Skip to main content

Full text of "Tijdschrift voor entomologie"

See other formats 


ern! are ERE À PA Bars ped 
para EE pend EDE ne ye ae 
ow PLIS RN DITER aider ie w 
EE pra tet ie Mente Oe ua 
sen pes en Sete: se ttt 


WLS 


Senate SAS 
red: PT ET oie 


RENE PPT emee re 
ET TEE zr dn nn, vn o 
> o PR er PT me yw >. 
pen è x ze oaf cree n „se: “A yor wae u ma td 
: BERNER : wns Sip na i O 
AR D rene Saree rene 


er are ee ue eee 
e area SRI Er in > 
ur N tee”. oer È 

EA : Re ast 3 ee 


ro 


; ET, DE 


De BEE 


ae PEN Oa ee 


NE 
Br ern 
ar NO 


n agente 
N 


EB 
en arte Le 
ns 
rege rc 
repeat Mea 


essa 
an es MES 
= ai 


Ir eS 
re ie 
en nord? =? 

e ie 
att 


eg re 
= 


ie: mengt ree 
he bna EX 


L 
; Mo 
Ch | (e 


TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


UITGEGEVEN DOOR 


E NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


PCS SNEBKEN 
JHR. Dr. Ep. J.. G. EVERTS 
EN 


Mr. A. F. A. LEESBERG 


NEGEN-EN-DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1896 


'S GRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1896 


Aflevering Len II (pag. 1—114) uitgegeven 18 Juni 1896, 
5 III en IV ( „ 115—206) : 28 Dec. 1896, 


„DE ’s-GRAVENHAAGSCHE BOEK- EN HANDELSDRUKKERIJ 
VOORHEEN GEBR. GIUNTA D'ÁLBANI. 


SÉ 


INHOUD 


NEGEN-EN-DERTIGSTE DEEL. 


Verslag van de vijftigste zomervergadering der Neder- 
landsche Entomologische Vereeniging te ’s Graven- 
hage op 6 Juli 1895 


_ Lijst der leden der eee bete 


Vereeniging op 6 Juli 1895. : : 
Verslag van de negen-en-twintigste ARIA 
der Nederlandsche Entomologische Vereeniging te 
Leiden op 17 Januari 1896. EAST; 
Verslag van de een-en-vijftigste zomervergadering der 
Nederlandsche Entomologische Vereeniging te Lo- 
chem op 20 Juni 1896 


Dr. A. W. M. van Hassett, Le venin des araignées. 

D. TER HAAR, Eene voor de fauna van Nederland 
nieuwe sas van = J anthina Wi VEELS 
fig. 5) 5 ste 

Mr. M. C. PrepeRs en LP. C. T. ua Kantons 
ningen over eene kleine verzameling Lepidoptera 
van de Talaut-eilanden (Pl. 1 fig. 1, 2) 

Dr. A. C. OupEMaANs Jz., List of Dutch Acari Latr. 
(first past) Oribatei Dug. . } 

P. C. T. SNELLEN, Beschrijving van twee nieuwe 
soorten van Pyraliden en aanteekening over Hy- 
drocampa Rivularis Moore VNL AE kal 

D. TER Haar, Jets over het genus Acrolepia Curt. 
Staint. LAI ee vines i 

A. À. vAN PELT LECHNER, pion om en bij 
Zevenhuizen (Z. H.) 


Bladz. 


. LXVII 


CIII 


39 


40 


53 


71 


75 


Dr. J. TH. Ovpemans, Eenige faunistische en biolo- 
gische aanteekeningen betreffende verschillende in 
1895 gevangen en gekweekte Macrolepidoptera . 

P. C. T. SNELLEN, Beschrijving van twee nieuwe 

“ goorten van Lycaeniden (Pl. 1 fig. 4 4) 

F. M. van ver Wutp, Aanteekeningen betreffende 
Oost-Indische Diptera (Pl. II) . ER 

J. D. Kogus, Bijdragen tot de kennis der vijanden 
van het suikerriet (Pl. III tot en met VI) 

Dr. A. ©. OUDEMANS, List of Dutch Acari (second 
part) Gamasides . ae BR ror ANNEE 

P. C. T. SNELLEN, Eenige opmerkingen over de 
nadere verdeeling van het genus Agrotis Lederer 
(PLEV AT) A ie PE A 

Dezelfde, Beschrijving eener nieuwe soort van het 
genus Exotrocha Meyr. (Exotrocha Haemacta) 

M. CALAND, Catocala Nupta L. aberratio en Acronycta 
Cuspis Hb., Faunae nova species (Pl. VII). 

Dr. J. TH. OupEMANS, Eenige nadere beschouwingen 
omtrent het boven beschreven exemplaar van Cato- 
cala Nupta L. (Pl. IX) RR; 

Dezelfde, Een afwijkend voorwerp van Sarrothripa 
Revayana Schiff., var. Ramosana Hb. 3 

Jhr. Dr. Ep. Everts, Dytiscus Lapponicus Gylh., 
Heterocerus erinitus Kiesw. en ee atomus 
Muls... 

De AG: AEN Notes on Kos (PL x). 

F. M. van DER Wuzp, Iets over de geografische ver- 
spreiding van het genus Siphona Meig. È 

. P. C. T. SNELLEN, ;Boekaankondiging: A handbook to 
the order Lepidoptera bij W. F. KIRBY 

Dr. A. ©. OUDEMANS, List of Dutch Acari Latr. (third 
part.) Riciniae Latr. ERE e E Di 


Register: ce Tear Gallen eo 


Bladz. 


167 


174 


173 


175 


188 


189 


189 


199 


VERS EWG 


VAN DE 


VIJFTIGSTE ZOMERVERGADERING 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 


GEHOUDEN TE ’SGRAVENHAGE 


op Zaterdag 6 Juli 1895, 


des morgens ten 11 ure. 


Eerevoorzitter de heer F. M. van der Wulp. 

Met hem zijn tegenwoordig de heeren: Vinc. Mar. Aghina, Dr. 
J. F. van Bemmelen, P. A. M. Boele van Hensbroek, A. van den 
Brandt, Mr. A. Brants, Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, Mr. A. J. F. 
Fokker, M. J. W. ’s Gravesande Guicherit, H. W. Groll, Dr. A. 
W. M. van Hasselt, F. J. M. Heylaerts, D. van der Hoop, Dr. F. 
A. Jentink, Dr. F. W.O. Kallenbach, K. J. W. Kempers, J. Kinker, 
A. A. van Pelt Lechner, Mr. A. F. A. Leesberg, Dr. Th. W. van 
Lidth de Jeude, P. J. Lukwel jr., Dr. T. Lycklama à Nyeholt, 
Dr. J. C. H. de Meijere, A. A. Vorsterman van Oyen, Dr. J. Th. 
Oudemans, Mr. M. C. Piepers, J. R. H. Neervoort van de Poll, 
H. C. Redeke, C. Ritsema Czn., W. Roelofs, Dr. A. J. van 
Rosso Brel, Mp Schuyt GA. Six, Ps GT. Snellen, D., L. 
Uyttenbogaart, Dr. M. C. VerLoren van Themaat, J. Versluys jr., 
Dr. H. J. Veth, H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, en Joh. 
de Vries. 

De heeren G. Annes, A. A. van Bemmelen, K. Bisschop van 
Tuinen Hzn., M. Caland, Mr. H. W. de Graaf, G. M. de Graaf, 

Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 1 


II VERSLAG: 


Dirk ter Haar, W. G. Huet, J. Jaspers jr., J. Z. Kannegieter , 
H. J. H. Latiers, L. J. van Rhijn, Dr. J. Ritzema Bos, en Erich 


Wasmann S. J., zonden bericht, dat zij tot hun leedwezen ver- 


? 
hinderd waren de vergadering bij te wonen. 

Alvorens over te gaan tot het verslag der vergadering zij ver- 
meld, dat de Haagsche leden hunne van elders komende medeleden 
hadden uitgenoodigd, het concert in den tuin van het Kon. Zool. 
Bot. Genootschap, vrijdag avond vóór de vergadering, bij te wonen. 
Velen hadden gebruik gemaakt van deze uitnoodiging en ging men, 
na eenige muziekstukken aangehoord te hebben, ten negen ure 
naar de leeszaal, waar de heer F. M. van der Wulp, onder 


het aanbieden van den eerewijn, de volgende toespraak hield : 


«Mijne Heeren, 


«Het is mij een groot genoegen, U hier, aan den vooravond van 
ons feestelijk samenzijn, namens de Haagsche entomologen te be- 
groeten en hartelijk welkom te heeten. 

Uit uwe talrijke opkomst reeds nu, — morgen mogen wij 
zeker nog meer anderen verwachten, — mag ik afleiden, dat onze 
Entomologische Vereeniging steeds in hooge mate uwe belangstel- 
ling geniet. 

Aangenaam ben ik getroffen, dat ook sommigen der oudere 
leden van ons genootschap bij deze gelegenheid zijn opgekomen, 
vooral dat ik mijn hooggeachten ouden vriend, Dr. VerLoren, 
hier in ons midden mag zien, met mij de eenig overgeblevene 
van degenen, die vóór 50 jaren onze Vereeniging hebben opgericht. 

Slechts zelden werd de residentie-stad uitgekozen voor het houden 
onzer Zomervergaderingen. 

Eenmaal, — het was in 1853, — waren wij er bijeen in eene 
zaal van het hôtel Bellevue, die vroeger deel uitmaakte van de 
vertrekken, door den onsterfelijken Pierre Lyonet bewoond, en 
waarin deze zijne U allen welbekende entomologische onderzoekingen, 
deed. Geen wonder dat de toenmalige voorzitter op de nog altijd 
hoogst belangrijke werken van den grooten meester de aandacht 


vestigde, 


VERSLAG. Ili 


Negen jaren later, — in 1862, --- werd de vergadering nog- 
maals in den Haag gehonden; maar het was door eene toevallige 
omstandigheid. Rotterdam namelijk was als de plaats van bijeen- 
komst aangewezen, doch er deden zich bezwaren op bij het zoeken 
naar een geschikt lokaal in die stad, waarom het Bestuur besloot 
de vergadering te ’s Gravenhage te houden, 

Thans, voor de derde maal, zijn wij hier samengekomen, en 
nu om het 50-jarig bestaan onzer Vereeniging feestelijk te herdenken. 

Wij mogen ons verheugen, dat de Entomologische Vereeniging , 
in die 50 jaren, uit een nietig begin, is opgewassen tot een 
krachtigen bloei; dat zij steeds aan hare roeping is getrouw ge- 
bleven; dat zij met eere bekend staat onder hare zusteren in het 
buitenland. 

Dat hebben wij te danken aan de eendrachtige samenwerking 
van hare leden. Wat hebben velen hunner, — ook die er niet 
meer zijn, — zich eene moeite gegeven om de entomologische fauna 
van ons land te leeren kennen, om in ’t algemeen de kennis der 
insecten te bevorderen. Met welk een ijver en toewijding zetten 
thans nog verscheidenen der onzen de taak voort, door hunne 
voorgangers onvoltooid achtergelaten. Met welk eene zorgvuldigheid 
behartigt ons geacht Bestuur zoowel de wetenschappelijke als de 
materieele belangen onzer Vereeniging. 

Met zelfvoldoening mogen wij dus wijzen op een eervol verleden 
en op een veelszins gunstigen toestand van het oogenblik. Het 
geeft ons recht om ook voor de toekomst schoone verwachtingen te 
koesteren. 

Wel is ons land klein in de rij der volkeren, maar ik durf het 
zeggen, in de wetenschappelijke wereld, en ook op het gebied van 
entomologie, staat het bij geen der beschaafde natién ten achter. 

Onder dezen indruk kan het gouden feest onzer Vereeniging met 
opgewektheid door ons worden gevierd. Moge ieder Uwer daartoe 
het zijne bijdragen. Zij het morgen eene vergadering, die met 
gulden letteren in onze annalen zal worden aangeschreven en aan 
ons allen de aangenaamste herinneringen zal achterlaten. En mogen 


de tegenwoordige en nog zeer vele toekomstige beoefenaars der 


IV VERSLAG. 


insectenkunde in ons vaderland, door heilig vuur bezield, tot in 
lengte van dagen zich blijven scharen onder de banier van onze 
geliefde Entomologische Vereeniging. » 

Luide toejuichingen bewezen, dat het gesprokene instemming 
bij de leden vond, en maakte de heer Ver Loren van The- 
maat van de gelegenheid gebruik, om den heer van der Wulp 
te bedanken voor het door hem gesprokene. 

Nadat nog de heeren Snellen en Vorsterman van Oijen het woord 


gevoerd hadden, werd deze aangename bijeenkomst geëindigd. 


— a 


Op den dag der vergadering, ten 44 ure des voormiddags , opende 
de Eerevoorzitter in de leeszaal van het Zoologisch-Botanische 


Genootschap de talrijk bezochte vergadering met de volgende toespraak: 


«Mijne Heeren, 


«Wij zijn heden bijeengekomen, om onze jaarlijksche Zomer- 
vergadering te houden, en tevens om het feest van het 50-jarig 
bestaan der Nederlandsche Entomologische Vereeniging te vieren. 

Het is voor mij eene streelende gewaarwording, dat gij juist mij 
hebt verkozen om deze vergadering te leiden, al zijn er anderen, 
aan wie deze taak beter ware toevetrouwd. Ik ben U erkentelijk 
voor de eer, mij daardoor bewezen, en die ik waarschijnlijk het 
meest te danken heb aan de omstandigheid, dat ik een der oudste 
leden ben en, nu 50 jaren geleden, tot de oprichting van ons ge- 
nootschap heb mogen medewerken. 

Nog staat het mij levendig voor den geest, hoe na eenige voor- 
bereidende samensprekingen, op 12 October 1845, in het toenmalig 
«Groot Keizershof» op den Nieuwendijk te Amsterdam, de eerste 
algemeene vergadering werd gehouden, en daar voor goed de grond- 
slagen werden gelegd van onze Entomologische Vereeniging, grond- 
slagen die in de hoofdzaak nog altijd dezelfden zijn gebleven. 

En als ik eene vergelijking maak tusschen den primitieven 
toestand op dat tijdstip en den toestand op den huidigen dag, dan 


mag ik spreken, — even als eens Snellen van Vollenhoven op ons 


VERSLAG. Vv 


zilveren feest in 1870, — van den krachtigen, bloeienden , vrucht- 
dragenden boom, die uit de aanvankelijk zoo onbeduidende kiem 
is opgegroeid. 

De entomologie, Mijne Heeren, is zeker wel eene der meest 
belangelooze wetenschappen. Zij kan zich niet beroemen op de 
sympathie van het groote publiek, Menigeen, zelfs in hoog be- 
schaafde kringen, haalt voor ons entomologen de schouders op; 
acht het onderzoek van zulke nietige schepselen als in hun oog de 
insecten zijn, eene nuttelooze bezigheid; en vraagt zich af, hoe 
mannen van veelzijdige ontwikkeling daaraan hun kostbaren tijd 
kunnen verspillen. Hoogstens bewonderen zij de groote mate van 
geduld en de taaie volharding, die daarbij worden aan den dag 
gelegd. Wij daarentegen beöogen met ons streven allerminst eer 
of voordeel, maar uit loutere liefde voor de wetenschap, vinden 
wij in de nasporing, ook van het kleine in de natuur, een onuit- 
sprekelijk genot, alleen gekend en gewaardeerd door hen die daaraan 
hunne krachten wijden. Het stille en rustige onderzoek van Gods 
heerlijke schepping geeft aan ons gemoed eene verheven en innig 
tevreden stemming, die een sterk contrast vormt met den woeligen 
strijd, dien wij om ons heen ontwaren en die soms eene algeheele 
omkeering der maatschappij doet vreezen. 

Dat in ons vaderland de entomologie, reeds van hare eerste 
kindsheid af, vele en degelijke beoefenaars telde, is in de weten- 
schappelijke wereld genoeg bekend. Dat zij er ook thans nog vele 
voorstanders vindt en de belangstelling in onze Entomologische 
Vereeniging geenszins verflauwt, daarvan getuigt uwe talrijke 
opkomst in deze vergadering. 

Hartelijk heet ik u allen welkom! de ouderen, waarvan wij 
sommigen langen tijd in ons midden hebben gemist, maar die 
thans jegens onze Vereeniging blijk geven dat «oude liefde niet 
roest» ; — de jongeren, die zich in latere jaren aan ons genoot- 
schap hebben aangesloten; — vooral ook de nieuw toegetreden leden , 
die wij voor het eerst hier mogen ontmoeten en die al spoedig, 
naar ik vertrouw, een gunstigen indruk zullen ontvangen van den 


kameraadschappelijken geest, die in onze bijeenkomsten heerschte 


VI VERSLAG. 


Wat onze Vereeniging, in de 50 jaren van haar bestaan, heeft 
verricht ter bevordering der entomologische wetenschap, heb ik 
getracht te schetsen in het geschrift, dat u dezer dagen is toe- 
gezonden. Maar allen weten wij, hoe veel, hoe oneindig veel er 
nog te doen overblijft. Laat ons daarom met onverdroten ijver 
onze entomologische studiën voortzetten. Aan het eind van nogmaals 
een 50-jarig tijdvak, — al zullen velen onzer het niet beleven, — 
moge het-blijken, dat de Nederl. Entomologische Vereeniging nog 
aanmerkelijk in bloei en kracht zal zijn toegenomen, en dat in 
’talgemeen onze kennis van de insecten zal zijn voortgeschreden 
ver boven onze stoutste verwachtingen op dit oogenblik. 


Met dezen wensch open ik onze 50ste Zomervergadering. » 


Hierna verzoekt de Eere-voorzitter, den President van het Be- 
stuur, den heer P. GC. T. Snellen het jaarverslag uit te brengen, 


hetgeen deze in de volgende bewoordingen doet: 


Mijne Heeren ! 


Het jaar 1895, van zooveel beteekenis voor de Nederlandsche 
Entomologische Vereeniging, roept tweederlei gebeurtenissen in 
onze herinnering terug. Natuurlijk in de eerste plaats de stichting 
van ons genootschap , welks 50-jarig bestaan wij heden met vol- 
doening herdenken. Zóózeer zal echter ons feest van heden uwe 
gedachten niet vervullen, dat het u geheel zou ontgaan, dat wij 
thans ook den honderdsten verjaardag beleven van Anno 1795, 
treuriger gedachtenis! 

Meent echter niet, waarde medeleden! dat ik de herinnering aan 
laatstvermelde donkere dagen oproep om, onzen grooten landgenoot 
Rembrandt nabootsende, door eene welberekende tegenstelling van 
schaduw en licht, te trachten de gulden stralen van het laatste 
met des te meer kracht te doen vallen op den tegenwoordigen 
rusligen tid, dien ons vaderland doorleeft en op den schoonen 
gedenkdag van heden, ten einde onze feestelijke stemming ten 
toppunt te voeren. Neen, ik geloof dat dit een onnoodige kunst- 
greep zou mogen heeten. Ik wil ook niet over politiek gaan spreken, 


maar het komt mij voor, dat er verband bestaat tusschen dat jaar 


VERSLAG. VII 


1795 en onze geliefkoosde wetenschap. In den loop der voorgaande 
eeuw toch, toen beschaving en verlichting, na de nog bijna tot 
de middeneeuwen behoorende ruwe 17de, meer algemeen door- 


drongen, en de groote Linnaeus, door de eerste uitgave van zijn 


Systema Naturae den grondslag legde — herinneren wij ons met 
trots, dat die grondslag in Nederland werd gelegd — tot eene 


waarlijk wetenschappelijke studie der natuur, werd ook in ons 
vaderland de liefde tot de Entomologie algemeener. Wel had reeds 
de 17de eeuw in de Nederlanden enkele voorloopers zien optreden — 
de beide Hoefnagels, Goedaert, Blankaert, vooral de groote 


Leeuwenhoek en zijn evenknie Swammerdam, maar de 18de zag 


eene geheele reeks Entomologen opstaan. Ik vermeld — om slechts 
de voornaamsten te noemen — Lyonet, Jan Christ. Sepp, Voet, 


Cramer, Stoll, mannen, wier werken eene blijvende waarde be- 
zitten. Nederland hield gelijken tred met zijne naburen en alles 
voorspelde ook bij ons eene schoone toekomst aan de Entomologie, 
toen het meer vermelde noodlottige jaar 1795 ons op een keerpunt 
bracht. Konden wij niet op enkele goede gevolgen wijzen — ik 
noem hieronder vooral eene belangrijke schrede voorwaarts op den 
weg tot herstel der jammerlijk verbroken volkseenheid — wij zouden 
met afkeer neerzien op dat heilloos jaar, waarin de dwaasheid den 
boventoon voerde. Dat in het droevige tijdperk, hetwelk van 1795 
tot het einde van 1818 voortduurde en waarin de eene omwen- 
teling op de andere volgde, telkens nieuwe verwoestingen aan- 
richtende, ook de Entomologie er kwalijk bij voer, is licht te 
begrijpen. Hare beoefening zou bij ons te gronde zijn gegaan, 
indien niet zeer enkelen, aan wier spits de waardige Q. M. R. 
VerHuell, dien wij ook nog later onder de leden onzer Vereeniging 
mochten tellen, haar in het leven hadden weten te houden. Blijven 
wij de nagedachtenis van die mannen met vromen zin in eere 
houden, hunne standvastigheid in die tijden van beroering was 
van meer gewicht dan men bij oppervlakkige beschouwing zou 
meenen ! 

Intusschen, met den terugkeer van rust en vrede ging nog niet 


dadelijk eene herleving van de beoefening der Entomologie gepaard, 


VIII VERSLAG. 


Zij kwijnde hier te lande en slechts zeer enkelen hielden zich met 
haar bezig. Maar ook daarin zou verandering ten goede komen. 
In 1845 richtte de heer E. Gerdes, toenmaals te Amsterdam wo- 
nende, eene oproeping tot allen die in Nederland belang stelden 
in de kennis der Insecten om zich aaneen te sluiten en het voor- 
beeld van onze broeders in Engeland, Frankrijk en Duitschland 
volgende, ook hier eene Entomologische Vereeniging op te richten. 
Eene kleine schare gaf aan die roepstem gehoor, nog andere vader- 
landsche entomologen werden ter toetreding uitgenoodigd en de 
grondslag der thans bloeiende stichting was gelegd! Ik zal intusschen 
bij de geschiedenis der wording van onze Vereeniging en die van 
hare ontwikkeling niet langer stilstaan. Eene meer bevoegde hand 
dan de mijne, met alle lotgevallen van het genootschap vertrouwd, 
heeft de taak op zich genomen, een geschiedkundig overzicht der 
Nederlandsche Entomologische Vereeniging samen te stellen. Dit 
overzicht is in uw aller handen. Zooals alles wat uit de pen vloeit 
van den geachten schrijver , — met Dr. M. C. VerLoren van Themaat, 
dien wij mede het genoegen hebben hier aanwezig te zien, een der 
beide nog levende stichters der Vereeniging en onze eere-president 
van heden, — kenmerkt het zich door volledigheid, juistheid en 
klaarheid van voorstelling, zoodat het eene vergeefsche taak zou 
zijn om te beproeven, er iets wezenlijks aan toe te voegen 

Eén feit echter wensch ik als eene curiositeit aan te stip- 
pen. Onder degenen die na de eerste bijeenkomst te Amsterdam 
werden uitgenoodigd tot toetreding, bevond zich ook iemand 
die, ofschoon later tot andere inzichten gekomen, aanvankelijk 
weigerde zich aan te sluiten, Hij deed de zwartste voorspel- 
lingen omtrent de beöogde onderneming: de belangstelling zou ras 
verflauwen, de Vereeniging te niet gaan, van het bijeenbrengen 
eener vereenigingscollectie zou niets komen, van het uitgeven van 
een tijdschrift kon in het geheel geene sprake zijn enz. enz. Kortom, 
de man toonde zich werkelijk tegen de Vereeniging gekant. Waar 
hij zijn weg naar Damascus heeft gevonden, is mij onbekend, doch 
ook bij hem: «vielen van zijne oogen af als schellen». Alras veran- 


derde hij van een bestrijder in een vurig voorstander, werd een 


VERSLAG. Ix 


der krachtigste bevorderaars onzer Vereeniging en de ongeluksprofeet 
logenstrafte zich zelf op eene afdoende wijze. 

Werd ik, zooals boven gezegd, van de taak, thans een 
overzicht van de lotgevallen onzer Vereeniging te leveren, ont- 
heven op eene wijze, waarmede ik u allen moet gelukwenschen, 


toch wil ik nog 


g, met eenige woorden, gewagen van drie mannen 


die, naar het mij voorkomt, op den bloei van het genootschap 
een overwegenden invloed hebben uilgeoefend en dus wel verdienen , 
nog bijzonder te worden herdacht. 

In de eerste plaats zij dit het geval met Dr. S. C. Snellen van 
Vollenhoven. Toen de insecten-collectie van het Leidsch Museum 
als eene afzonderlijke afdeeling der verzamelingen werd geconsti- 
tueerd, ontving hij eene benoeming als Conservator daarvan. Met 
den meesten ijver vatte hij zijne taak op, wist het inrichten van 
een doelmatig lokaal te verkrijgen en rustte niet , voordat de geheele 
collectie althans zoover was gereorganiseerd, dat zij voor de studie 
toegankelijk kon heeten. Daarvoor kunnen de beoefenaren der 
entomologie in Nederland hem niet genoeg danken en ik mag er 
dan ook met voldoening op wijzen, dat eenigen onzer, na s mans 
al te vroeg verscheiden, gezorgd hebben voor een bescheiden ge- 
denkteeken zijner werkzaamheid aan het Leidsch Museum. Maar 
zijn arbeid kwam ook aan onze Vereeniging ten goede. Snellen 
van Vollenhoven, een aanvang wenschende te maken met het 
beschrijven van het vele nieuwe, dat in de onder zijn beheer staande 
verzamelingen te vinden was, en tevens inziende, dat ook de Neder- 
landsche Entomologische Vereeniging behoefte had aan een eigen 
orgaan, aan een Tijdschrift waarin de leden de vruchten hunner 
studiën konden publiceeren, nam het initiatief tot de oprichting 
daarvan. Geene onheilspellende waarschuwingen, die ook weder nu 
niet ontbraken en eene mislukking profeteerden, konden hem 
weêrhouden; hij zette de uitvoering van zijn voornemen door, In 
1858 verscheen het eerste deel van ons Tijdschrift, dat sedert onaf- 
gebroken door steeds meer omvangrijke werd gevolgd en waarvan 
thans eerlang de eerste aflevering des 38sten deels zal worden uit- 


gegeven. Waar is het, dat Snellen van Vollenhoven steeds in 


x VERSTLAG. 


allerlei opzicht trouwe medewerkers vond, maar toch hij was het 
die den eersten krachtigen stoot, waarop steeds zooveel aankomt, 
aan de zaak gaf. Met voldoening mogen wij er op wijzen, dat het 
orgaan onzer Vereeniging sedert lang eene eereplaats inneemt onder 
de over Entomologie handelende Tijdschriften der oude, nieuwe en 
nieuwste wereld; laten wi dus onze krachten inspannen om het 
op dat standpunt te handhaven. De vrees van te veel van uwe 
aandacht te vergen belet mij, om nog nader te wijzen op het vele 
andere wat onze Vereeniging aan Snellen van Vollenhoven is ver- 
schuldigd. Het is u trouwens wel bekend. 

De tweede, die op de ontwikkeling der Entomologische Vereeniging 
een ontzaglijken, ja beslissenden invloed ten goede heeft gehad, is wijlen 
Dr. J A. Herklots. Met groote scherpzinnigheid begrijpende, dat men, 
om een goed beoefenaar der dierkunde te worden, moet beginnen met 
eerst naar de kennis der om ons heen levende diersoorten te streven , 
besloot hij over te gaan tot de uitgave van een werk dat, onder 
den titel van «Bouwstoffen voor eene Fauna van Nederland» , vooral 
met zorg samengestelde lijsten zou geven der in ons land waar- 
genomen diersoorten, als grondslag voor eene verdere bewerking. 
In November 1851 verscheen het eerste Stuk van deel I, dat deel 
werd door twee andere gevolgd en de verdere uitgave alleen ge- 
staakt, toen Herklots zag, dat de Entomologische Vereeniging 
de volvoering zijner taak zou voortzetten wat de gelede dieren 
betreft. 

Kenmerkend voor wijlen ons medelid is de voorrede tot de 
Bouwstoffen en zoo weder de vrees mij niet weerhield om een 
misbruik van uw geduld te maken, zou ik er veel uit willen 
aanhalen, ook ten opzichte van hetgeen hij over doel en wijze 
onzer studiën zegt. Alleen wil ik wijzen op de woorden waarmede 
de aanhef dier voorrede, gewagende van den lagen trap waarop 
Herklots de wetenschappelijke beoefening der dierkunde in ons 
vaderland vond staan, wordt besloten: « Wij zullen de klachten 
over dit onderwerp, zegt hij, niet herhalen, noch met eene ver- 
meerderen; eene poging, om uit dien toestand te geraken, is het, 


die ons aanleiding geeft, er van te gewagen». Dat is de rechte 


VERSLAG. XI 


manier, niet jammeren en gispen, maar de hand aan het werk 
slaan en met kracht aanvatten wat voor ons ligt. 

De uitgave der Bouwstoffen, wier waarde ook elders werd erkend, 
heeft de uitwerking gehad, die Herklots daarvan hoopte. 

De Nederlandsche beoefenaren der dierkunde, niet het minst. de 
Entomologen, vereenigden zich in groepen, ieder eene orde tot 
onderwerp van studie kiezende; stelselmatig, vlijtig en eensgezind 
werd verzameld en het bijeengebrachte bestudeerd, slechts zeer 
weinige deelen van het groote bouwland bleven geheel braak liggen 
en de kennis der in Nederland voorkomende insecten — waarbij 
ik ook die der Araneiden mag noemen — op eene hoogte ge- 
bracht, die wij met voldoening kunnen beschouwen. Maar nog 
meer, uit bloote liefhebbers, uit Entomophilen, ontstonden wer- 
kelijke Entomologen; ook werd een begin gemaakt , zooals Herklots 
wilde, met de systematische beschrijving onzer insecten en ik vlei 
mij, dat zij zal voortgezet en voltooid worden. Dit alles, mijne 
heeren, hebben wij aan Herklots te danken, laten wij ook hem 
bijzonder blijven herdenken en vooral in zijnen geest voortwerken ! 

De derde dien ik bijzonder wil herdenken is de heer H. Hartogh 
Heys van de Lier. Aan anderen het verzamelen der voorwerpen 
en het bestudeeren van het bijeengebrachte overlatende , vergenoegde 
hij zich met een schijnbaar ondergeschikt streven, het bijeen- 
brengen eener bibliotheek, op de Zoölogie, in het bijzonder de 
Entomologie betrekking hebbende. 

Ik noem dat streven «schijnbaar ondergeschikt » want inderdaad 
is het niet zoo. Nauwlijks behoef ik te wijzen op den machtigen, 
ja onmisbaren steun dien eene rijke Bibliotheek voor onze studiën 
oplevert; gij beseft het nut daarvan:zoo goed als ik. Met bewon- 
derenswaardige vrijgevigheid stelde Hartogh Heys zijn’ boekenschat 
ter beschikking zijner medeleden en dit niet alleen, hij vatte 
het voornemen op, die kostbare bezitting aan de Nederlandsche 
Entomologische Vereeniging te vermaken, maar de dood verraste 
ook hen: te vroeg en voor dat hij zijn wil in den wettelijk voor- 
geschreven vorm kon uitdrukken. Dat die Bibliotheek toch ons 


eigendom werd, is u bekend; de heer van der Wulp heeft het 


XII VERSLAG. 


op p. 29 van zijn Geschiedkundig overzicht naar den eisch ge- 
boekstaafd; om in geene herhalingen te treden, ben ik zoo vrij, 
u daarnaar te verwijzen, doch dit is zeker, naast de herinnering 
van onzen waardigen vriend, zal die aan zijne edelmoedige echt- 
genoote bij ons blijven leven. 

Thans wil ik tot mijn gewoon Verslag overgaan en begin met 
de ook ditmaal niet uitgebleven wisselingen in het ledental. 

Gestorven zijn twee onzer eereleden, de heeren Dr. C. Felder 
te Weenen en Dr. H. D. J. Wallengrèn te Farhult in Zweden. 
De eerste, die zich in de laatste jaren weinig of niet meer met 
Entomologie bezig hield, was vroeger, tijdens het leven van zijnen 
zoon Rudolf Felder, een van de vlijtigste beoefenaars der Lepido- 
pterologie en behalve tal van opstellen in verschillende tijdschriften 
gaven de beide Felder’s een hoofdwerk over vlinders uit, namelijk 
over de insecten dier orde, verzameld, gelijk de titel luidt, op de 
sedert beroemd geworden reis om de wereld van het fregat 
Novara. Dat werk, waarvan de uitgave door de Oostenrijksche 
regeering op onbekrompen wijze werd ondersteund, geeft, wat de 
Lepidoptera betreft, meer dan het belooft. Niet alleen toch de op 
de reis verzamelde vlinders worden daarin behandeld, maar de auteurs 
namen de gelegenheid waar om alle nieuwe soorten, die zij in 
hunne verzameling bezaten of van anderen ter publicatie konden 
verkrijgen, te beschrijven of af te beelden. Veel verkregen de 
heeren Felder ook tot dat doel van het Leidsche Museum, maar 
verzuimden gewoonlijk dit aan te duiden. Het werk werd na den 
dood van Rudolf Felder, door zijnen vader, wien het vroeg 
afsterven van zijnen zoon zeer had geschokt, met behulp van den 
heer Alois Rogenhofer, conservator aan het Weener hof kabinet, 
in zooverre tot een einde gebracht, dat de nieuwe soorten der 
Heterocera wel afgebeeld , maar evenmin als de vele nieuw opge- 
stelde genera beschreven werden. 

Dr. Wallengrèn was een Zweed. Hem kenmerkte de bijna 
spreekwoordelijk geworden degelijkheid van de Scandinavische be- 
oefenaars der natuurlijke historie. In tegenstelling met Dr. Felder 


ging hij tot kort voor zijnen dood, — op 25 October 1894 ont- 


VERS L À G. XIII 


sliep hij in den ouderdom van 72 jaren, — voort met arbeiden. 
Wallengrén beoefende, behalve de studie der Lepidoptera , wel zijn 
hoofdvak, ook die van andere orden, vooral die der Neuroptera , 
en verrijkte de entomologische literatuur met tal van werken en 
verhandelingen van blijvende waarde. Als zijne hoofdwerken meen 
ik te moeten beschouwen: Lepidoptera Scandinaviae , Rhopalocera 
(1853), vervolgens zijne Skandinavien’s Heterocer-fjärilar (1863 
tot 1885) en Skandinavien’s Pyralider och Choreutider (1871). 
Wat exotische Lepidoptera betreft , bewerkte hij vooral de Lepidoptera 
door Wahlberg in Zuid-Afrika verzameld en die, op de reis om 
de wereld door het Zweedsche fregat Eugenia bijeengebracht. 

Van onze gewone leden ontvielen ons de heeren Martinus Nijhoff , 
die den 24 September 1894 in den ouderdom van 67 jaren 
overleed en Professor P. J. Veth, die, ruim 80 jaren oud, den 
44 April 1895 ontsliep. Beide heeren waren geene entomologen in 
den eigenlijken zin des woords, maar de eerste heeft, als onder- 
nemend uitgever, ook van entomologische werken, hooge aanspraak 
op onze waardeering. Hij was het die in 1864 de uitgave van het 
Tijdschrift voor Entomologie weder op zich nam en ook later, 
toen zij door de Vereeniging zelve werd ondernumen, het debiet 
daarvan met groote vlijt bevorderde. Verschillende werken over 
entomologie, door leden onzer Vereeniging geschreven, werden 
door hem uitgegeven. Ook leden van zijn stempel zijn voor ons 
van hooge waarde. Tot ons genoegen is de door den dood van den 
heer Nijhoff, in de reeks der leden opengevallen plaats weder 
door een lid zijner firma ingenomen. 

Wat Professor Veth aangaat, zoo behoef ik de verdiensten van 
dien voortreffelijken, onvermoeid werkzamen geleerde, die zelfs toen 
de jaren der rust waren gekomen en eene wankelende gezondheid 
hem het arbeiden moeilijk maakte, de pen op eene uitnemende 
wijze bleef hanteeren, zeker niet in het licht te stellen. Dit is 
reeds in verschillende wetenschappelijke tijdschriften gedaan. Wij 
blijven erkentelijk voor den steun, door hem aan onze Vereeniging 
verleend en herdenken vooral dat hij, toen hij in het bestuur van 
het Aardrijkskundig Genootschap zitting had, de hoofdbewerker is 


XIV VERSLAG. 


geweest van de reis door de binnenlanden van Sumatra, welke 
hij met ijver en bekwaamheid beraamde. Het prachtwerk : Midden- 
Sumatra, Reizen en onderzoekingen der Sumatra-expeditie, waarin 
ook de Natuurlijke historie en niet het minst de Entomologie, 
grootendeels behandeld door verschillende leden onzer Vereeniging , 
eene eereplaats inneemt, is een schoon gedenkteeken van Professor 
Veth’s kunde en werkkracht. 
Als eerelid werd nieuw benoemd de heer F. M. van der Wulp. 
Toegetreden zijn als begunstigers, de heeren: 7 
Mr. F. Ooster te Apeldoorn en 
Mr. L. E. van Petersom Ramring te Wijk bij Duurstede. 
Het getal gewone leden vermeerderde met de heeren: 
Dr. J. F. van Bemmelen, te Scheveningen. 
P. A. M. Boele van Hensbroek, te ’s Gravenhage. 
N. H. la Fontijn, te Bergen op Zoom. 
P. J. Lukwel jr., te Wageningen. 
J. D, Pasteur te Rotterdam, thans in Nederl. Indié. 
L. J. van Rhijn, te Bergen op Zoom. 
D. L. Uyttenbogaart, te Tiel en 
W. A. F. Zack, te Apeldoorn. 
Onze Vereeniging telt thans: 
19 begunstigers , 
9 eereleden, 
9 correspondeerende leden, 
3 buitenlandsche leden en 


101 gewone leden 


— ni 


141 


Zeker een respectabel getal in verhouding tot de bevolking van 
Nederland. 

Aftreding van bestuursleden heeft in dit jaar geen plaats, doch 
ik meen het niet onopgemerkt te mogen laten, dat de heer Ritsema , 
onze Bibliothecaris, in 1895 zijne functiën 25 jaren lang heeft 
waargenomen. leder die in deze betrekking in aanraking met onzen 


Collega is gekomen, zal gewis de nauwgezette en welwillende waar- 


VERSLAG. XV 


neming van zijn ambt hebben leeren kennen en waardeeren. Wij 
mogen dus zoowel de Vereeniging als den heer Ritsema geluk- 
wenschen en hopen, dat hij nog lang onze boekbewaarder zal blijven. 

