactylos et saponem teris, et pro
cataplasmate calefacies^ et imponis.
173 Ad vulnera pedum. heracleae carpis folia septem,
sicca teris et in vase plumbeo condis. et cum coeperit
umor ille curari, pulverem eius in vulneribus spargis^ et20
ad pennam fricas. et salvus efficitiu*.
174 Ad vulnera pedum sive in tibia. bulbum liliacium
coques ex aqua donec faciat se quasi cerotum. in ollam
novam mittis bulbum * et teris^ oleum rosacium adicies
quasi ceroto^ et inducis^ et ponis ad vulnera stercus ca- i^
prinum cum conio arsum. cum vino imppsitum quam vis
a medicis desperata idcera persanat.
175 Ad solutionem membrorum. olei pernae elixatae
o o
p I, adipis taurini p I, ysopi suci scripulos IIIl, medullae
cervinae scripulos VI semis, olei cyprini p I, cerae uncias so
1 cerosae lepidos (sic) B. 6 coliaiidrum B. 8 emor-
s6idas (sic) B. uireas emora n6n m. (sic) B. (viridia mora
ed., qui <m. non coll. c. 188). 18 Heracleae (?) ed. (propter
Diosc. 4, 33. sed cf. 3, 26 et infrap. 412): Herliaq,. B. 20 hu-
mor ille (sic) B: 22 libiacium B (corr. ed. — cf. tamen Diosc. 2, 200) .
26 ceroto : — tum B, 26 cu conio B (om. ed.), 29 scripuiis B,
30 scripulis B. unciis B,
ANTIDOTAKIUM. BRUS. SECUSDUM. 398
VI sKmis, resiuae albae p I S, panacis II, casei caprb
recuntis -^ I. facies cerotum, et periingues loca quae \
dentur esse soluta. „
176 Ad somnuiii. nou dormientem salvabis sic. opii -^ II]
murrae et rutae, turis singulns sestarios. et cera mixl
pastillos scripulares efficias, et pro chalastico iimbiUco ita
|)onas. tam somnum praestat quam etiam venlrem moTeT^
177 A<i quartfuias. absintliium aqua decoctum datur, (
dextra pars capillorum cera impositu signatui'. nonnulli it
ut ea die reraedielur aegrotitas.
178 Serpen|tes fugantur comu suffitu cervini. idem"
• facit eandaraca et galbanum, et adipes caprini. sane nonj
erunt in aedificio serpentes, si absintbium circa aediliciuml
seraH vel artemisiam herbam vel abrotonum. si autem vast^
calefacta in quo putaveris loco suffoderis, ita ut vasoninij
labra len'ae aeques, omnes iltuc serpentes conveniimlj
quos cum incluseris et obvius deferarls, ne intremneriSi
ad scorpiones et cetcra similia. isdem enim remediis pel
luntur quibus supra.
179 De pilis coutrariis oculorum. evulsus oculo pilu
iiiger, canos recioos indocto nasci non sinit, si sangiid
eius loco pili eviilsi inponatur.
180 Ad renum dolorem. miuia staliva dolorem rei
tollit.
181 Ad caliginem. fel testudinis melli mistum caligii
tollil.
182 Ad dentium dolorem. uncus appositus dentiui
(tolori subvenit.
183 Ad stomachum. ursi natura stomachi dolorem cural
184 Ad digestionem. digestionem praestat, si in suni
mitate qua ^acilius est capuL lupi e\ auro accipiat,
8 — 10 hoc totwa om, ed. 9 Hignatur Lnulli ita...fgrotita|
(sic) B. n cf. Geopon. 13, 8,'l. 3. 17 fort. imjlnsiB obvius c
(u&( def^reris B). 2} recinos indocto (aic) B (om. ed.).
S8 Murig gtativa (He) B: Maria ed., ^ui om. stativa). ST Ui
cus (aie) B (luncus ed.). 39 curat et digestioiieni pmeEtat tla. «^
$1 et ad parteni vasciooe leonis et B: et Tfttciona Ht, (e«t.'9i~
394 AN*riDOTARIUM BBUX. SECUKDUIC.
n<l partem <(vastiorem ilionim^ et circa stomachum suqieDSi
rollo lino portetur^ ita ut nec aqua contingat nec tem
ipsam naturam ursi.
185 A(l conceptum. gramen corio canis curato ut oportet
illigatum steriles concipere facit. idem efficiunt mercuriabi
et verhena lierbae^ quae tam masculinae sunt quam feim-
ninae.
186 Ad dysentericos vel qui nimiugi fluxum vei'
tris patiuntur. semen de lapatho agresti teris et nuukdas
et in vino veteri nigro dabis hoc signum reddentL»
(]uotiensque assellatus fuerit, totiens postea ex ista m-
fectione curabis.
187 Item. cocleam cum testa et came comburis et teris,
et lentem nostratem et ipsam comburis et teris piper
simul tritum mittis^ et dabis potionem in aqua calida. ^
188 Ad dysentdricos vel quibus nimium Tenter
fluit ita ut fatigati ad periculum perveniant, facies ad-
miraberis. mora silvatica tempore suo colligis cum^uis
foliis et reponis. quo tempore ali<iuis necessitate retinetur
in cacabum nidem mittis^ coques illud diligenter u^e»
ad tertias, et das ei potum^ et continuo stringit fluxum
sanguinis qui in ventre est.
189 Ad dysentericos et qui sanguine vel mucilla-
gine assellantur. gallam rubeam et curiuni album
alexandrinum aecjpiis ponderibus tundis et cernis et dabisss
cocleare unum in ovo sorbili.
190 Idem et herba argemonia faciet, ut eius sucum vino
mixto accipiat. etiam si aliquis ferro fuerit percussus, cum
axungia tunsa curabis. etiam ad vulnera pariter facit.
191 Idem plantago facit, ut aceto coquatur, si modice so
exinde bibat.
8 disintericos B (item infra), 9 lapatho {vulg. lapatio)
ed.: inpatio B. 10 vetere B. hoc s. reddenti om. ed.
23 sanguine vel muccillagine (sic) B. 24 gummi a. alexandriu
(sic) B. 27 Idem ex h. a. facies B. agrimonia B.
29 ezungia B. etiam — ^facit <m. ed. facit: scU. argemonia
(Diosc. 2, 20S.). 30 facit («c. dysentericis).
_ ANTIDOTAHaTM BRUX. SECUNDUM. 395
$2 Ad calculum. brassicam siccam et piperis poDdus
duplum. utrisque cribratis et simul mixtis mittis <^ocleare
plenum, et das in potioiie caroeni cocleare pariter.
93 Ad calculos expellendos etiam infantibus.
') unum calculum porciuiun, seminis cauliculi unc 11, piperis
-^ n. baec fieparalim tunduntur, et posteaquam in unum
redigantur, serTantur in dolio vitreo. cum necesse fuerit,
tribus cyatis miitis calidis caroeui plenum cocleare dabis.
94 Item. calculum quem primum mtserit toUe et tere,
et nescieuti in aqua calida dabia bibere.
Item. semeu de herba personacia tere, et dato siye
ex melle sive in aqua.
b Ad calculum et colum. semen pastinacae siccae
^ ventilatum diligenter purga. nam vigesimam partem piperis
optimi in mortario teris, et in dolto vitreo conde et signa. ■
ex hoc si dolorem Tebrittm habet, in aqua calida quantum
tres digiti capiuut, ieiimo dabis. siu vcro sine febre fuerit,
lavet, et ea die iu pisciuam non descendat, et in sabano
in condito accipial. in diebus X\X ter hoc acctpiat, om-
nino nimiquam dolebit. i
1S6 Item. semeo claoue uascitur el in locis humidis et
similis est sioapi. cuius semen quantum digitis tribus po-
teris comprebend^j^, cum XXX granis piperis inmittas in
. caUda, et da. bihat ieitmus per plurimos dies.
h97 Item. semen cauliculi, cymiuum, piper, bacas latiri i
I siccas mundas sine cortice. aequis ponderibus singitla
I tunduntur et in unum miscentur. desuper adicitur lapis
r qui iti veaica porciua invenitur, et ipse teritur cumsupra-
dictis gpeciebus. confectum servatur in dotio vitreo. cum
necesse iiierit, dabis in tribus cyatis caroeni miila calida i
per triduum coclearia singula.
1 brasaicfL sicca, (gic) S. 3 mittiB om. ed. 3 Sc om.
ed. car^ui (sic) B. 5 porcitmn (sic) B (porcinum ed. coll.
c. 59). 12 ex molle (sic) B (osymelle ed.). 14 nam (sicj B
(deinde ed.). IG dolorem (sic) B. 3t claone (tie) B
(cleomae ed.). na.scituT & in 1. (sic) B. 22 sjnapi B.
f^-j^tiee» mmda. B (tt JdLJ.
396 ANTIDOTARIUM BRUX. SECUKDUll
W Iteni. lierhani qiiae appellatur graeee petrocopoS)
iiasritiir in petrosis lucis, hauc tundis, et ipsam dabis
4'iiin aqiia hilMTe ei ijui necessitatem sustinet^ et expeffit
lapi«lem. huiiis auteni experimenti gratia ipsazn hert^amin
vesica porcina cuni lapide qiiovis liga. maneat illic triduo^ }
et post triduum aspice^ et invenies virtute ipsius disso-
lutuin lapidem.
99 Item ad calculum vei qui cum tormento urinani
iacit. lotium caprae montanae hihat^ et sanabitur.
100 A(l calculum et coium. petroseiini ~ I^ saxifricaeu
f '^ __! . ¥ • .¥ • .■■■ .«■ w
-^ 1. tritis et in unum redactis nudum perfricabis. in loco
in quo erit tepidum facies, et iliic quod primum inposueris
spongia detergis, et iteriim fricahis. similiter et tertio fa-
cies. post haec oieo rosae perungues.
1 petrocopos (cf. E. Meyer G. d. Bot. II, 297) : petrocor-
po8 B (ed.). 10 cholum B. 10 saxifrice B (cf. Ps. PKn.
f. 54d et f. 56f> Bas.) =- saxifragae ed, 11 piretri B,
12 squinanti B. 13 bethonic§ B. zihzeberi B, sam-
suci ed.i suci (sic) B. 14 hinulae B. 15 reupontici B.
19 ro888 (sic) B.
Fragmentam pbyslcam.
Seqmtwr in codice Brux. sme discrimine insertum mutilum
fragmentum et corruptwm hoc (. . . penmgues. tamqua feminae.
Nam si etc), videtur autem in libro quem descripsit scriha unum
certe folium defuisse,
. . . tamquam feminae. nam si in coitu muiieres bonae
praestantuF; ad sexum cui appositae fuerint, iam sectae
virilis sunt. nam sponsae feminaiis vis magna est, si quidem
ex paucis infrascriptis noscitur. nam fabae florentis sum-
mitates iectae ac tritae et vasi terrae mandatae et post s
nonaginta dies exobrutae caput infantis paene cruenti
ostendunt. quod si supra scriptos dies retexeris, corpus
muliebre formatum deprehendis.
De eruca. erucae viti inclusae, cum feceris viridis
farinas, si dies maneant intactae, licurcium cum vite for- lo
matum ostendunt.
De luto. lutum humectum aqua pluviali et made-
factum, ita custoditum ut non siccetur, firfliatur in muros.
De ocimo. ocimum luna prima tritum et missum
in ollam novam florebit permanens usque ad plenilunium. is
quod si duplato tempore supradicto condatur in nigra
terra, generat spiphiones.
Coriandrum dentibus subactum et in sole positum
fervescit.
l tamquam f.: Fabae f. eld. nam om, ed. mulieris ed.
bonae hic om. ed. 2 lectae virides ed. (gm add. bonae). 3 Nam B :
<yr(i, ed. idem a/rqumentum graece habes apud Porphyrivit. Pythag. 44.
6 terrae mundatae B (terreo mandatae ed.). 7 per {post si)
add. ed, 9 erucae sc* Y.dyLnai (cf. Geopon. XV, 1, 21). vi-
rides ed. 10 fort. lyncurium. 12 De lotio. Lotium ed.
13 /brt. Z. formatur. /br*. mures. l^ozwio. oz\myxmB(eted).
17 spiphiones (m) B (scorpiones Diosc. 2, 170. Plvn. 20, 119).
18-— 19 om. ed. 18 Coliandrum B.
Appendix mlseellameoraiB.
201 Ad roli (lolorem. coli dolorem ayertis^ si caiidae
lacertae summitatem ipsam auro clausam ligayeris cirea
umbilicum. et si restem intuleris^ in qua suspendio qnis
fmierit vitam.
202 Ad morbum regium. regio morbo tentus asinum $
diu et frequenter intuens remediabitur.
203 Mustelas a pullis avertit os de armo asini casu
inventum et in domo vei in vilia collocatum.
204 Ad scabiem equorum. equo scabiem toUit, si vi-
tuli marini adipe contra pilum unxeris^ aut anetum ciunio
piculae pari mensura aereo coquas vase et eodem inducas
modo.
20«o De rigoribus. antachates lapis omnem rigorem li-
gatus avertit.
206 Ad ocuiorum doiorem equorum. suffusionem ocu- is
lorum equi toliis^ si suco hederae et melle attico inunguas.
207 Ut equo pavorem tolias. equo pavorem tolles, si
in dextrae auris summitate caudam caponi vivo sublatam
suspenderis.
208 Vinum bqnum fieri. vinum insuave bonum facies^so
si decimam dulcis aquae addideris et coquas fortius ad
focum, donec ad tertias coquatur.
209 Oleum bonum et clarum fieri. oleum bonum et
clarum fit^ si in fundo anetum et salem coUoces. oleum
nigrum et sordidum clarum reddis^ si nitri libram coctam 25
5 asinum: cf. Geopon, 15, 1, 24. 13, 9, 4. 6 remedicabitur
(sic) B. 9 cf. Pelagon, 359. 18 anta cotis (si^ B (antachates
Flin. 37, 10, 54). 16 Suffasionem ed.: Diffiisionem B. cf.
Pelag. p. 119, 18. 16 et meiatico (sic) inunguas add. corr. B.
20 sic B. 23 Oleum— fieri om. ed.
APPENDrS M18CELLANE0RUW. 3^9
carbonibus timsani el cretam iu vas miseris. si autem vis
iijem iam bonum reddere, oteasLri folia commode tunde
et mas8am libralum io vas mitte. si autem suavissimum
Tis lacere, folia riridia oleastri tunde et in linteolum mitte
et per idem linteolum oleum colato. eodem modo iterum s
oleastrum tuusum macera et patere dies aliquos permauere
et traici. et putorem oleo toUes, si oleastrum siue semine
ttunsum diligenter vasi submiltas, et in sole colloces ut
calefiat, et post in aliud ras traosferas.
tlO Pili ne uascantur. corpus pueri vel puellae, prius lo
quam pilos emittant, ovis omigarum linito. in perpetuum
nitidum praesLas, si saepius in locis consuetis perfrices.
211 Confectio liquaminis. mororum parLem unam, duo
viui dulcissimi permisce, Uquamini bonum aaporem facies,
12 Confectio passi. ysopi fasciculum, tyci mala orbi- u
culata. de ce meUis et maUs XI coqtie per triduum igm
lento, ita ut tribus horis diurnis ferveat.
!l3 A(l hemicranium. hemicranius pausat, si vermea
pari uumero siuistra. manu lecti et in, aceto optimo per-
mLiIi, in limine eadem manu linantur loco dolenti. M
14 Auri^ini. aiu^iginem pari numero cum pipere Iriti
rumices es mero pellunt.
115 Ad alopecias. muscarum capila testae et calvis locis
capitis iUila vestiunt capillis. item. muscanim eapila com-
busta cum melle aucta alopecias toilunt miuium etiam u
stercus aceto (ritum auxiliatur. si autem volueris aUKUium
fortius dare, canis venam cervicis solve, et excepto san-
^ne inducis, item muscia siiprascriptis inductum calvo
etiam capillos restituet.
a ciSinftde fiicj B. 7 Et . , . tollea (iicB): Ut . . . tollas ed.
11 oini I Kamm fst'c> B (ortigarum i. cotttmicum ed.). 13 ilua£
(duftbna ed.). 15 tjci (eic B, gvod om. ed.j mala ovbiculata
gunt mala epirotica Plin. 15, 51. 16 de ce jnellis & nialiH
XI. coqae (aic) B (decem in melle ed.). 19 emigranium et
«iiajgranaufl B 20 in limine B: tm. ed. 31—33 om, ed.
; 21 Aurigini: Amemgeni (stcj S. 22 ruinicefi (cf. IHoik. S,
140); humiceB B. 23 alopitiafl B (itm infra). teatae et
om. B. 3& ancta (sie) B: om. ed, 28 de (muMuis) add. ed.
400 APPENDIX BflSCELLANEOSUM.
210 Ad d<*iitionem infantium.. catuli dens si casu d^
ridat, dentientihus infantibus auxilium praestat et equi-
nus deni* seu canis vel vituii auxiiiantur. et si muri viyo ,
licium per acimi in ore traicias et per intestini postre-
mam partem adicias et lilum collo suspendas. i
1 dentioncm rsic) B (dentitionem ed), 2 auxiliatur ed.
5 susspendas (sk) B. — hic sequitur %n cod, Brux. aliua operis
longe tUver»i de placitis medicorum fragmeutum (cf, Arigtot.
Pseudepigr. p. 370), quod hoc uno libri huius quasi quarti loeo
riibrica cum Uttera praegrandi textus initicUi A diseemitur: Hic
de semine dicit. quid sit. vel unde nascitur. Alexander amator
v^ri appellatus. . . (f. 48—52^). quod postguam finimt, proxim
uerm adnectit «cr ^T/aYppocratis genus. vita. dogma.(f,52^J2 53*j.
quod frdgmentum uhi deficit pagina vactM relinquitur. sequitur
in foUi 54 (cuitis item prima pagina alba est) pagina aUera liber
aurelii etc.
In his excerptis medici citantwr hi:
Comelius 38. 40. (cf. Garg. 30), Musa 42.
Eugamius 39. Nomenculator 37.
Eusebius 49. # Philosophianus 28.
Terentius Eutychianus (cf. Porfyrius 62.
Marc. 14). Titianus (?) 15.
Leoparda 36. Vindicianus 11. (16?).
Metertius (?) 44.
PSEUDO-THEODORI
i. e. Anonjini ex libris Galeni epitomae
DE SIMPLICI MEDICINA
in breyius contractae
textus codicis S. Galli 762 (G) s. IX
(p. 138—184: cf. Anecd. Graecolatina II p. 121 sq.)
Theodoros Priaoiftniu, ed. Bose. 26
t \:
<
•
-j
' i
I
I
Incipit liber
de Tirtatibna pigmentoTDm vel herbaram
aTomatlcarum.
1 Aloe virtutem haliet calidam, et confortat et eiccat sto-
maclitmi, curat rulnera, proecipue natuiae, facit et ad
tam(ire8 narium vel oria vel oculorum.
8 Abfiinthium ealidum quidem eat mediocriter, sicoum
vexo ert vehementer. et sucua eina m.ulto ealidior eat quani
herba. coufortat stomachum et fe] rubeum, per ventrem et per
nrinam deducit, «enas quoqneepatis purgat, et eet maximum :
adiutorium ad constrictionem epatis.
S Atriplicea umidae suut quidem nimis et frigii^ae medio-
criter. styptioen quoque virtutem <uullam;> habet, et est
aqsoaa, queroadmodum malva. facit ad tumores, si quie c
tunBaa veluti cataplasma imposuerit. semen ipsarum ad au
ginem facit, si quia coclearium triti in calida aqi
dederit.
1 Incip Lib nr* (nic corr. ia ras. pro L . . .). Uirtutes p.
vel herbarnm aromaticaa (gic cod. 6, M rubrieag, satis inaeite
has quidem, et numeros adiecit librarius). i Aloen G. (etc.l
Btomacum (sic scmper) G. 6 precipna. pinimi§ natnte G (xol (U»- .
liata ta vaS' ^OQav if nal aiSoiOv). 1 Absentium O. 1 — y «
cf. Theod. di. 10. Orih. simpl (ex Oal. ef. Aneed. GL. II, 114).
9 rnbium 6. 10 hurinam G. 10—11 haee sie ipte
addil epitomator (ut in seguentibui gvae didudis liUeris signi-
fieavi). 13 humide G. 18 atiptice G. nullam aMidi
ex Orih. (Gal.). abet fsic saejnmme cod.). 14 quemad-
raodu alba G. 15 cataplasmam inpoauerjt G, 16 coolia-
" tritum G. calda G.
404 PSEUDO-THEODORI
4 Afronitrum diaforeticnm est, et pmrigrines exaiccat et ,
curat.
T) Auripi^mentum. calidum est et lutulat, aicnt res ipn
dcclarat. quoniam si quis calore facto diatiasime dimiserit,
comburitur. S
6 Artemisia yirtutem habet calidam et siccam ]mniam,et
lapidcH renum purgat, si quis apozema ipaarom accepeiit in
potione.
7 Aqua yirtutem habet frigidam et mnectam. deniqne febri-
citantibus adiutorium optimum est, si tempore competenii ii
biberint .
8 Acetum yirtutem habet compositam, et fiig^dnm est ei
calidum, et magis obtinet frigidior Yirtus quam calidior.
9 Apium virtutem habet calidam in tantom ut et uzinam
et menstrua provocet. et yentositatem curat, sicut et aemenis
ipsius.
10 Asarum virtutem habet calidam, plos quam acorom.
constrictiones epatis et renum solyit et per urinam purgat.
11 Amygdala amara calida suit partim, et eztergnnt
umores spissos et viscidos epatis et puhnonum. et specialiter»
epatis constrictiones solyunt et curant. faciunt «etiam et ad
splenem et intestinum et ad renes. nam et arboria tota ▼irtoB
• [Simoti 8. Mologlonos est species artemisie sec. Diasco-
ridem. Item Th. Prisci. libro de simplici medicina mologlonos
quam aliter artemisiam yocant etc. (iiov6%hxtvog Dioac. 3, 117)]
[Sinion 8. Fetalogo grece secundum Theodo. ftisci. de
simpl. med. yocatur aristologia. et dicitur aristologia secundmn
ipsum ab ariston quod est utile. guod pertinet ad Diosc. 3, 4,]
[Simon 8. Ferraria minor yocatur sec. Diasc. (?) agri-
monia. Theo. Prisci. idem dicit. de ferraria cf. Ps.AptU. c.72
Diosc. 4, 33. Orib. 8. Sideriti8.]
1 diafreticum G. prorigines excicat G. 4 colore G.
6 cf. xQovCaBiB Gal. XII, 212. 7 apostima G (cf. Dioac.)
a. inpositione G. 10 conpetenti biberit G. 12 Acetus (3-
{sed De acetum ruhr.). conpositam G. 14 De apium.
Apius G {aiXivov Gal. XII, 118). hurinam G. 17 De
asaro. Asarus G. acorum (Gal. XI, 840 cf, 819): apius G.
18 hurinam G. 19 Amicdala G. 20 humores (sic fere
semper) G. §patis G. 21 Boly& et curat G, Fiunt G.
22 splene G. arboris: aborto (aic) G.
DE SIMPLICI MEDICINA
405
ipaiuB ^eadem) cBt. denique radices ipeiuB ai quis coserit et '
faiCtem linierit, lentigineB et IiTOrea toHit. amfgdala. Tero '
dulcia minoris Tirtutis Bimt. ,
Anetum yirtutem calidam habet et sicciorem. et ai qui§-«
hauc coierit aut infiiderit ia aleo et unxerit, umorea &igidos :
et crudoB maturat atque diBpergit. I
Abrotonum yirtutis calidae et aiccae est. et iQmbrioo?^
occidit, menstrua prOTOcat. aimilia quoque abaiuthio e
hoc quoque aoliim nocet quia stomftcho adTeraatur.
t Agaricum TirtntiB eat mediae temperationis. e
radix et uaacitur auper radices et dispergit umorea tcI apin
tudicem praecordiorum. deaique ad aurigisem facit quae C
oODBtrictiOQe .
l Alium calefacit et aiccat, urinam prOTOcat, t
mollit et negma dedacit,
J Acorum Tirtutis calidae eat, et provocat urinas, et eplei
duritias curat, ai quia scripuJa tria cum os jmel '
berit.
J Andrachne virtutia &igidae est, dcniquc facit ad i,
s proTOcat e
i Anesum TJri^utem hahet calidam, i
toaitatem curat.
3 Asfodelua virtutem c^diorem habet, et
triTerit^ pulTeres eiua faciunt ad tineaa capitis.
3 Balsamum calefacit et siccat, deniqile ad duritiaa eplei
et epatis facit.
1 B&lauatia florea sunt quidem mali granati agrest
qualee sunt mali granati domestici flores qui appellantur e
1 eadem add. (oiioiav). 2 libores G (Hc semper).
etnmierus(XJI)additG. 4Deanetum Anetnafi'. 51:
infunderit C unseritumorea C 6 cnidoB{mftm»): aurdos ^
7 Aprotanum G. 8 absentio O. S oc quoque soln n~*
6BtG(cf. Gal.XI,a01). lOAgaricoG. 11 humoreaG. """
cordiarum G. qui G. 14 De alium. Alius G {iikoqoSov).
haec ex plmiore Galeno (ef. Orihas. lal.). 17 oximelle ^
19 De andraten. Andrateo G. 20 i. ai
aneso. Anesua G. [^h^orinfls G. 23 De aBfodillui
Aafodillus G. 24 terent 6- (ex institia gcribae Get
26 De balsamo, Baleamus G. ad i & G. 37 De bi
Balaostiu G. fioria G. male granate fliic) G.
406 PSEUDO THEODOEI
tini. virtutem habent frigidam et ticcam, faciimt ad femoris
8ubi<trictionem, faciont ad djsentericos, ai Tentrem deforis .
curuveris.
2 Bulbus in comedendo frigidnB est, et facit mnorem
spissum et yiscidum. nam et indigestnB est et Tentositatem s
facit. hoc Holum, ad usum yeneris, prodeat. si qnis Tero deforas
uti yolueritf et extergit et siccat.
3 Blitum yirtutem habet frigidam et umectam. deniqae
ct ad tertianas facit optime si comestnm faerit.
4 Bryon, quod appellant sphagnum, inTenitur aut in ro-io
boro aut in populis albis. et mediam yirtutem liabet, et magis
siccat quam calefacit.
5 Bdellium yirtutem calidam habet et malacticam. stni-
mam gutturis curat et digestionem yentositatis , et dolorem
lateris scdat. 15
6 Butyrum calidam yirtutem habet, et dispergit umores
aurium vel inguinum, oris. denique infantibus dentientibus ntile
est, si frequenter gingiyas leyiter adfricayeris.
7 Calamintha yirtutem habet calidam et siccam niTninni
et si quis cocta aqua biberit , calefacit et sudores proyocat. so
idcirco facit et ad frigorum typum, si quis herbam in oleo
coxerit et unxerit.
8 Cannabis. semen eius siccat et yentositatem dispergit
in tantum ut si satis comestum fueritf yeneris usum exsiccet.
10 Smon 8. Brion. ThQodorus Priscianus libro de sim- 25
plici medicina yocatur inquit stagnus in quercubus et populis
albis etc.
1 femorem substrictione G. 2 dissintericos G fut semper).
4 De bulbo. Bulbos G. frigidu G. 6 hoc solu . . . prode
est G. deforas (sic) G. 8 De blitum. Blitus G. umecta est. G.
9 obtime G. comestus G. 10 De brion. Brion G. apel-
lant splagnum (cf. Plin. 12, 108. 24, 27) G. in robes aut
in puplos (ante corr. plupes^ albos G. 11 yertutem abet G.
12 que G. 13 De Bidellium. Bidellius G. malaticam G.
14 et digestionem et yentositates G. 16 De Butirum. Bu-
tirum G. umores (sic) G. 17 horis G. 19 Calamite G.
21 ad frigorem tipum G \nQbs roc natic nEQiodov (iyri Gal., ad
periodicas febres Grib.). erbam G. 22 uncxerit G. 28 De
cannabo. Cannabus G. sicce & yent. G. 24 comestus G,
ex[c]iccat G.
im t
didl
DE SIMPLICI MEDICTNA. 401
Capparia Tirtutem habet eaUdam et acriorera, et
apecialiter aA Auritiara aplenis, ai quis cum aceto aut meH
apozeiua biberit, aut extrinaecns aliin mecUcameatis commixta
apleni impoauerit. curat et dolorea dentium, si in aceto
iHierit, et aeetum ipsum in ore tenuerit,
Cardamomum nimium virtutiB calidae eat, in tantum
si quis pulveres eins diaperBerit . . . denique tacit ad iachiadi<
linitum. habet et amaritudinem quandam, per qnam lumbrioA
occidit. facit ad aoabias estergesdaB , ai oum aceto tritun
fuerit.
L Caatoreum ealefacit et sicoat et fortiter extenuftt. et
neceaaarium valde quibus ei abundaiitia umorum apaamus fit
fa^it et ad tremuloa rel ad oranea passionBB neryorum
cerebri mirabiliter.
i! Ceatauriae maioris radices acriorem etcalidam Tirtatew
habent, et prOTOcant menatrua et abortionea deponunt. fa<ati
et ad eoa qui aanguinem espuunt, ei sex acripola aut in aqoS '
aut in vino accepewnt, id est febricitantea in aqua
} Cera -virtutiB mediocris est et neque caJefacit aeque i
frigidat neque umeetat, aed adiungitnr adiutoriis quoe e
secua imponuntur,
l Cucurbita virtutem habet frigidam et umectam. deuiq^
facit msura ipsiua ad tumorem aorium qui es fervore nascitnl
1 Simoti s. Eapara quam multi cinobatoa (Kvn^apccnv) a
caprion (*a.xglav} vocant etc. Theodorus Frisc. libro de aimpL '
med. hic errore Simonis videtur atictor ap<^aitu8 Th. pro *
Diogeoride. cf. Dioac. 2, S04 et SitH. «. capjfina.
[SimiMi s. Othonion. Theo. Prisci. oelidonia maior quara
nmlti othonion vocant, (Diosc. 2, 311. ef, 313)] ',
1 De capparo. Cappares G. 8 especialiter ff.
Et ai quia . . . G. S apOtimft G. 4 inposuerit curat. Et f
5 et aceto ipsum G. 6 De cardamomu. Cardamomu G.
7 dispereerit deniqne (aine lacuna) O. sciaticoa G. 9 aic
aoeta G. IS habundantia ante corr. G. 13 tremolos .
neruium sive cerebrum G. 16 De centauria. CentanriJ
(sic) G. 17 Bcripulaa G. 18 acceperit G. 20 infrigdat d
31 adiutorii I?. 22 iuponuntur G. SS hnmectam (kic) 6
9i rasura G i,irav ^vajidTDiv avtofi i jvitDE). ad humore f
408 PSEUDO-THEODOBI
mizta cum oleo roseo. £Etcit et ad nimias febres^ si per anum
in ipsis sucis et oleo infusa et praecordiis aat thoraci
impositafuerit.
35 Casia calefacit ac siccat nimiuTn, et tenuem et acriorem
yirtutem habet. idcirco praecidit et dispergit corporis mnorem, 5
provocat et menstrua.
36 Coriandrum virtutis tepidae et magis umectae est. facit
et ad fervores.
87 Cicer lac et semen generat, proyocat et menstraa. cicer
nigrum proYOcat urinas et renes purgat. lo
88 Costus yirtutem calidam et acriorem habet, id^o et com-
burit. omnia medicamenta quae fiunt aut ad ^ischiadicos aut
ad^ paralyticos costum accipiunt. proYOcat urinas et menstrua,
et dolores lateris curat.
89 Caryophyllum uiminTn virtutis calidae et acris est. 13
40 Crocum habet yirtutem calidam, unde et Yirtutem habet
maturandi. est ex aliqua parte stypticum.
41 Cepae calefaciunt yehementer. un^ et haemorroides sol-
yit, et si cum aceto trita faerit, lentigmes de facie toUit, si
inlinieris et sol steter^t. facit et ^ad> tineas capitis, ^si^ quis 2«
fricayerit loca ipsa.
42 Caules siccae yirtutis sunt, et si combusti tursi eorum
fuerint, nimiuin siccant, quoniam prope ustulant. idcirco com.
miscentur caulibus adipes porcini, et faciunt ad pleuriticos,
diaforeticum adiutorium. 25
43 * Cymini semen yirtutis calidae est yehementer, et yen-
tositatem minime facit, et urinam proyocat.
44 Cyperum radices <[maxime> necessarias habet. calefaciunt
1 perannos G, 2 infosis G. toracis inpositus G.
4 acriorem tutem (sic) G. 6 pcid& & disperg& c. hum6rem G.
7 tepidii G. humecte G. 9 lactem G. menstrua G.
10 rubr. De nicru cicer. Cicer nigru G (xpwJg Gal. Diosc).
hurinas G. 11 De costum. Costum G. conburit G.
12 aut ad paraliticos G. 14 doloris G. 16 De cariofile.
Cariofilum G (Plin. 12, 30 —-_ nm apud Gal. Diosc.). acre
{id est acrae) G. 16 De crocii. Crocus G. 17 stipticum (sic) G.
18 De cipe. Cipe G. emorroides 8oly& G. 19 si: sic G.
tritum fuerit G. 20 iv i^XCtp Gdl. ad om. G. si om. G.
22 combustitur. J si eorum G. 23 conmiscunt caulis a. por-
cini G. 25 pleuriticos diaforitico G. 26 De cimini. Ci-
mini G. 28 De ciperum. Ciperu radices G. maxime add.
Gal XII, 5d. habent G,
[
DE 6IMPHCI MEDICINA.
et Biccaiit. fa.ciiiiit aU umecta vulncra et cica,tiicea difflciled
iaTant, quouiam virtutis etypticae sunt. et ad renum lapide
faeinnt, vulnera quoqiie ^oria^ cnrant,
> Daucus, qui nnncupatur piLBtiiiaca, viitutem calid
habet <^et^ cxtienuat. radix vero eiua ventositatem facit et tA\
venerem provocat. aemen itaque ipsins, id eat domestiei, idem
fadt quod radix, ogreBtis vero omniuo et veutositatem sanat '
et.urinam provocat et menstrua.
i Dictamnum calidum eat et extenuat umorea voluti pii<
r Difrygea mixtae virtntis est id est calidae et fHgidae.
eat cnim et stypticum et acre. idcirco et difficillimie et maa
lignis vulneribua eat medicamen optimum.
i Dactuli calidae virtntis ijunt^ et impositi triti Htomachuij
confortant qni cibum reiciet.
9 Elebori babent virtutem calidam, et extergunt umorBi^
et faciunt sd lentigines et acabias et impetigiaes. niger el»' •
borua sjringa eitenuat, et ad dentinm <^dolores) facit coctnii
in aceto, ita ut ipanm acetum in ore teneat. eleborus vqtoI
niger umorem nigrum deponit per ventrem, albua pexl
vomitum purgat ipaum umorom melancbolicum. 1
) Erpyllua in tantum calidae virtutia eat ut et menatm%J
et nrioam provocet. ,
t Eupatorium herba eitenuat et diapergit umoreB, urinas '
i SimoH i. „ _
agrestia quam multi ceras dicunt.
add. Simon «. Ceraa. TheodoniB Priscianua libro de w.iai-\
plici medictna aic vocatur a maltis atapbiUna agreatia id egti
pastinaca (cf. Diosc. 3, 52. Ps. Apul. de herbis c. 80). J
1 facit G. 2 iubant G. atiptice eat G. ad renea lapida
facit G. 3 oria add. Gal. curat G. i bastinaca G. 6 et om. ?
6 ventrem G. idem: id G. 7 qnod: quo G. orina B
9 velut ktolegium G. 13 obtimum G. 14 De dactal
Daetali G (Gal. XII, ISI cf. Onb.). inpoaiti G. 15 co*
fortanB q. c. reiciens G (cf. Th. de diaeta). 16 De eliboi
Eliboroa ab& G. 17 scabiea et inpetiginea G. 18 Biringa i
dantium (om. dolores) G (ef. Orib.}. 20 bumore n:
grum G. VMnica G.- 82 De erpillo. llrpillus G. i
tontnm etiam Or. (quia ds toccDicv Gal.j. 28 horinam prQ
yeeat (sicj G. 24 erba G. d. huroores hurinas q, G.
410 P8EUDO-THEODOBI
quoque provocat sine calore et epatis constrietioiies puigat. etr
est stypticum et yiscera confinxiat.
>2 Euforbium causticum est et umores extennat.
'>8 Epithymum yirtutem calidam et siccam habet niiniB,
et si quis cum aqua cozerit et dederit potionem, 5
melancholicum umorem deducit, fint si palyere facto
scripula tria dederit in calida aqua.
>4 Eruca virtutis siccae et diaforeticae eat. et quam «1».™«
utendum est foliis et floribus eius. fsunt ad fancinm tumores
et dentium dolores. 19
'>5 Folium calidam virtutem habet, qnemadmodimi spica
nardi.
>6 Fu calidam virtutem habet, quemadmodnm spica nardL
et radix ipsius odorabilis est.
>7 Flommus herba virtutis siccae et austeris. idcirco fluxumi5
ventris constringit, et aqua ipsius cocta ad dentium dolorem
facit.
>8 Ferulae semen extenuat umores, meduUa vero ipsius yi-
8 Simon 8. Cizomo (pro Euzomo) apud Theodorum Pris-
cianum li. de simplici medicina est eruca que zeuzomum (sic
ed.) dicitur {cf. Simon, 8. Eruca . . . euzomium vocari reperi in
quam plurimis locis).
ISimon 8. Fecula Theo. Prisci. li. de simplici medi-
cina est uva pinguis cocta usque ad crassitudinem mellis et
refrigerata.]
18 Simon 8. Cachreos Theodorus Priscianus li de sim-
plici medicina. ferula inquit cuius semen acrocis etc. deinde
immediate facit aliud cap. de ferula cum quo concordat
cum D(io8coride) de ferula. quare videtur quod sit alia species
ferule. liber antiquus de simplici medicina ferula quam greci
nartecos vocant cuius semen cachrios sucus galbanum dicitur.
sequitur apud Sim. Cacrios » ndxQvg i. e. 8emen ltbanotido8 ex
Diosc. 3, 79 (de galhcmo v. Dio8c. 3, 87). Simon. 8. Eagechiron
est species aromaticorum sed Theodorus Prisc. 1. de simpl.
med. dicit quod kakrios est semen ferule.
1 & istipticu G, S cau | ticum G. 4 Epitimum G,
ab&. velut (quod omi8i) nimis G, 6 pulveres f. iscripula G,
7 calda G. 8 De eruce. £)ruce G. diaforitice G, 9 utendus G.
11 tpvXlov (iiccXaBMQOv) Gal, XII, 153, »14 odorabiH G
(&Q<oiiat&9ris Gal.). 15 erba G. austeris (sic) G, 18 De
ferula. Ferula G (vap^l Gal), humores G, 19 istipticam G.
DE SIMPLICI MEDICINA.
ridia Tirtutem stipticam hatiet, et faiiit ad eoa qui
expuunt aut fluium ventria patinntur.
~icus Tirtntem habet mediocriter cftlidam et TentrM
^purgat). sicca ficus id est ctirica calidiorem et diaforetioa
habet virtutem.
^Glyeyriza Tirtntem> tepidiorem hahot, et oris at artoriasr'
aHperitateB temperat vel sitim compescit. '
GlyejBide paeonia nuacupatur Tirtuteai habet aiccaiB^
et umorea extergit. et ma^a aicca eat et ad extergendcWij
umores utilia, quam ut calida. facit ad meDstrua provocandft, j
ei quis in modum magnitudinia amjgdali cum mulsa dedei^
potui. purgat quoque et epatia constrictioces et reuum. efy
TentriB fiuxum retiuet, si coctom in. Tino aueteri biberid
dicitor etiajn, si aUigata coUo fuerit, <^quod^ infaatibus epiS
lempticis remedium praebeat, I
:2 Otaucium virtutem habet frigidam et Etypticam, et cura^
ignem aacrum.
>S Gypuus virtutis aiccae eat, terrae adfi^nis)). denique faait <
ad Banguinem nariimi conBtringenduni. uatulata plus siccat, J
4 Gingidium virtutem habet amaram et stjpticam, est e
calidum ei frigidum. et aicca,t magis et est stomacbo aptuio
quoniam atyptioura, caloria vero parum habet,
8 Simon s. Glicidia et gliciacidis eat peouia Theodo, PriflQJ
Itcm Alesander . . .
20 Simon c. Gingnidium est fumua terre ut Theo. Priso
libro de simplici medicina. *
3 De fico. Fica G. ventrem siccat. \ ficus id est eari
calidiorem (r (1*61 pro siccat scrtpsi purgat, aicca). 4 p
calidiorem itmtm rubr. ponihtT Fico (sie). Fica & diafariticas
etc. G (ubi rtArica duplicata pertinere videtur ad ficum Biccm
i. caneam, oniissa vero me novi capitwli propria sc. ^lycyrie»
cf. Cfal. 'SJ, 858. itagve ad c. 59 pertinmt verba (rubrieaB tr'— ^
polaUone abrujita) et diaforiticam ab& Tirtutem, ad m ^^
eap. se^uentia tepidiorem ab&t et oriB ete. 7 conpescit l
S De gliciaius, Ghciaius peonio a.G. 9 & ^ma add. al. m.^gie l
10 umores fhie) G (sed v. 9 humores, vt vulgoj. 12 potu t
et: ad (r^num) G. 13 si coctam: & cocta G. 14 quo
addidi. 14 epileticiB G. 16 preveat G. 17 igne a^rum (
(igvamHata Gal.). 18 sicci eat aere adfiius demqua 0
19 ustulata: viavftniia {S\ yvTpos) Gal. 20 De gin^dum. Gil
ifii^G' %i BiccA (i. ettomaco* apta G. 22 istiptici
412 P8EUD0-THE0D0RI
66 Galla Tirtutem frigidam et nccam habet. nnde et fer-
Tores faucium curat.
66 Graminis radix mediocriter sicca est et frigida. nnde et
plagas recentiores consolidat, si tnnsa imposita fiierit Telut
cataplasma. ignem sacmm yehementer in£rigidat. apozema qno- 5
qne ipsins renes purgat, si qnis biberit.
67 Hedysaron qnod appellatnr pelecinns. hnins frnticis
semen colorem qnidem rubenm habet, ex ntraqne parte yero
acntum est qnemadmodnm bipennes, qnos Graeci peleces ap-
pellant. amarum quoque est et stypticum. nam ad bibendum lo
stomacho aptum est, et yiscemm constrictiones solyit.
68 Herba senecio yirtutem mixtam habet, et frigidam-ei-
mul et mediocriter nmores dispergit. et facit ad indigna-
tiones nerTorum, si quis eam cum axungia veteri im-
posnerit. i5
69 Hippnris yirtutem habet stypticam cum amaiitndine.
idcirco siccat umores asperitudine nimia, yuLiera etiam re-
centia et maxima cataplasmate facto consolidat, etiam si nerri
incisi fderint. et ramicellos curat, et sanguinem iactantes, nec
non et fluxum muliebrem rubeum continet, et dysentericis re- so
7 Simon 8. Hedicorion Theo. Prisc. li. de simplici medi-
cina hediscorion quod appellatur pellecinus huius fructus
semen colorem quidem runum habet ex utraque parte acutum
est qnemadmodum bipennis quas greci pellecas yocant amarum
quoque et stipticunr etc.
[Simon 8. Eraclea . . . Theo. Prisci. li. de simpHci medi-
cina Eraclion inquit quod alii abrotanum dicunt etc. confert
idem etiam Diosc. 3, /^6.]
1 De galla. Gallae G. 2 facium G. 2 De gramen.
Graminis G. 4 consoldat G. inposita G, 6 igne agru G.
in&igdat G. apotima G, 7 De hetisaron. H&isaron G.
pellicenos G. huius: usus G, frutici G. 8 & utram-
que partem G, 9 pelicas G, 11 constrictionesolvit G.
12 De sinition. Erba sinition G (Erigeron Gal.j Hirigeron Ortb.).
ad V. 13 — 15 cf. Ps, Apul. c. 75. 14 nervorem G. acxungia
V. inp. G. 16 De hipporis. Hii^puris G. istipticam G,
17 umores (aic) asperitudinem nimium G. 18 consoldat G.
19 ramos cellos G {ivtBQo%i/iXccs Gal., introcellicos Onb. ed.) »
ramices. non et: noc& G, 20 desintericis G,
r
f mediu]
DE SIMPLICl MEDICINA.
I auBteri tiierit i
medium est. si oocta. ii
fluKum ventria continet.
IsatiB qua tinctoreB ntnntar, virtuteni nim
habet. et Tulnera conaolidat et fiuxum BauguiniB
Hordeum Tirtutem habet siccam et frigidam. pli
polenta aicciorem habet.
Eerba siniaca tirtutem habet frigidam.
Iria lirtatem habet calidam mediocriter et temperatam,
ez auateri et dulci. eet tamen siccae Tirtutia, et curat Tulneraij.,
et conetrictionem pectoria solyit et curat. l
IbiBcos id est oithaea., quae est malvu. agrestis, rirtuteiaj
habet maJacticam et diaforeticam. denique et duritiaa mol-*]
lit, si etiam tuusam cum axungia impoaueris. J
laopynim. id eat fasiolum semen virtutem habet mixtaDa^]
etenim amaram et auaterem, denique apiasoB umores epBrgiM
Tel resecat, praecordia quoque purgat, facit et ad sanguinBn
iactantes. M
Herba iu Tirtutem habet frigidam et umectam, deinjfl
folia ipsiua contusa tumores qui es ferrore nascuntur con«>4
lantnr, id est aut singula imposita iiut certe oommista cuni^
polenta. i
3 iSimon s. Hjsatis dicitur rubea tinctorum secundmajJ
Theo. Priscia. libro de simplici medicina. J
14 Simon s. Hysoperide fasilium aemen Tirtutem hab^
miitam est enim amarum et auatere etc. Tbeo. Fri. libro d "^
simplici medicina.
1 potionem G. 3 De hiaitia. Hiaitia quati tontorea (sie) 6
4 conaoldat G. 6 De hordeum. Hordeua G. 6 polenf
(tii ff&lipiTa jioXb xal tav itfi&&v ^TjQavTmiittQa Gal, XII, 4S
7 De herba ainiaca. Herba siniaca (sicj ff(7). 8 De hiiiir;
Hyris G (deeet Gal. et OribJ. 11 De ibicoM (deinde »ft
ras.) Ibiecoae id est altea G<> {IfliaKot v &lilf<'ia Gal). mal»
agreste &. 13 diafor&icam (hie) G. IS tunsa G. aciungia
inp. G (cf. Ps. Apul. 39). 14 De isopo. laopo nenaailinon
aemeu G. Tirtate habft G. 16 auateram G (austere Sim.
ef. supra 37. 61. 69. 73). [ejapissia hnmores [elspaigit G'.
16 precordiam G. 17 lactanttoa G. IS De herbam. HerbT
Tirtule etc. G (cf. lu i. TioU Orih.). 19 conaolantur .|
(^att\yoeeC Gal.). 20 inpoaita G. counixta G.
leat» G.
414 PSEUDO-THEODORI
77 Idaeae herbae radix yirtutem habet stypticani niTniuin, et
floxum Bangainis Tentrisque fluxum et dyBentericos et pro-
fluvium mulierum curat, si aut in potu dederis aut cataplas-
rn&te facto imposueris.
78 Ladanum yirtutem habet calidam et temperatam, et 5
mollit tumores et furunculos commixtum cum cera,
quemadmodum aliis medicamentis commixtum facit.
79 Lapathum virtutis mediocriter calidae est, et dispergit
umores. semen eius stypticum est, et facit ad fluxum yentris
Tel ad dysentericos. lo
80 Lapis haematites virtutem habet frigidam et stypticam,
facit ad conficienda coUyria trachomatica. ipse qnoque tritus
in mortario diligentius &cit ad eos qui sanguinem per orem
mittunt, si datus fuerit in potione, omnia quoque Tulnera ex-
siccat. facit ad oculorum dolorem, si fricatus in cote infusus 15
oculis fuerit. — lapides qui in scorpionis marini cauda
inyeniuntur yirtutem habent extergendi, denique
• lapides yesicae minutatim confringunt.
81 Lini semen yirtutem medioexiter calidam habet, et est
umectum. unde et tumores consolatur. 20
82 Lycium virtutem habet siccam et acidam et stypticam.
facit ad dysentericos et tumores ani, facit et ad subtritiones
femorum vel paronychia.
83 Mastice composita est ex contrariis virtutibus, et constringii
1 De ide erbe. Ide erbe G (^lSaCa ^Cia Gal.). istipti-
cam G. 8 in potu G. 4 inp. G. 6 De ladanum. La-
danus G (Gal. XII, 28). 6 moll& G. furuncolus G.
conmixta G. 7 conmixta G. 8 De lapatium. Lapatium G.
9 istipticum G. 10 desintericus G. 11 De lapisematis.
Lapis ematis G. istipticam G. ad conflciendos collirios traco-
maticos. ipsos quoque tritos G^ 18 per | gremit tunc si d.
f. etc. G ^er ore cf. Anthim. p. 55). 14 ex<sicc\at G^ (in
ras.). 16 in cute G (ii^ &%6vrig Gal.). 16 oculus G.
scorpioni G {tov ^aXattCov c%oqnCov gr.). haec aliu/nde addita,
mn ex Gal. cet. cf. Gal XU, 205 =» Grih. 141. 19 De lini
semen. Lini semen G. calida ab& G. 20 consolantur G.
21 De licium. Licius G. accidam et istipticam G. 22 & hu-
morem ani G, facit eit s. f. G. subtrictiones femorum G
{itaffatQC(i>iicctoc Gal., Orib. lat. » intertrigines). 28 paroni-
tias G, ' 24 consita (sic) G (a^v^etog Gal). & c. v. & ex
constnng& G.
DE SIMPLICI MEDICINA. 415
et mollit, facit ad atonuK^hi et ventrJH et epatis vel onmimn
iutestiiionim tum.orein, caletacit enim et siccat nimiiim. aolvit
et ventrem, ai quis ecripulum maeticea collatuin cum
calid» aqa& biborit.
yt Melantliiam, qaod appellatur git, virtutia est calidae
et eiccae, et Hpissitudinem nmorum estenuat, denique catarrani
calefactum. ligatum in linteamine exaicoat. ttituni quoque si
quia biberit, TentoBitate caret. ImnbriuOB Bive in potiono datum
sive deforia impoaitum, id est tritum, occidit. lepras etiaia et
claTulOB pedum et verrucas curat. raenBtrua quoque provocat. :
tS Mel catefacit et Biccat nimiom. habet etitun acritudinem,
Tulnera Bordida purgat.
McHlotum virtutia est mixtae. et matnrat umores et
et plua calidae virtutis est quam frigidae. ad ocu-
lorum indignationem aqna ipaa cocta utimur. :
7 Meconi nomen eat papaver. frigidam virtutem habet, et
semen eius somniferum est. agreate papaver plus quam domeati-
cum inirigidat.
8 Hora n&tura habent mediocrem calorem et ventrem re-
laxant. inmatura vero virtutis frigidae et siccae sunt. unde et '■
Buci ipeorum tumorea faucium curant. ai qaia quoque raora
ipaa Bicoaverit et pulverem fecerit, etdederit unum
eoclearium dysenteriois, magnnm remedinm eat.
9 Murta ei contrariis yirtntibuB composita est, et obtinet
4 Simon s. Melantium (jjosi Dioac.)...Theo. Pri, melantium
quod appellatur git (cf. Orib. 153).
[Mala persica Sitaon e. Kariana vocantur peraica secuii-
dum Tbeo. Prisci,].
] istomaci G. 2 istentinaru tumore O. S acriptum
maaticem collium G. i calda G. 6 humorem G. dene-
que G. 7 ligato G. ewccat G. 8 ventoaitatem car& G.
LombrieuB G. in potionu G. 9 inpositmn G. occid& O.
10 olavTilos: acutoa G (^lowe Gal.). veiTucaa G (jivfftTiitioie
Oal. et lat. Orib.). 13 mellilotum G. miiti G. 14 quem (?.
16 aqne ipse cocte utim'> G. 16 De miconi. Miconi G. do-
meBticuB in&igdatC 19 De mora, Mora G. hab& G.
relaiat G. 21 ipsarum G. 81—23 cf. Theoil: dc diaeta
p. 243". mora ipsa G. 22 aiccarerint G. pulver G.
S8 cocliarium G. diEsintericie O. ii De murta. Murta G.
obtiuet G (iicixpaiii' Gal.).
416 PSEUDO-THEODOBI
frigidior Tirtiu qoam calidior. habei qaendam tenuem calorem.
unde et nJTninm siccat nmores. compescit diTersis modis habita
nimios qnoqne sndores ipsins constringit.
90 MeduUa yirtntem habet mediocriter malazantem tnmores
et duritias membromm. idcirco meliorem medullam ceryinam s
iudicayimus, ezinde yitnlinas. hircomm yero et tanronun
acriores et sicciores sunt. denique hircinis medullis ad
dysentericos utimur cum sucis oryza^e.
91 Meon calidam et siccam yirtutem habet. nnde et nrinam
prOTOcat et menstma. lo
92 Marathrum, quod appellatur feniculnm, Tirtutem calidam
et siccam habet mediocriter. unde et lac generat et menstma
proTOcat et urinas. radices Tero ipsius si qnis coxerit
et deinde fomentaTerit, acumen oculorum reddet.
93 Nitrum Tirtutem habet siccam et umores dispergit. i!
94 Narcissi herbae radix yirtntem habet siccam in tantum
ut Tuhiera maiora recentia consolidet et tenontum praecii
siones.
95 Nymfaeae herbae radix tcI semen Tirtutem habet siccam
ut minime urat. continet etiam Tcntris fluxus et insomn^i^ari 8(
minime permittit. iuTat et dysentericos. nymfaea Tero herba
quae radicem albam habuerit, Tirtutis fortioris est, et facit ad
profluTium mulieris, si <^quis^ radicem coxerit in Tino nigro
austeri et dederit potionem. facit hoc etiam nigra similiter
radix ad dysentericos data. 2
1 frigdor. yirtus q G. cf. c. 8. colorem G 2 con-
pescit G. 3 abitam G. ipsius (sic) contring& G (lac.).
4 mediocriter. & malaxant tumores G. 6 melior ^medulla
cerTina G. 6 indicaTimus G. sic interpres Gdleni auctor (xaX-
XCctov $' iTCSLQcid^riv &el xov x&v iXdqxDv XII, 332). sed Ori-
hamts lat. p. 202^ utilior autem probatur, itemque Th. de diaeta
p.24:3"^. 6 Et inde G (igiclflg 8\ Gal.). ircomm G.
7 ircinis G. 8 dissintericos G. orize G. 9 De meon. Meon G.
urina G. 11 De maratrum. Maratmm G. fenuculum G.
12 ab& G. lactem ienerat G. 13 — 14 cf. Diosc. 16 De mitrum.
Mitms G. 16 De narcissi. Narcissi erba r. G. 17 ut om. G.
consold& & tenat precitiones G (cf. Gal.). 19 De niffe.
Niffe erba r. G. 20 & m. urent continentia t. fl. G. in-
sonmari sic (vid. Gal.). 21 iub& & dissintericos. deinde
iterum rubr. XCVI. De ninfi. Ninfi iam Tero erba quem G,
22 abuerit G. 23 addidi quis. nigri G.
W 98 N
I et ad
DE SIMPLICI MEDICINA.
NncletiB virtutis mediocriter calidae egt. et si quia e
IreqaeDter acceperit, reutositatem patitur. generat etiatn si
et ad venerem provoeat, et si quis perseveraTcrit edeni
umores peBsimoa 1'acit.
Nucea virtutem habent caliJajn et medioerem,
oleum dulce. cortes yero earum viridia habet virtutem siccam.
et stjpticam niraium. et aucua eiua ad tumoren faucium et &i^
patredinee facit. ,
Nasturcium yirtutem habet calidam et acrem, et ven-i
tositfttem solTit et urinaa prOTOcat et lumbricos ocoi-.
dit, (Jsi) et contuaum super umbilicnm posuerit. ]
Origaaum Tirtutem calidum et aiccam habet, et apisaofl
umorea attenuat et praecidit. denique facit ad catarruDKj
et dolorem lateria, si quis cum oiymeli coctum da-|
derit, tragorigauum vero habet quandiun partem at}i)ticam,i
) Oleum dulce mediocriter uulidum est, hiBpanum TenH
quod ei viride Tel inmatura oliva eolligifcur frigidum est. M
L Or^za habet stypticam virtutem, deniqne et ventrem coia
Btringit, ■
i Orchis, quae etiam aerapias nuncupatur, virtutis sicca^
eat, hortatur ad Tenerem, ai quis eam dederit cum viuo bi-l
bendam. tumores quoque Bxsiccat, >ji cataplaemata fuerit.''
aordes etiam vulueris purgat. facit et ad ignem sacr
stringit et ventrem.
) Opopanas Tirtutem calidam et aiccam ^habet et^ i:
laxat duritiaa totius corporis et constrictiones nervi calefaj
et spargit et siccat.
