Tijdschrift voor entomologie

+ = torts
RG a RAI
bisi

ET
n Deeper

Bite oS

HARVARD UNIVERSITY

il

LIBRARY

OF THE

Museum of Comparative Zoology

DEEL 105 A 1962

TIJDSCHRIFT
VOOR ENTOMOLOGIE

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

| Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, 1962 |

Afleveringen 1— 4 verschenen 14 juli 1962
Afleveringen 5—10 verschenen 31 dec. 1962

VRAAG
VHOLOOS SOO, UM
CELIAPOMGAO M

INHOUD VAN DEEL 105

FRANSSEN, C. J. H. en W. P. MANTEL. — Lijst van in Nederland aangetrof-
fen Thysanoptera, met beknopte aantekeningen over hun levenswijze
en hun betekenis voor onze cultuurgewassen .

KALSHOVEN, L. G. E. — Notes on the biology of Oriental — mostly In-

donesian — Cossoninae, Phaenomerini and Sipalini (Col., Curculioni-
dae).
KIRIAKOFF, S. G. — New and less known African Notidontidae (Lepido-
ptera) . N es ee
KUMAR, R. — Morpho-taxonomical studies on the genitalia and salivary

glands of some Cimicomorpha (Rhynchota, Hemiptera) .

LEMPKE, B. J. — Catalogus der Nederlandse nen SE
Supplement) . Le i ie, RE PARRA,

LOUWERENS, C. J. — New Carabidae from Indonesia, chiefly from Amboina
MANTEL, W. P., zie FRANSSEN en MANTEL.

OBRAZTSOV, N. S. — Description of a gynandrous specimen of a Psexdat-
teria species (Lepidoptera, Tortricidae)

SMIT, F. G. S. M. — Siphonaptera collected from moles and their nests
at Wilp, Netherlands, by Jhr. W. C. van Heurn .

SMIT, F. G. S. M. — Catalogus der Nederlandse Siphonaptera .

Register van deel 105 .

DY

= 261

Es 7 ee

D PES Ah
t | = O2 t y

DEEL 105 AFLEVERING 1 1962

MUS. COMP. 2008
LIBRARY
JUL 26 1962
HARVARD
UNIVERSITY

TIJDSCHRIFT
VOOR ENTOMOLO

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

INHOUD:

R. Kumar. Morpho-taxonomical studies on the genitalia and salivary glands of
some Cimicomorpha (Rhynchota, Hemiptera), pp. 1—28, figs. 1—69.

| Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, afl. 1. Gepubliceerd 14-7-1962 |

Nederlandsche Entomologische Vereeniging

BESTUUR
Dr. J. van der Vecht, President (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. J. G. Betrem, Vice-President (1959—1965), Deventer.
G. L. van Eyndhoven, Secretaris (1957—1963), Haarlem.
Drs. H. Wiering, Penningmeester (1962—1968), Hilversum.
Drs. C. A. W. Jeekel, Bibliothecaris (1960—1966), Amsterdam.
F. C. J. Fischer (1958—1964), Rotterdam.
Dr. H. J. de Fluiter (1960—1965), Wageningen.

COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE PUBLICATIES
Dr. J. van der Vecht (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. C. F. A. Bruyning (1960—1963), Oegstgeest. 5
P. Chrysanthus (1961—1964), Oosterhout, N.B.
Dr. A. Diakonoff (1961—1964), Leiderdorp.
G. L. van Eyndhoven (1957—1963), Haarlem.
Dr. L. G. E. Kalshoven (1961—1964), Blaricum.
Prof. Dr. D. J. Kuenen (benoemd 1957), Leiden.
Dr. P. A. van der Laan (benoemd 1957), Bennekom.
B. J. Lempke (1962—1965), Amsterdam.
Prof. Dr. J. de Wilde (benoemd 1957), Wageningen.

BESTUUR DER AFDELING VOOR TOEGEPASTE ENTOMOLOGIE
Dr. H. J. de Fluiter, Voorzitter, Wageningen.
Dr. F. J. Oppenoorth, Secretaris, Utrecht.
Mej. Drs. A. Post, Wilhelminadorp.
E. Th. G. Elton, Oosterbeek (G.).
Dr. C. F. A. Bruyning, Oegstgeest.

De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f 15.—, voor student-leden
f 2.50, per jaar. — Begunstigers betalen jaarlijks minstens f 15.—.

De leden, behalve de student-leden, ontvangen gratis de Entomologische
Berichten van 12 nummers per jaar, waarvan de prijs voor student-leden f 1.50
per jaar, voor niet-leden f 20.— per jaar en f 2.— per nummer bedraagt.

De leden kunnen zich voor f 10.— per jaar abonneren op het Tijdschrift voor
Entomologie; hiervan bedraagt de pris voor niet-leden f 35 — per jaar.

De oudere publicaties der Vereniging zijn voor de leden tegen verminderde
prijzen verkrijgbaar.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE
Het Tijdschrift voor Entomologie wordt uitgegeven door de Nederlandsche
Entomologische Vereeniging en is bestemd voor de publicatie van de resultaten
van de studie der Entomologie van algemene en bijzondere aard. Het verschijnt
in één deel van 300—350 bladzijden per jaar, bestaande uit enkele afleveringen.
Bovendien worden supplementdelen, handelende over bijzondere onderwerpen,
op onregelmatige tijdstippen uitgegeven.

MORPHO-TAXONOMICAL STUDIES ON THE GENITALIA
AND SALIVARY GLANDS OF SOME GIGLIO NA.

In nnıın arl

(RHYNCHOTA, HEMIPTERA) IUS. COMP. ZON |

| Hy et rh VY Li |

BY LIBRAR ij |
Kar D) PR anr nilo
R. KUMAR | JUL € 6 1962 | |

Department of Zoology, Birla College, Pilani, India È ARVARD |
UNIVERSITY È

INTRODUCTION

While extensive studies have been made on the internal reproductive organs
of Cimicomorpha (CARAYON, 1946, 1952, 1953, 1954, 1955, 1958, etc.), not
much attention seems to have been devoted to the study of external genitalia
and salivary glands in this group. Amongst Cimicomorpha, Reduviidae alone
consist of as many as thirty sub-families, the inter-relationships of which are not
clear. DAvıs (1957) in his excellent review of Reduvioidea points out that
“Information regarding the morphology of the genitalia of most sub-families is
lacking’. VILLIERS (1948) in his monumental work on African Reduviidae
studied female genitalia only superficially. He overlooked styloids, so well
developed and consistently present in Reduviidae. Neither did he realise the
value of endosomal sclerites (“phanares’) of male genitalia in judging the
relationships of the sub-families and also he overlooked struts, while PRUTHI
(1925) described only struts and ignored endosomal sclerites. The main objective
of the present investigation has been therefore, to study the possible systematic
value of these organs in Reduviidae and furnish additional morphological data
in some other families of Cimicomorpha. Although only six sub-families of
Reduviidae could be studied, the value of genitalia for understanding their
relationships has been clearly demonstrated. It is hoped that interpretations and
conclusions as presented here will further aid in understanding the affinities of
the families and sub-families of the group.

MATERIAL AND METHODS

Excepting the Australian Opisthoplatys and Gminatus, the material was col-
lected by the author in Pilani, a semi-arid region of India. Terminal portion of
abdomen was removed and boiled in 10 per cent KOH, passed through glacial
acetic acid and cleared in methyl salicylate. Separation of the various parts of
different structures was carried out under a low power microscope, by means of
entomological pins mounted on wooden handles, after the structures had gained
sufficient transparency and strength.

1

to

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

TERMINOLOGY
Female genitalia

As far as female external genitalia are concerned, the terminology and inter-
pretations of SNODGRASS (1933) have been followed. The term styloid was,
however, preferred in place of third valvula. Styloids are very well developed in
Reduviidae and show varying complexity and specialization in its diverse sub-
families. The sclerites in connection with them have been named here according
to their position and structure. Sclerites present on styloids have been termed
styloid sclerites (Figs. 3, 6, etc. SST,, SST,) and are numbered consecutively.
The membrane in between the styloids has been called interstyloidal membrane
(Fig. 3, etc., INT.ST.MN) while the sclerites present on this membrane have
been termed the inter-styloidal sclerites (Fig. 6 etc. INT.ST.S).

The term apodeme as used in the present work in connection with second
valvifers and ninth paratergites is after DAVIS (1955). The apodeme present on
ninth paratergite has been termed the tergal apodeme.

Male genitalia

The terminology as elucidated by Dupuis and CARVALHO (1956) has largely
been employed for male external genitalia and needs no repetition. However, a
few new terms or terms used less frequently in literature desire explanation here.

In most Reduviidae examined, there opens into the basal foramen a sac-like
structure (Basal plate sac, B.P.SC, Fig. 24 etc.), by a stalk (Basal plate stalk,
SK.SC, Fig. 24 etc.). This appears to be a chitinous structure in as much as it
can withstand the affect of KOH and glacial acetic acid.

The term strut as used in the present work is after PRUTHI (1925) and Davis
(1957). Struts are rod-like sclerites attached to the distal end of basal plates and
extending through a part or the whole of the phallus.

Endosoma contains certain sclerites called endosomal sclerites (‘phanares’ of
VILLIERS, 1948). Present work shows that they fall into three categories as fol-
lows:

(i) ‘a’ type — These are completely sclerotized pieces that are devoid of any
markings or coloration. The extent of sclerotization of the sclerites is of the
same intensity as that of the ventral phallothecal wall. These sclerites appear to be
derived from the wall of phallotheca but they could be highly specialized ‘c’ type
sclerites as well.

(ii) ‘b’ type — They are formed by the organization of the endosoma into
distinct stiff pieces which still retain their continuity with the endosoma.

Figs. 1—2. Pirates strepitans Ramb. (Piratinae). 1. First valvifer and valvula; 2. Second

valvifer, second valvula and styloids. Fig. 3. Ectomocoris cordiger Stal (Piratinae), styloids.

Figs. 4—6. Ectomocoris biguttulus Stal. 4. First und 5. Second valvifers and associated

parts. 6. Styloids. Fig. 7. Oncocephalus impudicus Ramb. First valvifer and associated
structures.

R. KUMAR : Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha

u---/st.VF
Ist. VAL

3mm

INT. ST. MN

2nd. VAL

pa INTSTS

Ist. VAL

Imm

4 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

(ii) ‘© type — They appear to be modified form of ‘b’ type sclerites which
seem to have lost their continuity with endosoma and have become highly
sclerotized. They are always provided with tubercles and short spines.

SPECIAL PART

REDUVIOIDEA
REDUVIIDAE

Ovipositor
Piratinae.
Pirates strepitans Ramb. (Figs. 1, 2).

First valvifers large and strongly hairy on the lower side (Fig. 1); first val-
vulae U-shaped, outer ramus strong, well-developed and curved, inner ramus
long and strongly ridged; second valvulae triangular and extremely long, their
outer margins produced forwards and upwards, ramus of second valvulae long;
second valvifers long, slender, curved proximally, styloids elongated, very broad
proximally and gradually tapering distally, a pair of long cylindrical sclerotiza-
tions (SST,) present on the styloids (Fig. 2); space between distal ends of
styloids occupied by interlocking hairs, styloids joined for a greater part of their
length through an interstyloidal membrane; a pair of triangular sclerotizations
present on the vaginal wall above the styloids.

Ectomocoris cordiger Stal (Fig. 3).

Similar to P. strepitans, but an additional second pair of sclerotizations (SST,)
present on the styloids (Fig. 3), hairs between distal ends few and not inter-
locking.

E. biguttulus Stal (Figs. 4, 5, 6).

Similar to P. strepitans and E. cordiger, but shape of first valvifers different
(Fig. 4); opposite margins of second valvulae bear long hairy projections (Fig.
5); an inter-styloidal sclerite present proximally, an Y-shaped styloidal sclerite
present at about the middle (perhaps corresponding with SST, of P. strepitans
and E. cordiger); a pair of drop-shaped sclerites (SST,) present distally, hairs
at distal ends small and few.

Stenopodinae.
Oncocephalus impudicus Ramb. (Figs. 7, 8, 9).

First valvifers somewhat sac-like and hairy, their anterior margins produced
into an apodeme (Fig. 7); first valvulae long, triangular and attached by mem-

Figs. 8—9. Oncocephalus impudicus Ramb. (Stenopodinae). 8. Second valvifer and asso-

ciated parts; 9. Styloids. Figs. 10—11. Acanthaspis flavipes Stal (Reduviinae). 10. First and

11. Second valvifer and associated structures. Fig. 12. Reduvius cilatus B. Jac. (Reduviinae).

First valvifer and associated parts. Fig. 13. Coranus aegypticus Fabr. (Harpactorinae).
First valvifer etc.

KR. Kumar: Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha
ROSH INT. ST. MN

sess..csse

...end. VAL

6 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

branes to the first valvifers, no outer ramus; second valvulae greatly elongated
and triangular, as in Piratinae, inner ramus straight and long; second valvifers
small, straight and club-like distally (Fig. 8); styloids, huge structures, very
broad and round distally, not pointed (cf. Piratinae), anterior margin of styloids
produced into a long apodeme-like process, small interstyloidal sclerite present
distally, styloidal sclerites lacking, no hairs between the opposing distal ends of
styloids, but hairs on the outer distal ends long and curved, a tree-like growth

present in the interstyloidal membrane proximally (Fig. 9); styloids fused through

an interstyloidal membrane anteriorly, but free posteriorly.

Reduviinae.
Acanthaspis flavipes Stal (Figs. 10, 11).

First valvifers large, U-shaped and bearing hairs over a smaller portion of the
lower margin (cf. Piratinae); a pair of long triangular sclerites present in the
vaginal wall above the first valvifers; first valvulae similar to Piratinae, outer
ramus of first valvula knob-like; second valvulae (Fig. 11) sclerotized and similar

to those of Piratinae; second valvifers straight like in Stenopodinae, elongate and |
slender proximally but club-like distally, the latter bearing a few small tubercles; |

styloids as in preceding cases, interstyloidal sclerite small, styloidal sclerite (SST, )
present (Fig. 11).

Reduvius cilatus B. Jac. (Figs. 12, 14).

First valvifers large, ovoid, their anterior margins produced into an apodeme;
first valvulae as in preceding cases, outer ramus absent; first valvifers held to-
gether by an intervalviferal membrane; second valvulae round proximally but
tapering distally, they bear a triangular sclerite, the basivalvula (Fig. 12); second
valvifers small and curved; styloids as in Acanthaspis, but much smaller; an
Y-shaped interstyloidal sclerite (Fig. 14), apparently similar to that of E. b7-
guttulus, is present; thick hairs present on the outer side of distal region but
wanting on the inner, styloids free except anteriorly, where the Y-shaped inter-
styloidal sclerite holds them.

Harpactorinae.

Coranus aegypticus Fabr. (Figs. 13, 15).

First valvifers characteristically shaped and bearing many curved hairs; first
valvulae triangular and without an outer ramus, outer edge of inner ramus greatly
elongate and extending beyond the first valvifers into the vaginal wall, the
space between these extensions completed by a soft transparent membrane;
second valvulae triangular, membranous, transparent, and bearing characteristic
annulations on the opposite margins; the space between the opposing second
valvulae occupied by a slightly folded transparent intervalvular membrane; second

Fig. 14. Reduvius cilatus B. Jac. Second valvifer and associated structures. Fig. 15. The

same, of Coranus aegypticus Fabr. Figs. 16 and 18. Gminatus sp. (Harpactorinae), 16 First,

and 18. Second valvifer, etc. Fig. 17. Opisthoplatys australasiae Westwood (Tribelocepha-
linae): Ovipositor spread out, first valvifers on left side incompletely shown.

R. Kumar: Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha 7

m BA.VAV

14

INT.ST.S_

un.

È
Ist. VAL--

‚Ist. VAL ?

2nd. VAL?
7 ST and ve?

AS

©

„ST

__@nd.VF

-3mm

8 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

valvifers curved and gaining attachment to the second valvulae by the straight
ramus of the latter; styloids fused into a single piece; two vertical sutures in the
central region present which indicates that styloids of opposite sides are fused; a
pair of styloidal sclerites and numerous hairs present distally.

Gminatus sp. (Figs. 16, 18, 19).

First valvifers petal-shaped and devoid of hairs on the lower margin (cf. C.
aegypticus); first valvulae somewhat U-shaped, outer margin of the inner ramus
prolonged beyond the first valvifer into the vaginal wall as in Stenopodinae; the
portion between the opposite valvifers completed by a membrane; second valvulae
very broad, particularly so in the middle region; no trace of rami in any valvulae;
second valvifers club-like (Fig. 19) and slightly bent in the middle (shown in
the diagram in the opposite direction) beset with small tubercles; styloids greatly
reduced in comparison to other Reduvioidea, being simple, slender curved rods,
held together by a well-developed interstyloidal membrane (Fig. 18).

Tribelocephalinae.
Opisthoplatys australasiae West (Fig. 17).

First valvifers large, discoidal, beset with curved hairs and numerous small
tubercles; the first valvulae appear to be represented by a pair of strongly
sclerotized hairy pieces, bent at right angles; second valvulae slender and rod-like;
second valvifers appear to be represented by very small pieces at the base of the
second valvulae, first and second valvulae devoid of any rami; styloids fused
(fuse not distinct) and covered with hairs and tubercles here and there.

The interpretation of the first and second valvulae and the second valvifers, as
presented here, is based on the study of a single specimen.

External male genitalia
Piratinae.

Ectomocoris biguttulus Stal (Figs. 20, 21).

Basal plates short, their two arms jointed by a basal plate bridge at their apices;
basal plate sac present; the struts completely fused with each other and with
the ventral phallothecal wall, and extending over two thirds of the length of
phallus; ventral wall of phallotheca highly sclerotized, dorsal and lateral walls
membranous; two endosomal sclerites of ‘a’ type, three of ‘b’ type and a pair of
‘c’ type present.

Parameres flattened and densely hairy; similar parameres have been figured by
VILLIERS (1948) in E. dichorous Stal; eighth segment produced into a short spine
at about its middle while the ninth has a very big flat central spine.

E. cordiger Stàl (Fig. 24).
Basal plates similar to those in Ectomocoris, but their arms longer and stouter,

Fig. 19. Gminatus sp. (Harpactorinae). Styloids. Figs. 20—21. Ectomocoris biguttulus Stal.

20. Aedeagus and associated parts (endosomal sclerites separated out); 21. Eighth sternite

and pygophore. Figs. 22—23. Acanthaspis flavipes Stal. (Reduviidae). 26. A. Aedeagus and
parameres, B. Pygophoral spine; 27. Endosoma, dissected.

R. Kumar: Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha

10 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

basal plate sac large and flattened, basal plate strut single, hardly dilated, and
flattened, perhaps representing two fused struts; phallotheca highly sclerotized,
endosoma has one ‘a’ type and two ‘c’ type sclerites, those of ‘b’ type are missing;
parameres similar to E. cordiger, but proximal portion much reduced; eighth
segment and pygophore as in E. biguttulus.

Pirates strepitans Ramb. (Fig. 27).

Basal plates and struts similar to E. cordiger but both much larger in compari-
son to the latter, basal plate sac not observed in the two specimens examined; it
might have been missed; phallotheca highly sclerotized; endosoma greatly folded
and bearing two pairs of ‘a’ type and one pair of ‘c’ type sclerites; eighth segment
and pygophore similar to the preceding Ectomocoris species, but spines small.

Stenopodinae.
Oncocephalus impudicus Rent. (Fig. 28).

Basal plates short, flattened at the apices but fused ventrally and continued
distally into a long process which reaches the phallothecal surface, basal plate
bridge present near the apices; struts long, free and continued to the distal
end of the phallus; phallotheca membranous and sclerotized on the lateral sides;
endosoma presents many folds but is devoid of any sclerites; parameres long and
straight in the proximal, but curved and hairy in the distal region.

Reduviinae.
Acanthaspis sexguttatus Fabr. (Fig. 29).

Arms of basal plates small and fused into a curved distal portion, basal plate
bridge and basal plate sac present; two struts Sj and Sy reaching the distal end of
the phallus present; one ‘c’ type endosomal sclerite present; two strong, well.
developed and highly sclerotized endosomal processes present; similar processes
were not noted in any other Reduviid species, although a pair of weak endosomal
processes have been figured by CARAYON, USINGER and WYGODZINSKY (1958);
parameres hook-like but more curved and densely hairy.

Acanthaspis flavipes Stal (Figs. 22, 23),

Basal plates as in A. sexguttatus but much stouter, basal plate sac not observed;
phallotheca highly sclerotized; basal plate struts small and not extending
beyond the middle of the phallotheca; endosoma stiff, having a definite shape
(Fig. 23) and presenting no folds whatever, much similar to that in Harpactori-
nae, but less stiff in comparison; one ‘c’ type endosomal sclerite present; parameres
sickle-shaped; pygophore bears a small central spine, as in Piratinae.

The great dissimilarity in the structure of the male genitalia of two species of
Acanthaspis is not easy to understand; the latter species may have been erroneously
identified. | i

Reduvius cilatus B. Jac. (Figs. 25, 26, 30, 31).

Basal plates very long and curved, basal plate bridge present; struts paired,

R. Kumar: Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha

B.P. SC

n

NES

œ
be)
do
n 11
So

N

Fig. 24. Aedeagus of E. cordiger Stàl (Piratinae), Endosoma removed from phallotheca.
Fig. 25—26. Redivius cilatus B. Jac. 25. Phallothecal wall. 26. Endosoma, dissected. Fig. 27.
Basal plates, struts and endosomal sclerites of Pirates strepitans Ramb. (Piratinae).

12 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

closely pressed to each other, but separable with sufficient care, round and flat at
the distal ends and fused with the ventral wall of phallus; basal plate sac with a
well developed stalk present; phallotheca higly sclerotized, its dorsal wall marked
with brownish striations (Fig. 25), these being thick in the middle, but becoming
thinner on the sides; endosoma although appearing in the form of a compact
capsule, in fact, deeply folded (Fig. 26), dull grey in colour and marked with
black tubercles in the distal region; pygophore bears a central spine but the
eighth sternum is devoid of any such spines; parameres long and curved in the
distal region, the latter bearing many hairs.

Reduvius spec.

Almost similar to R. cilatus, but endosoma much less developed in comparison
to the latter, devoid of any tubercles, yellowish with a blackish patch towards the
centre.

Harpactorinae.

Coranus aegypticus Fabr. (Figs. 32, 33).

Basal plates very long and curved, fused ventrally and continued distally into
a long shaft which reaches the surface of the phallotheca; a pair of short struts
intimately fused with the phallothecal wall, but separated from each other by
a wide gap (compare the preceding cases where the struts are so close as to be
indistinguishable); struts restricted only to basal region of phallus; phallotheca
bulb-like and sclerotized at places (Fig. 33); endosoma highly sclerotized and
containing one pair of ‘a’ type, two pairs of ‘b’ type and one pair of ‘c type
sclerites; endosoma extremely stiff; it may be removed as a whole from the
phallotheca; parameres strongly hairy and flattened at apices; pygophore bears a
pair of characteristic spines.

Rhinocoris fuscipes Fabr. (Figs. 34, 35).

Basal plates deeply curved, struts separated by a gap as in Coranus aegypticus
but extend to the middle of the phallotheca; phallotheca marked with many thick
processes, its outline very thick, strongly sclerotized and produced into characte-
ristic processes at the sides (Fig. 34); endosoma extends beyond the phallotheca
and contains three ‘a’ type sclerites, two of them in the distal region being paired;
the unpaired third sclerite may be readily recognized as a giant piece with two
pairs of strongly sclerotized processes; five ‘c’ type sclerites are present, four of
them being paired, fifth unpaired; besides, a pair of long curved sclerites of
unknown homology may be seen in the anterior region (Fig. 35); central spine of
pygophore flattened and grooved at the tip; parameres curved, club-like and hairy
in the distal region.

Fig. 28. Aedeagus and paramere of Oncocephalus impudicus Rent (Stenopodinae). Fig. 29.

Aedeagus and paramere of Acanthaspis sexguttatus Fabr. (Reduviinae). Fig. 30—31.

Reduvius cilatus B. Jac. 30. Struts and phallotheca. 31. A. Aedoagus and associated parts.
B. Pygophoral spine.

13

R. KUMAR : Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha

14 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

VILLIERS (1948) figured aedeagi of several Harpactorinae; his diagrams of
phallotheca are very similar to those described in the present paper. However,
VILLIERS paid little attention to detailed study of endosomal sclerites.

Pseudospermathecae

Two pseudospermathecae are present in almost all Reduviidae, but SCUDDER
(1959) states the presence of four in a species of Petalochirus. SCUDDER further
suggests that pseudospermathecae could be of great value as a taxonomic character
in various sub-families of Reduvioidea. This author evidently means the great
variation in the shape exhibited by these structures. From the present studies and
by a comparison of other papers it is felt that the shape of these spermathecae
appears to vary from species to species, e.g., pseudospermathecae of C. subapterus
as figured by PENDERGRAST (1957, Fig. 22, p. 10) with Coranus aegypticus
(Fig. 37) of the present study; therefore, they might prove to be good specific
characters. In the present work, spermathecae of three sub-families have been
studied.

(i) Reduviinae: Acanthaspis flavipes Stal (Fig. 36). A pair of pseudosperma-
thecae present.

(ii) Piratinae: Ectomocoris cordiger Stal (Fig. 38). Pseudospermathecae are
interesting, for in this species the left pseudospermatheca is very long, with a
globular apical bulb which is filled with dense black secretions, while the right
is very small and club-like.

(iii) Harpactorinae: Coranus aegypticus (Fig. 37). Apical bulb flattened and
oval with the spermathecal duct attached to it.

Rhinocoris fuscipes Fabr. (Fig. 39).

The ducts of pseudospermathecae long and curved; apical bulb globular;
characteristic chitinous thickenings present between the two pseudospermathecae.

Internal male genitalia

Internal male genitalia in most sub-families of the Reduviidae have been in-
vestigated by CARAYON (1944, 1950c), and by CARAYON, USINGER and WYGoD-
ZINSKY (1958); besides, there are descriptions by GALLIARD (1935) and PENDER-
GRAST (1957). In the present studies the male genitalia were investigated in two
Reduvius species; and the general structure appeared to be in agreement with
descriptions by these authors. The mesadenes are paired and each consists of
“four lobes meeting centrally in a stellate fashion” (Fig. 40). Bulbus ejaculatorius
though not apparent externally has the usual complex structure of the bulbus of
land bugs (Fig. 41). Male reproductive organs are very uniform in different sub-
families of Reduviidae and do not appear to have much taxonomic value.

Figs. 32—»3. Coranus aegypticus Fabr. (Harpactorinae). 32. Aedeagus and associated parts

(endosoma removed); 33. A. Endosoma, B. Pygophoral spines. Figs. 34—35. Rhinocoris

fuscipes Fior. (Harpactorinae). 34. Aedeagus without endosoma; 35. A. Endosoma, B.

Pygophoral spine. Figs. 36—37. Pseudospermathecae of 36. Acanthaspis flavipes Stal. 37.
Coranus aegypticus Fabr.

15

Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha

R. KUMAR :

16 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

Salivary glands
Piratinae.
Pirates strepitans Ramb. (Fig. 44).
Principal gland bilobed, anterior lobe extremely reduced, posterior lobe very
long; accessory salivary duct adpressed to the oesophagus and ends in a large
vesicular swelling.

Ectomocoris cordiger Stal (Fig. 43) and E. biguttulus.

Anterior lobe longer than that of P.strepitans Ramb. posterior lobe extremely
long; accessory salivary duct does not end in a vesicular swelling.

Stenopodinae.
Oncocephalus impudicus Ramb. (Fig. 42).

Anterior lobe very short, posterior lobe very long.

Harpactorinae.
Rhinocoris fuscipes Fabr. (Fig. 45).

Anterior lobe small, posterior lobe extremely long and very broad.

It is evident from the above account that salivary glands, like internal male
genitalia show little variation. Anterior lobe is always very short, in some cases
strongly reduced, in some divided into anterior and posterior lobes, and sometimes
entirely lost as in Rhodnius prolixus Stal (SouTHWOOD, 1956b). It has been
pointed out by SOUTHWOOD (1956b) that in some Reduviidae a blind tube arises
from the accessory gland and is adpressed to the mid gut. In the present study it
was found that accessory salivary duct is adpressed to oesophagus and has become
so intimate with the latter that it is difficult to separate. Posterior lobe in Re-
duviidae is always very long.

RELATIONSHIPS OF THE SUB-FAMILIES REDUVIINAE, PIRATINAE, STENOPODINAE,
TRIATOMINAE, HARPACTORINAE AND TRIBELOCEPHALINAE

Considering the female external genitalia we find that Reduviinae, Piratinae
and Stenopodinae are closely related. Piratinae are more specialized because in
them there is a tendency towards the fusion of styloids, and the forming of more
styloidal sclerites, these features reach their extreme in Ectomocoris biguttulus.
Similarly when we take into consideration external male genitalia, we again find
that Piratinae are most specialized of these three families, for, in them all the
three types of endosomal sclerites (or ‘‘phanares’’ of VILLIERS, 1948) are present,
the struts are fused and the pygophore has developed a very long consistent cen-

Figs. 38—39. Pseudospermathecae of: 38. Ectomocoris cordiger Stal. 39. Rhinocoris fuscipes

Fabr. Fig. 40. Male reproductive organs of Reduvius cilatus B. Jac. (Reduviinae). Fig. 41.

Transverse section through the bulbus ejaculatorius of Ectomocoris biguttulus (Piratinae).

Figs. 42—43. Salivary glands. 42. Oncocephalus impudicus Ramb. 43. Ectomocoris cordiger
Stal.

197,

R. KUMAR : Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha

18 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

tral spine. Genus Reduvius is the least specialized, it has no endosomal sclerites
and the struts are paired. Genus Acanthaspis shows close relation to Piratinae in
having fused struts, development of stiff endosoma and endosomal sclerites.

SCUDDER (1959) mentions the fusion of second valvulae in Rhodnius prolixus
Stal (Triatominae) and this figure (iFg. 43, page 434) shows that the inner
proximal margin of each styloid is produced forward, as in Piratinae. Triatominae
appear to show resemblances to Piratinae but the former are more advanced in
having the second valvifers fused.

In Harpactorinae it may be seen that second valvulae and valvifers are on the
same lines as in Reduviinae, Stenopodinae and Piratinae, but the styloids are
fused into one compact structure and a further specialization is seen in the inner
ramus of first valvula, the outer margins of which are greatly elongated, extending
far beyond the first valvifers and high into the vaginal wall, and are joined by
a membrane. SOUTHWOOD (1956a) noted that Stenopodinae showed similarities
to Harpactorinae in the structure of eggs. Considering male external genitalia we
find that Harpactorinae are very distinct in having characteristic phallotheca to
which the struts have become inseparably fused. The endosoma in Harpactorinae
is highly specialized, it is very stiff, strong and can be removed from the phallo-
theca without injury. Further, it has well developed endosomal sclerites, like in
Piratinae, and the pygophore has a pair of spines. Harpactorinae would, there-
fore, appear to be highly specialized Piratinae.

Genus Gminatus amongst Harpactorinae shows great specialization in the loss
of the ramus of second valvula and an extreme reduction of styloids. The styloids
are held together by an interstyloidal membrane along their entire length.

Tribelocephalinae appear altogether distinct in having extremely reduced second
valvifers, little developed second valvulae while there is no trace of any rami
and the styloids are completely fused. In all these respects they form a very
distinct group. Tribelocephalinae seem to approach Phymatidae at least in respect
of the structure of the ovipositor. In Tribelocephalinae as said above, first and
second valvulae are much reduced and devoid of any rami; the Phymatid con-
dition might be a result of a further degeneration of these structures. They
seem to be much more related to Carcinocorinae (as described by Davis, 1957)
in this respect, where styloids are fused together and first and second valvulae
are much reduced.

Therefore, one may conclude from the present study that the ovipositor and the
male external genitalia can be used as very useful tools in the study of the
interrelationships of various subfamilies of Reduviidae. A study of these structures
along the lines, laid down in the present paper seems highly desirable.

Figs. 44—45. Salivary glands. 44. Pirates strepitans Ramb. 45. Rbinocoris fuscipes Fabr.

Figs. 46—48. Galeatus scrophicus (Saunders). 46. Ovipositor dorsal view; 47. First valvula;

48. Second valvifer and valvula. Figs. 49—50. Paracopium cingalensis (Walker). 49. First

valvula; 50. Second valvulae. Fig. 51. First and second valvula and second valvifers of
Dictyla sp.

19

R. KUMAR : Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha

46,

z
>
=
ec
a
1

20 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962
External female genitalia

TINGOIDEA

TINGIDAE

Galeatus scrophicus (Saunders) (Figs. 46, 47, 48).

First valvifer fused with eighth paratergite; first valvulae long and more or
less of a uniform size; when examined under high magnification they prove to
be divided by transverse lines into definite annulations (Fig. 47); but when these
valvulae are examined under low magnification they appear to consist of only
small teeth on the upper and lower margins; ramus of first valvula long, curved
and joining the tergal apodeme of the ninth paratergite; second valvulae elongate,
wedged-shaped and divided into many annulations (Fig. 48); second valvifer small,
plate-like, very broad proximally, narrow distally and jointed to the second valvu-
lae by an arcuate ramus; styloids triangular and their concave mesal surfaces en-
closing the distal portion of the shaft of ovipositor (Fig. 48); tergal apodeme
well-developed; valviferal apodeme weakly developed.

Paracopium cingalensis (Walker) (Figs. 49, 50).

First valvifer fused with eighth paratergite; first valvula long, cylindrical and
annulated (Fig. 49); second valvulae fused together except their distal ends
which are free (Fig. 50), a few tooth-like projections present on their upper
distal surfaces; second valvifers round in the natural position; the tergal apodeme
protrudes deeply into the second valvifer and pushes the outer surface of the
latter far towards the inner side; styloids present.

Dictyla spec. (Fig. 51).
Similar to Galeatus but the annulations on the first valvulae are broader and the
second valvulae bear some teeth on their upper margins.

CIMICOIDEA

MIRIDAE

Polymerus capitatus Dist. (Figs. 52, 53).

First valvifers fused with eighth paratergites; first valvulae long, lanceolate,
and bearing teeth along their entire length on both upper and lower margins;
these teeth more pronounced towards the tip; the tip divided into annulations,
like in Tingidae, but the number of annulations is limited; first valvulae provided
with a strong ridge and joined to the tergal apodeme by an arcuate ramus, as in
Tingidae; second valvulae much more sclerotized in comparison with first valvulae,

Figs. 52—53. Polymerus capitatus Dist. 52. First, and 53. Second valvula. Polymerus sp.

probably consanguiensis. 54. First, and 55. Second valvula; 56. Ovipositor, dorsal view.

Figs. 57—58. Lygus decoloratus. 57. First, and 58. Second valvula. Fig. 59. Helopeltis thei-
vora. First valvula.

R. Kumar: Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha 21

22 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

distal portions of second valvulae wedge-like and bearing numerous teeth, but not
completely annulated; a ridge present in the second valvula; second valvulae
fused at their bases; second valvifers Tingid-like, broad proximally and narrow-
ing distally; styloids present.

Polymerus spec., probably consanguiensis (Figs. 54, 55, 56).

First valvulae lanceolate, teeth on the upper margins extend throughout its
length in the form of slight indentations while on the lower margin they are
restricted distally (Fig. 54), a median groove present in the valvulae, tip of the
valvulae distinctly annulated; second valvulae highly sclerotized and of charac-
teristic shape (Fig. 56); they bear a groove and numerous teeth-like projections
towards the apical portion; second valvifers slightly hairy, very broad anteriorly
but narrowing posteriorly (Fig. 55); styloids present; tergal apodeme present;
proximally of the insertion of tergal apodeme a ring-like structure of unknown
significance may be discerned (Fig. 56).

Lygus decoloratus (Figs. 57, 58).

Similar to P. capitatus.

Helopeltis theivora (Figs. 59, 60).

Very much like P. consanguiensis, first valvulae as in P. consanguiensis, but
the tooth-like indentations extend also on the lower margins and tooth-like pro-
jections of second valvulae are more pronounced; the second valvifers are devoid
of hairs.

Davis (1957) did not notice the presence of a ridge in the first valvula of
Miridae; such a ridge is present indeed.

Nabidae.
Nabis tibialis (Figs. 61, 62, 63).

First valvifers long (Fig. 61); first valvula long, cylindrical and annulated along
its entire length, as in Tingidae (Fig. 62); second valvulae bear characteristic
sagittate markings on their lower margins (Fig. 63), upper margins devoid of
any teeth (cf. Tingidae); second valvulae not fused basally (cf. Miridae); sty-
loids present.

External male genitalia

TINGOIDEA

TINGIDAE

Galeatus scrophicus (Fig. 64).

Basal plates U-shaped; phallotheca slightly sclerotized; endosoma of more or
less uniform breadth, an arch-shaped sclerite present in the basal region; a pair
of endosomal processes present in the distal region; vesica cannot be made out;
paramere figured, broad in proximal and narrow in distal region.

R. Kumar: Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha 23

Fig. 60. Helopeltis theivora. Second valvula. Figs. 61—63. Nabis tibialis. 61. Ovipositor
dorsal view; 62. First, and 63. Second valvula. Fig. 64. Aedeagus of Galeatus scrophtcus.
65. Aedeagus of Paracopium cingalensis.

24 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

Paracopium cingalensis (Fig. 65).
Basal plates U-shaped; phallotheca slightly sclerotized; a pair of endosomal

processes like those of Galeatus present; vesica cannot be made out, parameres as
in Galeatus.

CIMICOIDEA

Miridae.
Polymerus spec. probably consanguiensis (Fig. 66).

Basal plates U-shaped; phallotheca oval; vesica in the form of two diverticula,
one longer than the other, the longer one lies beneath a pair of sclerites which
are strongly chitinised pieces, the longer diverticulum has two more sub-lobes
while the short one is fringed with numerous curved hairs at its top; left para-
mere almost twice the size of the right.

Lygus decoloratus Dist. (Fig. 67).

In the dorsal position the vesica forms a pair of diverticula which become
spine-like in the distal region; a single diverticulum lying in the ventral region
elongate and uniformly broad; right and left parameres inequal (Fig. 67).

Helopeltis theivora (Fig. 68).

Basal plates U-shaped; ejaculatory duct coiled and continued within the phallus
for some distance; phallotheca long, flat, curved and pointed in the distal region;
vesical diverticula absent, a giant sclerite present at about the middle of the
endosoma (perhaps corresponding with the endosomal sclerites of Reduviidae),
endosoma stiff and marked with numerous tubercles and minute spines; left
paramere greatly reduced, as if being in the course of disappearence.

Nabidae.
Nabis tibialis (Fig. 69).

Basal plates U-shaped; phallotheca wide, oval and slightly sclerotized; ductus
seminis has a spiral lining and forms a coil in the middle; a pair of strongly
sclerotised processes present, the one in the dorsomedian portion over the
ejaculatory duct being longer; parameres slender in the proximal and flattened in
the distal region and originating near the basal plates, as pointed out by PRUTHI
(1925).

REMARKS ON CIMICOMORPHA

An exhaustive account pertaining to the relationship of the families of Cimi-
comorpha has been given by DRAKE & Davis (1960). Here only some additional
facts shall be added. Considering the ovipositor, the above authors remarked that
fusion of first valvifer and eighth paratergite and the accompanying loss of the
outer ramus from the first gonapophysis was a condition “unique” to Miridae
and Tingidae. But it may be noted that eighth paratergite and first valvifers are
fused in Reduviidae and many aquatic Heteroptera and that outer ramus may

R. Kumar: Genitalia and salivary glands of Cimicomorpha 25

Fig. 66. Aedeagus of Polymerus sp. probably cingalensis A. Basal plates, B. Aedeagus. C.

Vesical diverticulae, D. Parameres. Fig. 67. Lygus decoloratus Dist. A. Aedeagus, B.

Parameres. Fig. 68. Helopeltis theivora. A. Aedeagus, B. Parameres. Fig. 69. Aedeagus and
pararameres of Nabis tibialis.

28 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 1, 1962

KEY TO THE LETTERING OF FIGURES

External female genitalia

INT.ST.MN — Inter styloidal membrane. È
INT.ST.S. = Inter styloidal sclerite.
PR = Prolongation of the inner ramus of first valvula.
Ri = Outer ramus of first valvula.
Re = Inner ramus of first valvula.
R3 = Ramus of second valvula.
ST = Styloids:
SST1, SST2 = Styloidal sclerites.
TG.AP = Tergal apodeme.
VIII = Eighth paratergite.
IX = Ninth paratergite.
Ist. VAL = First valvula.
ist. VF = First valvifer.
2nd. VAL = Second valvula.
2nd. VF = Second valvifer.
External male genitalia

B.P. = Basal plate.
B.P.B. = Basal plate bridge.
B.P.SC = Basal plate sac.
CP.PR = Capitate process.
D.C. = Dorsal connective.
DU.SM = Ductus seminis.
END = Endosoma.
END.PR = Endosomal processes.
F = Foramen.
GC = Wall of genital chamber.
PR = Paramere.
PTH = Wall of phallotheca.
Si & S2 = Portions of struts.
SCL = Sclerite.
SK = Stalk of basal plate sac.
ST Struts
V —MMMViesica"
abe Endosomal sclerites.

Internal male reproductive organs
BL.EJ = Bulbus ejaculatorius.
CD — Deferent canal.
CE = Efferent canal.
CEN.EP = Lining epithelium.
D.EJ = Ductus ejaculatorius.
INN.EP = Investing epithelium.
MD.EP = Middle layer of epithelium.
SV = Seminal vesicle.
T == iliestess
12.203,54 = Mesadene glands.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

De Entomologische Berichten worden eveneens door de Nederlandsche Entomo-
logische Vereeniging uitgegeven en zijn bestemd voor de publicatie van kortere
artikelen, van faunistische notities etc., alsmede van de Verslagen der Vergade-
ringen en van mededelingen van het Bestuur. Zij verschijnen twaalf maal per jaar
in een aflevering van 16 of meer bladzijden. Deze 12 afleveringen vormen samen
een deel.

Alle zakelijke correspondentie betreffende de Vereniging te richten aan de
Secretaris, G. L. van Eyndhoven, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

Alle correspondentie over de redactie van het Tijdschrift voor Entomologie te
richten aan de Redacteur, Dr. A. Diakonoff, Rijksmuseum van Natuurlijke
Historie, Leiden.

Alle correspondentie over de redactie van de Entomologische Berichten te rich-
ten aan de Redacteur, B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam-Z. 2.

Alle betalingen te richten aan de Penningmeester, Drs. H. Wiering, Lorentz-
weg 183, Hilversum, postgiro 188130, ten name van de Nederlandsche Entomolo-
sche Vereeniging te Hilversum.

Alle correspondentie betreffende de Bibliotheek der Vereniging te richten aan
de Bibliotheek, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

NOTICE TO SUBSCRIBERS

All correspondence referring to subscriptions and exchange subscriptions of the
periodicals of the Netherlands Entomological Society should be addressed to the
Librarian, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-Oost.

NOTICE TO CONTRIBUTORS

Contributors will receive free of charge fifty reprints of their papers, joint authors have
to divide this number between them at their discretion. Additionai reprints may be ordered
when returning proofs ; they will be charged at about two Dutch cents per page. 3

Manuscripts should be written in Dutch, English, French, German or Italian. If they
contain descriptions of new genera, species, etc., they should be in one of the four last 4
mentioned languages: only when the descriptions form a minor part of the paper, the
manuscript may be written in Dutch, with the descriptions in one of these languages. Papers
in Dutch should contain a short summary in one of these four languages. A

Manuscripts should be typewritten in double spacing on only one side of the paper, with
a margin of at least three cm at the left side of each sheet. Paragraphs should be indented.
Carbon copies cannot be accepted, as handling makes them illegible.

Captions for text figures and plates should be written on a separate sheet in double.
spacing, numbered consecutively in arabic numerals ; the use of a, b, c, or any other sub-
division of the figure numbering should be avoided. |

Drawings for reproduction should be on good paper in Indian ink, preferably at least
one and a half times as large as the ultimate size desired. Lettering should be uniform, ©
and, after reduction, of the same size. Photographs should be furnished as glossy positive
prints, unmounted. Plates should be arranged so as to fill a whole page (11.5 x 19 cm)
of the Tijdschrift, or a portion thereof. Combinations of illustrations into groups are.
preferable to separate illustrations since there is a minimum charge per block. |

Names of genera and lower systematic categories, new terms and the like are to be under-
lined by the author in the manuscript by a single straight line. Any other directions as to
size or style of the type are given by the editors, not by the author. Italic type or spacing
to stress ordinary words or sentences is to be avoided. Dates should be spelled as follows :
either ”10.V.1948” or "10 May, 1948”. Other use of latin numerals should be avoided, as
well as abbrev:-*ions in the text, save those generally accepted. Numbers from one to ten |
occurring in the text should be written in full, one, two, three, etc. Titles must be kept ©
short. Footnotes sl.ould be kept at a minimum. i

Authors will be charged with costs of extra corrections caused by their changing of them
text in the proofs. È

Bibliography should not Be given in footnotes but compiled in a list at the end cf the _
paper, styled as follows :

Mosely, M. E., 1932. ”A revision of the European species of the genus Leuctra (Pleco- |
ptera)”. Ann. Mag. Nat. Hist., ser. 10, vol. 10, p. 1—41, pl. 1—5, figs. 1—57. df

Text references to this list might be made thus:

”Mosely (1932) says....’ or (Mosely, 1932)”.

The editors reserve the right to adjust style to certain standards of uniformity.

Manuscripts and all communications concerning editorial matters should be sent to |
Dr. A. DIAKONOFF, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden, The Netherlands.

DEEL 105 AFLEVERING 2 : 1962

MUS. COMP. ZOOL
LIBRARY
JUL 2 6 1962
HARVARD
IVERSITY

TIJDSCHRIFT
VOOR ENTOMOLO

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

INHOUD:

F. G. A. M. SMIT. Siphonaptera collected from moles and their nests at Wilp,
Netherlands, by Jhr. W. C. van Heurn, pp. 29—44, graph. 1—7.

Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, afl. 2. Gepubliceerd 14-7-1962

Nederlandsche Entomologische Vereeniging

BESTUUR
Dr. J. van der Vecht, President (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. J. G. Betrem, Vice-President (1959—1965), Deventer.
G. L. van Eyndhoven, Secretaris (1957—1963), Haarlem.
Drs. H. Wiering, Penningmeester (1962—1968), Hilversum.
Drs. C. A. W. Jeekel, Bibliothecaris (1960—1966), Amsterdam.
F. C. J. Fischer (1958—1964), Rotterdam.
Dr. H. J. de Fluiter (1960—1965), Wageningen.

COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE PUBLICATIES
Dr. J. van der Vecht (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. C. F. A. Bruyning (1960—1963), Oegstgeest.
P. Chrysanthus (1961—1964), Oosterhout, N.B.

Dr. A. Diakonoff (1961—1964), Leiderdorp. ; |

G. L. van Eyndhoven (1957—1963), Haarlem.

ED M re site À

-
MW
=
al
pi
|
DCE
|

Dr. L. G. E. Kalshoven (1961-1964), Blaricum. |

Prof. Dr. D. J. Kuenen (benoemd 1957), Leiden.
Dr. P. A. van der Laan (benoemd 1957), Bennekom.
B. J. Lempke (1962—1965), Amsterdam.

Prof. Dr. J. de Wilde (benoemd 1957), Wageningen.

BESTUUR DER AFDELING VOOR TOEGEPASTE ENTOMOLOGIE
Dr. H. J. de Fluiter, Voorzitier, Wageningen.
Dr. F. J. Oppenoorth, Secretaris, Utrecht.
Mej. Drs. A. Post, Wilhelminadorp.
E. Th. G. Elton, Oosterbeek (G.).
Dr. C. F. A. Bruyning, Oegstgeest.

De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f 15.—, voor student-leden
f 2.50, per jaar. — Begunstigers betalen jaarlijks minstens f 15.—.

De leden, behalve de student-leden, ontvangen gratis de Entomologische
Berichten van 12 nummers per jaar, waarvan de prijs voor student-leden f 1.50
per jaar, voor niet-leden f 20.— per jaar en f 2.— per nummer bedraagt.

De leden kunnen zich voor f 10.— per jaar abonneren op het Tijdschrift voor
Entomologie; hiervan bedraagt de prijs voor niet-leden f 35.— per jaar.

De oudere publicaties der Vereniging zijn voor de leden tegen verminderde
prijzen verkrijgbaar.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE
Het Tijdschrift voor Entomologie wordt uitgegeven door de Nederlandsche
Entomologische Vereeniging en is bestemd voor de publicatie van de resultaten
van de studie der Entomologie van algemene en bijzondere aard. Het verschijnt
in één deel van 300—350 bladzijden per jaar, bestaande uit enkele afleveringen.
Bovendien worden supplementdelen, handelende over bijzondere onderwerpen,
op onregelmatige tijdstippen uitgegeven.

SIPHONAPTERA COLLECTED FROM MOLES AND THEIR _
NESTS AT WILP, NETHERLANDS, ls sii 700!

BY JHR. W. C. VAN HEURN | LIBRARY

BY

F. G. A. M. SMIT

JUL 2 6 198

HARVARD
British Museum (Natural History), The Zoological Museum, Tring, Fre IERSITY

During a period of eleven years, from 1950 to 1960 inclusive, Jonkheer Drs.
W. C. vAN HEURN collected well over a thousand specimens of the common
European mole, Talpa europaea L., in the grounds of his estate “Kleine Noordijk”
at Wilp, Gelderland, Netherlands. Apart from attempting to decrease the local
population density of the mole (which is apparently most difficult to achieve),
one of the main purposes of this mass collecting was a study of the variation in
pelage (cf. W. C. van Heurn & A. M. Husson, 1959, Zool. Bijdr. Leiden, vol.
4, p. 1—16). Shortly after having started the trapping of moles, Jhr. VAN HEURN
most kindly began to preserve for me the ectoparasites which he found on them.
From May 1950 onwards all moles were collected from the traps with the least
possible delay, wrapped up and subsequently searched for ectoparasites which
were removed, without previous fumigation, by combing and brushing the host
over a deep bowl. For each mole the sex and age, as well as the number of
fleas removed, were recorded; all records were listed per month and the fleas
collected in one month were put together in one tube.

Since a comparison of the composition of the flea fauna of the bodies of moles
with that of moles’ nests from the same area was thought to be of interest, Jhr.
VAN HEURN most kindly and energetically also dug up 45 nests from which he
collected the fleas.

I am deeply indebted to Jhr. VAN HEURN for collecting numerous fleas — not
only from moles — in his characteristic meticulous manner over a long period of
years.

DESCRIPTION OF TRAPPING AREA

The estate “Kleine Noordijk” is situated 2 KM south of Twello and about
3 KM west of Wilp [viz., at 52° 13’ N. 6° 07’ E], in the province of Gelder-
land, Netherlands. The estate consists of woodland and meadows; the moles
were caught in an area of approximately 10 hectares in which woodland dominates.
The majority of moles, however, were trapped in an area of about 3 or 4 hectares
in the wood adjoining the mansion.

NUMBERS AND SPECIES OF FLEAS COLLECTED

A total of 13,330 fleas was collected: 12,058 from 1,005 (436 g', 569 2)
29

30 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 2, 1962

moles (average: 12 fleas per mole), 1,272 from 45 moles’ nests (average: 28 fleas
per nest). The numbers per species of fleas are given in Table I.

TABLE I
From 1.005 moles From 45 nests
Species of flea =
4 Q total 4 9 total
t
P. minor 5.134 5.600 10.734 21 36 57
C. bisoctodentatus heselhausi 119 172 291 309 502 811
H. talpae talpae 84 77 161 30 67 97
C. agyrtes smitianus 312 514 826 100 174 274
P. soricis soricis 14 12 26
D. dasycnema dasycnema 2 4 6
M. penicilliger mustelae 6 4 10
M. turbidus 4 4 jl 1
C. assimilis 1 1
C. gallinae 20 11 31
Total 5.675 6.383 12.058 481 791 1.272

Only two of the species of fleas collected are monoxenous parasites of Talpa
europaea: Palaeopsylla minor (Dale) and Ctenophthalmus bisoctodentatus hesel-
hausi (Oudemans). Of the other species, Hystrichopsylla talpae talpae (Curtis),
Ctenophthalmus agyrtes smitianus Peas and Ctenophthalmus assimilis (Taschen-
berg) are primarily associated with small rodents, although they have in the mole
a very suitable secondary host. The occurrence on moles of the remaining species
is accidental: Palaeopsylla soricis soricis (Dale) and Doratopsylla dasycnema
dasycnema (Rothschild) are parasites of shrews, Malaraeus penicilliger mustelae
(Dale) and Megabothris turbidus (Rothschild) of microtine rodents, while
Ceratophyllus gallinae (Schrank), being a bird-flea, is quite out of place in a
mole’s nest.

MONTHLY TOTAL FLEA:MOLE INDICES

The term “total flea:mole index” — or in general: “total flea:host index” —
simply means the average number of fleas of all species found per host individual.
A ‘specific flea:host index” relates to the average number of a certain species
of flea per host individual.

The monthly numbers of moles and fleas, as well as the total flea:mole index,
are given in Table II. The numbers in brackets after the names of the months
stand for the number of years during which collections were made in the given
month.

It should be noted that the samples for the first four months of the year are
relatively small and it is evident from the graphs (Graphs 1—6) that the figures
for these months cannot be considered to be normal averages.

Plotting the figures of the monthly total flea indices in a graph (Graph 1 —
the unbroken line), we see that the population of adult fleas is lowest during the
summer months and highest during the winter. There is a remarkably sharp drop
in numbers from May to June; this would indicate that either (a) the fleas quite

F. G. A. M. SMIT: Siphonaptera from moles il

TABLE II
No. of moles No. of fleas total flea:mole index
Months Det PES per per
& Q total 4 9 4 Q

mole mole total | mole mole total
January (2) 1 5 6 20 81 101 | 20.0 16.2 16.8
February (3) 4 6 100 113 84 19,72 028200180, 197
March (4) 13 9 22 402 136 538 30.9 1531 24.5
April (6) | 10 8 18 | 325 57 382 | 32.5 Pile’ DUA
May (DA 11 ZON 04012156 sai MD na
June (GM) Zul 91 132, W337 2 FR | AIS) a6 BO
July (11) | 70 98 16812 EN 689 ABO DO 170 78
August Go) on EN Wve ee 85 | OB 6.7 8.0
September (9) | 60 77 15701082 Sy eo 2 25185609 001378 9.5 11.4
October (8) | 60 84 WAI 19322782292 1.761155 CO. 122
November (9) 54 50 104 | 1.242 740 1.982 | 23.0 14.8 19.1
December (re 29 J lily AO GANT O 7 | AAG WA DOYS
Totals (85) | 436 569 1.005 | 6.596 5.462 12.058 | 15.1 HS 120

QUE [| ! | if i) [| | I I I I] Î i} 1 | | (BE

32- pa a :

30- N ee 8

Del Gi i é i al

26- i A

0- =

I I Ù I I I | | | I 1 I | I | I |
Te SEE rn ZIO WIE Vs ADS Ne eX, elk Eldee Ie TV) VEUT
Graph 1. Mortality total flea:mole indices (based on Table II). The horizontal lines
represent the annual flea:mole indices —-——————— = average number of fleas per mole

Intespectivexot the sex of the host... enen = flea index per male mole; ---------
= flea index female mole

32 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 2, 1962

suddenly begin to show a strong preference for the host’s nest or (b) that the
majority of them die off during that period.

As Palaeopsylla minor, the dominant species in these collections, is a true body-
flea and decreases similarly in numbers from May to June, it seems unlikely that
the first alternative is the correct explanation of the phenomenon. By the end of
May or early June the fleas have apparently gone through their reproductive
stage and presumably subsequently perish. The beginning of egg-production would
seem to coincide with the onset of the reproductive activities of the host. During
the summer months the immature stages of fleas will be found in the nests of
the moles, with a relatively low number of adult fleas which survived from the
previous year. Towards the autumn fleas begin to emerge from the cocoons and
there is a steady rise in the numerosity of fleas on the moles from October on-
wards; the drop in numbers in January (Graph 1) is very likely not real and
doubtless due to the small size of the sample available for that month. The moles
are most heavily infested with fleas in March. Presumably this is to be accounted
for by the need for fairly constant feeding by fleas during their egg-producing
period.

INFESTATION OF FLEAS PER SEX OF HOST

One of the most interesting as well as unexpected results of this study is the
discovery that male moles are considerably more heavily infested with fleas than
females, the annual total flea index for the male host being 15.1, that for the
female 9.6 (these figures are based on the data pertaining to all moles collected,
je. young and adults).

After the very marked drop in numbers of fleas on the moles from May to
June there is no significant difference in infestation of the sexes (cf. Table II
and Graph 1): during June the female moles actually had a slightly higher flea
index, v/z. 8.6 as against 8.2 for the males. However, from July onwards the
numbers of fleas per mole increase gradually; already in this month the male
hosts are more heavily infested than females and this discrepancy progresses till
February when the average number of fleas on male moles is twice that on fe-
males. The difference in infestation between the sexes of host remains at its
highest level during February— April and coincides therefore with the reproductive
cycle of both host and parasites; the sexual difference in infestation during
April (32.5 per g mole, 7.1 per 2 mole) is very likely too great and due to
insufficient samples available for that month (32.5 against 16 or 17 would seem
more plausible).

The observed preference of mole-fleas for the male host is as yet difficult to
explain. Relatively little pertinent information has been published and, although
in only a few of the relevant articles an attempt has been made to explain the
phenomenon of disparity in infestation between the sexes of the host, it is
nevertheless worthwhile to summarize here the available data.

Gerbils — BAKEYEV et al. (1956) collected 3.220 fleas from 817 specimens
of Meriones tamariscinus in eastern Ciscaucasia and found that the total flea
index for adult male gerbils was 4.8 as against 3.5 for the females. They remark
that male gerbils had the greatest number of fleas, especially in springtime when

F. G. A. M. Smit: Siphonaptera from moles 33

the males visit a large number of burrows in search of females.

Ground squirrels — HOLDENRIED et al. (1951) report that males
(young and adult) of Citellus beecheyi had a higher average infestation by fleas
than females (young and adult). They based their conclusions on a collection of
63.907 fleas taken from 2.321 ground squirrels in California during a period
of 314 years and surmise that “Skin and hair conditions of the male ground
squirrel may be more favorable for flea feeding, so that the parasites would
remain longer on this sex than on the female and thus larger numbers would
accumulate. It is also possible that after family groups have broken up and the
various individuals have taken up separate burrows and nests the ecological con-
ditions surrounding the males might favor larger flea numbers. Greater mobility
on the part of the males, which was observed in the young squirrels but not in
the adults, would also facilitate the acquisition of larger numbers of fleas.”

PARKER (1958) obtained 2.715 fleas from 138 Citellus leucurus leucurus
during 12 months live trapping in Utah. He found an average of 17.8 fleas per
d' squirrel (93% of males infested) and 15.7 fleas per 9 squirrel (86% of
females infested) and remarks that The ratio of infestation of the two sexes
remained relatively constant seasonwise” and that “The significance of these
observations is not known, even though the findings corroborate results from
investigations reported by HOLDENRIED et al. (1951).”

Rats — EskEvy (1934) collected fleas from 20.000 rats in the Hawaiian is-

lands during a period of twelve months and states that “... adult males [of rats]
were more infested [with Echidnophaga gallinacea} than females, while Xeno-
psylla cheopis ... were more prevalent on females than on males.”

ROBERTS (1936) found that in Kenya the index of Xenopsylla brasiliensis on
male Rattus rattus was 2.7 as against 2.6 for the female; this is based on 18.074
fleas from 6915 rats collected over a whole year. “The average number of X.
brasiliensis on male and female rats does not show that females are liable to
heavier infestations even during the period when birth-rates are highest.” Note,
however, that there was “a very decided dominance of females (73%) to males
in the Rattus population, a superiority which was maintained in each month.”

ROBERTS (1939) reporting on two years collecting, also in Kenya, obtained a
similar flea index for rats, viz., male rats with an average of 2.9 fleas, female
rats with 2.7.

MORLAN & UTTERBACK (1952) trapped 16.363 R. rattus and 4.123 R.norvegi-
cus in Georgia, U.S.A., over a period of 3 years and state that “conclusive dif-
ferences in percentages of male and female rats infested with X. cheopis and
L. segnis in the different counties, years, and species [of rat} were not apparent.”

Mice — GEORGE (1959) found that on St. Kilda the flea index for adult
male ‘’mice’’ (presumably Apodemus sylvaticus hirtensis) was 4.3 as against 1.5
for adult females; the infestation rate of male mice was also higher: 81% of
male mice were flea-infested, 46% of the female mice.

GEORGE & CORBET (1959), analysing flea-collections made in Scotland, show
that both juvenile and adult males of Microtus agrestis, Clethrionomys glareolus,
Apodemus sylvaticus, and Sorex araneus are on the whole considerably more
heavily infested with fleas than females. They refer to BUXTON (1948) who
stated that it is probable that a mammalian sex hormone is necessary for full

34 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 2, 1962

reproductive development of fleas; ‘This in itself would be a contributory ex-
planation of the higher index for adults (with the modifying factor that more
fleas are eaten by adult than by immature hosts, as was shown for mice by
BUXTON, l.c.), but if the sex hormone concerned is an androgen the higher index
of males could be explained.”

The above evidence shows that on the whole the male host tends to be more
heavily infested with fleas than the female host, but a satisfactory explanation
has not been brought forward. BUXTON’s suggestion (1948) that the host’s sex
hormone may be required to stimulate sexual maturation in the female flea seems
to make sense if, as remarked by GEORGE « CORBET (1959), androgen is needed
rather than oestrogen. MEAD-BRIGGS « RUDGE (1960) fed rabbit fleas (Spzlopsyl-
lus cuniculi) on pregnant and non-pregnant does and concluded that this flea
requires a pregnant host for egg maturation, but it should be noted that these
authors have apparently not used bucks in their experiments.

BUXTON (1948), experimenting with Xenopsylla cheopis on baby and adult
white mice, concludes that “as far as life is concerned the baby mouse is an ex-
cellent host for X. cheopis” ... “But it is equally clear that fleas fed on the baby
mouse tend to produce an abnormally low number of eggs per day and to start
laying after an unusual interval.’ BUXTON then suggests that a mammalian sex
hormone may be required by the flea at least to induce normal egg production.

DE MEILLON & HARDY (1951) repeated BUXTON’s experiments, but with
Cimex lectularius on white mice of various age groups. They found that by
feeding the bugs on baby mice the egg production decreased, but no difference
in numbers of eggs laid was detected when the bugs were fed on mice of 10 days
old and over or when fed on adult mice. The authors remark “it seems scarcely |
likely that at the age of ten days there will be sufficient sex hormones in circulation
to affect the issue” and they suggest that, as the blood of newborn animals dif-
fers in many respects from that of adults, “it seems, therefore, that substances
which inhibit egg production are produced or liberated in haemolysed blood [of
the baby host}.”

Whether or not a flea needs a sex hormone from either the male or female
host, the fact remains that on the whole the male host appears to be favoured
by fleas. How does a flea discriminate between the sexes of a host? Either the
characteristics of the male host’s body attract fleas more than those of the
female’s, or the male’s mode of life brings him in greater contact with fleas than
that of the female would.

In the European mole there is virtually no sexual difference in the pelage but
Jhr. VAN HEURN informs me that the males are larger and on an average 5/,th
as heavy as females. This implies that the flea-holding capacity of males is larger
than that of females, but as the ratio of body surface of male: female = 6:5 (ap-
proximately) this would not explain the very marked preponderance of fleas on
the male host animal. As for ecological differences between the sexes of the
mole, it appears that the nests of males and females are similar, but females
especially may have several nests in use simultaneously (GODFREY « CROWCROFT,
1960). As the male mole keeps more to one nest, the fleas are more concentrated
and more regularly in contact with the male host than is the case with the female
mole. The male mole therefore creates an environment in which fleas can doubt-

F. G. A. M. Smit: Siphonaptera from moles 35

less thrive better than in that furnished by the female. Whether or not hormones
or other substances from either the male or the female host are required to in-
duce breeding on the part of the fleas remains to be investigated; as the preponde-
rance of fleas on the male host is not confined to the fleas’ breeding cycle it would
seem more likely that ecological factors are in the first place responsible for the
popularity of males.

It should be noted that adult male and female moles live as two entirely
separate entities — they have their own territories and nests and the only con-
tact between the sexes, apart from occasional fighting to preserve the isolation
and territorial rights of the individuals, occurs during a courtship of only a few
minutes and the act of copulation which is of unknown duration and takes place
only once a year (February-March) (GODFREY & CROWCROFT, 1960). There
are consequently hardly any opportunities for the fleas to go over to a host in-
dividual of opposite sex; in any case such an exchange would not be on a scale
of any significance. It is therefore obvious that the male mole creates a more
favourable environment for fleas than females.

DEGREE OF INFESTATION OF JUVENILE AND ADULT MOLES

As is mentioned in the introduction, Jhr. van HEURN recorded the age-group
and sex for almost every mole caught. Table III gives the flea indices for young
and adult males and females; a number of females were recorded as “virgo”, but
these have been omitted from Table III since the age of such specimens is not
known.

TABLE III
Juvenile moles Adult moles
1950- é | ? 3 | Q
1960 Flea Flea Flea Flea
No. Fleas index | No. Fleas index No. Fleas index No. Fleas index

Jan. 1 20 20.0 1 29 29.0
Febr. | | Au 1102 STOM A 60 15.0
March | 9 300 33.3 | 6 76061247
April 10 32500325 7 I Bail
May 4 59 148 4 (Se) uo US SS ID 6 66 11.0
June TON Ol ae Sele ES 2034466 261002350910) |A 70.054
July 7043955 5.612330 ISS AS ZA TS ONIN SG NO 7 2 CALA SIS
Aug. 5 SOM 1610" 0,455 2340 5 174.562 5570: 10.21 ML Ge milla nial
Sept. SMOSH CE | 30m TS MNT OI CRIS TNS OMME PNR 96 8:7
Oct. ITG KIZ SME SRI CLS 7A 447 73 104
Nov. 63,7 22580 NRN LORE 057002310 Siw Lo Sigh 1017
Dec. ar: ABE Beha 4 83 20.7
Totals ZRH 134090774053 IE ATI ET 3294

As can be seen from Table III and from the graph based upon this Table
(Graph 2), young moles are less heavily infested with fleas than are adults. As
for the adults, we see that the difference in the annual total flea index between
the sexes is even greater (i.e. 16.1 for 8, 9.4 for 9 ) than that given in Table II
in which moles of all ages are considered together (i.e. 15.1 for g', 9.6 for 9).

Here again there are not many pertinent data available in the literature; the
following particulars are known to me.

36 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 2, 1962

a

|
et
I

fi e AS SE oa
Ti Tava VA

Graph. 2. Monthly total flea:mole indices for adult and juvenile moles (based on Table III).
The horizontal lines represent the annual flea:mole indices

are — per adult
male mole

N M sere = per juvenile male mole; - -------- = per adult female mole;
— — — — — — = per juvenile female mole

Moles.
DARSKAYA (1953) collected in the Mikhnevo district of the Moscow province
during June—September (but mostly in July) 132 moles, nearly all juveniles,

which yielded only 213 fleas — flea index: 1.6. Unfortunately no comparison
was here possible with the flea index of adult moles from the same district.

Pikas.

DARSKAYA (1957) mentions that in southeast Transbaikalia the average num-
ber of fleas on adult pikas (Ochotona daurica) was 3.4 and 3.5 respectively in
June and July, while on young pikas it was 2.6 and 2.7 respectively.

Gerbils.

BAKEYEV et al. (1956), in dealing with the ectoparasites of Merzones tamarisci-
nus in eastern Ciscaucasia, give the flea index for adult males as 4.8, for adult

F. G. A. M. Smit: Siphonaptera from moles 37

females as 3.5 and for young gerbils as 0.4! The authors remark that the low
flea index for juvenile gerbils can probably be explained by the lesser activity of
the young in visiting burrows, and they are therefore less liable to attract hungry
fleas than adults which rove about much more.

Rats.
EsKEY (1934) states that in the Hawaiian islands “young rats were rarely found
infested with Echidnophaga gallinacea … … while Xenopsylla cheopis were

somewhat more prevalent on young rats than on adults...”

The latter statement is confirmed by MORLAN & UTTERBACK (1952) who
remark about their findings in Georgia, U.S.A.: “The data indicate that normally
X. cheopis infests young rats more frequently than adult rats” and “more frequent
infestation of young than adult rats might be expected because of a more constant
contact of young rats with infested nest material”; further “If all counties and
years are considered, infestations of Leptopsylla segnis were similar on adult and
young rats, and the differences observed showed no apparent pattern.”

The above evidence, meagre as it is, indicates that only in certain host animals
or only in relation to certain species of fleas the flea index for the juveniles may
be lower than that for the adult hosts.

In the case of the mole the explanation seems simple; the fleas are mostly in
immature stages during the juvenile stage of the host. Young moles grow very
rapidly and are fully grown towards the autumn when the mass emergence of
fleas from the cocoons would set in.

MONTHLY SPECIFIC FLEA:MOLE INDICES
The data concerning the monthly flea indices for the two monoxenous species

of mole-fleas (Palaeopsylla minor and Ctenophthalmus bisoctodentatus hesel-
hausi) are given in Table IV and the figures of the flea:mole indices are shown

TABLE IV
P. minor | C. bisoctodentatus heselhausi

jk | rie | i i FE

Months No. of specimens | Flea:mole index | No. of specimens| Flea:mole index
| & Q total | 4 @ totall 4 9 total | 4 @ total

Jan. | 40 44 SOC TT ER ao Data De Osi Osi
Febr. 98 88 IO CHE RSIS 0 2 2 1] 00920080520
March 229 243 AN ST Ore OREN iG | OS OAD” NG
April 160 185 BAS 19:9) TS CM O 2177, CNET) OM CONTE)
May 243 238 AS I SA FA 516.005 SE 070720
June 431 540 ON 33, FA ZN DH ZO Oy OAs Oey
July My GO) ae |) Sa TN 66 A 12) ANO 0:08) 0:10
Aug. 583 646 1.229 HN ede (OS) 11 O) °217170:0622.0:052 20311
Sept. GSA 729 12835 ATA SENS en ORO 0 050 10
Oct. 736) SCORE 1598) NS TN 6:08 112102211 2235 340 NO 07 OMG O 25
Nov. ey EO WEN Re TS 7 DOT ATA ODL” O24 0.45
Dec. | Sz SIS OSS || CIP OE GOM 4 Be tl OO Or Oei
TAR EELS MAN EEE MLO ZN

38 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 2, 1962

Graphs 3, 4. Monthly specific flea:mole indices (based on Table IV). 3. Palaeopsylla minor;
4. Ctenophthalmus bisoctodentatus heselhausi. —— = male and female fleas
LOSE AN tes te Hess scene ==) male fleas; ee" == Temaleshleas

in graphs (Graphs 3, 4). P. minor occurs in western and Central Europe, C. bisocto-
dentatus heselhausi in north-west Europe and the nominate subspecies in the
remainder of Europe north of latitude 44.

As will be seen from Graphs 3 and 4, the curves are similar for the two
species and — as was to be expected since P. minor is the predominant species —
agree with the one shown in Graph 1.

F. G. A. M. SMIT: Siphonaptera from moles 39

The sex-ratio of P. minor shows only a slight excess of females, but in C. 5.
heselhausi the females outnumbered the males by almost three to two.

Table V and Graphs 5 and 6 show similar data for the two commonest non
mole-specific fleas C. agyrtes smitianus and H. talpae talpae; in the former
species there is a considerable excess of females over males, the ratio being 5 : 3,
but in the latter species the males were slightly more numerous.

C. agyrtes smitianus is found from the Netherlands (except in the northern-
most provinces) through southern Germany to north-east Austria; other sub-
species occur in the remainder of Europe.

H. talpae talpae is the subspecies in northwest Europe, while H. t. orientalis
occurs in the rest of Europa (except the Iberian Peninsula) and extending east-
ward to the Krasnoyarsk region of the USSR and south to the Altai, Tyan-Shan
and Caucasus Mts.

TABLE V
C. agyrtes smitianus H. talpae talpae
Months No. of specimens | Flea:mole index | No. of specimens) Flea:mole index
|

4 2 total 4 2 total | 4 2 total | 4 Q total
Jan. | 6 Gi 1.00 1.00 2.00 1 2 3u 0017200330050
Febr. | 6 3 9 0.60 0.30 0.90 | 0 0 0|0 0 0
March I SA 35) O77, 0:82 1592 I 2 3 | 0.05 0.09 0.14
April ir 13 5 Onl 0:16" 0:27 1 1 2 | 0.05 0.05 0.10
May LIN Sn 39 0.47 0.83 1.30 | 0 1 LN |e 0.03 0.03
June i Dh ee) 0.20 0.47 0.67 3 4 7 | 0.02 0.03 0.05
July 7 1022176 0.44 0.60 1.04 1 0 1 | 0.01 0 0.01
Aug. | 61 100 161 0.34 0.56 0.90 | 4 10 14 | 0.02 0.06 0.08
Sept. AS ZETA 0.31 0.52 0.83 le, ll 35 | 0.13 0.13 0.26
Oct. [ite 23m G3 nso 0.16 0.44 0.60 24 17 41 0.16 0.127 10:28
Nov. | a Co 69 0.26 0.40 0.66 ap Pl 48 | 0.26 0.20 0.46
Dec. a OR 31 0218 10:34 M0!55 4 2 6 | (0.077 0.04 0.11
Totals | 312 514 826 0.31 0.51 0.82 SAEs 0070807030018

THE ACCIDENTAL OCCURRENCE ON MOLES OF SOME SPECIES OF FLEAS

Among the 12.058 fleas collected from the bodies of moles are 46 specimens
(0.39%) belonging to four different species which are in no way associated
with the mole. This is an indication that their hosts occasionally cross the ‘paths’
of moles by using their tunnels or runs where they may even experience
the mole’s agressive habits. The following stray species have been collected:

14 g 12 ® Palaeopsylla soricis soricis — this is a very common parasite of
shrews in Europa and Asia (east to Tyan-Shan, Altai Mts. and western Trans-
baikalia); the nominate subspecies is confined to western Europe.

2 8 4 Q Doratopsylla dasycnema dasycnema — likewise a specific parasite
of shrews in Europa and western USSR which shows a preference for hosts living
in a wooded habitat; another subspecies occurs in the Mediterranean subregion.

6 & 4 2 Malaraeus penicilliger mustelae — this flea is primarily associated
with Clethrionomys glareolus, although species of Microtus are often suitable

40 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 2, 1962

secondary hosts. On the estate where the moles were collected this is quite a
common flea on the bank vole, but it has so far been collected nowhere else in
the Netherlands. In Great Britain it is a common flea everywhere. The species
M. penicilliger occurs throughout the European and Siberian subregions of the
Palaearctic region.

4 8 Megabothris turbidus — a common flea of Clethrionomys glareolus and
Apodemus sylvaticus, occurring in most of Europe and in the USSR east to Trans-
baikalia and Altai Mts. and south to the Caucasus.

As shrews are certainly not more heavily infested with fleas than voles or mice,
we may deduce from the above data that either shrews make greater use of
the mole’s tunnel system than do voles and mice or that strayed shrew-fleas are

0 5 À I I I | I t [| | | | I [| I { ! | 8:
0.4- 2
0 .3 D \ KAN =
\ A RN
| A jaa
0.2- À AN \ —
CU er 24 \ Si ; CI \
% \ a, \A Vr VAE
0 | = AN Vai NY EE nN _
A (ITS GS 2 KI N LAT x
A um Nee oO v LE NE
0 0 Le” SE piro. PRE È Vi =
I ] I I I ] ! I 1 1 I I
Xx XI MIT I IMM

Graphs 5, 6. Monthly specific flea:mole indices (based on Table V). 5. Ctenophthalmus
agyrtes smitianus; 6. Hystrichopsylla talpae talpae. —— — male and female
fil Casto GELE ME = male fleas; -------- = female fleas

F. G. A. M. SMIT: Siphonaptera from moles 41

more strongly attracted by moles (which have a pelage not markedly unlike that
of shrews) than rodent-fleas are.

In the nests of moles stray fleas were of even rarer occurrence: excluding the
31 bird-fleas (Ceratophyllus gallinae) only 2 stray specimens were found among
the total of 1.241 fleas collected from 45 nests (0.16%). They belong to the
following species:

1 ® Megabothris turbidus — see above.

1g Ctenophthalmus assimilis — primarily a parasite of Microtus arvalis, but
other Microtines can serve as a secondary host. Where moles live in meadows
which are also populated by Microtus arvalis, this species of flea is usually ex-
tremely common in moles’ nests which must therefore suit the flea ecologically.
That only one specimen of C. assimilis was found among the 13.330 fleas strongly
indicates that Microtus arvalis is absent from the estate “Kleine Noordijk” and
indeed, Jhr. VAN HEURN confirmed this. I have trapped many bank voles in the
area concerned and found C. assimilis only very sporadically. In a mole’s nest
collected in a meadow where Microtus arvalis occurs, a few miles away from the
trapping area, I found seven specimens of C. assimilis among the 38 fleas col-
lected.

To find 20 g 11 9 Ceratophyllus gallinae in a mole’s nest would at first
sight defy explanation. This is the commonest bird-flea throughout Europe and
in Asia to the Caucasus and western Siberia; it prefers relatively dry nests in
shrubs or in trees and is the common flea of poultry, often becoming a real pest
in hen-houses (it is called the European chicken-flea). Here we have the simple
explanation: Jhr. van HEURN, a great advocate of full and careful labelling,
wrote on the label for the fleas which he collected from a mole’s nest on 17.XI.
1954 that guano from hen-houses as well as manure had been applied to the
land. Numerous chicken fleas must have been emerging from the chicken guano
and taken with nesting material by the moles who do surface occasionally to
collect dry leaves and grass for lining their nests; of course the moles themselves
may also have attracted the fleas.

HESELHAUS (1913b) recorded C. gallinae from a mole’s nest from Valkenburg
(Limburg, Netherlands) but without any specifications.

THE FLEA POPULATION OF MOLES’ NESTS IN COMPARISON WITH THAT

OF THE MOLES

The numbers and species of fleas collected by Jhr. VAN HEURN from 45 nests
are given in Table I.

A comparison of the percentages of the species composition for the four main
species of fleas is given in Table VI, while Graph 7 is based upon the data from
this Table.

From Table VI and Graph 7 emerges the interesting fact that Palaeopsylla minor
is by far the dominant species on the body of the host, while in the nest Cien-
ophthalmus bisoctodentatus heselhausi clearly dominates; the former proves there-
fore to be a true body-flea, the latter a nest-flea. Ctenophthalmus agyrtes smitianus
and Hystrichopsylla talpae talpae are also nest-fleas, but to a lesser degree.

42 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 2, 1962

TABLE VI

P. minor | C. b. heselhausi C. a. smitianus H. t. talpae
1950—1960

Body Nest Body Nest Body Nest Body Nest

Jan. 83.1 3.8 2.0 65.9 11.9 15.000 0 N
Febr. 94.4 12.4 1.0 75.9 4.6 11197 0 0
March 87.7 Dei 52 70.9 6.5 19.2 0.5 72
April 90.3 3.0 7.6 A7 0] 13 37.9 0.6 12
May 86.8 5.9 TAL 0.2

June 87.0 4.4 | 8.0 0.6

July 85.3 102. 13.4 0.1

Aug. 86.2 15 11.3 1.0

Sept. 89.2 12 7.3 2.3

Oct. 90.8 20 | 4.9 2,5)

Nov. 91.7 0.3 2.4 77.6 3.5 135 2.4 37
Dec. 95.6 8.4 1.1 44.9 2.8 38.3 0.5 8.4

Whole year 89.4 AG, ||, Da 65.5 6.9 221 1,5) 7.8

% BN BN BN BN B

Tr I AR ee AE IA VI DI eis: Ya EU

BP. MINOR E C.b.HESELHAUSI (C.A. SMITIANUS DH.T.TALPAE

| oo
] t&
bd

oo
ow
CZ
(ve)
Fz,

Ee
NE

Le EEE
=

l——_TK
_— «A ’{<zFy ————————TrT—.—<——{:K{K{K{“kk[}.\clc'É€
TT

===
a ===
Il
SE Ill
duo

—————_—_—_____———__—_—_—_———r—r———————m—___m_ggt
et, __ or a See ve Ross 20008)
Ln

TN ox

Graph 7. Percentages of the species composition for the four main species of mole-fleas on
body of moles (B) and in nests of moles (N) (based on Table VI)

F. G. A. M. Smit: Siphonaptera from moles 43

Very few detailed data have been published on the flea-fauna of moles’ nests.
WAGNER (1936) states that in a collection of over 2.000 fleas, made from an
unrecorded number of moles’ nests in the neighbourhood of Vienna, during winter
months, the dominant species was Cienophthalmus assimilis (1500 82) —
Microtus arvalis must have been common in the areas where the nests were col-
lected; Ctenophthalmus agyrtes accounted for 310 specimens, C. bisoctodentatus
for 302 and Hystrichopsylla talpae for 44, while Palaeopsylla similis (a specific
mole-flea like P. minor) numbered only 15 (there were also 31 specimens, be-
longing to five species, which occurred accidentally in the nests). WAGNER
further remarks that P. similis was absent in many nests. It is clear, therefore,
that P. similis is a true body-flea like P. minor.

Rosicky (1957) examined 16.612 fleas from 234 moles’ nests (an average
of 71 fleas per nest) in Czechoslovakia. He gives an interesting comparison of
the species composition in nests in five different biotopes and the following
Table VII is based on Rosicky’s Table 6 and on figures from his summary (the
figures for the species are percentages). The author points out that moles in fields
and meadows were living side by side with Microtus arvalis which explains the
large numbers of C. assimilis.

TABLE VII

2 ©

n WwW

S 2
N n E à
VW 2 au 5 U
Nest in : i S & = q D cus
= È = À N 5 vd
& SS 5 = È Bp
5 ~S | N $ x ts u a
5 . | . = . puri [D]
a O, V O, q © Qu
Fields 2 [io 15.20 0.46 83.40 | 0.60 | 0.34 81.5
Meadows 20:04 7211.10 0.57 86.80 | 1.01 | 0.48 70.9
Scrub » 70202212 17470 7.90 70:83 |) 15752 5:17.52 65.6

Edge of woods and | | | |

open spaces in woods | 0.90 26.30 9.80 56.30 | 3.90 | 2.80 81.1
Woods 570 20.40 29.00 35.10 | 1.30 | 8.50 46.6

GENERAL REMARKS

(a) Of the 1.005 moles collected, 51 (16 8 35 2), or 5%, were without
fleas. The rate of infestation can therefore be considered to be very high and the
above figures (16 g' 35 9) also agree with the fact that male moles are more
heavily infested than females.

(b) As the moles were not fumigated prior to the removal of ectoparasites,
dead fleas came to light occasionally. In all, 10 g moles had 17 dead fleas and
5.9 moles had 5 dead ones. Once again we see that the average per male host
is higher than that of the female. Whether these fleas had died a natural death or,
as is just possible, had been hit by the metal bar of the trap remains unanswered.

(c) The highest number of fleas on a male mole was 78 (February 1957),
on a female (paradoxically) 188 (June 1950).

(4) Taking all fleas collected into account, their sex-ratio on the body of the

44 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 2, 1962

moles was 47% d' 53% ® and in the nests 38% d 62% 9. In both in-
stances there is an excess of females, but this is very pronounced in the nests; it
indicates that the female fleas spend more time in the nests than the males do.

REFERENCES

BAKEYEV, N. N., R. S. KARANDINA & K. P. BESEDINA, 1956. Ectoparasites of the tamarisk
gerbil and the midday gerbil in eastern Ciscaucasia. {in Russian]. Trud. protivo-
chumn. Inst. Kavkaz, vol. 1, p. 125—147.

BUXTON, P. A., 1948. Experiments with mice and fleas. I. The baby mouse. Parasitology,
vol. 39, p. 119—124.

DARSKAYA, N. F., 1953. Contribution to the fauna and ecology of insectivore fleas of a
central part of the European part of the U.S.S.R. [in Russian]. Vopr. Parazitol.
Med. Zool., vol. 8, p. 164—174.

DARSKAYA, N. F., 1957. Fleas of the Daurian pika (Ochotona daurica Pall.). [in Russian].
Mater. Gryz., vol. 5, p. 163—170.

Eskey, C. R., 1934. Epidemiological study of plague in the Hawaiian Islands. U. S. Publ.
‘ Hlth Bull., No. 213, p. 1—70, figs. 1—6.

GEORGE, R. S., 1959. A collection of fleas (Siphonaptera) from St. Kilda. Ent. Gaz., vol.
10, p. 54—57.

GEORGE, R. S. & G. B. CORBET, 1959. A collection of fleas (Siphonaptera) from small
mammals in the Scottish Highlands. Ent. Gaz., vol. 10, p. 147—158.

GODFREY, G. & P. CROWCROFT, 1960. The life of the mole. London, p. 1—152.

HESELHAUS, F., 1913a. Ueber Arthropoden in Maulwurfsnestern. Tijdschr. Ent., vol. 56, p.
195—237, pl. 7.

HESELHAUS, F., 1913b. Nachtrag zu: Ueber Arthropoden in Maulwurfsnestern. Tijdschr.
Ent., vol. 56, p. 281—282.

HOLDENRIED, R., F. C. Evans « D. S. LONGANECKER, 1951. Host-parasite-disease rela-
tionships in a mammalian community in the central coast range of California.
Ecol. Monogr., vol. 21, p. 1—18, figs. 1—7.

MEILLON, B. DE, & F. HARDY, 1951. Fate of Cimex lectularius on adult and on baby mice.
Nature, Lond., vol. 167, p. 151.

MORLAN, H. B., & B. C. UTTERBACK, 1952. Domestic rats, rat ectoparasites and typhus
control. Part II. Ectoparasites of domestic rats in relation to murine typhus. Publ.
Hlth Monogr., vol. 5, p. 23—30.

PARKER, D. D., 1958. Seasonal occurrence of fleas on antelope ground squirrels in the
Great Salt Desert. J. econ. Ent., vol. 51, p. 32—36, figs. 1—3.
ROBERTS, J. I., 1936. Plague conditions in a rural endemic area of Kenya (Keruguya
district, Kikuyu province). J. Hyg., Camb., vol. 36, p. 485—503, fig. 1.
RoBERTS, J. I., 1939. Rat and flea conditions in a rural endemic plague area in Kenya.
J. Hyg., Camb., vol. 39, p. 355—360, figs. 1—4.

Rosicky, B., 1957. Aphanipteria zimnich hnizd krtka obecnéno (Talpa europaea L.)
v ruznych biotopech. Csl. Parasitol., vol. 4, p. 275—290.

WAGNER, J., 1936. Ueber die Aphanipterenfauna der Maulwurfsnester. Konowia, vol. 15, p.
97-101, 1 fig,

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

De Entomologische Berichten worden eveneens door de Nederlandsche Entomo-
logische Vereeniging uitgegeven en zijn bestemd voor de publicatie van kortere
artikelen, van faunistische notities etc., alsmede van de Verslagen der Vergade-
ringen en van mededelingen van het Bestuur. Zij verschijnen twaalf maal per jaar
in een aflevering van 16 of meer bladzijden. Deze 12 afleveringen vormen samen
een deel.

Alle zakelijke correspondentie betreffende de Vereniging te richten aan de
Secretaris, G. L. van Eyndhoven, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

Alle correspondentie over de redactie van het Tijdschrift voor Entomologie te
richten aan de Redacteur, Dr. A. Diakonoff, Rijksmuseum van Natuurlijke
Historie, Leiden.

Alle correspondentie over de redactie van de Entomologische Berichten te [che

ten aan de Redacteur, B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam-Z. 2.

Alle betalingen te richten aan de Penningmeester, Drs. H. Wiering, Lorentz-
weg 183, Hilversum, postgiro 188130, ten name van de Nederlandsche Entomolo-
sche Vereeniging te Hilversum.

Alle correspondentie betreffende de Bibliotheek der Vereniging te richten aan
de Bibliotheek, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

NOTICE TO SUBSCRIBERS

All correspondence referring to subscriptions and exchange subscriptions of the
periodicals of the Netherlands Entomological Society should be addressed to the
Librarian, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-Oost.

NOTICE TO CONTRIBUTORS

Contributors will receive free of charge fifty reprints of their papers, joint authors have
to divide this number between them at their discretion. Additional reprints may be ordered.
when returning proofs ; they will be charged at about two Dutch cents per page. #

Manuscripts should be written in Dutch, English, French, German or Italian. If they
contain descriptions of new genera, species, etc., they should be in one of the four last
mentioned languages : only when the satana form a minor part of the paper, the
manuscript may be written in Dutch, with the descriptions in one of these languages. Papers
in Dutch should contain a short summary in one of these four languages. a

Manuscripts should be typewritten in double spacing on only one side of the paper, with
a margin of at least three cm at the left side of each sheet. Paragraphs should be indented. ~
Carbon copies cannot be accepted, as handling makes them illegible. 1

Captions for text figures and plates should be written on a separate sheet in double
spacing, numbered consecutively in arabic numerals ; the use of a, b, c, or any other sub- —
division of the figure numbering should be avoided. 4

Drawings for reproduction should be on good paper in Indian ink, preferably at least |
one and a half times as large as the ultimate size desired. Lettering should be uniform,
and, after reduction, of the same size. Photographs should be furnished as glossy positive
prints, unmounted. Plates should be arranged so as to fill a whole page (11.5 x 19 cm).
of the Tijdschrift, or a portion thereof. Combinations of illustrations into groups are
preferable to separate illustrations since there is a minimum charge per block.

Names of genera and lower systematic categories, new terms and the like are to be ni
lined by the author in the manuscript by a single straight line. Any other directions as to
size or style of the type are given by the editors, not by the author. Italic type or spacing —
to stress ordinary words or sentences is to be avoided. Dates should be spelled as follows:
either ”10.V.1948” or "10 May, 1948”. Other use of latin numerals should be avoided, as
well as abbrev::*ions in the text, save those generally accepted. Numbers from one to ten
occurring in the text should be written in full, one, two, three, etc. Titles must be kept
short. Footnotes sl.ould be kept at a minimum. E

Authors will be charged with costs of extra corrections caused by their changing of they
text in the proofs.

Bibliography should not be given in footnotes but compiled in a list at the end of nel
paper, styled as follows :

Mosely, M. E., 1932. ”A revision of the European species of the genus Leuctra (Pleco-
ptera)”. Ann. Mag. Nat. Hist., ser. 10, vol. 10, p. 1—41, pl. 1—5, figs. 1—57.

Text references to this list might be made thus:

Mosely (1932) says....” or ’’ (Mosely, 1932)”.

re es

=

The editors reserve the right to adjust style to certain standards of uniformity.

Manuscripts and all communications concerning editorial matters should be sent ton
Dr. A. DIAKONOFF, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden, The Netherlands.

EE hr id

PI A tate ET AG

{

en

2

mp. | SC:

DEEL 105 AFLEVERING 3 2,1962

45. COUP. 700
lie
JUL 2 6 1992

TIJDSCHRIFT | ‚ji

UNIVERSITY

VOOR ENTOMOLOGI

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

INHOUD:

F. G. A. M. Smit. Catalogus der Nederlandse Siphonaptera, pp. 45—96, fig.
1—8.

Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, afl. 3. Gepubliceerd 14-7-1962

Nederlandsche Entomologische Vereeniging

BESTUUR
Dr. J. van der Vecht, President (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. J. G. Betrem, Vice-President (1959—1965), Deventer.
G. L. van Eyndhoven, Secretaris (1957—1963), Haarlem.
Drs. H. Wiering, Penningmeester (1962—1968), Hilversum.
Drs. C. A. W. Jeekel, Bibliothecaris (1960—1966), Amsterdam.
F. C. J. Fischer (1958—1964), Rotterdam.
Dr. H. J. de Fluiter (1960—1965), Wageningen.

COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE PUBLICATIES
Dr. J. van der Vecht (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. C. F. A. Bruyning (1960—1963), Oegstgeest.
P. Chrysanthus (1961—1964), Oosterhout, N.B.
Dr. A. Diakonoff (1961—1964), Leiderdorp.
G. L. van Eyndhoven (1957—1963), Haarlem.
Dr. L. G. E. Kalshoven (1961—1964), Blaricum.
Prof. Dr. D. J. Kuenen (benoemd 1957), Leiden.
Dr. P. A. van der Laan (benoemd 1957), Bennekom.
B. J. Lempke (1962—1965), Amsterdam.
Prof. Dr. J. de Wilde (benoemd 1957), Wageningen.

BESTUUR DER AFDELING VOOR TOEGEPASTE ENTOMOLOGIE
Dr. H. J. de Fluiter, Voorzitier, Wageningen.
Dr. F. J. Oppenoorth, Secretaris, Utrecht.
Mej. Drs. A. Post, Wilhelminadorp.
E. Th. G. Elton, Oosterbeek (G.). q
Dr. C. F. A. Bruyning, Oegstgeest. |

De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f 15.—, voor student-leden —
f 2.50, per jaar. — Begunstigers betalen jaarlijks minstens f 15.—.

De leden, behalve de student-leden, ontvangen gratis de Entomologische |
Berichten van 12 nummers per jaar, waarvan de prijs voor student-leden f 1.50
per jaar, voor niet-leden f 20.— per jaar en f 2.— per nummer bedraagt.

De leden kunnen zich voor f 10.— per jaar abonneren op het Tijdschrift voor |
Entomologie; hiervan bedraagt de prijs voor niet-leden f 35.— per jaar.

De oudere publicaties der Vereniging zijn voor de leden tegen verminderde
prijzen verkrijgbaar.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE
Het Tijdschrift voor Entomologie wordt uitgegeven door de Nederlandsche
Entomologische Vereeniging en is bestemd voor de publicatie van de resultaten —
van de studie der Entomologie van algemene en bijzondere aard. Het verschijnt M
in één deel van 300—350 bladzijden per jaar, bestaande uit enkele afleveringen.
Bovendien worden supplementdelen, handelende over bijzondere onderwerpen,
op onregelmatige tijdstippen uitgegeven. }

ee ee tant È

ee ta

és

n aD mat 1

ne UD M FAR
MUS. C F att JA

Hi on: À Ry
lant:

|

|
JUL 2 6 196 |
CATALOGUS DER NEDERLANDSE SIPHONAPT RA [tion |
DOOR VERT |

}
F. G. A. M. SMIT

on nn

British Museum (Natural History), The Zoological Museum, Tring, Herts., England

"To go ahunting the flea in the wide and
open spaces may sound rather funny; but
I can assure you that it requires more
patience and perseverance than hunting any
of the larger European animals.”

K. Jordan, 1940

A oere 45
PaphabetischemlystavaneaviliGplaatsemue ee ETTI 47
Cao ei O IERI ue Se De 51
ROC 2St NEC ASS OGIATIES Me ee IE, PNR Er TI ARE SL 82
UNTEN nn nn Se ne Ne SR a SESSIONE 90
FILE TA CU LITRES TION ne 90
IAE VAN OOLEN NAMENTO RR I RE TALI OT I 92
Index@vanssastheernamenkg EE E TI Len ese ce eee ee US 95
INLEIDING

Het is reeds bijna een halve eeuw geleden dat een „Kritisch overzicht det
Nederlandsche Suctoria {Siphonaptera]}' (OUDEMANS, 1915b) gepubliceerd werd.
OUDEMANS geeft in dat overzicht een lijst van 43 in Nederland gevonden
vlooiensoorten. Aangezien twee van de door hem genoemde soorten (Xenopsylla
cheopis en Hectopsylla psittaci)*) niet tot de Nederlandse fauna behoren, één
soort (Ctenophthalmus bisoctodentatus) te boek staat onder drie namen (Spala-
copsylla bisbidentatus, S. heselhaust en S. orientalis) en een andere soort onge-
determineerd is gebleven (Ceratophyllus sp.), bevat het overzicht van OUDEMANS
in feite een opgave van 38 vlooiensoorten, die tot 1915 in Nederland gevonden
waren.

Sedert 1915 zijn nog twaalf soorten en ondersoorten als nieuw voor de Neder-

*) Xenopsylla cheopis (Rothschild, 1903), de bekende pestvlo, werd in 1908 in Am-
sterdam gevonden op zwarte ratten (Rattus rattus), afkomstig van S.S. Rijndam, dat ge-
arriveerd was uit Argentinië.

Hectopsylla psittaci Frauenfeld, 1860, de enige vogelparasiet in het Zuid-Amerikaanse
genus Hectopsylla, werd in 1894 en in augustus 1900 aangetroffen in Den Haag op de
inmiddels sedert 1914 uitgestorven Amerikaanse duif Ectopistes migratorius en in oktober
1906 in de Rotterdamse Diergaarde op de Californische kwartel Lophortyx californica;
nadien ís deze vlo in augustus 1926 gevonden in Den Haag op een Phasianus soort en in
december 1936 in Rotterdam op kippen.

Beide soorten worden nogal eens, ofschoon nu veel minder dan voorheen, met hun
gastheren geimporteerd in landen waar zij niet thuis horen en zich vaak niet kunnen hand-

haven vanwege voor hen ongunstige ecologische condities.

45

46 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

landse fauna ontdekt — het totaal der Nederlandse soorten en ondersoorten be-
draagt nu dus 50 — en zijn er vele nieuwe gegevens betreffende vindplaatsen en
gastheren van de toen reeds bekende soorten bijgekomen. Bovendien hebben
grondige wijzigingen plaats gevonden in de systematiek en nomenclatuur. Een
nieuwe catalogus der Nederlandse vlooien zal daarom in een behoefte voorzien.
Dit werk zal het o.m. de verzamelaars vergemakkelijken, om na te gaan welke
van hun vondsten de moeite waard zijn gepubliceerd te worden. Ogenschijnlijk
mag het lijken dat er niet zeer veel meer aan de huidige kennis is toe te voegen,
doch het tegendeel is waar. Hoewel van de meeste in Nederland voorkomende
zoogdieren vlooien verzameld zijn, is het toch zeer gewenst om te blijven ver-
zamelen, want bij het op kaart brengen van de soorten zal men zien dat er veelal
nog grote hiaten zijn in de ons bekende verspreiding der soorten. Wat de vogels
betreft, hier is nog zeer veel werk te verrichten; van slechts 44 van de bijna 200
in Nederland nestelende vogelsoorten zijn vlooien bekend. Ook kunnen nog
enkele vlooiensoorten als nieuwe toevoegingen tot de lyst gevonden worden,
zoals Palaeopsylla kobauti Dampf (op de mol) en Ceratophyllus vagabundus in-
sularis Rothschild (in nesten van meeuwen en de kauw). De biologie en oecologie
der verschillende vlooiensoorten, alsmede de endoparasieten der vlooien, geven
nog volop gelegenheid voor interessante en waardevolle studies. In medisch en
veterinair opzicht zijn deze insecten nog steeds van grote betekenis, want alle
soorten zijn a priori potentiéle overbrengers van micro-organismen van gastheer
op gastheer.

De enige recente determinatiewerken, waarmede de Nederlandse vlooien op
naam gebracht kunnen worden, en waarin men tevens de verzamel- en prepareer-
techniek vermeld vindt*), zijn de volgende:

SMIT, F. G. A. M., 1954, Lopper {De vlooien van Denemarken }. Danm. Fauna,
vol. 60, p. 1—125, figs. 1—182.

SMIT, F. G. A. M., 1957, Siphonaptera. Handbooks Identif. Brit. Ins., vol. 1,
afl. 16, p. 1—94, figs. 1—200.

Aangezien bepaalde Nederlandse soorten wel in de eerste en niet in de tweede
publicatie vermeld zijn en omgekeerd, zullen de twee boekjes als aanvullingen
op elkaar gebruikt moeten worden.

De grote meerderheid van het verzamelde Nederlandse materiaal heb ik zelf
kunnen bestuderen en ik ben zeer veel dank verschuldigd, niet alleen aan de
Heren conservatoren van het Ryksmuseum van Natuurlijke Historie te Leiden
(waar zich de OUDEMANS-collectie bevindt) en van het Zodlogisch Museum,
afdeling Entomologie, te Amsterdam, voor de vriendelijke bereidwilligheid, waar-
mede zij mij de onder hun beheer staande collecties ter vervoeging stelden, doch
ook aan alle verzamelaars die uiteindelijk de samenstelling van deze catalogus
mogelijk gemaakt hebben. Een ieder afzonderlijk te noemen is helaas niet doen-
lijk, maar ik voel mij genoopt een uitzondering te maken voor Jhr. Drs. W. C.
VAN HEURN, die sedert 1945 onverdroten de talloze vlooien (alleen al van mollen
heeft hij ruim 13.000 ex. verzameld!) die hij op gastheren en in diens nesten
aantrof, steeds met grote zorg conserveerde en mij ter hand stelde; zijn land-

*) De verzameltechniek is ook uitvoerig behandeld in: Smit, F. G. A. M., 1948,
Methoden voor het verzamelen van ectoparasitaire insecten. Ent. Ber., vol. 12, 253—258.

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 47

goed „Kleine Noordijk” nabij Wilp (Gld) is siphonapterologisch het best be-
studeerde gebied van het land en drie-vijfde deel van de uit Nederland bekende
soorten is reeds aldaar aangetroffen. Dit is een goede illustratie van het succes
dat een volhardend verzamelaar — zelfs al kan hij slechts een beperkt gebied
afwerken — te wachten staat.

ALPHABETISCHE LIJST VAN VINDPLAATSEN

De ervaring heeft mi geleerd dat een systematicus talloze uren moet verdoen
aan het al of niet succesvolle opzocken, in atlassen en op kaarten, van kleine
dorpen en gehuchten, die op etiketten of in de literatuur genoemd worden. Daar-
om heb ik, vooral met het oog op hen die geen gedetailleerde index van Neder-
landse plaatsnamen ter vervoeging staat, achter de localiteiten (zelfs de grotere)
de lengte- en breedtegraad aangegeven, met uitzondering van de Wadden-
eilanden en van de Zuid-Limburgse grotten; de nodige gegevens betreffende deze
grotten kunnen gevonden worden in: L. Bers, 1952, Fifteen years of bat banding
in The Netherlands, Publ. Natuurh. Genootschap, Reeks V.

Gebruikte afkortingen voor de namen der provincies zijn: D = Drente, F =
Friesland, Gld = Gelderland, Gr = Groningen, L — Limburg, NB — Noord-
Brabant, NH = Noord-Holland, O = Overijsel, U = Utrecht, Z = Zeeland,
ZH = Zuid-Holland.

Achter de naam en geographische positie van iedere vindplaats zijn de namen
vermeld (in alphabetische volgorde) van hen die aldaar vlooien verzameld heb-
ben. In sommige gevallen zijn de vermelde personen misschien niet de ver-
zamelaars geweest doch degenen, al of niet daar woonachtig, die het hen ter
vervoeging staande materiaal, afkomstig van die plaats, een specialist ter hand
stelden.

Aalbeek (L), 50.54 N 5.51 O. — F. Heselhaus

Abbega (F), 53.01 N 5.34 O. — H. Boschma

Aerdenhout (NH), 52.22 N 4.37 O. — A. M. Husson, M. A. Lieftinck

Alkmaar (NH), 52.37 N 4.45 ©. — verzamelaar onbekend

Amerongen (U), 51.59 N 5.280. — G. L. van Eyndhoven

Amstelveen (NH), 52.18 N 4.51 O. — verzamelaar onbekend

Amsterdam (NH), 52.21 N 4.55 ©. — G. J. Besseling, Brander, W. F. Breurken, W. H.
Gravestein, de Groot, J. F. Jansen, B. de Jong, G. Kruseman, J. J. van Loghem,
J. C. H. de Meyere, D. Piet, H. Saltet, G. Spaink, C. J. Swierstra, L. Vari, P. van der
Wiel

Ankeveen (NH), 52.15 N 5.07 O. — G. Kruseman, D. Piet

Apeldoorn (Gld), 52.13 N 5.580. — W. C. van Heurn, A. E. Kerkhoven

Arnhem (Gld), 51.59 N 5.55 O. — A. Brants, E. J. G. Everts, W. Hendrikse, van Meden-
bach de Rooy, A. C. Oudemans

Baarn (U), 52.12N 5.17 O. — P. H. van Doesburg Jr.

Bakhuizen (F), 52.52 N 5.28 O. — F. C. van Heurn, F. G. A. M. Smit

Bathmen (O), 52.15 N 6.17 O. — EF. G. A. M. Smit

Bedum (Gr), 53.18N 6.36 ©. — verzamelaar onbekend

Beek (Gld), 51.49 N 5.560. — F. G. A. M. Smit

Beekbergen (Gld), 52.09 N 5.580. — F. G. A. M. Smit

Beekhuizen (Gld), 52.02 N 5.580. — C. Ritsema

Beilen (D), 52.51 N 6.31 O. — R. H. Mulder, F. G. A. M. Smit

Bemelen (L), 50.51 N 5.46 O. — J. Cremers

48 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Bemelerbos [grot} (L), (zie Bels 1952: 13) — A. M. Husson

Bemmel (Gld), 51.53 N 5.54 O. — F. G. A. M. Smit

Bennekom (Gld), 52.00 N 5.41 ©. — G. van Rossem

Bergeik (NB), 51.19 N 5.23 O. — J. van de Peppel

Bergen (NH), 52.39 N 4.420. — H. de Vries

Biebos [grot} (L), (zie Bels 1952: 13) — L. Bels, A. M. Husson

Bodegraven (ZH), 52.05N 4.45 O. — J. C. H. de Meyere

Boerderijgrot, Heerderberg (L), (niet genoemd in Bels 1952) — A. M. Husson

Borger (D), 52.55 N 6.47 O. — F. G. A. M. Smit

Borne (O), 52.18N 6.460. — G. Kruseman

Boswachtergrot, St. Pietersberg (L), (niet genoemd in Bels 1952) — A. M. Husson

Botshol (U), 52.15 N 4.55 O. — D. Piet

Breda [inclusief „Burgst bij Breda’ } (NB), 51.34 N 4.48 O. — H. W. C. Cossee, E. J. G.
Everts, C. A. L. Smits van Burgst

Breukelen (U), 52.10 N 5.00 O. — verzamelaar onbekend

Brummen (Gld), 52.05 N 6.100. — S. C. Snellen van Vollenhoven

Bussum (NH), 52.16 N 5.10 O. — F. C. van Heurn

Capelle aan de IJsel (ZH), 51.55 N 4.360. — A. van Wijngaarden

Chaam (NB), 51.31 N 4.520. — R. Tolman

Cluysberg [grot} (L), (zie Bels 1952: 13) — A. M. Husson

Culemborg [= Kuilenburg] (Gld), 51.57 N 5.140. — A. van Wijngaarden

De Bilt (U), 52.06N 5.11 O. — G. van Rossem

De Hel [grot} (L), (zie Bels 1952: 12) — A. M. Husson

Delft (ZH), 52.01 N 4.22 ©. — A. D. J. Meeuse

Den Bosch [= ’s-Hertogenbosch} (NB), 51.40 N 5.20 O. — verzamelaar onbekend

Den Haag [=’s-Gravenhage} (ZH), 52.05 N 4.18 O. — F. H. Bayer, H. C. Blôte, E. J. G.
Everts, Groll, H. Jacobs, C. de Jong, B. Kempers, A. D. J. Meeuse, A. C. Oudemans,
A. Schierbeek, H. J. Veth

Denekamp (0), 52.22 N 7.00 0. — D. MacGillavry

Deventer (O), 52.15 N 6.10 O. — R. H. Mulder

Dolinegrot (L),(zie Bels 1952: 12) — G. L. van Eyndhoven

Doorn (U), 52.01 N 5.20 O. — J. R. H. Neervoort van de Poll

Douanegrot (L), (zie Bels 1952: 11) — A. M. Husson

Driebergen (U), 52.03 N 5.170. — Six

Dwingelo (D), 52.50 N 6.220. — D. Piet

Edam (NH), 52.30N 5.03 O. — verzamelaar onbekend.