Wat de Financién aangaat, verwijs ik naar het verslag van 
onzen Penningmeester, den heer H. W. Groll, en voor de Biblio- 
theek naar dat van den heer Ritsema. !) 

Van het Tijdschrift is deel 37 onlangs gereed gekomen en de 
Ade aflevering verzonden. Eerlang hopen wij, dat hetzelfde zal ge- 
schieden met de eerste aflevering van deel 38 om, zoo ik hoop, 
spoedig door aflevering 2 te worden gevolgd. Met aandrang moet 
de Redactie zich echter voor verdere bijdragen aanbevelen. 

Eindeljk wil ik vermelden , dat Mr. M. C. Piepers zoo goed is 
geweest te voldoen aan het verzoek van uw bestuur, om de Neder- 
landsche Entomologische Vereeniging op het aanstaande Zoölogische 
Congres te Leiden te vertegenwoordigen, waarvoor wij hem hier 
onze erkentelijkheid betuigen. 

Mijn ditmaal zoo uitvoerig bericht, waarmede ik hoop niet te 
veel van uwe aandacht te hebben gevergd, besluitende, veroorloof 
ik mij alleen nog, op eenige behartigenswaardige wenken aan het 
slot van Van der Wulp’s Geschiedkundig Overzicht te wijzen en 
hunne opvolging aan te bevelen. » 

De Eerevoorzitter vraagt, of een der aanwezige leden ook nadere 
inlichtingen verlangt, betreffende den toestand der Vereeniging, 
zoo juist door den heer Snellen in diens zaakrijk verslag uiteen- 
gezet. 

Niemand verlangt hieromtrent het woord, en ziet de Eerevoor- 
zitter daarin aanleiding, uit naam van de leden een woord van 
dank tot den heer Snellen te richten. 

Wat de financién onzer Vereeniging betreft, kan de Penning- 
meester, de heer Groll, een gunstig verslag uitbrengen. 

De door hem opgemaakte rekeningen wijzen de onderstaande 


cijfers aan: 


') Bij het afdrukken van het verslag was dit laatste nog niet ontvangen, 


> a 


VERSLAG. 


Algemeene Kas. 


Ontvang. Saldo van vorige rekening. 


Uitgaaf. 


. f 1246.01! 


Contributién van leden en begunstigers . » 883.50 


Bijdrage van den heer G. J. van Heek te 


Enschede 


Ontvangen renten 


Onkosten van vergaderingen . 

Aandeel in de lokaalhuur der 
bibliotheek en voorschot aan 
den concierge . 

Vergoeding aan den Bibliothe- 
caris . 

Aankoop en inbinden van boeken 

Drukken van verslagen en van 
Circulaires Ce se ON TR 

Drukloon en porto van het 
Historisch Overzicht . 

Bijdrage aan de Phytopatholo- 
gische Vereeniging 

Premie van assurantie . . . 

Voorschotten van den Secretaris 

Voorschotten van den Bibliothe- 
CARS ar 

Voorschotten van den Penning- 
meester . 

Belegging van kapitaal , aankoop 
van f 500.— Cert. 3 pCt. 
INNS: 


Enveloppen, enz. . 


| 25.— 
» 82.44 


f 2236.95 
f 12.49 


» 231.20 


» 100.— 
» 228.94 


» 206.744 
» 165.80 
» 5.— 
» 18.15 
» 43,90 
» 9,55 
Di 14:50 
» 506.79 


» 11.25 
» 1554.31! 


Batig saldo f 682.64 


VERSLAG. XVII 
Fonds voor de uitgave van het Tijdschrift. 


Ontvang. Subsidie van het Rijk. . . . . . . f 500— 
Geleverde exemplaren aan de leden . . » 222.— 


Verkochte exemplaren door den boekhandel » 273.62 


Verkochte vroegere jaargangen . . . . » 30.— 
Verkochte reperforia enz. a i “9. > 2.75 
J 1028.37 
Bo PME EURO ums en BOT Las 
Graveeren derplaten. .. : » 206.90 
Kieuren der platen 7. 2... 2» 408.65 
Kosten van innaaien . . . . » 100.20 
Kosten van verzending . . .» 37.221 


Premie van assurantie (voor de 
oplagen van vroegere jaar- 
BanCeMne ee. yen Di OD 
Zegel en leges op de Rijkssubsidie 


VENNERO hice ts. o EZIO 
» 845.39 


Batig saldo f 182.98 


Fonds der bibliotheek Hartogh Heys van de Lier. 


Ontvang. Saldo van vorige rekening . . . . . f 100.143 
Toelage van Mevrouw Hartogh Heys van 

dot Rene SR a Tee na yale nae NET De FANO 

f 500.143 
Uitgaaf. Aankoop van boeken. . . . f 336.— 


Aandeel in de lokaalhuur . . » 100.— . 
—— 7 2,35, | 436.— 


Batig saldo f 64,143 


Eveneens wordt door den heer Groll eene schets van begrooting 
dezer drie fondsen voor het boekjaar 1895/96 overgelegd, welke 


door de vergadering wordt goedgekeurd, 
Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 2 


XVIII VERSLAG. 


Naar aanleiding dezer uiteenzetting der financién spreekt Dr. J. 
Th. Oudemans den wensch uit, dat de bijdragen van die 
begunstigers en begunstigsters, die door zijne bemiddeling besloten 
de Vereeniging te steunen, onmiddelijk in de kas voor de uitgave 
van het Tijdschrift zullen vloeien. Hij weet zeker, dat hiermede 
in den geest dier personen zal gehandeld worden, daar zij hun 
steun toezegden, nadat zij met den minder gunstigen financiéelen 
toestand waren in kennis gesteld, waarin de kas voor de uitgave 
van het Tijdschrift verkeerde, sints het genootschap « Natura Artis 
Magistra» zich genoodzaakt had gezien, zijne subsidie, die eveneens 
uitsluitend voor de uitgave van het Tijdschrift bestemd was, in 
te trekken. 

Na eenige discussie, die vooral loopt over het verschil tusschen 
den tegenwoordigen toestand, waarin een eventueel tekort in de 
kas voor de uitgave van het Tijdschrift uit de algemeene kas wordt 
gedekt en den door den heer Oudemans gewenschten , waarbij het 
Tijdschrift reeds bij zijne begrooting op ruimer inkomsten kan 
rekenen, verklaren de penningmeester, de heer Groll en de heer 
Snellen als president van het bestuur en als lid der redactie van 
het Tijdschrift, dat er geen bezwaar bestaat, om aan den geuiten 
wensch, waarvan de heer Oudemans een voorstel maakt, gevolg 
te geven. De vergadering vereenigde zich dus met dat voorstel en 


wordt alzoo besloten in het vervolg daarnaar te handelen. 


Door den heer Uy ttenbogaart wordt de wenschelijkheid be- 
toogd de Algemeene kas en het Fonds voor de Uitgave van het 
Tijdschrift ineen te smelten; doch wordt hem door den penning- 
meester er op gewezen, dat dit niet doenlijk zou zijn, daar het 
Rijkssubsidie toch gegeven wordt om de uitgave van het Tijdschrift 
mogelijk te maken, en het uit de rekening hiervan moet blijken, 
hoe noodig deze steun nog is. 

Ook is de heer Uyttenbogaart gebleken, hoe weinig leden 
tevens inteekenaars op het Tijdschrift zijn en vraagt hij naar aan- 
leiding hiervan, of het niet wenschelijk zoude zijn, het lidmaat- 


schap b. v. op 7 10.— te brengen met inbegrip van de inteeke- 


VERSLAG. XIX 


ning op het Tijdschrift. Daar dit punt reeds bij de vaststelling der 
nieuwe statuten, in de vorige zomervergadering te Venlo, door 
den heer Fokker ter sprake werd gebracht, verwijst de Eerevoor- 
zitter hem naar het verslag van die vergadering, waarin de bezwaren 
tegen eene dusdanige regeling werden uiteengezet. 

De Eerevoorzitter vraagt of nog een der leden iets betreffende 
de financiën in het midden te brengen heeft en verzoekt daarna 
de heeren Fokker en Redeke de rekening van den Penningmeester 
na te zien, die zich gedurende de vergadering van deze taak 
kwijten. 

Eerstgenoemde brengt hierover rapport uit en verklaart, mede 
uit naam van den heer Redeke, dat zij alles in de beste orde 


hebben bevonden. Hij brengt hulde aan den Penningmeester voor 
het door hem gehouden beheer, waarmede de vergadering luide instemt. 


De heer van Hasselt spreekt mede uit naam der overige leden 
den wensch uit, dat de Nederlandsche Entomologische Vereeniging 
nog langen tijd in den heer Groll haren ijverigen penningmeester 
zal mogen zien. 

Thans komt aan de orde de plaats voor de volgende zomerver- 
gadering te bepalen. Verschillende leden stellen plaatsen voor en 
wordt er gestemd over Lochem, door den heer Brants, 
Winterswijk, door den hear Everts, en Paterswolde, door den 
heer Fokker voorgesteld. Bij opening der stembriefjes blijkt, dat 
Lochem, als de plaats voor de zomervergadering, in 1896 te 
houden, is aangewezen. Mr. A. Brants wordt bij meerderheid 


van stemmen tot eerevoorzitter van deze vergadering gekozen, 


De heer Brants verklaart zich gaarne bereid deze taak op zich 
te nemen, en spreekt den wensch uit, dat de dan te houden ver- 
gadering zich in eene even groote, ja grooter opkomst dan deze 
vergadering, zal mogen verheugen. 

Nadat nog de heer Everts het plan voor de den volgenden dag 
te houden excursie naar Loosduinen heeft medegedeeld, wordt de 


vergadering voor eene korte wijle geschorst, 


XX VERSLAG. 


De heer VerLoren, de rei der wetenschappelijke mededee- 
lingen openende, vertoont eenige galwespjes en een parasitisch 
sluipwespje, verkregen uit de ronde groene galnoten aan de dunne 
steeltjes der mannelijke eikenbloesems, die, bij het sterk bloeien 
der eikenboomen in dit voorjaar, zeer veelvuldig waren. 

Reeds in vorige jaren had hij, bij het openen dezer galnootjes, 
daarin gevonden twee nagenoeg volwassen larfjes, waardoor hij 
toen tot de veronderstelling kwam, dat het tweede larfje waar- 
schijnlijk eene zoogenaamde inquiline zou zijn, een indringer- 
medebewoner , eene andere galwespsoort, die het galappeltje der 
eerste gebruikt, om er ook hare eitjes in te leggen en hare larf jes 
te voeden. Een eigenaardig soort van parasitisme alzoo. 

Dit voorjaar gelukte het hem, om uit twee zoodanige , bij elkander 
gevonden larfjes de volkomene insecten te verkrijgen; doch waren 
dit tot zijne verwondering een galwespje en een parasitisch sluip- 
wespje, welk laatste alzoo niet van het galwespje had kunnen 
leven. 

Aanvankelijk van meening, dat deze galnootjes ééncellig waren 
en dus slechts een galwesplarfje zouden bevatten, is het echter 
later gebleken, dat zij er wel eens twee of drie bevatten, waar- 
door het gelijktijdig voorkomen van gal- en sluipwespje is te 
verklaren. 

Spreker niet in staat zijnde de soortnamen te bepalen, vroeg 


of een der leden hem daarin kon behulpzaam zijn. 


De heer Six was zoo vriendelijk de wespjes mede te nemen 
en hem later te berichten, dat hij het sluipwespje meende te moeten 
houden voor een Zorynus regius d Nees v. Esenb. — Echter zegt 
deze van het 3: « pedibus albidis » , terwijl bij ons exemplaar , merkt 
de heer Six op, de heupen en dijen der achterpooten duidelijk 
groenachtig zijn, evenals dit ook zeer goed is afgebeeld op PI. 10 
van de Pinacografia van Snellen van Vollenhoven. 

Wat echter de Cyxips-soort betreft, zag de heer Six geen kans 
die juist te determineeren, maar meende, dat men dit zou kunnen 


doen volgens de beschrijvingen der galnoten, waarvan hij er vier 


VERSLAG. XXI 


vermeldde als voorkomende aan de mannelijke bloesems der eiken- 
boomen. 

Tot zijne bevreemding, moet de heer VerLoren echter zeggen , 
dat geen van allen overeenkomt met de door hem waargenomene. 
De eenige zou wellicht kunnen zijn die van Cynips seminationis GÌ., 
doeh de vermelding: «die Stielen waren verdickt,» kan hij niet 
bevestigen. Nimmer heeft hij eene verdikking der bloesemsteeltjes 
waargenomen. Dit alles bevreemdt hem te meer, omdat hij nimmer 
andere galnoten aan de mannelijke bloesems der eikenboomen heeft 
gezien, en deze hier steeds ieder jaar zoo worden opgemerkt en 
de meest voorkomende blijken te zijn. 

Reeds de Réaumur in zijne « Mémoires pour servir à I His- 
toire des Insectes, Tome III, douzième Mémoire, Des Galles des 
Plantes etc.» Pl. 40. Fig. 1—6, heeft ze zeer juist en nauwkeurig 
beschreven en afgebeeld, en zijne vergelijking met nog « onrijpe 
groene bessen», is zeer juist. Hij noemt ze daarom « des galles en gro- 
seilles », te meer daar er veelal meerdere aan het dunne bloesem- 
steeltje hangen. Zij zijn zuiver bolvormig, van groene, min of meer 
doorschijnende kleur, en van een weeker, vochtiger weefsel, dan 
de meeste andere galnoten, zoodat zij ook na het afsterven geheel 
uitdrogen en bijna tot niets inkrimpen. 

Ook de Réaumur. merkte dit op en bij het nalezen van het- 
geen deze over de galnoten schreef, viel het hem als zeer merk- 
waardig op, dat deze van meening schijnt geweest te zijn, dat de 
galwespjes ook wel eens op andere plantendeelen hunne eitjes 
kunnen leggen, waardoor alsdan gewijzigde galnoten kunnen ge- 
vormd worden, die dan ook weder van invloed kunnen zijn 
op de ontwikkeling van het diertje en een eenigszins gewijzigden 
vorm kunnen doen ontstaan. Eene geheele Darwinistische opvat- 
ting alzoo. 

Vervolgens doet spreker eenige opmerkingen over het azen van 
vlindersoorten op bepaalde bloemensoorten , waardoor men, anders 
zeldzaam te vinden vlinders, in groote hoeveelheid kan aantreffen, 
wanneer men de bepaalde bloemsoort kent, waarop zij hoofdzakelijk 


azen, Dit staat in verband met den aard en vorm van den zuig- 


XXII VERSLAG. 


snuit en den vorm der bloem, waaruit zij den honig gaan zuigen. 
Spreker heeft reeds vroeger de aandacht hierop gevestigd bij zijne 
mededeelingen over de levensgeschiedenis van Acherontia Atropos. 
Ook moet de bloeitijd der bloemen en de tijd, waarin de vlinders 
voorkomen, natuurlijk samenvallen. 

Vooreerst betreft het Macroglossa fuciformis O. (de glasvleugelige 
pijlstaartvlinder), welke steeds voor spreker eene zeldzaamheid was, 
die hij slechts enkele malen als bij toeval had aangetroffen. Nu 
is het hem echter gebleken, dat die vlinder voornamelijk aast op 
waarschijnlijk bepaalde soorten van het plantengeslacht Sz/ene, waar- 
van ook bij ons verscheidene soorten in het wild voorkomen , en die hij 
meent ook onder den naam van koekoeksbloemen bekend zijn. 

Nu heeft men in den laatsten tijd soorten van dit geslacht aan- 
gekweekt voor zaadbloemperken in parken en tuinen, onder de 
benaming van Silene pendula om andere verscheidenheden in den 
bloemzaadhandel te verkrijgen. 

Ook spreker heeft daarvan nu en dan bloemperken gehad en 
is het hem gebleken, dat in den bloeitijd daarvan, in Mei en begin 
Juni, de bloemen dagelijks bij warm, helder weder, voornamelijk 
des middags bij helderen zonneschijn, veelvuldig werden bezocht 
door de genoemde vlinders. Zij vliegen dan zeer snel met recht 
uitgestoken zuigsnuit van de eene bloem naar de andere, om 
daaruit den honig te zuigen, en men kan ze dan zeer gemakkelijk 
vangen, ofschoon anders hunne vlucht buitengewoon snel en 
onrustig is. Een drietal jaren heeft spreker ditzelfde waargenomen, 
zoodat het alsdan weinig moeite kostte er zoovele te vangen als 
men verkoos. 

Van de Macroglossa stellatarum L., (de Meekrapvlinder, ook 
wel de Onrust genaamd, wegens de evenzeer zoo onrustige vlucht), 
die veel menigvuldiger voorkomt, heeft spreker er op die bloemen 
nooit een aangetroffen. Wellicht kan het zijn, dat die er dan niet 
is, ofschoon hij anders gedurende den ganschen zomer op ver- 
schillende bloemen kan worden aangetroffen. Het schijnt, dat deze 
in meerdere generatién ’sjaars voorkomt, terwijl dit bij de fuci- 


formis slechts éénmaal per jaar het geval is, 


VERSLAG, XXIII 


Een ander gelijksoortig verschijnsel betreft Sphinx convolvuli L., 
(de winde-pijlstaartvlinder) die men in den regel ook slechts 
zeldzaam, als bij toeval aantreft. In den laatsten tijd heeft men 
ook eene soort van tabaksplant onder de benaming van Nicotiana 
affinis, met witte bloemen en eene vrij lange pijpvormige bloem- 
kelk en aangenaam als oranjebloesem geurende, mede als zaaiplant 
voor perken in den handel gebracht. Spreker heeft daarvan in den 
laatsten tijd ook perkjes gehad en is het hem gebleken, dat die 
bloemen in de laatste helft van September druk worden bezocht 
door vlinders van S. convolvuli, zoodat tegen het vallen van den 
avond bij gunstig weder er geen dag voorbijgaat, zonder dat 
men daar meerdere kan aantreffen. 

Het is zeer aardig om te zien, hoe zij met hunnen buiten- 
gewoon langen zuigsnuit recht uitgestoken, snel rondvliegen van 
de eene bloem naar de andere, daar slechts een oogenblik vertoeven, 
om weder naar eene andere te snellen en ten laatsten nu en dan 
wat langer te vertoeven met den langen zuigsnuit in de diepte der 
lange bloemen gestoken, om den daar nog aanwezigen honig uit de 
honigkliertjes te zuigen. Aanvankelijk vonden zij waarschijnlijk niet 
anders dan reeds uitgezogen bloemen, dan echter vertoeven zij iets 
langer, ofschoon toch altijd slechts zeer kort. Dan valt het echter 
zeer gemakkelijk hen te vangen, terwijl anders hun vlucht bui- 
tengewoon snel en onrustig is, en zij bijna niet te vangen zijn. 

De lengte van den bloemkelk is in overeenstemming met de lengte 
van den zuigsnuit des vlinders, omstreeks 8 of 9 centimeter. 

Spreker heeft dit ook gedurende een drietal jaren telkens weder 
waargenomen , zoodat het weinig moeite zou kosten zoovele vlinders 
te verzamelen, als men wenschte, en speet het hem zeer, dit niet 
vroeger te hebben geweten, daar het hem wellicht in de gelegen- 
heid zou hebben gesteld meerdere ophelderingen te kunnen ver- 
krijgen omtrent het nog duistere in het leven van den doodshoofd- 
vlinder, zooals hij dat vroeger heeft uiteengezet. Voor 8. convolvuli 
geldt toch hetzelfde als voor Acherontia Atropos. Destijds zag hij 
echter geen kans, van de eerste meerdere levende vlinders te ver- 


krijgen, 


XXIV VERSLAG. 


Hierna vestigde spreker de aandacht der leden op hetgeen door 
onzen hooggeachten Eere-voorzitter, die met hem de eenige nog 
levende oprichter onzer Vereeniging is, wordt vermeld op pag. 8 
van zijn door spreker en zeker ook door allen onzer hoogelijk ge- 
waardeerd en zoo juist en nauwkeurig « Geschiedkundig overzicht 
der Nederlandsche Entomologische Vereeniging 1845—1895 » , 
waarmede hij ons bij deze 50-jarige feestviering heeft vereerd, en 
waar hij schrijft: «Ik herinner mij nog duidelijk , hoe ik met op- 
getogenheid en bewondering de voordrachten aanhoorde van.....> 
en niet het minst die van den hoogbegaafden en toch zoo nederigen 
T. D. Schubärt, mede te Amsterdam, 3 Augustus 1846, over de 
ontwikkelingsgeschiedenis en de anatomie van Bombyx Mori, door 
een aantal microscopische anatomische praeparaten en keurige teeke- 
ningen opgehelderd, die aan de werken van den beroemden P. 
Lyonet deden denken, en waarvan het te betreuren is, dat zij 
nimmer door den druk in ruimer kring zijn bekend geworden ». 

Naar aanleiding hiervan meende spreker, dat het bij deze gele- 
genheid niet ongepast ware, aan de tegenwoordige leden, van welke 
verreweg het grootste gedeelte kan worden geacht daarmede geheel 
onbekend te zijn, iets te doen zien van het werk van dien, door 
hem mede zoo hooggeachten Schubärt, terwijl hij het een genot 
acht mede aan die werkzaamheden met hem te hebben deelgenomen 
en eene zelfvoldoening, daarvan althans iets te doen zien. 
Daartoe liet spreker bij de aanwezigen rondgaan een 38tal platen 
met keurige teekeningen, betreffende de levensgeschiedenis, de 
ontwikkeling en ontleding van Mydrophilus piceus, den grooten 
zwarten watertor, in de verschillende levenstoestanden, van af de 
eierlegging, de vorming en samenstelling der eiernesten, de ont- 
wikkeling der larfjes in het ei, de ontleding der larven, de ver- 
popping en de ontleding van het volkomen insect. 

Spreker betreurt het mede, dat dit werk niet in druk is kunnen 
worden uitgegeven met zooveel meer, waarvan het vertoonde slechts 
een klein gedeelte uitmaakt. De bezwaren daartoe zijn groot. Be- 
halve de zeer aanzienlijke kosten, die voor eene uitgave zouden 


worden vereischt, is ook een niet gering bezwaar gelegen in de 


VERSLAG. XXV 


vervaardiging eener noodzakelijke voldoende beschrijving, waarom- 
trent niets anders aanwezig is, dan korte verklaringen bij het zeer 
aanzienlijk groot aantal voortreffelijke teekeningen. 

De vroegere Groningsche Hoogleeraar in de dierkunde, Prof. 
Cl. Mulder, mede door den heer van der Wulp in zijn Overzicht, 
onmiddelijk daarna herdacht, schijnt het voornemen te hebben ge- 
koesterd, om te trachten dit werk van Schubärt uit te geven. Hij 
had spreker verzocht het eens te mogen hebben, zonder bepaald 
zijn voornemen daaromtrent te kennen te geven. 

Bij Prof. Mulder's overlijden berustte het nog onder hem, doch 
heeft spreker het daarna van de familie terug ontvangen. 

Daarbij is hem gebleken, dat Mulder daaraan had gewerkt, om 
het voor eene uitgave gereed te maken, blijkens de daarbij gevoegde 
aanteekeningen. Ook spreker had steeds gehoopt het werken van 
dien hoogst verdienstelijken Schubärt nog eenmaal in ruimer kring 
te doen bekend worden. Thans echter meent hij op zijn leeftijd 
niet beter te kunnen doen, dan bij deze gelegenheid van het 50- 
jarig bestaan onzer Vereeniging dit werk althans aan de Vereeniging 
te schenken , om het in de boekverzameling te bewaren, ten einde een 
ieder, die daarvan kennis wenscht te nemen, daartoe in de gele- 
genheid te stellen, met de aanteekeningen van den Hoogleeraar, 
Cl. Mulder, zooals hij het heeft terugontvangen. Hij meende bij 
deze 50-jarige feestviering geen beter geschenk aan de Vereeniging 
te kunnen aanbieden. 

Uit die aanteekeningen van den Hoogleeraar Cl. Mulder trof hem 
ook zeer de hooge vereering, die ook hij voor Schubärt koesterde. 


Hij vond daaronder aangeteekend: 


NOTA OVER SCHUBÄRT. 


«Er zijn menschen die men bewondert en liefheeft. Be- 
wondert, omdat zij den moed hebben, onder min gunstige 
omstandigheden, toch te doen, wat hunne hand vindt om te 
doen, en dat doen met al hun macht; liefheeft, omdat hun 
edel karakter, onder dat alles rein bewaard bleef. Me dunkt, 


zóó zijn zij brave leden der aardsche maatschappij, zóó gaan 


XXVI VERSLAG. 


zij heen, in de hope van het toppunt van liefde te zullen 
ervaren. Z66 bewonderde ik Toers Diesbergen Schubirt. 
Slechts éénmaal had ik het voorrecht met hem zaam te 
zijn. Het was op zijn studeer- en werkvertrek. Ik kwam licht 
van hem vragen in zaken, waarin ik my niet vertrouwde. 


Het gold ingewandswormen in de eerste plaats. » 


Van al het werken van Schubärt zijn diens onderzoekingen en 
waarnemingen over ingewandswormen wel het belangrijkst en 


omvangrijkst, met eene groote hoeveelheid uitmuntende teekeningen. 


De Eerevoorzitter betuigt den spreker dank voor zijne belang- 
rijke voordracht en tevens voor het zeer welkome geschenk voor 
de bibliotheek, dat zeker nergens een beter plaats zou hebben 


kunnen vinden. Het zal steeds in waarde worden gehouden. 


De heer Fokker laat ten eerste eenige exemplaren rondgaan 
van Alydus calcaratus L. en rupestris Fieb., de eenige soorten 
van dit geslacht, die in Europa voorkomen. A. calcaratus is alge- 
meen verspreid en komt ook in ons land voor, daarentegen is 
rupestris alleen in de alpen van Zwitserland en Tirol waargenomen. 
In de laatste zes jaren heeft spreker op zijne reizen te vergeefs 
naar deze laatste soort gezocht, totdat hij eindelijk in den afgeloopen 
zomer deze in aantal vond te Saas Fée in het Saasthal, een zijdal 
van het Rhônedal, dicht bij Zermatt. Daar, aan den voet van de 
Féegletscher, was deze soort op ’t «Geröll» niet zeldzaam, doch 
moeilijk te vangen. Het schijnt dus, dat rupestris alleen zeer hoog 
voorkomt (Fée ligt op 1798 Meter). 

Nog vestigt spreker de aandacht op eenige oranjebruine exem- 
plaren van A. calcaratus uit Thüringen, die door hunne kleur 
van den algemeen voorkomenden vorm, die donkerbruin of zwar! 
is, zeer opvallend afwijken. 

Als nieuw voor onze fauna kan spreker vermelden: 
Pachytomella Passerinw Costa, gevangen door Dr. de Meyere 


te Kuilenburg. 


VERSLAG. XXVII 


Orthocephalus Ferrari Reut, te Oldenzaal en Prlophorus con- 
fusus Kb., te Haamstede door hem zelf gevangen. 

Het voorkomen van de eerste twee soorten is zeer onverwacht, 
daar de eerste alleen in Zuid-Europa en Noord-Afrika, de tweede 
slechts op twee plaatsen, één in Italië, en één in Zuid-Hongarije 
is aangetroffen. Beide soorten zijn door Dr. Reuter geverifieerd. 

Omtrent Phimodera galgulina H. Sch., reeds lang als inlandsch 
bekend, (daar twee exemplaren werden gevangen, een door den 
heer Snellen van Vollenhoven en een door den heer Leesberg, 
beiden tegen een muur van het Kurhaus te Scheveningen) merkt 
spreker op, dat deze buitengewone zeldzaamheid, voor zooverre 
hem bekend, alleen in Hongarije werd gevangen. 

Al deze soorten laat spreker rondgaan evenals Solenostethium 
lynceum F; alleen voorkomende en nog zeer zelden aan de Middel- 
landsche zee, welke opmerkelijk is door de oogvormige versiering 
en Odontotarsus caudatus, in Algerië en zelden in Zuid-Europa 
gevangen, welke uitmunt door de staartachtige verlenging van het 
achterlijf (incasu het schild). Zoowel de versiering van de eene, als 
de staart van de andere soort, zijn afwijkingen, die bij Hemiptera 
zeer ongewoon zijn. 

Odontotarsus caudatus onderscheidt zich hierdoor van de aanver- 
wante soort O. grammicus L. die in Zuid-Europa niet ongewoon is. 

Ten slotte vestigt de heer Fokker nog de aandacht op de 
platen in kleurendruk van het Tijdschrift van de London Entomo- 
logical Society, die naar zijne meening, wat uitvoering betreft, 
goed geslaagd zijn, en welke wijze van reproductie ook voor de 
uitgave van ons Tijdschrift zou zijn aan te bevelen, Kenige afleve- 


ringen van het Engelsche Tijdschrift laat spreker rondgaan. 


Hierop deelt de heer Snellen mede, dat reeds bij vele platen 
van ons Tijdschrift van kleurendruk is gebruik gemaakt, doch 
dat niet alle daartoe geschikt zijn, moetende zij in dat geval met 
de hand gekleurd worden. Dit kost zeker meer tijd, maar naar 
zijne meening is de uitvoering dan ook in eenige gevallen beter. 


De heer Snellen laat ter bezichtiging rondgaan een exemplaar 


XXVIII VERSLAG. 


van Venilia Macularia L. (Snell., Vlinders van Ned. I. p. 538) 
met okergele in plaats van goudgele grondkleur. Het werd den 
23 Mei 1895 in het Ulvenhoutsche bosch bij Breda, waar gewone 
voorwerpen toen zeer talrijk waren, gevangen. 

Vervolgens deed spreker eene mededeeling over Perophora Batesii 
Newm, eene Zuid-Amerikaansche Saturnide, waarvan hij door 
tusschenkomst van ons medelid, Pater E. Wasmann vlinders, 
rupsenwoningen en eieren had ontvangen. De laatste vooral zijn 
zeer merkwaardig. Aangezien over dit onderwerp eerlang een stukje 
in het Tijdschrift zal verschijnen , wordt om herhalingen te ver- 


mijden, daarnaar verwezen. 


De heer Piepers deelt het volgende mede: 

De gang mijner studien op entomologisch gebied leidde er mij 
toe in den laatsten tijd in het bijzonder mijne aandacht te wijden 
aan de geestelijke eigenschappen der insecten. Ten opzichte van de 
hoogst ontwikkelden dezer dieren , de mieren, is hieromtrent nu 
al veel bekend gemaakt; minder evenwel wat betreft de andere 
orden , zooals die der Lepidoptera. Ik meen dat daarom de mede- 
deeling van eenige aanteekeningen en opmerkingen daarover door 
mij gemaakt de hier aanwezige entomologen wel eenige belang- 
stelling zullen kunnen inboezemen. Wellicht mag het mij zelfs 
zoo gelukken, sommigen ook nog tot de mededeeling van door hen 
zelven omtrent deze zaak gemaakte waarnemingen uit te lokken. 
Veel toch wordt voorzeker steeds waargenomen dat ongelukkig, 
omdat het niet dadelijk wordt opgeteekend, voor de wetenschap 
verloren gaat; soms kan dan evenwel door de aandacht op zulk 
een onderwerp te vestigen nog wel iets uit de schatkameren van 
het geheugen worden te voorschijn gebracht en zoo voor de men- 


schelijke kennis en studie behouden blijven. 


Wanneer men het doen en leven der insecten met de heilige 
aandacht, welke den ingewijden in de geheimenissen der natuur 
eigen is, ernstig en nauwlettend gadeslaat dan valt het niet te 


ontkennen dat dit meermalen den indruk geeft van geheel auto- 


VERSLAG. XXIX 


matisch, uitsluitend door op die dieren inwerkende invloeden te 
geschieden zonder dat wil of keuze of eenige verstandelijke werking 
van hunne zijde daarbij eene rol speelt. 

Ik zag b. v. eens een 15tal jonge rupsen van Dreatu petola , 
Moore, over den weg loopen, de eene achter de andere en 700 
samen eene lange lijn vormende. Elke volgende sloot als het ware 
blindelings bij hare voorgangster aan; zoo zag ik de voorste eens 
plotseling omkeeren en in tegenovergestelde richting vlak langs de 
haar volgende rij rupsen terugloopen, en onmiddelijk hierin ook 
door de andere gevolgd worden, zoodat zich tijdelijk twee rijen 
nevens elkander vormden, waarvan elke zich in eene andere richting 
voortbewoog. Toen zij nu weder alle achter elkander liepen nam 
ik behendig de voorste weg; dit gaf echter niet de geringste 
stoornis; de andere rupsen bleven voortloopen als te voren, alleen 
was de tweede nu de voorste geworden, zonder dat zij echter 
scheen te bemerken hare voorgangster verloren te hebben en nu 
zelve de richting aan te moeten geven. Nu plaatste ik de weg- 
genome weder dicht nabij de lijn harer voortloopende vroegere 
makkers, maar wel verre, dat zij zich nu weder bij deze ging voegen 
en hetzij hare oude plaats, hetzij eene andere in of aan het 
achtereinde der rij ging innemen, verwijderde zij zich onmiddelijk, 
naar het mij voorkwam zelfs met eenigen spoed van de andere 
en liep eene andere richting uit. Ik zette haar toen weder op 
hare oude plaats vóór de rij, maar ook toen liep zij zijdelings weg, 
zonder dat ditmaal de andere haar volgden. Het was volkomen 
alsof die rupsen elkander niet meer kenden; alsof van een voort- 
rollend rijtuig een stuk van de kap was afgevallen en zoo ook 
dadelijk opgehouden had daarvan een deel uit te maken en in de 
verdere beweging daarvan te deelen, terwijl het rijtuig zonder 
dat verlies te bemerken voort bleef rollen. 

Een andermaal gebeurde het mij dat op zekeren ochtend uit 
twee, elke zich in eene andere doos bevindende poppen van 
Amblypodia Centaurus Fab. de vlinders waren uitgekomen. De 
kamer waarin dit plaats vond had den bekenden langwerpigen 


vorm, die men gewoonlijk met dien der vroeger gebruikelijke 


XXX VERSLAG. 


pijpenladen vergelijkt; aan de smalle zijden bevond zich aan den 
eenen kant de deur, aan den anderen één groot glasraam met eene 
wit gazen gordijn bedekt, waarop de zonnestralen vielen. Ten einde 
nu de aldus uitgekomen dagvlinders onbeschadigd in mijne wijde 
cyaankali flesch over te brengen had ik de gewoonte hen 
met de doos of flesch waarin zij zich bevonden in het donkere 
gedeelte der kamer, bij de deur, te plaatsen en ze dan op te jagen 
als wanneer zij natuurlijk naar het licht toe vlogen en op de 
verlichte gordijn gingen zitten, waar het gemakkelijk was de ver- 
giftflesch over ze heen te zetten. Zoo deed ik nu ook met ééne 
dezer Amblypodia’s; zij vloog dan ook dadelijk naar de gordijn, 
bleef daar echter maar een oogenblik, vloog toen ter zijde af naar 
eene niet door de zon beschenen boekenkast en zette zich tegen 
eene der planken van die kast neder. 

Nadat ik haar daar gevangen had, begon ik nu dezelfde ma- 
noeuvre met de tweede Amblypodia en nu zag ik deze volkomen 
hetzelfde doen als de eerste; ook zij vloog naar de gordijn, maar 
dadelijk daarna zijdelings af naar de boekenkast cn zette zich daar 
juist op hetzelfde plekje tegen dezelfde plank neder waar ook de 
andere zich had geplaatst. Hier nu aan toeval te denken kwam 
mij toch te sterk voor, ik kon er niet aan twijfelen of dezelfde 
mij niet bekende reden had de handeling van beide vlinders 
geheel gedomineerd. Waar de eerste geheel door vrije, eigen keuze 
scheen geleid te worden, bleek het door de tweede wel dat hierbij 
van geene vrije keuze de rede kon wezen, maar beide vlinders 


onbewust als blinde werktuigen moesten hebben gehandeld. 


Zoo nam ik eens in mijnen tuin te Batavia eene Papilio Aga- 
memnon L. waar, die daar weken lang binnen eene beperkte ruimte 
tusschen eenige boomen, heen en weder vloog. Zij trok mijne aan- 
dacht niet alleen omdat ik haar daar elken dag op dezelfde plaats 
in den zonneschijn zag vliegen, maar ook omdat zij blijkbaar die 
plek als haar speciaal domein beschouwde en de buitengewone 
dapperheid waarmede zij dat eigendom bewaakte. Meermalen toch 


nam ik zulke bewijzen van moed bij vlinders waar; reeds op de 


VERSLAG. POI 


zomervergadering van dit genootschap in 1875 deelde ik mede 
hoe ik op Celebes eene Precis Intermedia Feld. de veel grootere 
Ornithoptera Hippolytus Cram had zien aanvallen en van de bloemen, 
waarop ook zij aasde, verjagen; later zag ik te Soerabaia eene . 
Cathaemia Periboea Godt evenzoo eenen grooten hommel van eenige 
bloemen verjagen en te Buitenzorg een mannetje van Cathaemia 
Belisama. Cr., toen, terwijl het juist bezig was aan eene schoone 
van zijn geslacht op de omslachtige wijze der dagvlinders het hot 
te maken, een veel grootere Papilio Helenus L. onvoorzichtig te 
dicht in de nabijheid kwam, dezen orbescheiden gast woedend 
aanvallen en een heel eind ver vervolgen, voordat hij weder naar 
zijne minnares terugkeerde. Maar deze Papilio Agamemnon deed 
zijnen naam eer aan en overtrof alle de genoemden in dapperheid. 
Niet alleen toch dat hi alle insecten, die zich in zijn gebied 
waagden, vlinders, libellen of bijen, onmiddelijk aanviel; maar hij 
ontzag zelfs kleine vogels niet, die door zijn domein vlogen en 
vervolgde ze onvermoeid totdat zij zich verwijderd hadden. Dit 
geschiedde in het drooge jaargetijde en duurde zoo eenige 
weken; toen zag ik dien vlinder niet meer en was hij dus ver- 
moedelijk tot zijne vaderen verzameld. Maar ziet, een jaar later, 
omstreeks denzelfden tijd, zag ik op dezelfde plaats weder eenen 
vlinder van dezelfde soort, die zich geheel en al op dezelfde wijze 
gedroeg als zijn voorganger. Moet men nu hier ook niet aannemen 
dat er eenige oorzaak, door mij niet waar te nemen , heeft bestaan , 
die op dezelfde plek, elk jaar omstreeks denzelfden tijd hetzelfde 
deed ontstaan, en aan welks invloed die beide vlinders dus geheel 


onderworpen waren ? 