, Oleaatram Tirtutem^habet calidissuoam, aer
4peB
9 "
nasturtium. Nasturtiua G. 10 boIt& G. burinas G.
occidit & c O. 12 De origanum. Origajiua G. 13
tenuat 6. precid& &. 14 oximelle G. IG tragrorizaniU
( — n'l G. quendam p. iatipticam O. 18 Oleii duloem C
ispinum Cf. 17 frigida G. 18 De oridia. Oridia a'"
istipticam G. denique; dib xol Oal. 20 De orcisq: t,
ciaqj G. aarapias nuneupantur G. 21 ei addiderit c, ■
bibendum G. 22 esiccat G, 23 ad igne flgrum coi
8tTiiig& G. 26 De opopanice. Opopanicua G. habet 6
addidi. 28 nervia calefacit. & ispai^t G. 88 De oleaBtrf
Olea^tnu C
4 1 H PSEIDO-THEODORI
i]i>ius (.'ulidioriri virtutis eat. reniim lapides ^in^arenam
i' <» n Ir a (• t f » rt d e il ii c i t.
W npiis (vronairus omnium calidior et tenuis est, unde
i't tuniori*s spurf^it. ncMi non et <alii^ nimium calidi sunt et
viMitositatiMu tariuntf i«l est medicus et sjriacufl. i
)ii Ostn-ai' tt*sta nive conchylii seu coclea, omnia combuata
virtutis sunt niniiao praecipue si quis ostreae teBtani
mniliussfrit «M ))u1verem fecerit, facit ad fistulas yel ad alti-
tiKlintMu vulniM-is. omnium vero testarum pulveres dentes niti-
dinri's fariunt. ft ^ri"j?ivas consolidant, tollunt etiamcm-D
diti()ni's vrntri.s post purtum mulierum.
)7 Tft rosi'linum virtutem habet calidam et siccam. wiTnin
etiani arrc i't amaruni <^C8t >, menstrua quoque et urinas pro-
vocat. i't ri*ni*rf ))ur^tLt et ventositates solvit.
)8 l*ix sicca (|ui(lem calefacit nimium et Hiccat. liquida veioii
extenuat , dcnique facit ad suspirium ^et^ ad eos qui pns
ciertant, si «luis ex cocliari cum melle mixtum et despumatuni
velut electariimi doderit. ungues quoque leprosos cum ceroto
mixta purpat, inipetiffines curat et tumores indigestos prae-
cordionim durai, si cum cataplasmate commixta fuerit. for-i)
tioreni erjfO liquida virtutem habet.
)9 Pomfolyx si lota fuerit sicciorem virtutem habet et ad
omuia mali^a vulncra. et sine acritudine siccat, et aptom
maxinie medicamcu cancromaticis.
LO rii>er lon^um quod primo nascitur sicut nuclei flores »
est virtutis umcctioris ad comparationem. piper vero album
1 1. & arcnam confractos G. 6 De oposcirine. Opus ciri-
naie | cuius omniu G. 4 isj^argit G alii addidi. cf. Orib.
Nam alia (^p. 2()'.i). 6 medicos est | siriaticus O, 6 De
ostrie. Ostrie testa sive conciliis eocloclea G. conbusta G.
7 I (p. 17'^) virtutis s nimie precipue Si quis G {Gal. XII, 346
cf. Or. desiccativa). ostrie testu G. 8 listolas G. vel adti-
tudinem (»ic) G. 9 t€storu pulver G. 10 consold at toll& enim
eruditionis G. 12 Dc pctrosileno. Petrosylenus G. 14 solv& G.
16 Dc picc. Pice sicca G. 16 qui osse iactant G {ifinviTiovg).
17 cx cocliari os | (p. 173) cum melle G. dispumatu G^
18 clactuariu G. lcbrosos G. 19 mixtu G. inp. G.
pcordiii G. 20 cataplasma conmixta G. 21 liquidam O.
22 Dc pomfolia. Pomfolia si lata G {si nXv&eiri). 28 apte
maximum G. 26 De piper longum. P. 1. G. nucli flores &
»ic G (florescit Orih.). 26 ad conparationem piperpsJG.
DE SIMPLICI MEDICINA. 419
acerbum est et habet virtutem calidam acriorem et austeriorenl
nigro pipere. stomachum confortat. nigrum vero piper
siccum. et tamen nigrum et album virtutis calidae et siccae
nimium sunt.
Lll Prasium herba calida eff^ sicca est nimium. epatis et 5
splenis constrictiones solvit, pectus quoque et pulmones pur-
gat, menstrua etiam provocat, et per nares aurigines purgat,
et ad diutumos dolores aurium facit.
112 Pyrethri radix causticam virtutem habet. denique den-
tium dolores qui per frigorem eveniunt sanat, si quis eamio
coxerit in vino et dederit in ore tenendam. facit et ad
frigora, si quis eam coxerit in oleo et ante accessionem frica-
verit. facit etiam et ad stuporem et paralysin membrorum.
L13 Propolis calefacit et spargit et extenuat. facit etiam et
ad tumores et duritias, tam sola quam etiam cum aliis com- 15
mixta. sed specialiter facit ad furunculos, si tunsa imposita
fuerit.
L14 Quercus [quae] appellatur graece drys. omnes partes
huius arboris virtutem stypticam habent, plus vero mem-
branum quod subtus cortice et infra glandem stypticum nimium 20
creditur esse. facit ad profluvium mulierum, ad eos qui san-
guinem dant et ad dysentericos et ad ventris fiuxum. folia
vero arboris faciunt ad vubiera recentia, si tunsa cataplasma-
veris.
L15 Radixid est rafanus calidam et siccam virtutem habet 25
nimium. semen quoque eius fortius ipsa radice est. radix etiam
umores dispergit et urinas provocat et livores de facie toUit,
si tunsa cataplasmata fuerit.
[Simon s. Psillium . . . antiqui vero latini pulicariam dice-
bant ut Theodorus Priscianus.]
[gsi]
1 acervimi G. et om. G. acrior et austeriore. Nigro
piper[isl stomacu G. 2 nigro v. pip G. 6 De prasia.
Prasia ( — a corr.) erba G. isplenis (ante ras.) G. 7 men-
strua G. 9 De piretri. Piretri G. cautica G. 10 fric-
dorem eve | nimus ante corr. G. 11 tenendu G. 12 fricora[s] G.
13 [i]stupore . . . paralisim ( — in corr.) G. 14 De propodis.
Propodis G. [i]spargit G. 16 sola cima &iam . . . conmixta
sale G' 16 ri]specialiter G. forunculos G. tusa G.
18 De querco. Quercusq; a^ g. dris G. 19 uius G. [ijstip-
tica ab& G. membraru (sic) G. 20 est infra. claude
[i]8tipticum G. 25 De radices. Badices G. 26 fortior G.
27*
420 PSEUDO-THEODOEI
116 Reum pouticum mixtae yirtutis est et habet iu se
quendam tenuem frigorem et calorem, et extenuat spissos
umores. facit etiam ad anhelitum, tollit quoque et livores, et
cum aceto tritum impetigines curat. facit et ad eos qui san-
guinem iactant, fluxum ventrife* patiuntur aut dysenteriam. si 5
quis pulveris fecerit in potionem scripula tria cum
vino austeri, etiam et ad epar facit.
117 Rosa mixtae virtutis est et constat ex aquosa et medio-
criter calida. habet etiam stypticam et amaram.
118 Resinae omnes virtutem habent calidam et siccam et lo
diaforeticam quandam plus aliae aliae vero minus. et ante-
ponitur omnibus scinina, quae appellatur mastice^ quoniam
paucissimae stypticae virtutis est, unde et ad stomachi et ad
ventris et ad epatis defectiones et tumores adiutorium optimum
est, et leniter siccat, quoniam virtutis acrioris minime est. 15
terebinthina tenuiorem virtutem aliis habet et melius spar-
git et vaporat mastice. idcirco et scabias curat et de profiiiido
ad se trahit.
119 Storax calefacit et moUit et maturat. idcirco et tussim
et catarrum et pituitam et raucos curat et menstrua provocat, 20
si quis triti in potionem cum vino dederit scripula tria.
120 Schoenuanthus virtutem habet mediocriter <^calidam et
stypticam^, et provocat urinas, et menstrua facit. etiam ad
tumores stomachi ventris et epatis.
121 Scilla virtutem habet calidam, et incidit spissos umores. 25
idcirco melius est eam assare aut coquere et ita uti, quoniam
acritudo eius nimia est.
1 De reupontico. Reupontico G. 2 frigorem (sic) G.
3 anelitum (om. ad^ G. 4 inpetigines G. 6 pulver G.
[ijscripula G. 7 austerio (sic) G. 8 acosa G.
9 istipticam et amaru {sic)G. 10 De resine. Rasine G. 11 quen-
dam plus aliis vero minus G. 12 omnibus. CXX De scinina.
Scinina que G. qm picrf | summi [ijstiptice v. e. {nQbs yaq
rw Tfig 6Tvipt(og 6XCy7]g {i,Bzi%BLv) G. 13 istomaci G. 15 (m.) est:
sunt G. sequitK/r(XLl De terebentina. Terebentina tenuorem ...G.
16 allis (sic ante corr.) ab& G. [ijspargit G. 17 mastice
(i. e. (jL&Xlov trjg iiocatixvs) ^- [ilscabias G. adsetant
Ipro ad se trait) G. 19 De storace. Storace G. 20 pituitam:
pepitatem G. 21 tritu in po[si]tionem G. 22 De scibantia.
^^»baiitia6^(8quinantumOn6.). mediocriter &p. (r. 24tumo-
tomaci G. 25 iiicid& Gr. ^^ ^^^^\^ G . 27 eius : &as G.
DE SIMPLICI MEDICINA. 491
jcna, quae appellhi.tur murra, calida et aicca niminm
' esi. et plagas capitia pulris ipsius conaolidat et lumbricoa
interficit, ai quia GCripuliim in potionem dederit.
ar, id eat adipea diYerai. adipee virtutem porcini ha-
bent calidam et umectani, sicut et olenm. facinnt ad omnes i
tniQores, Bi cum cataplasmatis commixti fuerint. adipea bircini
aicciorem Tirtutem Labent quam porcini, unde moraua inteatini
qui es acritudine nmorum Tel djsentericos cum clyaterio cu-
ramua, et aolacium praebetur doloribus. adipea anaerini
tenuiorem virtutem habent. denique causaa eoli cum clyBterio i(
curamua vel oleo anetino. similiB virtutia aunt et adipes galli-
naoii. taurini adipes calidiorem Tirtntcm habent et aieciorem.
sed adipe.i leonini, ut tanrini, ealidioreB. et sicceacunt et plaa
calefaciunt et Epargunt et extenuant leonini adipea quam
adipea omniura quadrupedum. urBini vero calidam yirtutem et U
tenuem habent et tineas curant. omnes itaque adipes quantum
inveteraYerint, tantum calidiores fiunt ' magis^ et extenuant
et aiccant umoree.
84 Smjrnium, id est semen holuaatri, calidum et aiecum et
ujnidum, et urinaa et menatrua provocat. *(
26 Tithymali omnes virtutem calidom et aeriorem habent, |
et fortior est primo liqnor eorum, secundo iructna et folia, tertio
[Simon, s. Sion . . . Theo. Pri. li de aimplici Inedicina
msimbrium multi cardaminem ulii sion dicunt etc,]
19 Simon e. Smimion . . . Theo. Prisci. li. de simplici me-
dicina dicit amirniou esse aemen aJexandri. videtui pei huiuB
descriptionem quod vel eat oliiatrum seo alesandrum (sie} vel
eibi simile.
1 Smima G. mirra G. 2 pulver G. conEoIdat G.
3 interficiunt G. i De Btamidem. Stamidem adipes diveraos
adipea Tirtutem p. abent . . . G. 5 hnmectum. siccat & G.
6 cu cataplasmata conmixtum fuerit G. CXXVn. Item.
Adipea ircinoB G. 7 inteatine q;(quo) ex acritudinem hu-
moru G. 8 cCi clisterio G. S solatium G. anaerine (kicj G.
10 abent G. colicii clistirio G. 11 uetoleo an&ico e, v,
aont. Et ad, g. G. galinatii G. IS & tauriiii G.
14 iapargunt G. quaro: quntuor cod. 16 tineas (&lanttiiiais
Oal. Xn, 331). 17 magia addidi. 19 CXSVItl De 9mo{y (wr.)r-
r,)miam G. olisatri O fcf. Scribon. 136).
orinas G. 21 De titim&Ilo, Titimalua oma 0.
422 PSEUDO-THEODOEI
radices. unde coctae in aceto ad dentium dolores faciunt,
praecipue ad comestiores eorum. liquor vero ipsorum capillos
vellit, et si frequenter unxeris, capilli ipsi arescunt et pereunt.
toUunt etiam verrucas, curant impetiginem.
126 Titanos, quae appellatur calx viva, vehementer com- 5
burit, extincta vero fideliter urit sed parum.
127 Tragacanthus similis in virtute cummi est. et similiter
lenius aegritudines umorum exsiccat. ad renes.
128 ^Terebinthus . . .)> nam et cortex et fructus virtutem
stypticam habent^ sed et calefaciunt et siccant. et TiiTninTn 10
virides si fuerint, minus calefaciunt et siccant. et si siccae
fuerint, et urinas provocant et splenem curant.
129 Tribolus virtutem habet frigidam. et agrestis habet sic-
cam et stypticam virtutem, alter autem umectus est. et facit
agrestis ad lapides renum, si coctus in aqua datus fuerit. 15
130 Uvapassa virtutem calidam et stypticam habct, et ma-
turat umores corruptos et stomachum confortat. denique et ad
potiones stomachi et epatis commiscetur, et est adiutorium
optimum.
131 Venta virtutem stypticam et frigidam habet. idcirco et 20
fluxum ventris continet.
132 Viscus virtutem habet calidam et trahit de profando
umores, non solum tenues sed etiam spissos, et solvit et spar-
git. continuo itaque minime calefacit, sed tardius. (133) folia
5 Simon 8. Titanus. The. Pris. libro de simplici medicina
est calx viva idem. Paulus ca. de idropisi. sed libro de doctrina
greca ut supra (sctl. est calx e gypso etc). (cf. Orib.).
2 ad conmestionem (psPQmfiivoLg) G. 5 inpetiginem ti-
tannos. que etc. (sine discr.). appellantur calcina viva veae-
menter &. 6 c. & istricta Q. parum: passum cod. G.
7 De tragantus. Tracantus G. cummi: gumme cod. {yiofifisi
Diosc) G. 8 lanius G. exiccet ad renes Nam et cortix
et fractus . . . (ubi principiwm novi capituli om. cod.).
10 istipticam G. 12 et isplen c. G. 13 De tribui. Tri-
bui G. 14 istipticam G. alter autem: alterita que (hu-
mectus) 6r. 16 (20) [i]stiptica G. matura tumores G. 17 &
estomacu c. G. 18 ilstomaci G. commiscitur. 19 ob-
timum G. 20 CXXXIII De uenta. Venta G (fort. Inante
(oivdv&ri Biosc. 5, 5). ab& Gr. 2i2 De visco. Viscus G {i^og
^al. ubi seq. lov xa q)vUa). tra.\\,G. '^^Ss^^^^^G. ^4...tar-
DE SIMPLICI MEDICINA. 423
vero ipsius Violae virtutem habent frigidam et umectam.
idcirco faciunt et singula et cum polentis commixta ad tu-
mores ex fervore nascentes. faciunt et admixta . . . fervorem et
oculorum.
L84 Xanthium herba, quae et fasganon nuncupatur, id est 5
gladiolus. fructus eius calidus est et umores dispergit.
L85 Xyris herba, quae ab aliis appellatur iris, virtutis cali-
dae est et extenuat umores spissos et evaporat et siccat.
5 Simon 8. Xantium herba que vocatur fagasmon (sic ed.)
i. gladiolus The. Priscianus.
dius. Folia vero ipsius viridia (sic) etc. hic (cf. c. 76) ipsius
graeci libri (et translati Gdleni) reliquiae latent, quia cvm loiti-
narum litterarum ordvne concorda/nt.
1 humectat G. 2 cu | roentis (iistcc ScXipitcov) con-
mixta (sic cum albo cod.) \ ad tumores & nervorenascuntur.
facit & admixta fervorem (scil. et ad oris ventriculi f.). 6 CXXXV
De uanctium. Deuanctiu erbam quam nuncupantur id caudioles
(cf. Sim.). 6 & tumores distergit iris erba que ab aliis appellatur.
CXXXVI De xiridia. Xirida virtutis calida est . . . (sic cod. cf
Gal. XII, 87 ubi male ^vq^s^Jvloi, dh ^vglda pro ivioi 81 %al
HqlScc sec. Diosc. p. 522, 8 humores ispissos G. sic finitur
hicce libeUus expleto quaternione X (p.l69 — 184, quem sequitur XI
p. 187 — 202): itaque nihil deficit.
VINDICIANI AERI
EXPOSITIONIS MEMBRORUM
QUAE RELIQUA SUNT
EX CODICIBUS MSTIS AD LITTERAM DESCRIPTA.
I. GYNAECIA QUAE VOCANTUR.
IL EPITOMA UBEBIOB ALTEBA.
ADHAERET
EPISTULA VINDICLANI AD PENTADIUM.
426
Yindiciani
L G (a. 1868)
ex cod. S. Galli 751 saec. X
(p. 311 — 17)
[Inscriptio sola ctm fragmento
guod aliopostea loco interpolatum
est, extat libro de ineipiente secta
medicina (eidem qui legitu/r in
cod. Brux.) praemissa in eodem
cod. S. Gall. 75 Ip. 355hoc titulo In
n dmm ihu xpi incipit vindi-
ciano. Epre expositionis de na-
tura hominis aut qualiter con-
pagine in utero matris suae aut
quomodo numero sunt ossa ho-
minis (Oportet antequam ypo-
cracium precepit iuramento . . .)]:
II. L (a. 1877)
ex cod. Flor. Laur. 73, 1
saec. XI f. 188
[ubi praecedimt f 186f> — 157*
tituli muscionis auctoris, sicu^
in docti cuiusdam hominis apo-
grapho Vindobonensi cod. lat.
3244 ch. s. XVIpost Muscionis
capitula f. 2^ (—6<^) Incipiunt
dicta yindiciam auctoris de gSB-
nicia felicissimo. alterum apo-
graphum male scriptum s. XVI
prcebet cod. Vat. Fal. 1214. —
idem textus repetitur etiam in
cod. Leopold. Stroez. 70 ch. s.
XV et in cod. Aedil. Flor. 165
m. s. XV cum quvnque libris
„Physicortm Plinii^', de gmbus
codd. vid. Catal. bibl. Leopold
Lam. f . U p. 403 et t. Ip. 469]:
gynaecia.
427
III. D (a. 1893)
ex cod.Fari8.11218
(S.BenigniDivionen-
sis) saec.VIII/IXf.ie
finter med.va/ria, tibi
etiam f. 38 Vindiciani
ep. ad Pent. — idem
fere teoctus est cod.
Vatic. regin. 1004 8.
XIII{f9f,v^ihici'
pit liber iusti medici
genicii. Ad compa-
ginem membronim
id est actio iu-
sti medici genechie.
Cum in alexandria
sum certatus cum
auctoribus maiores
philosophorum. lu-
pio. et pilupio. ero-
filo. Eresistrato. ypo-
crate. Apollonio. Mi-
chio. Marcello. cum
ceteris anatomico-
rum philosophis. cui
licuit discutere . . .
descr. 1881) et brevi-
ter excerptus in Far.
11219 8. rX/X (olim
Eptemacensi, ubi f
210 Incipit actio
i u 8 1 i medici de mu-
lieria.Genechia.Quo-
modo in utero ma-
temo contenimus vel
portemus . . . gfM0(2 ad
IV. P (a. 1881)
ex cod. Paris. lat.
4883 (Colb. 2140)
sasc. IX f 5^1:
V. C(a. 1S76)
ex cod. Casinensi
97 saec. X f4f>l
(post Vindiciani ep.
ad Pentadium)
[idem textus extat
et in cod. PhilUpp.
6925 s. XII (1887)
et in Bom. Angelic.
V. III, 9 s.XIV(18Sl)
De expositione mem-
brorum et anothomia
et in cod. Bom.Barbe-
rm.IX,29s.XI/XII
f 288b — 89^ post
Vind. epist. (coll. a.
1881) atque eodem
etiam textu videtu/r
Uiti quem inspexi a.
1888 tr. anatomdct^
de sc^mate humano
cod. Bamberg. L III 9
saec. XII ^ui sic in-
cipit: Legimus quod
antiquitus maioribus
nostns Lyppo vide-
licet et ypocrati et
apoUonio et c^teris
anathomicis inciso-
ribus placuit mor-
tuorum viscera per-
scrutari . . .]:
428
VINDICIANI
Incipit epistola de conpagi-
nibuset de conceptione in-
fantis.
(1) Professa ofHcia nostra nam
in expon(en)tibus omnibus quat-
tuor esse oportet. scientiam
memoriam consilium virtutem.
quam potantis sui cognationibus
et elimentis probationibus tuta-
verunt. ut invenirent tantam
rationem interrogationibus qui-
bus ossibus et nervis vel venis
et quibus commissuris omnes
contineamur. vel quomodo in
utero matemo cognuscamur vel
portemus. cum sit huius artis
medicinae grecis actoris placuit
quosdam qui huius modi ser-
mone ignorant in latino inter-
pretari anatomicorum. haec est
superiorum sectarum rationem
vobis exponere.
(2) maiores enim nostri hoc
est priores vel antiquis in alexan-
dria gentibus medicinae lu-
pione uel opphi et erofilo
herasque servatus ascle-
piades et yppocras etapol-
lonio et ceteris anatomicis. id
est securioribus quibus licuit
mortuus aperire et temptarent ut
scirent unde pereclitarent vel
I{G)
Incipit genecia vindiciani
auctoris.
Quibus ossibus vel quibus
conpaginibus vel quibus venis
homines continentur vel quo-
modo in utero matemo in-
fantes quacolantur (coagolan-
tur V et 6c) vel formantur. cmn
sint huius artis medicine. greci
etiam auctores. placuit propter
quondam (quendam v^ quorun-
llam se) huius modi sermone
( — nis se) ignoranti§ ( — am se)
in latinitatem (latinum se) inter-
pretare ( — i se). et sic omnem
rationem exponere.
(2) maiores ( — ibus se) enim
nostros ( — is se) hoc est priores
( — ibus se) in alexandria agen-
tibus medicina. id est lupo.
peone. filiatro. erasi-
strato. ypocrate. et apol-
1 0 n i 0. et ceteris auctores
( — ibus se). placuit eis secare
amortuis (= se^ s. mortuos et
lan<^i>are v). ut scirent quo-
n(L)
GTNAECIA, 429 1
codJpropniS spectat).
1
a sertptitre eoii. Bi-
vion. yiee luslue ci-
tatwrinc.17et34.cet.
^^^^H
Iiisti (Theod. 3, 109
rii>)J.-
(rabr.J Contra di-
Incipit epiatala.
Epistola Tpo-
cJt scutari vis-
aceii lUBti.
eratia.
(1) nnnc in ham;
(1) De conpagine
(l)E3po3itiomem-
epistula exponere ex
libriB greciB. in la-
brorum quo ordine.
formatur in utero
Tel quibua nerriB. vel
tino sum certatua
materno Tel cotenea-
quibus iuncturia. vel
quibufl OBBibua vel
tur, hano epiBtolam
quo scemate homa
quibus nerriB vel
quibus conpagini-
dieponere ex libria
grecis ialatinum ser-
in utero <[mater>no
plaamatur, et hoc
bus, hominifl conte-
bu8 vel quibuH ner-
in utenim matemum
vis. aut quibus com-
paginibus corpus hu-
mamur. huiua noB
mauum continetur.
quomodo in utero
esponere.
materno formatur.
cuiufl anathomi id
eat compaginis. ra-
tione eiponere non
4
(3) Olim a maiori-
(2) fuit olim con-
bus nostris, hoc eat
fluetudo maioribuB
noBtri, lypox. yp-
prioribuB in aleian-
dria agentes medi-
nostrifl id eat priori-
pogrates, ap o!I o-
bufl in aleiandria
n i u e. vel ceteris aua,-
cine lupo. phylo-
agentilibus medi-
th omioia placuit mor-
pio porfireo, he-
ein», Bcilicet lupo,
porfirio, Btrado.
tuorum viBcera per-
ras. atratoa epo-
BCrutari. ut scirent
critUB apolonius
jpocratum, apol-
Tel quomodo mori-
rentuT. nobii hocfa^
et ceteris anatomi-
mareeilo, et cete-
cere ipaa humauitaB
1 XHffl)
IV(I-)
VfC)
430
VINDICIANI
1
mortui fuissent homines. sed hoc
nobis facere non licet quia prohi-
bitum est nobis. et ideo haec ex-
plicare nobis oportet. rationem
vobis reddimus qnomodo con-
tineamur omnem corpus hominis
et conpo^sicionem vene mem-
brorum sic al. m. in ras.y qui-
bus articulis quibus conmisuris.
quibus ossibus quibus venis vel
nervis vel conpaginibus. a prin-
cipio omnium maiorum rationem
incipiamus.
(3) caput noster (mr) com-
missuras habet quinque. sicut
diximus simacus anatomicorum
lupio et erophilus sicatartis.
habent masculi calvariae com-
missuras quinque arteria con-
tinentes. femina vero in circuitu
unde agnoscitur calvariae fe-
min§ quod greci dicitur non
uadena et latinae quod est mem-
brano cui superposita est cutis.
habet autem capillos non
propter decorem sed a fronte
corpore conspecta membrana
est etiam. ut ibemi temporis
cerebrum nostrum bestiendum
calefaciat et extate temporis
spatiose solis calore cerebro ex-
tuare non permittas.
I(G)
modo quis mortuus est. sed
nobis hoc facere non licet
quia prohibitum est. et ideo
de hoc exemplaria ratio red-
ditur. quomodo contineatur.
quibus commissuris (commen-
suris se) aut compaginibus. vel
articulomentis (= v , -amentis
se). vel quibus venis. a prin-
cipio omnium verbomm inci-
piamus.
(3) caput vero viri habet com-
missuras quinque. sic autem
scripsit summus auctor ero-
philus sicia. et habet mas-
culus in calvaria commissuras
quinque. alterutre se continen-
tes. femina vero in circuitum
rotundum a quo agnoscitur. ha-
bet autem calvaria supra po-
situm membranam. quodgreci
metanem appellatur. cui co-
herent membrana quibus su-
perposita est cutis qu§ habet
capillos non solum propter
decorem positi sunt. sed ut
frontem cooperiant conspersi
membranis. ut hibemi tem-
poris celebrum vestiendo cale-
faciat. et ex(sc)tate tempore
solis calorem celebrum ipsum
non vitiari permittat.
II (L)
GYNAECIA. 431 1
eis liqnad mortuos
ria medieia. nou ao-
prohiuet, eo quod ip- ■
lum in alexandria
lent unde et quo-
sed in aliia gentibua
nia manifeBta atque ■
modo mortui essent
et linguis moa erat
adapertasunt,etquid M
senobia. hoc facere
ut diiimuB mortuOB
dixerunt. M
noa lieit quia proi-
estentinare. ut sci-
bitum est et ideo
rentquomodo mortui
de hoc Bimplaria ra-
eBHent. sednobiBhoe
cio nobia reddetur
facere non licet. quia
quomodo conteneB,n-
proibitum oat. ideo
tur. quibus oasibus
de hoc exemplario
Tel quibns nerria. a
Tobifl reddetur ratio
principium
quomodo continea-
meuBuriB quibuu ossi-
buH (^TiibuB articula-
meutaa. quibus etiam
Tenis. igitur a prin-
cipio membrorum. id
eBt oapnd nOBtrum
exquolenimentacor-
poriB prodeunt, ratio
dncat eiordium,
1
(3) caput nostrum.
(8) cftpud nsjaque
(3) caput enim,
cum miasuraH habit
noatmm commiBsu-
noatmm, commeasa-
V. Bicutsoripsitaum-
ras habet T. aicut
ras habet ,V. angu-
cripsimufl anathomi-
losfts. altemtrum se
nim hirofiio ma-
corum id est inveni-
Bculua. hftbit. in cal-
Taria.cnmzuiaauraaV.
drophilusmedicus.
cuH filins memorat
ut anguios alt«rutro
mascuIuB hnbet in
dicens. mftsculus in
ae contenentes fe-
gftleft babet com-
mina yero in circuitu
ras V. angulosas al-
meaauraB .V. femina
tantum habit calva-
temtrum se conti-
Tero in cireuitu com-
ria snperpoaita quod
nentes. femiua Tero
mesBuras habet. oui
in circuitum tantum
galeaanper|>osita est.
canem (— e). qnod.
hftbet calTariasi bu-
quod greci mecani
perpositam. quod
appellant. qu^ eohe-
cni superposita eat
catea. habet autem
retmembrano. snper-
chttrin, cni auperpo-
sita eat cutis, babet-
poaita eat illi cutifi
capilluB non propter
Bed ut n fronte
quce habet cftpilloa
que capiltoe propter
decoj-era ut hjbemo
non cftusft decoria.
oorporifl conpictnm
sed ut ab aestu. seu
menibranum extitnti
temporiB spaeium ce-
frigore ocuios cus-
Temi temporis ce-
rebro nOBtro Testi-
todiat.
B, JUfOj
ir(Pj
V(C)
432
VINDICIANI
(4) huic ergo calvariae subie-
cent tempora que continetur
spiritales (spales) venibus venas
cerebri quibus positae sunt
supercilia. qu§ sunt capillus
vestitas. quare ipse copiosus
sanguis per fronte discenderit
aposita obtenatione capillorum
continetur. donec apollicio su-
dor collectus oculis obesse non
possit.
(6) oculi autem ipse conti-
neantur cum exvasisse crebra
hoc est ventris cerebelli. 3uo
foramina uriuntur per quas sin-
gulas radices tenuissimae bene
de parte dextra. in sinistra
autem uului oculorum conti-
netur. tunicas quattuor. quo-
modo intenditur. prima tunica
cerat uedis dicitur. secunda vero
ragu^dis tertia vero ministruedis.
quarta autem cristaluedis. ni-
gella vero eorum urbis ir§ ap-
pellantur. in medio autem ur-
bium actus vel pupill^ appel-
lantur per quas visum cermmus.
alii autem dicunt non esse in
oculis tunicas sed humorem.
sicat sole in qua balasin nasci.
dominantur autem in oculis hu-
mores tres salsus humidus et
^gidus. asclepiades ore suo
1(0)
(4) huic ergo calvari^ dextra
levaque tempora que conti-
nentur spiritalibus venis cele-
bri. quibus subposit^ snnt
supercilia pilos vestitas. pro
qua re? ut si copiosus sudor
per fronte descenderit. ut sudor
ipse abhesitatione pilorum con-
tineatur. ut eos ledere non
posset.
(5) oculi autem ipsi conti-
nentur sub vase celebri in duo
foramina per quibus oriuntur
tenuissime ven§ qui eos dextra
sinistra volvunt conspicientes
ubique.
oculi vero ipsi habent tunicas
quattuor vel quinque et hu-
moribus tribus. quomodo est
intendite. prima timica est
qu§ appellatur cerato. id est
secunda reco. id est tertia
trito. id est quarta disco. id
est quinta chnstallo. id est.
numerus autem sunt tres. his-
quato. id est hylodis. chris-
madis
n(L)
GYNAECIA.
433
rebrum nostrum ve-
stiendum caleficerit
et statim a soles ca-
lores cerebrum eun-
dem defendat ne vi-
cietur
(4) huic. que con-
tenentur spiritalis vi-
nis cerebri quibus
super posita sunt
supercilia sunt que
pilo vestita ut si cu-
giosus. sudor per
onte diravatus rae-
rit opposeta stacione
pilorum contenean-
tur amuto polici col-
lictus sudor oculis
subesse. non possent.
(6) Oculi autem
ipsi vulvi contenun-
tur quomodo ex basi
cerebre duo fora-
mena oriuntur per
que tenuissime ve-
nae de parte dextra
in senextra et de
senextra in alteram
partem bulbus ocu-
lorum contenentur.
bulbi autemipsi con-
tenentur tunicis IILL.
vel V. et humoribus
tribus. prima est tu-
nica que apellatur.
cheratho. id est. se-
cunda. rugo. ides.
tercia aragne. id
est quarta discuides.
quinta capistello. ' i.
des.
IU(B)
endo calefaciant. ut
et estum. vel calo-
rem solis viciare ce-
rebro non permittat.
(4) huic ergo calva-
riae subiacent tem-
pora, quae continen-
tur spiritalibus venis
cerebri. quibus super
positi sunt supercilia
pilis vestita. ut si
copiosus sudor per
&ontem derivatus
fuerit. posita f actione
pilorum contineatur.
donec omnia amato
police collectus su-
dor nocere non possit
occulis.
(6) occuli autem
in se continentur hoc
modo ex base. id est
in fundamento cere-
bri duo foramina
oriuntur. per quem
tenuissime vene in
parte dextera et si-
nistra bulbus ocu-
lorum continet.
bulbi autem ipsi con-
tinentur tonicis quin-
que et humoribus.
prima tonica voca-
tur. cirato. secunda
rogo. tertia archa-
num. quarta disco.
quinta kapister.
IV (P)
(4) ubi vero galea
est. subiacent tim-
pora que continentur
spiritalibus venis ce-
rebri. quibus super
posita sunt super-
cilift. ut si copiosus
sudor fronti advene-
rit. obposita osta-
tione pilorum conti-
netur. donec extersus
sudor ab oculis aufe-
ratur.
(6) oculi qnoqne
iste scemate conti-
nentur. ex vaso enim
cerebri foramina orta
sunt duo. per quam
tenuissim^ ven^ dex-
tra levaque altemis
in vicem sic conti-
nentur
tonice sunt. 1111. vel
.V. prima tonica. ap-
pellatur cerotoydes.
secunda. croydes.ter-
tia. honoeroydes.
quarta. discoydes.
quinta. christalloi-
des.
Theodorof Prifoiftnas, ed. Bose.
V(C)
28
434
VINDICIANI
dicente hmnores qui nobiB in '
oculis yismn reddit diyersiB co- I
loribns yariantnr.
(6) qnod sunt vene in gu-
torc maiores quod sanguineas
Yocatur quattuor. duo qui or-
gani dicuntur et deayisceribus
yenientes
(7) subposita oeulis quas ma-
culas Yocamus. quibus coerit
plata noster (nr) id est et den-
tium. sed et dentes autem eis
habemus XXX et U. et femina
vero dentes XXX. de quibus
apoUonius magnus sic aitge-
^mini in ras.y dentes us usque
ad caninus. singulas habentes
radices. alii vero inferiores qui
molares dicuntur babent binas
et temas radices.
(8) nam palatum a quibusdam
dicitur oraniscus yel iroa supra
iacit lingua cuius radices co-
periunt canalem spiritalem et
/ij^tomacumpataorus simile. qui
1(0)
(7) quibus oculis subpositi
sunt ossa qu§ mole Yocantur.
coberent autem dentibus. den-
tes yero yiri sunt triginta
duo. mulieris autem treginta.
apoUonius autem medicus
ait. gemini dentes usque ad
caninos singulas radices ba-
bent. alii yero interiores qui
molares dicuntur habent binas
ad temas radices. alii yero
quatemas per ordinem positi.
(8) nam palatum a quibus-
dam uraniscus appellatur. huic
subiacet lingua. cuius radix
ridiaglossa dicitur. sequitur
autem canalis spiritalis. qui
II (LJ
^^^^^^V 435 1
^^S^SSemHUnt
humorea autem sunt
1
1 ni. sicadoteB, hyo-
in. soiambitis hilia-
lodotes. cristaloidea
tes. criataUo.
' <salsuB. ffeledns. et
^l
frigidus add. m
^^^^H
marg.y.
■
(7)auperpoBitaaun
autem OBsa oculia
aut«m ossa oculis
Dssa oculis. qu^ ma-
quas mala TOcamaa
quas mila vocamiiH.
laa vocamus, dente»
quibus ooerint pate
quibuB coeret pala-
etiam habent viri.
noini digtece. den-
tua idest apissa viu-
XXXn. mulieres au-
cium. Dentea autem
oula vel Ticinitaa (in-
temXXX. de qiiibua
abemus viri auinero.
tima?). deutes autem
anctor appollo-
TSXa. mnlieria nu-
habemuaviriXSm
meroXXX, Spadones
mulieres XXX. unde
oens, iemini dentes
XSVrn, de quibus
aummus auctor a p o I-
usque ad caninoa.
sumimuH auctar apo-
loniue medicina
sinfpilaa habentes
radices. alii vero in-
lonius medicine sic
dentium, genllltlllllll
ait genuine denteB
(cavit?) quia gene
teriuB qui molarea
OBque ad caninufi ain-
gulafl. habent radi-
grece latini tota fa-
dicuntur. habeoater-
cies oum palpebraa.
naa. et quatemaa ra-
cea. alii vero qui mo-
et gengivaa dicitur
dicoB.
laria dicuntur. abent
eo quod iuatagenua
binaB ternas vel qua-
in utero formentur.
ternas Tadices.
deutes uaque ad ca-
ninus siuguIaB ha-
bent radices. aliae
vero interiores qui
molares dicuntur ba-
bent binaa. temaa
vel quatemas ra-
dicea.
«
(8) Palatus vero
(8) palatum vero
(8)palatoenimIin- 1
noatro quod oranua
nostrum quod ora-
gua subiacet, cuius H
greci dictnm eat sub-
lacit, illi lingua cu-
num greci dicunt.
radis cooperit catt- 1
Bubiacet ilU lingua
nulam Bpiritalem. 1
iuB radex aperit ca^
ouiuB radix aperit
quam greci uraaoa fl
^(DJ
IV (PJ
r(Cj J
^^^^^HBH^^^^_^_j se* ^^^^M
436
VmDICIANI
utrumque camalem modo cludit !
modo aperit. aperit autem spi-
ritalem qui (quando corr.) lo-
quimur cludit autem quem man-
ducamus. unde hoc in quibus
possumus scire si quando epu-
lamus. et inter epulas risus
nascitur organe insuit§ suco ex
cibo et potu aliquid extraxerit
statim tussis insequitur. donec
implent spirito (spo) trahent
quod §vaserat annestio quid in
suas iterum revocat vocis vel
paris.
(9) huic ergo lingua dextra
levaque sublmgua sunt positi
quod autem super pende illis
super alias camales unum qua
cibo vel potu instomaco mem-
branus dicitur. coniungitur au-
tem gurgulione et pulmone.
se modo aperit. modo cludit.
cum manducare coeperit. sto-
machus autem petauro similem
coniunctiis est canali. unde hoc
possumus scire quod se aperit
canalis ipse et recludit. quando
autem epulamur contingit ut
risus nascatur in hoc canale.
si consuetudo suco qug cx
cibo fit. vel potione aliquid
dex(sc)traxerit. statim tussis
sequitur. interpediente spiritu.
illud quod obheserit nescio
quid donec in sua d^revocetur
parte.
(9) hic autem lingu^ id est
epyolos (epyglose v) se dextra
levaque tuscille sunt posite.
quod autem super pendet illis.
dicitur. pendet autem
uva
super duos canales. isti num-
quam potione et cibus sto-
macho ferunt quem epigessi
(epyglissi vj continent. et spi-
ritalem dicitur. alius vero ca-
nalis deretro iunctus est spin^
qui stomachus dicitur. spina
coniungitur gulgilioni. gmgu-
lio vero pulmoni.
i(G)
U(L)
GYNAECU.
437
nalem spiritalem. et
stomacum stomachus
autem epitharo si-
mele est. utrius quae
canalis modo aperit
modo clu(o corr.)dit
aperit autem spirita-
lisquando loquimur.
claudet cum man-
ducamus si quando
epolimur. et inter
epulas loquendo ri-
sus nascitur. in hoc
canalem insuetu si
ex cibo vel ex pu-
cione aliquid extra-
xerit. statim tussis
insequitur donec in-
pellentem spiritum
illud quod evaserat
in suas iterum revo-
cetur. partes
(9) huic ergo lin-
guae id est hypo-
glosides dextra leva-
que tussile sunt po-
sitae. Quo autem
superpendit illis uva
est. Perpendit autem
super duos canalis.
una qua cibus et
potus ad stomacum
defertur quem ipo-
glossa contenit spi-
ritualis dicetur.Alius
autem deretro iunc-
tus spyne stomachus
dicetur coniunggetur
gurgulio pubnone.
iii(i))
canalem spiritalem.
et stomaco similis
est. pitharo id est
fauce utraque cana-
lis modo coperit.
modo claudit. aperit
cum spiritalia loqui-
tur. et claudit cum
manducamus etepu-
lamur. inter epulas
risus nascitur. et hoc
canali spiritale. exin
sumpto cibo vel potu
aliquidreceperit. sta-
tim tussis insequitur.
donec inpellente spi-
ritu que illud gluti-
verat in sua parte
revocetur per quod
esca deducitur.
(9) huic ergo lin-
gue stibulose dextra
levaque truxille sunt
posite quod autem
superpendit uva est.
pendit autem super
duas canales. quo-
rum una per qua ci-
bus et potus in stho-
maco defertur. quem
picolasim continent
spiritalis dictus. alia
autem deretro spine
quod sthomacus di-
citur. coniungitur
autem gurgulio pul-
monibus.
ir(P)
dicunt utrasque ca-
nales. modo aperitur.
modo clauditur. com-
plectens. aperit enim
spiritalem canale
cum loquimur, clau-
ditur cum manduca-
mus. quomodo pro-
bare possumus. cum
forte cibo. vel potum
utimur et risus oc-
currerit. et supra
dicto (dict) cibo spi-
ritalis canalis ali-
quid aperitur. statim
tussis consequitur.
donec inpellente spi-
ritu illud quod re-
parat in propria ite-
rum revocet.
(9)huiclingu§ dex-
tra levaque parte
tussicule sunt posite.
quod autem super
pendens lingue. uva
apellatur. post quam
cavema sunt duo
quse fit infusio rup-
tus. quod greci ana-
thimiasin vocant.
nares quoque supra
dictis cavemis infe-
runt. per easdem us-
que ad cerebrum ten-
duntur. aures enim
vi^ sunt auditores,
sicut reram nature
composuit ad cere-
brum. et a cerebro
descendente. faciunt
exalationem. coniun-
gitur autem gula pul-
moni.
r(C)
438
VINDICIANI
(10) pulmo autem noster et
in modo causae ferrari follis.
taliter ipsum trahit et implet
pectoris locum. nam ibi et isto-
macus et ventre et cor iunctum
est inter duas pennas pulmonis
<in medium est penne ( — n)
autem pulmonum (pulfon). TTTT.
m ras.y. nam et foramine sunt
inpulmones. quatuordecim quas
greci principes vocant.
(11) cor autem nostrum yenas
habet quattuor duas spiritales
et duas sanguinales. qui spiri-
tales sunt continent puhnones
que sunt sanguinales continent
iecor. hoc est ficato per quam
spiritus et corpus factum (— us
ante ras.) est. conpregatio ve-
narum unde sas^is effunditur
et sic vene pufsum reddunt.
pulsus autem nutritur per mo-
dum vene que recipiunt san-
guinem vel expellunt.
cor noster (m) ungtus est et ad
pulmones et a^ca add. corr.y-
cumen eius a smistro mamiU^
inclinantur in sinistro latere
quod grgci precordia to-
racis apellant. habens in cir-
cuito membrana velut castra in
quo[^d] adsidu^ minuetur inde
respiratio nascitur. cingens ex-
tremas partes puhnones.
(12) superposita sunt precor-
dia quod greci frenans vel
diafragma vocant. continent
pulmonea et ficato pennas subie-
I(G)
(10) pnhno antem ipse in
modum fabri ferrarii folliB si-
miHs est alterutro spiritnm
(spu) tradet ^alii foras add.
v\ adimplet pectoris locnm.
nam stomachus ventri con-
iunctus est. sed inter dnas
pinnas puhnonis in medio po-
situs est.
(11) cor autem nostrum ha-
bet venas quattnor. duas spi-
ritales et duas sanguinales.
per quam per totum corpus
lacta est concatenatio vena-
rum. et per ipsas sanguis
effunditur. et sic vene ipse
puhnus reddent. pulsus antem
nutritur a corde. dum modo
sanguinem percipiant. modo
repellant.
cor autem iunctus est pul-
monis. et in sinistra parte in-
clinatus est. sub sinistra ma-
millas. et circa eum locum
positus est quod greci pen-
cardiu vocant. cingentes ex-
tremas partes puhnonis.
(12) sub his posit^ sunt prg-
cordia quod greci dia&agma
vocant. continenti puhnonem
et cor subiacetautem his venter
\ II (L)
GYNAECIA.
439
(10) Puhno autem
in modum fabri. fer-
raria. follis est. alter-
alteris. spiritumtra-
det adimplet pecto-
res locum. Nam sto-
machus ventri con-
iunctus est. Nam in-
ter duas pinnas pul-
monis in medium
positum est cor.
(11) Cor autem nos-
ter. venas habet ini.
Duas spiritalis. et
duas sanguinalis.Que
spiritalis sunt conte-
nent puhnonem. Que
sanguinahs. iecorper
qua statutum cor-
pus facta concatena-
cione. sanguis de-
fundetur. Sic enim
pulsus redunt. pulsus
autem nutriet dum
modo recipiunt san-
guinem. modo repel-
lunt.
Cor ergo iunctum est
puhnone. Sed in se-
nextra parte inch-
natum est. sub se-
nextra mamella. Sed
circa eum positum
quod greci. precor-
diam vocant. cingens
extremas partes pul-
monis.
(12) sub his posita
sunt precordia. quem
grece diafraima vo-
cant contenent pul-
III(B)
(10) puhno autem
in modum fabris fer-
rariae foUis est spi-
ritum traens et ad-
implens pectoris lo-
cum. et rursum emit-
tens s^iritum sive
flatum.
cor ergo ut dizimus
iunctum est puhno-
nibus sed in sinistra
parte inclinatom sub
sinistramamilla arca
posita est. quod gre-
ci precordiam vo-
cant. cingens extre-
maspartes.puhnoni8
(12) subposita est.
precordia continet
puhnonis et cor sub-
lacet eis. venter et
IV (P)
(10) puhno vero in
modum fabri ferrarii
follis est constitutus.
alter alteri spiritum
tradens. et implet
pectoris archanajsto-
machus autemventri
coniunctus est. qui
inter spinas pnhno-
num medio possidet.
(11) cor vero venas
habet quattuor. duas
qu8B spiritum conti-
nent. puhnoni a£&xe
sunt. quarum facta
concatenatione. to-
tum corpus sanguis
difiPunditur. et sic
vene pulsum red-
dunt. pulsus ita nu-
tritur modo recipit
sanguinem vene.
idcirco positum est
quod greci peri car-
dianvocant. cingens
extremas partes pul-
moni
l
(12) Bupposita sunt
precordia qu§ greci
diafragman vocant.
continit pulmonem
440
VINDICIANI
centes venter et intestina con-
tinens latera et espina. yene
autem eius abet orificium duos
etsi a proximo membrano quod
greci procausdion vocant in si-
nistram partem inclinatur. alia
vero in dextra parte circa sedem
quos positum est extensus usque
ad longum quod greci lacon di-
cunt. continens renes et ilia et
iocinera et vesica viridem plena
humorem quod greci colen vo-
cant in sinistra parte positum
est splen oblongo coniunctimi
est ventriculo continens mem-
brana denue. habens pinguissi-
mas venas que intestinas vel
ventrem tegent et calefaciunt
quod greci epeplus vocant. la-
tinae obmento vel mappa dici-
tur extensum est usque ad ilia
subvocent colo intestino con-
tinens longitudinem pabnorum
quattuor in inguine dextro partis
ponitur.
I(G)
et stentinus continentes latera
et spina. venter autem habet
orificia duo. unum proximuin
membranum quod greci pro-
tocardion vocant. in sinistram
partem inclinatom quod greci
pulsurun vocant. alium vero
in dextram partem circa iecor
positum est, et extensum us-
que ad locum. quod greci la-
gon dicunt. latme ilia conti-
nent dextra renes sed iocineris
fertur. vessicam vero planam.
viridem humorem. qaod fel
dicitur. in sinistra vero partem
positum est. splenem oblon-
gum coniunctum ventri con-
tinetur membranis tenuissimis.
habentes pinguissimas venas
qu^ intestmum tegunt et cale-
faciunt. quod greci epylon vo-
cant. latine homenaim. ex-
tensum et usque ad ilia pro-
xima renum. sinistra autem
partem subiacet sub hoc in-
testinum tenuissimum quod
greci tilonnicium vocant, sub
hoc coUum continens lon-
gaonem.
n(L)
GYNAECIA.
441
mone. et cor subia-
cit. liis venter et in-
testinum lateram et
spinam. Venter au-
tem habit urificia
duo. unum proxi-
mum. membranum
quod greci praecar-
diam vocatur. In se-
nextra partem in-
clinatum quod greci
pulsiro vocant. Alii
vero dextera partem
circa iecor. Positum
est et tensum. quod
greci longon. dicitur.
latini hilia conte-
nens dexteram par-
tem renis. iocinere.
aerit visicam ple-
nam. Viridem humo-
rem quod vocatur. In
senextra vero partem
positum est splen.
Oblongum coniunc-
tum. ventri conte-
nens. membranam
genuem. abentem
pinguissimas venas
que intistinas nostras
tegent et calefacient
quod greci epeplus
vocant latine obli-
toentum dicetur ex-
tensum usque ad ylea
proxima. Eenes se-
nextra subiacit au-
tem subas intesti-
num. quod greci nes-
cian vocant sub hoc
intestinum tenuissi-
mum quod crexit in
fronte genteron vo-
cant sub hoc est col-
lua longum.
III (B)
stentinus contingens
latera et spinam.
venter autem habe-
tur officia duo. uimm
proximum bemOTa-
num sinistra parte
inclinatum. alia vero
dextera parte circa
iecur positum est.
extensum continens
vesica plena viridi
humore quod fel vo-
catur. in sinistra
I^arte positum est
esplen oblongo con-
iunctus ventre con-
tinet membra. nam
tenuem et habentem
pinguissimas venas
intestina nostrum te-
gunt et calefaciunt.
quod augmentum di-
citur extensum us-
que ad virilia pro-
xima ad renes si-
nistra. subiacitur au-
tem sub hac intestina
aliud intestinum te-
nuissimum quod
greci nescia vocant.
sub hoc intestinum
collum continua lon-
gatione
IV (P)
subiacet autem ven-
ter. qui eius testina
continet cui iuncta
sunt latera exspina.
venter autem onficia
habet duo. unum pro-
ximum membrano
qnod greci procar-
dian vocant. in
sinistra inclinatum.
hoc greci. epiplon
vocant. aliud vero
in dexteram partem
circa iecur expositu
est extentum usque
ad longum. quod
greci longionem vo-
cant. cingens dexte-
ram partem renum.
nervis vero. inest
nervis vesice. in si-
nistram partem po-
situm splen oblon-
gum. ventris con-
iunctum. continens
membrana tenua.
hauens pinguissimas
venas qu^ intestinas
tegunt etcalefaciunt.
hoc greci epiplon vo-
cant. roboes extensa
usque ad renum si-
nistrum. subiacet au-
tem sub hoc intesti-
numquod greci testi-
num hoc subiunctum
est loeas. continens
longaonem.
VCC^
442
VINDICIANI
(13) coniunctuin est vesica
habet yesica collum longum
iuncta deretro illic iuncta sunt
foramina tenuissima oi yene
ab ispine medullis venientibus
in testiculi semen administrant
quod greci spermaticus purus
vocant. haec est seminis fora-
mina testes autem iunctae sunt
et nervis vel venis genuissimis
inserti sunt.
(14) apeudismemon arcus espi-
nectus dactuleus. si quis greci
et cautoris multis nominibus
anum vocaverunt apeudisme-
non extalem dixerunt. et quod
eustes greci rectum dicatur vel
arcus. isfinctus eo quod secun-
dum naturam constringit dactu-
leos. quod est anulo greci alo
dactulf din dicunt. latinae autem
anum vocant. eo quod in rotundo
constringat in modum anuli.
(15) cui similitudo est matrix
conpositione habet cocurbitae
medicinales. quod tunicas habet
matrix quattuor duas intro car-
nosas, et duas fores nervosas.
cuius mensura est orificium. in
corporis puellaris orificium di-
gitorum quattuor mulieris autem
di^torum sex ubi positae sunt
vel in quale parte corporis ipsius
cavema. in dextra parte et in
sinistra qui urina diinittunt. sed
similiter femina testiculus con-
tinere quos dedemus vocant. la-
tine testes.
(18) longaoni vero iuncta
est vessica habens collum con-
iunctum veretro. continetur
autem vessica inter duos renes
recumbens. renes autem re-
cumbentes sunt ad hilia dextra
levaque. nervi sunt vero qui
testiculi continent. quod grece
masteres vocant. et greci
nesten dicunt. sub hoc enim
est intestinum. illis vero testi-
culis subiunct§ sunt foramina.
per quam tenuissime vene. ab
spine meduUas semen admini-
strant. quod greci permeticon
vocant.
(cf. cod. S. Gall. U p. 213).
(swnt quaestiones, quales So-
rani. cf. Sorani gynaec. I, 10.
9. 12 ed. Lijps. 1882).
n(L)
GYNAECIA.
443
(18) Veretro in
^quo^ collum. vi-
8ica est. tenitur. vi-
sica antem inter duos
renis contenitur de-
currentes. sunt illis
dextra.leYaquenerYi
qui testicolus conte-
nens quod gpreci oris-
matiris Tocant illis
iuncta sunt duo fo-
ramina per que te-
nuissime venae ab
^ina et medulla in
testiculus semen ad-
menestrant. quod
greci permatecus po-
rus appellant.
(18) iuuctum est.
vesica. vesica autem
inter duos renes con-
tinetur detur rentis.
sunt autem illi dex-
tra levaque nervi qui
testiculos continent.
illis que iuncti sunt
foramina. per quem
tenuissime vene ab
spina et medulla in
testiculis semen ad-
ministrat.
(18) qui iunctus
est vesice collum lon-
gum qui veretro in-
est. vesica vero re-
nibus continetur me-
dia utriusque. ex-
quibus renibus de-
current ad nervum.
vel testiculos. que
greci cremasteron
vocant. quibus iunte
sunt vene tenuissime
sperman deducunt a
cerebro. orirs]que ex
spin§ medulla.
ni(D)
IV (P)
V(C)
444
VINDICIANI
(16) quod similiter feminae
sicut viri continent. ita et fe-
mine quae habet testiculus
denique parandi viris. sed non
eius conpositiones habentes sicut
viris sed minores et moUiores
adeo a quibusdam calidam et a
quibusdam iurae dicuntur. con-
stat ergo una ratione esse fe-
minis et masculis sed mulieres
habent similiter cum tunicas
quattuor. prima appellatur fe-
reco. secunda. facon. tertia. pe-
refenion. quarta genuissima ar-
cus apellatur.
(17) similiter vulva prima
cuius subiacent membrana vulva
qui continet facto quod greci
cincion culpon vocant. nam quo-
modo est masculi deretro sic et
vulve collum. sicut minuetur
adest vulv§ naturaliter mollis.
constat autem tuniculis firmissi-
mis sicut duabus extensior. et
camosa est. et camosa interior
et nervosa haec superposita est
directa intestina ^uscervis vel
capita tribus per quas forami-
nibus porregetur usque ad lon-
gum inque(i corr.)ris venerias
perfice(i corr.)tur.
i(a)
(16) similiter et femine testi-
culi sunt sicuti et viri. sed
minores et molliores. ideo qu^-
cumque femina prope similis
habuerit testiculos ut vir ipse
menstmose appellantur. con-
stat ergo una ratione esse
viris et femine. sed mulier
quidem vulva habet. et testi-
culi nostri (nn) tunicas habent
quattuor. prima qu§ appella-
tur syco. secunda solidis. tertia
peritorion. quarta autem
(17) folliculis hoc est vere-
tmm viri. sic est collum mitre
cum tribus foraminibus. por-
rigitur ad longum virge per
quam veneri^ usus percipitur.
II(L)
GYNAECIA.
445
(16) sed similiter
et femine testiculus.
sicut et viri habent
denique patrant. Sed
non huius conpunc-
cionis. habent sicut
et yiri sed minoris
et mollioris adeo que
propes similes ha-
bueruntConstat ergo
unam racionem esse
viris et feminebus.
sed mulier vulvam
habet. nam et testi-
culi nostri. hi tuni-
cas habent quatuor
prima que vocatur.
si hoc. Altera epsi-
tro. Tercia pereto-
nion. Quarta est. te-
nuissima que vocatur
dartus.
(17) SimiHter et
vulva duabus tunices
contenitur firmissi-
mis sicut ait a c c i u s
iustus. vulva natu-
raliter mollis est ex-
terior nervosa est.
exterior camosa est.
