Skip to main content

Full text of "Tijdschrift voor entomologie"

See other formats 


SA 
ELA 


toad 4 0 
aie op Dat ete? n 2 
> en tee em x x x Sa 
oe pale 2 ewe eh oy re 

ene ty 


de Vormen ethers Beren 
O cati agrari Lo tt 
yeas heden nel ine RE er 


ne Sy Ban NL 14 ne A 
KEN De Aerio eee ee 
2 Saas pees ned ON \d 
SR 
mart x 6 
! DVD er APR Re 


RR Des oe 

ie a pm nr opero n dolor o ee 

ei ee Lay 
ite e 


Se ania 
sie 


DE ARRETE 


net snaps 
CE he ee dA Tragedie 
pose tips geen 


eht en er 
Tonet zwammen Shape ha rnd tot a Do fe 


eht tete » mennen 
Eend acid 


Daten Tear tnt erg ann + 
DRE RS 


an RN te 


Menen 


ee se 
ret 


pl re ia 5 7 


PRES 


sage em: u x 
de D Er unten men 
RE ten zi D VEE ORDER € LR TT PP PEN ER 
gni à nt > ASIE — 
È 2% id ee Ce re 4 = 
+ u ren en on ee. 
ere 4 


CAE: 


Bee... wd 


L 


| TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


UITGEGEVEN DOOR 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VERBENIGING 


J 
ONDER REDACTIE VAN 


BIG ER oS NEEL EEN 
F. M. VAN DER WULP 
EN 


Jur. Dr. Ep. J. G. EVERTS 


DRIE EN DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1889—90 


’S GRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1890 


GEDRUKT BIJ GEBR. GIUNTA D’ALBANI. 


INHOUD 


VAN HET 


DRIE-EN-DERTIGSTE DEEL. 


Verslag van de 44* Zomervergadering der Nederlandsche 
Entomologische Vereeniging, gehouden te Bergen-op-Zoom 
OE RE ade MEN a gs 


F. J. M. Hevranrts, Les Macrolépidoptéres de Breda et 
de ses environs; Liste supplémentaire n°. 9 . . . + 


Lijst van de Leden der Nederl. Entomologische Vereeniging 


Bibliotheken der Nederl. Entomologische Vereeniging. — 
Bijgekomen boeken van 19 September 1888 tot 30 No- 
vember 188907. Net + 


Entomologische inhoud van ontvangen tijdschriften. . . + 


Verslag van de 23“ Wintervergadering der Nederlandsche 
Entomologische Vereeniging, gehouden te Leiden op 26 
APT DEI Mar ee I LTL AM a 


F. J. M. Hryrarerts, Deux notes bibliographiques . 


Jhr. Dr. Ep. Everts, Tabellarisch Overzicht der in Neder- 
land waargenomen Bembidioni . 


P. C. T. Seuren, Papilio Van de Polli n. sp. 


E. Wasmann, S. J., Vergleichende Studien über Ameisen- 
gäste und Termitengäste (Pl. 1). . . . . . + 


P. C. T. SwneLLEN, Euploea Gelderi n. sp. . 


Bladz. 


XXXV 


XLVII 


LXIV 


CV 


CXXXI 


27 
98 


Dr. L. W. Scuauruss, System-Schema der Pselaphiden, 
ein Blick in die Vorzeit, in die Gegenwart und in die 


Zukunft (Pl. 2-6) 


P. C. T. SweLLEN, Aanteekening over de beide inland- 
sche en over drie Javaansche soorten van het genus Hype- 


nodes (PI. 7) 

A. W. M. van Hassezr, M. D. Catalogus Aranearum hucusque 
in Hollandià inventarum; Supplementum II . 

P. C. T. SneLLen, Lijst van Lepidoptera op Sumatra ver- 
zameld door den heer H. B. van RHIJN . 

E. Praarer, Quelques Pédiculines nouvelles (Pl. 8, 9 en 10) 

C. Rınsema Cz., Aanteekening over Phyllopterya elongata 
Snell. 

E. Wasmann, S. J., Nachtrag zu den „Vergleichenden 
Studien über Ameisengäste und Termitengäste» 

P. C. T. SnEeLLEN, Aanteekeningen over de Lepidoptera 
van het eiland Tanah-Djampea bij Celebes (Pl. 11) . 
Dezelfde, Aanteekeningen over de Lepidoptera van het 

ellamiBelitoeng (BL 12). e a ate e 
Dr. H. Bos, Een vijand van het suikerriet, Apogonia destructor 
n. sp. (Pl. 13 en 14). 


Ep. Everts, Dr. Phil., Quelques remarques à sujet d’une 
Etude de M. David Sharp sur la structure du prosternum 
dans les Rhynchophores (Pl. 15). 


Dr. A. W. M. van Hasserr, Lijst van Spinnen, door 
Dr. A. M. J. Borsrus verzameld te Soemenep op het 


eiland Madoera . 
Register . 


Errata. 


Bladz. 


101 


163 


311 


34 4 


355 
361 
373 


MECS KAG 


VAN DE 


VIER-EN-VEERTIGSTE ZOMERVERGADERING 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 
GEHOUDEN TE BERGEN-OP-ZOOM, 


op Zaterdag 13 Juli 1889, 


des morgens ten 11 ure. 


Voorzitter: Mr. A. J. F. Fokker. 

Met den Voorzitter tegenwoordig de heeren Mr. W. Albarda, 
Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, H. W. Groll, Dr. A. W. M. van Has- 
selt, F. J. M. Heylaerts, D. van der Hoop, Mr. A. F. A. Lees- 
berg, J. W. Lodeesen, J. G. H. de Meijere, Dr. J. T. Oudemans, 
Mr. M. C. Piepers, J. R. H. Neervoort van de Poll, C. Ritsema 
Cz., W. Roelofs, P. C. T. Snellen, K. N. Swierstra, H. A. de 
Vos tot Nederveen Cappel, Joh. de Vries en F. M. van der Wulp; 
voorts als gast de heer M. E. d’Ailly, ingeleid door den heer 
Swierstra. 

Van de heeren Mr. A. Brants, D. ter Haar, È: W. Havelaar 
(thans te Namen woonachtig), J. Jaspers jr., Dr. F. W. O. Kal- 
lenbach, J. Kinker, Dr. J. G. de Man, Mr. A. H. Maurissen, M. 
Merens, Dr. A. C. Oudemans Jsz., K. Bisschop van Tuinen, Dr. 
H. J. Veth, E. Wasmann en Prof. Max Weber is bericht inge- 
komen, dat zij verhinderd zijn. 


IT VERSLAG. 


De Voorzitter opent de vergadering met de volgende toespraak : 

«Toen in de vorige Zomervergadering verschillende plaatsen ge- 
noemd en besproken werden, die voor de volgende bijeenkomst in 
aanmerking kwamen, was ook daaronder Zierikzee, en alleen aan 
de geïsoleerde ligging en moeilijke reisgelegenheid was het te wijten , 
dat ten slotte aan eene andere stad de voorkeur werd gegeven. 

«Speet het mij zeer, door dat besluit in de onmogelijkheid ge- 
steld te zijn, de Leden der Entomologische Vereeniging in mijne 
eigen woonplaats als gasten te begroeten, — een lang begeerde 
plicht waarvan ik mij volgaarne gekweten had, — zooveel te meer 
stelde ik daarom op prijs de voor mij zeer vereerende onderschei-. 
ding, tot Voorzitter van deze Vergadering te worden aangewezen. 

«Niet zonder aarzeling kon ik echter die keuze aanvaarden, en 
wel voornamelijk omdat ik reeds dadelijk te kort schiet in het 
allereerste vereischte, aan den leider der Zomervergadering gesteld, 
dat hij zij de «dux gregis», die de entomologische zondagskudde 
naar goede insecten-weiden voert, m. a. w. dat hij met de locali- 
teit bekend zij; terwijl ik vóór gisteren nimmer den Bergen-op- 
zoomschen bodem onder de voeten had. 

«In de hoop dat andere deskundigen mij in dit speciale geval 
zullen voorlichten, en in het vertrouwen op den steun van onzen 
hooggeachten President en Secretaris en de medewerking van u 
allen, roep ik u in Bergen-op-Zoom een hartelijk welkom toe, in 
het bijzonder ook den heer Piepers, die voor het eerst, na een 
veeljarig verblijf in Oost-Indie, de Zomervergadering bijwoont. 

« Moge deze bijeenkomst, als zoo velen harer voorgangsters, strekken 
tot nut der wetenschap, tot bevordering onzer studien en tot ver- 
sterking onzer vriendschapsbanden. 

«In dit vertrouwen verklaar ik de 44ste Zomervergadering der 
Nederl. Entomologische Vereeniging geopend. » 

De Voorzitter vraagt, of iemand der aanwezenden ook eenige 
aanmerking heeft op de notulen der beide voorgaande vergade- 
ringen, te Apeldoorn op 23 Juni 1888 en te Leiden op 13 
Januari 1889, zooals die notulen vervat zijn in de gedrukte ver- 
slagen, welke aan de Leden zijn toegezonden. Daar niemand des- 


VERSLAG. Tit 


wege het woord verlangt, worden die notulen geacht te zijn 
goedgekeurd. 

De President van het Bestuur, Dr. A. W. M. van Hasselt, 
brengt, overeenkomstig art. 17 der wet, het navolgende verslag uit : 


«Mijne Heeren ! 


«Alvorens tot het uitbrengen van het jaarverslag over te gaan, 
een enkel woord, dat zeker uit uw aller hart zal zijn gesproken. 
Het is een eenvoudig woord van hulde aan onzen wakkeren Eere- 
praeses van den dag. 

«In onze vorige Zomervergadering werd door hem, als meest 
gewenschte plaats der bijeenkomst van heden, voorgesteld de stad 
zijner inwoning, Zierikzee. Zijn velen toelachend voorstel moest 
zwichten voor de onweerstaanbare macht van den volkswil der 
meerderheid, die Bergen-op-Zoom boven het Zeeuwsche grondge- 
bied verkoos. 

«Dat deze af-stemming hem, als man van de wet, in geenen 
deele ont-stemd heeft, bleek op staanden voet hieruit, dat 
hij de hem alstoen aangeboden taak, om ook dáár ter plaatse de 
leiding onzer bijeenkomst op zich te nemen, met de meeste bereid- 
willigheid heeft aanvaard. Bij zijn veelomvattenden maatschappelijken 
werkkring, heeft hij zich de grootere moeite en meerdere inspan- 
ning, om de vergadering in eene andere provincie voor te bereiden , 
voor ons willen getroosten. 

«Opnieuw heeft hij hierdoor, — zooals in elk ander opzicht, — 
bewezen, zijne huidige onderscheiding ten volle waardig te zijn. 
Door personeel inzicht ondergeschikt te maken aan het alge- 
meen belang, heeft Mr. Fokker nu, — even als Dr. Veth ten 
vorigen jare, — aanspraak gekregen op onze erkentelijkheid. 

«In dit vereenigingsjaar hebben wij een viertal der onzen te 
betreuren. 

«Den 2 Maart ll. ontsliep onze hooggeachte oudste Begun- 
stiger, Mr. C. W. Hubrecht, als zoodanig vóór 30 jaren (in 1859) 
toegetreden. Ofschoon de entomologie niet beoefenende, toonde hij 


IV VERSLAG. 


voor haar zeer groote belangstelling. Meermalen hadden wij het 
voorrecht, hem, ten tijde hij Wethouder te Leiden was, op onze 
Wintervergaderingen aldaar, in ons midden te zien. Van zijne 
vriendschappelijke gezindheid voor de Vereeniging gaf hij, onder 
anderen, blijk, door destijds de opgekomen Leden ten zijnen huize 
op een voortreffelijk collation te onthalen. De oudere Leden onder 
ons zullen ’s mans even beminnelijke als waardige hoedanigheden 
wel nimmer vergeten. Zulke hartelijke Maecenaten verdienen in de 
geschiedboeken onzer Vereeniging te blijven voortleven. 

«Eene maand later, den 8 April 1889, verloren wij ons 
jongste Eerelid, Dr. Victor Signoret, te Clamart in Frankrijk 
gevestigd. In tal van geschriften had hij zich een grooten naam 
als Hemipteroloog verworven. In 1847 verscheen zijn eerste werk, 
dat, gelijk al de volgenden, van grondige studie en hoogst weten- 
schappelijken zin getuigde. Meestal illustreerde hij zelf zijne verhan- 
delingen door uitnemende afbeeldingen. Onder zijne voornaamste 
geschriften mogen gerekend worden: Zevue iconographique des Tetti- 
gonides, 1852, en Révision du groupe des Cydnides, 1881. 
In deel XXIII van ons Tijdschrift behandelde hij het genus 
Aëpophilus. 

« Signoret werd reeds in 1874 onder onze Eereleden opgenomen. 
Hij aanvaardde zijne benoeming op de meest gracieuse wijze, door 
ons al aanstonds velen zijner geschriften voor onze bibliotheek toe 
te zenden. Zijne voorkomendheid en bereidwilligheid, om anderen 
in hunne studien ten dienste te staan, worden hoogelijk geroemd. 
Door onzen Fokker vooral zal zijn naam ook in deze Vereeniging 
in eere worden gehouden. 

« Wijders ontvielen ons dit jaar twee gewone Leden: op den 
5 Maart Dr. J. G. H. Rombouts en op den 22 Januari de heer 
J. Gerard Kruimel. 

« Rombouts behoorde tot de stichters der Nederlandsche Ento- 
mologische Vereeniging in den jare 1845. Destijds als practiseerend 
geneesheer te Amsterdam gevestigd, liet zijne clientèle hem weinig 
gelegenheid, om zelf eene gezette studie van de entomologie te 


maken. Nochtans was hij een ijverig voorstander van het jeugdige 


VERSLAG, Vv 


genootschap, op welks vergaderingen hij trouw verscheen, en 
waarvan hij zelfs tot President gekozen werd. Na zeven jaren die 
betrekking te hebben bekleed, werd hij door wijlen Snellen van 
Vollenhoven opgevolgd, en hield hij zich van toen af meer op den 
achtergrond. Niettemin volgde hij met groote ingenomenheid al 
wat ten onzent op entomologisch gebied voorviel. 

«Nadat hij zich te Groesbeek in ruste had teruggetrokken, 
woonde hij in latere levensjaren weder meermalen onze bijeen- 
komsten bij, waarvan die in Juli 1886 te Winterswijk door hem 
als « Eerevoorzitter » werd geleid. Zijne laatste wenschen, die wij 
op onze jongste Wintervergadering vernamen en die aan den bloei 
der Vereeniging waren gewijd, bleken weldra tevens zijn « ultimum 
vale!» aan ons te zijn geweest. 

«Ons gewezen medelid Kruimel, in 1862 te Amsterdam ge- 
boren, vertrok reeds kort na de aanvaarding van zijn lidmaat- 
schap naar Oost-Indie. Gedurende zijn verblijf aldaar heeft hij 
aanvankelijk wegens drukke bezigheden weinig gelegenheid gevonden 
om aan zijne zucht tot entomologische waarnemingen te voldoen. 
Juist op een tijdstip, dat in dit opzicht, door verandering van be- 
trekking, een gewenscht keerpunt voor hem scheen op te dagen, 
maakte de dood onverwacht een einde aan zijn jeugdig leven en 
aan zijne illusien. 

«Terwijl, zonder ons bekende reden, een onzer gewone Leden, 
Mr. J. G. Wurfbain te Arnhem, onze gelederen heeft verlaten, 
hadden wij het voorrecht, die te zien aanvullen door vijf nieuwe 
medestanders, t. w. de heeren: J. C. H. de Meijere te Amsterdam, 
die ons reeds uit de vorige bijeenkomst te Leiden bekend is, Dr. 
T. Lyclama à Nyeholt te Rotterdam, M. Merens te Amsterdam, 
J. L. GC. van Essen te Arnhem, en G. de Vries van Doesburgh 
te Kralingen. Hun een hartelijk welkom biedende, voeg ik den 
wensch daarbij, dat zij de beteekenis van het «utile dulci», in 
onzen kring gehuldigd, steeds verwezenlijkt mogen vinden. 

«De boekenschat onzer Vereeniging, bereids zoo rijk, mag 
op een geleidelijken aanwas, zoo door de vervolgwerken als door 


aankoop, roem dragen. Zoo zijn in het loopende jaar weder aan- 


VI VERSLAG. 


gekocht kunnen worden voor de bibliotheek Hartogh Heys van de 
Lier: F. Leuthner, A Monograph of the Odontolabini, a subdivi- 
sion of the coleopterous Family Lucanidae; D. Sharp, On aquatic 
carnivorous Coleoptera or Dytiscidae; G. H. Th. Eimer, Die Art- 
bildung und Verwandtschaft bei den Schmetterlingen, eine systema- 
tische Darstellung der Abänderungen der Segelfalter-ähnlichen Formen 
der Gattung Papilio. | 

«Onze bibliotheek A ontving geschenken van de Koninklijke 
Universiteit te Christiania, van den Minister van Waterstaat, 
Handel en Nijverheid, van het Zeeuwsch Genootschap van weten- 
schappen, en voorts van de heeren Mr. J. Herman Albarda, A. 
Preudhomme de Borre, Jhr. Dr. Ed. Everts, Mr. A.J. F. Fokker, 
F. J. M. Heylaerts, Dr. P. P. CG. Hoek, Dr. J. G. de Man, O. W. 
Oestlund, Dr. J. T. Oudemans, Prof. F. Plateau, J. R. H. Neervoort 
van de Poll, C. Ritsema Cz., S. H. Scudder, Baron E. de Selys 
Longchamps en E. Wasmann. 

«De nieuwe catalogus voor deze bibliotheek zal, waarschijnlijk 
in het aanstaande jaar, door Ritsema’s goede zorgen gereed komen , 
waarna onmiddellijk met de bewerking voor dien van bibliotheek 
B een aanvang zal worden gemaakt. 

«De voor de bibliotheken bestemde lokalen blijven uitstekend 
voldoen. Met het inbinden kan, wegens de tijdelijk betere finan- 
cien, meer geregeld worden voortgegaan. 

«Het gebruik, door de Leden onzer Vereeniging van hare boek- 
en plaatwerken gemaakt, mag werkelijk ruim worden genoemd. 

«Uit den voorraad der vroegere deelen van het Tijdschrift werden 
ditmaal geene jaargangen aangevraagd. Het laat zich vermoeden, 
dat hierin eene gunstige verandering zal komen, zoodra de thans 
nagenoeg gereed zijnde herdruk van deel VII, als een Phoenix 
uit zijn asch verrezen, verkrijgbaar zal worden gesteld. Onze vol- 
ijverige Bibliothecaris, die zich ook ten deze zoo verdienstelijk 
heeft gemaakt, berichtte dat nog slechts aan het kleuren der 
platen de laatste hand behoeft te worden gelegd. 

«Bij deze gelegenheid moet ik, onzen jongeren kameraden 


vooral, — in zoover ze niet door gepaste zuinigheid worden weêr- 


VERSLAG. VII 


‘houden, — de aanschaffing van het Tijdschrift wel wat meer op 
“het hart drukken. Dat de geschiedenis «het licht der waarheid » 
is, geldt ook voor onze nog zooveel duisters insluitende studien. 
Kennismaking met de onderzoekingen onzer voorgangers is onmis- 
baar voor de zekerheid van eigen bijdragen tot vooruitgang op het 
pad der wetenschap. 

«Omtrent onze geldmiddelen kan ik geene andere dan gun- 
stige feiten vermelden. 

«De toestand der algemeene kas heeft zeer weinig verande- 
ring opgeleverd bij dien van het vorige jaar. Het cijfer van de 
contributien onzer onvolprezen Begunstigers en onzer Leden, dat 
van de vrijwillige, op bijzonderen prijs geschatte, jaarlijksche extra 
bijdragen, alsook dat van gekweekte rente, is nagenoeg gelijk ge- 
bleven. Alleen het saldo in kas, op 30 Juni jl., is hierom onge- 
veer f 150.— hooger dan in Juli 1888, doordien de kassen dit 
jaar iets vroeger zijn afgesloten. 

«De kas van het Tijdschrift heeft mede het gewone stand- 
punt behouden, met enkele afwijkingen, in hoofdzaak het saldo 
betreffende, dat tot hiertoe ongeveer f 400.— meer bedraagt. 

«De kas van de bibliotheek Hartogh Heys van de 
Lier bleef almede in bloeienden staat verkeeren, dank zij de 
voortdurende milde hand van onze hooggeëerde eerste Begunstigster. 
Een alsnog beschikbaar saldo stelt ons zelfs in staat, om binnen 
kort nog een belangrijk werk aan te schaffen ter plaatsing in deze 
kostbare boekerij. 

« Bij het vernemen van dezen, in de thans algemeen heerschende 
conversie-woede, verblijdenden stand van zaken, zult ge U gewis 
gaarne met mij vereenigen in vernieuwden dank aan onzen even 
nauwgezetten als hoogstzaakkundigen Thesaurier Lodeesen. 

«Voor het Tijdschrift is de toevloed van stof blijven aan- 
houden, zoodat deel XXXII weder een niet minder grooten, 
waarlijk rijken inhoud zal bevatten dan het voorgaande. De derde 
aflevering ligt gereed om te worden verzonden en bevat: P. C. T. 
Snellen, Synonymische aanteekeningen en eene mededeeling over 
Cidaria procellata W. V.; A. W. M. van Hasselt, Le muscle 


VIII VERSLAG. 


spiral et la vésicule du palpe des Araignées mâles (met 2 platen); 
J. Herman Albarda, Catalogue raisonné et synonymique des Névro- 
ptères, observés dans les Pays-Bas et dans les Pays limitrophes 
(eerste gedeelte). De vierde aflevering, die waarschijnlijk weldra 
kan volgen, zal inhouden: Albarda’s Catalogue, het vervolg en 
slot (waardoor aan een wezenlijk desideratum voor onze fauna door 
den hooggeachten Schrijver op eene meesterlijke wijze is voldaan) ; 
P. C. T. Snellen, Aanteekeningen betreffende Lepidoptera van 
Nieuw-Guinea (met 3 platen); Mr. A. J. F. Fokker, Een nieuwe 
vijand onzer zeeweringen (met plaat); F. J. M. Heylaerts, Opmer- 
kingen betreffende Nederlandsche Microlepidoptera; Dr. J. T. Oude- 
mans, Thermophila furnorum Rov. (met eene plaat en houtsneden). 

«Ook voor den volgenden (33sten) jaargang liggen drie belang- 
rijke bijdragen in portefeuille en zijn de daarbij behoorende platen 
reeds in bewerking. 

Zij die, met de Redactie, groot belang stellen in het gehalte 
van het Tijdschrift onzer Vereeniging, kunnen uit de opsomming 
van deze onderwerpen en hunne schrijvers, en niet minder uit 
vele andere verhandelingen in den vorigen en den loopenden jaar- 
gang, met voldoening ontwaren, dat onze jaargangen niet alleen 
lijviger zijn geworden, maar dat zij ook door verscheidenheid en 
degelijkheid meer en meer uitmunten. Ik behoef slechts de namen 
te noemen van onze medeleden Bos, Everts, Neervoort van de 
Poll, Piaget, Piepers, Ritsema, Roelofs, Snellen, Wasmann, van 
der Wulp, — met inbegrip der voortreffelijke illustratien van 
laatstgenoemden, van Prof. van Leeuwen, Mr. Brants, Jhr. Everts 
en van den heer Migneaux. En dat ook het verkrijgen van eene 
deugdzame en spoedige uitvoering op prijs wordt gesteld, moge 
hieruit blijken, dat in de gevorderde meerdere uitgaven voor de 
reeds verschenen keurige dstraeus-platen en voor den in bewerking 
zijnden, omvangrijken Neuropteren-catalogus, door hunne auteurs 
uit eigen middelen is of zal worden voorzien. 

«Nieuwe ruil van het Tijdschrift tegen werken van buitenland- 
sche genootschappen is niet aangegaan. Een paar daartoe strekkende 


aanvragen zijn door het Bestuur afgewezen, omdat de entomolo- 


VERSLAG. IX 


gische waarde der aangeboden geschriften niet genoeg in evenredig- 
heid scheen te staan tot die van ons Tijdschrift. 

« Van de U bekende « Handleiding voor het verzamelen enz. van 
uitlandsche insecten» is eene nieuwe editie noodig geworden en 
door onzen onvermoeiden van der Wulp gereed gemaakt. Hoe hij 
het, — bij zijne gewichtige diensthezigheden, — vermag, deze en 
al de opgesomde, veelsoortige letter-producten naar eisch te ver- 
werken en die altijd, even kundig als geregeld, voor den druk ge- 
reed te maken, mag inderdaad een raadsel heeten. Voor de gelukkige 
oplossing van dit raadsel geworde hem opnieuw onze welverdiende lof ! 

«Ofschoon, zoover mij bekend geworden, dit jaar geene andere 
afzonderlijke werken betreffende entomologie bij ons zijn uitgekomen 
dan in de meer en meer gewaardeerde Notes from the Leyden 
Museum, moge hier eene eervolle vermelding worden gemaakt van 
de voortzetting van het beroemde werk van Sepp. Door de talent- 
volle bezorging van onze geachte collega’s Brants en Snellen, zijn 
in 1889 van deel IV de nummers 37 en 38 verschenen, waarin 
de gedaantewisselingen van Mesotype virgata Hufn. en Mamestra 
adusta Esp. uitnemend beschreven en voortreffelijk afgebeeld zijn. 

«Ingevolge de in de jongste Wintervergadering te Leiden gedane 
opdracht aan het Bestuur, ter zake der generieke nomen- 
clatuur, werd in de eerste plaats een schrijven gericht aan de 
Nederlandsche Dierkundige Vereeniging, met verzoek om hare 
medewerking. Deze heeft, in haar antwoord, voorloopige adhaesie 
geschonken aan het rapport onzer Commissie en van hare zijde 
drie leden ad hoe gecommitteerd. . 

«Ten andere is dat rapport, onder toevoeging dat het gevoelen 
der Nederl. Entomologische Vereeniging daarin is uitgedrukt, in de 
Fransche, Hoogduitsche en Engelsche talen, toegezonden aan alle 
geleerde genootschappen, met welke wij in betrekking staan. Som- 
migen daarvan deden aanstonds van hunne belangstelling blijken. 

« Eindelijk is gelijke toezending geschied aan het Comité van het 
Zoologisch Congres, in Augustus te Parijs te houden. Opmerking 
verdient, dat juist een der hoofdpunten, die op dat Congres ter 


behandeling worden gesteld, dezelfde quaestie, hoezeer in meer 


= VERSLAG. 


uitgebreiden zin, betreft. Reeds voor eenige jaren (in 1881) had 
zij de Société Zoologique de France bezig gehouden, blijkens een 
destijds uitgebracht rapport van Dr. Blanchard. Die beroemde ge- 
leerde, thans Secretaris van het Comité voornoemd, heeft de goed- 
heid gehad een exemplaar zijner memorie aan ons toe te zenden. 

«Dezer dagen ontvingen wij eene missive van het Bestuur der 
Nederl. Dierkundige Vereeniging, houdende het voorstel om ge- 
zamenlijk over dit onderwerp een schrijven te richten aan het 
Congres en daarin mede te deelen, dat de regelen, in het rapport 
onzer Commissie aangegeven, door beide Vereenigingen hier te lande 
worden geacht, voor het vervolg door alle zoologen als grondbe- 
ginselen voor de nomenclatuur te moeten worden aangenomen. Wij 
zijn voornemens, aan gezegd voorstel der Dierkundige Vereeniging 
gevolg te geven en koesteren de verwachting, dat enkelen onzer 
Leden en der Dierkundige Vereeniging ons land op dat Congres 
waardig zullen vertegenwoordigen 1). 

«Thans rest mij nog het doen eener persoonlijke kennis- 
geving, geboden door art. 13 van onze wet. Dit schrijft voor, 
dat het Bestuur de verschillende betrekkingen onder elkander ver- 
deelt, doch dat van de regeling daarvan aan de Leden kennis be- 
‘hoort te worden gegeven. 

«In de Zomervergadering van 1880 tot Lid van het Bestuur 
verkozen zijnde, hebben destijds de overige Leden, die tegenwoordig 
nog daarin zetelen, mij de eer aangedaan, tot uwen Voorzitter te 
benoemen. Sinds dien tijd heeft geene verandering in de schikking 
onzer respectieve werkzaamheden plaats gegrepen. Thans echter 
achtte ik het geraden, na bijna negen jaren dienst als Praeses te 
hebben verricht, van dien post te worden ontheven, gedachtig 
aan de spreuk: «Er is een tijd van komen, maar ook een tijd 


’ 


van gaan». Op onze jongste Bestuursvergadering te ’s Gravenhage 
deelde ik dit mijn stellig voornemen mede. Onder anderen echter, 


met het oog op eene belofte te Apeldoorn gegeven, vermocht ik 


1) Zulks bleek later het geval te zijn geweest voor twee onzer medeleden, 
de heeren Piepers en VerLoren. 


VERSLAG. XI 


het nog niet van mij verkrijgen, om tevens, reeds nu, ook geheel 
uit het Bestuur te treden, maar gaf de voorkeur aan eene voor- 
loopig gewijzigde rolverdeeling, waaromtrent wij toen tot overeen- 
stemming zijn gekomen. Onze geachte collega P. C. T. Snellen, — 
wien ik voor mij zulks reeds voor lang had toegedacht, — zal, na 
dezen, den presidialen zetel, Spreker diens plaats van Vice-praeses 
innemen, — althans indien Ulieder vertrouwen ons wel in het 
Bestuur zal willen handhaven. 

«Meent nu niet, dat er eenige onaangename aanleiding tot deze 
verschikking heeft bestaan. Integendeel, ik betwijfel het zeer, of 
eenig ander Bestuur in den Lande zich op grootere homogeniteit 
en harmonie dan de onze mag beroemen. Als ééne der redenen, die 
mij tot het vermelde besluit hebben geleid, behoort het klimmend 
besef van mijn hoogen leeftijd met deszelfs kleine gebreken, ge- 
paard aan het toenemend verlangen naar ontheffing der betrekkelijk 
grootere zedelijke verantwoordelijkheid, altijd meer of minder aan 
het voorzitterschap verbonden. Doch in de tweede plaats werd ik 
er niet minder toe gedreven door een gevoel van billijkheid tegen- 
over mijn alter ego, uwen hooggeachten Vice-praeses. Niettegen- 
staande zijne meerdere ancienniteit, zoo in de Vereeniging als in 
het Bestuur, heeft hij niet alleen nimmer getracht, mij te ver- 
dringen, — zooals niet zelden gebruikelijk is, — maar daarentegen 
mij steeds trouw ter zijde gestaan; en het is U bekend, hoe hij 
herhaaldelijk, bij ontstentenis, met de meeste bereidwilligheid en 
tot aller tevredenheid, mijne taak op zich heeft genomen. Boven: 
dien won, ten derde, bij mij meer en meer de overtuiging veld, 
dat onze Snellen op het ruime gebied der Entomologie, — in 
welke overal en ten allen tijde de Lepidopterologie aan de spitse 
heeft gestaan of althans het «hobby-horse » uitmaakt, — zoodanig 
uitblinkt, ook in het buitenland, zelfs in het zoo grootscheepsche 
Albion, dat hij, anderen onder ons niet te na gesproken, oneindig 
meer dan ik, verdient algemeen als hoofd der Nederlandsche ento- 
mologen te worden erkend. 

«Niet twijfelende, of deze onze Bestuurswijziging zal ook door 
Ulieden worden gebillijkt, wensch ik, ten slotte, alle Leden en 


XII VERSLAG. 


vooral mijne medebestuurders dank te betuigen voor de toegenegen- 
heid, mij steeds als Voorzitter betoond, onder gelijke aanbeveling 
van mijnen door ons allen zoozeer gewaardeerden opvolger. Moge 
het hem, als zoodanig, gegeven zijn, een tijdperk van nog altijd 
hoogeren bloei onzer dierbare Vereeniging te aanschouwen! eener 
Vereeniging, die dezen naam zoo te recht draagt, als zij, — 
in een’ tijd van verregaande verdeeldheid onder onze landgenooten , — 
inderdaad immer «eenig» en geen» in haar streven is gebleven. 

«Goddank! geene « onverdraagzaamheid » kennende, mocht zij 
tot heden bogen op hartelijke samenwerking en onderlinge sym- 
pathie harer Leden. Mogen deze twee haar duurzaam symbool 


blijven uitmaken! » 


De Voorzitter vraagt, of iemand der aanwezenden ook toe- 
lichting verlangt of eenige bedenking heeft in ’t midden te 
brengen omtrent de in het verslag behandelde punten. Daar nie- 
mand deswege het woord verzoekt, brengt hij den dank der Ver- 
gadering aan den heer van Hasselt voor de voor het laatst aan het 
verslag bestede goede zorgen. Hij voegt er bij, dat de Vergadering 
zeker niet zonder leedwezen het besluit van Generaal van Hasselt 
tot aftreding als President van het Bestuur zal hebben vernomen, 
en gaarne met dankbare erkenning hulde zal brengen aan de vele 
belangrijke diensten, door dezen, als zoodanig, gedurende een 
negenjarig tijdvak aan de Entomologische Vereeniging bewezen. 
Dat door de optreding van den heer Snellen als President, de 
leiding der zaken aan niet minder uitnemende handen is toever- 
‘ trouwd en daarvan de beste uitkomsten voor den bloei der Ver- 
eeniging mogen worden verwacht, ook hierin zal ongetwijfeld de 


Vergadering geheel met hem instemmen. 


De Penningmeester, de heer Lodeesen, dient zijne rekening in 
over het jaar 1888/89 en geeft ten aanzien der daarin voorkomende 
cijfers eenige nadere toelichting, in hoofdzaak nederkomende op 
hetgeen daarover reeds in het verslag van den President van het 


Bestuur is gezegd. 


VERSLAG. XIII 


De Voorzitter verzoekt de heeren Leesberg en van der Hoop de 
rekening te willen nazien. Deze nemen met de meeste bereid- 
willigheid die taak op zich en houden zich aanstonds hiermede 
bezig. 

De Penningmeester legt voorts eene schets over van de begroo- 
ting voor de drie onder zijn beheer staande fondsen voor het vol- 
gende vereenigingsjaar 1889/90, waarvan de bijzonderheden door 
hem werden toegelicht. 

De Commissie, met het nazien der rekening belast, is inmid- 
dels hiermede gereed gekomen en brengt, bij monde van den heer 
Leesberg, deswege rapport uit, waarbij zij verklaart de rekening 
met de daarbij behoorende bescheiden in volmaakte orde te hebben 
bevonden. 

De Voorzitter brengt den dank der Vergadering aan den Pen- 
ningmeester, die opnieuw het bewijs heeft geleverd, dat de gelde- 
lijke belangen der Vereeniging aan zijne zorgen zoo uitstekend zijn 
toevertrouwd. Hij dankt tevens de beide heeren, die zich de moeite 
der naziening hebben getroost. 

Aan de orde is de keuze der plaats voor de volgende Zomer- 
vergadering in 1890. Door Jhr. Everts wordt Nijmegen, door Dr. 
van Hasselt Alkmaar, door den heer Swierstra Paterswolde of Gro- 
ningen voorgeslagen. Bij meerderheid van stemmen wordt beslist, 
dat de vergadering te Nijmegen zal gehouden worden. 

Tot Voorzitter van die vergadering wordt, evenzeer bij meer- 
derheid van stemmen, benoemd de heer Mr. A. Brants te Arnhem. 
Daar deze niet tegenwoordig is, zal de Secretaris hem met die 
benoeming in kennis stellen 1). 

De heer Leesberg stelt voor, om het Bestuur voor dit jaar 
dispensatie te verleenen van art. 42 der wet, in zooverre daar is 
voorgeschreven, dat de Wintervergadering steeds te Leiden zal 
worden gehouden. Hij meent dat er geen voldoende reden meer 
bestaat, om des winters zoo uitsluitend te Leiden te vergaderen, 


1) De heer Brants heeft in antwoord daarop te kennen gegeven, dat hij de 
op hem uitgebrachte keuze zeer op prijs stelt en de benoeming aanvaardt. 


XIV VERSLAG. 


sinds de insecten-collectie der Vereeniging is opgeheven, en acht 
het wenschelijk, dat de winterbijeenkomsten soms ook elders in 
eene der grootere steden worden gehouden. Een voorstel, om met 
dat doel de wet te wijzigen, werd reeds ten vorigen jare door hem 
ingediend, maar wijl het bij het Bestuur geen gunstig onthaal 
vond, heeft hij het weder ingetrokken. Zijne overtuiging op dit. 
punt heeft evenwel daardoor geene verandering ondergaan , en nu) 
wil hij aan het Bestuur de vrijheid geven, om als ’t ware bij 
proefneming, voor een enkelen keer van de wettelijke bepaling af 
te wijken. 

Het voorstel van den heer Leesberg, om bij wijze van dispen- 
satie, het Bestuur te machtigen, dit jaar voor de Winter- 
vergadering eene andere plaats aan te wijzen, wordt door onder- 
scheidene Leden bestreden, als inbreuk makende op een uitdrukkelijk 
voorschrift der wet, en ten slotte door den voorsteller weder 
ingetrokken, die zich echter voorbehoudt, tegen de volgende 
Zomervergadering op nieuw de quaestie tot wijziging der wet in 
bovengemelden zin aanhangig te maken. 


Na eene tusschenpoos wordt overgegaan tot de wetenschappe- 
lijke mededeelingen. 


De heer van Hasselt deelt, in de eerste plaats, eenige door 
hem gemaakte waarnemingen mede omtrent de biologie van Coelotes 
atropos Wlk. (= Amaurobius terrestris Wid.). Bij gelegenheid onzer 
excursien, ten vorigen jare in de Soerensche bosschen bij Apel- 
doorn gehouden, ving en verkreeg hij verscheidene, allen vrouwe- 
lijke, exemplaren dezer vrij groote zwartbruine spinsoort. Eene 
femina plena werd door hem in vivo, ter observatie, medegenomen. 
Geplaatst in een groot suikerglas, voor een derde gevuld met aarde, 
bladen, mos en een paar steentjes, en in het middelpunt voorzien 
van een dikken dooden boomtak, spon zij daartegen weldra een 
fraai groot buisvormig web. Na een paar dagen vond hij daarin 
een eironden sneeuwwitten cocon, eene halve maand later door 
een tweeden gevolgd, Het eerste broed, in ’t begin van Augustus 


uitgekomen, bleef langen tijd bij elkander zitten in een afzonderlijk 


VERSLAG. XV 


compartiment der buis, terwijl de moeder in eene tweede holte 
verbleef, welke, even als de vorige, van eene circulaire uitgangs- 
opening was voorzien. Het 

is È Eq  geheel had nagenoeg hetzelfde 

== voorkomen , zooals collega 

à Heylaerts zulks voor vele 
jaren in het Ulvenhoutsche 


DEA LS == bosch had gezien en aan 
> = = Spreker, onder de benaming 

van eene «Spinnen-kinder- 
kamer», in eene schetsteekening had medegedeeld 1). Boven- 
staande afbeelding op verkleinde schaal moge een denkbeeld geven 
van de inrichting van het nest. Ofschoon hiermede voldaan was 
aan zijn verlangen om zulks te constateeren , hield Spreker toch 
de pulli, ook die van het 20 dagen later uitgekomen broed, nog 
bijna een jaar lang onder observatie, na den weldra gevolgden 
dood der moeder, steeds zorg dragende ze voortdurend van water, 
vliegen, muggen en jonge meelwormen te voorzien. In dien tid 
heeft hij nog het een en ander omtrent deze species kunnen op- 
teekenen. 

4°. Zij verschuilt zich niet altijd bij voorkeur onder steenen of 
dergelijken, zooals de meeste schrijvers Wider hebben nagezegd. 

20, Nadat de pulli hun laatste vervellingstijdperk hadden door- 
loopen, verlieten zij bij gedeelten hun oude verblijf en verspreidden 
zich door de flesch, zich eigene buisjes spinnende. 

30, Deze waren naast elkander langs den geheelen omtrek der 
flesch tegen den wand geplaatst, ieder met eene eigen ronde opening , 
en vertoonden gezamenlijk het voorkomen van een grof borduurwerk. 
40, Bij het grooter worden der spinnen liepen deze openingen 
in elkander en werd het geheele spinsel meer en meer tot één 


groot web, met het oude der moeder verbonden, als ’t ware een 


1) Aangehaald in ’Sprekers Catalogus Aranearum etc. (Tijdschrift voor Ento- 
mologie, XXVIII, p. 145). Dit feit is bij andere schrijvers niet vermeld: alleen 
teekent Simon, in zijne Aracin. de France, II, aan, dat hij eens een wijfje heeft 
aangetroffen „en compagnie de ses jeunes”. 


XVI VERSLAG, 


centralen kegel vormende met konijnengaten, waar zij in- en uit- 
liepen bij het drenken en de voedering. 
5°. Hoewel het eerst scheen, dat uit den tweeden cocon ook 
mares gekomen waren, bleken het later allen vrouwelijke individuen 
te zijn, zoodat gelegenheid tot waarneming der copulatie ontbrak. 
60. Nadat enkelen later in afzonderlijke flesschen waren ge- 
plaatst, om te zien of zij gelijke verblijven als de moederspin 
wilden vervaardigen, bleef deze proef bij herhaling zonder resultaat. 
Er werden nu volstrekt geene buizen meer gesponnen noch cocons 
vervaardigd. Zij liepen rond of plaatsten zich nu en dan onder een 
blaadje of een steentje, daaraan slechts met enkele ragdraden vast- 
gehecht. Kan het zijn, dat zij, hoezeer volwassen, onbevrucht ge- 
bleven zijnde, geen aandrift gevoelden tot het spinnen van een nest? 
7°. Het merkwaardigste eindelijk in deze waarneming was haar 
gezellig samenzijn. In tegenspraak met eene uitdrukking van C. 
Koch, dat zelfs de jongen «ein geselliges Leben nicht dulden» !), 
heeft Spreker langen tijd eene geheele kolonie, — die hierbij in 
spiritus werd vertoond, — van meer dan 50 bij elkander gehad. 
Zelfs in hare eerste ontwikkelings-periode, wanneer men bij andere 
kweekingsproeven de pulli zich onderling ziet verslinden , was daarvan 
bij deze soort niets te zien. Ook de grootere volwassenen uit den 
eersten cocon deden de altijd iets kleiner geblevenen van de tweede 
generatie niet aan. Met uitzondering van korte gevechten, bij 
gelegenheid der toeëigening van aangeboden voedsel, verkeerden zij 
hoogst eendrachtig en vreedzaam met elkander, dikwijls de een over 
des anderen rug loopende, zonder elkander te bestrijden of te ver- 
wonden. Men ziet: niet alle spinnen zijn even groote kannibalen! 
In de tweede plaats bespreekt de heer van Hasselt de vermeer- 
dering van het aantal der als inlandsch bekende spinnen-soorten. 
Onze spinnen-fauna is, volgens hem, reeds nu, 2 à 3 jaren na 
de uitgave van zijn’ Catalogus, derwijze toegenomen, dat waar- 
schijnlijk spoedig een supplement daarop zal moeten worden ge- 


geven. Sedert 1886—87 zijn verscheidene voor die fauna nieuwe 


1) Die Arachniden, Bnd V. 


VERSLAG, XVII 


soorten gevonden, die kortheidshalve hier slechts numeriek worden 


vermeld Uit de familie der 


Theraphosoidae. . . . 1 (Maurissen). 

Dysderoidae . . . .. 1 (ter Haar, Wasmann). 

Agelenoidae . . . . . 3 (Everts, v. d. Poll, ter Haar). 

Epeiroidae . . . . .. 1 (Wasmann). 

Thomisoidae … … …… : 2 (Maurissen, ter Haar, D. Jordens). 

Attoidae sos "ua 2 (Leesberg, mihi). 

Theridioidae . . . . . 20 (Everts, ter Haar, Leesberg, Maurissen, 
v.d. Poll, Veth, de Vos, Wasmann, 
mihi). 


Totaal 30 soorten. 


Hierbij moeten nog gevoegd worden eenige species, vroeger als 
dubiae aangeteekend en toen niet medegeteld, waarvan Spreker 
sedert exemplaren voor zijne collectie verkreeg van zijn’ vriend 
Léon Becker uit Brussel, die ze bij ons te lande, vooral in Lim- 
burg en Noordbrabant, had gevangen, ten getale van 7. Alzoo 37 
soorten, gevoegd bij de reeds opgenomen 346, stijgt het totaal 
der inlandsche soorten thans tot 383. i 

Een drietal der, wat den vorm betreft, meest merkwaardigen 
onder deze voor ons nieuwe soorten worden ter bezichtiging ge- 
steld, namelijk: 

Cryphoeca (Cicurina) arietina Thor. (= impudica ES) d. 
Tot hiertoe waren slechts mares juniores aangetroffen in het 
Doornsche bosch, door Neervoort van de Poll. Dit volwassen 
exemplaar, — waarbij moet worden gelet op den uitgedrukten 
ramshoorn-vorm van de palpen, — heeft Spreker te danken 
aan de groote welwillendheid van den beroemden araneoloog Simon 
te Parijs. 

Walckenaera (Peponocranium) biovata Cambr. d. Een echte 
mierengast, mede door Neervoort van de Poll, bij Doorn, in menigte 
buit gemaakt, en merkwaardig door de twee pompoenvormige 
knobbels van voren op het kopborststuk. 

Walckenaera (Micryphantes) acuminata Blackw. (= camelinus 


C.K.) 4, door den heer Wasmann bij Roermond, in een bosch 
2 


XVIII VERSLAG. 


aangetroffen. Sedert bijna 30 jaren had Spreker er naar gezocht, 
terwijl hem meermalen de foeminae voorkwamen, doch vruchteloos, 
tot nu eindelijk dit eenige en zeer fraaie mannelijk exemplaar 
werd ontdekt. Men beschouwe op den kop het dunne, zeer lange, 


stijlvormige uitsteeksel, dat de oogen draagt. 


De heer Ritsema vestigt er de aandacht op, dat onlangs in 
verscheidene nieuwsbladen berichten voorkwamen omtrent het 
trekken van Libelluliden. Zoo bevatte het Leidsch Dagblad, dat 
Vrijdag avond 7 Juni verscheen , de mededeeling dat een groot aantal 
dezer dieren dien ochtend over de stad Leiden waren getrokken. 
Ook in het Nieuws van den dag van Maandag 10 Juni (Zaterdag 
avond 8 Juni verschenen) komt een dergelijk bericht voor uit het 
eiland Voorne, waarin vermeld wordt dat zij daar van over het 
Haringvliet kwamen, voornamelijk des morgens vóór 10 ure, en 
mede in de richting van het Zuidwesten naar het Noordoosten; 
er werd bijgevoegd, dat zij ’s avonds in eene tegengestelde richting 
terugkeerden, en voorts dat te Rotterdam, ’s Gravenhage en om- 
liggende plaatsen almede talrijke zwermen van deze dieren in 
Noordoostelijke richting zijn getrokken, en dat een dergelijk ver- 
schijnsel ook uit Denemarken werd gemeld. 

Volgens The Entomologist voor Juli 1889 (p. 189) zwermde 
Libellula quadrimaculata L. bij millioenen op Helgoland, van 21 
tot 26 Mei, toen de wind Noordelijk werd, waarna geen exemplaar 
meer gezien werd; en volgens Jhe Entomologists Monthly Magazine 
voor dezelfde maand (p. 324) werd op Donderdag 6 Juni te Dover 
een zwerm van de bovengenoemde soort waargenomen; het weder 
was somber en drukkend, met flauwen N. O. wind, en de insecten 
schenen uit zee in Zuidwestelijke richting opgekomen te zijn. 
Hevige regens en storm brachten groote verwoesting onder hen aan, 
doch den volgenden dag waren er nog honderden te zien en nog 
enkelen op 8 Juni. 

Spreker zelf had den zwerm waargenomen te Leiden, op 7 Juni 
des namiddags van half 5 tot 7 ure, trekkende van het Zuidwesten 


naar het Noordoosten, terwijl andere personen dien ook aldaar 


VERS E A6. XIX 


reeds vroeger op den dag, in dezelfde richting, hadden opgemerkt. 
Uit het Zuiden kwam dien avond eene donderbui opzetten, waarna 
de temperatuur sterk afkoelde. Den volgenden dag was geen 
enkele der Libellula’s meer te zien. 

In den Haag werd het verschijnsel ook door de heeren Mr. H. 
W. de Graaf, Dr. A. CG. Oudemans, M. Nijhoff en van der Wulp 
waargenomen. Volgens eene schriftelijke mededeeling van eerst- 
genoemden, had deze reeds op 6 Juni vele Libelluliden over de 
stad zien vliegen, en den volgenden dag trok het zijne aandacht, 
dat een sterke trek van West naar Oost plaats had. Het weder 
was zonnig en gloeiend warm (de thermometer wees 85° R. in de 
schaduw aan); de wind was zwak en uit het Oosten. De dieren 
vlogen meerendeels over de huizen heen, doch op de open ruimten 
in de stad, en ook in sommige straten, evenwijdig met de richting 
van hunne vlucht, daalden zij veel lager. Im de Casuariestraat 
b. v. kon men ze met den hoed tegen den grond slaan; ten 
half 14 zag die straat er, als ’t ware, zwart van. Over den 
Haagschen dierentuin trokken millioenen bij hoopen voorbij, het 
talrijkst omstreeks 10 ure. ’s Namiddags ten 4 ure hield de trek 
nog steeds aan, maar zeer gedund; er ontstond toen verandering 
van weder door eene zich vormende donderbui; de vlucht was nu 
over ’t algemeen lager en volgde meer eene richting naar het 
Noorden. Des avonds werd de wind Zuidwest. — De opgaven van 
den heer Oudemans uit den Haag komen met het vorenstaande 
overeen. — De heer de Graaf hield de trekkende dieren voor 
Libellula quadrimaculata L., doch had ook ’s morgens in de straten 
eene Aeshna laag bij den grond zien vliegen. Geloofwaardige oog- 
getuigen hebben hem verhaald, dat zij Donderdag 6 Juni op het 
strand te Scheveningen zittende, daar ’s middags tusschen 2 en 4 
ure eene menigte Libelluliden hebben zien vliegen, komende van 
de Katwijksche zijde in de richting naar het Zuidwesten; ook op 
6 Juni was de wind Oost. 


De heer Piepers voegt bij hetgeen door den vorigen Spreker 


is medegedeeld, ook zijne waarnemingen omtrent den onlangs 


XX VERSLAG. 


voorgekomen trek van Libelluliden. Hij had dien eveneens in den 
Haag gezien op Vrijdag 7 Juni, in den voormiddag tegen 10 en 
11 ure. Verscheidene gevangen exemplaren zijn door hem aan ons 
medelid, den heer van Bemmelen te Rotterdam ter hand gesteld 
en door dezen als Libellula quadrimaculata herkend. Zij vlogen 
daar waar zij huizen op hunnen weg vonden vlak over de daken, 
doch elders slechts op eene halve huishoogte, en wel van den 
zeekant naar het binnenland, dus schijnbaar tegen den wind in, 
die Oostelijk was; doch slechts schijnbaar, omdat inderdaad in de 
lage luchtlagen, waarin zij zich bewogen, nagenoeg geen wind 
was waar te nemen. Hierop mag wel de aandacht worden ge- 
vestigd, daar men toch herhaaldelijk vindt opgeteekend, dat bij 
dergelijk trekken de insecten zich tegen de windrichting in zouden 
hebben bewogen, iets wat Spreker, althans bij een iets beduidenden 
wind, onmogelijk toeschijnt. Reeds den vorigen namiddag tegen 
3 of 4 ure had de aanwezigheid van buitengewoon vele Libelluliden , 
op sommige plekken in de Scheveningsche boschjes, de opmerk- 
zaamheid van wandelaars aldaar getrokken. Daar men ze, volgens 
Mr. de Graaf, toen langs het strand heeft zien trekken, van de 
zijde van Katwijk komende, schijnt te kunnen worden vermoed, 
dat zij van daar komende, in de Scheveningsche boschjes hebben 
uitgerust en overnacht, en den volgenden dag de reis, doch in 
eene eenigszins veranderde richting, hebben voortgezet. Op Vrijdag 
zijn zij te Rotterdam door ons medelid A. A. van Bemmelen 
waargenomen; zij vlogen daar mede in de richting van West naar 
Oost. Spreker zou het van belang achten, indien meer vertrouw- 
bare waarnemingen waren in te winnen omtrent het couranten- 
bericht van het eiland Voorne, bepaaldelijk wat betreft het terug- 


keeren van den zwerm tegen den avond. 


De heer Mr. W. Albarda maakt, naar aanleiding van hetgeen 
door de beide vorige Sprekers is medegedeeld, de opmerking, dat, 
wil men waarde hechten aan de observatien nopens de wind- 
richting, men wel zal doen met daarbij te letten op welke hoogte 


boven den grond de dieren vliegen; dikwijls toch komt het voor, 


VERSLAG. XXI 


dat er een belangrijk verschil is tusschen de windrichting dicht 
aan den grond en die ter plaatse waar gewoonlijk de windwijzers 
zijn aangebracht. Als men dus de laatste tot basis neemt, dan 
heeft men niet altijd de ware, wanneer de insecten op korten 


afstand van den bodem vliegen. 


De Voorzitter, de heer Fokker, vermeldt, in aansluiting aan 
het voorgaande, ook zijne waarnemingen uit Zierikzee, betreffende 
het trekken van Libelluliden op 6 Juni. Des morgens van dien 
dag, terwijl het zeer warm was met vrij hevigen wind, vernam 
hij, dat er groote scharen korenbouten uit het Zuiden overkwamen. 
Hij begaf zich toen ’s middags naar den zeedijk ten westen van 
Zierikzee, doch zag geen enkele korenbout over de Schelde of uit 
het Zuiden overkomen, ofschoon hij er anderhalf uur bleef; wel 
was de dijk dicht bezet met Libellula quadrimaculata, die blijkbaar 
zaten uit te rusten en alleen bij nadering opvlogen, om elders 
weder te gaan zitten. Des avonds van dien dag ten 7 ure in zijnen 
tuin gezeten, kwamen er eerst enkelen, later troepjes van 6 tot 
20 stuks, uit het Westen en Zuidwesten (den kant van den 
zeedijk) overvliegen. De wind was toen hevig en Oost, ook op de 
hoogte waar de korenbouten vlogen, zoodat zij bepaaldelijk tegen 
den wind in kwamen. Den volgenden dag moest Spreker langs de 
zeedijken naar Haamstede rijden en zag er toen langs den geheelen 
zeedijk, in kleine troepjes, trekken uit het Westen. Zoodra hij 
den zeedijk verliet en het land inreed, was er geen enkele meer 
te zien. Hij is toen niet geweest aan de duinen en kon dus niet 
nagaan, of de Libelluliden, die op 7 Juni over den zeedijk van 
West naar Oost trokken, uit het Westen daar kwamen, m. a. w. 
van over zee, of dat zij kwamen van de duinen, waar zij den 
vorigen dag met anderen wind (en dus niet over zee) hebben 
kunnen komen, en waar zij uitgerust hadden. 

Merkwaardig was het, dat op 7 Juni, bij drukkende warmte, 
geen enkele vlieg op den zeedijk zich liet zien, terwijl in het land 
de paarden er zeer door lastig werden gevallen. Blijkbaar waren 


alle vliegen opgegeten of gevlucht. 


XXII VERSLAG. 


Een bericht in de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 11 Juni 
over den trek op Schouwen is derhalve minder juist, 

Nog verdient vermelding, — ofschoon niet wel kan worden 
nagegaan of er verband tusschen bestaat, — dat een dag later 
zich verscheidene zeer afgevlogen exemplaren van Vanessa Cardui 
L. voor het eerst vertoonden, die sedert geregeld zijn voorgekomen, 
terwijl daarentegen de Libellula’s na twee dagen weder even 


spoorloos verdwenen waren. 


De heer Ritsema stelt verder ter bezichtiging een buisje met 
spiritus gevuld, waarin larven (van verschillenden leeftijd) , een paar 
popjes en enkele imagines van eene kleine Buprestide waren. Hij 
ontving deze dieren, door tusschenkomst van ons medelid Mr. Th. F. 
Lucassen, van Dr. Krüger te Kagok (Tagal, Java). Bij onderzoek 
bleken zij eene nog onbeschreven soort van het geslacht Aphanistious 
te zijn (sedert beschreven als A. Krügeri Rits.). Volgens eene bij- 
gevoegde aanteekening waren deze larven ter genoemde plaatse in 


—__,__§_. het blad van het suikerriet mi- 


neerende aangetroffen. Volgens 
een schrijven van den heer 
Lucassen legt het wijfje een 
zwart ovaal eitje aan den onder- 
kant van het blad (4). De daaruit 
te voorschijn komende kleine 
larf werkt zich dadelijk in het 
celweefsel en zet haren tocht 
op- en nederwaarts voort, haar 


gangetje verbreedende naarmate 


zij zich ontwikkelt, totdat zij zich 
onder eene kleine verhevenheid 
verpopt (4). Aan den bovenkant 
van het blad is niets te be- 
speuren. Nevensstaande af beel- 

dingen geven een goed denkbeeld 
van den vorm der larve en van hare gangen in het blad. — Spreker 


\ 
{rachtte nu te weten te komen, of er reeds iets over de levens- 


VERSLAG. XXIII 


wijze van andere Aphanisticus-soorten bekend was, en had eindelijk 
het geluk, te ontdekken dat de levenswijze en eerste toestanden van 
den Europeeschen (ook inlandschen) d. emarginatus F. door Perris 
beschreven en afgebeeld zijn in diens werk Larves de Coléoptères, 
Paris 1878 (p. 149—153, pl. VI, fig. 182—188). Hieruit bleek, 
dat de larve der genoemde soort eveneens mineerende leeft 
in Juncus obtusiflorus Erh. en articulatus D.C. — Perris vond op 
de plaats waar de gang begint en dus daar waar het eitje gelegd 
was, een langwerpig rond lichaam, glanzig zwart, bol, in den vorm 
van een kapje (calotte). Het bleek hem, dat dit kapje door het 
moederdier vervaardigd wordt ter beschutting van het eitje, eene 
bijzonderheid die ook bij Trachys-soorten is waargenomen. Of deze 
beschutting bij den Javaanschen Aphanisticus ontbreekt, dan wel 
of zij over het hoofd gezien is, zal een nader onderzoek moeten 
leeren; wellicht zelfs is hetgeen door den heer Lucassen het eitje 


genoemd wordt, het bewuste kapje dat het eitje beschutten moet. 


De heer Heylaerts geeft eene negende «liste supplémentaire» 
van de Macrolepidoptera, door hem in Breda en omstreken waar- 
genomen, vergezeld van een aantal opmerkingen omtrent reeds 
vroeger door hem van daar vermelde soorten. Een en ander wordt 
als bijlage achter dit verslag gedrukt. 
Hij deelt verder onderscheidene door hem gemaakte observatie’s 
mede, als: 
1°. Het specifiek verschil tusschen Platyptilia ochrodactyla Hübn. 
en Pl. Bertrami Roesl. is hem gebleken niet te bestaan, 
Op vrij groote schaal nam hij proeven in zijn’ tuin, 
waar de noodige Artemisia campestris en vulgaris, Tana- 
cetum vulgare en Achillea ptarmica als planten in den 
vollen grond waren overgebracht, waarop verscheidene 
paren vlinders van beide vormen gezet werden. Ook in 
afzonderlijke stopflesschen werden met wijfjes van beiden 
proeven genomen. Het resultaat was: 

a. dat ochradactyla-eieren Bertrami-vlinders, en omgekeerd, op- 


leverden. (P/. ochrodactyla Hübn. varieert eenvoudig). 


XXIV VERSLAG. 


b. dat Artemisia niet, maar Tanacetum en Achillea wel het 
voedsel der, van beide vormen gelijke, rupsen is. 

c. dat de vliegtijd lang duurt, nl. van Juni, eind, tot half Augustus. 

20, In het laatst van October 1888 vond hij, in het Ulven- 

houtsche bosch, op Sorbus aucuparia de rups van Agrotera 

nemoralis Se. Na nog enkele dagen bladeren van genoemden 

boom te hebben gegeten, spon zij zich daartusschen in. 

Weldra veranderde zij in een merkwaardig popje, dat vrij 

slank, kastanjebruin en overigens zeer levendig was. De 

vleugel- en pootscheeden zijn zeer lang en vrij breed, het 

kopschild heeft op het voorhoofdsgedeelte een hoogen bult; 

het laatste segment heeft vier haakjes, twee dikkere en 

twee dunnere. Het merkwaardigste is, dat op de rugzijde, 

van af den kop, lange geelbruine haren staan; ook de 

zijvlakten van het abdomen dragen enkele haren, terwijl 

de borst- en zijvlakten van den thorax geheel haarloos 

zijn. — De vlinder (een d) kwam reeds den 16 Mei 1889 uit. 

30, In het voorjaar van 1889 kweekte hij de rupsen van Bapta bima- 

culata F., verkregen uit de eieren van een paar gevangen wijfjes 

dier soort. Die rupsen varieeren zeer sterk; er waren een- 

kleurig groene, bruinzwarte, geelbruine en groene met wijn- 

moerkleurige teekening, bestaande uit eene langsstreep over 

het midden van den Asten, 2den, 3den en 4den ring, een stip 

op den 4den—8sten, een kruis op den 9den—11den en eene 

vlek op den laatsten. Den 21 Juni waren allen ingesponnen. 

49, Zeer groot zijn de verwoestingen, door rupsen in 1889 

aangericht. In de geheele provincie Noordbrabant werden 

de populieren kaal gevreten door de rupsen van Leucoma 

Salicis L.; die van Porthesia chrysorrhoea L. en similis Fuesl. 

vernieiden de bladeren der pere- en appelboomen, daarin 

trouw bijgestaan door Bombyx neustria L., waarvan alleen 

in ’Sprekers tuin meer dan 200 nesten gevonden zijn. 

Hyponomeuta padellus L. en malinellus Z., beiden stellig ééne 

soort, waren in tallooze kolonien aanwezig. — Zonderling 


genoeg waren de rupsen van enkele spanners, die in vele jaren 


VERSLAG. XXV 


bij Breda bij honderd duizenden te tellen zijn, zooals 
Hibernia defoliaria Cl. en leucophaearia Schiff. , Anisopteryx 
aescularia Schiff., Phigalia pedaria F. en Cheimatobia 
brumata L. slechts in. middelmatig aantal voorhanden. 

50. Hij meent te moeten wijzen op het voorkomen eener 
Tenthredinide, waarschijnlijk behoorende in het genus 
Selandria Leach, onderafdeeling Moplocampa Htg. Dit kleine 
diertje doet in Breda en omstreken voor duizende guldens 
schade. De plaag wordt van jaar tot jaar erger, en er is, 
helaas, weinig of niets tegen te doen. Het volmaakte insect 
komt in het vroege voorjaar, als de pereboomen hunne 
bloesems openen, uit de pop, legt zijne eitjes op de bloem, 
en de uitkomende larf weet zich in het vruchtbeginsel te 
nestelen. De pas gevormde vrucht groeit nog eenigen tijd 
door, tot zij de grootte van een’ kleinen knikker heeft 
bereikt. Zij valt dan af, want zij is inwendig geheel uit- 
gevreten. De roode larf heeft haar dan verlaten en is eene 
andere vrucht binnengedrongen. In de maanden Juni en 
Juli gaat het diertje in den grond, doch blijft tot den 
winter nagenoeg onverpopt. Het donker worden der vruchtjes 
verraadt de aanwezigheid der larven. Dit jaar, ofschoon 
‘Sprekers twaalf pereboomen wit van bloesem waren, heeft 
hij zelfs geen enkele peer. 

De schade, door Carpocapsa pomonella L., die later komt, 
aangericht, beteekent niets in vergelijking van die door 
genoemde Tenthredine teweeg gebracht. 

60. Zonderling is dit jaar het voorkomen van vlinders op anor- 
malen tijd. Dieren, die gewoonlijk in Maart en April 
voorkomen, b. v. Taeniocampa gothica L., T. pulverulenta 
Esp. en Biston stratarius Hufn., vond Spreker nog 29 Mei Il. , 
terwijl bijna alle soorten, die bij Breda in Juni vliegen, 


reeds in het begin dier maand waren verdwenen. 


De heer Everts laat eenige merkwaardige inlandsche Coleoptera 


zien, en wel: 


XXVI VERSLAG. 


Bembidium nigricorne Gylh., ten vorigen jare bij Apeldoorn 
gevangen. Deze soort is uiterst zeldzaam en komt in dennen- 
bosschen voor; zij was tot dusver alleen te Eindhoven en te Enschede 
aangetroffen : waarschijnlijk is zij wel met B. lampros verward. 

Adelosia macra Marsh. (picimana Dfts.), door den heer van der 
Hoop langs het strand te Scheveningen gevonden; vroeger was zij 
ook door den heer Kinker langs het 1J gevangen. 

Agonum gracilipes Dfts, aan den Hoek van Holland, door Mr. 
Leesberg; er was tot hiertoe slechts een gebrekkig exemplaar uit 
Rotterdam van Dr. Veth bekend. 

Ochthebius nanus Steph. Faunae nov. sp. Rotterdam, 6 (Veth). 

Helmis Maugeti Latr. (aenea Müll.), door den heer Kinker 
ontdekt op Beekhuizen bij Velp, aan een’ steen in eene beek, en 
door Dr. Veth aldaar in eenige exemplaren teruggevonden. 

Quedius maurorufus Grav., een paar exemplaren bij Hilligersberg 
in Maart uit dood riet gezeefd. De soort was vroeger alleen door 
den heer Kinker bij Hillegom gevangen. 

Batrisus formicarius Aubé, door den heer Wasmann bij Aalbeek 
in Limburg ontdekt. De grootste Europeesche Pselaphide. 

Flater sanguineus L., in Juni in den Haag op straat loopende; 
deze fraaie soort was slechts eenmaal bij Venlo door den heer 
van den Brandt gevangen. 

Corymbites cinctus Payk., bij Arnhem, in Juni (Veth). Deze 
soort is uiterst zeldzaam en was tot dusver alleen bij Brummen 
en Exaeten gevangen. 

Behalve de hierboven als nieuw vermelde Ocdthebius nanus, zijn 


nog, als nieuw voor onze fauna, aan de Naamlijst toe te voegen: 


Harpalus honestus Dfts., eene goede soort van /. rufitarsis Dfts. af te 
scheiden. Gevangen bij Utrecht (Oudemans) en Ede (Jaspers). 

Phalhydrus grisescens Gylh., door den heer Kuwert (die zich in ’t 
bijzonder bezig houdt met de studie der Palpicornia) uit 
Holland opgegeven. 

Euryusa sinuata Er., Aalbeek 7, bij Lasius brunneus (Wasmann). 

Aleuonota gracilenta Er., Apeldoorn, 6 (Veth). 

Thectura mhabilis Kr., Arnhem en Breda (v. d. Hoop). 


VERSLAG. XXVII 


Megacronus (Bryoporus) cernuus Grav., Exaeten 5, onder afgevallen 
bladeren (Wasmann). 

Stenus providus Er., met de var. Roger: Kr., Exaeten 3 en Blijenbeek 
(Wasmann). 

» gallicus Fauv., Exaeten (Wasmann). 

Ancyrophorus homalinus Er., Exaeten 5 (Wasmann). 

Pselaphus Dresdensis Hrbst., Exaeten 2 (Wasmann). 

Anisotoma punctulata Gylh., St. Pieter, 12 (Maurissen). 

Ernobius nigrinus St. , uit de harsgallen van Pinus sylvestris, Exaeten 
3 (Wasmann). 

Hylesinus oleiperda F., Rotterdam, 8 (Veth). 


Deze veertien soorten, gevoegd bij het supplement op de Naamlijst, 
in de jongste Wintervergadering gegeven, doen het aantal Neder- 
landsche Coleoptera tot 2868 soorten stijgen. 

Nog leest de heer Everts een gedeelte voor uit een’ brief, bij 
hem van Dr. J. Bosscha uit Sambas (Borneo) ontvangen , waaruit 
blijkt hoe deze, nevens zijne vele ambtsbezigheden, nog tijd weet 
te vinden tot het bijeenbrengen van entomologisch materiaal en 


het maken van biologische studien. 


De heer van de Poll laat ter bezichtiging rondgaan een exem- 
plaar eener zeldzame Australische Dermestide (Psacus attagenoides 
Pasc.) met waaiervormige antennen, een voor deze familie geheel 
afwijkenden sprietenbouw. Deze eigenaardigheid der sprieten heeft 
den heer Pascoe bij zijne beschrijving verleid, het diertje in de 
familie der Rhipiceridae te plaatsen, hoewel hij zelf moest opmerken 
dat het in een paar punten belangrijk van deze familie afwijkt en 
eene groote gelijkenis vertoont met Attagenus pellio L. Toch 
berust deze zienswijze geheel op onnauwkeurige waarneming zijner- 
zijds en laat de aanwezigheid van de door hem niet opgemerkte 
en voor de Dermestiden zoo kenmerkende ocel op het voorhoofd 
geen den minsten twijfel over, dat wij hier te doen hebben met 


een Dermestiden-geslacht met afwijkenden sprietenbouw. 


De heer de Meijere deelt mede, dat het hem gelukt is 


XXVIII VERSLAG. 


Cecidomyia rosaria Löw te kweeken uit gallen, — zoogenaamde 
wilgenrozen, — die hij in den afgeloopen winter in vrij groot 
aantal bij Bodegraven gevonden had. In Mei kwamen de volkomen 
insecten (1 d en 3 2) uit. Opmerking verdient, dat slechts die 
poppen muggen leverden, welke hij in het begin van Mei uit de 
gallen had uitgepeld, in drie van de vier gevallen reeds eenige 
uren nadat dit was geschied; terwijl de overige poppen bleken 
niet in staat te zijn, om zich uit de droge gallen naar buiten 
te werken, en toen hij deze later opende, allen gestorven waren. 

Van een der wijfjes verkreeg hij eenige eitjes. Deze zijn zeer 
langwerpig, iets c-vormig gebogen en glanzend bloedrood gekleurd. 

Tot dusver was dit insect in volwassen staat niet als inlandsch 
bekend. Wijlen Prof. Weyenbergh vond echter de gallen en larven 
bij Haarlem (zie Tijdschr. v. Entom., XVII, blz. 154). 

De heer de Meijere vertoont de gallen en muggen, benevens door 


hem vervaardigde afbeeldingen, ook van de eieren en de larven. 


De heer Piepers meent te moeten opkomen tegen sommige 
beschouwingen omtrent het gezichtsvermogen der insecten, vóór 
eenigen tijd door den Gendschen Hoogleeraar F. Plateau naar 
aanleiding van door dien geleerde ingestelde proefnemingen mede- 
gedeeld. Door tal van waarnemingen, zoowel door anderen als 
door hemzelven gedaan, is Spreker tot de overtuiging gekomen, 
dat het gezichtsvermogen der insecten in zijnen aard niet van dat 
der vertebrata verschilt; dat het ten volle aan hunne behoeften 
voldoet; dat de insecten bepaaldelijk binnen den kring, welke 
door de behoeften van elke soort wordt bepaald, scherp en 
nauwkeurig kunnen waarnemen; en dat het nu wel waarschijnlijk 
is, dat zij niet op zoo groote afstanden kunnen zien als dit met 
de meeste zoogdieren en vogels het geval is, doch dat toch ook 
zeker hun gezichtsvermogen niet tot zoo korte afstanden is beperkt 
als dit door genoemden Hoogleeraar wordt beweerd. 

Uit dit een en ander neemt Spreker tevens aanleiding, om 
zijne denkbeelden mede te deelen omtrent het ontstaan der op- 


vallende gelijkenissen in gedaante en kleur, die men gewoon is 


v 
VERSLAG, XXIK 


mimicry te noemen, een verschijnsel dat in de Indische insecten- 
wereld eene groote rol speelt en waarover hij dikwijls zijne ge- 
dachten heeft laten gaan. Naar zijne meening worden vele dergelijke 
gevallen van overeenkomst voor mimiery gehouden, welke veel 
eenvoudiger en natuurlijker op eene andere wijze kunnen worden 
verklaard, en moet ook de thans onder de zoologen aangenomen 
verklaring omtrent het ontstaan daarvan worden verworpen. Dat 
verschijnsel heeft z.i. niet ééne, maar verschillende oorzaken, 
welke ons nog niet allen helder zijn, maar van welke hij toch 
sommigen meent te kunnen aangeven. Zoo vermoedt hij, dat 
eene der meest voorkomende oorzaken daarvan geene andere is 
dan de werking der verbeeldingskracht, bij de dieren opgewekt 
door waarnemingen met het gezichtsvermogen. Dit wordt door 
hem met verschillende voorbeelden uitvoerig toegelicht. De beschik- 
bare ruimte in dit verslag laat evenwel niet toe, deze zeer belang- 
wekkende voordracht in bijzonderheden te vermelden, hetgeen ook 
minder noodig is, omdat de Spreker heeft toegezegd, zijne beschou- 
wingen later meer in het breede te zullen uiteenzetten in een 


opstel voor het Tijdschrift bestemd. 


De heer J. T. Oudemans laat eenige nesten zien, in den 
bekenden vorm van een samengerold pakketje, van Attelabus cur- 
culionoides L., die door hem in de maanden Juni en Juli gevonden 
waren op het landgoed Schovenhorst te Putten op de Veluwe, en 
wel op de tamme kastanje, Castanea vesca. Dit bevestigt alzoo het 
vermoeden, door Dr. Everts uitgesproken in zijne Nieuwe Naamlijst 
van Nederlandsche Schildvleugelige Insecten (blz. 189), dat ge- 
noemde kever, behalve op eiken, ook op de tamme kastanje zou 
wonen. | 

Vervolgens laat de heer Oudemans ter bezichtiging rondgaan 
een nest van eene solitaire bij, behoorende tot het geslacht Osmia 
(later gebleken te zijn Osmia bicornis L.), gevonden op het buiten 
den Eng te Lienden (Betuwe). Het is door het moederdier gemaakt 
in een ledig Zweedsch-luciferdoosje, dat toevallig op eene venster- 


bank in de open lucht was blijven staan. Het is van leem vervaardigd 


XXX VERSEA@. 


en bevat verscheidene cellen, met de levende larven en de als 
voedsel dienende stuifmeelklompjes er in. 

Eindelijk vertoont hij eenige woningen van de larven der gewone 
tapijtmot, Timea pellionella L., door hem eerst met eene grijze en 
later met eene roode wollen stof gevoed. Deze methode, reeds 
door Réaumur beschreven, doet namelijk duidelijk uitkomen, op 
welke wijze de larve haar kokertje vergroot, wanneer dit haar 
te klein wordt. Sommige kokers vertoonen aan beide uiteinden 
een rooden ring; anderen, die langer op de roode stof vertoefden , 


hebben bovendien aan beide zijden eene roode, ingezette baan. 


De heer Snellen deelt mede, dat de heer Mr. van Gelder te 
Mangkasar in het voorgaande jaar, toen een ambtenaar der Ned. 
Ind. Regeering de Postiljons-eilanden ging bezoeken, zich die ge- 
legenheid ten nutte maakte, om een inlandsch verzamelaar bij de 
expeditie te doen medereizen, met het doel om de Lepidoptera dier 
eilanden te leeren kennen, en tevens denzelfden verzamelaar met 
gelijk doel naar het eiland Tanah-Djampea heeft gezonden. 

De Postiljons-eilanden zijn gelegen tusschen Celebes, Flores, 
Soembawa en Java. De groep, waartoe Tanah-Djampea behoort, ligt 
ten Zuidoosten van het eiland Saleyer, dat zelf ten Zuiden van 
Celebes wordt gevonden. Zij strekt zich dus in de richting van 
Flores uit; terwijl de Postiljons-eilanden ten Noorden van Soembawa 
liggen en als ’t ware de verlenging uitmaken van eene Noordoost- 
waartsche reeks, in de richting van Saleyer, gevormd door Java, 
Madoera, de Kangeang- en de Paternoster-eilanden. Al de vermelde, 
door dien verzamelaar bezochte eilanden zijn klein, en het was 
derhalve niet te verwachten, dat zij een groot aantal Lepidoptera 
zouden opleveren; doch daar zij zelden bezocht worden, scheen 
het wel de moeite waard ze eens te onderzoeken. 

Het getal der verzamelde soorten was inderdaad niet groot, 
ongeveer 50, en bestond voor vier vijfden uit Rhopalocera; doch 
wat volstrekt niet werd verwacht en zeer verrassend mag heeten, 
waren eenige trekken in het karakter der vlinder-fauna aldaar. 


Deze heeft namelijk volstrekt geene overeenkomst met die van 


VERSLAG, KXXE 


Java en slechts ten deele met die van Zuid-Gelebes. Voor het 
laatste pleit het voorkomen op Tanah-Djampea van /Testia Blanchardi 
Moore, Danais Leucoglene Feld. , Neptis Antara Moore, Jolaus Cyrillis 
Hew., Terias Alıtha Feld. en Tominia Noll., Papilio Adamanthius 
Feld., allen overeenstemmende met de exemplaren van Celebes, 
terwijl de genoemde Papilio ook blauwer, minder groen van tint is. 

Wat echter zeer opmerkelijk mag heeten, is het voorkomen van 
soorten, die niet op Java of Celebes, maar wel op Sumatra en de 
Philippijnen worden gevonden, zooals bij voorbeeld Papilio Antiphus 
Fabr. (van Tanah-Djampea) , niet zeldzaam op Sumatra en Luzon; en 
van Papilio Hipponous Feld. (van de Postiljons-eilanden), aan Spreker 
alleen van de Philippijnen bekend. Vervolgens is merkwaardig, 
dat de locale varieteiten van andere wijd verbreide soorten niet 
overeenkomen met de vormen der meer nabij gelegen groote eilanden 
Java en Celebes, maar meer met die van de ver verwijderde Philip- 
pijnen en Sumatra. Zoo, bij voorbeeld, stemmen Danais Juventa Cr. 
en Abigar Eschsch. van Tanah-Djampea met de Philippijnsche stukken 
overeen (van Sumatra bezit Spreker deze soorten niet). Hetzelfde 
is het geval met Pontia Xiphia Fabr. (Nina Voll); de voorwerpen 
gelijken volkomen op die van Luzon, niet op die van Java. Op 
Gelebes komt P. Xiphia niet voor, maar wordt vervangen door 
de verwante P. Dione Wall. Het allerduidelijkste echter is de over- 
eenkomst bij Pieris Lyncida Cram. (Hippo Voll.); de voorwerpen 
dezer soort van Sumatra en de Philippijnen (ook van Cochin-China) 
hebben eene botergele, breed grauwbruin gerande onderzijde der 
achtervleugels, met een botergeel vlekje aan de onderzijde van de voor- 
vleugelpunt, terwijl bij de Javaansche exemplaren de onderzijde der 
achtervleugels geheel wit is, met smalleren grauwbruinen achterrand, 
en die onderzijde zich — ook bij de spitser gevleugelde en grootere 
voorwerpen van Celebes — eveneens wit, maar tegen het lijf dun geel 
bestoven en nog smaller, tevens bleeker, donker gerand vertoont. Bij 
beide laatstvermelde vormen is ook het vlekje aan de onderzijde der 
voorvleugelpunt wit en niet geel. De voorwerpen van Zyncida, die 
op Tanah-Djampea werden gevangen, zijn de kleinsten van allen 


en hebben eene citroengele onderzijde der achtervleugels met een 


XXXIF VERSLAG, 


donkeren rand, die echter slechts even breed is als hij de exemplaren 
van Gelebes; ook bezitten zij een geel vlekje in de voorvleugelpunt. 

Voorwerpen van Pontia Xiphia en Pieris Lyncida laat Spreker 
ter bezichtiging rondgaan. Hij stelt zich voor, met Mr. Piepers 
eene meer uitgewerkte mededeeling over dit onderwerp samen te 
stellen. Toch kan hij niet nalaten, reeds nu opnieuw te wijzen op 
het gewicht van het mede door Professor Veth meermalen aanbevolen 
onderzoek ook van de kleinere eilanden of eilanden-groepen in den 
Oost-Indischen archipel. Voor zulk een onderzoek kunnen particu- 
lieren of genootschappen, wier bescheiden middelen een grondig 


onderzoek van groote landen niet toelaten, dikwijls veel doen. 


De Voorzitter, de heer Fokker, laat enkele merkwaardige 
Hemiptera zien, en wel: 

10. een exemplaar van Ceratocombus coleoptratus Zett., door 
Jhr. Dr. Everts te Valkenberg gevangen. Zoowel het geslacht als 
de soort zijn nieuw voor onze fauna. Zij leeft onder afgevallen 
bladeren, in mierennesten, en is in Engeland ook gevonden onder 
mos, terwijl zij zeer gelijken moet op een aldaar mede voorkomend 
dipteron. De uiterst kleine soort is overal zeldzaam. 

2°. eenige mannetjes en wijfjes van Zeratocoris Saundersi Doug]. 
et Sc., eene Capside, evenzeer nieuw voor onze fauna, door Spreker 
in menigte gevangen op eene lage weide onder Zierikzee. Deze 
vangst is zeer belangrijk, daar de soort alleen uit Engeland, 
Zweden en Finland bekend en ook daar zeldzaam is. 

30, een exemplaar van Aéopophilus Bonnairei Sign., door ons 
overleden Eerelid Signoret in deel XV van het Tijdschrift be- 
schreven. De soort is daarom merkwaardig, omdat zij aan de kust 
van Engeland en Frankrijk onder steenen in de zee leeft. 

Voorts vertoont de heer Fokker een stuk van een perkoenpaal, 
met 300 liter creosoot per M* bereid, en door en door bruin, 
waarin toch kleine Nacerdes-larven leefden (zie hetgeen hij hierover 
schreef in deel XXXII van het Tijdschrift, blz. 401 volg.). 


Ten slotte vestigt de heer Leesberg nog de aandacht op 


VERSLAG. XXXIIl 


hetgeen Dr. Kraatz in het Deutsche Entomologische Zeitschrift, 
1889, p. 11, geschreven heeft over het rapport, dezen winter 
door onze Commissie betreffende de generieke nomenclatunr uit- 
gebracht. Na de toezending van dat rapport en de daarin vervatte 
conclusien of stelregels te hebben vermeld, besluit Dr. Kraatz 
aldus: «Diese beide Sätze sind ebenso richtig als die daraus ge- 
zogenen Schlussfolgerungen der Commission, in ihre Allgemeinheit 
ausgesprochen, ungerechtfertigt sind; dieselbe lauten» (hier volgt 
ons eindoordeel over de vele veranderingen in den Catalogus van 
1883 en in het werk van den heer des Gozis) en dan volgt: «Für 
die Veränderungen sind die Autoren des Cat. Col. Eur. in keiner 
Weise verantwortlich zu machen; will die Commission ein Urtheil 
über die aufgestellten Gattungsnamen fällen, so möge sie jeden 
Fall für sich beurtheilen; die Verfasser des Catalogs werden dieses 
Urtheil respectiren, wenn sich kein Widerspruch dagegen erhebt». 

Ofschoon Spreker hier alleen uit zich zelven en niet uit naam 
der Commissie het woord voert, meent hij toch in haren geest te 
handelen, wanneer hij met enkele woorden opkomt tegen hetgeen 
door Dr. Kraatz is aangevoerd. Het was toch niet de taak der 
Commissie, om de tallooze naamsveranderingen in den Cat. Col. 
Eur. of in het werk van des Gozis stuk voor stuk aan eene critiek 
te onderwerpen, maar alleen, volgens hare opdracht, om te onder- 
zoeken of het vervangen der algemeen aangenomen generieke 
namen, hetzij door oudere hetzij door geheel nieuwe namen, den 
steun onzer Vereeniging verdient. Deze taak is, naar ’Sprekers 
meening, door de Commissie volbracht , door het binominale systeem 
van Linnaeus consequent als uitgangspunt aan te nemen. Tot 
staving van het in het rapport uitgesproken oordeel over de on- 
gemotiveerde en met het bedoelde systeem strijdige namen in den 
Cat. Col. Eur., kan er op gewezen worden, dat in dien Catalogus 
niet minder dan 30 genera prijken met den naam van Geoffroy, 
wiens auteurs-recht in het rapport geheel werd verworpen, omdat 
hij het Linneaansche systeem niet heeft gevolgd. 


Niets meer te behandelen zijnde, wordt de vergadering, onder 
è 


XXXIV VERSLAG. 
dankzegging aan de verschillende Sprekers, door den Voorzitter 
gesloten. 


Den volgenden dag werd eene excursie ondernomen onder de 
gemeente Ossendrecht, waaraan al de ler vergadering opgekomen 
Leden (met uitzondering van de heeren Albarda en Lodeesen, de 
laatste wegens ongesteldheid), alsmede de heer d’Ailly deelnamen. 
Ofschoon de keuze van het terrein, waartoe de heer Everts het 
initiatief had genomen, alleszins doelmatig mag heeten, was on- 
gelukkigerwijs het weder van dien aard, dat aan een geregeld 
zoeken naar insecten bijna niet te denken viel. Herhaalde en soms 
langdurige regenbuien dwongen de deelnemers aan dezen tocht, 
om zich vaak binnen de muren te houden, en al werd nu of dan 
tusschen de buien door sommigen getracht nog iets te bemachtigen , 
de grond en de planten waren te nat, om hiervan eenig resultaat 
te kunnen verwachten. Door schier niemand werd dan ook eenige 
merkwaardige vangst gerapporteerd; alleen verdient vermelding, 
dat de heeren van der Wulp en de Meijere Myeunis fasciata F. 
in vrij grooten getale aantroffen tegen boomstammen, en dat 
laatstgenoemde een exemplaar ving van den zeldzamen Psarus 


abdominalis F. 


611. 


612. 


615. 


614. 


615. 


LES MACROLÉPIDOPTÈRES 


DE BREDA ET DE SES ENVIRONS. 


LISTE SUPPLEMENTAIRE N°. 9. 
CAPTURES DE 1882-1889, 
PAR 


F. J. M HEYLAERTS. 


Bembecia hylaeiformis Lasp. — Plusieurs chenilles dans les 
tiges de framboises, assez près de la racine. Quelques 
males sont éclos du 28 Juillet au 5 Août 1887. 

Sesia empiformis Esp. Un beau 3 fut capturé par moi le 
17 Juin 1887 près de Boeimeer. 

Lasiocampa populifolia (W.V.) Esp. Le 25 Juin 1887 j'ai 
fait la trouvaille de quelques chenilles adultes près du 
Speelhuis, et d’une seule qui était encore assez petite. 
Le 27 Juillet un beau couple apparut; plus petits que le 
type les spécimens ont les dessins plus larges et plus 
prononcés; la couleur du fond est plus foncée (? var. 
aestiva Stgr.). 

Lasiocampa tremulifolia Hb. De deux chenilles, trouvées le 
2 Août 1886 sur un jeune chêne près du Speelhuis, Je 
n'ai eu qu’un seul &, éclos le 2 Juin 1887. 

Drepana harpagula Esp. Plusieurs chenilles sur Betula alba 
en Septembre (17) près de Princenhage. Les insectes 
parfaits se montrèrent du 5 au 10 Juin 1887. Aussi en 
1888 j'ai fait la rencontre de quelques chenilles de cette 


espèce. Faunae nova species, 


XXXVI LES MACROLÉPIDOPTERES 


616. Cilix glaueata Sc. Les chenilles en quantité sur Prunus 
spinosa en Sept. près du Speelhuis. Du 17—21 Mai 


1888, l'année suivante, plusieurs spécimens éclosèrent. 


617. Gluphisia crenata Esp. De cette espèce, rare partout, j'ai 
trouvé la chenille, près du Speelhuis, sur Populus tremula. 
N’étant pas encore à toute sa taille (c'était le 24 Août), 
elle a continué de manger chez moi les feuilles d’un Populus 
canadensis de mon jardin, vivant, comme la chenille de 
Demas Coryli L., entre deux feuilles superposées. Une 
belle 2 apparüt le 16 Mai 1889. La chrysalide noire res- 


semble en grand à celle d'une Depressaria. 


618. Ammoconia caccimacula (S.V.) F. En chassant à la miellée 
le 25 Sept. 1887; je-trouvais une g assez passée de cette 
espèce. Elle pondait une quantité d’oeufs, qui sont éclos 
assez tôt au printemps de 1888. Avant la troisième mue 
les chenilles sont vertes, mais après la couleur est un jaune- 
roussâtre ponctué et strié de noir sur le dos. En bas de 
la stigmatale claire la couleur est un jaune verdätre sale. 
La tête, d’un jaune de cire luisant, a les parties buccales 
plus claires. Le plus curieux est l’écusson dorsal du premier 
segment, dont le dessin est caractéristique pour notre 
espèce et très visible sur la chenille préparée. A l'aide 
d’une loupe ordinaire l’on voit un segment de cercle d’un 
jaune brunätre, liseré de blanc, sur le milieu duquel se 
montre une espèce de pyramide (construite de deux lignes 
blanches convergeantes en haut, et se reposant sur le 


liseré en bas) flanquée de deux points blancs des deux côtés. 
619. Coenobia rufa Hw. Un mâle le 21 Juillet près den Emmer. 


620. Caradrina arcuosa Hw. Quelques mâles volant vers neuf 


heures du soir dans une prairie près den Emmer. 


621. Cosmia paleacea Esp. Plusieurs chenilles trouvées sur un 
jeune chêne dans le Loopschans. La chenille est d'un bleu 
de cobalt presque blanchätre et à reflet verdätre. La dorsale 


et les sousdorsales sont d’un blanc luisant, la stigmatale 
’ 8 


622. 


625. 


19. 


DE BREDA ET DE SES ENVIRONS. XXXVII 


est brunätre. La tête est d'un jaune de cire et pas poin- 

_tillée de noir. Les points oculaires et les parties buccales 
sont d'un brun assez clair. Elles se chrysalidèrent le 18—21 
Juin et les insectes parfaits, 3 mâles et 2 femelles, 
apparurent déjà du 14—18 Juillet 1887. 

Herminia cribralis Hübn. Plusieurs mâles volant le soir le 
12 Juillet 1884 dans une prairie basse près du Speelhuis. 

Brephos Parthenias L. Le 2 Avril 1886 je trouvais une 
femelle enceinte (dans le Valkenberg), qui a pondu une 
quantité d’oeufs. 

Eugonia fuscantaria Hw. Une femelle fut trouvée par moi 
le 9 Octobre 1885 sur un arbre du Speelhuis. J’en ai 
eus plusieurs oeufs, mais les chenilles sont toutes mortes 
après la troisième mue. 

Thamnonoma brunneata Thnb. Une femelle à demi-morte fut 
trouvée par moi sur la bruyère de Galder, le 20 Juin 
1884; elle pondait encore 4 oeufs. Les jolies chenilles 
éclosaient après trois semaines. Elles mangeaient avidement 
les feuilles de Salim alba. Jen ai préparéé une, les trois 
autres se chrysaliderent, mais je n’ai eue qu’une seule 


femelle assez grande le 16 Juin 1885. 


REMARQUES. 


De 1882—1889 j'ai trouvé ou obtenu de chenille plusieurs 


variétés ou aberrations remarquables : 


a. 
b. 


Gi 


Hepialus hectus L. var. tout-à-fait noire à tâches argentées. 

Bombyx Trifolii Esp. var. Medicaginis Bkh. (typique de chen.). 

Acronycta Aceris L. var. candelisequa Esp. le 17 Juin 1886. 

Mamestra contigua Vill, à ailes antérieures noires et à 
tâches ordinaires d’un blanc assez pur, le 6 Mai 1885 
dans le Mastbosch, | 


XXXVIII 


e. 


nie 
ry 


m. 


LES MACROLEPIDOPTÈRES 
2 


Mamestra Persicariae L. Yab. wnicolor Hgr. (de chen). 


Hadena Polyodon L. var. presque noire, trouvée le 2 Juillet - 


1887 dans le Valkenberg. 

Hydroecia nictitans Bkh. ab. erythrostigma Hw., mais d’un 
brun foncé sur les ailes antérieures, qui ont en outre 
la subterminale très large et d’un bleu-lilas très clair. 

Amphipyra pyramidea L. Un d, à ailes antérieures très 
foncées, et à ailes postérieures d’un gris un peu jaunâtre, 
est éclos chez moi le 25 Juillet 1888. 

Taeniocampa Gothica L. Un mâle presque blanc ayant, 
hormis le dessin ordinaire, l’extra-basilaire et la coudée 
très prononcées et d’ailleurs d’un noir de jais. Eclos le 
3 Avril 1888. 

Taeniocampa opima Hübn. Une femelle, éclose chez moi 
le 8 Avril 1883, a les ailes antérieures d’un noir de 
jais et velouté, les lignes ordinaires et les tâches d’un 
blanc pur. 

Orrhodia rubiginea F. var. unicolor. Parmi une grande 
quantité de spécimens de cette espèce élévés ab ovo, 
jai obtenu quelques exemplaires sans les dessins et les 
tâches ordinaires. 

Orrhodia ligula Esp. var. subspadicea Stgr. Un spécimen 
fut trouvé par moi, près du Speelhuis, ayant les ailes 
antérieures d’un noir foncé, un point basal, les tâches 
réniforme et ronde, la subterminale et la frange d’un 
jaune d’or brillant. Je nommerai cette superbe aberration 
auronigra m. 

Scopelosoma satellitia L. var. maculis flavis Stgr. Un exem- 
plaire de chenille presque noir est éclos le 3 Octobre 1883. 

Eupithecia pumilata Hübn. Male trouvé dans le Ulven- 
houtsche bosch, le 2 Avril 1888, presque tout-à-fait 


noir à lignes ordinaires blanches. 


C'est un fait bien curieux que ce mélanisme chez les Lépidoptères 


Brédanois. Je pourrais ajouter encore nombre d'espèces étant très 


foncées et beaucoup plus qu'ailleurs. C'est le cas non seulement 


> eine 


DE BREDA ET DE SES ENVIRONS. XXXIX 


pour les Macro-, mais aussi pour les Microlépidoptères. De ces 
derniers j'ai trouvé plus de 700 espèces dans nos environs; 
bien peu des espèces, décrites dans la Faune de Mr. P. C. 
T. Snellen, nous manquent ici, p. e. celles, qui habitent exclu- 
sivement les bords de la mer. Une grande quantité de variétés 
et d’aberrations, ayant le mélanisme pour base, existent 
dans mon cabinet. | 

2’. Quelques espèces, ordinairement assez rares ici, ont été 
trouvées en nombre par moi, e. a. Zonosoma annulata Schultze; 
les chenilles sur Acer campestris. 

3°.  Deuephila Euphorbiae L. Les chenilles sont très communes, 
Juillet 1889, pres de Boeimeer. J'aurais pu en rassembler au 
moins une centaine en quelques heures. Sur une seule plante de 
l’Euphorbia esulae, près de la rivière le Mark, je trouvais 16 


chenilles ensemble. 


Breda, le 10 Juillet 1889. 


LIJST DER LEDEN 


VAN DE 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


op 13 Juli 1889, 
MET OPGAVE VAN HET JAAR HUNNER TOETREDING, ENZ. 


= Sa Hb act 


BEGUNSTIGERS. 


Mevrouw de Wed. Hartogh Heys van de Lier, geb. Snoeck , Alewander- 
straat 23, te ’s Gravenhage. 1868. 

Dr. F. J. L. Schmidt, te Rotterdam. 1869. 

Mr. J. Thiebout, te Zwolle. 1869. 

Het Koninklijk Zoologisch Genootschap Natura Artis Magistra te 
Amsterdam. 1879. 

Mr. J. W. van Lansberge, oud Gouverneur-Generaal van Ned. Indie, 
Huize de Rees te Brummen. 1882. 

Dr. C. Sepp, Emeritus Predikant, Keizersgracht bij de Leidsche straat, 
469, te Amsterdam. 1882. 

C. L. Roos Vlasman, Burgemeester van Abcoude en Baambrugge, 
te Abcoude. 1882. 

Mr. H. Hartogh Heys van Zouteveen, Phil. nat. Dr., te Assen. 1882. 

Teyler’s Stichting te Haarlem. 1883. 

Mr. J. Jochems, Korte Vijverberg 4, te ’s Gravenhage. 1883. 

De Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem. 1884. 

Dr. J. G. M. Mastboom, Westeinde 140, te ’s Gravenhage. 1887. 

Mevrouw de Wed. Mr. J. Kneppelhout, geb. van Braam, Hemelsche 
Berg, te Oosterbeek. 1887. 

Mevrouw M. Neervoort van de Poll, geb. Zubli, Heerengracht 476, 
te Amsterdam. 1887. 

J. P. Goedkoop, Plantage Muidergracht 5, te Amsterdam. 1887. 


EERELEDEN. 


Dr. G. F. Westerman, Direeteur van het Koninklijk Zoologisch Ge- 
nootschap Natura Artis Magistra, te Amsterdam. 1858. 

H. T. Stainton, F.R.S.etc., Mountsfield, Lewisham, 8. E., te Londen- 
1861, 


LIJST DER LEDEN ENZ. XLI 


Dr. C. Felder, lid der Kais. L. C. Academie der Naturwissen- 
schaften en Burgemeester van Weenen, Operngasse 8, te Weenen. 1861. 

Prof. J. O. Westwood, M. A., F. L. S., Directeur van het Hopean 
Museum, te Oxford. 1862. 

Jhr. Dr. J. L. C. Pompe van Meerdervoort, te Bergen-op-Zoom. 1861. 

Dr. Gustav L. Mayr, Professor aan de Hoogere Burgerschool te Weenen, 
III Hauptstrasse 75, te Weenen 1867. 

Dr. H. D. J. Wallengrén, te Farhult, bij Höganäs in Zweden. 1871. 

R. Mac-Lachlan, F.R. S., Westview, Clarendon Road, Lewisham, 
S. E., te Londen. 1871. 

Dr. T. Thorell, voormalig Hoogleeraar in de Zoologie aan de Hoogeschool 
te Upsala in Zweden, thans wonende te Sori, Liguria (Italie). 1872. 

Dr. C. A. Dohrn, President der Entomologische. Vereeniging te 
Stettin. 1873. 

E. Baron de Selys Longchamps, Boulevard de la Sauveniere 34, te 
Luik. 1874. 


CORRESPONDEERENDE LEDEN. 


Frederic Moore, Claremont House, Avenue Road, Penge (Surrey). 1864. 

Jhr. J. W. May, Consul-Generaal der Nederlanden, Arundal House, 
Percy Cross, Fulham Road, S. W., te Londen. 1865. 

Dr. W. Marshall, Professor aan de Universiteit te Leipzig. 1872, 

A. Fauvel, Rue d'Auge 16, te Caen. 1874. 

Dr. O. Taschenberg, te Halle a. S. 1883. 

A. W. Putman Cramer, Douglass Street 51, te Brooklyn, Staat 
New-York, in Noord-Amerika. 1883. 

Dr. F. Plateau, Professor der Zoologie aan de Hoogeschool te Gend. 1887. 
A. Preudhomme de Borre, Conservator aan het Kon. Museum van 
natuurlijke historie, Rue Seutin 11, Schaerbeek, bij Brussel. 1887. 

S. H. Seudder, te Cambridge (Mass.) in Noord-Amerika. 1887. 


BUITENLANDSCHE LEDEN. 


Vicomte Henri de Bonvouloir, Boulevard S. Germain 215, te Parijs. 
(1867—68). — Coleoptera. 

H. Jekel van Westing. lid der K. Acad. van natuuronderzoekers te Moscou 
en van verscheidene entomol. genootschappen, Rue de Dunkerque 62, 
te Parijs. (1868—69). -- Coleoptera, meer bijzonder Curculioniden. 

René Oberthür, Faubourg de Paris 20, te Rennes (Ille-et-Vilaine) 
Frankrijk. (1882-83). — Coleoptera, vooral Carabiciden. 


GEWONE LEDEN. 
1845—46. 


F. M. van der Wulp, Trompsiraat 154, te ’s Gravenhage. — Diptera. 


XLII LIJST DER LEDEN ENZ. 


Dr. M. C. VerLoren van Themaat, Huize Schothorst, te Hoogland 
bij Amersfoort. — Algemeene Entomologie. 

J. W. Lodeesen, Tulpstraat 6, te Amsterdam. — Lepidoptera indigena. 

W. O. Kerkhoven, te Lochem. 


1851-52. 


R. T. Maitland, Commelinstraat, 17, te Amsterdam. — Algemeene 
Entomologie. 
P. C. T. Snellen, Wijnhaven (Noordzijde) 45, te Rotterdam. — 
Lepidoptera. 
Dr. M. Imans, te Utrecht. 
Dr. W. A. J. van Geuns, Koninginnegracht 15, te ’s Gravenhage. 
1852-53. 
Mr. H. W. de Graaf, Noordeinde 123, te ’s Gravenhage. — Inl. Lepi- 
doptera, bijzonder Microlepidoptera. 
G. M. de Graaf, Heerengracht 55, te Leiden. — Lepidoptera. 
G. A. Six, De Ruiterstraat 65, te ’s Gravenhage. — Hymenoptera. 
Dr. W. Berlin, Oud-Hoogleeraar, Westeinde 2, te Amsterdam. — 
Algemeene Zoologie. 
1855-56. 


A. A. van Bemmelen, Directeur van de Diergaarde te Rotterdam. — 
Algemeene Entomologie. 
Mr. E. A. de Roo van Westmaas Huize Daalhuizen, te Velp. — 
Lepidoptera. 
+ 856—57. 
Mr. J. Herman Albarda, te Leeuwarden. — Neuroptera. 
Mr. W. Albarda, te Ginneken. — Lepidoptera en Neuroptera. 
Dr. A. W. M. van Hasselt, Amsterdamsche Veerkade 15, te ’s Graven- 
hage. — Araneiden. 
1857-58. 


Dr. J. W. Schubärt, te Utrecht 
W. K. Grothe, te Zeist. 


1358-59. 
J.C.J. de Joncheere, Voorstraat, D 368, te Dordrecht. — Lepidoptera. 
1860-61. 


J. Kinker, Keizersgracht CC 580, te Amsterdam. — Lepidoptera en 
Coleoptera indigena 

Dr. E. Piaget, aux Bayards, Neuchatel (Zwitserland). — Diptera en 
Parasitica, 


LIJST DER LEDEN ENZ. XLIIT 


1863—6-4. 


Mr. R. Th. Bijleveld, Voorhout 88, te ’s Gravenhage. — Algemeene 
Entomologie. 
D. J. R. Jordens, Sassenpoorterwal, F 3471, te Zwolle. — Lepidoptera. 


1864—65. 
Mr. A. H. Maurissen, te Maastricht. — Europeesche insecten. 
Dr. H. J. Veth, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, Boezemsingel 118, 
te Rotterdam. — Algemeene Entomologie, vooral Coleoptera. 
H. W. Groll, te Haarlem. — Coleoptera. 
1365-66. 


Mr. A. Brants, Eusebius-Buitensingel, te Arnhem. — Lepidoptera. 
1366-67. 


F. J. M. Heylaerts, St.-Jansstraat, A 503, te Breda. — Lepidoptera enz. 

Dr. N. W. P. Rauwenhoff, Hoogleeraar te Utrecht. —- Algemeene 
Zoologie. 

A. van den Brandt, te Venlo. — Lepidoptera. 


1367-68. 


C. Ritsema Cz., Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Rapenburg 94, te Leiden. — Algemeene Entomologie. 


1868-69. 
Dr. J. G. de Man, te Middelburg. — Diptera en Crustacea. 
Dr. F. W. O. Kallenbach, te Rotterdam. — Lepidoptera. 
A. Cankrien, te Kralingen. — Lepidoptera. 
Mr. C. J. Sickesz, Huize de Cloese, bij Lochem. 
1869-70. 
M. Nijhoff, Nobelstraat 18, te ’s Gravenhage. — Bibliographie 
1870-71. 


Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, Leeraar aan de Hoogere Burgerschoul, 
Stationsweg 79, te ’s Gravenhage. — Europeesche Coleoptera. 

Mr. M. C. Piepers, Lid der rechterlijke macht in Nederlandsch Indie, 
thans met verlof in Nederland, Plein 14, te ’s Gravenhage. — 
Lepidoptera. 

Dr. P. J. Veth, Oud-Hoogleeraar, Villa Maria, Utrechtsche weg 22, 
te Arnhem. 

1871-72, 


Dr. J. Ritzema Bos, Leeraar aan ’s Rijks Landbouwschool te Wage- 
ningen. — Oeconomische Entomologie. | 
J. B. van Stolk, Schie 23, te Rotterdam. — Lepidoptera. 


XLIV LIJST DER LEDEN ENZ. 


Mr. A. F. A. Leesberg, Gedempte Burgwal 33, te ’s Gravenhage. — 
Coleoptera. 

Dr. H. J. van Ankum, Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit te 
Groningen. — Algemeene Zoologie. 

M. M. Schepman , te Rhoon. — Neuroptera. 

Dr. C. K. Hoffmann, Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit, Morsch- 
singel, te Leiden. — Vergelijkende ontleedkunde en Embryologie. 


Dr. A. J. van Rossum, Eusebius-plein, te Arnhem. 


1373-7. 


Dr. J. van Leeuwen Jr., Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit , Pielers- 
kerkgracht 11, te Leiden. — Lepidoptera. 
Mr. M. ’s Gravesande Guicherit, te Delft. — Coleoptera. 


1837-75. 


H. L. Gerth van Wijk, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool te 
Middelburg. — Hymenoptera aculeata. 

J. van den Honert, Plantage Muidergracht 32, te Amsterdam. — 
Lepidoptera. 

K. N. Swierstra, Conservator bij het Koninkl. Zool. Genootschap 
Natura Artis Magistra te Amsterdam. — Algemeene Entomologie. 


1875-76. 


H. Uijen, Priemstraat , te Nijmegen. — Lepidoptera. 

A. J. Weytlandt, te Westzaan. — Coleoptera. 

Dr. M. W. Beïerinck, te Delft. — Gallenmakende Insecten. 

Vine. Mar. Aghina, Saer. Ord. Praed., te Schiedam. — Lepidoptera. 


1376-77. 


Dr. P. H. J. J. Ras, Velper weg 56a, te Arnhem. 

W. H. Dreessens, Oudebrugsteeg 5, te Amsterdam. 

Mr. A. J. F. Fokker, te Zierikzee. — Hemiptera 

Emile Seipgens, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, Zoeterwoudsche 
singel, te Leiden. — Coleoptera. 

A. M. J. Bolsius, Practizeerend Geneesheer te Tangerang (residentie 
Batavia) Java. 


1877-78. 


Dr. C. Kerbert, Directeur van het Aquarium, Plantage Middenlaan, 
hoek Baiilaan 70, te Amsterdam. 

Dr. G. A. F. Molengraaff, Privaatdocent aan de Universiteit, Plantage 
Middenlaan 88, te Amsterdam, — Lepidoptera. 


—— Un 


LIJST DER LEDEN ENZ. - XLV 


1878-79. 


Dr. A. C. Oudemans Jsz., Directeur van den Zoologisch-Botanischen 
tuin, te ’s Gravenhaye. — Acarina. 

Dr. Henri W. de Graaf, Heerenstraat 74a, bij Leiden. — Anatomie en 
Physiologie der Insecten. 

P. T. Sijthoff, Administrateur op de kina-plantage Tyilaki, nabij 
Bandong, Preanger regentschappen, Java. — Coleoptera. 

Dr. F. A. Jentink, Directeur van ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Rembrandt-straat, te Leiden. 


1879-80. 


Dirk ter Haar, te Cuyk. — Lepidoptera en Orthoptera. 
K. Bisschop van Tuinen Hz., Leeraar aan de Hoogere Burgerschool 
en het Gymnasium te Zwolle. Lepidoptera. 


1880-81. 


Dr. J. T. Oudemans, Privaatdocent aan de Universiteit, Assistent 
aan het Zoologisch laboratorium, Plantage Middenlaan 78, te Amster- 


dam. — Maerolepidoptera , Hymenoptera, Thysanura en Collembola. 
J. Jaspers Jr., Breestraat 331, te Beverwijk. — Inlandsche Insecten. 
1881 -82. 


Dr. H. Bos, Leeraar aan ’s Rijks Landbouwschool te Wageningen. — 
Formiciden. 


1882-83. 


Dr. R. H. Saltet, Binnen-Amstel bij de Keizersgracht 244, te Amsterdam. 

D. van der Hoop, Zuidblaak 64, te Rotterdam. — Coleoptera. 

Dr. J. Bosscha Jz., tijdelijk op Borneo. — Coleoptera. 

H. M. Bruna, Predikant te Purmerend. — Lepidoptera. 

Dr. R. Horst, Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Nieuwsteeg, te Leiden. 


1883-84. 


Johan P. Vink (adres: in firma H. Duys) te Nijmegen. — Lepidoptera. 

J. R. H. Neervoort van de Poll, Heerengracht 476, te Amsterdam. — 
Coleoptera. 

Mr. Th. F. Lucassen, Kemanglen (Tagal) Java. — Coleoptera. 

Mr. W.J. C. Putman Cramer, te Velp. — Lepidoptera. 

Otto Netscher, te Batavia. — Coleoptera. 

J. Büttikofer, Conservator bij ’sRijks Museum van natuurlijke 
historie, Breestraat, te Leiden. 

Dr. Th. W. van Lidth de Jeude, Conservator bij ’s Rijks Museum van 
natuurlijke historie, Boommarkt, te Leiden. — Anatomie der Insecten, 


XLVI x LIJST DER LEDEN ENZ. 


1884-85. 
Joh. de Vries, P. C. Hooftstraat 82, te Amsterdam. — Lepidoptera. 
1886-87. 


Dr. Max C. W. Weber, Hoogleeraar aan de Universiteit, Sarphati- 
kade 3, te Amsterdam. 

Dr. J. C. C. Loman, Leeraar aan het Gymnasium, Leidsche Kade 96, 
te Amsterdam. 


Dr. J. van der Hoeven, Eendrachtsweg, te Rotterdam. — Coleoptera. 
N. A. de Joncheere, te Dordrecht. — Lepidoptera. 
Erich Wasmann, S. J., te Exuelen bij Roermond. — Coleoptera en 
Formiciden. 
1887-88. 


H. F. Hartogh Heys, te Assen (tijdelijk bij Prof. E. Gens te Verviers 
(Belgie). 

W. Roelofs, Rijnstraat 20, te ’s Gravenhage. — Curculioniden. 

L. W. Havelaar, te Namen (Belgie). — Lepidoptera. 


1888-39. 


H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, te Apeldoorn. — Lepidoptera. 

Dr. T. Lycklama à Nyeholt, Westersingel 83, te Rotterdam. — 
Lepidoptera. 

M. Merens, Prins Hendrikkade 144, te Amsterdam. — Coleoptera. 

J. C. H. de Meijere, Phil, Nat. Cand., Spinhuissteeg 5, te Amsterdam. — 
Diptera. 

J. L. C. van Essen, Marktstraat 3, te Arnhem. — Coleoptera. 

G. de Vries van Doesburgh, te Kralingen. — Lepidoptera. 


BESTUUR. 


President. P. C. T. Snellen. 

Vice-President. Dr. A. W. M. van Hasselt. 
Secretaris. F. M. van der Wulp. 
Bibliothecaris. C. Ritsema Cz. 
Penningmeester. J. W. Lodeesen. 


COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR HET TIJDSCHRIFT. 


P. C. T. Snellen. 
F. M. van der Wulp. 
Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. 


BIBLIOTHEK EN 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. 


BIJGEKOMEN BOEKEN VAN 19 SEPTEMBER 1888 
TOT 30 NOVEMBER 1889. 


BIBLIOTHEEK A. 


Natuurlijke Historie in het Algemeen. 


1. Schübbelen (Dr. F. C.), Norges Vaextrige. Et Bidrag til Nord- 
Europas Natur-og Culturhistorie, 2det Bd. 2det Hefte. Med 
Illustrationer. Christiania, 1888. 4to. (Geschenk van de Koninkl. 
Academie te Christiania). 


Algemeene Dierkunde. 

2. Bos (Dr. H.), Het leven der dieren. Een leesboek der Dierkunde. 
Met 18 gelith. kaartjes. Zwolle, 1889. 8vo. (Geschenk van den 
Schrijver). 

3. Hoek (Dr. P. P. C.), Bibliographie der Fauna van Nederland. 
Leiden, 1888. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 


4. Man (Dr. J. G. de), Ueber einige neue oder seltene indopacifische 
Brachyuren. Mit 2 lithogr. Tafeln. Jena, 1889. 8vo. (Met de drie 


volgende nommers ten geschenke van den Schrijver). 


5. —— Espèces et genres nouveaux de Nématodes libres de la Mer 
du Nord et de la Manche. Paris, 1889. 8vo. 
6. —— Troisième Note sur les Nématodes libres de la Mer du 


Nord et de la Manche. Avec 4 planches. Paris, 1889. 8vo. 


7. —— Ueber zwei in der feuchten Erde lebende Arten der Gattung 
Oncholaimus Duj. Mit 1 Taf. Leiden, 1889. 8vo. 


XLVIII BIBLIOTHEKEN DER NEDERLANDSCHE 


8. 


10. 


Ir 


12. 


13. 


14. 


15. 


16. 


17. 


Oudemans (Dr. J. T.), Beiträge zur Kenntniss des Chiromys 
madagascariensis Cuv. Mit 3 Tafin. Amsterdam, 1888. 4to (Ge- 
schenk van den Schrijver). 


Algemeene Entomologie. 


Aurivillius (Chr.), Förteekning öfver en samling Coleoptera och 
Lepidoptera, frân Kongoflodens omrade, skänkt till Riksmuseum 
of Löjtnant M. Juhlin-Dannfelt. Stockholm, 1857. 8vo. (Geschenk 
van de Zweedsche Academie der Wetenschappen te Stockholm). 


Hagen (Dr. H. A.), On larvae of insects discharged through the 
urethra. Boston, 1878. 8vo. (Met de drie volgende nommers ten 
geschenke van Mr. H. Albarda). 


— — Kurze Bemerkungen über das Flügelgeäder der Insecten. 
Wien, 1886. 8vo. 


— — On the destruction of obnoxious insects bij yeast. London, 
Ont., 1880. 8vo. 


—— Destruction of obnoxious insects, Phylloxera, Potato Beetle, 
Cottonworm, Colorado Grasshopper, and Greenhouse Pests, by 
application of the yeast fungus. Cambridge, Mass., 1879. 8vo. 


Selys Longchamps (i. de), Catalogue raisonné des Orthoptéres 
et des Névroptéres de Belgique. Bruxelles, 1888. 8vo. (Geschenk 
van den Schrijver). 


Wasmann (E.), Zur Bedeutung der Palpen bei den Insecten. 
Erlangen, 1889. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 


Bijzondere Entomologie. 
A. Coleoptera. 


Aurivillius (Chr.), Revisio Monographica Microceridarum et Pro- 
tomantinarum. Försök till en Monografisk Bearbetning af Cur- 
culionid-Grupperna Microceridae och Protomantinae Med 10 
Tafln. Stockholm, 1887. 8vo. (Geschenk van de Zweedsche Academie 
der Wetenschappen te Stockholm). 


Berg (Dr. C.), Quadraginta Coleoptera nova Argentina. Bonariae, 
1889. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 


18. 


19. 


20. 


21. 
22. 


23 


24. 


25. 


26. 


27. 


28. 


29. 


30. 
31. 


ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. XLIX 


Borre (A. Preudhomme de), Liste des Passalides recueillis en 
1872 par feu C. van Volxem, pendant son voyage au Brésil. 
Bruxeiles, 1880. 8vo. (Met de vijf volgende nommers ten geschenke 
van den Schrijver). 


—— Sur le Bembidium biguttatum Fabr. et les formes voisines. 
Bruxelles, 1888. 8vo. 


—-- Conseils pour l’étude des Palpicornes aquatiques. Bruxelles, 
1889. 8vo. 


—— Sur les Poecilus cupreus et versicolor. Bruxelles, 1889. 8vo. 


—— Matériaux pour la faune entomologique de la Province de 
Namur. Coléoptères. 3me centurie. Bruxelles, 1888. 8vo. 


—— Matériaux pour la faune entomologique du Hainaut. Colé- 
optères. 4me centurie. Bruxelles, 1889. 8vo. 


Everts (Dr. E.), Proeve eener rangschikking der in Nederland 
vertegenwoordigde Celeoptera-familien. Met 2 platen. ’s Graven- 
hage, 1889. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 


Fokker (Mr. A. J. F.), Een nieuwe vijand onzer zeewerin- 
gen. Met plaat. ’s Gravenhage, 1889. 8vo. (Geschenk van den 
Schrijver). 

Hagen (Dr. A. H.), On the previous stages of Ptinidae and 


allied groups. Svo. (Met het volgende nommer ten geschenke van 
den Schrijver). 


— — The larva of Ptinus Latro Fabr. 8vo. 


Mäklin (Fr. W.), Coleoptera imsamlade under den Nordens- 
kiöld’ska expeditionen 1875 pä nägra öar vid Norges nordvest- 
kust, pa Novaja Semla och ön Waigatsch samt vid Jenissej i 
Sibirién. Stockholm, 1881. 4to. (Geschenk van de Zweedsche 
Academie der Wetenschappen te Stockholm). 


Poll (J. R. H. Neervoort van de), Synonymical Remarks on 
Cetoniidae. Leyden, 1889. 8vo. (Met de tien volgende nommers 
ten geschenke van den Schrijver). 


—— On Macronota apicalis G. et P. Leyden, 1889. 8vo. 


—— Sur une espèce méconnue du genre Macroma. Leyden, 
1889. 8vo. 


33. 


34. 


35. 


36. 


37. 


38. 


39. 


40. 


41. 


42. 


43. 


44. 


45. 


46. 


47. 


48, 


BIBLIOTHEKEN DER NEDERLANDSCHE 


. Poll (J.R H. Neervoort van de), Monographical Essay on the Austra- 


lian Buprestid genus Astraeus C. et G. With 2 plates. Hague, 1889.8vo. 


—— Description of a new species of the Longicorn genus Pachy- 
teria Serv. Leyden, 1889. 8vo. 


—— Additional remarks on Dolichoprosopus maculatus Rits. 
Leyden, 1889. 8vo. 


—— Remarks on Gymnetis Kerremansi v. d. Poll. Leyden, 
1889. 8vo. 


—— On a new species of the Lucanoid genus Odontolabis Hope. 
Leyden, 1889. 8vo. 


—— On the geographical distribution of some little-known 
African species of Nigidius. Leyden, 1889. 8vo. 


—— New species of Hexagona (Carabidae) from the Malay- 
Islands. Leyden, 1889. 8vo. 


Descriptions of three new species of the genus P/ysodera (Cara- 
bidae). Leyden, 1889. 8vo. 


Ritsema Cz. (C.), Description of a Sumatran species of the 
Lucanoid genus Nigidius (N. Hageni). Leyden, 1889, 8vo. (Met 
de elf volgende nommers ten geschenke van den Schrijver). 


—— On a new species of the Longicorn genus Zonopterus Hope 
(Z. consangwineus). Leyden, 1889. 8vo. 


—— On an overlooked East-Indian species of the genus Chelo- 
narium Fabr. (Coleoptera: fam. Byrrhidae). Leyden, 1889. 8vo. 


—— A new species of the Longicorn genus Pachyteria Serv. 
(P. Vandepolli). Leyden, 1889. 8vo. 


— — Preliminary descriptions of new species of the Coleopterous 
genus Helota Mac Leay. Leyden, 1889. 8vo. 


—-— On the Longicorn genus Orion Guér. Leyden, 1889. 8vo. 


— — On an undescribed species of the Coleopterous genus Helota 
Mac Leay (H. Boysii). Leyden, 1889. 8vo. 


—— The species of the Malacoderm genus Ichthyurus Westw 
enumerated. Leyden, 1889. 8vo. 


—— On Aegus capilatus Westw. Leyden, 1880. 8vo. 


ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. LI 


49. Ritsema Oz. (C.), The species of Lucanoid Coleoptera hitherto 
known as inhabiting the island of Sumatra. Leyden, 1889. 8vo. 

50. — — On a new Javanese species of the Buprestid genus Aphanisticus 
Latr. Leyden, 1889. 8vo. 

51. —-- On some Sumatran Coleoptera, with description of a new 
genus and species of Longicorn. Leyden, 1889. 8vo. 

52. Sahlberg (J.), Bidrag till Nordvestra Sibiriens Insektfauna. 


53. 


54. 


55. 


56. 


57. 


58. 


59. 


60. 


61. 


62. 


Coleoptera. Insamlade under expeditionerna till Obi och Jenessej 
1876 och 1877. I. Med en Tafla. Stockholm, 1880. 4to (Geschenk 
van de Zweedsche Academie der Wetenschappen te Stockholm). 


Wasmann (E.), Beiträge zur Lebensweise der Gattungen Atemeles 
und Lomechusa. Haag, 1888. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 


B. Lepidoptera. 


Aurivillius (P. O. Chr.), Recensio critica Lepidopterorum Musei 
Ludovicae Ulricae quae descripsit Carolus a Linné. Cum tab. 
col. Stockholm, 1882. 4to. (Geschenk van de Zweedsche Academie 
der Wetenschappen te Stockholm). 


Berg (Dr. C.), Un Capitulo de Lepidopterologia. Conferencia. 
Buenos Ayres, 1888. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 


Butler (A. G.), Illustrations of typical specimens of Lepidoptera 
Heterocera in the collection of the British Museum. London, 
1889. 4to. (Geschenk van de Trustees van het Britsch Museum). 


Edwards (W. H.), Description of the preparatory stages of Colias 
Caesonia Stoll. London, 1888. 8vo. (Geschenk van Dr. H. A. Hagen). 


French (G. H.), Some new Noctuidae. London, 1888. 8vo. (Ge- 
schenk van Dr. H. A. Hagen). 


Heylaerts (F. J. M.), On the exotie Psychids in the Leyden 
Museum. Leyden, 1884. 8vo. (Met de volgende 13 nommers ten ge- 
schenke van den Schrijver). 


—— Une Psychide nouvelle de l’île de Java. Bruxelles, 1885. 8vo. 


—— Une Psychide nouvelle de l’île de Sumatra. Bruxelles, 
1885. 8vo. 


—— Une Psychide nouvelle de l’île de Java. Bruxelles, 1885, 8vo, 


LIT 


63. 


64. 


65. 
66. 
67. 


68. 
69. 
70. 
(ar 


72. 


73. 


74. 


75. 


76. 


C1. 


78. 


80. 


BIBLIOTHEKEN DER NEDERLANDSCHE 


Heylaerts (F. J. M.), Quatre Psychides nouvelles de l’Australie. 
Bruxelles, 1885. 8vo. 


—— Heterocera récoltés par M. Weyers à Sumatra (1"° sér.). 
Bruxelles, 1885. 8vo. 

—— Notice sur des Psychides. Bruxelles, 1885. 8vo. 

—— Une Psychide nouvelle de Java. Bruxelles, 1886. 8vo. 
—— Quatre Psychides nouvelles de l’île de Sumatra. Bruxelles , 
1886. 8vo. 

—— Notes Lépidoptérologiques. Bruxelles, 1887. 8vo. 

—— Trois Psychides nouvelles. Bruxelles, 1887. 8vo. 

—— Une Psychide inédite de l’Afrique. Bruxelles, 1888. 8vo. 
—— Noctuelle inédite de Vile de Sumatra, Eriocera Cluysenaeri. 
Bruxelles, 1888. 8vo. 

—— Psyche helicinella H. S. et les Psychides à fourreau hélici- 
forme. La Haye, 1887. 8vo. 

Scudder (S. H.), Mimicry and proteetive resemblance, or Butter- 
flies in disguise. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 

Vollenhoven (S. ©. Snellen van), Sepp's Nederlandsche Insecten. 
2e ser. 4e deel, n°. 37—38. Met 2 plat. ’s Gravenhage, 1889. 4to. 


C. Hymenoptera. 


Adlerz (G.), Myrmecologiska studier. I. Formicoxenus mitidulus 
Nyl. Med 2 tafl. Stockholm, 1884. 8vo. (Met het volgende nommer 
ten geschenke van de Zweedsche Academie te Stockholm). 

—— Myrmecologiska studier. II. Svenska Myror och deras lef- 
nadsförhällanden. Med 7 tafl. Stockholm, 1886. 8vo. 

André (Ed), Species des Hyménoptères d'Europe et d'Algérie. 
30—34me fase. Avec pl. Beaune, 1888/89. 8vo. (In ruil legen 
het Tijdschr. v. Entom.). 

Aurivillius (Chr), Bidrag till kännedomen om vara solitära 
getingars lefnadssätt. 2. Stockholm, 1888. 8vo. (Geschenk van 
den Schrijver). 

French (G. H.), Two new species of Isosoma. 8vo. (Geschenk van 
Dr. H. A. Hagen). 

Wasmann (E.) Die Lebensbeziehungen der Ameise. 1889. 8vo, 
(Geschenk van den Schrijver). 


81. 


82. 


84. 


85. 


86. 


87. 


ENTOMULOGISCHE VEREENIGING. LIII 
D. Hemiptera. 


Oestlund (0. W.), Synopsis of the Aphididae of Minnesota. St. 
Paul, 1887. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 

Osborn (H.), Notes on Mallophaga and Pediculidae. 8vo. (Ge- 
schenk van Mr. H. Albarda). 


. Riley (C. V.), Hackberry Psyllid Galls. 8vo. (Geschenk van Dr. 


H. A. Hagen). 


Sahlberg (J.), Bidrag till Nordvestra Sibiriens Insektfauna, 
Hemiptera Heteroptera insamlade under expeditionerna till Obi 
och Jenesej 1876 och 1877. Stockholm, 1878. 4to. (Geschenk 
van de Zweedsche Academie van Wetenschappen te Stockholm). 
Weed (C. M.), Contribution to a knowledge of the autumn life- 
history of certain little-known Aphididae. Cambridge, 1888. 8vo. 
(Geschenk van Dr. H. A. Hagen). 


E. Neuroptera. 


Borre (A. Preudhomme de), Répertoire alphabétique des noms 
spécifiques admis ou proposés dans la Sous-Famille des Libellu- 
lines, avec indications biliographiques et géographiques. Bruxelles, 
1889. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 

Hagen (Dr. H.), Notizen beim Studium von Brauer’s Novara- 
Neuropteren. Wien, 1867. 8vo. (Met de vijf volgende nommers ten 
geschenke van den Schrijver). 


88. —— Beiträge zur Kenntniss der Phryganiden. Wien, 1873. 8vo. 
89. —-— Ueber Plethus cursitans. Wien, 1887. 8vo. 

90. — — On the genus Sympetrum Newman. 8vo. 

91. —— List of species of Phryganidae of northern North America. 

Boston, 1873. 8vo. 
92. —— Stray Notes on Myrmeleonidae. 1887. 8vo. 
F. Orthoptera. 
93. Hansson (C. A.), Om norra Bohusläns Rätvingar. Stockholm, 


94. 


1882. 8vo. (Geschenk van de Zweedsche Academie van Weten- 
schappen te Stockholm). 

Oudemans (Dr. J. T.), Thermophila furnorum Rovelli. Met eene 
gekl. plaat, ’s Gravenhage, 1889, 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 


LIV 


95. 


96. 


97. 
98. 


99. 


100. 


101: 


102. 


103. 


104. 


105. 


106. 


BIBLIOTHEKEN DER NEDERLANDSCHE 


G. Diptera. 


Hagen (H. A.), A new species of Simulium with a remarkable 
Nympha Case. Boston, 1879. 8vo. (Met de vier volgende nommers 
ten geschenke van den Schrijver). 


—— On the probable food of the larva of Scenopinus. London 
Ont., 1886. 8vo. 


—— On the Hessian fly in Italy. London Ont., 1885. 8vo. 


—— Twither materials concerning the Hessian fly. London 
Ont., 1885. 8vo. 


—— List of North American Sarcophagidae, examined bij R. 
H. Meade, Bradford, England. London Ont., 8vo. 


H. Arachnoidea en Myriapoda. 


Hagen (Dr. H. A.), A living Ixodes said to have been four 
months in the ear of a man. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 
Koch (Dr. L.), Arachniden aus Sibirien und Novaja Semlja 
eingesammelt von der Schwedischen Expedition im Jahre 1875. - 
Mit 7 Tafeln. Stockholm, 1879. 4to.(Met het volgende nommer 
ten geschenke van de Zweedsche Academie der Wetenschappen te 


Stockholm). 


Neuman (C. J.), Om Sveriges Hydrachnider. Med 14 Tafler. 
Stockholm, 1880. 4to. 


Palacontologie. 
Hagen (Dr. H. A), Die devonischen Insecten. 1885, 8vo. (Ge- 
schenk van den Schrijver). 
Scudder (S. H.), Fossil Butterflies. 8vo. (Geschen“ van den 
Schrijver). 
Thorell (T.) and G. Lindeström, On a Silurian Scorpion from 


Gotland. With a Plate. Stoekholm, 1885. 4to. (Geschenk van 
de Zweedsche Academie der Wetenschappen te Stockholm). 


Ontwikkelingsgeschiedenis en Ontleedkunde. 


Plateau (F.), Recherches expérimentales sur la vision chez les 
Arthropodes. Part. 4 et 5. Bruxelles, 1888. 8vo. (Geschenk van 


den Schrijver). 


107. 


108. 


109. 


110. 


Lit. 


112. 


113. 


114. 


116. 


lue 


DIS: 


ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. LV 


Tijdschriften. 


Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica. Vol. III, IV. 
Helsingforsiae, 1886—88. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. 
Fntom.). 

Anales del Museo Nacional. Republica de Costa Rica. Tomo I. 
(Ano de 1887). San José, 1888. 8vo. 


Anales de la Sociedad Cientifica Agrentina. Tom. XXV, entr. 
5 y 6; tom. XXVI; tom. XXVII; tom. XXVIII, entr. 1 y 2. 
Buenos Aires, 1888/89. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Annuaire de l'Académie Royale des Sciences, des Lettres et des 
Beaux-Arts de Belgique. Ann. 54 et 55. Bruxelles, 1888/89. 
8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 

Archief. Vroegere en latere mededeelingen voornamelijk in be- 
trekking tot Zeeland, uitgegeven door het Zeeuwsch Genootschap 
der Wetenschappen. DI. 6, stuk 3. Middelburg, 1888. 8vo. 
(Geschenk van het Zeeuwsch Genootschap). 

Bihang till Kongl. Svenska Vetenskaps-Akademiens Handlinger. 
Bd. 12 et 13; afd. IV, Zoologi. Stockholm, 1887/88. 8vo. 
(Geschenk van de Zweedsche Academie van Wetenschappen te 
Stockholm). 

Boletin de la Academia Nacional de Ciencias en Cordoba (Re- 
publica Argentina). ‘fom. XI, entr. 1— 3. Buenos Aires. 1887/88. 
.8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Bulletin de la Société Linnéenne de Normandie. 4 sér. vol. I. 
Caen, 1888. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


5. Bulletin of the Essex Institute. Vol. XIX. Salem, 1887. 8vo. 


(In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 
Bullettino della Societa Entomologica Italiana. Anno XX. Firenze, 
1888 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Bulletins de l’Académie Royale des Sciences, des Lettres et des 
Beaux-Arts de Belgique. Ann. 57 et 58. Bruxelles, 1887/88. 
8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 

Comptes-Rendus des Séances de la Société Entomologique de 
Belgique. Ser. IIl, n°. 103—117. Bruxelles, 1888/89. 8vo. (In 
ruil tegen de Verslagen der Ned. Entom, Vereeniging). 


LVI 


119. 


120. 


121. 


22. 


123. 


124. 


125. 


126. 


127, 


128. 


129. 


BIBLIOTHEKEN DER NEDERLANDSCHE 


Entomologica Americana. A monthly Journal devoted to Ento- 
mology in general. New York, 1888/89. Vol. IV, n°. 6—9; 
vol. V, n°. 1—9. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Entomologisk Tidskrift, pa föranstaltande af Entomologiska 
Föreningen i Stockholm. Utgifven af J. Spangberg. Arg. IX; 
Arg. X, Häft 1. Stockholm, 1888/89. 8vo. (In ruil tegen het 
Tijdschr. v. Entom.). 


Entomologist (The). An Illustrated Journal of general Entomology. 
Edited bij J. T. Carrington. Vol. XXI, n°. 305—307; vol. XXII, 
n°. 308—318. London, 1888/89 Svo. 


Feuille des jeunes naturalistes. Ann. XVIII; Ann. XIX, n°. 
217—-225. Paris, 1887/88. 8vo. 


Jahrbücher des Nassauischen Vereins für Naturkunde. Jahrg. 
41 und 42, Wiesbaden, 1888/89. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. 
v. Entom.). 


Meddelanden af societas pro Fauna et Flora Fennica. Häft 14. 
Helsingfors, 1888. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Memoirs of the Boston Society of Natural History. Vol. IV, 
n°. 5 and 6. Boston, 1888. 4to. (In ruil tegen het Tijdschr. v. 
Entom.). 


Monatliche Mittheilungen aus dem Gesammtgebiete der Natur- 
wissenschaften. Organ des naturw. Vereins des Regierungsbezirks 
Frankfurt. Bd. VI, n°. 1—9. Berlin, 1888/89. 8vo. .(In ruil 
tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Naturhistorische Hefte, nebst deutsch redigirter Revue, her- 
ausgegeben vom Ungarischen National Museum in Budapest. 
Redigirt von S. Schmidt. Vol. XI, n°. 3—4; Vol. XII. Budapest, 
1889. 8vo. (In ruil tegem het Tijdschr. v. Entom.). 


Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indie. Uitgegeven 
door de Koninklijke Natuurkundige Vereeniging in Nederlandsch 
Indie. DI. XLVIII. Batavia en ’s Gravenhage, 1889. 8vo. (In 
ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia 
for the year 1888 and 1889, Part I, Philadelphia, 1888/89. 8vo. 


130. 


131. 


132 


133 


154. 


155. 


136. 


137. 


138. 


140. 


ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. LVII 


Proceedings of the Boston Society of Natural History. Vol. XXIII, 
Part III and IV. Boston, 1888. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. 
v. Entom.). . 


Proceedings of the Linnean Society of New South Wales. 2nd. 
ser. vol. II, Part 1—3. Sydney, 1887. 8vo, benevens: List of 
the names of Contributors to the 1rst ser. (vols. I-—X). (In 
ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Proceedings of the Portland Society of Natural History. 9th-- 
16th Regular Meeting of the Session of 1880—81; 1st—4th 
and Sth—1lth Regular Meeting of the Session of 1881—-82; 
9th Regular Meeting of the Session of 1888/89. 8vo. 


Proceedings of the Scientific Meetings of the Zoological Society 
of London for the year 1888, and for the year 1889, J’art 
1--3. London, 1888/89. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. 
Entom.). 

“Proceedings and Transactions of the Natural History Society 
of Glasgow. New ser. vol. II. prt. I. Glasgow, 1888. 8vo. (In 
ruil tegen het Tijdschr, v. Entom.). 

Report (Annual) of the Board of Regents of the Smithsonian 


Institution to July 1885, Part II, and 1886, Part I. Washington, 
1886/89 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 

Report (5st—9th and 11th—13th) of the Commissioner of Fis- 
heries of the State of Maine. Augusta, 1872—79. 8vo. (Geschenk 
van de Fish Commissioners of Maine). 

Report of the Commissioner of Fisheries and Game of the 
State of Maine for the year 1881. Augusta, 1882. 8vo. (Als 
het vorige nommer). 

Revue d’Entomologie, publiée par la Société française d’Entomo- 
logie. Red. A. Fauvel. Tome VI (1887). Caen, 1887. 8vo. (In 
ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


. Schriften der Physikalisch-Oekonomischen Gesellschaft zu Kö- 


nigsberg i. Pr. Jahrg. 28 (1887). Königsberg, 1888. 4to. (In 
ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Schriften des naturwissensch. Vereins des Harzes in Wernige- 
rode. Bd. III, Wernigerode, 1888. 8vo.. 


LVIII 


141. 


142. 


143. 


144. 


145. 


146. 


147. 


148. 


150. 


BIBLIOTHEKEN DER NEDERLANDSCHE 


Schriften des Vereines zur Verbreitung naturwissensch. Kennt- 
nisse in Wien. Bd. 28. Wien, 1888 8vo. (In ruil tegen het 
Tijdschr. v. Entom.). 


Societatum Litterae. Herausgegeben von Dr. E. Huth. Berlin, 
1888. Bd. II, n°. 5-10. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Transactions of the American Entomological Society and Pro- 
ceedings of the Entomological section of the Academy of Natural 
Sciences. Vol. XIV. with Supplementary volume 1887; vol XV; 
vol. XVI, n°. 1. Philadelphia, 1887/89. 8vo. (In ruil tegen het 
Tijdschr. v. Entom.). 


Transactions of the 18th and 19th Annual Meetings of the 
Kansas Academy of Science. (1885—86) with the Reports of 
the Secretary. Vol. X. Topeka, Kansas, 1887. 8vo. 


Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeniging. 2de ser. 
DI. II, aflev. 3 en 4. Supplement DI. II. Leiden, 1888/89. 8vo. 
(In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Tijdschrift van het Aardrijkskundig Genootschap te Amsterdam. 
2de ger, Afdeeling: Verslagen en Aardrijkskundige Mededeelingen. 
DI. V, n°. 5—10; DI. VI, n°. 1—10. Afdeeling: Meer uitge- 
breide Artikelen. DI. V, n°. 2; DI. VI, n°. 1. Leiden, 1888/89. 
8vo. ((In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Tijdschrift voor Entomologie, uitgegeven door de Nederlandsche 
Entomologische Vereeniging. DI. XXXI, afl. 4; DI. XXXII. 
Met platen. ’s Gravenhage, 1888/89. 8vo. | 


Verhandlungen der k. k. zool.-bot. Gesellschaft in Wien. Jahrg. 
1888; Jahrg. 1889, 1 und 2 Quartal. Wien, 1888/89. 8vo. 
(In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


. Verhandlungen des naturforschenden Vereines in Brünn. Bd. 


XXVI. Brünn, 1888. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 
Hierbij gevoegd: Sechster Bericht der meteorologischen Com- 
mission des naturforschenden Vereines in Brünn. 


Verslag over den Landbouw in Nederland in 1886. ’s Gravenhage, 
1888. 8vo. (Geschenk van den Minister van Waterstaat, Handel 
en Nijverheid.) 


151. 


192. 


153. 


154. 


155. 


156. 


157. 


158. 
159. 


160. 
161. 
162, 


ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. LIX 


Verslag van den toestand der Gemeente Leiden over het jaar 
1888. Leiden, 1889. 8vo. (Geschenk van Burgemeester en Wel- 
houders van Leiden). 


Verslag van de 43ste Zomervergadering en van de 22ste Winter- 
vergadering der Nederlandsche Entomologische Vereeniging, 
gehouden te Apeldoorn op 23 Juni 1888 en te Leiden op 13 
Januari 1889. ’s Gravenhage, 1889. 8vo. 


Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Academie van 
Wetenschappen, afd. Natuurkunde. 3de Reeks, DI. V, 2de en 
öde stuk; DI. VI, iste en 2de stuk. Amsterdam, 1888/89. 8vo. 
(In ruil tegen het Tijdschr, van Entom.). 


Reizen. 
Niets bijgekomen. 


Varia. 


Boekwerken ter tafel gebracht in de Vergaderingen van de 
Direetie der Koninkl. Natuurk. Vereeniging te Batavia, ge- 
durende het jaar 1888. 8vo. 


Borre (A. Preudhomme de), Pourquoi je me suis démis des 
fonctions de Conservateur au Musée Royal d’hist. nat. de Bel- 
gique. Bruxelles, 1889. 8vo. (Geschenk van den Schrijver). 


Fokker (Mr. A. J. F.), Boekaankondiging. ’s Gravenhage, 1889. 
8vo. (Geschenk van den Schrijver). 

Gozis (M. des), Recherche de l’espèce typique de quelques an- 
ciens genres. Rectifications synonymiques et notes diverses. 
Montluçon, 1886. 8vo. 


Guide to Salem. Salem, Mass., 1888. 8vo. 


Hagen (Dr. H. A.), ‘Twelve years’ experience with rubber 
stoppers. Used in the biological collection of the Museum in 
Cambridge. 1886, 8vo. (Met de twee volgende nommers len geschenke 
van den Schrijver). 

—— On a new Library Pest. 1886. 8vo. 

—— John Lawrence Le Conte. 8vo. 

Heylaerts (F. J. M.), Note bibliographique. Bruxelles, 1884. 
8vo. (Met de beide volgende nommers ten geschenke van den 
Schrijver). 


LX 


163. 


164. 


165. 


166. 


167. 


bo 


BIBLIOTHEKEN DER NEDERLANDSCHE 


Heylaerts (F. J. M.), Note bibliographique. ’s Gravenhage, 


. 1886. 8vo. 


--— Notice nécrologique sur M. Jean Pierre Millière. Bruxelles, 
1888. 8vo. 


Nagtglas (F.), Zelandia Illustrata (Vervolg). Middelburg, 1885. 
8vo. (Met het volgende nommer ten geschenke van het Zeeuwsch 
Genootschap). 


—— Levensberichten van Zeeuwen. Iste aflev. Middelburg, 
1888. 8vo. 


VerHuell (Q. M. R.), Acht en veertig afbeeldingen van In- 
secten in Barnsteen (Geschenk van den Heer A. VerHuell). 


BIBLIOTHEKEN B. 


Natuurlijke Historie in het Algemeen. 


Niets bijgekomen. 


Algeme-ne Dierkunde. 
Niets bijgekomen. 


Algemeene Entomologie. 


Waterhouse (Chas. O.) Aid to the Identification of insects. 
Part 27— 29. London, 1888. 4to. 


Bijzondere Entomologie. 
A. Coleoptera. 


Leuthner (F.), Monograph of the Odontolabini, a Subdivision 
of the Coleopterous Family Lucanidae. With plates. London, 
1885. 4to. 


Sharp (D.), On aquatic Carnivorous Coleoptera or Dytiscidae. 
With plates. Dublin, 1882. 4to. 


B. Lepidoptera. 
Eimer (Dr. G. H. Th), Die Artbildung und Verwandtschaft 
bei den Schmetterlingen Eine systematische Darstellung der 
Abänderungen, Abarten und Arten der Segelfalter-ähnlichen 


Formen der Gattung Papilio. Mit 4 Tafeln und 23 Abbildungen 
im Texte. Jena, 1889. 8vo. 


10. 


11. 


ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. LX) 


Smith (H. Grose) and W. F. Kirby, Rhopalocera exotica, being 
Illustrations of New, Rare or Unfigured Species of Butterflies. 
Part 6—10. London, 1888/89. Ato. 


Trimen (R.) and J. H. Bowker, South African Butterflies: A 
Monograph of the extra-tropical species. Vol. III. Papilionidae 
and Hesperidae. London, 1889. 8vo. 


Vollenhoven (S. C. Snellen van), Sepp’s Nederlandsche Insecten. 


2de ser. 4de deel, n°. 37 en 38. Met 2 platen. ’s Gravenhage, 
1889. Ato. 


C. Hymenoptera. 


. Handlirsch (A.), Die Hummelsammlung des k. k. naturhistorischen 


Hofmuseums. Mit 1 ‘Tafel. Wien, 1888. Svo. 
D. Hemiptera. 
Niets bijgekomen. 


E. Neuroptera. 
Niets bijgekomen. 


F. Orthoptera. 
Niets bijgekomen. 
G. Diptera. 
Niets bijgekomen. 
H. Arachnoidea en Myriapoda. 
Niets bijgekomen. 
Palacontologie. 
Niets bijgekomen. 


Ontwikkelingsgesehiedenis en Ontleedkunde. 
Niets bijgekomen. 
Tijdschriften. 
Abeille (1°), Mémoires d’Entomologie, par S. A. de Marseul, 
n°. 330-343. Paris, 1888/89 8vo. 


Album der Natuur. Jaarg. 1888, aflev. 12; jaarg. 1889, aflev. 1 
en 2. Haarlem, 1888/89 8vo. 


Annales de la Société Entomologique de Belgique. Tom. XXXI 
et XXXII. Bruxelles, 1887/88. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. 
Entom.), 


LXIT 


12. 


15. 


14. 


15. 


16. 


17. 


18: 


19. 


20. 


21. 


22. 


23. 


BIBLIOTHEKEN DER NEDERLANDSCHE 


Annales des Sciences Naturelles. Zoologie et Paléontologie. 7me 
ser. Tom. VI; Tom. VII; Tom. VIII, n°. 1. Paris, 1888/89. 8vo. 
Annals and Magazine of Natural History. Conducted bij Günther, 
Dallas, Carruthers and Francis. 6th ser. vol. II, n°. 4—6; vol. 
II; vol. IV, n°. 1—5. London, 1888/89. 8vo. 


Archiv für Naturgeschichte. Gegründet von Wiegmann, und fort- 
gesetzt von Erichson, Troschel, von Martens und Hilgendorf. Jahrg. 
52, Bd. 2, Heft 3; Jahrg. 53, Bd. 2, Heft 1; Jahrg. 54, Bd. 1, Heft 
1—3; Bd. 2, Heft 2; Jahrg. 55, Bd. 1, Heft 1—3; Bd. 2, Heft 
2. Berlin, 1886—89. 8vo. 

Archives (Nouvelles) du Muséum d’histoire naturelle de Paris. 
2me sér. Tom. X, 2me fasc. Paris, 1888. 4to. 


Bericht über die wissenschaftlichen Leistungen im Gebiete der 
Entomologie während des Jahres 1887 und 1888 (Crustacea 1887) 
von Dr. Ph. Bertkau und Dr. G. H. Fowler. Berlin, 1888/89 8vo. 


Berliner Entomologische Zeitschrift. Herausgegeben von dem 
Entomologischen Verein in Berlin. Jabrg. XXXII, 2tes Heft; 
Jahrg. XXXIII, istes Heft. Mit Tafln. Berlin, 188889. 8vo. (In 
ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 

Bulletin de la Société Impériale des Naturalistes de Moscou, publié 
sous la rédaction du Prof. Dr. M. Menzbier. Année 1888, n°. 2—4 ; 
ann. 1889, n°. 1. Moscou, 1888/89. 8vo. (In ruit tegen het Tijdschr. 
v. Entom.). 

Deutsche Entomologische Zeitschrift. Herausgegeben von der 
Deutschen Entomologischen Gesellschaft. Redaeteur Dr. G. Kraatz. 
Jahrg. XXXII, 2tes Heft; Jahrg. XXXIII, 1stes Heft. Mit Tafln. 
Berlin, 1888/89. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 
Entomologische Zeitung. Herausgegeben von dem Entomologischen 
Vereine zu Stettin. Jahrg. 49. Stettin, 1888. 8vo. (In ruil tegen 
het Tijdschr. v. Entom.). 

Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Conducted by Barrett, 
Douglas, Fowler a. o. Vol. XXV, n°. 5—18. London, 1888/89. 8vo. 
Horae Societatis Entomologicae Rossicae. Tom. XXII. Petropolis, 
1888. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 

Journal (The) of the Linnean Society of London. Zoology. 
Vol. XX, n°. 119—121; Vol. XXI, n°. 132; Vol. XXII, n°. 140, 
London, 1888. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


24. 


25. 


26. 


27. 


28. 


29. 


ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. LXITI 


Mittheilungen der Schweizerischen Entomologischen Gesellschaft. 
Redigirt van Dr. G. Stierlin. Vol. VIII, n°. 2 und 3. Schaff- 
hausen, 1888/89. 8vo. (Ju ruil tegen het Tijdschr. v. Entom.). 


Notes from the Leyden Museum. Founded by the late Prof. H. 
Schlegel, continued by Dr. F. A. Jentink, Director of the 
Museum. Vol. XI. With 10 Plates. Leyden, 1889. Svo. 


Tijdschrift voor Entomologie, uitgegeven door de Nederlandsche 
Entomologische Vereeniging. DI XXXI, afl. 4; Dl. XXXII. Met 
gekl. pl. ’s Gravenhage, 1888/89. 8vo. 


Verhandlungen des naturhistorischen Vereines der preuss. Rhein- 
lande, Westfalens, und des Reg.-Bezirks Osnabruck. Herausge- 
geben von Dr. Ph. Bertkau. Jahrg. 45, 2te Hälfte, Jahrg. 46, 
iste Hälfte. Bonn, 1888/89. 8vo. (In ruil tegen het Tijdschr v. 
Entom.). 


Verslag van de 43ste Zomervergadering en van de 22ste Winter- 
vergadering der Nederlandsche Entomologische Vereeniging, ge- 
houden te Apeldoorn op 23 Juni 1888 en te Leiden op 13 
Januari 1889. ’s Gravenhage, 1889. 8vo. 


Wiener Entomologische Zeitung. Herausgegeben und redigirt von 
J. Mik, E. Reitter und F. Wachtl. Jahrg. VII, Heft 7—10; 
Jahrg. VIII, Heft 1—8. Mit Tafin. Wien, 1888/89. 8vo. 