Overigens hebben zeer vele Rhopolocera even als deze Pap. Aga- 
memnon de gewoonte binnen eene vrij beperkte ruimte hun leven 
te slijten, Elk vlinderjager van ondervinding heeft wel waargenomen 
dat men dagen achtereen, soms zelfs met eene week tusschenruimte 
dezelfde plek bezoekende, daar ook dezelfde vlinders ontmoet , som- 
mige soms door eene bizondere beschadiging duidelijk herkenbaar, 


en dat niet om redenen van voeding 


g, aangezien toch volkomen 


XXXII VERSLAG. 


dezelfde bloemen ook elders in de nabijheid in menigte aanwezig 
zijn. Bij mijn laatste bezoek te Tjibodas op den berg Gedeh in 
West-Java zag ik vier dagen achtereen eene Pyrameis Cardui 
L. om en bij den steenen stoep der woning; den ganschen dag 
zoolang het weder helder was, was zij daar aanwezig, 

Papilio Demolion Cr. is een snel vliegende vlinder maar bepaalt 
zich met dat al liefst tot het volgen van een weg of pad of wel 
den kant van een bosch of een’ tuinrand, welke hij voortdurend 
afvliegt, zich slechts zelden eenige oogenblikken op eene bloem 
ophoudende; terwijl hi, aan het eind gekomen, dan omkeerende, 
weder denzelfden weg terugvliegt, meestal echter langs eenen om- 
weg naar zijn uitgangspunt terugkeert en van daar af weder den- 
zelfden tocht begint. Deze afstand nu, welke alzoo als de middellijn 
kan worden beschouwd van de ruimte waarin die vlinder, tenzij 
hij om de eene of andere reden gedwongen wordt zich naar elders 
te begeven, zijn leven schijnt te slijten bedraagt niet meer dan 
eenige minuten gaans. Ziet men op Java ’savonds Hesperiden om 
bloemen vliegen en beproeft men ze te vangen zonder dat dit echter 
gelukt, dan vliegen zij veelal op eens pijlsnel weg en worden dien 
avond niet meer gezien. Men zou dan denken dat zij ver weg zijn 
gevlogen; dit is echter zeker wel niet het geval geweest want den 
volgenden avond komen zij weder op dezelfde bloemen terug. Blijk- 
baar openbaart zich hierin ook het bestaan van het herinnerings- 
vermogen. Want voorzeker zouden zij tot die bloemen ook door 
den geur of zelfs door hare kleuren kunnen worden gelokt; maar 
meer waarschijnlijk acht ik het toch, dat zij ze zich herinneren; 
wanneer Pap. Demolion zoo steeds denzelfden weg weet terug te 
vinden moet daarbij toch zeker wel de herinnering in het spel 
zijn. Op de reeds genoemde zomervergadering van 1875 deelde 
ik dan ook reeds eene waarneming mede nopens eene Precis 
Intermedia Felder die ik zes avonden achtereen op dezelfde plek 
tegen de zoldering der societeit te Mangkasar zag slapen , terwijl zij 
des daags daar niet te vinden was, die dus blijkbaar elken avond 
zich haar slaapverblijf wist te herinneren en terug te vinden. Ook 


het erkennen van sommige kleuren door tlinders wijst op hetzelfde. 


VERSLAG. KNTET 


Omtrent bijen is dit vermogen door bepaalde proefnemingen al 
buiten allen twijfel gesteld; wat libellen betreft heb ik reeds in 
mijne jeugd daaraan leeren gelooven; zoo dikwijls toch had ik toen 
al waargenomen dat, wanneer ik aan het hengelen was, blauwe 
libellen zich met blijkbare voorliefde op den blauwgekleurden dobber 
van mijn vischsnoer nederzetten. Ten opzichte der vlinders bleek 
het duidelijk toen een bekend Italiaansch natuuronderzoeker op 
Nias daarvan gebruik wist te maken om de hoog om het geboomte 
vliegende exemplaren van Zphias Vossii Maitl. machtig te worden. 
Hij vervaardigde namelijk evenzoo geel met rood gekleurde vlinders 
van papier en bevestigde die tegen de stammen van boomen, en 
inderdaad kwamen pu de levende vlinders uit de hoogte op deze 
papieren vlinders aanvliegen. Zoo zijn mij ook waarnemingen be- 
kend van vlinders. die tegen vensterruiten aanfladderden waarachter 
zich kunstbloemen bevonden, en dus blijkbaar op de kleur dier 
bloemen afkwamen. Zelf zag ik meermalen Grapta Charonia Drury. 
met voorliefde op mijnen blauwen jachtkiel aanvliegen en zich 
daarop nederzetten; eene Libythea deed eens hetzelfde en wel zoo 
rechtstreeks uit eenen vrij hoogen boom daarop toevliegende, dat 
elke twijfel omtrent hare bedoeling onmogelijk was. Van beide 
vlindersoorten zijn nu de vleugels ten deele met blauw versierd. 
Zij konden dus die kleur niet alleen onderscheiden, maar herkenden 
ze blijkbaar ook. En daartoe is wel herinnering onmisbaar. Einde- 
lijk schijnt ook het feit dat de e-vlinder hare eieren steeds op de 
zelfde soort van voedingsplant weet te leggen, waarop zij ook zelve 
als rups geleefd heeft, wel uit herinnering te moeten worden ver- 
klaard. Vroeger is dan ook reeds opgemerkt dat daarin niets on- 
mogelijks is gelegen, daar toch gedurende den nymphatoestand de 
organen der rups wel eene groote verandering ondergaan , maar 


daarbij het grootste deel van het centraal zenuwstelsel behouden blijft. 


Het constateeren van het herinneringsvermogen bij de vlinders 
is nu van veel belang, omdat dit toch ook het feit der waarneming 
insluit, die immers aan alle herinnering vooraf moet gaan. Want 
waarneming heeft immers geenen zin, tenzij zij tot basis moet 

Tijdschr. v. Entom. XXXIX, vo 


XXXIV VERSLAG. 


dienen voor logische gevolgtrekkingen en daarop gegronde, alzoo 
op verstandswerking berustende, geenszins onbewuste handelingen. 
Dat dan ook het waarnemingsvermogen niet kan ontbreken volgt 
verder uit de omstandigheid, dat de nieuwsgierigheid, welke toch 
geheel op dat vermogen steunt en dan ook evenals bij de mensch- 
heid zich bij sommige hoogere dieren, als bij de huiskat en de 
nachtegaal, zoo duidelijk openbaart, mede aan sommige vlinders 
eigen is. | 

In een oud Duitsch werkje lees ik toch dat Vanessa C. Album L. 
de gewoonte heeft op menschen toe te vliegen en ze blijkbaar 
nieuwsgierig van dichtbij op te nemen; hetzelfde nam ik op Java 
waar bij Pyrameis Dejeanii Godt. en Diadema Misippus L. Maar 
terwijl bij de menschheid deze eigenschap bij voorkeur aan hare 
schoonste helft wordt toegekend, waren de nieuwsgierige D. Misippus 
steeds alleen dd. Het kan echter wezen dat de waarnemingen ten 
deze nog niet geheel vertrouwbaar zijn — namelijk niet de mijne 


omtrent D. Misippus, — maar die welke de menschheid betreffen, 


Ziet men nu hoe sommige vlinders, die niet tot de van aard 
zeer schuwe behooren, maar zooals Pap. Polytes L. en Pap. Coon 
F. b. v. of wel Euploeasoorten in den regel den mensch niet 
vreezen en zeer nabij hem langzaam en laag bij den grond vliegen , 
wanneer een jager soms tracht ze te vangen maar zijnen slag mist, 
onmiddelijk niet alleen dat feit waarnemen maar het ook begrijpen, en 
dan bemerkt hebbende dat zij vervolgd worden, dat er dus gevaar 
is, door hunne wijze van vliegen geheel te veranderen en eene 
zeer ongeregelde vlucht aan te nemen of zich tusschen struiken 
te begeven hunne vangst zeer moeielijk maken en meest weten te 
doen mislukken; hoe zij soms slechts een weinig hooger gaande 
vliegen maar toch immer zoo hoog dat het net ze niet kon 
bereiken, zelfs geheel den indruk maken den afstand binnen welken 
zij veilig zijn zeer juist te kunnen beoordeelen; dan moet men 
wel noodzakelijk tot de overtuiging komen, dat daarbij niet van 
automatische handelingen de rede kan wezen, maar van zulke, die 


op waarneming van zich toevallig voordoende feiten en daaruit 


VERSLAG. XXXV 


logisch getrokken gevolgtrekkingen berusten en verder van een 
verstandig overleg nopens de beoordeeling dier omstandigheden en 
de daartegen aan te wenden middelen van verdediging de ken- 
merken dragen. ‘ 

Een’ sterken indruk van dit laatste verkreeg ik ook eens 
in een tweegevecht, dat ik te Bodjonegoro hield met eenen grooten 
Javaanschen horzel. Ik zag daar eens eenige vlindertjes vliegen op 
bloemen van lage struiken, die ongeveer een tiental passen ver- 
wijderd groeiden van eene rij laag geboomte, dat den rand van 
een’ tuin vormde. Naar die vlindertjes met mijn net slaande be- 
leedigde ik nu blijkbaar eenen daar ook eenige versnapering 
nemenden horzel, die onmiddelijk opvloog en in de lucht stilhoudende 
en mij aanziende, blijkbaar voornemens was mij aan te vallen. 
Ik trachtte hem toen door eenen slag met het net weg te jagen, 
wat echter maar gedeeltelijk gelukte, daar hij terstond een eindje 
zijwaarts weder dezelfde positie aannam, Toen ik hem nù ander- 
maal poogde te verjagen, vloog hij eensklaps rechttoe, rechtaan, 
naar het vermelde lage geboomte en verdween daartusschen. Zoo 
plotseling geschiedde dit echter, dat het mij den indruk gaf niet 
van eene vlucht maar van een overlegd plan, van eene feite, 
en dat ik daarom meende hem nog niet te mogen vertrouwen, 
zoodat ik, hoewel half ter zijde gekeerd zijnde, om het gevangen 
vlindertje uit het net te nemen toch dat geboomte in het oog 
bleef houden. En te recht, want na weinige oogenblikken zag ik 
hem weder daaruit te voorschijn komen, maar een heel eind 
van de plaats verwijderd, waar hij daarin was verdwenen, en toen, 
blijkbaar denkende dat ik hem nu niet bespeurde, van ter zijde 
recht op mij toevliegen, wat hem echter slecht bekwam, daar 
ik hem nu met het net ving en onschadelijk maakte. Het sterkste 
bewijs voor den indruk van verstandelijk overleg, welke het optreden 
van dit dier mij gaf, ligt zeker in de omstandigheid, dat ik om 
die reden zijne gefingeerde vlucht niet vertrouwde. Want in mijne 
jeugd leerde men, dat men zijnen vijand niet moet vertrouwen 
en vooral ook tegen hem zijne achterzijde of andere zwakke punten 


moet weten te bewaken, en dat men zulks verzuimende eene grove 


XXXVI VERSLAG. 


fout maakt. Tegenwoordig wel is waar, geloof ik, nous avons 
changé tout cela en maakt zulk een verzuim iemand de hoogste 
lof en eerbewijzen van een dankbaar volk waardig. Maar ik han- 
delde toen nog wat ouderwets en toch wel te recht want anders 
zou ik waarschijnlijk eene zichtbare plek op het hoofd als teeken 
uit dit tweegevecht hebben overgehouden, al is het nu ook alweder 
waar dat dit mij thans niet erg meer ontsieren zou. Immers als 
de Javanen gelijk hebben met hun beweren, dat die horzelsoort, 
die zij daarom «tawon das» d. i, hoofdwesp, noemen, altijd 
op het behaarde gedeelte van het hoofd steekt en op de aldus 
verwonde plek later alleen maar wit of kleurloos haar groeit, 
even als bij paarden op de plekken waar zij «gedrukt» zijn 
geweest. 

Ook sommige rupsen geven blijken van een groot overleg. Het- 
zelfde wat Prof. Westwood al voor lang van die van Thecla Iso- 
crates, Limenitis Camilla en Saturnia Promethea, mededeelde 
(Transactions Ent. Soc. London II, bladz. 4), dat zij, om het 
afvallen van het blad of de vrucht waarin zij zullen verpoppen of 
overwinteren, te beletten, die met een opzettelijk daartoe ver- 
vaardigd spinsel aan den tak bevestigen, zag ik ook bij de rups 
van Muthalia Adonia Cr. Deze rups verandert in eene hangpop 
tegen het blad van de Loranthussoort, waarop zij leeft. Dit blad 
laat nu, zoo spoedig het begint af te sterven, zeer gemakkelijk 
van den tak los en valt dan op den grond en opdat de rups nu 
hierdoor als pop geen nadeel zal lijden, spint zij het eerst aan den 
tak vast. Merkwaardig is het hierbij dat dit afvallen, wat tegen 
of in eenen langen winter met bijna alle bladeren gebeurt, op 
Java gedurende het 10tal dagen, dat de rups slechts pop blijft, 
geenszins noodzakelijk behoeft voor te vallen, maar alleen door 
de eigenaardige natuur van de Loranthus-plant zeer mogelijk 
is, en dat dit nu toch reeds voldoende is om deze rups dien 
voorzorgsmaatregel te doen nemen en haar dus bekend schijnt te 
wezen. 

Niet minder beleid toont eene Javaansche Hesperiden-rups, door 


onzen president als Hesperia Unisticta Sn. i. litt. gedetermineerd. 


VERSLAG, XXXVII 


De zeer lange poppen van de afdeeling der Hesperiden, waartoe 
deze behoort, bevinden zich op de bovenzijde van de bladeren 
hunner voedingsplanten, daaraan met het staarteinde vastgehecht 
en door middel van een zoogenaamd gordeldraadje er op vast- 
gehouden. Het bamboesblad, waarop deze soort leeft , heeft nu echter, 
wanneer het gaat verdroogen, groote neiging om in de breedte 
naar onderen om te krommen, hetwelk natuurlijk als er zich 
zulk eene pop op bevindt, ten gevolge zou moeten hebben , dat het 
gordeldraadje van beide zijden sterk aangetrokken wordende zou 
komen te breken en zoo de pop aan het staartspinsel zou komen te 
hangen, hetwelk den vlinder het uitkomen moeielijk zoude maken 
en bovendien de pop zeer zichtbaar zou doen zijn en zoo aan 
veel gevaar bloot stellen, òf de pop sterk zou gaan beklemmen en op 
die wijze kwetsen en dooden. De rups weet dit nu evenwel te 
voorkomen door in de eerste plaats over het abdomen van de aan- 
staande pop nog een tweede gordeldraadje te spinnen en verder de 
beide zijranden van het blad door twee sterke uit vele draden 
saamgevoegde banden zamen te verbinden, welke over het voorste 
en achterste deel der pop gespannen sterk genoeg zijn om het 
blad als het later soms gaat verdroogen, te beletten naar den 
verkeerden kant om te krullen. En zoo wordt dit gevaar voor de 
pop geheel verwijderd. 

Uiterst fraai vervaardigd is de cocon van de langharige rups 
van Bizone Puella Moore. Hij is zeer ruim, nagenoeg eivormig 
en geheel uit zeer kunstig in elkander gezette lange haren bestaande, 
die zoo een wijd traliewerk vormen. Daarin nu gaat de rups tot 
het verpoppen over. Maar zij behoort tot de zindelijke rupsen en 
schijnt de afgestroopte rupshuid niet in hare fraaie popwoning te 
willen dulden. Er zijn meer zindelijke rupsen; zoo sommige van 
Hesperiden, die in lange kokers van saamgerolde bladeren leven 
en nu als ware kanonniers hare excrementen, die, daar de rupsen 
op drooge grassoorten leven, ook zeer droog zijn, als een’ kogel uit 
eene geweerloop, een eind ver uit die kokers weten te schieten. 
Hoe doet onze rups nu om die huid uit den cocon te verwijderen? 


Zij vervaardigt daartoe dezen laatsten verticaal tegen eenen muur of 


XXXVIII VERSLAG. 


ander verticaal vlak en laat dan onder in den cocon juist onder de 
plaats, waarin de rups daar in eene pop zal veranderen, een gaatje 
open, maar ten deele nog door de elastieke uiteinden van eenige 
der lange haren gesloten. En wanneer nu de pop de rupshuid 
heeft afgestroopt, laat zij deze naar beneden vallen en valt die dan 
juist door dat gat naar buiten. En dat er daarbij van overleg, van 
berekening, de rede moet zijn en niet van een automatisch han- 
delen volgt hieruit, dat dit niet altijd precies gelukt, maar soms 
wel eens die huid half op de haartjes blijft hangen en dus niet 
naar buiten valt, Om dezelfde reden merkt b. v. Dr. F. Dahl dan 
ook te recht op, dat, aangezien wanneer spinnen een beschadigd 
of vernield gedeelte van hun web herstellen dit blijkbaar door 
het ongewone van het werk niet altijd goed gelukt, die handeling 
noodzakelijk met zelf bewust overleg moet geschieden, hoewel overigens 
elke zoodanige spin de kunst om een geheel volmaakt net te ver- 
vaardigen toch is aangeboren. Eenmaal zag ik dan ook eene 
rups van dezelfde soort haren cocon niet vertikaal maar horizontaal 
tegen den bovendeksel van eene doos vervaardigen, en toen wist 
zij dan toch ook de vermelde opening zóó onder de pop te plaatsen , 
dat die voor het beoogde doel dienen kon, hoewel dat gat 
daardoor niet in het verlengde van de as der pop zich bevond 
gelijk altijd het geval is wanneer de cocon verticaal is vastge- 
hecht en dus de pop daarin ook verticaal hangt. Er werd dus 
met de omstandigheden rekening gehouden om het beoogde doel 
te bereiken. 

Een bewijs dat bij deze handelingen inderdaad van verstands- 
werking de rede is, vind ik dan ook in de omstandigheid dat 
dezelfde dieren, eveneens als menschen en hoogere dieren, door den 
invloed van hartstochten of andere invloeden, die hunne aandacht 
uitsluitend op iets bepalen, er toe gebracht worden dat overleg, 
bepaaldelijk ten opzichte van hun eigen levensbehoud geheel te 
verwaarloozen Zoo iets zou toch bij machines of automatisch han- 
delende wezens niet kunnen voorkomen. Maar even als men ziet 
dat hoogere dieren door de hartstocht der liefde vervoerd het ge- 


vaar vergeten dat hun in de nabijheid van den mensch dreigt en 


VERSLAG. XXXIX 


den jager ongemerkt laten naderen; evenals men vechtende vogels, 
de anders zoo slimme en schuwe musschen b. v. zoo door toorn 
vervoerd ziet, dat zij zich met de hand Jaten grijpen, zoo is het 
ook met de vlinders. Zijn zij met het spel bezig, dat de paring 
voorafgaat, dan laten zij elkeen zeer gemakkelijk naderen; en zoo 
is het ook dikwijls wanneer eenig genot geheel hare aandacht 
bezig houdt, wanneer zij b. v. honig uit bloemen of iets anders, 
dat hun zeer smaakt, bezig zijn op te zuigen. Ik zag eens op een’ 
bergweg op Java vele kleine blauwe Lycaeniden op eene modderige 
plek de natte aarde uitzuigen en dat met zooveel vasthoudendheid, 
dat zij niet alleen bij mijn naderen niet opvlogen maar dat zij zich 
daar lieten doodtrappen gelijk mij bij het beschouwen van in dien 
modder afgedrukte voetsporen van voorbijgangers bleek , waarin zich 
doodgetrapte vlindertjes van die soort vertoonden, die dus zelfs 
toen de voet van dien voorbijganger zich vlak boven de plek waar 
zij zaten te zuigen bewoog, nog niet waren opgevlogen. Een merk- 
waardig voorbeeld hiervan trof ik ook eens aan in het Willis ge- 
bergte op Java. Ik vond daar op eene plek de eene of andere 
rottende, naar ik meen plantaardige zelfstandigheid aan welke eene 
menigte groote mieren bezig was zich te approviandeeren. Dicht 
daarbij zaten een achttal groote vliegen bij elkander met de meeste 
aandacht er naar te kijken, blijkbaar zeer begeerig van dat maal 
hun deel te nemen maar daarin door de mieren belet, want van 
tijd tot tijd waagde eene enkele vlieg het wel eens op dat aas toe 
te vliegen, maar werd dan blijkbaar dadelijk door de mieren daarvan 
verjaagd en ging dan weder nevens hare makkers zitten. Het was 
in het klein geheel het beeld van een kreng waaraan eenige honden 
zich te goed doen, terwijl in de nabijheid eenige kraaien dit met 
groote begeerte zitten aan te zien en nu en dan eens eene poging 
aanwenden. ook wat van den buit meester te worden maar dan 
dadelijk voor de honden weder de vlucit moeten nemen. En nu 
vlogen die vliegen niet alleen niet dadelijk weg toen ik stilhoudende 
dit tooneel eens van zeer dichtbij ging beschouwen , maar zelfs niet, 
toen ik opzettelijk mijne hand dicht bij ze heen en weder bewoog, 
Alleen voor dat aas hadden zij aandacht. 


XL VERSLAG. 


Zulk een toestaud nu, waarbij de zorg voor eigen behoud, die 
anders in het leven der dieren eene zoo overwegende rol speelt , 
geheel vergeten en derhalve het verstand tijdehjk geparalyseerd 
wordt, is zeker wel zeer nauw verwant aan dien van het hyp- 
notisme waarin men, zooals bekend is, eene kip gemakkelijk kan 
brengen door hare aandacht op eene krijtstreep te bepalen. En dat 
ditzelfde ook bij lagere dieren kan voorkomen is toch bekend, 
het behoort reeds tot de oudste proefnemingen op het gebied van 
het hypnotisme om kreeften in zulk eenen toestand te brengen; 
wel is waar wordt die dan langs mechanischen weg opgewekt, maar 
hetzelfde zenuwverschijnsel is daarvan toch het gevolg. Ook nog 
eene andere waarneming op dit gebied, welke ik bij vlinders 
meende te doen moet ik hier vermelden. Voor ik namelijk de 
cyaankaliflesch gebruikte doodde ik de gevangen vlinders door ze 
in eene wijde stopflesch te doen en daarin dan een met chloroform 
gedrenkt watje te werpen. Zoodra dan de reuk daarvan hen bereikte 
vlogen zij op en begonnen wat heen en weder te fladderen; en 
nu merkte ik meermalen op, dat zij dan al fladderende plotseling 
op het watje zelf nederstortten en daarop bedwelmd bleven liggen. 
Het was inderdaad, alsof zij door dat watje zelf dan werden aan- 
getrokken en dit riep mij nu dadelijk de feiten in de gedachte terug 
dat op sommige menschen het gevaar van eenen afgrond of eenig 
water zoo werkt, dat zij als door eene onwederstaanbare kracht 
gedwongen worden zich daarin te storten en dat kleine vogels even- 
zoo door den aanblik van eene slang zoo «gefascineerd » worden, 
dat zij in plaats van te vluchten, zich, zooals het heet, in den 
muil van de slang werpen. Ik wil gaarne toegeven, dat, hoewel 
ik dit meermalen gezien heb toch nog meer speciale onderzoekingen 
de juistheid dezer waarneming zullen moeten bevestigen; maar dit 
is zeker, dat, mocht men constateeren, dat in dit geval de vlinders 
soms evenzoo handelen als ook bij menschen en andere hoogere 
dieren voorkomt, dit wel een sterk bewijs zoude wezen voor de 
identiteit van het zenuwleven bij die schijnbaar zooveel verschillende 
wezens. 


Trouwens wanneer somwige lepidoptera en coleoptera zich, als 


VERSLAG.. XLI 


men ze vatten wil van het takje, waarop zij gezeten zijn, laten 
vallen en dood houden, wat doen die diertjes dan anders dan 
hetzelfde wat reeds sinds lang als een der grootste bewijzen der 
beroemde slimheid van «den vos Reinaerde » bekend en bezongen 
is, en ook wel door menschen, om hun leven te redden, is aan- 
gewend? Maar moet dan ook niet hetzelfde overleg, dezelfde be- 
rekening, dus dezelfde gedachtengang hen allen daartoe gelijkelijk 
hebben geleid? En waar zoo eveneens wordt gedacht, moeten 
daar ook de organen met of door welke gedacht wordt niet identiek, 
niet qualitatief dezelfde zijn ? 

Zeker, ik meen te moeten aannemen, dat de studie van het 
leven der insecten nevens automatische handelingen ook zulke 
doet zien, welke ontegenzeggelijk eene vrij ontwikkelde verstands- 
werking openbaren. Over den aard van dit verstand, de overeen- 
komst daarvan met dat van den mensch en het verschil tusschen 
beide zal ik nu echter hier ter plaatse niet verder gaan; ik 
wenschte heden u toch slechts enkele mijner waarnemingen en 
opmerkingen op dit gebied aan te bieden, voornamelijk om u uit 
te lokken mijne kennis te dien opzichte zoo mogelijk ook nog met 


de producten uwer waarnemingen te verrijken. 


De heer Neervoort van de Poll geeft een kort overzicht 
van de Cicaden behoorende tot de zoogenaamde « Oriental Region » 
en stelt ter bezichtiging de volgende soorten: Poecilopsaltria ciliaris 
L., Platypleura repanda L., en Kuempferi F., Graptopsaltria 
colorata Stàl., Tacua speciosa Il., Tosena Mearesiana Westw. en 
melanoptera White., Leptopsaltria quadrituberculata Sign., mascula 
Dist., Pryeri Dist. en nog twee onbeschreven soorten, Dundubia 
mannifera L., Cosmopsaltria facoona Dist., lauta Dist., montivaga 
Dist., saturata Walk., en operculissima Dist., Pomponia imperatoria 
Westw., viridimaculata Dist., expansa Walk., en maculaticollis 
Motsch., Cryptotympana aquila Walk., corvus Walk., en acuta 
Sign., Cicala bihamata Motsch. en pontianaka Dist. 

In het bizonder vestigt spreker nog de aandacht op een der 


beide nieuwe Zeptopsaltria-soorten met zes tepelvormige aanhang- 


XLII VERSLAG. 


sels aan het abdomen bij de mannetjes, terwijl tot nog toe het 
voorhanden zijn van vier dergelijke knobbeltjes als eigenaardig 


kenmerk voor dit geslacht aangegeven wordt. 


De heer de Meyere laat in de eerste plaats rondgaan een 
exemplaar van een onzer grootste en fraaiste Tachiniden, nl. van 
Echinomyia grossa L., door den heer de Vos tot Nederveen Cappel 
verleden jaar gekweekt uit Bombyx quercus. Dezelfde soort werd 
door andere onderzoekers reeds uit Bombyx rubi en trifolii ver- 
kregen. Uit den mede rondgaanden cocon blijkt, dat deze vlieg 
binnen in de vlinderpop zijn poptoestand doorbrengt. 

In de tweede plaats brengt spreker ter tafel eenige zeldzame 
Diptera, welke de heeren Oudemans, Versluys en Redeke zoo 
welwillend waren voor hem te verzamelen bij hun verblijf in het 
zuiden van Limburg. 

Daaronder zijn vooreerst de volgende, wel reeds ook uit andere 
provincién bekende, maar toch steeds zeldzame soorten: 

Coenomyıa ferruginea Scop. 


Bombylius fugax Wied. 


» canescens Mikan. 
Occemyia atra Fabr. 
Zodion cinereum Fabr. 
Microdon devius L. 
Ocyptera brassicaria Fabr. 
Dexia rustica Fabr. 
Dinera cristata Rob. Desv. 
Voorts de tot dusverre slechts in Limburg gevonden soorten: 
Dioctria longicornis Meig. 
Atheria ibis Fabr. 
Spilographa meigenii Löw. 
Trypeta colon Meig. 
en reeds drie soorten, die nieuw zijn voor onze fauna, nl. 
Pliolina immaculata Fabr. 
Clytia continua Panz. 


Ochthiphila elegans Panz. 


VERSLAG. XLIII 


Hierbij dient in aanmerking genomen, dat nog slechts een deel, 
nl. de meer opvallende soorten onder het medegebrachte materiaal 
gedetermineerd zijn. 

Spreker brengt hulde aan genoemde heeren, wier hulpvaardig- 
heid in dezen te meer waarde heeft, nu de collectie Maurissen 
voor ons land verloren is gegaan, en beveelt zich bij hen en bij 


andere heeren ten zeerste voor het vervolg aan. 


De heer Uyttenbogaart heeft in dezen zomer een vreemd 
feit waargenomen. Op straat was, door het breken van eene kan 
met petroleum, eene groote hoeveelheid van deze stof uitgevloeid 
en scheen deze eene sterke aantrekkingskracht op talrijke Geotrupes 
stercorarius L. uit te oefenen. Daar deze eene niet algemeen voor- 
komende soort is, achtte spreker het feit vermeldenswaardig. Geen 


der aanwezige leden heeft ooit iets dergelijks waargenomen. 


Wegens het vergevorderde uur sluit de Eerevoorzitter de ver- 
gadering, na de sprekers voor hunne bijdragen te hebben bedankt. 

Hij verzoekt de leden, welke hunne mededeelingen niet hebben 
kunnen doen, deze aan den secretaris ter hand te stellen, welke 
deze dan in het verslag van de vergadering zal opnemen. 

De meeste leden hebben aan dezen wensch voldaan en laten wij 


dus hieronder hunne mededeelingen volgen. 


De heer Van Rossum had ter bezichtiging medegebracht larven 
van Cimbex saliceti Ladd. (syn: C. lutea L). Aangezien, wegens 
het vergevorderde uur, geene mededeelingen meer in de vergade- 
ring konden worden gedaan omtrent de vindplaats, werd hierover 
door hem het volgende ingezonden: 

«Snellen van Vollenhoven, door wien de larve afgebeeld en be- 
schreven is als Cimber femorata L. in den jaargang 1869 van 
het Tijdschrift voor Entomologie (Tweede Serie, Deel 5, blz. 64) 
noemt haar zeer schaars en zegt o. a.: « Misschien zouden tochten 
naar en op onze rivieren, aan wier oevers men schier niets dan 
waardhout, kat- en wolwilg ziet, op een bepaalden gunstigen tijd 


ondernomen , de moeite wel beloonen». Ik heb dit middel tot nog 


\LIV VERSLAG. 


toe niet aangewend en heb slechts zelden op wilgen, langs straat 
en binnenwegen of slooten Cimbex-larven aangetroffen. Verreweg 


dus van, als Brischke van de omstreken van Dantzig, van ons 


o 3 
land te durven zeggen, dat onze soort er talrijk vertegenwoordigd is , 
moet ik verklaren, dat zij zeer schaars voorkomt. Behalve door mij- 
zelven is de larve gevonden door C. B. Voet, den grooten Lyonet 
en de heeren H. Gerlach en F. J. M. Heïlaerts Jr. 

In het jaar 1893 werd eene larve door den heer Caland gevonden , 
en in het vorige jaar kwam er eene in het bezit van Dr. Oude- 
mans. Overigens is gedurende 24 jaren niets naders omtrent haar 
vermeld. 

Daar het wenschelijk was de wespen dezer larven te kweeken 
om ze te kunnen vergelijken met de wespen der beukenlarven, 
werd de raad van wijlen Snellen van Vollenhoven door mij gevolgd 
en tegen het einde van Juli en begin Augustus 1894 in waard- 
hout gezocht langs den Rijn bij Arnhem. Er werden echter geene 
larven gevonden, maar wel de manlijke wesp, die op de winter- 
vergadering van 1895 te Leiden, ter vergelijking met een wesp 
op beuk gevonden, rondging (Zie: Verslag der Wintervergadering 
ps VD): 

Vermoedende dat de larven reeds vroeger aanwezig zouden zijn, 
werd het wenschelijk geoordeeld, hetzelfde waardhout in de laatste 
helft van Juni van dit jaar op nieuw te onderzoeken. Dit ging 
echter niet zoo gemakkelijk als in het vorige jaar; de wilgenwaard 
aan den voet van den Westervoortschen dijk, tegenover het Mal- 
burgen’sche veer, aan een kleinen inham van den Rijn gelegen, 
was toen slechts door eene sloot van den dijk afgescheiden — doch 
bij den hoogen waterstand, die thans heerschte, was de sloot te 
breed geworden om er over te springen. Na een paar vergeefsche 
tochten, werd, toen het water steeds hoog bleef, besloten door de 
sloot te waden om zoo op het terrein te komen. Toen ik mij hier 
toe uitgerust, met een paar zonen op zekeren morgen naar de plek 
begaf, lag tot onze groote verrassing juist op de plaats waar de 
sloot in den Rijn mondt — een bootje. Van het uiteinde der boot 


was nu door middel van een sprong den overkant te bereiken, 


VERSLAG. XLV 


maar voorzichtigheidshalve werd besloten dat een der tochtgenooten 
onder aan den dijk zou blijven om bij de boot de wacht te houden 
Ne ig de en juist aan dezen maatregel is de goede uitslag van de 
expeditie te danken! Na eenigen tijd toch kwam een visschersjongen , 
die zich met de boot verwijderen wilde. Op het verzoek om jongelui 
die in het wilgenhout iets zochten, in de gelegenheid te stellen 
weer droogvoets aan den dijk te komen, verklaarde hij zich hiertoe 
bereid — en vroeg bij zijne terugkomst nieuwsgierig wat daar dan 
voor «beesten» gezocht werden. Toen hem dit verteld was, zeide 
hij dat hij die rupsen best kende; hij wist niet of ze er van ’t jaar 
waren, maar had ze vroeger dikwijls met andere jongens gezocht 
0111) ZE en ate oe aan hunne vogels te voeren! Hij ging terstond 
meezoeken en nadat hem beschreven was dat de jonge larven er 
bleeker uitzien dan de volwassen die hij vroeger gezocht had . . . 
werd werkelijk door Toon Bosch, den visschersjongen de eerste 
nog zeer jonge larve daar ter plaatse gevonden. Op dezelfde wilgen- 
struik werd echter na zeer zorgvuldig zoeken, slechts een tweede 
exemplaar aangetroffen. Bosch stelde toen voor naar eene andere 
waard te gaan, maar aangezien de tijd hiertoe ontbrak, werd hem 
opgedragen verder naar larven te zoeken. Het gevolg hiervan was 
dat hij mij in de eerste dagen van Juli 42 larven van de... 
zeldzame Cimber saliceti thuis bracht. De « zeldzaamheid » schijnt 
dus ook hier weder het gevolg te zijn van de omstandigheid dat 
de levenswijze der larven nog niet genoeg bekend was, en er niet 
gezocht werd op de plaatsen waar zij zich werkelijk ophouden. De 
jongens van den Westervoortschen dijk trakteerden reeds lang 
hunne lijsters op de «dikke» larven! 

Onder de gevonden larven zijn er van allerlei afmetingen, zelfs 
zijn er reeds een paar bij die, nagenoeg volwassen, de laatste ver- 
velling reeds ondergaan hebben. Zij hebben over het algemeen eene 
grijsgroene kleur en onderscheiden zich van de larve door Snellen 
van Vollenhoven afgebeeld door eene duidelijk begrensde bleekgele 
streep welke ter weerszijden van de donkerblauwe ruggelijn aan- 
wezig is. 


Een gedeelte der larven wordt met bladeren van Salix caprea 


XLVI VERSLAG. 


gevoed om te zien of dit voedsel invloed op de kleur der larven 
heeft. Het is toch bekend dat de varieteit welke op deze wilg leeft 
tegen het einde der larvenperiode geelachtig rood of vleeschkleurig 
wordt. Tot nog toe is er geene kleurverandering bij de larven te 
bespeuren; zij hebben slechts eene doffere tint als de larven die 
met gladbladerige wilgen gevoed worden. 

Van Dr. Oudemans mocht ik vernemen dat hij eenige der hem 
toegezonden larven met bladeren van beuk of berk trachtte te 
voeden. Zij zijn echter verhongerd, Hij ziet hierin een nieuw be- 


wijs dat de Cimbex-soorten toch wel degelijk verschillen ». 


De heer de Vries had in de eerste plaats een paar gevallen 
willen mededeelen van vlinders, welke twee winters in den pop- 
toestand hadden doorgebracht nam: Hadena Brassicae L. en Pyrrhia 
Umbra Hfn. Wellicht is dit feit reeds bekend bij andere verzame- 
laars, maar toch achtte hij het vermeldenswaardig. 

In de tweede plaats wenschte hij te vermelden, dat men met 
succes de rupsen van Bombyx Quercus kan laten overwinteren. 
Hoewel het hem reeds tweemaal mislukt was, naın hij nogmaals 
den proef met de nakomelingen van een bevrucht wijfje, te Gulpen 
gevangen, dat hem een vijftigtal eieren leverde, die in het begin 
van September uitkwamen. Hij voedde de jonge rupsjes met wilgen- 
bladeren , zoolang de natuur deze leverde. Toen deze niet meer te 
verkrijgen waren, werden de rupsjes in eene ruime kist geplaatst , 
waarvan de bodem niet vochtig zand was bedekt en welke op eene 
koude tamelijk vochtige plaats werd gezet. Bovendien werden de 
rupsjes bij niet vriezend weer, minstens éénmaal per week be- 
spoten. Begin Maart had hij weder voedsel voor hen verkregen, 
door wilgentakjes onder een stolp in een verwarmd vertrek te 
kweeken en aten zij hiervan met graagte, zoodat geen zijner rupsjes 


bezweek. Thans zijn een 30-tal ingesponnen. 


De heer van den Brandt maakt melding van de vangst van 
een 18-tal Anisoplia villosa Goeze, eene keversoort, die voor ons 


land zeldzaam is. Hij ving de voorwerpen den 19 en 20 Juni bij 


VERSLAG XLVII 


regenachtig weder tegen den avond, aan de halmen van eene en 
dezelfde grassoort hangende, in de nabijheid van het Casino te 
Venlo. Reeds vroeger had hij deze soort in enkele exemplaren ter 
zelfder plaatse, aan de halmen eener haversoort hangende, aan- 
getroffen. 

Verder ving spreker o. a. een voor Limburg nieuw Macrolepi- 
dopteron nam: Hypocampa Milhauseri Esp. d, te Grubbenvorst bij 
Venlo, den 28 Mei tegen een eikenstam. 

Acronycta menyanthidis Esp. d, werd door hem bij het Bul- 
tenven aangetroffen. 

Op het laatst van Mei ontdekte spreker wederom een aantal 
(30 stuks) Plusıa moneta F., zoowel rupsen als poppen, aan den 
ondersten Houtmolen, in den tuin. De vlinders kwamen tusschen 
15 en 18 Juni uit. De eenige Aconitumstruik, die daar groeide, 
was totaal afgevreten, zelfs waren de stengsels niet gespaard, 
terwijl de in de nabijheid staande Delphiniumsoorten niet aangetast 
waren. De meeste poppen hingen aan eene Phloxsoort. In het 
vorig jaar werd door hem slechts één exemplaar gevangen, hoe 
zeer hij ook op andere plaatsen, waar Aconitum groeit. In de 
buurt van Venlo had gezocht; het talrijk voorkomen dezer soort 


in dit jaar is dus wel merkwaardig. 