Nam prima subiacit
membrana in qua
contenitur quod ge-
niocione ulpon vo-
cant. Nam quo<d^
modo est masculi ve-
retro sic est vulvae
coUum. Quibus su-
perposita est. Di-
ricta intestino cuius
cevix cum tribus fo-
raminibus porregi-
tur. usque ad locum
(16) similiter etfe-
mine testicula sicut
et viri habent deni-
qu^ patrant sed non
huius conposicionis
habent sic et viri
sed minoris et mol-
lioris. masculorum
verotesticuli maioris
et durioris dicuntur.
constat ergo unam
rationem esse viri et
fe^mine^.
ni(D)
(17) sed in hoc
distat. quia mulier
vulvam habet. quae
vulva duas tonicas
vestitur. una natura-
liter mollis est ex-
terior. interior ner-
vosa.nam prima sub-
iacet membra quod
greci fenicium di-
cunt. nam commodo
est masculi veretrum.
sic est vulve coUum.
haec superposita est
directa intestino. cu-
ius series id est com-
pago cum tribus fo-
raminibus porrigitur
usque ad locum in
quo rei veretri usus
perficitur.
IV (P)
(16) feminis quo-
que testiculis inesse
manifestum est. sed
alio scemate formati
I sunt ut viris. mu-
I lierum vero testiculi
' breviores et fragi-
1 liores sunt. namque
qui maiores habent.
viragines appellan-
' tur. igitur mani-
festum est unam esse
I viris ac mulieribus
i intemorum viscera
; compaginata linia-
menta. sed multe
I sunt tonic§ testiculis
viromm. prima. troy
des. secunda. pro-
1 gnoydes. tertia. peri-
toydes. quarta vero
tonica tenuissima.
arcos appellatur.
(17) similiter et
matrix habet sub-
iecta membra quibus
continet. quod gre-
ci cyneceon vocant.
nam ut est masculo
, veretmm. ita est ma-
I tricis columna. ma-
I trix enim naturaliter
., fragilis et mollisHima
' est. constans ex ner-
, vis. et parvisHimis
venulis tonicis dua-
bus. exterius nerviH
est firma. int^iriu.s
camosa et mollis.
qug est dirccta con-
tra intestinum. cui
cervix. tribus fora-
minibus erigitur uh-
qne ad longaoneni.
V(Cj
446
VINDICIANI
(18) nam cum concipiamur
natura volente ex viri semin^
et mulieris sanguinem. quamyis
ipsum sanguinem sed unde et
maiores nostri quos natos san-
guineos vocaverunt. unde sum-
mus autor. et yppocrasistra-
tus sic ait. namqu§ vero ex
semine mulieris et sanguine
glorior natio esse scio. quid di-
cant quomodo semen. sanguinem
sumpsit cum sanguis sit blabus
et semen candidus certum ra-
tionem docebo. quem admodum
in mare ocianum est vel quod
illa natura tribuit. si quando
tempestates . beneficium inpa-
rasset. et inscapulosus fluctus
conlesus ispumam magnam facit
vel quem admodum vino nigro
in calic^ quoagito multam ispu-
mam habentem faciat. similiter
rationem et sanguis a sublima
ossarum repercussus [ijspumam
albidam facit necesse est ergo
ut concipiamus ex viri semine
et mulieris sanguine. nam quo-
tienscumque mulieribus suave
abentibus casum facimus. mu-
lieres si conciperent greges
etosse <^. add. corr.y queruntur
infante sed quicquid ego <[cu
ddd. corr.y muliere iscrova na-
I(G)
(18) nam perfecta natura vo-
lentis. semen viri cum semine
mulieris commiscitur. quod
semen mulieris sanguis sit.
ideo maiores nostri. cogna-
tus. consanguineos vocaverunt.
unde summus auctor home-
rius sic ait. nescio quo autem
sanguine vos semen dicitis
esse mulieris. cum vero sit
sanguis russeus. viri autem
semen sit candidnm. certa ra-
tione doceo quem admodum
in matrice commiscitur. dum
interaneum sint vel quod illi
natura tribuit. velut tempestas
maris quando impetus ven-
torum in scopulis conliditur
et spumam candida facit. et
quem admodum vinum nigrum
missum in calicem coagitatum
spuma alba facit. ita necesse
est ut semen viri faciat cum
mulieris sanguinem hoc est
semen. unde semen viri et
sanguinem mulieris commisci-
tur. sed non statim formatur
infans in utero. sed singulis
mensibus confirmatur. nam
quotiens cimique coitum vir
cum muliere faciunt. si totiens
mulieres conciperent gregis
nos infantium sequeretur. certo
II (L)
*) AbhincqUfOe sequtmtttr (Vind. c. 18 — 24) inserta stmt (cf.
textum P) farragvni excerptorum medicorum (JRo8e,Anecd. 11,169)
quae suh inepto titulo Sorani in art. med. isagoge impressa legitwr
ante Pseudo-Plinii libros V ed. Bas. 1528 gjuasi c. XVI et X.VII
Nam concipit mulier natura volenter vin semine et mulieris
iSanguine . . . (des.) statim morsus cum sanguine sequitur. [quo-
rum passionum curaa et ^iAi^^ntiam singulorum in sequenti
^ n
^^^^^^H GTNAECU. 447 1
1 in qno rei venere
siniBtra Tero eat ma-
usnfl perficitur.
trii. in qua sperma
(18) Nftm cttm con-
(18) nam cnm con-
{ia)conceptiocels-
cipimur natura yo-
cipimuB natura to-
bretur. natura vo-
centem Tiri aemen.
lente. id est Tiri ae-
et mulieris Bangui-
ne et mulieria san-
mine. _ et mnlieris
nem. QuamTis etip-
gaine coagiilamur.
sanguinem quamTifl
flum «pTYipn Bangaiola
quamquam et ipsum
et virUi sperma aan-
ait. unde et maiores
Bemen Banguia ait.
guia noBcatur eaae.
noatri. hoc est prio-
unde cum aanguine
unde et maioreB no-
rea. cognatoH suos
Tocamur. hino autem
cum eanguineoE to-
appellaTerunt. et
caot hoc agemua.
mutfito eemine hoc
consanguinitate pa-
NamquituDS simeniH
eat aan^Tiinera glo-
rioBC Bcio quoadam
temalis matetna na-
hoc est Banguinem
tos. nam dicitur ab
gloriorifl Bed quo-
diiiBBe. quomodo ae-
imperitifl quomodo
modo eemen BSngui-
men eanguis est. cnm
sperma sanguiB ease
neum est cum san-
flanguia sit rubeus.
poteat cum sit albe.
guia roseos sit et
et flcmen candidum
noB autem certa ra- '
semen sit candedtim.
ait. ad haec ergo cer-
tione probamuB.mare
Certaraciouedocebo
tam ratioaem dico.
enim ut ei natura
maris oceani natu-
tribuit. est colore ri-
rte ociani coloriB est.
ram. colorem Tiridem
ridis. quando antem
Tel quod ille natura
habet, fli quando tem-
tempestatibus moTe-
tribuit. Si qnando
pestaa impetnm in
tur. apuma emittit.
petrarumBCopuliflf..
et si nigmm Tinnm
in quolibet vaa ex-
impetraa. et acupolie
(lac.j conliBUH. con-
conlisna. mox spu-
agit«tur. apumam
mamcftndidamfacit.
tem facit, ai Tinnm
candidam facit. si-
ita ut quem admo-
nigrum in calice agi-
mili^a] TCro ratione
dum yinum aigrum.
tatum Bpumam facit
in calicem agitatum
albentem aimili ra-
in aluitudinem ver-
mox flpumam alben-
titur. dum enim con-
temfacit simili racio-
nofltrum Bublime re-
eeptio flt. fltatim for-
ne sanguis noater ad
percuflauB<ram su-
matur infans. uam
irfP)
r(0)
Hiiigillatim esponam. pro qttibus (cf. o ad c. 25C) tatiien ne^tw 1
c, Xrill Qnae aigna in laborantibua letaUa de pto tr. md. 1
Boee, Yerz. der Lat. Ess. d. Berl Sibl. I, 3?4«. ceterum simffi fl
exmplo codidi Barberin. IX. 39 appendm giwe es( fragmtm- 1
448
VINDICIANI
bente cetum facis non concepit
merito maior fait fortasse pars
san^uinis. et minor pars se-
mims et lavabit illam minorem
partem seminis maior pars san-
guinis.
I(G)
autem tempore mulier conci-
pit. aut incipiente sanguinem.
aut deficientem. sed quidem
ait. ego cum muliere menstrua
habentem coitum feci. et non
concepi. quare. ideoque non
concepit quia pars sanguinis
mulieris fortior extitit.
II(L)
Quae capitulis 19 sq. Vindicia/ni, eadem legwntur in codice
Bruxellensi IV librorum Theodori Prisciani cwm gua/rto qui
aYNAECIA.
449
sublima repercussus
ossoru(awfe corr. o)m
spumam albentem
facit. Necesse est
concipemur ergo vi-
ris et mulieris san-
guinem si non sta-
tim firmatur infans.
in utero sed tempo-
ris con&matur. Nam
quociens cumquecoi-
tum cum mulieris fa-
cimus. Si mox con-
ceperit. gregis. in-
fantum nos sequen-
tem. Certo autem
tempore mulier con-
cepit. atit. incipien-
tem sanguinem aut
deficientem sed qui-
dam. aut ergo cum
mulieremminstruam
habentem coitum fa-
ciat. non concepit
merito maior ^t
pars. sanguis et mi-
nor semini. elotum
est. niut autem se-
minis maioris partis
sanguines.
ni (D)
pra lin. add.y spu-
mam albentem fa-
cere necesse est. cum
conceperimus viri se-
mineetmulierissan-
guine. sed non for-
matur infans in utero
nisi temporibus con-
firmetur. nam quo-
cienscumque coitum
cum mulieribus fac-
tum fuerit. si mox
conceperint. gregis
nos secuntur infan-
cium autem certo
tempore mulier con-
cipit aut deficiente
sanguine. aut cres-
cente. si aliquis cum
muliere menstrua ha-
bente coitum facit
et non concipit. ma-
ior fuit pars san^i-
nis et minor senunis
electmn est illud mi-
nus seminis a maiore
parte sanguinis.
IV(P)
si quoties coitus fit.
toties conceptio fie-
ret. innumerabilis
esse multitudo filio-
rum. certo enim tem-
pore mulier concipit.
aut in initio purga-
tionis. aut in finem.
nam purgatio. sper-
ma corrumpitur. plu-
rimi sangumis usum.
materiffi superante.
VCC)
jnoZe dicitur Priscia^i libro confusa (ed, Argent. 1532 p. 106 sq.),
quae ex ipso codice coUato hic repeto: vid. col. VI (B).
Theodonit FrUoU&iu, ed. Bote. 29
450
VINDICIANI
(19) temporibus
•auteminfans com-
ponendus. ad que
et conlocare in utero
matemo manifestum
est septem dunion
sero septem ispatia
continetur infans et
nascitur. septimo
anno infante dentes
cadere vel septen^
pueresse (pueree) in
noc aliquibus ma-
millas obingere et
tertio septeno .1. (mo
supra add. corr. i. e.
pnmo) et XXI. anno
barbas maturare sep-
timo die egrus pere-
clitare. qui multi
septem estellis om-
nia ministrare sic
infans in utero ma-
temoformare. atque
conponi cursum et
lunae vetemm deter-
minare. est autem
numerus quod mihi
sic videtur fiat sep-
ties multiplicatus ita
parto consumere sed
figuram hominis in-
fans accipiat. primo
autem die quadra-
gesima dico. 6s (i. e.
hos) autem numems
aut natus daturae
septies multiplica-
mus. oportet ita ergo
quicumque vel dies.
XXX. in utero ma-
temo figuram homi-
nis acceperit septimo
mense nascitur. hoc
septies duplicit ite-
J(GJ
(19) manifestum
est tamen infantem
ad collum matricis
componi. septizo-
nium (septiromus s,
— mu e) vero septem
spatiis contineri. sep-
timo mense dentes
infantibus nasci. sep-
timo anno eis ca-
dere incipiunt. bis
septeni pubescere
pueris et feminis
nucleatis mamillis
semen generare. ter
septeni et uno anno
pueris barbamatura-
re. septizonios (sep-
timomos s , septi-
zomos e) periclitari
qui multe stellis
minsitari. sic infans
in utero ferri atque
componi. cursu solis
ut lune dodecadem
determinari. est au-
tem numemm quo-
rum septem et multi-
plices et ita partum
consummari. sed et
figurahominis infans
acceperit. primo au-
tem quadraginta. ali-
quando treginta no-
vem autem numerus.
ut partu multiplicari
oportet. ita ergo
quicumque dies tre-
ginta in utero ma-
temo figura hominis
acciperit.nono mense
expleto femina pa-
riet. septies dupli-
cabis et efficiuntur
dies ducenti septua-
II (L)
(19) tempores au-
tem conpone adque
coniocare manife-
stum est. Septe. zo-
dero. numero. sep-
timo anno contenere
septimo mense. et
nasci et septimo anno
infantes dentes ca-
dere. bis septinus
pubiscere. et nugli-
cantibus mamillis.
semen generare. sep-
tem et decem anno
barbamaturare. Sep-
tem die egro pericu-
lum liberare que mul-
tis. Vn stillas om-
nia ministrare sic et
infantem in uterum
matemum firmare.
Conpone cursus. so-
lis. et luna dodiacon
numero determinare
est. Numems quod
menses VII multipli-
catur. rae decum pa-
ratus consumatum
sed fyguram. homi-
nis infans accepit
proximo autem. XL.
et .XXX. diae. os
autem numerus ut
partus. datur sepcies
duplicatur. Oportit
ita ut ergo quem
cumque dieXXX. in
utero matemum fi-
gura. hominis acce-
perit. Vllmense na-
scitur. oc sepcies
duplicas. fiunt dies
CCX. qui fiunt men-
sis Vn. Si quis autem
die XL. et proximam
III(D)
GYNAECIA. 451 1
(I9)temporibu3au-
(10) temporibuB
Temporeautem iu-^
autem certia infans
atante coucipi atqnc
na,t adquod coUocari
componi atque for-
collocari manifestum
manifeatat elemen-
man in utero ma-
eat, Beptidomum v^-
torum ordo cnrrens
(i ante corr.yro sep-
per Beptenarium nu-
eat.
tem spaciis conti-
merum. conBtat ita-
neri, septimo mensa
que septem diebua
dentes nasci, aliqui-
omnem aeculum vol-
bua nono, aeptimo
reri Beptem speciea
anno infanti denteB
Beptimo menBe naeci.
cadere, bis septeni*
Beptimo anno infan-
pubeacere et nucle-
antibus mamillia ae.
septenifl pubeacere.
men generare, ta«
aeptenia et uno anno
mamilli« fiemen ^e-
barbam matnraroi
nerare. ter septieB
id eat Ticeaimo. I.
mii b) egroa add-ctnr. >
anno barba matu-
periclitare. quid ml-
rare. septimo diae
nua? aeptem ^st tM
ergo penclitare sep-
ras.^ellia omnia mi-
tem Htellis omnia
nietrari sic infanteia
miniatrare. aic et in
in utero ferri atqafl
infante in utero ma-
componi cursum ao-
temo formare atque
lia et Inng duodai
conponere manifeata
c&dio<n?iir(M,>ter-
raefo probat. [eon-
minare. est autea
cordat ibi et aliua nu-
numerus septieamul-
meniB iusta iudai-
tipHcatua. ita par-
co ordine id eet
dierum SL. concur-
figuram hominia ia<
aua aolia in decima
fana accipit prim*
annj colligituc et
diemm XXX. qua
quiidrageaimo ali-
quando, aliquanda
et trigeaimo die, bi-
cuTBUB lune pera-
gitur.] per hoa autcm
cutaityppocratea
numerua septieamul-
jn Ubro XL'^ nona
tiplicatuH. editnm
de infantia natura;
certissimum eat, aed
licrem in partibui
figuram bominis pri-
firmatur in XL diea.
gaz^ XXX dierum
miun infana accipit.
abortum fecisse ma-
triceaimo quadrage-
aliquante in diebus
X^. qiii Tero in
aculum, cuiua omnia
simo diae. uteiqne
membra ex integro
autem numeruB et
SXS.. diea formatur
confirmata, conBpezi.
a m^J
r(cj
VI (BJ
452
VINDILIANI
rum dies exquod(q;)
sunt menses VII. si
que <[autem dies XL
add. corr.^ utero ma-
temo figuram homi-
nis acceperit nono
mense intrante de-
cimo nascitur. hoc
septies duplicit fiunt
dies.CCLXXX»(LsM-
pra corr.\ qui sunt
menses VIII. et dies.
X. ita ergo ut dixi-
mus septimo autem
mense qui nati fiie-
rint vitalesunt. qui
autem non impleve-
rint numero supra-
dicto legitimus par-
tus non est.
(20)manifestum in -
fantem in utero ma-
terno sic temporibus
formare. et quomodo
intendo primo mense
iactatur seminis nos-
I(GJ
ginta. qui faciunt
menses novem dies
decem nascitur puer.
ut ergo diximus sep-
timo et decimo mense
pueri nati vitales
esse possuht.
(20) intendite ergo
ut scias quomodo in-
fantes in utero for-
mari possunt. primo
quidem mense iac-
tum seminis virilis
U(L)
figura hominis acce-
perit. mens. cintrant
tex nascatnr hoc sep-
cies dimlices fiunt
dies. C.C.LXXX. qui
faciunt mensis Viiil.
et dies X. Ita ergo
ut dixi. qui nati fue-
rint yitalis emnt. qui
non implerent nu-
merus super scripta
legitimus partus non
est.
(21) Manifestum est
infantem in uterum
temporis furmatur.
quomodo intendi. et
prius lactis. siminis
nostri in uterum ma-
III (DJ
In c. 19 (B) citatwr Hipp. in l. XLIX i. e. tcbqI tpvaioq
TcaiSCov Opp. I, 392 Lips. cf. 385 sq. de genitma quam atictor
vidit sex dierum, ad quem locum commentus de muliere Gazensi
supra dllata tradidisse videtur sive ipse noster sive nostri fons
libri Hippocratici interpres cf. Galen. XVII A, 446. 1006.
Cap. 20 sic reddit cod. S. Gdll 751 p. 357 (medio in libro
de secta msdic, de qw> supra). . . . J lam cum mulier conceperit
^erminus minus est in albicio colore et cum minstruata lota
eat et non concepit. Ixl ^^ximLQ -m&xk^&^ ^^txs^x^\> Mmbilico hoc est
^ 1
^^^^^^H GYNAECIA. 45^1
partiis clatuB Beptiea
inVn.menaenascun-
nam et cor ipsim
miiltiplicatur. opor-
tur. qui autem in
quasi granum papa*
diaeXXXo'" inutero
XL. die formatnr, in
Tnn.menaenaBoun-
eziBtimavi. hoa au.
matenio £guram ho-
tur.
tem numeros ut par-<
miiuB accipere eep-
tus edatur septies
timo meiiBe naBei.
multiplicare oportet,
XXX" antem acp-
ita ut qnicumque di(
tieH multiplicati, fi-
nnt CC.X. ei quia
XXX™ in utero ma-
temo fipuiam homi-
autem die _XL"° fi-
nia accipit, aeptimfl
^ur^m nfiTTiiTno acce-
mense naacatur. hos
perit ttono menae
dies leptiea multi.
mtrante S"'" qui
plicabie, et efficiun-
XLVn"" muhipli-
tur dies. CCX. qd
cati. fiunt diea
fiuntmenses septem.
CC.LXXX. qui fa-
qui XL^o die flgn-
cjunt menaes Vmi
rajn hominia acce^
et diea X, aed Uli
perit, nono mena^
qni aeptimo nati fue-
intrante, decimo di(
rint. Titales non
naacitur.septieBmui
erunt quia non im-
tiplicabia dies, effioi'
plerenint legitti-
untnc. CCLXXX. qnS
mam partum nume-
flunt mengea Vml.
mm super scriptum.
itaque die X ut diii^
et ideo non Gunt le-
mus,aeptimoautX''*'
giitimi.
menae qui nascuntiu
Titalea erunt.
(20) qnia L menais
(20) manifestam
(20) manifestua
est emm infantes iu
est mfantem in uteroi
utero matemo ita
temporibuB flrmaiiv
poris. m. menae c[uia
formari. primo enim
quomodo ? intendita
tunc prius formataa
Tnveiutar mians con-
menae iactus Beminia
T(a)
primo mense iactui
seminia nostri (nfl
VI (B)
rV(Pj
eongregatuB eangniB
Seeundus menaia espresBioniB corporiBJ
Tertius quia formatua inTenitur et conceptus tribuat. Quartu^
unguit et capilloa ducit cntem et motiun facit. et muliereifl
cuins pater vel mater BimUis. Soitus mensis (in ras. aduce9
nerrorum confirraationem. Septimua;> [haec in marg. add. cotrM
menais maturo movit mater iufantem etiam cam terra tetigeiyH
^^ JffCBJn eiua prima (huec jtltiina ex c. 31). ^^«^^B
454
VINDICIANI
ier (nr) in utero ma-
temo generat um-
bilicum et facit
mense secundo ez-
pressione corporis
laciat menses tertiiis
qui priorem forma-
tum. invenit corpus.
tribuit enim quarto
mense ungulas ac-
cepit pectus et ca-
pillus §ducit et mo-
tum facit infantem.
adeo totum quar-
to mense nausiatur
quinto mense facit
caracterem similem
patris aut matris vel
proximum parentem.
mense sexto adducit
nervorum conjfirma-
tionem septimo men-
se medullam con-
fortat. mense octavo
ossa dura facit.
mense nono matu-
rum movit infantem.
et sic perfectum et
rerum naturae bene-
ficium de tenebris
ad lucem ducit in-
fantem.
I(G)
umbilicus in matrice
muHeris generatnr.
et ita in hoc um-
bilico congregatio
sanguinis est. se-
cundo yero mense fit
exprcssio corporis in-
tra umbilicum ipsum
qui in matrice for-
matur. tertio mense
formatum invenitur
pecus. et cor et tri-
buetur et anima.
quarto mense imguis
accipiet et capillos
ducit. et motum fa-
cit in utero. eodem
mense mulier nau-
sciatur. quinto mense
fiet illi caractere pa-
tris aut matris et
adulterium demon-
strat. sexto mense
adducit nervos et
virtute accipit et
confirmationem. sep-
timo mensemedullas
implebitur et conso-
lidavit. octavo mense
ossa eius (ei) indu-
rescant et lortis fiet.
nono mense matu-
rum erit pecus. fe-
mina vero in eodem
mense completo na-
scitur. decimo mense
puer de tenebris ad
lucem exiet.
Explicit genecia
yindiciani aucto-
ris.
U(L)
temum veniens. ha-
nima et nunc uni
sunt vel nutriantur.
hac si navis in por-
tum exj^ectans yen-
tum. alii filiciter na-
yigant. alii infiliciter
periunt. Sic et sem-
per infancia aut di-
mititur acerba aut
arboris. invenit qui
eam nutriet et costo-
diat. si demissa ab.
hominibus pariet et
ipse. hanime. si ab.
hominibus nobis. in-
fantibus consideren-
tur que sint. Tunc
yenientur. et alii
suspecti et alii ta-
cite alii tristis. et
halii gaudentes. hec
signa sunt aut mor-
tis aut yitae. Aut
croatus. aut meritis
generatum. biliscum.
et facti sex. in ho-
ces congregacionem.
sanguines. secundum
expressione corporis.
tercius. Quia prius.
firmatus invenitur.
corpus. tribuit hani-
mam. Quartus un-
guis. accepit et ca-
pillus dicit et mu-
tum facit infantem.
adeo quinto mense.
nausiantur qui facit
et caracterem. cui
similet patri aut ma-
tri. VI. adducit ner-
yorum confirmacio-
nem.yn. mensisme-
duUa consoldat. Octo
in(B)
aYNAECU.
455
i5eptus[in spirante
deo accipit ani-
mam.] IIII. mense
iingulas accipit et
motum accipit in-
fans habeo. IHI. men-
«e nausiatur. Y. men.
se facit cataracta
<im similis erit patri
uut matri. VI. mense
confirmantur nervi.
ynnao mense consoli
danturidest aequan-
tur medulle. VIII.
mense indurescunt
ossa.VllLl mense ma-
turatur infans. X™®
die mensis decimi.
legittimus nascitur
homo. et peractam
naturam ordine [d e i]
beneficio a tenebris
in luc^ quam volvi-
tur infans.
bilico. et facit res.
in hoc est congre-
gatio sanguinis. se-
cundo mense ex-
pressio corporis ani-
mam tribuit. tertio
mense ungule atque
capilli nascuntur. et
motum facit infans.
ideoque etllllmense
mulieribus nausisB fi-
unt quod greci ana-
raxion vocant.quinto
autem mense. facit
caracteris. nodis. at-
que adulteria de-
monstrat. sexto men-
se. facit nervorum
consumationem. sep-
tim mense medullam
confirmat. octabo.
cum periculis ossa
confirmat. nono vero
mense maturum mo-
vet infantem.
ir(P)
y(0
in utero materno
congregatur in um-
bilicum, in hoc est
congregatio. secun-
do mense expressio
est corporis. tertio
mense, quia priore
formatum est cor-
pus, eitribuitur ani-
ma. quarto mense
ungues accipit et
capillos ducit, et mo-
tum facit infans in
utero matemo. ideo
quarto mense pre-
gnantes nascuntur.
quinto mense facit
caracterem patris
eius aut matris, aut
adulterium demon-
strat. sexto mense
adicitnervorum con-
firmationem. septi-
mo mense meduUa
consolidatur. octavo
mense ossadurantur.
nono mense matu-
ratum movet infan-
tem effectus, naturae
rerum beneficiis. de-
cimo mense de tene-
bris ad lucem exit.
VI (B)
456
VINDICIANI
(21 ^) continetur aatem in utero
sic snnunam capitis partem cri-
nibus continetur. genua autem
oculi sunt posita (Isid, XI, 1,
108) unde hec tumentia et con-
caya oculi adeo quam primo
ille nomina rerum natura posuit
genu et gene. denique cum agro
dolore aut iniuriam accepennt
homines ad genua se proster-
nant. statim lacrimantiu: (Isid,
XI, 1, 109) ocuH eorum natura
moyisse «olem in^^ii^ro matemo.
per noyem mensis sociatus fuis-
set. sed multus audio dicentes
si natus et infans cum tangit
terra vocem dat. lioc se(i corr.)
essent mulieres qui nave pariant
multos {%. e. mutos) nutnrent.
(21*) ut scias mulier cum pre-
gnans fuerit in deztra parte
constabilit semen suum hsec sl
puero habebit mense sexto se-
mis. septimo mense factus ipse
octabo habuerit sed insiniztra
parte adhiic oculus tumidus mu-
lier habebit. tunc constabilit in
dextra parte puer. deinde puella
mense quinto sextosemis vertit
in sinistra parte oculus mulier
clarus et rubeus habebat.
menses ossa dura. Vllll. men-
sis maturum movit in&ntum.
Et peractis rerum naturis bene-
ficiis et tenebris ad lucem coii-
volvit infantem.
(21^ in mulieribus pregnaa*
tibus. Quid in utero nabe-
^a corr.^nt. hec sunt signa
cum mmier puella in utera
habuerit senextram partem.
stabilit. Sic et oculus muHer
tumedus. habet. et tarde am-
bulat si autem puerum ha-
buerit mensuum sex stabilit.
Si in dexteram partem et ocu-
lus mulier cavus habuerit.
I(G)
(21 ^) Infans autem contenitur
sic summam partem capitis cri-
nibus contenitur. genua autem
oculis sunt oppositia.. Unde hec
sunt tumencia et concava. adeo
quantum primum illis nomina
rurum natura inposuit genua.
et genediue que cum agro do-
lore aut iniuria accepta. Ho-
minis ad ^enua se prostemunt.
siquis emm lacrimantur vol-
uit eos natura. meminisse se
oleum. Cum in utero matemo
per novem mensis sociatus
liiisset. sed multus audeo di-
centes tunc infans vocem dat
cum terra tetigerit. Hoc si essit
mulieris que in nave pariunt
motus parirent.
\ III <.D)
GTNAECU.
467
(21^) infans autem in utero
materno continetur hoc modo.
sununa pars capitis clenicus (sic)
continetur. genua autem oculis
sunt obposita. unde et oculi in-
cavati et infossati. a quo fo-
ratu firons dicitur. natura autem
rerum illius nomen posuit. ge-
nua propter genas id est palpe-
bras. et geni propter genuas.
quia illis prementibus incavan-
tur. quia palpant id est defen-
dunt oculos a sordibus vel a
calore pulveris et frigoris. in-
fans igitur mox ut terram teti-
gerit. Yocem primam plorans
emittit. [quia perpetrata mala
querit habiturus im mundo et
ipse sibi significat. quod per
nativitatem ad mortem tendat].
jr(P)
(21*) infans vero masculus
in parte dextra matrici conti-
netur. faemina vero in sinistra.
nam et haec signa procedere
solent. quod si mascmus fuerit
in utero mamma dextra robu-
stior erit. si femina. sinistra.
(21^) dum ergo infans in
utero matemo est. oculi ge-
[mi]nibus obpositi sunt. unde
et probamus. quia ad genua
est tumentia. oculi autem con-
cavi ideo cognita rerum na-
tura imposuit genua. et gene
quoque. cum aeri dolore vel
iniuria percussus homo fuerit.
et genua curvaverit. oculi con-
tinuo lacrimantur. non vult eos
natura oblivisci. societate ge-
nuina.
V(C)
458
VINDICIANI
(22) cor ergo infans non lo-
quitur sed magis balbitant.
certa ratio est quia dentes non
babent musigant. dentes autem
nostri ut organi sunt. genus
quibus modolatrix est lingua in-
fantis quam diu duos dentes
non habent vagentur balbitant.
ad ubi duos vel tres vel quat-
tuor habent musicant et adeos
locuntur.
(23) dentes autem nostri qui
sicuidentur cometis qui dati sunt
nobis ad precidendum elimen-
tum. alii vocantur quinodenti
latine canini dicuntur. alii de-
dicuntur. sed dentes nostn quid
esse potatis ossa dicentis ergo
se ossa sunt dentes nostri cur
er^o omnes (oms) ossa rara san-
gumem est quam mittunt ergo
si dentes nostri ossa sunt. cur
ergo omnes ossa medulla habent
<^dentes vero medulla suppl.
corr.y non habent quia evores
sunt omnes ossa curantur. et ad
locum revocantur. dentes autem
nostri sublati ad locum revo-
care non possunt.*)
•) cf. cod, S. Gdll. 44 p. 204.
I(G)
(22) cum ergo infans non
loquitur sed vagetur. sed bal-
bi^Ekt. Certa racione docebo
quia dentis non habit. dentis
autem nostri organi gonus
sunt quod. omo. dolatnx est
lingua. In&ns enim quamdiu
dentes non habet vegetat. Ad
hubi duos vel quatuor dentes
habuerit musitat. adue con-
pleverit rustrum loquitur.
(23) Dentes autem nostri qui
in primo oris. nostri sunt vo-
camus thobis. dati sunt nobis
ad cedendum. Alii vero di-
cuntur cinodontes quos latinis.
caninus dicamus. dati sunt no-
bis ad firangendum. Alii vero
asmalitis vocantur quos latini
molaris appellamus. dati sunt
nobis ad conterendum. Dentes
autem nosfri quid esse potan-
tur ossa. si ossa si ossa sunt
dentes nostri. Cur ergo om-
nia ossa rasa sanguinem.quam.
I are mittunt. si ossa sunt den-
tes nostri cur omnia ossa me-
dulla habent. Aut si ossa sunt
dentes omnia ossa fracta con-
firmantur et curantur vel in
h(l corr.)oc cum suum revocan-
tur. Dentes autem nostri sub
latum ad locum revocarc non
possunt.
ni(D)
^^H GYKAECIA. 459 1
V (SS) ideo autem ut diiimaB
(23) dentea enim nostri or-
non loquitur. aed vagitat rel
gana sunt quodammodo lin-
balbutit quia deatea nou habet.
gue. jnfans denique qui den-
deutee autem nOBtri yel ut or-
tea non hahuerit. vagit. dum
ganum aunt. (luonua modulat
vero vel in. habuerit. musitat.
rixem lingua Eicut plectrum iu
dam vero os dentibus imple-
cythara.
verit. loquitur.
* (SS) dentes aut«m primi apre
(33) dentfls autem nostri [or-
gana aunt ante fas.] quodha-
cedendo vocantur. thonua id est
bemue. alii Tocantur oynoden-
tis quod noR latine caninoB di-
tes. quos caninoa dicimua. quos
cimuB qui dati Bunt nobis [a
tea enim nostri osaa uon sunt
moJliete quod nos molares apel-
lamuB. eo quod CBCam velud
que omnia ossa confringunt.
suut dentes nostri. cur omnia
OBSfl medullam non habent? dea-
tes autem non habent aut si
OBsa sunt dentcs nostri cur om-
nia fracta confirmantur et cu~
rantur vel in locum suum reao-
^^H
lidantur? si dentes aublati aut
^^H
fracti ad locum auum revocare
^^H
non posaunt, [Bed in cadaveribaa
mortuorum dentes putrescunt
quod ossa non facinnt. reatat
ergo nec petra nec DBsa dentea
^^^^^1
esse cum quibus nichil babent in
natura commune. sed Bicut deua
^^H
disposnit 08 aa. tantum oasa.
dentes tantum dentes. ungule
tantum unguie. aicut in pecori-
bus comua tantum comua. vel
is cunctiB animantibus caro tan-
tum caro. cutis tantum cutis.
^^^^B
unusquiaque propriam habens
nstoram.]
■
1 IV(P)
^^^^S^^^^M
460
VINDICUNI
(24) in dentibas nostris queris
yitia in eis est. reddam Yobis
rationem. quia humor est nequis-
simus*) qui de capite descen-
dit. sicut omnes autores dixerunt
melliadis dixit. me^o corr.yi-
lidis adsiduae petra curat nu-
mida gutta aristoto^e corr.y-
lis dixit. stilicidia guttandi la-
pidem cavet. lupio dixit gutta
cayet lapidem non ponere Qeg.
pondere) sed potius sepe ca-
dendum tamen capitis bumoris
sed se difiunderit facit ulcera
amara in capite. alopicias et
nimius dolores omnia ora pul-
monum et tocius corporis ver-
tiginem et tenebras facit occu-
lorum. fistulas sub palpebris
reu[s] matismus generat et lip-
pitudines nutriunt et capillorum
nocet et caligines et alburas
oculorum et cyrirgia in nares
polipum in dentibus cancer sub
lingua quod dicitur rana ibi
nocet et dolor dentium. inde
epilempticis efficiuntur et hu-
mores gingivarum et dentium
denudationes et commovent.
fauces exinde obtumiscunt. et
omnes vicin^ partes mala omnes
obtineant cum patiantur deinde
fit ut aliquid neque calidum ne-
que frigidum in ore continere
non possunt. et si aliquid gusta-
verint statim morsus cum suo
sanguine incipiunt commedere.
I(Q)
(24^ Sed dentes nostras qne
res Yiciat reddo racionem. nn-
mor nequissima qtd de capite
descendit. unde et auttores sic
dixerunt lustus dixit maJiter
asiduae petra caya. tmnidi
gutta. KJiic add. corr. inter Itn.
Salustius ait stillicidie
gutta^ instando lapidem ca-
yet. Yirgilius ait gutta ca-
yet lapidem. non yiribns. sed
sepe cadendo. Humor ergo ca-
pitis cum re semul defiidet. sed
m cute facit yuhiera amariora.
alopicia. Sive in sporum do-
lorem capitis yel yirginem fa-
cit. in oculis feryor©(y corr.)m
inpetumlippytudinem. generat
caliginem. si in naris pulyp-
pum si in maxillas feryorem.
obtumiscunt gengiye. Tumor
gengiyarum donec dant den-
cium radicis inde fit uf quod-
dem cal<i corr. )>dum yel fri-
gidum contenere non possent.
Explicit.
in(D)
**) AiMrelitts l. II de tardis passionibm (q. d. Escolapius) haec
sic cttat c. X de dentimii «itiis . . . o^-a. himior est nequissimus
capitia qui dentea yitaat, a\c^A» ^oxD^V^jraKKa^^ak. V^'^
didicimvLB. stillicidia gVLtton^o ^^^xocd^ ^•a.-s^H». VX.^^o. ^^^^5^»^ ^
tram cavat humida gutta, -nou^oTi^^T^ ^^^ ^^'^^^ ^^W.^^^^.
GYNAECIA.
461
(24) de aegritadine autemden-
tium reddamus rationem. humor
est nequissimus qui a capite de-
scendit. unde auctor ait. molli-
tus assiduae petram cavat. hu-
mida gutta non quod dentes
petra essent sed sicut guta plu-
yiae assiduae supra stfllans ca-
yat eam. ita humor nequissimus
dentes forat. durissimus erso
humor capitis cum simul inm-
derit in fauce facit vubiera ama-
riora. vel alupicias in timpore
dolores capitis vertiginem oculis
fervorem et caliginem generat.
si in nares pollipum. si in maxil-
las fervore {corr. i). incamescunt
giginves tumorem gingivarum
Tedit radices dentium. unde fit
ut quidam calidum yel frigidum
continere in ore non possint.
istam ergo ordinationem hu-
mani corporis. lucas demon-
Btrat. Ezplicit.
Incipit dissertio. de anima ho-
minis sc.quae saepe in vett. codd.
occy/rritEpistola deconfUctuPla-
tonis et AristoUlis (f. 602—7n).
praecedit autem quam respicit li-
hrarius, in hoc codice septem fo-
liorum (quibusctm Augustinus
^ompactus est de quantitate ani-
mae, idem de doctrina chrietiana,
ex alio ac. codice sasculi itemlX)
infol.3a2
Epistola luce aeuuange-
liste (excerpta etiam in cod.
Brux.3701/15 Epp. med. no. XVI).
Incipit hoc modo.
ir(P)
(24) Sed assiduus humor ca-
pitisyeniens yitiat. sicut enim
assiduus liquor ez alto in saxum
yeniens perforat. ita dentrs vi-
tiantur a capite.
Hic terminatur textus Casi-
nensis, qui paululum refictus,
u/na cum (Vindiciani) epistula
praemissa, inter Spuria Galeni
olim impressus legitu/r (opp. ed.
Ven Iwnt, 1576 f 41t-42) quasi
Galeno ascriptus liber de na-
tura et ordine cuiuslibet cor-
poris {ine. Licet te sciam . . .
des, yitiantur k capite). sequi-
twr autem in cod. Cas. addita-
mentum tale:
rcq
Aug.). in his origo patet versus notissimi Ovidiani medio aevo
amplificafi (de quo G. BHchmami, GeflUgelte Worte). quem (G. c.
1. non yi sed saepe cadendo) citavit etiam XTTI. saeculo Ber-
nardus de Gordonio Lil. med. V, 14 (Ltigd. 1550 p. 480), ce-
.terum ef, inflra ad opmc. seq, c, 13 de uva Aurel. II, 14.
462
VINDICIANI
(25) sunt autem naturales of-
ficio cum quibus infantes nascun-
tur. sensus gustus. et^s^apor.
Bunt et alia ir^ motus. intel-
lectus. et risus. ista omnia et
anima et corporis totius sunt
adiutoria prima corporis sunt
auzilia et ^gestiones preu-
(b eorr.)entia quamdiu spiritus
in suo reget corpore.
[Incipit epistola ypocratis de
pectus autem nimium pregra-
vatum . . .
I(G)
[Quoniam medicus peritissi-
mus debet esse. et dum nos
non errorem. egritudinis ca-
pere potuissemus. festinayi-
mus urinsB diversitates ad-
prehendere. et scito nos uri-
nam cognoscere citios. quia
qualis fiierit yentus. tales sol-
licitat humores. et tales facit
egritudines. ergo breyiter ex-
ponimus tempora eorum atque
dominationes maximas. san-
guis dominatur yemum. cole-
ricus estate. melancoHcus an-
timmum. flegma byeme. scito
urinam. colamentum sanguinis
esse. sed dum venerit egri-
tudo qu8B ez alia materia pro-
cedit. cum illa conlimitat. san-
guis. sandaracodes facit uri-
nam. colericus. rubeam. me-
lancolicus. nigram. flegma. alba
atque pinguem.]*)
Explicit epistola yindi-
ciani. seu expositio mem-
brorum.
[Incipit epistola yppogratis.
de fleubothomia . . .
III(B)
*) eodem hoc loco addito Quoniam medicus . . . finitur cod.
Angel. V. 8. 9 gui insuper hdbet: quorum passionum curas sin-
gillatim exponam. cf. Ps. Sor. c. 17 supra cit p. 446.
GYNAECIA. 463
Lucas christi servus et medicu8*)omnibus christianis
et medicis haec epistola. constat hypocratem medicum per
tempora sua pagana scripsisse yolumina. et ideo ibi aliqua
esse obscura. quedam vero generalia sicut est illud .VII. stel-
lis omnia ministrare. quem gentiles credebant ex sole habere
spiritum. ex luna corpus. ex martes stella fervorem. ex mer-
curii stellam linguam et sapientiam. ex iove coitum. ex ve-
nere amorem. ex satumo tarditate. que omnia non sunt
christianis credenda. quia omnis administratio et omnis medi-
cina a deo procedit. et ibi laudabitur medicus ubi voluerit
dominus. Et ideo nos qui artis medicine curam exercemus et
christiani sunt {sic i, e. sumus) et libros hypocratis habemus.
quod ille dixit utile. probatum tenemus. quod vero ille aut
minus aut obscure dixit. nos aelucidando transcribimus ut me-
lius legentis intellegat. quod ibi aliquid addamus ex libris
sancti ysidori. aut sancti augustini. aut sancti gregorii.
aut luce euuangeliste. quia toti isti de arte medicina plura
dictaverunt. credentis nobis adfuturam (sic) domini nostri
ihu xpl auxilium. ut tamen melius proficiat artis nostrae ope-
ratio. quanto ab eo qui est omnipotens^medicus libri nostri
corrigantur omnem carentes mendatium. Explicit.
Textus libri. De origine igitur hominis ita augustinus
scribit de numero loquens. senario etc. (sequitwr de opere sex
dierum disputatio in qua ipsa quae sequitu/r hypocratis epistola
citatur f, 3f>l v. 6, deinde de quattuor elementis ex quihus homo,
atqu£ ex Isidoro plurimu de partium corporis htmani vocabulis
f. 3^1 — 5« 5 uhi hec de corporis membris vel vocabulis dicti
sunt, deinde de aetatihus . . . des. f. 5^1 quia ista aetas non ha-
bet aliud terminum nisi mortis exitum: Epistola ypocratis
(seq. quae supra).
IV (P)
•) De Luca medico vid. Harnack, Medicinisches aus der
alt. Kirchengesch. 1 /f. (Texte u. Unts. VIII, 4, 37 ff.).
464 VINDICIAOT
VU, E (1893)
ex cod. Paris. 11219 (Eptemac.) saec. i3? f. 210 (ef. supra
p. 427):
Incipit actio iusti medici de mnlieria
Genechia.
(1) Quomodo in utero matemo contenimus vel portemus
cum sit artis medicinae grecis auctoribus placuit preter quod
huiusmodi sermonis ignorat in latino. Interpretationem nobis
hanc in peioribus in yirtute domini agentibus medicina lupi
et pilupio erofilo et erasistrado. yppo. et apolon. et
ceteri anatomici. philosophis licuit discutere. ut scirent unde
et quomodo mortuum esset hominis facere non licuit. £t ideo
hoc exemplare. oratio vobis redditur. Quomodo contineamus
(13) longaone vero iuzta est vesica habens collo longo et
collo iuncto veretro a quo coUo vesica nontenetur. Vesica autem
inter duos renes continetur et current illi dextera levaque.
Nervia que testiculi continent quod g (t. e. greci) gremastaris
Yocant. iuncti sunt foramina per quem lenissime bene ad spinae
medulle in tcsticulis semen adnmiistrant. quod greci sperma-
ticus prorus vocant.
(16) Sed similiter et feminae testiculus sicut et viris con-
tere femina inquid habet testiculus denique et parent. sed non
huius compositionem habent sicut et viri sed minoris et mol-
lioris. Adeo quecumque similis habent ut yiris a quibusdam
coliosi et molioso dicuntur. Constat ergo unam naturam esset
viris et femini sed mulier inquid yulvam simili. et testiculis
tonici vero quantum quorum prima sicut esti dicitur. secunda
epe(se)ro. et his tertia petreimon. quarta tenuissima tard ap-
pellatur.
(17) Similiter vulva habet. prima autem mollis membra-
num vulva. et quo continetur quod g gention golfon vocant.
Sed quomodo est masculi veretrum ita ut vulva collum sicut
accius iustus Yulva. Naturaliter moUis est. Constat tonicis
duabus firmissimus. exterior nervosa interior camosa. haec
superpositum est. et degesta intestinis. Cuius cervix cum tri-
bus foraminibus porrigit quod ad longationem. in qua regio
venerior usus perficitur.
(18) Quam cum concipit naturam volentes inuerissimi Ne
in mulieribus sanguine. quamvis et ipse semen sanguini est.
Unde et maiores nostros <;hoc inter lin. ips. add.y priores
cognatos. con8ang\mie& ^oc»>'^^T\ifi&. XJn^de sumum auctor. hoc
est humeruB. greci \a.\.\sn.. ^iwi ^. "^^ssi. q^^w^^k^ «emine
id est samniinum. aed cwm «iJt c»siaA^\aa. ^«ew^. t«.Wr. ^xV
sed sicut iiare a\> afeicon. ^^o^ ^^^^^ ^^^- ^^^ ^^^^
GYNAECU. 465
aatura tribuit, sed et quando tempeatate beneficiuin deuBaa efc
scopulus coleaa spuma iacit ulbam. et quem admodum viniim
nigrum in calice agitatum Bpumam albam fecit nec«Bse eat.
ConcipimuB autem riria Bemiae et mulieria saiigiiiDe. sed non
atatim formatur iufans in utero matema sed temporibue con-
firmatnr. Nam qootienscumque coetum cmn mulieribna fiet
conceperunt grei infantinm Beqnerentnr sicut animaiia. Certum'
autem tempore concipiunt mulierea aut incipientem aauguinemi
aut deficientem. Sed quidam cum mulierem menatruam ha-
bentem coetum faciunt non concepit meritum quia tum maior ;
fuisBet parB Banguinia mulieria menatruis et minoris Bemine
elutum est illi aut magis maior pars Banguinis,
(19) TemporibuB aut«m infantum componi atque conlocare'
manifeatum eet tempestatia quoriena aeptimo mense septimo '
anno infanto dentes cadere. bis. septimo popescere et uoclien-
tibua mamilliB Bemen generare. ter septimo. hoc eat ^TST aa
barba maturare, aeptimo die egros periclitare, Quid multis
septimo est illis o:mua miniatrare. aic infana in utero mater(no) ,
finnara atque componi. cursua aolis aut lunae viam cum eni-,
^tnr manere. manifeatum est autem numerus. q baec fiet sep-
Eea mnltiplicare et ita partus conaumaie. Sed et figuram ho-
minJB accepit. Primo autem XL. diebua. aliquando et XXX. ,
intra utero matemo figuram hominis acciperit septimo menae '
nascitur. hoc septies duplicauB finnt diea CCXVI. qui iaciunt .
menses VH. et diea VI. Quae aut die XL figuram hominial
acciperit TITTT mense nascitur intrante X naacitur. hoc noniea'
duplicana fiuut CCLXXX dies qui faciunt mensea VTin et diea i
X. Quare ergo ut diximua VIl menao qui uati fuerint Titalea
erunt. Qui autem non impleTemut numerum auper Bcriptum. ,
legitimns partus non erit.
(20) Manifestum est infantem in utero aic firmare quomodo
intendit primum atatus Beminis. in utero matemo generare
umbilicum et facit congregntionis signum. Secundum mcoBia
esprCBBionem corporifl qui eiteriora convenit formatum cor-
pu3 im menae annimatua unguis accipiat sic. et capillus du-
cit. motum facit infantem IIII'' mense contertia mater nanaiatur
et formatus eat infana. qninto mense osaa coofirmat nervia et
Tenas per quo salitur fetua. sezto mense medullam confirmat
et capiIIoTum adducit quotis aumendi, etiam mulieribus cre-
briores fiunt nausiae YIV ms nerrorum facit fortitudinem et
elimentum accepit in quo regitor. Vlll° oia matomm moyet cor-
puB et accepit anelitnm. VHU" nis perfecta omnia (onla) ma-
turitatem evoWt infantem de tenebris adducit.
(31) Nam aic vulram ioctatur. aive in latas aut aupinB'
ant summa pars capitis medio ventrem coDlocat'^(ur), genua
autem noatra oculis aupposita sunt. et quia sunt eminentia.
466 VINDICIANI GYNAECU.
concava fasciunt speciem lum vel ad quorum conpressionem
format^ nausus. Ideo quae dictae sunt genu§. qua genibus
nixerunt. Hanc rem si q dol' coacta sunt (f) potentiorem ro-
gat. Non dicit per culmen corporis caput. sed rogo inquit per
genuam. Continuo etiam oculi lacrimantur quia natum quod
Yolunt in utero matemo quibus sociata fuissent utmm gemit.
nia dum parit vagit. Ille dum nascitur ament nondum hilari-
tatis yitam adhibiturum etiam luctum gerit oculus quae yix
bene parentibus effundent. Lacrimas yagit una lis suos perse-
quitur. et antequam sciat flore novit. scient yidelicet menses
hominum et iUa caelestis origo infelicitatem praedicat. sed
multis audio se quando dicentes. Hoc infans cum tetigit ter-
ram vocem dat. hoc si scit mulieribus qui in nave peftps. corr.)-
reunt vitalis esset partus.
(21'-^) ut scias quid mulier pregnans in utero habuerit in
dextera parte stabiliet semen suum septimo mense movet. in
sinistra parte et oculus mulier tumidus ( — d) habet et tarde
ambulavit. Si puerum habuerit stabiliet semen suum in sinistra
parte septimo mense vertit se in dexteram partem et oculos
mulier clausus habebit.
(22) Cur ergo infans non loquitur sed vagitum. certa ratio
est. quia qu§ dentes non habet non formas illa dum loquitur.
Dentes autem nostri. organeca sunt. quorum modo flagerit
lingua.
[Incipit de mulieria.
i\
yindiciani epitome altera
ex codicihus
Vat Pal 1088 s. JX f. 116 sqq. = P (a. 1881),
S. Gall. 44 s, X* p. 201 sqq. = G (a. 1869),
Upsal. med. aevi medic. 6 s. X p. 14sqq. — U (a. 1887). 5
Incipit de urificia interiora ^corporis humani. add. ante
ind. capp. inscriptio cod. Pal. prior, quae verba ante teoUum
altera inscr. omittit — sine titulo quidem sed in ipsa Hippo-
cratis q. d. ad Antiochum epistola insertum his verbis Dixi-
mus de infirmitates hominum nunc de ipso homine dici(e)mus lo
et quibus ex causis formatum(8) est, eumlem libeUum habent UG.
in quo libello comparent Vindiciani m^mbra qui praecedit, ubi V
margini inscripsiy.
Quibus articulis quibus commissuris quibus ossibus venis
vel nervis vel compaginibus omnium membrorum constet homo. 15
ex rebus XilJi, id est nervos. venas, arterias, ossa, sanguine,
spiritu, pulpa, alape, ossa tenera que hcondro vocantur, un-
guis, humorem, capillos, medulla, membrana. ex his omnibus
componitur homo. sensus in nobis sunt V, visus auditus gustus
odoratus et tactus. 20
II. De caput.
Caput nostrum commissuras habet V, in masculis arteriis
continentes X, feminis vero in circuitum. unde agnoscitur cal-
variae feminum quod greci dicunt novadina, quod coherit mem-
brano, cui superposita est cutis. 25
III. De cerebrum.
Cerebrum est medulla capitis copiosis teneribus tenuisque
inplicitum venolis. quod multum copiosius habemus quam re-
liqua animalia, ideoque onmibus illis sapientiores sumus,
6 numeros capp^^jtil^ ^G. 14 commessuris U.
^: 15 membrorum oiBaiijlH •'onstit P. 16 id sunt P.
nervus P. i "^G. ocondro C7, con-
22 hab< ' arteris P, artariis U
nentes Pj *.ur P. advarie G,
24 ci G^. 27 terrenibus G.
30*
90
• <
468 VINDICIANI
fistulas plus habendo unde intellectus nobis adyenit, visus
auditus odoratus et gustus. tota enim pene yacua sunt, yacu-
etates cerebro replentur, quod protegitur membrano. cuius
membrani radices ex ipsius cerebri corpus incipiunt.. cerebnmi
5 autem semper sui commoFens sensum, ideoque salire non ces-
sat. cuius motus si crebrior fuerit, insaniam solet excitare.
unde dicimus eos cerebrum habere motum.
ini. De capillis.
Capilli nostri non solum propter omatum, sed etiam|<i
10 propter munitionem cerebri facti sunt. huic calyarie subiacent j »
tempora. que continentur spiritalibus venis cerebri. dextra le- 1 <
vaque semper moventur. hisque superposita sunt cilia. J ?-
V. Deoculis.
Rursum ex eodem cerebri membrano velut fistule duae
15 transversis partibus commiscentur ad sedem luminum, ubi con-
iunguntur oculi qui continentur cum domo. ex vase cerebri
hoc sunt ventris cerbelli duo foramina oriuntur, per quas sin-
gule radices tenuissime pene de parte dextra in sinistra et de
sinistra in dextra bulbi oculorum continentur. quorum radices
20 in cerebro conligantur, ut si cereber vexatur oculi egrota-
bunt. habent autem in osso ipso concavo ubi ponuntur fistolas
tres pegerante et rizoptabnon. sunt autem in oculis mappas
vel tonicas quatuor, quod greci chitonas vocant. prima cira-
toidis et cristalloides et meroides, secunda aragnoides, tertia
25 haloides vel fagoides, quarta metroides vel trizepies. hi multis
3 mimbrano P. 4 mimbrani P. 5 sallire P. 6 cre-
brior P: crepior J7, crepius G. solit P. 9 omatu U,
— tus G. 10 huhic If. 11 qu§ G. contenentur P.
12 his que U: hic qui P, his quibus G, 14 Rursus UG.
membra G. fistul§ G. duce P, du§ UG. 16 con-
miscentur P. 16 contenentur P: coniunguntur et continen-
tur UG. cum (eam?) domo P: cum dumo UG. 17 sin-
guli UG. 18 tenuisseme P. sinestra P. 19 senestra P.
dextera (hicj P 19 dulbi U contenentur P. quo-
rum UG: eorum P 20 colligantur G. 22 rizoptalmon P:
izoptalmon U, iroptalmon G. oculos PU 23 quatuor P:
ini. UG. ehitonas U ciratoidis UG: cistoidis P.
24 cristallo. id -j- (id est U) & meroides PU, cristalloide et
merorides G. aragno. id est P. tercia G. 25 £a,16ides G,
mettoides G. trisepies UG»
EPITOME ALTERA. 469
nominibus appellantur. alii dicunt humorem inflatum visum
nobis reddere. dominantur autem in oculis nostris humores
tres, id est salsus gelidus frigidus. dehisin obtalmicumli-
brum latius scripsimus.
VI. De aures.
Aurium nostrorum duae iterum fistule dextra levaque ex
eodem membrano incidente iunguntur ossibus auriumque ossa
beloniade appellantur, ultime partes aurium in quibus reper-
cussa vox intellecto ipso membrano cerebri remittit.
Vn. De naribus.
Duae rursus fistule ex mediae partis cerebri usque ad sum-
mas cartelagines narium procedunt, sub quibus tenues unica
singularis subtus palatum usque defertur. que foramina duo
exeunt in facie, qui ventositate foras emittunt, quas greci ro-
thonas appellant id est nares.
Vm. De cervice.
Una vero fistola tensa atque robusta cum parte quadam
cerebri per medium cervicis sfondilos defertur iungiturque me-
dullo spine, ex quo toto corpore sensus qui tactum manibus
vel pedibus prestat intellectus. quod sunt vene gutture maioris '
quas sanguinales vocamus. quattuor, due, que organa dicuntur,
et due, a visceribus venientes subposita oculis, quas genas
vocamus, quibus coherit palatum.
Vnn. De dentibus.
P { Dentes vero nostri sunt XXXII, femineum et duribarbium
1 inominibus U. apellatur P. inflat P. 3 i. (idest) P:
om. UG. et (de his) add. G. 5 De aurium positione tlG.
6 Aureum nostrorum P: Aures nostras UG. due U, due G.
uterum P. fistulg G. 7 membrano UG: mimbranci P.
incedente UG. 8 beloniade UGi heloniade P. appel-
latur P. aureum P. 9 nox P. intellectum ipsorum
membra c. r. G. 11 media partes UG. 12 cartilagines U.
nareum P. unica P: unaca G^ venaca U. 13 singo-
laris P. suptus P. qu^ UG. 14 exiunt P. 26 vo-
cant G. 17 partem P(-— te U). 18 fondilos UG. me-
dulla UG. 19 totum (—u) corporis UG. 20 in gutture UG.
maiores UG. 21 quatuor P. du§ G. organe UG.