. Zoological Record for 1887. London, 1888. 8vo. 
. Zoologist (The), a Monthly Journal of Natural History. Edited 


bij J. E. Harting. 3rd. ser. Vol. XII, n°. 142—144; Vol. XIII, 
n°. 145—155. London, 1888/89 8vo. 


Reizen. 
Niets bijgekomen. 


Varia. 
Niets bijgekomen. 


ENTOMOLOGISCHE INHOUD 


DER 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. 


September 1888 (Vervolg). 


Annales de la Société Entomologique de Belgique. Tom. XXXI (1887) (b). 
Odonates de l’Asie mineure et révision de ceux des autres parties 
de la faune dite Européenne, par M. de Selys-Longchamps. -— 
Coléoptères de l'Intérieur de la Chine, par M. Léon Fairmaire. — 
Métamorphoses de quelques Coléoptères du Mexique, par M. le 
Doct. E. Dugès (avec deux planches). — Matériaux pour servir 
à l’étude des Cicindélètes, par M. W. Dokhtouroff. — Le genre 
Rosalia, par M. A. Lameere (avec une planche). — Essai sur 
les Acridiens de la tribu des Tettigidae, par M. S. Bolivar 
(avec deux planches). — Des couleurs métalliques chez les In- 
sectes et spécialement chez les Coléoptères, par M. A. Bergé. — 
Comptes-Rendus des Séances. 


Entomologica Americana. Vol. IV, n°. 6 (September 1888) (a). 

Proceedings of the Entomological Club of the A. A. A. S. — En- 
tomology and Entomological Collections in the United States. — 
New Genera and Species of Epipaschiae and Phycitidae, by 
Geo. D. Hulst. — On the Genus Diatraea, bij Prof. C. H. Fer- 
nald. — Note on Cerathosia tricolor Sm., bij A. R. Grote. — 
Collecting Notes on Lepidoptera, bij A. G. Weeks Jr. — Cera- 
thosia tricolor Smith, bij J. B. Smith. 


October 1818. 


Entomologist (The). An illustrated Journal of general Entomology. 
Edited bij J. T. Carrington. Vol. XXI, n°. 305 (October 1888) (a). 
Collecting Diptera, bij E. Brunetti. — Melanism in London Lepi- 
doptera, bij J. W. Tutt. — Deilephila galii in 1888, bij J. T. 


(a) beteekent dat het werk in de bibliotheek der Nederl. Entomologische Ver- 
eeniging (2) dat het in de bibliotheek Hartogh Heijs van de Lier berust, 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXV 


Carrington. — Contributions towards a List of the varieties of 
Noctuae occurring in the British Islands, by J. W. Tutt. — 
Entomological Notes, Captures, ete. — Societies. — Reviews. — 
Obituary: Philip Henry Gosse. 


Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 293 (October 


1888) (b). 

List of British Tipulidae ete. („Daddy-Longlegs,) with Notes (con- 
cluded), by G. H. Verrall. — On the British species of the 
genus Cixius, by J. Edwards. — Melanism in Birmingham and 


South Devon, by E. C. R. Jordan. — Lycaena Alexis Hübn., by 
A. E. Hall. — Notes on the Life-History of the second brood 
of Platypiilia gonodactyla, by J. W. Tutt. — On the variation 
in the early stages of Platyptilia gonodactyla (trigonodactylus), 
by J. W. Tutt. — Descriptions of several new species of Ly- 
caenidae from W. Africa, by H. H. Druce. — On the habits of 
Cateremna terebrella Zk., by Chas. G. Barrett. — Entomological 
Notes, Captures, etc. — Obituary: Ph. H. Gosse; J. Scott. — 
Societies. — Observations on Coccidae (n°. 2), by A. C. F. Morgan. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th ser. vol. II, n°. 10 
(October 1888) (b). 
The Staphylinidae of Japan, by Dr. D. Sharp. — Descriptions of 
new species of oriental Cicadidae, by W. L. Distant. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VII, Heft 7 (September 


1888) (b.). 
Beschreibung der Raupe und Puppe von Xylina ingrica H. S., 
von A. Hiendlmayer. — Coleopteren aus Cirkassien, gesammelt 


von Hans Leder im Jahre 1887 (VI. Theil), von E. Reitter. — 
Ueber einige nordamerikanische Tipuliden, II, von Dr. E. Berg- 
roth. — Ueber einige europäische Meloé-Arten , von C. Escherich. — 
Vorläufige Diagnose einer neuen Dipteren-Art, von J. Mik. — 
Die caucasischen Cychrus, von O. Retowski. — Chilaspis nitida x 
Löwii Giraud-Wachtl, von Dr. D. von Schlechtendal. -— Zwei 
neue Coleopteren aus Central-Asien, von A. von Semenow. — 
Hymenopterologische Notizen, II, von K. W. von Dalla Torre. — 
Literatur. 


Proceedings and Transactions of the Natural History Society of Glas- 
gow. New ser. Vol. II, Prt 1 (a). 

A contribution towards a Catalogue of the Amphipoda and Isopoda 
of the Firth of Clyde, by D. Robertson. — On the oral apparatus 
of the larva of Wormaldia, a Genus of Trichoptera, bij Kenneth 
J. Morton. — Notes on a small collection of Neuroptera from 
the island of Coll, by J. J. F. X. King. 

9 


LXVI ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Bulletin de la Société Impériale des Naturalistes de Moscou. Ann. 
1888, n°. 2 (b). 

Etudes sur le développement des Amphipodes. Le part. Le développe- 
ment de Gammarus poecilurus Rthk., par Dr. Sophie Pereyaslaw- 
zewa. — Kurze Notizen über einige Russische Blaps-Arten, von 
E. Ballion. 2te Art. — Die Spinnen und fortgesetzte Mittheilungen 
über bei Sarepta vorkommende Insecten, von Alex. Becker. 


Proceedings of the Scientific Meetings of the Zoological Society of 
London for the year 1888. Part I (a). 

On the Lepidoptera received from Dr. Emin Pasha, by A. G. 
Butler. — On some Coleoptera from Eastern Equatorial Africa, 
received from Emin Pasha, by Chas. O. Waterhouse. — Exhi- 
bition of a living specimen of the larval form of a Stick-Insect 
(Empusa egena), bij A. Thomson. — Descriptions of some new 
Lepidoptera from Kilima-njaro, by A. G. Butler. — A note on 
Ornithoptera Victoriae Gray, by O. Salvin. — Report on the 
Insect-house for 1887. 

Memoirs of the Boston Society of Natural History. Vol. IV, m. V. 
and VI (a). 
The Entomophthoreae of the United States, by R. Thaxter. 


Bulletin of the Geo. and Nat. Hist. Survey of Minnesota. n°. 4 (a). 
Synopsis of the Aphididae of Minnesota, by O. W. Oestlund. 


Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia. 
1888. Prt I (@). 
Necessity for revising the Nomenclature of Ameriean Spiders, by 
H. C. Me. Cook. — Cirolana feasting on the Edible Crab, by J. 
Leidy. — On Bopyrus palaemoneticola, by J. Leidy. — Note on 
Lepas fascicularis, by J. Leidy. 


Transactions of the American Entomological Society. Vol. XIV (a). 
A monograph of the Aphodiini inhabiting the United States, by 
G. H. Horn. — Notes upon a small collection of Rhopalocera _ 
made by Rev. B. C. lienry in the island of Hainan, together 
with descriptions of some apparently new species, by Rev. W. 
J. Holland. —- On the Cynipidous Galls of Florida, with des- 
criptions of new species and synopses of the described species 
of North America, by W. H. Ashmead. — Monograph of the 
species belonging to the genus Anthrax from America north of 
Mexico, by D. W. Coquillett. — Studies on the North American 
Chalcididae, with descriptions of new species chiefly from Flo- 
rida, by W. H. Ashmead. — Some corrections in the family 
Pselaphidae, by E. Brendel. — Revision of the species of Lach- 
nosterna of America north of Mexico, by G. H. Horn. 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXVIT 


Transactions of the American Entomologieal Society. Vol. XV, n°. 1 (a). 
Review of the species of Pleocoma , with a discussion of its systematic 


position in the Scarabaeidae, by G. H. Horn. — Descriptions 
of the larvae of Glyptus, Platypsyllus and Polyphylla, bij G. H. 
Horn. — Miscellaneous Coleopterous studies, by G. H. Horn. 


Idem, Supplementary Volume, 1887 (a). 
Synopsis of the Hymenoptera of America north of Mexico, by E. 
T. Cresson. 


Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Ser. III, 
n°, 103 (a). 

Une Psychide inédite de l'Afrique, par F. J. M. Heylaerts. — 
Chalia javana Heyl., par F. J. M. Heylaerts. — Noctuelle inédite 
de Vile de Sumatra, Eriocera Cluysenaeri, par F. J. M. Hey- 
laerts. - Note sur la femelle de l’Ichneumon maculiferus Tischb., 
par M. Tosquinet. — Buprestides du Musée de Calcutta, par 
M. Kerremans. 


Tijdschrift voor Entomologie. Uitgegev. door de Ned. Ent. Vereen. 
DI. XXXI, aflev. 4 (a en b). 

Beiträge zur Lebensweise der Gattungen Afemeles und Lomechusa, 
von E. Wasmann (Fortsetzung). — Tabellarisch Overzicht der in 
Nederland waargenomen soorten van het geslacht Amara Bonelli, 
door Dr. Ed. Everts. — Ueber die Entwicklungsgeschichte 
einiger Javanischen Papilioniden-Raupen, von M. C. Piepers (PL. 7 
und 8). — Nieuwe Argentijnsche Diptera van wijlen Prof. H. 
Weyenbergh, door F. M. van der Wulp (PI. 9 en 10). 


Entomologica Americana. Vol. IV, n°. 7 (October 1888) (a). 
Proceedings of the Entomological Club of the A. A. A. S. — On 
the genus Schoenobius, by Prof. C. H. Fernald. — A. generic 
Synopsis of the Cicadidae, by Wm. H. Ashmead. — The deter- 
mination of Hesperidae, by E. M. Aaron. — Book Notice. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VII, Heft 8 (October 1888) (0). 
Bemerkungen zu Rhinophora ( Tachina) lepida Mg., von V. v. Röder, — 
Hymenopterologische Notizen, III, von Prof. Dr. K. W. von Dalla 
Torre. — Synonymisches über europäische Nitiduliden, von E. 
Reitter. — Coleopteren aus Circassien, gesammelt von Hans Leder 
im jahre 1887 (VII. Theil), von E. Reitter. — Der Frass des 
Lebbachbockkäfers an den Lebbachbiumen in Egypten, von 

Dr. L. Anderlind. — Literatur: Diptera, Coleoptera. 


Archiv fiir Naturgeschichte. Jahrg. LIV, Bd. II, Heft 2 (0). 
Bericht über die wissenschaftlichen Leistungen im Gebiete der 
Entomologie während des Jahres 1887, von Dr. Ph. Bertkau. 
Meddelanden af Societas pro fauna et flora Fennica. 14e Häftet (a), 


LXVIII ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Bidrag till kännedomen om Ladoga sjös crustacé-fauna, af Ose. 
Nordqvist. 


Acta Societatis pro fauna et flora Fennica. Vol. III (a). 
Bidrag till kännedomen om crustacé-faunan i nagra af mellersta 
Finlands sjöar, af Osc. Nordqvist. — Finlands Dendrometridae, 
med plancher öfver deras ribbförgrening, aff A. Poppius. 


November 1888. 


Entomologist (The). Edited by J. 'T. Carrington. Vol. XXI, n° 306 


(November 1888) (a). 

An Entomological Exhibition. —- Notes from New Zealand, by 
G. V. Hudson. — Contributions towards a List of the varieties 
of Noctuae occurring in the British Islands, by J. W. Tutt. — 
Entomological Notes, Captures, ete. — Societies. — Review. — 
Obituary: John Scott. 

Entomologist’s Monthly Magazine. Vol. XXV, n° 294 (November 1888 (b). 


Cathormiocerus socius and maritimus: an Entomological comedy of 
errors, by G. C. Champion and D. Sharp. — Notes on some 
British and exotic Coccidae (n°. 11), by J. W. Donglass. — 
The larva of Scoparia Cembrae, by John H. Wood. — Notes 
on Aculeate Hymenoptera, by R.C. L. Perkins. — Entomological 
Notes, Captures, ete. — Reviews. — Proceedings of the Ento- 
mological Society. 

Annals and Magazine of Natural History. 6th. ser. vol. II, n° 11 
(November 1888) (b). 

On a new species of the genus Alya (A. Wyckii) from Celebes, by 
Sydney J. Hickson. — A new fossil Spider (Hoatypus Woodwardit), 
by H.C. Me. Cook. — The Staphylinidae of Japan, by Dr. D. Sharp. — 
On new Lamiide Coleoptera belonging to the Monohammus-Group, 
by C. J. Gahan. — Descriptions of some new Genera and Species 
of Curculionidae mostly Asiatie, Part V, by F. P. Pascoe. 

Album der Natuur. Jaarg. 1889, afl. 1 (b). 

De fauna der graven, door Dr. D. Lubach. 

Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Ser. IIT, 
n°. 104 (a). 

Notice nécrologique sur M. Jean Pierre Milliére, par F. J. M. 
Heylaerts. — Description de deux espèces nouvelles du genre 
Brachycerus Oliv., par M. Peringuey. — Enumeration of the 
van Volxem collection of Rhynchota contained in the Brussels- 
Museum. Part III, by W. L. Distant. — Sur le Bembidium 
biguttatum Fabr. et les formes voisines, par A. Preudhomme de Borre. 

Proceedings of the Linnean Society of New South Wales. 2nd ser. 
vol. II, Prt 1—3 (a). 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXIX 


Catalogue of the described Coleoptera of Australia, Part VII, by 


G. Masters. — Note on some Trilobites new to Australia, by F. 
Ratte. — Miscellanea Entomologica, n°. III. The Scaritidae of 
New Holland, by W. Macleay. — Contributions towards a 


knowledge of the Coleoptera of Australia, n°. IV. Description 
of a new genus and species of Oedemeridae, by A Sidney Olliff. — 
The insects of the Cairns District, Northern Queensland, Part 
I and II, by W. Macleay. — On a Trilobite from Reefton , New 
Zealand, new to Australasia, by F. W. Hutton. — On some 
new Trilobites from Bowning, N. S. W., by J. Mitchell. — Note 
on the Discovery of Peripatus in Gippoland, by J. J. Fletcher. — 
Notes on Zelotypia Stacyi, and an account of a Variety, by A. 
Sidney Oliff. — A. revision of the Staphylinidae of Australia, 
Part III, by A. Sidney Olliff. — Miscellanea Entomologica , n°. IV, 
The Helaeides, bij W. Macleay. 


Annales de la Société Entom. de France. 6° sér. tom. VII. 1887 (0). 
Notes Hyménoptérologiques, par ©. G. Thomson. — Diptéres nouveaux 
ou peu connus, par J. M. F. Bigot. — Notice nécrologique sur 
le baron E. von Harold, par L. Fairmaire. — Notice nécrologique 
sur J. Lichtenstein, par M. V. Mayet. — Descriptions de Colé- 
optères nouveaux de Annam, par M. Ed. Fleutiaux. — Coléoptères 
des voyages de M. G. Révoil chez les Somâlis et dans l’intérieur 
du Zanguebar, par M. L. Fairmaire. — Sous-genre Pachy- 
scelodes, par le Dr. H. Sénac. — Recherches sur les Coléoptéres 
du Nord de l'Afrique, par M. L. Bedel. -- Diptères nouveaux 
ou peu connus, par M. J. M. F. Bigot. — Notice nécrologique 
sur Pierre Millière, par M. A. Constant. — Lépidoptères nouveaux 
ou peu connus. Chenilles nouvelles, par P. Millière. — Note sur 
la Coleophora amethystinella Rag. et sur les espèces de son 
groupe, par M. E. L. Ragonot. — Diagnoses d’espèces nouvelles 
de Phycitidae d'Europe et des pays limitrophes, par M. E. L. 
Ragonot. — Etudes Arachnologiques, par M. E. Simon. — 
Coléoptères des voyages de M. G. Révoil chez les Somälis et dans 
l’intérieur du Zanguebar, par M. L. Fairmaire. — Etudes Arach- 
nologiques, par M. E. Simon. -- Les pattes des Chenilles, par 
M. Th. Goossens. — Bulletin des Séances. — Faune des 
Coléoptères du bassin de la Seine et de ses bassins secondaires. 
Rhynchophores, par M. L. Bedel. 


Deutsche Entomologische Zeitschrift. Jahrg. 1888. Heft 2 (b). 
Vereins-Angelegenheiten. — Neue von Herrn L. Hetschko um 
Blumenau im südlichen Brasilien gesammelte Pselaphiden (Schluss), 
von E. Reitter. — Bestimmungstafel der Pselaphiden-Gattungen 
der Vereinigten Staaten von Nord-Amerika, von E. Brendel, — 


LXX 


ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Ueber einige Prionus-Arten, von L. Ganglbauer. —- Ueber 
Goliathus Atlas Nickerl und die Varietäten des Goliathus Cacicus 
Voet, von Dr. G. Kraatz. — Generaliibersicht der Philydrus- 


Arten Europas und der Mittelmeerfauna, von A. Kuwert. — 
Beschreibung neuer Philydrus-Arten der paläaretischen Fauna, 
von A. Kuwert. — Ueber die Tenebrioniden-Gattungen Microdera 
Eschsch. und Dordanea, von Dr. G. Kraatz. — Ueber die süd- 
amerikanische Gymnelis pantherina Burm. und die mit ihr ver- 
wechselten und verwandten Arten, von Dr. G. Kraatz. — Zur 
Abwehr, von Dr. G. Seidlitz. — Alexander Bau’s Handbuch 
für Insecten-Sammler, besprochen von Dr. G. Seidlitz. — 
Vierter Beitrag zur Kenntniss der deutschen Käferfauna. Die 
deutschen Apliodius-Varietäten, von J. Schilsky. — Berichti- 
gungen und Ergänzungen zu Schilsky’s Verzeichniss der 
deutschen Käfer, von J. Schilsky, Dr. von Fricken, F. Ludy, 
Letzner, G. de Vries van Doesburgh, und G. Czwalina. — 
Ueber einige mit Pimelia nahe verwandte Coleopteren-Gat- 
tungen, von E. Reitter. — Coleopterologische Miscellen, von 
E. Reitter. — Papilio Cacicus Luc. und Zaddachü Dew., 
von Dr. H. Dewitz. — Synonymische Bemerkungen, von Dr. 
G. Kraatz. — Vernichtung der Lebbach-Bäume durch Xystro- 
cera globosa Oliv., von Dr. G. Kraatz. — Neuere Literatur. — 
Die Forcipes der Staphyliniden-Gattung Lathrobium (s. str. Rey) 
Grav., von G. Czwalina. — Lathrobium (Glyptomerus) cavicola 
Müll. nnd apenninum Baudi, von G. Czwalina. — Sammelbericht 
pro 1887, von J. Gerhardt. --- Nieuwe Naamlijst der Neder- 
landsche Schildvleugelige Insecten, opgemaakt door Dr. Ed. 
Everts, besprochen von E. Wasmann. — Melolontha hippocastani 
var. Schwarzi Krtz., von Dr. G. Kraatz. — Ueber das Vorkommen 
von Melolontha vulgaris und hippocastani, von Dr. G. Kraatz. — 
Ueber Cetonia albohirta Seidl., von Dr. G. Kraatz. — Pseudolim- 
raeum Eichho/fi, eine neue deutsche Art, von Dr. G. Kraatz. — 
Fünfter Beitrag zur deutschen Käferfauna (Hydrobiini), von J. 
Schilsky. — Cryploeephalus tardus Weise n. sp. vom Monte Rosa, 
von J. Weise. --- Berichte über die von E. von Oertzen im Jahre 
1887 in Griechenland und Klein-Asien gesammelten Coleopteren, 
von E. von Oertzen, Dr. Stierlin, Dr. E. Eppelsheim und L. 
Ganglbauer. — Porphyrobapla nov. gen., von Dr. G. Kraatz. — 
Eine neue Charadronota- (Cetoniden-) Art, nebst Bemerkungen 
über die bekannten Arten, von Dr. G. Kraatz. -— Pilinopyga, eine 
neue Cetoniden-Gattung, von Dr. G. Kraatz. Ueber Varietäten 
der Sternocera Boucardi, von Dr. G. Kraatz. — Neue Coleopteren 
aus Europa, den angrenzenden Ländern und Sibirien, mit Be- 
merkungen über bekannte Arten, von E. Reitter. 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXXI 


Verhandlungen der k.-k. zool. bot. Gesellschaft in Wien. Jahrg. 1888. 
Quart. I und II (a). 

Beitrag zur Metamorphose einiger zweiflügeliger Insecten ans den 
Familien Tabanidae, Empidae und Syrphidae, von Th. Beling. — 
Uebersicht der Psylliden von Oesterreich-Ungarn mit Einschluss 
von Bosnien und der Herzegowina, nebst Beschreibung neuer 
Arten, von Dr. Fr. Löw. — Die vom k.k. Oberarzte Herrn 
Dr. J. Karlinski im Jahre 1887 in Bosnien, der Herzegowina 
und in Novibazar gesammelten Myriopoden, bestimmt und 
mitgetheilt von Prof. Dr. Latzel. — Ueber Gallmücken und 
Mückengallen, von J. J. Kiefter. — Neue Hymenopteren in den 
Sammlungen des k.k. naturh. Hofmuseums, III, von F. F. Kohl. 
— Die postembryonalen Entwicklungsstände des Dermestes peru- 
vianus Cast., von K. M. Heller. — Mittheilungen über neue und 
bekannte Cecidomyiden, von Dr. Fr. Löw. — Monographie der 
Stenopelmatiden und Gryllacriden, von ©. Brunner v. Wattenwyl. 
— Die Bienengattung Nomioides Schenck, von A. Handlirsch. — 
Norwegische Phytopto- und Entomocecidien, von Dr. Fr. Löw. 


Horae Societatis Entomologigae Rossigae. Tom. XXII (b). 
Copulationsorgane des Männchens als Criterium für die Systematik 
der Spinnen, von W. Wagner. — Miscellanea entomotomica, 
von Prof. E. Brandt. — Insecta a cl. G. N. Potanin in China 
et in Mongolia novissime lecta. II. Cicindelidae, par W Dokh- 
touroff. — Beiträge zur Kenntniss der Käfer des europäischen 
und asiatischen Russlands mit Einschluss der Kiisten des Kas- 
pischen Meeres, von J. Faust. — Quelques mots sur l’utilité de 
l’extirpation de l’organe copulateur dans la famille des Antho- 
myides pour la diagnostique, par J. Schnabl. — Description 
d’une nouvelle espèce de Carabe du sous-genre Coptolabrus, par 
L. Taczanowsky. — Neue Histeriden, beschrieben von Joh. 
Schmidt. — Von Herm E. König in Turemenien gesammelte 
Buprestiden und Cerambyciden , von L. Ganglbauer. — Lepidoptera 
nova aut minus cognita (in het Russisch). — Apum Mohile- 
| viensium species parum cognitae vel imperfecte descriptae , auctore 
N. Arnold. — Notes synonymiques et systématiques sur diverses 
espéces du genre Carabus L., par A. Sémenow. — Notice sur 
les Chléniens de la région Transcaspienne, par A. Sémenow. — 
Hymenoptera aculeata nova, descripsit Dr. F. Morawitz. — 
Novae species et varietates Rhopalocerorum a Pamir, auctore 
Gr. Grum-Grshimailo. — Diagnosen zu einigen neuen Lepido- 
pteren des palaearetischen Faunengebietes, von. H. Christoph. — 
Etudes Hyménoptérologiques, par le General O. Radoskowski. — 
Faune Hymenopterologique Transcaspienne, par O. Radoskowski. — 


LXXII ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Ueber Melolonthiden. II, von E. Brenske. — Insecta in itinere 
Cl. N. Przewalskii in Asia centrali novissime lecta. XIII. 
Pterostichini, par T. Tschitschérine. — Quelques nouvelles espèces 
des mouches à scie de l'Empire Russe, par A. Jakowlew. — 
Eine neue Phytoecia, von L. Ganglbauer. — Contributions à la 
faune diptérologique, par J. Schnabl. 


Schriften des Vereines zur Verbreitung naturwissensch. Kenntnisse 
in Wien. Bd. 28 (a). 
Ueber Gifte aus dem Pflanzen- und Thierreiche, von Prof. Dr. E. 
Ludwig. — Ueber die Brutpflege bei den Arthropoden, von Prof. 
Dr. R. Latzel. — Fehlschlüsse und Wahrheiten aus der Biologie, 
von Prof. Dr. F. Brauer. 


Comptes-Rendus des Séances de la Soe. Entom. de Belgique. Sèr. 
BEE ‚29.105 (a): 

Eugène Beilier de la Chavignerie. Notice nécrologique, par E. de 
Selys Longchamps. — Essai de Catalogue des Lathridiidae, His- 
teridae, Galerucini et Halticini de la province d’Anvers, par 
P. Roelofs. 


Entomologica Americana. Vol. IV, n°. 8 (November 1888) (a). 

Proceedings of the Entomological Club of the A. A. A. S. — On 
the Hymenopterous Parasites of the Strawberry Leaf-roller 
Phoxopteris comptana Fröl., by ©. M. Weed. — Note on Hepialus 
argentiomaculatus, by D. 8. Kellicott. — Entomological Memo- 
randa, by Prof. O. S. Westeott. — On a new and interesting 
Spider, by G. Marx. — Zeuzera pyrina Fabr. and Z. canadensis 
Herr. Sch., by E. L. Graef. — Elateridae in the vieinity of 
Cincinnati, Ohio, by Ch. Dury. — Book Notice. 


Transactions of the Kansas Academy of Science. Vol. X (a). 
Additions for 1885 and 1886 to the list of Kansas Coleoptera. — 
Table of the families of Diptera. — Note on Habit ofred Ants. — 
Notes and description of North American Tabanidae. — Notes 
on the Oviposition of the Buffalo Tree-Hopper. — Notes on the 
red Cedar Saw fly. 


Revue d’Entomologie. Publ. par la Soc. Frangaise d’Entom. Red. A. 
Fauvel. Tom. VI (a). 

Description de quelques espèces nouvelles de Tenthrédines et tableau 
analytique du genre Abia, par Fr. W. Konow. — Chrysides 
inédites, par R. du Buysson. --- Tableau analytique du genre 
Orchesia par E. Reitter, traduit par F. Reiber. — Tableau 
analytique du genre Dryops (Parnus) par E. Reitter, traduit par 
F. Reiber. — Essai sur l’Entomologie de la Haute- Auvergne (Mont- 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXXIII 


Dore et Plomb-du-Cantal), par A. Fauvel (suite). — Psélaphides 
nouveaux ou peu connus (3"° mém.), par A. Raffray. — Notes 
additionnelles sur les Névroptères des Vosges, par R. Me 
Lachlan. — Catalogue des Diptères de France, par le Dr. E. 
Gobert. — Additions et corrections aux Psélaphides nouveaux ou 
peu connus, par A. Raffray. -- Dytiscide nouveau pour la faune 
française, par L. Bleuse. — Description d’une nouvelle espèce 
de Cephennium, par A. Dodero. — Description d’Hémiptères- 
Hétéroptères nouveaux et Notes sur quelques Hémiptères recueillis 
par M. Bedel en Algérie (1886), par A. L. Montaudon. — 
Notes additionnelles sur les Hémiptères-Hétéroptères des environs 
de Gorice (Illyrie), par le Dr. G. Horvath. — Rectifications au 
Catalogus Coleopterorum Europae et Caucasi (suite), par A. 
Fauvel. — Faune Gallo-Rhénane. Coléoptères (Malacodermes) 
(suite), par J. Bourgeois. — Hémiptères nouveaux ou peu connus 
de la faune paléarctique, par Je Dr. A. Puton. — Descriptions 
d’espéces nouvelles du genre Sphenoptera, par B. Jakowleff. — 
Bibliographie, par A. Fauvel. — Description d’un Neuraphes 
nouveau de France, par J. Croissandean. — Sur ZAbia candens 
Konow d, par Fr. W. Konow. — Tableau synoptique des espèces 
européennes du genre Eteophilus Bed. (Dorylomus auct.) d’après 


la Monographie de J. Faust. — Recherches sur la ponte du 
Phloeosinus Thuyae, suivies de quelques observations sur la struc- 
ture de l’ovaire, par E. Bugnion. — Poecilopeplus Tardif n. sp., 
par Ad. Michard. — Révision des Silesis du bassin de la 
Méditerranée, par H. du Buysson. — Remarques sur le nouveau 
Catalogue des Hémiptères de la faune paléaretique du Dr. Puton, 
par E. Bergroth. — Reduviidae novae et minus cognitae descriptae 
ab O. M. Reuter. — Descriptions de Chrysidides nouvelles, par 
R. du Buysson. — Les Paussides, analyse du récent mémoire 


de M. À. Raffray, par A. Fauvel. — Note sur la préparation 
des petits insectes et leur étude. au microscope, par A. Raffray. — 
Lathridiens nouveaux ou peu connus, par le R. P. Fr. M. J. 
Belon. — Los Estafilinos de Buenos Aires de M. F. Lynch 
Arribalzaga, par A. Fauvel. — Supplément aux Longicornes 
gallo-rhénanes, par A. Fauvel. — Notes sur quelques Aradides 
nouveaux ou peu connus, par E. Bergroth. — Notice sur Pierre 
Millière, par M. des Gozis. — Description de deux Hémiptères 
nouveaux de France, par le Dr. G. Horvath. — Réponse au 
Prof. Mik, par le Dr. Gobert. — Espèce nouvelle de Psyllide, 
par le Dr. F. Löw. — Halyzia conglobata L. var. nigra Croiss., 
par J. Croissandeau. — Description de quelques fourmis nouvelles 
ou imparfaitement connues, par E. André. — Hémiptères nouveaux 
de l’Algérie, par le Dr. A. Puton et L. Lethierry. — Notes sur 


LXXIV ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


les Coléoptères des environs de Pékin, par L. Fairmaire. — 
Captures récentes de |’ Aépophilus, par A. Fauvel. 


December 1888. 


Entomologist (The). Edited by J. T. Carrington. Vol. XXI, n°. 307 
(December 1888) (a). 

On the capture of Formicarious Histeridae, by G. Lewis. — A 
Lepidopterist’s Memoranda in 1888, by J. B. Hodgkinson. — 
Entomological work in Colorado, by T. D. A. Cockerell. — 
Contributions towards a List of the varieties of Noctuae occurring 
in the British Islands, by J. W. Tutt. — Notes from the North- 


west Counties, by J. Arkle. — Note on Tortria piceana Linn., 
by R. South. — Entomological Notes, Captures, etc. — Socie- 
ties. — Reviews. 

Entomologist’s Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 295 (December 
1888) (b). 


The habits of Opostega salaciella Tr. ete., by W. Warren. — 
Retinia posticana Zett., a new British Tortrix, by W. Warren. — 
Notes on British Hemiptera: the British species of Scolopostethus 
etc., by E. Saunders. — Notes on some British and exotic Coc- 
cidae (n°. 12), by J. W. Douglas. — On the variation of the 
apical veins in the genus Cvrostoma Latr. and its allies, by 


Lord Walsingham. — Descriptions of four new species of Typhlo- 
cyba, by J. Edwards. — Entomological Notes, Captures, etc. — 
Reviews. — Societies. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th. ser. vol. I, n°. 12 
(December 1888) (b). 

Description of a new species of the Longicorn genus Cyriocrates, 
by C. J. Gahan. — The Staphylinidae of Japan, by Dr. D. 
Sharp. — Contributions to our knowledge of the Myriopoda of 
Dominica, by R. S. Pocock. — The mouth-organs of two species 
of Rhysodidae, by G. Lewis. — On a new Cyamus parasitic on 
the Cachalot, by M. G. Pouchet. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VII, Heft 9 (November 1888) (b). 
Biologische und synonymische Notizen über Sarcophaga affinis Fall. , 
von F. A. Wachtl. — Coleopteren aus Circassien, gesammelt 
von Hans Leder im Jahre 1887 (VIII Theil), von E. Reitter. — 
Einige neue Anthomyidenarten, von P. Stein. — Ein Linden- 
verwüster. Beitrag zur Kenntniss der ersten Stände und der 
Lebensweise des Agrilus auricollis Kiesw., von F. A. Wachtl. — 
Eine neue Varietät von Coccinella 5-punclata L., von Dr. C. 
Flach. — Dipterölogische Miscellen, XIII, von Prof. J. Mik. — 
Literatur. 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXXV 


Annales des Sciences Naturelles. Zoologie. Tom. VI, n°. 1—3 (b). 
Comparaisons des organes de la locomotion aquatique, par le Dr. 
P. C. Amans. 


Proceedings of the Zoological Society of London for the year 1888, 
Part 2 and 3 (a). 

List of Lepidoptera Heterocera collected by Mr. C. M. Woodford 
at Suva, Viti Levu, Fiji-islands, with the Descriptions of 
some new Species, by H. Druce. — Letter from Mr. E. E. 
Cotes asking for assistance in studying the question of Economic 
Entomology in India — On Lepidoptera collected by Major 
Yerbury in Western India in 1886 and 1887, by W. Warren. — 
Descriptions of new species of Phytophagous Coleoptera from 
Kiu-Kiang (China), by M. Jacoby. — On a collection of Coleoptera 
from Korea (Tribes Geodephaga, Lamellicornia and Longicornia) 
made by Mr. J. H. Leech, by H. W. Bates. — On some new 
species of Coleoptera from Kiu-Kiang, China, by II. W. Bates. — 
Descriptions of new genera and species of Lepidoptera Heterocera, 
collected by the Rev. J. H. Hocking , chiefly in the Kangra District, 
N. W. Himalaya, by F. Moore. 


Mittheilungen der Schweizerischen Entomolog. Gesellschaft. Vol. VIIT, 
DZ (0) 
Bericht über die 31. Versammlung der Schweiz. Entom. Gesellschaft 


den 17. Juni 1888 in Bern. — Ercbia Tyndarus Esp. var. Dromus 
H. S. in der Schweiz, von Dr. H. Christ. — Beschreibung 
einiger neuen Käferarten, von Dr. G. Stierlin. — Beitrag zur 


Diptern-Fauna der Schweiz, von F. Rühll. — Ueber das Schicksal 
der von Herrn Prof. Oswald Heer beschriebenen neuen Käferarten , 
von Dr. G. Stierlin. — Uebersicht der in Europa und Syrien 
einheimischen Arten der Gattung Alophus, von Dr. G. Stierlin. — 
Carabus monilis v. Kronii var. varicolor , von Herrn E, Joerin-Gerber. 


Bullettino della Societa Entomologica Italiana. Ann. XX (a). 

S. Bertoloni, Contribuzione alla Fauna trentina dei Coleotteri 
(cont.). — A. Berlese e A. Balzan, Acari Sud- Americani methodice 
dispositi, descripti et iconibus illustrati. — B, Grassi, La pulce del 
cane (Pulex serraticeps Gerv.) è Vordinario ospite intermedio della 


Taenia cucumerina. — B. Grassi, Re e regine di sostituzione 
nel regno delle Termiti. — IL. Luciani, Sui fenomeni respiratori 
delle nova del Bombice del gelso. — C. Massa, Parto verginale 
nella Sphinx atropos. — P. Mingazzini, Catalogo dei Coleotteri 


della Provincia di Roma appartenenti alla famiglia dei Carabici. — 
A. Targioni Tozzetti e A. Berlese, Intorno ad alcuni insetticidi, 
alle loro mescolanze, ed alle attività relative di quelli e di 
queste contro gli inssetti. — D, A. Roster, Contributo allo studio 


LXXVI ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


delle forme larvali degli Odonati. — G. Rovelli e B. Grassi, 
Di un singulare Acaride, Podapolipus reconditus. — Letteratura 
entomologica italiana. — Rassegna e Bibliografia entomologiea. — 
Pubblicazioni italiane di entomologia applicata. — Note e notizie 
di entomologia applicata. + Note e notizie varie. 


Archiv für Naturgeschichte. Herausgeg. von Dr. F. Hilgendorf. 
Jahrg. 54, Bd. I, Heft 2 (0). 
Die geographische Verbreitung der Neuroptera und Pseudoneuroptera 
der Antillen, nebst einer Uebersicht über die von Herrn Consul 
Krug auf Portoriko gesammelten Arten. 


Verhandlungen des naturforschenden Vereines in Brünn. Band XX VI. (a). 
Bestimmungstabellen der europäischen Coleopteren (Erotylidae und 
Cryptophagidae), von Edm. Reitter. 


Entomologica Americana. Vol. IV, n°. 9 (December 1888) (a). 

Proceedings of the Entomological Club of the A. A. A. S. — The 
insectfauna of semitropical Florida, with special regard to the 
Coleoptera, by E. A. Schwarz. — „A monograph of the Sphingidae 
of North America north of Mexico, by J. B. Smith», by Prof. 
C. H. Fernald. — Partial preparatory stages of Dryopteryx rosea 
WIk., by Harrison G. Dyar. 

Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Sér. III, 
n°. 106 (a). 

Description d’une espèce nouvelle du genre Dasyserus Brongn., par 
le R. P. Fr. Marie-Joseph Belon. — Annotations aux listes de 
Coléoptères Carnassiers et Lamellicornes indigènes, par A. Preud- 
homme de Borre. 


Januari 1889. 


Entomologist (The). Edited by J. T. Carrington. Vol. XXII, n° 308 
(January 1889) (a). ; 

On the variation of Insects, by T. D. A. Cockerell. — The influ- 
ence of meteorological conditions upon Insect Life, by R. Adkin. — 
Contributions towards a list of the varieties of Noctuae occurring 
in the British Islands, by J. W. Tutt. — The insectfauna of 
St. Kilda, by ©. W. Dale. — Entomological Notes, Captures, 
etc. — Societies. 


Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol XXV, n°. 296 (January 
1889) (0). 

Chrysoclista bimaculella, its variability in markings and size by 
H. T. Stainton. — On the habits ete., of certain British Micro- 
lepidoptera, by W. Warren. — On the interpretation of neural 
structure, by E. Meyrick. — On the extension of European 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXXVIE 


Lepidoptera to Japan, by E. Meyrick. — On a hitherto undes- 
cribed species of the genus Phaneus Macl., by B. G. Nevinson. — 
Capture of Hadena albifusa Grote, in Great Britain, by C. G. 
Barrett. — On the supposed new British Tortria, Retinia posticana 
Zett., by C. G. Barrett. — Entomological Notes, Captures. ete. — 
Societies. — Observations on Coccidae (n°. 3), by A. C. F. Morgan. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th. ser. Vol. III, n°. 13 
(January 1889) (b). 

Contributions to our knowledge of the Crustacea of Dominica, by 
R. I. Pocock. — The Staphylinidae of Japan, by Dr. D. Sharp. — 
Descriptions of a new genus and some new species of Cicadidae 
belonging to the Oriental Region, by W. Ls. Distant. — On the 
Hersiliidae, a new family of commensal Copepoda, by E. Canu. 


Notes from the Leyden Museum. Vol. XI, n°. 1 (January 1889) (b). 
Description of a Sumatran species of the Lucanoid genus Nigidius, 
by C. Ritsema Cz. — Neue Coleopteren aus dem Leydener Museum, 
beschrieben von Edm. Reitter. — On a new species of the Lon- 
gicorn genus Zonopterus Hope, by C. Ritsema Cz. — Description 
d’une nouvelle Pédiculine, par E. Piaget. — Réponse à M. Joh. 
Schmidt, par S. de Marseul. — On an overlooked East-Indian 
species of the genus Chelonarium Fabr. (Coleoptera: fam. Byr- 
rhidae), by C. Ritsema Cz. — A new species of the Longicorn 
genus Pachyteria Serv., described by C. Ritsema Cz. — Dytis- 
cidae et Gyrinidae nouveaux ou rares de la collection du Musée 
Royal de Leyde, par M. Régimbart. — Synonymical Remarks 
on Cetoniidae, by J. R. H. Neervoort van de Poll. — On Ma- 
cronota apicalis G. & P., by J. R. H. Neervoort van de Poll. -- 
Descriptions of new Malayan Cicadidae, belonging to the Leyden 
Museum, by W. L. Distant. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VIT, Heft 10 (December 1888) (b). 
Uebersicht der europäischen Cymus-Arten, von Dr G. Horvath. — 
Zur Biologie einiger Cecidomyiden, von Prof. J. Mik. — Cole- 
opteren aus Circassien, gesammelt von Hans Leder im Jahre 
1887, von Edm. Reitter. — Uebersicht der Arten der Coleopteren- 
gattung Alexia Steph. aus Europa und den angrenzenden Ländern, 
von Edm. Reitter. — Dipterologische Miscellen, XIV, von Prof. 
J. Mik. — Literatur. — Notizen. — Corrigenda. 
Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Ser. 
TIL, n°. 107, (a). 
Discours du President, M. J. Tosquinet. 


Entomologica Americana. Vol. V, n°. 1 (January 1889) (a). 
A generic synopsis of the Fulgoridae, by Wm. H. Ashmead. — 


LXXVIIT ENTOMOLIGISOHH INHOUD DER 


A new species of Euphanessa, bij A. T. Slosson. — Note on 
Zeuzera pyrina, bij A. kt. Grote. — On North American Tineidae, 
bij W. Beutenmiiller. -- Some studies of the development of 
Lirus concavus Say, and L. macer Lee., bij F. M. Webster. —- 
Notes upon the Habit of Pleocoma, bij J. J. Rivers. — A new 
Pleocoma, bij J. J. Rivers. — North American Microlepidoptera, 
bij ©. H. Fernald. 


Jahrbücher des Nassauischen Vereins für Naturkunde. Jahrg. XLI (a). 
Beobachtungen über Lebensweise und Entwicklungsgeschiehte ein- 
heimischer Käferarten, von Dr. Buddeberg. Catalog der 
Joleopteren von Japan. 1" Nachtrag, von H. von Schönfeldt. — 
Ueber drei im unteren Rheingau neuerdings aufgefundene Sesien, 


von A. Fuchs, — Charakteristik der Lepidopterenfauna des 
unteren Rheingaus, von A. Wuchs. Beiträge zur Lepidopteren- 


fauna des Malayischen Archipels (V). Verzeichniss der Schmetter- 
linge von Amboina nebst Beschreibung neuer Arten, von Dr. A. 
Pagenstecher. 


Verslagen en Mededeelingen der Koninkl. Akad. van Wetenschappen. 
Afd. Natuurk. 3% Reeks, DI. V, Stuk 2 (a). 
Missive aan Z. Ex. don Minister van Waterstaat, Handel en Nijver- 
heid, over den tegenwoordigen stand van het onderzoek der Limnoria- 
commissie. 


Verhandlungen der k.k. zool.-bot. Gesellschaft in Wien. Jahrg. 1888. 
Quart. III und IV (a). 

Oesterreichische ‘Tipuliden, von E. Bergroth. — Beiträge zur 
Orthopteren-Kunde, IL, von Dr. H. Krauss. -- Mittheilungen 
über die bisher beobachteten Fälle von Bastardirungen bei 
Schmetterlingen, von A. Rogenhofer. — Zur Hymenopterenfauna 
Tirols, von Fr. Kohl. — Ueber ein spinnendes Dipteron, von 
J. Mik. — Ueber die Lepidopterenfauna des arktischen Gebietes 
von Europa und die Eiszeit, von A. Rogenhofer. — Ueber die 
neueren Entdeckungen in Central und Ost-Asien in lepidoptero- 
logischer Beziehung, von A. Rogenhofer. 


Naturhistorische Hefte, nebst Revue für das Ausland. Herausgeg. 
vom Ungarischen National-Museum in Budapest. Vol. XI, n°, 83—4 (a). 
Uebersicht der Chernetiden des ungar. National-Museums in Budapest, 
von Dr. E. von Daday. — Coleoptera nova ex Hungaria, von 

J. von Frivaldsky. 


Comptes-Rendus des Séances de la Soc, Entom. de Belgique. Sér 
III, n°, 108 (a), 
Diagnoses de Coléoptères Madécasses, par M. L. Fairmaire. — 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN, LXXIX 


Conseils pour l'étude des Palpicornes aquatiques, par A. Preud- 
homme de Borre, — Annotations aux Listes de Coléoptères car- 
nassiers et lamellicornes indigènes. 
Stettiner Entomologische Zeitung. Jahrg. XLIX (b). 

Central-Asiatische Lepidopteren, von Dr. 0. Staudinger. — Neue 
Lepidopteren, von 8. Alpheraki. — Die Lepidopterenfauna der 
Regensburger Umgegend mit Kelheim und Wörth, van A. Schmid; 
besprochen von M. Saalmiiller. -— Welsche Plaudereien, von 
>. A. Dohrn. — Lepidopterologische Beobachtungen (aus meinem 
Tagebuche), von H. Herms. — Die neuen Umtaufungen und 
Ausgrabungen alter Namen und Beschreibungen der Ceroglossus- 
truppe, von A. v. Kraatz Koschlau. Botys Retowskyi n. Sp. , 
von H. B. Möschler, -- Neue und wenig bekannte Blattiden, 
von Dr. H. Dohrn. — Die Lepidopterenfauna der Moorgebiete 
des Oberharzes, von A. Hoffmann. — Lepidopterologische Mit- 
theilungen, von A. Speyer. — Welsche Plaudereien, von C. 
A. Dohrn. — Unsere gegenwärtige Kenntniss der Ephemeren, 
von H. Hagen. — Lepidopterologische Mittheilungen aus Ost- 
Preussen, von A. Riessen. — The Synonymy of Nonagria neurica 
Hb. = arundinela Schmidt = dissoluta Tr., by J. W. ‘Tutt. 
Welsche Plaudereien, von ©. A. Dohrn. — Lebioderus Candesei, 
von ©, A. Dohrn. — Neue Noctuiden des Amurgebietes, von 
Dr. O. Staudinger. — Neue Rüsselkäfer aller Länder, von J. 
Faust. — Neue Ceroglossus-Varietiiten, von A. von Kraatz- 
Kosehlau. — Licet meminisse, von ©. A. Dohrn. — Beiträge 
zur Kenntniss der Butaliden, von Dr. Hoffmann. — Einige neue 
europäische Spanner, von R. Püngeler. Zur Biologie der 
Cidaria tophaceata Hübn., von H. Gross. — Ueber einige merk- 
würdige Pseudophylliden, von Dr. H. Dohrn. — Ceratorhina 
Harrisi Westw., von ©. A. Dohrn. — Beiträge zur Kentnniss der 
Gattung Erebia Dalm., gesammelt von C. v. Gumppenberg. — 
Paussus adinventus Dhn., von C. A. Dohrn. 


Februari 1889. 


Entomologist (The). Edited bij J. T. Carrington. Vol. XXII, n°. 309 
(February 1889) (a). 


A new species of Rhopalocera from Japan, bij J. H. Leech. — 
On the variation of Insects, bij T. D. A. Cockerell. — Contributions 
to the History of the British Pterophori, bij R. South. — On 
the variation of Argyrophinga antipodum Doubld., bij W. W. Smith. 
— Description of a new Goliath Beetle from central Africa, by 
O. E. Janson. — Contributions towards a List of the varieties of 
Noctuae occurring in the British Islands, bij J. W. Tutt. — A year’s 
work in Portland, bij C. E. Partridge. — Plusia illustris in 


LXXX ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Ireland, bij G. H. Carpenter. — Entomological Notes, Captures 
ete. — Societies. — Obituary: Thomas Eedle. 

Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 297 (February 
1889) (U). 

Observations on Coccidae (n°. 3), bij A. C. F. Morgan. — A rejoinder 
on Retinia posticana Zett., bij W. Warren. — Notes on certain 
species belonging to Ceuthorrhynchus Germ., bij C. Fowler. — 
Description of a new species of Neotropical Capsidae, bij W.L. 
Distant. — Descriptions of some new species of Phytophagous - 
Coleoptera, by M. Jacoby. — Is Sphecodes parasitie, bij L. C. 
R. Perkins. — Notes on Lepidoptera in the South of France, 
bij A. H. Jones. — Notes on Psocus obscurus Ramb., by H. 
Albarda. — Anthomyia Marshami Steph., by R. H. Meade. — 
Entomological Notes, Captures, ete. — Societies. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th ser. vol. III, n°. 14 
(February 1889) (0). 

The Staphylinidae of Japan, by Dr. D. Sharp. -— Descriptions of 
twenty four new species of Butterflies captured by Mr. Last in 
the neighbourhood of Mombasa, East Coast of Africa, in the 
collection of Mr. H. Grose Smith, by H. Grose Smith. — On 
a new Parasite of Amphiura, by J. W. Fewkes. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VIII, Heft 1 (Januar 1889 (6). 
Neue Chrysomeliden aus Circassien, gesammelt von Hans Leder im 
Jahre 1887, von J. Weise. — Ueber Tachina florum Walk., 
van V. v. Röder. — Ueber Myopa clausa Löw, von V. von 
Röder. — Ein neuer Conops ans Klein-Asien, von V. v. Röder. — 
Anacanthaspis nov. gen. der Coenomyidae, Dipterologischer Beitrag, 
von V. von Röder. — Neue Staphyliniden aus den Kaukasus- 
lindern, besonders aus Circassien, von Dr. Eppelsheim. — 
Beitrag zur Orthopteren-Fauna von Turkmenien, von J. Redten- 
bacher. — Zwei neue Lathrobien aus Circassien, gesammelt von 
Hans Leder im Jahre 1887, von G. Czwalina. — Analytische 
Tabelle zur Bestimmung der europäischen Throscus-Arten, von 
E. Reitter. — Ueber die Sexual-Unterschiede bei der Coleopteren- 
Gattung Throscus Latr., von E. Reitter. — Dipterologische 
Notiz, von F. A. Wachtl. — Literatur. 


Tijdschrift voor Entomologie, uitgegev. door de Ned. Ent. Vereen. 
DI. XXXII, aflev. 1 (a en b). 

Verslag der 43%° Zomervergadering. — Chronologische naamlijst 
der beschreven soorten van de Cerambyciden-genera Zonopterus 
Hope, Pachyteria Serv. en Aphrodisium Thoms,, samengesteld 
door ©. Ritsema Cz. — Description détaillée de l’Aphrodisium 
de la Touchii Fairm., par L. Fairmaire. — Supplement op de 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN LXXXI 


nieuwe naamlijst van Nederlandsche Schildvleugelige Insecten, 
opgemaakt door Jhr. Dr. Ed. Everts. — Naamlijst van in Neder- 
land voorkomende Myriapoden, door Jhr. Dr. Ed. Everts. — 
Azazia Henrici, nieuwe soort der Siculina (Lepidoptera Hetero- 
cera), beschreven door P. C. T. Snellen, afgebeeld door Prof. 
J. van Leeuwen. — Aanteekening over Cyclidia substigmaria 
Hübner en eenige andere verwante soorten van Lepidoptera, door 
P. ©. T. Snellen, met afbeeldingen door Prof. J. van Leeuwen. — 
Ein kleiner Beitrag zur Niederländischen Ameisenfauna, von 
E. Wasmann, S. J. — De Japansche Curculioniden-fauna ver- 
geleken met die van andere landen, door W. Roelofs. — Aan- 
teekeningen over Nederlandsche Lepidoptera, door P. C. T. Snellen. 


Annales des Sciences Naturelles. Zoologie. 7% sér. Tom. VI, n°. 
4—6 (b). 
La mue des Araignées, par M. Wol. Wagner. 


Anales de la Sociedad Cientifica Argentina. Tom. 26, entr. 2 y 3 (a). 
Un capitulo de Lepidopterologia , conferencia del senor Dr. C. Berg. — 
Sobre Apidos Nomadas de la Republica Argentina, por el Dr 

E. L. Holmberg. 


Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Sér. 
TE, 29.710372). 

Notes rectificatives, par le KR. P. Fr. M. J. Belon. — Tableau 
synoptique des espèces du genre Tiphia F., par M. H. Tournier. — 
Deux Hyménoptères nouveaux, par M. H. Tournier. — Commu- 
nications par F. J. M. Heylaerts: Suana Riemsdyki n. sp. et 
Nyctemera Ludekingi n. sp. 


Entomologica Americana. Vol. V, n°. 2 (February 1889) (a). 
A generic Synopsis of the Fulgoridae, by Wm. H. Ashmead. — 
Notes on Zeuzera pyrina F., by J. B. Angelman. — A list of 


the Buprestidae of New England, by F. Blanchard. — On the . . 


origin of the genus Antocharis Bdv. (= Euchloe Hb.), by T. D. 
A. Cockerell. — Correspondence, by W. J. Holland. — Chambers’ 
Corrections to his paper on the Illustrations of the Neuration of 
the wings of American Tineidae, by Wm. Beutenmüller. ~~ Des- 
eriptions of some Lepidopterous Larvae, by Wm. Beutenmiiller. — 
The habits of Goes and Oncideres, by M. L. Linell. — A new 
Spilosoma, by A. T. Hosson. 


Maart 1889. 


Entomologist (The). Edited by J. T. Carrington. Vol. XXII, n°. 310 
(March 1889) (a). 
Description of a new species of Arctiidae from New Zealand, by 
6 


LXXXII ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


G. V. Hudson. — On the variation of insects, by T. D. A. 
Cockerell. — A year’s work in Portland, by Major C. E Par- 
tridge. — Contributions towards a List of the varieties of Noctuae 
occurring in the British Islands, by J. W. Tutt. — New species 
of Deltoids and Pyrales from Corea, North China and Japan, 
by J. H. Leech. — Entomologieal Notes, Captures, ete. — 
Societies. 


Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 298 (March 
1889) (b). 

Notes on the larvae of some Tortrices commonly bred from the 
gails of Cynips Kollari, by J. H. Wood. — Linen injured by 
Agrotis larvae, by C. G. Barrett. — Notes on some very old 
specimens of Lepidoptera, by C. G. Barrett. — The noise or 
sound produced by Butterflies of the genus Vanessa, by H. T. 
Stainton. — Hadena albifusa Grote in Great Britain, by J. B. 
Smith. — On a species of Nosodendron from Japan, by G. Le wis. — 
Descriptions of new species of Coreidie, by W. L. Distant. — 
Notes on some British and exotie Coccidae (n°. 13), by J. W. 
Douglas. — Entomological Notes, Captures, ete. — Societies. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th ser. Vol. III, n°. 15 
(March 1889) (b). 

New genera and species of Trichopterygidae, by A. Matthews. — 
Descriptions of new species of African Nymphalidae, by W. F. 
Kirby. — The Staphylinidae of Japan, by G. Lewis. — Synopsis 
of the Rhynchotal genus Plisthenes, by W. L. Distant. — On 
new species of Histeridae | by G. Lewis. — On the presence of 
Spinnerets in the Myriopoda, by J. Chalaude. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VIII, Hft 2 (Febrar 1889) (b). 
Ueber Nebria atrata Dej. und deren Verwandte, von A. Otto. — 
Die Hymenopteren von Helgoland, von Prof. Dr. K. W. von 
Dalla Torre. — Novas Arididarum species, von Dr. E. Bergroth. — 
Coleoptera nova Imperii Rossiei, von A. Starck. — Tres novae 
varietates Carabidarum in Caucaso oceidentali repertae, von A. 
Starck. — Biologische und synonymische Notizen über parasitisch 
lebende Dipteren, von F. A. Wachtl. — Miscellanea Coleoptero- 
logica, von A. v. Semenow. — Coleopteren aus Circassien, ge- 
sammelt von Hans Leder im Jahre 1887, von E. Reitter. — 
Eine neue schweizerische Art aus der alten Gattung Clinocera 
Meig. (ein dipterologischer Beitrag), von Th. Becker. — Literatur. 


Verhandlungen des naturh. Vereines der preuss. Rheinlande u. s. w. 
Jahrg. 45 (b). 
Ueber den Blumenbesuch von Thlaspi alpestre, von Buddeberg. — 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXXXIII 


Ueber Mermis in Tarantula inquilina und die durch den Parasiten 
bedingte Sterilität des Wirthes, von Ph. Bertkau. — Japix spec. 
bei Bonn, von Ph. Bertkau. — Branchipus Grubei Dyb. bei 
Bonn, von Ph. Bertkau. — Ueber einen Zwitter von Gastropacha 
Quercus, von Ph. Bertkau. — Polymorphismus der Termiten, 
von H. Ludwig. 


Berliner Entomologische Zeitschrift. Bd. XXXII, Heft 2 (b). 
Sitzungsberichte. — Ameisen aus den Sporaden, den Cykladen und 
Griechenland gesammelt in 1887 von Herrn v. Oertzen, bestimmt 
und beschrieben van Prof. A. Forel in Zurich. — Einige Käfer 
aus dem baltischen Bernsteine, von Dr. L. W. Schaufuss, -- 
Verzeichniss der von Herrn Major a D. von Mechow in Angola 
und am Quango-Strom (1878-1881) gesammelten Curculioniden 
und Brenthiden, von G. Quedenfeldt. — Beiträge zur Kenntniss 
der Lepidopteren-Fauna des Amurlandes, von L. Graeser. — 
Orthopterologische Beiträge, von Dr. F. Karsch. — Bemerkungen 
zu der Arbeit Ueber Pselaphiden und Scydmaeniden des Köningl, 
zool. Museums zu Berlin von Dr. Schaufuss, von Edm. Reitter. — 
Eine verkannte deutsche Spinne, von Dr. F. Karsch. — Drei 
neue Anthonomus, von Dr. Fischer. — Charinotes Richterin. sp. , 
von Dr. Fischer. — Eine Aberration von Argynnis Paphia, von 
Dr. B. Friedländer. — Einige Varietäten, Abnormitäten, Monstro- 
sitäten und Hermaphroditen von Lepidopteren, von E. G. Hon 
rath. — Kreuzungen zwischen verschiedenen Parnassius-Arten 

und deren muthmassliche Folgen, von E. G. Honrath. 


Entomologiea Americana. Vol. V, n°. 3 (March 1889) (a). 

The Epipaschiinae of North America, by Geo. D. Hulst. — Notes 
on rearing Lepidoptera, by R. F. Pearsall. — Preparatory stages 
of Dasylophia anguind Sm. Abb., by H. G. Dyar. — Two beetles 
new to the N. A. Fauna, by Wm. Jülich. — The larva of 
Gnophaela vermiculata G. & R., by T. D. A. Cocquerell. — The 
free breeding cages from disease germs, by Geo. D. Hulst. — 
A new species of Pterostichus, by Henry Ulke. — Entomologists 
of the Hatch Experiment Stations of the various States and 
Territories. 


Comptes-Rendus des Séances de la Soe. Entom. de Belgique. Sér. 
II, n°. 110 (a). 

Quelques Hétéromères de Minas-Geraes (Brésil), par L. Fairmaire. — 
Sur les Poecilus cupreus et versicolor, par A. Preudhomme de 
Borre. — Additions aux listes de Coléoptères carnassiers et 
lamellicornes de Belgique, par A. Preudhomme de Borre. 


Entomologisk Tidskrift. Utgifven af J. Spangberg. Arg. IX (1888) (a). 


UXXXIV ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Entomologiska föreningens i Stockholm sammankomst den 2 mars 
1888. — W. Brorström , Meddelande till Entomologisk Tidskrift. — 
J. Meves, Ur skogstjänstemännens officiela berättelser för ar 
1886. — W. M. Schöyen, Om kastanie-oldenborren (Melolontha 
hippocastani F.) som skadeinsekt. — J. Meves, Bidrag till känne- 
domen om svenska fjärilars geografiska utbredning. — Cl. Grill, 
Svampbildningar hos insekter. — E. Bergroth, Finsk entomo- 
logisk literatur 1887. — J. Meves, Cidaria pupillata Thnbrg. — 
Sv. Lampa, Kan Musca pumilionıs Bierkander vara identisk med 
senare författares lika benämda art af slägtet Oscinis? — W. 
M. Schöyen, Ströbemaerkninger om Entomologiske Foreteelser i 
Norge 1887. — Sv. Lampa, Redogörelse angjende Entomologiska 
föreningens insektsamling för ar 1887. — O. T. Sandahl, Ento- 
mologiska föreningens i Stockholm sammankomst den 28 april 
1888. — O. M. Reuter, Nya rön om myrornas omtvistade medli- 
dande och hjälpsamhet. — J. H. Wermelin, Nägra svenska 
fjärilars fyndorter. — C. W. S. Aurivillins, Om myggors före- 
komst i Sala grufva. -- Chr. Aurivillius, Svensk entomologisk 
litteratur 1887. — E. Holmgren, Aberrationer till Argynnis Aglaja 
L. och Adippe L. — A. E. Holmgren, Om vatteninsekter säsom 
förmedlare af vissa mindre djurs öfverflyttning till s. k. »bryor” 
eller vattengropar. — W. M. Schöyen, Om Scolia unifaseiata Cyril 
som skandinavisk insekt. — W. M. Schöyen, Norsk entomologisk 
litteratur 1887. — B. Hay, Chelidura albipennis Meg. och Ch. 
acanthopygia Gene, tränne for Sveriges fauna nya Forficulina. — 
Th. ©. Sandahl, Entomologiska föreningens i Stockholm samman- 
komst den 29 september 1888. — E. Bergroth, On some South 
African Tipulidae. — W. H. Schöyen, Bombyx Populi L. fra 
den arktiske region. — Chr. Aurivillius, Arrhenophagus, ett 
nytt slägte blaud Eneyrtiderna. — Chr. Aurivillius, Die Brachy- 
ceriden-gattung Theates Fahr. und ihre Arten. — J. Meves, Ur 
skogstjänstemännens officiela berättelser för är 1887. — H. D.J. 
Wallengren, Skandinaviens vecklarefjärilar. 


April 1889. * 


Entomologist (The). Edited by J. T. Carrington. Vol XXII, n° 311 
(April 1889) (a). 

List of the British Stratiomyidae, with analytical Tables and 
Notes, by E. Brunetti. — Notes upon Phytomyza Chaerophylli 
Kalt., by P. Inchbald. — Rhopalocera at Wiesbaden, by R. 
M. Prideaux. — Contributions towards a List of the varieties of 
Noctuae occurring in the British Islands, by J. W. Tutt. — 
On the variation of Insects, by T. D. A. Cockerell. — Descrip- 
tions of two new species of the Coleopterous family Cetoniidae , 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXXXV 


by O. E. Janson. — Notes on the Notodontidae, by the Rev. 
B. Smith. — Notes upon the British Pterophori, by R. South. — 
Notes upon certain Pterophori, by J. W. Tutt. — New species 
of Crambi from Japan and Corea, by J. H. Leech. — Hufnägel’s 
Types, by J. W. Tutt. — Life history of Geometra papilionaria, 
by G. J. Grapes. — Entomological Notes, Captures, ete. — 


Societies. — Reviews. 
Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 299 (April 
1889) (b). 


The metamorphoses of Apatania muliebris Me. L.: a chapter in 
parthenogenesis, by Prof. Fr. Klapálek. — Notes on Tortrix 
decretana Tr. with a description of its larva, by E. A, Atmore. — 
Description of the larva of Homoeosoma nimbelia, by G. T. 
Porritt. — Notes on some very old specimens of Lepidoptera, 
by C. W. Dale. Xanthia aurago and silago, by A. E. Hall. — 
Descriptions of two new species of Lecanium from Ceylon, by 
E. E. Green. — Diagnoses of uncharacterized species of Diabrotica, 
by J. S. Baly. — On a new Pimelia brought by Mr. J. Thomson 


from Marocco, by B. G. Nevinson. — Entomological Notes, 
Captures, ete. — Obituary: J. C. Puls and J. G. Wood. — 
Reviews. — Societies. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th ser. Vol. III, n°. 16 

(April 1889) (b). 
Descriptions of ten more new species of Butterflies captured by 
Mr. John Whitehead at Kina Balu Mountain, North Borneo, by 


H. Grose Smith. — The Staphylinidae of Japan, by Dr. D. 
Sharp. — Notes on some Buthidae, new and old, by R. 8. 
Pocock. — Descriptions of new species of Rhopalocera from 


Mexico and Central America, by F. D. Godman and Salvin. — 
Descriptions of a new species of the singular Lepidopterous genus 
Masligophorus, by A. G. Butler. — Description of two new 
Coleoptera in the British Museum (Buprestidae and Rutelidae), 
by Ch. O. Waterhouse. — New Trichopterygidae, by the Rev. A. 
Matthews. — On some new Entomophthorae, by A. Giard. 


Notes from the Leyden Museum. Vol. XI, n°. 2 (April 1889) (0). 

Sur quelques Isopodes du Musée de Leyde, par A. Dollfus. — 
Description de trois Elatérides nouveaux du Musée de Leyde, 
par E. Candèze. — Preliminary descriptions of new species of 
the Coleopterous genus Helota Mc. Leay, by C. Ritsema Cz. — 
Description d’un Dytiscide nouveau, par A. Léveillé. — Sur 
une espèce méconnue du genre Macroma, par J. R. H. Neervoort 
van de Poll. — On the Longicorn genus Orion Guér., by C. 
Ritsema Cz, 


LXXXVI ENTOMOLOGISCHE INHOUD BBR 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VIII, Heft 3 (März 1889) (b). 
Heydenia excellens n. sp., von F. A. Wachtl. — Eine interessante 
Aberratio von Melittaea Athalia Esp., von A. R. v. Neumann- 
Spallart. — Coleopteren aus Circassien, gesammelt von Hans 
Leder im Jahre 1887, von E. Reitter. — Ein neuer Dipteren-Zwitter, 
von P. Stein. -- Neue Coleopteren aus Circassien gesammelt 
von A. Starck. — Beschreibung einer neuen deutschen Meloé- 
Art und mehrerer Varietäten, von K. Escherich. — Zwei neue 
Meloé-Arten aus Syrien und Armenien, von E. Reitter. — 
Kritik der zwei Meloé-Arten: autumnalis Oliv. und hiemalis 
Gredl., von K. Escherich. —- Meloé Reitteri, eine neue russische 
Meloé-Art, von K. Escherich. — Ueber einige Palaearktische 
Tipuliden, von Dr. E. Bergroth. — A study in orthography, 
von G. H. Verrall. — Hymenopterologische Notizen, von Prof. 
von Dalla Torre. — Coleopterologische Notizen , von E. Reitter. — 
Ueber die Dipterengattung Euthera Löw, von Prof. J. Mik. — 
Literatur. — Notiz. — Corrigendum. 


Entomologica Americana. Vol. V, n°. 4 (April 1889) (a). 

The Epipaschiinae of North America, by Geo. D. Hulst. — 
Collecting Notes, by H. F. Wickham. — List of the Orthoptera 
found on Staten Island, by Wm. T. Davis. — Notes on Water- 
beetles, by C. H. Roberts. --- Obituary: S. Lowell Elliot, Ph. D. 


Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Sér. 
ELL 2% Eh (a); 

Une Psychide nouvelle de l'Asie centrale, Chalia Staudingeri, 
par F. J. M. Heylaerts. — Dufteinrichtungen indischer Schmetter- 
linge par le Dr. E. Haase; résumé par F. Plateau. — Sur le 
Cychrus rostratus Linn. et sa variété elongatus Upp. , par M. Coucke. 


Annales des Sciences Naturelles. Zoologie. Sér. VII, tom. VII, 
n°. 1 et 2 (b). 
Le systéme nerveux des Crustacés décapodes et ses rapports avec 
l'appareil circulatoire, par M. E. L. Bouvier 


Mei 1889. 


Entomologist (The). Edited by J. T. Carrington. Vol. XXII, n°. 312 
(May 1889) (a). 

On the synonymy of Acidalia humiliata Hufn., by J. W. Tutt. — 
On the variation of Insects, by T. D. A. Cockerell. — List of 
the British Stratiomyidae, with analytical Tables and Notes, by 
E. Brunetti. — Contributions towards a List of the varieties of 
Noctuae occurring in the British Islands, by J. W. Tutt. — 
Entomological Notes, Captures, ete. — Societies. — Obituary: 
Dr. V. Signoret, by W. L. Distant. 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXXXVII 


Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 300 (May 
1889) (0). 

Generie Nomenelature in Entomology. — Sounds produced by 
Butterflies of the genus Vanessa, by H. T. Stainton a. 0. — 
The spreading of Orthezia insignis in Britain, by J. W. Douglas. 
— Notes on two Capsidae attacking the Cinchona plantations 
in Sikkim, by Dr. E. Bergroth, with remarks by C. O. Water- 
house. — Aeschna borealis Zett., by R. Me. Lachlan. — Obser- 
vations on Coccidae (n°. 4), by A. C. F. Morgan. — Enquiry 
for scales of Coccids on oaks, by J. W. Douglas. -— Enquiry 
for Diaspis Visci inhabiting mistletoe, by J. W. Douglas. — The 
British species of Scolopostethus, by J. Edwards. — Entomological 
Notes, Captures, etc. — Societies. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th ser. Vol. III, n°. 17 
(May 1889) (b). 

On new Lamiide Coleoptera in the British Museum Collection, 
by C. J. Gahan. — On a new species of Haemaphysalis C. L. 
Koch, imported into England by Syrrhaptes paradoxus, by the 
Rev. O. Pickard Cambridge. — The Staphylinidae of Japan, by 


D. Sharp. — Descriptions of new species of Rhynchota collected 
on or near the Kina Balu Mountain, North Borneo, by W. L. 
Distant. -- Results of recent investigations upon the organization 


of the Nebaliae and the systematic position of the Leptostraca 
by Prof. C. Claus. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VIII, Heft 4 (April 1889) (b). 
Zwei noch unbekannte Blattwespen-Mänchen, von Dr. R. v. Stein. 
-- Ueber Masicera cinerea Fall. = eadem Meig. IV. 417,309, von 
F. Sintenis. - Beobachtungen über eine abweichende Entwick- 
lung des Bombyx quereus L., von R. von Kempelen. — Zur 
Kenntniss der Nebrien aus der Gruppe der cas/anea Bon., von 
L. Ganglbauer. — Eine neue aus den Beskiden stammende Art 
der alten Gattung Clinocera Meig., von Prof. J. Mik. — Zur 
Lebens- und Entwicklungsgeschichte von Dinarda, von E. Was- 
mann. — Coleopterologische Notizen, von E. Reitter. — Literatur: 
— Notiz. — Corrigendum. 


Mittheilungen der Schweizerischen Entomol. Gesellschaft. Vol. VIII, 
Heft 3 (b). 

Beitrag zur Klassification der Liophloeus-Arten, von Dr. Stierlin. — 
Note sur quelques Oedipodiens, en particulier sur les genres 
appartenant au type des Sphingonotus, par H. de Saussure. — 
Zur Lepidopteren-Fauna der Canarischen Inseln, von Dr. H. 
Christ. — Beiträge zur Kenntniss der schweizerischen Trichopteren, 
von Fr. Ris. — Hymenoptera Chrysididae, von E. Frey-Gessner. 


LXXXVIII ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Entomologica Americana. Vol. V, n°. 5 (May 1889) (a). 
Phragmatobia assimilans Walker, by A. T. Slosson. — Descriptions 
of new species of Mexican Heterocera,, by Wm. Schaus, Jr. — 
Preparatory stages of Janassa lignicolor Walker, by H. G. Dyar. 
— Some new species of Lachnosterna, by J. B. Smith. — 
Editorial Notes. — Collecting Lachnosterna, by ©. H. Roberts. — 
Notes upon Gryllus and Oecanthus, by J. Mac Neill. 


Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Sér. 
II, n°. 112 (a). 
Note sur les Galérucides, Coléoptères Phytophages, par M. E. Allard. 


Juni 1889. 


Entomologist (The). Edited by J. T. Carrington, Vol. XXII, n°. 313 
(June 1889) (a). 

Notes on some varieties of Triphaena comes Hb. = orbona F., by 
J. A. Clark. — On the variation of Insects , by J. D. A. Cockerell. — 
Deseription of a new Butterfly from Trinidad, by W.F. Kirby. — 
Lepidoptera of Wimbledon, by F. G. Whittle. — Contributions 
towards a List of the varieties of Noctuae occurring in the British 
Islands, by J. W. Tutt. — Entomology of Iceland, by the Rev. 
Dr. Walker. — Entomological Notes, Captures, ete. — Societies. 


Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 301 (June 1889) (0). 
Substitution of a wing for a leg in Zygaena Filipendulae, and notes 
on the yellow variety of that species, by N. M. Richardson. — 
Acrolepia assectella Zeller, by S. Stevens. — A few words about 
Acrolepia assectella, by H. T. Stainton. — Andrena and Stylops, 
by E. Saunders. — Notes on Mr. Edwards’ paper on Scolopostethus, 
by E. Saunders. — Three new species of Coleoptera from Japan, 
by H. W. Bates. — Description of the larva of Cosmia af finis, 
by G. T. Porritt. — Descriptions of new species of Butterflies 
captured by Mr. ©. M. Woodford in the Solomon Islands, by 
H. Grose Smith. — Description of the larva of Phaleria cada- 
verina F., by the Rev. C. Fowler. —- Entomological Notes, Captures, 
etc. — Obituary: A. E. Holingrèn and Dr. V. Signoret. — Societies. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th ser. Vol. III, n°. 18 
(June 1889) (0). 

Notes on British Amphipoda. I Megaluropus n.g. and some 

. Oediceridae, by the Rev. A. M. Norman. — Another new species 

of Scorpion from Madagascar, by R. J. Pocock. — The Staphylinidae 

of Japan, by Dr. D. Scharp. — On Butterflies’ ennemies, by ~ 

S. J. B. Skertchly. — Characters of a new genus and species 

of Cicindelidae, by C. O. Waterhouse. — Descriptions of 

new species of Phasmidae from Dominica, Santa Lucia, and 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. LXXXIX 


Brazil (Theresopolis) in the collection of the British Museum, by 
W.F, Kirby. — On an Epicaridan parasitic on an Amphipod, and on 
a Copepod parasitic on an Epicaridan, by A. Giard and J. Bonnier. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VIII, Heft 5 (Mai 1889) (b). 
Beitrag zur Hemipteren-Fauna von Turkmenien, von Dr. G. Hor- 
vath. — Die europäischen Arten der Dipteren-Gattung Sympycnus 
Löw, von F. Kowarz. — Eine neue Timia, von V. von Röder. — 
Ueher einige Ulidinen aus Tekke-Turkmenien, von J. Mik. — 
Synonymische Bemerkungen über Coleoptera, von Dr. L. von 
Heyden. — Sechs neue Rüsselkäfer aus dem Araxesthal, ange- 
schickt von den Herren Leder und Reitter, von J. Faust. — 
Hymenopterologische Notizen, von Prof. von Dalla Torre. — 
Literatur. 


Deutsche Entomologische Zeitschrift. Redact. Dr. G. Kraatz. Jahrg. 
1889, Heft 1 (b). 

Neue Coleopteren aus Europa, den angrenzenden Ländern und 
Sibirien, mit Bemerkungen über bekannte Arten, von E. Reitter. — 
Drei neue Carabiden aus Bosnien, von L. Ganglbauer. — Be- 
richte über die von E. von Oertzen im Jahre 1887 in Griechenland 
und Klein-Asien gesammelten Coleopteren, von L. Ganglbauer. — 
Griechische Chrysomelidae und Coccinellidae, von J. Weise. — 
Griechische Cureulioniden, von J. Faust. — Zur Cureulioniden- 
fauna Griechenlands und Cretas, von J. Faust. — Uebersicht 
der Arten der Coleopteren-Gattung Anisoplia aus Europa und den 
angrenzenden Ländern, von E. Reitter. — Eine neue Bayerische 
Liodes-Art, von E. Reitter. — Haltica saliceti Ws. und Aphthona 
pseudacori Mrsh., von J. Weise. — Revision der Molops-Arten, 
von L. Ganglbauer. — Tapinoplerus aelolicus nov. spec., von 
L. Ganglbauer. — Zwei neue deutsche Chrysomelinen-Varietiiten , 
von J. Weise. — Neue Rüsselkäfer vom Alka-kul, beschrieben 
von J. Faust. — Beiträge zur Kenntniss der Tanyrhynchides Lae. 
und Beschreibung einiger neuen Arten, von J. Faust. — Ueber 
die Coleopteren-Gattung Esarcus Reiche, von Dr. G. Seidlitz. — 
Ueber Choleva lueidicollis Reitter, nov. spec., von Dr. G. Seidlitz. — 
Neue Histeriden aus Afrika, beschrieben von J. Schmidt. — 
Zur Synonymie der Histeriden, von J. Schmidt. — Neue 
Staphylinen Europa’s und der angrenzenden Länder, beschrieben 
von Dr. E. Eppelsheim. — Ueber Apion flavofemoratum Herbst, 
von J. Weise. — Neue Eciton-Giste aus Sud-Brasilien, von E. 
Wasmann. — Ueber Xenocephalus Wasm. und Vatesus Sharp, 
von E. Wasmann. — Ueber einige myrmekophile Heteropteren , von 
E. Wasmann. — Synonymische Bemerkungen zu Dr. Carl. W. 
von Dalla Torre’s » Synopsis der Insecten Oberösterreich » und 


XC 


ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


„Die Käferfauna von Oberösterreich » , von J. Schilsky. — Beiträge 
zur Lebensweise der Gattungen Atemeles und Lomechusa von E. 
Wasmann, besprochen von G. Kraatz. — Stand der Reblausfrage 
auf der linken Rheinseite der Rheinprovinz, von Dr. L. von 
Heyden. — Ueber Copula verschiedenartiger Coleopteren, mitge- 
theilt von Dr. L. von Heyden. — Synonymische und andere 
Bemerkungen zu Seidlitz’ „Fauna baltica und transssylvanicar, 
von J. Weise. — Kleine Mittheilungen zur Thüringer Käferfauna 
(Weimar), von J. Weise. — Synonymische Bemerkungen, von 
Dr. G. Kraatz. — Zwitter and Monstrositäten aus den Sammlungen 
von Dr. L. von Heyden, von Dr. G. Kraatz. — Ueber Käfer von 
Eisleben, von Dr. G. Kraatz. — Noch einmal Papilio Cacicus Luc. 
ab. 9 Zaddachii Dewitz, von E. G. Honrath. — Erwiderung von 
H. Dewitz. 


Tijdschrift voor Entomologie. Uitgegev. door de Ned. Ent. Vereen. 


deel XXXII, aflev. 2 (a en b). 


Verslag der 22ste Wintervergadering. — Aanteekeningen over Neder- 


landsche Lepidoptera, door P. C. T. Snellen. — Entgegnung auf 
E. Reitter’s Bemerkungen p. 316—342 der Tijdschrift voor En- 
tomologie, XXX (1887), von Dr. L. W. Schaufuss. — Monogra- 
phical Essay on the Australian Buprestid genus Astraeus ©. et G., 
by J. R. H. Neervoort van de Poll. — Boekaankondiging: Revisio 
synonymica Heteropterorum Palaearcticorum etc. — Proeve eener 
rangschikking der in Nederland vertegenwoordigde Coleoptera- 
familien, door Dr. Ed. Everts. 


Archiv für Naturgeschichte.. Herausgegeb. v. Dr. Hilgendorf. Bd. 


LV, Heft 1 (b). 


Bau und Funktion der Spinnedrüsen der Arachniden, von C. Apstein. — 


Beschreibung eines Zwitters von Gastropacha Quercus nebst allge- 
meinen Bemerkungen und einen Verzeichniss der beschriebenen 
Arthropodenzwitter, von Ph. Bertkau. — Die Copepodenfauna 
der Eifelmaare, von Dr. Julius Vosseler. 


Journai (The) of the Linnean Society. Zoology. Vol. XX, n°. 119— 


121 (b). 


Observations on Ants, Bees and Wasps, part XI, by Sir John 


Lubbock. — Copepoda of Madeira and the Canary Islands, with 
descriptions of new genera and species, by J. C. Thompson. — 
Descriptions of some genera and species of Galerucinae, by J. 8. 
Baly. — Researches into the Life-histories of Glyciphagus domes- 
tieus and G. spinipes, by A. D. Michael. 


Idem, Vol. XXI, n°. 132 (b). 


Report on the Myriopoda of the Mergui Archipelago, by R. S. Pocock. 


Idem, Vol. XXII, n°, 140 (b). 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. XCI 


Report on the Podophthalmous Crustacea of the Mergui Archipe- 
lago, by Dr. J. G. de Man. 


Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Sér. 

INI, n°. 113 (a). 
Diagnoses de Coléoptéres Madécasses, par L. Fairmaire. — Notes 
sur quelques Carabiques de la région de Calmpthout, par E. Bertrand. 


Entomologica Americana. Vol. V, n°. 6 (June 1889) (a). 

Contributions towards a Monograph of the Noctuidae of the temperate 
North America, by John B. Smith. — Some modifications in the leg 
structure of Deltoid genera. — A plague of Psocids. — Nemeophila 
plantaginis Linn., by D. Bruce. — Phycitidae and Galleriidae 
of North America. Some new species and a general Catalogue, 
by E. D. Raganot. — The eggs and larvae of Cerathosia tricolor 
Smith, by Geo. D. Hulst. — Note on Spilosoma congrua Walk., 
by J. B. Smith. — Some corrections to Henshawh’s List of the 
Coleoptera of North America, by J. B. Smith. — Life habits 
of Hispidae, by J. B. Smith. — A reclamation about Platypsyllus , 
by Geo. H. Horn. —- Cicada septemdecim in 1889, by J. B. 
Smith. — Society News. — Notes and News. 


Juli 1889. 


Entomologist (The). Edited by J. T. Carrington. Vol. XXII, n°. 314 
(July 1889) (a). 

British Orthoptera, by E. G Miller. — On the variation of insects, 
by T. D. A. Cockerell. -- Contributions towards a List of the 
varieties of Noctuae occurring in the British Islands, by J. W. 
Tutt. — Spring Butterflies at Hyères, by F. B. Norris. — 
Entomological Notes, Captures, ete. — Societies. — Reviews. 


Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 302 (July 
1889) (0). 

Fertile eggs laid by workers of Leplothorax tuberum F., by J. E. 
Fletcher. — Notes on some British and exotic Coccidae (n°, 
14), by J. W. Douglas. — Has any one lately bred Gelechia 
(Lamprotes) atrella?, by H. T. Stainton. — Notes on Dr. Jordan’s 
Entomological Ramble at Bergen, Norway, August 20th 1887, 
by W. M. Schöyen. — Notes on Agripnia Pagelana and other 
Trichoptera, by K. J. Morton. — Ravages of Cecidomyia 
(Diplosis) pyrivora Riley, by E. N. Bloomfield. — Entomological 
Notes, Captures, ete. — Reviews — Societies. — On the 
British species of the genus Anaspis Geoff., with description of 
a new species, by the Rev. C. Fowler. 

Annals and Magazine of Natural History. 6th ser, Vol. IV, n°. 19 
(July 1889) (b). 


ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Notes on the Histeridae taken in Venezuela by Mons. E. Simon, 


by G. Lewis. — On a new Chalcosiid Moth obtained in Formosa 
by Mr. H. E. Hobson, by A. G. Butler. — On Isometrus ameri- 
canus Linn., with a description of a new species of the genus, 
‚by R. S. Pocock. — On a new genus of Macrura (Ophthalmeryon 
transilionalis), by C. Spence Bate. — Descriptions of new species 
of Lepidoptera, chiefly from Central America, by H. Druce. — 
A parasitic Copepod, by Prof. Leidy. — The Cockroaches of 
the Carboniferous Epoch, by Ch. Brongniart. 


Notes from the Leyden Museum. Vol. XI, n°. 3 (July 1889) (b). 


Papilio (Ornithoptera) Ritsemae n. sp., décrit par P. C. T. Snellen. 
— On a variety of Euzostria aruensis Gorh., by J. R. H. Neer- 
voort van de Poll. — The species of the Malacoderm genus 
Ichthyurus Westw., enumerated by C. Ritsema Cz. — Deux 
espèces africaines de la famille des Staphylinides, décrites par 
A. Fauvel. — On an undescribed species of the Coleopterous 
genus Helota Me. Leay, by C. Ritsema Cz. — New species of Afri- 
can Coleoptera (Carabidae) in the Leyden Museum, by H. W. Bates. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VIII, Heft 6 (Juni 1889) (b). 


Zwei neue Trogositiden aus Japan, von E. Reitter. — Ueber eine 
biologische Eigenthümlichkeit der Trichopterygier, von K. Flach. — 
Dipterologische Miscellaneen (II. Serie), von G. Gercke. — Zwei 
neue Rüsselkäfer aus Westasien, von J. Faust. — Coleoptero- 
logische Notizen, von Edm. Reitter. — Berichtigung der Syno- 
nymie van Exorista Pavoniae Zett., von V. von Röder. — 
Dipterologische Miscellen, von Prof. J. Mik — Literatur. 


Entomologisk Tidskrift. Arg. X, Häft 1 (a). 


Entomologiska Föreningens i Stockholm arssammankomst den 14 


december 1888. — Notis. — MHydroecia micacea Esp. säsom 
skadedjur, af S. Lampa. — Om optraeden af skadeinsekter i 
traeplantningerne paa jaederen, af W. M. Schöyen. — Gafvor 


till Entomologiska Föreningens bibliothek under ar 1888. — 
Entomologiska Föreningens insektsammling, af S. Lampa. — 
Skandinaviens vecklarefjärilar, af H. D. J. Wallengren. — Nya 
bidrag till skandiuaviska halföns myriopodologi, af ©. O. von Porat. 


Naturhistorische Hefte, nebst deutsch redigirter Revue. Vol. XII (a). 


Daten zur Kenntniss der Pseudoscorpionen-Fauna des Kaukasus, 
von Dr. E. v. Daday. — Eine neue Pseudoscorpion-Art in der 
Sammlung des Ungar. National-Museums, von Dr. E. von Daday. — 
Neuere Daten zur Kenntniss der Psendoscorpionen-Fauna von 
Ungarn, von Dr. E. v. Daday. — Analecta ad cognitionem 
Heteropterorum Himalayensium, a Dre G. von Horváth. 


Feuille des jeunes Naturalistes. Ann. XVIII, n°. 205—216 (a). 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. XCOITE 


Faune entomologique de Béziers (Hérault) et de ses environs, par 
Ch. Barbier. — Pêches de M. Dollfus dans les lacs de l’Engadine 
et du Tyrol. — Habitat du Coraebus amethystinus Oliv. — 
A propos de la note sur la preparation des Microl&pidopteres 
par la méthode orléanaise — Les plages du Croisie (récoltes 
zoologiques), par A. Dollfus. — Notes entomologiques. — Chasse 
aux Lépidoptères nocturnes (Réponse à M. Ninck). — Osmia 
habitant les coquilles d’Helir. — Les espèces françaises de la 
tribu des Gomphines, par R. Martin.— Un nouveau Microlépidoptère. 
— Autotomie chez les Clytus arvicola. — Tableau synoptique de 
la famille des Lyctides, par C. Marchal. — La chasse aux 
Bourdons. — Chasse aux Buprestides après une légère pluie. — 
Conservations des Libellulidées. — Note sur l’Eulophus ramicornis 
L., par M. Decaux. — Tableau synoptique des Aeschnines, par 
R. Martin. — Essaim flottant de Tetramorium caespitum L. — 
Quelques mots sur les Fulgorides de la Loire-Inférieure, par Abbé 
J. Dominique. — Le squelette chitineux des insectes, par E. 
Rabaud. — Tableau synoptique du genre Aphodius, par MM. 
Fauconnet et Marchal. — Invasion des Sauterelles dans le Dépar- 
tement du Var. — Un accouplement singulier. — Cicindela syl- 
vatica. — Habitat du Melolontha. — Tylos Latreillei au Croisic. 


Idem, Ann. XIX, n°. 217 —225 (a). 

Notes pour servir à l’étude des insectes nuisibles au marronnier 
(Aesculus hippocastanum), par M. Decaux. — Les collections de 
nids d’insectes. — Elevage des larves de Ténébrionides. — Notes 
d’entomologie algérienne. — Notes pour servir à l'étude du 
Silpha opaca. -- Disparition des écrivisses. — Cas de cyclopie 
ches un Hyménoptère. — Larves de Ténébrionides. — Les 
Agrionidées françaises, par R. Martin. — Synopsis des Faucheurs 
(Opiliones) de la faune Parisienne, par Eug. Simon. — Une 
nouvelle espèce de Diptère du genre Leptis. — Note d’entomologie 
algérienne. -- Question sur les Bombus. — Pelobius Hermanni. — 
Notes sur trois Cynipides. — Considérations sur la Chasse aux 
Insectes. — Quelques variétés de Lépidoptères observées en 
Elsace. — Chasses entomologiques à l’île de Jersey. — Caractères 
distinetifs des Bombus. — Méthode pour tuer rapidement les 
papillons. — Captures de Coléoptères aux environs de Beziers. 


Annales de la Société Entomol. de Belgique. Tom. XXXII. 1888 (b). 
Liste des cent et cinq espéces de Coléoptères Lamellicornes actu- 
ellement authentiquement capturées en Belgique, avec le tableau 
synoptique de leur distribution géographique dans le pays, par 

A. Preudhomme de Borre. .. Coléoptères de l’intérieur de la 
Chine, par M. L. Fairmaire. — Essai Monographique du genre 


XOIV ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Sternocera Eschscholtz, par M. Ch. Kerremans. — Catalogue 
raisonné des Orthoptéres et des Névroptères de Belgique, par 
Edm. de Selys-Longchamps. — Ueber einige exotischen Juliden 
des Brüsseler-Museums, von Dr. C. O. von Porat. — Comptes- 
Rendus des Séances. 


Entomologica americana. Vol. V. n°. 7 (July 1889) (a). 
A generic Synopsis of the Bythoscopidae, by Wm. H. Ashmead. — 
Second supplement to the list of Coleoptera of America north of 


Mexico, by S. Henschaw. — Note on Fornax calceatus Say 
and F. Hornii Bonv., and on Corymbites divaricatus Lee. and 
C. crassus Lec., by F. Blanchard. — To whom it may concern, 


by S. W. Williston. — Notes on Heterocerus, by G. H. Horn. — 
Society News. — A curious deformity in Cychrus, by G. W. 
J. Augell. — 


Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Ser. III. 
n°. 114. (a). 

Nouvelle note sur les Phytophages à la suite d’un examen des 
Galérucides appartenant au Musée Royal de Belgique, par E. 
Allard. — Liste des Lépidoptères capturés au Congo, par MM. 
Thys, Legat, Martini et Machado en 1887, par J. B. Capronnier. — 
Description d’une espèce nouvelle d’Asilide de l’Afrique équato- 
riale, par F. M. van der Wulp. — Coléoptères Phytophages 
nouveaux, par A. Duvivier. — Quelques Longicornes rares des 
environs de Liége, par M. Severin. 


Proceedings of the Zoological Society of London for the year 1888. 
Part IV. (a). 

On the Coleoptera of Christmas Island, by C. J. Gahan. — 
On the Lepidoptera of Christmas Island, by A. G. Butler. — On 
the Insects (exclusive of Coleoptera and Lepidoptera) of Christmas 
Island, by W. F. Kirby. — On the Arachnida, Myriopoda, and 
Land-Crustacea of Christmas Island, by R. S. Pocock. — List 
of the Lepidoptera Heterocera, with Description of the new 
species, collected by Mr. ©. M. Woodford at Aola, Guadalcanar 
Island, Solomon Islands, by H. Druce. — On the Lepidoptera 
of Japan and Corea, Part II. Heterocera. Sect. I, by J. H. 
Leech. 


Bulletin de la Société Impériale des Naturalistes de Moscou. Année 
1888, 0°: 3. (6), 
Beiträge zur Orthopteren-Kunde der Krim, von O. Retowski. — 
Beitrag zur Kenntniss des Baues der Pseudoscorpione, von 
A. Croneberg. — Révision des armures copulatrices des males 
de la famille Pompilidae, par le général Radoszkowski. 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN, XCV 


Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeniging. Serie IT. Deel 
IT, aflev. 3 (a). 
Crustacea Neerlandica, door Dr. P. P. C. Hoek. 


Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia. Part 
II and III. 1888 (a). 

Notes on an Aquatic Insect, or Insect Larva, having jointed dorsal 
appendages, by M. A. Fielde. — A Crustacean Parasite of the 
Red Snapper, by J. M. D. Leidy. — Parasitic Crustacea, by 
J. Leidy. — Louse of the Pelican, by J. Leidy. — Notes on the 
relations of structure and function to color ehanges in Spiders, 
by H. ©. Me. Cook. — On an Insect-Larva Habitation , by Adele 
Fielde. — Descriptive Notes on new American Species of Orb 
Weaving Spiders, by H. C. Me. Cook. — A new fossil Spider, 
Eoalypus Woodwardii, by H. C. Me. Cook. — Nesting Habits of 
the American Purseweb Spider, by H. C. Me. Cook. — The 
Turret Spider on Coffin’s Beach, by H. C. Me. Cook. — Donble 
cocooning in a Spider, by H. C. Me. Cook. — The value of Abbot’s 
manuscript drawings of American spiders, by H. C. Me. Cook. 


Proceedings of the Boston Society of Natural History. Vol. XXIII. 
Part (TV: (a). 

Monograph of the Hemerobidae, Part II, by Dr. H. A. Hagen. — 
Cockroaches from the Carboniferous period, by Mr. S. H. Scudder. — 
Glands and extensile organs in the Larvae of certain Butterflies, 
by Mr. S. H. Scudder. — Changes of the internal organs in 
the pupa of the milkweed butterfly, by Mr. J. H. Emerton. — 
Notes on two species of wasps observed at the Serpent mound 
in Ohio, by Prof. F. W. Putnam. 


Augustus 1889. 


Entomologist (The). Edited by J T. Carrington. Vol. XXII, n°. 315 
(August 1889) (a). 

Note upon Atherix ibis Fabricius (with Plate), by T. R. Billups. — 
British Orthoptera, by E. J. Miller. — On the variation of 
Insects, by T. D. A. Cockerell. — Deilephila Galii, with Remarks 
on Forcing Pupae, by J. Arkle. — Contributions towards a List 
of the varieties of Nuctuae occurring in the British Islands, by 
J. W. Tutt. — Zygaena Pilosellae in Wales, by C. Oldham. — 
Societies. — Entomological Notes, Captures, etc. 


Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 303 (August 
1889) (b). 

On the British species of the genus Anaspis Geoff., with descrip- 

tion of a new species (concluded), by Rev. Canon Fowler, M. A, 


KOVI 


ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


F. L. S. — Agriotypus armatus (Walk.), Curt.; its life-history 
and geographical distribution, by Prof. Fr. Klapälek. — Neu- 
roptera collected by Mr. J. J. Walker on both sides of the 
straits of Gibraltar, by R. Me Lachlan. — Observations on 
Coccidae (n°. 5), by Albert ©. F. Morgan. — Microdus calculator 
Fabr., by John B. Bridgman. — Synopsis of the British Orthoptera 
(commenced), by Elend Shaw. — Entomological Notes, Captures, 
ete. — Societies. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th ser. Vol. IV, n°. 20. 


(August 1889) (b). 


Notes on British Amphipoda. II. Families Leucothoidae, Pardalis- 


cidae and Gammaridae (Marine), by the Rev. A. M. Norman. — 
Descriptions of new Species of Tenthredinidae, Cynipidae, and 
Chalcididae in the collection of the British Museum, by W. F. 
Kirby. — On the collection of Lepidoptera formed by Basil 
Thomson in the Louisiade Archipelago, by W. F. Kirby. — 
A few Remarks respecting Insects supposed to be distateful to 
Birds, by A. G. Butler. 


Verhandlungen der k. k. zool. bot. Gesellschaft in Wien. Jahrg. 1889. 


Quart. I, II. (a). 


Ueber Lausfliegen, von Dr. Friedr. Brauer, — Contribuzioni alla 


fauna degli Ortotteri del Trentino, von Dr. R. Cobelli. — Be- 
merkungen zu Edm. André’s Species des Hyménoptères, T. III 
(les Sphégiens), von Fr. Friedr. Kohl. — Das Auftreten der 
Gallenlaus im Versuchsweingarten zu Klosterneuburg im Jahre 
1887, von Em. Räthay. — Papilio Hageni, eine neue Art aus 
Sumatra, von A. F. Rogenhofer. — Ueber die Lepidopteren- 
fauna Tenerife’s und Bryophila Simonyi Roghf., n. sp., von 
A. F. Rogenhofer. — 'Transcaspische Hymenopteren, von A. und 
Fr. Kohl. — Beschreibung zweier neuer Cecidomyiden-Arten , 
von Dr. Fr. Löw. — Ueber Ugimyia Sericariae, von J. Mik. — 
Beitriige zur Microlepidopteren-Fauna Oesterreichs-Ungarns, von 
Dr. H. Rebel. — Ueber Lepidopteren aus Ceylon und Indien, 
von A. Rogenhofer. 


Tijdschrift voor Entomologie, uitg. door de Ned. Ent. Ver. deel XXXII, 


3e Afl. (a en b). 


Le muscle spiral et la vésicule du palpe des araignées mâles par 


A. W. M. van Hasselt. — Synonymische aanteekeningen , door P. 
C. T. Snellen. — Aanteekening over Cidaria procellata Wien. 
Verz., door P. C. T. SneHen. — Catalogue raisonné et synonymique 
des Névroptères, observés dans les Pays-Bas et dans les Pays 
limitrophes, par Herman Albarda. 


ONTVANGEN TIJDSOHRIFTEN. XOVII 


Entomologica Americana. Vol. V, n°. 8 (August 1889) (a). 

Contributions towards a monograph of the Noctuidae of temperate 
North America; genus Oligia Hübner, by John B. Smith. — 
The Home of Seirarctia Echo, by Annie Trumbull Slosson. — 
Notes on the Catalogue of Phycitidae and Galleriidae of N. 
America, by Mr. Ragonot (Ent. Am., Vol. V. p. 113), by Geo. 
D. Hulst. — Notes on Cerambycid Larvae, by J. B.S. — 
Count Eugene Keyserling, by Geo. Marx, M. D. — Collecting 
Notes, by Charles Liebeck. — Book Notice, by J. B. S. 


Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Sér. III , 
n°. 115 (a). 

Liste d’une Collection de Lépidoptères recueillis au Gabon, avec la 
description de quatre espèces nouvelles, par M. Capronnier. — 
Additions et annotations aux listes des Coléoptères carnassiers et 
lamellicornes de Belgique, par A. Preudhomme de Borre. 


September 1889. 


Entomologist (The). Edited by J. T. Carrington. Vol. XXII, no. 316. 
(September 1889) (a). 

Notes on some Aberrations in the genus Vanessa (with Plate), by 

Richard South. — Entomology of Iceland: Notes upon a Visit 

in 1888, by Dr. Walker. — On the variation of Insects, by T. 


D. A. Cockerell. — Contributions towards a List of the varie- 
ties of Noctuae occurring in the British Islands, by J. W. 
Tutt. — Entomological Notes, Captures, ete. — Societies. 


Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 304 (Sep- 
tember 1889) (0). 

Synopsis of the British Orthoptera (continued), by Eland Shaw. — 
On the genus Cenoloba Wlsm., by E. Meyrick. — Notes on 
Ants-Nest Beetles at Gibraltar and Tangir, with especial refe- 
rence to the Histeridae, by J. J. Walker. — Notes on some new 
and rare British Diptera, by Coryndon Matthews. — On Scolopo- 
stelhus adjunctus D. & S., by James Edwards. — Entomological 
Notes, Captures etc. — Societies. — Obituary: Frederick Bond. — 
Reviews. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th ser. Vol. IV, n°. 21. 
(September 1889) (b). 

On the Habits of certain Bornean Butterflies, by 8. B. J. Skertchly. 
— Notes on the Species of Phasmidae collected by Basil Thomson 
in the Louisiade Archipelago, by W.F. Kirby. — On some 
new or little-known Species of Libellulinae from Jamaica in the 
Dublin Museum of Science and Art, by W. F. Kirby — On 

7 


XOVIIT ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


a Gall produced in Typhloeyba Rosae Linn. by a Hymenopterous 
Larva, by M. A. Giard. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jarhrg. VIII, Heft VIL (August 
1889) (b). 

Jozef Mann, von A. Rogenhofer. — Beschreibungen der bekannten 
Tritomiden Japans, mit Berücksichtigung der neuen Sammeler- 
gebnisse des Herrn George Lewis in den Jahren 1880 und 1881, 
von E. Reitter. — Einige Bemerkungen zur Kenntniss der 
Gallmücken, von Prof. Jos. Mik. — Neue Chrysomeliden und 
Coceinelliden aus dem Kaukasus, von. Jul. Weise. — Zwei neue 
Gallmücken, von J. J. Kieffer. — Bigot’s Orthography, von G. 
H. Verrall. — Literatur: Allgemeines, Thysanura, Lepidoptera, 
Diptera, Coleoptera, Hymenoptera. 


Entomologica Americana. Vol. V, n°. 9 (September 1889) (a). 
Review of the North American Species of Pediopsis, by E. P. van 
Duzee. — Contributions towards a monograph of the Noctuidae 
of North America. Revision of the species of Pseudanarta, by 
John B. Smith. — A new Species of Haematobia, by S. W. 
Williston. — Notes on the Paederini, by Thos. L. Casey. 


Archiv für Naturgeschichte, herausg. von Dr. F. Hilgendorf. Jahrg. 55. 
Band I, Heft 2 (August 1889) (b). 
Beiträge zur Fauna Spitzbergens, Resultate einer im Jahre 1886 
unternommenen Reise, von Dr. Willy Kükenthal. 


Jahrbücher des Nassauischen Vereins für Naturkunde. Jahrg. 42 (a). 

Die Käfer von Nassau und Frankfurt, von Dr. L. v. Heyden. — 

Lepidopterologische Beobachtungen aus dem unteren Rheingau, 
von A. Fuchs. 


Bulletin de la Soc. Imp. des Naturalistes de Moscou. Année 1888, 
n°. 4 (0). 

Etudes sur le développement des Amphipodes, par Marie Rossiis- 
kaya. — Etudes sur le développement des Amphipodes, par 
Dr. Sophie Pereyaslawzewa. — Buprestis Nikolskii sp. n., par 
A. Sémenow. — Aperçu des genres paléarctiques de la tribu 
des Anchoménides (famille des Carabiques), par A. Sémenow. — 
Kurze Notizen über einige Russische Blaps-Arten, von S. Ballion. 


October 1889. 


Entomologist (The). Edited by J. T. Carrington. Vol. XXII. n°. 317 
(October 1889) (a). 

Investigation of Variation, by J. T. Carrington. — On the 

variation of Insects, by T. D. A. Cockerell. — Entomology 

of Iceland: Notes upon a Visit in 1889, by Dr. Walker, — 


ONTVANGEN TIJDSCRRIFTEN. XCIX 


Contributions towards a List of the varieties of Noctuae occurring 
in the British Islands, by J. W. Tutt. — Entomological Notes 
Captures ete. — Societies. 


Entomologist’s Monthly Magazine. Vol. XXV. n°. 305 (October 1889) (b). 
Three Days at Ferrol, by J. J. Walker. — Second Supplement to 
Annotated List of British Anthomyiidae, by R. H. Meade. — 
Lygus viscicola Puton in England, by J. W. Douglas. — On 
a new species of Teretrosoma Horn, by G. Lewis. — On a species 
of Amblyopus (Erotylidae) from Japan, by G. Lewis. — Entomo- 
logical Notes, Captures ete. — Obituary: Th. Kirsch, and 
Rev. H. J. Gore. — Review. — Societies, — On the distinction 
between Lecanidinae, Hemi-Coceidinae and Coccidinae, by W. 
M. Maskell. — Synopsis of the British Orthoptera (continued), 
by E. Shaw. 


Annals and Magazine of Natural History. 6th ser. Vol. IV, n°. 22 
(October 1889) (b). 

On a New Genus of Coleoptera (Trogositidae), by G. Lewis. — On 
the possible Origin of the Malpighian Tubules in the Arthropoda, 
by Frank E. Beddard. — The Copepod Fauna of the »Maare 
of the Eifel, by Dr. Julius Vosseler. 


Wiener Entomologische Zeitung. Jahrg. VIII, Heft VIII (October 
1889) (b). 

Zwei neue Melolonthiden aus Neu-Guinea, von E. Brenske. — 
Uebersicht der mir bekannten Coleopteren-Gattungen der Melo- 
lonthini im Erichson’schen Sinne, aus der paläaretischen Fauna, 
von Edm. Reitter. — Interessante kaukasisch-persische Coleopteren, 
von Dr. L. v. Heyden. — Zur Kenntniss der Miarda-Formen, 
von E. Wasmann. — Uebersicht der mir bekannten Arten der 
Coleopteren-Gattung Triodonta Muls., von Edm. Reitter. — 
Berichtigung von Th. Becker. — Literatur: Allgemeines, Diptera, 
Coleoptera, Hymenoptera. I 


Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Série 
III, n°. 116 (a). 
Palaeophlebia, nouvelle légion de Caloptérygines, suivi de la des- 
cription d’une nouvelle Gomphine du Japon: Tachopleryx Pryeri, 
par Edm. de Selys-Longchamps. 


Archiv für Naturgeschichte, herausg. von Dr. F. Hilgendorf. Jahrg. 55, 
Band I, Heft 3 (September 1889) (b). 
Ueber einen Fall von androgyner Missbildung bei Diaplomus gracilis 
G. O. S., von Dr. Osc. Nordqvist. 
Idem. Band II, Heft 2. 
Bericht über die wissenschaftlichen Leistungen im Gebiete der 


© ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Entomologie während des Jahres 1888, von Dr. Ph. Bertkau. — 
Bericht über die Leistungen in der Careinologie während des 
Jahres 1887 (Uebersetzung van Dr. F. Hilgendorf), von Dr. G. 
Herbert Fowler. 


Berliner Entomologische Zeitschrift, Redaet. von Dr. F. Karsch. Band 
XXXIII, Heft I (September 1889) (b). 

Neue Scydmaeniden im Museum Ludwig Salvator, von Dr. L. W. 
Schaufuss. — Ueber Gallmücken und Gallen aus der Umgebung 
von Siegen, von Ew. H. Rubsaamen. — Monographie der Hyme- 
nopteren-Gattung Stephanus Jur., von A. Schletterer. — Neue 
Rhopalocera, von E. G. Honrath. — Beiträge zur Kenntniss der 
Dipteren-Fauna von St. Loritz, von Theodor Becker. — Eine 
nothgedrungene Erklärung an Hernn Dönitz, von J. Schilsky. -— 
Nekrolog: H. B. Möschler. 


Tijdschrift voor Entomologie, uitg. door de Ned. Ent. Ver. deel XXXII, 
4de Afl. (a en b). 

Catalogue raisonné et synonymique des Névroptéres, observés dans 
les Pays-Bas et dans les Pays limitrophes, par H. Albarda. — 
Aanteekeningen over Lepidoptera van Nieuw-Guinea, door P.C. 
T. Snellen. — Een nieuwe vijand onzer Zeeweringen , door Mr. A: 
J. F. Fokker. — Opmerkingen betreffende Nederlandsche Micro- 
lepidoptera, door F. J. M. Heylaerts. — Termophila Furnorum 
Rovelli, door Dr. J. T. Oudemans. 


Transactions of the American Entomological Society. Vol XVI (a). 

Revision of the species of Cardiophorus Esch. of America north of 
Mexico, by F. Blanchard. — On the species of Macrops Kirby, 
inhabiting North America, by W. G. Dietz. — A monograph 
of the Sphingidae of America north of Mexico, by J. B. Smith. — 
Diptera Brasiliana, ab H. H. Smith collecta. Part I. Stratio- 
myidae, Syrphidae, by S, W. Williston. — Description of a 
larva of Papilio Gundiachianus two‘ days previous to its 
transformation into a chrysalis, by Albert Bonzon. — Des- 
eription of some new or little known Microgasterinae, by C. 
M. Weed. — A table of the species of Vespa found in the United 
States, with deseriptions of two new species, by J. Me. Farland. 
— Notes on some types of North American Cerambycidae 
in the British Museum, by C. J. Gahan. — Additional Notes, 
by G. H. Horn. — Notes on some North American species of 
Halticinae (Group Monoplati), by M. Jacoby. — Proceedings of 
the monthly meetings of the Entomological Section of the Aca- 
demy of Natural Sciences of Philadelphia. 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. CI 


November 1889. 


Entomologist (The). Edited by J. T. Carrington. Vol. XXII, n°. 318. 
(November 1888) (a). 

Frederick Bond:in Memoriam (with Portrait), by J. W. Dunning. — 
Note on the Classification of the Cicadae, by G. B. Buckton. -- 
Luperina testacea var. Nickerlii (Freyer), by R. South. — Inves- 
tigation of Variation by J. W. Tutt. — Entomology of Iceland: 
Notes upon a Visit in 1889, by Dr. Walker. — Contributions 
towards a List of the varieties of Noctuae occurring in the British 
Islands, by J. W. Tutt. — Entomological Notes, Captures etc. — 
Societies. 


Entomologist’s (The) Monthly Magazine. Vol. XXV, n°. 306 (November 
1889) (b). 
Forficula pubescens Gene, by C. W. Dale. -— Societies. — Notes 
on Lepidoptera captured in Norway, by R. C. R. Jordan. 


Annals and Magazine of Natural History. 5th. ser. Vol. IV, n°. 23 
(November 1889) (6). 

Chalk of Surrey, by G. Jennings Hinde. — Descriptions of two 
new Rhynchophorous Coleoptera from the Louisiade Archipelago, 
by Ch. O. Waterhouse. — Monograph of Phyllothelys, a genus 
of Mantodes peculiar to the Oriental Region, by J. Wood-Mason. — 
Note on the variation of the Mandibles in the males and 
descriptions of the females of the Prionidous genera Priotyrannus 
and Cacosceles, by C. J. Gahan. 


Comptes-Rendus des Séances de la Soc. Entom. de Belgique. Série 
Fir er za). 
Quelques Coléoptères rares capturés en Belgique en 1889, par E. 
Rousseau. 


Proceedings of the Zoological Society of London for the year 1889. 
Part III (a). 

On some new Species and a new Genus of Araneidea, by O. P. 
Cambridge. — Report on the Insect-house for 1888, by Mr. A. 
Thomson. — Deseriptions of new South American Coleoptera of the 
genus Diabrotica, by J. S. Baly. — Descriptions of new species 
and of a new genus of Coleoptera of the Family Telephoridae, 
by H. 8. Gorham. — On new species of the Coleopterous Family 
Carabidae, by Mr. J. H. Leech. — On new species of the 
Coleopterous Families Cicindelidae and Carabidae, taken by Mr. 
Pratt in Chang Yang, near Jehang on the Yang-tsze, China, 
by H. W. Bates. — On a new Three Trap-door Spider from 
Brasil, by O. P. Cambridge. — Exhibition of, and remarks 
upon, a Leaf-inseet (Phyllium gelonus) living in the Society’s 


CII 


ENTOMOLOGISCHE INHOUD DER 


Insect-house. — List of the Crioceridae, Cryptocephalidae, 
Chrysomelidae and Galerucidae, collected in Venezuela, by M. 
Simon, with descriptions of the new species, by M. Jacoby. — 
Description of a new genus of Fossil Moths belonging to the 
Geometrid Family Euschemidae, by A. G. Butler. — Descriptions 
of new genera and species of Odonata in the collection of the 
British Museum, chiefly from Africa, by W. F. Kirby. - On new 
genera and species of Coleopterous Insects from Mount Kinibalu, 
North Borneo, by H. W. Bates. 


Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia. Part 


I (January —April 1889) (a). 


Note on Gonyleptus and Solpuga, by J. Leidy. -- A parasitie Cope- 


pod, by J. Leidy. — A contribution to the knowledge of the 
Spider Fauna of the Bermuda Islands, by Geo. Marx. — Notes 
on a small collection of Myriapods from the Bermuder Islands, 
by H. Charles Bollman. 


Notes from the Leyden Museum. Vol. XI, n°. 4 (November 1889) (b). 
Description of a new species of the Longicorn genus Pachyteria 


Serv., by J. R. H. Neervoort van de Poll. — Additional remarks 
on Dolichoprosopis maculatus Rits., by J. R. H. Neervoort van 
de Poll. — Remarks on Gymnetis Kerremansi v. d. Poll, by 
J. R. H. Neervoort van de Poll. — On a new species of the 
Lucanoid genus Odontolabis Hope, by J. R. H. Neervoort van 
de Poll. — On the geographical distribution of some little-known 
African species of Nigidius, by J. R. H. Neervoort van de Poll. 
— On Aegus capitatus Westw., by C. Ritsema Cz. — The species 
of Lucanoid Coleoptera hithertho knowr as inhabiting the island 
of Sumatra, enumerated by C. Ritsema Cz. — A new Javanese 
species of the Buprestid genus Aphanistieus Latr., described by 
C. Ritsema Cz. -- On some Sumatran Coleoptera, with des- 
cription of a new genus and species of Longicorn, by ©. Ritse- 
ma Oz. — New species of Heragonia (Carabidae) from the 
Malay-Islands, by J. R. H. Neervoort van de Poll. — Des- 
eriptions of three new species of the genus Physodera (Cara- 
bidae), by J. R. H. Neervoort van de Poll. 


Bihang till Kongl. Svenska Vetenskaps-Akademiens Handlinger. 


Band XII, afd. IV (a). 


Chr. Aurivillius, Insekter insamlade pà Kamerunberget af G. 


Waldau och K. Knotson. I. Coleoptera: Cetoniidae et Lucanidae. 
— ©. Bovallins, New or impertectly known Isopoda. Part III. — 
Chr. Aurivillius, Bidrag till kännedomen om vära solitära getin- 
gars lefnadssiitt. 


ONTVANGEN TIJDSCHRIFTEN. CIEE 


Idem. Band XIII, afd. IV (a). 
B. Haij, Bidrag till kännedomen om Acridiodeernas yttre morpho- 
logi, sirskildt med hiinsyn till de Skandinaviska formerna. — 
G. Adlerz, Bidrag till Pantopodernas morfologi och utwecklings- 
historia. 
Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeniging. 2de ser. 
DI. 11, ‘afl. 4 (a). 
Ueber die Entwicklung der Farben und Adern auf den Schmetter- 
lingsflügeln, von Dr. J. F. van Bemmelen -— Naschrift op 
Crustacea Neerlandica, II, door Dr. P. P. C. Hoek. 


ti SARE Ber Bu 
ME 


Are af 


+ as Par as 


Eee — 
E 


rein E: 


VAN DE 


DRIE-EN-TWINTIGSTE WINTERVERGADERING 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 
GEHOUDEN TE LEIDEN 


op Zondag 26 Januari 1890, 


des morgens ten 11 ure. 


Voorzitter: de heer P. C. T. Snellen. 

Met den Voorzitter tegenwoordig de heeren Dr. H. Bos, Mr. 
A. Brants, J. Büttikofer, G. de Vries van Doesburgh, Jhr. Dr. 
Ed. J. G. Everts, H. W. Groll, Dr. A. W. M. van Hasselt, D. 
van der Hoop, Dr. F. A. Jentink, Dr. F. W. O. Kallenbach, 
Professor J. van Leeuwen Jr., Dr. Th. W. van Lidth de Jeude, 
J. W. Lodeesen, J. C. H. de Meijere, J. R. H. Neervoort van de 
Poll, G. Ritsema Cz., W. Roelofs, Dr. H. J. Veth en F. M. van 
der Wulp. . 

Van de heeren Mr. W. Albarda, Mr. A. J. F. Fokker, D. ter 
Haar, F. J. M. Heylaerts, J. Jaspers jr., J. Kinker, Mr. A. F. 
A. Leesberg, K. N. Swierstra en E. Wasmann is bericht inge- 
komen, dat zij verhinderd zijn de vergadering bij te wonen. 

De Voorzitter opent de vergadering. Hij gevoelt zich zeer ver- 
eerd, door het vertrouwen zijner medebestuurders geroepen te zijn , 
om zich aan het hoofd der Entomologische Vereeniging te stellen 


en deze bijeenkomst te leiden. Hij hoopt in het voetspoor te treden 
fs 


ovs. VERSLAG. 


van zijo hooggeachten voorganger, Generaal van Hasselt, en even 
als deze gedaan heeft, zijne beste krachten te wijden aan den 
bloei onzer Vereeniging en aan de bevordering der entomologische 
wetenschap, daarbij rekenende op den welwillenden steun van al 
zijne medeleden. Hij verheugt zich in de betrekkelijk talrijke op- 
komst, nu het bij eene algemeen heerschende ziekte te vreezen 
was, dat menigeen zich zou genoodzaakt zien thuis te blijven. Hij 
heet de aanwezigen hartelijk welkom, en het is hem aangenaam, 
onder hen ook te mogen opmerken den heer de Vries van Does- 
burgh, die zich eerst sinds kort aan de Vereeniging heeft aange- 


sloten. 


De Voorzitter, de heer Snellen, begint met eene mededeeling 
namens ons geacht medelid Heylaerts, die tot zijn groot leedwezen , 
door zijne drukke praktijk ten gevolge der heerschende influenza- 
ziekte, niet ter vergadering is kunnen komen. De heer Heylaerts 
had in de eerste plaats ter tafel willen brengen eene aankondiging 
van het onlangs verschenen 5de deel der Mémoires sur les Lépi- 
doptères, en heeft zijn verlangen te kennen gegeven, die aankon- 
diging achter het verslag gedrukt te zien. In de tweede plaats was 
de heer Heylaerts voornemens geweest, een geval van copulatie 
tusschen twee verschillende vlindersoorten te bespreken. Onder 
zijne patienten in het ziekenhuis te Breda, bevond zich een gega- 
geerd onder-officier der genie bij het Indische leger, die gedurende 
zijne jeugd in Frankrijk (waar hij geboren was) reeds planten en 
insecten verzameld had, en zich ook in Indie daarmede had bezig 
gehouden. Het papillotteeren van vlinders had hij afgezien, zoodat 
een aantal exemplaren in vrij goeden staat met hem te Breda waren 
aangekomen. Hij wist menige bijzonderheid uit de insectenwereld 
van Indie te vertellen. Zoo verhaalde hij ook, dat meermalen door 
hem twee verschillende vlindersoorten in copulatie waren gezien. 
De heer Heylaerts, die aanvankelijk daarbij aan dimorphe of poly- 
morphe vormen dacht, ontving, behalve meer andere voorwerpen, 
van hem als een bewijs voor de evengenoemde bewering, een 


monster-papillot, waarin zich een d van Papilio (Ornithoptera) 


VERSLAG. CVII 


Ritsemae Sn. en een g van P. (0.) Van de Polli Sn., nog in 
copulatie met elkander vereenigd, bevonden. Zij waren in dien 
staat door den bewusten verzamelaar met de hand gevangen en 
terstond gedood. Dit feit — zoo meende de heer Heylaerts — was 
te merkwaardig, om niet aan de vergadering te worden mede- 
gedeeld, en nu hij niet in de gelegenheid was dit zelf te doen, 
had hij daarom aan den heer Snellen verzocht, die taak van hem 
over te nemen. 

Op de vragen, door sommigen der aanwezenden gedaan, of hier 
geen vergissing in de determinatie kan bestaan, en of het wel vast 
staat, dat de beide genoemde soorten specifiek verschillen, antwoordt 
de heer Snellen, dat over het laatste geen twijfel kan bestaan. 
Ten vorigen jare is zulks, na een nauwkeurig onderzoek van een 
aantal voorwerpen, ook van verwante soorten, in de verschillende 
collectien, door hem, in vereeniging met de heeren Ritsema, 
Swierstra en Van de Poll, op de meest afdoende wijze geconsta- 
teerd, terwijl van beide soorten zoowel de eene als de andere sexe 
bekend is. En wat de determinatie betreft, ofschoon hij zelf de 
exemplaren van den heer Heylaerts nog niet gezien heeft, kan toch 
volstrekt niet aan eene misvatting gedacht worden, omdat de ken- 
merken der beide soorten zoo in ’t oog vallen, dat een kenner, 


als de heer Heylaerts, zich niet daarin kan bedriegen. 


De heer Snellen, nu tot zijne eigen mededeelingen overgaande, 
bespreekt eene onlangs ontvangen collectie Lepidoptera van het eiland 
Flores. Toen onze geachte collega, Mr. M. C. Piepers, in 1888 
Indie met verlof zou verlaten, verzuimde hij niet maatregelen te 
nemen, om het onderzoek der vlinder-fauna aldaar gedurende zijne 
afwezigheid te doen voortgaan. Hij had het geluk gehad aan een 
zijner vrienden, Mr. D. H. van Gelder, voor zijne studien belang- 
stelling in te boezemen, en met behulp van dezen werd een tocht 
van een inlandsch verzamelaar naar het eiland Flores beraamd. 
Dat eiland, een der zoogenaamde kleine Sunda-eilanden , maar toch 
vrij groot, ligt oostwaarts van Java, waarvan het door de eilanden 


Bali, Lombok en Soembawa wordt gescheiden, en verder min of 


CVIII VERSLAG. 


meer tusschen Celebes ten noorden en Timor ten zuiden. Het is 
entomologisch nog weinig bekend. Wallace of zijn adsistent heeft 
er verzameld, maar sedert, naar het schijnt, niemand. De boven- 
bedoelde inlandsche jager heeft in den voorgaanden zomer eenigen 
tijd op Flores vertoefd, en door de welwillende bemoeiingen van 
Mr. van Gelder werd het bijeengebrachte naar Nederland verzonden , 
waar het nog vóór de weder-afreize van Mr. Piepers naar Java 
aankwam. Ofschoon de verzamelaar nog wel de inlichtingen en 
hulp heeft mogen ondervinden van den WelEw. heer P. M. Bonnike, 
R. GC. Pastoor te Maumerie op Flores, die belang stelde in Ento- 
mologie, — maar sedert, helaas! door een noodlottig toeval om het 
leven kwam, — is de buit niet zeer groot en geeft hij vooral geen 
volledig beeld van de vlinder-fauna van Flores. Het is duidelijk, 
dat de verzamelaar enkel in den omtrek zijner woonplaats heeft ge- 
jaagd. Van onbeschreven soorten is er dan ook slechts ééne, en wel 
eene Zuploeu, waarvan de beschrijving, onder den naam van #. 
Gelderi, spoedig het licht zal zien. Zij behoort tot de groep van 4. 
Midamus L. en vervangt waarschijnlijk die soort op Flores. Toch 
blijkt uit het verzamelde eenigszins het karakter der fauna. Deze 
heeft, even als die van Timor, overeenkomst met de fauna van 
Nieuwholland, zooals b. v. door het voorkomen van Acraea Andro- 
macha Fabr. en van de Nieuwhollandsche varieteit Sthenelus Mac 
Leay van Papilio Frithonius Cram, Merkwaardig is, dat deze 
Papilio, die in China, Cochin-China en op Malacca niet zeldzaam 
is, Sumatra misschien, maar Java zeker overspringt , om op Lombok 
en Flores weder te verschijnen. Ook in andere opzichten toonen 
de vlinders van Flores nog meer overeenkomst met die van Sumatra 
dan met die van Java. Zoo wordt b. v. de in Indie en op Sumatra 
voorkomende Pieris Lea Dbday wel op Flores vertegenwoordigd 
door de na verwante Pieris Naomi Wall., doch op Java komt geen 
na verwante vorm, maar daarentegen de tamelijk alleenstaande en 
slechts van dat eiland bekende Pieris Judith Fabr. voor, Onder de 
op Flores verzamelde vlinders zijn ook verscheidene gave en frissche 
voorwerpen van de zeldzame Thestias Kkeimwardtii Sn. v. Voll., 


door dezen in de Monographie des Piérides beschreven naar één 


VERSLAG. CIX 


mannelijk exemplaar, dat (wel ten onrechte) heette uit de Molukken 
te komen; die soort is later door Wallace, die ook het wijfje 
beschreef, op Bali, Lombok en Flores teruggevonden. 

Ten slotte vestigt de heer Snellen de aandacht op eene kleine 
en onaanzienlijke Tineine, de bekende, in het zuiden van ons 
werelddeel gevreesde en schadelijke Sitrotroga cerealella Olivier. 
Deze soort was tot dusver niet in Nederland waargenomen. Wel 
ving Spreker eens een exemplaar van den vlinder in een pakhuis 
te Rotterdam, waar dikwijls goederen, uit Zuid-Europa afkomstig, 
werden geborgen; doch om die reden heeft hij er nooit melding 
van gemaakt. Later, nu twee of drie jaren geleden, zond ons 
medelid, Dr. Ritzema Bos, hem eens een aantal vlindertjes, die 
in de zadenverzameling der Rijkslandbouwschool te Wageningen 
waren uitgekomen, met verzoek den naam te mogen weten, Ook 
zij behoorden tot 8. cerealella, en bij het opgeven van dien naam 
werd niet verzuimd op de schadelijkheid van het insect te wijzen. 
Van een voorkomen in de vrije natuur bleek echter voorloopig 
nog niets, totdat Spreker op 9 Augustus van het voorgaande jaar, 
bij gelegenheid eener avond-excursie bij Rotterdam, aan den rand 
van een korenveld, een vliegend voorwerp van den vlinder ving. 
Zoodoende is nu wel onze inlandsche fauna verrijkt met eene nieuwe 
soort van Microlepidoptera, maar tevens de aanwezigheid hier te 
lande geconstateerd van een nieuwen, gevaarlijken vijand voor den 
landbouw, gelijk blijken kan uit de volgende mededeeling in het 
Correspondenzblatt des Zool. Mineral. Vereins zu Regensburg, 19de 
Jaarg. (1865), p. 177: 

«Ein den Getreide-Arten sehr schädliches Thierchen, welches 
bisher in Böhmen und weiter im Norden von Deutschland noch 
nicht beobachtet wurde, ist die Gelechia cerealella Oliv. (Tinea 
granella Latr. (nee Linn.), pyrophagella Kollar). Diese Art wurde 
zu Anfang unseres Jahrhunderts von dem französischen Naturfor- 
scher Olivier in Süd-Frankreich beobachtet und mit dem erwähnten 
Namen bestimmt, früher aber schon von Latreille mit der Korn- 
motte (Tinea granella) verwechselt, die eine wesentlich verschiedene 
Art ist. 


> 


CX VERSLAG. 


«Der weibliche Schmetterling legt seine Eier an die stehenden 
Getreidehalme und zwar von Weizen, Rogeen, Gerste und Mais. 
Das aus dem Ei schlüpfende Räupchen bohrt sich in ein Frucht- 
korn; es ist weiss, glatt, hat einen bräunlichen Kopf und erreicht 
die Länge von etwa 3”. Es nährt sich von dem mehligen Inhalte, 
indem es das Korn gänzlich aushöhlt. Es scheint, dass der Inhalt 
eines Kornes für den Lebensbedarf einer Raupe ausreichend ist; 
wenigstens gelang es mir seit 2 Jahren, während deren ich die 
Metamorphose beobachte und sorgfältig verfolge, noch nie, eine 
Raupe ein Korn verlassen und in ein zweites sich einbohren zu 
sehen. Dagegen kommt es gerade nicht selten vor, dass beim Mais 
in einem Korn zwei Raupen zur Entwicklung gelangen. Die Ver- 
puppung erfolgt innerhalb des Kornes, das Ausschlüpfen des Schmet- 
terlings erst in den Scheunen und Magazinen, und giebt sich durch 
ein kleines Löcherchen an dem Korne kund, dass es eine Raupe 
beherbergte. 

« Die Vorderflügel der Motte sind fahlgelb, selten unregelmässig 
schwarz bestäubt, schmal und zugespitzt, die Hinterflügel bleigrau, 
Ausmass 6—7’’. Das Thier erscheint jährlich in zwei Genera- 
tionen; die eine im September, October, die andere im Frühjahre, 
im Mei und Juni. Zu den genannten Zeiten erschien es stets häufig 
bei mir im geschlossenen Behälter, doch verging selten eine Monat, 
selbst im Winter, wo im geheizten Zimmer sich nicht einzelne 
entwickelt hätten. 

«In der Fruchtsammlung des oekonomischen Lehrfaches erscheint 
es zu Tausenden, und es ist kaum eine Aehre aufzufinden die 
nicht mit dem Insecte behaftet wäre. Anlangend die geographische 
Verbreitung wurde cerealella in Italien, Spanien, Frankreich und 
der Wallachei beobachtet; Frey führt selbe bei Zürich vorkommend 
an und Kollar beschrieb sie aus Oesterreich unter den Namen 
pyrophagella. 

«Sie wurde aus den genannten südlichen Ländern mit dem 
Getreide verschleppt und ist bis jetzt in Deutschland noch nicht 
vorhanden, so dass Prag gegenwärtig den nördlichsten Punkt ihres 


Vorkommens bildet. 


VERSTAG. CXÎ 


« Cerealella ist entschieden eine der schädlichsten Arten aller 
bekannten Fruchtverderber und ein ebenbürliges Seitenstück der 
Tinea granella, die von jeher der Schrecken der Besitzer von 
Getreidevorrathen war. Dem Landwirthe wäre beim Erscheinen 
derselben eine schnelle Verwendung der inficirten Frucht oder das 
sogleiche Vermahlen derselben anzurathen. » 

Wat betreft de verdere literatuur over dezen vlinder, die zich 
ook reeds in Amerika heeft vertoond, deze is nog niet door Spreker 
geraadpleegd. Waarschijnlijk zal zij ook wel de opgave bevatten 
van middelen ter bestrijding van dezen nieuwen vijand, die inder- 
daad ruim zoo gevaarlijk is als de beruchte Tinea granella L. 
Voor’shands mag gewezen worden op de maatregelen, die in de 
bovenvermelde Duitsche mededeeling worden aanbevolen. 


Een paartje van den vlinder gaat ter bezichtiging rond. 


Naar aanleiding van de bovengemelde schriftelijke mededeeling 
van den heer Heylaerts, omtrent de copulatie van Papilio (Orni- 
thoptera) Vandepolli Snell. en Ritsemae Snell., laat de heer Ritsema 
een paartje van eerstgenoemde soort, alsmede een mannelijk voor- 
werp van de tweede, — een en ander daartoe door hem opzettelijk 


uit ’sRijks Museum gehaald, — ter bezichtiging rondgaan. 


Voorts maakt de heer Ritsema de aanwezigen, en vooral de 
Coleopterologen onder hen, opmerkzaam op een’ kleinen kever, 
Leptinus testaceus Müll., die, hoewel op verschillende plaatsen dicht 
bij de oostelijke grenzen van ons land en ook in Engeland aan- 
getroffen, nog niet bij ons te lande gevonden is, maar waarschijnlijk 
er toch zal voorkomen. Volgens een schrijven van den heer E. Hervé 
te Morlaix (Finistère), is genoemd kevertje door hem in verscheidene 
exemplaren in zijnen tuin in het nest eener veldmuis aangetroffen, 
hetgeen het vermoeden doet ontstaan, dat het parasitisch op de 
veldmuis zou leven, even als Platypsyllus Castoris Rits. op den 
bever. Spreker wenscht, door het mededeelen dezer waarneming, 
de aandacht der Nederlandsche entomologen tegen het aanstaande 


saisoen hierop te vestigen. 
D> 


CXII VERSLAG. 


De heer de Meïjere bespreekt het voorkomen van individueele 
afwijkingen in het aderbeloop der vleugels, door hem bij een viertal 
Diptera-soorten waargenomen. Behalve de daartoe betrekkelijke 
voorwerpen zelven, laat hij door hem vervaardigde afbeeldingen 
rondgaan, waarin de bestaande abnormaliteiten duidelijk zijn aan- 
gewezen. Zij betreffen: 

1°. Een mannelijk 
exemplaar van Beris 
vallata Forst. Bij het 
geslacht Beris ont- 
springen drie langs- 
aderen, geheel van 
elkander afgezonderd, 
uit de schijfcel; bij dit 
voorwerp vormen de 
beide bovenste dier 


aderen eene gesteelde 
vork (zie fig. 1 bij *). 
Het insect werd door 
hem in Juli 1889 te 
Ridderkerk gevangen. 


RE EN mn 2°. Eene Æmpis vi- 


N, == 4 ¢ . . . oe 
Rit / trypennis Meig. 9, bij 


al u welkedetweebovenste 


— 


aderen uit de schijfeel door eene dwarsader verbonden zijn, zoodat 
de vleugel een naast de schijfcel liggend, vierhoekig, overtollig 
celletje vertoont (zie fig. 2 bij *). Gevangen te Zeist, Augustus 1888. 

3°. Een Culex pipiens L. 2, met ongevorkte radiaal- en discoidaal- 
ader; tevens is de vleugel aan de spitshelft duidelijk smaller dan 
gewoonlijk (zie fig. 3 bij **). Gevangen te Bodegraven , Januari 1889. 

4°. Een wijfje van Zrichocera regelationis L., waarbij de onderarm 
van de vork der radiaal-ader zich dicht voor zijne uitmonding in 
de vleugelspits in tweeën splitst, welke beide takken zich even 
daarna weder vereenigen, zoodat als ’t ware een ringvormig stuk 
in de ader is ingeschoven (zie fig. 4 bij *). Het exemplaar is 


gevangen te Amsterdam, Januari 1890. 


VERSLAG. CXIII 


Spreker onthoudt zich voor het oogenblik, om hieruit eenige 
gevolgtrekking te maken, daar het hem niet bekend is, of er soms 
verwante soorten bestaan, bij welke datgene, wat hier als afwijking 
optreedt, normaal wordt aangetroffen. Alleen wijst hij er op, dat 
uit deze voorbeelden al weder de veranderlijkheid in het overigens 
zoo constante aderbeloop blijkt, en verder dat bij de getoonde 
exemplaren de variatie in beide vleugels aanwezig is (alleen in het 
vierde geval is op den linkervleugel de abnormale ring van onderen 
niet geheel gesloten); een bewijs van de sterke neiging tot sym- 
metrische vorming bij de insecten. 

Nog vermeldt de heer de Meijere, dat door hem in Juli 1889 
te Bodegraven een exemplaar werd gevangen van de zeldzame 
Sesiide, Sciapteron tabaniformis v. Rottb. 


De heer Bos deelt eenige waarnemingen mede omtrent de levens - 
wijze van Meligethes aeneus Fabr. In het voorjaar van 1889 werd een 
koolzaadveld, behoorende aan de Rijkslandbouwschool te Wage- 
ningen , door het in massa optreden van dit insect zoodanig geteisterd, 
dat het zich gedurende den bloeitijd meer grauwgroen dan geel 
voordeed. Hierdoor waren de omstandigheden voor de waarneming 


gunstig. Het ei wordt gelegd in den naad tusschen twee kelkbladen 


van een’ nog gesloten knop (zie fig. À) !; de larve boort zich tusschen 
de bladeren in en drijft deze uiteen, waarbij kelk- en kroon- 
bladeren deels krom trekken, deels scheuren (zie fig. B en C) en 


de kunstmatig opengedreven bloembekleedselen korter blijven dan 


1) Fig. A stelt een jongeren knop voor dan figg. B, C en D en is dus sterker 
vergroot dan deze, 


8 


CXIV VERSLAG. 


gewoonlijk, terwijl de stamper boven uitsteekt (zie fig. D). Ook 
de kevers vreten zich in de knoppen in, maar op andere wijze; 
zij knagen en kauwen de kelk- en kroonbladen stuk, zonder den 
knop los te maken. Gewoonlijk beginnen zij, met eene langwerpige 
opening in beide bloembekleedselen te 
maken (fig. E). In deze door kevers aan- 
getaste knoppen blijft de stamper altijd 
klein en verborgen (fig. F). 

De paring heeft plaats in de toppen 


der bloemstengels, op en tusschen de 

E F knoppen en bloemen. Merkwaardig zijn 
daarbij de liefkozingen, waarmede de iets kleinere mannetjes de 
wijfjes bestormen. Op den rug van deze gezeten, betasten zij met 
sprieten en palpen het lichaam der wijfjes, voornamelijk de naden 
tusschen kop, prothorax en dekschilden; plotseling teruggaande, 
doen zij pogingen tot paring en zoo die niet gelukken, begeven 
zij zich weder naar voren, om de betastingen te hervatten. De 
paring zelve duurt slechts kort. 

Wat de ontwikkeling betreft, is het bekend, dat de larve in 
den grond verpopt en reeds spoedig (half Juni) tot kever wordt. 
Daar na dien tijd weinig larven voorkomen, is deze generatie 
waarschijnlijk de laatste van het jaar. 

Op de vraag van Spreker, waar de kevers in het vervolg des 
jaars blijven, antwoordt de heer Everts, dat zij dan gewoonlijk 
in spleten van hout en muren, barsten in boomschors, onder stapels 
bloempotten en op dergelijke verscholen plekken te vinden zijn. 

In de tweede plaats vestigt de heer Bos de aandacht op een’ 
kever, hem toegezonden door den heer J. D. Kobus, onder-directeur 
van het proef-station Oost-Java te Pasoeroean. Deze kever is door 
den heer Ritsema, volgens Javaansche voorwerpen in ’s Rijks Mu- 
seum, gedetermineerd als Apogonia rauca Fabr. (= gemellata Kirby). 
Ook de larven en poppen zijn op spiritus overgezonden en worden 
ter bezichtiging gesteld. Op Oost-Java doet de larve zeer veel kwaad 
aan het suikerriet, waarvan zij de wortels beknaagt. Welke schade 


de larve aanricht, in welken tijd zij het meest voorkomt, wanneer 


VERSLAG. CXV 


de kever vliegt enz., dit alles wordt door Spreker kortelijk uit 
brieven medegedeeld. Hij stelt zich voor, de ontwikkelings-toestanden 
van dit dier te teekenen en te beschrijven, en laat de afbeel- 
dingen, voor zoover zij gereed zijn, rondgaan; beschrijvingen en 


afbeeldingen zullen later in het Tijdschrift worden opgenomen. 


Op verzoek van den Spreker, geeft de heer Ritsema een kort 
relaas van zijne nasporingen, om den waren naam van den be- 
doelden kever te vinden. De bovenvermelde bijeenvoeging in het 
Leidsch Museum is gegrond op den Catalogus Coleopterorum van 
Gemminger en von Harold, alwaar rauca F. wordt opgegeven als 
afkomstig van Coromandel en de synoniem gemellata Kirby als 
bewoner van Java (zie ook Verslag der Zomervergadering van 1888 
blz. xvım). Bij het raadplegen nu onlangs van de oorspronkelijke 
bronnen, bleek het evenwel, dat Kirby voor zijne gemellata geenszins 
Java, maar Brazilie (met een?) als vaderland opgeeft. De bestaande 
verwarring is waarschijnlijk te wijten aan Burmeister, die de beide 
soorten heeft samengevoegd en aan haar Coromandel en Java als 
woonplaatsen heeft toegeschreven, daarbij voegende dat zijne 
Javaansche voorwerpen kleiner zijn. Alleen het onderzoek der typi- 
sche exemplaren zoowel van Fabricius als van Burmeister zou deze 


zaak tot klaarheid kunnen brengen !). 


Ten slotte vermeldt de heer Bos nog, dat hij sinds een paar 
jaren bezig is met het overbrengen en acclimatiseeren van insecten- 
etende mieren (meer bepaald Mormica rufa en sanguinea) van 
zand- op kleigrond, om te zien of zij ten bate van den landbouw 
kunnen worden aangewend. De proeven hebben evenwel nog weinig 


positieve uitkomsten opgeleverd. 
De heer Neervoort van de Poll stelt ter bezichtiging zijne 


1) Sedert heeft dat onderzoek werkelijk plaats gehad, en is daaruit gebleken, 
dat de Javaansche voorwerpen tot eene afzonderlijke, nog onbeschreven soort 
behooren. In het aangekondigde opstel van den heer Bos zal daarvan breedvoerig 
melding worden gemaakt. 


CXVI VERSLAG. 


collectie Euchiriden, al de bekende soorten omvattende, en voegt 
de volgende opmerkingen daaraan toe. 

De Euchiriden vormen een onderdeel van de groote familie der 
Scarabaeidae, waarin zij, na veel omzwervingen, nu wel hunne 
vaste plaats vóór de Melolonthiden bekomen hebben. De geheele 
groep bevat slechts zes soorten, te verdeelen in twee geslachten : 
Euchirus en Propomacrus. Met uitzondering van de welbekende 
Ambonsche Æuchirus longimanus L. en de Syrische Propomacrus 
himucronatus Pall., behooren deze soorten tot de groote zeldzaam- 
heden, slechts in weinige der voornaamste musea vertegenwoordigd. 
Slaan we den Catalogus van Gemminger en von Harold op, na 
welke publicatie slechts ééne soort (Propomaerus Davidis H. Deyr.) 
beschreven is, dan vinden we in het geslacht Zuchirus opgesomd 
drie soorten en eene varieteit, en wel Æuchirus longimanus L. van 
Ambon, #. Dupontianus Burm. van de Philippijnsche eilanden en 
E. Mac Leayi Hope '), met de var. Parryi Gray van de Himalaya; 
voorts het genus Propomaerns met de eenige soort bimucronatus 
Pall. uit Syrie. In Lacordaire’s Genera des Coléoptères vinden we 
dezelfde opsomming en indeeling. Lacordaire contrasteert de ge- 
slachten Æuchirus en Propomacrus, door aan het eerste een «labre 
échancré» en aan het tweede een «labre saillant dans son milieu » 
toe te kennen. Verder zien we nog dat de soort van het vasteland, 
de bovengenoemde #. Mac Leayi, door Hope als de type van zijn 
geslacht Cheirotonus beschouwd was; Lacordaire verklaart dit sy- 
noniem met Huchirus. Ten slotte neemt Lacordaire, op gezag van 
Schaum, aan, dat Cheirotonus Parryi Gray eene weinig betee- 
kenende varieteit van Mac Leayi Hope is. 

Er doen zich aldus twee belangrijke questies voor: 1°. Is Chei- 
rotonus een geslacht dat recht van bestaan heeft? zoo niet, moet 


het dan samenvallen met Mwchirus? — en 2°. Is Ch. Parryi Gray 


1) Het eerste bij deze soort in den Catalogus van Gemminger en von Harold 
vermelde citaat is onjuist en moet zijn: Ann. Nat. Hist. VI (1841), p. 300. Voorts 
is weggelaten het citaat der beschrijving van het 4 door Major Parry, Ann. 
and Mag. Nat. Hist, XVIII (1846) p. 315, pl iii. 


VERSLAG. CXVII 


eene weinig belangrijke varieteit van Mac Leayi Hope ot wel, zooals 
Gray beweert, eene goede soort ? 

Alvorens hieromtrent in nadere bijzonderheden te treden, moet 
Spreker zich eene uitwijding veroorloven. 

Boven is reeds aangestipt, dat Lacordaire, om de genera Æuchirus 
en Propomacrus te onderscheiden, een klein verschil in vorm van 
het labrum aangeeft. Daargelaten dat Lacordaire’s waarneming van 
dat orgaan onjuist is geweest, zou dit toch een bijzonder armelijk 
kenmerk zijn, bovendien alleen maar te zien wanneer men het 
labrum los prepareert. In dit geval, als in zooveel anderen, heeft 
men te veel de sleur gevolgd en de kenmerken dáár gezocht waar 
ze niet te vinden zijn. Te algemeen zijn voor het tegenwoordige 


systeem de monddeelen als basis van indeeling gebruikt; ’t is alsof 


onze voorgangers, — wat trouwens, met het oog op de groote 
moeielijkheden waarvoor ze stonden, zeer begrijpelijk is, — zoo 


overgelukkig waren, toen ze eindelijk ontdekten, dat de mond- 
deelen een houvast leverden voor generieke indeeling, dat ze zonder 
verdere kritiek, aan het stuksnijden zijn gegaan, zonder de waarde 
in ieder geval weêr afzonderlijk te toetsen. De monddeelen zijn 
zeer zeker van groot belang, alleen maar niet overal van evenveel 
waarde. Men moet zich in ieder op zich zelf staand geval eerst 
volledig rekenschap geven, welk orgaan eene meer dan gewone 
ontwikkeling bereikt, en zich in de eerste plaats daarnaar richten. 
Dat de monddeelen volstrekt niet van een doorloopend generiek 
belang zijn, blijkt wel het duidelijkst uit het feit, dat in de familie 
waar ze bij uitstek generieke waarde hebben, de Carabicidae, eene 
Australische groep voorkomt, waar de trophi specifiek verschillen. 
Bij de Scarabaeidae zijn de monddeelen weinig ontwikkeld, klein, 
niet gecompliceerd; bij een aantal genera is de ligula met het 
mentum vergroeid, enz.; er is dus alle grond om aan de trophi 
hier eene meer bescheiden rol toe te kennen. 

Nemen wij nog een paar voorbeelden van andere deelen, b. v. 
het scutellum. Bij de Cetoniden is het schildje van zeer groot 
generiek gewicht bevonden; hetzelfde geldt voor de Ruteliden, 


waar dit deel zelfs in eenige geslachten (dutichira, Macraspis) 


CXVIII VERSLAG. 


eene monsterachtige ontwikkeling bereikt. Daarentegen heeft het 
schildje bij de Buprestiden heel weinig beteekenis; in sommige 
geslachten varieert het bij eene en dezelfde soort zoo ontzettend, 
dat het bijna niet mogelijk is twee geheel gelijke individuen te 
vinden; en wel het beste bewijs, dat het scutellum hier zijne 
waarde verliest, is het voorkomen van tal van geslachten, die reeds 
geen zichtbaar scutellum meer vertoonen. Ten slotte nog een orgaan, 
waarvan het onderzoek eerst in den allerlaatsten tijd begonnen is 
en waarvan ten onrechte door velen het belang nog niet erkend 
wordt, namelijk de penis. Het zou zeer zeker ondoordacht zijn, 
ook aan dit orgaan overal gelijke waarde te willen toekennen; ook 
hier is de noodige kritiek onmisbaar. Toen Dr. Leuthner beproefde , 
voor zijne monographische bewerking van ‘de Lucaniden-groep 
Odontolabini goede soortkenmerken bij den penis te vinden, bleek 
hem dit geheel ondoenlijk; hij bemerkte dat de forceps bij al de 
Odontolabini gelijk gevormd was. Hier dus een geval van den 
forceps als groepenkenmerk; in andere gevallen, waar de penis 
eene meerdere ontwikkeling bereikt, zullen wij hem als generiek 
kenmerk kunnen gebruiken, om hem eindelijk daar, waar de 
forceps zijne hoogste ontwikkeling heeft, voor het onderscheiden van 
soorten te kunnen aanwenden. Bij de Scarabaeidae bereikt de penis 
eene merkwaardige veelvormigheid, is veelal zeer samengesteld en 
van kolossale afmetingen. Om de grootte duidelijk voor te stellen, 
is eene overbrenging van de verhouding op den mensch wel het 
meest tastbare, en dan zou de Homo sapiens met een dergelijk 
orgaan van gemiddeld 4 à ? meter moeten gezegend zijn. Bij de Scara- 
baeidae wil Spreker aan den penis ook specifieke waarde toekennen. 
Natuurlijk is de mogelijkheid zeer groot, dat bij eene of andere 
groep van deze uitgebreide familie, dit orgaan niet van zoo veel 
belang zal blijken te zijn; men bestudeere en waardeere ieder geval 
afzonderlijk. 

Na deze uiteenzetting, gaat Spreker over tot de bijzondere ken- 
merken van de Euchiriden. Het meest opvallende aan deze dieren 
is de kolossale ontwikkeling van de voorpooten bij het &, hetgeen 


eene vingerwijzing is, om in de eerste plaats te onderzoeken, of 


VERSLAG. CXIX 


die organen niet de meest natuurlijke gegevens leveren voor eene 
indeeling. #. longimanus en Dupontianus hebben geheel denzelfden 
bouw van voorpooten: bijzonder lange femora, die, wanneer ze 
naar achteren gebogen zijn, tot het midden der dekschilden reiken; 
nog meer verlengde tibiae, die bovendien geheel ongedoornd zijn; 
en betrekkelijk korte tarsen. Daarentegen heeft #. Mae Leayi veel 
korter femora, die naar achteren gebogen, slechts tot de schouders 
der dekschilden reiken; tibiae die in het midden en aan het einde 
met een zeer langen takvormigen doorn voorzien zijn; en sterk 
verlengde tarsen. Voeg hierbij, dat zoowel longimanus als Dupon- 
lianus betrekkelijk slank van bouw zijn, met een smallen, naar 
den top geleidelijk afnemenden thorax, terwijl Mae Leayi breed en 
plomp van bouw is, met een breeden, transversalen thorax, dan 
is er voldoende grond om Mac Leayi niet met de beide andere 
soorten in hetzelfde geslacht te plaatsen en het genus Cheirotonus 
zou dus recht van bestaan hebben. Zetten we echter onze verge- 
lijkingen voort en beschouwen we de kenmerken van Chetrotonus met 
die van Propomacrus, dan blijkt het niet mogelijk deze twee ge- 
slachten te scheiden. Propomacrus heeft geheel denzelfden bouw 
van voorpooten, van lichaam, van thorax als Cherotonus. De 
thorax van den Syrischen Pr. bimueronatus wijkt wel af door de 
eigenaardige diepe insnijding aan de zijden, maar dit is uitsluitend 
soortverschil, daar het geheel wegvalt bij de andere soort Pr. Da- 
vidis H. Deyr. Het eenige verschil, dat tusschen de twee genera 
blijft bestaan, is de beharing aan de onderzijde van de tibiae bij 
Propomacrus; dit kan evenwel niet voldoende geacht worden voor 
eene generieke scheiding; waarschijnlijk staat de aanwezigheid van 
die beharing in verband met levenswijze of andere omstandigheden ; 
de beide soorten met behaarde pooten bewonen het lage land, de 
andere daarentegen het hoog gebergte. Bovendien is de beharing 
bij Pr. Davidis reeds minder sterk dan bij Pr. bimueronatus; ook 
is bij weinig ontwikkelde mannetjes van deze laatste de beharing 
nauwelijks aanwezig. De Euchiriden zijn op het punt van dergelijke 
pootbeharing nog al eigenaardig; zoo heeft het d van #. longimanus 


aan het uiteinde van de tibia een haarbosje, dat de andere soort, 


CXX VERSLAG. 