De heer Everts had melding willen maken van het vol- 
gende werk : 

L. Ganglbauer: Die Käfer von Mittel-Europa. --- Die Käfer der 
Oesterreichisch-Ungarischen Monarchie, Deutschlands, der Schweiz, 
so wie des französischen und italienischen Alpengebietes. II. Band. 
Familienreihe Staphylinoidea, 1e Theil: Staphylinidae, Pselaphidae. 
Mit 38 Holzschnittfiguren im Text. Wien Druck und Verlag von 
Carl Gerold’s Sohn. 25 Mark. 

Nadat in het laatst van 1891 het de deel van dit uitnemende 
werk verschenen was, heeft voor korten tijd ook het 2e deel het 
licht gezien. In aanmerking nemende den omvang (858 pagina druk) 
en den inhoud, welke de geheele familie der Staphylinen omvat, 


kan de termijn verloopen tusschen het le en het 2e deel als be- 


XLVIIÏ VERSLAG. 


trekkelijk kort. beschouwd worden. — Met ongeloofelijke volharding 
en geduld heeft de talentvolle conservator van het Weener Natuur- 
historisch Hof-Museum een arbeid verricht, die in alle opzichten 
als klassiek goed mag beschouwd worden. 

De bewerking der Midden-Europeesche Staphylinen is waarlijk 
geen kleinigheid. 

Evenals in het fe deel zijn de kenmerken der familien duidelijk 
en klaar uiteengezet en uitstekende houtgravuren verduidelijken 
den tekst. 

Voorts zijn de determinatie-tabellen eenvoudig en niet zeer 
moeieljk in het gebruik. 

Vooral de bewerking der ZZomalota’s (nu het groote genus Athela) 
komt mij zeer geschikt voor. Schrijver heeft in de tabel van dit 
genus de vele subgenera, welke als genera door Thomson en 
Mulsant en Rey ingevoerd waren, vermeld en daardoor m. 1. te 
recht, eene geheel overbodige splitsing in genera gebaseerd op dik werf 
zeer twijfelachtige kenmerken, opgeheven. 

Behalve de tabellen zijn uitvoerige beschrijvingen der soorten 
gegeven. 

Wat betreft de opgave der synonymen en de citaten maakt dil 
werk aanspraak op de grootst mogelijke nauwkeurigheid. 

Daar Ganglbauer ook melding maakt van de langs de Noord- 
zeekust voorkomende Coleoptera, zoo vermoed ik dat de bij ons 
voorkomende Arena Octavii Fauv. vergeten is. 

Wat de uitvoering betreft, herkent men dadelijk de groote 
degelijkheid en zakenkennis, waarmede het geschreven is en 
kunnen wij niet anders doen dan onzen Collega geluk toe wen- 
schen met deze hernieuwde proeve van arbeid en hopen dat eenmaal 
binnen een niet al te langen tijd het geheele werk als eene 
blijvende bijdrage tot den roem der Oostenrijksche Entomologen 
zal dienen. 

Ten zeerste bevelen wij dit werk aan alle Goleopterologen aan. 


De heer J. Th. Oudemans zou gaarne de volgende mede- 


deelingen gedaan hebben: 


VERSLAG. XLIX 


Omtrent de vlindersoort Æuclidia Mi Cl. vindt men meestal 
vermeld, dat er twee generaties bestaan. Hij betwijfelt of dit 
inderdaad zoo is; komt het werkelijk voor, dan is het toch geen 
regel zonder uitzondering. Misschien berust de opgave alleen op 
het vangen van vlinders in verschillende jaargetijden, niet op de 
uitkomsten eener kweeking. Hij verkreeg namelijk uit eieren 
dezer soort, gelegd in het midden der maand Mei 1894, verscheidene 
rupsen, die zich insponnen en verpopten in September van het- 
zelfde jaar en de vlinders leverden in Mei 1895. Ook rupsen, 
volwassen in September gevonden, gaven de vlinders in Mei. Wat 
Sepp., DI. II, 5de St., Tab. I, over deze soort mededeelt, komt 
geheel met deze waarnemingen overeen. 

Van Zonosoma trilinearia Bkh. zijn de rupsen volgens verscheidene 
schrijvers groen met bruinen kop; volgens de Roo van Westmaas 
daarentegen van geel tot bruin, wat de grondkleur aangaat 
(zie Sepp. 2de Serie, If, p. 75). Hij kweekte een vijftigtal rup- 
sen, uit de eieren van eenen enkelen moedervlinder en daaronder 
waren ongeveer 15 groene individuën, terwijl de overige dezelfde 
kleuren vertoonden, welke de Roo aangeeft. Wat de grondkleur 
aangaat, komt deze rups dus in twee variëteiten voor. 

De kweeking uit de eieren van Cidaria certata Hb., reeds 
vroeger vermeld, leverde vlinders, zeer afwijkend van die, welke 
de heer de Vos, die onlangs deze soort in ons land ontdekte, op 
dezelfde wijze verkreeg; terwijl toch deze laatsten zoo donker 
waren, dat alle velden der bovenvleugels dezelfde koffiebruine 
hoofdkleur deden zien, zijn de thans gekweekte dieren scherp ge- 
teekend, met een donker wortel- en middenveld op licht grijsbruinen 
grond. 

Dat eene bromvlieg een dag- en geen nachtdier is, zal wel nie- 
mand betwijfelen. Hij nam evenwel in het latere gedeelte van het 
vorige najaar het volgende waar. Des nachts te ongeveer twee uur 
werd hij gewekt door een gebrom, dat nu en dan werd afge- 
broken. In de kamer, die volkomen donker was, werd het licht 
ontstoken, waarna het geluid ophield, terwijl eene bromvlieg, zit- 
tende tegen het plafond, werd waargenomen. Zoo lang het licht 

Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 4 


L VERSLAG. 


brandde, bleef het dier rustig zitten, doch kort nadat de duisternis 
weder was ingetreden, begon het rondvliegen opnieuw, doch nooit 
lang achtereen. Nog een paar malen werd licht ontstoken. telkens 
met hetzelfde gevolg; de vlieg werd nu hier, dan elders terug- 
gevonden. Ten slotte werd de vlieg als onverbeterlijk rustverstoorder 
gearresteerd; bij later onderzoek werd niets buitengewoons aan het 
dier waargenomen. Opmerkenswaardig is, behalve het vliegen in 
het duister, de juistheid en vlugheid, waarmede de vlieg de voor- 
werpen, die zij aanraakte, vastgreep en er zich op nederzette. 

Waterkevers vliegen bij helder weder des nachts wèl rond en 
worden dan dikwijls door glas misleid, dat zij, afgaande op de 
terugkaatsing van het licht, voor water aanzien. Dit is een bekend 
feit; men treft de dieren nu en dan des morgens op liggende 
ramen van broeibakken aan, waarvan zij zich, naar eenmaal er op 
te zijn neergestreken, niet gemakkelijk kunnen verwijderen. Dat 
zij zich echter zeer hoog in de lucht verheffen, zoo, dat zij zelfs 
boven de hooge Amsterdamsche huizen rondvliegen, komt spreker 
als nieuw voor. Het bewijs er van werd echter eenige dagen geleden 
geleverd, toen zich des morgens een levende vrouwelijke Dytiscus 
in eene ledige suikerflesch bevond, die den vorigen avond binnens- 
huis onder een bijna horizontaal liggend, openstaand dakraam was 
neergezet. Zeer waarschijnlijk is de kever, na tegen het raam te 
zijn gevlogen, in de flesch gevallen. Het dakraam bevindt zich op 
18 meter afstands van den beganen grond. 

De rupsen van Bombyx Crataegi L. waren meermalen in zijn 
bezit, zonder dat zij zich wilden inspinnen, waarop dan de 
dood volgde. Daar het nu bekend is, dat Bombyx Populi L. aarde 
noodig heeft bij het inspinnen, voorzag hij thans daarvan ook 
eene rups der eerstgenoemde soort, die, na te hebben opgehouden 
met eten, reeds een geheelen dag rondliep, zonder aanstalten te 
maken om zich in te spinnen. Het dier viel er op aan met eene 
graagte, alsof het uitgehongerd en dit zijn lievelingsspijs was. Wel 
een half uur lang werd met dit verorberen van aarde voortgegaan 
en daarna volgde het inspinnen onmiddelijk. Hierbij worden de 


doorgeslikte deeltjes weder teruggegeven en vermengd met het pro- 


VERSLAG. LI 


duct der spinklieren, waardoor de cocon eene groote mate van 
hardheid verkrijgt. Medegedeeld kan nog worden, dat Bombyx 
lanestris L. geen aarde gebruikt. 

Te Hilversum werden, evenals in het vorige jaar, weder eenige 
maplijke exemplaren van Psyche plumifera O. buitgemaakt, thans 
echter drie weken later dan in 1894. De heer Oudemans bevond zich 
in de maand April viermaal , met tusschenpoozen van eene week, op de 
vangplaats, doch trof de dieren eerst in de allerlaatste dagen dier 
maand aan. De mannetjes vliegen niet veel hooger dan een halven 
meter boven den grond en zouden door een ongeoefend oog wellicht 
voor de bekende voorjaarsvliegen van het genus Bibio gehouden 
kunnen worden. Na twaalf uur werd geen enkel exemplaar meer 
waargenomen , hoewel tot half twee op de vangplaats vertoefd werd. 
Hybocampa Milhauseri F. schijnt in de omstreken van Baarn nog 
al voor te komen. Door den heer van den Honert hierop opmerk- 
zaam gemaakt, werd onder diens geleide op 21 Mei eene excursie 
daarheen ondernomen, met het doel cocons dezer vlindersoort te 
zoeken. In enkele uren tijds werden er niet minder dan tien ver- 
zameld, waarvan echter het meerendeel reeds verlaten was, door 
de vlinder of door sluipinsecten. In twee cocons werden levende 
poppen aangetroffen, die binnen enkele dagen uitkwamen. In aan- 
merking nemende, dat de cocons wel niet langer dan een jaar 
nadat zij verlaten zijn aan de stammen blijven zitten en dan af- 
vallen en dat de cocons, welke geen opening vertoonen dikwijls 
moeilijk zichtbaar zijn, blijkt wel, dat in voornoemde streek deze 
soort niet onder de zeldzaamheden behoort. 

Eindelijk werden in de eersto week van Juni, gedurende eene 
excursie in Zuid-Limburg in vereeniging met de heeren Versluys 
en Redeke, behalve vele honderden Hymenoptera, waaronder zeer 
zeldzame, de volgende niet alledaagsche Lepidoptera gevonden: 

Arctia Villica L., Pietersberg. 

Bombyx lanestris L., rups, Bemelen. 

Cymatophora fluctuosa H., Houthem. 

Cucullia Verbasci L., rupsen op Verbascum in de schaduw , 
Gronsveld. 


LIT VERSLAG. 


Toxocampa Pastinum F., rupsen op Vicia, Houthem. 


Numeria pulveraria L., Houthem. 


De heer Galand, tot zijn leedwezen verhinderd de vergadering 
bij te wonen, had het volgende ingezonden : 

Hij wenschte te wijzen op eene kleine onjuistheid in de mede- 
deelingen, door den heer Oudemans in de laatste wintervergadering 
gedaan. Op. bladz. xxi van het verslag dier vergadering nl. is 
vermeld, dat het lichtgrijze exemplaar van Sarrothripa Revayana 
var. ramosana Hbn. by ’s Hertogenbosch door hem was gevangen. 
Dit exemplaar is. echter gekweekt uit een rups, te Oisterwijk 
g eklopt. 

Tevens kan de heer Caland de vondst mededeelen van eene, 
voor de fauna van Nederland nieuwe vlindersoort, nl. van een 
exemplaar van Acronyeta Cuspis Hübner, onder Vucht, op 30 Sept. 
1894, op Els gevangen. De rups was bijna volwassen, spon zich 
op 45 October in, en leverde kort geleden, op 1 Juli 1895 een 
mannelijke vlinder. 

Hoewel deze soort, als lid van het zoo merkwaardige drietal, 
wel zeer veel gelijkt op Acronycta tridens W. V. en Acronycta Psi 
L., wijkt zij toch in verschillende opzichten van de beide andere af. 


De heer F. J. M Heylaerts wenschte het volgende mede 
te deelen: 

1°. De rups van Parnassius Delius Esp. door Zeller, den be- 
kenden Zwitserschen entomoloog beschreven, en welke beschrijving 
o. a. nog in het werk van Professor E. Hofmann «Die Raupen der 
Gross-Schmetterlinge Europas» wordt aangehaald, was en bleef eene 
zeldzaamheid in de biologische insectenverzamelingen. Toen evenwel 
de heer G. C. M. Selmons te Latsch, bij Bergun, in den loopen- 
den jaargang der «Societas entomologiea » eene voortreffelijke be- 
schrijving dezer soort leverde, trachtte spreker met dezen in brief- 
wisseling te komen. Het resultaat was eene zending rupsen en poppen 
van den bovengenoemden Parnassiër. Niet ondienstig, dacht hij 


het zijne collega’s daarmede in kennis te stellen. 


VERSLAG. LIII 


De rups heeft denzelfden vorm als die van P. Apollo L. Zij is 
fraai groenachtig fluweelzwart en heeft dezelfde rangschikking van 
zij-vlekken als die van eerstgenoemde, doch zijn deze, in plaats 
van rood of oranjerood, zwavelgeel, bij hooge uitzondering iets 
flauw oranjeachtig geel. De kop is zeer klein en donkerzwart. 
De vleeschgaffel is vuilwit en spitser dan bij de Apollo-rups. 

De pop is als bij laatstgenoemde soort. 

Het voedsel der rups is Saaifraga aizoides, welke plant bij, 
soms in bergbeekjes groeit. 

Zijne vlinders kwamen van 40 tot 28 Juni uit en varieeren, 
wat grootte en duidelijkheid der vlekken, de zwarte bestuiving 
en de grondkleur (vooral der wijfjes) aangaat, zeer. Het bleek 
hem hieruit, dat de bekende Parnassiër-kenner, de geleerde 
Engelsche entomoloog Elwes, volkomen gelijk had, toen hij eenige 
Aziatische soorten terugbracht op P. Delius Esp. 

20. De rups van Cidaria decolorata Hübn. schijnt nog niet 
algemeen bekend te zijn. Immers in Snellen’s « Nederlandsche 
Macrolepidoptéra » wordt omtrent haar slechts een vermoeden uit- 
gesproken, en in Hofmann’s rupsenwerk wordt zij zelfs niet opge- 
geven. Intusschen vond hi haar niet zelden in de onrijpe zaad- 
doozen van /ychis dioica, waarin men haar in Juli en Augustus 
aantreft in volwassen of bijna volwassen toestand. Zij is dan 
ongeveer twee centimeter lang en in het midden 5 mm. breed, 
naar den kop, die wasgeel en zeer klein is, smal toeloopend. 
De kleur is een vleeschkleurig wit, aan de buikzijde lichter. Het 
breede nekschild is glanzig en als de kop getint. Zes bruine langs- 
lijnen zijn op den rug en de flanken, en wel twee breede 
subdorsalen, de twee stigmataallijnen en tusschen beide eene 
dunnere, die op elk segment in het midden vlekvormig verdikt 
is. Het anaalschildje is glanzig en wasgeel even als de drie eerste 
paren pooten. De buikpooten en naschuivers zijn als de onderzijde 
des lichaams gekleurd. 

Reeds in Juli maakt zij een met aarde besponnen spinsel 
en blijft lang onveranderd. Zij overwintert als pop en komt in 


het laatst van Mei, in Juni soms, zelfs in Juli nog uit al naar- 


LIV VERSLAG. 


mate der weersgesteldheid. ’t Spreekt van zelf, dat in het laatste 
geval ook de rupsen veel later zullen gevonden worden dan in de 
boven opgenoemde maanden. 

Bij Breda is de soort niet zelden, doch vrij plaatselijk. 

3°. ’tSchijnt wel, dat sommige soorten van Lepidoptera, die 
als in Nederland zelden voorkomend worden opgegeven, zulks 
niet zijn als men maar de plaatsen vindt, waar zij zich onder 
begunstigende omstandigheden kunnen vermenigvuldigen. Zasio- 
campa pit L. behoort b. v. hieronder. Gedurende de lange 
jaren, gedurende welke hij verzamelt, mocht het hem slechts vier 
malen gelukken die species 2maal als 27490 en 2maal als rups 
in het Mastbosch aan te treffen. Den 9den Juni van dit jaar op 
den huize Laanzicht bij een’ patient geroepen, en, bij eene 
wandeling in den omtrek van dat buiten, ook eens de boomen 
van eenige mastenboschjes onderzoekend, vond hij een zestal 
volwassen rupsen der genoemde soort. De tijd ontbrak om verder 
zelf te zoeken, zoodat hij een paar arbeiders op de hoogte bracht 
hoe zij het moesten aanleggen om nog meerdere exemplaren 
machtig te worden. 

Het resultaat was zoo gunstig, dat hij reeds twee dagen later 
eene volle doos met geheel en half volwassen larven kreeg; daar- 
bij ontving hij de boodschap, dat er nog genoeg van die dieren 
te krijgen waren. Hij kweekte derhalve eene prachtige serie van 


type en varieteiten. 


Tijdens de vergadering werd ook nog aan het adres van den 
voorzitter, een doosje bezorgd, inhoudende drie levende exemplaren 
van Syntomis Phegea L. en afgezonden door den heer L. J. van 
Rhijn, te Bergen op Zoom, lid der Vereeniging. Deze voorwerpen 
waren door den heer van Rhijn op den voorgaanden dag bij ge- 
noemde stad gevangen en bewijzen, dat de genoemde soort nog 
altijd in het Zuidwesten van Noord-Brabant leeft. Van een voor- 
komen in Zuid-Holland (omstreken van Dordrecht en Rotterdam 


zie Vlind, van Ned, If p. 1137) is na 1872 niets meer gebleken, 


VERSLAG. LV 


Na afloop der vergadering namen bijna alle aanwezige leden 
deel aan het diner, dat in het Restaurant Royal gehouden werd. 

Menige hartelijke dronk getuigde van de goede verstandhouding 
die steeds onder de leden heerscht. 

De heeren Everts en Leesberg waren voor deze feestviering op 
verzoek van het bestuur als feestcommissie opgetreden en werd er 
in een toast, op hen door den Eerevoorzitter uitgebracht, niet te 
veel gezegd, toen hij zeide «dat zij thans in de opgewekte stem- 
ming, die er heerschte, het bewijs zouden zien, dat hunne moeite 
niet te vergeefs was geweest. » 

Ook den heer Vorsterman van Oijen komt een woord van dank 
toe voor de ontwerping van het menu, waaraan de feestcommissie 
ook het zijne had toegevoegd. 


Den volgenden dag maakten de aanwezige leden eene excursie 
op de buitenplaatsen, « Ockenburg» en «Meer en Bosch» onder 
Loosduinen. Prachtig weder begunstigde dezen tocht en genoot men 
zeer van de voor velen weinig bekende duinstreek, die door hare 
rijke flora uitmunt. 

Van de resultaten van deze excursie werd het volgende mede- 


gedeeld : 


COLEOPTERA. 


Behalve de meer algemeen voorkomende duinsoorten werden de 
volgende Coleoptera verzameld: 

Aleochara obscurella Grav. langs het strand. 

Phytosus spinifer Curt, » » » 

Saprinus maritimus Steph, » » » 

Cartodere elongata Curt, op dood hout. 

Tritoma multipunctata Hellw, in zwammen. 

Octotemnus glabriculus Gyll, » » 


Choragus Sheppardi Kirby, op dood hout, 


LVI VERSLAG 


Scolytus intricatus Ratz, onder eikenschors. 
Pogonochaerus fasciculatus de Geer, op dennen, 


Psylliodes marcida Ill, op Cakile maritima. 


LEPIDOPTERA. 


Op de excursie, die ook door een aantal Lepidopterologen werd 
bijgewoond, waren vlinders en rupsen volstrekt niet zeldzaam en 
eene volledige lijst der waargenomen soorten zouden van een’ grooten 
rijkdom getuigen. Nieuwe soorten voor onze Fauna werden echter 
niet ontdekt en van de zeldzamere zijn alleen meldenswaardig : 

Lycaena Aegon W. V. 

In de duinstreken ongewoon. 

Ino Pruni WW: 

Deze is wel de belangrijkste vangst. Zij was in vele jaren 
niet in de duinstreken waargenomen. De heer H. A. de Vos 
tot Nederveen Cappel ving een fraai exemplaar. 

Lithosia Lutarella L. 

Een ? der variëteit Pygmaeola Dbd. 

Homaeosoma Cretacella Rössl. 

Eenige rupsen werden gevonden in de stengels van 
Senecio Jacobaca, terwijl zij in het najaar (zie Tijds. v. Ent. 
32, p. 42) tusschen de bloemen leven. Vier exemplaren 
van den vlinder zijn in het laatst van Juli uitgekomen. 

Oenectra Pilleriana W. V. 

Des avonds om Salix Fusca vliegende. 

Sciaphila Longana Haw. 

Niet zeldzaam. 

Elachista Dispilella Haw. 

Vloog des avonds over het helmgras. 

Bijzonder gemeen waren de rupsen van Ewchelia Jacobacae op 


Senecio. Zij waren letterlijk bij duizenden te vinden, 


VERSLAG. LVII 


DIPTERA. 


Miastor spec. Fn. nov. sp. (1) 

Macrocera lutea Meig. 

Tipula pruinosa Wied. 

Limnophila lineola Meig. 

Phthiria pulicaria Mikan. 

Micropalpus haemorrhoidalis Foll. 

Phaeomyia fuscipennis Meig. 

Minettia basalis Zett. Fr. nov. sp. 

Oxyphora miliaria Schr. 

Chlorops messoria Fall. 

Fimerina madizans Fall. 

Discomyza incurva Fall. 

Drosophila glabra Fall. 

Asteia concinna Meig. 

Diastata costata Meig. 

Phytomyza elegans Meig. 

ARANEÏDEN. 

Hieromtrent schreef Dr. van Hasselt als volgt: 

«Met de tijdelijke droogte in deze zandstreek en de noordelijke 
windrichting, was mijne verwachting op eene goede vangst niet 
eroot. Zelfs in de beste gedeelten van het, door ons onderzocht , 
fraai terrein, heerschte eene bepaalde spinnen armoede. Niettegen- 
staande de als altijd welwillende hulp van meerdere collega’s, ben 
ik slechts twee exemplaren ter verbetering mijner collectie rijker 
geworden, t. w. eene variéteit der kleine bij ons zeer zeldzame 
Clubiona stigmatisata E. S. $ (gevangen door Leesberg) en een 
bijzonder groot en goed geconditioneerde d der Argyroneta aqua- 
tica Clk. (geschept door Van der Hoop). 


(4) Van deze soort vond de heer Oudemans talrijke poppen op een rotten 
boomstam. Het om zijn paedogenesis bekend: geslacht Miastor is daarmede als 
inlandsch geconstateerd. Bij mijne exemplaren zijn cubitaal- en posticaal-ader 
beide zoowel aan den wortel als aan het uiteinde onzichtbaar, wat bij geen der 
drie beschreven soorten het geval is. De soort is dus hoogstwaarschijnlijk nieuw 
en zal bij nadere bevestiging hiervan later door mij uitvoeriger beschreven 
worden. 

Dr. DE MEISERE. 


LVIII LIJST DER LEDEN ENZ. 


LIJST VAN DE LEDEN 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


op G Juli 1895, 
MET OPGAVE VAN HET JAAR HUNNER TOETREDING, ENZ. 


tO ODE 
BEGUNSTIGERS. 


Mevrouw de Wed. Hartogh Heys van de Lier, geb. Snoeck, Alexander- 
straat 23, te ’s Gravenhage. 1868. 

Dr. F. J. L. Schmidt, te Rotterdam. 1869. 

Het Koninklijk Zoologisch Genootschap Natura Artis Magistra te 
Amsterdam. 1879. 

Mr. J. Jochems, Korte Vijverberg 4, te ’s Gravenhage. 1883. 

De Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem. 1884. 

Dr. J. G. M. Mastboom, Westeinde 140, te ’s Gravenhage. 1887. 

Mevrouw de Wed. Mr. J. Kneppelhout, geb. van Braam, Hemelsche 
Berg, te Oosterbeek. 1887. 

Mevrouw M. Neervoort van de Poll, geb. Zubli, te Hijsenburg, 
(prov. Utrecht) 1887. 

Mr. W. Albarda, Bismarchstrasse 24, te Canstatt (Württemberg). 1892. 

Mevrouw A. Weber, geb. van Bosse, Sarphatikade 3, te Amsterdam. 
1892. 

Mejuffrouw S. C. M. Schober, Huize Schovenhorst te Putten (Veluwe). 
1892. 

W. P. van Wickevoort Crommelin, Huize Wildhoef te Bloemendaal. 1892. 

Mevrouw J. M. C. Oudemans, geb. Schober, Plantage Middenlaan 78, 
te Amsterdam. 1892. 

M. J. W. ’sGravesande Guicherit, Huygensstraat 14, te ’s Gravenhage 
1892. 

Mevrouw J. W. ter Haar, geb. Bergsma, te Warga. 1893. 

Mevrouw M. Ooster, geb. de Perrot, Vondelstraat 4, te Amsterdam. 1893, 

A S. van Oldenborgh, Velper plein 9, te Arnhem. 1893. 

Mr. F. Ooster, Apeldoorn. 1894. 

Mr. L. E, van Petersom Ramring, Wijk bij Duurstede. 1894. 


LIJST DER LEDEN ENZ. LIX 


EERELEDEN. 


Jhr. Dr. J. L. C. Pompe van Meerdervoort, te Brussel. 1864. 

Dr. Gustav L. Mayr, Professor aan de Hoogere Burgerschool te Weenen , 
III Hauptstrasse 75, te Weenen 1867. 

R. Mac-Lachlan, F. R. S., Westview, Clarendon Road, Lewisham, 
S. E., te Londen. 1871. 

Dr. T. Thorell, voormalig Hoogleeraar in de Zoologie aan de Hoogeschool 
te Upsala in Zweden, thans wonende villa Henri, Ancien chemin 
de Castelnau, à Montpellier (Frankrük). 1872. 

E. Baron de Selys Longchamps, Boulevard de la Sauvenière 34, te 
Luik. 1874. 

Mr. J. Herman Albarda, te Leeuwarden. 1893. 

Frederic Du Cane Godman, F. R.S, 10 Chandos-street, Cavendish-square , 
London W. 1893. 

Osbert Salvin, M. A., F. R. S., 10 Chandos-street, Cavendish-square , 
London W. 1893. 

F. M. van der Wulp, Trompstraat 154, te ’s Gravenhage. 1894. 


CORRESPONDEERENDE LEDEN. 


Frederic Moore, Claremont House, Avenue Road, Penge (Surrey). 1864. 

Jhr. J. W. May, Consul-Generaal der Nederlanden, Blenheim House, 
Parson’s green Lane, Fulham 8. W., te Londen. 1865. 

Dr. W. Marshall, Professor aan de Universiteit te Leipzig. 1572. 

A. Fauvel, Rue d’Auge 16, te Caen. 1874. 

Dr. O. Taschenberg , te Halle a. S. 1883. 

A. W. Putman Cramer, 142 West- 87 street, te New-York. 1883. 

Dr. F. Plateau, Professor der Zoologie aan de Hoogeschool te Gend. 1887. 

A. Preudhomme de Borre, Villa la Fauvette, Petit Saconnex, te Genève. 
1887. 

S. H. Scudder, te Cambridge (Mass.) in Noord-Amerika. 1887. 


BUITENLANDSCHE LEDEN. 


Comte Henri de Bonvouloir, Avenue de VAlma 10, te Parijs. 
(1867—68). — Coleoptera. 

René Oberthiir, Faubourg de Paris 44, te Rennes (Ille-et-Vilaine). 
Frankrijk. (1882—83). — Coleoptera, vooral Carabiciden. 

The Right Hon. Lord Th. Walsingham, M. A., F. R. S., Eaton 
House 66a, Euton-square, London 8. W. (1892—93). — Lepidoptera. 


LX LIJST DER LEDEN ENZ. 
GEWONE LEDEN. 
1845-1846. 


Dr. M. C. VerLoren van Themaat, Huize Schothorst, te Hoogland 
bij Amersfoort. — Algemeene Entomologie. 
W. O. Kerkhoven, te Lochem. 


1847-43. 


Mr. H. W. de Graaf, Daendelstraat 37, te ’s Gravenhage. — Inl. 
Lepidoptera, bijzonder Microlepidoptera. 
G. M. de Graaf, Heerengracht 55, te Leiden. — Lepidoptera. 
1851-52. 
P. C. T. Snellen, Wijnhaven (Noordzijde) 45, te Rotterdam. — 
Lepidoptera. 
Dr. M. Imans, te Utrecht. 
1352-53. 
G. A. Six, De Ruiterstraat 65, te ’s Gravenhage. — Hymenoptera. 
1855-56. 
A. A. van Bemmelen, Direeteur van de Diergaarde te Rotterdam. — 
Algemeene Entomologie. 
Mr. E. A. de Roo van Westmaas, Huize Daalhuizen, te Velp. — 
Lepidoptera. 
1856-57. 
Dr. A. W. M. van Hasselt, Amsterdamsche Veerkade 15, te ’s Graven- 
hage. — Araneiden. 
1857-58. 
Dr. J. W. Schubärt, te Utrecht. 
W. K. Grothe, te Zeist. 
1359-59. 
J.C.J. de Joncheere, Voorstraat, D 368, te Dordrecht. — Lepidoptera. 
1360-61. 
J. Kinker, Keizersgracht CC 580, te Amsterdam. — Lepidoptera en 
Coleoptera indigena. 
Dr. E. Piaget, aux Bayards, Neuchatel (Zwitserland). — Diptera en 
Parasitiea. 
1363-64. 
Mr. R. Th. Bijleveld, Voorhout 88, te ’s Gravenhage. — Algemeene 


Entomologie. 
D. J. R. Jordens, Sassenpoorterwal, F 3471, te Zwolle. — Lepidoptera, 


LIJST DER LEDEN ENZ LXT 


1864—65. 


Dr. H. J. Veth, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, Stationsweg 20, 
te Rotterdam. — Algemeene Entomologie, vooral Coleoptera. 
H. W. Groll, Spaarne 20, te Haarlem. — Coleoptera. 


1865-66. 
Mr. A. Brants, Westervoortsche dijk 1, te Arnhem. — Lepidoptera. 
1366-67. 


F. J. M. Heylaerts, Haagdijk, B 377, te Breda. — Lepidoptera enz. 
Dr. N. W. P. Rauwenhoff, Hoogleeraar aan ’sRijks Universiteit 


te Utrecht. — Algemeene Zoologie. 
A. van den Brandt, te Venlo. — Inlandsche insecten. 
1867-63. 


C. Ritsema Cz., Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Rapenburg 94, te Leiden. — Algemeene Entomologie. 


1868-69. 
Dr. J. G. de Man, te Yerseke. — Diptera en Crustacea. 
Dr. F. W. O. Kallenbach, te Rotterdam. — Lepidoptera. 
A. Cankrien, te Kralingen. — Lepidoptera. 

1870—71. 


Jhr Dr. Ed. J. G. Everts, Leeraar aan de Hoogere Burgerschoul , 
Stationsweg 79, te ’s Gravenhage. — Europeesche Coleoptera. 

Mr. M. C. Piepers, Oud-Vicepresident van het Hoog Gerechtshof van 
Ned. Indié, Groenmarkt 36, te ’sGravenhage. — Lepidoptera. 

187172. 

Prof. J. Ritzema Bos, Hoogleeraar. Roemer Visscherstraat 3, te 

Amsterdam. — Oeconomische Entomologie. 

J. B. van Stolk, villa Jarpa, Hoogeweg te Scheveningen — Lepidoptera. 

Mr. A. F. A. Leesberg, Jan Hendrikstraat 9, te ’s Gravenhage. — 
Coleoptera. 

Dr. H. J. van Ankum, Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit te 
Groningen. — Algemeene Zoologie. 

M. M. Schepman, te Rhoon. — Neuroptera. 


1872-7535. 


Dr. A. J. van Rossum, Eusebius-plein 25, te Arnhem. — Cimbices enz. 


187475. 

d. L. Gerth van Wijk, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool te 
Middelburg. — Hymenoptera aculeata. 

v» van den Honert, Sarphati-straat 81, te Amsterdam. —  Lepi- 


doptera. 


LXII LIJST DER LEDEN ENZ. 


1875—76. 


H. Uijen, Priemstraat , te Nijmegen. — Lepidoptera. 
Vinc. Mar. Aghina, Sacr. Ord. Praed., te Huissen (Geld.) — Alge- 
meene Entomologie. 


1376-77. 


Dr. P. H. J. J. Ras, Velper weg 56a, te Arnhem. 

Mr. A. J. F. Fokker, te Zierikzee. — Hemiptera. 

Emile Seipgens, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, Zoeterwoudsche 
singel, te Leiden. — Coleoptera. 

A. M. J. Bolsius, Praktizeerend Geneesheer op Billiton. 

1877-78. 

Dr. ©. Kerbert, Directeur van het Koninkl. Zoologisch Genootschap 
Natura Artis Magistra, Plantage Middenlaan, hoek Badlaan 70, 
te Amsterdam. 


Dr. G. A. F. Molengraaff, Buitengewoon Hoogleeraar aan de Univer - 
siteit, eerste Parkstraat 394, te Amsterdam. — Lepidoptera. 


Dr. A. C. Oudemans Jsz., Leeraar aan het Gymnasium, te Sneek. — 
Acarina. 

Dr. Henri W. de Graaf, Vreewijk a. d. Vliet, bij Leiden. — Anatomie 
en Physiologie der Insecten. 

P. T. Sijthoff, Administrateur op de kina-plantage Kerlamanah , in de 
afdeeling Bandoeng, Preanger regentschappen, Java. — Coleoptera. 

Dr. F. A. Jentink, Directeur van ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Rembrandt-straat, te Leiden. 


1379-80. 
Dirk ter Haar, te Warga. — Lepidoptera en Orthoptera. 


K. Bisschop van Tuinen Hz., Leeraar aan de Hoogere Burgerschool 
en het Gymnasium te Zwolle. — Lepidoptera. 


1880-831. 
Dr. J. Th. Oudemans, Privaatdocent aan de Universiteit, Plantage 
Middenlaan 78, te Amsterdam. — Macrolepidoptera , Hymenoptera, 


Thysanura en Collembola. | 
J. Jaspers Jr., Plantage Lijnbaansgracht 11, te Amsterdam. — Inlandsche 


Insecten. 
1881-82. 
Dr. H. Bos, Leeraar aan ’s Rijks Landbouwschool te Wageningen. — 
Formiciden. 


LIJST DER wEDEN ENZ. TANGER 


1882-83. 


Dr. R. H. Saltet, Binnen-Amstel bij de Keizersgracht 244, te Amsterdam. 

D. van der Hoop, Zuidblaak 64, te Rotterdam. — Coleoptera. 

Dr. J. Bosscha Jz., te Sambas op Borneo. — Coleoptera. 

Dr. R. Horst, Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Nieuwsteeg, te Leiden. 


1883-84. 


Johan P. Vink, te Nijmegen. — Lepidoptera. 

J. R. H. Neervoort van de Poll, Huize Beukenstein, te Rijsenburg 
(prov. Utrecht). —- Coleoptera. 

Otto Netscher, te Batavia. — Coleoptera: 

Dr. J. Biittikofer, Conservator bij ’sRijks Museum van natuurlijke 
historie, Breestraat, te Leiden. 

Dr. Th. W. van Lidth de Jeude, Conservator bij ’s Rijks Museum van 
natuurlijke historie, Boommarkt, te Leiden. — Anatomie der Insecten. 


1984-85. 
Joh. de Vries, P. C. Hooftstraat 82, te Amsterdam. — Lepidoptera. 
1886-87. 


Dr. Max C. W. Weber, Hoogleeraar aan de Universiteit, Sarphati- 
kade 3, te Amsterdam. 

Dr. J. C. C. Loman, Leeraar aan het Gymnasium, Vondelkade 79, 
te Amsterdam. — Opilionidae. 

Dr. J. van der Hoeven, Witte-de- Withstraat 53, te Rotterdam. — 
Coleoptera. 

N. A. de Joncheere, te Dordrecht. — Lepidoptera. 

Erich Wasmann, S. J., te Exaeten bij Roermond. — Myrmekophilen 
en Termitophilen. 

1837-88. 


H. F. Hartogh Heys, tijdelijk te Brussel. 
W. Roelofs, Laan van Meerdervoort 194, te ’s Gravenhage. — Curcu- 
lioniden. 


L. W. Havelaar, Boulevard Omalius, te Namen (België). — Lepidoptera. 
1588-89. 


H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, te Apeldoorn. — Lepidoptera. 

Dr. T. Lycklama à Nyeholt, Westersingel 83, te Rotterdam. — 
Lepidoptera. 

Dr. J. C. H. de Meijere, Assistent aan het zoologisch Laboratorium , 
Spinhuissteeg 5, te Amsterdam. — Diptera. 

G. de Vries van Doesburgh, te Oosterhout. — Lepidoptera, 


LXIV LIJST DER LEDEN ENZ. 


1389-90. 
J. Z. Kannegieter, Assistent bij den heer Neervoort van de Poll, 
te Rijsenburg, (prov. Utrecht). 
Dr. C. L. Reuvens, Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie te Leiden. 
1890-91. 


H. F. Nierstrasz, Phil. nat. stud., Lijnmarkt 44, te Utrecht. — Lepi- 
doptera. 

J. F. Heemskerk , Rijks Betaalmeester te Sas van Gent. 

P. J. M. Schuyt, van Vollenhovenstraat 60, te Rotterdam. — Lepidoptera. 

C. J. Dixon, Tandjong Poetoes Estate, Langkat, Sumatra. 


1891-92 
W. G. Huet, Noordeinde 3, te Leiden. — Coleoptera. 
) ) p 
1892-93. 


A. A. Vorsterman van Oijen, te Oisterwijk. 
J. Versluys jr., Plantage Middenlaan 80, te Amsterdam. — Coleoptera 
en Macrolepidoptera. 


A. A. van Pelt Lechner, Burgemeester van Zevenhuizen. — Lepi- 
doptera. 

K. J. W. Kempers, te Texei. — Coleoptera. 

M. Caland, Ingenieur van den Waterstaat, te Alkmaar. — Le- 
pidoptera. 


J. D. Kobus, te Soerabaya. 
1593-94. 


H. C. Redeke, Phil. nat. stud., Singel 54, te Amsterdam. — Orthoptera. 

H. J. H. Latiers, Leeraar in de wis- en natuurkunde aan het Bis- 
schoppelijk College, Jezuitenstraat te Roermond. — Coleoptera en 
Lepidoptera. 