28 coherit P: coerit U, c^perit G. 24 De dentibus P: De
dentes UG. 26 fimeneum JP, feminibus UG.
470 ^TNDICIANI
aliquoruin XXX. omnia enim ossa firacta curantur et evulsa
ad locum revocantur, dentes autem nostri nollo modo. ] ^^
X. De labia.
Labia nostra sunt membrana yenosa, que adsidue et in-
6 cessanter [omnibus temporibus] moventur.
XI. De lingua.
Lingua nostra radix adimplet faucium loca natura muscu-
losa, duplice contexta membrano, cui si cerebri ac visceribus
fuerit austio febrium, statim asperior fit.
10 XIL De palato.
Palatum a quibusdam dicitur hyperoa vel uranis que est) ,
super dentes. uranus asperior est. hyperoa autem dicitur quijoo
est interius, ubi pendet uva ut camere lenitate.
XIIL De uva.
15 In eodem loco pendet uva, que est natura lubricosa. nobis
ipsis sunmia quidem hmnorem prestat ciborum devorationem
vel sonum vocis, conpliuima habens foramina tenuissima ut
aco puncta. veluti mammillis mulierum emanans lac , sic et I |
ipsa dimittit humorem interius viscerum sive pulmonum circa f ^
20 palatum, ubi superiacet uva circa radicem linguae. cuius radix
cooperit canalem et stomachum petauro simile, que utrisque
canales modo claudit modo aperit. aperit autem spiritalem
quando loquimur, cludit autem cum manducamus. hoc in nobis f •
sentimus, quando casu aliquo cibi vel potus in ea parte in-
1 aliquarum P. 4 qu^ G. assidu§ G, assidue U. et
om. P. 6 omnibus temporibus UG: om. P. 7 (radix) est
add. UG. muscolosa P. 10 De palatum UG. 11 ny-
peroa (sic) P, hiperoa UG. u uranisq; P: om. UG.
12 asperior — P, asperiorem UG. hypera P: hiperoa UG.
13 pendet U: pendit P, — dent G. at PU: aut G. leni-
tatem P. 16 pendit P. qui UG. lubnca UG.
16 quidem om. UG. humoris UG. cyborum P. 17 con-
plurima P: quia plurima UG. 18 aco P U: aquo G.
mamillis U 19 dimittet UG. homorem U. 20 lin-
gue U, — gu§ G. 21 coprit P. camalem P. sto-
macho UG. depetauro P. que om. UG. utriusque G.
22 carnales P claudet P. 23 quando UG: cum P. autem
om. UG. cum P: cum qua UG.
EPITOME ALTERA. 471
frepserit. huic ergo liogue deitra, levaeque tuuselli eunt positi.
([uod autem BuperpeudeuB illia, Buperpendens autem circa alios
; j canales, unum quaqne cilio rel potioue atomacho defertor, qni
'1 epeglosin continet spiritalem qui dicitui gurdia. alius autem
qui deretro iungitur apiue, qni stomacho membrauo dicitur i
^coniuuctum esse gui^ulioue et pulmone.
Xnil. De faucibus,
Due adhuu fistule tenuia eieiint sab ipsia faucibus, et iuu-
gimtuT arteriia aolidis cattelaginoBia, quaa greci fagiditaa ap-
pellant. quarum bime partes pulmooibus merguutur, summe u
eiuB usque ad epigloaidam adauTguut.
XV. De epigioaia.
Epigloais est autem lingua minus super palatum posita,
que qnotiens inspiramus ezcluditur, singule enim parteid auas
potui yel cibi trahunt. ergo due arterie deitra leraque gur- 1(
gulionem tenent, que semper infatigabile meatu spiritum modo
trabuut recedeutes a se, modo calefactum remittunt.
XVI. De pulmone.
Pulmo autem qui aupraseripto apiritu per arteriaa recipit
in duas deductas fibras iacet in toraeis apatia colore cinerio m
duOiB fibras habenG more ungule bubuli fiBHus, ut afungia ha-
bens BimUitudinem. multia enim e vucuetutil^ua ducitur et inter-
Tallatur. ideo in ae recipiendi spiritua hahet poteatatem.
XVn. De atomacho.
, r Nam ibi ctrca pulmonem atomachua ventre coniunctua est as
: [inter duaa fibraa hoc aunt pinnaa pulmonum. aunt autem UII.
1 lingug G. 2 autem om. UO. S quemque UG.
atomachum P. 4 epeclosin U, epocliain G. contenit P.
5 mimbrano P. 6 gurgiolione U, gnrgilione ff. 8 fiBtulg G.
9 frigiditas G. apellant P. 10 hime P: hieme UG.
11 epicloBidatn U, picloaidam G. 12 De piclosia UG.
18 Epiclosis UG. autem oni. UG. 14 qne oni, UG.
quociena P. aingul^ G. putui P. 1& dug arterig G.
16 qug U ^rgilionem (i^. corr. = V) F, gurgiolionem G.
16 qug G. ))ifatig(c G)abilem meatum UG. apii . . . re-
cedente P. 19 artarias PU rocipiat U. 20 fibraa P:
febrasG, tshKBU. specioff. 21 febraaff, febranst^. ungulgff.
epungia tfff. 22 inmultis E7. duceturP. 26 circa Pt/: cu-
" et BtomachuB UG. febras 17, febree G. pennaa U&.
472 VINDICIANI
nam foramina sunt in eis XTTTT, quas greci brocias vocant. !:<
nam hoc quod loquimur pulmo prestat. ubi enim per fistulas j 9
id est per arterias repletus spiritus inflavit fibras rursusque
in se recepit, ut aput fabros folles solent spiritum traberej'^
5 modo receptum exprimere, per angusto spatio ictu suo san-J^
guinem sonumque inpulsu suo faciens excautatur usque in
epiglosidem, nec tamen plus quam quinque Toces intellegit
epigloside, quo sono vocales appellamus. quare spumosa ex-
creamus? quia pressura pulmonum per inquietas yias trans-
10 figurando expressus humor spumat, et intimus calor nostri
materiae hoc est humor exaustus yeluti in nobis in caput re-
fert. quem partium officium aut sorte recipiunt, siccis locis
temperant, lacrimam muccum yel saliyam.
Stomachum autem nostrum, qui dominium totius cor-
15 poris possidet, alimenta digerit. per quem famem sitimque
sentimus, medio neryosus, dextra leyaque yene sanguis. posi-
tus est autem inter ambas partes scapularum intra yertebram
septima ceryices, inter duas arterias similis intestino, plenior
quidem. atque rotundis constat tuniculis, duabusque exasperate
20 tarde resedunt. yulnera mortem inferunt, quia cicatricem non
deducunt. positio illius una parte angustior in summo est
mammillo defusior. acceptus enim cibus paululum sedit, donec
quod subtilissimum fuerit in alimentum dispensetur. tunc quod
superyacuum atque.exutum sic in yentrem dimittit. ille ergo
25 cum digesserit, esurire nos cogit. simul dum accepta esca
1 quattuor UG. 2 quattuor decim UG. hoc quod P:
quot quot UG. loquimus G. fistolas UG, 3 id -i- per
art. repletus P: om. UG. que om. UG. recipit P.
4 apud U. spiritus UG. traere U. B ictus P. san-
guine UG, 6 sonuque UG. inpulso P[7. excautatur P:
exacutur U, exacuatur G. 7 epiclosiden UG. quam in
q. G U. intelligit G. 8 epicloside UG. quo P: quod UG.
9 pressura pulmonum PU: sps (spiritusj supra pulmonum G.
10 & tintimus P. 11 materie U, — n§ G. yelut G.
12 parciu officiu P. decipiunt UG. sichis P. 14Stho-
machum P: hoc verum est cap. XVII inititm. qui dominium
etc. P (cf. Theod. Prisc. 2, 84) : qui dominus est t. c. UG (G
s
in marg. hdbet GALENU f). 15 possedit P: et possidet
UG. degerit P: et degerit UG. sitique P. 19 adque P,
cuniculis UG. 22 mamillo UG. paulolum P: pauUum ?7,
paulum G. 23 fuerit PU: fieret G. 24 yentre UG.
25 degresserit P exurire P. nos om. G. esca UGi sca P.
EPITOME ALTERA. 473
dispeiisrLTerit, bilem escitat, qaem admodum faucibus iuspi-
rare solet. modo acidior infundere GOiipoiiim.uB , ut dist, ad
Htomacbi arbitrium. &d illius volimtatem corpuB autem testi-
monio honoretur. illud etiam ireciuenter -vidimus, quibue sto-
niacbua in causa iiierit, barbe eiua celerius creacere solent, sed
DOo puto ego, illud tamen verit^te magisteriimi erit, ut cum
btomacbus alicuius bilia receperit, necesge est ut habeat totum
corpiiB secunduin inSnnitatem domini aut ariguendum. tunc
itaque Buccideutem aciem quos incontexerat decreacendo utl
texerit capilluB, videlicet non barbe illius prodietunt, sed cari-
barba subsedit. nunc denique pellentes ad stoniBchuni cibum
et potio deducuntur, adpromtione faucium. qui stomachus
principatum babet fauoium. uicipiena a gutture adsurgit quod
clandat, nec aperiendi potestatem babet, unde per totum
consortiuTO cartelagibus contexitur. que ia se reducendo ideo
Tolit, et revertens aecundura occupatus deiciet cibus et Bna
prsMura. quidam medici putant per unam partem in sto-
macbum ferro potionem et per aliam cibnra. abeo autem omnes
materias ciborum vel potus per unicum canalem deferre. et
turminosia ae multa adiutoria per potionem datam profueruut,
quia et illic deacenderat, qno et cibi perveneraat. eaucnloais
vero estrangiloHiaque atque hydropicia per cibos medicamina
iubant. ex quo manifeate colligitur uno itinere cibum potimi-
que deferre. illud tamen intereBt quod oibi tardius, humores
celeriuB deferuntur. ideoque suavior est aitieuti potum quam
1 bilem U, uilem G: biles P. 2 aolit P. aceidior
VG. componimue G. 5 eius V, aaius P: enim G,
criscere P. 0 illut FG. veritatem P. 7 stomacus P.
biliare ceperit G. 3 aut ariguendum P: aut arigiendmn U,
ad aurigieadum O. 9 decriacendo P. 10 teserint capil-
los VO. 12 putio P. dedacaatur UG adproptione G.
12 habit P. 14 habent F. 15 qui G. reducendi idio
volit P, reduoendo ideo volens UG. 17 atomacho UG.
19 macteriaa P. cjborum P. potius P. canale F.
50 turminoBis | se P, turminoaiaae UG. multa multa (bis) P.
51 diacenderat P: deaeendenint UG. quo P: ubi UG.
caucolosis P U. 22 vero P; <m. G U. et strangosis O, et
eatrangosia U (que om. UG). idropicis TJG. cibuB P.
28 maaifeBti FU. collegitur P itere P. putumque P.
at illatP. homorea UG. 26 auavior est UG: auftvioremP.
1
474 VINDICIANI
esurienti cibum, quoniam poto adversa sumitur cibi dispen- I
satio frangit moram. suavior est enim cuius voluntas statim \
intellegitur quam quod mora estimatur. !
I
XVm. De corde. \
5 Cor autem nostrum inter duas pulmonis fibrasque est na-
tura maculosus et musculosus, protegitur membrano, habens
in circuitu membrana velut castra^ in quo adsidue movetur.l^
inde et respiratio nascitur cingens extremas partes pulmonis.lr
vocatur autem greci cardean et uracos. figuram autem habet
10 ut nucli pinium, in circuitu grossitudinis sui alapem naturalemH
qui eum calefacit. acumen autem eius inclinatur sinistro mam- ) r
millo. duas aures habet, ubi mens hominum animusque com-
moratur. unde quicquid nobis iudicii est, venit. per ipsas cor-
dis aures, omnis et cogitatio extollit et omnis erigitur tumulos.
15 que igitur hominis corporis partes que principium possident
habet intra se cor nostrum venas quattuor, duas spiritales etl.'*^
duas sanguinales, per quas toto corpore facta est concatenatio | r
venarum. cor cerebrum et pubno hominis die noctuque movere
non cessant. tunc vero utrique vastius salliunt, cum illis aJi-
20 quod metus adest.
XVmi. De epar.
Epar nostrum ponitur in dextro latere extensum usque ad
langaones hoc est ilium eius partes. pinnas habet quinque,
continens renis et ilia dextra et iocinere et vissica viride hoc
25 est fel. est autem iecor propria materia sanguis domus et in-
1 esurienteP. poto P: potu ZJ^r. adversa s. (sunt) sumi-
titur G. 3 intelligitur U. stimatur P. 6 pulmones P.
fibriasque (r, fibrasqu^ U. 6 musculosu P. mimbrana P.
habet UG. 7 mimbrana P. velud U. assidue tur
(sic) G. 8 cinguens extrema G. 9 vocantur G. gr§ci G.
uracus UG. habit P. 10 grossidinis P, crossitudinis G.
alepe P. 11 sinestro P. manullo U. 12 habit P.
13 iudicium G. cordis aures: cf. app. Prisciani Brux. (p. 114
„^^as.). 14 oms & P: omnium se UG. & om seregitur P:
et omnium erigitur UG. 15 Qu^ G. que Z7, qu^ G: que
inP. possedunt P. 16 habit P. quatuor P. 17 cor-
pori UG. concatinatio G^ concactinatio U. 18 cor om. UG.
cerebro UG. diei G. 19 cersant P. 23 lagones GU.
ilia UG. pinnae iecoris etiam in Vind. ep. ap. Marc. p.23, 3
Hehnr. Vcr. 24 contenens P. renes U, renens G. vi-
sicca G. incrimentum P.
EPITOME ALTERA.
475
crementum eius. nam ibi tenuitaa eiborum mutato colore trans-
figura.tur in Bnngnine. omniB autem materia ciborum detunsa
per gurgulionem excipitur primo ab atomacho. que tenniBflima
itinera per totum corpus diapeiiaatur. ergo viridiBsima et in-
tegerriiaa, in sanguinem. dimittit iecor. tuiic qne sordidissima
et iadicio auo reprobata aunt, esonerantur in ventrem, ia-
testineB repletantur. accipit iecor sordidisairoa es cibo et iUa
calore auo tam diu decoquendO' liquescit. inde aanguinem fit,
quem primum multis colligit flatolia, deinde acceptum maiori-
bua venulia quatuor perducitur que ad iecor quaai ad caate!- :
lum. duo enim receptacula intra ae babet, unum apiritus,
alterum anima, hoc est aanguis. per cuina, ut dixi, corpore
ut arterias apiritalea novem intrant et quattuor exeunt vene
aanguinalea. inde inmeusue et suo sibi Incremeuto maior atque
maior factus, eitremia naque ad finem membrorum emigat :
redditque piOaum.
XX. De splene.
Splen autem ponitur in siaiatra parte precordiorum , na-
tura oblongua. coniunctua eat ventri. continet es se membra-
nam tenuem et velamen habens pinguissimas venaa, que ven- i
trem vel inteatinae cooperit vel calefaeit, quod greci epiplos
vDcant. latine omentum vel mappa dicitur. extenaum est uaque
ad iliimi ainistrum et interanea poaitua, quod uervosis conti-
1 ibi : bi G (bitenuitaa). tenuetaa P. mutatu P. 2 om F:
omninm UG. adtunsa UG. 3 gurgullionem UG. es-
cipetor P. priionm UG. ab P: ad UG. qug UG.
4 itenera P, itmera U: itinere G. integerima P. 5 san-
gaine UG. dimittat iecor PZ7, dimittit iecori G. qug G.
sordiaaima P 6 iuditio P. suo om. G. exionerantur UG.
7 replicantur UG. accepit P. aordedisaima P. 8 dio P.
dequoquendo UG. liquiscit P. 9 collegit P. 10 quat-
tuor UG. qug UG. 13 animal U. per UG: pro P.
13 ven? G. 14 inmenaoa G. et (suo) UG: ex P in-
crimento P. adque P maior atque minor G. 15 es-
tremua G. emigat PU: enricat G. 17 De splenae P
18 splena P 19 oblogus P, oblogua U. 20 ventri P: ven-
tri eonteri Uet(ubi^siea linea transversa dehtum cst oontori) G.
cotttenit P. membranum UG. 20 qui P. 21 in-
teatine UG. coperit U, coeperit G. aiialwA^*- 1 .
epyploa P, epiploa U: epiloa G. "il a^^^a.G.
3S aetiextfam P. giaixtrmn U. ii&eTOEaaiP.
476 VINDICIANI
netur membranis. ab una parte planus est latus contingit, ab
altera visceribus adherit, ideoque ut fieri solet, peculiare in-
pedimentum currentibus, ut cum tumor ille aliquis inhesit,
acervissimos dolores totius partis corporis sinistriores ex-
5 tensus proximietates efiQcit, nec facile inbecillitate remittit.
quoniam ipse fungi de materise et nervosis continetur yiii-
culis. traditur a quibusdam spleni renibus deservire et esse
augelotus, quibus autem mortua pars splenis sit aut exemta,
ridere posse negantur.
10 XXI. De precordia.
Precordia, quas greci frenas vel diafragma vocant, exten-
ditur continens pulmonem et ficati pinnas. subiacent ventri et
testine, et continens latera et spina. vena autem eonun habet
orificia duo, unum proximo membranum, quod greci cardion
16 vocant inclinatur in sinistra parte splenis, alium vero epari.
XXII. De ypezocoos.
Ypezocoos est membranum velut velamen natura nervorum,
qui separatur epar et pulmonem a ventre intestinas splen et
cetera omnia intrinsecus continens.
20 XXIIJ. De ventre.
Venter autem ponitur in media iocinera sub stomacho et
tintinabulum. est membranum nervosum et grossum obvolutum,
interius asperum, foris lenem, orificium habens unum, qui ad
1 contigit UG. 2 coerit UG. ^ ut (post fieri) his G.
solit P. inp&imentum P. ut u (vel) P, ut cum UG.
8 tumur P, timor U, tumor G» inerit UG. 4 tocius P.
partes UG. sinestriores P. 6 proximi§tates G.
effecit P. 6 fungit G. materie U, —ri^ G. con-
tenetur P: continet UG. 8 augilotus UG (sc. &y6XmTovs qui-
bus aut . . .). 8 splenis U: plenis P, spleni G. eximta P.
sidere UG. 11 diafracma PU. 12 pulmones UG.
figati subiaceant G. 13 cestine UG. vena sic JPUG
(tmde apud Vind. 12 mdle venter). hab P: habent UG .
14 proximu G. mimbranum P. gr§ci G. 16 sinextra P.
16 De ipezocoos G. 17 nervorum (sic) omnes. 18 inter (epar)
add. UG. splene UG. 19 qu^ (intrinsecus) est add. U et
(uhi qui) G. 19 contenens P. 21 Ventre G. et inti-
nabulum G. 22 et volutum UG. 23 oreficium P, ori-
ficum G. habet UG. ad sic (pro ab stomacho).
EPITOME ALTERA. 477
stomachum yeniens, quod greci stomacilias dicunt, hoc est os
yentris, qui excalefactum sucum ciborum ad yentrem iosanum
mittit, qui est asperior yel intra se duplicior. quicquid autem
carfas ciborum sunt, ad intestinas yadunt, que stercora ege-
runtur. degestiones fiunt tres, prima in yaporem et odorem 5
spiritus trahit pulmo epar cerebrum et pulpe, secunda in suco
ad yentrem iosanum et ad intestinas ieiunas, tertia in careas,
que sunt stercora. nam urificia yiscerum nostrum sunt multa,
sed maiora dua, per quod accipimus et per quod reddimus.
XXTTTI. De intestina. lo
Intestina autem non tantum flexuosa breyis, sed etiam
more receptaculorum sepius inpedita ad detinenda alimenta
fiuntque yelut quondam laberentus. sunt autem quadriplicis
contexta membranis, forinsecus neryosa duo, interius camose
duo, diyidunturque in partes III. ieiune intestine cubitorum 15
Vn, que ponuntur ad umbilicum et iusum humorem recipiunt.
late intestine cubitorum XUI a yentre incipiunt, qui susci-
X)iunt digestiones ex stomachum et yentrem flexuoso itinere
yento pleni. colum intestinum, qui ponitur super inguem dextre
partis, longitudine pabnorum IIII, qui iunctum est yissice 20
anum et ilisB ambe. nam omnes intestine iungimtur adipibus,
qui ciborum mora queritur, yel ne etiam adsidue escam desi-
deretur.
1 stomacum P. gr§ci G. hos U. 2 succum G et
ante ips. corr. P. 3 dubficior J7, dupplicior G. 4 qu§ UG.
5 autem (post deg.) add. G. 6 eparce rubrum G. suco P:
sucu U, succu G. 7 iusanum UG. ieiunas PU: om. G.
tercia P. careas (sic) omnes ut supra carfas. 8 qu§ UG.
orificia UG. 11 non P: om, UG. flexus abreyis UG.
12 adde tenenda P. 18 qu§ UP. condam P labe-
rentur G. 14 mimbranis P: membra UG {lAbi membra | U
in fine versm). forenseciTs P. 16 in om. G. in-
testinse P. 16 septem UG. qu§ UG. 17 cubitorum PUi
gubematorum G. tredecim UG. 18 degestiones P. sto-
macho et yentre UG. fluxuose G. itenere P. in-
testinu UG. 20 partes P. longitudinem UG. quat-
tuor Z7, quatuor G. yisic§ G. 21 ilie U", ili§ G. om
P: omnium UG. intestine U. adipebus P, adepibus UG.
22 qu^ritur G. u ne P: unde UG, assidue CT, — § G.
desideretur P: desideret UG. huc usque nunc cod. U (p. 22)
in quo desmt (duo, ut puto) folia.
478 VINDICIANI
XXV. De ilia.
Iliae autem sunt deztra levaque in lateribus, ubi coste
non sunt, membrana nervosa intra se camem habentibus la-
tam, qui cum eosdem membranus gluttinatur, continentes yis-
^ sicam et renes.
XXVI. De renibus.
Renes autem positi sunt in septima yertebra spine, ubi
lumbi sunt, natura musculosi, colore livido, deforis recti, in-
terius curvi et concavi, qui genitale semen portant. ex eodem
10 loco exeunt vene due velut fistule, continentes ambas ilias
vissicam et testiculos, qui his calorem vel semen administrant.
positi sunt autem in alapem, et camem oblongam virtutem
prestant.
XXVn. De vissica et fel.
15 Vissica posita est his omnibus interanies. de cuius figura
questio est, cum illi unum appareat foramen ad emittendi.
habet collum longum. ibi cuncta sunt foramina tenuissima et]
vene ab spina et meduUa venientia in testiculis semen mini-
strantibus. haec sunt seminis foramina et urinarum digestiones,,
»0 quem admodum que possint vacuata replere. errant qui unum
aditum vissice esse putant, unus tamen apparet. sed vissica
quatriplice contexta membrano est, cuius consertatio non est
perstricta, ideoque et in minorem formam redacta contrai po-
test et remissa ampliare. per eiusdem membrana ex parte cer-
26 vices eius tenuis subripiunt fistule descendentes a renibus,
quorum officium est colatum humorem transmittere. ergo inde
venientes fistule sub ipsa cervice vissice inseruntur inter mem-
4 glutinatur P. contenentes P. 7 spin§ G. 8 masco-
losi P. libido G. 10 ven§ du§ G. festule P, fistulae G.
contenentes P. 11 vessicMn G. adminestrant P.
12 positi sunt G: positis G. 14 pr§stant G. 14 et fel
om. G. 16 qu§stio G. ille P. ademitendi G. 17 co-
lum P. ibi cuncta sunt P: ubi iunctas G. foraminas te-
nuissimas G. 18 veng G. ad spina G. veniencia P.
tesculis P. 19 haec G,hP. degestiones P. 20 qu§ G.
21 visic^ (r. putabant G. 22 membrano G: — num P.
consertatio P: consortio G. 23 redactae G. 25 eius P:
eiG. 26 fistulg G: sistolBBP. discendentes P. 27fistule G,
fistole P.
EPITOME ALTERA. 479
branas, sparguntque per intiertum opuB dilatnra, iiqQoremquB
mulbuu non apparentia exibiunt foramina trahunt ii
et ideo unicuique noHtrum cum perfrixerit, frequentior i
eiprimitur conaerlatio illa membranoruin, quibuB potestaa est
relasandi et contrahendi. itaque qui frigore aliquo percuaai i
sunt, continuo Btringuntur in ae, angustatoque corporis spatiut
onmem liquorem infundunt. sed malum aignum eat exigna
meando libido. ergo capnt Tissice descensiim sui comminuit
fin ipsam radicem Teretri paretei cum cremaHteribuB. hoc simt
nerri qui testiculos portant, ii
Est et alia. visaica plena felle, qui in epate ponitur. que
febricitftntibua urinam ruffam tingunt.
SSVm. De TQretro.
Veretrum eat oblongum , natura nervoaum, forinaecua ve-
noaum, membrano coopertum fortiaaimo, tiabena flatolam rectam II
in medio ab initio uaque nd simmium. caeumeu eiua dicitur
caniuB sive dartus.
XSVHn. De testicuHs.
TeatieuH coniuticti sunt ano et Teretro, habentes in me-
dium nerTum, qui eos separat. abscisifi itaque testiculis gene- :
randi TirtUB deuegatur, quia foramina (ne^rrorum alligantur
quod ad dispositionem iuteraniorum finitum erat.
XSX. De aao.
r Anum apud grccoB multia nominibuB Tocaveruiit. eet euim
|ipBum tnlestinura palmomm trium, et ab ipBO onmes intestini >
incipiunt.
1 quf G, loquoremq; P. 2 aparentia P. exhi-
beunt G. traunt G. in yeaaica G. 3 nostrum G, iffii P-
frequentiDa O. 4 consertatio fiie G: conservatio P. d in-
Bcaii gUBtatoque fcum alho) 6. spacium P. 7 eitigua
eaodo G. 8 ego (?. visaic^ G. diaceseum G. 9 pa-
te"t (pariter) P: paretur G. 11 hic P Mbet inscr. XSXVDU
(giej De cremaaterea (gtiae ad peiora pertititt), Alia yiasica G.
11 quae G. 12 mffam P: fugam G. 13 XXX P (nwnenis
textus ex indice eapp. eorreai, ef. supra ad e. 37 v. 11). De
Teretrain G. 14 oblonga G. fortissimum G. habet G.
17 dartas G: durus P. 18 XXXI P. 19 ano | (4?)q- ue
et Teretro P, ano siTe Tevetro G. 20 nerTium P. que G.
separ&nt Q. 21 (ne)rTOnim P.- nari G. aUeguntur P.
22 erit G. 28 XXXn P.. De anum G. 2_aput gtetus P.
I Tocatuv G. 25 palma G. treum P, om P; ommam O. J
480 VINDICIAKI
XXXI. De matrice.
Matrix autem inyoluta est et ipsa, ut supra dicta inte-
rania, habetque positionem quasi cucurbita medicinalis, habet
et tunicas UII, duabus intus neryosas et aforis camosas. ori-
5 ficium puellaris est digitorum VI, ubi iunguntur venae dextra
levaque, per quas mulieres spermatizant, quas greci cerias vo-,
cant. sed similiter femina testiculos continere se non huius
positionem habent, ut viris, sed miuores et molliores. sed
tamen parant viris.
10 XXXn. De vulva.
Constat ergo unam rationem esse feminis et masculis, sed \ ^
mulieres vulvam habent cum tunicis ILLl**' vulva prima cui sub- J ?
iacent membranae, que continent fetum, quod greci genicion'
colpon vocant, hoc est feminum sinum. nam quomodo est
16 masculi veretrum, sic et vulve collum. vulva naturaJiter moUis
est. constat tuniculis firmissimis, exterius camosa, intus vero
nervosa hec superposita est directo intestino. huius cervicis
vel comu in tribus foraminibus porrigitur usque ad longaonem,
iii qua res venerias perficitur. vulva autem involuta est inte-
20 raneis subiecta ipsamque tenens vissicam, qui multum in his
locis laxum miserit tenerissimum , quo facilius accepta susti-
nent, lumbis adherens firmissime. partis huius cervix gracilis
est, vix accessum seminis per huius. sed ubi partum maturitas
evocat intus, tum patit, ut nervis inde descedentibus ut possit
25 transmittero infantem, mrsusque in ipsas angustias coerit.
index huic posita est, ut possit sanguinem futurum amittere.
1 XXXni P. tit deest G. 2 intrania P. 3 habet
quo propositionem quas G. 4 quattuor G. intus P:
vero G. 5 sex G (mulieris quidem cf. supraV.15). vene G.
ierias G. 9 vires G. 10 XXXmi. P. 12 mulieris G.
habet G. cum om. G. tonicis P. quattuor G. cui
sibi iaoent G. 13 membrane G. qug G. contenent P, con-
tinet G. greci G. gericion G. 14 senum P. 15 sic
est et G. vulve G. 16 intus nervosa est superposita in-
testino G. 18 comus P. porregitur P. long^am ovem G.
19 perficetur P. int^ranies P. 20 subiecta G. ipsaque P.
21 laxum miserit G: lac summiserit P. sustenent P.
22 lumbus G. 1Z eat om. G. accessu G. per huius r-.
per unum G. ^4 toca. oitv. G. 'iSi ycl om. G. 26 inde duio
posita est posait (lacu-na) %^m«a. ^iQrD&QMtfc ^ V^ax^ ^«Ln^uinem
— ^possit om).
EPrrOME ALTERA. 481
ab intus sinuosa et aspera est ut possit semen continere. hec
omnia membrano proteguntur tenuissimo, quod greci dicitur
peritominon. Omnia orlficia corporis nostri explorata
sunt.
XXXm. De spatonibus. &
Quare spatonibus capilli in quibusdam locis non prodeunt,
ex qua parte corporis sentire fertur magna humoris rei dis*
positio est. et quorundam est opinio tantum in concreto ca-
lore humorem in faciem transfigurare seminis. quidam fer-
ventis sanguis speciem esse dicunt testiculorum in corpore lo
virum effusum, quidam a renibus venerint persuadet.
XXXini. De ossarum dispositione.
Constat que homo ex ossibus CCXXVIIII. caput nostrum
habet coniuncturas V. sicut littera labda iunguntur virorum
calvarie, femine in rotundo iunguntur, et dividuntur in ossa 15
Vn. dicunturque lepiotes duo, irena unum. facies ossa VII,
dentes XXXTT, mulieribus et durebarbis XXX, collo a vertebra
Vn, dorsum et spina vertebre Xn, lumbus vertebras V, costas
XXXTin. ieron ossum unum, qui habet pertusuras VIII. qui
est in torace iugulare duo. caput humerorum, quod condrum 20
iunguntur, quod clidion vocantur. scapulas vel palas ossa duo,
pectus ossum unum, aliquantis vero duo. cubitorum mani
unius ossa IIII^'. ossa manuum ambarum sunt XLVIin, aliis
1 senuosa P. 2 protegunt G. gr^ci G. 6 XXXV P.
sed XXXin in indice. De spationibus G (cf. Ar. Ps. p. 667
et deinde de semine App. Th. Prisc. ih. p. 379). 6 pro-
diunt P. 7 disposicio P. 8 oppinio G. 10 esse dicunt P:
est (e) ducum G. 11 persoadet P. 12 XXXV (iterum) P,
sed XXXTTTI in indice. De ossarum numerum G (ubi postea
al. m. adscripsit hoc scrTp e inquat). cum hac ossitm enmfie-
ratione conferas breviorem in cod. Hafn. vet. reg. 1653 f. 73a—b
et Brux. (ante Th. Priscianum) f.2f>l — 2. 13 que om. G.
16 labdae G. 16 calvaria§ feming G. dividunt P. 16 li-
pidioses G. irenea G. 17 mulieribus autem et G. dure
barb? G. vert^bra G. 18 Ql (ut solet) P, VII G. ver^
tebras G. lumbos G. v. VI G. costes P. 19 abet (ab) P.
20 ingulares. II. G. 21 I. G. U. G. cupitorum G.
23 hunius P. Hn. G. XLQm P; XLVm G.
Theodonts Priicianiu, ed. Bose. 81
482 VINDICUNI
vero LVI. latus ossa duo sub se, que vocantur nota. plenras V,
aliquibus VII. qui in pectoris ossum coniunguntur circa quod
greci perigion vocant, hoc est ligula stomachi tenerum desuso
ibi ponuntur costas aliquibus, et plures [inveniuntur. coxa»
5 ossa II, ancas ossa 11. iran ossum quod selida vocantur, hoc
est concavum, ubi femus incadit, ossa U. pedum ossa XLVIII,
aliquibus LVI, sicut de manus quod superius diximus.
XXXV. De sanguine.
Sanguis autem pregeneratur anim§ propri^ virium human§-
10 que Yit§ certissimimi alimentum, quem numquam otiosum esse
spiritum patitur. semper enim cum discursibus suis per om-
nem cursum, fatigatius autem cum maiorem modum cesserit
copiosiusque factus quam ut recipi capite venarum possit. in-
cipit tunc sua in se redundare materia, ut preobdurati fora-
15 minibus aditus spiritui non dare aut ex multitudine sua con-
pressum profugantem cursum. cum tamen exiguus esse coeperit,
usus facere paribus suis non possit, tunc gravatum corporis
calore subito destruit, et quod sufficere exiguus adversus co-
pio(sio)rem spiritus non valet, hictus maiorem conglaceatur, et
20 ut occidat hominem, prius ipse in homine moriatur. necesse
itaque cum sit sanguius causa vit§, maxime in spe et causa
prima mortis est. et quemadmodum ex acriora virioraque et
qu§ aliis ex ciborum iniuriam generantur quidem et ipsa
modo suo corpore multum ampliora ex eaqu§ nocere possunt
25 genera, ita cum aliquid presentes sint necessaria, ut sudor
saliva omniumque pituita plurima tamen vitia latentesque in-
becillitantum causa et ex habundantia bilis acrimonia gene-
rantur. quasi quis dum sanus fuerit, ita temperare voluerit, ut ne-
que habundent nocitura, nec quia profutura sint in offensa salutem,
30 observare debeamus modum rei. quod autem custodire possu-
mus, facilius expeditam et ante plurimam faciem ratio posita est.
XXXXVI. Quare febricitans estu afficitur.
Maxime haec est causa quae corporis conpressis tantum
in refrigerationem admittitur spiritus, tunc inclusus sanguis
111. G. pleures(5^. 2QIP:VI(7. 3gr§ciG^. ligatura G^.
4 et plures | hic finit p. 121<^ cod. Palatini, cuius quae sequitur
p. 12Lf> adeo detrita et ohfuscata hdbetwr ut legi iam nequeat.
restat unus cod. S. GoXLi omnium trium pessimus. 6 IxLvnr
szc G (cf. supra). a ft^Ai^^kSv. (sic) Gr. ^ cap. numero caret G
(ut semper) , sed in wdice (\uslo c^u\d«m nixuw,t^^ T3>SJr P.
1 9 copiorem sps (sic) G . ^»*^ l^SX^a %tivA, 1B ^ qw-.Qt .
EPITOME ALTEKA. 483
i-ui neque eBtuandi ivdituB, naque recipicndi spiritua tontigit
potestas, ardore niroio membra, cousuinmit. quia quamdiit ao- i
cietas sangumis atque Hpiramentum concordaverit, tamdiu homo
vaporibua illorum constat.
XXSVn. De petuita.
Petuita hoc est coriza. non enim. ulla legc leguntur, et ne-
cesae habent tantnm ad cerebrum membrana adherere. petuita
toto corpore habitat, ut numquam sanig ab expressis inhereat.
initium petuitate eet humor ille, qni fomentJH refovetur, eo-
lore cognOBcitur, atatu t£netur, conauetudine roboratnr, ratione i
temperatur, cuBtodia regitur. quod in corpore natura intulit,
natura condidit, maturitaa temperatur. hic ipae caatum tam
diu in pieaidio quam diu in ore correctum iuiuriam TiBHs in
auxilium conspicitur, innoxia generavit inusus, iiu et petni-
tatum neceHaitate potiue quam causa dicimus corporia erit i
levia ratio. hic itaque in ofScio liatiguinis corporis noatri con-
aortio habet. quotieas otTendit I^sub aut intemperantia bene
stimulatUB in cauaa cnidelitatis, exaaperantur omnia materia
prestantea his aiimentis, qu@ totum focile paacitur corpua sub-
ditia fervoribua confectam. mos efc resolvitur corpua, et cor- »
rectum adicet exquiret perpensionem in rigorem, et cautior iu
calore rursuBque correptua inquam humoribua, per eoadem
foraminum introitus fertur ad cutem, et mox impetu auo totiena
Bifervescit. hinc vitia fiunt diveraa, hinc asinatia adustiones
scabie carbunculos ignis acer pultuJe lippitudines auperatiouea ii
gravido distiUatjoneB aneliti inpeticus et alia titia, qu§ cum
strictura veniunt. humor ergo vitat male, quia es humor eet.
ideo per totum corpus est, quia homor eat totius corporis.
quando igitur aliquibua norius aut ubi eat pericuium tantum
in distillationibuB habetur. nam cum ipsius aacrimonio infla- M
raatnr aitnul toracia pubuo membrauorom principia corporia
noetri partium dominantium locorum.
5 aic ifid. F (uhi eeq. efiam nwnerw XXXVIII sine tifulo),
De petuitate G. 27 ex humor e G. In G eeqtWTaw verha
Omnium autem infirmitatis origo in atomacho incidit. deinde
maiusc. Utf. scriptae haec Su^erius disimus de uapnt pectua
venter atque viBsica nunc dicimus de cetera que obmisimus.
f De Btomacho, qmbus supplentur epistolae (tn hoc codice, i^ieut
in Upg., praecedentis p. 19? — SOl) q. d. Hippocratis ad Antiochitm
qttue gupra omissa erant.
Epistnla Yindiciaiii ad Pentadinm
nepotem suum
de quattuor umoribus in corpore humano constitutis
ex codicibus
C = Casin. 97 f. 3f> (s. X coU, a. 1870)
{ u^ Upsal med. 6 p. 8 (s. X coll. a. 1887)
\G=S. Gall. Uii p. 194 (s. X descr. a. 1869)
P = Paris. (Bivion. S. Benigni lat 11218 f, 38b (s. YlII/IX
descr. a. 1893)
b = Bruocell. 3701/15 f 1 (s. IX/X descr. a. 1876)
F= Vatic. regin. 1143 f 125 (s. IX descr. a. 1891)
a= S. Gall. 762 p.260 (s. IX descr. a, 1869).
Disiecta epistolae fragmenta exta/nt edita in Ps. Sorani isag.
c. 5 (ed. Bas. 1528 1 ut Vindemiaiii quidem sed sine prcief., in
cod. Dresd. 185 s. XII f. 1.), item Epistolae g. d. Hippocratis
ad Maecenatem interpolata tota legitu/r (cum^ Ps. Galeni q. v.
Dynamidiis) inter Spuria Galeni ed. Iimt. f 19^— f, vhi (ut
supra notavi p. 461) ex alio etiam exemplari iterum legitur,
plena quidem sed Galeni. cum iusto denique nomine integram
edidit Peiper a. 1873 (Philologu^ t. XXXIII) ex cod. Vindo-
hon. 10 (v) rec. s. XII (f. 329, ex quo et ipse descripseram a.l869).
extant codices alii quam plu/rimi, quorum vidi S. Gdll. 751, Brux.
2419/31, Lond. reg. 12 E XX, Par. S. Vict. 608, Bom. Vatican.
4418, Bom. Angel. V.3. 9, Bom. Barher. IX. 29, praeterea Paris.
6882 A, Montpell. 185, Cantahrig. Corp. Chr^ 466 (Nasmith),
Genevensis etc.
Vindiciaiiiis
Pentadio nepoti sno salntem.
Licet sciam te, carissime nepos^ graecis litteris eru-
(litum ad hanc disciplinam posse pervenire^ tamen ne quid
tibi poscenti ad memoriam denegarem^ ex libris medici-
nalibus Hippocratis intima latinavi. quae quia dignus es^
lideliter trado datunis tibi avi tui patris mei libros, ex
Tit (p. 484) dedi ex Pantiquissimo, uhi Epistt Tindiciano ad
pentadioni nepotem suum de q. h. etc. qui plerumque omittitur
(simpliciter Epistl yindiciani ha, Ep. yindiciani ad pentadion
guium nepotem suum Brux, 2419/31), 2 V. pentadione ne-
pote 8. P, V. pentadion gauo nepote(i corr.^suo s. 6, V. pen-
tadionepoti suo s. C, V. pentadio (petadio G) nepoti suo s. GU.
3 sciam PV, sciam te a, s^ tatate 6, scire te GU (scirem te t),
te scire C. kme nepus (nepos U) GUC, knie filii h, ca-
rissimi fili P^ karissime fili T, carissime a. gr^cis litteris
GUCj littens grecis P, literis grecos T, litteris (simpl.) h,
litteris grecis et latinis a. eruditum GUC, te eruditum P,
te esse eruditum a, te erudire &, te eridiri F. 4 disciplinam :
noticiam h (solus). posse: facilius posse P. pervenire h
{uhi ad h. n. possitamen pervenire), venire P: om. reliqui.
tamen om. V(v). ne quid tibi PVGa, quid tibi (om. ne) C,
& id tibi U, Neque tibi h. 6 denegarem (— re C) ex libris
GUCVa, denegare me iures h, denegare videar. iuris P.
6 ypocratis PGa, yppocratis 6, ypogratis U, hipogratis V: om. C.
8cil. ex Hipp. q. f. l. de natwra hominis. intima GUC,
8i(y at?)ntomata Vah(v), Fintosmata P. latinavi Pha, la-
tinabi C, latinas F, latine (uhi e in raa.) G. qu^ quia dignus^
es (est => e G) G tfC: que tibi quia dignus es Pa, ex qd tibi
dignes F, Credo quia dignum est h. 7 daturus om. h.
(daturus) tibi add. GUCV(h), om.P(a), avi tui patris mei
GUC, avitus | p. m. F, avi i tui p. m. P, a verb p. m. &: om, o-
{uhi tradituros 69 libros) et v.
486 VINDICIANI
qulbus totius mundi rationem cognoscas^ uti nosse possis
quanta fuerit generis nostri sapientia. per hunc vero libnim
tibi corporis uniuscuiusque naturam et ordinationem ad-
grediar explicare.
6 corpus igitur hominis ex quattuor umoribus con-
stat. namque habet in se sanguinem choleram rubeam
choleram nigram et flegma. qui quattuor umores habi-
tant Tel dominantur in suis locis. sanguis dominatur in
dextro latere in epate quod iecur vocamus. sed et cholera
10 rubea ibidem dominatur. in sinistro vero latere id est in
splene cholera nigra dominatur. flegma autem in capite,
et alia pars eius in vesica. sanguinis tamen pars dominatur
in corde.
virtus sane ipsorum umorum talis est. sanguis est
15 fervens umidus et dulcis^ cholera xanthe id est rubea
amara viridis ignea et sicca, melena cholera id est ni-
1 totius GUC: om. PVba. ut nosse possis GUCV^ Uti
nos. si possis P, ut dinosci possis 6, ut nosses a. 2 quanta
— sapientia GUC: quanta fuerint generis nostri 6, quBinta vir-
tus fuerit g n. PV, quanta virtus fuerit generis humani a.
per hunc vero librum 6, perun viro librum P: Per hunc vero a,
prohunc vero V, Nunc vero CUG. 3 tibi corporis GUPVa(v)i
corporis tibi C (unius cuiusque tibi h , qui om. corporis).
et ordinat(c P)ionem PVa: et ordinem bCG^, ex ordinem G,
ex ordine U. adgrediar P6 6r, aggrediar C: adgredior Fa(^r^.
6 igitur CGc(v), ergo P: om. UGV(ha). constat: erit con-
stitutus F(est constitutum a). 6 namque h. C (v^ nam h.
Va\ et h. GU: id est (sanguine etc.) Pb. 7 (etc.) colera...
nigra (quasi gen. neutr.) CGUVa (item Pb coleribus).
flegmata CPbVa (semper, flegma vel fleoma GU). quattuor
om. Pb. 8 vel: et Pb. Sanguinis pars PVa. 9 flatere")
id est add. Pb (et ante sang. p. Va),'om. rel. sed etc.: in
eo etiam et c. r. dom. PbV. 11 colera alia nigra (7 (domi-
natur col. nigra PbVa). 12 et alia p. e.: alia etiam p. P,
alia autem p. Va. vesica C(v): visica GV, vissica PU(a).
Sanguinis tamen pars PV, Sanguis tamen b, Sanguis autem
pars eius a: et a\ia pars s. UG et (om. et) C. 14 sane:
autem PUC. ipaomm". ^OTvsaAcov a. Wnorum om. GUC.
16 colera exante i^ e%^ TxxVi^^* PY^ ^^^^'^'a. \^ '^-^ ^^wj. ru-
bia 6- Colera rubea rel. \^ wv^\^^to^il. (.n\v\ ^^^tv^x^ tx\^,
est vel sunt). m^l^^v^ ^m^W 0, ^-.>^^ r ^ ^.^ ^^H. ^, ^^
EPI8TULA, 487
gra acida frigida et sicca, llegma rrigidiim salsum et
tiDiidum.
liaec ouiuia crescuDL suis temporiLus. sanguis crescit
verno tempore, ab VQI. td. febr. usque in Vm. id. mal..
et sunt dies XCI, cholera nibea aestate, ab VIII. id. mai.
usque iii VIII. id. aug. et sunl dies XC, cholera uigra
RUtumno, al) MII. id. aug. iisque in VHI. id. noTemb. et
Bimt dies XCQ. tlegma vero hieme ah VDI. id. iiovemb.
usque in VIIL td. febr. et aunt dies XCII.
hi quattiior umores partiunttir sibi diem et noctem.
sangiiis dominatur horis sex id est ab Iiora noctis noiia
usque in hora diei tertia. exinde dominatw cholera mbea
ab hora diei tertia usque in hora diei noua. cholera autem
nigra dotninatiir ab hora diei nona usque in hora noctis
lertia. flegma autem domiuatiir ex hora noclis tertia us-
que in hora noctis nona.
haec omuia habent respirationes suas per singulas
partes corporis, sanguis per nares, cholera riibea per atires,
cholera nigra per oculos, flegma per os.
dividuntur etiam hi umores quattuor per quattuor
1 (fl.) autem add. a. i verno tempore COa, veris tam-
pore GbV: om. U. ab ete. (—9) ex GUC(v), rel. oja diervm
defimtiows. VIII. CU: oetavo (semper) Q. febr O: fe-
bruariaa G, — ias U. mal 0: magiaa GU. 6 et (Bunt) C
(V): qaoi OU. XCI GU: XCILC(fj. _ XGGU:Lisivm C
(q_wi voluit viui, «f Mbet v). 7 novemb 0, noveb G, noyem-
bria U. 8 SCn: XCI CGU(o}. 9 feb G, febr C, febroa-
rias U. et om. GU. XCin C(v), XC GU. 10 hi GP:
Hii G (Vhavi, Hi& U. quattuor: omnea PbVa. sim die
BJite nocte G, sibi diem et iioctemPbFv(aibi diem cumnocteii);
Dw. GU (ubi sic partiuntur ita ab bora noctia VlUl. nsque in
faora diei tertia saDgiiis domioat. Abh. et sic cet. GU).
ISexinde hVa(r): om. P{C. c. d.), 13 ab h. d. t, am. a (v).
Colera autem (vero 6) uigra Pb Va (deinde o. n. C). 14 ah r es G.
16 antem ba (om. PV). ex: ab (Hc quogwe) P. 16 nonam hoc
utto toco (aixus.)C, reli^ia in ablativo eonsenCittnt ottmeg CG UPb Va
f'praeterv). 17 Haeo (autem add.Pii)omm&PCbVa: hi qnattuor
nmo^GU. !0 etiam: autem P, om. a. hii h. q, C: hi
mi^^^^^gftXj*» quftttuor om.PVa, omnea habetb^^M
488 VINDICIANI
aetates^ id est flegma in pueris cum sanguine ab ineunte
aetate usque in annos XIIII; exinde cholera rubea domi-
natur cum parte sanguinis in iuvenibus usque ad annos
XXV. exinde usque in annos XLH maxima pars sanguinis
5 dominatur cum cholera nigra. exinde usque ad sununam
aetatem sicut in pueris flegma dominatur. moriente autem
liomine haec omnia revertuntur in sua loca.
praeterea hi quattuor umores faciunt hominibus tales
mores. sanguis facit homines boni voti simplices mode-
10 ratos blandos euchymos seu ^suci^ plenos. cholera rubea
facit homines iracundos ingeniosos acutos leves macilentos^
plurimum comedentes et cito digerentes. cholera nigra
facit homines subdolos cum iracundia^ avaros timidos
tristes somniculosos invidiosos^ frequenter habentes cicatrices
15 nigras in pedibus. flegma facit homines corpore compositos,
1 id est om. GU. in: ad CU, 2 XTTTI: XUI Ch^U
(usque in auno XTIIT &, usque in quaitum decimum a-TiTiiiTn a).
exinde om. P. 3 cum parte sanguinis in iuvenibus us-
que om. CGU. in: ad C7, ab C. 4 exinde etc.: sic VC(h)
exinde maxima p. s. cum coleribus nigris dominatur usque in
a. XLII (in annum quadragesimu secundo a) GUa, Pars autem
sanguinis cum n. c. d. usque in a. XLII P. 6 exinde (C, et
deinde GU) — dominatur CGU: a quo anno (a, ab annis XLII
PV, ab eis h) usque ad s. a. dominantur flegmata sicut in
pueris (P, itemque in pueris Va). 6 Moriente^m) autem ho-
mine(m) haec (in oriente homine. Haec a) omnia revertuntur
(avertuntur V) in suis locis Vah, Moriente autem magnitudine
h. 0. r. in sua loca P: om. CGU. cf. Hipp. (de nat. honi,) I,
352 L. 8 hominibus: in hominibus GU(v). 9 boni voti
VCGU(v)y (boni) volos m^jpra (rc, benivolus 6, bonimotos a, 1
benivolus hoc est bene voti P. simplice»: innocentes 6, sim- '
plices innocentes P. moderatos PbVa: modestos CGU.
10 bl. eus humos seu plenos GU (sed punctis del. Gh^), bl. seu
summos seu plenos C, bl. seu pleno corpore a, blandus somno
plenus h, blandus seu plenus V, bl. eusomus seoplenus P.
11 (etc.) homines rep. CGU^ om. rel. 12 comedentes: man-
ducantes Va. quae hic de cholera nigra post ea quae de fleg-
mate hahent PhVa 14 somniculosos : somnolentus a. iii>
vidos PV. frequenter habentes PhVa: habentes sepius GU(v),
habentes simpl. C. 16 (pedibus) vel in aliis membris cidd,
8olu8 C. (fl.) autem add, P.
^
:^
EPI6TULA. 489
vigilantes, inlra se cogitanles, cilo ailferentes faaos in ca-
pite, minus audaces.
oinnia ergo (|uae calidam habcnt virtutem iu supe-
rioi-ibus locis corporis dominautur, <;frigi(la autcm inferiora
tenent>.
pulsus autem suos habent hl quattuor unioreB. san-
guis facit pulsum plenum umiilum aetinalem. chotera ru-
bea facit pulswn lenueni et citatum. cholcra nigra facit
pulsum plus tenuem sed habentem vchiti percussum et
asperitatem. flegma facit pulsum minus pleniim umectum
aequalem pondere.
hi vero umores stne se esse non possunt et in om-
nibuH aetatibus habentiu'. sed quotiens aliquis ex his umo-
ribus excreverit, tunc facit aegritudinem longam nec non
et causas veteres per suam voracitalem et <;in]>lomperau-
1 in capit* om. PbVa (ubi atatim post vigilantes seq. canus
fldf. citoPb vel cito afF. canos Vvel canoa eito producenteH a. 8 o.
CTgo C(ii), o. autem G U: praeterea ^topterea li) otonia PbVa.
S frigida autflin^quae aunt add.PVy inf. tenent PfiFii: om.CGU.
cf. Ps. Sor. f. 3''. deinde mlus a: quae aupra, diximua tactui
eet. SanguiB pulana talia eet etc. 6 pulaua autem suos ba-
bent H q. ImnioresGD', puIauB hi q. h. buos liahent faciunt V,
p. a, snOB hi q. hmnores habent vel faciunt C (qui om. guae
Bvbicivmtwr Mqtte ad V. 13 habentui): Itaqneq, hum, tales pulsus
habent. ut faciunt b, Si er^o q, h. puleus propriuB habent P
7 facit b (v), habet et facit GU: Sauguiuia pulsus talis eat
(pleaus etc.) PVa. 8 Uelene autem pulsua talis est etc. a.
9 pluB tenuem GUVa: tenuiorem 6, tcnuem P. percusaum
GU, percniBum Va: percussuram Ph. 10 (fl.) nutem add. Pb.
11 aequalem pondere GUV: inaequale pondere b, et pondere
aequalem P {vbi bumidus et equalia a). 12 hi yero GU
(hi v): hii hu(cm-r, o)mnea a. hi omneB V, sed hi (hii 6) om-
nea Pb. 13 habeatur PbVa: dominantur GU (v).
aliquis ex his hamoribuB PF, ex eia aliquis b: es his bumo-
ribna aliqnid a, ex his. h. aliquia eomm CGU(v). H cre-
verit bVa. feciunt PGU(ba), fac C [fadt v). longam
kic om. PVa. nec non— ^. 490, 4) egritudinem om. v.
nec aoa PbVa: om. CGU 15 per P,- pro CGUa, ow. V.
(pro) Bna CGU: om. rel. vo(i U, e C)r»citate {
eUC: virtutem GV, — te ba. et tempetantia (— 5 C)t7ff
490 VINDICIANI
tiam et <^in^aequalitatein et pro corpore atque aetate ho-
minum. hi omnes umores singulis aetatibus aegritudines
faciunt, quotiens quis eorum augmentum acceperit. etiam
tunc longam aegritudinem faciunt, si. <^quis> inperitum
5 medicum habuerit aut certe neglegentem aut qui causam
non intellexerit vel ex quo umore aegritudo nata fuerit
<non cognoverit]>. equidem diligens et doctus aegrotanti
tunc potest sucurrere. si vero neglegens fuerit aut non
intellexerit^ tam diu protrahit aegritudinem quam diu
10 transeat umoris ipsius tempus et alius umor ex ceteris
augmentum accipiat, ita ut ille umor excludatur ex quo
et temporanciam P, et temperantium F, temperantie a, tem-
poris h.
1 et [§]qualitate (et equitate et equalitate U) pro cor-
ta
pores ( — ris G^ , — re U) etate (etate G^) omnium GU (sed pro
et omnium pimctis suppositis del. G), et §quitate. et aequali-
tate corporis. et §tate omnium 0, et aequalitatem et pro cor-
pore adque aetate omnium P, et aequalitate pro corpore et
aetate omnium V. haec ita habent a: Nec non et causis veteris
taciunt pro virtute temperantie equalitate pro corporum etatis
Hominum humoris singulis . , .et sic b : Nec non et causas ve-
teris pro virtute temporis adque etate omnium et quociens . . .
2 hi — (3)faciunt om. b. aegritudinis generant P, egritu-
dinis (aegritudines a) faciunt Va: egritudinem faciunt GU.
3 eorum: eorum -^- virtute ultra modum vel add. C, om, rel.
4 quis addidi. 5 aut certe neglegentem aut del. (ras.) G
(non U). certe om. Pba. causam POa ft>> : causas GUV(b).
6 non CU(ab): (ras.) del. G (libi Ch^ suppleverat certas), mi-
nime P. vel PG (v): om. GUba. vel— (9) intellexerit ow. V.
7 equidem diligens vel doctus (ra^.) del. G. equidem CGU
(etiam si a) etc: Nam tam (pro tum) cito cicius potuerit dil.
med. aegrotantem sucurrere P (pon^tamcius potent neglegens
egi-otante occurrere b). 8 (succurrere) si intellexerit add. a.
Si neglegens et non int. tam diu pr. a, si prius causam in-
tellexerit ne tam diu pr. P (Nam si causas intellexerit minus
ne tam diu pr. b). quam diu: atque qui V. 10 tempus:
temporis Ch . el a\ii Yixmiores exteris a. a. G, et alius ex-
teris humoris a. a. U 1<&\) «iNi\xs ^^. «l^Wvs» \ssssva\\\iU8 t?), et alius
humoribus exteriorib\i% a. «k..G\ ^H,^\.P^ ^\as. ^^^\^gv^ -«sM^siRv-
tum JPba, ut et alma ^il ii^^\s Jo^MaGx^Jc.^^^^^
V 11 ita xst etc. CGT3, Via. ^v^^^ ^^^- ^^-^ ^^^^
EPI8TULA. 491
a^gritudo faeril nata. nam si sil causa sanguinis, igni est
dulcis lunidiis et calidus, orcurrpndum cst sic ut adhi-
beatiir e contrario quod sit rrigidum amanim el aiccum.
si riiurit causa cholerae nibeae quae est amara et ylridis
ignea et sicca, debet adiiiLere qund sit dulce rrigidiun et
umidum. si de cholera lugra nata fiierit aegritudo, quae
eet frigida sicca et acra, debet adhibere quod sit calidum
umidum et dulce. si ex llegmate nata fiierit aegriludo,
({uod est frigidum salsum et lunidiiDi, debet adhiliere iiuod
sit calidum dulce et siccum. haec cum adhiliita fuerint,
tunc et peritus mediius inveniliu' el aeger ad sanitatem
cilo revertitnr.
aegr. nata est vel ftii V, et ille escl. unde aegr, uata est (fue-
rit b) I'h =■ per tempora que supra diiimus a.