Ede (Gld), 52.02 N 5.41 O. — J. Boonstra

Eerbeek (Gld), 52.06N 6.040. — C. de Jong

Eindhoven (NB), 51.26N 5.30 O. — A. E. Schlemper-Slooten

Elden (Gld), 51.57 N 5.53 O. — Provoost

Endegeest (ZH), 52.09 N 4.27 O. — C. Ritsema

Enschede (O), 53.13 N 6.53 O. — A. J. van Rossum

Eperheide (L), 50.46 N 5.54 O. — L. D. Brongersma

Epse (Gld), 52.13 N 6.120. — R. H. Mulder

Eversdijk (Z), 51.28N 3.570. — verzamelaar onbekend

Ewijk (Gld), 51.52 N 5.45 O. — F. G. A. M. Smit

Eysden [= Eisden} (L), 50.59 N 5.43 O. — H. Schmitz

Geulem [= Geulhem} (L); 50.52 N 5.48 O. — L. Bels, G. L. van Eyndhoven, R. H. Mulder

Goor (0), 52.14 N 6.35 O. — A. J. van Rossum

Gorssel [= Gorsel} (Gld), 52.11 N 6.120. — R. H. Mulder

Groningen (Gr), 53.13 N 6.34 O. — G. F. Wilmink

Gronsveld (L), 50.49 N 5.440. — verzamelaar onbekend

Haarlem (NH), 52.22 N 4.390. — L. Bels, G. L. van Eyndhoven, C. Ritsema, H.
Weyenbergh

Halen (L), 51.15N 5.57 O. — L. D. Brongersma

Haren (Gr), 53.10 N 6.36 O. — F. G. A. M. Smit

Hatert (Gld), 51.48 N 5.490. — F. G. A. M. Smit

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 49

Hattem (Gld), 52.28N 6.05O. — F. G. A. M. Smit

Havelte (D), 52.46N 6.15 O. — P. C. Heyligers

Heemskerk (NH), 52.32 N 4.400. — L. Bels

Heemstede (NH), 52.20 N 4.380. — L. Bels

Heer (L), 50.50N 5.43 O. — G. L. van Eyndhoven, J. van de Peppel

Heerderberg (L), 50.50 N 5.450. — A. M. Husson

Heerlen (L), 50.54N 5.590. — S. J. Dijkstra

Helmond (NB), 51.28N 5.410. — verzamelaar onbekend

Hemmen (Gld), 51.55 N 5.420. — verzamelaar onbekend

Hengelo (O), 52.16N 6.480. — G. Kruseman

Herwijnen (Gld), 51.49 N 5.090. — H. Cornet, H. W. C. Cossee

Heumen (Gld), 51.45N 5.510. — F. G. A. M. Smit, R. Wiessing

Hilvarenbeek (NB), 51.28 N 5.10 O. — A. van Wijngaarden

Hilversum (NH), 52.13 N 5.100. — J. C. H. de Meyere, A. Reclaire, J. Taapken

Hoenderlo (Gld), 52.07 N 5.53 O. — verzamelaar onbekend

Hoensbroek (L), 50.56N 5.560. — F. Heselhaus

Hooge Veluwe (Gld), 52.06 N 5.50 O. — P. C. Heyligers

Hoogerheide (NB), 51.25N 4.200. — verzamelaar onbekend

Houthem (L), 50.12 N 5.470. — G. L. van Eyndhoven, F. Heselhaus

Juleskeulergrot, St. Pietersberg (L), (niet genoemd in Bels 1952) — A. M. Husson

Kasteelberg [grot} (L), (zie Bels 1952: 11) — A. M. Husson

Kerkrade (L), 50.52N 6.040. — H. Eenens

Klarenbeek (Gld), 52.10 N 6.040. — W. C. van Heurn

Kloostergroeve [grot} (L), (zie Bels 1952: 15) — L. Bels, G. L. van Eyndhoven

Koedijk (NH), 52.39 N 4.450. — H. de Vries

Koog (NH), 52.27 N 4.490. — verzamelaar onbekend

Kortenhoef (NH), 52.13 N 5.060. — verzamelaar onbekend

Leeraarsgrot (L), (zie Bels 1952: 15) — G. L. van Eyndhoven

Leersum (U), 52.00N 5.26 O. — verzamelaar onbekend

Leiden (ZH), 52.09 N 4.300. — L. D. Brongersma. J. Hartkamp, P. van Hooven, C.
Ritsema, M. Rooseboom, S. C. Snellen van Vollenhoven, H. ter Meer

Leiderdorp (ZH), 52.09 N 4.320. — C. de Jong

Lemele (O), 52.27 N 6.250. — R. H. Mulder

Leuvenum (Gld), 52.18 N 5.43 O. — verzamelaar onbekend

Lonneker (O), 52.15 N 6.550. — verzamelaar onbekend

Loosduinen (ZH), 52.03 N 4.150. — E. J. G. Everts, H. W. van der Weele

Maastricht (L), 50.51 N 5.410. — E. J. V. M. Hoogeveen, Br. Maurentius, H. Schmitz,
F. G. A. M. Smit

Meersen (L), 50.53 N 5.45 0. — L. Bels

Merkelbeek (L), 50.57 N 5.570. — C. F. van de Bund

Mirns (F), 52.51 N 5.280. — F. G. A. M. Smit

Monnikendam (NH), 52.27 N 5.02 0. — verzamelaar onbekend

Mook (L), 51.45 N 5.53 O. — J. J. Luden van Heumen, F. G. A. M. Smit

Muizenberg [grot] (L), (zie Bels 1952: 11) — F. G. A. M. Smit

Naardermeer (NH), 52.17 N 5.07 O. — J. B. Corporaal

Nibbikswoud (NH), 52.41 N 5.040. — A. van Wijngaarden

Nieuw- en Sint Joosland (Z), 51.29 N 3.400. — P. J. Brakman

Nieuwersluis (U), 52.11 N 5.000. — J. Backer

Nijmegen (Gld), 51.50N 5.520. — M. R. Cornelissen, R. Janssen, E. J. V. M. Hooge-
veen, F. G. A. M. Smit, T. C. M. Smit, W. A. J. Smit

Norg (D), 53.04 N 6.27 O. — EF. G. A. M. Smit

Nunspeet (Gld), 52.22 N 5.480. — R. H. Mulder

Oegstgeest (ZH), 52.11 N 4.280. — W. C. van Heurn, C. O. van Regteren Altena, P.
Roelofs, J. Taapken

Oldebroek (Gld), 52.26N 5.550. — M. Servaas

Oldenzaal (O), 52.19 N 6.550. — verzamelaar onbekend

Olst (O), 52.20 N 6.07 O. — R. H. Mulder

50 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Ommen (O), 52.31 N 6.250. — verzamelaar onbekend

Oosterbeek (Gld), 51.58 N 5.500. — J. Backer, M. W. Beyerinck

Oosterhout (Gld), 51.53 N 5.50 O. — F. G. A. M. Smit

Ootmarsum (0), 52.24 N 6.540. — F. G. A. M. Smit

Ooypolder (Gld), 51.50 N 5.57 O. — F. G. A. M. Smit

Otterlo (Gld), 52.06 N 5.47 O. — verzamelaar onbekend

Oud Leusden (U), 52.06 N 5.220. — verzamelaar onbekend

Oud Valkenburg (L), 50.51 N 5.51 O. — C. F. van de Bund

Oude Berg grot, Holstraat (L), (niet genoemd in Bels 1952, maar zie Holstraat in zijn
Fig. 4) — A. M. Husson

Oudewater (ZH), 52.01 N 4.52 O. — J. Ritzema Bos

Overasselt (Gld), 51.45 N 5.480. — F. G. A. M. Smit

Overveen (NH), 52.23 N 4.37 O. — C. Ritsema

Plenkert [grot] (L), (zie Bels 1952: 14) — G. L. van Eyndhoven

Putten (Gld), 52.15 N 5.370. — R. H. Mulder, J. Th. Oudemans

Ratum (Gld), 51.59N 6.490. — F. G. A. M. Smit

Ravengrot (L), (zie Bels 1952: 15) — A. M. Husson

Ravensbos [grot} (L), (zie Bels 1952: 15) — F. Heselhaus

Reeuwijk (ZH), 52.03 N 4.430. — C. van der Starre

Renkum (Gld), 51.58N 5.430. — J. van de Peppel, A. van Schuylenborgh, F. G. A.
M. Smit, G. Wolda

Rhoon (ZH), 51.52 N 4.25 O. — M. M. Schepman

Riessenberg [grot] (L), (zie Bels 1952: 12) — A. M. Husson

Rijsterbos (F), 52.52 N 5.300. — F. C. van Heurn

Roermond (L), 51.12 N 5.59 ©. — J. Parren

Rolduc (L), 50.53 N 6.05 O. — J. Cremers

Rooth (L), 50.50 N 5.470. — G. L. van Eyndhoven

Rotterdam (ZH), 51.55 N 4.30 O. — J. H. de Gunst

Rozendaal (Gld), 52.01 N 5.580. — verzamelaar onbekend

Santpoort (NH), 52.25 N 4.390. — L. Vari

Sassenheim (ZH), 52.13 N 4.32 O. — C. Ritsema

Savelsbos [grot] (L), (zie Bels 1952: 12) — A. M. Husson

Schaapskooi [grot} (L), (zie Bels 1952: 12) — A. M. Husson

Schalkhaar (O), 52.16N 6.11 O. — R. H. Mulder

Scheemda (Gr), 53.11 N 6.580. — verzamelaar onbekend

Schiedam (ZH), 51.55 N 4.240. — K. van Asperen

Schiermonnikoog — F. G. A. M. Smit

Schin op Geul (L), 50.51 N 5.520. — verzamelaar onbekend

Schoorl (NH), 52.41 N 4.410. — H. de Vries

Schoten (NH), 52.25N 4.390. — C. Ritsema

Sellingen (Gr), 52.57N 7.080. — F. G. A. M. Smit

Sibbergrot (L), (zie Bels 1952: 13) — A. M. Husson

Sint Pietersberg (L), 50.50N 5.410. — A. A. van Heurn, A. M. Husson

Sittard (L), 51.00 N 5.52 O. — F. Heselhaus, H. Schmitz

Slavante [grot} (L), (zie Bels 1952: 11) — A. M. Husson, F. G. A. M. Smit

Sneek (F), 53.02N 5.390. — A. C. Oudemans

Soestduinen (U), 52.09N 5.180. — P. C. Heyligers

Steenwijk (O), 52.47 N 6.07 O. — A. C. Oudemans, H. de Vries

Steenwijkerwold (0), 52.48 N 6.040. — F. G. A. M. Smit

Terschelling — F. G. A. M. Smit

Texel [= Tessel} — H. de Vries

Tilburg (NB), 51.33 N 5.070. — A. van Wijngaarden

Twello (Gld), 52.14 N 6.070. — W. C. van Heurn

Twickel [= Twikkel} (0), 52.16 N 6.43 O. —J. J. Luden van Heumen

Utrecht (U), 52.05 N 5.08 O. — K. Dammerman, A. C. Oudemans

Valkenburg (L), 50.52 N 5.50 O. — G. L. van Eyndhoven, F. Heselhaus, G. Stein

Vinkeveen (U), 52.12 N 4.560. — J. Broerse

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 51

Vlodrop-Rothenbach (L), 51.08 N 6.07 O. — F. G. A. M. Smit

Vogelenzang (NH), 52.19N 4.340. — G. L. van Eyndhoven

Voorschoten (ZH), 52.07 N 4.27 O. — H. C. Blöte, W. C. van Heurn

Voorthuizen (Gld), 52.11 N 5.370. — W. C. van Heurn

Vorden (Gld), 52.06 N 6.190. — A. van Wijngaarden

Wageningen (Gld), 51.57 N 5.40 O. — C. F. van de Bund, G. van Rossem, W. Ruisch,
F. G. A. M. Smit, H. de Vries i

Warfum (Gr), 53.23 N 6.33 O. — M. W. Beyerinck

Warmond (ZH), 52.11 N 4.300. — H. W. C. Cossee, C. Ritsema

Wassenaar (ZH), 52.08 N 4.24 O. — Huberti, C. Ritsema, H. W. van der Weele

Weert (L), 51.16 N 5.420. — R. H. Mulder

Weesp (NH), 52.18 N 5.03 O. — verzamelaar onbekend

Wervershoof (NH), 52.43 N 5.090. — A. van Wijngaarden

Westerblokker (NH), 52.39 N 5.060. — A. van Wijngaarden

Wierden (O), 52.21 N 6.35 O. — E. D. Maaldrink

Wijk-aan-Zee (NH), 52.29N 4.360. — D. MacGillavry

Wilhelminapolder (Z), 51.30 N 3.510. — D. Mulder

Wilp (Gld), 52.12N 6.090. [in feite is nagenoeg al het materiaal afkomstig van het
landgoed „Kleine Noordijk” hetwelk gelegen is op 52.13 N 6.070.} — C. E. van
Heurn, W. C. van Heurn, F. G. A. M. Smit

Winterswijk (Gld), 51.58N 6.440. — F. G. A. M. Smit

Zonneberg [grot] (L), (zie Bels 1952: 11) — F. G. A. M. Smit

Zuiderstelsel [grot} (L), (zie Bels 1952: 11) — F. G. A. M. Smit

Zunderdorp (NH), 52.24N 4.580. — verzamelaar onbekend

Zutphen [= Zutfen} (Gld), 52.08 N 6.12 O. — J. F. Martinet

Zwammerdam (ZH), 52,06 N 4.44 O. — J. C. H. de Meyere

Zwolle (O), 52.30 N 6.050. — W. C. van Heurn

Zwollerkerspel (O), 52.33 N 6.050. — C. F. van de Bund

CATALOGUS

Onder iedere vlooiensoort is eerst de relevante faunistische literatuur in chro-
nologische volgorde vermeld. De niet in deze literatuur genoemde gegevens be-
rusten op die van ongepubliceerd materiaal, dat zich bevindt in de collecties van
de musea in Amsterdam, Leiden en Tring. Vindplaatsen waarvan ik zelf geen
exemplaren gezien heb zijn gemerkt met cen sterretje.

De gastheren zijn in drie categorieén ingedeeld:

I. De hoofdgastheer.

II. Secundair verworven gastheren in welker milieu de vlooiensoort zijn ont-
wikkelingscyclus succesvol kan doormaken. Bepaalde vlooiensoorten zijn zo sterk
aan hun hoofdgastheer gebonden (vaak doordat deze oecologisch zeer afgescheiden
leeft van verwanten) dat zij zich niet bij andere gastheren (welke dan onder
categorie III zouden moeten gerangschikt worden) kunnen voortplanten; dit zijn
monoxene vlooiensoorten.

III. Gastheren, waar vlooien door toeval op terecht zijn gekomen en bij welke
zij zich niet kunnen voortplanten. Vaak zijn dit roofdieren die tijdelijk vlooien
van hun prooi gekregen hebben, of vlooien, die hun ware gastheer verloren heb-
ben door diens dood of anderszins en uitgehongerd ieder willekeurig warm-
bloedig dier bespringen, dat in hun nabijheid komt.

IV. Aangezien vlooien nogal eens hun gastheren kwijt raken en actief op zoek
gaan naar plaatsvervangers, kunnen zij op de vreemdste plaatsen of voorwerpen
aangetroffen worden, welke dan vermeld zijn onder deze categorie.

52 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Voor bepaalde gastheren kon niet worden uitgemaakt of zij tot categorie I of II
en II of III behoren; deze zijn geplaatst in categorie I/II of I/II.

De nummers tussen haakjes achter de vindplaatsen zijn die van de gastheren,
welke genoemd zijn onder de vlooiensoort. Wanneer de vlooien uit het nest van
de gastheer zijn verzameld is een N achter het nummer van de gastheer geplaatst.

Na enige opmerkingen betreffende de vlooiensoort volgt een opgave van de
geographische verspreiding buiten Nederland.

Bij sommige soorten vindt men de vermelding ,,nestvlo”, ,,pelsvlo” of ,,winter-
vloge

Nestvlooien, vaak slechte springers, vertoeven als imago de meeste tijd in
het nest van de gastheer; bij het verzamelen van alleen de gastheer lijkt de soort
veel zeldzamer voor te komen dan in werkelijkheid het geval is. Het onderzoeken
van nesten van de gastheren is dus aan te bevelen. Alle vogelvlooien zijn nest-
vlooien.

Pelsvlooien blijven zich bij voorkeur of noodgedwongen ophouden op het
lichaam van de gastheer. Alle vleermuisvlooien zijn pelsvlooien.

Wintervlooien worden alleen in het koude jaargetijde (ongeveer van october tot
mei) als volwassen insect aangetroffen.

HYSTRICHOPSYLLIDAE

HYSTRICHOPSYLLINAE

Hystrichopsylla (Hystrichopsylla) talpae talpae (Curtis, 1826)

Ritsema 1868: 174 (als Pulex obtusiceps n.sp.: = Pulex talpae Curtis, 1826); Ritsema
1873: LXXXV (als (Pulex) obtusiceps Ritsema); Ritsema 1874: LXXIV—LXXV (als
Pulex talpae Curt.); Ritsema 1881: LXXXIV (als Hystrichopsylla obtusiceps Ritsema);
Oudemans 1909b: 201; Oudemans 1912a: 218; Heselhaus 1913: 220; Oudemans 1915b: 77,
80, 82; Heselhaus 1915: 269,: 270, 271; Peus & Smit 1957: 393, 407; Smit 1962: 29.

Gastheren: I. 1. Clethrionomys glareolus; 2. Microtus arvalis; 3. Arvicola
terrestris;
II. 4. Talpa europaea; 5. Sorex araneus; 6. Crocidura russula; 7. Apodemus syl-
vaticus;
III. 8. Rattus rattus, 9. Rattus norvegicus, 10. Cricetus cricetus; 11. Mustela
putorius;
IV. 12. nestkastje; 13. rotte bladeren; 14. mesthoop; 15. nest van Bombus distin-
guendus; 16. nest van Bombus lapidarius; 17. nest van Bombus subterraneus.

Vindplaatsen: Aalbeek (9, 10), Abbega (muizen), Amstelveen* (4 N), An-
keveen* (4 N), Arnhem (2), Botshol (4 N), Breda (4 N, 13), Breukelen*
(4 N), Buiksloot* (4 N), Den Haag (4, 14), Edam* (4 N), Ewijk (4 N),
Haarlem* (16, 17), Heerderberg (9), Helmond* (4 N), Hengelo* (4 N),
Hoensbroek (4 N), Koedijk (4), Leiden (9), Leuvenum* (4 N), Lonneker*
(4 N), Maastricht (8), Meersen* (4 N), Monnikendam* (4 N), Nibbikswoud
(3), Naardermeer* (4 N), Nieuw- en Sint Joosland (4 N), Oosterhout (1),
Putten (4 N), Oud Leusden* (4 N), Ratum (5), Renkum* (4 N), Rhoon*
(2), Schoten* (15), Sittard (4 N), Utrecht (4), Valkenburg (3, 4gN, 12),
Wageningen (1), Warmond (11), Wassenaar (2), Weesp* (4 N), Wervers-

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 53

hoof (3), Westblokker (3), Wilp (1, 2, 4 + N, 6, 7), Winterswijk (4 N),
Zunderdorp* (4 N).

Deze grootste Europese vlo (g' 3.5—5 mm, 2 4—6 mm lang), een nestvlo,
is een gewone soort in het gehele land. Hoewel woelmuizen blijkbaar de hoofd-
gastheren zijn, komt H. talpae geregeld voor in mollennesten en bij spitsmuizen;
in Ierland, waar woelmuizen ontbreken, komt de soort voor op de bosmuis
(Apodemus sylvaticus), doch in Nederland treft men de vlo slechts zeer on-
geregeld op de bosmuis aan. Omdat veel meer mollennesten — die vrij gemak-
kelijk te vinden zijn — dan muizennesten op vlooien onderzocht zijn lijkt het
alsof de mol de geprefereerde gastheer is. Men vindt deze vlo zelden in groten
getale, noch op de gastheren noch in hun nesten. Het voorkomen in nesten van
hommels is te verklaren uit het feit dat bepaalde hommelsoorten gebruik maken
van verlaten muizennesten of mollengangen.

Verspreiding (zie PEUS & SMIT, 1957): Britse eilanden, Jersey, Guernsey, Bel-
gie, Luxemburg, Frankrijk, West- en zuidelijk Duitsland, Zuidwest Polen, en delen
van Denemarken, Zwitserland, Oostenrijk en Tsjechoslowakije. De nominate
ondersoort wordt vervangen door H. talpae orientalis Smit in Denemarken, Noor-
wegen, Oost-Duitsland, Polen, Tsjechoslowakije, Hongarije, Noord-Italië en delen
van Zwitserland en Oostenrijk, Boelgarije, Turkije en in oostelijke richting tot het
Krasnoyarsk district van de U.S.S.R. en zuidelijk tot de Altai, Tyan-Shan en
Caucasus gebergten.

Typhloceras poppei Wagner, 1903
Oudemans 1915b: 77, 82; Heselhaus 1915: 270, 271; Smit 1949: 40.

Gastheren: I. 1. Apodemus sylvaticus;
III. 2. Mus musculus; 3. Arvicola terrestris;
IV. 4. nestkastje.

Vindplaatsen: Baarn (1), Beek (1), Bussum (2), Mirns (1), Nijmegen (1),
Valkenburg (1, 2 N, 3 N, 4), Vlodrop-Rothenbach (1).

Een specifieke parasiet van de bosmuis (Apodemus sylvaticus). Vermoedelijk
over het gehele land verspreid, zoals de gastheer; aangezien de vlo niet veel-
vuldig op de bosmuis zelf wordt aangetroffen is het waarschijnlijk een nestvlo.

Verspreiding: Britse eilanden, Jersey, Belgié, Frankrijk, Zwitserland, Duits-
land, Denemarken, Joegoslavië, Tsjechoslowakije, Polen, Griekenland en Al
gerije.

DORATOPSYLLINAE
Doratopsylla dasycnema dasycnema (Rothschild, 1897)
Smit 1947b: 200; Smit 1954b: 198, 200; Smit 1960a: 362; Smit 1962: 29.

Gastheren: I. 1. Sorex araneus;
III. 2. Talpa europaea.

Vindplaatsen: Nijmegen (1), Renkum (1), Terschelling (Badweg, Formerum,
Hoorn) (1), Wageningen (1), Wilp (1, 2).

Zonder twijfel overal gewoon op spitsmuizen, vooral in beboste gebieden; kan

54 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

behalve op Sorex araneus, de meest gevangen soort, ook op Neomys en Crocidura
voorkomen. De betrekkelijke schaarsheid van het tot dus ver verzamelde materiaal
zal enerzijds te wijten zijn aan het feit, dat het een nestvlo betreft en anderzijds,
dat spitsmuizen zich niet gemakkelijk met de gewone muizenvallen laten vangen;
bovendien zijn deze dieren zelden bijzonder rijk aan vlooien. Het is opvallend dat
op de gastheren de verhouding mannetjes : wijfjes bijna 2 : 1 bedraagt; de sekse
verhouding in de nesten is niet bekend.

Verspreiding (zie SMIT 1960a): Europa, behalve Ierland (waar alleen de
dwergspitsmuis, Sorex minutus, voorkomt), Iberisch schiereiland, zuidelijk Zwit-
serland, Italië, Joegoslavië (uitgezonderd het hoge noorden), Hongarije en
westelijk Roemenië. De ondersoort D. dasycnema cuspis Jordan & Rothschild is
gevonden in zuidelijk Zwitserland, Noord-Italië, Joegoslavië, Karpaten-gebergte
en West-Roemenie.

CTENOPHTHALMINAE
Palaeopsylla soricis soricis (Dale, 1878)

? Ritsema 1873: LXXXIV (als Ctenophthalmus bisseptemdentatus Kol, 1863; uit
KoLENATI s beschrijving valt niet op te maken welke soort hij bedoeld kan hebben. Aan-
gezien KOLENATI de soort „europäische Spitzmausfloh” noemt en RITSEMA de soort van
o.m. Sorex araneus vermeldt, vermoed ik dat laatstgenoemde P. soricis wel bezeten zal heb-
ben; Doratopsylla dasycnema, de andere spitsmuisvlo, is minder gewoon dan P. soricis.
RITSEMA 1881: LX XXV, vervangt de naam C. bisseptemdentatus door Typhlopsylla assimilis
Taschenberg, 1880 (een vlo van veldmuis en mol) — deze laatste soort (sensu TASCHEN-
BERG) omvat zeer waarschijnlijk ook Ctenophthalmus agyrtes (Heller, 1896) welke even-
eens geregeld op spitsmuizen gevonden wordt; Oudemans 1909b: 201; Oudemans 1915b:
83; Smit 1954b: 198, 200; Smit 1960b: 381; Smit 1962: 29.

Gastheren: I. 1. Sorex araneus; 2. Neomys fodiens; 3. Sorex sp.;

III. 4. Talpa europaea; 5. Mustela nivalis;
IV. 6. rotte bladeren.

Vindplaatsen: Bemmel (1), Geulem (3), Den Haag* (6), Mirns (1), Ooster-
hout (1), Ratum (1), Renkum (1), Soestduinen (5), Steenwijk (2), Terschelling
(Badweg, Formerum, Hoorn) (1), Wilp (1, 4).

Aangezien deze soort een pelsvlo is wordt hij geregeld op spitsmuizen aange-
troffen en zal in het gehele land een gewone verschijning zijn. DARSKAYA (1953,
Vopr. Parazitol. med. Zool. 8 : 166—174) vond dat P. soricis nabij Moskou bijna
negen maal zo veelvuldig voorkwam op Neomys fodiens als op Sorex araneus en
het zou daarom interessant zijn na te gaan of ook hier de waterspitsmuis een
geprefereerde gastheer is.

Verspreiding (ziet SMIT 1960b): De soort komt in geheel Europa voor (Iberisch
schiereiland en Balkan uitgezonderd) en gaat in Azié oostelijk tot de Tyan-Shan
en Altai-gebergten en westelijk Transbaikalié. De nominate ondersoort is bekend
van de Britse eilanden, Frankrijk, de westelijke helft van Duitsland, Zwitserland
en Noord-Italié.

Palaeopsylla minor (Dale, 1878)

Ritsema 1881: LXXXV (als Typhlopsylla gracilis Taschenberg, 1880; = Ceratophyllus
minor Dale, 1878); Heselhaus 1913: 222; Oudemans 1915b: 77, 78, 80, 81, 82; Heselhaus
1915: 270; Smit 1962: 29.

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 55

Gastheren: I. 1. Talpa europaea;

III. 2. Sorex araneus; 3. Erinaceus europaeus; 4. Arvicola terrestris, 5. Mus mus-
culus; 6. Mustela nivalis.

Vindplaatsen: Ankeveen* (1 N), Arnhem (1, 2), Breda (1 N), Deventer
(1), Geulem (2), Halen (3), Hengelo (1 N), Hoensbroek (1 N), Klarenbeek
(4), Koedijk (1), Leiden (5), Mirns (1), Naardermeer* (1 N), Nieuw- en
Sint Joosland (1 N), Rotterdam (1), Sassenheim (1), Sittard (1 N), Sneek
(1), Utrecht (1), Valkenburg (1 + N), Wageningen (2, 6), Warmond (1),
Wilp (1 + N, 6).

Fen zeer gewone monoxene pelsvlo van de mol, gedurende de zomermaanden
minder talrijk dan in de overige tijd van het jaar; het is mogelijk dat deze soort
aan meer beboste streken voorkeur geeft, hoewel zij op Walcheren voorkomt. Uit
mijn onderzoek van 13.330 vlooien die door Jhr. W. C. VAN HEURN gedurende
elf jaren van 1.005 mollen en uit 45 mollennesten te Wilp verzameld waren
(zie SMIT 1962), bleek o.a. hoezeer P. minor een pelsvlo is: bijna 90% van alle
van de mollen gevangen vlooien behoorde tot deze soort, terwijl P. minor in de
mollennesten slechts 4.6% uitmaakte van de daar voorkomende soorten.

Verspreiding: Groot-Brittannié (in Ierland is de mol afwezig), Jersey, Belgié,
Frankrijk, Spanje, Duitsland, Zwitserland en Tsjechoslowakije.

Ctenophthalmus (Ctenophthalmus) bisoctodentatus heselhausi
(Oudemans, 1914)

Maitland 1858: 310 (als Pulex talpae Bouché, 1835 (nec Curtis, 1826); = Ctenophthal-
mus bisoctodentatus Kolenati, 1863); Ritsema 1873: LXX XIV; Oudemans 1909b: 203 (als
Spalacopsylla bisoctodentatus); Oudemans 1912b: 237 (als Spalacopsylla bisbidentatus Ko-
lenati, 1863; = Crenophthalmus bisoctodentatus Kolenati, 1863 [bisbidentatus Kolenati,
1859 = Pulex segnis Schönherr, 1811]; Heselhaus 1913: 221 (als Spalacopsylla bisbiden-
tatus Kolenati en als S. orientalis (Wagner) ?; een misdeterminatie, zie Smit 1947a: 171);
Oudemans 1914: 139 (als Spalacopsylla heselhausi n. sp.); Oudemans 1915b: 77, 78, 85
(als Spalacopsylla bisbidentatus (Kol.)); Oudemans 1915b: 78, 85 (als Spalacopsylla hesel-
hausi Oudemans); Oudemans 1915b: 78, 85 (als Spalacopsylla orientalis (Wagn.)); Hesel-
haus 1915: 269, 270 ,271 (als Spalacopsylla bisbidentatus (Kol.), S. orientalis (Wagner) en
S. heselhausi Oudemans); Smit 1962: 29.

Gastheren: I. 1. Talpa europaea;

III. 2. Sorex araneus; 3. Microtus arvalis; 4. Rattus norvegicus; 5. Mus mus-
culus; 6. Mustela putorins; 7. Mustela nivalis;
IV. 8. nestkastje.

Vindplaatsen: Aalbeek (4 N), Ankeveen* (1 N), Arnhem (1, 2), Beekhui-
zen* (1), Breda (1 N), Den Haag (1), Deventer (1), Ewijk (1 N), Haarlem*
(1), Maastricht (1), Mirns (1), Naardermeer* (1 N), Nieuw- en Sint Joosland
(1 N), Nijmegen (5), Oosterbeek* (3), Rhoon* (1), Roermond (1 N), Rotter-
dam (1), Sassenheim (1), Sittard (1 + N), Valkenburg 1 N, 8), Warfum*
(1), Warmond* (1), Wilp (1 + N, 6, 7), Winterswijk (1 N), Zunderdorp
(1 N).

Overal een zeer gewone monoxene nestvlo van de mol. De mollenvlooienstudie,
waarnaar verwezen werd onder de voorgaande soort, toonde aan dat C. bisocto-
dentatus 2,4% uitmaakte van alle op de mollen gevangen vlooien, terwijl met
65.5% de soort dominant was in de mollennesten.

56 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Het is interessant dat de mol en de spitsmuizen in Nederland ieder twee mono-
xene vlooiensoorten tot gast hebben, waarvan in beide gevallen één soort een
pelsvlo is en de ander een nestvlo.

Toen ik in 1956 (Ent. mon. Mag., vol. 92, p. 296) de soort splitste in twee
ondersoorten gaf ik de westelijke ondersoort de naam C. bisoctodentatus occiden-
talis, over het hoofd ziende dat OUDEMANS reeds de naam heselhausi had ge-
geven aan een exemplaar (zij het dan ook een teratologisch exemplaar) van deze
vorm; C. b. occidentalis Smit, 1956, is dus een synoniem van C. b. heselhausi
(Oudemans, 1914).

Verspreiding: Groot-Brittannié, Belgié, West- en Zuid-Duitsland, Noord-Oost-
Oostenrijk en noordelijk Zwitserland; zonder twijfel ook in Noord-Frankrijk.
De nominate ondersoort komt voor in Zuid-Zweden, Denemarken, Noord- en
Oost-Duitsland, Polen, Europees Rusland, Finland, Tsjechoslowakije, Roemenié,
Joegoslavié, Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk en Jersey.

Ctenophthalmus (Ctenophthalmus) agyrtes agyrtes (Heller, 1896)

Oudemans 1909b: 203 (als Spalacopsylla agyrtes (Heller)); Smit 1949: 39; Smit 1954b:
198, 200.

Gastheren: I. 1. Apodemus sylvaticus;

II. 2. Clethrionomys glareolus; 3. Microtus arvalis; 4. Microtus agrestis; 5. Micro-
tus oeconomus;, 6. Microtus sp.; 7. Arvicola terrestris; 8. Pitymys subterraneus;
9. Talpa europaea;

II/II. 10. Sorex araneus; 11. Sorex sp.; 12. Neomys fodiens;

III. 13. Micromys minutus; 14. Mus musculus; 15. Rattus norvegicus; 16. Cricetus
cricetus; 17. Erinaceus europaeus;

IV. 18. nestkastje.

Vindplaatsen: Beilen (2), Borger (1, 2), Haren (1, 2), Hengelo (6, 9 N),
Mirns (1, 9, 10), Norg (1, 2), Ootmarsum (2), Sellingen (2), Sneek (15 + N),
Terschelling (Westterschelling, Badweg, Hoorn) (1), Texel (5), Winterswijk (2,
9 N).

Zie discussie onder de volgende ondersoort.
Ctenophthalmus (Ctenophthalmus) agyrtes smitianus Peus, 1950

? Ritsema 1881: LXXXV (als Typhlopsylla assimilis Taschenberg, 1880; agyrtes Heller,
1896, is echter de gewoonste vlo op muizenachtigen en ongetwijfeld heeft TASCHENBERG
het verschil niet gezien tussen assimilis, zoals beperkt door WAGNER, 1898, en agyrtes);
Oudemans 1912b: 237 (als Spalacopsylla agyrtes); Heselhaus 1913: 221 (als idem);
Oudemans 1915b: 77, 78, 79, 81, 85 (uitgezonderd het Sneek-materiaal, genoemd op
p. 85; als idem); Heselhaus 1915: 269, 270, 271 (als idem); Smit 1954b: 199 (als C.
agyrtes agyrtes, van Schiermonnikoog); Smit 1962: 29.

Gastheren: zie onder voorgaande ondersoort.

Vindplaatsen: Aalbeek (16 N), Ankeveen (9 N), Apeldoorn (7), Arnhem
(3, 14, 15), Beek (1, 2), Beekbergen (2), Bemmel (1), Bergen (1), Breda
(9 N), Capelle aan de IJsel (1), Culemborg (3), De Bilt (13), Eperheide (3),
Ewijk (9 N), Geulem (11), Hatert (1, 2), Heerderberg (1, 2), Hemmen (12),

FE. G. A. M. SMIT: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 57

Fig. 1—3. Ctenophthalmus agyrtes agyrtes (Heller), &. 1. Segment IX (topotype); 2.
Phallosoom (Birkholm, Denemarken); 3. Ventrale lamelle van aedeagus van exemplaren
van: a topotype, b — Terschelling, c en d — Sellingen

Heumen (1, 2), Hilversum (?), Hoge Veluwe (1), Kerkrade (8), Koedijk (9),
Leiden (15), Maastricht (9), Meersen (6), Merkelbeek (3), Nieuw- en Sint
Joosland (9 N), Nijmegen (1, 2), Oosterbeek (3), Oosterhout (1, 2, 10), Rotter-
dam (9), Schiermonnikoog (1), Schoorl (?), Sint Pietersberg (1), Sittard (9 N),

58 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Fig. 4—6. Ctenophthalmus agyrtes smitianus Peus, 4. 4. Segment IX (topotypisch paratype);
2. Phallosoom (topotypisch paratype); 3. Ventrale lamelle van aedeagus van exemplaren van:
a en b — topotypische paratypen, c — Hemmen, d — Hoge Veluwe

Tilburg (7), Valkenburg (1, 7 N, 9 N, 18), Vinkeveen (9 N), Vlodrop-Rothen-
bach (2), Voorschoten (7, 10), Wageningen (1, 2, 7, 15), Wervershoof (7),
Wilp (14 N, 2 + N} 3,4,9 N, 10, 14, 15,17), Winteswost CENE

In Europa, vooral in het gebied met gematigd klimaat (in de Balkan, bijv.
alleen in het koelere hooggebergte), de allergewoonste en minst kieskeurige vlo
op kleine zoogdieren; niet gebonden aan een bepaalde terreinsoort. Oorspronke-
lijk een parasiet van Apodemus (zoals alle verwante soorten het nog in meer of
minder sterke mate zijn), heeft deze vlo zich ook aangepast aan andere muizen,

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 59

® aagyrtes

O a.smitianus

@ a.agyrtes = a. smitianus
2 a.smitianus — a. impavidus

Fig. 7. Verspreiding van de ondersoorten van Ctenophthalmus agyrtes in Nederland en
omringend gebied. (1 = type localiteit van C. 4. agyrtes (Heller), 2 = type localiteit
van C. a. smitianus Peus)

woelmuizen, spitsmuizen en de mol. Het gehele jaar door als imago te vinden.

Een even interessante als gewone soort, vanwege de vorming van vele onder-
soorten. Twee van deze ondersoorten worden in Nederland aangetroffen: de
noord-centraal Europese nominate ondersoort en C. 4. smitianus waarvan het
verspreidingsgebied als een vrij nauwe band aan de zuidelijke rand van het areaal
van C. a. agyrtes aansluit.

De verschillen tussen deze twee ondersoorten kunnen worden gevonden uit
een vergelijking van figs. 1—3 met 4—6; segment IX vertoont geen constante
verschillen en alleen aan de vorm en oppervlaktestructuur van de ventrale lamel
van de aedoeagus kan de identiteit van de ondersoort vastgesteld worden. De
wijfjes van deze twee ondersoorten zijn niet van elkaar te onderscheiden.

De verbreiding in Nederland, voor zover bekend, is hier op een kaart aange-
geven (Fig. 7). Zoals te verwachten, is er een vrij ruim gebied tussen de arealen
van beide ondersoorten, waar allerlei overgangsvormen gevonden worden. In

60 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

zulk een overgangsgebied kunnen behalve de daar dominerende mengvormen
echter ook exemplaren gevonden worden, die typisch zijn voor een van beide
ondersoorten; zo vond ik in Winterswijk hoofdzakelijk overgangsvormen, maar
ook enige exemplaren van beide ondersoorten. Uit het kaartje blijkt duidelijk, dat
het de moeite waard zal zijn om veel meer materiaal in het overgangsgebied te
verzamelen, nl. in Noord- en Oost-Gelderland, Overijsel, Zuid-Friesland en
Zuid-Drente, zodat een beter beeld van dit gebied verkregen wordt.

Het enige mannetje agyrtes, dat ik op Schiermonnikoog verzamelde, behoort
tot C. a. smitianus, hetgeen bevreemdend is, aangezien op andere Wadden-
eilanden C. 4. agyrtes voorkomt; zijn er muizen geimporteerd vanuit bv. Noord-
Holland ?

Vindplaatsen van C. a. agyrtes ss C. a. smitianus zijn de volgende: Abbega
(muizen), Bathmen (1, 2), Hattem (1), Hengelo (9 N), Mirns (1, 9, 10),
Ootmarsum (2), Steenwijkerwold (1), Winterswyk (9 N).

In Midden-Belgié vindt men reeds overgangsvormen tussen C. a. smitianus en
C. a. impavidus Jordan, welke laatste het areaal van C. a. smitianus zuidelijk be-
grenst.

Verspreiding: De soort C. agyrtes komt voor in Europa, behalve de Britse
eilanden en westelijk en zuidelijk Frankrijk (waar C. nobilis de plaats van C.
agyrtes inneemt); nog niet bekend uit het Iberisch schiereiland en Zuid-Italie.
In oostelijke richting tot Midden-Rusland.

C. a. agyrtes — Wadden-eilanden, noordelijk Duitsland, Denemarken, Polen,
Noordwest-Tsjechoslowakije en noord-oost-Oostenrijk.

C. a. smitianus — zuidelijke helft van Duitsland tot noordelijk Oostenrijk.

Ctenophthalmus (Euctenophthalmus) assimilis (Taschenberg, 1880)

Ritsema 1881: LXXXV (als Typhlopsylla assimilis Taschenberg, 1880; partim — zie
aantekening sub agyrtes); Oudemans 1909b: 203 (als Spalacopsylla bisseptemdentatus (Ko-
lenati)); Oudemans 1913b: 276 (als Spalacopsylla unidentatus Klti.); Oudemans 1915b: 79,
80, 86 (als idem); Smit 1949: 40, 41; Smit 1962: 29.

Gastheren: I. 1. Microtus arvalis;
II. 2. Clethrionomys glareolus; 3. Talpa europaea; 4. Arvicola terrestris;
III. 5. Apodemus sylvaticus; 6. Mus musculus; 7. Micromys minutus; 8. Rattus
norvegicus; 9. Sorex araneus;
IV. 10. in nest van Bombus distinguendus; 11. in een bierpot.

Vindplaatsen: Abbega (muizen), Arnhem* (3, 6, 8, 9), Beekhuizen* (3), Bots-
hol (3 N, 4 N), Den Haag* (8), Haarlem* (3), Herwijnen (1), Leiden* (3),
Mirns (3), Nieuw- en Sint Joosland (3 N), Oosterhout (2), Overveen* (7),
Putten* (11), Rhoon* (1, 4), Roermond (3 N), Rotterdam* (8), Sassenheim*
(3), Schoten* (3, 10 N), Sellingen (2), Wageningen (7), Warfum* (3),
Warmond* (3), Wassenaar* (1), Wilp (3 N, 8).

Een gewone parasiet van de veldmuis (Mzcrotus arvalis); hoewel de muis in
vele delen van het land voorkomt, zijn er tot nog toe zeer weinig vlooien ervan
verzameld. Behalve op de hoofdgastheer wordt deze vlo geregeld op de rosse woel-
muis (Clethrionomys glareolus) gevonden; in streken, waar mollen leven in ter-

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 61

reinen, die tevens bewoond zijn door veldmuizen, kan C. assimilis, klaarblijkelijk
meer een nestvlo dan een pelsvlo, zeer talrijk zijn in mollennesten.

De bierpot, boven vermeld (11), werd voornamelijk gebruikt om kevers te
vangen; een pot of stenen pan tot aan de rand ingegraven en half gevuld met
bier of porter (1905, Ent. Ber., vol. 1, p. 201)*. Wat het voorkomen in een
hommelnest betreft, zie de discussie onder Hystrichopsylla t. talpae.

Verspreiding: Duitsland, België, Luxemburg, Frankrijk, Zwitserland, Oosten-
rijk, Hongarije, Joegoslavië, Tsjechoslowakije, Roemenië, Boelgarije, Polen,
Siberië en oostelijk tot West-Transbaikalië, Altai en Tyan-Shan gebergten. Niet
in de Britse eilanden vanwege het ontbreken van de veldmuis.

Ctenophthalmus (Euctenophthalmus) congener congener Rothschild, 1907

Oudemans 1912b: 238 (als Spalacopsylla congener (Rothschild)); Heselhaus 1913: 221
(als idem); Oudemans 1915b: 78, 86 (als idem); Heselhaus 1915: 269 (als idem); Smit
1949: 39.

Gastheren: I. 1. Clethrionomys glareolus;

III. 2. Apodemus sylvaticus; 3. Talpa europaea.

Vindplaatsen: Bathmen (1), Bedum (1), Beek (2), Hatert (1), Heerderberg

(1), Ootmarsum (1), Sittard (3 N), Valkenburg (3 N), Winterswijk (1, 3 N).
Deze vlo zal wel overal op de rosse woelmuis te vinden zijn, vooral in bos-
rijke streken; in Wilp echter nog niet aangetroffen.

Verspreiding: Een Euraziatische soort, in een aantal ondersoorten voorkomende
van Engeland in het westen tot en met Japan in het oosten, doch ontbrekend in
Midden-Azié. De nominate ondersoort is bekend uit Zuidoost-Engeland, Belgié,
Luxemburg, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Joegoslavié, Tsjecho-
slowakije en Polen.

RHADINOPSYLLINAE
Rhadinopsylla (Actenophthalmus) pentacantha (Rothschild, 1897)

Oudemans 1913b: 280; Heselhaus 1913: 281; Oudemans 1915b: 78, 84; Heselhaus 1915:
269.

Gastheren: I. 1. Apodemus sylvaticus;
III. 2. Talpa europaea.

Vindplaatsen: Hoensbroek* (2 N), Mirns (1), Sittard* (2), Valkenburg
(2 N).

Fen nestvlo en min of meer een wintervlo, vandaar dat men deze soort niet
vaak aantreft op muizen (verzamelen is vaak een vacantieaangelegenheid, die
derhalve meestal niet in het koude jaargetijde gedaan wordt). Apart van de
bosmuis zijn ook de woelmuizen (Clethrionomys en Microtus) geprefereerde gast-
heren. Het voorkomen in mollennesten is accidenteel.

*H. SMIT (1957, Ent. Ber., vol. 17, p. 200—201) stelde vast, dat in ingegraven vang-
trechters, voorzien van een gazen muizenfilter, welke opgesteld waren in een schaars be-
groeide duinvlakte nabij de Bierlap (+ 2 km ten zuiden van de Wassenaarse Slag) wel
eens muizen en/of spitsmuizen geraakten, hetgeen bleek uit de muizenvlooien [soort(en)
niet genoemd} en muizenkeutels die soms in de trechtervaatjes aangetroffen werden.

62 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Verspreiding: Britse eilanden (in Ierland op de bosmuis), Jersey, Guernsey,
Duitsland, Denemarken, Belgié, Frankrijk, Spanje, Oostenrijk, Polen en Tsjecho-
slowakye.

Rhadinopsylla (Actenophthalmus) isacantha continentalis Smit, 1957
Smit 1950a: 63 (als Rectofrontia isacanthus Roths.).

Gastheer: I. 1. Clethrionomys glareolus.

Vindplaats: Wageningen (1).

Een nestvlo en wintervlo, en daardoor moeilijk te verzamelen; bovendien is
deze soort ongetwijfeld zeldzaam. Een specifieke parasiet van de rosse woelmuis.

Verspreiding: Deze ondersoort is alleen bekend uit Nederland en Noord-
Frankrijk (Belgische exemplaren heb ik helaas niet kunnen bestuderen, doch
ongetwijfeld behoren deze tot dezelfde ondersoort). De nominate ondersoort
wordt sporadisch gevonden in zuidelijk Engeland en Wales.

LEPTOPSYLLIDAE

LEPTOPSYLLINAE

Leptopsylla segnis (Schönherr, 1811)

Ritsema 1873: LXXXV (als Ctenopsyllus guadridentatus Kolenati, 1859; — Pulex segnis
Schönherr, 1811); Ritsema 1881: LXXXIV (als Typhlopsylla musculi Dugés, 1832; =
Pulex segnis Schönherr, 1811); Oudemans 1909b: 201 (als Crenophthalmus segnis (Schön-
herr); Oudemans 1915b: 81 (als idem).

Gastheren: I. Mus musculus;
II. 2. Rattus rattus; 3. Rattus norvegicus;
II. 4. Apodemus sylvaticus; 5. Micromys minutus, 6. Microtus arvalis.

Vindplaatsen: Amsterdam (1, 2, 3), Arnhem (1), Haarlem* (1), Haren (1),
Leiden (1, 4), Mirns (4), Nijmegen (1), Oosterbeek* (1), Overveen* (5 N),
Rhoon (1, 4, 6), Schoten* (3), Sneek (1), Utrecht* (1), Wilp (1, 4).

De zeer gewone cosmopolitische vlo van synanthrope knaagdieren, vooral van
de huismuis. Oorspronkelijk waarschijnlijk een bewoner van het Middellandse-
Zeegebied, waar de soort nog in de vrije natuur voorkomt op Apodemus. In
koelere streken heeft L. segnis zich kunnen verbreiden, omdat de secundair ver-
worven gastheer (de huismuis), welke aldaar de hoofdgastheer is geworden, niet
blootgesteld is aan de invloeden van ongunstig klimaat. In een belangrijke oecolo-
gische behoefte van de vlo (een redelijke temperatuur) wordt eigenlijk niet direct
door de gastheren voorzien, doch door de mens die gastheer en vlo van beschutte
ruimten voorziet. Huisratten (Rattus rattus) zijn uiteraard ook uitstekende gast-
heren en de bosmuis (Apademus sylvaticus), die 's winters gaarne in huizen en
schuren verblijft, kan ook als een geschikte, ofschoon tijdelijke, gastheer dienst
doen.

Peromyscopsylla silvatica (Meinert, 1896)

Gastheer: I. 1. Clethrionomys glareolus.
Vindplaats: Oldebroek (1).
De heer M. SERVAAS was zo vriendelijk om mij zijn interessante vondst van

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 63

deze vlo, welke tevoren nog niet uit Nederland bekend was, mede te delen en
mij exemplaren ter bestudering te zenden. De aanwezigheid van deze soort in het
land was te verwachten aangezien Prof. F. PEUS exemplaren verzamelde in het
Boertanger Moor (grenzend aan Groningen en Drente). Een niet zeer gewone
parasiet van woelmuizen (Clethrionomys en Microtus).

Verspreiding: Noorwegen, Zweden, Finland, Denemarken, Duitsland, Polen,
Tsjechoslowakije, Boelgarije, Europees Rusland en West-Siberié. Een nauw verwante
soort, P. spectabilis (Rothschild), vertoont een lusitanische verspreiding, nl.
voorkomende in Groot-Brittannié en Noord-Spanje.

ISCHNOPSYLLIDAE

ISCHNOPSYLLINAE
Ischnopsyllus (Ischnopsyllus) elongatus (Curtis, 1832)
Maitland 1858: 310; Oudemans 1906: LIX; Oudemans 1915b: 83.

Gastheren: I. 1. Nyctalus noctula;

II. 2. Eptesicus serotinus;
III. 3. Myotis myotis.

Vindplaatsen: Aerdenhout (1), Arnhem (2), Den Haag* (3), Haarlem (1),
Heemskerk (1), Wilp (1).

Een gewone vlo van de vroegvlieger of rosse vleermuis (Nyctalus noctula);
kan ook op de laatvlieger (Eptesicus serotinus) gevonden worden. De vroeg-
vlieger en laatvlieger overwinteren niet in grotten; de grote vale vleermuis (Myo-
tis myotis) overwintert daarentegen vrijwel uitsluitend in de Limburgse grotten
en zal — aangezien vlooien van grotvleermuizen in de regel niet gaarne ver-
blijven op niet-grotvleermuizen en omgekeerd — daarom een minder geschikte
gastheer zijn.

Verspreiding: Engeland, Duitsland, Denemarken, Oostenrijk, Zwitserland, Italië,
Polen, Hongarije, Joegoslavië, Tsjechoslowakije, Roemenië, Boelgarije, Libanon,
Europees Rusland, Caucasus, Centraal-Azië en Japan.

Ischnopsyllus (Ischnopsyllus) intermedius (Rothschild, 1898)

Schmitz 1909: 88 (als Ischnopsyllus intermedius en I. schmitzi Oudemans [? = inter-
medius Rothschild]; Oudemans 1909a: 97 (als Ischnopsyllus schmitzi n. sp); Oudemans
1909b: 202; Oudemans 1915b: 77, 80, 83.

Gastheren: I. 1. Myotis myotis; 2. Myotis dasycneme; 3. Eptesicus serotinus;
I/II. 4. Myotis nattereri; 5. Myotis mystacinus; 6. Pipistrellus pipistrellus; 7.
Plecotus auritus.

Vindplaatsen: Bemelen* (4), Biebos [grot} (12), Borne (slaapplaats van
vleermuizen), Boswachtergrot (2), Juleskeulergrot (2), Kasteelberg {grot} (1,
2), Leiden* (7), Maastricht [in grotten] (1, 2, 4, 5), Oude Berg grot (2), Sa-
velsbos [grot] (1, 2), Schoten* (6), Sibbergrot (2), Slavante [grot} (2),
Sneek (1).

64 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

In diens verspreidingsgebied in Europa blijkt de grote vale vleermuis (Myotis
myotis) dé hoofdgastheer te zijn, maar in de Zuid-Limburgse grotten komt de
soort ook heel gewoon voor op de meervleermuis (Myotis dasycneme). Dit zijn
twee echte grotvleermuizen. In Engeland daarentegen, waar Myotis myotis en
M. dasycneme ontbreken, parasiteert deze vlo op drie vleermuissoorten, die voor-
namelijk in holle bomen overwinteren, nl. Eptesicus serotinus, Nyctalus noctula
en N. leisleri. Ook in Zwitserland, behalve op M. myotis, niet ongewoon op E.
serotinus (Aellen, 1960, Bull. Soc. nenchätel. Sci. nat., vol. 83, p. 41—61).

HURKA (1957, Csl. Parasitol., vol. 4: 145—166) deed in Tsjechoslowakije de
volgende interessante waarneming: bij vleermuissoorten waarbij de mannetjes ge-
durende de zomer gescheiden van de wijfjes — die doorgaans grote zomerkolonies
vormen — leven, hebben beide seksen vaak verschillende vlooiensoorten. HURKA
stelde voor Myotis myotis vast dat de wijfjes in de zomerkolonies alleen geparasi-
teerd werden door I. intermedius, welke zich in de uitwerpselen van die vleermuis
ontwikkelt. De mannetjes daarentegen hebben, behalve I. intermedins, ook vlooi-
en van die vleermuissoorten in welker nabijheid zij verblijven: het vaakst Ischno-
psyllus hexactenus, opgedaan uit zomerkolonies van Plecotus auritus of I. simplex
simplex, uit de kolonies van Myotis nattereri, M. mystacinus of M. daubentoni.
Tijdens de copulatie in de overwinteringsverblijven gaan deze vlooien over op de
wijfjes die dus ’s winters behalve I. intermedins ook andere vlooiensoorten kun-
nen hebben, terwijl de mannetjes tijdens de copulatie weer exemplaren van I.
intermedius kunnen verwerven. Wat er uiteindelijk gebeurt met de ,,vreemde”
vlooien die de wijfjes met zich nemen naar de zomerkolonies, is niet bekend.

Hier te lande zijn ook vlooien van Plecotus auritus, Myotis soorten en Nyctalus
noctula op Myotis myotis aangetroffen en HurKa’s observatie verklaart in het
algemeen, waarom vrij geregeld op een bepaalde vleermuissoort vlooien van een
andere vleermuissoort worden gevonden.

Het zal van belang zijn in de toekomst ook de sekse van ontvlooide vleermui-
zen te noteren.

Verspreiding: Engeland, België, Duitsland, Denemarken, Frankrijk, Spanje,
Zwitserland, Oostenrijk, Italië, Tsjechoslowakije, Hongarije, Roemenië, Polen,
Joegoslavië, Boelgarije, Griekenland, Azoren, Europees Rusland, Caucasus, Oeral
gebergte.

Ischnopsyllus (Ischnopsyllus) octactenus (Kolenati, 1856)

Ritsema 1873: LXXXV (als Ceratopsyllus octactenus Kolenati); Ritsema 1881: LXXXIV
(als Typhlopsylla octactenus Kolenati; de vlooien van „Vesperugo noctula, Vesperus sero-
tinus en Plecotus auritus’, onder octactenus vermeld, behoorden waarschijnlijk tot andere
soorten; Taschenberg beschouwde nl. alle achtkammige vleermuisvlooien als èèn soort, T.
octactenus); Oudemans 1906: LIX (als Ischnopsylla octactena (Klti.) en I. jubata Wagner,
1898, een synoniem van octactenus Kolenati); Oudemans 1915b: 76, 80, 83.

Gastheren: I. 1. Pipistrellus pipistrellus;
I/II. 2. Nyctalus noctula; 3. Eptesicus serotinus; 4. Barbastella barbastellus; 5.
Myotis natterert.

Vindplaatsen: Arnhem (1), Haarlem (1), Heemstede (1), Leiden* (1, 3),
Maastricht* (5), Nieuwersluis (1), Oosterbeek* (2), Valkenburg (4).

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 65

Overal een gewone, specifieke vlo van de dwergvleermuis (Pipistrellus pipi-
strellus), welke niet in grotten overwintert doch voornamelijk in spleten en reten
van gesteente en gebouwen. Het voorkomen op andere vleermuissoorten berust op
contaminatie of eenvoudig op een verkeerde determinatie der vlo, welks wijfje
lange tijd verward werd met dat van de specifieke Myotis-vlo, Ischnopsyllus sim-
plex. :

Verspreiding: Britse eilanden, Duitsland, Denemarken, Zweden, Frankrijk,
Zwitserland, Spanje, Italië, Sicilië, Oostenrijk, Tsjechoslowakije, Polen, Joego-
slavië, Boelgarië, Griekenland, Marokko, zuidelijk Europees Rusland, Caucasus en
Centraal-Azië.

Ischnopsyllus (Ischnopsyllus) simplex simplex Rothschild, 1906

Oudemans 1909a: 104 (als Ischnopsyllus schmitzi n. sp. {4 = simplex Rothschild):
Oudemans 1909c: 736 (als Ischnopsyllus schmitzi Oudms. [2 }); Oudemans 1915b: 77,
80, 81, 84; Smit 1954a: 11.

Gastheren: I. 1. Myotis mystacinus; 2. Myotis nattereri;
II/III. 3. Myotis dasycneme; 4. Myotis myotis; 5. Pipistrellus pipistrellus.

Vindplaatsen: Amerongen (1), Arnhem (5), Bemelen* (2), Biebos [grot]
(1), Boerderijgrot (1), Boswachtergrot (1), Cluysberg [grot} (1), De Hel
[grot} (2), Heerderberg (1), Kasteelberg [grot} (1, 2), Maastricht
[in grotten} (1, 2, 3, 4), Oude Berg grot (1), Ravengrot (1), Riessenberg [ grot]
(1), Rooth (1), Schaapskooi { grot} (1), Sibbergrot (1), Sint Pietersberg (1, 2),
Slavante (1, 2), Wilp (1, 2), Zonneberg [grot] (2), Zuiderstelsel [grot} (2).

Zeer gewoon op de grotvleermuizen Myotis mystacinus (de snorvleermuis) en
M. nattereri (de franjestaart); eerstgenoemde blijkt iets meer geprefereerd te
worden aan laatstgenoemde. Andere Myotis-soorten zijn waarschijnlijk ook vrij
goede gastheren.

Zie verder de discussie onder de volgende ondersoort.

Verspreiding: Britse eilanden, Duitsland, België, Frankrijk, Spanje, Zwitser-
land, Tsjechoslowakije en Polen.

Ischnopsyllus (Ischnopsyllus) simplex mysticus Jordan, 1942

Smit 1954a: 12.

Gastheer: I. 1. Myotis mystacinus.

Vindplaats: Boerderijgrot (1).

Een specifieke parasiet van de snorvleermuis (Myotis mystacinus). Tot nog toe
is er slechts één mannetje in Nederland gevonden; de wijfjes van beide simplex
ondersoorten zijn niet van elkaar te onderscheiden. Voor verschillen tussen de
mannetjes zie SMIT 1954a.

De verspreiding van I. s. mysticus stelt ons voor problemen, immers waar J. s.
simplex in geheel westelijk en Centraal-Europa voorkomt, is J. 5. mysticus bekend
uit Nederland, Noorwegen, Oostenrijk en Tsjechoslowakije. Zulk een verspreiding
is niet alleen atypisch voor ondersoorten, maar bovendien komen beide ,,onder-
soorten’’ naast elkaar voor. Hoewel de morphologische verschillen tussen beide

66 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

vormen meer het karakter hebben van die van ondersoorten dan van soorten,
zou de verspreiding minder problematisch zijn, als we de vormen als soorten
konden beschouwen. Evenwel kan het trekken der vleermuizen een oorzaak zijn
van de ongeregelde verspreiding dezer twee vlooien en het is waarschijnlijk het
beste om ze voorlopig als ondersoort te blijven beschouwen aangezien de relatieve
schaarste van verzameld materiaal een definitief oordeel over de kwestie soort of
ondersoort niet mogelijk maakt. HURKA (1958, Ochr. Prir., vol. 13, p. 97) vond
in zuid Bohemië I. 5. simplex vooral op Myotis nattereri en I. 5. mysticus over-
wegend op M. mystacinus; hij meent dat deze twee vlooien geen geographische
rassen zijn, dach dat zij beschouwd kunnen worden als oecologische rassen; deze
redenering is echter niet steekhoudend aangezien beide vormen in het gehele ver-
spreidingsgebied bij voorkeur M. mystacinus parasiteren. Het lijkt er meer op,
dat I. s. mysticus oorspronkelijk een randvorm van I. s. simplex was.

Ischnopsyllus (Ischnopsyllus) variabilis (Wagner, 1898)

Smit 1954a: 11.

Gastheren: I. 1. Pipistrellus soorten;

II/III. 2. Myotis dasycneme; 3. Myotis mystacinus.

Vindplaatsen: Boswachtergrot (3), Sibbergrot (2).

Een parasiet van Pipistrellus, doch in Nederland nog niet op de dwergvleermuis
(P. pipistrellus) gevonden. AELLEN (1960, Bull. Soc. neuchätel. Sci. nat., vol. 83,
p. 49) onderzocht in Zwitserland een groot aantal P. pipistrellus, zonder deze vlo
te vinden, maar wel trof hij de soort regelmatig aan op Pipistrellus nathusi en
AELLEN is van oordeel dat deze vleermuis waarschijnlijk de hoofdgastheer is van
I. variabilis. Het verspreidingsgebied van P. nathusii strekt zich niet tot Neder-
land uit; eenmaal is deze vleermuis, blijkbaar een goed trekker, in Friesland ge-
vonden. Aangenomen dat P. mathusii de voornaamste gastheer is, zullen andere
vleermuizen, die met P. nathusii in aanraking komen, exemplaren van I. variabilis
overnemen en als deze vleermuizen dan goede trekkers zijn (zoals M. dasycneme),
kan I. variabilis tot vrij ver buiten het verspreidingsgebied van P. nathusii gevon-
den worden.

Verspreiding: Duitsland, Denemarken, Polen, Oostenrijk, Zwitserland, Italié,
Frankrijk, Hongarije, Tsjechoslowakije, Joegoslavié, Roemenié, Boelgarije, Grie-
kenland, Zuidoost-Rusland.

Ischnopsyllus (Hexactenopsylla) hexactenus (Kolenati, 1856)

Ritsema 1873: LKXXV (als Ceratopsyllus hexactenus Kolenati); Ritsema 1881: LXXXIV
(als Typhlopsylla hexactenus Kolenati); Oudemans 1906: LIX; Schmitz 1909: 88; Oude-
mans 1909b: 202 (als Hexactenopsylla hexactenus (Kolenati)); Oudemans 1915b: 77, 79,
84 (als idem).

Gastheren: I. 1. Plecotus auritus; 2. Barbastella barbastellus;
II. 3. Myotis myotis;
III. 4. Pipistrellus pipistrellus; 5. Myotis nattereri, 6. Myotis dasycneme; 7.
Myotis mystacinus; 8. Myotis daubentoni; 9. Myotis emarginatus.
Vindplaatsen: Amerongen (7), Arnhem (4), Bemelen (6), Bemelerbos {grot]

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 67

(1), Biesbos [grot} (3, 8), Bodegraven (1), Groningen (1), Hoenderlo (3),
Kloostergroeve {grot} (3), Muizenberg [ grot} (1), Leeraarsgrot (1), Leiden*
(1), Maastricht fin grotten} (1, 3, 7), Neercanne [in grot} (1, 3, 5), Nijmegen
(1), Ravengrot (9), Slavante [grot} (6), Valkenburg (2), Wilp (5), Zonne-
berg [grot] (1, 5), Zuiderstelsel [ grot} (1).

Een zeer gewone parasiet van de grootoor (Plecotus auritus) en ook van de
dwarsoor (Barbastella barbastellus), die in Nederland echter niet veelvuldig, en
dan nog voornamelijk in de Limburgse grotten, voorkomt. Deze twee vleermuis-
soorten leven in een zelfde soort biotoop en hebben dezelfde vlooiensoorten;
's zomers betrekken zij holle bomen en spleten in gebouwen, ’s winters leven zij
in kelders, holen en stallen en soms in groeven en grotten, maar dan altijd dicht
by de ingang. Zoals uit bovenstaande lijst van gastheren te zien is, wordt J.
hexactenus — zonder twijfel accidenteel — op een aantal andere vleermuissoorten
gevonden.

Verspreiding: Britse eilanden, Duitsland, Denemarken, Zweden, België, Frank-
rijk, Zwitserland, Oostenrijk, Italië, Hongarije, Polen, Tsjechoslowakije, Joego-
slavië en in de U.S.S.R. oostelijk tot en met Transbaikalië.

Rhinolophopsylla unipectinata unipectinata (Taschenberg, 1880)

Oudemans 1909d: 3; Oudemans 1915b: 80, 84.
Gastheren: I. 1. Rhinolophus ferrumequinum; 2. Rhinolophus hipposideros.

Vindplaatsen: Douanegrot (1), Kasteelberg | grot} (2), Maastricht (2), Rol-
duc (2).

Een specifieke, in Nederland kennelijk niet erg gewone vlo van hoefijzerneuzen
(Rhinolophus) welke hier voornamelijk in Zuid-Limburgse grotten te vinden zijn.

Verspreiding: Belgié, Frankrijk, Zwitserland, Spanje, Italié, Oostenrijk, Tsje-
choslowakije, Hongarije, Joegoslavié, Griekenland, Boelgarije, Turkye, Israël,
Libanon, Irak, Krim, Transcaucasié, Transcaspié, Turkmenié en Afghanistan.

R. u. arabs Jordan & Rothschild bewoont Algerije, R. 4. indica Jordan & Roth:
schild India en R. u. turkestanica Ioff Uzbekistan, Zuid-Kazakhstan en Noord-
Afghanistan.

Nycteridopsylla eusarca Dampf, 1908

Oudemans 1909b: 202; Oudemans 1915b: 83.

Gastheer: I. 1. Nyctalus noctula.

Vindplaats: Arnhem (1).

Een specifieke wintervlo van de vroegvlieger (Nyctalus noctula) en blijkbaar
— evenals in Engeland — een zeldzame soort. AELLEN (1960, Bull. Soc. neu-
châtel. Sci. nat., vol. 83, p. 47) vond echter, dat in Zwitserland in de winter-
maanden de soort zeer gewoon is op N. noctula. De vroegvlieger is geen grot-
vleermuis en wordt waarschijnlijk daarom ’s winters veel minder gevangen of op
vlooien onderzocht dan andere vleermuizen, die wel in grotten overwinteren.
Zorgvuldige ontvlooiing van in de winter gevangen vroegvliegers zal mogelijk
aantonen, dat de soort hier te lande niet zo zeldzaam is, als momenteel lijkt.

68 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Verspreiding: Engeland, Denemarken, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Italié,
Joegoslavié, Boelgarije, Tsjechoslowakije, Polen, Caucasus.

Nycteridopsylla longiceps Rothschild, 1908
Oudemans 1909b: 202; Oudemans 1915b: 80, 83.

Gastheren: I. 1. Pipistrellus pipistrellus;
II/III. 2. Eptesicus serotinus; 3. Myotis myotts.

Vindplaatsen: Kasteelberg [grot} (2), Schiedam (vleermuis), Sittard (1),
Utrecht (3).

Evenals de voorgaande soort is dit een niet zeer gewoon voorkomende winter-
vlo; de dwergvleermuis (Pipistrellus pipistrellus) is de hoofdgastheer.

Verspreiding: Engeland, Ierland, Duitsland, Denemarken, Spanje, Italié, Polen
en Turkije.

Nycteridopsylla pentactena (Kolenati, 1856)

Ritsema 1873: LXXXV (als Ceratopsyllus tetractenus Kolenati, 1856; = Ceratopsyllus
pentactenus Kolenati, 1856); Ritsema 1881: LXXXIV (als Typhlopsylla pentactenus Ko-
lenati); Oudemans 1906: LIX; Oudemans 1909b: 202; Oudemans 1915b: 78, 80, 83.

Gastheren: I. 1. Plecotus auritus, 2. Barbastella barbastellus;

I/II. 3. Eptesicus serotinus; 4. Pipistrellus pipistrellus; 5. Myotis myotis; 6.
Myotis daubentoni, 7. Myotis mystacinus.

Vindplaatsen: Arnhem (1, 3), Dolinegrot (3), Geulem [in grot} (2), Kasteel-
berg [grot} (1, 3, 6, 7), Leiden (1, 4), Maastricht* (1, 3), Meersen (2), Mui-
zenberg [ grot} (1), Plenkert [grot} (2), Rotterdam* (4), Utrecht* (5), Val-
kenburg (2, 5), Wilp (1).

Een gewone wintervlo van de twee voor vlooien gelijksoortige vleermuizen
Plecotus auritus (de grootoor) en Barbastella barbastellus (de dwarsoor); reeds
onder I. hexactenus werd opgemerkt, dat deze vleermuizen gelijke vlooiensoorten
hebben. Het is opvallend dat nog zovele andere minder geschikte vleermuissoorten
deze vlo door contaminatie verkrijgen; dit wijst erop dat de grootoor en de dwars-
oor met verscheidene andere soorten in aanraking komen, of dat deze andere
vleermuizen de plaatsen bezoeken, waar de vlo zith vermenigvuldigt (in uit-
werpselen van de hoofdgastheren).

Verspreiding: Belgié, Frankrijk, Zwitserland, Italié, Oostenrijk, Duitsland, Po-
len, Tsjechoslowakije, Hongarije, Oekraine.

CERATOPHYLLIDAE

CERATOPHYLLINAE

Paraceras melis melis (Walker, 1856)

Ritsema 1873: LXXXIV (als Trichopsylla melis Leach [in Curtis, 1832]; een nomen
nudum voor Pulex melis Walker, 1856); Ritsema 1881: LXXXII (als Pulex melis Walker);
Oudemans 1915b: 89 (als Ceratophyllus melis Walker).

FE. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 69

Gastheer: I. 1. Meles meles.

Vindplaats: Gelderland (1).

Dit is een gewone vlo van de das (Meles meles). Omdat de das een betrekke-
lyke zeldzaamheid is geworden in Nederland en nog slechts af en toe in het
oostelijk deel van het land aangetroffen wordt en mede, omdat degenen, die op
dit dier jagen zulks voor de sport doen en niet om er parasieten van te verzamelen,
beschikken we nog maar enkel over het enige oude gegeven van het voorkomen
van P. melis in Nederland. De vlo kan ook op de vos gevonden worden, doordat
de moervos zich nog wel eens inburgert in een dassenburcht, tegen de tijd dat
haar jongen geboren moeten worden. Het is niet onmogelijk, dat een vossenhol
de vlo in oecologisch opzicht redelijk schikt.

Verspreiding: Britse eilanden, België, Frankrijk, Spanje, Denemarken, Duits-
land, Zwitserland, Oostenrijk, Tsjechoslowakije, Polen, Hongarije, Joegoslavië,
Roemenië, Finland, Zweden, Europees Rusland, Libanon, Iran. Vervangen door
P. m. flabellum Wagner in Azië (Tyan-Shan, Altai en Transbaikalié) en door
P. m. sinensis (Liu) in China en Japan.

Tarsopsylla octodecimdentata octodecimdentata (Kolenati, 1863)
Smit 1950b: 137.

Gastheer: I. 1. Sciurus vulgaris.

Vindplaatsen: Epse (1), Schalkhaar (1), Wilp (1).

Een parasiet van de gewone eekhoorn (Sciurus vulgaris), in bergachtige streken
meer voorkomend dan in lagere landen. Aangezien het een nestvlo is wordt dit
insect niet in aantallen van enige betekenis op de gastheer zelf gevonden; de ge-
wone eekhoornvlo (Monopsyllus sciurorum) is altijd veel talrijker op de gast-
heer.

Ondanks de lange achterpoten is Tarsopsylla een vrij traag insect, dat geen
grote sprongen maakt. In het algemeen is het zo, dat vlooien met lange en slanke
poten (bv. vleermuisvlooien) goede lopers en klimmers en de soorten met stevige
en relatief korte poten de beste springers zijn.

Verspreiding: Schotland, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Zwitserland, Oostenrijk,
Hongarije, Tsjechoslowakije, Joegoslavië, Boelgarije, Polen, Estland, Finland,
Noorwegen, Zweden, Caucasus, Altai, Siberië, Mongolië en het Russisch Verre
Oosten. In Noord-America komt T. 0. coloradensis (Baker) voor.

Dasypsyllus gallinulae gallinulae (Dale, 1878)

Oudemans 1915b: 79, 89 (als Ceratophyllus gallinulae (Dale)); Heselhaus 1915: 271
(als idem); Oudemans 1917: 396 (als idem).

Gastheren: I. 1. Troglodytes troglodytes; 2. Sylvia borin; 3. Luscinia megarhyn-
cha;
IV. 4. nestkastje; 5. rotte bladeren.

Vindplaatsen: Aerdenhout (2 N), Breda (5), Renkum (1 N, 3 N), Valken-
burg (4), Warmond (?), Wilp (1 N).

70 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Hoewel er nog betrekkelijk weinig vondsten van deze vogelvlo in Nederland
gedaan zijn, zal D. gallinulae hier wel even veelvuldig voorkomen in nesten van
vogels — voornamelijk van die soorten uit de orde Passeriformes, welke nesten
dicht by de grond bouwen, bijv. in struiken en hagen — als in omringende lan-
den. By voorkeur in nesten van bijv. winterkoninkje (Troglodytes troglodytes),
merel (Turdus merula), lijsters (Turdus), roodborstje (Erithacus rubecula), gor-
zen (Emberiza), piepers (Anthus), rietzangers en karekieten (Acrocephalus,
Locustella), grasmussen (Sylvia), tjiftjaf, fitis (Phylloscopus), vink (Fringilla
coelebs) en heggemus (Prunella modularis).

Verspreiding: Britse eilanden, IJsland, Jersey, België, Frankrijk, Portugal, Zwit-
serland, Duitsland, Denemarken, Polen, Tsjechoslowakije, Oostenrijk, Finland,
Azoren, Madeira, Europees Rusland, Himalaya. Verder komt de soort in enige
weinig verschillende ondersoorten voor in Griekenland, Noord-Amerika, Panama,
Ecuador, Peru, Venezuela, Philippijnen, Ceylon, Sumatra, Malakka en Japan.

Nosopsyllus fasciatus (Bosc, 1800)

Maitland 1858: 310 (als Pulex fasciatus Latr.; de auteur is niet Latreille, maar Bosc,
1800); Ritsema 1873: LXXXIV (als Cienonotus octodecimdentatus Kol.; een misdeter-
minatie, zie Smit 1950b: 137); Ritsema 1881: LXXXII (als Pulex fasciatus Bosc); Oude-
mans 1909b: 203 (als Ceratophyllus fasciatus (Bosc d'Antic); Oudemans 1915b: 79, 81,
89 (als idem); Heselhaus 1915: 270 (als idem); Jitta 1928: 87 (als idem); Smit 1949: 36.

Gastheren: I. 1. Rattus rattus; 2. Rattus norvegicus;
II. 3. Mus musculus; 4. Apodemus sylvaticus;
III. 5. Arvicola terrestris; 6. Clethrionomys glareolus; 7. Microtus arvalis; 8.
Micromys minutus; 9. Mustela putorius; 10. Mustela nivalis; 11. Talpa europaea;
12. Turdus merula;
IV. 13. in rotte bladeren. 14. in huis.

Vindplaatsen: Aalbeek* (2 N), Amsterdam (1, 2), Arnhem (2, 3), Beek
(4), Bussum (3), Culemborg (7), Den Haag (2, 3, 9, 13), Driebergen (13),
Groningen* (14), Heerderberg (4), Hilvarenbeek (2), Leiden (1, 2, 4), Merkel.
beek (7), Mirns (11), Ooypolder (4), Rhoon (3, 4), Rotterdam* (2), Wage-
ningen (1, 2, 4, 5, 6, 7 N, 8 + N, 10), Warmond* (2), Wilp (2, 3, 4, 11 N,
DEN):

Een cosmopoliet geworden (doch gebonden aan een vrij gematigd klimaat),
zeer gewone vlo van ratten. Waar ratten in contact komen met andere muizen-
achtige knaagdieren, wordt N. fasciatus ook op zulke andere gastheren, zelfs in
het vrije veld, aangetroffen. De bunzing en wezel, boven genoemd, hadden na-
tuurlijk de vlo gekregen van hun prooidieren. Eenmaal trof ik 1 @ en 3:9 van
N. fasciatus aan in een merelnest (te Wilp) en het is merkwaardig, dat twee van
de drie wijfjes abnormaal waren door het bezitten van twee spermathecae (zie
SMIT 1949); men vraagt zich onwillekeurig af of deze morphologische abnorma-
liteit te correleren valt met de abnormaliteit van het voor deze vlo oecologische
milieu, of dat louter toeval in het spel was. Tot nog toe is nergens anders een ver-
dubbeling van spermathecae bij deze soort waargenomen.

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 71
Malaraeus (Amalaraeus) penicilliger mustelae (Dale, 1878)
Smit 1947b: 200; Smit 1962: 29.

Gastheren: I. 1. Clethrionomys glareolus;
II. 2. Microtus arvalis;
III. 3. Apodemus sylvaticus; 4. Mus musculus, 5. Crocidura russula, 6. Talpa
europaea; 7. Erinaceus europaeus.

Mindplaats:2 Wilp EIN) 2, 354,9, Cm):

Ofschoon de hoofdgastheer van deze vlo, de rosse woelmuis (Clethrionomys
glareolus), over het gehele land verspreid voorkomt, gemakkelijk met valletjes te
vangen is en er in vele plaatsen vlooien van verzameld zijn, is M. penicilliger nog
slechts alleen gevonden bij Wilp, waar hij zo gewoon is, dat niet minder dan zes
andere kleine zoogdieren aldaar deze vlo hadden opgedaan. Het zal zeer waar-
schijnlijk in Nederland een zeer plaatselijk voorkomende soort zijn, en evenals de
hoofdgastheer aan beboste streken gebonden. In Groot-Brittannié echter komt
M. penicilliger overal heel gewoon voor.

Hoewel de beschreven ondersoorten van M. penicilliger gereviseerd dienen te
worden, lijkt het mij geoorloofd om voorlopig de Wilpse exemplaren te be-
schouwen als behorende tot de Britse ondersoort; de kleine verschillen die ik
waarnam, zijn wellicht te gering en te variabel, om er een nieuwe ondersoort op
te baseren.

Verspreiding: De soort bewoont in verschillende ondersoorten het gematigd
klimaat-gebied van de Palaearktis.

Megabothris turbidus (Rothschild, 1909)

Oudemans 1909b: 204 (als Ceratophyllus sp.); Oudemans 1913a: 340 (als Ceratophyllus
mustelae Wagner, 1898 [nec Dale, 1878]; = Ceratophyllus turbidus Rothschild, 1909);
Oudemans 1915b: 77, 78, 89 (als idem); Heselhaus 1915: 271 (als idem); Smit 1962: 29.

Gastheren: I. 1. Clethrionomys glareolus, 2. Microtus arvalis; 3. Arvicola ter-
restris; 4. Apodemus sylvaticus;

III. 5. Erinaceus europaeus; 6. Talpa europaea; 7. Sorex araneus; 8. Mustela ni-
valis;
IV. 9. in rotte bladeren; 10. nestkastje.

Vindplaatsen: Bathmen (1, 4), Beek (1, 4), Beilen (1), Borger (1), Den
Haag (9), Eperheide (2), Haren (1), Hatert (1), Heumen (1, 4), Mirns (4,
7), Norg (1, 4), Ootmarsum (1), Sellingen (1), Sittard (6 N), Steenwijker-
wold (4), Valkenburg (3 N, 10), Vlodrop-Rothenbach (1, 4), Wageningen
CANTON 203,4 a> NS 5516 et IN 18) Winterswijk2().

In het gehele land gewoon, vooral op de gemakkelijk te vangen rosse woelmuis
(Clethrionomys glareolus) en bosmuis (Apodemus sylvaticus); eerstgenoemde is
de geprefereerde waard en waarschijnlijk zijn woelmuizen de oorspronkelijke gast-
heren.

Verspreiding: Engeland, Wales, Jersey, Denemarken, Belgié, Luxemburg, Frank-
rijk, Zwitserland, Duitsland, Oostenrijk, Joegoslavié, Tsjechoslowakije, Polen,

72 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Boelgarije, Finland, Europees Rusland tot de Oeral en in de Caucasus, ook in
West-Siberië, Altai-gebergte en West-Transbaikalié.

Megabothris walkeri (Rothschild, 1902)
Smit 1947b: 200.

Gastheer: I. 1. Clethrionomys glareolus.

Vindplaats: Heumen (1).

Aangezien dit een vlo is, die zich alleen kan ontwikkelen in die nesten van
woelmuizen, welke een hoge vochtigheidsgraad hebben, zou men verwachten,
dat er voor Nederland, dat niet arm is aan drassige en moerassige gebieden, vele
vondsten bekend zouden zijn. Zonder twijfel zal deze woelmuisvlo van vochtige
terreinen wel elders in het land gevonden worden en niet zeldzaam blijken te zijn
in het juiste biotoop; verzamelaars echter schijnen bij voorkeur in bosrijke en
droge streken te vangen (zoals ik reeds eerder zei, verzamelen van insecten — ook
van vlooien — geschiedt veelal in vacantietijd en men kan moeilijk verwachten
dat een gezin een moerasgebied als vacantieoord zal betrekken; het verzamelen
van M. walkeri is dus meer een aangelegenheid voor enthousiaste vrijgezellen !).

Verspreiding: Groot-Brittannië, België, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk,
Polen, Tsjechoslowakije, Finland, Europees Rusland, Transcaucasië, Oeral, Ka-
zakhstan en West-Siberië.

Monopsyllus sciurorum sciurorum (Schrank, 1803)

Schubärt 1854: 36 (als Pulex sciurorum); Maitland 1858: 310 (als Pulex sciurorum
Bouché, 1835; = Pulex sciurorum Schrank, 1803); Ritsema 1873: LXXXV (als Crenopsyl-
lus bidentatus Kolenati, 1863; een misdeterminatie. Hoewel Kolenati de soort een ,,Eichhorn-
floh” noemt is bidentatus een vlo van muizen die niet in Nederland voorkomt); Ritsema
1881: LXXXII (als Pulex sciurorum Bouché); Oudemans 1909b: 204 (als Ceratophyllus
sciurorum (Schrank) en als Ceratophyllus oligochaetus Wagner, 1903 (een synoniem van
C. garei Rothschild, 1902); een misdeterminatie, zie Oudemans 1915b: 75); Oudemans
1915b: 77, 78, 79, 80, 81, 89 (als Ceratophyllus sciurorum (Schtk.)); Heselhaus 1915:
270, 271 (als idem).

Gastheren: I. 1. Sciurus vulgaris; 2. Eliomys quercinus;
II. 3. Martes martes; 4. Martes foina;
III. 5. Rattus norvegicus; 6. Apodemus sylvaticus; 7. Arvicola terrestris; 8. Muste-
la erminea; 9. Mustela putorius; 10. Felis catus; 11. Passer domesticus; 12. Parus
major; 13. Parus coeruleus; 14. Troglodytes troglodytes; 15. Certhia brachydactyla;
IV. 16. in rotte bladeren; 17. in compost; 18. op stam van beukeboom; 19. in nest-
kastje; 20. in nest van Formica ?rufa; 21. in muizennest.

Vindplaatsen: Amsterdam* (1), Arnhem (1, 5), Bathmen (6), Bergeik (8),
Brummen (1), Den Haag (1, 9, 16, 17), Deventer (1), Doorn (20), Epse (1),
Eysden (2), Havelte (1), Heer (2 + N), Heerderberg (2), Kloostergroeve
{grot} (2), Lemele (1), Maastricht (1 + N), Mook (1 N), Neercanne (2),
Nijmegen (1), Nunspeet (1 N, 3), Olst (4), Oosterbeek* (1), Otterloo* (1 N),
Oud Valkenburg (2 N), Putten (3) Rotterdam* (1), Santpoort (18), Schalk-
haar (1), Schin op Geul (2 N), Schoorl (1), Tilburg (7), Utrecht* (1), Val-

F. G. A. M. Sir: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 73

kenburg (1 + N, 11 N, 19), Wageningen (1, 12 N), Weert (1), Wilp (1 +
N, 3, 5, 9, 10, 13 N, 14N, 15 N, 21).

De zeer gewone vlo van de eekhoorn (Sciurus vulgaris), vaak in groot aantal
op de gastheer en in diens nest aan te treffen. De eikelmuis (Eliomys quercinus)
leeft in een gelijksoortig biotoop als de eekhoorn en is derhalve ook een voor-
treffelijk gastheer. Marters krijgen regelmatig de vlo door het doden van eek-
hoorns en hun levensgewoonte zal hen waarschijnlijk een geschikte secundaire
waard maken. Omdat eekhoorns nogal vogelnesten verstoren en nestkastjes of
boomholten met een vogelnest betrekken, wordt de eekhoornvlo vrij veel in vogel-
nesten gevonden.

Verspreiding: Britse eilanden, Duitsland, Denemarken, België, Frankrijk, Span-
je, Zwitserland, Oostenrijk, Hongarije, Joegoslavië, Tsjechoslowakije, Polen, Boel-
garije, Finland, Noorwegen, Zweden, Libanon, Israël, Azoren, Europees Rusland,
Oeral, Caucasus. In Centraal Azië komt de ondersoort M. s. aszaticus Toff voor.

Ceratophyllus hirundinis (Curtis, 1826)

Maitland 1858: 311 (als Pulex hirundinis Curtis); Oudemans 1909b: 204; Oudemans
1915b: 77, 88.

Gastheren: I. 1. Delichon urbica;

III. 2. Hirundo rustica;
IV. 3. in rotte bladeren.

Vindplaatsen: Amsterdam (1, 2 N), Arnhem (1 N), Den Haag (1), Haar-
lem* (1 N), Leiden* (1 N), Loosduinen* (3), Overasselt (1 N), Rhoon*
(1 N), Sellingen (1 N), Voorschoten (2 N), Wilhelminapolder (1 N), Wilp
(ION):

Dit is de gewoonste van de drie in Nederland voorkomende specifieke vlooien-
soorten van de huiszwaluw (Delichon urbica), wiens nest vaak van vlooien kan
wemelen. Of deze vlo, en andere huiszwaluwvlooien, zich goed in de nesten van
de boerenzwaluw (Hirundo rustica) kan ontwikkelen, is niet goed bekend; de
zeer droge boerenzwaluwnesten zijn meestal vrij van vlooien. Nochtans zal het de
moeite lonen om nog veel van deze laatstgenoemde nesten te onderzoeken; in
ieder geval zijn negatieve gegevens ook van waarde.

Verspreiding: Britse eilanden, Duitsland, Denemarken, Zweden, Belgié, Frank-
rijk, Zwitserland, Oostenrijk, Polen, Hongarije, Joegoslavié, Tsjechoslowakije,
Boelgarije, Griekenland, Europees Rusland, Finland, Libanon, Kashmir, Afgha-
nistan en Algerije.

Ceratophyllus rusticus Wagner, 1903

Kruseman 1948: XXIII.

Gastheren: I. 1. Delichon urbica;
III. 2. Hirundo rustica.

Vindplaatsen: Amsterdam (1 N, 2 N), Sellingen (1 N), Wilhelminapolder
(1 N).

74 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Ondanks de soortnaam (r#sticus) is dit primair een parasiet van de huiszwaluw
(Delichon urbica), maar belangrijk minder veelvuldig dan de voorgaande soort.
Het is ook bij deze soort de vraag of hij wel thuis hoort in de zich in droge lucht
bevindende nesten van de boerenzwaluw.

Verspreiding: Groot-Brittannië, Duitsland, Denemarken, België, Frankrijk,
Zwitserland, Oostenrijk, Joegoslavië, Tsjechoslowakije, Polen, Finland, Europees
Rusland.

Ceratophyllus farreni farreni Rothschild, 1905
Kruseman 1948: XXIII.

Gastheer: I. 1. Delichon urbica.

Vindplaatsen: Amsterdam (1 N), Arnhem (1 N), Sellingen (1 N), Voort-
huizen (1), Wilhelminapolder (1 N), Wilp (1 N).

Dit is de derde specifieke huiszwaluwvlo in Nederland, maar evenals C. rzsti-
cus veel minder talrijk dan C. hirundinis.

Verspreiding: In de meeste delen van de Palaearktis; in het Verre Oosten de
ondersoort C. f. chaoi Smit & Allan.

Ceratophyllus styx styx Rothschild, 1900
Oudemans 1915b: 76, 78, 88; Heselhaus 1915: 271.

Gastheer: I. 1. Riparia riparia.

Vindplaatsen: Bakhuizen (1 N), Denekamp (1 N), Hoogerheide (1 N), Mook
(1 N), Valkenburg (1 N).

Overal zeer talrijk in nesten van de oeverzwaluw (Riparza riparia); vanwege
de geïsoleerdheid van die nesten wordt deze soort niet vaak accidenteel op andere
dieren gevonden.

Verspreiding: Zuid en Zuidoost-Engeland, België, Luxemburg, Frankrijk, Duits-
land, Denemarken, Zweden, Finland, Polen, Oostenrijk, Zwitserland, Tsjechoslo-
wakije en Europees Rusland. In de Britse eilanden, behalve in Zuid- en Zuidoost-
Engeland, vervangen door C. s. jordan: Smit.

Ceratophyllus gallinae gallinae (Schrank, 1803)

Van der Hoeven 1849: 358 (als Pulex gallinae); Maitland 1858: 311 (als Pulex gallinae
Bouché, 1835 en Pulex sturni Curtis, 1832; = Pulex gallinae Schrank, 1803); Ritsema
1873: LXXXIV (als Trichopsylla? gallinae Schrank); Ritsema 1881: LXXXII (als Pulex
avium Taschenberg, 1880); Oudemans 1909b: 204 (uitgezonderd van Passer domesticus,
Leiden = C. fringillae; zie Oudemans 1915b: 75); Heselhaus 1913: 281; Oudemans 1915a:
LIV; Oudemans 1915b: 77, 78, 79, 80, 87; Heselhaus 1915: 269, 270, 271; Oudemans
1917: 396; Smit 1952: 182; Smit 1962: 29.

Gastheren: I/II. 1. Parus major; 2. Parus coeruleus; 3. Parus cristatus; 4. Parus
palustris; 5. Passer domesticus; 6. Passer montanus; 7. Fringilla coelebs; 8. Frin-
gilla montifringilla, 9. Motacilla alba; 10. Prunella modularis; 11. Phylloscopus
trochilis; 12. Muscicapa hypoleuca; 13. Muscicapa striata; 14. Troglodytes troglo-

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 75

dytes; 15. Phoenicurus phoenicurus; 16. Erithacus rubecula; 17. Luscinia mega-
rhyncha; 18. Sitta europaea; 19. Turdus ericetorum; 20. Turdus merula; 21. Stur-
nus vulgaris; 22. Corvus frugilegus; 23. Corvus monedula; 24. Strix aluco; 25.
Gallus gallus domesticus;

III. 26. Hirundo rustica; 27. Riparia riparia; 28. Columba livia domestica; 29.
Accipiter nisus; 30. Circus aeruginosus; 31. Sciurus vulgaris, 32. Nyctalus noctula;
33. Talpa europaea; 34. Sorex araneus; 35. Apodemus sylvaticus, 36. Mus mus-
culus; 37. Oryctolagus cuniculus, 38. Vulpes vulpes;

IV. 39. in nestkastje; 40. in huis; 41. in rotte bladeren; 42. onder een pompdeksel.

Vindplaatsen: Aalbeek (9 N), Amsterdam (1 N, 2 N, 5 N, 15 N, 21 N,
22 N, 25 N, 26 N), Apeldoorn (1 N), Botshol* (?), Chaam (6), Den Haag
(21 N, 25 N, 41, 42), Dwingelo (1 N), Eindhoven (1 N), Gorsel (1), Haar-
lem (5 N, 16 N, 20 N, 21 N, 25 N, 32), Heerlen (1 N), Hengelo (?), Heumen
(5 N), Hilversum (1 N, 5), Hoenderlo (2 N, 3 N), Leersum* (1 N), Leiden*
(5 N, 16 N, 20 N, 21 N, 41), Loosduinen 24 N, 41), Mook (27 N), Ommen
(21 N), Ravensbos [grot} (38), Renkum (1 N, 2 N, 4 N, 15 N, 17 N, 20 N),
Rijsterbos (1 N), Schoten* (5 N, 16 N), Twickel (30), Utrecht* (25, 42),
Valkenburg (5 N, 21 N, 25 N, 31, 33, 38, 39, 41), Vogelenzang* (41), Wa-
geningen (1 N, 15 N, 23 N), Wierden (1 N, 2 N, 7 N, 12 N, 18 N), Wil
helminapolder (26 N), Wilp (1 + N, 2 N, 5 N, 7 N, 8, 10, 11 N, 12 N, 13 N,
TAN, 18 N, 19 N, 20 N21 N; 25 N, 28. N, 29N, 31 N, 33 N; 34, 35, 36 N;
37, 40), Zwammerdam (25), Zwollerkerspel (40).

Een gewone en weinig kieskeurige vogelvlo; dit blijkt wel uit bovenstaande
lijst van gastheren en van vindplaatsen. Ieder vogelnest dat relatief droog 1s,
blijkt geschikt voor C. gallinae en vooral nesten in struiken en bomen, en in holten
(nestkastjes!), kunnen talloze exemplaren van deze vlooien bevatten. Dit is tevens
de gewone kippenvlo. Aan het lot overgelaten leghokken kunnen tienduizenden
exemplaren herbergen; hongerige kippenvlooien voeden zich op de mens, evenals
de meeste andere vogelvlooien, als zij daar de kans toe krijgen. Als land bemest
is met kippenmest kan ieder warmbloedig dier dat over dat land komt, kippen-
vlooien opdoen; op die manier komen deze vlooien zelfs in mollennesten terecht
(zie SMIT 1962).

Het is vaak een ontgoocheling als de vlooien, met moeite verzameld uit een
nest, hetwelk naar vermoeden een interessantere soort kan bevatten, alleen C.
gallinae blijken te zijn. Evenwel bieden gewone soorten ook problemen. Een kleine
serie C. gallinae door Jhr. W. C. van HEURN in Wilp verzameld uit een duiven-
nest — een ongeschikt milieu voor deze vlo — bevat (apart van 6 2) 3 G' die,
wat de structuur van het apicale uitsteeksel van het achtste sterniet betreft, af-
wijken van normale gallinae (cf. figs. 8 a—c en d—f); dit uitsteeksel is in deze
exemplaren duidelijk praeapicaal (apicaal in typische gallinae) en heeft een haaks
gebogen top. Is dit een analogie met het onder Nosopsyllus fasciatus vermelde ge-
val? Een ander voorbeeld: JORDAN en ROTHSCHILD beschreven in 1920 uit Zwit-
serland de soort Ceratophyllus pullatus welke verdacht veel lijkt op een hybride
tussen C. gallinae en C. fringillae (welke beiden ook in het betreffende nest aan-
wezig waren); dit vermoeden wordt verstevigd door het feit dat later C. pullatus
niet meer teruggevonden is. Maar misschien is C. pullatus toch een goede soort;
we weten het niet met enige zekerheid. De studie van de individuele variabiliteit

76 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

a b Cc d e f

Fig. 8. Apicaal uitsteeksel van sterniet VIII van 4 Ceratophyllus gallinae gallinae (Schrank),
Wilp. (a en b uit nest van Sturnus vulgaris, c uit nest van Gallus gallus domesticus,
d—f uit nest van Columba livia domestica)

en van de evolutionair belangrijke invloed van een ongeschikt biotoop op struc-
tuurdetails van een vlo kan juist bij een gewone soort goed bestudeerd worden.
Voorzichtigheid is geboden wat betreft het onder een nieuwe naam beschrijven
van exemplaren die niet 100% passen in de normale variatiebreedte van de soort.

Verspreiding: In geheel Europa, tot de Caucasus en West-Siberié en als suc-
cesvol immigrant in de oostelijke Verenigde Staten van Amerika, Alaska en ook in
Nieuw-Zeeland. Vervangen in het zuidoostelijk deel van Europees Rusland en
Centraal-Azië door C. g. tribulis Jordan en in het Verre Oosten door C. g. dilatus
Dudolkina.

Ceratophyllus fringillae (Walker, 1856)

Ritsema 1873: LXXXIV (als Trichopsylla? fringillae Steph; Stephens is niet de auteur
van Pulex fringillae, doch Walker, 1856); Ritsema 1881: LXXXII (als Pulex avium
Taschenberg, 1880); Oudemans 1909b: 204 (van Passer domestica, Leiden, misdet. C. gal-
linae; zie Oudemans 1915b: 75); Oudemans 1915b: 78, 87.

Gastheren: I. 1. Passer domesticus;
II. 2. Sturnus vulgaris;
III. 3. Muscicapa striata; 4. Parus sp.; 5. Hippolais icterina, 6. Chloris chloris;
7. Troglodytes troglodytes; 8. Hirundo rustica, 9. Homo sapiens;
IV. 10. vogelnest; 11. rotte bladeren.
Vindplaatsen: Amsterdam (1 N), Den Haag (1 N, 10, 11), Haarlem (1 + N,
3 N, 5 N, 6 N, 7 N, 9), Heumen (1 N), Houthem* (?), Kortenhoef* (?),
Leiden (1, 3 N, 5 N, 6 N, 7 N), Maastricht* (1 N), Sittard (1 N), Valken-
burg (2 N), Wassenaar (4 N), Wilhelminapolder (8 N), Wilp (1 N, 3 N).
Gewoon in de droge nesten van mussen (Passer domesticus) en spreeuwen
(Sturnus vulgaris) en af en toe in droge nesten van andere Passerine vogelsoorten.
Verspreiding: Groot-Brittannié, Jersey, Duitsland, Denemarken, Belgié, Frank-
rijk, Zwitserland, Oostenrijk, Joegoslavié, Tsjechoslowakije, Griekenland, Israél,
Finland, Polen, Ciscaucasié, rond de Aral-Zee, Oest-Yoert, Tadzhikistan en Af-
ghanistan.

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera zi
Ceratophyllus rossittensis rossittensis Dampf, 1913
Corporaal 1926: C.

Gastheer: I. 1. Corvus corone.

Vindplaats: Naardermeer (1 N).

Een specifieke kraaienvlo, waarvan nog betrekkelijk weinig vondsten bekend
zijn — dit staat wellicht in verband met de moeilijke bereikbaarheid van kraaien-
nesten. Aangezien uilen vaak gebruik maken van verlaten kraaiennesten, wordt
deze vlo ook wel bij uilen gevonden.

Verspreiding: Engeland, Duitsland, Zwitserland, Polen en Lithauen (Kurische
Nehrung). De ondersoort C. r. swansoni Liu wordt gevonden in Noord-Amerika.

Ceratophyllus columbae (Gervais, 1844)

Maitland 1858: 311 (als Pulex columbae Walck.; de auteursnaam is echter Gervais);
Ritsema 1873: LXXXIV (als Trichopsylla? columbae Bouché; Pulex columbae werd niet
door Bouché beschreven); Ritsema 1881: LXXXII (als Pulex avium Taschenberg, 1880);
Oudemans 1909b: 204 (als Ceratophyllus columbae (Stephens)); Oudemans 1915b: 78, 86;
Heselhaus 1915: 271.

Gastheren: I. 1. Columba livia domestica;
III. 2. Sturnus vulgaris; 3. Turdus musicus.

Vindplaatsen: Delft* (1), Elden (1), Haarlem* (1 N), Leiden* (1), Over-
veen* (3), Valkenburg (1 N, 2 N).

De gewone duivenvlo, waarvan ik overigens maar weinig Nederlandse exem-
plaren gezien heb; het schijnt dat duivenhouders hun hokken te schoon houden en
vlooien geen kans meer geven zich te ontwikkelen.

Verspreiding: Britse eilanden, Duitsland, Denemarken, Zweden, Frankrijk,
Spanje, Tsjechoslowakije, Oostenrijk, Zwitserland, Italië, Joegoslavië, Polen, Fin-
land, Europees Rusland.

Ceratophyllus garei Rothschild, 1902

Oudemans 1909b: 204 (als Ceratophyllus spinosus Wagner; een misdeterminatie, zie
Smit 1947a: 171); Oudemans 1915b: 77, 87 (als idem); Corporaal 1926: C; Smit 1949: 36.

Gastheren: I. 1. Gallinula chloropus; 2. Acrocephalus arundinaceus; 3. Acroce-
phalus scirpaceus; 4. Acrocephalus schoenobaenus; 5. Troglodytes troglodytes; 6.
Luscinia megarhyncha; 7. Erithacus rubecula;

I/II. 8. Carduelis cannabina; 9. Turdus merula; 10. Turdus musicus { ?};

III. 11. Parus major; 12. Hirundo rustica; 13. Gallus gallus domesticus; 14. Co-
lumba livia domestica; 15. Talpa europaea;

IV. 16. op een raster; 17. op een hek.

Vindplaatsen: Ankeveen (3 N, 5 N), Breda* (15), Den Haag* (?), Ende-
geest (16), Leiden (17), Naardermeer (2 N), Overveen (10 N), Reeuwijk
(1 N, 4 N, 8 N), Renkum (6 N, 9 N), Wageningen (11 N), Wilhelminapol-
der (12 N), Wilp (7 N, 9 N, 13 N, 14 N).

78 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Gewoon in vogelnesten in vochtige plaatsen op of slechts een weinig boven de
grond; nesten van water- en moerasvogels zijn derhalve een gunstig biotoop voor
deze vloo en er zullen nog vele namen van gastheren aan bovenstaande lijst kun-
nen worden toegevoegd.

Verspreiding: Britse eilanden, Duitsland, Denemarken, België, Frankrijk,
Tsjechoslowakije, Noorwegen, Lapland, Finland, Polen, IJsland, Groenland,
noordelijk U.S.S.R. tot Kamchatka, Caucasus, Altai, Transbaikalië, Mongolië, het
Verre Oosten, Canada, Utah.

Ceratophyllus borealis Rothschild, 1907

Oudemans 1915b: 76, 80, 87.

Gastheer: I. 1. Oenanthe oenanthe.

‘Vindplaats: Wassenaar (1).

Dit is een vlo, die bij voorkeur voorkomt in vogelnesten op rotsige ondergrond
of onder stenen in koele gebieden. De tapuit (Oenanthe oenanthe), hier te lande
in konijnenholen broedend, blijkt een voorname gastheer te zijn. C. borealis ge-
draagt zich als een randvorm van C. garei; in de Britse eilanden bijv. voorname-
lijk langs de kust en op eilandjes waar C. gare? ontbreekt. Of C. borealis inder-
daad regelmatig in Nederland op de tapuit parasiteert is niet bekend en het is
daarom zeer gewenst om gedurende langere tijd nog vele nesten van deze vogel
op vlooien te onderzoeken.

OUDEMANS (1915b, p. 76) zegt dat hij Pulex avium uit een nest van Oenanthe
oenanthe, Leiden (RITSEMA 1881, p. LXXXII), te recht of ten onrechte voor C.
borealis houdt. Aangezien de bewijsstukken verloren zijn gegaan, blijft dit een
50—50 gissing.

Verspreiding: Britse eilanden, Sylt, Zwitserland, Dolomieten, Frankrijk, IJs-
land, Groenland, Finland, Karelié, Griekenland, Caucasus, Azerbaidzhan.

VERMIPSYLLIDAE
Chaetopsylla (Chaetopsylla) globiceps (Taschenberg, 1880)

Ritsema 1881: LXXXI (als Pulex globiceps); Oudemans 1909b: 204; Oudemans 1915b:
79, 90; Heselhaus 1915: 269.

Gastheer: I. 1. Vulpes vulpes.

Vindplaatsen: Arnhem* (1), Houthem (1).

Een wintervlo van de vos (Vulpes vulpes), tevens eens pelsvlo. Als jagers zich
de moeite zouden getroosten ectoparasieten te verzamelen, dan zouden we over
veel meer gegevens betreffende het voorkomen van deze soort in Nederland be-
schikken.

Verspreiding: Duitsland, Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland, Frank-
rijk, Zwitserland, Oostenrijk, Hongarije, Tsjechoslowakije, Joegoslavië, Roemenië,
Europees Rusland, Libanon, Caucasus, Transcaucasus, Kazakhstan, Tyan-Shan,
Siberië, Groenland.

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 79
Chaetopsylla (Chaetopsylla) trichosa Kohaut, 1903
Oudemans 1915b: 79, 90; Heselhaus 1915: 269.

Gastheren: I. 1. Meles meles;
II. 2. Vulpes vulpes.

Vindplaatsen: Gelderland* (1), Houthem (2).

Een wintervlo en pelsvlo van de das (Meles meles). Verder geldt voor deze
soort dezelfde opmerkingen als aangegeven onder Paraceras melis (p. 69).

Verspreiding: Belgié, Frankrijk, Spanje, Zwitserland, Oostenrijk, Duitsland,
Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland, Polen, Tsjechoslowakije, Hongarije,
Roemenië, Joegoslavië, Boelgarije, Turkije, Europees Rusland, Caucasus, Oeral,
Tyan-Shan en Altai gebergten, Turkestan.

PULICIDAE
SPILOPSYLLINAE

Spilopsyllus cuniculi (Dale, 1878)

Maitland 1858: 310 (als Pulex leporis Curtis, 1832. Dit moet zijn Pulex leporis Leach
(in Curtis, 1832); een nomen nudum voor Pulex cuniculi Dale, 1878); Ritsema 1881:
LXXXII (als Pulex goniocephalus Taschenberg, 1880; = Pulex cuniculi Dale, 1878);
Oudemans 1909b: 203; Oudemans 1915b: 78, 79, 84; Heselhaus 1915: 270; Smit 1954b:
198.

Gastheren: I. 1. Oryctolagus cuniculus;

III. 2. Lepus europaeus; 3. Vulpes vulpes; 4. Martes martes; 5. Felis catus;
IV. 6. in rotte bladeren.

Vindplaatsen: Arnhem* (2, 3), Beilen (3), Den Haag (1, 2), Enschede (1,
2), Goor* (2), Gronsveld (3), Oosterbeek* (1), Rosendaal* (1), Utrecht* (2),
Valkenburg* (1 N), Vogelenzang (1), Wijk-aan-Zee (6), Wilp (1, 4, 5).

De gewone monoxene vlo van het konijn (Oryctolagus cuniculus), meestal te
vinden aan de binnenkant van de oorschelpen, waar soms een dichte groep van
deze vlooien zich met behulp van de krachtige monddelen voor langere tijd vast-
gezogen heeft; niet vaak op de behaarde delen van het konijnenlichaam voor-
komend. Als deze vlooien accidenteel voorkomen bij hazen of katten, worden zij
meestal ook aan de binnenzijde der oren gevonden. S. cuniculi is de voornaamste
vector van myxomatosis in de Britse eilanden en misschien ook op het Europees
vasteland (waar muggen schijnbaar ook een rol van betekenis spelen).

Verspreiding: Britse eilanden, Belgié, Frankrijk, Zwitserland, Duitsland, Polen,
Tsjechoslowakije, Oostenrijk, Italié, Spanje, Marokko en de Azoren.

ARCHAEOPSYLLINAE

Ctenocephalides canis (Curtis, 1826)

Maitland 1858: 310 (als Pulex canis Bouché, 1835; dit is een onherkenbare soort, doch
aangezien MAITLAND deze vlo van honden vermeldt, kan met vrij grote zekerheid worden

80 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

aangenomen dat hij Pulex canis Curtis, 1826, bedoelde); Ritsema 1873: LXXXV (als
Crenocephalus novemdentatus Kolenati, 1859; = Pulex canis Curtis, 1826); Ritsema 1881:
LXXXII (als Pulex serraticeps Gervais, 1844; = Pulex felis Bouché — een misdetermina-
tie); Oudemans 1909b: 205; Oudemans 1915b: 81, 90 (als Ctenocephalus canis (Curt.));
Smit 1954b: 198.

Gastheren: I. 1. Canis familiaris; 2. Vulpes vulpes;
III. 3. Felis catus; 4. Lepus europaeus, 5. Homo sapiens;
IV. 6. in een tuin.

Vindplaatsen: Amsterdam (1, 3), Arnhem (1, 4, 5), Bergen (1), Delft (1),
Den Haag (1), Ede (1), Haarlem* (1), Hilversum (1), Hoenderlo (6), Leiden
(1, 5), Mook (3), Nijmegen (1), Renkum (1), Rotterdam* (1), Schagen* (1),
Utrecht* (1, 4), Wageningen (1), Wilp (1, 3).

De bekende hondenvlo, die achter ook voorkomt op de aan de hond verwante
vos (maar nog niet in Nederland op dit dier gevonden, waarvan hier te lande zo
weinig vlooien verzameld zijn). Het voorkomen op katten berust op contaminatie,
hetwelk gemakkelijk plaats vindt omdat honden en katten vaak een zelfde ruimte
bewonen.

Verspreiding: Min of meer cosmopolitisch, ofschoon zeldzaam in de tropen.

Ctenocephalides felis felis (Bouché, 1835)

Van der Hoeven 1849: 358 (als Pulex canis Dugés [1832] (nec Curtis, 1826) en als
Pulex felis Bouché); Maitland 1858: 310 (als Pulex felis Bouché); Ritsema 1873: LXXXV
(als Crenocephalus enneodus Kolenati, 1859; = Pulex felis Bouché, 1835); Ritsema 1881:
LXXXIII (als Pulex serraticeps Gervais, 1844; = Pulex felis Bouché); Oudemans 1909b:
205 (als Crenocephalus felis (Bouché)); Oudemans 1915b: 79, 80, 81, 91 (als idem);
Smit 1954b: 198.

Gastheren: I. 1. Felis catus;

III. 2. Mustela putorius; 3. Canis familiaris; 4. Rattus norvegicus; 5. Homo sa-
piens;
IV. 6. in huis.

Vindplaatsen: Amsterdam (1, 4), Den Haag (1, 2, 5, 6), Ede (3), Haarlem
(1, 3, 5, 6), Koog (?), Leiden* (1), Leiderdorp (1), Mook (1), Oegstgeest
(1, 3), Rotterdam* (1), Terschelling* (1), Twello (1), Utrecht* (1), Wage-
ningen (5, 6), Wilp (1, 2), Zwolle (1).

Deze, de kattenvlo, is nog bekender en algemener dan de hondenvlo. Evenals
de vorige soort ontziet de kattenvlo de mens niet en is tevens meestal de vlo die
verantwoordelijk is voor vlooienplagen in huizen.

Verspreiding: Vrijwel cosmopolitisch. In Oost Afrika komt C. f. strongylus
(Jordan) voor, in zuid-west Afrika C. f. damarensis Jordan en C. f. orientis
(Jordan) wordt gevonden van Ceylon tot de Admiraliteits eilanden (maar niet in
Australié).

Archaeopsylla erinacei erinacei (Bouché, 1835)

Ritsema 1873: LXXXIV (als Trichopsylla cuspidata Kolenati, 1863; = Pulex erinacei
Bouché, 1835); Ritsema 1881: LXXXIII (als Pulex erinacei Bouché); Oudemans 1906:

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 81

LIX (als Clenocephalus {sic} erinacei (Bouché)); Oudemans 1909b: 205, Oudemans 1915b:
79, 81, 91; Heselhaus 1915: 270; Smit 1954b: 198.

Gastheren: I. 1. Erinaceus europaeus;

III. 2. Mustela putorius; 3. Vulpes vulpes; 4. Canis familiaris, 5. Lepus euro-
paeus; 6. Homo sapiens.

Vindplaatsen: Arnhem (1, 3), Bennekom (1), Breda (1), Brummen* (1),
Den Haag* (1), Eerbeek (1), Eversdyk (1), Gorsel (1), Haarlem* (1), Halen
(1), Heerderberg (1), Hooge Veluwe (1), Leiden (1), Nijmegen (1), Utrecht*
(1), Valkenburg’(1), Wageningen (1), Wilp (1, 2, 4, 5, 6).

De monoxene vlo van de egel (Erinaceus europaeus). Vrijwel geen egel wordt
gevonden die niet deze vlo met zich draagt, soms in groten getale; eenmaal vond
ik in Nijmegen op een jonge egel 828 exemplaren, op cen andere 932! Egels
kunnen zich dus veroorloven wat vlooien te verliezen, die dan tijdelijk verzeild
kunnen raken op andere dieren. Dieren, die egels benaderen en aanraken (bijv.
honden) lopen ook gemakkelijk egelvlooien op.

Verspreiding: Europa (behalve het Iberische schiereiland waar de ondersoort
A. e. maura Jordan & Rothschild voorkomt) en oostelijk tot de Wolga-provincién
en Transcaucasié, Turkye, Syrié, Libanon en Israél.

PULICINAE
Pulex irritans Linnaeus, 1758

Bennet & Olivier 1825: 463; van der Hoeven 1827: 237; Maitland 1858: 310; Ritsema
1873: LXXXIV; Ritsema 1881: LXXXI; Oudemans 1909b: 206; Oudemans 1915b: 79, 80,
81, 91; Heselhaus 1915: 270; Smit 1954b: 198.

Gastheren: I. 1. Homo sapiens;

III. 2. Canis familiaris; 3. Felis catus; 4. Cricetus cricetus;
IV. 5. in weiland; 6. in riet.

Vindplaatsen: Aalbeek (4 N), Alkmaar (1), Amsterdam (1, 3), Arnhem (1,
>), Baarn* (2); Delft* (1), Den’ Bosch* (6), Den Haag (1), Haarlem (1),
Heemstede* (1), Hilversum* (?), Leiden (1, 2, 3), Maastricht* (1), Nijmegen
(1), Oegstgeest (1), Oldenzaal* (1), Oudewater (5), Sneek* (1), Utrecht*
(1), Wilp (2), Zutphen (1 ?).

De zogenaamde mensenvlo, geassocieerd met de mens en zijn woningen. In
feite is deze vlo een parasiet van dieren, die in grote holen leven (vos en das)
of in nog grotere ruimten (mens en zwijn). De mens, behorend tot een groep
van zoogdieren (Primaten), welke er geen vaste woonruimte op na houden en
derhalve geen vlooien kunnen hebben, werd kennelijk pas een waard voor P.
irritans, toen hij een min of meer permanente woonplaats begon te betrekken,
welke niet veel verschilt van een groot hol. In feite was het vaak een hol of on-
diepe grot, waarin dan tevens de oorspronkelijke gastheren van P. irritans leef-
den.

In Europa het talrijkst in de zomer en herfst. Varkenshokken en landerijen,
bemest met varkensmest, kunnen behoorlijk met deze vlo geinfesteerd zijn en er

82 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

zijn ook gevallen bekend dat de mensenvlo veelvuldig gevonden werd op stran-
den waar de larven zich ontwikkelden in rottend zeewier, of op plaatsen waar
mensen zich ontkleedden alvorens te gaan baden. Vanwege de huidige hoge
standaard van hygiéne, vooral in de steden, wordt de mensenvlo veel minder aan-
getroffen dan vroeger.

Verspreiding: Cosmopolitisch, behalve in bepaalde streken waar het klimaat te
ongunstig is (te droog en te warm).

VLO/GASTHEER ASSOCIATIES

De gehele ontwikkelingscyclus van vlooien wordt doorlopen in het nest of
woonverblijf van de gastheer. Zulk een oecologisch milieu kan aanzienlijk variéren
al naar de gastheersoort en de ontwikkelingsstadia van elke vlooiensoort, zoals
die van andere vrijlevende insecten, zijn aangepast aan cen bepaalde omgeving.

De meeste vlooiensoorten zijn daarom niet zo strikt gebonden aan de gastheer zelf
als aan diens nest, aangezien zij afhankelijk zijn van factoren, bepaald door het
onmiddellijke milieu, welke hun ontwikkeling beïnvloeden. Het soort of type van
warmbloedig dier, welke de imago voedsel verschaft, schijnt veelal van secundaire
betekenis te zijn in de bepaling van de gastheerassociaties. In vele gevallen blijken
vlooien zich te voeden op het dier dat hun ter beschikking staat, ofschoon dit
doorgaans het dier is, dat het nest bouwde en bewoont. Onder abnormale omstan-
digheden kunnen vlooien beland zijn op andere gastheren, waarvan zij dan vaak
bloed zuigen, zelfs als de temperatuur en samenstelling van het bloed verschillen
van die van de normale gastheer (bv. kunnen vele vogelvlooien zich op de mens
voeden). Evenwel schijnt de eiproductie van vlooien bij geregelde voeding op een
van de normale te zeer afwijkende gastheer ongunstig beïnvloed te worden.

Of een bepaald dier een geschikte gastheer voor vlooien is hangt af van de
samenstelling (voedsel en beschutting voor de larven) en microklimaat (tempera-
tuur en vochtigheid) van diens nest of leger. Hieruit volgt dat dieren, die geen
nest bouwen of bewonen, die nesten of woonverblijven hebben, die ongunstig zijn
voor de ontwikkeling van vlooien, of die niet regelmatig terugkeren naar een
bepaald woonverblijf, geen voor zich zelf specifieke vlooien kunnen hebben, ten-
zij deze sterk gemodificeerd zijn voor een hechte associatie met het lichaam van
zulke gastheren. Ofschoon vleermuizen geen nest bouwen hebben zij toch hun
specifieke vlooien; vleermuizen keren echter regelmatig terug naar een bepaalde
rust- of slaapplaats, op de bodem waarvan zich hun uitwerpselen ophopen, waarin
de vlooienlarven zich ontwikkelen.

In het hierna volgende gastheer/vlooien overzicht zijn de gastheren gegroe-
peerd naar de situatie van hun nesten. Sommige gastheren vormen een categorie
op zichzelf, bijv. konijn, egel, huiszwaluw en duif; deze hebben een levenswijze
en/of nest, die een andere gastheersoort niet eigen zijn. Sommige vogelsoorten
zouden onder verschillende categorieën gerangschikt kunnen worden, omdat zij
nogal variabele nestgewoonten hebben.