G. Annes, 3de Helmersstraat C, te Amsterdam. 

J. ter Meulen Jrz., Keizersgracht 686, te Amsterdam. 


1894-95. 


L. J. van Rhijn, te Bergen op Zoom. — Macrolepidoptera. 
D. L. Uyttenbogaart, te Tiel. — Coleoptera. 


N. H. la Fontijn, te Bergen op Zoom. — Hymenoptera aculeata. 
P. J. Lukwel Jr., p. a. den Heer J. Zaal, te Wageningen. — 
Coleoptera. 


P. A. M. Boele van Hensbroek, Zoutmansstraat 10, te ’s Graven- 
hage. — Bibliographie. 
J. D. Pasteur, te Builenzorg, Java. 


LIJST DER LEDEN ENZ. LXV 


Dr. J. F. van Bemmelen, Kanaalweg 33, te Scheveningen. 
W. A. F. Zack, te Apeldoorn. — Macrolepidoptera. 


BESTUUR. 


President. P. C. T. Snellen. 

Vice-President. Dr. A. W. M. van Hasselt. 
Secretaris. D. van der Hoop. 
Bibliothecaris. C. Ritsema Cz. 
Penningmeester. H. W. Groll. 


COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR HET TiJDSCHRIFT 


P. C. T. Snellen. 
Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. 
Mr. A. F. A. Leesberg. 


MT NE ch [es nee es, 
TER 


+ x 
‘ 


‘ 


; de nl de ER # RE LAVER i 
SO bin TE seal RA A un eben PP: 
{attiene OSE I) dl Pipe, a. “te 
ci À SF | a 
i POT a MA N LT Chey wi | | 
pn area Maer hi eind + Ve è». 2 


ite 4 CERI n 
‘3, Ba A i B Noto mp R 
| à RME UE Fi vi ans u, Kubas, de, 


È a A Ov e ile ME RS 
Eh of aie 1 plan ty tae tal 


ira pi A È PR ci e a 
Type Per ki PR. N he Tiede | vig Se 
we ae 


vide, RR 


et 
È 


2 = 
Hl = 
May 


LXVII 


Wen SEG 


VAN DE 


NEGEN EN TWINTIGSTE WINTERVERGADERING 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 


GEHOUDEN TE LEIDEN 


op Zondag 19 Januari 1896, 


des morgens ten 11 ure. 


Voorzitter de heer P, CG. T. Snellen. 

Tegenwoordig de heeren: Dr. J. F. van Bemmelen, M. Caland, 
G. de Vries van Doesburgh, Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, H. W. 
Groll, D. ter Haar, D. van der Hoop, W. G. Huet, J. Jaspers Jr. , 
Dr. F. ‘A. Jentink, J. Kinker, Mr. A. F. A. Leesberg, A. A. van 
Pelt Lechner, H. F. Nierstrasz, Dr. J. Th. Oudemans, Mr. M. C. 
Piepers, J. R. H. Neervoort van de Poll, H. C. Redeke, C. Rit- 
sema Czn., Dr. A. J. van Rossum, P. J. M. Schuyt, Dr. H. J. Veth, 
H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, Joh. de Vries en F. M. van 
der Wulp. 

De heeren G, Annes, A. A. van Bemmelen, Mr. A. Brants, 
Mr. A. J. F. Fokker, Dr. A. W. M. van Hasselt, K. J. W. Kem- 
pers, H. J. H. Latiers, Emile Seipgens en D. L. Uyttenbogaart 
zonden bericht, dat zij verhinderd waren de vergadering bij te 


wonen. 


Ten 11 ure opent de Voorzitter de vergadering, heet de aan- 
wezige leden welkom en spreekt den wensch uit, dat in de te 
Tijdschr. v. Entom. XXXIX, 5 


LXVIII VERSLAG. 


houden vergadering vele belangrijke onderwerpen op Entomologisch 
gebied zullen behandeld worden. 


De heer Jaspers laat in de eerste plaats rondgaan eene doos, 
bevattende eenige exotische Coleoptera, die, hetzij door kleurenpracht, 
hetzij door vreemde vormen uitmunten. Voorts eenige vliegen met — 
de ledige tonnetjes, gekweekt uit maden, welke hij in wieken, bij 
het teekenen in gebruik, vond. 

Ook vertoont Spreker de nestjes van Hydrocharis caraboides L., 
die door een zijner leerlingen in het voorjaar. van 1895 in eene 
sloot in den allernaasten omtrek van Amsterdam werden gevonden. 
Gewoonlijk gebruikt deze waterkever als materiaal voor het ver- 
vaardigen van zijne nestjes verschillende plantaardige bestanddeelen , 
doch heeft bij de vertoonde voorwerpen zijne toevlucht genomen tot 
stukjes papier, waarop de drukletters nog duidelijk leesbaar zijn. 

Tevens laat Spreker rondgaan de gallen van Aulax hieracit Bché., 
gevonden in Juli 1895 te Hilversum op Mieracium umbellatum L., 
welke wonderlijke vormen, die het midden houden tusschen een 
bloemhoofdje en eene gal, vertoonen. 

Nog laat Spreker rondgaan een tweetal boekjes, getiteld: «Van 
Vlinders, Vogels en Bloemen» en «In Sloot en Plas», beide ge- 
schreven door E. Heimans en Jac. P. Thijsse; hij acht deze werkjes 
bijzonder geschikt om bij jongelieden de liefde voor de natuur, — 
óók voor de insektenwereld, aan te wakkeren, en beveelt ze dus 
als geschenken voor aankomende natuurvrienden bij de leden der 


Vereeniging ten zeerste aan. 


De heer van der Wulp spreekt over eenige Oost-Indische 
Tachinen-soorten. Aan zijne kennismaking met den heer R. Oberthür, 
op het onlangs gehouden zoölogisch congres te Leiden, heeft hij 
het te danken, dat deze hem eene collectie Diptera heeft ten ge- 
schenke gezonden, meerendeels afkomstig van Darjeeling in het 


Himalaja-gebergte. De toestand dezer voorwerpen liet, wel is waar, 


te wenschen over, maar de grootere soorten, — en deze maakten 
de meerderheid uit, — bleken toch voor determinatie vatbaar te 


zijn. Den heer Oberthür zij hier nogmaals voor zijn cadeau dank 


VERSLAG. LXIX 


gezegd. Onder de Tachininen, die er bij waren, bevond zich ook 
weder Crossocosmia sericariae Rond., die bijna in iedere bezending 
van Diptera uit de Oostersche streken voorkomt en dus aldaar 
zeer gemeen schijnt te zijn. Eene andere groote Tachinine was in 
een aantal exemplaren vertegenwoordigd , nl. Æchinomyia tepens 
Walk. (List Dipt. Brit. Mus. IV, p. 723). Het is eene ongemeen 
fraaie soort, die door den goudgelen kop en de bruine, aan den 
wortel gele vleugels zeer in ’t oog valt. Uit Walker’s beschrijving 
blijkt niet of hij beide sexen heeft gekend; deze bieden trouwens 
weinig verschil aan. Opmerkelijk is het echter, dat zoowel bij d 
als bij 9 aan weerszijden op het voorhoofd een paar naar voren 
gebogen orbitaal-borstels voorkomen. In de Echinomyien-groep toch 
ontbreken deze borstels bij het ¢, behalve alleen in het geslacht 
Pelleteria, waar zij ook in beide sexen voorhanden zijn; Æck. tepens 
is intusschen volstrekt geen Zelleteria, maar eene echte Zehino- 
myia (sensu restricto). 

Kort te voren had Spreker kennis gemaakt met eene andere 
collectie Diptera, in het bezit van ons geacht medelid Neervoort 
van de Poll en door H. Fruhstorfer op Java bijeengebracht. Bij 
het nazien der daarin aanwezige Tachininen trokken al spoedig 
een paar exemplaren zijne aandacht, behoorende tot eene Echino- 
myia-soort, die hij nog nimmer gezien had en ook nergens be- 
schreven had gevonden. Toen bovengenoemde 4. tepens hem bekend 
was geworden, meende hij aanvankelijk aan eene Javaansche variëteit 
van deze te moeten denken, wijl zij met haar veel overeenkomst 
had; maar later is hij tot de overtuiging gekomen , dat zij werkelijk 
eene afzonderlijke soort moet zijn, die, ofschoon verwant aan 
E. tepens, van haar is onderscheiden door de zeer glanzend blauw- 
zwarte kleur van het lichaam zonder eenige inmenging van rood 
en vooral ook door de niet roestkleurige schouders en borstzijden. 

Onder de Tachininen, door Fruhstorfer op Java verzameld, be- 
vonden zich nog andere merkwaardige voorwerpen. Zoo b.v. nog 
eene Lchinomyia-achtige soort, die door de dichte beharing van 
kop en thorax, door het bijzonder lange en dunne tweede spriet- 


lid, door buitengewoon kleine palpen en de zeer zwakke borstels 


LXX VERSLAG. 

aan lichaam en pooten, klaarblijkelijk thuis behoort in het genus 
Paratachina. dat door Brauer en von Bergenstamm is opgericht 
voor eene enkele Zuid-Afrikaansche soort, P. ingens. Dit geslacht is 
dus ook op Java vertegenwoordigd, De soort is echter verschillend. 

In dezelfde Javaansche collectie waren een drietal exemplaren 
(een d en twee 22) van eene soort, die aanvankelijk door 
Spreker als onbeschreven werd beschouwd. Later bleek hem, dat 
Prof. Brauer en zijn medewerker mede in het bezit moeten zijn 
gekomen van voorwerpen van dezelfde soort en van geheel dezelfde 
herkomst, nl. van de vangsten van Fruhstorfer op Java. Zij hebben 
de soort ook als nieuw aangemerkt en haar aanstonds als Chae- 
tomyiobia javana n. g. et n. sp. beschreven. Het schijnt evenwel, 
dat zij alleen het 2 voor zich hadden en dit voor het ¢ hebben 
aangezien ; hunne beschrijving althans komt overeen met de beide 
wijfjes in het bezit van den heer van de Poll, maar minder met 
het d. 

Ook bevond zich onder de vliegen in deze collectie nog eene 
kleine Tachinine, behoorende tot het wel bekende en scherp 
afgebakende geslacht Siphona, waarvan tot dusver slechts eenige 
Europeesche soorten, maar geene enkele uit de tropen, bekend 
waren. Het verdient dus zeer de aandacht, dat dit genus ook op 
Java is vertegenwoordigd. De soort is niet tot een der Europeesche 
vormen te brengen. 

De besproken soorten worden ter bezichtiging rondgegeven. 

De heer van der Wulp stelt zich voor, om daarvan, en misschien 
nog van andere Oostersche Diptera uit de beide collectiën, later 
meer uitvoerige beschrijvingen te leveren en daarvoor een plaatsje 


in het Tijdschrift te verzoeken. 


Naar aanleiding van het door den heer van der Wulp mede- 
gedeelde betreffende het geslacht Siphona, merkt de heer Snellen 
op, dat de door Fruhstorfer verzamelde soort vermoedelijk wel in de 
hoogere streken zal gevangen zijn. De heer Piepers heeft meermalen 
het voorkomen van Europeesche vlindersoorten in de bergstreken 


van Java geconstateerd. 


VERSLAG LXXI 


- Werkelijk blijkt uit het aan het voorwerp gehechte etiquet, dat 
deze eerste Javaansche Siphona op den berg Gedeh, ter hoogte 


van 8000 voet, was gevangen. 


De heer van Rossum deelt mede, dat hij op den 5den Aug. jl. 
eene Cimbex-larve ontvangen had van den heer van Pelt Lechner, 
welke door hem den vorigen dag bij Arnhem, en wel aan den 
Rozendaalschen weg tegen rasterwerk van Klarenbeek onder beuken 
gevonden was. Het trok terstond de aandacht, dat deze ongeveer 
driekwart volwassen larve geene blauwe rugstreep bezat. De huid- 
kleur was over het algemeen levendig geelgroen ; wanneer de larve 
kroop, bleken de plooien tusschen de geledingen geler te zijn en in 
het midden zelfs donkergeel tot oranje-bruin getint. Zij deed in haar 
uiterlijk denken aan de larve van 7richiosoma Incorum L., ook 
wegens het eenigszins fluweelachtige der huid, maar zij onder- 
scheidde zich hiervan weder door het gemis van de bruine vlek 
op schedel en voorhoofd. Aangezien Spreker nog nimmer eene der- 
gelijke larve van den beuk gezien had, — en uit den smaak , waarmede 
zij beukenbladeren vrat, bleek, dat zij werkelijk van dezen boom 
afkomstig was — verzocht Spreker Mr. Brants, de moeite te 
willen nemen, eene afbeelding te maken van de interessante vondst 
van den heer v. Pelt Lechner. Mogelijk ware het toch, dat evenals 
berk en wilg tot woonplaats van twee verschillende Cimbiciden-larven 
verstrekken, dit ook bij den beuk het geval zou kunnen zijn. 
Mr. Brants had de welwillendheid, aan dit verzoek te voldoen, en 
toen de larve daartoe een paar ‘dagen te zijnen huize vertoefd 
had, meldde hij aan Spreker dat zij op 12 Augustus verveld 
en nu in het bezit van eene blauwe rugstreep was, evenals 
larven , die vroeger op beuken werden gevonden. 

In de weinige berichten, die men in de entomologische literatuur 
omtrent Cimber fagi Ladd. vindt, wordt over het uiterlijk der 
jonge larven nog niets vermeld. Brischke en Zaddach geven alleen 
de beschrijving der volwassen larven. Bekend schijnt het dus nog 
niet te zijn, dat de beukenlarve eerst bij de laatste vervelling de 


blauwe rugstreep verkrijgt, en hierin meent Spreker weder eene 


LXXII VERSLAG. 


bevestiging te mogen zien van het vermoeden, dat de larven van 
beuk en wilg (C. lutea L. syn. saliceti Zadd.) werkelijk verschil- 
lende soorten zijn. Bij de vele larven toch van verschillende af- 
metingen, die in Juni jl. op wilg gevonden werden, was zelfs bij 
zeer jeugdige exemplaren reeds eene fijne blauwe rugstreep aan- 
wezig — terwijl uit het hier medegedeelde blijkt, dat deze streep 
bij de bewkenlarve eerst bij de laatste vervelling te voorschijn komt. 

Den 7den Sept. heeft deze larve een betrekkelijk kleinen cocon 
vervaardigd; ook na de vervelling heeft Mr. Brants er eene af- 
beelding van gemaakt, welke, naar Spreker hoopt, met de andere 
zal verschijnen, wanneer het hem eindelijk gelukken mag, de ont- 
wikkeling van C. fagi Zadd. te beschrijven. Zoo langzamerhand 
schijnt er iets meer licht in de quaestie te komen, 

Behalve de larve, die Spreker van den heer van Pelt Lechner ont- 
vangen mocht, is het hem na veel zoeken in de beukenbosschen om 
Arnhem slechts gelukt nog één tweede reeds volwassen exemplaar 
te vinden, dat in eenigszins beschadigden toestand onder een boom 
aangetroffen werd, en niet de kracht bezat zich in te spinnen. 
Hoogst waarschijnlijk leven de larven in de toppen der beuken; 
zij vallen licht in het oog, wanneer zij in September of October 
langs de stammen naar beneden kruipen, maar overigens vindt men 
ze des zomers slechts na hevigen wind, waaraan ook de geluk- 
kige vondst van den heer van Pelt Lechner toe te schrijven is 
Voor een paar jaren werd echter uit een kleinen beuk, aan den 
Zijpendaalschen weg, ook een exemplaar van eene jeugdige blad- 
wesp-larve geklopt, welke nog bleek groenachtig van kleur was 
en, naar den vorm te oordeelen, eene zeer jonge Cimbex-larve moet 
geweest zijn. Ook hiervan is eene afbeelding door Mr. Brants 
gemaakt; zij is toen na een paar dagen bezweken. 

Spreker doet daarop nog eenige mededeelingen omtrent de in 
den vorigen zomer op wilg gevonden larven van Cimbex lutea L. 


(Zie Verslag der Zomervergadering 1895 p. xLmI) 1). Over het 


1) Het aanhalingsteeken achter „ beloonen” moet op deze bladzijde vervallen, 
en geplaatst worden op p. xLIV achter , Heijlaerts Jr.”, waarmede het citaat var 
Dr. Snellen van Vollenhoven eindigt. 


VERSLAG. LXXIII 


algemeen is de kweek tot dusverre geslaagd ; bijna alle larven hebben 
zich in Augustus ingesponnen. Spreker hoopt dus in het voorjaar 
van ’96 of ’97 materiaal te hebben, om Dr. Oudemans in staat 
te stellen, onderzoekingen te doen omtrent de zagen der bladwespen. 
Dr. Oudemans heeft namelijk waargenomen, dat deze organen, wat 
het aantal der tanden betreft, van elkaar afwijken, en vermoedt, 
dat hierin wellicht een kenmerk voor de onderscheiding der soorten 
te vinden is. 

Volgens Zaddach heeft in dit opzicht de vorm der zaag reeds 
vroeger de aandacht getrokken; hij zegt: « Lyonet lehrt uns dass 
die Säge bij connata, obschon im Ganzen ebenso gestaltet wie bei 
lutea, dennoch in der Form der Schneide von dieser etwas abweicht». 
(Beobucht. über die Arten der Blatt- und Holzwespen von Brischke 
und Zaddach, p. 45). 

Door Snellen van Vollenhoven wordt aangegeven (Tijdschr. v. 
Ent. Tweede Serie Deel V. p. 67), dat van de reeds vroeger door 
hem beschreven elzenlarve (connata), deze wilgenlarve o. a. ver- 
schilt «doordien er geene geele strepen op den rug tegen de blaauwen 
aanliggen ». 

Op de vorige Zomervergadering heeft Spreker reeds aangegeven, 
dat al zijne volwassen wilgenlarven dergelijke duidelijk begrensde 
strepen wel bezaten, maar het is hem gebleken, dat, wanneer de 
larven beginnen rond te kruipen, om eene plaats voor hare cocons 
te zoeken, de bleekgele strepen ter weerszijden van de ruglijn 
niet meer waar te nemen zijn; de grijsgroene of bleekgroene larven 
zijn dan over het geheel geler van tint geworden. Het exemplaar, 
door Snellen van Vollenhoven afgebeeld in het bovengenoemde deel 
van het Tijdschrift (plaat 3), waarbij de gele strepen ontbreken, 
zal dus waarschijnlijk op het punt geweest zijn, zich in te spinnen. 
De aldaar afgebeelde larve is aan den rug ook eenigszins rosachtig 
gekleurd; slechts bij een paar voorwerpen kon Spreker hier of daar 
een dergelijk of een paarsachtig tintje waarnemen. Bij de meeste 
begon de donkerblauwe rugstreep op het tweede segment; bij 
enkele was zij reeds dadelijk achter den kop zichtbaar. 


Eenige larven (de jongste) werden uitsluitend met bladeren van 


LXXIV VERSLAG. 


Salix caprea L. gevoed; op de kleur der larven heeft dit geen invloed 
geoefend. De op wolwilg voorkomende oranje, okergele of vleesch- 
kleurige larven zijn hier te lande nog nooit gevonden. Brischke 
(Beobachtungen, p. 38) zegt omtrent deze variéteit: «sie spritzt wie 
die übrigen Saft aus und zwar, wie es scheint, häufiger als die an- 
deren, und darin mag der Grund liegen, dass sie, wie auch schon 
de Geer erfahren hat, äusserst schwer zu erziehen ist. » Zou de voor 
Cimbex-larven vreemde, roodachtige verkleuring misschien het gevolg 
van eene ziekelijkheid kunnen zijn, en zouden zij daarom zoo moeilijk 
tot ontwikkeling te brengen zijn? Brischke heeft eens bij Dantzig 
op Salix caprea een paar exemplaren gevonden, die op de gewone, 
groene larven der gladbladerige wilgen geleken. Bij de beschrijving 
dezer laatste soort geeft hij ook aan: «Sie spritzt ziemlich reich- 
lich». Spreker heeft dit echter bij de 22 larven, die hij bezat, 
slechts hoogst zelden waargenomen; bij C. sy/varum Fabr. en vooral 
bij ©. connata Schr. heeft hij dit in veel sterker mate dikwijls 
gezien. Aangezien echter, volgens opgaaf van Brischke, juist de 
larve van C. sylvarum «nicht in so reichlichem Masse spritzt als 
die anderen Larven», zal dit spuiten waarschijnlijk afhankelijk 
zijn van den toestand, waarin het individu verkeert; kort voor het 
inspinnen spoten bijv. de larven van Cl. connata ook niet meer, 

Naar aanleiding van het scheikundig onderzoek 1), vroeger door 
den heer van Rossum gedaan, omtrent den aard van de vloeistof 
welke de Cimbex-larven uitspuiten, komt het Dr, Oudemans wen- 
schelijk voor, deze zwak alkalische vloeistof microscopisch te onder- 
zoeken, om na te gaan of er bloedlichaampjes in aanwezig zijn. 
Wanneer de vloeistof niet uit klieren afkomstig is, zou het bloed 
der larven kunnen zijn. Bij toezending van larven, verklaart hij 
zich gaarne bereid, zich met dit onderzoek te belasten. 

Ten slotte geeft de heer van Rossum een nieuwe vindplaats op 
voor Ephippigera vitium Serv. Den 29 September jl. werden op 
heide aan den weg over de Zeven Heuvelen, halverwege tusschen 


Berg-en-Dal en Groesbeek, vier vrouwelijke en een manlijk exem- 


1) Zie Archives Neerlandaises, T. VII. p. 381, 


ETAT 


VERSLAG. LXXV 


plaar dezer Locustide aangetroffen. Het mannetje, dat niet zoo tierig 


als de wijfjes was en tusschen de heide op den grond lag, bleek 


bij opening der doos, waarin het vijftal geborgen was, grootendeels 
verslonden te zijn, zooals dit meer gebruikelijk is bij deze sprink- 
hanen (zie Tijdschr. v. Ent. XXXVII, p. xxi), De overige werden 
den heer Redeke toegezonden, maar op den tocht naar Amsterdam 
schijnen de vrouwelijke reisgenooten ook slaags geraakt te zijn 
(hoewel zij ruimschoots van voedsel voorzien waren) en kwamen 
daar in zeer gehavenden toestand aan, Intusschen mocht Spreker 
van den heer Redeke vernemen, dat een der exemplaren nog 


eieren heeft gelegd in vochtig zand, 


De heer Galand verzoekt vergunning, eenige door hem mede- 
gebrachte vlinders te laten zien. 

In de eerste plaats het exemplaar van Acronycta cuspis Hübn., 
waarvan reeds melding is gemaakt op bladzijde tm van het verslag 
der zomervergadering van 6 Juli 1895. De rups van deze soort is 
vooral door het lange haarpenseel op een der voorste ringen, doch 
ook overigens door den geheelen habitus, zeer kenbaar, zoodat zij 
zich op het eerste gezicht onderscheidt van die der beide verwante, 
aanstonds te noemen soorten. Ook de thans vertoonde vlinder levert 
duidelijke verschilpunten op met de beide andere inlandsche ver- 
wanten, Acronycta psi L. en Acronycta tridens W.V., waarvan 
ter vergelijking een exemplaar, eveneens ex larva gekweekt, is bij- 
gevoegd. i 

In de tweede plaats wordt vertoond een manlijk exemplaar 
van Catocala nupta L., op 1 Augustus 1895 te Twello op de 
stroop gevangen, en dat eene merkwaardige afwijking van den 
type vertoont. De teekening is volkomen normaal, doch behalve dat 
de tint van het geheele dier merkelijk lichter is dan gewoonlijk , 
is het rood der achtervleugels hier helderder vermiljoen en is 
daarentegen het zwart dier vleugels hier grijs, en, wat vooral de 
aandacht trekt, glanzend. De vlinder is door een nog jeugdig ento- 
moloog, den heer H. Crommelin te Amsterdam, gevangen, die het 


dier aan Spreker welwillend voor zijne collectie heeft afgestaan, 


LXXVI VERSLAG. 


Bij deze vlinders was nog gevoegd een eveneens van den type 
afwijkend stuk van Smerinthus tiliae L., uit een volwassen ge- 
vonden rups gekweekt, dat zich vooral onderscheidt door de geheele 
afwezigheid der gewone donkere vlekken op de voorvleugels. 

Eindelijk wordt nog vertoond een manlijk exemplaar van 
Taeniocampa stabilis W.V., op een zeer ongewonen tijd, nl. in 
November 1894 te Vucht onder de gewone najaarsvlinders op de 
stroop gevangen. Het exemplaar zelf wijkt niet van den type af. 

Ten opzichte van het ex. van Catocala nupta spreekt de heer 
Oudemans het vermoeden uit, dat wij hier niet alleen met een 
verschil in kleuren zouden te doen hebben, doch dat er wellicht 
afwijkingen in den bouw, den vorm of den stand der schubben 
bestaan. Hij verkrijgt van den heer Caland de toezegging, het ex. 


later microscopisch te mogen onderzoeken. 


De Voorzitter acht het van belang, dat eene afbeelding van de 
medegebrachte Catocala nupta in het Tijdschrift verschijne, waartoe 


de heer Caland gaarne zijne medewerking belooft. 


De heer de Vos tot Nederveen Cappel deelt mede, dat 
hij bij gelegenheid van de laatste zomervergadering melding maakte 
van het feit, dat onder Apeldoorn verscheidene jonge populier- 
stammen vernietigd werden door de rupsen eener Sesiide , Sciapteron 
tabaniformis v. Rottb., en dat deze in haar vernielingswerk trouw 
werden bijgestaan door eene soort van snuitkever. Dezen laatsten 
heeft hij thans nauwkeuriger beschouwd, waarbij het hem bleek , dat 
het Cryptorrhynchus lapathi L. is, welke volgens het bekende werk van 
Dr. Ritzema Bos, «de Landbouw-Dierkunde» in ons land in wilgen 
aangetroffen wordt. Volgens verscheidene duitsche werken is deze kever , 
behalve in wilgen, ook schadelijk voor elzen, berken en populieren. 

Ook heeft Spreker de vangst van Xylina socia Hfn., door den 
heer Zack, te vermelden; voor zoover hem bekend, is dit het tweede 
exemplaar, dat in ons land gevangen is. Deze soort werd in 1889 
het eerst in ons land door Spreker, eveneens te Apeldoorn, waar- 
genomen en werd sedert niet meer gevangen. 


Van Agrotis Dahli Hübn. werden door den heer Zack en Spreker 


VERSLAG. LXXVII 


weder een drietal exemplaren gevangen, en blijft deze soort dus 
te Apeldoorn voorkomen, evenals dit het geval is met Agrotis 
castanea Esp. en hare var. neglecta Hbn., waarvan ook eenige 
exemplaren werden verzameld. 

Verder laat Spreker rondgaan een 9 van Lycaena Alcon W. V., 
dat op den onderkant der voorvleugels een duidelijk worteloog 
heeft, wat, naar hij meent, bij deze soort eene zeldzaamheid is. 
Bij deze heeft hij gevoegd de voor onze Fauna nieuwe soort Zy- 
caena Argus L., en tot vergelijking Lycaena Aegon W. V. 

Over Lycaena Argus het volgende: 

Reeds meermalen zijn in ons land vlinders gevangen, die voor 
Lycaena Argus werden aangezien, maar bij nadere beschouwing 
bleken te zijn de op de heide algemeen voorkomende Lycaena Aegon. 

Tijdens de excursie te Laag-Soeren, den 18den Juni 1893, werd 
door Spreker aldaar een vlinder gevangen, die hem voor Aegon te 
groot voorkwam. Hij ving dezen vlinder op de dorre heide achter 
het dennenbosch, in denzelfden omtrek, waar hij in 1881 Satyrus 
Statilinus Hfn. gevangen heeft. Bij nadere beschouwing bleek hem, 
dat het gevangen vlindertje nog al punten van verschil met degon 
opleverde, en daar hij met de loupe geen doorntje aan de voor- 
schenen kon waarnemen, hield hij dezen vlinder voor Argus. De 
heer Snellen betwijfelde echter, of het wel Argus was, daar hij 
bij eene zeer sterke - vergrooting wel een doorntje zag. 

Den 23sten Juni 1895 ving hij op de heide te Wolfheeze weder 
eene Lycaena, volkomen gelijk aan het exemplaar, te Soeren 
gevangen. Daar beide exemplaren d d waren, bestelde hij bij Dr. 
Staudinger d en 2 van Lye. Argus, en bleek hem bij vergelijking 
met deze, dat de door hem gevangen exemplaren wel degelijk tot 
dezelfde soort behoorden. Behalve door de kleinheid van den doorn 
verschilt Argus d van Aegon door meerdere grootte, door den vorm 
der vleugels (de achterrand der voorvleugels is minder schuin, 
meer gelijk aan dien van /carus), smalleren zwarten band aan den 
bovenkant der meer helderblauwe vleugels en door de meer bruin- 
grijze grondkleur van den onderkant. De 9 9 van Argus en Aegon 


zijn zeer moeilijk van elkander te onderscheiden, : 


LXXVIIt VERSLAG. 


Het verschil, dat in de boeken opgegeven wordt, is, dat Aegon 
een doorn aan de voorschenen heeft en Argus niet. Dit is echter 
eene onjuistheid, daar deze laatste soort wel degelijk een doorn, 
al is deze dan ook zeer klein, vertoont. De heer Snellen had dus 
bij het Laag-Soerensche exemplaar goed gezien. 

Het vinden van het doorntje bij Argus heeft spreker aanleiding 
gegeven, om van al zijne Lycaena-soorten een voorpoot onder het 
microscoop te bestudeeren. Tot zijn leedwezen miste de van Stau- 
dinger ontvangen Lycaena minima Fuessly de voorpooten, zoo- 
dat hij deze niet aan een nader onderzoek heeft kunnen onderwerpen. 

Spreker laat thans een aantal door hem vervaardigde teekeningen 
rondgaan, voorstellende de voorpooten der verschillende Lycaena- 
soorten. Bij die van Lycaena Arion, Alcon, Argiolus en Tiresias 
zal men bemerken, dat geen doorntje zichtbaar is , terwijl men bij den 
voorpoot van Optilete iets ziet, dat op een doorntje gelijkt; het is 
echter zoo gering en de standplaats is van dien aard, dat Spreker 
van oordeel is, dat dit bij versche exemplaren niet zichtbaar zou 
zijn, daar het afgebeelde voorwerp zijne schubben had verloren. 
Optilete heeft dus naar zijne meening, geen doorn, en wat men 
ziet, houdt spreker voor eene vervorming der scheen. 

By Semiarqus, Argus, Medon, Icarus, Corydon en Aegon zijn 
de doorntjes duidelijk zichtbaar. 

Spreker brengt een woord van dank aan Dr. G. Romijn te 
Apeldoorn, die hem bij het onderzoek zijne hulp had verleend en 
zich bereid verklaarde, dit ook met hem verder voort te zetten. 
Met behulp van diens microscoop werd dit onderzoek uitgevoerd. 

Het onderzoek heeft zich tot nu toe hoofdzakelijk bepaald tot de 
pootjes der manlijke exemplaren en wel alleen wat het voorhanden 
zijn der doorntjes betreft. Zijn voornemen is echter te dezen op- 
zichte, de geheele afdeeling der Zycaeniden te onderzoeken, en 
daarbij van een zoo groot mogelijk aantal exemplaren uit verschillende 
streken, al de pooten , zoowel der manlijke als der vrouwelijke dieren , 
te bestudeeren. Hij houdt zich dus aanbevolen voor de toezending 
van Lycaena-, Thecla- en Polyommatus-soorten. 


Waarschijnlijk is de verhouding van tars tot scheen en dij bij 


RN. ES 


VERSLAG. LXXIX 


de soorten eveneens verschillend. Bij Argus 3 vond hij, bij voor- 


loopig onderzoek, tars en scheen nagenoeg gelijk , bij Aegon d echter 


den tars veel langer dan de scheen. 


De vliegtijd van Argus is Juni, die van Aegon Juli. 


De rupsen van beide soorten zijn als volgt beschreven: 


De rups van Aegon. 
Slank, 


roodbruin, 


onbehaard, groen of 
ruglijn bruinrood, 
Op 


lichtbruine dwarsstrepen en witte 


witgerand. zijde, schuine 


langslijn. Kop en borstpooten 


zwart. Pop lichtgroen met kar- 
en bruin- 


mijnbruine ruglijn 


achtig gele luchtgaten. 


De rups van Argus. 

Fijn zachtbehaard, groen op 
den rug met witte puntjes, rug- 
lijn donker bruinrood , witgerand. 
Op zijde, schuine witte dwars- 
strepen en roodbruine langslijn. 
Kop en borstpooten zwartbruin. 
Pop eerst groen , later lichtbruin, 


aan de geledingen van het achter- 


Voedsel: Trifolium-soorten en _ lijf en de oogen roodbruin. 


brem. Voedsel: Trifolium-, Melilotus- 
en Lotus-soorten, brem en vol- 
gens Zeller ook heide. 

Naar aanleiding van de moeielijke onderscheidingsteekenen van 
beide soorten, raadt de heer Piepers het onderzoek der geslachts- 
organen aan. Dit onderzoek heeft reeds de juiste bepaling van anders 
bijna niet uiterlijk verschillende soorten mogelijk gemaakt, vooral 
wat Exotische lepidoptera betreft, en is Dr. Henri W. de Graaf, 
te Vreewijk a/d Vliet bij Leiden, daarmede thans bezig, van welk 
onderzoek hi later de resultaten hoopt mede te deelen. 

Ook de voorzitter moedigt den heer de Vos aan, met zijn onder- 
zoek voort te gaan, doch geeft als zijne verwachting te kennen, dat 
uit het resultaat wel zal blijken, dat Argus en Aegon niet specifiek 
verschillen, wijzende hij ook op de opmerkingen door Dr. Stau- 
dinger over het doorntje der voorschenen bij Aegon, gemaakt 
in de Horae Soc. Ent. Ross. XIV p. 58, waaruit blijkt, dat 
dit orgaan soms zeer klein is en dan als kenmerk zeer twijfel- 
achtig wordt. De overige verschilpunten, door den heer de Vos 
opgenoemd, en in het bijzonder de kleur van de onderzijde der 
vleugels welke de heer de Vos zooi alléén als soortkenmerken 


LXXX VERSLAG. 


wenscht aangegeven te zien, evenals kleine verschillen in kleur, 
teekening of grootte, beschouwt hij evenals deze, niet constant 
en dus niet afdoende. Voorts wijst Spreker op het gevoelen der 
Zweedsche entomologen, Wallengren (Ofvers. af Kongl. Vetensk. 
forhandl. 12 (1854) p. 205 enz.) en Schöyen, (Entom. Tidskr. III(1882) 
p. 33), dat de Papilio Argus van Linnaeus eigenlijk zoude zijn, wat 
men gewoonlijk Aegon noemt, zoodat de Argus der andere schrijvers 


waarschijnlijk Argyrognomon Bergsträsser zoude moeten heeten. 


De heer J. Th. Oudemans laat een doosje rondgaan , waarin 
zich eenige levende larven eener Dermestide, door Dr. Everts als 
Tiresias serra F. herkend, bevinden; zij waren den dag voor de ver- 
gadering door hem te Amsterdam onder loszittende schors van een 
meidoorn aangetroffen. Deze larven, die, evenals hare naaste ver- 
wanten , de haarborstels, welke op de laatste ringen zijn ingeplant, 
oprichten zoodra zij onraad vermoeden, deden Spreker eenigszins 
denken aan miniatuur-stekelvarkens. Indien zij verontrust worden 
begint tevens een lang, dun haarpenseel op den laatsten ring sterk 
heen en weêr te trillen, De larven zaten op een bruin viltlaagje, 
dat uit losgelaten haren bestond; het innige samenhangen dezer 
haren deed spreker er toe besluiten, deze nader onder het mi- 
eroscoop te beschouwen. De ge wone haren, die op het grootste 
gedeelte van het lichaam staan, zijn met duizende opwaarts ge- 
richte stekeltjes bezet, doch vertoonen verder geene bijzonderheden ; 
daarentegen hebben de haren der bovengenoemde borstels een 
merkwaardigen bouw. Een dusdanig haar bestaat namelijk uit 
ongeveer 100 (dikwijls veel meer of veel minder) kegelvormige 
leden, welker topwaarts gerichte bases elk met een krans van 
spitse punten gekroond zijn; de top van het haar bestaat uit een 
zeer groot lid, dat naar den vorm aan eene speerpunt doet denken. 
Het is door middel van een paar eigenaardig gevormde tusschen- 
leden met het verdere, homogeen gebouwde deel van het haar 
verbonden. Spreker zegt, zeer goed te weten, dat de bouw dezer 
haren van de larven der Dermestidae reeds lang bekend is en laat 


dan ook eene sterk vergroote schets van het haar slechts rond- 


VERSLAG. LXXXI 


gaan, om de aandacht van die leden, aan wie dit onbekend 
mocht zijn, op den uiterst sierlijken vorm en bouw te vestigen. 
In sommige opzichten herinneren deze haren aan bepaalde, gelede 
vormen van riekschubben (plumulae), van vele manlijke vlinders, 

Vervolgens brengt Spreker in herinnering, dat op de voor- 
laatste zomervergadering !) door Dr. Veth eene mededeeling van 
Cuénot werd ter sprake gebracht, betreffende het bloeden van 
sommige kevers bij aanraking. Cuénot, die Leydig’s onwederleg- 
baar, maar toch bestreden bewijs, dat men hier met bloed en 
niet met een klierproduct te doen heeft, slechts kon bevestigen, 
meende, dat het bloed niet door bepaalde openingen, doch door 
scheuren in de huid wordt uitgedreven. De heer Oudemans geeft 
thans, nu deze zaak hier toch reeds eenmaal is ter sprake ge- 
bracht, eene onlangs verschenen publicatie van Lutz ?) ter inzage 
rond, aan wien het gelukte, niet alleen de opening in het dij- 
scheengewricht te ontdekken, doch tevens het mechanisme te ver- 
klaren, waardoor het bloed, zoodra het dier zich dood gaat houden 
en de pooten intrekt, wordt uitgeperst. 

Ten derde doet de heer Oudemans de rupsen van Cucullia ver- 
baser L. als «hyena’s» kennen; deze naam toch wordt door hen, 
die rupsen kweeken, algemeen toegepast op die soorten, welke 
haars gelijken of andere rupsen opeten. De naam «kannibalen » 
ware juister. Te Gronsveld vond spreker namelijk een 18-tal dezer 
rupsen, welke in eene groote doos werden bijeenverzameld. Reeds 
enkele uren later was haar aantal tot 9 verminderd; blijkbaar had 
elk der groote rupsen eene kleinere verorberd. 