1 !Nam si cura (causa b) sit aanguis. aic occurrendum
eiit aiit per flegotomo ant per scarifum. quia aanguis dulcia
est h. et a. Debit adhibere aiccnm frigidum et caledum P,
nara bi sit cau»ia sanguiriia debet aie aanguine occurrere est
EBngnitiiH enim h. d. et c. debet adhibere i^iccuta frigidiun
et aeidum V Ihaee et ttqq. brevins dtml ab). 2 ert e( ut
01». C. 4 canaa: circa causa GU (sed G pinnctis ewjjp. delet
circa). (colerum mbearum vel — orum] qug suat a. et viri-
dia ( — da C) i. et a. CGU: Sunt enim amaia sicca et ignea
PVfab). a fptae lie ooleribu» mgris COU, ea PVfah)
habent past fiegmatis causam (Ac ci de colQribus n. JPb) ut supra.
7 sioca— (9) frigida om. C. acra fv): agra GUfnJ nbi
quae virtutem habent fri^dam siccam et ocram P(bJ.
c. humidum et dulce PVa: oalidum dulce et siccnm (ex
confits. aeqj G, c. humidum et mite Uit'). 8 ai ei
flegma— Biccmn in marg. add. G. ai ex fleg(c)ma GU.
flegmatici ca,ufia F, qaod si exflecumata a, flegmatum cauaa
Pb. 9 quod est etc.: quae sunt etc. eodd. aalaa et
(h)uinida OGVfb): fr. salsa et umeotatl"(fr. et humida P).
10 Haec etc. CGUVfaJ: Cnra hec igitur facta fuerint Pb.
11 tunc et peritus CG (tunc peritun «6): oma et ueritus U, et
iraperitus V. 13 cito revertitur CG: oma perdncitur U (ubi
et egrotii ad s. cito perducitur a, et cito ad e. perrenitis
Siui egrotum vel causam patitur V, coiilra sic P t. p. medious
FCciliua ad a. perducit aegrotantcm P (t. p. med. ad propriam
aanitatem perducit egrotum b. cf. Ps. Sor. isag. f. 3' perducet
492 VINDICIANI EPISTULA.
haec tibi pro nostri memoria religiose^ nepos^ dedi^
maiora postea noscitw*o.
1 haec etc. om. a. ad onmem memoriam V, 2 maiora
postea om. U {ubi dedi cum lacu/na ante noscitunis). m. postea
nosciturus G {v, ubi add. G^ te faciam), m. nos posse noscituro
C {et sic etiam Angel. V. 3. 9 maiora posse noscituRo), maiora
noscituro yale V: maiora nobis exciturus P, morando psule
anobis sciturus es b.
Vindiciani comitis archiatrorum adValentinianum
epistolam i. e. praefationem libride expertis remediis (cf.Anecd.
II, 177. Hermes VIII, 42. Cass. Fel. p. III. 260) cum „eiu8dem"
u;t ait (et ex eo Barthius Anth. Lat. no. 910 Biese) „Vindiciani"
carmine et Hippocratis q. d. ad Maecenatem epistola lo. ItueTlius
medicus (f 1537) primus edidit ad cdkem Scribonii (Parisiis
ap. Chr. Wechel 1529, impr. Oct. 1528) ex eodem sctl. MarceUi
codice (miico Laudv/mnsi nu/nc muttlo, de quo Hermes VIII, 40),
quo paulo antea usus erat idem Chr. Wechel, ut eocscripta P^udo-
Plinii epistola (post GaUnum lo. Guinterii Andemaci etc. Par.
1528) u/nam paginam vacuam expleret. haec omnia deinde ex
eodem codice lanus Cornarius edidit cum integra MarceUi empiri-
corum collectione (Bas. 1536) modo correcta modo etiam vitiata
(qui ut exemplo utar quod ad Vindicianum pertinet ineptum
illud induceret escharas pro escas p. 24, 6 H), qui et ipsum
MarceUum ex Scribonio em^endaret, subinde et augeret: nam ex
Scribonii cap. 121 colicen lulii Bassi mirificam MarceUo ob-
trudit (29, 6), quam ex alio is auctore sumtu/rus erat (29, 12
cf. Gal. XIII, 278), itaque in eo ipso loco addidit cUiena u&t ut
capitulonm argumenta rectiu^ divideret, qua^ depeUenda esse
aestimasset, eiecta prius et seposita plane neglexit (28, 66 — 29, 5
exc. 29, 4 H), ipso scil. post MueUium, sicut MarceUi, ita et
Scribonii codice u,sus aeque postea deperdito, u/nico quidem eo,
quamvis cum nusquam MarceUi, Scr^onii liber in medii eiiam
aevi antidotariis exscribatur revera nomenque dtetur. Vindiciani
igitur epistolam quam bis editam ex eodem codice nunc tertium
repetiit Georgius Helmreich MarceUi editor (Lips. 1889), eam his
reltquiis addere supcrscdco.
Index ad Theodonim Prisciamim.
Additammta spectant quibm rmcimm praeposui.
abrotomun {&§Q6rovov): sic V
(abrothomo 2, 72 — abroto-
mum 2, 86 — abrotoni 2, 98),
rec. abrotanum (Bb: et sic
Gel.)y aprotanum r =« it. hisp.
abrotano. cf. Sim. Jan. abro-
tanum, non aprotanum (sic
e. g. et Cassii codd. cp etc).
— abrotonus (decocta) fem.
Add. I c. 36. abrotanus Add.
2, 91 p. 329, 28 etc.
absintfiinm , absinthiatnm :
restituenmt recentes (B, ab-
sincium h) ^ absentium cum
codd. vet. (rust.) F, sed vnter-
dum (v. l. II c. XXIX— XXX) et
absinthium (ut absenthium)
idem V et absintium: absin-
lipinarum F 2, 98 (» absin-
tmi, pennarum J?^). sic vinum
absentiacom F 2 , 90 (absin-
thiacon J?, absinciatum 5, ab-
senthiacum r), sed oleo ab-
sinthiaco etiam V (cum Bh)
2, 85.
ae<^tnm (sic) h et passim r
(item B).
accidentia (m>orhi): saepe. cum
aliquibus melancholicorum
. accidentibus (VB Gel.) = sig-
nis (h) 2, 96. cf 2, 69 et si
aliquod adhuc ex superioribus
accidentibus perseveraverit
symptoma(!). c/i praeacciden-
tia.
acer: salsos cibos et agros
fF, acres rBb)^ 2, 76. acri
clystere (J?, acro rh) 2, 48.
aceto acn B Gel. « acro aceto
6r 1, 55. 1, 56 etc. B,cxohAdd.
1, 6. 98 etc. acri Ant. Br. 33.
67 J?). aceti acris (Ps, PUn.)
Add. p. 356, 8.
achor 1, 12 (nom. sg.) w6f acora
(achora) Bh (acoras acc. pl.
ih. Bh).
acrimoninm: cibis nutrio sic-
cis et tostis. acrimonia om-
nia concedo 2^ 91 {uhi cod. B.
correxit n. siccis et totius
acrimoniae omnia c, v/nde
Heremanwus de Neuenare n.
siccis, et acrimoniam haben-
tia concedo). salsamentis om-
nibus nutriantur, acrimoniis,
sinapi... 2, 90. alium vel ce-
tera acrimonia edant 2, 99.
item omnia vel cetera acri-
monia 2, 99. 105. 106 (uhi
cum acrimonia teneat etiam B
cum Vh et GeleniOy acria suo
arbitrio semper correodt codi-
ds Bruxellensis editor). cf.
etiam v. Z. 2, 65. sic etiam
Escolap. ww. cajo. 36 de hydr.
acrimonia omnia comedant
et salsamenta, uhi ed. p. 58^
acria omnia. apud eundem
ad finem (c. 46 de pod.) male
editwr Abstineant . . . a legu-
494
INDEX.
minibus yel a salsamentis et
ab acrimonia: nam sic ha-
bent coilUxs antiqui a legu-
niina ivel) a salsamenta (et)
tib acrimonia (t. e. ab acri-
moniisV Ps.Plin, f. 37c Bof.
ex agrimoniis. — cf. caeri-
nionia pl (» caritates, a. v.
carus, ut sanctimonium a san-
ctus).
acremones (yitium moUes »
a%Qfii6v(s) 2, 65 = cymae ex-
pJicando rb (ubi ex coniectura
Gel. racemos infert et ca-
preolos). scripsi igitur acre-
monorum pro acnmoniorum
(— arum B) VB. tfjg dd(pvrig
ot a%Qffi6veg Ps. Gal. XIV,
• 469 etc.
acrones {sic codd. = acra) ca-
prarum sive porcorum 2, 61
« ungulae ib. cf. Escdl.
C= Aurel.) cap. de pthisicis
(ed. p. 23<^): capita pedum
porcellorum (sic cod. S. Gdll.
et Cas., capita et pedes por-
cellorum Aug.^ ut capita, pe-
des porcellorum ed.) aut hae-
donim in ptisana cocta. Cass.
Fel. p. 92, 12 (ad pthisicos)
agnina vel haedina capita vel
pedes quos appellant cepha-
lopodas. — acra Cass.p. 60, 16.
acro porcinus, acrones ver-
vecini Pelag. (ind.).
[acnculas pineas virides bAdd.
p. 328, 17 ad 2, 91. Ps.Plin.
f 38b. 40t> Bas. cf Marc. ^.
220, 6 H. acuculae pinus vi-
ridis.
aentae febres vel aegritudines
2, 1. acutas omnes passiones
2, 8. 39 etc.
ad : ad detractionem sanguinis
cimctatio raro peccaverit 2, 10.
ad {corr. ab?) ciborum con-
tinentiam (S, ciborum con-
tinentia b) . . . relevati 2, 43.
— [ad modum (» rec. modi-
cum) Anon. de ves. — ad
quantmn habueris Ant. Br
10. semis ad scripulum mit
tis 72. ad cocleare manduc^
183, ad cocleare fundetur 17
— ad pennam fiicas 173. ad
cannam scribis 53. dabis ad
potionem coclearis miiusl3d
(dabis in potione 52). — ad
assellandum intestinum de-
scendit 128. 180.
ad- in comp. ttsus codicis avUi-
quiVexempla: adconmiodabo
2, 85. adcurandus 2, 72. aflfa-
tim 2, 17. afficiuntur 2, 16.
affluentissima 2, 82. adgre-
diar 2 prf. adgregatus 2, 107.
allaturus 2, 6. alligatos 2, 11.
admisceo 2, 27. 98 (his). ad-
misces2, 99. admiscens 2, 78.
admiscentes 2, 29. admiscere
2, 73. ammisceo 2, 14. am-
miscens 2, 10. (2, 99). admo-
veo 2, 107. admovebo 2, 7*2.
ammoveo (sic semper r) 2, 27
(bis). ammovenda 2, 27. am-
motis 2, . . ammoneo (r) 2,
58. 3, 29. ammoneri 2, 61.
ammon(u)eant 2, 86. ammo-
nitionis 2, 3. ammonitione
2, 14. app- semper (inter-
dum, ut rec, etiam ap-: apa-
rentibus 2, 24. apetente 2, 4.
apositos 2, 84 cf. Serv. ad
Aen. 1, 616 p. 220 Thom.):
appono, apprehendit, appro-
barimus , approbatione etc.
adriserit 2, 66. arripiendus 3,
31. adsensum 2, 2. assertore
2 prf. (adsertore solm Gel.).
asseverabo 2, 27. asseverant
2,16.26. aspectu2,33. aspergo
2, 17. 36. 164. aspargo 2, 67.
aapergendus 2, 63. aapiranE
% 3. aeBidue 2, 21. aasidua
%S2A(H. a,deatriiigo S, 05. ad-
atriiigimus2,38. (aatiuendo b,
adstnieado e opp. destruendo
1, 2), adtamen^, 69. 71. at-
tamen 2, 11. 26. 28. 86 (teTJ.
S6. 63. adtestantur 2, dO. at-
teatatur 2, 35. attestati 2, 76.
atteatatio 2, 8fi. attemptari
S, 36. attemtare 3, 6B, ad-
tingendo 2, 26 ttc. etc.
BdcnraFe: lectaa orthocathe-
roennH adeurandus est 2, 73
addnccre: sane ai splen duri-
tiam addu3erit(=contraierit
3, II) 2, 82. cf. 2, 76 ai dn-
ritiam duxerit (induserit r,
adduserit Gkl.) . . . morbi ne-
glectna.
adferre: ut ae ratio aetatia et
oauBae qnalitas attnleritSftr
1, 14 (— TtQbe ivaUiyiav tdO
a^utogPs. Gal.). qui ae talea
anemnt 1, 16,
adlmpleTerlt (umor ventrem)
2, 107.
adiutorla (mott.j saepe (boe-
themata An. lie ves. vit.).
admonere, admonitlo (aegri-
tndinia) : conauerunt . . .veBper-
tinia ma^B fehribus admoneri
3, (il. (dolor dorsum) admo-
□eat 2, 86. praeaentiB admo-
nitioniB tempeBtate (yapor tur-
batna) 9, 3. — pinnue interim
adroonttione (sterautamenta)
3, 14. cf. 3, 8 exercitiia com-
moneri («. {. coinnioTeri),
adsertore (non opus est, aed
indioe) 2 prf.
adt«Btaiio roajufeata 2, 86. ef.
atteatari 2, 20 tte. iCad.).
[Hdonet ad ae Add. S, 76
p. 321, 2.
adTCni) tiSQpestate 3, 2.
X. 495
[adveterntum Titium {^ in-
Teteratum) An. ilc ves. vit.
[aegrotltas (-= aegritudo) jln-
tid. Br. 177.
aeDiolns color (icteri) 2, 7Q,
[afer: vinum airum Add. b
^,9lp.32fi,ao.Ant.Br. 39 ete.
siiiquas a&aa Ant. Br. 81.
BRlatio oris 1 54 {vid. aptha).
sputi Toria afltuentia 3, 16.
afHnentlHslma apermatia etfu-
aio 3j 32.
arronitriun {&<f>tfiviiQov -^
Atpffbs vkgavj, ree. afronitra
pl. : iuTantnr si etiam a,tro~
uitra alba in vino soluta
(rVBpGel.) accipiant 3, 77
(afromtri sucua 6). aerugima et
afronitorum alborum VB Gel ,
afronitri rb) unc aingulaa 2,
118. cf. afronitrum (p, — tra
rGel.) 1, 01. cum afronitro
(b, — tris rBGel.) 1, 37. in
Fs. TliEOd. Berol. ad 1, 91
afronitraalbanumeroY, ibid.
afronitri matronalia III -^
cf. afronitra matronalia duo
Antid. Brux. 87. afronitrum
tenent eadd, Escolapii in capp.
de ictericis (34) et de podagra
(46).
agitare spatula 1, 79. agitare
OTa ixx Taae 1, 6. cf. 1, D >• vm-
rilhren; saepissime in Antid.
Bt%w. 4. 7. 11. 86. 161 etc.
agitabis de ferula 19. 21. —
cf. coagitare A. B. 146.
agrestiti: antiquaa et a^estes
(B = maioreB b) impetiginea
1, 68. imp. longi temporis aut
agrestea ib. {v.biet UIu agreaCis
et malToe agreatis = juiliki^i
&ygiai, M( CUCUmeris agreatia
2, 41 etc). et cetera agrcatiu
496
INDEX.
(male) g Gar, 2, 86. cf. 2, 88
cicutae {VBb i. e. %(X)vs£ov) =
conize gGa/r ! cf.FractsSynops.
p. 209.
albidiores (lumbrici) 2, 97.
[albilonis (^ocMb Add.p. 303^1.
albores oculorum («ar. Xsvnoh'
(lata) 1, 40. in ovi albo liquore
VB = in albore b 2, 93. ovi
albore Bb 1, 19. 1, 84 etc. cf.
Cass. Cael Ps. Plin. f 16d.
20b. 2ld. Pelagm. (ind.).
alflta n. sg. fem.rec. : stomachus
alfitis (VB Gel, alfita b) cum
vino cataplasmandus 2, 78.
alfitis commiscis r (ubi alfitam
immittis B) 1, 75. cum alfi-
tis rB (— ta b) 1, 76. cum al-
fita J?5 1, 73 (ubi cum alfitis r).
90. (cf. 1 , 34 bis) etc.
alienationes eorum si cum
risu fuerint (de nmenomenis)
2, 60. plus alienati ib.
alinm (V) = (aleum r 2, 99
et ibid. etiam alium errore et
olium) allium Bb (alleum g
cf alleumr 1, 37. 74) 2, 99.
105. 116 etc. cf ind. Plin.
Garg. Cass. Anth. — allia
vitiose 5 2, 63 {pro alia =
aXXa).
aliquS. restitui (=* aliquatenus)
2, 25. cf. 2, 39. c/: qua.
aloe: gen. aloe (=§) bV, aloes
r. acc. aloen VB (aloem r,
alo§ b) 2, 76.
[minoris altilis Ant. Br. 150.
altitndo : ex altitudine (i% pd-
^ovg) 1, 22. stomachi 2, 2.
vapor ex altitudine aspirans
2, 3 (cf 2, 5). altitudo cere-
bri 2, 53. altitudo thoracis
opp. superficies2,59etc. altum
vuJnus 1, 65. 63. ^^i ctc.
famare = gr. &tiav, colligcTe'^-.
Jocis tumentibua steiccaa "W-
bulum spisse amabis Ant.
Br. 88.
amatorias fabulas describen-
bus 2, 84.
amenti(amti)i. alaminis scissir
(solus) 1, 47. citat ex Th. Sim.
la/n, 8. amentum.
ameos (semen Diosc. 3, 63) gen.
sg. 2, 94 (bAdd. 2, 89) tran-
sit in nom. apud rec. {Simon.
lan. 8. V.). cf 2, 109 ameo V
{ubi amium^ &fii inteUegit B
ameos , sed meum rg Gel. =
2, 83) etc.
ammoniaci (gutta) F, rec. gutta
ammoniaca B (raro etiam V)
2, 71. 75. 81 etc. cf. 1, 94 =
ammoniacum simpl.h. ubi% 75
gutta ammoniaci (VB) sol-
venda est etc, consentit etiam
B. (amonii Add. p. 334, 17).
amplectnntar (se singula mem-
bra nexu quodam naturali) 2,
116.
amnrea (bB): amurga r 1, 64
(bis).
amy(i)etica 2, 21. 72. 79. 107.
113. etc. (anetica codd. 2, 72).
amygdala (rec. fem. sg.rh 1^1%.
1, 56. 1, 71. nev^ir. pl. B «
gr.) 1, 18. 1, 20. 1, 56. 71 etc.
cf F2, 76.nuclei amigdalorum
bAdd. i, 56 (c. 37).
amylnm: amali {ex amuli) F,
amili J? 2, 63. amili FJ5 2, 64
etc. amuli B Ant. 143. ami-
latos {al. amulatos) cibos Ps.
27». 8, 2, 7.
ana b (rec.) in medicaminum
scriptu>ris, ubi antiquiores li-
bri habent vel aequa mensura,
ex aequo (Simon. lan. s. r.
nos pro pariter vel simili
^Q^iJwiXa utimur) vel. num.
rS). sic saepc in
ASd. b (od 1 , 30 etc. et gemel
in Anfid. Br. 145 (ona col-
ligito). atta »bi comparet etirmt
«H P(2, 81) delendwn /ittf, ve-
ittl pro ftna -^ I tcribetuitm
in TmciiB siiigulis {B 3, IS).
me enim est qttod gr. avii,
vebtt 2 , 6 enemflte qiiod ex
,.,tem.peratur innnciiatribus
i. temifl. spederaui sic doses
in nnciis singuliB, teniis, ain-
gulie librie NotaMtur paesim,
Mt 1, 68, wM pondervm signa
eingitla repetere n«f addito
ona. contuMjTere soM b (cf.
emimB tribua decoquee Add.
p. 343, 9J. ef. Ps. Flin. f 41-
41', 41", 42", 43" etc. ana
faaciculum I Add. p. 311, 7.
aiuuioUemata h 3, 44. cf. Sim.
s. anacoll jmafOnT)., Demosth.,
Bieroeles).
aitadesmns: anadiBmuB I'B 2,
104. B 3, 2. 4 (» ligatura
gfvb).
[anagalUei bAdd. p.303,13=
ali gallici.
analemCp Bbjttel cibi 3, 69.
anetlca: aneticiii temporibus
3, 11.
anetum {avrj^ov), aaelljiiun
lfileaia)scripgi, ut semper eodd.
(«tl^ Mdajiethi"C2, 75. aneto
Pl. Aug. 13, 123. cf ind. Mart.
(aqua aaetataSs. PI»n. /'. 44*).
anffUBtllB interrenieatibQB (in
causa) a 93.
nniBltm(£viirav): aneaum FBr
(aniaum 6)-2, 61 . 71.89 ete. (eicca
nern =- aic aneau Habet K2, 71).
cf. indd. Flin. et Mart. (ane-
aom), Cnss. (anianm), Isidorm
s. Vllgraecim ait es»e altenim
(se. aniaon) altemm 2atinum
i) 17, 11. 6. sed Theo-
.Kote.
■^. 497
doro graeev,l<i(aicut Casiio) red-
dere malui anianm graeoam
formam. aniai ea Serib. adil.
Com. Marc. p. 103, 28.
[anns! annus l Add. ad 1, 83
(ter)etc.(iit annul us pro annlus) .
[ante: inante Anf. 3a opp.
aretro iii.
anteriortun ( VS — priorum 6)
compoaitione probata (medi-
camenta) 2, 23.
ant{li)idotIa V (Gel, antidota
Bb) g, 59. 62. 67. 83. 101.
102 ete. (semper), sicat eli-
gmatia, gargarismatia^ 0x7-
poria. [antidotoa Ant. Brux.
14. 16. — dotum 13.
antlfariDBOiun {r, -con 6) 1, 74.
[antnla (?) li. b Md. I, 97 p.
ii04, 37.
apala (oTa) 2, 39. ova ther-
tnapalaS, 31 (Simon. Jan. s.
apala ova i. mollia), ovia ther'
mapalis (ubi termantica apala
iterwn b) Ail. de v. o.
apiata(aicaqna)2,48.56Cii«s^.
qtlorom (= pirorma) decoctio
2, 43 (fiitiot ■{]Tl/riii(vai Gal.
cf. Diosc. 1, 167).
aplnm (appium r)r apiomm
(foHa), 1, 36. (cf Gargil2)
2, 110 etc.
aploxomoR (Emfiie ex porco-
rum ungulis) 2, 61 {Vr, apo-
Kimon, -ma Bb).
Bpofle^atUare, apoflegma-
tiBraos 2, 15. 2, 46. 53 e(c.
aptha {Stifita): (aptam b, afa-
thamJB) 1,64. 0/". aphaa Jtfoj-O.
p. 115, 33.
apjreti (gui line febrej 2, 77.
83. cf. Sim. Jan.
[argemonla: acrimonia hAdd.
Ij 68. 7S (nl. agrimonia, ar-
gimonia Mare. Aptil. et(^.
33
498
INDEX.
[argentilla (herba) Add.p. 303,
28. 3u4, 5.
[argriimenta Bingula, ^^^ species
(med.) Add. p. 316, 1.
amogrlossns (fem.) F, amo-
glossa rec. Bb (&Qv6yla)CCov)
2, 40. 63. 93 etc. ef. 3, 32. 29.
sed arnoglossus etiam .B 1, 24.
84 etc. et amoglossa VB
( — 80 F-) 2, 94. {kmoglossia
acaciae V (amoglossae aga-
ciae B) 2, 102. amoglossuin
docte h (ubi plantago VB) 2,
101. amoglossa etiam r 1, 84
{sed amoglosum 1, 24 r).
[aromaticae herbae de s.m. tit.
cf. ib. 56 adorabilis =■ &q(o-
fiarmSrig.
arteriotomia 2, 46. 48 etc.
artienlatae yocis 2, 47.
artomeli 2, 86 (« panis cum
melle factus Sim. Jan. ex
Alex. 2, 129).
[arnndellos Add.b l,97p.304,5.
aseellis Bb 1, £7 (= axiUis
Gel.). Antid. Br. 138 (ascellas
hircoso line). cf. Sor., Anth.
asperos pisces 2, 61. 76 (=
i-idgo aspratiles Sim. s. v.).
[assellari (= sellas perficere
Add. 1, 97 p. 304, 13) : assel-
lantes sanguine Add. b ad 2,
102. cf ad 1, 83 (mox assel-
latur). sanguine puro s. cum
stercore assellatus Ant. 130.
cf.Ant. 42. 186. 189. adassel-
landum 128. 130.
asfodelns: asfodillus 5& 1, 37
etc.
[resina asclosa (astulosa) Ant.
Br. 45. resinam masculosam
(sic) B Ant. 114 (Ihm ad Pel.
384).
ottamen freqiientimmum {^x^
ego attamen 2, ^h).
[Aurigo (= icteruft) Antid. Bt,
169. 214. de simpl m. 3.14,111.
auriginosos ib. 60.
austere (vinum VBhg) 2,106.
Ant. Br. 20. 42. cf. ind. Ps.
Plin. yirtutis sicce et austeris
Ps. Th. de 8. m. 67. in vino
austeri ib. 61. 69. cf 73(75).
yino austero semper b Add.
1, 97 extr. 2, 44. 102 etc.
axnngift • interdum exungia VB
2, 19. 108 (sed axun^a uter-
quel09)etc. (exungia «emper J?
in Antid. Brux. 1. 87. 11 a.
116. 144. 161. 189). acxungia
vn de 8. m. (r.
bacnla {nvgifiv) spathomeles 1,
37 vel baca (« extremum) 1,
44. cf. pyrena meles de visco
ungues in Add. 1, 8 (21).
[balolare (tragen) : radicem pu-
leii post aurem sinistram
baiolabis Antid. Brux. 64.
balanns: balano subponendo
(ventris officium provocan-
dum) 2, 17. cf 2, 25 (balanos
acres) 34. 3 , 26 etc. swnt po-
dicis cf. Cael. ac. 3, lo5 col-
lyria . . . facientes quae ap-
pellaverunt balanos podici
supponunt {cf. 3, 153. chr. 2,
39. 4, 106 etc).
balneae V(B)^ babiea b(B)'.
ad balneas ire VB (balnea
bg Gar.) 2, 27. cf.Marc. p. 22,
14. balneas et vinum conce-
dimus VB (balnea b) 2, 87. cf
(VBb) 2, 69. balnearum cali-
darum vapor rB ( — orum b)
2, 48 etc. In l. III babieas
semper fv (rg) =* babiea B (3,
22. 26 etc).
baptizandnm est vel infun-
dendum (vulnus ex . . .) 1, 66.
\^«x\^vt^ (^'Ng^Waa.'! 2, 64. 1 03.
INDEX.
499
2, 29. Escol c. 30 p. XLVI).
cf. Ant. Br. 2. 3.
batracliiiim i. e. apiuin yiride r
1, 42. cf. JDiosc p.322{^ ci-
Xlvov &yQiov).
bdeUiam: sic b (uidella VB)
2, 76. cf. bidella codd.Isid. 17,
8, 6 etc. Marc. Pel. bidelliuiii
6r. ad Pat. (V).
belnae {%. e. hyaenae) fel 1, 38.
41. cf. Cass. ind. {Cael. ox. 3,
137). Anecd. grlat. II, 117
(Orihas. lat.). beluae {cod. bel-
bi) i. hyaenae Scr. H. Aug.
t. II p. 49^ 25 Eyss. hiene id
est belue Med. Plin. alt. {cf.
s. semia).
Mtnminens: 2, 105. 56.
blandiim limmentuin 1, 82. sub
blanda dimissione 3, 29. cf.
Cass.
[boetliematiim (genere) An. de
ves.
bOTum (V, boum B) 2, 108
(Neue I, 287).
[brassica britannica Antid. Br.
63. 129. cf (ad torminosos)
herba britannica apud Plin.
23, 20 etMarc. p. 276, 1.
brittiae (V^ bricie Bh) picis
2, 104. 81. cf Ps. Plin.
[bnbulinns (in medio aevo cor-
ruptumi pro bubulus) saepe b.
cf V. l. ad p. S51, Id etc.
quod in antiquis teoctihus ubi-
que delendu^ videtu/r.
bnccellae (VB, bucelle b) 2,
31. 38. (Anth., Alex.).
bulimantibns (sic rV) 3, 90.
bnlliant (folia in aqua) B 1,
12(=debulliant6r). cf AM.
Br. 57. 58. 111. 120. 153.
[ad bnsenas subducito Add. b
1, 43 p. 275, 22.
bntjnun ; huteri F^butiri rB h)
2, 21.
[bnxide b 1, 52 p. 54, 11. cf
puxis Ps. Pl.
[caballns Antid. Brux. 6.
eacbectici: cathectici VB, ca-
cectici b 2, 106 cf Sim. s. ca-
cetica.
cacoetbesl, 70 (ind. Ps.Plin.).
cadescnnt (epilemptici) 2, 47.
cadncum mali ^anati 2, 36
etc. caduca mali granati (uhi
caduca malogranata B^ ca-
duci maligranati r6J 1, 88. cf.
ind. Cassii s. granata.
calaminthe {yiaXafiLvd^rj) : cala-
mite (nom. sg. VB 2, 109 (de
s. m. 27 cf Garg.). calamitis
( — mittis V) B gen. 2, 96. ca-
lamenti g Gar. { — mente r =
nepit^ 6) 2, 71. cf Sim. lan.
s. calamentum (nos nepitam
vocamus — Garg. 23) et b ad
1, 42 nepitae ^herbae quam
Graeci calamitem vocant^.
Apul. herb. 90 mentastrum =
ar. calamentis ( cod. Cas.) vel ca-
lamite (cod.Vrat.). calaminae,
nam sic est herbae nomen
Antid. Br. 40.
[calicellns (passi) Antid. Brux.
1. caliculus papaveris ad 2, 12.
caliculi mali granati Ant. 42.
caligaiites oculos ^ l, 38 {uhi
caliginantes b Gel.).
[calig(n)lata herba Add. hadl^
97 p. 305, 11.
[callns : callos b Add. 1 , 88
(bis.).
[calvariam facere, linere Ant.
Br. 164. 165.
camelns: camelle Ps. Th. p.
p. 345, 14.
eampae (pini arboris) 1^11. <i<.
iaceT^ ^) V^ ^.
500
[tmmmahl»i gen. cannabi Add.
1, 21 ^h. — ^bia r>. camuibiis
frec.j de 9. m. 2S (cf. Marc.).
emimiibi: per caimiilam. ^sic
BhGd., ubi per calannim r
= duc TLecXdftov) i]isii£Bato(]ia-
ribas; 1. 42 (uhi camialem
stcripsit Neutnar) 1, 43.
[e«Bta1iriciA arina An. d^ ves.
emmiMhrum 2, 17. 23 etc. can-
tabris cutis 1, 6 ('cantabries
Cass. 6).
eapillatiira ^yitinm resicae)
An. de ves.
[eapitellnm (in aberibns mn-
liemm; Add. 1, 44 (= de titina
ih.). capitella^^mammarom) Pls.
Th. S, 2, 5.
[eaprifoliiiMuiJd. 1, 85= juQir-
xlviiBvow Sim. lan.
earbiuieiiliis = odor fomosns
tempore digestionis 2, 95.
eardnm VB (dl. cardnmn =
cardos Gar.) 2, 111. cardns
Sim. lan. (cf. Cass.).
earen pro tmqov V2, 94 (B
careu; etc. cf. careo in Alph.
herh. (Casin. Vindoh.).
earoennm: carenmn 2, 23.
bAdd. 1, 37. 91). caroeni Ant.
Br. 25 (yhi corruptum legitur
cum caro enim ero. sim. 51^.
cf. car^ni, — reni, — xemAnt.
Br.192.^ 193. 197.
eartillaginis (pulmonum) an-
gustiae 2, 70 {cf Cels. 4, 1).
[earyophyllnm (cariofilum(r —
— garofano, girofle) de s. m. 39
(E. Meyer, G. d. B. U, 418.
422 j. cf Flin. 12, 30 (Diosc.
h 171).
[easeum neutr.Add. h 1, 83. 2,62.
[cata mane h Add. 1, 91 ter
(ut in ant. vers. hibliorum).
cf. apud Anthimy/m cata mo-
dicum (ind.).
etc. VB: in-
cata^a.smate pfrofnernnt 1, 35.
eatai^asme gen. h 1. 76. %, 7
etc.y cataplasma aHa. & 1, 35
etc. cf. eorr. \^ 35 Amt. Br. 151.
de 8. m. 114. U5 etc.
cslapljmBare 2, 65. 78. 88. 96.
108 eU. (Caxs.).
artJipotim : catapotias/j&, — ^pn-
tias rh) 1, 17 etc. rec. fem. cf.
Sim. lan. s. r.
catarm (catarron B^ cathar-
ms 6. deest V) 2. 57 fubi in
tit. De catarron B^ — ro h et
in indice pracmisso V).
cattolieiis: beneficia catho-
lica 2, 109. 117. cf. 1, 29. ca-
tholicis adintoriis 2, 45. 115.
cnris 2, 80. praeceptis 2, 117.
exercitiis catholice salntem
procnrantibns 2, 108 etc.
[eattiiiiim stercns hAdd. 1, 18.
catticum in Med. Plin. (Ups.j
ex anim. (ubi felis i. catti et
in gh ruhricac Cnre qne de
capto fiunt. capto id est gatta}.
catulus : canum catnlomm coa-
gulum 2, 27. cf. Ps. PJin.
eaulienlos (B, colliculos F=
caliculos r) 2, 76 (= canles bi
cauliculorum B (=caulinm b]
1, 14. colicolorum F 2, 83
(caul. B, culiculomm r). cf.
Cass., Ps. Plin. canles Ps.
Th. de s. m. 42.
eausae: causae \el passiones
chronicae publicantnr 2, 45.
(causa latet ih.). onmibns que-
relis vel causis capitis 2, 45.
causas faucium 2. 23 etc. ad
pienam causae oigestionem
2, 12. difficiles ex his locis
causae evenire consuenmt
1, 81. sub tribus differentiis
ex hoc causae finnt 2, 57.
^^sAmonis laborantis cansa
mtarioT prOTOcetuT 3, 21. ex
Bii])eriorioiis causam omnem
deTOoare 3, 45, a,d paralyBm
ciLXiBa. deriTata, 2, 25. in Iub
aumlibua ca.ueis 3, 6T. supra-
dictaTum cansarum (. . .) aani-
tatem 2,47.reliqniae cauHftrum
poaaint raundari 8, 37 ele. etc.
ef. ai caiiais veluti (?) ineer-
tis CEiput doluerit 2, 44. pro
qualitate corporis causarum
1, 17 et sim.
cBngatlo (fit sub trina Tulne-
ratione) S, 6S (= cauaa). de
dentium oanaauoiie 1, 46. de
Teretri caaaatione 1, 77.
cantereB 2, 46. 62. 64 etc.
CBTemae TeE meatus (116901)
3, 70. cf. 1, 13.
cedria 1, la. 66. 90 {= cedri-
nonFB)2, lOil{cf.Casa.p.lOS,6J
Hc. cf. Oal. XU, le (Diosc.).
393! ti 'xiSgtvov owtp ^vioi
v.tSQiaii ivoiidSovatv. — in vaB
cedriae (= Iv &a<falti!>' Ps.
ffal.) 1, 11 . — cedrinum ligmim
(br, militrum B) 1, 8.
eelebrarei inciaio venarum...
uatio celebranda eat 2, 50. va-
leat digeetio celebrari^, 105.
celtlca (herbaj 3, 10 (nardns
s«7. celtica cf. Diosc. p. 17).
[celticum 6 AM. p. 336, 7.
cenam F(c^nam B) 3, 116.
c«iitanrfa(T!B, centaurea rbj
a, 76, 78. 97. cf. i%. Plm.,
Gara.etc. (Anl. Bt. 36. 110).
cepa T6 (cppa B) 2, 106. [oepa
trita b r, 1*61 cepe tritumBl,! 9].
cephallciiiii (pulvis) 1, 8S.
oera pontica 3,19(S, vbi falsa
leetio punica tn rfv, ttt etiam
ojwij Pliniwn altbi). c/. AtU.
Br^tx. c. pomica S. 11. 29. pu-
wieaBO, ponticaai. P%.PUn.
f. Sifl pttiiioae, 3S' pcntice ttc.
S. 501
Adi.le.^ef^oa^&aaentni fere
Ugitwr uCpomice, ttnde pooice,
punice, quod ddendvm).
[corinns : naturam cerineam h
Ps. Th. p. 360, 11.
cerloneB Sb 1, 13 (K^p/ov).
cerotariiuii cjpriiium 2, 73.
86 etc. = cer. es oleo ejprino
2, 31 etc.
certe : aut certe, Tel certe sae-
piesime.
cemsBa: cerosa B, cerusa b
1, 16. 73. 84 etc. (BemperJ, ce-
rossa r. errore ceruiaa Antid.
Br. 6. (ceroea 167).
ceBi8(cheHiH)boiim (= Btercus
boum, et. bubulnnijjinttd. Br.
68 (do heaponia cod.). ef. rar
dioea de ceBiBbonm( — bouum
codd.) Qm. Fel. e. 67 p. 165,
15. 16.
cct«ra (cgtera B) = alia: pa-
paTOr . . . et illa cetera quae
2,11. etceteraepapillael, 18
(i. alterum gcnus pj. si aoa
nulla prouibuBTKtt cetera
praeiudicia 2, S7. TariiB et
ftequentibua ceteria vapori-
buB loca miti^bo 2, 17 (et
aimilibua ceteriB 2, 29. 56. Sl.
90. 116. et cetera similia 2,
73. 102. 103 etc).
c(b)alasticB cataptasmata (id
est penetratiTa Add. h 2, 17.
2, 27 etc. (fomentft, aquaa 1,
19. 2,54.56e((;.,elj8ter,oleum
chal. 2, 31) saepe. cf. Sim. S.
cataatica.
chaleltis: caldten bB 1, 44.
ei calcite BGel 1, 43 etc. (cf.
Cass.J. calcbiten tritam Ant.
Brux. 54.
c(]i)amaemelliiiim(o]eom) : ca-
memelino ( T, caraimolino B,
camomillo b) 2, 5. 7. 11. 27
etc. oamimoliiiLB(caBioaiillid)
502
INDEX.
2, 43. 50. cf. Sim. 8. camemi-
lon aliqui camomillam dixe-
runt Dya. (= Dioscorides).
camomille h Gel., ubi recte ca-
mel^e B 1, 29.
charactere (sub typico) 2, 61.
chemosis 2, 36. cf. Sim. lan.
8. V.
cMronia vulnera''!, 69. (Antid.
Br. p. 89'0.
choerades (quirades) 1, 26. 27
= scrofae (hrGel.) 1,29. acc.
choeradas 1, 26. 27. 29. de
choeradis 1, 27.
c(li)olera pro plm. n. plerum-
que codd. med. (colerum, co-
feribus), etiamV 2, S4. 91. 93
(B sol. 96) etc.
c(li)ronica FJB, uhi cronia sem-
per h : lege cronica 2, 28. per
cronica tempora 2 , 32. pas-
siones cronicae — croni§ b 2,
45. cf 2, 24. 39. 61. 3, 31.
(Ant Br. 142 uvae croniae =
49 acerbae).
[chrysoconos : Add. h ad 2, 108
Herba quae crisoconos vo-
catur pro eo quod aureo co-
lore grana efFerat (ad hyd/ro-
picos chrysocarpos exPs.Plin.
3, 22 = Plin. 24, 77. cf Apul
herh. 119 crisocanti(u)s. cf
Diosc. p. 328 xQvodyiaQnog =
Plin. 16, 147.
ci- pro ti- ante voc. saepe scri-
hitur in V (nescio an ex scrip-
tura male lecta e| quae quidem
simul obvenire solet cums=^ c).
[antequam cibetur a<? 2, 15.
cicer venerium 2, 110 (Plin.
18,124).
[cinis {al. cinus) neutr. h. acc. ci-
m^Add. 2, 82 p. 323,9. 324,24
(cf. p. 291 , 3) ctc. saepc (^<i\.-
nerein ih. p. 324, 2V ^Vd:»»
^ecnm p. 331, 2. 23. ^^e.^^
mixtus jp. 335, *8^. ad cynisam
(cineres?) Ant. 32.
citrei (aeterei %. e. ceterei, ce-
trei VB, m codd. rec. gCas.
cidri§ vel cedri§)2, 111 (meli-
cratum in quo imnaturi ci-
trei . . . coquitur) =* citrea PUn.
13,103. de con/usione nomimm
{nnQiov, %edQ£oVj TUTQsa, %(-
8QCa)cf. JbraasStfnops. ft. class.
p. 86 (Athen. III p. 84d), Hdin
KuUurpfl.3 386. 389. diaci-
triu(m B) acopum Ant. Br. 30.
31(citreum viride acerbumdil.
eiyili (sub aegritudine) 2, 58
{cf humanius 2, 92).
claritndo (B Gel. = claritas Ir)
solis 1, 35.
elayus: veluti clavos (carbun-
culorum) 1, 62 (ubi claul^ =
clavulae B). — clauli (cla-
vuli) 1, 89 (glauH r, lauli B.
cauli h). cf clavuli Ant. Br
41. clavellus ap. Marc.
cIy8tere(acerbiore iniciendum
2, 117. clystere acriore 2, 23
etc. simpliciore 2, 31. persim-
plicissimum 2, 10. cum cliste-
rio de s. m. 123.
clisterizare An. de ves. (6, cli-
steriare r). cf Cael.
coactile An. de ves. v. quactile
coagulare flegmata 2 , 59. —
cum coagulaverit 1, 64 (cf.
Anth).
coccum cnidium V = cocogni-
dium rhB 2, 99, cf. 1, 47 etc.
(Ps. Th. 3, 2, 3).
cocIe(i V)aTe VB (coct semper
h) 2, 77. 83. 86. 91. 92. 94.
95 etc. (cf Ps. Plin., Garg..
cocliarium V(r) 2, 27. 92 (cf
Cass.). — coclearia p7. VJBb.
^«^0^^^ Y>xY^ VB (coclearii
interdum Vpro — riB B, mde
cocle&rii Gel 3, 67. 76. 89).
cotleas ei arboribus laun ool-
lectaa 1, 80 (cf. Diosc. 2, llj.
coctnra totiua operia An. de
va. coctura et coctio 1, 6.
colleKa« (alii) 2, 76, collega^
OlTinpii 1, 1, coUegii caterta
1, a,
O0lleticil§ pulvis 1, 66.
«olUKare: dolor . . . collisiooe
umoris veatoaitatiaque colli-
gatae ( — tus codd., ged col-
lecta Tentoaitate Gar., quasi
iiiprivov^Ei>i)t) 2, 114 {ef. umor
. , . teimatus 2, 118).
coUi^ere: opp. relasare, resol-
Tere, colleota (— contraeta)
meoibra . . . chalasticia adiu-
toriis resolTenda aunt . . . re-
soluta vero . . . colligesda uunt
3,56, relaxat» corpora col-
legerunt 3, 68. pes ut coUige-
retnr [Gel, colligaretur B6;
3, G5.
[ae coUocftre — dormitum va-
dere Atii. 37.
[colofonia {sc. reaina) Add.p.
317, 33 etc. cf Simon. s. «.
(Diosc. Flin.).
«oloqnintldaMC, (xoloKwa/s):
coioqnintida decoquena (aec.)
F{iS,S9rubi coloquintidaa B).
ubi aut coloquintida {h, quo-
loqneutida. V) aut betarum
radicea coquendae snut {ubi
ooloquintidae .B) 8, 105. coio-
quintidoa B (— dis 6) 1, 17,
coloquintidi(e)H (7B, colo-
quintidae rh) 9, 79, cf. Oasg.
[coloslra Pe. Th. Aiid. p. 3iM,
10. cf. not.
colnmbares oliyaB (= coIjto-
badea, colurDbadeB)F£6a,76.
coliunbog matri aubductos 2,
AB. (aubtractos) S, 61, ster-
IX. 503
coriscolainborum6is2,108 (uhi
altero loco columbarumF, hig
coiumbinum 6), c/\l,63( — bo-
rumrffei,, — barumB6).l, 60
(— borum cB Gd., — barum b).
commodare adaeosum 2, S.
commodissimnmaanguini» ele-
mentum 2, 10.
commotationes articulomm 3,
U2.
commotio ae^tudinis : per
initia commotioniunS, 6, poat
augmenta commotionia prae-
sentie3,5, a deciinatione tem-
poraUa coinmotioai83,7.com-
motionum temporibus «er-
■riendum est 2, 10 e( sic sac-
pissinie. commotionea Tcluti
ealidae2, 11*. cf 118. Tcluti
commotionis vaporemS, 118.
6) coeperint 2, 49. 60, fre-
quenter commota 1,S1 etc. etc.
commmiio (= aocietaa) pul-
crarum figurarum 2, 33.
eompatientia (subst.) profes-
sionis 2, 47, — compatiantia
(ve^-b.) corp. membra 3, 12, 30
ele. (omni eorpore compatiente
2, 76),
compectB (^ confecta) adiu-
toria (poljpioca) S, 44.
compendlosa adiutoria 2 , 29.
compeadiose percurram 3,
101 etc.
ConationeB egestionum 2, 104.
cf. 3, 101 (conationibus rb =■
conatibus VB).
[concingls te Ant Br. 137.
conclusio urinae 2, 111. cf. 78
(anthmaticorum) .
conditione VB (— cione b) 3,
80. conditio BGel. 1, 2,
confectlonc (lao) 3, 101 {ef.
Cass. p. 133, IS lac con-
fectum). conScere Tina i, 101* i
604
INDEX.
[conferY(b)a berba b Add. 1, 99
p. 321, 5 (cf. PUn. 27, 69).
confortare Br '=* con&mare h
2, 46.
eonfranges Geh (confringes
hB) 1, 6.
confiricatio 1, 55.
confutare 2, 46.
constrictio yentris 2, 4. me-
ningae 2, 13, stomacbi 2, 84
etc. — ventris constrictum offi-
cium 2, 10 (cf. Ccm.). con-
stringere opp. resolvere 2, 56.
resolutiones VB (solutiones
hGel) ventris2,106. cf 2,116.
reuma resolutum 2, 116 etc.
resolvere difficultatem callo-
sitatis 2, 76 etc.
consnete confecta 2, 94.
consue[ve]nmt((ieZ. ve)F2,80.
consuuerunt F2, 33.
eontagio : conta^one 2, 59.
continentia vini 2 , 45. 1, 95.
potandi.2, 70. ciborum2, 58.
ciborum et potus (potionis)
1, 30. 35 etc.
continne rB /pro continuo (h)
1, 74.
contra noctem {opp. ieiunis)
danda {Gel. = ad noctem rh
sed corr. ab nocte) 2, 67. (cf.
Ps. PUn. 2, 30 Bas. f 50^).
paulo aUter innoctem(ad noc-
tem h) 2, 72 (in nocte codd.
2, 59) etc.
contrahentia (loca =quae con-
trabuntur) 2, 38. 55.
contrario rVB = e contrario
hGel 2, 33 (cf 2, 113 Gel).
contrarietate (naturae suae)
2, 43.
[contribnlare flores == tundere
Ant. Br. 145.
convenit dare . . . vel imponi
2, 97 etc. (incerto sic semper
in codicihus ttsti).
coqnere: suciun ubi supra-
dicta decoxerint (« decocta
fiierint) 2, 61.
[eorcns (Marc. c. 21 in.p. 220,
11 sqq. Helmr.) : et syringiiuB
et carcum (sic) et strumas
sic curas Add. b 1, 85.
eoriandmm : coliandrunLB (fv,
cor. rgh) 3, 2 etc. et sic etiam
B in Ant. Br. 10. 99. 168.
etc. coriandri b Add. 2, 98 etc.
[comn: gen. corni bAdd. 1, 88.
cf.Marc.ind. como F2, 16 etc.
cortex/em.(^corche) V(masc.B)
2, 84. cortex combusta^ h Gel
1, 44. contrita Br Gel. ( — tus h)
1, 18. ipsam conticem Add 2,
82 p. 323,26. (corticulos ? in«.
Br, 42).
cotidie VB 2 , 65. 61. 94 etc.
cottidie B 1, 9.
cn(oBltilidon berbaF2, lU
(i. cimbalaria gl. ms. Garipoti
= Apul. herh. 44 cymbalaris:
cf }iv(ipdXLOv Biosc. p. 586
Lips.).
crepare (crever): venis cre-
pantibus2, 64. uvae crepantis
1, 41. pemiones quibus cre-
puerint 1 , 88. de labiis cre-
pantibus 1, 45 {ngbg xcc xscXri
KatsQQcoyota, aufgesprungene
lippen). cf. Escol.
crepido (sc. partis crepantis et
sanguinem emittentis) 2 63.
crepidines {Qayddicc) in' cal-
caneis 1, 89.
cribellare 2, 36. 75. 86. 92.
98. 99 etc.
cribrare : cribras J5 (= cemes 6,
cribellabis Gel.)l,7(his). [cemi
id est cribellari Antid. Brux.
36. cribras 78. per cribellum
cemis80. cemis 118. cretus 13
35. 119.
croeomagma; in m(d. ecrip-
fMi-w gen. erocromagmi pmit
B(—ma. acc. br) 1, 86, croci
xnagmOitiB Add. b 1, 52. croco-
' magmatoa S Ant. 42. crooo*
I magmae bAdd.p. 314, 14. 17
ctc. ef. malagmae b Add. 2,
loa (bis) etc.
' erocom (neiiiioe) «, Gd. (cro-
COS B, cc rb) 2, 118. crocum
VQel. (m.S) i, 63. cf. i, 81
(B Oel.) etc. Ant. Br.(B) 18,
43. de s. m. 40. crocua ree.
(Sim. Lm.).
[eta crocodrlUe Antid. Br. 147.
[eniditlones TeutriH de s. m.
106.
[cucnlaB (?) caprinas Add. ad
S, 44 p. 313, 11. [an acucnlaH
euprinafi?).
cncnma fictilia (mittis in c.
Sctilo — iu cacabo) Add. b
a, 108 p. 333, 3. (ef Mare.
»«d. Bdmr.). Isid. 20, S, 3.
Gncnpierac(t)iiim (olenm) a , 1 5.
16. 36. 116 ete.
cucnmeris diilcls(oup,agreBtis)
■•■••" cf.haTtunCass.p.U3,
20.
n coctumm mediaF
cum oToru:
(cofT. B) = cum ovorum duo-
rum Tttella b 2, 118.
enm-, com-: in eodiee (anti-
qw> wno) Vsic scribitw eum-
fectis 2, 73, cummixtiH 2, 79.
cummotam a, 113, cummu-
tatioiuliUB 2, 112. cumpatien-
tia2, 12. CTimpeteotibu82, 92.
(cf. cumTeniet Plin. Aug. 13,
16 et sititilia). contra cou
Htipticis apeciebuB 8, 86, con
pnne 8, 108). — servatur ple-
rnmque com- anfe b, p, m,
sed (eje dottr. gramn.) simul
KrxbUw conbuBto. CombuBto
Ikl^itt^J 3, 83. coabuBti
S. 505
3,75, —ta 3,102. (oombusto-
rum T 8, 27 etc.). conpre-
henili 2 j»-/". fcf 86, 117 ete.).
conpendiose 2, 8, 115 (cf 108,
116 etc.J. coupetentibT» 2, 3.
a, 23 (ef 2, 30. 38. Su. 96.
107 etc). conmiito 2, 80. et
atiteI..-coligantur2,28.-c(g)a-
tus 2, 114, (coosiLione i. e.)
conliaione F2, lli (cf. coolo-
quentida! 2, 20).
enmml (cf. Caes. irtd.) : cum-
mea V (gummi £) 2, 64, cf
cummen B (gumeu 6) ,1, 67.
gummin V (gummi B) 2, 101
(wfcf gummen r, gumen 6).
gert, gummeoH b (gummi r)
1,40 (comeoBetcumeoB repe-
rio Sim.Ian. s. comeos et oumi),
cummi E, 26, abl. gummi r,
gumme b (cymino male em. B)
1, 96. in Anl. Br. gummi
nemper B.
[cnnlla (iiuvaij) b Add. 1, 9S.
3, 2, 10.
[cnpa: cuppadebedera&Ji^iJ.
2,S2 p. 334, 15 = Tas hede-
ia.ceiim.2's.Plinf.4!i''(se.—en-
caeum Plin. 24, 68 ap. Ps.
Plin. p. 56, 6 Lips.).
cnpresBas 8, 108 Tr (quipreBi
l,79r), c^reBBus b, cipreasua,B
(cjpresBjnas pilulas £ i'« jlwt.
Br. 124. c/: 162).
[cnprinna: lamminam cjpri-
nam Ard. Br. J3. in puside
eiprina Ps. Plin. f. 31'' B, Taa
cyprinum f. 3U'' B etc.
correre: percucurri 2, 102.
cnrsnH incurabilie 3, 27.
[entiB I cotis Ant. Br. 146 (bisj.
Cfclns; cjcli beueficia 3, 46.
60. adiutoriaS, 89, ordo3,31.
otdo cjclicus 2, 60, 2, 76, 2,
109. quae cjclo conHuetaBimt
3, 69. quae cjclo oonvesiiwt-
506
INDEX.
2, 82. cyclica 2, 105. omnes
ex ordine cyclicas {v. J. cycli)
curationes 3, 11. omnem cur-
sum cyclicum r 2, 48 etc.
cydonia (mala) : cy(i)donia (cy-
doneorum 2 , 93. cydoneis 2,
103) F, cy(i)tonia JB, cidonia
(cidonea 1, 50) r, ci(y)donia
(cithonia 2, 64) fc, cydone(i)a
Gel (saepe).
cyma (cf. Cass. md. s. v.):
mollium vitium cymarum 2,
66(v.1.). molles cymae(cimLB)
2, 101. tithymali cymas (ci-
mas rb = turiones B) 1, 75.
polii cima Ant. Br. 125. rubi
cymas ih. 143. cymulas ruthe
h Add. 2, 77. cf. ib. rubi ci-
mas, ysopi comas, asparagi
comas hAdd. 2, 77), salicis
cimas {h Add. 2, 82) etc. (cy-
mata in metro Columella, cy-
mam caulium explicat Plin.
19, 137). cf. summitates te-
nerae de vitibus bAdd. 2, 91.
— cf. turiones.
eyminum : cuminimi r (1 , 76.
2, 98, ciminum r 1, 94 bis).
ciminum h {etiam r 1 , 79). ci-
mini hB (quimini V) 2, 98.
cynanche 2, 22. cf Cael. cel.
3, 152.
[ad cynisam (?) coquis Ant. 32
{an ad cineres?).
[cyperum n. de s. m. 44.
[cysofarmacum Ant. 28.
dactyli : (= gr. (poLvtyisgPs. Gdl.
XIVp.318)2,4:6. (diafinicon
b 2, 64). dactoli V 2, 65. te-
baicos dactulus V 2, 36. dei-
baici dactili F 2 , 73. dactuli
(2, 43. 65. 73) vel dactilos
(2, 36. 64) r, dadiiib (<i"a.^\a\V
Gdes. m.48). thebaicos simpl.
{om. dact.) F52,64 (cf.Diosc.
p.250, 3 Lips.) etc.
datio plena (« zbIs^ ^otfi^)
1, 14.
daacuill {Savxog) -. sic F2, 74. 83.
109 (daucns B 2, 74. cf. de s.
m. 45) itc.
de»ez : cataplasmata de dacty-
lis, saccelli de salibns et sic sae-
pissime. epithemata confecta
de seminibus 2, 89. hoc etiam
de gramine factnm est 2, 111
cf. 1, 81. cataplasmandi dehor-
dei pollinibus 2, 74. 65. 1, 23.
35. 76. etc. de hac confectione
curantur 1, 94. de fysicis adiu-
venturl, 84. de arena (VB) ca-
lida loca detegere 2, 107. de
aceto restingues 1, 79. de va-
pore dolentibus 2, 118. — de
oleribus accipiant cauliculos,
de piscibus asperos 2, 76. de
superioribus speciebus quae
locushabuerit2,110. de utris-
que difficilis est mydriasis 2,
56. de quibus erit datio YII
grana 1, 14. — initium de . . .,
fit de . . . e^ similiter saepe
(simid etiam utrummte ponitur
de et ex: de naribus vel ex
fronte Bb2, 45. ex uno fonte
de reumate 2, 112). lapides
de fluvio 1, 101 (cf Ant. Br.