E. Dupontianus, mist; daarentegen vertoont het ? van Dupontianus 
aan het pygidium twee haarbosjes, die bij het ¢ van Zongumanus 
weêr niet voorkomen. Nog een bewijs voor de juistheid der ver- 
eeniging van Cheirotonus met Propomacrus levert de penis, die voor 
Euchirus en Cheirotonus zeer verschillend, daarentegen voor Chei- 
rotonus en Propomacrus geheel dezelfde is. Door deze indeeling 
ontstaat een geslacht Propomacrus, dat in twee natuurlijke groepen 
te splitsen is: 1°. de groote metaalkleurige soorten met onbehaarde 
pooten, en 2°. de kleinere zwart- of bruinkleurige soorten met 
behaarde pooten. 

Wat de tweede questie betreft, namelijk of Pr. Parry: Gray 
slechts eene varieteit is van Pr. Mac Leayi Hope, dan wel eene 
zelfstandige soort, lijdt het, volgens Spreker, geen twijfel, of we 
hebben met twee goede soorten te doen. Bij Mac Leayt vertoonen 
de femora eene groote hoekige uitgroeiing, bij Parryi slechts een 
stompen doorn; de tibiae van Mac Leayi zijn bij het einde plot- 
seling zeer sterk naar binnen gekromd; die van Parry: slechts 
gelijkmatig zacht gebogen; de clypeus is bij Mac Leayi veel langer 
dan bij Parryi; Mac Leayi vertoont op den thorax twee groote 
gladde plekken, terwijl de thorax van Parryi geheel en al ge- 
punctueerd en in het midden van den voorrand met een stevigen 
knobbel voorzien is. Voorts is Perry: slanker van bouw en de gele 
vlekken op de dekschilden zijn veel talrijker en vloeien meer ineen. 
Ook de verschillende vorm van forceps pleit voor de scheiding der 
beide soorten; bij Mac Leayi zijn de beide valven van den forceps 
zwaarder gebouwd, naar voren meer verbreed en gezwollen. 

De heer van de Poll voegt nog hieraan toe, dat het hem gebleken 
is bij het naslaan der beschrijving van Pr. Davidis, dat de heer 
Henri Deyrolle tot dezelfde resultaten gekomen was; alleen maakte de 
penis toen nog geen onderwerp van studie uit, zoodat de hierdoor 
te verkrijgen bevestiging van de reeds door uitwendige kenmerken 
bekomen resultaten bij Deyrolle niet voorkomt. Hierin had Spreker 


aanleiding gevonden een en ander nogmaals uitvoerig uiteen te zetten. 


De heer Everts stelt ter bezichtiging een der zeldzaamste en 


VERSLAG. CXXI 


merkwaardigste Coleoptera uit Europa, nl. Plegamophorus bispi- 
nosus Hampe, 4 en 2. Deze soort werd door Hampe bij Hermann- 
stadt in Transsylvanie tegen een ouden eikenstam ontdekt. Later 
werd zij door Bremke in Morea (Griekenland) teruggevonden. Zij 
leeft achter boomschors bij mieren. Thans zijn de beide sexen 
bekend. Het diertje, dat slechts 3.5 mm. lang is, heeft vierledige 
sprieten; het eerste lid is eenigszins kogelvormig, het tweede en 
derde korter en smaller, het vierde breed en vlak, bij het wijfje 
iets langer dan de drie voorafgaande leedjes te zamen. Bij het 
mannetje is dit vierde lid duidelijk in de lengte gespleten, zoodat 
twee plaatvormige leedjes op het derde lid schijnen ingeplant te 
zijn, iets wat herinnert aan de bladachtige leedjes bij de Lamel- 
licornia; vermoedelijk kunnen daarmede klappende bewegingen 
worden gemaakt. 

Over de plaats, die deze soort in het systeem moet innemen , 
bestaat nog groote onzekerheid. Redtenbacher en Seidlitz rang- 
schikken haar bij de Colydiidae; in den Catalogus van Von Heyden, 
Xeitter en Weise wordt zij onder de Endomychidae (tribus My- 


celaeidae) opgenomen. 


De heer Veth deelt, op verzoek van zijnen vader, Prof. P. J. 
Veth, — die wegens ziekte zich geruimen tijd aan allen arbeid 
heeft moeten onttrekken, maar nu gelukkig weder eenigszins her- 
steld is, — eenige bijzonderheden mede omtrent den stand van 
het werk, betreffende de fauna van Midden-Sumatra, en van de 
plannen om dit tot voltooiing te brengen. 

In 1887 mocht de geachte Hoogleeraar er in slagen, de eerste 
helft der Bijdragen tot de kennis der fauna van Midden-Sumatra 
in het licht te geven. Ten gevolge van eenige verandering in 
de rangschikking der stof, ten behoeve van de uitgave van de 
eerste helft der fauna, zou de tweede helft de volgende stukken 
bevatten: 

Afd. VIT, Orthoptera. Hiervoor zijn een paar algemeene opmer- 
kingen gereed, door heinzelven geschreven, en voorts de lijst der 


Forficulae, met beschrijvingen der nieuwe soorten en varieteiten 


CXXII VERSLAG. 


(met eene plaat) door den heer Bormans, de beschrijvingen reeds 
opgenomen in de Notes from the Leyden Museum. 

Afd. VIIL Lepidoptera. Aan dit gedeelte ontbreken nog eenige 
platen; eene daarvan is reeds door den heer Brants op zijne be- 
kende meesterlijke wijze geteekend, en zal spoedig door nog twee 
andere platen gevolgd worden, waarmede dan dit gedeelte gereed 
zal zijn; alleen zou er nog een register aan moeten worden toe- 
gevoegd; dit is reeds door den Hoogleeraar zelven samengesteld, 
en wel de genera in alphabetische orde en bij ieder genus de 
species op dezelfde wijze gerangschikt. Alvorens het ter perse te 
leggen, wilde hij evenwel het oordeel van den heer Snellen daar- 
over vernemen; deze geeft de voorkeur aan eene andere inrichting, 
namelijk aan de opnoeming in alphabetische volgorde der geslachts- 
en soortnamen door elkander, waarbij die der geslachten alleen 
door eene bijzondere letter onderscheiden worden. Prof. Veth zou 
gaarne zien, dat de heer Snellen zich met de samenstelling van 
een naar diens wensch ingericht register zou willen belasten, 
waarbij het reeds gemaakte concept van nut kan zijn. 

Afd. IX. Deze moest, na de gemaakte verandering in de rang- 
schikking van het ınateriaal, thans de Hemiptera en de Hymenoptera 
te zamen bevatten. De Hoogleeraar schreef voor die beide groepen 
eene korte inleiding en wenscht daarop te laten volgen: 1°. eene 
lijst der Hymenoptera monotrocha (de mieren uitgezonderd), reeds 
in 1878 door den heer Ritsema opgemaakt, toen de insecten, 
later op de Oostkust verzameld, nog niet ontvangen waren; 2°. de 
lijst der Formicidae, met de beschrijving van twee nieuwe soorten 
en van eene Larrida, over te nemen uit de Votes from the Leyden 
Museum; 3. eenige aanteekeningen van Prof. Veth zelven omtrent 
de bijen van Midden-Sumatra; en 4°. de lijst der Cicadidae, met 
beschrijving van een nieuw geslacht en eene nieuwe soort, de 
laatste overgenomen uit de meergenoemde Notes. 

Afd. X, Diptera, is sedert lang door den heer van der Wulp 
met platen en register afgewerkt en compleet in handen der in- 
teekenaars. 


Afd. XI. Deze was oorspronkelijk bestemd voor de Arachniden 


VERSLAG. CXXIII 


en Crustaceén. De laatsten zijn om redenen, die hier niet behoeven 
te worden herhaald, naar de eerste helft der Fauna overgebracht. 
Van de Arachniden zijn alleen de Araneae volledig behandeld door 
Generaal van Hasselt, waarvan tekst en platen reeds lang aan de 
inteekenaars zijn geleverd. Van de andere onderdeelen der Spin- 
achtige dieren is of niets noemenswaardig in de verzameling ge- 
vonden, of wat er nog was is verloren gegaan: dit laatste is 
onder anderen het geval geweest met eenige naar Berlijn gezonden 
schorpioenen. 

Afd. XII. De kleine afdeeling der Vermes, beschreven en met 
de noodige platen toegerust door Dr. Horst, en sinds lang in handen 
der onderteekenaars, behoeft hier geen verdere bespreking. 

Door de publicatie der hier opgenoemde, nog ongedrukte stukken, 
zal eene betrekkelijke volledigheid van het geheele werk der Sumatra- 
expeditie verkregen worden. Van elke afdeeling zal althans iets 
wetenswaardigs zijn medegedeeld. Meer is op dit oogenblik zeker niet 
te verkrijgen. Het is nu echter noodig, dat de heer Ritsema zijne 
toestemming geve tot de opneming van zijne reeds in 1878 gereed 
gemaakte lijst der Hymenoptera, en dat van den kant der Redactie 
van de Notes from the Leyden Museum geen bezwaar worde gemaakt 
tegen de overneming der beschrijvingen van eenige van de Sumatra- 
expeditie afkomstige diersoorten, die in het werk over die expeditie 
evenmin mogen ontbreken, als de beschrijvingen van een groot aantal 
Coleoptera, die de heer Ritsema zelf uit de Notes heeft overgenomen. 

Sedert de voltooiing der afdeeling Coleoptera in het werk, zijn 
nog minstens een dertigtal nieuwe kevers, behoorende tot de ver- 
zamelingen der Sumatra-expeditie (met inbegrip der geannexeerde 
collectien van de heeren J. C. van Hasselt en Schagen van Leeuwen), 
in de Notes beschreven. Ook deze zouden nog als een „supplement 
op de Coleoptera bewerkt, of wel de beschrijvingen, maar dan in 
systematische volgorde, daarin overgenomen moeten worden. Daar- 
voor wordt evenzeer een beroep gedaan op de welwillende mede- 


werking van den heer Ritsema. 


De vergadering heeft met aandacht de bovenstaande mededee- 


CXXIV VERSLAG. 


lingen aangehoord betreffende een werk, dat der Entomologische 
Vereeniging steeds eene groote belangstelling heeft ingeboezemd, 
en zij verzoekt den heer Veth, dit aan zijn hooggeachten vader 
te willen mededeelen, en tevens er te willen bijvoegen, dat de 
heer Snellen, wat het register op de Lepidoptera aangaat, en de 
heer Ritsema, ten opzichte der van hem gevraagde hulp voor de 
verdere voltooiing van het werk, zich ten volle bereid verklaren, 


daartoe hunne medewerking te verleenen. 


De heer Kallenbach deelt de uitkomsten mede van door hem 
gedane waarnemingen bij het kweeken van Spelosoma lubricipeda L., 
in verband tot het ontstaan van varieteiten. Welke de oorzaken 
zijn, die tot het vormen van varieteiten van vlinders aanleiding 
geven, is over ’t algemeen nog weinig bekend, en toch zou het 
van belang zijn voor de ontwikkelings-geschiedenis, in dit opzicht 
iets meer te weten. Zelfs de geringste poging in die richting schijnt 
eenige waarde te kunnen hebben. 

De genoemde soort varieert bij ons te lande zeer weinig en 
althans niet in ’t oog vallend, zij het ook dat het geel der vleugels 
nu eens wat krachtiger, dan weder bleeker voorkomt, of dat in 
zeldzamer gevallen de zwarte stippen zich grooter en in meer aantal 
vertoonen. Er bestaat nu eene, wel is waar in ons land nog niet 
gevonden, maar waarschijnlijk ook daar niet ontbrekende, fraaie 
en constante varieteit (Sp. Zatima Cram.), die uitsluitend aan de 
zeekusten, en voornamelijk op Helgoland wordt aangetroften. Vol- 
gens een schrijven van Dr. Staudinger aan onzen Voorzitter, den 
heer Snellen, zou zij daar bijna even talrijk zijn als de typische vorm. 
Haar voorkomen in de nabijheid der zee- leidt tot de gevolgtrek- 
king, dat de aanwezigheid van zoutdeelen in de lucht, den bodem 
en de voederplanten niet zonder invloed is op de wording van 
deze merkwaardige varieteit. Dit gaf Spreker aanleiding om na te 
gaan, in hoever een kunstmatige toevoer van zout wijziging in de 
kleur der vlinders zou teweegbrengen. Hij kweekte daartoe uit 
eieren, van een /ubricipeda-wijfje uit zijnen tuin afkomstig, de 


rupsen, derwijze dat hij deze en de voederplant (zuring) dagelijks 


VERSLAG. CXXV 


of eenige malen in de week, door middel van een gewoon gutta- 
percha verstuivings-toestelletje, met eene zwakke oplossing van 
keukenzout in water besproeide. Zij groeiden daarbij kostelijk en de 
volwassen rupsen waren minstens even groot als anderen, in de 
vrije natuur gevonden. Ook de uitgekomen vlinders waren in ont- 
wikkeling niets ten achter. Tot zijn spijt had hij, door drukke 
bezigheden, de rupsen in hare laatste periode eenigszins moeten 
verwaarloozen, en was daarvan eene groote sterfte het gevolg. 
Zoodoende kwamen niet meer dan 14 vlinders uit, waarvan som- 
migen nog kreupel. Allen vertoonden evenwel, zonder daarom nog 
op de var. Zatima te gelijken, bij overigens geheel met den type 
overeenkomende teekening, eene sterke verkleuring. Het frissche 
geel was verdwenen en met een zwartachtig waas overdekt, vooral 
op den kop en thorax; de vlinders hadden daardoor eene grauwe 
leemkleur verkregen, die duidelijk van de typische tint afwijkt; 
bij een der mannetjes was zelfs de binnenhelft der voorvleugels 
sterk in het zwart verkleurd. 

In het volgend jaar, bij eene gelijke proefneming, ofschoon op 
kleiner schaal, werd dezelfde afwijking in kleur verkregen. De 
gevolgtrekking ligt dus voor de hand, dat het toevoegen van 
zoutdeelen aan de voederplant der rups, de kleur van den 
vlinder verdonkert en dus de vorming van zwarte varieteiten be- 
gunstigt. 

Eenige exemplaren van de op bovengenoemde wijze gekweekte, 


van den type afwijkende vlinders, gaan ter bezichtiging rond. 


De heer Jentink vraagt, of er ook onder de leden der Ento- 
mologische Vereeniging zijn, die de opgave van Wallace hebben 
gecontrôleerd. Bij een nauwkeurig onderzoek toch van de opgaven, 
door Wallace gedaan, en waarop deze zijne theorie grondt van de 
verspreiding der dieren in den Indischen archipel en van de wijze 
waarop zij de verschillende eilanden bevolkt hebben, is het Spreker 
gebleken, althans ten opzichte der Zoogdieren, dat Wallace on- 
nauwkeurig citeert en lang niet op de hoogte was van de literatuur 


omtrent zijn onderwerp. En juist, omdat zijne conclusien zulk eene 


CXXVI VERSLAG. 


wijde strekking hebben, mag men des te meer eene bijzondere 
nauwkeurigheid eischen van de gronden waarop die conclusien 
berusten. Spreker vestigt daarom de aandacht der Entomologen op 
dit werkelijk zeer belangrijk punt en beveelt hun zeer aan, ook 
Wallace’s mededeelingen, rakende de Entomologie, aan eene strenge 


contrôle te onderwerpen. 


De heer van Hasselt zegt, ten gevolge eener verwonding 
aan zijne rechterhand, in de laatste maanden buiten staat te zijn 
geweest, zich naar wensch met entomologischen arbeid onledig te 
houden. Toch wil hij, als naar gewoonte, ook nu der vergadering 
eene korte mededeeling niet onthouden. 

In de eerste plaats heeft hij ten vorige jare eene collectie spinnen 
ter determinatie ontvangen van ons hooggeacht medelid, Professor 
Max Weber, te Amsterdam, afkomstig van diens jongste reizen 
niet alleen in Java, Sumatra en Celebes, maar zelfs in veel minder 
bekende streken, de eilanden Flores, Rotti en Saleijer. Daarin 
bevinden zich, nevens enkele voorwerpen van Professor Wichmann 
te Utrecht, verscheidene zeer belangrijke en zelfs een drietal 
nieuwe soorten, Spreker acht het echter onbescheiden, om vóór 
de uitgave van het ook hierop betrekking hebbende werk van den 
Hoogleeraar Weber, daarover thans reeds in bijzonderheden te treden. 

Ten tweede vermeldt hij, onlangs eene andere verzameling Oost- 
indische spinnen ten geschenke te hebben ontvangen, insgelijks 
bijeengebracht door een onzer geachte medeleden, den heer Bolsius, 
vroeger werkzaam aan het gezondheids-etablissement te Sindanglaja, 
destijds als civiel geneesheer gevestigd te Tangerang, residentie Ba- 
tavia, thans te Sumanap, op Madura. Deze zond eene zeer talrijke 
collectie Javaansche soorten uit den Preanger, boven vele andere 
toezendingen uitmuntende niet alleen door verscheidenheid, maar 
door buitengewone talrijkheid van enkele derzelfde spinnensoorten , 
waardoor altijd voor de leer van varieteiten nieuwe gezichtspunten 
worden verkregen. In afwachting, dat hij van deze Araneïden 
wellicht eene lijst in het Tijdschrift zal kunnen geven, laat hij ten 


slotte eenige der gezonden fleschjes ter bezichtiging rondgaan, 


VERSLAG, CXXVII 


bevattende enkele zeer schoone of zeer zeldzame species, t. w. 
Gasteracantha roseo-limbata Dol. , Epeira salebrosa Thor., Uloborus 
zosis Walken,, Ariadne flagellum Dol., en een drietal, hem nog 
niet zekere, fraaie Lycosidae, onder beknopte toelichting van hare 


respectieve eigenaardigheden. 


De heer van der Wulp vestigt de aandacht op een zeer uit- 
voerig en belangrijk opstel van Prof. Dr. Fr. Brauer en J. Edl. 
von Bergenstamm in Band LVI van de Denkschriften der mathem. 
naturwiss. Classe der Kais. Akad. der Wissenschaften in Wien. Het 
stuk is getiteld: Vorarbeiten zu einer Monographie der Muscaria 
Schizometopa (exel. Anthomyidae). In hunne inleiding wijzen zij er 
op, dat onderscheidene schrijvers getracht hebben, deze dieren (de 
Muscidae Calypterae) in eenige groepen te verdeelen en voor die 
groepen kenmerken vast te stellen, waarbij de beschrijving der 
geslachten dikwijls ongemerkt, soms zelfs voorbedachtelijk de door 
henzelven gestelde grenzen hebben overschreden. Al de in aan- 
merking genomen kenmerken wisselen in hunne combinatie zoo 
menigvuldig af, dat het schier onmogelijk is er een te ontdekken, 
dat een zeker aantal geheel beheerscht en dus als zoodanig in een 
natuurlijk systeem kan gelden. 

Ook de schrijvers van bovengemeld opschrift hebben te vergeefs 
gepoogd, voor de tot dusver gevormde groepen (Tachininae, Dexinae, 
Sarcophaginae enz.) meer constante onderscheidingskenmerken te 
vinden, en zijn toen tot het inzicht gekomen, dat het beter is, 
deze verdeelingen geheel te laten varen en een veel grooter aantal 
kleinere groepen of verwantschapskringen aan te nemen. Op deze 
wijze worden, met inbegrip der Oestridae (die tot dusver als afzon- 
derlijke familie van de Muscidae werden afgescheiden), door hen 
niet minder dan 54 groepen gekarakteriseerd. De Oestridae maken 
de laatste (54ste) groep uit. Evenzeer blijven de Museinae, Pha- 
siinae, Sarcophaginae en Ocypterinae ieder eene eigen groep vormen. 
Daarentegen zijn de Tachininae en Dexinae geheel door elkander 
geworpen; het tot nog toe geldende onderscheidingskenmerk (de 


naakte of gevederde sprietborstel) wordt dus door hen als geheel 


CXXVIII VERSLAG; 


ondergeschikt beschouwd, hetgeen niet kan bevreemden, als men 
in aanmerking neemt de vele overgangen , die in dat opzicht worden 
aangetroffen. 

Het blijft de vraag, of de schrijvers, door de verdeeling in meer 
beperkte groepen, nader zijn gekomen tot het doel, om een meer 
natuurlijk systeem te scheppen en de determinatie van de ontelbaar 
vele soorten gemakkelijker te maken. Zooveel bij eene oppervlakkige 
bestudeering van hunnen arbeid, — Spreker is eerst sinds zeer 
korten tijd in het bezit van het stuk, — valt waar te nemen, 
is dit doel nog op verre na niet bereikt. Trouwens zij noemen 
dan ook hun opstel zeer bescheidenlijk slechts een voorbereidenden 
arbeid, en zeggen bovendien uitdrukkelijk, dat in de opvolging 
van de aangegeven 54 groepen geenszins de bedoeling ligt, om 
daarmede eene natuurlijke reeks aan te duiden. 

Intusschen wordt, bij hunne groepeering der geslachten , dik wijls 
van kenmerken gebruik gemaakt, die tot hiertoe min of meer 
werden verwaarloosd, en hierin is misschien de grootste verdienste 
van het werk gelegen. Vooral is in dit opzicht partij getrokken 
van de gedaante van den kop en de gezichtslijsten, alsmede van 
den aard en de wijze van plaatsing der borstelharen op het voor- 
hoofd en het aangezicht. De elf platen, aan het werk toegevoegd, 
stellen voor een groot aantal genera die aan den kop ontleende 
kenmerken in het licht. 

Somtijds ook wordt een kenmerk, tot dusver als ondergeschikt 
beschouwd, door de schrijvers meer op den voorgrond geplaatst 
en tot onderscheiding van een der groepen aangenomen. Als voor- 
beeld hiervan moge dienen hunne groep IV, Blepharipoda, waarin 
eenige geslachten worden vereenigd, bij welke de achterschenen 
aan de buitenzijde dicht gewimperd zijn; de daarin opgenomen 
genera wijken evenwel onderling weder in zooveel andere opzichten 
van elkander af, dat zij zeker niet op den duur als eene natuurlijke 
groep bijeen zullen kunnen blijven. Zoo wordt daarin nevens Ble- 
pharipeza rufipalpis Macq. (= Belvosia leucophrys Wied.) een nieuw 
genus Masipoda opgenomen, met eene Mexicaansche soort, M. 


geminata Br. et Berg., welke door Spreker is aangetroffen onder 


VERSLAG. CXXIX 


de vliegen van midden-Amerika, thans bij hem in bewerking, en 
door hem in de Biologia Centrali Americana als Exorista latimana 
beschreven !). Die soort is inderdaad niet anders dan eene Mworista, 
en behoeft daarvan niet te worden afgescheiden ter wille van de 
gewimperde achterschenen, een kenmerk dat zich ook in meerdere 
of mindere mate bij verscheidene andere soorten van dat genus 
voordoet; evenmin is het verbreede laatste lid der middeltarsen 
(een kenmerk alleen van het 9) eene gegronde reden tot generieke 
afscheiding. Doch wat hiervan zij, Belvosia en Æxvorista zijn twee 
zoo heterogene geslachten, dat samenvoeging in dezelfde groep niet 
wel is vol te houden. 

Wijl de kenmerken der groepen en geslachten niet overal in 
tegenstelling met elkander zijn geplaatst, valt het niet gemakkelijk 
het werk te bestudeeren. Bezwaarlijk zal iemand zich eene eenigs- 
zins duidelijke voorstelling kunnen maken van de verschillende 
groepen, tenzij hij de soorten kent, die daarbij als typen zijn 
aangewezen. 

Overigens zijn door de schrijvers een aantal nieuwe geslachten 
gemaakt, wat wel eens noodig was omdat, naar nieuw aangegeven 
kenmerken, enkele soorten uit de bestaande genera zijn afgescheiden , 
om naar eene soms verwijderde groep te worden overgebracht; ook 
een aantal nieuwe soorten zijn kortelijk door hen beschreven. 

De gebruikelijke generieke benamingen zijn over ’t algemeen 
behouden gebleven. Slechts in een enkel geval is daarvan afgeweken , 
door namelijk den naam Tachina niet te bezigen in den zin van 
Schiner’s Fauna Austriaca, maar dien te geven aan de soorten 
van het genus Hehinomyia, na aftrek van Fabricia, Peleteria en 
Servillia. 

De arbeid van de heeren Brauer en von Bergenstamm heeft 
vooral ook die verdienste, dat hij grootendeels gegrond is op eene 
nauwkeurige vergelijking van typische voorwerpen, waaraan het 


1) De beschrijving van Ezorista latimana was juist afgedrukt, toen de heer 
van der Wulp het werk der heeren Brauer en v. Bergenstamm in handen kreeg. 


Het recht van prioritoit gebiedt echter, aan de soort den naam van geminata 
Br. et B. te geven. 


9 


CXXX VERSLAG. 


Weener Museum zoo rijk is. Met voordacht zijn voorloopig vele der 
nieuwere geslachten met stilzwijgen voorbijgegaan, omdat daarvan 
geen typen voorhanden waren. De schrijvers zijn evenwel voorne- 


mens, in een volgend opstel ook die nieuwere geslachten te bespreken. 


De wetenschappelijke mededeelingen hiermede afgeloopen zijnde, 
brengt de Voorzitter den dank der vergadering aan de verschillende 
Sprekers. 

Op de vraag des Voorzitters, of iemand nog iets heeft in ’t midden 
te brengen, geeft de heer Bos zijn verlangen te kennen, om te 
worden ingelicht omtrent den aard der insecten-fauna van het 
eiland St. Helena, in vergelijking vooral met de vroegere Europeesche 
fauna. Hij vindt daartoe aanleiding in eene zinsnede, voorkomende 
in het werk van Supan, Grundzüge der physiol. Erdkunde, en 
luidende: «Das europäische Element seiner merkwürdigen Käfer- 
fauna (die van St. Helena namelijk) weist darauf hin, dass die 
Einwanderung zu einer Zeit erfolgte, als die Winde und Meeres- 
strömungen wesentlich anders vertheilt waren als jetzt». — Daar 
evenwel geen der aanwezigen iets naders daarover weet aan te 
geven, wordt voorgesteld, de vraag in het verslag op te nemen, 
ten einde de aandacht er op te vestigen en de gelegenheid te openen, 


later daarvan meer te vernemen. 


Hierop wordt de vergadering gesloten. 


DEUX NOTES BIBLIOGRAPHIQUES 


PAR 


F. J. M HEYLAERTS. 


I. Mémoires sur les Lépidoptères, redigées par 
N. M. Romanoff (Grand Due Nicolas Mikhailowitch 


de Russie). Tome V, avec 12 planches coloriées. 


Je viens de recevoir de l’Auteur Impérial ce nouveau volume; 
je m'empresse de l’annoncer à mes collègues entomologiques tout 
en faisant une esquisse superficielle du contenu très intéressant. 
Ce tome nouveau est aussi splendide que les premiers ; les planches 
sont tout aussi supérieures et artistement faites , étant dessinées par 
MM. Lang, Rybakoff, une seule figure par le Professeur van 
Leeuwen (pl. IX f. 4.), et gravées par Mr. Castelli. — On pourrait 
demander pourquoi le tome V suit le tome III. En voici la raison. 
Mr. Grumm Grshimailo, ayant fait un voyage d’exploration dans 
le Buchara oriental (vide P. III pag. 357), a ramassé un butin 
entomologique immense, dont la deseription remplira tout un 
volume, le IV. (A ma grande satisfaction il a aussi trouvé deux 
Psychides nouvelles, que j’ai décrites dans les Comptes-rendus Belges 
du 1 Oct. 1887, Amicta Grummi m. et du 6 Avril 1889, Chalia 
Staudingeri m.). Les tomes IV et V ont été commencés en même 
temps, le 5e a été terminé le premier et le 4e va suivre. 

Le premier travail publié dans le tome V est de Mr. Christoph 
et est intitulé: «Lepidoptera aus dem Achal-Tekke-gebiete » , vierter 
Theil. Pas moins de 148 espèces sont ajoutées à celles, qui ont 


été énumérées dans les trois premières parties. Il décrit quelques 


CXXXII DEUX NOTES BIBLIOGRAPHIQUES. 


genres nouveaux et des espèces nouvelles, dont les diagnoses se 
trouvent dans la Stettiner entomologische Zeitung 1887, pag. 162—167. 
Trois planches accompagnent l’article. 

Planche I porte les figures de: 1. Colias aurorina var. Trans- 
caspica Chr. 9; 2 ab. Polyommatus Phoenieurus var. scintillans 
Chr. d 9; 3 ab. Brebia myops, var. Tekkensis Ster. 3; 4. Hesperia 
Ahriman Chr. 9; 5. Naclia punctata var. parviguttata Chr. ; 6. Hol- 
cocerus inspersus Chr. 8; 7. Agrotis arvicola Chr. ; 8. Agrotis indigna 
Chr. et 9. Agrotis glaucescens Chr. 

Planche II, f. 1.9 Heliophobus unetus Chr. 8; 2. Phoebophilus 
versicolor Stgr.; 3. Phleboeis Petersi Chr. &; 4 ab. Centropus scrip- 
turosa Ev. 3 2; 5. Luperina Siri Ersch.; 6. Ischnopterye Turanica 
Ersch.; 7. Plusia bella Chr. 3; 8. Omia viola Stgr.; 9. Aedophron 
venosa Chr 3; 10 ab. Pericyma profesta Ster. 8 9; 11. Pandesma 
terrigena Chr. ©. 

Planche III, f. 1 ab. Palpangula imitatrix Chr. 9; 2 ab. 
Catocala Lesbia Chr.; 3. Eucrostis petitaria Chr. 9; 4. Hemerophila 
Lederi Chr.; 5. Lithostege lenata Chr.; 6. Hypotia atomalis Chr. ; 
7. Orobena vagabundalis Chr.; 8. Myelois nigripalpella Chr.; 9. 
Teleia partitella Chr. 

Le second article est de Mr. S. Alphéraky: « Lépidoptéres rap- 
portés du Thibet par le Général N. M. Przewalsky de son voyage 
de 1884—1885, avec une planche. L'auteur décrit 27 espèces; 
de quelques unes il avait déjà donné les diagnoses dans le tome III 
des «Mémoires». Ses considérations sur quelques genres, e. a. 
Parnassius et Colias, sont très intéressantes et en même temps 
elles sont des preuves d’une étude sérieuse. Quelques mots cha- 
leureux à la mémoire du Général Przewalsky, enlevé trop tôt à ses 
amis et à la science, terminent le travail. 

La planche IV, contient: f. 1 a, b, c, d. Parnassius Przewalskii 
Alph. 3 9; 2. Aporia peloria Hew.; 3 ab. Pieris Roborowski 
Alph. 8 2; 4 a bed. Colias Eogene var. Stolicckana Moore ¢ 2; 
5 ab. Zycaena prosecusa, var. duplex Alph. d 2; 6. Melitaea 
Sindura Moore et 7. Coenonympha Semenovi Alph. à. 

Le même auteur décrit ensuite les « Lépidoptères rapportés de 


DEUX NOTES BIBLIOGRAPHIQUES. CXXXIII 


la Chine et de la Mongolie par G. N. Potanine. Son travail est 
précédé d’un avant propos par Mr. A. Séménow (relation du 
voyage). — C'est la première partie; en tout 67 espèces sont 
énumérées. Sur la planche V se trouvent: f. 1. Aporia? Martineti 
Oberth. 2; 2 ab. Pieris Butleri Moore & 9; 3. Thecla inflammata 
Alph.; 4. Lycaena Potanini Alph. d; 5 ab. Athyma orientalis 
Elwes var. coustricta Alph.; 6. Araschnia strigosa Bull. 3; 7. 
Coenonympha Sinica Alph. 2; 8. Coenonympha pavonina Alph. à 
et 9 ab. Pterygospidea Moori Mab. &. 

Un troisième travail de Mr. Alpheraky sur «le Pamir et sa faune 
lépidoptérologique» vient ensuite. C'est la 2e partie, les Noctué- 
lites, avec les planches VI, VII et VIIL En tout 150 espèces sont 
énumérées et de plusieurs genres nouveaux et espèces nouvelles 
les diagnoses furent publiés dans la Stettiner ent. Zeitung, 1887, 
pag. 167 et s. 

Sur la planche VI sont figures: 1. Raphia approximata Alph. ; 
2. deronyeta elacagni Alph.; 3. Agrotis xanthographa, var. elutior 
Alph.; 4. Agrotis birivia, var. plumbea Alph.; 5. Mamestra spalax 
Alph.; 6 ab. Comophorus villosus Alph. & 2; 7. Polia centralasiae, 
aberr. asiatica Alph.; 8 ab. Polia chamaeleon Alph. 3 2; et 9. 
Polia tenuicornis Alph. 

La planche VII contient: 4. Agrotis tritici var. varia Alph. ; 2. 
Agrotis Citillus Alph.; 3. Agrotis Islandica, var. Rossica Stgr.; 
4. Miselia cortex Alph.; 5? Hadena armata Alph.; 6. Hydroecia 
ochreola Stgr.; 7. Hiptelia Grumi Alph.; 8. Cosmia subtilis Stgr.; 
10 ab. Pulcheria catomelas Alph. et 11. Cucullia amota Alph. 

Sur la planche VIII se trouvent: 1. Hucldia regia Sigr.; 2. 
Euclidia catocalis Stgr.; 3. Hydrilla cinerea Alph.; 4. Phoebophilus 
amoenus Stgr.; 5. Acronycta rumicis L., var. Turanica Stgr.; 6. 
Leucanitis obscurata Stgr.; 7. Agrotis Junonia Stgr.; 8. Spintherops 
cataphanes Hb., var. maculifera Stgr.; 9. 9 a. Lsochlora viridis Stgr. , 
var. maxima Stgr.; 10. Agrotis lasciva Stgr.; 11. Thalpocharis 
viridis Ster. 

«Neue Lepidopteren aus dem Kaukasus» est le titre d'un second 


travail de Mr. H, Christoph. Les species novae sont toutes figurées 


CXXXIV DEUX NOTES BIBLIOGRAPHIQUES. 


sur les planches IX et X. Ce sont: (pl. IX) 1 a bed. Colias 
chlorocoma Chr. & 9; 2 ab. Zygaena tamara Chr. 8 2; 3. Endagria 
bipunctata Stgr. et 4. Pentophora morio L., var. Caucasica Heyl.; 
(Pl. X) 1 ab. Hepialus Schamyl Chr. & 2; 2. Crateronyx Ballioni 
Chr. 2. 

Les descriptions sont claires et précises. C’est Mr. Christoph qui 
les a faites: c’est tout dire. 

Mr. Alpheraky a eu la bonne chance de faire, avec son Altesse 

Impériale et Mr, le docteur Sievers, un voyage en Espagne 
et de visiter en même temps les îles Canaries. Une certaine 
quantité de Lépidoptères y furent capturés. Une exellente relation 
de voyage par le Dr. Sievers, précédant le travail de Mr. Alphéraky 
sur les espèces conquises, est pleine d'intérêt. Ses considérations 
scientifiques valent bien la lecture, surtout celles sur Pieris var. 
Cheiranthi Hübn., Pyrameis vulcanica Godt. etc. 
. En tout 57 espèces furent capturées. Sur la planche (XI), qui 
accompagne l’article, sont figurées: 4 ab. Rhodocera Cleobule Hübn. 
d et 2; 2 abe. Lycaena Webbianus Brullé d et 2; 3. Danais 
Chrysippus L., var. Alcippus F; 4. Epinephile Janira L., var. 
fortunata Alph. 2; 5. Bryophila Algae F., var. Canaria Alph.; 
6. Acidalia Guancharia Alph. © et 7. Botys dorcalis Guén. 

Le dernier travail est encore de l’auteur précité et est intitulé 
« Sur quelques Lépidoptères de la Russie méridionale ». Les espèces, 
dont il est question ici, ont été décrites par lui, déjà il y a quelque 
temps, dans les annales de la Société entomologique Russe, sauf 
la Mamestra impleva Hubn., espèce pour ainsi dire perdue, mais 
retrouvée par l’auteur à Taganrog. Il la décrit minutieusément et 
énumère les raisons par lesquelles il est persuadé qu'elle n’est pas 
une variété de la M. Leineri Frr. Sur la planche XII, qui accom- 
pagne son article, sont figurées: 1. Mamestra unplewa Hübn.; 2 
ab. Hadena Christophi Alph. d et 2; 3. Hypenodes balneorum Alph. 
8; 4 ab. Boarmia maeoticaria Alph. 3 et 9; 5. Crambus cauca- 
sicus 3; 6. Salebria marmorata Alph. &; 7. Sciaphila orientana 
Alph. 2; 8. Micropterye Maschukella Alph. 2 et 9. Alucita synne- 
phodactyla Alph. &. 


DEUX NOTES BIBLIOGRAPHIQUES. CXXXV 


Voici encore une esquisse bien superficielle du tome V des 
«Mémoires », trop superficielle par rapport aux travaux scientifiques 
qu’il contient. L’Asie centrale, par les explorations des entomolo- 
gistes Russes, si libéralement favorisées et encouragées par notre 
Mecene Impérial, s'ouvre de plus en plus aux lépidoptérologistes. 
Les contrées inaccessibles nous montrent leurs trésors entomolo- 
giques. Puisse Son Altesse Impériale rester encore longtemps ce 
qu’ Elle est maintenant pour notre chère science, et être environnée 
par les hommes capables et instruits, qu’Elle compte maintenant 


parmi ses collaborateurs. 


IL. Les Parnassiens de la Faune paléarctique, 
par Jules Leon Austaut. 


L’auteur commence, dans sa preface, par donner une idee de 
ce que l’on entend aujourdhui par la faune paléarctique; il donne 
une énumération des contrées que comprend le territoire où les 
types de cette faune se rencontrent. À mon avis il aurait dû en 
étendre les limites en Asie, or, dans un travail très intéressant, 
Mr. H. J. Elwes, le savant lépidoptérologiste anglais bien connu 
(vide Proceedings Zool. Society, 1873) a prouvé clair comme 
le jour que cette faune s’étend beaucoup plus loin. Il y compte 
une partie de la Chine, le Thibet et le Ladak; il le prouve non 
seulement par la faune entomologique et ornithologique „ mais aussi 
‘par les plantes que l’on y trouve. Les Parnassiens se trouvent donc 
sans exception dans la contrée susnommée, et ce que l’auteur dit, 
pag. 56, par rapport aux espèces de l’Indo-chine et du Thibet 
est plus que douteux. 

Je suis de l'avis de l’auteur, quand il dit, pag. 6, que, les 
descriptions des Parnassiens étant éparpillées dans de nombreux 
livres sur l’entomologie, quelquefois d’un abord difficile, il a cru 
bien faire en les réunissant dans un compendium , qui par son 


prix serait à portée des tous les lépidoptérologistes. D’ailleurs, en 


CXXXVI DEUX NOTFS BIBLIOGRAPHIQUES. 


général, il décrit assez bien, et s’il fait un peu trop de species 
dans un genre où les spécimens varient beaucoup entre eux, je 
ne lui en aurais pas fait un crime, surtout parcequ’il figure la 
meilleure partie des espèces et des variétés. 

Mais à mon grand regret il faut que je l’accuse d’un plagiat 
impardonnable. Page 7 il dit: « Nous avons essayé en outre de 
repartir les espèces suivant une classification naturelle, que nous 
avons basée sur la forme de la poche cornée» . . . . et plus loin: 
«C'est par conséquent aussi le résultat de nos observa- 
tions personelles» . . .. 

Donc Mr. Austaut me semble ignorer complètement que, déjà 
en Janvier 1886, Mr. H. J. Elwes a publié, Proc. zool. Soc. , 
un travail étendu et plus qu’intéressant, intitulé: «On butter- 
flies of the genus Parnassus», illustré de quatre planches renfer- 
mant les figures des poches cornées des femelles, quelques oeufs et 
parties génitales des mâles. Le dernier auteur, un des meilleurs 
connaisseurs de ce genre, — qui non seulement l’a étudié dans les 
musées de l’Angleterre, d'Allemagne, de la Russie, de France, etc., 
qui a visité à cette fin les collections privées les plus renommées, 
et, ce qui est plus, a étudié les Parnassu sur les Alpes mêmes, 
sur les Pyrenées, dans le Sikkim, etc, etc., afin d’épier leur vie 
évolutive, leurs accouplements, l’origine et les différentes coupes 
de la poche cornée, — a basé non seulement sur celle-ci les diffé- 
rences spécifiques, mais également sa division en groupes natu- 
relles des Parnassiens décrits. On pourrait m’objecter que Mr. Aus- 
taut a ignoré le travail de Mr. Elwes, mais rien n’est moins vrai. 
Le dernier l’a répandu autant que possible et l’a offert gratui- 
tement à tout entomologiste, qui lui en ferait la demande (voyez 
» Insecten-Börse 1887). — Mais il y a plus. Etant en relations 
scientifiques avec Mr. Elwes je lui exprimais mon étonnement que 
l’auteur des « Parnassiens», quoique connaissant l’article «The 
butterflies of the genus Parnassius», dont le regretté Moeschler 
avait donné un référé très flatteur dans la Stettiner entom. Zeitung , 
1887 pag. 22, ne le nommait pas parmi ceux, qui s’étaient occupés 


de ce genre, et d’ailleurs semblait s’accaparer d’une grande partie 


DEUX NOTES BIBLIOGRAPHIQUES. CXXXVII 


des thèses Elwesiènes; qu’il devrait donc ignorer l’existence de ce 
travail ete. — Voici la réponse: «Mr. Austaut can not have over- 
looked my paper, so recent, so widely circulated as this. He must 
have known of it; also I sent it, at Heyne’s request, 
to him». 

Il me parait que cette dernière preuve est concluante. 

Je ne veux pas suivre Mr. Austaut là, où il tâche de nous faire 
avaler ses prétendues trouvailles anatomiques et physiologiques. 
Ses considérations par rapport à l'origine de la poche cornée des 
femelles sont des plus hasardées, pour ne pas dire plus. Je lui 
recommande d'étudier un peu le separatum intéressant de Mr. le 
Professeur Bertkau (de Bonn) (Correspondenzblatt n° 2 des Natur- 
historischen Vereins der Preussischen Rheinlande und Westfalens , 
pag. 13), les travaux du Prof. von Siebold et tant d’autres. 

Somme tout, si Mr. Austaut nous aurait livré seulement un 
apercu des Parnassiens connus jusqu’aujourdhui (ses descriptions 
et ses figures sont bonnes) et nous aurait épargné ses causeries 
par rapport à la poche, etc.; si, surtout, il aurait parlé convena- 
blement du travail sérieux et très intéressant à plusieurs points 
de vue de Mr. H. J. Elwes, son livre aurait été accueilli à bras 
ouverts par les lépidoptérologistes. Maintenant il y en a une grande 
quantité qui le eroit une réclame, à grande échelle, en faveur 
d'un négociant en Lépidoptères, qui espère par là vendre à hauts 


prix sa grande provision de Parnassiens. 


Bréda, le 20 Décembre 1889. 


TULL 
AA 


ter), 


ani}: 


a tel 


TABELLARISCH OVERZICHT 


DER 


IN NEDERLAND WAARGENOMEN BEMBIDIONI, 


DOOR 


Jhr. Dr. ED. EVERTS. 


De Bembidioni vormen een tribus der Carabidae (sub-familie 
Harpalinae, groep der Harpalinae bisetosae). Zij omvat meest snel 
loopende insecten van geringe grootte, welke bijna allen nabij 
water leven, velen op vochtige oevers. Wij rekenen hiertoe de 


navolgende geslachten: 


1. Laatste kaaktasterlid veel korter en 

smaller dan het voorlaatste. . . . 2. 
Laatste kaaktasterlid zeer dun, doch 
even lang of bijna even lang als 


bet. voorlaatste. Ri RL 5. 


2. Dekschilden fijn behaard en overal 
bestippeldi. Sa ee ette Tachypus Cast. 
Dekschilden onbehaard, gewoonlijk 
met stippelrijen of stippellijnen . 3. 


3. De naadstreep keert aan het uiteinde 
der dekschilden naar voren om; 
geen stippellijntje of streepje aan 
het schildje. . . ......... Tachys Steph. 
De naadstreep is aan het uiteinde niet 


teruggebogen ; dekschilden met een 


2 TABELLARISCH OVERZICHT DER 


duidelijk stippellijntje of streepje 
aan shet schildje ... Rem en 4. 


4. Sprieten van het vierde tot aan het 
tiende lid snoervormig; derde 
tusschenruimte op de dekschilden 
met 4 navelstippen. (Lichaam smal, 
verlengd, met parallele zijden). . Cillenus Sam. 
Sprietleedjes verlengd; derde tusschen- 
ruimte op de dekschilden hoogstens 
met 2 navelstippen. . . . . dd Bembidion Latr. 


5. Uiteinde van het achterlijf onbedekt; 
dekschilden even lang als kop en 
halsschild te zamen, elk afzonder- 

lijk aan het uiteinde afgesneden . (Aëpus Sam.). 
De dekschilden bedekken het geheele 
achterlijf, zijn langer dan kop en 
halsschild te zamen en gezamenlijk 


aan het uiteinde afgerond . . . . Blemus Cast. 


TACHYPUS Castelnau. 


Castelnau, Hist. nat. des Insectes, Coléopt., Tom. I (1850), 
p. 152. — Jacq. Duval, Gen. Car., pl. 6, fig. 28; Monogr. Ann. 
Soc. ent. de France 1851, p. 464. — Bedel, Coléopt. du Bassin 
de la Seine, Tom. I, p. 25. 

Kleine, gevleugelde kevers, welke in habitus eenigszins aan 
Elaphrus herinneren. Bij de mannetjes zijn de twee eerste leedjes 
der voortarsen verbreed, zonder schubjes aan de onderzijde. 


In Europa komen 11 soorten voor, waarvan 2 in Nederland. 


Eerste sprietenlid en voorlaatste tas- 
terlid donker gekleurd; dijen aan 
de bovenzijde metallisch groen; kop 


met de weinig uitpuilende oogen 


IN NEDERLAND WAARGENOMEN BEMBIDIONI. 3 


niet breeder dan het midden van 

het halsschild: halsschild onduide- 

lijk bestippeld. Lengte 5—51 mm. 1. pallipes Dfts. 
Sprieten, tasters en pooten geheel 

geelbruin; kop met de sterk uit- 

puilende oogen breeder dan het 

midden van het halsschild; hals- 

schild duidelijk bestippeld. Lengte 

Te a 11 ea, Sol. 2. flavipes L. 


CILLENUS Samouelle. 


Samouelle, Æntom. compend. 1819, p. 148. — Curtis, British 
Entomology, pl. 200 (Cillenus). — Schaum, Ins. Deutschl. 1, 
p. 752. — Jacq. Duval, Gen. Carab., pl. 7, fig. 34; Monogr. 
Ann. Soc. ent. de France, 1852, p. 213. — Bedel, Z. c. p. 15. 

Larve: Fairm. Ann. Soc. ent. de France, 1852, p. 673, pl 41, 
Iv, fig. 2. 

De eenige Europeesche, ook in Nederland voorkomende soort, 
C. lateralis Sam., is bronsgroen, met gele, soms eenigszins groen- 


achtige dekschilden en gele sprieten en pooten. Lengte 31—32 mm. 


BEMBIDION Latreille. 


Latreille, Hist. nat. des Ins., VII (1804), p. 221. — Schaum, 
l. c., I, p. 673. — Jacq. Duval, Gen. Carab., p. 18, pl. 6, 
fig. 29; Monogr. Ann. Soc. ent. de France 1851, p. 441, pl. 12 
et 13; 1852, p. 101, pl. 2. — Bedel, 7. c. p. 26. 

Larven: Thomson, Shand. Col., I, p. 196. 

Kleine, in habitus eenigszins veranderlijke, metaalglanzige of 
bronskleurige kevertjes, welke vooral in den zonneschijn zeer snel 


voortloopen, langs oevers, in weilanden en tuinen en zich tusschen 


4 TABELLARISCH OVERZICHT DER 


plantenwortels, gras, afgevallen bladeren, dood riet en onder steenen 
verbergen; bij uitzondering achter boomschors. 

Bij de mannetjes zijn de twee eerste tarsenleedjes der voorpooten 
verbreed en aan de onderzijde met papillen bezet; bovendien draagt 
het laatste buik-segment aan het uiteinde twee en bij het wijfje 
vier haarstippels. 

Van de ongeveer 140 in Europa levende soorten komen er 51 


in Nederland en 7 in het aangrenzend gebied voor. 


1. De dekschilden vertoonen eene 8ste 
stippellijn of stippelrij !), welke 
even duidelijk is als de overige 
stippellijnen en in het midden even 
ver van de bestippelde randstreep 
verwijderd is als van de 7de stippel- 
lijn, zoodat de 9de tusschenruimte 
nagenoeg even breed is als de 
overigen. Bronskleurige soorten, 
bij uitzondering blauw ...... 2. 

Op de 7de stippellijn volgt geene 
8ste stippellijn, doch eene diepe 
gladde langsgroef, welke gewoonlijk 
onmiddellijk tegen de randstreep 
aan staat. Soms doen zich alle 
stippellijnen als onbestippelde stre- 
pen voor, of wel de 7de stippellijn 
en zelfs meerdere stippellijnen ont- 
HEEK 2 ea Ser RB Ho 


2. Op elk der dekschilden bevinden zich 
op de onregelmatige breedere 3de 
tusschenruimte twee vierkante zil- 
veren of geelkoperglanzige vlekjes, 
waarin zich in elk eenestip bevindt. 3. 


Op de normale 3de tusschenruimte 


1) Het afgekorte streepje nabij het schildje wordt niet medegerekend. 


IN NEDERLAND WAARGENOMEN BEMBIDIONI. 5 


staan slechts twee gewone diepe 
stippen. Lengte 54—53 mm... 4, striatum F. 


3. Pooten geelachtig, knieën en tarsen 
iets donker metaalglanzig. Lengte 


Sig’ en eas 2. velox L. 
(impressum Panz.). 
Dijen of wel de geheele pooten donker 


metaslelanzer ANR ee 4. 


4. Sprieten en pooten geheel donker ge- 
kleurd, metaalglanzig; dijwortel 
eenigszins roodachtig. Kop, hals- 
schild en dekschilden dof. Lengte 


Sa ORE EN PANNE zE sten rn 1. littorale Oliv. 
(paludosum Panz.). 
Eerste sprietlid grootendeels, alsmede 


de dijwortel en de schenen geel- 
rood. Kop en halsschild glanzig. 
(de var. aeureum Gebl. = chaly- 
baeum St. is blauw of groenblauw). 
Lengte 6 61 man MUS NA 3. argenteolum Ahr. 


9. De slapen zijn duidelijk korter dan 
het van boven zichtbare gedeelte 
der uitpuilende oogen. De ach- 
terste oogstip ligt op de hoogte 


Dì 


van den achterrand van het oog. 
De slapen zijn bijna even lang als het 
van boven zichtbare gedeelte van 
de zeer weinig uitpuilende oogen. 
Achterste oogstip achter het 00g ge- 
legen (Limnaeum Steph.). Sprieten 
en pooten geheel roodachtig, meer 
of min groenachtig metaalglanzig , 
met meer roodachtigen naad. On- 
gevleugeld. Lengte 4 mm. . .. (rigropiceum Mrsh.). 


6. Halsschild hartvormig, naar de basis 


TABELLARISCH OVERZICHT DER 


sterk versmald, met rechte of 

scherpe achterhoeken. . . . . .. 13 
Halsschild kort en breed, niet hart- 

vormig, langs de zijden naar de 

stompe hoeken geleidelijk afgerond 

(bij uitzondering zijn de achter- 

hoeken aan den top recht) . . . 45. 


Dekschilden met 4—7 nagenoeg ge- 
heel tot aan het uiteinde door- 
loopende, scherp aangeduide stip- 
pellijnen; de 5de en 6de iets 
afgekort en de 7de soms minder 
duidelijk of nagenoeg geheel ont- 
brekende, ME Regia 8. 

De stippellijnen der dekschilden naar 
het uiteinde en naar den zijrand 
onduidelijker of nagenoeg geheel 
verdwenen ; zeldzamer zijn zij 
slechts aan de basis aangeduid; 


de 7de ontbreekt veelal geheel . 16. 


Kop en halsschild overal vrij dicht 

en grof bestippeld. Lichaam geheel 

glanzig bronskleurig. Lengte5 mm. 5, puactulatum Drap. 
Halsschild slechts aan den voor- en 

achterrand bestippeld. Lichaam 

geheel roodgeelachtig, hier en 

daar een weinig groenachtig brons- | 

kleurig. Lengte 31 mm... ... (ruficolle Panz.). 
Kop en halsschild niet bestippeld. . 9. 


De strepen der dekschilden tot over 
het midden duidelijk bestippeld . 10. 

De strepen der dekschilden zijn na- 
genoeg onbestippeld en doen zich 


als diepe lijnen voor. Bovendeel 


10. 


11. 


13. 


IN NEDERLAND WAARGENOMEN BEMBIDIONI. 


van het lichaam zwartgroen. Lengte 


ÉTÉ EDR a we RY Beats 13. prasinum Dfts. 


Dekschilden eenkleurig zwartgroen 
of blauwachtig, soms langs de 
randen een weinig gebruind . . 

Dekschilden blauwachtig, groen- of 
bruinachtig bronskleurig , met gele 
viekken/of-bandents “i. i. et 

Dekschilden geheel geelachtig, eene 
vlek om het schildje en eene ge- 
meenschappelijke vlek achter het 
midden, benevens de stippellijnen 
bruinachtig. Sprieten en pooten ge- 


heel geelachtig. Lengte 3—31 mm. 


Dekschilden langwerpig, met nage- 
noeg parallele zijden en eenigszins 
platgedrukt, met of zonder bruin- 
achtigen langsband laugs de zijden. 
Bovendeelen groenachtig zwart. 
Lengte 63—74 mm....... 

Dekschilden meer verkort, ovaal. 
Bovendeelen blauw of groenachtig. 


Lengte 41—52 mm... i. »....). 


Dekschilden vlakgedrukt, met on- 
diepe, fijn bestippelde strepen. 
Bovendeelen blauwachtig. Lengte 
43-— 91. MN. o; raal inder he re 

Dekschilden iets gewelfd, met veel 
diepere, sterk bestippelde strepen. 
Bovendeelen groen of blauwachtig 


rroen.  benete:. 915% mm... 
= > 2 4 


Haarstip aan den binnenrand der 
oogen naar binnen met een ver- 


heven rand omzoomd, Halsschild 


11. 


13. 


12, ephippium Mrsb. 


30. j'asciolatum Dfts. 


32. atrocoeruleum Steph. 


31. tibiale Dfts. 


TABELLARISCH OVERZICHT DER 


met duidelijke zijgroef. Uiteinde 
van het achterlijf geelachtig. 


Lengte DE mm, + Mero 8. dentellum Thunb. 
(flammulatum Clairv.). 
Haarstip aan den binnenrand der 


oogen zonder verheven randzoom. 
Halsschild zonder duidelijke zij- 
groef. Achterlijf geheel brons- 
VIE ERR EN 14. 


14. Uiteinde der dekschilden, spriet wortel 


15. 


16. 


en pooten geelachtig. “vi. =. 4b: 
Uiteinde der dekschilden brons- 
kleurig; sprieten en pooten donker 
gekleurd; eerste sprietlid aan de 
onderzijde iets geelachtig. Lengte 
31-4 im en eters lnb 11. obliquum St. 


Stippellijnen der dekschilden fijn, 

naar het uiteinde nog fijner 

wordend. Dekschilden langwerpig 

eirond, grootendeels donker ge- 

kleurd. Lengte 4—5 mm... . 9. varium Ol. 
Stippellijnen tot aan het uiteinde 

diep. Dekschilden kort eirond, 

meer geel gevlekt. Lengte 3— 


IFPI ene ee 10. adustum Schaum. 


Dekschilden geel, met eene brons- 

kleurige vlek aan het schildje en 

een meer of minder duidelijken 

donkeren «dwarsband iets achter 

het midden. Lengte 41 mm. . 7. pallidipenne I. 
Dekschilden groen, koperkleurig, 

blauw, bronzig of zwart, hetzij 

eenkleurig, hetzij geel of rood 

gevlekt (soms neemt het geel een 


groot gedeelte van den zijrand in). 17, 


17. 


18. 


19. 


IN NEDERLAND WAARGENOMEN BEMBIDIONI. 


Voorhoofd aan weerszijden met eene 
meer of minder diepe langsgroef. 
Voorhoofd aan weerszijden met twee 
langsgroeven, waardoor twee 


langsribben ontstaan. ...... 


De achtste streep der dekschilden 
slechts aan het uiteinde aange- 
duid als eene zeer diepe langs- 
groef, welke of tot aan het midden 
reikt of vóór het midden in de 
ramdstreep' uitloopts cli: 

De achtste streep loopt als eene diepe 
langsgroef geheel door, vlak tegen 


den zijrand aam. A 1:2. 


Dekschilden langwerpig eirond, ge- 
welfd. Lengte 31—41 mm... 
Dekschilden langwerpig, eenigszins 


vlakgedrukt. Lengte 51—6 mm. 
Kop en halsschild overal, doch in ’t 


midden veelal fijner en meer ver- 
spreid)*héstippeld.s mL 
Kop en halsschild niet of hoogstens 
slechts nabij de oogen of aan de 
basis van het halsschild bestippeld. 


Bovendeelen geheel bronskleurig, 
soms de dekschilden meer groen- 
achtig. Kop en halsschild in ’t 
midden bijna niet bestippeld. 
Derde tusschenruimte der dek- 
schilden met twee diepe stippen. 
Lengte 31—41 mm....... 

Bovendeelen blauwachtig groen. 
Dekschilden met eene groote ge- 


meenschappelijke roodgele vlek 


43. 


19. 


20. 


26. elongatum Dej. 


(ruficorne Dej.). 


21. 


bo 
1 


6. bipunctatum L. 


10 


22. 


25. 


TABELLARISCH OVERZICHT DER 


aan het uiteinde. Kop en hals- 
schild overal duidelijk bestippeld. 
Sprietwortel en pooten roodgeel. 
Lengte 2—21 mm........ 


De voorhoofdsgroeven loopen naar 
voren boogvormig of in rechte 
richting naar elkaar toe. . . . . 

De voorhoofdsgroeven loopen even- 
Wwijdig <a Ra ARDITE SE, 


Dekschilden eenkleurig of slechts aan 
het uiteinde iets lichter gekleurd. 
Dekschilden met eene duidelijke 
ronde geelroode vlek achter het 
midden, naast den zijrand en 
dikwerf bovendien met lichter 
item her HAN te MA 
Dekschilden met twee scherp be- 
grensde gele vlekken ...... 
Dekschilden slechts met eene gele 
schoudervlek , overigens geheel 


zwart. Lengte 21—3 mmm... . 


Dekschilden ook aan de geheele basis 
geelachtig gevlekt of overal met 


vele gele vlekjes. . . . . . . . . 


Posten: rood B enen Ma ee 


Pooten zwart of donkerbruin . . . 


Halsschild kort en breed, naar de 
basis niet bijzonder sterk hart- 
vormig versmald. Dekschilden 


eirond, meer buikig dan bij gi/- 


23. 


29. 


24. 


(aspericolle Germ.). 


23 bis. Awmerale St. 


28. 
25. 


Faun. nov. sp. !). 


(tenellum Er. var. 
tristis Schilsky). 


1) Sedert de uitgave mijner Nieuwe Naamlijst door den heer Swierstra bij 
Valkeveen langs de Zuiderzee, 8, en door den heer Leesberg aan den Hoek van 
Holland gevangen. 


IN NEEERLAND WAARGENOMEN BEMBIDIONI. 11 


vipes, met fijnere stippellijnen, 
Lengte 245—3 mm........ 
Halsschild naar de basis sterk ver- 
smald en daardoor meer hart- 
vormig. Dekschilden langwerpig 


eirond, met grove stippellijnen. 


Lenpte 24 ago PE EEND 20. 


26. Schenen bruinachtig. Dekschilden 
met zeven grof bestippelde afge- 
korte strepen en met eene roodgele 
vlek achter het midden, naast den 
zijrand. Lengte 21—2! mm. 

Pooten geheel roodachtig. Dek- 
schilden met zwakke stippellijnen, 
waarvan de zevende uiterst fijn is 
of ontbreekt, en met eene ronde 
roodgele vlek achter het midden, 
nabij den zijrand, veelal ook met 


roodgeel uiteinde. Lengte 3— 


SORIA ee a er AUS de 22. 


27. Eerste sprietleedjes en pooten rood. 


Lengte 233 mm... 23. 


Sprieten en dijen geheel bronzig 


zwart. Lengte 31—33 mm... 24. 


28. Dekschilden geelachtig bruin ge- 
wolkt en met donkerder bruinen 


band in ’t midden. Halsschild even 


lang als breed. Lengte 3—31 mm. 21. 


Dekschilden zwartgroen, met ver- 
scheidene gele langsvlekjes. Hals- 
schild de helft breeder dan lang. 


(Schüppeli Dej.). 


gilvipes St. 


(tenellum Er. type). 


Doris Panz. 
quadrimaculatum L. 


guadripustulatum Serv. 


articulatum Panz. 


Lengte 25 mar. un teen fe 22 bis. octomaculatum Goeze. 


(SturmiPanz.). Faun. 
nov. sp. it). 


1) Sedert de uitgave mijner Nieuwe Naamlijst door den heer Verheggen bij 


Roosteren in Limburg langs de Maas, 5, gevangen. 


12 


30. 


31. 


TABELLARISCH OVERZICHT DER 


De stippellijnen der dekschilden ver- 
dwijnen meer of minder nabij het 
Mivetnde ss, CU ee eee 

De stippelrijen der dekschilden zeer 
kort, slechts aan de basis aange- 
duid. Dekschilden elk met twee 
gele vlekken. Lengte 4—5 mm. 


Dekschilden eenkleurig of slechts met 
lichter gekleurd uiteinde of met 
eene lichtere vlek voor of aan den 
ope. HN ee È 

Dekschilden zwartblauw, met eene 
groote roode dwarsvlek achter het 
midden. Lengte 4} mm. . . .. 

Dekschilden aan de basis of aan de 
schouders en bovendien aan het 
uiteinde of ook nog langs den zij- 
rand roodachtig of geel gevlekt; 
soms de dekschilden bijna geheel 


TOO DEEE ee on al erk 


Halsschild kort, in ’t midden slechts 
weinig smaller dan de dekschilden. 
Lichaam bronskleurig. ...... 

Halsschild veel smaller dan de dek- 
schilden, duidelijk hartvormig. 
Lichaam blauw, groenachtig of 


zwart in verschillende tinten. . . 


Dekschilden langwerpig , met uiterst 
fijne onduidelijke stippelrijen, welke 
naar het uiteinde verdwijnen. 
Sprieten geheel zwart. Pooten ge- 
woonlijk donker gekleurd. Lengte 
34-4 TODT Cr nn. 


Dekschilden meer eirond, met grove 


30. 


25. quadriguttatum F. 


at. 


27. 


38. 


34. 


modestum F. 


(pygmaeum F.). 


33. 


34. 


35. 


36. 


IN NEDERLAND WAARGENOMEN 


stippelrijen, welke naar het uit- 
einde fijner worden en eindelijk 
verdwijnen. Halsschild meer naar 
de basis versmald. Lengte 23— 


3 
32 LOOT RENE 


Halsschild sterk naar de basis ver- 
smald. Dekschilden langwerpig ei- 
rond; de zesde stippelrij zwak 
aangeduid, soms nog de zevende 
duidelijk aanwezig (var. velox Er.). 
Eerste sprietlid benevens de sche- 
Mens CECILOOUs AI e 

Halsschild meer geleidelijk naar de 
basis versmald. Dekschilden ge- 
woonlijk meer kort eirond. Sprieten 


geheel zwart. Schenen bruin . . 


Bovenzijde van het lichaam blauw- 
of groenachtig zwart, al of niet 
rood gevlekt. Lengte 2$— 31 mm. 

Bovenzijde van het lichaam blauw- 
of groenachtig, al of niet rood ge- 


vlekt. Lengte 43—63 mm... . 


Halsschild smal hartvormig. Strepen 
der dekschilden aan de basis grof 
bestippeld. Sprieten minstens aan 
de basis, benevens de pooten rood- 
bruin. Lengte 33 mm. ..... 

Halsschild breed hartvormig. Stippel- 
lijnen der dekschilden veel fijner. 
Sprieten en pooten donker ge- 


kleurd. “Lengte 23 mm... 


Kop op het achtergedeelte tegen de 
oogen aan duidelijk bestippeld. 


BEMBIDIONT. 


33. 


16. Zampros Hrbst. 


17. nigricorne Gylh. 


3. 


36. 


18. normannum De). 


19. minimum F. 


(pusillum Gylh.). 


13 


14 


37. 


38. 


39. 


40. 


TABELLARISCH OVERZICHT DER 


Dekschilden tamelijk smal Lengte 
946 mm. MEEL MN, A 
Kop niet bestippeld. Dekschilden meer 


verbreed en met meer afgeronde 


Dekschilden eenkleurig, met eene 
roodachtige halvemaanvormige vlek 
aan het uiteinde; soms zijn de 
dekschilden over de geheele opper- 
vlakte eenigszins roodachtig. Lengte 
D D MM. arte EN 

Bovendeelen van het lichaam geheel 
groen. Lengte 41—53 mm. . . 


Achterhoeken van het halsschild 
zonder langsplooi . . . . . . . .. 
Achterhoeken van het halsschild met 
eene zeer duidelijke langsplooi , 
welke tot aan de basis doorloopt. 
Halsschild smal, even lang als breed, 
met niet of slechts weinig uitste- 
kende achterhoeken. Dekschilden 
gewelfd, bronskleurig, met vier 
roode vlekken. Lengte 51—6 mm. 
Halsschild breeder dan lang, met 
scherp aangeduide achterhoeken. 
Dekschilden meer vlak, roodachtig, 
met groenachtigen weerschijn , aan 
het uiteinde en veelal ook aan de 
schouders met eene lichtroode vlek. 


Lengte 41 mm. „a! Lt. val, 


Het geel der dekschilden neemt van 
de basis tot aan het uiteinde on- 
afgebroken de 6de, 7de en Sste 


tusschenruimte in. Sprieten, tasters 


28. decorum Panz. 


37. 


. 38. lunatum Dfts. 


29. nitidulum Mrsh. 


40. 


(fluviatile Dej.). 


33. testaceum Dfts. 
(obsoletum Dej.). 


41. 


42. 


43. 


44. 


IN NEDERLAND WAARGENOMEN 


en pooten geheel roodachtig. Lengte 


Het geel der dekschilden is in ’t 
midden afgebroken of diep inge- 
sneden door een donkeren dwars- 
band, die van den naad tot aan 


den buitenrand gaat ....... 


Voorlaatste kaaktasterlid als eene niet 
zeer lange, iets naar het midden 
aangezwollen knots, gewoonlijk 
zwartachtig. Halsschild aan de basis 
glad of onduidelijk bestippeld. 
Lengte 4—5 mm. . ....... 

Voorlaatste kaaktasterlid als eene 
lange, naar het uiteinde aange- 
zwollen knots. Halsschild aan de 
basis duidelijk bestippeld. . . . . 


Voorlaatste kaaktasterlid rood. Dijen 
rood. Lengte 51—5} mm. 


Voorlaatste kaaktasterlid zwart. Dijen 
bruin. Lengte 4—43 mm... 


Dekschilden zonder lichter gekleurde 
vlekjes op het voorste gedeelte. . 
Dekschilden met vele gele vlekjes 


bezaaid. Lengte 31 mm. . . .. 


De vóór de topvlek gelegen gele rand- 
vlek zeer duidelijk. De eerste 
sprietleedjes roodachtig. Halsschild 


aan de basis vrij smal. Lengte 


De vóór de topvlek gelegen randvlek 


onduidelijk. Eerste sprietlid alleen 


BEMBIDIONI. 15 


37. dorsuarium Bedel. 


(concinnum Putz.). 


AA. 


. femoratum St. 


42. 


. 36. 


. 35. 


ustulatum L. 
(littorale O1). 


rupestre L. 
(Bruxellense Wesm.). 


44. 


14. 


15. 


‚Fumigatum Dfts. 


assimile Gylh. 


16 


TABELLARISCH OVERZICHT DER 


roodachtig. Halsschild aan de basis 


veel breeder. Lengte 31 mm... 


45. Achterhoeken van het halsschild met 


een groefje, hetwelk naar buiten 
door eene kleine lijnvormige plooi 
begrensd is. Derde tusschenruimte 
der dekschilden met twee stippen, 
de eene vóór, de andere achter 
het midden. Sprieten bruin of 


zwartachtig, met lichtere basis 


gedrukt, doch zonder duidelijk be- 
grensd groefje en zonder plooi. 
Derde tusschenruimte zonder stip 
voor het midden. Sprieten geheel 


toodachtie es (el a enen xe ees 


46. Het omgebogen gedeelte van den zij- 


rand op de basis der dekschilden 
loopt in schuine richting van den 
schouderhoek naar de öde stippelrij. 
Halsschild aan de basis recht af- 
gesneden van den eenen hoek naar 
den anderen. Bovendeelen van het 
lichaam bruin of met uiterst ge- 


ringen metaalglans. Lengte 21— 


De voortzetting van den zijrand op 


de dekschilden loopt naar voren in 
de basis der dekschilden uit. . . 


47. Halsschild tusschen de achterhoeken 


en het midden van de basis uit- 


gerand of scheef afgesneden . . 


afgesneden van den eenen hoek 
naar den anderen... ...... 


(Clarki Daws.). 


. 46. 


Achterhoeken van het halsschild in- 


92. 


39. obtusum Serv. 


AT. 


. 48. 


Halsschild aan de basis bijna recht 


48. 


49. 


50. 


51. 


IN NEDERLAND WAARGENOMEN BEMBIDIONI. 


Zevende stippelrij der dekschilden 
van voren duidelijk aangeduid. 
Bovendeelen van het lichaam groen- 
of blauwachtig, met eene duidelijke 
geelroode vlek aan het uiteinde 
der dekschilden. Eerste sprietlid 
en pooten rood. Lengte 31—4 mm. 


De zevende stippelrij ontbreekt geheel. 


Halsschild weinig glanzig, langs de 
zijden eenigszins dof, met zwak 
gebogen zijranden en naar binnen 
zwak begrensde zijgroef. Boven- 
deelen van het lichaam bronzig 
zwart. Pooten en sprieten zwart- 
achtig of donkerbruin. Lengte 
STI na JMM IE 

Halsschild overal zeer glanzig, met 
sterk gebogen zijranden en scherp 


beerensde zijgroef. „nt wai: 


Derde tot tiende sprietlid ongeveer 
driemaal zoo lang als breed. Dek- 
schilden iriseerend; de binnenste 
stippelrijen tot aan het uiteinde 
aangeduid. Lengte 4—5 mm. 

Derde tot tiende sprietlid niet meer 
dan twee-en-een-halfmaal langer 
dan breed. De binnenste stippel- 
rijen verdwijnen naar het uiteinde; 
aan de basis is de bestippeling grover 


dan bij #icolor. Lengte 34 mm. 


Halsschild en dekschilden nagenoeg 
even breed op hunne grootste door- 
snede. Dekschilden ovaal, langs de 


zijden duidelijk gebogen, zonder 


45. biguttatum F. 
49. 


43. aeneum Germ. 


50. 


41. tricolor Bedel. 


44. lunulatum Fourcr. 
(vulneratum Dej.). 


17 


18 


TABELLARISCH OVERZICHT DER 


duidelijke vlek aan het uiteinde. 
Bovendeelen van het lichiam zwart 


of zwartbruin. Kop groot. Lengte 


Bod mm. ds EE 40. Mannerheimi Sahib. 


Halsschild smaller dan de dekschilden. 


Dekschilden langwerpig ovaal, langs 
de zijden weinig gebogen, met eene 
duidelijke geelroode vlek aan het 
uiteinde. Bovendeelen van het 


lichaam met blauwachtigen weer- 


schijn. Kop matig groot. Lengte 


52. Achterhoeken van het halsschild aan 


den uitersten top stomp en iets 
opgericht. Voorlaatste kaaktasterlid 
donker gekleurd. Bovendeelen met 
blauw- of groenachtigen weer- 


schijn. Lengte 4—41 mm. . .. 


Achterhoeken van het halsschild met 


rechten top. Kaaktasters geheel 
rood. Bovendeelen van het lichaam 
rood, de dekschilden veelal langs 


de randen gebruind. Lengte 41— 


42. guttula F. 
(bipustulatum Redt.). 


47. quinquestriatum Gylh. 
(pumilio Dfts.). 


DE EE ET +... 46. Aarpaloides Serv. 


BLEMUS Castelnau. 


Castelnau, Mist. nat. des Ins., Coléopt., I (1850), p. 155. — 


Jacq. Duval, Gen. Carab., pl. 9, fig. 41. — Putzeys, Monogr. , 
Stett. Ent. Zeit., XXXI (1870), p. 362. — Bedel, /. c., p. 38. 


Pogonini (Trechus). 


(Perileptus Schaum, Nat. Ins., I (1860), p. 664). 


Dit genus vormt den overgang tusschen de Bembidioni en de 


IN NEDERLAND WAARGENOMEN BEMBIDIONI. 19 


De eenige Europeesche soort, B. areolatus Creutz, — welke 
sedert de uitgave mijner Nieuwe Naamlijst in Nederland door den 
heer Verheggen bij Roosteren in Limburg langs de Maas werd 
waargenomen, — is donkerbruin; de sprietwortel, de pooten en 
eene groote, meer of min samenhangende vlek op de dekschilden 
rood. Lengte 2—21 mm. 


AEPUS Samouelle. 


Samouelle, Hut. Compend., 1819, p. 149. — Jacq. Duval, 
Gen. Carab., fig. 40. — Bedel, /. c., p. 39. 

Larve: Coquerel, Ann. Soc. ent. de France, 1850, p. 529, 
pl. xvi, fig. 3. — Laboulbène, /. c., 1862, p. 564. — Chap. 
et Cand., Cat., p. 39. | 

Een der twee Europeesche soorten, n.l. A. marinus Stroem, een 
2 mm. lang, geelachtig kevertje, hetwelk langs de Fransche en 
Belgische zeekust diep onder steenen leeft, zou langs onze kust 


kunnen worden aangetroffen. Mij onbekend. 


TACHYS Stephens. 


Stephens, 777. Brit., II (1828), p. 2 en 4. — Schaum, Nat. 
Ins., I (1860), p. 743. — Jacq. Duval, Monogr. Ann. Soc. ent. de 
France, 1852, p. 189. — Bedel, Z. c., p. 36. 

Larven: Perris, Ann. Soc. ent. France, 1862, p. 175, pl. v, 
fig. 510—516. 

Kleine, aan Bembidion na verwante kevertjes. Bij de mannetjes 
zijn gewoonlijk de twee eerste leedjes der voortarsen verbreed; bij 
enkele soorten zijn deze in beide sexen gelijk. 

Van de 12 Europeesche soorten komen er 5 in Nederland voor 
en 2 in het aangrenzend gebied. 

1. Halsschild aan de basis een weinig 


scheef naar de achterhoeken afge- 


20 


2. 


TABELLARISCH OVERZICHT DER 


sneden; de achterhoeken sluiten 
daardoor niet volkomen tegen de 
basis der dekschilden, welke laatste 
fijn gerand is van den schouder- 
hoek tot aan de aan het schildje 
staande stippel. Voortarsen bij het 
d met twee verbreede leedjes . . 
Halsschild met volkomen recht afge- 
sneden basis, waardoor de rechte 
achterhoeken tegen de basis der 
dekschilden volkomen aansluiten ; 
deze laatste met een fijnen rand, 
welke slechts tot even voorbij den 


schouderhoek naar binnen door- 


Dekschilden geelachtig, aan het 
schildje en ook wel aan het uiteinde 
gebruind. Kop en halschild zwart. 
reine tele emis) AR Sn 

Bovendeelen van het lichaam geheel 
lichter of donkerder bruin, soms 


roodachtig. Lengte 2 mm. 


- Dekschilden uiterst fijn gechagrineerd 


en daardoor weinig glanzig, uiterst 
zwak gestreept. Voorhoofdsgroeven 
zeer onduidelijk. Bij het & de twee 
eerste tarsleedjes verbreed. Geheel 
zwart. Lengte 3 mm. 
Dekschilden glanzig, met Auidelijke 
binnenste strepen. Voorhoofds- 
groeven zeer duidelijk. Voortarsen 
bij het d niet verbreed ..... 


Dekschilden breed ovaal, met sterk 


bestippelde binnenste strepen. 


5. scutellaris Steph. 


4. bistriatus Dfts. 


3. nanus Gylh. 


IN NEDERLAND WAARGENOMEN BEMBIDIONI. 


Lichaam geheel lichtrood. Lengte 


DE PI CA dE ou 1. bisulcatus Nicol. 
(Locht Hum.). 
Dekschilden ovaal of langwerpig. 


Lichaam zwart of donkerbruin, 


met of zonder gele vlekken. . . . 5. 


Ovaal. Dekschilden duidelijk breeder 
dan het halsschild, met duidelijke 
stippellijnen. Dijwortel gewoonlijk 
Bebrumde A ee et oM dee ee a 6. 

Langwerpig. Dekschilden met 4 of 5 
nagenoeg gladde strepen, een- 
kleurig. Pooten geheel geelrood. 


Medora E A, mnie he ENA ndr 2. parvulus Dej. 


Dekschilden elk met twee gele vlek- 


ken en met 4 of 5 strepen. Lengte 


21 


ne en ER LAI (quadrisignatus Dfts.). 


Dekschilden eenkleurig, elk met 3 


strepen. Lengte 2—21 mm. .. (sewstriatus Dfts.). 


PAPILIO VAN DE POLLI nov. spec., 


BESCHREVEN DOOR 


P. C. T. SNELLEN. 


Toen ik voor eenigen tijd, in deel XI, p. 153—157 der Notes 
from the Leyden Museum eene nieuwe soort van Papilio van Java 
beschreef (Pap. Ritsemae m.) bevond zich bovengenoemde, mede 
nog nieuwe Papilio, die door Mr. M. C. Piepers eveneens op Java 
is ontdekt, ook reeds in eenige exemplaren in onze collectie. 
Aangezien zij echter tot de verwantschap behoort van Papilio Darsius 
Gray, welke toenmaals nog in geene enkele openbare of bijzondere 
Nederlandsche verzameling aanwezig was, bleef de bekendmaking 
achterwege. Sedert heeft evenwel de heer J. R. H. Neervoort van 
de Poll de goedheid gehad, om door den heer Cannegieter, die 
voor hem op Ceylon en Sumatra hoofdzakelijk Coleoptera verzamelt, 
een aantal exemplaren te laten vangen van P. Darsius, eene soort 
die tot dusverre alleen van Ceylon bekend is. Deze exemplaren be- 
vinden zich sedert eenigen tijd in zijne verzameling en stelden mij 
in staat, om met behulp van hem en den heer Swierstra, de noodige 
vergelijkingen te doen tot vaststelling der kenmerken onzer noviteit. 
Ik wensch dus, ook met goedvinden van Mr. Piepers, aan de nieuwe 
Javaansche species den naam te geven van Van de Polli, als bewijs 
van erkentelijkheid voor de welwillende hulp ons door onzen collega 
verleend, eerstens ter verkrijging van het noodige materiaal ter 
vergelijking en vervolgens voor zijne assistentie bij het bestudeeren 
der kenmerken , voor welk laatste ik ook den heer Swierstra dank zeg. 

In het voorbijgaan wilde ik nog opmerken, dat de door den heer 
Cannegieter op Ceylon verzamelde Lepidoptera, behalve Darsius, uit 
nog een aantal andere soorten bestaande, zich onderscheiden door 


frischheid en goede behandeling, hetwelk een duidelijk bewijs is, zoo- 


PAPILIO VAN DE POLLI NOV. SPEC. 23 


wel van de bekwaamheid van den verzamelaar als van de doelmatigheid 
der door hem gevolgde voorschriften, ontleend aan de door de Nederl. 
Entom. Vereeniging uitgegeven handleiding en die hoofdzakelijk , wat 
het verzamelen van Lepidoptera betreft, af komstig zijn van Mr. Piepers. 

Het is mijn voornemen thans slechts eene beschrijving van 
Papilio Van de Polli te geven en later eene meer uitvoerige 
uiteenzetting der verwante soorten, vergezeld van afbeeldingen der 
beide sexen, zoowel van deze soort als van den vroeger beschreven 
Pap. Ritsemae. Daarvoor heeft mij de heer Swierstra zijne hulp 
toegezegd, doch ten behoeve dier afbeeldingen wenschte ik de 
ontvangst van meer voorwerpen, vooral van gave der vrouwelijke 
sexe, van beide soorten af te wachten. De heer Piepers heeft 
overigens voor het verzamelen daarvan reeds last gegeven. 

Vlucht der mannen: 100— 114 mm., der wijfjes 116 —135 mm. 

Kop, sprieten, thorax en voorvleugels bij den & zwart, de hals- 
kraag met eenige roode haren, welke echter weinig in het oog 
loopen. De voorvleugels hebben een flauwen, zeer donker staal- 
groenen weerschijn en zijn geteekend met eenige lichte langslijnen 
en een lichten “zoom langs den binnenrand der middencel in de 
cellen 2—4. Deze lichte langslijnen vertoonen zich langs de aderen 
2—6, tot twee derden harer lengte, namelijk aan de voorrandszijde 
van ader 2 en aan beide zijden der aderen 3—6. Zij zijn, ook 
langs de middencel, in de cellen 2 en 3 donker goudgeel en worden 
verder naar boven toe gaandeweg lichter, eindelijk bijna wit en 
tevens spaarzamer. Franje in het midden der cellen wit, overigens 
zwart. De achterrand der voorvleugels is zeer flauw gegolfd. 

De achtervleugels, die een gelijkmatig, duidelijk doch stomp 
gegolfden achterrand hebben, vertoonen een satijnglanzig, kopergeel 
tot goudgeel middenveld, dat meestal tegen den binnenrand op- 
donkert en matter wordt. Dit gele middenveld is zwart geaderd 
en aan alle zijden met een donkeren rand omgeven, die eveneens 
gekleurd is als de voorvleugels, maar glanziger. Langs den binnen- 
rand loopt hij ter breedte van een centimeter, ongeveer evenwijdig 
met den vleugelrand, iets bochtiger, en reikt tot ader 3, slechts 
bij eenen d een klein stuk van cel 2 geel latende. Het wortel- 


24 PAPILIO VAN DE POLLI NOV. SPEC. 


derde der middencel is zwart, met iets hollen buitenrand, en het 
zwart is verder langs den binnenrand der cel verlengd. Van cel 
7 is het wortelzesde zwart, de smalle cel 8 geheel. Wat den 
zwarten achterrand aangaat, deze beslaat het achterste zesde van 
cel 7 en vormt overigens van cel 6—3 breede, maar niet zeer 
lange tanden van gelijke lengte in het midden der cellen; tegen 
den staarthoek wordt hij niet breeder. De omgeslagen binnenrand 
bedekt eene overvloedige lange, bleek roodachtig gele beharing, 
zooals die ook bij de mannelijke sexe der verwante soorten voorkomt. 

Op de onderzijde is de borst zwart met flauwe sporen van roode 
vlekken, de vleugels zijn op dezelfde wijze als boven gekleurd en 
geteekend, maar de lichte strepen der voorvleugels zijn wit, tevens 
langer en breeder , de basis der cellen vullende; buitendien ziet men 
ook in cel 15 eene witte beschubbing. Op de achtervleugels is het geel 
bleeker en matter, de staarthoek geel bestoven, langs den binnenrand 
de grond bruinachtig met eene lange, zwarte beharing op ader 1. 

Het achterlijf is op de rughelft zwart, met eene dikke, viltachtige , 
koffiebruine beharing op het midden der ringen 2—5. Deze beharing 
begint en eindigt smal en heeft in het midden eene breedte van 3—4 
millimeters. De laatste ringen zijn smal lichtgeel gerand, de staart- 
kleppen bruinzwart, de buikhelft is groengeel met twee rijen van 
naar achteren in grootte afnemende zwarte vlekken. Pooten zwart. 

Bij het 2 zijn kop, sprieten, thorax en de bovenzijde van het 
achterlijf bruinzwart, iets vaal, het lif is langer en fijner behaard 
dan bij den &, maar heeft geen spoor der viltachtige beharing. 
Voorvleugels dof, grauwachtig bruin, aan den wortel lichter dan 
de thorax maar tegen den achterrand langzamerhand opdonkerende 
en aan de vleugelpunt even donker als de achterlijfsrug. Het laatste 
derde der middencel (tegen den voorrand iets meer) is geheel 
gelijkmatig dicht grijswit beschubd, en men ziet verder breede, 
grijswitte, naar den achterrand toe iets bruinachtige, dichte be- 
stuiving aan beide zijden der aderen 1—9 tot op een paar milli- 
meters van den achterrand, van 9—4 van den aanvang der aderen 
af en ook de wortels der cellen vullende, langs ader 3 van af een 


derde, langs 2 en 1 van af drie vijfden. Het ongeteekende bruine 


PAPILIO VAN DE POLLI NOV. SPEC. 25 


wortelveld, dat door deze lichte strepen wordt begrensd, heeft een 
bijzonderen vorm, een schuinen, ongebogen voorrand en een weinig 
korteren, iets gebogen, met den vleugelrand ongeveer parallelen 
achterrand. Waar de voor- en achterrand van dit veld elkander 
ontmoeten — in cel 2 — wordt een stompe doch zeer duidelijke 
hoek gevormd. Franje in de cellen met meer wit dan bij den à. 

Vrouwelijke achtervleugels met een zwart wortelveld , dat driekant 
van vorm is, maar dat zich boven ader 7 langs den geheelen 
voorrand uitstrekt. Het is aldaar met twee gele vlekjes geteekend 
en tegen de franjelijn grijswit bestoven. In de middencel beslaat 
het zwart iets meer dan de wortelhelft, evenzoo in cel 15 voorbij 
de vouw; de binnenrand vóór de vouw is zwart, tot halfweg den 
staarthoek. De tweede helft der middencel en de cellen 3—6 zijn 
citroengeel tot aan een zwarten achterrand als bij den d, maar welke 
minder duidelijk begrensd is. Aderbeloop dikker zwart dan bij de 
andere sexe. Tegen den staarthoek is van cel 2 slechts het wortelvijfde 
geel, het overige grijswit, evenals de cellen 14 en 10 voorbij hare 
zwarte wortelhelft. Het tweede, buiten waartsche gedeelte der cellen 15 
en 2 tot 6 is geteekend met langwerpige zwarte vlekken, waarvan 
die der cellen 6—4 breeder en scherp begrensd zijn en die der overige 
langwerpig en meer vervloeid, het laatste vooral in cel 15, alwaar ook 
de kleinste vlek wordt gevonden. Tusschen deze vlekken en den 
zwarten rand is de grond van ader 7—4 geel, voorbij ader 4, in cel 3 
tegen den voorrand geel en overigens van daar tot den binnenrand 
grijswit, zwart bestoven. Franje in de cellen breed geelwit, overigens 
zwart. Wortelhelft der vleugels met eene ijle, fijne, zwarte beharing. 

Op de onderzijde zijn de vrouwelijke voorvleugels als boven ge- 
teekend, maar hunne grondkleur bleeker; de grond der achter- 
vleugels is grootendeels leemkleurig geelwit, met dezelfde teekening 
als boven; slechts achter de ovale zwarte vlekken is het geel 
eenigszins levendiger van tint en de zwarte rand wat smaller, met 
lichte bestuiving tegen, den staarthoek. 

Buik met zwarte, op zijde groengeel gerande wortelhelft, overigens 
groengeel met vier rijen zwarte vlekken. Uiteinde van het achterlijf 


zwart, evenzoo de pooten. 


26 PAPILIO VAN DE POLLI NOV. SPEC. 


Papilio Darsius is, gelijk ik boven zeide, de naast verwante 
soort. De voorwerpen zijn in beide sexen doorgaande iets kleiner, 
de binnenrand der voorvleugels is zichtbaar korter, daardoor de 
achterrand schuiner en de lichte strepen langs de aderen, ook bij 
den 3, geheel grijswit. Op de achtervleugels is bij den 3 het geel 
veel lichter, bijna als geel koper en eenkleurig. Het zwart bedekt 
bijna de geheele wortelhelft van den vleugel, komt in cel 7 tot 
of over de helft en is aldaar recht of schuin afgesneden. In cel 6 
kleurt het den wortel en van de middencel de helft tot vijf zesden. 
Het springt in die cel naar buiten afgerond uit, doch laat daaren- 
tegen cel 2 grootendeels vrij. De zwarte rand wordt tegen den 
staarthoek breeder. Door deze verschillende uitbreiding van het 
zwart verkrijgt het gele middenveld bij Darsius een geheel anderen 
vorm als bij Van de Polli, het is langwerpiger, tegen den staart- 
hoek spitser. Het mannelijke achterlijf mist de viltachtige bruine 
beharing van Wan de Polli; slechts op ring 2 meen ik er een 
spoor van te zien. De staartkleppen zijn grijswit, de rug zwart, 
naar achteren valer, de buik groengeel met twee afgebroken zwarte 
strepen, de borst sterk rood gevlekt. 

Bij het 9 van Darsius heeft het eenkleurig bruine REN; der 
voorvleugels een geheel anderen vorm als bij Yan de Polli, daar de 
lichte stralen waarmede de cellen zijn geteekend in een regelmatigen 
boog zijn geplaatst; het is daardoor buitenwaarts afgerond, niet 
hoekig; de lichte teekening tegen het eind der middencel heeft bijna 
den vorm eener W. In het aderstelsel heb ik geen verschil gevonden. 

Deze opgaven zullen, dunkt mij, voldoende zijn om de soorts- 
rechten van Papilio Van de Polli te vestigen, al zijn de kenmerken , 
welke deze soort van Darsius onderscheiden, niet zoo scherp als 
die tusschen P. Ritsemae en Amphrysus. Alle andere soorten ot 
varieteiten der Darsius-groep (Plato Wall, Haliphron Boisd., 
Bauermannı Rôb., Riedeli Kirsch en Criton Feld.), staan verder. 

Gevangen op Java, in de Preanger-gebergten, op eene hoogte 
van 5000—5500 voet. 


VERGLEICHENDE STUDIEN 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGASTE *), 


E. WASMANN, S. J. 


TE 
UEBERSICHT ÙBER DIE ECHTEN GASTE. 
1. Biologische Eintheilung der Ameisengäste ?). 


Wie schon Forel 1874 in seinen Fourmis de la Suisse (p. 423) 
andeutete, wäre es wünschenswerth, die bei Ameisen wohnenden 
Inquilinen je nach ihrer Beziehung zu denselben in bestimmte Klassen 
eintheilen zu können. Diese biologische Uebersicht würde auch 
nützliche Anhaltspunkte bieten für die Erforschung der Lebensweise 
bisher noch nicht näher beobachteter Inquilinen und für die ge- 
nauere Feststellung der gastlichen Beziehungen solcher Arten, über 
die bereits einige Beobachtungen vorliegen. Damals “war unsere 


Kenntniss über die Lebensweise der Ameisengäste noch zu unvoll- 


1) Herrn C. Ritsema, Bibliothekar d. Niederl. Ent. Ver. bin ich zu besonderem 
Danke für die prompte Zusendung vieler der im Folgenden citirten Werke und 
Zeitschriften verpflichtet. Die Herrn Dr. C. A. Dohrn und Neervoort van de 
Poll hatten die Güte, durch das Geschenk von Paussiden ihrer Sammlung meine 
Studien zu erleichtern. Auch den übrigen Herrn Collegen, die diese Arbeit 
förderten, spreche ich hiemit meine Erkenntlichkeit aus. 


2) Vgl. hiezu auch meine früheren Bemerkungen „Ueber die Lebensweise 
einiger Ameisengäste”, I (Deutsch. Ent, Zeitschr., 1886), S. 63—66; II (1887), 
8. 113 und 114, 


28 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


kommen, als dass man einen solchen Versuch hätte wagen dürfen ; 
gegenwärtig halte ich ihn für möglich; obwohl es ohne Zweifel 
noch sehr viele und grosse Lücken auszufüllen gibt, so kann man 
auf Grund der bisherigen Forschungen doch wenigstens das Skelett 
eines Planes zur biologischen Eintheilung der Ameisengäste ent- 
werfen. Die Grundzüge desselben werden auch auf die Termiten- 
gäste anwendbar sein. Da jedoch über die Lebensweise der letzteren 
bisher fast gar keine Beobachtungen vorliegen 1), kann ich nur 
gelegentlich auf bedeutungsvolle Parallelismen aufmerksam machen , 
die zwischen bestimmten Myrmecophilen und ihren termitophilen 
Verwandten bestehen. 

Jene Inquilinen, die ihren regelmässigen Wohnsitz in Ameisen- 
nestern haben und höchstens ausnahmsweise ausserhalb derselben 
vorkommen, bezeichne ich als regelmässige Ameisengäste ?). 
Unter denselben gibt es solche, die als Larve und als Imago bei 
derselben Ameisenart zu weilen pflegen (homophile) und solche, 
die in ihren verschiedenen Lebensstadien die Wirthsameisen wechseln 
müssen (heterophile). Letzteres ist bisher nur von den Atemeles 
(emarginatus Grav. und paradoxus Grav.) bekannt, die als Käfer bei 
Myrmica-Arten, als Larven bei Arten der Gattung Formica leben 3). 
Dagegen scheint ersterer Fall sehr häufig zu sein, wenigstens soweit 
wir die Entwicklungsgeschichte der Ameisengäste kennen; Lomechusa 
strumosa F., Dinarda dentata Grav. und Märkelu Kies. , Thiasophila | 
angulata Er., Notothecta flavipes Grav. und anceps Er., Oxypoda 
haemorrhoa Sahlb. und Homalota talpa Heer machen ihre ganze 


Entwicklung in den Nestern jener Ameise durch, bei der sie als 


1) Eine Aufzählung der Termitengäste und Beschreibung neuer termitophiler 
Staphyliniden gab Dr. Kraatz in den „Beiträgen zur Kenntniss der Termitophilen”. 
(Linnaea Entom., 1857, p. 44 ff.). 

2) In der interessanten aber leider wenig bekannten Arbeit über „die Gast- 
freundschaft der Ameisen” (Jahresber. d. Naturw. Ver. f. Elberfeld, 1863. S. 111 ff.), 
bezeichnet v. Hagens die von mir „regelmässige Ameisengäste” genannten als 
„echte Ameisenfreunde.” Dieselben entsprechen der 3. Klasse der Insecta myr- 
mecophila nach Fr. Märkel’s Eintheilung (Germar's Zeitschr. f. Entom., III. Bd., 
S. 210). 


3) Beiträge zur Lebensweise der Gattungen Afemeles und Lomechusa, 8. 74 
(318). Vgl. auch Nachtrag A zu diesen Studien. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGASTE. 29 


Imago wohnen. Obgleich erst von Zomechusa und Dinarda die 
Larven näher bekannt sind !), so besteht darüber doch auch für 
die letztgenannten Arten kaum ein Zweifel wegen der völlig un- 
ausgefärbten, noch weichen und wenig bewegungsfähigen Individuen , 
die ich namentlich im August und September in den betreffenden 
Ameisennestern fand; von Quedius brevis Er. bei F. rufa, Myrme- 
donia laticollis Märk. und Amphotis marginata F. bei Lasius fuligi- 
nosus begegneten mir ebenfalls ganz frischentwickelte Exemplare. 
Es gibt auch Bewohner von Ameisennestern,, die blos in einem 
ihrer Lebensstadien regelmässige Gäste sind. So scheint z. B. Hremo- 
coris erraticus F. als Larve regelmässig die Haufen von 7. rufa zu 
bewohnen, während man der Imago auch oft ausserhalb derselben 
begegnet. Im Gegensatze hiezu ist eine andere Heteroptere , Piezos- 
thetus formicetorum Boh., als Larve und als Imago ein konstanter 
Gast jener Waldameise ?). Die Noctuide Orrhodia rubiginea W.V., 
die ich wiederholt als Raupe und Puppe bei Zasius fuliginosus fand 
und aufzog *), ist offenbar nur in diesen Entwicklungsstadien ein 
Ameisengast. Dasselbe gilt wohl auch für die « Bienenfliegen » der 
Gattung Mierodon *);*M. devius L. 5) habe ich aus Nestern von 7. 
sanguinea und Lasius fuliginosus erzogen, während man die Imago 
daselbst nicht anzutreffen pflegt. Es ist übrigens bei den letzt- 
genannten noch festzustellen, ob sie überhaupt zu den regel- 
mässigen Gästen gehören; denn ich habe die sonderbaren Larven 
von Microdon auch in Hornissnestern, und zwar in grösserer 
Zahl, gefunden. Vielleicht sind sie gleich den Cetonien-Larven nur 
zu den gelegentlichen (zufälligen) Bewohnern der Ameisennester 


zu zählen. 


1) Ueber die Dinarda-Larven vgl. meine Arbeit „Zur Lebens- und Entwicklungs- 
geschichte von Dinarda (Wien. Ent. Zeit., 1889, IV Hft). 


2) Vgl. „Ueber einige myrmecophile Heteropteren” (Deutsch. Ent. Zeitschr., 
1889, S. 191). 


3) Auch v. Hagens fand die Orrhodia-Raupen bei Lasius fuliginosus (Berl. 
Ent. Zeitschr., 1865, S. 112). 


4) Die Larven von Microdon mutabilis L. wurden schon früher bei 7. rufa, fusca 
und Zas. niger gefunden. 


5) Die Bestimmung verdanke ich der Freundlichkeit von Herrn v. d. Wulp. 


30 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


Den regelmässigen Ameisengästen stehen die zufälligen 
gegenüber; ich verstehe darunter jene Inquilinen, die man für gewöhn- 
lich auch ausserhalb der Ameisennester findet, wenngleich manche 
derselben eine besondere Vorliebe für jenen Aufenthaltsort zeigen. 
Hieher sind beispielsweise Astilbus canaliculatus F., die Scopaeus, 
Sunius, Lithocharis, Falagria, die Larven von Cetonia floricola 
Hrbst. !) u. s. w. zu rechnen. Wir haben uns im Folgenden nur mit 
den regelmässigen Gästen zu beschäftigen. Die freundschaftlichen 
Beziehungen der Ameisen zu den Aphiden und Cocciden, zu manchen 
Fulgoriden ?), Cercopiden und Membraciden , zu Raupen von Lycaena 
und Tarucus, können desshalb hier nicht in Betracht kommen; 
denn jenes «Melkvieh» der Ameisen lebt theils völlig ausserhalb 
der Ameisennester , theils ist es wenigstens nicht auf diesen Aufent- 
haltsort beschränkt. Sollte jedoch, was wahrscheinlich ist, sich 
herausstellen, dass es unter jenen Thieren auch solche gibt, die 
nur in Ameisennestern vorkommen, so wären dieselben natürlich 
unter die regelmässigen (und zwar echten) Gäste zu zählen. 

Verfolgen wir nun die biologische Eintheilung der regel- 
mässigen Gäste weiter. 

Sie zerfallen in echte und unechte, je nachdem sie in einer 
freundschaftlichen Beziehung zu den Ameisen stehen oder 
nicht. Da die echten Gäste uns unten eingehend beschäftigen 
werden, gehen wir gleich auf die Eintheilung der unechten über, 
die sämmtlich nicht mehr Gäste im eigentlichen Sinne wie jene 
genannt werden können. 

Unter den unechten Gästen lassen sich feindlich verfolgte 


und indifferent geduldete unterscheiden. Erstere sind unter 


1) Herr H. Hahn erhielt aus Cetonienlarven, die er in rwfa-Haufen bei Magde- 
burg gefunden, auch ein Exemplar von C. aurata L. und eines von marmorata F. Alle 
übrigen Larven lieferten C. foricola. (Nach briefl. Mittheilung). Dies bestätigt, 
dass letztere Art als Larve eine vorzugsweise, wennauch nicht ausschlies- 
liche Bewohnerin der Ameisennester ist. Vgl. hierüber auch Deufsch. Ent. 
Zeitschr., 1887, S. 115; v. Hagens, Berl. Ent. Zeitschr., 1868, S. 267; P. L. 
Hacker, Wien. Ent. Zeit., 1888, S. 49. 


2) Ueber die Beziehungen der Zettigometra und Issus zu den Ameisen vgl. 
Delpino in Bull. Soc. Ent. Ital., IV, p. 343 und VII, p. 61. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 31 


dem Namen von « Ameisenfreunden» in Wirklichkeit Ameisen- 
feinde. Die bei Zasius fuliginosus hausenden Myrmedonia funesta 
Grav., cognata Märk., similis Märk., Aumeralis Grav., lugens Grav., 
laticollis Märk. gehören nach meinen Beobachtungen !) sämmtlich 
in diese Klasse; ferner auch Quedius brevis Er. bei Las. fuliginosus 
und À. rufa ?). Die Lebensweise der übrigen myrmecophilen 
Myrmedonien und ihrer termitophilen Verwandten *) dürfte ähnlich 
sein jener der ebenerwähnten Arten. 

Die indifferent geduldeten bilden weit aus die Mehrzahl 
unter den sogenannten Ameisengästen. Unter ihnen gibt es wiederum 
eigentlich geduldete und völlig unbemerkte. Die An- 
wesenheit der ersteren entgeht der Aufmerksamkeit der Ameisen 
nicht; sie bemerken dieselben mehr oder weniger oft und begegnen 
ihnen dann mit Zeichen des Misstrauens; trotzdem behelligen sie 
dieselben unter gewöhnlichen Verhältnissen nicht weiter, sondern 
lassen sie ruhig gewähren. Als typische Repraesentanten dieser 
Gruppe von Myrmecophilen sind die Dinarda zu nennen *). Minder 
häufig bemerkt werden die Thiasophila, Notothecta und Stenus aterri- 
mus Er. Zu den indifferent geduldeten Einmiethern gehört auch die 
kleine glänzende Gastameise Formicovenus nitidulus Nyl. bei F. rufa 
und pratensis 5), ferner die bei denselben Waldameisen wohnende 
Spinne Zrigone biovata Cambr. ©). Ich sah mehrmals, wie eine £. 


1) Seit meinen früheren Mittheilungen (Deutsch. Ent. Zeitschr., 1886, S. 61), 
die sich vorzugsweise auf M. funesta bezogen, habe ich auch die übrigen obener- 
wähnten Myrmedonien genau beobachtet und gefunden, dass ihre Lebensweise mit 
jener von funesta übereinstimmt. Ihre Nahrung besteht meist in todten Ameisen, 
seltener in lebenden oder in Ameisenbrut. Sie werden von den Ameisen ent- 
schieden feindlich behandelt. Vgl. auch Wien. Ent. Zeit., 1889, HftIV, 8.156. — 
M. similis ist neu für unsere Niederl. Fauna, wie Dr. Everts mir freundlichst 
mittheilte. 


2) Deutsch. Ent. Zeitschr., 1887, S. 114. 


3) Namentlich aus den Termitenhügeln von Ceylon ist eine Reihe von Myrme- 
donien-Arten bekannt. Vgl. Kraatz, Beiträge z. Kenntn. d. Termitophilen, p. 48. 

4) Deutsch. Ent. Zeitschr., 1886, S. 57; 1887, S. 109 und 111; Wien. Ent. 
Zeit., 1889, S. 155. 


5) Deutsch. Ent. Zeitschr., 1887, 8. 119 und Natur u. Offenb., 1888, 9. Hft, 
S. 543 ff. 


6) Die Bestimmung verdanke ich der Freundlichkeit von Herrn Dr. A. W. 
M. v. Hasselt. 


32 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


pratensis unruhig sich gebärdete, als eine dieser Spinnen über sie 
hinlief; meist folgte sie ihr eine Strecke weit mit geöffnetem Maule ; 
einmal ergriff die Ameise die Spinne mit den Kiefern und hob 
sie empor, liess sie aber sogleich wieder fallen ohne fernere Zeichen 
der Aufregung; die Spinne, die sich im Munde der Ameise un- 
beweglich ruhig verhalten hatte, lief hierauf unbeschädigt weiter. 
Aehnliche, fast den Eindruck eines Spieles machende Scenen sind 
auch zwischen F. rufa und Formicoxenus nitidulus beobachtet; in 
Wirklichkeit sind es wohl Aeusserungen misstrauischer Neugier von 
Seite der Wirthsameise. Dass F. pratensis der kleinen Spinne 
mehrmals eine Strecke weit in fast gerader Richtung zu folgen 
vermochte, obwohl diese bereits einen Vorsprung hatte, erkläre 
ich mir daraus, dass ein feiner Faden der vorübereilenden Spinne 
sich zufällig an die Ameise angeheftet hatte. 

Die wirklich geduldeten Gäste führen zu jenen über, die für 
gewöhnlich gar nicht bemerkt werden. Den Uebergang ver- 
mitteln manche Staphyliniden (z. B. Oxypoda formiceticola und 
Notothecta anceps) und die grösseren myrmecophilen Histeriden 
(Dendrophilus und Myrmetes). Der Grund, wesshalb diese Gäste 
unbemerkt bleiben, ist bei manchen in ihrer Kleinheit zu suchen; 
so bei Homalota talpa, Myrmecovenus subterraneus, Beckia albinos; 
bei anderen, wie bei den Monotoma und Amphotis 1), in der 
Langsamkeit ihrer Bewegung und ihrer täuschend holzähnlichen 


Färbung und Gestalt; wieder andere, vornehmlich die Histeriden , 


1) Amphotis marginata F. entgeht trotz ihrer Grösse fast gänzlich der Auf- 
merksamkeit ihrer Wirthe (Zasius fuliginosus); nächst ihrer Sitte, sich nur selten 
und langsam zu bewegen, dürfte ihre gelb und braun gefleckte, holzähnliche 
Färbung und die geschlossene, breit eiförmige, gleichmässig gewölbte und an 
die Unterlage sich völlig anschliessende Gestalt die Erklärung hiefür bieten. 
Ich habe nicht gesehen, dass eine Ameise unter gewöhnlichen Verhältnissen von 
ihr Notiz nahm, obwohl ich sie öfters unter einem Klumpen Ameisen sitzend 
fand und sie überdies längere Zeit in künstlichen Nestern von Zasius fuliginosus 

hielt. Nur wenn ich plötzlich ein vor dem Nesteingang von Zasius fuliginosus 
liegendes Brettchen aufhob, auf dessen Unterseite mehrere Amphotis bei den 
Ameisen sassen, habe ich mehrmals beobachtet, dass eine Ameise einer Amphofis , 
die sich nun entfernte, mehrere Secunden lang folgte und sie mit den Kiefern 
an den Körperseiten zu fassen suchte, jedoch vergeblieh. — Ueber die Lebens- 
weise der übrigen erwähnten Arten vgl. auch Deutsch. Ent. Zeitschr., 1886 und 
1887, 1. c. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 33 


decken sich dadurch, dass sie bei plôtzlicher Begegnung mit einer 
aufgeregten Ameise sogleich Fühler und Beine einziehen !) und für 
einige Augenblicke in dieser Stellung verharren ?). Die ganz kleinen 
Histeriden, wie Hetaerius, brauchen übrigens meist dieses Schutz- 
mittel nicht anzuwenden; sie bleiben, auch wenn sie auf den Ameisen 
selbst umherklettern, für gewöhnlich ganz unbemerkt ?). Räthsel- 
haft ist es, wesshalb die weisse Isopode Platyarthrus Hoffmanseggii , 
die bei Ameisen der verschiedensten Grösse lebt 4), von allen 
gleichmässig ignorirt wird, als ob sie gar nicht vorhanden wäre. 
Man kann die unbemerkten Inquilinen eintheilen in Parasiten 
im weiteren und im engeren Sinne. Zu letzteren zähle ich 
nur die eigentlichen Ecto- oder Entoparasiten, die unmittelbar 
an den Ameisen oder an deren Brut oder an anderen Nestbewohnern 
schmarotzen. Hieher gehören die myrmecophilen Acarinen, nament- 
lich die als //ypopus bekannten Jugendformen von Tyroglyphiden 5); 
bei den in Ameisennestern lebenden Phorinen und Sciarinen, 
Chaleidiern und Proctotrupiern ist leider nicht bloss die Lebens- 
weise noch wenig erforscht, sondern es ist auch in den meisten 
Fällen noch zweifelhaft, ob die betreffenden Arten regelmässige 


oder bloss zufällige Myrmecophilen sind 6). Dass diese kleinen 


1) Man bezeichnet dies als „sich todt stellen”. Der Scheintod besteht aber 
mehr in der Bewegungslosigkeit als in der Nachahmung der Stellung eines 
todten Käfers; im Tode haben die Histeriden die Beine ausgestreckt, nicht 
in die betreffenden Rinnen eingezogen. 

2) Die Ameisen bemerken, wie schon Forel gezeigt, ruhende Objekte viel 
schwerer als bewegte. 


3) Dies gilt wohl auch für die übrigen südlichen Verwandten aus der Gruppe 
der Hetaeriini, die bei Aphaenogaster leben. Leider hat Lewis die Ameisenart 
nicht näher bestimmt; wahrscheinlich ist 4p4. barbara L. gemeint oder arenaria F. 
Dadurch dass diese grossen Ameisen die kleinen Käfer fast gar nicht bemerken, 
erklärt sich ihre Duldung leichter als durch die Annahme dass sie sich derselben 
nicht entledigen können, wie Lewis glaubt (Entomologist, 1888, p. 289 ff.). 

4) Ich fand sie bisher (in Holl. Limburg) bei Formica rufa, pratensis, san- 
guinea, fusca, rufibarbis ; Lasius fuliginosus, niger, flavus, umbratus, brunneus ; 
Myrmica scabrinodis und laevinodis. 

5) Vgl.hierüber auch Wien. Ent. Zeit.,1889, S.155. Auf die Hypopus beziehen sich 
die dortigen Mittheilungen. Die Bestimmung verdanke ich Dr. Nalepa in Linz a. D. 

6) Wie Dr. G. Mayr mir mittheilt, stehen der genauen Kenntniss derselben 
auch noch bedeutende systematische Schwierigkeiten im Wege. 


3 


54 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


Dipteren und Hymenopteren ebenso wie die Milben von cen Ameisen 
gar nicht bemerkt zu werden scheinen, steht durch Beobachtung 
fest. Sogar eine bei Solenopsis fugax lebende , flügellose Proctotrupide 
(Diapria?), die an Grösse ihren Wirthen gleichkommt, wird von 
diesen völlig ignorirt 1). 

Parasitismus im weiteren Sinne findet sich auch bei den 
übrigen Klassen von Ameisengästen. Sogar echte Gäste, wie 
Atemeles und Lomechusa und deren Larven, huldigen demselben 
nebenbei ?). Durch solche Analogien wird jedoch das eigentlich 
Charakteristische in der Lebensweise der echten Gäste nicht 
verwischt. _ 

Das «gastliche» Verhältniss derselben besteht darin, dass sie 
von den Ameisen wegen eines angenehmen Secretes *) namentlich 
an bestimmten « Secretionsbüscheln » steifer gelber Haare beleckt 
und andererseits wegen ihrer Nachahmung des Fühlerverkehrs der 
Ameisen von diesen hinwiederum gefüttert werden wie Ihres- 
gleichen bezw. wie ihre Larven. So gestaltet sich das Verhältniss 
der Imagines der bisher beobachteten echten Gäste. Die Larven 
(von Atemeles und Lomechusa) werden allerdings nur gepflegt und 
gefüttert; wie es scheint bloss desshalb, weil die Ameisen dieselben 
mit ihren eigenen Larven verwechseln, nicht weil sie aus ihnen 
einen Vortheil für ihren Gaumen ziehen wie aus den Imagines; 
denn die Larven der Atemeles leben ja bei ganz anderen Ameisen 
als die Käfer selbst (diese bei Myrmica , jene bei Formica). Dennoch 
muss man auch die Pflege der Atemeles-Larven durch die Ameisen 
eine «gastliche» nennen, obgleich sie für dieselbe keine andere 
Gegenleistung entrichten als die Schädigung der Ameisenbrut. 
Sollten sich schliesslich solche Gäste finden, die von den Ameisen 


nur beleckt, aber nicht gefüttert werden, die für das angenehme 


1) Vgl. meine -Mittheilungen hierüber in der Zeitschrift „Natur und Offen- 
barung” 1888, S. 328 und 329. 

2) , Beiträge”, S. 36 (280), 63 (307), 75 (319). 

3) Worin dieses Secret besteht, aus welchen Drüsen es abgesondert wird etc., 
ist noch nicht bekannt und bietet ein dankbares Feld für anatomische und che- 
mische Untersuchungen. 


AMEISENGASTE UND TERMITENGHSTE. 35 


Secret, das sie jenen bieten, nur die friedliche Duldung und den 
Schutz derselben geniessen und sich von der Brut der Ameisen 
nähren, so kann man auch dieses Verhältniss noch als ein gast- 
liches bezeichnen '), obgleich nicht als ein so gastliches wie jenes, 
bei dem die Käfer auch aus dem Munde der Ameisen selbst ihre 
Nahrung erhalten. 

Bisher sind als echte Ameisengäste nur die Gattungen 
Claviger, Atemeles, Lomechusa bekannt. Unter den Arten dieser 
Genera liegen meines Wissens Beobachtungen über das Gast- 
verhältniss bloss vor für Claviger testaceus (von Müller, Smith, 
Lespès, etc.), longicornis (von Miller) und Duvali (von Lespès), 
ferner für Zomechusa strumosa (von v. Hagens, Schröder und mir), 
Atemeles pubicollis (? von Lespès), paradorus und emarginatus (von 
mir). Es ist nicht zu bezweifeln, dass die übrigen Arten dieser 
drei Gattungen, die mit den genannten in Bildung der Secretions- 
büschel, Fühler und Mundtheile übereinstimmen, gleichfalls zu den 
echten Gästen gehören; denn jene organischen Eigenthümlichkeiten , 
namentlich aber die Secretionsbüschel sind offenbar Anpassungen ?) 
an die gastliche Symbiose mit Ameisen. 

Gehen wir noch etwas weiter und halten Umschau unter den 
übrigen myrmecophilen und termitophilen Gattungen, ob wir nicht 
auch unter ihnen echte Gäste entdecken. In meinen « Beiträgen 
zur Lebensweise der Gattungen Atemeles und Lomechusa», [S. 4 
(248)] habe ich darauf aufmerksam gemacht, dass bereits Erichson 
durch einen blossen Analogieschluss die Bedeutung der gelben 
Haarpinsel an dem Hinterleibe dieser Staphyliniden richtig erkannte. 
Dieses Schlussverfahren hat bei Gattungen, die sich systematisch 
so ferne stehen wie Claviger und Lomechusa, als zutreffend sich 
erwiesen. Da seither unsere Kenntniss über die Lebensweise der 
Ameisengäste erheblich fortgeschritten ist, darf ich es wohl wagen, 


mit Hülfe ähnlicher Analogieschlüsse eine vergleichende Uebersicht 


1) Diese Bemerkung gilt den Paussiden, bei denen es noch etwas zweifelhaft 
ist, ob sie von den Ameisen gefüttert werden. Vgl. unten. 


2) Auf eine nähere Erklärung über die Entstehungsweise dieser Anpassungen 
kann ich selbstverständlich hier nicht eingehen. 


35 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


über die thatsächlichen und muthmasslichen echten Ameisengäste 
zu geben. Hiebei werde ich ausser den gelben Haarbüscheln jedoch 
auch noch andere mit dem Gastverhältnisse verknüpfte Bildungen 
berücksichtigen. Diese vergleichenden Studien werden auch über 
die von Schiödte beschriebenen termitophilen Staphylinidengattungen 
Corotoca und Spirachtha und über die neuentdeckte Gattung Termito- 
gaster Cas. einigen Aufschluss geben und ihnen ihren Platz unter 


den echten Gästen nahe den dAtemeles und Lomechusa anweisen: 


2. Die Clavigeriden. 


Die höchste Stufe des Gastverhältnisses unter den Myrmecophilen 
nimmt die Familie der Clavigeriden («Keulenkäfer ») ein. Alle 
Mitglieder derselben sind nicht bloss regelmässige sondern auch 
echte Gäste. Ersteres steht erfahrungsgemäss fest !); letzteres 
lässt sich aus der körperlichen Analogie mit den Claviger unschwer 
ableiten. Diese Analogie beruht vorzüglich auf der Existenz aus- 
geprägter gelber Haarbüschel an der äusseren Hinterecke der Flügel- 
decken und an der Basis des Hinterleibes, auf der schwachen 
Entwicklung bestimmter Mundtheile, besonders der Unterkiefer und 
Kiefertaster, die stets nur eingliedrig sind, endlich auf der eigen- 
thümlichen Bildung der Fühler, welche kräftig und gedrungen, 
nur 2- bis 6-gliedrig sind und ein grosses, langes, keulenförmiges 
Endglied besitzen ?). Die Haarbüschel dienen nicht bloss als vor- 
züglichste Secretionsorgane, an denen diese Käfer von den Ameisen 


beleckt werden, sondern auch als Transportmittel, wenn die Käfer 


1) Vgl. Reitter, Naturg. Ins. Deutschl., I. Abth., III. Bd., 2. Abth. Lief.1, 
S. 2: „Die Arten (der Clavigeriden) sind durchweg Ameisengiste.” Vgl. auch 
Raffray, „Pselaphides nouveaux ou peu connus” (Rev. d’Entom. (Red. Fauvel), 
1882, p. 1; 1883, p 229). — Dass Raffray den Fustiger Madagascariensis, Radama 
inflatus und spinipennis von Bäumen geklopft hat, beweist nichts gegen den 
myrmecophilen Charakter derselben, zumal er die Clavigerodes und Clavigeropsis 
auch unter Baumrinden in daselbst befindlichen Nestern „kleiner Ameisen” oft 
in beträchtlicher Anzahl fand. Selbst Chenniwm bituberculatum ist (in den franzö- 
sischen Pyrenäen) von mit Ameisen besetzten Weiden geklopft worden (Stett. 
Ent. Zeit., 1851, S. 362). ì 

2) Reitter, 2. c., p. 1, 2 und Wien. Ent. Zzit., 1882, S. 159. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENCÄSTE. : 37 


von ihren Wirthen umhergetragen werden. Namentlich bei Störung 
des Nestes kann man sehen, wie die Ameisen ihre Gäste eilig er- 
greifen und in die tieferen Nesttheile hinabschaffen: diesen bei 
unseren Claviger schon häufig wahrgenommenen Transport hat 
Raffray auch bei Clavigerodes abyssinicus beobachtet 1). Die ver- 
kümmerten Mundtheile der Clavigeriden stehen zu der Fütterung 
durch die Ameisen in enger Beziehung; sie bekunden einen hohen 
Grad der Abhängigkeit der Gäste von ihren Wirthsameisen ; nament- 
lich die Taster sind das gerade Gegentheil der langen, schlanken 
Palpen selbstständig sich ernährender Pselaphiden ?). Auch die 
Fühler dieser « Keulenkäfer » sind biologisch ebenso bedeutsam wie sie 
sich morphologisch von den langen, vielgliedrigen Fühlern der nicht 
myrmecophilen Pselaphidengattungen Pselaphus, etc. unterscheiden. 
Während die Fühlerbildung der letzteren auf feine Tast- und 
Geruchswahrnehmung in selbstständigem Nahrungserwerb hinweist, 
ist die Fühlerbildung der Clavigeriden der Ausdruck ihres Verkehrs 
mit den Ameisen, die durch die energischen Schläge der kräftigen, 
keulenförmigen Antennen zur gastlichen Behandlung ihrer Pfleglinge 
angeregt werden. 

Unter den Clavigeriden sind die Gattungen Claviger (Preyssler) 
und ddranes (Leconte) durch den Mangel der Augen ausgezeichnet. 
Nach den anatomischen Untersuchungen von Ch. Lespés (Bull. Soc. 
Ent. France, 1868, p. xxxvin) mangelt bei Claviger sogar der 
Sehnerv und der dem Sehnerven entsprechende Theil des Gehirn- 
ganglions. Es liegt nahe, die Blindheit der Claviger aus dem Gast- ' 
verhältnisse derselben zu erklären, wie Lespes es gethan. Zwar 
gibt es auch unter nicht-myrmecophilen Pselaphiden blinde Arten 3); 
aber diese sind Höhlenbewohner, woraus der Mangel der Augen 
sich begreifen lässt. Die blinden Clavigeriden stehen jedoch in 


1) Raffray, 2. e., 1882 S. 3. 

2) Ueber die Reduktion der Taster bei echten Ameisengästen und sklaven- 
haltenden Ameisen vgl. auch meine Arbeit „Zur Bedeutung der Palpen bei den 
Insekten” (Biol. Centralbl., IX. Bd., n°. 10, S. 303). 

3) Z. B. in der Gattung Machaerites. Vgl. Reitter, Bestimmungstab. Eur. Col., 
V, p. 15 und 38, Anm. 1. 


38 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


nächster Verwandtschaftsbeziehung zu sehenden Clavigeriden, 
nicht zu blinden Pselaphiden; denn die nächsten Verwandten der 
europäischen Gattung Claviger sind die afrikanischen Clavigerodes 
und Clavigeropsis, die im Besitze von Augen sich befinden. Aber | 
wenn wir auch von der Abstammungsfrage absehen und nur die 
gegenwärtigen Verhältnisse berücksichtigen, dürfen wir in den 
blinden Clavigeriden die höchste und letzte Stufe des 
Gastverhältnisses erkennen; denn die Blindheit der Gäste 
bedingt — ceteris paribus — eine noch grössere Abhängigkeit von 
den Ameisen und folglich eine innigere Zugehörigkeit zu denselben. 

Die blinden Clavigeriden sind nur der nördlichen Halbkugel eigen. 
Die grössten Augen und zugleich eine besonders starke Entwick- 
lung der gelben Haarbüschel zeigt Madama inflatus Raffray von 
Madagascar 1) (Vgl. Taf. 1, Fig. 11). Die Unterschiede in der 
Fühlerform ?) sind zwar bei den Clavigeriden nicht sehr mannig- 
fallig zu nennen, wenn man sie mit den Paussiden vergleicht; 
immerhin dürften dieselben ebenso wie Verschiedenheiten in Be- 
haarung, in Gestalt des Kopfes u. s. w., die zwischen manchen 
Clavigeridengattungen und Arten obwalten , vielleicht eine biologische 
Bedeutung besitzen und im Zusammenhange mit ihrer speciellen 
myrmecophilen Lebensweise und ihrer Behandlung durch die Ameisen 
stehen. So ist beispielsweise bei den echten C/aviger die starke 
Entwicklung des Hinterleibes, gegen welche der linienförmig schmale 
Vorderkörper fast verschwindet, sehr wahrscheinlich für das Gast- 
verhältniss von Nutzen, indem sie eine reichlichere Absonderung 
des den Ameisen angenehmen Secretes ermöglicht; andererseits 
bietet der dünne cylindrische Vorderleib, besonders der Hals, einen 
sehr geeigneten Angriffspunct für die Kiefer der Wirthsameisen , 


um den Käfer aufnehmen und transportiren zu können 3). 


1) Rev. d’Entom., 1883, p. 231 und PI. IV, Fig. 3, 4. 

2) Ich spreche hier nicht von der verschiedenen Zahl der Fühlerglieder; 
dieselbe scheint funktionell nicht so wichtig zu sein als die verschiedene Gestalt 
der Antennen, z. B. bei Commatocerus elegantulus Raffr. und Radama inflatus Raffr. 

3) Die hauptsächlichen Transportorgane sind wahrscheinlich immerhin (auch 
nach Müller’s Beobachtungen) die erwähnten gelben Haarbüschel, 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 39 


Die Clavigeriden sind in allen Welttheilen verbreitet t). Europa 
und Asien besitzen die Gattung Claviger Preyssl., Japan die mit 
Claviger nahe verwandten Diartiger Sharp ?), Westasien (Syrien) 
die Gattung Articerus Dalm. Nord- und Südamerika haben die den 
Articerus sehr nahe stehenden Zwustiger Brndl. aufzuweisen, die 
Vereinigten Staaten überdies die Gattung Adranes Lec. Africa be- 
herbergt die Genera Clavigerodes und Clavigeropsis Raffr. als Stell- 
vertreter unserer Claviger; ferner Commatocerus Raffr. (= Fustiger 3) 
und Madama Raffr. Neuholland besitzt Articerus und zwar in 
grosser Artenzahl. Es ist beachtenswerth, dass letztere Gattung 
auch schon im Copal sich findet +). Da ferner die Articerus und 
Fustiger sich sehr nahe stehen 5), können wir sie als einen 
Typus betrachten; derselbe ist über vier Erdtheile zerstreut und 
kommt im jüngsten derselben gegenwärtig am zahlreichsten vor, 
während er ehedem auch bei uns vertreten war. Desshalb dürften 
die Articerus-Fustiger zu den ältesten echten Myrmecophilen 
gehören, die wohl schon bei den tertiären Ameisen zu Gaste 
gingen 5). 

Die Clavigeriden schliessen sich einerseits an die Psela- 
phiden, andererseits an die Gnostiden an. Mit ersteren ver- 
binden sie die Gattungen Goniacerus Motsch. und Cyathiger Raffr., 


die in der Fühlerbildung an die Clavigeriden sich anlehnen, im 


1) Vgl. Reitter und Raffray, I. c.; Cat. Col. Gemminger # Har, T. II; L. 
W. Schaufuss, Pselaph. Mon., etc. 

2) Sharp, Trans. Ent. Soc. Lond., 1883, p. 329. 

3) Nach Raffray, Rev. d'Entom., 1883 1. c. 

4) Dalman, Vet. Ac. Handl., 1825, p. 398. — Die von Dalman daselbst be- 
schriebenen Insecten gehören simmtlich dem Copal an, nicht dem Bernstein. 
Vgl. Sam. Scudder’s Bibliogr. of foss. ins., p. 10. Diese Mittheilung verdanke 
ich der Güte Herrn Scudder’s. 

5) Reitter (Naturg. Ins. Deutsch., III. Bd., 2. Abth., 1. Lief., p. 3, Anm.1) 
hielt sie sogar für identisch; in seiner Besprechung der Pselaphidenmonographie 
von Schaufuss (Wien. Ent. Zeit., 1882, p. 159) bemerkt er jedoch, dass Arficerus 
zweigliedrige, Fustiger dreigliedrige Fühler habe. Auch Raffray unterscheidet 
beide Gattungen noch in seinen neuesten Arbeiten (Rev. d’Entom., 1887, p. 18 
und 19). 

6) Ein directer Beweis hiefür ist (nach Anm. 5) bis jetzt noch nicht vor- 
handen, 


40 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


übrigen aber echte Pselaphiden zu sein scheinen *). Durch ein- 
gliedrige Kiefertaster nähert sich drythodes Reitt. den Clavigeriden, 
während sie im übrigen, auch in der Fühlerbildung, eine echte 
Pselaphidengattung ist (Reitter, /. c., p. 1). Ich weiss nicht, ob 
dies die natürlichen Verbindungsglieder zwischen den Clavigeriden 
und Pselaphiden sind. Es ist wahrscheinlich, dass jene Formen , 
welche zwischen den Clavigeriden und den myrmecophilen Gat- 
tungen der Pselaphiden vermitteln, gleichfalls Myrmecophilen und 
zwar echte Gäste sind oder — falls es sich um fossile Formen 
handelt — gewesen sind. Vielleicht kann man die ausgestorbenen 
Gattungen Tmesiphoroides und Pupsinoides Motsch. hieher rechnen , 


die im tertiären Bernstein sich finden ?). 


3. Die myrmecophilen Pselaphiden. 


In der umfangreichen Pselaphidenfamilie gibt es zwar nicht 
wenige regelmässig myrmecophile Gattungen und Arten. Aber wie 
die ganze Familie keinen gemeinschaftlichen Myrmecophilencharakter 
besitzt, so ist auch in der Organisation der thatsächlich myrmeco- 
philen Formen ihre Beziehung zu den Ameisen nicht so klar und 
deutlich ausgeprägt wie ich es bei den Clavigeriden gezeigt habe. 
Desshalb sind auch die aus der Organisation gezogenen Wahrschein- 
lichkeitsbeweise für das Vorhandensein eines echten Gastverhältnisses 
schwächer. Chennium bituberculatum Latr. (bei Tetramorium caespitum 
lebend) besitzt an vielen Stellen seiner Oberseite, auch an den 
Fühlern ein feines, dichtes, goldglänzendes Haartoment , das mit dem 
feineren gelben Haartomente der Claviger (nicht mit den längeren 
Haarbüscheln derselben) einige Aehnlichkeit besitzt. Am Hinterrande 
der Flügeldecken steht eine dichte Reihe grösserer gelber Bürstchen, 
die eine gewisse Verwandtschaft mit den gelben Haarbüscheln der 
Claviger zeigt. Aber diese letzteren Haarbildungen von Chennium , 


1) Vgl. Reitter, Naturg. Ins. Deutschl., III. Bd., 2. Abth., p.3, und Raffray, 
Rev. d’Entom., 1883, 1. c. 


2) Scudder, Syst. Review of our pres. knowledge of foss. insects. (Washington, 
1886), p. 81. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 41 


ebenso wie die entsprechenden von Centrotoma lucifuga Heyd. (bei 
Tetramorium caespitum lebend) , von Amauronyx Märkelii Aub. (bei 
Ponera contracta) und von vielen anderen myrmecophilen Pselaphiden 
bilden kein zuverlässiges Merkmal, da sie, wenngleich meist in 
geringerem Grade, auch bei manchen nicht regelmässig myrmeco- 
philen Pselaphiden sich finden. Bei Chennium sind zwar noch ander- 
weitige günstige Anhaltspuncte vorhanden, nämlich die eigenthüm- 
liche an die Claviger erinnernde Kopfbildung ') und die für eine 
Pselaphide auffallend geraden, kräftigen , gedrungenen, fast keulen- 
förmigen Fühler. Auch die Bildung der Mundtheile nähert sich den 
Clavigeriden, indem die Kiefertaster kürzer und nur dreigliedrig 
sind, nicht viergliedrig wie bei den übrigen Verwandten. Aber bei 
nicht wenigen anderen Pselaphiden, die ebenfalls regelmässig bei 
Ameisen leben (z. B. Batrisus) lassen uns diese Merkmale im Stich, 
und nur noch die Uebereinstimmung, welche in Grösse und Färbung 
zwischen ihnen und ihren normalen Wirthen besteht, bietet eine 
gewisse Wahrscheinlichkeit für die Existenz eines echten Gast- 
verhältnisses. Denn, soweit die bisherigen Beobachtungsthatsachen 
reichen, findet sich eine solche Uebereinstimmung nur bei zwei 
Klassen von Ameisengästen, nämlich bei den echten Gästen und 
bei den feindlich verfolgten Eindringlingen ?). Dass die Pselaphiden 
aber zu letzteren gehören, ist wegen ihres ganzen körperlichen 
und psychischen Habitus unwahrscheinlich; zudem fehlen ihnen die 
Schutzwaffen , die bei den Ameisenfeinden vorhanden zu sein pflegen; 
endlich widerspricht diese Annahme den bisherigen Beobachtungen, 
die auf friedliche Duldung der Pselaphiden bei ihren Wirthsameisen 


lauten *). 


1) Die Kopfbildung von CAennium scheint mir besonders geeignet, um den 
Ameisen einen Angriffspunkt heim Umhertragen des Käfers zu bieten. Dies ist 
um so wahrscheinlicher, als hier keine gelben Haarbüschel vorhanden sind, die 
den Transport erleichtern wie bei den Clavigeriden. 

2) Näheres hierüber in der folgenden Arbeit „Ueber die Aehnlichkeit zwischen 
Ameisengästen und Ameisen.” 

3) Ueber die Beziehungen von Batrisus formicarius Aub. zu Lasius brunneus 
habe ich ım Juli 1888 und 1889 mehrwöchentliche Beobachtungen angestellt. Der 
Käfer wird mitten unter den Ameisen friedlich gedulaet, obwohl sie ihn häufig 


42 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


Es ist also sehr wahrscheinlich , dass wenigstens manche ameisen- 
freundliche Pselaphiden zu den echten Gästen zu stellen sind. 
Für Formen wie Chennium ist diese Annahme sicherer als für 
Formen wie Batrisus; erstere stehen wegen der grösseren Aehn- 
lichkeit mit den Clavigeriden jedenfalls auf einer höheren Stufe 
des Gastverhältnisses als letztere; doch bleiben auch jene hierin 
weit hinter den Clavigeriden zurück, deren Organisation eine viel 


vollkommenere « Anpassung » an die Ameisensymbiose zeigt. 


4. Die Gnostiden und Paussiden. 


Darüber, dass die Gnostiden regelmässige Ameisengäste 
sind, obwaltet kein Zweifel. Die erste bekannte Art, Guostus formi- 
cicola Westw. lebt nach Bates stets in den Nestern von Oremalo- 
gaster victima Smith !) in Brasilien. Aehnlich ist der Aufenthaltsort 
von Ketrephes formicarum Pasc. (Westaustralien) und Anapestus 
Kreusleri King (Neuholland). Dagegen ist der myrmecophile Cha- 
rakter der Paussiden früher wiederholt angezweifelt worden *), 
obgleich Westwood schon 1843 die richtige Ansicht ausgesprochen , 
dass die Paussus gleich den Claviger und Lomechusa ihre eigent- 
liche Wohnung in den Ameisennestern haben *). Gegenwärtig ist 
es ausser Zweifel, dass man die Paussiden als regelmässige Ameisen- 
gäste zu betrachten habe. Wie dies bereits von Gueinzius *) auf 
Grund seiner Beobachtungen in Natal berichtet wurde, so ist es 
neuerdings durch die Forschungen von Peringuey 5) im Caplande 


und Raffray 6) in Abyssinien bestätigt worden. Nach Peringuey 


bemerken. Bei Begegnung wird er oft heftig mit den Fühlern geschlagen, was 
bei den Zasius eine häufige Art des Fühlerverkehrs ist. Die Beleckung von 
Batrisus konnte ich bei Zasius brunneus noch nicht beobachten, wohl bei fremden 
Lasius-Arten. Darüber mehr bei den internationalen Beziehungen der Ameisengäste. 


1) Trans. Ent. Soc. Lond., 1854—1856, p. 90. 

2) Z. B. von R. W. Plant in Proc Ent. Soc. Lond., 1854—1856, p. 121. 

3) Arcan. Entom., II (1843—1845), p. 166. 

4) Stett. Ent. Zeit., 1851, p. 228; Proc. Ent. Soc. Lond., 1858—1859, p. 2. 
5) Trans. Ent. Soc. Lond., 1883, p.133; Proc. Ent. Soc. Lond., 1886, p. AXXIV. 


6) Matériaux pour servir à l'étude d. Coléopt. d. l. Fam. d. Paussides (Paris 
1887), IlIme partie. (Extr, d, Now. Archiv. d. Mus.). 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 43 


sind die Paussiden vorzugsweise Gäste der Pheidole-Arten: die 
grösseren Formen, wie Pentaplatarthrus, leben bei entsprechenden 
grösseren Ameisen der Gattung Aphaenogaster 1). Die Zahl der 
manchmal in demselben Neste beisammen wohnenden Individuen 
erinnert an die Atemeles-Menge, die ich in Myrmica-Kolonien fand ?). 
So fing z. B. Raffray (/. c., p. 3) in einem Ameisenneste einmal 
54 Stück von Paussomorphus Chevrolatii Westw. und Trimen (nach 
Peringuey, 1886, /. e.) in einem einzigen Neste von Aphaenogaster 
barbara Var. capensis Mayr 76 Stück von Pentaplatarthrus paussoides 
Westw. Allerdings hat man manche Paussiden-Species bisher erst in 
nächtlichem Fluge, durch Lampenlicht angelockt, erbeutet; andere 
Arten fing man in gewitterschwülen Nachmittags- oder Abend- 
stunden umherfliegend oder über Tag im Grase sitzend 3). Dies 
beweist jedoch nur, dass die Paussiden häufig die Nester ihrer 
Wirthsameisen verlassen und im Fluge (vorzüglich Nachts) fremde 
Kolonien aufsuchen. Berücksichtigt man, wie gross die Zahl der 
Paussiden in manchen Tropenländern ist und wie wenig die Nester 
der dortigen Ameisen bisher erforscht sind, so können diese 
ausserhalb der Ameisennester vagabundirenden Individuen den 
myrmecophilen Charakter jener Familie ebensowenig widerlegen 
als man aus den einzeln umherstreifenden 4/emeles schliessen dürfte, 
dass diese keine regelmässigen Ameisengäste seien. 

Zu welcher Klasse von «Gästen » gehören die Gnostiden 
und Paussiden? Untersuchen wir zuerst die bedeutsamen Eigen- 
thümlichkeiten ihrer Organisation. 

In der Fühlerbildung stehen die Gnostiden den Clavigeriden 
nahe. Auch unter den Paussiden finden sich einige, wenngleich 
wenige, Arten, deren Antennen an die Keulenkäfer erinnern; 
man vergleiche z. B. die Fühlerformen von Commatocerus elegantulus 
Raffr. und Paussus recticornis Raffr. (Vgl. Taf. 1, Fig. 1 und 2). 


1) Proc. Ent. Soc. Lond., 1886, p. XXXVI. 

2) Beiträge zur Lebensweise der Gattungen A/emeles und Lomechusa, p. 27 
und 28 (271 und 272). 

3) Vgl. Westwood, Arcan. Entom., II, p. 2sqq; ferner Gueinzius, Plant, 
Peringuey, Raffray L c. 


44 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


Die Vermuthung liegt nahe, dass diese Analogie nicht bloss eine 
morphologische sondern auch eine funktionelle sei, dass somit 
auch die betreffenden Gnostiden- und Paussidenfühler dazu dienen, 
um als Verkehrsorgane mit den Ameisen dieselben zur 
gastlichen Behandlung anzuregen Weitaus die grösste Zahl der 
Paussidenfühler mit ihren abenteuerlichen Modificationen lassen 
sich jedoch durch diese Annahme noch nicht hinreichend erklären, 
obgleich sie dieselbe nicht ausschliessen; ihre Tendenz zur Ent- 
wicklung in die Breitenachse, zur Zackenbildung, Aushöhlung, 
Faltung u. s. w., ferner die grosse Verschiedenheit der Fühler- 
formen innerhalb derselben Gattung (Paussus) forderen eine speciellere 
Erklärung (Vgl. Taf 1, Fig. 2 bis 8). Hier will ich nur eine 
derselben andeuten, die in mittelbarer Beziehung zum Gastver- 
hältnisse steht. Die meisten dieser Fühlerbildungen .machen den 
Eindruck, als ob sie für die Kiefer der betreffenden 
Wirthsameisen einen geeigneten Anhaltspunkt ge- 
währen sollten, um den Käfer auf eine ihm möglichst un- 
schädliche und doch handfeste Weise umherführen zu können. 
Diese Vermuthung wird dadurch bestätigt, dass gewöhnlich bei 
jenen Arten, deren Fühler einen bequemen Halt für die Kiefer 
der Ameisen bieten, die Beine trotz der massiven Körpergestalt 
des Käfers verhältnissmässig dünn und schmal sind (z. B. bei 
Lebioderus Goryi Westw.), während bei solchen Arten, deren 
Fühler wegen ihrer geschlossenen Form den Ameisen keinen so 
bequemen Halt zu gewähren vermögen, dafür die Beine und 
namentlich. die Schienen auffallend verbreitert erscheinen, als ob 
die Ameisen in diesem Falle den Käfer an den Beinen befördern 
sollten (z. B. bei den Cerapterus-Arten). Dass eine solche Bildung 
der Fühler bezw. der Beine von erheblichem Nutzen für die Gäste 
ist, dürfte wohl daraus hervorgehen, dass /omechusa strumosa , 
weil sie dieses Vortheils entbehrt, beim Transporte durch die 
Ameisen häufig an Fühlern und Beinen Schaden leidet !). 


In innigerer Beziehung zu einem echten Gastverhältnisse stehen 


1) Beiträge zur Lebensweise der Gattungen Afemeles und Lomechusa, S. 69 (313). 


si 


AMEISENGHSTE UND TERMITENGÄSTE. 45 


die gelben Haarbüschel, die bei den Gnostiden und Paussiden 
ähnlich wie bei den Clavigeriden und der Zomechusa-Gruppe sich 
finden. Schon Bates wurde auf diese Bildungen aufmerksam. Er 
bemerkt, dass die Büschel steifer Börstchen, die an der Unterseite 
des dritten Fühlergliedes von Guostus formicicola auf dem Pronotum 
der Paussiden sich finden, wahrscheinlich einem unbekannten 
biologischen Zwecke dienen '). Aehnlich, jedoch viel bestimmter 
drückt sich Raffray hierüber aus: «Les Paussus sont si abon- 
damment munis, soit sur le thorax, soit sur le pygidium, de 
faisceaux de poils, propres à être sucés par les fourmis, qu’il est 
très probable, que c’est réellement là leur usage» ?). Diese Be- 
merkung Raffray's ist um so wichtiger, da er früher 3) eine 
gastliche Beziehung zwischen den Paussiden und Ameisen nicht 
annahm, sondern der heute noch von Peringuey vertretenen An- 
sicht war, sie würden von den Ameisen bloss aus Furcht vor 
ihrem Explosionsvermögen geduldet. Dohrn hatte schon damals 
richtig bemerkt, dass diese Hypothese das Verhältniss der Paus- 
siden zu den Ameisen nicht hinreichend erkläre: «es scheint 
mir durchaus wahrscheinlich, dass die Paussiden nicht nur einer 
Explodirung zur Abwehr, sondern auch eines Exsudats fähig sind » 
(2. c., S. 336). 

In der That ist für Jeden, der die gelben Haarbüschel der 
Claviger, Lomechusa und Atemeles und deren biologischen Zweck 
kennt, ausser Zweifel, dass die entsprechenden Bildungen bei den 
Gnostiden und Paussiden wenn auch nicht die einzigen so doch 
die hauptsächlichsten Organe sind, an denen diese Käfer von den 
Ameisen beleckt werden. Ich sage «nicht die einzigen »; denn es 
gibt wahrscheinlich auch noch andere Bildungen, die diesem Zwecke 
dienen. Hieher gehören die später zu berührenden Poren und 


Gruben im äusseren Hautskelette mancher Paussiden, die nicht 


1) Trans. Ent. Soc. Lond., new ser. III (1854—1856), p. 90. 

2) Matériaux, III, p. 5. 

3) Zur Lebensweise der Paussiden von C. A. Dohrn (Stett. Ent. Zeit., 1876, 
S. 333). — Ueber das Exsudatvermögen von Paussus Fichtelii vgl. Boys „Notes 
on the Oesonomy of the Paussidae” (An. and Mag. Nat. Hist., 1846, p. 90). 


46 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


minder räthselhafte Längsrinne auf den Flügeldeeken von Paussus 
granulatus Westw. u.s. w. In Dohrn’s Sammlung befindet sich ein 
Pentaplatarthrus, auf dessen Rücken eine Ameise sitzt «in einer be- 
haglichen (saugenden ?) Stellung » !) und doch finde ich bei dem mir 
vorliegenden Exemplare von Pentaplatarthrus natalensis Westw. ?) 
keine ausgeprägten gelben Haarbüschel, wohl aber eine Anzahl 
räthselhafter Gruben auf Thorax und Hinterkopf. Bei unseren 
Atemeles, Lomechusa und Claviger sind eben jene Haarbildungen 
die einzigen mit der Beleckung in Verbindung stehenden Organe, 
die als solche thatsächlich bekannt sind; übrigens legen auch schon 
die tiefen Abdominalgruben der Claviger die Vermuthung nahe, 
dass die mannigfaltigen Grubenbildungen bei den Paussiden gleich- 
falls zu Lieblingsexsudaten der Ameisen eine Beziehung haben. 
Ich will nun eine kurze Uebersicht geben über die gelben Haar- 
büschel der Paussiden. 

Am häufigsten sind dieselben auf dem Thorax; sie stehen 
gewöhnlich an oder in grubenförmigen Vertiefungen desselben , 
meist in deren Aussenecken. Ich nenne hiefür nur Paussus turcicus 
Friv., Curtiss, cultratus, eucullatus Westw., bei denen sie mir in 
natura bekannt sind. Die älteren Beschreiber haben diese Haar- 
bildungen leider oft übersehen. In Westwood’s Abbildungen (4rcan. 
Entom., II; Trans. Ent. Soc. Lond., 1838, etc.) sind sie gewöhn- 
lich nicht klar sichtbar 3). Selbst an den schönen Abbildungen 
Raffray’s (Mater., Pl. XIX) kann man sie wegen der leicht be- 
greiflichen Schwierigkeiten, die ihrer Wiedergabe bei der Ober- 
ansicht des Käfers entgegenstanden, ebenfalls meist nur dann 
deutlich unterscheiden, wenn man sie bereits kennt. 

Nicht so häufig vorhanden wie auf dem Thorax sind die gelben 


Haarbüschel an den Fühlern der Paussiden. Bei Zebioderus Goryi 


1) Stett. Ent. Zeit., 1876, S. 336. 


2) Auf dieselbe Art bezieht sich auch Dohrn’s Angabe, der mir mittheilt, 
dass er die beiden Pentaplatarthrus-Arten (natalensis Westw. und paussoides Westw.). 
nicht für eigentlich verschiedene Species halte. 

3) Bei Paussus Klugii Westw. (Trans. Ent. Soc. Lond., 1838, p. 85, Pi. ıx 


9 


I 
fig. 2) sind sie als „maculae duae aureo-sericantes ” gut wiedergegeben. 


AMRISENGÄSTE UND TERMITENGAS1E. 4° 


Westw. sehe ich kleine Bündel steifer gelber Börstehen an der 
Innenseite der fünf Absätze des kolossalen Fühlerendgliedes 1). 
Grösser und deutlicher zeigen sie sich an der Aussenseite der 
Fühler von P. laticollis, penicillatus und rugosus (vel. Taf. A 
Fig. 7 und 8) nach Raffray’s Abbildungen (PI. XIX). 

Starker entwickelt, aber nicht so häufig wie auf dem Thorax 
findet man gelbe Haarpinsel am Hinterleibe von Paussiden. West- 
wood (dre. Ent., Il, pl. 89, fig. 4 und p. 173) beschreibt bei 
P. rufitarsis Sam. vier rothgelbe Haarbiischel an jeder Seite, und 
vier am Hinterrande der Elytra. Bei P. Stevensianus Westw. 
(7. c., pl. 90, fig. 2, p. 177) besitzen die Flügeldecken « near 
each of the posterior lateral angles a small fascicle of reddish rigid 
setae». Bei P. Boysu Westw. (1. c., pl. 92, fig. 2, p. 177) 
sind die Flügeldecken «armed near the tip with a pair of short 
curved bristles». Auf dem Pygidium von P. bicolor, laticollis, 
penicillatus (Fig. 9), rugosus Raffr. stehen ähnliche, dicke, ge- 
krümmte, an der Spitze plötzlich verengte, rothgelbe Borsten (Mat. 
Pl. XIX), die nach Raffray’s microscopischer Untersuchung aus 
feinen, aneinanderklebenden Haaren bestehen. Bei dem mir in natura 
bekannten P. twreieus Friv. ist der ganze Hinterrand des Pygidiums 
mit einer Reihe dicker, abstehender, gelber Pinsel besetzt. Noch 
stärker entwickelt finde ich diese Bildungen bei P. cucullatus Westw., 
bei dem man mit freiem Auge meinen könnte, das Pygydium 
habe eine hinten von einer hohen Leiste begrenzte Grube; unter 
der Lupe zeigt sich, dass diese Leiste ein dichter Wall von langen , 
nach innen und aufwärts gebogenen Büscheln gelber Haare ist 
(Fig. 10). Es sind offenbar dieselben Haarpinsel, die auch an den 
Hinterleibsseiten der Afemeles und Lomechusa sich finden (Fig. 12), 
nur umfangreicher entwickelt. Bei nicht wenigen Paussiden sind 


diese Secretionsbüschel an verschiedenen Körpertheilen und in ver- 


1) Westwood erwähnt dieselben in seiner Beschreibung (Trans. Ent. Soc. 
Lond, 1838, p. 94, und pl. ıx, fig. 8), nur als „antennae pilosae.” In Wirklich- 
keit stehen zwischen den Innenecken der Fühlerabsätze deutlich diffe- 
renzirte Haarbüschel (nicht so sehr am Aussenrande, wie man nach der Abbildung 
glauben könnte). 