Onder iedere gastheersoort zijn de vlooiensoorten vermeld welke in Nederland
bij die gastheer gevonden zijn. Die vlooiensoorten, waarvoor de gastheer dé of één

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 83

hoofdgastheer is zijn gemerkt met een sterretje; soorten waarvoor de gastheer een

secundair verworven gastheer is zijn ongemerkt en tussen haakjes zijn die vlooien-

soorten geplaatst welke als accidentele gasten op de gastheer voorkwamen.
Zoogdieren

I. Zoogdieren welke geen behoorlijk nest maken.

a) Mens en huisdieren

Homo sapiens Linnaeus — Mens
*Pulex irritans (Archaeopsylla erinacei erinacei)
(Ctenocephalides cants) (Ceratophyllus gallinae gallinae)
(Ctenocephalides felis felis) (Ceratophyllus fringillae)

Canis familiaris Linnaeus — Hond
*Ctenocephalides canis (Archaeopsylla erinacei erinace?)
(Ctenocephalides felis felis) (Pulex irritans)

Felis catus Linnaeus — Kat

*Ctenocephalides felis felis (Spilopsyllus cuniculi)
(Ctenocephalides canis) (Monopsyllus sciurorum sciurorum)

(Pulex irritans)

b) Lepus europaeus Pallas — Haas
(Spilopsyllus cuniculi) (Archaeopsylla erinacei erinacer)
(Ctenocephalides canis)

II. Carnivore zoogdieren (roofdieren) met een ondergronds nest.
Vulpes vulpes (Linnaeus) — Vos

*Chaetopsylla globiceps (Spilopsyllus cuniculi)
Chaetopsylla trichosa (Ceratophyllus gallinae gallinae)
*Ctenocephalides canis
Meles meles (Linnaeus) — Das
*Paraceras melis melis *Chaetopsylla trichosa
Mustela putorius Linnaeus — Bunzing
(Hystrichopsylla talpae talpae) (Nosopsyllus fasciatus)
(Ctenophthalmus bisoctodentatus (Archaeopsylla erinacei erinacei)
heselhausi) (Ctenocephalides felis felis)
(Monopsyllus sciurorum sciurorum)
Mustela nivalis Linnaeus — Wezel
(Ctenophthalmus bisoctodentatus (Palaeopsylla soricis soricis)
heselhausi) (Nosopsyllus fasciatus)
(Palaeopsylla minor)
Mustela erminea Linnaeus — Hermelijn

(Monopsyllus sciurorum sciurorum)

84 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

III. Kleine zoogdieren met een ondergronds nest.
Insectivoren

a) Soricidae — Spitsmuizen

Sorex araneus Linnaeus — Bosspitsmuis
*Doratopsylla dasycnema dasycnema (Ctenophthalmus bisoctodentatus
*Palaeopsylla soricis soricis heselhaus?)
Hystrichopsylla talpae talpae (Palaeopsylla minor)
Ctenophthalmus agyrtes agyrtes (Megabothris turbidus)
Ctenophthalmus agyrtes smitianus (Ceratophyllus gallinae gallinae)

(Ctenophthalmus assimilis)

Crocidura russula (Hermann) — Huisspitsmuis

Hystrichopsylla talpae talpae (Malaraeus penicilliger mustelae)

Neomys fodiens (Pennant) — Waterspitsmuis

*Palaeopsylla soricis soricis Ctenophthalmus agyrtes smitianus

b) Talpidae — Mollen

Talpa europaea Linnaeus — Mol

*Palaeopsylla minor (Palaeopsylla soricis soricis)
*Ctenophthalmus bisoctodentatus (Doratopsylla dasycnema dasycnema)

heselhausi (Rhadinopsylla pentacantha)
Ctenophthalmus agyrtes agyries (Malaraeus penicilliger mustelae)
Ctenophthalmus agyrtes smitianus (Megabothris turbidus)
Ctenophthalmus assimilis (Nosopsyllus fasciatus)
Hystrichopsylla talpae talpae (Ceratophyllus gallinae gallinae)
(Ctenophthalmus congener congener) (Ceratophyllus garet)

Knaagdieren
a) Murinae — Ware muizen
Apodemus sylvaticus (Linnaeus) — Bosmuis

*T yphloceras poppet (Leptopsylla segnis)
*Ctenophthalmus agyrtes agyrtes (Nosopsyllus fasciatus)
*Ctenophthalmus agyrtes smitianus (Megabothris turbidus)
Rhadinopsylla pentacantha (Monopsyllus sciurorum sciurorum)
(Ctenophthalmus assimilis) (Ceratophyllus gallinae gallinae)

(Ctenophthalmus congener congener)

b) Mitcrotinae — Woelmuizen
Arvicola terrestris (Linnaeus) — Woelrat of Waterrat

Hystrichopsylla talpae talpae (Typhloceras poppet)
Ctenophthalmus agyrtes smitianus (Nosopsyllus fasciatus)
Megabothris turbidus (Monopsyllus sciurorum sciurorum)

(Palaeopsylla minor)

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 85

Clethrionomys glareolus (Schreber) — Rosse woelmuis

*Hystrichopsylla talpae talpae Ctenophthalmus assimilis
*Rhadinopsylla isacantha continentalis *Malaraeus penicilliger mustelae
*Ctenophthalmus congener congener *Megabothris turbidus
Ctenophthalmus agyrtes agyrtes * Megabothris walkeri
Ctenophthalmus agyrtes smitianus *Peromyscopsylla silvatica

(Nosopsyllus fasciatus)

Microtus agrestis (Linnaeus) — Aardmuis
Ctenophthalmus agyrtes smitianus

Microtus arvalis (Pallas) — Veldmuis
*Ctenophthalmus assimilis Malaraeus penicilliger mustelae
Ctenophthalmus agyrtes smitianus (Ctenophthalmus bisoctodentatus
Hystrichopsylla talpae talpae heselhausi)
Megabothris turbidus (Nosopsyllus fasciatus)

Microtus oeconomus (Pallas) — Noordse woelmuis
Ctenophthalmus agyrtes agyrtes

Pitymys subterraneus (de Sélys Longchamps) — Ondergrondse woelmuis
Ctenophthalmus agyrtes smitianus

c) Cricetinae — Hamsters
Cricetus cricetus (Linnaeus) — Hamster
(Hystrichopsylla talpae talpae) (Pulex irritans)

(Ctenophthalmus agyrtes smitianus)

IV. Kleine zoogdieren met een nest op of dicht bij het grondoppervlak.
a) In het veld

Micromys minutus (Pallas) — Dwergmuis
Ctenophthalmus agyrtes smitianus (Nosopsyllus fasciatus)
(Ctenophthalmus assimilis)
Mus musculus Linnaeus — Huismuis
Ctenophthalmus agyrtes smitianus (Palaeopsylla minor)
(Ctenophthalmus assimilis) (Typhloceras poppe?)
(Ctenophthalmus bisoctodentatus (Malaraeus penicilliger mustelae)

heselhausi) (Ceratophyllus gallinae gallinae)

Rattus norvegicus (Berkenhout) — Bruine rat of Rioolrat

Ctenophthalmus agyrtes agyrtes (Hystrichopsylla talpae talpae)
Ctenophthalmus agyrtes smitianus (Monopsyllus sciurorum sciurorum)
(Ctenophthalmus assimilis) (Ctenocephalides felis felis)
(Ctenophthalmus bisoctodentatus

heselhausi)

b) In en rondom gebouwen
Mus musculus Linnaeus — Huismuis
*Leptopsylla segnis Nosopsyllus fasciatus

86 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Rattus rattus (Linnaeus) — Zwarte rat, Huisrat of Dakrat
*Nosopsyllus fasciatus (Hystrichopsylla talpae talpae)
*Leptopsylla segnis

Rattus norvegicus (Berkenhout) — Bruine rat of Rioolrat
*Nosopsyllus fasciatus Leptopsylla segnis

V. Arboreale zoogdieren, nestelend in struiken en bomen.
a) Knaagdieren
Sciurus vulgaris Linnaeus — Eekhoorn
*Monopsyllus sciurorum sciurorum (Ceratophyllus gallinae gallinae)
*Tarsopsylla octodecimdentata octodecimdentata

Eliomys quercinus (Linnaeus) — Eikelmuis
*Monopsyllus sciurorum sciurorum

b) Carnivoren

Martes martes (Linnaeus) — Boommarter
Monopsyllus sciurorum sciurorum (Spilopsyllus cuniculi)
Martes foina (Erxleben) — Steenmarter

Monopsyllus sciurorum sciurorum

VI. Oryctolagus cuniculus (Linnaeus) — Konijn
*Spilopsyllus cuniculi (Ceratophyllus gallinae gallinae)

VII. Erinaceus europaeus Linnaeus — Egel
* Archaeopsylla erinacei erinacei (Malaraeus penicilliger mustelae)
(Ctenophthalmus agyrtes smitianus) (Megabothris turbidus)
(Palaeopsylla minor)

VIII. Vleermuizen

a) ‘s Zomers in holten van gebouwen, onder daken, bij de ingang van grotten, etc.;
's winters in grotten.

Myotis myotis (Borkhausen) — Grote vale vleermuis
*Ischnopsyllus intermedius Ischnopsyllus hexactenus
Ischnopsyllus simplex simplex Nycteridopsylla longiceps
Ischnopsyllus elongatus Nycteridopsylla pentactena

Myotis dasycneme (Boie) — Meervleermuis
*Ischnopsyllus intermedius Ischnopsyllus variabilis
Ischnopsyllus simplex simplex Ischnopsyllus hexactenus

Myotis mystacinus (Kuhl) — Snorvleermuis
*Ischnopsyllus simplex simplex Ischnopsyllus intermedius
*Ischnopsyllus simplex mysticus Ischnopsyllus hexactenus
Ischnopsyllus variabilis Nycteridopsylla pentactena

Myotis nattereri (Kuhl) — Franjestaart

*Ischnopsyllus simplex simplex Ischnopsyllus intermedius

Ischnopsyllus octactenus Ischnopsyllus hexactenus

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 87

Myotis daubentoni (Kuhl) — Watervleermuis
Ischnopsyllus hexactenus Nycteridopsylla pentactena

Myotis emarginatus (Geoffroy) — Ingekorven vleermuis
Ischnopsyllus hexactenus

Rhinolophus ferrumequinum (Schreber) — Grote hoefijzerneus
*Rhinolophopsylla unipectinata unipectinata

Rhinolophus hipposideros (Bechstein) — Kleine hoefijzerneus
*Rhinolophopsylla unipectinata unipectinata
b) ’s Zomers onder daken, in reten van gebouwen of in bomen, etc.; ’s winters
onder daken of in reten of kleine holten aan de ingang van grotten
(geen ware grotvleermuizen).

Plecotus auritus (Linnaeus) — Grootoorvleermuis
*Ischnopsyllus hexactenus *Nycteridopsylla pentactena
Ischnopsyllus intermedius

Barbastella barbastellus (Schreber) — Dwarsoorvleermuis
*Ischnopsyllus hexactenus *Nycteridopsylla pentactena
Ischnopsyllus octactenus
c) ’s Zomers en 's winters voornamelijk in reten en spleten van gesteente, gebou-

wen etc. (niet in grotten).
Pipistrellus pipistrellus (Schreber) — Dwergvleermuis

*Ischnopsyllus octactenus Ischnopsyllus hexactenus
Ischnopsyllus simplex simplex *Nycteridopsylla longiceps
Ischnopsyllus intermedius Nycteridopsylla pentactena
d) ’s Zomers en ’s winters voornamelijk in boomholten en gebouwen
Nyctalus noctula (Schreber) — Vroegvlieger of Rosse vleermuis
*Ischnopsyllus elongatus *Nycteridopsylla eusarca
Ischnopsyllus octactenus (Ceratophyllus gallinae gallinae)
Eptesicus serotinus (Schreber) — Laatvlieger
*Ischnopsyllus elongatus Nycteridopsylla longiceps
Ischnopsyllus octactenus Nycteridopsylla pentactena
Vogels
IX. Nesten dicht bi) water.
Acrocephalus arundinaceus (Linnaeus) — Grote Karekiet

*Ceratophyllus garei

Acrocephalus scirpaceus (Hermann) — Kleine Karekiet
*Ceratophyllus garei
Acrocephalus schoenobaenus (Linnaeus) — Rietzanger
*Ceratophyllus garei
Gallinula chloropus (Linnaeus) — Waterhoen
*Ceratophyllus garei

Circus aeruginosus (Linnaeus) — Bruine Kiekendief
Ceratophyllus gallinae gallinae

88 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

X. Nesten op of dicht bij de grond.
Luscinia megarhyncha Brehm — Nachtegaal
*Ceratophyllus garei *Dasypsyllus gallinulae gallinulae
Ceratophyllus gallinae gallinae

Phylloscopus trochilis (Linnaeus) — Fitis
Ceratophyllus gallinae gallinae

Erithacus rubecula (Linnaeus) — Roodborst
*Ceratophyllus garei Ceratophyllus gallinae gallinae

Gallus gallus domesticus (Linnaeus) — Kip
*Ceratophyllus gallinae gallinae (Ceratophyllus gare?)

XI. Nesten in struiken en heggen.
| Chloris chloris (Linnaeus) — Groenling
Ceratophyllus fringillae

Carduelis cannabina (Linnaeus) — Kneu
Ceratophyllus garet

Fringilla coelebs Linnaeus — Vink
Ceratophyllus gallinae gallinae

Sylvia borin (Boddaert) — Tuinfluiter
*Dasypsyllus gallinulae gallinulae

Hippolais icterina (Vieillot) — Spotvogel
Ceratophyllus fringillae

Prunella modularis (Linnaeus) — Heggemus of Bastaardnachtegaal
Ceratophyllus gallinae gallinae

Troglodytes troglodytes (Linnaeus) — Winterkoning
*Dasypsyllus gallinulae gallinulae Ceratophyllus fringillae
*Ceratophyllus garei (Monopsyllus sciurorum sciurorum)
Ceratophyllus gallinae gallinae

Turdus ericetorum Turton — Zanglijster
Ceratophyllus gallinae gallinae

Turdus merula Linnaeus — Merel
Ceratophyllus gallinae gallinae (Nosopsyllus fasciatus)
Ceratophyllus garei

XII. Nesten in bomen.
Accipiter nisus (Linnaeus) — Sperwer
*Ceratophyllus gallinae gallinae

Corvus frugilegus Linnaeus — Roek
*Ceratophyllus gallinae gallinae

Corvus corone Linnaeus — Zwarte Kraai
*Ceratophyllus rossittensis rossittensis

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 89

XIII. Nesten in boomholten, nestkastjes of andere al of niet kunstmatige holten
boven de grond.
Corvus monedula Linnaeus — Kauw
*Ceratophyllus gallinae gallinae

Sturnus vulgaris Linnaeus — Spreeuw
*Ceratophyllus gallinae gallinae (Ceratophyllus columbae)
Ceratophyllus fringillae

Passer domesticus (Linnaeus) — Huismus
*Ceratophyllus fringillae (Monopsyllus sciurorum sciurorum)
*Ceratophyllus gallinae gallinae

Passer montanus (Linnaeus) — Ringmus
*Ceratophyllus gallinae gallinae

Motacilla alba (Linnaeus) — Witte kwikstaart
*Ceratophyllus gallinae gallinae

Certhia brachydactyla Brehm — Boomkruiper
(Monopsyllus sciurorum sciurorum)

Sitta europaea Linnaeus — Boomklever
Ceratophyllus gallinae gallinae

Parus major Linnaeus — Koolmees
*Ceratophyllus gallinae gallinae (Monopsyllus sciurorum sciurorum)

(Ceratophyllus garer)

Parus caeruleus Linnaeus — Pimpelmees
*Ceratobhyllus gallinae gallinae Monopsyllus sciurorum sciurorum
> & &
Parus cristatus Linnaeus — Kuifmees

*Ceratophyllus gallinae gallinae

Parus palustris Linnaeus — Glanskopmees
*Ceratophyllus gallinae gallinae
Muscicapa hypoleuca (Pallas) — Zwartgrauwe vliegenvanger
*Ceratophyllus gallinae gallinae
Muscicapa striata (Pallas) — Grauwe vliegenvanger
*Ceratophyllus gallinae gallinae Ceratophyllus fringillae
Phoenicurus phoenicurus (Linnaeus) — Gekraagd roodstaartje

*Ceratophyllus gallinae gallinae

Strix aluco Linnaeus — Bosuil
Ceratophyllus gallinae gallinae

Hirundo rustica Linnaeus — Boerenzwaluw
Ceratophyllus hirundinis Ceratophyllus gallinae gallinae
Ceratophyllus rusticus (Ceratophyllus garet)

Ceratophyllus fringillae

90 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

XIV. Nesten in horizontale gang in zandafgravingen of oevers.
Riparia riparia (Linnaeus) — Oeverzwaluw
*Ceratophyllus styx styx (Ceratophyllus gallinae)

XV. Nesten in konijnenhol.
Oenanthe oenanthe (Linnaeus) — Tapuit
*Ceratophyllus borealis

XVI. Nest van huiszwaluw.
Delichon urbica (Linnaeus) — Huiszwaluw
*Ceratophyllus hirundinis *Ceratophyllus farreni farreni
*Ceratophyllus rusticus

XVII. Nest van duiven.
Columba livia domestica Linnaeus — Huisduif
*Ceratophyllus columbae (Ceratophyllus gallinae gallinae)

Columba oenas Linnaeus — Holenduif of Kleine bosduif
(Monopsyllus sciurorum sciurorum)

SUMMARY

OUDEMANS (1915b) enumerated 43 species of fleas as having been found in the Nether-
lands. As two of the species listed do not belong to the Dutch fauna (Xenopsylla cheopis
and Hectopsylla psittaci), one species (Ctenophthalmus bisoctodentatus) is entered under
three different names (Spalacopsylla bisbidentatus, S. heselhausi and S. orientalis) and
another is given as merely Ceratophyllus sp., the total number of species found in the
Netherlands up till 1915 was 38. Since 1915 another 12 species or subspecies have been
added to the Dutch list.

In the list of collecting localities (pp. 47—51) the name of each locality is followed
by (a) the abbreviation, in brackets, of the name of the relevant province, (b) the longitude
and latitude (except for caves and the Frisian islands) and (c) the names of those who
collected there. For the exact situation of the caves in the province of Limburg the reader
is referred to BELS, 1952, Publ. Natuurh. Genootschap, Series V.

In the catalogue (pp. 51-82) the relevant faunistic literature is mentioned first under
each species. The hosts are divided into three groups: I = Principal host; II = Secondary
host; III = Accidental host. Under category IV are listed the odd places where fleas were
sometimes found. The numbers in brackets after the collecting-localities refer to those of the
hosts; localities whence I have seen no material myself are marked with an asterisk. If fleas
were collected from a nest an N follows the host number.

After a general discussion about the occurrence in the Netherlands of the species con-
cerned, its distribution outside that country is given.

In the host/flea index (pp. 82—90) the hosts are listed according to their diversity in
nesting habitat. Under every host all fleas listed which have been found on that host in
the Netherlands. The names of the fleas for whom the host is a principal host are marked
with an asterisk, species for whom the host is a secondary host are unmarked while the
names of stray fleas are placed in brackets.

In the list of references only those publications have been included which contain data
about the occurrence of fleas in the Netherlands.

LITERATUUR

Alleen geschriften die faunistische gegevens bevatten zijn opgenomen.

BENNET, J. A. & G. VAN OLIVIER, 1825. ,,Naamlijst van Nederlandsche insecten”. Natuurk.
Verh. Holl. Mij. Wetens., vol. 14, p. 463.

CORPORAAL, J. B., 1926. [Insecten van het Naardermeer}. Tijdschr. Ent, vol. 69, p.
XCVII—CI.

F. G. A. M. Smit: Catalogus der Nederlandse Siphonaptera 91

HESELHAUS, F., 1913. "Ueber Arthropoden in Maulwurfsnestern'”. Tijdschr. Ent., vol. 56,
p. 195—237; Nachtrag, p. 281—282.
, 1915, „Weitere Beiträge zur Kenntnis der Nidicolen”. Tijdschr. Ent., vol. 58,
p. 251—274.
HOEVEN, J. VAN DER, 1828. Handboek der dierkunde, of grondbeginsels der natuurlijke ge-
schiedenis van het dierenrijk. Vol. 1, p. 237—238.
, 1849. Handboek der dierkunde, etc. 2de druk. Vol. 1, p. 358—362.
JITTA, N. M. J., 1928. ,,Pays-Bas”. In: Rongeurs et puces dans la conservation et la
transmission de la peste. Paris. p. 83—88.
KRUSEMAN, G., 1948. „3de Faunistische Mededeeling”. Tijdschr. Ent., vol. 89, p. XXII—
XXIV.
MAITLAND, R. T., 1858. ,,Nederlandsche Insekten uit de orde der Siphonaptera”. in: Her-
klots, J., A., Bouwstoffen voor eene fauna van Nederland. Vol. 2, p. 310—311.
OuDEMANS, A. C., 1906. [Mededeelingen over Hymenoptera, Gryllidae, Acari en Suctoria}.
Tijdschr. Ent., vol. 49, p. LIJI—LIX.
——, 1909a. ,,Ischnopsyllus schmitzi (nov. sp.)”. Tijdschr. Ent., vol. 52, p. 96—108.
—, 1909b. “List of the Suctoria (Retzius 1783) (Aphaniptera Kirby and Spence 1823)
in the Leyden Museum”. Notes Leyden Mus., vol. 31, p. 201—206.
———, 1909c. „Beschreibung des Weibchens von Ischnopsyllus schmitzi Oudms.’’. Zool.
Anz., vol. 34, p. 736—741, fig. 6.
—, 1909d. ,,Aanteekeningen over Suctoria XV”. Ent. Ber., vol. 3, p. 3—6.
—, 1912a. ,,Aanteekeningen over Suctoria XVIII”. Ent. Ber., vol. 3, p. 217—218.
—, 1912b. ,,Aanteekeningen over Suctoria XIX”. Ent. Ber., vol. 3, p. 236—238.

, 1913a. ,,Aanteekeningen over Suctoria XXII”. Ent. Ber., vol. 3, p. 340—345.
, 1913b. ,,Suctoriologisches aus Maulwurfsnestern”. Tijdschr. Ent, vol. 56, p.
238—280.
, 1914. ,,Aanteekeningen over Suctoria XXVI”. Ent. Ber., vol. 4, p. 128—140.
, 1915a. [Suctoria: taai leven bij vogelvlooien]. Tijdschr. Ent., vol. 58, p. LIV.
, 1915b. „Kritisch overzicht der Nederlandsche Suctoria”. Tijdschr. Ent., vol. 58,
p. 60—97.
, 1917. ,,Aanteekeningen over Suctoria XXVIII”. Ent. Ber., vol. 4, p. 396.
PEUS, F. & F. G. A. M. Smit, 1957. „Ueber die beiden Subspezies von Hystrichopsylla
talpae (Curtis) (Ins., Siphonaptera)’’. Mitt. zool. Mus. Berlin, vol. 33, p. 391—
410, fig. 1—12, kaart A. B.
RITSEMA, C., 1868. „Over eene nieuwe soort van het geslacht Pulex, Linn.”. Tijdschr. Ent.
vol. 11, p. 173—176, pl. 7.
—, 1873. „Lijst van in Nederland waargenomen soorten van Suctoria of Aphaniptera”.
Tijdschr. Ent., vol. 16, p. LX XXIV—LXXXV.
—, 1874. [Eene bijdrage tot de kennis der synonymie van Pulex talpae Curt. }. Tijdschr.

Ent., vol. 17, p. LXXIJJI—LXXV.

, 1881. ,,Nieuwe naamlijst van Nederlandsche Suctoria met eene tabel voor het
bestemmen der inlandsche geslachten en soorten naar aanleiding van Dr. O.
Taschenberg’s Monographie”. Tijdschr. Ent., vol. 24, p. LXXXI—LXXXVIII.

SCHMITZ, H., 1909. „Die Insectenfauna der Höhlen von Maastricht und Umgegend’’.
Tijdschr. Ent., vol. 52, p. 62—95.

ScHUBART, T. D., 1854. ,,Gedaanteverwisseling van Pulex sciurorum’’. Handelingen Ned.
Ent. Ver., p. 36.

SMIT, F. G. A. M., 1947a. „Notes on the list of Dutch Aphaniptera’’. Ent. Ber., vol. 12,

ps 170-172.
——, 1947b. „Siphonaptera Neerlandica. Faunae novae species I’. Ent. Ber., vol. 12,
p. 200.

——, 1949. ,,Monstrosities in Siphonaptera”. Tijdschr. Ent., vol. 90, p. 35—42, fig. 1, 2.

——, 1950a. ,,Siphonaptera Neerlandica. Faunae novae species II”. Ent. Ber., vol. 13,
p. 63—64, fig. 1—3.

—, 1950b. ,,Siphonaptera Neerlandica. Faunae novae species III”. Ent. Ber., vol. 13,
p. 137—141, fig. 1—4.

—, 1952. ,,Monstrosities in Siphonaptera. III. Castration in a male Ceratophyllus
gallinae (Schrank)’’. Ent. Ber., vol. 14, p. 182—187, fig. 1—4.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

1954a. „Twee voor de Nederlandse fauna nieuwe vleermuisvlooien (Siphonaptera
Neerlandica. Faunae novae species IV)”. Natuurh. Maandbl., vol. 43, p. 11—15,
fig. 1—9.

1954b. „Siphonaptera van Terschelling en Schiermonnikoog”. Ent. Ber., vol. 15,
p. 197—200.

1960a. „Notes on the shrew-flea Doratopsylla dasycnema (Rothschild)”. Bull.
Brit. Mus. (Nat. Hist.), Ent., vol. 9, p. 359—367, fig. 1—9.

1960b. ,,Notes on Palaeopsylla, a genus of Siphonaptera”. Bull. Brit. Mus. (Nat.
Hsit), Ent., vol. 9, p. 369—386, fig. 1—19.

1962. ,,Siphonaptera collected from moles and their nests at Wilp, Netherlands,
by Jhr. W. C. van Heurn.” Tijdschr. Ent., vol. 105, p. 29—44.

INDEX VAN VLOOIENNAMEN

Namen die niet meer in gebruik zijn (in ieder geval voor wat de Nederlandse fauna
betreft) zijn cursief gedrukt.

apyntes, Spalacopsyllanı yar DO mustelae‘ © 0 ST reall
agyrtes agyrtes, Ctenophthalmus . 56 oligochat4 RAR
agyrtes smitianus, Ctenophthalmus 56 rossittensis rossittensis . . . 77
Archaeopsylla erinacei erinacei . 80 rusticus +. RICE
Aicha co psy lun aci zur re END) SCLUTOTUI VOI EN
assimilis Gten m 2 RE CO Sp... D 5, 71
assimils, Typh. . 54, 56, 60 spinosus . à. NON OCR
avium, Pulex en oO, U Styx styx . . rn Se A
bidentalusa ION Meme NE TE turbidus u. ZA
bisbidentarusae, van oen ADT Ceratophyllus
bisoctodentatus, Cten. . . 45, 55 hexactenus eG
DICOGLO AGI AMO STONES octactenus SG
bisoctodentatus heselhausi . . . 55 pentactenus N RTS
bisoctodentatus occidentalis . . 56 tetractenus CNRC CE
bisseptemdentatus, Cten. . . . 54 Chaetopsylla
bisseptemdentatus, Spal. . . 55, 60 globiceps .. ME
borealis MS trichosa 579
canis > TS) cheopis 49
canis, Cten. . SO columbae, Cerat. UT
canis, Pulex . 79, 80 columbae, Pulex . ST
Ceratophyllidae . 68 columbae, Trich. . TT
Ceratophyllinae . 68 congener, Spal. . oil
Ceratophyllus congener congener, Cten. . „ol
borealis > 18 Ctenocephalides canis . > 10
columbae . 77 felis felis . . 80
farreni farreni 74 Ctenocephalus
fasctatus MEO canis . 80
fringillae . 74, 76 enneodus . =s0
gallinae gallinae . . 74 erinacei . 81
gallinulae . NGI felis . 80
garei Saleh novemdentatus 80
hirundinis 13 Ctenonotus octodecimdentatus . . 70
melis . 68 Stenophthalminae . . 54
minor 54

F. G. A. M. SMIT:

Ctenophthalmus
agyrtes agyrtes
agyrtes smitianus
assimilis
bisoctodentatus
bisoctodentatus heselhausi
bisoctodentatus occidentalis .
bisseptemdentatus
congener congener .
segnis . A À
Ctenopsyllus B
guadridentatus
cuniculi, Pulex .
cuniculi, Spil. .
cuspidata
dasycnema tonen
Dasypsyllus gallinulae sem:
Doratopsylla dasycnema dasycnema
Doratopsyllinae
elongatus
enneodus
erinacei, Pulex .
erinacei erinacei
eusarca
farreni farreni .
fasciatus, Cer.
fasciatus, Nos. .
fasciatus, Pulex
nels, Gien. .
felis, Pulex . 4
fielismfelis. Eten aa
RHODES DEEP
fringillae, Pulex .
fringillae, Trich. .
gallinae gallinae Cer. .
gallinae, Pulex .
gallinae, Trich.
gallinulae, Cer. De es
gallinulae gallinulae, Das. .
paren
globiceps, Chact:
globiceps, Pulex
goniocephalus .
gracilis È
Hectopsylla agin!
heselhausi . . . 41.445),
Hexactenopsylla Peulen 3

: 56
2 DO
. 60

56

. 54
ol
302
72
> 6
s ID
RD
80
3)

69
I)

5)
63
. 80
. 80
. 80
2 OY)
. 74
719
710
70
. 80
. 80
. 80

76

718
IO
a
. 74
TA
69
69
PAZZI
078
18
oa MS)
. 54
. 45

55

66

Catalogus der Nederlandse Siphonaptera

hexactenus, Cerat. .
hexactenuse Hex. .
hexactenus, Ischn. .
hexactenus, Typhl.
hirundinis, Cer.
hirundinis, Pulex .
Hystrichopsylla
obtusiceps .
talpae talpae .
Hystrichopsyllidae
Hystrichopsyllinae
intermedius .
irritans
isacantha SIRO
isacanthus
Ischnopsylla
jubata
octactena
Ischnopsyllidae
Ischnopsyllinae
Ischnopsyllus
elongatus
hexactenus
intermedius
octactenus . A
MAO co e CE
simplex simplex .
simplex mysticus .
variabilis
jubata
leporis
Leptopsylla segnis .
Leptopsyllidae .
Leptoysyllinae .
longiceps
Malaraeus area: Poele
Megabothris
turbidus
waleri
melis, Cer. .
melis, Pulex .
melis, Trich.
melis melis .
minor, Cer.
minor, Pal.
Aono payline sciurorum sciurorum
musculi

93

66
. 66
. 66
. 66
le
5 8)

DZ

TZ
M2
62

63

ol
62
602

. 64
. 64
03
65

63
» (6)
265
. 64

65

65
ND
. 66
. 64
a)
5
» 62
62
. 68

7:

NA
2
. 68
68
. 68
. 68
. 54
. 54

72

162

94 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

mustelae
Nosopsenllus fascias
novemdentatus .
Nycteridopsylla
eusarca
longiceps .
pentactena
obtusiceps, Hystr. .
obtusiceps, Pulex .
octaciena .
octactenus, Cer.
octactenus Ischn.
octactenus, Typbl. .
octodecimdentatus .
octodecimdentata Sciollecimeniata»
oligochaetus
ORIENTAL ut O MARA
minor i
soricis soricis .
Paraceras melis melis .
penicilliger mustelae .
pentacantha .
pentactena
pentactenus, Cer. .
pentactenus, Typhl. .
Peromyscopsylla silvatica
poppei
psittaci
Pulex
avium 74, 76,
CANLS MA LET RO)
columbae
cuniculi
erinacei
fasciatus
felis
fringillae .
gallinae
globiceps
goniocephalus
hirundinis
irritans
leporis .
melis
obtusiceps .
SCIHrOrUMm . AE
TERMIN SAN DR 55,

a JA
ZO
. 80

67
. 68
. 68
5 DZ
5h
. 64
. 64
. 64
. 64
7.0

69

5 U

DD

. 54
#54
. 68
RZ
. 61
. 68
. 68
. 68

62

serraticeps . 80
sturni do E CAMEE
talpae … „are NEE
Pulicidae 79
Pulicinae . 81
quadridentatus . ; _ 62
Rectofrontia isacanthus . 62
Rhadinopsylla isacantha
continentalis 62
pentacantha > Gil
Rhadinopsyllinae 5 il
Rhinolophopsylla ee
unipectinata 67
rossittensis rossittensis 77
rusticus oo DL 75
schmitzi Mer Caos
sciurorum, Cer. 72
sciurorum, Pulex . UI
sciurorum sciurorum, Mon. . 72
segnis, Cten. G2
segnis, Lept. . 62
segnis, Pulex . .. . OENE
serraticeps . 80
silvatica . 3 62
simplex mysticus . S765
simplex simplex (65
soricis soricis E . 54
Spalacopsylla agyrtes. . . . . 56
bisbidentatus ee ROND
bisoctodentatus 258
bisseptemdentatus . 60
congener ee... Gi
heselhausi "OISE
orientalis AN
unidentatus . 60
Spilopsyllinae DC)
Spilopsyllus cuniculi . vag
Spinosus . 5 se a
sturni . 174
styx styx . en... 74
talpae, Pulex . OEM PSE
talpae talpae, Hystr. . 32
Tarsopsylla octodecimdentata
octodecimdentata 69
tetractenus . 68
Trichopsylla ae SL
cuspidata . . 80

F. G. A. M. SMIT:

frin gillae
gallinae .
melis
trichosa .
turbidus, Cer. .
turbidus, Meg. .
Typhlocerus poppei .
Typhlopsylla assimilis

gracilis .
hexactenus
Aardmuis 65
Apodemus sylvaticus . 84
Arvicola terrestris . 84

Barbastella
barbastellus 87
Boommarter . 86
Bosmuis . . 84
Bosspitsmuis . 84
Bruite rat . 85, 86
Bunzing N83
Canis familiaris 83
Clethrionomys
glareolus 85
Cricetus cricetus 85
Crocidura russula . 84
Dakrat 86
Das NE een tess)
Dwarsoorvleermuis 87
Dwergmuis 285
Dwergvleermuis 87
Eekhoorn 86
Boels: 86
Eikelmuis 86
Eliomus quercinus 86
Eptesicus serotinus . 87
Erinaceus europaeus . 86
Felis catus . 85
Franjestaart . 86
Grootoorvleermuis . 87
Grote hoefijzerneus . 87
Grote vale vleermuis . 86
Haas . MISS

Zoogdieren

Hamster .
Hermelijn
Homo sapiens .
Hond
Huismuis
Huisrat .
Huisspitsmuis .
Ingekorven vleermuis
Kat ae ct eae
Kleine hoefijzerneus .
Konyn
Laatvlieger .
Lepus europaeus .
Martes foina .
Martes martes .
Meervleermuis .
Meles meles
Mens rin:
Micromys minutes
Microtus
agrestis
arvalis .
oeconomus
Mol RE
Mus musculus .
Mustela erminea .
nivalis
putorius
Myotis dasycneme .
daubentoni
emarginatus .
myotis .

MAG musculi

TA octactenus .

. 68 pentactenus

79 unidentatus . es

5 Wil unipectinata unipectinata

Mel! variabilis

11152 Vermipsyllidae .

5450450 walkeri RN

A Xenopsylla cheopis

266

INDEX VAN GASTHEERNAMEN

85
83
MS
189
85

Catalogus der Nederlandse Siphonaptera

%

62
. 64
. 68
. 60
NO

266

a hs)

72

mystacinus
nattereri
Neomys fodiens .
Noordse woelmuis
Nyctalus noctula .
Ondergrondse
woelmuis
Oryctolagus cuniculus
Pipistrellus pipistrellus
Pitymys subteraneus .
Plectotus auritus .
Rattus norvegicus 85,
rattus
Rhinolophus
ferrumequinum .
hipposideros .
Rioolrat .
Rosse vleermuis
woelmuis .
Sciurus vulgaris
Snorvleermuis .
Sorex araneus .
Steenmarter .
Talpa europaea
Veldmuis
MOS) Yu AE
Vroegvlieger
Vulpes vulpes .
Waterrat
Waterspitsmuis
Watervleermuis

Wezel

85,

. 45

96 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 3, 1962

Noel fat Sera Zwarte rat eco
Vogels
Accipiter nisus 0. 2.839, Groenline, NS SN Phoenicurus
Acrocephalus Grotenkarekiet 2.287 phoenicurus 89
arundinaceus . . 87 Heggemus . . . . 88 Phylloscopus trochilis 88
schoenobaenus . 87 Hippolais icterina. . 88 Pimpelmees . . . 89
scirpaceus. . . 87 Hirundo rustica . . 89 Prunella modularis . 88
Bastaardnachtepaal . 88° Holenduif . . … 907 Rietzansc re
Boerenzwaluw,. . . 89 Hussduif . .. - 90) RINCTQUS EE
Boomklever . . .89 Huismus . . … = 89° Ripania riparia
Boomkruiper . . . 89 ‘Huiszwaluw > 90) Rock Er
Bosuil. . 2 . . + 89 «Kauw =... . . 89 Roodborst
Bruine kiekendief .87 Kip . > . 58. Sitta europa caio
Carduelis cannabina . 88 Kleine bosduif. . . 90 Sperwer. . . . . 88
Certhia brachydactyla 89 Kleine karekiet . . 87 Spotvogel . . . . 88
Chloris chloris: “2 . 88 Knew >.) 2). 88" Spreen
Circus aeruginosus … 87 Koolmees > . 5: 89 Stra leo eo
Columba livia Kuifmees . . 5 . 89 “Sturnusivulsaris fo
domestica 90 Luscinia megarhyncha 88 Sylvia borin . . . 88
oenas = . = 90 Merel ve on 88 Tapuit
Corvus corone. . . 88 Motacilla alba. . . 89 Troglodytes
frugilegus . . 88 Muscicapa hypoleuca 89 troglodytes 88
monecdulayae nen oo striata . . … 89 Tuinfluiter es
Delichon urbica . . 90 Nachtegaal . . . . 88 Turdus ericetorum . 88
Erithacus rubecula . 88 Oenanthe oenanthe . 90 merula =) Soom
Fitis . 9. 3 2.0288 ‘Oeverzwaluw 71 . 90 )- Vink): see
Fringilla, coelebs . . 88. Parus caeruleus . . 89 Waterhoen en
Gallinula chloropus . 87 cristatus . . . 89 \Winterkonnesssserzss
Gallus gallus major. . … © 89 Witte kwikstaarteeee 7
domesicus 88 palustris”. 2.897 Zanglijster Se
Gekraagde roodstaartje 89 Passer domesticus. . 89 Zwarte kraai . . . 88
Glanskopmees . . 89 Passer montanus . . 89 Zwartgrauwe

Grauwe vliegenvanger 89 vliegenvanger 89

. ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

De Entomologische Berichten worden eveneens door de Nederlandsche Entomo-
logische Vereeniging uitgegeven en zijn bestemd voor de publicatie van kortere
artikelen, van faunistische notities etc., alsmede van de Verslagen der Vergade-
ringen en van mededelingen van het Bestuur. Zij verschijnen twaalf maal per jaar
in een aflevering van 16 of meer bladzijden. Deze 12 afleveringen vormen samen
een deel.

Alle zakelijke correspondentie betreffende de Vereniging te richten aan de
Secretaris, G. L. van Eyndhoven, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

Alle correspondentie over de redactie van het Tijdschrift voor Entomologie te
richten aan de Redacteur, Dr. A. Diakonoff, Rijksmuseum van Natuurlijke
Historie, Leiden.

Alle correspondentie over de redactie van de Entomologische Berichten te rich-
ten aan de Redacteur, B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam-Z. 2.

Alle betalingen te richten aan de Penningmeester, Drs. H. Wiering, Lorentz-
weg 183, Hilversum, postgiro 188130, ten name van de Nederlandsche Entomolo-
sche Vereeniging te Hilversum.

Alle correspondentie betreffende de Bibliotheek der Vereniging te richten aan
de Bibliotheek, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

NOTICE TO SUBSCRIBERS

All correspondence referring to subscriptions and exchange subscriptions of the
periodicals of the Netherlands Entomological Society should be addressed to the
Librarian, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-Oost.

NOTICE TO CONTRIBUTORS

Contributors will receive free of charge fifty reprints of their papers, joint authors have
to divide this number between them at their discretion. Additional reprints may be ordered |
when returning proofs ; they will be charged at about two Dutch cents per page.

Manuscripts should be written in Dutch, English, French, German or Italian. If they
contain descriptions of new genera, species, etc., they should be in one of the four last
mentioned languages : only when the ares form a minor part of the paper, the
manuscript may be written in Dutch, with the descriptions in one of these languages. Papers
in Dutch should contain a short summary in one of these four languages.

Manuscripts should be typewritten in double spacing on only one side of the paper, with 7
a margin of at least three cm at the left side of each sheet. Paragraphs should be indented.
Carbon copies cannot be accepted, as handling makes them illegible. 3

Captions for text figures and plates should be written on a separate sheet in double
spacing, numbered consecutively in arabic numerals ; the use of a, b, c, or any other sub- \
division of the figure numbering should be avoided. à

Drawings for reproduction should be on good paper in Indian ink, preferably ‘at least |
one and a half times as large as the ultimate size desired. Lettering should be uniform, _
and, after reduction, of the same size. Photographs should be furnished as glossy positive |
prints, unmounted. Plates should be arranged so as to fill a whole page (11.5 x 19 cm) ©
of the Tijdschrift, or a portion thereof. Combinations of illustrations into groups are
preferable to separate illustrations since there is a minimum charge per block. 2

Names of genera and lower systematic categories, new terms and the like are to be under- ;
lined by the author in the manuscript by a single straight line. Any other directions as to
size or style of the type are given by the editors, not by the author. Italic type or pas:
to stress ordinary words or sentences is to be avoided. Dates should be spelled as follows :
either ”10.V.1948” or "10 May, 1948”. Other use of latin numerals should be avoided, as
well as abbrev:ctions in the text, save those generally accepted. Numbers from one to ten
occurring in the text should be written in full, one, two, three, etc. Titles must be kept $
short. Footnotes should be kept at a minimum. i

3

Sehe ader ee: ei rr en en en

¥ OR

Authors will be charged with costs of extra corrections caused by their changing of the —

text in the proofs.

Bibliography should not be given in footnotes but compiled in a list at the end of the ©
paper, styled as follows : ;

Mosely, M. E., 1932. ”A revision of the European species of the genus Leuctra (Pleco- —
ptera)’’. Ann. Mag. Nat. Hist., ser. 10, vol. 10, p. 1—41, pl. 1—5, figs. 1—57.

Text references to this list might be made thus:

Mosely (1932) says... (Mosely, 1932)”.

The editors reserve the right to adjust style to certain standards of uniformity.

Manuscripts and all communications concerning editorial matters should be sent to
Dr. A. DIAKONOFF, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden, The Netherlands.

DEEL 105 AFLEVERING 4 : 1962

KUS. CORP. zool

g won
Ester ©
LE ss st: |

Jul 26102
TIJDSCHRIFT | ir
_ VOOR ENTOMOLOGIE

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

L

INHOUD:

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL. Lijst van in Nederland aangetroffen
Thysanoptera met beknopte aantekeningen over hun levenswijze en hun
betekenis voor onze cultuurgewassen, pp. 97—133.

Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, afl. 4. Gepubliceerd 14-7-1962

Nederlandsche Entomologische Vereeniging

BESTUUR
Dr. J. van der Vecht, President (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. J. G. Betrem, Vice-President (1959—1965), Deventer.
G. L. van Eyndhoven, Secretaris (1957—1963), Haarlem.
Drs. H. Wiering, Penningmeester (1962—1968), Hilversum.
Drs. C. A. W. Jeekel, Bibliothecaris (1960—1966), Amsterdam.
F. C. J. Fischer (1958—1964), Rotterdam.
Dr. H. J. de Fluiter (1960—1965), Wageningen.

| COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE PUBLICATIES
Dr. J. van der Vecht (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. C. F. A. Bruyning (1960—1963), Oegstgeest.
P. Chrysanthus (1961—1964), Oosterhout, N.B.
Dr. A. Diakonoff (1961—1964), Leiderdorp.
G. L. van Eyndhoven (1957—1963), Haarlem.
Dr. L. G. E. Kalshoven (1961—1964), Blaricum.
Prof. Dr. D. J. Kuenen (benoemd 1957), Leiden.
Dr. P. A. van der Laan (benoemd 1957), Bennekom.
B. J. Lempke (1962—1965), Amsterdam. |
Prof. Dr. J. de Wilde (benoemd 1957), Wageningen.

BESTUUR DER AFDELING VOOR TOEGEPASTE ENTOMOLOGIE
Dr. H. J. de Fluiter, Voorzitter, Wageningen.
Dr. F. J. Oppenoorth, Secretaris, Utrecht.
Mej. Drs. A. Post, Wilhelminadorp.
E. Th. G. Elton, Oosterbeek (G.).
Dr. C. F. A. Bruyning, Oegstgeest.

De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f15.—, voor student-leden M

f 2.50, per jaar. — Begunstigers betalen jaarlijks minstens f 15.—.

De leden, behalve de student-leden, ontvangen gratis de Entomologische
Berichten van 12 nummers per jaar, waarvan de prijs voor student-leden f 1.50
per jaar, voor niet-leden f 20.— per jaar en f 2.— per nummer bedraagt.

De leden kunnen zich voor f 10.— per jaar abonneren op het Tijdschrift voor
Entomologie; hiervan bedraagt de prijs voor niet-leden f 35.— per jaar.

De oudere publicaties der Vereniging zijn voor de leden tegen verminderde
prijzen verkrijgbaar.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE
Het Tijdschrift voor Entomologie wordt uitgegeven door de Nederlandsche

Entomologische Vereeniging en is bestemd voor de publicatie van de resultaten

van de studie der Entomologie van algemene en bijzondere aard. Het verschijnt

in één deel van 300—350 bladzijden per jaar, bestaande uit enkele afleveringen. |

Bovendien worden supplementdelen, handelende over bijzondere onderwerpen,
op onregelmatige tijdstippen uitgegeven.

co iene n ME

3

EDEL dit:

EGT aaan en TP ES. Ce

FAMI
Rr En

OVER HUN LEVENSWIJZE EN HUN BETEKENIS VOOR
ONZE CULTUURGEW ASSEN

DOOR
C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL

LITERATUURGEGEVENS OVER DE IN NEDERLAND AANGETROFFEN SOORTEN

In de Entomologische Berichten, Tijdschrift voor Entomologie, Jaarverslagen
van den Plantenziektenkundige Dienst, Jaarverslagen van het Instituut voor
Plantenziektenkundig Onderzoek en Verslagen van Landbouwkundige Onderzoe-
kingen, uitgegeven door de Directie van de Landbouw te den Haag, werden in de
loop van de jaren allerlei gegevens gepubliceerd over de levenswijze van econo-
misch belangrijke tripsen en over de door hen aangerichte schade. Bedoelde
gegevens staan echter niet in direct verband met het voorkomen in Nederland;
voor zover nodig komen wij er echter op terug bij de behandeling van de afzon-
derlijke soorten.

VAN EECKE is eigenlijk de eerste entomoloog geweest, die zich met het voor-
komen in ons land en de systematiek van de Nederlandse tripsen heeft bezig
gehouden. Op een vergadering van de Nederlandse Entomologische Vereniging
deelde hij in 1916 mede, dat hij negen nieuwe trips-soorten had gevonden en
dat daarmede het totale aantal van de uit Nederland bekende soorten op 11 was
gebracht. In 1921 publiceerde VAN EECKE een artikel over de tripsen, die in kassen
waren aangetroffen. Een jaar later verscheen van zijn hand (VAN EECKE, 1922)
de „Eerste bijdrage tot de kennis der Nederlandsche Thysanoptera”, waarin 37
soorten worden genoemd. In 1931 publiceerde VAN EECKE de „Thysanopteren,
Fauna van Nederland”; daarin werd het aantal inheemse soorten uitgebreid tot 45.

Behalve VAN EECKE heeft vooral DOEKSEN zich zeer verdienstelijk gemaakt
met het bijeenbrengen van faunistische gegevens over onze inheemse tripsen.
Met zijn in 1936 gepubliceerde lijst steeg het aantal in Nederland aangetroffen
soorten tot 62. Na 1936 verzamelde DOEKSEN nog een aantal soorten, waarvan
vele nieuw voor onze fauna, doch daarover werd door hem nimmer iets gepubli-
ceerd, met uitzondering van een beknopt artikel over de insecten-fauna van
Terschelling (GEYSKES & DOEKSEN, 1949) en een artikel over een nieuwe soort,
die door hem Thrips roepkei (DOEKSEN, 1953) werd genoemd.

Tenslotte verscheen er van de hand van FRANSSEN & MANTEL (1961) een lijst
van blaaspoten, die door hen in 1960 waren verzameld in de blauwgrasvegetatie
van het natuurreservaat de Bennekomse Meent.

BETEKENIS VAN DE TRIPSEN
De Thysanoptera, ook wel blaaspoten, franjevleugeligen of tripsen genoemd,

97

nn

| RU
LIJST VAN IN NEDERLAND AANGETROFFEN (Ili\\{fî}}
THYSANOPTERA MET BEKNOPTE AANTEKENINGEN

98 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

zijn een groep van insecten, waaraan door vele systematici is gewerkt. Met uit-
zondering van enige schadelijke soorten, zijn er echter weinig gedetailleerde
gegevens bekend geworden over hun levenswijze. Dit staat in verband met allerlei
moeilijkheden, die zich voordoen bij het kweken en observeren: de geringe afme-
tingen van de dieren, hun vaak verborgen levenswijze, het gemakkelijk ontsnappen
door zeer kleine, nauwelijks zichtbare openingen, het verdrinken in condensatie-
water, het ontsnappen of beschadigen bij het overbrengen op vers plantemateriaal,
de veranderingen in de physiologische toestand van de ingesloten plantedelen
of ingekooide planten, het verlaten van de planten door de tripsen, het leggen
van de eieren door vele soorten in het planteweefsel en tenslotte de onmogelijk-
heid om levende dieren met zekerheid te identificeren. Het is te hopen, dat er
nog eens een methode wordt gevonden om de opgesomde bezwaren te omzeilen;
zoals hieronder zal worden aangetoond, zijn de tripsen immers een groep van
economisch belangrijke insecten. Daarom zou nadere bestudering van een aantal
soorten zeer gewenst zijn niet alleen wegens de directe schade, die ze aanrichten,
doch ook in verband met het overbrengen van planteziekten. Tenslotte zijn enkele
tripsen obligaat of facultatief carnivoor en daarom nuttig.

Soorten, die directe schade veroorzaken

De meeste tripsen zijn phytophaag. Van de 106 tot nu toe in Nederland aan-
getroffen soorten, staan er 15 te boek als schadelijk voor onze land- en tuinbouw-
gewassen. Dit zijn: de erwtetrips (Kakothrips robustus Uzel), de vroege akker-
trips (Thrips angusticeps Uzel), de vlastrips (Thrips linarius Uzel), de tabaks- of
uietrips (Thrips tabaci Lind.), de roze- of komkommertrips (Thrips fuscipennis |
Hal.), de havertrips (Stenothrips graminum Uzel), drie verdere graantripsen
(Limothrips cerealium Hal., Limothrips denticornis Hal. en Haplothrips aculeatus
F.), de gladioletrips (Taeniothrips simplex Morison), de peretrips (Taeniothrips
inconsequens Uzel), Taeniothrips atratus Hal. (schadelijk voor Iris- en Freesia-
species), de lelietrips (Liothrips vaneeckei Priesner), de druivetrips (Drepano-
thrips reuteri Uzel) en Dendrothrips ornatus Jablonowski (schadelijk voor liguster
en sering). Daarnaast zijn er nog een aantal soorten, die wel eens schade hebben
veroorzaakt; hiervoor wordt verwezen naar de naamlijst.

Behalve de bovengenoemde soorten zijn er nog een aantal zogenaamde ,,kas-
tripsen’’: subtropische en tropische, van elders geïmporteerde blaaspoten, die vóór
het toepassen van de moderne bestrijdingsmiddelen schade hebben veroorzaakt
in de warme kassen. De volgende soorten mogen worden genoemd: Anaphothrips
orchidii Moulton, Hercinothrips bicinctus Bagnall, Hercinothrips femoralis Reuter,
Heliothrips haemorrhoidalis Bouché, Leucothrips nigripennis Reuter, Partheno-
thrips dracaenae Heeger en Scirtothrips longipennis Bagnall.

In totaal zijn er dus 22 soorten, waarvan bekend is, dat ze schade van betekenis
veroorzaken of hebben veroorzaakt. Dit is 20,8% van het totale aantal tot nu toe
bekende soorten.

Indirect schadelijke soorten

De bladluizen en cicade-achtigen met hun stekend-zuigende monddelen zijn de

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 99

belangrijkste overbrengers van virusziekten van planten. Ook de tripsen hebben
stekend-zuigende monddelen, doch de bouw daarvan is afwijkend van die der zo
juist genoemde insectengroepen, die hun voedsel meestal onttrekken aan het
phloéem. De tripsen daarentegen betrekken hun voedsel uit het parenchymatisch
weefsel van de plant.

De virussen worden verdeeld in persistente en nonpersistente; de grens tussen
deze groepen is vaak niet scherp te trekken. In tegenstelling tot de persistente
virussen kunnen de nonpersistente vaak reeds bij zeer korte zuigtijden (van enkele
seconden) door de vectoren opgenomen en afgegeven worden. Een aantal van deze
nonpersistente virussen kan voorts behalve door vectoren ook door contact of met
behulp van perssap van zieke op gezonde planten overgebracht worden. Non-
persistente virussen kunnen overgebracht worden door vectoren, die ,,parenchym-
voeders” zijn, terwijl de overdracht van de persistente virussen meestal tot stand
wordt gebracht door de zogenaamde „phlo&emvoeders” 3

Van enige tripssoorten is reeds aangetoond dat zij bij de oe van
virusziekten een rol kunnen spelen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de in Nederland
inheemse Thrips tabaci Lind. en Frankliniella intonsa Trybom.

Over de wijze van overbrengen van virusziekten is nog zeer weinig bekend.
Omtrent de ,,spotted wilt disease” van de tomaat zijn wij iets beter ingelicht
door de onderzoekingen van BALD & SAMUEL (1931). Deze ziekte wordt o.a.
door Thrips tabaci Lind. overgebracht; het virus wordt opgenomen in het larvale
stadium; ofschoon de volwassen dieren het virus afgeven, kunnen ze het zelf niet
opnemen. Dit wijst er op, dat het ,,spotted wilt virus” na opname door de larven
een incubatieduur doormaakt. Dit virus wordt als persistent opgevat, hoewel het
ook met sap kan worden overgebracht. Dit is dus een van de boven aangegeven
grensgevallen.

Vele problemen, die met virus-overbrenging door tripsen in verband staan,
wachten op een oplossing. Dit zal met drie voorbeelden worden toegelicht.

(1). De tripsen maken deel uit van het zogenaamde luchtplankton. Tijdens de
hoofdvluchten van de soorten, die zich massaal ontwikkelen — zoals bijvoorbeeld
Limothrips cerealium Hal. en Haplothrips aculeatus F. — vindt men de volwassen
dieren op de meest uiteenlopende planten, waarvan de meeste geen voedselplanten
zijn. Welke rol spelen deze rondvliegende tripsen bij het overbrengen van virus-
ziekten? Gedragen zij zich als bladluizen, die de planten, waarop zij toevallig
terecht komen, ter oriëntatie aansteken om uit te maken, of zij zich op een ge-
schikte, dan wel ongeschikte voedselplant bevinden? Zo ja, kunnen deze rond-
vliegende tripsen dan, evenals de bladluizen, bepaalde virusziekten overbrengen?
Dit zijn vragen, waarop zonder nader onderzoek nog geen antwoord te geven is.

Onder de Terebrantia worden vele polyphage soorten aangetroffen; de Tubuli-
fera zijn wat hun voedselplanten betreft veel meer specifiek; zij verplaatsen zich
in het algemeen ook veel minder dan de Terebrantia.

(2). Allerlei tripsen leven in bloemen en de volwassen dieren van vele soorten
bezoeken gaarne bloemen. Daar voeden zij zich met stuifmeel, waarin bepaalde
virussen (bijvoorbeeld het iepenmozaiekvirus en enkele virussen van steenvruchten)
aanwezig kunnen zijn. Kunnen de in bloemen levende en de bloemen-bezoekende
tripsen een rol spelen bij de virus-overbrenging via het stuifmeel? Ook dit is een
nog niet opgelost probleem. Men zou zich kunnen indenken, dat zij met virus

100 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

besmet stuifmeel van de ene bloem naar de andere kunnen overbrengen, zo ook
dat zij met virus besmet stuifmeel opeten en daarna in staat zijn het betreffende
virus af te geven. Dat tripsen inderdaad stuifmeel kunnen overbrengen werd
reeds in 1914 door SHAW aangetoond.

(3). De vertegenwoordigers van de onderorde der Terebrantia hebben een
ovipositor, waarmede zij bij het leggen van eieren in het planteweefsel steken.
Het zou helemaal niet denkbeeldig zijn, dat zij ook op deze wijze als virus-
overbrengers kunnen fungeren. En dan zou men weer kunnen vragen, welke
virusziekten worden overgebracht en of het virus dan zuiver mechanisch, dan wel
langs een meer ingewikkelde weg wordt overgebracht.

Wij hopen, dat er bij de bestudering van virusziekten in de toekomst meer
aandacht aan de tripsen zal worden besteed en dat deze publicatie daarbij van
enig nut zal kunnen zijn. In verband met het virus-transport door tripsen is het
onder meer van belang te weten, welke soorten in Nederland voorkomen, welke
voedselplanten zij hebben en hoe hun biologisch gedrag is.

Behalve virusziekten kunnen de tripsen nog andere ziekten overbrengen zoals
sporen van schimmels en bacteriën. Zo zou Hercinothrips femoralis Reut. de
bacterieziekte van bonen kunnen overbrengen; Taeniothrips imconsequens Uzel:
Bacillus amylovorus, de veroorzaker van de zogenaamde ’’pear-blight”; Liothrips
(Cryptothrips) floridensis Wats. de Pestalozzia-ziekte van de kamfer (Cinnamo-
num camphora) en andere tripsen: ziekten van de vijg (BAILY, 1935).

Nuttige soorten

De predatoren onder de tripsen zijn ongetwijfeld nuttig. Als typische roof-
tripsen worden bijvoorbeeld de vertegenwoordigers van het geslacht Scolothrips
beschouwd, die zich met mijten voeden. Het is echter zeer goed mogelijk, dat
bedoelde tripsen ook facultatief phytophaag zijn. Prof. Dr. E. TITSCHAcK be-
richtte ons: ,,Von Scolothrips weiss man nur, dass er dort zu erwarten ist, wo
Spinnmilbenplagen auftreten. Daraus schliesst man, dass er von diesen lebt. Ob
er auch fakultativ an Pflanzen geht, weiss man nicht”.

Als verdere rovers staan de tripsen van het geslacht Aeolothrips te boek, althans
hun larven, want de imagines schijnen zich bij voorkeur met stuifmeel te voeden.
Er zijn thans 6 Aeolothrips-species van Nederland bekend; daarvan kunnen Aeolo-
thrips intermedius Bagnall en Aeolothrips albicinctus Hal. plaatselijk zeer veel-
vuldig zijn. Aeolothrips-species zouden vooral als rooftripsen ten koste van andere
blaaspoten leven. BOHM (1959) toonde aan, dat Aeolothrips fasciatus L. in Oos-
tenrijk een belangrijke vijand is van de gladioletrips (Taeniothrips simplex Mo-
rison).

Behalve met blaaspoten voeden de Aeolothrips-soorten zich met mijten, blad-
luizen en andere kleine insecten. NIJVELDT vond in juni 1960 op tarwe larven
van een niet nader op naam gebrachte Aeolothrips-species, die zich voedde met
de eieren van Haplodiplosis equestris Wagner. EVENHUIS trof op 5 juli 1960
een wijfje van Aeolothrips intermedius Bagnall aan in een kolonie van de roze
appelluis (Dysaphis plantaginea Pass.).

Prof. Dr. E. TITSCHACK, die onder meer de soorten van het geslacht Aeolo-
thrips heeft bestudeerd, deelde ons mede, dat hij duizenden exemplaren van

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 101

Aeolothrips astutus Priesner verzamelde op ingekooide planten van een Anchusa-
species, waarop geen mijten, bladluizen of andere insecten voorkwamen. Daaruit
trok hij de conclusie, dat de betreffende soort onder die omstandigheden phyto-
phaag was. Overigens schreef TITSCHACK ons: „Bei manchen Aeolothrips-Arten
wird aber auch fakultative Pflanzenernahrung vorkommen, andere werden sich
wiederum als Larven anders verhalten als die Imagines. Aber genaue Untersu-
chungen fehlen; es wird zusehr mit Verallgemeinerungen hantiert”.

TITSCHACK maakte er ons op attent, dat er nog verdere rooftripsen zijn, want
FRITSCHE kon aantonen, dat Cryptothrips nigripes Reuter zich op stokbonen kan
voeden met mijten van het geslacht Tetranychus; voordien meende men, dat be-
doelde, achter boomschors levende soort, zich uitsluitend met schimmels zou
voeden. Tenslotte is TITSCHACK van mening, dat Ankothrips niezabitowskii
Schille — een nog niet in ons land aangetroffen soort — zich wel eens als
bladluisverdelger zou kunnen ontpoppen.

Uit het bovenstaande moge blijken, dat over de voeding van de rooftripsen nog
zeer weinig bekend is.

MORETON (1958) vermeldt, dat phytophage soorten zoals Thrips tabaci Lind.
en Haplothrips-species zich onder omstandigheden ook als carnivoren kunnen
gedragen. Volgens hem staan Thrips tabaci Lind. en Aeolothrips melaleucus Hal.
in Engeland te boek als vijanden van de jonge stadia van Metatetranychus ulmi
Koch. Van Mej. A. Post ontvingen wij in 1960 uit Zeeland enige exemplaren
van Thrips tabaci Lind. en Limothrips cerealium Hal., die door haar waren ge-
vangen op door mijten aangetaste appelbomen. Gedroegen deze tripsen zich daar
als rovers? Gezien de zo juist geciteerde publicatie van MORETON is deze moge-
lijkheid niet uitgesloten.

De harmonische bestrijding van insectenplagen is er op gericht om de nuttige
organismen zoveel mogelijk te sparen. Het zou daarom niet van belang ontbloot
zijn, ook om deze reden, meer aandacht aan het gedrag van de tripsen te gaan
besteden, vooral wat betreft hun voeding. De door ons uitgevoerde inventarisatie
van de in Nederland voorkomende tripsen zou hierbij dienstig kunnen zijn. In
de naaste toekomst hopen wij een eenvoudige determinatietabel samen te stellen.

Tenslotte willen wij er nog op wijzen, dat in het buitenland rooftripsen voor-
komen, die hier te lande mogelijk zijn te gebruiken bij de biologische bestrijding
van insecten- en mijtenplagen. Zo is van Nova Scotia de rooftrips Haplothrips
faurei Hood bekend, die de eieren van Erarmonia pomonella L. uitzuigt; voorts
zijn blaaspoten van het geslacht Scolothrips daar belangrijke vijanden van Metate-
tranychus ulmi Koch.

THANS VAN NEDERLAND BEKENDE SOORTEN

Eind 1960 droeg DOEKSEN zijn gehele verzameling tripsen aan het I.P.O. over.
Wij kregen daardoor de beschikking over het vóór en na 1936 door hem ver-
zamelde materiaal.

In de onderstaande lijst zijn alle soorten opgenomen, die thans van Nederland
bekend zijn. Behoudens enige uitzonderingen is het betreffende materiaal ver-
zameld door VAN EECKE, DOEKSEN en door ons.

Soorten, waarvan de determinatie aan twijfel onderhevig was, werden ter

102 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

verificatie opgezonden naar Prof. Dr. H. PRIESNER te Linz, Mr. E. R. SPEYER te
Londen en Prof. Dr. E. TITSCHACK te Hamburg. Het is ons een groot genoegen
hen te bedanken voor het vele werk, dat zij voor ons gedaan hebben.

De met d aangeduide gegevens zijn overgenomen van de etiketten van het
materiaal, dat in de collectie DOEKSEN aanwezig was, ten tijde van de overname
door het I.P.O. De letter m betekent, dat de betreffende gegevens afkomstig zijn
van de beide schrijvers van dit artikel. Bij elke soort is verder aangegeven, of
zij al dan niet vermeld is door VAN EECKE (1921, 1922 en 1931), DOEKSEN
(1936 en 1953), GEYSKES & DOEKSEN (1949), VAN ROSSEM, BURGER & VAN
DER BUND (1960) en FRANSSEN & MANTEL (1961). Voor nadere bijzonderheden
over vindplaatsen, voedselplanten, data van verzamelen enz. kan kortheidshalve
naar deze publicaties worden verwezen.

Alvorens tot de behandeling der afzonderlijke soorten over te gaan, moet er
op gewezen worden, dat het vinden van een trips op een bepaalde plant niet wil
zeggen, dat deze plant ook een voedselplant is. Slechts indien de larven daarop
worden aangetroffen, heeft men vrijwel zeker met een voedselplant te maken.
De tripsen zijn echte bloembezoekers en vele der hieronder te noemen soorten
zijn dan ook in bloemen aangetroffen. Daar voeden zij zich op de bloemdelen
of met het stuifmeel. Men beschouwe de hieronder opgegeven planten dus niet
zonder meer als planten, waarop de dieren hun gehele ontwikkeling kunnen
doormaken, tenzij anders vermeld.

De door DOEKSEN opgegeven plantenamen zijn zonder verandering, doch met
toevoeging van de auteursnamen overgenomen; in gevallen, waarin DOEKSEN de
soortsnaam niet op zijn etiketten heeft vermeld, werd achter de geslachtsnaam
, species” geplaatst.

De opgesomde soorten zijn macropteer, tenzij anders vermeld.

Onderorde TEREBRANTIA
AEOLOTHRIPIDAE

MELANTHRIPINAE

1. Melanthrips ficalbii Buffa.

DOEKSEN (1936).

d 2 9 en 3 og, Wageningen, 7.V.1936, op Ranunculus acris L.; 7 9 en 5 d,
Wageningen, 8.V.1936 op Ranunculus-species; 3 9 en 1 gi, Wageningen, 12.V.
1937 op Ranunculus-species; 1 9 en 1 g, Wageningen, 12.V.1937, op Ranun-
culus acris L.; 2 ® en 2 &, Wageningen, 19.V.1937 op grassen; 1 9, Rhenen,
27.V.1936, op Crepis-species; 1 larve, Rhenen, 19.VI.1936 op Galium-species.

2. Melanthrips fuscus Sulzer.

VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

d 1 2, Nieuw Vennep, 15.VII.1937, op Linum usitatissimum L.; 3 g', Rhenen,
27.VII, op Crepis-species; 1 g', Enkhuizen, 1.VIII.1937, op Gladiolus-species.
m 1 2, Hemmen, 6.VI.1958 op Trifolium pratense L.; 2 9 en 2 G', Ter Aar,
10.VI.1958 op Linum usitatissimum L.; 1 2, Wageningen, 19.VII.1958, op

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 103

Papaver somniferum L.; 1 9, Wijnansrade, 26.VII.1958, op Linum usitatissimum
L.; 1 2, Hoofddorp, 1.VI.1959, op Linum usitatissimum L.

AEOLOTHRIPINAE

De larven van de Aeolothrips-soorten staan te boek als rooftripsen van tripsen,
mijten, bladluizen en andere kleine insecten; de volwassen dieren schijnen zich
in het bijzonder met stuifmeel te voeden. Voor verdere bijzonderheden zie boven.

3. Aeolothrips albicinctus Haliday.

Deze soort kan plaatselijk zeer veelvuldig zijn op grassen, vooral aan bosranden.
Forma brachyptera
DOEKSEN (1936).
d 1 $ en 1 g, Goes, 18.V.1936, op Triticum repens L. (D. HILLE Ris LAM-
BERS); 5 9 en 1 g', Krabbendijke, 24.V.1937, op grassen; 1 @, Sassenheim,
6.VIII.1937, op Gladiolus-species.
m 1 g', St. Odiliënberg, 10.V.1960, op grassen; 5 9, Ede, 2.VI.1960, op gras-
sen; 2 9 en 1 g', Ede, 14.VI.1960, op grassen.

4. Aeolothrips clavicornis Bagnall.
d 1 2, Veenendaal, 13.V.1936, op Ranunculus acris L.; 2 9 en 2 &, Veenen-
daal, 17.V.1936, op Caltha palustris L.; 5 9, Veenendaal, 29.V.1937, op grassen.

5. Aeolothrips intermedius Bagnall.
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Hetgeen VAN EECKE (1922 en 1931) en DOEKSEN (1936) voor fasciatus L.
houden, is intermedius Bagnall.

Een zeer algemene en overal veelvuldig voorkomende soort, waarvan de vol-
wassen exemplaren in tal van bloemen worden gevonden.
d 1 9 en 1 g, Wageningen, 5.VII.1934, op Gladiolus-species; 3 9 en 3 &,
Zwolle, 28.VIII.1935, op Aster-species; 1 9, Wageningen, 6.V.1936, op Lamium
album L.; 1 &, Wageningen, 10.V.1936, op Ranunculus-species; 1 d', Wage-
ningen, 17.V.1936, op Ranunculus sardous Crantz; 4 9, Wageningen, VIII.1936;
11 2 en 6 dg, Rhenen, VIII.1936; 1 g, Heelsum, 18.V.1936, op Cerastium-
species; 1 9, Scheveningen, 2.X.1936 op Senecio-species; 1 9, Bennekom,
1.111.1937, op Cyclamen-species; 1 ® en 1 g, Heijthuizen, 25.VI.1937, op
Avena-species; 2 9 en 2 g', Heijthuizen, 25.VI.1937, op Linum-species; 3 9
en 3 gd, Heijthuizen, 25.VI.1937, op Hypericum-species; 1 g', Heijthuizen, 25.
VII.1937, op Hypericum-species; 1 9, VII.1937, op G/adiolus-species; 2 larven,
Scheveningen, 6.VII.1936, op Solanum-species; 5 larven, Wageningen, VIII.1936.
m 4 3, Wageningen, 6.VIII.1957, op Papaver somniferum L.; 1 9 en 4 3,
Wageningen, 19.VII.1958, op Papaver somniferum L.; 3 9 en 1 &, Wage-
ningen, 31.VII.1957, op Trifolium pratense L.; 1 9 en 2 &, Wageningen,
31.VII.1958, op Trifolium pratense L.; 1 2, Wageningen, 31.VII.1958, op Tri-
folium repens L.; 1 g, Wageningen, 31.VII.1957, op Ranunculus sardous
Crantz; 1 9, Wageningen, 5.VII.1960, in een kolonie van Dysaphis plan-
taginea Pass. (H. EVENHUIS); 1 2, Bennekom, 20.V.1958, op Secale cereale
L.; 1 9, Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 7 9 en 1 &,

104 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 7 © en 5 G', Bennekom,
24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9, Bennekom, 18.VIII.1958, op
Trifolium pratense L.; 1 9, Bennekom, 22.VIII.1958, op Trifolium pratense L.;
1 9, Ulrum, 22.VIII,1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Holten, 2.VI.1958,
op Trifolium pratense L.; 2 9, Holten, 2.VI.1958, op Ranunculus sardous
Crantz; 2 9, Maasbracht, 2.VI.1958, op Trifolium incarnatum L.; 1 9, Maas-
bracht, 4.VIII.1958, op Ornithopus sativus Brot.; 1 9, Maasbracht, 4.VIII.1958,
op Trifolium pratense L.; 1 9, Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.;
1 d', Goes, 16.VI.1958, op Linum usitatissimum L.; 1 &, Goes, 18.VI.1958,
op Linum usitatissimum L.; 2 9, Wessem, 4.VIII.1958, op Urtica-species; 2 9,
Wessem, 4.VIII.1958, op Trifolium repens L.; 4 2 en 1 &, Wessem, 4. VIII.
1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Wessem, 18.VIII.1958, op Trifolium
pratense L.; 1 9, Wessem, 1.IX.1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Ede,
-2.VI.1960, op grassen.

6. Aeolothrips melaleucus Haliday.
m 1 Q, Ede, 2.VI.1960, op grassen.

7. Aeolothrips versicolor Uzel.
m 1 9, Bennekom, 24.VI.1958, op Quercus robur L.; 1 9, Fde, 2.VI.1960,
op grassen; 1 9, Ede, 14.VI.1960, op grassen.

8. Aeolothrips vittatus Haliday.
d 1 9, Wageningen, 26.VII.1939, op Euphorbia-species (D. Hire Ris LAMBERS).
m 3 9, Bennekom, 20.V.1958, op Larix-species.

9. Rhipidothrips brunneus Williams.

Forma brachyptera.

VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936).

d 6 9, Goes, 18.V.1936, op Triticum repens L. (D. HILLE Ris LAMBERS).
Volgens mondelinge mededeling van PRIESNER komt deze soort ook voor

op jonge rogge (Secale cereale L.) en jonge haver (Avena sativa L.).

THRIPIDAE

HELIOTHRIPINAE

De vertegenwoordigers van de geslachten Heliothrips, Hercinothrips en Par-
thenothrips komen in Nederland alleen voor in warme kassen en in verwarmde
vertrekken; zij kunnen soms schadelijk optreden.

10. Heliothrips haemorrhoidalis Bouché.

VAN EECKE (1921, 1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

d 5 2, Oosterbeek, 1934, op Chrysanthemum-species; 3 ©, Bennekom, 10.1.
1936, op Croton-species (SCHWARZ); 2 :9, Bennekom, 2.111.1937, op Cyclamen
species; 3 9, Wageningen, 13.III.1936 op Arum-species; 4 9 zonder etiket.

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 105

11. Hercinothrips bicinctus Bagnall.

VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

d 1 9, Wageningen, 3.X.1935, op Amaryllis-species; 3 @, Wageningen, 12.X.
1935, op Amaryllis-species; 1 9, Bennekom, 1.111.1937, op Cyclamen-species;
1 9, Bennekom, 2.III.1937, op Cyclamen-species; 15 larven, Wageningen, 12.X.
1935, op Amaryllis-species; 5 larven, Wageningen, 22.X.1935, op Amaryllis-
species.

12. Hercinothrips femoralis Reuter.

VAN EECKE (1921, 1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

d 7 9, Wageningen, 3.X.1935, op Amaryllis-species; 2 9, Wageningen, 12.X.
1935, op Amaryllis-species; 1 9, Wageningen, 22.X.1935, op Amaryllis-species;
3 9, Wageningen, 13.III.1936, op Arum-species; 1 9, Wageningen, 8.IX.1936,
op Capsicum annuum L.; 2 9, Bennekom, 2.111.1937, op Cyclamen-species.
m 10 9, Aalsmeer, 18.1.1946, op Beazvardia-species (W. HELLE); 2 9, Ede,
11.X1.1955, op Vaccinium myrtillus L.; 1 larve, Ede, 11.X1.1955, op Vaccinium
myrtillus L. (R. COBBEN).

13. Parthenothrips dracaenae Heeger.

VAN EECKE (1921, 1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

d 1 2, Bennekom, 10.11.1936, op Croton-species; 1 g', Bennekom, 17.11.1936,
op Croton-species (SCHWARZ).

m 2 ®, Hilversum, 5.X.1953, op Aralia-species (Plantenziektenkundige Dienst);
1 2, Hoogeveen, 23.X.1954, op Fatshedera (Plantenziektenkundige Dienst);
2 larven, 7 9 en 1 g', Nijmegen, 20.11.1958, op Hedera-species (H. VAN HooF);
11 9, Aalsmeer, 11.11.1960, op Fatshedera (W. HELLE).

Forma concolor Uzel.
m 1 2, Hilversum, 5.X.1953, op Aralia-species (Plantenziektenkundige Dienst);
1 2, Nijmegen, 20.11.1958, op Hedera (H. van Hoor).

THRIPINAE
DENDROTHRIPINI

14. Dendrothrips ornatus Jablonowski.
VAN ROSSEM, BURGER & VAN DER BUND (1960).

Deze soort kan schadelijk zijn voor sering (Syringa-species), liguster (Ligus-
trum-species) en Freesia-species.
d 3 2, Aalsmeer, 4.VIII.1948, op Syringa-species (G. VAN MARIE); 1 9,
Aalsmeer, 3.XI.1951, op Freesia-species (G. VAN MARIE).
m 2 2, Diepenveen, 31.VIII.1959, op Ligustrum-species (H. BURGER); 2 9,
Doetinchem, 29.IX.1959, op Ligustrum-species (H. BURGER); 1 9, Ede, 27.VI.
1960, op grassen nabij bosrand; 1 2, Ede, 17.VIII.1960, op grassen nabij
bosrand.

15. Dendrothrips saltatrix Uzel.
m 1 2 enl Q@, Ede, 27.VI.1960, op grassen nabij bosrand; 2 9, Ede, 17.VIII.
1960, op grassen nabij bosrand.

106 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

16. Leucothrips nigripennis Reuter.
VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936).
Deze soort is een zogenaamde kastrips.
d 4 9, Wageningen, 16.III.1936, op Pteris-species; 27 9, Wageningen, 18.III.
1936, op Pteris-species; 10 larven, Wageningen, 7.11.1936, op Pterzs-species.

SERICOTHRIPINI

Scirtothripina

17. Drepanothrips reuteri Uzel.

Dit is de druivetrips, die schadelyk kan zijn voor druiven in kassen.
d 1 9, Wageningen, 28.VI.1936, op Betula alba L.; 5 2, Westland, VIII.1940,
op Vitis vinifera L.
m 6 Q en 6 G', Baarlo, 1.IX.1958, op Betula alba L.; 10 9, Monster, 28.VII.
1959, op Vitis vinifera L.

18. Scirtothrips longipennis Bagnall.
VAN EECKE (1921, 1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Niet aanwezig in de collectie van het I.P.O.; voor de vindplaatsen en voedsel-
planten wordt verwezen naar de hierboven geciteerde publicaties van VAN EECKE;
de soort werd gevonden in warme kassen.

THRIPINI

Anaphothripina

19. Anaphothrips articulosus Priesner.
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Tot nu toe is van Nederland alleen de aptere vorm bekend.
d 1 2, Wageningen, 13.IV.1937, tussen aanspoelsel in de uiterwaarden.
m 2 9, Bennekom, 31.III.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 23 9, Bennekom,
8.1V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 2 ©, Bennekom, 25.IV.1960, gesleept
in blauwgrasvegetatie; 4 ©, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgras-
vegetatie; 1 9, Bennekom, 24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

20. Anaphothrips ferrugineus Uzel.
FRANSSEN & MANTEL (1961).
m 2 3, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

21. Anaphothrips obscurus Miiller.
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Deze soort is overal veelvuldig op in het wild groeiende Gramineae, verder op
haver en rogge; voorts meermalen aangetroffen in de bloemen van Trifolium
pratense L.

In Nederland wordt zowel de brachyptere als de macroptere vorm van de
wijfjes het gehele jaar door aangetroffen op in het wild groeiende Gramineae.
Mannetjes zijn hier te lande nog niet gevonden.

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 107

Forma brachyptera.

d 1 2, Scheveningen, 6.VII.1936, op Solanum nigrum L.

m 1 2, Wageningen, 28.VIII.1957, op grassen; 1 9, Wageningen, 29.VIII.
1957, op grassen; 1 2, Heel, 18.VIII.1958, op grassen; 6 9, Bennekom, 31.III.
1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 13 ©, 8.1V.1960, gesleept in blauwgras-
vegetatie; 6 9, Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 3 9,
Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 2, Bennekom, 24.VI.
1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 2 9, Denekamp, 18.VI.1960, op grassen.

Forma macroptera.

m 2 9, Wageningen, 28.VIII.1957, op grassen; 4 9, Wageningen, 29.VIII.
1957, op grassen; 1 ®, Wageningen, 31.VII.1958, op Trifolium repens L.;
1 2, Wageningen, 3.XII.1959, op Avena-species; 1 9, Ter Aar, 10.VI.1958,
op Linum usitatissimum L.; 1 9, Maasbracht, 4.VIII.1958, op Trifolium pratense
L.; 2 9, Hoofddorp, 22.XII.1958, op grassen; 2 9, Wier, 23.VII.1959, op
Linum usitatissimum L.; 1 9, Borgercompagnie, 24.VIII.1959, in grondmonster
(H. SoL); 1 ®, Roodeschool, 14.IX.1959, in grondmonster; 3 9, Bennekom,
8.IV.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 5 9, Bennekom, 3.V.1960, gesleept
in blauwgrasvegetatie; 27 9, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvege-
tatie; 1 9, Ede, 2.VI.1960, op grassen; 1 9, Ede, 14.VI.1960, op grassen;
2 9, Ede, 27.VI.1960, op grassen; 1 2, Denekamp, 18.VI.1960, op grassen.

22. Anaphothrips orchidii Moulton.
VAN EECKE (1921, 1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Deze soort was destijds schadelijk voor siergewassen in warme kassen. In de
collectie van EECKE te Leiden bevinden zich 6 exemplaren, die door SCHOEVERS
waren verzameld op Amaranthus-species te Wageningen, 12.1.1921.

23. Anaphothrips spec.
FRANSSEN & MANTEL (1961).
De betreffende soort kon niet op naam worden gebracht, ook niet door PRIEs-
NER en TITSCHACK.
m 3 2, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

24. Aptinothrips rufus Gmelin.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), GEYSKES & DOEKSEN (1949),
FRANSSEN & MANTEL (1961).

De wijfjes en mannetjes dezer soort zijn apteer; deze laatsten zijn nog niet in
Nederland aangetroffen. Zeer algemene en veelvuldig voorkomende soort, die in
Nederland wel nergens zal ontbreken. Zij leeft op wilde Gramineae en op rogge.
Zij is het gehele jaar door aan te treffen.

d 1 ®, Goes, 18.V.1936, op Triticum repens L.; 3 9, Rhenen, 22.11.1936,
tussen vergaan blad; 3 9, Rhenen, 18.IX.1936, op grassen; 10 9, Wageningen,
3. 111.1937, tussen aanspoelsel in de uiterwaarden; 3 9, Wageningen, 19.V.1937,
op grassen; 3 9, Zierikzee, 26.V.1937, op Linum usitatissimum L.; 1 9, Ter-
schelling, 4.VII.1937, op Juncus-species.

m 3 9, Wageningen, 9.XII.1957, tussen dor blad; 9 9, Wageningen, 10.I.

108 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

1958, op grassen; 1 9, Hoofddorp, 7.11.1957, op Agropyron-species; 1 2, Nuth,
30.VI.1958, op Medicago lupulina L.; 1 9, Dirksland, 20.V.1958, op Linum
usitatissimum L.; 2 9, Zeerijp, 2.1.1959, op grassen; 1 9, Wier, 23.VII.1959,
op Linum usitatissimum L.; 1.9, Emmeloord, 14.V.1959, op Linum usitatissimum
L.; 1 2, Heeze, 6.VI.1959, op grassen; 6 ?, Roermond, 10.V.1960, op grassen;
1 9, Bennekom, 21.III.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 12 19, Bennekom,
31.111.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 5 9, Bennekom, 8.IV.1960, ge-
sleept in blauwgrasvegetatie; 1 9, Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauw-
grasvegetatie; 17 .9, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie;
2 ®, Bennekom, 24.V1.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 4 9, Bennekom,
7.X.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1:9, Ede, 2.VI.1960, op grassen;
2 ®, Ede, 14.VI.1960, op grassen; 3 9, Ede, 27.VI.1960, op grassen; 1 9,
Ede, 25.VIII.1960, op grassen.

25. Aptinothrips stylifer Trybom.
DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).

DOEKSEN beschouwde deze soort als een variëteit van de vorige. Zowel
het 9 als het & is apteer. Hetgeen voor Aptinothrips rufus Gmelin is gezegd,
geldt ook voor deze soort; alleen is zij minder talrijk. Op gekweekte Gramineae
werd ze door ons tot nu toe niet gevonden.

d 7 9, Wageningen, 12.XII.1935, gevonden in „zeefsel”; 4 9, Scheveningen,
1.1937, op grassen; 1 9, Heelsum, 19.VI.1937, op grassen.

m 10 9, Bennekom, 25.XI.1957, gevonden tussen mos; 1 9, Bennekom, 31.III.
1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9, Wageningen, 10.1.1958, op grassen;
1 ®, Zeerijp, 2.1.1959, op grassen; 1 9, Ede, 14.VI.1960, op grassen.

26. Dictyothrips betae Uzel.
d 1 9, Veenendaal, 29.V.1937, op grassen.

PRIESNER (1928) geeft op, dat de betreffende soort in Bohemen werd aan-
getroffen op de bladeren van voederbieten (Beta vulgaris L.).

27. Oxythrips ajugae Uzel.

m 1 2 en 2g, Bennekom, 29.IV.1958, op Ulex europaeus L.; 1 9 en 1 &,
Bennekom, 4.V.1959, op Ulex europaeus L.; 5 2, Bennekom, 8.V.1958, op
Betula alba L.; 5 9 en 1 G', Bennekom, 8.V.1958, op Larix-species; 1 9, Ben-
nekom, 8.V.1958, op Pinus sylvestris L.; 1 ® en 1 &, Bennekom, 4.V.1959, op
Genista-species.

Forma bicolor Uzel.
m 6 9, Bennekom, 8.V.1958, op Larix-species; 7 9, Bennekom, 8.V.1958, op
Betula alba L.; 1.9, Ede, 2.VI.1960, op grassen.

28. Oxythrips brevistylis Trybom.
VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).

Een te Wageningen en omgeving algemeen en veelvuldig voorkomende soort.
In de winter oppervlakkig in de grond, dan wel tussen mos en dor blad.
d.1 2 en 3 G', Ede, 26.11.1932, in ,,zeefsel”; 1 9, Wageningen, 11.X1.1935,
tussen mos; 6 @, Wageningen, 14.XI.1935, tussen mos; 4 d', Wageningen,

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 109

14.X1.1935, in ,,zeefsel”; 2 9, Wageningen, 9.V.1936, op Betula-species.

m 7 2 en 3 gd, Bennekom, 8.V.1958, op Larix-species; 2 9, Bennekom, 20.V.
1958, op Larix-species; 1 9, Bennekom, 8.V.1958, op Pinus sylvestris L.; 2 9,
Bennekom, 8.V.1958, op Betula alba L.; 3 @, Bennekom, 20.V.1958, op Betula
alba L.; 1 2, Bennekom, 20.V.1958, op Erica tetralix L.; 1 9, Bennekom,
20.V.1958, op Ulex europaeus L.; 1 9, Bennekom, 24.VI.1959, op Tilia-species;
14 2 en 4 d', Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9,
Wageningen, 30.1V.1960.

29. Tmetothrips subapterus Haliday.
Forma brachyptera.
d 2 ®, Maasniel, 24.V.1941, op Stellaria-species (D. Hire Ris LAMBERS).

Thripina

30. Amblythrips (Taeniothrips) ericae Haliday.

VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

d 1 9, Wageningen, 6.III.1936, tussen mos; 1 9, Wageningen, 31.VIII.1936,
op Calluna-species.

m 1 2, Bennekom, 20.V.1958, op Erica-species; 1 9, Roodeschool, 22.V.1959,
op Linum usitatissimum L.; 1 2, Heeze, 7.VI.1959, op Quercus-species.

31. Baliothrips dispar Haliday.
VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936).
VAN EECKE en DOEKSEN kenden alleen de gevleugelde vorm.
Forma brachyptera.
m 1 2, Roermond, 10.V.1960, op grassen.

Forma macroptera.

d 1 9, Nieuw Vennep, 15.VII.1937, op Linum usitatissimum L.

m 1 2, Wageningen, 27.VIII.1957, op grassen; 1 9, Wageningen, 29.VIII.
1957, op grassen; 1 9, Zoetermeer, 22.V.1959, op Linum usitatissimum L.; 1 9,
Bergschenhoek, 29.V.1958, op Linum usitatissimum L.; 1 ®, Dirksland, 5.VI.
1958, op Linum usitatissimum L.

32. Bolacothrips jordani Uzel.
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Een voor Nederland zeldzame soort, die op in het wild groeiende Gramineae
leeft.
Forma aptera.
d 1 2, Wageningen, 3.III.1937, in aanspoelsel in de uiterwaarden; 1 9, Wa-
geningen, 13.III.1937, in aanspoelsel in de uiterwaarden; 1 9, Krabbendijke,
24.V.1937, op grassen.
m 1 9, Bennekom, 31.III.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9, Bennekom,
24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

110 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

33. Ctenothrips distinctus Uzel.
VAN EECKE (1922 en 1931).

Een voor Nederland zeldzame soort. In de collectie VAN EECKE te Leiden
bevinden zich 7 exemplaren, die door BLOTE zijn gevonden te Meyendel, 5.VI.
1928; door SCHUYT te Leeuwen, 18.111.1937, in ,,zeefsel’’ in een eendenkooi en
nogmaals in ,,zeefsel’’ in een eendenkooi door VAN DER Wier, 21.VII.1918. Het
I.P.O. verkreeg 1 exemplaar door ruil.

34. Euchaetothrips kroli Schille.

VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
Deze soort is een bewoner van in het wild groeiende Gramineae; in Nederland

leeft zij plaatselijk veelvuldig op liesgras (Glyceria maxima (Hartm.) Holmb.).

d 14 9 en 4 g, Heelsum, 25.VIII.1936, op grassen; 8 @ en 1 g', Renkum,

25.VIII.1936, op Glyceria-species.

'm 1 2%, Hoofddorp, 13.X.1958, gevonden in grondmonster; 1 9, Bennekom,

8.1V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9, Bennekom, 25.IV.1960, gesleept

in blauwgrasvegetatie; 6 9, Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie;

3 g', Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

35. Frankliniella intonsa Trybom.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
De betreffende soort is één der algemeenste blaaspoten; zij wordt op tal van
kruidachtige planten en in bloemen aangetroffen. VAN EECKE (1922) geeft op,
dat zij schadelijk kan zijn voor Solanum tuberosum L., Daucus carota L., Vicia
sativa L., Vicia faba L. en Papaver somniferum L.
d 1 9, Wageningen, 7.V.1936, op Lamium album L.; 4 9, Wageningen, 7.V.
1936, op Ranunculus-species; 1 9, Wageningen, 8.V.1936, op Ranunculus-species;
2 9, Wageningen, 25.VIII.1936, op Centaurea-species: 2 9, Wageningen, 18.IX.
1936, op Chrysanthemum-species; 1 9 en 4 d, Wageningen, 2.VIII.1937, op
Achillea-species; 1 9, Veenendaal, 1.VI.1936, op Orchis-species; 1 9 en 1 dg,
Mook, 3.IX.1936, op Sonchus-species; 2 9, Oosterbeek, 1.V.1937, op Taraxacum-
species; 3 9, Griend, 15.VIII.1937, op Cakile maritima Scop.; 1 9, St. Pancras,
16.VIII.1937, op Gladiolus-species.
m 1 ®, Wageningen, 1.V.1958, op Taraxacum-species; 1 9, Wageningen,
27.VIII.1958, op Lotus corniculatus L.; 1 9 en 2 g', Wageningen, 11.IX.1959,
op Gladiolus-species; 2 9, Holten, 2.VI.1958, op Ranunculus sardous Crantz;
1 9, Holten, 2.VI.1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Maasbracht, 2.VI.1958,
op Trifolium pratense L.; 1 9, Maasbracht, 2.VI.1958, op Trifolium incar-
natum L.; 1 ® en 1 g, Maasbracht, 4.VIII.1958, op Ornithopus sativus
Brot.; 1 &, Nuth, 30.V1.1958, op Medicago Iupulna LR
Nuth, 30.VI.1958, op Trifolium repens L.; 1 9, Heel, 30.VI.1958, op Vicia
cracca L.; 2 9 en 1 g, Heel, 30.V1.1958, op Lathyrus pratensis L.; 6 9 en 3 d',
Heel, 30.VI.1958, op Trifolium hybridum L.; 2 9 en 3 g, Heel, 4.VIII.1958,
op Trifolium repens L.; 1 Q en 1 G', Heel, 18.VIII.1958, op Trifolium repens L.;
1 2 enl g, Heel, 1.IX.1958, op Linaria vulgaris Mill; 1 9 en 1 g', Wessem,
4.VIII.1958, op Trifolium repens L.; 6 Q en 4 g', Wessem, 18.VIII.1958, op
Trifolium pratense L.; 2 9 en 1 G', Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium repens
L.; 1 ®, Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 1 2 en 1 g', Baarlo,

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 111

18.VIII.1958, op Campanula rotundifolia L.; 1 9, Bennekom, 17.VII.1958, op
Solanum tuberosum L.; 1 9, Bennekom, 21.VIII.1958, op Lythrum salicaria L.;
1 ®, Bennekom, 8.IV.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9, Bennekom,
25.1V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 4 9, Bennekom, 3.V.1960, gesleept
in blauwgrasvegetatie; 2 ©, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie;
6 9 en1 6, Bennekom, 24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9, Roer-
mond, 10.V.1960, op grassen; 1 9, Ede, 14.VI.1960, op grassen; 1 9, Ede,
25.VIII.1960, op grassen; 1 9, Zwaagdijk, 13.X.1960, op Gladiolus-species.

36. Frankliniella pallida Uzel.

FRANSSEN & MANTEL (1961).

Forma melanura Priesner.

m 1 9, Bennekom, 24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

37. Frankliniella tenuicornis Uzel.
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Deze soort schijnt in hoofdzaak op Gramineae te leven. Zij wordt ook veelvuldig
aangetroffen in bloemen. Zij zal in Nederland wel nergens ontbreken.
d 3 9 en 3 gd, Wageningen, 4.IX.1936, op Zea mays L.; 1 9, VII.1937, op
Gladiolus-species.
m 1 9 en 1 g', Wageningen, 19.VIII.1957, op Trifolium repens L.; 1 9,
Wageningen, 19.VIII.1957, op Ranunculus sardous Crantz; 1 9, Wageningen,
11.IX.1959, op Gladiolus-species; 2 9, Wageningen, 3.XII.1959, op Avena
sativa L.; 3 9 en 1 d', Wageningen, 7.XII.1959, op Avena sativa L.; 1 9,
Wageningen, 7.1.1960, oppervlakkig in de grond; 2 9, Huissen, 26.IX.1957,
op spruitkool (H. DE FLUITER); 2 g', Wessem, 18.VIII.1958, op Triticum-species;
2 9, Bennekom, 31.III.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9, Bennekom,
3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 2 9, Bennekom, 7.X.1960, gesleept
in blauwgrasvegetatie; 1 9, Ede, 27.VI.1960, op grassen.

38. Frankliniella spec.

De soort, die hoogstwaarschijnlijk uit het buitenland is geïmporteerd, kon niet
op naam worden gebracht, ook niet door PRIESNER.
d 24 9, Wageningen, 1940, op Asclepias tuberosa L.

39. Kakothrips robustus Uzel.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Hier te lande werd de levenswijze uitvoerig bestudeerd door FRANSSEN (1958,
1959 en 1960). De soort komt overal in Nederland voor; zij is vooral in het
zuidwestelijk kleigebied schadelijk voor erwten. De belangrijkste voedselplant is
de erwt (Pisum sativum L.). Voor nadere bijzonderheden over de voedselplanten,
fenologie, levenswijze enz. wordt kortheidshalve verwezen naar de zo juist
genoemde publicaties van FRANSSEN.

40. Odontothrips loti Haliday.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

De in Nederland voorkomende vertegenwoordigers van dit geslacht schijnen
zich te ontwikkelen op Leguminosae.

112 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

d 1 9, Goes, 18.V.1936, op Solanum-species (D. Hire Ris LAMBERS); 1 9,
Krabbendijke, 14.V.1937, op Trifolium-species.

In de collectie DOEKSEN troffen wij 19 exemplaren dezer soort aan onder de

naam Odontothrips ulicis Haliday: 17 9 en 2 g', Wageningen, 9.V.1937, op
Sarothamnus vulgaris Wimm.
m 1 ®, Holten, 2.VI.1958, op Trifolium pratense L.; 6 9, Maasbracht, 2.VI.
1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Maasbracht, 2.VI.1958, op Trifolium incar-
natum L.; 1 9, Wessem, 2.VI.1958, op Trifolium pratense L.; 2 9, Wessem,
1.IX.1958, op Trifolium pratense L.; 7 ® en 7 &, Nuth, 30.VI.1958, op
Melilotus officinalis (L.) Lamk.; 1 g', Wageningen, 19.VII.1958, op Trifolium
pratense L.; 3 2, Heel, 1.IX.1958, op Melilotus officinalis (L.) Lamk.; 2 &,
Bennekom, 20.V1.1959, op Trifolium pratense L.

‘41. Odontothrips uzeli Bagnall.
FRANSSEN & MANTEL (1961).

De belangrijkste voedselplant van deze soort schijnt Vicza cracca L. te zijn.
d 2 9, Wageningen, 19.VI.1937, op Vicia cracca L.
m 5 Q en 2 J, Heel, 30.V1.1958, op Vicia cracca L.; 1:9, Wessem, 4.VIII.
1958, op Urtica-species; 1 9 en 1 dg, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauw-
grasvegetatie; 2 9, Bennekom, 24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

42. Parafrankliniella verbasci Priesner.

VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936).

d 14 Q, op Scrophularia-species (R. VAN EECKE); 4.9, Wageningen, 31.VIII.
1936, op Scrophularia-species.

43. Platythrips tunicatus Haliday.

Deze soort schijnt onder meer op Galium-species te leven (PRIESNER, 1928).
Forma aptera.
d 1 2, Heelsum, 19.VI.1937, op grassen; 2 9, Wageningen, 3.VIII.1937, op
Galium-species.

44. Rhaphidothrips longistylosus Uzel.

VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
Deze soort wordt gevonden op wilde Gramineae.

Forma brachyptera.

m1 9, Bennekom, 25.IV.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

45. Rhopalandrothrips consociatus Targ.-Tozz.
VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936).

Deze soort komt voor op loofhoutbomen, vooral op berk (Betz/a-species). In
het oosten en zuiden van ons land is de soort een algemene verschijning; zij
wordt daar onder meer aangetroffen in allerlei bloemen en op wilde Gramineae.
d 4 9, Zwolle, 28.VIII.1935, op Dahlia-species; 3 9, Wageningen, 15.XII.1935,
in ,,zeefsel”; 3 9, Wageningen, 16.III.1936, in ,,zeefsel”; 1 9 en 2 g', Wa-
geningen, 28.VI.1936, op Betula alba L.; 1 9, Wageningen, 8.V.1937, op
Betula-species; 1 9, Heelsum, 19.VI.1937, op grassen; 14 9 en 3 g', Heelsum,

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 113

19.VI.1937, op Betula-species; 1 9, Bennekom, 20.VI.1937, op Betula-species;
2 larven, Wageningen, 29.V.1936, op Betula-species.

m 2 2, Bennekom, 8.V.1958, op Betula alba L.; 1 ©, Bennekom, 24.VI.1958,
op Sorbus-species; 1 g', Bennekom, 24.VI.1958, op Quercus-species; 1 g', Ben-
nekom, 27.VIII.1958, op Convolvulus arvensis L.; 1 9 en 3 &, Baarlo, 4.VIII.
1958, op Betula alba L.; 1 g', Baarlo, 18.VIII.1958, op Alnus-species; 3 9,
Baarlo, 18.VIII.1958, op Rhamnus catharticus L.; 1 9 en 2 G', Ede, 17.VIII.1960,
op grassen; 1 pupa, Baarlo, 4.VIII.1958, op Betula alba L.

46. Rhopalandrothrips obscurus Targ.-Tozz.

Volgens schriftelijke mededeling van PRIESNER leeft deze soort in Oostenrijk
op Betula- en Corylus-species.
m 1 2, Ede, 27.VI.1960, in grassen aan de rand van een berkenbos.

47. Scolothrips-species.

De vertegenwoordigers van dit geslacht staan te boek als vijanden van mijten.
m Op 6.X.1960 werd een zwaar beschadigd wijfje gevonden op een door mijten
(vermoedelijk Tetranychus urticae Koch) aangetaste gladioleplant (Gladiolus-
species) te Zwaagdijk. Het exemplaar kon niet meer tot op de soort worden
gedetermineerd.

48. Sminyothrips biuncatus Uzel.
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Deze soort leeft op Valeriana officinalis L. Het mannetje van deze vrij zeldzame
soort is nog niet beschreven; na het afsluiten van bovenstaande publicatie (1961)
werd het door ons gevonden.

m 10 Q en 3 g', Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 9 9 en
2 d, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

49. Sminyothrips biuncinatus Uzel.

Deze soort ontwikkelt zich in de bloemen van Exphorbia-species (PRIESNER,
1928).
d 2 9, Wageningen, 29.V.1937, op Euphorbia cyparissias L.; 2 9, Wageningen,
23.VI.1937, op Euphorbia-species.

50. Stenothrips graminum Uzel.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
Deze soort is een bewoner van Gramineae, die bij voorkeur op haver leeft en
hieraan schade kan toebrengen; daarom wordt ze havertrips genoemd. Er is slechts
één generatie van gevleugelde dieren, die als volwassen onuitgekleurd insect diep
in de grond overwinteren. De havertrips is overal in Nederland zeer algemeen.
d 1 9, Wageningen, 17.VI.1936, op Ulmus-species; 3 2 en 4 &, Wageningen,
17.VI.1936, op grassen; 1 9 en 1 g', Wageningen, 28.VI.1936, op grassen;
1 d', Zierikzee, 26.V.1937, op Linum-species; 2 ® en 2 g, Amsweer, 10.VI.
1937, op Avena-species; 1 g', Amsweer, 10.VI.1937, op Linum-species; 1 9 en
2 d', Lieve Vrouwe Parochie, 11.VI.1937, op grassen; 1 © , Kolhorn, 11.VI.
1937, op Trifolium-species; 1 9, Heelsum, 19.VI.1937, op Rumex-species; 3 9,
Heijthuizen, 25.VI.1937, op Avena-species.

114 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

m 7 2 en 6 g, Wieringermeerpolder, 10.VI.1954, op grassen; 4 9 en 7 d,
Beemster, 15.VI.1954, op Hordeum-species; 1 9, Dordtse Biesbosch, 12.XII.
1956, in grondmonster; 6 9 en 3 4, Zuid Limburg, 29.1.1957, in grondmonster;
3 d', Hoofddorp, 20.V.1957, op Triticum-species, 5 9 en 4 &, Hoofddorp,
23.V.1958, op Linum usitatissimum L.; 5 &, Hoofddorp, 13.VI.1958, op Linum
usitatissimum L.; 8 2, Hoofddorp, 25.VII.1958, op Avena-species; 1 9, Hoofd-
dorp, 13.X.1958, in grondmonster; 3 ® en 4 g', Hoofddorp, 19.V, op Linum
usitatissimum L.; 1 9, Hoofddorp, 24.VI.1959, op Cichorium intybus L.;
1 2, Ouddorp, 4.VI.1958, op grassen; 1 &, Wijnandsrade, 7.VI.1958, op Linum
usitatissimum L.; 1 ® en 1 &, Wijnandsrade, 14.VI.1958, op Linum usitatissi-
mum L.; 2 9 en 2 d, 't Zandt, 11.VI.1958, op Linum usitatissimum L.; 1 9
en 2 d', 't Zandt, 29.V.1959, op Linum usitatissimum L.; 1 2, Langbroek,
17.VI.1958, op Salix amygdalina L. (W. NIJVELDT); 1 G', Heel, 30.V1.1958,
“op Triticum-species; 1 9, Goes, 3.VII.1958, op Pisum sativum L.; 2 2 en 2
pupae, Roodeschool, 1.XII.1958, in grondmonster; 1 pupa, Roodeschool, 14.IX.
1959, in grondmonster; 1 9, Heeze, 6.VI.1959, op grassen; 1 9, Bennekom,
27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 4 9 en 1 G', Bennekom, 24.VI.1960,
gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9, Ede, 14.VI.1960, op grassen; 1 larve, Roo-
deschool, 2.VII.1959, op Avena-species; 50 larven, Hemmen, 3.VII.1959, op
Avena-species.

51. Taeniothrips atratus Haliday.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Deze soort kan schadelijk zijn voor Iris-species en Freesia-species; zij komt
overal veelvuldig voor, vooral in bloemen onder meer in die van sering (Syringa-
species).

d 2 8, Noordwijk, 31.VII.1934, op Gladiolus-species; 4 ©, Wageningen,
15.X11.1935, tussen mos; 1 9, Wageningen, 29.IV.1936, op Taraxacum-species;
1 9, Wageningen, 13.V.1936, op Cerastium-species; 1 g', Wageningen, 29.V.
1936, op Cerastium-species; 1 g', Wageningen, 9.VII.1936, op Dipsacus-species;
1 2, Wageningen, 25.VIII.1936, op Centaurea-species; 1 9 en 2 gf, Wage-
ningen, 13.IX.1936, op Gladiolus-species; 2 9 en 4 g, Wageningen, 18.IX.
1936, op Aster-species; 1 g', Rhenen, 12.IX.1936, op Rubus-species; 1 g', Heel-
sum, 19.VI.1937, op grassen; 1 9, Hillegom, VII.1937, op Gladiolus-species;
2 9, op Scrophularia-species; 1 9, Aalsmeer, 4.VIII.1948, op Syringa-species
(G. VAN MARLE); 1 9, Aalsmeer, 3.XI.1951, op Freesia-species (G. VAN MARIE).
m 1 ®, Sneek, 31.VIIL1953, op Gladiolus-species (Plantenziektenkundige
Dienst); 3 9 en 1 4, Wageningen, 3.VII.1957, op Trifolium pratense L.; 1 9,
Wageningen, 19.VIII.1957, op Trifolium pratense L.; 1 9, Wageningen, 1.VIII.
1957, op Antirrbinum-species; 2 9 en 2 g', Wageningen, 6.VIII.1957, op
Papaver somniferum L.; 2 9 en 2 g', Wageningen, 19.VII.1958, op Papaver
somniferum L.; 1 9, Wageningen, 1.1V.1958, op Glechoma hederacea L.; 1 9,
Wageningen, 23.1V.1958, op Taraxacum-species; 1 9, Wageningen, 28.VI.1958,
op Linum usitatissimum L.; 2 Q en 1 3, Wageningen, 31.VII.1958, op Trifolium
repens L.; 2 9 en 3 oi, Wageningen, 27.VIII.1958, op Victa cracca L.; 2 ® en
2 8, Wageningen, 11.XI.1959, op Gladiolus-species; 1 ©, Bennekom, 22.VIII.
1957, op Dablia-species; 1 9, Bennekom, 20.V.1958, op Secale cereale L.; 1 2

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 115

en 8 d', Bennekom, 9.V1.1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Bennekom,
17.VII.1958, op Solanum tuberosum L.; 1 2, Bennekom, 21.VIII.1958, op Ly-
thrum salicaria L.; 1 &, Ter Aar, 10.VI.1958, op Linum usitatissimum L.; 1 d,
lec 3 0SViIRIO58 op Vicia eraccan IE MIN RENNEN gr ELMA SVANIB195 ES Mop
Trifolium repens L.; 2 9 en 3 g, Heel, 18.VIII.1958, op Trifolium repens L.;
3 2, Heel, 1.IX.1958, op Linaria vulgaris Mill; 1 g', Wijnandsrade, 26.VII.
1958, op Linum usitatissimum L., 2 2, Maasbracht, 4.VIII.1958, op Ornithopus
sativus Brot; 2 9, Wessem, 4.VIII.1958, op Trifolium repens L.; 1 9,
Wessem, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense L., 1 2, Horst, 18.VIII.1958,
op Gladiolus-species; 1 9 en 2 G', Baarlo, 18.VIII.1958, op Campanula rotun-
difolia L.; 1 &, Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 2 9 en 7 g,
Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium repens L.; 1 9, Wier, 23.VII.1959, op Linum
usitatissimum L.; 1 9, Naaldwijk, 10.VIII.1959, op Dianthus-species; 1 9 en
2 gd, Voorschoten, 10.X.1959, op Freesia refracta (Jacq.) Klatt (W. van
SOEST); 1 g', Ede, 2.VI.1960, op grassen; 4 9, Ede, 17.VIII.1960, op grassen;
15:9 en 1 Q, Lisse, 29.1X.1960, op Iris-species (J. DE WILDE); 10 larven,
Voorschoten, 10.X.1959, op Freesia refracta (Jacq.) Klatt (W VAN SOEST).

52. Taeniothrips firmus Uzel.

VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
De wijfjes zijn gevleugeld, de mannetjes brachypteer. Volgens DOEKSEN (1936)

zou deze soort op Vicia cracca L. leven.

d 3 9, Rhenen, 27.V.1936, op Vicia cracca L.; 1 9, Rhenen, 27.V.1936, in

„sleepsel”’; 1 g', Veenendaal, 29.V.1937, op grassen.

m 5 9 en 2 gJg, Bennekom, 25.IV.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 23 9

en 1 g', Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 7 9 en 1 {,

Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

53. Taeniothrips inconsequens Uzel.
VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936).

De soort wordt peretrips genoemd, omdat zij voor dit fruitgewas schadelijk
kan zijn. DE JONG (1949) schreef een publicatie over deze trips.
d 1 ®, Rhenen, 23.III.1936; 5 9 , Wageningen, 21.IV.1949, op Malus sylvestris
(L.) Mill. (A. BESEMER); 3 9, Terwolde, 21.1V.1949, op Malus sylvestris (L.)
Mill. (FLIPSE); 7 9, Terwolde, 28/IV.1949, op Malus sylvestris (L.) Mill.
(FLIPSE).
m 1 2, Terwolde, 1949, op Pyrus communis L. (J. DE JONG); 1 9, 1.XI.1949,
op Pyrus communis L. (J. DE JONG); 1 9, op Pyrus communis L. (J. DE JONG).

54. Taeniothrips picipes Zetterstedt.

VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936).

d 1 2, Oosterbeek, 14.V.1936, op Cerastium-species; 14 9, Heelsum, 18.V.1936,
op Cerastium-species.

m 1 ®, Bennekom, 24.IV.1959, op Genista anglica L.; 1 9, Arnhem, 21.X.
1960, oppervlakkig in de grond in een eikebos (GUNST).

116 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

55. Taeniothrips propinquus Bagnall.
m 1 9, Ede, 14.VI.1960, op grassen.

56. Taeniothrips simplex Morison.

Deze soort wordt gladioletrips genoemd, omdat zij schadelijk is voor gladiolen.
Gedurende de winter kan zij zich in stand houden op de opgeschuurde bollen.
Waarschijnlijk is zij over geheel Nederland verspreid; de kwekers van gladiolen
kunnen door de aantasting grote schade ondervinden.

d 129 en 7 8 (R. VAN EECKE); 1 dg, Lisse, 2.VIII.1934, op Gladiolus-
species; 3 9, Haarlem, 1934, op Gladiolus-species; 1 9 en 1 &, Hillegom,
VII.1937, op Gladiolus-species; 14 larven, Haarlem, 1934, op Gladtolus-species.
m 2 9, 7.XI.1949, op Gladiolus-species (J. DE JONG); 5 9, 21.X.1949, op
Gladiolus-species (J. DE JONG); 5 9 en 1 g', Zwaagdijk, 6.X.1960, op Gladiolus-
species (P. HUISMAN); 1 9 en 1 Jg, Zwaagdijk, 13.X.1960, op Gladiolus-species.

57. Taeniothrips vulgatissimus Haliday.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
Dit is een zeer polyphage soort, die op tal van kruidachtige planten, grassen
en in bloemen wordt aangetroffen. In Nederland zeer algemeen.
d 7 2, Leeuwen, 21.VII.1918 (VAN DER Wier); 5 9, Leiden, 20.IX.1920, in
bloemen (R. VAN EECKE); 2 9, Rhenen, 27.V.1936; 4 9, Rhenen, VIII.1936;
1 2, Rhenen, 12.IX.1936, op Rubus-species; 1 9, St. Pancras, 16.VIII.1937,
op Gladiolus-species.
m 2 9, Amsterdam, 11.VIII.1955, op Phaseolus vulgaris L.; 1 9, Wageningen,
19.VIII.1957, op Trifolium repens L.; 1 9, Wageningen, 31.VII.1958, op Tri-
folium repens L.; 1 9, Wageningen, 1.V.1958, op grassen; 1 9, Wageningen,
4.VI.1958, op Ranunculus-species; 1 9, Wageningen, 19.VII.1958, op Papaver
somniferum L.; 3 9, Wageningen, 31.VII.1958, op Trifolium repens L.; 2 9,
Wageningen, 27.VIII.1958, op Urtica-species; 1 9, Wageningen, 27.VIII.1958,
op Vicia cracca L.; 1 9, Wageningen, 23.V.1960, op Malus sylvestris (L.) Mill.
(H. EvENHUIS); 2 @, Holten, 2.VI.1958, op Anthriseus sylvestris (L.) Hoffm.;
2 9, Hoofddorp, 25.VII.1958, op Anethum graveolens L.; 1 9, Bennekom,
21.VIII.1958, op Lythrum salicaria L., 2 9, Bennekom, 27.VIII.1958, op Con-
volvulus arvensis L.; 6 2, Bennekom, 3.IV.1959, op Salix-species; 1 9, Ben-
nekom, 31.III.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9 en 1 g', Bennekom,
27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 2 9, Langbroek, 2.1V.1959, op
Salix-species.

58. Thrips angusticeps Uzel.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
Wegens het vroege verschijnen in het voorjaar wordt deze soort vroege akker-
trips genoemd. Een zeer algemene en veelvuldig voorkomende soort, die in onze
kleistreken schadelijk is voor allerlei land- en tuinbouwgewassen. De gecompli-
ceerde levenswijze is uitvoerig behandeld door FRANSSEN (1955), FRANSSEN &
HUISMAN (1958) en door FRANSSEN & MANTEL (1961). Voor nadere bijzonder-
heden kan kortheidshalve naar deze publicaties worden verwezen.

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 117

59. Thrips difficilis Priesner.

d 4 Q, Scheveningen, 6.VII.1936, op Salix-species; 1 g', Scheveningen, 8.VII.
1936, op Solanum nigrum L.

m1 9, Zetten, 21.IV.1958, op Salix-species; 1 9, Wageningen, 4.VI.1958,
op Ranunculus-species.

60. Thrips dilatatus Uzel.
Forma brachyptera.
d 3 2, Veenendaal, 29.V.1937, op grassen.

61. Thrips discolor Haliday.
FRANSSEN & MANTEL (1961).
m 1 2, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

62. Thrips flavus Schrank.

VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
Het is in Nederland een vrij algemene, bloembewonende trips; volgens VAN

EECKE (1922) schadelijk voor allerlei bloemen.

d 36 2 en 6 Z, op Phaseolus-species (W. ROEPKE); 1 g', Wageningen, 26. VIII.

1936, op Centaurea-species; 5 9, Wageningen, 18.IX.1936, op Chrysanthemum-

species; 2 9, Rhenen, 12.IX.1936, op Rubus-species; 1 9 en 1 g', Doorwerth,

26.IX.1936, op Trifolium-species.

m 1 3, Holten, 2.VI.1958, op Ranunculus sardous Crantz; 1 3, Heel, 30.VI.

1958, op Vicia cracca L.; 1 &, Horst, 18.VIII.1958, op Gladiolus-species; 1 g',

Roodeschool, 14.IX.1959, in grondmonster; 1 4, Bennekom, 27.V.1960, gesleept

in blauwgrasvegetatie; 2 G', Bennekom, 24.VI.1960, gesleept in blauwgras-

vegetatie.

Forma /utea Oettingen.
m 1 ®, Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 2 2, Roodeschool,
14.IX.1959, in grondmonster.

63. Thrips fuscipennis Haliday.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), GEYSKES & DOEKSEN (1949).
Deze soort wordt roze- of komkommertrips genoemd, omdat ze voor deze
gewassen schadelijk kan zijn; destijds werd schade gerapporteerd uit het Westland
voor bessen in kassen (Tijdsch. Entom., vol. 85 (1942), p. XVIII). Het is een
veelvuldig en algemeen voorkomende trips, die vooral in bloemen wordt aange-
troffen. Zij overwintert in gras, onder dor blad en achter boomschors.
d 10 9, Haagse bos, 16.X1.1916 (EVERTS); 1 9, Wageningen, 17.VI.1936,
op Ulmus-species; 2 9, Wageningen, 25.VIII.1936, op Centaurea-species; 1 9,
Wageningen, 26.VIII.1936, op Centaurea-species; 1 9, Wageningen, 13.IX.1936,
op Gladiolus-species; 4 4, Wageningen, 18.1X.1936, op Chrysanthemum-species;
3 9, Wageningen, 15.IV.1937, op Malus sylvestris (L.) Mill; 5 9, Scheve-
ningen, 6.VII.1936, op Solanum nigrum L.; 2 ®, Scheveningen, 8.VII.1936,
op Solanum nigrum L.;1 9 en 1 g, Heelsum, 25.VIII.1936, op grassen; 2 9,
Heelsum, 28.VIII.1936, op Owercus-species; 1 9, Heelsum, 19.VI.1937, op

118 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

grassen; 1 9, Rhenen, 12.IX.1936, op Campanula-species; 2 Q en 1 4, Rhenen,
12.1X.1936, op Rubus-species; 2 9, Rhenen, 18.IX.1936, op grassen; 6 larven,
1 pupa, 1 @ en 1 &, Doetinchem, 10.VIII.1937, op Rosa-species.

m 1 9, Wageningen, 1.VIII.1957; 2 g', Wageningen, 6.VIII.1957, op Papaver
somniferum L.; 1 g', Wageningen, 19.VII.1958, op Papaver somniferum L.;
1 dg, Wageningen, 6.VIII.1957, op Trifolium repens L.; 1 9, Wageningen,
23.1V.1958, op Glechoma hederacea L.; 4 8, Wageningen, 27.VIII.1958, op
Vicia cracca L.; 2 9, Beverwijk, 5.VIII.1957, op Scorzonera hispanica L.; 1 &,
Hoofddorp, 13.11.1958, op onkruiden in vlasstoppel; 1 9, Langbroek, 17.IV.
1958, op Salix amygdalina L.; 1 &, Bergschenhoek, 19.IV.1958, op Linum usita-
tissimum L.; 1 3, Heel, 30.VI.1958, op Trifolium hybridum L.; 1 2, Nuth,
30.VI.1958, op Trifolium repens L.; 1 &, Dirksland, 2.VII.1958, op Linum
usitatissimum L.; 3 3°, Bennekom, 21.VIII.1958, op Lythrum salicaria L.; 2 3,
Bennekom, 27.VIII.1958, op Convolvulus arvensis L.