107). de conclusione (ubi ex
deconclusione F) locorum pe-
riclitantur 2, 22. qua de re 1, 4.
ministrandi sunt trochisci...
et ceteri de experimentis 2,
102. cf. 2, 67. {An. de ves.p. 26d,
3). aHud de expertis 2, 81 . 1,29.
(de fysicis 1, 84). fsaepissime
inAnt. Br. « cum apudfomen-
tare 2, curare 3, suffiimigare
3, scribere 15. 52, agitare 19.
^\., li^re 44, feu^ere 68, linere
INDEX.
507
€2. 165. 168, haurire (c(e manu)
64, lavare 128, vellere 137,
tergere 153. =* ex: tollere 42.
38. 67. 107, fluere 22, facere
2. 24. 164. manducare 163.
(eod^m plane modo apud Ps.
Theod. charta de uva tincta
3, 2, 2. de licio alligabis ib.
etc). dbs. pro gen. radicem
de costo Ant. 37, muscum
de tecto 61. 159, sucus de
moris 18, pollinem de hordeo 1,
semen de urtica 72, favillam
de ligno 83, pedes de lecto
88, testam de locusta97, adi-
pem de ansere 153, os de
armo asini 203, fragmenta de
mola 24.
debere: cogo et suadeo ad
balneas ire debere 2, 27,
declinatio plena 2, 7. decli-
nantibus doloribus 2, 109 etc,
(cf. Cael.).
[decomai.decommai antidotos
Antid. Br. 14. 15. 55 quid?
(Fwnicwm?).
decoqnere: melicrato, suco etc,
2, 18. 29. 31 etc, (ubi in meli-
crato etc. semper b). sed etiam
in quo puleium . . . decoquen-
dum est VB 2, 67 etc. —
aliter decoctus et discoctus
2, 31. — in quibus concoqui
(s coqui) suadeo 2, 36. 64.
deflnire: diffinitio febriumF-B
2, 2. diffinitum F2, 61 {ubi
definitum B Gel.). — cf. dispe-
ratione V 2, 62 (despirat F=
disperat bGel. 2, 61) etc.
deformatione (coloris icterici
disterminantur) 2, 77.
[deforis Antid. Brux. 4, 38.
62 (Ps. Plin. f 360 etc.) ut de
intus 4. 162.
dehinc 2, 53. 116 = exhinc 1,
21 et {ubi ex hoc b) 66 (cf
ex hoc = inde 1, 57. 62 ubi ex
hinc r, e* 1, 70). et hinc B
(phys.) 4, 4.
Sdeiectns Ant. Br. 29.
lelarare linimenta (priora) 1,
94. cf. 1, 84. post matricis
delavationem 3, 16.
[demadescere: herbam . . . co-
ques et imprimes ut dema-
descat b Add. p. 335, 21.
demergere : sensus occupa-
tione demersis 2, 15. demer-
sio (depressio rVB) capitis b
2, 15 (cf Cael).
demigrans pressa materia 2,
16 etc.
demittat (sucum) F (dimittat
Br) 2, 94. — corpora demissa
F (dimissa r) 2, 103.
denegare (usum) 2, 55.
[deniqne de s. m. saepissime
= unde (dib c. 19, od^sv c. 34
etc). item Ps. Apul. c 75. 81.
123. (cf 61. 63). cf Garg.45
p. 190, 1. ib. 49.
denigrare 1, 40. denigratio
capillorum 1, 5.
[dentionem Ant Br.2\Q. den-
tientes inf. tb.
[deplere =» depurgare Add. p.
315, 3.
deponantnr (sc. aegri = depri-
mantur) 2, 15. umor ad in-
feriora deponendus est 2, 59.
cf 1, 17 etc
depnrgare saepe (epurgare F
2, 114. cf 116).
derivata (ad paralysin causa)
2, 27 etc {cf devolvuntur vi-
tia ad . . . 2, 46). — derivatio
(ex capite) defluens 2, 57. cf
1, 19 etc
desistentibn8(» deficientibus)
adiutoriis medicinae 2, 60 {cf
desistentibus febribus 2, 61.
508
INDEX.
commotionibu82,47. desisten-
tibnB caloribus 2, 15 etc).
rdesub terra : Ps. Th. p. 341,22.
deteir^re (^*— tegere): harena
calida in litore loca detegere
{al. tegere Gar.^ detergere B)
1, 107.
detergeo B (detergo 6, deter-
gas Geh: uhi ego detergam)
2, 48 (ubi deest V). detergat
Ant. Br. 128. detergas Add. h
1, 93 (ib. terseris). detergi r
( — ges b) An. de ves. (cf. un-
gueo V). cf. Serv. in Aen. 7,
626 (Thom. ess. p. 217. 236).
detonsio capillorum 2, 12.
[deTenire; in modum mellis,
emplastri , ceroti. Ant. Br. 4.
27. 45. cf. Anthim.
deTlayerit natura 2, 6. 45.
devocare umorem 1, 17. cau-
sam 2, 45 etc. cf evocare cau-
sas latentes 1, 24. evocatus
de superioribus reumatismus
2, 58 etc.
di- ant£ voc. (rust.) == z: vid.
s. reumatizare (et ind. Cass.
s. q p. 250 et ib. sub z). „cum
sibilo" enim tunc proferebatur
(vid. Prisc. 1, 31. Serv. inVerg.
Geoig. 2, 126. cf. ThomasEssai
sur Serv. p. 226) \cf ti- = ci-].
diacliarta descr. b ad 2^, 102.
dialimma (dialemma FS=»dta-
Xsiiiiia) hoc est intervallum
temporis descr. 2, 45 {tibi decli-
natio b) cf. 2 , 117. Sim. s. v.
diaprassion (cf Cass p. 92, 17
ind. p. 201): diaprassiom V
(6, diaprasion B) 2, 62. cf.
diaherpillon Ant. Br. 31. in
his vulgo u pro u (diarobum
pro diorobu 13 etc).
[diastema (?) fsbcisLtAdd.p. 328,
21.
die» (sing. semper masc): ^
tertimn diem 3, 23. 27. inte-
tinm dienoL 2, 66. circa diem
sextnm 7, 36 (uhi unusr sei-
tam). circa diem tertium2,61.
(sub uno die VB 2, 37 v. l\
diem yenturum rB etcS, 16.
sed quinta transacta die 2, 5.
aliadie2,18 (cf. Cass.). mast
plerumque in Ant. Br. 38. 39.
45. 47. 80. 140. 209 etc, sei
alia die 1 (ubi et alterum diem).
78. 137. diem tertiam 146.
quarta die 28. 19. ipsa die5.
diffamare (in bon. partem):
trocisci magma approbatione
diffamatil,71. medici iactan-
tiores veluti suam peritiam
diffamantes 2, 68.
difTeremas vulnera a plena sa-
natione 3, 77.
[diffiimigatiir mulier sedens
de storace Antid. Brux. 3.
digestio aegritudinis 2, 18. ad
plenam causae digestionem
2, 12. — d. venenosi umoris
2, 27. inflatione stomachi
(ex nigra sc. cholera) necdum
digesta 2 , 96. ad umoris ex
vulnere yenientis digestionem
1, 67. si saniem collegerint
locumpungesad eius digestio-
nem 1, 90. cf Cael. cel. 2, 105
digesto adiutorii turbore etc.
d. sputuum 2, 21. ad eorum
(sputorum) coagulationem vel
digestionem {sc. flegmatum)
2, 59. cf sputa egerunt bGel,
ubi digeruntFjB 2, 20 (quasi
degerunt. cf 2, 47 flegmata
digerentes ubi egerentes r).
vulnerum (i. e. per vulnerum
meatus d. 2, 62. aemorroida-
nun sollemnes digestiones 2,
49. — tempore digestionis 2,
96. opp. indigestio 2, 84 etc
; dlBeHtlllUlB cibus S, TB. 98 (tc.
dlUgeBtia = cura: latua do-
leutee , . . ex aubiectis alia
dUigeatia TiBitamua 2 , 19. Bi
Eub hac saue diligentia pa-
ram medicina profeoerit 2, 63.
h anc diligentiam iDterim ordi -
iiatDDs 8, 57. Eimili sub dili-
gentia visitantur 2, 106 et sic
sa&pe.
dimlsslo: sub blanda di(e V)-
misaione (= remiasione 6) S,
211 cte. (Cass.). dimiEBa (r, de-
miaaa YBGel.) corpora 2, 103.
diploangluin: in diplo angio
(lac aainaecoctmnjVB 3,101.
cf. dg^laugio (cffef., deplan-
gio Sb) 1, 37 (= h SiTflA-
fiaxi Siosc, Gal.). Sia 3mX^
liaros itliaiv SnfQ lativ l^
&-/yt(ov 8iitXov Gal. XIII, 37.
ia vaHB duplici coquea Fg.
Plm. f. 4U (bisj Bas.
dletamiiam (de s. med.): dip-
tanmum b 1, 74 (Apid. Vrat.),
diptaroum 1, 75 iSim lam,.).
diBcretionea {vt Cael. = diffe-
rentiae2, 97 ctc.): aed haec
Bupradictae diBcretiones naa
eadenii^ue medicinae dUigQn-
tia yieitantur 3, 30.
difltAntla: eat tameu buius
paBHioniB 'dJBtentia qnae . . .
I 17 (ef. Cas8.).
Bub dlTO 1 , 88 {ubi Bub divo
in Hole r). 7 (6 = in Bubdivali
B) — anb Hole 1, 94.
[herbam dolaTento (?) Add. b
1,97 p.302,S3.
doloroBOR (dolor iios VB) ain-
gultus 2, &b.
[aoBl§ ad magnitudinem avel-
lanae h Add. 2, 19. cf rec.
p. SIJS, 33.
u-Montea Lerba {Sea
Y^0.Add.bl,^'}.tU.(AtMl.).
dTAgma sewper VB.
[drogarl : faciea ex ipsa aqua
drogari (?) in quo modicum olei
adicies. datur ei potum. Ant.
103.
SropacArc Aniid. Bntx. 33.
Opaic metaBjncriticuB dMCJ".
An. de ves. tt (d. medicinalis
ib. 4).
llnc^re : ai duritiom duxerit . . .
morbi neglectuH a, 76. — vet-
tucae se ducant (:'. e. abeant)
Add-l,&fip. 399,33. ef.mea-
dum ducia = tollia (nom di-
cie) 1, 73 p. 383, 8.
dontaxat V 2, 14 (dumt. .B).
[dnranioli; ai aub hirco sca-
biea eiierit, aut {l ad) dura-
niolos facit et ad loca do^
ientia universa jlntirf. Br.41.
dT8ent«rlci : disentericormn,
diaenteriaF2, 101 ('biit/ desin-
ticricia , deBinthericorum V
2, 102 (diaint . . . ioepius B).
e = gr. ai: emorragia V 3, 7.
Ealeatra V semper. sie ydie-
!on, spera, althea etc.
= gr. ij (rec. i); Iet(h)argici F,
I j thargici vel (ter) loetargJciB,
btbflrgici r (litargici b, lythar-
giei g) in l. II cap. 3. theriaca
r(tyriaca Sb) 3, 29 (tjriacam
ctiam V cuni b 2, 27). saga-
pini Bh 3, 45 etc.
ebrioBltas siccauB 3, 58,
eclI^atiiim:eligmarium(eU-
matium) mlga VB 2 , 59. 91
(big). 98. cf B ad 2, 64. scd
&Iimfttiam V 3, 71. cf 1, 53.
[edlta {sic -= comesta) b Add.
2, 29. 76. 109. 108, editae b
2, 66.
cfremluata caro (et corrnpta)
510
INDEX.
male rBh) 2, 95 « tepidam
CoitH. p. 103, 16.
f lateriiim (i* sucus cucomeris
agrestis) 2, 79 Gel.
electariiim V (electuarium J? &)
•2, 67. 94 (AfUid. Br. 74).
electerii h Add. 1 , 97 extr,
electerio r 1, 64.
elefantlae vitium 1, 8. 94 (his).
elefantlosiis 1, 91. 95 (ubi de
elefautiacis tit. h).
ellmare yires 2, 68. elimatis
viribus 1, 2*2 (itt Cael).
ellebonun VBb (nomin.) 2, 50
etc. (eleborus, plur. elebori
Ps. Th. de 8. m. 79).
emadescere: quod emaduerit
[Jb Gel. =• emanaverit r) 1, 53.
emarceseere: si loca emar-
cuerint 2, 54.
iu embammate 2, 61. c/12, 31.
emergere {^cntstehen 2 , 5. 26.
36. 42. 4S etc) = evenire (2,
30. 44 etc.) saepissime.
Temicantem sudorem b Add,
1, 86 p. 293, 4.
eminere (Bb) pro imminere
(emergere) 1, 8. 43.
empoti (emopiti r) emplastri
maximum remedium 1, 79.
qiiid? cf. Gal XIII, 401.
encardinm: proiectis cortici-
bus encardia (incardia Bhr)
sola contundes 1, 75 (sc. se-
minis „tithymali maioris^' cf.
Diosc. p. 651 ^ Plin. 26, 63)
in cuius (alii) encardio (in-
cardio BbGel.) 1, 37. citatv/r
uterque locus a Simone lan.
s. incardium {cf. implastrum
V 208 pro empl.).
[encolpidiare (= -zare) Ant.
Br. 3.
enema (quod per clysterem im-
mittitur = iniectio 2, 29 etc.
Cass.J : en^inate {B, henemate
V) 2, 6. enematio VB (d
antidotiimi, gargarismatiain,
epithematium etc.) 2, 31 («51
enemat^ b , enematis Gel).
enim: cum enim. sangoiiuft
commodissimo elemento2,10
etc. — ex dysentericis enim
(— nam, autem) 2, 106.-
frequentissimum est etenim:
certissimum est etenim 2, 36
etc.
enterione ((jlvcISs): coloqmn-
tidos interionum B (interionis
Gel., interioris rb) 1, 17.
epar (2, 78), epatis, item epa-
tici 2, 73 etc. sed in medica-
mentis (ex animalibus) iecoris
2, 75 etc, (Cass.).
epilempsis (epilemtici): sic
semper {Bb 2, 47. 49. ^ 4, 6.
7), ut epilensia (cp) Cass, 71.
sed etiam vetus (V), cmus non
extat i/n textu, in indice ha-
bet cap. de epelenticis. —
epilempsiae passio 4, 5.
epithema: epithima, epithi-
mata vulgo F(epithemata rB^
sed etiam V 3, 29 etc, epi(y)-
tima b et sic semper medio
a^evo Simon. Jan. etc.) 2, 62.
64. 85. 89 etc. epithematia
Gel. 2, 62 ut epithimatia (cor-
rupte ethimtia) rF2, 64.
epithesis: quam medici epy-
tisin appellaverunt 2, 39
(Cass).
epom(n F5)falinm (-on g) 2,
97. 98 (hauchumschlag).
eqnidem: etiam haec equidem
passio 2, 24. fiunt equidem
(&quidem V) 2, 77.
erigere usum venerium 2, 33
= erigendo vaporem corpo-
reum usum venerium mini-
INDEX.
511
^■;
strare 2, 34 (cito infiantibus
vel erigentibus membra 2,34).
■ternctare (eructuare r6)— erum-
P pere : quo sanguis poterit eruc-
= tare2, m(VBGel).
■se erumpere 2, 38.
^■ervmn = erbum r (1, 52. 61
* etc.\ herbum semper b. cf. 1, 62
^ (herbi pulverem h) ubi BGel.
' herbam fstc^ ea; emend. etl,97
' ex ervaceis poUinibus Gel.,
' uhi h^rbacis B, herbac (sic) r
(herbis h) id est herbaceis.
^sca: escas et cauteres par-
tibus thoracis inj&go 2, 62 {ubi
escas rVb, iscas B). locis in-
patienter dolentibus etiam
escas (Z. escae) ustiones im-
pono 2, 18 iubi escas usciones
y, iscas — ante corr. escas —
ustionis B^ estas ustionis h).
cf. 2, 48 escae . . . imponendae
ustiones B (esc^ . . . vel cau-
teres inponendi b). simpl. ustio
2, 50. atnaqa zoCg paQpaQOLg
lav.ai KaXovfisvaL Alex. p. 625
Bas. — Alex. lat. 2,257(Anecd.
1,118). cf.Aetius7,91fl38i>
paQBaQi%^ vdfio) . . . v.aCovciv
. . . ^ T J ivrsQKhvjj T&v '^aQvt-
voav ^vXoov, 0 %aio^aiv Hanag
(ubi vanag ed. Ven). neogr.
ia%a (^'(FHa) feuerscJmamm,
Fraas Synops. fl. class. p. 320.
cf. Vindic. swpra p. 492.
escliara — vid. sacra.
etcetera: infundendi sunt et
cetera (sc. adhibenda sunt)
quae ... 2, 64 (bis).
etiam et saepissime. cf. (v. l.
VB ad 2, 71. 93). sic quoque
etiam 2, 38. nec non et 2, 88.
etiam . . . iam 2, 86 {sim. sic ita).
eaporistomm beneficia 1, 73.
erelleiites violentius cucur-
bitae 2, 29.
eventare: clysterem diligenter
eventare An. de. ves.p. 264,12.
[evigilare^ aufwachen vn Add.
b ad 2, 12.
eviscum (_pro ibiscum) Vrb ^
hibiscum B 2, 74. cf hibisco
J3& 2, 54 (evisci rh Gel., ovi. B
1,24 (evisco 6, hybisco JBl, 51)
3, 3 etc. cf. i/nd. Plin. Cass. et
l8. 17, 9, 75. eviscus Sim. (&X-
^aCa).
evocatoria adiutoria 1, 24. 23.
evocatorie curare 1, 72. cf.
revocatoria .emplastra 2, 107
{et in eodem cap. 2, 69 simul
et revocare reumatismum ad
superficiem et in superficiem
evocare cf. v l.).
ex: fotus ex oleo 2, 63 etc. =
fotus olei 2, 117. cf. frigidae
fomentatio 1, 31 (pinnae lini-
menta 1, 88) etc. — vomitus
cum {rB, ex b) radicibus pro-
curabo 2, 62.
ex-: exiliens VB 2, 5 (exiliet
1, 75). exsucata V (exsuccata
B) 2, 91. exsucabis B 1, 34.
(exucis F= ex sucis 2, 63).
exseca ^ 1 , 47. exsudaverit
JB 1, 39 (exudaverit r). ex-
suscitem F^r 2, 36. cf VB
2,112. exsecrabilitert^JBj^,^^
(execr. h). extinguntur V (ex-
tinguuntur^)2, 80. exstingui-
turF(ext.J5)2,82. extinximus
Gel. B 1, 85.
exclamabo auribus eorum2,49.
excludere flegmata, urinas,
scybala, lumbricos, ululatus
. .\ 2, 26. 47. 91. 97 etc. ex-
clusio (pullorum) Ant. 84 (cf.
p. 358, 24).
exhinc — v. dehinc.
exhorret imago vitii 1, 95.
[exire: scabies exierit (sub
hirco). Ant. Br. 41.
512
INDEX.
[exobrntae Ant Br. post 200.
exoc(h)adiii]ii 1, 81. 83 » Zot.
secessus Add. h 1, 83.
exponere (= egerere) : ventris
exponendi suavitas2, 104. ex-
positis scybalis 2, 31. ventris
expositio 2, 28 (cf. v. eflFasio
2, 101) etc.
exsucata (cydonia) F2, 91. cf.
Cael.
extensiores vigiliae 2, 11.
extergere ciborum recusa-
tionem 2, 90 (saejpius Ps. Th.
de s. m.).
exterminapropriae sedis mens
2, 47 {uhi codd. propriae sedi
exterminata Bh).
fabricia (uva) 2, 38 = fabrilis
Cael. {chr. 4, 70 uva et magis
fumi vapore siccata quam
fabrilem appellant. chr. 2,107
uvarum fabrilium vel pensi-
lium siccatarum. cf. 3, 34). cf.
palealis (7ad. cel. 3,204. 2,209,
faeilissimnm r Gel. 1, 68.
faenum graecum F, rec. feno-
grecimi (fenogreci) B^ fenu-
grecum (fenugreci etc.)i sic
seniper{2, 17. 70. 85. 108 etc).
sed etiam V fenum 2, 70. feni
2, 108. fsemum (sic) grecu V
2, 85 (foenu gr. r, fenogr. ^.
fengf h).
famUiariter compatientia2,12.
f amulabor adiutoriis 2, 34. par-
ticulis famulabor 2, 116.
[fasciare Ant. Br. 152.
tasianorum cames 2, 96.
fatiscit aeger 1, 2.
[febrire Ant. Br. 15. 21. 46.
47. 49. etc.
feniculum; feniculi F2, 79 etc.
sed ficeniculorum (= faenicu-
lorum)y2,94(fen.BV cf.faeni-
culum Tlin. Aug . (>.^,\^^..\^^^.
feralis sudor 2, 36.
ferbnncnli hcr Gel. (in rubr.
1, 26, uhi furunculi B et in
textu etiam r).
[ferrum candentem b Add. %
86. 98.
ferrere: ferverit An. de ves. 6
p. 267, 18.
f eryura vesicae r h An. de ves. 1
p. 261, 6.
[flalas oleiXV, acetiXVnefc.&
Add. 1, 97 p. 305, 25 etc.
flcns (Ne^ue I, 531 J II. decl
(rec. IV decl.) fem.: nom. pl
fici siccifsicjVGel. (ficus sicci r,
ficus sicce hB) 2, 23. fici»piii-
gues in muria decoctae rBhGel
1, 33 et (ubi ficus rh) 1, 24.
ficus siccae Gel. {uhi ficus
sicci r, acc. ficus siccas h^
1, 61. ficus siccae in vino de-
coctae rhB (ubi fici sicci..
decocti Gel.) 1, 62. ficus pin-
gues (ficos male V) coqui de
bent 2, 74. acc. pl. ficos (K
ficus rBGel.) pin^es coctas
2, 88. ficos (F, ficus BgGtl
2, 98. pingues ficus tunsa?
rfvg 3, 26. (ficus trita8 6l,71i.
ficus tunsas B etc. 3, 9. 10. h
1, 25. ficus siccas r 1, 91 {ubi
nom. ficus sicca B b). confun-
ditu/r in remediorum descrip-
tionihus (ficus — vel ficos V-
pingues) cum gen. sg. (ficus
pinguis): ficos (JB, ficns h)
pingues . . . unc. VI id esti-
cus pinguis . . . imc. VI [fiw I
potius intelliqas ficos pingues
. . . unciis MT) 2, 45 (ubi wox
fico B — ficu b — commisce
cf. 2, 81 {uhi ficos pingues TB •
ficus pingues tu(n)8as Hbra
una yB(a) 2, 108. cf. ficns
pinguis albae tritae ^ (u!n' fi*
^xsa ^in^es albas b. tritas B
j. flci folia 1, 8
(itbi flcuB tB). 27. 94. la«te ar-
bore flci iu Add. b 1, 6g. item
fiei folia Mj Add. b 2 102.
flci imnaturi fsic b> lac Add. 1,
98. — ficus pinguis F (c. m-
pra). ficua nigrae lacrima
B Gel. 1, 66 («6; pice nigra h).
Iscrima arboris ficua BbGel.
<flci r) 1, 66. cnm liquamiue
flcuB rj, 66. dat. sg. flco (B,
vbi fieu 6) 2, 45. ficui (ree.) in
ras. B 3, 2S. abl. sg. cum fico
b Add. 3, 108. gen. pl. ficomm
VrOel. (rec. ficuum B Gar.)
3, 97. ficorum YBr Gel. % 69.
ficunm ex eoni. g S, 26, a6i.
pl ficis FGe/. (rec. ficnbus B
= carieiB 6) 2, 81. cf. ficubuB
CtpmtM ftB coniectura) B 3, 26.
setl liciB B S, i {ubi caricis
pro fieJB b rel., «(3, 81 b).
flcis r (ficubus B) 1, 71.
HonB nigra 1, 65 (ef. Plin. IB,
70. 17, 243).
[fleBtimi de ficis (contrituin)
Add.p.353j 16. — flcatum (fe-
gato — ieour) bubulum . . .
ficaia omnium terum Add. b
ad 3, 103 p. 332, 6. 5.
flffnra: Tartae suiit huius pas-
sioniH fignrae 3, 30. — ab
agpecta pulcraruin iiguranim
(8C. puelkmm add. b) 3, 33.
flmuin (neKtr.) b. ilem et fi-
muB in bAdd. 1, 68. 86 (c. 42).
91. ete.
(lanutiKrDiD interiomm ardo-
ribua 2, 35.
floceUnm (lanae) rAn. de ves.3
p. 364, 17 (floccOB legunt V
2, U).
1lOgmmQ)ethaK.qii.6iwgDiosc.
4, lOa i. e. rpXdyitot): tl&cmi
j'Hera,plilogmiGci.=flomi6)
berbae radicem 3, 19 (— Cael
a. 513
cel. 2,. 130. flommns dc s. m.
67. Fraas Synops. p. 190.
florem (aeriB = ihIiioO &v&ot)
= flos (iteutr.) rb 1, 37. 46.
71 ete. cet. cf. Sim. s. cal-
cantunL.
flumlnalis VB •= b (g Gar).
fluvialia 2 27. 101. 1, 60.
fl;ctidBS (nuctidaa B, flictidaB
b iplVKiiBas vel ipi.vKzaivas)
hoc est vesicas 1, 69.
foona: cinis es foco tenuis
2, 80. a foci vel Bolis calore
l,63.etc. ef. Cass. {sedinAdd.
J, focuB = fen a, 45 lepto foco
eimu! et lento igni cf. ib. 3,
21. leni inie 1, 93. lento igm
2, 92. ad locum lenem resol-
ves 1, 83 ctc.) reponeB in
fooo An. de ves. 6. cf. foco
impones Add. 6 1, 86 (cap.
36), m( carbonibus imp. etc.
sint. imponeB in foco Ps. Flin.
/: 5S= {ef 41". 60'. 66*. ia-
riila de foco 78<i. leyabia de
iocof.7i'. 24^'), «5ilentofoco
ifii = igui 66'- = super len-
tOB carbones 41'^. 54". ef. f.
18'>. 16". petra Ibeacia Add. b
1, 97. iteiti in Ant. Sr. lani
{eod. male leri semper) foco
19. 21. 30. 33. 41 = igni leni 6
(igQelentoS12). mittis in fo-
cum 83. 162, ad focum 208.
BUper focum bulliat 3, cf.
Helmr. in iml. Mitrc. s. e.
pones ad focum Atex. 2, 183
etc. Ps. Oal. ad Gl. III, 71
(cod. Cas.) reBolTes in lac sJne
foco, ef. 88. 47. 56. Ant/tim.
(ind.), hacc omnia saeculi VI
(veleMremiV). cf Script. Mst.
Aug. Ip. 7H, aa {lord.J et ab
imo focum adponeret (!).
[rvenicliun (= linum rufiim);
cauoulum . , . in flnicio liga-.
83
514
INDEX.
tum in capite porta Add. h
2, 44. cf. ugatos in feniceo
Add. 2, 16. 3, 2, 10.
foenlciam (foenicum VB) vi-
num (== de dactilis 6)2, 101
{(cpoivi%Czr]g olvog Deosc. 5,40).
fomentare saepe.
fomentatio 2, 23. etc.
foris: eforis b Gel. l,bl. aforis
6(et forinsecusrjB) 1,48. aforis
Ant. Br. 29. aforis bAdd, 2,
89. 91. 92. etc. cf. deforis.
[forensibus (omnibus ulceri-
bus) Antid. Br. 42.
forma:^ad hanc formaml, 16.
[formido cordis Ant. Br. 92.
96.
f orsan (forsam VB Gel) 2 , 62
{ubi forsitanrft). forsan r solus
8, 20. forsan rB (forsitan fv)
3, 25.
[fractus = fractura acc. Ad
fractum b Add. 1, 97 (bis),
sicut ib. contusum . . . incisum
rubr. c, luxum etc.
freniticus V=» freneticus sew-
per Bbr (et saepe etiamV^Z^ 9.
13. 14).
fricamenta 2, 116. palaestrae
2, 62.
frictus (frixus): semine fricto
2, 67. cyminum ftictum VGel.
(frixum 56) 2, 86. resinae
frictae F(frixae J5 6 Gel.) 2, 108
{ut QTitCvri (pQvatri). milio
fricto Gel. (salso FJ5, frixo
r6). — pithiena frixa V (pi-
tuinae frixae J?, resina frixa b
cf. Gal.XIII, 589) 2, 81. semen
lini frictum 5 1, 76 (frixum
rb). sales frixi rbB 1, 74.
(faba fricta Add. b 2, 62. frixa
2, 82).
frlgdor (froidour) rec: frig-
dore, frigdoris rBb (2, 41. 44.
64 etc), etiam V{cum r, ubi
frigorem 5) 2, 84. fidgdorem
Ps. Th. 8, 2, 2 ete. Ant. 19 «M
scripsi mgorem «^ frigorem
et calorem -4.non. de «. m. 116.
cf.27. (fricdorem) iX8 (i«W ad
frigora).
frigentibas (6 GeZ., refrigeran-
tibus B) commotionibus 2, 118.
dum fngeraverit hAdd. 1,86
(c.35). frigerare Cael. cf. dum
refriguerit Ps.PWn. f.49d. 51«
dum gelaverit ih. f. 51^. 53«
fomigiam 3, 15. 4, 5.
famosas odor 2, 95.
fanestare corpus l, 96.
ftingos arboris nucis 1, 5 (^o-
TQvSui Gal.).
[gabata: femim candentem
(sic) in vino extinguis in ga-
bata aritina (t. Arretina) Add
b ad2,%6 p. 325, 9.
[gabalas cypressi o 2, 108 ubi
pilae cupressi VJBh (pfpaiQia^
spaerulae Cass. p. 186, 4). cf.
1, 46 cipressi pil^ h ^ cy-
pressorum fructus B,
[gallicentram herba Add. p.
302, 23. cf Sim. lan. s. ffalfi-
tricum et centrum ^alli vo-
cant quidam . . .(ubi ital. bo-
somo, sclarea). Lex. Alf. s. v.
[Gaias Selus Add. b 1, 75 (ille
gaius eius . . . illa gaia saia
. . . illum gaium saiuni . . .). 2,
12 etc cf Antid. Br. 88.
gargaiismatio V(}el. ( — ^tis 6,
— te r) 2 , 23. — tiis (— tis b)
2, 59, — tiis B 2, 58 (— ciis r,
— tis b). cf 1, 32. 50. 52 (itbi
gar^arismo b) etc gargaris-
matis igitur cum semper ha-
beat b, vuU gargarismatibns.
idem ubising. gargarismatium
libri (Gel. 1 , 62 : om,. B) vel
INDEX.
515
gargarismatio {BChl. 1, 60),
gargarismum praefert et gar-
garismo. gargarismata 6( — ma
r) 2, 44.
[genista hAdd. p. 297, 1 = ge-
nesta Marc. cf. Ant. Br. 144.
Med. PUn. f. 58t>. Ps. Pl. 2, 3
(ind.) etc.
[girare: quibus dolor intus
girat Add. b 2, 29. de car-
dine ubi ostium girat Add. b
3, 2, 4.
gleucinum (oleum) F2, 19. 58:
male glaucinum semper Bb
{ut passim etiam F2, 29. 38).
cf. Simon. lan. s. glaucium.
gUciridia {vel glycyridia 2, 93)
F2, 64. 110 etc. (gliquiricia 6,
liquiricia rB). cf ad Ga/rgil.
p. 190, 19.
glntare {rpro glutinare) 1 c. 21
(saepe) cf. 1, 86 etc. glutareF
2, 66.
[glntns (schluck) : aceti glntnm
unum Ant. Br. 62. cf. Marc.
p. 321, 9.
[grana simpl. Ant. Br. 82. 83.
121 (?).
grande remedium est 2, 106.
dolor grandis Ps. Th. 3, 2, 6.
granditate (adiuncta) 4, 2.
[grapliinm Add. 1, 6Sp. 281,9.
grarationes 2, 15.
graTe(iF)do saepe: gravedine
rb Gel.g 2, 13 {ubi gravitudine
VB — pro gravidine ?). stcgra-
vitudo g 2, 26 (= gravidoF).
gremiale (oleum) 2, 40 {gr. dfi-
(fdmvov) vel viride 1, 67 etc.
(cf Anth. et s. omfacium Cass.).
[grossns: tres surculos grossos
Antid. Br. 37 (linteo grosso
Ps. Plin. f 66d).
gnbemare ungues , medica-
menta 1, 90. 91.
gnmmi — vid. cummi.
[gntta: ung. ad omnes guttas
bAdd. 1, 97 etc.
[gypsns fem. {yvtfjog) ustulata
de s. m. 63.
li in graecis ab initio omittitur:
epar, epatici (2 c. 26), ysopum
(sicut antiquittLS semper V).
epnotica F (ypn. B) 2, 103.
idreleon F (idroleon B) 2, 97.
ydropis 2, 82. ydropes, ydro-
pum, ydropicis (2 c. 32) F.
— sed hy drofouicorum F (ydr.
5) 2 , 26 {tit. de hudrofobis).
yppocraten VB 2, 107 {cf 2, 102
eppocastes F). cf 2, 67 etc.
y(i)pocistidaF2, 65. 102 (c/l
s. V.). hypocestistida F (ypo-
quistida B) 3, 29. osciami F
(iusquiami Bb) 2, 118. (emi-
granicis B 2, 44 et emorroida-
rum Bb 2, 49 ubi abest V).
ieran 2, 67 etc. emu(o ^jrragia
F 2, 64. 3, 28 {ubi emorrogia
B cf 3, 27). ematithe F3,29.
olosidera Bb 1, 79. male ad-
ditu/r : henemate F(enemate B)
2, 5. in latinis: ordeiFft (hor-
dei J5) 2, 104. 108. ordioli b
(hordeoli B) 1, 40. olera b
(holera VB) 2, 88. edere B
(hedere F) 2, 11 (hedere b 1,
69). emias B (hemias b) 1, 79.
arenajB& (harena latet in corr.
lect. V) 2, 107.
[hastnlas salicis b Add. 2, 108
p. 333, 22. cf Pel. 242{%XddoL).
hastula (assula) ossium bAdd.
1,76. cf s. asclosa. astula re-
gia Ap. (Cas. Vr.) 63 (ascle
regie Marc. p. 306, 21).
baemorrois (emorroida rec. cf.
Almelov. ad Cael. Awr. chr.
I, 51 p. 287) : emorroidarum
£62^49. em<irt<5k\j3L'^^\>V^:a^^~
516
INDEX.
roidea r) 1,81. acc. hemorroi-
des r, emorroidasJB 61, 84 (his^,
[heliotropium (= verrucana
Marc. c. 19 et Is.) : heliotropia
herba hAdd. 1, 86. 93.
hemicraniis (emigranicis rJB,
emigraneis h) 2, 44. cf. Cass.
ind. et Sim. s. emicranea. emi-
granius (67. 213) et emigrania
A^it. Br. (B). ad emigranei
dolorem h Add. 2, 44 p. 314,
30. si emigraneus doleth Add.
p. 316, 3. ad medii capitis
dol. p. 313, 11.
bemiosus (emiosus, ut emia r)
1, 79.
[heraclinm ^ abrotonum de
simpl. med p. 412 not. cf.
Antid. 173 (Diosc. 3, 26).
[herbae quae tam masculinae
sunt quam femininae (mer-
curialis et verbena) Ant. Br.
185.
hic: haec {rVgGel, hg Bh)
supradictae discretiones 2, 30
(cf. his superioribus 3, 31 et
his supradictis ib.). hii h (hi
VB). hisdem {pro his) h 2, 34
etGel. (isdem^) 1,96. his qui-
bus {pro is quibus) VB et his
{pro is) quae VB 2, 66. cf.
2, 43. 45. 1, 26. 3, 31 etc. sed
recte dicitiir quibus . . . his
2, 94 etc. item 1, 23 (haec...
quae) 1, 24 et uhi similia. ho-
rum B { pro orum sic V= eorum
h Gel) 2 , 64 {cf eorum 2, 66).
ecF(haec Gel.) = ea J5 2, 116.
his pro is (nmn.) 1, 41. et sic
praevalente apud recentes usu
pronominis hic saepius fortasse
corrigendum est cf. 1, 66 con-
venit . . . etiam his . . . convenit
etiam eos . . . 2, 99 (p. 198, 9).
2, 100 (p.l99, 4). sic frequens
(uhivis) illud hisdem (V) pro
isdem (2, 19. 22. 27 etc, in is-
dem casibus B 2, 49 itemqw
isdem B 1, 23 {bts, ubirGel
hisdem). sed eis scribitwr 2,33.
50 etc. — hisdem pro iR(nom.i
1, 34. ex eo (— propterea) 2,
84. 85. 105 etc.
hiera: ieram (iram B^ jera h)
quam Graeei picram (pica.B,
pigram r, pigra h) appella-
verunt 2, 46. ieram quam pi-
gram veteres appellant B 2, 52.
dabo picram (pichmm F, pi-
gram J56)2, 92 (rb 2, 62). rec.
ierapigra. geran F {ubi iera
J5, yera h) 2, 67 et geran Y
(r, ow. B) 2, 72 == ieran (c{.
Simon lan. s. iera). tmde
semper scripsi ieran (cf. 2, 54.
1, 17. iera 2, 60). et sic for-
tasse graeca omnia Jatine
scripta sine aspiratione sm-
henda fuissent, sicut scripsi
epar ysopum, utpote non graece
olim a Theodoro acripta, sed
mutato usu latine latina. sd-
licet Plinii tempore et Vitruvii
latine scrihehant enhaemon(P/.
Aug. 11, 77) horaeon (li^ 36)
quae graece illi.
Eiircosus Avdid. Br. 138,
olus {cf. s. h): olisatri de s
m. G 124.
holosidera 1 , 79. cf. Sim. s.
hol. et s. olosidera (Cass.J.
[hora: ipsa quidem hora, (zm
zeit) Add. 2, 44 p. 313, 16.
humanius profecerint 2, 92.
h. causa profecerit 2, 68. hu-
maniores cibi 3, 8. 11 etc. in-
humana vitia Anon. de ves.
humor — v. umor.
hydrelaeon: idreleon F, idro-
leon B, ydroleon hr Anon,
de ves.
hydrofobici 2, 26.
lelt! ydromeUum (S,
— melle 6) 2, 5B.
hypociHtlsJjpociatidan, sg_.^,
66 (ciporoitida F, yponuistida
B, jpoijuiBtidos 6). 102 (jpo-
chistidiae V, jpoqiiistidae B,
— da )■, ijoquiatide 6, ef. 8, 29
hypoee3tistiday= ypoqnisti-
daB). ejypoqiiiBtidaFB2,33.
{cf. hipociatidoa Fs.Piin. f. 46'.
49''. 49^). cf. emorroida, colo-
quintida, acora (1, 13) eic.
bypoplaro (tumor circa.iii-
teriorem angulum «e. oculi)
■ 1,33. ef. Sim. lan. a. ippo-
pios et 8. ypopium.
1 rec. Bli = gr. ij {vet. e V)%
meniiiga(aiiacolemata 68,44).
cf. melliB Bb (pro melea —
ji^lijs Gel) 1 , 37. mylen {r
raiim) 3, 11. aiBami B& 1, 74
3, 4 etc. cf sit6 e.
I 1= ffr. £1 : acc. pl. parocenti-
BiBF=paracenteaes B2, 107.
tlihBifl vel anguatiaa F2, 38.
{uttde corr. eiartreais 1 , 97).
aed dialemma VS 2, 117 (Sid-
lcit^fia). cf 2, 45 in diaiem-
niate vero boc eat eo inter-
TaJJo temporiB quo causa vel
pasaionea chronicae publi-
caatur (ji*e«i Theod, locwm
cUat Simon s. dialimma: cf.
MMtio 8, 23). teneBmodi(B) 2,
104.
1 (y) ree. (sc. ex reeenli docin«a
«aecitiO Bb=gT. oi(vet. oelQ:
" a, 81 (o« enomelt
.... (saepe) V ~ jno-
(semper) vel inomelli
* ». g, inomeli,
i). oenanthe-
iVlttwdmale kgit
• ^ i 1
K. 617
et ita aeroavit B oenanthe-
nuaton facio = ynante a.
^iiicili b, enante aut onfaciu r
a, 73. itempa-alo ante oenan-
then nardinum VB (=■ jnantes
b, inante r) 2, 73. enantes
VB (jnantes b) 2, 36, otBnan-
tea (sic) F(ynantia B. iantia 6)
2, 98. enante V (ynanthe B)
2, 103. (o!eo) enanthino V
(jiianthino B, ynantino b) 2,
103, oenanthinoK(uiantinor,
jiianthinoB)2, 78. aut tenan-
theno "r(= aut ynantino Bb)
a, 86, (vinum) oenanthium V
(ynantinum S, iu. h) 3, 101.
(vinumj foenieum VB (t. e, foe-
nicium ^ de dactilia 6) 2, 101.
cf. diafinicon 6 2, 64 elo.
diaroeaF (diarria rBb) 2, 37
(diarroici VB = diarrioi 6 3,
87). gonorroeaF(gonorriaB,
gonorrea rb)2, 82 (bis). sed
falgo moedriaflia^ (desnde 6ts
medriaais), ubi midriaaia b
2, 56. coeliacis F(oiliftcifl B,
quiliaeis r) 2, 153.
1 M» ahl. IH. decl adieet. comp.
( — ori: sic eiiM» fere soribe-
bant doeti s. IX): pinna pro-
lixioriFS 2, 26 (—rerbthl).
potioue fluperiori VGel 2^ y4
(— re S). ventre inferion F
3, 77 (— re B). [cum graviori
augmento Bhr 1, 22 (— re
Gel.). Buh maiori benefieioB
1, 82 (item Od,.). ftigidiori
(6 Gel., — re B) aqua 1, 90.
es oleo liquidiori rBh 1, 93
(item Gel.). embroce simpU-
ciori 6 1, 97 (wbimollioriffeD,
igni (— ne 6) fortiori B b Gel.
1,114. molliorirGei. (— reB).
8, 3. meliori rb 3 17(— re J5)].
aedclystere BimpiicioreF( — e
B)3,17. itemrB(^nV) 8,81. ;
518
INDEX.
acriore VBh 2, 23. — in dbl.
(adDpart.praes. peraeveranti
{VB, — te rb) gravedine 2, 16.
dolore per8everanti(FJ5, — ^te
rV<^b) 2, 16. profluvio perseve-
ranti(l'i;, — te b) 2, 28. inpa-
tientif F^^dolore 2,30(corpore
compatiente V 2, 76). incom-
petenti tempore VB 2, 3. com-
petenti (VB) tempore 2, 7.
12. 31. 82. [B 2, 49. 63. cf.
1, 17]. indigestione frequenti
(VB) 2, 51. cf. 2, 28. periculo
praesentira 2, 25. beneficio
praestanti (VB) 2,59. sequenti
lectione 2, 06 cf 2, 8. 116.
[die aequente^ 1, 12]. etiamex
oleo habenti (VB) 2, 21. 74.
86. 105. cerotario habenti (F,
— te B) 2, 86. sed loco dolente
2, 16. inminente declinatione
2, 3. indignante 2, 100 etc.
(semper).
ibidem : oxymeli dabo aut ra-
fano ibidem infusos 2, 106.
ibiscuni (cf. Plin. iyul. s. ebis-
cum, Cass.): eviscum V (vet.
vulg.) 2, 74. eviscum r (2, 54
etc).' ita et b2, 74. 108 (ubi
althea FJ5) 1, 51. 24. sed ihis-
cum vel hi(y)biscum B 2, 54.
74. 1, 51 (item b ibisecu 2, 54).
Gelenius ibiscum Jiabet 2, 74
sed e visco 2, 54 (e visco 1, 24).
Simon lan. s. ibiscus eviscus
althea idem. [hibiscum B in
Ant. Br. 1. 41. ibiscos de s.
m. 74. cet. cf supra eviscum.
ignis: abl. {Neuel, 223) igni
rBGel. 1,64. item Gel. et ante
corr. b 1, 72 (B Ant. 70). igne
b 1,64. 12etrBbcl,12. Add.
3, 2, 13.
ignefacti {Gel, ignifacti rVb)
lapides 2,80. virgula auri igne-
factar F5(re?.(= ignita 6)2,64.
IfpdtaL cucurbita 1, 44. 3, 29.
iffnitiores cucurbitae 2, 29.
(ferrum ignitum bB 2, 101
ubi igneum rVGeL vinnm,
ferrum ignitmn Ant. Br. 81).
cf. sacelTi de salibns igneia
2,80(FJBr(ye7., ubi ignitis
corr. Neu).
ilinm (ile) : ilio sinistro — dextro
Atum. de ves, iliorum ih.
(Neue I, 299). ilii dolorem
Add. b 1, 97 etc.
ilens: ileonmi(F^, iliorumr)
pansio 2, 28. De ileodis (quasi
abl. plur. ab Bllemdrig) ib. ,
ille: ut ille ait md. vergilius.
in praep. addita vel omissa:
inmndere vino, aqua vel in
(cum) vino, aqua et simil, ve-
lut ficos in vino 2, 45. lupinos
in aceto 2, 83 etc. [semen in
aqua 1 , 34. lanam in o vi umore
1, 34. lanas aqua 1,35] (spon-
giam cum aceto 2, 96. cf.
piscem cum oleo 6, ubi in B
1, 29). sed caput oleo 2, 11.
27. pinnas oleo 2, 48 etc. (fer-
rum vino v. l. 2, 101). — fleg-
mate <in add. By stomacho
permanente VGel. 2, 96. loco
siccare reumata 2, 59. pa-
lestra (F =» in palestra B) 2,
66. secundis partibus 2, 2!
sequenti lectione 2, 66 etc.
in modica quantitate 2, 117.
enemate quod ex suco .
et oleo . . . temperatur in me-
diis tribus {sdl. temis) 2 6
{ubi in om. b). trociscos^in
singulis drachmis paro 2 93
in unciis singulis cribellantur
2, 94. mixturi euforbium etc.
in unciis singulis 1, 68. 1 79.
84. 94 etc. {sicut sine in dan-
tur species unciis singnlis 1
81 etc.) qui fere hsim respon^
INDEX.
519
det graeco &va (ana codd. rec.
lat).
in c. acc. (vel rec. ahl.): in
noctem (accipere med. et ^m.)
saepe, ubi in nocte habent codd.
2, 64. 72. 82. 83. 1, 86 etc.
(sed ad noctem est pro ab
nocterft 2, 67). cf. b 2, 82. —
in plenam (» usque ad per-
fectiEim 1, 97) sanitatem im-
minui 2, 79. — repones in
vas mundum rBGel. (in vase
mundo b) 1, 64. in vase fictili
novo repones B (b) 1, 7. in
vase fictili clausas 1, 7. oleo
adiecto in vesicam VB 2, 17.
sed in vase adiectum Anon.
de ves. mittere in vase (vel
in vas) vid. mittere. [in Ant.
Br. sic B: am acc. semper
mittere (in mortarium etc., sed
cum abl. iunges in ipso 1, in-
funditur in suco 18 (cf. 27),
in cacabo 19, in vino com-
miscebis 28, colatur in ca-
cabo 31, in linteolo inductum
66, spargis in corpore 61,
adicies in potione 83, vides
in testa 128, inmittas in ca-
lida 196, in ore traicies216.
sed mittes in vase, in cacabo,
in aceto etc. Add. 6 1, 97. 2,
29. 62 etc. et utroque modo
in var. lect. codd. Ps. Th. 3, 2
(11 in corpus mittes 6, in cor-
pore ag) etc.
in- (comp.) ante m e< p scripsi
im- , in- (ex ifwalescente post
Prisciamm usu doctrvnctque
saeculi IX) prasfert V (im- B),
licet ut semper in mss. varietur
scriptu/ra : inmineo et immineo,
inpono et impono etc. (sae-
pissims). inmixtis 2, 86. in-
mutando 2 , 66 — immutanda
2,118. inpendo 2, 69 — im-
pendimus 2, 61 . inpedimentum
2, 111. inpediunt 2, 102 —
impedimento (in tit.) 2, 32.
inmedimento (sic) 2, 31. ~
servavi in compositis in priva-
tivum: inmoderata 2, 32. in-
maturarum 2, 66 — immaturi
2, 111. inmensum 2, 84. in-
portunis 2, 10. inportuni 3,
32 — importune 2 , 103. in-
patiens 2, 6. 11. 18. 30 etc.
impatientissime 2, 33. inpla-
cabilis 2, 68. cf. 2, 68 cum tali
fricatione inminebo ut pa-
lestre exercicium inminetur
(sic V sux) ipse lapsu scripsit
pro imiteftur). — a^te 1 : illita
2, 44 — inliniendus 2, 63 (in-
linies BGel. semper, ubi il-
linies b 1, 7. inlaboratam 1,4).
— OMter: inrationabilis 2, 26.
irrigentur (inr — r) 2, 11 (irri-
ganda b 2, 14. cf. JB 1, 5 etc).
[inambiilare Ant. Br. 139.
[inante opp. Aretro Ant. Br. 36.
incandnerit (aestas calidior)
2, 86.
incardium — vid. encardium.
inclioare (rB 6, inquoare V) ini-
tium (corr. initio) curae 2, 80.
incocti ovi vitellum (acc.) 1, 32.
incompetenti tempore {opp.
bono) 2, 3.
incontinenti (ano) 2, 104.
[inde (=*gall. en)r inde fricas
. . . inde lini Antid. Br. 5.
exinde Ant. Br. 191.
indigestibiles (duritias) 1, 27.
indigestius (negotium hydro-
pis) 2, 106.
indignatio meningae, epatis,
testium etc. item indignante
stomacho (faucibus indignatis
1, 63) et sim, sa>epe.
indulcatng (sucus) 1, 32. lactis
beneficio . . . indulcentur 1, 6.
620
INDEX.
infantam (rGel, -tium bB) 1,
79. 80.
tinfantnla Ps, Th. 3, 2, 69.
infermentare hAdd. 2, 102.
nfestatio (flegmatis) 2, 94. sic
infestare saepius.
infl^orataram (et simplicium)
febrium 2, 4.
[inflrmari = aegrotare Ant
Br. 154.
inflixns {v. l. inflxus B, in-
flictus corr. Gel.) in rubr, l.
I c. 21 (r).
infrigridare: (infrigdare rVB,
frigdare h) corpora ardentia
2, 7. cf, 2, 40 (infrigidare B,
infrigdare g^ frigiare h). ex
oleo roseo infrigidato {VB^
infrigdato r 6) 2, 63. c/*. t?. Z. 1 ,72.
infmctnosa verba 1, 3. salicis
arboris semper infructuosae
2, 83.
infnndere et nutrire corpora
2, 7. articulos fricamentis ca-
lidis infundere 2, 26 = nutrire
membra inania fricationibus
2, 65. caput, corpus oleo (cero-
tario 2, 63) etc. infundere:
articulos eorum oleo . . . defri-
cabo vel infundo 2, 36. — in-
fundere pannos , spongiam,
ficus (infusio lanarum 2, 54)
vid. supra 8. in (portulacam
in melle infundimus 1, 54 »
gr. p. 362 slg iiiU ^dnxcov). —
vulnus baptizandum est vel
infundendum 1, 66. derivatio
infundit loca 2, 67.
infasns (panis) = in aqua in-
fusus 6r 1, 22.
[infasnra ad plagam = in-
fusum Add. h 1, 97 extr.
ingerere (medicamenta , po-
tiones) 2, 117 etc. (febricitan-
tibus frequenter ingessi 2, 93).
iniciendi sunt oleo 2, 104 et
sim. — iniectiones (per cly-
sterem) 2, 10 etc.
inlaborata via 8, 4.
inlinire et inlinere (inlinita
— illita) commtUantur: in-
liniendus VGeL (illimendus.B,
liniendus b) 2 , 63. illitus B
(illinitus b) 2, 44 (bis, ubi re- '
censentur linimenta fronti ad-
hihenda cf. 1, 6J. 1, 37 {u^ in-
litum etiam Gel.). 1, 8. — li-
nieris 1,67. linies 1 , 5. in-
linies 1, 6 etc.
inminere adiutoriis (dat.) etc.
frequentissimum apu^ Th. Ps.
et fere proprium: inuninebo
huic (sic omnes) adiutorio
diebus continuis 2, 65 {et in-
sistemus stypticis 2, 64). ita-
que 2, 76 tunc etiam malig-
matsB (sic) inminebo tali V
(ubi malagmatse corr. ex — ^ta
etiam &, malagmate JB) merito
correxit Gelenius (qui malag-
mati). et sic etiam (ubi deficit
VGel.) 2, 64 legendum est fri-
cationi calidae {non firicatione .
calida, fricatione calida h)
cubiculo (cubili jB) tepefacto
et acopis bene olentibus im-
minebo cum Bb. cf. 2, 79
potionem dare consuevi . . . et
cum profuisset (usque) in
plenam sanitatem imminui.
aliter imminente declinatione
morbis imminentibus et sim.,
ubi confunditur in codd. cum
eminere : vitio enmiinente {B,
eminente b) elefantiae 1, 8.
polypis itaque eminentibus^
(imminentibus Gel.) 1, 48.
inoffense procurabo (ventris
officium) 2, 62. cf. 3, 14. 21.
inordinate imponimus (nunc
flabella nunc pannos) 2, 86.
inpatienti dolore 2, 30.
lnpendendnB (hic modua est)
2, 45.
[impeuBa: iinpeiiBam. ipEam
(sc. betam esD aqiin nmUa de-
coctam) bibat Antid. Br. 98
cf. Anthimug 36. Cass. Fel. 33
p. 71, 11. Apk. ele.
IncLiuin 1, 14. 27. a, a. si. TD.
101. 4, 1.
In^oletndo doloriH , vaporia,
floiua Hpi]tormn{l, 97. 3, 42.
59) etc. item Inqnletare (2,
43. 67. 69) saepe.
Inseqnenti (opp. primo, nunc),
non iu sequenti: hdc inse-
quenta(B, hocstmp?.B)rectius
■uterijmedicamentol, 69.(hae
sequenti confectione 3, 22).
hac ^a^na coupendiose com-
posui, insequenti ordine (t. e.
ordinate) aentaH omneB paa-
siones . . . deBignabo 2, 8. flt
primo crepido, fit insequenti
patredo, flt ex utrieqDe supe-
rioribus . . . Teuafi patnlum
orificium 2, 68. — pueca de-
fricandi eiuiit,insequenti vcro
murra pingui inunguendi 2,63.
cf. 1, es. nunc . . . exordium
disponendum, insequenti (in
eequentibua a Gar.) etiam par-
ticulis famulabor 2, 1)5, banc
diligentiam interim ordina-
nna, inBequenti etiam epe-
cialem , . . partibus designabo
2, 67. per initia , . , frigida ad-
bibenda esBe, inaeqnenti vero
. . . calidis imminendnm S, 66.
idem alibi (2, 2B) eg( in secun-
dis {opp. primo cf. inprimiB).
infilgnla (morborum) S, 2 e( S
(u6t bGa' sigaa, defieit V) 50.
insimlles (cibi ex ijr. =diBei-
mileB)F3,102(inBimulcoiT.S).
insolentlft sanguinis [ubi mo-
lestia b) 3, 65.
S. 521
Insomnietates inges, manentes
2, 9. 13 etc.
instrnere (— docere): hoe . . ,
HippocratiB nOB instruxit
auctoritas, quod nerTi3...M-
gida nocuerunt S, 114.
InBnstentabilia dolor 3, 16.
inter diem r = in teriio die b
Interceptio Tenarum 2, 41.
interceptia yiribus 2, 1 1 = in-
teremptis viribua 2, 36.
interolnsio scybalomm, vocis
2, 28. 43.
interea udmodam frequensr
moneo, cogo, dabo interea,
dabo etiam interea, nnum in-
terea edico, interea eoa quies-
cere convenit, non praetereo
interea et sic sexcenties.
Interposltls febribua 2, SS {cf.
Cael. cel. 215). — periculo in-
terposito 2, 36.
Intiba: intibonun F (inthibo-
rum B) 2, 75 fwW wi altero
loco antbima VB pro intiba h >.
intibi erratici florem 6 Add.
1, 93.
Intnltn virium fatigatarum 2,
105. mamillarum moUium3,5.
InnnctioniI>na (unctionibus b)
2, 66. cf. 2, 31 etc.
InTestiB paeri ^otium) B Gel.
1, 33 {nbi Tirginis pueri 6, «i
in Add. ad 1, 8, 21).
[iosam veraua Add. b 1, 75,
Ipsnd V (ipsnm b) 2, 116. f Ad
ipsum (= ad idem) b Add.
2, M)2,
iracnniUae frequentes 2, 26.
fquid Iraoondlarisl Ant. Br.
Ii7.
[iaula; enola bAdd. 1, 97 etc.
binnia semper B Ant. Sr. 14,
27. 20O.
Irl8 lUjrlca: aoe. iriu illinxi.
1
522
INDEX.'
cam V 2, 78 et 81. et sic {ubi
deficit V) B i, 49 (Gel). 62
(irim Gel) et in Ant, Br. 72.