48 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


schiedener Form zugleich vorhanden; z. B. bei Paussus laticollis, 
penicillatus, rugosus (nach Raffray) an den Fühlern und am Pygi- 
dium (und am Thorax ?), bei P. {urcicus und cucullatus am Py- 
gidium und am Thorax. 

Minder leicht zu deuten sind die merkwürdigen Poren und 
Gruben im äusseren Hautskelette mancher Paussiden. Raffray — 
(Mat. I, p. 310) beschreibt näher die Poren auf dem Scheitel 
von Hylotorus Blanchardi und Paussus cucullatus. Er hält dieselben 
für eigenthümliche Sinnesorgane (Gehör- oder Geruchsorgane); ich 
möchte dieselben eher mit Exsudaten in Verbindung bringen, die 
durch die betreffenden Höhlungen abgesondert und von den Ameisen 
aufgeleckt werden. Vielleicht dienen, wie schon erwähnt , auch die 
Fühler- und Thoraxgruben, die in dieser Familie so weit verbreitet 
sind, einem ähnlichen Zwecke, namentlich dort, wo sie in der 
Nachbarschaft gelber Haarbüschel stehen. Hiedurch wäre ein neues 
Moment geboten, um die so auffallende Mannigfaltigkeit der Fühler- 
und Thoraxformen der Paussiden zu erklären denn bekanntlich 
finden sich an jenen Organen, die für das Gastverhältniss bestimmt 
sind, die mannigfachsten und grössten Differenzirungen in der 
Körperbildung der Ameisengäste. 

Dass die eigenthümlichen Poren oder Gruben im Hautskelett der 
Paussiden mit Exsudaten in Verbindung stehen, wird auch durch 
die Analogie mit Crematogaster inflatus, einer Ameise des indischen 
Archipels, bestätigt, die aus zwei grossen Gruben im Metathorax 
einen wahrscheinlich zuckerhaltigen Saft ausscheidet. 

Was sagen die Beobachtungsthatsachen zu dem gast- 
lichen Verhältnisse der Paussiden, dessen Annahme durch obige 
Analogieschlüsse so wahrscheinlich gemacht wird ? 

L. Peringuey hat durch seine interessanten Beobachtungen an 
Paussus lineatus, Burmeisteri, Linnei, cucullatus und Shuckardi 
(Proceed., 1886, p. xxxrv, etc.) festgestellt, dass dieselben (wenig- 
stens die drei erstgenannten Arten, die er in grösserer Zahl hielt) 
Schmarotzer im weiteren Sinne seien, indem sie von den Larven 
der Ameisen sich nähren. Dadurch ist ihr parasitischer Charakter 


allerdings erwiesen, aber eine innigere, dem echten Gastverhältniss 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 49 


entsprechende Beziehung keineswegs ausgeschlossen; denn 
auch die Atemeles und Lomechusa fressen häufig an der Brut ihrer 
Wirthsameisen, und doch sind sie echte Gäste, die von den 
Ameisen beleckt und nicht selten auch gefüttert werden !). Aller- 
dings mag vielleicht bei vielen Paussiden der Schmarotzercharakter 
der hauptsächliche, der Gastcharakter der nebensächliche sein, worauf 
die Entwicklung ihrer Mundwerkzeuge als Carnivoren hindeutet ?). 
Man vergesse jedoch nicht, dass auch die Atemeles und Lomechusa 
die Mundtheile von Fleischfressern besitzen und hauptsächlich nur 
durch die stärkere Entwicklung ihrer Zunge von den bloss carni- 
voren Verwandten (Dinarda und Myrmedonia) abweichen *); die 
Familie der Paussiden zeigt (mit Ausnahme von nur zwei Gattungen) 
ebenfalls eine grosse breite Zunge *), und man wird kaum an- 
nehmen können, dass die hornige Structur derselben die Fütterung 
der Käfer durch die Ameisen ausschliesse 5). Da die Paussiden aber 
eine Fühlerbildung besitzen, die zur Correspondenz mit den Ameisen 
geeignet ist, werden sie diesen Vortheil gelegentlich auch benützen , 
um die Ameisen zur Fütterung aufzufordern, ähnlich den Atemeles , 
Lomechusa und Claviger. Als Vorbedingung hiezu ist nur erforder- 
lich, dass sie von den Ameisen wegen ihres angenehmen Exudates 
gehegt und beleckt werden; dieses letztere ist, auch abgesehen von 
den erwähnten Secretionsbüscheln, auf Grund folgender Umstände 
nicht zu bezweifeln, auf die zum Theil schon Dohrn (Stett. Ent. 
Zeit., 1876, S. 335) aufmerksam gemacht hat. 

Die Paussiden werden, wie bereits Gueinzius 6), Boys 7) und 


andere Beobachter berichten, nicht selten von den Ameisen in ihre 


1) Vgl. Beiträge zur Lebensweise der Gattungen Afemeles und Lomechusa, 
III, Kap. 6 und 9; IV, Kap. 3 und 5. 


2) Raffray, Matériaux, I, p. 313 sqq. 

3) Beiträge, S. 58 (302), Fig. 1 bis 4. 

4) Matériaux, I, p. 317. 

5\ Hierin liegt wohl noch die einzige Schwierigkeit, die man mit Grund 
gegen die Fütterung der Paussiden durch die Ameisen erheben könnte. Spätere 
Beobachtungen werden hoffentlich über deren Gewicht endgültig entscheiden. 

6) Stett. Ent. Zeit., 1851, p. 228. 

7) Westwood, Arc. Entom., II, p. 182, 


50 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


Nester geführt und zwar meist an den Fühlern, die, wie oben 
bemerkt (S. 44), bei den meisten Arten eigens hiezu gebildet 
erscheinen. Wenn diese Käfer aber nur schädliche Parasiten wären 
und den Ameisen keine besondere Annehmlichkeit böten, würden 
sie schwerlich von den letzteren selbst in die Nester gebracht. 
Gueinzius und Raffray ') haben ferner beobachtet, dass die Ameisen 
bei plötzlicher Störung des Nestes oft auch einen Paussus ergreifen 
und eilig mit sich in die tiefer gelegenen Nesttheile ziehen; für 
indifferent geduldete oder sogar für widerwillig ertragene Schmarotzer 
bekunden die Ameisen keine solche Fürsorge, sondern ausser für 
die eigene Brut nur für die echten Gäste {Clavigeriden, Atemeles , 
Lomechusa) und für ihre « Milchkühe » (Blattläuse, ete.). Endlich 
berichtet auch Peringuey in Uebereinstimmung mit Gueinzius und 
Raffray, dass die Paussus von den Ameisen völlig geduldet 
werden. Er schreibt diese Duldung dem Bombardiervermögen 
(erepitating power) der Paussiden zu, das den Ameisen eine in- 
stinctive Scheu davor einflösse, die Käfer feindlich anzugreifen. 
Diese Erklärung scheint mir jedoch nicht zutreffend. Die Ameisen 
zeigen thatsächlich keine Furcht vor den Paussiden, sondern ver- 
fahren mit ihnen sehr ungenirt, indem sie dieselben an Fühlern 
und Beinen umberziehen. Die Paussiden ihrerseits gebrauchen ihre 
Schusswaffen den Ameisen gegenüber nicht, selbst wenn sie von 
ihnen misshandelt werden. Kaum berührte Raffray einen Paussus leise 
mit einem Grashalme — « paff! schoss er seine Kanone los » ?), wobei 
auch die ihn umgebenden Ameisen auseinanderstoben. Peringuey 
beobachtete, wie ein Paussus Burmeister von einem Soldaten und 
drei Arbeitern von Pheidole capensis Mayr escortirt wurde; die 
Ameisen zogen ihn gewaltsam zu dem Neste hin, während er einen 
rein passiven Widerstand leistete. Kaum hatte jedoch Peringuey 
den Käfer mit einem Strohhalme berührt, so schoss er seine Ladung 
ab; die drei Arbeiter von Pheidole schienen durch den Schuss 


völlig getödtet zu sein, der Soldat taumelte noch längere Zeit 3). 
1) Matériaux, III, p. 2. 
2) Stett. Ent. Zeit., 1876, p. 334; vgl. auch Matériaux, III, p. 2 und 4. 
3) Trans. Ent. Soc. Lond., 1883, p. 138. Cf. auch 1886, p. XXXVL 


AMEISENGASTE UND TERMITENGÄSTE. 51 


Mehrere Paussus Linnei wurden von den Soldaten von Pheidole 
capensis grausam verstümmelt oder getödtet; die Käter liessen sich 
morden, ohne von ihrer Waffe Gebrauch zu machen (/. c., p. 137). 
Angesichts dieser Thatsachen kann man wohl schwerlich an- 
nelımen, die Paussus würden von den Ameisen aus Furcht 
geduldet. Da wäre doch Kirby’s Vermuthung noch wahrschein- 
licher, die Ameisen hielten jene Kafer desshalb in ihren Nestern, 
um in deren «avaibable artillery» einen Schutz gegen Feinde zu 
besitzen !). 

Wenn wir Gueinzius Glauben schenken dürfen, der ein sehr 
guter Beobachter war, ist es übrigens auch schon durch unmittel- 
bare Beobachtung festgestellt, dass Paussiden von den Ameisen 
zärtlich gehegt und beleckt werden. Er sagt ?) «I have often 
observed a Paussus (P. Dohrni, cucullatus or Latreillei) sur- 
rounded and covered withants, apparent by sucking 
nourishment out of him and fondling him all the time 
with their antennae as they do the Aphids, etc.» 
Dagegen sagt Raffray (Mater., IN, p. 2) allerdings: «Je n’ai jamais 
vu les fourmis se livrer sur les Paussus à ces caresses antennaires , 
qu'elles prodiguent aux pucerons, ni sucer, comme chez les derniers, 
aucune partie du corps des Paussus.» Dass dieses Ergebniss die 
(ihm unbekannten ?) positiven Resultate von Gueinzius nicht wider- 
legt, gesteht er jedoch selbst zu, indem er, wie wir oben sahen, 
aus der Existenz der gelben Secretionsbüschel auf eine entsprechende 
biologische Bedeutung derselben schliesst (Matér., UT, p. 5). Hierin 
bestärkte ihn noch die folgende Wahrnehmung (l. c.) über das 
vicariirende Vorkommen der Paussiden und Blattläuse in den 
Ameisennestern Abyssiniens: «Il est curieux aussi de constater, 
que dans les régions abyssiniennes où les Paussus ont disparu, 
les fourmilieres sont remplies de pucerons, souvent de grande taille, 
qu'on ne rencontre Jamais avec les Paussides, comme si les 


uns devaient remplacer les autres.» 


1) Proc. Ent. Soc. Lond., 1883, p. tit. 
2) „On the habits of Paussidae” (Proc. Ent. Soc, Lond., 1858—59, p. 3). 


52 VERGLEÏCHENDR STUDIEN ÜBER 


Wir können also mit Recht den Paussiden ihren Platz nicht 
nur unter den regelmässigen sondern auch unter den echten 
Ameisengästen anweisen. Unter den regelmässigen, weil ihr nor- 
maler Aufenthaltsort in den Kolonien dieser geselligen Hymenopteren 
ist; unter den echten, weil ihre Fühlerbildung und ihre eigen- 
thümlichen Secretionsorgane ebenso wie das Benehmen der Ameisen 
ihnen gegenüber auf eine innigere Beziehung hinweisen als auf 
blosse Duldung. Der parasitische Charakter und der Gastcharakter 
gehen übrigens wahrscheinlich bei der grossen Mannigfaltigkeit der 
Paussidenformen auch ebenso mannigfaltige Verbindungen ein. 
Manche Arten, die grössere Fxsudatbischel besitzen, z. B. Paussus 
cucullatus Westw., werden wahrscheinlich öfter beleckt und inniger 
gehegt als andere, bei denen derartige Organe nur schwach oder gar 
nicht nachweisbar sind; bei ersteren ist es auch viel eher anzunehmen , 
dass sie manchmal von den Ameisen gefüttert werden (wenn die 
Bildung ihrer Zunge dies erlaubt) als bei letzteren. Hoffen wir, 
dass künftige Forschungen allmählich nicht bloss genaue Auskunft 
darüber geben, bei welchen Ameisenarten die einzelnen Paussiden- 
Species leben (wovon bis jetzt leider erst sehr wenig bekannt ist), 
sondern auch über die höchst interessante Lebensweise dieser 
Ameisengäste mehr Licht verbreiten. 

Bereits aus dem Bernstein sind Paussiden bekannt aus den 
Gattungen Paussus, Paussoides und Arthropterus *). Nach ihrer 
Organisation zu schliessen, die bei den Paussiden so eigenartig 
und biologisch bedeutsam ist, müssen sie damals in einem ähn- 
lichen Verhältnisse zu den Ameisen des Tertiär gestanden haben 
wie ihre Verwandten zu den Ameisen der Gegenwart. Der ältesten 
bekannten Clavigeridengattung Articerus scheint als noch ältere 
Paussidengattung Arthropterus zu entsprechen: beide Gattungen 
sind gegenwärtig in Australien am zahlreichsten vertreten (Arthro- 
pterus zählt 20 australische und 2 afrikanische lebende Arten) ?) 


und ehedem wohnten sie auch bei uns. 


1) Scudder, System. Review of our pres. knowledge of fossil insects, p. 81. 
2) Raffray, Matériaux, III, p. 11. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. Da 


Dire? Thorietiden. 


Die schon früher von Kraatz (Berl. Hut. Zeitschr., 1858, S. 142) 
ausgesprochene Vermuthung, dass diese der Mittelmeerfauna ange- 
hörigen Käfer regelmässige Ameisengäste seien, ist durch die 
Forschungen von Leder im Kaspi-Gebiet und neuerdings durch 
jene von Aug. Forel in Tunesien bestätigt worden. Die Arten der 
Gattung Myrmecocystus Wesm. (Cataglyphis Först.) sind vorzugs- 
weise die Wirthsameisen der Thorictus-Arten. Forel, der mir seine 
interessanten Beobachtungen hierüber mittheilte, fand 7%. seriesetosus 
Fairm. stets mit den Kiefern an einem Fühler von Myrmecocystus 
viaticus festsitzend. Die kräftigen Oberkiefer sind in der That hiezu 
sehr geeignet, und das Kopfschild hat einen tiefen Ausschnitt, wie 
um den Schaft des Ameisenfühlers aufzunehmen. 

Thorictus seriesetosus und elf andere Arten, die Reitter (Be- 
stimmungstab. Eur. Col., IV, p. 22) erwähnt, besitzen in den 
Hinterwinkeln des Halsschildes ein büschel- oder wulstförmiges 
Toment gelber Haare. Wie ich an 7%. seriesetosus sehe, ist 
dasselbe den Haarpinseln oder Haarpolstern der Clavigeriden und 
Paussiden sehr ähnlich und als Secretionsbüschel zu betrachten. Daher 
gehören diese 7%oricetws-Arten wahrscheinlich zu jenen echten 
Gästen, die von den Ameisen beleckt werden; dass sie von denselben 
auch gefüttert werden, ist bei der relativen Kleinheit dieser Käfer 
unwahrscheinlich, und auch die Bildung ihrer Mundtheile lässt 
es zweifelhaft. 

Die mit den Thorictiden verwandten Histeriden umschliessen 
zwar viele regelmässige Ameisengäste; aber von keinem derselben 
ist mir ein echtes Gastverhältniss bekannt. Allerdings besitzen die 
Hetaeriini ein merkwürdiges, keulenförmiges Fühlerendglied, und 
viele derselben auch sonderbare Grübchen auf dem Halsschild oder 
auf dem Mesosternum und Reihen gelber Börstchen auf der Ober- 
seite. Aber gelbe Haarbüschel fehlen, und auch die Beobachtung 
ihrer Lebensweise hat sie bisher nur zu den indifferent geduldeten 
Gästen gestellt (Deutsch. Hut. Zeitschr., 1886, S. 59 und Znto- 
mologist, 1888, S. 289 ff.), 


54 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


6. Die Zomechusa-Gruppe. 


Während die myrmecophilen Gattungen der Pselaphiden, die 
Familien der Clavigeriden, Gnostiden und Paussiden gleichsam eine 
kontinuirliche Reihe bilden, deren Glieder theils sicher, theils mit 
grösserer oder geringerer Wahrscheinlichkeit zu den echten Gästen 
gehören, stehen die Gattungen Afemeles und Lomechusa (« Lome- 
chusa-Gruppe ») in der Familie der Staphyliniden ganz isolirt da. 
Ihre nächsten Verwandten !) sind die Ameisenfeinde der Gattung 
Myrmedonia; möglicherweise vermitteln die Myrmoeeia einigermassen 
die Kluft zwischen diesen biologischen Extremen. Die blinden 
Apteranillus ?) gehören wohl nicht zu den echten Gästen. Sie haben 
die Zungenbildung der Myrmedonien und keine gelben Haarbüschel. 

Vergleicht man die Ameisengäste der Zomechusa-Gruppe mit 
den Clavigeriden, so zeigt sich, dass letztere auf einer höheren 
Stufe des Gastverhältnisses stehen; denn die .mit demselben in 
Verbindung stehenden körperlichen Eigenthümlichkeiten sind in 
höherem Grade vorhanden: die gelben Secretionsbüschel sind stärker 
ausgebildet, die Fühler zu Verkehrsorganen mit den Ameisen 
specialisirt, die Mundtheile bedeutend verkümmert, so dass sie zur 
selbstständigen Nahrungsaufnahme ungeeignet erscheinen; die Ab- 
hängigkeit von den Ameisen erreicht in der Blindheit der Claviger 
und Adranes ihren höchsten Grad. Bei den Atemeles und Lomechusa 
ist die Körperbildung nicht so sehr für das Gastverhältniss modificirt , 
wie bei den Clavigeriden; daher ist ihre Beziehung zu den Ameisen 
weniger innig, ihre Abhängigkeit geringer; die Gäste sind im 
Besitze von vollkommen ausgebildeten Mundtheilen, jedoch (ihrer 
Fütterung durch die Ameisen entsprechend) mit stärker entwickelter 
Zunge und kürzeren Lippentastern als ihre nächsten systematischen 


n 


Verwandten *), sie fressen oft selbstständig, und zwar als Parasiten 


1) Dinarda steht in der Zungenbildung und anderen wichtigen Merkmalen den 
Atemeles ferner als die Myrmedonia. 


2) Apteranillus Foreli n. sp. bei Aphaenogaster subterranea und testaceopilosa von 
‚Aug. Forel entdeckt, werde ich demnächst in der Deutsch. Ent. Zeitschr. beschreiben. 


3) Vgl. Beiträge, 8. 58 (302), Fig. 14. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE, 55 


im weiteren Sinne, an der Brut der Ameisen; sie wandern ôfter 
aus einem Neste in das andere. 

Zu einem sicheren Vergleiche der Zomechusa-Gruppe mit den 
Gnostiden und Paussiden fehlen einstweilen noch die nöthigen 
Anhaltspunkte in den Thatsachen. 

Vergleicht man die Gäste der Lomechusa-Gruppe untereinander, 
so ergibt sich, dass Lomechusa strumosa auf einer höheren Stufe 
des Gastverhältnisses steht als die A/emeles. Letztere characterisirt 
ihre grössere Initiative und Ameisenähnlichkeit des Benehmens; 
sie besitzen auch einen weiteren Kreis von Wirthsameisen, während 
Lomechusa, die im Verkehre mit den Ameisen durch ihre mehr 
passive Rolle den Clavigeriden sich nähert, auf eine bestimmte 
Ameisenart fester und enger begrenzt ist; dem verschiedenen Grade 
der Abhängigkeit von den Ameisen entspricht auch die plumpere, 
unbeholfenere Körperbildung von Zomeehusa im Gegensatze zu der 
grösseren Beweglichkeit und Behendigkeit der Atemeles sowie die 
Unterschiede in der Bildung der Mundtheile beider Gattungen 
(Zunge bei Lomechusa relativ grösser, Lippentaster kürzer) !). Ob 
diese Verschiedenheiten das Ergebniss einer wirklichen Entwicklung 
des Gastverhältnisses sind, will ich hier noch nicht untersuchen. 

Die Lebensweise der Larven ?) von Atemeles und Lomeehusa 
entspricht derjenigen ihrer Imagines; wie letztere von den Ameisen 
gefüttert und gepflegt werden, so auch erstere; wie letztere nebenbei 
von der Ameisenbrut sich nähren, so auch erstere. Der Unterschied 
besteht nur darin, dass die Larven dieser Gäste die Rolle von 
Ameisenlarven spielen, die Käfer selbst (durch ihren Fühlerverkehr) 
die Rolle von Ameisen. Leider sind die Larven der Clavigeriden , 
der myrmecophilen Pselaphiden, der Gnostiden und Paussiden 
noch gänzlich unbekannt. 

Bezüglich der geographischen Verbreitung der Gnostiden, Paus- 
siden und der Lomechusa-Gruppe ist zu bemerken, dass keine 


derselben so kosmopolitisch ist wie die Clavigeriden. Die Gnos- 


1) Vgl. Beiträge, namentlich III, Kap. 6—10, und IV, Kap. 3—6. 
2) Beiträge, V (Nachtrag). Siehe auch den Nachtrag zu diesen Studien. 


~ 


56 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


tiden sind nur der neuen Welt eigen (Brasilien und Australien). 
Die Paussiden besitzen nur wenige Vertreter in der neuen 
Welt (Homopterus in Brasilien und Arthropterus in Australien, 
erstere Gattung nur mit einer Art); alle übrigen bewohnen die 
alte Welt, am zahlreichsten Africa und Ostindien; auf der süd- 
lichen Halbkugel der alten Welt ist ihre eigentliche Heimath !). 
Die Zomechusa-Gruppe dagegen ist der nördlichen Halbkugel eigen. 
Die Clavigeriden sind in der gemässigten, subtropischen und 
tropischen Zone vertreten, die Paussiden und Gnostiden in der 
tropischen und subtropischen, die Zomechusu-Gruppe in der ge- 
mässigten und kalten Zone Am meisten stimmt die geogra- 
phische Verbreitung der Lomechusa-Gruppe mit jener der blinden 
Clavigeriden überein; sie reicht jedoch weiter nördlich als letztere 
(Lomechusa inflata Zett. in Lappland). Gegenwärtig begegnen 
sich in Südeuropa die südliche Grenze des Verbreitungsbezirkes 
der Lomechusa- Gruppe und die nördliche Paussidengrenze ; im Tertiär 
erstreckte sich das Paussidengebiet viel weiter nach Norden (Vgl. oben 
S. 52). Tertiäre Zomechusa-Formen sind noch nicht bekannt, wohl 


aber Verwandte aus den Gattungen Myrmedonia und Alcochara >). 


7. Corotoca, Termitogaster und Spirachtha 3). 


Unter den Staphyliniden sind ausser den Atemeles und Lomechusa 
bisher keine echten Ameisengäste entdeckt. Die interessanten Be- 
gleiter der brasilianischen Wanderameisen, #eitochara und Keito- 
morpha *), zeigen in ihrer Körpergestalt und Fühlerbildung zwar 
auch eine « Anpassung» an die Ameisensymbiose, die bei Meito- 
morpha simulans einen hohen Grad erreicht; aber der Zweck der- 


selben scheint nicht in einer eigentlich gastlichen Beziehung sondern 

1) Vgl. Raffray, Matériaux, III, p. 11. 

2) Scudder, Syst. Kev., p. 81. 

3) Vgl. die Arbeit Schiödte’s , Corotoca og Spirachtka. Staphyliner, som föde 
levende Unger, og ere Huusdyr hos en Permit.’ Kopenhagen 1854, mit 2 schönen 
Tafeln. Für Termitogaster vgl. Casey „A new Genus of Termitophilous Staphy- 
linidae” (Ann. Newyork Ac. Sc., 1889, p. 63—66 (384—387). 

4) Vgl. Deutsch. Ent. Zeitschr., 1887, S. 403 ff. und Taf. V; 1889, S. 185— 
190 und Taf. I, Fig. 17, 18 und 19, 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 57 


in dem Schutze gegenüber ihren wilden Wirthen zu liegen !). 
Dagegen sind die brasilianischen Termitengäste aus den Gattungen 
Corotoca, Termitogaster und Spirachthu wahrscheinlich zu den echten 
Gästen zu stellen. Obgleich sie ihrer systematischen Stellung 
nach nicht mit den Zomechusa zunächst verwandt sind ?), so ge- 
hören doch die sonderbaren, fast monströsen Eigenthümlichkeiten 
dieser Käfer in eine ähnliche Klasse von Anpassungen wie der 
verdickte Hinterleib und die gelben Haarbüschel unserer Lomechusa. 
Man denke sich den aufgerollten Hinterleib eines Afemeles verhält- 
nissmässig doppelt oder dreimal so dick und in der aufgerollten 
Stellung festgewachsen, so dass er gar nicht mehr ausgestreckt 
werden kann; er ist zu einem unförmlichen Sacke geworden, der 
mit dem Hinterleibe einer Termiten-Königin verglichen werden 
kann, wie der aufgerollte Hinterleib eines Atemeles mit dem einer 
Myrmiea-Königin. Statt der Reihen gelber Haarbüschel besitzen 
die Corotoca eigenthümlich vorspringende Leisten auf dem Hinter- 
leibssack , Spirachtha Hurymedusa ausserdem sonderbare birnförmige 
Anschwellungen und zum Ueberfluss noch grosse, aus zwei Gliedern 


bestehende, cylindrische Seitenanhänge *). Schon Schiddte sprach 


1) Näheres darüber in der folgenden Arbeit „Ueber die Aehnlichkeit zwischen 
Ameisengästen und Ameisen." 


2) Nach Schiödte ist Corofoca den Calodera und Tachyusa, Spirachtha den 
Homalota im ursprünglichen Habitus am ähnlichsten. 

3) Vel. Schiödte, Tab. II, Fig. 1,8, 9. -— Vitus Graber gibt in seinem 
„populär wissenschaftlichen” Werke „Die Insekten” (II. Theil, 2. Hälfte, S. 303, 
Fig. 94) ine entstellte Abbildung von Spirachtia Eurymedusa , auf welcher einige 
dieser Anhänge in Käferlarven verwandelt sind! Er hatte offenbar etwas 
davon gehört, dass diese Staphyliniden lebendige Larven gebären, wusste aber 
nicht, dass Schiödte nur bei anatomischer Untersuchung des Hinterleibes der 
Käfer Eier in verschiedenen Entwicklungsstadien gefunden habe, bei Corotoca 
ausserdem einigemal entwickelte Larven. Wie Herr Graber die Hinterleibsanhänge 
von Spirachtha in lebendige Larven verwandelt, so fügt er als Grössenangabe des 
Käfers bei: ,.1///!" (Die wahre Grösse ist 2 mm., also fast das Zehnfache). 
Solche Oberflächlichkeiten, deren in dem erwähnten Werke von Graber noch 
ziemlich viele sich nachweisen lassen, machen einen um so unangenehmeren 
Eindruck, da der Verfasser mit seiner „Wissenschaftlichkeit” zu Gunsten des 
Materialismus prunkt. Er hätte besser daran gethan, mehr Fleiss auf den sachlichen 
Inhalt der Arbeit zu verwenden als nach Brehm’scher Manier in materialistischen 
Phrasen und in Ausfällen gegen die „Zweckmässigkeitstheorie” sich zu ergehen , 
die er ebenso entstellt wie die Hinterleibsanhänge von Spirachtha. Möge dieser 
Wink dem geehrten Herrn für eine folgende Auflage seines Werkes von Nutzen sein, 


58 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


die Vermuthung aus, der Zweck dieser aussergewöhnlichen Organ- 
bildungen sei analog demjenigen der Haarbüschel von Lomechusa 
und Claviger. Leider hat der verdiente Entdecker jener Termito- 
philen, Herr Reinhardt, keinerlei nähere Beobachtungen gemacht 
über ihre Lebensweise. Es ist jedoch ziemlich sicher, dass die 
Corotoca , Termitogaster und Sperachtha von den Ameisen gefüttert 
werden. Durch die bedeutungsvolle Gestalt der Unterlippe unter- 
scheiden sie sich von ihren systematischen Verwandten theils ebenso 
sehr, theils noch mehr als die Afemeles und Lomechusa von den 
ihrigen, und nähern sich der Zomechusa-Gruppe. Die Unterlippe 
von Corotoca (Taf. I, Fig. 14) ist ganz ähnlich jener von Zomechusa , 
die Zunge fast identisch; bei Spirachtha ist die Zunge in demselben 
Sinne noch viel weiter entwickelt und erreicht eine verhältnissmässig 
enorme Grösse, dagegen sind die Lippentaster verschwindend klein !) 
(Fig. 15); Termitogaster hat die Unterlippe fast wie Corotoca ge- 
bildet. Wenn diese Käfer aber von den Termiten gefüttert werden, 
so bieten sie denselben wahrscheinlich auch ihrerseits eine grosse 
Annehmlichkeit. 

Bei den Larven von Corotoca ist die Unterlippe ganz ähnlich 
geformt wie bei den Afemeles-Larven; die übrigen Mundtheile 
sind bei den ersteren ein wenig stàrker entwickelt als bei den 
letzteren ?). 

Hoffentlich wird die biologische Forschung allmählich die interes- 
santen Geheimnisse entschleiern, welche hier noch ihrer Enthüllung 


harren. 


1) Vgl. die Abbildungen in meinen Beiträgen zur Lebensweise der Gattungen 
Atemeles und Lomechusa, S. 58 (302) mit Taf. I, Fig. 14 und 15 (Schiödte’s 
Tab. I, Fig. 6 und Tab. II, Fig. 5). 


2) Vgl. Schiödte. Tab. I, Fig. 14 und 15 mit Beiträge, S. 81, Fig. 3. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 59 


II. 
UEBER DIE AEHNLICHKEIT ZWISCHEN AMEISENGASTEN UND AMEISEN. 


Auf die Ameisenähnlichkeit, die bei einigen Arthropoden sich 
findet, ist schon mehrmals aufmerksam gemacht worden; auf jene 
von Hemipteren durch O. M. Reuter (Matth. Schweiz. Ent. Ges., 
Bd. IV, n°. 4); auf jene von Salticus formicarius durch Dr. v. 
Hasselt (Tijdschr. v. Entom., XIX, p. x); eine merkwürdige 
ameisenähnliche Spinne erwähnt auch Belt (The naturalist in 
Nicaragua). Die Ameisenähnlichkeit der Mutilla- und Methoca- 
Arten unter den Hymenopteren, der Stilieus und Ophites unter 
den Coleopteren ist allgemein bekannt, und wer in einer Sammlung 
exotischer Cicindeliden zum ersten Mal eine 7rzcondyla erblickt, 
möchte versucht sein, sie für eine grosse Ameise zu halten. 

Wir wollen hier nur die Ameisenähnlichkeit der regelmässigen 
Myrmecophilen behandeln, mit besonderer Berücksichtigung 
der Coleopteren. Der Gegenstand ist ein neues, bisher unbe- 
achtetes Feld, reich an interessanten Erscheinungen. Wen sollten 
z. B. bei brasilianischen Zeiton lebende Staphyliniden (Beitomorpha) , 
die jenen Wanderameisen in Gestalt und Fühlerbildung zum Ver- 
wechseln gleichen !), nicht zum Nachdenken anregen über die 
biologische Bedeutung dieser sonderbaren Vermummung” Aber das 
Interesse für den Gegenstand darf uns nicht verleiten, der wissen- 
schaftlichen Phantasie die Zügel schiessen zu lassen; auf welche 
Abwege die biologische Forschung dadurch gerathe, haben so 
manche aus darwinistischer Feder stammende « Beispiele echter Mi- 
micry» bewiesen. Man muss sich ferner bei solchen Forschungen 
hüten, zu früh nach Beispielen aus der Tropenwelt zu greifen; 
bleiben wir vorerst bei unserer einheimischen Fauna, deren Lebens- 


1) Vgl. meine Arbeit „Neue Zeifon-Gäste aus Südbrasilien” (Deutsch. Ent. 
Zeitschr., 1889, 1. c.). 


60 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


verhältnisse uns genauer bekannt sind; sie wird uns auch das 

Verständniss bieten für ähnliche Erscheinungen in Brasilien. 
Zuerst will ich einen gedrängten Ueberblick über die einschlägigen 

Thatsachen zu geben versuchen (A); daran werden sich einige 


Erklärungen, Folgerungen u. s. w. anschliessen (B). 


AMOR: 


1. Bei den echten Gästen. 


a. Ich wähle nur solche Arten aus, die sicher zu den echten 
Gästen gehôren und deren normale Wirthsameisen gleich- 
falls hinreichend bekannt sind. Dadurch wird allerdings die Menge 
des Beweismaterials vermindert, aber dafür dessen Werth und 
Zuverlässigkeit erhöht. 

Lomechusa strumosa stimmt in Grösse und Färbung mit ihrer 
gewöhnlichen Wirthsameise, F. sanguinea, überein; ebenso diemeles 
emarginatus und paradozus mit den Myrmica- rubra-Arten. At. 
pubicollis, dessen normaler Aufenthaltsort zwischen den Nestern 
der Myrmica (laevinodis, ete.) und Formica rufa schwankt, hält 
in der Grösse die Mitte zwischen beiden, in der Färbung ist er 
beiden ähnlich, nähert sich jedoch mehr der letzteren. 

Claviger testaceus Preyssl. (rothgelb) kommt in Grösse und Colorit 
seiner gewöhnlichen und wahrscheinlich ursprünglichen Wirths- 
ameise Lasius flavus nahe. Der grössere, blass rothgelbe CZ longi- 
cornis Müll. ist Gast der gleichfalls grösseren, dottergelben Lasius 
umbratus. CI. ibericus Motsch., eolehieus Motsch., Ponzawi Saule. , 
apenninus Baud. stehen, wenn man Grösse und Färbung zugleich 
berücksichtigt, 7. flavus am nächsten, die auch thatsächlich als 
deren Wirthsameise angegeben wird !). Ueberhaupt scheinen die 
gelben bis rölhlichgelben Zasivs, namentlich die kleinste derselben 


(L. flavus), die vorzugsweisen Wirthsameisen der rothgelben Claviger 


€ 


1) Vel. André, Myrmecophilenverz., no. 310—320; Märkel, II. Verz., n°. 272— 
274; Motschulsky, Bull. d. Mosc., 1844, p. 822; Reitter, Naturg. Ins. Deutschl., 
Ill. Bd., S. 7 ff; Bestimmungstab., V, S. 8, ete. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 68 


zu sein. (Cl. testaceus findet sich in manchen Gegenden zwar auch 
bei Las. alienus und niger, deren Colorit zwischen blassröthlich- 
braun und dunkelbraun schwankt. Für Cl. Duvali gibt Lespès 
(Bull. Soc. Ent. Fr., 1868, p. xxxvm) sogar nur Z. iger als 
Wirthin an !). Aber es ist wahrscheinlich, dass wenigstens C7. 
testaceus ursprünglich nur bei Z. flavus wohnt; wie er von diesen 
zu den dunkleren Ameisen gelangt, wird später, bei den inter- 
nationalen Beziehungen der Arneisengäste, auf Grund der Beobach- 
tungen von Förster, Bach u. a. zu untersuchen sein. 

Von der Gattung Articerus sind leider die normalen Wirths- 
ameisen noch wenig bekannt. Art syriacus Saulc. (rostroth) lebt 
bei 2 flavus. Bei der vorn rothgelben, hinten bräunlichen Brachy- 
myrmex coactus Mayr wohnt der röthlichgelbe Fustiger Hetschkoi 
Reitt. in S. Catharina (Brasilien) ?). Die grosse Zahl der exo- 
tischen Clavigeriden etc. wird, falls man künftig auch ihren Wirths- 
ameisen mehr Aufmerksamkeit schenkt, noch eine Fülle von Material 
für dieses Studium bieten. 

Vergleichen wir die Claviger-Gruppe mit der Zomechusa-Gruppe , 
so bemerken wir, dass die Ameisenähnlichkeit bei letzterer voll- 
kommener ist als bei ersterer. Die Claviger sind durchschnittlich 
merklich kleiner als ihre normalen Wirthsameisen ; sie sind glän- 
zender als diese und haben in der Gestalt wenig von einer Ameise. 
Auch in der Färbung ist die zwischen CZ. testaceus und L. flavus 
und überhaupt die zwischen den Claviger und ihren Zasius ob- 
waltende Uebereinstimmung geringer als jene, die zwischen den 
Atemeles und Myrmica, zwischen Lomechusa strumosa und F. san- 
guinea besteht. Unter den genannten echten Gästen sind also jene 
ihren Wirthen am ähnlichsten, die auch im Benehmen die Sitten 
derselben in höherem Grade nachahmen, grössere Zudringlichkeit 


und geringere Passivität im Verkehre mit denselben äussern. 


1) Vielleicht war die hellere Rasse Z. alienus Först. gemeint, welche Lespès 
von Z. niger nicht unterschied ? 


2) Vgl. Dr. G. Mayr, Südamerik. Formiciden, (Wien, 1887), p. 16 und E. 


Reitter, „Neue, von L. Hetschko um Blumenau gesammelte Pselaphiden ” (Deutsch, 
Ent. Zeitsch., 1888, S. 225). 


62 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


b. Wie weit erstreckt sich die Ameisenähnlichkeit 
bei der Lomechusa-Gruppe? 

a. Sie ist mehr oder weniger täuschend. — Wer Lomechusa 
und Atemeles nicht blos todt und mit eingeschrumpftem Hinterleibe 
in der Sammlung stecken hat, sondern dieselben auch in lebender 
Natur unter den Ameisen beobachtet, weiss, dass ein sehr getibtes 
Auge erfordert wird, um z. B. eine zwischen F. sanguinea sitzende 
Lomechusa zu unterscheiden; man übersieht sie viel leichter als 
eine Dinarda dentata an derselben Stelle, obgleich auch Dinarda 
in der Färbung mit /. sanguinea übereinstimmt. Ebenso ver- 
schwinden die Atemeles emarginatus und paradoxus unter den Myr- 
mica '). Analysiren wir an letzteren etwas eingehender, wodurch 
diese täuschende Aehnlichkeit hervorgebracht wird. 

Neben ihren Wirthsameisen auf weissem Carton aufgeklebt ver- 
rathen die Atemeles allerdings wenig Formverwandtschaft mit jenen; 
sie sind viel breiter und flacher als die Yyrmica. Und doch ist ihre 
Gestalt in den natürlichen Lebensverhältnissen einer Ameisen- 
gestalt zum Verwechseln ähnlich. Der aufgerollte Hinterleib des 
Atemeles bedeckt nämlich in der Ruhelage 4 oder 3 des übrigen 
Körpers, so dass von der Oberseite nur der Kopf und die Basis 
der Flügeldecken sichtbar bleiben. Jener Hinterleib gleicht aber in 
Grösse, kugeliger Gestalt, Glanz und Haarbekleidung täuschend 
demjenigen einer Myrmica-Königin. Ferner macht der Thorax eines 
Atemeles unter natürlichen Bedingungen nicht den Eindruck einer 
breiten Fläche, sondern die beiderseits sich sanft auswölbenden , 
bei paradorus überdies mit einem tieferen Grübchen versehenen 
Seitentheile des Halsschildes heben den mittleren Theil desselben 
als eine morphologisch selbstständige, schmale, quergewölbte Fläche 
hervor; dadurch erhält der Thorax, von oben oder schräge von 
der Seite gesehen, Aehnlichkeit mit dem Vorderkörper einer Myrmica. 


Damit diese vorzüglich auf dem Lichtreflex beruhende Täuschung 


1) Dasselbe gilt auch für die Corotoca, Termitogaster und Spirachtha in Gesell: 
schaft der Termiten, denen sie wegen ihres dicken membranösen Hinterleibes 


und der weisslichen Färbung desselben jedenfalls sehr ähnlich sind, Vgl. auch 
Casey, J. c., p. 65, 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 63 


wirksam werde, ist blos erfordert, dass der Käfer in gleichfarbiger 
Umgebung sitze; bei seinen normalen Wirthsameisen findet er eine 
solche immer. Dies führt uns zur Aehnlichkeit, die zwischen den 
Atemeles und Myrmica in der Färbung obwaltet. 

Im Colorit der Myrmica- rubra-Arten ist folgendes Gesetz wahr- 
nehmbar. Die Körperfarbe ist Rothbraun bis Gelbbraun oder 
Dunkelbraun; Oberkopf und Scheibe des Hinterleibes sind meist 
dunkler als der Mittelleib. Entsprechend ist auch bei den Atemeles 
die Körperfarbe ein helleres oder dunkleres Rothbraun. Ferner ist 
bei emarginatus Thorax und Hinterleib gewöhnlich entschieden 
dunkler als die Flügeldecken, welche den Mittelleib darstellen. Bei 
dem gleichmässiger rothbraunen paradovus befindet sich wenigstens 
vor der Hinterleibsspitze eine dunkle Binde; diese wird zur schein- 
baren Oberseite des aufgerollten Hinterleibes; überdies ist auch bei 
paradoxus der Thorax fast immer etwas gesättigter gefärbt als die 
Flügeldecken. Somit besteht zwischen dfemeles und Myrmica auch 
in der Färbung und Farbenvertheilung 1) eine grosse Aehnlichkeit. 
8. Die Ameisenähnlichkeit der Atemeles und Lome- 
chusa richtet sich nach den specifischen Durch- 
schnittsverhältnissen. — Myrmica ruginodis ist in hiesiger 
Gegend durchschnittlich grösser als scabrinodis; ferner sind wenig- 
stens die Königinnen von r#ginodis regelmässig lichter gefärbt als 
jene von scabrinodis *). Andererseits ist die hiesige Form von 
paradoxus in der Regel grösser und heller als emarginatus °); 
ersterer” gleicht also mehr der rwginodis, letzterer mehr der sca- 
brinodis. Im Einklange hiemit findet sich paradovus vorzugsweise 
bei jener, emarginatus bei dieser. In den 58 Nestern beider Arten, 
in denen ich in den Jahren 1886 und 1887 Atemeles fand [vgl. 


1) Da die verschiedenen Farbentöne auf dem Körper der Myrmica und Atemeles 
nicht scharf von einander abgegrenzt sind, kann man von einer „Zeichnung ” 
im eigentlichen Sinne nicht sprechen. 

2) Selbst bei hellen % von scabrinodis sind hier (mit seltenen Ausnahmen) 
nur braune oder schwarzbraune 9 zu finden, während bei ruginodis und laevinodis 
die 9 nicht selten ebenso oder fast ebenso hell sind wie die % derselben Kolonie. 

3) Vgl. „Ueber die Europ. Atemeles” (Deutsch. Ent. Zeitschr., 1887, 1. Hft., 
Sr). 


à 


64 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


Beiträge, 8. 28 (272)], kamen bei scabrinodis auf 50 Atemeles 
nur 34 paradoxus, bei ruginodis deren 19. Bei der kleinsten 
unserer Myrmica-Arten, M. rugulosa, gestaltet sich das Zahlen- 
verhältniss für paradosus noch ungünstiger. Obgleich ich seither 
ziemlich viele Atemeles-haltige Nester dieser Ameise entdeckte, so 
war doch nur in einem einzigen derselben, das überdies nahe bei 
ruginodis-Kolonien lag 1), Af. paradorus vertreten. Im Herbste 
1888 war letztere Art verhältnissmässig häufig, emarginatus 
dagegen seltener, so dass ich beide auch bei scabrinodis in fast 
gleicher Anzahl traf; dennoch war bei rzgwlosa nur emarginatus 
zu finden. 

Ob die bei Formica sanguinea wohnenden At. pubicollis regel- 
mässiger heller sind als die bei 72/4 vorkommenden, ist noch frag- 
lich; die Exemplare, welche Aug. Forel in den Vogesen bei ersterer 
Ameise fing ?), zeichnen sich durch lichtere Färbung vor allen 
übrigen mir bekannten aus; sie entsprechen dem helleren Colorit 
von sanguinea im Vergleiche zu rufa 3). 

j. Die Aehnlichkeit der Atemeles mit ihren Wirthen 
erstreckt sich aber auch „ocht weiter als auf die ge- 
nannten Durchschnittsverhàltnisse. — Einige Beispiele. 
Die durch Grösse und dunkle Färbung ausgezeichnete Var. laticollis 
des paradoxns fand ich zwar nur bei grossen dunklen scabrinodis 
(nur einmal); aber Uebergangsformen zu dieser Varietät begeg- 


neten mir auch bei kleinen, hellen Individuen derselben „Ameise. 


1) Es ist dies die S. 28 (272) der Beiträge erwähnte Kolonie. 

2) Beiträge, S. 21 (265). \ 

3) Dass die Exemplare von Af. emarginatus, welche v. Hagens bei M. laevinodis 
(Elberfeld) fand, heller sind als die aus hiesiger Gegend stammenden, wo sca- 
brinodis die vorzugsweise Wirthsameise jener Artist, wurde schon früher erwähnt 
(Deutsch. Ent. Zeitschr., 1886, S. 50, Anm. 1). Dieser Unterschied entspricht 
der lichteren Durchschnittsfärbung von M. laevinodis. Von Hagens (Die Gast- 
freundsch. der Ameisen, im Jahresber. Nat. Ver. Elbf., 1863, S. 123) berichtet 
bezüglich der Färbung von Af. emarginatus noch Folgendes: „Bei den hier 
(Elberfeld) vorkommenden Gästen der M. laevinodis ist meist die röthlichgelbe 
Farbe vorherschend. Die Gäste der F. fusca sind durchgängig dunkler getärbt. 
Bei den Gästen der F. cunicularia (F. rufibarbis) an der Ahr ist diese dunklere 
Färbung auf dem Halsschilde noch stärker; es kommen aber an der Ahr auch 
Gäste von M. laevinodis mit sehr dunkel gefärbtem Halsschilde vor.” 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGASTE. 65 


Ferner sind die bei scabrinodis wohnenden paradoxus durchschnitt- 
lich weder merklich kleiner noch dunkler als bei rwginodis; das 
kleinste und hellste Exemplar meiner paradoxus stammt sogar aus 
einer Kolonie grosser und ziemlich dunkler r#ginodis. Für emar- 
gmatus konnte ich ebenfalls keinen Unterschied feststellen zwischen 
den bei ruginodis, scabrinodis, rugulosa wohnenden Individuen. 
Ferner leben bei M. scabrinodis und ruginodis die kleineren, 
dunkleren emarginatus mit den grösseren, helleren paradoxus oftmals 
in demselben Neste; auch verschiedene Färbungsstufen von emar- 
ginatus (sämmtlich ausgefärbte Individuen) traf ich nicht selten 
in einer Myrmica-Kolonie vereinigt; doch ist mir das eigentliche 
Extrem der dunklen Färbung (Var. zigrieollis Kr.) fast nur bei 
scabrinodis begegnet. Schliesslich sei noch hervorgehoben, dass 
nahe beisammen liegende Myrmica-Nester in den meisten Fällen 
dieselben oder ähnliche Varietäten von Atemeles enthalten, unab- 
hängig von Grösse und Färbung der betreffenden Ameisen. Aber 
auch dann noch geben die paradowus den ruginodis, die emarginatus 
den scabrinodis (und rugulosa) den Vorzug. 

Dass Zomechusa strumosa bei sanguinea von grösserer oder kleinerer 
Rasse keine nennenswerthen Verschiedenheiten der Körpergrösse 
aufweist, wurde schon früher hervorgehoben [vgl. Beiträge , 
S. 60 (304)]. 

c. Die bisherigen Angaben bezogen sich blos auf die Imagines 
der echten Gäste. Aber auch die Aehnlichkeit, die zwischen 
den blinden Larven von dtemeles (und Lomechusa) und den 
Formica-Larven besteht 1), darf nicht unberücksichtigt bleiben. 
Die Nachahmung erstreckt sich auf die Körperform, auf die Haltung 
der Larven in der Ruhelage sowie auf ihr ganzes instinctives Be- 
nehmen, namentlich so lange sie noch jünger und pflegebedürftiger 
sind. Obgleich diese Adoptivlarven Beine besitzen und umherkriechen 
können, bleiben sie dennoch meist ruhig liegen, wo sie von den 


1) Beiträge, V (Nachtrag), S. 74ff. (318 ff.). Vgl. auch den Nachtrag zu 
diesen Studien. — Die Aehnlichkeit der Färbung kommt hier nicht in 
Betracht , da auch die Larven von Dinarda und einer Menge anderer verborgen 
lebender Coleopteren dasselbe weissliche Colorit besitzen. 


5 


66 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


Ameisen hingelegt werden und bewegen nur gelegentlich wie 
Ameisenlarven den Vorderkörper suchend hin und her, wodurch 
sie ihre Wärterinnen zur Fütterung anregen. Ihre ganze Pflege 
gleicht derjenigen, die den wirklichen Ameisenlarven zu Theil wird. 


2. Bei den von den Ameisen feindlich verfolgten 


unechten Gästen. 


Natürlich handelt es sich auch hier nur um regelmässig bei 
Ameisen lebende Arten. Unter diesen « Ameisenfeinden » nehmen 
in unserer einheimischen Fauna die Myrmedonien den ersten Platz 
ein. Bei Lasius fuliginosus hausen Myrmedonia funesta Grav., 
laticollis Märk., cognata Mirk., lugens Grav., similis Mark. und 
humeralis Grav.; letztere Art kommt anderswo auch bei £. rufa 
vor. Betrachten wir zuerst jene fünf Arten, deren normale 
Wirthsameise nur Z. fuliginosus ist !). 

In der Grösse entsprechen sie derselben ziemlich genau, am ge- 
nauesten (bei aufgerolltem Hinterleib) M. funesta. Die Ameisen- 
ähnlichkeit wird, ähnlich wie bei den Atemeles, durch den für 
gewöhnlich aufgerollten Hinterleib bewirkt. Im Colorit zeigen sie 
verschiedene Grade der Uebereinstimmung mit ihrer Wirthsameise. 
Am vollkommensien ist dieselbe bei der tief und glänzend schwarzen 
M. funesta; man darf es wohl nicht zufällig nennen, dass gerade 
diese Art der verbreitetste und häufigste Gast von L. fuliginosus 
ist. Ihr zunächst steht die etwas kleinere M. laticollis, die zwar 
nicht so allgemein häufig ist wie jene, in manchen Nestern aber 
sehr zahlreich vorkommt; sie behauptet auch in der Aehnlichkeit 
mit ihrer Wirthsameise, was Färbung anlangt, die zweite Stelle, 
indem sie zwar noch schwarz, aber nicht so tief und blank schwarz 
ist. Die drei übrigen Arten sind ebenfalls ziemlich dunkel gefärbt; 
doch entfernen sie sich von Las. fuliginosus theils durch rothbraune 
Schultern und Basis des Hinterleibs, theils durch metallisch braunen 


1) Vereinzelte anormale Fundorte (z. B. M. funesta bei F. rufa, cognata bei 
Las. niger, etc.), sind selbstverständlicher Weise unmassgeblich für die zwischen 
Ameisen und ihren Gästen bestehende Aehnlichkeit. 


AMEISENGASTE UND TERMITENGASTE. 67 


Anflug der Grundfarbe. Sie sind seltener als die beiden vorigen; 
und zwar cognata und similis, die auch in der Grundfärbung des 
Körpers von Z. fuliginosus merklich abweichen, durchschnittlich 
seltener als /ugens. 

Was sollen wir aber mit M. humeralis anfangen? Diese ist fast 
doppelt so gross als 2. fuliginosus und viel heller gefärbt. Trotzdem 
kommt sie hier (ebenso auch im Rheinland nach v. Hagens, in 
Oberschlesien nach Roger u. s. w.) nur bei dieser Ameise vor. 
Das Räthsel löst sich einigermassen, wenn man die Fundortsangaben 
anderer, namentlich älterer Autoren berücksichtigt 1). Diese 
Angaben lauten meist entweder auf #. rufa und fuliginosa (Markel, 
Kraatz, Grim, u. s. w.) oder auf rufa allein (Janson, Mot- 
schulsky ?) u. s. w.), obwohl auch letztere Berichterstatter die 
Nester von £. fuliginosa und deren Inquilinen (M. funesta, cognata , 
u. s. w.) kannten, Beobachter, welche Myrmedonia humeralis bei 
beiden Ameisen fanden, trafen sie meist vorwiegend bei 7. rufa. 
So sagt z. B. Märkel in seinem ersten Myrmecophilenverzeichniss 
n°. 2: «unter letztgenannter Species (/. rufa) immer sehr häufig. » 

Vergleichen wir nun M. humeralis mit F. rufa in Grösse und 
Färbung, so sehen wir, dass sie ihr in beiden Beziehungen ähnlich 
ist. Ihre Länge entspricht einer mittelgrossen oder kleinen rufa, 
ihr rothbrauner Mittelkörper (Flügeldecken und vordere Hälfte des 
Hinterleibes) findet sein Seitenstück in dem rothbraunen Mittelleib 
jener Ameise. Es ist wohl keine leere Vermuthung, dass /. rufa 
die ursprüngliche Wirthsameise von M. humeralis sei. That- 
sache ist jedenfalls, dass sie nur mit der grösseren ihrer zwei 
normalen Wirthsameisen übereinstimmt; eine Thatsache, die den 
Gedanken nahe legt, dass der Käfer gegenüber der grösseren , 
wilderen und stärkeren Ameise mehr des Schutzes bedurft habe 


und bedürfe, als gegenüber der kleineren und schwächeren. Er- 


1) An eine Verwechslung der Ameisenart ist dabei nicht zu denken, da es 
um die Unterscheidung von grossen roth- und schwarzen ,Waldameisen ” und viel 
kleineren glänzend schwarzen , Holzameisen” sich handelt. k 

2) Dessen Myrmedonia grandis (Bull. Soc. Imp. Nat. d. Mose., 1844) ist nämlich 
synonym mit Aumeralis Grav. 


68 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


schweren sich nun in irgend einer Gegend seine Existenzbedin- 
gungen bei /. rufa, so ist es leicht begreiflich, dass man ihn 
schliesslich nur mehr bei Z. fuliginosus findet. 

Aehnlich wie mit Myrmedonia humeralis dürfte es auch mit M. 
Haworthi Steph. sich verhalten. Auch diese schöne, grosse Myrme- 
donia hat zweierlei normale Wirthsameisen, F. rufa und L. fuli- 
ginosus; bei ersterer trafen sie Märkel und Janson, bei letzterer 
Gressner und später Cornelius. Auch sie stimmt in Farbe und 
Statur nur mit rufa überein , nicht mit fw/iginosa. Dennoch scheint 
sie in neuerer Zeit, abgesehen von einzelnen umherirrenden Exem- 
plaren, fast nur bei letzterer vorzukommen. 

Beobachtet man die Myrmedonien bei J. fuliginosus, so wird 
man sich davon überzeugen, dass ihnen die Aehnlichkeit mit ihren 
Wirthen nicht ohne Nutzen ist. M. Awmeralis wurde in meinen 
Nestern viel rascher bemerkt und heftiger verfolgt als cognata; diese, 
obwohl ebenso gross wie funesta, zog durch ihre Färbung die feind- 
liche Aufmerksamkeit in höherem Grade auf sich als letztere; 
dasselbe gilt auch von /ugens gegenüber /aticollis. Die letzterwähnte 
kann sich zwar wegen ihrer geringeren Grösse leichter verbergen; 
aber der Vorzug, den sie dadurch ‚funesta gegenüber geniesst, 
wird aufgewogen durch deren grössere fuliginosus-Aehnlichkeit. 
Ferner bringt es das Räuberhandwerk der Myrmedonien, welche 
manchmal selbst lebende Ameisen zerreissen, naturgemäss mit sich, 
dass an und für sich die grössere Art als die stärkere im Vortheil 
ist; daher dürfte es rühren, dass similis viel seltener vorkommt 
als cognata. Die Grösse des Räubers kann aber jene der betreffenden 
Ameisen andererseits auch nicht merklich überschreiten, ohne ihn, 
zumal wenn seine Färbung auffällt, den feindlichen Angriffen 
derselben in höherem Grade auszusetzen; hieraus lässt sich er- 
klären, wesshalb Awmeralis bei L. fuliginosus viel seltener ist als 
funesta, ja sogar durchschnittlich seltener als die mit humerahs 
ähnliche aber kleinere cognata. 

Die übrigen regelmässigen Myrmecophilen unter den Myrmedonia , 
Myrmoecia, Astilbus, Apteranillus ete., muss ich übergehen; denn 


bei manchen sind die normalen Wirthsameisen nicht hinreichend 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 89 


festgestellt, von anderen, deren Wirthsameisen wir sicher kennen 
(z. B. Tapinoma erraticum für Myrmedonia erratica nach v. Hagens) 
ist die Lebensweise noch nicht näher erforscht. 

Obgleich die zufälligen Gäste eigentlich nicht in den Bereich 
dieser Abhandlung fallen, kann man doch Astilbus canaliculatus 
nicht unberücksichtigt lassen. Er besitzt nämlich in Färbung, 
Grösse und Gestalt (bei aufgerolltem Hinterleib) eine auffallende 
Aehnlichkeit mit den als Myrmica rubra L. zusammengefassten 
Ameisen. In trockenen, sandigen Gegenden, wo er selten zu sein 
pflegt, kommt er auch jetzt noch meist nur in der Nähe derselben 
vor; im nördlichen und mittleren Holl. Limburg habe ich ihn auf 
Sandboden fast ausschliesslich bei Myrmica gefunden, manchmal 
sogar in grösserer Zahl (Exaeten, bei M. ruginodis und rugulosa). 
In der Nähe der Maas und überhaupt auf fetterem Boden, z. B, 
im südlichen Holl. Limburg (bei Valkenburg, etc.) wird Ast. 
canaliculatus weit häufiger. Dort zeigt er sich auch ausserhalb der 
Nachbarschaft von Myrmica, man begegnet ihm beinahe unter 
jeder Scholle und jedem Steine; doch ist er auch hier am zahl- 
reichsten in der Nähe von Myrmica laevinodis zu finden, die in 
fettem, feuchtem Boden eine Menge Nester hat. Ferner sah ich, dass 
er innerhalb eines Beobachtungsnestes von jener Myrmica verfolgt 
wurde und seinerseits an todten Exemplaren derselben frass 1). 
Aus diesen Gründen, unter denen die hohe Aehnlichkeit des Käfers 
mit Myrmica der wichtigste sein dürfte, ist es nicht unwahrschein- 
lich, dass Astilbus canaliculatus F. ehemals regelmässig myrme- 
cophil war und zu Myrmica in einem ähnlichen Verhältnisse 
stand wie Myrmedonia funesta zu Lasius fuliginosus. Einen parallelen 
Fall hierzu bot bereits Myrmedonia humeralis, die in manchen Ge- 
genden bei F. rufa nicht mehr vorkommt, zu der sie doch ur- 
sprünglich zu gehören scheint. 

Zu den regelmässigen Ameisenfeinden zählt ausser den 


1) Ob er auch lebende Myrmica anzufallen wagt, bezweifle ich. Der harte 
Chitinpanzer dieser Ameisen spricht nicht dafür. Dagegen ist Las. fuliginosus 
sehr weich und bietet desshalb für die räuberischen Gelüste der Myrmedonien 
einen besonders günstigen Gegenstand, 


70 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


Myrmedonien noch Quedius brevis 1); sein Wohnort sind die Nester 
von F. rufa und Las. fuliginosus, in denen ich ihn auch hier 
ziemlich häufig finde. Da er einer Gattung angehôrt, die sonst keine 
Myrmecophilen umschliesst, so darf es nicht befremden, dass seine 
Ameisenähnlichkeit im Vergleich zu den Myrmedonien nur eine 
geringe ist. Seine Färbung stimmt mit der grösseren und stärkeren 
der beiden Wirthsameisen überein, nämlich mit F. rufa, ebenso seine 
Grösse. Die Gestalt ist wenig verschieden von den übrigen Quedius , 
jedoch merklich kürzer. Im Uebrigen ersetzt sein schlangenartig 
schleichendes, nach allen Seiten hin vorsichtig witterndes und 
äusserst gewandtes Benehmen den Mangel einer grösseren Aehnlich- 
keit mit den Ameisen und entzieht ihn dadurch hinlänglich den 
feindlichen Angriffen seiner unfreiwilligen Wirthe. 

Unter den bei Ameisen wohnenden Spinnen besitzt Phrurolithus 
festivus C.K. ?) eine auffallende Aehnlichkeit mit Lasius niger in 
Grösse, Form und Färbung. In grösserer Menge beisammen habe 
ich sie bisher nur in der Nähe der Nester dieser Ameise getroffen. 
Dabei begegnete es mir, dass ich mehrmals statt einer der Spinnen 
eine J. niger ergriff, getäuscht durch die Aehnlichkeit, die beide, 
namentlich bei rascher Bewegung, zeigen. Sollte diese Spinne 
vielleicht wie einige 7’keridium-Arten, zu den « Miereneters» ge- 
hören und andererseits als ihre normale Wirthsameise wirklich 2. 
niger sich bestätigen, so wäre die Ameisenähnlichkeit von Phru- 
rolithus festivus wohl analog zu erklären wie jene von Myrmedonia 
funesta und Verwandten. 


8. Bei den indifferent geduldeten unechten Gästen. 


In dieser umfangreichen Klasse von Myrmecophilen müssen wir 


zwischen jenen unterscheiden, die von den Ameisen anscheinend 


1) Ueber seine Lebensweise vgl. Deutsch. Ent. Zeitschr., 1887, 1. Hft., 
S. 114 uud 115. 

2) Die Bestimmung verdanke ich der Güte des verehrten Präsidenten des 
Niederl. Ent. Vereins, Dr. A. W. M. v. Hasselt. Er theilt mir mit, dass auch Six 
und v. d. Poll diese Art bei Ameisen fanden und dass sie desshalb nach seiner 
Ansicht zu den Myrmecophilen gehöre. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 74 


gar nicht bemerkt werden (a), und jenen, die zwar öfters 
bemerkt, trotzdem für gewöhnlich geduldet werden (b). 

a. Die winzigen Thysanuren der Gattung Beckia kommen bei 
allen hiesigen Ameisen in Menge vor und zeigen bei den grossen 
wie bei kleinen Wirthen stets dieselbe Kleinheit und dasselbe 
weisse Colorit. Das nämliche gilt für die gleichfalls panmyrme- 
cophile Isopode (Assel) Platyarthrus Hoffmannseggii; sie behält bei 
allen Ameisen ihre weisse Färbung und findet sich bei allen in 
denselben verschiedenen Grössenstufen (junge bis alte Individuen); 
am massenhaftesten treffe ich sie sogar bei der glànzend schwarzen 
Lasius fuliginosus, die von der weissen Platyarthrus am meisten ab- 
sticht. Aehnlich wie diese und andere Panmyrmecophilen, sind auch 
die bei bestimmten Wirthsameisen wohnenden Gäste in Grösse 
und Färbung von diesen unabhängig, falls sie denselben unbemerkt 
bleiben; sei es nun, dass sie wegen ihrer Kleinheit, oder ihrer 
Langsamkeit, ihrer tàuschenden Gestalt oder aus anderen Ursachen 
der Aufmerksamkeit der Ameisen entgehen !). Ich erinnere nur an 
die bei /. rufa und pratensis lebenden Homalota talpa Heer und Oxy- 
poda haemorrhoa Sahlb., Monotoma conicicollis Aubé und angusticollis 
Gylh., Myrmecoxenus subterraneus Chevr., Dendrophilus und Myr- 
metes; dessgleichen an Amphotis marginata F. bei Lasius fuliginosus. 

Wer jedoch die auf bestimmte Ameisenarten angewiesenen Gäste 
mit den panmyrmecophilen Platyarthrus vergleicht, wird bemerken, 
dass sie meist bezüglich der Grösse nicht so unabhängig sind 
von ihren Wirthsameisen wie jene. Beispielsweise würden bei ru fu 
und pratensis solche Histeriden, die bedeutend grösser wären als 
Myrmetes und Dendrophilus, nicht mehr geduldet werden; sie würden 
die feindliche Aufmerksamkeit der Ameisen zu sehr erregen. Um sich 
hievon zu überzeugen, setze man einen [ister neglectus Germ. oder 
unicolor L. zu F.rufa, oder einen Myrmetes piceus Payk. zu Myrmica 
ruginodis *), Daher kommen thatsächlich bei kleineren Ameisen auch 


1) Näheres hierüber vgl. in der „Uebersicht über die echten Gäste.” 1. „Biolo- 
gische Eintheilung der Ameisengiste,” S. 32. à 

2) Die näheren Ergebnisse dieser Versuche werden bei den „internationalen ” 
Beziehungen der Ameisengäste zu berichten sein, 


72 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


nur kleinere Histeriden vor; z. B. bei Zasius brunneus Abraeus 
globosus Hoffm., bei F. fusca !) Hetaerius ferrugineus Ol. Jene 
Hetaeriini, die nach Lewis bei Aphaenogaster (barbara?) leben ?), 
sind grösser als unser Metaerius ferrugineus, entsprechend der 
bedeutenderen Grösse jener Ameise im Vergleich zu 7. fusca. Aus 
demselben Grunde erklärt sich vielleicht auch, wesshalb die Exem- 
plare von Hetaerius, die v. Hagens bei Zusius niger und Tapinoma 
erraticum fand, merklich kleiner waren als die gewöhnlichen (Berl. 
Ent. Zeit., 1865, p. 108). 

b. Die genannten Histeriden bilden den Uebergang zu jenen 
unechten Gästen, die eine deutliche Abhängigkeit von 
der Körpergrösse ihrer Wirthsameisen verrathen. 
Sie sind denselben zwar weder in der Grösse noch in der Färbung 
(mit Ausnahme von Dinarda) ähnlich; aber es besteht eine 
bestimmte relative Grössendifferenz zwischen ihnen und 
ihren normalen Wirthen. Dies ist die Regel bei solchen Inquilinen , 
die von den Ameisen nicht selten bemerkt und dann mit Zeichen 
des Misstrauens behandelt werden, die aber trotzdem für gewöhn- 
lich deren indifferente Duldung geniessen. Beispiele hiefür sind 
besonders unter den Staphyliniden bekannt. Dinarda Märkelii , bei 
F. rufa (inclus. pratensis) wohnhaft, ist regelmässig grösser als 
D. dentata Grav., deren normale Wirthsameise die durchschnittlich 
etwas kleinere /. sanguinea ist 3). Bei F. ewsecta, die an Grösse 
den vorigen nachsteht, fand v. Hagens im Jahre 1855 eine eigen- 
thümliche Form kleiner Dinarda, die von beiden obigen verschieden 
ist und für die ich desshalb den Namen Dinarda Hagensii vor- 


schlug 4). Vergleichen wir ferner die bei /. rufa und pratensis 


1) Schon v. Hagens („Die Gastfreundsch. d. Ameisen,” S. 116) hat darauf 
aufmerksam gemacht, dass Hezaerius der eigenthümliche Gast von F. fusca ist 
und dass er desshalb auch bei F. sanguinea und Polyergus rufescens als Zuge- 
höriger von F. fusca, die deren Hilfsameise ist, betrachtet werden muss. 

2) Vgl. S. 33 Anm. 3. Eine genauere Bestimmung der Ameisen, bei denen 
die Sternocoelis, Eretmotus, Satrapes u. s. w. leben, wäre sehr zu wünschen. 


3) Vgl. Wien.. Ent. Zeit., 1889, S. 153. 


4) Die Beschreibung derselben ist inzwischen in der Wien. Ent. Zeit., 1889, 
VIII Hft., erschienen, 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 73 


lebenden Thiasophila angulata Märk. und Notothecta flavipes Grav. 
mit ihren entsprechenden Vertretern bei Lasius fuliginosus, nämlich 
mit Thiasophila inquilina Märk. und Notothecta confusa Märk., so 
zeigt sich, dass die bei der grösseren Ameise lebende Art regel- 
mässig grösser ist 1). 

Ein und dieselbe systematische «Art» indifferent geduldeter 
Gäste?) hat nicht mehrere normale Wirthsameisen, die in Körper- 
grösse und Nestbau bedeutend von einander ab- 
weichen, z. B. /. rufa und Lasius fuliginosus. Desshalb sind 
wir genöthigt, auf die Verschiedenheiten verwandter Käferarten 
derselben Gattung zu achten. Solche gesetzmässige Parallelismen , 
wie bei den erwähnten 7%iasophila und Notothecta, sind bedeutungs- 
voller als ausnahmsweise Fälle, die vielleicht nur in zufälligen 
Ursachen ihren Grund gehabt haben, etwa in mangelhafter Er- 
nährung der Larven. Ich fand z. B. bei F. sanguinea mehrmals 
auffallend schmächtige Individuen von Dinarda dentata, und zwar 
in demselben Neste mit anderen von normaler Grösse. 

Bei sehr nahe verwandten Arten oder Rassen von Ameisen , 
die in Körpergrösse und Architektonik des Nestes 
sich sehr ähnlich sind, leben gemeiniglich dieselben Arten 
indifferent geduldeter Inquilinen; meist beherbergen sie sogar die- 
selben Farbenvarietäten dieser Gäste, selbst wenn die 
beiden Ameisen untereinander nicht gleich gefärbt sind. Zahlreiche 
Beispiele hiefür liefern die Nestbewohner von /. rufa und pratensis. 
Nicht bloss die völlig oder nahezu unbemerkten Gäste, wie Homalota 
talpa und Oxypoda haemorrhoa, Myrmecoxenus subterraneus und 
Monotoma angusticollis, Myrmetes piceus Payk. und Dendrophilus 
pygmaeus L. sind beiden Rassen gemein und tragen bei beiden genau 
dasselbe Colorit, obwohl pratensis immer etwas dunkler, oft sogar 


viel dunkler ist als rufa; sondern jene Gleichheit erstreckt sich auch 


1) In der Färbung konnte ich keinen constanten Unterschied entdecken 
zwischen Thiasophila angulata und inquilina, zwischen Notothecta flavipes und 
confusa, obwohl ich eine grosse Anzahl Exemplare verglich. 

2) Es sei nochmals bemerkt, dass es sich hier um die von den Ameisen 
bemerkten, wirklich geduldeten Gäste handelt. 


74 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


auf die öfter bemerkten, wirklich geduldeten Inquilinen, auf 7'Aiaso- 
phila angulata, Notothecta flavipes und anceps, Leptacinus formice- 
torum Märk. und Stenus aterrimus Er. Dies tritt besonders hervor 
bei Leptacinus und Thiasophila, die selbst in völlig ausgefärbtem 
Zustande bald heller bald dunkler sind: in den Nestern von pratensis 
begegneten mir die helleren Exemplare nicht seltener als in jenen 
von rufa. Früher glaubte ich zwar, dass Notothecta anceps bei 
pratensis durchschnittlich dunklere Beine und Fühler habe als bei 
rufa (Deutsch. Ent. Zeitschr., 1886, S. 50 Anm. 1); nachdem 
ich jedoch eine grössere Zahl von Exemplaren verglichen, sah ich, 
dass bei rufa fast ebenso oft Individuen mit dunkler gefärbten 
Extremitäten sich finden. 

Die Färbung der indifferent geduldeten Gäste zeigt also für ge- 
wöhnlich weder eine Aehnlichkeit mit dem Colorite der Wirths- 
ameisen noch eine Abhängigkeit von demselben. Eine interessante 
und lehrreiche Ausnahme hievon machen die Dinarda. Sie sind 
ihren normalen Wirthen in der Färbung ähnlich; den rothen 
oder rothbraunen Flügeldecken und Halsschildseiten des Käfers 
entspricht der ebenso gefärbte Mittelkörper von F. sanguinea, rufa 
und essecta; das übrige ist dunkel, bei diesen wie bei jenen. 
Vergleicht man hiemit die biologische Thatsache, dass die Dinarda 
wegen ihrer bedeutenderen Grösse die misstrauische Aufmerksamkeit 
viel häufiger auf sich lenken als die übrigen indifferent geduldeten 
Inquilinen, so wird man den Zusammenhang beider Erscheinungen 
unschwer erkennen. Dinarda bedarf eben eines neuen Schutzmittels, 
das bei jenen, die schon anderweitig ihren Wirthen minder be- 
merkbar sind, entbehrlich ist; daher die Aehnlichkeit ihrer Färbung 
mit dem Colorite der Ameisen. | 

Noch in anderer Rücksicht ist Dinarda besonders zu erwähnen. 
Sie weist nämlich darauf hin, dass beim Vergleiche indifferent 
geduldeter Gäste mit den betreffenden Wirthsameisen nicht bloss 
die Körpergrösse sondern auch der Nestbau der letzteren betrachtet 
werden muss. F. sanguinea ist durchschnittlich nur wenig kleiner 
als rufa, in manchen Fällen sogar grösser, und doch ist D. dentata 
regelmässig erheblich kleiner als Märkelvi. Woher dieses scheinbare 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGASTE. 49 


Missverhältniss ? Wer die Bauart der Nester beider Ameisen kennt, 
wird zugeben, dass Mdrkel sich in dem Nestmateriale von rufa 
weit leichter der Aufmerksamkeit der Ameisen entziehen könne 
als dentata in den Nestern von sanguinea, die nur von einem 
kleinen Häufchen losen Nestmaterials überragt sind. Unter solchen 
Umständen ist ein für unser Auge nicht bedeutender Grössen- 
unterschied schon wichtig. In der That wurden aus einer Anzahl 
D. Märkelüi, die ich von rufa zu sanguinea gesetzt hatte (10 
April 1888), zwei noch weiche, unausgefärbte Exemplare durch 
F. sanguinea erhascht und aufgefressen; dagegen habe ich nie 
gesehen, dass es ihr gelungen wäre, einer der vielen, in demselben 
Neste entwickelten, ebenso weichen und jungen D. dentata etwas 
anzuhaben. Ausgefärbte Exemplare von Märkelii laufen allerdings 
auch bei sauguimea keine Gefahr *), obwohl sie öfter von den 
Ameisen «angefahren » werden als dentata; aber besser und un- 
gestörter kommt hier jedenfalls die letztere fort. 

Insofern die Dinarda öfter das Misstrauen ihrer Wirthe erregen 
als die anderen indifferent geduldeten Gäste, nähern sie sich den 
feindlich verfolgten Inquilinen (Myrmedonia !); auch darin stimmen 
sie mit letzteren überein, dass ihre Färbung jener der betreffenden 
Ameisen gleicht. Aber wie sie morphologisch von den Ameisen- 
feinden sich dadurch unterscheiden , dass sie in Grösse und Gestalt 
ihren Wirthen nicht ähnlich sind, so ist auch ihr biologisches 


Verhältniss zu den Ameisen ein anderes, viel friedlicheres ?). 


AD B. 
1. Kurze Zusammenfassung der Ergebnisse von A. 


a. Zwischen den echten Ameisengästen und ihren gewöhnlichen 
bezw. ursprünglichen Wirthsameisen besteht meist in der Grösse *) 


und Färbung, oft auch in der Gestalt, eine gewisse Aehnlichkeit; 


1) Näheres hierüber vgl. Wien. Ent. Zeit., 1889, S. 157. 
2) Zet, 9: 196. 
3) Vgl. unten, S. 77, Anm. 1, 


76 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


am vollkommensten ist dieselbe nicht bei den höchsten Ameisengästen 
(Clavigeriden) sondern bei jenen, die durch zudringliches ameisen- 
ähnliches Benehmen sich besonders auszeichnen (Lomechusa-Gruppe). 

b. Zwischen den regelmässigen Ameisenfeinden und deren ge- 
wöhnlichen bezw. ursprünglichen Wirthsameisen obwaltet in Grösse 
und Färbung, meist auch in der Gestalt, eine mehr oder minder 
täuschende Aehnlichkeit; bei den häufigsten Arten ist diese Aehnlich- 
keit am vollkommensten (Myrmedonia funesta und laticollis). Lebt 
dieselbe Käferart bei mehreren an Grösse und Färbung bedeutend 
verschiedenen Ameisenarten, so stimmt sie mit jener überein, 
gegen die sie des Schutzes am meisten bedarf (Myrmedonia humeralis 
und Quedius brevis). 

c. Zwischen den indifferent geduldeten Ameisengästen und ihren 
Wirthsameisen findet sich gewöhnlich keine Aehnlichkeit in der 
Grösse, Färbung oder Gestalt. Bei jenen, die den Ameisen ganz 
oder fast ganz unbemerkt bleiben , ist nicht einmal eine Abhängigkeit 
der Körpergrösse von der Grösse ihrer Wirthsameisen vorhanden 
(Platyarthrus, Beckia, Amphotis marginata , Homalota talpa, Myr- 
mecoxenus, etc.). Bei jenen dagegen, die von den Ameisen nicht 
selten bemerkt werden, pflegt eine Abhängigkeit der Grösse zu 
bestehen (Notothecta flavipes, confusa; Thiasophila angulata, in- 
quilina). Bei solchen endlich, die häufig die misstrauische Auf- 
merksamkeit der Ameisen erregen, tritt auch noch eine Aehnlichkeit 
in der Färbung hinzu (Dinarda dentata, Märkelüü, Hagensü). 

d. Die Larven von Atemeles und Lomechusa (die Larven der 
übrigen echten Gäste sind noch unbekannt) ahmen in Gestalt, 
Haltung und Benehmen die Formica- Larven nach. 


Zur Erklärune. 


Ich will hier nuraufden biologischen Zweck der erwähnten 
Erscheinungen aufmerksam machen. Während dieser klar zu Tage 
tritt, ist de bewirkende Ursache der zweckmässigen Aehnlich- 
keit ein viel dunkleres Problem, dessen verwickelte Erörterung 


hier noch nicht am Platze ist. Dagegen scheint es unerlässlich , 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. we 


die teleologische Bedeutung der angeführten Thatsachen zu erwahnen , 
um das einheitliche Verständniss derselben zu erleichtern; übrigens 
wird gerade durch die teleologische Erklärung der beste Anhalts- 
punkt für die biogenetische gegeben. Erstere lässt sich kurz in 
folgende Sätze zusammenfassen: 

a. Die Ameisenähnlichkeit der echten Gäste und der Ameisen- 
geinde hat den nächsten Zweck gemein, nämlich die Ameisen 
zu täuschen, und ihnen jene Käfer fälschlich als Ihresgleichen 
vorzustellen. Der entferntere Zweck der Aehnlichkeit ist jedoch 
bei diesen beiden Klassen von Ameisengästen grundverschieden. 
Den echten Gästen dient ihr Ameisengewand dazu, um die Ameisen 
leichter zur gastlichen Behandlung zu bewegen !); 
den Ameisenfeinden dagegen, um sich der Aufmerksamkeit 
derselben zu entziehen. Letzteren Zweck verfolgt auch die 
erwähnte Proportion der Grösse bei jenen geduldeten Gästen, 
die von den Ameisen nicht selten bemerkt werden; daher sind die 
dieser Gruppe angehörigen Käfer meistens weit kleiner als ihre 
entsprechenden Wirthe, und wo der Unterschied in der Grösse am 
geringsten ist, kommt dafür die Aehnlichkeit der Färbung 
hinzu (Dinarda). 

b. Die Aehnlichkeit, die zwischen den Larven von Atemeles 
(und Zomechusa) und den Formica-Larven besteht, hat offenbar 
den Zweck, die Ameisen zu täuschen, damit sie diese Kuckucks- 
brut nicht bloss dulden und ihr ermöglichen , die Eier bezw. Puppen 
der Ameisen zu fressen, sondern sie auch gleich den eigenen Larven 
beschützen, belecken und füttern. 

Diese biologische Erklärung hängt mit den Beobachtungsthat- 
sachen, mit dem Benehmen der Ameisen gegen die verschiedenen 


Klassen von « Gästen», mit dem Benehmen und der Behandlung 


1) Dies gilt zunächst nur für jene echten Gäste, welche, wie die Clavigeriden, 
die Lomechusa und Atemeles, nicht blos beleckt sondern auch gefüttert 
werden. Solche dagegen, die nur beleckt werden und als Schmarotzer sich selbst 
ernähren, bedürfen blos der Duldung. Ich vermuthe, dass Thorictus seriesetosus 
hieher gehört. Er gleicht in Farbe, Grösse und Form dem Kopfe(!) einer 
mittelgrossen Arbeiterin von Myrmecocystus viaticus; dazu kommt, dass er ge- 
wöhnlich an den Fühlerschafte derselben sitzt (vgl. S. 53). 


78 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


der Atemeles-Larven, etc., so innig zusammen und ergibt sich 
aus denselben so naturgemäss, dass ich es meinen Lesern über- 
lassen kann, die unter A angeführten Thatsachen im Einzelnen zu 
durchgehen und die Richtigkeit dieser Erklärung zu prüfen. Statt 
dessen will ich einige Bedenken erörtern, die man gegen dieselbe 
erheben könnte. 

4’. Vielleicht scheint es Manchem, der Schutz gegen äussere 
Feinde vermöge die Ameisenähnlichkeit der Myrmecophilen besser 
und einheitlicher zu erklären, im Einklange mit vielen anderen 
nützlichen Aehnlichkeiten in der Thierwelt. Aber dies ist nicht 
der Fall. Denn erstens ist der Schutz gegen solche Nachstellungen 
bei Bewohnern von Ameisennestern überhaupt nur von ganz unter- 
geordneter Bedeutung. Die Nester sind nämlich theils verborgen 
angelegt, theils durch die Wehrhaftigkeit ihrer Besitzer gegen die 
Angriffe der meisten Insectenfeinde gesichert. Zweitens findet 
sich die Ameisenähnlichkeit nur bei solchen Gästen, denen es 
nützlich ist, dadurch die Ameisen zu täuschen, bei den übrigen 
nicht. Die völlig indifferent geduldeten hätten gegen Insectenfresser 
dasselbe Schutzbedürfniss wie die echten Gäste und die Ameisen- 
feinde; und doch zeigt z. B. die panmyrmecophile Platyarthrus 
bei allen Ameisen die nämliche Grösse und die nämliche verräthe- 
rische weisse Farbe. Drittens machen jene Inquilinen, denen 
ihr Ameisengewand auch gegen äussere Feinde nützlich sein 
könnte, hievon keinen Gebrauch zu diesem Zwecke. Die Myrme- 
donien leben meist vor dem Nesteingange unter Laub und sind 
desshalb den Insectenfressern mehr ausgesetzt als im Nestinnern 
wohnende Gäste. Aber solchen Gegnern entziehen sie sich durch 
ein anderes Mittel; sie rollen sich ein, lassen sich wie leblos auf 
die Seite fallen und bleiben so liegen bis die Luft wieder rein ist; 
in dieser Stellung gleichen sie aber keiner Ameise sondern einem 
Klümpchen Erde. 

2’. Da mangelhaftere Ernährung auch unter den Insecten häufig 
die Ursache geringerer Körpergrösse bei Individuen derselben Art 
ist, könnte man vielleicht glauben, die Verschiedenheit der 


Nahrung erkläre hinlänglich, wesshalb bei nahe verwandten 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 79 


Arten von Ameisengästen die grössere unter den grössern, die 
kleinere unter den-kleineren Ameisen lebe. Dies wäre jedoch unzu- 
treffend; denn derselbe Grund müsste auch für die völlig unbe- 
merkten Einmiether gelten, deren Körpergrösse völlig unabhängig 
ist von derjenigen ihrer Wirthe. Ferner finden von Abfällen lebende 
Käfer bei kleineren Ameisenarten, falls deren Kolonien individuen- 
reicher sind, keineswegs spärlichere Nahrung als bei grösseren 
Arten. Daher kann man nicht ersehen, wesshalb z. B. Thiasophila 
inquilina und Notothecta confusa regelmässig kleiner sein sollten 
als ihre entsprechenden Verwandten bei /. rufa und pratensis; die 
Kolonien von Zasius fuliginosus übertreffen nämlich nicht selten 
jene der Waldameisen an Individuenzahl. Bei einem Ameisenfeinde , 
Quedius brevis, sind in hiesiger Gegend die unter der kleineren 
‘ Ameise (4. fuliginosus) hausenden Individuen sogar durchschnittlich 
grösser als jene, die unter der grösseren (7. rufa) sich aufhalten ! 

Wäre die reichlichere Nahrung massgebend für den Grössen- 
unterschied von Dinarda dentata und Märkelii, so müsste man 
eher erwarten, dass die grössere (Märkelii) für gewöhnlich bei 
sanguinea, die kleinere (dentata) bei rufa wohne. Denn die Lieblings- 
speise dieser Käfer sind Ameisenpuppen, Ameisenleichen und andere 
Insectenreste; solche Nahrung ist ihnen aber in den Nestern von 
sanguinea, einer fast ausschliesslichen Jagd- und Raubameise 1), 
reichlicher geboten als bei den grösstentheils von Blattlauszucht 
lebenden /. rufa und pratensis. 

Dass die Uebereinstimmung der Färbung, die zwischen be- 
stimmten Klassen von Ameisengästen und ihren normalen Wirthen 
besteht, nicht auf Einflüsse der Nahrung, der Nestbeschaffenheit 
u. s. w. sich zurückführen lasse, braucht wohl nicht erwahnt zu 
werden. Uebrigens widersprachen dieser Annahme fast alle in- 
different geduldeten Giste. 

Es ist natürlich nicht meine Absicht, zu laugnen, dass die grosse 


Menge und Mannigfaltigkeit der den verschiedensten Klassen , Ord- 


1) Vgl. hierüber meine Mittheilungen in der Zeitschrift „Natur und Offen- 
barung”, 1889, 1. Hft., S. 10. 


80 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


nungen und Familien der Gliederfüssler angehôrigen Inquilinen 
von F. rufa und pratensis darin begründet sei, dass die Wald- 
ameisenhaufen die reichlichste und verschiedenartigste Nahrung für 
Fleisch-, Aas-, Moder- und Holzfresser, bequeme, sichere Schlupf- 
winkel und eine günstige, höhere und gleichmässige Temperatur 
bieten, und dass sie desshalb zur ausschliesslichen Wohnung 
für so viele regelmässige Gäste geworden sind wie sie für andere 
«zufällige Gäste» wenigstens ein besonders bevorzugter Aufent- 
haltsort, namentlich für die Ueberwinterung, zu sein pflegen. 
Aber hieraus sind die Erscheinungen der Aehnlichkeit, Grössen- 
proportion u. s. w. noch nicht erklärt; diese können wir nur aus 
den Beziehungen der Gäste zu den Ameisen verstehen. 

Manches lässt allerdings auch aus letzterem Gesichtspunkte sich 
einstweilen noch nicht erklären; z. B. dass Dinarda Märkelü in 
manchen Gegenden nur bei rufa, in anderen nur bei pratensis 
lebt; dass Quedius brevis die Nester der letzteren Rasse nicht be- 
wohnt, obwohl er bei ersterer nicht selten ist. Die tieferen Bauten 
von pratensis sind durchschnittlich feuchtwärmer und mit mehr 
schwarzer Modererde erfüllt als die höheren rufa-Haufen. Vielleicht 
dürfte hieraus, mit Berücksichtigung klimatischer Verschiedenheiten , 
das Räthsel sich lösen. 

3’. Aber vermögen die Ameisen Farbe und Gestalt ihrer Gäste 
überhaupt hinreichend wahrzunehmen, um sich durch 
dieselbe täuschen zu lassen? Dieses Bedenken ist wichtig; denn 
wenn die Ameisenähnlichkeit der Metöken von den Ameisen nicht 
bemerkt wird, nützt sie nichts, sei es als conciliatives, sei es als 
protectives Mittel. i 

Dass die Ameisen die Farben zu unterscheiden vermögen, 
und zwar mittelst des Gesichtssinnes, geht aus Lubbock’s, Graber’s 


und Forel’s Untersuchungen !) zur Genüge hervor. Letzterer wies 


1) Lubbock, Ameisen, Bienen und Wespen (Leipzig, 1883), Kap.8; Lubbock, 
Die Sinne und das geistige Leben der Thiere (Leipzig, 1889), Kap. 7 und 10; Aug. 
Forel, Experienees & Remarques critiques sur les sensations des Insectes (Re- 
cueil Zool. Suisse, T.IV, n°.1 und 2); V. Graber, „Grundlinien zur Erforschung 
des Helligkeits- und Farbensinnes der Thiere” (Prag und Leipzig, 1884), S. 177 ff. 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 81 


nach, dass selbst das Ultraviolett von den Ameisen vorzüglich 
durch die zusammengesetzten Netzaugen, nicht durch die « photo- 
dermatische» Lichtempfindlichkeit der Körperoberfläche (V. Graber) 
wahrgenommen werde. Das Colorit der Gäste und somit auch die 
Aehnlichkeit desselben mit Ihresgleichen können die meisten Ameisen 
ohne Zweifel unterscheiden. Dies gilt selbst für LZ. flavus und 
deren ebenso schwachsichtige Verwandten; denn Lubbock erhielt 
bei Z. flavus ähnliche Resultate wie bei F. fusca; doch dürfte die 
Intensität und Klarheit der Farbenwahrnehmung bei letzterer wegen 
der grössseren Facettenzahl erheblich grösser sein. 

Auch die Annahme, dass die Ameisen die Grösse und Gestalt 
ihrer Gäste einigermassen, wenngleich meist nur sehr unvollkommen , 
zu erkennen vermögen, ist für solche Arten, deren Netzaugen bei 
den % über 100 Facetten besitzen, nach Forels Untersuchungen 
hinreichend wahrscheinlich. Plateau’s !) negative Ergebnisse be- 
weisen nichts dagegen. Denn abgesehen davon, dass seine bisherigen 
Experimente bloss auf die Wahrnehmung von ruhenden, nicht auf 
jene von bewegten Gegenständen sich beziehen *) , mache ich auf 
folgenden Punkt aufmerksam. Plateau’s Versuche beziehen sich sämmt- 
lich auf die Wahrnehmung von Hindernissen, die bedeutend 
grösser waren als die betreffenden Versuchsinsecten. Da nun die 
Structur der Netzaugen Kurzsichtigkeit bedingt , wie Forel früher 
nachgewiesen, kann die Gestalt des Objectes erst in nächster Nähe 
unterschieden werden: in solcher Nähe vermag aber ein Gegenstand, 
der fünfzigmal grösser ist als das Insect, kein Bild seiner Umrisse 
im Auge zu bewirken. Nehmen wir dagegen ein Object von der- 
selben Grösse oder etwas grösser oder kleiner als das Versuchs- 
insect, so ist wohl nicht in Zweifel zu ziehen, dass die Farben- 
wahrnehmung des Gegenstandes bei einem hinreichenden Grade 
der Intensität auch eine Gestaltwahrnehmung desselben mit 


1) Recherches expérimentales sur la Vision chez les Arthropodes, 4me partie, 
(Mem. d. l'Ac. Roy. Belg., 1888, T. XLIII). 

2) Seither sind auch Plateau's Versuche über die Fähigkeit der Insecten, 
Bewegungen wahrzunehmen, erschienen [Recherches etc. 5me partie (Bull. Ac. 
Roy. Belg. 3e sér. T. XVI ne. 11)]. Dieselben ändern jedoch Nichts an meinen 
obigen Ausführungen, 


6 


82 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


sich bringe; letztere wird durch die schärfere Begrenzung des 
Farbeneindruckes im Auge bewirkt. 

Endlich bieten gerade die zahlreichen Thatsachen, aus denen wir 
im obigen auf die biologische Bedeutung der Ameisenähnlichkeit 
schlossen, zugleich neue Belege dafür, dass die Ameisen Färbung 
und Gestalt ihrer Einmiether so weit zu erkennen vermögen als 
jener Zweck es erfordert. Nur ein paar Beispiele. Auf der Gesichts- 
wahrnehmung scheint es zu beruhen, dass manche indifferent ge- 
duldete Gäste wegen ihrer Kleinheit (Homalota talpa), oder wegen 
der langsamen Bewegung und des holzähnlichen Aeussern (Mono- 
toma), oder wegen ihrer viereckig flachen Form (Myrmetes) für 
gewöhnlich von rufa und pratensis nicht bemerkt werden, während 
andere (Dinarda Märkelii, Notothecta flavipes, Thiasophila angulata) 
häufiger die misstrauische Aufmerksamkeit derselben Wirthe erregen , 
theils wegen ihrer bedeutenderen Grüsse, theils wegen ihrer rascheren 
Bewegung und gestreckteren Gestalt. 

Die ebenerwähnten Waldameisen haben eine verhältnissmässig 
grosse Zahl von Facetten an den Netzaugen (pratensis $ nach Forel 
circa 600) !); sanguinea hat ungefähr ebensoviele. Diese Arten 
besitzen ein gutes und relativ scharfes Sehvermögen. Bei Zasius 
fuliginosus, deren Arbeiter circa 200 Facetten besitzen, ist der 
Gesichtssinn gleichfalls ziemlich gut. Selbst Myrmica (8 100 —120 
Facetten) dürfte die Gestalt ihrer Gäste noch hinlänglich wahrneh- 
men, um sich von denselben leichter täuschen zu lassen. Der auf- 
gerollte Hinterleib der Atemeles bietet auch für den Tastsinn der 
Ameisen grosse Aehnlichkeit mit dem Hinterleib einer Myrmica- 
Königin ?); auf den Gesichtssinn wirken Hinterleib und Halsschild 
jener Käfer hauptsächlich durch Färbung und Lichtreflex täuschend 3), 
Daher ist es wahrscheinlich, dass Myrmica gerade wegen der Un- 
vollkommenheit ihrer Gestaltwahrnehmung sich von den Fühler- 
schlägen der Atemeles um so leichter hintergehen lässt und die- 


selben aus diesem Grunde ganz nach Ameisenart behandelt. Die 


1) Forel, Fourm. de la Suisse, p. 117 und 118. 
2) Beiträge, S. 57 (301). 
8) Vgl oben S. 62, 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 83 


viel scharfsichtigere /. sanguinea dagegen füttert nicht bloss ihren 
gewöhnlichen Gast, die unbeholfene Zomechusa strumosa, nach 
Art einer Ameisenlarve !), sondern sie lässt selbst durch das trüge- 
rische Benehmen eines Atemeles, der nach Ameisenart ihre Kopf- 
seiten streichelt, sich nicht dazu bewegen, ihn wie Ihresgleichen 
zu füttern. Auch sonst zeigt sie in Behandlung ihrer Gäste manche 
Eigenthümlichkeiten, die sich am besten durch ihre gute Gesichts- 
-wahrnehmung erklären; doch davon später bei den «internationalen 
Beziehungen». Wir müssen also zugeben , dass diese Ameise durch die 
Aehnlichkeit ihrer Gäste nicht in solchem Grade beeinflusst wird 
wie Myrmica; immerhin wirkt dieselbe auch auf sie günstig, zumal 
sie als «sklavenhaltende» Ameise gewohnt ist, mit ähnlichen Wesen 
fremder Art zusammenzuleben. 

Die lichtfremden ?) gelben Zasius (Facettenzahl 8 ca 70—80 
nach Forel), und mehr oder minder auch allejene ihrer Verwandten , 
die sich fast nur durch den feinen Geruchs- und Tastsinn leiten 
lassen, können ohne Zweifel die Färbung ihrer Gäste nicht so 
genau wahrnehmen wie die Wirthsameisen der Lomechusa-Gruppe ; 
noch viel weniger wird es ihnen möglich sein, die Gestalt derselben 
mittelst des Gesichtes zu unterscheiden. Daher ist die zwischen den 
Claviger und ihren Wirthen obwaltende Aehnlichkeit in beiden 
Beziehungen , namentlich in letzterer, minder vollkommen. Um so 
vollkommener sind die Fühler dieser Käfer geeignet, den Tastver- 
kehr mit den Ameisen zu vermitteln 3). Dass die Clavigeriden 
durchschnittlich etwas kleiner sind als ihre normalen Wirthe, ist 
für den Fühlerverkehr kein Nachtheil; denn ihre Antennen sind 
verhältnissmässig kräftiger als jene der Ameisen; für den häufigen 
Transport der Käfer durch die Wirthsameisen ist ihre geringere 
Grösse überdies ein Vortheil. Endlich muss man noch berück- 


sichtigen, dass bei den Glavigeriden die gelben Secretionsbüschel 


1) Beiträge, S. 58 (302) und 65 (309). 
2) Wesshalb diese Ameisen als lichtfremd, nicht als lichtscheu zu 


bezeichnen sind, habe ich an einem anderen Orte dargelegt. Vgl. die Zeitschrift 
„Natur und Offenbarung”, 1888, 6. Hft., S. 329 ff. 


3) Vgl. oben 8, 36. 


84 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


stärker entwickelt sind als in der Zomechusa-Gruppe. Daher scheint 
die Annehmlichkeit, die sie den Ameisen bieten, grösser zu sein, 
und die Zasius zeigen sich auch thatsächlich eifriger besorgt für 
die Pflege und den Schutz der Claviger als z. B. die Myrmica für 
ihre Atemeles. Die geringere Aehnlichkeit der äusseren Erscheinung 
ist bei den Clavigeriden durch wichtigere Anziehungsmittel auf- 
gewogen, welche ihnen die gastliche Pflege sichern; die Atemeles 
und Zomechusa bedürfen einer grösseren Ameisenähnlichkeit, um 
sich ihren Wirthen erfolgreicher aufdrängen zu können. 

4". Aber — so könnte man schliesslich noch einwenden — im 
Nestinnern ist es ja für gewöhnlich dunkel — wie kann also die Aehn- 
lichkeit, die in Färbung und Gestalt zwischen den Gästen und ihren 
Wirthen besteht, von letzteren bemerkt werden? Dieser Einwand 
ist anscheinend sehr gewichtig; bei näherer Prüfung wird er jedoch 
nur zur Bestätigung der angedeuteten biologischen Erklärung dienen. 

Was die Ameisenfeinde anbelangt, so lauern dieselben in der 
Regel im Nesteingange oder vor demselben unter Laub u. s. w., wo 
keine solche Dunkelheit herrscht. Hiemit stimmt es überein, dass 
die Myrmedonien eine fast grössere Ameisenähnlichkeit der Gestalt 
besitzen als die Atemeles; bei letzteren ist sie nämlich nur dann 
eigentlich wirksam, wenn sie bei den Ameisen oder unter den- 
selben sitzen, bei ersteren auch dann, wenn sie auf dem Boden 
frei umherlaufen. 

Ferner erfolgt bei den Myrmica und Formica die Aufnahme der 
neu ankommenden echten Gäste meist in der Nähe des Nesteinganges 
oder vor demselben, wo z. B. unter abgefallenen Blättern eine 
Gruppe Ameisen sich versammelt hat. Dort ist es hell genug dafür, 
dass die Atemeles durch ihre Myrmica-ähnliche Färbung, den 
kugelförmig aufgerollten Hinterleib, den über die wahre Gestalt 
ihres Thorax täuschenden Lichtreflex, sich leichter Aufnahme 
verschaffen können, als wenn sie den betreffenden Ameisen völlig 
unähnlich wären. Die Hauptsache besorgen dabei allerdings die 
Fühlerschläge des Käfers; die äussere Aehnlichkeit beseitigt blos 
ein Hinderniss. 


Für die Aufnahme von Lomechusa strumosa bei F. sanguinea und 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. © 85 


verwandten grossen Ameisen scheint mir die Aehnlichkeit in Fär- 
bung und Gestalt von geringerer Bedeutung zu sein, um so ent- 
scheidender dagegen der Eindruck, den Zomechusa auf den Tast- und 
Geruchssinn der Ameisen macht. Ihre Grösse nützt ihr vorzüg- 
lich dadurch, dass sie zu der gecigneten Fühlerkorrespondenz mit 
grossen Ameisen befähigt wird. Aber auch für sie ist die Verwandt- 
schaft des Colorites und der Gestalt mit jenen jedenfalls eine nützliche 
Beigabe. 

Diese Bemerkungen gründen sich auf Beobachtungen, die ich 
gelegentlich meiner Versuche über die internationalen Beziehungen 
der Ameisengäste gemacht; bei letzteren werde ich eingehender 
darauf zurückkommen. 

Selbst die Aehnlichkeit, die zwischen den Larven von Atemeles 
(und Zomechusa) und den Formica-Larven besteht, wird der Wahr- 
nehmung der Ameisen nicht entgehen, zumal zu jener Zeit, wo 
diese Adoptivlarven bei ihnen leben (Mai, Juni, Juli), die Ameisen 
ihre Brut häufig nahe an die Nestoberfläche zu bringen und dort 
der Sonnenwärme auszusetzen pflegen. Durch die Oeffnungen des 
Baues oder durch das lose Nestmaterial kann Licht genug bis dort- 
hin vordringen. Uebrigens gebe ich gerne zu, dass die durch den 
Gesichtssinn wahrgenommene Aehnlichkeit nur eine untergeordnete 
Bedeutung besitzt im Vergleich zu der Täuschung, die durch das 
Aeussere jener Larven auf den Tast- (und Geruchs-?) Sinn der Wirths- 
ameisen erreicht wird; beide Momente sind gemeinsam thätig und 
in Wirklichkeit untrennbar; denn Gestalt und Benehmen der Adop- 
tivlarven vermag sowohl auf den Tastsinn als auf das Sehvermögen 
der Pflegerinnen einzuwirken. 

5’. Es gibt jedoch auch Fälle, in denen myrmecophile Coleopte- 
ren ihren Wirthen auffallend ähnlich sind, obwohl diese Aehnlich- 
keit von dem Gesichtssinne der letzteren gar nicht wahrgenom- 
men werden kann. In Chacabuco lebt bei Solenopsis parva Mayr 
eine kleine Staphylinide, Oligonotus exiguus Arrib., die in Grösse, 
Färbung und Art der Bewegung jener Ameise sehr ähnlich ist !). 


1) Arribälzaga, Los Estaf. de Buenos-Aires, 1885, p. 92, 


86 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


Nun gehört aber Solenopsis parva zu den unterirdisch lebenden 
(«hypogäen ») Arten, und würde desshalb, -auch wenn sie sehen 
könnte, die Aehnlichkeit der Färbung, die zwischen ihr und ihrem 
Gaste obwaltet, gar nicht bemerken. Uebrigens ist die Lichtem- 
pfindlichkeit von Solenopsis fugax fast gleich Null !); dasselbe gilt 
wahrscheinlich auch für die ebenso lichtfremde Verwandte; daher ist 
nicht daran zu denken, dass sie Farbe und Gestalt der Gegenstände 
zu unterscheiden vermöge. Was haben wir also von der biologi- 
schen Bedeutung der Ameisenähnlichkeit ihres Gastes zu halten ? 
Die Uebereinstimmung des Colorites ist in diesem Falle nicht als 
eine Eigenschaft aufzufassen, die dem Käfer in seinem Verhältnisse 
zu den Ameisen nützlich wäre; sie erklärt sich einfach daraus, dass 
sowohl die Ameise wie der Käfer unterirdisch leben und infolge 
ihrer lichtfernen Lebensweise ein charakteristisches gelbliches bis 
blassgelbbraunes Colorit tragen; dieselbe « tonlose» Färbung tref- 
fen wir auch bei den übrigen unterirdisch lebenden Ameisen, 
bei den Höhlenkäfern u, s. w. Die Verwandtschaft von Oligonotus 
ewiguus mit Solenopsis parva in Grösse, Gestalt und Bewegung ist 
dagegen durch den Tastsinn wahrnehmbar und kann dem Käfer dess- 
halb nützlich sein für seine Beziehungen zur Wirthsameise. 

Vergleicht man die Färbungsanalogie, die zwischen Oligonotus 
eviquus und Solenopsis parva sich findet mit jener, die zwischen 
einer Myrmedonia funesta und Lasius fuliginosus, Atemeles para- 
dovus und Myrmica ruginodis besteht, so wird man schen, dass 
für letztere keine Erklärung durch äussere mechanische Einflüsse 
zulässig ist wie für erstere. 

Von besonderem Interesse ist die Ameisenähnlichkeit, die bei 
den von mir beschriebenen ecitophilen Staphylinidengattungen 
Beitochara und Keitomorpha vorliegt ?). Die Arbeiter und Soldaten 
jener Heiton (Wanderameisen) haben nämlich im günstigsten Falle 


nur kleine und zwar einfache, den Ocellen gleichwerthige Augen , 
1) Vgl. hierüber meine Beobachtungen in „Natur und Offenbarung”, 1888, 
6. Hft., S. 329. 
2) „Neue Brasil. Staphyliniden, bei Eeiton hamatuwm gesammelt von Dr. W. 
Müller” (Deutsch. Ent. Zeitschr., 1887, S. 403 und Taf. V); „Neue Eeiton-Gäste 
aus Südbrasilien” (2. e., 1889, S. 185 und Taf. 1), 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 87 


die nur eine äusserst schwache oder gar keine Unterscheidung der 
Farben und Gestalten ermöglichen 1). Obgleich die Beiton auch bei 
hellem Tage ihre Märsche unternehmen, so scheinen sie doch der 
Leitung durch das Gesicht so gut wie gar nicht zu bedürfen; bei 
den Arbeitern von Beiton Hetschkoi (-Soldaten fehlen-) mangeln 
sogar jene einfachen Augen ?). Wie steht es hier mit der Amei- 
senähnlichkeit der Gäste ? 

Beitochara fusicornis ist bei Eciton hamatum F. und Foreli Mayr 
gefunden worden 3), Keitomorpha arachnoides und simulans bei Eciton 
Foreli 4). Sie sind einförmig dunkelbraun bis schwarzbraun; der 
Hinterleib manchmal etwas heller rothbraun. Die Soldaten beider 
Eeiton-Arten sind gelb bis rothgelb, die Arbeiter von hamatum 
rôthlichgelb, jene von Foreli gelbbraun bis braun oder (die kleineren 
Individuen) selbst schwarzbraun, oft mit gelbrothem oder roth- 
braunem Hinterleib. Eine Aehnlichkeit der Färbung bestände also 
höchstens zwischen der kleinsten Arbeiterform der letzteren Art und 
ihren Gästen. Dafür zeigen diese eine andere Art von « Anpassung » , 
die gleichsam darauf berechnet erscheint, den’ Tastsinn der Keiton 
zu täuschen. Die Zeitochara und EBeitomorpha haben nämlich ganz 
eigenthümlich gebildete Fühler, durch die sie von den übrigen 
Aleocharinen abweichen (vgl. Taf. 1, Fig. 16—19); auch der gesammte 
Habitus nähert sich (bei Zeitomorpha) demjenigen der Wirthe. In dem- 
selben Grade als die Körpergrösse jener Keiton-Gäste wächst, nimmt 
die Dicke ihrer. Fühler ab, die Heiton-Aehnlichkeit in Fühlerform und 
Körpergestalt dagegen zu. Bei Zcitochara fusicornis, die nur 2—2,5 


1) Vgl. Dr. G. Mayr „Ueber Eeiton—Labidus”, II (Wien. Ent. Zeit., 1886, 
S. 115); Forel, „Etud. Myrmec. en 1878”, p. 30 (Bull. Soc. Vaud. Sc. Nat., 
Vol. XV, ne. 80, p. 366) und Exper. § Rem. Critig., 1, p. 50, Pl.I, Fig. 5. 

2) G. Mayr., „Ueber Zeiton— Labidus”, I. (Wien. Ent. Zeit., 1886, S. 34). 

3) In der Sammlung von Dr. Eppelsheim befindet sich ein von Lothar Hetschko 
bei letzterer Ameise gefangenes Exemplar. 

4) Nicht bei Zeiton Hetschkoi Mayr, wie ich ursprünglich angegeben hatte 
(Deutsch. Ent. Zeitschr., 1889, S. 185); diese Angabe beruhte auf einer kleinen 
Namensverwechslung in einer Mittheilung von Herrn Reitter. Die in Eppelsheim’s 
Sammlung befindlichen Wanderameisen, bei denen Hetschko die Ecitomorpha ge- 
funden hatte, sind Ecifon Foreli. Herrn Dr. Eppelsheim statte ich hiemit meinen 
besonderen Dank ab für die Freundlichkeit, mit der er sein werthvolles Material 
an Myrmecophilen mir zur Verfügung stellte. 


88 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


mm. lang ist und von ihren Wirthen an Grösse bedeutend über- 
troffen wird, sind die Fühler schon vom dritten Gliede an zu 
einer geschlossenen , spindelförmigen Keule verdickt (Taf. 1, Fig. 17); 
ihre Gestalt hat, auch abgesehen von ihrer Kleinheit, noch nicht 
viel von einem Meiton-Arbeiter. Nehmen wir diese Meitochara nun 
her, vergrössern sie um das doppelte, ziehen ihre Gestalt in die 
Länge und geben ihr lange dünne Beine, so erhalten wir eine Zezto- 
morpha arachnoides; sie ist einem Meiton-Arbeiter im Habitus be- 
reits auffallend ähnlich; an den Fühlern sind jedoch noch die vier 
letzten Glieder zu einer spindelförmigen Keule verdickt (Fig. 18). '). 
Machen wir diesen Gast noch etwas grösser, ziehen seine walzige 
Form noch etwas mehr in die Länge und schnüren sie noch etwas 
mehr ein, setzen sie auf noch längere Spinnenbeine und geben ihr 
ein paar Zeiton-Fühler, und wir haben Zeitomorpha simulans vor 
uns. Die Meiton-Aehnlichkeit ihrer Gestalt ist noch grösser, an den 
Fühlern ist das erste und dritte Glied schaftförmig verlängert , den 
Schaft der Zeiton-Fühler nachahmend; die Spitze derselben ist nicht 
spindelförmig verdickt, auch hierin den Zeiton ähnlich (Fig. 19 und 
20). Es sei noch beigefügt, dass die Körperoberfläche bei Heitochara 
und Keitomorpha mit abstehenden Borstenhaaren , besonders auf dem 


Hinterleibe, besetzt ist, entsprechend der Behaarung von Zeiton. 


Diese Beispiele dürften wohl nur eine Bestätigung der biologi- 
schen Erklärung liefern, die ich für die Ameisenähnlichkeit der 
echten Gäste und Ameisenfeinde gab. Allerdings wissen wir bisher 
weder bei Oligonotus exiguus noch bei den Keitochara und Heito- 
morpha, zu welcher dieser beiden Klassen sie gehören. Für Oligo- 
notus fehlen die nöthigen Anhaltspunkte in der Organisation des 
Käfers; bei den Meston-Gästen kann die Fühlerbildung als concilia- 
tives oder als protectives Mittel dienen, zur Vermittlung eines 
freundschaftlichen Fühlerverkehrs oder bloss zur leichteren Täu- 
schung und Beschwichtigung der unsanften und gefährlichen Wirthe. 


1) In der Fühlerbildung ist Eeifomorpha arachnoides näher verwandt mit Zeito- 
chara fusicornis als mit Ecitomorpha simulans. In der Körpergestalt, Bildung der 
Mundtheile und Tarsen schliesst sie sich jedoch an letztere an und bildet mitihr 
eine von Keifochara verschiedene Gattung. Vgl. Deutsch. Ent. Zeitschr., 1. c, 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 89 


Der Umstand, dass die Æeitochara und Eeitomorpha keinerlei Secre- 
tionsbüschel, ähnlich jenen der Atemeles, besitzen, spricht jedenfalls 
dafür, dass sie von den Ameisen nicht beleckt werden. Auch deutet 
die Gestalt der Mundtheile beider Gattungen an, dass keine Füt- 
terung dieser Käfer durch die Ameisen stattfinde ; es fehlt wenigstens 
die morphologische Analogie mit der so bedeutsamen Zungenbildung 
von Lomechusa und Atemeles 1). Ich halte sie desshalb eher für 
zudringliche Räuber, die aus der Täuschung ihrer Wirthe Vortheil 
ziehen , um in Gesellschaft dieser wilden Raubameisen ungefährdet von 
deren Brut, von Ameisenleichen und den animalischen Beutestücken , 
die jene erjagen, ihren Lebensunterhalt sich zu verschaffen. Die 
langen Beine der Meitomorpha erleichtern es ihnen wahrscheinlich 
auch, den Wanderzügen der unsteten Beiton zu folgen. Aber wie 
kommen die kleinen Meitochara mit? Bei Beitochara fusicornis ist 
das Klauenglied aller Füsse, namentlich der vorderen, auffallend 
stark entwickelt, und die Klaue selbst sehr lang und stark ?), an 
den Vorderfüssen ist Klaue sammt Klauenglied mindestens doppelt so 
lang als die übrigen Fussglieder zusammen. Der Entdecker dieser 
interessanten Thierchen, Dr. W. Müller, fand sie in den Klumpen 
der Brut von Meiton hamatum, und es ist wahrscheinlich, dass sie 
auf den Larven oder Puppen der Ameisen ober auf diesen selbst 
sitzend die- Wanderzüge ihrer Wirthe mitmachen. 

Dass die Meitomorpha aus ihrer Gestalt einen erheblichen Schutz 
gegen äussere Feinde gewinnen, ist kaum anzunehmen; denn ihre 
Hauptfeinde , wie die den Schaaren der Wanderameisen in Mittel- 
und Südamerika folgenden Ameisenvögel (Formicartidae) sind eben 
Ameisenfresser. 

3. Einige Folgerungen. 
Es könnte vielleicht gewagt erscheinen, den durch Induction 


gewonnenen Resultaten bereits eine deductive Fassung zu geben, 


d. h. dieselben als Criterien zu verwerthen, durch welche man 


1) Vgl. Deutsch. Ent. Zeitschr., 1887, Taf. V, Fig.2und3, und 1889, Taf.I, 
Fig. 2 mit „Beiträge”, S. 58 (Zijdschr. v. Entom., XXXI, 8.302), Fig. 1 und 2. 


2) Vgl. Deutsch. Ent. Zeitschr., 1887, Taf. V, Fig. 9 und 10. 


90 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


gewissermassen schon a priori (nämlich ohne die Lebensweise des 
Thieres !) beobachtet zu haben), einen Anhaltspunkt gewinnt, ob 
dasselbe zu den echten Gästen, zu den Ameisenfeinden, zu den 
für gewöhnlich indifferent geduldeten oder zu den völlig unbe- 
merkten Inquilinen gehöre. Die Anwendung dieser Criterien erfordert 
natürlich grosse Vorsicht; namentlich ist es wichtig, vorher die 
normalen Wirthsameisen der betreffenden Gäste festzustellen. 

a. Findet sich zwischen Ameisengästen und ihren Wirthsameisen 
eine gesetzmässige Aehnlichkeit ?) in Grösse, Färbung und Gestalt, so 
ist es wahrscheinlich, dass dieselben zu den echten Gästen oder zu 
den feindlich verfolgten Einmiethern, nicht aber zu den indifferent 
geduldeten gehören. Ist dagegen keine Aehnlichkeit, weder in der 
Grösse noch in der Färbung noch in der Gestalt vorhanden, 
sondern nur eine bestimmte Abhängigkeit der Grösse, so sind es 
wahrscheinlich solche indifferent geduldete Gäste, die der miss- 
trauischen Aufmerksamkeit ihrer Wirthsameisen nicht ganz entge- 
hen. Findet sich endlich nicht einmal eine Abhängiskeit der 
Körpergrösse, so gehören sie voraussichtlich zu den völlig unbe- 
merkten Inquilinen. | 

b. Regel a gilt in vollem Masse nur für Gäste, die bei ziemlich 
scharfsichtigen Ameisen leben. Sind die Wirthsameisen solche Arten, 
deren Arbeiter keine zusammengesetzten Netzaugen besitzen ( Heiton) 
oder leben sie völlig unterirdisch (Solenopsis), so ist auf die 
Aehnlichkeit der Färbung gar nicht, dafür um so mehr auf die 
dem Tastsinn der Ameisen zugänglichen Aehnlichkeiten in Be- 
haarung, Körpergestalt und auf die Fühlerbildung der Gäste zu 
achten ; die Aehnlichkeit der Grösse ist um so weniger zu berück- 
sichtigen, in je weiteren Grenzen die Körpergrösse der betreffenden 
Wirthe variirt ®). Halten die Wirthsameisen bezüglich des Sehver- 


1) Ich spreche hier zunächst von den myrmecophilen Coleopteren; die obigen 
Erörterungen dürften jedoch auch für regelmässige Gäste aus anderen Ordnungen 
und Klassen der Gliederthiere nicht unzutreffend sein. 

2) Eine solche ist z. B. auch bei TAorictus seriesetosus vorhanden. Vgl. S. 77, 
Anm. 1. 

3) Diese Bemerkung hat zwar auch Geltung für Regel a, jedoch nicht in 
solchem Grade wie hier (Zcitochara !). 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 91 


mögens die Mitte zwischen jenen Extremen facettenreicher und 
fehlender Netzaugen (z. B. viele Zasius, Pheidole ete.), so ist die 
Uebereinstimmung des Colorites wichtiger als diejenige der Gestalt, 
indem die Ameisen wohl erstere, nicht aber letztere hinreichend 
zu sehen vermögen; auf die für den Tastsinn berechneten Eigen- 
thümlichkeiten der Fühlerbildung ist auch hier gut zu achten. 

c. Ob die ihren Wirthen nach z (und 5) gesetzmässig ähn- 
lichen Myrmecophilen echte Gäste oder Ameisenfeinde seien, ist 
oft schon daraus zu ersehen, ob sie unter den Ameisen friedlich 
geduldet werden oder nicht; in ersterem Falle wird weitere Be- 
obachtung ‘meist zur Entdeckung eines Gastverhältnisses führen. 
Diese Bemerkung dürfte namentlich für die myrmecophilen Psela- 
phiden gelten, bei denen gewöhnlich keine speciellen Secretionsbü- 
schel oder ähnliche bedeutsame Organe sich nachweisen lassen !). 
Es ist jedoch nicht zu vergessen, dass das Gastverhältniss sehr 
verschiedene Stufen der Vollkommenheit besitzen kann, deren unterste 
der indifferenten Duldung oder selbst einem widerwillig ertragenen 
Parasitismus sich nähern. 

d. Wo zu den unter a (und 6) erwähnten Aehnlichkeiten noch 
besondere Organbildungen hinzutreten, die sonst nur bei echten 
Gästen sich finden und deren gastliche Bedeutung bei letzteren un- 
zweifelhaft ist, kann man zuverlässig auf ein echtes Gastverhält- 
niss schliessen. Solche Anzeichen sind vor allem die als Secretions- 
büschel dienenden gelben Haarpinsel und Borstenbüschel , an denen 
die Käfer von den Ameisen beleckt werden. Aus diesem Grunde 
betrachte ich die Gnostiden und Paussiden als echte Gäste, wenig- 
stens insoweit sie solche Trichombildungen besitzen ?); dass sie 
zugleich auch Parasiten im weiteren Sinne sind, ändert daran nichts. 

e. Minder sicher zu deuten als die Secretionsbüschel sind ab- 


norme Fühlergestalten. Dieselben können nämlich nicht bloss als 


1) Vgl. oben S. 40. 

2) Dass die Paussiden ihren Wirthen in der Gestalt so wenig ähnlich sind, 
dürfte damit zusammenhängen, dass letztere, namentlich die Peidole, nur eine 
geringe Facettenzahl der Netzaugen besitzen; z. B. Pheidole pallidula Nyl., bei 
welcher Paussus Favieri Fairm, lebt, nach Forel nur 32 ($) bezw. 50 (2}). 


92 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


freundschaftliche Verkehrsorgane dienen, um die Ameisen zur 
Fütterung anzuregen (Lomechusa-Gruppe, Clavigeriden!), sondern 
auch als Transportmittel zur Beförderung der Gäste (Paussiden !) 
oder auch zur Täuschung und Beschwichtigung feindlich angreifender 
Ameisen (Atemeles, Beitomorpha!) 

f. Vergleicht man echte Gäste, die sämmtlich im Besitze von 
Secretionsbüscheln sind, unter einander, so ist auf die Bildung 
der Mundtheile zu achten, um den Grad ihres Gastverhältnisses 
zu erschliessen. Je mehr ihre Mundwerkzeuge von denjenigen selbst- 
ständig lebender Verwandten sich unterscheiden, — besonders durch 

breitere Zunge und kürzere Taster (Atemeles, Lomechusa!) — um 
so wahrscheinlicher ist es, dass die Käfer von den Ameisen auch 
gefüttert werden. Auf der höchsten Stufe des Gastverhältnisses 
stehen jene, deren Fresswerkzeuge fast nur mehr zur passiven 
Fütterung tauglich erscheinen (Clavigeriden!) Unter letzteren darf 
man hinwiederum jene Arten, die blind sind (CZaviger, Adranes !) 
als die höchsten Ameisengäste betrachten ; denn ihre Blindheit be- 
dingt eine innigere Abhängigkeit von den Ameisen und eine grössere 
Zugehörigkeit zu denselben !.) 


Schlussbemerkung. 


Ich möchte dagegen Verwahrung einlegen, dass man diese ver- 
gleichenden Studien im allgemeinen oder specielle Ausdrücke in 
denselben, wie «höhere Stufe des Gastverhältnisses » , ohne weiteres 
im darwinistischen Sinne verstehe. Ob und in wie weit die Be- 
ziehungen der Myrmecophilen zu den Ameisen, sowohl nach ihrer 


psychischen als nach ihrer organischen Seite, aus unvollkommene- 


1) Ohne die übrigen Merkmale beweist die Blindheit eines Gastes natürlich 
noch kein echtes Gastverhältniss. Sie findet sich auch bei manchen indifferent 
geduldeten Gästen (Coluocera!), ja sogar bei solchen, die wahrscheinlich zu den 
feindlichen Einmiethern gehören (Apteranillus!). Sie scheint in den meisten Fällen 
mit der lichtfremden Lebensweise zusammenzuhängen. Die von Aug. Forel in 
Tunesien gefundenen Myrmecophilen geben hierüber interessante Ausschlüsse, die 
ich demnächst in der Deutsch. Entom. Zeitschr. mitzutheilen hoffe. Ich muss Herrn 
Forel schon hier meinen besonderen Dank aussprechen für die Freigebigkeit, 
mit der er sein Myrmecophilenmaterial mir überliess, 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 93 


ren Vorstufen sich entwickelt haben, ob und in wie weit 
insbesondere die Aehnlichkeit zwischen den Gästen und ihren Wirthen 
und andere für das Gastverhältniss nützliche Eigenschaften als wirk- 
liche Anpassung an diese Symbiose zu erklären seien — das sind 
Fragen, deren Lösung mir noch nicht hinlänglich vorbereitet scheint. 
Erst muss das Verhältniss der Ameisengäste zu fremden Kolonien 
und fremden Arten von Ameisen gründlich erörtert werden, bevor 
wir an die Beantwortung dieses schwierigen biogenetischen Problems 
gehen können. Denn zuerst sind die nächsten Gesetze einigermassen 
zu erforschen, die in den Beziehungen der Myrmecophilen zu den 
Ameisen sich erkennen lassen; dann hat man die Spur, die allen- 
falls zur Kenntniss der höheren, allgemeineren Gesetze führen kann. 
Von den nächsten Gesetzen haben wir aber bisher nur jenen Theil 
berücksichtigt, der sich auf das Verhältniss der Gäste zu ihren 
normalen Wirthen bezieht: die Gesetze der «internationalen 
Beziehungen » der Ameisengäste sind noch gar nicht zur Sprache 
gekommen; und doch sind sie für die biogenetische Behandlung des 


Gegenstandes von grösster Wichtigkeit. 


NACHTRAG. 


A. Zur Entwicklungsgeschichte von Lomechusa und 
Atemeles 1). 


4. Es ist mir seither gelungen, die ganze Entwicklung von 
Lomechusa strumosa in meinen Beobachtungsnestern zu verfolgen. 
Als Nachkommen von drei Pärchen, die ich im Mai 1889 in eines 
meiner sanguinea-Nester gesetzt hatte, bemerkte ich die ersten, 
3—4 mm. langen Larven am 8. Juni. Ihr Wachsthum ging bei 
der günstigen Witterung rasch voran; am 16. Juni waren sie schon 
ausgewachsen und hatten eine Länge von 12 mm. erreicht. Die 


erste Lomechusa erschien in jenem Neste am 11. Juli, bereits nahezu 


1) Vgl. meine „Beiträge zur Lebensweise der Gattungen Atemeles und Lome- 
chusa”, 8. 61 und 74 ff. (Tijdschr. v. Entom., XXXI, p. 305 und 318), 


94 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 


ausgefärbt, jedoch noch mit lebhafter rothen Flügeldecken und 
hellerem Hinterleib. Die ganze Entwicklung vom Ei bis zur Imago 
beträgt also unter günstigen Umständen nur 4 bis 5 Wochen. 

2. In freier Natur habe ich Folgendes constatirt: 

In demselben sanguinea-Neste, in dem ich am 16. und am 21. 
Mai 1889 eine Anzahl Zomechusa (6 Stück) gefangen, fand ich 
am 12. Juni ungefähr zwanzig fast erwachsene Lomechusa-Larven , 
aber keine Imagines, in demselben Neste am 11. Juli bereits 11 
Stück Zomechusa, von denen mehrere durch ihre lebhafter rothe 
Färbung als frischentwickelt sich bekundeten, zugleich mit einer 
jungen, erst 4 mm. langen Larve. Letztere halte ich für einen 
Nachkommen der neuen Imagines, da alte schon seit Mitte Juni 
nicht mehr zu finden waren. Somit scheinen unter günstigen 
Verhältnissen zwei Generationen von Z. strwmosa in einem Jahre 
vorkommen zu können. 

3. Auch die Larven von Atemeles habe ich 1889 wiederum 
zahlreich bei /. rufibarbis gefunden (von Anfang Juni an). Obwohl 
es jetzt durch den Vergleich mit den Lomechusa-Larven sicher 
feststeht, dass jene Larven Atemeles paradovus oder emarginatus 
angehören, so ist es mir doch noch nicht gelungen, bisher auch 
nur eine einzige Imago aus denselben zu erziehen. Den Grund 
hiefür vgl. unter n°. 7. 

4. Abgesehen von der verschiedenen Grösse — die Lomechusa- 
Larven erreichen eine Länge von 12 bis 13 mm., die Atemeles- 
Larven nur von 6 bis 7 mm. — unterscheiden sich erstere von 
letzteren durch etwas hellere, fast milchweisse Färbung und durch 
den tieferen und stärkeren dreieckigen Stirneindruck. Die Entwicklung 
der Lomechusa-Larven ist rascher und gleichmässiger. Während Ende 
Juni in meinen sanguinea-Nestern sämmtliche Lomechusa-Larven 
schon ausgewachsen und verschwunden waren, sah ich in meinen 
rufibarbis-Nestern noch am 12. Juli mehrere Atemeles-Larven , ob- 
wohl ich dieselben durchschnittlich um ein bis zwei Wochen früher 
gefunden hatte als jene. 

5. Die Lebensweise und Behandlungsweise der Lomechusa-Larven 


bei F. sanguinea ist dieselbe wie ich sie früher für die Atemeles- 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 95 


Larven bei /. rufibarbis beschrieben habe. Die Zomechusa-Larven 
sind jedoch in ihrem Verhalten noch passiver und machen fast nie 
von ihren Beinen Gebrauch, spielen also die Rolle von Ameisen- 
larven noch vollkommener. Andererseits werden sie von £. sanguinea 
noch eifriger gepflegt und öfter gefüttert; daher auch vielleicht ihr 
rascheres Wachsthum. Auch die Zomechusa-Larven sah ich trotz 
der gastlichen Pflege nebenbei die Eier ihrer Wirthe verzehren. 
Ich mache nochmals auf die hohe Analogie aufmerksam, die bei 
Lomechusa und Atemeles zwischen der Lebensweise der Imagines 
und ihrer Larven besteht. 

6. Sowohl die Zomechusa-Larven wie die Atemeles-Larven werden 
bei der Verpuppung durch ihre Wirthe unterstützt, ge- 
rade so wie die betreffenden Ameisenlarven. Die Adoptiv- 
larve wird auf eine Stelle mit weichem Sand gelegt, und während 
sie ihren Vorderkörper langsam hin und herbewegt, wird sie mit 
einem Ring von Erde umgeben, der sich allmählich zu einer 
gewölbten Decke schliesst. Innerhalb derselben spinnt die Adop- 
tivlarve ein äusserst zartes Gewebe, das nur den umgebenden 
Sand eben zusammenhält. 

7. Hier ist der Critische Moment in der Entwicklung der Lar- 
ven von Atemeles und Lomechusa. Die Ameisen pflegen ihre Larven, 
die einen zähen, dichten Kokon spinnen, nach einigen Tagen wie- 
derum aus der Erde hervorzuziehen, die Kokons zu reinigen und 
aufzuschichten. Dasselbe versuchten sie unzweckmässiger Weise auch 
mit jenen Adoptivlarven; diese wurden dadurch an der Verpuppung 
verhindert und gingen zu Grunde, wenn die Ameisen sie nicht 
wieder einbetteten und in Ruhe liessen. Nur jene Adoptivlarven 
kommen zur Entwicklung, die von den Ameisen nach 
der Einbettung vergessen werden. Desshalb erhielt ich 
von 30 Lomechusa-Larven nur eine Imago, von über 50 Atemeles- 
Larven nicht eine einzige. 

8. Die Ameisen können, wie es scheint, jene Käferlarven von 
ihren eigenen nicht hinreichend unterscheiden und vermögen trotz 
unzähliger Erfahrungen nicht herauszufinden , dass dieselben anders 


behandelt werden müssen, 


> 


96 VERGLEICHENDE STUDIEN ÜBER 
B. Ueber den Duft von Lomechusa strumosa. 


L. strumosa gibt bei Berührung manchmal einen aromatischen 
Duft von sich, welcher mit dem Atemeles-Dufte übereinstimmt; 
aber noch stärker ist als dieser. Der Lomechusa-Duft war mir 
früher entgangen, weil er viel seltener, nur bei hochgradiger Erre- 
gung und warmem Wetter abgegeben wird. Hiernach ist meine 
frühere Bemerkung (Beiträge S. 64 (308)) zu berichtigen. 


C. Anergates atratulus Schenk, f. n. sp. 


Ich theile nur mit, dass ich diese sonderbare Ameise, die der 
Arbeiterform gänzlich entbehrt und bei Zetramorium caespitum lebt, 
am 2. August hier bei Exaeten entdeckt habe. Später gedenke ich 


nähere Mittheilungen über ihre Lebensweise zu geben. 


D, ZuS. 33, Anm. 3 und S. 72, Anm, 2. 


Unter den von Lewis nicht näher angegebenen schwarzen Aphae- 
nogaster ist wahrscheinlich (ausser barbara L. und arenaria F.) 
auch Zestaceopilosa Luc. einbegriffen, da bei letzterer bereits früher 
Hetaerius hispanus Rosh., cavisternus Mars. and Pretmotus sociator 
Fairm. gefunden worden sind (Ann. Soc. Ent. Fr.1858 und 1862). 


Tal Fio. À 


AMEISENGÄSTE UND TERMITENGÄSTE. 97 


ERKLARUNG 


DER 


ABB 1 L D U N G EN. 


Fühler von Commatocerus elegantulus Raftr. 


» »  Paussus recticornis Raffr. 

» » Pleuropterus Allardı Raffr. 

» » Paussus crenaticornis Raffr. 

» » » cephalotes Raffr. 

» » » bicolor Raffr. 

» » » laticollis Raffr. 

» » » penicillatus Raffr. 
. Pygidium » » » » 

» » » cucullatus Westw. 


. Flügeldeckenspitze von Radama inflatus Raffr. 


. Secretionsbüschel an der Hinterleibsseite von 


Atemeles emarginatus Grav. 


. Haar aus den Borstenreihen an der Hinterleibsspitze 


von Atemeles emarginatus Grav. 


. Unterlippe von Corotoca Melantho Schiödte. 


z = Zunge, | = Lippentaster. 


. Unterlippe von Spirachta Eurymedusa Schiödte. 


z = Zunge, | = Lippentaster. 


. Normaler Aleocharinen-Fühler (von Falagria obscura 


Grav). 

. Fühler von Zeitochara fusicornis Wasm. 
» » Ecitomorpha arachnoides Wasm. 
» » » simulans Wasm. 


» » Heiton Foreli Mayr 5. 
(Fig. 16, 17 und 18 sind bedeutend stärker ver- 
grössert als Fig. 19 und 20). 


EUPLOEA GELDERI nov. spec. 


BESCHREVEN DOOR 


PB. CT SNELLEN. 


Voor eenige weken, toen de heer Piepers op het punt stond 
weder naar Indie te vertrekken, ontving hij voor onze collectie 
eene bezending Lepidoptera van het eiland Flores, die verschei- 
dene zeer belangwekkende soorten bevat. Daar onder deze, voor 
zoo ver ik kan nagaan, evenwel slechts ééne onbeschrevene — 
eene Æuploea, — is, en het nog geruimen tijd kan duren, eer 
eene algemeene mededeeling over de ontvangen vlinders wordt ge- 
publiceerd, wenschte ik alvast de nieuwe soort bekend te maken, 
vooral omdat Mr. Piepers en ik haar wilden opdragen aan den 
heer Mr. D. H. van Gelder, Officier van Justitie te Mangkasar , 
die zoowel ten opzichte van deze collectie als van de mede onlangs 
ontvangen verzameling vlinders van het eiland Tanah-Djampea , den 
heer Piepers belangrijke diensten heeft bewezen. 

Onze nieuwe soort wordt vertegenwoordigd door drie zeer gave 
en frissche mannen van 70—72 mm. vlucht en behoort tot de 
afdeeling Trepsichrois Moore van het genus Huploea Fabr., Herr.- 
Sch., want de voorvleugels hebben in cel 15 geene matglanzige, 


vale of blauwwitte langsstreep, de achtervleugels vertoonen in de 


EUPLOEA GELDERI NOV. SPEC. 99 


middencel een licht, geelgrauw, dik beschubd vlekje (viltvlek) en 
de binnenrand der voorvleugels is gebogen. Het vermelde viltvlekje 
is verder juist eveneens gevormd als bij de welbekende Muploea 
Midamus L. (Mulciber Cram., Linnaei Moore); het beslaat namelijk 
het middenste derde van de voorrandshelft der middencel; ook het 
vale, grauwachtige, dikker en grover beschubde voorrandsgedeelte 
der donkerbruine achtervleugels is als bij de genoemde soort, de 
punthelft innemende en slechts eene smalle streep der grondkleur 
langs den achterrand vrijlatende. Wat echter de nieuwe soort 
onderscheidt, is dat het grauw der achtervleugels ook eenigszins 
langs ader 2 is verbreid, dat de binnenrand der voorvleugels 
sterker is gebogen en vóór den staarthoek weder vlakker wordt, 
terwijl de achterrand vrij recht loopt. Hierdoor wordt de binnen- 
randshoek merkbaar duidelijker dan bij Midamus. De achterrand 
is overigens, evenals bij die soort, min of meer gegolfd, met eene 
flauwe bocht boven de helft en de voorvleugelpunt vrij stomp. 

Sprieten zwart, evenzoo de grondkleur der bovenzijde van het lijf. 
Voorvleugels fluweelzwart, met een’ blauwen gloed, die weinig 
meer dan het achterrandsvierde beslaat. Achterrand met zeven 
submarginale helder lichtblauwe vlekjes en acht of negen marginale 
stippen, die eveneens lichtblauw zijn. De vier bovenste submarginale 
vlekken, — waarvan de tweede, van boven af, de grootste is, — 
staan op eene iets gebogen rij, de drie onderste in eene rechte 
lijn, en daarvan is de tweede, — in cel 3 —, de grootste. Marginale 
stippen van cel 5 tot den staarthoek, op eene flauw geslingerde 
rij. Bovenzijde zonder verdere teekening. 

Onderzijde donkerbruin, het puntderde der voorvleugels grauwer ; 
cel 1a, eene vlek tegen het eind en een veegje daarboven tegen 
het eind van cel 15 witachtig, benevens een langsstreepje tegen 
den wortel van die cel geelgrauw, de voorrandshelft der achter- 
vleugels met eene naar achteren verbreede, lichtere, meer grauwe 
veeg. Verder ziet men eene rij bleekblauwe achterrandsstippen 
op de achtervleugels, twee onvolledige reeksen van zulke stippen 
voor den achterrand der voorvleugels, een blauwwit vlekje tegen 
den wortel van hunne cel 10, twee bleekblauwe streepjes tegen 


100 EUPLOEA GELDERI NOV. SPEC. 


den wortel der cellen 6 en 9 en twee lichtblauwe stippen tegen 


den wortel van cel 3 en in de middencel. 
Het is mijn voornemen, zoo spoedig mogelijk voor eene goede 


afbeelding der nieuwe soort te zorgen. 


SYSTEM-SCHEMA 


DER 


PSELAPHIDEN, 


ein Blick in die Vorzeit, in die Gegenwart und in die Zukunft, 


VON 


Dr. phil. L. W. SCHAUFUSS, R. 


Die Systematik für die Käferwelt ist bis jetzt ein künstliches 
Gebäude geblieben. Für die Thierwelt überhaupt ein natürliches 
System zu erforschen, ist die Aufgabe oft bedeutender Naturforscher 
gewesen, aber, irre ich nicht, war es B. de Jussieu, der Botaniker, 
welcher ausrief: » Systema naturalis scientiae finis! » 

Glücklicherweise sind wir noch nicht so weit und kommen wir 
auch nicht dahin, weil so viele Thierformen untergegangen und 
nicht mehr zu eruiren sind, dass jedes aufgestellte System , auch 
wenn es der Natürlichkeit nahe kommt, nur lückenhaft ausge- 
füllt werden kann. 

Beim Aufstellen eines natürlichen zoologischen Systemes dürfen 
nicht nur die recenten und die untergegangenen, aber erhaltenen, 
Formen in Betracht kommen, sondern es müssen auch dieje- 
nigen Beachtung finden, die wir noch nicht kennen; 
diejenigen die wir nie kennen lernen werden, weil sie 
total zu Grunde gingen, und diejenigen, welche lebend noch 
vorkommen und theils noch aufzusuchen, noch zu «entdecken» 
sind. Selten scheint mir Jemand dem natürlichen Systeme näher 


gerückt zu sein, als Dr. Ludw. Reichenbach 1). Trotz seines 


1). Heinrich Gottlieb Ludwig Reichenbach, geb. 1793 in Leipzig, starb als 
Geh. Hofrath und Vorstand des Zool. Museums zu Dresden in hohem Alter. 


102 SYSTEM-SCHEMA 


überlang ausgeübten Fleisses, — er wirkte bis über das 80. Jahr 
hinaus, — brachte er es nicht fertig, sein System voll auszu- 
arbeiten und es in seinem Sinne der Vollendung nahe zu bringen. 
Dazu gehören eben einige Menschenalter! 

Die Anlage zu Reichenbach’s natürlichem Systeme finden wir in 
seinem Werke: Avium Systema Naturale 1), einem Werke unend- 
lich tiefen Wissens und voll verständlich nur Dem, der so immense 
Artenkenntniss besitzen sollte, wie eben dieser Forscher besass. 

Sein begonnenes aber nicht durchgeführtes System der Coleoptera 
begann, mit den Ateuchiden, als den seiner Ansicht nach vollkom- 
mendst entwickelten Thieren der Käferwelt und endigte mit den 
Coccinellen. 

Dieser Theil seines Systemes hat mir vor vielen Jahren nur 
auszugsweise als Manuscript vorgelegen und ist wohl niemals ge- 
druckt worden. Welche Stellung die Pselaphiden bei ihm einnahmen , 
ist mir nicht erinnerlich. Ich muss daher verzichten, auf die 
Reichenbachischen Ideen in der hiesigen Arbeit einzugehen. 

Da die Vogelfauna fast vollständig, mindestens in verhältnissmässig 
viel reicherem Maasse bekannt und erforscht ist, als die Fauna der 
Insecten, konnte L. Reichenbach als Ornitholog einsichtsvoller 
handeln und bestimmter urtheilen, als ein Entomolog, selbst 
wenn er sich nicht hinreissen lässt, auf die jetzt lebenden und 
bekannt gewordenen Coleopteren allein ein systematisches Gebäude 
aufzuführen; denn man bedenke: Im Jahre 1807 kannte Illiger 
nur zwei Gattungen der Pselaphiden: Claviger Preyssl. und 
Pselaphus Herbst, letztere Gattung die «Anthici elytris dimidiatis 
Fabr.» bildend. Anno 1833 lernte man” durch Aubé totaliter 13 
Gattungen Pselaphiden kennen; 1844, also elf Jahre später, die 
vierzehnte, aber vierundvierzig Jahre später waren über ein halbes 
Hundert publieirt, und überschauen wir das Terrain der Erde, 
welches bisjetzt als gut durchforscht bezeichnet werden darf, so 
ist dies, Nord-und Südpol ausgeschlossen, etwa ein Viertheil des 
Landes der Erde. 


1) Leipzig 1850, Friedrich Hofmeister. 


DER PSELAPHIDEN. 103 


Die Zahl der Pselaphiden-Arten ist denn auch in den letzten 
40 Jahren von circa 500 auf 1600 gestiegen, so dass man 
annehmen kann, die Erde birgt an recenten Arten sicher 
mindestens 6000. 

Der Reichthum der untergegangenen Arten aber muss 
ein ganz bedeutender gewesen sein. Will man sich darüber nur 
einen annäherend berechenbaren Begriff machen, so studire man 
die Funde der Tertiärzeit, wie sie die baltische Küste im Bernstein 
liefert. Daselbst leben jetzt von Pselaphiden: 1. Claviger testaceus 
Preysl.; 2. Zyrus mucronatus Panz.; 3. Batrisus venustus Reichenb. ; 
4. Bryaxis sanguinea L.; 5. Bryaxis fossulata Reichenb.; 6. 
Bythinus bulbifer Reichenb.; 7. Bythinus puneticollis Denny; 8. 
Tychus niger Payk.; 9. Pselaphus Dresdensis Herbst; 10. Pselaphus 
Heisei Herbst; 11. Euplectus nanus Reichenb.; 12. Euplectus Karsteni 
Reichenb. ; 13. Huplectus ambiguus Reichenb. ; 14. Euplectus signatus 
Reichenb.; 15. Trimium brevicorne Reichenb.; und hiermit scheint 
die baltische recente Fauna erschöpft zu sein. 

Die fossile Fauna und zwar nur die der Tertiärzeit genommen , war, 
nach dem Materiale, welches ich von der baltischen Küste unter- 
suchen konnte, und das ist ja nur ein Bruchtheil, da mir nur 
die Helm’sche Sammlung und einige Zeichnungen, die ich Herrn 
E. Reitter in Mödling verdanke, zu Gebote standen, viel reicher 
als die heutige. Dafür hatte aber die baltische Küste auch eine 
Vegetation und Wärme, ähnlich wie jetzt die Mittelmeerländer , 
und es konnten daher die Käferfamilien ein behaglicheres Dasein im 
Norden Preussens führen, als jetzt an den daselbst abgekühlten Küsten. 

Man hat nun a. a. O. ausgesprochen, die Tertiärfauna der 
Pselaphiden habe einen aussereuropäischen Typus. Dies ist aber 
nicht ganz so, denn von den vierzehn Aubé 1844 bekannten 
Gattungen sind von mir nicht weniger als sieben in Bernstein 
aufgefunden worden und zwar: 

Tyrus electricus m. Die Gattung Tyrus Aubé, jetzt noch in Europa, 
Südamerika, Neuholland und weiter verbreitet, ist also ein Geschlecht , 
welches an Alter das des Menschengeschlechtes bei Weitem überragt. 


Die Gattung Batrisus Aube will Herr Hope im Bernstein gefunden 


104 SYSTEM-SCHEMA 


haben. Ich habe seinen Batrisus testaceus nicht gesehen und kann 
daher nicht beurtheilen, ob die Gattung durch seine Art rite 
vertreten wird; seine ungenügende Beschreibung bürgt keinesweges 
dafür und die fünf Thiere, die mir aus Herrn Stadtrath Helm’s 
Sammlung in einem Bernsteinstücke zur Untersuchung zu Gebote 
standen, sind so dick weisslich überzogen , dass ich kaum glaube, die 
Gattung Batrisus constatiren zu können. Indessen nehme ich an, 
Mr. Hope bestimmte richtig. 

Die Gattung Bryaxis Leach wird in der Tertiärzeit durch 
Bryaxis veterum m. repräsentirt. Recente Arten von Bryaxis giebt 
es noch in allen Erdtheilen, beschrieben sind davon 338 1), etwa 
400 unbeschriebene sind noch in den Sammlungen zerstreut und 
viele Arten noch unentdeckt. Die Zahl der fossilen Arten war 
sicher auch gross. 

Die Gattung Dythinus Leach findet sich an der baltischen Küste 
fossil im Bythinus typicus m. und anderen Arten. 

Die Gattung 7ychus Leach ist daselbst auch in Zychus avus m. 
vorhanden und vertritt gleichzeitig die recente Gattung Pselaphus 
Herbst, welche häufig in Europa, Australien und Amerika vor- 
kommt. Ich habe erwähnte fossile Art wegen der Basalpunkte am 
Halsschilde zur Leach’schen Gattung gestellt. 

Die Gattung Huplectus Leach, welche in vielen Formenverschie- 
denheiten über die ganze Erde verbreitet ist, fand ich im Bernsteine 
mehrfach vertreten, welche weiter hinten durch die Specialbeschrei- 
bungen kenntlich gemacht werden sollen. 

Die Gattung /aronus Aubé, jetzt in Süd Europa und Californien 
lebend, bestand auch schon in der Tertiärzeit. 

Höchst merkwürdig ist es, dass die in den letzten 48 Jahren 
beschriebenen etwa 160 Pselaphidengattungen in den Fossilien bisher 
nicht constatirt werden konnten. 

Die Pselaphiden-Abtheilung Goniastidae Schauf. ist möglicher- 
weise im Bernstein vorhanden. Ein Einschluss in der Helm’schen 
Sammlung ähnelt der in Mexico lebenden Gattung Goniacerus Motsch., 


1) Vergl. Cam. Schaufuss, Catalogus synonymicus Pselaphidarum adhuc descri- 
ptarum, Z%jdschr. v. Entom. XXXI, 1888. 


DER PSELAPHIDEN. 105 


aber das Stück ist so umtrübt, dass ein Erkennen unsicher ist. 

Die tertiäre Gattung Ctenistodes m. ist ein Ctenistes Reichenb. 
mit Tastern des Odontalyus Raffr. und stellt sich systematisch 
zwischen diese beiden recenten Gattungen, von denen die letztere 
in Africa und dem indischen Archipel ihre Vertreter hat. Die 
Ctenisten aber leben auf der Erde in jeder gemässigten Zone. 

Die fossile Gattung Pammiges m. ist eine Bereicherung der Tyrus- 
Gruppe und man wird wohl im Bernsteine noch Pammigen mit 
Sporen finden, wie solche die recenten 7yrus-Arten haben. 

Die Gory’sche recente Gattung Metopias findet ihren Gattungs- 
nachbar der Vorzeit im Hagnometopias m. Sie ist von Metopias 
Gory wenig verschieden und erweitert den Begriff der Metopiatiden , 
welche zur Zeit besonders am Amazonenstrom in über alle Vor- 
stellung erhaben schön gebildeten Formen sich fortpflanzen. 

Die tertiäre Gattung Hetereuplectus m., mit der Art retrorsus m. gleicht 
habituell. dem jetzt in Mittel- und Süd-Europa lebenden Muplectus 
minutissimus Aubé: Beiden fehlt das Grübchen längs der Mitte 
des Halsschildes, und der Kopf hat nicht den hufeisenförmigen 
Eindruck wie Zuplectus lentiferus Schauf., sondern zwei Grübchen. 
Doch sind bei Hetereupl. retrorsus die vorletzten Fühlerglieder ge- 
drungener, die Flügeldecken pauschiger, seitlich gerundet, das 
Halsschild länger, convexer; er erinnert mehr an Vertreter euro- 
päischer Trimium-Arten. 

Es ist mir leider nicht gelungen eine fossile Pselaphiden-Art 
mit einer recenten zu identificiren. Mit recenten Arten am ähnlich- 
sten, soweit mir bekannt, sind die Euplectiden Huplectus Mozarti 
und lentiferus m. 

Ersterer gleicht einigermassen einer recenten Art, die sich unter 
dem Namen Muplectus levocephalus Aubé in meinem Museum befindet 
und von Aubé 1834 im Magazin de Zoologie tab. 93 fig. 5 abge- 
bildet ist. Nur sind die Flügeldecken nach vorn weniger einge- 
zogen, der Nahtstreif ist vertiefter, die Augen sind grösser, aber 
auch die Hinterleibsringe sind sehr verschieden, so dass das Thier 
an die Vertreter der Gattung Trimium Aubé erinnert. 


Der tertiäre £uplectus lentiferus Schauf. entspricht aber habituell 


106 SYSTEM-SCHEMA 


fast dem recenten europäischen Huplectus nanus Reichenb., den 
dieser Autor, mein verehrenswiirdiger Lehrer, 1816 in seiner 
Dissertation !) als Pselaphus nanus beschrieb und abbildete ?), und 
welcher vom Custoden des britischen Museums William Elford 
Leach 1817 in seinen Zoologischen Miscellen als Euplectus Reichen- 
bachi nochmals beschrieben ward. Es sind jedoch die Eindrücke 
auf dem Halsschilde bei Weitem nicht so kräftig als bei #. zanus 
Reich., die Farbe ist heller, der Körper ist nicht so aufgedrungen , 
die Beine zeigen keine Farbenverschiedenheit vom Körper wie dies 
bei Æ. nanus der Fall ist, die fossile Form ist überhaupt kleiner, 
niedlicher. Die Bildung der Beine und Fühler in ihrer Stellung 
unter sich bei der fossilen Art ist dieselbe, wie bei der recenten, 
die meines Wissens die ältest beschriebene lebende Zuplectus-Art 
ist und deshalb als Type für den Begriff « Huplectus» zu 
gelten hat. 