64. Thrips hukkineni Priesner.

d 1 9, Veenendaal, 1.VI.1936, op Taraxacum-species; 2 9, Wageningen,
VIII.1936; 2 9, Wageningen, 25.VIII.1936, op Centaurea-species, 3 9, Wa-
geningen, 12.V.1937, op Ranunculus-species.

m 1 ®, Wageningen, 23.IV.1958, op Taraxacum-species; 6 9, Wageningen,
1.V.1958, op Taraxacum-species; 1 2, Holten, 2.VI.1958, op Ranunculus sardous
Crantz; 1 9, Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 ©, Ben-
nekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

65. Thrips klapaleki Uzel.
DOEKSEN (1936).

Deze soort staat te boek als beschadiger van inheemse orchideeén. De wijfjes
zijn gevleugeld, de mannetjes brachypteer.
d 2 9, Veenendaal, op Orchis-species (W. ROEPKE); 1 9 en 1 g, Veenen-
daal, 1.VI.1936, op Orchis morio L.; 1 larve en 1 9, Wageningen, 29.V.1937,
op Orchis-species.

66. Thrips linarius Uzel.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Deze soort wordt vlastrips genoemd, omdat zij schadelijk kan zijn voor vlas.
FRANSSEN & MANTEL (1960) toonden aan, dat deze soort niet lin? Lad., doch
linarius Uzel moet heten; zij bestudeerden ook uitvoerig de levenswijze (1961).
Thrips linarius Uzel leeft monophaag op vlas; zij komt in dit gewas in ons land
regelmatig voor ten zuiden van de lijn Amsterdam-Enschede. Voor nadere bij-
zonderheden over de levenswijze, fenologie enz. kan kortheidshalve naar de zo
juist geciteerde publicatie worden verwezen.

67. Thrips major Uzel.

VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
VAN EECKE en DOEKSEN beschouwden deze soort als een variéteit van Thrips

fuscipennis Uzel. Het is één van onze meest algemene soorten, die in tal van

bloemen wordt aangetroffen. De heer M. LAVALLEYE berichtte ons, dat major

in België schadelyk kan zijn voor Phaseolus-bonen.

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 119

d 2:9, Rhenen, 27.V.1936, gesleept; 1 9, Rhenen, VIII.1936; 1 2, Rhenen,
12.1X.1936; 2 9, Scheveningen, 6.VII.1936, op Sambucus-species; 1 9, Mook,
4.IX.1936, op Sonchus-species; 7 9 en 15 of, Wageningen, 18.IX.1936, op
Chrysanthemum-species; 1 3, Doorwerth, 26.1X.1936, op Trifolium-species;
2 ®, Leersum, 20.VI.1937, op Lathyrus-species.

m 6 ®, Amsterdam, 11.VIII.1955, op Phaseolus-bonen; 1 2, Hoofddorp, 6.III.
1956, in grondmonster; 1 9, Hoofddorp, 25.VII.1958, op Anethum graveolens
L.; 1 9, Wageningen, 31.VII.1957, op Papaver somniferum L.; 2 2, Wagenin-
gen, 19.VII.1958, op Papaver somniferum L.; 2 3, Wageningen, 31.VII.1958,
op Trifolium repens L.; 1 9, Wageningen, 1.VIII.1958, op Linum usitatissimum
L.; 1 9, Wageningen, 27.VIII.1958, op Urtica-species; 1 9, Wageningen, 27.
VIII.1958, op Vicia cracca L.; 2 9, Holten, 2.V1.1958, op Anthriscus sylvestris
(L.) Hoffm.; 3 ®, Holten, 2.VI.1958, op Ranunculus sardous Crantz; 1 9,
Holten, 2.VI.1958, op Trifolium pratense L.; 6 9, Tuddern, 2.VI.1958, op
Genista-species; 2 9, Maasbracht, 2.VI.1958, op Trifolium incarnatum L.;
1 ®, Maasbracht, 30.V1.1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Bennekom,
24.VI.1958, op Quercus-species; 2 9, Bennekom, 24.VI.1958, op Sorbus-
Species 12,95, Bennekom, #21.V.1IT-19587 (opyLythrum Msalicaria mE 105
Bennekom, 27.VIII.1958, op Trifolium repens L.; 6 9, Bennekom, 27.VIII.1958,
op Convolvulus arvensis L.; 3 9, Bennekom, 3.IV.1959, op Salix-species; 1 9,
Bennekom, 24.IV.1959, op Vaccinium myrtillus L.; 1 9, Bennekom, 4.V.1959,
op Genista-species; 4 9 en 1 g', Bennekom, 24.VI.1959, op Tilia-species; 13 9,
Bennekom, 24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 5 9, Heel, 30.VI.1958,
op Lathyrus pratensis L.; 2 9 en 2 G', Heel, 30.VI.1958, op Trifolium hybridum
L.; 1 & ‚Heel, 4.VIIL1958, op Trifolium pratense L.; 2 2, Wessem, 18.VIII.
1958, op Urtica-species; 1 ®, Baarlo, 18.VIII.1958, op Alnzs-species; 3 9, Baar-
lo, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 1 ©, Horst, 18.VIII.1958, op Gladio-
lus-species; 1 ®, Ulrum, 22.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 3 ®, Lang-
broek, 2.1V.1959, op Salix-species; 3 9, Heeze, 6.VI.1959, op grassen; 1 9,
Heeze, 6.VI.1959, op Larix-species; 1 9, Heeze, 7.VI.1959, op Quercus-species;
1 9, Ede, 24.IV.1960, op Prunus-species; 1 9 en 2 gJg', Ede, 27.VI.1960, op
grassen; 2 9, Denekamp, 18.VI.1960, op grassen.

68. Thrips nigropilosus Uzel.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
Volgens PRIESNER (1928) is de soort zeer polyphaag; zij voedt zich op allerlei
planten in ruigten. VAN EECKE (1922) vermeldt, dat SCHOEVERS de larven, pop-
pen en imagines aantrof op een Gloxinia-species te Warnsborn.
De wijfjes zijn brachypteer of macropteer, de mannetjes steeds brachypteer.
Forma brachyptera.
m1 9, Wageningen, 28.X.1957, onder dor blad; 1 9, Bennekom, 24.VI.1960,
gesleept in blauwgrasvegetatie.
Forma macroptera.
m1 9, Ede, 2.VI.1960, op grassen; 1 9, Ede, 14.VI.1960, op grassen.
Forma /aevior Uzel.
Deze variéteit, die gekenmerkt is door vrij korte vleugels, komt volgens VAN
EECKE (1931) ook in Nederland voor.

120 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

69. Thrips physapus L.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), GEYSKES & DOEKSEN (1949),
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Het is een zeer polyphage soort, die in Nederland overal veelvuldig voorkomt.
VAN EECKE (1922) vermeldt haar als schadelijk voor rozen, bloemen van aard-
appel en lupine. Thrips physapus wordt veelvuldig in allerlei bloemen aange-
troffen.

d 1 2, Doorwerth, 10.IV.1936, op Taraxacum-species; 2 9 en 2 g', Veenendaal,
1.VI.1936, op Taraxacum-species; 1 9, Wageningen, 25.VIII.1936, op Centaurea-
species; 2 g', Wageningen, 26.VIII.1936, op Centaurea-species; 1 9, Wagenin-
gen, 13.IX.1936, op Gladiolus-species; 1 9, Wageningen, 18.IX.1936, op
Chrysanthemum-species; 2 2, Mook, 4.IX.1936, op Sonchus-species; 3 9,
28.X.1949, op Taraxacum-species.

m 2 9, Wageningen, 1.V.1958, op Taraxacum-species; 1 g, Wageningen,
4.VI.1958, op Ranunculus-species; 1 9, Wilhelminapolder, 3.VII.1958, op
Trifolium repens L.; 1 9, Heel, 4. VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 1 9,
Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Bennekom, 4.V.1959, op
Genista-species; 1 9, Bennekom, 8.IV.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie;
4 9, Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 2 9 , Ede, 2.VI.1960,
op grassen; 4 9, Ede, 14.VI.1960, op grassen.

Forma flavescens Priesner. |

d 1 &, Wageningen, 26.VIII.1936, op Centaurea-species, 1 g, Wageningen,
18.IX.1936, op Chrysanthemum-species; 1 &, Mook, 4.IX.1936, op Sonchus-
species.

Forma obscuripennis Priesner.
d 1 9, Wageningen, 25.VIII.1936, op Centaurea-species.

70. Thrips pillichi Priesner.

Een voor Nederland zeldzame soort. Volgens PRIESNER (1928) zou zij in
Hongarije van april tot october talrijk voorkomen in bloemen, vooral in die van
Anthemis arvensis L., Senecio jacobaea L. en Tanacetum vulgare L.

d 4 9, Wageningen, 18.IX.1936, op Chrysanthemum-species.

Forma hiemalis Priesner.
d 1 9, Wageningen,5.V.1936, op Ranunculus-species; 1 9, Wageningen,
10.V.1936, op Ranunculus-species.

71. Thrips roepkei Doeksen.
DOEKSEN (1953).
d 1 9, Scheveningen, 6.VII.1936, op Solanum-species.

72. Thrips sambuci Heeger.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

In 1922 beschouwde van EECKE deze soort nog als een variëteit van Thrips
fuscipennis Haliday. De belangrijkste voedselplant is Sambucus.
d 2 9, den Haag, 14.VI.1936, op Sambucus-species; 3 2, Scheveningen,
6.VII.1936, op Sambucus-species.

C. J. H. FRANSSEN « W. P. MANTEL : Thysanoptera van Nederland 121

m 1 Q, Langbroek, 17.VI.1958, op Salix amygdalina L. (W. NIJVELDT); 4 9
en 1 o, Wageningen, 7.VI.1960, op Sambucas-species.

73. Thrips tabaci Lind.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), FRANSSEN & MANTEL (1961).
Deze soort wordt tabaks- of uietrips genoemd. Het is een zeer polyphage soort,
die op de vertegenwoordigers van de meest uiteenlopende plantefamilies wordt
aangetroffen, ook op in het wild groeiende Gramineae. Vooral in droge jaren
kan deze trips schadelijk optreden in uien en prei. Volgens VAN EECKE (1922)
vernielde zij in 1908 te Contich (Belgié) kersebloesem, trad zij in 1918 scha-
delijk op bij perzikken in een kas te Baambrugge, zomede op komkommers; in
1919 werd schade aangericht aan perzikken te Poeldijk en te Hees.
De soort is nog zeer actief bij enkele graden boven het vriespunt; zodoende
kan zij schadelijk optreden bij bewaarkool, die is opgeslagen in ruimten met een
temperatuur van 3° tot 5° C.

Forma pulla Uzel.

d 8 9, Noord Beveland, 13.VIII.1935, op Dahlia-species; 5 9 en 1 g', Zwolle,
28.VIII.1935, op Aster-species; 9 @ , Wageningen, 4.X1.1935, op Raphanus-species;
1 9, Wageningen, 9.VII.1936, op Dipsacus-species; 2 9, Wageningen, 18.IX.
1936, op Chrysanthemum-species; 2 ®, Wageningen, XII.1936, op Verbascum
thapsus L.; 1 9, Wageningen, 15.IV.1937, op Orchis-species; 1 9, Wageningen,
2.VIII.1937, op Achillea-species; 7 9, Sittard, 12.VI.1936, op Chrysanthemum
leucanthemum L.; 2 9, Scheveningen, 8.VII.1936, op Solanum nigrum L.; 1 9,
Rhenen, 18.IX.1936, op grassen; 1 9, Hillegom, VII.1937, op Gladiolus-
species; 1 9, Beesel, 25.VI.1937, op Pisum sativum L.; 3 larven, Wageningen,
4.X1.1935, op Raphanus-species.

m6 9, Overflakkee, 21.VIII.1957, op Allium cepa L. (A. VAN DOORN); 1 9,
Wageningen, 30.VII.1957, vliegend gevangen; 1 9, Wageningen, 1.VIII.1957,
op Antirrhinum-species; 3 9, Wageningen, 1.VIII.1957, op Tagetes-species;
1 .9, Wageningen, 19.VIII.1957, op Tagetes-species; 4 9, Wageningen,
19.VIII.1957, op Ranunculus-species; 3 9, Wageningen, 8.IV.1958, op
Glechoma hederacea L.; 1 8, Wageningen, 27.VIII.1958, op Vicia cracca
L.; 11 9, Wageningen, 2.IX.1958, op Beta vulgaris L.; 1 9, Wageningen,
11.IX.1959, op Gladiolus-species; 2 9, Wageningen, 25.1.1960, opper-
vlakkig in de grond; 1 2, Huissen, 26.IX.1957, op Brassica oleracea L. var.
bullata DC. subvariëteit gemmifera (DC.) O. E. Schulz (H. DE FLUITER); 1:9,
Huissen, 22.IX.1959, voedselplant als vorige (L. VAN ’T SANT); 1 9, Maas-
bracht, 2.VI.1958, op Trifolium pratense L.; 5 9, Maasbracht, 2.VI.1958, op
Trifolium incarnatum L.; 2 9, Echt, 2.VI.1958, op Trifolium incarnatum L.;
1 2, Nuth, 30.VI.1958, op Medicago lupulina L.; 1 9, Nieuwveen, 1.VII.1958,
op Linum usitatissimum L.; 1 ®, Dirksland, 16.VII.1958, op Linum usitatissi-
mum L.; 1 2, Hoofddorp, 17.VII.1958, op Linum usitatissimum L.; 3 9,
Hoofddorp, 25.VII.1958, op Anethum graveolens L.; 5 9, Hoofddorp, 6.X.1959,
op Anthemis cotula L. (L. VAN 'T SANT); 1 9, Hoofddorp, 6.1.1960, op gras-
sen; 1 9, Heel, 4. VIII.1958, op Trifolium repens L.; 2 9, Heel, 18.VIII.1958,
op Trifolium pratense L.; 1 9, Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.;

122 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

1 ®, Baarlo, 1.IX.1958, op Rhamnus catharticus L.; 1 &, Bennekom, 27.VIII,
1958, op Convolvulus arvensis L.; 1 9, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauw-
grasvegetatie; 1 9, Bennekom, 24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9,
Wier, 23.VII.1959, op Linum usitatissimum L.; 15 larven, Alkmaar, 22.VIL.1959,
op Allium cepa L.; 2 9 en 27 larven, Alkmaar, 31.VII.1959, op Allium cepa L.;
4 9, Alkmaar, 29.1.1960, op Brassica oleracea L. var. capitata L. subvar. sphaerica
(DC.) Boom forma alba (DC.) O. E. Schulz (JONGE POERINK); 3 9, Naald-
wijk, 10.VIII.1959, op Dianthus-species; 2 9, Roodeschool, 14.IX.1959, in
grondmonsters; 4 9 , Bruinisse, 21.XII.1959, op Allium cepa L., in bewaarschuren
(A. Fruit); 2 9, Ede, 2.VI.1960, op grassen; 1 9, Ede, 14.VI.1960, op gras-
sen; 4 9, Ede, 27.VI.1960, op grassen; 2 9, Ede, 17.VIII.1960, op grassen;
5 larven, Overflakkee, 21.VIII.1957, op Allium cepa L. (A. VAN DOORN); 16
larven, Naaldwijk, 10.VIII.1959, op Dianthus-species.

74. Thrips urticae Fabr., Priesner.

Deze soort schijnt monophaag op brandnetels te leven; zij is echter ook in
bloemen aangetroffen.
d 1 ®, Wageningen, 18.IX.1936, op Chrysanthemum-species; 5 9 en 1 &,
Wageningen, 3.VIII.1937, op Urtica-species; 1 9, Heelsum, 19.VI.1937, op
Urtica-species.
m 2 9, Wageningen, 31.VII.1957, op Trifolium repens L.; 1 9, Wessem, 2.VI.
1958, op Urtica-species; 3 9, Wessem, 4.VIII.1958, op Urtica-species; 5 9 en
1 d, Heel, 1.IX.1958, op Urtica-species; 1 9, Ede, 17.VIII.1960, op grassen.

75. Thrips validus Uzel.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Deze soort komt talrijk voor in allerlei bloemen, volgens VAN EECKE (1922)
vooral in het voorjaar in die van Taraxacum officinale Weber, Tussilago farfara
L. en Euphorbia cyparissias L.

d 10 2, Leeuwen, 21.VI.1921 (R. VAN EECKE); 1 ®, Zwolle, 12.1V.1936, op
Taraxacum-species; 1 g', Rhenen, 1.IX.1936, op Betula-species; 6 9 en 7 dg,
Rhenen, 12.1V.1937, op Ficaria-species; 1 ® en 1 g', Mook, 4.IX.1936, op
Sonchus-species; 1 9, Noordwijk, 20.V.1937, op Ranunculus acris L.

m1 9, „de Lijmers”, 9.V.1951, op Pyrus communis L. (J. DE JONG); 1 @,
Hoofddorp, 13.V.1960, op Taraxacum-species; 1 3, Ede, 14.VI.1960, op gras-
sen; 1 g', Ede, 17.VIII.1960, op grassen; 3 9, Ede, 25.VIII.1960, op grassen.

76. Thrips viminalis Uzel.

Volgens PRIESNER (1928) leeft deze soort vooral op de bladeren van Salix-
species; daarnaast is zij een enkele maal aangetroffen op Alnus incana (L.)
Moench en Populus nigra L. Behalve op wilg (Salix-species) vonden wij de
tripsen veelvuldig in bloemen.
d9 9 en 12 g, Heelsum, VIII.1936, op Salix-species; 2 9, Rhoon, 29.1V.1949
(A. BESEMER).

m 2 9, Bennekom, 29.IV.1958, op Salix-species; 1 9, Bennekom, 7.V.1958, op
Salix-species; 1 ®, Bennekom, 21.VIII.1958, op Lythrum salicaria L.; 2 9,
Bennekom, 4.V.1959, op Ulex europaeus L.; 1 9, Wessem, 2.VI.1958, op Tri-
folium pratense L; 8 9 en 5 @, Langbroek, 17.VI.1958, op Salix amygdalina

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 123

L.; 1 9, Langbroek, 12.III.1959, op Salzx alba L. (achter de schors); 1 9,
Wageningen, 27.VIII.1958, op Vicia cracca L.; 2 9, Bergen op Zoom, 7.IV.1959,
op Fragaria-species (H. EVENHUIS).

CHIROTHRIPINI

Alle in Nederland voorkomende vertegenwoordigers dezer tribus zijn bewo-
ners van Gramineae; sommige zijn schadelijk voor graangewassen en grassen.

77. Chirothrips aculeatus Bagnall.
d 3 2, Scheveningen, 6.VII.1937, op Calamagrostis-species; 3 9, Scheveningen,
6.VII.1937, op Hippophaé rhamnoides L.

78. Chirothrips ambulans Bagnall.

Forma brachyptera.

d 1 2, Wageningen, 3.111.1937, op aanspoelsel in de uiterwaarden; 2 9, Vee-
nendaal, 29.V.1937, op grassen; 1 ©, Terschelling, 5.VII.1937, op grassen.

m 8 2, St. Odiliënberg, 10.V.1960, op grassen.

79. Chirothrips hamatus Trybom.
FRANSSEN & MANTEL (1961).
Het wijfje is gevleugeld, het mannetje ongevleugeld.

m1 2, Langbroek, 17.VI.1958, op Salix amygdalina L. (W. NIJvELDT); 4 9
en 9 g, Bennekom, 25.IV.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9 en 2 g',
Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 3 9 en 3 g', Bennekom,
27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

80. Chirothrips manicatus Hal.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), GEYSKES & DOEKSEN (1949),
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Fen zeer algemene soort, die in Nederland overal veelvuldig voorkomt. De
wijfjes zijn brachypteer of macropteer, de mannetjes apteer.

Forma brachyptera.
d 1 2, Terschelling, 3.VII.1937, op grassen; 4 ©, Terschelling, 5.VII.1937, op
grassen.

Forma macroptera.

d 1 9, Zwolle, 1936, op Aster-species; 1 9, Rhenen, 30.III.1936, tussen afge-
vallen bladeren; 2 9, Rhenen, 27.V.1936, op grassen; 1 9, Rhenen, 12.IX.1936,
op Rubus-species; 1 9, Wageningen, 27.1.1936, tussen aanspoelsel in uiterwaar-
den; 2 9, Wageningen, 17.VI.1936, op grassen; 4 9 en 4 g', Wageningen,
28.VI.1936, op grassen; 1 9 en 1 g', Wageningen, 28.VI.1936, op Betula alba
L.; 1 9, Wageningen, 10.V.1936, op Ranunculus-species; 2 9, Renkum, 25.
VIII.1936, op Glyceria-species; 1 9, Heelsum, VIII.1936, op Salix-species; 1 à,
Heelsum, 19.VI.1937, op Betula-species; 1 G', Heelsum, 19.VI.1937, op Urtica-
species; 1 9, Heelsum, 19.VI.1937, op Rumex-species; 2 9 en 1 g', Heelsum,

124 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

19.VI.1937, op grassen; 4 9, Veenendaal, 29.V.1937, op grassen; 1 9, Heijt-
huizen, 25.VI.1937, op Hypericum-species; 1 ©, Beesel, 25.VI.1937, op Pisum
sativum L.; 1 g', Epen, 25.VII.1937, op Salix-species; 1 9, Terschelling, 3.VII.
1937, op grassen; 1 9, Terschelling, 4.VII.1937, op Juncus-species; 2 ® en
4 d', Terschelling, 5.VII.1937, op grassen.

m 2 d', Roermond, 4.VIII.1958, op Urtica-species; 3 9, Roermond, 10.V.1960,
op grassen; 1 9 en 1 g', Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium repens L.; 3 9 en
8 d', Heel, 18.VIII.1958, op grassen; 1 9, Goes, 3.VII.1958, op Pisum sativum
L.; 2 9, Heeze, 6.VI.1959, op grassen; 1 9, Roodeschool, 9.V.1959, op Linum
usitatissimum L.; 1 6, Roodeschool, 26.VI.1959, op Linum usitatissimum L.;
1 2, Wageningen, 1.V.1958, op grassen; 3 d', Ede, 27.VI.1960, op grassen;
1 9 en 3 &, Ede, 17.VIII.1960, op grassen; 1 2, Bennekom, 9.VI.1958, op
Trifolium pratense L.; 1 9, Bennekom, 25.IV.1960, gesleept in blauwgrasvege-
tatie; 9 9, Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 12 9, Benne-
kom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 33 9 en 3 g', Bennekom,
24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 5 9 en 5 g', Bennekom, 24.VIII.
1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 2 9 en 2 g', Bennekom, 7.X.1960, ge-
sleept in blauwgrasvegetatie.

Forma longisetis Priesner.
m1 9, Ede, 2.VI.1960, op grassen; 1 9, Ede, 27.VI.1960, op grassen; 1 & (?),
Ede, 27.VI.1960, op grassen.

81. Limothrips cerealium Hal.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), GEYSKES & DOEKSEN (1949),
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Zeer algemene en veelvuldig voorkomende soort, die leeft op in het wild
groeiende Gramineae en graangewassen. Zij staat als schadelijk te boek voor
haver, rogge en tarwe, doch over de omvang van de schade is nog niets bekend.
Tijdens de vluchten zijn de tripsen op de meest uiteenlopende planten en in
allerlei bloemen aan te treffen.

De wijfjes zijn macropteer, de mannetjes apteer.

d 1 2 en 1 4, Boxtel, VII.1928, op Secale cereale L. (W.) ROEPKE) NO
Wageningen, 25.1V.1936, vliegend aangetroffen; 1 9, Wageningen, 3.V.1936;
1 &, Wageningen, 17.VI.1936, op grassen; 1 g', Wageningen, 28.VI.1936, op
grassen; 1 9, Wageningen, 19.IV.1936, op Cardamine-species; 1 9, Schevenin-
gen, 6.VII.1936, op Calamagrostis-species; 1 9, Scheveningen, 6.VII.1936, op
Hippophaé rhamnoides L.; 1 9, Noord Beveland, 26.VII.1936, op Rosa-species;
1 2, Heelsum, VIII.1936, op Salix-species; 3 9, Kaag, 9.VIII.1936, op Phrag-
mites communis Trin., 1 9, Rhenen, 12.IV.1937; 1 9, Zierikzee, 26.V.1937,
op Linum usitatissimum L.; 1 ©, Zierikzee, 26.V.1937, op Triticum-species; 2 9,
Heijthuizen, 25.VI.1937, op Avena-species; 2 9 en 1 d, Heijthuizen, 25.VI.
1937, op Linum-species; 2 @ , VII.1937, op Gladiolus-species.

m3 9, Wageningen, 30.VII.1957, vliegend gevangen; 1 9, Wageningen, 1.V.
1958, op Taraxacum-species; 1 9, Wageningen, 28.VI.1958, op Linum usitatissi-
mum L.; 3 2, Wageningen, 1.VIII.1958, op Linum usitatissimum L.; 1 9, Wa-
geningen, 5.VII.1960, in kolonie van Dysaphis plantaginea Pass. (H. EVENSHUIS) ;

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 125

1 9, Hemmen, 30.VII.1957, op Trifolium pratense L. (W. NIJVELDT); 1 9,
Bennekom, 8.V.1958, op Betula alba L.; 4 9, Bennekom, 20.V.1958, op Secale
cereale L.; 1 9, Bennekom, 4.V.1959, op Ulex europaeus L.; 1 9, Bennekom,
8.1V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 2 9, Bennekom, 24.VI.1960, gesleept
in blauwgrasvegetatie; 1 9, Schoondijke, 8.VII.1958, op Linum usitatissimum
L.; 1 ®, Goes, 3.VII.1958, op Pisum sattvum L.; 1 2, Ouddorp, 20.V.1958, op
Triticum-species; 1 :?, Ouddorp, 23.V.1958, op Triticum-species; 1 9, Maas-
bracht, 4.VIII.1958, op Ornithopus-species; 2:9, Baarlo, 18.VIII.1958, op
Alnus-species; 4 9, Baarlo, 18.VIII.1958, op varens; 2 :@, Baarlo, 18.VIII.
1958, op Trifolium repens L.; 3 9 en 2 &, Heel, 30.VI.1958 op Triticum-
species; 2:9, Heel, 30.VI.1958, op Trifolium hybridum L.; 2 9, Wessem,
2.VI.1958, op Trifolium pratense L.; 2 9, Wessem, 4.VIII. 1958, op Trifolium
pratense L.; 1 2, Wessem, 4.VIII.1958, op Trifolium repens L.; 2 9 en 1l {,
Wessem, 4.VIII.1958, op Tritzcum-species; 1 9 en 4 dg, Wijnandsrade,
26.VII.1958, op Linum usitatissimum L., 2 9 en 3 og, 2.VII1958, op
Linum usitatissimum L.; 2 9, Hoofddorp, 25.IV.1958, op Agropyron-species;
2 2, Hoofddoip, 2.V.1958, op Agropyron-species; 2 9, Hoofddorp, 25.VII.
1958, op Anethum graveolens L.; 2 ® en 4 &, Hoofddorp, 25.VII.1958, op
Triticum-species; 6 2 en 6 g', Hoofddorp, 25.VII.1958, op Avena-species; 1 9,
Hoofddorp, 13.X.1958, oppervlakkig in de grond; 3 9 en 7 g', Klazienaveen,
23.VII.1958, op Secale cereale L. (M. KERSSEN); 1 2, Zeerijp, 2.1.1959, in
graspol; 1 g', Wier, 23.VII.1959, op Linum usitatissimum L.; 1 9, Alkmaaar,
Bile VITMO59NOpigrassen No en 1) 8, Heezes6.MIS1959oprorassentiti mor Ede,
24.1V.1960, op Prunus-species; 1 g'; Ede, 27.VI.1960, op grassen.

82. Limothrips denticornis Haliday.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), GEYSKES & DOEKSEN (1949),
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Zeer algemene en veelvuldig voorkomende soort, die leeft op in het wild
groeiende Gramineae en graangewassen. Zij is schadelijk voor rogge, doch over
de economische betekenis dezer soort staan nog geen gegevens ter beschikking.
Evenals de vorige soort is ook denticornis op de meest uiteenlopende planten en
bloemen aan te treffen.

De wijfjes zijn macropteer; de aptere mannetjes zijn nog niet in Nederland
aangetroffen.

d 1 9, Wageningen, 14.X.1935, in mos; 1 9, Wageningen, 15.X.1935, in mos;
1 9, Wageningen, 15.XII.1935, verkregen uit ,,zeefsel”; 1 9, Rhenen, 18.IX.
1936, op grassen; 1 2, Oosterbeek, 1.V.1937, in vermolmd hout; 2 9, Zierikzee,
26.V.1937, op Triticum-species; 1 9, Heijthuizen, 25.VI.1937, op Hypericum-
species.

m 1 9, Hoofddorp, 11.V.1954, op Triticum-species; 1 9, Hoofddorp, 25.VII.
1958, op Anethum graveolens L.; 1 9, Hoofddorp, 22.VI.1959, op Linum usi-
tatissimum L.; 1 2, Wageningen, 30.VII.1957, vliegend gevangen; 1 9, Wage-
ningen, 28.VIII.1957, op grassen; 1 9, Wageningen, 1.V.1958, op grassen; 1
2, Wageningen, 28.VI.1958, op Linum usitatissimum L.; 2 9, Wageningen,
12.VII.1958, op Linum usitatissimum L.; 1 9, Bennekom, 25.XI.1957, in mos;
4 2, Bennekom, 20.V.1958, op Secale cereale L.; 1 9, Bennekom, 31.III.1960,

126 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 ©, Bennekom, 24.VI.1960, gesleept in blauw-
grasvegetatie; 1 9, Ouddorp, 23.V.1958, op Pisum sativum L.; 1 2, Zuid Lim-
burg, 15.IV, op Secale cereale L.; 4.9, Wijnandsrade, 26.VII.1958, op Linum
usitatissimum L.; 1 9, Wessem, 4.VIII.1958, op Trifolium repens L.; 1 9,
Heel, 18.111.1958, op Trifolium repens L.; 1 9, Heel, 18.VIII.1958, op grassen;
1 2, Emmeloord, 14.V.1959, op Linum usitatissimum L.

Onderorde TUBULIFERA
PHLAEOTHRIPIDAE
MEGATHRIPINAE
CRYPTOTHRIPINI

Gastrothripina

83. Nesothrips (Bolothrips) dentipes O. M. Reuter.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Deze soort schijnt onder meer te leven op in het wild groeiende Gramineae en
op Juncaceae (PRIESNER, 1928). VAN EECKE (1931) vermeldt: ,,Grasbewoners,
zich voedend met schimmelsporen”.

Forma aptera.
d 1 2, Spijkenisse, 1.IV.1915; 2 2, Muiden, II.1919, in aanspoelsel; 1 9,
Goes, 18.V.1936, op Triticum repens L. (D. Hire Ris LAMBERS).

MEGATHRIPINI
Megathripina

84. Megalothrips bonannii Uzel.
VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936).

Over de levenswijze is zo goed als niets bekend.
d 3 larven en 2 9, Wageningen, 23.1.1936, in aanspoelsel in de uiterwaarden
(D. GEYsKES); 5 larven, Wageningen, 27.1.1936, in aanspoelsel in de uiter-
waarden (D. GEYSKES); 9 9, Tilburg, X.1939, op Rubus-species.

85. Megathrips lativentris Heeger.

VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936).
Over de levenswijze dezer soort is zo goed als niets bekend. Zij wordt in het

buitenland wel eens gevonden onder afgevallen bladeren.

Forma brachyptera.
d 1 9, Wageningen, 16.III.1936, in ,,zeefsel”; 1 9, Wageningen, 15.X11.1936,
in mos.

PHLAEOTHRIPINAE

HAPLOTHRIPINI

86. Haplothrips aculeatus F.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936), GEYSKES « DOEKSEN (1949),

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 127

FRANSSEN & MANTEL (1961).

Deze soort komt in Nederland overal gedurende het gehele jaar zeer veel-
vuldig voor. Zij leeft onder meer op allerlei gekweekte en in het wild groeiende
Gramineae, voorts op Cyperaceae, Plantago- en Rumex-soorten. In graangewassen
kan zy schadelijk optreden. H. aculeatus wordt ook veelvuldig in allerlei bloe-
men aangetroffen.

d 1 2 en 1 g', Hoogvliet, 1 9, Wageningen, 14.X.1935, mos; 1 dg, Wage-
ningen, 15.XI.1935, mos; 1.9, Wageningen, 15.XII.1935, mos; 1 dg, Wage-
ningen, 9.V.1936, op Ranunculus-species; 2 9 en 1 g', Wageningen, 10.V.1936,
op Ranunculus-species; 1 9 en 2 à, Wageningen, 15.V.1936, op grassen; 1 9
en 1 &, Wageningen, 10.VI.1936, op Carex-species; 1 g', Wageningen, 17.VI.
1936, op Tilia-species; 1 9, Wageningen, 28.VI.1936, op grassen; 1 g', Wage-
ningen, 23.X.1936, op Picea-species; 1 9, Veenendaal, V.1936, op Caltha palu-
stris L; 2 2 en 4 G', Renkum, 25.VIII.1936, op Glyceria-species; 2 9, Heelsum,
VIII.1936, op Salix-species; 3 9 en 3 g', Heelsum, 28.VIII.1936, op Frangula
alnus Mill.

m 1 9 enl g, Wageningen, 31.VII.1957, op Trifolium pratense L.; 2 2 en
2 d', Wageningen, 6.VIII.1957, op Linum usitatissimum L.; 2 9, Wageningen,
6.VIII.1957, op Papaver somniferum L.; 2 2, Wageningen, 6.VIII.1957, op
Ranunculus-species; 5 2, Wageningen, 27.VIII.1957, op grassen; 2 9, Wage-
ningen, 29.VIII.1957, op grassen; 1 9, Wageningen, V.1958, op Taraxacum-
species; 1 9, Wageningen, 27.V.1958, op Fragaria-species (H. DE FLUITER);
2 2 en 3 d', Wageningen, 31.VII.1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Wage-
ningen, 31.VII.1958, op Trifolium repens L.; 2 Q en 3 &, Wageningen, 1.VIII.
1958, op Linum usitatissimum L.; 1 8, Wageningen, 11.XI.1959, op Gladiolus-
species; 4 9, Bennekom, 27.VIII.1957, op Fragaria-species (H. DE FLUITER);
1 9, Bennekom, 25.XI.1957, in mos; 3 9, Bennekom, 7.V.1958, op Salix-
species; 2 9, Bennekom, 8.V.1958, op Pinus sylvestris L.; 2 2 en 1 6, Ben-
nekom, 8.V.1958, op Vaccinium-species; 2 Q en 1 g', Bennekom, 20.V.1958, op
Alnus-species; 1 9, Bennekom, 20.V.1958, op Larix-species; 8 9 en 5 g', Ben-
nekom, 20.V.1958, op Secale cereale L.; 2 9 en 1 3, Bennekom, 20.V.1958, op
Vaccinium-species; 1 g', Bennekom, 9.VI.1958, op Trifolium pratense L.; 2 4,
Bennekom, 21.VIII.1958 op Lythrum salicaria L.; 1 9, Bennekom, 24.IV.1959,
op Vaccinium myrtillus L.; 19 en 1 g', Bennekom, 8.IV.1960, gesleept in
blauwgrasvegetatie; 6 9 en 4 G', Bennekom, 25.IV.1960, gesleept in blauwgras-
vegetatie; 6 9 en 1 o, Bennekom, 3.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie;
2 9 en 1 g, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 3 9 en
2 gd, Bennekom, 24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 6 9 en 4 6, Ben-
nekom, 24.VIII.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 1 9, Maasbracht, 2.VI.
1958, op Trifolium incarnatum L.; 1 3°, Maasbracht, 4.VIII.1958, op Ornithopus
sativus Brot.; 1 ®, Tuddern, 2.VI.1958, op Quercus-species; 1 9, Hemmen,
6.VI.1958, op Trifolium pratense L.; 1 9 en 2 G', Heel, 30.VI.1958, op Tri-
ticum-species; 3 ®, Heel, 4.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 1 3, Heel,
18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 2 &, Heel, 18.VIII.1958, op Trifolium
repens L.; 1 2, Heel, 1.IX.1958, op Linaria vulgaris Mill.; 1 3, Wijnandsrade,
19.VII.1958, op Linum usitatissimum L.; 3 9 en 1 &, Wijnandsrade, 26.VII.
1958, op Linum usitatissimum L.; 1 9, Wijnandsrade, 2.VIII.1958, op Linum

128 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

usitatissimum L.; 3 9 en 1 g', Wijnandsrade, 18.VII.1959, op Linum usitatissi-
mum L.; 3 9 en 4 G', Klazienaveen, 23.VII.1958, op Secale cereale L. (M.
KERSSEN); 1 g', Hoofddorp, 25.VII.1958, op Avena-species; 1 9, Baarlo, 4.VIII.
1958, op varen; 1 g', Baarlo, 18.VIII.1958, op Alnus-species; 1 9, Baarlo,
18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 1 2, Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium
repens L.; 2 9 en 1 &, Baarlo, 18.VIII.1958, op varen; 1 9 en 1 &, Baarlo,
1.IX.1958, op Rhamnus catharticus L.; 4 Q en 4 8, Wessem, 4.VIII.1958, op
Trifolium repens L.; 1 9, Wessem, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.;
1 9, Wessem, 18.VIII.1958, op Triticum-species; 3 9 en 1 g', Wessem, 1.IX.
1958, op Trifolium pratense L., 1 9 en 2 gJ', Horst, 18.VIII.1958, op Gladiolus-
species; 1 9, Vierhouten, 22.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Zee-
rijp, 2.1.1959, op grassen; 3 ® en 1 g', Roermond, 10.V.1960, op grassen;
1 g', Denekamp, 18.VI.1960, op grassen; 1 9, Zwaagdijk, 13.X.1960, op Gla-
diolus-species.

Forma funebris Priesner.
41207, Rhenen, 2231111926 „gezeetdi..

87. Haplothrips angusticornis Priesner.

Volgens PRIESNER (1928) komt deze trips in allerlei bloemen voor.
d 9 larven, 4 9 en 1 G', Griend, 16.VIII.1936, op Matricaria inodora L. (G.
KRUSEMAN); 1 ®, Griend, 15.VIII.1937, op Matricaria inodora L.; 6 larven, 6
2 en 1 g, Medemblik, 14.VIII.1937, op Matricaria inodora L.

88. Haplothrips distinguendus Uzel.

DOEKSEN (1936).

d1 ®, Zwolle, 28.VIII.1935, op Aster-species; 5 9, Veenendaal, 1.VI.1936, op
Cirsium-species; 1 9, Veenendaal, 1.VI.1936, op Orchis morto L.

m 1 dg, Bennekom, 9.VI.1958, op Trifolium pratense L.

89. Haplothrips juncorum Bagnall.
FRANSSEN & MANTEL (1961).

Deze soort leeft op in het wild groeiende Gramineae en op Juncus-species.
m 7 ®, Bennekom, 27.V.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie; 2 ©, Bennekom,
24.VI.1960, gesleept in blauwgrasvegetatie.

90. Haplothrips leucanthemi Schrank.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Volgens PRIESNER (1928) is de belangrijkste voedselplant Chrysanthemum
leucanthemum L., hetgeen in overeenstemming is met eigen waarnemingen, die
werden gedaan na het afsluiten van deze publicatie. In de collectie VAN EECKE
te Leiden bevinden zich 22 exemplaren met als etikettering: „Margriet (Crysan-
themum leucanthemum L.), Veenendaalsche heide, Mei 1930, leg. ROEPKE”.
d 1 9, Rhenen, 27.V.1936, op Chrysanthemum leucanthemum L.; 7:9 en 1 &,
Randwijk, 2.VI.1936, op Chrysanthemum leucanthemum L.

91. Haplothrips niger Osborn.
Deze soort leeft op allerlei kruidachtige planten. In Canada en in Nieuw Zee-
land is zij schadelijk voor rode klaver (Trifolium pratense L.).

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 129

d DOEKSEN vermeldt de soort in een niet gepubliceerde lijst van Veenendaal,
1.VI.1936, op Orchis morio L.

m 1 8, Wageningen, 31.VII.1957, op Trifolium pratense L.; 1 9, Nuth, 30.VI.
1958, op Trifolium pratense L.; 1 9, Baarlo, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense
L; 29, Heel, 18.VIII.1958, op Trifolium pratense L.; 4,9, Heel, 18.VIII.1958,
op Trifolium repens L.; 1 9, Heel, 1.IX.1958, op Trifolium repens L.

92. Haplothrips statices Haliday.
d 2 9, Ede, 29.VIII.1936, op Ulex europaeus L.

93. Haplothrips subtilissimus Haliday.
DOEKSEN (1936).

Een op loofhoutbomen (bladeren) en in bloemen voorkomende soort. In
Nederland schijnt eik (Quercus) de belangrijkste voedselplant te zijn.
d 1 &, Wageningen, 29.IV.1936, op Taraxacum-species; 4 9, Heelsum, 28.VIII.
1936, op Quercus-species.
m 2 9, Tuddern, 2.VI.1958, op Quercus-species; 1 9, Bennekom, 9.VI.1958, op
Trifolium pratense L.; 2 9, Bennekom, 24.VI.1958, op Quercus-species; 1 9,
Heeze, 6.VI.1959, op Quercus-species; 5 larven en 3 9, Heeze, 7.VI.1959, op
Quercus-species.

94. Haplothrips tritici Kurdjumov.

Deze soort is in Rusland zeer schadelijk voor tarwe. In Nederland is zij zeer
zeldzaam.
m 1 9, Maasbracht, VIII.1958, op Trifolium pratense L.; het exemplaar, dat
door PRIESNER op naam was gebracht, is verloren geraakt.

95. Xylaplothrips (Haplothrips) fuliginosus Schille.
DOEKSEN (1936).
Een achter schors van loofhout- en naaldbomen levende soort (PRIESNER, 1928).
d 1 9, Wageningen, 15.X11.1935, in ,,zeefsel”.
m 1 g', Roermond, 10.V.1960, op grassen.

PHLAEOTHRIPINI
Phlaeothri pina

96. Acanthothrips (Phloeothrips) nodicornis Reuter.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Deze soort leeft achter de schors van loofhoutbomen.
d 1 &, Epen, 21.VII.1937, achter schors van Malus sylvestris (L.) Mill. (D.
GEYSKES).
m2 9 en 1 o, Wageningen, 9.III.1959, achter schors van een populiereboom
(Populus-species) (H. EVENHUIS).

97. Hoplandrothrips (Phloeothrips) ellisi Bagnall.

Deze soort leeft achter de schors van dode bomen.
d 1 2 en 1 &, Epen, 25.VII.1937, achter de schors van een wilgetak (Salix-
species) (D. GEYSKES).

130 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

98. Hoplandrothrips (Phloeothrips) tridens Priesner.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Een achter schors van loofhoutbomen levende soort. Geen materiaal aanwezig in
de verzameling van het I.P.O.

99. Phlaeothrips (Phloeothrips) coriaceus Haliday.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Deze soort leeft achter boomschors.
d 1 2, Wageningen, verzameld door D. HILLE Ris LAMBERS; 1 6, Rhenen.
12.1V.1937, achter eikeschors (Ozercus-species); 1 9, Ede, V.1941, vliegend ge-
vangen.
m1 2, Bennekom, 8.V.1958, op Pinus sylvestris L.; 1 9, Baarlo, 1.IX.1958, op
Betula alba L.

HOPLOTHRIPINI

Hoplothripina

100. Hoplothrips corticis De Geer.
VAN EECKE (1931), DOEKSEN (1936).
Fen achter boomschors levende soort.

Forma brachyptera.
d 3 ®, Harderwijk, VII.1918; 3 g', Rhenen, 3.X.1926; 1 9 en 1 g, Rhenen,
5.III.1937, op eikehout (Quercus-species).

Forma macroptera.
d 1 2, Dalfsen, 2.1V.1937, op Quercus-species.

101. Hoplothrips fungi Zett. (Hoplothrips pini Haliday).
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).
Fen achter boomschors levende soort.

Forma brachyptera.

d 1 9, Overveen, 25.1.1905 (Mac GILLAVRY); 16 &, Wageningen, 30.VIII.
1936, achter beukeschors (Fagus-species); 2 8, Wageningen, 8.V.1937; 1 9,
Oosterbeek, 26.IX.1936, achter eikeschors (Quercs-species); 2 9 en 3 d',
Rhenen, 12.1V.1937, achter eikeschors (Owercus-species).

Forma macroptera.

d 7 9, Wageningen, 30.VIII.1936, achter beukeschors (Fagus-species); 2 lar-
ven stadium I, 1 pop stadium II en 1 2, Oosterbeek, 26.IX.1936, achter eike-
schors (Qwercus-species); 1 pop stadium II, Wageningen, 30.VIII.1936, achter
beukeschors (Fagus-species); 4 larven stadium I, 7 larven stadium II, 2 poppen
stadium I en 2 poppen stadium II, Wageningen, 18.V.1937, dor hout; 1 larve
stadium I, Heveadorp, 15.X.1936, achter eikeschors (Qwercus-species).

m1 9, Wageningen, 28.VI.1958, gevonden in een kooi, waarin Eriosoma lani-
gerum Hausm. gekweekt werd (H. EVENHUIS).

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 131

102. Hoplothrips pedicularius Haliday.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Deze soort is het gehele jaar door te vinden achter de schors van loofhoutbo-
men (PRIESNER, 1928).

Forma aptera (?).
d 1 d, dor hout (W. RoEPKE); 8 larven, 1 9 en 2 &, Bennekom, 4.1V.1937,
op Quercus-species.

Forma macroptera.
d 1 9, dor hout (W. ROEPKE).

103. Hoplothrips semicaecus Uzel.
DOEKSEN (1936).

Een soort, die leeft achter boomschors. DOEKSEN (1936) vermeldt voor Neder-
land alleen de macroptere vorm zonder nadere gegevens. In de collectie van het
I.P.O. bevindt zich geen materiaal.

104. Liothrips austriacus Karny (Liothrips setinodis O. M. Reuter).
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

De soort werd in het buitenland aangetroffen op de bladeren van een groot
aantal loofhoutbomen (PRIESNER, 1928).

VAN EECKE (1931) kende slechts de larven, die waren gevonden achter de
schors van eikehakhout. In de collectie van het I.P.O. is geen materiaal aanwezig.

105. Liothrips setinodis O. M. Reuter (Liothrips hradecensis Uzel).
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

In het buitenland is de soort gevonden op de bladeren van een groot aantal
loofhoutbomen; de volwassen individuén overwinteren onder dor blad (PRIES-
NER, 1928).

m 1 &, Ede, 17.VIII.1960, op grassen.

106. Liothrips vaneeckei Priesner.
VAN EECKE (1922 en 1931), DOEKSEN (1936).

Deze soort kan zeer schadelijk zijn voor Lilium-species en wordt daarom lelie-

trips genoemd. Zij voedt zich op de bollen. Het is voor zover bekend de enige
nederlandse soort, die ondergronds leeft.
m 7 9, Wageningen, 15.VII.1955, op Lilium-species (Plantenziektenkundige
Dienst); 10 9 en 3 gi, Wageningen, 25.XI.1960, op Lilium-species (VAN DER
GIESEN); 4:9 en 1 &, Hillegom, 1.11.1958, op Lilium-species (J. MEURER) ;
12 larven, Hillegom, 1.11.1958, op Lilinm-species (J. MEURER).

SUMMARY

An account is given of the Thysanoptera, which had been found in the Nether-
lands untill the end of 1960. Most of the material has been collected by Mr. R.
VAN EECKE, Mr. J. DOEKSEN and both the authors of this paper. Up to now
106 species have been found.

132 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 4, 1962

The Thysanoptera collected by the authors are in the collection of the Institute
for Phytopathological Research (I.P.O.) at Wageningen. As also Mr. J. DOEK-
SEN presented his material to this Institute almost all the enumerated species are
represented in this collection. The species which have formerly been collected by
Mr. R. VAN EECKE are preserved in the collection of the Rijksmuseum van Na-
tuurlijke Historie, Leiden.

In the preface the economic importance of several Thysanoptera is considered.
Special attention is given to the virus diseases vectors aspect of these insects.
Biological data are added to most of the species.

LITERATUUR

BALD & SAMUEL, 1931. Investigations on spotted wilt of tomatoes II. Australian Council
Sci. and Ind. Res. Bull., vol. 54.

BAILEY, S. F., 1935. Thrips as vectors of plant diseases. Journal of Econ. Entomology, vol.
28, 6, p. 856—863.

BÖHM, O., 1959. Zum Vertilgerkomplex von Taeniothrips simplex Mor. Pflanzenschutz-
berichte, vol. 22, p. 4—5.

DOEKSEN, J., 1936. Lijst van Nederlandsche Thysanoptera. Zoölogische Mededelingen,

vol. 19, Leiden, p. 79—86.
, 1938. Kwade koppen in het vlas (Linum usitatissimum L.) veroorzaakt door
Thrips lini Lad. Tijdschr. over Plantenziekten, vol 44, p. 1—44.
, 1953. Thrips roepkei nov. spec. Tijdschr. over plantenziekten, vol. 59, p. 169.
EECKE VAN, R., 1921. Kasbewonende Thysanoptera uit Nederland. Entomologische Berichten,
vol. 5, p. 313—314.
—, 1922. Eerste bijdrage tot de kennis der Nederlandsche Thysanoptera. Natuurk.
Verh. Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, Haarlem, p. 1—142.
—, 1923. Eenige correcties in en aanvullingen tot de: „Eerste bijdrage tot de kennis der
Nederlandsche Thysanoptera”. Entomologische Berichten, vol. 6, p. 135—136.
1931. Thysanoptera. Fauna van Nederland, afl. V, Leiden, p. 1—154.
FRANSSEN, C. J. H. 1955. De levenswijze en de bestrijding van de vroege akkertrips (Thrips
angusticeps Uzel). Tijdschr. over Plantenziekten, vol. 61, p. 97—102.
—-, 1955. De betekenis van de vroege akkertrips (Thrips angusticeps Uzel) voor het
vlas en hare bestrijding in dit gewas. Tijdschr. over Plantenziekten, vol. 61, p.
191—201.
—, 1958. De levenswijze en de bestrijdingsmogelijkheden van de erwtetrips. Land-
bouwvoorlichting, p. 271—279.
—, 1959. De erwtetrips, een plaag van betekenis in ons Zuid-Westelijk kleigebied.
Technische Berichten van de P.S.C., no. 81, p. 1—6.
—, 1960. Levenswijze en bestrijdingsmogelijkheden van de erwtetrips (Kakothrips
robustus Uzel). Verslagen van Landbouwkundige Onderzoekingen no. 66.4, den
Haag, p. 1—36. Tevens verschenen als mededeling no. 219 van het I.P.O.
FRANSSEN, C. J. H. & HUISMAN, P. 1958. De levenswijze en de bestrijdingsmogelijkheden
van de vroege akkertrips (Thrips angusticeps Uzel). Verslagen van Landbouw-
kundige Onderzoekingen, no. 64.10, den Haag, p. 1—103. Tevens verschenen als
mededeling no. 183 van het I.P.O. te Wageningen.
FRANSSEN, C. J. H. & MANTEL, W. P., 1960. The flax thrips: Thrips lini Lad. or Thrips
linarius Uzel? Entomologische Berichten, vol. 20, p. 30—33.

, 1961. De door tripsen veroorzaakte beschadigingen in het vlasgewas en het
voorkomen daarvan. Tijdschr. over Plantenziekten, vol. 67, p. 39—51.

, 1961. De Thysanopteren-fauna van de Bennekomse Meent. Entomologische Be-
richten, vol. 21, p. 141-144.

GEYSKES, D. C. & DOEKSEN, J., 1949. Nieuwe gegevens over de insectenfauna van Ter-
schelling. Tijdschrift voor Entomologie, vol. 90, p. 16—34.

JONG, DE, J., 1949. De perethrips (Taeniothrips inconsequens Uzel). Mededelingen van de
Directeur van de Tuinvouw, p. 271—283.

C. J. H. FRANSSEN & W. P. MANTEL: Thysanoptera van Nederland 133

Moreton, B. D., 1958. Beneficial insects. Bull. no. 20 of the Ministery of Agriculture,
Fisheries and Food, London.

PRIESNER, H., 1928. Die Thysanopteren Europas, Wien.

, 1957. Zur vergleichenden Morphologie des Endothorax der Thysanopteren. Zoölo-

gischer Anzeiger, Bd. 159, s. 159—167.

——, 1960. Sitzung der mathematisch-naturwissenschaftlichen Klasse vom 24. November
1960. Anzeiger der math.-naturw. Klasse der Osterreichischen Akademie der Wis-
senschaften, Jahrgang 1960, Nr. 13, s. 283—296.

RossEM, VAN G., 1948. Mededeling over Taeniothrips inconsequens Uzel op een vergadering
der Nederlandsche Entomologische Vereeniging. Tijdschrift voor Entomologie, vol.
89, p. XCI.

ROSSEM VAN, G., BURGER H. C. & BUND VAN DER, C. F., 1960. Mededeling over Dendro-
thrips ornatus Jabl. op een vergadering van de Nederlandsche Entomologische
Vereeniging. Entomologische Berichten, vol. 20, p. 123—129.

SHAW, Harry B., 1914. Thrips as pollinators of beet flowers. Bull. of the U.S. Department
of Agriculture no. 104, p. 1—12.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

| De Entomologische Berichten worden eveneens door de Nederlandsche Entomo-
logische Vereeniging uitgegeven en zijn bestemd voor de publicatie van kortere
artikelen, van faunistische notities etc., alsmede van de Verslagen der Vergade-
ringen en van mededelingen van het Bestuur. Zij verschijnen twaalf maal per jaar
in een aflevering van 16 of meer bladzijden. Deze 12 afleveringen vormen samen
een deel

Alle zakelijke correspondentie betreffende de Vereniging te richten aan de
Secretaris, G. L. van Eyndhoven, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

Alle correspondentie over de redactie van het Tijdschrift voor Entomologie te
richten aan de Redacteur, Dr. A. Diakonoff, Rijksmuseum van Natuurlijke
Historie, Leiden.

Alle correspondentie over de redactie van de Entomologische Berichten te rich-
ten aan de Redacteur, B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam-Z. 2.

Alle betalingen te richten aan de Penningmeester, Drs. H. Wiering, Lorentz-
weg 183, Hilversum, postgiro 188130, ten name van de Nederlandsche Entomolo-
sche Vereeniging te Hilversum.

Alle correspondentie betreffende de Bibliotheek der Vereniging te richten aan
de Bibliotheek, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

NOTICE TO SUBSCRIBERS

All correspondence referring to subscriptions and exchange subscriptions of the
periodicals of the Netherlands Entomological Society should be addressed to the
Librarian, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-Oost.

NOTICE TO CONTRIBUTORS

Contributors will receive free of charge fifty reprints of their papers, joint authors have

to divide this number between them at their discretion. Additional reprints may be ordered —

when returning proofs ; they will be charged at about two Dutch cents per page.

Manuscripts should be written in Dutch, English, French, German or Italian. If they
contain descriptions of new genera, species, etc., they should be in one of the four last
mentioned languages: only when the descriptions form a minor part of the paper, the
manuscript may be written in Dutch, with the descriptions in one of these languages. Papers
in Dutch should contain a short summary in one of these four languages.

Manuscripts should be typewritten in double spacing on only one side of the paper, with
a margin of at least three cm at the left side of each sheet. Paragraphs should be indented.
Carbon copies cannot be accepted, as handling makes them illegible.

Captions for text figures and plates should be written on a separate sheet in double
spacing, numbered consecutively in arabic numerals ; the use of a, b, c, or any other sub-
division of the figure numbering should be avoided.

Drawings for reproduction should be on good paper in Indian ink, preferably at least
one and a half times as large as the ultimate size desired. Lettering should be uniform,
and, after reduction, of the same size. Photographs should be furnished as glossy positive
prints, unmounted. Plates should be arranged so as to fill a whole page (11.5 x 19 cm)
of the Tijdschrift, or a portion thereof. Combinations of illustrations into groups are
preferable to separate illustrations since there is a minimum charge per block.

Names of genera and lower systematic categories, new terms and the like are to be under-
lined by the author in the manuscript by a single straight line. Any other directions as to
size or style of the type are given by the editors, not by the author. Italic type or spacing
to stress ordinary words or sentences is to be avoided. Dates should be spelled as follows :
either ”10.V.1948" or "10 May, 1948”. Other use of latin numerals should be avoided, as
well as abbrev:ctions in the text, save those generally accepted. Numbers from one to ten

occurring in the text should be written in full, one, two, three, etc. Titles must be kept

short. Footnotes sliould be kept at a minimum.
Authors will be charged with costs of extra corrections caused by their changing of the
text in the proofs.

Bibliography should not be given in footnotes but compiled in a list at the end of the «

paper, styled as follows :

Mosely, M. E., 1932. ”A revision of the European species of the genus Lezctra (Pleco- ;

ptera)”. Ann. Mag. Nat. Hist., ser. 10, vol. 10, p. 1—41, pl. 1—-5, figs. 1—57.
Text references to this list might be made thus:
”Mosely (1932) says...” or (Mosely, 1932)”.

The editors reserve the right to adjust style to certain standards of uniformity.

Manuscripts and all communications concerning editorial matters should be sent to
Dr. A. DIAKONOFF, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden, The Netherlands.

TT en >

Br er
E | PAG Zi a)
€ \ | I Wess <p O és yale e

DEEL 105 AFLEVERING 5

TIJDSCHRIFT i
VOOR ENTOMOLOGIE

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

INHOUD :
C. J. LouweRENS, New Carabidae from Indonesia, chiefly from Amboina, pp.
135—147.

| Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, afl. 5. Gepubliceerd 31-12-1962 |

Nederlandsche Entomologische Vereeniging

BESTUUR
Dr. J. van der Vecht, President (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. J. G. Betrem, Vice-President (1959—1965), Deventer.
G. L. van Eyndhoven, Secretaris (1957—1963), Haarlem.
Drs. H. Wiering, Penningmeester (1962—1968), Bergen (N.H.).
Drs. C. A. W. Jeekel, Bibliothecaris (1960—1966), Amsterdam.
F. C. J. Fischer (1958—1964), Rotterdam.
Dr. H. J. de Fluiter (1960—1965), Wageningen.

COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE PUBLICATIES
Dr. J. van der Vecht (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. C. F. A. Bruyning (1960—1963), Oegstgeest.
P. Chrysanthus (1961—1964), Oosterhout, N.B.
Dr. A. Diakonoff (1961—1964), Leiderdorp.
G. L. van Eyndhoven (1957—1963), Haarlem.
Dr, L. G. E. Kalshoven (1961—1964), Blaricum.
Prof. Dr. D. J. Kuenen (benoemd 1957), Leiden.
Dr. P. A. van der Laan (benoemd 1957), Bennekom.
B. J. Lempke (1962—1965), Amsterdam.
Prof. Dr. J. de Wilde (benoemd 1957), Wageningen.

BESTUUR DER AFDELING VOOR TOEGEPASTE ENTOMOLOGIE
Dr. H. J. de Fluiter, Voorzitter, Wageningen.
Dr. F. J. Oppenoorth, Secretaris, Utrecht.
Mej. Dr. A. Post, Wilhelminadorp.
E. Th. G. Elton, Oosterbeek (G.).
Dr. C. F. A. Bruyning, Oegstgeest.

De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f 15.—, voor student-leden
f 2.50, per jaar. — Begunstigers betalen jaarlijks minstens f 15.—.

De leden, behalve de student-leden, ontvangen gratis de Entomologische
Berichten van 12 nummers per jaar, waarvan de prijs voor student-leden f 1.50
per jaar, voor niet-leden f 20.— per jaar en f 2.— per nummer bedraagt.

De leden kunnen zich voor f 10.— per jaar abonneren op het Tijdschrift voor
Entomologie; hiervan bedraagt de prijs voor niet-leden f 35.— per jaar.

De oudere publicaties der Vereniging zijn voor de leden tegen verminderde .

prijzen verkrijgbaar.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE
Het Tijdschrift voor Entomologie wordt uitgegeven door de Nederlandsche
Entomologische Vereeniging en is bestemd voor de publicatie van de resultaten
.van de studie der Entomologie van algemene en bijzondere aard. Het verschijnt
in één deel van 300—350 bladzijden per jaar, bestaande uit enkele afleveringen.
Bovendien worden monographiën handelende over bijzondere onderwerpen,
op onregelmatige tijdstippen uitgegeven.

and Ban dad at drain dus

décret ut | oc ee oe

pia Se Ve NP EE Lo

| VIRATA RIA
‘MUS en
joo. EU
7

Lien,

stik

135

NEW CARABIDAE FROM INDONESIA, CHIEFLY
FROM AMBONIA

BY

C. J. LOUWERENS

Hilversum

Mr. A. M. R. WEGNER of the Amboina Island kindly submitted to me a large
number of Carabidae for identification. Among these I found eight novelties, one
new color variety and two already known species of special interest. These species
are Gnathaphanus licinoides Hope, previously known from Australia and New
Guinea and Coleolissus leveri Emd., up till now only recorded from the Russel
Island. The Pterostichinae, examined by Dr. S. L. STRANEO (Gallarate, Italia), were
only represented by two species, viz., a large series of a new Trigonotoma, which
Dr. STRANEO is going to describe and a single specimen of Cosmodiscus, which for
the time being can not be named with certainty. A number of Stenolophus (Ega-
droma) had to remain unnamed because of the great confusion in the nomen-
clature of the oriental representatives of the genus.

All specimens, except where stated otherwise, are collected by Mr. WEGNER in
the Amboina Island, at light, at an altitude of 70 m.

The accompanying illustrations are camera lucida sketches by myself, all to the
same scale (28 X).

I am much indebted to Dr. STRANEO, who was so kind as to prepare the male
genitalia of a number of species.

Mr. WEGNER has kindly allowed me to retain the type specimens and a number
of the duplicates.

The descriptions of the new species follow below with, at the end, a short note
on the synonymy.

Dicranoncus atripennis spec. nov. (Fig. 1)

Color red; disk of pronotum, except middle, more or less darker, elytra with
the exception of basal and side borders and suture black; moderately shiny.
Winged.

Head little convex, over the large, moderately flat eyes a little wider than, or as
wide as, pronotal anterior border between the angles; on each side two supra-
orbital setae and pores; antennae slender, reaching about basal third of elytra.
Surface smooth. Pronotum little convex, width/length, about 1.45 and width
anterior/posterior border between the angles, about 0.80; only base and apex with
a fine border, the former nearly straight, the latter slightly bisinuate; sides rather
widely margined, more so behind, evenly and moderately rounded from front

MP. 7

Su dia

136 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 5, 1962

angles, which are rounded and practically not advanced, to the strongly obtusely
rounded hind angles, a little more contracted in front, widest at about or at a
little before middle; two lateral pores and setae placed at a little distance from
margin at about one third from apex and before the angle, respectively; median
line and transverse impressions finely engraved, the former nearly obliterated near
base and apex; basal foveae large and
moderately deep, sparsely punctate at
bottom, for the rest the surface is
smooth. Elytra: width/length, about
0.74; basal border sinuate, meeting
with side border in an obtuse angle at
shoulder; sides slightly rounded, al-
most parallel, contracted in front,
slightly emarginate before apex, which
is truncate over a distance of the
width of three intervals taken together,
sutural interval terminating in a small
tooth; striae moderately impressed,
very finely punctate; intervals slightly
convex without puncturation, the third
interval with three setiferous pores;
surface rather strongly depressed be-
hind middle. Microsculpture: none on
head, pronotum with traces of mo-
Fig. 1. Dicranoncus atripennis spec. nov., head, derately transverse meshes 19 the fo-
pronotum and male genitalia, dorsal and VE€@e near base, elytra with very distinct
lateral aspects isodiametric to moderately transverse
meshes. Underside: all tarsi finely
bisulcate, fourth tarsal segment bilobed, in the two hind pairs of tarsi outer lobe
longest, in the protarsi the inner lobe; claw segment haired at sides; g' protarsi
dilated and clothed beneath with two rows of whitish scales; metepisterna longer
than wide in front; last d and 2 ventral segment with two and four setae at
apex, respectively. Length 7 mm.
11.V.1960; 13.V.1960; 18.V.1960, allotype 9; 27.VII.1960; 8.IX.1960,
holotype g'; 50 m, 12.IX.1960, "on dead wood”; 2 specimens 17.IX.1960;
19.IX.1960; 5.1V.1961 and 2.V.1961. 11 specimens.

D. philippinensis Jedl. has prominent eyes, is differently coloured and has the
elytra with a strongly transverse microsculpture. Colpodes discoideus Jedl. from
the Philippines (the species belongs in reality to the genus Dicranoncus) also is
quite differently coloured, and has the elytra with a reticulation of isodiametric
meshes. D. bicolor Andr. from Buru Island, D. ganodes Andr. and vulpinus Andr.
both described from Java, do not posses the pronotal side pores and setae.
Regarding the color the present species is near bicolor, but apart from the lack of
the pronotal marginal setae, the last mentioned species differs by the micro-
sculpture of the elytra, consisting of extremely fine, transverse lines, hardly
forming meshes.

C. J. LOUWERENS : New Carabidae from Amboina 137
Notagonum piceum spec. nov. (Fig. 2)

Color above and beneath piceous, underside somewhat lighter, mouth parts,
sides of pronotum, tibiae, tarsi and antennae ferruginous; moderately shiny.
Winged.

Head convex with large, moderately
prominent eyes, rather wider than front
border of pronotum between the angles;
two setae over the eyes on each side;
antennae slender, reaching basal third of

elytra; surface smooth. Pronotum convex, >
strongly transverse, width/length, about M
1.80; the unbordered sides more rounded (A A

and contracted in front than behind, ratio \
apical/basal border, about 0.79, widest = =.

a little before middle, moderately mar- ¢ )

gined, more widely behind; the two lateral Le LS A. Je

setae placed on the explanate margin at

about the widest point and at a little A 7
before the angle; apex slightly bisinuate À I,
with rounded, not advanced angles, base A
nearly straight with slightly oblique sides

and obtuse angles, which are a little

rounded at apex, both apex and base with

a very fine border; median line and

transverse impressions very finely en- S

graved, the former obliterated at places; FU, Wy
basal foveae large and moderately deep, Vi
uneven at bottom and with a few in- bl

distinct punctures, for the rest the surface
is smooth. Elytra convex, width/length
about 0.71; sides slightly rounded, faintly
emarginate before apex which is trun-

cate over short distance, sutural interval 1

terminating in a minute tooth; basal Fig. 2. Notagonum piceum spec. nov., head,
border entire, strongly sinuate, meeting pronotum, and male genitalia, dorsal and
with side border in an obtuse angle lateral ‘aspects

at shoulder; striae finely impressed, indistinctly punctate, intervals slightly convex
without punctures, third interval with three dorsal pores. Microsculpture: none
on head, on basal area and sides of pronotum traces of fine meshes, much wider
than long, on the elytra strongly transverse. Underside: metepisterna longer than
wide in front; g' protarsi dilated and clothed beneath with whitish scales, meso-
and metatarsi very finely bisulcate at sides, fourth tarsal segment slightly emar-
ginate with outer lobe longest in the hind tarsi, inner lobe in the two first pairs
of tarsi, claw segment glabrous beneath; last ventral segment with two setae
at apex, that of ® with four setae. Length 7,5 mm.

OÖ

138 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 5, 1962

9.V.1960, holotype g'; 2 specimens 19.V.1960; and 9.1X.1960, allotype 9.

I know of no other Nofagonum with which the new species would agree in
any way. In size and build it is a little like Colpodes inermis Andr. from Bali
and Java, which is a little differently coloured, much less wide, with the eyes
flatter, with a different microsculpture, etc.

Gnathaphanus parallelus spec. nov. (Fig. 3)

Black, moderately shiny; the elytra with a very faint greenish tinge, when
viewed in strong light; mouth parts, legs, coxae and trochanters and two first
segments of antennae (rest darker) reddish; of the two examples examined, the
specimen from Kambangan Island has the femora much darker. Winged.

Head over the eyes a little wider than pronotum between front angles; oblique
frontal line from clypeus to eye wanting, only a small, more or less round
impression instead; eyes moderately prominent, one supra-orbital seta, placed a
little in front of hind eye level; antennae slender. reaching a little beyond base of

€
f

Fig. 3. Gnathaphanus parallelus spec. nov., Fig. 4. Gnathaphanus subolivaceus Macl.,
head, pronotum, and male genitalia, dorsal head, pronotum, and male genitalia, dorsal
and lateral aspects and lateral aspects

\
\
/
|

Ps,
JE
SI

/
[A

SEWN

|

\

\

[
|

C. J. LOUWERENS: New Carabidae from Amboina 139

elytra; surface without punctures. Pronotum transverse, largest width (a little
behind middle)/length about 1.71; the sides unbordered, narrowly margined, a
little wider behind, unisetose, the seta placed a little before middle, evenly rounded
from apex to base, stronger contracted in front than behind, so that width between
anterior angles/width between posterior ones is about 0.80; front angles round,
not advanced, hind angles rather strongly obtusely rounded, margins in front and
behind nearly straight, finely bordered; median line and transverse impressions
extremely fine; basal foveae small and superficial, a slightly deeper line at bottom;
surface impunctate, uneven in the basal impressions. Elytra slightly wider than
pronotum with nearly parallel sides, moderately emarginate before extreme apex;
basal border entire, forming an obtuse angle at shoulder with sides of elytra;
striae impunctate, moderately impressed, deeper behind, stria two and basal striole
arising in an umbilicate pore; intervals slightly convex, without punctures, the
third interval with 3—4 pores near apex and 1—2 pores behind middle, of the
latter the left and right pore not at the same level. Microsculpture: practically
none on head, though very fine moderately transverse and isodiametric meshes
visible at places by strong power, on the pronotum the reticulation is small, varying
from meshes a little wider than long to isodiametric, the isodiametric meshes on
the elytra are a little larger and more distinctly impressed. Underside: tooth on
mentum with rounded apex; metepisterna twice as long as wide in front; prosternal
process rounded apically, setulose and very finely bordered; metasternum between
middle coxae and sparsely along sides, fourth ventral segment, the other segments
along the middle all extremely finely and rather sparsely punctate, each puncture
bearing a minute erect hair; last ventral segment with one seta on each side of
apex in the &; @ unknown; claw segment setulose beneath. Length about 10 mm.

Kambangan Island, 28.1V.1932 and Roti Island, holotype, 1940 (both F. C.
DRESCHER leg.).

Very much like Gnathaphanus subolivaceus Macl., which is smaller and of a
less stout build, differently coloured, pronotum not so strongly contracted in
front, basal impressions much larger and deeper, elytra relatively wider and
shorter, distinctly wider than pronotum, shoulders minutely toothed, etc.; moreover
the penis is widely different.

Gnathaphanus basilewskyi spec. nov. (Fig. 5)

Upper and underside black, moderately shiny; two first antennal segments, very
narrowly side margins of pronotum and elytra, mouth parts, legs and trochanters
reddish; rest of antennae and femora darker. Winged.

Head over the eyes as wide as width of pronotum between the front angles;
eyes moderately prominent, no oblique eyeline present, only a straight, moderately
deep impression in front; the single orbital seta placed a little behind mid eye-
level; antennae short, hardly reaching base of elytra; surface smooth. Pronotum
transverse; width/length is about 1.70, narrowly bordered, the border in front
interrupted in the middle over a distance of about one third of its width; the
sides in a slightly rounded line more contracted in front than behind, widest at
about middle, front and base nearly straight, the latter a little wider, ratio about

140 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 5, 1962

0.90; anterior and posterior angles both obtusely rounded; the single lateral pore
placed a little before middle; basal foveae rather large, a deeper line at bottom;
median and transverse impressions hardly visible, the former slightly deeper and
wider behind; surface smooth. Elytra subquadrate, width/length is about 0.80, a
little wider than pronotum; sides nearly parallel, faintly emarginate before apex;
basal border entire, meeting with side border in an obtuse angle; striae moderately
deep, deeper behind; the impuncate intervals faintly convex, more so near apex,
the third interval without apical pores; one dorsal pore present at about one
fourth from apex, touching the second stria, the left and right pores not placed
at the same level. Microsculpture isodiametric to moderately transverse throughout,
the meshes small, slightly larger and deeper impressed on the elytra. Underside:
tooth of mentum with apex round; prosternal process rounded, finely bordered
and setulose at apex; metepisterna twice as long as wide in front; metasternum
between the coxae and very sparsely along sides of middle and fourth ventral
segment along middle finely punctate, each puncture with a minute, erect hair;
claw segment haired at sides; last g' ventral segment bisetose, that of ® qua-
drisetose at apex. Length about 8.5 to 9 mm.

2.11.1960; 8.1V.1960; 30.V.1960; 1.VI.1960, allotype 9; 3.VI.1960; 6.VI.
1960, holotype, g'; 18.VI.1960; 23.VI.1960; VIII.1960; 5.1V.1961; 25.IV.1961;
18.VI.1961. 12 specimens.

I know of no Gnathaphanus with which the new species can be related; it
may be recognized at once by the lack of the apical series of punctures in the
third, fifth and seventh intervals of the elytra, though in some specimens there
is an apical pore present in the third interval. The species is somewhat thick-set
in build, owing perhaps to the fact, that there is relatively less difference between
length of pronotum and elytra than in other species of the genus. The penis
is much smaller than in olivaceus and parallelus and is more like the former
in shape.

I have great pleasure in dedicating the new species to Mr. Pierre Basilewsky
(Tervueren, Belgium), well known for his numerous important papers on the
Coleoptera of Africa, especially the Carabidae.

Lampetes isabellinus spec. nov. (Fig. 6)

Very shiny dark brown; the following parts yellowish: narrowly side margins
of pronotum, ninth interval, a strip of varying length and width on interval
eight (in most of the specimens examined twice interrupted, in the middle and
before the extreme apex, respectively); the apex with a common, rather large,
more or less oblong spot; legs, trochanters, coxae of the two first pairs of legs,
first segment of antennae (rest darker), mouth parts and prosternum in the middle;
venter with irregular yellow spots at sides, a large yellow spot covering apex.
Winged.

Head convex, over the moderately prominent eyes as wide as pronotum between
front angles, eyes and base of clypeus connected by a rather deep, oblique line;
one seta over the eyes on each side, placed a little behind mid eye-level; antennae
reaching a little beyond base of elytra; surface finely and densely punctate, at

C. J. LOUWERENS : New Carabidae from Amboina 141

Fig. 5. Gnathaphanus basilewskyi spec. nov., Fig. 6. Lampetes isabellinus spec. nov.
head, pronotum, and male genitalia, dorsal left side and male genitalia, dorsal and
and lateral aspects lateral aspects

sides the punctures are coarser. Pronotum convex, widest a little before middle,
width/length is about 1.50, ratio anterior/posterior border between the angles is
about 0.90; apex and base unbordered, the margins with a very fine border,
strongly rounded and moderately contracted to the obtusely rounded, not advanced
anterior angles, in an almost straight line a little less contracted to the sharply

142 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 5, 1962

pointed, strongly obtuse posterior angles, without emargination, in some specimens
the border is finely notched just in front of the hind angle; narrowly margined,
the single lateral pore at about a third from apex, apex and base nearly straight,
the latter with right, oblique sides; median line rather deep in the middle,
practically invisible in front and behind, transverse lines almost obsolete, basal
foveae large and superficial; the whole surface finely and rather densely punctate,
along base and in the foveae the punctures are confluent at places. Elytra convex,
largest width (behind middle)/length is about 0.80, largest width pronotum/
largest width elytra is about 0.70; basal border entire, sides very gently rounded,
nearly parallel, rounded in front, faintly emarginate before extreme apex;
umbilicate series of pores forming un unbroken row; striae moderately impressed,
deeper behind, impunctate, second stria and basal striole arising in an umbilicate
pore; intervals slightly convex, very finely and very widely punctate with punctu-
res of different size, at sides denser and coarser punctured especially on basal
half, third interval with one dorsal pore a little behind middle, touching the
second stria; the puncturation of the intervals alike both in the g' and the 9.
Microsculpture: head in the middle behind with large, isodiametric meshes, none
at sides, on pronotum moderately transverse, the meshes much smaller than on
head, the elytra are very finely striate. Underside: metasternum and ventral seg-
ments finely punctate and finely haired along middle; metepisterna twice as
long as wide in front; tarsi of front and middle legs dilated in the & and clothed
beneath with whitish scales; last @ ventral segment and also that of © with
two setae on each side of apex; claw segment glabrous at sides. Length 5 to
6.5 mm.

1.1.1960; 16.V.1960; 22.V.1960, allotype 95 93 specimens
18.VI.1960; 2 specimens, 1.VII.1960; 2.VII.1960; 31.VII.1960; 7 specimens,
1.VIII.1960, holotype g'; 8.IV.1961; and 20.IV.1961. 20 specimens.

In the key to the species of Lamprophonus (= Lampetes Andr.) by SCHAU-
BERGER (Zool. Anz., vol. 15, 1935, p. 93) the new species comes next to crbri-
pennis Schaub. L. isabellinus is readily recognizable by the uncommon distribution
of the yellow parts on the elytra. SCHAUBERGER's species is larger, the upperside
with a green metallic tinge, the elytra differently punctured in the g' and in the
9 ; the former has the intervals with moderately dense, coarse punctures, in the
latter the punctures are very densely placed and confluent on basal half; the penis
terminating in a small knob, etc.

In Lampetes the first segment of the hind tarsi is as long as the following two
together and longer than the fifth segment. Here it is a little shorter than the
next two together and not longer than the fifth.

Carbanus straneoi spec. nov. (Fig. 7)

Shiny black, iridescent; underside brown; mouth parts, antennae, sides of
pronotum and elytra, suture of the latter and legs more or less ferruginous.
Winged.

Head convex, over the large, rather prominent eyes a little narrower than apex
of pronotum between the angles; a distinct, rather deep, oblique groove, con-

C. J. LouwERENS: New Carabidae from Amboina 143

necting clypeus and side of eye; only hind supra-orbital seta present; antennae
reaching about basal third of elytra; surface smooth. Pronotum convex; width/
length is about 1.75 and width anterior/posterior border is about 0.73; sides
unbordered, stronger contracted in front than behind, gently rounded, running
in an almost right line to hind angles, widest at about a third from apex, the
single lateral seta placed at widest point at a little distance from margin;
moderately margined; both apex and base with a fine border, the former
slightly sinuate, the latter nearly straight; front angles small, but distinct, rounded,
hind angles obtuse with a round apex; median line moderately deep and moder-
ately wide, not reaching base and apex, only the front transverse impression
distinctly visible; basal foveae small and superficial; basal area, sides of disk
behind and margins as far as the lateral seta densely and somewhat irregularly
punctate. Elytra convex; width/length is about 0.76 and width pronotum/width
elytra is about 0.80; sides very gently rounded, faintly emarginate before apex;
basal border entire, forming an obtuse angle with side border of elytra at
shoulder; striae moderately deep, impressed, impunctate, stria two and basal striole
arising in an umbilicate pore; intervals moderately convex without punctures; one
dorsal pore in the third interval, touching the second stria. Microsculpture: none
on head, moderately transverse meshes at places along base and margins of
pronotum, none on disk, the reticulation on the elytra consisting of very fine,
transverse lines, not forming distinct meshes. Underside: metepisterna longer
than wide; g° pro- and mesotarsi a little dilated, the protarsal segments one to
four and the mesotarsal segments two to four clothed beneath with two rows of
whitish scales; last 9 and 9 ventral segment with four setae at apex. Length
5 mm.

13.V.1960; 16.V.1960; 24.IX.1960, allotype 9; 26.IX.1960; 22.X.1960; 2
specimens and, holotype g', 5.XI.1960. 8 specimens.

C. lautus Andr. has the shoulders of the elytra with a minute, sharp tooth.
Both C. flavipes Andr. and lautus have the pronotum wider, more rounded and
contracted in front with obsolete front angles, the puncturation less extended
and less dense. In flavipes the elytra are longer, the striae finely impressed, the
intervals flatter, the microsculpture of the elytra, though fine, more distinct,
forming narrow meshes, much wider than long.

I examined two cotypes of flavipes, gf and 9, and found the g' mesotarsi also
a little dilated and clothed beneath with scales; the last G' ventral segment
quadrisetose at apex and not bisetose as stated in ANDREWES’ description of the
genus.

The three species may be distinguished as follows:

1 (2) Elytra toothed at shoulders; length 6,5 mm; Burma ......... lautus Andr.

2 (1) Not so.

3 (4) Pronotum wider, stronger contracted and rounded in front, puncturation
less extended and less dense; elytra longer with striae finely impressed and
intervals nearly flat; microsculpture of elytra more distinct, consisting of
very wide meshes; length 6 to 6,5 mm; Java .................. flavipes Andr.

4 (3) Pronotum narrower, moderately contracted and rounded in front; punctura-

144 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 5, 1962

Fig. 7. Carbanus straneoi spec. nov., left Fig. 8. Anomotarus wegneri spec. nov., left
side and male genitalia, dorsal and lateral side
aspects

tion more extended and denser; elytra shorter with much deeper striae
and convex intervals; microsculpture of elytra striate; length 5 mm;
Arnbotna Island: us... oa eel eee straneoi Sp. n.

Thankfully dedicated to Dr. S. L. Straneo, eminent author upon the Pterosti-
chinae of the world.

C. J. LOUWERENS : New Carabidae from Amboina 145

Chlaenius guttula Chaud. var. immaculata nov.
Differs from the typical form in the color of the elytra, which are wholly
black without any trace of the yellow apical spot.
13.V.1960; 16.V.1960; 17.V.1960; 20.V.1960; 22.V.1960; 25.V.1960; 27.V.
1960; 29.V.1960; 3.VI.1960, allotype 9 ; 31.VII.1960; 1.VIII.1960, holotype d';
5.1V.1961; 2 specimens 25.IV.1961; 6.V.1961, and 12.V.1961. 16 specimens.

Anomotarus wegneri spec. nov. (Fig. 8)

Color black, moderately shiny; mouth parts above and antennae pale ferrugi-
ginous; elytra sericeous, especially down the middle along suture, elytral margins,
very narrowly, and apex yellow, each elytron with a longitudinal, broad, pale
yellow spot as shown in the accompanying sketch; mouth parts beneath, legs,
trochanters, coxae, metasternum, more or less ventral segments along the middle
and a little spot on the epipleura near shoulder yellow. Winged.

Head over the eyes as wide as or a little wider than anterior border of prono-
tum between the angles; labrum a little emarginate in front; frontal impressions
slightly oblique, small and moderately deep; on each side two supra-orbital pores
and setae; neck constricted behind; genae long, gently curved to neck; surface
finely, tranversely wrinkled and very finely and widely punctate. Pronotum
wholly and finely bordered, widest at about one third from apex, width/length
is about 1.76, width anterior/posterior border is about 0.86; sides narrowly
margined, from widest point a little more contracted in front than behind, gently
curved, emarginate just before hind angles, which are sharply pointed and nearly
right, front angles moderately rounded, very little advanced; apical border a
little sinuate, basal border in a rounded line strongly produced backwards with
right, oblique sides; the two lateral pores and setae placed at widest point and
on the angle; median line rather deep, not reaching apex, over a short distance
much deeper and wider behind; transverse impressions distinct; basal foveae
indistinct; practically the whole surface finely transversely grooved and widely,
microscopically punctate. Elytra rather flat, deeply emarginate in front with a
very narrow basal border, strongly rounded shoulders, nearly parallel at sides, a
little dilated behind middle: width/length is about 0.76; apex a little oblique
and slightly three-sinuate at sides and at extreme apex; striae finely impressed,
one and two arising in an umbilicate pore, impunctate; intervals practically
smooth, third interval with two dorsal pores, behind middle and just in front of
the spot, both pores placed down the middle of the interval. Microsculpture of
thea head very distinct, consisting of small, isodiametric meshes, the pronotum
has indistinct, narrow, moderately transverse meshes along sides of base, the
elytra have distinct meshes, very much wider than long. Underside: labial palpi
with the ultimate segment securiform in the 4, broadly truncate, but not securi-
form, in the ®; side pieces of metasternum much longer than wide; head,
metasternum and ventral segments widely microscopically punctate, each puncture
with a minute, erect hair; d' protarsi a little dilated, segments two to four
clothed beneath with whitish scales, claw segment setulose beneath; claws toothed;

146 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 5, 1962

last 3 ventral segment with one seta, that of 9 with two setae on each side
of apex. Length 6 mm.

1.V.1960, allotype 9 and 1 sp. 18.III.1961, holotype &.

This handsome species is, I think, readily distinguishable by the large, pale
yellow spot on each eltyron.

Dedicated to Mr. A. M. R. WEGNER, who visited many parts of the Indonesian
Archipelago and prooved to be an indefatigable collector.

Coptodera ornatipennis spec. nov. (Fig. 9)

Head, pronotum, basal border of elytra, scutellum, antennae, legs and mouth
parts above and beneath and underside red or yellowish red; in some specimens
the head is darker; pronotum darker along the middle and along apical border,
the darker parts varying in shape and size, sometimes obliterated; epipleura on

Fig. 9. Coptodera ornatipennis spec. nov., left side and male genitalia, dorsal and lateral
aspects

C. J. LouwERENS: New Carabidae from Amboina 147

basal half, side pieces of meso- and metasternum black; elytra black with a
yellowish red margin, covering interval eight and in some examples interval
nine too, a large, pale yellowish spot on each elytron at shoulders and a common
spot behind, the spots vary in shape and size, the area behind the apical spot
and extreme apex of a little darker yellow color, but sometimes almost black;
moderately shiny. Winged.

Head a little convex, measured over the large, strongly prominent eyes a little
narrower than largest width of pronotum; two setae on each side over the eyes;
antennae reaching about basal fifth of elytra; surface smooth. Pronotum transverse,
largest width (at about one third from apex)/length is about 1.83; the un-
bordered sides strongly rounded in front, slightly emarginate before hind angles,
which are almost right but sharply pointed; nearly equally contracted in front
and behind, so that the apical and basal border are of about equal width; front
angles strongly rounded, not advanced; apex and base with a fine border, the
former very little emarginate, the latter in a faintly curved line a little produced
backwards with right and feebly oblique sides; side margins wide, more so
behind; two lateral setae on each side, the hind seta on the angle; median line
rather deep, deeper and wider in the middle, reaching base and apex; transverse
impressions distinct, basal one deeper; the foveae small and more or less round;
apex and front angles setulose along margins; surface impunctate. Elytra sub-
quadrate, width/length is about 0.90, widest a little behind middle; basal border
entire; sides faintly rounded, feebly emarginate before apex; outer and inner
angles of apical truncature rounded; shoulders strongly rounded; striae moderately
impressed, extremely finely punctate, one and two arising in an umbilicate pore;
intervals slightly convex with widely spaced punctures of different size, third
interval with two dorsal pores, just in front of the shoulder spot, touching stria
three and near apex, touching stria two. Microsculpture: practically none on
head, on pronotum traces of moderately transverse meshes visible at sides near
base, the elytra have very distinct moderately to strongly transverse meshes.
Underside: metepisterna about twice as long as wide in front; metasternum at
sides and ventral segments sparsely and widely, extremely finely punctate, each
puncture with a minute, erect hair; protarsi a little dilated in the g', segments
two to four clothed beneath with two rows of whitish scales; last g' and 9
ventral segment quadrisetose at sides of apex; claw segment setulose beneath;
claws toothed. Length 6 to 7 mm.

8.IX.1960; 3 specimens 5.XI.1960, holotype g'; 7.XI.1960; 8.VIII.1961,
allotype 9. 6 specimens.

Of the same build and size as C. baumi Jedl. of Malaya. In baum the elytra
show a different pattern, basal border of elytra and head black, striae and inter-
vals without punctures; head with coarse isodiametric meshes, on pronotum the
meshes are almost isodiametric, etc.

A note on synonymy

Styphlomerus brunneiventris Louw. (T.v.E., vol. 90, 1949, p. 53) = Styphlo-
merus fusciceps Schm.Goeb. (Faun. Col. Birm., 1846, p. 73), syn. nov.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

De Entomologische Berichten worden eveneens door de Nederlandsche Entomo-
logische Vereeniging uitgegeven en zijn bestemd voor de publicatie van kortere
artikelen, van faunistische notities etc., alsmede van de Verslagen der Vergade-
ringen en van mededelingen van het Bestuur. Zij verschijnen twaalf maal per jaar
in een aflevering van 16 of meer bladzijden. Deze 12 afleveringen vormen samen
| een deel.

Alle zakelijke correspondentie betreffende de Vereniging te richten aan de
Secretaris, G. L. van Eyndhoven, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

Alle correspondentie over de redactie van het Tijdschrift voor Entomologie te
richten aan de Redacteur, Dr. A. Diakonoff, Rijksmuseum van Natuurlijke
Historie, Leiden.

Alle correspondentie over de redactie van de Entomologische Berichten te rich-
ten aan de Redacteur, B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam-Z. 2.

Alle betalingen te richten aan de Penningmeester, Drs. H. Wiering, Doorntjes
29, Bergen (N.H.), postgiro 188130, ten name van de Nederlandsche Entomolo-
gische Vereeniging te Bergen (N.H.).

Alle correspondentie betreffende de Bibliotheek der Vereniging te richten aan
de Bibliotheek, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

NOTICE TO SUBSCRIBERS

All correspondence referring to subscriptions and exchange subscriptions of the
periodicals of the Netherlands Entomological Society should be addressed to the
Librarian, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-Oost.

NOTICE TO CONTRIBUTORS

Contributors will receive free of charge fifty reprints of their papers, joint authors have
co divide this number between them at their discretion. Additional reprints may be ordered
when returning proofs ; they will be charged at about two Dutch cents per page.

Manuscripts should be written in Dutch, English, French, German or Italian. If they
contain descriptions of new genera, species, etc., they should be in one of the four last
mentioned languages: only when the descriptions form a minor part of the paper, the
manuscript may be written in Dutch, with the descriptions in one of these languages. Papers
in Dutch should contain a short summary in one of these four languages.

Manuscripts should be typewritten in double spacing on only one side of the paper, with
a margin of at least three cm at the left side of each sheet. Paragraphs should be indented.
Carbon copies cannot be accepted, as handling makes them illegible.

Captions for text figures and plates should be written on a separate sheet in double
spacing, numbered consecutively in arabic numerals ; the use of a,-b, c, or any other sub-
division of the figure numbering should be avoided.

Drawings for reproduction should be on good paper in Indian ink, preferably at least
one and a half times as large as the ultimate size desired. Lettering should be uniform,
and, after reduction, of the same size. Photographs should be furnished as glossy positive
prints, unmounted. Plates should be arranged so as to fill a whole page (11.5 x 19 cm)
of the Tijdschrift, or a portion thereof. Combinations of illustrations into groups are
preferable to separate illustrations since there is a minimum charge per block.

Names of genera and lower systematic categories, new terms and the like are to be under-
lined by the author in the manuscript by a single straight line. Any other directions as to
size or style of the type are given by the editors, not by the author. Italic type or spacing
to stress ordinary words or sentences is to be avoided. Dates should be spelled as follows :
either ‘’10.V.1948” or "10 May, 1948”. Other use of latin numerals should be avoided, as
well as abbrev’-tions in the text, save those generally accepted. Numbers from one to ten
occurring in the text should be written in full, one, two, three, etc. Titles must be kept
short. Footnotes should be kept at a minimum.

Authors will be charged with costs of extra corrections caused by their changing of the
text in the proofs.

Bibliography should not be given in footnotes but compiled in a list at the end of the È

paper, styled as follows :

Mosely, M. E., 1932. "A revision of the European species of the genus Lezctra (Pleco-
ptera)”. Ann. Mag. Nat. Hist., ser. 10, vol. 10, p. 1—41, pl. 1—5, figs. 1—57.

Text references to this list might be made thus:

”Mosely (1932) says...” or (Mosely, 1932)”.

The editors reserve the right to adjust style to certain standards of uniformity.

Manuscripts and all communications concerning editorial matters should be sent to
Dr. A. DIAKONOFF, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden, The Netherlands.

Pila eee tà

es Ye à id Re nin ee

a ea

atte ie |

K

4

EN NS
%

} qe. 5,

ri
RES,
az tate lege

DEEL 105 AFLEVERING 6

o.
TIJDSCHRIFT | Es
VOOR ENTOMOLOGIE

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

INHOUD :

B. J. LEMPKE. Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera (Negende Supple-
ment), p. 149—232.

Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, afl. 6. Gepubliceerd 31-12-1962

Nederlandsche Entomologische Vereeniging

BESTUUR
Dr. J. van der Vecht, President (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. J. G. Betrem, Vice-President (1959—1965), Deventer.
G. L. van Eyndhoven, Secretaris (1957—1963), Haarlem.
Drs. H. Wiering, Penningmeester (1962—1968), Bergen (N.H.).
Drs. C. A. W. Jeekel, Bibliothecaris (1960—1966), Amsterdam.
F. C. J. Fischer (1958—1964), Rotterdam.
Dr. H. J. de Fluiter (1960—1965), Wageningen.

COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE PUBLICATIES
Dr. J. van der Vecht (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. C. F. A. Bruyning (1960—1963), Oegstgeest.
P. Chrysanthus (1961-1964), Oosterhout, N.B.
Dr. A. Diakonoff (1961—1964), Leiderdorp.
G. L. van Eyndhoven (1957—1963), Haarlem.
Dr. L. G. E. Kalshoven (1961—1964), Blaricum.
Prof. Dr. D. J. Kuenen (benoemd 1957), Leiden.
Dr. P. A. van der Laan (benoemd 1957), Bennekom.
B. J. Lempke (1962—1965), Amsterdam.
Prof. Dr. J. de Wilde (benoemd 1957), Wageningen.

BESTUUR DER AFDELING VOOR TOEGEPASTE ENTOMOLOGIE
Dr. H. J. de Fluiter, Voorzitter, Wageningen.
Dr. F. J. Oppenoorth, Secretaris, Utrecht.
Mej. Dr. A. Post, Wilhelminadorp.
E. Th. G. Elton, Oosterbeek (G.).
Dr. C. F. A. Bruyning, Oegstgeest.

De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f 15.—, voor student-leden
f 2.50, per jaar. — Begunstigers betalen jaarlijks minstens f 15.—.

De leden, behalve de student-leden, ontvangen gratis de Entomologische
Berichten van 12 nummers per jaar, waarvan de prijs voor student-leden f 1.50
per jaar, voor niet-leden f 20.— per jaar en f 2.— per nummer bedraagt.

De leden kunnen zich voor f 10.— per jaar abonneren op het Tijdschrift voor
Entomologie; hiervan bedraagt de prijs voor niet-leden f 35.— per jaar.

De oudere publicaties der Vereniging zijn voor de leden tegen verminderde
prijzen verkrijgbaar.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE
Het Tijdschrift voor Entomologie wordt uitgegeven door de Nederlandsche
Entomologische Vereeniging en is bestemd voor de publicatie van de resultaten
van de studie der Entomologie van algemene en bijzondere aard. Het verschijnt
in één deel van 300—350 bladzijden per jaar, bestaande uit enkele afleveringen.
Bovendien worden monographién handelende over bijzondere onderwerpen,
op onregelmatige tijdstippen uitgegeven.

wives: È

CATALOGUS DER NEDERLANDSE MACROLEPIDOPTERA

(NEGENDE SUPPLEMENT) Pe

DOOR

B. J. LEMPKE

Amsterdam

NOCTUIDAE

Zoals in deel IV, het eerste van de Noctuiden, vermeld werd, berustten de in
de Catalogus gevolgde systematische indeling en de nomenclatuur op de door de
Engelse lepidopteroloog W. H. T. Tams samengestelde, doch niet gepubliceerde
lijst van de op de Britse eilanden voorkomende soorten, die tot deze familie be-
horen. Het was de eerste indeling van de uilen, waarin de inmiddels door de
publicaties van PIERCE over de genitaliën verkregen inzichten verwerkt waren.

We zijn nu meer dan 20 jaar verder. Het is te begrijpen, dat naarmate de
kennis toenam er meer wijzigingen kwamen in deze eerste moderne lijst, niet
alleen op het Continent, doch ook in Engeland zelf. Om dit laatste te constateren
behoeft men slechts de nieuwe editie van ,,SOUTH" te raadplegen.

In alle voorafgaande supplementen is steeds getracht de nieuwste gegevens te
verwerken (al is hieraan wel eens wat risico verbonden), en ook bij de Noctuiden
zal dit principe gevolgd worden. Men zal in de komende supplementen dus de
modernste indeling vinden, die, althans wat de eerste groep van onderfamilies
betreft (de Trifinae, met onduidelijke ader 5 in de achtervleugels), afkomstig is
van de Franse specialist Ch. BouRSIN. Deze indeling vindt men o.a. reeds in de
lijst van de Belgische Noctuidae door J. VAN SCHEPDAEL (in Linneana Belgica,
vol. 1) en in de lijst van de Luxemburgse Noctuidae door C. WAGNER. Hij zal
ook gevolgd worden in „Die Schmetterlinge Mitteleuropas” door FORSTER &
WOHLFART.

Tenslotte enkele opmerkingen over de variabiliteit. Voor zover het afwijkingen
van de normale tekening betreft, zullen er weinig moeilijkheden zijn. Volledig-
heidshalve verwijs ik naar de fig. op p. (203) in deel 4 en naar fig. 28 op p.
(556) in deel 8. Moeilijker echter zijn de vele kleurvormen, omdat er vaak geen
scherpe grenzen tussen de verschillende tinten zijn. De oorzaak hiervan is, dat
twee groepen van factoren samenwerken om het uiterlijk van de vlinder te be-
palen, namelijk erfelijke en oecologische factoren en van de laatste dan vooral de
temperatuur tijdens het gevoelige stadium van de pop. Prachtig bleek dit bij een
reeks van experimenten met poppen van Chloridea peltigera Schiff. door
KETTLEWELL, waarvan de resultaten te vinden zijn in Proc. Trans. South London
ent. nat. Hist. Soc., 1943— 1944, p. 69—79 (1944). Het spreekt vanzelf, dat deze
resultaten niet zonder meer op alle Noctuiden van toepassing zijn, maar zij zijn
in elk geval een duidelijke aanwijzing hoe de vele overgangen bij de op zichzelf
goed te onderscheiden kleurgroepen te verklaren zijn.

149

150 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (528)

Avant de terminer cette introduction des Noctuidae observées en Hollande je
voudrais remercier Monsieur Ch. BOURSIN, Paris, spécialiste renommé des Triphi-
nae, qui a bien voulu contrôler la systématique et la nomenclature des sous-familles
appartenant à ce groupe, traitées dans mon travail.

NOCTUINAE
Euxoa Hubner
Subgenus Chorizagrotis Smith

Euxoa (Chorizagrotis) lidia Cramer. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 218; Cat.
IV, p. (225). De laatste uit ons land bekende vondst dateert uit 1920. De mo-
derne vanglampen hebben geen enkel nieuw gegeven opgeleverd. Het gaat er dan
ook sterk op lijken, dat de soort in Nederland uitgestorven is. In 1939 werd de
vindplaats Oudenbosch vermeld zonder nadere datum. Sindsdien vond ik in de
collectie van het Collegium Berchmanianum te Nijmegen één exemplaar, gedateerd
10.IX.1898 en afkomstig van deze vindplaats.

Ook in noordwest-Duitsland moet de vlinder sterk achteruit gegaan zijn. Blij-
kens een mededeling in Bombus, vol. 1, p. 413 (1957), is hij sinds 1945 niet meer
in de Liineburger heide gevonden. In Soc. Ent., vol. 28, p. 85 (1913) vermeldt
WAGNER een exemplaar, dat in juli 1911 te Sinsen bij Munster op smeer werd
gevangen.

Subgenus Euxoa Hübner

Euxoa (Euxoa) obelisca Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 213; Cat. IV,
p. (220). De vlinder is inderdaad vrijwel beperkt tot de zandgronden. Daarbuiten
zijn slechts enkele vindplaatsen bekend geworden. Over het algemeen is hij zeker
niet gewoon. Des te opvallender is daarom, dat de rupsen in 1944 in de omgeving
van Utrecht schadelijk op tabak waren. In het Duindistrict is obelisca tot nog
toe alleen in het zuidelijke gedeelte aangetroffen, in het Waddendistrict alleen
op Terschelling en Ameland.

De normale vliegtijd kan iets vroeger beginnen dan in 1939 werd opgegeven
en wordt nu: 9.VII—12.X. Na begin september wordt de vlinder weinig meer
waargenomen. Volkomen abnormaal is de vangst van een exemplaar op 3.VI.1954
te Wezep (VAN SCHAIK).

Vindplaatsen. Fr.: Ameland, Terschelling (hier een enkel exemplaar in augustus
1956 en 1957, LEFFEF), Huizum. Dr.: Grollo. Ov.: Almelo, Boekelo, Borne, Beerze, Fries-
wijk. Gdl.: Ermelo, Vierhouten, Wezep, Tongeren, Vaassen, Wiessel, Otterlo, Schaars-
bergen, Doorwerth, Lunteren; Gorssel, Warnsveld. Utr.: Utrecht. N.H.: ’s-Graveland,
Huizen, Amsterdam (4, 1914, Zoöl. Mus.). Z.H.: Den Haag. Zl.: Westenschouwen, Oost-
kapelle. N.B.: Bergen op Zoom, Hoogerheide. Lbg.: Milsbeek, Tegelen, Steijl, Swalmen,
Gronsveld, Vijlen.

Variabiliteit. De nominaatvorm is de Oostenrijkse vorm, in het bie-
zonder die uit de omgeving van Wenen. Deze vorm heeft dof roodbruine voor-

(529) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 151

vleugels, lichter of donkerder van tint. Dank zij de lange serie in de collectie van
het Zoöl. Mus. te Amsterdam is het thans mogelijk met zekerheid te zeggen, dat de
meerderheid van onze mannetjes hiermee overeen stemt, terwijl daarentegen slechts
een klein deel van onze wijfjes tot deze kleurvorm behoort. Of er een ander
doorgaand verschil tussen onze populaties en de nominaatvorm bestaat, is twijfel-
achtig. Mogelijk zijn de Oostenrijkse dieren gemiddeld iets forser.

f. stephensii Heydemann, 1933. Deze vorm met donkerder voorvleugels (zwart-
grijs met roodachtige tint) is bij ons zeker geen subspecies. Hij is bij de mannetjes
gewoon, maar komt toch minder dan de typisch gekleurde vorm voor, terwijl hij
daarentegen bij de wijfjes verreweg in de meerderheid is.

[HEYDEMANN originally described f. stephensii as a subspecies of the territories bordering
the North Sea. It does not apply to the Netherlands. The majority of the males have typically
dull red-brown fore wings, whereas such females are scarce. The dark f. stephensii is rather
common with the male, but is the dominant form with the female. }

f. nigrescens nov. Grondkleur van de voorvleugels zwartachtig, zonder spoor
van rode tint. Apeldoorn, twee mannetjes in 1954, een 9 in 1956 (LEFFEF, in
Zool. Mus.) ; Doorwerth, g', 1958 (Zool. Mus.).

Holotype: 2, Apeldoorn, 24. VIII.1956, in collectie-Zoöl. Mus.

[Ground colour of the fore wings blackish, without a trace of a red tint.]

f. grisea Tutt, 1892. Exemplaren met grijsachtig getinte voorvleugels zijn
vrij zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Nijmegen (Mus. Rotterdam, Zoöl. Mus.) ;
Zeist (GORTER). Tot een heel apart type behoort een 9, dat SOUTENDIJK in
1956 te Wiessel ving. De voorvleugels zijn grijszwart, ronde vlek en niervlek
steken scherp af evenals de wortelhelft van de costa, terwijl de dwarslijnen duide-
lijk zijn.

f. unicolor Lempke, 1939. Eveneens zeldzaam zijn de exemplaren met eenkleu-
rige voorvleugels, waarbij de beide vlekken alleen flauw zichtbaar zijn door de
zwakke omranding. Enkele nieuwe vondsten: Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.),
Nijmegen, Bussum (Zoòl. Mus.).

f. juncta Lempke, 1939. Slechts één nieuwe vondst: Bennekom (VAN DE POL).

f. protensa nov. De ronde vlek wortelwaarts uitgerekt en de eerste dwarslijn
rakend. Wilp, @, 1.VIII.1895 (holotype), Hilversum @ (beide in Zoöl. Mus.).

[The orbicular lengthened in the direction of the base and touching the antemedian line.]

f. brevipennis nov. Voor- en achtervleugels sterk verkort. Bergen op Zoom,
Hoogerheide, twee mannetjes, het eerste het holotype (KORRINGA).

[Fore and hind wings strongly shortened.]

Dwerg. Oostkapelle (VAN AARTSEN).

Euxoa (Euxoa) tritici L. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 215; Cat. IV, p. (222).
Het hoofdverspreidingsgebied wordt in ons land gevormd door de zandgronden,
vooral de drogere heideachtige terreinen en de duinen. Daarnaast zijn echter een

152 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (530)

opvallend groot aantal vindplaatsen bekend, die hiervan volkomen afwijken en die
vooral in het Hafdistrict en het westelijk deel van het Fluviatiel District gelegen
zijn: Marknesse, Hoorn, Oosthuizen, Zaandam, Amsterdam, Maarssen, Leiden,
Schelluinen, Arkel, Zevenhuizen, Rotterdam, Vlaardingen, Hendrik-Ido-Ambacht,
Dordrecht, Melissant, Ouwerkerk, Kamperland, Goes. Voor een deel zullen dit wel
zwervers zijn, maar er zijn aanwijzingen, dat fritici zich blijkens herhaalde vang-
sten hier merkwaardig thuis voelt (o.a. te Hendrik-Ido-Ambacht; hier gewoon!).

In het Waddendistrict nu bekend van alle eilanden van Texel tot en met
Schiermonnikoog. Op Ameland vond wijlen Prof. BROUWER de vlinder talrijk.

De vliegtijd kan reeds eind juni beginnen en tot in oktober duren (1.X.1956,
Stein, in collectie-Missiehuis; 4.X.1959, Valkenisse, VAN AARTSEN), zodat de
uiterste data nu worden: 25.VI.—4.X.

Variabiliteit. Zoals reeds in 1939 werd opgemerkt, is het grootste deel
van onze exemplaren donker van kleur in tinten variërend van grijsachtig via
bruin naar zwart. Scherpe grenzen hiertussen ontbreken volkomen, zodat het ten-
slotte vaak een kwestie van persoonlijke smaak wordt, waar men de ene vorm wil
laten ophouden en de andere beginnen. Zeer waarschijnlijk zullen oecologische
factoren wel de hoofdoorzaak van deze ineenvloeiende tinten zijn, zoals reeds in
de inleiding tot deze familie is uiteengezet. Anders staat het met de twee hoofd-
typen, de bonte dieren met lichte costaalstreep en donkere wigvormige vlek waarin
ronde vlek en niervlek geplaatst zijn, en de dieren met eenkleurige vleugels. Dit
zijn hoogstwaarschijnlijk wel erfelijke typen, ook al, omdat ze bij diverse soorten
terug te vinden zijn. Bij beide typen kan de tekening variëren in duidelijkheid en
Tutt heeft dat heel zorgvuldig in tabelvorm verwerkt, maar ik heb daar geen
rekening mee gehouden.

In 1939 schreef ik, dat de exemplaren van het bonte type veel talrijker zijn dan
die van het eenkleurige. Nu de serie van het Zoöl. Mus. uitgegroeid is tot enkele
honderden exemplaren, vooral door aanvulling met modern materiaal, blijkt dit
niet juist te zijn. De bonte dieren zijn over het geheel genomen in de minderheid.
De lange serie van wijlen C. DOETS uit het Gooi bevatte er maar enkele exem-
plaren van. Dat de bonte vorm in de loop der jaren terrein verloren heeft, is
echter volstrekt niet zeker. In de eerste plaats waren de oude series veel te klein
en in de tweede plaats is er een grote kans, dat ze geselecteerd waren. De bonte
dieren zijn immers veel mooier! Slechts bij een enkele kleurvorm vond ik de
bonte vorm duidelijk gewoner dan de eenkleurige (vgl. f. valligera en f. albilinea).

Het hierna volgende overzicht komt in de plaats van dat van 1939.

f. costa-caerulea Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 45. Voorvleugels helder lei-
grijs tot blauwgrijs, bont. Zeldzaam. Terschelling (9, Zoöl. Mus.); Meijendel
(Lucas).

f. eruta Hübner, [1814—1818}. Voorvleugels licht grijsbruin, eenkleurig. Vrij
gewoon, overal onder de soort aan te treffen.

f. costa-fusca Tutt, 1892. Voorvleugels licht grijsachtig bruin, bont. Vrij zeld-
zaam. In Zoöl. Mus. slechts van Bussum, Overveen, Vogelenzang, Den Haag. Ver-
der: Apeldoorn, Burgh (Lucas).

f. sordida Haworth, 1809. Voorvleugels donker grijsachtig bruin, eenkleurig.
Onze gewoonste vorm, vrijwel overal talrijk onder de soort.

(531) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 153

f. tritici L. Voorvleugels donker grijsachtig bruin, bont. Vrij gewoon, maar be-
slist veel minder dan de vorige vorm. Plaat 1, fig. 1.

f. ochracea Tutt, 1892. Grondkleur van de voorvleugels geelachtig, eenkleurig.
Behalve het reeds vermelde exemplaar van Schiermonnikoog in collectie-vAN
WISSELINGH is geen ander bekend geworden.

f. valligera Haworth, 1809, Grondkleur van de voorvleugels roodachtig bruin
tot helder bruin, eenkleurig. Niet gewoon, verspreid onder de soort voorkomend.
De helder bruine exemplaren zonder rode tint, die ik om verdere splitsing te voor-
komen ook tot deze vorm reken, zijn minder zeldzaam dan de duidelijk roodachtig
getinte.

f. albilinea Haworth, 1809. Grondkleur van de voorvleugels roodachtig bruin
tot helder bruin, bont. Gewoon, het enige kleurtype, waarbij op het ogenblik de
bonte vorm gewoner is dan de eenkleurige; maar ook hierbij zijn de zuiver bruine
gewoner dan de duidelijk roodachtig getinte. De mooiste exemplaren stammen
nog altijd uit de duinen.

f. hortorum Stephens, 1829. Voorvleugels donker grijs (zonder bruine tint dus),
eenkleurig. Zowel in het binnenland als in de duinen onder de soort voorkomend,
maar niet gewoon.

f. venosa Stephens, 1829. Voorvleugels zwartachtig bruin, eenkleurig. Gewoon,
vrijwel overal onder de soort aan te treffen.

f. nigrofusca Esper, [1788}. Voorvleugels zwartachtig bruin, bont. Niet talrijk,
maar op vele plaatsen onder de soort voorkomend.

f. nigra Tutt, 1892. Voorvleugels zwart, eenkleurig. Verspreid onder de soort
voorkomend, maar vrij zeldzaam. In Zoöl. Mus. bijv. slechts zes exemplaren van
Apeldoorn, Uchelen, Otterlo en Hilversum.

f. costanigra Tutt, 1892. Voorvleugels zwart, bont. Zeldzamer dan de vorige
vorm. In Zoöl. Mus. slechts één 9 van Ermelo, maar in recente jaren toch wel op
vrij veel plaatsen onder de soort aangetroffen, zelfs in de duinen.

f. virgata Tutt, 1892, 1. c., p. 58. Voorvleugels met de ruimte tussen eerste en
tweede dwarslijn donkerder dan het wortelveld en het achterrandsveld, zodat dus
een donkere middenband ontstaat. Zeldzaam. Hilversum (CARON); Vlaardingen
(NIJSSEN); Roermond (FRANSSEN).

f. bicolor nov. Wortelveld en gewaterde band bruin, middenveld en franjeveld
eenkleurig grijsachtig, golflijn scherp. Oostvoorne, 9, 5.VIII.1959 (holotype,
VESTERGAARD).

[Basal area and submarginal area brown, central area and marginal area unicolorous
greyish, submarginal line sharp. }

f. unicolor nov. Alle tekening op de voorvleugels verdwenen, alleen de ronde
vlek en de niervlek nog flauw zichtbaar. Putten (DE Vos); Hollandse Rading, 9,
16.VIII.1948 (holotype, Zoöl. Mus.); Meijendel, & (Lucas); Valkenisse (VAN
AARTSEN, plaat 1, fig. 10).

{All markings on the fore wings absent, with the exception of the orbicular and the
reniform, which are still feebly visible. Plate 1, fig. 10.]

f. xanthostaxis nov. Ronde vlek en niervlek licht, zonder donkere kern, scherp

154 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (532)

afstekend tegen de eenkleurige voorvleugels. Bussum, g', 12.VIII.1939 (holotype,
Zoöl. Mus.).

[Orbicular and reniform pale, without dark centre, sharply contrasting with the unicolorous
fore wings. |

f. juncta Lempke, 1939. Ronde vlek en niervlek elkaar rakend. Zeldzaam. Nieu-
we vindplaats: Roermond (FRANSSEN).

f. semiconfluens Lempke, 1939. De beide vlekken smal samengesmolten. Blijk-
baar meer voorkomend. Hoog-Soeren, Meijendel (Lucas); Bennekom (VAN DE
Por); Heemskerk (WESTERNENG); Overveen (RIJK); Wassenaar (VAN WISSE-
LINGH); Loosduinen (VAN LEYDEN); Deurne (Nies); Oisterwijk (Leids Mus.).

f. protensa nov. De ronde vlek wortelwaarts uitgerekt en de eerste dwarslijn
rakend. Vorden, 9, VIII.1894 (holotype) en Soest, een minder mooi 2 (Zoöl.
Mus.); Meijendel, &, Oostvoorne, & (LUCAS).

[The orbicular lengthened in the direction of the base and touching the antemedian line. }

f. brevipennis Hoffmeyer, 1958, Flora og Fauna, vol. 64, p. 12. Voor- en
achtervleugels sterk verkort. Havelte, g', 1956 (VAN DER MEULEN); Zeist (GOR-
TER).

Dwergen. Bennekom (VAN DE Por); Zeist (GORTER) ; Hilversum (Zoöl. Mus.);
Bussum (TER LAAG, VAN DER MADE); Eindhoven (HAANSTRA).

Euxoa (Euxoa) nigricans L. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 215; Cat. IV, p.
(222). Door het grootste deel van het land voorkomend, maar op droge gronden
veel zeldzamer en lokaler dan op vochtige terreinen. Het sterkst verbreid in het
Hafdistrict en het westelijk deel van het Fluviatiel District en hier plaatselijk zelfs
vrij gewoon tot gewoon. In het Waddendistrict nu bekend van Texel, Terschelling,
Ameland en Schiermonnikoog.

In late seizoenen kan de vliegtijd tot in de tweede helft van september duren.
De uiterste data zijn nu: 5.VII—23.IX.