79. gen. iris (innir) illiricae
V 2, 71. 67. yris illyricae B
1, 62. 2, 71. 81 (uhi acc. V).
iris illirice 1, 42 (Br). yreos
illirice Gel. hr 1, 26. ahl. iris
illirica B 2, 54 (iri Gel , iride
Tlin. Neue 1, 146. 232). yreos
illirica nom. 6 1, 52. et yreos
simpl. {ofn. ill.) pro acc. h 2,
78. 2>ro ahl. 6 2, 54 etc. —
ireos radice 3, 17. 25. etc.
is — vid. hic.
Ita sic 2, 25: cf. sic ita 2, 38.
luscellamF: iussellum h 2, 31.
38. 96 {item B praeter 2, 31).
lac caprinum silvestre {i. ca-
prae silvestris) 2, 101.
[lacae(?) cyatos III hAdd. 2, 62
p. 319, 8.
lacerta rh: lacertus B (1, 75.
1,47). lacertos( — tus6, — tasr)
virides coctos Bh 1, 29. la-
certum Ant. Br. 156.
lacrima {corr.) Gel. (B): lacri-
mum semper rb et partim B
(lilii agrestis lacrimo 1, 57
uhi lacrimarum JB, ficus ni-
grae lacrinum 1, 66. lacrimo
arboris ficus 1, 66. tithymali
lacrimum 1, 71 uhi lacrimam
B). heder§ lacrimo 6 1, 11
(« ar. V.IG60V ToD Sa%qvov
r\ yiO fi^eoag Eupor. 2,4), uhi
lacrima B. — cf. lac»imus
Marcell. 8, 199 Helmr.
lactanti suo mater guttam
ammoniaci massando et in-
halando albos oculos per-
mundavit 1, 40 ^Ps.Gal.XIV,
412: 7] li^^TTiQ tov naiSiov &fir'
acovicL%hv ^ccarjaafiivrj ifiq)V"
aaxm slg rbv roi> naidCov if-
^al^Ldv, — cervum lactantm
h 1, 96 (lactentem Butin Aid.
Brux. 100, vbi sim/ul lactaie).
lammina F(lanmanmipro lana-
rumF2, 68): lamina r6, la-
mina (1, 57. 2, 83) et lammina
(1, 37. 2, 65 bi8) B. Ant.Br.U.
Iap(p)atiim {Idna^-ov) V: lap*
(p)at(c)ium rBb 2, 76 (ubi aee.
lapatum) et (ubi gen. lapati)
82. 79. item (ubi def. V) la-
pacii Bh 2, 44. 1, 24. 67 et
lapacium 6 1, 67 (ttbi ap-
pium B).
[lasana: Add. b 1, 75 incantas
lasana piscator exi foras.
lasar: aic VBbr semper (laser
Geh). cf. lasar VBrb ^aser g)
2, 27. item Brb 1, 67. 86. la-
saris JBr6 2, 45. cf. ind. Garg.
cum lasere vivo Add. b 1, 93.
lasaris et laseris Ant. Br. 91
lassiora (membra roborarel
VB 2, 21 {uhi laxiora b).
laiirns: de (ex) arboribus lauri
r (h Gel.) (= ex arbore lauro
B) 1, 80.
lendines {non lendes) in AM.
1, 12 (ut apud Alex.).
lentem VB (Gel.) «= lenticulam
b 2, 59. — lentes 2, 88. len-
ticulam 1, 27 etc. cf. ind. Plin.
I. agrestis Ant Br. 100. len-
tem nostratem Ant. Br. 187.
lepldos chalcu 1, 86. lepidos
cypriae 1, 78 (cerosae lepidos
Ant. Br. 167).
lethargicus V (JB, rec. litargi-
cus r6) Z. 2 cap. 8 — cf. s. e.
[levare — tollere in Add. b
1, 93: lapillum . . . proicito.
ut eum quicumque invenerit,
statim in eum (verrucae) tran-
seant qui eum levaverit. —
quantum tribus digitis levare
INDEX.
523
potueris Antid. Br. 39. pon-
dus levare 115. leva de mor-
tario Ps. Gdl. ad Gl. l. III, 45.
radices sine ferro levabis Ps.
Plin. f. 43^. levabis de foco
M^. 74c. — levari =» surgere
Ant Br. 9 (si ieiuna levetur),
item se levare Ant. Br. 64
(quando te levaveris). librarii
e8t(pro apprehendere) Ps. Th.
p. 344, 17.
lexipyreta (V, lexo- rec.) 2 , 7
— id est refrigeriu febris
add. h.
llberaTenmt (sufEusiones ocu-
lorum) B Gel. = detersit h
1, 39.
liblaniim (coUjrium) 1, 32. cf.
Cass. 29 p. 51, 6. pessarium
3, 7. 16. 17. 19.
[libralem massam Ant. Br.
209.
licet (dne opp. attamen) «=»
cum 2, 59. 61. — licet {opp.
attamen) c. ind. 2, 111.
[liciniiim tortum in Add. h
1, 43 =» Xvmov (licium! cf
(lotbv Gal. XII, 691) axqenzbv
Ps. Gal. XIV, 338.
[liga Bs lingua m Add. h 1, 49.
lingula Add. 2, 77 (Ps. Plin.
2, 4).
ligusticiim {XLyvcTiY.ovDiosc.)i
ligistico F(libi8tic0jB, livistico
r, livestico h) 2, 61. livisti-
cumFr(libisticumJ5) 2, 94. cf.
ad Garg. 23 p. 157, 11. li-
bisticum B etiam in Ant. Br.
16. 40.
ililiacium oleum Ant. 3.
impido (linteolo) B •» mundo
h 1, 34 {ut 1 , 3Q). gutta am-
moniaci limpida 1, 40. resina
t. limpida 1, 45. [ad limpi-
dam sanitatiem Ant. Br. 38.
cf. Cael. ind.
[limpido: Ant. Br. 27 simul
conteris usque adlimpidinem,
sicut paulo antea ex aqua
decoque et tere limpide et
da. cf. 41.
linea stramina lecti 2, 36. —
lineo linteolo JB 1, 26 {uhi
simpl. linteolo (rcL, linteo h).
[liquidare h Add. 2, 102.
[lixiva: lexiva h Add. 1, 12 (in
lexivo 6, lexiva r) 83. 97 etc.
lixiva h Add. 1, 68.
locus: in loco 2, 117.
lotnra capitis 1, 9.
[in lupino aureo Add. 1, 24.
44.
[luxus (luxatio): De talorum
dolore tumore et luxu h Add.
1, 86 (c. 42 vn ind. capp., De
luxu c). ih. in textu tumorem
de luxu et luxum sanabunt
ih. h. ad loxum Antid. Br.
29. 149. ad luxum Pelag. 261
Ihm.
magis plus 2, 13. cf. ita sic.
malandriosi inAdd. h 1, 86 (c.
40). cf. Marc. (vnd.). ad ozenas
id est ad malandriademPeZa^.
c. XVI(cod.E). (malandrias
veteres Plin. 24, 44. cf. Ps.
Plin. p. 77, 21).
malactico {sc. cataplasmate)
An. de ves, {uhi malacteriis
cod.).
malaxata 1, 79 {Ant. Brux. 13).
malum granatum (mali gra-
nati, mala granata) V(hr):
malogranatum^ (malogranati
2, 91 — tthi malagranati etiam
V — 93. 102. 107. etc. malo-
granata 91. 101). malorum
granatorum VB 2, 98 {in Ant.
Br. gen. malogranati 18. 22.
524
INDEX.
42, acc. malu granatu 32. 62
(hisj.
[mandncare — comedere Jlh^.
Br. 98 etc. Ps. Th. p. 351,
12 etc. saepe.
mare M. VB (mari b) 2, 82.
marmbiiim VBb 2, 67.
massare (fuca&a^ai) V (masare
r) =» masticare B (b) : dabo
ad massandum V (ad dema- '
sandum hy admasticandum^)
2, 64. radix massata (maxata
Vy masata r, masticata .B) 2,
95. cf. massando Bb 1, 40. ad
massandum detur B (masti-
candum b) 1, 48. massando b
(masando B =* masticando
ap. Or.) 1, 21. radix massata
B (masticata b) 1 , 46. mas-
sari B (masticari b) 1, 50. —
massare (masare b) his con-
venit pini folia 1, 46.
mastice {(iccaxixri Diosc. 1, 90.
Oal. XII, 68) saepe: gen. ma-
stiche V (— c§ h) 2, 73, sed
masticis F5 2 , 93 (JB 2 , 73).
masticemF( — cen B) 2, 86. —
abl. mastice 2, 27. 85. 94. 103
etr. (masticae F 2, 94. 103).
cf. mastix Shn. lan. mastice
chia r Gel 3, 19 (cf Flin. 12,
72). mastice personata (ge-
mina verae Plin. 12^ 72) 2, 73
(personacia Ffe, personalis r).
sed de herba personacia (per-
sonata, persollata Plin.) v,
Diosc. 4, 105.
[mataxa: de capillis ipsius
mulieris facit mataxam et in
medio nodum . . . Ant. Br. 44.
[matronalia — vid, a&onitra.
matnrare, -rescere (= weich
machen^ weich werden): buc-
cellae candidae in aqua ca-
lida maturatae Fr6 (mace-
ratae B Gel.) 2, 31. cum folia
illic (in oleo) matura^
rBhGel. 1, 38 (macera^
Neu.). cydonia . . . in aqr
coquimtur ut penitus r
ruscantF(B, matorasca
2, 91 (vid. V. l). cicer . .
ques ut moUiat et matur
rhGel.(om.B) 1, 79. c<
tiones maturatae aut c<
1, 26. — \cf. macerare inA
Brux. vino mero spon
macera 96, facies cinere
cum oleo maceratum cal
impones 149, oleastrum
sum macera 209. mace
Add. 6 1,86 (c. 38 et 4(
matnritas aegritudinis 2
meatns transvorandi dif
fit 2, 22.
medellisF, medelis Bh\
media eorum « (inox ib.)
cordiorum loca 2, 6. 12. n
praecordiorum {i. e. pra
dia) 2, 14. — media ov
FJ5(= viteUa 6) 2, 11
mediana quantitatem sali
miscebis 1, 26. partem me
mellis 2, 91. cf. seq.
[medietas (moiti^J bulbi
quitur Antid. Br. 34.
[mednlla panis Add. h 1
[mednllarem febrem Ani
156.
[meiandi libido Anon. di
(sic semper codd. rh). r
verit Add. 61 , 78 etc. p, j
sic meiare, meiandi etiat
Gal. l III, 61. 62. 68 e
melancliloms trociscus ]
(cf Gal XIII, 745 et \
melas {i^iXctg Gal. XIII,
trociscus 2, 102.
mele (itt^^T]): aut digito
mele {cod. meUe) Ant. Bi
ad pyrena meles {cod. m<
inunctum Ant. Br, 4, py
melliB intingaatur tTi. (propy-
rene melea). cf. Fs. GalXIV,
343. Add. I, 8(21).
inellenitum F= meUicra,tutii
Bb (iiaepiitgime).
[melionitas Antid. Beux. 1.
menomenns (r, — nos B) arc.
2, 50 (de menomenis).
n^nlnga (ufjviyg, membrana
cerebri Cael. ox. 1, 128) vel
(3, 13) maeniiigar— mininga
B 2, 9. 10. 13, 6S rte. (me-
ainge etiam r 2, 10 et vno loco
ex trHm 63). cet. ef. ponfoliga
h(Oel.J 1, 82. acora 1, 13 (cf.
Sim. ex Alex.}.
ad mensnram 2, 91 = in mo-
dnm (naepe). aequa menBura
F= ana b (v. ana).
menBtrnsntes muliereB 4, 7.
menta Biribendum, tion meutha
— vid. s. sttl th.
[menuD! qnantum potio meri
eat Add. 2, 77. quantum meri
est hia Add.
[miUepeda: miUepedta (fem.)
bAdd. 1, 86, 3, 2, \0(^p.331,
3). cf. miUetblia berbai3,Sfi
etc. (millefoHom ji. 301, 23).
mlUtADO (efFiisiouum aollici-
tudini) 2, »3.
[mlu fortiter Add. & 1, 97
p. 302, 31. cf. ROnsch, It. ■
p. 23G.
minl8t«rlnni(dulce artis mea«)
3, 1. misterium ^miiiisterium)
et misterium (rajateniim) con-
fmuluvtar 2, 116. 3, 1,
mlnorare 1, 29. 3, 62, 55. 117.
3, 8. 11,
mtoAnttiropl s, 81.
[oiMCV (miBcere) b Add. 3, 6.
tie teaxenties fut. tuiscea {pro
misoebtE) et pnm. miacis.
ini«W) Add. p. 339, 10. cf.
miacuntur r 2 , 'J4, miscito
Add. p. 324, U.
mlBji mi8i(e)03 {p^-o wnn.)!, SQ
mittes in Tase noro b (in vaa
mundumB)l,9. invasnOTum
(Bj, in vaso vel vaae uovo
vf) mittimuB 3, 19. in mortarici
Gel. (— u Bb)l, 15. in pnl-
tario Gel. (mittei om. b) 1, 7».
lioe i^Hur corrigitw saec. XII.
mittimua (pro miBcemua) FB-
Gel. 2, 91. {vice versa 1, 88}.
moderomentnm 3, 19.
modicDS eaepe (modica quan-
titate 2, 117 eU.).
molae {iivlai — dentea molareB)
Gel 1, 46 (ubi malae Bb). cf.
mola resoluta v. l. 1, 47. ■
moIeBtare An. de ves.
molUat (" molliatur, moUe-
scat) b 1, 79 (molleat scr^mt
Gel.).
per niomentaparumdaboa,01.
morigerandam erit(Bic adiu-
toriis) 1, 23.
mortarinm meditinale Ant.
Br. 28. 46.
motarlnm (mutarium b) iu-
fiisum 1, 61. cf. motarium
aquainfuaumCneJ. tard.a,lZi.
emmotoa ind. Cass.
[mox : lac bubulum moi mulc-
tum aic tepidum ieiunus 1)i-
bat Add. i 3 , 86 (2>. 116, Gi.
macilbtKlnes (urinae) An. de
vei. cf, Case. mucillaginosu»
{Diosc. lat. s. Bjmfytum etc).
muccillftgine A7it. Br. 199.
[manditer colabia Add. 2, ai.
[murla atativa Ant. 180 {cf.
ci/»ij OTetwrif G«y)OM.20,46, 6).
mnrrn F r> — mirra (myrra) B,
wM 2, 69, 82.. 100. 103 etc.
aAiirna que appeUatur mirra
(jf 8.tn.l22. — mora pin^Br
526
INDEX.
(s murra pinguis, c^tvQvcc Xi-
nccQd) 2y 64( VB b, uhi moro 8cr.
Gel). 2, 99 ( Vg, ubi mym,B et
altero loco murra pinguis F,
mirra^). cf. 1, 33. — mirram
trocliten jBi> 1, 74 etc. myrrae
troclites Ant Br. 4. 39. — myr-
ram pia8ten^n^5r..9^(r/raccc).
— al. mora = celsa v. ind.
Soran. (PUn. med. 1, 12). —
miirraciiim oleum Add.p.340,
16.
mnrta (lat.) V =» mirta hB^
velut 2, 91 {uhi priore loco
mirta etiam V, bis mirta.B6).
mirtaF 3, 29. my(i)rtu8 (fem.)
saepius {quam mirta) habet B
rec. =■ Gel.y quod ubique de-
lendum est: cf 1, 7 (nigrae
myrtae b =■ myrti B Gel. —
fivQohrig fiBXaivrjg gr. Eup.).
1, 48. 90. 94 etc. mirti siccy B
1, 77 = mirte 8icce r6, et ibi-
dem mirti viridis B uhi mir-
tam yiridem b. suM autem
graece tcc fivQzct bacae tfjg
livQaLvr}g(Diosc.p.l45. 717). —
confunduntwr mirte et mirre
2, 76 (w6t mirra recte 6, mirte
F, mirti B). cf 1, 26 (myrra
B « mirta b). coniwngu/ntu/rl^
77. — vinum myrtite {iLVQxixrig)
F(myrtatum B) 2, 101. oleo
mirtheo F(mirteo JB, mirtino
b) 2, 104. c/". 1, 7 (oleum myr-
teum B Gel. « mirtinum b «
[ivQaivov Ps. Gal). 10. 16 92.
93 (mirtino rb) etc.
mns : murium {fiv&v) Bbr (bis)
1, 18 (murum Gel.). item 1, 37.
Mnsae trociscu^ omnibus dif-
famatus 1, 62. descr. 1, 85
(Ant. Br. 42).
mnstea: (de musteis r Gel.^
t musteo B) quae piper ifbn
habuerint 1, 81.
myriea Qiv^^xvj) : semen mirice
B (myncis VGeL, miricisfty
i. e. — per i » 17 — myrices
— fivQ^nrjg) 2, 108. ut myriceB
Plinius IS, 116. 24, 67. 4
mastices, — cis «-■ lucazifrfi^
unde mastix (tamariz etc).
myxae: mixamm F(mixtanim
B, micarum b , nixarum ^)
2, 97 (bis). cf. 1, 50 nixarumi
(elixorum J5), ubi mixaraiB
Gel. cf ind. Cass.
-n: acc. graec, irin (cf. s. iris),
pthisin (F 2, 60), paralysm
(— lisen F) 2, 26. paroptesm
F2, 89 etc. ieran F2, 117
(ieram B, gera 2») a geranf
2, 67. picran B 2, 46. sed
pichram F (pigram B) 2, 91
arteriotomian B 2, 46. yppo-
craten VBg 2, 107. causon
VB 2, 93.
nam et(xal yap) vel nam etia»:
si yero molae doluerint, her-
bae' parietariae radicis sucus
. . . statim medetur . . . nam
et pyrethri radix profuit mas-
satacontinuol,46. cummelle
uteris liniendo. nam et Musae
trociscus . . . adhibendus est
1, 60 et sic saepissime (cf. 1,
46 nam et rbGel. » sed et
B), ut etiam Ant. JBr. 10. item
Ps. TJheod. {e. g. 3, 2, 2. 6. 12).
namqne: cum certum est nam-
que (= tamen Gel.) 1, 14 fr bB).
cf 1, 17 est namque JB (at-
tamenftr). namque-Br = ita-
que b 1, 31. namque » enim
1, 24 etc.
herba nastnrcinm quam nos
ecaticum (sic) dicimus bAdd.
2, 108 p. 333, 19.
[ad naliTitatem redigetur t.
INDEX.
527
statum natmalem Add. 2, 108
p. 334, 3.
natnra: veretri hoc estnaturae
Brb Gel. inr ubr. 1, 77. cf. na-
turalia (natura?) = matrix
3, 8. ad naturam dolentem
Ant. Br. 42. ursi natura, ul-
cera naturae Ant. 29. 183 etc.
JPs. Th. 3, 2, 8. cf. ad p. 348,
12 (350, 8) uhi corpus est pro
natura «=» fysis (8, 22).
natnralia lavacra calidiora 2,
62. 56. cf. 2, 76. — aquarum
naturalium beneficia calida-
rum 2, 31. 46. 116 ete.
nansia VB 2, 28. 73 etc. nau-
siando VB 2, 22. 91 (ad nau-
sias Ant. Br. 133).
naxi (pulvis) r F5 2, 63. 64 «
gipsi naxi rVB 2, 36 {ut le-
mniae simpliciter^, 63 — saepe
et thebaicos aiimt et illyri-
cam etc).
nebri quem nos ceryum lac-
tantem dicimus 1, 95 (vspf^g).
nec non et (etiam) 2, 88. 96
etc.
necdnm: si illa vero inflatione
necdum digesta 2, 96. si nec-
dum dolor quieverit 2, 19.
cf 3, 14. 1, 95 etc.
necnbi: omnibus adiutoriis
immineo necubi corpus . . .
reimiatismo plene possessum
. . . valeam desiccare 2, 62.
escas et cauteres partibus in-
figo necubi factis vulnerum
meatibus . . . releventur ib.
(2, 62). considerandum est
praecipue necubi ciborum sit
Eraesumptio quorum et qua-
tate et quantitate laedan-
tur 2, 85. item 1, 68 {ubi
ne ubi B, ne b) et 3, 14
prios inquirendum est ne-
cubi orificiiftn matricis incli-
natum sit.
neglectns morbi 2, 76.
nepeta (Garg. c. 23): nepita
rBb 2, 54 (nept§ b 1, 95. Add.
2, 89) — quam Graeci cala-
minthen vocant add. b Gel.
1,42.
nenrotroti (a nervo vulnerato
appellati) 1, 63.
nigreflat B (nigfum fiat b Gel)
1, 15.
niminm (= valde) 2, 65. {Ant.
Br. 3. 53). labore nimio 2,106
ete.
nimietas 2, 36. 1, 22.
[nimf(pli)alis aqua Jlnt.JBr. 85.
102 = ib. aqua fontana.
nivatas aquas 2, 36. nivatam
(simpl.) 2, 38. •
[nodnm : ad noda solvenda de
manibus sive pedibus Add. b,
1, 91. illinies noda ib. •
[nnclens de s. m. 96. Th. de
diaet. p.244. cf. Lex. Alfita
(Eenzi III, 362) Nucleus
quando simpliciter ponitur
de nucleo pineae inteUigitur.
cf Ca^s. ind.).
niill& proficere 2, 85 (» in nuUo
%b.).
nntrire: nutrire et fovere loca
2, 114. calidis et nutrientibus
2, 66. chalasticis et nutrienti-
bus 2, 56. unctionibus . . .
membra inania nutriantur 2,
65. cf. 8. infundere.
[nnx regia i. triangula Add. b
1, 73.
obflcere VB (om. b) 2, 3.
obserrare («= custodire): om-
nibuB^adiutoriis) superioribus
528
INDEX.
observatis (B — custoditis 6)
2, 44 {cf. 2, 116. propriis tem-
poribus custoditis Bb 2, 46.
temporibus observatis 2, 106).
ob8erTatio(— diligentia, cura):
febribus sub hac observatione
desinentibus 2, 106.
obyenit dolor, singultus, para-
lysis etc. saepe (2, 54. 55. 64.
96. 100. 106. 118. 1, 20. 31.
47 etc. obveniunt remedia
(=» occurrunt) 1, 1.
obTiare remediis 2, 60. 1, 31.
4, 27 etc.
occnpatione sensus (demersi)
2, 15. — graviter occupatus
2, 25 (sc. morbo 2, 26). occu-
pat dolor (2, 87) etc.
ocimnm: ozimum^n^ Br. post
200. (ozim^ J5& 1, 36, w5t
ucimo r).
oenantliimnm (vinum, oleum)
2 85. 101. 103 etc.
oenomeli et oxymeli indecl. Vi
in, ex, cum oxymeli (oeno-
meli) 2, 16. 25.31. 59. 79. 86.
108 etc.
oesypocerotnm confimditv/r
cum ysopoceroto (quae bina
etiam in verha vulgo separan-
tm): 1, 81 oesypocerotum ad
ani vitia {cf. Diosc. 2, 84), ubi
ysopo ceroto 6, et sopo ce-
rotum B. — neque {propter
JDiosc. 3, 27) probandum est.
ysopocerotum (ad hydropem)
2, 108 {ubi ysopocerotum F,
ysopi cgroto B). cf etiam
3, 26 (sic legitwr hyssopi ce-
roti Fs. Plin. f 40^. 53f>, 54^
etc). xal i) di,' ccbxov {xov
olavnov) TtriQcoti} x&v cinaGi
yivcocyiofisvoav iatl cpciQiid%aiv
Galen. X, 965. Spuria Gal.
(157 6) f 23. cfinfra(Simon)8.
ysopum. de oesypo locus
mosus Diosc. 2, 84 (quem
petit Simon duplidter exBi
antiquo et vulgato et ex „«
acU. arabico), ceterum a
ipsos Grraecos etiam rti
tiores confundi otavnov et
aatnov docet locus Theodw
45 de labiis crepantibus, q
respondent graece scriptis aj
Ps. Galenum XIV, 424.
XIX, 746 ubi vn antemba
menis est dcvrl 'baaAnov (
itr]Qa)tfjg ftvslos f^o^z^wg.
offlcinm ventris (procurart
ventrem procurare 2, 48) sc
(2, 10. 14. 21 etc),
[olenm secundarimn Ant
29.
[ollicnla Antid. Br. 31 (l
omf acinm F(onfacium B) 2,
onfacium VB 2, 73. 3, 29
ponfoliga b 1, 82).
omfacomeli: omfaco (imfj
melle Ant. Br. 49. 142.
operari (= wirken, velut e
hoc modo etiam bulbi
aqua cocti operabuntur 2 1
saepissime.
oportnne VB 2, loe. oport
VB 2, 5.
opns snnt diuretica (dy«
tericis) 2, 103.
opis (Gel.) naturae reme
1, 1.
OS (vulneris) 1, 63. (patuli
68. — os acc. disyll. familia
habet orem(tt^frigus frigore
per orem (ore) dS s. m. 80
Anth.).
ordinare remedia (2, 19.
25 etc. medicinam 1, 8) ^
quentissimum.
ordinatio ciborum 2, 48.
orexis accipiendi (cibos) 2,
orlficliun veiiae (3, tiS), vul-
oron (medici appellant aquam
laclia) l , 96 (c>t. Sjm. s. otoa).
OFfxa: oriza {S, uhi a.uriga V)
3, 64. ef. rauaa (= voBa) F2,
65. — oridia G de s. m. 101.
ortfeoeathemenng lectas S , 72
(cit. Sim. K. V.).
08 yalneris 1, 63. {patulum} 68.
(patefaetum) 75 (-= orificium
1, 76), — oa Tentria =- sto-
machus b Add. 2, 91. 92, cf.
Cael.Aur.ixl.^i^l&l. Ps.Plin.
f. 44<i Sas. — OHBiim frec.)
bAdd.2,Up. 313,6etc. (dat.
OSBO 6 p 301, 7).
[oBBifragne (avis) Add. b 2, 86,
Ant. Br. 104. .cf. Xsid. et. 13,
tFlin
Marc. imi.
[otenchTtes Ant. Br. 4,
otiantlbiiB (utiantibuB F, uten-
til(UB B) = ocioaiB r 6 2, 116.
OTS apala — vid. apala. —
ovorom mediaFJS (~ yitella
rb 2, iia.
[OTO pleno, duobua ovia plenia
pro Buci 'nxnswra, «( mann
plena etc. bAdd. l,9t p.3U6, 7.
oxymdl: oximel (oximelliB,
cum oximelle etc.) rhB.
[osyplperig quod in ubu est
Anl. Br. 13 (cf 40). ef oiy-
mjraine Mare. p. 255, 30 =
Affla DioSD. 4, 144. reperitwr
ttiam macropiper (8im., Ltic.
Alf) apud Saiemilanoe (tr. de
s. m. cod. Vrat. f. &7'>) = piper
lou^um Plo,i. (CiTca wietam
«. piper, ubi et m^lanopiper).
OXfporla confecta consnete 2,
U6. (■/'. 2, 19. oiyporium 3, 96.
(6 AtJd. B, 89)-
X. 529
palDmbDB matri suliductua F.B
(= columbi minorea b) 2, 101.
item columbuB t, 34. (palum-
bus agreBtiii b Add. 2, 102).
panlcnla Ant. Br. 161.
panis Bpecie» vid. 2 , 101 (c^-
priuB uut alesandrinus vel
potiua africanus, ubtafrus i<).
cf. farina de pane tranamarino
Add. b ad 2, 91 p. 338, 3. — i
panes mundi r '.', 43 (ei aqua
calida).
paplUae {= papellae b) quae
in membria emergunt(aehorea
et ceriones) 1,13.15. cfl,6a
tit. De minutis papulia (Bb)
in facie . , . (= tov&oi) etc.
paregorlcaFa, 36. 109 {ib. pa-
rigoricis V), sed^erximque pa-
ragorica etiamV^^B rec.
parletarla: rec. paritaria (Vr-
ba) Simon s. «., sic ettam VB
2, 81. cf. B6 1, 38 etc. sed
parietana(liB) F2, 111. — pas-
seriB paretarii Ant. Br. 135.
paroiifcblum — paronicium r
(ind.), paraoicium rB, pana-
ricium (panarazium) bc 1, 89
(ut in Marcelli codice). cf.
Sioi.S.panaritum(param chion)
et s. paranichia.
paropteslfl 2, 89 cf. Cael. chr.
3, 40, 1, 36 eta.
partUla (vel specialia) adiu-
toria 2, 80. — partiUter 3, 6.
pamm (wenig) : per momonta
parum dabo 3, 91. — tefitur
cum parro olao 3, 111. —
ex parvo 3, II. 2, 106. er
parvia 3, 32.
patefaclet dysuriam (i. i
clusioDem urinae) 2, 111 (=
mos curabit).
pat«Uaeexvitellis o^
liiHae cerebellorum pulvere
nut gallarum 3, 101.
530
INDEX.
patratio inmoderata , assidua
(8cil. veyteriaj 2, 32. 33.
patalam (os yulneris) 1, 68.
cf. patefacto orificio vulneris
1, 75.
pausasse (dolorem) =^ cessasse
An. de ves. cf. Cael., AtU. Br.
5, 213.
[pectinare cum pectine de
comu pecudis vivi Add. h ad
2, 44.
quae orbis longinquus pecnlia
habet scripsi pro quae (sic)
. . . peculiares habet 1, 3.
pecus (= fetus) 3, 24. 26. pe-
cora 3, 25.
[aut per pednm (peditum) di-
gerit aut per urinam Antid.
Br. 85.
penicillas {pinsel = pinicellus
h) 1, 32. pinnicellum Add. h
ad 1, 83 etc.
penitns [vel plene (ex glossa)
h 2, 33.
perclandere (nares) rh Gel.
1, 44.
[percooperis Ant. Br. 2.
percnrare(= sanare) confu/n-
ditur cum procurare (= effi-
cere), praecurare , recurare :
epar procuratum VB (uhi recte
percuratum h) 2, 83. hydropis
molestia ( — iam B) recurantes
VB {ubi molestias pcurantes
g Cas.) 2, 110. ameticis recu-
renturF(amicticis recuperen-
tui* B) 2, 113. recuranda et
curande v. l. 1, 18. percurat
(r Gel. = procurat B) 1 , 56.
cum vero mundatae fuerint
et percuratae Gel. (curat§ &,
procuratae B) 1, 58. cf. (pro-
curandum 7>* = curandum h
i. percurandum) 1, 70. & 1, 79.
— contra male constrictionem
percuret VB (uhi procuret
h Gel. = efficiat) 2,4. iUm
male cicatrices utilius valeas
percurare b (ubi recte proca-
rare BGel.) 1, 69. procurare
(quofrequentissime tUitur)dicii
somnos , yig^ilias , yulnera'
tiones, ventrem (2, 29. 31. 48
etc), digestionem, declinatio-
nem (2, 7), vetustatem (1, 69),
vaporem , vomitus , famem,
sitmi, lectos, cubiculum ca-
lidum etc. percurare sic : cycli
beneficia . . . omnia paene ve-
tusta vitia percurantis 2, 46.
sed aliquando minime per-
curantur ih. cf^ hl (ubi per-
curabis J?, curabis b Gel.). 60.
64. 66. 79. 89. 90 etc. (sed
procurare re^e bis 1, 68).
percncnrriF(percurri Bh) 2,
102.
percnssns Gel. (al. B) « per-
dussio h 1, 34.
perfrictio : mdle perfricatio
Add. h 2, 86.
periplenmonici setnper VBh
2, 18. 20. cf Cass. c. 66.
peristereon (herba) : acc. peri-
sterion hGel. , peristereonam
B 1,1. gen. peristheoros (=
— onos) B, yperistereon 61,9.
[h. peristereon hyptios Add.
p. 320, 13.
permnndavit (oculos albos) 1,
40. vulnera delicate permun-
dat 1, 52. cf 1, 94 etc.
pemecayit (homines cholera)
2, 37.
pemiones: pregmones semper
h 1, 87—88 (item in Add.).
perseverando tamen j&ica-
tionibus <[manibu8^ vel sa-
banis calidis 2, 29.
[ad perstrictiones (lateris do-
lorem) Ant. Br. 58. 111.
pertegere (Uherdecken) 3, 19.
INDEX.
531
[pes: peduum gen. pl. hAdd.
1, 91 isaepe).
[petras iactabit = calculos
lAdd. 2,33 p. 334, 30.
petrocopos herba Antid. Br.
198 = saxifraga lat.
[cum peste (sic) ac^ti Ant. Br.
38. (=1 faece ?).
ph graece = f lat. (cf. ind. Cass.
etc).
[phalangioniim (morsus) : spa-
langionum b Add. 1, 68 p. 281^
27 (cf. Ps. Plin. ind. 3, 36).
sicut Cassius 68 et alibi in
codd. modo spalangiones le-
guntwr modo spalangii. fmt
enim olim acpaXdyytov {quod
(paXdyyLOv).
[phoenieiniii: in finicio (feni-
ceo) ligatum portare b Add.
2, 44. 15 {i. e. in panno rufo).
physis (ut saepiu^ alibi na-
tura): fysin linire 3, 22.
physica (fisica) 2, 116 etc. cf.
Bei/nes. Var. Lect. p. 392.
picata (yasa) 2, 101.
[pigmenta = virtutes Ant. Br.
29. 3. cf de s. m. tit.
pllae {a(pociQCoc) cupressi 2, 108
{cf gabulae). cf r 1, 79. b Add.
1,79. pilulas cypressinas -4.wi.
Brux. 124. pilas cypressi 19.
162.
pingnioribas locis (cucurbitas
admovebo) 2, 64.
pinnaF: penna rBb (semper).
cf 2, 23. 25. (48). 98. 99 etc.
nisi quod 2, 14 ubi stemu-
tamentis pinnae interim ad-
monitione F, ex corr. sic habet
B: stemutamentis spi^nnae
in ras.y interim ammonitione.
in reliquis igitu/r ubi legit pin-
na (librorum saec. IX) semper
ipse tamen scripsit penna B
(8, XII). Servii (fantisj aetas
proferebat pinna. vetat enim
iste (in Aen. 2,479;: pennas,
non pinnas.
pinus (gen. Neue I, 535) nuclei
2, 34 U^el. ubi pinos nucleos F,
(= pinus nucleus ?) , unde pi-
nus nucleos r, pinei nuclei JB,
pineos nuclei b. cf Ant. 13.
— teda depino bAdd. 2, 102.
pittacinm r (solus) o(i 2, 31 =
grafarium Soran. ind. p. 156.
{seq. acopuni Hippocratis).
pityriasis 1, 7.
[cum aqua pisile (?) bAdd. 2,
98.
[pix^ ^racca Add. 6 1, 97 extr.
— picula (== al. pegula) ib.
(cf Apul Ps. Plin. f 50^. 69^-
B. — pice nom. {pro pix) r
An. de ves., ut opopanace
{pro — ax) 2, 117.
plagellae (scarifationis) An. de
ves. (r = plagulae b). — [pla-
Add. 2, 108 p. 333, 13: omnia
simul commixta in genus ma-
lagme in plagella inductu.
ventri iponito. cf Ps. Gal.
ad Gl. l. III, 16. 36. 41. 58.
[in fumo planipedio Add. b
2, 108. cf cubiculum plani-
pedum Ca^s. 30 p. 60, 19.
plene saepe cf 1, 79 plene
combures {ubi pleniter B, sed
plane b Gel.^ quod correxi).
plene sine febribus (= plane)
2, 85.
plenretici (Mt rec.) VBbr 2, 16.
19. 21. sed in titulo 2, 16
(item in indice capp.) De pleu-
riticisF (pleuriticos de s. m.
42).
plambatnm (oleum) 2,104 rGel.
{dl. plumbeum).
plns commodins operatur F
(Bg) 2, 71 {ubi plus simpl.
Gel. cf magis facilius respi-
34*
532
INDEX.
rent h (Gar.) 2, 70 {uU magis
simpl. VBGel.). plus pin-
guiores effecti rBJ) 2, 70 {ubi
pinguiores simpl. VGeT). cf.
magis plus 2, 13.
polyarchion: poliarcliion VB
2,106. cf.2,66. 3,9 (Gal.XIIT,
184. 185 noXvdQXOv).
polygonnm (noXvyovov) : poly-
gonus V (poligonos r, poligo-
nium6)2, 101. poligonii (gen.)
B b Gel. «= poligoni(poligonia
aut . ..)V 2, 65. unde polygo-
nium (poligonia, poHgonos)
Simon lan. etc. rec. {cf. lapati
Vquasi lapacii Bh, unc(e la-
pacium rec. (pro lapatum).
cf polygoniae V (poligonii B h)
2, 102 etc. herba poligonia
viridis trita Add. b ad2, 102
etc. cf. 2, 66 etc. cf. Add. b
p. 291, 15 Herbam polegonus
quam nos sanginariam dici-
mus (==» Plin. n. h. 27. 113.
Diosc. 4, 4. Fraas p. 230.
Meyer II, 312) tunsam im-
pone {mox ib. acc. poligonum).
est corrigiola {ital. corizola),
virga pastoris apud Simon.
polyploca (poliplaca B, deest
V) adiutoria quae multarum
specierum congregatione com-
pacta sunt 2, 44.
polytrofls camibus 2, 116.
pomfolyga nom. sg. (pompho-
lyx) codd. 1, 82.
aequa ponderatione miscenda
2, 81. 1, 45. 55. 62. 69. 73 etc.
ut aequa(li) mensura (saepe).
ponderationem sustinere 2, 66.
pondo (p, p &) 5& 1, 9. 10. cf.
0
p B in Ant. Br. 11. 31. 38.
45. 175. pondo duo 74. pondo
I 76. vettonicaepoii^\3La(^-— ^"^
duorum denarioTum i^oWi ^-
tum b Add. 1, 86 (c. 38^, sucus
eius denarii pond^ unius me-
detur %b. (c.37). pondus duplum
Ant. Br. 192. cf. ind. ad Ps.
Flin. p. 125.
porcacla (ut Marc. etc.J r 1, 73
e^ 3, 2 (= porcilaca^ porcillaca
Plin. = portulaca S). por-
cacla i. alium gallicum Marc.
p. 199, 9 H. i. e. alum ^Eilli-
cum (E. Meyer G. d. B. II,
312. 315) quod sec. Marc.
p. 112, 27. 173, 1. 256, 21
(gallice halus p. 332, 29) —
radix symphyti (ut Apul.j
Plin.^ Diosc).
[porcellini adipes Ant Br.2.
porcilla virgo ib. 11. porcellus
153.
porcelliones : oniscos qnos
porcelliones appellamus 1, 44
{cf. Sim. s. V.). cf. Cael. Aw.
tard. 1, 119 porcelliones hoc
est animalia quae umectis
et aquosis locis saepe nascnn-
tur a Graecis appellata onisc:
(= aselli Cass. 28 p. 44, 17
cf. ind. p. 213). 6via%ovg toH
vnb vSg^Lg 8t,(xyofiivovg Ps
Gal. (II) XIV, 398. gertn.
regenwurm, pieresel.
pori naturae An. de ves.
[posteaqnam . . . rediguntur
(sic B) Ant. Br. 193.
potestas virium (stomachus
2, 84.
potens: acres et potentes odo-
res effugiant 1, 35 (tU PUn.
etc).
potio (med.) et potns (cibus):
est cibus et potus, sunt po-
tiones vel antidota 2, 101.
prae(t;. l. pro)accidentia: ex
similibus praeaccidentibus i.
\ft^ . ^^^TiL^i^Mwiidentibua 2, 68
rtfti.w^lfBlproaccidentium
qnalitate.
[ad praeGlgiiFam Ant Br. 39.
utronnnqtie praecordioratB i.
e. spleiiis et epatis 3, 81.
praefooatis aditibua An. de
ves.l.
praelre ciboe (coasuenuit liu-
gaa,e curatio et cetera) S, 7.
praeiadicati tempore et mani-
festi (pod^rici) 2, 116. pro
. . . praeiadicio temporiB 2, 60
cf. 3, 105. Bub totiuB oorporia
praeiudicio i, 116, si nulluiii
occuirerit prapiudicium 1, 62.
praeiavaiLtibaB (=^ prius la-
vantibus b) 1, 82.
praemandatiH interoa oculis
1, 32.
praesentaneae medicinae li-
belloe 1, 1. — praesentaDeum
estlrem.) Add.1,53. cf.Marc.
IS, 18 etc.
praeBomptiouem 1, 79 etc.
praeTenire aliquem (— ^ prae-
mouere, prevenir) 2, 47,
[prendis die loTia Antid. Br,
166. Uem Ps. Theod. in Add.
sacpe (p. 313, 34 etc).
pretinm diureticum (radicum
feniculi etc. = virtusJY" 2, 7B
(preBidium B).
eipridie(_FBeeI.,antepridier,
pridie an 6) 2, 118. [a pridie
Libi naacitur opp. alia die
Antid. Br. 13G. ant« pridie
bAdd. a, 102,
prinio nemper VS (raro primum
S, 66),
pro pudor 1, 2.
yro et ^gn fui'antiqJiitn8 eom-
pendia cf. V 2, 107 p. 309, 8
ete.j eonftmdiintuT: jpet con-
-*'-' itp» Gondie]one)8,8.
EX. . 533
proveniens VB = perreniena
2, 93. procliidere B = per-
claudere b (fel. 1, 44.
in procliTitate (cuirere) 2, 72.
professlo (medicinae) S, 47. 25.
4, G etc. hoiusee artia pro-
feeBores 2, 2.
.[proserpinBca h. Add. b 2, 103.
protenditnr diutiaaime deai-
deriimi 2, 33.
provectnH (b Gel., proTCntns
VB) cauaarum huraanior (ver-
lauf) 2, 66.
psoealKlci (paa\gic.i&sieVB~
BciaticiB r6, psialgicis Geli)
2, 117 (psoadici Cael. p. 549.
547. clunea = i/-dffisi6.J'.ie7.
cf. pfloa lumbus Sim.).
ptlsana : pthisana F(JB, tipsana
rb, tisaana r), iJe?u(2, 20 (pthi-
sanae VB, ptj^sane b, thip-
aane r). 2, 25 (pt(h F)isanae
VBGel., tjpBang b, tMgane
r). 2, 69 (pthisang VB, pty-
aane r) etc.
ptliiBin V (ptisin B) 2, 60.
(tjsin b) 2 67. ptiaiH {mox
pthiais) B i^^tisiB 6) 2, 56. te-
8iaF(tisiB B) 2, 59. pthisicua
F{ptiBicoB B) 2, 61. sed " '
cos VB 2, 69.
pty^atibns 2, 12.
publicare (puplicare nemper
br)^medendi induatriam . . .
haec natio publicavit 1,1. acci-
dentia quibus pasaio puhli-
oata e8t2, 10. cauaae velpas-
Biones chronicae publicantur
2, ih. si ae necdmn plene tI-
tium publicaverit 1 , 95. ai
morbna . . . profecto iiierit i
publicatna 1, 98. sanguia . . .
publieatur 2, 6,S. nigra cbo-
iera . . . accidentibus publi-
cetur 2, 9S.
pnlohnun V 2, as.
534
INDEX.
pnllini adipes Ant. Br. 2.
piiltarium 1, 79. in pultario
novo Add. 6 1, 7, 18. Ant Br.
58 {cf.in). 76.
[pulTis fem. h: ad terendam
pulverem 2, 108. facta pul-
vere 1, 74. Gel. 1, 63 (p. cum
aqua mixta, uhi mixtum b).
pnrgamenta ferri vel aera-
minis 1, 29. plumbi 1, 70.
aeris purgamentum 1, 69. 70.
ferri purgatio 1, 5 (scoria).
pusca VB 6 r (posca Gel.) semper
sic et fvb in gynaec. (pusca
Plin. med. Sor., posca Cass.
Garg.). cf. puscula (Fre pro
pusca rel.) 3, 29. puscula (J?r,
poscula Gel.) 1, 22 (_pro pusca
h). poscula r 3, 1 \uhi pusca
rel.).
[pyretlirum: piretrum id est
herba dentaria Ps. Gal. ad
Gl. III, 70 (= salivaris apud
Ps. Diosc).
pyro(e F)ticac qualitatis 2, 10.
qu rec. — c (k) cf. ind. Cass. :
dequoquam (decoco r), quo-
quendum, dequoquenda, con-
quoqui, quoquuntur, quoque-
mus, quoquo, conquoqui V 2,
18. 23. 29. 36. 38. 65. 71. 91.
101 etc. {ubi c B^ sed etiam V
decoquens, — enda 2, 29^ con-
coquenda 2, 23 etc). — in-
quoare r (inchoare B) 2, 80.
— consequuntur (F, — cuntur
b). sed cotidie FJB 2, 94 etc
coqueF(= etiam) 2, 117. qua-
gulum F (quagolum r, coa-
gulum B) 2, 27 hifi (quagulum
et h 1, 95). — scilH(e)ticum F:
acetuin scilicium (F, squilli-
ticumJB)2, 82. acetum etce-
Jeticum VB (squilAiticxxm l>^ ^.,
72. aceto stiliticoV(aqv3L\5\.B^
2, 90. sqnilla B 1, 27 {Ant.
Br. 34. 38) etc. ciperi ( — rum)
F (cyperi bB, quiperi r) 2, 75
(bis). coloquintida (quolo-
quentida F2, 105), ypoquistida
VBb saepe. squibala VBb 2,
26. sed scybalorumF(squiba-
lorum^) F2, 28. 29. scibalis
F(squibali8 B) 2, 31 etc. os-
ciami F(iusquiamirJB6, utsem-
per) 2, 118. quimini F 2, 98.
conquilia r F(concliilia Bb cf
conchilium J.n*. Br. 47) 2, 61.
pel§ quipressi r 1, 79. (cy-
prius VB) quiprius r 2, 101.
quirades b 1, 26. 27 (ubi choe-
radas B). aquopo (acopo) r
2, 19. (squinanti Ant Br. 200).
cf quae apud Simonem lan.
prostard quianos, quili (dia-
quilon), quinanchi, quinicos
spasmos (Bem^osth.) , quino-
mella (Z. — mia = TivvofivLa D.
4. 70) et quinocefalon (Diosc),
quitinos, quitisos (et alibi in
lex.).
qufi: infundere et nutrire qua
(qua codd.) infrigdare 2, 7.
qua {codd. quae) 2, 53. cf. ali-
quS,.
quaad (quae ad F) 2, lio. cf
Varro (Keil).
qnacunque (F, — cumque B)
2, 3.
qnactile (= coactile cf. ind.
Cass.): An. de ves. {ubi quat-
tili r, aquatili b).
qna de re codd. = quare Gel
1,4.
quamdiu (quandiu b, = donec-
1, 9. 10 (= quousque rb). li.
62 (= quousqueft: cf. quous-
que Ant. Br. 56. 38. 41. 45.
79. usque cum 76. usque dum
128. quoadusque-4n.<fer««.4).
cf. w.'^Q^'^ ^ donec: usqae
INDEX.
535
sanetur h Add. 1, 86. usque
sanus sit b Add. 2, 77 (his).
usque consumatur hAdd. 2, 89
= donec 2, 92. cf. usque quo
consumetur ad 1 c. 35. usque
acetum ad medium yeniat
Add. 2, 92 etc. Ant. Brux.
2. 19. cf. tamdiu quamdiu.
qaammaxime : frequentiasi'
mum apud Theodorwm eiusque
quasi insigne. quammaxime
plurimum prodest 1, 95.
quantitas: iniectio in modica
quantitate 2, 117.
quantum . . . his accesserit de-
siderium, tantum . , . timor ge-
minatur 2 , 26. — quantum
saepe probatum est 2, 12.
[adicies . . . grana piperis im-
paria quanta volueris Antid.
Brux. 10.
[quantummodum estimaveris
Antid. Br. 42.
[quartanarii Ant. Br. 15.
quassabilis (tremor) 2, 3.
quassare: si inpatientius se
iactando quassaverint 2, 11.
quibus etiam ungues quassa-
verint (rhGel. = quassi fue-
rint B) 1, 90. — (quatiuntur
aegri 2, 11. 8, 7 etc, uhi v.
1. patiuntur). quassationibus
exercitiorum 2, 106. quassatio
cavemae (aur.) 1, 18.
quatenus {Vfh 8, 80 uhi qua-
tinus Bvge): == aliquatenus
{B, quadamtenus Gel.^ quati-
nus^) 2, 36 (Vr). cf 2, 113 (Gel,
uhi aliquatenus r, om. VB)
querilla F (querela rB) 2, 28.
70. De querillis capitis Vind.
2, 40 (querelis B &, querellis r
qui woicQuerelle ih., sed quae-
relis r 2, 46 (his).
qaerimonla(=quereIa) epatis
2,78.
quiescere : si subhoc adiutorio
loca quieverint 1, 97 (quies-
cente dolore 2, 45 etc). etiam
quietis passionum temporibus
2, 50.
[quinquefoliae herbae sucum
Add. h 1, 86 c. 36. 41. (quin-
quefolium Plin.).
[quinquenerriae BncumAdd. h
ad 1, S6 {n^ogr. nsvtdvBvqov
Fraas Synops. p. 219) = Scgvo-
yXmaaog Diosc Gal. (vers. lat.
ap. Platearium in Circa in-
stans) : Sim^ lan. s. Quinque-
nervia lanceolata plantago
minor idem. (cf. s. plantago).
apud Apul. 2 (Add. ad Diosc
2, 152)eptapleuronpolyneuron
. . . septenervia. ^piantagine et
jcentinerhia Itdlisf^ Ni^ Mu-
tonus in ind. Nomenclationum
ad Serap. simpl. 3, 90 ed. Ven.
1552 f 80 (qui distinguit inter
Quinquenerviam et Septiner-
viam, plantaginem minorem et
maiorem).
quippiam frequsns est: poni-
tur plerumque pro accusativo
mellis quippiam habentibus
2, 21. habenti quippiam (ali-
quid h) salis 2, 74. cf 2, 31
(h). 1, 25. 32. 50. 67. 68. 81.
autpro nominativo aceti quip-
piam misceri debebit 2, 42.
super additur quippiam olei
2, 108. cf. 1, 49. etiam pro
ahlativo male nunc scrihitur,
uhi legendum est quipiam (qui-
piam cf. Neue II, 175. 166)
2, 15 mixto quippiam nitro
aut pipere aut castoreo (sic
VBh). cf. 1, 51 mixto quip-
piam nitro vel salibus (Bh)
6*1,81 superaddito quippiam
oleo roseo (rBh). cf. Cael.
Aurel. chr. 4, 1 (cimolia terra
536
INDEX.
subassata (corr. subacia) cum
hordei poliine et nitri quip-
piam (l. quipiam). hAdd. 2, 82
addito quippiam piperis. item
cum gen. 2, 118 superaddito
quippiam olei (VB b). sed recte
Ugitur m V 2, 108 mizto et
quipiam (qui^piam Bg^ co-
pia Gar.) vim.
qaigqiuim: quemquam (quem-
que male B) medicum 2, 36.
sine cuiusquam {sic B^ cuius-
quae F, cuiusq; Gel.) vexatione
2, 93. — quicquid liquidum
horrent (uibi deest V) 2, 26.
quisque: seu frigore yel ce-
teris quibusque {Bh==^ quibus-
cunque) originibus 1, 31.
quo = wt: 2, 7. 66. 68. 69 (hia).
91. 1(>5. 116 (ut h). 1, 68 (ut 6).
64 (his). 66 (quo rBi cum
h Gel). 3, 14 (ut ^). Ant. Br. 94.
^ uhi (tmde) : et quo (ex qui-
bus B) sanguis poterit eruc-
tare 2, 66. c/". 2, 91. ex quo
(ex eo V) = unde 2, 84.
quod et qaoniam pro acc. c.
inf.: addo quod {rGel., quo
VBh) 2, 18. 49. non prae-
tereo quod 2, 67. claruit in-
dicium manifestimi quod* 2,
35. certissimum est quoniam
2, 56 {B Gel., quia h). experti
sumus quod 2, 116. (moneo)
quod 2, 14. monitum te volo
quoniam2, 114 {al. 2, 6). nos
instruxit quod 2, 114. — est
profecto quod omnes commo-
ventur 2, 115. [tantus . . . quod
h Add. 2, 108 p. 334, 2.
T gr. =• r : catarrus , reuma,
rus etc.
rabiosi (canis) 2, 26 ( VB = ra-
bidi h). AM. 1, 68. [canis
numquam rabiet (rabiat
si . . . Add. 1, 68 p. 281, 2.
[racana(af* unterkleid, ^x
Add. h 1, 78 p. 285, 12 si
lecto suo in saga (sic) vel
racana aut tunica sua
quolibet panno meiaverit.
Ennod. ep. 9, 17 Sirm. (16
laenam et racanas cuius
volueritis coloris rubei
fasci mihi sub celeritate
• rigite. ad quem locum i.
mondus in notis „Ita distii
Vaticanus, reliqui Laena i
tra' canas \sic etiam in i
PhilUpp. Lena metra ca:
f. 82^2] quod eodem recii
Bacanae autem quod gei
vestinientifueritnon liquef*
[racinos — l. racemos — de i
vini Add. & 1, 93.
radix vulneris 1, 62.
radices = rafani : radices q
rafanos appellamus 2, 76.
Simon lan. s. radix sim]
citer pro rafano domesi
accipitur, sic Romani ho<
sic Greci etiam vocant. n
riza grece radix si sine
iuncto invenitur pro rafj
domestico accipiunt. interd
et rafanos vocant). vomi
radicibus acceptis 2, 72 =
mitus ex radicibus 2, 46
{cf. Gargil. med. 1. Isid.
17,10,10). sicrafanorum(j9i
B Gel., non rafani ut sempe
sucus 1, 20. 21. 33. 40
cf. 1, 87 rafanos tundes et
eorum suco etc. {uhi suco
fani linies h). — cf. caulicu:
porros {uhi modo porri su
didtur modo porrorum 1,
cf. 71 etc).
[radicina (== radix)AnHd.
122. 126 (^6w;. cf.FelagonA
ra^ndla : ragadiia in rubr.
bGelB 1, 89 [ragadium Ant.
Br. 29.
ramicem quam appellBjnuB 1,
79. de , . . ramicoBiH rubr. b
1, 79.
mBiira cucnrbitae 1, 89 (Gim.
61). plomtii 1 , 6. [rasuram
coni piilrediiie facientibua
Aiitid. Br. 92.
ratlonablleB curae 2, 115.
recoUlgo (memlirar esercitiis)
-2, 54 (88 recolUgere Plin. c/.
gall. se reeolUger). membra
coUigeie 2, 56 {saepiu8). ST.
c/'. a. 56 pes ut coUigeretur
(coUigaretnr codd.).
reonrare {vf. percurare) 1, 18,
3, 110. 113. 8, 8.
reeorrlgitnr vitium frGel.) 1,
39 (gvod emendatttT in Bb).
redainnantes (suam Bcuteii-
tiam) 2, 51.
refonnata aanitaB 2, 46. ocu-
lorum aciem retbrmaTit 1, 38.
relactatloneH An de ves. 1.
relevatio capillorum 1, 30.
[remediflre Add.l, 68. TS. Ant.
Br. 177. 20M etc.
remoratnB ore (hmuB proftiit)
rbGtl. 1, 46 (ubi corrigit B
remorando).
remoTere: si nuUa ooa r&tio
remoTerit 2, lo. — removere
ferTOrem 2, T8.
renam VBr (renium gCas.) 2,
110. 111. (reuum Ant. Br.
196. 1S9. 180).
reponeuteg (dbi in etomacbo) 7
3, 102 (exgr. Kipp.).
resolTexe {cd. BolTeie cf. 1,87)
— fiid. constringere.
[retratls litteris ~- retroactis
hAdd. 3, 89.
reiuns reaoluta [aic fem. V,
-^tum S, diflaoluta^ , — timi b)
537
2, 116. cf. reumam Cms. i
etc. {ef. l, 26. ST . . .).
reumaHsmi tranaita 2, 19G (=
reumatia tranBitu 2, 116) ete.
renmatiKsre Bb ^ renmati-
diare V: renmatizianti (siej V
(— zajiti Gel.) 2, 58. capite
reumatidiante VGel. 3, 68.
corpora reunmtidiantia VGel.
2, 103. reumatidiantibus re-
nibus VGel. 3, 109. ai oculi
reumatidiaTerint Gel. { —
verint ut semper Bb) l,
oculis reumatidiantibiiB (bie)
Oel. 1 , 35. ei HTa reumati-
diaTeritGel. 1, 52. — c/l apo-
flegmatidare b 2, 14. opti-
diandum B (» baptizandum
Gel.) 1, 66. [reumatizantibua
Ant Br. 42. encolpidiare ib.
3 ibis).
renmpanticnm: reuponticum
B I) (reoponticum V) 2, 64 (mc.