Das, was der amerikanische Entomolog Leconte unter « Zuplec- 
tus» verstand, ist deshalb, wenn ich Recht habe, ein ganz falscher 
Begriff, weil seine Definition «Hinterhüften conisch, vorragend, 
aneinanderstossend » — weder auf Euplectus nanus Reich., noch 
auf die uralte tertiäre Form — Zuplectus lentiferus Schauf. in 
Anwendung kommen kann. 

Allerdings kam letztere Art als weitere Begründung der Gattung 
post festum und soll deshalb Leconte gegeniber nicht weiter in 
Betracht gezogen werden. 

Doch will ich jetzt nicht weitere Vergleiche der Formen ver- 
gangener Zeiten mit denen der Jetztzeit vornehmen , möge das wenige 
Erwähnte beweisen dass bei Aufstellung eines Systemes das Unter- 
gegangene nicht ausser Acht gelassen werden darf. 

Wie oben erwähnt, finden sich jetzt in den baltischen Provinzen 
15 lebende Pselaphiden-Arten, während im Anhange hierzu etwa 
30 fossile von mir beschrieben werden, wobei ich überzeugt bin, 
dass mir nicht die Hälfte der damaligen dortigen Vorkommnisse 
unter die Hände gekommen sind. 


1) Monographia Pselaphorwm, Lipsiae, Voss, 1816, c. 2 Tab. 20 sp. 8vo, p. 79. 
2) Lic. p. 69, fig. 20. 


DER PSELAPHIDEN. 107 


Ich habe oben darauf aufmerksam gemacht, das zur Tertiärperiode 
an der baltischen Küste eine Temperatur geherrscht haben muss, 
ähnlich wie jetzt an den Mittelmeergestaden. Hier kommen auch 
heut noch, infolge der günstigen Temperatur ungleich mehr 
Pselaphiden-Arten vor, als in der kälteren baltischen Provinz Preussens. 
Es ist daher erklärlich, dass zur Zeit daselbst mehr Arten der Pse- 
laphiden leben konnten, als jetzt. 

Meine Annahme, dass das damalige Land der jetzigen Ostsee 
eine Temperatur der Mittelmeerländer gehabt haben muss, gründet 
sich auf das zahlreiche Vorkommen tertiärer Termiten und der 
Ameisengattung Plagiolepis, welche im sicilianischen Bernstein 
beobachtet worden ist. 

Termiten lieben Kork; unsere Zermes flavicollis F. in Portugal 
lebt ausschliesslich von Korkeichen, deren dort 12 Spielarten unter- 
schieden werden. Ich fand aber auch die lebende Plagiolepis pygmaea 
Latr. in ganzen Colonien sowohl im Süden Spanien und Portugals, 
als auch auf den Balearen. 

Auch Pheidole-Arten kommen auf den hesperischen Halbinsel 
vor, wie bereits a. a. O. vom Prof. Dr. Mayr erwähnt ist, und passen 
deshalb ganz gut in die Bernsteinfauna der baltischen Küste, — 
nur muss deren Existenz erst durch einen Fund bestätigt werden '). 

Ferner, dass das südliche Europa zum grossen Theile verwandte 
Arten und Gattungen der Bernsteinfauna aufweist, wie Hagen, 
Pietet und Koch nachweisen, erklärt weiterhin die Aehnlichkeit 
der damaligen Flora des jetzigen Ostpreussens mit der der jetzigen 
Südhesperiens, wovon ja schliesslich die sich bildende Thierform 
mit abhängig ist. 

Mit dem Untergang der Tertiärflora musste die Tertiärfauna zu 
Grunde gehen, weil der Bestand der Art an die Beharrlichkeit 
der Umgebung gebunden ist. 

Nehme ich 6000 recente Pselaphiden-Arten an, so ist die 


1) Ich fand Pheidole pallidula Nyl. in Portugal und auf den Balearen; PAeidole 
pusilla Heer in Portugal, besitze sie aber auch von Cuba. Vergl. Mayr: Formica 
(Pheidole) cordata Holl, 


108 SYSTEM-SCHEMA 


angenommene Zahl von ebensoviel untergegangenen Formen 
sicher nicht zu hoch gegriffen in welchen sich die Pselaphiden 
auf der Erde bewegt haben dürften. 

Auf ein Achttheil dieser Formen gestützt, ist es nun nicht 
ganz leicht, ein System aufzustellen und anzustreben: dies System 
entspreche dem natürlichen, von dem mehr geschrieben worden 
ist, als verstanden werden kann, weil der tiefere Einblick in die 
Natur der Insecten noch fehlt. 

Wir begnügten uns bisher mit der Aubé’schen, mehrfach 
erwähnten Aufstellung der Gattungen, erfreuten uns der Special- 
beschreibungen dieser und neu hinzugekommener Gattungen durch 
den unermüdlichen, ausgezeichneten Entomologen Professor Th. 
Lacordaire !), bis ich versuchte, diese Gattungen und neu creirte 
zusammenstellend, eine Art System aufzubauen ?). 

Der dabei gegangene eigene Weg ward nicht überall freundlich 
aufgenommen, und die durch Fehler in der Litteratur, herbeige- 
führt durch unrichtige Angaben der Autoren, in dieses Versuchs- 
system mit eingeschlichenen Unrichtigkeiten konnten erst später 
verbessert werden, nachdem ich nicht bloss die nöthigen Bücher, 
sondern auch die Thiere vor mir hatte. 

Es haben, nach reiflicher Ueberlegung, all die Versuche ver- 
schiedener Entomologen, die Pselaphiden in ein «natürliches» oder 
unnatürliches System zu zwängen, meinen Beifall nicht erhalten, 
weil diesen Versuchen der leitende Gedanke unterstellt blieb: auf 
Grund des bekannten geringen Materials das Weltgebäude mit 
seinen Gesetzen belauschen zu können. 

Ich musste daher bei dem von mir vorzuschlagendem Systemge- 
rippe der Pselaphiden weiter ausholen, als andere vor mir: und 
bin dabei von dem Grundsatze ausgegangen, dass, weil die lebenden 
Geschöpfe der Erde, die wir Thiere und Menschen nennen, 
mit verschwindender Ausnahme bilateral gebaut 


sind; weil ferner zur Forterzeugung der Art stets zwei, häufig 


1) Histoire naturelle des Insectes. Coléoptères II, p. 58. Paris 1851. 
2) Nunquam otiosus, p. 243. Dresden, Juli 1872. 


DER PSELAPHIDEN. 109 


verschieden scheinende (4 g) Geschöpfe sich vereinigen müssen, 
ein natürlich sein sollendes System auch nur aufParallelformen 
aufgebaut werden kann. 

Je vollkommener und reicher sich diese Forme n an einanderreihen, 
desto eher werden wir Parallelgruppen erhalten, die schliesslich 
zur Parallelfamilie überführen müssen. 

Auf diese Weise wird man von den Pselaphiden auf die Staphylinen 
von ganz allein kommen, führt man das von mir nachstehend für 
die Pselaphiden aufgestellte systematische Schema weiter. — Gleichviel 
ob nach rückwärts oder nach vorwärts ausgeführt , wird man nach 
und nach Alles Bekannte darin unterbringen können, und die 
Lücken, die bleiben, deuten das Vergangene oder noch Erreich- 
bare an. 

Die theoretisch angenommenen Parallelformen haben in dem 
hier beigegebenen System-Schema durch die in dem Bernstein von 
mir aufgefundenen Formen bereitsjetzt Bestätigung der Existenz 
gefunden, z. B. in: Batrisus-Form mit zwei gleich grossen 
Klauen; Tyrus-Form mit genäherten Hinterhüften, aber nur 
einer Klaue, und so weiter. 

Es haben sich aber auch die ursprünglich eine Familie bildenden 
Pselaphiden in drei Gruppen gespalten, die staffelförmig in 
Parallelformen aneinanderliegen und deren mittelste die eigent- 
lichen Pselaphiden, also den Schwerpunkt dieser Betrachtung selbst 
bilden (Siehe Tabelle). 

Die erste Gruppe, die Clavigeriden, haben durchgängig nur 
drei Abdominalsegmente sichtbar aufzuweisen und ihre Fühler- 
gliederanzahl ist zwei bis sechs. 

Die zweite Gruppe, die Pselaphiden, haben fünf Abdomi- 
nalsegmente und ihre Fühlergliederzahl steigt von fünf auf zwölf. 

Die dritte Gruppe, die Euplectiden, haben sechs oben sichtbare 
Abdominalsegmente und ihre Fühlergliederzahl beträgt neun bis elf. 

Führt man dieses System-Schema weiter: Käfer, pselaphidenähnlich 
mit 6—7 oben sichtbaren Hinterleibsringen, so findet man eine 
vermehrte Zahl der Tarsenglieder, und man hat als nächst- 
liegende Gruppe nicht mehr Pselaphiden, sondern die Pselaphini 


110 SYSTEM-SCHEMA 


spurii m. !), welche den Uebergang von den Euplectiden zu den 
Staphyliniden bilden, und die bereits ausserhalb des Bereiches 
dieser Arbeit liegen. 

Wenn Herr Consul A. Raffray mit seiner grossen Arbeit über 
Pselaphiden fertig sein wird und man von den noch unbekannten 
10,000 Arten früherer und jetziger Pselaphiden den grösserer Theil 
kennt, werden sich auch die gattungslosen Lücken im System- 
Schema gefüllt haben, wenn auch nicht alle, Untergegangenes 
betreffend. | 

Die im beiliegenden System-Schema cursiv gedruckten Gattungen 
sind fossile, nachträglich beschriebene; mit fetten Lettern gedruckte 
kommen recent und fossil vor; die eingeklammerten wurden bisher 


nur recent gefunden. 


1) Schaufuss, Ann. Mus. civ. Gen. 1882; id. Hor. Soc. Ent. Ross. Petrop, 
1886, p. 8—12. 


Tychus Aubé 

, | Bryaxis Leacl 
Bythinus Leac 
BARYBRYAXIS 
ht Monvx n. ge 
DEUTEROTYRUS 


h .... Batrisu: 


ot ej ere Ie 


Tyrus Aubé. 

PAMMIGES n. gi 

PANTOBATRISUS 
\ CTENISTODES n. 
) DANTISCANUS n. 


i 


ee ibs ie), 


Roa ae), 


we 4 ae! Ml iy Yi En ‘à I n x 8 > } 
A N A > 
Pa d A o A ee Da — x 


323 be, IS 20 La | TA DELA 
EN de NO mE 


Sion Lo 4 y a SEN, u NL Re, 


per 


: ua pi 


Adra 

Fühler dreigliederig. Hinterleib oben 
Ringen zusammengesetzt, 

4 Klaue, — 

- ++ « « « „Hinterhüften von einander entf 
“ern... » » > mad 
> genähert, flach. 
» » erhöht, . 


- - Hinterhüften von cin: 
oe » are 


ie e fotoni. a cu à 
STRA ae » ö erh. B. PSELAPHIDAE, 


ur A Fühler gekniet. Fühler nicht gekniet. 
5 Raft). (Typus: Goniacerus Motsch.) . . Goniastini, 


Fühler fünf(?) glied 


Fühler fünfgliederig. Hinterleib aus oben sichtbar 3 

iin 7, Ringen zusammengesetzt, 7 — = 
4 Klaue. 

. . „ Hinterhüften von einander entfern 


. Hinterleib aus oben sichtbar 


eat 


È h 
5.0 » » » >» San » » > 

' oe » genähert, ach.) . . .......... ERE odiata » genähert, flach. . . 
Rn » » Mi Ace AA een Von » » erhöht. . 


Clavigerini . . . . . (Typus Claviger Preyssl.). (Typus: Zistriophorus Schauf.) . Listriophorint, | 


Fühler sechsgliederig. Hinterleib aus oben sichtbar 3 Fühler sechsgliederig, Hinterleib aus oben sichtbar 5 
Ringen zusammengesetzt. Ringen zusammengesetzt. À | 
1 Klaue. 4 Klaue. à 
5 . . Hinterhüften von einander entfernt, Nach... . . . . . . . . .. ...... „Hinterhüften von einander entfernt, Mach. Ela na restante. ; 
Ö ra » » » > erhöht, . . . ES ou on » » » » vhöht. ETA 
à » gendhert; lacs... NRO Oto » genähert, flach. . . CROP OO 
3 » » INT, Bat DE Oded » » ‚erhöht. … : à HD CAD ONE en 


Cyathigerini, 
Fühler stebengliederig. Hinterleib aus oben sichtbar 5 
Ringen zusammengesetzt . . . . . , . (Typus: Cyathiger King). 


1 Klaue. 
“0. +. „ Hinterhüften von einander entfernt, lach... cn... .. 
GE AA » » » D illie o Sore ome oe 
na Win » genthert, flach. …. „ AMAR 
Of atoms > » erhöht... Re en 
1) Die grosse Zahl der rocenten Gattungen in diesen Tabellenentwurf einzuordnen, (Typus: Simus Raffr.) ..... Simini, 


muss für spiter aufgehoben werden, da die Litteratur über die Hüften der meisten Genera 


nur ungenügenden Aufschluss giebt, an der Untersuchung der Thiere (soweit ich selbe Fühler achtgliederig. Hinterleib aus oben sichtbar 5 


besitze) ich aber x. Z. durch Krankheit verhindert bin. Ringen zusammengesetzt, 
1 Klaue. 
-. ....Hinterhüften von einander entfernt, he... Ly Pacey 
eo ei C. EUPLECTIDAE. 
KET Fühler gekniet. Fühler nicht gekniet. 
pit ti Bythinopleetini . . (Typus: Aythinoplectus 
000000 Reitt.). 
Fühler neungliederig. Hinterleib aus oben sichtbar 5 Fühler neungliederig. Hinterleib aus oben sichtbar 5 
Ringen zusammengesetzt, I Ringen zusammengesetzt. 
1 Klaue. « 4 Klaue, 
- Hinterhüften von einander entfernt, Mach, . . . . ........ - . + - Hinterhüften von einander entfernt, flach. . , . .... : 
» » » SIVE ARE » » » » EUN ao do or ra a 0 
» gent(hert, ach i... » geniihent Mach. neel se ae nee ik 
Re » » SCOOTER ee op nr » ENE. ARE PRO 


= J F = Fühle hn- bi Baus oben = 
u = sichtbar 5 Ringen zusammengesett, Ringen zusammengesetzt. 
1 Klaue. 1 Klaue, 
Tychus Aubé. oeren Hinterhüften von einander entfernt, Dach... . . . . . . .. Si 
(Gonatocerus Schauf.). Hinterhüften von einandeventfernt, Bryaxis Leach.  :-:-:.: » » » » OMO UR ante ala ete 
fach. . + Bythinus Leach,  ::----: » genähert, flach... . . . È . 
BARYBRYAXIS n. gen. tte 2 > erhüht. . .::-... 5 
DO DEE Hinterhüften von einander entfernt, erhöht Monyx n. gen. Huplectini. 
RO OS » genähert, Nach. ...... DEUTEROTYAUS n. gen. N x 5 3 
av th LI = ; ete. NO Fühler elfgliederig. Hinterleib aus oben sichtbar 6 
HAGNOMETOPIAS n. gen, . . . 14 Klaue. IR EME 
en Hinterhüflen von einander entfernt "Nach . . . . Batrisus Aubé, È à 1 Klaue. 
ERE 5 > 5 5 tet N a 2... + + Hinterhüften von einander entfernt, fach, . . NuGAGULUS n. gen. 
ren o » genähert Sache. |. een Ù a i ì erhöht. . Nuoaron n. gen. 
LATTES n A ot, MO AAA A » genithert, Mach . ...:..... Euplectus Kirby. 
© Klauen. ne “e ER | » di ssa OR SOC Te 
erius Leconte) ...... Que, + .. ic i 
Cys pavizon n.gen. Hinterhüften von einander entfernt, Ins SIE ( cre En von fe entfernt, Nach. eo ares 
- Mie e ee 
Le: Le Bens sn à » genthert/ lache. … MME pe ce se 
. +» . + Hinterhüften von einander entfernt,erhöht SEZ et e rà 2 2 erhalte,» MERE, ’ 
4 À DANTISCANUS n, gen Sklaven: 
Saco hee » genähert, flach | È 3 E È 
CRISI n nn. i CAN : - + . . Hinterhûften von einander entfernt, flach. HereneupLectus n. gen. 
n'es SS a "UN Hic, te Cro » » » » SN eRe a 
Er aille » genähert, flach . . . - . . . Faronus Aubé. 
ae A » » erhöht 


Ml 


i Ze 


ee 


re 


= 


D 


= se 


DER PSELAPHIDEN. 111 


BESCHREIBUNG 


der vorerwähnten und zum Theil abgebildeten fossilen, für 
das System-Schema nôthigen, bisher unbeschriebenen 
Pselaphiden aus dem baltischen Bernsteine. 


GATTUNGS-BESTIMMUNGSTABELLE. 


B. PSELAPHIDA K. 
FUHLER GEKNIET. FUHLER NICHT GEKNIET. 


GONIASTINI. 
Ry ee Fühler mit 5 Gliedern .. ...... Greys n. gen. 
PSELAPHINI. 
Fühler mit 11 Gliedern. 
1 Klaue. 
ERE Hinterhüften von einander ent- 
fort} MAC. oen eee oder eer he 
Fühler an der Basis genähert. 
Letztes Palpenglied beilförmig . . . . Tychus Leach. 
Fühler an der Basis von einander entfernt. 
Erstes oben sichtbares Hinterleibssegment 
verlängert. 
Letztes Palpenglied spindelförmig. . . Bryaais Leach. 
Letztes Palpenglied verkehrt eiförmig. Barybryaxis n. gen. 
Letztes Palpenglied lang, messerförmig. Bythinus Leach. 
tar. Hinterhüften von einander ent- 
fornt,. erhöht... . go. Monyx n. gen. 
ER; Hinterhüften genähert, flach . . . Deuterotyrus n. gen. 
13 Klaue. 
Hagnometopias n. gen. . . . .. Hinterhüften 
von einander entfernt, flach. Batrisus Aubé. 
2 Klauen. 
Cymbalizon n.gen. . . . . . Hinterhüften von 
einander entfernt, flach............... 


112 


a fable >is) qe 


aante” Ter co, 


ester ens 


este Vet +, © 


BERNSTEIN- 


Hinterleib breit gerandet. 


Fühler an der Basis genähert. 


Letztes Palpenglied eiförmig. . . . . Tyrus Aubé. 
Letztes Palpenglied langkeulenförmig. 

Flügeldecken ohne Rippen . . . .. Ctenistodes n. gen. 
Flügeldecken mit Rippen. . . . .. Dantiscanus n. gen. 


Fühler an der Basis etwas genähert. 
Letzte beiden Palpenglieder seitlich 

nach vorn verlängert . . . . . . Pammiges n. gen. 
Hinterleib schmal gerandet. 


Körper walzenförmig; Halsschild kugelig Pantobatrisus n. gen. 


C. EUPLECTIDAE. 


EUPLECTINI. 
Fühler mit 11 Gliedern. 
1 Klaue. 
Hinterhüften von einander ent- 
forni MACH. 0 1 NE OR SE 
Halsschild seitlich mit Ecke. . . .. Nugaculus n. gen. 
Halsschild fherzformig "05 2 2" Nugator n. gen. 
Hinterhüften einander genähert, 
AC a N ER A ete ek Buplectus Kirby. 
2 Klauen. 
Hinterhüften von einander ent- 
Terns, MAENE MUNIE TRANS Hetereuplectus n. gen. 


Hinterhüften genähert, flach. . Faronus Aubé. 


PSELAPHIDEN. 113 


GREYS nov. gen. 
6 yoyvs; vir vestitutus uti mulier. 


Novum genus Goniaceros simillimum differt ab hoc: 

Antennis non geniculatis. 

Sulca profunda longitudinalis thoracis in specie conciliator inventa 
adhuc non est, certe distincta non est. 

Elytra sunt ecarinata sed stria dorsali tenui praedita. 

Coxae posticae sunt distantes et planae. 

Klauen und Palpen konnten an dem mir vorliegenden Exemplare, 
welches weiss überzogen und mit Luftblasen bedeckt ist, nicht 
erkannt werden. 


Greys conciliator nov. sp. — Pilosus; capitelatitudine longiore, 
oculis mediocribus, antice leviter porrecto, antennis basi parum 
distantibus, articulo primo reliquos longitudine aequante; thorace 
rotundato, antice truncato, postice utrinque parum angustato; 
elytris convexis, lateribus rotundatis, postice emarginatis. 

Long. 2 mm. 

Coll. Helm n°. 37. 

Die Maxillartaster scheinen von mittlerer Grösse, etwa wie bei 
Bryaxis zu sein. 

Die Fühler sind nicht gekniet, vermuthlich fünfgliederig; das 
erste Glied nimmt die Hälfte des ganzen Fühlers an Länge ein. 
Die fünf Fühlerglieder sind an der Basis je durch einen Haarkranz 
ausgezeichnet. Ausserdem sind die gesammten Fühler mit steifen, 
nach vorn gerichteten Borsten dicht besetzt. 

Kopf breiter als lang, schmäler als das kugelförmige Halsschild, 
und scheint jederseits hinter den Augen etwas eingedrückt zu sein. 
Augen klein. Fühlergruben verhältnissmässig sehr gross, weil die 
Fühler dick sind, stehen schräg nach vorn; zwischen beiden” 
Fühlergruben oben ist der Kopf etwas eingedrückt. 

Halsschild vorn abgestutzt, an den Seiten gerundet erweitert, 
nach den Hinterecken etwas eingezogen; die Beborstung ist nach 
hinten gerichtet, seitlich aber nach oben. Eine abgekürzte Furche 
scheint vorhanden zu sein. 


114 BERNSTEIN- 


Flügeldecken mit sichtbarem schwachen aber deutlichem ganzen 
Discoidalstreif; sie sind an der Basis abgestutzt, im Ganzen convex, 
die Seiten ziemlich bedeutend gerundet, der Hinterrand etwas aus- 
geschnitten; die Beborstung ist nach hinten gerichtet. 

Die fünf von oben sichtbaren Hinterleibsringe, welche für sich 
gewölbt sind, gehen auf die Unterseite ohne erhobenen Rand über, 
nehmen an Breite ab, sind aber unter sich von gleicher Länge. 

Auf der Unterseite ist ein sechster Ring sichtbar. Der erste 
Ring ist breiter als der zweite, der fünfte am längsten. 

Hinterbrust in der Mitte (ich glaube richtig zu sehen !) tief ausgeschnit- 
ten, derart, als ob sie wie zwei abgerundete Lappen auseinanderliefe. 

Hinterhüften flach, von einander entfernt. Vorderhüften genähert. 
Schenkel kurz, stielrund, langkeulig, fast elliptisch. Schienen kurz, 
nach vorn ein wenig verdickt. 

Das ganze Thier ist dicht behaart. Von irgend Jemand ward es, 
nach handschriftlicher Notiz, für einen Claviger angesprochen. 


TYCHUS Leach. 


Tychus radians nov. spec. — Elongato-obovatus, valde disperse 
pilosus; antennis gracilibus, clava triarticulata , libera, valida; capite 
antice binodoso, latitudine longiore; thorace elongato-cordato; 
elytris fere semicircularibus, basi subrecta, vix emarginata, sub- 
convexis, nitidis, pilosis, ad suturam utrinque puncto impresso, 
ad humerum fovea magna, punctis majoribus valde dispersis ad 
latera posticeque praeditis, disco rare punctulato; pedibus tenuibus. 

Long. 13 mm., lat. 3 mm. 

Coll. Helm n°. 49. 

Maxillartaster gross, ausgestreckt ragen sie bis an das dritte 
Fühlerglied. Das letzte Tasterglied ist beilförmig und fast so gross 
als das letzte Fühlerglied, nur nicht so massig. 

Fühler am ovalen Kopfe vorn in zwei kugelförmigen Anwüchsen 
eingelenkt, welche letztere fast so breit sind, als der (an dem 
allerdings nicht gut erhaltenen Stück eiförmig erscheinende) Kopf. 
Die Keule ist dreigliederig, jedoch ist ihr erstes Glied wenig auf- 


fallend breiter als eines der vorhergehenden Glieder. Die Fühler- 


PSELAPHIDEN. 115 


glieder 2—8 sind von kurz konischer bis zu rundlicher Gestalt, 
und zwar sind die Glieder 3—7 mehr rundlich, 1 und 2 aber 
wenig breiter als die folgenden und jedes doppelt so lang als das 
dritte. Die Keule, von der die letzten zwei Glieder sehr dick und 
lang, im Verhältniss zu. den übrigen Gliedern, sind, ist lose ge- 
gliedert. Das letzte Glied zeichnet sich durch seine massige Form 
aus, denn es ist (in der Mitte betrachtet) das breiteste und hat 
mehr Länge als die beiden vorhergehenden zusammengenommen. 

Kopf, Halsschild und Flügeldecken glänzen. 

Auf dem Kopfe finde ich keine Punktur. 

Das Halsschild ist viel länger als breit, im vorderen Theile seit- 
lich gerundet, von der Mitte ab mit geraden Seiten, und ist so 
dicht weitläuftig behaart als die Flügeldecken; ausserdem aber 
findet sich, wenn ich mich nicht täusche , noch eine abnorm lange, 
ganz weitläuftige Behaarung. 

Die Flügeldecken erscheinen fast breiter als lang, sind aufge- 
trieben, an den Seiten gerundet, nach der Basis zu etwas einge- 
zogen, an den Schultern gerundet. Die Basis selbst rundlich ausge- 
schnitten. Neben der Schulter und da, wo das Schildchen sein 
soll, befindet sich eine sehr tiefe Grube, die auf das erste Viertel 
der Flügeldecken verläuft. Dadurch bekommt die Schulter nach 
innen eine rundliche Kante (oder: die Grube ist nach der Schulter 
zu mit einer Kante abgegrenzt). Die Grube am Schildchen ist nicht 
ganz so tief als die andere. 

Der Hinterleib scheint breit gerandet zu sein, ist kürzer als die 
Flügeldecken, dagegen um ein klein Weniges breiter, und zwar 
vom Ende derselben rundlich erweitert und dann rasch eingezogen. 
Unten sind die Hinterleibsringe ihrer ‚ganzen Länge nach in der 
Mitte mit einer ganzen Reihe fast in einer Linie stehender Punkte 
versehen. Auch an der Basis finden sich einige tiefe Punkte vor. 

Die Hinterhüften stehen von einander entfernt, flach kugelig; 
die Hinterbrust ist zwischen ihnen etwas eingeschnitten. Mittel- 
hüften ebenfalls entfernt. Beine ausserordentlich dünn; Schenkel 
fast gar nicht erweitert; Hinterschienen an der Basis gebogen, 

Eine Klaue, 


116 BERNSTEIN- 


Das ganze Thier zeichnet sich durch seine lange Behaarung und 
sehr weitläuftig stehende ganz grobe tiefe Punkte aus. 
Ich halte das mir vorliegende Stück für 2. 


Tychus avus nov. spec. — Subpyriformis, piceus, pilosulus; 
antennis undecimarticulatis, articulis primo et secundo elongatis, 
primo longiore, tertio obpyriformi; 4°—8° rotundatis, nono et 
decimo vix transverse globuliformibus, magnis, undecimo maximo, 
apice parum robustiore et breviter acuminato, 9°—11° clavam for- 
mantibus; palpis miaxillaribus fere 4 antennarum longitudinis, 
articulo ultimo antennarum articulos primum et secundum longi- 
tudine superante; capite ovato, antice binodoso; thorace subelon- 
gato, medio parum ampliato, antrorsum angustato, basi uniseriatim 
punctato; elytris ampliatis, magnis, angulis rotundatis, pilosulis, 
striis suturalibus apice fere connexis, discoidalibus in disco abbre- 
viatis; abdomine marginato, segmento primo secundo parum latiore; 
pedibus elongatis, femoribus vix clavatis, tibiis apice leviter incras- 
satis, tarsis elongatis, articulo primo minutissimo, unisetifero, 
monodactylis, unguiculo minuto. 

Long. 11 mm., lat. 2 mm. 

Coll. Helm n°. 4. 

Maxillartaster: Erstes Glied so lang als die drei ersten Fühler- 
glieder, fadenförmig; an der Basis selbst befindet sich eine ovale 
Erhöhung; an der Einlenkung ist das Glied angeschwollen. Im 
Winkel zweigt sich ein wiederum dünnes, am Ende anscheinend 
verdicktes Glied ab. 

Die Fühler sind seitlich des Vorsprunges am Kopfe eingefügt ; 
der Vorsprung ist nicht bedeutend und nicht besonders erhöht. 

Augen gross, seitlich gelegen, grob granulirt. 

Halsschild länger als breit. Seiten rundlich erweitert, nach hinten 
rasch, nach vorn allmählig verengert, Hinterecken vechtwinkelig. 
Basis mit sechs eingedrückten Punkten, über der Basis nach 
vorn etwas kugelförmig, bez. die Basis ein wenig eingesenkt. 
Die Behaarung ist lang, nach vorn aufrecht stehend (9), 


bei anderen Exemplaren (d) äusserst zart, niederliegend und 


PSELAPHIDEN. 117 


weitläuftiger. Unterseits ist der Thorax glatt und glänzend. 

Die Flügeldecken zeigen Nahtstreifen, die sich nach hinten zu 
nähern und an der Basis in einem tief eingedrückten Punkt ein- 
laufen , sowie je einen von der Basis nach der Mitte zu verlaufenden , 
dahinter verschwindenden Streif. 

Vom Hinterleib sieht man oben nur zwei Ringe, weil er stark 
abfällt; dieselben sind ungerandet. Von unten kann man infolge 
der starken Biegung die oberen Theile der letzten beiden Ringe 
sehen, naturgemäss sind dadurch die Ringe unten sehr schmal; 
der erste ist viel breiter als der zweite und dritte, der zweite und 
vierte sind gleichbreit, der dritte etwas schmäler, der fünfte etwas 
breiter als lang, oben und unten regulär gerundet. 

Vorderhüften kurz, aufrecht stehend, dicht an einander. Mittel- 
hüften ziemlich nahe stehend, ohne sich zu berühren. Hinterhüften 
entfernt von einander. 

Beine lang, dünn, Schenkel wenig verdickt, Vorderschienen 
beim d etwas gebogen, beim 9 fast gerade, Mittel- und Hinter- 
schienen beim & gerade, beim 9 sehr leicht zweicurvig. Tarsen 
lang, erstes Glied sehr klein, aber deutlich, zweites etwa 5 bis 6 
mal grösser , nach vorn verdickt (bei den Vordertarsen nicht !), drittes 
Glied eben so lang als das zweite, jedoch dünner und fast gleich- 
mässig breit. Eine Klaue. 

Im Ganzen ist das Thier länglich gewölbt, namentlich die 
Flügeldecken mit dem breiteren, für sich gewölbten ersten Hinter- 
leibsringe und dem schmalen Halsschilde, an dessen Basis sich 
sechs eingedrückte Punkte befinden. 7ychus avus ist über und 
über mit längeren Härchen nicht dicht besetzt, von oben gesehen 


auf dem Hinterleibe deutlicher als auf den Flügeldecken. 


BRYAXIS Leach. 


Bryaxis glabrella nov. spec. — Picea; capite supra viso longi- 
tudine latiore, ab antennarum basi subtus versus prolongato, 
antice rotundatim truncato; antennarum articulis mediis minutis, 
clava triarticulata, articulis binis ultimis solum maximis, primo 


secundoque angulis rotundatis, subconvexis; elytris convexis, fere 


118 BERNSTEIN- 


semiglobosis; abdomine marginato, segmento primo maximo, supra 
solum visibili, postice rotundato, valde declivi; pedibus validis, 
tarsis elongatis, articulo primo minuto, secundo elongato, latiore 
quam articulus tertius, tertio cum unguiculo acuminato. 

Long. 1 mm., lat. } mm. 

Coll. Helm n°. 31. 

Bryaxis glabrella ist ein kurzgebautes Thierchen, welches sich 
durch die bauchigen Flügeldecken, den grossen Hinterleibsring, 
den von oben gesehen breiten Kopf mit den beiden Gruben und 
die sehr starke, fast zweigliederige Fühlerkeule auszeichnet. Das mir 
vorliegende Exemplar glänzt wie rothbraune Seide, doch ist diese 
Färbung wohl nur durch den dunklen Bernsteinüberzug her- 
vorgerufen, da einige offene Stellen einen pechbraunen Ton zeigen. 

Die Palpen sind bei dem Unicum nicht zu erkennen, obgleich 
der Kopf unten frei liegt; sie sind also klein und jedenfalls denen 
der Gattung Bryazis entsprechend. 

Die Fühler sind an und für sich dünn, die Glieder 4—9 perl- 
schnurförmig; das neunte, kaum grösser als das achte, bildet mit 
dem zehnten und elften die Keule. Das zehnte Glied, welches ein 
ganz klein wenig breiter als lang ist, ist gerundet und fast doppelt 
so breit als das neunte; das elfte ist verkehrt eiförmig, stark, 
etwas zugespitzt und viel mehr behaart als die übrigen Glieder. 
Das erste und zweite Glied sind ziemlich von gleicher Länge, nur 
ist das erste etwas stärker als das zweite; das dritte Glied ist 
verkehrt konisch, länger als breit. 

Kopf gross, von der Breite der Halsschildsbasis, wenig gewölbt ; 
die Seiten und Ecken abgerundet. Nach vorn zu zwei sehr tiefe 
Gruben. Die an der Basis etwas entfernt stehenden Fühler sind 
neben den Augen eingelenkt. Von da ist der Kopf nach unten in 
eine ziemlich breite, nach vorn abgerundete Schnauze verlängert. 
Die Mandibeln sind kräftig entwickelt. Die seitlich gelegenen Augen 
sind zwar nicht klein, aber wenig auffällig und stehen wenig 
hervor. 

Halsschild nach vorn etwas breiter als an der Basis, im Ganzen 


breiter als lang, die Vorderecken schärfer abgerundet als die hin- 


PSELAPHIDEN. 119 


teren, gewölbt. Ueber die etwaigen Gruben des Halsschildes erlaubt 
die schlechte Lage meines Stückes nicht, genaue Auskunft zu 
geben. Es scheinen drei vorhanden zu sein, punktförmige, eine 
vor der Basismitte, zwei zur Seite. 

Die Flügeldecken sind so lang als breit, glänzend, stark gewölbt , 
nach vorn zu rund eingezogen. Schulterecken nicht bemerkbar, 
hinten etwas gerundet, abgestutzt. Die äusseren Ecken (wie es 
scheint) kaum bemerkbar eingekniffen, 

Vom Hinterleibe sehe ich von oben nur einen Ring, der etwas 
breit gleichmässig gerandet ist; derselbe ist einhalbmal breiter als 
lang, hinten stark gerundet und gewölbt , glänzend. An dem Unicum 
ist der Hinterleib nicht besonders sexuell ausgezeichnet. 

Von hinten beobachtet sieht man drei schmale, fast gleichbreite 
Hinterleibsringe und die Afterdecke als letzten Ring; diese vier 
letzten Ringe sind wie in einander- und in den breiten ersten 
Ring hineingeschoben, dessen Kanten freistehen, 

Die Unterseite ist glänzend. Hinterhüften flach, von einander 
entfernt; mittlere etwas näher aneinanderstehend, kugelig. — Der 
grosse erste Hinterleibsring ist sehr auffällig, diesem schliessen 
sich die anderen drei Ringe an. Afterdecke breiter als lang. 

Beine kurz, kräftig, Schenkel wenig verdickt, Schienen gerade. 
Tarsen kräftig, dreigliederig, fast von drei Viertel der Länge der 
Schienen, nach der Mitte zu kaum verdickt, nach vorn verdünnt. 
Eine Klaue. 

Est ist nicht unmöglich, dass die nachfolgenden kurzen Worte 
Motschulsky’s auf dieses Thier zu beziehen sind; eine Deutung 
derselben ist vollständig ausgeschlossen : 

« Eupsinoides glabrellus Motsch. — Voisin par la forme des 
Eupsinus de l’Amérique septentrionale, massue des antennes com- 
posée de deux articles distincts. Long 3 lign.» (Etudes entomolo- 
giques 1856). 

Das Bernsteinstück n°. 31 der Sammlung des Herrn Stadtrath 
O. Helm in Danzig enthält ausser der Bryawis glabrella Schauf. 
eine ziemlich voll gesogene Zecke, wie solche ähnlich, aber viel 


grösser, in Surinam vorkommen, 


120 BERNSTEIN- 


Bryaxis veterum nov. spec. — Corpulenta, pilosula, elytrorum 
costis marginibusque et abdomine tomentosis; palpis maxillaribus 
minutis, articulo ultimo elliptico; antennarum articulo primo elon- 
gato, 2—8 filiformibus, transversis, 9—11 cunctis reliquos longi- 
tudine aequantibus, latioribus, nono et decimo cylindricis, undecimo 
breviter ovato; thorace brevi, valde cruciatim et utrinque rotundatim- 
impresso; elytris disperse pilosulo-punctulatis, sutura et costis 
duobus elevatis; abdomine convexo, lateribus paullum rotundatim- 
expansis, margine supra stria finita; pedibus mediocribus, tibiis 
intermediis curtis, rectis, reliquis modice bicurvatis. 

Long. fere 2 mm., lat. 1 mm. 

Coll. Helm n°. 28, 29. 

Maxillartaster sehr klein, die beiden letzten Glieder von elli- 
ptischer Gestalt, das letzte ein wenig zugespitzt. Am Exemplar n°. 
29 erscheinen sie mir oval: es liegt also hier oder bei n°. 28 eine 
optische Täuschung vor. 

Die Fühler zeigen drei wohlverschiedene Abtheilungen, nämlich 
das erste lange Glied, die kurzen , gleichbreiten, perlschnurförmigen 
Glieder 2—8, und die Glieder 9—11, welche, gleichbreit, einen 
so langen Cylinder bilden als die Länge der zweiten Abtheilung 
beträgt. Das erste Glied ist etwas breiter und länger als das neunte, 
die Glieder 2—8 sind viel schmäler als das erste und die letzten, 
quer, abgerundet. Das letzte Glied kurz oval, das vorletzte wenig 
kürzer als das neunte. 

Der Kopf ist so lang als breit, jedoch seitlich nach vorn verengt, 
rechnet man die grossen hervorstehenden Augen dazu; daselbst 
abgestutzt, in eine dicke Wulst endigend, welche die ziemlich 
entfernt stehenden Fühlergruben birst. 

Auf dem Halsschilde ist ein sehr tiefer, breiter, nach hinten 
kurzer, kreuzförmiger Eindruck. Die Zwischenräume sind wulstig , 
die beiden Vorder- und Mittelwulsten schliessen vorn einen einge- 
drückten Punkt ein; der kreisförmige Eindruck an den Seiten setzt 
sich an der Basis fort. (Leider zeigt keines der mir vorliegenden 
Exemplare dieses ganz deutlich). 


Flügeldecken wenig convex, quadratisch, nach den Schultern 


PSELAPHIDEN. 121 


zu abgerundet. Längs der Naht laufen die Nahtstreifen bis an das 
Ende; der Discoidalstreifen ist ganz, doppelt vertreten, breiter 
als der Nahtstreif von der Naht entfernt ist. Der Raum zwischen 
den beiden Discoidalstreifen ist erhoben und bildet eine Leiste, die 
dicht befilzt ist, ebenso wie der Hinterrand der Elytren und der 
Hinterleibsringe, sowie der Seitenrand derselben. 

Hinterleib breit, wulstig gerandet ; der erste Ring etwas einge- 
drückt, der nächste von ihm wie durch eine leichte Wulst ge- 
schieden. Der Abdomen fällt hinten nach unten kugelig ab, sodass 
man von oben drei Ringe, von unten fünf Ringe, und zwar den 
vierten und fünften ganz sehen kann. In folge dessen sind die 
mittleren unten sehr schmal. 

Die Schenkel sind nicht viel dicker als die kräftigen Schienen, 
im ersten Drittel dünn, dann etwas kugelig aufgeschwollen. Die 
Mittelschienen sind dick, ziemlich gerade, die Vorder- und Hinter- 
schienen schwach zweicurvig, nicht so kräftig als die mittleren, 
aber immerhin sehr robust und länger als diese. Die Tarsen sind 
verhältnissmässig kräftig. Eine kurze, kräftige Klaue. 

Mittelbrust beiderseits in der Mitte, hinten seitlich nach aussen 
polsterartig etwas erhöht. 

Hinterhüften von einander entfernt, als Ringe noch sichtbar, 
aber nicht erhöht, flach; die Schenkel der Hinterbeine konisch , 
gross und dick, wie sie die kräftigen Beine vertragen. Mittel- 
hüften etwas weniger von einander entfernt, als grosse Kugel halb 
vorstehend. 

Auf den ersten Blick ist Bryamis veterum, namentlich in Bezug 


auf die Flügeldecken, der Aplodea costalis m. täuschend ähnlich. 


BARYBRYAXIS nov. gen. 
Bogus, gravis; Bryazis. 


Palpi maxillares articulo secundo petiolato, curvato, apice clavato, 
tertio minuto, transverso, ultimo elongato-obovato. 
Antennae distantes, undecimarticulatae, filiformes, vix clavatae. 


Oculi mediocres. 


122 à BERNSTEIN- 


Thorax transverse-subcordatus, utrinque unifoveatus, basi seriatim 
punctata. 

Abdomen late marginatum, segmento primo utrinque unifoveolato 
intusque stria abbreviata insculpta. 

Pedes validi, tarsis triarticulatis, uniunguiculatis. 
Generi Bryaxi affinis; differt palpis minoribus, thoracis basi 


punctis impressis, abdominis segmento primo utrinque foveolato. 


Barybryaxis lata nov. spec. — Elongata, obovata, supra visa 
punctulata, pubescens; antennis filiformibus, articulis latitudine 
longioribus, primo et undecimo majoribus, secundo et decimo inter 
se subaequalibus, reliquis tenuioribus; capite antice rotundato, 
fronte antice sinuato et inter oculos impresso, postice utrinque 
puncto impresso; thorace late subcordato, angulis posticis rectis, 
basi leviter impressa; elytris latitudine longioribus, stria suturali 
integra, altera discoidali curta; abdominis segmentis supra tribus 
visibilibus; binis primis valde marginatis, primo secundum ter- 
tiumque cuncta longitudine aequante, fossula utrinque ornato et 
 lineis duabus abbreviatis inter fossulas. 

Long. fere 11 mm. 

Tab. 3, fig. 11. 

Der Vertreter der Gattung Barybryaxis befindet sich in einer 
Königsberger Sammlung, ich vermuthe in der der physikalisch- 
oekonomischen Gesellschaft, welche mir auf drei schriftliche Anfragen 
nicht antwortete. 

Nach der von Herrn von Schlereth gefertigten Zeichnung sind 
die Flügeldecken deutlicher punktirt als die übrige Oberseite. 

Die Schenkel erscheinen nach dem Ende zu nicht keulig ver- 
dickt — ich möchte dies jedoch für eine optische Täuschung halten 
und glaube, sie sind es. Die Schienen sind gerade und zeigen 
nichts Auffälliges. Die Tarsen haben drei Glieder, wovon das erste, 
wie gewöhnlich , klein, das zweite lang, das dritte etwas kürzer 
als das zweite ist. Die Zeichnung zeigt eine Klaue. 

Da mir die Unterseite unbekannt geblieben ist, kann ich über 


die systematische Stellung keine Mittheilung machen. 


PSELAPHIDEN. 123 


BYTHINUS Leach. 


Bythinus tenuipes nov. spec. — Castaneus; palpis maxillaribus 
articulo ultimo subsecuriformi, articulum ultimum antennarum fere 
longitudine aequante; antennarum articulis: primo elongato, quatuor 
sequentes longitudine fere aequante, 4—10 rotundatis, clava triar- 
ticulata, non magna; thorace rotundato-subcordato, supra basin 
impresso et utrinque foveolato, basi ruguloso-punctata; elytris 
disperse punctulatis, pubescentibus, convexis , fere subquadratis, an- 
trorsum parum angustatis, humeris rotundatis , basi quadri-impressa ; 
abdominis segmento primo tres sequentes longitudine fere aequante. 

Long. 14 mm., lat. $ mm. 

Coll. Helm n°. 10. 

Maxillartaster: Letztes Glied kürzer als das erste Fühlerglied, 
schwach beilförmig, nicht länger als das letzte Glied der Fühler 
(dessen Spitze wohl durch Haaranhang schlank ausgezogen ist; 
diese Spitze ist hier nicht mit gemeint), aber wenig schmäler. 

Fühler im Ganzen schlank, wenig länger als Kopf und Halsschild 
zusammengenommen; erstes Glied kräftig, über drei mal so lang 
als breit, und fast so lang als die Keule, das zweite schmäler, 
kurz oval, 3—8 klein, gleichbreit, das dritte fast länger als breit, 
die folgenden 4—8 nicht länger als breit, neuntes und zehntes 
kugelig, zehntes grösser als das neunte. 

Kopf vorn wulstig, abgestutzt, zwischen den Fühlern rundlich 
vertieft, Höcker über den Basalgruben der Fühler sehr deutlich; 
nach hinten innerhalb der Augen etwas verbreitert. Stirn der Länge 
nach etwas eingesenkt, ebenso, aber bedeutender, die Partie vom 
Auge ab nach vorn. Augen gross, grob granulirt. 

Halsschild mit linearem, jederseits in ein Grübchen endendem 
Basaleindrucke. 

Flügeldecken wenig länger als breit, neben den Schultern abge- 
rundet; Balsalrand erhöht; Seiten nach hinten kaum erweitert; 
stark convex. Oberseite, wie es scheint, ein wenig rauh, mit 
weitläuftiger Punktur und wohl ebensolcher kurzer Behaarung. 
Basis neben der Naht mit eingesenkten Grübchen. Neben der 


124 BERNSTEIN- 


Schulter nach innen eingesenkt, sodass die sich etwas erhebende 
Schulter, ohne den Rand zu erreichen, deutlicher hervortritt. 

Hinterleib schmal gerandet; der erste Ring so breit als die drei 
folgenden oben sichtbaren, zusammengenommen. 

Beine dünn, Schenkel wenig und nicht abgesetzt verdickt, 
Schienen dagegen nicht als dünn zu bezeichnen, verhältnismässig 
kurz, die vorderen sehr wenig gebogen. 

Unterscheidet sich von Bythinus typicus m. dadurch, dass das 
ganze Halsschild und die ganzen Flügeldecken zwar glänzend sind, aber 


mit einer dichten feinen Punktur besetzt sind. Die Augen sind grösser. 


Bythinus foveopunctatus nov. spec. — Convexus, thorace 
elytrisque foveolatopunctatis; antennarum articulis binis primis elon- 
gatis, tertio obconico, basi truncato, reliquis rotundatis, minutis, 
clava triarticulata parum distincta; palpis maxillaribus tenuibus, 
articulo ultimo subsecuriformi, intus parum dilatato-curvato, lati- 
tudine duplo longiore; capite porrecto, antrorsum angustato et 
bifoveolato; thorace subcordato, basi linea tenui transversim im- 
pressa, utrinque oblique impresso; elytris convexis, lateribus sub- 
rotundatis, basi emarginata, leviter quadrifoveolata, stria suturali 
tenui; abdomine laevi, convexo, tenuiter marginato, ab segmento 
secundo convexo-declivi; tibiis vix curvatis, posticis parum bicurvatis. 

Long. 1 mm., lat. fere & mm. 

Coll. Helm n°. 36. 

g? (der dünnen Fühlerbasis halber). 

Die langen Bythinus-Palpen sind dünn, mit schwach messer- 
förmigem letzten Gliede, welches zweimal so lang als breit und 
nach innen zu spindelförmig geschwungen ist. 

Die Fühler sind unter Frontalhöckern , ziemlich nahe bei einander 
stehend, eingefügt (an der Type schlecht sichtbar); das erste Glied 
ist länger als eines der übrigen, nicht auffallend verdickt, das 
zweite wenig länger als breit, kaum schmäler als das erste, das 
dritte kurz verkehrt konisch, 4—8 sind klein, rund, perlschnur- 
artig, neuntes und zehntes sind kugelig, zehntes dicker als 


neuntes; beide letzteren bilden mit dem grösseren, abgestutzt 


PSELAPHIDEN. 125 


spindelförmigen elften Gliede eine nicht starke Keule. Bei meinem 
Exemplare zieht sich die Keule scheinbar in eine haarförmige Spitze 
aus; ich halte dies indessen für Täuschung. 

Kopf nach vorn verengt. Er hat vermuthlich ziemlich vorn zwei 
Grübchen oder Eindrücke, die nach vorn verlaufen; ich sehe 
nur eine einseitige Andeutung. Augen gross, rund, convex, grob 
facettirt. 

Der lineare Quereindruck über der Basis des Halsschildes endet 
beiderseits in einer grösseren flachen Grube, die schräg nach vorn 
gerichtet ist, wodurch die erhöhte Fläche des Halsschildes ein 
herzförmiges Ansehen erhält. Die Oberseite des Halsschildes ist grob 
weitläuftig grubenartig punktirt, zwischen Basis und Basaleindruck 
aber dicht und wie mir scheint rauh punktirt. 

Flügeldecken weitläuftig grubenartig punktirt uud zwar gröber 
und tiefer als das Halsschild; an der Basis befinden sich vier 
flache grössere grubenartige Eindrücke, welche die Schultern nicht 
besonders hervorheben. Die Elytren sind convex, an den Seiten 
schwach gerundet, nach hinten wenig erweitert; die Nahtstreifen 
laufen als feine Linien dicht neben der Naht und vereinigen sich 
am Ende. 

Hinterleib glänzender als das übrige Thier, scheinbar ohne 
Punktur. Von oben sehe ich vier fast gleichbreite Segmente, wovon 
das zweite bauchig und bereits abschüssig ist. Der fünfte Ring 
bildet die rundliche Afterdecke. 

Schenkel kurz und dick, Schienen länger, nach vorn kräftig, 
nur wenig gebogen; die hinteren Schienen sehr schwach doppel- 
curvig, Schenkel und Schienen sind mit einzelnen längeren 
Härchen besetzt. Die langen Tarsen, deren zweites Glied besonders 
kräftig ist, tragen eine Klaue. 

In dem die Type zu vorstehender Beschreibung einhüllenden 
Bernsteinstücke befindet sich noch eine unausgebildete kleine 


Rhynchote eingeschlossen. 


Bythinus typicus nov. spec. — Obscure ferrugineus, pedibus, 


ore, antennis pallidioribus; palporum maxillarium articulo ultimo 


126 BERNSTEIN- 


antennarum articulum primum aut clavam longitudine superante , 
cultriforme, apice subcurvato; capite antice truncato et parum impresso 
inter oculos minutos bipunctulato; thorace supra basin impresso 
et utrinque foveato, ad basin ruguloso; elytris convexis, basi quadri- 
foveolata et transverse carinulata , disperse profundius punctulatis; ab- 
domine parum marginato, supra segmentis binis primis visibilibus inter 
se longitudine aequalibus, tertio et quarto cunctis primum aequante. 

Long 41 mm., lat. 2 mm. i 

Coll. Helm n°. 9. 

Maxillartaster von mindestens zwei Drittel der Fühlerlänge. Das 
sichtbare Mittelglied is ein kleines Gelenkglied, an welchem nach 
innen das dünnstielige, vorn keulenförmig verdickte Basalglied 
anliegt. Nach vorn ist das Mittelglied etwas verengt, und daran 
sitzt das grosse fast breit schotenförmige Endglied, welches nach 
vorn etwas nach unten gerichtet, abgerundet ist, nach hinten aber 
zugespitzt erscheint, derart, dass die Aussenseite fast gerade, die 
Innenseite vorn und hinten stark abgerundet ist. Es ist viermal 
länger als breit, erreicht zu vier Fünftel die Länge des Basalgliedes 
der Palpen oder auch die der drei letzten Fühlerglieder zusammen , 
ist aber breiter als das letzte Fühlerglied. Von der Seite betrachtet 
erscheint es lanzettlich. 

Fühler: Erstes Glied sehr verlängert, zweites oval, 3—7 oval, 
zusammen perlschnurförmig, nach und nach etwas kleiner werdend, 
achtes Glied nicht dicker als das siebente, nicht länger als breit, 
sodass es kugelig erscheint, 9—11 Glied bilden eine lose abgesetzie 
Keule, das neunte wenig breiter als das achte, das zehnte wenig 
quer, das elfte verkehrt eiförmig, kurz zugespitzt. 

Kopf hinten etwas breiter als vorn, nach hinten kissenartig ge- 
wölbt, Stirn quergewölbt, nach vorn in der Mitte tief eingedrückt , 
der Eindruck nach vorn verlängert. Zwischen den verhältnissmässig 
kleinen, wenig vortretenden, deutlich facettirten Augen befinden 
sich zwei schwache Grübchen. Die Fühlergruben sind jederseits 
des Kopfes durch zwei aufgetriebene Stellen kenntlich. Der Kopf 
bewegt sich im Halsschilde an einem kurzen Halse und ist-am 


Beginn des Halses etwas eingeschnürt, 


PSELAPHIDEN. 127 


Halsschild mit linearem, nach hinten bogigem Basaleindrucke , 
der jederseits in eine sehr grosse tiefe Furche endet. Vom Basalein- 
drucke zur Basis ist das Halsschild irregulär runzlich punktirt; 
von der Mitte der Basis scheint nach der Mitte des Halsschildes 
ein schmales Kielchen zu gehen, welches sich auch über die grobe 
Punktur der Basis selbst erhebt. 

Die Flügeldecken tragen einzelne zerstreute grosse Punkte. Naht- 
streif an der Basis in einen punktförmigen Eindruck endigend ; neben 
der Schulter ausserdem ein grubenartiger Eindruck, der sich in 
die Länge zieht: die Basis erscheint deshalb vierknotig. Das Thier 
ist geflügelt. 

Hinterleib vom zweiten Ringe ab mehr als abschüssig. Der 
erste Ring ist so breit als der zweite, beide sind an den Seiten 
mit einem scharfen Kielchen versehen, das den Rand vertritt. Der 
dritte Ring ist nach unten gebogen und hat nur noch eine Andeu- 
tung dieses Randes. 

Beine verhältnissmässig lang. Schenkel wenig verdickt, Schienen 
schlank, nach vorn etwas breiter als an der Basis (an dem mir 
vorliegenden Unicum sind nur die Hinterschienen sichtbar). Eine 
kurze Klaue, die an der Basis dick, geschwollen, nach aussen 
aber dünn und scharf ist. : 

Die Gesammtfarbe ist pechbraun, die Flügeldecken zeigen roth- 
braune, die Beine, Fühler und Mundtheile rostrothe Färbung. 


Bythinus caviceps nov. spec. — Castaneus, ore, antennis, 
pedibus, elytris rufocastaneis; capite triangulari, oculis magnis, antice 
truncato, impresso; thorace subcordato, supra basin impresso, utrin- 
que foveato, basi subplicata ; elytris convexis, antrorsum parum angu- 
statıs, parum latitudine longioribus (disperse pilosulis ?); abdomine supra 
segmentis quinque visibilibus, subaequalibus, a secundo declivibus. 

Long. 14 mm., lat. $ mm. 

Coll. Helm n°. 12 et 33. 

Maxillartaster: Erstes Glied klein (nicht zu erkennen bei den 


mir vorliegenden Exemplaren), zweites Glied fadenförmig, lang, 


128 BERNSTEIN- 


etwas gebogen, drittes Glied fadenförmig, etwas kürzer als das 
zweite, nach vorn wenig verdickt; letztes Glied sehr stark, gross, 
so lang als das dritte, verkehrt eiförmig, vorn gerundet, abge- 
stumpft, knapp doppelt so lang als breit. 

Die Fühler sind nicht länger als Kopf und Halsschild zusammen , 
haben sehr kräftige Basis und kräftige Keule, jedoch verhältniss- 
mässig dünne kleine Mittelglieder. Das erste Glied ist fast dreimal 
so lang als breit, vom zweiten Gliede ab bis zur Keule nehmen 
die Glieder an Grösse ab; 2—5 sind oval, 6—8 die kleinsten, 
etwa so lang als breit, das neunte etwas grösser, kugelig, das 
zehnte doppelt so breit als das neunte, das elfte sehr stark, von 
einer zu langer Spitze ausgezogenen Birnform. 

Kopf etwas schnauzenartig nach vorn ausgezogen, ähnlich wie 
bei Ctenistes, ist an den Fühlergruben jedoch etwas breiter und 
im Ganzen nicht so weit vorgestreckt, dagegen nach unten und 
schräg nach hinten verlängert. Ueber den Fühlereinlenkungen be- 
findet sich je ein Knötchen. Vor den kleinen, ziemlich vorstehenden , 
runden, convexen, grobgekörnten Augen geht eine kaum geschwun- 
gene Leiste nach dem erwähnten Knötchen ab. Die Stirn ist gewölbt 
und die Seiten derselben nach den Leisten zu eingesenkt, sodass 
sich daselbst eine Rinne gebildet hat. 

Halsschild verkehrt breit herzförmig, hinten beiderseits mit 
grosser tiefer Furche. 

Flügeldecken scheinen ein ungefähres Viereck zu bilden, sind 
oben und seitlich etwas gewölbt und neben den wenig bemerk- 
baren Schulterecken leicht eingedrückt. Sie sind glänzend, sehr 
fein aber deutlich punktirt, die Punkte tragen äusserst feine kurze 
Härchen. Der Nahtstreif scheint vorhanden zu sein. 

Hinterleib kugelig, im Halbkreise nach unten gebogen , die Ringe 
sind alle ziemlich von einer Breite, die beiden ersten oben sicht- 
baren scheinen seitlich etwas gerandet zu sein. 

Schenkel lang, verhältnissmässig dünn. 

In einem der Helm’schen Bernsteinstücke (n°. 33) befindet sich 
ausser der eben beschriebenen Art noch ein anderer Käfer einge- 


schlossen, 


PSELAPHIDEN. 129 
MONYX nov. gen. 
pari, solipes. 


Palpi maxillares articulo ultimo conico, intus dilatato.. 
Antennae distantes, undecimarticulatae. 
Thorax elongato-obcordatus. 
Abdominis segmenta supra gradatim angustiora. 
Tarsi monodactyli. 
Die Coxen konnte ich nicht genau beobachten, hoffe aber dem 
Thiere die richtige Stellung gegeben zu haben. 


Monyx spiculatus nov. spec. — Testaceus, corpus ovale; anten- 
nis brevibus, articulis primo et secundo magnis, sequentibus subtrans- 
versis, paenultimis transversis, ultimo maximo; palporum maxillarium 
articulo ultimo conico, intus subdilatato; capite antice recto, trun- 
cato, transverso; oculis minutis; thorace breviter cordato sed antice 
obcordato, postice constricto, transverse impresso et tripunctato; 
elytris fere globosis, apice truncatis, stria suturali tenui, humeris 
rotundato-declivibus ; abdomine disperse punctulato, segmentis supra 
quinque visibilibus, 1—5 longitudine gradatim minoribus, subtus 
sex visibilibus, primo sub coxis, secundo magno, tria sequentia 
longitudine aequante; femoribus subvalidis, anticis robustioribus. 

Long. 1,4, mm., lat. 2 mm. 

Form langgestreckt, Farbe rostroth mit helleren Beinen, Mund- 
theilen und Fühlern. 

Fühler mit dreigliederiger Keule von der Länge der vorherge- 
henden Glieder mit Ausnahme der zwei ersten. Das letzte, zuge- 
spitzte, verkehrt eiförmige Glied nimmt fast ein Drittel der Fühler- 
länge ein. Diesem schliessen sich die vorangehenden zwei scheiben- 
formigen Glieder an. Das siebente Glied ist fast so breit als das 
achte, Glieder 3—6 zusammen fadenförmig, sehr klein, breiter 
als lang. Erstes Glied fast quadratisch , etwas stärker als die folgenden. 

Kopf und Halsschild schmäler als Flügeldecken und Hinterleib; 
Kopf breiter als lang, Stirn etwas vorstehend, vorn zwischen und 
oberhalb der Fühler eingedrückt. Augen klein, punktförmig. 

y 


130 BERNSTEIN- 


Halsschild herzförmig und zwar: herzförmig und nach vorn 
ausgezogen, über der Basis abgeschnürt, jederseits daselbst mit 
punktförmigem Eindrucke; oder (anders ausgedrückt) von der Ein- 
schnürung nach vorn verkehrt herzförmig. 

Flügeldecken länger als breit, seitlich nach unten gewölbt, 
Seiten wenig aber gleichmässig gerundet und zwar bis vor die 
Schultern. Diese letzteren mit der Basis des Halsschildes kragenartig 
aufgesetzt und nach aussen als Eckchen vorspringend (? siehe hinten !). 
Nahtstreif sehr fein und eng an der Naht. 

Hinterleib: Der erste von oben sichtbare Ring zeigt zwei grössere 
flache Gruben, zwischen denen er nach hinten nochmals quer 
eingedrückt ist. Der 1.—3. Ring nehmen an Breite etwas ab, der 
vierte ist kurz und rasch verengt. Die Seitenränder sind nicht zu 
breit und durch Eindrücke nach hinten auf den Ringen angedeutet. 

Beine lang. Vorderschenkel ein wenig verdickt, mittlere an der 
Basis gebogen, hintere kaum verdickt. Vorder- und Hinterschenkel 
hängen an den Schenkelanhängen der etwas herausstehenden Hüften. 
Schienen fast gerade, dünn, nach vorn etwas erweitert, die hin- 
teren äusserst seicht zweicurvig. Tarsen dünn , erstes Glied kurz, fast 
viereckig, vorn schräg abgestutzt , zweites länger als das lange dritte, 
auch etwas dicker, besonders an den Vordertarsen. Eine zarte Klaue. 

Das Thier ist leicht an der Einschnürung des Halsschildes über 
der Basis zu erkennen, von welchem letzteren man im ersten 
Augenblicke glauben könnte es sei dem zweiten hinteren Drittheile 
ein Hals angesetzt. Ob die beiden sehr grossen Gruben auf dem 
ersten Hinterleibsringe constant sind, wage ich nicht zu behaupten. 
Ausgezeichnet ist die Incluse ferner dadurch, dass die Schultern 
als spitzige Eckchen beiderseits nach aussen hervortreten. Dieser 
Vorsprung könnte möglicherweise als ein Theil des Mesosternum 
betrachtet werden, welches sich also zwischen Halsschild und 
Flügeldecken zeigte, ich bin aber viel eher geneigt , die Erscheinung 
für optische Täuschung, herbeigeführt durch einen bogigen, nicht 
weiter sichtbaren Riss im Bernstein, zu halten. 

Von Zuplectus stricticollis m. durch nach vorn ausgezogenes, 


längeres Halsschild verschieden. 


PSELAPHIDEN. 131 
DEUTEROTYRUS nov. gen. 
devtegos, alter; Tyrus. 


Palpi maxillares triarticulati (quartum saltem articulum detegere 
non potui in specimine electro involuto) , articulo primo elongato , 
curvato, apice clavato, secundo rotundato, ultimo obovato, acu- 
minato, articulis duobus ultimis minutis. 

Antennae approximatae, sub tuberculo frontali instructae, undecim- 
articulatae. 

Thorax fere campanuliformis, post mediam partem constrictus. 

Abdominis segmentum supra primum secundum longitudine fere 
aequat, tertium majus est et declive, subtus quinque segmenta 
visibilia. 

Coxae anticae et mediae valde, posticae minus approximatae. 

Tarsi monodactyli. 

Die Gattung ähnelt der recenten: Zyrus Aubé, deren Maxillar= 
taster sie hat, steht aber auch Zyicaris Reitt. nahe, dadurch, 
dass sie die Hinterhtiften genähert hat und alle Schenkelanhinge 
verlingert. Durch die von spitzen Anhängen freien Tasterglieder 


weicht sie von Zpicarıs ab. 


Deuterotyrus redivivus nov. spec. — Elongatus, elytris abdo- 
mineque thorace fere duplo latioribus; thorace elongato-cordato, 
supra basin constricto; elytris basi 8-punctatis, striis suturalibus 
integris, discoidalibus abbreviatis; abdomine supra segmentis tribus 
visibilibus , tertio reliquis parum longiore, postice angustato-rotundato. 

Long. 14 mm., lat. fere 3 mm. 

Das Thier ist im Ganzen langoval, die Seiten der Flügeldecken 
kaum nach hinten erweitert, der Hinterleib fast etwas schmäler als 
die Flügeldecken, nach hinten kaum rundlich erweitert. 

Maxillartaster: Erstes (sichtbares) Glied mindestens viermal so 
lang als in der Mitte breit, fadenförmig, gebogen, im vordersten 
Theile verdickt. Diesem folgt ein kugelförmiges Glied, das nicht 
dicker ist als das vorhergehende am Ende, und ein verkehrt eiför- 


miges, vorn zugespitztes Glied von gleicher Dicke. Das Ende des 


132 BERNSTEIN- 


ersten Gliedes, das zweite und das dritte sind also alle drei perl- 
artig, nur ist das letzte, wie erwähnt, zugespitzt. Die Palpen sind 
fast noch zarter und dünner als die mittleren Fühlerglieder. 

Die elfgliederigen Fühler sind dünn und länger als Kopf und 
Halsschild zusammengenommen. Glieder 3—7 perlschnurförmig, aber 
einzeln in der Grösse differirend, und zwar sind 3, 4, 6, 8 gleich- 
gross, 5 und 7 ein wenig grösser. Die Keule ist dreigliederig , nur 
sehr wenig auffallend. 

Kopf kurz, breit, viereckig, hinten breiter als vorn, jederseits 
mit einer tiefen Grube, auf der Stirn eine punktförmige Grube. 
Vorn trägt er zwei kugelförmige Ansätze, die zusammen fast so 
breit sind als der Kopf selbst. Von unten gesehen springt der 
Kopf etwas vor, und hat auf dem Vorsprunge zwei Gruben, 
worin die, sich in diesen genäherten, Fühler eingelenkt sind. Die 
Augen sind verhältnissmässig gross, convex, mit deutlicher 
Granulirung. 

Das Halsschild hat etwas über der Basis eine Querfurche, welche 
es geradezu in zwei Theile theilt, sodass eine Glockenform heraus- 
kommt. Der hintere Theil ist tief und dicht punktirt, der vordere 
glatt, nur nach hinten zu mit einer kleinen Anzahl Grübchen 
versehen. Die Punktur des hinteren Theiles ist viel dichter als die 
der Flügeldecken, weshalb diese auch glänzender erscheinen. 

Die Flügeldecken sind quadratischer Form, ein wenig länger 
als breit, an der Basis etwas ausgerundet. Die Schultern sind 
rundlich abgestutzt. Die Naht ist erhoben, beiderseits mit ziemlich 
tiefen Streifen, welche sich dem Ende zu nähern. Die Flügeldecken 
sind nicht dicht, aber deutlich punktirt, auf dem Discus seichter 
als namentlich auf dem Hinterrande, wo die Punktur ziemlich dicht 
erscheint. Die Basis hat acht eingedrückte Punkte. Der Discoidal- 
streif ist als ein kurzes Strichelchen angezeigt. Feine Härchen 
schmücken die Flügeldecken und stehen am Ende so dicht , dass 
sie einen Saum bilden. 

Hinterleib an der Basis so breit als die Flügeldecken, dann sich 
nach hinten ein wenig verbreiternd und schliesslich rasch abge- 


rundet, hoch gerandet, glatt, wenigstens lässt sich mit guter Lupe 


PSELAPHIDEN. 133 


selbst eine Punktur nicht erkennen, dagegen eine äusserst zarte, 
weitläuftige , kurze Behaarung. Von oben sieht man an dem Exem- 
plare des Herrn Stadtrath Helm deutlich drei gleichgrosse Ringe. 
Es sind wohl noch mehr Ringe vorhanden, aber von einer dunklen 
Masse eingehüllt. Von unten gesehen ist jeder der fünf ‘Ringe 
convex, deutlich und dieht punktirt. 

Beine dünn, Schenkel, namentlich die hinteren, kaum verdickt. 
Eine Klaue. 


HAGNOMETOPIAS nov. gen. 
ayvos, venerabilis; Metopias. 


Palpi maxillares elongati, articulis (primo minuto?) secundo elon- 
gato, tertio breviter ovali, quarto elongato-oviformi, apice. pilo 
instructo. 

Antennae approximatae, undecimarticulatae, geniculatae, articulo 
primo maximo. 

Oculi mediocres. 

Thorax obcordatus, basi linea impressa. 

Elytra unistriata. 

Abdomen obtusum (non marginatum ?). 

Pedes elongati; femoribus parum clavatis, tibiis fere rectis, tarsis 
elongatis, unguiculis duobus inaequalibus instructis. 

Die neuaufgestellte Gattung ist von der recenten Gattung Metopias 
Aubé wenig verschieden, nähert sich aber auch der Gattung Bythinus, 
wenn, wie aus der Zeichnung nicht wohl zu ersehen ist, die Fühler 
nicht gekniet sein sollten. Fine Bemerkung zu dieser, von Herrn 
E. Reitter: « Metopias verwandt», welcher das mir unbekannte 
Original sah, gestattet die Annahme, das die Fühler gekniet sind. 
Das erste Fiihlerglied ist elegant gebogen und etwa so lang als die 
Glieder 2—10 zusammengenommen; das dritte Palpenglied ist 
kürzer als bei der jetzt lebenden Art Metopias eureulionoides Gory; 
das Halsschild hat einen linearen Quereindruck über der Basis; 
den Flügeldecken fehlt der Discoidalstreif, dem Halsschilde die 
Längsrinne, dem Kopfe die Grübchen, und der Kopfvorsprung, 
unter dem beiderseits die Fühler eingefügt sind, ist kürzer. 


134 BERNSTEIN- 


Hagnometopias pater nov. spec. — Elongato-obovatus, disperse 
pilosulus; antennis non elongatis, paullum dimidium longitudinis 
corporis superantibus, articulis primo elongato, eleganter bicurvato ; 
2—7 tenuibus, parum latitudine longioribus, octavo minuto, 9—11 
clavam formantibus, ultimo, nonum et decimum cunctos longitudine 
fere aequante, apice obtuso; capite antice constricto, parum por- 
recto, ceterum transverse ovali; oculis fere minutis, thorace antice 
obcordato, postice parum augustato, basi linea impressa; elytris 
latitudine longioribus, antrorsum rotundatim angustatis, stria sutu- 
rali tenui integra; abdominis supra segmentis quatuor visibilibus, 
primo secundo vel tertio parum latiore; tarsorum articulo primo 
minuto, reliquis valde elongatis. 

Long. 21 mm., lat. 11 mm. 

Taf. 4, fig. 13. 

Ich kenne die Art nur aus der mir durch Herrn Edm. Reitter 
gütigst überlassenen , nach einem in einer mir unzugänglichen Königs- 


berger Sammlung befindlichen Exemplare gefertigten Zeichnung. 


BATRISUS Aube. 


Batrisus pristinus nov. spec. — Piceus, subpilosus; antennarum 
articulis setiferis et pilosis, duobus basalibus robustis, clava triar- 
ticulata, tenuiori; capite brevi, supra antennarum basin noduloso , 
antice medio subimpresso, setifero, oculis magnis, convexis; thorace 
obcordato, basi carinulato, antice utrinque foveolatim-impresso , 
longitudinaliter ad basin tricarinato, medio longitudinaliter abbre- 
viatim canaliculato, lateribus supra arcuatim impresso, angulis 
posticis rectis; elytris nitidis, pilosulis, basi quadrifoveolatis, stria 
‚suturali postice subincurva et indistincta, discoidali post mediam 
partem elytrorum abbreviata, lateribus mediocriter rotundatis, 
postice productis, segmentum primum abdominis utrinque ample- 
ctentibus, humeris parum distinctis, basi recta ; abdominis segmento 
primo brevi, reliquis leviter marginatis. 

Long. (forsitan) 2 mm., lat $ mm. 

Palpen sehr klein. 


Fühler elfgliederig, perlschnurförmig, mit dreigliederiger Keule, 


PSELAPHIDEN. 135 


Letztere einhalb mal breiter als die übrigen Glieder, Glieder 9 und 
10 fast kugelig, nach der Basis zu etwas verjüngt, 11 oval, nach 
der Spitze zu etwas verjüngt. Erstes Glied breiter als das letzte , einhalb 
mal länger als breit ; zweites fast quadratisch ; Mittelglieder schmal. Die 
Fühler sind behaart, mit einzelnen grossen Basalborsten versehen, und 
haben ihre Einlenkungen vorn an der kurzen Stirn, nahe aneinander. 
Letztere sind nach oben erhöht, dazwischen ist der Kopf eingedrückt. 

Kopf kurz, breit, unterhalb der Augen behaart. Augen gross, 
fast den ganzen Raum zwischen der Fühlerbasis und dem Halse 
einnehmend, gewölbt, grob granulirt. Auf dem Kopfe, zwischen den 
Fühlern sieht man drei kleine Perlchen, und diese von so grosser 
Regelmässigkeit, dass man an ihrer wirklichen Existenz nicht zu 
zweifeln nöthig hat. 

Die Seiten sind gerundet und fast etwas gekantet. Die Hinterecken 
sind ziemlich rechtwinkelig und haben als Begrenzung ein längeres 
Kielchen; nach vorn zieht sich das Halsschild herzförmig aus. Von 
den drei Längsfurchen ist die mittlere vorn abgekürzt, geht bis 
ziemlich nach hinten und endigt da in einem kleinen Kielchen. 
Die Basis des Halsschildes ist gerandet und ebenfalls kielartig erhöht. 
Die beiden Seitenfurchen bilden ein paar kurze, etwas nach aussen 
geschwungene tiefe Eindrücke. 

Die Flügeldecken haben einen feinen Suturalstreif, der nach hinten 
zu verlöschen scheint, und einen hinten abgekürzten Discoidalstreif. 

Vom Hinterleibe sieht man an dem zur Hälfte abgeschliffenen 
typischen Exemplare vom ersten Ringe nur einen schmalen Streifen , 
vom zweiten dagegen ein breiteres Stück, welches in der Mitte ein 
ziemlich deutliches erhabenes Kielchen trägt (das betr. Stück ist 
weiss ausgefüllt und hoffe ich, dass der Kiel natürlich ist). 
Der dritte, mit leichter Randwulst versehene Ring ist nur als 
Rudiment vorhanden; er ist ein Drittel schmäler als der zweite. 

Von unten sind fünf Hinterleibsringe sichtbar, deren Hinterrand 
je etwas gewulstet ist. 

Nach der Stellung der Beine zu urtheilen (die durch eine weiss- 
liche Schicht verhüllt sind), sind die Hinterhüften von einander 
entfernt und abgeflacht. Die Schenkel sind kräftig, mit langer, 


136 BERNSTEIN- 


ziemlich dicker Keule. Schienen nicht zu kurz, ziemlich gerade. 
Tarsen und Klauen sind an dem defecten Unicum nicht zu erkennen. 
Dem Habitus nach dürfte das Thier einklauige Füsse haben. 
Ohne Weiteres daran zu erkennen, dass die Flügeldecken an 
beiden Seiten verlängert sind und den ersten Hinterleibsring umfassen. 


Batrisus antiquus nov. spec. — Elongatus, abdomine eylin- 
draceo, apice sphaerico; antennis tenuibus, articulis intermediis fere glo- 
bosis, binis primis elongatis, robustis, clava tenui triarticulata; 
thorace medio longitudinaliter canaliculato, ad latera canalicula 
antice semicirculari impressa, supra basin linea impressa utrinque 
unipunctata; elytris lateribus subrotundato-convexis, basi sinuata, 
subcarinata et (4-?) foveolata, hirsutula. 

Long. fere 1 mm., lat. fere 1 mm. 

Ein schönes Stück Bernstein (Helm Goll. n°. 24) enthält sieben 
Exemplare, alle aber so überzogen, dass ein Erkennen mit den 
grössten Schwierigkeiten verknüpft ist. 

Das letzte Glied der Maxillartaster ist oval, nach vorn zuge- 
spitzt, schmäler als das erste Fühlerglied. 

Fühler‘ von einander entfernt. Erstes und zweites Glied sind 
halbmal dicker als die übrigen, länger als breit, das dritte kurz 
birnförmig, 4—6 klein, kugelig, so breit als das dritte, das siebente 
und achte Glied ein wenig grösser, ebenfalls kugelig; das neunte 
und zehnte sind quer, doppelt breiter, das elfte sehr dick, gross, 
kurz oval, vorn etwas zugespitzt, doppelt so lang als breit. Glieder 
9— 11 bilden eine schwache Keule, die aber fast so gross ist als 
die sechs vorhergehenden Glieder zusammen. 

Kopf quer, nach vorn dreieckig verengt, vorn breit abgestutzt, 
(wenn ich recht sehe) in der Mitte quer eingedrückt, hinten mit 
Längsfurche. Augen gross. 

Das Halsschild trägt ausser einem Längseindruck in der Mitte 
noch an den Seiten je eine halbkreisförmig verlaufende Rinne und 
über der Basis im letzten Drittheile einen Quereindruck, welcher 
vier Punkte zeigt. Die Seiten sind regelmässig gerundet, nach vorn 


und hinten gleichmässig eingezogen. 


PSELAPHIDEN. 137 


Flügeldecken mit Nahtstreif. 

Vorderhüften kurz gestielt. 

Hinterbeine etwas länger als die übrigen; ihre Schienen sind 
kräftig, innen fast gerade, aussen, namentlich nach vorn, bogig 
erweitert; die Schenkel sind ziemlich lang, nach dem letzten 
Drittheile zu leicht angeschwollen, vor dem Ende nach unten etwas 
eingedrückt. 

Eine Klaue, die länger als das erste Tarsenglied ist. Dieses ist 
etwas länger als breit, das zweite und dritte Tarsenglied sind an 
Länge ziemlich gleich, das zweite ist aber stärker und nimmt 
nach vorn zu. 

Hierher gehört nach Angabe der Autoren, möglicherweise das 
von Hope 1) als « Temnodera» beschriebene und abgebildete Bern- 
steininsect. Die Diagnose lautet: 

(Batrisus?) «testaceus. — Totum corpus supra et infra rubro 
testaceum. Thorace globoso superne inciso. Elytris ovatis, abrupte 
truncatis. Pedibus longissimis. 

Long. 23 mm.» 

Der Name «testaceus» ist beim Genus Batrisus 1882 von 
Raffray angewendet worden. Ist also das Hope’sche Thier ein 
Batrisus, so müsste der Raffray’sche Batrisus testaceus umgetauft 
werden, wenn Hope’s Benennung gelten sollte, 

Es wird aber sehr schwer halten das Thier zu entziffern, da 
Beschreibung fehlt und obige Diagnose zum Erkennen desselben 


ganz ungenügend ist. 


GYMBALIZON nov. gen. 
xuuBadico, tympana pulso. 


Palporum articuli secundus (?) et tertius tenues, elongati, apice 
clavati, ultimus subelongatus, apice acuminatus. 
Antennae geniculatae, undecimarticulatae. 


Thorax fere sphaericus, basi linea transversa impressus. 


1) Transactions Entomol. Society London, T. II, p. 1, p. 52, tab. 7, fig. 2. 


138 BERNSTEIN- 


Abdomen tenuiter marginatum, supra quinque segmentis visibilibus, 
Coxae anteriores approximatae, posticae distantes. 
Tarsi didactyli, dactyli aequales. 


Cymbalizon tyroides nov. spec. — Corpulentus, pubescens, 
disperse punctulatus; antennis brevibus, clava maxima, articulis 
primo elongato, reliquis submoniliformibus, mediis minutioribus, 
tribus ultimis gradatim ampliatis; capite vertice gibboso, utrinque 
inter oculos prominentes et valde granulatos tenuiter impresso; 
thorace subrotundato, supra basin linea transversa impressa; elytris 
thorace valde latioribus, subquadratis , parum convexis, lateribus vix 
marginatis, humeris parum distincte asperatis, disperse punctu- 
lato-pilosis; abdominis segmentis inter se longitudine fere aequalibus, 
margine tenui; femoribus validis, basi tenuioribus vel subim- 
pressis, tibiis subincurvis, tarsis filiformibus. 

Long. 22 mm., lat. 1 mm. 

Maxillartaster fadenförmig, letztes Glied oval, zugespitzt, klein, 
kaum doppelt so lang als breit, die vorhergehenden zusammen 
zwei- bis dreimal so lang als das letzte, und nach der Basis zu etwas 
gebogen, nach dem Ende zu wenig verdickt. 

Die Fühler sind vor den Augen jederseits des Kopfes eingefügt 
und stehen die Fühlergruben nicht sehr entfernt. Die Fühler sind 
kurz, nach oben gekniet, Mittelglieder dünn, Keule kurz, kräftig. 
Erstes Glied 23 mal so lang als breit, zweites Glied fast gleich- 
gross, etwas länger als breit (soweit dies an dem vorliegenden 
Stücke sichtbar ist), drittes und viertes verjüngen sich (mehr als 
das zweite), 5, 6, 7, 8 werden immer «kleiner, neuntes quer 
rundlich, zehntes breiter als lang, mit gerundeten Seiten; letztes 
Glied fast kugelig, vorn mit kurzer Spitze. 

Kopf oval, klein, zwischen den Augen mit zwei nicht tiefen 
Eindrücken (möglicherweise auch einen dritten nach vorn). Von der 
Seite gesehen hat der Kopf einen hohen , oben abgerundeten Scheitel , 
er ist langdreieckig, die Erhöhung nach vorn, etwas nach unten 
gerichtet, Ecken stumpf. — Die Augen sind gross, convex, 


grobfacettirt, etwas querrund. (An dem einen mir vorliegenden 


PSELAPHIDEN. 139 


Stücke sieht man am unteren Augentheile einen ziemlich langen 
schwarzen Stachel, doch halte ich dies für Täuschung). 

Das Halsschild erscheint fast kugelig, mit abgerundeten Vorder- 
und Hinterecken, im Ganzen etwas kissenartig gewölbt und rauh 
punktirt. Ein eingedrückter Querstreifen an der Basis, der sich nach 
dem Schildchen zu bogenförmig neigt, läuft an den Seiten herunter 
und senkt sich dort fast grubenartig ein. 

Flügeldecken zusammengenommen ungefähr so breit als lang, 
mit stark abgerundeter Schulter und ausgerandeter Basis, die vor 
dem Rande etwas eingedrückt ist. Die Seiten erscheinen als wulstige 
Kante. Ein Streifen an der Naht, 3 Streifen in der Mitte der 
Decken. Neben der Schulter nur leicht eingedrückt, sodass deren 
Beule nur leicht angedeutet ist. Die Elytren sind glänzend, von 
der Seite gesehen dicht punktirt, nicht dicht mit kurzen nach 
hinten gerichteten Haaren besetzt. 

Die einzelnen Ringe des Hinterleibes sind wulstig aufgetrieben , 
erster, zweiter und dritter fast von gleicher Länge, vierter und 
fünfter nach unten abfallend. Der Hinterleib ist verhältnissmässig 
schmal gerandet. 

Vordercoxen nahe an einanderstehend, Mittelcoxen ziemlich ge- 
nähert, Hintercoxen von einander entfernt. Hüften nicht erhöht. 

Beine kurz und kräftig, Hinterschenkel gehen nach aussen, von 
unten gesehen, etwas in Curve. Vorderste Schienen wenig, mittlere 
etwas mehr gebogen, Hinterschienen dünn, fast gerade, länger als 
die vorderen. Tarsenglieder im Verhältniss zu den dicken Füssen 
auffallend dünn, das erste Glied sehr kurz, das zweite fast doppelt 
so lang als das erste, das dritte einhalb mal länger als das zweite. 
Zwei gleiche dünne Klauen. 


TYRUS Aube. 


Tyrus electricus nov. spec. — Piceus, pilosulus, corpulentus; 
antennis filiformibus, undecimarticulatis, clava triarticulata, arti- 
culo ultimo duos praecedentes longitudine aequante, parum latiore; 
thorace angustiore, elongato-campanuliformi, supra basin linea im- 


presso et medio unipunctato; elytris pilosulis, apice visibilibus, 


. 140 BERNSTEIN- 


subquadratis, basi profunde quadriplicatis, humeris rotundatis, 
validis, stria suturali recta, lateribus parum rotundato-ampliatis, 
elytris apice truncatis, stria discoidali curvata , post mediam elytrorum 
partem abbreviata; abdominis segmento visibili primo brevissimo, 
tribus ceteris latitudine inter se aequalibus, abdomine non alte sed 
late marginato, utroque segmento ad basin breviter impresso, 
supra disperse punctulato-pilosulo; pedibus tenuibus, femoribus 
clavatis. 

Long. 2 mm., lat. elytr. large 1 mm., lat. abdom. -; mm., 
lat. thorac. large 4 mm. 

Die Palpen sind die der Gattung eigenen, also klein, dreiglie- 
derig, mit mittelgrossem Mittelgliede und ein wenig grösserem , 
lang eiförmigem, zugespitztem Endgliede. 

Fühler fadenförmig, Glieder 1—7 länger als breit, erstes knapp 
dreimal so lang als breit, zweites so lang als das dritte, vierte oder 
fünfte, aber etwas dicker, sechstes ein wenig dünner als das vierte 
oder fünfte, 7—10 an Dicke und Kürze zunehmend, elftes fast so 
lang als die beiden vorhergehenden zusammengenommen, verkehrt 
eiförmig, etwas zugespitzt; die drei letzten Glieder sind etwa doppelt 
so dick als das siebente oder achte Glied, sodass sie eine immerhin 
deutlich abgesetzte Keule bilden. 

Das Halsschild (bei dem Untersuchungsexemplare in Wolken 
gehüllt) ist länger als breit, nach vorn etwas gerundet erweitert, 
schmäler als eine Flügeldecke, lang glockenförmig, über der Basis 
im ersten Viertel der Länge des Halsschildes mit Querlinie. Ueber 
diesem Quereindrucke über der Mitte befindet sich ein Grübchen , 
etwa so, wie ein Augenpunkt, und auch beiderseits scheint das 
Halsschild grubig eingedrückt zu sein. 

Die Basis der Flügeldecken trägt vier eingedrückte Punkte und 
wirft mehrere Falten, besonders an der Schulter und nack der 
Naht zu. Flügeldecken fein behaart. Die Härchen bilden am Ende 
der Decken ein feines Rändchen. Die Suturalstreifen laufen parallel. 
Die Schultern treten ziemlich hoch hervor und sind nach vorn oben 
abgerundet. Die Flügeldecken sind nach hinten wenig :erweitert, 


nach den Hinterecken zu etwas abgerundet. 


PSELAPHIDEN. 141 


Vom Hinterleibe sieht man von oben drei ziemlich gleichbreite 
Ringe, welche breit gerandet sind. Dieser Rand ist jederseits an 
der Basis durch einen kurzen schrägen Eindruck abgesetzt. Der 
Hinterleib ist fein. weitläuftig punktirt und mit kurzen Börstchen 
besetzt. 

Die vorderen Coxen liegen aneinander; die mittleren sind durch 
ein Brustkielchen getrennt, welches in einer Erhöhung. endet, die 
vor und hinter der Coxe erweitert ist; die hintersten (an dem 
Exemplare nicht sichtbar) müssen analog den recenten Gattungs- 
vertretern entfernt sein. Die Schenkel sind etwas keulenförmig ange- 
schwollen ; Schienen verhältnissmässig lang und dünn; Tarsenglieder 
dünn, erstes wie gewöhnlich, sehr klein, die beiden anderen unter 
sich an Lange fast gleich, jedes Glied am Ende mit einer nach 
vorn gerichteten Borste. Zwei deutliche Klauen. 

Die Farbe scheint ein dunkles Kastanienbraun gewesen zu sein; 
Flügeldecken am Ende etwas heller. 

Das schmale Halsschild, die dagegen sehr breiten Flügeldecken , 
der ausserordentlich breite Hinterleib und die dünnen Fühler lassen 
das Thier sofort erkennen. Die Eindrücke auf den Flügeldecken 
erinnern an Tychus radians Schauf., nur sind die Eindrücke längs 
der Naht bedeutender, tiefer, die Zwischenräume convexer als 
bei diesem. 


CTENISTODES nov. gen. 
Ctenistes; eidos, facies. 


Palpi maxillares articulo secundo elongato, clavato, basi petiolato; 
apice pila minuta instructi. 

Antennae approximatae, articulis 3—8 minutis, 9—11 elongatis. 

Oculi magni. 

Elytra altero lineis tribus distinctis ornato. 

Abdomen late marginatum. 

Coxae posticae distantes. 

Pedes elongati, femora clavata, tarsi triarticulati, unguis binis 


instructi, 


142 BERNSTEIN- 


Die vor- und nachtstehenden Angaben über die neue Gattung, 
deren Type sich in einer mir nicht zugängigen Königsberger Samm- 
lung befindet, beruhen auf der von Schlereth’schen Zeichnung. 

Ctenistodes ist in der Fühlerbildung der jetzt lebenden Gattung 
Utenistes gleich; bei dem abgebildeten Exemplare (Tab. 5 fig. 17) 
sind die drei letzten Fühlerglieder lang, vermuthlich ist es aiso ein 
Weibchen; Exemplare deren vier letzte Fühlerglieder lang sind, 
würden Männchen sein. Die Fühler sind jederseits der mittleren 
Kopfverlängerung eingefügt, welche in der Mitte der Länge nach 
linear eingedrückt ist. 

Die merkwürdigen, von Ctenistes abweichenden Taster, sowie 
die zusammen sechsstreifigen Flügeldecken machen diesen Psela- 
phiden besonders kenntlich. 

Die Schenkel sind nach der Mitte zu verdickt , die Hinterschienen 
ein wenig gebogen; die drei Glieder der Tarsen nehmen unter sich 
vom ersten ab an Länge zu, die Klauen sind zweigliederig, gleich. 

Hierzu die Art: 


Ctenistodes claviger nov. spec. — Obovatus, pubescens, 
minutissime punctatus; antennarum (2) articulis 1°—7° parum, 
9°—11° valde elongatis, octavo minuto, fere rotundato, primo, 
secundo nec non 9°—11° reliquis vix fortioribus; capite antice 
porrecto, postice cum oculis magnis lato et bifoveolato; thorace 
jatitudine longiore, lateribus antice rotundato, angustato, angulis 
posticis rectis, basi utrinque fovea, media puncto, linea subeurvata 
conjunctis; elytris pilis minutis densioribus tectis, subquadratis, 
lateribus rotundatis, antice angustioribus, stria suturali et binis 
aliis piliferis distinctis; abdominis supra segmentis quatuor visibilibus , 
primo 2—4 cuncta longitudine aequante, 1—3 late marginatis. 

Long. fere 14 mm. 

Tal, ts. 47. 


DANTISCANUS nov. gen. 
Nomen geograph. 
Palpi maxillares articulo primo minuto, secundo tenuiter longe 


petiolato, apice clavato, tertio ovali, quarto petiolato, clavato. 


PSELAPHIDEN. 143 


Antennae undecimarticulatae, tenues, rectae. 

Coleoptera costata 

Abdomen vix marginatum. 

Coxae mediae magnae, semiglobosae, distantes; posticae distantes, 
harum trochanteres longi. 


Tarsi tenues. 


Dantiscanus costalis nov. spec. — Bryaai veterum statura 
subsimilis (exceptis capite et thorace), differt ab ea antennis elon- 
gatis, articulis mediis subobconicis, clava non valida; elytris quadri- 
costatis, costis tomentosis, interstitiis seriatim pilosis; palporum 
maxillarium articulo paenultimo ovali. 

Long. fere 23 mm.? lat. fere 1 mm.? 

Der Einschluss liegt ungiinstig, die Beschreibung muss deshalb 
später, wenn ein besseres Exemplar vorhanden sein wird, ergänzt 
werden. Kopf und Halsschild sind versteckt. 

Maxillartaster (Taf. 5, fig. 18): Erstes (?) Glied sehr klein; 
zweites mit langem dünnen Stiele, im letzten Fünftheile zu dicker 
Keule angeschwollen; drittes Glied oval, etwas seitlich und schrag 
auf dem grösseren Ende des zweiten aufsitzend, nicht breiler als 
das zweite am Ende, 2% mal so lang als breit; letztes Glied mit 
dünnem Stiele und etwas längerer, sich rasch verbreiternder , etwas 
flacher Keule. 

Fühler dünn, die Glieder verkehrt konisch bis cylindrisch, die 
Keule dreigliederig, zehntes Glied länger als das neunte, letztes so 
jang als neuntes und zehntes zusammengenommen. 

Flügeldecken glänzend, mit je zwei breiten dicht befilzten Rippen , 
die Zwischenräume reihig mit kurzen Härchen besetzt; auf den 
ersten Zwischenraum kommen drei Reihen. 

Der Hinterleib ist nach hinten zu nur sehr schwach und un- 
volkommen gerandet, derart, dass der Rand eines Ringes das Ende 
desselben nicht erreicht. Unten ist der Leib ziemlich zottig behaart 
und zeigt fünf an Grösse wenig verschiedene, nach hinten aber an 
Breite abnehmende Ringe. 

Hinterhüften entfernt, flach, ihre Schenkelanhänge sehr lang, 


144 BERNSTEIN- 


fast von 2 der Schenkellänge; Schienen dünn, flach; Tarsen dünn. 
Mittelhüften etwas entfernt, gross kugelig, halb. oben frei, 
Hinterbrust der Länge nach eingedrückt, daneben gewölbt. 
Klauen zweifach, gleichgross. 
Das Thier steht generell der Gattung Aplodea Reitt. zunächst; 
es fehlt dem vorletzten Palpenglied der Stiel, und die Hinterhüften 
sind nicht kugelig vorstehend, wie z. B. bei Aplodea gibbicollis 


Schauf. , sondern flach. 


PAMMIGES nov. gen. 
moumeyys, mixtus. 


Palpi maxillares ad basin approximati, articulo secundo elongato, 
subbulboso, tertio et quarto transversis. 

Antennae subapproximatae, undecimarticulatae, leviter clavatae. 

Oculi mediocres. 

Abdomen late marginatum, segmento primo medio bifoveolato, 
utrinque linea brevi instructo. 

Coxae posticae distantes. 

Pedes elongati, tibiis subincurvis, tarsis triarticulatis, binis ungui- 
culis instructis. 

Diese mir in Natur unbekannte, in einer mir nicht zugänglichen 
Königsberger Sammlung befindliche Gattung, welche ich nach der 
mir von Herrn Reitter überlassenen Zeichnung characterisire, ist 
beachtenswerth dadurch, dass die letzten beiden Tasterglieder an 
der Basis wie zusammengewachsen erscheinen und quer nach innen 
gerichtet sind, ferner dadurch, dass auf dem sogenannten ersten 
Hinterleibsringe von oben gesehen nahe der Naht ein Grübchen 
und zwischen diesem und dem Rande ein eingegrabenes Stri- 


chelchen steht. 


Pammiges spectrum nov. spec. — Elongato-obovatus, pubes- 
cens; antennarum articulo primo elongato, secundum tertium- 
que longitudine aequante, 2°—8° latitudine longioribus, breviter 


obconicis, 9°—11° rotundato-ovatis, clavam formantibus; capite 


PSELAPHIDEN. 145 


pentagono, antice utrinque excavato, oculis modestis; thorace medio 
rotundato, postice parum, antice profundius sinuato-angustato, basi 
linea impressa utrinque foveolata, angulis fere rectis; elytris lati- 
tudine longioribus, angulis lateribusque leviter rotundatis, stria 
suturali integra; abdominis segmentis tribus primis gradatim angu- 
stioribus, quarto supra viso angusto. i 

Long. 3 mm., lat. fere 11 mm. 

Patt HERE 

Das zweite Maxillartasterglied ist der Zeichnung nach etwa so 
lang als die beiden ersten Fühlerglieder zusammengenommen, hat 
dünnen Stiel, ist aber nach dem letzten Viertel zu angeschwollen 
um dann wieder abzunehmen. Die beiden folgenden Glieder sind 
kürzer, nach innen gebogen, neben einander liegend, wahrschein- 
lich kurz, messerförmig. 

Das dritte Tarsenglied ist am längsten. 

Die beiden Grübchen auf dem ersten oberen Hinterleibsringe 
unterhalb der Naht der Flügeldecken sind klein, rund; jederseits 
davon nach aussen ist ein kurzes Strichelchen eingegraben. Das 
Exemplar, welches zur Zeichnung diente, hat den Hinterleib etwas 
herausgedrückt, wodurch ein Theil des gewöhnlich von den Flügel- 


decken bedeckten eigentlich ersten Ringes blosgelegt ist. 


PANTOBATRISUS nov. gen. 
mas, totus; Batrisus. 


Corpus elongatum, cylindraceum. 

Antennae in fossulis lateralibus insertae, undecimarticulatae. 

Thorax globulosus, basi sulco instructo. 

Abdomen quinque segmentis compositum, segmentis quatuor primis 
marginatis. 

Coxae elevatae, anteriores approximatae, posticae distantes. 


Tarsi binis unguiculis aequalibus instructi. 


Pantobatrisus cursor nov. spec. — Antennis elongatis, 
articulis elongatis, clava triarticulata; thorace compresso, globoso, 


antice magis quam postice angustato, disperse punctulato, vix 
10 


146 BERNSTEIN- 


piloso, basi linea curvata impressa, utrinque foveolata; elytris 
breviter ovatis, ampliatis, stria discoidali semi-impressa, punctulis 
distantibus piliferis ornatis; abdominis segmento primo basi supra 
et subtus diverse impresso, margine abbreviato; metathorace utrin- 
que fovea magna impressa; pedibus valde elongatis , subsetosis , anticis 
utroque biaculeato. 

Long. fere 3 mm., lat. fere 1 mm., alt. fere $ mm. 

Fühler lang, Keule dreigliederig, massig, die Glieder oval, das 
letzte am stärksten. Das achte Glied ist das kleinste, Glieder 1, 
2 und 3 kaum langer als das achte und schmäler, 3—6 je fast 
doppelt so lang als breit. 

Das ganze Thier ist mit einer weitläuftigen feinen Punktur 
überzogen, welche es lederartig erscheinen lässt, die Flügeldecken 
aber sind rauh punktirt, und das Halsschild feiner, sodass auf ihm 
die Sculptur verschwindet. 

Letzteres ist seitlich zusammengedrückt, nach unten in einen 
runden Buckel eingezogen. Etwas vor der Basis befindet sich eine 
deutlich eingedrückte Linie, die sich nach der Seite herab zu ver- 
tiefen scheint, aber nicht weiter geht als etwa die Hinterecken 
gehen würden, wenn solche vorhanden wären. Dies sei erwähnt im 
Gegensatz zu den Pselaphiden, bei welchen sich die Basallinie bis 
auf die Unterseite verlängert. 

Vom Hinterleib sind die ersten vier Ringe seitlich etwas wulstig 
gerandet. Oben neben dem Rande, auf dem ersten Ringe, ist ein 
unbestimmter linearer Eindruck bemerkbar,der etwa halb so lang, 
als der Ring breit, ist. Der zweite und vierte Ring sind an Breite 
gleich, der dritte schmäler als der erste, welcher am hreitesten ist. 
Der fünfte Ring ist abschüssig und (wenigstens oben) mit dem 
vierten verschmolzen; man sieht nur eine angedeutete Naht. (Da 
die Type an dieser Stelle etwas trübe ist, ist eine Täuschung hier 
nicht ausgeschlossen). Auf der Unterseite ist die Basis des 
ersten Ringes mit mehreren irregulären Eindrücken versehen, von 
denen je der erste vom Rande ab eine rundliche Grubenform 
annimmt; der zweite Ring zeigt ebenfalls jederseits eine etwas 


kleinere, der dritte eine nur seichte Quergrube. 


PSELAPHIDEN. 147 


Beine lang, dünn; die vorderen stehen auf den Coxen, die ge- 
nähert sind; an die Mittelhüften fügt sich ein ziemlich langer 
Schenkelanhang, sodass die Schenkel nicht direkt am Körper an- 
liegen; die Hinterhüften sind erhöht. 

Die vorderen Schenkel sind vor der Mitte ein wenig nach oben 
verdickt; am Schenkelanhang und im ersten Drittheile nach unten 
befindet sich ein Stachel, etwa von der Länge wie der Querdurch- 
messer des Schenkels. Die Mittelschenkel sind kürzer als die übrigen. 
Die Hinterschenkel sind vor dem Ende unten ausgebuchtet. Am Ende 
nach unten sind sie jederseits etwas erweitert, zur Aufnahme der 
Schiene, die an der Basis eingebogen ist. Die Schienen, mit Ausnahme 
der verlängerten hintersten, gebogen. Von den Tarsen ist das erste 
Glied sehr kurz, das zweite knapp viermal so lang, das dritte über 
viermal länger. Zwei deutliche lange, dünne Klauen. 

Die Extremitäten sind mit einer sehr zarter Behaarung überzogen. 

Das Thier scheint äussert kräftige Mandibeln zu haben, dagegen 


kleine Maxillartaster. 


NUGACULUS nov. gen. 
Nugax. 


Palpi maxillares tenues, articulo ultimo ovato, minuto. 

Antennae undecimarticulatae, articulo primo elongato, clava triar- 
ticulata. 

Thorax lateribus angulatis, basi impressa. 

Abdomen sexarticulatum, marginatum, segmentis 2—5 longitudine 
fere aequalibus. 

Coxae posticae distantes, conicae (?). 

Tarsi triarticulati, articulo primo minuto, monodactyli. 

Diese Gattung hat Aehnlichkeit mit dem recenten Genus /arozus, 
jedoch unterscheidet sie sich durch die seitlich hervorragenden Ecken 
des Halsschildes und die deutliche dreigliederige Keule, ferner da- 
durch dass die Eindrücke auf dem Halsschilde verschieden sind , dass - 
der Hinterleib anders gestaltet ist, und die Klauen einfach sind. 


Das Helm’sche Exemplar hat, wie viele Pselaphiden des Bernsteines, 


148 BERNSTEIN- 


bei der Einhüllung sich mit den Füssen zu wehren gesucht, und 
dadurch Wolkung und scheinbare Risse im Bernstein verursacht , 
die die Untersuchung erschweren. 


Nugaculus calcitrans nov. spec. — Piceus, corpus elon- 
gatum; antennae parum distantes, articulo primo valde elongato , 
secundo latitudine longiore, 3—8 tenuibus, breviter ovatis, 9—11 
clavam formantibus, nono et decimo rotundatis, undecimo magno, 
apice acuminato; palpis maxillaribus minutis, tenuibus, articulo 
ultimo ovato, articulum antennarum primum longitudine non 
aequante sed latitudine superante; capite trigono, convexo, antice 
triangulariter impresso, supra antennarum basin leviter noduloso ; 
thorace dense punctulato, subconvexo, lateribus medio angulatis, 
ad basin angustato, basi inaequali, supra basin transversim im- 
presso, utrinque foveolato; elytris subnitidis, dense subtiliter pun- 
ctulatis, subquadratis, angulis obtusis; abdomine leviter sed late et crasse 
marginato, segmentis tribus primis apice subtiliter plicatis, inter se 
longitudine fere aequalibus; pedibus subgracilibus, tibiis leviter incurvis. 

Long. 14 mm., lat. fere 3 mm. 

Das letzte Glied der Maxillartaster ist fast so lang als das erste 
Fühlerglied, fast noch einmal so breit als lang, innen mehr als 
aussen abgerundet, das vorletzte Glied klein, rundlich, nach innen 
zu hinten und vorn etwas eingedrückt ; das vermuthlich zweite Glied 
ist dünnstielig, am Ende mit kugelartiger Keule versehen. 

Fühler: Erstes Glied verhältnissmässig sehr gross, etwa vier 
mal so lang als breit; zweites kugelig, mindestens eben so breit 
als das erste; Glieder 3—8 zusammen fadenförmig, jedes sehr 
klein, rundlich; 9 und 10 doppelt so breit als die vorhergehenden , 
rundlich, beide zusammen so lang als das birnförmige elfte. Keule 
gut abgesetzt. 

Kopf beiderseits oben längseingedrückt, die Eindrücke vereinigen 
sich vorn und erfüllen dadurch die ungefähre Form eines Hufeisens. 
Augen gross, vorstehend, grob granulirt. 

Halsschild oben doppelt convex, vorn und hinten ziemlich gerade 
abgeschnitten, Seiten von der Mitte nach vorn fast geradlinig verengt, 


PSELAPHIDEN. 149 


vor der Mitte stumpfwinkelig eingebogen , daselbst quer eingeschnürt , 
von da ab nach hinten schwach geradlinig verengt. Es ist matt, 
fein dicht punktirt. Im dritten Viertheile mit einem linearen 
Quereindrucke, der beiderseits in ein Grübchen endet. 

Flügeldecken fein, dicht punktirt, wodurch sie lederartig erschei- 
nen, zerstreut mit kurzen Härchen besetzt , etwas glänzend; sowohl 
Nahtstreif ist vorhanden, als auch ein kurzer Discoidalstreif. Sie 
sind seitlich gerundet, nach der Schulter zu wenig eingezogen , 
diese selbst abgerundet , Basis mit mehreren eingedrückten Pünktchen. 

Hinterleib mit dickem breiten Rande, der oben durch nicht tief 
eingedrückte Seitenlinien angedeutet ist. Die einzelnen Ringe sind 
seitlich etwas nach vorn ausgerandet. An meinem Stücke sehe ich 
von oben drei fast gleichbreite Ringe; die übrigen sind in Weiss 
gehüllt. Unterseits haben die Ringe seitlich eine angedeutete 
flache Grube. Der erste der sechs Ringe ist von oben nicht sicht- 
bar, wohl aber von unten, wo er fast so schmal als der kleine 
letzte erscheint. 

Hinterhüften entfernt, als Stielchen hervorragend, vordere 
genähert. 

Beine lang und dünn mit schwachen, sehr wenig verdickten 
Schenkeln. 


NUGATOR nov. gen. 


Unterscheidet sich von Nugaculus wie folgt: 
Nugaculus: Thorax angulatus. 
Abdominis articuli supra primi aequales. 
Nugator: Thorax cordatus. 
Abdominis articulus supra visibilis primus maximus, 


sequentibus fere ter latior. 


Nugator stricticollis nov. spec. — Ferrugineus, elongatus , 
convexus, capite transverse bifoveolato; thorace cordato, convexo, 
postice constricto, bicurvato, impresso et tripunctato; elytris 


subelongato-quadratis, pubescentibus, distincte dense punctulatis, 


150 BERNSTEIN- 


parum nitidis; abdomine uti in Æuplecto Mozart; pedibus anten- 
nisque pallidis, his articulis paenultimis transversis. 

Long. 1;!; mm., lat. large 1 mm. 

Das ganze Thier scheint dicht punktirt zu sein, daher es im 
Bernsteinüberzuge matt erscheint; eine freie Stelle der Flügel- 
decken zeigt deutliche enge Punktur und feine Behaarung. Die 
Gesammtfarbe ist rothbraun, Fühler und Extremitäten sind heller. 

Die Maxillartaster scheinen ziemlich entwickelt zu sein. Soweit 
ich es sehen kann, hat das letzte ovale, vorn leidlich zugespitzte 
Glied eine Länge wie das letzte Fühlerglied , nur ist es nicht so breit. 

Die Keule der an und für sich dünnen, perlschnurartigen Fühler 
besteht aus drei Gliedern, wovon das neunte Glied kaum grösser 
ist als das achte, sich nur etwas verbreiternd, den Ansatz zur 
Keule bildet. Das zehnte Glied ist auch kaum länger als das vor- 
hergehende, aber viel breiter, während das elfte verkehrt eiförmige 
etwa so viel Länge einnimmt als die vier vorhergehenden zusammen- 
genommen. 

Kopf breiter als lang, mit den Augen ziemlich so breit als das 
Halsschild über der Mitte; Stirn leicht gewölbt , beiderseits daselbst 
ein Grübchen. Der Kopf scheint äusserst fein punktirt zu sein; 
eine genauere Beobachtung giebt der Ueberzug nicht zu. Augen 
verhältnissmässig gross und grob granulirt. 

Halsschild herzförmig, Hinterecken rechtwinkelig abgestumpft. 
Das reichliche letzte Viertheil des Halsschildes hat hinten gerade 
Seiten. Vor den Hinterecken liegt ein tiefer linearer Quereindruck , 
der seitlich in eine kleine Grube endet und diesen Theil des Thorax 
wie abgeschnürt erscheinen lässt. Vor der Abschnürung ist das 
Halsschild breit, kissenförmig, die Seiten stark gerundet erweitert, 
nach vorn mehr als nach hinten eingezogen. 

Flügeldecken glänzend, äusserst fein punktirt und kurz behaart ; 
Naht leicht dachförmig erhoben. Schultern etwas hervortretend. 
Seiten leicht gerundet, nach vorn mehr als nach hinten eingezogen. 

Hinterleib ganz wie bei Æuplectus Mozarti gebildet, also der 
oben erste sichtbare Hinterleibsring ist so lang als 2, 3, 4 zusammen- 


genommen U. S. W. 


PSELAPHIDEN. 151 


Vorderhüften genähert, mittlere ziemlich genahert, hintere entfernt. 

Beine kräftig; Schenkel nicht besonders verdickt. 

Unterscheidet sich von Monyx spiculatus durch vorn gerundetes, 
nicht nach vorn ausgezeichnetes Halsschild und reguläre Bildung 
der Flügeldeckenbasis, beziehentlich der Schultern. Von ÆZuplectus 
Mozarti ist die neue Art verschieden durch das eingeschnürte 
Halsschild und die beiden runden Eindrücke auf dem Kopfe, die 
sich vorn nur schwach quer fortsetzen und daselbst wohl vereinigen. 


EUPLECTUS Leach. 


Aubé kannte vierzehn Arten Zuplectus, jetzt nehmen einzelne 
Autoren bis vierzig Gattungen an, die sie zu dem inzwischen 
zur Unterfamilie Euplectini erhobenen Genus Zuplectus rechnen, 
und die Artenzahl ist eine äusserst zahlreiche geworden !). 

Dem berühmten belgischen Entomologen Lacordaire, welcher 
durch sein grossartiges Werk: Genera des Coleopteres der Wissen- 
schaft einen unschätzbaren Dienst leistete, war die von meinem 
Freunde Charles Aubé vorgenommene Theilung der Gattung Zuplee- 
tus Leach in Æuplectus und Trimium ?) bereits zuviel, denn er 
schreibt darüber 3): «Je crois avec M. J. Le Conte que les 7ri- 
miums de M. Aubé n’en sont pas suffissamment distincts et doivent 
y rentrer à titre de simple section». 

Aubé hatte Trimium characterisirt *): « Hoc genus primo aspectu 
vix Huplecto distinctum, attamen corpore cylindrico et palpis aliter 
sculptis certe ab illo separandum»; und 

« Corpus elongatum, cylindraceum. 

« Ultimo palporum articulo conico intus leviter dilatato. 

« Thorax ovatus sulco transverso postice impressus. 


« Antennarum ultimo articulo maximo » nl 


1) Vergl. Cam. Schaufuss, Catalogus synonymicus Pselaphidarum (Tijdschrift 
voor Entomologie, XXXI, Haag 1888. 


2) Monogr. Pselaph. p. 44. 

3) Genera des Coléopt. II, 1854, p. 177. 
4) L. c. p. 44. 

5) L. c. p. 12, 


152 BERNSTEIN- 


| Die folgenden drei fossilen Huplectus-Arten, deren Hüften alle 
genähert sind, unterscheiden sich leicht und zwar folgendermassen : 
Halsschild mit drei Basal- und einem Mittellängsgrübchen. 
Fühlerglieder 9 und 10 linsenförmig ... Æ. lentiferus m. 
Fühlerglieder 9 und 10 querrundlich. . . #. quadrifoveatus m. 
Halsschild nur mit drei Basalgrübchen. 


Zweites Tarsenglied fünfmal länger als breit. 7. Mozarti m. 


Euplectus lentiferus nov. spec. — Ferrugineus , elongatus, 
antice parum angustatus; antennarum articulis 1—8 moniliformi- 
bus, nono et decimo valde transversis, lentiformibus, undecimo 
maximo, obovato-acuminato; capite valde subtriangulariter impresso , 
vertice obtuse nasuto; thorace subcordato, parum convexo, supra 
basin linea impressa trifoveolata, medio longitudinaliter foveolato; 
elytris subquadratis, basi sexpunctata, striis suturali distincta, 
reliquis indistinctis, humeris parum prominentibus; abdomine supra 
leviter convexo, articulis quatuor primis longitudinis fere aequalis. 

Long. 1} mm., lat. large 2 mm. 

Mandibeln gross, letztes Glied zugespitzt, kräftig. 

Fühler kurz, mit dreigliederiger Keule. Glieder 4 und 2 kräftig 
und gross, länger als breit, zusammen fast länger als die Keule, 
etwas dicker als die übrigen; 3—8 zusammen ungefähr so lang 
als die Keule, zart, ein wenig breiter als lang, gerundet; 9 und 
40 quer, das zehnte mehr als das neunte; 11 sehr gross, verkehrt 
eiförmig, zugespitzt. 

Kopf hinten und seitlich gewölbt, nach vorn und unten einge- 
zogen, zwischen den Augen beiderseits mit einer breiten Grube, 
welche in einem vorn sich vereinigenden Eindruck endigen. Der 
Scheitel hat einen kleinen Eindruck. Augen sehr gross , grob granulirt. 
Fühlerbasen einander genähert. 

Halsschild länger als breit, von der Mitte nach vorn verschmälert , 
die Seiten, welche sehr kurz sind, fast gerade, nach hinten ein 
wenig rundlich eingezogen; die Basis bildet einen breiten nach vorn 
offenen Bogen. Das Halsschild ist seitlich scharf gerandet und hat 


unterhalb des Randes eine Rinne, ist also dort nochmals gerandet. 


PSELAPHIDEN. 153 


Weit unter der Basis befindet sich eine eingedrückte Furche, die 
hüben und drüben, jedoch weit vom Rande, in einem Grübchen 
endet und ausserdem in der Mitte noch ein kleines Grübchen auf- 
weist. In der Mitte ist ferner noch eine Längsgrube. 

Flügeldecken länger als breit, etwas gewölbt, Ecken abgerundet. 
Seiten nach hinten sehr wenig rundlich erweitert. Elytren sehr 
fein und ganz zerstreut punktirt, die Pünktchen tragen feine 
Härchen. Die Basis trägt sechs eingedrückte Punkte, wodurch sie 
bisweilen kantig erscheint. Neben der Naht, aber etwas davon 
entfernt, befinden sich die tief eingedrückten Suturalstreifen. Schul- 
tern stehen etwas vor. Kopf, Thorax und Flügeldecken glänzen , 
während der Hinterleib matt erscheint. 

Das Helm’sche Bernsteinstück n°. 27 enthält sechs Exemplare 
von Zuplectus lentiferus, alle mehr oder weniger schlecht gelegen 
und von einem Ueberzuge eingehüllt. Bei einem dieser Thiere ist 
ein Stück Flügel sichtbar. Dasselbe ist oval; ein Hauptnerv zieht 
sich in dem oberen Theile etwa zwei Drittheile der Länge nach 
fort; die Ränder sind nach hinten mit feinen Wimpern besetzt. 
Der Flügel ist sehr fein querrunzlich. Am Innenrande ist eine Falte 
angedeutet, welche jedenfalls zum Zusammenlegen der Flügel 
dient, wenn das Thier selbe einzieht. 

Hinterleib schmäler als die Flügeldecken, parallel, schmal ge- 
randet, der Rand etwas aufwärts gerichtet. Von oben sieht man 
vier gleichbreite Ringe (2—5), während der erste nur schwer 
sichtbar ist. Von unten sind die Ringe 1—4 fast gleich breit, der 
fünfte schmäler, der sechste bildet die Afterklappe. Der erste Ring 
ist in seiner vollen Breite nur zwischen den Hüften sichtbar, 
woselbst die Hinterbrust ausgebuchtet ist. 

Vorderhüften genähert, Mittel- und Hinterhüften fast aneinander- 
stossend. Die hinteren sind flach, etwas schräg; Schenkelanhänge 
fast dreieckig mit stumpfen Ecken. 

Beine kräftig; Hinterschienen etwas gebogen; eine kurze Klaue 
an der dicken Tarse. 

Der hufeisenartige Eindruck auf dem Kopfe, die drei Basal- 
gruben und die Längsgrube des Thorax, die sechs eingedrückten 


154 BERNSTEIN- 


Punkte an der Basis der Flügeldecken, endlich das zarte spindel- 


formige Endglied der Palpen characterisiren die Art. 


Euplectus quadrifoveatus nov. spec. — Nitidus; antennis 
moniliformibus; articulis primo et secundo latitudine longioribus, 
nono et decimo parum majoribus, ultimo maximo; capite cum oculis 
parum transverso, lateribus antice angustato, antice truncato , quadri- 
punctato, inter oculos maximos dense granulato , profunde bifoveato , 
foveis postice rotundatis et antice elongatis uti acuminatis; vertice 
subconvexo, angulis posticis convexo-rotundato; thorace rotundato- 
subcordato, supra basin linea transverse curvato-impressa, foveis 
tribus magnis, fovea in disco elongata, angulis anticis rotundatis, 
posticis obtusis, disco longitudinaliter convexo, antice porrecto, 
basi valde aciculato-punctulata; elytris nitidis, vix rugosis, 
subelongatis, lateribus parum rotundatis, ad humeros angustatis, 
humeris distinctis, basi emarginata, bipunctata et subplicata, stria 
suturali integra. (Abdomen latet). 

Long. 4 mm. ?, lat. + mm. 

Letztes Glied der Maxillartaster länglich und zart zugespitzt, 
etwa so lang als das erste und zweite Fühlerglied zusammen- 
genommen. 

Fühler dünn, mit einer zarten, scharf abgesetzten dreigliederigen 
Keule, deren beide vorletzten Glieder querrundlich sind, das letzte 
dagegen verhältnissmässig gross, birnförmig. Keule ziemlich lose 
gegliedert. Das erste und zweite Glied sind kräftig, länger als 
breit, die nächsten fadenförmig, rundlich; im Ganzen sind die 
Fühler kurz, nicht länger als Halsschild und Kopf zusammen. 

Kopf zwischen den Augen mit zwei (?) tiefen Gruben. Stirn kurz 
dreieckig eingedrückt. 

Halsschild mit grosser Mittel- und drei sehr starken Basalgruben , 
welche letztere unter einander verbunden sind. 

Flügeldeckenbasis mit sechs Eindrücken. Flügeldecken längs der 
Naht eingedrückt. Schulterecken deutlich. 

Das mittlere Tarsenglied ist leicht angeschwollen. Eine Klaue, 


PSELAPHIDEN. 155 


Der Hinterleib scheint gewölbt, gerandet, die ersten Ringe fast 
gleichbreit. 

Hinterhüften flach, Mittel- und Vorderhüften kugelig, alle 
genähert. 

Von Æuplectus lentiferus wm. durch tiefe Eindrücke auf dem 
Halsschilde und losere Fühlerkeule mit mehr gerundeten Gliedern 
verschieden, ferner dadurch, dass der Eindruck auf dem Kopfe vorn 
nicht in gleicher Tiefe als seitlich vorhanden ist, daher der Eindruck 


nicht als hufeisenförmig bezeichnet werden kann. 


Euplectus Mozarti nov. spec. — Ferrugineus, elongato-con- 
vexus; antennis brevibus, articulis paenultimis lentiformibus, ultimo 
magno; capite transverso, convexo, punctulato, angulis rotundatis, 
lateribus eum oculis antrorsum angustatis, oculis magnis; thorace 
cordato vel breviter campanuliformi, supra basin linea transverse 
impressa et trifoveolata, fovea una in media basi, reliquis ad latera ; 
elytris elongato- subquadratis, convexis, lateribus leviter rotundatis , 
stria suturali valde impressa, discoidali solum ad basin uti fovea 
visibili, humeris non productis, rotundatis, elytris punctis minu- 
tissimis valde dispersis subpiliferis, margine postico decliviter trun- 
cato, utrinque postice porrecto; abdomine lateribus marginatis, 
leviter rotundatis, segmento supra visibili primo reliqua tria cuncta 
longitudine aequante; pedibus elongatis, femoribus posticis apice 
parum curvatis et fortioribus; tarsis triarticulatis, articulo primo 
minutissimo, secundo elongato, fere robusto, tertio tenui, ungui- 
culo minutissimo. 

Long. 1 mm., lat. 11 mm. 

Kopf etwas breiter als lang, zwischen der Fühlerbasis breit 
abgerundet. Augen stehen nicht besonders hervor, sind aber gross, 
facettirt. i 

Fligeldecken sehr fein zerstreut punktirt, mit sehr feinen kurzen 
Harchen besetzt. 

Hinterhùften flach, kurz-queroval, nach vorn einander sehr ge- 
nähert. Der darunter sichtbare erste Bauchring ist sehr kurz und 


erreicht kaum das erste Drittheil der Schenkelanhänge. Der grosse 


156 BERNSTEIN- 


sichtbare zweite Bauchring ist etwas länger als der dritte, vierte 
und fünfte Ring zusammengenommen, er bildet oben auf dem 
Abdomen den ersten sichtbaren Ring und ist daselbst so lang als 
der zweite und dritte zusammen. Der vierte und fünfte Ring (oben) 
sind schmäler, kugelig abfallend; unten ist der fünfte Ring sehr 
schmal, mit dem vierten zusammengeschoben; den sechsten sehe 
ich von unten als Halbkugel. 

Schenkel etwas verdickt, besonders die vorderen. Vorderschienen 
kurz und kräftig; Hinterschienen erst dünn, schwellen nach der 
Mitte zu etwas an und machen dann einen kurzen Bogen. Tarsen 
mit kurzem quadratischen Anfangsgliede, zweites Glied mindestens 
fünf mal länger als breit, drittes Glied vier mal länger als breit, 
aber bedeutend schmäler als das zweite. 

Bemerkung: Eines der beiden Exemplare hat (durch das Mikros- 
kop besehen) scheinbar am Kopfe eine grosse Grube; es ist dies 
indessen nur eine Blase, durch welche sich Nachuntersucher nicht 


täuschen lassen mögen. 


HETEREUPLECTUS nov. gen. 
étegos, alius; Muplectus. 


Palpi maxillares articulis primis tenuibus, ultimo minute ovato- 
acuminato. 

Antennae undecimarticulatae, rectae. 

Thorax cordiformis, impressus. 

Abdomen marginatum, segmentis subaequalibus. 

Coxae anticae approximatae, posteriores distantes. 


Tarsi didactyli. 


Hetereuplectus retrorsus nov. spec. — Nitidus, subti- 
lissime punctulatus; thorace, elytris, abdomine lateribus rotundatis ; 
antennis brevibus, articulis brevibus, clava magna, triarticulata, 
nono et decimo transversis, disciformibus, ultimo obovato-acuminato ; 
capite subconvexo, antice rotundato-truncato, inter antennas 


(obtuse?) bifoveolato; thorace subelongato-cordato, antice posticeque 


PSELAPHIDEN. 157 


extrorsum rotundato, ad basin linea transversa sinuatim impressa 
subtiliter trifoveolata, angulis posticis obtusis; elytris subconvexis, 
subtilissime punctulatis, nitidis, basi utrinque vix impressa, 
emarginata; abdomine truncato-ovato, paullo marginato, segmento 
primo fere toto visibili, secundo tertioque fere eadem longitudine, 
at secundo paullo longiore; palporum maxillarium articulis primis 
tenuibus, ultimo minute-ovato-acuminato. 

Long. 1-5 mm., lat. large 4 mm. 

Letztes Glied der Palpen einhalbmal stärker als das vorher- 
gehende, nicht länger, und von einer gedrungenen umgekehrten 
Eigestalt. Vorletztes Glied dünn, keulenförmig. 

Die Fühler stehen an der Basis ziemlich weit auseinander und 
sind unter dem Kopfe zunächst den Augen eingefügt. Sie sind elf- 
gliederig und haben eine sehr dicke dreigliederige Keule, welche 
zwei Fünftheile der Länge der Fühler einnimmt. Das erste und 
zweite Glied sind oval und verdickt, so dick als das neunte breit 
ist; das dritte Glied ist kurz birnförmig, halb so breit als das 
zweite, aber von der Seite gesehen kugelförmig erscheinend; 
Glieder 4—6 rundlich, breiter als lang, von derselben Breite als 
3, 7 und 8, wenig breiter und dicker als eins der vorhergehenden ; 
das vorletzte Glied ist fast scheibenförmig, das vorvorletzte viel 
kleiner, aber auch platt. Von oben sieht man nur zehn Fühler- 
glieder, weil das erste unter dem Kopfe versteckt ist. 

Der Kopf ist breiter als lang und hat zwischen den Augen jeder- 
seits einen Eindruck nach vorn, der sich in der Mitte nach innen 
erweitert und je nachdem man das Object dreht, in der Mitte 
mehr oder weniger vereinigt erscheint. 

Halsschild länger als breit, fast herzförmig, über der Basis 
mit linearem Quereindruck, der sich in der Mitte etwas nach 
hinten drückt and daselbst etwas vertiefter ist. 

Die Flügeldecken haben an der Basis vier Eindrücke, die Seiten 
sind gerundet, am Ende sind die Elytren abgestutzt. 

Hinterleib etwas schmäler als die Flügeldecken, an den Seiten 
schmal gerandet; der Rand steht nicht aufrecht. Die Segmente sind 
fast gleichbreit. 


158 BERNSTEIN- x 


Vorderhüften dick, genähert; Mittelhüften dünner, etwas ent- 
fernt; Hinterhüften entfernt, wenn auch nicht viel. 

Zwei Klauen. 

Hetereuplectus retrorsus ist von Euplectus lentiformis m. durch 
den Findruck auf dem Kopfe, die glatte Scheibe des Halsschildes 
u. s. w. unterschieden, auch ist das zehnte Fühlerglied scheiben- 
förmig und fast so breit als das elfte an der Basis. 

Von Monyx spiculatus und Nugator strieticollis m. unter- 
.scheidet sich die neue Art dadurch, das eine eigentliche Einschnürung 
am Halsschilde nicht vorhanden ist, vielmehr der lineare Eindruck 
über der Basis seitlich je von einer Grube begrenzt ist und in der 
Mitte eine solche durchläuft; ferner dadurch, dass von den beiden 
Seitengruben ein Eindruck nach vorn verläuft, welcher seine beiden 
Seiten kissenartig aufwölbt; endlich durch die Bildung des Hinter- 
leibes, da der voll sichtbare erste Ring (eigentlich der zweite) 


nur wenig länger ist als der dritte. 


FARONUS Aubé. 


Faronus porrectus nov. spec. — Antennarum (Taf. 6, 
fig. 26) articulo primo latitudine plus duplo longiore, secundo 
latitudine longiore, 3°—5° oblongo-rotundatis, 6°—100 subqua- 
dratis, gradatim vix majoribus, ultimo magno, apice leviter oblique 
truncato; capite lyraeformiter-impresso, impressione postice bicur- 
vata, quadripunctata (.*.), postice utrinque convexo; thorace vix 
punctulato, utrinque angulato, ad angulum posticum obtuse-uni- 
foveolato, supra [ ]-impresso; elytris subelongatis, punctulatis, lateri- 
bus parum angustatis, striis suturali curvata „integra , discoidali apice 
evanescente; abdominis segmentis quinque supra visibilibus inter 
se fere aequalibus, late marginatis. 


Long. ? 


Faronus tritomicrus nov. spec. — Antennarum articulo primo 
latitudine dimidio longiore, valido, secundo ovato-rotundato, tertio 


minuto, parum transverso, 4°—10° subquadratis, gradatim vix 


PSELAPHIDEN. 159 


majoribus, undecimo obovato; capite, thorace, elytris, abdomine 
Farono porrecto similibus. 

Long. ? 

Taf. 6, dig. 27. 

Beide Arten, einer Königsberger mir nicht zugängigen Sammlung 
angehörend, kenne ich nur aus den mir von Herrn Edm. Reitter 
gefälligst überlassenen Zeichnungen. Es ist mir daher nicht möglich 
zu constatiren, wie sich die neueren Casey’schen Eintheilungen 


auf die prähistorischen Arten anpassen lassen. 


Motschulsky bespricht einen Bernstein-Pselaphiden !) mit den 
Worten: «Tmesiphoroides cariniger Motsch., forme rappelant un 
peu les Tmesiphorus et Chennium. Antennes à articles intermé- 
diaires très serrés, massue composée de trois articles beaucoup 


plus grands. — Long. 2 lign.» 


1) Etudes Entomologiques, 1856, p. 26, fig. 5’, 5//. 


160 BERNSTEIN- 


ERKLÄRUNG DER ABBILDUNGEN. 


A. CLAVIGERIDAE. 


Articerini. 
Taf. 2, fig. 1. Articeros (curvicornis Westw.) (Melbourne); 1a. 
Mittelschiene. 
Adranini. 


Taf. 2, fig. 2. Fustiger (madagascariensis Raffr.) (Madagascar). 
Clavigerodini. 

Taf. 2, fig. 2a. Clavigerodes, Palpe. 
Clavigeropsini. 

Taf. 2, fig. 20. Clavigeropsis, Palpe. 
Clavigerini. 

Taf. 2, fig. 3. Claviger (longicornis Müll.) (Germania). 

B. PSELAPHIDAE. 

Goniastini. 

Taf. 2, fig. 4. Gomdcerus (setifer Schauf.) (Brasilia); 4a. Palpe; 
4b. Fühler. 

Listriophorini. 

Taf. 2, fig. 5. Zasériophorus (felix Schauf.) (Mexico); 5a. Kopf 
von unten gesehen ; 50. Lippentaster ; 5c. Fühler 
von oben; 54. Fühler von unten; 5e. Vorder- 
fuss; 5/. Mittelfuss. 

Cyathigerini. 

Taf. 3, fig. 6. Cyathiger (punctatus King) (Australia) , 6a. Palpe. 
Simini. 

Taf. 3, fig. 7. Simus (fracticornis Raffr.) (Abyssinia). 
Pselaphini. 

1-klauig. i 

Taf. 3, fig. 8. Gonatocerus (Australia), Fühler. 


a 
Ta 1.3 5 fi ge 
DD, » 
» » » 
» » » 


13-klauig. 


Taf. 4, fie. 
» » » 
» » » 


2-klauig. 


5 
Taf. 5, fig. 
ae ta 
Pe 
pe Ds od 


ci) 


10. 


11. 
43, 


. Batrisus (rivularis 


PSELAPHIDEN. 161 


Tychus (niger Payk.) (Europa); 9a. Palpe. 

Bryaxis (Reicheana Schauf.) (Columbia); 104. 
Palpe; 104. Fühler. 

Barybryaxis (lata Schauf.) (fossil). 

Bythinus (securiger Reich.) (Europa temp.); 
Taf. 4, fig. 12a. Bythinus (nigripennis Aubé) 
(Europa) Palpe; 125. Männl. Fühler; 12e. 
Weibl. Fühler. 


. Hagnometopias (pater Schauf.) (fossil). 
. Metopias (elongatus Schauf.) (Fl. Amazon); 14a. 


Palpe; 140. Fühler. 
Schauf.) (Panama); 
Palpe; 150. Fühler; 15c. Hinterfuss. 


15a. 


. Tyrus (mucronatus Panz.) (Europa); 164. Hin- 


terbein. 


. Otenistodes (claviger Schauf.) (fossil). 
. Dantiscanus (fossil), Palpe. 
. Pammiges (spectrum Schauf.) (fossil). 


C. EUPLECTIDAE. 


Bythinoplectini. 
Taf. 5, fig. 20. Bythinopleetus (foveatus Reitt.) (Ins. Thomae). 


Zethini. 


Taf. 5, fig. 24. Zethus (crassicornis Raffr.) (Zanzibar), Palpe. 


Euplectini. 
1-klauig. 


Taf. 5, fig. 22. Nugax (fossil), Palpe. 


» » » 


3-klauig. 


23. 


Euplectus (sanguineus Denny) (Europa). 


Taf. 6, fig. 24. Rhewius (brasiliensis Schauf.) (Brasilia); 24a. 


Palpe; 245. Fühler, 24c. Mittelfuss; 24d. 


Hinterfuss. 
11 


162 BERNSTEIN-PSELAPHIDEN. 


Taf. 6, fig. 25. Trichonyx (simplex Schauf.) (Fl. Amazon); 25a. 
Palpe; 254. Fühler; 25c. Vorderfuss; 25d. 
Hinterfuss. 

2-klauig. 

Taf. 6, fig. 26. Faronus (porrectus Schauf.) (fossil), Fühler. 

BB Zi ata (tritomicrus (Schauf.) (fossil). 


Anmerkung. Die Abbildungen 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 12, 
24, 23 sind nur schematisch gegeben, sie durften nicht fehlen, 
weil sie die Orientirung erleichtern , sollen aber nur die Gattungen 
veranschaulichen. 

Die Abbildungen 4, 5, 10, 14, 15, 24, 25 sind von Prof. 
Dr. Vogel, 11, 13, 17, 19, 20, 26, 27 von von Schlereth nach 


der Natur gezeichnet; 16 ist eine Copie nach Panzer. 


AANTEEKENING 


OVER 


de heide inlandsche en over drie Javaansche soorten van het genus 


HYPENODES Guen. 
DOOR 
P. C.T. SNELLEN. 
(PL 7). 


PAD 
— (SC 


Verwijzende naar het door mij op de 43ste Zomervergadering 
der Nederlandsche Entomologische Vereeniging medegedeelde 1), wil 
ik thans eene nadere beschrijving der inlandsche en van een drietal 
Javaansche soorten van //ypenodes geven, met afbeeldingen, welke 
Prof. J. van Leeuwen en Dr. Henri W. de Graaf de goedheid 
hadden voor mij te vervaardigen. 

Vooraf echter moet ik, wat de generieke kenmerken van //ype- 
nodes betreft, eene verbetering aanbrengen in mijne beschrijving, 
Vlinders van Nederland, Macrolepidoptera pag. 494, Aldaar staat 
dat het eindlid der palpen eveneens gevormd is als het tweede. 
Dit is onduidelijk en onjuist. De thans voor mij staande gave exem- 
plaren doen mij zien, dat het eindlid der palpen bij Hypenodes 
eenigszins spoelvormig is, rolrond en gespitst; ook is bij gave 
voorwerpen , waar de bekleeding van het meslemmervormige midden- 
lid niet geleden heeft, de basis van het eindlid daarin meer ver- 
borgen dan bij minder gave, zoodat het zich alsdan duidelijk korter 
dan de helft van lid 2 voordoet. Bij Hypena heeft het eindlid een 
platteren vorm en derhalve een geheel ander aanzien. Zie pl. 7 fig. 12, 
palpen van Hypenodes en fig. 13, palpen van: a. Hypena ros- 
tralis, b. proboseidalis en e. Fontis Thunb. (crassalis Fabr. Snellen). 


_ 


1) Zie Tijdschr. v. Entomol. XXXII, blz. xvi. 


164 AANTEEKENING OVER 


De achterrand der voorvleugels is bij de door mij in de Vlinders 
van Nederland beschreven, toenmaals eenige inlandsche soort in- 
derdaad niet veel langer dan een derde van den voorrand, doch 
bij de nieuw ontdekte tweede (vooral bij den 3) begint de lengte 
van den achterrand die van de helft des voorrands nabij te 
komen. 

Wat nu de specifieke kenmerken onzer beide inlandsche soorten 
betreft, zoo levert hunne herkenning geene groote bezwaren op, 
wanneer men gave en frissche voorwerpen voor zich heeft. Ik meen 


die kenmerken als volgt te moeten vaststellen : 


4. Achterrand der voorvleugels weinig langer 
dan een derde van den voorrand, vleugel- 
punt spits; de grondkleur grauwgeel tot 
bruingrijs, met eene min of meer duidelijke, 
groote, driekante, donkere voorrandsvlek , die 
franjewaarts door eene eveneens min of meer 
duidelijke, lichtere veeg der grondkleur be- 
grensd is; het zwarte middenteeken tot aan 
de tweede dwarslijn vervloeid en deze onder 
de middencel schuiner dan de achterrand. 
Achtervleugels grijswit met duidelijke donkere 
middenvlek ; 17—19 mm. 1 costaestrigalis. 


2. Achterrand der voorvleugels bijna half zoo 
lang als de voorrand, vleugelpunt stomp; de 
grondkleur leemkleurig bruingrijs met tegen 
den wortel lichtere binnenrandshelft van het 
achterrandsderde; een zwart middenteeken 
duidelijk gescheiden van de tweede dwarslijn , 
en deze van af de middencel tot den binnen- 
rand rechtstandiger dan de achterrand, overigens 
tegen den voorrand minder duidelijk en franje- 
waarts naar den binnenrand toe in toenemende 
mate wit afgezet. Achtervleugels grijs zonder 
duidelijke middenvlek ; 19—20 mm. 2 taenialis. 


HYPENODES GUEN. 165 


Men zal opmerken, dat de tweede soort hier onder een anderen 
naam voorkomt dan vroeger. Hiervan zal ik later eene verklaring 


geven en het eerst tot de nadere beschrijving overgaan. 


1. Hypenodes costaestrigalis. 
(PRA) 


Palpen bijna driemaal zoo lang als de kop (de korte, stompe 
kuif van het afgeronde voorhoofd inbegrepen) ; kleur van het wortel- 
en middenlid binnenwaarts aschgrauw, buitenwaarts leemkleurig 
bruingrijs, met zwartbruine schubben. Eindlid donkerbruin met 
bleekgele spits. Voorhoofdskuif bruingrijs. Sprieten zoo lang als drie 
vijfden van den voorrand der voorvleugels, dun, vooral bij het 
wijfje, het wortelderde draadvormig, verder met steeds duidelijker 
afgescheiden driekante leden. Zij zijn fijn en gelijkmatig be- 
wimperd; bij den 4 is de bewimpering iets langer dan de breedte 
van de schaft, bij het 9 korter. Schedel en thorax zijn bij de licht 
gekleurde, duidelijk geteekende voorwerpen vrij bleek grauwgeel, 
en dit is ook de grondkleur hunner voorvleugels, wier vorm hier- 
boven reeds beschreven is. Alleen valt nog op te merken, zooals 
ook uit de afbeelding blijkt, dat de achterrand onder de duidelijke 
punt eerst vlak is en naar onderen iets buikig wordt, de as overigens 
vrij rechtstandig loopt, zoodat de afgeronde staarthoek weinig verder 
binnenwaarts is gelegen dan de voorrandshoek of vleugelpunt. 
Voorrand flauw en gelijkmatig gebogen, de binnenrand recht. Be- 
schubbing fijn, iets glanzig. Bij de lichte, duidelijk geteekende 
exemplaren valt het eerst in het oog eene donker grijsbruine, drie- 
kante voorrandsvlek , die iets voor de tweede helft van den voorrand 
begint en tot ongeveer 14 mm. vóór de vleugelpunt strekt. Binnen- 
waarts komt de stompe punt dezer vlek nog niet tot aan de helft 
van den vleugel, maar houdt bij den wortel van ader 5 op, en zij 
stuit aldaar tegen het vervloeide zwarte middenvlekje, dat den 
vorm heeft van een wortelwaarts spits veegje. Franjewaarts der 
driekante voorrandsvlek is de grauwgele grondkleur juist het helderst 


en lichtst en wordt tegen den voorrand zelfs bijna grauwachtig 


166 AANTEEKENING OVER 


geelwit, zoodat eene, een millim. breede schuine lichte voorrands- 
streep gevormd wordt, die ook franjewaarts scherp begrensd is, daar 
de achterrand van den vleugel eveneens eene donker bruingrijze 
kleur heeft en in het midden verbreed is tot 2—23 millim., naar 
onder en boven spits toeloopende. Op den achterrand wordt dus 
eveneens eene bijna driekante donkere vlek gevormd, wier wortel- 
waartsche zijde echter, vooral onder ader 4, geen scherpe grens 
heeft. Van af ader 5 verloopt de schuine lichte voorrandsstreep 
in de grauwgele grondkleur, die ook tegen den voorrandswortel 
iets donker bestoven is. Steeds is dus eene slecht begrensde, on- 
geveer driekante plek aan den staarthoek, iets uitgebreider dan 
de voorrandsvlek, behalve het schuine voorrandsstreepje , het lichtste 
gedeelte van den vleugel. De gewone Noctuinen-teekening is zeer 
onduidelijk; van de halve dwarslijn ziet men nauwelijks een spoor , 
de eerste geheele lijn is fijn, zwart, afgebroken , het schuine onder- 
eind onder de middencel nog het duidelijkste. Een paar donkere 
lange veegjes op de gewone plaatsen, in de middencel en in cel 
14, vertegenwoordigen de ronde- en tapvlek. De vorm van het 
middenvlekje, dat de niervlek vervangt, is boven beschreven, het 
reikt franjewaarts, in tegenstelling van de volgende soort, tot aan 
de tweede dwarslijn, die weder hoogst onduidelijk is, nauwelijks 
lichter dan de grond, en wier beloop alleen franjewaarts aan eene 
zeer flauwe zwarte afzetting nagegaan kan worden. Slechts bij één 
voorwerp, met eene middelmatig duidelijk donkere voorrandsvlek , 
is het bovengedeelte der tweede dwarslijn te zien als een flauw, 
zeer schuin buitenwaarts gericht grijsgeel lijntje, dat verder om de 
buitenzijde van het zwarte middenveegje heen loopt, dan twee 
flauwe tandjes maakt en onder de middencel, zeer flauw wortel- 
waarts gebogen, maar schuiner dan de achterrand, tegenover het 
begin in den binnenrand eindist. Van de flauwe, dunne, grijs- 
gele, slechts drie iets hoekige bochten makende golflijn is slechts 
een flauw spoor te zien van de onderhelft, die bovenaan nog 
de donkere achterrandsvlek doorsnijdt. Franjelijn met vrij dikke, iets 
driekante zwarte stippen. Franje bruingrijs met grijsgele stippen 


achter de zwarte der franjelijn. 


HYPENODES GUEN. 167 


Zoodanig zijn de voorvleugels der duidelijkst geteekende stukken. 
Bij andere wordt de grond meer gelijkmatig donker bestoven, is de 
driekante voorrandsvlek flauwer en van het schuine lichte voorrands- 
streepje alleen het begin duidelijk. Ook het zwarte langsveegje 
in het midden is bij het voorwerp met de eenkleurigst bruingrijze 
voorvleugels vrij flauw. Bij dit stuk, afgebeeld fig. 2, is echter 
juist het ondereind der tweede dwarslijn het duidelijkst licht en 
even schuin als bij de andere stukken, zoodat het hierdoor en door 
den vleugelvorm toch zeer goed kenbaar blijft. Nog heb ik twee 
wijfjes voor mij met bijna ongeteekende bruingrijze voorvleugels; 
hier blijkt alleen uit den vleugelvorm, zoo mede door de achter- 
vleugels, dat zij tot costaestrigalis behooren; laatstgenoemde zijn 
namelijk bij alle exemplaren grijswit, in het puntvierde iets grijzer 
en zij hebben eene duidelijke donkere middenvlek; de korte franje 
is lichtgrijs. 

Op de onderzijde zijn de voorvleugels lichtgrijs, met donker- 
grijze franje; drie voorrandsstippen en eene vlek bij de vleugelpunt 
zijn grijsgeel. De achtervleugels vertoonen zich nog iets helderder 
dan boven en hebben eene duidelijke donkere middenvlek met eene 
flauwe donkere booglijn. 

Achterlijf en pooten lichtgrijs, het eerste met één pluimpje op 
den rug, bij den wortel; de tarsen zijn donker en licht geringd. 
Het achterlijf is overigens bij den & slank, bij het 9 eenigszins 
plat, tegen het eind wat verbreed, dan snel gespitst; de pooten 
zijn dun, glad beschubd, gewoon gespoord. 


2. Hypenodes taenialis. 
(Pl. 7, fig. 3, 4) 


Palpen en sprieten als bij de voorgaande soort; ik zie geen 
merkbaar verschil, alleen schijnt mij de bewimpering van laatst- 
genoemden iets langer te zijn. Schedel en thorax grijs, iets lichter 
of donkerder en meer of minder bruinachtig, naarmate van de 
kleur der voorvleugels. Deze zijn naar achteren meer verbreed dan 


bij costaestrigalis, de voorrand is wel niet sterker gebogen, maar 


168 AANTEEKENING OVER 


de achterrand langer; laatstgenoemde is tevens regelmatiger ge- 
bogen en iets schuiner dan bij costaestrigalis, ook is de vleugel- 
punt stomper. 

De grondkleur der voorvleugels is een leemkleurig bruingrijs, 
donkerder of lichter, maar niet zoo variéerend als bij de voorgaande 
soort. Aan den wortel het lichtst, worden zij geleidelijk donkerder 
tot twee derden toe, alwaar achter de tweede dwarslijn en het 
meest tegen den binnenrand, de tint plotseling oplicht tot bijna grijs- 
wit toe, om langzamerhand weder te verdonkeren, zoodat zij tegen de 
franjelijn opnieuw dezelfde kleur hebben als voor de tweede dwarslijn. 

Teekening regelmatiger en duidelijker dan bij costaestrigalis. 
Aan den wortel zie ik, even onder den voorrand, bij 7 mijner 
8 exemplaren een kort zwart langsstreepje (het achtste is op die 
plaats iets beschadigd). Eerste dwarslijn bijna op een derde der 
vleugellengte, enkelvoudig, vrij steil, flauw geslingerd en fijn zwart. 
In de middencel is die lijn iets dikker en in cel 15 duidt een 
kort tandje de tapvlek aan. Dwarsader onder een kort donker 
voorrandsstreepje, met een bij alle exemplaren aanwezig zwart 
middenteeken. Het is klein maar gewoonlijk goed zichtbaar , meestal 
driekant, wortelwaarts spits; bij een paar exemplaren doet de vorm 
aan een’ spijkerkop denken, bij één voorwerp is het eenigszins 
halvemaan-vormig (volgens Guenée kan het ook x-vormig zijn). 
Door eene duidelijke, 3 tot 2 millimeter breede tusschenruimte van 
dit middenteeken gescheiden, komt nu de tweede dwarslijn. Haar 
begin is eigenlijk het bovenvermelde donkere, soms licht afgezette 
voorrandsstreepje boven het middenteeken, dan volgt een genoeg- 
zaam uitgewischt horizontaal eind, en vervolgens loopt, van at 
ongeveer een millimeter onder den voorrand, de dwarslijn naar 
den binnenrand, evenwijdig met, doch rechter dan de achterrand 
en slechts achter het middenteeken een zeer kort bochtje makende, 
dat men bijna een stompe tand kan noemen. Op die plaats is de 
lijn ook het dunste, overigens duidelijk , koolzwart, enkelvoudig , in 
cel 15 nauwelijks wortelwaarts gebogen. Deze lijn is verder, van af 
de plaats waar zij onder den voorrand goed zichtbaar wordt tot 


aan den binnenrand, iets geelachtig wit afgezet en wel naar onderen 


HYPENODES GUEN. 169 


toe steeds duidelijker, behalve achter de korte bocht. Achter haar — 
op den zoogenaamden gewaterden band — is, als boven vermeld, 
de lichtste, wortelwaarts grijswitte plaats van den vleugel, die 
niet verder beschreven behoeft te worden. Voorrand tegen de punt 
met drie bleekgele stippen geteekend. De golflijn, die eveneens is 
als bij costaestrigalis, wordt naar den voorrand toe niet duidelijker, 
hoewel bij /aenialis de lichte voorrandsveeg bij de vleugelpunt 
ontbreekt. Franjelijn, randstippen en franje als bij de andere soort. 
Achtervleugels donkerder grijs, zonder duidelijke middenvlek. 

Op de onderzijde der voorvleugels is de lichtere gewaterde band 
der bovenzijde aangeduid, en op de achtervleugels zijn eene flauwe 
donkere middenvlek en booglijn te zien. 


Pooten en achterlijf als bij costaestrigalis, alles iets donkerder. 


Thans wil ik iets over de synonymie zeggen. 

Tot voor korten tijd meende ik, dat de voorwerpen, die Dr. 
Staudinger mij in 1888 onder den naam van Mypenodes albistriga- 
tus had gezonden en die tot dezelfde soort behooren, welke door 
mij in de Vlinders van Nederland zijn beschreven als costaestri- 
galis Stephens, inderdaad specifiek dezelfde waren als de Crambus 
albistrigatis van Haworth, Lepid. Britannica p. 368 n°. 10, en dat 
Stephens en Wood, die dezelfde soort onder den naam van costae- 
strigalis hebben, hunnen voorganger verkeerd interpreteerden. In- 
tusschen vind ik, bij herlezing, Haworth’s beschrijving toch niet zoo 
passende om bij dit besluit te blijven volharden. De lezer oordeele 
zelf naar de eigene woorden van den Britschen Lepidopteroloog : 
« Crambus albistrigatis (The white line snout). Alis subfuscis, 
«fascia lata saturatiore nigro, albo obsolete terminata. 