Daarna bespreekt hij de uitkomst van de kweekerij van Arctia 
russula L., uit het ei door de heeren de Vos, Zack en hemzelf, 
De rupsen, verkregen uit eieren, welke in Juni geleed waren 
door gevangen vlinders, groeiden bij den heer de Vos langzaam 
en waren tegen den winter nog niet half volwassen 3); bij den 


heer Zack groeide de massa snel en leverde in het laatst van 


1) Zie verslag der verg. te Venlo, 9 Juni 1894, p. xxxIV—xxxv. 
2) K. G. Lutz, das Bluten der Coccinelliden. Zool. Anzeiger 1895, p. 244, 
3) In het vorige jaar verkreeg de heer de Vos hetzelfde resultaat, 


LXXXII VERSLAG.. 


Augustus en het begin van September talrijke vlinders, terwijl 
slechts enkele rupsen klein bleven. Bij Spreker zelf was hetzelfde 
het geval, doch in omgekeerde verhouding; enkele rupsen gaven 
nog in Augustus den vlinder, doch verreweg de meeste groeiden 
langzaam en zijn klein overwinterd, Een tocht, door de beide boven- 
genoemde heeren in het begin van September naar de vindplaats , 
in de buurt van Apeldoorn, ondernomen, leverde niets op, hoewel 
daar in het voorjaar de vlinders niet zeldzaam waren. Al worden 
dus, gelijk de heer ter Haar terecht opmerkt, wel eens exemplaren 
in den nazomer gevangen '), zoo gelooft Spreker toch, dat in den 
regel bij ons te lande slechts ééne generatie per jaar tot stand 
komt, welker jonge rupsen overwinteren. 

Thans laat de heer Oudemans eene doos rondgaan, waarin twee 
cocons van eene onzer grootste bladwespen, Trichiosoma betuleti Kl., 
gestoken zijn. Daaruit ontwikkelden zich niet minder dan 21 vrij 
groote sluipwespen (vlucht tot 16 mM.) van de soort Microcryptus 
tricinetus Gr. Behalve dat dit aantal, de afmeting van den parasiet 
in aanmerking genomen, zeer aanzienlijk mag genoemd worden, 
vestigt Spreker tevens de aandacht op het feit, dat de grootte der 
exemplaren sterk verschilt. Dit komt juist bij dergelijke parasieten 
veelvuldig voor en vindt stellig zijn oorzaak in de omstandigheid, 
dat daar, waar veel parasieten een enkel woondier verteren, som- 
mige individuën zeer onvoldoende gevoed worden; wellicht kan dit 
zoo ver gaan, dat, waar zeer veel eieren zijn afgezet, enkele larven 
uit gebrek omkomen of door hare zusters verorberd worden, iets 
wat natuurlijk niet gemakkelijk onderzocht kan worden. 

In aansluiting aan de bespreking dezer parasieten, die stellig, 
evenals andere sluipwespen, hunne eieren op de huid der woondieren 
afzetten, vraagt spreker, of een der aanwezige leden wel eens heeft 
waargenomen, hoe de bekende parasiet vliegen, de Tachinen, 
rupsen en bladwesplarven infecteeren. Wel wordt overal vermeld, 


dat dit op dezelfde wijze plaats vindt als bij de sluipwespen, 


doch is deze meening gegrond op waarneming of is het eene > 


1) De heer ter Haar ving op 23 Augustus 1883 deze soort te Domburg; zie 
T. v. E. DL: XXX. p. 208. 


VERSLAG. LXXXIIÎ 


analogie? Geen der aanwezige leden herinnert zich , het eierleggen 
der Tachinen te hebben gezien !) — wel hebben vele waargenomen, 
hoe de sluipwespen dit doen. De vraag werd gedaan naar aan- 
leiding van verschillende mededeelingen van Sasaki, die ontdekte , 
dat in Japan eene sluipvlieg, Ugimyia sericariae Rond., hare eieren 
niet op de rupsen, doch op de onderzijde der moerbeibladeren afzet. 
De eieren die kleiner zijn dan de beten voedsel, worden door de 
rupsen verorberd en komen in hare maag uit, welker wand zij 
vervolgens doorboren. Het zou nu de vraag zijn, of ook andere 
soorten van Tachinen wellicht op dezelfde wijze hare woondieren 
infecteeren. Spreker ving in den afgeloopen zomer een wijfje van 
Echinomyia grossa L., dat levend bewaard werd en den volgenden 
dag eene groote hoeveelheid eieren had gelesd; het zou wel eenigs- 
zins vreemd zijn, dat dit dier hiertoe zoo gemakkelijk overging , 
indien het in de natuur gewoon is zijne eieren stuksgewijze op 
rupsen (in dit geval groote Bombyx-soorten, B. trifolii F., quercus L.) 
af te zetten. Hij brengt in herinnering, dat het thans bekend is, 
dat de infectie met de eieren van den koeienhorzel, Hypoderma 
bovis de G., ook langs den weg der spijzen plaats heeft. Vroeger 
meende men, dat de larven, welke uit de eieren voortkomen , door 
de moedervlieg op de haren der runderen gelegd, de huid door- 
boren en daar langzamerhand de bekende gezwellen doen ontstaan , 
waarin men in den voorzomer de volwassen larven aantreft. Dit 
is echter niet het geval. Niet voor het voorjaar zijn de larven in 
de huid te vinden, wel daarentegen in verschillende inwendige 
organen (slokdarm, milt, verschillende spieren enz.). De infectie 
geschiedt hier zonder twijfel op dezelfde wijze als bij het paard 
door Gastrophilus equi F., namelijk doordien de pas-uitgekomen 
larven. worden opgeslikt; zij blijven echter niet zooals hier, in de 
spijsverteringsorganen, doch doorboren den maagwand en geraken 
langzamerhand, langs nog niet geheel bekende wegen, naar de 


huid, waar zij dan in het voorjaar aanlanden, 


1) Door den heer Ritsema zeer terecht opmerkzaam gemaakt op de onderzoekingen 
van den heer VerLoren, omtrent Panolis (Trachea) piniperda Pz. en hare para- 
sieten, welke te vinden zijn in de Alg. Konst- en Letterbode van 1846 N° 13 
en 15, en 1847 No. 9, benevens in de Handelingen der Ned. Ent. Ver., heeft spreker 
deze doorgelezen, doch ook daarin niets van dergelijke waarnemingen gevonden. 


Tijdschr, v. Entom. XXXIX. 6 


LXXXIV VERSLAG. 


Hierna brengt spreker het schubbenkleed der Lepidoptera ter 
sprake. Een onderzoek van Tetens !) bracht aan het licht, dat bij 
Rhodocera rhamni L. de schubben op dusdanige wijze met elkander 
in ligging afwisselen , dat men van grondschubben en van dekschubben 
spreken kan; van de eerste ziet men slechts weinig daar de dek- 
schubben er overheen liggen. Wel spreekt Tetens over dezen toe- 
stand in eenigszins algemeene termen, doch men krijgt niet den 
indruk, dat hij een groot aantal Lepidoptera te dezen opzichte 
heeft nagegaan. Spreker heeft vlinders uit verschillende afdeelingen 
onderzocht en overal, waar de schubben daarvoor dicht genoeg 
staan, grond- en dekschubben aangetroffen, zoowel op de boven- 
als op de onderzijde der vleugels. In den regel is de vorm dezer 
beide soorten van schubben verschillend. Een gemakkelijk objekt , 
om zich te oriënteeren, aangezien hier kleurverschil bestaat, is 
het wijfje van Pieris brassicae L. Men ziet daaraan, dat het basale 
gedeelte van den voorvleugel grauw (niet zwart) bestoven is. Deze 
kleur wordt te voorschijn geroepen, niet door zichtbare, 
grauwe schubben (dekschubben), tuschen de witte in- 
gestrooid, doch door zwarte grondschubben, door 
witte dekschubben overdekt; slechts hier en daar is soms 
eene zwarte schub direct zichtbaar. De zwarte grondschubben 
schijnen door de witte (eigenlijk kleurlooze) dekschubben heen, en 
zoo ontstaat de grauwe kleur. 

Eindelijk laat de heer Oudemans twee poppen rondgaan van 
Zonosoma trilinearia Bkh., de eene groen, de andere bruin. In 
Mei 1895 ving Sprekers echtgenoote te Putten een wijfjesvlinder 
dezer soort, welke een aantal eieren legde. De uit dit broedsel 
gekweekte rupsen waren voor het meerendeel bruin, terwijl een 
15-tal fraai groen was. Deze beide kleurvariéteiten had Spreker op 
de vorige zomervergadering medegebracht ?), doch zij waren toen 
door gebrek aan tijd niet vertoond kunnen worden. De mededee- 


lingen van verschillende schrijvers, die slechts òf de eene, òf de 


i) H. Tetens. Berl. Ent. Zeitschr. Bd. XXIX, 1885, p. 161. 
2) Zie Verslag p. XLIX. 


VERSLAG. LXXXV 


andere kleur opgeven, zijn dus beide juist, Het vervolg der kwee- 
king heeft geleerd, dat de groene rupsen in groene poppen ver- 
anderen en de bruine rupsen in bruine poppen. Dit staat niet in 
verband met het geslacht van het individu, noch met de zoo aan- 
stonds te behandelen quaestie van het al of niet overwinteren. 

Spreker heeft het namelijk met deze soort al heel gelukkig ge- 
troffen, daar zij hem in staat stelt, eene niet van belang ontbloote 
waarneming te doen op het gebied van het seizoensdimorphisme. 
Z. trilinearia komt namelijk in twee van elkander duidelijk onder- 
scheiden generaties voor. De wintergeneratie, die in Mei vliegt, is 
ledergeel zonder —, de zomergeneratie, die zich in Juli en 
Augustus ontwikkelt, ledergeel met eene steenroode bestuiving 
(gen. II, strabonaria Zell.). Uit de poppen van dezen zomer nu, die 
de nakomelingschap van het in Mei gevangen, typisch gekleurde 
wijfje vormden, waren dus in den nazomer exemplaren van den 
steenrood bestoven vorm te verwachten, Voor zooverre de poppen 
uitkwamen (9 stuks) werd ook aan deze verwachting voldaan, 
doch niet minder dan 21 poppen kwamen niet uit en zijn thans 
aan het overwinteren. Nu is de vraag: zullen uit deze laatste rood- 
bestoven, dan wel zuiver ledergele vlinders te voorschijn komen ! 
Spreker veronderstelt het laatste en zal later de uitkomst mededeelen. 
In een tijd, zooals thans, waarin vele proefnemingen op dit gebied 
gedaan worden, is dit geval, waarbij op geenerlei wijze invloed 
op de poppen werd geoefend, zeer de aandacht waard. 

Ten slotte gaat eene doos rond met eenige zeldzame en afwij- 
kende Nederlandsche Macrolepidoptera. Daaronder verdienen vooral 
vermelding Hadena (Luperina) funerea Hein. , eene voor onze fauna 
nieuwe Noctuine, waarvan te Oisterwijk (N. Br.), in vereeniging 
met de heeren de Vos en de Vries, in Augustus niet minder dan 
1 exemplaren op smeer werden gevangen; verder een wijfje van 
Lithosia muscerda Hfn. zonder zwarte stippen op de vleugels, 
eveneens van Oisterwijk, enz. Daar Spreker zich voorstelt, weldra 
eenige mededeelingen over zeldzame vangsten , door hem in de laatste 
jaren gedaan, in het Tijdschrift te plaatsen, is hier eene nadere 
opsomming overbodig. 


LXXXVI VERSLAG. 


Na de pauze vraagt de heer Jaspers het woord en verzoekt 
den heer Oudemans, aan de vergadering eenige inlichtingen te 
verstrekken , omtrent het in wording zijnde en door hem bewerkt 


wordende handboek der Nederlandsche insecten. 


De heer Oudemans, aan dezen wensch gevolg gevende, deelt 
daarop aan de vergadering het volgende mede. Het werk zal in 
twaalf afleveringen’ verschijnen, elk van ongeveer drie vel druks 
en drie platen, terwijl talrijke zincographieën den tekst zulien illu- 
streeren, Ongeveer een vierde gedeelte is in geschreven tekst gereed 
en de platen en zinco’s zijn in bewerking. De uitgave geschiedt 
door de firma Nijhoff te ’s Gravenhage; de platen zullen gedrukt 
worden bij de firma Trap te Leiden. De heer A. J. J. Wendel te 
Leiden brengt de teekeningen op steen, welke onder sprekers on- 
middelijk toezicht door Mej. Fischer worden vervaardigd. Ter kennis- 
making met de wijze van bewerking laat Spreker eenige teekeningen 
van vlinders rondgaan. Het thans in geschreven tekst gereed lig- 
gende gedeelte bevat: I, Systeem; Plaats der insecten in de dieren- 
wereld, Verdeeling der insecten in orden. Il, Het begrip « soort » 
en wat zich daaraan aansluit; individueele verschillen, aberraties . 
variëteiten, rassen ; monstruositeiten; hermaphrodieten; — dimor- 
phisme, trimorphisme , polymorphisme , seizoensdimorphisme ; parthe- 
nogenesis, heterogenie , paedogenesis. III, Metamorphose. IV, Cecidién 
(gallen). V, Anatomisch overzicht. Bij dit alles behooren 137 tekst- 
figuren. Eindelijk is reeds een begin gemaakt met VI, het syste- 
matisch-biologische gedeelte, waarvan namelijk reeds de volgende 
orden in bewerking zijn: de Thysanura, de Collembola, de Der- 


maptera en de Agnatha (Ephemeridae). 


De heer Oudemans hoopt, dat genoemde teekenares later ook 
door toezending aan hem van teekenwerk door de overige leden der 
Vereeniging, hierin verder een bestaan zal vinden, daar zij thans 
eene goede leerschool doormaakt en de vertoonde teekeningen be- 
wijzen, dat men met haar werk, hoewel thans nog slechts in 


potlood en niet in kleuren uitgevoerd, tevreden kan zijn. 


VERSLAG, LXXXVII 


De heer Snellen juicht de pogingen van Spreker ten zeerste 
toe, daar de redactie van het Tijdschrift steeds goede teekenaars 


noodig heeft en tot nu toe slechts over enkele kan beschikken. 


De heer de Vries heeft slechts eene korte mededeeling te doen, 
namelijk, dat hij gisteren reeds een manlijk exemplaar van Phigalia 


pilosaria W. NV. gevangen heeft. 


De heer Ritsema laat in de eerste plaats rondgaan een op 
een Noctwine-rups woekerend exemplaar van Cordiceps militaris 
Fries, door hem in November ll. te Noordwijk gevonden , en, evenals 
het voorwerp door hem in November 1869 1) aan het Marendijkje 
bij Leiden gevonden, van eene fraai oranjeroode kleur, 

Voorts stelde Spreker ter bezichtiging een drietal larven van 
Helota Gorhami Olliff, door den heer Raffray in Juni 1893 in de 
omstreken van Tschefoo (Noord China) verzameld. Behalve een 4 
en een 2 van het volkomen insect dezer soort voegde hij er bij 
de afbeelding van de larve eener verwante soort uit Japan, (Helota 
gemmata Gorh.), door den heer Lewis ontdekt en door den heer 
Olliff beschreven en afgebeeld (zie Cistula Entomologica. Vol. III, 
pag. 52, pl. 3. fig. 8). 

Ten slotte laat Spreker rondgaan het prospectus met een vijftal 
gekleurde platen van een werk, dat in Noord-Amerika (Providence, 
R. S.), verschijnt en tot titel voert: 

A Monograph of the Bombycine Moths of America, North of 
Mexico, including their transformations, the origin of the larval 
markings and armature, and the phylogeny of the Lepidoptera, 
by Alpheys S. Packard, M. D. Ph. D., Part. I, Family I, No- 
todontidae. 


De heer Snellen vertoont beide seksen van de door hem in deel 


37 (1894) p. 194 van het Tijdschrift voor Entomologie beschreven 
Papilio (Ornithoptera) Vordermani Sn., van de Talaut-eilanden. Deze 


1) Zie Tijdschr, v. Entom. Deel XIV, verslag pag. 34, 


1X XVII VERSLAG. 


is echter dezelfde als de een jaar vroeger beschreven Pap. Dohertyi 
Rippon, Ann. & Mag: of Nat. Hist. Ser. 6, vol. XI, pag. 294 
(1894) en moet dus laatstvermelden naam dragen. Opmerkelijk is 
de eenkleurig donkere, bij den man zwarte, bij het wijfje grauw- 
bruine bovenzijde, die Dohertyi zeer kenbaar maakt. Toch is vooral 
na het lezen der beschrijving van den heer Rippon, die over een 
vrij aanzienlijk materiaal kon beschikken, bij Spreker het vermoeden 
ontstaan, dat wij hier wel eens niet met eene afzonderlijke soort, 
maar met eene lokale variëteit van eene Philippijnsche soort (Pap. 
Nephereus Gray) konden te doen hebben. Latere waarnemingen zullen 
dit wel ophelderen. 

Als nieuwe soorten voor de fauna van Nederland vertoont Spreker 
verder eerstens -Scoparia murana Steph., waarvan een zeer gaaf en 
frisch wijfje door Mr. H. W. de Graaf den 15den Augustus 1893 
of 1894 bij den Haag werd gevangen. Vroeger had Dr. Kallenbach 
reeds een ander exemplaar gevonden te Zandvoort, den 10den 
Augustus. Dit was echter min of meer afgevlogen, om welke reden 
de opgave der nieuwe soort van dit zeer moeielijke genus achter- 
wege bleef. Het door Mr. de Graaf gevangen voorwerp komt echter 
de voorloopige determinatie van het Zandvoortsche exemplaar be- 
vestigen. 

De ontdekking der tweede soort, Limnaecia phragmitella Stton. 
mag weder als eene vrucht der zoo dikwijls gebleken samenwerking 
van verschillende leden onzer vereeniging beschouwd worden. Eenige 
kolven van Typha aantreffende, kwam aan Spreker bovengenoemde 
soort, welker rups in die kolven levende, daarin overwintert , weder 
in de gedachten. Hij deelde dus zijn vermoeden, dat zij ook wel 
inlandsch konde zijn, aan de heeren Caland en van Pelt Lechner 
mede, die zich toen eveneens op het inzamelen van Typha-kolven | 
toelegden. De eerste had zelfs de goedheid daarvan een aantal aan 
Spreker te zenden. Ten einde de kansen voor het verkrijgen der 
vlinders te vermeerderen, deelde Spreker zijn voorraad met den 
heer Schuijt. Deze had inderdaad het genoegen, in den zomer van 
1895 bij het näzien zijner flesschen, twee exemplaren van den 


vlinder te vinden die wel is waar dood en niet geheel gaaf meer 


VERSLAG. LXXXIX 


waren, maar toch zeer goed herkenbaar konden heeten. Hij had 
de goedheid, beide voorwerpen aan Spreker af te staan. 

De indigeniteit dezer soort, die tevens een voor onze fauna nieuw 
genus vormt, is dus nu degelijk gestaafd. De kenmerken zijn 
kortelijk vermeld in de «Vlinders van Nederland », IL, Microlepi- 
doptera p. 421. 

De vermelde kolven werden in den winter geplukt bij ’s Her- 
togenbosch, Zalt-Bommel, Rotterdam en Zevenhuizen. De maand 
Februari is denkelijk het best voor de inzameling geschikt. De 


vlinder komt in den zomer uit. 


De heer van der Hoop laat namens den heer Latiers te 


Roermond rondgaan een tweetal exemplaren van Metoeeus paradoxus 
L., die slechts éénmaal in ons land en wel bij Soest door den 


heer van den Honert werd aangetroffen. Genoemde heer had het 
geluk een zestal exemplaren van deze soort te vangen in de nesten 
van eene Vespa vulgaris L. Hij deelde in zijn bijgevoegd schrijven 
mede, dat de larven verpoppen in de cellen , welke evenals die, waarin 
wespen leefden, gesloten waren. In den aanstaanden zomer hoopt 
hij meerdere wespennesten te onderzoeken en twijfelt er niet aan, 
nog meerdere exemplaren machtig te zullen worden. 

In hetzelfde doosje bevond zich behalve eenige meer gewone 
soorten Coleoptera nog eene Amara, uit welks abdomen twee zeer 
lange draadwormen, door Dr. Oudemans als tot het genus Gordius 
behoorend herkend, staken. 


De heer Neervoort van de Poll deelt het een en ander 
mede uit de brieven, die hij reeds thans van den heer Kannegieter 
heeft ontvangen. 

Voordat deze naar zijn bepaald doel kon vertrekken, was hij 
genoodzaakt een drietal weken op Java door te brengen en liet 
dezen tijd niet verloren gaan. In eene bezending, bevattende de in 
die dagen op Java verzamelde insecten, bevonden zich niet minder 
dan een 30 tal Paussiden en ook een tweetal exemplaren van de 
zeldzame Prosopocoelus Rosenbergi Voll, 


XC VERSLAG. 


Verder deelt Spreker mede, dat hij den heer Kannegieter had 
opgedragen te onderzoeken, of de soorten van het geslacht Sagra, 
welker achterdijen evenals bij de Halticiden sterk verdikt zijn en 
dus aanleiding geven aan een springvermogen te mogen denken, 
dit ook werkelijk doen, waarop hij een ontkennend antwoord heeft 
ontvangen. 

Nog stelt Spreker aan den heer van der Wulp een doos vliegen 
ter hand, door den heer Kannegieter verzameld. Deze munten uit 
door hare uitmuntende preparatie, wat wel bewijst, dat de heer 


van de Poll een uitstekenden medewerker heeft gevonden. 


De heer Redeke, na er terloops op gewezen te hebben, hoe 
uiterst algemeen het verschijnsel van galvorming in de natuur is, 
laat in de eerste plaats een paar gedroogde exemplaren van het 
vliegenvangertje (Drosera rotundifolia L.) zien. Deze plantjes vond 
hij in het laatst van Augustus 1895 bij Hoorn op Texel en zij 
vertoonden gedeformeerde bloempjes en bladrandrollingen, welke 
volmaakt geleken op die, welke aan een menigte andere planten door 
Phytopten worden veroorzaakt. Prof. Beyerinck te Delft was zoo wel- 
willend ze te onderzoeken en uitte het vermoeden , dat hier werkelijk 
aan Phytopten gedacht moest worden. Infectie-proeven dienen echter 
nog een afdoend bewijs voor de juistheid dezer veronderstelling te 
geven, maar mocht zij waar blijken, dan zou dit tè aangenamer 
zijn, naardien nooit te voren op Droseraceae voorkomende gallen zijn 
beschreven en het voorkomen van gallen op insectenetende planten 
uit den aard der zaak een curieus verschijnsel genoemd mag worden. 

Vervolgens laat Spr. eenige gallen zien, veroorzaakt door Cynipiden, 
behoorend tot het genus Miastrophus Htg. en het verwante ge- 
slacht Xestophanes Först. Behalve de meer gewone soorten: D. 
glechomae Mayr, aan Glechoma hederacea L., en (afbeelingen ') van) 
D. rubi Htg., zeer gemeen aan bramen, toonde Spr. eenige vrij 


zeldzame nl. D. Mayri Reinh., op Potentilla argentea L., en Xes- 


1) Voorkomende in: 
Dr. Gustav Mayr., Die Europäischen Cynipiden-gallen mit Ausschluss der auf 
Eichen vorkommenden Arten. Wien 1876, 


VERSLAG. XCI 


tophanes brevitarsis Thoms., op Potentilla tormentilla L. , beide door 
den heer Jan Boeke, med. stud. te Amsterdam, in den zomer 1895 
te ’s Graveland, resp. Soest, gevonden. 

Eindelijk wijst Spr. op het minder volledige van dat deel van 
het verslag der laatste zomervergadering, hetwelk handelt over den 
voordracht des heeren Ver Loren !), waaruit ten slotte niet blijkt, 
wat men onder de «galles en groseilles» van de Reaumur te ver- 
staan heeft. Spr. waagt de veronderstelling, dat het galletjes van 
Spathegaster baccarum L. geweest zijn, die verleden voorjaar in 
bijzonder grooten getale op de blaren en manlijke amenta der eiken 
voorkwamen. Hij laat ter illustratie hiervan eene afbeelding rond- 
gaan en vestigt tevens de aandacht op een buitengewoon aardig 
boekje over eikengallen ?), van vrij recenten datum, eene Engelsche 
vertaling van Dr. Adler's welbekend artikel: Ueber den Genera- 
tionswechsel der Eichengallen *). 


De heer de Vries van Doesburgh wenscht de aandacht te 
vestigen op eene eigenaardige afwijking in de teekening der dek- 
schilden bij soorten van het geslacht Cicindela. 

In hoofdzaak bestaat deze teekening uit eene schoudervlek , een 
middenhand en eene eindvlek, waarvan vooral de middenhand de 
meeste afwijkingen vertoont. Deze kan verlengd of verkort, ver- 
smald of verbreed, spits of stomp zijn bij dezelfde soort, doch bij 
sommige exemplaren, en vooral op deze eigenaardheid wenschte 
hij te wijzen, komt het voor, dat deze middenband geheel in twee 
deelen verdeeld is. 

De verschillende exotische Cicindelidae heeft Spreker nog niet 
genoegzaam nagegaan, hoewel hij verscheidene exemplaren in zijne 
collectie bezit, die dit verschijnsel vertoonen, waarom hij zich 


ditmaal tot de Europeesche soorten wenscht te beperken. 


1) Verslag van de 50e zomervergadering der Ned. Entom. Ver., gehouden te 
’s Gravenhage, pag. XX—XXI. 

2) Alternating Generations. A Biological Study of Oak-Galls and Gall-Flies , 
by Hermann Adler, M. D. Translated and edited by Charles E. Straton. Oxford 
1894, 

3) Zeitschr. für wiss, Zoòl. XXXV, pag. 151- 246, 1881. 


XCIJ VERSLAG. 


Wel vond hij melding gemaakt van het bovengenoemd verschijnsel 
bij C. turkestanica Ball. , dorsata Brull. , transbaicalica Motsch. en ja- 
ponica Guér., doch deze zijn niet tot de Europeesche fauna te rekenen. 

Voor zoover bekend komt het totaal verbroken zijn van dezen 
middenband voor bij: 

1°. Cicindela elegans Fisch.; Fischer beschreef deze als var. 

stigmatophora ; 

2°. Cicindela chiloleuca Fisch., waar zij door Mannerheim als 

var. Mniszechi werd beschreven, 

30. Cieindela hybrida L. var. 

Al deze variéteiten zijn uiterst zeldzaam en was het Spreker dan 
ook bijzonder welkom, toen hij bij een exemplaar van C. hybrida , 
te Oldenzaal gevangen, deze afwijking bemerkte. Van deze afwijking 
zijn slechts twee exemplaren bekend, namelijk een in de collectie 
van Dr. Horn te Berlijn en het {hans vertoonde exemplaar. 

Nog deelt spreker mede, dat hij in het Tijdschr. voor Entom., 
deel XXXVII pag. 165, als door den heer van der Hoop op Corsica 
verzameld, vindt vermeld Cicindela campestris L. var. tartarıca Mannh., 
welke variëteit naar zijne meening slechts in Zuid-Rusland voor- 
komt, waarom hij de juistheid der genoemde determinatie meent 
te moeten betwijfelen. Hij verzoekt deze exemplaren bij gelegenheid 
eens te mogen zien, waartoe de heer van der Hoop, die hiervan 
twee exemplaren in zijne collectie bezit, hem gaarne de gelegenheid 
zal geven. 

Echter deelt deze hem mede, dat genoemde variëteit door Gangl- 
bauer, in zijn werk «die Käfer von Mittel-Europa» ook als in 


het hierin behandelde gebied voorkomend, wordt vermeld. 


De Heer ter Haar laat ter bezichtiging rondgaan een doosje, 
waarin 4 inlandsche soorten van het genus Acrolepia Curt. Hij 
heeft het geluk gehad, bij de soorten, in het werk van den Heer 
Snellen als inlandsch vermeld, er nog 2 te ontdekken. De eerste , 
granitella Tr., door Spreker op de excursie onzer vereeniging 
bij Valkenburg op Inula dysenterica Gärtn. als pop gevonden, is 


reeds in ons Tijdschrift vermeld en beschreven. De tweede derol, 


VERSLAG XCHI 


arnicella v. Heyd. is door hem den 18den Juni 1893 als vlinder 
bij Laag-Soeren gevangen. Helaas is het inlandsche exemplaar van 
Acrol. valeriella Snell. (door van Medenbach de Rooy bij Arnhem 
gevangen) niet meer in de collectie van Artis aanwezig, zoodat Spreker 
niet in de gelegenheid is, om alle inlandsche soorten te laten zien, 
waartoe Dr. Oudemans hem zijne tusschenkomst had beloofd. Hij zal 
over dit punt niet verder uitweiden, daar een klein stukje over het 
genus Acrolepia gereed ligt, dat spoedig in het Tijdschrift zal ver 
schijnen, en waarin ook het specifiek verschil tusschen dcrol. arni- 
cella v. Heyd. en Acrol. cariosella Zell. zal besproken worden. 

In hetzelfde doosje waren gestoken: 

4°. Een exemplaar van Agrotis Dahli Hbn. Deze soort was tot 
nu toe in ons land alleen hij Apeldoorn gevangen. 

2°. Een exemplaar van Agrotis janthina W. V. var. rufa Tutt, 
waarvan eene afbeelding in het Tijdschrift zal worden opgenomen. 

Beide vlinders zijn door Spreker bij Rijs in Gaasterland gevangen 
met de serie van Dyschorista suspecta Hbn., in een ander doosje 
gestoken. Deze in ons land zeer zeldzame vlinder was daar ter 
plaatse dezen zomer gemeen te noemen. Spreker had nog veel meer 
exemplaren kunnen verzamelen, maar had voor zich voorloopig 
genoeg. Omdat men niet vaak in de gelegenheid zal zijn, zooveel 
inlandsche exemplaren bij elkander te zien, in alle mogelijke varié- 
teiten, meende Spreker aan zijne medeleden geen ondienst te doen, 
met ze eens mede te brengen. De vroegst gevangen vlinder dateert 
reeds van 20 Juli en is niet eens meer versch, zoodat de vliegtijd 
in het werk van den Heer Snellen te beperkt is opgegeven. 

Nog rest aan Spreker de onaangename taak, eene bewering te 
moeten terugnemen; althans gedeeltelijk. In zijn stukje over 
Gaasterland, dat in de eerst volgende aflevering van het Tijdschrift 
eene plaats zal vinden, vermeldt hij als eene bijzonderheid het 
vangen van dgrotis fimbria L. op smeer. Nu was dit hem, die 
veel aan het vangen op smeer gedaan heeft, nog nimmer voorge- 
komen, maar in de collectie van Dr. Oudemans te Amsterdam 
bevinden zich exemplaren, op bovengemelde wijze gevangen , terwijl 


ook andere lepidopterologen hetzelfde. getuigen, 


XCIV VERSLAG 


In het Tijdschrift voor Entomologie, deel XXXVII p. 31, deelt 
de Heer Snellen mede, dat Spreker Pterophorus plagiodactylus Staint. 
heeft gevangen, vliegende om Gentiana asclepiadea L. Deze mede- 
deeling is onjuist. In Augustus heeft Spreker meerdere rupsen in 
de bloemen van die plant gevonden en daaruit de vlinders ge- 
kweekt. Hij vond ze te gelijkertijd met die van Lupithecia satyrata 
Hbn., die ook in de bloemen leefden, waarvan hij verscheidene 
exemplaren van den type kweekte. 


De Heer Everts zegt, in het bezit te zijn gekomen van een inte- 
ressant werkje, getiteld: « Die Biber an der mittleren Elbe. Nebst 
einem Anhange über Platypsyllus castoris Ritsema van Dr. H. Friedrich, 
Dessau 1894, waarin, behalve hetgeen schrijver omtrent den bever 
bericht, ons groot belang inboezemt wat over de in 1869 door 
den heer Ritsema voor het eerst beschreven parasiet wordt mede- 
gedeeld. Dr. Friedrich geeft in zijn werkje niet alleen eene zeer 
nauwkeurige beschrijving met afbeeldingen van dit insect, waar- 
door de ware natuur duidelijk in ’t oog valt en geen oogenblik 
meer te betwijfelen is, dat Platypsyllus een echte kever is, doch 
ook wordt nader gewag gemaakt van de larven, die in de mond- 
hoeken van den bever in gezelschap van vele Acarinen werden 
aangetroffen. 


Door de welwillendheid van ons medelid, den heer Ritsema, destijds 


in het bezit gekomen van een exemplaar door Bonhoure op een bever 


in de Camargue (Petit-Rhöne) aangetroffen, heeft Spreker de be- 
schrijving van Dr. Friedrich, voor zoover mogelijk, volkomen kunnen 
toetsen en meent te mogen beweren, dat geene der beschrijvingen 
zoo nauwkeurig is. 

Dat men eerst dit insect (het dier werd in een 10-tal exem- 
plaren door den Heer A. A. van Bemmelen, directeur der Rotter- 
damsche diergaarde op een Canadabever aangetroften) als een 
vlooachtigen parasiet beschouwde, is wel te begrijpen , ofschoon het 
lichaam als gewoonlijk dorsoventraal afgeplat en niet als bij de vlooien 
zijdelings gecomprimeerd is. Bene bijzonderheid, waarop door Dr. 


Friedrich vooral de aandacht gevestigd wordt, is de eigenaardige 


VERSLAG «CV 


kam op den achterrand van den kop, welke uit 23 korte, krachtige 
naar achteren gerichte, eenigszins zeisvormige stekels bestaat, on- 
getwijfeld als hechtorgaan dienst doet en aan een dergelijk orgaan 
herinnert bij de soorten van het genus Ceratopsyllus onder de vlooien 
(op honden, katten , marters), bij welke echter iedere stekel van 
dezen kam recht 1s. 

Spr. leest verder voor de beschrijving van de familie der Platy- 
psyllidae, zooals hij deze later in zijne «Fauna der Coleoptera » 
hoopt te geven en wijst er op, dat deze familie groote verwant- 
schap heeft met de Leptinidae en Silphidae en ook enkele punten 
van overeenkomst vertoont met de Gyrimidae en Parnidae door 
den vorm der sprieten, met de Trichopterygidae door het zeer 
ontwikkelde pro- en mesosternum , met de Staphylinidae ( Omalinen) 
door de dekschilden en het achterlijf, met de Anzsotomidae door 
de pooten. 

Spr. vertoont exemplaren welwillend door den Heer Ritsema 
medegebracht en laat twee microscopische preparaten zien van 
Pulex irritans L. zonder, en Ceratopsyllus canis (serratus.) van den 
hond met den bewusten kam. 

In verband met dezen tot parasitisme gemodificeerden kevervorm , 
zouden ook wellicht de Pulices groote verwantschap doen zien met 
de Coleoptera. Een nader onderzoek dezer groep, die dan eens bij 
de Diptera, dan weer elilers eene plaats vond, zou wellicht tot 


verrassende resultaten aanleiding geven. 


De heer Ritsema merkt naar aanleiding van het door Dr. Everts 
medegedeelde op, dat het geslacht Pulex toch moeilijk tot de 
Coleoptera, zooals wel eens vermoed wordt, zou gerekend kunnen 


worden, daar het door zijn zuigsnuit daarvan te veel verschilt. 


De heer Piepers deelt het volgende mede: 

«Op de laatste zomervergadering, M. H., deelde ik U eenige 
opmerkingen mede over de geestelijke vermogens der vlinders en 
haalde te dier gelegenheid aan hoe ik te Batavia eene Pap. Aga- 
memnon had waargenomen, die blijkbaar een klein gedeelte van 


mijnen tuin als haar eigendom beschouwde en elk daar doorvliegend 


xovi VERSLAG. 


dier aanviel en vervolgde, en dat wel niet alleen andere insecten 
maar ook kleine vogels zooals musschen. Dit moedsvertoon van een 
zoo zwak dier tegen eenen veel sterkeren vogel had mij toch 
bijzonder getroffen. Nu heb ik echter later bevonden, dat ook 
andere waarnemers vroeger al hetzelfde hebben gezien. 

Zoo deelde Swinton in de op 6 Maart 1878 gehouden vergadering 
der Ent. Society te London mede, dat eene Cynthia vogels, ja zelfs 
voorbijtrekkende schaduwen, aanvalt, en verhaalde Lodge in The 
Zoölogist XII (1888) van eenige exemplaren van Satyrus Semele in 
Zweden , die nagenoeg onzichtbaar tegen een’ rotswand gezeten , elken 
voorbijvliegenden kleinen vogel aanvielen en vervolgden, wat soms 
door een enkel individu, soms ook wel door 4 vlinders te zamen 
geschiedde. Men kan dus dit feit nu als van verschillende zijden 
voldoende geconstateerd beschouwen; vermoedelijk zullen die zoo 
moedige vlinders wel dd geweest zijn, van welke men toch ook 
dikwijls eenen strijd onderling om een ? kan waarnemen. 

Ook op de bevestiging van eene andere waarneming door mij 
gedaan, wensch ik hier even de aandacht te vestigen. Voor eenige 
jaren publiceerde ik in het Natuurkundig tijdschrift voor Ned.-Indie 
(1890) eenige waarnemingen en beschouwingen betreffende het 
zoogenaamde trekken van insecten; ik deelde daarin o.a. mede , dat 
ik bevonden had, dat de groote trekken van Catopsilia Crocale Cr. 
te Batavia vergezeld werden door enkele andere vlinders, namelijk 
door Atella Phalanta Drury en eene Terias-soort, doch niet meer 
dan door één op vele duizenden Crocale. Ik merkte toen daarhij reeds 
op, dat bij mij uit enkele zinsneden in de mij door andere waarnemers 
op Java omtrent dien trek toegezonden mededeelingen het vermoeden 
gerezen was, dat ook door hen ditzelfde feit was opgelet. Nu ben 
ik echter in de Württembergsche naturwissenschaftliche Jahresheften , 
1880, ook eene waarneming tegengekomen van den Oberstudienrath 
Dr. von Krauss betreffende trekken van Pyrameis cardui L., in 
1879 in Württemberg gedaan, en vind daarin vermeld, dat men 
onder die vlinders ook hier en daar eenige exemplaren zag van 
Pieris brassicae L. en van Anthocharis cardamines L. En hoewel 


het nu voorzeker waar is, dat zoolang wij nog niet zeker weten 


VERSLAG. Xcvii 


door welke invloeden de vlinders tot het trekken worden gedreven , 
het mogelijk blijft, dat dezelfde invloed, die de eene soort daartoe 
aanzet, ook op de individuën eener andere soort zich kan doen 
gevoelen, kan ik dit toch, in aanmerking genomen, dat maar zoo 
enkele van die andere soorten dan aan zulke trekken deelnemen en 
dat nog wel terwijl b.v. die Terias-vlinders te Batavia uiterst gewoon 
zijn, wat vermoedelijk met Pieris brassicae in Württemberg ook 
wel het geval zal wezen, moeielijk aannemen. Daarom sprak ik 
dan ook vroeger reeds de meening uit, dat deze vlinders eenvoudig 
bij zulke gelegenheden den zedelijken invloed der meerderheid , den 
drang tot navolging, die ook bij menschen zoo sterk is, zouden 
ondergaan, dat zij instinctmatig, alleen omdat zij zoovele andere 
vlinders hetzelfde zagen doen, met dien trek waren gaan medereizen. 
. In geval dit zoo mocht wezen! dan zou ook daarin weder eene 
belangrijke overeenkomst tusschen het zenuwleven van deze insecten 
en dat van den mensch zijn aan te wijzen. 