Mutonue ad Serap. 3, 72 „Beu
barhaHs, Beupontieiim offi-
cinitf"). renponfici Ant.Sr.:iOO
et rapontici ib. 148. rha pon-
tici Marc. p. 2S9 , 1. reupon-
tici Fs. Flin. f 39^. cf. $& =
ifiov Bioac. (2, 3) Gal. [po-
3rOM(X(jiift Ps. Dioae^ radix
pontica Cels. 5, 23, 3. Lex. Al-
fita (Revai Coll. Sal. JII, 311)
S. reu barbarum. Sim. lan. g.
raand (arab.). Fraas fl. cl.
p. 333.
reTOcare = eTOcare Cg. v.).
risare VB = irrigare (Tee.)b
2 11, 14.
rite (freqttens apnd Th.i VB
— recte (rec.) 6 2, 12. in
tertio ubi (def. V) praeealet
B 3, 16 Bi hia ommbuB recte
{fvrgbGel,TiUiB) adhibitaa.
item 8, 19 recf« (fvrgGel.,
rite £)eBt maturata conceptio.
538
INDEX.
rodomeli (— melli) h (rodomel
B) 1, 50.
[de lino rore (?) Add. 2, 44
p. 313, 33. 314, 11.
rosacinm (F, rosaceum Bb)
oleum 2, 11 =s roseum ib. etc.
cf. pallinatios rBf ( — ceos v)
3, 19. cf. iyid. med. Flin. 8.
— ciu8. in Ant. Br. B habet
oleum rosacium 68(uf fabacius
:^5. 146, gallinaciu8 23. 50. 148,
liliacius 3. 174. hordeacins 2
( — ceus 93), sed rosaceum 151.
152. 153. 166 (oleum rosae
semel Ant. 200).
[TO»trmn(h(yminis):&d rostrum
applicas et labia inde fricas
Antid. Br. 5. item> Ps. Gdl. ad
Gl 3, 47. 52.
ruber B = rubeus b: betarum
rubrarum B ^betas rubeas b)
1, 5. multum rubri B (rubeum
multum 6) 1, 6. (c^re rubee
Ant. Br. 19. 29. 41).
[rubelliim vinum Ant. Br. 86.
[mbiolum unde pedes {corr.
libri) illuminantur {ad pedum
dolorem) Add. 6 1, 91 (p.()l)
i, e. rubia tinctorum (cf.biosc.
1, 150. Simon s. rubia).
rubus elixa et trita rBGel.
(rubus elixus et tritus b) 1, 63.
ros marinum: rosmarini gen.
Add. 6 1, 86 (c. 36). roris ma-
rini Ant. Br. 80. 167. 200
(Garg. 45).
ru8 syriacus (^ovg^ gen. rus
syriaci, acc. run syriacum):
nom. ros syriacum F2, 102
bis (roxiria 2, 101) vel ros
siriacum 6r 2, 101. 102*. 1,
53 (Gel). 1, 78(Gel). cf rhus
syriacum Marc. p. 114, 16 H.
ros syriacus B 2, 101 102 \
102*. gen. ros syriaci b 1, 62
(Crel.). cf Cass. ind. (rus gen.
Ca88. p. 177, 11. cf. MarceU.
p. 32, 21 etc. saepe. bis etian
rhus syriacae p. 275, 17. 306.
29 cf ind. ed. HeJmreich). ros
syriaci g 2, 100. rosae siccae
rB {pro ros syriaci) 1, 78.
roris siriaciF 2, 66 (Gel.). 98.
100. roria siriaci b 2, 102'.
(2, 66. 98. 100). roris syriaci
J?2, 102 ^ 2,66.98.100.1,51
acc. ros sy(i)riacuin Cass.p.SS,
8{ThximPlin.29,50. cf.Marc.
p.281, 9 H ros marinimi sive
rhus orientale (cod,). abh ex
rhus coriario Marc. p. 278,
23 H.). rorem syriacum Af^.
Br. 143 (radicem syriacam?
Ant. 168).
rutatum (oleum) 2, 17. 31. 41
etc. (ruthacio 2, 31 b, qui sem-
per scribit rutha). — rutatum
(med.) 1, 16.
^ et T saepissime confundtmtur
inV: conpendiore ( — 08e)2, 8.
flor (flos) 2, 66. marsandum
(massandum) 2, 64. pisceras-
peros (pisces asperos) 2, 61.
urtione (ustione) 2, 68. laneir
(laneis)2, t2. frequenter( — tes)
2, 26 etc.
sabana calida 2, 29. calentia
2, 63 etc.
[herbae sabinae Ant. Br. 39.
h. savinae 19.
sabinensi (oleo) 1, 67. Add. h
2, 29 etc. Ant. Br 19. olei
sabini 30. 31).
[in sablone maris bAdd. 2, 108.
cf Ps. Plin. p. 9'), 3.
saccelli VB (sacelli rb) 2, 17.
23. 31. 107. 117 etc.: sed sa-
celli etiamV2, 80. 104 {u^
saccelli B). cf Cass.
sacellari debent rb An. de
INDEX.
539
v€8. 4. sacellabis Ps. Plin. f.
43f> B.
[8accomem.n^.^i; aw stacto-
meli?
sagapennni (— ]»inum rBh)i 1,
67 etc. 2, 46 (uhi deest V).
salicis arboris semper infruc-
tuosae (cortex) 2, 83.
gal8ioiaFjS2,101 v. l.p. 202,2.
[salitae aquae Ant. 14.
saltus musculonmi 2, 47 (cor-
dis etc^ Cael.). venarum 2, 63.
[herbae gamariae (?) Ant. Br.
70.
[sambucinenm (lignum) Ant.
Br. .83 (= sambuceum).
samsncnm semper VB (cf.
Cass.). ex oleo samsucino
(samsucio F) 2, 17 etc. (san-
BUCVimhAdd. 1, 83).
sandonicnm {pro santonicum)
VBh 2, 97. cf Sim. s. v.
[sangninem erraticnm cura-
bis sic Add. & 2, 19. 31. cf
adlp. 291, 20.
[sangnis liominis in remed.
scr. Add. p. 302, 13.
sangninanti (loco) 2, 64.
sangnisugasJB: sanguissugias
F(sanguis unguas &, san^s-
sucas r) 2, 15. sanguisugias r
2, 50.
saniare (r, uhi corr. B sanari)
1, 66 {om. BGel.): cum sa-
niare coeperit (vulnus). cf
Cass. ind. etc. cf umor cor-
ruptus insanians {codd. insa-
niens) 1, 96.
sapa 1, 97 (sapa gallica Ps.
Plin. f 14^ in sapone Con-
stantini, de quo cf Ant. Bamh.
L. iii. 6 s.Xf 9a>).
sapo gallicus 1, 9 (Plin. Marc).
saponata {sc. aqua) & 1, 56 {uU
saponetum B).
[caput sardae Ant. Br. 85.
sardinae 1, 74. cf Garg. app.
p. 209, 12.
satis = valde 2, 107. satis iuvat
1, 81 etc. Ant. Br. 39.
[saxifrica J-w*. Br. 200 = saxi-
fraga (h.). eadem graece nstQo-
v.6nog Ant. 198.
scabia {cf scabiola): sabinis
(scabiis) siccis B = scabiei
sicce Gel. 1, 7. veluti exanthe-
mata quas scabias (r6, sca-
bies B Gel) dicimus 1 , 56.
papulas et scabies {Bh Gel.
— scabias r) totius faciei
(iterum) 1, 66. scabies (scabias
r) si vulneratas (vulnera B)
habuerint?) 1,93. qui cum sca-
bia dolent^dd&l,91. scabias
i. pu(a)pulas Add. h 1, 93.
differt scabies {utrumque si-
mul legitur in Add. 1, 93):
si pruritus aut scabies per-
severaverint rBh 1, 92. cf
1, 96 scabiei B (scabie h).
scabias Ps. Th (de simpl. m.
Sl.llS) = ^d)Qocg. Antid.Aug.
f 10 facit . . . ad eos qui assi-
due cufas ponunt quod vulgo
scabea dicunt (v. JDieffenhach
8. scabia . . . grynt, ruyt,
schorp.). cf scabiare Pelag.
347 Ihm. ungues scabiosas
h Add. 1, 91.
[scabro pro crabro Add. 1, 68
p 282, 4.
[scaftnmJidd 6 2,104.3, 2, 3. 4.
7 (cf Cael.) = nachtstuhl. uhi
cod. a semper hahet casium.
8CamoniaF(scammonia^): es-
ciamoniam F (scamoniam J5,
scamonea h) 2, 29. sammonia
(sic) V (scammoniae B) 2, 99
et ih. mox escamoniae F(scam-
moniae B). scammonia VB
2,106. cfhAdd.l, 18. 1, 77.
540
INDEX.
— scamoniam^ = diagridium
h 1, 14.
scarae 1, 62 (== sordes eius-
dem vulneris b Geh). — vid.
escara ap. Cass. (ind.J.
scarifare, scarifatio : malerec.
scarificare, — ficatio, ut sca-
rificatione B ( — facione h) 2,
45. scarificandum Bh 2, 50.
scarificaverunt B (iibi sacri-
ficaverunt etiam Vg, scarifa-
verunt b) 2, 107. sed recte
scarifabis, scarifationem, sca-
rifari etiam rb An. de ves.
2. 4.
sehenia: utilis est sub uno
schemate {BGel.y scemate h)
etiam patientia vulneratis 1,
63. sub uno schemate ( F, sce-
mate Bb) 2, 30.
schiston (lac) = divisum vel
scissum & 2 , 29 (ubi scisthon
VB). secundum consuetudi-
nem confectum 2, 86 (uhi
yhiston V) cf. 2, 101.
[scia(== ischias unde sciadicus
r 2, 112. 116 = sciaticus =
ischiadicus) : Add. & 1 , 91
p. 296 j 4 ad . . . sci^ et re-
numdolorem. cf.neacisiMarc.
p. 247, 19 etc. Antid. Br. 19
ad schiam (sciatici 30. 31.
de s. m. 30).
scilla F(squilla r65): scilla
(sic) de s. m. 121. squilla id
est bulbus Antid. Br. 34. 38
(166).
[scripulares pastilli Ant. Br.
176.
scybala ^Z.^.- squibalaF^rft
(squibalarum r et ante corr. g
2, 28, ut squibalas passim).
[in se misce Add. b 1, 97. teres
Add.2^ 62 etc. commiBcea Add.
3, 2, 4 etc. cf. Autid. Br. in
miscere, tftxexe, (iWTL«tfe,
coquere, mittere, agitare, bul-
lire etc, 13. 56. 61. 62. 106.
115. 136. 151. 159. 162. ab se
nascitur (sponte) Ant. Br. 66.
ex se cadunt ^verrucae bAdd.
1, 93.
[secata (ferro) Add. 1 , 68 f«tc
legas et in Ant. Leid. 54 JPie-
chotta).
[secimdariiim oleum Awb.Br.
29.
in secmidis {ppp. primo) 2, 29.
[cum sellas perfecerit Add. b
p. 304, 13.
[semicapiimi : missiim in se-
micubio Add. b 2, 29. cf. ind.
Cass. et cod. PhiUipp. 179J
f.45^ semicupio hoc est cuba.
[semotim Antid. Br. 57. 120
(= separatim 59). itemAdd. b
2, 62 p. 318, 16.
serit febrium originem (calor)
2,2.
semia (sema, zema): sernio-
sos oculos quas nos impeti-
gines dicimus r 1, 37. semie
maculas r i, 58 {quod nigras
maculas explicat h cf. ind.
Cassii s. zema, zemosus). «c
cit. (ut cod. r) et Simon lan.
8. semiosos (Beinesius Var.
lect. 1640 p. 522). cf Med.
Flin. Ups. p. 247 (de curis q.
ex caineleone fiunt)Pes dext^r
ex prioribus pedibus came-
leontis in pelle hiene id est
belue inclusus proficit ad tol-
lendas symas quas greci li-
cenas appellant (= Plin. 2S,
115!). ih. p. 196 ad curandos
ungues scabrosos id est fir-
nosos {corr. sirnosos).
[sero {opp. mane) Ant. Br. 37.
Add. b 1, 97. 2, 62. 102 etc
Berpentnni (morsuB) F(Berpen-
tinm rSb) 2, 2t>. Berpeiitiuiii
rBb 1, 16. 1, 74 Ant. Br. *.
cf. Berpeiitiam 1'lin. coil. Aug.
ilfene 1,374). c.eteros ()■£, ce-
teras fem. b) aerpentee I, 74.
serpere e. acc; (yulnera) Ber-
punt (serpiunt rb) loca yi-
cina 1, 71.
serpUliuii (— pullum) lai. , gr.
iexvllos=' erpjlluB des.m. 60.
seBMDIim: siBa,niuiur&.B(l,T4.
3, i ete.).
fieseU; sia^\rGel.{tie&dB, ei-
seleoa gen. gGar.) 2, 100. cf.
Biaeli Sim. lan. iDiose.) et ei-
seleOB Sim. Lex., Alfita. Bieelia
etiam codd. Plm. 8, 113. si-
seleos Ant. 3r. 40.
[seBSTiB ^ ISqu iAtid: 1, 83.
Cael. chron. 4, 45 (aessio), sed
p. 306, 13 per seceaaum {ital.
cesBO).
bIu Tero rVB Ui vero 6) S
85. 101, item Bin yero B (si
Tero 6) 1, 26. 46, «0, 69, 2,
46 (bui vero . . .aon rB, ai
Tero 6), 60 etc. abi smpsi sin
(t, nulla , . , neff. 3, 85). sed ei
Tcro VB (sin vero rb) M, 38.
Bi vero (B, ain vero rb) 1, 37.
ai Tero {r6, sin TeroB)2, 58.
I Blo rhetorice repetito quam ma-
«MHe dehetijtuT Thiod. (imi-
tatwr Pg. Theod.).
sic ita 3, 88 — vid. ita rio.
[«ic i]uaBi Ant. Br. 162. 167.
Biecare: loco siccare reumata
r VB (=> locum eiccare a reu-
mat^ h) S, 69. ebriositas (aui
natnra add. cod. Gel.) aiccana
3, 68. (intr.) Iinimentnm cum
aiccare eoeperit 1, 5 (his), nt
confectio siccare (— rir) non
POUit 1, 6. quod (Imimentum)
«nnaieoaverit l, es.postquam
!5. 541
aiccaTerit 1, 83. florea in aole
aiccare facies 1, 9. cuiu Bicca-
verit A^. Br. 151, cum coe-
perit S)ccarel40(«editacutto-
ditum ut non siocetnr ib.poit
200).
[Biderati Add. p. 336, 28.
[HilTaticDB: malra aalvatica
(g»c ha = BilvestriB g) Ps. Th.
' 2, 44. 81. 98, 106 e
gen. ainapig (aenapie anie ips.
corr. V) yr(ainapiB)a, 15, «-
napisKBr6 3, 74. ainapi rBb
3, 53. ajnapi gen. Ant. Br. 7G.
abl. ainapi F.B(— pe b, senapi
r)2,90. ainapirJSi;— pet)2,49.
Blnon: geu. sinonia (aemine) 3,
39, abl. ainone 8, 89, = petro-
Belinum agreste Sitn. lan. (ef.
not ad% 29). einonPim, 27,
136 (ubi cwn gmyrnio meniO'
ratw) fort. = aleaiv Dioec. 3,
67. Gal. Xa, 123. cf Fg. Gal
XIX, 744. aiaon agrion tpaJe
legitur apad Apul. 94 Ack.
{Pb. Diofc. 8, 82) ubi Hicon
Cas., aincon Vrat.
goeiart meningae omneB in-
iectione3(= conmiimicari)2 ,10.
solanis iricationibuB '2, 106 {id
eet Bub aole ardente 2, 117
{cf. ungnenta sub boIc adhi-
bita a, 108).
solanea (laoerta) VGel 1, 4TJ
(lacertus solauDB B) •• aceOQa
solemnis V, BolleinniB B (gK
lempiiiBrb)^, 105, Bolempuf^
BoUempm b, BolIemniBl, ?
BoUemni rBfv 3, 14 etc-
solidam (aquatn) 2, 48.
Bollioita paBsio (= periculosa)!
2, S7, (/. BoUicita superionnal
loca 2, 66 eto.
542
INDEX.
soncbas {coyxog) herba 1, 45.
cf. toyxog Gdl. XIV, 421 etc.
sors passionis (pro exitn) 2, 13.
causarum 2, 3.
[spalangio Add. 1, 68 (Cass.)
=» phalangium (cf. supra).
gpathomele : abl spatomelle
r(B)b 1, 78. gen. spatomeUis
( — meli8r)-B6l,44.37. spatho-
meles bacula, baca 1, 37. 44.
[gpargere paniculam(autrum-
pere) Ant. Br. 162.
spatida holosidera 1, 79.
speciem faenigraeci(detrahens
catapla8mati)2,17. cum styp-
ticis speciebus 2, 85 etc.
8pecialeadiutorium2,7l. fleg-
ma speciali natura frigidum 2,
112. ex sucis herbarum spe-
cialiter stypticarum 2, 63. —
specialia vel partilia adiu-
toria 2, 80.
speculare vitreum: (pulvis de
sp. V.) bAdd. 2, 102. cf. spe-
cularia cocta et in pulverem
redacta Pelag. 248 Ihm. cf.
specularis assati Cass. (ind.).
gypsi specularis cocti Ps.PZtn.
' spaera: quactili contexto se-
cundum modum sperae An.
de ves. 4. cf. Cass. 42 p. 98, 1
embrocas a quactiliario in
modum spaerae formatas.
[sperulas mtium mul. Add. b
3, 2, 10. — cf. spaerula Cass.
ind.
[splen n. : acc. splen in Add b
2, 77. 82 semper.
splenitici: phleniacis F(pleu-
riacis B, spleniacis r, splene-
ticis b) 2, 83. sed De splene-
(i in ind. cap. F)ticis VB 2, 80.
spleniacis rVB (spleneticis
b^Gar.) 2, 108. ubi cum sple-
niacis ex langoh. t (» a) sine
dubio natum sit, splen
probantur, non splenetici
sputniim (F, sputorum^,
tus rb) digestio 2, 21. sj
sanguinea 2, 20. fluxus i
torum 2, 59. /
sqnibala — vid. qu.
st- sp- etc. «= est- ep-F: ei
cialiter estipticarum 2,
estipticis 2, 64. estrignui
63. estomacho 2, 64. 65. i
stringo 2, 65. espungiam 2
escamoniae 2, 99 etc. etc.
[stagnnm b Add. 1 , 23. 11
stannum: cf. Sch/neider .
Gr. I, 2, 503. Ant. Br. IQ
cacabo stagnato 17. cac
stagneo 21. in vase stag
bAdd. 2, 102. 3, 2, 12.
stapbis agria: stafides (si
staphidis Gel.) agriae(F,
fisagriae Bb cf. Cass.) qi
silvaticam uvam appellai
25 {cf Flin. 23, 17). staf
agrias utMarc.,Ps. Plin.Bc
p. 356, 18 ubi stafisagri
staphisagriae etiam rb
de ves. 6 ut stafisagriae
1 , 12. staphisagriam a^c. 1
B {ubi stafisagria pro -a
stapby(fl)lomata 1,47 cit.i
[statnere sanguinem(statu
= sistere Ant. Br. 52. 53
[stemntns (et singultus) j
2, 91 p. 329, 26.
storace = storax l, 3. 3.
etc. semper. sic et des.m. it
pres{G, non styrax) 119.
[stricilla (i. strigilla, strigi
in stricilla calefacies et t
dum in auremitte8-4d(^. b 1
strictio ventris Ant. 105.
58. 111.
[stringere neutr.; si . . .
strinxerit sanguis Add.p..
20.
INDEX.
543
strignnin {exQv%vov) VBhr 2,
36. 38 etc. semper (aed 2, 38
strignon B simulata graecitate
ut solent scribae saec. XII).
estrignumF2, 63.
strofo8(F, — fus^, —phns bg)
2 , 28. cf. Cass. 51 p. 134, 2
ad strofum i. tortimi (tor-
tionem Sim.) ventris. Fs. Plin.
(alt.) 2, 22 ad strufom hoc
est ad tortionem ventris (ed,
Bom.).
stymmata (id est species styp-
ticae): aqua de stimmatibus
(sic h Gel.) 1-, 78.
sub praepositionis usus fre-
quentissimus : velut 2 , 106
ydropici et cachectici simili
sub diligentia visitantur. qui
enim prope ex similibus prae-
cedentibus fiunt, aequali sub
indignatione timiescunt. 2, 13
lethargicis et freniticis ca-
pitis est vel menin^ae simile
sub extensione penculum . . .
lethargici vero sub simili in-
commoditate . . . deprimuntur.
sunt hae dilTerentiae sub si-
mili sorte passionis. 2, 30
extensionem . . . sub qua ita
tenduntur ut sub uno sche-
mate iacentes tensione . . .
teneantur. 2, 37 cholera . . .
sub angusto tempore solli-
cita . . . sub unius diei spatio
frequenter . . . vitae terminum
fecit, dum . . . effusiones sub
dolore nimio . . . sed diarroici
. . . sub longo tractu temporum
. . . cholera vero . . . sub an-
gusto tempore homines peme-
cavit. 2, 68 sub cuius detrac-
tione sitis . . . profuit procu-
rata . . . sub utrisque coacta
ebriositas . . . medeatur . . .
sub civili aegritudine medi-
cinae iam beneficio repugna-
mus. 2, 61 thisicos . . . una sub
sorte . . . medicina desperat. . .
plena iam sub desperatione
{cf. 2, 24) visitamus . . . per
initia spe sub qua . . . labores
impendimus . . .2, 67 sub tri-
bus differentiis ex hoc causae
fiunt. 2, 4 sub certis acciden-
tibus . . . declarantur nomina
passionum. 2, 63sub trina vul-
neratione causatio (fit). %, 73
sub quadam solutione labo-
rantibus {cf. 2, 15). 2, 65 sub
gemina vel trina sanguinis
detractione flebotomum ad-
hibere (cf. 2, 62). sub dispo-
sita provocatione compello
2, 63 etc. etc. ficos contusas
sub duplo pondere immisce- ^
bis 1, 26. hordeum et sal com-
bures aequa sub ponderatione
1, 46. sub aequo tunsis 1, 73.
[si sub hirco scabies exierit
Ant. Br. 41.
sub — (cod. V) : subcumbere 2,
12 (= r, non B). (subcutiens
2, 42 £: succ. h). succurren-
dum 2, 6. 29 etc. suggeruntur
2, 3. suggeram2, 17. submini-
strabo, — trandus 2, 31. 33.
36 etc. subpeditant 2, 112.
subpinguis 2, 5. 112. (1, 82).
subpono ( — ponimus) 2, 33. 17.
64 (subponendum r 1, 80 etc).
suppommus 2, 25 etc.
in snbiectis ='m;^a, post (opp.
superius) 2, 64. cf. cataplas-
mandi sunt de subiectis, ut
sunt ... 2, 65. ex subiectis
alia diligentia visitamus: pi-
per . . . dabimus etc. 2, 19 (=
ex sequentihus). item de sub-
iectis accidentibus adverten-
dimi erit2,84. ex subiectis ad-
hibeo 2, 98 (opp. supra dictis).
544
INDEX.
[submasticet Add. 1, 45.
[snbsistent lumbrici Ant. Br.
101.
8ub8tantia: totius corporis in-
teriorem omnem saepe sub-
stantiam effuderunt (yomitus
ct ventris efiPusiones) 2, 37.
ipsam epatis substantiam 2,
73. substantiae inopia 2, 60.
sulphur {B^ Bulfur rh): sulphor
("sic^F^, 71. 77. 81. sulphore
(a§ aquae) V {imde^ sulphur B)
2, 106. sulphurea JB 2, 56.
sulphoratas lanas V (sulphu-
ratas J5, — furatas h) 2, 17.
s. vi vum = -©"«rov &7CVQ0V 1, 34
etc.
super illam decoctionem . . .
adiungo 2, 19. cf. super quae
. . . superimponimus 2, 65. —
superadhibere 2, 44 (lU super-
addere saepe).
superfasciare An. de ves. 4.
superventus hydropis 2, 82.
[supradatum=impositumjiwi.
Br. 4. cf. Marcell. ind.
supra dicta et supra scripta
in codicihm variantur ex vet.
script. comp. orta: ss vel ££.
sic supra dicti VB(h)^ uhi
supra scripti Gel. 2, 93. supra-
dictis Gel. (supradictarum B)
%ihi ss b 1, 78 etc. et sic sem-
pcr 5, pro supra dictis etiam
aliornm codicum, Iwc compen-
dio utitur v. ad 2, 44.
suspiriosi (^ asthmatici) 2, 70. *
fad tussim suspiriosam i. qui
fortiter suspirant Antid. Br.
1 3. ad suspirium . . . suspirioso
ih. 107. 108. cf. Plin.
sycotice {avKcoti^rj : genus me-
dicamentV) 1, 15.
symfyti (sim^teV^^Vm^-^YB^
VB 6rcl. (ubi 8feiit\c\^ b\ cf . iud..
CW.)2,04. aiiAtoTiVB^A^V
sympasma An. de vcs. 4 (p.266,
20).
symptoma ; si aliquod adhuc ex
superioribus accidentibusper-
severaverit symptoma (sum-
toma F, syntoma B) 2, 69.
syrin^es: de siringis & 1, 85
(de siringiis B 1 , 81). sirin-
giae 65 1, 81 (t. siringae).
Bi(y 6)riiigias (acc.) J5fe |1 , 85
et in Add. h 1, 85 {ubi syrin-
gium et pl. siringia et syrin-
giis, sed etiam sinngias et si-
ringiam). — acc. sg. siringa
{evQLyya) de s. m. 49.
taenia {mUgo tinea pro tenia): )
teneas h Add. p. 306, 1. ti-
neas (ut vulgo) p. 330^ 19 ek.
— diff. tineae capitis = &loi'
nsma de s. m. 19. 40. 123.
Ant. 164. tineosus 164. 165
(tiniae Plin. Aug. ind. XI.
tineas 13, 86. taenea 13, 81'.
tam saevissima passio r An.
de ves. 4.
tamdiu . . . quamdiu (quandiu h'
1, 66 (= Antid. Bru>x. 2. tam-
diu quousque 38).
tamarici gen. VB h (tamaricis r.
2, 82 {uhi triamarici F, ut tra-
maraci -B 1, 12): tamaricis rb
1, 12 {ut Cass. c. 43, Ps. Gal
ad Gl. 3, 61). — tamaricen
Plin. 24. 67. 13. 116. gen. ta-
maricis 26, 86. 28, 81. 165.
30, 97. dat. tamarici 16, SO
unde tamarix 16, 108.
[Tantale pie! in formula ma-
gica Add. b 1, 44 p. 276, 18.
in tantum {cf. ital. intanto) An.
de ves. 2 p. 263, 19. — in tan-
tum ut . . . saepe in P^- Th.
dfc stmpZ. med.
Sjss!!^^\Ss3ws^:s^ (mit der zeit)
t
INDEX.
545
)ore (ziir zeit, zwr
mt) 2, 16. 27. 38. 46.
1, 74. 84. — in tem-
asae 2, 19. tempo-
gritudinis refrenatis
tnporibus (aegritudi-
rvire 2, 36 (c/". 2, 3).
kemporibus servientes
1 {cf. 2, 38 febribus
atis temporibus ser-
). per cluronica tem-
)ducitur 2, 32.
Is (zeitUch, voruber-
quasi extempordlis):
acuta et temporalis
cutas et temporales
ines 2, 32. eztensio-
dam temporalem qui-
) (=repentinam Cixel.
8). temporales com-
3 2, 39. 48.
les : si conationes yel
perseveraverint quas
e B) tenesmodia ( VB,
lis r, thenasmon b)
ius2,104. corr. tenes-
: deileodis 2,28 rF).
1,62.
umor {opp. pinguis)
h)iiiB {80. resina) VB :
ina vd terbentina&^
alitudinem Ant. 165.
38 extergit de s. m. 61.
t mepe cod. V (l, II) :
^ mnper codd., mn
2, 11. 36. 91. 93. 94.
i etiamB b : latine enim
n^mentastrum, an^t-
ec^pta didtur fUvdirj
nihili autem est men-
>Ae graece dicitwr ne-
e). anetum(an6tinum
Jb. 92 etc. semper lat.
). turis VB (tnuris b)
nu Frifcianiu, ed. Boie.
semper [tunni piscis 1, 11 (Wv-
vog)']. trociscus semper (sed
crodiisci 93). — piretrum (« ^-
(fs&Q0v)SQ.6Setc. timus: timi
et timo 16. timo 69 etc. ti-
miamata 33. 36. 38 etc. tap-
sia (64). 117 etc. la(p)patum
76. 82. (sinfftilaria simt lati-
rides 99. ictyocolla 101. cli-
bsis (i. e. tlibsis) 37. sed ser-
vant plerwmque th vocabulagr.
ikv&og referentia, ut oenan-
tben 73 (oenanthino 78. oenan-
thi^n^umlOl : sed enantes 36.
otenantes 93). — melanthium
44. 97. 98 (aed melantio 68.
melanti 98, melandiu 71). —
anthera 23. — cathartico 71.
80. 91. 99 etc. lethargici 13.
14. 15 (rec, De litargicis ind.
et rubr.V2, 13). althea 104
(66 Gel.: altee J5&). thebaici
(dactyli) 64. 101 etc. (sed te-
baicos 36. deibaici 73). the-
riaca 29 (^tyriaca 27). absin-
thium 71. 89. 97. 98' {sed ab-
sentii 90. absentium ex ab-
sinthium oorr. VlSs.IXf ab-
sinti sic 98). etiam absenthii
91. ab8eiLthio92. terebinthina
78 (jsed plerumque terebintina
67 etc). thorax semper 20. 21.
59. 62 etc. thermapala 31 {sed
termanticos 25) etc. —
oontra male scribitwr (V) th
velwt anthidothia 101. sinfi-
thon 101. pthisanae 25. flebo-
thomum 25. 26. 36. 80 etc.
melichrato etc.
thebaiei simpliciter (ui cydo-
nia) 2, 64: dabo thebaicos
(dactilos 8ol. add. &), sorba
quoque ... cf. VB ^, 101.
Diose. 2, 129 p, 250, 2 n o^av
rj &xC(ov (rjy d7j§aM&v ^ xv-
daivC(ov (ii^Xmv.
35
546
Dn>£X.
theca ^, 2.
thermapala — vid. 8. apala.
thennantiGOS (balanos) 2, 25.
thoraci eoram hoc est pectori
2, 21.
[thyrsiis: racf cauliciilonun i.
tyrsos ipsos yetastissiinos h
Add. 1, 93. cf. tursi eorum
(sc. caulium) Fs. Th. de 8. m.
42 (=» ot xavXol v^g HQccii^Brig
Gal Xn, 42).
[tina: in balneo vel in tina
Fs. Th. 3, 2, 12.
[tiiicta, tinte Ps. T^. 3, 2, 2.
[titina Add. & 1 , 44 : mulieri
capitellum de titina (ligabis)
cf. dida (tlt^) et titma Sor.
itid.
tithTmalns maior 1, 75 (cf.
Diosc. Ap. etc.). titimallus r6,
titimalus B.
ti = «I lang. guod recentiores
legebant -ci. unde e. c. 1, 54
cod. r se ipsim vel corrigit
vel explicat sic scribens af-
ti ti
fla^on^, item 1, 67 habeni|b^.
cf. cod. Hafn. Sorani.
tonoticnm 2, 85 (cf Cass. 42
p. 102, 14 species tonoticas),
ttbi unicum (sic) VB (thano-
tica b).
torpor (turporF, imde turbor
B): gravedoquaedamcumtor-
pore (rb, turpore-B) venarum
et interceptione 2, 41 (cf. in
eadem re Caelii Aur. editorem
nwdo torporem corporis chr.
1, 33 modo chr. 1, 39 tur-
bationem legentem). frigida . . .
quae torporem (turporem F,
turborem J5) magis in tempore
quam mitigationem praestare
possint ^, 114. — aUter Wbor
(xaQaxri) Sor. xYid. (cf. Gael.
ind.).
torrens impetus (etrepenti
2, 38.
[yentris tortioneg h Add. S
cf. ad tortionem yentris
Br. 40.
tostatus (= tostus): sal
tostatis (sic) rB (tostis b) 1
cf. tostis salibus 2, 107 (
ubi frixis b). tostayeris
(rBb). panem tostet b .
2, 91 p. 328, 20.
totoqne corpori (dai.) 2
(rVB Gel., om.h). 1,18 (
Get.). Neue II, 183. — tc
(remedium) lect, scrih. rec.
tutum 1, 3.
tragacanthum: tragacan
(F, dragantum r£ &). sed
chanti etiamV 2, 110. et ^
gagantum b 2, 64. gGai
110. gr.tgaydiiav&a. est ta
quod adhibetur xb ddngvov
4^r}g Diosc. p. 362 (Li\
cf. 2, 93 (solvitur). dracan
et dragagantum r 1 , 53 (dra!
[toanscolare Ant. Br. 4.
transigere cibos 2, 116.
porem balnei 2, 43.
trociscns: trochisco (wwq
sciam loco et quasi fortu
V (unde troschiscos B) 3,
sed cf. crothisci (siej 2, 9.
trocliten (mirram, mirre,'l,
(rBb) etc. mirrae trocl:
gen. Ant. Br. 4. 39 (troclitit
cf. apud MarceUum (Heh
gen. mirrae trocloditydoi
153, 18 (— ditidos p. 156, l
hrevius trogloditis vel tro<
ditis reliquis locis in ind. h(
tis. tQcoyXiTig lectio corr. eti
in codd. rec. g^raecis. accus. >
comparet apud Marc.
[tmIlio(c/'. trullium tgvfilu
^ss^ssz:^^'^ in trublione '
igSeaeo comburia Add.
. cf. Ant. Br. 4 (bia).
MBcifl I, 11. ef. Isid.
14 l»'6vvot)-
'simpl.) sed (comp.) con-
«npCT" etiamVfii eodd.
i««g; ef. mA. Garg. p.
sed tnaaB eemel VB 2,
oontansioneiii S Ant.
asatpe: tittmali mollBa
'5. ef. Case. g. oyma.
^Titis oculi frondoBi
mi in ipsum texttim
lit ry turionea moUis-
63.
nnae turisFB=manne
ti 2, 3S. turia masculi
libani b S , 63 (cf. tuB
= libani r 1, 03). turis
i B = libaau arrenoa
22, — eefemm thuria
senbit b (wtmquam VB).
a daciscum (gic) Ant.
iemper Ant. Br. 18. 72
remedium) sic Gel. 1, 3
tum codiemi (= rom.
ubiqne Neu.!).
\ tipico caractere V 2,
tt« (?) herbfte Add. p.
0. vn^ix) = (fom. a)
sime; hedere folioT^ip».
foliisB) in »iiio coctis.
z Born, Gr. 1, 142.
io ... ubi papaver . . .
ne 3, II. oqaft oalida
paTer . . . deooxeriB 2,
■ -■'-' « i, 19 etc.
[adones (schulwj : Antid. Br.ll
[lunbrBe immisBae fs. Th. 1
3, 4 (cf. Pelagonitts).
niiior saepe F (humoi-
rB6): 3, 28 (ertom r)
91 (per Tentremnmorem) 93.
97. 107 fbis). 112. 113. 114. 1 Ifl
etc. antiquiorisrationispaasim
vestiffiaremanent. etiam inJPi
Th. S, 2, 1 et tumorem cod. t
pro et humorem 6 i.
rem. ef. de s. m. 130 roatui
tumorea pro maturat nmorea^
et similia. ib. 1S6 & tamores
diBtergit pro et umores dister-
git (uj61, vel, M wlgo, diBper-
git, qwmodo tra/iwfert auctor
graecwn Sititpofr]TiK6v vel Sia-^
12. 14. 26, 86. 61).
humor V 2, 59 («6» tno
imieGtiiS V (humectuB .86^
umectos cihoa 2, 10.
Tulnera 2, 37. «wie cr, _
men untatum (humectum
bGel.) J5 1, 84, sicut lumen
umetum(= alomen umectam
r) B 1, 92, — umectare (sic)
Vr 3, 37,
nndatio vel epuma quae bi _
nataTerit [dum buUire coa-
perit)3, 19. coqnea ad pri^
mam undationem (6, mundBrA
tionemr5Gei.)l, 61 {cf.Apie.jr
Anthim. 3). 1
nitgeo F, nngueo r, unguo B,|
ungo l 2, 33. ftem S, 16 (wM^
tamen unge aie b). item alibi
ungimus F, ungnimns Bb.
perungimUB Vb, perunguimuB
B 2, bS et (Mbi h al. I. pemn-
({uantur)6i^.perunge6( — guito
B, — gue r) 1, 67. perunge 6
(— guerS)i,68', pemnguerB
(perungeo b) 1, 68'. (pemngaa
M
.) 93,
1.1 Ifl
•aasim ,\
umo^^^H
more»^^^^
548
INDEX.
AfU. Br. 2). perungneri An,
de ves, p. 263, 8. penuigeA*
dum F( — gdom 6), penmffuen-
dum B2yl9. inangaendi VrB
( — gdi b) 2, 64. ongeamus b
(inunguamus B) 1, 58 ^ un-
gueas rh 1, 66. item ungenta
«cwperF(ungta b), unguenta
B 2, 15. 25. 31. 58. 59. 72
(hi8).91. ete. ita hic quoque b
modo cum V(veteri usu) modo
cum B ( rec. et docto s. XII) fa-
cit. B autem ut semper u habet
in imguo, ita male tanguen-
dum 2, 25 (scil. ut tueretwr g
= roman. gu).
imgiiis fem.b 1, 91 et Add. 1,91
ungues scabiosas bis (contra
masc. rB Gel.), sed mox ibid.
scabiosos.
urlnas {VB, — nam r) provo-
cantis 2, 78.
urtica (B): ortica V(rgb) 2, 38.
[usqne quater Ant. Br. 120.
cf. quamdiu.
ut = ita tamen ut 2, 13 (1, 64)
etc.
ut possumus^ ut potero, ut
poterimus saepius (2, 27. 60.
61. 2, 36 etc). cf. quantis pos-
sumus adiutoriis 2, 29. quae
nunc possumus remedia 2, 46.
cf. utpote V. l. 2, 3 adiutoriis
utpote (sic Gel., ut potui V,
potius B) competentibus ser-
viemus.
[utique p. 334, 1.
[utitur c. acc. Ant. Br. 58 (cf.
78). 112. Add. h 2, 92 etc. (cf
p. 338,4). utenda aMDtp.336,
14. utendus (!) est foliis de s,
m. 54.
[Tftdit dormitum b Add. 1, 43
etc. cf Ps. Plin. f 29d. 30c.
37c. 39K 56^ (sed d. eunti
31a),
Tftlitudo VBrb (valetudc
2,87. ll&.Bb(Gel) 1,«
longa doloris valitudu
2, 46.
vaporeos (impetus) 2, 1]
Tas: abl. vase & 1, 5. 6
1, 7. 9 e* rec. vaso f (
3, 19 (ubi vase vj pro
vas (rB). in NB,aB(rb)
yaso r 1, 82 (vase hB
in Add. yasum r, et
(ad 1, 12). (vas 209, va
et p. 397, 5. vase 4. 3J
semper B in Ant, Br.)
ursi natura . . . ad p
Tascione leonis et circ
machum suspensa coll<
portetur (ad digestionen
tid. Br. 184 (corr.).
equi Tectatio (FJB, vec
2, 117.
Teluti (sic etiam a/nte i st
luti ictu 2, 24 etc.)i adii
quae veluti calidis co
tionibus adhibentur 2
si causis veluti ineertis
doluerit 2, 44. falso
somno 2, 13. quaedam
inrationabilis animi c
ratio 2, 26. et praefiniti
luti temporibus 2, 28. 63
origine veluti diversas cc
vimus evenire commot
2, 118.
venerius VBrh 2, 33. 3^
etc. cicer venerium 2 1
Tenire h (pro evenire) \
item (pro obvenire) 2 fi
VB 2, 31 per quae . . . im
naturae eorum ventri (
nire^o evenire)benefici
suevit.
ventris expositio 2, 28.
trem facere An. de ve
ventrem faciendum Aw
101 == ad ventrem ut :
INDEX.
549
ib. 98. qtiibus venter non fa-
cit 102. cf. Cass. md. et Cael,
ch/r, 4, 49. chr. 1, 13: si ven-
ter non fecerit officium. —
Tentrium (venerium VB) ca-
ponum membranae 2, 102. cf,
Antid. Brux. 60. 143.
Tentosa 2, 17. 87 etc. i. e. cu-
curbita ventosa 2, 27 (uhi ven-
tosas . . . et cucurbitas hg).
29. 33. 62 (ubi simpl. ventose
b). 117 etc. cf. An. de ves. 3
impones etiam et cucurbitas
hoc est cufas Yento8B,8(Barb.).
deinde ib. 4 ventosae simpl.
(leves cucurbitae Cael.p.SOsq.
etc. ^o^dcpriv p. 575).
yentositas ventris 2 , 28. cly-
stere ventositatem agere ib.
ventositatis molestia 2, 89.
haustus ventositatis 1, 79.
[versare neutr.: mulieri si pe-
cus versaverit Ps. Th. 3, 2, 4
(= girare %b.).
vesica VB 2, 17. 28. 110. 111
etc. {ubi semel vesciae 2, 110
pro vesice V). vesicae (qpXvit-
xldBg) 1, 69 vel vesiculae (visi-
culae b) 1, 60. vesica (ex qua
vaporanms) 2, 17 {cf. Ca^el.
ox. 2, 113 ex aqua calida in
utriculo vel vesica excepta
etc.).
Tesicare (quibus vero iam ve-
sicaverint sc. pemiones 1, 88)
= vesicas engere (1, 60).
[Tettoniea: vetonica b Add. 1,
86. 2, 62. 2, 102. 108 etc. saepe.
bethonica tb. Add. 1, 97. Ant.
Br. 132. 200. ib. betonica 109.
h. vethonic^ ips. corr. fe 2, 62
p. 316, 18.
Totas: abl. veteri VB 2, 16.
98 etc. {in Ant. Br. B veteri
80. 118. 186. vetere 141. 169.
186). veteriores 4, 7.
Tetnstatnm Br {= vetustius
bGel.) 1, 38. cf Add. 6 2,44
p. 814, 6. invetustatos dolores
(= inveteratos Marc). cf. ad-
veteratus.
ad vicem (= in vicem) : lectus
. . . ad vicem {VB, ad in-
vicem bg!) gestationis agi-
tandus 2, 12. vice cataplas-
matis rB 1, 76 {tU>i in vicem
cataplasmatis 6 = 2,7 VB, .
ubi ad in vicem r= in mo-
dum b).
[victoriola: Et herbe victo-
riole suci cyatos. m cum
melle potui dato ieiuno mox
incidet flegma . . . Add. b 2,
89 p. 326, 17 quae verbotenus
habet Apul. herb. 69 {Sacpvosi-
dig Diosc).
[nominas septem viduas quas
nosti Ant. Br. 64.
Tinarins: utris vinarii 1, 66.
Tirgo : bitumen virginem Ant.
Br. 102. cf picem virginem
b Add. 2, 19. 31. charta vir-
gine Add. 2, 19. adipem sui-
num virginem Ant. 139 etc
virgnla auri vel argenti igne-
facta 2, 74.
Tirtntes (= species) : emplastra
vel antidota vel cetera quae
ex variis virtutibus compo-
nuntur 2, 44 {rec dynamidia).
viscare: (flegma) cum se visca-
verit (vescaverit V) 2, 112.
viscidos: gluten taurinum in
(cum b) aceto viscido (sicBb)
coctum et solutum inungua-
mus Bb 1, 68. cf Simon s.
viscidum g. mordicativum
pungens linguam acuti sa-
poris. item Ux.Alfita viscidum
i. amarum.
Tiseosns umor 2, 114. viscos&
pinguedo 2, 21. sudor viscosus
550
INDEX.
higGar.Gel) 2, 36 {iibi vis-
corosus VB).
yisere: neque tangendi neque
yisendi (pulcras fi^ras) 2, 33.
Tisitare aegritudines etc. fre-
quentissimtm apud Theod. ve-
M 2, 6. 7. 13. 18. 19. 26. 30. 66.
59. 61. 63. 66 etc.: sic dili-
gentia visitandi, sollicite vi-
sitandi, eS,dem (aM, un§,)
diligentiS; yisitandi sunt, hac
curS, visitamusefc.^hos sic sua-
deo visitari 2, 24). aliquando
simplex febrium imago tan-
tummodo visitatur 2, 4.
vitalia loca 2, 1. 67.
yltella rb (ubi ovorum media
VB) 2, 118.
[volatica farina b Add. 1, 97
p. 302, 21.
[vomitns = i(istt%6v p. 306
(vom. imperialis, bonus etc).
Tnlnus (= sXitos) semperVBb^
uhi ulcus (quod graecum est
nec usquam occurrit in codd.
Th.) correxit Gel. scil. ubi
de vulneribus interiorihus(cap.
23 de empyicis) 2, 67. 102.
1, 69 (de vuhieribus ex se
sponte nascentibus c. 22). 1,
93 etc. item vuhieratio 2, 68
ubi ulceratio Gel. (sic ulce-
ratio faucium Cass. Fel. c. 36
cf. 21 ulcera sordidap. 36, 19.
ulceratum p. 37, 18 etc). vul-
nerata matrix 4, 30 (cap. de
vulneribus matricis = ulceri-
bus). cf Ps. Gal. ad Gl. m,
60 vulnera chironia etc —
vulnerati (= ulcerati) 1, 89
(de pemionibus). scabias vul-
neratas 1, 93. elcosis id est
vulneratio Gal. m, 10 (ubiEc
id est exulceratiol) cf. ib. 23.
(ad universa "olceta. v^ ^rdX.-
nera Coss. p. 18, 19 1). cf . Plm.
24, 9 vohieribus quae phage-
daenica vocantur. 22,151 ser-
pere volnera non patitur (cf
Fs, Plin. p. 76, 18) etc. [ul-
cus non extat nisi in Additis
codicis Berolinensis, ubi pri-
mum legitur ad 1, 76 (p. 51
ulcera testium sanat) et ad
1, 7S p. 52, 3 si ulcus in ve-
retro fuerit). cf ad 1 , 86 p.
58, 6 (cib inf.) in rubrica
Qui per tibias et corpus wul-
cera (sic) faciunt etc. p. 59, 1
Allii decocti aqua crura ul-
cerosa fomentata. celeriter
sanat. p.59,5 Maxillas apri
vel scrofe comburis et cine-
rem eius uulceribus (sic) as-
perges. sic etiam in g (cod.
Vindoc. Ps. Gal.) solo 2, 27
vulcera legitu/r ubi vuhiera
ce*.]. cf Simonlan. s.Ulcus est
plaga putrida (ubi ex Bemo-
sthene de ulceribus oculorum
fragmentum uberrimum). Isid.
IV, 8, 19 ulcus putredo ipsa,
vuinus quod ferro fit . . .
(scil. utrumque est vulnus^ sed
vulnus putridum graeco fere
vocabulo ulcus-fZxog distin-
guitur. Theodorus autem qtfi
et graece scripsit et latine, in
latinis latino uno vocaMo
usus est, non graecolatino).
contra in Antidot. Brux. pro-
miscue leguntu/r idcera et vul-
nera (saec VI) cf. 4. 17. 29.
42 c«c. 171.174. cfPe1ag.c26.
sipro 8: senex (pro senes) 2, 25.
xerantica (exeranthica O) 2.
103.
xeros (?) trociscos 1, 96 (ubi
MQQog codd.). —
SjATQijlae (acaciae) quid? Ant.
INDEX.
551
j^o^vm (rVBh): sic latine di-
citur qui graece vaacanos- con-
funditm ctm ysipo = oesypo
(cf. Simon s. Tsopus Dyasco-
rides. est herba omnibus nota
. . . ab Avicenna dicitur ysopus
sicca ad differentiam humide
que est cerotus. — Ysopum
cerotus Dya. est quasi sor-
des ex suco lanarum succi-
darum . . . liec ab Avicenna
ysopus humida vocatur. hec
in antidotario universali ygri
dicitur). — ysopocerotum =
oesypocerotum q. v.
z : za = dia v. s. reumatizare,
glycyriza (cf. praeter nostrates
dlim St Baluziwm in notis ad
Cypriamm p. 568 de voc. Comr-
modia/ni Zabolus).
[zemsLAntid.Brtuc. 3 (zema cum
aqua super focum bulliat et
alt^ram zemam . . . facias ca-
lescere).
zerna — vid. semia (semiosus).
zz == zingiber b (p. 304, 15):
gingiber Ant Br. 16. 40. 74.
sed, ib. 199 zinzeberi. ita et
Ps. Plin. zinziberis,gingiberis
f 37a. 41b, 41c. 45t> etc.
[zizaninm Ant. 71.
NB, Eis quas supra dixi de a/nagallico (et de porcacla), quda
male p. 302, 13 scripsi anagallidis, pUniora addo haec:
anAgallleiim s ooniolida maior iApul.f Simon, Lex alf. = solidago
Diosc) Bss gymphytuxn altemm (Dioac. 4, 10. Apul. 60 [ubi anngallicam cod.
Ccu.t argalllcum ^ anagalllcnm corr.^^Vrat. cf. &^aXjiixoij Fs. Diosc, p. 512J
s= conferva (Apul. cf. Pa. Theod. add, p, 301 ^ 5 [guae tamen confirma et
conserya (Hc etiam ap. Orib. lat. de simpl. 1^ 48: de quo Anecd. II, 111) ecri'
bitur in Aptd. Vrat. et Cas.J =» inula mstica (Apuh , Jfarc. p. 173, 1 H) id
est tXxao. (aec.) Plin. 21, 41(scil. galllce halus Marc. p. 332, 30 = Plin. 26,42:
maie eic cum h, de quo Zeuee^ Celt. Oramm, I\ 46) = alinm gallicum (nom,)
Marc. p. 256, 21 (199, 9) vel algalllcnm (acc.)p. 173, 1 vel balcallicum (ntnn.)
p. 112t 27 = porcacla p. 199^ 9 (i. e. porc. ■ilyestris Plin. 20, 210 cf. 8im. e,
ancbragne extr.)'
Sinfiton i. anagalicum (ex Apul. apponit etiam cod. S. Qail. 762 II, 60
(Anecd. II, 111 cf. 112), item (ez eodem) Pe. Orib. lat. l. c. (differt aloe gallica
= gentiima Apul. 17 s Ps. Dioac. p. 341). cet. cf. Fraas Synope. p, 163.
Index aactonim.
Andronis trociscus 2, 23. tr.
Andronius 1, 61. 2, 102.
Apollonius 1, 15 (bis).
[Apuleins MadaurensisPs. Th.
p. 276, 22.
[Arsinoe Ps. Theod. p. 338, 5.
Athenaei troc. causticus 2, 102.
— diachartu troc. 3, 30.
Demoeritns 4, 3.
Eusebins (discip.) 4, 2.
Herodianus 2, 34.
Hippocrates l , 48 (aph.). 51.
72 (praenot. Co.). H. noster
huius professionis auctor 2, 25
(aph.). 2, 102. 2, 114 (aph.).
3,23(iu8iur.). cf.had 2, 31.^7.
lamblichus Syrius 2, 34.
lustiana potio (hiera lusti) 2,
109.
Methodici2, 73 — cf. ind. verb.
s. cyclus.
Menander comicus 4, 1. 3.
Musae trociscus 1, 52 (descr.
in Add.hih.). cf. 1, 85. Antid.
Br. 42.
Philippus Amphipolita 2, 34
(cf. apud Awrelium 1, 42 p. 72).
Polyidu trociscus 1, 61. {cf.
antid. Polyidis Gargil. c. 23,
ubi male olim edidi polyides
(adj.). cfsupras. polyarchion.
P^rthagoras aegyptiae scien-
tiae grayis auctor 4, 3.
[SalTina (Salbina) ad 3, l. cf.
Add. b 3, 24 (t>. l, Sabina, Sft-
vina).
(Theodoms Prlseianus)
egO 1, 43. 53. 109. 2, 77. 79.
3, 20 etc. nos 1, 32 (suadeo 1,
32. 2, 46. 55. 3, 19 etc). 3, 26.
a nobis 1, 86. nostro experi-
mento 2, 99. ego de experi-
mento posui 2, 11 1. uostw
pesso 3, 26. ut expertus Biin
2, 17dc. ut experti sumus2,
44. 37. cf. de experimentis 1, 8.
68. 2, 102 etc. passim. [AntBr.
42 (cf. experimentatum Afit.
53. 54. 55]. de experimento
1, 25. cf deves.vit. 3 (p. 265,3).
de expertis 1, 29. 83. 2, 81. ma-
gister meus — v. Vindicianus.
aliqui e nostris 1, 61. alii col-
legae 2, 75. cf aliqui 2, 46 etc.
saepe.
suos ipse libros citat in pri-
mo faenomenon 2, 59. faeno-
menon libellus superior 2 64.
[etPseudo-Theodorus in faeno-
menon libro 6 2, 116. 117. iD
primo faenomenon libro b 2.
118]. in euporiston nostro 2,
103. in gynaeceon libello (se-
quenti) 2, 66. in subiectii
(u^i?) 2, 64. in libro physi
corum 2, 34. nostro libell<
INDEX AUCTORUM.
553
physiconim 2, 48. cf. 1, 76
(suo loco et tempore con-
scribentur). in graeco opere
3, 7 =B alibi 3, 11. in graecis
nostris 3, 32. addes . . . de
graeco euporiston2,29. addes
de graeco quam plurima B
1,96. [boc addidit de greco
pittacium r 2, 31: extat in b
hocloco additum acopu/mHip-^
pocratis]. [praetermissum fue-*
rat item aliud ad leucomata
Geh 1, 40]. emplastrum infra
scriptum 2, 46 (postea in mar-
gine additum?). ieran quae
post ordinabitur 1, 18 (deest
— sed al. add. h: cf. p. 270
et p. 256).
[Fsendo-Tlieodonis — apud
quem etiam Deus ad 1, 91.
3, 23 {cf Ps. Pli/n. 3, 16 Bas.),
Christus p. 303, 15, Joh. Bap-
tista et Helisabet 3, 2, 2 —
Moyses od 1, 91.
(Tergilius 1, 23. 4, 7. (3, 2, 4).
yictoria 3, 1. 13.
Tindicianus (magister meus)
4, 3. cf. magister meus 3, 21.
magistrorum experimento et
nostro 2, 99. rchalasticumVin-
diciani apud Ps. Plin. f 29^
(his), 30O', 35^. cf Cass.praef
p. III et m ind. 8. v. (Anecd.
gra^colat.11,177 . HermesVUI,
42). — de Vindiciano Gh, Tis-
8ot, Fastes de la provime rom.
d'Afrigue (1885) p. 265.
citantur in wniversum
yetemni dicta 1, 76. sententia
2, 61. auctores veteres 1, 52.
sec. usum veterum 2, 46. ante-
riorum 2 , 23. antiquiores 2,
47. alii veteriores 4, 7 etc.
(m.) idiotae 2, 68.
pliysicil,66. 76.(veteres) 2, 18.
methodiei 2, 73 {cf s. cyclus).
aliorum scripta legimus 3, 27.
ut ille ait 2, 114. 1, 23. 4, 7.
amatorias fabulas describen-
tes 2, 34.
medicos qui appellantu/r in
Antidotariis codicis Brux. vid.
p. 400.
In hoc yolamine continentiir
post praefationem. editoris et capitulorum (ez cod. mstis)
indicem
L Theodori Prisciani Euporiston libri tres
Faenomenon I p. 1.
Logicus II p. 104.
Gynaeceon HI p. 224.
Physicorum cap. I — II p. 249.
n. Psendo-Theodorea:
Anonymi de vesicae yitiis capitulum p. 261.
Additamenta Pseudo-Tlieodori ad Theodorum Priscia-
num (editionis secundae) p. 268.
Gynaecia Pseudo-Theodori p. 340.
Additamenta codicis Barberiniani (ez medicina Pseudo-
Pauli) cum medicina Gaudiosi episcopi et medici p.356.
Antidotarium Bruxellense (ab imtio mutilum) p. 363.
Antidotarium Bruxellense alterum p. 380
cum Anonymi pbysicorum fragmento p. 397
et Appendice miscellaneorum p. 398.
Anonymi (ex Galeno) libellus (excerptus) de simplici me-
dicina p. 403.
m. Tindiciani Afri expositionis membrorum quae reliqua sunt
I. Gynaecia quae vocantur p. 426.
n. Epitome uberior altera p. 467.
Yindiciani epistula ad Pentadium p. 485.
Index yerborum notabilium p. 493.
Index auctorum p. 562.
^^*T #,-.
• • • ■
• ■
^#'-4-'>^^r^
'^
'r
•■-j^
tj* i*
-f-
"-iv'#;;^ir'#
^!^
#'
^'
#%if'
#
■;#/f'#;;-t-;
#'
-1r
#;
4r'#
^,|^'
"^■■# ^f0 ^'^^'^^"mi^.
■#
'#'-t'->>^;
#
-4f
#■
-4;-,#
■^
''^■^#;;4r'#'
■^#'^+;;#;;-si^
4r"#
■#^f
:#
^■^4^"#,
'^'^A
^>'#;;-tr;;#
■^s^
#•
^it
Pjf^
■
■'#%i'r"#''-tr
:#
,1f
:#
■
X X ;< X
■ 9H-#^#
:;e X X ^ X
■^#^^.#.^^ir
#
i
1
;X X X :: /
#-:jf #x
?
■
■
1
■
■
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11