«Habitat inter nos infrequentissime tempore oblito. 

«Expansio alarum 10 lin. 

«Descriptio: Palpi praecedentium. Alae anticae puncto obsoleto 
«ordinario post medium fasciae anticarum». 

De voorgaande soort, die eveneens gevormde palpen hebben zou, 
is zijne Crambus bombycatus (= Cledeobia angustalis W.V. 3. Dit 


is natuurlijk geheel onjuist, maar de beschrijving van het zwarte 


170 AANTEEKENING OVER 


middenpunt, dat bij costaestrigalis Steph., Snellen wel aanwezig is, 
doch waarvan de plaats niet zoo duidelijk kan worden aangewezen, 
dat men beslist zeggen mag dat het voorbij de helft van den midden- 
band der voorvleugels staat, past veel beter op de andere soort. 
Haworth’s beschrijving is bovendien eigenlijk toch te kort en te 
vluchtig om daaraan veel waarde te hechten, en dus besloot ik om 
ondanks Guenée's twijfel (zie Deltoides et Pyralites p. 42) en 
Staudinger’s besliste uitspraak (Catalogus, Ed. 2, p. 142 bij n°. 
2041), toch taendalis Hübner, Pyral. fig. 151 nog eens te ver- 
gelijken, en nu moet ik zeggen, dat ik mij wel eenigszins over de 
bezwaren der beide genoemde schrijvers verwonder. Vorm, grootte 
en kleuren, zoomede de teekening en de lange palpen doen on- 
middellijk aan eene //ypenodes denken, maar stellig niet aan cos- 
taestrigalis Steph. Vooral het ontbreken der driekante donkere 
voorrandsvlek en de vorm der tweede dwarslijn duiden dit aan. 
Wel wil ik niet over het hoofd zien, dat de randstippen vergeten 
zijn op Hübner’s figuur, waarbij nog moet worden gevoegd, dat 
althans in het door mij vergeleken exemplaar van Hübner’s werk !), 
de tweede dwarslijn onderaan veel te sterk is gebogen en dat het be- 
gin van den donkeren achterrand der voorvleugels aan de vleugel- 
punt ten onrechte door een scherp donker streepje is aangeduid, ook 
de achtervleugels te donker zijn, links met eene groote donkere 
middenvlek (rechts niet). Niettemin komt het mij voor, dat Hübner 
eene bruikbare afbeelding geeft van onze laatstelijk ontdekte 
tweede soort van Hypenodes, en dat wij ons daarop beter kunnen 
beroepen dan op Haworth’s beschrijving. Bovendien heeft Hübner 
de prioriteit, al staat ook de tijd der publicatie van zijne af- 
beelding niet geheel vast. Aan Guenée’s overige bezwaren hecht ik 
minder gewicht. Het middenpunt der voorvleugels is bij Zaemialis 
onstandvastig van vorm, en de franje is niet eens « entrecoupée » 
zooals hij zegt, maar met lichte streepjes langs den wortel geteekend. 

Cledeobia albistrigatus Stephens, Illustr. of Brit. Ent. IV 
p. 20, — waarvan de beschrijving luidt: «Alis subfuscis, 


1) In de Bibliotheek der Nederl. Ent. Vereeniging. 


HYPENODES GUEN. init 


canticis fascia lata medio saturatiore nigro terminata, postice 
«striga undulata albida. — Wings pale fuscous; anterior with 
«a broad central darker band, terminated near the base by a 
«slender zigzag black streak and behind the middle by a broader 
«slightly flexuous one, adjoining to which on the inner margin is 
«a whitish space, gradually changing into a dark fuscous streak, 
«and on the hinder margin itself is a row of black dots: a spot ot 
«the same colour is in the middle of the disc : posterior wings imma- 
«culate », — is zeer stellig taendalis Hübn. en zelfs goed beschreven. 

Evenzoo is zijne Cledeobia costaestrigalis p. 21, die aldus wordt 
gekenmerkt: «Alis fusco-cinereis, anticis macula subtriangulari 
«versus apicem costae fusca, lineolaque cbliqua apicis alba, posticis 
albidis. — Wings ashy-brown, anterior with a somewhat trian- 
« gular fuscous patch towards the apex of the costa, bounded by 
«an oblique white streak, which terminates in a pale whitish-ash 
«blotch; the hinder margin is brownish, with a faint waved 
«whitish streak, and on the external edge is a row of detached 
«black lunular dots; posterior wings whitish, with the apex 
«fuscescent», — de andere soort, hoewel het lichte voorrands- 
veegje der voorvleugels ten onrechte kortaf wit wordt genoemd, De 
figuren van Wood («le commentateur de Stephens, zooals Guenée 
hem ergens noemt) strekken ter toelichting van Stephens’ beschrjj- 
vingen; fig. 771 albistrigatus is taenialis Hübner en fig. 772 
costaestrigalis dezelfde van Stephens. Ik merk op, dat evenals in 
zeer vele andere gevallen, Wood’s afbeeldingen, hoewel vluchtig, 
toch ook hier kennelijk mogen worden genoemd. 

Pyralis acuminalis Herrich-Schäffer, in Panzer, Deutschlands In- 
secten, Heft 163. 2, is te klein, zoowel voor costaestrigalis als voor 
taemalis, en de achtervleugels zijn te wit ; de tweede dwarslijn is voor 
costaestrigalis in het midden te veel gebroken en tegen den binnen- 
rand te veel wortelwaarts gebogen. Deze afbeelding schijnt wel naar 
hetzelfde exemplaar te zijn gemaakt, dat later tot voorbeeld heeft 
gediend van de nog meer bedorven figuur in de Syst. Bearb. der 
Schmett. von Europa en draagt weinig bij tot ons onderricht in 
deze zaak. 


172 AANTEEKENING OVER 


Ook de afbeelding van /aenialis Herrich-Schäffer in hetzelfde werk , 
Heft 166. 1, die costaestrigalis Steph. moet voorstellen , is onnauw- 
keurig. Het eerste veld der voorvleugels heeft eene zwarte vlek aan den 
voorrand, verder is het middenveld nooit zoo volledig, ook te bruin- 
geel, een wit middenpunt zag ik bij deze soort nooit ; de grond- 
kleur van den vleugel is overigens te grijs en de achtervleugels 
hebben een te donkeren achterrand. Het is duidelijk, dat Herrich- 
Schiffer de /aenialıs van Hübner verkeerd heeft geïnterpreteerd; 
het is zijne acuminalis, die bij deze Hübnersche soort behoort. 
Evenmin als de andere, hierboven besproken afbeelding in Panzer, 
kan men deze leerzaam noemen. 

Cledeobia acuminalis Herrich-Schäffer, Syst. Bearb. der Schmett. 
von Europa II p. 442, Noct. fig. 619 komt de verwarring nog grooter 
maken. Niet alleen geeft de tekst geene opheldering, maar de af- 
beelding is duidelijk uit exemplaren van beide soorten samengesteld 
en past daardoor op geene der twee. Het origineel schijnt. mij toe 
hetzelfde te zijn van de figuur in Panzer’s Insecten. Zij is nog 
verder bedorven, doordat de tweede dwarslijn bovenaan bijna in de 
vleugelpunt uitloopt. Herrich-Schäffer erkent dit reeds door Guenée 
opgemerkte feit, maar op eene plaats waar niemand deze verklaring 
zou zoeken, namelijk in eene beschrijving van Lepidoptera van 
Cuba, in het Correspondenzblatt des Zool. Mineral. Vereins zu 
Regensburg, XXIV (1870) p. 104. 

Pyralis acuminalis Wocke, in het Breslauer Zeitschrift für 
Entomologie, jaarg. 1850 pl. 5 fig. 16 (zonder tekst), geeft eene 
goede, ongekleurde voorstelling van Mypenodes taenialis Hübner. 

Hypenodes albistrigalis Guenée, Deltoides et Pyralites p. 42 
(Haworth schrijft: albistrigatis), is taenialis Hübner, albistrigatus 
Stephens. Men kan de tweede dwarslijn der voorvleugels niet wel 
«denticulée » noemen, ook is de franje, zooals ik boven vermeldde, 
niet «entrecoupée». 

Zijne Hypenodes costaestrigalis, 1. c. p. 42, is ook wel dezelfde 
van Stephens en Wood, maar acuminalis Herrich-Schäffer, Syst. 
Bearb. had wel ongeciteerd kunnen blijven, hoewel Guenée enkele 


gebreken dier figuur juist opmerkt. Zijne eigene beschrijving is 


HYPENODES GUEN. 173 


blijkbaar naar afgevlogen voorwerpen gemaakt en wel daardoor niet 
geheel passend. De grondkleur der voorvleugels is namelijk bij gave 
voorwerpen niet «blanc-jaunatre», en de tweede dwarslijn is niet 
duidelijk beschreven. Het werk van Humphreys en Westwood, 
British Moths and their transformations, citeer ik liever niet, want in de 
door mij vergeleken 3e editie (1857) zijn de afbeeldingen te onvolmaakt. 

Hypenodes costaestrigalis en albistrigalis Stainton, Manual IL, 
p. 128, 129, zijn korte maar duidelijke beschrijvingen derzelfde 
soorten van Stephens. 

Hypenodes albistrigalis von Heinemann, Schmett. Deutschlands 
und der Schweiz I (Macrolepidoptera) p. 620 is Zaenialis Hübn., 
acuminalis Wocke. Van het donkere middenpunt der voorvleugels 
maakt hij geene melding. 

De door Mr. H. W. de Graaf in de Bouwstoffen voor eene Fauna 
van Nederland III p. 57 beschreven Hypenodes costaestrigalis is 
stellig dezelfde als die van Stephens en Wood. 

Mijne Hypenodes costaestrigalis, Vlinders van Nederland, Macro- 
lepidoptera p. 494 is wel is waar dezelfde soort van Stephens, 
Wood en Guenée, maar naar afgevlogen exemplaren en onder den 
invloed der mislukte afbeelding van Herrich-Schäffer gemaakt, 
waardoor mij dan ook het onderscheid tusschen costaestrigalis en 
taenialis onduidelijk bleef. 

De synonymie der beide soorten is dus, voor de volkomen 


insecten, als volgt. 


Hypenodes costaestrigalis Steph. 


1834. Stephens, Illustr. of British En- 


tomology IV. p. 20. Cledeobia  costaestrigalis. 
1849. Wood, Index Entomologicus, fig. 

112. » » 
1839.  Herrich-Schäffer, in Panzer, 

Deutschl. Ins, 166, 1. Hypena taenialis. 


4845.  Herrich-Schäffer, in Syst. Bearb. 
IT p. 442 Noct. fig. 619 (pars). Cledeobia acuminalıs. 


174 AANTEEKENING OVER 


1854.  Guenée, Deltoides et Pyralites 

p. 42. Hypenodes costaestrigalis. 
1859. Stainton, Manual II p. 129. » » 
1862. de Graaf, Bouwstoffen III. p. 57. Cledeobia costaestrigalis. 
1867. Snellen, Vlinders van Nederl. 

Macrol. p. 494. . Hypenodes costaestrigalis. 


Hypenodes taenialis Hübn. 


1796enz. Hübner, Samml. Eur. Schmett. 


Pyr: Y 451: Pyralis taenialis. 
1810. Haworth, Lepidopt. Brit. p. 368 

n° 40: Crambus albistrigatis. 
1834. Stephens, Illustr. of British Ent. 

IV. p. 20. Cledeobia albistrigatus. 
1839. Wood, Index Entomologicus, fig. 

Tad, » » 
1839.  Herrich-Schäffer, in Panzer, 

Deutschl. Ins. 163. 2. Hypena acuminalıs. 


1845.  Herrich-Schäffer, Syst. Bearb. IT. 

p. 442 Noct. fig. 619 (pars). Cledeobia acuminalis. 
1850. Wocke, Zeits. f. Entom., her- 

ausg. in Breslau, pl. 5, f 16. » » 
1854.  Guenée, Deltoides et Pyralites 


p. 42. Hypenodes albistrigalis. 
1859. Stainton, Manual II. p. 128. » » 
1859. von Heinemann, Schmett. Deutschl. . 

u. d. Schweiz. I. p. 620. » » 
1887. Snellen, Tijds. v. Ent. XXX. 

pi 249. » » 


De soorten van Hypenodes vliegen volgens Guenée op vochtige 
en beschaduwde plekken in bosschen. Dit komt overeen met de 
waarnemingen der Nederlandsche Entomologen, evenals de opgaven 


van Guenée en Stainton over den vliegtijd (Juni, Juli). Mr. de 


HYPENODES GUEN. 175 


Roo van Westmaas vermeldt echter ook het vangen van een exem- 
plaar in September, hetgeen op eene tweede generatie wijst. 

Wat de eerste toestanden onzer beide soorten aangaat, daarvan 
was vóór 1870 niets bekend. In dat jaar echter maakte de heer 
J. Hellins, in deel VI van het Zntomologist’s Monthly Magazine 
op p. 216, eene beschrijving der rups van costaestrigalis bekend. 
Zij werd gekweekt uit eieren, die den gewonen vorm der Noctuinen- 
eieren hadden en donkerrood gekleurd waren. Deze kwamen op 
12 en 13 Juli uit en bij onbekendheid met het ware voedsel, 
werden aan de rupsen de bloemen van Thymus Serpyllum voorge- 
jegd, welke zij aten. Den 12 Augustus was echter nog slechts 
één voorwerp in leven, dat toen tevens zijn vollen wasdom had 
bereikt. De rups is 12-pootig, haar gang en houding zijn spanner- 
vormig, de 4 middenste ringen dikker dan de andere. Zij is verder 
zeer glanzig, donker purper- of karmozijnbruin met bleekeren buik 
en zijden en overigens zeer flauw licht en donker geteekend. Den 
15 Augustus veranderde deze rups, zonder spinsel, daar zij 
gestoord was, in eene stompe, bleekgroene, iets bruingetinte pop. 
Of en wanneer de vlinder verscheen, wordt niet vermeld. 

In 1887 had Prof. van Leeuwen het geluk eieren te verkrijgen 
van Zaenialis, gelegd door voorwerpen, die hij en de heer J. W. 
Lodeesen bij Oosterbeek hadden gevangen. Op mijn verzoek deelde 
Prof. van Leeuwen mij het volgende uit zijne aanteekeningen over 
deze soort mede: 

«Wij vingen in het eind van Juni en in Juli vele exemplaren 
«der vlinders van beide sexen, in een dennenbosch bij Ooster- 
«beek, des avonds op smeer (A la lanterne! Lodeesen). De vangst 
«was moeielijk, daar de diertjes niet vast bleven zitten, maar bij 
«nadering met licht veelal opvlogen. Enkele wijfjes legden eenige 
«eieren, de meesten niet. Het ei is witgeel, gevormd als eene 
«vischbun, fijn geribd en gegroefd, en wordt één dag voor het 
«uitkomen lichtgrijs. Op 10 Juli ontwikkelden zich de eerste rupsjes; 
«zij zijn alsdan slank, glashelder, met ijle, vrij lange beharing en 
chebben slechts twee paren buikpooten. Met het voedsel was ik 


aanvankelijk zeer ongelukkig en kon niet ontdekken waarvan de 


176 AANTEEKENING OVER 


crupsen op de vangplaats hadden geleefd, hoewel ik haar alle 
«planten voorlegde die aldaar voorkwamen. Slechts twee bleven in 
«leven, dank zij het aanbieden van een takje thijm — naar aan- 
«leiding der mededeeling van Hellins — hoewel er geen thijm op 
«de ook bij dag duistere vliegplaats groeide. Op dat takje vond ik 
«den 26 Juli ééne rups, die juist was verveld, en eene tweede 
«op het punt van vervellen, die echter nog denzelfden dag stierf. 

«Mijne eenmaal vervelde rups was nu glanzig licht geelbruin, 
«de kop donker, de geledingen diep ingesnoerd , de middenringen — 
«vooral 4 en 8 — vrij sterk gezwollen. Beharing nog vrij 
«lang — zoo lang als de dikte van het lichaam. Dit eenig over- 
«gebleven voorwerp leefde en groeide tot 1 Augustus; het was toen 
«bruingrijs, glanzig, ongeteekend, terwijl de beharing nu in ver- 
«houding tot het lichaam zeer kort geleek. Haar in een doosje 
«zettende, met het doel eene afbeelding te maken, vond ik, drie 
vuren later daartoe willende overgaan, het dier verdroogd. Droge 
«lucht schijnt voor deze rupsen verderfelijk te zijn. 

«Ik had nu eenig leergeld betaald, waarmede ik mijn voordeel 
«deed bij het opkweeken van een ander broedsel rupsen, dat 2 
« Augustus uitkwam uit eieren op 26 Juli gelegd. Deze vervelden 
«omstreeks 10 Augustus voor de eerste maal en groeiden goed op 
«bloemen van thijm en Calluna vulgaris in eene eenigszins vochtig 
«gehouden atmospheer. Ik denk ten slotte, dat de bloemen van 
«heide het natuurlijk voedsel zullen zijn. De kleur der rupsen — 
«bruingrijs — werd gaandeweg donkerder en minder glanzig. 
« Teekening was niet te ontdekken, ook niet na de vierde ver- 
«velling op ongeveer 8 September. Daarna geraakten de rupsen 
« volwassen. Behalve het ei, heb ik eene éénmaal vervelde rups af- 
«gebeeld bij fig. 6, eene halfwassen (tweemaal vervelde) bij fig. 7 
«en eene volgroeide bij fig. 8. De laatste teekende ik op 10 Sep- 
«tember; zij was toen dof donkergrijs, met bruinachtigen kop en 
cfijne, korte beharing. De gewone houding der zeer trage rups is 
«die waarin ik haar heb afgebeeld, maar zij kan zich nog belangrijk 
«uitrekken, waarbij de vorm der middenringen meer regelmatig wordt. 


«Mijne rupsen, die dus laat in den zomer haren vollen wasdom 


HYPENODES GUEN. 177 


chadden bereikt, gingen daarna niet tot verpopping over, maar 
«zetteden zich ter winterrust neder op de uitgebloeide takjes thijm. 
« Waarschijnlijk was mijne hierop gevolgde wijze van behandeling 
«niet de juiste; geene enkele rups is namelijk den winter geheel 
«doorgekomen , hoewel verscheidenen nog maanden lang in leven 
«bleven. Ik meen wel te kunnen aannemen, dat deze soort in den 
«regel slechts ééne generatie heeft, waarvan de rupsen overwinteren, 
«terwijl vroeg ontwikkelde vlinders dan nog eene tweede generatie 
«in Augustus of September kunnen geven.» 

Nieuwe lokaliteiten voor costaestrigalis zijn mij sedert de uitgave 
der Vlinders van Nederland niet bekend geworden. Van taenialis 
vingen de heeren Lodeesen en van Leeuwen verscheidene exem- 
plaren bij Oosterbeek, van 3 tot 26 Juli, in een bosch van eiken 
en Pinus sylvestris; op den grond groeiden heide en varens. Ik 
zelf ving een 9 bij Winterswijk, in een bosch van eiken en ander 


loofhout, op Vaccinium en gras. 


Zooals ik op de Vergadering mededeelde, heeft Mr. Piepers onze 
Hypenodes costaestrigalis ook op Java waargenomen. Hij zond her- 
haaldelijk exemplaren over, die in de gebergten der Preanger 
regentschappen op eene hoogte van 15—1800 meter gevangen waren. 
De voorwerpen zijn kleiner dan de Europeesche en hebben slechts 
eene vlucht van 15—16 millimeter. Verder zijn de achtervleugels 
iets donkerder, zoodat de middenvlek onduidelijker is, doch in de 
teekening der voorvleugels is geen verschil te bespeuren. Zelfs stemt 
een bijzonder gaaf wijfje in dit opzicht merkwaardig overeen met 
een van Dr. Staudinger ontvangen exemplaar. 

Behalve costaestrigalis en taenialis zijn nog twee soorten der 
Palaearctische fauna beschreven. Dr. Staudinger namelijk beschreef in 
de Stettiner Ent. Zeitung 1876 p. 139 eene Hypenodes Kalchbergi, 
van Sicilie, die ook in Macedonie en bij Derbent gevangen is. Vlucht 
12-45 millim., vleugels korter en breeder dan bij de bovenge- 
noemde twee soorten, hunne kleur grauwzwart, de voorvleugels 


met 2 lichte dwarslijnen, eene witachtige middenvlek en eene zeer 
12 


178 AANTEEKENING OVER 


onduidelijke getande lichte golflijn. De tweede is Hypenodes Balneo- 
rum Alpheraki, in de Horae Soc. Ent. Rossicae XV (1879) p. 137, 
uit den Caucasus. Van deze soort zegt de auteur, dat zij ongeveer 
dezelfde grootte heeft als Äalehbergi (een d 16 mm. vlucht), de 
voorvleugels zijn veel smaller met zeer rechten buitenrand (achter- 
rand?); zij zijn zwart met klein wit middenpunt, waarachter eene 
witachtige dwarslijn verloopt, die aan den binnenrand het duidelijkste 
is, doch eene schuinere richting heeft dan bij Kalchbergi , zonder eene 
bocht achter de middencel te maken. Getande golflijn wit. Achter- 
vleugels lichtgrijs’ (bij Kalchbergi grauwbruin of grauwzwart) en 
met eene donkere, langwerpige middenvlek. 

Wat exotische soorten aangaat, zoo is door mij in het Tijdschrift 
voor Entomologie deel XXIII (1879—80) p. 121 en deel XXIV 
(1880—81) pl. 5 fig. 10 eene Hypenodes jucundalis van Celebes 
bekend gemaakt. De afbeelding is vrij goed geslaagd, behalve wat 
betreft het begin der tweede dwarslijn aan den voorrand (vergelijk 
de beschrijving). Zij is aldaar juist zooals bij Zaenialis. De palpen 
zijn in verhouding korter dan bij onze inlandsche soorten, doch 
hebben eveneens een opgericht eindlid. De golflijn is vrij duidelijk 
getand. 

Mr. Piepers vond op Celebes nog drie andere soorten van //ype- 
nodes, doch slechts in afgevlogen exemplaren. Twee daarvan trot 


hij later in goede exemplaren ook op Java aan. Eene daarvan, 


Hypenodes pudicalis n. sp. 


is zeer kennelijk. Ik beschrijf haar als volgt: Grootte en bouw van 
costaestrigalis, de voorvleugels grijs, bruin bestoven, twee gebogen 
dwarslijnen en eene vlekkige golflijn bijna wit, bruin afgezet , eene 
liggende, halvemaanvormige middenvlek en eene veeg in de vleugel- 
punt eveneens wit, de achtervleugels en het achterlijf 
bleekrood. Palpen als bij jucundals. 
De tweede 
Hypenodes minimalis n. sp. 


is zeer klein (14—12 mm.); bouw als costaestrigalis, maar gedron- 


gener, diklijviger, palpen als de beide andere Indische soorten, 


HYPENODES GUEN. 179 


Voorvleugels bleek grauwachtig leemgeel, met donkergrijze franje 
en aangrenzenden achterrand, eene donkergrijze, in het midden 
lichte middenvlek en sporen van donkere dwarslijnen. Achter- 
vleugels bij beide sexen wit. 

Vervolgens nam hij nog eene soort waar, alleen op Java, die 
eene vlucht van 18—19 millim. heeft, 


Hypenodes obliqualis n. sp. 


Deze is eveneens gebouwd als costaestrigalis, maar kloeker, met 
smallere, donkergrijze achtervleugels. De voorvleugels zijn licht 
geelbruin, met lichter achterrandsderde en goed geïsoleerde donkere 
middenvlek, evenals bij Zaenialis; de tweede, wit gekleurde dwars- 
lijn is zeer schuin en vereenigt zich met eene iets lichtere veeg, 
die de vleugelpunt deelt. Palpen even lang als bij de Europeesche 


soorten. 


Ten slotte moet ik nog mijnen dank betuigen aan de heeren 
J. W. Lodeesen en K. N. Swierstra, die mij door het verstrekken 
van exemplaren uit hunne eigene of onder hun beheer staande 


verzamelingen grooten dienst hebben bewezen. 


180 AANTEEKENING OVER HYPENODES GUEN. 


VERKLARING 


DER 


AFBEELDING EN, 


Pl. 7 fig. 4. Hypenodes costaestrigalis Steph. d. 


2. » » 2. 
3. » taemalis Hübn. d. 
4. » » Q. 
9. EK 
6. Eenmaal vervelde rups 
BM runs van Hypenodes taenialis. 
8.  Volgroeide rups 
9.  Hypenodes pudicalis Snellen. 
10. » minimalis Snellen. 
44% » obliqualis Snellen. 
42. Palpen van Hypenodes taenialıs. 
13.2279 » Hypena rostralis. 
DER. > » » proboscidalis. 


he » » Fontis (crassalis). 


CATALOGUS 


A RAAN ET AR M, 


hucusque in HOLLANDIA inventarum. 
AUCTORE 


A. W. M. VAN HASSELT, ™. D. 


Vervolg van deel XXIX, blz. 110 (1885—86). 


SUPPLEMENTUM II. 


Supplemento I°, loco citato, p. 103, antea jam dato, addere 


de novo necessarium duxi species sequentes, inde ab anno 1886, pro 
P 2 2 
patrià nostrà novas, collectioni meae, multorum auxilio amicorum 


et commilitonum (quibus, — ut et non minus consultoribus meis, 
viris cel. Cambridge et Eugène Simon —, gratias meas sinceras 
cordialiter offero) adventas. 

Secundo loco, revidendae erant notae quaedam, tune temporis, 
quoad nonnullas species ut «dubiae» consideratas, et sub lite 
versantes, catalogo insertae, sed numero totali non adscriptae. 

Tertio, pro pluribus aliis speciebus jam cognitis, loci inven- 
tionis novi detecti fuerunt. 

Tandem occasionem hanc arripui, per nonnulla addenda et 


corrigenda, primitivum opusculum meum hic illic paulo emendare, 


182 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


SPECIES NOVAE PRO CATALOGO. 


In Fam. THERAPHOSOÏDAE. 
Ad genus ATYPUS. 
A. piceus (Slz.) Auss., Bertk. = A. Sulzeri (Ecw.) d. 

Limburg (prope Maastricht). 

Maurissen. 

Perrarus. 

NB. Hanc speciem, pro mare saltem, magis nigricante, ut 
nunc ipse agnovi diversam, mihi benevolentissime determinavit 
vir cel. Bertkau. 


In Fam. DYSDEROÏDAE. 
Genus HARPACTES Tpt. 
H. (Dysdera) Hombergii Scp. 2 d. 
Noord-Brabant (Cuyk). 
D. ter Haar. 
Limburg (Roermond). 
Wasmann. Feminae (juniores) quoque apud Lasium fuliginosum. 
Ceteroquin, ut videtur, in patrià nostra valde rara. 


In Fam. AGELENOÏDAE. 
Ad genus TEGENARIA. 


T. pusilla E. S. 2. 


Noord-Brabant (Cuyk). 

D. ter Haar. 

Rarissima. 

NB. Mihi, primo visu, non sine analogià videbatur cum Agroecae 
specie aliquâ. 


Vir cel. E. Simon vero pro me ut 7egenariam determinavit, ac 


IN HOLLANDIÂ INVENTARUM. 183 


mihi de hac specie scripsit: «Elle m'était seulement connue de 
France». 
Ad genus HAHNIA. 
H. pusilla C. K. (Ohlert, E. Simon; non Westring nec 
Menge) 9. 

Limburg (Valkenburg). 

Everts. 

Perrara. 

NB. Equidem nunc mihi constitit, hanc speciem revera valde 
differre a H. zavd Blw. (Confer in Catalogo nostro pag. 148 [36] 
sub NB.). Häc, inter alia, multo laetioris coloris et multo minor 
est. Suum cognomen häc melius adhuc meretur, quum, adspectu 
provisorio, ejus exiguitate seductus, illam ad genus Neriene per- 


tinere suspicabar. 
Genus CRYPHOECA Thor. 1) = Cicurina Menge. 


C. arietina Thor. = Hahnia pratensis Wstr. (non C.K.) = 
Cicurina impudica E. S. 2 ad. et d pulli. 


Utrecht (Doorn). 

Neervoort van de Poll. 

Ex nidis Formicarum (Formicae rufae L. et Lasii fuliginosi Latr.) 
in permultis exemplaribus, plerisque autem junioribus et pullis, 
his colore fere toto albo. 

NB. Mas maturus mihi adhuc deëst. Vir cel. Simon (qui 
mihi humanissime unum suorum speciminum C. impudicae dono 
dedit), summo jure, de ejus palpis scripsit: «La plus sin- 
guliere peut-être de toutes les araignées, par la conformation de 
sa patte-mächoire» *). Vir cel. Thorell de hisce in C. arietind 
monuit: «The bulbus projects from its apex an upward and 
backward curved spine, at least as long as the whole body. These 


spines, as Westring remarks, resemble a pair of rams-horns» 3). 


1) In mijne collectie heb ik dit genus op de Hahniae laten volgen 
2) Arachnides de France, T. II, p. 25. Pl. V. fig. 2. 
3) Remarks on Synonyms, p. 166. 


184 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


Itidem, pro analogà Cryphoeca mirabili Thor., vir cel. Bertkau 
hujus organi conformationis, etsi adhuc magis complicatae, subsimi- 
laris, pulchras dedit figuras cum descriptione !). Simon, pro Gallia, 
suam speciem zmpudicam nondum numeravit inter myrmeco- 
philas. Mihi de nostris capturae locis scripsit: «Il est probable, 
que ces araignées sont des hôtes accidentelles des Fourmis. 
Elles se retirent peut-être dans les fourmilières pour y hiverner ». 

Suspicioni huic animadvertere modeste mihi liceat ; 

4°. Quod van de Poll sua exemplaria, in diversis evolutionis 
stadiis, cepit medià aestate. 

2°. Quod posthac singulos pullos albos, verosimiliter aequales, 
a collegis Everts et Wasmann (ex Zuid-Holland et Limburg) accepi, 
itidem apud /ormicam rufam captos, eodem anni tempore. 

3°. Quod Westring affirmat, sese adultum individuum suae 


«Hahniae» quoque ex formiceto (equidem fere deserto) legisse ?). 


In Fam. THERIDIOÏDAE. 
Ad genus EURYOPIS. 


E. (Pachydactylus M., Lasaeola E.S.) prona M. 
Gelderland (Arnhem). 
Veth. 
NB. Ut mihi videtur, valde parum differt ab #. tristi M., 


hac denuo analogà cum Theridion triste H. (C.K.), jam Catalogo 
meo notato (I, 155 [43] à). 


Genus PHOLCOMMA Thor. 4). 


(«With two very small eyes in the centre, and three unu- 
sually large ones, arranged very near to each other, in a triangle 


on each side, almost as in Pholcusy.) 5). 


1) Entomol. Miszellen, in Verh. d. N. V. u. s w. Jg. 41. 
2) Araneae Suecicae, p. 319. 
3) Confer C. Koch, Die Arachniden, VIII, fig. 653. 


4) In mijne collectie heb ik dit genus, naar mijn gewoon voetspoor van 
Cambridge, op Episinus laten volgen. 


5) Rem. o. Synon. p. 137. 


IN HOLLANDIA INVENTARUM. 185 


P. gibbum Wstr. = projectum Thor. 82. 
Zuid-Holland (Loosduinen). 
Leesberg, mihi, 
Limburg (Roermond, Valkenburg). 
Wasmann, Everts. 
In silvis, sub quisquiliis et foliis caducis. 
Nobis perrarum. 

Ad genus NERIENE 1). 


N. (Cornicularia M. et ES.) vigilax Blw. 4. 


Zuid-Holland (Rijswijk, Wassenaar, Scheveningen). 

Everts, mihi. 

Perrara. 

NB. «The radial joint of the palpus has a curved process, 
pointing outwards; the palpal organs have a black spine, coiled 
round at their fore extremity, towards the outer side covered with 


a thin membranous substance». (Cambridge, On Dorset Spiders). 


N. (Wideria E. S.) fugax Cbr. d. 
Gelderland (prope Apeldoorn). 
Mihi. 
In silvà. 
Valde rara. 
NB. « Radial joint with three projections; the largest, in front, 


ends in a redbrown corneous point». (Cambr. 0. D. &.). 
N. (Zmeticus M. et E. S.) sylvatica Blw. g et d. 


Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

In silvà. 

Perrara, saltem ex ceteris nostris Provinciis nunquam visa. 
NB. «The row of minute spines on the falces, in mare, and 


the serrate-edged process of the palpal organs are very characte- 


1) In mijne collectie heb ik deze nieuw bijgekomen soorten achter de 
oorspronkelijken van den Catalogus laten volgen, ofschoon zij, volgens hare 
verwantschap, eigenljk hier en daar in de vorige reeks behoorden te worden 
tusschengevoegd. 


1860: CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


ristic ». (Cambridge, libr. cit.). Quoque Simon mentionem peculia- 
rem facit de hoc criterio hisce verbis: «Une petite carène finement 
denticulée» (Ar. d. Fr.). Confer ibi T. V, p, 444 et fig. 190. 
Haec Neriene, primo visu, confundi potest cum Linyphia arcana 
Cbr., coloris analogi, sed minore et palpis minus complicatis et 


voluminosis. 


N. (Sintula E. S.) diluta Cbr. 3 = demissa Cbr. 


Gelderland (Apeldoorn). 

EL A. de Vos et. filius W. 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

In silvis. 

NB. Haec species, quae Cambridgeo valde affinis duabus suis 
«Linyphiae» speciebus habetur, ad araneolas minutissimas per- 
tinet. Inde microscopii usum adhibere debui ad dignoscendum « the 


long corneous process» (Cbr.) ad latus bulbi genitalis. 
N. (an Microneta M. et E. S.?) rustica Chr. 4. 


Zuid-Holland (Loosduinen). 

Leesberg. 

In sabuletis. 

Exemplar unicum. 

NB. Valde affinis mihi videtur, — ut ipse Cambridge fatetur, — 
suae N. saratili Blw. (quae jam nostrae collectioni inerat). Tam 
pedum spinae, quam apophysis incurvata palpi partis radialis , supra, 
in ambabus adsunt. Lobus autem ad latus bulbi externum magis 
evolutus in meo exemplari «rusticae», quam in mead «sazatili » 
(Thorellio ad Linyphides ductà). 


N. (Tmeticus M. et E. S.) electa E. S. 2. 


Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

Unica. 

NB. Oculis mediis anticis insolito minutis et confertis. Respice 


quoque epigynem peculiarem. 


IN HOLLANDIÂ INVENTARUM. 187 


N. (Zynhochrestus E. S.) digitata Chr. d. 

Gelderland (Arnhem). 

Veth. 

Quoque unica. 

NB. Araneola valde minuta, Cephalothorace, ad verticem, lutes- 
cente et impressionibus lateralibus nigricantibus, quasi sursum 
compresso. — De parvä bulbi apophysi anticà singulari confer 
Simon !). 

Ad genus WALCKENAERA ?). 
W. (Acartauchenius E.S.) scurrilis Cbr. 


(Jam notata, in Supplemento I°. Hic pro memorid. — Vide 
infra «Addenda».). 


W. (Tapinocyba ES.) subitanea Cbr. à. 

Zuid-Holland (Nootdorp). 

Leesberg. 

Sub quisquilis. 

Perrara. 

NB. Inter araneolas minimas recensenda. Flavo-fusca; capite 
sed parum elevato. 

«Has a long, narrow, deepish, longitudinal indentation (nobis 
black), running backwards from each of the hind lateral eyes ». 
(Cambridge, libr. cit.) Ceterum de genere Tapinocyba confer 
Simon 5). 

W. (Tapinocyba) Parisiensis E.S. 8. 

Zuid-Holland (Nootdorp). 

Everts, Leesberg, mihi. 

Sub quisquilüs, prope stabuletum vaccarum. 

Nobis valde rara. 

NB. «A bulbe pourvu à l’extrémité d’un stylus court et épais, 
recourbé en crochet » (Simon, libr. cit.). Hoc criterium mihi non 


nisi microscopio distinguendum. 


2) And Fr. TME ps 88D. 
2) Respice annotationem pag. 185 pro Neriene jam factam. 
3) Ar. do Fr. TOV, p.778: 


188 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 
W. (Tapinocyba) ingrata Cbr. gd. 


Limburg (Valkenburg). 

Everts. 

Quoque perrara. 

NB. « With prominent bristles, directed forwards, on the top 
of the caput» (Cambridge, libr. cit.) 


W. (Minyriolus ES.) servula ES. 248. 
(an = Lophocarenum scopulifer Emerton, E.S.). 


Zuid-Holland (Haagsche bosch). 

Everts. 

Rarissima hucusque. 

Bis, in (vel «ad»?) nidis Formieae rufae L. Ceteroquin auc- 
toribus nondum inter myrmecophilas assumta. 

Itidem, ut praecedentes, ad araneolas minimas pertinens. 

NB. «Bandeau avancé en pointe conique et inclinée» (Simon, 
libr. cit.). Mihi quoque de hac specie scripsit: « M’etait seulement 
connue de France». 


W. (Thyreosthenius ES.) biovata Cbr. gd. 


(Nomen valde characteristicum huic generi a Simonio prius datum 
fuit Peponocranium). 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

Utrecht (Doorn, Leersum). 

Van de Poll. 

Tam rara, quam notabilis. \ 

In nidis Formicarum, praesertim /. rufae L.; in permultis 
exemplaribus repetita vice captis. 

Numerosae horum feminae (omnes eodem mare facile dignos- 
cendo comitatae) tam magnitudine, quam colore sat differunt inter 
se, ita ut in initio dubitaverim, sin harum nonnullae pertinere 
possent ad secundam speciem myrmecophilam (T/yreosthenius pecua- 
rius ES.) hoc auctore assumtam. Epigynis vero conformatio pro 


nostris omnibus sat convenire mihi visa est, sed quoque parum 


IN HOLLANDIA INVENTARUM. 189 


mihi discrepare videtur a descriptione Simonio pro pecuario data. 
Anne haec forsan modo varietas; hujus mare nondum viso ? 
NB. Ut myrmecophila biovata (vide pro ed infra: Addenda et 
corrigenda) prius jam notata fuit pro Gallià (Lancelevée). 
Secundum Cambridgei opinionem plus minusve analoga IV’. 
(Dismodico ES.) bifronti Blw. Magis adhuc comparatio mihi placet 
Simonio data: « Elle ressemble au Gonatium (Neriene) bitubereulatum 


Wid». Attamen hocce multo minor est. 
W. (Notioscopus ES.) sarcinata Cbr. 9. 


Noord-Brabant (Cuyk). 
D. ter Haar. 
Nobis perrara. 


NB. Luteo-alba; oculis magnis; epigyne crassà. 


W. (Cnephalocotes ES.) interjecta Cbr. nova species, 4. 


Zuid-Holland (Wassenaar). 

Everts. 

Sub quisquiliis et foliis caducis. 

NB. «Allied, but quite distinct from JW. (Cnephalocotes ES.) 
elegans» (Cambridge) 1). 

Bulbus genitalis, inter alia, antice, stylo circulari instructus 
est, plus minusve uti in W. obscur& Blw. 

De generis criteriis confer E. Simon, libr. cit. In nostro specimine 
«the cephalothorax has the caput very slightly elevated towards 
the ocular region, very much like that of 7. Beck Chr.» (Cam- 
bridge, in Transactions infra citatis). 


W. (Plaesiocraerus ES.) Beckii Cbr. d. 
Limburg (Bunde). 


Maurissen. 
Nobis perrara. 


NB. «The upper surface of the caput is broad and longitudi- 


1) Pro me benevole descripsit vir cel. Cambridge in Transactions of the Hert- 
fordshire Nat. Hist. Soc., Vol. V, Part 1, Aug. 1888. 


190 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


nally divided by a narrow but distinct groove» (Cambridge , libr. cit). 
W. (Pocadienemus E.S.) pumila Blw. 2. 


Zuid-Holland (Loosduinen). 

Leesberg, mihi. 

Valde rara. 

In silvä, sub foliis deciduis. 

NB. «Bulbe pourvu d'un très long stylus détaché et enroulé » 


(Simon, libr. cit.). In eo itidem analoga MW. obseurae Blw. 
W. (Cornicularia M. et ES.) Kochii Cbr. 8. 


Zuid-Holland (Haagsche bosch). 

Everts. 

Rarissima. 

NB. Valde pulchra et distincta; affinis wxicorni Cbr., sed major 
est, et cornu, sursum fissum, multo fortius. 

Ne commutes cum W. (Plaesiocraero) Kochi Lebert, specie toto 
coelo diversa. 

W. (Cornicularia) cuspidata Blw. 24. 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

Valde rara. 

NB. Itidem affinis W. unicorni Chr. ut et cum WW. monoceros 
Wid. In nostro individuo masculino cornu, antice directum, 
valde est minutum, imo difficile distinguendum. Attendas ad palpi 


apophyses radiales. Harum una, supra bulbum, sursum eminet. 
Ad genus LINYPHIA.. 
L. ericaea Blw. g. 


(Jam notata in Supplemento 10), 

Hic pro memoria. 

NB. Ne commutes cum Hybocopto ericicolo E. S., totà alia. 
L. oblita Cbr. d. 


Zuid-Holland (Nootdorp). 
Leesberg. 


IN HOLLANDIA INVENTARUM. 191 


Perrara. 

NB. Araneola minuta, primo visu mihi pro Neriene quadam 
habita. 

«The radial joint has, on its outer side, some long, curved, 
bristly hairs, directed downwards ». «The digital joint has a strong 
curved process at their base, on the outer side». (Cambridge, 
libr. cit.). 

L. (Tmetieus M. et E. S.) arcana Cbr. 4. 

Limburg (Roermond). 


Wasmann. 

Valde rara nobis. 

NB. Non absque analogià cum Weriene sylvatica Blw. Hujus 
autem palpi conformatio multo facilius dignoscenda, quam haec in 


A 
arcand. 


In Fam. EPEIROÏDAE. 
Ad genus SINGA. 
S. Herii (vera) Hahn 9. 
Limburg (Roermond). 
Wasmann. 
In silvà. 
Nobis perrara. 
NB. Nune vidi, me illam perverse synonynam habuisse cum $. 


pygmaea Snd. Hac, inter alia, multo major est, et magis e rubro 
picta. 


In Fam. TroMmrsoïipAr. 
Genus TMARUS E. S. (= Monaeses Thor.). 
T. (Thomisus) piger Wik. 9 8 = Aystieus cuneolus (sic) C.K. 
Gelderland (Nijmegen). 
D. ter Haar. 
Limburg (Bunde). 


Maurissen, 


192 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


Ex nostris aliis Provinciis mihi nunquam visus. 


NB. Abdomine triquetro, postice truncato. 


Ad genus XYSTICUS. 


X. dentiger E.S. 9 var. 


Zuid-Holland (’s Gravenhage). 

D. Jordens. 

Rarissimus. Unicus. 

In horto suo, ad terram sabulosam. 

NB. Primo intuitu habui pro varietate X. sabulosi H. Vir cel. 
Simon vero mihi ut supra determinavit. Hunc Xysticum nondum 
notaverat in suis dr. de France, sed posthac descripsit 1). Amicus 
L. Becker eum quoque in Belgià cepit. Illius figura vero, in opere 
suo magno, Les drachnides de Belgique, non exacte meo exemplari 


respondet. 


In Fam. Lvycosoïpar. 
Ad genus LYCOSA. 
L. (Pardosa) agricola Thor. g junior, = P. arenaria CK. 
Zuid-Holland (Scheveningen). 
Mihi. 
In sabuletis. 
De ejus diagnosi, in meo specimine unico , non plane certus sum. 


In Fam. ATTOIDAE. | 
Ad genus EPIBLEMUM. 


E. zebraneum (C.K.) E.S.? 
Gelderland (Apeldoorn, Hoog Soeren). 
Mihi. 

In silvà. 
Nobis valde rarum. 


1) In Annal. d. 1. Soc. Ent, d, France (Extrait du Bulletin p. 19), 13 Nov. 1878, 


IN HOLLANDIA INVENTARUM. 193 


NB. Affinis Æ. tenero Th. (?), sed, inter alia, hoc palpos habet 
flavi coloris. In nostro specimine nigricant. 


Ad genus EUOPHRYS. 
E. aequipes Cbr. (E.S.) det 2 jun. 


Zuid-Holland (Loosduinen). 

Leesberg. 

In silvâ. 

Rarissima. 

NB. Minima inter nostras Attoïdeas, longitudinis totalis fere 
3 mm. 


Primo adspectu pro parva varietate Z. frontalis Wilk. habui. 


13 


194 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


SPECIES ANTEA UT « DUBIAE» RECENSITAE, NUNC 
ARANEIS HOLLANDIAE ADSCRIBENDAE. 


Post mei Catalogi publicationem vir amicus Léon Becker sequentia 
mihi dono dedit specimina, hucusque ibi ut dubia, cum * 
notata, sed nune collectioni inserta, ut illo in nosträ patriä 


capta. 
* Gnaphosa nocturna L. = Pythonissa maculata C.K. 
(Thor.) 
Nune mihi de visu elucuit, hancce speciem a Poecilochroa con- 
spicua L.K. revera in multis differre. 
* Theridion venustum WIk. = /epidum WIk. 
Primo adspectu 7. pulchello Wlk. subsimilare. Attamen eo minus 
est, et non tam eleganter pictum. 
* Philodromus rufus WIk. 
Lubenter nune concedo, speciem esse propriam, a P. aureoli Clk. 
varietate meä «alba» sat distinctam. 
* Pirata Knorrii Scp. (Thor.). 
Hanc sine dubio a P. piratico Clk. esse diversam nunc con- 
sentire debeo. 
* Trochosa robusta E.S. 
Quamvis evidenter 7. ruricolae d. G. valde affinis, tamen ut alia 
species distingui debere videtur. 
* Tarentula inquilina Clk. (E.S., Thor.). 


Revera agnosco, me hucusque, illam perverse cum 7. andreni- 


vora Wilk. (= inquilina C.K.) commutavisse, 


IN HOLLANDIÂ INVENTARUM. 195 


* Heliophanus dubius C.K. 
Absque jure pro «varietate» H flavipedis H. et C.K. habitus. 


Propriis criteriis, mas saltem, distinguendus. 

Praeter individua utriusque sexus, quae a Beckerio, ut in 
Hollandià capta, accepi, posthac quoque ibi detectus fuit, in 
Noord-Brabant. 

D. ter Haar. 


Hisce addi debet: 
* Gnaphosa lucifuga WIk. 


Cujus speciei nunc exemplar adultum, optime conservatum, 


nobis inventum fuit: 
Gelderland (Arnhem). 
Veth. 


NB. Prorsus iis adhuc addere vellem sequentes plus minusve 


sub lite versantes: 
* Meta Mengei Blw. 
* Epeira scalaris Panz. 
* Tibellus maritimus M. 
* Micrommata ornata WIk. 


Magis magisque convictus sum, quod, licet pluribus araneologis 
pro « varietatibus» habeantur, aequo jure ut « propriae species » 


considerari possunt. 


196 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


LOCI INVENTIONIS NOVI !). 
(Secundum ordinem in « Catalogo »). 


Prosthesima pedestris C.K. 
Gelderland (Arnhem). 
Veth. 


Prosthesima nigrita Fbr. 
Limburg (Roermond). 


Wasmann. 


Drassus infuscatus Wst. 
Gelderland (prope Apeldoorn). 
Mihi. 
Pulchra femina adulta. Attendas ad epigynes conformationem 


insolitam. 


Clubiona lutescens Wst. 
Limburg (Oud-Vroenhoven). 
Maurissen. 
Agroeca gracilipes Blw. 
Limburg (Roermond). — Zuid-Holland (Loosduinen). 
Wasmann, Everts, Leesberg. 
Dictyna latens Fbr. 
Limburg (Roermond). 


Wasmann. 


Dictyna cognata Chr. sp. nov. 
(Confer Supplementum I, in fine Catalogi, p. 130 [104]. 
Zuid-Holland (’s Gravesande). 
Everts. 

Lethia humilis Blw. 

Zeeland (Zierikzee). 


1) Pro iis quoque confer Suppl. I, p. 129 [103]. 


IN HOLLANDIA INVENTARUM. 197 


Fokker. 


‚In multis exemplaribus. Ex muscis. 


Hahnia elegans Blw. 
Limburg (Roermond). 
Wasmann. 

Hahnia helveola ES. 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

Utrecht (Doorn). 

Neervoort van de Poll. 

Hucusque solummodo & filio meo fuit inventus. Nunc hanc 
speciem raram possideo in multis speciminibus tam adultis 
utriusque sexus, quam pullorum. 

NB. Ambo collegae illam ceperunt in (et ad) Formicarum 


tumulis. Inde, quousque sciam, nondum cognita apud auctores. 


Pholcus phalangioïdes FSÌ. 
Zeeland (Zierikzee). 
Fokker. 
Pullus 2 unicus. 
NB. Ex Noord-Holland, inter alios, ibi jam cognitos, de novo 
(Velsen) duas feminas adultas cepit Jaspers. 
Theridion pictum Wlk. 
Limburg (Nuth). 
Maurissen. 
Theridion simile C.K. 
Gelderland (Winterswijk, Apeldoorn). 
De Vos, Leesberg. 
NB. Hujus varietas «rara» (E.S.). Mihi, primo intuitu, valde 


affinis videbatur 7. Genistae E.S. , sed haec diversa esset species. 


Theridion pallens Blw. 
Zuid-Holland (Nootdorp). 
Everts, Leesberg. 
Gelderland (Winterswijk). 
Fokker. 


198 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

NB. Ideo minus «rarum» quam antea credidi. 

Steatoda (Crustulina M.) guttata Wid. 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

NB. Ex Utrecht (jam in Catalogo notata), prope Doorn, quoque 
permulta exemplaria mihi procuravit Neervoort van de Poll, 
sibi saepe in (vel ad) nidos Formicarum capta. Auctores 
quos consulere potui, hucdum de hoe domicilio non loquuntur. 

Neriene (Drepanodus M., Enoplognatha ES.) albipunetata Cbr. 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

Neriene (Tiso ES.) longimana C.K. 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

Neriene (Gongylidiellum ES.) viva Cbr. 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

Neriene (Maso ES.) Sundevallii Wst. 

Zuid-Holland (Haagsche bosch). 

Everts. 

Neriene (Microneta ES.) innotabilis Cbr. 

Gelderland (Arnhem). 

Veth. 

Neriene (Styloctetor ES.) penicillata Wst. 

Zeeland (Zierikzee). 

Fokker. 

Limburg (Maastricht et Roermond). 

Everts, Wasmann. 

NB. Idcirco non amplius « rarissima ». 

In hisce exemplaribus nunc mihi, microscopii ope, melius con- 
tigit cognoscere: «the tuft of strong bristly hairs» supra 
palpi partem radialem (tibialem), ut et «the crescent» ad 
bulbi apicem (Cambridge, libr. cit.). 


IN HOLLANDIA INVENTARUM. 199 


Neriene (Donacochara E.S.) speciosa Thor. 

Zuid-Holland (Hillegersberger «plas», prope Rotterdam). 

Van der Hoop, Everts, Leesberg. 

Ad arundineta hujus paludis. In permultis speeiminibus, eheu! 
omnibus femininis. 

NB. Cel. E. Simon de hac specie, in ejus dr. d. France, T. V. 
p. 461, notat: «Elle habite les marais, où elle est três 
rare». Summo jure, ut de novo patuit, illius nomen gene- 
ricum a Graeco «donax» (arundo) derivavit. Eodem loco, 
supra citato, enim, dieti amici singula individua ceperunt 
in ipso arundinis emortuae cavo celata. 

Walckenaera (Araeoncus ES.) humilis Blw. 

Zuid-Holland (’s Gravenhage et Nootdorp). 

D. Jordens, Leesberg. 

In horto, — et sub quisquiliis. 

Walckenaera (Wideria ES.) cucullata C.K. 

Zuid-Holland (Loosduinen). 

Everts, Leesberg, mihi. 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

Walckenaera (Wideria ES.) antica Wid. 

Gelderland (Winterswijk). 

Fokker, mihi. 

Walckenaera (Cnephalocotes E.S.) obseura Blw. 

Zuid-Holland (’s Gravesande). 

Everts. 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

Walckenaera (Plaesiocraerus E.S.) insecta LK. 

Zuid-Holland (Wassenaar). 

Everts. 

Ad Formicae rufae L. tumulum. 

Walckenaera (Plaesiocraerus ES.) picina Blw. 

Zuid-Holland (Loosduinen). 

Leesberg. 


200 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


Walckenaera (Entelacara ES.) erythropus West. 
Zuid-Holland (Scheveningen, Wassenaar). 
Everts, Leesberg. 
Gelderland (Winterswijk). 
Fokker. 
NB. Maris palpus, antice, externe et subtus, possidet: «a cir- 
cularly curved, filiform, black spine» (Cambridge, libr. cit.). 


Walckenaera (Lophocarenum M. et E. S.) Blackwallii Chr. 
Zuid-Holland (Loosduinen). 
Leesberg. 
NB. Affinis W. altifronti Cbr. Respice ejus dorsum abdominis 
pulchre stictum. 


Walckenaera (Entelacara E. S.) altifrons Cbr. 
Zeeland (Zierikzee). 
Fokker. 


Sub muscis, in pluribus exemplaribus. 


Walckenaera (Diplocephalus Bertk., Prosoponcus ES.) frontata 
Blw. 
Gelderland (Arnhem). 
Veth: 


Walckenaera (Walckenaera ES.) acuminata Blw. = Mieryphantes 

camelinus C.K. 

Limburg (Roermond). 

Wasmann. 

Sub quisquiliis aut foliis caducis, in silvà. 

NB. Quamvis, in annis triginta praeteritis, saepius hujus 
feminae, tam Evertsio et Leesbergio quam mihi, solummodo 
inventae sint, tandem anno 1889 collectio mea mare rarissimo 


ulchro, Wasmannii cura, ornata fuit! 
P » > 


Walckenaera (Acartauchenius ES.) scurrilis Chr. (conf. Suppl. 1). 
Zuid-Holland (Loosduinen). 
Everts. 


Apud Formicam rufam L. 


IN HOLLANDIÂ INVENTARUM. 201 


Tapinopa longidens Wid. 
Limburg (Bunde). 
Mihi. 
In multis exemplaribus junioribus, locis diversis. Non tam rara, 


quam mihi antea videbatur. 


Linyphia (Frontina ES.) frenata Wid. 
Gelderland (Winterswijk). 


Leesberg, mihi. 


Linyphia (Bolyphantes C.K. et E.S.) luteola Blw. 
Gelderland (Winterswijk). 
Fokker. 

Linyphia (Bathyphantes M. et ES.) dorsalis Wid. 
Limburg (Roermond). 


Wasmann. 


Linyphia (Bathyphantes M. et ES.) approximata Chr. 
Limburg (Roermond). 
Wasmann. — Conf. Suppl. I, p. 135 [109]. 


Linyphia (Tmeticus M. et ES.) experta Chr. 
Utrecht (Zeist). 
Mihi. 

Linyphia (Tmeticus M. et E.S.) concinna Thor. 
Limburg (Roermond). 


Wasmann. 
NB. De novo, primo intuitu, juniores pro W. Hardi Blw. habui. 


Linyphia (Bathyphantes M. et ES.) concolor Wid. 
Limburg (Valkenburg) 
Mihi. 

Linyphia (quoque Linyphia ES.) hortensis Snd. 
Noord-Brabant (Cuyk). 
D. ter Haar. 
Limburg (Maastricht). 


Everts. 


202 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


Linyphia (Porrhomma ES.) errans Blw. = I. oblonga Chr. (Campbell)? 
Utrecht (de Bildt) et Zuid-Holland (Scheveningen). 


Mihi et D. Jordens. 
Gelderland (Arnhem). 
Veth. 


NB. Pro mare attendas ad clavam magnam et complicatam et 


ad apophysin radialem (tibialem), quasi cornutam, ad latus. 


Ero tuberculata de G. 
Limburg (prope Maastricht). 


Everts. 


Ero thoracica Wid. 
Limburg (Roermond). 


Wasmann. 


Tetragnatha dearmata Thor. 
Gelderland (Apeldoorn, in Soerensche bosch). 
Roeloffs, 
Limburg (Roermond). 
Wasmann. 


Epeira diodia WIk. 
Limburg (Oud Vroenhoven). 


Maurissen. 


Epeira Alsine WIk. 
Gelderland (Winterswijk). 
Fokker. 


Epeira angulata Ck. 
Gelderland (Apeldoorn, in Soerensche bosch). 


De Vos tot Nederveen Cappel, ejusque filius Guilielmus. 

NB. Nune demum, — post triginta annos, — collectio mea 
locupleta fuit, anno 1888, exemplaribus hujus nobis raris- 
simae speciei adultis, magnis et optime conservatis, utriusque 


sexus! — Attendas ad feminae picturam dorsalem, post partum, 


mirum in modum, variantem. 


IN HOLLANDIA INVENTARUM. 203 


Pistius truncatus. Ps. 
Gelderland (Apeldoorn). 
De Vos (ut supra). 
NB. Praeter oculorum aliam dispositionem, statim a Thomiso 


onusto Wlk., dignoscendus colore obscuriore, brunneo. 


Xysticus luctator L.K. 
Gelderland (Soerensche bosch). 
Veth. 


Xysticus Ninnii Thor. 
Noord-Brabant (Oirschot). 


Maurissen. 


Oxyptila sanctuaria Chr. 
Limburg (Roermond). 


Wasmann. 


Thanatus formicinus Clk. 
Noord-Brabant (Cuyk). 
D. ter Haar. 


Pirata hygrophilus Thor. 
Limburg (Roermond). 


Wasmann. 


Lycosa herbigrada Blw. 
Gelderland (Winterswijk). 
Mihi. 

Sub muscis, in silvà pinorum. 
Femina, cum ovorum sacculo. 

Oxyopes lineatus Ltr. 

Gelderland (Winterswijk). 
Leesberg. 

Epiblemum afinitatum Chr. 
Limburg (Roermond). 
Wasmann. 


Exemplaria juniora, in nodis resinariis (« hars-gallen ») abscondna. 


204 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


Dendryphantes rudis Snd. 
Limburg (Valkenburg). 
Everts. 


Neon reticulatus Blw. 
Gelderland (Apeldoorn, Soerensche bosch). 
Mihi. 
Limburg (Roermond). 
Wasmann. 
Plures pulli. 
NB. Exemplar meae collectionis alterum adultum (ex Noord- 
Brabant), hac occasione, Simon me instruxit, modo fuisse 
« varietatem » Huophrys frontalis WIk. 
Attus caricis Wst. 
Noord-Brabant (Ossendrecht). 
Neervoort van de Poll. 


Attus floricola C.K. 
Gelderland (Arnhem). 
Veth. 


Attus saltator Chr. 
Limburg (Roermond). 
Wasmann. 

Salticus formicarius a. G. 
Limburg (Roermond). 
Wasmann. 


In silva et quoque apud Formicam rufibarbem Fbr. 


IN HOLLANDIÀ INVENTARUM. 205 


CORRIGENDA IN CATALOGO ET EI ADDENDA !). 


Ad genus Oonops. 


Annis ultimis O. pulcher Tpt. de novo extra domos captus 
fuit, ad tegumentum veteris stabuleti arundinaceum. 

Zuid-Holland (Nootdorp). 

Everts, Leesberg. 


Ad genus Micaria. 
Sin illius specierum nitorem atque picturam melius obser- 


vare velis, prius ex alcohole sumptae, prudenter et non diu exsiccari 
debent. 
Ad genus Drassus. 

Drassus lapidicolens Wik. 

Non semper aut plurime nobis «sub lapidibus » provenire, mihi 
iterum saepe patuit. In silvis, sub foliis deciduis, prope nostros 
arenarios («duinen ») de novo mihi occurrit. Propria species videbatur, 
minor et e cupreo rubro-fusci coloris. Simon vero « varietatem » 


mihi plus semel declaravit. 


Drassus troglodytes C.K. 

Ejus (aut forsan willosi Thor.) pulli et juniores non raro ad 
(et in?) Formicarum nidos occurrunt, ut mihi patuit ex 
capturis ibi Wasmannio et Neervoort van de Pollio factis. Apud 
auctores, quos consului, e contra, hance speciem nondum inter 
myrmecophilas notatam vidi. 

Ad genus Clubiona. 

Difficulter inter se harum species nonnullae dignoscendae. Palpi 
masculini adhuc sat certa criteria praebent differentialia. Epigynes 
e contra conformatio diversa non ex omni parte L. Kochii figuris 


1) Pro iis quoque confer Suppl. I, p. 129 [103]. 


206 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


(Die Fam. der Drassiden) respondere solet. Quoad indicium ex 
cephalothoracis margine nigro petendum, hoc modo in tribus 
mearum specierum expresse obvenit. Distinctissime in pallidulá 
Clk., sat bene in reclusá Chr. et in brevipede Blw., sed multo 
minus in compté C.K. et vix (non) in grise“ L.K. , ut et in corticali 
Wik. mihi inclaruit. 

Porro semper nondum tote certus fueram, inter alia, de C. 
holosericeae d. G. diagnosi. Meis exemplaribus nempe duas interesse 
species suspicabar. Nonnulla individua magis ad arbores, alia 
magis exclusive in arundinetis nobis inveniuntur. Illa mandi- 
bulis crassioribus et colore fere uniformi instructa sunt, — haec 
e contra mandibulis minus fortibus et colore laetiore, praesertim 
in parte abdominis ventrali. Ultima, — sub nomine phragmitis 
C.K., — separanda esse, per longum tempus credidi, ast vir cel. 
E. Simon, cui utriusque specimina misi, ambo denominatione 
C. phragmitis C.K. (= holosericea d. G., ut et Snd., Wst., Thor.) 
notari debere, me docuit. 


Ad genus Phrurolithus (Micariosoma E.S.). 
Phrurolithus festwus C.K. 


Plus semel Wasmann et N. van de Poll suis capturis Sixii obser- 
vationem, multis annis praeteritis factam, mihi confirmaverunt, 
hanc speciem saepe in (aut ad) formicetis inveniri. Praecipue 
eam ceperunt in (aut ad) nidis Lasii nigri, brunnei et fuliginosi 
(Limburg et Gelderland). Secundum Wasmannii observationes, 
praesertim durante suo cursu celero, fere adspectum Last negre 
simulat: «es begegnete mir mehrmals, dass ich statt einen der 
Spinnen ein Z. ». ergriff». Suspicatur, PArurolithum forsan magis 
ad Formicarum inimicos (mieren-eters), quam ad earum hospites 
pertinere. (Vergl. Studien i. Ameisengäste u. s. w., in 7tdschr. 
v. Entomol. dl. XXXII blz. 70). 


Ad genus Dictyna. 


Dictyna latens Fbr. nunc mihi patuit nobis minus rara esse, 
quam lugubris Cbr. 


Hanc sed semel acquisivi, illam saepius. Ceteroquin confiteor, 


IN HOLLANDIA INVENTARUM. 207 


ex uno exemplari differentiam minus clare recognosci posse. Mea 
lugubris quidem aliquid magis nigrescit, sine figura distincta ad 
abdominis dorsum. Anne modo /atentis esset varietas? Simon saltem , 


pro Gallia, Zugubrem non citat. 


Ad genus Amaurobius. 


Amaurobius ferox Wik. 

Interdum, ex Limburg et Noord-Brabant, collegae mihi non- 
nulla dederunt individua, — praesertim mares, — aliquantulum 
majora et coloris insolite laetioris. Suspicabar , forsan pro hac specie 
similem differentiam notabilem obvenire posse, quam quae Black wallio 
pro A. atrox d. G. (= fenestralis Stm., diversa a suo simili) indicata 
fuit. Simon autem, comparatione benevole facta, mihi de illis scripsit : 


«Ce ne sont que des variétés individuelles, très pâles ». 


Ad genus Coelotes. 


Coelotes atropos WIk. 

Ultimis annis, ex Gelderland (Soerensche bosch , prope Apeldoorn) 
multa acquisivi exemplaria hujus speciei, ceteroquin nobis minus 
communis (Veth, Leesberg, de Vos, mihi). Posthac harum feminam 
unam, omnium maximam et gravidam, et deinde ejus pullorum 
numerosam cohortem, diu in vitam conservare mihi successit. De 
illius biologià in captivitate nonnulla facta adnotavi sat memorabilia, 
et inprimis observationem Heylaertsii. de pullulorum in proprio 
«cubiculo» seclusione (in Catalogo citatam), nunc propriis oculis 
confirmare potui. (Confer Tijdschr. v. Entomol., dl. XXXII, 


Verslag Zomervergad. blz. xv). 


Ad genus Tegenaria. 


Tegenaria urbana ES. 

Unam mearum feminarum, in Catalogo citatarum, posthac misi 
viro cel. E. Simonio. Hane 7. paganam C.K. declaravit. Fateri 
vero debeo, mihi inter meas species notabilem differentiam nondum 
sat certe inclaruisse. In dubio unam harum modo numero nos- 


trarum aranearum adscribere ausus sum, 


208 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


Ad genus Asagena. 


Asagena phalerata Pz,, quae in genere «sub lapidibus» sese 
abscondit, interdum libere circumvagat. Tempore vernali saltem , 
eum amico Leesbergio, numerosos mares, ad arenarias in Loos- 


duinen talimodo obambulare vidi. 


Ad genus Neriene. 
Neriene (Gonatium M. et ES.) ssabellina C.K. 


Ut posthac mihi patuit, non est N. rubente Blw. «rarior», 
sed nobis e contra frequentior. Ejus varietas quasi marmorea 
plus minusve, quoad hunc adspectum dorsi abdominis, Mieryphanti 
pantherino et tessellato C.K. (uti jam monui, «in spiritu sal- 


tem») subsimilaris. 


Neriene (Gonatium) bituberculata Wid. 


Juniores, ut et interdum feminae, multopere convenire possunt 
cum Micryphanti aequali C.K., secundum hujus figuram, C, 
Kochio datam. 


Neriene (Microneta M. et ES.) viaria Blw. 


Cambridgei annotatio pro hujus maris parte cubitali (patellari) 
palporum mihi nune melius inclaruit. «Have some long strongish 
hairs at their extremity, in front, in a sort of tuft» (Dorset 
Spiders). 

Neriene (Microneta) fuscipalpis s. rurestris C.K. 

Ejus diversa specimina magnitudine insolite differre posse, mihi 
de novo patuit. Adspectus generalis hujus araneae, praesertim pro 


mare, saepius quoque sat a typico discrepat. 


Ad genus Walckenaera. 


Walckenaera (Metopobactrus E.S.) prominula Chr. 

Ejus varietas, cum abdominis colore laetiore, magis lut eo-fusco, 
mihi adhuc saepius obvenit. 

Walckenaera (Plaesiocraerus E.S.) insecta L.K. 


Hanc speciem, ultimo tempore, Everts bis cepit ad et prope 


‘IN HOLLANDIA INVENTARUM.' 209 


Formicae rufae tumulos (tam marem, quam feminam). Apud 
auctores vero adhucdum minime inter myrmecophilas, cete- 
roquin rarissimas, notatur. An quoque ut saepius solet, modo 
accidentalis ? 


Walckenaera (Acartauchenius E.S.) seurrilis Cbr. 


Hanc speciem, jam antea in Zuid-Holland detectam (confer 
Supplementum I), Everts in silva Provinciae ejusdem (prope 
Loosduinen), quamvis modo in uno exemplari, in Formicarum 
nido invenit. 

Simon scurrilem myrmecophilam declarat: «Cet espèce 
type est parasite des Fourmis» (dr. d. Fr.). Bertkau ibi cepit 
etiam, et quidem apud Zasium flavum (Separ. a Corr. Bl. d. Nat. 
Ver. u. s. w. 6 October 1889, S. 6). 


Walckenaera (Thyreosthenius ES.) biovata Chr. 


Vir reverendissimus Wasmann hanc speciem ad suam tribum 
myrmecophilarum duxit, quam «indifferent geduldete Ein- 
miethern » denominavit. «Ich sah mehrmals, wie eine Formica 
pratensis unruhig sich gebärdete, als eine dieser Spinnen. über 
sie hinlief; meist folgte sie ihr eine Strecke weit mit geöffnetem 
Maule; einmal ergriff die Ameise die Spinne mit den Kiefern und 
hob sie empor, liess sie aber sogleich wieder fallen ohne fernere 
Zeichen der Aufregung; die Spinne, die sich im Munde der Ameise , 
unbeweglich ruhig verhalten hatte, lief hierauf unbeschädigt wei- 
ter». (Vergl Studien ü. Ameisengäste u. s. w. in Tydschr. v. 
Entomol., dl. XXXIII, blz. 31). 


Ad genus Linyphia. 
Linyphia (Tmetieus M. et ES.) eaperta Chr. ut et 2. (Tmeticus) 


prudens Cbr., primo intuitu sibi subsimilares, quoque in habitu 


generali, ad Nerienem viariam Blw. tantillum accedere mihi videntur. 


Linyphia (Bathyphantes M.) concolor Wid. 


Saepius mihi, ex Gelderland et Limburg, ejus feminae prove- 


nerunt multo obseurioris coloris quam ceteroquin esse solent. 
14 


210 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


Ad genus Tetragnatha. 

Tetragnatha striata LK. 

Quod praesertim ad paludum juncos vitam degit, de novo 
patuit ex capturis singulorum ejus pullorum et juniorum, quas 
Everts, Leesberg et van der Hoop anno praeterito ad « Hillegers- 
berger plas» pro me fecerunt. 

Ad genus Epeira. 
Epeira patagiata Clk. 
Praesertim in maribus haec species saepe, tam magnitudine, 


quam picturà dorsali abdominis, multopere variat. 
Ad genus Diaea. 
Diaea dorsata Fbr. 
Interdum hujus specimina cepi uniformiter viridia, absque 
folio dorsali brunneo. 
Ad genus Thanatus. 
Thanatus formicinus Clk. 


Minime «perrarus» ut antea crediderim, saltem non in Gelder- 
land. Ibi (Winterswijk, Apeldoorn, Wageningen) Leesberg, Everts 


et de Vos mecum plura hujus exemplaria ceperunt. 
Ad genus Tibellus. 
Tibellus oblongus WIk. 
Plus semel mihi hujus specimina obvenerunt tote flava, absque 


striis dorsalibus distinctis. 


Ad genus Micrommata. 
Tandem nunc unum possideo exemplar masculinum M. vires- 
centis Clk., in Gelderland (Apeldoorn) per de Vos tot Nederveen 
Cappel captum , cui pulchrae fasciae dorsales sanguineo-rubrae 


in alcohole non evanuerunt. 


Ad genus Ocyale. 
Ocyale mirabilis Clk. 


Inter varietates, — quoad abdominis picturam dorsalem, — 


nunc acquisivi duo exemplaria, quorum unum dono mihi dedit 


IN HOLLANDIÂ INVENTARUM. 211 


vir clar. Max Weber, Universitatis Amstelodamensis, captum 
Noord-Holland (Beverwijk). Folium dorsale in hisce solummodo 
ornatur duabus maculis nigris, sat magnis. Talem pic- 
turam distinctissime jam Walckenaer figuravit in Histoire naturelle 
des Araneides. Avec des planches. Paris 1806. (Sub indicatione: 
Dolomedes mirabilis, post partum). 


Ad genus Ballus. 
Ballus depressus WIK. 


Pulcherrimum hujus speciei possideo saccum ovulorum, in 
captivitate constructum, exemplari (ex Zuid-Holland, Loosduinen) 
mihi Leesbergio dato. 

Applanato-sphaericus est, nivei coloris, ad peripheriam regula- 
riter cinctus 12 fasciis, quibus in fundo pyxidis adnectitur. 
Adspectum praebet laboris cujusdam textilis («borduurwerk»). 
Confer Tijdschr. v. Entomol., Verslag d. 41. Zomervergadering, 
1886, blz, xxx. 


Ad genus Hasarius. 
Hasarius falcatus Clk. 


Inter mea hujus speciei varietatum exemplaria plus semel indi- 
vidua observavi, quorum pictura folii dorsalis conveniebat cum 
figura, quam F. Karsch dedit pro nova suà specie (?) «Attus 
Napoleon ». Confer Verzeichniss Westfälischer Spinnen, in Verh. d. 
Nat. Ver., Jg. XXX, 3. Folge, X. Bd. 


Ad genus Pellenes. 
Pellenes tripunctatus WIk. 


Interdum tam hujus «puncta tria», quam ejus sic dicta «erux», 
tote evanescere posse vidi in specimine feminino, mihi Gelder- 
land (Winterswijk) capto. 


212 CATALOGUS ARANEARUM HUCUSQUE 


EPILOGUS. 
In Catalogo primitivo, — incluso huic jam adjecto Supplemento 
I°., — numerus noster totalis spectabat species. . 346. 


Posthac (1886—1890) advenerunt: 
1°. Ex Fam. Theraphosoidae 
» >»  Dysderoïdae 


DEC “Sr we Abelenoidde ric operaie 
DIR opb Bherdiidag..n rn eta Ia STORE 
» >» Epeiroidae 1 
DIN Din: RIMORSO RS SIIT ee came 
D" perd Lyensanlae? PAUL Se MRC 
» » Attoidae 2 
33. 
2°. Nonnullae species, quae antea, ut «du- 
biae», cum * notatae, non numeratae 
IERIE PUR -recoenllae Se En Er ren 
3°. Hisce singulas alias, prius itidem , ut «sub lite», 
* indicatas, potius ceteris addere vellem . . 4 
—— 45. 
Idcireo nune temporis numerus totalis sese —— 
elevati adi E RE o TANNE GEN e TRA 


Accretio in genere (pro circa 8 procento) relative sat magna 
et insuper in specie non minus notabilis acquisitione rarä 
quarumdam aranearum s. d. myrmecophilarum. 

Sed perpauca (quousque sciam et sub venià errorum) de illarum 
historià elucuit. Praeter Walckenaeram (Acartauchenium) scurrilem, 
W. (Thyreosthenium) biovatam et tertiam hujus speciem, Thyreo- 
sthenium pecuarium E.S. (ut mihi videtur diovatae valde affinem), 


Simon (in dr. d. France) alias myrmecophilas non enumerat. 


IN HOLLANDIA INVENTARUM. 213 


Westringio (in Ar. Suecicae) modo una qua talis notatur, ejus 
Hahnia pratensis (= Cryphoeca arietina Thor.), altera enim sua, 
Erigone parasitica Wid. (obscura Gongylidii M. vel Micronetae M. 
species) minus valet, ut solummodo «in gramine, prope formice- 
tum, capta». Bertkau quoque de und modo specie, Walckenaera 
(Acartauchenio) seurrilimentionem fecit, ut illo apud formicas inventa, 
sed ceteroquin (in sua Spinnenfauna d. Rheinprovinz ejusque Nach- 
träge) de iis tacere videtur. Apud Walckenaerium (Apteres) 1), C. 
Kochium (Die Arachniden), Blackwallium (Spid. o. Gr. Brit. etc.) 
nec Cambridgeum (Dorset Spid.) aliquid de aranearum domiciliis in 
formicetis reperire mihi contigit. Porro in multis Catalogis pro diversis 
Europae regionibus, quos scripserunt Becker, Campbell, Dahl, Dole- 
schall, Fickert, Grube, Karsch, L. Koch, Lebert, Pavesi, Thorell, 
Workman, ni fallor, de capturis in formicetis nil invenire potui. 

Uti, in nostrà patrià, Six antea, ultimis annis tres alii com- 
militones, — Everts, Neervoort van de Poll, Wasmann, — ad 
occasionem illorum studiorum quoad Coleoptera myrmecophila, 
benevolentissime quoque pro me areneas in (vel ad) formicetis 
colligere voluerunt. 

Strenuis horum virorum indagationibus, tam difficilibus quam 
saepe dolorificis, nunc saltem aliquam majorem lucem, — qua- 
liscunque sit, — debemus in hacce parte obscurà et adhucdum 
dubiis plenà aranearum biologiae specialis. 

Illorum auxilio observationes nonnullas ad hanc quaestionem 
spectantes, ulteriori perscrutationi perdignas, nunc publici juris 
facere potui de sequentibus speciebus : 

Walckenaera (Thyreosthenius) biovata Cbr. (p. 188, 209). 


» (Acartauchenius) scurrilis Cbr. (p. 209). 
» (Plaesioeraerus) insecta L.K. (p. 208). 
» (Minyriolus) servula ES. (p. 188). 


1) Walckenaer quidem, passim loquitur de hostibus s. inimicis Formi- 
carum araneis. Confer ejus notas de Dysdera erythrina suà, 1, p. 262 et de 
Argo ejus formivoro, II, p. 350 (species ut videtur valde obscura, quam prius 
aequalem credit Theridio fusco Blw., — quod Blackwallio negatur, — sed quam 
brevi post affinem dicit Hahniae pusillae C.K. et Hahniae ( Agelenae) pratensi Blw., 
IV, p. 502). 


214 CATALOGUS ARANEARUM. 


Cryphoeca arietina Thor. (p. 183). 

Hahnia helveola ES. (p. 197). 

Phrurolithus festivus C.K. (p. 206). 

Steatoda guttata Wid. (p. 198). 

Drassus (troglodytes C.K.?, villosus Thor.?) (p. 205). 

Animadvertendum vero, in genere valde esse probabilem , harum 
taliumve areanarum minores solas ad myrmecophilas s. 
convivas Coleopterorum veras duci debere, majores, e contra; 
potius ad araneas myrmecophagas (hic supra in Notà citatos 
«hostes» formicarum), ut vir reverendissimus Wasmann (de Phru- 
rolitho festwo, p. 206) acute monuit et ut ipse bis observavi in 
ovulorum nidulis Zheridii riparii Blw., formicis (Lastis?) nigris 
necatis, repletis (Catalog. p. 153 [41]). Ultimis forsan, praeter 
Dysderam erythrinam (s. Cambridgei Thor.) citatam (p. 213), — 
cujus 2 juniorem Wasmann nuper cepit apud Zasium brunneum 
Ltr., — itidem pertinent Marpactes Hombergu Sep. (p. 182) et 
Salticus formicarius a. G. (p. 204). lis fortasse quoque adnumerari 
debet Thanatus (Philodromus) formicinus Clk. (Catalog. Tijdschr. 
XXIX, p. 75 [101]). Licet nec mihi, nec aliis quousque sciam, 
hujus domicilium in (aut ad) formicetis observatum fuerit, tamen 
hanc araneam, ab initio, Clerck ideo « formicinam» denominavit , 
quia eam cepit prope «cavernam formicarum» (A4ranei 
Suecici, p. 134), eamque inveniri posse «in der Nähe von Amei- 
senhaufen» Otto Herman postea confirmavit (Ungarn’s Spinnen- 
Fauna, II Bd., S. 371). 


Hagis Comitum, 
mense Aprilis, 


anni MDCCCXC. 


MEESTE 


VAN 


IRE PE Ee A 


OP SUMATRA VERZAMELD 
DOOR 
den heer H. B. VAN RHIJN, 
MEDEGEDEELD DOOR 


P. C. T. SNELLEN. 


De heer H. B. van Rhijn, Kapitein bij het Nederl. O. I. leger, 
gedetacheerd bij de topographische opname van het eiland Sumatra, 
en dezelfde, naar wien de in deel XXXII van dit Tijdschrift p. À 
pl. 1 f. 1 bekend gemaakte Azazia Henrici Snell. is benoemd, 
heeft ook verder de goedheid gehad, de belangen der Entomologie 
in het oog te houden. Hij bracht sedert twee kleine collectien 
Lepidoptera bijeen, welke hij aan Mr. H. W. de Graaf zond, die 
zoo welwillend was ze mij te schenken. Hoewel de heer van Rhijn 
het voornemen heeft te kennen gegeven, om gedurende den overigen 
tijd van zijn verblijf op Sumatra Lepidoptera te blijven verzamelen, 
en wij dus nog verdere en waarschijnlijk meer omvangrijke bezen- 
dingen kunnen te gemoet zien, waarover ik uitvoeriger mededee- 
lingen hoop te publiceeren, kwam het mij toch nuttig voor, reeds 
nu eene voorloopige lijst der bereids ontvangen soorten te geven. 
Niet alleen omdat daarbij twee onbeschreven soorten zijn, maar 
ook omdat de bezending buitendien zoovele merk waardigheden bevat , 
dat de aandacht daarop wel mag worden gevestigd, tot aansporing 


voor hen, die in de gelegenheid zijn, de belangen onzer weten- 


216 LIJST VAN LEPIDOPTERA 


schap te behartigen. Buitendien wenschte ik den heer van Rhijn 
hierbij openlijk mijne erkentelijkheid te betuigen en tevens aan 
Mr. H. W. de Graaf mijnen dank voor zijn welkom geschenk , 
dat ik zeer waardeer. 

De juiste plaatsen waar de vlinders verzameld werden zijn mi 
niet bekend; waarschijnlijk zijn zij gelegen in de bovenlanden van 
Sumatra's westkust, waar de heer van Rhijn werkzaam is en zijn 
verblijf houdt. 


Van de 56 hier opgenoemde soorten zijn mij 24 niet van Java 
bekend. 


TR HO PATO CHR A: 
Euploea Radamanthus Fabr. 


Een man. 


Euploea Core Cram. 
Een wijfje. 

Euploea Midamus L. (Zinnaei Moore). 
Een wijfje. 

Hestia Daos Boisd. (Diardi Snell. v. Voll). 


Een paar. 


Danais Aglea Cram. 
Een wijfje. | 
Ik merk hierbij op, dat het op Sumatra en Malakka voorkomende 
ras dezer Danais in het werk van Distant (Rhopalocera Malayana) 
pl. 1, f. 6 is afgebeeld onder den onjuisten naam van Danais 
Melaneus Cram. 


Danais similis L. 


Een paar. 


Danais Melanippus Cram. 


Een wijfje. f 


OP SUMATRA VERZAMELD. PANT 


Mycalesis Majaneas Hewits. 


Een man. Zeldzaam. 
Mycalesis fuseum Feld. 
Een man. 
Ragadia Crisia Hübn. 
Een wijfje. 
Eurytela Castelnaui Feld. 
Een paar dezer zeer zeldzame soort. 
Neptis Miah Moore. 
Een man. Zeldzaam. 
Athyma Larymna Doubled. 


Een man. Zeldzaam. 


Cyrestis nivea Zinck. 


Twee mannen. Ook deze voorwerpen onderscheiden zich , evenals 


de reeds meermalen door mij van Sumatra ontvangene , standvastig 


van de Javaansche, die Zincken afbeeldt, doordat de donkere voor- 


rand der voorvleugels op drie vierden afgebroken of zeer versmald 


is. Deze varieteit kon wel den naam zzterrupta dragen. 


Amathusia Phidippus L. 


Een paar. 


Atella Egista Cram. 


Een man der varieteit Sina Kollar, overeenkomende met Hima- 


laya-exemplaren, doch van de Javaansche verschillende. 


Cethosia Cyane Drury. 
Een man. 


Adolias Salia Moore, 


Een man, 


218 LIJST VAN LEPIDOPTERA 


Adolias Asoka Feld. 


Twee mannen. Zeldzaam, aan Blumei Snell. v. Voll. verwant. 


Terinos Atlita Fabr. 


Een man. 


Terinos Robertsii Butl. 


Twee mannen. Deze beide soorten van 7erinos schijnen op Su- 
matra niet zeldzaam zijn. 


Messaras Erymanthis Drury. 


Eenige exemplaren. 


Cirrochroa Clagia Godart. 


Een man. 


Cirrochroa Bajadeta Moore. 


Een paar. 


Cynthia Arsinoe Cramer. 


Een man. 


Hestina Carolinae Snellen, nov. spec. 


Een paar. 

Deze soort, die in hoofdzaak denzelfden vleugelvorm, de kleur 
en de teekening vertoont der vijf overige, tot dusverre bekende 
soorten van het genus, is in beide sexen iets kleiner dan Mestina 
Nama Dbd., op de bovenzijde donker grauwbruin met groenwitte, 
ten deele afgebroken langsstrepen in alle cellen der voor- en achter- 
vleugels, terwijl het laatste derde op de voorvleugels drie, op 
de achtervleugels twee dwarsrijen van groenwitte stippen vertoont. 
Op de onderzijde herhaalt zich deze teekening op iets lichteren 
grond, doch zij is iets meer vervloeid. Cel 14 der voorvleugels ver- 
toont bij den man eene licht grijsgroene, bij het wijfje eene licht- 
grijsblauwe langsstreep, en bij laatstgenoemde sexe heeft ook de 


wortelhelft der voorvleugels een flauwen blauwen gloed. 


OP SUMATRA VERZAMELD. 219 


Zij onderscheidt zich van assimilis L. door het ontbreken van 
de roode vlekken langs den achterrand der achtervleugels, van 
Nama doordat de voorvleugelpunt en de onderzijde der achter- 
vleugels niet helder kaneelbruin, maar grauwbrnin zijn, en ook 
doordat de binnenste rij lichte stippen van het achterrandsderde 
der achtervleugels evenwijdig met de buitenste en den achterrand 
loopt, in plaats van sterk wortelwaarts te zijn gebogen, zooals bij 
Nama. De Javaansche soort, Hestina mimetica Butler, verschilt 
door zeer geprononceerd blauwgroene tint der lichte teekeningen 
en vooral doordat de eerste (meest wortelwaartsche) rij lichte 
stippen van het achterrandsderde der voorvleugels, in plaats van 
evenwijdig te loopen met de beide andere, zooals bij Nama en 
Carolinae, zich van cel 4 tot den voorrand sterk wortelwaarts 
wendt en dus eene andere richting aanneemt als de tweede en 
derde rij. Verder hebben bij mimetica de lichte teekens van de 
buitenste rij der achtervleugels den vorm van kepers, bij Carolinae 
dien van halve maantjes. Het beloop der eerste rij stippen op de 
achtervleugels komt bij mimetica overeen met Nama. 

Wat Mestina persimilis Moore (Zella Butler) en Hestina Mena 
Moore aangaat, zoo ken ik deze twee alleen uit de beschrij ving 
of afbeelding. Naar deze zou ik zeggen dat persimilis veel kleiner 
is dan de vier andere soorten en verder dat de grondkleur 
groenwit met donker aderbeloop moet heeten. Verscheidene kleine 
verschillen in de teekening, die ik bij vergelijking der af beelding 
opmerk, laat ik liever vooreerst onaangeroerd. In ieder geval 
komt het mij voor, dat persimilis verder van Carolinae staat dan 
Nama en mimetica. Hetzelfde moet ik zeggen van Mena Butler, 
Bij deze schijnen, naar de beschrijving, de groenwitte langsstrepen 
niet afgebroken te zijn en de achtervleugels slechts ééne rij lichte 
randstippen te bezitten. 


Lycaena Agnata Druce. 
Een man. 


Lycaena Kankena Feld. 


Een paar. 


220 LIJST VAN LEPIDOPTERA, 


Lycaena Perusia Feld. 


Éen man. 


Sithon Amrita Feld. 
Een wijfje. 
Sithon Moorei Distant. 


Een man. 


Amblypodia Antimuta Feld. 


Een man. 


Pieris Nadina Lucas. 


Een man. 


Pieris Cardena Hewits. 


Een man. Zeldzaam, even als de voorgaande. 


Pieris Lea Doubled. 


Een wijfje, tot de varieteit Amalia Snell. v. Voll. behoorende. 


Pieris Lyneida Cram. 


Een man, behoorende tot de varieteit Æeonora Boisd., maar 
het lichte vlekje aan de onderzijde der voorvleugelpunt is wit, 
niet geel. 


Pieris Nero Fabr. 


Een man. 


Cathaemia Egialea Cram. 
Een man, merkwaardig omdat hij de varieteit Pandemia Wallace 
met den type verbindt. 
Hebomoia Glaucippe L. 


Een man, die duidelijk afwijkt van de exemplaren van Java, 


Flores en Celebes door het zeer beperkte rood der voorvleugelpunt. 


- OP SUMATRA VERZAMELD. 221 


Thestias flavipennis Grose-Smith. 
Een man dezer zeldzame en zeer kenbare soort, die alleen van 
Sumatra bekend is. Zwias pyritis Weymer is dezelfde, 
Papilio Antiphates Cram. 
Een man. 
Papilio Cloanthus Westw. 
Een man. Deze soort was mij tot dusverre alleen van Indie 
bekend. 
Papilio Sarpedon L. 
Twee mannen. 
Papilio Memnon L. 


Een paar. 
Papilio Demolion L. 
Twee wijfjes. 


Tagiades Japetus Cram. 
Een exemplaar. 

Tagiades Gana Moore. 
Een wijfje. 

Tagiades Feisthamelii Boisd. 
Een wijfje. 

IT HETEROCER A. 

Chalcosia Phalaenaria Guerin. 
Een exemplaar. 

Nyetemera Coleta Cram. 
Een man. 


Pseuderosia cristata Snell. 
Een wijfje. | 


222 LEPIDOPTERA OP SUMATRA VERZAMELD. 


Hazis Doubledayi Snell. 


Een man. 


Hazis militaris L. 


Eenige exemplaren. 


Hazis Bellonaria Guenée. 


Eenige exemplaren. 


Panaethia Georgiata Guenée. 


Een fraai wijfje dezer schoone, zeldzame en tot dnsverre nog 
onafgebeelde soort. 


Acidalia amoenaria Snellen, nov. spec. 


Een wijfje; buitendien heb ik er ook een van Java door Mr. 
Piepers gevangen. Deze soort heeft de grootte en vleugelvorm van 
Hyria grataria Moore, Lep. of Ceylon, Walker; de hoek op ader 4 
der achtervleugels is nog wel zoo sterk. Zij is schijnbaar generiek 
aan grataria verwant, doch amoenaria is eene duidelijke deidalia , 
terwijl grataria bij de Europeesche /uteata en obliterata behoort. 

De schedel is wit, de bovenzijde van lijf en vleugels fraai purper- 
rood, iets paarsachtig op de voorvleugels. Deze kleur treedt in cel 
3 der voor- en achtervleugels met een stompen tand in den overi- 
gens citroengelen achterrand. Teekening is, behalve eene zeer flauwe, 
iets donkerder purperroode, op alle vleugels eenmaal stompgebroken 
booglijn, niet aanwezig. Onderzijde veel bleeker, op de achter- 


zijde sterk bleekgeel gemengd. 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES, 


PAR 


= © LA GE ®. 


4. Docophorus duplicatus n. sp. 
(BIS, fie: 4). 


La téte subtriangulaire, plus longue que large, tronquée et 
méme un peu émarginée en avant, avec quatre fins poils; les 
antennes courtes, les trois derniers articles d’égale longueur; la 
trabécule arquée, plus longue que le premier article; les yeux à 
peine saillants entre deux taches; les tempes arrondies, avec deux 
soies ; l’oceiput rentrant, droit; les bandes occipitales doubles; 
les antennales recourbées, interrompues à la suture. 

Le prothorax quadrangulaire; le métathorax pentagonal, saillant 
sur l’abdomen, avec trois ou quatre soies à l’angle postérieur 
arrondi. Les pattes nues; les tibias plus courts que les fémurs et 
claviformes. 

L’abdomen en ovale allongé, le plus large au cinqième segment, 
à angles à peine saillants, avec deux soies à partir du cinqième; 
les bandes latérales dépassent la suture antérieure; les stigmates 
indistincts; les segments d’inégale longueur, les moyens les plus 
longs, le dernier (huitième et neuvième réunis sans suture) échancré 
en arrière (2) ou arrondi (3), les sept premiers avec des taches 
quadrangulaires plus rapprochées chez le mâle et quatre soies. A 
la face ventrale des bandes médianes qui n’atteignent pas les bords ; 
la vulve arrondie, nue (9). Le mâle de dimensions moindres ; l’appa- 


reil génital à appendices courts (fig. 1%). 


224 QUELQUES PEDIOULINES NOUVELLES. 


La teinte générale est châtain plus foncé à abdomen. 
Dimensions: 18” 9, 14” 8, 


Longueur. . . . 2 8 Largeur 9 8 
tête, … „mes 0,00053 . . 0,00046 . . 0.00049 . . 0.0004 
thorax: o vato 34 32 39 35 
abdomen. i. .% 94 61 57 53 
ome femur-s.. >. 18 
sie tibia. en 27024 
ANICRNE ten sa 18 


Sur une Ceryla rudis. La forme de la tête rappelle celle du 2. 


cephaloxys. 


2. Docophorus paraboliceps n. sp. 
(PL 0, ne, 2). 


La tête parabolique, parfois presque tronquée en avant, à 
peu près aussi longue que large, avec deux fins poils de chaque 
côté; les trabécules plus courtes que le premier article de l’antenne; 
celle-ci assez massive, le deuxième article à peine plus long que 
les autres; les yeux peu saillants, avec deux petites taches; les 
tempes arrondies, avec une soie, l’occiput rentrant, avec une petite 
saillie sur le thorax et une étroite bande marginale; les bandes 
occipitales indistinctes, les antennales dédoublées, à bord interne 
irrégulier, sans suture au clypéus. 

Le prothorax quadrangulaire, rentrant fort loin sous l’occiput ; 
le métathorax pentagonal, saillant en pointe sur l’abdomen, plus 
large que la tête, avec deux bandes latérales et trois soies à l’angle 
postérieur. Lés pattes robustes, les tibias plus longs que les fémurs 
et un peu plus colorés, avec un poil. 

L'abdomen oblong, le plus large au sixième segment, à angles 
à peine saillants, avec deux soies à partir du troisième; les bandes 
latérales dépassant la suture antérieure; les stigmates indistincts ; 
les septième et huitième segments plus courts que les précédents, 


tous avec une tache triangulaire; le neuvième saillant, et arrondi 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 225 


comme chez les Gozzocotes, soyeux, avec un petit organe chitineux 
cordiforme, L’appereil génital très volumineux est protégé par deux 
appendices recourbés à angle droit. 

La teinte générale est blanc-sale, les bandes foncées, les taches 


abdominales plus claires. 


Dimensions: d 16”. 


Longueur. Largeur, 
tete nee clio 00048 str 0.000249 
thopak) spade Ben 56 
abdomen . .. SO hrs 69 
3me fémur . . REN 12 
ome tibia. 25 

antenne. . . . 20 


Sur une Menura lyra du Muséum de Leide. Je ne connais pas 
la femelle. La forme de la tête et surtout celle de appareil génital 


justifieraient, ce me semble, l’établissement d’un sous-genre. 


3. Docophorus hamatofasciatus n. sp. 


(PL 8, fig. 3). 


La tête conique, arrondie en avant, plus large que longue, avec 
quelques fins poils; les antennes courtes, un peu colorées, les deux 
derniers articles d’égale longueur, la trabécule dépassant à peine 
le premier; les yeux peu saillants, entourés d’une tache; les tempes 
presque nues, arrondies. avec une tache mal limitée au milieu; 
Yocciput droit, un peu rentrant, avec une signature; les bandes 
occipitales s’effacant avant d'atteindre l’oceiput, les antennales 
recourbées en crochet; le clypéus sans suture distincte. 

Le prothorax à côtés convergents, subitement rétréci après son 
entrée sous l’occiput; le métathorax pentagonal, saillant sur l’ab- 
domen, avec deux taches de chaque côté et trois fines soies à 
l’angle postérieur. Les pattes courtes, presque nues, les tibias à 


peine plus longs que les fémurs, colorés à l’extrémité. 


15 


226 QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES. 


L’abdomen ovale allongé, le plus large au quatrième segment, 
à angles saillants, avec une ou deux soies à partir du troisième; 
les bandes latérales ne dépassant pas la suture; les stigmates dis- 
tincts; les sept premiers segments d’égale longueur, avec deux 
taches en languette, le dernier (huitième et neuvième réunis) avec 
deux taches transverses. A la face ventrale les six premiers segments 
portent une tache médiane légèrement arquée, le septième une 
tache génitale rétrécie en arrière; la valve angulaire est bordée 
d'une bande étroite. Je ne connais pas le mâle. 

Les taches thoraciques et abdominales sont châtain-foncé, les 


bandes noirâtres, la tête plus claire de teinte. 


Dimensions: 20,6”, 


Longueur. Largeur. 
tele . - .1- : : 000055. ."? ... 0.00060 
LADRI SA ee BI Ra 97 
abdomen... . ge MASO 82 
ame fémur . . Ag 
Sme tibia . . . 19 
antennes: t. 16 


Sur une Penelopides Manilla. L'espèce se rapproche du 2. icte- 


rodes. Communiqué par M. le Dr. Trouessart. 


4. Nirmus albescens n. sp. 


(Pl. 8, fig. 4). 


La tête un peu conique, largement arrondie en avant, avec cinq 
poils de chaque côté; les trabécules de même longueur que le 
premier article des antennes qui sont longues et grêles, le premier 
le plus épais; les yeux peu saillants, avec une soie; les tempes 
arrondies, bordées de noir, avec deux soies et formant un angle 
avec l’occiput qui est un peu rentrant ; les bandes oceipitales indis- 
tinctes, les antennales à peine recourbées, s’effacant au milieu de 
l’avant-téte; le clypéus applati sans suture. 


Le prothorax presque aussi long que le métathorax, légèrement 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. do 


rétréci en avant, subtrapéziforme; le métathorax peu saillant et 
arrondi sur l’abdomen, avec deux soies à l’angle postérieur et deux 
taches latérales. Les pattes assez longues, à peine colorées à l’épaule ; 
les tibias de même longueur que les fémurs, avec un poil externe 
et deux à trois piquants au côté interne. 

L'abdomen ovale allongé, le plus large au cinquième segment, à 
angles peu saillants, avec deux soies à partir du quatrième; les 
bandes latérales échancrées vers la suture antérieure qu’elles ne 
dépassent pas; les segments moyens à peu près d’égale longueur, 
avec deux petites taches en avant et en arrière de l’espace stig- 
matique, bordés de quelques soies; le dernier segment (huitième 
et neuvième réunis) arrondi en arrière, soyeux, avec une bande 
terminale en ménisque. L'appareil génital remarquablement court, 
à peine coloré. 

La teinte générale est blanc-sale, les bandes noirätres. 


Dimensions: 18°” 4. 


Longueur. Largeur. 
tete 220000607. ET 00047 
CROP Mg Mote Saat Date, ke 40 
abdomen ... oR ale 60 
ome fémur . . 20 
ame tibia’: . . 20 
antenne.... 25 


Sur un Sarcorhamphus gryphus du Muséum de Leide. Je ne 


connais pas la femelle. 


5. Nirmus trinoton n. sp. 
(PE Sr fie. 5) 


La tête à peine conique, arrondie en avant, avec cinq poils de 
chaque côté, les trabécules dépassent un peu la moitié du premier 
article des antennes; celles-ci incolores, les deuxième et troisième 
articles les plus longs; les yeux peu saillants, avec une petite tache ; 


les tempes arrondies, avec deux soies; l’occiput étroit, droit et 


298 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


rentrant; les bandes antennales un peu arquées; les occipitales 
très courtes ne depassent pas les trabécules ; le clypéus plat et 
sans suture. 

Le thorax semble composé de trois segments; le pro- 
thorax à côtés arrondis, subitement rétréci sous l’occiput; le méso- 
thorax avec deux bandes latérales ; le métathorax , rentrant sur l’abdo- 
men, avec deux bandes latérales séparées de celles du mésothorax et 
deux soies à l'angle postérieur très arrondi. Les pattes incolores, 
les tibias plus longs que les fémurs, avec un poil externe et deux 
courts piquants au côté interne. 

L’abdomen allongé, oblong, le plus large au cinquième segment, 
à angles saillants avec une ou deux soies à partir du quatrième; 
les bandes latérales atteignent la suture antérieure et s’effacent 
vers la postérieure; les segments à peu près d’égale longueur, les 
derniers légèrement plus courts, le neuvième soyeux, tronqué, 
avec trois petites taches. L'appareil génital avec deux appendices 
arqués, terminés en arrière par une petite pointe. La femelle m’est 
inconnue. 

La teinte générale est jaune-brun très pâle, plus foncée au thorax, 
les bandes en partie noirâtres. 


Dimensions: 18477. 


Longueur. Largeur. 
tete... 22000059 Te 1000088 
tore a ATRIA 40 
abdomen . .. Os 50 
ome femur . . 20 
3me tibia” . . 29 
antenne n. 37 


Sur un Macrocereus macao, communiqué par M. le Dr. Trouessart. 


6. Nirmus temporalis n. sp. 
(PI. 8, fig. 6). 


La tête massive, aussi large que l’abdomen , largement arrondie 
9 © 2 ba 


en avant, avec quelques fins poils; les trabécules moins longues 


QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES. 229 


que la moitié du premier article des antennes; celles-ci assez longues, 
incolores et gréles; les yeux peu saillants, avec une soie, les 
tempes nues, le plus élargies près des yeux; l’occiput étroit 
et rentrant; la bande antennale contourne l’avant-tête, plus colorée 
en arrière; en dessous, en avant des mandibules, un espace 
arrondi et creux comme chez les Goniocotes. 

Le prothorax à côtés convergents, rétréci subitement à la pointe 
et échancré; le métathorax en apparence composé de deux segments, 
avec des bandes à la face sternale, arrondi sur abdomen, avec 
deux soies vers l’angle postérieur. Les pattes robustes, presque 
incolores et nues; les tibias plus longs que les fémurs. 

L’abdomen un peu oblong, le plus large au cinquième segment, 
à angles à peine saillants, avec une ou deux soies à partir du 
quatrième; les bandes latérales à peine colorées, terminées par un 
renflement à la suture antérieure et plus larges à la face ventrale ; 
les stigmates peu distincts; les segments moyens d’egale longueur, 
avec une tache médiane quadrangulaire et plus foncée vers la suture 
antérieure, le dernier (huitième et neuvième réunis) arrondi, coloré 
à l’extrémité et soyeux. La face ventrale colorée, le plus au premier 
segment; lappareil génital peu développé, à appendices courts et 
crochus. 


Les taches sont chätain plus ou moins foncé sur un fond jaunätre. 


Dimensions: 23°”, 


Longueur. Largeur. 
tete = See C0066: 2°... 000059 
thorax. 42%) sa i 48 
abdomen ... AOC ET 66 
3me fémur . . DIN a: 14 
3me tibia... 32 

antenne .... 30 


Sur un Duceros manillensis. Communiqué par M. le Dr. Trouessart. 
Je ne crois pas que cette espèce soit le N. /uurus de Giebel; 
du moins la description qu'il en fait (Zeitschrift f. d. ges. Natur- 


wiss., NLVII, p. 247) ne concorde pas avec la nôtre, 


230 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


7. Nirmus immaculatus n. sp. 
(Pl dig. 7). 


La têle conique, arrondie en avant, avec quelques poils; les 
trabécules moins longues que le premier article des antennes; celles-ci 
courtes et incolores; les yeux peu saillants ; les tempes subangulaires , 
à peine convergentes et bordées de noir; l’occiput droit avec une 
petite signature; les bandes occipitales peu distinctes, les antennales 
foncées à la base ne se rejoignent pas en avant; les mandibules 
très petites, 

Le prothorax à côtés convergents et rétréci subitement sous 
Pocciput; le métathorax arrondi sur l’abdomen, avec des bandes 
au sternum et trois soies à l'angle postérieur. Les pattes incolores , 
les tibias à peu près de même longueur que les fémurs. 

L’abdomen un peu oblong, à huit segments, le plus large aux 
quatrième et cinquième, à angles peu saillants, avec une ou deux 
soies à partir du troisième; les bandes latérales dépassant la suture 
antérieure et formant ainsi une marge noiràtre non-interrompue ; 
les segments d’égale longueur, immaculés, le dernier arrondi 
et soyeux. L’appareil génital singulièrement peu développé. Je ne 
connais pas la femelle. 

Les bandes noirätres sur un fond blanchätre. 


Dimensions: 16°”, 


Longueur. Largeur. 
tete S/he. 000040. 0007 0:0 003 
ihorana rest. DONS ten tae 90 
abdomen . . . OE eN 43 
ome fémur .. A 
Sme tibia fi 18 
antenne . . .. 16 


Sur un Oedienemus crepitans du jardin zoologique de Rotterdam. 
Cette forme se rapproche beaucoup du N. brachythoraa ; les pattes 


sont plus robustes et les tempes plus angulaires. 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 231 
8. Nirmus phaeonotus Nitzsch var. 


Je trouve sur un Phalaropus platyrhynchus une variété où les 
taches de l’abdomen sont un peu effacées (9) et les tibias colorés 
en entier, tandisque les fémurs restent incolores. Chez le mâle 
abdomen est entièrement coloré et presque elliptique. Le dernier 


segment (4) est plus développé que dans l'espèce génuine. 


9. Nirmus semicingulatus n. sp. 
(PL 8, fig. 8). 


La tête aussi large que longue, presque parabolique, arrondie 
en avant, avec quelques courts poils; les trabécules courtes, de 
moilié moins longues que le premier article des antennes; celles-ci 
longues et incolores, les deuxième et troisième articles les plus 
longs; les yeux peu saillants, avec une petite tache; les tempes 
arrondies, avec une soie et quelques courts piquants; l’occiput 
très-peu rentrant; les bandes occipitales arquées, les antennales 
moins colorées que d'ordinaire font le tour de la tête en avant, 
mais en s’amincissant. 

Le prothorax à côtés arrondis, à peine rétréci sous l’occiput et 
échancré; le métathorax un peu saillant sur l’abdomen, avec une 
bande arquée latérale et trois soies à l’angle postérieur. Les pattes 
robustes, très développées, incolores; les tibias plus longs que les 
fémurs, avec un poil externe et deux piquants au côté interne. 

L’abdomen ovale-allongé, le plus large au cinquième segment, à 
angles peu saillants, avec une ou .deux soies à partir du troisième; 
les bandes latérales ne dépassent pas la suture antérieure; les huit 
segments (neuf chez la femelle) à peu près d’égale longueur, avec 
quatre soies caduques, une tache transverse sur les trois 
premiers et deux latérales languetées sur les quatre suivants 
(3); chez la femelle les taches de tous les segments sont langue- 
tées; le dernier segment du mâle tronqué, soyeux. Les appendices 


extérieurs du pénis courts et à peine recourbés en dehors. Chez 


232 QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES, 


la femelle qui est plus développée, le neuvième segment est échancré, 

et la vulve arrondie en arrière d’une tache génitale peu colorée. 
La tete et les pattes blanc-sale, les taches châtain plus foncé 

au bord postérieur, les bandes abdominales noirätres. 
Dimensions: & 164, 2 20”, 


Lousieur we, du Yasha us OSE EURE 

tête . . . . . 0,00048 . . 0,00051 . . 0,00048 . . 0,00051 
thorax 0 4 DAN Sla PAF IS 48 
abdomen .. LME 15e DSL ee 64 
ome fémur . ZUR 27 

3mesitibia. (er. SSL 34 

antenne . . . DIA, 25 


Sur un Strepsilas collaris du Muséum de Leide. 


10. Nirmus castaneus n. sp. 
(PINS EED 


La tête relativement au reste du corps très développée, à côtés 
à peine convergents, un peu arrondie en avant, avec quelques 
fins poils; les antennes longues et grêles, le premier article le plus 
court et le plus épais; les yeux peu saillants; les tempes arrondies, 
avec une soie; l’oceiput rentrant, droit, avec une signature; les 
bandes occipitales s’effacent postérieurement , les antennales contour- 
nent la tête et se rejoignent à moitié en avant. 

Le prothorax subtrapéziforme; le mésothorax est indiqué par 
un étranglement avec deux petites taches; le métathorax en trapèze, 
droit sur abdomen, avec deux ou trois soies à l’angle postérieur 
et une tache transverse très foncée; la suture postérieure est peu 
distincte. Les pattes longues, implantées comme chez les Zipeuri 
au bord du thorax, de façon à laisser voir les hanches; les fémurs 
colorés à l’épaule et en dessus, les tibias aussi longs que les fémurs , 
avec un poil en dehors et trois petites épines en dedans, les onglets 
courts et recourbés. 


L'abdomen ovale-allongé, le plus large au quatrième segment, 


QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES. 233 


à angles peu saillants, avec une ou deux soies à partir du troisième ; 
les bandes marginales moins colorées au sommet ne dépassent pas 
la suture antérieure; les segments d’inégale longueur, le premier 
et le huitième les plus courts, les huit premiers avec une large 
tache transversale, une série arquée de points blancs, de courtes 
soles caduques et deux échancrures en avant et en arrière des 
stigmates qui sont très-distincts; le neuvième segment arrondi, 
soyeux, avec une bande terminale. L’appareil génital avec deux 
courts appendices droits et aigus. 
La teinte générale est châtain-foncé, les bandes noires. 


Dimensions: d 2234”, 


Longueur. Largeur. 
LELO 0,0006977, TN 000048 
COAX tt 7. Sa 47 
abdomen . .. RAIDS de 63 
Sme fémur .. LE added 12 
sme tibia. .. 29 

antenne. ... 31 


Sur une Sula piscatriv, communiqué par M. le Dr. Trouessart. 
Je ne connais pas la femelle; le mâle offre beaucoup de ressem- 
blance avec le genre Zipeurus par la longueur des pattes et leur 
insertion, ainsi que par la forme de la tête et du métathorax. 
Jai même cru d’abord que c'était un mâle déserteur du Z. zonatus; 
mais la tête est bien plus développée et les antennes ne sont point 


celles d'un Lipeurus. 


11. Oncophorus turbinatus n. sp. 
LARG, dio PO): 


La tête conique, plus large que longue, avec quelques poils ; 
les trabécules trés peu développées; les antennes (3) incolores et 


longues, le premier article le plus long et le plus épais, le deuxième 


234 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


un peu moins, les trois derniers égaux entr’eux; les yeux avec 
un poil en arrière et une petite bande en dedans; les. tempes 
arrondies, avec deux courtes soies et formant un angle avec l’oc- 
ciput qui est à peine rentrant; les bandes occipitales indistinctes , 
les antennales courtes et recourbées; les mandibules reportées en 
avant plus que d'ordinaire. 

Le prothorax à côtés convergents, échancré sous l’occiput; le 
métathorax étranglé au quart antérieur, droit sur abdomen, avec 
deux soies à l'angle postérieur; au sternum des bandes arquées 
autour de l'insertion des hanches. Les pattes incolores , insérées 
par paires à égale distance l’une de l’autre, gréles et presque 
nues; les tibias de même longueur que les fémurs. 

L’abdomen turbiné, le plus large au troisième segment, à 
angles à peine saillants, avec une ou deux soies à partir du troi- 
sième; les bandes latérales recourbées à angle droit vers la suture 
antérieure; les segments de longueur très inégale, surtout chez 
le mâle, les moyens les plus étroits, le dernier (huitième et neu- 
vième réunis d) soyeux , arrondi, avec une légère échancrure latérale; 
l'abdomen coloré sauf vers les espaces stigmatiques mal limités. 
L'appareil génital male protégé par deux appendices rapprochés en 
pointe. Chez la femelle abdomen est plus développé, à neuf seg- 
ments distincts; la vulve arquée. 

La teinte générale est châtain plus ou moins foncé; les bandes 


plus foncées. 


Dimensions: 19177 74, 47773. 


Longueur. Largeur. 
tête . . . . . + 0,00041 . . . . 0,00044 
thorax skr re ET oe tee 4A 
abdomen. . . . SOA» Arae 50 
3me fémur . . DO cd. 06 
medias 20 

antenne . ... 31 


Sur une Mycteria senegalensis, communiqué par M. le Dr. 


Trouessart. 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 255 


12. Goniocotes pallidiflavus n. sp. 


(PI. 8, fig. 11). 


La tête subparabolique, plus large que longue, nue, plus colorée 
que le reste du corps; les antennes courtes et greles; les yeux à 
fleur de tête, avec une bande irrégulière ; les tempes à angle arrondi, 
avec deux fortes soies et une bande marginale irrégulière, ramifiée 
à l’intérieur; l’occiput étroit, limité par deux protubérances obtuses 
et avec une bande marginale assez étroite; la bande antennale 
irrégulière en dedans, recourbée, élargie et colorée en arrière, con- 
tournant l’avant-téte; la cavité buccale limitée en avant et en 
arrière des mandibules par deux demi-cercles. 

Le thorax rentrant à peine sous l’occiput ne présente dans les 
quatre femelles que j'ai eu l’occasion d'examiner ni bandes, ni 
suture entre les segments ou avec l’abdomen; deux courtes fissures 
latérales de chaque côté indiquent un commencement de séparation ; 
l’angle postérieur très aigu est terminé par une forte soie. Les 
pattes courtes, incolores; les tibias à peine plus courts que les 
fémurs, les onglets relativement longs. 

L’abdomen ovale-allongé, le plus large au quatrième segment, 
à angles rentrants, avec une fine soie à partir du quatrième; les 
bandes latérales recourbées en avant, dépassent quelque peu la 
suture antérieure; les stigmates indistincts; les segments au nombre 
de huit de longueur inégale, le premier le plus long, le dernier 
arrondi le plus court; les sept premiers avec deux taches très päles 
qui ne se rejoignent pas sur la partie médiane. En dessous l'abdomen 
porte deux à quatre courts poils médians très caducs ; la vulve est 
arquée et nue. Je ne connais pas le mâle. 

La couleur de la tête est jaune-pale ainsi que les taches, 
les bandes châtain plus ou moins clair. 


Dimensions: 14,3% 2, 


Longueur. Largeur. 
tête . .. . =. 0,00036 . . . . 0,00048 
Ehorax orn ND erts AR 45 


abdomen ... Oase 12 


236 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


Sme fémur . . 0,00014 
3me tibia... 13 
antenne... “7. 16 
Sur un Megacephalum maleo, conjointement avec un G. latus. 
La singulière forme du thorax, du moins chez la femelle, distingue 
cette espèce de toutes les autres décrites jusqu'ici. Jen dois la 


communication à la bienveillance de M. le Dr. Trouessart. 


13. Goniocotes haplogonus Nitzsch. 
(Pl. 9 fie. 4), 


La tete élargie aux tempes, platement arrondie en avant, plus 
large que longue, avec quelques fins poils; les antennes greles, 
incolores, le deuxième article de beaucoup le plus long; les yeux 
à peine visibles; les tempes angulaires, avec deux fortes soies; 
l’occiput droit, rentrant, formant deux pointes à sa réunion avec 
les tempes, avec une bande marginale; la bande antennale, large 
et colorée en arrière, contourne la tête en avant par une lisière 
étroite; les mandibules peu développées au bord d’une petite creu- 
sure moins colorée que le reste de la tête. 

Le prothorax à côtés convergents, échancré en avant sous l’occi- 
put; le métathorax en triangle renversé, paraissant ainsi former 
deux ailettes latérales, avec deux fortes soies à langle postérieur ; 
ces ailettes plus colorées que le reste du métathorax. Les pattes 
si courtes que les fémurs de la troisième paire au repos dépassent 
à peine le bord de l’abdomen ; les tibias à peine plus longs que les 
fémurs, les onglets longs. 

L'abdomen ovale, le plus large aux troisième et quatrième segments, 
à angles de plus en plus saillants, terminés par un court piquant, 
avec une fine et courte soie à partir du troisième; les bandes laté- 
rales sont dans le sens de la largeur; les segments de longueur 
très inégale, les moyens les plus étroits, le premier de beaucoup 
le plus développé, entièrement coloré, les deuxième à septième 


avec une légère coloration qui laisse un espace blanchâtre au milieu , 


QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES. 231 


le septième semble former deux pointes, mais la postérieure appar- 
tient au huitième qui est réuni au septième sans suture; le neuvième 
(4) arrondi ne dépasse pas le précédent. L'appareil génital du mâle 
avec deux courts appendices externes remonte par deux bandes 
étroites jusque sous le premier segment. Les stigmates indistincts; 
une à deux soies de chaque côté sur la partie médiane de chaque 
segment. 

La teinte générale est jaune-châtain, les bandes plus foncées. 


Dimensions: 13,6”. 


Longueur. Largeur. 
teren. 27.000040, 70 000055 
thorax” at, BIER SER 49 
abdomen . .. DE 71 
ome fémur . . 14 
Sme tibia... 13 
antenne... . 20 


Sur un Zophophorus impeyanus du Muséum de Leide. L'espèce 
reconnue par Nitzsch se trouve décrite dans l’ouvrage de Giebel, 
mais sans figure. Giebel ne parait pas s'être rendu compte de la 
double pointe des septième et huitième segments, ni de la forme 


du métathorax, ni des différences sexuelles. 


14. Goniodes suborbiculatus n. sp. 


(BIN, fio 2). 


La tête largement arrondie en avant, avec quelques fins poils; 
les antennes colorées, le premier article le plus long et du double 
plus épais, le deuxième plus long que le troisième et appendiculé 
vers l'extrémité, le cinquième plus long que le quatrième ; les yeux 
à fleur de tête avec une bande reliée à la bande marginale des 
tempes; celles-ci convergentes en avant, à angle arrondi, avec 
deux soies; l’oceiput droit. rentrant, compris entre deux protu- 


bérances obtuses, avec une forte bande marginale échancrée ; la 


238 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


bande antennale recourbée en arrière, avec un appendice qui borde 
le sinus antennal en avant, elle contourne la tête en avant; la 
cavité buccale en ellipse devant les mandibules et en demi-cercle 
en arrière. 

Le prothorax aussi long que le métathorax , à côtés convergents, 
à peine rentrant sous l’occiput; le métathorax à côtés arrondis 
avec deux soies et presque droit sur l’abdomen. Les pattes légère- 
ment colorées; les hanches très allongées visibles par la translucidité 
du premier segment abdominal; les tibias à peine plus longs que 
les fémurs, avec deux fins poils externes et deux courts piquants 
au côté interne; les onglets relativement courts. 

L’abdomen suborbiculé, nu, le plus large au quatrième 
segment, à angles rentrants avec une à trois soies à partir du 
troisième; les bandes latérales dépassant à peine la suture antérieure, 
recourbées, la sixième la plus développée; les sutures effacées sur 
la partie médiane; les stigmates indistincts; les huit segments de 
longueur inégale, les derniers les plus longs, avec deux taches 
allongées, le dernier platement arrondi et saillant, avec un appen- 
dice guttiforme de chaque côté. L’appareil génital remonte par deux 
baudes jusque dans le premier segment, avec des appendices externes 
erochus et très aigus, entre lesquels on distingue un organe noirâtre 
en coeur renversé et en avant les deux testicules foliacés et 
grisätres. 

La couleur de la tête et du thorax est châtain-foncé, les bandes 
noiràtres, les taches de l’abdomen châtain-clair sur un fond blan- 
chätre. 


Dimensions: 18°, 


Longueur. Largeur. 
tated i Os 200 00052: 2 Or MODOOTS 
thorax TUE ul, ZAKE 12 
abdomen . .. EERE 145 
ome fémur . . DIE. VUE 15 
3me tibia... 30 

antenne... 30 


Recueilli par M. le Dr. Trouessart sur une Goura Victoriae. 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 239 


15. Lipeurus porrectus n. sp. 


(PIE, herve} 


La tête très allongée en pain de sucre, arrondie en avant, avec 
quelques fins poils ; les trabécules très courtes et aiguës; les antennes 
manquaient à l'individu que j'ai pu examiner; les yeux un peu 
saillants; les tempes arrondies et nues, — peut-être les soies 
étaient-elles tombées — ; l’occiput rentrant, avec une bande mar- 
ginale, forme en dessous une saillie échancrée sur le sternum; la 
bande en dedans de l'oeil se réunit à la bande antennale qui s’amineit 
et se décolore en avant; le clypéus séparé par une suture, avec 
une tache marginale guillochée. 

Le prothorax à côtés peu convergents, subitement rétréci et 
échancré sous l’occiput; au sternum une forte bande autour de 
insertion des hanches de la première paire; le métathorax à côtés 
parallèles en arrière de l'élargissement, avec deux courtes soies à 
l’angle; le bord postérieur presque droit forme une pointe sur 
Pabdomen. Les pattes longues, presque nues , avec une tache noirâtre 
à l'extrémité des hanches, des fémurs et des tibias; ceux-ci sensi- 
blement plus longs que les fémurs. 

L’abdomen allongé, à peine plus large aux troisième et quatrième 
segments, à angles saillants mais arrondis, avec une soie à partir 
du deuxième; les bandes latérales dépassent à peine la suture 
antérieure; les stigmates indistincts ; les segments d’inégale longueur, 
les cinquième et sixième les plus courts; le dernier (huitième et 
neuvième réunis) le plus long, légèrement étranglé en arrière du 
milieu; les trois premiers, le septième et le huitième entièrement 
colorés, les moyens avec une tache transversale échancrée au milieu. 
L'appareil génital entièrement sorti laisse voir les deux appendices 
externes droits, élargis vers la base et à pointe obtuse, protégeant 
le pénis cylindrique et coloré. 

La teinte est très légère, jaune-grisätre sur un fond blanchâtre , 
les bandes noirätres. 


Dimensions: 36,6 4. 


240 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


Longueur. Largeur. 
tête +. sate 10,00094 Se MN0:0005S 
thorax... Me Giga: 54 
abdomen . .. QOD cx nee 61 
3me fémur . . AO A E 14 
Sme'tibia 5 a Fea aba 11 


Sur un Buceros bicornis, communiqué par M. le Dr. Trouessart. 
Cette forme offre la plus grande analogie avec le L. praelongus ; 
il en diffère par les dimensions du métathorax, les taches des seg- 
ments moyens et les bandes de la tête. Il rentre parmi les clypeati 


à suture distincte. 


16. Lipeurus latifasciatus n. sp. 
(Pl. 8, fig. 4). 


La tête remarquablement développée relativement au reste du 
corps, presque aussi large devant les trabécules qu'aux tempes et 
formant en avant une pointe plus ou moins obtuse, — chez une 
femelle très aiguë — , avec quelques fins poils; le strabécules recour- 
bées; les antennes de forme ordinaire (2), très-développées chez 
le mâle: le premier article aussi long que les quatre suivants avec 
un appendice, le deuxième recourbé, le troisième très court avec 
un prolongement latéral faisant pince avec l’appendice du premier, 
les quatrième et cinquième d’egale longueur; les yeux saillants; les 
tempes subangulaires, nues, avec une bande marginale qui se 
réunit à la bande oculaire; l’oceiput saillant sur le thorax, avec 
une bande marginale profondément échancrée; les bandes occipitales 
indistinctes chez le male semblent rejondre les oculaires; la bande 
antennale recourbée et foncée à la base contourne la tête en avant; 
la cavité buccale à côtés convergents est limitée par un arc de 
cercle; les palpes labiales plus allongées que d'ordinaire dans le 
genre. 

Le prothorax à côtés convergents, élargi à la base, avec une 
bande subeirculaire au sternum; le métathorax un peu renflé vers 


l'angle antérieur et presque droit sur l’abdomen s'applique exacte- 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 241 


ment sur le premier segment abdominal par langle postérieur qui 
porte une longue soie; deux bandes latérales. Les pattes longues, 
colorées sur les bords, insérées au bord du thorax; les fémurs 
beaucoup plus longs que les tibias. 

L'abdomen à côtés presque parallèles et moins large que la tête 
(3) ou plus large (e), à angles saillants avec une ou deux soies 
à partir du troisième; les bandes latérales très larges, à côtés 
parallèles (2) ou deux fois renflées (4) au côté interne; les stig- 
mates indistincts; les segments d’inégale longueur, les premier, 
troisième, quatrième et neuvième plus courts que les autres, avec 
une tache transverse mal limitée, le dernier échancré (2) ou formant 
deux pointes aiguës en forme de pinces à branches immobiles (4) 
L'appareil génital du male avec appendices recourbés à angle droit. 
Chez la femelle abdomen est plus développé ; la vulve arquée et nue. 

La tête, le thorax, les taches de l'abdomen et les pattes sont 
chätain plus ou moins foncé, les bandes plus brunes. 


Dimensions: & 26,5”, 2 28,9”. 


Longueur 4 2 Largeur ¢ 2 
(Ie SAM EE OKOOOT SEE . . 0,00048 

ORDEN att BO bs, MORA AB unten 148 
abdomen ... à [2/15 ae MOD) zr A. ARE ere A2 
3me fémur . . 49 

ame tibia’ 430 33 

antenne.... AI ora 90] 


Sur un Megapodium Freycineti du Muséum de Leide. 

Il se rapproche beaucoup du Z. appendiculatus, mais en diffère 
par les dimensions plus considérables, par les antennes, l’élargisse- 
ment du prothorax et le développement des bandes latérales de 


l'abdomen. Il se range parmi les circumfasciati à tête angulaire. 


17. Lipeurus tsade n. sp. 
(Ply 9s, fes) 
La téte différant selon les sexes, arrondie en avant , avec quelques 


fins poils, le plus large au tempes (¢) (fig. 5%) ou près des trabé- 


cules (£) qui sont petites et très aiguës; les antennes de la femelle 
16 


242 QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES. 


greles, le troisième article plus long que le quatrième; chez le mâle 
le premier article considérablement développé dépasse en longueur 
les quatre suivants pris ensemble, avec un appendice appuyé d’une 
bande étroite colorée, le troisième le plus court, prolongé, latérale- 
ment de façon à faire pince avec l’appendice du premier; les yeux 
plus saillants chez la femelle, avec une courte soie; les tempes à 
bords convergents (4) ou très arrondis (2), avec deux courtes soies ; 
l’occiput un peu rentrant; la bande antennale recourbée et noiràtre 
en arrie s’unit à la bande oculaire et contourne la tête en s’amin- 
cissant en avant de façon à limiter la cavité buccale. 

Le prothorax à angles postérieurs arrondis, à côtés divergents, 
échancré sous l’occiput; le métathorax un peu étranglé au tiers 
antérieur, puis légèrement renflé, formant sur l’abdomen une petite 
pointe qui n’est pas toujours distincte, avec deux bandes latérales 
dont l’antérieure ressemble en quelque sorte à une lettre 
hébraïque !) et trois longues soies vers langle postérieur dirigées 
dans le sens de la longueur. Les pattes longues, un peu colorées 
surtout aux bords; les fémurs plus longs que les tibias. 

L’abdomen allongé, plus court chez la femelle, s’élargissant peu 
à peu jusqu’au cinquième segment, à angles saillants, avec une ou 
deux soies à partir du quatrième; les bandes latérales recourbées 
vers la suture antérieure qu’elles ne dépassent pas et enveloppant 
en arrière l'extrémité à peine colorée de la bande suivante; les 
segments 2--8 d’égale longueur, avec une tache transverse mal 
limitée et deux courtes soies au milieu, le neuvième segment le 
plus court, à peine échancré (2) ou profondément et angulairement 
échancré avec deux piquants (4). L'appareil génital du male remonte 
au repos jusqu’au cinquième segment, avec deux appendices arqués 
et aigus. Chez la femelle où les taches sont plus foncées, les bandes 
latérales plus larges; la vulve est peu distincte, arquée, avec deux 
petites taches en virgule sur les côtés. 

La teinte générale est chàtain plus ou moins foncé sur un fond 


blanchätre, les bandes plus brunes. 


1) En retranchant la ligne de gauche de la lettre, 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 243 


Dimensions: & 30,8, 9 30,2”, 


Longueur 3 2 Largeur & 2 

ERE na 0,00065 . . 0,00067 . . 0,00045 . . 0,00056 
thorax: kod. TO ct Deve IH 51 
abdomen .. 19007 1807: Gi. 76 
ome fémur . our SIRENA, Pa ne 45 
3me tibia . . 44h .. DT 

antenne . . . DOOR 38 


Communiqué par M. le Dr. Trouessart qui l’avait recueilli sur 
un Megacephalum calao. Le développement du premier article an- 
tennal et les bandes du métathorax distinguent cette espèce des 
Lipeuri qui infestent les Gallinacés, et, exception assez rare, la 
femelle est de moindre longueur que le mâle. Il doit être rangé 


parmi les circumfasciati à tête arrondie. 


18. Lipeurus breviceps n. sp. 
(PI. 9, fig. 6). 


La tête en comparaison du reste du corps singulièrement 
courte, arrondie en avant, avec quelques poils; l’angle du sinus 
très aigu ressemble à une trabécule; les antennes de la femelle de 
forme ordinaire (celles du male étaient mutilées dans individu); 
les yeux reportés en arrière des antennes, hémisphériques et très 
saillants; les tempes allongées, à peine convexes; l’occiput rentrant ; 
la bande antennale contourne l’avant-tete; la cavité buccale 
spacieuse. 

Le prothorax à côtés presque parallèles se rétrécit angulairement 
avant de passer sous l’occiput, fortement échancré en avant; le 
métathorax très allongé, élargi au tiers antérieur, puis étranglé, 
puis s’elargissant insensiblement jusqu’à langle postérieur qui est 
arrondi avec une soie, droit avec une pointe médiane sur l'abdomen. 
Les pattes colorées sauf aux trochanters; les deux paires antérieures 
très rapprochées par leur insertion, la troisième près de l’angle 


postérieur du métathorax; les fémurs robustes, beaucoup plus longs 


244 QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES. 


que les tibias; ceux-ci avec un poil externe et plusieurs piquants 
au côté interne; les onglets minuscules. Au métasternum deux 
taches médianes. 

L'abdomen presque nu, claviforme, le plus large aux sixième 
et septième segments, à angles rentrants avec une courte soie à 
partir du quatrième; les bandes latérales larges, peu distinctes à 
cause de la coloration, recourbées aux extrémités sans atteindre 
Pune ou l’autre suture; les segments de longueur très inégale, le 
septième le plus long, tous avec des taches latérales d’abord , mais 
qui finissent par se réunir sur la ligne médiane et devenir ainsi 
transversales, plus foncées sur les troisième à huitième; le dernier 
segment (huitième et neuvième réunis) fort rétréci et terminé par 
une petite pointe (d) ou échancré (9), avec deux taches arrondies 
et une sémicirculaire. L'appareil génital du male un peu rejeté sur 
le côté gauche, peut-être par suite de la dessication, très allongé, 
remontant jusqu’au cinquième segment. Les femelles que je possède 
se trouvent trop peu développées pour en donner une description. 

La couleur générale est châtain très foncé sauf aux sutures de 


l'abdomen, les bandes noiràtres. 
Dimensions: 37,5 8. 


Longueur. Largeur. 
tete... fi 00006048 ne 000055 
tirar rn Tone dea 52 
abdomen ... DLO EE 19 
ome fémur . . Alia oe 15 
3me tibia. . . 30 


Sur une Diomedea exulans du Jardin zoologique de Rotterdam. 


Cette forme se range parmi les circumfasciati à tête arrondie. 


19. Lipeurus gracilentus n. sp. 
(Bl. 9 fio. 7): 


La tête en pain de sucre, plus large (4) ou moins large (2) que 


le reste du corps, avec cing ou six poils de chaque côté; les tra- 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 245 


bécules triangulaires, minimes; les antennes greles et pales, le 
premier article (4) plus court que les quatre suivants, sans appen- 
dice, le troisième le plus court, élargi au côté interne; les yeux 
plus saillants chez la femelle; les tempes arrondies à l’angle, avec 
deux courtes soies; l’occiput rentrant; deux étroites bandes occipi- 
tales, indistinctes chez la femelle; les bandes antennales reliées 
aux oculaires s'arrêtent en dessus avant la suture du clypéus, 
élargies en dessous et projetant une pointe aiguë dans la cavité 
buccale; le clypéus avec une mince bande qui laisse un petit espace 
incolore au milieu et porte un guillochis si délicat qu’il m'est 
impossible de le rendre. 

Le prothorax à côtés convergents, échancré sous l’occiput; le 
métathorax élargi à angle aigu au tiers antérieur, puis étranglé 
puis un peu renflé, à angles postérieurs arrondis avec une courte 
soie, projetant une pointe peu distincte sur l'abdomen, avec deux 
bandes latérales parallèles, aux bords. Les pattes à peine colorées, 
greles, insérées exactement au bord du thorax; les fémurs plus 
longs que les tibias; les pouces plus développés que d'ordinaire et 
colorés; l'onglet interne plus robuste que l’externe. 

L’abdomen très allongé et étroit, à côtés presque paral- 
leles (3) ou s’elargissant peu à peu jusqu'au cinquième segment (9), 
à angles rentrants avec une ou deux soies à partir du troisième; 
les bandes latérales à peine recourbées, s’arrétant à la suture anté- 
rieure ou la dépassant à peine; les stigmates indistincts; les seg- 
ments d’inégale longueur, les quatrième et cinquième les plus courts, 
avec une tache transversale de plus en plus colorée, le dernier 
(huitième et neuvième réunis) le plus long, renflé à la base, 
échancré angulairement en arrière et soyeux. L’appareil génital 
étroit remonte au repos jusqu'à la base du septième, sans appen- 
dices externes visibles. Chez la femelle abdomen est encore plus 
allongé et également échancré. 

La teinte générale est châtain-clair, les bandes foncées. 

Dimensions: 3 37,7”, g 40,6”. 

Longueur d 2 Largeur dg 

fete ere . 0.000707 . 0,00073: . 0,00037 … . 0,00041 


246 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


thorax . . . . 0,00072 . . 0,00073 . . 0,00035 . . 0,00038 


abdomen. . . DIN ne 260 >: SD Le 52 
jme fémur . AD RSS 30 
3me tibia. . SOY ce: 25 
antenne . . . 43 6% 25 


Sur une [iis rubra du Jardin zoologique de Rotterdam. La 
longueur et l’étroitesse distinguent cette forme au premier 


coup d’oeil. 


20. Lipeurus saturatior n. sp. 
(PI. 10, fig. 1). 


La tête en pain de sucre, un peu échancrée au ciypéus, avec 
quelques poils; les trabécules minuscules; les antenmes gréles et 
courtes, un peu renflées aux derniers articles: les yeux peu sail- 
lants; les tempes arrondies avec une soie; l’occiput rentrant, avec 
une tache ou signature bien limitée; les bandes occipitales distinctes, 
reliées à la racine postérieure des mandibules; les antennales reliées 
aux oculaires, bordées de noir, s'arrêtent à la suture du clypéus 
qui se présente ici comme une raie angulaire et incolore ; le clypéus 
avec deux taches séparées par une raie incolore qui se prolonge 
jusque près des mandibules. 

Le prothorax à côtés convergents, échancré sous l’oceiput; le 
métathorax élargi en angle aigu au tiers antérieur, puis rétréci, 
puis un peu renflé, rentrant quelque peu sur l’abdomen, avec 
une bande latérale parallèle au bord et un espace incolore à l’angle 
postérieur qui porte trois soies. Les pattes colorées, insérées au 
bord du thorax; les fémurs plus foncés à l'épaule et plus longs 
que les tibias, ceux-ci avec quelques piquants au côté interne. 

L’abdomen allongé, le plus large au cinquième segment, à angles 
saillants avec une soie de plus en plus longue à partir du deuxième; 
les bandes latérales légèrement recourbées en avant et dépassant 
à peine la suture antérieure; les stigmates indistincts; les sept 


premiers segments de longueur à peu prés égale, avec une tache 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES, 247 


transverse sauf sur les troisiéme et quatrième, où elle est coupée 
par une raie incolore, le dernier (huitième et neuvième rèunis) 
un peu élargi vers la base, terminé en arrière par deux pointes 
obtuses, profondément et angulairement échancré , avec deux bandes 
latérales, une tache transverse à la base et quelques soies. La vulve 
peu distincte avec deux bandes étroites. 

La teinte est très foncée surtout au métathorax et aux deux 
premiers, segments abdominaux, les bandes noirätres. 


Dimensions: 31,6’ g. 


Longueur. Largeur. 
têtes Je. (bat 01080068: 4775 44000042 
thatax hp. DOREEN 40 
abdomen . .. LOOM EA Seid 56 
ome fémur . . DIRT. 12 
ome tibia... 27 

antenne..." 32 


Sur un Tochus erythrorhynchus, communiqué par M. le Dr. 
Trouessart. Je ne connais pas le male. Il appartient aux elypeati 


à suture distincte. 


21. Lipeurus unguiculatus n. sp. 
(PI. 10, fig. 2). 


La tête conique, arrondie en avant, avec quelques poils; les 
trabécules triangulaires, aiguës; les antennes pâles et un peu gréles, 
le premier article allongé, cylindrique, le troisième le plus court, 
appendiculé; les yeux à peine saillants, avec une double tache; 
les tempes peu convexes, avec une longue soie; l’occiput rentrant, 
légèrement convexe sur le thorax; les bandes antennales plus foncées 
en arrière s'arrêtent au clypéus qui est sans suture distincte et 
avec une pâle signature parallèle au bord antérieur. 

Le thorax beaucoup plus court que la tête; le prothorax rétréci 
en entrant sous locciput et échancré en avant; le métathorax 


campanuliforme, saillant en pointe sur l'abdomen, avec deux soies 


248 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


à l’angle un peu arrondi. Les pattes greles et päles; les tibias plus 
longs que les fémurs, avec un poil externe et quelques piquants 
au côté interne; les onglets allongés et recourbés, l’interne 
plus coloré que l’externe. 

L’abdomen ovale allongé, le plus large au quatrième segment, 
à angles saillants et arrondis, avec deux soies de plus en plus 
ongues à partir du deuxième; les bandes latérales recourbées dé- 
passent la suture antérieure par une tête moins colorée; les seg- 
ments d’inégale longueur, les sixième et septième les plus courts, 
tous avec une tache transversale et quelques soies vers le milieu; 
le dernier (huitième et neuvième réunis) rétréci et arrondi en 
arrière, avec une seule soie, L'appareil génital court et étroit, les 
appendices externes un peu recourbés, susceptibles de s’ecarler à 
angle droit. Je ne connais pas la femelle. 

Les taches sont chätain-clair sur un fond blanchätre plus foncé 
au prothorax; les bandes noirätres. 


Dimensions: 20” d, 


Longueur. Largeur. 
tere. 285 ovens 2705000648: LEO 00061 
thorax (0%. SM dae 43 
abdomen ... TODS ve 55 
3me fémur . . 29 
me tibia, 25 
antenne: fe. 31 


Sur une Herodias Novae Hollandiae, communiqué par M. le Dr. 
Trouessart. Cette forme doit être rangée parmi les clypeati à 
suture indistincte; elle offre une transition naturelle aux types des 


Docophori et des Nurmi. 


22. Menopon affine n. sp. 
(Pl. 10, fie, 3). 


Cette forme se rapproche beaucoup de M. circinatum. La tête 


en ménisque forme également une petite pointe en avant; l'oeil 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 249 


remplit presque entièrement le sinus; la tempe avec une bande 
étroite reliée à l’antennale. 

Le thorax est moins allongé, mais le prothorax dépasse aussi le 
métathorax en longueur et n’est pas arrondi en arrière. Les pattes 
sont plus courtes et le tibia fortement claviforme. 

L’abdomen est ovale, soyeux, à angles rentrants avec une à 
deux soies à partir du troisième; les bandes latérales recourbees 
atteignent à peine la suture antérieure et sont bordées de noir en 
dedans; les segments à double suture s’allongent insensiblement du 
premier au dernier, plus foncés en arrière, avec deux séries de soies 
implantées l’une au milieu, l’autre au bord du segment ; le neuvième 
parabolique et soyeux. La vulve transversale, droite, bordée de 
courtes soies. Je ne connais pas le mâle. 

La teinte est chätain plus ou moins clair, foncée à l’extrémité 
postérieure de abdomen. 


Dimensions: 15,8” ¢. 


Longueur. Largeur. 
tete de cheat 00008644 , 72 0,00056 
thomas rits DEN HS 45 
abdomen . . . SS 2a 74 
ome fémur . . US PAPE AS 
aime tibia ey, 20 

antenne . ... 07 


Sur une Diomedea exulans du Muséum de Leide. 


23. Menopon circinatum n. sp. 


(PI. 10, fig. 4). 


La tête en ménisque, formant en avant une petite pointe plus 
ou moins prononcée selon les individus, légèrement concave sur 
les côtés; les yeux cachés sous la tête; les tempes déjetées avec 
quatre à cinq soies; l’occiput rentrant avec une bande noiràtre très 


étroite qui s'étend d’une tempe à l’autre; la cavité antennale bordée 


250 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


en dedans par une bande qui s’efface peu à peu vers la tempe; 
une autre bande en avant des mandibules et sur les côtés deux 
points noirs; les antennes courtes; les palpes dépassent à peine le 
bord de la tête. 

Le prothorax plus long que le métathorax, élargi de facon à 
paraitre comme ailé, arrondi en arrière, avec deux soies de chaque 
côté, un piquant à l’angle et une bande non parallele au bord; 
le métathorax en cloche arrondi sur l’abdomen, bordé de soies au 
bord postérieur, avec deux bandes de chaque côté. Les pattes colo- 
rées à l'épaule seulement; les fémurs plus longs que les tibias, 
avec quelques poils, les tarses courts. 

L’abdomen arrondi, le plus large au sixième segment , à angles 
1—5 à peine saillants ou scalariformes, 6—8 avec une à deux 
soles; les bandes latérales s’élargissent en tête vers la suture anté- 
rieure qu'elles ne dépassent pas; les sept premiers segments de 
longueur presque égale, avec une tache latérale qui diminue de 
largeur aux derniers segments, et une médiane séparée de la mar- 
ginale par une raie incolore, la tache est plus foncée en arrière et 
mal limitée en avant; deux séries de soies sur chaque segment, 
lune vers la suture, l’autre au milieu; le neuvième segment le 
plus long, largement tronqué à la face dorsale et cilié au bord 
ventral. La vulve bordée de soies en avant occupe la largeur du 
neuvième segment. 

La teinte est chätain plus ou moins foncé selon les individus, 
les bandes noirätres. 


Dimensions: 16,4’ 9. 


Longueur. Largeur. . 
télés ae 2.000036 52.000065 
thorax Sua 9. 2 57 
abdomen ... oh ee 81 
ome fémur . . al i 13 
Sme tibia... 28 

antenne... .. 08 


Sur un Stercorarius pomarinus, communiqué par M. le Dr. 


Trouessart Je ne connais pas le male. 


QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES. 251 


24. Menopon popellus n. sp. 


(PI. 10, fig. 5). 


La téte arrondie en avant avec quelques poils et une soie vers 
l’antenne; les yeux peu dictincts; les tempes quelque peu saillantes, 
arrondies, avec cinq soies dont trois plus longues; l’occiput rentrant, 
avec une bande marginale étroite; les bandes antennales recouvertes 
d'une forte plaque noirâtre; les palpes ne dépassent pas le bord 
de la téte; le labium court, flanqué de deux creusures rondes et 
plus pâles; les antennes courtes. 

Le thorax plus long que la tête; le métathorax à peu près de 
même longueur que le prothorax, convexe sur l’abdomen , à angles 
arrondis avec trois soies. Les pattes relativement robustes, pâles ; 
les tibias plus courts que les fémurs aux deux paires postérieures , 
avec trois poils externes; les tarses environ le tiers des tibias en 
longueur; les onglets minuscules. 

L'abdomen ovale-arrondi, soyeux, le plus large au cinquième 
segment, à angles peu saillants sauf les derniers, avec une soie 
à partir du troisième; les bandes latérales, recourbées et fort élar- 
gies au milieu du segment, n’atteignent pas la suture antérieure; 
les segments 2—8 à peu près d’egale longueur, le neuvième le 
plus long, arrondi, tous avec une seule série de soies. La vulve 
convexe, arrondie et courte. Je ne connais pas le mâle. 

La tête en avant, le thorax latéralement et l'abdomen sont 
châtain plus où moins foncé sur un fond plus clair. 


Dimensions: 12,4” 9. 


Longueur. Largeur. 

tele na. 0,00029 as 6 000047 
thotax eraan. 39 wisi tare 4A ur 
abdomen . . . BDs 98 

sme fémur .. 20 rar dt 

ome tibia... 18 

ome tarse. . . 10 

antenne . . .. 06 


Sur une Podoa senegalensis, communiqué par M. le Dr. Trouessart. 


252 QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES 


La coloration de l’abdomen et surtout les bandes latérales distin- 
guent cette forme des NM. parvulum et crassipes assez semblabes 


quant aux dimensions. 


25. Colpocephalum temporale n. sp. 


(PI. 10, fig. 6). 


La tête massive, presque nue, arrondie en avant, avec une 
petite pointe; le sinus angulairement échancré; les veux non ciliés; 
les tempes très développées, subquadrangulaires, avec une 
courte soie; l’occiput rentrant, avec une bande marginale étroite; 
deux bandes linéaires reliées aux antennales qui sont recouvertes 
d'une tache noirätre; les palpes étendues dépassent le bord de la 
tête de deux articles et demi; les antennes de moyenne longueur 
(fig. 6a un peu grossie), le quatrième article suborbiculaire , tronqué 
obliquement; le labium flanqué de deux creusures circulaires 
incolores. 

Le thorax presque aussi long que la tête, avec les bandes ordi- 
naires; le métathorax rentrant dans le prothorax, canıpanuliforme , 
légèrement élargi après le tiers antérieur, saillant et arrondi sur 
Vabdomen, à angles postérieurs arrondis avec une courte soie. Les 
pattes longues, colorées aux extrémités des articles: les fémurs avec 
quelques fins poils; les tibias sensiblement plus longs que les 
fémurs, claviformes, avec un seul poil; les tarses atteignent à peine 
le tiers de la longueur des tibias. 

L'abdomen ovale, de dix segments, le plus large au quatrième, 
à angles saillants surtout au septième et huitième, sans soies ni 
poils; les bandes latérales linéaires ne dépassent pas la première 
des deux sut@es; les huit premiers segments à peu près d’égale 
longueur, nus, avec une tache marginale renforcée au milieu, le 
neuvième et le dixième séparés du huitième par une échancrure, 
finement ciliés et arrondis; le bord ventral incolore, rétréci et 
échancré, saillant assez loin en arrière du bord dorsal. A la face 
ventrale deux doubles taches mal limitées; la vulve très indistincte. 


Je ne connais pas le mâle, 


QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES. Boa 


La teinte générale est châtain très clair, plus foncée à l’avant- 
tête, aux angles du métathorax, aux taches de l'abdomen et aux 
extrémités des pattes. 


Dimensions: 23,8” 9. 


Longueur. Largeur. 
(BEN 00 000527" 1,15, 0500076 
horas... St dende 61 
abdomen ... ISSUE 102 
Sme fémur . . i Naa ad 16 
ome tibia... 45 
Sme tarse .. 15 
antenne. . . . 12 


Sur un Mueroglossus aterrimus, communiqué par M. le Dr. 
Trouessart. Le développement des tempes, la longueur des 
tibias et la largeur de l’abdomen caractérisent suffisamment cette 


espèce. 


26. Colpocephalum pungens n. sp. 
(PLO fies). 


La tête arrondie en avant sans pointe, avec une soie à l’angle 
du sinus qui est échancré angulairement; les yeux à demi cachés, 
avec une rangée de cils en arrière; les tempes arrondies, avec 
quatre soies; l’occiput rentrant, puis saillant sur le thorax, avec 
une bande marginale étroite et noirâtre qui court d’une tempe à 
l’autre; les palpes étendues ne dépassent le bord de la tête que 
par le dernier article; les mandibules sont moins avancées que de 
coutume. 

Le prothorax à suture peu distincte, avec une courte soie vers 
l'angle lateral obtus; le métathorax campanuliforme, arrondi au 
bord postérieur, avec deux bandes latérales, et à l’angle deux 
piquants et une courte soie. Les pattes peu colorées, avec quel- 
ques poils; les fémurs plus longs que les tibias; la palette du tarse 


allongée et très aiguë, 


254 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


L’abdomen ovale, nu, le plus large au quatrième segment, à 
angles saillants avec deux ou trois piquants sur les sept premiers ; 
les bandes latérales très étroites, recourbées à angle droit vers les 
deux sutures; les segments de longueur inégale, décroissant du 
premier au neuvième, avec un bord fortement coloré et une tache 
médiane mal limitée de plus en plus foncée, le neuvième le plus 
long, séparé du huitième par une encoche assez profonde pour 
donner au huitième angle l’apparence d’un pendentif, deux longues 
soies à l'angle, le bord ventral finement cilié. La vulve concave 
au milieu. Je ne connais pas le mâle. 

La teinte générale est châtain-clair, plus foncée au thorax, les 
bandes noirätres. 


Dimensions: 15,4” 8. 


Longueur. Largeur. 
téte......... --0,00034 . : 0500054 
ihorası te, Shads 52 
abdomen . .. B ons 66 
3me fémur . . BB Fra 10 
ome tibia... 22 

antenne . . . . 06 


Sur un Calorais panayensis, communiqué par M. le Dr. Trouessart. 


27. Colpocephalum patellatum n. sp. 


(PI. 10, fig. 8). 


La tête allongée, arrondie et armée de piquants en avant; 
l'angle du sinus arrondi avec une soie; les yeux ciliés; les tempes 
biangulaires, le plus larges en arrière de l'oeil, avec quatre ou 
cinq soies; l’occiput rentrant, avec une bande marginale étroite et 
deux taches qui ressemblent à des bandes; les palpes dépassent le 
bord de la tête de deux articles et demi; les antennes relativement 
longues, le quatrième article cylindrique, tronqué droit (fig. 84 
grossie du double); les bandes antennales étroites et bordant presque 


le sinus, 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 255 


Le thorax aussi long que la tête; le métathorax en cloche, droit 
sur l’abdomen, à angles arrondis avec trois courtes soies, la tache 
sternale un peu élargie en avant avec une dent. Les pattes longues, 
peu colorées, très rapprochées l’une de l’autre par leur insertion, 
— ce que la translucidité permet d’entrevoir; les fémurs soyeux , 
plus longs que les tibias; ceux-ci avec quelques poils au côté 
extérieur et nus au côté interne; les tarses dépassent la moitié 
des tibias; les palettes très développées et acuminées. 