Niet onbelangrijk komt het mij voor, te dezer gelegenheid ook 
eens de aandacht te vestigen op het volgende. Er bestaan menschen , 
die hun levensonderhoud vinden door het vertoonen der verrichtingen 
van door hen zoogenaamd gedresseerde vlooien. Als kind heb ik 
te ’s Gravenhage zulk eene vertooning bijgewoond; ik meen zelfs, 
dat die te Parijs nog te zien zijn Nu schijnt de voornaamste dressuur 
deze diertjes hierin te bestaan, dat men ze eerst eenigen tijd tusschen 
twee met de holle zijde naar elkander toegekeerde bolle horloge- 
glazen gevangen houdt. Zoo dikwijls zij dan hunne gewone voort- 
beweging, die in springen bestaat, uitvoeren, stooten zij zich 
natuurlijk tegen het bovenste glas en zoo zouden zij nu het springen 
gaan afleeren en zich in het vervolg alleen loopende gaan voort- 
bewegen, waarvan dan gebruik wordt gemaakt, om ze wagentjes te 
laten voorttrekken enz. Hoewel ik van deze vertooningen wel in weten- 
schappelijke geschriften melding vind gemaakt, trof ik daarover 
toch geene nauwkeurige, critische waarneming aan; die komt mij 
echter wel wenschelijk voor en zoo ik weder eens te Parijs kom, 
zal ik daartoe zeker pogingen in het werk stellen. Want blijkt 
toch het boven medegedeelde juist te zijn, dan zou men hier een 


XovItt VERSLAG: 


onbetwistbaar feit hebben ten bewijze, dat zulke insecten door de 
persoonlijke ondervinding leeren en hunne handelingen naar die 
ondervinding weten te wijzigen, een voorbeeld alzoo van eene echte 


logische werking van hun verstand ». 


‘ «Ik ga nu tot iets anders over. In het tijdschrift van de Bombay 
Nat. Hist. Society 1894 vindt men twee naar het heet vergroote 
afbeeldingen van poppen van twee soorten van het Lycaeniden- 
geslacht Spalgis, die eene merkwaardige gelijkenis vertoonen met 
apenkoppen. In eene der in 1894 gehouden vergaderingen van de 
London Ent. Society zijn die ter sprake gebracht; de inhoud 
der discussien, daarover gevoerd, is echter niet medegedeeld. Ik 
wensch daarom hier daarover mijn gevoelen uit te spreken. Reeds 
in 1873 werd door mij eene soort van dit geslacht in Zuid West. 
Gelebes ontdekt, die door den heer Snellen als substrigata is gede- 
termineerd en beschreven. Later vond ik dezen vlinder ook op 
Java terug en erlangde ik ook daar meermalen de pop. Deze is 
nu zeer klein en gelijkt inderdaad ook op ongeloofelijke wijze op 
een apenkop. Maar dit kan niet door eene afbeelding bij ver- 
grooting worden wedergegeven. Immers, zij gelijkt wel op zulk 
een kop maar is er met dat al geen, en die toevallige gelijkenis 
spruit voor een groot deel voort uit de omstandigheid, dat men 
door de kleinte van het voorwerp elk zijner onderdeelen maar zeer 
onduidelijk ziet. Vergroot men die nu echter, zoodat zij duidelijk 
worden, dan gaat ook de gelijkenis met een apenkop geheel ver- 
loren; tevens blijkt het dan, dat de verhoudingen gansch andere 
zijn. Zoo zou ook eene vergrooting van de maanschif de gelijkenis 
van het zoogenaamde «mannetje in de maan » , met eene mansfiguur 
geheel te niet doen. Derhalve kunnen de bedoelde afbeeldingen 
geene natuurwetenschappelijke waarde hebben, het zijn geene bij 
vergrooting vervaardigde teekeningen, doch slechts vergroote af beel- 
dingen van hetgeen de teekenaar in het origineel zag; niet die 
van de voorwerpen zelve, maar die van den indruk, welk zij bij 
den teekenaar opwekten, 


a 


VERSLAG. XCIX 


«Ook wilde ik nog even Uwe aandacht bepalen bij het begrip 
aan de uitdrukking «schadelijke insecten » te hechten. Onlangs deelde 
ons jongste medelid Dr. Koningsberger in het botanisch tijdschrift 
«Teysmannia» mede, dat te Buitenzorg vele Albizzia-boomen erg door 
de rupsen van Terias Hecabe L. werden beschadigd. 

Dit feit nu is mij al van vroeger, toen ik aldaar verblijf hield 
zeer goed bekend; het is echter niet de rups van Terias Hecabe L., 
maar die van Terias blanda B., die de schuldige is — de laatste 
is, doordat zij eenen zwarten kop heeft, duidelyk van de eerste, 
wier kop lichtgroen is, te onderkennen, Maar treedt deze rups 
daar nu op als schadelijk insect, waar zij gedurende korten tijd 
eenige der kleine, spoedig weder aangroeiende bladeren vernielt van 
de Albizzias, die louter als schaduwboomen boven de koffieheesters 
dienst doen? Mij kwam dit steeds te ver gezocht voor. In het alge- 
meen toch heerscht te dezen opzichte overdrijving. In de geschriften, in 


de laatste jaren op Java over het suikerriet gepubliceerd, vond ik 


zoo eene lijst van dieren als schadelijk voor het suikerriet vermeld, 


die met den olifant begon — waarom ook de homo sapiens var. 
Jur niet? — en waarop onder anderen verschillende Hesperiden- 
rupsen voorkomen, die in haar gansche leven misschien een enkel 
suikerrietblad, wat al zeer weinig waarde vertegenwoordigt, ten 
deele vernielen en die bovendien volstrekt niet zeer gewoon zijn 
Is dit nu niet overdreven? Eerst dan, wanneer insecten door 
hun aantal of door den aard van hunne vernieling werkelijk eene 
beduidende schade veroorzaken, mogen zij ‘mijns inziens tot de 
schadelijke worden gerekend. Want eerst dan is hunne stadie, 
ten doel hebbende de middelen, die tot hunne verdelging kunnen 
leiden, te leeren kennen, uit een oeconomisch oogpunt gerecht- 


vaardigd. » 


« Ten slotte wensch ik nu nog hier de hulp van de Nederlandsche 
entomologen in te roepen, ten behoeve mijner studien over het 
trekken der insecten. Het is voor mij nu nagenoeg zeker geworden, 
dat het eigenaardige vliegen, hetwelk den trek der vlinders ken- 


merkt, ook wel op tijden voorkomt, wanneer geen trek wordt 
Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 7 


Cc VERSLAG. 


waargenomen; dat namelijk alleen dan, wanneer toevallig eene insec- 
tensoort op zekeren tijd buitengewoon overvloedig is, dat trekken 
in het oog valt. Hierover zouden nu echter nadere waarnemingen 
zeer wenschelijk zijn, in Nederland vooral bij de daar zeer gewone 
Pieris brassicae L. en Libellula quadrimaculata L., die als groote 
reizigers bekend staan, en wellicht ook bij Pyrameis cardui L. 
Indien dus onze Nederlandsche insectenjagers hierop bij gelegen- 
heid eens hunne aandacht wilden vestigen, zouden zij aan de weten - 
schap te dezen opzichte nuttige bouwstoffen kunnen aanbrengen. 
En ook houd ik mij bij U allen ten zeerste aanbevolen voor alle 
mededeelingen, welke omtrent den invloed der metereologische toe- 
standen op de levensverrichtingen der vlinders eenig licht kunnen 
‘verspreiden. Ook deze invloeden spelen, meen ik toch hoe langer 


hoe meer, bij het bedoelde trekken eene groote rol. » 


Wat meterologische waarnemingen in verband met het voorkomen 
van variëtieten van vlinders betreft, merkt Dr. Veth op, dat hij 
verscheidene malen hierover iets gelezen heeft. Onder meer dat 
J. Fallou herhaaldelijk in albinistischen zin afwijkende exemplaren 
van vlinders tijdens hevige onweders had gevangen. Ook her- 
innert de heer Snellen zich, dat Treitschke van het vangen van 
geheel geel in plaats van groen gekleurde exemplaren van Geometra 
papilionaria L. na een hevig onweder melding maakt. Dit laatste 
komt den heer van Bemmelen wel waarschijnlijk voor , daar volgens 
zijne studiën de donkere vlekken bij de vlinders het laatst, dus kort 
voor het uitkomen der poppen ontstaan. Bij deze exemplaren zou dus 
het uitkomen der poppen door het onweder veroorzaakt zijn en zouden 


zoo deze vlinders nog niet uitgekleurd zijn en dus verbleekt schijnen. 


De heer van Pelt Lechner laat een viertal exemplaren ter 
bezichtiging rondgaan van Nonagria arundineta Schm., door hem 
in Augustus 1895 bij Zevenhuizen (Z.-H.) gevangen, Sinds de 
heer Snellen vele jaren geleden van deze soort de rupsen bij Rotterdam 
had gevonden, was zij tot nu toe niet meer in ons land waarge- 


nomen. Op verzoek van den heer Lechner was de heer Snellen 


VERSLAG. CI 


zoo vriendelijk geweest ter vergadering mede te brengen een 
exemplaar van Nonagria neurica Hübn., ten einde dat met die 
van arundineta te kunnen vergelijken, Naar aanleiding van het 
stukje van Tutt in de Stettiner Entomologische Zeitung 1888 
(pag. 239): «The Synonymy of Nonagria neurica Hübn. = N. 
arundineta Schm. = N. dissoluta Tr., waarin, volgens den heer 
Lechner, alles wat door Schmidt in de Stett. Entom. Zeit. 1858 
(pag. 367) ter onderscheiding van arundineta en neurica wordt 
aangegeven, verworpen wordt, geeft de heer Snellen als zijne meening 
te kennen, dat zeer waarschijnlijk ten opzichte dezer soorten eene 
dwaling bestaat, die het wenschelyk maakt te trachten, een aantal 


rupsen van arundineta te verkrijgen. 


De heer Schuyt kan in aansluiting aan het door Mr. 
Piepers medegedeelde omtrent de dressuur van de vlooien, in de 
welbekende spelletjes op de kermissen vertoond, nog het een en 
ander hieraan toevoegen: 

De vertooning bestaat dan in het voorttrekken van een wagentje, 
waarvoor een tweetal vlooien is gespannen door dunne zilverdraadjes , 
die tusschen borststuk en abdomen worden bevestigd. Zij trachten 
de lus, waarin zij gevat zijn, af te schuiven en worden nog bovendien, 
door opjagen met een stukje papier, tot voortloopen gedwongen. 
Het met veel ophef aangekondigd duel bestaat hierin, dat op twee 
vlooien dunne strookjes papier, die de degens moeten verbeelden , 
worden geplakt. Daar zij dan moeite doen dezen overlast te ver- 
wijderen, komen de papierstrookjes met elkander in aanraking en 
veroorzaakt dit het verlangde resultaat. De verdere toeren kan men 
door nauwkeurig toezien steeds verklaren, zoodat de vertooning 
volstrekt niet het gevolg is van dressuur, maar haar oorzaak vindt 
in slim bedachte hulpmiddelen. 


De heer Snellen vermeldt ten slotte nog dat het werk van 
den heer Van der Wulp «Catalogus der Diptera van Zuid-Azie», 
waarvan op de voorgaande wintervergadering sprake was, thans 


ter perse is; het zal ongeveer 250 pagina’s groot zijn, 


CII VERSLAG. 


Genoemde schrijver heeft dit werk bereidwillig aan de Vereeni- 
ging overgedragen. Het Bestuur stelt zich voor, het voor rekening 
der Nederlandsche Entomologische Vereeniging uit te geven en het 
voor de leden tot verminderden prijs verkrijgbaar te stellen. Reeds 
thans brengt hij hiervoor den heer Van der Wulp den dank van 
de leden der Vereeniging, die door hunne toejuiching hiermede 
instemmen en beveelt de leden aan, om door algemeenen aankoop 


de uitgave te steunen. 


Eindelijk sluit de Voorzitter met een woord van dank aan de 
verschillende sprekers de vergadering, waarna de meeste der aan- 


wezigen zich aan een gezelligen maaltijd vereenigen. 


BER RAT A. 


Verslag Zomervergadering, 6 Juli 1895. 
Bladz. LVII, reg. 44 van boven staat: Fimerina lees: Trimerina. 


CIIi 


VERSLAG 
VAN DE 
BEN-EN-VIFTIGSTE ZOMERVERGADERING 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, — 
GEHOUDEN TE LOCHEM 
Op Zaterdag 20 Juni 1896, 


des morgens ten 11 ure. 


Eere-Voorzitter de heer Mr. A. Brants. 

Met hem zijn tegenwoordig de heeren: K. Bisschop van Tuinen 
Hzn., A. van den Brandt, Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, Mr. A. J. 
F. Fokker, D. ter Haar, D. van der Hoop, Dr. F, W.O. Kallen- 
bach, J. Kinker, H. J. H. Latiers, Mr. A. F. A. Leesberg, Dr. 
J. CG. H. de Meïere, A. A. Vorsterman van Oijen, Dr. J. Th. 
Oudemans, Mr. M. C. Piepers, H. C. Redeke, GC. Ritsema Czn. 
Dr. A. J. van Rossum, P. J. M. Schuyt, P. C. T. Snellen, 
J. Versluys Jr., Dr. H. J. Veth, H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, 
F. M. van der Wulp en W. A. F. Zack. 

Van de heeren H.W. Groll, Dr. A. W. M.. van Hasselt, 
J. Jaspers Jr., K. J. W. Kempers, A. A. van Pelt Lechner en 
J. R. H. Neervoort van de Poll is bericht ontvangen, dat zij ver- 


 hinderd zijn de vergadering bij te wonen. 


De Eere-Voorzitter, Mr. A. Brants, opent de vergadering met 
de volgende toespraak : 
Tijdschr, v, Entom. XXXIX, 8 


CIV VERSLAG. 
Mijne Heeren! 


Waar de Nederlandsche Entomologische Vereeniging op het punt 
staat hare jaarlijksche 7omervergadering te houden, en wel ander- 
maal in het door de. natuur zoo ryk gezegende Gelderland, daar 
is het mij een groot voorrecht u allen, die tot dat einde hier zijt 
samengekomen, als voorzitter van deze vergadering een hartelijk 
welkom te mogen toeroepen. 

Aan mijne inwoning in dit gewest, is het gewis in de eerste 
plaats te danken, dat ik mij tot de leiding dezer bijeenkomst mag 
geroepen zien. En hoewel overtuigd, dat die eervolle taak aan 
velen onder u oneindig beter dan aan mij ware toevertrouwd, zoo 
heb ik niettemin gemeend haar te moeten aanvaarden, niet alleen 
om een blijk te geven van gevoeligheid aan het mij geschonken 
vertrouwen , maar ook omdat ik het op hoogen prijs stel u, mijne 
heeren, te mogen verwelkomen in de streek mijner geboorte en 
in dit zoo schoone deel van de vriendelijke «graafschap ». 

Dat ik daarbij intusschen staat maak op den steun van het 
bestuur onzer vereeniging — in de eerste plaats van haren zoo 
zaakkundigen voorzitter en volijverigen secretaris, en dat ik daar 
naast reken op uwer aller welwillendheid en toegevende beoor- 
deeling, mijne heeren — ik behoef u dat gewis niet te verze- 
keren! 

Maar al is het innemen van ’svoorzittels zetel alhier mij, in 
dàt. vertrouwen, ook recht aangenaam, zoo geeft het mij, indien 
ik rondom mij zie, toch menige sombere gedachte, hier meer dan 
een voortreffelijk lid te moeten missen, aan wiens krachtigen steun 
de Vereeniging haar tegenwoordig standpunt voor een goed deel 
heeft te danken; wiens tegenwoordigheid aan deze plaats wij schier 
onmisbaar zouden achten. 

De weemoed, waarmede wij die krachtige en beminnelijke figuren 
gedenken, worde inmiddels getemperd door de overtuiging, dat de 
Ned. Entomol. Vereeniging zich mag blijven verheugen in hunne 
belangstelling, al mogen de jaren hen ook verplichten zich terug 


te trekken van hare bijeenkomsten. 


VERSLAG. CV 


Moge intusschen de geest, welken zij in ons gezelschap geplant 
en aangekweekt hebben, voortleven en bloeien, opdat velen, vooral 
ook onder de jongeren, opgewektheid gevoelen zieh bij de Ver- 
eeniging aan te sluiten. De gaandeweg ledig blijvende plaatsen 
zullen dan op waardige wijze worden ingenomen door frissche 
krachten, die den aangewezen weg met ernst vervolgende en, 
voortbouwende op den éénmaal bevestigden grondslag, geen in- 
spanning te groot zullen achten, om de hun toevertrouwde taak 
met liefde voort te zetten, ten einde die straks — nader bij het 
einddoel gestuurd — op hunne beurt met gerustheid over te dragen 
aan een opvolgend geslacht! 

Terwijl ik dan ook u allen, Mijne Heeren, van harte welkom 
mag heeten aan deze plaats, verlang ik dat toch meer bepaaldelijk 
te doen met die leden, die nag slechts zelden of heden voor het 
eerst zijn opgekomen ter vergadering. In het bijzonder is dat het 
geval met U, mijnheer Zack, die eerst onlangs zijt toegetreden tot 
de vereeniging. 

Ik wensch u toe, dat gij in dezen kring moogt vinden wat gi] 
u daarvan hebt voorgesteld, en dat gij kracht en opgewektheid 
moogt gevoelen, om jaren lang degelijk mede te werken tot den 
bloei der Vereeniging, door zoowel den echt wetenschappelijken 
zin, als den vriendschappelijken geest, welke daarin steeds hebben 
voorgezeten, te helpen bevorderen en hooghouden. 

En voor het overige, mijne heeren; moge de tegenwoordige 
bijeenkomst rijke vruchten afwerpen voor de ons allen dierbare 
wetenschap, en strekken tot bevestiging van reeds bestaande en 
tot het aanknoopen van nieuwe banden! 

Het is met deze wenschen, Mijne Heeren, dat ik de 51ste ge- 
wone zomervergadering van de Nederlandsche Entomologische Ver- 
eeniging voor geopend verklaar. 


Alvorens tot de punten van behandeling voor deze vergadering 
over te gaan, doet de Eere-Voorzitter voorlezing van een schrijven 
van Dr. A. W. M. van Hasselt, luidende als volgt: 


CVI VERSLAG. 
Den Haag, voor 20 Juni 1896. 


Zeer waarde vrienden en studiegenooten ! 


‘ Wanneer er soms weder eens een litterator optrad, om eene 
poétische redevoering te schrijven: «de Senectute», dan zou hy 
niet moeten vergeten, de beteekenis van het prozaische: 

«Ik wid wel, maar kan niet!» — 
aan den ouden dag verbonden, in het licht te stellen. 

Dit kernachtig adagio is thans van toepassing op mijne gedwongen 
absentie van heden in een hoog geschatten kring, in welken ik 
zoo lange jaren het voorrecht heb gehad, nagenoeg altijd present 
tel zijn geweest en zooveel waar levensgenot te hebben gesmaakt. 

Ook zonder U de lichamelijke en huishoudelijke bezwaren, die 
mij weerhielden, nader te ontvouwen, zult Ge, ik weet het, Uw 
ouden «Generaal» op zijn woord gelooven, dat hi tot veront- 
schuldiging zijner personeele afwezigheid, het «non possumus», 
moet aanvoeren. 

En desniettemin wil hij, toch in Uwl. midden verkeeren en in 
gedachten, met U ons geliefd entomologisch « hobby-horse » be- 
rijden, al zij het, helaas! slechts in levendige herinnering aan tal 
van leerrijke vergaderingen, vrolijke diners en onvergetelijke exchrsies 
door dik en door dun, op soms onbegaanbare, soms zelfs raadsel- 
achtige wegen. 

Doch waartoe deze ontboezeming ? 

In mij ontstond, ter gelegenheid van mijn gemotiveerd uittreden 
uit het Bestuur, de aandrang, om U allen recht hartelijk dank 
te zeggen, voor het vertrouwen mij zoo vele jaren geschonken; 
en dien niet minder toe te brengen aan onzen hooggewaardeerden 
Voorzitter en de overige Bestuursleden, voor hunne altijd door 
eensgezindheid uitmuntende samenwerking. 

In het algemeen ook, en in tegenstelling met hetgeen in de 
groote maatschappij omgaat, heb ik mij steeds verheugd in de 
merkwaardige Eendracht welke ons Genootschap kenmerkt! 

Ik herinner mij niet, daarin ooit disharmonie, of althans wan- 


klank van beteekenis te hebben bijgewoond. 


I zalen 
x 


VERSLAG. OVII 


Integendeel, bij ons heb ik duurzaam verwezenlijkt gevonden 
het symbool eener echte vereeniging, het één zijn, namelijk van 
allen. En zulks zonder schijn van onedelen naïjver, zonder den 
geest van afbrekende kritiek, die in zoovele genootschappen voorzit, 
doch met algemeene belangstelling, met onverdeelde waardeering 
van ieders grootere of kleinere talenten, en vooral met een voor- 
beeldig onderling hulpbetoon. 

Op dit laatste druk ik in ’t bijzonder. Indien ik door mijne 
speciale studién iets heb mogen bijdragen tot de bouwstoffen voor 
onze Fauna en van die onzer beide Indién, dan heb ik dit voor 
een groot deel te danken aan de welwillende medewerking van 
zoovelen onder u! 

Met deze uit het hart gevoelde woorden ligt het intusschen niet 
in mijn voornemen, aan te kondigen, dat ik ook als gewoon 
werkend lid wensch af te treden. 

Waar en wanneer het mij, onder wellicht gewijzigde omstandig- 
heden, mogelijk zal wezen, koester ik nog altijd de stille hoop, 
één of meer volgende vergaderingen te kunnen bijwonen. 

Ook leg ik, voor mijne — bij herhaling vroeger door onzen 
betreurden Lodeesen, later door Kallenbach en ten vorigen jare 
door van Rossum, zóó geestig bezongen, — troetel-Arachniden , 
het bijltje er nog niet geheel bij neder, maar blijf mij bij voort- 


during, voor uwlieder bijdragen aanbevelen! 


(w. g.) Dr. A. W. M. van HASSELT. 


Met groote belangstelling. wordt de voorlezing van dezen brief 
aangehoord en wordt met algemeene stemmen besloten aan den 
thans aftredenden Vice-President een telegram van sympathie te 
zenden, in antwoord waarop eenige dagen later door den eere- 


voorzitter een schrijven van dankbetuiging werd ontvangen. 


Thans overgaande tot de punten van behandeling voor deze 


vergadering, brengt de President het volgende jaarverslag uit: 


CVIII VERSLAG. 


Mijne heeren ! 


Bijna had ik gevreesd, mijn Jaarverslag ditmaal met een klaag- 
lied te moeten aanvangen. Eene ernstige ziekte toch heeft het leven 
bedreigd van hem, die op de voorgaande algemeene vergadering 
tot uw Eere-Voorzitter voor dezen dag werd verkozen. Gode zij 
dank! echter, herstelde Mr. Brants en evenzeer als wij hem met 
dit herstel van harte geluk wenschen, de hoop uitende, dat hi 
nog vele jaren lang een sieraad onzer Vereeniging mag blijven, 
beschouw ik het als een gunstig voorteeken voor het welslagen van 
deze vergadering, dat hij onze werkzaamheden mag leiden ! 

Wat de ook nu weder niet uitgebleven wisselingen in ons leden- 
tal aangaat, zoo bedankte een onzer gewone leden, de heer J. F. 
Heemskerk, te Sas van Gent, voor zijn lidmaatschap. Daarentegen 
draden toe: Dr. J. G. Koningsberger, te Buitenzorg en G. van 
Roon, te Rotterdam. 

Onze vereeniging telt dus thans: 

19 Begunstigers, 

9 Eereleden, 

9 Correspondeerende leden, 
3 Buitenlandsche leden, en 

102 Gewone leden. 

142 1 

Was er op onze voorgaande vergadering geene reden om ons 
met wisselingen onder de leden van het Bestuur bezig te houden, 
heden is dit anders. De heeren Dr. A. W. M. van Hasselt, onze 
Vice-President en H. W. Groll, onze Penningmeester, zijn aan de 
beurt van aftreden. Stelt laatstgenoemde zich tot onze groote vol- 
doening weder verkiesbaar, met eerstgenoemden is dit anders en 
moeten wij straks in zijne vervanging voorzien. Tot ons leedwezen 
herhaalde Generaal van Hasselt op de laatste bestuursvergadering 
zijn reeds vroeger te kennen gegeven besluit om ditmaal voor goed 
af te treden in zoo stellige bewoordingen, dat de overige bestuurs- 
leden, overtuigd, dat zij anders handelende, te kort zouden doen 


aan de hoogachting, die zij, evenals wij allen, voor onzen waarden 


VERSLAG. CIX 


collega gevoelen, meenden zijn besluit, hetwelk, ik behoef het 
nauwelijks te zeggen, met deugdelijke redenen is omkleed, te 
moeten eerbiedigen. Onnoodig is het te verzekeren, dat het ons 
spijt deze mededeeling hier te moeten doen. Niet alleen toch om 
zijn karakter en zijn wetenschappelijken naam stelden wij steeds 
hoogen prijs op de aanwezigheid van Dr. van Hasselt in het Bestuur, 
maar zijne warme belangstelling in alles wat betrekking op de 
Entomologische Vereeniging heeft, zijn verstandig inzicht in hare 
belangen en zijn meegaand karakter, alles zaken , die zijne collega’s 
herhaaldelijk gelegenheid hadden te waardeeren, hebben de over- 
tuiging bij mij gevestigd, dat wij ons nooit in ’t bezit van een 
beter Bestuurslid hebben mogen verheugen dan Generaal van Hasselt 
voor ons was. Hiervan zijt gi trouwens allen overtuigd en ik 
verheug er mij dan ook in, de eer te mogen hebben om aan 
onzen aftredenden Vice-President nadrukkelijk den hartelijken dank 
te mogen betuigen voor alles wat hij, gedurende een reeks van 
jaren voor de Entomologische Vereeniging heeft gedaan; vooral doe 
ik dit met genoegen, omdat ik weet, dat die warme, welgemeende 
dankbetuigingen de aangenaamste hulde zijn, die wij aan Dr. van 
Hasselt brengen kunnen. Tevens neem ik des te eer de vrijheid 
om de bijzondere belangen der Vereeniging in zijne welwillendheid 
aan te bevelen, omdat Generaal van Hasselt zich uit eigen be- 
weging daartoe bereid verklaarde en eindig ik met den wensch te 
uiten, dat hij nog lang een sieraad, steun en raadsman onzer 
Vereeniging zal blijven. 

Wat onze financiën aangaat, zoo zal de uiteenzetting daarvan 
door onzen Penningmeester op zijne gewone klare, bevattelijke 
wijze ingericht, u den staat van zaken doen zien. Die toestand is 
niet ongunstig. Verder ben ik zoo vrij om wat onze bibliotheken 
aangaat, te verwijzen naar het verslag van den heer Ritsema !), 
waarbij ik tot mijn genoegen ook de aandacht kan vestigen op 
hetgeen hij over de nieuwe catalogi zal mededeelen. 


Aangaande het orgaan der Vereeniging, het Tijdschrift voor 


1) Bi het afdrukken van het verslag was dit nog niet ontvangen. 


CX VERSLAG. 


Entomologie, kan ik vermelden, dat sedert mijn laatste verslag, . 
deel 38 is gereed gekomen. Van deel 39 zullen aflevering 1 en 2 
spoedig het licht zien; zij verschijnen tegelijk, daar de overvloed 
van ingekomen bijdragen voor ééne aflevering te veel was. Stof 
voor aflevering 3 ligt gereed en wellicht zal, zooals de Redactie 
hoopt, ook de 4de aflevering nog in 1896 verschijnen. Met aan- 
drang blijft de Redactie zich inmiddels voor bijdragen aanbevelen 
en niet minder voor inteekenaren onder de leden. 

Zooals uit het verslag van den Penningmeester zal blijken, is 
er in den loop van het laatste Vereenigingsjaar vrij groote navraag 
naar vroegere jaargangen geweest. Inderdaad hebben wij van enkele 
deelen geene exemplaren meer over, waarin alle platen gekleurd 
zijn en beveel ik dus den leden wel aan, er op bedacht te zijn, 
bijtijds hunne seriën volledig te maken. 

Mr. M. C. Piepers had de goedheid, waarvoor wij hem hier dank 
zeggen, ingevolge de door hem aangenomen opdracht, de Neder- 
landsche Entomologische Vereeniging op het, ten vorigen jare te 
Leiden gehouden, Zoölogisch Gongres te vertegenwoordigen en dit 
niet alleen, maar hij luisterde het ook op door het houden eener 
voordracht (over het Mimetisme), die weldra in het verslag over het 
Congres op pag. 460 het licht zal zien. Het laatste deed ook een ander 
lid onzer Vereeniging, de WelEerw. heer E. Wasmann (over de 
Myrmekophilen en Termitophilen, zie verslag Congres, pag. 410). 

Verder wilde ik mededeelen, dat juist is verschenen bij de firma 
Mart. Nyhoff, te ’sGravenhage, het werk van ons Eerelid, den 
heer F. M. van der Wulp, waarvan reeds een paar malen in mijne 
verslagen sprake was. Ik bedoel den « Catalogue of the described 
Diptera from South-Asia ». 

Uw bestuur heeft gemeend, het wel te mogen wagen om de 
kosten der uitgave voor rekening der Vereeniging te nemen, over- 
tuigd, dat de leden zich zullen beijveren, om door het koopen van 
exemplaren, het bedrag van die kosten in de kas te doen terugvloeien. 
De prijs is voor de leden der Vereeniging gesteld op f 1.75 per 
exemplaar. Bestellingen worden ingewacht bij den secretaris; over 


het bedrag zal de penningmeester tegelijk met de contributie be- 


VERSLAG. CXI 


-schikken. Voor niet-leden is de prijs f 3 en is het werk verkrijg- 
baar bij de bovengenoemde firma. 

Ten slotte kan ik hier bijvoegen, dat nog andere belangrijke 
entomologische werken bij verschillende sehrijvers, leden onzer 
Vereeniging, onderhanden zijn, zoodat, alles te zamen genomen, 
een verkwikkelijk beeld van werkzaamheid oplevert en wij ons 
52ste Vereenigingsjaar met vertrouwen kunnen intreden. 

De Eerevoorzitter vraagt, of ook een der aanwezige toelichting 
verlangt omtrent de punten, behandeld in het verslag van den 
President, betreffende den toestand der Vereeniging. 

Daar niemand deswege het woord verzoekt, maakt de Eerevoor- 
zitter zich tot tolk der leden en bedankt den President in hartelijke 
bewoordingen voor de juiste vermelding van het belangrijke, dat 
in het afgeloopen jaar voor onze vereeniging is voorgevallen. 

De heer Snellen brengt thans namens den heer Groll, die door 
ziekte verhinderd is dit persoonlijk te doen, verslag uit over het 
gehouden beheer der geldmiddelen van de verschillende fondsen 
der Vereeniging, 

Op verzoek van den Eere-Voorzitter belasten de heeren van der 
Wulp en Kinker zich met den taak de gehouden boeken met de 
rekeningen te vergelijken en zullen genoemde heeren later hun 
bevinden aan de vergadering mededeelen. 


De boeken wijzen de volgende cijfers aan: 


Algemeene Kas. 


Ontvang. Saldo van vorige rekening. . . . . . f 682.64 
Contributién van leden en begunstigers . » 789.50 

Uitgeloot lot 3 pCt. Rotterdam. . . . » 88,— 
Ontvanger enten. Coca UE Pee: epr OUPS 

f 1652.39 


Uitgaaf. Onkosten van vergaderingen . f 89.25 
Lokaalhuur voor de bibliotheek 
en vergoeding van onkosten 


aan den concierge. . . . » 233.20 


transporteeren. f 322.45 f 1652.39 


CXII VERSLAG. 


transport. f 322.45 f 1652.39 

Vergoeding aan den Bibliothe- 

CASE RS MERS arne rete D OO R= 
Aankoop en inbinden van boeken » 88.95 
Drukken van verslagen en cir- 

eulatresı. al ne AST 
Bijdrage aan de Phytopatholo- 

gische Vereeniging. . . . »  5.— 
Premie van assurantie . . . » 18.15 


Voorschotten van den Secretaris » 24.96 


» » » Penning- 
meester Hs) as A Re) 

Voorschotten van den Bibliothe- 
GRIS (ets I TS 


Belegging van kapitaal, aankoop 
van f 100.— Cert. 3 pCt. 
NG WES ih NER 40080 
= » 886.32 


Batig saldo f 766.07 


Fonds voor de uitgave van het Tijdschrift. 


Ontvang. Saldo van vorige rekening. . . . . . f 182.98 
Subsidie-van het; Ryk #851 2.222 77,900 
Geleverde exemplaren aan de leden, . : » 234,— 
Verkochte exemplaren door den boekhandel » 202.24 
Verkochte vroegere jaargangen . . . . » 110.05 
Bijdragen van begunstigers . . . . . » 110.— 

(volgens besluit der vorige zomerverga- 


dering.) 


f 1339 27 
Uitgaaf, Drukloon Senn en 123 1020 
Vervaardigen der platen. . . >» 531.40 


transporteeren. f 782.69 f 1339.27 


VERSLAG. 


CXIII 


transport. f 782.69 f 1339.27 


Kosten van verzending en voor- 

schotten aan de Commissie 

Nan Bedacher 72.35 0 em 18,91 
Premie van assurantie (voor 

de oplagen van vroegere jaar- 

ganzen) i FARE ew 16915-12605 
Zegel en leges op de Rijkssubsidie 


geheven: su... cola ce 184 


Batig saldo 


» 


f 


866.09 


473.18 


Fonds der bibliotheek Hartogh Heys van de Lier. 


Ontvang. Saldo van vorige rekening. ‘ 
Toelage van Mevrouw Hartogh Heys van 
denluer.. vs 


Uitgaaf. Aankoop en inbinden van 
boeken «dln te va Sk fe 814.46 
Aandeel in de lokaalhuur . . » 100.— 


Batig saldo 


f 


» 


64.144 


400,— 


464441 


41 4.46 


19.68! 


CXIV VERSLAG. 


Aan de orde is thans de verkiezing van twee leden van het 
Bestuur. De heer H. W. Groll wordt herkozen, terwijl ter ver- 
vanging van den heer Dr. A. W. M. van Hasselt, de heer Jhr. 
Dr. Ed. J. G. Everts als bestuurslid wordt gekozen. De heer Everts | 
verklaart zich bereid deze benoeming aan te nemen en spreekt 
den wensch uit, dat zijn optreden in het Bestuur der Vereeniging 


tot bereiking van het doel,. waarnaar zij streeft, zal mogen bijdragen. 


De Eere-Voorzitter stelt thans voor over te gaan tot bepaling der 
plaats, alwaar de volgende zomervergadering zal gehouden worden 
en tot verkiezing van een Eerevoorzitter voor deze bijeenkomst. 
Over dit punt ontstaat een levendig debat. Door Dr. Veth wordt 
Roosendaal in Noord-Brabant als plaats der vergadering genoemd, 
terwijl de dan den volgenden dag te houden excursie naar Putten 
zou kunnen plaats hebben. Zooals uit de verslagen der Belgische 
Entomologische Vereeniging blijkt, is er zeer veel belangrijks door 
de Belgen in deze streek verzameld en zal de fauna en flora van 
de omstreken van Putten zeker veel overeenstemming vertoonen 
met die der omstreken van Calmpthout, waarheen onze zuidelijke 
naburen menige excursie gemaakt hebben en nog steeds maken. 
Verder wordt door den heer de Vos.tot.Nederveen Cappel Maastricht 
met eene excursie naar Houthem; door den heer Leesberg Venlo, 
en door den heer ter Haar Leeuwarden of Sneek met eene excursie 
naar Gaasterland voorgesteld. 

Na stemming wordt thans Roosendaal of eenige andere plaats 
in de buurt, waar eene geschikte lokaliteit om te vergaderen be- 
staat, bepaald. De te houden excursie zal dan in elk geval naar 
Putten plaats hebben en wordt het aan den voor deze vergadering 
gekozen Eere-Voorzitter, den heer Leesberg overgelaten om in overleg 


met het Bestuur daartoe de noodige voorbereidingen te maken. 


De heeren van der Wulp en Kinker zijn thans gereed gekomen 
met het nazien der rekening. Deze eerste brengt rapport hierover 
uit en roemt de juistheid van onzen Penningmeester. Hij stelt 
voor den Penningmeester décharge te verleenen voor het door hem 


gehouden beheer, waartoe de vergadering besluit. 


VERSLAG. CXV 


Na het houden der gebruikelijke pauze wordt een aanvang ge- 
maakt met de wetenschappelijke mededeelingen. 


De heer Snellen vertoont in de eerste plaats twee exemplaren 
van Zobophora polycommata W. V.- Snellen. Vlinders van Neder- 
land p. 622, de eenige soort van het genus die hij tot dusverre 
niet zelf had gevangen en die wel de zeldzaamste daarvan mag 
heeten, zijnde zij tot dusverre alleen in de Hollandsche duinen 
gevangen (zie VI. v. N, ter aang. pl. en door Mr. H. W. de 
Graaf, die den 30 April 1881 een voorwerp bij den Haag ving, 
dat hij zoo goed was aan spreker te schenken). Deze vangst gat 
er aanleiding toe, om nog eens na te gaan, wat over de rups 
was bekend gemaakt. Volgens Treitschke’s, uit Hübner’s werk over- 
genomen opgave, komt zij in Mei en Juni voor op Kamperfoelie. 
Naar berichten uit den laatsten tijd zou zij echter niet op Kamper- 
foelie maar op Liguster leven en dit vond spreker juist. In, het 
laatst van Mei 1895 trof hij in de duinen bij ’s Gravenhage eenige 
rupsen aan, op struiken van het laatstgenoemde gewas; voor het 
eind der maand Mei waren sommige voorwerpen reeds ingesponnen , 
tusschen zandkorrels, boven op den grond; de andere volgden in 
de eerste helft van Juni. Naar eene genomen beschrijving waren 
volwassen rupsen 15 millimeter lang, iets plat, in de zijden kantig , 
voor en achter even breed, op den rug licht geelgroen, fluweel- 
achtig, ongeteekend; in de zijden zag men fijne gele langslijnen, 
op den buik vier vervloeide witte. Een deel der poppen leverde 
van 6 tot 22 Maart 1896 de vlinders. 