Vindplaatsen. Fr: Ameland, Terschelling, Leeuwarden. Gr.: Groningen, Haren,
Glimmen, Noordlaren, Winschoten, Veendam, Vlagtwedde. Dr.: Donderen, Odoorn, Wijster,
Havelte. Ov.: Almelo, Rectum, Saasveld (Molenven), Raalte, Vollenhove. Flevoland: Lely-
stad. Gdl.: Harderwijk, Hulshorst, Teuge (hier talrijk op smeer, LEFFEF), Laag-Soeren,
Wageningen, Bennekom; Zutfen, Warnsveld, Eefde, Almen, Aalten, Didam, Babberich,
Lobith, Groessen; Ingen. Utr.: Utrecht, Maarssen. N.H.: 's-Graveland, Blaricum, Kortenhoef,
Naardermeer, Weesp, Amsterdamse Bos, Aalsmeer, Halfweg, Hembrug, Wormerveer,
Middelie, Beemster, Hoorn, Texel, Heemskerk, Santpoort, Bloemendaal, Overveen. Z.H.:
Noorden, Nieuwkoop, Oegstgeest, Leiden, Leiderdorp, Leidschendam, Delft, Naaldwijk (hier
soms schadelijk in kassen met gladiolen), Staelduin, Schiedam, Kralingerhout, Bleiswijk,
Reeuwijk, Arkel, Schelluinen, Hendrik-Ido-Ambacht, Zuidhollandse Biesbosch, Oostvoorne,
Rockanje, Middelharnis, Melissant, Goeree. Zl: Nieuwerkerk, Ouwerkerk, Haamstede,
Westenschouwen, Oostkapelle, Valkenisse, Goes, Groede. N.B.: Waalwijk, Drunen, Chaam,
Haaren, Kampina, Nuenen, Eindhoven. Lbg.: Weert, Swalmen, Montfort, Brunssum, Tree-
beek, Vaals.

Variabiliteit. In tegenstelling tot de vorige soort is nigricans althans in
ons land weinig variabel. De overgrote meerderheid der exemplaren behoort tot de

(533) B. J. LEMPKE: Catalogus aer Nederlandse Macrolepidoptera 155

typische vorm met bruinzwarte voorvleugels, waarop in de regel enkele sporen van
lichtere tekening te zien zijn. Vooral de geelachtige rand langs de buitenkant van
de niervlek is vrij standvastig. Opvallend afwijkende exemplaren, die met zeker-
heid bij een van de beschreven vormen ingedeeld kunnen worden, zijn beslist
schaars.

f. rubricans Esper, [1788]. Exemplaren met donker roodachtig bruine grond-
kleur blijven zeldzaam. Dordrecht (GROENENDIJK); Ouwerkerk (Lucas). Een
exemplaar van Apeldoorn (1961) heeft de linker voorvleugel donker roodbruin,
doch de rechter zwartachtig, mogelijk een somatische mozaiek (LEFFEF).

f. carbonea Hübner, [1823]. Exemplaren met zwarte grondkleur zijn plaatselijk
vrij gewoon, bijv. te Apeldoorn (LEFFEF) en te Halfweg (VAN AARTSEN).
Overigens tamelijk verbreid onder de soort.

f. quadrata Tutt, 1892. Hoewel TUTT de vorm uitsluitend van donker rood-
achtige exemplaren beschrijft, geef ik er de voorkeur aan de naam voor alle donkere
exemplaren (ongeacht de tint) te gebruiken, waarbij de ronde vlek en de niervlek
in een zwarte wigvormige vlek staan. De vorm komt dus overeen met de bonte
vormen van de vorige soort, is echter veel minder bont door het ontbreken van de
lichte tekening langs de voorrand. Niet zeldzaam, stellig overal onder de soort
voorkomend, maar veel minder talrijk dan de dieren zonder de wigvormige vlek.

f. fumida Warren, 1909. Donkere exemplaren, waarbij de niervlek en de golf-
lijn geel zijn, zijn zeer schaars. Warnsveld (VAN PELT LECHNER); Maarssen (DE
Nijs); Wassenaar (VAN WISSELINGH).

f. vilis Hübner, [1809—1813}. Donkere exemplaren, waarbij de niervlek en
de dwarslijnen geel zijn of in elk geval lichter, zijn iets minder zeldzaam. Leeu-
warden (G. DijKsTRA); Maartensdijk (BERK); Hilversum (LOGGEN); Wasse-
naar (VAN WISSELINGH); Hendrik-Ido-Ambacht (BOGAARD); Oostvoorne
(Lucas).

f. junctoides nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Apeldoorn, Weesp, Am-
sterdam (Zoöl. Mus.); Dordrecht (DE JONCHEERE); Kerkrade (LATIERS).

Holotype: 9, Apeldoorn, 1.IX.1956, in collectie Zoöl. Mus.

[Orbicular and reniform touch each other. The form belongs to the type for which I use
the name juncta. In view of the existence of f. juncta Foltin (1938, Z. Oest. ent. Ver.,
vol. 23, p. 125) it is however not possible to use that name in the present case. From the
description (and especially from that of his Orthosia incerta Hufn., f. juncta, l.c, p. 126)
it is clear that FOLTIN means a form in which the two spots are confluent.]

f. semiconfluens Lucas, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 204. Ronde vlek en niervlek
smal met elkaar verbonden. Apeldoorn (LEFFEF); Weesp (Zoöl. Mus.); Amster-
dam (Leids Mus.); Brunssum (LUCAS).

Dwerg. Amsterdam (KUCHLEIN); Swalmen (Mus. Rotterdam).

Pathologisch exemplaar. Linker voorvleugel langs de voorrand
van wortel tot niervlek lichtbruin verbleekt. Kortenhoef (Zoöl. Mus.).

Euxoa (Euxoa) aquilina Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 212; Cat. IV,
p. (219). Geen enkele nieuwe vangst is uit ons land bekend geworden, zodat nog
altijd alleen het G' van 1902 (plaat 1, fig. 2) van Nederland bekend is.

156 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (534)

Ook uit de ons omringende gebieden zijn geen vondsten gemeld. Wel staat vast,
dat de soort nog nooit op de Britse eilanden is aangetroffen.

Euxoa (Euxoa) cursoria Hufnagel. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 214; Cat. IV,
p. (214). Er zijn in ons land twee biotopen, waaraan de vlinder de voorkeur geeft:
de duinen (zowel op het vasteland als op de eilanden) en droge zandgronden in
het binnenland, vooral heidegebieden. In deze laatste is hij niet zelden plaatselijk
zelfs gewoner dan in de duinen.

Naast deze twee verspreidingscentra zijn verscheidene vindplaatsen in het Flu-
viatiel District en het Hafdistrict bekend geworden. In de meeste gevallen betreft
het waarschijnlijk òf zwervers òf vertegenwoordigers van kolonies, die zich konden
vestigen op de zandgronden van de spoordijken. In het Waddendistrict is de
vlinder nu bekend van Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog.

Of de populatie in het Gooi als een restant van een oude kustfauna beschouwd
kan worden, zoals in Cat. XI, p. (901) staat, is op zijn minst twijfelachtig, nu
zoveel meer vondsten in het binnenland bekend geworden zijn.

De vliegtijd kan in vroege seizoenen reeds in de tweede helft van juni beginnen,
zoals blijkt uit een vangst van 23.VI.1960 te Rotterdam door VAN DER MADE. De
grenzen worden dus nu: 23.VI—30.IX. Gemiddeld vliegen de duinpopulaties
vroeger dan die van de heiden.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling (in 1956 en 1957, LEFFEF), Vlieland, Ekeringer-
zand bij Appelscha (1955, CAMPING), Oosterwolde (1960, VAN RANDEN). Dr.: Grollo
(1960, LEFFEF), Havelte (1955, VAN DER MEULEN). Gdl.: Nunspeet (1931, Zoöl. Mus.),
Assel (1954—1956 enkele exemplaren, LEFFEF), Hoog-Soeren (idem), Uchelen (in 1961
talrijk op de heide, LEFFEF), Otterlo (idem, VAN AARTSEN), Harskamp (VAN DER MEULEN),
Oosterbeek, Ede (1948, HUISMAN). Utr.: Zeist (1955, LEFFEF), Amersfoort (1952, NIEUW-
LAND), Soest (1946, TOLMAN), Loenen (1956, KUCHLEIN). N.H.: Weesp (1955, VAN
TuyL), Amsterdam (weer in 1940 en 1957, KUCHLEIN), Amsterdamse Bos (dezelfde en
PEERDEMAN), Halfweg (1960, VAN AARTSEN), Zaandam (1952, Kroos, 1956, AUKEMA),
Den Helder, Schoorl, Bakkum, Heemskerk, Beverwijk, Bloemendaal. Z.H.: Schelluinen
(1960, SLoB), Meijendel, Kijkduin, Staelduin, Hendrik-Ido-Ambacht (1956, diverse exem-
plaren in 1957, BOGAARD), Oostvoorne, Melissant (1958, HUISMAN), Goeree. Zl.: Burgh,
Westenschouwen, Oostkapelle, Koudekerke, Valkenisse. N.B.: Waalwijk (1954, DIDDEN).
Lbg.: Heerlerheide (1949, LUCKER), Brunssum (1948, GIELKENS; 1952, DELNOYE).

Variabiliteit. De vlinder is vrij variabel. Gemiddeld zijn de heide-
populaties kleiner en donkerder dan die uit de duinen. Ook bij cursoria komen
bonte exemplaren voor met lichte streep tussen voorrand en middencel en met
meestal niet sterk verdonkerde wigvormige vlek er onder, maar zij zijn bij onze
populaties zeldzaam.

De typische vorm met geelgrijze tot geelbruine voorvleugels (plaat 1, fig. 3)
js in de duinen de hoofdvorm, maar niet in het binnenland. Hier zijn zulke lichte
exemplaren in de minderheid.

Het hierna volgende overzicht vervangt dat van 1939.

f. coerulea Tutt, 1892. Grondkleur van de voorvleugels licht leigrijs tot blauw-
achtig grijs, tekening duidelijk. Vrij zeldzaam. Nes-Ameland (Zoöl. Mus.); Ter-
schelling, enkele exemplaren (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Vlieland (CAMPING);
Meijendel, Oostvoorne (Lucas).

f. mixta Fabricius, 1793. Grondkleur van de voorvleugels witachtig tot wit-

(35) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 157

achtig grijs, tekening bruinachtig. In de duinen vrijwel overal onder de soort,
maar niet talrijk. In het binnenland bekend van Hilversum (Zoël. Mus.).

f. pallida Tutt, 1892. Als de vorige vorm, maar langs de voorrand van de
voorvleugels een witachtige baan. Zeldzaam. Hilversum (CARON).

f. distincta Tutt, 1892. Als pallida, maar de ronde vlek en de niervlek staan
in een donkere wigvormige vlek. Burgh-Schouwen (WILMINK).

f. obsoleta Tutt, 1892. Grondkleur van de voorvleugels geelachtig, tekening on-
duidelijk. Uchelen (LEFFEF, in Zool. Mus.); Hilversum (GORTER); Amsterdam
(PEERDEMAN); Haarlem, Zandvoort (VAN WISSELINGH); Oostkapelle (VAN
AARTSEN).

f. obsoleta-puncta Tutt, 1892. Als obsoleta, maar de onderhelft van de niervlek
donker gevuld en scherp afstekend. Plaat 1, fig. 4. Terschelling, Wijk aan Zee, De
Beer, Domburg (Zoöl. Mus.); IJmuiden (VAN DER MEULEN); Heemskerk (BANK);
Westenschouwen (LEFFEF, in Zoòl. Mus.).

f. ochrea Tutt, 1892. Grondkleur van de voorvleugels geelachtig, langs de voor-
rand een lichte duidelijk afstekende band, daaronder de donkere wigvormige vlek.
Otterlo, Rockanje, Domburg (Zoöl. Mus.); Uchelen (LEFFEF); Hilversum (Gor-
TER); Oostvoorne (LUCAS).

f. sagitta Hübner, [1809-1813], Samml. Eur. Schmetterl., fig. 596. Voor-
vleugels licht roodachtig bruin met lichte voorrand. Blijkbaar zeer zeldzaam bij ons.
Zandvoort (VAN WISSELINGH).

f. fusca nov. Grondkleur van de voorvleugels vrij donker bruinachtig zonder
enige rode tint, tekening normaal. Hoofdvorm bij onze heidepopulaties, maar in
mindere mate ook op de meeste plaatsen onder de duinpopulaties voorkomend.
Plaat 1, fig. 5, 6.

Holotype: &, Otterlo, 22.VIII.1960, in collectie Zoöl. Mus.

{Ground colour of the fore wings rather dark brownish without a trace of a red tint;
markings normal. Principal form of the Dutch heaths, but in a lesser degree also occurring
among the populations of the dunes along the North Sea. Plate 1, fig. 5, 6.]

f. nigrescens Hänel, 1920. Grondkleur van de voorvleugels zwartbruin; golflijn
en omrandig van ronde vlek en niervlek licht geelachtig. Zulke donkere exem-
plaren zijn bij ons nog altijd zeer zeldzaam. Otterlo (VAN AARTSEN); IJmuiden
(VAN DER MEULEN).

f. cruda van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 141. Van de tekening op
de voorvleugels zijn behalve de vlekken alleen de twee dwarslijnen over. Deze zijn
donker en steken scherp af. Aerdenhout (VAN WISSELINGH).

Dwergen. Amersfoort (NIEUWLAND); Hilversum (Zoöl. Mus.).

Scotia Hübner

Scotia cinerea Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 325; Cat. IV, p. (232).
Het hoofdverspreidingsgebied in ons land is het duingebied van (voor zover
bekend) Ameland tot Voorne. Plaatselijk kan de vlinder hier vrij gewoon tot
gewoon zijn, maar in het algemeen is het toch niet een soort, die makkelijk in
aantal te vangen is. Leerrijk zijn in dit opzicht de ervaringen van VAN WISSE-

158 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (536)

LINGH te Aerdenhout, die daar in 1948 begon te verzamelen en toen een klein
aantal exemplaren op zijn lamp kreeg. Geleidelijk aan steeg dit aantal tot het
in 1951 een climax bereikte om daarna weer snel te dalen tot enkele stuks per
jaar. Opvallend is het geringe aantal wijfjes, dat met welke vangmethode dan ook
in handen van verzamelaars valt, niet alleen nu, maar ook vroeger. Ook in de
buitenlandse literatuur wordt herhaaldelijk hierop gewezen. Dit moet aan de ge-
dragingen der wijfjes liggen, want in werkelijkheid is hun aantal natuurlijk vrijwel
even groot als dat van de mannetjes. OSTHELDER citeert in Schmetterl. Südbayerns,
p. 246 (1927), een mededeling van LENZ, volgens welke de wijfjes weinig vlie-
gen, maar meest tussen het gras op de grond lopen. Kweken uit het ei is moeilijk,
de rupsen overwinteren volwassen (CORTI, Ent. Mitt., vol. 14, p. 218, 1925).

In het Waddendistrict is de soort nu aangetroffen op Vlieland, Terschelling en
Ameland. Vreemd genoeg is tot nu toe geen enkele vindplaats gemeld uit het
duingebied tussen Cadzand en Goeree. In het binnenland komt cinerea sporadisch
in zandstreken voor. Slechts een enkele nieuwe vindplaats is in dit deel van het
land bekend geworden.

De vliegtijd kan al eind april beginnen (1957, Lucas) en wordt nu: 28.IV—
13.VI. De hoofdvliegtijd valt in mei. In de collectie-LATIERS bevindt zich een
exemplaar met etiket: Kerkrade, juli 1919. Als dit geen onjuiste datering is, is
het voor Nederland toch wel een uitzonderlijk late vliegtijd.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling, Vlieland, Harlingen (1956, VAN DE POL, waar-
schijnlijk wel een zwerver van een van de waddeneilanden). N.O.-polder: Marknesse (1956,
VAN DE Por). N.H.: Heemskerk, Aerdenhout, Heemstede. Z.H.: Leiden, Meijendel, Stael-
duin, Oostvoorne.

Variabiliteit. De typische mannetjes hebben grijze voorvleugels met
vrij duidelijke tot duidelijke dwarslijnen. HUBNER’s fig. 155, de eerste afbeelding
van een cinerea- J', heeft precies zulke duidelijke dwarslijnen op de voorvleugels
als het holotype van Lucas’ f. cruda (1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 204). Deze
naam kan dan ook niet gehandhaafd worden. Zulke typisch getekende mannetjes
zijn bij ons vrij zeldzaam, maar komen toch wel geregeld onder de soort voor.

De wijfjes zijn donker bruingrijs tot bruinzwart. Of f. obscura Hübner te
handhaven is, is dan ook de vraag. Er is nauwelijks enig verschil in tint tussen
het cinerea- 9, dat HÜBNER in fig. 156 afbeeldt, en het obscura- 9 van fig. 157.

f. 8 albescens Zerny, 1927, Eos, vol. 3, p. 363. Grondkleur van de voor-
vleugels witachtig grijs, tekening zeer zwak. Meijendel (Lucas).

f. g° violescens van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 141. Grondkleur
van de voorvleugels paarsachtig getint, overigens normaal. Heemskerk (BANK);
Aerdenhout (VAN WISSELINGH).

f. eximia Culot, 1910, Noct. et Geom., vol. 1, p: 63, pl. 11, fig 242. Metzde-
zelfde grondkleur als de vorige vorm, maar de ruimte tussen de tweede dwars-
lijn en de schaduwlijn of zelfs tot de achterrand bruinachtig. Ik zou deze naam
willen gebruiken voor alle exemplaren, waarbij de wortelhelft van de voorvleugels
licht en de buitenhelft donker is. Heemskerk, & (BANK); Driehuis, 9 (VAN
BERK); Aerdenhout (VAN WISSELINGH); Rockanje, g' (VAN KATWIJK).

(537) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 159

f. brunnea nov. Grondkleur van de voorvleugels bruin. Oostvoorne, g', 17.V.
1960 (holotype, VESTERGAARD); Amsterdam, & (VAN DER MEULEN).

[Ground colour of the fore wings brown. }

f. nigrescens Lucas, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 204. Grondkleur van de voor-
vleugels zwartachtig. Beschreven naar een 9 van Meijendel (Lucas). Bij de man-
netjes komt ook een zeer donkere vorm voor met zwartgrijze voorvleugels, die met
dezelfde naam aangeduid kan worden. Aerdenhout (VAN WISSELINGH).

f. 3° pallida Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 76. Exemplaren met lichtgrijze
voorvleugels, waarbij de middenschaduw heel zwak is of zelfs geheel kan ont-
breken, de andere tekening is echter aanwezig. Heemskerk (VAN AARTSEN);
Meijendel (Lucas); Duinrel (Zool. Mus.).

f. & virgata Tutt, 1892, I. c. Als f. pallida, maar met smalle roodachtige mid-
denschaduw. Heemskerk (VAN AARTSEN).

f. variegata Schawerda, 1934, Int. ent. Z. Guben, vol. 28, p. 416. Voorvleugels
met brede donkere scherp afstekende middenschaduw. Een prachtige afbeelding
van deze opvallende vorm staat in ,,Seitz’’, vol. 3, supplement, pl. 7, ry a, fig. 1,
die trouwens ook door SCHAWERDA geciteerd wordt. Heemskerk (VAN AARTSEN);
Driehuis (VAN BERK); Overveen (Zoöl. Mus.); Wassenaar (VAN WISSELINGH);
Meijendel, Oostvoorne (Lucas). Blijkbaar een vrij geregeld voorkomende vorm.

f. unipuncta Lucas, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 204. Op de niervlek na ont-
breekt alle tekening op de voorvleugels. Een overgang naar de volgende vorm.
Meijendel (Lucas).

f. obsoleta Lempke, 1939. De vorm, waarbij alle tekening op de voorvleugels
onduidelijk of zelfs min of meer verdwenen is, is bij onze populaties vrij gewoon
en overal onder de soort aan te treffen.

f. juncta van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 141. Ronde vlek en nier-
vlek raken elkaar. Aerdenhout (VAN WISSELINGH).

f. lineata Lucas, 1959, Ent. Ber., 1. c. Ronde vlek en niervlek door een streep
met elkaar verbonden. Meijendel (Lucas).

Scotia vestigialis Hufnagel. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 223; Cat. IV, p.
(230). De vlinder is algemeen verbreid in de zandstreken van vrijwel het gehele
land. Vooral in de duinen en op heiden (in het biezonder als deze laatste in
bloei staan) kan de soort talrijk zijn. Buiten de zandgronden is vestigialis even-
eens van verscheidene vindplaatsen bekend, voor een deel vrij zeker samenhangend
met het voorkomen op de zandbermen van de spoorbanen en voor een ander deel
mogelijk zwervers. Behalve op Rottum aangetroffen op alle waddeneilanden.

De vliegtijd kan reeds eind mei beginnen en voortduren tot in oktober. De
uiterste data zijn nu: 30.V—3.X. De zeer vroege datum werd door LUKKIEN in
1926 waargenomen te Garderen, de late in 1959 door VAN AARTSEN te Oost-
kapelle. De hoofdvliegtijd valt tussen half juli en begin september.

Vindplaatsen. Fr.: Vlieland, Terschelling, Ameland, Fochtelo, Oosterwolde. Gr.:
Laude. Dr.: Peize, Zuidlaren, Veenhuizen, Grollo, Hooghalen, Wijster, Vledder, Havelte.
Ov.: Volthe, Albergen, Saasveld (Molenven), Boekelo, Bathmen, Vollenhove. Flevoland:
Lelystad (1961). Gdl.: Voorthuizen, Garderen, Vierhouten, Wezep, Tongeren, Vaassen,

160 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (538)

Wiessel, Uchelen, Kootwijk, Otterlo, Kemperberg, Wageningen, Ede, Lunteren; de Velhorst;
Slijk-Ewijk, Geldermalsen, Ingen. Utr.: Rhenen, Doorn, Austerlitz, Leusden, Soestduinen,
Soesterberg, Baarn, Hollandse Rading. N.H.: ‘s-Graveland, Blaricum, Kortenhoef, Weesp,
Halfweg, Hembrug, Zaandam, Purmerend, Hoorn, de Cocksdorp, de Koog, Groet, Catrijp,
Egmond aan Zee, Bakkum, Heemskerk, Beverwijk, Heemstede. Z.H.: Hillegom, Lisse, Leiden,
Meijendel, Leidschendam, Scheveningen, ’s-Gravenzande, Staelduin, Rockanje, Dordrecht,
Goeree, Melissant. Zl.: Haamstede, Burgh, Westenschouwen, Domburg, Oostkapelle, Val-
kenisse. N.B.: Hoogerheide, Oudenbosch, Bosschenhoofd, Oosterhout, Dorst, Hilvarenbeek,
Kaatsheuvel, Waalwijk, Drunen, Nieuwkuik, Udenhout, Sint Michielsgestel, Gassel, de
Campina, Oirschot, Vessem, Bergeijk, Eindhoven, Helmond, Uden, Sint Anthonis. Lbg.:
Milsbeek, Arcen, Steijl, Swalmen, Weert, Maalbroek, Montfort, Stein, Heerlerheide, Heerlen,
Schaesberg, Gronsveld, Vijlen.

Variabiliteit. In 1939 wees ik er reeds op, dat er niet zo een absoluut
verschil tussen de duinpopulaties en die uit het binnenland bestaat als in de
oudere literatuur gesuggereerd wordt. Het best komt het uit bij de mannetjes, die
in de duinen inderdaad gemiddeld duidelijk lichter zijn dan in het binnenland.
Lichte mannetjes zijn buiten de duinen beslist schaars, evenals donkere mannetjes
in de duinen. Bij de wijfjes daarentegen is nauwelijks enig verschil te vinden,
behalve dan dat de allerdonkerste in de duinen veel zeldzamer zijn dan in het
binnenland.

De typische vorm met lichte duidelijk getekende voorvleugels is bij de man-
netjes overal in de duinen dus veruit de meest voorkomende, maar in het binnen-
land is hij slechts sporadisch aan te treffen, zoals blijkt uit de lange serie van de
soort in het Zoöl. Mus., die maar enkele exemplaren van Wiessel (LEFFEF leg.),
Otterlo, Doorn en Hilversum bevat. Lichte wijfjes zijn overal schaars, zowel in
de duinen als in het binnenland.

f. albidior Petersen, 1902, Lep. Fauna Estland, p. 166. Grondkleur van de
voorvleugels witachtig. Deze extreem lichte vorm is bij ons zeldzaam. Domburg
(GORTER); Valkenisse (VAN AARTSEN); Bergen op Zoom (Leids Mus.); Deurne
(NIES).

f. signata Boisduval, 1840. Exemplaren met typisch gekleurde maar onduide-
lijk getekende voorvleugels komen bij de duinpopulaties nu en dan voor.

f. olivacea Hartig, 1924. Exemplaren met groenachtig getinte voorvleugels,
vooral langs de voorrand, komen bij beide seksen overal in het duingebied voor.

f. sagittiferus Haworth, 1803. De donkerder vorm met grijsachtig bruine dui-
delijk getekende voorvleugels komt bij de mannetjes in de duinen nu en dan
voor, maar is verreweg de overheersende vorm in het binnenland. Bij de wijfjes
is hij overal de meest voorkomende vorm.

f. trigonalis Esper, [1786]. Dezelfde kleurvorm, maar met onduidelijk ge-
tekende voorvleugels, is zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Schiermonnikoog, Aer-
denhout, Wassenaar (VAN WISSELINGH); Heemstede (VAN DE Por); Meijendel
(Lucas).

f. valligera Borkhausen, 1792. De vorm met donkerbruine duidelijk getekende
voorvleugels is bij het mannetje vrij zeldzaam, zowel in het binnenland als in de
duinen; komt by het wijfje wat meer voor, maar dit geldt alleen voor het binnen-
land.

f. brunnea-obsoleta Tutt, 1892. Dezelfde kleurvorm, maar met onduidelijk ge-

(539) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 161

tekende voorvleugels, is zeldzaam. Nieuwe vindplaats: Aerdenhout, enkele wijf-
jes (VAN WISSELINGH).

f. violascens Heydemann, 1929. Exemplaren, waarbij vooral de voorrand van
de voorvleugels en soms ook binnenrand en franjeveld violetrose getint zijn, ko-
men vooral bij de mannetjes voor, zowel in de duinen (hoewel hier zeldzamer) als
in het binnenland. Bij de wijfjes zijn ze veel zeldzamer, in het Zoòl. Mus. bijv.
slechts één exemplaar van Hilversum.

f. nigra Tutt, 1892. De vorm met zwartachtige duidelijk getekende voorvleugels
komt vrijwel uitsluitend in het binnenland voor, zowel bij g als 9. Niet talrijk,
maar wel vrij algemeen verbreid. Ik ken hem van tal van vindplaatsen.

f. nigra-obsoleta Tutt, 1892. Dezelfde kleurvorm, maar met onduidelijk geteken-
de voorvleugels, is daarentegen zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Otterlo, 9 (Zoöl.
Mus.); Zeist (GORTER); Wassenaar, & (VAN WISSELINGH).

f. nigricosta nov. Voorvleugels met brede zwarte voorrand bij overigens niet
verdonkerde grondkleur. Zeist (GORTER); Goeree, 2, 20.VIII.1959 (holotype,
HUISMAN).

[Fore wings with broad black costa, but the ground colour for the rest not darkened.]

f. pseudochretieni Heydemann, 1929. Exemplaren zonder ronde vlek zijn niet
al te zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Vierhouten, Vaassen, Meijendel (Lucas);
Bennekom (VAN DE Pot); Zeist (Zoòl. Mus.); Bergeijk (VAN WISSELINGH); Ar-
cen (VAN AARTSEN).

f. juncta Lempke, 1939. Exemplaren, waarbij ronde vlek en niervlek elkaar
raken, zijn vrij gewoon en komen overal onder de soort voor.

f. semiconfluens Cockayne, 1952, Ent. Rec., vol. 64, p. 190 (semiconfluens
Lucas, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 204). Exemplaren, waarbij de ronde vlek en
de niervlek smal met elkaar verbonden zijn, zijn minder gewoon, maar blijkbaar
ook geen al te grote zeldzaamheden. Apeldoorn, Otterlo, Wijk aan Zee (Zoöl.
Mus.); Schiermonnikoog, Heemstede (VAN WISSELINGH); Zaandam (WESTER-
NENG); Wassenaar (Lucas, VAN WISSELING); Vlaardingen (VAN KATWIJK);
Brunssum (Mus. Maastricht).

f. confluens Lempke, 1939. Exemplaren, waarbij ronde vlek en niervlek geheel
samengevloeid zijn, zijn veel zeldzamer. Nieuwe vindplaatsen: Wassenaar (VAN
WISSELINGH); Meijendel, Oostvoorne (LUCAS).

f. lineolata Tutt, 1892. Exemplaren, waarbij de pijlvlekken doorlopen tot de
achterrand, zijn bij ons blijkbaar grote zeldzaamheden. Ik ken geen enkele nieuwe
vindplaats.

f. junctoides nov. De niervlek wortelwaarts uitgerekt en de tapvlek rakend.
Amsterdam, gJ', juli 1938 (holotype, VAN DER MEULEN); Wassenaar, g' (VAN
WISSELINGH). Bij overgangsexemplaren is de niervlek wel uitgerekt, maar raakt de
tapvlek niet.

[Reniform lengthened in the direction of the base and touching the claviform.}

Dwergen. Niet al te zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Schiermonnikoog, Otterlo,
Zeist, Hilversum (Zoòl. Mus.).

162 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (540)

Scotia segetum Schiffermüller. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 220; Cat. IV,
p. (227). In het gehele land op allerlei grondsoorten voorkomend, vaak gewoon
en als rups niet zelden schadelijk door het doorbijten van de wortels van jonge
planten. Nu bekend van Texel, Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog.

De vliegtijd kan veel vroeger beginnen dan in 1939 bekend was (3.V was
een drukfout voor 23.V). Diverse vangsten uit de eerste helft van mei zijn de
laatste jaren gemeld. Maar de kroon spant wel de vangst van een afgevlogen G'
op licht in het Amsterdamse Bos op 4 april 1960 (PEERDEMAN). Natuurlijk is dit
exceptioneel, zelfs vondsten in de eerste week van mei zijn nog zeer vroeg. Ook
de laatste datum behoeft correctie. Hij valt nu nog iets verder in november:
19.XI.1954 werd nog een segetum te Hoorn aangetroffen (HOUTMAN). De
grenzen tussen de twee generaties vallen al naar het seizoen tussen eind juli en
begin augustus. Een scherpe voor alle jaren geldende scheiding is niet meer aan
te geven. In gunstige jaren kan de tweede generatie plaatselijk talrijk zijn. Overi-
gens blijft het een nog steeds onopgeloste puzzel wat er met de nakomelingen van
de tweede generatie gebeurt, vooral die van de exemplaren van half september en
later, daar de rups volwassen pleegt te overwinteren en in het voorjaar zonder te
eten verpopt. Jonge overwinterde rupsen, die in de lente volwassen worden, zijn
niet bekend.

Variabiliteit. Zoals reeds in 1939 werd opgemerkt, is de soort sterk
sexueel dimorf. Alle lichte exemplaren zijn mannetjes, alle zeer donkere zijn
wijfjes. Een tussengroep, toevallig de typische groep, vuil donkerbruin, komt bij
beide seksen voor en is ook bij beide zeer gewoon. Overigens zijn zowel bij
mannetjes als bij wijfjes alle kleurtypen door overgangen met elkaar verbonden;
oecologische factoren tijdens het gevoelige stadium van de pop zijn stellig weer
van grote invloed op het uiterlijk van de imago. Maar ook de erfelijke aanleg is
niet zonder betekenis, wat trouwens al blijkt uit de sexuele dimorfie. BERGMANN
schrijft, dat hij uit één enkele eikweek alle in „Seitz’ opgesomde vormen kreeg
door verschillende behandeling van de poppen. Maar anderzijds konden ook ho-
mozygote lichte en donkere vormen door selectie gekweekt worden. Hoe de
resultaten daarvan precies waren, staat er helaas niet bij (Schmetterl. Mittel-
deutschl., vol. 4 (1), p. 94, 1954).

f. catenatus Haworth, 1803. De vorm met lichtgrijze voorvleugels (de lichtste
vorm van de soort) komt uitsluitend bij de mannetjes voor, is vrij zeldzaam (in
Zoöl. Mus. bijv. slechts vier exemplaren!), maar is door vrijwel het gehele land
nu en dan onder de soort aan te treffen.

f. monileus Haworth, 1803. De vorm met grijze donkerder bestoven voor-
vleugels is eveneens tot het g* beperkt en is zeldzamer dan de vorige. Extreme
exemplaren hebben zwartgrijze voorvleugels en zijn de donkerste mannetjes, die
ik ken. Wiessel, Apeldoorn (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Hilversum (Zoöl. Mus.);
Beemster (HUIZINGA); Oostvoorne (LUCAS).

f. fucosa Esper, {1786}. De vorm met licht bruingrijze voorvleugels is zeer ge-
woon, maar al weer uitsluitend by het &.

f. segetis Hübner, [1800—1803}. De vorm met tamelijk lichte voorvleugels
maar met opvallend donkere voorrand, is alleen van het & bekend. Nogal zeld-
zaam, maar ik ken hem van vrij veel vindplaatsen, die door het gehele land ver-
spreid liggen.

(541) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 163

f. caliginosa Esper, [1786]. Exemplaren met roodachtig getinte voorvleugels
(die overigens lichter of donkerder kunnen zijn), komen weinig voor. Glimmen,
Lelystad (VAN DE Por); Putten (ZWAKHALS); Apeldoorn (LEFFEF, in Zoöl.
Mus.).

f. paradoxa Cockayne, 1952, Ent. Rec., vol. 64, p. 189, pl. VIII, fig. 1. Het
wortelveld en het achterrandsveld van de voorvleugels verdonkerd, het midden-
veld licht, scherp afstekend. Tot deze vorm heeft ongetwijfeld het door SNELLEN
vermelde exemplaar behoord, waarvan geen vindplaats bekend is en dat blijkbaar
niet meer bestaat.

f. subatratus Haworth, 1803. De vorm met zwarte voorvleugels en een rij
lichte vlekjes voor de achterrand komt uitsluitend bij de wijfjes voor. Niet ge-
woon, maar wel tamelijk verbreid onder de soort. Bij de mannetjes komt blijkbaar
heel zelden een analoge vorm voor. Een g van Lelystad heeft eveneens de rij
lichte vlekjes voor de achterrand, maar de grondkleur is hierbij niet effen donker
zoals bij de wijfjes (VAN DE POL).

f. fuscolimbata nov. Franjeveld van de voorvleugels zwartachtig, constrasterend
met de lichte grondkleur van de vleugels. Bussum, &, 6.X.1959 (holotype, TER
LAAG).

[The area on the fore wings between submarginal line and termen is blackish, contrasting
with the pale ground colour of the wings. }

f. nigricornis de Villers, 1789. De vorm met geheel zwartachtige voorvleugels
(waarop de tekening in de regel nog duidelijk zichtbaar is) komt uitsluitend bij
het 9 voor en is gewoon. Dat ook hij min of meer ,,environmental” is blijkt hier-
uit, dat hij door minder donkere exemplaren verbonden is met de typisch ge-
kleurde wijfjes. Modern is de vorm zeker niet, daar in het Zoöl. Mus. een @
aanwezig is, dat in 1863 te Noordwijk gevangen werd! De naam is trouwens al
meer dan 170 jaar oud. Of de vorm gewoner is dan vroeger is moeilijk na te
gaan door cen volkomen gebrek aan betrouwbaar statistisch te verwerken materiaal.

f. connexus Haworth, 1803. Ik vond de vorm, waarbij de ronde vlek en de
niervlek door twee zwarte lijntjes met elkaar verbonden zijn (maar waarbij de
omranding van de vlekken geheel intact blijft) alleen bij enkele donkere wijfjes,
maar hij zal mogelijk ook wel bij andere kleurvormen voorkomen. In elk geval
niet gewoon. Nieuwe vindplaatsen: Lelystad (VAN DE Por); Tienhoven, Maarssen
(DE Nijs); Weesp (Zoöl. Mus.).

f. protensa nov. De ronde vlek wortelwaarts uitgerekt en de eerste dwarslijn
rakend. Eext, & (SCHURINGA); Rotterdam, 9 (Leids Mus.); Maalbroek, 9
14.X.1955 (holotype, Mus. Rotterdam).

{The orbicular lengthened in the direction of the base and touching the antemedian line. ]

f. juncta Lucas, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 204. Ronde vlek en niervlek raken
elkaar. Vrij zeldzaam. Denekamp (TER LAAG); Apeldoorn, Leiden (Lucas);
Marknesse, Lelystad (VAN DE Por); Arkel (ZWAKHALS); Aalbeek (Mus. Maas-
tricht).

f. semiconfluens Cockayne, 1952, Ent. Rec., vol. 64, p. 189 (semiconfluens

164 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (542)

Lucas, 1959, Ent. Ber., L. c.). Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden.
Te oordelen naar de serie in het Zoöl. Mus. vrij gewoon.

f. nictitans nov. Voorvleugels eenkleurig donker met normale dwarslijnen, maar
ronde vlek en niervlek licht geringd en daardoor sterk opvallend. Maalbroek, 9,
12.X.1955 (holotype, Mus. Rotterdam).

[Fore wings of a unicolorous dark ground colour, transverse lines normal, but orbicular
and reniform with pale edge and therefore very striking. }

f. bilineata Cockayne, 1952, Ent. Rec., I. c. Eerste en tweede dwarslijn op de
voorvleugels scherp afstekend. Glimmen, Marknesse, Bennekom, Slijk-Ewijk (VAN
DE PoL); Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Oostvoorne (Vis); Bergeijk (VAN
WISSELINGH); Roermond (LUCKER).

f. centrifasciata nov. Voorvleugels met een dikke middenschaduw. Plaat 1, fig.
7. Slijk-Ewijk, g', 17.IX.1960 (holotype, VAN DE Por); Amsterdamse Bos, @,
1962 (PEERDEMAN).

{Fore wings with a thick central shade. Plate 1, fig. 7.]

f. delineata nov. Een vooral bij de exemplaren met lichte voorvleugels zeer
opvallende vorm heeft de vlekken wel goed ontwikkeld, maar de dwarslijnen ont-
breken geheel of zijn slechts heel zwak zichtbaar. Apeldoorn (DE Vos); Nijmegen
(2, holotype, van WISSELINGH); Melissant (HUISMAN); Deurne, Neer (VAN
DER MEULEN); Epen (Leids Mus.).

[The stigmata on the fore wings are well developed, but the transverse lines are absent
or obsolete. Especially striking with specimens of a pale ground colour. }

f. venosus Haworth, 1803. Exemplaren met donkere aderen op de voorvleugels
zijn zeldzaamheden. Nieuwe vindplaatsen: Slijk-Ewijk (VAN DE POL); Maarssen
(DE Nijs); Maalbroek (Mus. Rotterdam).

f. unicolor Pillich, 1909. Exemplaren met volkomen ongetekende voorvleugels
zijn rariteiten. Een goed exemplaar van Didam (POSTEMA), een zeer zwak ge-
tekend overgangsexemplaar van Aalten (Zoöl. Mus.) en een van Oud-Leusen
(VAN DER MEULEN).

Dwergen. Nu en dan onder de soort. Ermelo (VAN DER MEULEN); Apeldoorn
(enkele exemplaren, LEFFEF); Tiel (Zoöl. Mus.); Bussum (TER LAAG); Amster-
dam (WOLSCHRIJN); Dubbeldam (GROENENDIJK); Oostvoorne (Lucas); Poster-
holt (LUCKER).

Teratologische exemplaren. Linker voorvleugels veel te kort.
Lemiers, 9 (DELNOYE); Amsterdam, 9 (Zoöl. Mus.).

Rechter voorvleugel te klein. Nuenen (NEIJTS).

Rechter achtervleugel te klein. Nuenen (NEIJTS).

Pathologisch exemplaar. Apex van de linker voorvleugel verbleekt.
Breda, 9 (Zoöl. Mus.).

Scotia clavis Hufnagel. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 221; Cat. IV, p. (228).
In hoofdzaak verbreid op de zandgronden, niet alleen in het binnenland, maar

(543) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 165

ook in de duinen van het vasteland en de eilanden. Over het algemeen hier geen
talrijk voorkomende soort, maar wel regelmatig aan te treffen. Daarnaast zijn ook
een aantal vindplaatsen in het Hafdistrict en het westelijke deel van het Fluviatiel
District bekend geworden. Eigenlijk te veel om ze alle aan zwervers te kunnen
toeschrijven, zodat de mogelijkheid niet is uitgesloten, dat c/avis zich ook hier en
daar buiten de zandgronden thuis voelt. Behalve van Rottum nu bekend van alle
waddeneilanden.

De meestal enige generatie kan reeds omstreeks half mei verschijnen (14.V.
1960, Lucas) en nog doorvliegen tot begin augustus (1.VIII, Bennekom,
CETON). Van de tot nog toe weinig waargenomen tweede generatie werden in
1959 op 22.VIII twee exemplaren gevangen (Vis c.s.), in 1960 één op 29.VIII te
Grollo en in 1961 één op 22.VIII te Burgh en twee op 25.VIII te Westenschou-
wen (LEFFEF).

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling, Vlieland, Beetsterzwaag. Gr.: Veendam. Dr.: Norg,
Zuidlaren, Schipborg, Grollo, Odoorn, Odoornerveen, Wijster. Ov.: Rijssen, Nijverdal, Oud-
Leusen, Raalte, Platvoet. Flevoland: Lelystad. Gdl.: Hulshorst, Vierhouten, Epe, Heerde,
Vaassen, Wiessel, Hoog-Soeren, Velp, Otterlo, Lunteren, Wageningen; Gorssel, Zutfen,
Almen, Vorden, Winterswijk, Ratum, Didam, Babberich; Slijk-Ewijk, Geldermalsen. Utr.:
Bilthoven, Amersfoort, Hollandse Rading. N.H.: ’s-Graveland, Blaricum, Huizen, Korten-
hoef, Amsterdamse Bos, Beemster, Hoorn, Texel, Heemskerk, Bloemendaal, Haarlem. Z.H.:
Woerdense Verlaat, Oegstgeest, Leidschendam, Meijendel, Staelduin, Schelluinen, Krimpen
aan de Lek, Oostvoorne, Hendrik-Ido-Ambacht (geregeld!), Melissant, Goeree. Zl.: Haam-
stede, Burgh, Westenschouwen, Oostkapelle, Goes. N.B.: Oudenbosch, Bosschenhoofd, Waal-
wijk, ’s-Hertogenbosch, Sint Michielsgestel, Gassel, Haaren, Campina, Vessem, Bergeijk,
Nuenen, Geldrop. Lbg.: Grubbenvorst, Swalmen, Montfort, Stein, Huls, Chévremont,
Bocholtz, Wijlre, Vijlen, Lemiers, Vaals.

Variabiliteit. Er is wel iets van sexueel dimorfisme te merken in zo-
verre, dat sommige vormen bij de ene sekse meer voorkomen dan bij de andere,
maar het is lang niet zo opvallend als bij de vorige soort. Overigens hebben we
ook hier zeker weer te maken met een combinatie van oecologische en erfelijke
factoren, die samen het uiterlijk van de vlinders bepalen.

De typische vorm met lichtgrijze niet donker besprenkelde voorvleugels is bij
het & gewoon en komt bij het 9 wat minder voor.

f. irrorata-pallida Tutt, 1892. De vorm met lichtgrijze donker bestoven voor-
vleugels (vooral langs de voorrand) is de gewoonste bij het g', maar vrij zeld-
zaam bij het 9.

f. obsoleta-fusca Tutt, 1892. De vorm met donker bruingrijze niet besprenkelde
voorvleugels is vrij gewoon bij het g', daarentegen zeldzaam bij het 9 (in Zoöl.
Mus. slechts één exemplaar van Overveen).

f. irrorata-fusca Tutt, 1892. De vorm met donker bruingrijze donker besprenkel-
de voorvleugels (vooral langs de voorrand) is gewoon by g' en 9.

f. subfuscus Haworth, 1803. De vorm met geheel verdonkerde bruingrijze tot
donker bruinachtige voorvleugels, waarop de tekening echter nog zichtbaar is, is
vrij gewoon by g' en 9.

f. brunnea Tutt, 1892. Volgens de oorspronkelijke beschrijving exemplaren met
roodachtig bruine voorvleugels, die weinig donker bestoven zijn. Het lijkt me
echter gewenst, hiertoe ook de dieren met helder bruine voorvleugels te rekenen

166 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (544)

zonder rode tint, die overigens ook schaars zijn. Putten (VAN DER MEULEN); Zeist
(GORTER).

f. suffusa-brunnea Tutt, 1892. De vorm met dezelfde grondkleur als brunnea,
maar sterk donker besprenkeld, is eveneens een grote zeldzaamheid. Ik ken geen
nieuwe vindplaatsen.

f. corticea Schiffermüller, 1775. De vorm met lichtbruine donker besprenkelde
voorvleugels met donkere voorrand is niet gewoon, doch komt bij beide geslach-
ten voor. Nieuwe vindplaatsen: Nijmegen, Bussum, Hilversum (Zoöl. Mus.).

f. sincerii Freyer, 1852, Neue Beitr., vol. 6, p. 101, pl. 544, fig. 2. Wortelveld
en achterrandsveld van de voorvleugels licht grijsbruin, middenveld donker, zwart-
achtig. Kortenhoef (CARON); Aerdenhout (VAN WISSELINGH); Best (AUKEMA);
Epen (Zoöl. Mus.).

f. paradoxa nov. Wortelveld en achterrandsveld van de voorvleugels donker,
zwartbruin tot zwartachtig, middenveld licht, grijsachtig. Plaat 1, fig. 8. Den
Haag, g', 2.VII.1957 (holotype, Zoöl. Mus.); Aerdenhout, g', 1958 (VAN Wis-
SELINGH).

{Basal and marginal areas of the fore wings dark, black-brown to blackish, central area
pale, greyish. Plate 1, fig. 8.}

f. venosa Tutt, 1892. De vorm met donkere voorvleugels waartegen de lichte
aderen duidelijk afsteken, is zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Hollandse Rading
(Zoòl. Mus.); Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Goes (VAN DE POL).

f. brunnea-virgata Tutt, 1982. De vorm met zwartachtige (of zwartbruine) voor-
vleugels, waartegen het lichtbruine tot geelachtige franjeveld scherp afsteekt, is
vrij zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Wiessel (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Aalten
(VAN GALEN); Zeist (GORTER); Hilversum, Bussum (Zoöl. Mus.); Blaricum
(Borpr); Heemstede (HERWARTH); Aerdenhout (VAN WISSELINGH); Meijendel
(Lucas); Sint Michielsgestel (KNIPPENBERG ).

f. nigra Tutt, 1892. De vorm met eenkleurig zwarte voorvleugels, waarop de
tekening nog net te zien is, is zeldzaam. Hoog-Soeren (Lucas); Bennekom (VAN
DE Por); Zeist (GORTER); Nuenen (NEIJTS); Deurne (NIEs).

f. protensa nov. De ronde vlek wortelwaarts uitgerekt tot de eerste dwarslijn.
Epen, 9, 4.VII.1932 (holotype, Zoöl. Mus.).

[The orbicular lengthened in the direction of the base and touching the antemedian line.}

f. juncta van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 141. Ronde vlek en nier-
vlek raken elkaar. Wassenaar (VAN WISSELINGH); Heerlerbaan (LUKKIEN).

f. semiconfluens Lempke, 1939. Ronde vlek en niervlek smal samengevloeid.
Nieuwe vindplaats: Gassel (VAN DE Por). De twee in 1939 vermelde exemplaren
van deze zeldzame vorm bevinden zich thans in Zoöl. Mus.

f. obsoleta Meade Waldow, 1915. Exemplaren, waarbij alleen de niervlek nog
duidelijk zichtbaar is, komen weinig voor. Nieuwe vindplaats: Bussum, g, 1892:
(Leids Mus.).

f. strigosa Strand, 1903. Nieuwe vindplaatsen van de vorm met scherp afsteken-
de donkere dwarslijnen op de voorvleugels: Volthe, Rijssen (VAN DER MEULEN);

(545) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 167

Bennekom (VAN DE Por); Soest, Hilversum (Zoöl. Mus.) ; Blaricum (VAN TUIJL);
Bussum (TER LAAG); Woerdense Verlaat (VAN AARTSEN).

f. transversa Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 61. Grondkleur van de voor-
vleugels zwart (of donkerbruin), eerste en tweede dwarslijn licht, scherp afstekend.
Heemstede (VAN WISSELINGH) ; Stein (VAN DE POL).

Dwergen. Babberich (ELFRINK); Aerdenhout (VAN W/ISSELINGH); Nuenen
(Nets); Grubbenvorst (VAN DE POL).

Teratologisch exemplaar. Linker voorvleugel te kort. Huizen-N.H.
(VAN AARTSEN).

Scotia exclamationis L. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 226; Cat. IV, p. (233).
De vrijwel overal gewone tot zeer gewone vlinder is nu bekend van alle wadden-
eilanden met inbegrip van Rottum, waar DIDDEN hem in 1960 aantrof.

De eerste generatie kan in de eerste helft van mei beginnen te vliegen. Bie-
zonder vroeg is een exemplaar, dat al op 16 april 1960 werd waargenomen door
Lucas. De tweede generatie kan van half augustus tot half oktober voorkomen.
De uiterste data daarvan zijn nu: 13.VIII—14.X. De zeer late datum werd in
1947 door VAN WISSELINGH te Aerdenhout genoteerd en in 1961 door VAN DE
Pot te Slijk-Ewijk. Bijna even laat is een vangst van 13.X.1959 te Hendrik-Ido-
Ambacht door BOGAARD. Evenals bij Sc. segetum staan we bij exclamationis voor
de nog onopgeloste vraag, wat van de rupsen terecht komt die afstammen van de
herfstgeneratie, daar ook in dit geval de volwassen rups overwintert.

: Variabiliteit. De wijfjes zijn gemiddeld veel donkerder dan de mannetjes.
Bovendien variéren beide seksen nogal in kleur, maar vooral in allerlei details van
de tekening.

f. pallida Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 65. Grondkleur van de voorvleugels
bij de mannetjes witachtig grijs, bij de wijfjes wat donkerder. De naam kan ge-
bruikt worden voor alle zeer lichte exemplaren. Bij het 9 niet zeldzaam, bij het q
veel minder.

(In 1939 vermeld als f. serena Alpheraky, 1889. Dit is echter een subspecies uit
Azié, zodat deze naam niet gebruikt kan worden voor een bij ons voorkomende
vorm).

f. costata Tutt, 1892. Exemplaren met opvallend donkerder voorrand van de
voorvleugels zijn bij het & gewoon, bij het © daarentegen zijn ze veel zeld-
zamer.

f. rufescens Tutt, 1892. Exemplaren met roodachtig grijze voorvleugels (in elk
geval een in hoofdzaak bij de mannetjes voorkomende vorm) zijn zeldzaam. Loer-
beek (PEERDEMAN); Middelie (BANK); Aerdenhout (VAN WISSELINGH).

f. brunnea Tutt, 1892. Exemplaren met donker roodbruine voorvleugels (in
hoofdzaak wijfjes) komen wat meer voor, maar zijn beslist niet talrijk. Daarnaast
worden ook vlinders aangetroffen, waarbij de rode tint ontbreekt, zodat de voor-
vleugels dan een vrij donkere bruine tint hebben. Ook zulke dieren moeten tot
f. brunnea gerekend worden. De vorm is vrij zeker in klein aantal bijna overal
onder de soort aan te treffen.

f. picea Haworth, 1809. Volgens de oorspronkelijke beschrijving zijn bij deze
vorm de voorvleugels zwart met nog duidelijk zichtbare tekening (plaat 2, fig. 1).

168 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (546)

Exemplaren die hieraan beantwoorden, komen bij het oudere Nederlandse mate-
riaal weinig voor. In de collectie van het Leids Mus. bevinden zich slechts enkele
wijfjes, in die van het Zoòl. Mus. was zelfs geen enkel exemplaar. De gewone don-
kergrijze wijfjes behoren er niet toe, het zijn typisch gekleurde dieren (LINNAEUS
zegt in zijn oorspronkelijke beschrijving: ,,alis incumbentibus fuscis’’!). De laat-
ste decennia is de vorm echter gewoner geworden. Hy is nu vrij verbreid onder de
wijfjes, doch over het algemeen niet talrijk. Merkwaardig is, dat de vorm nu ook
bij de mannetjes blijkt voor te komen, hoewel nog zeer zelden. Ik zag enkele
exemplaren van het Amsterdamse Bos (PEERDEMAN), Hendrik-Ido-Ambacht (Bo-
GAARD) en Burgh (LEFFEF). Blijkbaar is picea sterk geslacht-gekoppeld.

f. virgata nov. Op de voorvleugels is de ruimte tussen de eerste en de tweede
dwarslijn verdonkerd, zodat een duidelijk afstekende donkere middenband ont-
staat. Plaat 2, fig. 3. Montfort, g', 16.VI.1961 (holotype, MAASSEN); Melissant
(HUISMAN).

[The central area of the fore wings between the antemedian line and the postmedian line
is distinctly darkened. Plate 2, fig. 3.]

f. posteli Culot, 1909, Noct. et Géom. d’Europe, vol. 1, p. 70, pl. 11, fig. 7.
Voorvleugels verdonkerd vanaf de tweede dwarslijn tot de achterrand. Apeldoorn,
g en 2 (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Wageningen, Slijk-Ewijk (VAN DE POL); Zeist
(GORTER); Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Heemskerk (BANK); Haamstede
(VAN WISSELINGH). Een opvallend 9 van Lelystad heeft lichtgrijze voorvleugels,
terwijl het achterrandsveld roodgrijs is (VAN DE POL).

f. marginata Peerdeman, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 44. Op de voorvleugels is
de ruimte tussen golflijn en achterrand veel lichter van kleur en steekt scherp af.
Plaat 2, fig. 2. Amsterdamse Bos, 9, 1960 (PEERDEMAN).

f. basilinea Peerdeman, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 44. Op de voorvleugels een
zwarte streep van de tapvlek naar de wortel. Amsterdamse Bos (PEERDEMAN);
Leiden (Lucas).

f. junctoides Lucas, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 204. Ronde vlek en niervlek
raken elkaar. Apeldoorn (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Slijk-Ewijk (VAN DE POL);
Heemskerk (BANK); Aerdenhout (VAN WISSELINGH); Leiden (Lucas); Den
Haag (FISCHER); Melissant (HUISMAN).

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden. Wa-
geningen, Slijk-Ewijk, Heemstede (VAN DE PoL); Amsterdamse Bos (PEERDE-
MAN).

Holotype: 2 van Slijk-Ewijk, 18.VII.1961.

{Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus. }

f. plaga Stephens, 1834. De vorm, waarbij ronde vlek en niervlek tot één vlek
zijn samengesmolten (de confluens-vorm dus), is vrijwel overal onder de soort te
verwachten, zij het dan ook steeds in een enkel exemplaar. Ik ken hem van vrij
veel vindplaatsen.

f. juncta Tutt, 1892. De vorm, waarbij ronde vlek, niervlek en tapvlek met
elkaar verbonden zijn, komt minder voor, maar is toch ook geen al te grote zeld-

(547) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 169

zaamheid. Wageningen, Bennekom, Heemstede (VAN DE Por); Babberich (Er-
FRINK); Maarsseveen (DE Nijs); Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Middelie,
Oosthuizen (DE BoER); Meijendel, Rotterdam (Lucas); Den Haag (VAN DER
WEELE).

f. conjuncta Hirschke, 1910. De vorm, waarbij de niervlek aan de onderzijde
wortelwaarts verlengd is tot vlak onder de ronde vlek, is nog aangetroffen te:
Wiessel (LEFFEF); Wageningen (VAN DE Por); Garderbroek, Heemskerk
(BANK); Middelie (DE Boer); Hoorn (PEERDEMAN); Meijendel, Rotterdam
(Lucas); Den Haag (VAN DER WEELE); Heer (Mus. Rotterdam).

f. quadrimacula Wehrli, 1913, Mitt. Thurgauischen naturf. Ges., Heft 20, p.
248. De vorm met een vierde vlekje tussen de drie normale komt blijkbaar nogal
voor. Dat hij vrijwel overal onder de soort is aan te treffen, blijkt wel uit een
lijst van maar liefst 19 nieuwe vindplaatsen.

f. conjunctoides Lucas, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 205. Niervlek door een
donkere lijn met de tweede dwarslijn verbonden. Soms loopt de lijn door tot
de ronde vlek en soms is alleen het stuk tussen de beide vlekken aanwezig. Eigen-
lijk een overgang naar de volgende vorm en niet al te zeldzaam. Hilversum, Am-
sterdam (Zoël. Mus.); Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Zaandam (WESTER-
NENG); Leiden (Lucas); Nuenen (NEIJTs); Amstenrade (DIEDEREN).

f. lineolatus Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 67. Van de niervlek lopen een
aantal min of meer wigvormige strepen naar de tweede dwarslijn. Halfweg (VAN
AARTSEN); Leiden (LUCAS).

f. protensa nov. De ronde vlek wortelwaarts uitgerekt en de eerste dwarslijn
rakend. Amsterdam, g', 14.VI.1932 (holotype, VAN DER MEULEN).

[The orbicular lengthened in the direction of the base and touching the antemedian line.]

f. renitangens nov. De niervlek raakt de tweede dwarslijn. Halfweg (VAN
AARTSEN); Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Melissant, g', 29.VI.1961 (holo-
type, HUISMAN); Plasmolen (DE Vos).

[The reniform stigma touches the postmedian line.]

f. ostrogovichi Diészehgi, 1935, Verh. Mitt. Siebenb. Ver. f. Naturw. Her-
mannstadt, vol. 83—84, p. 127. De vorm, waarbij de ronde vlek ontbreekt, is
vooral bij het @ vrij gewoon en is wel haast overal onder de soort aan te treffen.

f. unicolor Hübner, [1809—1813}. De vorm, waarbij de tapvlek ontbreekt, is
veel zeldzamer. Amsterdamse Bos, g', 1962 (PEERDEMAN).

f. czutaki Diószeghi, 1935, 1. c. Tapvlek en ronde vlek ontbreken, alleen de
niervlek is dus aanwezig. Stellig zeer zeldzaam. Borne (VAN DER VELDEN).

f. obsoleta Tutt, 1892. Alle vlekken zeer zwak of zelfs geheel ontbrekend.
Eveneens zeldzaam. Loerbeek, Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Hollandse Ra-
ding (Zoöl. Mus.); Wassenaar (Lucas); Nuenen (NEIJTS).

f. catenata Wize, 1917, Roczn. Tow. Nauk w Poznanin, vol. 44, p. 10. Voor-
vleugels met opvallend scherpe donkere dwarslijnen. Plaat 2, fig. 5. Exemplaren,
die de naam werkelijk verdienen, zijn niet gewoon, maar toch wel op vele plaat-
sen onder de soort aan te treffen.

170 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (548)

f. centrifasciata nov. Voorvleugels met duidelijke middenschaduw. Lelystad,
Bennekom (9, 5.VI.1954, holotype), Goes (VAN DE Por); Amsterdamse Bos,
Hoorn, Sint Anthonis (PEERDEMAN).

{Fore wings with distinct central shade.]

f. signata nov. De golflijn op de bovenzijde van de voorvleugels aan de bin-
nenzijde donker afgezet en scherp afstekend. Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.);
Zeist (GORTER); Weesp, 9, 13.VI.1930 (holotype, Zoòl. Mus.); Amsterdamse
Bos (PEERDEMAN).

{The submarginal line on the upper side of the fore wings bordered on its inner side
by a dark suffusion and sharply contrasting. }

f. nervosa nov. De aderen van de voorvleugels zijn verdonkerd, vooral in de
buitenhelft van de vleugels. Plaat 2, fig. 4. Eijs, g', 4—10.V1.1959 (holotype,
VAN DE POL).

[The nervures of the fore wings are darkened, especially in the outer half of the wings.
Plate 2, fig. 4.}

Dwergen. Garderen, Korenburgerveen, Bussum (Zoöl. Mus.); Amsterdamse
Bos, Sint Anthonis (PEERDEMAN); Nuenen (NEIJTS).

Teratologische exemplaren. Voorvleugels te smal. Hoorn, ¢
(PEERDEMAN). (Mogelijk is dit type, net als dat van de ,,brevipennis’’-vorm, af-
hankelijk van een — recessieve — erfelijke factor, daar het nu bij de ene, dan
weer bij de andere soort opduikt, doch het is zeldzamer.)

Linker voorvleugel te klein. Cothen (VAN DE PoL); Amsterdam (PEERDEMAN).

Beide linker vleugels te klein. Hilversum (Zool. Mus.).

Een g met oranjerode ogen werd 1.VII.1962 door PEERDEMAN in het Am-
sterdamse Bos gevangen. In Ent. Ber., vol. 19, p. 175 (1959), wordt een exem-
plaar van Nomophila noctuella Schiff. met rode ogen vermeld. Vermoedelijk een
erfelijke vorm (vergelijk de vormen van Drosophila melanogaster met rode en
witte ogen!).

Scotia ipsilon Hufnagel, 1766 (ypsilon von Rottemburg, 1776). Tijdschr.
Entom., vol. 82, p. 218; Cat. IV, p. (225). De vlinder is ongetwijfeld een immi-
grant, zodat het voorkomen hier te lande weinig met grondsoort of biotoop te
maken heeft. Als alle trekvlinders heeft hij zijn goede, middelmatige en slechte
jaren en is dan meer of minder door het gehele land verbreid. Het tijdvak waar-
in nauwkeurig op de soort gelet wordt (sinds 1956) is echter nog te kort om
hierover veel positiefs te kunnen meedelen. Wel is het zeker, dat zps2lon niet
uitsluitend een immigrant is. In gunstige omstandigheden zijn de rupsen stellig
in staat in ons land te overwinteren en het volgend voorjaar door te groeien. Dit
blijkt uit de vondst van P. DE VRIES op 18 mei 1958 van een vers exemplaar
onder het glas van een koude bak in de Beemster (zie Trekverslag over dat
jaar in Ent. Ber., vol. 19, p. 168, 1959). Ook de vangsten van vers uitziende
exemplaren in de late lente en het begin van de zomer wijzen op een mogelijk-

(549) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 171

heid tot overwinteren van de rupsen in ons land. In welke mate dit kan, is echter
nog volkomen onbekend. In elk geval worden zulke exemplaren bijna altijd
overtroffen in aantal door sterk afgevlogen of verkleurde vlinders, die in dezelfde
tijd gevangen worden. Dit zijn geen overwinterde dieren, zoals ik in 1939 ver-
onderstelde, maar immigranten. Echte overwinteraars zouden ongetwijfeld vroeger
in het voorjaar verschijnen dan zpszlon.

Uit de in 1939 reeds gepubliceerde en de daarna verkregen gegevens kan het
volgende geconcludeerd worden. De immigranten verschijnen hier in vroege jaren
vanaf ongeveer half april, in latere echter pas in mei, soms zelfs niet eerder dan
in de tweede helft, en kunnen tot in juli worden waargenomen. Hiermee ge-
mengd zijn dan (meest in gering aantal) verse tot zeer verse exemplaren, die
zich eventueel hier ontwikkeld hebben. De afstammelingen van de eerste generatie
beginnen soms al in juli te verschijnen en vliegen het drukst in augustus en de
eerste helft van september. Daarna neemt het aantal in de regel snel af, maar
tot ver in november en zelfs tot in december worden soms nog vlinders waar-
genomen, zij het ook in steeds geringer aantal (5.X11.1958, 11.XII.1959). Mo-
gelijk kan zich bij ons in gunstige jaren een partiéle herfstgeneratie ontwikkelen.

Ik ken slechts één enkele maart-waarneming. Op 25.III.1943 ving DELNOYE
een g te Spaubeek. Het voorjaar was dat jaar biezonder vroeg, zodat de mogelijk-
heid van een zeer vroege immigrant beslist niet uitgesloten is. Wij weten nu
zeker, dat de immigratie soms al heel vroeg in het jaar kan beginnen.

Het heeft geen zin van deze soort nog een lijst van vindplaatsen te publi-
ceren. Hij kan overal in het land voorkomen. In het Waddendistrict is hij nu
bekend van Texel, Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog.

Variabiliteit. Er is geen enkele kleurvorm, die volkomen identiek bij
beide seksen voorkomt. Bovendien zijn zowel & als 9 variabel.

f. 3° clara Lempke, 1939. Mannetjes met zeer licht grijsbruine grondkleur
van de voorvleugels komen vrij regelmatig, hoewel niet talrijk, onder de soort
voor.

f. & rufa Lempke, 1939. Mannetjes met roodbruine grondkleur moeten grote
zeldzaamheden zijn. Ik ken geen nieuwe vondsten.

f. { virgata nov. Op de voorvleugels bevindt zich een donkere middenband,
die de hele ruimte tussen schaduwlijn en tweede dwarslijn van voorrand tot bin-
nenrand vult. Wiessel, 28.X.1954 (holotype) en 10.IX.1955 (LEFFEF leg., in
Zoöl. Mus.), 8.IX.1951 (GORTER); Amsterdam (VAN DER MEULEN).

[On the fore wings a dark central band occupying the whole space between central shade
and postmedian line from costa to inner margin. }

f. 3 unicolor nov. Voorvleugels met de normale tekening, maar zonder de
donkere baan langs de voorrand. Hilversum, 8.X1.1937 (holotype, Zoöl. Mus.).

[Fore wings with the normal markings, but without the dark band along the costa.]

f. 3 brunnea nov. Grondkleur van de voorvleugels helder bruin. Amsterdam-
se Bos, 24.X.1958 (holotype, van AARTSEN); Arkel (ZWAKHALS); Hendrik-Ido-
Ambacht (BOGAARD).

[Ground colour of the fore wings clear brown.]

172 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (550)

f. g° obscurata Lempke, 1939. Mannetjes met sterk verdonkerde voorvleugels,
zodat ze haast even donker zijn als die van de wijfjes, zijn vrij zeldzaam. Nieuwe
vindplaatsen: Wiessel, Apeldoorn (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Bennekom (VAN
DE Por); Hilversum (Zoöl. Mus.); Weesp (VAN TuljJL); Sloterdijk (NIEUw-
LAND); Tegelen (STOFFELS).

f. 9 inversa Lempke, 1939. Wijfjes met grijsachtig bruine voorvleugels, onge-
veer als de kleur van normale mannetjes en niet-verdonkerd middenveld, zijn niet
gewoon. Grollo (LEFFEF); Haren-Gr., Hilversum (Zoöl. Mus): Slijk-Ewijk, (VAN
DE Por); Den Haag (Lucas); Hendrik-Ido-Ambacht (BOGAARD).

f. 2 fusca Dannehl, 1925. Wijfjes, waarbij het wortelveld van de voorvleugels
even donker is als het middenveld, zijn niet gewoon, maar kunnen toch wel haast
overal onder de soort voorkomen.

f. pallida Tutt, 1892. Exemplaren, waarbij de gewaterde band witachtig van
kleur is, zijn ongetwijfeld zeldzaamheden. Nieuwe vindplaatsen: Slijk-Ewijk (VAN
DE Por); Heerlerbaan (LUKKIEN).

f. © nigrescens nov. Voorvleugels eenkleurig zwartbruin. Diemen, 4.VII.1957
(holotype, R. DE JONG).

[Fore wings unicolorous black-brown.]

f. 2 costaclara van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 140. Middenveld
van de voorvleugels donker, wortelveld en achterrandsveld licht, door een lichte
baan langs de voorrand met elkaar verbonden. Bergeijk, 1961 (VAN WISSELINGH).

f. juncta Lucas, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 204. Ronde vlek en niervlek raken
elkaar. Bolsward (Zoöl. Mus.); Hilversum (Leids Mus.); Meijendel (Lucas).

f. semiconfluens Lempke, 1939. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar ver-
bonden. Den Haag, Oostvoorne (Lucas).

f. centrifasciata nov. Voorvleugels met duidelijke middenschaduw. Lelystad,
Slijk-Ewijk (het laatste een g' van 3.IX.1960, holotype, VAN DE Por); Amster-
damse Bos (PEERDEMAN); Maalbroek (Mus. Rotterdam).

[Fore wings with distinct central shade.}

f. obsoleta nov. Op de voorvleugels ontbreken de dwarslijnen en zijn de vlek-
ken nauwelijks zichtbaar. Slijk-Ewijk, 9 met de kleurverdeling van f. fusca,
14.IX.1960 (holotype, VAN DE POL).

[The transverse lines on the fore wings fail completely and the stigmata are obsolete.]

f. striata Lempke, 1939. Exemplaren, waarbij de zwarte streep uit de niervlek
verbonden is met de er tegenover liggende pijlvlek zijn, hoewel vrij zeldzaam,
blijkens de vele bekende vindplaatsen waarschijnlijk wel haast overal onder de
soort aan te treffen.

Dwergen. Opvallend kleine exemplaren zijn op vrij veel plaatsen waargenomen
en komen nogal eens voor.

Teratologische exemplaren. Linker vleugels te klein. Harderwijk
(VAN BEEK); Wiessel (LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

Scotia puta Hübner. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 229; Cat. IV, p. (236).

(551) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 173

Het nu bekende Nederlandse areaal bestaat uit twee delen, die nog steeds door
een wijde gaping van elkaar gescheiden zijn. Het eerste wordt gevormd door het
zuiden en midden van Limburg en het aangrenzende deel van oostelijk Noord-
Brabant. Hier is puta vrij verbreid, maar lang niet zo gewoon als in het tweede
deel, dat bestaat uit Zeeuws-Vlaanderen en de Zeeuwse en Zuidhollandse eilan-
den, waar de vlinder vooral in het kustgebied zomers talrijk kan zijn. Daarnaast
is tot nog toe één vondst in het Duindistrict van het vasteland bekend geworden,
terwijl LEFFEF in 1961 zo gelukkig was de soort op Terschelling te ontdekken.
Voorlopig zijn dit dus nog op zich zelf staande vondsten.

In de Verh. Ver. naturw. Heimatforsch. Hamburg, vol. 35, p. 58, (1961) geeft
WARNECKE een kaart van de verbreiding van puta in Europa. In Duitsland komt

255

A m J j a S (o)

Fig. 28. Histogram van Scotia puta Hibner, samengesteld uit alle tot en met 1961
beschikbare gegevens. (Composed from all Dutch data available up to and inclusive 1961)

174 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (552)

de vlinder alleen in het zuiden van Baden voor. In het Nederlandse kustgebied
blijken de noordelijkste vindplaatsen van het Europese continent te liggen. Daar
WARNECKE's kaart in het geheel geen verbreiding in ons land aangeeft, verwijs
ik ter completering van zijn gegevens naar de in fig. 29 afgebeelde kaart met de
nu bekende Nederlandse gegevens.

Over de vliegtijd zijn we nu beter ingelicht dan in 1939 het geval was, dank
zij de vele waarnemingen van HUISMAN op Goeree, maar vooral doordat ín 1961
twee vanglampen van het R.I.V.O.N. vrijwel zonder onderbreking op Schouwen
gebrand hebben. Alle mij nu bekende vangsten zijn verwerkt in het in fig. 28
afgebeelde histogram. Hieruit blijkt, dat puta op het ogenblik bij ons waarge-
nomen is van de tweede helft van april tot half oktober (uiterste data: 20.IV—
17.X). Zowel de vroegste als de laatste datum werden in 1961 op Schouwen ge-
noteerd door LEFFEF. Blijkens de waarnemingen te Westenschouwen was de vlin-
der daar vrijwel zonder onderbreking aanwezig, maar uit het histogram zijn toch
duidelijk twee perioden af te lezen, waarin het aantal hoger ligt dan in de tijden
daarbuiten. De eerste kan van ongeveer eind april tot begin juni lopen (in koude
voorjaren zoals 1962 echter enige weken later!), de tweede van eind juli tot
begin september. De soort heeft bij ons zeker twee generaties, die waarschijnlijk
zonder scherpe grens in elkaar overgaan. De tweede is duidelijk veel talrijker dan
de eerste, hoewel ook deze behoorlijk vertegenwoordigd kan zijn, zoals blijkt uit
de volgende getallen: van 23—29.IV.1961 werden te Burgh 13 exemplaren ge-
vangen, op 30 april 22 stuks, van 30.IV—15.V te Westenschouwen 64 stuks, van
3 tot 9 juni 74 stuks. De tweede generatie stamt natuurlijk niet af van de over-
winterde rupsen, maar ontstaat nog hetzelfde jaar uit de eieren van de voorjaars-
dieren. Wel is het mogelijk, dat een enkele voorjaarspop zich niet onmiddellijk
ontwikkelt, doch in diapauze gaat en pas de vlinder levert als de normale tweede
generatie vliegt, een bekend verschijnsel overigens. MILLIERE vermeldt, dat hy
eind februari een volwassen rups vond bij Cannes, die kort daarna verpopte, doch
de vlinder verscheen pas eind augustus (1874, Iconographie, vol. 3, p. 123). Zie
voor het voorkomen van twee generaties overigens LHOMME, Cat. Lép. de France,
vol. 1, p. 148 (1923—1935) en VORBRODT, Mitt. Schweiz. ent. Ges., vol. 14, p.
275, 1930. Na de eerste decade van september neemt de tweede generatie snel in
aantal af en in oktober wordt de vlinder in de regel nog slechts sporadisch gezien
(maar in 1961 op 3.X nog 27 stuks op de lamp te Westenschouwen!). Deze late
vlinders zijn niet zelden nog zeer gaaf. Of zij tot een zwakke derde generatie be-
horen, of dat zij afstammen van rupsen, die zich trager ontwikkelen, is op het
ogenblik moeilijk te zeggen.

Gezien het vroege voorkomen van de eerste generatie moeten de rupsen vol-
wassen overwinteren (vgl. ook de ervaring van MILLIERE). Maar dan staan we
weer wat de afstammelingen van de late herfstvlinders betreft voor dezelfde
puzzel als bij enkele andere soorten van het genus.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling, enkele exemplaren in augustus 1961 (LEFFEF).
N.H.: Haarlem, ®, 12.IX.1955 (ALDERS). Z.H.: Oostvoorne, Rockanje, Middelharnis,
Melissant, Goeree, Ouddorp. Zl.: Burgh, Westenschouwen, Oostkapelle, Koudekerke, Val-
kenisse, Kamperland, Groede, Clinge. N.B.: Deurne. Lbg.: Stein, Amstenrade, Neercanne,
Sint Pieter, Slavante, Gronsveld, Rijckholt, Epen.

(553) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 175

Fig. 29. De nu bekende Nederlandse vindplaatsen van Scotia puta Hübner.
(The at present known Dutch localities of Scotia puta Hübner)

Variabiliteit. Er is geen doorgaand verschil in grootte of kleur tussen
de exemplaren van beide generaties. Een met HUBNER’s figuur overeenstemmend
exemplaar is niet uit ons land bekend. Met zijn lichte mannetjes en donkere wijf-
jes is de soort weer sterk sexueel dimorf.

f. & renitens Hübner, [1823—1824}. Koudekerke (BROUWER).

f. & tutti Berio, 1936. Mannetjes met donkere middenschaduw op de voorvleu-
gels nog bekend van Oostvoorne (Lucas) en Koudekerke (BROUWER).

f. & obscurina Berio, 1936. Donkere mannetjes (maar met witte achtervleu-
gels) nog bekend van Melissant (HUISMAN) en Koudekerke (BROUWER).

f. 3° brunnescens nov. Grondkleur van de voorvleugels bruinachtig. Melissant
(HUISMAN); Westenschouwen, 3.IX.1961 (holotype, LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

[Ground colour of the fore wings brownish. BERIO describes a form juncta with brown
ground colour and confluent spots (1936, Ann. Mus. Civ. Storia nat. Genova, vol. 59, p. 90,

176 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 - (554)

fig. 20), but with a view to the name used by him it seems more logical to restrict this
name to all specimens showing the confluent spots independant of the ground colour. }

f. 9 renitens Hübner is ongetwijfeld de hoofdvorm bij onze wijfjes.

f. © venata Berio, 1936. Geen nieuwe vindplaatsen.

f. 9 radiola Stephens, 1829. Nieuwe vindplaats: Koudekerke (BROUWER).

f. 9 feratra Berio, 1936. Nieuwe vindplaatsen: Oostvoorne (Lucas) en Stein
(collectie Missiehuis).

f. 9 nigra Tutt, 1892. Stellig niet gewoon. Oostvoorne (Lucas); Melissant
(HUISMAN).

f. junctoides Lucas, 1960, Ent. Ber., vol. 20, p. 229. Ronde vlek en niervlek
raken elkaar. Vrij gewoon, overal onder de soort voorkomend.

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden.
Groede, 9, 7.VIII.1938 (holotype, Zoöl. Mus.).

{Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus. }

f. juncta Berio, 1936, Ann. Mus. Civ. Storia nat. Genova, vol. 59, p. 90, fig.
20 (confluens Lucas, 1960, Ent. Ber., vol. 20, p. 229). Ronde vlek en niervlek
samengevloeid tot één vlek. Oostvoorne (Lucas).

Dwergen. Oostvoorne (Lucas); Koudekerke (Zoöl. Mus.).

Teratologisch exemplaar. Linker achtervleugel te klein. Westen-
schouwen (LEFFEF, in Zool. Mus.).

Scotia ripae Hübner. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 227; Cat. IV, p. (234).
Een typische bewoner van het Wadden- en het Duindistrict met enkele vind-
plaatsen in het binnenland. De meeste daarvan zijn echter occasionele vangsten,
die niet het vermoeden wettigen, dat de soort daar inderdaad thuis hoort. Ook in
Zuid-Limburg is hij niet meer terug gevonden. Aan de andere kant is het de
vraag, of de vlinder zo sterk aan de groeiplaatsen van halofiele planten gebonden
is als CORTI dacht. Dat de rupsen ze in elk geval niet beslist als voedsel nodig
hebben, blijkt uit de vondsten van grote aantallen ervan op gewone melde en
varkensgras bij Hamburg (WARNECKE, 1930, Verh. Ver. naturw. Heimatf. Ham-
burg, vol. 22, p. 152).

De vliegtijd kan tot begin augustus duren en wordt nu: 22.V—2.VIII.

Vindplaatsen. Fr.: Vlieland, Terschelling (hier begin juli 1956 gewoon, LEFFEF),
Schiermonnikoog. Gr.: Rottum (in 1959 en 1960 verscheidene exemplaren, DIDDEN).
Gdl.: Hoenderlo, 4, 20.VI.1961 (TER LAAG); Zutfen, prachtig 4, 1.VI.1949 (WILMINK).
N.H.: Hilversum, 4, 30.VI.1939 (LOGGEN), Texel, Egmond aan Zee, Heemskerk. Z.H.:
Meijendel, Staelduin, Pernis (talrijke exemplaren in 1950, DE GOEDE), Schiedam, Oost-
voorne, Goeree. Zl.: Burgh, Westenschouwen, Domburg.

Variabiliteit. De typische vorm met vrij donker geelgrijze of bruin-
grijze voorvleugels is onze hoofdvorm.

f. desillii Pierret, 1839. Onze lichtste kleurvorm met licht geelachtige voor-
vleugels is bij de mannetjes niet zeldzaam, daarentegen wel bij de wijfjes (slechts
één 9 van Scheveningen, in Zoöl. Mus.).

f. albicosta Tutt, 1892. Beschreven naar exemplaren met dezelfde lichte grond-
kleur als desillii, doch waarvan de voorrand van de voorvleugels wit is. Dit type

(555) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 177

komt echter ook bij exemplaren met donkerder grondkleur voor, waarvoor na-
tuurlijk dezelfde naam gebruikt kan worden. Bij ons zeldzaam, zowel bij & als
g. Egmond aan Zee, Heemskerk (BANK); Scheveningen, Hoek van Holland
(Zoöl. Mus.).

f. brunnea Tutt, 1892. Exemplaren met bruinachtige voorvleugels komen niet
veel bij ons voor. Egmond aan Zee (BANK); Heemskerk (VAN AARTSEN).

f. grisea Tutt, 1892. Exemplaren met donkergrijze voorvleugels zijn bij ons
vrijwel overal onder de soort aan te treffen. Een extreem exemplaar met zwart-
grijze voorvleugels ving GORTER te Rockanje.

f. protensa nov. De ronde vlek wortelwaarts uitgerekt en de eerste dwarslijn
rakend. Rotterdam, ?, 21.VI.1935 (holotype, Mus. Rotterdam).

[The orbicular lengthened in the direction of the base and touching the antemedian line. }

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Heemskerk, 9, 3.VI.1950
(holotype, BANK); Hoek van Holland (LATIERS).

[Orbicular and reniform touch each other.]

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden.
Terschelling, 9, 26.VII.1956 (holotype, LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Egmond aan
Zee (BANK); Heemskerk (VAN AARTSEN, BANK); Hoek van Holland (DE Vos).

{Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus. }

f. obsoleta Lempke, 1939. Exemplaren met onduidelijke tekening zijn waar-
schijnlijk niet al te zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen zijn: Terschelling, Wassenaar
en Den Haag (Zoòl. Mus.).

f. basilinea nov. Van de tapvlek loopt een zwarte streep naar de wortel van de
voorvleugels. Hoek van Holland, 9, 28.VI.1905 (holotype, Mus. Rotterdam).

{Fore wing with a black line from the claviform to the base.]

f. clausa nov. De eerste en de tweede dwarslijn raken elkaar aan de binnen-
rand van de voorvleugel. Egmond aan Zee, 9, 17.VI.1950 (holotype, BANK);
Vlaardingen, g' (VAN KATWIJK); Hoek van Holland (DE Vos).

{The antemedian line and the postmedian line touch each other at the inner margin of
the fore wing.]

f. signata Cockayne, 1946, Ent. Rec., vol. 58, p. 73, pl. 1, fig. 2. De golflijn
wortelwaarts over de hele lengte donker afgezet en scherp afstekend. Schijnt
vooral (of uitsluitend?) bij de mannetjes voor te komen. Amsterdam, Den Haag,
Hoek van Holland (Zoòl. Mus.); Egmond aan Zee (BANK); Heemskerk (VAN
AARTSEN); Wassenaar (VAN WISSELINGH). Blijkbaar niet al te zeldzaam.

f. fuscolimbata nov. Op de voorvleugel is de hele ruimte tussen de tweede
dwarslijn en de achterrand verdonkerd; de golflijn blijft lichter. Heemskerk, 9,
3.VI.1950 (holotype, BANK).

[The area on the fore wing between postdiscal line and outer margin is strongly
darkened; the submarginal line remains of a paler colour.]

178 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (556)

Ochropleura Hübner
Subgenus Ochropleura Hübner

Ochropleura (Ochropleura) praecox L. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 233;
Cat. IV, p. (240). Vrijwel geheel beperkt tot de zandgronden. De enkele vond-
sten daarbuiten zijn vermoedelijk zwervers. In het binnenland zeldzaam, in de
duinen daarentegen plaatselijk gewoon. Nu bekend van Texel, Vlieland, Terschel-
ling en Ameland.

Geen correctie op de vliegtijd, die dus blijft: 4. VII—29.IX.

Vindplaatsen. Fr.: Vlieland, Terschelling (hier in 1956 talrijk, LEFFEF), Ameland.
Dr.: Grollo. Gld.: Vierhouten, Wiessel, Hoog-Soeren, Teuge, Laag-Soeren, Lunteren. Utr.:
Zeist, Soestduinen. N.H.: Blaricum, Crailo, Bussum, de Koog (Texel), Egmond aan Zee,
Castricum, Heemskerk, Bloemendaal. Z.H.: Meijendel, Leidschendam (één exemplaar op
licht in 1948, LEMS), Oostvoorne, Melissant. Zl.: Haamstede, Burgh, Westenschouwen (in
1961 heel gewoon, LEFFEF). N.B.: Ulvenhout, Oosterhout. Lbg.: Simpelveld.

Variabiliteit. f. praeceps Hübner, [1800—1803]. Een mooi exemplaar
met blauwachtig groene grondkleur ving VAN WISSELINGH in 1953 te Aerden-
hout.

Ochropleura (Ochropleura) plecta L. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 231; Cat.
IV, p. (238). In het gehele land in allerlei biotopen voorkomend, op vele plaat-
sen gewoon, in bosgebieden volgens de ervaring van LEFFEF echter schaarser.
Bekend van Texel, Vlieland en Schiermonnikoog.

De vliegtijd begint in vroege jaren al in april en kan tot ver in oktober voort-
duren. De uiterste data zijn nu: 6.IV (in 1961 waargenomen te Slijk-Ewijk door
VAN DE Por en te Montfort door MAASSEN) en I.XI (in 1961 waargenomen te
Stein, Pater MUNSTERS). In gunstige jaren kunnen stellig drie generaties voor-
komen, zoals bijv. in 1959, toen VAN AARTSEN reeds op 28.IX vijf verse exem-
plaren te Woerdense Verlaat ving. De grenzen worden dan: eerste generatie van
6.1V—begin juli, tweede generatie van 4.VII tot half september, derde generatie
van 28.IX—1.XI. Er zijn dus niet altijd scherpe grenzen tussen de generaties vast
te stellen.

Variabiliteit. f. obscura nov. (anderssoni Tutt, 1892, Warren, 1909,
nec Lampa, 1885). Grondkleur van de voorvleugels donker purperachtig bruin,
overigens normaal. Niet gewoon, maar vrij geregeld onder de soort voorkomend.
Holotype: 9 van Apeldoorn, 13.1V.1959, LEFFEF leg, in collectie Zoöl. Mus.

[Ground colour of the fore wings dark violet brown, for the rest normal. True anders-
soni lacks the pale colour along the costa, as is evident from LAMPA's original description. }

f. rufescens nov. Grondkleur van de voorvleugels helder roodachtig, overigens
normaal. Het is onmogelijk dergelijke exemplaren of andere bij ons voorkomende
vormen met de van Ceylon beschreven f. zgnota Swinhoe te identificeren. Niet
gewoon, maar tamelijk verbreid onder de soort. Holotype: & van Apeldoorn,
21.V.1898, in Zoöl. Mus.

[Ground colour of the fore wings clear reddish. }

(557) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 179

f. deleta nov. Grondkleur van de voorvleugels vaal roodachtig grijs, van de
tekening alleen de niervlek nog zwak zichtbaar. Woerdense Verlaat, g', 8.VIII.
1960 (holotype, VAN AARTSEN).

{Ground colour of the fore wings of a faded reddish grey, only the reniform still feebly
visible. }

f. rubricosta Fuchs, 1900 (fzsczcosta Hirschke, 1911). Voorrand van dezelfde
purperachtig rode tint als de rest van de voorvleugels; alleen aan de wortel blijft in
de regel nog iets van de normale witachtige kleur te zien. De vorm is zeldzaam
(in het Zoòl. Mus. bijv. op het ogenblik slechts drie exemplaren!), maar komt
blijkbaar toch vrij geregeld onder de soort voor, daar ik hem al van meer dan
twee dozijn vindplaatsen ken, zodat een opsomming achterwege kan blijven.

f. anderssoni Lampa, 1885. Grondkleur van de voorvleugels zwartachtig purper,
alleen de wortel van de mediaanader en de omranding van de twee vlekken wit.
In de grond van de zaak dus niets anders dan de combinatie van de vorige vorm
met f. obscura. Plaat 2, fig. 6. Ongetwijfeld zeldzaam, maar zowel bij ¢ als 9
voorkomend. Bennekom, Gassel, beide wijfjes (VAN DE Por); Nijmegen, g
(Zoöl. Mus); Epen, & (VAN WISSELINGH).

f. albicosta nov. Voorvleugels met brede witte voorrand, die tot voorbij de
niervlek reikt. Wageningen, g', 27.V.1954 (holotype, VAN DE Por); Arkel
(ZWAKHALS); Meerssen (RIJK).

[Fore wings with broad white streak along the costa, extending beyond the reniform.]

f. unimacula Rambur, 1858, Cat. Lép. Andalousie, pl. 11, fig. 3. De vorm met
ontbrekende ronde vlek is zeldzaam. Wiessel (LEFFEF, in Zoöl. Mus); Lunteren
(BRANGER); Weesp (Zoöl. Mus.); Haaren-N.B. (KNIPPENBERG); Cannerbos
(Leids Mus.).

f. immaculata nov. Zowel de ronde vlek als de niervlek ontbreken of zijn
nauwelijks zichtbaar. Apeldoorn, 9, 15.VIII.1953 (holotype, LEFFEF, in Zool.
Mus.); Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Halfweg (VAN AARTSEN); Wormer
(WESTERNENG); Driehuis (VAN BERK); Rotterdam (Leids Mus.); Sint Odilién-
berg (VERBEEK); Meerssen (RIJK).

[Both the orbicular and the reniform are absent or obsolete. }

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Bij deze soort ongetwijfeld
zeer zeldzaam. Bennekom (holotype, LANZ).

[Orbicular and reniform touch each other. }

f. divisa Lucas, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 205. De witte omranding van de
ronde vlek wortelwaarts uitgerekt tot een lange smalle donker gevulde vlek. (De
oorspronkelijke beschrijving is niet al te duidelijk). Glimmen, Gassel (VAN DE
Por); Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Warnsveld (Leids Mus.); Hilversum
(Zoël. Mus.); Beemster (HUISENGA); Leiden (Lucas); Oegstgeest (KAIJADOE);
Hendrik-Ido-Ambacht (BOGAARD); Geldrop (HAANSTRA). Blijkbaar vrij ver-

180 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (558)

breid. HUISENGA bezit een g° van de Beemster, 1960, waarbij de donkere kern
geheel ontbreekt en de vlek gereduceerd is tot een witte straal.

f. clavistigma nov. Voorvleugels met volledige zwart gerande tapvlek. Apel-
doorn, g', 25.VII.1900 (holotype, DE Vos; dit exemplaar heeft ook een volledige
zwarte eerste en tweede dwarslijn).

[Fore wings with a complete claviform outlined in black. (The holotype has also a black
antemedian line and postmedian line).]

f. denigrata nov. De ruimte tussen ronde vlek en niervlek niet zwart, maar van
dezelfde tint als de grondkleur. Komt bij alle kleurtypen en zowel by g als 9
voor, maar vrij zeldzaam. Noordwijk, g', 7.V.1863 (holotype), Apeldoorn, Twel-
lo, Soest (Zoöl. Mus.).

{The space between orbicular and reniform not black, but of the same tint as the ground
colour. Occurs in all colour types and both in 4 and ®.]

f. albipuncta nov. Ronde vlek zonder donkere kern, een fel wit vlekje. Apel-
doorn, g', 12.VIII.1953 (holotype), een tweede 4g 3.VIII.1953 (LEFFEF, in
Zool. Mus.).

[Orbicular without the dark centre, a sharp white little spot.]

f. strigata Hirschke, 1911. Exemplaren met een duidelijke zwarte tweede dwars-
lijn zijn vrij zeldzaam. Glimmen, Wageningen, Gassel (VAN DE POL); Diepen-
veen, Voerendaal (Zoöl. Mus.); Apeldoorn (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Heemstede
(VAN WISSELINGH); Haaren-N.B. (KNIPPENBERG).

f. albilinea Lempke, 1939. Exemplaren met duidelijke witte golflijn zijn daar-
entegen niet zeldzaam. Stellig wel haast overal onder de soort aan te treffen.

f. pallida Lempke, 1939. Geen verdere vondsten van deze rariteit bekend ge-
worden. Het holotype is afgebeeld op plaat 2, fig. 7.

f. fascicolata Heinrich, 1916. Exemplaren met een submarginale rij van zwarte
aderstreepjes op de achtervleugels zijn nu bekend van: Colmschate, Heerlerbaan
(LUKKIEN); Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Winterswijk (VAN DE POL);
Weesp (WESTERNENG); Leiden, Wassenaar (Lucas); Arkel (ZWAKHALS); Haa-
ren-N.B. (KNIPPENBERG); Eindhoven (VERHAAK); Montfort (MAASSEN). Blijk-
baar niet al te zeldzaam.

Dwerg. Lochem (Zoöl. Mus.).

Teratologisch exemplaar. Linker voorvleugel veel te klein.
Odoorn (PEERDEMAN).

Rhyacia Hübner

Subgenus Rhyacia Hübner

Rhyacia (Rhyacia) simulans Hufnagel. Tijdschr. Entom.,, vol. 82, p. 239;
Cat. IV, p. (246). Uit de combinatie van de lijst van vindplaatsen van 1939
en de hieronder volgende lijst blijkt, dat de vlinder vooral verbreid is op de
hogere gronden in het oosten en zuiden van het land (met inbegrip van het

(559) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 181

Gooi), maar voorkeur voor een bepaald biotoop is niet makkelijk te ontdekken.
Hij komt even goed op de droge zandgronden van de Veluwe voor als in de
vochtiger Graafschap en Achterhoek. Opvallend is het vrij grote aantal vind-
plaatsen in de Betuwe. Het meest verbreid is simulans echter in het zuiden van
het land, Noord-Brabant en vooral Limburg. In het westen is hij daarentegen een
rariteit; hij hoort er waarschijnlijk niet thuis. Over het algemeen is het trouwens
een vrij zeldzame soort, die in de regel slechts in een enkel exemplaar wordt ge-
vangen.

Geen correctie op de data van de eerste generatie, die dus blijven 7.VI—
31.VII. De tweede kan tot eind september vliegen. De grenzen daarvan worden
nu: 9.VIII—26.IX. (Ook in 1958 werd weer een exemplaar op 9.VIII gevangen,
nu te Arcen door LUKKIEN).

Vindplaatsen. Ov.: Volthe, Almelo, Bathmen. Gdl.: Apeldoorn, Hoenderlo, Hars-
kamp, Bennekom, Lunteren; Gorssel, Aalten, Didam, Babberich; Tiel, Ingen. Utr.: Maars-
sen. N.H.: Bussum, Amsterdam (1910, Zoöl. Mus.). N.B.: Oudenbosch, Hilvarenbeek,
Waalwijk, Haaren, Sint Michielsgestel, Uden, Nuenen, Eindhoven, Helmond, Gemert. Lbg.:
Arcen, Swalmen, Horn, Weert, Montfort, Stein, Sittard, Amstenrade, Aalbeek, Maastricht,
Lemiers.

Variabiliteit. Over het algemeen varieert de vlinder niet veel.
f. fusca nov. Grondkleur van thorax en voorvleugels donkerbruin. Doetinchem,
9, 11.VII.1929 (holotype, Zoöl. Mus.).

[Ground colour of thorax and fore wings dark brown.]

f. protensa nov. Ronde vlek wortelwaarts uitgerekt en de eerste dwarslijn
rakend. Aalten, g', 12.VI.1935 (holotype, Zoöl. Mus.).

[Orbicular lenghtened in the direction of the base and touching the antemedian line. ]}

f. centrifasciata nov. Voorvleugels met volledige donkere middenschaduw.
Twello, 9, 12.VI.1937 (holotype, Zool. Mus.).

[Fore wings with complete dark central shade. }

f. signata nov. De golflijn aan de binnenzijde zwartachtig afgezet en scherp
afstekend. Putten, g', 28.VI.1924 (holotype), Apeldoorn, Doorn, Venlo (Zoöl.
Mus.); Volthe (VAN DER MEULEN); Colmschate (LUKKIEN); Velp (DE Roo);
Aalten (VAN GALEN).

[The submarginal line bordered on its inner side with blackish and sharply contrasting. ]

Rhyacia (Rhyacia) lucipeta Schiff. Voor het eerst in 1952 in het zuiden van
Limburg door VAN DER MEULEN en VAN WISSELINGH gevangen en daarna ver-
scheidene malen uitsluitend in dit gebied aangetroffen.

De soort is niet gevonden in Denemarken. Dr. G. WARNECKE deelt mi
mee, dat in Duitsland de noordgrens van het verbreidingsgebied in het oosten
langs de rand van de middelgebergten loopt, ook langs de noordrand van de Harz,
dan buigt de lijn echter naar het zuidwesten en loopt door het zuiden van

182 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (560)

Hannover over Kassel naar het Westerwoud. In de omgeving van Krefeld is in
1890 een exemplaar bij Großlind gevonden, terwijl in 1935 en 1936 drie stuks
te Kerpen in de Eifel gevangen werden. In 1951 werd een /ucipeta te Kastillaun
in de Hunsrück op licht gevangen. In Belgié komt de vlinder plaatselijk in de
oostelijke helft voor, van Virton bij de Franse grens tot Luik. Eén vondst in
Luxemburg. Niet op de Britse eilanden. Onze vindplaatsen liggen dus aan de
uiterste noordwestgrens van het verbreidingsgebied. Vrij zeker heeft de soort de
laatste jaren zijn areaal in noordelijke richting uitgebreid en hangt het Nederlandse
deel ervan samen met het Belgische.

Voor Belgié geeft VAN SCHEPDAEL als vliegtijd op: één generatie, juli (Linn.
Belg., vol. 1, p. 33, 1958). Dat is volkomen in tegenspraak met de Nederlandse
ervaringen. Wij kennen op het ogenblik twee vangsten in juni (6.VI en 14.VI)
en vijf tussen de tweede helft van augustus en half september (24.VIII—15.IX).
Dat wekt dus sterk de indruk van twee generaties. Voor Frankrijk, waar de
vlinder geen zeldzaamheid is, geeft LHOMME in zijn bekende Catalogue op:
VI—IX, zonder het aantal generaties te specificeren (p. 154). Dit wil echter niet
zeggen, dat er in Frankrijk maar één generatie zou voorkomen, zoals aan tal
van analoge voorbeelden in deze catalogus te zien is.

Vindplaatsen. Lbg.: Heerlen, 29.VIII.1958, 1.IX.1960, 14.VI.1961 (CLAASSENS) ;
Heerlerbaan, 6.VI.1959 (LUKKIEN); Sint Pietersberg, 24.VIII.1952 (VAN DER MEULEN);
Epen, 15.IX.1952, 6.IX.1953 (VAN WISSELINGH).

Noctua Linnaeus

Noctua pronuba L. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 252; Cat. IV, p. (259). De
overal algemene tot zeer algemene vlinder is nu van alle waddeneilanden met
uitzondering van Rottum bekend. (In 1956 op Terschelling zeer talrijk, avonden
van meer dan 200 stuks waren geen uitzondering, LEFFEF).

De vliegtijd kan zeer lang duren. De uiterste data zijn nu: 13.1V—30.X,
beide waargenomen in 1961, de eerste door HUISENGA in de Beemster, de laatste
door VAN AARTSEN te Vrouwenpolder. Overigens blijven zelfs mei-waarnemingen
uitzonderingen. Toch vond ik in het zeer late koude voorjaar van 1962 begin
mei te Amsterdam een pop, waaruit 28.V de vlinder verscheen. Zelfs in juni is
pronuba nog schaars. Pas in juli gaat hij goed vliegen. De laatste jaren zijn eind
september en begin oktober herhaaldelijk mooie verse pronuba's gevangen, zij
het dan ook steeds in klein aantal. Dit zijn wel representanten van een nieuwe
generatie. Overigens zij verwezen naar de reeds in 1939 gepubliceerde ervaringen
van BoLDT. Mijn opmerking over overzomering zou ik in zoverre willen ver-
zachten, dat ik niet geloof, dat dit verschijnsel (dus het in diapauze gaan van de
vroege vlinders om later in het jaar weer te gaan vliegen) bij onze dieren voor-
komt. Kovács is van mening, dat dit in Hongarije wel het geval is (1959, Acta
zool. Ac. Scient. Hungaricae, vol. 5, p. 128—129), maar zijn vluchtcurve is heel
anders dan die van onze populaties. De oecologische omstandigheden van onze
zomers zijn trouwens niet te vergelijken met die van de Hongaarse laagvlakte.

Variabiliteit. Van de zeer lange en schitterende serie, die het Zoòl. Mus.
bezit, heb ik alle exemplaren via het vleugelhaakje op de sekse gecontroleerd.
Daarbij bleek, dat op de door ROEPKE gevonden regel van de verdeling der

(561) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 183

kleurvormen (wijfjes licht en eenkleurig, mannetjes bont en (of) donker) toch
weer uitzonderingen blijken voor te komen, al zijn ze zeldzaam. De vormen zijn
dus zeer sterk, maar sommige althans niet helemaal, aan het geslacht gekoppeld.
Haast onnodig te zeggen, dat we niet weten, hoe dit probleem genetisch in elkaar
zit. We weten trouwens nog niets van de genetica van de soort.

De typische vorm, zoals LINNAEUS die beschreven heeft, is zoals nu wel als
bekend verondersteld mag worden, die met leigrijze of blauwachtig grijze bont
getekende voorvleugels en lichte halskraag. Ik ken deze uitsluitend van het &.
Hij is niet zeldzaam en komt wel overal onder de soort voor.

f. © cinerea Lempke, 1943, Z. Wiener ent. Ges., vol. 28, p. 11. Voorvleugels
eenkleurig lichtgrijs, zonder gele of bruine tinten. Haren-Gr., Hilversum, Weesp
(Zoöl. Mus.); Apeldoorn (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Arnhem (VAN PELT LECH-
NER); Amsterdam (PEERDEMAN); Twiske (HUISENGA); Heemstede, Gassel (VAN
DE Por); Ginneken (Mus. Rotterdam).

f. 2 ochrea Tutt, 1892 (grisea-ochrea Hormuzaki, 1916, Verh. zool.-bot. Ges.
Wien, vol. 66, p. 411). Wijfjes met geelachtig grijze tot geelachtig bruine voor-
vleugels, soms met iets lichtere voorrand, zijn gewoon. Dezelfde kleurvorm komt,
hoewel zelden, ook bij de mannetjes voor. In de regel zijn ze te herkennen aan
de donkere schrapjes, waarmee de voorvleugels getekend zijn (zie plaat 3, fig. 1).
Maar ook bij de wijfjes komt deze tekening wel voor, al is ze dan meestal zwak-
ker. Ik zag mannetjes van f. ochrea van: Bennekom (VAN DE POL); Zeist (GOR-
TER); Hilversum (Zoöl. Mus.); Swalmen (Mus. Rotterdam); Aalbeek (Mus.
Maastricht); Bemelen (Rijk); Eperheide (VAN DER MEULEN).

f. 9 rufa Tutt, 1892. Wijfjes met eenkleurig roodachtig gele tot licht rood-
achtige voorvleugels zijn wel de meest voorkomende vorm bij dit geslacht. G.
DiJKSTRA bezit een 9 van Oenkerk, 1955, met effen roodgrijze voorvleugels, dat
het beste als een variant van rufa beschouwd kan worden.

f. © caerulescens Tutt, 1892. De vorm met effen blauwachtig grijze voor-
vleugels is een niet zeldzame kleurvorm van de wijfjes. Een enkele maal komt hij
ook bij de mannetjes voor: twee exemplaren van Vorden en Rotterdam in Zoöl.
Mus.

f. g° brunnea Tutt, 1892. Voorvleugels vrijwel eenkleurig donker roodachtig
bruin. Dit is de gewoonste vorm van de mannetjes. Heel zelden komen ook wijf-
jes met zulke donkere voorvleugels voor: Soest (twee exemplaren), Hilversum
(Zoöl. Mus.); Amsterdam (VAN DER MEULEN); Heer (Mus. Rotterdam).

f. 3° ochrea-brunnea Tutt, 1892. Zoals reeds in 1939 werd vermeld, is dit
de gewoonste bonte vorm van de mannetjes. Bonte wijfjes zijn van geen enkele
kleurvorm bekend.

f. 8 grisea-brunnea Tutt, 1892. De vorm met grijsachtige voorrand komt in-
derdaad veel minder voor, maar is toch wel overal onder de soort aan te treffen.

f. 8 innuba Treitschke, 1825. De vorm met eenkleurig zwartbruine voor-
vleugels is door overgangen met brunnea verbonden. Hij is vrij gewoon, doch
duidelijk minder in aantal dan brunnea.

f. 3° ochrea-innuba Tutt, 1892. Vrij gewoon.

f. & grisea-innuba Tutt, 1892. Eveneens vrij gewoon.

f. & nigra Krausse, 1912, Arch. Naturgesch., vol. 70, Abt. A, Heft 7, p. 168

184 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (562)

(nigra Lempke, 1939). Exemplaren met eenkleurige, werkelijk zwarte voor-
vleugels zijn zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Beekbergen (VAN DER MEULEN);
Winterswijk, Slijk-Ewijk, Heemstede, Rijckholt (VAN DE Por); Montferland
(SCHOLTEN); Zeist (GORTER); Oosthuizen (DE BOER); Heemskerk (WESTER-
NENG); Nuenen (NEIJTS); Heeze (TER LAAG); Sittard (DELNOYE).

f. fuscolimbata van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 141. Grondkleur
van de voorvleugels donker geelbruin, achterrandsveld van tweede dwarslijn tot
franje zwartbruin. Epen, g', 1956 (VAN WISSELINGH).

f. flavescens nov. Grondkleur van de achtervleugels lichtgeel. Tietjerk, &,
17.VI.1950 (holotype, CAMPING); Kotten (LANZ).

{Ground colour of the hind wings pale yellow. }

f. fumata Cockayne, 1946, Ent. Rec., vol. 58, p. 74. Voorvleugels diep zwart-
achtig bruin, achtervleugels bruin bestoven, geler naar de wortel en de binnen-
rand. Heemstede, 1958, een exemplaar met geelbruine achtervleugels, dat het
beste tot deze vorm gerekend kan worden (VAN DE POL).

f. latemarginata nov. De zwarte band langs de achterrand van de achter-
vleugels verbreed en zelfs nog iets langs de voorrand doorlopend. Plaat 3, fig. 2.
Nuenen, &, 18.VI.1954 (holotype, NEIJTS).

[The black band along the outer margin of the hind wing broadened and even a little
continued along the costa. Plate 3, fig. 2.]

f. juncta Lempke, 1939. De vorm, waarbij ronde vlek en niervlek elkaar raken,
blijft een zeldzaamheid. Frieswijk (VAN DER WEELE); Winterswijk (VAN DE
Por); Hilversum, nog een exemplaar, waarbij alleen de linker voorvleugel zo
getekend was (LOGGEN).

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden. Bus-
sum (holotype, bij dit exemplaar alleen rechts, VAN DER WEIJ).

{Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus. }

f. xanthostaxis nov. De ronde vlek geheel geel gevuld, de niervlek geel ge-
“ingd. Wijster, & (Leids Mus.); Bennekom, Slijk-Ewijk, het laatste het holo-
type, een g' van 9.VII.1961 (VAN DE Por); Weert (NEIJTS).

[Orbicular completely filled with yellow, reniform outlined in yellow.]

f. cruda nov. Halve dwarslijn, eerste en tweede dwarslijn zwart, scherp af-
stekend. Apeldoorn, g', 1953 (holotype, LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

{Basal line, antemedian line, and postmedian line black, sharply contrasting. }

f. signata van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 141. Op de voor-
vleugels is de golflijn wortelwaarts door een scherp afstekende donkere lijn af-
gezet. Wassenaar, g', 1943 (VAN WISSELINGH).

f. immaculata Lempke, 1939. Exemplaren, die het zwarte vlekje van de voor-
rand van de voorvleugels missen, zijn zeldzaam. Deventer (FLINT); Hilversum

(563) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 185

(bijna, CARON); Bussum (Zool. Mus.); Vlaardingen (VAN KATWIJK); Oost-
kapelle (VAN AARTSEN); Deurne (Nies); Sint Anthonis (PEERDEMAN).

f. hoegei Herrich-Schäffer, 1860. Exemplaren met een klein zwart vlekje op de
achtervleugels aan het einde van de middencel komen weinig voor. Nieuwe vind-
plaatsen: Winterswijk (VAN DE Por); Naarden (Zoöl. Mus.); Goeree (Huis-
MAN); Nuenen (NEIJTS); Deurne (Nies); Horn, Heer (Mus. Rotterdam).

Dwergen. Niet gewoon, maar van vrij veel vindplaatsen bekend.

Somatische mozaiek. In 1939 werd op p. 285 = (262) onder b een
exemplaar vermeld, dat vrij zeker tot deze afwijking behoort. Bij de twee volgen-
de exemplaren is dit minder duidelijk het geval: 1. Een g van Apeldoorn, 1953,
heeft eenkleurig bruine voorvleugels, maar de rechter halskraag en de voorrand
van de rechter voorvleugel zijn licht (LEFFEF). Op de rechter vleugel ontbreekt
dus de overige bonte tekening.

2. Een g° van Vlaardingen heeft eenkleurig donkere voorvleugels, maar de
linker halskraag is licht (VAN KATWIJK). Op de linker vleugel ontbreekt dus
alle bonte tekening.

Teratologische exemplaren. Linker voorvleugel te klein. Slijk-
Ewijk, Rijckholt (vAN DE Por).

Rechter voorvleugel te klein. Vorden (Zoöl. Mus.); Chèvremont (LUKKIEN).

Rechter achtervleugel te klein. Drunen (DIDDEN).

Linker vleugels te klein. Rijckholt (VAN DE Por).

Pathologische exemplaren. Linker achtervleugel gedeeltelijk ver-
bleekt. Heemstede (VAN DE POL).

Rechter achtervleugel gedeeltelijk verbleekt. Bennekom (VAN DE POL).

Voorvleugels verbleekt, zwarte band van de achtervleugels grijsachtig. Amster-
dam (LOGGEN).

Achtervleugels witgeel, alleen langs de zwarte band normaal van kleur. Almelo
(KLEINJAN).

Noctua orbona Hufnagel. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 257; Cat. IV, p. (264)
als subsegua Schiff., de soort dus met het zwarte vlekje aan de costa van de
voorvleugels. De nu gebruikte nomenclatuur is in overeenstemming met die in
alle moderne publicaties. Slechts HEYDEMANN tracht weer de zienswijze van
WARREN in ,,Seitz” te doen herleven (1961, Ent. Z. Frankfurt, vol. 71, p. 5—13,
28), maar hy staat hierin alleen. De moeilijkheid is, dat het materiaal van Hur-
NAGEL niet meer bestaat en zijn eigen beschrijving niet volkomen duidelijk is.

De vlinder heeft een voorkeur voor droge zandgronden en daardoor kan hij
vooral in het Duindistrict plaatselijk gewoon zijn. Ook in het binnenland is or-
bona tamelijk verbreid op dergelijke terreinen, maar komt daar toch zelden in
flink aantal voor. Opvallend zijn enkele vindplaatsen in het Hafdistrict en het
Fluviatiel District. Waarschijnlijk zijn dit voor het merendeel zwervers, omdat het
biotoop daar volkomen van het voor deze soort normale afwijkt. Nu bekend van
alle waddeneilanden behalve Rottum.

De vliegtijd kan al in de tweede helft van mei beginnen (20.V.1948, een
klein exemplaar van Kootwijk in Zoòl. Mus.) en voortduren tot eind september
(27.IX.1960, Grollo, LEFFEF).

186 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (564)

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling, Vlieland, Leeuwarden, Tietjerk. Dr.: Grollo,
Wijster. Ov.: Oud-Leusen, Tjoene, Deventer, Gdl.: Ermelo, Hulshorst, Wiessel, Kootwijk,
Harskamp, Otterlo, Hoenderlo, Uchelen, Beekbergen, Velp, Wageningen, Lunteren; de
Voorst, Vorden, de Velhorst, Aalten, Babberich. Utr.: Bunnik, Amersfoort, Soesterberg,
Soestduinen, Hollandse Rading. N.H.: ‘s-Graveland, Blaricum, Huizen, Naardermeer,
Middelie, de Koog-Texel, Sintmaartensvlotbrug, Egmond aan Zee, Heemskerk, Velzen,
Heemstede. Z.H.: Lisse, Wassenaar, Meijendel, Den Haag, Staelduin, Vlaardingen, Schel-
luinen, Oostvoorne, Rockanje, Melissant, Goeree. Zl.: Burgh, Westenschouwen. N.B.: Ber-
gen op Zoom, Oudenbosch, Bosschenhoofd, Haaren, Sint Michielsgestel, Bergeijk, Nuenen,
Maarheeze. Lbg.: Arcen, Sevenum, Swalmen, Linne, Stein, Gronsveld, Vijlen.

Variabiliteit. Volgens de oorspronkelijke beschrijving van HUFNAGEL
heeft de typische vorm roodbruine voorvleugels. Exemplaren, die hieraan be-
antwoorden, zijn bij ons zeldzaam, maar ze komen in beide geslachten voor. In
de collectie van het Zoöl. Mus. bevinden er zich momenteel slechts vier van
Leuvenum, Apeldoorn, Dabbelo, Oosterbeek. Verder zag ik er van Zeist (Gor-
TER), 's-Graveland (AUKEMA), Maarheeze (NEIJTS) en Sevenum (VAN DE POL).

Het allergrootste deel van onze exemplaren heeft grijsachtig bruine voorvleu-
gels en is dus een tussenvorm tussen f. brunnea en f. grisea. Overigens kan ook
deze soort zeer variabel zijn zoals bleek uit een schitterende serie, die NEIJTS in
1961 te Maarheeze ving.

f. grisea Lempke, 1939. Exemplaren met grijze voorvleugels zijn niet zeldzaam.
Het grijs varieert van lichter tot donkerder en is niet zelden iets bruin getint.

f. brunnea Lempke, 1939. Exemplaren met bruine voorvleugels zijn vrij zeld-
zaam, al komen ze wel op de meeste plaatsen onder de soort voor. Meestal is
de kleur met andere tinten gemengd (grijs, soms zelfs groenachtig of rose).

f. interposita Hübner, 1788. Zeer donkere exemplaren met zwartbruine voor-
vleugels zijn verre van gewoon. Nieuwe vindplaatsen: Terschelling (LEFFEF, in
Zoöl. Mus.); Kootwijk (Zoöl. Mus.); Zeist (GORTER); Maarsseveen (DE Nijs);
Meijendel (Lucas); Bergeijk (VAN WISSELINGH); Maarheeze (NEIJTS).

f. postbrunnescens van Wisselingh, 1962, Ent. Ber, vol. 22, p. 141. Grond-
kleur van de achtervleugels bruinachtig geel. Hilversum (Zoöl. Mus.) ; Heemstede
(VAN DE Por); Bergeijk (VAN WISSELINGH).

f. distincta Lempke, 1939. Exemplaren met duidelijke dwarslijnen zijn zeld-
zaam. Nieuwe vindplaats: Maarheeze (NEIJTS).

f. signata nov. Voorvleugels met donker afgezette scherp afstekende golflijn.
Apeldoorn (holotype, LATIERS).

{Submarginal line of the fore wings on its inner side with a dark border, sharply con-
trasting.]

f. maculata Lempke, 1939. Exemplaren met donker gevulde niervlek komen
niet veel voor. Apeldoorn (SOUTENDIJK); Aerdenhout, Bergeijk (VAN WISSE-
LINGH, op laatstgenoemde plaats ook een exemplaar, waarbij bovendien de ronde
vlek donker gevuld is).

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Stellig wel een rariteit.
Velp (holotype, maar verloren gegaan, DE ROO VAN WESTMAAS).

[Orbicular and reniform touch each other. }

(565) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 187

Dwergen. Hilversum (Zoöl. Mus.); Texel (FISCHER).

Opmerking. Het is niet uitgesloten, dat ook bij orbona de vorm kan
worden aangetroffen, waarbij de zwarte voorrandsvlek op de voorvleugels ont-
breekt, daar FiscHER een exemplaar van Texel bezit, waarbi deze vlek zeer
klein is.