L'abdomen ovale-allongé, soyeux. le plus large au cinquième 
segment, à angles saillants et arrondis avec une courte sole; les 
bandes latérales très étroites, peu distinctes ; les segments croissant 
en longueur du premier au dernier, avec deux séries de soies plus 
serrées sur les premiers, une tache marginale et une médiane large 
et moins foncée, le neuvième segment arrondi au bord dorsal, 
tronqué et cilié au bord ventral (9) ou entiérement arrondi (3). 
A la face ventrale la vulve est concave, avec une tache qui con- 
tourne le segment parallölement au bord. Chez le mäle, dont les 
dimensions sont moindres, l’appareil genital brun-rougeätre remonte 
au repos Jusqu'au premier segment; les appendices externes applatis , 
obtus et presque droits. 

La teinte générale est jaunätre, par ci par là plus foncée, 
surtout à abdomen; les bandes noirâtres. 

Dimensions: 25,7 9, 23% & 


Longueur. Largeur. 
tête . . . . . . 0,00050 . . . . 0,00057 
Yet 2) ver nee SS ee 58 
abdomen ... dia 78 
Sme fémur . . Bada 16 
ome tibia... 32 
3me tarse. . . 18 
antenne. 14 


Sur un Numenius arquatus du Jardin zoologique de Rotterdam. 
La description que Rudow a donnée d’un C. ocellatum est si peu 
caractéristique qu’il m’est impossible d’etablir une comparaison 


avec notre C. patellatum, 


256 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES, 


28 Colpocephalum ciliatum n. sp. 
(PL 1076.19). 


La tête platement arrondie en avant et très élargie aux tempes, 
avec quatre à cinq poils; langle du sinus arrondi et nu; les yeux 
distincts au fond du sinus, ciliés; ces cils plus longs que d’ordi- 
naire, garnissent le bord du sinus aussi bien en avant de l’oeil 
qu'en arrière; les tempes un peu déjetées avec une soie; l’oceiput 
rentrant, avec une bande marginale étroite; les bandes antennales 
foncées et de forme irrégulière; les palpes dépassent la tête de 
deux articles; les deux creusures mal limitées et peu profondes. 

Le thorax plus long que la tête; le métathorax un peu plus 
court que le prothorax, droit sur l’abdomen, à angles arrondis 
avec deux courtes soies. Les pattes remarquablement longues surtout 
la troisième paire dans les deux sexes, de façon à paraitre dispro- 
portionnées chez le mâle par suite de la petitesse de sa taille; les 
tibias grêles, plus longs que les fémurs, avec deux poils extérieurs 
et de courtes épines au côté interne; les tarses à peu près le tiers 
des tibias en longueur. 

L’abdomen ovale-arrondi, soyeux, le plus large au cinquième 
segment, à angles quelque peu saillants, avec une longue soie à 
partir du sixième; les bandes latérales, recourbées en avant et 
élargies en tête, dépassent la suture et portent au milieu un petit 
appendice latéral qui ressemble a un espace stigmatique; les huit 
premiers segments à peu près d’egale longueur, avec une tache 
marginale très foncée surtout en arrière de l’appendice des bandes, 
deux séries de soies sur chacun; le neuvième segment (9) avait 
été déchiré; il est chez le mâle plus long que les précédents, arrondi, 
avec deux fortes soies et quelques poils; l’abdomen, ainsi que le 
thorax est bien moins développé que chez la femelle; l’appareil 
génital ne remonte qu'au cinquième segment; les appendices externes 
un peu recourbés et très aigus. 

La teinte générale est jaunàtre ou plutôt gris-jaune; les côtés 


du thorax et la tache marginale de l'abdomen foncés. 


QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 257 


Dimensions: 2 16,7”, ¢ 43,3. 


boneueur: st Qu ML Buns Par Earselr ov 

tête …. .. . 0,00037 ; -'0,00037 . … 0,00063 . . 0,00055 
fera La AOF ra HL So 44 .. 31 
abdomen .. O0 OR 83 .. 61 
ome fémur . Zo 25 

Sme tibia . . 3 31 

antenne . . . a A 10 


Sur un Zetraogallus Cuvieri (Novae Guineae), communiqué par 
M. le Dr. Trouessart. Les cils de l'oeil et la forme des tempes 


caractérisent cette forme. 


29. Colpocephalum nanum n. sp. 
(Pl: 40, fig. 10). 


La tête forte relativement au reste du corps, platement arrondie 
en avant, avec quelques fins poils; langle du sinus arrondi, avec 
une soie; l'oeil étroit, allongé et comme partagé par une tache noire 
(la rétine?), avec quelques cils en arrière; les tempes arrondies, 
avec une longue soie et une courte; l’occiput rentrant, avec une 
bande marginale assez large et droite au milieu; deux bandes occi- 
pitales larges, recouvertes à la base d’une grande tache noire et 
rejoignant les antennales également couvertes d’une tache noire et 
s’amincissant vers les tempes; les palpes et les antennes très 
courtes; les creusures peu profondes et mal limitées. 

Le thorax plus court que la tête; le prothorax avec une soie 
en arrière de l’angle; le métathorax moins long que le prothorax, 
presque droit sur l’abdomen, avec deux courtes soies à l’angle. 
Les pattes de moyenne longueur; les tibias à peine plus longs que 
les fémurs, avec trois poils externes; les tarses de moitié moins 
longs. 

L'abdomen ovale, subpentagonal, le plus large au quatrième 
segment, soyeux, à angles rentrants sauf les sixième et septième; 
avec une soie de plus en plus longue à partir du quatrième; les 

17 


258 QUELQUES PÉDICULINES NOUVELLES. 


bandes latérales recourbées à angle droit n’atteignent pas la suture 
antérieure; les huit premiers segments à peu près d’égale longueur, 
avec une tache latérale plus foncée en arrière des bandes, unico- 
lores, avec ‘une seule série de soies; le neuvième arrondi avec une 
tache sémicirculaire, parallèle au bord. La vulve courte et nue. 
Je ne connais pas le mâle. 

L’abdomen et le métathorax sont châtain assez foncé, les pattes 
päles, la tête châtain clair; les taches noirätres. 

Dimensions: 12,4// 9. 


Longueur. Largeur. 
GEER Ra 0,00036 . . . . 0,00051 
thorax). 0 2... CERN 37 
abdomen . .. GOTE Le 61 
ome fémur . . ZONEN RIE 10 
game tibia... 21 

antenne . . .. 07 


Sur un Zarus canus du Muséum de Leide. 


30. Colpocephalum pachypus n. sp. 
(BY MOS me 11). 


La tête massive, colorée sur la moitié antérieure, avec quelques 
fins poils; langle du sinus antennal arrondi avec une soie; l'oeil 
cilié en arrière occupe le fond du sinus; les tempes sémicirculaires 
avec quelques fins poils: l’occiput rentrant, avec une bande mar- 
ginale étroite et noirätre; les palpes dépassent à peine le bord de 
la tête. 

Le thorax plus long que la tête; le prothorax campanuliforme, 
avec les bandes ordinaires, droit sur l’abdomen, l’angle postérieur 
arrondi, avec trois ou quatre courtes soies. Les pattes robustes, 
poilues, incolores sauf à l'extrémité des tibias; ceux-ci plus courts 
que les fémurs, claviformes, avec une petite touffe de poils en 
dehors, les tarses de moitié moins longs que les tibias. 


L’abdomen ovale, poilu, le plus large au quatrième segment, 


QUELQUES PEDICULINES NOUVELLES. 259 


à angles un peu saillants, surtout aux sixième et septième avec 
une courte soie à partir du premier; les bandes latérales étroites, 
bordées de poils; les segments d’inégale longueur, le septième le 
plus court, avec une tache marginale non interrompue et une 
tache transverse mal limitée et un peu effacée sur la partie 
médiane; une série de courtes soies insérées au bord postérieur 
des huit premiers segments; le neuvième arrondi avec quatre 
longues soies. L’appareil génital avec des appendices crochus et 
aigus, Chez la femelle les dimensions de l’abdomen sont un peu 
plus considérables. 

Les bandes et les taches sont noirâtres sur un fond châtain pour 
l'abdomen, l’avant-tete et les côtés du thorax. Les teintes sont 
moins prononcées chez la femelle. 

Dimensions: 19,6”” 3, 21,5 9. 


Longueur. Largeur. 
Lote "216 «rav ODDAT #4. „000062 
there... m: DAT nak 04 
abdomen ... DAT EU 67 
ome fémur . . Boi has alle 16 
3me tibia... 29 

antenne.... 08 


Sur un Prionites brasiliensis, communiqué par M. le Dr. Troues- 
sart. Il offre beaucoup de ressemblance avec le C. crassiceps et 
n’en diffère guéres que par les dimensions, le développement des 
fémurs, la série unique des soies abdominales et l’absence de 


soies aux tempes. 


AANTEEKENING 


OVER 


PHYLLOPTERYX ELONGATA Snell. 


(Tijdschr, v. Entom. Dl, XXXII, 
p: 13, pl. 4 fico). 


DOOR 


C. RITSEMA Cz 


In de tweede helft van de maand Maart van dit jaar werd ik 
verrast met een’ brief van den heer A. L. van Hasselt, voor- 
malig chef der Sumatra-Expeditie, thans Resident van Tapanoeli 
(Noord-West Sumatra), bij welk schrijven een doosje gevoegd was, 
waarin zich een mij onbekend vlindertje bevond. Aangaande dit 
vlindertje werd in bovenbedoelden brief het volgende medegedeeld : 

«Van middag aan tafel gaande» (dit was den 6den Februari, 
te Tanah Batoe 1): Tapanoeli) «lag op het laken een voorwerp, 
dat ik aanzag voor een dor, fijn takje met een gevleugeld zaadje 
er aan; ik wilde het opnemen om het nader te bezien, toen het 
zich bewoog en ik bemerkte dat ik te doen had met een vlin- 
dertje, zoo vreemd van bouw als ik te voren nooit had aange- 
troffen. De voorvleugels zijn voorzien van.straalvormige fijne nerven, 
zoodat ze een waaier vormen die het diertje kan dichtslaan, waar- 
door ze dan in één lijn komen met den kop; de sprieten legt het 


vlak langs de saämgevouwen vleugels, zoodat ze niet te zien zijn. 


1) Ter nadere omschrijving van de ligging van Tanah Batoe moge (volgens 
den heer van Hasselt) het volgende dienen: Het ligt + 1500’ hoog op de oos- 
telijke helling van het gebergte, dat de Sorik Berapi met den Loeboeg Rajah 
verbindt, aan den weg van Natal naar Mandailing. 


AANTEEKENING OVER PHYLLOPTERYX ELONGATA. 261 


De achtervleugels bedekken het lijf en zoo zit het vlindertje onbe- 
weeglijk. Niemand zal er aanstonds een dier in herkennen; het is 
volmaakt een dor takje met een blaadje of zaadje er aan. » 

Eene uitstekend geslaagde gekleurde afbeelding van het vlin- 
dertje in den toestand van rust, waarvan hierbij eene copie in 


houtsnêe gevoegd is, vergezelde deze interessante mededeeling. 


Nadat het vlindertje behoorlijk was uitgezet, bracht ik het in 
eene der zoo gezellige avondbijeenkomsten van de Haagsche Ento- 
mologen mede, alwaar het aanstonds door onzen mede aanwezigen 
Lepidopteroloog P. C. T. Snellen herkend werd als een mannelijk 
voorwerp van eene Drepanulide-soort, die door hem kort te voren 
onder den naam van Phyllopteryx elongata naar Javaansche voor- 
werpen beschreven was. 

Daar echter de naam PhAyllopterye reeds in 1839 door 
Swainson aan een geslacht van visschen gegeven is, stel ik voor, 
den generieken naam van het vlindertje, waarvan in deze aan- 
teekening sprake is, te vervangen door Scytalopteryx (van scytalos 
= stok of staf en pteryx = vleugel), naar aanleiding van het op 
een stok of staf gelijken der voorvleugels, wanneer het vlindertje 
zich in den toestand van rust bevindt. 


NACHTRAG 


ZU DEN 


„ VERGLEICHENDEN STUDIEN UBER AMBISENGASTE UND TERMITENGASTE ” 


(Tijdschr. v. Entom. DI. XXXIII, p. 27—96), 
VON 
E. WASMANN, S. J. 


- 


1. Ueber den Verbreitungsbezirk der Lomechusa- 
Gruppe (sie S. 56). 


Dasselbe reicht von Lappland bis Tibet. Lomechusa strumosa F. 
und J. minor Reitt. wurden von der Przewalsky’schen Expedition 
in der Nähe des See’s Kukhu-nor (10500—12000’!) im Hochlande 
von Nordosttibet gefunden (vergl. Reitter in den Horae Soc. Ent. 
Ross. XXI, 1887, p. 203 u. 210). 


2. Zur Entwicklungsgeschichte von Atemeles und 
Lomechusa. 
[Zu «Beiträge zur Lebensweise der Gattungen Afemeles und 
Lomechusa” (Tijdschr. XXXI), n°. V (Nachtrag) Kap. 1; 
und « Vergleich. Studien», Nachtrag 1, p. 93—95]. 


a. Nachdem ich im verflossenen Jahre (1889) die Entwicklung 
von Lomechusa strumosa glücklich verfolgt habe, ist es mir jetzt 


endlich auch gelungen, durch ähnliche Zuchtversuche festzustellen , 


ÜBER AMEISENGÄSTE U. TERMITENGÄSTEN. 263 


dass die von mir den Atemeles zugeschriebenen Larven denselben 
thatsächlich angehören. Ich entdecke soeben (28 April 1890) in 
einem Beobachtungsneste von Formica fusca, in welchem ich seit 
dem 7 April zehn Atemeles emarginatus halte, eine beträchtliche 
Anzahl junger Atemeles-Larven. Dieselben sind erst 0,8—1 
mm, lang, kaum grösser als die Eier von /. fusca, mit denen sie 
klumpenweise von den Ameisen umhergetragen werden. Die kleinen 
sechs Beinchen der dtfemeles-Larven sind unter der Luppe sehr 
deutlich sichtbar, ich bemerke sie sogar mit freien Auge. Die 
Farbe der Larven ist milchweiss, fast durchsichtig, ihre Gestalt 
‘ziemlich parallel, drei bis viermal so lang als breit, ihre Haltung 
noch gerade, wie jene der reifen Ameiseneier, nicht gekrümmt 
wie später. 

Am 29 und 30 April haben einige dieser Lärvchen schon die 
Grösse von 1,2 bis 1,4 mm. erreicht, während ich andere be- 
merke, die kaum so lang sein wie einige der Eier (0,8 mm.) 
und beträchtlich schmäler. Die Zahl der Eier nimmt täglich ab, 
die der Atemeles-Larven zu, ob dadurch, dass die Atemeles-Larven 
die Eier verzehren oder dadurch, dass neue Larven aus denselben 
sich entwickeln *), konnte ich nicht durch Beobachtung entscheiden. 
Es sind unter den Eiern zwar manche vorhanden, die mir länger 
cylindrisch zu sein scheinen als die fusca-Eier; aber weder jetzt 
bei der Aufzucht von Atemeles noch im vorigen Jahre bei der 
Aufzucht von Zomechusa, liessen sich Eier konstatiren, die sicher - 
von Ameiseneiern sich unterscheiden, sondern es erschienen plötz- 
lich die klumpenweise zusammengeklebten Adoptivlarven. Weitere 
Folgerungen wage ich hieraus einstweilen noch nicht zu ziehen. 
Jedenfalls wird die junge Brut der Atemeles und Lomechusa un- 


mittelbar von den Ameisen in Empfang genommen bei ihrer Geburt. 


1) Das die Ademeles-Larven die Ameiseneier fressen, habe ich schon früher 
sehr oft beobachtet. Hier ist est mir noch nicht gelungen, weil die Larven noch 
zu klein sind und in Mehrzahl beisammen mit den Eiern in Klumpen, die von 
den Ameisen stets umlagert und beleckt und bei der geringsten Störung fortge- 
schleppt werden. Die in diesem Neste vorhandenen Eier sah ich seit den 17 
April und hielt sie für parthogenetische Arbeiterinneneier von fusca (Königin 
ist keine im Nest). — Am 5 Mai sind einige der Afemeles-Larven schon 2,6—3 
mm. lang und haben die eigenthümliche gekrümmte Haltung. 


264 NACHTRAG ZU DEN VERGLEICHENDEN STUDIEN 


Dies geht daraus hervor, dass die ganz jungen Adoptivlarven schon 
von den Ameisen klumpenweise zusammengeklebt umhergetragen 
werden, bevor sie noch selbstständig bewegungsfähig sind. Hiernach 
ist meine früher ausgesprochen Vermuthung zu berichtigen, dass 
jene Käfer ihre Eier in der Erde des Nestes ablegen und erst die 
jungen umherkriechenden Larven von den Ameisen aufgenommen 
und zu ihren Eiern getragen werden. Was ich früher («Beiträge» 
n°. IV, Kap. 2) für die Eierablage von Zom. strumosa hielt, waren 
wahrscheinlich nur krankhafte Aeusserungen des Fortpflanzungs- 
triebes, jedenfalls nicht die normale Form der Eierablage (?). 


b. Bei F. rufibarbis wurden mir vor einer Woche die von der 
Königin zuletzt gelegten Eier und jüngsten Ameisenlarven sammt 
der jungen Brut von Atemeles parodoxus, die ich daselbst — jedoch 
nicht mit so volkommener Sicherheit wie bezüglich der emarginatus- 
Larven in jenem fusca-Neste — bereits bemerkt zu haben glaubte *) , 
vollständig von den Ameisen selben aufgefressen. Die Aiemeles 
paradoxus selbst waren mehrere Wochen bei diesen rufibarbis 
gastlich gepflegt worden und hatten sich wiederholt gepaart, wurden 
jedoch schliesslich ebenfalls verzehrt. Sobald die Naschhaftigkeit 
einer Formica zufällig beim Belecken eines Atemeles einmal die 
Erfahrung gemacht hat, dass ein verwundete Atemeles gut schmeckt , 
sind regelmässig alle Atemeles in dem Neste verloren. Näheres 


hierüber bei den «internationalen Beziehungen» der dtemeles. 


c. Aus diesen neuesten Beobachtungen sowie aus einer Menge 
früherer Beobachtungen und Versuche glaube ich sicher schliessen 
zu können, dass die von mir wiederholt bei #. rufibarbis gefun- 
denen Atemeles-Larven dem dt. paradoxus angehören, nicht den 


emarginatus; die Larven der letzteren Art sind bei f. fusca zu 


1) Die F. rufibarbis hatten nämlich nicht, wie jene fusca, die Eier und jungen 
Larven an die obere Glaswand des Nestes geklebt, von der sie dieselben erst 
nach einigen Secunden herabzunehmen vermögen, so dass bei Erhellung des Nestes 
Zeit genug bleibt, mit der Luppe die kleinen Wesen zu betrachten. 


ÜBER AMEISENGÄSTE U. TERMITENGÄSTE. 265 


suchen. Die Beweise dafür, dass df. paradoxus gewöhnlich seine 
Entwicklung bei F. rufibarbis, emarginatus bei F. fusca durch- 
macht, sind folgende (ausser der unter a und b erwähnten): 

1%. Zur Zeit, wo die Atemeles die Myrmica-Nester zu verlassen 
pflegen (April und Mai), fand ich wiederholt vereinzelte At. paradoxus 
bei F. rufibarbis, niemals jedoch bei F. fusca. Umgekehrt traf ich 
um dieselbe Zeit wiederholt At. emarginatus bei F. fusca an, 
niemals jedoch bei /. rufibarbis. 

20. In meinen Beobachtungsnestern wurde Atemeles emarginatus 
bei F. fusca und At. paradoxus bei F. rufibarbis viel leichter und 
andauernder aufgenommen als umgekehrt. Af. paradoxus kommt bei 
F. rufibarbis besser fort, At. emarginatus bei F. fusca. Von den 
vielen Versuchen erwihne ich hier nur zwei. Aus mehreren Dutzend 
At. emarginatus, denen ich Gelegenheit geboten hatte, nach Belieben 
von Myrmica ruginodis zu F. rufibarbis überzugehen, ging während 
mehrerer Monate nur ein einziger zu F. rufibarbis über, und dieser 
wurde sogleich getödtet. Dagegen gingen in einer einzigen Nacht 
8 At. paradorus von M. scabrinodis m F. rufibarbis über und 
wurden daselbst sogleich und dauernd aufgenommen. 

3°. Die Grösse und Dicke, welche die bei F. rufibarbis gefun- 
denen Atemeles-Larven erreichten, stimmt wohl zu den grossen und 
dicken paradoxus, jedoch nicht so gut zu den in hiesiger Gegend 


regelmässig kleineren emarginatus. 


3. Berichtigung zu den «Vergleichenden Studien» S. 48. 

Herr Dr. Emery in Bologna, dem wir werthvolle Beiträge zur 
Anatomie der Ameisen verdanken, hatte die Freundlichkeit, mir 
mitzutheilen, dass die von Smith als Metathoraxgruben gedeuteten 
Organe bei Crematogaster inflatus höchst wahrscheinlich nur die 
erweiterten Metanotumstigmen seien. 


4. Berichtigung zu den «Vergleichenden Studien» S. 
SI £ 


266 NACHTRAG ZU DEN VERGLEICHENDEN STUDIEN ETC. 


Die daselbst als Heiton hamatum F. erwähnte Art ist identisch 
mit Beiton Foreli Mayr, wie Emery mir ebenfalls mittheilte. Vor 
der klassischen Revision der Æciton-Arten durch Dr. G. Mayr 
(Ueber Eeiton-Labidus; Wien. Ent. Zeitg. 1886) galt nämlich die 
dort als EZeiton Foreli neubeschriebene Form allgemein far E. 
hamatum F. Die von Dr. W. Müller als #. hamatum bezeichnete 
Art, bei welcher derselbe die von mir in der Deutsch. Ent. 
Zeitschr. 1887 beschriebenen Myrmecophilen gefunden hatte, ist 
also Eeiton Foreli. Somit is sowohl Zeitochares fuscicornis als die 
beiden Zeitomorpha-Arten bisher nur bei Æciton Foreli gefunden 
worden. 


AANTEEKENINGEN 


OVER DE 
LE DO CT ERA 


van het eiland Tanah-Djampea bij Celebes, 
| DOOR 
P. C. T. SNELLEN. 


(Plaat 11). 


Na hetgeen in het Verslag der 44ste Zomervergadering van de 
Nederl. Entom. Vereeniging gezegd is over de ligging van het 
bovenvermelde eiland en hetgeen aanleiding gaf tot het verzamelen 
van Lepidoptera aldaar !), kan ik volstaan met naar die mede- 
deeling te verwijzen en ga dadelijk over tot het geven eener lijst 
van de verzamelde soorten met mijne aanteekeningen. In het geheel 
ontving Mr. Piepers 25 soorten. Zij vertegenwoordigen natuurlijk 
slechts een gering gedeelte der vlinder-fauna van het eiland. Eene 
Nyetemera meende ik als nieuw te mogen beschouwen en drie 


lokale varieteiten te kunnen benoemen. 


Hestia Blanchardii Marchand, Revue Zool. 1845 p. 168. 

Idea Tondana Snell. v. Voll., Tijds. v. Ent. IN p. 41, pl. 4 
(1860), var. = Hestia Kühni Röber, Iris 4 p. 185 (1887). 

Verscheidene exemplaren, die tot de varieteit Kühni behooren. 
Deze is kleiner dan de type en witter, terwijl de donkere teeke- 
ningen zwarter en, wat betreft die tegen den achterrand der vleugels, 
minder vervloeid zijn. Een exemplaar van het nader bij Celebes 


gelegen eiland Saleyer vormt een duidelijken overgang, terwijl de 


1) Tijdschr, v. Entom. dl. XXXIII blz. xxx. 


268 LEPIDOPTERA VAN HET 


door Snellen van Vollenhoven afgebeelde Tondana (uit het noorden 
van Celebes) weder witter is, maar met zeer bruinachtige vleugel- 
randen; altegader onbeduidende verschilpunten. Ik bezit een derge- 
lijk exemplaar van Menado (Noord-Celebes) als Snellen v. Vollen- 
hoven afbeeldt. 

Kan er dus reeds zoo min voor Tondana als voor Kühni 
sprake zijn van specifiek verschil van Planchardü, ook de 
specifieke rechten van deze tegenover /dea Clerck, Cramer, staan 
niet gunstig, ja zelfs die van D’Urvillei Boisd., Aza Boisd. en 
Leuconoë Erichs. Bij allen zijn vleugelvorm, aderstelsel, sprietvorm 
en aanleg van teekening eigenlijk geheel dezelfden; alles bepaalt 
zich tot kleine verschillen in kleur en teekening, die, hoe meer 
exemplaren van verschillende lokaliteiten men ziet des te meer 
in elkander overgaan. Zoo vertoonen b. v. een paar mijner exem- 
plaren der var. Kühni eene zwarte vlek in de middencel der achter- 
vleugels, die ik anders alleen bij Leuconoë opmerk. 

Het getal der tot heden bekende soorten van het genus Mestia 
Hübn., Herr. Sch. is waarschijnlijk hoogstens slechts drie: Idea 
Clerck, Lynceus Drury, Hypermnestra Westwood, ieder met vele 


lokale varieteiten. 


Danais Juventa Cram., Ut. Kap. II p. 139, pl. 188 B. 

Eenige exemplaren, die door meer afstekende kleuren (het donkere 
is zwarter, het lichte witter, vooral op de onderzijde) meer overeen- 
komen met Philippijnsche voorwerpen (Ladena Manillana Moore, Proc. 
Zool. Soe. 1883 p. 224), dan met Javaansche, waar vooral het wit 
afwijkt door groenachtige tint. Bij de varieteit Manillana is het zwarte 
aderbeloop nog smaller dan bij deze exemplaren van Tanah-Djampea. 

Bij de varieteit Zshma Butl. van Celebes is het lichte nog be- 
perkter dan bij den type, maar even groenachtig, de donkere rand 
der vleugels breeder, de onderzijde iets bruiner, terwijl ook de 
meer verlengde punt der voorvleugels, zooals bij vele soorten van 


Celebes, zeer in het oog loopt. 


Danais Melissa Cram., Uitl. Kap. IV p. 172, pl. 377 G, D. 
Dan. hamata Mac-Leay, King’s Australia, Il p. 461. — Semper + 


EILAND TANAH-DJAMPEA. 269 


Beitr. zur Rhopal. Fauna von Australien, p. 139, pl. 8 (Journal 
des Museums Godefroy 14 (1879). 

Drie exemplaren, het meest overeenkomende met Semper’s fig. 
6 1. c., doch de middencel der achtervleugels zonder zwarte 
langsstreep, evenals bij Melissa Cram., maar het wit niet zoo 
sterk groenachtig getint. Dergelijke exemplaren komen ook op 
Celebes, Saleyer en Java voor, met alle overgangen op den type. 

Volgens Semper, wiens schoone afbeeldingen en oordeelkundige 
opmerkingen over deze soort alle aandacht verdienen, stelt zijne 
figuur 6 Zimniace Cram. voor, doch dit is niet geheel juist. 
Limniace Cram. Tab. 59 D, E is meer een dier als Septentrionis 
Butler, Semper fig. 7. Zeer waarschijnlijk is echter Melissa de- 
zelfde soort als Zämniace Cramer, want de door Semper opge- 
geven verschilpunten bevind ik bij mijne vele voorwerpen der 
beide soorten uit Cochin-China, Sumatra, Java, Flores, Celebes en 
Tanah-Djampea niet bestendig. Zimniace komt als varieteit Peti- 
verana ook in Afrika voor. Met Semper houd ik intusschen de mij 
alleen van Celebes bekende Dan. Choaspes Butler (? Australis Blan- 
chard) voor eene goede soort. 


Danais Abigar Eschscholtz, in Kotzebue’s Reise III p. 209, Tab. 
7 fig. 12, a, b. — Distant, Rhopal. Malay. p. 409, pl. 42 fig. 11. 

Euploea Chionippe Hübner, Samml. Exot. Schmett. 

Damais Cecilia Boug., Voy. de la Thétis, Tab. 44 fig. 1,1 bis. 
(1837). 

Drie exemplaren. Zij behooren tot eene kleine varieteit, want 
zij hebben geen wit in het bruingeel der voorvleugels, zooals bij 
den type (4bigar Eschsch.), maar zijn ten deze gelijk aan Distant’s 
afbeelding, van welke zij zich echter onderscheiden door (in ver- 
schillende mate) meer beperkt wit veld der achtervleugels. Ik neem , 
met Distant, voor deze soort liever den naam van Eschscholtz 
aan, met zeker jaartal van publicatie (1821) dan dien van Hübner, 
waar dit onzeker is. 

Indien, wat ik nauwelijks betwijfel, Butler’s Dan. Fulgurata , 
Proc. Zool. Soc. of London 1866, p. 48 Tab. 4 f. 1 van Celebes 


270 LEPIDOPTERA VAN HET 


ook hier behoort als varieteit, dan komt het lokale ras van Tanah- 
Djampea weder veel meer overeen met den Philippijnschen type 
dan het Celebaansche. Andere lokale varieteiten zijn: druana Moore, 
Proc. Zool. Soe of London 1883 p. 243, nigrita Moore, I. c., 
Laratensis Butl., 1. c. 1883 p. 367, pl. 38 fig. 5. — D. affinis 
Fabr., auct. is misschien dezelfde als de naverwante Philene Cram. 
(Artenice Cram., Mytilene Feld., nubila Butl., ferruginea Butl., 


decipiens Butl.), die wel van Genutia Cram. verschilt. 


Mycalesis Hesione Cram., Uit/. Kap. I p. 16, pl. 11 C, D. 
Myc. Medus Fabr., Distant, Rhopal. Malay. p. 49, pl. IV fig. 8 
Twee exemplaren, op de bovenzijde gelijk aan Javaansche voor- 
werpen, de witte dwarsstreep der onderzijde wat duidelijkheid be- 


treft tusschen deze en de exemplaren van Celebes instaande. 


Neptis Aceris Lepechin , Reise etc. I p. 203, Tab. 17 fig. 5, 6. — 
Ochsenheimer, Sehmett. v. Europa I, 1 p. 136; IV p. 17 en 129; 
1869 p. 285. 

Pap. Leucothoë Cram., Uitl. Kap. IV p. 15, pl. 296 E, F. 

Eenige exemplaren; zij zijn klein (vlucht 40—42 mm.), in 
beide sexen op de bovenzijde helderwit geteekend, dus geheel anders 
dan bij de voorwerpen van Celebes (var. Celebensis Hopffer, Stett. 
Ent. Zeit. 1874 p. 36), en onderscheiden zich verder, evenals de 
varieteit van de Philippijnen (Neptis Ilocana Felder, Novara p. 74) 
door den gladden buitenrand van den middelmatig breeden witten 
middenhand der achtervleugels. De onderzijde is echter niet ten 
volle zoo donkerbruin als bij de Philippijnsche stukken, maar vrij 
wel gelijk aan de Javaansche (deze zijn: Neptis Surakarta Moore, 
Proc. Zool. Soc. A872 p. 561, ook naar een origineel). 


Diadema anomala Wallace, Trans. Ent. Soc. of London, 
1869, p. 285. 

Hypolimnas anomala Distant, Rhopal. Malay. p. 445, pl. 41 fig. 1—4. 

Een exemplaar, ongeveer als Distant’s fig. 4, de blauwe gloed 


minder sterk, de witte stippen duidelijker, zooals fig. 1. 


EILAND TANAH-DJAMPEA. 271 


Lycaena Celeno Cram., Uit/. Kap. I p. 51, pl. 31 GC, D. 

Twee mannen, gelijk aan de Javaansche exemplaren. 

Cramer zegt dat deze soort in Suriname wordt gevonden, wat 
geheel onjuist is. 


Lycaena Aratus Cram., Uitd. Kap. IV p. 144, pl. 365 fig. A, 
B. var. Djampeana m. — PI. 11 fig. 1. 

Een exemplaar; het heeft op de bovenzijde geheel het lichte , 
zilverachtige paarsblauw van den type en op de onderzijde is de 
aanleg der teekening, namelijk de lijnen en de zwarte randvlekken , 
ook eveneens, maar de vaalzwarte achterrand van de bovenzijde 
der voorvleugels is bijna geheel verdwenen en op de onderzijde zijn 
de buitenhelft der vleugels en de binnenrandshelft der voorvleugels 
zoo sterk wit gemengd, dat dit de grondkleur wordt in stede van 
het gewone grijs. Ook verdwijnen de onderhelft der eerste en derde 
lichte dwarsstreep der voorvleugels in dit wit en zijn de spitse 
witte kapjes van de binnenste zwarte randvlekken der achtervleugels 


zeer onduidelijk geworden. De figuur stelt deze var. Djampeana voor. 


Lycaena Strabo Fabr. Ext. Syst. III, 1 p. 287. — Distant, 
Bhopal. Malay, p. 224, pl. 21 fig. 8 d, fig. 14 2. 

Een zeer klein mannetje, zooals er echter op Java en Celebes 
ook wel voorkomen. 


Pontia Xiphia Fabr., Spec. Ins. II p. 43 (1781). — Distant, 
Rhopal. Malay. p. 288, pl. 26 fig. 8. 

Pontia Nina Fabr., Ent. Syst. IN, 1 p. 149 (1793). — Snell. 
v. Voll. Monogr. d. Pier. p. 3, n°. 1. 

Leptosia Chlorographa Hübner, Zutr. p. 13, fig. 47, 48. 

Verscheidene exemplaren. Zij komen het meest met voorwerpen 
van de Philippijnen overeen, want op de bovenzijde daalt de zwarte 
voorvleugelpunt tot ader 3 af en de zwarte vlek in cel 3 en 4 is 
door een langslijntje met het zwarte randvlekje op ader 3 ver- 
bonden. Eene toenadering tot de soort van Gelebes, Dione Wallace , 
wordt dus volstrekt niet aangeduid. Ook bij de exemplaren van 
Timor is de voorvleugelpunt zoo geteekend als bij de Philippijnsche , 
maar minder sterk, terwijl bij voorwerpen van Sumatra, Java en 


272 LEPIDOPTERA VAN HET 


Flores (Xiphia Distant, Chlorographa Hübner), de verbinding der 
zwarte middenvlek met de veel meer gereduceerde vleugelpunt ge- 


heel ontbreekt. 


Pieris Lyncida Cram., Ut. Kap. II p. 52, pl. 131 B. — 
Wallace, Trans. Ent. Soc. of London, Ser. III, Vol IV p. 365. 

Pier. Hippo Snell. v. Voll,, Mon. d. Piér. p. 42. — Distant, 
Rhopal. Malay. p. 311, pl. 25 fig. 4, 5 d 2. 

Colias Andrea Eschsch., in Kotzebue’s Reise p. 215, Tab. X, f, 23, a. b. 

Pieris Eleonora Boisduval, Spéc. Gén. 1, p. 481, n°0. 64. 

Terwijl de voorwerpen dezer soort van de naastbijgelegen eilan- 
den Java, Flores, Timor en Celebes allen eene geheel of genoeg- 
zaam geheel witte onderzijde der achtervleugels en een wit vlekje op 
de onderzijde der voorvleugelpunt hebben, zijn genoemd vlekje en de 
onderzijde der achtervleugels bij de exemplaren van Tanah-Djampea 
levendig geel, zooals bij de voorwerpen van Cochin-China, Malacca , 
Sumatra en de Philippijnen (var. Andrea Eschsch. , Eleonora Boisd. , 
Hippo Distant. Zij verschillen echter door smalleren bruinen rand 
van de onderzijde der achtervleugels; deze is slechts half zoo breed. 
Van de Sumatraansche voorwerpen onderscheiden zij zich boven- 
dien, doordat de voorrand van de middencel der achtervleugels en 
de aderen 7 en 8 op de onderzijde geene bruine beschubbing ver- 
toonen, die ook niet bij de Philippijnsche stukken voorkomt. De 
voorwerpen van Tanah-Djampea zijn klein en hebben slechts 44— 46 
mm. vlucht. Het zijn allen mannen. Zij kunnen als tot de varie- 


teit Andrea behoorende worden beschouwd. 


Pieris Albina Boisd., Spée. Gén. I, p. 480. — Snell. v. Voll., 
Mon. d. Piér. p. 44. 

Drie mannen. Deze soort is door Boisduval goed beschreven en 
Snellen van Vollenhoven verbetert de beschrijving nog door te wijzen 
op den paarlemoerglans van den voorvleugelwortel, die zelfs bij 
slechte exemplaren duidelijk is. Ik heb exemplaren voor mij van 
Mindanao, Morotai, Tanah-Djampea, Celebes en Java, doch slechts 
mannen; het wijfje is mij nog onbekend; ik geloof echter dat Albina 


niets te maken heeft met Paulina Cram. 


EILAND TANAH-DJAMPEA. 273 


Pieris Nero Fabr., Hut. Syst. III, 1 p.153. — Snell. v. Voll., 
Mon. d. Pier. p. 45. — Distant, Bhopal. Malay. p. 311, pl. 24, 
fig. 9, 10 (4 2). 

Appias Fiqulina Butler, Trans. Linn. Soc. of London, Ser. 2,1, p. 551. 

Verscheidene exemplaren (mannen). Zij zijn meestal kleiner dan 
voorwerpen van Sumatra, Java en Mindanao en onderscheiden zich 
duidelijk door spitsere voorvleugels, die in dit opzicht toenadering tot 
de Gelebaansche Pieris Zarinda Boisd. vertoonen. De vleugeladeren 
zijn echter op de bovenzijde zwart beschubd, terwijl zij bij Zarinda 
eenkleurig met den grond zijn. Ik stel voor, deze Tanah-Djampeaansche 
exemplaren met den naam van varieteit acuminata te bestempelen. 
De kleur is overigens een iets onzuiver, geelachtig menierood (frisch 
dakpannenrood), dat bij andere exemplaren van Nero donkerder 
(Distant fig. 9), ja bijna bloedrood kan worden, zooals bij een 
exemplaar, dat ik als van Java afkomstig, van het Leidsch Museum 
ontving. Bij dit voorwerp is ook het aderbeloop op de onderzijde 
der achtervleugels lichter geelachtig beschubd, zooals op Distant’s 
afbeelding, terwijl het bij de lichtgekleurde voorwerpen eenkleurig 
met de cellen is. 

Het zou vrij dwaas zijn, in al deze kleine, onstandvastige ver- 
schillen specifiek onderscheid te zoeken. De synonymie van Nero 
is al omvangrijk genoeg. Thyria Guérin, Figulina Butler, Domitia 
Felder behooren zeker hier. Laatstgenoemde onderscheidt zich door 
eene breede donkere dwarsstreep op de onderzijde der achtervleugels 
en door veel minder sterk zwart beschubd aderbeloop der boven- 
zijde, zoodat in verband met de spitse voorvleugels der varieteit 
acuminata, de specifieke rechten van Zarinda ook reeds aangetast 
worden. Nog merk ik op, dat de onderzijde der achtervleugels en 
van de voorvleugelpunt bij de voorwerpen van Tanah-Djampea 
bijna okergeel zijn, zooals bij exemplaren van Sumatra en de 
Philippijnen, terwijl zij bij de Javaansche min of meer oranjegeel 


zijn, meestal weinig verschillende van het midden der voorvleugels. 


Terias Hecabe L. — Cram. Uitl. Kap. II, pl. 124 B, C. 
Drie typische exemplaren; zij zijn klein. 
18 


274 LEPIDOPTERA VAN HET 


Terias Tominia Snell. v. Voll., Won. d. Pier., p. 66, pl. 7 
fig. 4 (9). — PL 11, fig. 2, (d). 

Terias Tondana Felder, Novara IL, 2 p. 214, Tab. 26 fig. 1, 2. 

Een man. Het zwart langs den binnenrand der voorvleugels is 
tegen den wortel minder verbreid dan gewoonlijk, doch te dien 
opzichte komen ook verscheidenheden bij de exemplaren van Ce- 
lebes voor. 

Onbegrijpelijk is het voor mij, hoe, gelijk in Kirby's Catalogus 
geschiedt, iemand kan aannemen, dat eene zoo vluchtige beschrij- 
ving als die van Papilio Rachel Fabricius, Maut. Ins. II, p. 22 
(door Boisduval vertaald, Spé. Gen. p. 673), Tominia zou aan- 
duiden. Zij past eigenlijk op het grootste gedeelte der soorten van 
het genus Terias, de Amerikaansche inbegrepen, en kan wel buiten 
rekening worden gelaten. Wallace citeert Machel Fabr. in zijn stuk 
over de Pieridae of the Indian and Australian regions (Trans. Ent. 


Soc. of London 3 Ser. IV) dan ook nergens. 


Terias Alitha Felder, Wien. Ent. Mon. VI, p. 289. — PI. 11, 
fig. 3 (2). 


Een man, gelijk aan exemplaren van Celebes. 


Eronia Valeria Cram., Uitl. Kap.I, p. 133, pl. 85, fig. A. — 
Boisduval, Spee. Gen. 1, p. 444. — Snell. v. Voll., Mon. d. 
Pier., p. 56. 

Nepheronia lutescens Butler, Cistula Ent. IL, p. 431. — Distant, 
Rhopal. Malay. p. 320, pl. 16, fig. 144. 

Eronia Gaea Felder, Novara II, p. 190. 

Nepheronia Hippia Fabr., Distant, 1. c., pl. 26 fig. 16 3, fig. 12 2. 

Een man, weder iets afwijkend van andere lokale varieteiten. 
De zwarte achterrand der voorvleugels is aan de punt niet ver- 
breed, overal even smal als op Distant’s fig. 14 in cel 15 en 2, 
en geheel zonder lichte stippen. Daarentegen zijn de achtervleugels 
juist gelijk aan die van Distant's fig. 16, het aderbeloop echter 
overal zoo dun zwart als op fig. 14, en de onderzijde ook gelijk 
aan die figuur. 


Het ware beter geweest dat Herrich-Schafler, dien ik hier volg, 


EILAND TANAH-DJAMPEA. 275 


den generieken naam #ronia niet op Jaleria en hare verwanten 
had toegepast, hij is oorspronkelijk aan eene soort van zijn genus 
Dryas Wallengren (Cleodora Hübn.) gegeven. Nepheronia Butler 
heeft de voorkeur. 


Papilio Antiphus Fabr. Lt. Syst. III, 1 p. 10. — Boisduval, 
Spec. Gen. 1, p. 266. 

Eenige exemplaren dezer soort, wier ontdekking op Tanah- 
Djampea ons zeer verraste, daar zij van Java of Celebes niet be- 
kend is, wel van Sumatra en de Philippijnen. De voorwerpen 
komen zeer met die van Sumatra overeen, minder met de Philip- 
pijnsche (var. Kotzebuea Eschsch., in Kotzebue’s Reise p. 202, pl. 
I fig. 2 a, b), die zich op de onderzijde onderscheidt door het 
begin van een rooden, bovenaan soms witten dwarsband van ader 
4 naar den binnenrand der achtervleugels. Alleen zijn de vlekken 
op de onderzijde der achtervleugels nog levendiger karmijnrood en 


smaller, meer halvemaanvormig dan bij de Sumatranen. 


Papilio Polytes L. Mus. Lud. Utr. p. 186. — Cram., tl. 
Kap. XI, p. 129, pl. 265 A, B. 

Pap. Pammon L., 1. c. p. 189; Cram., L. c. II, p. 169, pl. 141 B. 

Een man, gelijk aan de Javaansche exemplaren, de staarten 
niet langer. 


Papilio Peranthus Fabr., Maut. Ins. II, p. 4. — Boisduval, 
Spee. Gén. T, p. 203. 

Een man, wat door de lange, zijdeachtige beharing der cellen 
15, 2 en 3 der voorvleugels wordt aangeduid, de lichte beschub- 
bing van de wortelhelft der vleugels zich even ver uitstrekkende 
als bij den type van Java (op de voorvleugels tot vijf zesden der 
middencel, op de achtervleugels nog daar voorbij), maar geheel 
anders gekleurd, namelijk lichtblauw, op de voorvleugels met groen- 
achtige schubben langs de randen, op de achtervleugels lichtelijk 
met purperen weerschijn. Deze varieteit vormt dus een schoonen 
overgang van den type op Boisduval’s var. B (Adamanthius Feld.) 


van Celebes en kon wel intermedius heeten. 


276 LEPIDOPTERA VAN HET 


Papilio Agamemnon L. Mus. Lud. Ur. p. 202. — Distant , 
Rhopal. Malay. p. 363, pl. 32 fig. 7. 
Pap. Aegistus Cram., Uitl Kap. II, pl. 106, fig. C, D. 


Eenige exemplaren, gelijk aan Javaansche. 


Nyctemera Vollenhovii nov. spec. — PI. 11. fig. 4 (2). 

Les gave en frissche exemplaren van 36—41 mm. vlucht (vijf 
van Tanah-Djampea, een van Flores). 

Deze soort, — onder de kleinere en slanker gebouwde soorten 
behoorende van het genus Nyctemera (Leptosoma Boisduval, Snell. 
v. Voll), — heeft veel van eene Geometrine van het genus Abraxas, 
doeh de nabij ader 4 ontspringende ader 5 der voorvleugels en de 
bijoogen wijzen ons spoedig terecht. Ik merk hier op, dat wij, 
zooals de heer Butler ergens aanteekent, voor dit genus den reeds 
meermalen vroeger gebruikten naam Zeptosoma niet kunnen be- 
houden en volg derhalve het voorbeeld van Walker, — door Dr. 
Snellen van Vollenhoven in zijne « Bijdrage tot de kennis van het 
vlindergeslacht Leptosoma» een «natuuronderzoeker » genoemd, — 
en aanvaard Hübner's naam Ayctemera, die niet te lang en ook 
welluidend mag heeten, al is hij wellicht taalkundig niet juist. 

Wat de kenmerken der nieuwe soort aangaat, zoo behoort zij, 
door de met vele ronde witte vlekken versierde, bleek aardbruine 
voorvleugels en de witte achtervleugels, wier bruine rand met een 
of twee witte vlekken is geteekend, kennelijk tot de naaste ver- 
wanten van Nyet. (Lept.) maculosum Felder, Novara II, 2, pl. 
103 fig. 2 en Macklotti Snell. v. Voll., Bijdrage p. 16 (latifascia 
Hopff, Stett. Ent. Zeit. 1874 p. 45). De voorvleugels van macu- 
losum zijn wel even bruin, maar donkerder, hun witte dwarsband 
loopt schuin, niet recht en de donkere rand der achtervleugels 
héeft op ader 2 een wortelwaartschen tand. Wat Macklotti aan- 
gaat, zoo heeft deze bijna zwarte voorvleugels, terwijl het (bij alle 
drie de soorten) grootendeels grijswitte achterlijf op den rug geene 
zwarte stippen heeft, zooals bij maculosum en Vollenhovu. 

Palpen okergeel, op zijde zwart gestreept. Kop okergeel met eene 


zwarte stip in den nek. Sprieten zwart, bij den man middelmatig 


EILAND TANAH-DJAMPA. 271 


lang gebaard, bij het wijfje korter, zijnde de baarden in het midden 
ruim tweemaal zoo lang als de breedte van de schaft. Thorax 
okergeel met zwarte stippen, wier getal en plaatsing, doordat de 
voorwerpen nog al sterk geknepen zijn, niet met volkomen juist- 
heid kunnen onderscheiden worden. Op den halskraag zie ik er 
echter bij alle voorwerpen twee, op iederen schouderdeksel ook 
twee en op het schildje één. Achterlijf witgrijs, naar achteren in 
toenemende mate okergeel getint en met zeven rijen zwarte stippen, 
drie aan wederzijden, één over den rug. De grondkleur der voor- 
vleugels is een eigenaardig, bleek aardbruin, dat ik voor verschoten 
zou houden, indien de voorwerpen niet zoo frisch waren. Bij het 
meest geteekende stuk zijn twee langsstreepjes op den binnen- 
rand — bij de helft en twee derden van cel 1a, — eene ge- 
bogene langsrij van vier vlekjes in cel 15 (een langwerpig, drie 
rond), een lijntje even onder den voorrand aan den vleugelwortel, 
twee vlekjes in cel 2, bij haren wortel, een in cel 3 ook bij den 
wortel, eene stip daarboven in cel 4, eene langwerpige vlek van 
het midden van den voorrand naar den staarthoek der middencel, 
een dwarsstreepje achter die vlek op twee derden van den voor- 
rand en twee vlekjes voor den achterrand in cel 3 en 6, wit. De 
vlekken op het midden van den vleugel vormen te zamen eenen 
dwarsband, die wel een klein weinig schuin is,maar niet zoo sterk 
als bij maculosum, waar hij van het midden van den voorrand 
naar den staarthoek is gericht, terwijl hit bij Yollenhoviv duidelijk 
daarvóór eindigt. De kleur van al deze witte vlekken is niet zeer 
helder, iets bruinachtig, en zij ontbreken bij sommige exemplaren 
ten deele. Bestendig zijn bij allen de twee vlekken voor den achter- 
rand, het langwerpige, soms tegen den voorrand versmalde of in 


tweeën gedeelde, dat in den staarthoek der middencel eindigt, een 


grooter of kleiner in cel 2, twee in cel 15 — eene aan den wortel 
en de tweede op de helft — benevens de witte streepjes op den 
binnenrand. 


Achtervleugels wit, een weinig doorschijnend, met een bruinen, 
gelijkmatigen , wortelwaarts iets uitgeschulpten rand, die van ader 


2 tot 7 ongeveer 3 mm, breed is en daaronder en boven puntig 


278 LEPIDOPTERA VAN HET EILAND TANAH-DJAMPEA. 

toeloopt. Hij is bij alle exemplaren in cel 3, bij het wijfje van 
Flores ook nog in cel 6, met een rond wit vlekje geteekend. 
Soms ziet men ook tegen den voorrand nog eene spitse, bruin- 
achtige vlek. Franje bruin, op de achtervleugels in cel 2, op de 
voorvleugels in cel 42, wit. 

Onderzijde iets donkerder en grauwer dan boven, de witte tee- 
kening dezelfde, maar in cel 14 en 15 der voorvleugels wat ver- 
vloeid. Achtervleugels bij alle exemplaren met een donker vlekje 
op het midden en zulk een streepje aan den wortel van den 
voorrrand. 

Pooten grauwgeel, aan de buitenzijde donkerder, bruingrijs. Zij 
zijn glad beschubd, gewoon gespoord. 

Bij het exemplaar van Flores en een der mannen ziet men boven 
het witte vlekje in cel 6 der voorvleugels nog eene witte stip. 

Ik benoem deze soort naar wijlen Dr. Snellen van Vollenhoven, 


den auteur der « Bijdrage over het genus Leptosomay. 


Ophideres Salaminia Cram., Vitl. Kap. I, p. 147, pl. 
174 A. — Guenée, Noct. IT, p. 115, n°. 1484. 


Een exemplaar. 


Euclasta splendidalis Herr.-Schr., IV, p. 32, Pyr. Tab. 
16 fig. 109. 

Euelasta maceratalis Lederer, Wien. Ent. Mon. VII, p. 423 en 
pe 484. pli-15 fia. 414; 

Een wijfje. Deze soort die, vreemd genoeg, in het werk van 
Guenée over de Pyraliden niet is opgenomen, komt op Nieuw- 
Holland, Gelebes, Java en in Klein-Azie voor, want maceratalis 
Lederer verschilt niet specifiek. De zwarte punt der achtervleugels 
is slechts wat grooter bij de Indische exemplaren en het «stärker 


irisiren » bestond alleen in Lederer’s verbeelding. 


AANTEEKENINGEN 


OVER DE 


LEPIDOPTERA VAN HET EILAND BELITOENG, 


DOOR 


P. C. T. SNELLEN. 


(Plaat 19). 


Over de Lepidoptera van het tusschen Sumatra en Borneo ge- 
legen eiland Belitoeng, — gewoonlijk Billiton genaamd en evenals het 
nabij gelegen grootere Banca door zijnen rijkdom aan tin welbe- 
kend !), — was tot dusverre alleen eene mededeeling bekend 
gemaakt van de heeren Godman, Salvin en Druce, in de Procee- 
dings of the Zoological Society of London, van 1878, p. 637—43, 
naar eene kleine verzameling door genoemde heeren van daar ont- 
vangen. Eene veel grootere ontving Mr. M. C. Piepers voor onze 
collectie in 1888. Zij had haar ontstaan te danken aan de hierna 
vermelde omstandigheden: 

Gedurende de maand Juni 1888 werd door den heer Vorderman , 
stadsgeneesheer te Batavia, eene excursie naar bovengenoemd eiland 
ondernomen. Hoewel hij daarbij in het bijzonder het bevorderen 
zijner ornithologische studien op het oog had, maakte hij echter 
de gelegenheid tevens dienstbaar aan de belangen van andere takken 
der natuurwetenschap, en werd onder zijn toezicht ook eene he- 


langrijke collectie Lepidoptera, voornamelijk Rhopalocera, bijeen- 


1) Het eiland Belitoeng is gelegen tusschen 2° 31 30’ tot 30 15/ 20' Z. B. 
en 107° 34’ tot 108° 18° 30” O. L., en wordt ten Noorden door de Chineesche 
en ten Zuiden door de Java-zee bespoeld. | 


280 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


gebracht, zoowel van het eigenlijke eiland Belitoeng als van het 
naburige Mendanao, doch immer, aangezien geen hoog gebergte 
daar voorkomt, op eene hoogte beneden de 3000 voet. Van deze 
vlinders, welke zich thans in onze collectie bevinden en vooral om 
de punten van overeenkomst of verschil met dezelfde of zeer ver- 
wante soorten van Sumatra, Malacca en Borneo van veel belang 
zijn, volgt hieronder eene beredeneerde opgave, als eene bijdrage 
tot de kennis der Indo-Maleische vlinder-fauna en tevens als een 
blijk onzer hooge waardeering van de zorg en moeite, ten deze 
wederom, als reeds zoovele malen, door den heer Vorderman in 
het belang der wetenschap ten beste gegeven. 

De door den heer Piepers ontvangen verzameling bevat 82 soorten 
van Rhopalocera en 11 van Heterocera, te zamen 93. De heeren 
Godman, Salvin en Druce vermelden bovendien nog 9 Rhopalocera 
en 4 Heterocera, zoodat het getal der van Belitoeng bekende soorten 
der Rhopalocera (van de Heterocera niet gewagende) tot 91 klimt. 
Stellig komen nog veel meer soorten, o. a. van de kleinere Lycae- 
nina en Hesperidina, aldaar voor, maar toch blijkt uit het bekende 
reeds eene veel grootere overeenkomst der vlinder-fauna van Belitoeng 
met die van Malacca, Sumatra en Borneo (het laatste volgens de 
aanteekeningen van de genoemde Engelsche Entomologen) dan met 
die van Java. Ik heb alle verschillen, die mij voorkwamen, zorg- 
vuldig opgegeven, ten einde het nut mijner aanteekeningen te ver- 
hoogen en zooveel mogelijk partij te trekken van de belangrijke 
collectie door den heer Vorderman bijeengebracht. 

Slechts twee soorten, eene Adolias en «ene Chalcosia , meende ik als 
nieuw te mogen beschouwen; de heeren Godman, Salvin en Druce 
hebben er drie, van welke Myrina (Sithon) nivea ook door ons 
werd ontvangen, maar dAutheraea Billitonensis niet, terwijl Myc- 
talemon Docile niet van Patroclus verschilt. Daarentegen achtte ik 
mij gerechtigd, om drie merkwaardige, waarschijnlijk lokale varie- 
teiten te benoemen, t. w. var. 2mmaculata van Lexius Dirtea, var. 
salurata van Amblypodia Apidanus en var. aurago van Cathaemia 
haemorrhoa. 


De soorten, die behalve de door den heer Vorderman verzamelde , 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 281 


nog door de heeren Godman, Salvin en Druce worden vermeld, 


zijn: 


1. Hestia Clara Butler, Trans. Ent. Soc. of London, Ser. 3 
vol. V, p. 469. 


Is dezelfde soort als M. Leweonoë Erichs., die ook door ons van 


2 


Riouw is ontvangen. «Its occurence in Java is doubtfull» wordt 
t. a. p. opgemerkt. Ook ik ken deze soort (of varieteit van /dea) 


niet van Java. 


2. Muploea Menetriesi Felder, Wien. Ent. Mon. IV p. 398, 
(1860). 

Waarschijnlijk eene kleinere, op de achtervleugels helderder wit 
geteekende varieteit van #upl. Alcathoë Godart, te oordeelen naar 
de beschrijving en eene afbeelding door Distant, Rhopal. Malay. 
p. 34, pl. 3 fig. 4, 5 & 9. In het voorbijgaan merk ik op, dat 
het jammer is, dat Felder zijne #. Menetriest niet heeft afgebeeld. 
Zij wordt volstrekt niet voldoende kenbaar gemaakt, door haar met 
Hupl. Alcathoë Godart te vergelijken, want diens beschrijving is 
oppervlakkig, eigenlijk onbruikbaar, zooals bijna alle beschrijvingen 
van Muploea's uit den ouderen tijd zonder bijgevoegde afbeeldingen; 
zij spreekt van twee witte stippen op de bovenzijde van het midden- 
vlak der vrouwelijke voorvleugels, die ik nooit bij] een Q van de 
soort heb gevonden, welke ik voor Alcathoé houd, en geeft als 
vaderland op: Amboina, waar wel de ongeveer eveneens gekleurde 
Climena Cramer (de 3 echter zonder matglanzige streep in cel 10 
der voorvleugels!) voorkomt ') maar niet Menetriesii Feld. , Dist. 
Het zou misschien veiliger zijn, om A/cathoé Godart geheel te 
ignoreeren en de bedoelde Zyploea Menetries of, wat nog beter 


ware, Pinwilli Butler te noemen. 


3. Euploea Thoosa Hübn. Samml. Exot. Schmett. 


1) Zie Pagenstecher, Schmett. v, Amboina, Jahrb, des Nass, Vereins, 37 (1884) 
p- 190. 


282 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


Deze is eene varieteit van Muploea Radamanthus Fabr. (niet: 


thadamanthus, zooals iedereen schrijft). De soort komt ook op Java voor. 


A. Zeuxidia Horsfieldii Felder, Novara p. 460, Tab. 62 fig. 4. 


Niet deze, maar Zeuxidia Doubledaii werd ontvangen. 


5. Charaxes Schreiberi Godart, Pre. Méth. IX, p. 825. 


Komt ook op Riouw en op Java voor. 


6. Callidryas Catilla Cram., Uil. Kap. 1, pl. 55 C, D, p. 87. 
De hier afgebeelde vlinder heet niet Catilla maar Crocale en is 


wel een synoniem van Pomona Fabr., die ook op Java voorkomt. 


7. Papilio Antiphates Cram., Uitl. Kap.1, pl. 72 A, B, p. 113. 


Komt ook op Sumatra en Java voor. 


8. Papilio Eurypylus L., Syst. Nat. 1, p. 754. 
Wel #vemon Boisd., maar niet deze soort werd door ons ont- 


vangen. 


9. Casyapa Thrax L., Syst. Nat. I, p. 794. 


Eene gemeene Hesperide, die ook op Java vliegt. 


10. Chaerocampa suffusa Walker, Cat. Lep. Brit. Mus., Heter. 
VIII, p. 146. — Snellen, Tÿds. v. Ent. XXVIII (1885) p. 254, 
Mle de nen. 


11. Hypsa Silvandra Cram., Uit!. Kap. IV, pl. 369 D, p. 155. 
Hierover zie men: Tijds. v. Ent. XXXI, ps 141. 


12. Antheraca Billitonensis nov. spec., p. 642. 


Mij in natura onbekend. 


13. Hypopyra Feniseca Guenée, Noct. 3, p. 200. 


Mij alleen uit de beschrijving bekend. Volgens Guenée uit Indie. 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 283 


Door den heer Vorderman werden de volgende soorten op Beli- 


toeng verzameld : 


1. Euploea Crameri Lucas, /evue Zoologique, 1853, p. 
318 (d). 

Drie mannen komen overeen met exemplaren van Sumatra 
(Assahan) en behooren tot de varieteit Huploea Bremeri Felder, 
Wien. Ent. Mon. IV, p. 398; Distant, Rhopal. Malay. p. 23 en 
440, pl. 2 fig. 48. Het vale voorrandsgedeelte der achtervleugels 
is op Distant’s afbeelding niet zichtbaar en de binnenste stippen 
der voorvleugels zijn te blauw. Bij een onzer drie voorwerpen be- 
ginnen de buitenste (marginale) stippen der voorvleugels te ver- 
dwijnen. 


Ik ken deze soort in geenerlei varieteit van Java. 


2. Euploea Midamus L., Papilio Muleiber Cram. , Uitl. Kap. 
EI pl 127 CD» pi 45. 

Trepsichrois Linnaei Moore, Proc. Zool. Soc. of London 1883, 
p. 286. 

Twee mannen en een afgevlogen wijfje. 

De voorvleugels vertoonen nog minder lichte stippen dan bij de 
exemplaren, uit verschillende streken van Sumatra, die ik voor mij 
heb. Bovendien dragen bij een stuk slechts een paar van die stippen 
enkele witte schubben, maar zijn overigens geheel lichtblauw. 
Zoo vormen deze Belitoengsche voorwerpen een duidelijken over- 
gang tol het weinig geteekende Borneosche ras. Zulke exemplaren 
zijn afgebeeld door Distant, 1. c. pl. 3, fig. 1, 2, en komen ook 
wel op Malacca voor, doch schijnen niet het aldaar heerschende 
ras te zijn. De blauwe gloed der voorvleugels strekt zich bij het 
groote mannelijke exemplaar van Belitoeng zeer duidelijk uit tot 
aan den wortel. Het andere, kleinere, waar ook de stippen meer 
wit hebben, is meer gelijk aan de Javaansche voorwerpen (var. 
bh, Papilio Claudius Fabricius, Moore). Bij beiden is het blauw 


echter donker ultramarijn, niet groenachtig gelijk bij de Javanen, 


284 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


of paars, zooals veelal, maar niet altijd, bij de Sumatraansche 
voorwerpen het geval is. 

Ook wanneer men met den heer Moore aanneemt, dat deze ge-- 
meene soort niet de Pap, Midamus van Linnaeus zou zijn en dezen 
onbekend bleef, hetgeen ik met den heer Elwes (Trans. Ent. Soc. 
of London 1888, p. 301) en anderen zou betwijfelen, dan nog 
is het niet noodig een nieuwen naam voor haar te vormen. Cramer’s 
Mulciber of Claudius Fabricius komen eerst aan de beurt. 

Ik merk nog op, dat Cramer’s Muleiber eer het Javaansche ras 
dan eenig ander voorstelt. 


3. Euploea Aegyptus Butler, Proc. Zool. Soc. of London, 
1866, p. 316. — Snellen, in Midden-Sumatra, Nat. Hist, p. 13 
Lepid., pl. I fig. 4’, & 

Twee mannen zijn gelijk aan de geciteerde, zeer goede afbeel- 
ding, slechts iets kleiner Op Java komt eene zeer afwijkende 


varieteit voor, die wellicht zelfs specifiek verschilt. 


4. Euploea Alcathoë Godart, Hue. Méth. IX, p. 178. 

Drie mannen en een wijfje. Deze exemplaren behooren tot de 
varieteit a (Muploea Pinwilli Butler, Trans. Linn. Soc. of London, 
1878, p. 823, pl. 44 fig. 24. — Distant, Rhop. Mal. p. 35, 
pl. 3 fig. 9 8). De witte teekening der achtervleugels is nog iets 
onduidelijker. De Javaansche varieteit verschilt weder zeer duidelijk. 
Op Distant's afbeelding is verzuimd de matglanzige streep in cel 
1) der voorvleugels behoorlijk aan te duiden, iets wat bij kleuren- 
druk moeielijk schijnt te zijn, zooals ik ook reeds ondervonden heb. 


Men zie overigens over Alcathoë de inleiding van dit stukje, blz. 281. 


o. Danais Aspasia Fabr., Want. Ins. I, p. 15, n°. 145. — 
Entom. Syst. III, p. 170, n°. 526. — Distant, Rhopal. Malay. 
p: 43 plier 7 

Euploea Philomela Tincken, Nov. Acta Acad, Nat, Cur. XV, 
p. 184, Tab. 16, fig. 17, 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 285 


Danais Crocea Butler, Proc. Zool. Soc. of London 1866, p. 57, 
n°. 53, Tab. 4 fig. 5. 

Een vrij groot wijfje. De verbreiding van het geel op de voor- 
vleugels varieert bij deze soort (of varieteit van O/eona). Sommige 
Javaansche voorwerpen zijn in dit opzicht niet van het Niasser ras 
(zie Tijds. v. Ent. XXVII, p. Lxxx1), te onderscheiden, en op 
Malacca komen misschien dergelijke voor. Het door Distant afge- 
beelde schijnt een man te zijn, maar niet van Malacca, daar hij 


slechts een wijfje van daar kende, 


6. Danais Agleoides Felder, Wien. Ent. Mon. IV, p. 398, 
n°. 17. — Distant, Ahopal, Malay., p. 15, pl. 1 fig. 5. 

Drie mannen, overeenkomende met groote, donkere, scherp ge- 
teekende exemplaren uit verschillende streken van Sumatra. Het 
wijfje dezer soort schijnt zeldzaam. Op Distant’s afbeelding is het 
achterlijf verkeerd gekleurd; het is nooit kaneelbruin, maar steeds 
grauw. Agleoïdes komt ook op Java voor. 

Misschien mag uit eene of andere collectie of uit eene onuitge- 
geven teekening blijken, dat Fabricius met zijne Papilio Eryx, 
Entom. Syst. , Suppl. p. 423, n°. 180—1 (van Cayenne!) dezelfde 
soort bedoeld heeft als Felder met Agleoides, maar de korte 
en hoogst vluchtige beschrijving vermeldt geen enkel wezenlijk 
kenmerk van Agleoides en dus kan ik den naam Hye niet aan- 


nemen. 


7. Danais similis Linn., Mus. Lud. Ur. p. 299; id., Syst, 
Nat. Ed. XI; 1,2, sp. 782, n°. 198. 

Danais vulgaris Butler, Ent. Monthl. May. XI, p. 164. — 
Radena vulgaris Distant, Xhopal. Malay. p. 10, pl. 1 fig. 8. 

Eenige groote exemplaren, overeenkomende met Javaansche en 
Sumatraansche, die ook onderling niet merkbaar verschillen, zoo 
min als van Chineesche voorwerpen. 

De kleur van Distant’s afbeelding is geheel verkeerd, doch de 


vorm der vleugels en het beloop der lichte teekeningen is zeer juist, 


286 LEPIDOPTERA VAN BELITCENG. 


8. Danais Juventa Cram., Uil. Kap. IT, p. 139, pl. 188 
B. — Distant, Bhopal. Malay. , p. 407, pl. 39 fig. 4 (Radena). 

Een wijfje, gelijk aan Javaansche exemplaren (Sumatraansche 
heb ik niet), maar de onderzijde donkerder. Cramer’s afbeelding is 
goed van vorm en teekening, maar het lichte is te blauw. Die in 
het werk van Distant is beter, doch ik merk op, dat bij al mijne 
voorwerpen (ongeveer 20) de lichte middencel der achtervleugels 


boven het midden met eene donkere langslijn is geteekend. 


9. Danais Melanippus Cram., lt. Kap. I, p. 44, pl. 
427 A, B. — Distant, Rhopal. Malay. p. 19, pl. 2 fig. 1 
(var. Hegesippus). 

Papilio Hegesippus Cram., l. c. II, p. 128, pl. 180 A. 

Twee mannen. 

Een exemplaar houdt juist het midden tusschen Gramer’s en 
Distant’s Megesippus. Bij een tweede is het wit der achtervleugels 


tegen den achterrand een weinig met kaneelkleur gemengd. 


40. Cyllo Leda Linn., Syst. Nat. Ed. XII, p. 773. — 
Gram: Dil, Kap. Tp. >, pl. 1906, Di 


Ook deze gemeene Satyride ontbreekt niet op Belitoeng. 


11. Yphthima Baldus Fabr., Syst. Ent. App. p. 809. 

Twee wijfjes; de grond is op de bovenzijde lichter, daardoor 
komen de donkere sprenkels duidelijker uit dan bij de Javaansche 
exemplaren. Ook de onderzijde is witter, doch het getal, de vorm 
en de plaatsing der oogvlekken juist eveneens. Daar er op Java 
ten minste nog ééne soort voorkomt met zes oogvlekken op de 
onderzijde der achtervleugels, kan ik PAi/omela Joh., Linn., die 
Kirby aanhaalt, niet als naam dezer soort laten gelden, hiervoor 


is althans de beschrijving van Linnaeus te vaag. 


42. Yphthima Pandocus Moore, Cat. Zep. Fast India Comp. 
I, p. 235. — Hewitson, Trans. Ent. Soc. of London, Ser. TIL, 
Vol. IL, p. 290, Tab. 18 fig. 12. 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 287 


De exemplaren zijn ruimschoots zoo groot als de Javaansche, 


doch verschillen overigens niet, 


13. Mycalesis Mineus Linn., Syst. Nat. I, 2, p. 768, 
n°. 126. — Distant, Rhopal. Malay. p. 50, pl. 4 fig. 13, 14 (82). 

Papilio Justina Cram., Uitl. Kup. IV, p. 75, pl. 326 C. 

Eenige exemplaren, in grootte het midden houdende tusschen 
Distant’s figuren; twee mannen zijn donkerder dan Cramer’s Minens. 


Ook op Java. 


14. Mycalesis Hesione Cram., Vitl. Kap. I, p. 16, pl. 
Adres Gin D. 

Myc. Medus Fabr. — Distant, Rhopal. Malay. p. 40, pl. 4 fig. 8. 

Vier exemplaren, de franjelijn der bovenzijde even wit als op 
Cramer’s afbeelding en ook de dwarsstreep der onderzijde even 
helder en breed. In het laatstgenoemde stemmen zij met onze Ja- 
vaansche voorwerpen overeen, doch de franjelijn kan boven slechts 
zelden wit worden genoemd bij de Javanen, meestal is zij nauwe- 


lijks lichter dan de grondkleur. 


15. Mycalesis fuscum Felder, Wien. Ent, Mon, IV, p. 401, 
Mycalesis Diniche Hewitson, Exot. Butt. Mycal. Tab. 4, fig. 23. — 
M. fusca Distant, Rhopat. Malay. p 53" pl. 5, fig. 19. 

Een wijfje. Het verschilt op de onderzijde van Distant’s af- 
beelding door helderder grondkleur en meer zuiver okerbruine tint 
der dwarsstrepen. Misschien is deze afbeelding miskleurd; ik kan 
echter slechts één vrouwelijk stuk vergelijken. Mij niet van Java 
bekend. 


16. Mycalesis Anapita Moore, Cat. Lep. East India Comp. 
I, p. 232. — Distant, Rhopal. Malay. p. 418, pl. 39 fig. 8. 

Een wijfje. In Distant's beschrijving worden de beide sexen als 
eveneens geteekend geschilderd. Dit is echter het geval niet; bij 
het wijfje ontbreekt op de bovenzijde der achtervleugels de donker- 


bruine, naar onderen versmalde streep, die bij den man tusschen 


288 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


de oogvlekken en de franjelijn wordt gevonden, en zijn ook de 


oogjes in cel 4 en 5 duidelijk. Mij niet van Java bekend. 


17. Elymnias Leucocyma Godart, Ænc. Méth. IX, p. 326. 

Elymnias nigrescens Distant, Rhopal. Malay. p. 61, pl. 6 fig. 
19, en pl. 9 fig. 49. 

Een paar. Misschien niet anders dan eene lokale varieteit van 
undularis Drury, Cramer, niettegenstaande het geheel verschil- 
lende wijfje, dat bij Leucocyma eveneens gekleurd en geteekend is 
als de man. Leucocyma Godart is stellig dezelfde als nigrescens 
Distant, waarschijnlijk ook wel de xgrescens van Butler, Proc, 
Zool. Soc. of London, 1871, p. 520, pl. 42 fig. 1. Als Zeueoeyma 
Godart ontving ik ook Suueri Distant, hop. Mal. p. 65, pl. 9 
fig. 3, eene in alle opzichten zeer verschillende soort. 

Leucocyma komt ook op Sumatra, Banca en Flores voor, gelijk 
met de Belitoengsche exemplaren, maar de Javaansche man van 
undularıs verschilt nog al opmerkelijk door den licht roestbruinen 
achterrand der achtervleugels (zie de afbeelding /yux Hübn , Zutr.) 


en het Javaansche wijfje is hoogst afwijkend, 


18. Elymnias Panthera Fabr. Mant. Ins. II, p. 39. 
Melanitis Dusara Horsfield, Cat. Lep. East Ind. Comp. 1 
Tab. .V, figs 73 Ta. 


Twee wijfjes, grooter dan de varieteit /u/escens Distant, hop. 


> 


Malay. p. 62, pl. 6 fig. 5 en door den, langs de vleugelpunt 
heengaanden lichten band der voorvleugels onderscheiden. Panthera 
wordt ook als eene Javaansche soort vermeld, doch moet aldaar 


zeldzaam zijn, dewijl Mr. Piepers haar nog niet vond. 


19. Elymnias Lais Cram., Ut. Kap. II, p. 24, pl. 140 !) 
A, B. — Wallace, Trans. Ent. Soc. of London 1869, p. 325. — 
Distant, Zthopal. Malay. p. 62, pl. 9 fig. 2. 


Vier exemplaren, drie mannen en een wife, de eersten grooter 


1) Niet 114 zooals in Kirby's Catalogus en elders staat, 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 289 


dan het bij Cramer afgebeelde Javaansche ras, dat overigens slechts 
door iets sterker geteekende voorvleugelpunt verschilt, dus niet 
merkbaar, wat overeenstemt met Waliace’s, door Distant aange- 


haalde opmerking. 


20. Ergolis Ariadne Linn., Syst. Nat., Ed. XII, p. 778. — 
Distant, Rhop. Mal. p. 137, pl. 11 fig. 6. 

Coryta Cram., Uitl. Kap. 1, p. 136, pl. 86 E, F. 

Een paar. Op de beide geciteerde, ook overigens niet welge- 
slaagde afbeeldingen is het kenmerkende helder witte stipje bij de 
punt der voorvleugels niet duidelijk genoeg of geheel vergeten. 
Verschil met exemplaren uit andere streken, b. v. Java, merk 


ik niet op. 


21. Limenitis Nefte Cram., Uil. Kap. UT, p. 111, pl. 256 
E, F. — Moore, Proc. Zool. Soc. 1858, p. 13, Tab. 50 fig. 5. 

Athyma Nefte var. nivifera Distant, Rhopal. Malay. p. 163, 
ple 1016.16; 

Eenige exemplaren , overeenkomende met exemplaren van Sumatra , 
bij welke de witte dwarsband der mannelijke voorvleugels onder 
de vlek in cel 2 plotseling versmald is. Bij de Javaansche is dit 
niet het geval, Het vlekje aan de voorvleugelpunt is geheel wit. 

Distant’s afbeelding is vrij goed wat de teekening aangaat , doch 
de onderzijde van den man is onjuist gekleurd, ook mist het wit 
der bovenzijde op zijne afbeelding de eigenaardig paarsblauwe 
tint. Het wijfje is naar een iets afgevlogen voorwerp afgebeeld. 
Ook Cramer’s afbeelding is lomp en hard, die van Boisduval in 
de Spee, Gén. I, pl. 8 fig. 6 geheel onjuist, de door Moore ge- 


leverde hier aangehaalde, de beste. 


22. Limenitis Kresna Moore, Proc. Zool. Soc, 1858, p. 12, 

pl. 50 fig. 4. — Distant, Rhopal. Malay. p. 161, pl. 16 fig. 3. 

Een man. Distant’s afbeelding is op de onderzijde onjuist van 

grondkleur. Of deze soort de Limenitis Opalina van Kollar, in 

von Hügel's Kashmir is, valt moeielijk uit te maken; de lange, 
19 


? 


290 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


vage beschrijving (zonder afbeelding!) past op meer dan ééne soort 
van dit groote genus. Ik zou veronderstellen, dat de Himalaya- 


species eene geheel andere is dan Aresna, die ook op Java voorkomt. 


23. Pandita Sinope Moore, Cat. Lep. E. I. Comp. p. 182, 
T. 6 fig. 3. — Distant, Zhopal. Malay. p. 146, pl. 12 f. 13. 
Verscheidene exemplaren. Mr. Piepers heeft deze soort nog niet 


op Java gevonden. 


24. Acca Procris Cram., Ut. Kap. IL, p. 15, pl. 106 E, F. 


Deze soort is ook op Java gewoon. 


25. Neptis Aceris Lepechin, Reise etc. I, p. 203, Tab. 17 


f. 5, 6. — Ochsenheimer, Sehmett. von Europa I, 1 p. 136; 
IV p. 17 en 129. — Snellen, Lepidoptera, in Widden-Sumatra, 
p. 18. 


Pap. Leucothoe Cramer, Urtl. Kap. IV, p. 15, pl. 296 E, F. 
Eenige exemplaren. Zij komen overeen met de |. c. door mi 
vermelde Sumatraansche, doch zijn iets kleiner. Dat Nandina 
Moore dezelfde soort als Zeeris Lepechin zou zijn, zou ik thans 


niet zoo stellig meer willen beweren. 


26. Charaxes Polixena Gram., Ut. Kap. I, p. 85, pl. 
54 A, B. 
Een slecht exemplaar dezer wijdverbreide, varieerende en ook op 


Java voorkomende soort. 


27. Cyrestis Rahria Moore, Cat. Lep. E. I. Comp. 1, 
Tab. 3a, fig. 2. — Distant, Rhop. Malay. p. 142, pl. 12 fig. 4. 


Een exemplaar. Komt ook op Java voor. 


28. Zeuxidia Doubledaii Westwood, Gen. Dourn. Lep. 
p. 329, n°. 2, Note, pl. 52 fig. 1. — Distant, Zop. Malay. p. 
424, fig. 124 (8) en pl. 38 fig. 6. 


Een paar. Ik ken Zeur. Luxerii Hübn. niet genoeg, om te be- 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 291 


slissen of Doubledai al dan niet dezelfde is. Op Java ving Mr. 
Piepers nog geene soort van dit genus, hoewel er in den Catalogus 
van Kirby niet minder dan drie als op Java voorkomende worden 
vermeld, t. w. Boisduval Westwood, Zuxerii Hübn. en Horsfieldii 
Westwood. Laatstgenoemde soort vermelden de heeren Godman, 


Salvin en Druce ook van Belitoeng. 


29. Amathusia Phidippus Linn., Syst. Nat, Ed. XII, I, 
2, p. 752. — Cram., Uitl. Kap. I, p. 108, pl. 69 A, B. 


Ook deze gewone soort komt op Belitoeng voor. 


30. Thaumantis Klugius Zincken, Nova Acta Acad. Nat. 
CureXN;,0p. 163, pl..15 88.11 (8). 

Een man. Door Mr. Piepers nog niet op Java gevonden. Het 
door Zincken als het wijfje dezer soort afgebeelde voorwerp stelt 


Thaumantıs Odana God. voor. 


31. Clerome Stomphax Westwood, Trans. Ent. Soc. of 
London, Ser. II, Vol. IV, p. 186, pl. 21 fig. 3, 4. 

Een exemplaar dezer tot dusverre alleen van Borneo bekende 
soort. Op Java vond de heer Piepers tot hiertoe alleen (ler. Arce- 


silaus Fabr. 


32. Diadema Bolina Linn. — Distant, Rhopal. Malay. p. 
164, pl. 10 fig. 10 en 12 (8), pl. 15 fig. 12 (9). 


Komt ook op Java voor. 


33. Adolias Alpheda Godart, Pc. Meth. TX, p. 384. 

d = Ad. Octogesima & Snell. v. Voll. Zijds. v. Ent. V,p.193, 
Tab. 10, fig. 5 (niet het 2 en de beschrijving). 

Ad. Jama Distant, £%opal. Malay. p. 119, pl. 14 fig. 84, 
pl. 15 fig. #9. 

Deze soort varieert eenigszins, vooral de wijfjes. De Belitoengsche 
mannen zijn slechts wat donkerder en groener (op de bovenzijde) 


dan de Javaansche, het wijfje daarentegen duidelijk lichter. Octoge- 


399 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


sima 9 Snell. v. Voll. 1. c. is stellig eene andere soort, waarvan 


ook een Javaansch wijfje door Mr. Piepers is overgezonden. 


34. Adolias decoratus Butler, Proc. Zool, Soc. of London 
1868, p. 605, pl. 45 fig. 2 en 9. 

Euthalia decorata Distant, Rhopal. Malay. p. 122, fig. 44 
(houtsnede) 9, pl. 14 fig. 9 d. 

Twee mannen; de tint van den witten dwarsband der boven- 
zijde is bij hen blauwachtig, niet groenachtig , evenzoo de bestuiving 
tegen den staarthoek der achtervleugels, maar overigens stemt alles 
overeen. Ik geloof dus niet aan specifiek verschil. Van andere 


lokaliteiten ken ik deze soort nog niet. 


35. Adolias Blumei Snell. v. Voll, Tijds. v. Ent. V, p. 
204, Tab. 12 fig. 3, 4. 

Eenige mannen, die met de beschrijving en afbeelding goed 
overeenkomen, alleen is de achterrand der achtervleugels breeder 
zwart dan bij Sumatraansche exemplaren en ook hun blauwe band 
tegen den staarthoek witachtig bestoven, hetgeen bij deze niet 
voorkomt. De blauwe achterrand der voorvleugels is binnenwaarts 
rechter dan op de afbeelding in het Tijdschrift en niet getand. 

Ik merk hier op, dat het voorwerp met donkere onderzijde, 
waarvan Dr. Snellen van Vollenhoven spreekt, waarschijnlijk tot 
eene andere soort behoort. Ik bezit. een dergelijk (zonder lokaliteit). 
Macnairi Distant en Asoka Felder zijn twee andere, na verwante 


species. Door Mr. Piepers is Blwmei nog niet op Java gevonden. 


36. Adolias (Tanaecia) supercilia Butler, Proc. Zool. 
Soc. of London, 1868, p. 610, n°. 4, pl. 45 fig. 7. — ? Distant, 
Rhopal. Mal. p. 131, pl. 15, fig. 8. 

Een wijfje. Ik kan nauwelijks gelooven, dat supereilia Distant 
dezelfde is als die van Butler, met wiens afbeelding en beschrij- 
ving mijn exemplaar goed overeenstemt. Van Java ken ik deze 


soort nog niet. 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 293 


37. Adolias (Tanaecia) Pulasara Moore, Trans. Ent. Soc. 
of London, Ser. 2, Vol. V, p. 71, Tab. 6 fig. 2. — Distant, 
Lihopal. Malay. p. 130, pl. 14 fig. 309. 

Eenige exemplaren. Zudras Snell. v. Voll., gewoonlijk hier als 
varieteit geciteerd, houd ik voor eene verschillende soort, waarbij 
wellicht Vtolaria Butler als synoniem behoort. Mij nog niet van 


Java bekend. 


38. Adolias (Tanaecia) Vordermani nov. spec. — PI. 
1922/0007; 

Van deze soort, die ik naar den in de inleiding vermelden heer 
Vorderman benoem, werden drie gave en frissche mannen van 
51—58 mm. vlucht overgezonden. Zij behooren tot die soorten van 
Adolias Herrich-Schäffer, welke door Butler wel terecht als genus 
Tanaecia (Proc. Zool. Soc. of London 1868, p. 610) zijn afge- 
scheiden. Het eindlid der palpen is lang, dun en fijn, en de 
middencellen allen open. Verder leert een blik op de afbeelding der 
onderzijde, dat zij duidelijk het naast verwant is aan Adolias 
Pardalis Snell. v. Voll., Tyds. v. Ent. V, p. 197, pl. 11 fig. 5, 
en de bovenzijde vergelijkende, ook aan ddolias Apsarasa Snell. v. 
Voll., L c. p. 108, pl. 11 fig. 3. In het voorbijgaan merk ik op, 
dat ik onmogelijk uit de korte diagnose van Felder, zonder afbeel- 
ding, kan opmaken dat diens Adolias Aruna (Wien. Ent.. Mon. 
IV, p. 400, n°. 24) dezelfde zou zijn als Vollenhoven’s Pardalis. 
Distant heeft in zijne Rhopal. Malay. p. 132, pl. 15 fig. 7 
Pardalis S. v. V. onder den naam Aruna Felder. 

Wat het onderscheid van de verwante soorten aangaat, zoo ver- 
schilt Vordermant van Apsarasa door den sterk blauw bestoven 
witten dwarsband der achtervleugels, die smaller is, geene donkere 
stippen tegen den wortel heeft en waarin de donkere pijlspits- 
vlekken verder van den achterrand dan van het bruine wortelveld 
staan. Van Pardalis verschilt zij door de bleek paarsgrijze, niet 
bleek leemgele onderzijde der achtervleugels en doordat aldaar tus- 
schen de beide buitenste rijen zwarte vlekjes geene derde reeks don- 


kere vlekjes wordt gevonden, die, zooals op Distant’s afbeelding, 


294 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


zich tot eene gegolfde bruine lijn kunnen verbinden. Het komt 
mij voor, dat de verscheidenheid van Java, door Dr. Snellen van 
Vollenhoven aan het eind zijner beschrijving vermeld, tot Vorder- 
mani kan behooren. 

Palpen bruinachtig wit, Sprieten donkerbruin, tegen den wortel 
en op de onderzijde lichter. Bovenzijde van lijf en vleugels dof 
donker turfbruin, de wortelhelft der vleugels met zwartbruine 
streepjes geteekend, het buitengedeelte met een witten, door de 
bruin beschubde aderen verdeelden dwarsband, die op de achter- 
vleugels tegen den staarthoek in toenemende mate licht paarsblauw 
is bestoven; op de voorvleugels is die band tegen den voorrand, 
waar hij zich verbreedt, door eene dichte bruine bestuiving ver- 
deeld, en wordt op de achtervleugels naar onderen smaller. Zijn 
wortelrand is op de achtervleugels op alle aderen kort en gelijk- 
matig getand, met zwarte halve maantjes in de cellen, op de voor- 
vleugels daarentegen ongelijkmatig, in cel 14 en op ader 4 met een 
langen tand uitspringende. Buitenrand op de voorvleugels in alle 
cellen met puntige zwarte pijlspitsvlekken, franjewaarts bij twee 
exemplaren met flauwe, paarswitte vlekken. Op de achtervleugels 
ziet men mede in de cellen eene reeks dergelijke vlekken, maar 
zij zijn veel kleiner en hebben grootere duidelijker blauwwitte 
vlekken achter zich, die bij twee exemplaren bijna tot eenen band 
ineenvloeien en in het midden ieder eene witte stip hebben. 
Binnenrand der achtervleugels grauwgeel. 

Op de onderzijde is de wortelhelft der voorvleugels bleek bruin- 
geel, zwart geteekend; de tweede helft heeft een paarswitten dwars- 
band als boven, wortelwaarts door zwarte halve manen, buiten- 
waarts door zwarte pijlspitsen afgezet; daarachter is de grond eerst 
paarswit, dan bruinachtig. Achtervleugels paarsgrijs, de wortelhelft 
met zwarte streepjes en stippen als boven, het derde vierde met 
twee rijen groote zwarte stippen geteekend. Uiterste achterrand 
weder iets bruinachtig. Buik okerbruin, de pooten bruingeel, buiten- 
waarts bruin. Bij het kleinste exemplaar is de lichte dwarsband 


der voorvleugels op de hovenzijde sterk bruin bestoven, 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 295 


39. Lebadea Martha Fabr., Mant. Ins. Il, p. 56; id. Mut. 
Syst. III, 1 p. 139. — Butler, Catal. Diurn. Lep. by Fabr., p. 
59, pl. 1, fig. 4. — Distant, Rhop. Malay. p. 145, pl. 17 fig. 
BO eld, 

Aconthea Alankara Horsfield, Catal. Lep. Hast Ind. Comp. Tab. 
Hufe. 6: 

Limenitis Paduka Moore, Catal. Lep. East Ind. Comp. 1, 
pito: 

Twee mannen. De heer Distant vereenigt, |. c. Alankara Horsf. 
met Martha Fabr., maar ook Paduka Moore behoort als lokale 
varieteit hier. Misschien is zelfs /smene Doubld. ook niet specifiek 
verschillend; attenuata Moore, Proc. Zool. Soc. 1878, p. 829 is 
stellig slechts eene kleine varieteit van /smene of Martha. 

De Belitoengsche voorwerpen behooren tot de varieteit Paduka 
Moore, die zich onderscheidt door vrij donkerbruine bovenzijde, 
het sterk blauwwit bestoven middengedeelte der achtervleugels en 
hunnen smallen witten middenband. De exemplaren van Malacca 
schijnen lichter, meer geelbruin en met breederen witten band der 
achtervleugels te zijn en bij den man tegen de punt der voor- 
vleugels eene blauwwitte bestuiving te hebben, Alankara Horsfield, 
van Java, is op de bovenzijde grauwbruin zonder veel blauwwitte 
bestuiving der achtervleugels (ook bij gekweekte voorwerpen) en de 
type, van Siam en Birma, is helder kaneelbruin, met breed witte 
doch op de achtervleugels bijna tot den middenband beperkte 
teekenings Overigens is de teekening bij al deze vormen vrij wel 


dezelfde, zoomede de vleugelvorm. 


40. Messaras Erymanthis Drury, ///usé. I, pl. 15 fig. 3, 4. — 
Cramer, Vitl. Kap. Ul, p. 77, pl. 238 F, G. — Distant, Rhopal. 
Malay. p. 177, pl. 8 fig. 4 (8). 

De exemplaren zijn vrij wel gelijk aan Cramer’s afbeelding , dus 
niet zoo licht als de Javaansche, noch zoo donker als die van 
Malacca, welke laatste Distant afbeeldt. Mijne voorwerpen van 


Sumatra zijn bijna even donker, 


296 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


44. Cynthia Arsinoë Cram., Viti. Kap. II, p. 100, pl. 160 
fig. BEC, 

Cynthia Dejone Distant, Rhopal. Malay. p. 185, pl. 10 fig. 1, 2. 

Drie mannen, overeenkomende met Distant’s Dejone, die iets 
vlekkiger zwart geteekend is dan de Javaansche exemplaren. Waar- 
schijnlijk komt er slechts ééne soort van dit genus in tropisch 
Azie voor, want de, buitendien geringe, verschilpunten tusschen 
de varieteiten zijn volstrekt niet standvastig, zooals ik aan eene 
lange reeks exemplaren van allerlei lokaliteiten zie. Arsinoë heeft 


reeds een dozijn overbodige namen ontvangen. 


42. Protho& Franckii Godart, Hue. Méth. 1X, p. 825. 

Prothoë Angelica Butler, Ann. and Mag. of Nat. Hist. 5 Ser. 
XVI, p. 53 (1885). 

Prothoë uniformis Butler, Ann. and Mag. of Nat. Hist. p. 53. — 
Distant, Rhopal. Malay. p. 434, pl. 38 fig. 4. 

Een schoon exemplaar, dat tot de varieteit Angelica Butler be- 
hoort, die zich van de eveneens onbeduidende varieteit waiformis 
Butl., Dist. onderscheidt door eene reeks flauwe witte vlekken in 
den blauwen middenband der voorvleugels. Deze soort is door Mr. 


Piepers nog niet op Java gevonden. 


43. Lexias Dirtea Fabr., Aut. Syst. DI, 1 p. 59. 

Symphaedra Üirtea Distant, Zhopal. Malay. p. 112, pl. 12 
fes ede 

Verscheidene exemplaren. De mannen weinig verschillende van 
Sumatraansche exemplaren, alleen de voorrandshelft van den blauwen 
achterrand der achtervleugels paarser; maar de wijfjes in twee 
varieteiten optredende, namelijk eene gelijk aan het door Distant, 
Le. fig. 8, voorgestelde en eene waarbij de lichte, meer groenwitte 
dan gele stippen der geheele bovenzijde en ook van de onderzijde 
der achtervleugels geheel of ten deele ontbreken (varieteit imma- 
culata m.). Zij worden door overgangen met den type verbonden. 


Dirtea is niet op Java door Mr. Piepers gevonden. 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 297 


44. Apatura Osteria Westwood, Gen. of Diurn. Lep. p. 
305, Note. 

Eulacera Osteria Distant, Rhopal, Malay. p. 100, pl. 12 fig. 
3410.92 

Een paar, het wijfje met sterker paarswit bestoven tweede helft 
der achtervleugels dan op Distant’s afbeelding. 

Herrich-Schäffer heeft, in zijnen Prodromus, Osteria in het genus 
Apatura opgenomen, maar zij zal wellicht generiek moeten worden 
afgescheiden als #ulacera Butler, want de oogen zijn behaard. Ik 
weet niet of dit kenmerk reeds is opgemerkt, Distant vermeldt het 
niet. Het aderstelsel is als bij Apatura. 

Osteria is ook van Java vermeld, doch door Mr. Piepers aldaar 


nog niet gevonden. 


45. Precis Ida Cram., UZ. Kap. 1, p. 66, pl. 42,C, D 
(afschuwelijk !), IV, p. 167, pl. 374 C, D. 
Een exemplaar, overeenkomende met Gramer’s laatst aangehaalde 


af beelding. 


46. Junonia Laomedia Linn. — Cram. Wi. Kap. I, p. 
13, Tab. 8, fig. F, G (te donker). 


47. Abisara Echerius Stoll, (itd. Kap, p. 140, pl. 31 
God da; 10. 

Abisara Kausambi Distant, Mhopal. Malay. p. 189, pl. 18 fig. 
10, A deg, 

De exemplaren zijn gelijk aan mijne Sumatraansche. Keherius is 


mij van Java niet bekend. 


48. Allotinus subviolaceus Feld., Nov. IL, p. 368, Tab- 
00 fig. ANS 

Allotinus Alkamah Distant, Lhopal. Malay. p. 452, pl. 44 fig. 3. 

Logania Andersoni Moore, Journ. Linn. Soc. 21 (1886) p. 39> 
picasfig.+ 6: 


Ken exemplaar. Komt ook op Java voor. 


298 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


49. Lycaena Osias Röber, Zris n°. 3, p. 56, pl. V fig. 
17. — Staudinger, Iris II pl. I fig. 4. 

Lyc. Amphissina Staud., 1, c. p. 109. 

Twee exemplaren. Zij onderscheiden zich van twee Phillippijnsche, 
van Dr. Staudinger ontvangen, door veel breedere geelroode af- 
zetting der zwarte vlek boven het staartje op de onderzijde der 
achtervleugels. Misschien is Oszas slechts eene varieteit van Amphissa 
(niet: Amphyssa) Feld., die mij niet in natura bekend is en waar- 
over ik naar de afbeelding niet wil oordeelen. De hier aangehaalde 
afbeeldingen zijn ook in zeer hooge mate onvoldoende. Mij van 
Java eveneens bekend en de exemplaren met de Belitoengsche 


overeenkomende. 


50. Lycaena Aratus Cramer, Uitl. Kap. IV, p. 144, pl. 
365 A, B. 

Een exemplaar. Cramer’s afbeelding, hoewel grof, is kenbaar. 
Mij is deze soort niet van Java bekend, wel van Timor en de 


Molukken. 


51. Lycaena Celeno Cram., Vitl. Kap. I, p. 50, pl. 31 
fio. ACID; 

Lampides delianus Distant, Rhopal. Malay. p. 228, pl. 21 fig. 
189 (nec Stoll). 

Een paar. Cramer geeft een onjuist vaderland voor dezen vlinder 


op (Suriname). Is ook op Java gemeen. 


92. Lycaenesthes (Niphanda) tessellata Moore, Proc. 
Zool. Soc. of London 1874, p. 572, Tab. 66 fig. 6. — Distant, 
Rhopal. Malay. p. 458, pl. 42 fig. 13 en pl. 44 fig. 21. 


Een wijfje. Mij niet van Java bekend. 


53. Sithon (Myrina) nivea Godman, Proc. Zool. Soc. of 
London 1878, p. 640, pl. 40 fig. 3, 4. 

Myrina hiemalis Godman, |. c., fig. 5, 6. — Distant, Rhopal. 
Malay. p. 249, pl. 22 fig. 13. 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 299 


Eenige exemplaren dezer prachtige soort, doch allen beschadigd. 
Zij is mij niet van Java bekend. De buitendien toch al geringe 
verschillen tusschen wivea en hiemalis worden reeds door de voor 


mij staande exemplaren volkomen uitgewischt, 


54. Sithon Amrita Feld., Wien. Ent. Monatschr. IV, p. 395. 

Neocheritra Amrita Distant, Rhopal. Malay. p. 252, pl. 20 fig. 
459, pl. 23 fig. 124. 

Twee wijfjes. Van Java ken ik deze soort niet, 


55. Sithon Tharis Geyer, in Hübn, Zutr., Stes Hundert, 
p. 22, fig. 883, 884. — Distant, Rhopal, Malay. p. 257, pl. 20 
fig. 19. 

Twee mannen. Geyer’s exemplaar had een deel der staarten ver- 
loren en de onderzijde der achtervleugels is zoowel op zijne als op 
Distant’s afbeelding te bruin. Door Mr, Piepers nog niet op Java 


gevonden, doch wellicht daar voorkomende, 


56. Sithon Estella Hewitson, /llustr. of Diurn. Lep. p. 31, 
into r1an. 16 fio. ‚90, Di. 


Een wijfje. Mij niet van Java bekend, 


57. Sithon Lisias Fabr., Mant. Il, p. 65, — Boisduval, 
Spéc. Gen. 1, pl. 22 fig. 2. 

Kenige exemplaren. Zij onderscheiden zich van het bij Boisduval 
afgebeelde voorwerp (= Bidwanda Boisduvalii Moore, Journ. As. 
Soc. Beng. 1884 p. 31) door meer gereduceerde geelroode vlek der 
voorvleugels en door veel zwaardere zwarte teekening van de onder- 
zijde der achtervleugels, die echter volkomen op dezelfde wijze is 
aangelegd. Op Java komt deze soort niet voor, althans niet in den 


typischen vorm, want 7’Zesmia Hewitson verschilt wellicht niet specifiek, 


58. Deudoryx Domitia Hewitson, M/lustr. of Diurn. Lep. 
p. 12, Tab. 6 fig. 6, 7. — Distant, Rhopal. Malay. p. 280, pl. 
23 fig. 78. 


Een exemplaar dezer door de bleek okergele, spaarzaam zwart 


300 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


geteekende onder- en aardbruine bovenzijde zeer kenbare soort. 


Mij van Java niet bekend. 


59. Deudoryx Timoleon Stoll, Uzt/. Kap. p. 146, pl. 32 
fig. 4. — Boisduval, Spéc. Gen. I, pl. 22 fig. 4. 

Iraota Boswelliania Distant, Mhopal. Malay. p. 258, pl. 22 
fig. 23 9. 

Een wijfje. Stoll’s afbeelding en beschrijving zijn grof en opge- 
smukt, die van Boisduval zeer goed. 

Boswelliana Distant stelt een groot en op de onderzijde bonter 
dan gewoonlijk gekleurd wijfje voor. Témoleon is mij van Java 
niet bekend. 


60. Amblypodia Centaurus Fabr., Sys. Ænt. p. 520. 

Narathura Centaurus Distant, Rhopal. Malay. p. 261, pl. 21 
fig. 4, 549. 

Een man, Komt ook op Sumatra voor, doch is door Mr. Piepers 
nog niet op Java gevonden. 

Bij mijne exemplaren is op de onderzijde de punt der voor- 
vleugels en de voorrandshelft der achtervleugels paarsgrijs bestoven, 
wat op de eenigszins grof bewerkte afbeelding van Distant wel ten 


onrechte niet is aangeduid. 


61. Amblypodia Anarte Hewitson, Catal. Lyc. Brit. Mus. 
p. 5 n°. 20, pl. 3 fig. 16, 17; idem, Just. Diurn. Lep. p. 4 
nt Oo, Tab. 4 fig 0.47. 

Narathura Agnis Distant, Rhopal. Malay. p. 362, pl. 21 fig. 29 2. 

Verscheidene exemplaren; schijnt ook op Sumatra niet zeldzaam, 
doch is mij niet van Java bekend. 

Voorloopig kan ik althans de Aguzs van den heer Distant niet 
voor specifiek verschillend van zarte houden. Aguis Felder is niet 


afgebeeld. 


62. Amblypodia Eumolphus Cramer, Vitl. Kap. IV, p. 19, 
pl. 299 G, H. 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 301 


Narathura Farquhari Distant, Rhopal. Malay. p. 264 en p. 463, 
pl. 23 fig. 34. 

Twee mannen; zij verschillen niet van Javaansche exemplaren. 
Farquhari Distant is stellig niet anders dan Mumolphusen Cramer’s 
afbeelding der onderzijde veel te slordig, om daarop vergelijkingen 


te gronden. 


63. Amblypodia Abseus Hewitson, Catal. Lycaen. Brit. 
Mask p. Jin: AO, Tab. 5 fig. 51, 52. 


Een wijfje. Mij niet van Java bekend. 


64. Amblypodia Singhapura Distant, Rdopal. Malay. p. 
273, fig. 849 (houtsnede). 

Een paar. Het naast verwant aan Diardi Hewitson, die ik alleen 
uit de afbeelding ken. Mij niet van Java bekend, zoo min als 


Diardi. 


65. Amblypodia Apidanus Cramer, Ui. Kap. IL p. 63, 
pl. 137 F, G. — Distant, Rhopal. Malay. p. 273 fig. 85 (hout- 
snede). 

Pap. Dorimond Stoll, Ut. Kap. p. 166, pl. 37 fig. 4, 4 D. 
Een wijfje. Het behoeft nauwelijks vermelding, dat deze soort 


zoo min in Suriname, zooals Cramer opgeeft, als, volgens Stoll, 


2 
aan de Kaap de Goede Hoop voorkomt; daarentegen wordt zij wel 
op Java gevonden. Het Belitoengsche voorwerp is op de bovenzijde 
donker paarsblauw met donkeren rand, terwijl de Javaansche wijfjss 
lichtblauw zijn, juist zooals Stoll afbeeldt; ook zijn bij de Javaansche 
voorwerpen de voorrandswortels der vleugels op de onderzijde rood- 
bruin, bij het exemplaar van Belitoeng eenkleurig met den donker- 
bruinen grond. De overige teekening is echter juist eveneens. 
Intusschen geloof ik, dat het niet overbodig is, deze varieteit te 


benoemen en geef haar dus den naam van saturata. 


66. Amblypodia Antimuta Felder, Wien. Ent. Mon. IV, 
p. 233. — Distant, Rhopal. Malay. p. 266, pl. 13 fig. 11. 


302 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


Twee exemplaren. Deze ook op Malacca en Sumatra voorko- 


mende soort is mij niet van Java bekend. 


67. Amblypodia Metamuta Hewitson, Z//ustr. Diurn. Lep. 
p. 13, Tab. 2 fig. 14, 15. — Distant, Rhopal. Malay. p. 267, 
pl. 33 fig. 19. 

Een wijfje. Komt ook op Sumatra voor, doch is mij van Java 
niet bekend. 

Of Metamuta Distant, 1. e. fig. 18, wel dezelfde soort is als fig, 
19 zou ik met hem betwijfelen. Volkomen stem ik in met Dis- 
tant’s opmerking, dat het zeer dwaas was zes naverwante soorten 


met bijna gelijkluidende namen te bestempelen. 


68. Amblypodia Lycaenaria Felder, Wien. Ent. Mon. IV 
p. 396; id. Novara II, p. 232, Tab. 29 fig. 13. — Distant, 
Rhopal. Malay. p. 269, fig. 79 (houtsnede, copie van Felder). 


Een wijfje. Deze soort is mij ook weder niet van Java bekend. 


69. Amblypodia Narada Horsfield, Cat. Lep. Hast Ind. 
Comp. I, p. 98, Tab. 1 fig. 8. — Distant, Ahopat, Malay. p. 276, 
pl. 21 fig. 232. 

Een man. Komt ook op Java voor. Distant’s afbeelding is, wat 
den vleugelvorm aangaat, niet goed geslaagd; de achtervleugels 
zijn te klein. 

Tien soorten van Amblypodia zijn dus hier van Belitoeng ver- 


meld en daarvan ken ik er slechts drie ook van Java. 


70. Pieris Panda Godart, Zrce. Meth. IX p. 147. — Bois- 
duval, Spee. Gén. I. p. 485. — Snell, v. Voll., Monogr. d. Piér. 
p. 44. — Wallace, Trans. Ent. Soc. of London, Ser. IV, Vol. IV 
p. 369 (Tachyris Panda). 

Pieris sulphurea Snell. v. Voll. 1. c. p. 32, Tab. 4 fig. 4. 

Pieris Nathalia Felder, Wien. Ent. Mon. VI p. 285. 

Tachyris Nathalia Wallace, 1. c. p. 369. 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 303 


Saletara Nathalia Distant, Rhop. Mal. p. 317, pl. 26 fig. 1,24 9. 

Verscheidene exemplaren, de mannen overeenkomende met de 
door Distant geleverde, zeer juiste afbeelding. Godart beschreef 
deze soort naar een of meer Javaansche voorwerpen; dezulke 
trekken nog iets meer op het zwavelgele dan de Belitoengsche en 
Distant’s afbeelding. Deze laatsten vormen aldus een overgang op 
de merkbaar zuiverder witte varieteit Nathalia Felder uit Celebes 
en andere, meer oostwaarts gelegen streken, welke intusschen zeer 
stellig niet de minste aanspraak heeft op specifieke rechten, daar 
zij alleen op een nog wel vrij onbeduidend (vooral bij de Pieridina) 
kleur- of liever tintverschil is gegrond. De kleine afwijking in het 
aderbeloop is ten minste (zie Distant) niet bestendig, en doorgaand 
verschil in de andere sexe is er niet. Su/phurea Snell. v. Voll. is 
het wijfje, het komt met zwavelgele , zwart gerande voor- en achter- 
vleugels voor (Panda 2 Boisd., sulphurea S. v. V.) en ook met 
witte voor- en gele achtervleugels (Nathalia Distant). Beide 
vormen worden op Belitoeng gevonden. 

Nog moet ik opmerken, dat de vleugelvorm van Snellen van 
Vollenhoven’s afbeelding van sulphurea onjuist is, de voorvleugel- 


punt is te spits en steekt te veel uit. 


74. Cathaemia haemorrhoa Snell. v. Voll., Mon. des 
Peer KU 13632 fon: 

Ken paar. Het vormt eene niet onbelangrijke varieteit, want de 
vlekken op de onderzijde der achtervleugels, bij den staarthoek, 
zijn niet rood en de binnenrand dier vleugels niet oranje-okergeel, 
maar helder, bijna goudgeel. Ik stel dus voor deze Belitoengsche 
varieteit, die overigens niet afwijkt van den type (waarvan ik een 
origineel exemplaar bezit), Awrago te noemen. 


Haemorrhoa kende ik tot dusverre alleen van Banca. 


72. Terias Hecabe Linn. — Cramer, Vitl. Kap. II, pl. 
194 B, C. 


Ik sluit mij ten opzichte dezer soort geheel aan bij hetgeen de 


304 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


heer H. J. Elwes zest in de Transactions of the Entomological 
Society of London, 1888, p. 412. Zij ontbreekt ook op Beli- 


toeng niet. 


73. Callidryas Chryseis Drury, ZU/. Hvot. Ent. 1, Tab. 12 
fig. 3, 4. — Distant, Rhopal. Malay. p. 300, pl. 25 fig. 1,2, 
pl. 26 fig. 20 9 var. 

Papilio Alcyone Cram., Uitl. Kap. 1, p. 89, pl. 58 A, C. 

Callidryas Pyranthe Snell. v. Voll., Mon. d. Pier. p. 59. 

Eenige exemplaren, de man zoowel met als zonder zwart randje 
der achtervleugels, de wijfjes allen met ongedeelde zwarte boven- 
zijde der voorvleugelpunt, doch over het geheel niet zoo zwaar ge- 


teekend als Distant’s fig. 20 1. ce. — Komt ook op Java voor. 


74. Papilio Polytes L., Mus. Lud. Ulr. p. 186. — Cramer, 
itt. Kap. II, p. 129, pl. 265 A, CG. 

Pap. Pammon L., |. c. p. 189. — Cramer, 1. c. II, p. 169, 
pl. 141 B. 

Pap. Theseus Cramer, |. c. II, p. 128, pl. 180 B. — Wallace, 
Trans. Linn. Soc. of London XXV, p. 52, Tab. 2 fig. 2, 4, 7. 

Een man der varieteit Theseus, met nog iets korter staarten 
dan de Javaansche exemplaren; grootte en vorm der witte vlekken 
als bij deze. Op de onderzijde ziet men slechts één wit vlekje in 
den staarthoek, overigens zijn de witte halve manen der achter- 


vleugels enkelvoudig. 


75. Papilio Helenus L., Mus. Lud. Ulr. p. 185. — Cramer, 
Urtl. Kap. IL, p. 90, pl. 153 A, B. 

Pap. Iswara White, Entom. I p. 340. — Distant, Âhopal. 
Matay. p. 344, pl. 30 fig. 1, 2. 

Een wijfje, bijna geheel overeenkomende met Distant’s fig. 2, 
alleen hebben cel 2 en 3 op de onderzijde der achtervleugels geen 
witte vlekken en bevinden zich blauwe vlekken, geen halve manen , 


in de cellen 2, 3 en 4, 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 305 


76. Papilio Memnon L., Mus. Lud, Ulr. p. 193. 

Pap. Agenor L., 1. e.p. 194. — Distant, Rhopal. Malay. p: 
339, pl. 29 fig. 19. 

Drie exemplaren, een man gelijk aan de gewone Javaansche, 
een tweede met roestbruine bestuiving op de onderzijde der achter- 
vleugels bij den staarthoek, waarvan ik slechts bij één man van 
Java eenige sporen zie, en een wijfje, bijna gelijk aan Agenor 9 
Distant, maar behalve de witte bestuiving langs den achterrand, 
ook nog met een witten dwarsband over de punt der voorvleugels 
en iets smalleren witten band der achtervleugels. Dergelijke wijfjes 


ken ik niet van Java. 


77. Papilio Sarpedon L., Mus. Lud. Ulr. p. 196. — Dis- 
tant, Rhopal. Malay. p. 359, pl. 32 fig. 6. 

Twee exemplaren, zeer wel overeenkomende met Distant’s af- 
beelding, de blauwgroene dwarsband dus smaller dan bij de 
Javaansche exemplaren, doch breeder dan bij de Ceylonsche, die 


zeker niet specifiek verschillen. 


78. Papilio Evemon Boisduval, Spée. Gén. I, p. 234. — 
Distant, Bhopal. Malay. p. 360, pl. 32 fig. 1. 

Een exemplaar, zeer overeenkomende met Distant’s goede af- 
beelding. Deze op Sumatra vrij gewone soort ken ik niet van Java. 

Of Evemon dezelfde is als Jason L., Mus. Lud. Ulr. p. 210, 
durf ik niet beslissen, vooral niet na de opmerking van Aurivillius 
in zijne uitmuntende Zecensio critica Lep. Mus. Lud. Ulr. p. 31, 
maar zeker is het, dat Jason Esper, Ausl. Schmett., Tab. 58 fig. 
5, niet Zvemon Boisd., maar Zurypylus L., Cram. voorstelt. Het 
beste zou zijn om Papilio Jason L. voorloopig te laten rusten; 
het bezigen van dien naam geeft slechts tot verwarring aanleiding. 


79. Hesperia Hyela Hewits., Deser. Hesper. p. 23. — Plötz, 
Stett. Ent. Zeit. 1882, p.. 322. 
. Pirdana Hyela Distant, Rhopal. Malay. p. 376, pl. 35 fig. 6 9. 


Een mannelijk exemplaar; het is kleiner dan de Javaansche en 
20 


306 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


het okergeel aan den staarthoek der achtervleugels is tot de franje 
beperkt, daarentegen bevinden zich aan de uiterste spits van het 
achterlijf eenige okergele haartjes. Het wordt voor mij derhalve waar- 
schijnlijk, dat ook wviolascens Plötz, |. c., hier behoort en beiden, 
zoomede /smene Felder, Novara p. 512 n°. 894, pl. 73 fig. 4, 5 
vereenigd moeten worden met Celsina Feld., 1. c. n°. 893, pl. 91 
fig. 12. Denkelijk kunnen deze drie namen ook wel als bloote 


synoniemen beschouwd worden. 


80. Tagiades Gana Moore, Proc. Zool. Soc. 1865, p. 780. — 
Plötz, Jahresb. Nassau. Vereins 37 (1884) p. 36. — Distant, 
Rhopal. Malay. p. 388, pl. 34 fig. 2. 

T. Atticus var. Caligana Distant, 1. c. p. 387, pl. 34 fig. 6. 

Een man, volkomen met Distant’s afbeelding overeenstemmende, 
Bij de Javaansche exemplaren strekt het wit der achtervleugels 
zich iets verder uit en is de achterrand sterker zwart (var. Cali- 
gana Distant). 

Dat deze soort de Hesperia Atticus Fabricius, Ent. Syst. ILL, 
1 p. 339 p. 288, zou zijn is hoogst onwaarschijnlijk. Fabricius 
spreekt van «alis posticis hyalinis». Moore’s beschrijving laat 


daarentegen geen twijfel over. 


81. Tagiades Folus Cramer, Uitl. Kap. I, p. 118, Tab. 
74 F. — Plötz, Jahresb. Nassau. Vereins 37 (1884) p. 55. 

Udaspes Folus Distant, Rhopal. Malay. p. 398, pl. 34 fig. 3. 

Een exemplaar, gelijk aan de Javaansche. Dat Cramer een ver- 
keerd vaderland (Suriname) voor deze soort heeft opgegeven, be- 
hoeft nauwelijks meer vermeld te worden. Zijne afbeelding is ook 


gebrekkig, die van Distant mede grof. 


82. Ismene Chromus Cramer, Uitl. Kap. III, p. 163, 
Tab. 284 fig. E. — Plötz, Stett, Ent. Zeit. 1884 p. 57 n°. 19. 
Ismene Chabrona Plötz, 1. c. p. 56 n°, 16. ’ 

Ismene Contempta Plötz, 1. c. n°. 17. Is 
Ismene Vitta Butler, Trans. Linn. Soe. of London, 2 Ser, I, p- 
554. — Plötz, L ce p. 18. 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 307 


Hasora Vitta Distant, Rhopal. Malay. p. 375, pl. 35 fig. 4. 

Ismene Malayana Felder, Wien. Ent. Mon. IV, p. 401; id., 
Novara Tab. 72 fig. 15. — Plötz, 1. c. p. 57 n°. 20, 

Choaspes Malayana Distant, Rhopal. Malay. p. 373, pl. 35 fig. 2, 

Een man. Al de hier geciteerde afbeeldingen en beschrijvingen 
hebben betrekking op ééne soort en duiden slechts onbelangrijke 
varieteiten aan. Het Belitoengsche voorwerp behoort tot de varieteit 


Vitta. Gramer’s afbeelding is nog de beste van de aangehaalde. 


83. Chalcosia Eusemioides Felder, Novara II, 2, pl. 83 
fig. 10. i 

Een wijfje. Volgens Felder op Celebes voorkomende; van Java 
ken ik deze soort nog niet. 


84. Chalcosia Metachloros Moore, Catal. Lep. Hast India 
Comp. Il, p. 324 pl. VIII a fig. 4d, 4a 9. 
Een man. 


85. Chalcosia analis nov. spec. — Pl. 12 fig. 2 (2). 

Een wijfje van 40 millim. vlucht. 

“Verwant aan Chalcosia (Agalope) basalis Moore, Cat. Lep. E. I. C. 
II, pl. Vila fig. 5, doch de voorvleugels zonder bruingele vlek 
aan den wortel, ook aan Ch. Ficta Walk., Journ. Linn. Soc. VI, 
p. 97, maar de onderzijde der achtervleugels zonder rooden zwart- 
geranden wortel. 

Grondkleur wit, iets onzuiver, op kop, thorax, en voorvleugels 
door eene dunne donkergrijze bestuiving bijna geheel bedekt, op 
laatstgenoemden ook het aderbeloop min of meer zwartgrijs be- 
schubd. Voor den achterrand vertoont de grondkleur zich als eene 
flauw gebogene, getande dwarsstreep, die in bijna alle cellen door 
eene zwartgrijze langsstreep gedeeld wordt en nog meer uitkomt 
doordat de achterrand achter haar zwartgrijs is en zij aan de 
wortelzijde door eene mede zwartgrijze bestuiving wordt afgezet; 
binnenrand smal wit. 


Achtervleugels met eene flauwe zwartgrijze vlek tegen de punt, 


308 LEPIDOPTERA VAN, BELITOENG. 


terwijl de teekening der onderzijde donker doorschijnt. Zij bestaat 
aldaar uit twee vaalzwarte langsvegen tegen den voorrand, drie- 
kante zwarte vlekjes op den achterrand en eene buitenwaarts ge- 
tande zwarte streep, die van de basis van ader 4 recht op den 
achterrand bij het eind van ader 14 aanloopt. Buitendien is het 
tusschen die streep, de middencel en den binnenrand besloten ge- 
deelte van den vleugel dof citroengeel, de middencel dun bruin 
bestoven en het aderbeloop eenigszins zwartgrijs beschubd. 

De voorvleugels zijn op de onderzijde niet zoo gelijkmatig donker 
bestoven als boven, meer langs de aderen, en de achterrand met 
een getanden vaalzwarten zoom en eene getande zwarte dwarsstreep 


daarvoor geteekend. 


86. Hypsa Dama Fabr., Spec. Ins. II, p. 216; Ent. Syst. 
III, 2 p. 29. — Snellen, Zijds. v. Ent. XXXI, p. 139. | 

Een wijfje; het komt het meest met een wijfje van Sumatra 
overeen, heeft eene witte langsstreep op de voorvleugels, maar 


onderscheidt zich door eene zwarte middenvlek der achtervleugels. 


87. Pseudoblabes bifasciata Felder, Novara II, 2, pl. 
106 fig. 11 (2). — Snellen, Lepidoptera in: Midd. Sumatra p. 36. 

Padenia transversa Moore, Lep. of Ceylon VI, p. 59, pl. 103, 
fig. 1 (8). 

Een man. Deze soort komt ook op Java voor. Het genus Pseudo- 
blabes, door Zeller in 1853 beschreven, behoort stellig tot. de 
Lithosina. De beide dwarsstrepen op de voorvleugels zijn ook wel 


bronskleurig. 


88. Birnara nubila Butler, Zrans. Linn. Soc. of London, 
Ser. 2, I p. 560 (1879). — PI. 12, fig. 3. 

Drie mannelijke exemplaren dezer slank gebouwde, Spanner- 
achtige Liparide. Ik geef hierbij eene afbeelding naar een onafge- 
vlogen voorwerp. 


Ik ken deze soort tot dusverre alleen van Malacca. 


LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 309 


89. _Macroglossa rectifascia Felder, Novara II, 2, pl. 
75 fig. 7. — Boisduval, Suit. à Buffon, Hétér. I, p. 353. — 
Moore, Zep. of Ceylon N, p. 27, pl. 90 fig. 2. 

Een wijfje. Felder noemt deze soort eene Rhamphoschisma. Ik 
houd haar met Boisduval voor eene gewone Macroglossa ij is 
mij niet van Java bekend, alleen van Ceylon. 


90. Nyctipao crepuscularis Linn. — Guenée, Suit. à 
Buffon, Noct. III, p. 182. 
Een slecht exemplaar. 


91. Nyctalemon Patroclus Linn., Mus. Lud. Ulr. p. 204. — 
Guenée, Suites à Buffon, Uran. et Phalén. I, p. 15. 

Nyctalemon docile Butl., Godman, Salvin en Druce, Proc. Zool. 
Soc. 1878, p. 642. 

Verscheidene exemplaren. De synonymie dezer licht herkenbare 
vlindersoort, die echter reeds een tiental namen heeft ontvangen, 
omdat zij lokaal een weinig varieert, zou te veel ruimte innemen. 
Ik wil dus alleen aanteekenen, dat de Belitoengsche exemplaren 
behooren tot den type (Patroclus Guen., Cram. II, pl. 108; docile 
Butler, Trans. Linn. Soc. of London Ser. 2, I p. 562), die ook 
op Malacca wordt gevonden en waartoe de Javaansche exemplaren 
mede behooren. Die uit het oosten van den Archipel (Amboina, 
Batjan, Nieuw-Guinea) verschillen door schuinere lichte dwarsstreep 
der voorvleugels, 


92. Urapteryx Crocopterata Kollar, in vor Hügel’s 
Kashmir p. 483. — Guenée, Suit. à Buffon, Uran. et Phal. I, 
p. 433. 

Ur. praetoraria Felder en Rogenh., Novara II, 2 pl. 122 
fig. 13. 

Thinopterye nebulosa Butler, Illustr. VI, p. 51, pl. 113 fig. 8. 

Een exemplaar dezer zeer varieerende soort, die ook op Java 
voorkomt, 


310 LEPIDOPTERA VAN BELITOENG. 


„93. Hazis Bellonaria Guenée, Suit. à Buffon, Uran. et 
Phal. IL, p. 193, pl. 18 fig. 1. i | 
Euschema subrepleta Butler, Illustr. I, p. 57, pl. 14 fig. 4. 
Euschema Bellonaria Dewitz, Verh. Leop.-Carol,-Akad. 44, p. 267, 

pl. Sofie. 10.104, 2, 
Euschema Ares Weymer, Stett. Ent. Zeit. 1885, p. 279, pl. 
2 fig. 9. 


. Een exemplaar, iets kleiner dan de Javaansche. 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET, 
APOGONIA DESTRUCTOR nov. sp. 


DOOR 


Dr. H. BOS. 


(Pl. 13 en 14). 


In den voorzomer van 1888 zond de heer J. D. Kobus, onder- 
directeur van het proefstation Oost-Java te Pasoeroean, mij een 
kever in drie ontwikkelingstoestanden, die hem zeer veel be- 
lang inboezemde, daar de larve veel schade aan de wortels van 
het suikerriet veroorzaakte. Ik zond den kever ter vergelijking aan 
het Rijks Museum te Leiden, en de heer Ritsema was zoo wel- 
willend, mij den naam aan te geven, waaronder soortgelijke exem- 
plaren in het Museum geplaatst waren. Die naam was Apogonia 
gemellata Kirby. Toen later evenwel bleek, dat hier eene naams- 
verwarring in het spel kon zijn (waarover nader) en door den 
heer Kobus de wenschelijkheid werd uitgesproken, nauwkeurige 
afbeeldingen van den kever te bezitten, met het oog op de dikwijls 
zeer groote schade door dezen teweeggebracht, vatte ik het voor- 
nemen op, van het bovenvermelde dier eene beschrijving met 
afbeeldingen te geven, te meer, daar het aantal beschreven larven 
en poppen van kevers nog gering is en de kennis er van dus nog 
zeer vele leemten bevat. 

Met het oog op eene eventueel latere identificeering der soort 
heb ik de beschrijvingen zoo gedetailleerd mogelijk genomen. Ik 
wensch daaraan toe te voegen eenige opmerkingen omtrent de 
verwantschap van larve en kever met andere soorten, en te sluiten 


met eenige mededeelingen, die de heer Kobus mij omtrent leefwijze, 


312 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


voorkomen en toegebracht nadeel deed toekomen, waaraan ik nog 
enkele veronderstellingen omtrent den levensloop van dit dier zal 


vastknoopen. 
I. Beschrijving. 


Larve. 

Lengte der volwassen larve (recht uitgelegd) + 14 mm. 

Afstand tusschen kop en anale opening + 10 mm. 

Breedte + 3 mm. (van rug- tot buikzijde). 

De larve heeft den engerlingvorm, dat wil zeggen, zij is met het 
achtereind naar voren omgebogen, waardoor zij voor het gaan op 
den grond ongeschikt wordt. 

Het lichaam bestaat uit den kop, drie thorax-segmenten en 
negen abdominaalsegmenten, waarvan het laatste meer dan dubbel 
zoo lang is als het voorlaatste. Het is door eene lichte huidplooi 
zoowel aan de rugzijde als aan de buikzijde in twee bijna even 
lange deelen gescheiden, terwijl ook nog de anale pool door eene 
zwakke lijn is omgeven, in wier middelpunt ongeveer de anale 
opening ligt. 

De kop (+ 34 mm. lang), is iets, maar zeer weinig, smaller 
dan de prothorax, waarin hij eenigszins is ingezonken, zoodat de 
voorrand hiervan den kop met een klein walletje omgeeft. De kop 
is eenigszins gewelfd; epistijomum en bovenlip zijn samen ongeveer 
zoo lang als het eigenlijke kopgedeelte, dat, van boven gezien, 
zich min of meer halfcirkelvormig voordoet. Door een scherpen, 
vooral aan de buitenhoeken eenigszins zwart geteekenden naad is 
het epistomum van den kop gescheiden. Het bestaat uit twee deelen ; 
eene plaat, ruim driemaal zoo breed als lang , die bijna in de richting 
van den kop ligt en van voren in een vrij scherpen rand eindigt , van 
waar het tweede, schuin naar beneden (een weinig naar voren) 
gerichte deel tot aan de bovenlip verloopt. Dit deel, eveneens veel 
meer breed dan lang, is een weinig binnenwaarts ingedeukt en 
sluit met een niet bijzonder langen naad aan de bovenlip. De twee 
platen van het epistomum loopen soms ook wel in elkaar over; 


doordat de scheiding in een gewelfden rug is veranderd, De bovenlip 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 313 


heeft in hoofdzaak den vorm van eene ellips, waarvan de langste 
as in de breedte van den kop ligt. Daar de bovenzijde echter niet 
vlak is, maar van voren en achteren naar een in ’t midden over- 
dwars gelegen rug oploopt, maakt zij, van boven gezien, den 
indruk, meer kantig te zijn. Het midden van den voorrand ver- 
toont eene zeer kleine insnijding, die weder door een afzonderlijk 
stukje als ”t ware wordt aangevuld. Zooals boven reeds werd gezegd, 
is de naad tusschen epistomum en bovenlip vrij kort; de ver- 
binding bestaat uit een bijna cirkelvormigen chitinering, waardoor 
de holten van beide communiceeren, en eene sterk chitineuse 
streep links en rechts van dien ring. De onderzijde van de boven- 
lip vertoont in het midden een cirkelvormig kuiltje, omgeven door 
een grooter cirkelvormig veld, waarop vele haren, die radiaal naar 
binnen gericht zijn en met hunne punten het kuiltje vrijlaten. 
Van de ondervlakte blijven nu nog twee zijdelingsche , breed sikkel- 
vormige stukken over, die met 10 à 15 overdwarse plooien en 
daartusschen gelegen groefjes bezet zijn. Bij elke plooi is de rand 
met een stijf, zwak gebogen borsteltje voorzien; aan de voor- 
zijde, ter weerszijde van de inkerving, zijn de borsteltjes iets 
grooter; op het «tusschengezette» stukje zitten fijnere haren. 
Kop, epistomum en bovenlip zijn glad, zelfs glanzend; de kop 
draagt eenige verspreide haren; het epistomum draagt aan weers- 
kanten een stijf haar, dat uit eene ingedrukte punt voor den dag 
komt; dergelijke haren bevinden zich ook op de stijgende en dalende 
vlakte van de bovenlip, symmetrisch geplaatst, aan elke zijde 
meest vier. 

De onderzijde van den kop biedt niet veel merkwaardigs aan, 
Zij wordt grootendeels ingenomen door het achterhoofdsgat, waar- 
door kop en romp met elkaar in verbinding staan. De chitineuse 
ondervlakte van den kop is de onmiddellijke voortzetting van die 
der zijvlakten. Beharing ontbreekt. 

De kleur van den kop is voor het grootste deel eene bruingele 
chitinetint, aan de zijkanten meer bruin, terwijl ook eene mediane, 
getakte streep op de bovenzijde die tint heeft, zoodat van den 


achterrand twee lichtere, gele strepen naar de inplanting der 


314 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


sprieten verloopen , welke strepen zich met elkaar vereenigen langs den 
achterrand van het epistomum, Deze naad is, vooral aan de buiten- 
hoeken, donker, bijna zwart geteekend. Het epistomum en de 
bovenlip zijn geel, slechts de verticale plaat van het epistomum is 
donkerder. De onderzijde van den kop is bruingeel, iets lichter 
dan het grootste deel der bovenzijde. Naar de aanhechtingsplaatsen 
van kaken en onderlip wordt de tint weder zwart, de voorrand 
bij deze aanhechtingsplaaatsen is eene donkere, harde chitine-lijn. 
Ocellen ontbreken geheel. 

Lateraal van de eindpunten van den naad, waarmede het epis- 
tomum aan den kop verbonden is, bevinden zich de aanhechtings- 
plaatsen der sprieten. De sprieten bestaan uit vijf leden. Het eerste 
is, evenals bij vele Lamellicornialarven, min of meer bolvormig 
en wordt door sommige auteurs (Erichson) niet als een afzonderlijk 
lid beschouwd, door anderen (Perris) wel. Mij komt de laatste 
meening als de ware voor; ofschoon het segment kort is, is het 
toch zoowel met den kop als met het volgende lid beweeglijk ver- 
bonden. Daar het een weinig in den kop kan teruggetrokken 
worden, kan het misschien den dienst van een kogelgewricht 
verrichten. Het tweede, derde en vierde lid zijn onderling nage- 
noeg even lang; het vierde vertoont aan de eene zijde eene dunne 
chitinelijst, die in de lengte verloopt. Het vijfde sprietlid is vrij 
kort en breeder dan de andere, het loopt spits toe en vertoont 
eenige sterker gechitiniseerde punten. 

Vóór de sprieten zijn de bovenkaken ingeplant. Zij zijn eenigszins 
sikkelvormig, maar met een breeden kant onder het epistomum 
aan den koprand verbonden, Beide kaken.zijn haakvormig naar 
elkaar toegebogen. De linker kaak strekt zich iets verder naar voren 
uit dan de rechter, zoodat bij gesloten kaken de punt van de 
linker over die van de rechter heengrijpt. Zoo bevindt zich ook de 
kies (zie later) van de linker kaak vóór die van de rechter. Aan 
de bovenzijde loopen de buitenranden der punten wat schuin naar 
beneden af, zoodat de onderzijde der kaken op die plaats min of 
meer hol wordt. Vóór de eindpunt vindt men aan de rechter 


bovenkaak nog één tandje, aan de linker, ongeveer daartegenover, 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. STO 


twee tandjes, zoodat de rechter bovenkaak in ’t geheel tweepuntig, 
de linker driepuntig is. Aan den binnenrand van de basis bevindt 
zich aan de linker bovenkaak een sterke chitineknobbel , waaronder 
nog eene kleine punt, tot aanhechting van de kauwspier dienende. 
De rechter kaak heeft op dezelfde plaats drie chitineknobbels onder 
elkaar; de onderste is misschien alleen noodig voor spieraanhechting , 
de beide bovenste doen zeer stellig dienst als kauwwerktuigen, 
wanneer ze tegen den achterrand van den overeenkomstigen knobbel 
der andere kaak geschoven worden. Men kan deze knobbels dus 
kiezen noemen. Aan de onderzijde loopt in elke kaak eene ondiepe 
groeve overlangs, naar de punt toe, De harde chitinedeelen der boven- 
kaken, namelijk de spitsen, de kiezen, de spieraanhechtings- 
knobbels en verder de randen, zijn donkerbruin, nagenoeg zwart. 

Onderkaken en onderlip vormen aan hare basis een moeielijk te 
scheiden geheel; de laatste is klein en tusschen de elleboogvormige 
onderkaken ingesloten, Het eerste stuk van de onderkaak is vrij 
vleezig en op de doorsnede driehoekig; eene scherpe lijn, een 
weinig gechitiniseerd, ligt aan de bovenzijde en loopt naar de punt 
van de elleboog Het tweede gedeelte draagt twee kauwplaten, die 
met elkaar vergroeid zijn. De vergroeiingsnaad, d. i. de binnenrand 
van de buitenste kauwplaat, is zeer duidelijk te zien, zoowel van 
de onderzijde als van de bovenzijde. De buitenste schijnt de binnenste 
plaat met hare randen een weinig te omgrijpen. Aan haar voor- 
einde draagt de buitenste kauwplaat een of twee, de binnenste 
drie stevige chitinehaken, gedeeltelijk verborgen achter stevige 
borstels, welke op den binnenrand van de buitenste kauwplaat zijn 
ingeplant. Verder zijn beide kauwplaten nog met haren bezet. 
Het verbindingsstuk tusschen elleboog en kauwplaten is nog weer 
in tweeën verdeeld; het meest naar voren gelegen deel vormt één 
stuk met de buitenste kauwplaat en draagt de vierledige tasters. 
Het eerste lid daarvan is vrij kort; op het derde zijn twee lange 
afstaande borstels bevestigd. Aan de punt van den taster zitten 
eene menigte staafvormige lichaampjes (zintuigen ?). 

De onderlip bestaat, van onderen gezien, uit twee deelen , waar- 


van men het eerste de kin, het tweede de lip kan noemen. De lip 


316 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


is van boven in het midden eenigszins overlangs gootvormig uit: 
gehold, met korte, ruwe haartjes bedekt en draagt korte, twee- 
ledige tasters, welke evenals die der onderkaak staafvormige 
lichaampjes aan haar uiteinde vertoonen. 

De drie segmenten van het borststuk zijn ongeveer even groot; 
aan de rugzijde worden door secundaire huidplooien eenige twee- 
hoeken tot afzonderlijke segmentdeelen verheven. Beharing ontbreekt. 
De rand tusschen de gewelfde rugzijde, die ook de zijkanten vormt; 
en de kortere, meer platte buikzijde is bij elk segment tot een 
plooivormigen knobbel opgeworpen , wat zich ook bij elk abdominaal- 
segment herhaalt. Slechts het voorborststuk draagt, dicht aan zijn’ 
achterrand, een stigma, dat door eene bijna geheel ellipsvormige sikkel 
van chitine omgeven is, welker opening naar achteren is gericht. Beide 
einde van de sikkel zijn door een draderig (misschien veerkrachtig ?) 
weefsel verbonden, waarin ik echter geene spiervezels kan ont- 
dekken, zooals ik eerst vermoedde. De ring zelf bestaat uit afzon- 
derlijke vakjes, door overdwars loopende, soms zich vertakkende, 
adervormige lijnen gescheiden, die zich naar het midden, naar de 
eigenlijke opening, in het teerdere weefsel voortzetten. De genoemde 
vakjes zijn voorzien van eene menigte kleine knobbeltjes. 

Elk segment van den thorax draagt een paar poolen, die echter 
meer tot omgrijpen en vasthouden van voorwerpen (wortels of 
takjes) geschikt zijn, dan tot loopen. Trouwens, de gekromde houding 
van de meeste Lamellicornialarven stelt reeds deze dieren tot 
een gewoon loopen minder in staat. De pooten nemen van voren 
naar achteren een weinig in lengte toe. 

Vele schrijvers trachten de deelen van den larvepoot te identifi- 
ceeren met die van het volkomen insect. Mijns inziens is dit in 
het geheel niet doenlijk en evenmin noodig. Daar de larvenpoot 
niet overgaat in den poot van het imago, maar deze nieuw wordt 
gevormd, is er geen de minste reden, waarom beide naar een 
zelfde beginsel zouden zijn gebouwd. De lichaamssegmenten van 
het imago ontstaan wel uit die der larve; toch vindt men dikwijls 
bij de metamorphose sommige abdominaalsegmenten totaal verdwenen 


en is een bepaald segment van het imago niet zelden ontstaan uit 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET 317 


de huid van een larvesegment a, het zenuwstelsel van een larve- 
segment 4, de ruggevatafdeeling van een larvesegment ce, enz., 
zoodat de poging, om larvesegmenten met imagosegmenten te 
identificeeren, niet alleen dikwijls niet gelukt, maar reeds van te 
voren als onmogelijk te beschouwen is en bij de meest gedetail- 
leerde kennis der deelen nooit gelukken kan, wijl de imagoseg- 
menten voor een groot deel uit dooreengewerkte larvesegmenten 
bestaan. Waar dit reeds aan den romp plaats heeft, hoeveel te meer 
moet het dan plaats vinden bij aanhangselen, waarvan de geleding 
niet terugwijst op eene oorspronkelijke samenstelling uit verschil- 
lende individuen, zooals dat met den romp zelf het geval is. De 
geleding der pooten is geheel afhankelijk van hunne functie, en 
daar deze bij de larve en het imago dikwijls geheel verschillend 
is, behoeft men geene parallellen tusschen de leden van beide te 
trekken. Bovendien, er zijn immers genoeg larven zonder pooten, 
die tot imago's met pooten worden, waarbij dus de vergelijking 
totaal wegvalt. 

Naar aanleiding van bovenstaande redeneering noem ik dus 
met opzet de pootleden der larve niet met de namen, die bij het 
imago gebruikelijk zijn. Doet men dit wèl, dan werkt men een 
dwaalbegrip in de hand en stelt het doorvoeren van een systeem van 
termen boven waarneming en beschrijving der waarheid. Hoe het door- 
voeren van zulk een systeem tot kunstmatige voorstelling kan 
leiden, blijkt uit de beschrijving van Lacordaire (Histoire naturelle 
des insectes, Genera des Coleopteres III, p. 56): «Les pattes sont 
assez longues et composées normalement de cinq articles, dont le 
premier ou la hanche est remarquable par sa longueur, et dont 
le dernier, représentant la tarse, est sujet à manquer. Son 
absence n’entraine pas nécessairement celle des 
crochets qui sont alors reportés à l’extrémité de 
Varticle précédent, mais qui disparaissent chez beaucoup 
d'espèces». Vergelijkt men deze uitspraak met de duiding van 
Perris (Hist. nat. des Coléopteres de France, par E. Mulsant, 
Larves de Coléoptéres, par M. E. Perris) Plaat IV, fig. 126 


{trochanter en tibia van Maladera holosericea), dan weet men 


318 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


niet, welk segment men als verloren gegaan moet beschouwen. 
Maar dat is ook niet noodig te weten: de manie om homologieën 
op te sporen doet over ’t hoofd zien, dat er volstrekt geen reden 
voor gelijke verdeeling bestaat. Had men deze reden vooraf aange- 
geven, dan zou men de deelen moeten homologiseeren, nu niet. 

Dan, ter zake. De poot der Apogonia-larve bestaat op het eerste 
gezicht uit vier afdeelingen : 

4°. een breed, kort deel, dat niet scherp van het borststuk- 
segment gescheiden is, althans niet met een gewricht daarin kan 
draaien; slechts eene huidplooi is de afscheiding. Dit deel is bij 
middel- en achterpoot door eene overlangsche groeve in twee even- 
wijdig loopende, stomp conische deelen gescheiden; 

2°. een stuk, dat, wat den vorm betreft, eenigszins aan de 
dijen van een volkomen insect herinnert. Het is ongeveer driemaal 
zoo lang als breed en met spaarzame haren voorzien. Aan de ver- 
binding met het vorige deel is door een plooitje in de chitine- 
bedekking (geen gewricht) een klein ringvormig stukje afgezonderd, 
dat echter in ’t geheel niet den indruk van een afzonderlijk lid 
maakt ; 

3°, een lid, ongeveer zoo lang als het voorgaande, naar het 
distale einde een weinig verbreed, aan de voor- (= onder-) zijde 
met ongeveer een vijftal borstels en een grooter aantal stijve haren 
bezet. Door eene afscheiding, die niet het karakter van een ge- 
wricht heeft, maar toch scherper is dan die in het vorige lid, 
wordt een klein proximaal van een grooter distaal gedeelte afge- 
zonderd. De borstels en de meeste haren bevinden zich op het 
distale stuk ; 4 

40, - een eenigszins gebogen, zwak conisch toeloopend eindlid , 
over zijne geheele lengte met tamelijk veel borstels én haren bezet. 
Aan: het eind van dit lid treft men een stevigen, kegelvormigen 
nagel aan, die een weinig gekromd is. | 

De kleur der pooten is licht geelbruin; de gewrichtsranden en 
de nagel zijn wat donkerder. 

Het. abdomen bestaat uit negen segmenten. De eerste acht 


daarvan dragen stigmata, meestal geplaatst in de holte, rug- 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 319 


waarts van den plooivormigen randknobbel, die zijkanten en 
buikzijde verbindt. Elk segment is door secundaire huidplooien 
aan de rugzijde in eenige, meestal drie deelen verdeeld; aan 
de zijkanten loopen deze naden gedeeltelijk in elkaar over. Zij 
onderscheiden zich in niets van de segmentafscheidingen, en, 
wanneer niet de randknobbels en de stigmata deze segmenten 
aanwezen, zou men niet weten, welke naden secundair en welke 
de eigenlijke segmentafscheidingen zijn. Het 7de, 8ste en 9de 
segment zijn duidelijker begrensd en als segmenten ook aan de 
rugzijde te onderscheiden. Het 9de segment is door eene weinig 
zichtbare ‘huidplooi achter den randknobbel, zoowel aan de rug- 
als aan de buikzijde in een voorste en achterste gedeelte gescheiden, 
De omgeving van de anale opening is eveneens nog door een 
kringvormig naadje van dit laatste deel afgezonderd. : Dit negende 
segment, dikwijls de «zak» genoemd, laat bij vele Lamellicornia- 
larven den inhoud van den endeldarm blauwgrijs doorschemeren ; 
bij onze Apogonia-larven echter niet (althans bij de spiritusexem- 
plaren). De segmentscheidingen zijn aan de buikzijde duidelijker 
te zien dan aan de rugzijde; de mediane buiklijn is, vooral aan 
de voorlaatste twee segmenten, een weinig ingedeukt. 

. Van het achterste deel van het eerste abdominaalsegment tot en 
met den voorrand van het zevende segment zijn alle leden aan de 
rugzijde en een groot deel der zijkanten met zeer kleine, min of 
meer stekelige haartjes bezet, die, hoewel afstaande, naar achteren 
gericht zijn en daardoor de voortbeweging in den grond kunnen 
bevorderen, daar zij het achteruitglijden bij intrekken en uitrekken 
van het lichaam beletten, Aan de buikzijde bevinden zich in de 
mediaanlijn van elk segment eenige langere haren. De laatste 
afdeeling van het negende segment is aan rug- en buikzijde met 
kortere en langere haartjes bedekt. Het anale cirkeltje is met fijne, 
puntvormige haartjes bedekt, waartusschen slechts enkele langere. 
De voorrand van dit cirkeltje wordt ingesloten door een paar onder 
een’ stompen hoek samenloopende rechte lijntjes van kleine stekel- 
vormige haartjes. De punt van den hoek is naar voren gericht en 


ligt in de mediaanlijn. 


320 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


De anale opening is gelegen in het middenpunt van eene drie- 
stralige ster, door drie plooitjes tot stand gebracht; eene der plooien 
ligt in de voortzetting van de mediaanlijn aan de buikzijde. Men 
zou hier van een’ «drielobbigen» anus kunnen spreken, maar de 
opening zelve strekt zich niet in de plooien uit. 

De stigmata zijn gebouwd als dat van den prothorax, de 
opening van de hoornachtige sikkel is hier echter naar voren 


gericht. 


Po'p: 

De pop is natuurlijk, evenals alle keverpoppen, onbedekt. Van 
de rugzijde gezien, bemerkt men niets van den kop, die naar de 
buikzijde is omgebogen; de voorrand wordt gevormd door den 
prothorax. Meso- en metathorax zijn gedeeltelijk aan de zijkanten 
door de dekschilden en vleugels bedekt, welke zich naar de buik- 
zijde omslaan. De eerste is van de tweede gescheiden door een 
paar groeven, welke mediaan in een stompen hoek samenkomen. 
De achterrand van den metathorax loopt met deze groeven even- 
wijdig, maar vertoont links en rechts van de mediaanlijn een paar 
uitstekende puntjes. Over de mediaanlijn van den mesothorax 
loopt eene ondiepe groeve, over die van den metathorax een gootje, 
dat aan den achterrand over een puntje, tusschen de beide knob- 
beltjes in, zich verlengt. Elk dekschild draagt aan zijnen voorrand 
en ook iets verder naar achteren een tepelvormig knobbeltje, 
waarvan dus in ’tgeheel vier aanwezig zijn. De eerste vijf goed te 
onderscheiden segmenten van het abdomen zijn aan de rugzijde zeer 
dun (= kort) (tusschen hen en den metathorax-rand liggen, vrij on- 
duidelijk, de later bij het imago als losse rugplaten zich voordoende 
eerste en tweede dorsale ringen); hun bovenrand is in het midden 
uitgesneden en deze uitsnijding wordt door twee kleine puntjes 
omgrepen. De eerste segmenten zijn iets breeder dan de laatste, 
zoodat het lichaam reeds de neiging krijgt tot spits toeloopen, die 
in het laatste, lange segment oorzaak wordt van den puntigen, 
toegespitsten vorm van het achterlijf. Dit laatste segment wordt 


ook naar het uiteinde toe minder hoog en eindigt in twee klauw- 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 321 


vormige haakjes, die roodbruin gekleurd zijn. Van onderen gezien 
vertoont de pop aan het vooreind den omgebogen kop, waaraan 
de afscheiding van het epistomum reeds duidelijk te zien is; op de 
zijhoeken van die indeuking vóór de oogen, ziet men eene tepelvormige 
verhevenheid staan, veel gelijkende op die der dekschilden , maar met 
eene zwakke aanduiding van geleding. De top daarvan is vrij spits. 

De naar de buikzijde omgeslagen dekschilden, waaronder een 
randje van de vleugels uitsteekt, reiken tot aan het begin van 
het op één na laatste staartsegment. 

Na de vijf aan de rugzijde scherp uitloopende segmenten volgen (zie 
erratum blz. 346) aan de rugzijde slechts drie, weinig duidelijk van 
elkaar gescheiden huidplaten; de eerste twee daarvan gaan over in 
correspondeerende buikplaten, waarvan de begrenzing duidelijker is. 
Daarachter vindt men nu aan de buikzijde minstens nog twee af- 
deelingen, de eerste iets smaller dan de vorige, de volgende nog 
smaller, een weinig verlengd en met ingesneden achtergrens. Bij 
sommige poppen ligt dit deel niet tegen het laatste rugsegment aan, 
maar is naar iets beneden daarvan afgebogen, terwijl dan aan het 
ingesneden uiteinde nog een laatste segment (of aanhangsel?) is 
vastgehecht, dat in de richting van den opgewipten staart naar boven 
staat. Bij andere poppen sluit de ingesneden buikplaat van boven 
tegen de laatste rugplaat aan en is er van het laatste buiksegment 
niets te zien. Waarschijnlijk staan deze aanhangselen met de 
generatieorganen in verband, misschien is het verschil daarin op 
verschil in sexe terug te voeren; mijn poppenmateriaal was echter 
te gering en niet voldoende geconserveerd om hiernaar een onder- 


zoek in te stellen. 


Kever. 

Lengte 8 à 10 mm., grootste breedte (midden der dekschilden) 
5 à 6 mm., grootste hoogte 31 mm. 

De kever heeft een’ karakteristieken Lamellicorniavorm; kop en 
prothorax zijn minder hoog; tusschen pro- en mesothorax is aan 
de buikzijde eene vrij diepe groeve ; meso- en metathorax en abdomen 


zijn veel hooger dan de vorige afdeelingen. De kop is tot aan den 
21 


422) EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


achterrand der oogen in den prothovax teruggetrokken, Het uit- 


€ 


stekende gedeelte van den kop heeft ecne hoogte van + 1 mm. 
en eene grootste breedte van 23 mm. 

De kleur van de bovenzijde wisselt af. Soms is zij zuiver bruin, 
vooral op de dekschilden, terwijl kop en halsschild meer eene 
violetzwarte tint vertoonen. Deze tint strekt zich met verschillende 
nuances ook wel over de dekschilden uit, terwijl ook een metaal- 
groene weerschijn soms voorkomt. Deze is sterker bij de exem- 
plaren uit het Leidsche Museum dan bij die, welke ik uit Pasoeroean 
ontving. De onderzijde is lichter of donkerder bruin of zwart. 

Van den voorrand van den prothorax af valt de voorzijde van 
den kop vrij steil, tamelijk gewelfd, naar beneden en is door eene 
lijn gescheiden van een vooruitstekenden rand (epistomum), die, 
van voren het breedst en zeer weinig uitgeschulpt, naar beide 
zijkanten tot aan of bijna tot aan den prothorax verloopt en 
de oogen meer of min volkomen in eene bovenste en eene onderste 
helft verdeelt. De oogen zijn verschillend van tint, van licht geel- 
bruin tot bijna zwart. Zij liggen aan de achterhoeken van den 
kop, vlak voor den prothorax. 

De onderzijde des kops is voorzien van eene knobbelvormige ver- 
dikking in het midden, die bij onderzoek uit de opeengepakte 
monddeelen blijkt te bestaan. Neemt men het epistomum weg, 
dan is deze verdikking de onmiddellijke voortzetting van hei kopge- 
deelte der bovenzijde. Aan den voorrand der oogen, zijdelings van 
de monddeelen, zijn de sprieten ingeplant, die in ingetrokken toe- 
stand in eene groefachtige uitholling aan de binnenzijde der oogen zijn 
gelegen, met het knotsje binnenwaarts gekeerd, terwijl zij in uit- 
gestoken stand een eindweegs onder den voorrand des kops uitsteken. 

Deze sprieten zijn ongeveer 1 mm. lang. Het eerste lid neemt 
de helft van deze lengte in, aangenomen dat men het knobbel- 
vormige uiteinde, waarmede het aan den kop bevestigd is, niet 
als afzonderlijk lid beschouwt, wat men m. i. wèl moet doen. Na 
dit groote lid komt een kleiner, en dan volgen vijf nog kleinere 
leden, die als een afzonderlijk deel aan het vorige met smalle basis 


zijn vastgehecht en een weinig breeder worden naar het einde; 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 323 


vooral het laatste der vijf is reeds vrij breed. Daarop volgen drie 
(tamelijk dikke) bladvormige leden, waarvan de beide buitenste 
aan de buitenzijde afgerond zijn. Hierdoor wordt het bladorgaan in 
samengevouwen toestand een cylindervormig knotsje. De beharing 
van de spriet is schaarsch; het lange, eerste lid draagt eene rij 
haren; van de bladen zijn de beide buitenste en de randen van 
het middelste behaard. De kleur van de spriet is donker chitine- 
bruin; de knots is aanmerkelijk lichter bruin. 

De monddeelen vormen , zooals boven vermeld werd, eene knobbel- 
vormige verdikking aan de onderzijde des kops. Dicht achter den 
uitstaanden voorrand vindt men de eenigszins opstaande voorgrens 
van de bovenlip, in den vorm van een lijstje. Deze bovenlip is 
driemaal zoo breed als lang, van voren een klein weinig ingedeukt, 
op hare oppervlakte van verspreide stippels voorzien, die meeren- 
deels haren dragen, en aan den voorrand met langere haren ver- 
sierd, die het midden vrij laten. Aan de onderzijde is de bovenlip 
hol, tot opneming van de groote basale gedeelten der bovenkaken 
ingericht, tusschen welke echter een mediaan tusschenschotje zich 
uitstrekt met korte, fijne haren dicht bekleed. Dit tusschenschot 
loopt naar den voorrand der lip in twee divergeerende lijnen, eveneens 
met dergelijke haartjes bekleed, terwijl op deze lijnen een paar 
kwastjes van haren worden aangetroffen, die aan weerszijden onder 
de bovenlip uitsteken. 

De bovenkaken zijn met een zeer breed grondstuk, dat zich 
vooral in de lengterichting van het lichaam ver uitstrekt, vastgehecht; 
het grondstuk van de linker is langer dan dat van de rechter. 
Van boven gezien worden deze grondstukken door de bovenlip 
bedekt. De uiteinden der kaken, die aan de buitenzijde haartjes 
dragen, staan tegen elkaar op en begrenzen van voren de mond- 
opening. Zij zijn uitgehold, eenigszins lepelvormig en dragen drie 
of vier tanden aan den vrij scherpen omtrek. Het merkwaardigste 
der kaken is echter het genoemde grondstuk, dat naar de mediaan- 
zijde eene platte, harde chitineplaat vormt, waarop groeven en 
lijsten, in eenigszins gewonden vorm, in hoofdzaak in de richting 


van het lichaam loopend, elkaar afwisselen en dus eene gerimpelde 


324 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


oppervlakte vormen, die van links en rechts tegen elkaar gewreven , 
een volledigen maaltoestel vormt voor plantaardige, broze stoffen, 
(bladeren), evenals de geplooide kiezen bij een plantenetend zoog- 
dier. De plooien in rechter- en linkerkaak zijn een weinig ver- 
schillend. Bij deze kauwbeweging moeten de kaken loodrecht op 
de richting der plooien, dus in dit geval van boven naar onderen 
worden bewogen (in- en uitschuiven uit den kop). Aan de achter- 
zijde is dit kauwwerktuig in halven boogvorm bij beide kaken 
door randjes met harde, kleine, «licht geplaatste haartjes omgeven, 
welke twee haarkussentjes, tegen elkaar drukkende, bij het kauwen 
het uitvallen van voedsel beletten. Aan de voorzijde wordt daarvoor 
gezorgd door het mediane tusschenschot van de bovenlip en zijne diver- 
geerende lijnen, die met dezelfde soort van haartjes bedekt zijn. 
(Ook bij den gewonen meikever vindt men dergelijke groeven in de 
basale gedeelten der kaken, maar in verband met de andere 
richting der kaken staan de groeven en lijsten hier loodrecht op de 
lichaamsas). 

De onderkaken zijn hard en met breede basis ter weerszijden 
van de onderlip vastgehecht. Een kort basaalstuk, dan een grooter 
stuk, dat het lichaam vormt en aan de buitenzijde een vierledigen 
taster draagt, welke leden van het eerste af in grootte toenemen, 
zoodat het laatste zelfs meer dan dubbel zoo lang is als het voor- 
laatste. De twee kauwplaten zijn stevig, chitineus en met elkaar 
vergroeid tot een hol, lepelvormig orgaan met scherpe randen en 
vijf grootere en kleinere tanden, zonder haren of borstels, zooals 
onderkaken gewoonlijk bezitten. 

De onderlip heeft een’ rechthoekigen, vorm, en is meer breed 
dan lang. Zij reikt tot in het begin van de uitholling der onder- 
kaakskauwplaten. Haar voorrand vertoont eene mediane en twee zijde- 
lingsche lobben. Zij bestaat uit één stuk, de basaal-hoeken zijn door 
chitinerimpels afgescheiden. Iets achter het midden (van de basis af 
gerekend) buigt zij zich een weinig naar boven, zoodat de twee 
deelen een’ stompen hoek vormen. Terzijde van dezen buigingsrand 
zijn de drieledige tasters vastgehecht, waarvan het eerste lid korter 


is dan de volgende, 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 325 


De monddeelen zijn alle zwartbruin gekleurd, slechts de haren 
en haartjes zijn licht en de tasters lichtbruin van tint, 

Van den thorax is het voorste segment 2 à 3 mm. lang en 
ruim 4 mm. breed, Het halsschild is aan de achterzijde iets breeder 
dan vóór; de voorhoeken zijn een weinig puntig, het vooreind van 
de zijkanten, die in deze punten uitloopen, is iets naar boven 
opgeslagen. Het geheele halsschild is met fijne stippels bedekt, 
alleen in de mediaanlijn, vóór het schildje, is een glad plekje. 
Aan de buikzijde zijn de heupen der voorpooten ingeplant; van 
den buitenrand dezer inplantingsplaats loopt eene lijn naar den 
voorrand van het halsschild, zoodat aan beide zijden eene groote 
plaatvormige bedekking van den prothorax ontstaat , die van achteren 
zich naar boven ombuigt in de op blz. 321 genoemde inkerving 
en met stippels bedekt zijn, waaraan haartjes zijn bevestigd. 
Tusschen de heupen en den voorrand blijft een klein, vrij wel 
glad plekje over. De voorrand draagt aan de buitenzijde eene rij 
naar voren staande, de basis des kops bedekkende haren. 

Van den mesothorax ziet men aan de rugzijde natuurlijk slechts 
het schildje, dat iets meer breed dan lang is en van voren door 
eene zwak concave lijn van het halsschild, aan de zijden door twee 
convexe lijnen van de dekschilden wordt gescheiden. De punt is 
afgerond, de dekschilden zelven stooten echter onder eenen hoek 
aan elkaar. Het schildje is voor een groot gedeelte met fijne 
stippels (fijner dan die van het halsschild) bedekt, de punt en 
de mediaanlijn zijn glad, De verbreede voortzetting van het 
schildje onder het halsschild is ook nog hard chitineus en ge- 
stippeld; de punten staan dichter opeen dan op het schildje zelf. 

De onderzijde van den mesothorax bestaat uit een voorste, bijna 
verticaal en een achterste, ongeveer horizontaal gedeelte. Aan den 
verticalen kant zijn de middelpooten bevestigd. Deze kunnen met 
hunne dijen en schenen tegen het lichaam teruggetrokken worden 
in groeven, die uit een schuin naar voren gericht deel (voor de 
dij) en een daaraan onder een scherpen hoek aansluitend dee 
(voor de scheen) bestaan. Dit achterste deel loopt tot aan de grens 


van meso- en metathorax en loopt vrij wel evenwijdig met de 


326 _ EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


naburige dekschildranden, die in eene zwak convexe lijn zich aan 
de buitenzijde laten bemerken. De groeven zijn niet diep; zij zijn 
eigenlijk meer door kleine lijstjes afgezonderde, onbehaarde velden. 
Tusschen den voorrand van de groeven voor de dijen en de grens 
van pro- en mesothorax ligt eene driehoekige, gladde chitine- 
bekleeding, die aan den voorrand eene rij langere haren draagt. 
De ruimte tusschen de inplanting der heupen wordt tot eene 
x-vormige figuur. Het grootste gedeelte van de buikzijde (ook de 
gleuven voor de pooten) is met stippels bezet, waarin (behalve in 
deze gleuven) haartjes zijn ingeplant. Het wordt door eene zwakke 
mediaangroeve in tweeën verdeeld. 

De metathorax is aan de rugzijde iets breeder dan aan de buik- 
zijde en met dunne chitine bekleed, daar hij gehel door de dek- 
schilden bedekt is. Aan de buikzijde beslaat hij slechts eene smalle 
strook, langs welker voorrand de smalle lange heupen der achter- 
pooten zijn ingeplant. De oppervlakte is met fijne, met haren voor- 
ziene stippels bezet. De achterrand wordt bedekt door eene rij 
langere haren, die aan den voorrand van het eerste abdominaal- 
segment bevestigd zijn. De achterranden van den metathorax loopen 
van links en rechts in de mediaanlijn onder een’ stompen, naar 
voren gerichten hoek samen. 

Het abdomen vertoont acht grootendeels dunvliezige rugplaten 
en slechts zes buikplaten. De eerste twee rugplaten hebben geen 
overeenkomstige buikplaten. Van deze laatste is de eerste zeer 
smal, ongeveer even breed als de metathorax , onder welks chitine- 
bekleeding het segment met eene harde chitinestrook , bijna even breed 
als de geheele metathoraxbuikplaat, doorloopt. De harenrij, boven- 
vermeld, is echter bevestigd op den voorrand van het zichtbare 
gedeelte. Het tweede en derde segment zijn even breed, elk ongeveer 
dubbel zoo breed als het eerste; het vierde heeft aan de zijkanten 
ook dezelfde breedte, maar is in het midden smaller. Het vijfde 
is weer wat smaller en van het zesde bestaat de rugplaat uit de 
sterker gechitiniseerde anale plaat (pygidium, «Afterdecke»), terwijl 
de buikplaat (een smal strookje) gewoonlijk onder de buikplaat van 


het vorige segment is verscholen, zoodat de anale opening, die 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 327 


tusschen deze twee platen van hetzelfde segment ligt, tusschen de 
anale plaat en de vijfde buikplaat schijnt te liggen. De achterrand 
van dit smalle laatste buikplaatje is met eene rij lange haren voor- 
zien, die dus in de gewone houding uit de anale opening schijnen 
te komen. De dorsale rand van de anale plaat wordt door de uit- 
einden der dekschilden niet meer bedekt, zoodat zelfs nog een 
deel van het dorsale gedeelte, dat echter met het ventrale gedeelte één 
geheel uitmaakt, van het vijfde segment zichtbaar blijft (propygidium). 
Het stigma van dit vijfde segment ligt ongeveer juist onder den rand 
der dekschilden, dat van het vierde segment wat verder naar de 
rugzijde, die van de andere segmenten nog verder naar de rug- 
zijde, in het dunvliezige gedeelte, op de grens van buik- en rug- 
bekleeding. 

De ventrale zijden der abdominaal-segmenten zijn aan de kanten 
met stippels en daarin geplaatste haartjes voorzien; in het midden 
zijn puntjes en haren spaarzamer, meestal ten deele in eene rij 
gelegen, de haren langer dan aan de zijden. De anale plaat is, 
evenals het zichtbare gedeelte van het vijfde segment, tamelijk 
grof cestippeld, met haren in de stippels; de meest dorsaal gelegen 
stippels in het vijfde segment dragen geene haren. 

De dekschilden zijn gewelfd aan de zijkanten en van achteren, 
van boven echter plat. De zijranden zijn aan den mesothorax 
convex, daarachter hebben zij eene geringe bocht naar binnen. 
Aan het achtereind, waar zij tegen elkaar stooten, vormen zij 
samen eene kleine concaviteit. Karakteristiek is de teekening. De 
sutuurnaad is aan beide zijden door een’ smallen gladden band be- 
grensd, welke door eene rij stippels wordt afgezet. Verder zijn op 
elk schild nog drie duidelijk zichtbare gladde strepen aanwezig, 
door puntrijen ingesloten, van welke twee van de rugzijde duide- 
lijk in het oog vallen, terwijl men de derde beter van den zijkant 
ziet (schoon niet zoo scherp als de eerste twee). Bij nauwkeurige 
beschouwing bemerkt men van ter zijde nog eene vierde streep. 
De eerste puntrij, van buiten af gerekend, is als ’t ware in den 
rand van het dekschild ingedrukt, de tweede en derde rij begrenzen 


samen de bovengenoemde vierde gladde streep. De ruimte tusschen 


328 BEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


de gladde strepen is met stippels aangevuld, die iets minder fijn 
zijn dan die van het halsschild en ook iets minder dicht staan. 

Van de pooten hebben alleen de voorpooten heupen (coxae) van 
eenige beteekenis. Dan volgt aan deze pooten de trochanter, daarop 
de korte maar breede dij (femur), die aan haren binnenrand eene 
gleuf vertoont tot opneming van de scheen, wanneer deze terugge- 
slagen wordt. De dij draagt, behalve enkele verspreide haren, aan: 
hare voorzijde eene regelmatige lengterij van borstels. De scheen 
(tibia), even lang als de dij, is plat en aan de achterzijde uitge- 
hold, aan de voorzijde in verband daarmede gekield. Zij loopt naar 
het einde breeder uit en verraadt door haren vorm onmiddellijk 
hare geschiktheid voor het graven. De kiel loopt in een stevigen 
tand uit; iets verder naar achteren aan den bovenrand bevindt 
zich nog een tand; nog iets verder naar de dij toe nogmaals een 
kleine tand. Ook de onderrand draagt nog een. Achter den eindtand, 
aan de onderzijde van de scheen, is de vijfledige tars bevestigd, 
welker eerste vier leden aan de zool vrij dichte beharing bezitten, 
die het klauwlid mist. De twee klauwtjes zijn gespleten. De twee 
punten zijn niet gelijk, de buitenste is spitser en smaller, de 
binnenste breeder (zie Pl. 14 fig. 33). 

Het tweede pootenpaar bezit eene nauwelijks zichtbare heup, een 
eveneens kleinen trochanter, eene dij ongeveer gevormd als die 
der voorpooten, met gleuf en haarrij, echter iets minder breed 
en dik. De scheen draagt halverwege een overdwars geplaatst, 
kamvormig randje, dat in profiel den indruk van een tandje 
maakt; zij is, evenals die der voorpooten, eenigszins afstaand 
behaard. De onderrand eindigt aan de voorzijde in een kleinen, 
aan de achterzijde in een grooten stekel. Tars als bij de voor- 
pooten. 

De achterpooten hebben eene lange en smalle heup (zie blz. 326), 
die aan haar kolfvormig uiteinde kleine knobbeltjes en uitsteeksels 
draagt. Trochanter klein. Dij als bij de middenpooten; alleen loopt 
de gleuf slechts over een gedeelte van den binnenrand. Scheen als 
bij de middelpooten, ook met een dergelijk kammetje en dergelijke 


stekels aan het uiteinde. Tars als voren, 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 329 


Eene korte karakteristiek van den kever, ter onderscheiding van 
andere soorten, zou kunnen luiden: 

Lengte 8 á 10 mm., grootste breedte 5 à 6 mm. Lichaam 
eivormig, grootste breedte achter het midden; kleur van het 
lichaam van onderen bijna zwart ; van boven kop en halsschild donker 
bruinviolet; dekschilden en anale plaat dikwijls iets lichter, meer 
bruinachtig, evenals de vorige deelen in vele nuances varieerende , 
soms met metaalgroenen weerschijn. Sprieten en tasters van onderkaak 
en onderlip roodbruin; knop der sprieten lichtbruin. Kop en hals- 
schild vrij fijn gestippeld, schildje nog fijner, met de punt en de 
mediaanlijn glad; dekschilden iets grover gestippeld dan het hals- 
schild; elk dekschild met eene gladde lijn langs den naad, lateraal 
door eene rij van puntjes begrensd en verder nog drie gladde 
overlangsche lijnen, aan beide zijden door rijen van puntjes be- 
grensd; terwijl langs de zijranden nog, hoewel minder duidelijk , 
een vierde te zien is. Anale plaat met nog grover stippels, waarin 
haren. Onderzijde op enkele gedeelten na met stippels, waarin 
haartjes. Kop gewelfd, sterk naar voren: afloopend, tot aan de 
oogen in den thorax ingetrokken; voorrand plat, iets opgewipt, 
de oogen in tweeën verdeelend. Halsschild met spitse voorhoeken ; 
schildje iets meer breed dan lang, ınet afgeronde punt en zwak 
convexe zijkanten. Zijranden der dekschilden een weinig gebogen, 
zoodat zij aan de onderzijde over den mesothorax heengrijpen ; aan 
het achtereind laten de dekschilden de anale plaat geheel vrij en 
zijn aan den naad een weinig concaaf ingebogen. Onderzijde van 
den mesothorax met door randjes afgezette groeven, ter opneming 
van de dij en scheen der middenpooten. Metathorax van onderen 
smal, door eene harenrij van het abdomen gescheiden. Abdomen 
uit vijf gewone leden (behalve de anale plaat) bestaande; anale 
plaat iets meer lang dan breed. 

Sprieten met driebladigen knop; pooten met twee gelijke, aan 
het eind gespleten klauwtjes; voorpooten met breede, van achteren 
holle schenen, die aan de buitenzijde drie tanden en aan de binnen- 
zijde een stekel dragen; tars voor het uiteinde der scheen inge- 


plant. Midden- en achterpooten met een overdwars kammetje 


330 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


op de scheen. Middenheupen rudimentair, achterheupen lang 


en smal. 


II. Benaming. 


De naam, waaronder de exemplaren van het Leidsche Museum, 
die met mijne exemplaren overeenstemmen, staaan aangeteekend, 
is Apogonia rauca Fabr. (= gemellata Kirby). De Leidsche exem- 
plaren zijn alle van Java. 

In den Catalogus Coleopterorum van Gemminger en von Harold 
staat echter opgegeven als vindplaats « Coromandel » voor A. ranca 
Fabr. en als synoniem van deze voor A. gemellata Kirby «Java». 
Hoe men aan de opgave van deze laatste vindplaats gekomen is, 
is een raadsel, daar Kirby zelf volstrekt niet «Java» , maar «Brasilia» 
met een? voor zijne gemellata opgeeft, hetgeen echter stellig ver- 
keerd is, daar het geslacht Apogonia in de oude wereld thuis 
behoort. 

Overigens stemmen de beschrijving van Kirby zoowel als zijne 
afbeelding en detailfiguren met onze Javaansche exemplaren goed 
overeen. Men oordeele: 

Transactions of the Linnean Society, vol. XII (1818), p. 404. 

«Corpus oblongum, subeylindricum, excavato-punctatissimum , 
glabrum, nitidum, nigro-piceum. Caput deflexum et fere verticale; 
vertice summo horizontali. Clypeus declivis; margine rotundato-reflexo. 
Palpi rufi. Antennae rufae. Thorax transversus, convexus, antice 
segmento circuli dempto, postice obsolete obtusangulus; lateribus 
marginatis rotundatis Scutellum subtriangulare, apice laeve. Elytra 
aeneo-picea, excavato-punctata: seriebus quatuor punctorum per 
paria ordinatis, latere exteriori subsulcata: sulcis punctatis. Tibiae 
antice bidentatae. Tarsi unguiculis aequalibus, bifidis. » 

(De voorschenen zijn bij onze exemplaren alle drietandig, maar 
daar de bovenste tand wat hoog zit, dikwijls klein is en tegenover de 
onderste twee wegvalt, is dit verschil in de beschrijving wel te 


verklaren). 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 331 


In den reeds genoemden Catalogus wordt ook Olivier (Entom. 1,5, 
p. 41) aangehaald, die voor A. rauca Fabr, «Coromandel» als vind- 
plaats opgeeft; en ten slotte ook Burmeister (Handb. der Entomol. 
IV, 2, p. 256), die gemellata Kirby als synoniem van rauca 
Fabr. aanmerkende, « Coromandel» en «Java» als vindplaatsen 
vermeldt. 

Nu is het wel niet onmogelijk, maar toch vreemd, dat eene soort 
van de Coromandel-kust ook op Java wordt aangetroffen, daar het 
meer en meer blijkt, dat de verbreiding der soorten in Indië en den 
Indischen Archipel niet zoo ruim is, als men vroeger wel meende. 
Bovendien geeft Kirby zelf niet eens Java als vindplaats op. 

De mogelijkheid dat de oorspronkelijk in Voor-Indië behoorende 
soort naar Java zou zijn overgebracht, is wel niet geheel buitengesloten, 
maar toch niet groot. De communicatie tusschen Voor-Indië en Neder- 
landsch Indië is niet bijzonder druk; suikerrietstekken zijn, naar ik 
verneem, wel van Malakka, echter nooit van Coromandel naar de 
eilanden overgebracht. En ook, al ware dit het geval geweest, dan 
zouden toch de Apogonia’s niet veel kans hebben gehad om mede- 
gevoerd te zijn, daar eieren, larven en poppen in den grond voorkomen 
en de suikerrietstekken gewoonlijk van het bovenste deel der plant 
worden genomen. De kever zelf kruipt niet in de stengels, maar 
leeft van bladeren. 

De beschrijving van Fabricius in zijne Species Inseetorum, Is 
p. #1 (1781) geeft niet veel licht, daar zij op vele Apogonia’s past: 

« Clypeo reflexo, thorace elytrisque punctatis nigro-æneis. 

« Habitat in Coromandel. Mus. Dom. Banks. 

« Clypeus punctatus niger margine reflexo. Thorax punctatus nigro- 
æneus obscure nitidus. Elytra punctata nigro-ænea linea una 
alterare elevata. Corpus subtus nigrum ». 

Nu zegt Burmeister: «Die Individuen von Java, welche ich 
vor mir habe, sind etwas kleiner» , welke opmerking het vermoeden 
kan doen ontstaan, dat hij twee verwante soorten heeft gehad en 
beide vormen onder den naam rauca Fabr. beschreef, een naam, 
die aan de Coromandel-soort toekwam. Burmeister’s beschrijving 


van ranca past echter nog wel vrij goed op de exemplaren van 


332 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


Java, in aanmerking genomen, dat deze onderling in tint heel 
wat kunnen varieeren: « Ziemlich oval, nach hinten etwas breiter , 
schwarz, glänzend metallisch, dicht und grob punktirt, Kopf und 
Vorderrücken mit röthlichen Kupferschiller, Flügeldecken dunkel 
erzgrün, noch lebhafter glänzend, stärker punktirt, mit drei feinen , 
glatten, von Punktreihen eingefassten Rippen; Afterdecke und der 
Ring über ihr sehr grob runzelig, erstere klein, fast kreisrund, 
scharf gekielt beim Weibchen; Brust und Bauch mit feinen an- 
liegenden, sperrigen Haaren in den groben Punkten. Beine schmal , 
die Vorderschienen dreizähnig, alle drei Zähne stark herabgerückt. 
Taster und Fühler rothbraun ». | 

Om te kunnen vergelijken, verzocht ik Prof. Dr. E. L. Taschenberg 
in Halle (waar de verzameling van Burmeister bewaard wordt), 
mi de typische exemplaren over te zenden. Deze was zoo beleefd, 
onmiddellijk aan mijn verlangen gehoor te geven, en een paar 
dagen later ontving ik het gevraagile. 

Dit bestond in twee grootere en twee kleinere exemplaren Zij 
zijn voorzien van een etiquet van Burmeister, luidende: Agopona 
(stellig eene schrijffout) raxca Fb. Oliv.— Ind. Or. , terwijl de kleinere 
exemplaren met een afzonderlijk vindplaats-etiquet «Java» zijn 
voorzien. Dit verschil in grootte is echter geen doorgaand ken- 
merk; onder de exemplaren van het Leidsche Museum zijn er 
even groote, zelfs nog groolere dan de groote exemplaren van 
Burmeister. Diens opmerking over de Javaansche exemplaren is dus 
slechts bij toeval in de wereld gekomen. 

Toch bleken, na onderzoek, de vier exemplaren van Burmeister 
niet gelijk te zijn. De beide Javaansche exemplaren zijn gelijk, op 
een klein verschil in de bestippeling van den prothorax na, die 
bij het eene iets grover, bij het andere iets fijner is. Het eene 
vastelandsexemplaar gelijkt ook in grootte en bestippeling veel 
op de Javaansche. het andere, het grootste, wijkt er meer 
van af. 

Om meer zekerheid te hebben, wendde ik mij tot den heer 
Ch. O. Waterhouse (British Museum, Londen), die de goedheid 


had, mijne vragen omtrent den in genoemd Museum aanwezigen 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 333 


type (coll. Banks) te beantwoorden, en dezen kever met mijne 
Javaansche exemplaren te vergelijken. Uit zijne antwoorden en uit 
de vergelijking van de exemplaren van Burmeister onderling en 
met de mijne, heb ik de volgende tabel samengesteld, die de 
punten van onderscheid tusschen de verschillende, sterk op elkaar 


gelijkende exemplaren aangeeft. 


334 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET, 


Lichaamsdeelen. 


a. Grootste exemplaar van 
Burmeister 0. I. (Halle). 


Kopin 
Epistomum 


Prothorax . : PAT 
Voorhoeken van den prothorax . 


Bestippeling van den prothorax. 


Scutellum. 


Dekschilden 


Bestippeling der dekschilden . 


EEA RN NRE 
bropysidium te ger it e 


Pygidium:. è; Mur. 
Bestippeling der onderzijde . . 
Algemeene lichaamsvorm . 


Bleur. pera TELEN eh nt 


Iets kleiner dan bij c en 4. BU 
Iets langer (van voren naar achteren) dan bij e. 


Iets langer dan bij 6, c end. 


Breed platgedrukt, vooruitstekend, de oogen 
eenigszins met de voorpunten omvattend. 


Sterk; afstand tusschen de stippels geringer 
dan de diameter van één stippel; halsschild door 
de sterke bestippeling minder glanzend; in de 
mediaanlijn vóór het scutellum geene gladde plek; 
door de plaatsing der stippels eene herinnering 
aan de gladde middellijn. 


Sterk gestippeld, de stippels dieper en talrijker 
dan bij d; de gladde punt zet zich slechts in eene 
lijn voort tot den voorrand; zijranden en punt 
iets hooger dan het andere gedeelte. 


Eerste lengtestreep iets breeder dan bij e en 
d, de tweede lengtestreep aan de basis breed; 
in de gladde ruimte aldaar eenige fijne stippels; 
breedte overal verder gelijk. 


Stippels tusschen de lengtestrepen veel grover 
dan die van den thorax, onderling 1 à 2 stippel- 
diameters verwijderd; ronde vorm, 


Begin niet opgeheven door indeuking aan de 
zijden. 


Met vrij grove stippels, die naar achteren toe 
iets grover worden; afstand minder dan één 
stippel-diameter; boven het midden van het pygi- 
dium eene gladde plek. 

Verticale carina; stippels als bij d 


Wat fijner en dichter dan bij e en 4. ld 

Iets langer, iets meer convex (op den rug) 
dan bij c en d. 

Bruin; dekschilden wat lichter, met groenen 
weerschijn, totaal geen violet in de tint. 


EEN VIJAND VAN 


HET SUIKERRIET. 


335 


). Typisch exemplaar 
van Fabricius. 
(Londen). 


c. Kleinste exemplaar 
van Burmeister 0. I. 
(Halle). 


d. Javaansche exem- 
plaren. 


m. 


Iets korter dan bij 4, minder 
versmald in het midden van den 
„oor and. 

Even lang als bij e en d, de 
‘ijranden iets ronder dan bij d. 

In ’t geheel niet opgewipt of 
latgedrukt, minder vooruitste- 
end dan bij 4, de oogen niet 
ymvattend. 


Vrij sterk; minder talrijk dan 
bij 4; in de mediaanlijn vóór het 
cutellum een klein glad plekje; 
fstand der stippels 1 à 2 dia- 
neters van één stippel; glans 
ls bij d. 


Sterker maar niet talrijker 
stippels dan bij 4, vooral aan de 
ijrander sterker; gladde plek 
ls bij c en d. 


Eerste lengtestreep iets smal- 
er dan bij c en d en iets meer 
‘onvex; tweede lengtestreep aan 
le basis breed, in de gladde 
‘uimte zonder stippels; achter 
iet midden is de streep zoo smal, 
lat zij bijna niet meer te zien is. 

Stippels iets grover dan die 
ran den thorax, maar dichter bij 
Ikaar, nog minder dan één 
tippel-diameter onderling ver- 
paced, langwerpige vorm. 


Geheel als bij d. 


Geheel als bij 4. 


Wat grover dan bij ¢ en d. 

Iets korter en breeder dan bij 
end. 

Donkergroen, meer gepronon- 
eerd dan eenig exemplaar van 4. 


Iets kleiner dan bij 4 . 


Tets korter dan bij 4, minder 
versmald in het midden van den 
voorrand, waarschijnlijk dus als 5. 

Zijranden iets ronder dan bij 
d; waarschijnlijk dus als 2. 

In ‘t geheel niet opgewipt of 
platgedrukt, de rand alleen aan 
den voorhoek iets dikker ; minder 
vooruitstekend dan bij 4, de 
oogen niet of nauwelijks om- 
vattend. 

Als bij 4, bijna zonder gladde 
plek vóór het scutellum, zonder 
gladde middellijn; glans als bij d. 


Sterker en iets talrijker stip- 
pels dan bij d, vooral sterker 
aan de zijranden; gladde punt 
langzaam vernauwd tot aan den 
voorrand; zijranden en punt iets 
hooger, hoewel wat minder dan 
bij a. 

Eerste lengtestreep iets smal- 
ler dan bij a, iets breeder dan bij 
b; tweede lengtestreep aan de 


basis breed, in de gladde ruimte | 


zonder stippels, achter het mid- 
den even breed als elders. 


Stippels iets kleiner dan bij 
a, tusschenruimte ook iets ge- 
ringer; ronde vorm. 


Begin opgeheven door indeu- 
kinger. aan de zijden, over eene 
lengte van ongeveer 5 begren- 
zende stippels. 

Wat fijner en talrijker stippels 
dan bij a; geene gladde plek. 


Geene carina; iets fijner en tal- 

rijker stippels dan bij « en d. 
MRM Mihi dns remde 
Als bi) d . 


Zwart, met eenigszins violette 
tint. 


Grootste afmetingen. 


Afmetingen ongeveer als 
bij a. 


Zijranden iets minder rond 
dan bij d en e. 

Opgewipt, meer vooruitste- 
kend, de oogen eenigszins, 
maar toch weinig omvattend. 


Vrij sterk; stippels iets 
grover of fijner; afstand der 
stippels — één stippeldiame- 
ter of iets meer; eene gladde 
plek in de mediaanlijn vóór 
het scutellum, gewoonlijk in 
eene gladde lijn naar voren 
verlengd. 

Fijner en minder stippels 
dan bij a en c; gladde punt 
verlengd als bij e tot den 
voorrand: zijranden en top 
niet opgeheven, het scutellum 
eerder iets convex. 


Eerste lengtestreep als bij 
c; de tweede lengtestreep aan 
de basis verbreed, in de gladde 
ruimte met enkele, zeer wei- 
nige stippels (minder dan bij 
a), breedte achter het midden 
als bij a en e. 

Geheel als bij c. 


Begin niet opgeheven. 


Even fijn als bij e, iets 
minder talrijk; soms eene 
kleine gladde plek. 


Geene carina; stippels als 
bij a. 

Als bij c. 

Als bij ec. 


Bruin, lichter of donkerder ; 
ook zwart, dikwijls met vio- 
letten weerschijn, het meest 
op den prothorax; soms ook 
een groene weerschijn op de 
dekschilden, 


A 


fe A 


4 ì ro 5 


ih y k x È 
Lee (ra DE, | 


334 


Lichaamsdeelen. 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET, 


a. Grootste exemplaar van 
Burmeister 0. I. (Halle). 


BOERIN oare te vergde rr 1 
Wpstomum. . . . «ee 


Prothorax . 
Voorhoeken van den prothorax . . 


Bestippeling van den prothorax. 


Scutellum. 


Deksomidens dvn. ie cer ve 


Bestippeling der dekschilden . 


Sutuurnaad 
123131070)" LO … … ce hs 


Dumme ahs. BS. en à L, 


Bestippeling der onderzijde . . : 
Algemeene lichaamsvorm. . . . . 


U „5, 


Iets kleiner dan bij e en d. DM. 
Iets langer (van voren naar achteren) dan bij c. 


Iets langer dan bij J, c end. 


Breed platgedrukt, vooruitstekend, de oogen 
eenigszins met de voorpunten omvattend. 


Sterk; afstand tusschen de stippels geringer 
dan de diameter van één stippel ; halsschild door 
de sterke bestippeling minder glanzend; in de 
mediaanlijn vóór het scutellum geene gladde plek; 
door de plaatsing der stippels eene herinnering 
aan de gladde middellijn. 


Sterk gestippeld, de stippels dieper en talrijker 
dan bij d; de gladde punt zet zich slechts in eene 
lijn voort tot den voorrand; zijranden en punt 
iets hooger dan het andere gedeelte. 


Eerste lengtestreep iets breeder dan bij e en 
d, de tweede lengtestreep aan de basis breed, 
in de gladde ruimte aldaar eenige fijne stippels; 
breedte overal verder gelijk. 


Stippels tusschen de lengtestrepen veel grover 
dan die van den thorax, onderling 1 à 2 stippel- 
diameters verwijderd; ronde vorm. 


Begin niet opgeheven door indeuking aan de 
zijden. 


Met vrij grove stippels, die naar achteren toe 
iets grover worden; afstand minder dan één 
stippel-diameter; boven het midden van het pygi- 
dium eene gladde plek. 

Verticale carina; stippels als bj d . . + 


Wat fijner en dichter dan bij e en 4. | 

Iets langer, iets meer convex (op den rug) 
dan bij e en d. 

Bruin; dekschilden wat lichter, met groenen 
weerschijn, totaal geen violet in de tint. 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


335 


). Typisch exemplaar | 
van Fabricius. 


(Londen). 


e. Kleinste exemplaar 
van Burmeister 0. I. 
(Halle). 


d. Javaansche exem- 
plaren. 


Ro 


Iets korter dan bij 4, minder 
versmald in het midden van den 
voor and. 

Even lang als bij e en 4, de 
zijranden iets ronder dan bij d. 

In ’t geheel niet opgewipt of 
platgedrukt, minder vooruitste- 
kend dan bij 4, de oogen niet 
omvattend. 


Vrij sterk; minder talrijk dan 
bij d; in de mediaanlijn vóór het 
seutellum een klein glad plekje ; 
afstand der stippels 1 à 2 dia- 
meters van één stippel; glans 
als bij d. 


Sterker maar niet talrijker 
stippels dan bij 4, vooral aan de 
zijrander sterker; gladde plek 
als bij e en d. 


Eerste lengtestreep iets smal- 
ler dan bij c en 4 en iets meer 
convex ; tweede lengtestreep aan 
de basis breed, in de gladde 
ruimte zonder stippels; achter 
het midden is de streep zoo smal, 
dat zij bijna niet meer te zien is. 

Stippels iets grover dan die 
van den thorax, maar dichter bij 
elkaar, nog minder dan één 
stippel-diameter onderling ver- 
ned, langwerpige vorm. 


Geheel als bij d. 


Geheel als bij d. 


Wat grover dan bij c en d. 

lets korter en breeder dan bij 
cen d. 

Donkergroen, meer gepronon- 
teerd dan eenig exemplaar van 4. 


Iets kleiner dan bi 4 . 


Tets korter dan bij 4, minder 
versmald in het midden van den 
voorrand, waarschijnlijk dus als 5. 

Zijranden iets ronder dan bij 
d; waarschijnlijk dus als 4. 

In ‘t geheel niet opgewipt of 
platgedrukt, de rand alleen aan 
den voorhoek iets dikker ; minder 
vooruitstekend dan bij 4, de 
oogen niet of nauwelijks om- 
vattend. 

Als bij Z, bijna zonder gladde 
plek vóór het scutellum, zonder 
gladde middellijn; glans als bij d. 


Sterker en iets talrijker stip- 
pels dan bi) 4, vooral sterker 
aan de zijranden; gladde punt 
langzaam vernauwd tot aan den 
voorrand; zijranden en punt iets 
hooger, hoewel wat minder dan 
bij a. 

Eerste lengtestreep iets smal- 
ler dan bij a, iets breeder dan bij 
b; tweede lengtestreep aan de 
basis breed, in de gladde ruimte 
zonder stippels, achter het mid- 
den even breed als elders. 


Stippels iets kleiner dan bij 
a, tusschenruimte ook iets ge- 
ringer; ronde vorm. 


Begin opgeheven door indeu- 
kingei. aan de zijden, over eene 
lengte van ongeveer 5 begren- 
zende stippels. 

Wat fijner en talrijker stippels 
dan bij a; geene gladde plek. 


Geene carina; iets fijner en tal- 
rijker stippels dan bij a en d. 

Als bij 4 . 

Als bj d . 


Zwart, met eenigszins violette 
tint. 


Grootste afmetingen. 


Afmetingen ongeveer als 
bij a. 


Zijranden iets minder rond 
dan bij 4 en c. 

Opgewipt, meer vooruitste- 
kend, de oogen eenigszins, 
maar toch weinig omvattend. 


Vrij sterk; stippels iets 
grover of fijner; afstand der 
stippels = één stippeldiame- 
ter of iets meer; eene gladde 
plek in de mediaanlijn vóór 
het seutellum, gewoonlijk in 
eene gladde lijn naar voren 
verlengd. 

Fijner en minder stippels 
dan bij a en e; gladde punt 
verlengd als bij e tot den 
voorrand: zijranden en top 
niet opgeheven, het scutellum 
eerder iets convex. 


Eerste lengtestreep als bij 
c; de tweede lengtestreep aan 
de basis verbreed, in de gladde 
ruimte met enkele, zeer wei- 
nige stippels (minder dan bij 
a), breedte achter het midden 
als bij @ en e. 

Geheel als bij c. 


Begin niet opgeheven. 


Even fijn als bij c, iets 
minder talrijk; soms eene 
kleine gladde plek. 


Geene carina; stippels als 
bij a. 

Als bij e. 

Als bij e. 


Bruin, lichter of donkerder ; 
ook zwart, dikwijls met vio- 
letten weerschijn, het meest 
op den prothorax; soms ook 
een groene weerschijn op de 
dekschilden, 


336 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


Uit bovenstaande tabel blijkt: 

1°. dat het grootste exemplaar van Burmeister (Ind. Or.) van 
den type van Fabricius het meeste afwijkt, en wel hoofdzakelijk 
in de volgende punten: bestippeling van den prothorax, vorm van 
de voorhoeken daarvan, bestippeling van het scutellum, vorm van 
de tweede lengtestreep der dekschilden, kam op de anale plaat, 
vorm van het lichaam, kleur. Het is mogelijk, dat dit dier de 
A. gemellata van Kirby is, maar de beschrijving daarvan (zie 
blz. 330) laat ons daaromtrent in het onzekere; 

2°. dat de Javaansche exemplaren ook afwijken van den type 
van Fabricius, ofschoon minder dan het vorige, hoofdzakelijk in 
het volgende: voorhoeken van den prothorax, bestippeling van het 
scutellum, vorm van de tweede lengtestreep der dekschilden , vorm 
van het lichaam, kleur; 

3°. dat het kleinste exemplaar van Burmeister (Ind. Or.) het 
meest met den type van Fabricius overeenstemt. Het wijkt er van 
af in de dichtheid van de bestippeling der elytra, der onderzijde 
en van het pygidium, in den lichaamsvorm en de kleur, — en 
voornamelijk in het verloop van de tweede lengtestreep. 

In plaats van ééne soort, A. rauca Fabr., hebben wij dus 
waarschijnlijk voor ons drie soorten, waarvan geene met den type 
volkomen overeenstemt. Ik stel daarom voor, te noemen: 

A. punctata nov. sp., het groote exemplaar (a) van Burmeister 
(misschien synoniem met 4. gemellata Kirby). 

A. destructor nov. sp. de Javaansche soort (d). 

A. indica nov. sp. het kleinste exemplaar (c) van Burmeister, 
het meest gelijkende op 4. rauca Fabr. 

Deze drie zijn alle Apogonia rauca Burm. pars. 

Door zoo te doen geloof ik in den geest der tegenwoordige 
Entomologie te handelen, en het heeft ook veel vóór , de verschillen , 
die men in de kevers opmerkt, door namen aan te duiden, 

Toch kan ik het vermoeden niet onderdrukken, dat wij hier, 
althans wat d, c en d (rauca F., indica n. sp. en destructor n. sp.) 
betreft, met geographische varieteiten van eene zelfde soort te doen 
hebben. Bedenkt men, hoe gering de verschillen zijn (wat in de 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 337 


tabel door ciets» is aangeduid, is slechts zeer weinig en met 
moeite te vinden), dan kan de twijfel gerechtvaardigd schijnen, 
of men wel het recht heeft dergelijke kenmerken als soort s- 
verschillen te laten gelden, of niet bij voorbeeld eene erfelijk ge- 
worden sterkere huidsontwikkeling het verschil in bestippeling kan 
hebben teweeggebracht. Zou men niet, zich deze dieren aan hen 
zelven gelijkvormig vergroot voorstellende tot op de grootte van een 
of ander zoogdier, b. v. eene kat (waarbij de verschillen ook even- 
redig in grootte toenemen) deze vormen tot eene zelfde soort brengen ? 
Zelfs de vorm a (punctata) zou dan nog misschien tot den rang 
van varieteit afdalen, Ook in de bestippeling van den prothorax en 
het propygidium is onder de Javaansche soorten zelven verschil; 
ook dit kenmerk is dus niet zoo standvastig, dat het geene 
enkele variatie toelaat. 

Beslissing in deze zaak te nemen, is echter met het oog op de 
weinige exemplaren, die uit het vaste land van Indië onder mijne 
oogen kwamen, niet geoorloofd. Voorloopig draag ik dus de dieren, 
waarvan hier sprake is, als vier verschillende soorten voor. 

Tot naricht diene, dat het exemplaar van 4. rauca Fabr. te 
Londen (British Museum, Coll. Banks) aanwezig is, het exemplaar 
van À. punctata nov. sp. (= rauca Burm. pars) te Halle (coll. 
Burmeister), het exemplaar van A. indica nov. sp. (= rauca Burm. 
pars) eveneens en ook nog twee exemplaren van A. destructor 
nov. sp. (= rauca Burm. pars) (van Java), terwijl andere exem- 
plaren van 4. destructor in ’s Rijks Museum te Leiden en aan de 
Rijkslandbouwschool te Wageningen ter latere identificeering te 


vinden zijn. 


Ill. Verwantschap. 


De plaatsing van het geslacht Apogonia onder de Lamellicornia 
is aan wisseling onderhevig. In elk geval behoort het tot de 
« Lamellicornes pleurostistiques » (Lacordaire), waarvan de laatste 


abdominaal-stigmata niet liggen in de verbindingshuid tusschen rug- 
22 


338 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


en buikringen, maar op het omgekrulde dorsale gedeelte van de 
laatste overgaan, zoodat de stigmarijen naar achteren een weinig 
divergeeren. Bij Apogonia doen zij dit echter niet zoo sterk als 
bij de Ruteliden, Dynastiden en Cetoniden, zoodat dit geslacht 
tot de Melolonthiden behoort. 

Terwijl nu Gemminger en von Harold tusschen Apogonia en de 
geslachten //ymenoplia en Triodonta slechts buitenlandsche geslachten 
vermelden en dus de verwantschap hiermede vrij nauw schijnt te 
zijn, plaatst Lacordaire (Hist. des Ins., Genera des Coléopt., Tome 
III) het onder de ware Melolonthiden, op voorbeeld van Erichson. 
Echter wijst hij op verwantschap met de groep der Sericoïden en 
op het verschil in habitus met de meeste echte Melolonthiden, 
Van deze is ook een kenmerk, dat de heupen der voorpooten 
transversaal liggen en niet conisch uitspringen. De twee geslachten 
Diplotaxys en Apogonia houden het midden tusschen de beide 
vormen. De echte Melolonthiden vertoonen aan de buitenzijde van 
het abdomen geene afzonderlijke, door naden gescheiden ringen 
meer, de segmenten zijn «soudés ensemble.» Diplotazys en 
Apogonia daarentegen hebben «des sutures rarement effacées » en 
Apogonia destructor vertoont zeer duidelijke naden aan de buikzijde. 
De twee genoemde geslachten verschillen onderling zeer weinig; 
Lacordaire geeft onder de punten van verschil aan bij Apogonia : 
«front caréné,» wat bij geen mijner soorten voorkomt. Ook zijn 
sexueel kenmerk: «Massue des antennes un peu plus longue chez 
les males» kan ik niet terugvinden. Het geslacht Diplotarys is 
Noord-Amerikaansch; Apogonia bewoont de oude wereld en eenige 
der Polynesische eilanden. i 

Lacordaire brengt //ymenoplia. Triodonta en Serica dicht bijeen, 
maar op grooten afstand van Apogonta. 

Ik vond het, ook met het oog op de twijfelachtige plaatsing 
van het geslacht, van belang, eens na te gaan, of de verwantschap 
der larve ook eenige punten aan de hand doet omtrent die van 
den kever. Deze verwantschap is echter zeer moeielijk uit te 
maken, wat gemakkelijk te begrijpen valt, wanneer men bedenkt , 


hoe weinig larven er nauwkeurig bekend zijn, waaruit weer volgt 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 339 


de onmogelijkheid om het gewicht der verschillende kenmerken 
onderling te schatten. 

In de «Mémoires sur les métamorphoses des Coléoptères» par 
W. de Haan (Nouvelles Annales du Muséum d'histoire naturelle, 
Tome IV, Paris 1835) komt eene beschrijving voor van ver- 
scheidene Lamellicornialarven. De larve van Apogonia komt het 
meest overeen met de beschrijving, gegeven van eene soort van 
het geslacht ? Hoplia 1). («C'est avec bien de doute que ces larves 
sont rapportées aux Hoplies»). Zij zijn uit de omstreken van 
Tripoli en gelijken vooral in den bouw der bovenkaken (de tandjes 
en de vorm der kiezen), der onderkaken en in den drielobbigen 
anus veel op de Apogonialarve, wijken evenwel af in den vorm 
van het derde pootenpaar. Ook met larven van Trichius nobilis 
L. vertoont deze in bouw van kaken, anus en pooten overeen- 
komst; het negende segment is echter bij Zrichius alleen aan de 
rugzijde in tweeën verdeeld ?). 

Perris (Histoire naturelle des Coléoptères de France, par E. 
Mulsant, Larves des Coléoptéres par M. E. Perris, Paris 1878) 
geeft ook eene beschrijving van Zrichiuslarven (Yr. abdominalis), 
die echter meer afwijkend is. Behalve de andere verdeeling van het 
laatste segment (zie boven), is ook de vorm van bovenlip en 
bovenkaken anders dan bij Apogonia, er zijn ocellen aanwezig, 
die bij Apogonia ontbreken, en de drielobbige anus heeft een ge- 
heel ander voorkomen. De twee teekeningen van Hoplia coerulea 
(bovenkaak en anaalsegment) geven evenmin aanleiding tot beves- 
tiging van nauwe verwantschap. 

Evermin is Triodonta aquila veel gelukkiger. Boven- en onder- 
kaken lijken niets op die van Apogonia; ook de sprieten verschillen ; 


de drielobbige anus heeft het voorkomen als bij Zrichius, niet als 


1) Candèze heeft deze larve onder den naam Hoplia aulica opgenomen, maar 
reeds Burmeister’s opmerking er aan toegevoegd, dat zij zeker wel aan eene 
Rhizotrogus-soort zal hebben behoord. (Dit laatste lijkt mij, schoon niet geheel 
onmogelijk, toch onwaarschijnlijk). 

2) Lacordaire plaatst Zrickius echter op grooten afstand van Apogonia en wel 
onder de Cetoniiden, 


340 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


bij Apogonia. Het uiteinde van de pop (hier als afzonderlijk seg- 
ment opgevat) met zijne twee haken herinnert echter sterk aan 
dezelfde vorming bij de Apogoniapop. 

M. E. Candèze (Histoire des métamorphoses de quelques Coleoptères 
exotiques, Liége 1861) geeft eene beschrijving met teekeningen van 
eenige exotische Coleopterenlarven, waaronder drie Lamellicornia. 
Van deze heeft ééne, door hem genoemd Serica nitida, vrij veel 
overeenkomst met de Apogonialarve; in den bouw van epistomum 
en bovenlip, van de sprieten en van de bovenkaken, deels in dien 
van de onderkaken en onderlip en in den vorm der larve is veel 
overeenstemming. Ook vorm en teekening van het volkomen dier 
staan niet ver van die onzer Apogonia. De spriet heeft echter vier 
bladen, waarvan het eerste half zoo groot is als de andere; bij 
Apogonia zijn er drie bladen, hoewel het lid vóór den knop ook 
reeds breeder is dan de voorafgaande. 

Perris (t. a. p.) beschrijft de larve van Serica (= Maladera) 
holosericea. De afbeelding van het anale segment geeft echter een 
geheel ander beeld dan dat van Apogonia. 

Men ziet dus, dat er uit de vergelijking der beschreven larven 
met die van Apogonia niet veel omtrent de systematische stelling 
van het geslacht is af te leiden. Juist het onzekere in dit geval, 
het moeielijke om zoowel aan larve als aan kever eene juiste plaats 
aan te wijzen, geeft het vermoeden aan de hand, dat wij hier 
met eene soort van «collectief-type» te maken hebben, wijzende 
op vrij hoogen ouderdom van het geslacht. Hiermede is in over- 
eenstemming de groote verbreiding van het geslacht, waarbij men 
nog die van het zoo nauw verwante geslacht Diplotaxys zou mogen 


voegen. 
IV. Leefwijze. 


Het zij mij vergund, aan het einde van dit opstel eenige mede- 
deelingen omtrent leefwijze en voorkomen van de beschreven 
keversoort te doen, van welke bijzonderheden ik de kennis geheel 


aan den heer Kobus heb te danken. Deze heeft aan verschillende 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 341 


suikerplantages circulaires gezonden, behelzende eene reeks van 
vragen, welker beantwoording hem, in verband met eigen onder- 
zoek, eenige ophelderingen omtrent de leefwijze gaf. 

Het insect komt in Oost-Java voor, en schijnt in Midden- en 
West-Java spaarzamer, althans noch de heer Kobus noch Mr. Th. 
F. Lucassen vonden het daar. Evenwel zijn in het Leidsche Museum 
exemplaren aanwezig, van verschillende localiteiten afkomstig, 
namelijk Batavia (Moens, Semmelink en de Gavere), Buitenzorg 
(Boerlage), Tjilatjap (Semmelink), Ambarawa (Ludeking), Soera- 
karta (M. L. Ritsema) en Ardjoeno (Hekmeijer). Dr. H. J. Veth 
te Rotterdam deelde mij mede, dat hij exemplaren bezit, die 
geëtiquetteerd zijn: Batavia, West-Java, Depok , Semarang, Pasoe- 
roean, de Ardjoeno, Oost-Java, en « Java » zonder meer. Een suiker- 
planter verzekerde mij, dat hij het insect in de residentie Cheribon 
(Kadhi paten) sporadisch had waargenomen en driemaal in het 
suikerriet had ontdekt, maar over zeer geringe oppervlakte (eenige 
M?). De verbreiding schijnt zich dus wel over geheel Java uit te 
strekken. Toch schijnt het hoofdzakelijk in groote hoeveelheden in 
de residentien Soerabaia en Pasoeroean op te treden, in veel mindere 
mate ook in Probolingo, Kediri en Madioen. De meeste schade 
schijnt het te doen in de adsistent-residentie Sidho Ardjo. 

De heer Kobus schrijft mij: « Onder de inlandsche namen heerscht 
nog al verwarring. In Sidho Ardjo, Djombang en Modjokerto wordt 
de larve genoemd wäwälan, in Pasoeroean heet ze emboek, 
meer westelijk gajas. Voor den naam van den kever heb ik 
loontèh verstaan. Dit zijn alle Javaansche namen; de Madoereezen 
noemen de larve gérdas. Ofschoon de Javanen de larven zeer goed 
weten te onderscheiden en andere namen hebben voor grootere 
larven, b. v. van Oryctessoorten, of kleinere, zooals misschien 
van andere, kleinere Lamellicornia, is «wäwälan» toch een verzamel- 
naam voor misschien een vijf- of tiental verschillende larven van 
ongeveer dezelfde grootte. Emboek, de naam, die er hier in het 
Pasoeroeansche aan gegeven wordt, gebruikt men op andere plaatsen 
voor de larve van een’ mij nog onbekenden snuitkever, dien ik 


slechts in één exemplaar heb kunnen kweeken, De Javanen onder- 


342 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


scheiden daar wel degelijk de «emboek» zonder pooten en de 
«wäwälan » of «gajas» met dezelve. Ik zelf noem op het oogen- 
blik alleen de Apogomialarve «wawalan» in het Javaansch; 
«gérdas» in het Madoereesch. 

«Het zijn natuurlijk de larven, die het kwaad doen door het 
aanvreten der wortels. Over het algemeen schijnen de dieren de 
voorkeur te geven aan een’ vochtigen, kleiachtigen grond, hoewel 
ik van een paar fabrieken opgaven kreeg, dat ze ook op lichteren 
grond schade deden. Misschien heeft men daar met de larven van 
een ander dier te doen. De larven beginnen zich te vertoonen in 
November, als de Westmoesson aanvangt en doen het meeste 
kwaad in Januari. Men ziet het aangetaste riet geel worden en 
vindt dan aan de wortels groote hoeveelheden larven. Ik zelf vond 
tot vijftig stuks aan één rietstoel. Zij komen niet alleen in riet- 
velden voor, men vindt ze vrij wel overal op dergelijk terrein. 
De rijstvelden, die voortdurend onder water staan, zijn te nat, 
maar in de dijkjes er tusschen zijn zij weer in menigte te vinden. 
Volgens taxatie door administrateurs van suikerfabrieken wordt nu 
en dan in hevig aangetaste tuinen de oogst tot op de helft ver- 
minderd. Bijna het eenige, wat men tegen de kwaal doet, is het 
uitgraven en dooden der larven en het toedienen van kalk, asch 
of aardnotenkoek aan het riet. 

«De kevers schijnen van November tot Februari het meest te 
vliegen; zij eten vooral de bladeren van Agathi grandifloria , Tamar- 
rindus en andere Papilionaceae. Zij vliegen ’s avonds en ’s nachts 
en slapen over dag aan den voet van de struiken, waar ze ge- 
makkelijk kunnen worden gevangen. Men doet het evenwel niet; 
slechts één voorbeeld is mij bekend, en dat spreekt nog al. Op 


ééne fabriek toch werden gevangen: 


in April 1885 . . . . . 170.000 kevers 
» Mei tarte ree AR 308.000 » 
» Juni DAME: HA ONE 69.000  » 
» Juli bensie ME SR 


» Augustus, Pant Beil Dir» 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 343 


an September PEST tn EM. 7.000 kevers 
» October » SATE NOIRE 1.000 » 
» November  » AE ALL LPE 444.000 » 


(1—19) December » me MALO 1775 


«Toen werd er mede geëindigd, omdat de buren niet wilden 
meehelpen. 

«Ik heb niet kunnen uitmaken, hoeveel generaties in een jaar 
voorkomen; ik geloof maar eene enkele; misschien ook duurt de 
ontwikkeling langer dan een jaar (2). Ik heb in den Oostmoesson 
eenige malen laten graven op plekken, waar voor eenige maanden 
veel larven voorkwamen, maar vond niets dan eenige hoopjes 
langwerpig ronde eieren, die ik niet tot ontwikkeling kon 
brengen. In Maart heb ik zelfs kevers en poppen in den grond 
gevonden, maar ze zullen ook wel in andere maanden voor- 
komen ». 

Tot zoover de heer Kobus. — Uit deze opgaven blijkt wel ten 
duidelijkste, van hoeveel belang de kennis van het insect en zijne 
leefwijze voor den suikerplanter is. Het komt daarbij voornamelijk 
aan op de kennis van den levensloop van het dier, daar de 
middelen tot bestrijding slechts dàn succes kunnen hebben, wanneer 
men den tijd waarop, en den toestand waarin het op de gemakke- 
lijkste wijze te bemachtigen is, voldoende kent. Nadere onder- 
zoekingen moeten hier nog veel ophelderen. Toch zou men, naar 
aanleiding van bovenstaande opgaven, reeds met eenige waarschijn- 
lijkheid vermoedens kunnen opperen. De groote vliegtijd der kevers 
valt namelijk samen met den tijd, waarop de larven de meeste 
schade doen. Daar deze schade waarschijnlijk van groote larven 
afkomstig is, zou men kunnen aannemen, dat deze bijna vol- 
wassen larven nog in dezelfde maanden verpopten en na een zeer 
korten tijd in poptoestand te hebben doorgebracht, zich als kever 
vertoonden. Dit is echter niet waarschijnlijk, wijl reeds in Novem- 
ber en December zoovele kevers voorkomen, en de hoofdschade der 
larven in Januari wordt waargenomen. Deze Januari-larven te be- 


schouwen als nakomelingen van de in dezelfde periode vliegende kevers 


344 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


gaat ook niet aan; dat de schade door pasgeboren larven (misschien 
zouden ze nog niet eens geboren zijn !) zoo aanzienlijk zou zijn, is niet 
denkbaar, Mijns inziens kunnen dus noch de larven uit de kevers, 
noch de kevers uit de larven derzelfde vliegperiode ontstaan. Er 
blijft dus slechts de onderstelling over, dat de Januari-larven eerst 
in de volgende groote vliegperiode tot kevers worden en dat de 
ontwikkeling dus meer dan één jaar in beslag neemt, wat volstrekt 
niet te verwonderen is, als men bedenkt, dat ook onze (aan 
Apogonia verwante) inlandsche meikever 3 of 4 jaren voor zijne 
ontwikkeling behoeft. Als het niet al te gewaagd is, zou ik de 
volgende onderstelling willen maken, die in het vaderland van den 
kever misschien gemakkelijk aan feiten zou kunnen worden getoetst. 

De kever komt in November, December en Januari uit den grond, 
paart en legt eieren in December, Januari of Februari, misschien 
nog in Maart (het tijdstip van bevruchting kan wel eenige weken 
na de paring vallen, daar tijdens de paring mogelijk, evenals bij 
onzen meikever, de eieren nog niet ontwikkeld zijn), Daarna sterven 
de wijfjes voor het grootste deel, terwijl de mannetjes nog een 
tijd lang blijven doorvliegen en in de eerstvolgende maanden zich 
nog vertoonen. De eieren blijven in Maart, April en Mei (misschien 
ook wel den geheelen zomer door) als zoodanig in den grond; nu 
ontwikkelen zich de larven, waarvan men door de geringe grootte 
eerst nog niet veel bemerkt; in de laatste maanden van het jaar 
worden zij grooter, beginnen meer te eten en veroorzaken dus 
aanzienlijke schade. Na Februari van het volgende jaar zijn zij 
volwassen, blijven eerst eenigen tijd in den grond, zonder veel te 
eten, zich voorbereidende voor den toestand van pop en kever, 
verpoppen dan en blijven de maanden Augustus, September en 
October als pop in den grond (misschien ten deele ook reeds als 
kever), om in November en volgende maanden als kever voor den 
dag te komen. 

Dat men gedurende den oogst en de nieuwe planting (ongeveer 
(Juni— October) deze volwassen larven, poppen of kevers niet be- 
merkt, kan zijne oorzaak daarin vinden, dat bij deze bewerkingen 


de grond niet diep wordt omgewerkt. De larven zullen bij de 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET, 345 


intrede van de droogte zich hoe langer hoe meer in diepere lagen 
terugtrekken, naarmate de uitdroging verder gaat, en zich op 
den tijd van den oogst bij de dieper gelegen wortelvezels van het 
riet bevinden, die men niet uittrekt. Daar men na Maart gewoon- 
lijk weinig schade van insecten aan het riet waarneemt, zoo is 
het te denken, dat de droge tijd in latenten levenstoestand vrij 
diep in den grond wordt doorgebracht. 

De bovengenoemde levensloop zou dus in twee jaren worden 
volbracht. Men moest dan vinden, als normale toestand, in 
November, December, Januari en Februari: vliegende kevers der 
oudste, sterk groeiende larven der jongere generatie; in Maart, 
April, Mei en Juni: vliegende kevers (hoofdzakelijk mannelijke) 
der oudste, volwassen larven der jongere (misschien reeds poppen) 
vrij diep in den grond, eieren der jongste generatie (meer opper- 
vlakkig) ; in Juli, Augustus September en October: geen vliegende 
kevers meer der oudste generatie, volwassen, niet etende larven 
en poppen der jongere generatie (misschien reeds als kevers in 
den grond), eieren en jonge larven der jongste generatie. 

Het is jammer, met het oog op bovenstaande onderstelling, 
dat men mannetjes en wijfjes niet onmiddellijk uitwendig kan 
onderscheiden en door sectie het geslacht moet uitmaken , vooral 
omdat de kennis van den levensloop daardoor bemoeilijkt wordt 
en men soms door het vangen van massa’s mannelijke kevers, 
die reeds gepaard hebben, licht een onnut werk doet. 

Nu spreekt het van zelf, dat evenals bij ons te lande de ont- 
wikkeling der meikevers door gunstige omstandigheden kan ver- 
haast, door ongunstige omstandigheden kan vertraagd worden, 
ook de Apogonia’s niet altijd en niet overal denzelfden ontwikke- 
lingstijd zullen noodig hebben en daardoor, naast de dieren met 
normalen levensloop, ook andere op meer onregelmatige tijd- 
stippen zullen voor den dag komen, en dat wel te eerder, daar 
de jaargetijden niet dien alles beheerschenden invloed hebben als 
in onze streken. 

Het bovenstaande is slechts eene onderstelling, en het kan zijn, 


dat ik geheel dwaal, te eerder, daar ik de plaag in loco niet bijge- 


346 EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


woond heb. Toch is het m. i. nuttig, van eene onderstelling uit 
te gaan, wijl men dan betere aanleiding vindt, zich bepaalde 
vragen te stellen omtrent datgene, wat men in elken tijd van het 


jaar in de natuur moet aantreffen. 


Met den wensch, dat spoedig afdoende middelen mogen ge- 
vonden worden, om de schade, door dezen rietkever teweegge- 
bracht, te beperken, sluit ik dit artikel; echter niet alvorens den 
heer C. Ritsema Cz. mijn hartelijken dank betuigd te hebben voor 


de zeer gewaardeerde hulp, mij in dezen verleend, 


ERRATUM. 


De laatste drie regels op blz. 320 aldus te lezen: 


in de drie volgende, laatste segmenten oorzaak wordt van den 
puntigen toegespitsten vorm van het achterlijf. Deze segmenten 
worden ook naar het uiteinde toe minder hoog en het laatste 


eindigt in: twee klauwvormige u. „u Ju dte Luin oevers os 


PIP 43, her. 


PI 


» 


» 


» 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIRT. 347 


VERKLARING DER AFBEELDINGEN. 


» 


Apogonia destructor nov. sp. 


1. Larve van ter zijde; aanduiding der natuur- 
lijke grootte. 
2. Kop der larve, van boven; aanduiding der 


natuurlijke grootte. 


3. Spriet der larve. 

4, Linker bovenkaak der larve, van boven. 

5. Rechter » I oD » » 

6. » » DAs van onderen, 
7. Onderkaken en onderlip der larve, van boven, 
8. Taster van de onderkaak, sterker vergroot, 
9, Uiteinde van den taster der onderkaak, met 


de staafvormige lichaampjes. 

40. Bovenlip der larve, van de onderzijde, 

11. Voorste punt der bovenlip, van boven. 

12. Stigma prothorax der larve. 

13. Anale poot der larve. 

14. Linker voorpoot der larve, van de buitenzijde. 

15. Pop van de rugzijde. 

16. Kever van de rugzijde; aanwijzing der natuur- 
lijke grootte. 

17. Kever van de buikzijde. 

18. » » _ terzijde. 

19. Rechter spriet, van de bovenzijde (als zij uit- 
gestoken is). 

20. Schildje en omgeving. 

21. Anale plaat, achterranden der dekschilden 
(kever van achteren gezien). 


22. Bovenlip van den kever, van de buitenzijde. 


PI. 44, fig 
» » 
» » 
» » 
» » 


EEN VIJAND VAN HET SUIKERRIET. 


Mo 


26. 


27. 


32. 


Bovenlip van den kever, tegen den voorrand 
er van gezien, zoodat men de binnenvlakte 
ook ziet. 

Linker bovenkaak van den kever, van onderen , 
zooals zij zich vertoont, als men tegen de 
onderzijde van den kop ziet. 

a. voorpunt. 
b. achterpunt. 

Linker bovenkaak van den kever, van de 
achterzijde. 

b. achterpunt. 

Linker bovenkaak van den kever, van de 
binnenzijde. 
a. voorpunt. 
b. achterpunt. 

Rechter bovenkaak van den kever, van de 
binnenzijde. 
a. voorpunt. 
b. achterpunt. 


Linker onderkaak van den kever, van de onderzijde. 


Onderlip » » » » » 
Linker voorpoot » » » » voorzijde. 
» middenpoot » » AN MU 
» achterpoot » » DD » 


Een der gespleten klauwtjes (middenpoot). 
Begin van de tweede lengtestreep der dek- 
schilden (links). 


QUELQUES REMARQUES 


à sujet d'une Étude de Mr. David Sharp sur la structure 
du prosternum dans les Rhynchophorides, 


PAR 


Ed. EVERTS, Dr. Phil. 


Mr. David Sharp, dans son travail sur les Attelabidæ et Rhyn- 
chitidae du Japon (Transact. of the Entom. Soc. of London, 1889, 
Part I), dit que pendant l’examen de la première de ces deux 
familles, il fut surpris de découvrir, qu’elle constitue une exception 
aux autres Rynchophora, par la structure du prosternum. Mr. Sharp 
rappelle que Leconte indiquait l'importance de cette partie du tégu- 
ment, comme offrant le caractère principal, séparant les Rhyn- 
chophora des autres Coléoptères. Il s’&tonne que Leconte ne men- 
tionne pas, que la famille des Attelabidae (placée avec raison à la 
tête de la série) est justement celle qui ne répond pas à sa propre 
définition des Rhynchophora, par la structure en question. 

Mr. Sharp fait remarquer qu’en examinant une des grandes 
espèces de Rhynchophores-Apostasimérides, par exemple un Homa- 
lonotus (Pl. 15, fig. 1), on voit le prosternum composé de trois 
pièces, situées sur la ligne médiane: 1°. (fig. 1, a) le prosternum 
proprement dit; 2° (fig. 1, 6) une pièce très petite, parfois 
rhomboïdale, nommée par lui le «centro-sternal piece»; 
3°. (fig. 1, c) les épimères prosternales, qui se touchent au milieu 
et dont la suture est plus ou moins oblitérée. 


Dans les Rhynchophores-Synmérides on voit la méme 


350 QUELQUES REMARQUES SUR LA STRUCTURE DU 


construction, mais le «centro-sternal piece», de forme variable 
selon le genre, est situé en arrière des cavités cotyloïdes; plus en 
arrière, les épimères se rejoignent. Voyez p. e. Otiorrhynchus (fig. 2), 
Liparus (fig. 3), Hylobius (fig. 4) et Apion (fig. 14). 

Mr. Sharp dit que dans les Attelabidae le « centro-sternal piece » 
manque et qu'il est évident, comme il l’indiquera à sa place, en 
s’occupant des Rhynchitidae, que c'est par cette piece que les 
sommets des épimères sont largement séparés, les sutures cependant 
étant en grande partie oblitérées. 

Pour les Rhynchitidae la structure du « centro-sternal piece » 
peut différer, car cette pièce est généralement très étroite et placée 
exactement en arrière des coxae, pénétrant plus ou moins entre 
Jes sommets des épimères, ou bien les séparant entièrement dans 
certains genres. 

La famille des Rhynchitidæ montre, par conséquent, que pour 
ce qui regarde la structure du prosternum, il n’y a point de 
différence essentielle entre les Coléoptères ayant les épimères pro- 
sternals contigus et ceux chez qui ces pièces sont séparées. 

Ce caractère exceptionnel chez les Attelabidae et les Rhynchitidae, 
joint à leurs antennes droites et l'absence du mécanisme du proven- 
tricule (Lindemann, Bullet. Mosc. T. L, 1876, p. 161 etc), 
prouve que ces deux familles sont placées, avec raison, à la tête 
des Rhynchophores. 

Mr. Sharp en parlant ainsi nous donne la description suivante 
(p. 43) qui prouverait que la famille des Attelabidae constitue une 
exception à ce qui est normal chez les Rhynchophores à l’égard 
des épimères prosternals, qui sont largement séparés par une pièce 
intercallée à laquelle leurs sommets sont soudés. 

Or il me semble que cette pièce intercallée n’est autre chose que 
le «centro-sternal piece» de Mr. Sharp, et l’auteur me paraît en 
contradiction avec lui même dans ses descriptions du pronotum 
des Attelabides, 

Je vois, pour ma part, le «centro-sternal piece» aussi bien dans 
les Attelabus que dans les Apoderus (fig. 10), où il est rudimen- 


taire et soudé aux épimères très étroits, 


PROSTERNUM DANS LES RHYNCHOPHORIDES. 351 


Mr. Sharp dit que par cet «interposed piece» les Attelabidae 
offrent quelque analogie avec les Barididae (fig. 8), dont elles 
différent d’ailleurs beaucoup par d’autres caractères, surtout par 
les coxae du prosternum contigues et saillantes, ainsi que les 
antennes droites des Attelabidae. 

Pag. 57, Mr. Sharp dit que les Rhynchitidae aussi bien que 
les Attelabidae forment une exception à la manière normale de la 
fermeture en arrière des cavités coxales antérieures; cependant les 
Rhynchitidae sont très différents des Attelabidae. Dans les derniers, 
les sommets des épimères sont largement séparés par une pièce 
que l’auteur nomme maintenant (p. 57) «centro-sternal piece»; 
tandis que dans les Rhynchitidae les sommets des épimères se 
rencontrent, mais sont cependant parfois séparés par cette pièce. 
Elle est ordinairement étroite et dans le genre Aderorhinus plus longue 
que partout ailleurs. 

Cette différence de forme (variant même dans les espèces de la 
famille) semble à Mr. Sharp offrir un bon caractère pour séparer 
les genres. Ainsi dans le genre /hynchites les sommets des épimères 
sont contigus parceque le «centro-sternal piece» ne les sépare pas 
complètement (fig. 11). Dans le genre Deporaus, les épimères sont 
entièrement séparés par cette piece (fig. 13). — La différence du 
caractère rend nécessaire, selon l’auteur, la séparation des X4yn- 
chites hungaricus F. et R, bicolor F. des autres espèces du genre; il 
propose le nom générique de Merhynchites pour les deux espèces. 
Par conséquent ce nouveau genre aurait le méme caractère des 
épimères séparés que les Deporaus. 

Pour moi le «centro-sternal piece» existe dans tous les Attelabides; 
seulement cette pièce est plus ou moins développée et parfois rudi- 
mentaire. Dans quelques espèces (p. e. À. auratus Scop et acquatus 
L.) les épimères sont contigus, dans d’autres la pièce centrale les 
sépare, non seulement dans les Ahynchites (Byctiscus) betuleti F. 
(fig. 12), où elle est même assez développée, mais aussi dans 
Deporaus où elle est fort grande (fig. 13). 

Il en résulte que dans les Attelabidae le «interposed piece » de 


Mr. Sharp est identique avec son «centro-sternal piece». Dire 


352 QUELQUES REMARQUES SUR LA STRUCTURE DU 


(p. 42) que dans les Attelabidae le «centro-sternal piece» est 
absent, manque d’exactitude. 

Il est singulier que l’auteur ait donné trois observations contra- 
dictoires pour les Attelabidae. A la pag. 42 il dit formellement que le 
«centro-sternal piece» est absent. A la pag. 43: «Les 
épimères prosternals étant largement séparés par un «interposed 
piece» à laquelle les sommets des épimères sont soudés» — 
À la pag. 57, nous lisons enfin: «Dans la famille précédente (les 
Attelabidae) les sommets des épimères sont largement séparés par 
une pièce que j'ai nommé «centro-sternal piece». 

Je finis par la conclusion suivante. L’examen des Rhynchophora 
aussi bien Apostasimérides que Synmérides apprend que les cavités 
coxales antérieures sont fermées parceque les épimères se touchent 
et les entourent; mais que chez les Apostasimérides le « centro- 
sternal piece» sépare les coxae et se trouve parfois si développé 
(genre Baris) qu’il se prolonge entre les épimères, avec lesquels il 
est entièrement soudé (fig. 8). 

Dans les Synmérides le «centro-sternal piece» est refoulé en 
arrière parceque les coxae se touchent. Chez ces insectes il est peu 
développé, parfois même rudimentaire; dans certains cas il sépare les 


épimères; dans d’autres ceux-ci l’entourent et se touchent plus en 


arrière. 

Avant de terminer ces observations, je dirai quelques mots des 
genres Cryptorrhynchus, Rhynchophorus et Calandra. 

Dans le genre Cryptorrhynchus il est difficile de se faire une idée 
exacte de la construction du prosternum parcequ’il est creusé par 
le canal rostral. J'ai pourtant réussi à découvrir que le « centro- 
sternal piece » existe également dans ce genre. Au fond du canal, 
il sépare les cavités coxales ainsi que les épimères. Entièrement 
soudé avec ces derniers, comme avec la partie antérieure du pro- 
sternum (le prosternum proprement dit) qui est occupé par le canal, 
les sutures sont difficiles à distinguer (fig. 5). 

Dans le genre Khynchophorus, le «centro-sternal piece», peu 
développé et séparant les coxae, est entièrement soudé à la partie 


antérieure du prosternum et aux épimères; on ne voit même plus 


PROSTERNUM DANS LES RHYNCHOPHORIDES. 353 


les sutures, qui sont indiquées par des impressions; la séparation 
des coxae se fait du reste en grande partie par la région antérieure 
du prosternum et même par les épimères (fig. 6). 

Dans le genre Calandra, le «centro-sternal piece» est tout 


à fait rudimentaire et à peine visible (fig. 7). 


EXPLICATION DES FIGURES. 


PI. 15, fig. 1. Prosternum d’un Homalonotus. 
» Dov 2 » d’ Obiorrhynchus tenebricosus Hrbst. 
» » 3 » de Liparus germanus L. 
» > 4 » » Hylobius Abietis L. 
» re » » Cryptorrhynchus Lapathi L. 
» pi 16 » » Rhynchophorus Schach F. 
» > NPA | » » Calandra granaria L. 
» Bet NG » » Baris (espèce exotique). 
» Diane » d’ Attelabus curculionoides L. 
» » 10. » » Apoderus Coryli L. 
» BTE » de Rhynchites equatus L. 
» WAN » » Rhynchites (Byctiscus) betuletiF. 
» » 13. » » Deporaus Betulae L. 
» » 14. » d’ Apion Pomonae F. 


Dans toutes les figures le «centro-sternal piece» est colorié 


„rouge. 


23 


LIJST VAN SPINNEN, 


door Dr. A. M. J. Bolsius verzameld te Soemenep 


op het eiland Madoera, 


opgemaakt door 


Dr. A. W. M. VAN HASSELT. 


Ten vorigen jare werd ik aangenaam verrast, door — onder 
bemiddeling van onzen Secretaris — eene verzameling Oost-Indische 
Araneïden ten geschenke te ontvangen, 

Naar het eerst den schijn had, zouden deze gevangen zijn op 
Java, in den Preanger, alwaar de heer Bolsius voorheen practi- 
seerde, doch uit een nader schrijven van ZEd, bleek mij, dat zij 
afkomstig waren van Soemenep (ook wel geschreven Sumanap) en 
omstreken, op Madoera (insgelijks als Madura benoemd). 

Het was eene omvangrijke collectie, besloten in een veertigtal, 
voor eenige voorwerpen iets te nauwe, glazen buisjes, terwijl ook , 
bij meerderen, de sterkte van den spiritus, waarschijnlijk door 
verdamping, te wenschen overliet, en in anderen een te groot aan- 
tal voorwerpen waren opgehoopt , hetgeen tot oorspronkelijke en latere 
beschadiging, bij deze dierensoort, zoo gereedelijk aanleiding geeft. 

In het bijzonder waren in deze verzameling zeer velen van 
dezelfde species voorhanden, hetgeen het voordeel oplevert, dat 
men daardoor bestaande varieteiten vaak te beter leert onderscheiden. 

Ofschoon het mogelijk zij, dat onder eene ruime hoeveelheid van 
exemplaren, in on volwassen staat of zelfs als pulli mihi inde- 
terminabiles aanwezig, nieuwe soorten voorkomen (daar, 


inzonderheid onder de laatsten, eenige met mij vreemde vormen 


LIJST VAN SPINNEN. 355 


en teekeningen werden ontmoet), leverden de overigen, nevens 
sommige rariores, grootendeels de meer of minder algemeen be- 
kende soorten van den Maleischen Archipel op. 

Onder dankbetuiging aan mijnen collega, ook hier ter plaatse, 
voor zijne gewaardeerde bemoeiingen, heb ik het, niettegenstaande 
de laatste bemerking, geenszins onvruchtbaar geoordeeld, er eene 
systematische Lijst van te geven, uithoofde mij althans, tot hier- 
toe, geene gegevens bekend waren omtrent de Araneïden-fauna 
van bovengenoemd eiland. 

Ten dezen opzichte mag ik niet met stilzwijgen voorbijgaan de 
toezegging van ons geacht medelid om, bij voorkomende gelegen- 
heid, insgelijks naar spinnen te zoeken of te laten zoeken op de 
tot Madoera behoorende Kangean-eilanden, die volgens zijne mede- 
deeling, meer tot het Australische dan tot het Javaansche 


Insulinde naderen. 


EPEIROÏDAE. 


1. Gasteracantha brevispina Dol. 
Van deze vooral de varietas roseo-limbata Dol, in verscheidene, 
zeer fraai rozenrood gekleurd gebleven exemplaren, evenwel wederom, 


als gewoonlijk, zonder een enkelen mas. 


2. Argiope catenulata Dol. 

In een overgrooten rijkdom van volwassen en meer of minder 
onrijpe vrouwelijke specimina, waarvan vele, buitengewoon schoon , 
hunne kleuren en zilverglans hadden bewaard, om welke reden 
deze zilverspin dan ook, zeer te recht, door Thorell mede onder 
de benaming van «opulenta» is beschreven. Vreemd, dat bij zoo 


groote talrijkheid, weder geene mares voorkwamen. 


3. Argiope crenulata Dol. 
Slechts één, maar goed geconserveerd, vrouwelijk individu van 


deze overigens, vooral op Amboina, gewone soort, 


356 LIJST VAN SPINNEN. 


4. Argiope Doleschallii Thor. 

Verscheidene onvolwassen vrouwelijke exemplaren. i 

N.B. Er waren nog eenige Argiope-juniores in deze collectie, 
die mij toeschijnen sterk te naderen tot Argiope argentata Fabr., 


welke soort intusschen meer bepaald in Amerika te huis behoort. 


5. Epeira salebrosa Thor. 
Drie, echter gemutileerde specimina van het vrouwelijk geslacht. 


6. Epeira moluccensis Dol. (= E. margaritacea Dol.). 

Een verweekt vrouwelijk individu en een dito onrijp mas. 

N.B. Van het genus £pezra trof ik nog menige, doch grooten- 
deels onvolwassen feminae en enkele dito mares aan. Hoezeer mij 
niet met zekerheid bestembaar, waren hieronder eenige, die naar 
onze /. cornuta Clk, zweemden (wellicht behoorende tot #. decens 
s. Rumphii Thor.), — anderen, die meer tot onze /. selopetaria 
Clk. naderden (misschien overeenkomende met de nochtans veel 
kleinere #. pullata Thor.), — een drietal dat veel op onze 
E. marmorea Clk. of ook quadrata Clk., en één die op Z. 
trivittata Keys. geleek, — en nog een enkel, niet volkomen ont- 
wikkeld mas, die eene merkwaardige gelijkvormigheid aanbood, 


althans in teekening, met die van #, Morelw Vins. 


7. Meta (Argyroëpeira Em.) Celebesiana Walck. 
Een zeer schoon en compleet paartje. 


8. Tetragnatha. 

Van dit geslacht kwamen eenige, slecht geconserveerde en ver- 
minkte, exemplaren voor, met half verdroogde of verschrompelde, 
zeer dunne abdomina. Het zou mij niet verwonderen, dat daar- 
onder Tetragnatha trichodes Thor., of Tetragnatha macilenta L. Koch, 
of Limoxera gracillima Thor., of wel zijne Z. lineata vertegen- 
woordigd waren. Maar, ook bij gebreke van mares, was het mi 
ondoenlijk, hare differentieele kenmerken behoorlijk te onder- 
scheiden. 


LIJST VAN SPINNEN. 357 


9. Nephila maculata Fabr. 
Een mas en verscheidene feminae juniores, onder anderen ın den 


vorm der gevederde Epeira (Nephila) penicillum van Doleschall. 


10. Nephila Piepersii Thor. 
Twee, niet voldoende ontwikkelde feminae. Wederom vond ik 
hier eene groote toenadering tusschen deze soort en Kpeöra (Nephila) 


inaurata Walck. (Vinson). 


11. Nephilengys Malabarensis Walck. (= Æpeira rhodo- 
stermon Dol.). 

De feminae, in tal van lichter of donkerder gekleurde, grootere 
of kleinere, volwassen specimina, een paar mares in nog onrijpen 


toestand, en eene menigte pulli. 


12. Uloborus Zosis Walck. 
Was bijzonder talrijk vertegenwoordigd, voornamelijk in het 
vrouwelijk geslacht, meestal echter als juniores, benevens één vol- 


wassen, mij nog niet voorgekomen, mas. 


THERIDIOÏDAE. 


13. Ariadne (Adriamnes Thor.) flagellum Dol. 

In twee exemplaren aanwezig, doch helaas! in onvoldoenden 
toestand verkeerende, evenals voor de Tetragnathae is gezegd, 
Zulks was te meer te bejammeren, dewijl er een, door mij nog 
nimmer waargenomen, mas bij was (met slechts één en nog wel 


verminkten palp). 


14. Linyphia (Argyrodes) parasita Vins. 

Er kwamen hiervan enkele, mede gemutileerde, vrouwelijke 
specimina voor, van welke ik twijfel, of ik hen tot de genoemde 
soort dan wel tot Argyrodes mintaceus Dol. (miniatus Thor.) 


brengen moet. 


358 LIJST VAN SPINNEN. 


15. Theridion tubicolum Dol. (2). 
Twee nog niet volwassen feminae, die ik meen tot deze soort 
te moeten brengen. 


SCYTODOIDAE. 


16. Pholcus sisyphoides Dol. 
Een vrij goed geconserveerd vrouwelijk individu, met Artema 


convera Cambr. en Pholeus Borbonicus Vins. overeenkomende. 


17. Pholeus rivulatus Forsk. (= Ph. elongatus Vins.) 
In verscheidene, doch grootendeels incomplete, vrouwelijke 


exemplaren. 
ZODARIOÏDAE. 


18. Storena. 

Slechts ééne femina was daarvan voorhanden, met zeer ver- 
weekt achterlijf. Toch scheen deze mij slechts weinig (of niet ?) 
te verschillen van mijne Storena melanognatha, beschreven in het 


bekende werk der « Sumatra-expeditie » , uitgegeven door Prof. Veth. 
AGELENOIDAE. 


N) 

Er waren, waarschijnlijk van deze, in onze Oost-Indién, zoover 
mij bekend , nog niet waargenomen species twee vrouwelijke specimina 
aanwezig, echter in te slechten toestand, om nader te kunnen 


worden bestemd. 


THERAPHOSOIDAE. 


20. Selenoscomia Javanensis Walck. (Dol.). 
In menigvuldige exemplaren van beide sexen, allen nog in den 


staat van juniores of pulli, 


LIJST VAN SPINNEN. 359 
HETEROPODOIDAE. 


21. Heteropoda venatoria Linn. 

Zeer vele, maar meerendeels onvolwassen individuen, zoowel 
mares als feminae. Onder de laatsten vond ik een paar, die waar- 
schijnlijk tot H. submaculata Thor. of tot H. variegata E. Sim. 
zouden kunnen worden gerekend. 

N.B. Bovendien waren er nog van deze Familie een paar 
Sparassus-exemplaren, doch in ongenoegzaam ontwikkelden toe- 


stand, om te worden herkend. 


LYCOSOÏDAE. 


22. Dendrolycosa (?). 
Sommige jeugdige vrouwelijke voorwerpen dezer Familie herin- 
nerden mij, in meerdere of mindere mate, aan Dendrolycosa albo- 


lineata Thor. 


23. Pirata. 
Twee vrouwelijke specimina van dit genus boden eene opvallende 
gelijkvormigheid aan, het eene met Pirata prraticus Clk., het 


andere met Pirata Knorri Scop. 


OXYOPOÏDAE. 


24. Sphasus (Oxyopes) striatus Dol. 
Een fraaai paartje. 


TP OT DAT 


25. Salticus (Menemerus?) culicivorus Dol. 


In verscheidene, veelal afgewreven, vrouwelijke exemplaren. 


26. Salticus (leius?) convergens Dol, 
Drie feminae, benevens een onrijp mas, 


360 LIJST VAN SPINNEN. 


27. Marpissa discoloria C.K. 
Een vrouwelijk individu scheen mij tot deze soort te behooren. 


28. Maevia (?). 
Eene femina, die mij voorkwam veel overeenkomst te bezitten 


met Maevia capistrata C.K. 


29. Plexippus (?). 

Een mas, die groote gelijkvormigheid vertoont met Plexippus 
ligo CK. = Attus (Menemerus) Paykullii Aud. 

N. B. Daarenboven waren nog twee andere Attoïden voorhanden , 
in moeilijk herkenbaren staat verkeerende, — als één mas, zeer 
verwant aan Salticus forceps Dol., en ééne femina, aan Phidippus 


elegans C.K. (— trouwens een Amerikaansche vorm —) herinnerende, 


REGISTER. 


COLEOPTERA. 


Abraeus globosus Hoffm. 72. 
Adelosia macra Mrsh. xxvI. 

3 picimama Dfts. xxvr. 
Aderorhinus. 351. 
Adranes Lec. 39. 
Aëpus marinus Stroem. 19, 
Agonum gracilipes Dfts. xxVI. 
Aleuonota gracilenta Er. Xxv1. 
Amauronyx Maerkelii Aubé. 41. 
Amphotis marginata F. 29, 32, 71. 
Anapestus Kreusleri Kug. 42. 
Ancyrophorus homalinus Er. xxvii. 
Anisotoma punctulata Gyll. xxvir. 
Aphanisticus emarginatus Perr. XXIII. 
i Kriigerii Rits, XXII. 
Apion. 350. 

n  Pomonae F. 353. 
Aplodea costalis Schf. 121. 
Apoderus. 350. 

Coryli L. 353. 

Apogonia destructor Bos. 311. 


> gemellata Kirb. cxıv, 311, 
330, 331. 

5 indica Bos. 336. 

s punctata Bos. 336. 


rauca F. CxIV,330, 331, 336. 
Apteranillus Foreli Wasm. 54. 
Articerus. 39. 

Li curvicornis Westw. 160. 

+ syriacus Saulc. 61. 
Astilbus canaliculatus F. 30, 69. 
Atemeles emarginatus Grav.28, 35, 263. 

a paradoxus Gray. 28, 35, "264, 

334. 

pubicollis Bris. 35. 
Attelabus. 350. 

curculionoïdes L. xxIx, 353. 
Barybryaxis Schf. n. g. 121. 

lata Schf. 122, 161. 
Baris. 353. 
Batrisus antiquus Schf. 136. 
a formicarius Aubé. xxvr, 41. 
È pristinus Schf, 134. 


Batrisus rivularis Schf. 161. 


n 


testaceus Hope. 104. 
venustus Reich. 103. 


Beckia albinos. 32. 
Bembidion adustum Schaum. 8. 


aeneum Germ. 17. 
argenteolum Ahr. 5. 
articulatum Panz. 11. 
aspericolle Germ. 10. 
assimile Gyll. 15. 
atrocoeruleum Steph. 47. 
biguttatum F. 17. 
bipunctatum L. 9. 
bipustulatum Redt. 18. 
bruxellense Wesm. 15. 
Clarki Daws. 16. 
concinnum Putz. 15. 
decorum Panz. 14. 
dentellum Thunb. 8. 
Doris Panz. 11. 
dorsuarium Bedel. 15. 
elongatum Dej. 9. 
ephippium Mrsh. 7. 
fasciolatum Dfts. 7 
femoratum St. 15. 
flammulatum Clairv. 8. 
fluviatile Dej. 14. 
fumigatum Dfts. 15. 
gilvipes St. 11. 
guttula F. 18. 
harpaloïdes Serv. 18. 
humerale St. 10. 
impressum Panz. 5. 
iricolor Bedel. 17. 
lampros Hrbst. 13. 
littorale Ol. 5, 15. 
lunatum Dfts. 14. 
lunulatum Fourer. 17. 
Mannerheimi Sahlb. 18. 
minimum F. 13. 
modestum F. 12. 
nigricorne Gyll. xxvI, 13. 
nigropiceum Mrsh. 5. 
nitidulum Mrsh. 14. 
normannum Dej. 13. 
obliquum St. 8. 


362 


Bembidion obsoletum Dej. 14. 
3 obtusum Serv. 16. 
octomaculatum Goeze. 11. 

à pallidipenne Ill. 8. 

"i paludosum Panz. 5. 

È prasinum Dfts. 7. 

> pumilio Dfts. 18. 

à punctulatum Drap. 6. 

a pusillum Gyll. 13. 

È pygmaeum F. 12. 

5) quadriguttatum F. 12. 

n quadrimaculatum L. 11. 

È quadripustulatum Serv. 11. 

> quinquestriatum Gyll. 18. 
ruficolle Panz. 6. 
ruficorne Dej. 9. 
rupestre L. 15. 
Schüppeli Dej. 11. 
striatum F. 5. 

Sturmi Panz. 11. 
tenellum Er. 11. 
id. var. tristis. 10. 
testaceum Dfts. 14. 
tibiale Dfts. 7. 
ustulatum L. 15. 
varium Ol. 8. 
velox L. 5. 
vulneratum Dej. 17. 
Blemus areolatus Creutz. 19. 
Bryaxis fossulata Reich. 103. 

»  glabrella Schf. 117. 

»  Reicheana Schf. 161. 

» sanguinea L. 103. 

n veterum Schf. 104, 120. 
Bryoporus cernuus Grav. xXVII. 
Byctiscus betuleti F. 351, 353. 
Bythinoplectus foveatus Reitt. 161. 
Bythinus bulbifer Reich. 103. 

3 caviceps Schf. 127. 

»  foveopunctatus Schf. 124. 

»  puncticollis Denny. 103. 

n  Securiger Reich. 161. 

n  tenuipes Schf. 123. 

typicus Schf. 104, 125. 
Calandra granaria L. 353. 
Centrotoma lucifuga Heyd. 41. 
Cetonia aurata L. 30. 

„ floricola Hrbst. 30. 

„ marmorata F. 30. 
Cheirotomus Mac Leayi Hope. cxvr. 

Parryi Gray. CXVI. 
Chennium bituberculatum Latr. 36, 40. 
Cillenus lateralis Sam. 3. 
Claviger apenninus Baudi. 60. 
n Duvali. 35, 61. 
n  ibericus Motsch. 60. 


BFR 32°93 BE 3s NS 


„ __ longicornis Müll. 35, 60, 160. 


n  Ponzani Saule. 60. 


n  testaceus Preyssll. 35, 60, 61, 


103. 
Clavigerodes. 39, 160. 
Clavigeropsis. 39, 160, 


REGISTER. 


Commatocerus elegantulus Raffr. 38, 39, 
43, 
Corotoca. 56. 

fh melantho Schiödte. 97. 
Corymbites cinctus Payk. xxvr. 
Cryptorrhynchus Lapathi L. 353. 
Ctenistes. 105. 

Ctenistodes. 105, 141. 
a claviger Schf. 142, 161. 
Cyathiger. 39. 

punctatus King. 160. 
Cymbalizon. 137. 

tyroides Schf. 138. 
Dantiscanus. 141, 161. 

costalis. Schf. 243. 
Dendrophilus. ron 

pygmaeus L. 73. 

Deporaus. 351. 

a Betulae L. 353. 
Deuterotyrus redivivus Schf. 131. 
Diartiger. 39. 

Dinarda dentata Grav. 28, 72. 

n  Hagensii Wasm. 72. 

n  Maerkelii Kies. 28, 72, 74, 75. 
Diplotaxys. 338, 340. 

Eeitochara. 56. 
fusicornis Wasm. 87. 
Ecitomorpha arachnoïdes Wasm. 87, 97. 
simulans Wasm. 56, 87, 97. 
Ectrephes formicarum Pasc. 42. 
Elater sanguineus L. Xxvr. 
Eretmotus sociator Fairm. 96. 
Ernobius nigrinus St. xxVII. 
Euchirus Dupontianus Burm. CXv1. 

A longimanus L. CxvI. 

À Mac Leayi Hope. oxvr. 
Euplectus ambiguus Reich. 103. 

5 Karsteni Reich. 103. 

5 leiocephalus Aubé. 105. 

È lentiferus Schf. 105, 152. 

3 minutissimus Aubé. 105. 
Mozarti Schf. 105, 155. 
nanus Reich. 103, 105. 
quadrifoveatus Schf. 154. 
sanguineus Denny. 161. 
signatus Reich. 103. 
Eupsinoïdes glabrellus Motsch. 119. 
Euryusa sinuata Er. xxVI. 

Falagria. 30. 

5 obscura Grav. 97. 
Faronus. 104. 

5 porrectus Schf. 158, 162. 

5 tritomierus Schf. 158, 162. 
Fustiger. 39. 

5 Hetschkoi Reitt. 61. 

È madagascariensis Raffr. 36, 

160. 
Gnostus formicicola Westw. 42, 45. 
Gonatoceros. 160. 
Goniacerus. 39, 104. 
setifer Schf. 160. 
Greys conciliator Schf. 113, 


3 3 3 3 


REGISTER. 


Hagnometopias. 105. 

pater Schf. 134, 161. 
Harpalus honestus Dfts. XXVI. 
Helmis aenea Müll. xxvi. 

„ Maugeti Latr. XXVI. 
Hetaerius cavisternus Mrsh. 96. 
ferrugineus Ol. 72. 

. hispanus Rosh. 96, 
Hetereuplectus. 156. 

retrorsus Schf. 105, 156. 
Hister neglectus Germ. 71. 
unicolor L. 71. 
349, 353. 


» 


n 
Homalonotus. 


Homalota talpa Heer. 28, 32, 71, 73. 


Hoplia aulica Cand. 339. 

„ coerulea. 339. 

Hylesinus oleiperda F. XXVII. 
Hylobius. 350. 

Abietis L. 353. 
Hylotorus Blanchardi. 48. 
Hymenoplia. 338. 

Lebioderus Goryi Westw. 46. 
Leptacinus formicetorum Märk. 74. 
Leptinus testaceus Müll. cxr. 
Liparus. 350. 

»  germanus L. 353. 
Listriophorus felix Schf. 160. 
Lithocharis. 30. 

Lomechusa inflata Zett. 56. 

minor Reitt. 262. 

à strumosa F. 28, 35, 262. 
Maladera holosericea. 340. 
Megacronus cernuus Grav. XXVII. 
Meligethes aeneus F. CXxIII. 
Merhynchites. 351. 

Metopias. 105. 

È elongatus Schf. 161. 
Monotoma angusticollis Gyll. 71, 73. 
a conicicollis Aubé. 71. 

Monyx spiculatus Schf. 129. 


” 


Myrmecoxenus subterraneus Chevr. 32, 


71, 73. 

Myrmedonia cognata Märk. 31, 66. 
= erratica. 69. 
3 funesta Grav. 31, 66. 
x Haworthi Steph. 68. 
Ee humeralis Grav. 31, 66. 
à laticollis Märk. 29, 31, 66. 
= lugens Grav. 31, 66. 


similis Märk. 31, 66. 
Myrmetes piceus Payk. 71, 73. 
Nacerdes-larven (Paal door) doorboord. 
XXXII. 
Notothecta anceps Er. 28. 32, 74. 
flavipes Grav. 28, 74. 
Nugaculus. 147. 

a calcitrans Schf. 148. 
Nugator stricticollis Schf. 149. 
Nugax. 161. 

Ochthebius nanus Steph. XXVI. 
Odontalgus. 105. 
Oligonotus exiguus Arrib, 85, 


363 


Otiorrhynchus. 350. 
tenebricosus Hrbst. 353. 
Oxypoda formiceticola. 32. 
a haemorrhoa Sahlb. 28, 71, 73. 
Pammiges. 105, 144. 
spectrum Schf. 144, 161. 
Pantobatrisus cursor Schf. 145. 
Paussomorphus Chevrolatii West. 43. 
Paussus bicolor Raffr. 47, 97. 
Burmeisteri. 48. 
Boysii Westw. 47. 
cephalotes Raffr. 97. 
crenaticornis Raffr. 97. 
cucullatus Westw. 46, 48, 97. 
cultratus. 46. 
Curtisei. 46. 
Dohrni. 51. 
Favieri Fairm. 91. 
Fichtelii. 45. 
Klugii Westw. 46. 
laticollis Raffr. 46, 97. 
Latreillei. 51. 
lineatus. 48. 
Linnei. 48. 
penicillatus Raffr. 47, 97. 
recticornis Raffr. 43, 97. 
rufitarsis Sam. 47. 
rugosus. 47. 
Shuckardi. 48 
Stevensianus Westw. 47. 
turcicus Friv. 46. 
Pentaplatarthrus natalensis West. 46. 
paussoïdes Westw. 43. 
Philhydrus grisescens Gyll. XXVI. 
Plegamophorus bispinosus Hampe.CxxxT. 
Pleuropterus Allardi Raffr. 97. 


3 3 


WR nt E) Der EC PET Je YO f 


| Propomacrus bimucronatus Pall. CXvI. 


Davidis H. Deyr. CXVI. 

Psacus attagenoides Pasc. xxVII. 
Pselaphus dresdensis Hrbst. xxVII, 103. 
Heisei Hrbst. 103. 
nanus Reich. 106. 
Quedius brevis Er. 29, 31, 70. 

maurorufus Grav. NAVI. 
Radama inflatus Raffr. 361385 9. 

g spinipennis. 36. 

Rhexius brasiliensis Schf. 161. 
Rhynchites aequatus L. 351, 353. 
auratus Scop. 351. 
betuleti F. 351, 353. 
bicolor F. 351. 
hungaricus F. 351. 
pece Schach F. 353. 
Scopaeus. 30. 
Serica. 338. 

,  holosericea. 340. 
Simus fracticornis Raffr. 
Spirachtha. 56. 

eurymedusa Schiödte. 57,97. 
Stenus aterrimus Er. 31, 74. 
gallicus Fauv. XXVII. 
providus Er. XXVII, 


” 


” 
n 


160. 


n 
n 


364 


Tachypus flavipes L. 3. 

5 pallipes Dfts. 3. 
Tachys bistriatus Dfts. 3. 

n bisulcatus Nicol. 21. 

n Focki Hum. 21. 

n nanus Gyll. 20. 

n parvulus Dej. 21. 

» quadrisignatus Dfts. 21. 

n scutellaris Steph. 20, 

n Sexstriatus Dfts. 21. 
Termitogaster. 56. 

Thectura inhabilis Kr. xxvr. 
Thiasophila angulata Er. 28, 73, 74. 

a confusa Märk. 73. 

n inquilina Märk. 73. 
Thorictus seriesetosus. 53, 77. 
Tmesiphoroides cariniger Mots. 159. 
Trichius abdominalis. 339. 

n nobilis L. 339. 
Trichonyx simplex Schf. 162. 
Trimium brevicorne Reich. 103. 
Triodonta. 338. 

n aquila. 339. 
Tychus avus Schf. 104, 116. 

» niger Payk. 103, 161. 

n radians Schf. 114. 
Tyrus electricus Schf. 103, 139. 

n mucronatus Panz. 103, 161. 
Zethus crassicornis Raffr. 161. 


HEMIPTERA. 


Aépophilus Bonnairei Sign. xxxır. 
Ceratocombus coleoptratus Zett. xxxrr, 
Eremocoris erraticus F. 29, 

Issus. 30. 

Piezosthetus formicetorum Boh. 29. 
Teratocoris Saundersi Dougl. xxxII. 
Tettigometra. 30. 


NEUROPTERA. 
Libelluliden (Trekken van). xvii etc. 
HYMENOPTERA. 


Anergates atratulus Schenk. 96. 
Aphaenogaster arenaria F. 33. 

= barbara L. 33. 

5 subterranea. 54. 

~ testaceopilosa Lac. 54. 
Cataglyphis. 53. 
Crematogaster inflatus. 48, 265. 
Diapria? 34. 
Eciton hamatum F. 86. 266. 

» Hetschkoi. 87. 

n Foreli Mayr. 87, 97, 266. 
Formica cordata Holl. 107. 

ni  exsecta. 72. 

EAS Be 

„Tula Gxv 2931038. 

n pratensis. 32, 33. 


REGISTER. 


Formica rufibarbis. 33. 

5 sanguinea. CXV, 33. 
Formicoxenus nitidulus Nyl. 31, 32. 
Hoplocampa Hart. xxv. 

Lasius alienus. 61. 

»  brunneus. 33. 

n flavus. 33, 61. 

n fuliginosus. 29, 31, 33. 

niger. 33, 61. 

»  umbratus. 33. 
Myrmecocystes viaticus. 53, 77. 
Myrmica laevinodis. 33. 

A scabrinodis. 33. 

Osmia bicornis L. xxIx. 
Pheidole capensis Mayr. 50. 

à cordata Holl. 107. 

È pallidula Nyl. 91, 107. 
Plagiolepis pygmaea Latr. 107. 
Polyergus rufescens. 72. 
Selandria sp. xxv. 

Solenopsis fugax. 34. 

n parva Mayr. 85. 
Tapinoma erraticum. 69. 
Termes flavicollis F. 107. 
Tetramorium caespitum. 40. 


LEPIDOPTERA. 


Abisara Eucherius Stoll. 297. 

n Kausambi Dist. 297. 
Acca Procris Cr. 290. 
Acidalia amoenaria Sn. 222. 

Guancharia Alph. cxxxıv. 
Aconthea Alankara Horfs. 295. 
Acraea Andromacha F. CVIII. 
Acronycta Aceris L. var. candelisequa 
Esp. XXXVII. 


= elaeagni Alph. CXxxHI. 
È Rumicis L. var. turanica Stgr. 
CXXXIII. 


Adolias Alpheda God. 291. 

» Aruna Feld. 293. 

n Asoka Feld. 218, 292. 

n  Asparasa Voll. 293. 

n  Blumei Voll. 292. 

„  decoratus Butl. 292. 

» Indras Voll. 293. 

n  Jama Dist. 291. 

» Macnairii Dist. 292. 

» ,octogesima Voll. 291. 

n Pardalis Voll. 293. 

n  Pulisara Moore. 293. 

» Salia Moore. 217. 

»  Supercilia Butl. 292. 

n  Violaria Butl. 293. 
Aedophron venosa Chr. CXXXII. 
Agalope basalis Moore. 307. 
Agrotera nemoralis Sc. xxIV. 
Agrotis arvicola Chr. CXxxII. 

»  birivia var. plumbea Alph. 

CXXXIII. 

»  Citillus Alph. exxxıt. 

glaucescens Chr. CXXXIL. 


REGISTER. 


Agrotis indigna Chr. 

n “islandica, 

CXX XIII. 

» Junonia Stgr. CXXXIII. 

» lasciva Stgr. CXXXIII. 

» Tritici, var. varia Alph. CXXXIII. 

„ xanthographa, var. elutior Alph. 

CXXXIII. 
Allotinus Alkasmah. Dist. 297. 

n, subviolaceus Feld. 297. 
Alucita synnephodactyla Alph. cxxxIv. 
Amathusia Phidippus L. 217, 291. 
Amblypodia Abseus Hew. 301. 

5 Anarte Hew. 300. 

3 Antimuta Feld. 220, 301. 

È Apidanus Cr. 301. 

A Centaurus Fabr. 300. 

È Diardi Hew. 301. 

> Eumolpus Cr. 300. 

ns Lycaenaria Feld. 302. 

n 

n 


CXXXII. 
var. rossica Stgr. 


Metamuta Hew. 302. 
Narada Horsf. 302. 
Singhapura Dist. 301. 
Amicta Grummi Heyl. CxxxI. 
Ammoconia caecimacula W.V. xxxvI. 
Amphipyra pyramidea L. xxxVIII. 
Anisopteryx aescularia W.V. xxv. 
Antheraea billitonensis Godm. et Salv. 
280, 282. 
Apatura Osteria Westw. 297. 
Aporia Martineti Oberth. CxxxIII. 
» peloria Hew. cxxxI. 
Appias Figulina Butl. 273. 
Araschnia strigosa Butl. CxxxIII. 
Atella Egista Cr. 217. 
Athyma Larymna Dbld. 217. 
„  Nefte Cr., var. nivifera Dist. 289. 
5 orientalis Elw., var. constricta 
Alph. CxxxIl. 
Austant (J. L.), Les Parnassiens de la 
faune paléarctique. CXxxv. 
Bapta bimaculata F. xxiv. 
Bembecia hylaeiformis Lasp. xxxv. 
Biduanda Boisduvalii Moore. 299, 
Birmara nubila Butl. 308. 
Biston stratarius Hfn. xxv. 
Boarmia maeoticaria Alph. CxxXIV. 
Bombyx neustria L. xxIv. 
» Trifolii, var. Medicaginis Bkh. 
XXXVII. 
Botys dorcalis Guen. CxxxIV. 
Brephos Parthenias L. xxxVII. 
Bryophila Algae, var. Canaria Alph. 
CXXXIV. 
Callidryas Catilla Cr. 282. 
: Chryseis Drury. 304. 
= Crocale. 282. 
oe Pomona F. 282, 
Pyranthe Voll. 304. 
Caradrina arcuosa Haw. XxxVi. 
Carpocapsa pomonella L. xxv. 
Casyapa Thrax L. 282. 


365 


Cathaemia Egialea Cr. 220. 


4 haemorrhoeaVoll. var. aurago 
Sn. 303. 
Catocala Lesbia Chr. CxxxIlI. 
Centropus scripturosa Ev. CXXxxII. 
Cethosia Cyane Drurb. 217. 
Chaerocampa suffusa Walk. 282. 
Chalcosia analis Sn. 307. 

En basalis Moore. 307. 

5 ensemioïdes Feld. 307. 

= Ficta Walk. 307. 

5 metachloros Moore. 307. 

phalaenaria Guér. 221. 
Chalia Staudingeri Heyl. CxxxI. 
Charaxes Polixena Cr. 290. 

: Schreiberi God. 282. 
Cheimatobia brumata L. xxv. 
Choaspes malayana Dist. 307. 

Cilix glaucata Sc. xxx VI. 
Cirrochroa Bajadeta Moore. 218. 
Clagia God. 218. 
Cledeobia acuminalis H. Sch. 173,174. 

a albistrigatus Steph. 174, 

à angustalis W.V. 169. 

2 costaestrigalis Steph. 171, 173. 
Clerome Stomphax Westw. 291. 
Coenobia rufa Haw. xxxvI. 
Coenonympha pavonina Alph. CxxxII. 

È Semenovi Alph. cxxxu. 

sinica Alph. Cxxxm1. 
Colias Andrea Eschsch. 272. 
„ aurorina, var. transcaspica Chr. 
CXXXII. 

» ehlorocoma Chr. cxxxIv. 
Comophorus villosus Alph. CXxxHI. 
Cosmia paleacea Esp. xXxvI. 

„ subtilis Stgr. CxxxII. 
Crambus albistrigatus Haw. 174. 

x; bombycatus. 169. 

si caucasicus Alph. CxxxIv. 
Crateronyx Ballioni Chr. cxxxIv. 
Cucullia amota Alph. CxxXII. 

Cyllo Leda L. 286. 
Cynthia Arsinoë Cr. 218, 296, 

n  Dejone Dist. 296. 
Cyrestis nivea Zinck. 217. 

5 Rahria Moore. 290. 

Danais Abigar Eschsch. xxxI, 269. 

„ affinis F. 270. 

n  Aglea Cr. 216, 

n  Agleoides Feld. 285, 

n Artenice Cr. 270. 

„ Aruana Moore. 270. 

„ Aspasia F. 284, 

n Australis Blanch. 269. 

» Cecilia Boisd. 269. 

»  Choaspes Butl. 269. 

n Chrysippus var. Alcippus. 

CXXXIV. 

»  Crocea Butl. 285. 

n decipiens Butl. 270. 

» ferruginea Butl. 270, 


366 


Danais fulgurata Butl, 269, 
Genutia Cr. 270. 
hamata Mac L. 268. 
Hegesippus Cr. 286. 
Ishma Butl. 268. 
Juventa Cr. xxxI, 268, 286. 
laratensis Butl. 270. 
Leucoglene Feld. xxx. 
Limniace Cr. 269. 
Melanippus Cr. 216, 286. 
Melissa Cr. 268. 
Mytilene Feld. 270. 
nigrita Moore. 270. 
nubila Butl. 270. 
Petiverana. 269. 
Philene Cr. 270. 
septentrionis Butl. 269. 
similis L. 216, 285. 
vulgaris Butl. 285. 
Deilephila Euphorbiae L. xxxIx. 
Deudonyx Domitia Haw. 299. 
Diadema anomala Wall. 270. 

2 Bolina L. 291. 
Drepana harpagula Esp. xxxv. 
Elymnias Lais Cr. 288. 
Leucocyma God. 288. 
nigrescens Dist. 288. 
Panthera Fabr. 288. 
undularis Drury. 288. 
Endagria bipunctata Stgr. CXxxIV. 


3333 ss 


= 
3 


de St St Ss SS Ses 


n» 
n 
n 


Epinephele Janira, var. fortunata Alph. 


CXXXIV. 
Erebia myops, var. 
Cals 
Ergolis Ariadne L. 289. 
Coryta Cr. 289. 
Eronia Gaea Feld. 274. 

„ Valeria Cr. 274. 

Euclasta maceratalis Led, 278. 

n splendidalis H. Sch. 278. 
Euclidia catocalis Stgr. CxxxM. 

5 regia Stgr. CXXXIII. 
Eucrostis petitaria Chr. CxxxII. 
Eugonia fuscantaria Haw. xxxVII, 
Eulacera Osteria Dist. 297. 
Eupithecia pumilata Hbn. XXXVII. 
Euploea Aegyptus Butl. 284. 
Alcathoë God. 281, 284. 
Bremeri Feld. 283. 
Chionippe Hbn. 269. 

Core Cr. 216. 

Crameri Luc. 283. 

Gelderi Sn. 98. 

Linnaei Moore. 99, 216. 
Menetriesii Feld. 281. 
Midamus L. 39, 216, 283. 
Mulciber Cr. 99. 
Philomela Zinck. 14. 
Pinwilli Butl. 281, 214. 


SOS 4 Oe Jt Bet S73 


Thoosa Hbn. 281. 
Eurytela Castelnaui Feld. 217. 


tekkensis Strg. 


Radamanthus Fabr. 216, 282. 


REGISTER. 


Euschema Ares Weym. 310. 
Bellonaria Dew. 310. 
subrepleta Butl. 310. 
Euthalia decorata Dist. 292. 
Gelechia cerealella Ol. crx. 
Gluphisia crenata Esp. xxxVI. 
Hadena armata Alph. CxxxHI. 

»  Christophi Alph. cxxxIv. 

„  Polyodon L. xxxvın. 
Hasora vitta Dist. 307. 

Hazis Bellonaria Guen. 222, 310. 

n Doubledayi Sn. 222. 

n militaris L. 222. 

Hebomoia Glaucippe L. 220. 
Heliophobus unctus Chr. CxxxII. 
Hemerophila Lederi Chr. CxxxII. 
Hepialus Hectus L. xxXVII. 

- Schamyl Chr. CxxxIv. 
Herminia cribralis Hbn. xxxVII. 
Hesperia Ahriman Chr. CxxxII. 
Atticus Fabr. 306. 
Celsina Feld. 306. 

Hyela Hew. 305. 
Ismene Feld. 306. 
violascens Plötz. 306. 
Hestia Aza Boisd. 268. 
Blanchardi Moore. xxxI, 267. 
Clara Butl. 281. 

Daos Boisd. 216. 
Diardi Voll. 216. 
Hypermnestra Westw. 268. 
Idea Clerk. 268. 

Kühni Röber. 267. 
Leuconoë Er. 268, 281. 
Lynceus Drury. 268. 
d’Urvillei Boisd. 268. 
Hestina assimilis L. 219. 
Carolinae. 218. 

Mena Moore. 219. 
mimetica Butl. 219. 
Nama Dbld. 218. 
persimilis Moore. 219. 
Zella Butl. 219. 
Hibernia defoliaria CL. xxv. 

2 leucophaearia W.V. xxv. 
Hiptelia Grumi Alph. CxxxHI. 
Holcocerus inspersus Chr. CxxxII. 
Hydrilla cinerea Alph, CxxxIHII. 
Hydroecia nictitans, ab. erythrostigma 

Haw. XXXVII. 

ochreola Stgr. CXXxIII. 
Hypena acuminalis H. Sch. 174. 
crassalis F. 163. 
Fontis Thunb. 163. 
proboscidalis. 163. 
rostralis. 163. 
taenialis H. Sch. 173. 
Hypenodes albistrigalis Guen. 174. 
albistrigatus Steph. 169. 
balneorum Alph.cxxx1v,178. 
costaestrigalis Guen. 165, 
174, 


n 


n 


n 
n 
n 


n 


n 
n 
n 


REGISTER. 


Hypenodes jucundalis Sn. 178, 

+ Kalchbergi Stgr. 177. 

= minimalis Sn. 178. 

n obliqualis L. 179. 

si pudicalis Sn. 178. 

taenialis H. Sch. 167. 
Hypolimnas anomala Dist. 270. 
Hyponomeuta malinellus Zell. xxIv. 

padellus L. xxıv. 

Hypopyra Feniseca Guen. 282. 
Hypotia atomalis Chr. CxxxII. 
Hypsa Dama Fabr. 308. 

„ Silvandra Cr. 282. 
Hyria grataria Moore. 222. 
Idea Tondana Voll. 267. 
Iraota Boswelliana Dist. 300. 
Ischnopteryx turanica Ersch. CxxxII. 
Ismene Chabrona Plötz. 306. 

n Chromus Cr. 306. 

n contempta Plötz. 306. 

„ malayana Feld. 307. 

„ Vitta Butl. 306. 

Isochlora viridis, 
CXXXII. 

Ixias pyritis Weym. 221. 

Jolaus Cyrillus Hew. xxxI. 

Junonia Laomedia L. 297. 

Lampides Aelianus Dist. 298. 

Lasiocampa populifolia W.V. xxxv. 

tremulifolia Hbn. xxxv. 

Lebadea attenuata Moore. 295. 

Ismene Dbld. 295. 

» Martha Fabr. 295. 
Leptosia chlorographa Hbn. 271. 
Leptosoma latifascia Hopff. 276. 

# Macklotti Voll. 276. 

a maculosum Feld. 276. 
Leucanitis obscurata Stgr. CxxxII. 
Leucoma Salicis L. xxIV. 

Lexias Dirtea Fabr. 296: 
Limenitis Kresna Moore. 289. 
Nefte Cr. 289. 

n Opalina Koll. 289. 

ni Paduka Moore. 295. 
Lithostege lenata Chr. cxxxI. 
Logania Andersoni Moore. 297. 
Luperina Siri Ersch. CxxxII. 
Lycaena Agnata Druce. 219. 
Amphissa Feld. 298. 
Amphissima Stgr. 298. 

n Aratus Cr. 298. 


n 


» 


n ” 


Celeno Cr. 271, 298. 
Kankena Feld. 219. 

n  Osias Röber. 298. 
Perusia Feld. 220. 

»  Pontanini Alph. Cxxxrii. 


»  prosecusa, var. duplex Alph. 


CXXXII. 
n Strabo Fabr. 271. 
Webbianus Brull. cxxxIv. 
Lycaenesthes tessellata Moore. 298. 


var. maxima Stgr. 


var. djampeana Sn. 271. 


367 


Macroglossa rectifascia Feld. 309. 
Mamestra contigua Vill. xxxvir. 


M implexa Hbn. Cxxxiv. 
È Leineri Frr. cxxxıv. 
È Persicariae, aberr. unicolor 


Hgr. xxxVIII. 
spalax Alph. CxxxIII. 
Melanitis Dusara Horsf. 288. 
Melitaea Sindura Moore. CxxxII. 
Messaras Erymanthis Drury. 218, 295. 
Micropteryx Maschukella Alph. OXXXIV, 
Miselia cortex Alph. CxxXxIII. 
Mycalesis Anapita Moore. 287. 
= Diniche Hew. 287. 
fusca Dist. 287. 
fuscum Feld. 217, 287. 
Hesione Cr. 270, 287. 
Majaneas Hew. 217. 
Medus Fabr. 270, 287. 
Mineus L. 287. 
Myelois nigripalpella Chr. oxxxır. 
Myrina hiemalis Godm. 298. 
»  nivea Godm. 280, 298. 
Naclia punctata, var. parviguttata Chr. 
CXXXII. 
Narathura Agnis Dist. 300. 
hr Centaurus Dist. 300. 
Farquhari Dist. 301. 
Neocheritra Amrita Dist. 299. 
Nepheronia Hippia Fabr. 274. 
lutescens Butl. 274. 
Neptis Aceris Lepech. 270, 290. 
Antara Moore. xxxı. 
celebensis Hopff. 270. 
Ilocana Feld. 270. 
Miah Moore. 217. 
Surakarta Moore. 270. 
Niphanda tessellata Moore. 298. 
Nyctalemon Docile Godm. 280, 309. 
Patroclus L. 309. 
Nyctemera Coleta Cr. 221. 


33333 


3 3 3 3 


” latifascia Hopff. 276. 
2 Macklotti Voll. 276. 
5 maculosum Feld. 276. 
5 Vollenhovii Sn. 276. 


Nyctipao crepuscularis L. 309. 
Omia viola Stgr. CxxxII. 
Ophideres Salaminia Cr. 278. 
Ornithoptera Ritsemae Sn. Cvir, cxt. 
Van de Polli Sn. cv, CXI. 
Orobena vagabundalis Chr. CxxxII. 
Orrhodia ligula, var. subspadicea Stgr. 
XXXVIII. 
~ rubiginea W.V. 29. 
» var. unicolor. xxxVIII. 
Padenia transversa Moore. 308. 
Palpengula imitatrix Chr. cxxxII. 
Panaethia Georgiata Guen. 222. 
Pandesma terrigena Chr. cxxxır. 
Pandita Sinope Moore. 290. 
Papilio Adamanthius Feld. xxxr, 275, 
n _Aegistus Cr. 276, 


368 


Papilio Agamemnon Fabr. 276. 
Agenor L. 305. 
Alcyone Cr. 304. 
Antiphates Cr. 221, 282. 
Antiphus Fabr. xxxI, 275. 
Cloanthus Westw. 221. 
Darsius Gray. 22 
Demolion L. 221. 
Dorimond Stoll. 301. 
Erithonius Cr. var. Sthenelus 
Mac. L. CVIII. 
Eryx Fabr. 285. 
Eurypylus L. 282, 305. 
Evemon Boisd. 305. 
Helenus L. 304. 
Hipponous Feld. xxxI. 
Iswara White. 304. 
Jason L. 305. 
Justina Cr. 287. 
Leucothoë Cr. 270, 290. 
Memmon L. 221, 305. 
Mulciber Cr. 283, 284. 
Pammon L. 275, 304. 
Peranthus Fabr. 275. 
Polytes L. 275, 304. 
Rachel Fabr. 274. 
Ritsemae Sn. CVII, CXI, 
Sarpedon L. 221, 305. 
Theseus Cr. 304. 
Van de Polli Sn. CVII, cxt, 22. 
Parnassius Przewalskii Alph. CXXXIL. 
Pentophora morio, var. caucasica Heyl. 
CXXXIV. 
Pericyma profesta Stgr. CxxxII. 
Phigalia pelaria Fabr. xxv. 
Phleboeïs Petersi Chr. CxxxII. 
Phoebophilus amoenus Stgr. CxxxIIl. 
versicolor Stgr. CxxxII. 
Phyllopteryx elongata Sn. 260. 
Pieris Albina Boisd. 272. 
Amalia Voll. 220. 
Andrea Eschsch. 272. 
Butleri Moore. CXxxIII. 
Cardena Hew. 220. 
Cheiranthi Hbn. CxxxIV. 
Claudius Fabr. 284. 
Domitia Feld. 273. 
Eleonora Boisd. 220, 272. 
Figulina Butl. 273. 
Hippo Voll. xxxı, 272, 
Hippo Dist. 272. 
Judith Fabr. cvII. 
Lea Dbld. cvın. 
Lyncida Cr. xxxI, 272. 
Midamus L. 284. 
Nadina Luc. 220. 
Naomi Wall. cvirr. 
Nathalia Feld. 302. 
Nero Fabr. 220. 
var. acuminata Sn. 273. 
Panda God. 302. 
Paulina Cr. 272. 


” 


pk fate ID DE fe | 


EE IO ichi ee SS Se ON DC Ss 


22. 


EC OR VI AE NE Se RT, 


3 31 2 33 33 3 


REGISTER. 


Pieris Roborowskii Alph. cxxxrr 
sulphurea Voll. 302. 

n  Thyria Guer. 273. 

„  Zarinda Boisd. 273. 
Pirdana Hyela Dist. 305. 
Platyptilia Bertrami Rösl. xxııı. 

ochrodactyla Hbn. xxIII. 
Plusia bella Chr. CxxxI1. 
Polia Centralasiae, aberr. asiatica Alph. 
CXXXIII. 

n Chamaeleon Alph. CxxxIII. 

n tenuicornis Alph. CxxxIII. 
Polyommatus Phoenicrurus, var. scintil- 

lans Chr. CxxxII. 

Pontia Dione Wall. xxxı, 271. 

Nina Voller 2 

Xiphia Fabr. xxxI, 271. 
Porthesia chrysorrhoea. xxIv. 
similis Füssl. xxIV. 
Precis Ida Cr. 297. 
Prothoë Angelica Butl. 296. 

= Franckii God. 296. 

A uniformis Butl. 296. 
Pseuderosia cristata Sn. 221. 
Pseudoblabes bifasciata Feld. 308. 
Pterygospidea Moori Mab. CxxxIII. 
Pulcheria catomelas Alph. Cxxxill. 


n 


| Pyralis acuminalis H. Sch. 171. 


n  taenialis Hbn. 174. 
Pyrameis vulcanica God. CxxxIV. 
Radena manillana Moore. 268. 
ne vulgaris Butl. 285. 
Ragadia Crisia Hbn. 217. 
Raphia approximata Alph. CXxxIII. 
Rhamphoschisma rectifascia Feld. 309. 
Rhodocera Cleobule Hbn. CxxxIV. 
Romanoff, Memoires sur les Lepido- 
pteres, T. V. CxxxI. 
Salebria marmorata Alph. CxxxIv. 
Saletara Nathalia Dist. 302. 
Sciaphila orientana Alph. CxxxIv. 
Sciapteron tabaniformis v. Rottb. OxIII. 
Scopelesoma Satellitia, var. maculis flavis 
Stgr. xXXVIII. 
Scytalopteryx Rits. n. g. 261. 
5 elongata Sn. 261. 
Sesia empiformis Esp. xxxv. 
Sithon Amrita Feld. 220, 299. 
Estella Hew. 299. 
Lisias Fabr. 299. 
Moorei Dist. 220. 
nivea Godm. 230, 298. 
Tharis Geyer. 299. 
Sitrotroga cerealella Ol. cıx. 
Spilosoma lubricipeda L. Cxx1v. 
Zatima Cr. CxxIV. 
Spintherops cataphanes, var. maculifera 
Stgr. CXXXIII. 
Symphaedra Dictea Dist. 296. 
Tachyris Nathalia Wall. 302. 
Panda Wall. 302. 
Taeniocampa gothica L.xxv, XXXVIII 


n 


n 
n 
n 


REGISTER. 


Taeniocampa opima Hbn. xxxVIII.. 

à pulverulenta Esp. xxv. 

Tagiades Atticus Fabr., var. Caligana 
Dist. 306. 

5 Feisthamelii Boisd. 221. 

5 Folus Cr. 306. 

5 Gana Moore. 221, 306. 

n Japetus Cr. 221. 

Tanaecia Pulasara Moore. 293. 
5s supercilia But]. 292. 
violaria Butl. 293. 
n  Vordermani Sn. 293. 
Teleia partitella Chr. Cxxxr1. 
Terias Alitha Feld. xxxr, 274. 

n  Hecabe L. 273, 303. 

» Tominia Voll. xxxI, 

n  Tondana Feld. 274. 
Terinos Atlita Fabr. 218. 

; Robertsii Butl. 218. 
Thalpocharis viridis Stgr. CxxxIII. 
Thamnonoma brunneata Thunb. xxxvil. 
Thaumantis Klugius Zinck. 291. 

Odana God. 291. 
Thecla inflammata Alph. CxxxIII. 
Thestias flavipennis Grose-Sm. 221, 

» Reinwardtii Voll. cvır. 
Thinopteryx nebulosa Butl. 309. 
Tinea granella Latr. (nec. Linn.) crx. 

»  pellionella L. xxx. 

»  pyrophagella Koll. crx. 
Trepsichrois Linnaei Moore. 283. 
Udaspes Folus Dist. 306. 

Urapteryx crocopterata Koll. 309. 

»  praetoraria Feld. 309, 
Yphthima Baldus Fabr. 286. 

n  Pandocus Moore 286, 

Philomela Joh. 286. 
Zeuxidia Boisduvalii Westw. 291. 
»  Doubledayi Westw. 290. 
n  Horsfieldii Feld. 282, 291. 
Luxerii Hbn. 290. 
Zygaena Tamara Chr. CxxxIv. 


274. 


DIPTERA. 


Belvosia leucophrys Wied. CxxVIII. 
Beris vallata Forst. cx. 
Blepharipeza rufipalpis Macq. cxxvI.. 
Cecidomyia rosaria Löw. xxvur. 
Culex pipiens L. cxrr. 
Empis vitripennis Meig. cx. 
Exorista latimana v. d. W. cxxIx. 
Masipoda geminata Brau. et Berg. 
CXXVIII. 
Microdon devius L. 29. 
mutabilis L. 29. 
Muscidae (Werk van Prof. Brauer en 
v. Bergenstamm over de) cxxvn. 
Myennis fasciata Fabr. xxxıv. 
Psarus abdominalis Fabr. xxxıv. 
Trichocera regelationis L. cxır. 


369 


PEDICULINA. 
Colpocephalum ciliatum Piag. 256. 
5 nanum Piag. 257. 
= pachypus Piag. 258. 
E patellatum Piag. 254. 
o pungens Piag. 253. 


temporale Piag. 252. 
Docophorus duplicatus Piag. 223. 

à hamatofasciatus Piag. 225, 

# paraboliceps Piag. 224. 
Goniocotes haplogonus Nitzsch. 236. 

4 pallidiflavus Piag. 235. 
Goniodes suborbiculatus Piag. 237. 
Lipeurus breviceps Piag. 243. 

E gracilentus Piag. 244. 


x latifasciatus Piag. 240. 
= porrectus Piag. 239. 

a saturatior Piag. 246. 
n tsade Piag. 241. 


unguiculatus Piag. 247. 

Menopon affine Piag. 248. 

& eircinnatum Piag. 249. 

= popellus Piag. 251, 
Nirmus albescens Piag. 226. 
castaneus Piag. 232. 
immaculatus Piag. 230. 
phaeonotus Nitzsch. 231. 
semicingulatus Piag. 231. 
temporalis Piag. 228. 
trinoton Piag. 227. 
Oncophorus turbinatus Piag. 233. 


SUIS UNS 


THYSANURA, 
Peckia. 71. 
ARANEIOE A. 


Acartauchenius scurrilis 
200, 209, 212, 213. 

Adriamnes flagellum Dol. 357. 

Agelena pratensis Blw. 213. 

Agroeca gracilipes Blw. 196, 

Amaurobius atrox de G. 207. 

n fenestralis Stm. 207. 

. ferox Walck. 207. 

à similis Stm. 207. 

II terrestris Wid. xrv. 
Araeoncus humills Blw. 199. 
Argus formivorus Walck. 213. 
Argyope argentata Fabr. 356. 

= catenulata Dol. 355. 

ñ crenulata Dol. 355. 

à Doleschallii Thor. 356. 

= opulenta Thor. 355. 
Argyrodes miniaceus Dol. 357. 

5 miniatus Thor. 357. 

= parasita Vins. 357. 
Argyroëpeira celebesiana Walck. 356. 
Ariadne flagellum Dol. cxxvır, 357. 


Cambr. 187, 


24 


370 


Artema convexa Cambr. 358. 
Asagena phalerata Panz. 208. 
Attus Caricis Wstr. 204. 
floricola C. Koch. 204. 
Napoleon. 211. 

»  Paykullii Aud. 360. 

» Saltator Cambr. 204. 
Atypus piceus Sulz. 182. 

»  Sulzeri Ecw. 182. 
Ballus depressus Walck. 211. 
Bathyphantes approximatus Cambr. 201. 
concolor Wid. 201, 209. 
g dorsalis Wid. 201, 
Bolyphantes luteolus Blackw. 201. 
Cicurina arietina Thor. xvm. 

î impudica E. Sim. xvir, 183. 
Clubiona brevipes Blackw. 206. 
compta C. Koch. 206. 
corticalis Walck. 206. 
grisea L. Koch. 206. 
holosericea de G. 206. 
lutescens Westr. 196. 
pallidula Clk. 206. 
phragmitis C. Koch. 206. 
reclusa Cambr. 206. 
Cnephalocotes elegans Cambr. 189. 
interjectus Cambr. 189. 
5 obscurus Blackw. 199. 
Coelotes atropos Walck. xıv, 207. 
Corricularia cuspidata Blackw. 190. 
Kochii Cambr. 190. 

vigilax Blackw. 185. 
Crustulina guttata Wid. 198. 


n 
” 


” 


” 
n 
” 


n 
n 
n 
n 
n 


n 


Cryphoeca arietina Thor. xvi, 183, 
213, 214. 
A impudica E. Sim. xvi, 


4 mirabilis Thor. 184. 
Dendrolycosa albolineata Thor. 359. 
Dendryphantes rudis Sund. 204. 
Diaea dorsata Fabr. 210. 
Dictyna cognata Cambr. 196. 
latens Fabr. 196, 206. 
lugubris Cambr. 206. 
Diplocephalus frontatus Blackw. 200. 
Dismodicus bifrons Blackw. 189. 
Dolomedes mirabilis Clk. 211. 
Donacochara speciosa Thor. 199. 
Drassus infuscatus Westr. 196. 

È; lapidicolens Walck. 205. 


n 


si troglodytes C. Koch. 205, 214. 


a villosus Thor. 205, 214. 
Drepanodus albipunctatus Cambr. 198. 
Dysdera Cambridgei Thor. 214. 

- erythrina Walck. 213, 214. 

5 Hombergii Scop. 182. 
Enoplognatha albipunctata Cambr. 198. 
Entelacara altifrons Cambr. 200. 

erythropus Westr. 200. 
Epeira Alsine Walck. 202. 
angulata Clk. 202, 
cornuta Clk. 356. 
decens Thor. 356. 


n 
” 
n 


REGISTER. 


‚Epeira. diodia Walck. 202. 


;; inaurata Walck. 357. 

margaritacea Dol. 356. 
marmorea Clk. 356. 

3 moluccensis Dol. 356. 
Morelii Vins. 356. 

se patagiata Clk. 210. 

à penicillum Dol. 357. 

È pullata Thor. 356. 

À quadrata Clk. 356. 

: rhodostermon Dol. 357. 

a Rumphii Thor. 356. 

ù salabrosa Thor. cxxvir, 356. 

> scalaris Panz. 195. 

5 sclopetaria CIk. 356. 

trivittata Keys. 356. 
Epiblemum affinitatum Cambr. 203. 
tenerum Thor. 193. 

a zebraneum C. Koch. 192. 
Erigone biovata Cambr. 31. 

parasitica Wid. 213. 
Ero thoracica Wid. 202. 

„ tuberculata de G. 202. 
Euophrys aequipes Cambr. 193. 

frontalis Walck. 193, 204. 
Euryopis prona Menge. 184. 

5 tristis Menge. 184. 
Frontina frenata Wid. 201. 
Gasteracantha brevispina Dol. 355. 

5 roseolimbata Dol. cxxvIr, 
Gnaphosa luciphaga Walck. 195. 

nocturna L. 194. 
Gonatium bituberculatum Wid. 189, 208. 

5 isabellinum C. Koch. 208. 
Gongylidiellum vivum Cambr. 198. 
Hahnia elegans Blackw. 197. 
helveola E. Sim. 197, 214. 
nava Blackw. 183. 

co pratensis Westr. 183, 213. 

È pusilla C. Koch. 183, 213. 
Harpactes Hombergii Scop. 182, 214. 
Hasarius falcatus Clk. 211. 
Heliophanes dubius C. Koch 195. 

flavipes Hahn. 195. 
Heteropoda submaculata Thor. 359. 
venatoria L. 359. 
variegata E. Sim. 359. 
Hybocoptus ericicolus E. Sim. 190. 
Icius convergens Dol. 359. 
Lasaeola prona Menge. 184. 
Lethia humilis Blackw. 196. 
Limoxera gracillima Thor. 356. 

lineata Thor. 356. 
Linyphia approximata Wid. 201. 

5 arcana Cambr. 186, 191. 

> concinna Thor. 201. 

5 concolor Wid. 201, 209. 
dorsalis Wid. 201. 
ericacea Blackw. 190. 

5 errans Blackw. 202. 
experta Cambr. 201, 209. 
frenata Wid. 201. 


” 


355. 


” 
” 


” 


REGISTER, 


Linyphia hortensis Sund. 201. 
È luteola Blackw. 201. 
z oblita Cambr. 190. 
$ oblonga Cambr. 202. 
is parasita Vins. 357. 
prudens Cambr. 209. 
opti Blackwallii Cambr. 200. 
n scopulifer Emert. 188. 
Lycosa agricola Thor. 192. 
A arenaria C. Koch. 192. 
= herbigrada Blackw. 203. 
Maevia capistrata C. Koch. 360. 
Marpissa discoloria C. Koch. 360. 
Maso Sundevallii Westr. 198. 
Menemerus culicivorus Dol. 359. 
5 Paykullii Aud. 360. 
Meta celebesiana Walck. 356. 
n  Mengei Blackw. 195. 


Metopobractus prominulus Cambr. 208. 


Micaria. 205. 
Micarisoma festiva C. Koch. 206. : 
Micrommata. 210. 

= ornata Walck 195. 

A virescens C]k. 210. 
Microneta fuscipalpis C. Koch. 208. 

È innotabilis Cambr. 198. 

5 rurestris C. Koch. 208. 

î rustica Cambr. 186. 

“ viaria Blackw. 208. 


Micryphantes acuminatus Blackw. xvi. 


= aequalis C. Koch. 208. 


3 camelinus C. Koch. xvir, 200. 


= pantherinus C. Koch. 208. 
n tessellatus C. Koch. 208. 


Minyriolus servulus E. Sim. 188, 213. | 


Monaeses piger Walck. 191. 
Neon reticulatus Blackw. 204. 
Nephila inaurata Walck. 357. 

> maculata Fabr. 357. 

= penicillum Dol, 357. 

Piepersii Thor. 357. 

Nephilengys malabarensis Walck. 357. 
Neriene albipunctata Cambr. 198. 


n bituberculata Wid. 189, 208. 


È demissa Cr. 186. 

à digitata Cambr. 187. 

à diluta Cr. 186. 

5 electa E. Sim. 186. 

À fugax Cambr. 185. 

3 fuscipalpis C. Koch. 208. 
2 innotabilis Cambr. 198. 
È isabellina C. Koch. 208. 
4 longimana C. Koch. 198. 
ze penicillata Westr. 198. 

4 rubens Blackw. 208. 

5 rurestris C. Koch. 208. 
4 rustica Cambr. 186. 

7 saxatilis Blackw. 186. 

~ speciosa Thor. 199. 

= Sundevallii Westr. 198. 
n sylvatica Blackw. 185, 191. 
= viaria Blackw. 208, 209. 


371 


Neriene vigilax Blackw. 185. 

4 viva Cambr. 198. 
Notioscopus sarcinatus Cambr. 189. 
Ocyale mirabilis Clk. 210. 

Oonops pulcher Tpt. 205. 
Oxyopes lineatus Latr. 203. 

5 striatus Dol. 359. 

Oxyptila sanctuaria Cambr. 203. 
Pachydactylus pronus Menge. 184. 
Pardosa agricola Thor. 192. 

arenaria C. Koch. 192. 
Pellenes tripunctatus Walck. 211. 
Peponocranium biovatum Cambr. xvir, 

188. 

Phidippus elegans C. Koch. 360. 
Philodromus aureolus Clk. 194. 

| formicinus Clk. 214. 

È rufus Walck. 194. 
Pholcomma gibbum Westr. 185. 

> projectum Thor. 185. 
Pholcus borbonicus Vins. 358. 
elongatus Vins. 358. 
phalangioïdes Füssl. 197. 
rivulatus Forsk. 358. 
sisyphoïdes Dol. 358. 
Phrurolithus festivus C. Koch. 70, 206, 

214. 
Pirata hygrophilus Thor. 203. 

en Knorrii Scop. 194, 359. 

A piraticus Clk. 194, 359. 
Pistius truncatus Pls. 203. 
Plaesiocraerus Beckii Cambr. 189. 
insectus L. Koch. 199, 208, 213. 
Kochii Leb. 190. 

5 picinus Blackw. 199. 
Plexippus ligo C. Koch. 360. 
Pocadicnemus pumilus Blackw. 190. 
Poecilochroa conspicua L. Koch. 194. | 
Porrhomma errans Blackw. 202. 
Prosoponcus frontatus Blackw. 200. 
Prosthesima nigrita Fabr. 196. 

= pedestris C. Koch 196. 
Pythonissa maculata ©. Koch. 194. 
Salticus convergens Dol. 359. 
culicivorus Dol. 359. 

A forceps Dol. 360. 

5 formicarius de G. 59, 204, 214. 
Selenoscomia javanensis Walck. 358. 
Singa Herii Hahn. 191. 

pygmaea Sund. 191. 
Sintula demissa Cambr. 186. 

È diluta Cambr. 186. 

Sphasus striatus Dol. 359. 
Steatoda guttata Wid. 198, 214. 
Storena melanognatha v. Hass. 358. 
Styloctetor penicillatus Westr. 198. 
Tapinocyba ingrata Cambr. 188. 
parisiensis E. Sim. 187. 

5 subitanea Cambr. 187. 

Tapynopa longidens Wid. 201. 


n 
n 
” 


n 
” 


” 


n 


_Tarentula andrenivora Walck. 194. 


= inquilina Clk. 194. 


372 


Tegenaria pagana C. Koch. 207. 
$ pusilla E. Sim. 182. 
urbana E. Sim. 207. 
Tetragnatha dearmata Thor. 202. 
5 macilenta L Koch. 356. 
= striata L. Koch. 210. 
= trichodes Thor. 356. 
Textrix. 358. 
Thanatus formicinus Clk. 203, 210, 214. 
Theridion fuscum Blackw. 213. 
Genistae E. Sim. 197. 
E lepidum Walck. 194. 
= pallens Blackw. 197. 
5 pictum Walck. 197. 
È pulchellum Walck. 194. 


5 rarum E. Sim. 197. 

$ riparium Blackw. 214. 
= simile C. Koch. 197. 
fi triste Hahn. 184. 

È tubicolum Dol. 358. 

> venustam Walck. 194. 


Thomisus onustus Walck. 205. 
piger Walck. 191. 

Thyreosthenius biovatus Cambr. 
209, 212, 213. 

5 pecuarius E. Sim. 188, 212. 
Tibellus maritimus Menge. 195. 

= oblongus Walck. 210. 

Tiso longimanus C. Koch. 198. 
Tmarus piger Walck. 191. 
Tmeticus arcanus Cambr. 191. 

- concinnus Thor. 201. 

a electus E. Sim. 186. 

expertus Cambr. 201, 209. 

n prudens Cambr. 209. 

sylvaticus Blackw. 185. 
Trochosa robusta E. Sim. 194. 

5 ruricola de G. 194. 
Typhrochrestus digitatus Cambr. 187. 
Uloborus zozis Walck. cxxvir, 357. 
Walckenaera acuminata Blackw. xvir, 

200. 

En altifrons Cambr. 200. 

5 antica Wid. 199. 

2 Beckii Cambr. 189. 

- elegans Cambr. 189. 

5 bifrons Blackw. 189. 

biovata Cambr. xvit, 188, 209, 


188, 


212, 213. 
5 Blackwallii Cambr. 200. 
= camelina C. Koch. xvit. 


ÿ cucullata C. Koch. 199. 
5 cuspidata Blackw. 190, 
7 elegans Cambr. 189. 


5 erythropus Westr. 200. 
5 frontata Blackw. 200. 
Hardii Blackw. 201. 


"humilis Blackw. 199. 
5 ingrata Cambr. 188. 


REGISTER. 


Walckenaera insecta L. Koch. 199, 208, 
213. 
5 interjecta Cambr. 189. 
5 Kochii Cambr. 190. 
. monoceros Wid. 190. 


5 obscura Blackw. 189, 199. 


5 parisiensis E. Sim. 187. 

È picina Blackw. 199. 

> prominula Cambr. 208. 

5 pumila Blackw. 190. 

LE sarcinata Cambr. 189. 

> scurrilis Cambr. 187, 200, 209, 
212, 213. 

si servula E. Sim. 188. 213. 

5 subitanea Cambr. 187. 


unicornis Cambr. 190. 
Wideria antica Wid. 199. 
ÿ cucullata C. Koch. 199. 
fugax Cambr. 185. 
Xysticus cuneolus C. Koch. 191. 


~ dentiger E. Sim. 192. 


Fo luctator L. Koch. 203. 
x Ninnii Thor. 203. 
5 sabulosus Hahn. 192. 


ACARINA. 
Hypopus. 33. 
ISOPODA. 
Platyarthrus Hoffmannseggii. 33, 71. 
ALGEMEENE ZAKEN. 


Brants (Mr. A.) Voorzitter der Zomer- 
vergadering in 1890. xirr, 
Essen (J. L. C. van), nieuw lid. v. 
Gezichtsvermogen der insecten. xxvIII. 
Hasselt (Dr. A. W. M. van), Vice pre- 
sident xt. 
Hubrecht (Mr. 
overleden. III. 
Insecten-fauna van St. Helena (aandacht 
gevestigd op de). cxxx. 
Kruimel (J. G.), lid, overleden. tv. 
Lycklama à Nyeholt (Dr. T.), nieuw lid. v. 
Meijere (J. C. H. de), id. v. 
Midden-Sumatra (Stand van het werk 
over). CXXI. 
Mimicry bij insecten. xxıx. 
Nomenclatuur (Generieke). xxxtit. 
Rombouts (ir. J.G. H.), lid, overleden. tv. 
Signoret (Dr. V.), eerelid, overleden. Iv. 
Snellen (P. C. T.), President. xr. 
Vries (G. de) van Doesburgh, lid. v. 
Wallace (Noodzakelijkheid van contrôle 
der opgaven van). cxxv. 
Wurfbain (Mr. J. G.), lid, bedankt. v. 


C. W.), begunstiger, 


ERRATA. 


Blz. xvır, regel 5 v. ond. na het woord ,mierengast” in te voegen de woor- 
den: eerst door ons medelid Wasmann te Roermond en daarna 
„ CXXVII, n 14 v. ond. staat: opschrift, lees: opstel. 
a ratte ey Oe » Herr. Schr., lees: Herr: Sch. 
238 ae ly cy sakes n  wile, lees: wijfje. 


Zie ook het Erratum op blz. 346. 


PL 1 


3 


10 


FLY nig 


RN 


© 


= 


+ 


18 


Van an 


DIG 
= 


20 


BxK lith. 


BvK. lith. 


Pselaphiden. 


PL 3. 


BwK. hth. 


Pselaphiden 


Pld, 


Bv K. th. 


Pselaphiden 


B.v K ith. 


Pselaphiden 


Ps elaphiden 


2. 


H.W. d Gr. fec 


PWM. Tr. impr. 


A.J.W. sculps : 


ea 


‘* 


Piag. del. 


Pédiculines. 


P18, 


BK lith. 


Piag. del. 


} 
| Ae 


Pédiculines. 


P1.9. 


Bv.K.lith. 


vi 


= 
A 
vu 
13 


al 


nba 
Mic 


Bv. K. lith. 


Pédiculines. 


Plat, 


NY 
| 
| 
i 

x 

u 
De 
Dr HW. d. Gr. del P W.M.T. impr AJ.W. lith 


Lepidoptera van Tanah-Djampea . 


IRR, 


Dr. H.W.d.Gr. del PM MT impr A.J.W. lith 
Lepidoptera van Belitoeng : 


P1.13. 


11. 


ALTA 


PWM.T.impr AJW.kth 


H.Bos del 
Apogonia destructor. 


~~ —a 


P1.14. 


PWM.T.impr 
Apogonia destructor. 


ELL: 


Dr EE. del. 


~~ PUDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE © 
DB NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


ETE NER ETEN 


tre à EE es 


F. M. VAN DER WULP 


“vate EN 


ir Dre Biet GEEVERTS 


RON ET RO ON an it 


DRIE EN DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 4889-90 


Herste Aflevering 


LDA em 


S GRAVENHAGE _ 
MAKTINUS NIJHOFF 
1890 


 TIJDSCHKIFT VOOR ENTOMOLOGIE 
DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREEMGING — 


P. C. T SNELLEN 
© EF. M. VAN DER WULP 
DT Er | 


_ Jun. Dr. Ep. J. G. EVERTS © 


bes DRIE EN DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 188990 


* 


ee 


Tweede Aflevering > 


Ci OF ON 


15543. ° 
„DEC 22 1890 


MARTINUS NIJHOFF 
1890 — 


À TUONCINIT VOOR ENTOMOL 


UITGEGEVEN DOOR an 


| DH NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING i 


e SNELLEN 
FM VAN DER WULP — 


( ZEN 
we 2 
Jun. Dr. Ep. LG vb 5 arr 


dog, 3) 


T 
sa” 


DRIE EN BERTIGSTE DEEL 


_ JAARGANG 1889—90 


i 


ui Borde \fleverine | 


Zune 


‘Ss GRAVENHAGE 
“2°. MARTINUS NUHOFF 
1890 — 


et 


___THDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


DB NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 
Povey 7. SNELLEN | 


P.M. VAN DER WULP Ta 
| EL 


DRIE EN DERTIGSTE DEEL 


nine 4889— 90 


Vierde Aflevering 


nenn 


’°SGRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF © 
1890 


? 
NEN Wend, 
dn 


EN 


frs 
AAT 


ESTR 


Più 


ri ge 


php SAT ri = Fee 
a erat Myce en ie ve eee at à te 
Aa wann dara. score Nee ARRET en 
x ne > ee Léa ar et 
7 San iris) 
Re Enter ee 
a 


HET 
HORS over vereer es, loa “na ee 
+ - 3 - = ns ‘ 
ru di ot IT din ET ER 
4 zkers ad dti TL en se, 
us oF vern a Linate Der LS ire be vaa 

> “a PR gee le war ee A 

ery? + premi" vise > 
AD