Noctua comes Hiibner. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 258; Cat. IV, p. (265)
als orbona Hufnagel. Bedoeld is dus de over het algemeen grotere soort zonder
het zwarte vlekje aan de voorrand van de voorvleugels.

Veel verbreider dan de vorige soort, maar toch wel bij voorkeur een bewoner
van zandgronden en bosachtige streken. Toch zijn ook vrij veel vindplaatsen in
het Hafdistrict en het Fluviatiel District bekend geworden. Behalve de reeds in
1939 genoemde nog: Weesp, het Amsterdamse Bos (in 1961 vrij gewoon,
PEERDEMAN), Wormerveer, de Beemster, Hoorn, Noorden, Delft, Rotterdam,
Schelluinen (hier gewoon, SLoB), Arkel (idem, ZWAKHALS), Ingen, Buren,
Leeuwen, Slijk-Ewijk. Nu bekend van alle waddeneilanden behalve Rottum.

De vliegtijd kan al in de tweede helft van mei beginnen en voortduren tot in
oktober. De uiterste data zijn nu: 23.V—11.X. De vroegste datum werd in 1959
door Lucas waargenomen, de laatste in 1961 door LEFFEF.

Variabiliteit. De vlinder is zoals bekend zeer variabel, vooral in de
grondkleur van de voorvleugels. De zachte tinten zijn bijna alle door overgangen
met elkaar verbonden. Ook van deze soort heb ik alle exemplaren in de collectie
van het Zoòl. Mus. aan het vleugelhaakje op de sekse gecontroleerd. Er blijkt wel
een zekere sexuele dimorfie te bestaan, maar lang niet zo geprononceerd als bij
N. pronuba. Voor biezonderheden zie overigens het hierna volgende overzicht van
de waargenomen vormen.

De typische door HUBNER afgebeelde vorm (Sammlung Eur. Schmetterl., Noct.,
fig. 521, [1809—1813} = prosegua Treitschke, 1825) heeft bruingrijze voor-
vleugels, die duidelijk getekend zijn. De ronde vlek en de niervlek zijn licht ge-
ringd en de dwarslijnen zijn min of meer zichtbaar, zodat een voor deze soort
opvallend bonte vorm ontstaat. Zowel bij het & als bij het © blijkt dit de
meest voorkomende te zijn.

f. adsequa Treitschke, 1825. De vorm met lichtgrijze tot licht bruingrijze voor-
vleugels, die zwak getekend zijn, is gewoon en komt bij beide seksen ongeveer
even talrijk voor.

f. pallida Tutt, 1892. Exemplaren met lichtgrijze, roodachtig getinte en zwak
getekende voorvleugels zijn niet gewoon, maar komen bij beide seksen voor. In
Zoël. Mus. negen mannetjes en twee wijfjes van Terschelling, Leeuwen, Hilver-
sum en Wijk aan Zee. Verder o.a. van Arkel (ZWAKHALS).

f. ochrea Tutt, 1892. Exemplaren met licht grijsachtig gele zwak getekende
voorvleugels zijn schaars. In Zoòl. Mus. drie mannetjes van Wijk aan Zee, Bloe-
mendaal en Noordwijk. Het aantal is te klein om met zekerheid te kunnen zeg-
gen, dat de vorm niet bij de wijfjes voorkomt.

f. rufo-ochrea Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 96. Exemplaren met dezelfde
grondkleur als de vorige vorm, maar dan rood getint, zijn evenmin gewoon, maar
komen zeker bij beide seksen voor. In Zoòl. Mus. drie wijfjes en drie mannetjes
van Putten, Hilversum, Haarlem en Gulpen.

188 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (566)

f. virescens Tutt, 1892, I. c. Exemplaren met lichtere of donkerder grondkleur,
die groenachtig getint is, komen ook bij ons voor, maar het is onmogelijk te
zeggen in welke mate, daar de groene tint zeer snel verdwijnt, ook by zorgvuldige
bewaring in donker. VAN AARTSEN kweekte in 1961 een prachtig groen getint
exemplaar uit een rups van Oostkapelle, maar enkele maanden later was het groen
al verdwenen. LEFFEF ving in 1956 een vrij donker exemplaar met mooie groen-
achtige gloed op Terschelling, maar ook bij dit exemplaar was later niets meer
van het groen te zien.

f. rufescens Tutt, 1892. Exemplaren met lichtrode voorvleugels zijn niet ge-
woon, maar komen waarschijnlijk op vele plaatsen onder de soort voor en bij
beide seksen. In Zoòl. Mus. zeven mannetjes en vier wijfjes van Terschelling,
Apeldoorn, Twello, Ingen, Weesp en Haarlem. Een schitterend exemplaar ving
LEFFEF te Burgh. Overigens hier en daar onder de soort aangetroffen.

f. rufa Tutt, 1892, 1. c. Voorvleugels helder rood. Bij ons een zeer zeldzame
vorm. Een prachtig g' van Breda, 1887, in Leids Mus. In Zoöl. Mus. een G
met donker rode voorvleugels, dat toch het best tot rufa gerekend kan worden,
van Terschelling (LEFFEF leg.).

f. grisea Tutt, 1892. Exemplaren met donkergrijze voorvleugels zijn niet al te
gewoon, maar waarschijnlijk wel op de meeste plaatsen te vinden. Volgens het
materiaal in het Zoöl. Mus. een uitsluitend bij de mannetjes voorkomende vorm.

f. rufo-grisea Tutt, 1892. Exemplaren met dezelfde grondkleur, doch dan
rood getint, zijn vrij zeldzaam, maar wel verbreid. Uitsluitend mannetjes in Zoöl.
Mus.

f. griseo-fusca Prout, 1904, Ent. Rec., vol. 16, p. 16, noot. Grondkleur van de
voorvleugels donker bruinachtig grijs, donkerder dan f. grisea (de auteur verwijst
naar Entom., vol. 22, pl. VI, fig. D 2), achtervleugels normaal. Niet zeldzaam,
tamelijk verbreid. Alle exemplaren in Zoöl. Mus. zijn mannetjes.

f. albocostata Heydemann, 1938. Zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Amsterdam,
Bergen-N.H., Leidschendam (Zoöl. Mus., twee mannetjes en één wijfje).

f. nictitans nov. Ronde vlek en niervlek licht geringd, scherp afstekend tegen
de effen grijsbruine grondkleur. Plaat 3, fig. 4. Buren, Z, 12.VIII.1962 (holo-
type, Zoöl. Mus.).

[Orbicular and reniform with pale circumscription, sharply contrasting with the plain
grey-brown ground colour. Plate 3, fig. 4.]

f. gredleri Hartig, 1924. De vorm met donker gevulde vlekken is niet al te
zeldzaam en wel haast overal aan te treffen. Lijkt meer bij het g* dan bij het 9
voor te komen: in Zool. Mus. zeven mannetjes en twee wijfjes.

f. virgata Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 99. Voorvleugels met duidelijke
donkere middenschaduw. Zeldzaam. Aerdenhout, Wassenaar (VAN WISSELINGH).

f. signata nov. De golflijn wortelwaarts zwart afgezet en scherp afstekend.
Havelte (VAN DER MEULEN); Terschelling (LEFFEF); Zeist (Gorter); Amster-
damse Bos (PEERDEMAN); Aerdenhout (VAN WISSELINGH); Leiden (KROON);
Burgh (Lucas); Deurne, g', 5.VII.1936 (holotype, Zoöl. Mus.).

{The submarginal line on the fore wings bordered on its inner side with black and sharply
contrasting. ]

(567) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 189

f. postbrunnescens van Wisselingh, 1961, Ent. Ber., vol. 22, p. 141. Grondkleur
van de achtervleugels geelbruin. Wassenaar (VAN WISSELINGH).

f. postnigrescens nov. Achtervleugels gedeeltelijk zwart, vooral aan de wortel,
voorvleugels normaal. Plaat 3, fig. 3. Wijk aan Zee, g', Haarlem, g', 29.VI.
1863 (holotype, Zoöl. Mus.); Nijmegen, Wassenaar (VAN WISSELINGH); Heems-
kerk (VAN AARTSEN); Heemstede (VAN DE Por); Breda (Leids Mus.).

[Hind wings partly black, especially at the base; fore wings normal. Plate 3, fig. 3.]

f. attenuata Warren, 1909. Exemplaren met versmalde zwarte band op de
achtervleugels zijn niet gewoon. Nieuwe vindplaatsen: Apeldoorn (LEFFEF, in
Zoöl. Mus); Bennekom (VAN DE Por); Nijmegen (Vari); Amsterdamse Bos
(PEERDEMAN); Leiden (Zool. Mus); Bergeijk (VAN WISSELINGH).

f. connuba Hübner, [1819—1822]. Exemplaren zonder discale viek op de
achtervleugels zijn evenmin gewoon. Nieuwe vindplaatsen: Apeldoorn, Westen-
schouwen (LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Aalten (VAN GALEN); Nunspeet, Hilversum,
Weesp (Zoöl. Mus.); Slijk-Ewijk (VAN DE Por); Gronsveld (VAN AARTSEN).
Vermoedelijk meer bij de mannetjes dan bij de wijfjes: negen tegen één in Zool.
Mus.

Dwergen. Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Amsterdamse Bos (PEERDE-
MAN); Oostkapelle (VAN AARTSEN); Eindhoven (HAANSTRA); Venlo (Zool.
Mus.).

Pathologische exemplaren. Linker voor- en achtervleugel ver-
bleekt. Goeree (HUISMAN).

De zwarte band ep beide achtervleugels gedeeltelijk verbleekt. Echt (KORTE-
BOS).

Noctua cimbriata Schreber. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 261; Cat. IV, p.
(268). In hoofdzaak wel verbreid op de zandgronden (ook in de duinen), maar
er zijn toch ook verscheidene vindplaatsen in het Hafdistrict en het Fluviatiel
District bekend geworden, al is het niet zeker, of de vlinder zich hier kan hand-
haven. In het Waddendistrict bekend van Texel, Vlieland, Terschelling en Schier-
monnikoog.

Merkwaardig is de sterke schommeling in aantal bij deze soort. In het begin
van de vijftiger jaren van deze eeuw was hij plaatselijk gewoon. Daarna is fim-
briata veel schaarser geworden, maar de paar laatste jaren begint hier en daar
weer verbetering in het aantal te komen.

De vliegtijd kan reeds in de eerste helft van juni beginnen en wordt nu:
12.VI—23.IX. De vroege datum werd in 1947 waargenomen door VAN DE Por.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling, Vlieland, Leeuwarden. Gr.: Glimmen. Dr.: Peize,
Paterswolde, Donderen, Norg, Grollo, Wijster. Ov.: Denekamp, Volthe, Almelo, Raalte,
Holten, Colmschate, Vollenhove. Flevoland: Lelystad. Gdl.: Vierhouten, Tongeren, Gortel,
Nierssen, Wiessel, Hoog-Soeren, Twello, Uchelen, Empe, Hoenderlo, Velp, Arnhem, Kem-
perberg, Wolfheze, Wageningen, Bennekom, Lunteren; Gorssel, Eefde, de Voorst, Warns-
veld, Ruurlo, Korenburgerveen, Kotten, Hoog-Keppel, Didam, Spijk bij Lobith; Slijk-
Ewijk, Buren, Geldermalsen, Ingen. Utr.: Amerongen, Zeist, Utrecht, Amersfoort, Soest,
Lage Vuursche. N.H.: ’s-Graveland, Blaricum, Bussum, Naardermeer, Aalsmeer, Halfweg,
Zaandam, Middelie, Hoorn, de Koog-Texel, Egmond aan Zee, Castricum, Heemskerk, Vel-
zen, Bloemendaal, Heemstede. Z.H.: Leiden, Oegstgeest, Meijendel, Duinrel, Den Deijl,
Staelduin, Rotterdam (ook in de Kralingerhout), Arkel, Hendrik-Ido-Ambacht, Oostvoorne,

190 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (568)

Melissant, Goeree. Zl.: Haamstede, Burgh, Westenschouwen, Oostkapelle. N.B.: Bergen op
Zoom, Galder, Oudenbosch, Hilvarenbeek, Goirle, Waalwijk, Drunen, ’s-Hertogenbosch,
Haaren, Best, Bergeijk, Uden, Nuenen. Lbg.: Grubbenvorst, Venlo, Tegelen, Steijl, Swalmen,
Melick, Sint Odiliënberg, Maalbroek, Montfort, Stein, Amstenrade, Brunssum, Heerlen, Huls,
Chèvremont, Simpelveld, Aalbeek, Geulem, Cannerbos, Sint Pietersberg, Zonneberg, Heer,
Gronsveld, Vijlen.

Variabiliteit. LANDSMAN merkte reeds op, dat ook deze soort in
hoge mate sexueel dimorf is. Het verschijnsel loopt vrijwel parallel met de di-
morfie van Noctua pronuba. De lichte eenkleurige dieren zijn bijna alle wijfjes,
de donkere en bont gekleurde mannetjes. Uitzonderingen komen weinig voor.

De behandeling van dit onderdeel vervangt overigens die van 1939. De grote
moeilijkheid bij deze soort is, dat vooral de groene en rode tinten zeer onstabiel
zijn, zodat de exemplaren in de collecties al spoedig een andere indruk maken
dan de verse.

Volgens de oorspronkelijke beschrijving van SCHREBER heeft de typische vorm
roodachtig groene voorvleugels. Ik twijfel er niet aan, dat deze vorm inderdaad
bestaat, maar hij moet althans bij ons zeer zeldzaam zijn. In geen enkele col-
lectie vond ik een exemplaar, dat eraan beantwoordt. In Mus. Rotterdam bevindt
zich een g' van Swalmen, dat volgens LANDSMAN inderdaad roodachtig groen
geweest is, maar van de rode tint is nu niets meer te zien.

f. fimbria Linnaeus, 1767. De exemplaren met licht geelachtig grijze voor-
vleugels, variërend tot licht geelachtig of licht geelbruin, zijn bijna alle wijfjes.
Het is bij deze sekse ook de meest voorkomende vorm. Blijkens het materiaal in
het Zoöl. Mus. is de vorm echter ook nu en dan bij de mannetjes aan te treffen.

f. virescens Tutt, 1892. Exemplaren met licht groenachtige of licht grijsachtig
groene voorvleugels zijn alle wijfjes. De vorm is niet gewoon, in het Zoöl. Mus.
zijn slechts acht exemplaren, maar hij komt vrij verbreid onder de soort voor.

f. rufa Tutt, 1892. Volgens de oorspronkelijke beschrijving bedoelt TUTT
hiermee exemplaren met helder rode voorvleugels. Dergelijke dieren zijn bij ons
zeer zeldzaam. Een prachtig & van Heemskerk (BANK). Rekent men er ook
de vlinders bij met licht rode voorvleugels, dan is de vorm vrij gewoon. Alle
exemplaren met licht rode voorvleugels zijn wijfjes.

f. domiduca Hufnagel, 1766 (brunnea Tutt, 1892). Exemplaren met donker-
bruine voorvleugels zijn zonder uitzondering mannetjes. De vorm is niet ge-
woon, maar komt vrij geregeld onder de soort voor.

f. brunnea-virescens Tutt, 1892. Exemplaren met groenachtig bruine voorvleu-
gels zijn ook alle mannetjes. Niet gewoon, maar van vrij veel vindplaatsen be-
kend.

f. parthenius Bergsträsser, 1780 (solani Fabricius, 1787). Exemplaren met
donker grijsachtig groene voorvleugels zijn alle mannetjes. De vorm is enigszins
variabel in de tint van het groen, maar het is onmogelijk hierbij nog verschillen-
de vormen te onderscheiden. Overal onder de soort, maar niet in groot aantal.

f. obscura Lenz, 1927. Exemplaren met zwartachtige voorvleugels zijn eveneens
alle mannetjes. Ze zijn bij ons zeldzaam. Zeist (GORTER); Swalmen (Mus. Rot-
terdam; Mus. Maastricht); Montfort (BOGAARD). Minder extreme exemplaren
komen meer voor.

(569) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 191

f. flava Lempke, 1939. Geen nieuwe vangsten.

f. juncta Lempke, 1939. Overal onder de soort.

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden.
Heemstede, &, 23.VII.1957 (holotype, alleen links, rechts juncta, VAN DE POL).

[Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus.]

f. confluens Lempke, 1939. Geen nieuwe vangsten.

f. inornata Cockayne, 1944, Ent. Rec., vol. 56, p. 54. De voorvleugels vari-
eren van geelachtig bruin tot dof roodachtig bruin. De donkere tekening is on-
duidelijk, de gewone lichte lijnen zijn bijna even donker als de grondkleur, zodat
de voorvleugels eenkleurig schijnen te zijn. De naam is te gebruiken voor alle
zeer onduidelijk getekende exemplaren. Wiessel, Apeldoorn, Wassenaar (Zoöl.
Mus.) ; Bennekom (VAN DE Por). Komt bij beide seksen voor.

f. immaculata Lempke, 1939. Niet zeldzaam, overal onder de soort.

f. nervosa van Wisselingh, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 197. De aderen in de
oranje wortelhelft van de achtervleugels zijn zwart. Heemstede (VAN DE Por);
Epen (VAN WISSELINGH).

f. latemarginata nov. De zwarte band op de achtervleugels opvallend verbreed.
Plaat 3, fig. 7. Swalmen, 9 (BOGAARD); Simpelveld, &, juli 1954 (holotype,
VAN DE Por). Zie plaat 3, fig. 7.

[The black band on the hind wings distinctly broadened. Plate 3, fig. 7.]

Dwerg. Bennekom (VAN DE POL).

Noctua janthina Schiffermiller. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 255; Cat. IV, p.
(262). In hoofdzaak verbreid op zandgronden, vooral in bosachtige streken. Ook
echter van verscheidene vindplaatsen in het Hafdistrict en het Fluviatiel District
bekend. In het Waddendistrict tot nog toe alleen aangetroffen op Terschelling.
Ook op het vasteland schijnt de vlinder in het noorden trouwens niet sterk ver-
breid te zijn. Limburg daarentegen levert opvallend veel nieuwe vindplaatsen op.
Plaatselijk kan janthina gewoon zijn.

De vliegtijd kan tot begin oktober duren en wordt nu: 12.VII—1.X. De
late datum werd in 1953 te Bennekom door VAN DE Por genoteerd. Mogelijk een
exemplaar van een zeer exceptionele tweede generatie.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling, Leeuwarden, Tietjerk. Dr.: Veenhuizen, Grollo,
Schoonoord. Ov.: Denekamp, Volthe, Saasveld (Molenven), Borne, Enschede, Raalte,
Colmschate. Flevoland: Lelystad. Gdl.: Nunspeet, Vierhouten, Wiessel, Teuge, Lunteren;
Gorssel, de Voorst, Winterswijk; Slijk-Ewijk, Buren, Geldermalsen. Utr.: Baarn, Utrecht.
N.H.: ’s-Graveland, Blaricum, Kortenhoef, Naardermeer, Weesp, Amsterdamse Bos (PEER-
DEMAN), Zaandam, Heemskerk, Driehuis, Aerdenhout, Heemskerk. Z.H.: Leiden, Oegst-
geest, Wassenaar, Rijswijk, Loosduinen, Staelduin, Kralingerhout, Bolnes, Hendrik-Ido-
Ambacht, Oostvoorne, Melissant. Zl.: Haamstede, Burgh, Westenschouwen, Oostkapelle,
Valkenisse. N.B.: Dorst, Haaren, ’s-Hertogenbosch, Gassel, Best, Bergeijk, Eindhoven,
Geldrop, Helmond. Lbg.: Plasmolen, Grubbenvorst, Steijl, Swalmen, Heel, Weert, Maal-
broek, Sint Odiliënberg, Montfort, Stein, Amstenrade, Chévremont, Bocholtz, Schin op
Geul, Geulem, Cannerbos, Sint Pieter, Gronsveld, Rijckholt, Eijs, Mechelen, Vijlen, Lemiers.

192 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (570)

Variabiliteit. f. r#fa Tutt, 1892. Exemplaren met roodachtige voorvleu-
gels (plaat 3, fig. 5) zijn nog bekend geworden van: Nunspeet (Zoöl. Mus.);
Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Hatert, Haarlem, Epen (VAN WISSELINGH);
Slijk-Ewijk (VAN DE POL); Zeist (GORTER); Bussum (FISCHER, TER LAAG); Bol-
nes (BOGAARD).

f. brunnescens nov. Grondkleur van de voorvleugels donker geelachtig bruin,
de dwarslijnen duidelijk zichtbaar. Zeist, g', 24.VIII.1961 (holotype, GORTER).

{Ground colour of the fore wings dark yellowish brown, the transverse lines distinctly
marked. }

f. virgata Harrison, 1937, p. 171. Exemplaren met zwarte middenband op de
voorvleugels zijn niet al te zeldzaam. Apeldoorn (LEFFEF, in Zoöl. Mus.) ; Warns-
veld (Zool. Mus.); Slijk-Ewijk (VAN DE Por); Zeist (GORTER); Zaandam
(BANK); Driehuis (VAN BERK); Aerdenhout, Epen (VAN WISSELINGH); Aarle-
Rixtel (PEERDEMAN).

f. ronensis Harrison, 1937, p. 171. Exemplaren met grijsachtige gewaterde
band komen niet veel voor. Nuenen (NEIJTS); Epen (VAN WISSELINGH).

f. peacocki Harrison, 1937, Scot. Nat., p. 170. Grondkleur van de voorvleugels
zwartachtig, de gewone grijsachtige tekening in de regel nog zichtbaar. Ook de
onderzijde van de voorvleugels is bij deze vorm eenkleurig zwartachtig zonder de
gele band langs de voorrand en de achterrand. Plaat 3, fig. 6. Zeist (GORTER);
Soest (Zoöl. Mus.); Bussum, Naardermeer (TER LAAG); Amsterdamse Bos (PEER-
DEMAN); Maalbroek (Mus. Rotterdam).

[Prof. HARRISON informs me that, though it is not mentioned in the original description,
the under side of the fore wings of f. peacocki is uniformly blackish without the pale bands
along costa and outer margin. The Dutch specimens show this character very distinctly. }

f. latimarginata Rober, 1900. Exemplaren met sterk gereduceerde gele kleur
op de achtervleugels blijken toch vrij zeldzaam te zijn. Slijk-Ewijk, Grubbenvorst,
Gronsveld (VAN DE POL); Ingen, Doorn, Weesp (Zool. Mus.); Zeist (GORTER);
Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Haarlem (VAN WISSELINGH).

f. plusioides Harrison, 1937, p. 170. Exemplaren met opvallend duidelijke
ronde vlek en niervlek zijn vrij zeldzaam. Bussum (TER LAAG); Oostkapelle (VAN
AARTSEN); Gassel, Roermond (VAN DE Por); Heel (Zoöl. Mus.); Epen (VAN
WISSELINGH).

f. juncta Lempke, 1939. Nuenen (NEIJTS).

Dwergen. Apeldoorn, Geulem (Zoöl. Mus.); Bennekom, Slijk-Ewijk, Grons-
veld (VAN DE POL).

Teratologisch exemplaar. Rechter vleugels veel te klein. Leeu-
warden (CAMPING).

Pathologisch exemplaar. Op de linker achtervleugel is de zwarte
band gedeeltelijk verbleekt. Colmschate (Zoöl. Mus.) ; Slijk-Ewijk (VAN DE Por).

Noctua interjecta Hübner. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 256; Cat. IV, p.
(263). De vlinder komt wel in hoofdzaak op onze zandgronden voor, is in het
binnenland in de regel lokaal en zeldzaam, doch kan in de duinen plaatselijk vrij

(571) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 193

gewoon tot gewoon zijn. In het Waddendistrict uitsluitend bekend van Ter-
schelling, waar LEFFEF hem in 1956 talrijk aantrof.

De vliegtijd kan tot begin september duren en wordt nu: 22.VI—4.IX. De
laatste datum werd in 1961 op Schouwen waargenomen, waar interjecta eveneens
gewoon was (LEFFEF).

Vindplaatsen. Fr: Terschelling. Dr.: Odoornerveen. Ov.: Holten. Gdl.: Arnhem;
Winterswijk. Utr.: Soestdijk. N.H.: ’s-Graveland, Bussum, Naardermeer, Amsterdamse Bos
(herhaalde malen, KUCHLEIN, in 1961 vrij talrijk, PEERDEMAN), Amsterdam (1955, PEER-
DEMAN), Halfweg, Zaandam, Hoorn, Den Helder (in 1950 algemeen, Lucas), Castricum,
Heemskerk, Beverwijk, Driehuis, Santpoort, Aerdenhout, Heemstede. Z.H.: Leiden, Oegst-
geest, Meijendel, Rijswijk, Staelduin, Hendrik-Ido-Ambacht (1961, BOGAARD), Oostvoorne,
Middelharnis, Melissant, Goeree, Ouddorp. Zl.: Haamstede, Burgh, Westenschouwen, Oost-
kapelle, Valkenisse, Nieuwdorp (Zuid-Beveland). N.B.: Hilvarenbeek, Eindhoven, Helmond.
Lbg.: Grubbenvorst, Swalmen, Weert, Sint Odiliënberg, Montfort, Stein, Sittard, Brunssum,
Heerlerbaan, Bocholtz, Cannerbos, Epen.

Variabiliteit. Zoals reeds in 1939 geschreven werd, behoren de Neder-
landse populaties tot subsp. caliginosa Schawerda, 1919. De nominaatvorm vliegt
in Zuid-Europa en onderscheidt zich van onze exemplaren vooral door lichtere
voorvleugels, lichter gele achtervleugels met smallere zwarte band en minder
zwarte vleugelwortel. Zie plaat 4, fig. 1, 2. Op de onderzijde, die SCHAWERDA
niet beschrijft, zijn de voorvleugels vaal zwartachtig met een geelachtige striem
langs de binnenrand en in de middencel. Langs de voorrand loopt een smalle
lichte baan en langs de achterrand een veel bredere (hetzelfde type van kleur-
verdeling, dat we ook bij N. janthina aantreffen).

Typische exemplaren van subsp. caliginosa zijn kleiner dan de nominaatvorm.
De voorvleugels zijn vaak sterk verdonkerd, vooral langs de golflijn en de achter-
rand. De achtervleugels zijn meer oranjegeel met brede zwarte band, dikke zwarte
wortelstralen en zwarte voorrand, zodat de gele kleur soms sterk gereduceerd is.
Aan de onderkant zijn de voorvleugels intens zwart, soms iets lichter langs voor-
rand en achterrand. Ook de achtervleugels zijn veel donkerder door een brede
zwart bestoven baan langs de voorrand (die bij de nominaatvorm ontbreekt),
terwijl in het midden een duidelijke celvlek staat (bij de nominaatvorm een nau-
welijks zichtbaar puntje). Plaat 4, fig. 3—6.

Merkwaardig is nu, dat onder onze populaties een vorm voorkomt, die een
sterke overeenkomst met de nominaatvorm heeft. Deze vorm is opvallend groter,
de voorvleugels missen de zwartachtige tekening langs de achterrand, de achter-
vleugels hebben dezelfde smalle band als de nominaatvorm en aan de onderzijde
komt deze vorm volkomen overeen met de nominaatvorm. Toch zijn er ook ver-
schillen. De achtervleugels hebben dezelfde oranjeachtig gele kleur als subsp.
caliginosa en de tekening aan de wortel van de achtervleugels is dieper zwart dan
bij de nominaatvorm (maar even zwak ontwikkeld). Naast elkaar gezet in een
serie is het verschil tussen de twee Nederlandse vormen zo frappant, dat men
zonder etiket onmiddellijk aan twee subspecies zou denken. Overgangen komen
weinig voor, zodat we waarschijnlijk met twee erfelijk verschillende vormen te
doen hebben. Bovendien is de lichte vorm vrij zeker min of meer aan het ge-
slacht gekoppeld. Hij is bij het & veel zeldzamer dan by het 9.

194 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (572)

Tot deze vorm, die ik f. clara nov. noem, behoren de twee exemplaren van
Aerdenhout en Bergeijk, die VAN WISSELINGH vermeld heeft als vertegenwoor-
digers van de nominaatvorm. VAN AARTSEN bezit een prachtige serie van Heems-
kerk, Halfweg (een g'!), Oostkapelle en Valkenisse, terwijl PEERDEMAN in
1961 twee mannetjes in het Amsterdamse Bos ving.

Holotype: 9 van Bergeijk, 1.VIII.1961, in collectie-VAN WISSELINGH. Zie
plaat 4, fig. 7 en 8.

[Most Dutch specimens show the characteristics of subsp. caliginosa Schawerda. On the
underside (not described by SCHAWERDA) the fore wings are intensely black, the pale bands
along costa and outer margin as a rule strongly powdered with black scales or even com-
pletely absent, whereas the hind wings often show a broad black suffusion along the costa
and a very distinct black discal spot.

Among these specimens a form occurs which strongly resembles the nominate form of
southern Europe. It is larger, the fore wings are hardly mixed with black scales, the band on
the hind wings is narrow and the under side of the wings is identical with the nominate
form. It differs however by the ground colour of the hind wings, which is of the same
deep tint as with the true caliginosa and the markings at the base of the hind wings are
of a deeper black (but as much restricted as with the nominate form). Transitions between
the two Dutch forms hardly occur, so that it seems likely that both have a different
genetical constitution. The English specimen, figured in the old edition of ‘South’ on plate
116, fig. 4, also belongs to this form, which I name f. clara nov. See plate 4, fig. 1—8.
The form is with the 4 much rarer than with the Q.]

f. rufa Tutt, 1892. Exemplaren met helder rode voorvleugels komen in klein
percentage op de meeste plaatsen onder de soort voor. De Lutte (Zoöl. Mus.) ;
Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Heemstede (VAN DE POL); Oostvoorne (VEs-
TERGAARD); Westenschouwen (LEFFEF); Oostkapelle (VAN AARTSEN); Goes
(VAN BERK).

f. fusca nov. Grondkleur van voorvleugels en lichaam sterk verdonkerd, zonder
rode tint. Burgh, g', augustus 1961 (holotype), Westenschouwen (LEFFEF, in
Zool. Mus.).

{Ground colour of the fore wings and the body strongly darkened, without red tint.]

f. flavescens nov. Grondkleur van de voorvleugels geelbruin. Aerdenhout,
Epen (VAN WISSELINGH); Oostvoorne (Lucas, VESTERGAARD); Oostkapelle, &,
13.VII.1959 (holotype, VAN AARTSEN).

{Ground colour of the fore wings yellowish brown. }

f. fuscolimbata nov. Op de voorvleugels is het gehele achterrandsveld tussen
tweede dwarslijn en franje zwartachtig verdonkerd. Staelduin, :9, 26.V11.1955
(holotype, Mus. Rotterdam).

[Forewing with the whole area between postdiscal line and outer margin blackish.}

Dwerg. Westenschouwen (LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

Spaelotis Boisduval

Spaelotis ravida Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 232; Cat. IV, p. (239).
Hoewel de soort bij de trekvlinders vermeld wordt, geloof ik niet, dat we in dit

(573) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 195

geval inderdaad met een migrant te doen hebben. Een sterk bewijs hiertegen is
wel, dat de overigens zeer schaarse vermeldingen bijna altijd vindplaatsen be-
treffen, die in het reeds in 1939 opgegeven biotoop passen. Ook natuurlijk het
jaren achtereen voorkomen te Oosterhout. Vrij zeker is de vlinder, die vroeger
stellig plaatselijk geen zeldzaamheid was (zie de opmerking van COLDEWEIJ!)
later sterk achteruitgegaan, zodat hij nu nog slechts sporadisch is aan te treffen.

Ook in Engeland is het vreemde in het voorkomen van ravida opgevallen. R.
F. BRETHERTON behandelt dit probleem uitvoerig in Ent. Gazette, vol. 8, p.
3—17 en 195—198 (1957). Er zijn daar perioden van talrijker voorkomen op
plaatsen, die heel onregelmatig over Engeland verdeeld zijn en die afwisselen met
lange tussenpozen van zeldzaamheid. Ook hij gelooft niet, dat het verschijnsel iets
met trek te maken heeft. Van de biologie is daar nog niets bekend (en bij ons
evenmin).

Wat de vliegtijd betreft, het is twijfelachtig, of inderdaad nu en dan een par-
tiële tweede generatie voorkomt. Waarnemingen van wat dan de eerste zou zijn
lopen nu al van 8.VI—5.VIII. Sinds 1940 zijn slechts twee vangsten van een
latere datum bekend, namelijk 22.VIII.1956 (na 5.VIII in hetzelfde jaar, beide te
Oosterhout) en 26.VIII.1961. URBAHN geeft voor Pommeren een vrijwel even
lange vliegtijd als bij ons is waargenomen, doch is van mening, dat alle vlinders
toch slechts tot één generatie behoren, waarvan de lange tijd van voorkomen,
blijkens kweken uit het ei, veroorzaakt wordt door het ongelijke uitkomen en
groeien van de rupsen, terwijl de vlinders zelf bovendien lang in leven schijnen
te blijven (Stett. ent. Z., vol. 100, p. 481, 1939). De vliegtijd van onze enige
generatie zou dus worden: 8.VI—21.IX, waarbij de vlinder na begin augustus
weinig meer wordt gezien.

Vindplaatsen. Dr.: Exlo (1957); Hooghalen (1958); Wijster. Ov.: Frieswijk (1895,
1896). Gdl.: Voorthuizen (1958), Nunspeet (1923), Bennekom (1953); de Velhorst
(1899), Loerbeek (1956), Hatert (1950). Z.H.: Woerden (1921), Rotterdam (1959).
N.B.: Oudenbosch, Teteringen (1961), Oosterhout (1954, 1956 tot en met 1961), Drunen
(1952), Sint Michielsgestel (1948 tot en met 1950), ’s-Hertogenbosch (1958), Haaren
(1950).

Variabiliteit. Typische exemplaren met donkere vlek tussen ronde vlek
en niervlek nog gevonden te Gaanderen (Zoöl. Mus.) en Montferland (SCHOL-
TEN).

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Hoenderlo (Leids Mus.);
Hilversum, 9, juni 1892 (holotype) en Doetinchem, 9, 1926 (Zoöl. Mus.).

[Orbicular and reniform touch each other. }

f. signata nov. Voorvleugels met lichte, wortelwaarts donker afgezette scherp
afstekende golflijn. Deurne, &, 10.VI.1940 (holotype, NIES).

[Fore wings with pale submarginal line, bordered on the inner side with blackish and
sharply contrasting. }

196 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (574)

Graphiphora Ochsenheimer

Graphiphora augur F. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 235; Cat. IV, p. (242).
Wanneer we de lange lijst van vindplaatsen van 1939 combineren met de even
uitgebreide van nu, dan blijkt de vlinder niet gebonden te zijn aan bepaalde
grondsoorten, maar vrijwel overal voor te komen waar maar voldoende houtge-
wassen groeien, waarop de rups na de overwintering in het voorjaar kan leven,
vooral sleedoorn, meidoorn en wilg. Vandaar dat augur niet alleen op de zand-
gronden voorkomt, maar ook in het Fluviatiel District met zijn heggen en het
Hafdistrict met zijn plassengebieden. In het kale polderland daarentegen is
hij nauwelijks te verwachten. In het Waddendistrict is de vlinder nu bekend
van Texel, Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog.

Geen correctie op de vliegtijd, die dus blijft: 10.V—20.VIII. In 1941 kweekte
HARDONK een broedsel buiten op, waarvan alle rupsen als 2 cm lange dieren
overwinterden. In 1942 kweekte hij een ander broedsel binnenshuis op. Hiervan
verschenen 25 vlinders als tweede generatie tussen 24 oktober en 6 november.
De rupsen aten bij voorkeur els, liever dan weegbree, melde en andere lage plan-
ten.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling, Vlieland, Tietjerk, Eernewoude, Olterterp, Ooster-
wolde, Rijs. Gr.: Haren, Glimmen, Veendam. Dr.: Peize, Donderen, Norg, Veenhuizen,
Zuidlaren, Grollo, Odoornerveen, Hooghalen, Dwingelo, Vledder. Ov.: Volthe, Albergen,
Saasveld (Molenven), Tusveld, Borne, Aadorp, Vriezenveen, Rijssen, Oud-Leusen, Raalte,
Frieswijk, Colmschate, Giethoorn, Marknesse. Gdl.: Terschuur, Garderbroek, Ermelo, Huls-
horst, Tongeren, Heerde, Wiessel, Teuge, Laag-Soeren, Hoenderlo, Velp, Wageningen,
Bennekom, Lunteren; Zutfen, Hackfort, Eibergen, Winterswijk, Didam, Zeddam, Babberich;
Heteren, Slijk-Ewijk, Neerijnen. Utr.: Utrecht, Hollandse Rading. N.H.: ’s-Graveland, Kor-
tenhoef, Naardermeer, Weesp, Texel, Oostdorp, Egmond aan Zee, Heemskerk, Santpoort,
Bloemendaal, Haarlem. Z.H.: Woerdense Verlaat, Noorden, Nieuwkoop, Leiden, Meijen-
del, Loosduinen, Staelduin, Kralingerhout, Schelluinen, Asperen, Hendrik-Ido-Ambacht,
Goeree. Zl.: Renesse, Burgh, Westenschouwen, Domburg, Valkenisse, Goes. N.B.: Bosschen-
hoofd, Galder, Hilvarenbeek, Waalwijk, Sint Michielsgestel, Gassel, Bergeijk, Eindhoven,
Geldrop, Nuenen, Helmond, Someren, Maarheeze. Lbg.: Sevenum, Tegelen, Swalmen, Heel,
Sint Odiliënberg, Montfort, Stein, Spaubeek, Heerlerbaan, Chèvremont, Simpelveld, Bocholtz,
Eijs, Aalbeek, Geulem, Heer, Gronsveld, Rijckholt, Vijlen.

Variabiliteit. De grondkleur van de voorvleugels varieert nogal in tint.
Zowel in 1775 (Syst. Entom., p. 604) als in 1794 (Ent. Syst vol. 3, (2), p.
61) beschrijft FABRICIUS de kleur van de voorvleugels als ,,fuscis’” en ,,fusca”,
dus donker bruingrijs, donker bruinachtig. Mijns inziens is f. hippophaës Geyer,
[1828— 1832}, dan ook een synoniem van augur. De grote meerderheid van onze
exemplaren beantwoordt aan deze beschrijving.

f. rufescens nov. Grondkleur van de voorvleugels duidelijk roodachtig getint.
Niet gewoon, maar op vele plaatsen onder de soort voorkomend. Holotype: dg’,
13.VI.1938, Deurne, in Zoöl. Mus.

[Ground colour of the fore wings distinctly tinted with red. TuTT (Brit. Noct., vol. 2, p.
102, 1892) considers such specimens typical augur, but this is not in accordance with
FABRICIUS’ original description. The typical form has fuscous fore wings and is identical
with f. hippophaës Geyer. }

(575) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 197

f. nigra Vorbrodt, 1911. Exemplaren met zeer donkere, bijna zwarte voor-
vleugels zijn zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Wageningen (VAN DE POL); Oost-
voorne (Lucas); Heerlerbaan (LUKKIEN).

f. pallida nov. Grondkleur van de voorvleugels lichtgrijs tot licht bruingrijs.
Wiessel, g', 2.VII.1957 (holotype, LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Slijk-Ewijk (VAN
DE Por); Epen (klein exemplaar, VAN WISSELINGH).

[Ground colour of the fore wings pale grey to pale brown-grey.]

f. bivirga Ceton, 1935. Geen nieuwe vondsten. Het holotype (thans in de
collectie van de Plantenziektenkundige Dienst) is afgebeeld op plaat 1, fig. 9.

f. fuscolimbata nov. Voorvleugels van tweede dwarslijn tot achterrand op-
vallend verdonkerd. Hooghalen (VAN DER MEULEN); Wijster (BEIJERINCK) ; Zeist,
3, 26.VI.1958 (holotype, GORTER); Nieuwkoop (Lucas).

[Fore wings distinctly darkened from postmedian line to outer margin}

f. basilinea van Wisselingh, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 197. Voorvleugels met
duidelijke wortelstreep, die doorloopt tot de tapvlek. Amsterdamse Bos (PEERDE-
MAN); Epen (VAN WISSELINGH).

f. protensa nov. Ronde vlek wortelwaarts uitgerekt tot de eerste dwarslijn.
Niet zeldzaam, vrijwel overal onder de soort voorkomend. Holotype: g van
Apeldoorn, 17.VI.1955, LEFFEF leg., in Zoòl. Mus.

[Orbicular lengthened in the direction of the base and touching the antemedian line.]
f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden. Tie-

tjerk (CAMPING); Marknesse, 9, 23.VI.1954 (holotype, VAN DE POL).

[Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus. }

f. conjuncta Schille, 1924. Niet al te zeldzaam, van vrij veel vindplaatsen be-
kend.

f. cruda nov. Voorvleugels met opvallende zwartachtige dwarslijnen. Aalten,
2, 2.VI.1953 (holotype, VAN GALEN).

[Fore wings with striking blackish transverse lines. ]

f. obsoleta nov. Voorvleugels met zeer onduidelijke of bijna afwezige tekening.
Wijster (BEIJERINCK); Wageningen (VAN DE Por); Nijmegen, g', 25.V1.1905
(holotype, Zoöl. Mus.); Epen (VAN WISSELINGH).

{Fore wings with very indistinct or nearly absent markings. }

Dwergen. Geulem, Rijckholt (Zoòl. Mus.); Heerlerbaan (LUKKIEN); Epen
(BANK, VAN WISSELINGH).
Teratologisch exemplaar. Linker vleugels te klein. Epen (BANK).

Eugraphe Hübner

Eugraphe sigma Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 239; Cat. IV, p. (246).
Aan de in 1939 gegeven omschrijving van verbreiding en vliegplaatsen is niets

198 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (576)

nieuws toe te voegen. Evenmin is er een correctie op de vliegtijd, die dus blijft:
2.VI—28.VII. Hoofdvliegtijd eind juni (LEFFEF).

Vindplaatsen. Dr.: Havelte. Ov.: Denekamp, Almelo. Gdl.: Wiessel, Dabbelo,
Hoenderlo (in 1953 en 1960 veel, LEFFEF), Harskamp, Lunteren. Utr.: Soesterberg, Odijk.
N.B.: Oudenbosch, Bosschenhoofd, Waalwijk. Lbg.: Melick.

Variabiliteit. f. obscura Lempke, 1939. Nieuwe vindplaatsen van deze
donkere vorm: Hoenderlo (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Ginneken (Zoöl. Mus.).

f. juncta Lempke, 1939. Havelte (VAN DER MEULEN); Hoenderlo (LEFFEF, in
Zoöl. Mus.); Dabbelo (GORTER); Velp (DE Roo VAN WESTMAES); Bosschen-
hoofd (Collegium Berchmanianum); Melick (FRANSSEN).

Eugraphe subrosea Stephens. Van deze interessante soort is tot nog toe slechts
één exemplaar bekend, dat in 1958 in het noorden van het land op licht werd
gevangen. De vondst is door VAN DE POL uitvoerig besproken in Ext. Ber., vol.
19, p. 235—236, 1959, met afbeelding van het exemplaar.

In het omringende gebied is de vlinder bekend van Denemarken (venen op
Seeland en Funen en in Jutland) en van het noordwesten van Duitsland (venen
in Sleeswijk-Holstein, in de omgeving van Hamburg en Liibeck en bij Hannover).
Vroeger kwam subrosea ook in de Engelse ,,fens’’ voor, maar stierf daar om-
streeks 1850 uit.

De soort heeft één generatie, die van half juli tot in augustus vliegt. Het Ne-
derlandse exemplaar stamt uit de tweede helft van augustus en was dan ook
al enigszins afgevlogen.

Vindplaats. Gr.: Noordlaren, &, 19.VIII.1958 (VAN DE POL).

Variabiliteit. Het exemplaar stemt niet met de uit Engeland beschre-
ven nominaatvorm overeen, doch behoort tot subsp. rzbrifera Warnecke (1930,
Verh. Ver. naturw. Heimatforschung Hamburg, vol. 22, p. 137). Deze subspecies
heeft in de meerderheid van de exemplaren dieprode iets bruin getinte voor-
vleugels, die bij oude min of meer afgevlogen exemplaren echter een blauwgrijze
tint gaan krijgen. Dit is ook met het Noordlarense exemplaar het geval.

Paradiarsia McDunnough

Paradiarsia sobrina Boisduval. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 260; Cat. IV, p.
(267). Deze uil, die vroeger althans lokaal niet zeldzaam geweest is, behoort
thans tot de grootste rariteiten van onze fauna. Sinds 1939 is slechts één nieuwe
vondst bekend geworden. In het omringende gebied is het trouwens niet beter
gesteld. In de omgeving van Hamburg werd in 1951 één exemplaar in het Neu-
grabener Moor gevangen (Bombus, vol. 1, p. 298, 1952). In de laatste Belgische
Noctuidenlijst kan VAN SCHEPDAEL als enige zekere vondst slechts het exem-
plaar van Eupen vermelden, dat echter reeds in 1934 werd gevangen (1958,
Linneana Belgica, vol. 1, p. 35). De Limburgse vindplaats Roermond is eigen-

(577) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 199

lijk niet juist, het is Melick (zie LUCKER, De Levende Natuur, vol. 28, p. 155,
1924). (N.B. Zie ook de Addenda!).
Een kleine correctie op de vliegtijd, die wordt: 3.VIII—25.VIII.

Vindplaats. Lbg.: Maalbroek, 25.VIII.1955 (LANDSMAN, in Mus. Rotterdam).

Paradiarsia glareosa Esper. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 250; Cat. IV, p.
(257). In tegenstelling tot de vorige soort is glareosa de twee laatste decenniën
vooruitgegaan. Uit de vorige eeuw zijn slechts twee vondsten bekend. Het heeft
daarna tientallen jaren geduurd, voor de vlinder weer in ons land werd aange-
troffen (1918, Den Dolder). Heel geleidelijk aan kwamen daar enige vondsten bij
en (wat in 1939 nog niet te zien was) deze bleken de eerste aanduidingen te
zijn van een plaatselijk haast explosie-achtige toename. Hoe dat precies in zijn
werk is gegaan weten we helaas niet, doordat pas de allerlaatste jaren, toen de
toename al een feit was, regelmatig op enkele Zeeuwse eilanden verzameld werdt.
Nergens anders is de vlinder namelijk zo talrijk in ons land als hier. Enkele cijfers
ter illustratie: op 15.IX.1960 telden GORTER en LEFFEF te Burgh ongeveer 300
exemplaren op het laken, terwijl VAN AARTSEN een dag eerder ongeveer 125
stuks te Oostkapelle op zijn lamp kreeg. Ook in 1961 was de vlinder op Wal-
cheren en Schouwen talrijk (1364 exemplaren op de twee Rivon-lampen te Burgh
en Westenschouwen, LEFFEF). Merkwaardig is echter, dat glareosa (nog) niet
noordelijker in het Duindistrict is gezien, daarentegen wel op droge zandgronden
in het binnenland, maar ook weer niet noordelijker dan de Veluwe. Mogelijk
heeft de vlinder geprofiteerd van de geleidelijk stijgende temperatuur. Er kan
niet de minste twijfel aan bestaan, dat hij nu bij ons inheems is.

De vliegtijd kan tot half oktober duren. De nu bekende grenzen zijn:
20.VII—11.X. De laatste datum werd in 1962 te Burgh waargenomen (LEFFEF).

Vindplaatsen. Gdl.: Wiessel, 1958 (SOUTENDIJK); Uchelen, 1961 (LEFFEF); Ot-
terlo, 1961 (VAN AARTSEN); Kootwijk, 1958 (SOUTENDIJK). Utr.: Doorn, 25 exemplaren
in 1960 (VAN DER AA); Zeist, 1939 (Zoöl. Mus.), alle jaren van 1951 tot en met 1955
(GorTER); Hollandse Rading, 1959 (LÜCKER). Zl.: Burgh, talrijk in 1960 en 1961 (Gor-
TER, LEFFEF); Westenschouwen, talrijk in 1961 (LEFFEF); Oostkapelle, enkele exemplaren
in 1959, talrijk in 1960 en 1961 (VAN AARTSEN); Domburg, vijf exemplaren in 1955
(VLUG). N.B.: Bergen op Zoom, twee exemplaren in 1946 op gistende bessen van Prunus
serotina (KORRINGA). Lbg.: Venlo, 20 exemplaren in 1961 (OTTENHEIJM); Tegelen, 1933
(STOFFELS); Maalbroek, 1955 (LANDSMAN, in Mus. Rotterdam); Montfort, 1961 (MAASSEN) ;
Stein, 1954, 1956, 1958 (collectie Missiehuis).

Variabiliteit. De vlinder varieert in de tint van de voorvleugels en in de
grootte van de zwarte tekening. Exemplaren, waarbij de zwarte vlekjes zeer smal
zijn, komen nu en dan voor. De wijfjes hebben donkerder achtervleugels dan de
mannetjes en neigen ook meer tot verdonkering van de kleur.

f. rosea Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 108. Voorvleugels prachtig rood-
achtig gekleurd, vooral langs de voorrand. In een enkel exemplaar onder de
soort op de plaatsen, waar hij talrijk voorkomt. Burgh (GORTER, LEFFEF in
Zoöl. Mus.); Oostkapelle (VAN AARTSEN).

200 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (578)

f. obscura nov. Grondkleur van de voorvleugels donker blauwachtig grijs; ach-
tervleugels eveneens verdonkerd, bij het g' de aderen donkerder, bij het © ook
in de regel de ruimte tussen de aderen min of meer donker bestoven. Plaat 5, fig.
3. Zeldzaam bij het g', bij het 9 meer voorkomend. Burgh (GORTER, LEFFEF);
Westenschouwen (LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Oostkapelle (VAN AARTSEN).

Holotype: g'° van Burgh, 15.IX.1960 (LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

{Ground colour of the fore wings dark bluish-grey; hind wings also darkened; with the
& the nervures darker, with the 9 also as a rule the space between the nervures more or
less powdered with dark scales. Plate 5, fig. 3.]

f. pallida nov. Grondkleur van de voorvleugels bleekgrijs. Plaat 5, fig. 2. Waar-
schijnlijk alleen bij het g* voorkomend, niet gewoon. Burgh, Westenschouwen,
enkele exemplaren (LEFFEF, in Zoòl. Mus.).

Holotype: 4 van Burgh, 15.IX.1960, in collectie Zoöl. Mus.

[Ground colour of the fore wings pale grey. Probably only a male form. Plate 5, fig. 2.]

f. signata nov. De golflijn van de voorvleugels aan de binnenzijde donker af-
gezet en daardoor scherp afstekend. Westenschouwen, g', 3.IX.1961 (holotype,
LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

[The submarginal line of the fore wings on its inner side bordered by a dark line and
strongly contrasting. }

f. cruda nov. De eerste en de tweede dwarslijn op de voorvleugels over de
gehele lengte zwartachtig afgezet. Westenschouwen, dg', 15.IX.1960 (holotype,
GORTER).

[Fore wings: antemedian line and postmedian line bordered over their whole length by
a blackish suffusion. }

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Hilversum, 9, 26.VIII.
1937 (holotype, Zoöl. Mus.).

[Orbicular and reniform touch each other. |

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden.
Oostkapelle, g', 27.IX.1960 (holotype, Mus. Rotterdam).

[Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus. ]}

Lycophotia Hübner

Lycophotia molothina Esper. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 238; Cat. IV, p.
(245). Deze in de heidestreken verbreide vlinder blijft vrij schaars. Maar zelden
wordt hij in wat groter aantal gevangen, ook niet op de plaatsen waar hij ge-
regeld wordt aangetroffen.

De vliegtijd kan wat langer duren dan in 1939 werd aangegeven, namelijk van
half mei tot begin juli (12.V—6.VII). De hoofdvliegtijd valt eind mei, begin
juni (LEFFEF).

(579) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 201

Vindplaatsen. Fr.: Olterterp. Dr.: Grollo. Ov.: Volthe, Ommen. Gdl.: Vierhouten,
Vaassen, Wiessel, Otterlo, Kootwijk, Kootwijkerveen, Wageningen, Lunteren; Slijk-Ewijk
(zwerver, VAN DE Por), Geldermalsen (collectie Tuinbouwschool, zwerver). N.H.: ’s-Gra-
veland, Blaricum, Bussum, Hoorn (7.VI.1954, HOUTMAN, zwerver, ver van het normale
biotoop!). Z.H.: Noorden (3.VI.1957, 2, Lucas, in het gebied van de Nieuwkoopse
plassen groeit hier en daar hei, mogelijk dus geen zwerver, hoewel het exemplaar een unicum
gebleven is, wat weer verdacht is); [Leidschendam, 6.VII.1954, een exemplaar in een trein
gevonden, VLUG, dus een adventief}. N.B.: Bosschenhoofd, Gassel, Mill, Nuenen, Eind-
hoven, Geldrop. Lbg.: Swalmen, Maalbroek, Stein (1958, Missiehuis, waarschijnlijk vanuit
Belgié toegevlogen), Gronsveld, één exemplaar in 1961 (vermoedelijk een zwerver, LEFFEF),
Geulem, Vijlen.

Variabiliteit. f. occidentalis Bellier, 1860. De vorm met zwartachtige
grondkleur van de voorvleugels komt bij ons nogal vaak voor. Rhenen, Ameron-
gen, Zeist, Geulem (Zoöl. Mus.); Blaricum (TER LAAG); Nieuwkoop (Lucas);
Stein (Missiehuis).

f. juncta Lempke, 1939. Tilburg (DE JONCHEERE).

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden.
Wiessel (VAN AARTSEN); Bussum, g', 3.VI.1939 (holotype, Zoöl. Mus.); Swal-
men (PIJPERS).

{Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus.]

Dwerg. Garderen (Zoöl. Mus.).

Lycophotia porphyrea Schiff., 1775 (varia Villers, 1789; strigula Thunberg,
1788, nom. praeocc.). Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 237; Cat. IV, p. (244). Van
deze in heidestreken gewone soort zijn vrij veel vindplaatsen buiten zijn normale
biotoop bekend geworden, niet zelden zelfs op grote afstand daarvan. In 1939
werden reeds Amsterdam en Goes genoemd. Daaraan kunnen nu toegevoegd
worden: Marknesse en Lelystad (VAN DE POL), Teuge (LEFFEF), Amsterdamse
Bos (één exemplaar in 1961, verscheidene in 1962, PEERDEMAN), Halfweg,
Heemskerk (1962, VAN AARTSEN), Leiden (KRoon, Lucas), Meijendel (Lucas),
Arkel (één exemplaar in 1962, ZWAKHALS), Schelluinen (één exemplaar in 1955,
SLoB), Hendrik-Ido-Ambacht (telkens één exemplaar in 1955 en 1962, Bo-
GAARD), Stein (Missiehuis, in verschillende jaren, waarschijnlijk afkomstig uit
het Belgische gebied aan de overzijde van de Maas). Vondsten te Noorden (Lu-
CAS) en Woerdense Verlaat (1961, Zoöl. Mus.) staan wel in verband met het voor-
komen van hei in het gebied van de Nieuwkoopse plassen. Heel opvallend daar-
entegen zijn de recente ervaringen in de Betuwe. De lamp van de Plantenziekten-
kundige Dienst te Slijk-Ewijk leverde zowel in 1961 als in 1962 talrijke porphyrea
op. Hetzelfde was het geval met de twee lampen te Buren, die in 1962 voor het
eerst gebrand hebben. Ook hier geregeld vangsten van de vlinder in flinke aan-
tallen. Tenslotte werd hij nog herhaaldelijk in de lamp te Geldermalsen aange-
troffen. Dat dit alle zwervers zouden zijn, is moeilijk aan te nemen. Maar kilo-
meters in het rond groeit geen Calluna of Erica, de enige bekende voedselplan-
ten van de rups. Kwekerijen van vaste planten, waar deze soorten geteeld worden,
zijn er evenmin. Het lijkt er dan ook op, dat porphyrea hier inheems is en de
rups nog een andere, thans niet bekende, voedselplant heeft (VAN DE POL).

202 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (580)

In het Waddendistrict bekend van Texel (de Koog), Vlieland en Terschelling.
Op het laatstgenoemde eiland blijkbaar zeer gewoon, daar 12 augustus 1961 meer
dan 600 exemplaren op de Rivon-lamp afkwamen (LEFFEF). Op Schouwen in
1961 in een enkel exemplaar te Burgh en te Westenschouwen op licht gevangen,
in 1962 meerdere exemplaren, nu ook te Haamstede (LEFFEF). Op Walcheren
twee exemplaren in 1962 te Valkenisse (VAN AARTSEN). Hei komt op de Zeeuw-
se eilanden niet voor, zodat het òf lange afstand-zwervers moeten zijn, Of ook hier
moet de verklaring gezocht worden in een onbekende voedselplant van de rups.

De grenzen van de vliegtijd liggen wat verder uit elkaar dan in 1939 bekend
was. Hij kan duren van eind mei tot half september (31.V—12.IX). De eerste
datum werd genoteerd door KNoop in 1959, de laatste door LEFFEF in 1961, toen
nog drie niet meer verse exemplaren te Uchelen op het licht afkwamen.

Variabiliteit. De Middeneuropese vorm is de nominaatvorm. De onze
verschilt hiervan duidelijk: hij is bonter en de grondkleur is anders. Onze popu-
laties stemmen daarentegen overeen met de in Zuid- en Midden-Engeland voor-
komende vorm, die door HAWORTH beschreven werd als Noctua ericae (Lep.
Brit., p. 224, 1809), zodat de juiste naam voor de bij ons vliegende subspecies dus
wordt: Lycophotia porphyrea ericae Haworth.

{The geographical variation of the species is most interesting. The nominate form origina-
tes from Central Europe, viz., from the environs of Vienna. The ground colour of its fore
wings is rather variable but as a rule with a tint of red. Compared with the subspecies
flying in the Netherlands it is especially characterised by the more reduced white markings
on the fore wings, so that these wings appear rather unicolorous. ESPER described the
species under the name of Phalaena concinna ([1790}, Eur. Schmetterl., vol. 4, p. 500, pl.
CLII, fig. 1) from the environs of Erlangen in Bavaria. The specimens I saw from this
part of Germany belong to the same unicolorous form as the Austrian ones, so. that in my
opinion ESPER’s name simply is a synonym of the nominate form.

An interesting subspecies flies in western France. I saw specimens from Marsas (Gironde),
Vannes (Morbihan), the Département Orne, Evreux (Eure), and also from the island of
Jersey. A series which I received for comparison from the Musée d'Histoire Naturelle in
Paris makes a very homogeneous impression. All specimens are characterised by a beautiful
reddish ground colour of the fore wings, whereas the white markings are more distinct than
with the nominate form. The red colour must be very stable, as the series contains specimens
collected in 1886 by DE JOANNIS. The oldest available name for this subspecies is (Phalaena)
varia Villers 1789, described from the environs of Brest. CULOT mentions it as “la forme
rouge du centre de la France” (Noctuelles et Géomêtres d'Europe, vol. 1, p. 28, 1909)
and presents a beautiful figure (plate 3, fig. 4).

The form from the English heaths was described by HAWORTH as Noctua ericae (1809).
The fore wings of this subspecies are brown-grey, often slightly tinted with red, but
strongly differing from the clear reddish subsp. varia. The white markings are much more
conspicuous than in the nominate form. The white filling of the basal, antemedian, and
postmedian lines is much clearer, and the white dashes running from the subterminal line
in the direction of the postmedian line are very striking. The black marginal line is in-
terrupted by white lines on the nervures which are sometimes connected with the white
dashes of the submarginal line. The result is that the fore wings are strongly variegated
compared with those of subsp. porphyrea. I saw specimens from Epping Forest, Wyre
Forest, Ashridge, Aldbury and Tring, kindly sent to me by Mr. A. L. Goopson (Zoological
Museum, Tring).

The Dutch specimens agree with those from England in the markings of the fore wings,
but the ground colour of these wings is still less tinted with red, often being pure brown-
grey. I do not think that this difference is sufficient, however, for distinguishing them by

(581) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 203

a separate name. I consider them also as belonging to the subsp. ericae Haworth.

The same subspecies flies in Denmark (see HOFFMEYER, De Danske Ugler, pl. 4, fig.
10—12, 1949) and no doubt also in Northwestern Germany. HEYDEMANN identifies the
majority of the specimens (which means: the subspecies) of Schleswig-Holstein with f.
marmorea de Graslin, 1862, described from the Pyrénées Orientales (Int. ent. Z. Guben,
vol. 27, p. 194, 1933), but this is not correct. I have seen only two specimens from this
French area, one from Vernet-les-Bains, and one from Porté. They are identical with the
red form from western France mentioned above and belonging to subsp. varia. But the
material at my disposal is of course too small to allow a definite statement about the
populations of the Pyrenees.

From the Munich Zoological Museum I also received three specimens from Puerto de
Pajares, Cantabrian Mountains, Spain, 1400 m. They are of a very dull brownish colour,
the white markings still less prominent than in the Austrian specimens. Possibly they re-
present a good subspecies. Cf. plate 6.]

Uit het bovenstaande volgt, dat de naam varia in geen geval voor Nederlandse
exemplaren gebruikt kan worden.

f. ferruginea Lempke, 1939. Exemplaren met mooie roodachtige voorvleugels
zijn bij ons zeldzaam, maar komen vrij verbreid onder de soort voor. (In het
Zool. Mus. slechts twee exemplaren van Putten en Berg en Dal!).

f. grisea Lempke, 1939. Exemplaren met grijze grondkleur zijn nog bekend
geworden van: Fochtelo (G. DijkstRA); Nunspeet (BOGAARD); Apeldoorn
(LEFFEF); Garderbroek (BANK); Lunteren (BRANGER); Slijk-Ewijk (VAN DE
PoL); Bergeijk, Epen (VAN WISSELINGH); Asten (LUKKIEN).

f. flavescens Lempke, 1939. Geen nieuwe vondsten.

f. obscura nov. Grondkleur van de voorvleugels donkerbruin (soms met rood-
achtige tint) met normale scherpe lichte tekening; achtervleugels en lichaam don-
kerbruin. (Plaat 6, fig. 17). Niet al te zeldzaam. Volthe, Saasveld, Rijssen, Nij-
verdal (VAN DER MEULEN); Wiessel, Apeldoorn, Uchelen (LEFFEF, in Zoöl.
Mus.); Slijk-Ewijk, Gassel, Sevenum (VAN DE Por); Buren (Zoöl. Mus.); Bergeijk
(VAN WISSELINGH); Nuenen (NEIJTS).

Holotype: g van Uchelen, 5.VII.1958, in collectie Zoöl. Mus.

{Ground colour of the fore wings dark brown (sometimes tinted with reddish) with
normal sharp pale markings; hind wings and body dark brown. Plate 6, fig. 17.]

f. nigrescens Cockayne, 1952, Ent. Rec., vol. 64, p. 190, pl. VIII, fig. 6. Grond-
kleur van de voorvleugels volgens de oorspronkelijke beschrijving ,,diep purper-
achtig zwart’’. Exemplaren met zwartachtige voorvleugels (en scherp afstekende
lichte tekening) zijn zeldzaam. Nunspeet (BOGAARD); Sint Anthonis (PEERDE-
MAN).

f. virgata nov. Middenveld van de voorvleugels duidelijk afstekend tegen de
lichtere basale en distale velden. Plaat 6, fig. 6. Zeist, g', 28.VII.1955 (holo-
type, GORTER); Montfort, &, 1961 (BOGAARD).

[Central area of the fore wings clearly contrasting with the paler basal and distal areas.
Plate 6, fig. 6.]

f. reducta Lempke, 1939. Exemplaren zonder ronde vlek nog aangetroffen te:
Fochtelo (G. DIJKSTRA); Tongeren (alleen rechts, Zoöl. Mus.); Wolfheze (LUK-

204 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (582)

KIEN); Bennekom (VAN DE POL); Soest (CARON); Crailo (HELMERS).
f. unimacula nov. De niervlek ontbreekt. Plaat 6, fig. 18. Wolfheze, à,
4.VIII.1950 (holotype, LUKKIEN).

[The reniform stigma is absent. Plate 6, fig. 18.]

f. juncta Lempke, 1939. Weinig voorkomend. Lelystad (van DE Por); Almen,
Bennekom (Lucas); Tegelen (LATIERS); Brunssum (Mus. Maastricht).

f. protensa nov. De ronde vlek wortelwaarts uitgerekt en de eerste dwarslijn
rakend. Almelo (KorTEBOS); Hoenderlo (ZWAKHALS); Soest, g', 10.VII.1934
(holotype, Zool. Mus.); Leiden (Lucas).

[The orbicular lenghtened in the direction of the base and touching the antemedian line. ]

f. biorbiculata nov. Ronde vlek gedeeld, uit twee afzonderlijke vlekken be-
staande. Heerde, 9, 16.VII.1951 (holotype, BANK); Otterlo, 1958 (TER LAAG).

[Orbicular divided, consisting of two separate spots.]

f. approximata nov. Het middenveld van de voorvleugels sterk versmald, de
tweede dwarslijn loopt over de niervlek. Plaat 6, fig. 16. Zeist, 9, 5.VIII.1954
(holotype, GORTER).

[The central area of the fore wings strongly narrowed, the postmedian line runs over the
reniform stigma. Plate 6, fig. 16.]

f. clausa van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 141. De eerste en de
tweede dwarslijn raken elkaar aan de binnenrand van de voorvleugels. Vrij ge-
woon, overal onder de soort voorkomend.

Dwerg. Zeist (Zoòl. Mus.).

Peridroma Hübner

Peridroma saucia Hübner. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 250; Cat. IV, p.
(257). Dank zij de gegevens, die elk jaar door het trekvlinderonderzoek binnen-
komen, zijn we thans beter over de soort ingelicht dan in 1939 het geval was. Er
kan inderdaad geen twijfel aan bestaan, dat saucia bij ons een immigrant is. In
de regel is de vlinder niet gewoon. Het gemiddelde over de eerste 20 verslagjaren
(1940 tot en met 1959) is slechts 32 exemplaren. Een zeer goed jaar was 1947
met 139 stuks, goed waren 1954 tot en met 1956 en 1958 (zie de trekverslagen),
maar alles overtreffend was 1960 met 526 stuks. De eerste generatie (die van de
immigranten dus) is altijd zeer schaars, maar is vanaf 1950 (met uitzondering
van 1951) toch alle jaren waargenomen. In de regel verschijnen de daartoe be-
horende vlinders tussen de tweede helft van mei en de tweede helft van juli
(19.V—19.VII, waarschijnlijk zelfs nog 29.VII en 1.VIII.1954 in zeer ongunstige
zomer). De zomergeneratie kan al eind juli verschijnen (31.VII.1960) en blijft in
de regel tot in oktober doorvliegen met als hoofdvliegtijd eind augustus, sep-
tember. In zeer gunstige jaren kan zich dan nog een zwakke derde generatie ont-

(583) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 205

wikkelen (1947, 1960), die eind oktober, begin november vliegt. De laatst
waargenomen datum is tot nu toe 19 november, in het koude jaar 1954, zodat
nauwelijks aan te nemen is dat zich toen een derde generatie kon ontwikkelen.
Vrij zeker waren dit afstammelingen van de late immigranten der eerste gene-
ratie.

Voorjaarsdieren zijn altijd min of meer afgevlogen. De enige uitzondering is
een vers exemplaar, dat 20.V.1960 te Slijk-Ewijk werd gevangen (VAN DE Por).
Mogelijk een afstammeling van een rups, die zich op een zeer gunstige plaats
heeft kunnen ontwikkelen, maar het is even goed mogelijk, dat het een pas uit
de pop gekomen immigrant is. We weten niets van het weerstandsvermogen van
de rupsen tegen lage wintertemperaturen.

De vlinder is als een echte migrant door vrijwel het gehele land waargenomen
zonder enige voorkeur voor een bepaald biotoop. In het Waddendistrict bekend
van Ameland en Schiermonnikoog.

Vindplaatsen. Fr.: Ameland, Harlingen, Leeuwarden, Tietjerk, Oosterwolde. Gr.:
Glimmen. Dr.: Roden, Norg, Paterswolde. Ov.: Denekamp, Volthe, Almelo, Saasveld,
Markelo, Raalte, Abdij Sion, Deventer, Platvoet, Marknesse. Flevoland: Lelystad. Gdl.:
Ermelo, Wiessel, Wageningen; Gorssel, Eibergen, Aalten, Babberich; Slijk-Ewijk. Utr.:
Doorn, Spakenburg, Loenen. N.H.: 's-Graveland, Blaricum, Naarden, Naardermeer, Weesp,
Amsterdamse Bos, Halfweg, Zaandam, Assendelft, Middelie, Oosthuizen, Hoorn, Den Helder,
Catrijp, Castricum, Bakkum, Heemskerk, Haarlem, Aerdenhout, Heemstede. Z.H.: Leiden,
Meijendel, Leidschendam, Loosduinen, Kijkduin, Vlaardingen, Kralingerhout, Reeuwijk,
Schelluinen, Arkel, Dubbeldam, Hendrik-Ido-Ambacht, Zwijndrecht, Oostvoorne, Goeree,
Melissant. Zl.: Burgh, Westenschouwen, Oostkapelle, Middelburg, Koudekerke, Valkenisse,
Goes. N.B.: Bergen op Zoom, Hoogerheide, Oudenbosch, Bosschenhoofd, Oosterhout, Waal-
wijk, Drunen, Tilburg, Hilvarenbeek, Haaren, Sint Michielsgestel, Best, Bergeijk, Eindhoven,
Nuenen, Helmond, Boxmeer. Lbg.: Sevenum, Weert, Heel, Tegelen, Belfeld, Swalmen,
Maalbroek, Montfort, Holtum, Stein, Heerlen, Simpelveld, Aalbeek, Geulem, Meerssen,
Neercanne, Heer, Gronsveld, Rijckholt, Vijlen, Lemiers, Vaals.

Variabiliteit. De typische vorm met donkere voorvleugels en min of
meer duidelijk rode voorrand komt het meest voor.

f. margaritosa Haworth, 1809. Deze vorm met donkergrijze gewolkte voor-
vleugels komt niet veel voor. Wiessel (Zoöl. Mus.); Aerdenhout (VAN WISSE-
LINGH); Oostvoorne (LUCAS).

f. nigrocosta Tutt, 1892. Exemplaren met duidelijk afstekende zwartachtige
voorrand zijn op vele plaatsen onder de soort aangetroffen. Blijkbaar een niet al
te zeldzame vorm.

f. ochrea-costa Tutt, 1892. Ook deze vorm is niet zeldzaam. Reeds bekend van
een vrij groot aantal vindplaatsen.

f. rufa Tutt, 1892. Exemplaren met geheel rood gekleurde voorvleugels zijn
daarentegen zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Amsterdam (PEERDEMAN); Over-
veen, Epen (VAN WISSELINGH); Oostkapelle (VAN AARTSEN).

f. aequa Hübner, [1809— 1813}. Deze vrij lichte vorm is inderdaad tamelijk ge-
woon.

f. brunnea Tutt, 1892. Exemplaren met effen bruinachtige voorvleugels zijn
nog bekend geworden van: Glimmen, Heemstede (VAN DE Por); Ermelo (VAN
DER MEULEN); Aerdenhout, Wassenaar, Epen (VAN WISSELINGH); Valkenisse
(VAN AARTSEN).

206 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (584)

f. majuscula Haworth, 1892. Exemplaren met zwartachtig grijze tot zwarte voor-
vleugels zijn zeldzaam. Amsterdam (PEERDEMAN) ; Heemskerk, Oostkapelle (VAN
AARTSEN); Aerdenhout (VAN WISSELINGH); Heemstede (VAN DE POL).

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Oostkapelle, g'°, 3.X.1959
(VAN AARTSEN).

[Orbicular and reniform touch each other. }

Dwergen. Slijk-Ewijk (VAN DE Por); Haaren-N.B. (KNIPPENBERG).

Diarsia Hubner

Diarsia mendica Fabricius, 1775 (festiva Schiff., 1775; primulae Esper,
[1788}). Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 241; Cat. IV, p. (248). De vlinder is niet
zozeer een typische bewoner van de zandgronden als wel van bosachtige gebieden,
speciaal van loofbossen. Dit blijkt wel duidelijk uit het regelmatig en vrij gewoon
voorkomen in het Amsterdamse Bos (PEERDEMAN). Verder zijn een aantal vind-
plaatsen i in het Hafdistrict en het Fluviatiel District bekend geworden, waarbij het
echter in de regel slechts een enkel exemplaar betreft, zodat het zeer de vraag is,
of we hier steeds met plaatselijke indigenen te doen hebben. Het betreft de plaat-
sen Maarsseveen, Weesp, Middelie (1953), Woerdense Verlaat (1960), Noorden
(1957), Leiden, Rotterdam, Dubbeldam, Schelluinen, Slijk-Ewijk en Goes.

Op de waddeneilanden is de vlinder nu aangetroffen op Vlieland, Terschelling
(talrijk in 1956, 1957 en 1961, LEFFEF) en Schiermonnikoog.

De vliegtijd kan in zeer gunstige jaren al eind mei beginnen, zoals een vangst
van 23.V.1961 te Oostvoorne bewijst (Lucas), zodat de grenzen nu worden:
23.V—9.VIII. Van de zelden waargenomen en zeer partiéle tweede generatie ving
LEFFEF 22 september 1961 twee exemplaren te Vijlen.

Variabiliteit. De soort is uitermate variabel. Dat de verschillende kleur-
vormen geleidelijk in elkaar overgaan, behoeft nauwelijks vermeld te worden.
Zelfs de donkere wigvormige vlek op de voorvleugels varieert van een tint, die
maar iets donkerder is dan de grondkleur tot bijna zwart. Het schema van TUTT
(1892) is wel te gebruiken. Van de tweekleurige vormen (lichte wortelhelft van
de voorvleugels, donkerder buitenhelft) zegt hij, dat ze geen wigvormige donkere
vlek hebben. Dit is in zoverre juist, dat het gedeelte wortelwaarts van de ronde
vlek in de regel ontbreekt. Maar de ruimte tussen de beide vlekken is altijd don-
kerder dan de lichte wortelhelft en van dezelfde tint als de donkere buitenhelft.
Dit is ook het geval f. virgata Lucas, 1959, die naast de reeds beschreven vormen
dan ook niet te handhaven is.

De door FABRICIUS beschreven vorm, die dus nu de typische vorm is, heeft
roodachtig okerkleurige voorvleugels met de zwartachtige of in elk geval donkere
vlek tussen ronde vlek en niervlek. Hij is niet onze gewoonste vorm, maar komt
stellig wel overal onder onze populaties voor.

f. congener Hübner, [1814—1817}. Grondkleur van de voorvleugels prachtig
roodbruin, met iets oker erin. Er komen echter ook donkerder exemplaren voor
met purperachtige tint in de grondkleur. Geen donkere vlek. Vrij zeldzaam. In
Zool. Mus. exemplaren van Terschelling, Lieveren, Ulenpas en Bilthoven. Verder

(585) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 207

bekend van Epe, Oostvoorne (Lucas), Aalten (VAN GALEN), Heemskerk, Oost-
kapelle (VAN AARTSEN).

f. festiva Schiffermüller 1775 (virgata Lucas, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 205).
De tweekleurige vorm met lichte wortelhelft en roodachtige achterrandshelft van
de voorvleugels. Niet talrijk, maar op vele plaatsen onder de soort aangetroffen.
HÜBNER's figuur van festiva (114) is stellig veel te fel gekleurd. Er zal nauwe-
lijks een exemplaar te vinden zijn, dat daarmee overeenstemt.

f. subrufa Haworth, 1809. Voorvleugels als f. congener, maar met de donkere
wigvlek. Vrij zeldzaam (in Zoòl. Mus. slechts van Norg, Apeldoorn en Ulenpas),
maar in een enkel exemplaar toch wel tamelijk verbreid onder de soort.

f. pseudoconflua Bytinski-Salz, 1939. Voorvleugels roodachtig okerkleurig, geen
donkere wigvlek. Gewoon, overal onder de soort voorkomend.

f. rufo-virgata Tutt, 1892. De wortelhelft van de voorvleugels licht, de buiten-
helft als de vorige vorm. Niet gewoon, maar verbreid onder de soort.

f. ignicola Herrich-Schaffer, 1850. Voorvleugels bleek geelachtig, geen donkere
vlek. Zeer gewoon.

f. ochrea-virgata Tutt, 1892. De tweekleurige vorm van het lichtste kleurtype
en daardoor minder opvallend. Er komen exemplaren voor, waarbij de buiten-
helft van de voorvleugels enigszins paarsachtig getint is. Vrij gewoon.

f. primulae Esper, [1788]. Als f. ignicola, maar met donkere wigvlek. Onze
meest voorkomende vorm.

f. uniformis Lempke, 1939. De lichte eenkleurige exemplaren met nauwelijks
zichtbare tekening zijn vrij zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Winterswijk, Heem-
stede (VAN DE Por); Velp (DE Roo); Aalten (VAN GALEN); Hilversum (Zoöl.
Mus.); Bussum (TER LAAG); Heemskerk (VAN AARTSEN); Oostvoorne (LUCAS);
Swalmen (NEIJTS).

f. cuneata nov. Voorvleugels eenkleurig geelachtig, zonder spoor van de eer-
ste en de tweede dwarslijn, maar met de fel afstekende donkere wigvlek; golflijn
wortelwaarts zwak donker afgezet. Plaat 5, fig. 4. Een zeer opvallende vorm. Aal-
ten, g', 1953 (VAN GALEN); Bussum, gJ', 5.VII.1958 (holotype, TER LAAG).

{Fore wings unicolorous yellowish, no trace of antemedian line and postmedian line,
but the dark cuneate spot strongly contrasting; submarginal line on the inner side feebly
bordered by a dark suffusion. Plate 5, fig. 4.]

f. grisea Tutt, 1892. Exemplaren met donkergrijze grondkleur komen weinig
voor. Tutt kende alleen zwak getekende exemplaren, maar er komen er ook
voor met duidelijke tekening. Volthe, Epen (VAN DER MEULEN; het tweede
exemplaar is wel het mooiste, dat ik gezien heb); Apeldoorn (LEFFEF, in Zodl.
Mus.); Winterswijk (VAN WISSELINGH); Aalten (VAN GALEN); Maarsseveen (De
Nijs); Naardermeer (TER LAAG); Meijendel (Lucas).

f. fibulata Dahl, 1930, Ent. Tidskr., vol. 51, p. 251, pl. I, fig. 1. Voorvleugels
met volledige zwartgerande tapvlek. Paterswolde (VAN WISSELINGH); Wijster
(Leids Mus.); Aalten (VAN GALEN); Doetinchem (Zoöl. Mus.).

f. juncta Lucas, 1960, Ent. Ber., vol. 20, p. 229. Ronde vlek en niervlek raken
elkaar. Wijster (Lucas); Oostkapelle (VAN AARTSEN).

f. semiconfluens Lempke, 1939. Zeer gewoon.

208 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (586)

f. xanthostaxis nov. Ronde vlek, niervlek en tapvlek geheel geel gevuld, prach-
tig afstekend tegen de roodachtige grondkleur. Burgh, g', 28.VI.1962 (holotype,
LEFFEF leg., Zool. Mus.).

[Orbicular, reniform and claviform completely filled with yellow, nicely contrasting with
the reddish ground colour. |

f. mediorotundata Boldt, 1939. Het holotype bevindt zich in het Zoòl. Mus. en
is een van de weinige exemplaren, die van BorDT's schitterende collectie gered
zijn. Nieuwe vindplaatsen: Bennekom, Winterswijk (VAN DE Por); Aalten (VAN
GALEN); Nuenen (NEIJTS); Roermond (FRANSSEN); Eperheide (VAN DER MEU-
LEN).

f. cruda nov. Eerste en tweede dwarslijn zwart, scherp afstekend. Volthe (VAN
DER MEULEN); Hilversum, g', 16.VII.1942 (holotype, Zoöl. Mus.); Terschelling,
Apeldoorn (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Heteren (HUISMAN); Oostvoorne (LUCAS).

[Antemedian line and postmedian line black, sharply contrasting. }

f. clausa nov. De eerste en de tweede dwarslijn raken elkaar aan de binnen-
rand van de voorvleugels. Wassenaar, g', 21.VI.1945 (holotype, VAN WISSE-
LINGH).

{The antemedian line and the postmedian line touch each other at the inner margin of
the fore wings. }

f. transversa Bytinski-Salz, 1939, Ent. Rec., vol. 51, p. 31. Over de voorvleugels
lopen twee brede donkere banden, die op de lichte grond duidelijk afsteken: de
middenschaduw en een band, die de ruimte tussen tweede dwarslijn en golflijn
vult. Noordlaren (VAN DE Por); Winterswijk (VAN WISSELINGH); Ratum
(PEERDEMAN); Eperheide (Zoöl. Mus.).

f. fuscolimbata Cockayne, 1952, Ent. Rec., vol. 64, p. 129, pl. V, fig. 2. Op
de voorvleugels is de ruimte tussen de tweede dwarslijn en de achterrand geheel
verdonkerd, maar de golflijn blijft zichtbaar. Ratum (PEERDEMAN); Aalten (VAN
GALEN); Heemskerk (AUKEMA); Burgh (LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Domburg
(GORTER); Valkenisse (VAN AARTSEN).

f. fasciata Hannemann, 1917. Door de lichte lijn op de achtervleugels ontstaat
een scherp afstekende donkere band langs de achterrand. Nieuwe vindplaatsen:
Hoog-Keppel (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Zeist (GORTER); Nuenen (NEIJTS).

f. brevipennis van Wisselingh, 1959, Ent. Ber., vol. 19, p. 197. Voor- en achter-
vleugels opvallend verkort. Volthe (VAN DER MEULEN); Breda (Mus. Rotterdam) ;
Maarheeze (NEIJTS); Epen (VAN WISSELINGH).

Dwergen. Terschelling (LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Oostkapelle (VAN AARTSEN).

Somatische mozaiek. Een Z van Epen, 9.VII.1950, dat vermoedelijk
tot deze groep behoort, heeft op de linker voorvleugel de tekening van f. ochrea-
virgata Tutt en op de rechter de tekening van f. primulae Esper (VAN WISSE-
LINGH).

Diarsia dahlii Hübner. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 240; Cat. IV, p. (247).
Het hoofdverbreidingsgebied in ons land is vrijwel zeker het midden en noorden

(587) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 209

van Drente. Sinds de publicatie van deel IV is de vlinder uitsluitend in deze pro-
vincie aangetroffen, waar hij plaatselijk niet zeldzaam is.

De vliegtijd kan tot in de tweede helft van september duren en wordt nu:
28. VII—23.IX. De laatste datum werd in 1960 te Grollo waargenomen (LEFFEF).
De hoofdvliegtijd is eind augustus, begin september.

Vindplaatsen. Dr.: Norg, Westervelde, Huis ter Heide, Grollo (hier in 1960 vrij
veel, LEFFEF), Westerbork, Wijster, Dwingelo.

Variabiliteit. De vlinder is in hoge mate sexueel dimorf. Vrijwel alle
mannetjes zijn geelachtig roodbruin, terwijl de wijfjes donkerder zijn, meer paar-
sig roodbruin. HUBNER beeldt trouwens in fig. 465 en 466 het @ ook al don-
kerder af dan het G'. Wat in 1939 geschreven werd, is dan ook niet juist, vrijwel
alle Nederlandse exemplaren zijn typische dahli.

f. rufa Tutt, 1892. Grondkleur van de voorvleugels helder roodachtig. In Zoöl.
Mus. slechts één wijfje van Kollum.

f. fusca Lenz, 1927. Voorvleugels donker paarsachtig roodbruin met nauwelijks
zichtbare tekening. In Zoöl. Mus. een & (sic!) en een 9 van Kollum.

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden. Kol-
lum, 9, 28.11.1901, a.o. (holotype) en een tweede 9 van dezelfde vindplaats
(Zoöl. Mus.).

[Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus. }

Diarsia brunnea Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 242; Cat. IV, p. (249).
Inderdaad vrijwel uitsluitend een dier van bosachtige streken en grazige terreinen
op zandgronden. Er zijn echter ook enkele vindplaatsen bekend uit het Haf-
district en het Fluviatiel District, meestal evenwel in een enkel exemplaar, zodat
het in de regel wel zwervers betroffen zal hebben. In het Waddendistrict nu aan-
getroffen op Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog. Op de vindplaatsen is
de vlinder in de regel niet talrijk en hij komt beter op de stroop af dan op licht.
In 1953 echter was brunnea zeer gewoon te Hoenderlo (LEFFEF).

De vliegtijd kan iets langer duren dan in 1939 bekend was, zodat de grenzen
nu worden: 1.VI—22.VIII. De laatste datum werd in 1956 genoteerd door Lucas.
Van een tweede generatie is in de vrije natuur nooit een exemplaar aangetroffen,
zelfs niet in de verschillende gunstige jaren, die we het laatste decennium mee-
gemaakt hebben.

Vindplaatsen. Fr.: Vlieland, Terschelling, Schiermonnikoog, Tietjerk, Olterterp,
Oosterwolde. Gr.: Noordlaren. Dr.: Roden, Westervelde, Norg, Veenhuizen, Eelde, Schip-
borg, Zuidlaren, Grollo, Odoorn, Hoogeveen, Dwingelo, Vledder, Wapserveen. Ov.: Volthe,
Vasse, Molenven (Saasveld), Borne, Rijssen, Oud-Leusen, Tjoene. Gdl.: Ermelo, Elspeet,
Vierhouten, Soerel, Tongeren, Hattem, Epe, Emst, Vaassen, Gortel, Nierssen, Wiessel,
Hoog-Soeren, Assel, Hoog-Buurlo, Dabbelo (Uchelen), Beekbergen, Loenen, Terwolde,
Teuge, Empe, Tonden, Hall, Spankeren, de Imbosch, Velp, Arnhem, Wageningen, Ede,
Lunteren, Hoenderlo, Gerritsfles, Kootwijk, Harskamp, Stroe; Eefde, De Voorst, Hackfort,
de Velhorst, Eibergen, Winterswijk, Ratum, Woold, Aalten, Loerbeek; Slijk-Ewijk. Utr.:
Austerlitz, Zeist, Bilthoven. N.H.: ’s-Graveland, Naardermeer, Amsterdam (weer een exem-
plaar in 1959, WoLSCHRIJN), Hoorn, Wieringermeer, Schoorl, Bakkum, Heemstede. Z.H.:

210 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (588)

Lisse, Oegstgeest, Staelduin, Rotterdam (ook Kralingerhout), Schelluinen (één exemplaar
in 1960, SLoB), Dubbeldam, Melissant. Zl.: Burgh, Westenschouwen, Oostkapelle, Goes.
N.B.: Bosschenhoofd, Chaam, Kampina, Vessem, Bergeijk, Eindhoven, Nuenen, Geldrop,
Heeze, Maarheeze, Someren. Lbg.: Roggel, Tegelen, Swalmen, Sint Odiliénberg, Montfort,
Stein, Sittard, Brunssum, Kerkrade, Bocholtz, Aalbeek, Geulem, Amby, Cadier, Rijckholt,
Eijsden, Sint Geertruid, Mheer, Margraten, Gulpen, Mechelen, Vijlen, Vaals.

Variabiliteit. SCHIFFERMULLER deelt Noctua brunnea, de Stockerbseneule,
in bij een groep uilen met roodbruine grondkleur met o.a. pzs7, oleracea, xantho-
grapha, en met de tinten „leberbraun, purpurbraun, kastanienbraun, veilbraun”,
allerlei kleuren roodbruin dus, niet zelden met paarsachtige tinten. Bovendien be-
schrijft FABRICIUS de soort in Mant. Ins., vol. 2, p. 168 (1787) met de woorden:
„alis deflixis fuscis’’ en niet: „alis deflexis brunneis” naar materiaal uit de col-
lectie van SCHIFFERMÜLLER zelf (,, Mus. Dom. Schieffermyller’’). Naar mijn me-
ning kan f. /ucifera Esper met zijn paarsachtig rode grondkleur dan ook als een
synoniem van de typische vorm beschouwd worden. Verreweg onze meeste exem-
plaren behoren er toe.

f. rufa Tutt, 1892. Exemplaren met zuiver roodachtige grondkleur zonder paarse
tint zijn niet gewoon. Nieuwe vindplaatsen: Wijster (BEIJERINCK); Wiessel, Dab-
belo (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Bennekom (VAN DE Por); Doetinchem (VAN
WISSELINGH); Beek bij Didam, Amsterdam (Zoöl. Mus.); Bussum (TER LAAG).

f. nigricans Lampa, 1885. Deze donkere vorm komt, hoewel niet talrijk, bijna
overal onder de soort voor.

f. marginata nov. Het franjeveld van de voorvleugels prachtig licht lilarood,
scherp afstekend tegen de donkere submarginale band. Plaat 5, fig. 7. Wiessel, g',
3.VII.1953 (holotype), Harskamp (LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

[The outer area of the fore wings between submarginal line and outer margin beautifully
pale purplish red, sharply contrasting with the dark submarginal band. Plate 5, fig. 7.]

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden. Vrij
gewoon, bijna overal onder de soort voorkomend. Holotype: g'° van Wiessel,
3.VII.1953, in Zoòl. Mus.

{Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus.]

f. obsoleta nov. Dwarslijnen en vlekken zwak, de laatste zonder gele vulling.
Wiessel, Orderbos (Assel), 9, 6.VII.1953 (holotype, LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

[Transverse lines and stigmata obsolete, the latter without yellow centre.]

f. signata nov. Voorvleugels met gele scherp afstekende golflijn, die wortel-
waarts door een brede donkere band is afgezet. Apeldoorn, g', 12.VII.1953 (holo-
type, LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

[Fore wings with yellow sharply contrasting submarginal line, which is bordered on the
inner side by a broad dark band. ]

Dwergen. Harskamp (Zoöl. Mus.); Zeist (GORTER).

(589) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera DU

Diarsia rubi Vieweg. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 243; Cat. IV, p. (250).
Met uitzondering van Rottum is de overal gewone vlinder op alle waddeneilanden
aangetroffen, zelfs op Griend.

De vliegtijd kan al in de tweede helft van april beginnen en tot ver in oktober
voortduren. De uiterste data zijn nu: 17.1V—28.X. De vroege aprildatum werd in
1952 te Apeldoorn genoteerd door LEFFEF (in 1961 24.IV te Burgh). De laatste
jaren zijn een groot aantal oktober-waarnemingen bekend geworden. Er kan dan
ook weinig twijfel aan bestaan, dat soms een (partiéle) derde generatie kan voor-
komen. Waarschijnlijk kan de tweede generatie al in de eerste helft van juli be-
ginnen te vliegen. Daarop wijst de vangst van een vers exemplaar op 7 juli 1956
door KNoop. De derde kan vrij zeker tegen eind september verschijnen, 28.IX.
1959 zag VAN AARTSEN niet minder dan 12 stuks aan de Woerdense Verlaat.

Variabiliteit. De soort blijkt zeer variabel te zijn, zowel in kleur als
in tekening. De helder gekleurde en duidelijk getekende f. quadratum Hübner
komt volgens het thans beschikbare materiaal in beide generaties vrijwel even
talrijk voor. Het mooist zijn de extreme helder roodachtig bruine exemplaren.

f. grisea von Hormuzaki, 1916, Verh. zool.-bot. Ges. Wien, vol. 66, p. 412
(grisea Pfau, 1928). Volgens de oorspronkelijke beschrijving moet deze vorm
zuiver donkergrijze voorvleugels hebben. Dergelijke exemplaren komen weinig bij
ons voor. Een mooie grisea bezit VAN DE POL van Slijk-Ewijk. De meeste (en dan
nog schaarse) Nederlandse exemplaren zijn slechts overgangen met grijsachtig ge-
tinte voorvleugels.

f. ochrea von Hormuzaki, 1916, |. c., p. 412. Grondkleur van de voorvleugels
licht okergeelachtig, ongeveer als die van Hoplodrina alsines Brahm, schrijft de
auteur. Beter daarom: geelachtig bruin. Zaandam (WESTERNENG); Groet (PEER-
DEMAN ).

f. rufa nov. Grondkleur van de voorvleugels helder rood (lichter of donkerder),
zonder bruine tint. Een schitterend @ van Oostkapelle, 13.V.1959 (holotype,
VAN AARTSEN). Verder bekend van: Schiermonnikoog, Haarlem (VAN WISSE-
LINGH); Wageningen, Slijk-Ewijk (VAN DE Por); Zeist (Zoöl. Mus.) ; Amsterdam
(VAN DER MEULEN).

{Ground colour of the fore wings clear red (paler or darker), without brown tint. }

f. diluta nov. Grondkleur van de voorvleugels en de thorax sterk verbleekt,
bleek roodbruin. Zeist, &, 2.VI.1954 (holotype, GORTER).

[Ground colour of the fore wings and the thorax strongly bleached, pale red-brown. ]

f. obscura nov. Grondkleur van de voorvleugels zwartachtig roodbruin tot zwart-
achtig, tekening nog zichtbaar. Niet talrijk, maar vrij verbreid onder de soort,
zelfs in de duinen.

(Lucas vermeldt de vorm in Ent. Ber., vol. 20, p. 229, 1960, onder de naam
borealis Lingonblad (Not. Entom., vol. 16, p. 9, 1936). Volgens de oorspronke-
lijke beschrijving is deze vorm klein en heeft smallere donker grijsbruine voor-
vleugels zonder spoor van rood, met onduidelijke dwarslijnen. Onze donkere rubi
zien er niet zo uit. Bovendien, hoewel slechts drie ekemplaren gevangen werden,

212 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (590)

die echter met elkaar overeenstemden, maakt deze Noordfinse vorm wel sterk de
indruk een subspecies te zijn.)

[Ground colour of the fore wings blackish red-brown to blackish, markings still visible. ]

f. bicolor nov. Voorvleugels van de wortel tot de middenschaduw normaal van
kleur, van de middenschaduw tot de achterrand verdonkerd; tekening normaal.
Twello, g', 27.VII.1928 (holotype, Zoòl. Mus.).

[Fore wings from the base to the central shade with normal ground colour, from the
central shade to the hind margin darkened; markings normal.]

f. virgata nov. Voorvleugel: wortelveld en achterrandsveld normaal van kleur,
middenveld sterk zwart bestoven, scherp afstekend, tekening nauwelijks zichtbaar.
Wijster, 13.VIII.1938 (holotype, BEIJERINCK).

[Fore wing: basal area and outer area with normal ground colour, central area blackish,
strongly contrasting, markings hardly visible. }

f. paradoxa nov. Wortelveld en achterrandsveld van de voorvleugels donker,
middenveld licht, scherp afstekend. Plaat 5, fig. 5. Halfweg, g', 24.V.1959 (holo-
type, VAN AARTSEN).

[Basal area and marginal area of the fore wings dark, central area pale, sharply con-
trasting. Plate 5, fig. 5.}

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Dordrecht (DE JONCHEERE);
Burgh, 1961 (holotype, LEFFEF).

[Orbicular and reniform touch each other. }

f. semiconfluens Cockayne, 1952, Ent. Rec., vol. 64, p. 129. Ronde vlek en
niervlek smal met elkaar verbonden. Colmschate (LUKKIEN); Eefde (Zoòl. Mus.);
Zeist (GORTER); Rhijnauwen (Leids Mus.); Maarsseveen (DE Nijs); Vlaardingen
(VAN KATWIJK); Melissant (HUISMAN); Burgh, Westenschouwen (LEFFEF, in
Zoöl. Mus.) ; Nuenen (Nets). Blijkbaar niet zeldzaam.

f. xanthostaxis Lempke, 1939. Nieuwe vindplaatsen: Apeldoorn, Hollandse Ra-
ding (Zool. Mus.); Slijk-Ewijk (VAN DE Por); Burgh (LEFFEF, in Zoöl. Mus.);
Oostkapelle (VAN AARTSEN).

f. obsoleta Lempke, 1939. Exemplaren met vrijwel eenkleurige voorvleugels zijn
blijkbaar niet al te zeldzaam, van vrij veel vindplaatsen bekend.

f. centrifasciata nov. Voorvleugels met duidelijke donkere middenschaduw.
Stellig een zeldzame vorm by deze soort. Het Zoòl. Mus. bezit slechts enkele zwak-
ke overgangen. Slijk-Ewijk, g', 7.VIII.1961 (holotype, VAN DE Por).

{Fore wings with distinct central shade. }

f. fasciata Meves, 1914. Deze sterk gebande vorm is zeker niet gewoon. Nieuwe
vindplaats: Rectum (VAN DER MEULEN).

(591) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 213

f. cruda nov. Eerste en tweede dwarslijn zwart, scherp afstekend. Apeldoorn,
d', 13.VI.1956 (holotype, LEFFEF, in Zoòl. Mus.).

[Antemedian line and postmedian line black, strongly contrasting. }

Dwergen. Komen nogal voor. Marknesse, Slijk-Ewijk (VAN DE Por); Babberich
(ELFRINK); Hollandse Rading, de Cocksdorp (Zoöl. Mus.); Bussum (TER LAAG);
Dubbeldam (GROENENDIJK); Nuenen (NEIJTS); Stein (Missiehuis).

Teratologisch exemplaar. Linker voorvleugel te klein. Slijk-Ewijk
(VAN DE POL).

{Diarsia florida Schmidt. In Ext. Ber., vol. 15, p. 118. 1954, vermeldde ik florida als
een nieuwe soort voor de Nederlandse fauna, gebaseerd op twee exemplaren, die door
NIEs op 24.VI en 26.VI.1949 in de omgeving van Deurne gevangen waren. Ik ben er nu
echter helemaal niet meer zeker van, of florida inderdaad een goede soort is. De meningen
in het buitenland zijn verdeeld. De Deense lepidopterologen beschouwen florida wel als
zodanig. Maar Deense exemplaren, die ik als florida toegezonden kreeg, kan ik met geen
mogelijkheid van D. rubi onderscheiden. Ze zijn beslist niet opvallend groot en de tint wijkt
in het geheel niet af.

HEYDEMANN bespreekt florida uitvoerig in Int. ent. Z. Guben, vol. 27, p. 222—224, 1933.
Zijn conclusie is, dat het zonder twijfel een goede soort betreft, die zich o.a. onderscheidt
door het voorkomen in slechts één enkele generatie, welke tussen de twee normale van
D. rubi vliegt (eind juni—eind juli) en uitsluitend op vochtige terreinen is aan te treffen
(elzenbroekbos en dergelijke).

In Engeland zijn vlinders, die als D. florida beschouwd worden, vooral bekend uit York-
shire. In Ent. Gazette, vol. 2, p. 71—74, 1951, geeft GOODSON een verslag van een ex-
peditie naar een van de vangplaatsen, waarbij hem bleek, dat de sterk rood gekleurde
florida pas na middernacht op het licht afkwamen. Van deze vlinders werden eieren ver-
kregen. De rupsen waren niet van die van rubi te onderscheiden, de er uit gekweekte vlin-
ders voor een deel evenmin. Toch is hij overtuigd met een goede soort te doen te hebben.

Zowel WARNECKE als BOURSIN echter zijn weer van mening, dat florida slechts een
vorm van rubi is. Men ziet, het probleem van de soortsbegrenzing is niet zo eenvoudig als
vorige generaties van lepidopterologen wel dachten.

Wat nu de twee door Nies verzamelde exemplaren betreft, ze vallen inderdaad sterk
op door hun roodachtige grondkleur (maar daar zegt SCHMIDT in zijn oorspronkelijke
beschrijving niets van, hij noemt de grondkleur helder geelbruin). In de collectie van het
Zoöl. Mus. bevinden zich echter ontwijfelbare exemplaren van rubi (o.a. Den Haag, 8.VI,
Schoorl, 22.V), die er precies zo uitzien. Daarentegen vond ik verder in geen enkele col-
lectie exemplaren, waarbij ik ook maar een ogenblik eraan twijfelde, of ik met rubi of
florida te maken had. De data zeggen voor ons land ook al niet veel. Mooie, gave exempla-
ren van D. rubi vliegen als eerste generatie nog tot eind juni, soms zelfs begin juli en de
tweede generatie kan al begin juli verschijnen.

Bij zoveel twijfel geef ik er daarom de voorkeur aan florida niet als een goede inlandse
soort te beschouwen, doch eerst eens verdere resultaten uit het buitenland af te wachten. }

Amathes Hübner

Subgenus Amathes Hübner

Amathes (Amathes) c-nigrum L. Tijdschrift Entom., vol. 82, p. 246; Cat.
IV, p. (253). De overal algemene vlinder is nu bekend van Texel, Vlieland, Ter-
schelling en Schiermonnikoog. Opvallend is het soms zeer talrijk voorkomen van
de herfstgeneratie, terwijl de daaropvolgende voorjaarsgeneratie altijd weer ín be-
trekkelijk klein aantal aanwezig is. BERGMANN (Schmetterl. Mitteldeutschl., vol. 4,
(2), p. 157, 1954) heeft hetzelfde in Thuringen opgemerkt. Hij vermoedt, dat

214 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (592)

het grootste deel van de tweede generatie in oktober naar het zuiden trekt en dat
in het begin van de zomer een nieuwe immigratie plaats vindt. Het soms vrij plot-
selinge sterk toenemen van het aantal in het begin van de herfst schrijft hij even-
eens aan immigratie toe. Voorlopig is dit probleem nog niet aan een oplossing toe.
In elk geval behoeven we er niet aan te twijfelen, dat de rups in staat is onze win-
ters door te komen en de soort bij ons dus (ook?) een indigeen is.

De zeer vroege verschijningsdatum, die COLDEWEIJ in 1930 waarnam, is al weer
overtroffen door een die nog veel vroeger ligt. In 1961 ving VAN AARTSEN een
exemplaar op 10 april! Op 25.1V.1961 werd een exemplaar te Stein gevangen
(collectie-Missiehuis). Diverse meldingen uit de eerste helft van mei zijn inmiddels
ook bekend geworden, al blijven het toch steeds op zich zelf staande gevallen:
6.V.1961, 7.V.1960, 7.V.1961, 8.V.1956, 9.V.1959. Ook de laatste datum is aan-
merkelijk verschoven. Hij is nu 28.XI (in 1954 te Hoorn, P. DE VRIES). Andere
novemberdata zijn: 2.X1.1933, 2.XI.1954, 22.XI.1960. Daarom is het mogelijk,
dat soms nog een zeer partiéle derde generatie voorkomt. De eerste en de tweede
generatie gaan zonder scherpe grens in elkaar over, zoals blijkt uit de vangst van
een afgevlogen en een vers Z op 20.VII.1957 (KnooP). De korte pauze van
slechts 11 dagen, die in 1939 tussen beide generaties werd aangegeven, deed dit |
al vermoeden.

Variabiliteit. De typische vorm met donkergrijze voorvleugels komt wel
het meest voor. Hij is door overgangen met de andere kleurvormen verbonden.

f. nunatrum Esper, {1786}. Gewoon by g' en 2.

f. rosea Tutt, 1892. Inderdaad bij beide seksen vrij gewoon.

f. grisea Turner, 1939, Brit. Noct., Suppl., vol. 2, p. 165. Voorvleugels licht-
grijs, de tekening iets donkerder bruinachtig grijs in plaats van zwart. Tienhoven
(DE Nijs).

f. pallida nov. Grondkleur van de voorvleugels witachtig grijs, zwarte tekening
normaal. Zeist, g', 1.IX.1955 (holotype, GORTER).

[Ground colour of the fore wings whitish grey, black markings normal. ]

f. albinotica Cockayne, 1952, Ent. Rec., vol. 64, p. 130, pl. V, fig. 5. Lichaam
en voorvleugels zeer licht grijs; de vlekken onzichtbaar (alleen bij schuin opvallend
licht is de tekening net te zien); achtervleugels eenkleurig wit. Van deze zeer op-
vallende albinistische vorm, waarvan COCKAYNE drie exemplaren uit Engeland
kende, werd 30.VIII.1955 een g te Hoorn gevangen (Zoöl. Mus.).

f. fuscolimbata nov. Grondkleur van de voorvleugels licht van kleur, het fran-
jeveld zwart, scherp afstekend. Wiessel, 9, 24.VIII.1959 (holotype, LEFFEF, in
Zool. Mus.); Groessen (VAN DE POL).

{Ground colour of the fore wings pale, marginal area black, sharply contrasting. ]

f. suffusa Tutt, 1892. By extreme exemplaren kan de grondkleur van de voor-
vleugels zwart worden. De vorm is vooral bij het @ gewoon, by het @ veel zeld-
zamer.

f. umbrata Schultz, 1908. Exemplaren, waarbij de voorvleugels zo verdonkerd
zijn, dat de lichte voorrandsvlek vrijwel niet meer afsteekt, blijven vrij zeldzaam.

(593) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 215

Nieuwe vindplaatsen: Grollo (LEFFEF); Lelystad, Gassel, Rijckholt (VAN DE POL);
Apeldoorn, Hoog-Keppel, Den Haag (Zoöl. Mus.); Maarssen (DE Nijs); Half-
weg (VAN AARTSEN); Oostvoorne (LUCAS).

f. juncta Lempke, 1939. Lelystad (VAN DE Por); Apeldoorn (LEFFEF, in Zoöl.
Mus.); Otterlo, Halfweg (VAN AARTSEN); Maarssen (DE NIJS); Amsterdam (VAN
DER MEULEN); Wormerveer (HUISENGA); Wassenaar (VAN WISSELINGH).

f. semiconfluens nov. De ronde vlek en de niervlek smal met elkaar verbonden
(in de regel in de bovenhoek, maar soms in de benedenhoek en een heel enkele
maal zelfs in beide hoeken). Apeldoorn, g', 19.VIII.1953 (holotype, LEFFEF, in
Zool. Mus.); Lelystad, Winterswijk, Slijk-Ewijk (hierbij alle vermelde mogelijk-
heden, VAN DE Por); Zeist (GORTER); Maarssen (DE NIJS).

[Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus (as a rule in the upper corner,
but sometimes in the lower corner and very rarely even in both corners). }

f. immaculata Lempke, 1939. Een goed exemplaar van deze zeldzame vorm van
Amsterdam (VAN DER MEULEN).

f. cruda nov. Voorvleugels met scherp afstekende eerste en tweede dwarslijn.
Slijk-Ewijk, g', 1.VI.1960 (holotype, VAN DE POL).

[Fore wings with sharply contrasting antemedian line and postmedian line.]

f. signata nov. De golflijn aan de binnenzijde donker afgezet en scherp af-
stekend. Slijk-Ewijk, g', 13.IX.1960 (holotype, VAN DE POL).

[The submarginal line on the fore wings bordered on the inner side with a dark shade
and sharply contrasting. }

f. brevipennis nov. Voor- en achtervleugels te kort. Hendrik-Ido-Ambacht, 9,
15.IX.1961 (holotype, BOGAARD).

[Fore and hind wings too short.]

Dwergen. Raalte (FLINT); Deventer (LUKKIEN); Melissant (HUISMAN); Valke-
nisse (VAN AARTSEN); Nuenen (NEIJTS); Eijs (WILINGS).

Teratologische exemplaren. Achterrand van de rechter voorvleu-
gel gegolfd. Amsterdam (PEERDEMAN).

Linker voorvleugel te klein. Lelystad (VAN DE POL).

Linker achtervleugel te klein. Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.).

Amathes (Amathes) ditrapezium Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 247;
Cat. IV, p. (254). De in 1939 opgegeven biotopen zijn juist. Slechts enkele vind-
plaatsen zijn buiten deze terreinen bekend geworden en deze zullen voor het groot-
ste deel wel zwervers betreffen. Hoewel de vlinder over het algemeen zeker niet
gewoon is, kan hij plaatselijk toch wel een geregelde verschijning zijn. In het Wad-
dendistrict is hij nu bekend van Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog.

In vroege jaren kan ditrapezium soms al half mei beginnen te vliegen, maar dit
blijft toch een grote uitzondering. De vroegste datum is nu 13.V (in 1943 ge-
noteerd door VAN WISSELINGH). Daarop volgt 6.VI, een waarneming van VAN
DE PoL in 1959. De laatste datum blijft 12.VIII.

216 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (594)

Vindplaatsen. Fr.: Schiermonnikoog, Terschelling, Vlieland, Leeuwarden, Duurs-
woude, Olterterp, Beetsterzwaag, Rijs. Gr.: Glimmen, Onnen, Noordlaren. Dr.: Peize,
Roden, Veenhuizen, Donderen, Schipborg, Grollo, Odoorn, Vledder, Havelte. Ov.: Volthe,
Albergen, Ommen, Diepenveen, Deventer, Vollenhove, Marknesse. Gdl.: Epe, Heerde,
Wiessel, Teuge, Terwolde, Appen, Empe, Laag-Soeren, Ede; Aalten. Utr.: Woudenberg,
Zeist (vrij gewoon, GORTER), Bunnik, Cothen. N.H.: Hoorn (één exemplaar in 1956,
HOUTMAN), Heemskerk, Heemstede. Z.H.: Voorschoten, Meijendel, Staelduin. ZI.:
Burgh, Westenschouwen, Oostkapelle. N.B.: Bosschenhoofd, Best, Gassel, Someren,
Deurne. Lbg.: Swalmen, Vlodrop, Montfort, Brunssum, Simpelveld, Geulem, Eijs, Grons-
veld, Mechelen, Epen, Terziet, Holset, Vaals.

Variabiliteit. De vlinder is sexueel dimorf. De mannetjes zijn lichter.
roder, de wijfjes donkerder, meer zwartachtig rood.

f. nigrescens Wehrli, 1913, Mitt. Thurg. naturf. Ges., Heft 20, p. 247. Grond-
kleur van de voorvleugels zwartachtig. De extreem donkere wijfjesvorm, niet ge-
woon. Roden (Zoöl. Mus.); Wijster (BEIJERINCK); Havelte, Volthe (VAN DER
MEULEN); Marknesse, Slijk-Ewijk, Cothen (VAN DE Por); Aerdenhout, Epen
(VAN WISSELINGH).

f. umbrata nov. De voorvleugels zijn zo verdonkerd, dat de tekening nauwelijks
meer zichtbaar is en de lichte vlek bijna niet meer afsteekt. Vaals, 9, 15.VII.1958
(holotype, LUCKER).

{The fore wings are so darkened, that the markings are hardly visible and the pale
spot has nearly disappeared. |

f. rufescens nov. Grondkleur van de voorvleugels roodachtig. Slijk-Ewijk, 3,
20.VI.1960 (holotype, VAN DE POL).

{Ground colour of the fore wings reddish. }

f. pallida Hoffmann, 1915, Mitt. naturw. Ver. Steiermark, vol. 51, p. 349.
Grondkleur van de voorvleugels licht bruinachtig. Best, g', 1961 (VAN AARTSEN).

f. unimacula nov. De niervlek ontbreekt. Bussum, g', 4.VII.1892 (holotype,
Zool. Mus.).

{The reniform is absent. }

f. immaculata nov. Op de voorvleugels ontbreekt het zwarte subapicale vlekje.
Wiessel, g', 27.VII.1959 (holotype, LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

[Fore wings: the black subapical spot is absent}

f. signata Lempke, 1939. Nieuwe vindplaatsen: Hatert, Epen (VAN WISSE-
LINGH).

Amathes (Amathes) triangulum Hufnagel. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 247;
Cat. IV, p. (254). De vlinder kan op allerlei grondsoorten voorkomen, maar 1s
toch wel het gewoonst op niet te droge zandgronden. Overigens is hij zowel in het
Hafdistrict als in het Fluviatiel District gevonden, maar is vooral in het laatst-
genoemde gebied over het algemeen geen gewone verschijning. Te Melissant bijv.
zag HUISMAN zijn eerste exemplaar pas in 1959. In het Waddendistrict is trzangu-
lum nu bekend van Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog.

(595) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera DI]

De vliegtijd kan eind mei beginnen en tot eind oktober duren en wordt nu:
30.V—25.X. Beide uiterste data werden te Stein waargenomen, de eerste in 1959,
de laatste in 1956 (Pater MUNSTERS). Vangsten in oktober zijn echter grote uit-
zonderingen. De voorlaatste datum is 5.IX, toen wijlen Prof. BROUWER in 1941
een exemplaar te Zeist onder een heipol vond. Vermoedelijk is het oktoberdier een
vertegenwoordiger van een maar zelden voorkomende partiéle tweede generatie.

Variabiliteit. In overeenstemming met de vrij vage beschrijving van
HUFNAGEL is het wel het beste exemplaren met roodachtige voorvleugels als typisch
te beschouwen. Dergelijke vlinders zijn bij ons vrij zeldzaam (in Zoöl. Mus. slechts
twee stuks van Eefde en Haarlem!), maar ze zijn waarschijnlijk toch wel op de
meeste plaatsen onder de soort aan te treffen.

De twee donkere vlekken staan los van elkaar (gewoon), of zijn in het andere
uiterste geval breed met elkaar verbonden (zeldzaam). Alle mogelijke tussenstadia
komen voor.

f. intermedia Tutt, 1892. Deze vorm met roodachtig of paarsachtig grijze voor-
vleugels is inderdaad wel de meest voorkomende. Hij is door overgangen met de
typische kleurvorm verbonden.

f. pallida nov. Grondkleur van de voorvleugels lichtgrijs, zonder enige rode of
purperachtige tint. Apeldoorn (LEFFEF); Hilversum, 9, 15.VII.1938 (holotype,
Zoöl. Mus.).

[Ground colour of the fore wings pale grey, without a trace of red or purple.]

f. grisea nov. Grondkleur van de voorvleugels zuiver donkergrijs. Hilversum,
2, 8.VI.1938 (holotype, Zoöl. Mus.); Best (VAN AARTSEN).

[Ground colour of the fore wings pure dark grey.]

f. obscura nov. Grondkleur van de voorvleugels donker paarsachtig grijs. De
donkerste vorm, die ik uit ons land gezien heb. Niet onder het oudere materiaal
aanwezig en ook nu nog niet gewoon, maar wel al tamelijk verbreid onder de
soort, zodat ik zelfs geen lijstje van vindplaatsen behoef te geven.

Holotype: g van Apeldoorn, 17.VI.1957, LEFFEF leg., in Zoöl. Mus.

[Ground colour of the fore wings dark purplish grey. The darkest form occurring at
present in the Netherlands, and probably of modern origin. }

f. fuscolimbata nov. Het deel van de voorvleugels tussen tweede dwarslijn en
achterrand is donkerder dan de rest van de vleugel. Plaat 2, fig. 9. Amsterdamse
Bos, g', 25.VI.1960 (holotype, PEERDEMAN).

[The part of the fore wing between postmedian line and outer margin is darker than the
rest of the wing. Plate 2, fig. 8.]

f. basilinea nov. Van de (vaak onzichtbare) tapvlek loopt een zwarte lijn wor-
telwaarts naar de donkere vlek aan de halve dwarslijn. Bussum, 18.VII.1957
(holotype, TER LAAG).

[A black line runs from the (often invisible) claviform to the dark spot on the basal
line. }

218 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (596)

f. cruda nov. Eerste en tweede dwarslijn zwart, scherp afstekend. ,, Friesland”,
Eefde, Apeldoorn (Zoöl. Mus.); Warnsveld (Leids Mus.) ; Colmschate (een prach-
tig bont exemplaar, waarbij alle dwarslijnen scherp donker afsteken, LUKKIEN);
Zeist, g', 9.VII.1956 (holotype, GORTER).

{Antemedian line and postmedian line black, strongly contrasting. ]

f. approximata van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 142. De tweede
dwarslijn zover wortelwaarts verschoven, dat hij de niervlek raakt. Haamstede, g',
1935 (VAN WISSELINGH).

f. signata Lempke, 1939. Nieuwe vindplaatsen: Winterswijk (VAN DE POL);
Hatert, Aerdenhout (VAN WISSELINGH); Amsterdam (Zoöl. Mus.) ; Amsterdamse
Bos (PEERDEMAN); Heemskerk (DE BOER); Dordrecht (DE Roo); Best (VAN
AARTSEN).

f. immaculata Lempke. Deze vorm blijkt toch wel een zeldzaamheid te zijn.
Nieuwe vindplaatsen: Bijvank (SCHOLTEN); Bennekom (VAN DE Por); Amster-
damse Bos (bijna, PEERDEMAN).

Dwergen. Vledder (BROUWER). Wiessel (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Apeldoorn
(BANK); Arnhem (Zoöl. Mus.); Leiden (KROON).

Teratologische exemplaren. Linker vleugels "te? kleinssHolset
(LUKKIEN).

Linker voorvleugel te smal, tekening daardoor afwijkend. Swalmen (LÜCKER).

Beide voorvleugels smal, lang uitgerekt. Bennekom, g', 1953 (VAN DE Por).
(Zie ook de opmerking aan het slot van Scotia exclamationis!).

Amathes (Amathes) baja Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 244; Cat. IV,
p. (251). In hoofdzaak een bewoner van bosachtige gebieden, wat dus betekent,
dat baja bij ons vooral in de zandstreken voorkomt. Slechts enkele vindplaatsen
zijn daarbuiten bekend geworden. Plaatselijk kan de vlinder gewoon zijn. In het
Waddendistrict nu bekend van Texel, Vlieland en Terschelling.

Geen correctie op de vliegtijd, die dus blijft: 5. VU—17.1X. Hoofdvliegtijd:
tweede en derde decade van augustus.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling, Vlieland, Leeuwarden, Fochtelo, Brandeveen,
Nijetrijne. Dr.: Norg, Zuidlaren, Grollo, Odoorn, Wijster, Dwingelo, Havelte. Ov.: Dene-
kamp, Volthe, Albergen, Almelo, Rectum, Saasveld (Molenven), Enschede, Frieswijk, Bath-
men, Colmschate. Gdl.: Leuvenum, Hulshorst, Vierhouten, Tongeren, Heerde, Wiessel,
Hoog-Soeren, Teuge, Wilp, Empe, Hoenderlo, Otterlo, Harskamp, Ede; de Velhorst, Koren-
burgerveen, Aalten, Hoog-Keppel, Drempt, Babberich, Loerbeek, Groessen. Utr.: Amers-
foort, Bilthoven, Hollandse Rading. N.H.: ’s-Graveland, Blaricum, Naarden, Weesp, Am-
sterdamse Bos, de Koog (Texel), Hargen, Bakkum, Heemskerk, Beverwijk, Velzen, Heem-
stede. Z.H.: Meijendel, Staelduin. Zl.: Burgh, Westenschouwen, Domburg. N.B.: Hooger-
heide, Oudenbosch, Bosschenhoofd, Oosterhout, Waalwijk, Tilburg, Hilvarenbeek, Helvoirt,
Kampina, Eindhoven, Geldrop, Helmond, Deurne, Gassel. Lbg.: Arcen, Steijl, Maalbroek,
Stein, Brunssum, Eijs, Wijlre, Gerendal, Geulem, Cannerbos, Eijsden, Cadier, Gronsveld,
Rijckholt, Margraten, Gulpen, Vijlen, Lemiers, Vaals.

Variabiliteit. f. grisea Tutt, 1892. Deze grijsachtige vorm is bijna even
gewoon als de typische roodbruine tot bruinachtige vormen. Overal onder de soort
aan te treffen.

(597) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 219

f. purpurea Tutt, 1892. Niet gewoon. Nieuwe vindplaatsen: Wijster (BEIJE-
RINCK); Volthe, Eperheide (VAN DER MEULEN); Apeldoorn (LEFFEF, in Zoöl.
Mus.); Bennekom, Gassel (VAN DE POL); Hatert, Aerdenhout (VAN WISSE-
LINGH); Kampina (Lucas).

f. caerulescens Tutt, 1892. Evenmin gewoon. Nieuwe vindplaatsen: Saasveld,
Eperheide (VAN DER MEULEN); Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Hoog-
Soeren (LUCAS).

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Apeldoorn, 9, 10.VIII.
1908 (holotype, pe Vos); Roermond (FRANSSEN).

[Orbicular and reniform touch each other.]

f. nictitans nov. Ronde vlek en niervlek opvallend licht geringd. Apeldoorn,
d', 1953 (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Hilversum, g', 28.VII.1941 (holotype, Zoöl.
Mus.).

{Orbicular and reniform with striking clear circumscription. }

f. monachi Meves, 1914. Exemplaren met zo goed als verdwenen tekening zijn
zeldzaam. Nieuwe vindplaatsen: Hollandse Rading (GORTER); Aerdenhout (VAN
WISSELINGH).

f. centrifasciata nov. Voorvleugels met opvallend donkere brede middenscha-
duw over ronde vlek en niervlek. Apeldoorn, @, 12.VIII.1953 (holotype, LEFFEF,
in Zoöl. Mus.).

[Fore wings with broad dark central shade.]

f. punctata Aurivillius, 1888. Niet gewoon. Nieuwe vindplaatsen: Hollandse
Rading, Bussum (Zoël. Mus.); Deurne (Nies); Eperheide (VAN DER MEULEN).

f. immaculata Hoffman, 1910. Raalte (FLINT). Colmschate (LUKKIEN). Apel-
doorn (LEFFEF, in Zoöl. Mus.); Oosterbeek (bijna, Zoöl. Mus.).

f. brevipennis nov. Voor- en achtervleugels sterk verkort. Apeldoorn, &',
22.VIII.1892 (holotype) en 9, 10.VIII.1908 (tegelijk f. juncta, beide in collectie-
DE Vos).

[Fore and hind wings strongly shortened. }

Dwergen. Apeldoorn (Zoöl. Mus.); Bennekom (VAN DE Por); Eindhoven
(HAANSTRA).

Teratologisch exemplaar. Linker voorvleugel te klein. Wiessel,
d' (LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

Rechter vleugels te klein. Dwingelo (Zoòl. Mus.).

Amathes (Amathes) castanea Esper. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 249; Cat.
IV, p. (256). Nog steeds in de heidestreken te vinden, maar met dit biotoop
natuurlijk sterk achteruit gegaan. Er zijn dan ook weinig nieuwe vindplaatsen.

Geen correctie op de vliegtijd, die dus blijft: 5. VIII—19.IX. De hoofdvliegtijd
is wel eind augustus, begin september.

Vindplaatsen. Gdl.: Ermelo, Uchelen, Otterlo, Kootwijk, Ede; Aalten. N.B.:
Oudenbosch, Bosschenhoofd, Drunen, Haaren. Lbg.: Swalmen, Melick.
Variabiliteit. Geen nieuwe gegevens.

220 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (598)

Amathes (Amathes) sexstrigata Haworth. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 249;
Cat. IV, p. (256). Uit de combinatie van beide lijsten van vindplaatsen blijkt, dat
de vlinder inderdaad in allerlei biotopen kan voorkomen, hoewel hij toch een
voorkeur heeft voor niet al te droge gebieden. In het Waddendistrict is hij tot
nog toe alleen aangetroffen op Texel en Terschelling.

De vliegtijd kan iets later eindigen en wordt nu: 16.VII—19.IX.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling. Gr.: Delfzijl, Groningen, Glimmen, Noordlaren.
Dr.: Peize, Donderen, Norg. Grollo. Ov.: Volthe, Albergen, Vriezenveen, Aadorp, Rectum,
Saasveld (Molenven), Borne, Boekelo, Raalte, Beerze, Vollenhove. Gdl.: Tongeren, Wiessel,
Teuge, Wilp, Terwolde, Laag-Soeren, Hoenderlo, Bennekom, Wageningen; Almen, Wientjes-
voort, Korenburgerveen, Doetinchem, Babberich, Groessen; Slijk-Ewijk, Ingen. Utr.: Grebbe,
Amerongen, Soestdijk, Hollandse Rading. N.H.: Weesp, de Cocksdorp, Heemskerk, Sant-
poort, Overveen. Z.H.: Meijendel, Staelduin, Vlaardingen, Krimpen aan den IJssel, Krim-
pen aan de Lek, Dordrecht, Oostvoorne, Melissant, Goeree. Zl.: Burgh, Westenschouwen,
N.B.: Oudenbosch, Hilvarenbeek, Best, Geldrop, Nuenen. Lbg.: Plasmolen, Arcen, Tegelen,
Melick, Montfort, Stein, Amstenrade, Brunssum, Eijs, Gronsveld, Rijckholt, Vijlen, Vaals.

Variabiliteit. Hoewel de vlinder zeer weinig varieert, komt toch een
donkere kleurvorm voor, die duidelijk van de gewone afwijkt. De soort blijkt vrij
sterk sexueel dimorf te zijn.

f. fusca nov. Grondkleur van de voorvleugels donkerbruin. Stellig wel overal
onder de soort voorkomend. De meeste wijfjes behoren er toe en een klein deel
der mannetjes.

Holotype: 4 van Apeldoorn, 7.VIII.1893, in collectie Zoöl. Mus.

[Ground colour of the fore wings dark brown.]

Amathes (Amathes) xanthographa Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 248;
Cat. IV, p. (255). Met uitzondering van Rottum is de overal algemene vlinder
nu bekend van alle waddeneilanden.

Dat ook by deze soort de normale vliegtijd vroeger kan beginnen dan in 1939
bekend was, spreekt wel haast vanzelf. Naast de exceptionele juni-datum die in
1939 vermeld werd, is nu ook een vangst uit de eerste helft van juli gemeld. Op
12.VII.1956 ving BOGAARD een exemplaar te Zuidlaren. Maar ook dit moet als
abnormaal vroeg beschouwd worden. Een nu vrij normale eerste datum is daaren-
tegen wel 29.VII. In 1961 werd op deze dag het eerste exemplaar te Burgh waar-
genomen (LEFFEF). De laatste datum is opgeschoven tot in het begin van oktober.
Op 4.X.1961 kwamen te Westenschouwen niet minder dan acht afgevlogen vlin-
ders op de menglichtlamp af (LEFFEF). Dit wijst er op, dat de slotdatum zelfs nog
wel iets later zal kunnen vallen. In elk geval zijn de normale grenzen nu dus:
29.VII—4.X. (N.B. In 1962 nog op 5.X, BOGAARD).

Variabiliteit. Zowel by g' als Q is het de typische vorm die het meest
voorkomt.

f. rufescens Tutt, 1892. Exemplaren met licht roodachtige voorvleugels zijn vrij
zeldzaam. In de collectie van het Zoöl. Mus. bevinden zich op het ogenblik
slechts zes mannetjes en twee wijfjes. Toch zal de vorm wel op de meeste plaatsen
zijn aan te treffen.

f. diluta nov. Grondkleur van thorax en voorvleugels bleekrood, vlekken
weinig afstekend. Beemster, 9, 30.VIII.1958 (holotype, HUISENGA).

(599) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 221

{Ground colour of thorax and fore wings pale red, stigmata indistinct. The name should
be used for all specimens with bleached ground colour, independant of the tint. }

f. brunnea nov. Grondkleur van de voorvleugels zuiver bruin, zonder rode of
zwartachtige tint. Wageningen, Bennekom, Simpelveld, 9, september 1954 (holo-
type, VAN DE POL).

[Ground colour of the fore wings pure brown, without red or blackish tint. }

f. bicolor nov. Binnenhelft van de voorvleugels licht, buitenhelft donker. Wa-
geningen, 9, 5.VIII.1954 (holotype, VAN DE Por).

[Basal half of the fore wings pale, outer half dark.]

f. obscura Tutt, 1892. Exemplaren met zwartachtig rode voorvleugels zijn be-
slist niet zeldzaam, vooral niet bij het 9.

f. cinerascens nov. (cohaesa auct., nec Herrich-Schaffer). Grondkleur van de
voorvleugels licht grijsachtig. Niet zeldzaam, zowel bij & als 9 wel haast overal
onder de soort aan te treffen.

Holotype: 4 van Numansdorp, 21.VIII.1905, in collectie-Zoöl. Mus.

(Amathes cohaesa Herrich-Schäffer is niet een vorm van A. xanthographa, maar
een goede soort. Zie WILTSHIRE, 1952, Bull. Soc. Fouad I Ent., vol. 36, p. 175).

[Ground colour of the fore wings pale greyish. ]

f. budensis Freyer, 1838. Exemplaren met donkergrijze tot zwartgrijze voor-
vleugels zijn zowel by als 9 gewoon.

f. nigra Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 125. Grondkleur van de voorvleugels
zwartachtig. Bussum (TER LAAG); Heemskerk (VAN AARTSEN).

f. unicolor Failla, 1888. Exemplaren met eenkleurige voorvleugels, waarop alle
tekening verdwenen is, komen vooral bij de donkere kleurvormen voor en zijn
vrijwel alle wijfjes. Ik ken ze van tal van vindplaatsen, zodat ze stellig wel haast
overal onder de soort zijn te vinden.

VAN WISSELINGH bezit een lichtgrijs 4 van Aerdenhout.

f. xanthostaxis Dannehl, 1925. Deze mooie bonte vorm komt vooral bij het
d voor. Hoewel hij niet gewoon is, ken ik hem toch van zoveel vindplaatsen, dat
een opsomming ervan achterwege kan blijven.

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Utrecht, 9, 10.VIII (holo-
type, Zoòl. Mus.).

[Orbicular and reniform touch each other.}

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden. Zou-
telande, 1939 (holotype, BROUWER); Aerdenhout (links, VAN WISSELINGH).

[Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus. }

f. margineornata Dannehl, 1925. De vorm met de volledige lichte golflijn blijkt
toch zeldzaam te zijn. Nieuwe vindplaatsen: Noordbroek (Zoël. Mus.); Vollen-

222 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (600)

hove (WINTERS); Montferland (SCHOLTEN); Amsterdamse Bos (PEERDEMAN);
Beemster (HUISENGA); Hilvarenbeek (STOPPELENBURG ).

f. signata Lempke, 1939. Waarschijnlijk uitsluitend bij het g° voorkomend.
Niet al te zeldzaam. Glimmen, Bennekom (VAN DE POL); De Lutte, Soest, Hil-
versum, Amsterdam, Wijk aan Zee (Zoòl. Mus.); Beemster (HUISENGA); Over-
veen, Aerdenhout, Bergeijk (VAN WISSELINGH).

Dwergen. Bussum (Zoël. Mus.); Amsterdamse Bos (PEERDEMAN); Heemskerk
(VAN AARTSEN).

Teratologische exemplaren. Linker vleugels te klein. Bussum,
d (Zoöl. Mus.).

Linker voorvleugel te klein. Slijk-Ewijk (VAN DE POL).

Voorvleugels smal. Eefde (Zoöl. Mus.).

Rechter achtervleugel te klein. Oosterwolde (vAN RANDEN).

Amathes (Amathes) agathina Duponchel. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 245;
Cat. IV, p. (252). In het in 1939 vermelde verspreidingsgebied zijn enkele nieuwe
vindplaatsen bekend geworden, terwijl de vlinder nu ook in het noorden van het
land is aangetroffen en zelfs op een van de waddeneilanden.

De vliegtijd kan wat eerder beginnen en wat later eindigen dan in 1939 be-
kend was. De uiterste data zijn nu: 19.VIII—26.IX.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling (augustus 1951, BENTINCK). Gr.: Glimmen (VAN
DE Por). Dr.: Norg (1951, WILMINK); Assen (1953, VAN DE Por); Grollo (1960, LEFFEF).
Gdl.: Wiessel (LEFFEF); Assel (idem); Uchelen (2 september 1961 niet minder dan 26
exemplaren op licht, daarvoor in verschillende jaren rupsen gevonden en imagines gevangen,
idem); Hoenderlo (idem); Kootwijk (LEFFEF, Lucas); Bennekom (1961, BRANGER, SLOB).
Utr.: Zeist (13.IX.1953 een ®, GORTER). N.B.: Gassel (2, 1957, VAN DE Por). Lbg.:
Arcen (1961, VAN AARTSEN); Steijl (1934, STOFFELS); Stein (7 en 11 september 1957,
Missiehuis; zeer waarschijnlijk overgevlogen uit het Belgische gebied); Epen (30.VIII.1957,
VAN WISSELINGH); Vijlen (1961, LEFFEF).

Variabiliteit. f. rosea Tutt, 1892. Uchelen (LEFFEF).

f. scopariae Millière, 1864, Iconographie, vol. 2, p. 151, pl. 19, fig. 3. Grond-
kleur van de voorvleugels purperachtig zwart. Gassel, @ (VAN DE POL).

f. tangens nov. De eerste en de tweede dwarslijn raken elkaar even boven de
binnenrand om daarna weer uit elkaar te lopen. Assen, g', 29.VIII.1953 (holo-
type, VAN DE POL).

[Fore wings: the antemedian line and the postmedian line touch each other a little above
the inner margin and then separate again.]

Naenia Stephens

Naenia typica L. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 233; Cat. IV, p. (240). Hoe-
wel de vlinder door vrijwel het gehele land voorkomt, is hij lang niet overal
gewoon, vooral niet op drogere gronden. Het meest is hij aan te treffen in
vochtige gebieden. In het Waddendistrict is hij nu bekend van Vlieland, Ter-
schelling en Schiermonnikoog.

De grenzen van de vliegtij;d komen iets verder uit elkaar te liggen en worden

(601) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 223

au: 5.VI—20.VIII. De vroegste datum werd in 1943 door KNOOP waargenomen.
Een geheel buiten de normale vliegtijd vallende datum is 9 mei 1943 (Wasse-
naar, VAN WISSELINGH).

Variabiliteit. f. brunnea Tutt, 1892. Met deze naam wordt ongetwijfeld
een vorm bedoeld met helder bruinachtige grondkleur, lichter dus dan de normale
donker bruingrijze. Deze is bij ons niet gewoon. Delfzijl, Heemstede, Wassenaar
(VAN WISSELINGH); Bolsward, Arnhem, Doorn, Breda (Zoöl. Mus); Wiessel
(Lucas).

f. obscura Spuler, 1906. De beschrijving die in 1939 gegeven werd, is niet
juist. SPULER beschrijft in één zin namelyk twee verschillende vormen en voor
de tweede daarvan is de naam obscura bestemd. Dit is, zoals deze naam al aan-
duidt, een donkere vorm. Hij moet dus gebruikt worden voor exemplaren met
zwartbruine grondkleur. Deze zijn bij ons niet gewoon, maar te oordelen naar
het materiaal in het Zoöl. Mus. komen ze wel op de meeste plaatsen onder de
soort voor, bij het S meer dan by het 9.

f. pallida van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 142. Grondkleur van de
voorvleugels lichtgrijs, de donkere tekening sterk afstekend. Wassenaar (VAN
WISSELINGH).

f. virgata nov. Voorvleugels licht bruingrijs; de eerste dwarslijn wortelwaarts
en de tweede dwarslijn franjewaarts donker afgezet, zodat twee scherp afstekende
donkere bandjes ontstaan. Plaat 5, fig. 6. Geulem, ‘9, 18.VII.1950 (holotype,
HARDONK leg., in Zoòl. Mus.).

[Fore wings pale brown-grey; antemedian line on its basal side with a dark border and
postmedian line on its outer side, so that two sharply contrasting dark bands result. Plate 5,
fig. 6.}

f. uniformata nov. (obscura Lempke, 1939, nec Spuler, 1906). Op de voor-
vleugels is de lichte lijnentekening verdwenen behalve in de regel de omranding
van ronde vlek en niervlek. Gewoon bij het &, bij het 9 veel zeldzamer (in
Zool. Mus. slechts één 9 van Hilversum).

Holotype: 4 van Amsterdam, 4.1V.1892, el, in collectie-Zoöl. Mus.

[The pale lines on the fore wings have disappeared except as a rule the circumscriptions
of the orbicular and the reniform. This unicolorous form is common with the Dutch males,
but very rare with the females.]

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Amsterdam, g', 23.VI.
1935 (holotype, Zoòl. Mus.).

[Orbicular and reniform touch each other. }
f. semiconfluens Lempke, 1939. Weesp (Zoöl. Mus.); Wassenaar (VAN WIS-

SELINGH).

f. biorbiculata nov. De ronde vlek in twee boven elkaar liggende vlekken ge-
deeld. Melissant, &, 5.VIII.1954 (holotype, HUISMAN).

[The orbicular divided into two superposed spots. }

224 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (602)

f. brevipennis Cockayne, 1952, Ent. Rec., vol. 64, p. 34. Alle vleugels zijn
te kort. Wageningen (VAN DE POL); Oegstgeest (Mevr. MARTIN).

Dwergen. Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.); Vorden (Zoöl. Mus.); Oost-
kapelle (VAN AARTSEN); Waalwijk (DIDDEN); Bergeijk (VAN OosTEN); Geldrop
(HAANSTRA).

Teratologische exemplaren. Linker vleugels te klein. Melissant
(HUISMAN).

Linker achtervleugel veel te klein. Deurne (NIEs).

Eurois Hubner

Eurois occulta L. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 234; Cat. IV, p. (241). Hoewel
het hoofdverspreidingsgebied ongetwijfeld gevormd wordt door bosachtige stre-
ken en daardoor vooral de zandgronden, zijn toch een vrij groot aantal vindplaat-
sen buiten deze biotopen bekend geworden. Bijna steeds echter betreft het slechts
één enkel exemplaar, zodat het wel zeer de vraag is, of de vlinder inderdaad in
het Hafdistrict en het Fluviatiel District thuis hoort. Vrijwel zeker hebben we in
al deze gevallen met zwervers te maken. In dit verband moet opgemerkt worden,
dat occulta tegenwoordig in Engeland (maar niet in Schotland, zie CREWDSON,
Entomologist, vol. 95, p. 32, 1962) een rariteit geworden is, die in de trekver-
slagen vermeld wordt onder de rubriek ,,rarer vagrant insects” en daarin de meeste
jaren ontbreekt. Zover is het bij ons zeker niet gekomen. Op de zandgronden is
de vlinder stellig inheems, al is hij op de meeste plaatsen niet gewoon. Des te
opvallender was de explosieve toename in 1953 in de omgeving van Hoenderlo,
waar occulta toen enorm talrijk op de stroop kwam en stellig bij duizenden vloog
(LEFFEF). Hoewel het dier geregeld op de droge Veluwe voorkomt, is deze over-
vloed slechts tot één jaar beperkt gebleven, op zich zelf al een merkwaardig ver-
schijnsel. LEFFEF schrijft: „De rups eet graag bosbes in het najaar, berk in het
voorjaar. Het merkwaardige is, dat ik de rups nooit in het bos vond, maar ge-
regeld aan de randen en liefst op zwerfberken in de hei of langs grasranden”.

De vliegtijd kan tot begin september duren en wordt nu: 14.VI—6.IX.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling (17.VIII.1961, slechts één exemplaar! LEFFEF),
Beetsterzwaag. Gr.: Glimmen, Onnen. Dr.: Veenhuizen, Grollo, Dwingelo. Ov.: Almelo,
Tusveld, Boekelo, Bornerbroek, Raalte, Frieswijk, Colmschate, Vollenhove. Gdl.: Ermelo,
Hulshorst, Tongeren, Terwolde (waarschijnlijk ook een zwerver, LEFFEF), Gietelo, Beek-
bergen, Leesten (Uchelen), Dabbelo, Hoenderlo, Otterlo, Harskamp; Wientjesvoort, Win-
terswijk. Utr.: Leersum, Austerlitz, Zeist, Soestduinen, Soest. N.H.: Laren, Bussum, Weesp,
Amsterdamse Bos (één exemplaar in 1961, PEERDEMAN), Middelie (één exemplaar in 1947,
DE Boer), Texel, Catrijp, Heemskerk, Heemstede. Z.H.: Wassenaar, Delft (één exemplaar
in 1960, VAN OOSTEN), Staelduin (één exemplaar in 1952, VAN KATWIJK), Oostvoorne
(verscheidene exemplaren), Melissant (drie exemplaren in 1955, HUISMAN). ZI: Westen-
schouwen (1962, LEFFEF). N.B.: Vught. Lbg.: Rijckholt, Epen, Vaals.

Variabiliteit. De vlinder is zeer variabel. Naast de typische hoofdvorm
komen nog verschillende andere vormen in ons land voor.

f. roseovirgata Dannehl, 1929, Mitt. Münchener ent. Ges., vol. 19, p. 99. De
voorvleugels gedeeltelijk rose gekleurd. Apeldoorn (Zoöl. Mus.); Dabbelo (LEF-
FEF, in Zoòl. Mus.).

(603) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 225

f. grisea Hannemann, 1915, Int. ent. Z. Guben, vol. 9, p. 46. De voorvleugels
vrijwel eenkleurig grijs, maar de tekening blijft duidelijk zichtbaar. Veenhuizen,
Dabbeloo, Bussum (Zoöl. Mus.); Bergeijk (VAN WISSELINGH).

f. paradoxa nov. Wortelveld en achterrandsveld van de voorvleugels zwart-
achtig grijs, middenveld lichter, duidelijk afstekend. Dabbelo, g, 28.VI.1953
(holotype), Wiessel, &, 1954 LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

[Fore wings with basal area and marginal area blackish grey, central area paler, distinctly
contrasting. }

f. variegata nov. Voorvleugels met zwartachtige grondkleur; de tweede dwars-
lijn aan de binnenzijde breed licht afgezet; van deze dwarslijn naar de golflijn
lopen zwarte strepen langs de aderen. Een prachtige bonte vorm. Dabbelo, 9,
1.VII.1953 (holotype, GORTER).

[Ground colour of the fore wings blackish; postmedian line bordered on its inner side by
a broad pale band; from this line to the submarginal line black lines along the nervures. A
splendid variegated form.]

f. brunnescens nov. Grondkleur van de voorvleugels donkerbruin, niet zwart.
Komt met uitzondering van de grondkleur met de volgende vorm overeen. Dat dit
geen kwestie van verkleuring is, blijkt hieruit, dat zich in het Leids Mus. even
oude exemplaren van beide kleurtypen bevinden, alle afkomstig uit de collectie-
HEYLAERTS. De vorm is niet gewoon. Beek-Didam, g', e. 1. (Zoöl. Mus.); Breda
(Leids Mus., Zoòl. Mus.).

Holotype: 2 van Breda, 24.VI.1910, in Zoöl. Mus.

[Ground colour of the fore wings dark brown, transverse lines and spots bordered with
white. }

f. nigra Metz, 1928, Int. ent. Z. Guben, vol. 22, p. 52. Grondkleur van voor-
en achtervleugels zwart, de laatste met witte franje; dwarslijnen op de voor-
vleugels en omranding van de vlekken wit. Duidelijk getekende zwarte vorm dus.
Hiertoe behoren bijna al onze zwarte exemplaren, waarvan zich vooral een schit-
terende serie in het Zool. Mus. bevindt met veel modern materiaal, dat door
LEFFEF werd verzameld. Vrijwel alles, wat in 1939 als passetzi werd vermeld,
behoort tot migra. Behalve de daar genoemde vindplaatsen nog aangetroffen te
Wiessel, Uchelen, Dabbelo bij Hoenderlo en Ginneken (Zool. Mus.) en te
Vught (CARON).

f. passetii Thierry Mieg, 1885. Ook bij deze vorm is de grondkleur van de
vleugels zwartachtig, maar in overeenstemming met de reeds in 1939 geciteerde
oorspronkelijke beschrijving is de tekening onduidelijk. Deze vorm komt weinig
bij ons voor. In Zoöl. Mus. slechts één exemplaar van Dabbelo. Verder bekend
van Ginneken (VAN DER MEULEN) en Breda (Mus. Rotterdam).

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Breda, 1 zonder datum
(alleen rechts, holotype, Leids Mus.).

[Orbicular and reniform touch each other. }

f. semiconfluens Lempke, 1939. Nieuwe vindplaatsen: Dabbelo, g' (Zoël.
Mus.); Breda, & (FRANSSEN, Leids Mus.).

226 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (604)

f. obsoleta nov. Op de voorvleugels ontbreken ronde vlek en niervlek geheel of
vrijwel geheel (niet doordat ze overdekt zijn door donkere grondkleur!). Plaat 4,
fig. 9. Dabbelo, g', 28.VI.1953 (holotype, Zoòl. Mus.).

[The orbicular stigma and the reniform stigma are absent, completely or nearly so (but
not because they are covered by blackish ground colour!) Plate 4, fig. 9.]

Dwerg. Dabbelo (Zoòl. Mus.).

Anaplectoides McDunnough

Anaplectoides prasina Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 234; Cat. IV, p.
(241). De verspreiding komt in grote trekken met die van de vorige soort over-
een met dit verschil, dat prasina veel sterker aan de zandgronden gebonden is,
dus practisch geen zwerfneigingen vertoont. In het Waddendistrict alleen bekend
van Terschelling. In de regel niet talrijk, maar merkwaardigerwijs met occulta
in 1953 enorm talrijk in de omgeving van Hoenderlo: 30 à 40 exemplaren op
een gesmeerde boom was niets biezonders. Ook prasina was daar toen onge-
twijfeld bij duizenden aanwezig. Maar eveneens slechts één enkel jaar! De twee
volgende jaren werd ter plaatse geen enkel exemplaar gezien. Pas in 1956 ver-
schenen er weer een paar (LEFFEF). Het vreemde is, dat deze explosie bij twee
soorten tegelijk voorkwam onder vrijwel identieke omstandigheden, zonder dat
we daarvan natuurlijk de oorzaken kennen.

Geen correctie op de vliegtijd, die dus blijft: 19.V—5.VIII.

Vindplaatsen. Fr.: Terschelling, Tietjerk, Olterterp, Rijs. Gr.: Glimmen. Dr.:
Roden, Donderen, Westervelde, Veenhuizen, Grollo, Odoorn, Wijster, Dwingelo. Ov.: De-
nekamp, Volthe, Borne, Hengelo, Rijssen, Abdij Sion. Gdl.: Ermelo, Vierhouten, Wiessel,
Hoog-Soeren, Apeldoorn, Leesten (Uchelen), Laag-Soeren, Woeste Hoeve, Dabbelo, Hoen-
derlo, Otterlo, Harskamp, Ede; De Voorst, Winterswijk, Hoog-Keppel, Babberich; Slijk-
Ewijk. N.H.: Overveen, Aerdenhout. Z.H.: Staelduin, Kralingerhout, Oostvoorne. ZI.: Burgh,
Westenschouwen, Oostkapelle. N.B.: Best, Eindhoven, Gassel, Heeze. Lbg.: Stein, Schin op
Geul, Geulem, Rijckholt, Eperheide, Epen, Vaals.

Variabiliteit. Verse levende exemplaren hebben een schitterende groene
kleur, maar zodra de dieren gedood zijn gaat zelfs bij de beste bewaring veel van
hun pracht verloren. Opgeweekte dieren verliezen de groene kleur vrijwel geheel.
Men moet dan ook bij de beoordeling van de kleuren zeer voorzichtig zijn. Dank
zij de schenking van een uitgebreid materiaal aan het Zoöl. Mus. door LEFFEF
bezit dit museum thans een unieke serie van deze prachtige uil (alle hieronder
vermelde exemplaren met vindplaats Dabbelo)).

f. jaspidea Borkhausen, 1792. Exemplaren zonder de witte vlek franjewaarts
van de niervlek zijn niet zeldzaam en komen wel op de meeste plaatsen onder de
soort voor.

f. olivacea Lenz, 1927, in OSTHELDER, Schmetterl. Südb., p. 251, pl. 14, fig. 4.
Grondkleur van de voorvleugels lichter, geler, dan bij de typische vorm. Dabbelo
(Zoöl. Mus.).

f. viridior Spuler, 1905. Exemplaren met helder groene voorvleugels zijn al-

(605) B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 22

thans onder het museummateriaal schaars. Woeste Hoeve (VAN DER MEULEN);
Gronsveld (VAN WISSELINGH).

f. albimacula Hormuzaki, 1894. Nieuwe vindplaatsen: Roden (Brom); Epen
(VAN DER MEULEN, VAN WISSELINGH),

f. pallida Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 3, p. 65. Grondkleur van de voorvleugels
witachtig groen, de lichte vlek weinig afstekend; tekening variabel in duidelijk
heid. Wiessel, Dabbelo (Zoöl. Mus.).

f. lugubris Petersen, 1902. Exemplaren met gelijkmatig donkerbruingrijze voor-
vleugels, waarbij van de groenachtige en witachtige tekeningen nauwelijks meer
iets te zien is, zijn nog aangetroffen te: Borne (VAN WESTEN); Wiessel, Dabbelo,
Hoenderlo, Harskamp, Maastricht (Zoöl. Mus.); Epen (VAN WISSELINGH).

f. eboraci Kane, 1896, Entomologist, vol. 29, p. 82 (obscura Lenz, 1927, in
OSTHELDER, Schmetterl. Südb., p. 252, pl. 14, fig. 8). Voorvleugels geheel ver-
donkerd, de twee dwarslijnen slechts zwak zichtbaar in lichter bruine tint, maar
de witte vlek franjewaarts van de niervlek scherp afstekend. Dabbelo (Zoöl.
Mus.).

f. vittata Heinrich, 1916, Deutsche ent. Z., p. 514, pl. IV, fig. 10. Op de
voorvleugels is de ruimte tussen de middenschaduw en de tweede dwarslijn zwart-
achtig verdonkerd, zodat een scherp begrensde band ontstaat. Dabbelo (Zoël.
Mus.).

f. medionigra Lenz, 1927, in OSTHELDER, Schmetterl. Südb., p. 251, pl. 14,
fig. 2 en 6 (maar niet fig. 7, dit is f. vittata!). Het gehele middenveld van de
voorvleugels zwartachtig verdonkerd, althans het bovenste gedeelte daarvan (vol-
gens de beide afbeeldingen). Beetsterzwaag (DIJKSTRA); Apeldoorn (LEFFEF);
Hoenderlo (GorTER); Vijlen (LUKKIEN).

f. protensa nov. De ronde vlek wortelwaarts uitgerekt en de eerste dwarslijn
rakend. Hoenderlo, g', 16.VI.1953 (holotype, Zoöl. Mus.); Gassel (VAN DE
Bon):

[The orbicular lengthened in the direction of the base and touching the antemedian line. ]

f. cuneata nov. De ronde vlek en de niervlek staan in een zwarte wigvormige
vlek. Apeldoorn, g', 24.VI.1958 (holotype, LEFFEF), g', 6.VI.1959 (VAN AART-
SEN).

[The orbicular and the reniform are situated in a black cuneate spot.]

f. juncta nov. Ronde vlek en niervlek raken elkaar. Apeldoorn, g', 22.VI.1958
(holotype, LEFFEF, in Zoòl. Mus.).

[Orbicular and reniform touch each other.]

f. clausa nov. De eerste en de tweede dwarslijn raken elkaar aan de binnen-
rand van de voorvleugel. Plaat 5, fig. 8. Dabbelo, 9, 16.VI.1953 (holotype,
LEFFEF, in Zoòl. Mus.).

[The antemedian line and the postmedian line touch each other at the inner margin
of the fore wings. Plate 5, fig. 8.]

228 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (606)

f. signata nov. De golflijn aan de binnenkant door een zwarte lijn afgezet en
scherp afstekend. Apeldoorn, g, 27.VI.1958 (holotype, LEFFEF, in Zoöl. Mus.).

[The submarginal line bordered on its inner side by a black line and sharply contrasting. }

f. delineata nov. Alle tekening is normaal aanwezig, behalve de dwarslijnen,
die geheel ontbreken. Hoenderlo, 9, 14.VI.1953 (holotype, GORTER). Een trans.
met nauwelijks zichtbare dwarslijnen van Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.).

[All markings are present except the antemedian line and the postmedian line which fail
completely. }

f. effusa Cockayne, 1952, Ent. Rec., vol. 64, p. 130, pl. V, fig. 7. Met uit-
zondering van de golflijn is alle tekening op de voorvleugels onscherp; de vlek-
ken zijn niet zwart geringd en de dwarslijnen zijn slechts zwak aanwezig. Hoen-
derlo (LEFFEF, in Zool. Mus.).

Dwergen. Wiessel, Apeldoorn (LEFFEF, in Zool. Mus.).

Cerastis Ochsenheimer

Cerastis rubricosa Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 236; Cat. IV, p. (243).
De combinatie van beide lijsten van vindplaatsen laat duidelijk zien, dat de
vlinder vrijwel geheel beperkt is tot de zandgronden, hoewel toch ook enkele
vindplaatsen in het Hafdistrict en het Fluviatiel District bekend geworden zijn. In
het Waddendistrict is rzbricosa tot nog toe uitsluitend aangetroffen op Vlieland.

Geen correctie op de vliegtijd, die dus blijft: 8.IIT—30.V. Een exemplaar met
een volkomen afwijkende datum vond ik in de collectie van het Collegium Berch-
manianum te Nijmegen: 1.X.1903 gevangen te Bosschenhoofd! Dergelijke zich
reeds vóór de winter ontwikkelende exemplaren zijn ook van andere soorten be-
kend geworden, maar het blijven toch grote uitzonderingen.

Vindplaatsen. Fr: Vlieland, Fochtelo, Bakkeveen, Oosterwolde. Gr.: Glimmen,
Noordlaren. Dr.: Lieveren, Norg, Veenhuizen, Donderen, Assen, Grollo, Hooghalen. Ov.:
Volthe, Albergen, Almelo, Saasveld (Molenven), Borne, Rijssen, Raalte, Vollenhove. Gdl.:
Tongeren, Wiessel, Wageningen; Gorssel, Warken, Ruurlo, Winterswijk; Slijk-Ewijk, Gel-
dermalsen. Utr.: Amersfoort, Hollandse Rading. N.H.: Blaricum, Naardermeer, Heemskerk,
Vogelenzang. Z.H.: Wassenaar, Meijendel, Arkel, Schelluinen (gewoon! SroB), Dubbel-
dam, Hendrik-Ido-Ambacht, Oud-Beierland, Oostvoorne, Melissant, Goeree. Zl.: Burgh
(talrijk, LEFFEF), Haamstede, Westenschouwen, Oostkapelle, Valkenisse. N.B.: Bosschen-
hoofd, Waalwijk, Haaren, Sint Michielsgestel, Gassel, Best, Nuenen, Eindhoven, Geldrop.
Lbg.: Milsbeek, Sevenum, Swalmen, Maalbroek, Stein, Spaubeek, Heerlerbaan, Chévremont,
Simpelveld, Cannerbos, Gronsveld, Rijckholt, Vijlen, Vaals.

Variabiliteit. Naast de typische donker roodachtig bruine vorm en de
in ons land veel gewonere f. mucida Esper komen nog enkele kleurvormen voor,
die echter weer alle in elkaar overgaan.

f. pilicornis Brahm, 1791. De donker purperachtig grijze vorm is even ge-
woon als f. mucida en komt waarschijnlijk overal onder de soort voor, zodat geen
opsomming van vindplaatsen wordt gegeven.

f. rufa Haworth, 1809. Exemplaren met helder rode voorvleugels zijn zeld-
zaamheden. In Zoöl. Mus. een vrij goed exemplaar van Leuvenum.

f. pallida Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 131. Grondkleur van de voor-

(607) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 229

vleugels licht roodachtig grijs. Wiessel, Apeldoorn (LEFFEF, in Zoòl. Mus.);
Hilversum, Deurne (Zoöl. Mus.); Heemskerk (VAN AARTSEN); Aerdenhout
(VAN WISSELINGH); Wassenaar (LUCAS).

f. nigrescens nov. Grondkleur van de voorvleugels zwartachtig rood. Heems-
kerk, 2, 3.1V.1959 (holotype, VAN AARTSEN).

[Ground colour of the fore wings blackish red.]

f. juncta van Wisselingh, 1962, Ent. Ber., vol. 22, p. 142. Ronde vlek en nier-
vlek raken elkaar. Zandvoort (VAN WISSELINGH).

f. semiconfluens nov. Ronde vlek en niervlek smal met elkaar verbonden.
Dubbeldam, g', 6.IV.1960 (holotype, GROENENDIJK).

[Orbicular and reniform connected by a narrow isthmus.]

f. clausa nov. De eerste en de tweede dwarslijn raken elkaar aan de binnen-
rand van de voorvleugels. Ruurlo (LUKKIEN); Beek bij Didam, 0’, 18.IV.1925
(holotype, Zoöl. Mus.).

[Fore wings: antemedian line and postmedian line touch each other at the inner margin. }

f. obsoleta nov. Alle tekening op de voorvleugels verdwenen, alleen de golf-
lijn soms nog zwak zichtbaar. Colmschate (LUKKIEN); Putten, g', 1.V.1924
(holotype), Hilversum (Zoöl. Mus.); Zeist (GORTER).

[All markings on the fore wings absent, only the submarginal line sometimes still
visible. }

Cerastis leucographa Schiff. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 236; Cat. IV, p.
243), noot; Tijdschr. Entom., vol. 95, p. 276; Cat. XI, p. (887). Voor zover
op het ogenblik bekend is, komt de vlinder voor in de Gelderse Achterhoek, het
midden van Noord-Brabant en het zuiden van Limburg. Tot voor een paar jaar
geleden was het aantal bekende vindplaatsen zeer klein. Uit een onderzoek, dat
LEFFEF in het voorjaar van 1961 in het zuiden van Limburg instelde, bleek dat
leucographa daar zeer verbreid is. Hij kon er tal van nieuwe vindplaatsen vast-
stellen (alle plaatsen, waarbij geen verzamelaar is genoemd).

De verbreiding in de omringende gebieden werd reeds in 1939 gegeven, terwijl
in 1953 de enige toen met zekerheid bekende Nederlandse vindplaats werd ver-
meld, waar de soort ontdekt werd door DELNOYE in 1943. In het onderstaande
overzicht worden nu al onze vindplaatsen vermeld. (N.B. Zie ook Addenda!).

De vliegtijd duurt van half maart tot eind april (19.IIIT--29.IV).

Vindplaatsen. Gdl: Warnsveld, 13.1V.1952 (S. R. Dijkstra). N.B.: Best, 1960
(VAN AARTSEN, LEFFEF), 1961, 1962 (VAN AARTSEN). Lbg.: Spaubeek, 1943 en volgende
jaren (DELNOYE); Kunrade, Wijlre, Oud-Valkenburg, Gerendal, Bunde, Bemelen, Cadier
en Keer, Gronsveld, Eijsden, Sint Geertruid, Margraten, Gulpen, Mechelen, Vijlen (ook
VAN AARTSEN), Vaals (1959, LUCKER).

Variabiliteit. By de typische vorm is de voorvleugel licht roodachtig,
terwijl het middenveld en het smalle achterrandsveld donkerder, bruinachtig, zijn.
De twee vlekken steken licht af.

230 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 (608)

f. rufa Tutt, 1892, Brit. Noct., vol. 2, p. 130. Grondkleur van de voorvleugels
helder roodachtig. Spaubeek (KAMMERER).

f. suffusa Tutt, 1892, I. c. Grondkleur van de voorvleugels zwartachtig rood,
de ruimte tussen tweede dwarslijn en golflijn niet lichter. Gronsveld (LEFFEF).

Mesogona Boisduval

Mesogona oxalina Hübner. Tijdschr. Entom., vol. 82, p. 260; Cat. IV, p.
(267). Uit de combinatie van beide lijsten van vindplaatsen krijgt men wel de
indruk, dat de vlinder in het zuiden en misschien zelfs nog het midden van Lim-
burg thuis hoort, maar hier toch zeldzaam of in elk geval zeer lokaal is. Deze
vindplaatsen vormen dan de uiterste voorposten aan de noordwestkant van zijn
territorium. De meer dan een eeuw oude waarneming op de Montferland kunnen
we nu wel buiten beschouwing laten. Merkwaardig is, dat oxalina nog steeds niet
uit Belgié is vermeld. De Nederlandse vindplaatsen wijzen er toch wel op, dat
de vlinder althans in het oosten van dit land te vinden moet zijn.

De vliegtijd kan iets vroeger beginnen dan in 1939 werd vermeld en wordt
nu: 21.VIII—16.IX.

Vindplaatsen. Lbg.: Montfort, 21. VIII.1960 (MAASSEN); Stein, 31.VIII.1958 (col-
lectie Missiehuis); Brunssum, 29.VIII.1947, twee exemplaren (GIELKENS); Aalbeek, 16.IX.
1945 (Pater PRIEMS); Gronsveld, 21.VIII.1961 (LEFFEF).

ADDENDA

Paradiarsia sobrina Boisduval. Een nieuwe vindplaats van deze voor ons land
uiterst zeldzame uil is Helenaveen. Hier brandde in 1962 voor het eerst een
lamp van het Rivon. Op 3 en op 10 september werd hiermee een exemplaar van
sobrina gevangen (LEFFEF).

De nu bekende vliegtijd wordt: begin augustus tot in september (3.VIII—
10.IX).

Cerastis leucographa Schiff. Aan het Nederlandse areaal kan nu ook Twente
toegevoegd worden. Op 20 april 1962 ving KNOOP een exemplaar op bloeiende
wilgekatjes te Volthe (nu in collectie-van DER MEULEN).

CORRIGENDA

Tweede supplement
p. (75), regel 24 van onderen. Colias calida Verity moet zijn: Colias australis
Verity: Zie Ent. Ber., vol. 20, p. 8, 1960.
p. (76), regel 19 van onderen. Het vraagteken voor het woord Vindplaats ver-
valt. Zie Ent. Ber., vol. 20, p. 9, 1960.

Derde supplement
p. (115), regel 13 van onderen. Subsp. ge/riae nov. moet zijn: subsp. microchroa
Verity, 1948, Var. géograph. et saisonnière des Pap. diurnes en France, p. 105.
Zie BEURET, Lycaeniden der Schweiz, vol. 2, p. 248, 249, 1957.
p. (115), line 2 from bottom. For subsp. gelriae nov. read: subsp. microchroa

(609) B. J. LEMPKE: Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera 231

Verity, 1948. Cf. BEURET, Lycaeniden der Schweiz, vol. 2, p. 249, 1957.

p. (152), regel 11 van onderen. Thecla quercus moet zijn: Quercusia quercus.
Deze soort is niet cogeneriek met Thecla betulae (het genotype van Thecla). Zie
N. D. Ritey, The Genera of holarctic Theclinae, in: Proc. tenth Int. Congr. of
Entom., vol. 1, p. 281—288, speciaal p. 283 (1958). Voor guercus is de genus-
naam Quercusia Verity beschikbaar.

p. (160). Zie voor een plausibele verklaring voor de vangst van Melitaea didyma
in Nederland de mededeling in Ent. Ber., vol. 16, p. 216, 1956.

Vijfde supplement

p. (242), regel 12 van boven. Subsp. occidentalis nov. moet zijn: subsp. pallida
Verity. Deze naam werd in 1916 door VERITY voor het eerst gebruikt om de
gezamenlijke Britse populaties aan te duiden, dus als subspecies, en volgens de
thans geldende nomenclatuurregels geldt vanaf dat ogenblik.de naam met de
rang van subspecies en VERITY als auteur. Daar er, voor zover ik weet, geen ver-
schil bestaat tussen de in ons land vliegende vorm en die van Engeland, wordt
dus ook de correcte naam voor onze populaties: subsp. pallida Verity.

p. (266), regel 4 van boven. Papilio arethusa Schiff., 1775, is geen homoniem,
zoals VERITY schrijft in Farf. Italia, vol. 5. DRURY spelde de naam in 1773:
Papilio aritheusa. De correcte moderne naam voor de soort wordt dus: Arethusana
arethusa Schiff.

p. (296). Tussen regel 18 en 19 van boven is de volgende regel weggevallen:
„maar het oog is ook op de bovenzijde van de voorvleugels zichtbaar. Deze vorm is”

Zevende supplement
p. (385), line 22 from top. For the nonsense printed here read: though the latter
in the male much more often than in the female.

Achtste supplement
p. (467), regels 4, Gen 28 van onderen. Subsp. obscura moet zijn: subsp. pseudo-
bifasciata.
p. (499), regels 3 en 4 van onderen zijn na de correctie met elkaar omgewisseld.
p- (512), regels 3 en 4 van onderen. Hiertussen is weggevallen: ..Vliegtijd voor
zover bekend: eind maart tot begin mei (24.III—9.V).”
p. (512), onderste regel. SAUER moet zijn: SAUTER.

)
i)

if i y
i x
Mi f |
1 ft ar
| y
b No k
ñ
n Va
i Lil et Cana 4
6 Oer i , | PAR
i
\
di
u 5
Tei È
i | y
Pt
4 hy 1
'
| FI) | Re dx
M Y
v \ 4
r u
i A
= A
1 i à

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 PAAL

Fig. 1. Euxoa tritici L., typische vorm, 4, Apeldoorn, 17.VIII.1958. Fig. 2. Euxoa aquilina
Schiff, &, Lochem, 25.VII.1902. Figs. 3— 6. Euxoa cursoria Hufnagel. 3. typische vorm, à,
Wijk aan Zee, 25.VII.1902. 4. f. obsoleta-puncta Tutt, 3, Wijk aan Zee, 13.VII.1911. 5. f.
fusca nov, &, Otterlo, 22.VIII.1960 (holotype). 6. f. fusca nov., 9, Otterlo, 2.IX.1961.
Fig. 7. Scotia segetum, f. centrifasciata nov., &, Slijk-Ewijk, 17.IX.1960 (holotype). Fig. 8.
Scotia clavis Hufnagel, f. paradoxa nov., 6, Den Haag, 2.VII.1957 (holotype). Fig. 9.
Graphiphora augur F., f. bivirga Ceton, 6, Aalten, 25.VI.1934 (holotype). Fig. 10. Euxoa
tritici L., f. unicolor nov., 4, Valkenisse, 18.VII.1962

B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 PLAAT 2

Figs. 1—5. Euxoa exclamationis L. 1. f. picea Haworth, 9, Amsterdamse Bos, 1.VII.1961.

2. f. marginata Peerdeman, 2, Amsterdamse Bos, 23.VI.1960 (holotype). 3. f. virgata nov.

4, Montfort, 6.VI.1961 (holotype). 4. f. nervosa nov, 4, Eijs, 4—10.VI.1959 (holotype).

5. f. catenata Wize, 6, Amsterdamse Bos, 17.VI.1960. Figs. 6—7. Ochropleura plecta L. 6.

f. anderssoni Lampa, 4, Nijmegen 27.VII.1927. 7. f. pallida Lempke, &, Maarssen,

23.V.1937 (holotype). Fig. 8. Amathes triangulum Hufnagel, f. fuscolimbata nov., &, Am-
sterdamse Bos, 25.VI.1960 (holotype)

B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 PLAAT 3

Figs. 1—2. Noctua pronuba L. 1. f. ochrea Tutt, 4, Zeist, 8.VIII.1954. 2. f. latemarginata

nov., 4, Nuenen, 18.VI.1954 (holotype). Figs. 3—4. Noctua comes Hübner. 3. f. post-

nigrescens nov., &, Haarlem, 29.VI.1863 (holotype). 4. f. nictitans nov., &, Buren, 12.

VIII.1962 (holotype). Figs. 5—6. Noctua janthina Schiff. 5. f. rufa Tutt, 4, Bussum, 20.

VIII.1960. 6. f. peacocki Harrison, ¢, Bussum, 28.VIII.1956. Fig. 7. Noctua fimbriata
Schreber, f. latemarginata nov., 4, Simpelveld, VII.1954 (holotype)

B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 PLAAT 4

Figs. 1—2. Noctua interjecta interjecta Hübner. 1. 4, Roccaraso (Italia, Abr.), 7.VII.1937.

2. 4, Roccaraso, 8.VII.1937. Figs. 3—8. Noctua interjecta caliginosa Schawerda. 3. 4,

Westenschouwen, VIII.1961. 4. &, Oostkapelle, 17.VII.1961. 5. ®, Westenschouwen,

VIII.1961. 6. ®, Terschelling, VIII.1956. 7. f. clara nov, 2, Bergeijk, 1.VIII.1961 (holo-

type). 8. f. clara nov., 9, Oostkapelle, 17.VII.1961. Fig. 9. Eurois occulta L., f. obsoleta
nov., 4, Dabbelo, 28.VI.1953 (holotype)

B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 PLAAT 5

Figs. 1—3. Paradiarsia glareosa Esper. 1. 6, Westenschouwen, IX.1961. 2. f. pallida, &,

Burgh, 15.IX.1960 (holotype). 3. f. obscura nov., 9, Burgh, 14.1X.1960 (holotype).

Fig. 4. Diarsia mendica F., f. cuneata nov., 6, Bussum, 5.VII.1958 (holotype). Fig. 5.

Diarsia rubi Vieweg, f. paradoxa nov., 6, Halfweg, 24.V.1959 (holotype). Fig. 6. Naenia

typica L., f. virgata nov., 9, Geulem, 18.VII.1950 (holotype). Fig. 7. Diarsia brunnea

Schiff., f. marginata nov., 6, Wiessel, 3.VII.1953 (holotype). Fig. 8. Anaplectoides prasina
Schiff., f. clausa nov., 9, Dabbelo, 16.VI.1953 (holotype)

B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 6, 1962 PLAAT 6

Figs. 1—6. Lycophotia porphyrea porphyrea Schiff. 1. 6, Lunz (N. Osterreich), Lechner-
graben, 7.VII.1951. 2. 6, Horstein (N. O.), VI.1930. 3. 4, Oberes Murtal (Steiermark),
27.VI—3.VII.1955. 4. 2, Drostendorf (N. Ò.). 5. 4, Erlangen (Franken, Bayern), 30.VI.
1946. 6. 2, f. virgata nov., Lunz (N. Ò.), Lechnergraben, 21.VI.1908. Figs. 7—18. Lyco-
photia porphyrea ericae Haworth. 7. &, Epping Forest, 14.VII.1906. 8. 2, Wyre Forest,
2.V11.1895. 9. 2, Aldbury (Herts.), 1.VII.1953. 10. 6, Apeldoorn, 21.VI1.19542 Tie aoe
Hilversum, 7.VIII.1939. 12. 2, Warnsveld, 19.VII.1955. 13. 4, Wiessel, 18.VI.1954. 14.
4, Eefde, 10.VII.1952. 15. ®, Apeldoorn, 7.VII.1953. 16. f. approximata nov., 2, Zeist,
5.VIII.1954 (holotype). 17. f. obscura nov, 3, Uchelen, 5.VII.1958 (holotype). 18. f.
unimacula nov., &, Wolfheze, 4.VIII.1950 (holotype)

B. J. LEMPKE : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

De Entomologische Berichten worden eveneens door de Nederlandsche Entomo-
logische Vereeniging uitgegeven en zijn bestemd voor de publicatie van kortere
artikelen, van faunistische notities etc., alsmede van de Verslagen der Vergade-
ringen en van mededelingen van het Bestuur. Zij verschijnen twaalf maal per jaar
in een aflevering van 16 of meer bladzijden. Deze 12 afleveringen vormen samen
een deel.

Alle zakelijke correspondentie betreffende de Vereniging te richten aan de
Secretaris, G. L. van Eyndhoven, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

Alle correspondentie over de redactie van het Tijdschrift voor Entomologie te
richten aan de Redacteur, Dr. A. Diakonoff, Rijksmuseum van Natuurlijke
Historie, Leiden.

Alle correspondentie over de redactie van de Entomologische Berichten te rich-
ten aan de Redacteur, B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam-Z. 2.

Alle betalingen te richten aan de Penningmeester, Drs. H. Wiering, Doorntjes
29, Bergen (N.H.), postgiro 188130, ten name van de Nederlandsche Entomolo-
gische Vereeniging te Bergen (N.H.).

Alle correspondentie betreffende de Bibliotheek der Vereniging te richten aan
de Bibliotheek, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

NOTICE TO SUBSCRIBERS

All correspondence referring to subscriptions and exchange subscriptions of the
periodicals of the Netherlands Entomological Society should be addressed to the
Librarian, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-Oost.

NOTICE TO CONTRIBUTORS

Contributors will receive free of charge fifty reprints of their papers, joint authors have

to divide this number between them at their discretion. Additional reprints may be ordered |

when returning proofs ; they will be charged at about two Dutch cents per page.

Manuscripts should be written in Dutch, English, French, German or Italian. If they -
contain descriptions of new genera, species, etc., they should be in one of the four last —
mentioned languages: only when the descriptions form a minor part of the paper, the «
manuscript may be written in Dutch, with the descriptions in one of these languages. Papers ©

in Dutch should contain a short summary in one of these four languages.
Manuscripts should be typewritten in double spacing on only one side of the paper, with

a margin of at least three cm at the left side of each sheet. Paragraphs should be indented. «

Carbon copies cannot be accepted, as handling makes them illegible.

Captions for text figures and plates should be written on a separate sheet in double
spacing, numbered consecutively in arabic numerals ; the use of a, b, c, or any other sub-
division of the figure numbering should be avoided.

Drawings for reproduction should be on good paper in Indian ink, preferably at least —

one and a half times as large as the ultimate size desired. Lettering should be uniform,
and, after reduction, of the same size. Photographs should be furnished as glossy positive
prints, unmounted. Plates should be arranged so as to fill a whole page (11.5 x 19 cm)
of the Tijdschrift, or a portion thereof. Combinations of illustrations into groups are
preferable to separate illustrations since there is a minimum charge per block. _

Names of genera and lower systematic categories, new terms and the like are to be under-

lined by the author in the manuscript by a single straight line. Any other directions as to.

ee

size or style of the type are given by the editors, not by the author. Italic type or spacing ©

to stress ordinary words or sentences is to be avoided. Dates should be spelled as follows :

either ”10.V.1948” or "10 May, 1948”. Other use of latin numerals should be avoided, as

well as abbrev'-’ions in the text, save those generally accepted. Numbers from one to ten

occurring in the text should be written in full, one, two, three, etc. Titles must be kept —

short. Footnotes sl.ould be kept at a minimum.

Authors will be charged with costs of extra corrections caused by their changing of the |

text in the proofs.

Bibliography should not be given in footnotes but compiled in a list at the end of the

paper, styled as follows :

Mosely, M. E., 1932. ”A revision of the European species of the genus Leuctra (Pleco- \

ptera)”. Ann. Mag. Nat. Hist., ser. 10, vol. 10, p. 1—41, pl. 1—5, figs. 1—57.
Text references to this list might be made thus:
Mosely (1932) says....” or ”(Mosely, 1932)”.

The editors reserve the right to adjust style to certain standards of uniformity.

Manuscripts and “all communications concerning editorial matters should be sent to ;

Dr. A. DIAKONOFF, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden, The Netherlands.

DEEL 105 AFLEVERING 7 ie

Mae se

CRETE TE
UNIVERSITY
eu Bad

TIJDSCHRIFT
VOOR ENTOMOLOGIE

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

INHOUD :

Nicholas S. OBRAZTSOV. Description of a gynandrous specimen of a
Pseudatteria species (Lepidoptera, Tortricidae), p. 233—237.

| Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, afl. 7. Gepubliceerd 31-12-1962 |

Nederlandsche Entomologische Vereeniging

BESTUUR
Dr. J. van der Vecht, President (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. J. G. Betrem, Vice-President (1959—1965), Deventer.
G. L. van Eyndhoven, Secretaris (1957—1963), Haarlem.
Drs. H. Wiering, Penningmeester (1962—1968), Bergen (N.H.).
Drs. C. A. W. Jeekel, Bibliothecaris (1960—1966), Amsterdam.
F. C. J. Fischer (1958—1964), Rotterdam.
Dr. H. J. de Fluiter (1960—1965), Wageningen.

COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE PUBLICATIES
Dr. J. van der Vecht (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. C. F. A. Bruyning (1960—1963), Oegstgeest.
P. Chrysanthus (1961—1964), Oosterhout, N.B.
Dr. A. Diakonoff (1961—1964), Leiderdorp.
G. L. van Eyndhoven (1957—1963), Haarlem.
Dr. L. G. E. Kalshoven (1961—1964), Blaricum.
Prof. Dr. D. J. Kuenen (benoemd 1957), Leiden.
Dr. P. A. van der Laan (benoemd 1957), Bennekom.
B. J. Lempke (1962—1965), Amsterdam.
Prof. Dr. J. de Wilde (benoemd 1957), Wageningen.

BESTUUR DER AFDELING VOOR TOEGEPASTE ENTOMOLOGIE
Dr. H. J. de Fluiter, Voorzitter, Wageningen.
Dr. F. J. Oppenoorth, Secretaris, Utrecht.
Mej. Dr. A. Post, Wilhelminadorp.
E. Th. G. Elton, Oosterbeek (G.).
Dr. C. F. A. Bruyning, Oegstgeest.

De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f 15.—, voor student-leden
f 2.50, per jaar. — Begunstigers betalen jaarlijks minstens f 15.—.

De leden, behalve de student-leden, ontvangen gratis de Entomologische
Berichten van 12 nummers per jaar, waarvan de prijs voor student-leden f 1.50
per jaar, voor niet-leden f 20.— per jaar en f 2.— per nummer bedraagt.

De leden kunnen zich voor f 10.— per jaar abonneren op het Tijdschrift voor
Entomologie; hiervan bedraagt de prijs voor niet-leden f 35.— per jaar.

De oudere publicaties der Vereniging zijn voor de leden tegen verminderde
prijzen verkrijgbaar.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE

Het Tijdschrift voor Entomologie wordt uitgegeven door de Nederlandsche

Entomologische Vereeniging en is bestemd voor de publicatie van de resultaten

van de studie der Entomologie van algemene en bijzondere aard. Het verschijnt

in één deel van 300—350 bladzijden per jaar, bestaande uit enkele afleveringen.

Bovendien worden monographiën handelende over bijzondere onderwerpen,
op onregelmatige tijdstippen uitgegeven.

DESCRIPTION OF A GYNANDROUS SPECIMEN LOF A! |

BY

NICHOLAS S. OBRAZTSOV
Research Fellow, American Museum of Natural History, New York, U.S.A.

Among the material of the Neotropical genera Atteria Walker, Idolatteria Wal-
singham, and Pseudatterta Walsingham, borrowed for a taxonomic study from the
British Museum (Natural History), a series of specimens of the Pseudatteria can-
tharopa relationship attracted the special attention of the author of this paper. In
this series two males and two females from Peru (Chachopoyas, Departemento
Amazonas, 1889, M. DE MATHAN) showed a close resemblance to P. cantharopa
(Meyrick), differing only in a few details from the figure of the type-specimen of
this species published by CLARKE (1958, pl. 97, fig. 2). A discussion of these
specimens does not belong to the scope of the present paper and will be presented
in a special revision of the Pseudatteria species, now in preparation. One more
specimen of the same systematic relationship, also collected in Peru, differed so
much from the above mentioned specimens that the present author supposed it to
be a new species. The distinction consisted merely in the shape and distribution of
the wing markings, whilst the color of these markings and the ground color of
the wings were almost the same in all of the examined specimens.

The external examination of this single striking specimen (pl. 8, fig. 2) showed
that its antennae and frenulum were typically masculine. Also the abdomen,
somewhat shriveled and deformed, seemed to be that of a male. A tuft of long
coremata hairs (two such tufts, one on each side of the eighth abdominal sternite,
are typical of the males of the genus Psezdatteria), situated on a swollen base, was
seen at the right side of the caudal portion of the abdomen. The corresponding
swelling at the left side was located slightly more cephalad and lacked hairs which
might be supposed to be broken off or hidden in a thickened, corrugated fold
adjacent to this swelling. Although no valvae were seen, it might be assumed
that they were deeply retracted into the abdomen. The dissection of the abdomen,
preceded by a two days maceration in sodium hydroxide, showed the inadequacy of
the external examination and explained the abnormities observed. The specimen
proved itself to be a gynander with the characters of the two sexes distinctly
expressed in the genitalia.

The male characters were found as predominating in this specimen (pl. 7; pl.
8, fig. 1), and it might probably be more correct to call the specimen an intersex
than a real gynander. Unfortunately, such important parts of the reproductive
system as the gonads and their ducts became destroyed in the process of maceration,

1) The work on this paper was done under the auspices of the U.S. National Science
Foundation.
233

ur

PSEUDATTERIA SPECIES (LEPIDOPTERA, TORTRICIDAE)') _

|

234 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 7, 1962

and it appeared to be impossible to solve this problem definitively. DOBZHANSKY
(1953, p. 24) wrote that the intersexes “are not regular constituents of the species
populations; their norms of reaction have not become consolidated in the evolution-
ary development, and their phenotypes are highly variable.” Thus, we may assume
that the present abnormal Pseudatteria specimen also does not correctly reproduce
all the characters of the normal specimens of the species to which it belongs. As
yet we do not exactly know how far the modification of the genitalia in the Le-
pidoptera can go in the cases of intersexuality and gynandromorphism, but from
several cases described and figured by KUSNEZOV (1916) we may conclude that
the “halved” gynandrous genitalia (as in our Pseudatteria specimen) mostly show
some characters satisfactory for recognition of the species to which the owners of
these genitalia belong. The fact that the separate parts of the genitalia of our
Pseudatteria gynander are distinct from those of all known species of this genus
(the above mentioned specimens of the cantharopa relationship included) speaks
rather in favor of an assumption that the present gynander (or intersex) may
belong to a new, not yet described species. It would nevertheless be imprudent to
establish a new species on the basis of a gynander. The author has therefore
decided to limit himself in this paper to a detailed morphological description of
this specimen, leaving the solution of the taxonomic problem to the future.

The study became possible through the courtesy of Mr. J. D. BRADLEY of the
British Museum (Natural History) who placed at the author's disposal the neces-
sary material, the above gynander included. Acknowledgements go also to Dr. J. F.
Gates CLARKE of the United States National Museum for his permission to use
for comparison the Psewdatteria material in his charge.

DESCRIPTION

Specimen examined: Gynander (genitalia on slide No. 6605), Peru (M. DE
MATHAN); deposited in the British Museum (Natural History).

Antennae sparsely setose, rather thin, black with a blue-violet iridescence. Labial
palpi concolorous with antennae, orange at base and on a part of inner surface
of second segment. Head orange, prismatic blue at middle. Thorax prismatic blue-
green; tegulae with some scattered orange scales. Abdomen brownish black with
bluish and violet iridescence, somewhat shrunken and deformed. Wing venation
normal of the genus Pseudatteria. Forewings orange-yellow with prismatic blue
markings edged with black and occupying most of wing surface; their arrangement,
slightly asymmetrical at right and left forewing, is as follows: two small spots at
extreme wing base, one closer to costa, other to dorsum, both in a blackish area;
a larger costal spot slightly externad from wing base; a broad transverse fascia
with undulate margins; it starts at basal quarter of costa and reaches dorsum, and
is narrower at costa and dorsum; a second similar fascia at about middle of wing,
narrower at costa and dilated at dorsum; one costal and one dorsal spot in inter-
space between these fasciae, the dorsal spot touching both fasciae on left wing,
and only the basal fascia on right wing; a large, irregularly shaped spot in ex-
ternal wing area; it narrowly starts at costa, is slightly bent externad on left wing
and more round on right wing; a costal spot in interspace between this large spot

N. S. OBRAZTSOV : A gynandrous Tortricid 235

and middle fascia; a row of nine spots along external portion of costa, wing apex,
termen, and tornus; most of these spots are confluent among themselves, especial-
ly on right wing; two (on right wing three) lowest spots of this row touch large
spot situated, as already mentioned, in external wing area; a mid-sized spot, on
left wing only, situated between this large spot and two of apical spots and touching
all of them; cilia orange-yellow, violet-black towards terminal and tornal spots;
length of forewings — 14 mm. Hind wings orange-yellow with violet-brown
markings, as follows: dark basal area followed by a broad transverse band com-
posed of three spots fused among themselves and basal area, and leaving orange-
yellow ground color seen as a short line under base of costa and two larger spots,
one before origin of vein Cus, other at dorsum; externad from above transverse
band, on left wing, another band consisting of a small spot on costa, a larger spot
on disc, and a streak reaching tornus, all of them connected to each other; on
right wing, instead of this band, an elongate discal spot connected with a smaller
external spot and an oblique, arcuate streak leading from preceding band to tornus
and preceded by a spot on dorsum; remaining markings of both hind wings con-
sist of a preapical costal spot, an elongate apical spot slightly separated at its
middle from termen, and three spots at tornus; on left wing, these three spots
are connected internally among themselves and a small spot corresponding to the
above mentioned spot on left wing, connected there to an elongate discal spot at
wing middle; on right hind wing, fusion of these three terminal spots is more
complete: cilia concolorous with wing ground, brown-violet towards terminal and
other marginal spots.

Even before dissection, during the examination of the macerated abdomen, it
was detected that the genitalia consist of two separate portions. The caudal portion
(pl. 7) was located close to the tip of the abdomen and showed mixed characters
of the two sexes. The other portion (pl. 8, fig. 1) was located more cephalad, in
the area of the eighth and seventh abdominal segments, and consisted only of
some masculine parts of the genitalia. These two portions were connected to each
other by means of an intersegmental membrane. A detailed examination of these
two portions of the genitalia became possible after the dissection of the abdomen.
Much attention was paid to the preservation of the original position of separate
parts.

The right side of the caudal portion of the genitalia is typically masculine. It
consists of the right half of a vinculum (5), quite completely developed and
bearing a socius (e) and the right half of the gnathos (4). The tegumen (a) is
represented by a rather broad plate with a short, narrow process (? uncus) at
the left side. The saccus (c) is also completely developed, although distinctly
displaced to the right. The right portion of the intersegmental membrane 8—9 is
roundly swollen and bears a corema, being a tuft of long, dense hairs seen on pl. 7
as a deeply black area at right side of photograph. The left side of the caudal
portion of the genitalia is feminine. It consists of an elongate papilla analis (f)
with a rather long apophysis posterior (g), and a large, hollow body (4) which
undoubtedly represents a misshaped bursa copulatrix. The caudal margin of this
body is formed by a weakly sclerotized ring (0), probably around the ostium
bursae. Laterad from this ring there are two stronger sclerotized, angularly shaped

236 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 7, 1962

pieces (p), probably some elements of an underdeveloped sterigma connected to
the left apophysis anterior (7). The cephalic portion of the hollow body is covered
by some unequally strong sclerotization (g), looking somewhat mottled. It is
situated over the cephalic half of an elongate, sclerotized plate (r) which un-
doubtedly is nothing else than a signum located on the dorsal side of the bursa
copulatrix.

The cephalic portion of the genitalia is entirely masculine and consists of two
valvae (m) and the aedoeagus (&) with adjacent parts of a vallum penis. The
valvae are shortly ovate, thickened, and probably misshapen, without any noticeable
structure on their surface. The aedoeagus seems to be normally developed, and
ends into a long, broad distal process (/). A semicircular plate (7) dorsad from
this process is the dorsal covering of the vallum penis. It is remarkable that the
membranous portion of the penis consists of a swollen, blind sac (7).

DISCUSSION

In a paper, dealing with some cases of the gynandromorphism in the Lepido-
ptera, KUSNEZOV (1916) made some interesting morphological conclusions about
the possible homology of the separate parts of the male and female genitalia. One
of these conclusions concerns the homology of the uncus, in male, and the papillae
anales, in female, which evidently replace one the other in the gynandrous genita-
lia. In our case of the Pseudatteria gynander this theory of KUSNEZOv finds its
confirmation, but it seems very probable that some elements of the masculine
socii (and perhaps also of the tegumen) might have been involved in the for-
mation of the papillae anales, at least of their cephalic portions. The gnathos
seems to be homologous to the apophyses posteriores. There is no satisfactory
basis for further homologizing, but it is nevertheless important to mention that,
in our gynander, the masculine saccus (an invagination of the intersegmental
membrane 8—9; cf. KUSNEZOV, 1915, p. CLXIII) has been found almost on the
same level as the feminine ostium bursae which in the genus Psewdatterta is located
between the eighth and the ninth sternites. There are therefore some reasons to
believe that bursa copulatrix (at least in its caudal portion) also is an invagination
of the same intersegmental membrane (cf. SCHWANWITSCH, 1949, p. 707), and
perhaps an organ homologous to the saccus in the male. Intrusion of the ostium
bursae into the area normally occupied in the male only by the saccus, caused in
our Pseudatteria gynander (probably very early in the process of the formation of
the genitalia) some expansion of the membrane connecting the valvae with the
vinculum. The valvae had thus appeared removed from the zone of the inter-
sexual modification of the genitalia and developed themselves as an independent
masculine structure located (together with the aedoeagus) more cephalad than
the remaining parts of the genitalia.

REFERENCES

CLARKE, J. F. Gates, 1958. Catalogue of the type specimens of Microlepidoptera in the
British Museum (Natural History) described by Edward Meyrick. Vol. 3, London,
(2) + 600 pp. (incl. 298 pls.).

N. S. OBRAZTSOV : A gynandrous Tortricid 237

DoBZHANSKY, Th., 1953. Genetics and the origin of species. 3rd ed., New York, XI + 364
PP.

KUSNEZOV, N. J., 1915. Insectes lépidoptéres (Insecta Lepidoptera). Vol. 1, fasc. 1. Faune
de la Russie, Petrograd, CCCXXXVI pp.

KUSNEZOV, N. J., 1916. Contributions to the morphology of the genital apparatus in
Lepidoptera. Some cases of gyandromorphism. Rev. Russe Ent., vol. 16, p. 151—
191.

SCHWANWITSCH, B. N., 1949. Kurs obshchei entomologii [Textbook of general entomology].
Moscow & Leningrad, 900 pp.

ABBREVIATIONS TO PLATES 7 AND 8

a — tegumen and uncus; b — vinculum; c — saccus; d — gnathos; e — socius; f — pa-
pilla analis; g — apophysis posterior; h — bursa copulatrix; i — apophysis anterior; j —
dorsal covering of vallum penis; k — aedoeagus; 1 — its distal process; m — valvae; n —
membranous portion of penis; o — sclerotized ring around ostium bursae; p — supposed
elements of sterigma; q — sclerotization of bursa copulatrix; — r signum

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 7, 1962 PLAAT 7

Caudal portion of the genitalia of a Pseudatteria gynander.

N. S. OBRAZTSOV : A gynandrous Tortricid

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 7, 1962 PLAAT 8

Pseudatteria gynander. Fig. 1. Cephalic portion of the genitalia. Fig. 2. Moth.
N. S. OBRAZTSOV : A gynandrous Tortricid

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

De Entomologische Berichten worden eveneens door de Nederlandsche Entomo-
logische Vereeniging uitgegeven en zijn bestemd voor de publicatie van kortere
artikelen, van faunistische notities etc., alsmede van de Verslagen der Vergade-
ringen en van mededelingen van het Bestuur. Zij verschijnen twaalf maal per jaar
in een aflevering van 16 of meer bladzijden. Deze 12 afleveringen vormen samen
een deel.

Alle zakelijke correspondentie betreffende de Vereniging te richten aan de
Secretaris, G. L. van Eyndhoven, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

Alle correspondentie over de redactie van het Tijdschrift voor Entomologie te
richten aan de Redacteur, Dr. A. Diakonoff, Rijksmuseum van Natuurlijke
Historie, Leiden.

Alle correspondentie over de redactie van de Entomologische Berichten te rich-
ten aan de Redacteur, B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam-Z. 2.

Alle betalingen te richten aan de Penningmeester, Drs. H. Wiering, Doorntjes
29, Bergen (N.H.), postgiro 188130, ten name van de Nederlandsche Entomolo-
gische Vereeniging te Bergen (N.H.).

Alle correspondentie betreffende de Bibliotheek der Vereniging te richten aan
de Bibliotheek, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

NOTICE TO SUBSCRIBERS

All correspondence referring to subscriptions and exchange subscriptions of the —
periodicals of the Netherlands Entomological Society should be addressed to the
Librarian, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-Oost.

N

NOTICE TO CONTRIBUTORS

Contributors will receive free of charge fifty reprints of their papers, joint authors have

to divide this number between them at their discretion. Additional reprints may be ordered
when returning proofs ; they will be charged at about two Dutch cents per page.

‘Manuscripts should be written in Dutch, English, French, German or Italian. If they
contain descriptions of new genera, species, etc., they should be in one of the four last
mentioned languages : only when the descriptions form a minor part of the paper, the
manuscript may be written in Dutch, with the descriptions in one of these languages. Papers
in Dutch should contain a short summary in one of these four languages.

Manuscripts should be typewritten in double spacing on only one side of the paper, with
a margin of at least three cm at the left side of each sheet. Paragraphs should be indented.
Carbon copies cannot be accepted, as handling makes them illegible.

Captions for text figures and plates should be written on a separate sheet in double
spacing, numbered consecutively in arabic numerals ; the use of a, b, c, or any other sub-
division of the figure numbering should be avoided.

Drawings for reproduction should be on good paper in Indian ink, preferably at least
one and a half times as large as the ultimate size desired. Lettering should be uniform,
and, after reduction, of the same size. Photographs should be furnished as glossy positive
prints, unmounted. Plates should be arranged so as to fill a whole page (11.5 x 19 cm)
of the Tijdschrift, or a portion thereof. Combinations of illustrations into groups are
preferable to separate illustrations since there is a minimum charge per block.

Names of genera and lower systematic categories, new terms and the like are to be under-
lined by the author in the manuscript by a single straight line. Any other directions as to
size or style of the type are given by the editors, not by the author. Italic type or spacing
to stress ordinary words or sentences is to be avoided. Dates should be spelled as follows :
either ”10.V.1948” or "10 May, 1948”. Other use of latin numerals should be avoided, as
well as abbrev'-*ions in the text, save those generally accepted. Numbers from one to ten
occurring in the text should be written in full, one, two, three, etc. Titles must be kept
short. Footnotes should be kept at a minimum.

Authors will be charged with costs of extra corrections caused by their changing of the
text in the proofs.

Bibliography should not be given in footnotes but compiled in a list at the end of the
paper, styled as follows :

Mosely, M. E., 1932. “A revision of the European species of the genus Leuctra (Pleco-

ptera)”. Ann. Mag. Nat. Hist., ser. 10, vol. 10, p. 1—41, pl. 1—5, figs. 1—57.
Text references to this list might be made thus:
"Mosely (1932) says...” or (Mosely, 1932)”.

n

The editors reserve the right to adjust style to certain standards of uniformity.

Manuscripts and all communications concerning editorial matters should be sent to —

Dr. A. DIAKONOFF, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden, The Netherlands.

7
È
Le
8
2
1
1

nl A at

DEEL 105 AFLEVERING 8 1962
. = — =
INS. COMP. zu] |

TIJDSCHRIFT _ en
VOOR ENTOMOLOGII

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

INHOUD :

S. G. KIRIAKOFF. New and less known African Notodontidae (Lepidoptera),
pp. 239—260, figs. 1—37.

| Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, afl. 8. Gepubliceerd 31-12-1962 |

Nederlandsche Entomologische Vereeniging

BESTUUR
Dr. J. van der Vecht, President (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. J. G. Betrem, Vice-President (1959—1965), Deventer.
G. L. van Eyndhoven, Secretaris (1957—1963), Haarlem.
Drs. H. Wiering, Penningmeester (1962—1968), Bergen (N.H.).
Drs. C. A. W. Jeekel, Bibliothecaris (1960—1966), Amsterdam.
F. C. J. Fischer (1958—1964), Rotterdam.
Dr. H. J. de Fluiter (1960—1965), Wageningen.

COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE PUBLICATIES
Dr. J. van der Vecht (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. C. F. A. Bruyning (1960—1963), Oegstgeest.
P. Chrysanthus (1961—1964), Oosterhout, N.B.
Dr. A. Diakonoff (1961—1964), Leiderdorp.
G. L. van Eyndhoven (1957—1963), Haarlem.
Dr. L. G. E. Kalshoven (1961—1964), Blaricum.
Prof. Dr. D. J. Kuenen (benoemd 1957), Leiden.
Dr. P. A. van der Laan (benoemd 1957), Bennekom.
B. J. Lempke (1962—1965), Amsterdam.
Prof. Dr. J. de Wilde (benoemd 1957), Wageningen.

BESTUUR DER AFDELING VOOR TOEGEPASTE ENTOMOLOGIE
Dr. H. J. de Fluiter, Voorzitter, Wageningen.
Dr. F. J. Oppenoorth, Secretaris, Utrecht.
Mej. Dr. A. Post, Wilhelminadorp.
E. Th. G. Elton, Oosterbeek (G.).
Dr. C. F. A. Bruyning, Oegstgeest.

De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f15.—, voor student-leden
f 2.50, per jaar. — Begunstigers betalen jaarlijks minstens f 15.—.

De leden, behalve de student-leden, ontvangen gratis de Entomologische
Berichten van 12 nummers per jaar, waarvan de prijs voor student-leden f 1.50
per jaar, voor niet-leden f 20.— per jaar en f 2.— per nummer bedraagt.

De leden kunnen zich voor f 10.— per jaar abonneren op het Tijdschrift voor
Entomologie; hiervan bedraagt de prijs voor niet-leden f 35.— per jaar.

De oudere publicaties der Vereniging zijn voor de leden tegen verminderde
Prijzen verkrijgbaar.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE
Het Tijdschrift voor Entomologie wordt uitgegeven door de Nederlandsche
Entomologische Vereeniging en is bestemd voor de publicatie van de resultaten
van de studie der Entomologie van algemene en bijzondere aard. Het verschijnt
in één deel van 300—350 bladzijden per jaar, bestaande uit enkele afleveringen.
Bovendien worden monographién handelende over bijzondere onderwerpen,
op onregelmatige tijdstippen uitgegeven.

8 in dh Usd È

nanni nee

NEW AND LESS KNOWN AFRICAN NOTODONTIDA
(LEPIDOPTERA)

BY

S. G. KIRIAKOFF
Ghent, Belgium

The present study is based on material from various sources but chiefly from
the National Museum of Southern Rhodesia, Bulawayo, and, for Madagascan
forms, from the Muséum National d’Histoire Naturelle, Paris. Special acknow-
ledgements are due to Mr. E. PINHEY of Bulawayo and to Dr. P. VIETTE of
Paris. For loan or study of types and of other valuable material I am indebted to
the British Museum (Natural History) in the persons of Messrs. W. H. T. TAMS,
A. WATSON, and D. S. FLETCHER; to the Musée Royal de l'Afrique Centrale,
Tervuren (Messrs. P. BASILEWSKY and L. A. BERGER); to the Zoologisches
Museum der Humboldt-Universität zu Berlin (Dr. H. J. HANNEMANN); to the
Zoologische Sammlung des Bayerischen Staates, Miinchen (Dr. W. FoRSTER and
Mr. F. DANIEL) and to the Naturhistoriska Museum, Stockholm (Dr. O.
LUNDBLAD). As in many other instances, the present study has been made under
the sponsorship of the Belgian National Fund for Scientific Research.

DESCRIPTIONS
Clostera distinguenda spec. nov. (Fig. 1)

Holotype, female. Body light greyish rufous; tegulae and thorax above tinged
with dove grey; shaft of the antennae whitish; palpi and legs paler. Forewing
light greyish rufous; base of the dorsum whitish; lines whitish, exceedingly fine;
subbasal and inner lines almost parallel, directed obliquely outward; DC-mark
hardly noticeable, slightly darker than the ground colour, centered and edged with
paler; outer line parallel with termen, very faintly wavy; subterminal line repres-
ented by traces or dark lunules, also parallel with termen; cilia darker toward the
extremity which is whitish. Hindwing light greyish rufous, much paler and yel-
lowish at base; cilia as in forewing. Length of forewing 13 mm.

Female genitalia. Apophyses very short. Lamella antevaginalis narrowed at
middle; sterigma broadened laterally; lamella postvaginalis narrow, produced at
angles into claw-like processes. Ductus bursae very slender, broadening distally.

Holotype, female: Salisbury, Southern Rhodesia, 30.VIII.1959 (A. J. DUKE).
National Museum of Southern Rhodesia.

Not unlike C/. lucida Aurivillius and Cl. leloupi Kiriakoff, but more rufous,
without any lilac suffusion.

239

240 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

Figs. 1—13. Genitalia of African Notodontidae. 1. Clostera distinguenda sp. nov., ®; 2.

C. nubila sp. nov, &; 3. C. formosa sp. nov. 8; 4. Ambina spissicornis (Mabille), 4;

5. Odontoperas dentigera sp. nov., &; 6. Synete vaumaculata sp. nov., &; 7. Cleapa crenata

sp. nov., 4; 8. Cerurella natalensis gen. sp. nov., 4; 9. Antsalova jeanneliana (Viette),

6; 10. Desmeocraera canescens Janse, &; 11. D. adusta sp. nov., &; 12. D. minima sp.
nov, d; 13. D. moza sp. nov, 4

S. G. KiRIAKOFF : New African Notodontidae 241

Clostera nubila spec. nov. (Fig. 2)

Holotype, male. Body greyish white, thickly sprinkled with rusty; palpi with a
rusty outer line; shaft of the antennae white; occiput with a dark rusty triangle;
outer half of tegulae and base of abdomen less sprinkled with rusty; underside
paler and greyer; legs rufous above. Forewing dull greyish rusty; base of dorsum
whitish; lines whitish, very fine; subbasal line irregular, oblique outwards; inner
line from 1/, of costa to 1/, dorsum, slightly angled on cubitus and on analis;
DC-mark slightly darker, faintly edged with whitish; outer line from 2/3 of
costa to 1/, dorsum, almost joining there the inner line; a series of minute rusty
subterminal spots; termen slightly paler; terminal line blackish; cilia whitish,
darker at extremity. Hindwing rufous grey with the base paler; cilia as in fore-
wing. Underside whitish, tinged with rufous grey, especially on forewings. Length
of forewing 12 mm.

Male genitalia. Superuncus much reduced; uncus shaped as in other species of
the genus, viz., with two slender curved parallel prongs; gnathi broad, curved and
tapering. Valva rounded, membraneous; sacculus differentiated, with apex
rounded. Penis slightly longer than valva, slender, faintly curved, with a terminal
claw-shaped process. Saccus broadly excised at middle, rounded laterally. Ventral
plate with a short projection at each distal angle. Dorsal plate excised proximally,
with a membraneous median portion, and rather elaborate at distal margin. Differs
from other African species in the reduction of the superuncus.

Holotype, male: Vumba, Umtali, Southern Rhodesia, XI.1956, National Mu-
seum of Southern Rhodesia.

Differs from Cl. distinguenda in the disposition of the inner and outer lines
which almost meet on dorsum, and from all other African species in the reduction
of the superuncus, as stated above.

Clostera formosa spec. nov. (Fig. 3)

Holotype, male. Palpi, head, middle of collar and of thorax fox red; palpi
below, lower frons, base of antennae mixed with white; tegulae greyish; pectus
greyish; legs mixed with rufous; tarsi ringed with rufous and whitish. Abdomen
rufous brown; anal tuft light orange tipped with rufous. Forewing with costa very
faintly incurved and with the shape of wing narrower and with the apex more
produced (although blunt) than in most species of the genus. Costal area to fore
half of cell bright ochreous yellow; remainder of forewing strongly suffused with
rufous grey, with a whitish spot at base of dorsum; terminal 14 of wing brownish
russet; a fine costal line reaching apex fox red; no markings except a russet spot
on DC, connected with the rufous terminal area; cilia dark grey at base, then
whitish with a fine grey subterminal line. Hindwing white; terminal area suffused
with orange russet, more distinctly on termen; cilia white. Underside whitish,
hindwing slightly, forewing more distinctly suffused with russet, especially in
costal area of the latter; the fox red costal streak of upperside visible. Length of
forewing 12,5 mm.

Male genitalia. Superuncus almond-shaped, much narrowed distally; prongs of
uncus long, tapering, curved; gnathi rather narrow, faintly toothed on outer

242 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

margin, bearing very long hair. Sacculus ending in a claw-shaped process. Penis
longer than valva, much broadened proximally, strongly curved, almost elbowed
at middle; vesica bearing a few minute cornuti. Saccus very short, rounded. Plate
of 8th sternite slightly concave proximally, broadly excised at middle of distal
margin. Plate of 8th tergite faintly concave proximally, with angles slightly
produced; median portion membraneous; distal angles produced into two-fingered
processes.

Holotype, male. Salisbury, Southern Rhodesia 4.IX.1958 (A. J. DUKE). Na-
tional Museum of Southern Rhodesia.

Peculiar in most of genital structures. Nearest to Cl. ferruginata Gaede (=
ferruginea Hampson nec Moore), which latter however has the margin of valva
denticulate.

The bright colouration of this species and the absence of lines make it easily
recognisable.

Ambina gen. nov. (Fig. 4)

A group of Madagascan ’’Scalmicauda’ species, referred to as Odontoperas in
Kiriakoff, Rev. fr. entom., vol. 27, p. 186 sq. (1960), is peculiar in some
structures of the male genitalia. It includes O. ochreopicta (Kenrick), O. ochri-
basis Kiriakoff, O. dorsalis Kiriakoff, O. insufficiens Kiriakoff, and also Scal-
micauda spissicornis (Mabille) which latter may serve as the type of the new
genus Ambina (from Ambinanitelo, a Madagascan locality). Its male genitalia may
be described as follows (Fig. 4).

Uncus bifid, with prongs slender, curved and divergent; gnathi short, rounded,
with a small tooth. Valva broad at base, then tapering to form a long and slender
terminal process; basal process small, slightly dentate. Penis slightly shorter than
costa, more slender in distal half, faintly curved. Fultura inferior produced into a
pair of narrow pointed processes (labides?). Saccus excised at middle.

The above description points to more affinities with the genus Scalmicauda
than with Odontoperas. The male genitalia of Ambina differ from those of the
former in the peculiar shape of valva, not rounded at apex, but produced into a
long slender process, and in fultura inferior strongly produced at angles, so as to
form structures comparable to labides.

Peratodonta nigriventris spec. nov.

Holotype, male. Frons deep chestnut; palpi deep orange chestnut; occiput and
collar blackish maroon; thorax pinkish brown with a dark median line; flanks
rufous grey; legs pinkish brown; last tarsal joint bearing a small tuft of whitish
hair. Base of abdomen very dark brownish grey, blackish at middle; rest of
abdomen black above, becoming pinkish brown distally and laterally; terminal
tuft black; underside pinkish brown. Forewing dark chestnut brown in anterior
half, becoming pinkish brown dorsally; area beyond the outer line almost pure
salmon pink, merging into the browner colour of the dorsal area; a strong terminal
suffusion of dark chestnut brown, from apex to vein 2; markings blackish, very
fine; inner line regularly outcurved; cell-marks very indistinct; subcellular mark

S. G. KIRIAKOFF : New African Notodontidae 243

without contrasting filling; outer line from just before apex to just before
middle of dorsum, straight to vein 2 then faintly arched, double, filled out
with whitish lilac; the usual subterminal row of lunules also slightly edged distally
with whitish lilac; cilia dark. Hindwing creamy whitish; costal and anal areas
tinged with grey brown; a few grey brown scales on termen; cilia concolorous. Un-
derside of forewing pale pinkish brown, darker in cell; underside of hindwing as
upperside, but less suffused with grey brown. Length of forewing 17 mm.

Male genitalia. Similar to those of P. olivaceorosea Kiriakoff. Valva more
tapering towards the end, terminating in a sharp claw-like process; basal process
of valva cut straight at end, not slightly club-shaped as in related species. Prongs
of uncus broadly rounded, hardly narrowing distally. Penis unarmed.

Holotype and paratype, males: Zika Forest, Entebbe, Uganda, VII.1961.
National Museum of Southern Rhodesia.

Rather similar to P. olivaceorosea, but differing in the absence of greenish
tinge, and in the abdomen being for a great part black.

Odontoperas dentigera spec. nov. (Fig. 5)

Holotype, male. Head, palpi and collar dark maroon red; a line between the
antennae and thoracic crest darker brown; antennae brown, paler below; thorax,
legs and abdomen blackish brown, with a greyish tinge laterally. Forewing dark
purplish grey; markings quite obsolete; a dark maroon costal streak, broadening
in distal half and connected with an almost black patch covering cell; termen
dark maroon brown, narrowly subapically, broader between veins 5 and 3 where
it forms a triangle and ending at the tooth on vein 3; some maroon brown suf-
fusion between the top of the triangle and dorsum just before tornus. Hindwing
pale ochreous; costa narrowly, dorsum broadly tinged with brownish grey; veins,
terminal line and spots on cilia brownish. Underside of forewing rufous grey,
darker and greyer in basal two-thirds. Underside of hindwing as upperside, but
without a distinct grey suffusion. Length of forewing 15,5 mm.

Male genitalia. Very near to those of O. brunnea (Aurivillius). Prongs of uncus
leaf-shaped, strongly dentate; gnathi very short, almost triangular. Valva broad in
basal half, then abruptly narrowing, with a dentate apex, indentations continuing
on margin of sacculus. Penis shorter than valva, straight, with a large inner cor-
nutus; fultura inferior produced laterally into rather elaborate labides with
toothlike projections. Saccus quite short at middle, produced laterally into diver-
ging lobes. Plate of 8th sternite with short proximal processes and deeply incised
at middle of distal margin. Plate of 8th tergite with a broad proximal median
incision, and produced at distal angles with a median bifid process between the
latter.

Holotype, male: Zika Forest, Entebbe, Uganda, VI.1961. In the National Mu-
seum of Southern Rhodesia.

A very handsome and distinctive species, easily discriminated from the related
species by its purplish-grey and dark maroon colours.

Synete vaumaculata spec. nov. (Fig. 6)

Holotype, male. Frons maroon; antennae rufous; palpi maroon; rest of head

244 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

and great part of patagia vinaceous grey; extremity of patagia tinged with blackish;
thorax and pectus vinaceous, strongly tinged with blackish; flanks and legs
vinaceous rufous grey; tarsi paler; fore femora tinged with blackish. Abdomen
vinaceous grey with terminal tuft blackish. Forewing vinaceous rufous grey;
outer area tinged with violaceous grey; several blackish markings, viz., a large
subbasal patch limited distally by the inner line; a DC-mark; a dorsal squarish
patch limiting distally the outer line, from dorsum to vein 2; a dark shadow
distally of DC, slightly reaching beyond the outer line; a minute whitish spot
inside the blackish V-shaped cell-spot; veins paler in the greyish distal area; lines
rusty; inner line very indistinct, limiting the blackish basal area; veins in basal
part rusty except in costal area; terminal line rusty; cilia with pale extremity.
Hindwing cream coloured, with a rufous tinge, especially in terminal and anal
areas; a distinct rufous DC-streak; cilia pale at extremity. Length of forewing
19 mm.

Male genitalia. Nearest to those of S. helgae Kiriakoff. Prongs of uncus
slightly diverging distally, not parallel; gnathi less curved, tapering and pointed.
Valva as in S. margarethae Kiriakoff, i.e. broadening terminally, but with the
costal structure as in S. helgae; basal knoblet short, simple, not dentate. Penis
distinctly longer than costa, almost straight, with a short subterminal knob.

Holotype, male: Solwezi, N.W. Rhodesia. In the British Museum (Natural
History). Paratype, male: Elisabethville, Katanga, 10.11.1953 (Ch. SEYDEL). In the
Zoologische Staatssammlung Miinchen. The large black markings make of S.
vaumaculata one of the most distinctive forms of the group.

Cleapa crenata spec. nov. (Fig. 7)

Holotype, male. Palpi, head and thorax deep black; antennae black with pale
brown pectinations; pectus and legs blackish; tarsi ringed with whitish. Abdomen
dark grey brown with pale base and terminal tuft. Forewing black with faint
purplish tinge; a pale spot at base of dorsum; lines double, composed of pale
brown lunules edged with dark; subbasal line straight; inner line strongly out-
curved from costa to cell, then faintly outcurved, vertical; outer line similar, but
faintly incurved between veins 7 and 3, then again faintly incurved; a large pale
DC-lunule; a row of whitish subterminal lunules; a terminal series of whitish
lines; ends of veins with a white dot; another row of white dots at extremities of
cilia. Hindwing pale ochreous creamy; distal half suffused with dark chocolate
grey; veins dark with pale dots at ends; cilia whitish at extremity. Underside of
forewing dark grey brown; base and costal half pale ochreous. Underside of
hindwing pale ochreous creamy; costa and termen dark brown grey, dark colour
narrower between veins 2 and 4 and not reaching tornus. Length of forewing
15 mm.

Male genitalia. Nearly related to those of C/. afra Bethune-Baker. Uncus longer;
gnathi narrower and lacking the subbasal tooth. Terminal hook-shaped process of
costa reduced to a short, rounded process. Penis without the minute subterminal
indentations. Plate of 8th sternite broader distally and with processes more
slender.

Allotype, female. Antennae filiform. Forewing with tornus less distinct and

S. G. KIRIAKOFF : New African Notodontidae 245

with the dorsal scale-tooth absent. Forewing as in male, but markings less distinct.
Hindwing almost uniform umber-grey, paler at base. Length of forewing 14 mm.

Holotype, male. Angola s.or., Cacolo, 1400 m (west of Saarimo), 14.1.1958
(GERD HEINRICH); allotype, female: Angola s.or., Sombo, distr. Lamola,
8.III.1958 (GERD HEINRICH). Both in the Zoologische Staatssammlung, Mün-
chen.

Differs from C/. afra Bethune-Baker (=Pectinophora noctuotdes Janse, syn.
nov.) in the forewings being uniform dark, without the pale marginal area.

Cerurella gen. nov. (Fig. 8)

Proboscis minute. Palpi short, upturned. Antennae of male bipectinate
(pectinations about 6 times the shaft) to the extremity, pectinations
shortening distally. Thorax and legs with long pilosity, especially the forelegs
which have the tarsi also long-haired. Hind tibiae with a single pair of
spurs. Wing shape as in Pararethona Janse. Venation: in forewing, veins 3, 4 ap-
proximated, 5 from about upper quarter of DC, areole minute, very short and
narrow, 6 and 7 + (8 + 9) from end of areole, 10 from upper margin of areole.
In hindwing, 3, 4 from a point, 5 from about middle of DC, weak, 6, 7 stalked
for slightly more than half their length, 8 approximated to cell to near its end.

Male genitalia. Uncus with the base rather narrow, squarish; terminal portion
narrow, ending in 2 diverging rounded prongs; gnathi slightly shorter than uncus,
slender, faintly curved. Tegumen very narrow. Valva rather short, without harpes;
costa faintly concave; sacculus broadly outcurved; apex upcurved and rounded.
Penis robust, longer than valva, broadened proximally, curved, with a subterminal
tongue-shaped process. Fultura inferior produced laterally into hairy lobes
(labides?). Saccus short, pointed. Plate of 8th sternite with two slender slightly
diverging proximal processes, produced laterally, with distal margin weak at
middle, strongly sclerotized laterally.

These structures represent a modification of those of the genus Cerura Schrank
(type species C. vinula (L.)).

The new genus belongs to the Cerzra group and differs from Pararethona Janse
and related in having a single pair of spurs on the hind tibiae.

Type species: Cerzrella natalensis spec. nov.

Cerurella natalensis spec. nov. (Fig. 8)

Holotype, male. Head and palpi blackish brown; frons white with an orange
rufous spot in middle; antennae brown; thorax silky brownish rufous orange;
flanks much mixed with whitish; legs white; inside of forelegs deep chocolate
brown; tarsi ringed with blackish and white. Abdomen rufous brown; anal tuft
more ochreous. Ground colour of wings white. Forewing with dorsal and
terminal areas finely sprinkled with brownish; sprinkling in basal area much
weaker; markings brownish, rather obsolete, unless otherwise stated; subbasal line
of lunules, distinct only in fore half of wing, oblique outwards; inner line of
lunules double, but single from cubitus downwards, filled out with blackish and
orange scales, then very faint; between inner and outer lines, three rows of very

246 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

obsolete brownish lunules, placed irregularly, and beginning at costa where they
are blackish and much more distinct; outer line placed very distally, of lunules,
double, inner row much less distinct, outer row blackish, preceded on costa by
some ash grey, beginning before apex, oblique inwards to vein 4 and slightly
edged distally with orange scales, broken on 4, from there more distal and less
distinct, more or less parallel with termen; subterminal line absent; a terminal row
of very prominent black dots edged with white; cilia white, slightly spotted with
greyish brown. Hindwing with veins and anal third tinged with creamy orange;
terminal black dots as in forewing; cilia white. Underside of forewing suffused
with chocolate grey, with blackish costal marks. Underside of hindwing with a
brown DC-mark and a distal irregular line; terminal spots in both wings as on
upperside. Length of forewing 15.5 mm.

Male genitalia: see above.

Holotype, male: Balgowan, Natal, 4200 ft., 3.X.1934 (R. C. Woop). In the
National Museum of Southern Rhodesia.

Antsalova jeanneliana (Viette) (Fig. 9)

Placed by VIETTE (Mém. Inst. Sci. Madagascar, ser. E, vol. 5, p. 75, pl. 2
fig. 7, 1955) in the genus Amphiphalera but does not differ generically from
Antsalova musculus Kiriakoff.

The male genitalia of A. jeanneliana differ as follows from those of the
typical species. Uncus less arched; gnathi more pointed. Penis rather different,
arched, broadened distally and bearing two small subterminal teeth. Plate of 8th
sternite shorter, with three pointed processes on distal margin.

Desmeocraera canescens Janse (Fig. 10)

Belongs to the group XII of Kiriakoff (Ann. Mus. R. Congo Belge, 8°, Sci.
zool. vol. 66, 1958, p. 26) and differs from the other species thereof in the
peculiar form of the penis, which bears at about 2/3 of its length a strong lateral
process. Otherwise, very much like D. formosa Kiriakoff.

Desmeocraera adusta spec. nov. (Fig. 11)

Holotype, male. Head, thorax and forewings dark brown suffused with dark
green; frons and palpi rufous brown; antennae dark brown; pectus and legs
rufous brown. Basal abdominal crest black, rest of abdomen rufous brown.
Markings of forewing rather obsolete; below cell an oval black subbasal spot
followed by a black dot connected to inner line; the latter oblique outwards; a
pale brown fabiform DC-mark; veins in outer area spotted with black and green-
ish, with a distinct series of creamy whitish spots serving as outer line; an irregular
row of black subterminal lunules and streaklets preceded by pale brown
blotches; lunule of interval V placed more proximally; cilia dark brown with
conspicuous creamy spots. Hindwing dark umber brown; costal area dark greenish
brown barred with black; cilia as in forewing but slightly paler. Underside rufous
brown; hindwing suffused with yellowish in proximal area, with a distinct discal
band of ground colour. Length of forewing 16 mm.

Male genitalia. Uncus rather long and slender; gnathi slightly longer than un-

S. G. KIRIAKOFF : New African Notodontidae 247

cus, narrow. Valva narrow, asymmetrical, left side bearing a slender process, right
side only a knoblet. Penis as long as valva, slender, more or less S-shaped; fultura
inferior with lateral membraneous lobes bearing hairs. Saccus short and rounded.
Plate of 8th sternite with proximal process relatively short.

Differs from D. weberiana Kiriakoff in a longer uncus, in the asymmetrical
structure of the valvae, in the S-shaped, not simply arched penis and in a broadly
rounded, not angular saccus.

Holotype, male. Zika Forest, Entebbe, Uganda, VII.1961. National Museum of
Southern Rhodesia.

Desmeocraera minima spec. nov. (Fig. 12)

Holotype, male. Much like D. weberiana and D. adusta, but smaller and without
white dots. General colour rufous grey brown. Palpi blackish above; collar with a
dark grey suffusion, leaving two rounded spots of ground colour; basal abdominal
tuft blackish. Forewing with the markings obsolete (worn specimen?); lines black-
ish; subbasal and inner lines almost straight, oblique outwards; median line
faintly outcurved, from middle of costa to one third of dorsum; outer line from
near apex to two thirds of dorsum, almost parallel with median line; a few sub-
terminal spots; cilia spotted with pale. Hindwing barred with blackish on costa;
rest of hindwing a shade lighter than forewing. Underside paler than upperside,
especially hindwing which bears a faint discal line. Length of forewing 13 mm.

Male genitalia. Very near those of D. adusta. Gnathi more strongly hooked.
Processes of valva relatively longer, that on right side tooth-shaped, that on left
side reaching slightly beyond tip of valva. Penis with terminal portion more
slender. Saccus narrower. Proximal process of sternal plate relatively longer.

Holotype, male. Zika Forest, Entebbe, Uganda, VI.1961. National Museum of
Southern Rhodesia.

Desmeocraera moza spec. nov. (Fig. 13)

Holotype, male. Nearest to D. annulosa Gaede. Frons deep chestnut; occiput
and base of antennae olive green; palpi pale orange below, deep chestnut above;
antennae rufous brown; thorax and forewings olive green; pectus pale ochreous
rufous; legs more rufous. Abdomen rufous brown; basal crest blackish brown;
anal tuft olive green. Forewing with markings much as in D. annulosa; lines fine,
hardly indicated, wavy; typical spots defined by pale; outer line edged distally by
pale lunules. The species is readily recognisable by conspicuous black marks, viz.,
a basal dot continuing in a broad streak above anal vein to slightly beyond outer
line; it includes the oval subcellular mark; a more diffuse mark in cell, between
inner line and the rounded cellular mark, connected with two costal bars; cilia
spotted with green and brown. Hindwing ochreous brown with chestnut coloured
veins; costal area pale yellowish olive barred with dark brown; cilia chestnut
brown tipped with yellowish. Underside yellowish suffused with greyish chestnut
brown, except in inner area of forewing and apical area of hindwing. Length of
forewing 18 mm.

248

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

|
ip

II»

TRES

Figs. 14—25. Genitalia of African Notodontidae. 14. Sidisca zika sp. nov., 6; 15. Stauro
pida griseola gen. sp. nov., 6; 16. Atrasana pinheyi sp. nov, &; 17. Fentonina exacta sp.
nov. &; 18. Rheneades flavescens gen. sp. nov., &; 19. Scrancia danieli sp. nov., 4; 20.
Turnacoides basipuncta Gaede., 6; 21. idem, ®; 22. Scranciola multilineata (Gaede)., 4;

&; 25. Archistilbia

23. idem, 9; 24. Malgadonta nigripunctella (Viette), gen. nov.,
cineracea Kiriakoff, 9

S. G. KiRIAKOFF: New African Notodontidae 249

Male genitalia. Uncus short, with the extremity oval; gnathi very slightly longer
than uncus, upcurved, rounded terminally. Costal membraneous part of valva very
narrow; sacculus broad at base, tapering distally to a broadly curved point, longer
than costa. Penis longer than sacculus, with a broadened distal portion and a
strongly developed vesica. Saccus short, pointed. Plate of 8th sternite with a well
differentiated but narrow terminal part; proximal process short, ending in a small
bifid plate.

Differs from D. annulosa in a sacculus distinctly longer than costa; in penis
less distinctly broadened distally; in a more rounded saccus; and in sternal plate
more produced and with terminal part faintly rounded with a small median
excision, without the conspicuous sublateral lobes of D. annulosa.

Holotype, male. Siluve Hills, Beira Road, Mozambique, IX.1961. In the
National Museum of Southern Rhodesia.

Sidisca zika spec. nov. (Fig. 14)

Holotype, male. Head, thorax and forewings deep cinnabar green; palpi
blackish above, whitish below; antennae rufous brown; metathorax grey brown;
pectus greyish creamy; pilosity of fore- and middle legs green, that of hindlegs
greyish creamy; three first abdominal rings pale grey brown with some green at
middle; rest of abdomen blackish green; anal tuft green above, creamy below.
Forewing with markings blackish brown; subbasal line represented by a few
black scales above a yellowish brown basal spot at dorsum; inner line of lunules
slightly oblique outwards, double except above cell, outer element diverging below
cell; median line straight, from 1 costa through DC to base of vein 3, then in-
curved; it is followed by lunules beyond DC; outer line from 34 of costa, double,
parallel with termen to vein 3, then simple and incurved; a subterminal series of
larger lunules, parallel with termen; a terminal series of smaller spots, faintly
edged pale proximally; terminal line blackish; cilia cream coloured, spotted with
brown. Hindwing sepia brown, with the usual green costal markings; cilia cream
coloured, broadly spotted with sepia brown. Underside of both wings strongly
suffused with sepia brown, except on termen of forewing. Length of forewing
16 mm.

Very like S. Aypochloé Kiriakoff, much darker green, and differing in the
position of the dark markings, without any white marks.

Male genitalia. Uncus not differentiated. Valva narrow, mostly membraneous,
with a process at middle of sacculus. Penis about as long as valva, straight, with
a slender proximal process; fultura with the upper part broadened and dentate.
Saccus short. Plate of 8th sternite elongate, with a short proximal process.

Differs from S. hypochloë in much longer valvae and in different structure of
fultura (see figure in KIRIAKOFF, 1958, op.cit., pl. 3 fig. 15).

Holotype and paratype, males: Zika Forest, Entebbe, Uganda, VII. 1961. In
the National Museum of Southern Rhodesia.

Stauropida gen. nov. (Fig. 15)

Proboscis absent; palpi rather slender, upcurved; antennae of male long

250 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

bipectinated (pectinations about 7 times shaft), extreme tip simple. Hind
tibiae with two pairs of spurs. A small crest at base of the abdomen. Wing
shape as in Desmeocraera; in forewing, 3, 4 well separated, 5 from slightly above
middle of DC, 6 from a point with 7 + 10 + (8 + 9); in hindwing, 3, 4 well
separated, as in forewing, DC slightly oblique, 6, 7 stalked for about one third,
8 approximated to cell to near tip.

Male genitalia. Base of uncus semi-circular; terminal projection short and broad,
almost egg-shaped; gnathi simple, slightly longer than uncus, faintly upcurved.
Valva broadening distally, bearing a strong ridge with a hook-shaped process in
middle and a shorter distal process. Penis extremely elongate and slender, strongly
curved; fultura inferior deeply excised in middle. Sacculus produced into a slender
process, as long as the rest of the structures and ending in a club. Plate of 8th
sternite rounded proximally, trifid distally.

The genitalia of Stazropida have nothing in common with those of Desmeo-
craera. They are, on the other hand, surprisingly similar to those of some eastern
species of “Stauropus’ (wich of course are not congeneric with Stazropus fagi
L.) such as, e.g. "Stauropus” basalis Moore and especially "St. simplicior Gaede.

Type of the genus: Stazropida griseola spec. nov.

Stauropida griseola spec. nov. (Fig. 15)

Holotype, male. Body light greyish mixed with brown; palpi withish, dark
brown above; shaft of antennae reddish brown; tegulae partly whitish;
basal abdominal tuft black. Forewing whitish, densely sprinkled with
chocolate brown; base, costa except toward apex, and dorsum sprinkled in addition
with greenish. Markings consisting of small black lunules, faintly edged distally
with orange scales; subbasal and inner lines outcurved in and below cell, incurved
in anal fold; outer line strongly incurved between veins 7 and 4 and again below
vein 2, then obliquely outwards and margined distally before tornus with dark
grey; a series of small subterminal dots, placed irregularly; veins blackish in
terminal area; cilia whitish, spotted with ground colour. Hindwing whitish; costal
streak coloured as forewing and barred brown as in Desmeocraera; veins brownish;
termen between apex and vein 3 tinged with ground colour; cilia as in forewing.
Length of forewing 15 mm.

Male genitalia: as above.

Holotype, male: Ndola, Northern Rhodesia. V. 1961. In the National Museum
of Southern Rhodesia.

Atrasana pinheyi spec. nov. (Fig. 16)

Holotype, male. Palpi dark chocolate brown; last palpal joint and frons rusty
brown; antennae ochreous brown with shaft paler and a rusty grey basal tuft; sides
of head and basal half of collar dark chocolate brown; remainder of collar,
thorax above and crest at base of abdomen black speckled with whitish;
flanks and legs pale rufous grey; long pilosity whitish speckled with blackish;
tarsi spotted blackish and whitish. Abdomen blackish above, with pale brown
pilosity; underside cream coloured, tinged with rufous ochreous. Forewing whitish

S. G. KIRIAKOFF : New African Notodontidae 251

very densely irrorated with black and seeming dark grey, especially base and area
below vein 1; extreme base whitish; a pale spot at base of dorsum; a pale yellowish
angled streak at base, edged above and distally with black; costa spotted with
black; a black streak from near base to inner line in anal fold; inner line black,
double, irregular, broader in fore half of wing, faintly outcurved; end of cell and
bases of intervals I and II paler, almost whitish; a very well defined black DC-
streak preceded and followed by a dull brown spot, the latter edged distally with
whitish; a grey brown median line outcurved beyond cell and incurved from base
of vein 3 to vein 1, then obliquely inwards; outer line of whitish lunules edged
on both sides with dark grey, parallel to median line; veins in outer half of wing
blackish; a few black spots in subapical area; two antetornal black marks corres-
ponding to the black streak of related species; a subterminal series of blackish
lunules or commas; a black terminal line; cilia spotted with black. Hindwing silky
white with ochreous veins and black tornal mark, which latter bears a very fine
white line; cilia white, but black in tornal region. Underside of forewing light
grey with blackish veins and creamy, brown spotted costa; underside of hindwing
as upperside, but the black tornal mark seen only against the light. Length of
forewing 18,5 mm.

Male genitalia. Uncus relatively small, roughly triangular, with longer side
placed terminally; gnathi very well developed, better than in related species, rather
slender, slightly broadened, club-shaped and oblique terminally. Valva rather
narrow; costa and sacculus more or less parallel; termen broadly rounded. Penis
shorter than valva, shoeshaped proximally, much broadened distally. Saccus very
short, pointed at middle. Plates of 8th urite as in other species of Afrasana.

Holotype, male: Marandellas, Southern Rhodesia. IX. 1960; paratype, male:
Vumba Mts., Umtali, Southern Rhodesia, II. 1961. National Museum of Southern
Rhodesia.

Differs from other species of Atrasana by the reduction of the usual tornal
streak.

Fentonina exacta spec. nov. (Fig. 17)

Holotype, male. Head, antennae, collar and pectus brownish black; thorax
pinkish greyish white; inner half of tegulae dark grey brown, paler terminally;
metathorax with two red dots; flanks with an oblique red streak; legs blackisch
brown with long pilosity of tibiae pinkish white. Base of abdomen red with a black
median patch; rest of abdomen red spotted dorsally and laterally with black; ter-
minal segments edged with whitish; underside yellowish brown, segments edged
with whitish; anal tuft whitish. Forewing whitish, tinged with pinkish grey in
anterior half; a red basal dot; markings much as in Fentonina punctum Gaede, but
the black costal triangular patch much more distinct; tornal region pure white;
dorsum with a brownish grey irregular triangle at middle, similar in shape and
colour to the dorsal portion of subterminal band which latter becomes much more
obsolete towards the subapical black spots. Hindwing white with dark veins,
blackish terminal band, black broken terminal line and two black dots before the
anal angle. Underside whitish with dark veins; forewing with a dark brown costal

252 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

streak, broader in middle; hindwing with costa and termen dark brown; both
wings tinged with red at base. Length of forewing 20 mm.

Male genitalia. Differ from those of F. punctum as follows: prongs of uncus
relatively shorter and stouter proximally, tapering distally, with a lateral spine at
two thirds, not broadening distally and slightly bifid at extremity. Valva with a
distinct square terminal projection, while in F. punctum it is rounded distally and
bears a strong spine-shaped apical harpe. Penis as in that species, save that it bears
a proximal lateral projection, and a series of indentations on inner ridge distally,
instead of an oblique series of sharp teeth; terminal spine shorter and blunt. In
F. schoutedeni Viette the structures are intermediate, but the moth differs in
lacking the black mark at base of costa.

Holotype and paratype, males: Amatonga Forest, Portuguese East Africa,
X.1961. In the National Museum of Southern Rhodesia.

Rheneades gen. nov. (Fig. 18)

Diagnose of Rheneades gen. nov. Proboscis rudimentary. Palpi short, thick por-
rect. Antennae long bipectinate (pectinations 6—7 times shaft) for more than %,
then simple. Hind tibiae with a single pair of spurs. Forewing rather narrow; costa
gently curved, gently angled at 2/3, apex rounded, termen oblique, tornus not
marked, dorsum almost straight; venation, veins 3, 4 approximated, 5 from middle
of DC, 6 very short-stalked with 10, 7, 8 + 9; no areole. Hindwing with apex
and tornus rounded, termen very faintly angled on vein 3; venation, veins 3, 4
from a point, 5 from middle of DC, 6, 7 stalked for one third, 8 approximated to
cell for 2/3 of its length.

Male genitalia. Uncus bifid, lyre-shaped; angles of base produced; gnathi ab-
sent. Valva very narrow, hardly sclerotized, with two processes at base, slender
and hairy, the distal process almost as long as valva, the proximal process about
one third shorter. Penis slightly longer than valva, broad and depressed, bifid
proximally, with a large, somewhat elaborate vesica and a subterminal inner
cornutus. Saccus hardly developed. Plates of 8th urite weakly differentiated.

Type species: Rheneades flavescens spec. nov.

Rheneades flavescens spec. nov. (Fig. 18)

Holotype, male. Body rufous; frons and collar mixed with ochreous; an-
tennae brown. Forewing light ochreous rufous, tinged with greyish olive,
except at base, on costa and on termen; costa spotted with blackish; sub-
basal line broad, blackish, outcurved, limiting the pure ochreous basal area;
inner line about same shape, much approximated to subbasal line; both
connected on dorsum by a blackish streak; towards end of cell a blackish spot
edged with white, connected with a double DC-mark, also edged with white; outer
line quite shadowy, broad, outcurved, more or less distinct only in anterior half
of wing; more distally, a similar but still more obsolete dark band; veins in outer
area of ground colour, slightly spotted with blackish; subterminal line blackish,
very indefinite, disappearing below vein 4; a blackish terminal line, connected
with the blackish ends of veins; cilia concolorous. Hindwing pale creamy white

S. G. KirtaKorF: New African Notodontidae 253

with a brownish grey terminal line; cilia concolorous. Underside of both wings
pale creamy white, forewing suffused with greyish brown, except at base, on costa
and on termen. Length of forewing 14,5 mm.

Holotype, male: Entebbe, Uganda, V.1961. National Museum of Southern
Rhodesia.

The new genus hardly differs externally from Rhenea Saalmiiller. The male
genitalia also are similar to some extent, but in Rhenea the costal part of valva
is much shorter, the disto-basal process is shaped exactly as the costal part and
the proximo-basal process is strong, broad and more or less horn-shaped. More-
over, the penis is slender and pointed. Both genera should be placed close together.

Scrancia danieli spec. nov. (Fig. 19)

Holotype, male. Body dark grey; vertex and palpi blackish; antennae pale
brown; tarsi ringed with blackish and white. Forewing pale grey, densely pow-
dered with blackish; base of dorsum whitish; proximal two thirds of dorsum
blackish; inner line represented by two dark and two pale angular lines from
costa to media; a pale orange rufous streak on DC, preceded by a black lunule
and followed by a black oval spot; space between the latter and outer line pale
orange rufous, extending to bases of intervals II and III and merging into the
ground colour below; outer line pale, indistinct below vein 2, broadly and dif-
fusely edged with blackish distally; subterminal line blackish, irregular, forming
a spot on vein 5 and a streak on vein 2, broadly edged proximally with whitish,
the latter colour merging into blackish proximally; terminal area again paler, but
tinged proximally with pale rufous orange; terminal line blackish; cilia pale grey.
Underside pale ashy grey, tinged with brownish in cell, with a whitish spot beyond
it, with dark veins; costal area grey brown spotted with black. Hindwing whitish;
veins and terminal line blackish. Underside like upperside. Length of forewing
18 mm.

Male genitalia. Resembling those of Scr. africana Aurivillius. Uncus very short,
lozenge-shaped, somewhat irregular and asymetrical. Tegumen with a median
projection on each side, facing inwards. Valva elongate and narrow as usual, with
a transversal harpe before 2/3 of sacculus, and a second, narrower, hooked harpe
in the distal fourth thereof. Penis slender, S-haped; fultura inferior rounded ven-
trally. Saccus hardly developed. Plates of 8th urite as in related species.

Holotype, male: Tanganyika, Kigonsera, 19.11.1960 (Pater O. MORGER). In
the Zoologische Staatssammlung, Miinchen. A second male from Vumba Mts.,
Umtali, Southern Rhodesia, II.1961, in the collection of the National Museum of
Southern Rhodesia, Bulawayo.

Rather similar to Scr. margaritacea Gaede, from which it differs in lacking the
black costal spots and in bearing a conspicuous mark on DC and beyond.

Turnacoides basipuncta Gaede (Figs. 20, 21)

Male genitalia. Uncus short; lateral processes rather short and narrow, slightly
dilated distally; middle projections small, pointed. Valva as in Scrancia, with a
single claw-shaped harpe at 2/3 of sacculus. Penis about as long as costa, almost

254 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

straight, with a short subterminal lateral spur-shaped process. Saccus short, excised
at middle. Plate of 8th sternite squarish, faintly excised at middle of distal margin.

The female has not been described. Antennal pectinations half as long as in
male. Wings distinctly broader; forewing with costa more arched; hindwing with
termen more evenly outcurved and apex blunter. Head, palpi and collar ashy grey;
frons browner; tegulae blackish, edged with ashy grey. Abdomen dark grey,
paler at base. Forewing with markings as in male, but rather more distinct, except
the subbasal black point (for which the species has been named), and ground
colour ashy grey, strongly tinged with sepia brown in dorsal half. Hindwing
white; veins black in outer half; a diffuse blackish terminal band; cilia grey
spotted with blackish. Length of forewing 24,5 mm.

Female genitalia. Apophyses anteriores short and rather broad; apophyses
posteriores longer. Sterigma broad, with a kind of cup-shaped projection at each
side of proximal margin and with a narrow lamella antevaginalis. Signum
elongate, with sides parallel.

Neallotype, female: Khami, Matabeleland, Southern Rhodesia, XII.1961. Na-
tional Museum of Southern Rhodesia.

Turnacoides ioptila Viette

We have examined the male genitalia of the typical specimen. These have been
figured by VIETTE 1955 (op. cit., 226, fig. 8), but the penis has been omitted.
It is distinctly longer than the costa, slender, faintly arched.

T. ioptila is certainly not congeneric with T. baszpuncta. The male genitalia
show a close similarity to those of the Scrancia leucopera — Scr. subrosea group
with which T. zoptila should be placed.

Scranciola multilineata (Gaede) (Figs. 22, 23)

Described as Solwezia multilineata, but should be placed in the genus Scranciola
Gaede (type species Scranciola quadripunctata Gaede).

Male genitalia. Show relationship with the Scr. rzfzla group. Nearest to Scr.
roseimacula Kiriakoff. However, both valvae are of the same shape, ending in a
broad roughly triangular plate, toothed on costal margin. In Scr. roseimacula the
valvae are asymetrical, right valva ending in a beak-like untoothed projection,
left valva toothed costally, but ending in a sharply pointed process.

As there are some differences in shape of uncus and valva, Solwezia could be
maintained as a subgenus of Scranciola.

GAEDE's type was a female. The male is similar to the female, but is slightly
smaller. It differs from Scr. rosezmacula in the absence of the dark dorsal shadow
and of the pink terminal area. Neallotype, male: Chingolo, Northern Rhodesia,
11.1960. National Museum of Southern Rhodesia.

Female genitalia. Apophyses anteriores short; apophyses posteriores very long,
reaching the proximal margin of the 8th segment. Sterigma broad, produced into
slender processes at distal angles, and strongly excised at middle of proximal
margin. Signum consisting of two narrow parallel plates.

S. G. KIRIAKOFF : New African Notodontidae 255
Dinotodonta nigripunctella Viette (Fig. 24)

The male genitalia of this species (described by VIETTE, 1955, op. cit., p. 227,
fig. 10: valva) are figured here. They have little in common with the structures
found in Dinotodonta longa, Holland, type species of Dinotodonta Holland. The
latter has a bifid uncus, with long, slender, almost spiniform branches, and valvae
of the common Scrancia pattern. D. nigripunctella shows in fact much more
resemblance with the African species placed in the genus Lophopteryx. It belongs,
however, to a distinct genus: Malgadonta gen. nov., of which it is the type-
species. For diagnose, see VIETTE loc. cit.

Archistilbia cineracea Kiriakoff (Fig. 25)

The female has not been described. Antennae of female simple. Forewing as
usual in the group somewhat broader than in male; colour and pattern not dif-
ferent. Hindwing very pale greyish brown, with darker veins; distal third suffused
with grey brown; terminal line black; cilia grey brown with pale basal line.
Underside darker than in male; hindwing with a broad grey brown costal streak
ind with a faint discal line. Length of forewing: 18 mm.

Female genitalia. Apophyses anteriores short, claw-shaped; apophyses posteriores
rather long and slender. Sterigma broad, with parallel margins; ostium bursae
placed quite asymmetrically, at left angle. Signum a long, narrow, rod-like
structure.

Neallotype, female: Chimanimani Mts., Southern Rhodesia, I—X.1961. Na-
tional Museum of Southern Rhodesia.

Breyeria dasychiroides Janse (Fig. 26)

Male genitalia. Base of uncus triangular; uncus small, narrow, with parallel
lateral edges and excised terminal margin; gnathi moderately long, slender,
curved. Valva short, broad, with a broad termen, mainly membraneous; sacculus
broadly sclerotized, with a subterminal transverse fold. Penis much longer than
valva, straight, bifid proximally with strongly diverging branches, pointed and
dentate terminally; vesica covered with minute cornuti and bearing a larger inner
cornutus; fultura inferior very well developed. Saccus short, rounded. Plate of 8th
sternite rounded proximally, broadly excised distally.

The female has not been described. Antennae of female with pectinations half
as long as in male. Forewing slightly browner, and the entire median area between
inner and outer lines strongly suffused with whitish, except bases of intervals II,
III and IV. Hindwing dull white, terminal area suffused with grey brown; cilia
grey brown. Length of forewing 14 mm.

Neallotype, female: Khami, Bulawayo, Southern Rhodesia, X.1955. In the col-
lection of the National Museum of Southern Rhodesia.

Dasychoproctis dubiosa Hering (Fig. 27)

Described by VIETTE (1955, op. cit., p. 227) from a female as Eurystaura
euryala spec. nov. Dr. VIETTE kindly sent me two males and two females of his

256 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

NN

BNW || RAL)
eu Ne:

Figs. 26—37. Genitalia of African Notodontidae. 26. Breyeria dasychiroides Janse, 4; 27.

Dasychoproctis dubiosa Hering (Lymantriidae), 4; 28. Leptolepida malangae Bethune-

Baker, 4; 29. idem, ®; 30. Helga infans gen. sp. nov., 4; 31. Campyloctys gladstonei

Janse, 4; 32. Polelassothys plumitarsus Janse, 4; 33. idem, Q; 34. Polelassothys callista

Tams, &; 35. Euanthia venosa gen. sp. nov. &; 36. Tricholoba magnifica Viette, 3;
37. Alatanadata gemina Gaede, &

S. G. KIRIAKOFF : New African Notodontidae 257

new species along with a male named by the late C. L. COLLENETTE as Dasycho-
proctis dubiosa Hering (Lymantriidae). These have been found not to differ in
any way externally, and moreover, the male genitalia of all three specimens have
proved to be identical. Eurystaura euryala falls accordingly into the synonymy of
Dasychoproctis dubiosa.

For the sake of completeness, I give below the description of the male genitalia
of Dasychoproctis dubiosa.

Male genitalia. Uncus bifid from base, with prongs curved and pointed; gnathi
absent. Valva rather narrow, membraneous, with long pilosity; sacculus trans-
formed into a long and slender process, slightly toothed on inner side; process of
left valva distinctly longer than valva; process of right valva very slightly so. Penis
slightly longer than valva, very slender subterminally, slightly broader terminally;
basal portion again narrower, ending in two points. Saccus quite undeveloped.

Leptolepida malangae Bethune-Baker (Figs. 28, 29)

Male genitalia. Uncus compressed, with triangular profile, rounded at extremity;
gnathi slender, fused. Valva short, narrow, membraneous. Penis much longer
than valva, very stout, with much swollen proximal portion and a large inner
cornutus; fultura superior with short broad labides. Saccus produced at angles.
Plates of 8th sternite weakly differentiated.

The female has not been described. Antennal pectinations of female shorter.
Similar to male, but black dots of forewings less distinct. Hindwing darker, more
or less suffused with chocolate brown, especially in terminal area. Larger; length
of forewing 16 mm.

Female genitalia. Apophyses anteriores rather short; apophyses posteriores
moderately long, slender. Sterigma broad; lamella antevaginalis rounded; lamella
postvaginalis very well developed, excised at middle of both margins, bearing
laterally a short curved process. Signum consisting of a rounded plate bearing
three blunt spine-shaped processes situated in a triangle.

Neallotype, female: Tanganyika, Amani, 18.1].—18.1V.1936 (B. Cooper). In
the British Museum (Natural History).

Helga gen. nov. (Fig. 30)

Proboscis aborted. Palpi short, porrect. Antennae of male bipectinate
(pectinations thrice as long as shaft is broad) shortly beyond 2/3, then
denticulate. Hind tibiae with a single pair of spurs. Forewing rather narrow,
costa and dorsum faintly arched, apex rounded, termen oblique. Venation.
veins 3, 4 well separated, 5 from middle of DC, no areole, 6, 10, 7, 8 + 9 stalk-
ed. In hindwing, 3, 4 and 6, 7 short stalked, 5 absent, 8 approximated to cell
to near end.

Male genitalia. Uncus large, broad, with lateral edges parallel, then narrowing
and rounded terminally; gnathi reaching to apex of uncus fused together. Valva
rather narrow, mainly membraneous, with margin of sacculus sclerotized and
excised at one third of its length. Penis nearly twice as long as valva, slender,
arched, with spine-like indentations along inner margin; proximal portion broadly

258 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

fused with fultura; the latter bearing in the middle of its inferior plate a long,
slender process, as long as 34 of valva, and denticulate on both sides. Sacculus
very short. Plate of 8th sternum narrowing distally, reinforced on lateral margins,
with proximal portion membraneous.

Type species: Helga infans spec. nov.

Close to Taeniopteryx Janse and with a similar habitus, but differing in having
a single pair of spurs on hind tibiae. Stenostaura Hampson also has a single pair
of spurs, but male genitalia are widely different.

Helga infans spec. nov. (Fig. 30)

Holotype, male. Body dark brownish grey; hind tibiae and tarsi barred
with grey and blackish. Fore wing dull grey; lines blackish, rather obsolete;
subbasal and inner lines excurved, double, inner element broken in spots;
outer line diffuse, broader in costal portion; subterminal line incurved
from costa to vein 4, then angled and again faintly incurved, ending exactly in
tornus; a blackish terminal line; cilia paler at base. Hind wing dirty whitish;
veins and terminal line brownish; cilia brownish at extremity. Underside like
upperside, but markings of forewing obsolete. Length of forewing, 10 mm.

Holotype, male: Nyamandhlovu, Southern Rhodesia, 1.1960. National Museum
of Southern Rhodesia.

A specimen from Khami, Southern Rhodesia, XII.1955 (ibid.) smaller, fore-
wing 9 mm, browner, with hindwings purer white, looks rather different; the
genitalia, however, offer no differences whatever.

Campyloctys gladstonei Janse (Fig. 31)

Male genitalia. Uncus slender, curved; gnathi of a peculiar structure, long,
curved, bearing at base a short hairy process, and fused distally, forming together
a broad transverse bar covered with minute corrugations. Valva elongate, mostly
membraneous, arched, with rounded apex and a subbasal horn-shaped harpe.
Penis as long as valva, straight, broadening distally, with several internal cornuti.
Saccus short, rounded. Plates of 8th sternite not differentiated.

Polelassothys plumitarsus Janse (Figs. 32, 33)

Male genitalia. Uncus short, bifid; gnathi slender, almost straight; intermediate
structures (= subunci) present, very small, almost straight. Valva roughly
triangular; costa angulate before middle; sacculus with a short pointed subterminal
process. Penis much longer than valva, rather slender; fultura inferior well
developed, bearing two slender processes; fultura superior broad, bifid, Saccus
produced at angles. Plate of 8th sternite narrow, rather weak.

Female genitalia. Apophyses rather short. Lamella antevaginalis strongly
produced at proximal margin, forming a broad plate excised at proximal margin.
Signum exceptionally large, occupying almost the whole length of bursa copula-
trix, consisting of a rather broad band.

S. G. KiriakorF: New African Notodontidae 259

Polelassothys callista Tams (Fig. 34)

Male genitalia. Very similar to those of P. plumitarsus. Uncus relatively more
elongate; gnathi broadened and toothed distally. Valva with apex rounded and
processes shorter. Penis as in P. plumttarsus; fultura superior much enlarged, with
toothed lateral plates.

Euanthia gen. nov. (Fig. 35)

Proboscis rather short. Palpi short, hairy, porrect. Antennae of male bi-
pectinate (pectinations two times shaft) for about 4/5 of shaft, extremity
denticulate. Thorax and legs covered with long pilosity. Hind tibiae with
two pairs of spurs. Wing shape as in Anthena Walker. Venation, forewing,
veins 3, 4 from about one point, 5 from middle of DC, a small, short areole,
6 from 1/3 areole, 7, 8 + 9 and 10 from extremity of areole; hindwing,
veins 3, 4 short stalked, 5 from middle of DC, weak, DC oblique, weak, 6, 7
stalked for a trifle longer than 1/,, 8 approximated to cell near its extremity.

Male genitalia. Uncus very broad, semioval, with a small rounded extremity;
gnathi broad, slightly tapering, curved. Valva rather narrow, with a longitudinal
ridge bearing two small knoblets before and after middle. Penis shorter than
costa, robust, almost straight, with a small subterminal lateral tooth. Saccus short,
bifid. Plate of 8th sternite squarish, with short proximal processes.

Type species: Evanthia venosa spec. nov.

Related to Anthena from which it differs in the shape of uncus, broadly
rounded without the long projection characteristic of Antheua.

Euanthia venosa spec. nov. (Fig. 35)

Holotype, male. Head, palpi, antennal pectinations and collar light ochreous
rufous; frons and end of collar paler; shaft of antennae dark brown; thorax
and tegulae blackish brown, the latter pale greyish ochre at extremity;
mesothorax with a double spot of light ochreous rufous; flanks and
legs paler. Base of abdomen grey ochreous, remainder of abdomen brownish
orange, segments edged with paler; lateral tufts of abdomen alternately cream-
coloured and black; anal hair black; underside of abdomen cream-coloured at base,
becoming orange distally. Forewing pale creamy yellowish, pure only along costa
and in space between vein 1 and dorsum; veins in pale costal area black; a black
basal streaklet; a brown streak below vein 1 and a deep black streak just above
dorsum in basal area; discal area to subterminal line strongly tinged with vandyck
brown; veins black spotted with pale; inner and outer lines absent; a rufous brown
DC-bar, edged with ground colour, emitting a short streak along base of vein
5; subterminal line blackish, composed of angles, beginning just below apex
and ending in interval I; termen and tornal area tinged with grey, merging into
the more yellowish dorsal area; veins in terminal area blackish; interneural streaks
paler, continued in the brown area; terminal line of blackish brown lunules,
preceded by cream coloured lines; cilia creamy yellowish, greyer distally, spotted
with brown, and with a yellowish line at ends of veins. Hindwing dark brown
with blackish veins; terminal line of yellowish spots; cilia yellowish spotted with

260 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 8, 1962

Holotype, male: Shinyanga, Tanganyika, 12.X1II.1954. National Museum of
brown and pale as in forewing. Underside of forewing greyish brown; base and
dorsum tinged with orange; underside of hindwing paler than upperside, with
blackish veins; cilia as upperside. Length of forewing 13,5 mm.

Southern Rhodesia.

Polienus fuscatus Janse

The female has not been described. Antennae simple. Head and thorax white,
sprinkled with rufous brown; head and collar tinged besides with ochreous; palpi
browner above; last joint of palpi light brown; antennae pale yellowish; margins
of tegulae almost pure white; thoracic crest much stronger suffused with rufous
brown; flanks and legs pale yellowish; inside of forelegs brown. Abdomen pale
yellowish. Forewing pale yellowish, sprinkled with grey brown and rufous brown;
a black basal dot; at 14 of dorsum a brown grey spot; outer area sprinkled chiefly
with rufous brown, with an oblique line of that colour from apex to near DC in
interval V, and a streak in interval III; series of black dots like in male; terminal
line broken, rufous brown; cilia pale yellowish. Hindwing pale yellowish, with a
very obsolete discal band of grey brown scales; cilia concolorous. Underside al-
most wholly creamy white. Length of forewing 16 mm.

Neallotype, female: Umtali District, Southern Rhodesia, 8.111931 (P. A.
SHEPPARD). National Museum of Southern Rhodesia.

Tricholoba magnifica Viette (Fig. 36)

Male genitalia. Uncus short, broadly rounded; gnathi slender. Valva broad,
termen rounded; a strong subbasal process. Penis distinctly longer than costa, —
rather slender, curved, with a small terminal hooked process. Saccus produced at
both angles into a lobe. Plate of 8th sternite concave proximally, slightly dentate
distally. Plate of 8th tergite deeply excised distally.

Very near Overlaetia straminea Kiriakoff. The genus Overlaetia Kiriakoff might
be considered as a very distinct subgenus of Tricholoba.

Alatanadata gemina Gaede (Fig. 37)

Male genitalia. Uncus almost heart-shaped, with a small pointed process at
middle of distal margin; gnathi longer than uncus, compressed, curved, constricted
in middle portion, then broadening and rounded. Valva narrowing distally and
produced into a slender terminal process; costa produced proximally into a short
dentate process. Penis as long as costa including basal process, slender, straight,
much broadened at apex, the broad portion bearing, like the large vesica, several
cornuti. Saccus very short.

The above description shows a remarkable resemblance with the Scalmicauda
group.

Rhenea isaka Viette (1954, op. cit., p. 73, pl. III fig. 6) is a synonym.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

De Entomologische Berichten worden eveneens door de Nederlandsche Entomo-
logische Vereeniging uitgegeven en zijn bestemd voor de publicatie van kortere
artikelen, van faunistische notities etc., alsmede van de Verslagen der Vergade-
ringen en van mededelingen van het Bestuur. Zij verschijnen twaalf maal per jaar
in een aflevering van 16 of meer bladzijden. Deze 12 afleveringen vormen samen
een deel.

Alle zakelijke correspondentie betreffende de Vereniging te richten aan de
Secretaris, G. L. van Eyndhoven, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

Alle correspondentie over de redactie van het Tijdschrift voor Entomologie te
richten aan de Redacteur, Dr. A. Diakonoff, Rijksmuseum van Natuurlijke
Historie, Leiden.

Alle correspondentie over de redactie van de Entomologische Berichten te rich-
ten aan de Redacteur, B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam-Z. 2.

Alle betalingen te richten aan de Penningmeester, Drs. H. Wiering, Doorntjes
29, Bergen (N.H.), postgiro 188130, ten name van de Nederlandsche Entomolo-
gische Vereeniging te Bergen (N.H.).

Alle correspondentie betreffende de Bibliotheek der Vereniging te richten aan
de Bibliotheek, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

NOTICE TO SUBSCRIBERS

All correspondence referring to subscriptions and exchange subscriptions of the
periodicals of the Netherlands Entomological Society should be addressed to the
Librarian, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-Oost.

NOTICE TO CONTRIBUTORS

Contributors will receive free of charge fifty reprints of their papers, joint authors have |
ro divide this number between them at their discretion. Additional reprints may be ordered
when returning proofs ; they will be charged at about two Dutch cents per page. +

Manuscripts should be written in Dutch, English, French, German or Italian. If they
contain descriptions of new genera, species, etc., they should be in one of the four last
mentioned languages: only when the descriptions form a minor part of the paper, the
manuscript may be written in Dutch, with the descriptions in one of these languages. Papers
in Dutch should contain a short summary in one of these four languages.

Manuscripts should be typewritten in double spacing on only one side of the paper, with
a margin of at least three cm at the left side of each sheet. Paragraphs should be indented.
Carbon copies cannot be accepted, as handling makes them illegible. i

Captions for text figures and plates should be written on a separate sheet in double
spacing, numbered consecutively in arabic numerals ; the use of a, b, c, or any other sub
division of the figure numbering should be steli |

Drawings for reproduction should be on good paper in Indian ink, preferably at least
one and a half times as large as the ultimate size desired. Lettering should be uniform,
and, after reduction, of the same size. Photographs should be furnished as glossy positive
prints, unmounted. Plates should be arranged so as to fill a whole page (11.5 x 19 cm)
of the Tijdschrift, or a portion thereof. Combinations of illustrations into groups are.
preferable to separate illustrations since there is a minimum charge per block. À

Names of genera and lower systematic categories, new terms and the like are to be under.
lined by the author in the manuscript by a single straight line. Any other directions as to.
size or style of the type are given by the editors, not by the author. Italic type or spacing
to stress ordinary words or sentences is to be avoided. Dates should be spelled as follows:
either ”10.V.1948” or "10 May, 1948”. Other use of latin numerals should be avoided, as
well as abbrev':tions in the text, save those generally accepted. Numbers from one to ten.
occurring in the text should be written in full, one, two, three, etc. Titles must be kept

È

short. Footnotes should be kept at a minimum. x
Authors will be charged with costs of extra corrections caused by their changing of the
text in the proofs. i

Bibliography should not be given in footnotes but compiled in a list at the end of the :
paper, styled as follows :

Mosely, M. E., 1932. ”A revision of the European species of the genus Leuctra (Pleco- |
ptera)”. Ann. Mag. Nat. Hist., ser. 10, vol. 10, p. 1—41, pl. 1—5, figs. 1—57.

Text references to this list might be made thus:

”Mosely (1932) says...” or ’’ (Mosely, 1932)”.

%

The editors reserve the right to adjust style to certain standards of uniformity.

Manuscripts and all communications concerning editorial matters should be sent to 3
Dr. A. DIAKONOFF, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden, The Netherlands.

va

an ZI cr ER ia
: ISEE fare A \)

_ DEEL 105 AFLEVERING 9

TIJDSCHRIFT Lu:

VOOR ENTOMOLOGIE

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

INHOUD :

L. G. E. KALSHOVEN. Notes on the ecology of oriental - mostly Indonesian -
Cossoninae, Phaenomerini and Sipalini (Col. Curculionidae), pp. 261—
272, fig. 1.

| Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, afl. 9. Gepubliceerd 31-12-1962 |

Nederlandsche Entomologische Vereeniging

BESTUUR
Dr. J. van der Vecht, President (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. J. G. Betrem, Vice-President (1959—1965), Deventer.
G. L. van Eyndhoven, Secretaris (1957—1963), Haarlem.
Drs. H. Wiering, Penningmeester (1962—1968), Bergen (N.H.).
Drs. C. A. W. Jeekel, Bibliothecaris (1960—1966), Amsterdam.
F. C. J. Fischer (1958—1964), Rotterdam.
Dr. H. J. de Fluiter (1960—1965), Wageningen.

COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE PUBLICATIES
Dr. J. van der Vecht (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. C. F. A. Bruyning (1960—1963), Oegstgeest.
P. Chrysanthus (1961—1964), Oosterhout, N.B.
Dr. A. Diakonoff (1961—1964), Leiderdorp.
G. L. van Eyndhoven (1957—1963), Haarlem.
Dr. L. G. E. Kalshoven (1961—1964), Blaricum.
Prof. Dr. D. J. Kuenen (benoemd 1957), Leiden.
Dr. P. A. van der Laan (benoemd 1957), Bennekom.
B. J. Lempke (1962—1965), Amsterdam.
Prof. Dr. J. de Wilde (benoemd 1957), Wageningen.

BESTUUR DER AFDELING VOOR TOEGEPASTE ENTOMOLOGIE
Dr. H. J. de Fluiter, Voorzitier, Wageningen.
Dr. F. J. Oppenoorth, Secretaris, Utrecht.
Mej. Dr. A. Post, Wilhelminadorp.
E. Th. G. Elton, Oosterbeek (G.).
Dr. C. F. A. Bruyning, Oegstgeest.

De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f 15.—, voor student-leden
f 2.50, per jaar. — Begunstigers betalen jaarlijks minstens f 15.—.

De leden, behalve de student-leden, ontvangen gratis de Entomologische
Berichten van 12 nummers per jaar, waarvan de prijs voor student-leden f 1.50
per jaar, voor niet-leden f 20.— per jaar en f 2.— per nummer bedraagt.

De leden kunnen zich voor f 10.— per jaar abonneren op het Tijdschrift voor
Entomologie; hiervan bedraagt de prijs voor niet-leden f 35.— per jaar.

De oudere publicaties der Vereniging zijn voor de leden tegen verminderde
prijzen verkrijgbaar.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE
Het Tijdschrift voor Entomologie wordt uitgegeven door de Nederlandsche
Entomologische Vereeniging en is bestemd voor de publicatie van de resultaten
van de studie der Entomologie van algemene en bijzondere aard. Het verschijnt
in één deel van 300—350 bladzijden per jaar, bestaande uit enkele afleveringen.
Bovendien worden monographién handelende over bijzondere onderwerpen,
op onregelmatige tijdstippen uitgegeven.

ee ant EE Akki haalen

BREDA mani

TA er EV Bi ve HE fati

è tos Cè,

Giese Farid

| GHIVE sti.
NOTES ON THE ECOLOGY OF ORIENTAL - MOSTLY
INDONESIAN - COSSONINAE, PHAENOMERINI
AND SIPALINI (COL. CURCULIONIDAE)
BY

L. GES KALSHOVEN

Blaricum, Netherlands

INTRODUCTION

During my collecting work in Java, with the main purpose of making a first
inventory of forest insects of importance, I often met with Cossonin weevils and
allied species. They formed an easy catch, for the peeling off of diseased and
loose bark of trees and the breaking open of dry bamboo not seldom produced a
number of specimens. Apparently they were of little or no economic significance
but as they formed a regular element of the fauna of borer-infested trunks and
decaying plants they were of some interest to the ecologically minded forest
entomologist, and notes were taken on their habitat and hosts. The data were
recently supplemented by searching the collection of the Netherlands museums for
annotated specimens and studying the literature.

Very little has been published so far on the ecology of the Indonesian Cossoni-
nae and allied weevils. This has induced me to compile and elaborate my notes.
The general purpose of the present paper is similar to that of my recent pu-
blication on the habits and host associations of Indomalayan Rhynchophorinae
(1961). The Sipalini and Phaenomerini, which are considered to belong to the
Rhynchophorinae but have been omitted from the paper just mentioned, are now
included in the present survey.

Most of my specimens were submitted, in different years, to Sir Guy A. K.
MARSHALL, who identified a score of species, eight of which were new to science
(MARSHALL 1926, 1928, 1958). Recently some additional material with annotations
on host-plants, found in my own collection and in the Leiden Museum (L.M.)
and Amsterdam Museum (A.M.), were submitted to Mr. Ed. Voss. This spe-
cialist has already dealt with many Indonesian Cossoninae, several of them new
to science, brought together by the eminent collector of Coleoptera, the late F.
C. DRESCHER, and preserved in the Zoological Museum in Bogor (Voss 1957).
Our additional material provided some more new species which soon will be
published.

The names and sequence of the species used in the present paper deviate to
some extent from those in CsIKI’s volume in the Catalogus Coleopterorum (1936)
and are partially based on information found in the more recent publications of
MARSHALL, Voss and ZIMMERMAN.

261

262 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 9, 1962

SPECIAL PART*)

COSSONINAE
Cossonini

Cossonus caniculatus F. 1801 (syn.: incisus Pasc. 1885), 4.6—6.1 mm. In
small numbers under bark of wind-thrown Artocarpus elastica, Mount Kidul
area, South of Malang, Nov. 1919; under loosening bark of dead Ficus variegata,
heavily infested by the Scolytid Orthotomicus perexiguus (Bldf), lowland forest
near Paree, Kediri, Febr. 1920.

C. biseriatus (Faust) 1896. Several specimens, 5.3—5.4 mm, under the bark
of a dead, recumbent trunk (Ficus sp. ?), Lembang, 1200 m, June 1921. A few
specimens from Mount Kawi, Mount Merbabu and Mount Papandayan (DRE-
SCHER) (M.A.).

C. histrio Mshl. 1938. Single specimens, 5.0—5.4 mm, under the bark of a
dead Sterculia urceolata, lowland forest of Besuki, Nov. 1923; under loose bark
of a dead, recumbent tree, Tjiwidei, Mount Patuha, 1000 m, Dec. 1918; under
bark of a dead Ficus ?benjamina, S.W. slope of Mount Gedé, 800 m, Nov. 1932.

C. ephippiger Boh. 1838, a relatively conspicuous, 8—9 mm long species with
reddish head, pronotum and legs. It has been mentioned by KONINGSBERGER
(1915) as typical element of the forest fauna of Java at 750 to 1250 m. Voss
(1957) pointed out that the red coloration may extent over a variable part of
the body.

Syncoxus rudis Mshl. 1958. A score of specimens, 5.5—7.0 mm, in dead borer-
infested trunk of ‘’kalapatjung” (Myristicaceae, Horsfieldia or Knema), in the
lowland forest of Bandjar, Jan. 1932. The beetles, some of them in groups, were
hiding inside the wood in galleries, which were broadened to flat, horizontal
chambers. A single larva was found. There were no traces of fungi on the walls.

Pentarthrini

Pentarthrum sublaevigatum (Woll.) 1873, was originally described from the
Sula Islands, East Indonesia. The Javanese and Sumatran specimens vary in length
from 2.0 to 2.8 mm, breadth 0.47 mm (a single specimen only 1.75 mm long,
0.37 mm broad). Some 10 specimens taken from dry bamboo (Bambuseae) in a
fence in Bogor, Oct. 1923. Zoological Museum Amsterdam has specimens from
Tjilatjap, S. Java, 1918 (DRESCHER) and from Fort de Kock (= Bukittinggi),
W. Sumatra, 1924 (E. JACOBSON).

P. musae Mshl. 1926, was described from four specimens, length 2 mm, breadth
0.6 mm, received from South Africa, where they had been found at the roots of
banana corms (Mzsa) imported from Java.

P. hebes Mshl. 1957. Two to five specimens of both sexes, 2.0—2.6 mm long,
0.6 mm broad, in crevices of the bark of living, Neotermes-infested teak trees
(Tectona), Nov. 1927 (KALSHOVEN); in the bark of dead Sarcocephalus cordatus,

*) Where no collector's name is mentioned in this enumeration, the observations have
been made by the author, and, if not otherwise indicated, the localities refer to Java. Bogor
is a new name for the town of Buitenzorg (W. Java, 250 m).

L. G. E. KALSHOVEN : Ecology of Oriental Curculionidae 263

May 1940 (BrijpoRrP), and in the bark of dead Albizzia procera and Ficus
septica, Sept. 1942 (SUDIRO), all in the teak-forest near the field laboratory of
Gedangan, Central Java.

Microcossonus ovaticeps Mshl. 1957, length 1.9—2.1 mm, breadth 0.35 mm.
Several specimens of either sex in a piece of dead rattan palm (Palmae), cut in
the lowland forest of Tjuralele, Besuki, and submitted by the Forest Service,
Febr. 1936. ;

Stenotrupis n.sp. (to be described by Mr. E. Voss). Crowding under the bark
of a dead Albizzia lebbeck, which had apparently been killed by the termite
Coptotermes curvignathus. Narrow galleries had been made by the weevil in the
inner layers of the dry bark; they were partially filled with frass and contained
larvae. Some pupae were found in their cradles. Lowland forest of Bandjar,
Sept. 1931.

S. zingiberae Voss 1957. Some 26 specimens, belonging to either sex, collected
on dry ”ingwer” (Zingiber) at Depok (probably in the small forest reservation
at an altitude of 100 m), Aug. 1949 (VAN NIDEK).

S. javanus Mshl. 1958, apparently nearly related to the preceding species, if
different at all. Both sexes in numbers between the leaf sheaths of dying, tall
Zingiberaceae plants (“tepus”’, probably Achasma or Amomum species) in the
company of other flat insects, in the forest reserve near the Botanical Gardens
Tjibodas, Mount Gedé, 1400 m, Aug. 1923.

Conarthus ferrugineus (Woll.) 1873 (syn.: Entornicus rufus Voss 1957;
specimens in old collections of L.M. and A.M. bear the label Rhyncolus praeustus
Boh. described from Java in 1838, which name might have priority). A wide-
spread oriental species, apparently not uncommon in the plains and hills up to
1000 m. Specimens from Java and Sumatra measure 3.9—5.2 mm. Data: a single
specimen in the leaf stalk of a Metroxylon palm, Padang, Sumatra, Febr. 1920
(JACOBSON ); in some numbers under the sheaths of bamboo (Bambuseae), Fort de
Kock (= Bukittinggi), 920 m, 1926 (JACOBSON); borer of dry bamboo, Tjiomas,
Bogor, Febr. 1936 (VAN DER VECHT); on dry bamboo, Bogor, March 1936. In
Formosa the species has also been taken from bamboo (ZIMMERMAN 1957).

C. tarsalis (Woll.) 1873, another rather common species, 4.0—6.0 mm. It oc-
curs all over the cultivated plains of Java and has been found in some numbers
in old bamboo at Bogor, Sept. 1919 and Oct. 1923, and in Dinoderus infested
bamboo, Djokja, 1941.

C. cylindricus (Woll.) 1873, wide-spread and quite variable, closely allied to
tarsalis (see ZIMMERMAN 1957). A single specimen in my collection, identified by
MARSHALL, and taken from a young, dead, borer-infested tree of Vernonia ar-
borea in a forest plantation on Mount Salak, 800 m, Aug. 1919. From India the
species has been recorded under the names C. jansoni (Woll.) and C. vicinus
(Woll.) (synonyms of tarsalis, see ZIMMERMAN 1957) from dry bamboo fencing
and frame work (AYYAR 1922) and from Dendrocalamus strictus (a species of
bamboo) attacked by Bostrychidae (BEESON 1941). In Cochinchina it has also
been reported from bamboo and in New Zealand intercepted in bamboo strips
used for packing jute mats, imported from India (ZIMMERMAN 1957).

C. nigriceps (Zimm.) 1942, nearly related to ferrugineus and described from

264 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 9, 1962

Guam, has been collected from a rotten bamboo stump (ZIMMERMAN 1942).

Conarthrosoma bambusae Voss 1957, described after four specimens found on
bamboo on Mount Tangkuban Prahu, 1550 m, 1956, by F. C. DRESCHER. In
Zoological Museum Amsterdam specimens also present from Mount Kawi, Mount
Slamat and Mount Papandayan in East, Central and West Java respectively, all
collected by DRESCHER. I have taken some specimens from bamboo, together with
Conarthrus tarsalis, at Bogor, Sept. 1919. The range in length for all the specimens
is 5.0—7.1 mm (Voss gives 5.0—5.5 mm).

Oediprosopus strigicollis Mshl. 1958. A dozen specimens, 4.5—7.7 mm, among
other beetles (including species of Ochronanus and Dryophthorus mentioned
elsewhere in this paper) found under the bark of dying and dead trunks of
Pinus merkusii in the natural stand of this tree at Takengon, N. Sumatra, 1000
m, the material being submitted by a forest officer in 1924.

Phlaeophagosoma subcaudatum (Fairm.) 1849 (syn.: Oxydema fusiforme Woll.
1879, according to MARSHALL’s arrangement in the British Museum collection), a
wide-spread species, 4.0—5.5 mm. Data from Java: under bark of Spondias man-
giferae attacked by Coelosternechus javanus Hell, Bodjonegoro, Dec. 1950
(KALSHOVEN); under the bark of ’’koolblanda’’ tree, Pisonza sylvestris, Tjilatjap,
Jan. 1927 (DRESCHER); similarly on dead branches of kapok, Ceiba pentandra,
Siluwok Sawangan Estate, Weleri, Oct. 1938 (KALSHOVEN), and cocoa, Theo-
broma cacao, same locality, April 1939 (LEVERT), and in dry kapok branch,
Randu Agung Estate, East Java, Jan. 1939 (FRANSSEN). The species has also been
collected at Bogor, Bandjar and Tapos (Tjiawi) at 100—800 m. LEPESME (1947)
mentions the occurrence of the beetle on Cocos nucifera at Batavia (Djakarta),
1929 (LEEFMANS). ZIMMERMAN (1942) has recorded it from a diseased Carica
papaya in Guam.

Ph. orchidarum Mshl. 1932, 5 mm. Some ten beetles collected from dead roots
and stems of orchid plants, attacked by the Baridine weevil Acythopeus orchi-
darum, Bogor, Febr. 1932 (LEEFMANS). The soft tissue between the bast and the
ligneous core was wholly turned into frass, a few tunnels had been formed in
woody parts of the stems; here a larva and an immature beetle were found
(personal information received at the time from Dr. S. LEEFMANS).

Ph. nicolaiae (Voss) 1951, described as an Oxydema sp., 4.6—4.8 mm. In
dry leaf rolls of N?colaia sp. (Zingiberaceae).

Some Phlaeophagosoma beetles found under bark of a rotten stump of Erythrina
and a few under leaf sheaths of bamboo (Bambuseae), Fort de Kock (= Bukit
Tinggi) Sumatra, 900 m, 1925/1926 (E. JACOBSON) are considered by Mr. Voss
to belong to new species.

Pseudocossonus acer Mshl. 1958. Some ten specimens collected from dying
pseudostems of tall Zimgiberaceae growing near the Botanical Gardens, Tjibodas,
Mount Gedé, 1400 m, Aug. 1923.

Tarchius pinguis Pasc. 1885, a thick-set, glossy species, 3.7—4.1 mm; four
specimens in a mouldering stump; mountain forest near Artjamanik, NE of
Bandung, 1200 m, June 1927.

Himatium tectonae Mshl. 1928 (originally Himatinum), 2.0—2.5 mm. Several
specimens in the crevices of the rough bark on swollen portions of standing

L. G. E. KALSHOVEN : Ecology of Oriental Curculionidae 265

trunks of teak (Tectona) near the field station Gedangan, Sept. 1927. The
swellings had been caused by the infestation of the living trees by Neotermes
tectonae colonies.

Pachyops pusilla Pasc. 1885. Two specimens, in the company of Stenoscelis
gedensis in dead, borer-infested ”mareme”, Glochidion sp., at Tjibodas, Mount
Gedé, 1400 m, Sept. 1925.

Ochronanus sumatrensis Mshl. 1958. Some eight specimens, 2.0—2.5 mm, on
dying and damaged Pinus merkusii at Takengon, N. Sumatra, 1000 m, 1924 (col-
lected in a similar manner as Oediprosopis strigicollis); a few specimens, 1.9—
2.1 mm, under the bark of a dead "kiara”, Ficus sp., in the lowland forest of
Bandjar, July 1932.

Coptus oculatus Woll. 1873. Four specimens, 2.7—3.1 mm, among the sub-
cortical fauna of dead, borer-infested "tjaringin”, Ficus ? benjamina, Mount
Gedé, 800 m, Jan. 1933.

Rhyncolini

Stenoscelis gedensis (Mshl.) 1926, originally assigned to the genus Dendrocto-
nomorphus, 4.2—4.8 mm (in the old collection of the L.M. the species was placed
under the label Brachytemnus cephalotes Faust, an Indian species). Some speci-
mens found boring in a standing dead trunk of ‘’mareme”, Glochidion sp. (fam.
Euphorbiaceae). The weevils inhabited shallow burrows in the middle section of
the trunk under old bark. The tunnels showed some ramification, one branch
entering the wood and bending in the direction of the grain. Small niches, con
taining young larvae, along the tunnel wall. The weevil appeared to have used old
tunnels of Scolytidae and Cerambycidae to obtain access to the wood. The species

Fig. 1. Scolytomorphous Cossonin weevil, Stenoscelis gedensis (Mshl.)
(X7); Bogor, 1927)

has also been collected at Banyuwangi (MACGILLAVRY) and Mount Kendeng
(DRESCHER) in East Java (A.M.), Mount Wilis and Kopeng, 600 m in Central
Java (VAN DoEsBuRG) (L.M.), and Mount Tangkuban Prahu, Mount Patuha
and Mount Padandayan in West Java (DRESCHER) (A.M.). BEESON (1941)
records the species from wood of Pinus khasya in the Himalayas (Fig. 1).

S. muriceus Chapm. 1914. A few specimens, 4.35—4.45 mm, in the damaged
wood of packing cases, manufactured in the Priangan District, West Java, and
inspected at the Tea Experiment Station, Bogor, Jan. 1923.

266 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 9, 1962

Dryophthorini

Dryophthorus bagoides (Pasc.) 1885 and D. kalshoveni (Mshl.) 1958. A
hunderd specimens, 3.1—3.65 mm, among the diverse Coleoptera collected on
dying and dead trunks of Pinus merkusii, Takengon, N. Sumatra, 1000 m, 1924
(see Oediprosopus). The first mentioned species was in the majority.

Synommatus interruptus Pasc, 1885. A single specimen, 3.9 mm, taken on
Cinchona in a plantation in West Java, 1939 (DE HAAN); condition of the plant
not mentioned.

S. lineatus Pasc. 1885. Some specimens on borer-infested trunk of a dead
’’mareme”, Glochidion sp., in the Botanical Gardens, Tjibodas, Mount Gedé,
1400 m, Aug. 1923, the same trunk that harboured Stenoscelis gedensis. F. C.
DRESCHER collected the species on Mount Patuha, West Java, at 2000 m (Voss
1940) and on Mount Slamat in Central Java. The Java specimens are from 4.0—
5.5 mm. The Zoological Museum Amsterdam has also a large series of the beetle
from Fort de Kock (= Bukittinggi), W. Sumatra, 920 m (JACOBSON), the
specimens measuring 3.7—4.5 mm. The series comprises several sets of five
specimens mounted on the same pin, which indicates that the weevils were ap-
parently met with in large numbers in a certain habitat (a dying tree or a log ?).
Dirt often sticks to the elytra of the beetles, particularly to the declivity.

RHYNCHOPHORINAE
Sipalini

Sipalus gigas (F. 1775), a wide-spread species, much varying in size. The
specimens in collections are often dirty, the original markings faded. In Java
the characteristic weevil was twice found under loose peaces of bark of fallen,
big Ficus trees, viz., at Tjiwidei, Mount Patuha, 1000 m. Dec. 1918 and at
Paree, Kediri 50 m, Oct. 1924. Gamasid mites were attached to the specimens as
is often the case in saprophagous beetles. In the Zoological Museum at Bogor I
have seen a specimen taken from the roots of a diseased rubber tree (Hevea).
There are some 70 specimens from Java and Sumatra in the main Netherlands
museums, ranging from 13 to 28 mm. Some specimens have been identified by
MARSHALL as S. granulatus F., 1801, which I consider to be a synonym. Amster-
dam Museum has 35 specimens from the Moluccas (Ambon, Buru), the Key
Islands, and West and East New Guinea, varying from 14 to 26 mm. They have
been identified as S. burmeisteri Boh. 1838 by HELLER, but look extremely similar
to the specimens from Western Indonesia. In the Philippines S. granulatus has
been recorded from Aleurites moluccana (most certainly a dying tree) (Woop-
WORTH 1921). The habits of the Indian form, described as S. hypocrita Boh.
1845, have become more completely known by the observations of BEESON (1941).
It attacks dying and freshly felled trees and has been taken in the forests on 18
different botanical species. The larval tunnels penetrate deeply into the wood; the
size of the beetles is from 13 to 32 mm. The weevil has also been found in all
stages in diseased and cankerous rubber trees in Ceylon and Mergui (RUTHER-
FORD 1914; FLETCHER 1923).

L. G. E. KALSHOVEN : Ecology of Oriental Curculionidae 267

Phaenomerini

Phaenomerus Schönh. This genus, according to BEESON (1941), includes
"small cylindrical beetles ... associated with ... Scolytidae and Platypodidae of
about the same size, 2—4 mm. They enter the tunnels of these shothole borers and
take possession of them after killing the rightful occupants. ... The larvae are
presumed to be woodborers but their tunnels have not been discovered.” No ob-
servations on these agressive habits have been made in Java.

Ph. sundevalli Boh. 1836, has been seen on numerous occasions on borer-
infested logs, trunks and branches of a great variety of species of trees in Java
and Sumatra. The little weevil has been bred in great numbers from borer-infested
sections of poles kept in zinc boxes in the field laboratory at Gedangan in the
teak forests. Voss (1957) has separated six specimens as forma nova heveae,
which were collected by DRESCHER in different parts of Java, one of them from a
dead rubber tree.

The species occurs from the plains up to at least 1500 m. The slender beetles,
2.7—4.5 mm long, 0.75—1,0 mm broad, are cryptically coloured by markings and
stripes of fine whitish setae, but attract attention when moving on the bark, by
their peculiar way of continually raising and lowering their hind legs. The hind
femora are elongated, clavate and reach beyond the apex of the elytra.

Most probably this is the small white-spotted Curculionid which ZEHNTNER
observed on the bark of diseased cacao in Central Java (1903). BEESON has
enumerated 23 species of trees on which swndevalli has been found in India. In
1917 he listed the species as an enemy of the Platypodid Diapus furtivus Samps.

DISCUSSION ON THE HABITS OF ORIENTAL COSSONINAE IN COMPARISON
WITH PALAEARCTIC SPECIES

General characteristics

According to the hand-books the palaearctic Cossoninae live in dead wood,
which may vary from very moist to rather dry. In this medium they are to be
found in the trunks of diseased, dying and dead trees, in old treestumps, in
stacks of fire-wood, in discarded pieces of wood piled up in cellars and caves,
and not seldom in drift-wood. The larvae feed on the wood but more on old
sapwood than on heartwood; they are often injurious to moist floorings and the
like. HOFFMANN, in his volume of the Faune de France (1954) has enumerated
29 species which show much the same habits. They are therefore corticole and
lignicole insects and may be classified as xylo-saprophagous, a category to be
added to those distinguished by SCHEDL in his informative publication on the
breeding habits of African arboricole insects (1958).

CHARARAS, in his important study of 1956, gives detailed data on some 15
Rhyncolini living in the south of France, two of which he reared in the laboratory.
His study aimed in the first place at the probing of the often expressed opinion,
that certain cylindrical, wood-dwelling Cossoninae with a short rostrum form a
link between the Curculionidae and some primitive genera of bark-boring Scolyti-
dae. He found ESCHERICH's (1923) statement confirmed that the main difference
between these groups consists in the fact that the Cossoninae make irregular

268 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 9, 1962

tunnels in the wood and keep breeding generation after generation in the same
substratum, contrary to the Scolytid beetles which have their well-known pattern
of galleries in the cambial zone, a medium which serves for the development of
one generation only. We may, however, remark here that the tunnels of some
Cryphalini and Dryocoetini have hardly a definite pattern, whereas SCHEDL
(1958) found in Africa some Cossoninae with a somewhat developed gallery
system.

For the oriental Cossoninae the same general characteristics hold true as for the
Palaearctic species. BEESON in his "Forest Insects of India” (1941) mentions 29
species, all of which he simply classifies as ’’(secondary) borer” or ’’sapwood-
borer’, in various trees and woody plants. In the present paper of the 34
Cossoninae listed 21 may be considered as belonging to the same category.
scolytomorphous species are well repressented in the genus Stenoscelis (Fig. 1).

Range of host plants

In accordance with their saprophagous habits there is little host-preference
to be found in the palaearctic Cossoninae, several species breeding indiscrimi-
nately in dead wood and bark of coniferous trees and of broad-leaved trees,
but certain species occur only in the latter and a few are exclusively found in
coniferous woods. Similarly, among the Cossoninae listed by BEESON, there
is a single Himalayan species which appears exclusively to inhabit coniferous
trees. Observations are too scarce to judge whether the four species found, so far,
on the Sumatran pine alone, are restricted in their occurrence to this tree.

The tropical Cossoninae, however, have a distinctly greater diversity of hosts
than the Palaearctic species, which may be attributed to their richer deployment
in the warm and humid regions and the greater variety of woody plants, lianes
and stem-forming herbs of different affinities to be found in the tropical vege-
tation.

For a long time Cossonin weevils have been known as particularly associated
with dry and borer-infested bamboo (Bambuseae, fam. Graminaceae) (STEBBING
1914, AYYAR 1922, BEESON 1941, Voss 1951). These records refer to species of
the genus Conarthrus and this apparent host-specifity has been confirmed by the
observations on Indonesian species. Besides, the allied genus Conarthrosoma might
also be exclusively associated with bamboo, but observations on three of the four
species described are still lacking. Besides, the following records of bamboo inha-
biting species have been found in the literature: Leptomimus fragilis Woll. in
Malaya (CHAMPION 1913), Pseudocossonus planatus (Mshl.) in Formosa (MAR-
SHALL 1954, ZIMMERMAN 1957). In the present paper Pentarthrum sublaevigatum
and Phlaeophagosoma sp. are mentioned as having been collected from bamboo.
However, this association with bamboo does not extend to all the species of the
latter genera.

Two records have been noticed in the literature of species found on sugar cane
(Saccharum, fam. Graminaceae), viz. Phlaeophagosoma (Oxydema) fusiforme in
decaying stems (WILLIAMS 1931) and Proeces filum Fairm. beneath the leaf
sheaths of the plants (SWEZEY 1934), both cases recorded from Hawaii.

L. G. E. KALSHOVEN : Ecology of Oriental Curculionidae 269

Rather often Cossonin weevils have been reported from palms (fam. Palmae).
LEPESME has compiled in his handbook (1947) notes on 16 species, belonging to
10 genera as found on palms in different parts of the world. To this list may be
added the records: Stenotrupis pritchardiae on Pritchardia in Hawaii (PERKINS
1926), Pseudostenotrupis filum in dried petioles of Elaeis in Congo (MARSHALL
1933) and Phlaeophagosoma longulum in seed clusters of ? Coccothrinax in Guam
(ZIMMERMAN 1942). In the present paper are mentioned Mrcrocossonus ovaticeps
on rattan palms and occasional finds of Conarthrus ferrugineus in a leaf stalk of
sago palm and Phlaeophagosoma subcaudatum on coconut.

A similar, though less frequent occurrence, has been recorded on Pandanaceae.
SCOTT (1933) mentions two species for the Seychelles. In Australia Mzcrocossonus
pandani has been found rather frequently “between decaying portions of the
trunks and old nuts” of a screw palm (LEA 1896) and in Guam Cylindrotrypetes
suffusus has been collected from Pandanus plants and fruits (ZIMMERMAN 1942).

Bananas (Musa sp., fam. Musaceae) in Hawaii have repeatedly been reported
as breeding places for the weevils Phlaeophagosoma (Oxydema) longulum
(Boh.) (PERKINS 1910), Stenommatus musae Mshl. breeding in numbers in the
root (corm) of a plant (MARSHALL 1920) and later reported from stems of
banana plants in Fiji (LEVER 1944, 1947), and Phlaeophagosoma (Oxydema)
fusiforme in decaying stems (WILLIAMS 1931). Besides, the record of Pentarthrum
musae Mshl. is mentioned again in the present paper.

The Zingiberaceae, also tall, herbaceous plants forming pseudo-stems, and
related to the Musaceae, have since been added to the list of host families of
Cossoninae as a result of the observations in Java and Sumatra on one species
of Phlaeophagosoma and two species of Stenotrupis.

Records on the occurrence of Cossoninae on plants belonging to still other
families of Monocotyledones include: Pentamimus rhyncoliformis Woll. from
flowering stems of the ’’grass tree”, Xanthorrhoea (fam. Liliaceae) in Australia
(LEA 1896); three species of Heteramphus at the bases of the leaves and stems
of Astelia (fam. Liliaceae) in Hawaii (PERKINS 1900); Phlaeophagosoma sub-
caudatum Fairm. in the inflorescenses of Fourcroya gigantea (fam. Amaryllidaceae
in Madagascar (HUSTACHE 1921), Ph. longulum (Boh.) in Cactaceae in Hawait
(PERKINS 1910); Ph. orchidarum Mshl. in damaged shoots of Dendrobium (fam.
Orchidaceae) in Java (present paper).

Still another interesting group of host plants is formed by ferns, Filices, plants
which serve as a habitat to only few insects as a rule. Concerning this association
I have compiled the following notes: Pentarthrum prolixum Sharp and Dryophtho-
rus modestus Sharp in the stems of ferns, Hawaii (SHARP 1878); Heteramphus
filicum Perk. on the tree fern, Hawaii (PERKINS 1900); Proeces nigricornis Boh.,
"capturées dans tiges de fougères” Madagascar (HUSTACHE 1921); Cylindro-
trophus suffusus Zimm., from Asplenium nidus and Dryotribodes denticulatus
Zimm. from the dead frond of a tree-fern, Cyathea sp., in Guam (ZIMMERMAN
1942).

270 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 9, 1962
Saprophagy primal

From this survey it appears that rather many tropical Cossoninae occur on plants
other than coniferous and dicotyledonous trees. Probably many more examples can
be found scattered in literature or will become known when future collectors will
more regularly make notes on the hosts and biotopes of their specimens. Now it
must be pointed out, that, with the exception of some of the species found asso-
ciated with bamboo, these Cossoninae of Monocotyledonous plants and of ferns
are not wood-borers in the strict sence, but feeders on less woody or even herba-
ceous tissues which are dead and are in a more or less advanced state of decompo-
sition. In these plants dead and decaying leaves often remain attached to the trunk
or stem for a long time or they are not shed at all. In palms, pandan trees, tree ferns
and the like the axils and leaf bases become receptacles of detritus and humus
(see also LEPESME 1947, KALSHOVEN 1961). In stem-forming herbaceous plants,
like Musaceae, the old leaf-sheaths form a thick body of decaying matter, and in
a similar way the dense inflorescenses and fruit bunches of palms, pandans, and
the like, often contain a closely packed mass of detritus. It is in these accumula-
tions of detritus that the Cossonin weevils are found.

Besides their saprophagous nature, the characteristic habitus of the Cossoninae
plays a part in the choice of the particular niches. Many species are of a very
small size, measuring only a few mm, many are spindle-shaped (”fusiform’’) or
extremely slender to linear (the Pentarthrini !) and several strongly depressed
and flat; nearly all have a very smooth integument. These features make them well
adapted to living in narrow interstices or fissures, under dead bark, bracts, and
sheaths, and they can squeeze themselves between the tissues even when these
still fit closely together.

As far as the species are exclusively attached to distinct plant families or genera
they may be classified as oligosaprophagous; those which breed in all kinds of
dead vegetable matter, mould or humus, may be characterized as eurysaprophagous.

Fruit and seed infesting habits

For the sake of completeness it may be noted, that there are a few instances
known where tropical Cossoninae are found in fruits and seeds. Four examples
have been met with in the literature: Aphocorynus humeralis Zimm. collected
from pigeon peas and Choerrorhinodes constrictipes Zimm. from Ochrocarpus
nuts, both in Guam (ZIMMERMAN 1942); Himatium coffeae Mshl., bred by
GHESQUIÈRE, from larvae in coffee berries in the Congo (MARSHALL 1933)*);
two Dynatopechus spp. breeding in seeds of Leucaena, Adenanthera, Mucuna,
Phaseolus (all these are Leguminosae), Dioclea and Coix (some of these seeds
being used in curios) in Hawaii and another Dynatopechus sp. in beans or pods
of Erythrina in Haiti and Fiji (ZIMMERMAN 1949). Perhaps we may look on this
deviation from the normal habit of Cossoninae as a tendency to extend their
habitat to more or less dry, non-ligneous plant substances. Most curiously one of

*) The reference to this species in the Coleopterorum Catalogus is incorrect and should
read: Ann. Mag. Nat. Hist. ser. 10, vol. 11: 14, Congo.

L. G. E. KALSHOVEN : Ecology of Oriental Curculionidae 271

the Hawaiian Dynatopechus sp. (D. calandrodes Zimm.) much resembles the
common grain weevil, Sitophilus (Calandra), even suggesting mimicry, but it may
be looked upon as a convergent development in Rhynchophorin and Cossonin
weevils.

In this connection attention is drawn to the habits of an American species,
Caulophilus latinasus Say, the Broad-nosed Grain Weevil, which is also known
to breed in chicken peas, acorns, avocado seeds and occasionally in roots of sweet
potatoes; the adults readily feed on grain, flour and ginger (COTTON 1922).
This species, therefore, has the status of a stored products insect. A similar
tendency has been observed in a few genera of other families with secondary,
wood and stem-boring species, as the Bostrychidae (Rhizopertha !), the Rhyncho-
phorinae (Sitophilus, Tryphetes \) and the Scolytidae (Hypothenemus !).

ACKNOWLEDGEMENTS

The author is much indebted tot Mr. Ep. Voss, Osnabriick, for the identifi-
cation of specimens, and to Mr. R. T. THOMPSON of the British Museum (Nat.
Hist.), London, for various information concerning the Cossoninae. Provisions of
the UYTTENBOOGAART-ELIASEN STICHTING have facilitated the preparation of this

paper.
REFERENCES

AYYAR, T. V. Ramakrishna, 1922. "The weevil fauna of South India with special reference
to species of economic importance”. Agr. Res. Inst. Pusa, Bull. 125.

BEESON, C. F. C., 1941. "The ecology and control of forest insects of India and the neigh-
bouring countries’. Dehra Dun.

CHAMPION, G. C., 1907. "Notes on Cossoninae”. Ent. M. Mag., ser. 2, vol. 20, p. 103—105.

CHAMPION, G. C., 1914. "Coleoptera, Curculionidae’ in: Reports of the Percy Sladen Trust
Expedition to the Indian Ocean in 1905. Trans. Linn. Soc. Lond., ser. 2, 16,
Zool., p. 393—497.

CHARARAS, C., 1956. "Anatomie et biologie des Coléoptéres Curculionides xylophages com-
parées a celles des Coleopteres Scolytides”. Rev. Path. Vég. et. Ent. Agric., vol. 35,
Dos SL)

COTTON, R. T., 1922. "Broad-nosed Grain Weevil’. U.S. Dep. Agric. Bull. 1085.

Csik1, E., 1936. ’’Curculionidae : Rhynchophorinae, Cossoninae”. Col. Catal. Pars 149.

ESCHERICH, K., 1923. "Die Forstinsekten Mitteleuropas’’, vol. 2.

HOFFMANN, A., 1954. ’’Coléoptéres Curculionides”, part 2. Faune de France.

HUSTACHE, A. "Curculionides des Iles Mascareignes”. Ann. Soc. Ent. Fr., vol. 89, p .113—202.

KALSHOVEN, L. G. E., 1961. "Habits and host-associations of Indomalayan Rhynchophorinae”.
Beaufortia, vol. 9, No. 96, p. 49—73.

KONINGSBERGER, J. C., 1915. "Java zoölogisch en biologisch”. Buitenzorg.

LEA, A. M. 1896. “Descriptions of new species of Australian Coleoptera, Part 3”. Proc. L.
Soc. N.S.W., vol. 9, p. 284.

LEPESME, P., 1947. "Les Insectes des Palmiers’’. Paris.

LEVER, R. J. A. W., 1944. Entomological notes”. Agr. Jrn. Fiji 15, p. 45.

Lever, R. J. A. W., 1947. "Insect pests in Fiji, no. 2’. Bull. Ent. Res., vol. 38, p. 140.

MARSHALL, Guy A. K., 1920. Some injurious weevils’. Bull. Ent. Res., vol. 11, p. 271—278.

MARSHALL, Guy A. K., 1926. ”On new species of Curculionidae from Java and Sumatra”.
Treubia, vol. 8, p. 342—351.

MARSHALL, Guy A. K., 1928. "New oriental Curculionidae’. Ann. Mag. Nat. Hist. ser. 10,
vol. 11, p. 537—557.

272 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, VOL. 105, AFL. 9, 1962

MARSHALL, Guy A. K., 1933. "New Curculionidae from the Belgian Congo”. Ann. Mag.
Nat. Hist., ser. 10, vol. 11, p. 1-15.

MARSHALL, Guy A. K., 1932. "New oriental Curculionidae’. Stylops, vol. 1, p. 209.

MARSHALL, Guy A. K., 1937. “On some oriental Cossoninae”. Proc. R. Ent. Soc. Lnd., Tax.,
vol. 6, p. 54—58.

MARSHALL, Guy A. K., 1951. “On the genus Pseudocossonus Woll’. Ent. M. Mag., vol. 90,

p22 533)

MARSHALL, Guy A. K., 1957. "Some new Indonesian Curculionidae’. Tijdschr. Ent., vol. 100,
p. 61—65.

MARSHALL, Guy A. K., 1958. "On some Indonesian Cossoninae”. Tijdschr. Ent., vol. 101,
(Da SEI

PERKINS, R. L. L., 1900. “Fauna Hawaiiensis”, vol. 2, part 3.

PERKINS, R. L. L., 1926. "Coleoptera, weevils’. Bull. Bern. P. Bishop Mus. 31, p. 53—66.

SCHEDL, K. E., 1956 (1958). ’’Breeding habits of arboricole insects of Central Africa”.
Proc. 10th Int. Congr. Ent., vol. 1, p. 183—197.

SCOTT, H., 1933. “General conclusions regarding the insect fauna of the Seychelles and

adjacent islands”. Trans. Linn. Soc. Lond., vol. 19 (3) Zool., p. 307—391.

SHARP, D., 1898. "Description of some new species and a new genus of Rhynchoporous
Coleoptera from the Hawaiian Islands”. Trans Ent. Soc. Lond., p. 15—26.

STEBBING, E. P., 1914. Indian Forest insects of economic importance”. London.

SWEZEY, 1934. "Notes and exhibitions”. Proc. Haw. Ent. Soc. vol. 8, p. 375.

Voss, E., 1951. "Ueber einige Cossoninen-Gattungen des indo-australischen Faunengebietes”.
Beitr. Entom., vol. 1, p. 77—92.

Voss, E., 1957. “Neue und bekannte, vorwiegend Indonesische Curculioniden”. Treubia,
vol. 24, p. 7—63.

WILLIAMS, F. X., 1931. "Handbook of the Insects and other Invertebrates of Hawaiian
Sugar Cane Fields”.

WoopworTH, H. E., 1921. “A host index of insects injurious to Philippine crops’. Phil.
Agriculturist, vol. 10, p. 9—35.

ZEHNTNER, L., 1903. "Report over de werkzaamheden”. Korte Meded. Proefst. Cacao no. 5,
p. 8 en Jaarverslag 1902/1903, Bull. 6, Proefst. Cacao, p. 17.

ZIMMERMAN, E. C., 1942. ”Curculionidae of Guam”. B. P. Bishop Mus., Bull. 172.

ZIMMERMAN, E. C., 1949. "A new Dynatopechus weevil injuring lima beans in Hawaii”.
Proc. Haw. Ent. Soc., vol. 13, p. 449—456.

ZIMMERMAN, E. C., 1956. "Notes on Conarthrus, Eutornicus and Macrancylus weevils’.
Entom., vol. 89, p. 56—64.

ZIMMERMAN, E. C., 1957. ’’Formosan Cossonine weevils of bamboo”. Proc. U.S. Nat. Mus.,
vol. 107, p. 13—23.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

De Entomologische Berichten worden eveneens door de Nederlandsche Entomo-
logische Vereeniging uitgegeven en zijn bestemd voor de publicatie van kortere
artikelen, van faunistische notities etc., alsmede van de Verslagen der Vergade-
ringen en van mededelingen van het Bestuur. Zij verschijnen twaalf maal per jaar
in een aflevering van 16 of meer bladzijden. Deze 12 afleveringen vormen samen
een deel.

Alle zakelijke correspondentie betreffende de Vereniging te richten aan de
Secretaris, G. L. van Eyndhoven, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

Alle correspondentie over de redactie van het Tijdschrift voor Entomologie te
richten aan de Redacteur, Dr. A. Diakonoff, Rijksmuseum van Natuurlijke
Historie, Leiden.

Alle correspondentie over de redactie van de Entomologische Berichten te rich-
ten aan de Redacteur, B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam-Z. 2.

Alle betalingen te richten aan de Penningmeester, Drs. H. Wiering, Doorntjes
29, Bergen (N.H.), postgiro 188130, ten name van de Nederlandsche Entomolo-
gische Vereeniging te Bergen (N.H.).

Alle correspondentie betreffende de Bibliotheek der Vereniging te richten aan
de Bibliotheek, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

NOTICE TO SUBSCRIBERS

All correspondence referring to subscriptions and exchange subscriptions of the
periodicals of the Netherlands Entomological Society should be addressed to the
Librarian, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-Oost.

: NOTICE TO CONTRIBUTORS

Contributors will receive free of charge fifty reprints of their papers, joint authors have
to divide this number between them at their discretion. Additional reprints may be ordered —
when returning proofs ; they will be charged at about two Dutch cents per page. ;

Manuscripts should be written in Dutch, English, French, German or Italian. If they
contain descriptions of new genera, species, etc., they should be in one of the four last
mentioned languages: only when the descriptions form a minor part of the paper, the |
manuscript may be written in Dutch, with the descriptions in one of these languages. Papers © 4
in Dutch should contain a short summary in one of these four languages. È

Manuscripts should be typewritten in double spacing on only one side of the paper, with 4
a margin of at least three cm at the left side of each sheet. Paragraphs should be indented. 4

È:
À

Carbon copies cannot be accepted, as handling makes them illegible.

Captions for text figures and plates should be written on a separate sheet in double
spacing, numbered consecutively in arabic numerals ; the use of a, b, c, or any other sub-
division of the figure numbering should be avoided.

Drawings for reproduction should be on good paper in Indian ink, preferably at least ‘
one and a half times as large as the ultimate size desired. Lettering should be uniform, .
and, after reduction, of the same size. Photographs should be furnished as glossy positive
prints, unmounted. Plates should be arranged so as to fill a whole page (11.5 x 19 cm) i

en

of the Tijdschrift, or a portion thereof. Combinations of illustrations into groups are
preferable to separate illustrations since there is a minimum charge per block.

Names of genera and lower systematic categories, new terms and the like are to be under. |
lined by the author in the manuscript by a single straight line. Any other directions as vi
size or style of the type are given by the editors, not by the author. Italic type or spacing |
to stress ordinary words or sentences is to be avoided. Dates should be spelled as follows: —
either ”10.V.1948” or "10 May, 1948”. Other use of latin numerals should be avoided, as
well as abbrev': ‘ions in the text, save those generally accepted. Numbers from one to ten —
occurring in the text should be written in full, one, two, three, etc. Titles must be ket
short. Footnotes should be kept at a minimum.

Authors will be charged with costs of extra corrections caused by their changing of the È
text in the proofs. à

Bibliography should not be given in footnotes but compiled in a list at the end cf the è
paper, styled as follows : î i

Mosely, M. E., 1932. ”A revision of the European species of the genus Leuctra (Pleco- |

ptera)”. Ann. Mag. Nat. Hist., ser. 10, vol. 10, p. 1—41, pl. 1—5, figs. 1—57.
Text references to this list might be made thus: Se
”’Mosely (1932) says...” or (Mosely, 1932)”. we

À
Sa

The editors reserve the right to adjust style to certain standards of uniformity.

Manuscripts and all communications concerning editorial matters should be sent to
Dr. A. DIAKONOFF, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden, The Netherlands. i
x

ar

a Fe

% RA, F |
AFLEVERING 10 di pom: 9 962...

2 HER |

DEEL 105

PAN A AGRA
AN L Wi tai 93 |

gas de
| Fare ad |
I Tr ; |
et Uj RUE |

TIDSCHRIEE =
VOOR ENTOMOLOGIE

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING

INHOUD : Ÿ \+ cs

Titelpagina en register van deel 105 ___

Tijdschrift voor Entomologie, deel 105, afl. 10. Gepubliceerd 31-12-1962

Nederlandsche Entomologische Vereeniging

-BESTUUR
Dr. J. van der Vecht, President (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. J. G. Betrem, Vice-President (1959—1965), Deventer.
G. L. van Eyndhoven, Secretaris (1957—1963), Haarlem.
Drs. H. Wiering, Penningmeester (1962—1968), Bergen (N.H.).
Drs. C. A. W. Jeekel, Bibliothecaris (1960—1966), Amsterdam.
F. C. J. Fischer (1958—1964), Rotterdam.
Dr. H. J. de Fluiter (1960—1965), Wageningen.

COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR DE PUBLICATIES

Dr. J. van der Vecht (1961—1967), Oegstgeest.
Dr. C. F. A. Bruyning (1960—1963), Oegstgeest.

- P. Chrysanthus (1961—1964), Oosterhout, N.B.
Dr. A. Diakonoff (1961—1964), Leiderdorp.
G. L. van Eyndhoven (1957—1963), Haarlem.
Dr. L. G. E. Kalshoven (1961—1964), Blaricum.
Prof. Dr. D. J. Kuenen (benoemd 1957), Leiden.
Dr. P. A. van der Laan (benoemd 1957), Bennekom.
B. J. Lempke (1962—1965), Amsterdam.
Prof. Dr. J. de Wilde (benoemd 1957), Wageningen.

BESTUUR DER AFDELING VOOR TOEGEPASTE ENTOMOLOGIE
Dr. H. J. de Fluiter, Voorzitter, Wageningen.
Dr. F. J. Oppenoorth, Secretarzs, Utrecht.
Mej. Dr. A. Post, Wilhelminadorp.
E. Th. G. Elton, Oosterbeek (G.).
Dr. C. F. A. Bruyning, Oegstgeest.

De contributie voor het lidmaatschap bedraagt f 15.—, voor student-leden
f 2.50, per jaar. — Begunstigers betalen jaarlijks minstens f 15.—.

De leden, behalve de student-leden, ontvangen gratis de Entomologische
Berichten van 12 nummers per jaar, waarvan de prijs voor student-leden f 1.50
per jaar, voor niet-leden f 20.— per jaar en f 2.— per nummer bedraagt.

De leden kunnen zich voor f 10.— per jaar abonneren op het Tijdschrift voor
Entomologie; hiervan bedraagt de prijs voor niet-leden f 35.— per jaar.

De oudere publicaties der Vereniging zijn voor de leden tegen verminderde
prijzen verkrijgbaar.

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE
Het Tijdschrift voor Entomologie wordt uitgegeven door de Nederlandsche
Entomologische Vereeniging en is bestemd voor de publicatie van de resultaten
van de studie der Entomologie van algemene en bijzondere aard. Het verschijnt
in één deel van 300—350 bladzijden per jaar, bestaande uit enkele afleveringen.
Bovendien worden monographién handelende over bijzondere onderwerpen,
op onregelmatige tijdstippen uitgegeven.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

De Entomologische Berichten worden eveneens door de Nederlandsche Entomo-
logische Vereeniging uitgegeven en zijn bestemd voor de publicatie van kortere
artikelen, van faunistische notities etc., alsmede van de Verslagen der Vergade-
ringen en van mededelingen van het Bestuur. Zij verschijnen twaalf maal per jaar
in een aflevering van 16 of meer bladzijden. Deze 12 afleveringen vormen samen
een deel.

Alle zakelijke correspondentie betreffende de Vereniging te richten aan de
Secretaris, G. L. van Eyndhoven, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

Alle correspondentie over de redactie van het Tijdschrift voor Entomologie te
richten aan de Redacteur, Dr. A. Diakonoff, Rijksmuseum van Natuurlijke

Historie, Leiden.
_ Alle correspondentie over de redactie van de Entomologische Berichten te rich-
ten aan de Redacteur, B. J. Lempke, Oude IJselstraat 1211, Amsterdam-Z. 2.

Alle betalingen te richten aan de Penningmeester, Drs. H. Wiering, Doorntjes
29, Bergen (N.H.), postgiro 188130, ten name van de Nederlandsche Entomolo-
gische Vereeniging te Bergen (N.H.).

Alle correspondentie betreffende de Bibliotheek der Vereniging te richten aan
de Bibliotheek, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-O.

NOTICE TO SUBSCRIBERS

All correspondence referring to subscriptions and exchange subscriptions of the
periodicals of the Netherlands Entomological Society should be addressed to the
Librarian, Zeeburgerdijk 21, Amsterdam-Oost.

NOTICE TO CONTRIBUTORS

Contributors will receive free of charge fifty reprints of their papers, joint authors have —
to divide this number between them at their discretion. Additional reprints may be ordered
when returning proofs ; they will be charged at about two Dutch cents per page.

Manuscripts should be written in Dutch, English, French, German or Italian. If they —
contain descriptions of new genera, species, etc., they should be in one of the four last |
mentioned languages: only when the descriptions form a minor part of the paper, the
manuscript may be written in Dutch, with the descriptions in one of these languages. Papers
in Dutch should contain a short summary in one of these four languages. 5

Manuscripts should be typewritten in double spacing on only one side of the paper, with
a margin of at least three cm at the left side of each sheet. Paragraphs should be indented. —
Carbon copies cannot be accepted, as handling makes them illegible. ca

Captions for text figures and plates should be written on a separate sheet in double
spacing, numbered consecutively in arabic numerals ; the use of a, b, c, or any other sub-
division of the figure numbering should be avoided. @

Drawings for reproduction should be on good paper in Indian ink, preferably at least
one and a half times as large as the ultimate size desired. Lettering should be uniform, 4
and, after reduction, of the same size. Photographs should be furnished as glossy positive
prints, unmounted, Plates should be arranged so as to fill a whole page (11.5 x 19 cm) 3
of the Tijdschrift, or a portion thereof. Combinations of illustrations into groups are
preferable to separate illustrations since there is a minimum charge per block. à

Names of genera and lower systematic categories, new terms and the like are to be under: %
lined by the author in the manuscript by a single straight line. Any other directions as to
size or style of the type are given by the editors, not by the author. Italic type or spacing
to stress ordinary words or sentences is to be avoided. Dates should be spelled as follows: —
either ”10.V.1948” or "10 May, 1948”. Other use of latin numerals should be avoided, as
well as abbrev’-tions in the text, save those generally accepted. Numbers from one to ten
occurring in the text should be written in full, one, two, three, etc. Titles must be kept
short. Footnotes should be kept at a minimum. |

Authors will be charged with costs of extra corrections caused by their changing of the ©
text in the proofs. ì

Bibliography should not be given in footnotes but compiled in a list at the end ci the .
paper, styled as follows :

Mosely, M. E., 1932. "A revision of the European species of the genus Lezctra (Pleco- —
ptera)”. Ann. Mag. Nat. Hist., ser. 10, vol. 10, p. 1—41, pl. 1—5, figs. 1—57.

Text references to this list might be made thus:

”Mosely (1932) says....” or ”(Mosely, 1932)”.

The editors reserve the right to adjust style to certain standards of uniformity.

Manuscripts and all communications concerning editorial matters should be sent to
Dr. A. DIAKONOFF, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, Leiden, The Netherlands.

REGISTER VAN DEEL 105

* Een sterretje duidt een naam aan nieuw voor de wetenschap

* An asterisc denotes a name new to science

ACARINA

Gamasidae 266
Metatetranychus 101
Tetranychus 101, 113
ulmi 101

urticae 113

COLEOPTERA

acer 264

Acythopeus 264
Anomotarus 145
Aphocorynus 270
atripennis 135
bagoides 266
basilewskyi 139
baumi 147

bicolor 136
biseriatus 262
Bostrychidae 263, 271
Brachytemnus 265
brunneiventris 147
burmeisteri 266
Calandra 271
calandrodes 270
caniculatus 262
Carabidae 135—147
Carbanus 142—144
Caulophilus 271
cephalotes 265
Cerambycidae 265
Chlaenius 145
Choerrorhinodes 270
Coelosternechus 264
coffeae 270
Coleolissus 135
Colpodes 136, 138
Conarthrosoma 264, 268
Conarthrus 263, 264, 269
contrictipes 270
Coptodera 146, 147
Coptus 265
Cosmodiscus 135
Cossoninae 261—266
Cossonus(nini) 262
cribripennis 142
Cryphalini 268
Curculionidae 267
cylindricus 263
Cylindrotrophus 269
Cylindrotrypetes 269
Dendroctonomorphus 265

denticulatus 269

Diapus 267

Dicranoncus 135, 136

Dinoderus 263

discoideus 136

Dryocoetini 268

Dryophthorus(rini) 264,

[266, 269

Dryotribodes 269

Dynatopechus 271

Egadroma 135

ephippiger 262

Eutornicus 263

ferrugineus 263, 269

filicum 269

filum (Proeces) 268

filum (Pseudostenotrupis)
{269

flavipes 143

fragilis 268

furtivus 267

fusciceps 147

fusiforme 264, 268, 269

ganodes 136

gedensis 266

gigas 266

Gnathaphanus 135,

[138—140

granulatus 266

guttula 145

hebes 262

Heteramphus 269

heveae (f.) 267

Himati(n)um 264, 265,
[270

histrio 262

humeralis 270

hypocrita 266

Hypothenemus 271

immaculata (var.) 145

incisus 262

inermis 138

interruptus 266

isabellinus 140—142

jansoni 263

javanus (Coesternechus)
[264

javanus (Stenotrupis) 263

kalshoveni 266

Lampetes 140—142

Lamprophonus 142

latinasus 271

lautus 143

273

Leptomimus 268

leveri 135

licinoides 135

lineatus 266

longulum 269

Microcossonus 263, 269

modestus 269

muriceus 265

musae (Pentarthrum) 262

musae (Stenommatus) 269

nicolaiae 264

nigriceps 263

nigricornis 269

Notagonum 137, 138

Ochronanus 264, 265

oculatus 265

Oediprosopis 263, 265

olivaceus 140

orchidarum (Acythopeus)
{264

orchidarum
[ (Phlaeophagosoma)
[264, 269
ornatipennis 146
Orthotomicus 262
ovaticeps 263, 269
Oxydema 264, 268, 269
Pachyops 265
pandani 269
parallelus 138, 140
Pentamimus 269
Pentarthrum(thrini 262,
[268, 269
perexiguus 262
Phaenomerus (rini) 267
philippinensis 135
Phlaeophagosoma 264, 268,
{269
piceum 137
pinguis 264
planatus 268
Platypodidae 267
praeustus 263
pritchardiae 269
Proeces 268, 269
prolixum 269
Pseudocossonus 264, 268
Pseudostenotrupis 269
Pterostichinae 144
pusilla 265
Rhizopertha 271
Rhynchophorinae 261, 266,
[271

274

rhyncoliformis 269
Rhyncolus 263

rudis 262

rufus 263

Scolytidae 265—267, 271
Sipalus(lini) 261, 265
Sitophilus 271
Stenolopus 135
Stenommatus 269
Stenoscelis 266, 268
Stenotrupis 263, 269
straneoi 142—144
strigicollis 263, 265
Styphlomerus 147
subcaudatum 264, 269
sublaevigatum 262, 268
subolivaceus 139
suffusus 269
sumatrensis 265
sundevalli 267
Syncoxus 262
Synommatus 266
Tarchius 264

tarsalis 263, 264
tectonae 264
Trigonotoma 135
vicinus 263

vulpinus 136

wegneri 145
zingiberae 263

DIPTERA

equestris 100
Haplodiplosis 100

ISOPTERA

Coptotermes 163
curvignathus 163
Neotermes 262, 265
tectonae 265

LEPIDOPTERA

adsequa (f.) 187

adusta 246, 247

aequa (f.) 205

afra 244, 245

africana 253

agathina 222

Alatanadata 260

albescens (f.) 158

*albicosta (f., plecta) 179

albicosta (f., ripae) 176

albidior (f.) 160

albilinea (f., plecta) 180

albilinea (f., tritici) 153

albimacula (f.) 227

albinotica (f., c-nigrum)
{214

*albipuncta (f.) 180

albocostata (f.) 188

Amathes 213

*Ambina 242

Anaplectoides 226

anderssoni (f.) 179

Antheua 259

Antsalova 246

annulosa 247, 249

Amphiphalera 246

*approximata (f., porphyrea)

{204

approximata (f.,
[triangulum) 218

aquilina 155

Archistilbia 255

Atrasana 250, 251

attenuata (f.) 189

Atteria 233

augur 196

baja 218

basalis 250

basilinea (f., augur) 197

» (f., exclamationis)
[168
E tp ae)
*__, f. triangulum) 217

basipuncta 253, 254
*bicolor (f., rubi) 212
* (0 (£, tritici) 153
KE xanthostapha))
[221
bilineata (f.) 164
*biorbiculata (f.,
[porphyrea) 204
* |, (., typica) 223
bivirga (f.) 197
an en (f., baja) 219
(Er enisrumy 2165
» (f., mendica) 208
RO (fi obelisca) 151
» (f., tritici) 154
(o typica)n 224
Breyeria 255
pres 209
„ (f., cinerea) 159
„ (f., clavis) 165
, (£., exclamationis)
{167
E(k) ipsilom) i lea
» (f., orbona) 186
„ (f., pronuba) 183
(fo ripae) 17
» (f., saucia) 205
… typica) 223
* ,, (f., xanthographa)
1224
— obsoleta (f.) 160
„ — virescens (f.) 190
— virgata (f.) 166
*brunnescens (f., janthina)
[192
* .. (f., occulta) 225
put)
brunneus 243
budensis (f.) 221

TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 10, 1962

caerulescens (f., baja) 219
„ (f., pronuba) 183

caliginosa (f.) 163

callista 258

Campyloctys 258

canescens 246

cantharopa 233, 234

carbonea (f.) 155

castanea 219

catenata (f., exclamationis)
[169

catenatus (f., segetum) 162

*centrifasciata (f., baja) 219

* |, (f., exclamationis)
{170

* | (f., ipsilon) 172

A (Gen fault), 212

* ,, (f., segetum) 164

*

, (f.,simulans) 181
Cerastes 228
Cerura 245
*Cerurella 245
Chorizagrostis 150
cineracea 255
*cinerascens (f.,
xanthographa) 221
cinerea 157
„ (f., pronuba) 183
*clara (f., interjecta) 194
» (f., ipsilon) 171
*clausa (f., mendica) 208
» (f., porphyrea) 204
* ,, (£3 prasina) 0227
* „ (£, ripae) 177
=, (£ -cubnicesa) e229
clavis 164
*clavistigma (f.) 180
Cleapa 244
Clostera 239
c-nigrum 213
coerulea (f.,
cohaesa 221
comes 187
confluens (f., fimbriata)
{191
» (f., vestigialis) 161
congener (f.) 206

cursoria) 156

conjuncta (f., augur) 197
» (f., exclamationis)
{169

conjunctoides (f.) 169
connexus (f.) 163
connuba (f.) 189
corticea (f.) 166
costa-caerulea (f.) 152
costaclara (f.) 172
costa-fusca (f.) 152
costanigra (f.) 153
costata (f.) 167
*crenata 244
*cruda (f., augur) 197
* … (f., enigrum) 215
„ (f., cursoria) 157

(f., glareosa) 200
(f., mendica) 208
(f., pronuba) 184
(#2 cub)» 213
» (f., triangulum) 218
*cuneata (f., mendica) 207
do (Oy prasina) 227
cursoria 156
czutaki (f.) 169
dahlii 208
*danieli 253
dasychiroides 255
Dasychoproctis 255
*deleta (f.) 179
*delineata (f., prasina) 228
* |, (f., segetum) 164
*denigrata (f.) 180
*dentigera 243
desillii (f.) 176
Desmeocraera 246, 247, 250
Diarsia 206
“clit (f., rubi) 211
„ (f., xanthographa)
[220
Dinotodonta 254, 255
distincta (f., cursoria) 157
» (f., pronuba) 186
*distinguenda 239, 241
ditrapezium 215
divisa (f.) 179
domiduca (f.) 190
dorsalis 242
dubiosa 255, 257
eboraci (f.) 227
effusa (f., prasina) 228
Enarmonia 101
ericae (subsp.) 202
eruta (f.) 152
*Euanthia 259
Eugraphe 197
Eurois 224
euryala 255, 257
Eurystaura 255, 257
Euxoa 150
exacta 251
exclamationis 167
eximia (f.) 158

SS

ee

fagi 250
fasciata (f., mendica) 208
5 (bes tud) DID

fascicolata (f.) 180

Fentonina 251

feratra (f.) 176

ferruginata 242

ferruginea (Clostera) 242
» (f., porphyrea) 203

festiva (f.) 206, 207

fibulata (f.) 207

fimbria (f.) 190

fimbriata 189

flava (f., fimbriata) 191

*flavescens (Rheneades) 252

* ., (f., interjecta) 194

(f., porphyrea) 203

REGISTER

* ,, (f., pronuba) 184
florida 213
*formosa (Clostera) 241
„ (Desmeocraera) 246
fucosa (f.) 162
fumata (f.) 184
fumida (f.) 155
*fusca (f., cursoria) 157
» (f., dahli) 209
* , (f., interjecta) 194
ME ipsilon)e 1172
Et. sexstrigata)e 220
= (f., simulans) 181
fuscatus 260

*fuscolimbata (f., augur)
[197

* |; \(f-. c-nigrum) 214

* ., (f., interjecta) 194

» (f., mendica) 208
» (£., pronuba) 184
EMMI (E r1pae) a 177
5 ‚ segetum) 163
* (E. triangulum) 217
glareosa 199
gemina 260
gladstonei 258
Graphiphora 196
gredleri (f.) 188
grisea (f., baja) 218
» (f., comes) 188
» (£., c-nigrum) 214
… (f., mendica) 207
» (£., obelisca) 151
» (£., occulta) 224
» (f., orbona) 186
» (f., porphyrea) 203
5, (£.,.tipae). 477
ge (ied tetova
* (f., triangulum) 217
grisea- -brunnea (f.) 183
grisea-innuba (f.) 183
griseo-fusca (f.) 188
*griseola 249, 250
*Helga 257, 258
helgae 244
hoegei (f.) 185
hortorum (f.) 153
hypochloé 249
Idolatteria 233
ignicola (f.) 207
immaculata (f., baja) 219
(f., c-nigrum) 215

x
un

* , (£., ditrapezium) 216

„ (f., fimbriata) 191

* ., (£., plecta) 179
(f., pronuba) 184

… (f., triangulum) 218
*infans 257, 258
innuba (f.) 183
inornata (191)
insufficiens 242
interjecta 192
intermedia (f.) 217
interposita (f.) 186

275

inversa (f., ipsilon) 172

ioptila 254

ipsilon 170

irrorata-fusca (f.) 165

irrorata-pallida (f.) 165

isaka 260

janthina 191

jaspidea (f.) 226

jeanneliana 246

*juncta (f., baja) 219
= ., cinerea) 159
a (fess clavis)y 166
» (f., c-nigrum) 215
» (f., exclamationis)

[168
» (f., fimbriata) 191
* (f. glareosa) 200

… (f., ipsilon) 172

» (f., janthina) 192

» (f., mendica) 207

» (f., molothina) 201

» (f., obelisca) 151
* … (&, oceulta) 225
eee (heme plecta) 79

… (f., porphyrea) 204

* „ (f., prasina) 227
* ,, (É, pronuba) 186
(Ep ut a 6

* „..(f., ravida) 195
+0 tripae) 1,77
ES (ES rubi) 62:12
» (£., rubricosa) 229
* ,, (£., saucia) 206
» (f., segetum) 163

» (f., sigma) 198

(fe tritici) MS
* (0, (Es typica) 223

, (f., vestigialis) 161
* ,, (f£., xanthographa)

[221
junctoides (f.,
[exclamationis) 168

* … (f. nigricans) 155
I (Er puta) 176
* ., €£., vestigialis) 161

*latemarginata (f.,
[fimbriata) 191

* „ (£., pronuba} 184

latimarginata (f.) 192

leloupi 239

Leptolepida 257

leucographa 229, 230

leucoptera 254

lidia 150

lineata (f., cinerea) 159

lineolata (f.) 161

lineolatus (f.) 160

longa 255

Lophopteryx 255

lucida 239

lucipeta 181

lugubris (f.) 227

Lycophotia 200

Lymantriidae 257

276 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 10, 1962

Paradiarsia 198
“pasado (f., clavis) 166

nunatrum (f.) 214
obelisca 150

maculata (f., pronuba) 186
magnifica 260

majuscula (f.) 206 obscura (f., fimbriata) 190 Le (f., occulta) 225
malangae 257 ARE (f., glareosa) 200 ail) 2
Malgadonta 255 ANTONINI (ES plecta) 78 di (f., segetum) 163
margaretha 244 MM (fee poLphytea) 205 Pararethona 245
margaritacea 253 Ei (ao) Dili parthenius (f.) 190
margaritosa (f.) 205 » (f., sigma) 198 passetii (f.) 225
*marginata (f., brunnea) * |, (f. triangulum) 217 peacocki (f.) 192
[210 1 (Cs typica)) 223 Pectinophora 245
, (f., exclamationis) „ (f., xanthographa) Peratodonta 242

Peridroma 204
picea (f.) 167
pilicornis (f.) 228

{168
margineornata (f.) 221
medionigra (f., prasina)

{221
obscurata (f., ipsilon) 172
obscurina (f.) 175

[227 *obsoleta (f., augur) 197 *pinheyi 250
mediorotundata (f.) 208 * |, (f., brunnea) 210 plaga (f.) 168
mendica 206 » (f., cinerea) 159 plecta 178
Mesogona 230 » (£., clavis) 166 plumitarsus 258, 259
*minima 247 » (f., cursoria) 157 plusioides (f.) 192
mixta (f.) 156 » (f., exclamationis) Polelassothys 258
molothina 200 [169 Polienus 260
monachi (f.) 219 (Epson)? pomonella 101
monileus (f.) 162 * |, (f., occulata) 226 porphyrea 201
*moza 247 » (f£., ripae) 177 postbrunnescens (f., comes)
mucida (f.) 228 wy (ic, Seuloy)) “Ql [189
multilineata 254 * (f., rubricosa) 229 „ (f., pronuba) 186
musculus 246 obsoleta-fusca (f.) 165 posteli (f.) 168
Naenia 222 obsoleta-puncta (f.) 157 *postnigrescens (f., comes)
*natalensis 245 occidentalis (f.) 201
*nervosa (f., exclamationis) occulta 224 praeceps (f.) 178

[170 ochracea (f., tritici) 153 praecox 178

LE]

(i

fimbriata) 191

*nictitans (f., baja) 219

ochrea (f., comes) 187
» (f., cursoria) 157

prasina 226
primulae (f.) 206, 207

* ,, (f., comes) 188 „ (f., pronuba) 183 pronuba 182
» (f., segetum) 164 , (f., rubi) 211 “Rose (f., augur) 197
nigra (£. augur) 197 ochrea-brunnea 183 » (£., clavis) 166
„ (f., clavis) 166 ochrea-costa 205 * ,, (f., exclamationis)
» (f., occulta) 225 ochrea-innuba (f.) 183 \ i [1
„ (f£., pronuba) 183 ochrea-virgata (f.) 207 N (L obelisca) 151
EEE puta) 76 ochreopicta 242 * 4 (É, prasina) 227
oe (CE tritici e533 ochribasis 242 FES porphyrea) 204
, (f., vestigalis) 161 Ochropleura 178 ee) i177
, (f., xanthographa) Odontoperas 242, 243 F0, (£>segetum)elle3
[221 olivacea (f.) 226 * ,, (£., simulans) 181
nigra-obsoleta (f.) 161 olivacebrosea 243 : (f., tritici) 154

orbona 185
ostrogovichi (f.) 169
Overlaetia 260

Pseudatteria 233—236
pseudochretieni (f.) 161
pseudoconflua (f.) 207

nigrescens (f., cinerea) 159
» (f£., cursoria) 157
» (£., ditrapezium) 216

(Epson) 72 oxalina 230 punctata (f., baja) 219
HP NÉ Mobelisca) 153 *pallida (f., augur) 197 punctum 251, 252

* ,, (f., porphyrea) 203 „ (f., cinerea) 159 purpurea (f., baja) 219
* ., (f£., rubricosa) 229 STENO (ES nisrum) 214 puta 172

nigricans 154 (fs comes) 187 quadrata (f.) 155

quadrimacula (f.) 169
quadripuncta 254
radiola (f.) 176
ravida 194

(f., cursoria) 157

(f., ditrapezium) 216

(f., exclamationis)
{167

„ (f., brunnea) 210 5
nigricornis (f.) 163 D
*nigricosta (f.) 161 5
nigripunctella 254, 255

*nigriventris 242 * ., (f., glareosa) 200 reducta (f., porphyrea) 203
nigrocosta (f.) 205 5 (be, somo) 92 *renitangens (f., ugo
nigrofusca (f.) 153 … (f., plecta) 180 . Texclamationis) 169
Noctua 182 , (f., prasina) 227 renitens (f., puta) 175, 176
noctuoides 245 , (f., rubricosa) 228 Rhenea 253, 260
Notodontidae 239 * , (f., triangulum) 217 *Rheneades 252

*nubila 239 Rhyacia 180

… (£, typica) 223

ripae 176
ronensis (f.) 192
rosea (f., c-nigrum) 214
» (f., glareosa) 199
roseimacula 254
roseovirgata (f.) 224
rubi 211
rubricans (f.) 155
rubricosa 228
tubricosta (f.) 179
rubrifera (subsp.) 198
rufa (f., brunnea) 210
„ (f., comes) 188
» (f., dahlii) 209
, (f., fimbriata) 190
» (f., interjecta) 194
(Epsilon) LL
, (f., janthina) 192
» (f., leucographa) 230
„ (f., pronuba) 183
# (f., rubi) 211
, (f., rubricosa) 228
» (f., saucia) 205
*rufescens (f., augur) 196
» (f., exclamationis)
[167
* ,, (f., ditrapezium) 216
cate plecta 178
» (f., xanthographa)
[220
rufo-grisea (f.) 188
rufo-ochrea (f.) 187
rufo-virgata (f.) 207
sagitta (f.) 157
sagittiferus (f.,
[vestigialis) 160
saucia 204
Scalmicauda 242, 260
schoutendeni 252
scopariae (f.) 222
Scotia 157
Scrancia 253—255
Scranciola 254
segetis (f.) 162
segetum 162
*semiconfluens (f.,
[augur) 197

* ,, (f., brunnea) 210
» (£., clavis) 166
(Een erm) 215
(2 dahlin)” 209
* ,, (f., exclamationis)
[168

o (Ea fimbriata)) 191
* ., (f., glareosa) 200

(Epsilon) 172
» (f., mendica) 207
* ,, (f., molothina) 201

10 (f=, Muigricans)) 155

ay (feqocculta)e 225
* ,, (f., pronuba) 184
puta) 176
(EEE Pae) 1777;

te, rubi 212

*
Lan)
mn

REGISTER

* |. (f., rubricosa) 229
„ (f., segetum) 163
» (f., tritici) 154
PRESSE pica) 223
» (f., vestigialis) 161
, (f., xanthographa)
{221
sexstrigata 220
Sidisca 249
sigma 197
*signata (f., brunnea) 210
* , (f., cnigrum) 215
* |, (f., comes) 188
* |, (f., exclamationis)
[170
» (f., glareosa) 200
orbona) 186
» (f.,, prasina) 228
„ (f., pronuba) 184
Ks (fs, ravida) 195
(Erp ae),
* |, (f., simulans) 181
» (f., triangulum) 218
» (f., vestigialis) 160
, (f., xanthographa)
{222

%
v
Ss
Cani
am
th

simplicior 250

simulans 180

sincerii (f.) 166
sobrina 198, 230
Solwezia 254

sordida (f.) 152

Spaelotis 194

spissicornis 242

*Stauropida 249

Stauropus 250
Stenostaura 258

stephensii (f.) 151
straminea 260

striata (f., ipsilon) 172
strigata (f.) 180

strigosa (f.) 166
strigula 201

subatratus (f.) 163
subfuscus (f.) 165
subrosea (Eugraphe) 198
ss (Scrancia) 254
subrufa (f.) 207
subsequa 185

suffusa (f., c-nigrum) 214
» (f., leucographa) 230
suffusa-brunnea (f.) 166
Synete 243

Taeniopteryx 258

*tangens (f.) 222

Tortricidae 233
transversa (f., clavis) 167
» (f., mendica) 208

triangulum 216
Tricholoba 260
trigonalis (f.) 160
tritici 151

Turnacoides 253, 254
tutti (f.) 175

Dii

typica 222
umbrata (f., c-nigrum) 214
* |, (f., ditrapezium) 216
unicolor (f., exclamationis)
[169
Ke (Epsilon)
» (f., obelisca) 151
» (f., segetum) 164
ERI (bey tritici) 153
, (f., xanthographa)
[221
*uniformata (f.) 223
uniformis (f.) 207
*unimacula (f., ditrapezium)
{216
» (£., plecta) 179
* ,, (f., porphyrea) 204
unipuncta (f., cinerea) 159
valligera (f., tritici) 153
» (f., vestigialis) 160
varia 201
variegata (f., cinerea) 159
= Gs, (occulta) 225
*vaumaculata 243
venata (f., puta) 176
venosa (f., clavis) 166
* | (Euanthia) 259
Wr (ertritien) 1153
venosus (f.) 164
vestigialis 159
VIS u(t)
vinula 245
violascens (f., vestigialis)
[161
violescens (f., cinerea) 158
virescens (f., comes) 188
» (f., fimbriata) 190
virgata (f., cinerea) 159
wa (fe comes). 188
* ,, (f., exclamationis)
[168
LNE ston) ral
» (f., janthina) 192
* ., (f., porphyrea) 203
FO (ru Di) 12
"CE teitich)E 153
E … typica) 223
viridior (f.) 226
vittata (f., prasina) 227
weberiana 247
xanthographa 220
*xanthostaxis (f., mendica)

[208
* „ (f., pronuba) 184
3 (f., rubi) 212
ee (Ce cote) 153
„ (f., xanthographa)
[221
ypsilon 170
*zika 249
RHYNCHOTA

Acanthaspis 6, 10, 14, 18

278 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 10, 1962

aegypticus 6, 8, 12, 14
australesiae 8
biguttulus 4, 8, 10, 16
capitatus 20, 22
Carcinocorinae 18, 26
cilatus 6, 10, 12
Cimex 34
Cimicoidea 20, 24, 26
Cimicomorpha 1, 24
cingalensis 20, 24
consanguinensis 22, 24
Coranus 6, 12, 14
cordiger 4, 8, 10, 14, 16
decoloratus 22, 24
dichorous 8
Dictyla 20
Dysaphis 100, 103, 124
Ectomocoris 4, 8, 10, 14, 16
Eriosoma 130
flavipes 6, 10, 14
fuscipes 12, 14, 16
Galeatus 20, 22
Harpactorinae 6, 12, 16, 18,
[26
impudicus 4, 10, 16
Gminatus 1, 8, 18
Helopeltis 22, 24
lanigerum 130
lectularius 34
Lygus 22, 24
Miridae 20, 24, 26
Miroidea 26
Nabis(idae) 22, 24, 26
Oncocephalus 4, 10, 16
Opisthoplatys 1, 8
Paracopium 20, 24
Petalochirus 14
Phymatidae 18, 26
Polymerus 20, 22, 24
Pirates(inae) 4, 8, 9, 16,
lige 26
plantaginea 100, 103, 124
prolixus 16, 18
Reduviidae 1—18, 24, 26
Reduviinae 6, 10, 16, 18,
[26
Reduvioidea 1
Reduvius 6, 10, 12, 14, 18
Rhinocoris 12, 14, 16
Rhodnius 16, 18
scrophicus 20, 22
sexguttatus 10
Stenopodinae 4, 10, 16, 18,
[26
strepitans 4, 10, 16
subapterus 14
theivora 22, 24
tibialis 22, 24

Tingidae (oidea) 20, 22,
[24

Triatominae 16, 18

Tribelocephalinae 8, 18, 26

SIPHONAPTERA*)

agyrtes 30, 39, 41, 43
assimilis 30, 41, 43
bisoctodentatus 30, 37—39,
[41, 43
cheopis 33, 34, 37
Ctenophthalmus 30,
[37—39, 41, 43
brasiliensis 43
cuniculi 34
dasycnema 30, 39
Doratopsylla 30, 39
Echidnophaga 33, 37
gallinacea 33, 37
heselhausi (var.) 30,
[37—39, 41
Hystrichopsylla 30, 39, 41,
[43
Malaraeus 30, 39, 40
Megabothris 30, 40, 41
minor 30, 32, 34, 37—39
mustelae (var.) 30, 39, 40
orientalis (var.) 39
Palaeopsylla 30, 32,
[37—39, 41
penicilliger 30, 39, 40, 43
segnis 33, 37
similis 43
Spilopsyllus 34
talpae 30, 39, 41, 43
turbidus 30, 40, 41,
Xenopsylla 33, 34, 37

THYSANOPTERA**

Acanthothrips 129
aculeatus 98, 99, 123, 126,
[129
Aeolothrips 100, 101, 103,
[104
albicinctus 100, 103
Amblythrips 109
Anaphothrips 98, 106, 107
angusticeps 98, 116
Ankothrips 101
Aptinothrips 107, 108
astutus 101
atratus 98, 114
Baliothrips 109
bicinctus 98, 105
Bolacothrips 109
cerealium 98, 99, 101, 124

Chirothrips 123
Cryptothrips 100, 101
Ctenothrips 110
Dendrothrips 105
denticornis 98, 125
Dictyothrips 108
dracaenae 98, 105
Drepanothrips 98, 106
Euchaerothrips 110
fasciatus 100, 103
faurei 101
femoralis 98, 100, 105
floridensis 100
Frankliniella 99, 110, 111
fuscipennis 98, 117
graminum 98, 113
haemorrhoidalis 98, 104
Haplothrips 98, 99, 101,
[126—129
Heliothrips 98, 104
Hercinothrips 98, 100, 104,
[105
Hoplandrothrips 129, 130
Hoplothrips 130, 131
inconsequens 98, 115
intermedius 100, 103
intonsa 99, 110
Kakothrips 98, 111
Leucothrips 98, 106
Limothrips 98, 99, 101,
[124, 125
linarius 98, 118
Liothrips 98, 100, 131
longipennis 98, 106
Megalothrips 127
Megathrips 127
melaleucus 101, 104
Melanthrips 102
Nesothrips 126
niezabitowskii 101
nigripennis 98, 106
nigripes 101
Odontothrips 111, 112
orchidii 98, 107
ornatus 98, 105
Oxythrips 108
Parafrankliniella 112
Parthenothrips 98, 104, 105
Phloeothrips 129, 130
Platythrips 112
reuteri 98, 106
Rhaphidothrips 112
Rhipidothrips 104
Rhopalandrothrips 112, 113
robustus 98, 111
roepkei 97, 120
Scirtothrips 98, 106
Scolothrips 100, 113

* Not included are the names in SMIT's "Catalogus der Nederlandse Siphonaptera which

are listed on p. 92—95

** From FRANSSEN & MANTEL's list of thripses known from The Netherlands, on p. 101—
103, only the genera are included.

Sericothripini 106

simplex 98, 100, 116

Sminyothrips 113

Stenothrips 98, 113

tabaci 98, 99, 101, 121

Taeniothrips 98, 100, 109,
[114—116

Terebrantia 102

Thrips 97—99, 101,
{116—123

Tmetothrips 109

Tubulifera 126

vaneeckei 98, 131

Xylaplothrips 129

PLANTAE

Achasma 263
Achillea 110
Adenanthera 270
Agropyron 108, 125
Albizzia lebbeck 263
A. procera 263
Aleurites moluccana 266
Allium 98, 121, 122
Alnus 113, 119, 122, 125,
12.7.1928
Amaranthus 107
Amaryllidaceae 269
Amaryllis 105
Amomum 263
Anchusa 101
Anethum graveolens 116,
als), A, AS)
Anthemis arvensis 120
A. cotula 121
Anthriscus sylvestris 116,
[119
Antirrhinum 114, 121
Aralia 105
Artocarpus elastica 262
Arum 104
Asclepias tuberosa 111
Asplenium nidus 269
Astelia 269
Aster 103, 114, 121, 128
Avena 98, 103, 104, 107,
ili, SUG, ZE
11124, 105, 108
Bambuseae 262—264, 268
Beauvardia 105
Beta 108, 121
Betula 106, 108, 109, 112,
161601029 1530105
Brassica oleracea 121, 122
Cactaceae 269
Cakile maritima 110
Calamagrostis 123, 124
Calluna 109
Caltha palustris 103, 127
Campanula 118
C. rotundifolia 111, 115
Capsicum annuum 105
Cardamine 124

REGISTER

Carex 127
Carica papaya 264
Ceiba pentandra 264
Centaurea 110, 114, 117,
11118. 120
Cerastium 103, 114, 115
Chrysanthemum 104, 110,
ug ke Si 128
Cichorium intybus 114
Cinchona 266
Cirsium 128
Coccothrinax 269
Cocos nucifera 264, 269
Coffea 270
Coix 270
Convolvulus arvensis 113,
E16 1190122
Corylus 113
Crepis 102
Croton 104, 125
Cucumber 98
Cyathea 269
Cyclamen 103—105
Cyperaceae 127
Dahlia 112, 114, 121
Daucus carota 110
Dendrocalamus strictus 263
Dianthus 115, 122
Dioclea 270
Dipsacus 114, 121
Elaeis 269
Erica tetralix 109
Erythrina 264, 270
Euphorbia 104, 113
E. cyparissias 113, 122
Euphorbiaceae 265
Fagus 130
Fatshedera 105
Ficaria 122
Ficus 262
F. benjamina 262, 265
F. septica 263
F. variegata 262
Filices 269
Fragraria 123, 127
Frangula alnus 127
Freesia 98, 105, 114, 115
Galium 102, 112
Genista 108, 119, 120
G. anglica 115
Gladiolus 98, 102, 103,
Go 111 gi
1116, 117, 119, 101
[124, 127, 128

Glechoma hederacea 114,
[118, 121

Glochidion 266

Gloxinia 119

Glyceria maxima 110, 123,
[127

Graminaceae 98, 103—129,
[268

Hedera 105

279

Hevea 266, 267

Hippophaé rhamnoides 123,
[124

Hordeum 114

Horsfieldia 262

Hypericum 103, 124, 125

Iris 98, 114, 115

Juncaceae 126

Juncus 107, 124, 128

Knema 262

Lamium album 103, 110

Larix 104, 108, 109, 119,
[127

Lathyrus pratensis 119

Leguminosae 111, 270

Leucaena 270

Ligustrum 98, 105

‘ Liliaceae 269

Lilium 98, 131
Linaria vulgaris 110, 115,
{127
Linum 98, 102—104,
LOADS), Mei
[e Take), AL, 1028
[124—128
Lotus corniculatus 110
Lythrum salicaria 111, 115,
Pals, TUN. Alle) np
{127
Malus sylvestris 101,
Ares 109
Matricaria inodora 128
Medicago lupulus 108, 110,
{121
Melilotus officinalis 111
Metroxylon 263, 268
Mucuna 270
Musa(ceae) 262, 269
Myristicaceae 262
Nicolaia 264
Nicotiana 98
Orchidaceae 264, 269
Orchis 110, 118, 121
O. morio 118, 128, 129
Ochrocarpus 270
Ornithopus sativus 104,
CTO, aS} 125, 12
Palmae 263, 269
Pandanus (naceae) 269
Papaver somniferum 102.
{103, 110, 114, 116,
HS 119, 107
Phaseolus 117—119, 270
Ph. vulgaris 116
Phragmites 124
Pinus khasya 265
P. merkusii 264, 266
P. sylvestris 108, 109, 127,
{130
Pisonia sylvestris 264
Pisum sativum 98, 111,
ANG
Plantago 127
Populus 129

280 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, DEEL 105, AFL. 10, 1962

P. nigra 122
Pritchardia 269
Prunus 199, 125
Pteris 106
Pyrus communis 98, 115,
[122
Quercus 109, 113, 117,
ness nj Det
Q. robur 104
Ranunculus 102, 103, 110,
Gs 12051210
[123, 127
R. acris 102, 103, 122
R. sardous 103, 104, 110,
A lg)
Raphanus 121
Rhamnus catharticus 113,
[122, 128
Rosa 98, 124
Rubus 114, 116—118, 126
Rumex 113, 123, 127
Saccharum 268
Salix 116, 117, 119,
22° 124,5109

S. alba 123

S. amygdalina 114, 118,
2123

Sambucus 119—121

Sarcocephalus cordatus 262

Sarothamnus vulgaris 112

Scorzonera hispanica 118
Scrophularia 112, 114
Secale cereale 103, 104.
[107, 114, 124—128
Senecio 103
S. jacobaea 120
Solanum 103, 112, 120
S. lycopersicum 99
S. nigrum 107, 117, 121
S. tuberosum 110, 111, 115
Sonchus 110, 119, 120,
[122
Sorbus 119
Spondias mangifera 264
Stellaria 109
Sterculia urceolata 262
Syringa 98, 105, 114
Tagetes 121
Tanacetum vulgare 120
Taraxacum offinale 110,
[114, 118, 120, 122,
Oe A 1S)
Tectona grandis 262, 265
Theobroma cacao 264, 267
Tilia 109, 119, 127
Trifolium 112, 113, 117,
{119
T. hybridum 110, 118, 119,
[125
T. incarnatum 104, 110,
[112, 119, 121, 127

T. pratense 102—104, 106,
[107 Lios
[115, 117, 119—122,
[124 050072105

T. repens 103, 104, 107,
ER, LE,
[118—122, 124—129

Triticum 114, 124, 125,

[128

T. repens 103, 104, 111,

[126
Tussilago farfara 122
Ulex europeus 108, 109,
110201250109
Ulmus 99, 113, 117
Urtica 104, 112, 116, 119,
[122-124
Vaccinium myrtillus 105,
[119, 127

Valeriana officinalis 113

Verbascum thapsus 121

Vernonia arborea 263

Vicia cracca 110, 112, 114,

BUR salz, INS), 121 125)

V. faba 110

V. sativa 110

Vitis vinifera 98, 106

Zea mays 111

Zingiber 263

Zingiberaceae 263, 264, 269

1 ir sa
" VOSTRA LE N 4
d x
È
N
Ke

x

s

MR
th ot SÙ pa

ERNST MAYR LIBRARY

DLL

196 041