Vervolgens vestigt spreker de aandacht op de hoogst merk waar- 
dige mededeelingen van Dr. Th. Algernon Chapman, in de Transact. 
of the Ent. Soc. of London 1893 p. 255 enz. (On a lepidopterous 
pupa (Wicropteryx purpurella) with functionally active mandibles). 
In dat opstel deelt de schrijver ons mede, dat hij, eenige rupsen 
der genoemde Micropteryx die in Mei mineerend in berkenbladeren 
leeft, tot verandering gebracht hebbende, waarnam, dat de poppen 
. groote, beweegbare, getande kaken bezitten, waarvan zij zich be- 


dienen om de spinsels te openen en zich eenen weg te banen door 


CXVI VERSLAG. 


de aarde. Tot dusverre is spreker niet in staat geweest, deze hoogst 
belangrijke zaak zelf nader te onderzoeken maar hij beveelt haar 
met aandrang in ieders aandacht aan. Zij vormt eene sterke afwij- 
king in de kenmerken van de orde der Lepidoptera. Zoo min als 
Dr. Snellen van Vollenhoven iets dergelijks van de poppen der 
vlinders in de Gelede dieren van Nederland vermeldde, vond spreker 
ooit bij de vele vlinders die hij kweekte een zweem van aandui- 
ding van beweegbare kaken aan vlinderpoppen. Enkele soorten van 
Micropteryx heeft hij ook wel gekweekt, maar toen de poppen niet 
nader onderzocht. De door Dr. Ghapman medegedeelde waarneming 
herinnert inderdaad aan de opmerking van Dr. Snellen van Vollen- 
hoven, 1. c. deel II p. 3130 — over de poppen der Phryganiden , 
waarvan hij zegt: «De pop moet het vermogen bezitten het spinsel 
«te openen, schuift er zich te halverwege uit, de huid barst open 
«en de Phryganide kruipt naar buiten. 

Spreker merkt nog op, dat de volkomen insecten der Micropte- 
rygina, duidelijke Lepidoptera zijn, met een spiraalzuiger en be- 
schubde voorvleugels. De schouderdeksels zijn echter klein en het 


aderbeloop der vleugels zeer afwijkend. 


De heer Ritsema vestigt, naar aanleiding van de door den 
heer Snellen gedane mededeeling de aandacht er op, dat ook bij 
de poppen der Phryganiden de kaken zeer goed zichtbaar zijn. 

Verder vertoont Spreker eenige gallen aan eiken door den heer 
Brants bij Genua aangetroffen, waaruit thans de galwespen zijn 
uitgekomen. Hij laat deze rondgaan, doch geen der aanwezige leden 


kan mededeelen, tot welke soort deze behooren. 


De heer ter Haar deelt mede, dat hij uitstekende resultaten 
heeft verkregen bij het kweeken van rupsen, die in vermolmd 
hout leven, door ze te bewaren in eene platte glazen doos. Hij had 
daarin een broedsel van Harpella bractella L. gekweekt. De doozen 
sluiten best en het licht verhindert voor een groot deel den schimmel. 
Ook andere rupsen, zooals van Harpyia vinula L. en van Deilephila 


Elpenor L. en mineerende rupsen heeft spreker met goed succes 


VERSLAG. © cxvıi 


gekweekt. Voor de coleopterologen, die ook larven in vermolmd 
hout kweeken, zijn deze doozen aan te raden. 

Voorts deelt Spreker mede, dat in « Avicultura» eene voor een 
deel vermakelijke briefwisseling heeft gestaan over het dooden van 
vlinders. Naar aanleiding daarvan en de opmerkingen van den heer 
Bruyn te Sandpoort had Spreker proeven genomen met azijnaether 
(Aether aceticus). De slotsom, waartoe hij gekomen is, was deze, 
dat Aether aceticus te weinig vluchtig is en daardoor te weinig 
werkzaam om bij het bedwelmen te dienen, waarvoor zwavel-aether 
nog het beste is; maar dat azijn-aether beter is dan zwavel-aether 
voor het dooden, Door de vlinders in een flesch of onder een stolp 
aan azijn-aether-damp bloot te stellen is het dooden na eenige uren 
zeker, een gevolg dat bij zwavel-aether niet te verkrijgen is. 

Op een vraag van den heer Oudemans antwoordt Spreker, dat 
azijn-aether geen spierverstijving teweegbrengt. 

Op verzoek van den heer Snellen deelt de heer Piepers mede, 
dat hij nog steeds de voorkeur geeft aan de cyankalium-flesch. 
Ook de kleinste vlinders werden daarin bedwelmd, aan platina- 
draad aangestoken, op pit gezet, de vleugels door blazen in de 
houding gebracht en daarna weer in de flesch geplaatst. 

De heeren ter Haar en Oudemans hebben bezwaar tegen 
cyankalium om het spierverstijven en ook om het snel vervliegen 
van de lucht, zoodat bij het vangen op smeer de werkzaamheid te 
spoedig vermindert. 

De heer ter Haar deelt nog mede, dat de heer Herman Albarda 
hem nog gisteren heeft opmerkzaam gemaakt op de wijze van 
dooden door Stainton voor microlepidoptera. Deze legt in een goed 
gesloten flesch gekneusde bladeren van Lauro-Cerasus, waarop hij 
een zachte lap of papier legt. Wanneer de vlindertjes eenigen 
tijd in deze flesch gelegen hebben, zijn zij nog zeer goed te be- 
handelen, 

Ten slotte deelt Spreker nog mede, dat hij Hybocampa Milhauseri F. 
gekweekt heeft en hierbij heeft waargenomen, zooals hij vroeger 
reeds in een duitsch tijdschrift had gelezen, dat de vlinder spoedig 


na het uitkomen gaat vliegen. Om twee uur kwam de vlinder uit 


CXVIII VERSLAG. 


de pop en reeds na een uur waren de vleugels goed ontwikkeld, 
terwijl hij reeds om halt vijf zeer wild door de doos vloog. Eene 
waarschuwing voor de lepidopterologen, die dezen steeds zeldzamen 
vlinder kweeken. 


De heer van Rossum, die in de vorige wintervergadering 
(Verslag p. Lxxit) het vermoeden uitgesproken had, dat er meer 
licht scheen te komen in de quaestie omtrent de Cimbices van beuk 


en wilg, moet thans de mededeeling doen dat de zaak, naar aan- 


CE 
leiding van de uitkomsten zijner kweekingen, weder ingewikkelder 
dan ooit geworden is. Hij deelt hieromtrent het volgende mede: 
- 4°. Den 10den Mei verscheen, na éénjarige overwintering, 
een manlijke wesp van Cimbex lutea L., syn. salıceti Zadd. Het 
exemplaar onderscheidt zich van het vroeger tegenover Malburgen 
op waardenhout gevonden mannetje, door den bruinzwarten zoom 
aan punt en buitenrand der bovenvleugels, welke bij de laatst- 
genoemde wesp geheel ontbreekt. De vleugels van het gekweekte 
exemplaar gelijken in dit opzicht dus op die der wesp van de berk 
(Cimbex femorata L., syn. Silvarum Fabr., syn. Betulae Zadd.). De 
door Snellen van Vollenhoven in het 7%jdschr. v. Entomologie (Deel V, 
2e Serie, pl. 3) afgebeelde wilgenwesp heeft heldere vleugels en bij de 
later volgende beschrijving der berkenwesp (Deel XVIII) wordt zelfs op 
bladz. 36 door hem aangegeven, dat deze soort zich o. a, onderscheidt 
van C. connata en lutea, «doordien de vleugels een bruinen of zwarten 
zoom hebben aan spits en achterrand ».... En toch bezit het door 
Spreker uit wilgenlarven gekweekte d van C. dutea een zeer dui- 
delijken vleugelzoom! Van Dr. Oudemans, aan wien Spreker het 
levende exemplaar toezond, vernam hij, dat ook deze twee man- 
lijke wespen uit de wilgenlarven (die hij in Juni 1895 van Spre- 
ker ontvangen had), gekweekt heeft, welke « den donkeren vleugel- 
zoom» bezitten; bij de eene is hij echter duidelijker dan by de 
andere, Bij een manlijke wesp, waarvan de larve te Bodegraven 
gevonden werd, ontbreekt deze zoom echter zoo goed als geheel. 
Verder zijn de vleugels der gekweekte wilgenwesp blauw getint, 


maar aanmerkelijk minder dan bij de vroeger gevonden manlijke 


tea 
A 


VERSLAG. OXIX 


beukenwesp. Ook de exemplaren, door Dr. Oudemans gekweekt, 
hebben een zwak blauwen glans op de vleugels. Bij het op waar- 
denhout gevonden !) exemplaar zijn de vleugels zwak geelachtig 
getint, bijna kleurloos; de voorrand der bovenvleugels was bij deze 
wesp geelbruin, maar is bij de gekweekte donkerbruin. Het ader- 
beloop vertoont bij de gekweekte wesp eene opmerkelijke afwijking; 
de lancetvormige cel van den linkervleugel bevat in plaats van één, 
twee dwarsaders, zoodat aldaar een nieuwe kleine cel in den vorm 
van een onregelmatigen vierhoek ontstaan is. 

Overigens is de gekweekte iets zuiverder zwart dan de gevonden 
wesp, die meer paarszwart is. De sprieten der gekweekte zijn 
roodbruin, met bruingele uiteinden; bij de gevonden waren zij 
geheel geelrood. Aan den onderkant van het abdomen is bij het 
gekweekte exemplaar ter plaatse der inkervingen geen bruingele 
tint. waar te nemen. De larve, waaruit deze wesp voortkwam, was 
op waardenhout aan den Rijn (zie Tijdschr. v. Entom. Deel XXXIX, 
p- XLV) gevonden, doch later met bladen van Saliw caprea gevoed. 

2°. Den 24sten Mei verscheen na éénjarige overwintering een klein 
manlijk exemplaar van Cimber Fagi Zadd., uit de larve, die 
Spreker van den heer van Pelt Lechner ontvangen had (Tijdschr. v. Ent. 
Deel XXXIX. p. uxxr). Het bezit veel minder blauwen glans op 
de vleugels, dan het exemplaar dat door den heer de Vos te Apele 
doorn tegen beuk gevonden was. Dit beuken-mannetje vertoont 
veel overeenkomst met het sub 1° beschreven exemplaar uit wilgen= 
larve, ook wat de geringe grootte betreft. Wanneer deze wesp 
gevonden was, zou zij waarschijnlijk niet als eene beukenwesp 
herkend zijn. De punt der voorvleugels is ook rookkleurig, maar 
niet zoo breed ‘en donker als bij de gekweekte wilgenwesp. De 
donkerbruine sprieten hebben geelbruine uiteinden; de schenen 
zijn donker roodbruin, maar de tarsen iets lichter bruin; zooltjes 
geelachtig; abdomen en glanzige dijen zijn niet zoo zuiver zwart 
als bij het Apeldoornsche exemplaar (Tijdschr, v. Ent. Deel XXXVIII, 
p. xLII). De bijoogen van de gekweekte wesp zijn zwart, bij de 


1) Zie Tijdschr. v. Eutom. Deel XXXVIII, p. xvi, wintervergadering. 
Tijdschr. v. Entow. XXXIX. 5% 9 


CXX VERSLAG 


! 


Apeldoornsche bruin. Over het algemeen komt de gekweekte 4 
overeen met de beschrijving die Brischke geeft van twee der 
door hem uit beukenlarven gekweekte mannetjes. Vijf andere die 
bij hem uitkwamen, geleken meer op berkenwespen (Beobachtungen 
über die Arten der Blatt- und Holzwespen, p. 36). Zaddach merkt 
hier nog bij op, dat de mannetjes «sich sämmtlich durch ihre 
Kleinheit auszeichnen, was um so mehr auffallen musz da die 
Larven vorzüglich gross sind». Dr. Oudemans heeft echter een zeer 
groot d door kweeking verkregen uit eene larve, welke te Apel- 
doorn onder beuken rondkroop. 

Door Mr. Brants werd opgemerkt, dat de dwarsader in de lancet- 
vormige cel der beide vleugels van de gekweekte beukenwesp, na de 
middelader aangeraakt te hebben, weder terugloopt, aldus een klein ge- 
bogen haakje vormend. Bij het gevonden exemplaar komt dit niet voor. 

30, Den 26sten Mei verschenen, na éénjarige overwintering , twee 
vrouwelijke wespen der wilg (C. dutea L.), zeer op wijfjes der 
beukenwespen gelijkend, maar iets kleiner. De rand van den kop 
is, wanneer zij pas uitgekomen zijn, fraai roodbruin lederkleurig , 
ongeveer de tint der bekende caoutchouc-bandjes; later wordt de 
kleur iets donkerder. Het 9, vroeger door Brischke aan spreker 
toegezonden, is veel grooter en bezit een viltig behaarden thorax, 
welke bij deze exemplaren kaal is. Zij gaan ter bezichtiging rond 
met de bovenbeschreven mannelijke exemplaren. 

4°, Spreker bracht de manlijke wesp van den beuk des avonds 
van den 26sten te samen met een der vrouwelijke wespen uit 
wilgenlarven om te zien of zij paren wilden. Na eene oppervlak- 
kige kennismaking welke geen resultaat leverde, werden zij van 
elkander verwijderd, doch den volgenden morgen in den zonneschijn 
weder tot elkander gevoerd. Zeer spoedig had toen coitus plaats, 
welke ongeveer 10 minuten duurde. Terstond daarna ging het 2 in 
wilgenbladeren zagen en eieren leggen, en een paar uren later 
werd ten tweede male coitus waargenomen, weder onmidddellijk 
gevolgd door zagen en leggen. Later op denzelfden dag werd het 
beukenmannetje bij het andere wilgenwijfje gebracht; ook hier had 
terstond paring — doch slechts éénmaal — plaats, Dit tweede 9 was 


IS 


VERSLAG. CXXI 


op beukenbladeren gezet; zij wilde hier xt op leggen en kroop 
steeds onrustig heen en weer. Na haar een paar uren op beuk 
gelaten te hebben, zonder dat zij gezaagd had, werd zij op wilg 
geplaatst en begon toen terstond te leggen. De beide wijfjes bleven 
hier verscheidene dagen mede bezig, terwijl zij met suikerwater 
gevoed werden. Het eene bleef tot den 2den Juni, het andere tot 
den 8sten Juni in leven; het laatste wijfje had ten slotte ook een 
vijftal eieren op wilgenblad bevestigd zonder er eerst een opening 
in te zagen. Zij hebben te samen ongeveer een zestigtal eieren 
gelegd. Het 4 waarmede beide gepaard geweest zijn, was reeds den 
_30sten Mei gestorven en toen aan den heer Ritsema gezonden. 

Spreker vraagt zich af welke gevolgtrekkingen uit deze paring 
te maken zijn. Mag men er uit besluiten dat er geen specifiek 
onderscheid tusschen de wilgenwesp en de beukenwesp bestaat ? Of 
zou ook in de natuur paring tusschen nauwverwante Cimbex- 
soorten plaats hebben? Het dient thans nader onderzocht te worden 
of de Cimbices van berk (femorata L.), beuk (Mays Zadd.), els 
_(connata Schr.) en wilg (/utea L.) alle onderling paren willen. 
Wellicht is de veranderlijkheid van de Cimber variabilis Klg., 
onder welken naam vroeger verschillende Cimbices beschreven zijn , 
gedeeltelijk aan de kruising der soorten te wijten, en is het dus 
van belang proeven in deze richting te nemen met wespen ge- 
kweekt uit larven van berk, beuk, els en wilg. : 

5°. De eieren gelegd door de beide wijfjes van C. lutea, bevrucht 
door C. Yagi &, zijn ruim 3 mM. lang, langwerpig ovaal, iets 
niervormig of boonvormig, blauwgroen van kleur en aan het smalste 
uiteinde iets gerimpeld. De wespen legden er gewoonlijk 3—5 in 
een rijtje met eenige tusschenruimte, achter elkander, zoo wel op 
den voorkant als den achterkant der bladen. Dan zochten zij een 
ander blad, doch keerden soms terug naar het blad waarop zij 
vroeger reeds gelegd hadden, zoodat er bladeren waren die 10 tot 
14 eieren bevatten. Zoover spreker bekend, was het tot nog toe 
niet gelukt Cimbex-larven uit eieren te kweeken. 

Rôsel die op een wilgenstruik in de vrije natuur het eierleggen 


der aanverwante Clavellaria Amerinae Leach. heeft waargenomen, 


CXXII VERSLAG. - 


vermeldt dat de larven na omtrent 8 dagen uitkomen en «zich in 
°t begin alleen met het binnenste merg des blads geneeren. » (De 
natuurlijke historie der insecten , Tweede deel , [Ide stuk , bladz. 520). 

Alle eieren werden gelegd op bladeren van wilgentakjes die in 
vochtige aarde gestoken waren; het ware doelmatiger geweest de 
wespen op een wilgenstruik te doen leggen, maar een wilg die 
daartoe verpoot werd, bleef wegens het warme weder in kwijnenden 
toestand verkeeren. In de eieren begon zich na een paar dagen een 
lichter groene of witte kern af te scheiden, meestal in het midden, 
welke later lang gestrekt en iets geel groener wordt; de eieren 
zwellen slechts weinig op by de ontwikkeling van het embryo. Den 
Aden Juni waren met de loupe reeds larven in eieren waar te 
nemen; vooral de kop is duidelijk te herkennen. Zoolang de 
bladeren frisch bleven, had de ontwikkeling geleidelijk plaats; 
de groote moeite ontstaat wanneer zij bruin worden, verschrom- 
pelen en afvallen. De bladeren werden dan telkens voorzichtig be- 
spoten of op nat zand gelegd, maar vele eieren die niet verdroog- 
den, gingen door te groote vochtigheid te gronde. Betere uitkomsten 
gaf de volgende handelwijze. Ruime bekerglazen, waarvan de bodem 
met eenig droog zand bedekt was, werden met een prop gaas gevuld 
en hierop de blaadjes gelegd, die telkens met eene spuitflesch be- 
vochtigd werden. Het overtollige water zakt door het gaas; wegens 
de groote oppervlakte met de vele openingen heeft er gemakkelijk 
verdamping plaats, zoodat de eieren steeds in een vochtige atmosteer 
verkeeren, zonder te nat te worden. Over de bladen werden frissche 
wilgentakjes gelegd om de jonge larven gelegenheid te geven zich 
terstond van voedsel te voorzien. Wanneer de eieren zich normaal 
ontwikkelen wordt de kleur witter, soms ondoorzichtig; de larven 
die groen bleven kwamen niet tot verdere ontwikkeling. Een of 
twee dagen voor het uitkomen kan men beweging waarnemen van 
den kop met de donkere oogen, die als kleine zwarte stippen te 
herkennen zijn. In sommige eieren waren buitendien beweeglijke 
zwarte stipjes waar te nemen, die zich niet op de plaats der oogen 
bevonden, maar (in eene vloeistof ?) schenen te drijven. Den 7den Juni 


verscheen de eerste larve uit eieren die den 27sten of 28 sten Mei gelegd 


T_T 
a 


VERSLA Ge CXXIII 


waren, dus na verloop van 10 à 11 dagen. Zij ıs betrekkelijk 
groot, ongeveer 6 mM, lang, licht loodgrijs of leikleurig, eenigszins 
doorzichtig; de kop is donkerder, bijna zwart. Aan het onderlijf 
gaat de kleur in het witte over; ter zijde is zij van fijne pukkeltjes 
voorzien. Zij kroop terstond zeer vlug tegen een wilgentakje op en 
ging toen aan den achterkant van een blad in de bekende opge- 
rolde houding rusten. Na circa 15 minuten begon zij heen en weer 
te kruipen om voedsel te zoeken, vrat een zeer klein halfmaantje 
uit de bovenste punt van een jong blaadje, en ging er daarna 
achter tegenzitten op dezelfde wijze als volwassen Cinbex-larven. 
Zij bleef circa vier uur in deze houding voordat zij weder op 
dezelfde wijze als boven beschreven voedsel tot zich nam. Den 
volgenden dag was zij minder doorzichtig en schenen de voorste 
geledingen iets bepoederd. Ook bij andere exemplaren, die later te 
voorschijn kwamen, bleek dat de ontwikkelingsperiode van ei tot 
larve 10—12 dagen duurt. Bij een vijftal eieren, die op het punt 
waren uit te komen, werden beukenbladeren gelegd. De larven 
kropen zoodra zij verschenen steeds onrustig rond en gingen einde- 
lijk in plooien van het gaas zitten rusten, later gingen zij herhaal- 
delijk weder rondkruipen zonder van de beukenbladeren te willen 
vreten; nadat zij ongeveer vier uren hierbij vertoefd hadden, en 
eene der larven die bijzonder klein was zich in het gaas verkropen 
en daar bezweken was, werden zij op wilgenbladeren geplaatst, 
waar zij terstond gebruik van maakten. Spreker bezit thans 18 
van deze larven van verschillende afmetingen; de heer Brants had 
de welwillendheid er een paar afbeeldingen van te maken. Zij 
vreten geregeld en groeien langzaam. Na 6 of 7 dagen heeft er 
vervelling plaats, zij zijn dan dof lichtgroen geworden met licht- 
groenen kop en fijn bepoederd. Twee levende exemplaren dezer 
hybride-larven gaan ter bezichtiging rond; de grootste is circa 8 
dagen oud, de andere met den donkeren kop 2 à 3 dagen. 

6°. Den 10den Juni verschenen weder twee vrouwelijke wespen van 
C. lutea na eenjarige overwintering. Een der larven was gevoed 


met Salix caprea; invloed op de kleur der wesp heeft dit niet 


| gehad, De met bladeren van gladde wilg gevoede, leverde echter eene 


CXXLV VERSLAG. 


grootere wesp. Aangezien de thans overleden Cimbex-wijfjes der 
wilg vöör hunne bevruchting door den beukenman ook gezaagd en 
eieren gelegd hadden die verdroogd waren, besloot spreker te onder- 
zoeken of, zooals te vermoeden viel, maar nog niet geconstateerd 
was, ook bij deze bladwesp parthenogenesis plaats heeft. Brischke 
is, voor zoover spreker bekend, de eenige die hieromtrent iets 
vermeldt. Hij bericht (Zweiter Nachtrag zu den Beob. über die Blatt. 
und Holewespen, p. 7) dat hij eieren bezat van een door hem in 
Mei 1887 gekweekte C. lutea 9, maar dat deze verdroogden. In- 
tusschen kon hij in één ei de zwarte oogen van het embryo zien. 
Hij voegt er bij: «Wären die Weidenzweige länger frisch geblieben , 
so würden die jurigen Larven wahrscheinlich ausgekrochen sein, 
und es wäre ein neuer Fall bekannt, in welchem aus unbefruch- 
teten Eiern lebensfähige Larven entstanden wären ». 

De beide vrouwelijke wespen werden op wilgentakjes gezet; na 
suikerwater gebruikt te hebben, begonnen zi) terstond te leggen. 
Bij eene microskopische beschouwing dezer eieren met den heer 
Brants, bleek dat er geen onderscheid was waar te nemen tusschen 
pas gelegde eieren van bevruchte en onbevruchte wijfjes. Weldra 
was ook eenige opzwelling en afscheiding van een kern duidelijk 
in verscheidene eitjes waar te nemen; zelfs waren den 16den Juni 
reeds eenige larfjes te bespeuren. Den 17den opende Spreker een 
dezer eieren, en haalde er eene larve uit, welke zich reeds bewoog , 
doch natuurlijk ten gevolge van deze behandeling bezweek. De 
maagdelijke wespen die te samen een vijftigtal eieren legden, 
stierven beide den 17den Juni. Den 18den verschenen zes larven 
uit onbevruchte eieren van C. lutea, waardoor aldus bewezen is 
dat bij deze Cimbex-soort ook werkelijk parthenogenesis plaats heeft. 
Aangezien de eerste eitjes den 10den Juni gelegd waren, heeft de 
ontwikkeling, die slechts 8 dagen duurde, een sneller verloop 
gehad dan bij de bevruchte hybriden-eieren. De zeer hooge tempe- 
ratuur der afgeloopen week kan hier van invloed geweest zijn, 
alsmede de meerdere evaring door Spreker opgedaan bij de behande- 
ling der eieren. De larven zijn over het algemeen iets kleiner dan 


die uit de eieren van ©. Yagi d x C. lutea 2, hoewel er uit deze laatste 


VERSLAG. CXXV 


ook een paar zeer kleine te voorschijn kwamen, De parthenogene- 
tische larven gelijken zeer veel op de hybriden. De kleur is bij het 
uitkomen misschien nog lichter grijs, soms bijna wit, de kop is 
even donker als bij de hybriden. In het geheel bezit Spreker thans 
(20 Juni) reeds 15 larven uit onbevruchte eieren en hij heeft hoop 
dat er nog meer zullen verschijnen. Hij laat ter bezichtiging rond- 
gaan 4 larven welke heden morgen uitkwamen, benevens een 
blikken doosje, waarin op vochtig gaas gelegd zich een wilgenblad 
bevindt met onbevruchte eitjes; in drie zijn de jonge larven 
zichtbaar. !) 


7°. Den 16den kwam na éénjarige overwintering de vijfde 


- 


vrouwelijke wesp van C. lutea te voorschijn. Deze onderscheidt 
zich van de overigen door dat de kleur der kleine donkere drie- 
hoekjes op het midden der segmenten van het achterlijf. hier 
oranje-rood is; ook komen er meer voor, zoodat er over het midden 
van het achterlijf tot het einde als het ware een rood lijntje loopt. 
Deze wesp werd, na van suikerwater voorzien te zijn, op beuken- 
takjes geplaatst om te onderzoeken of zij bij langdurig verblijf er 
wellicht toe zou overgaan hierop eieren te leggen. Tot heden, dus 
gedurende vier dagen, heeft zij echter ‘nog geen enkele poging 
aangewend in beukenbladeren te zagen, 

De heer Everts deelt een en ander mede omtrent het vinden 
van uiterst zeldzame coleoptera. 

Meermalen wordt tot hem de vraag gericht: « waar moet ik toch 
goede soorten zoeken», waarop hij geneigd is te antwoorden: 
«daar waar ze zitten». Eerst na jaren lange ervaring, begint men 
eenig inzicht te krijgen in de topographische gesteldheid der ter- 
reinen, die voor entomologische tochten geschikt zijn en kans 
geven goede soorten te verzamelen. Zoo ondervonden enkele zijner 
collega’s en ook hijzelf, hoe vruchtbaar eene excursie kan zijn op 
terreinen, waar het bekende « heidemos » (Sphagnum) voorkomt, 


1) Des avonds thuis gekomen bemerkte hij dat er in dit doosje vier larven 
verschenen waren! De reis naar Lochem had aan deze noch aan de andere larven 
eenige schade toegebracht. 


CXXVI VERSLAG. 


In die dichte Sphagnum-lagen nu, welke in greppels in bosschen 
worden aangetroffen, kan men, natuurlijk den tijd van het jaar 
in aanmerking nemende, legio van goede coleoptera verzamelen, 
Hij wijst slechts op het voorkomen van eene Scydmaenide, die 
gewoonlijk zeer zeldzaam bij ons is, Cephenninm thoracicum 
Müll, en die hij bij Maarsbergen in groot aantal waargenomen 
heeft. Ook andere Scydmaeniden en Pselaphiden werden, daar ge- 
vangen, evenals Stenus gallicus Fauvel, welke soort alleen uit 
Metz bekend was. Op dezelfde wijze ving hij Megacronus formosus 
Grav., (welke slechts in één exemplaar door den heer Wasmann 
bij Roermond was aangetroffen) in gezelschap van Mycetoporus 
rufescens Steph., benevens de zeldzame Calodera riparia Er., 
Myrmedonia’s, Ilyobates nigricollis Payk., zeldzame Homalota's, 
Myllaena’s, Homalium vile Er., Leistus rufescens Fabr.. Platynus 
obscurus Herbst. in aantal, Hydroporus melanarius St. enz. 

Ook vond hij een merkwaardige zeer kleine Memipter, welke 
in September in groot aantal tusschen Sphagnum rondspringt en 
welke door den heer Fokker als een Ceratocombus wordt herkend, 

Spreker acht. dat vroeg en laat in het jaar het beste succes te 
verwachten is en beveelt deze manier van verzamelen bij de leden 
der vereeniging ten zeerste aan. De zeef en een wit gevoerde 


parapluie zijn de onmisbare instrumenten. 


De heer van den Brandt deelt het een en ander mede omtrent 
het optreden en het waarschijnlijk weder verdwijnen van Plusia 
moneta Fabr. Deze voor onze fauna nieuwe vlindersoort, werd voor 
het eerst in 1887 door den heer Brants bij Arnhem op Aconitum 
ontdekt, 

Daarna werd zij door Spreker in het begin van Juni 1891 bij 
Venlo waargenomen, in een 16-tal exemplaren uit poppen aldaar 
verzameld In 1892—94 vond hij slechts enkele rupsjes en 
spinsels; doch in 1895 weder een dertigtal spinsels aan een struik 
bij den Houtmolen, ten zuiden der stad, terwijl hij op andere 
plaatsen in den omtrek, waar ook veel Aconitum groeit, slechts 


een tweetal rupsjes vond. 


VERSLAG CXXVII 


Dit jaar heeft hij, niettegenstaande hij verscheidene malen op 
Aconitum naar deze soort gezocht heeft, haar nog niet waargenomen 
en vermoedt hij dus, dat zij thans weder verdwenen is. 

Voorts laat spreker rondgaan eene doos, waarin zich de volgende 
variéteiten van vlinders, allen bij Venlo gevangen, bevinden, 
namelijk: 

10, Een zestal exemplaren van /Zibernia leucophaearia S. V. in 
verschillende kleur-variéteiten, 

2°. Drie exemplaren van Jfihernia defoliaria L., waarvan bij 
een exemplaar de banden op de voorvleugels geheel zwart zijn. 

3°. Eene Venilia macularia L. 2, waarvan bijna alle vlekken 
ineengeloopen zijn. 

40, Een achttal exemplaren van Lythria purpuraria L., in ver- 
schillende kleur-variëteiten. Bij een dezer zijn de voorvleugels geheel 
donker bruin. 

Ten slotte kan hij nog mededeelen, dat hij dit jaar nog slechts 
4 exemplaren van .Inisoplia villosa Goeze heeft gevangen. 


Naar aanleiding van het verdwijnen van Plusia moneta, kan 
de heer de Vos tot Nederveen Cappel aan de mededeeling 
van den heer van den Brandt toevoegen, dat deze soort ook de 
laatste jaren te Apeldoorn minder voorkomt. 

Naar de heer Brants vernomen heeft, is zij ook in Zwitser- 


land den laatsten tijd in minder aantal aangetroffen. 


De heer Fokker vertoont een exemplaar van Piezodorus rubro- 
fasciatus F., door den heer Everts in April bij Hillegersberg 
gevangen. Deze soort is inheemsch in Oost-Indië, Japan, Abyssinië, 
Zanzibar em Caledonië en gelijkt zeer op P. incarnatus Germ., 
die over geheel Europa. voorkomt. Het vertoonde exemplaar is 
kleiner dan de exotische en vertoont ook nog eenige andere verschil- 
punten met deze, zoodat spreker twijfelde of het deze soort wel 
was. Dr. Puton en Dr. Horvath, aan wie hij het bewuste exemplaar 
ter vergelijking gezonden heeft, stemmen overeen met deze deter- 


minatie, zoodat thans aan de juistheid hiervan niet meer te twijfelen 


CXX VIII VERSLAG. 


is, hoewel men anders zeker niet zou verwacht hebben, eene 
exotische wants in de maand April in het midden van ons land 


aan te treffen. 


De heer de Vos tot Nederveen Cappel deelt mede, dat 
hij sedert de laatste wintervergadering zijne onderzoekingen naar 
de soortsrechten van Lycaena Argus L. en Aegon W. V., heeft 
voortgezet. 

Zooveel het hem mogelijk was, heeft hij de literatuur hierover 
nagezien en is hem daarbij gebleken, dat het oordeel van de meeste 
schrijvers op zeer oppervlakkige waarnemingen berust en slechts 
weinige de verschilpunten van beide soorten nauwkeuriger hebben 
onderzocht. 

Allen schijnen zich bepaald te hebben tot het onderzoek der 
pooten van degon en hebben zonder nader onderzoek aangenomen, 
dat Argus geen doornen aan de schenen bezit 

Prof. P. C. Zeller schrijft in de Stett. Entom. Zeit. 1868, dat 
de doornen bij Aegon constant zijn en dat deze soort daardoor van 
Argus te onderscheiden is. 

Opmerkelijk vindt hij het beweren van Dr. A. Rössler, waar 
deze in « Die Schuppenflügler des Bezirks Wiesbaden 1879» schrijft: 
«Was die : Verschiedenheit des kleinen Argus von Aegon betrifft, 
so entscheidet fast nur der Hornstachel, welcher bei Aegon am 
Ende der Schienen, bald dieses, bald jenes Beins, bald vorn, bald 
hinten nur mit der Loupe zu finden ist, bei Argus aber fehlt.» 

Dr. Staudinger, wiens oordeel hij heeft ingewonnen, schreef 
den 27sten Januari van dit jaar: «Ueber die Artrechte von zwei 
so schwierige und nahestehende, an fast jede Localität etwas 
variirende Thiere wie Lycaena Argus und Aegon wird wohl ohne 
Raupenzucht in Masse und sehr eingehende Studién der ersten 
Stände nie ganz genaue Auskunft gegeben werden können; doch 
glaube ich eher dass es zwei Arten sind.» 

Het grondigste heeft W. M. Schöyen, Entomologisk Tidskrift 
TH, de zaak onderzocht. Deze heeft ook de Zycaena Argus in de 


verzameling van Linnaeus laten onderzoeken, waaruit bleek, dat 


VERSLAG, CXXIX 


bij al de exemplaren van ZL. Argus L. het doorntje duidelijk zicht- 
baar was. Schrijver was daarom van oordeel, dat onze L. Argus 
L. Argyrognomon Bergstr. en onze Z. Aegon W. V. Argus L. ge- 
noemd moest worden. Schöyen is ten slotte van meening dat Z. 
Argus en Aegon twee soorten zijn. 

Hij beschouwt de var. Hypochiona niet als eene var. van Argus, 
zooals Dr. Staudinger doet, maar als eene var. van Aegon, omdat 
hij bij Hypochiona een doorn aan de voorschenen heeft waargenomen. 

Spreker heeft van Dr. Staudinger verscheidene exemplaren van 
L. Argus, Aegon, en van de verschillende variëteiten laten komen, 
om deze te kunnen onderzoeken. 

Dr. G. Romein en spreker hebben bij dit onderzoek bevonden, 
dat bij bijna al de 4 & van Lycaena Argus en van de varr. Aegidion , 
Hypochiona, bella en deserta (planorum), de tarsen der voorpooten 
korter dan, of gelijk zijn aan de schenen; bij een paar exemplaren 
was de tars iets en bij één exemplaar van Narün (Zuid-Rusland) 
was de tars veel langer. 

Bij de dd van Zycaena Aegon waren de tarsen allen veel langer 
dan de schenen; één exemplaar uit Dalmatië kwam wat de lengte 
der tars aangaat, veel overeen met de bovengenoemde Z, Argus 
uit Narün. 

Ook aan de middenpooten zijn de tarsen en dijen bij de Aegon’s 
veel langer dan bij Argussen en hare variëteiten. 

Bij de ¢ zijn de verhoudingen niet zoo in het oog vallende. 

Aan de achterpooten levert Argus en Aegon geen verschil op. 

Wat de doornen betreft, zoo moet spreker beginnen met mede 
te deelen, dat deze is eene eenzijdige voortzetting van de chitine- 
huid der scheen, het is een gootvormig orgaan, dat de tars aan 
de buitenkant beschermt. 

Of de naam van «doorn» wel de juiste is voor deze voortzetting, 
laat hij in het midden; de benamingen van « Hornstachel » ot 
«Hornklaue», die men bij sommige duitsche schrijvers vindt, zijn 
volgens zijne meening bepaald verkeerd. 

Lycaena Argus, Aegon en de verschillende variëteiten bezitten 


zoowel aan voor- als aan middenpooten doornen. Aan de achter- 


CXXX ; VERSLAG. 


pooten ziet men slechts zelden lets, dat op den naam van « doorn » 
aanspraak zou kunnen maken. 

Bij de type van Argus zijn de doornen zeer klein en zijn die 
van den midden- grooter dan of gelijk aan die van den voorpoot. 

Bi de vijf exemplaren. van Aegidion vond hij de doornen der : 
voorpooten 0.027—0.040 m.M., bij de middenpooten 0.037--0.050. 
De grootte der vlinders was 26—27 m.M. Deze variéteit. vertoont 
den kleinsten doorn en in verhouding de kleinste tars. 

De overige Argussen hadden doornen aan de voorpooten van 
0.040— 0.070 m.M., aan de middenpooten van 0.043 —0.100 
m.M. De grootte der vlinders was 25—33 m.M., en was de 
lengte van de doornen tamelijk evenredig aan de grootte der 
vlinders. 

Het exemplaar uit Narün, dat zich onderscheidde door de lengte 
van de tarsen, bleek bij dit onderzoek een flinken doorn aan de 
voor- en een kleineren aan de middenpooten te bezitten. 

De lengte der doornen bij de var. Aypochiona en bella bleek 0.093 
—0.113 m.M. aan de voor- en 0.067—0.100 aan de middenpooten 
te bedragen. De grootte der vlinders was 25—30 m.M. 

Beide variëteiten behooren, wat de kleine tars aangaat, tot 


L. Argus, door den grooten doorn aan de voor-, en den kleineren 


> 
aan de middenpooten naderen zij echter weder Aegon. 

De var. della wordi als eene var. van Aegon beschouwd, en 
daar, wat vorm der pooten en doornen aangaat, de var. Hypochiona 
gelijk is aan de var. della, zoo kan spreker zich zeer goed ver- 
eenigen met Schöyen, die //ypochiona een var. van Aegon noemt. 

Bij de Aegon’s bedraagt de lengte der doornen aan de voorpooten 
0.140—-0.210 mM. en aan de middenpooten 0.126—0.161 m.M. 
De grootte der vlinders was 20—29 m.M. 

Wat de kleur aan den onderkant bij de dd aangaat, zoo is deze 
bij de var. //ypochiona het lichtst en bij de exemplaren van Argus, 
door spreker op de Veluwe gevangen, het donkerst. Overgangen 
van de eene kleur in de andere zijn duidelijk waar te nemen, en 
vindt men exemplaren van Argus en van degon met dezelfde grond- 


kleur aan den onderkant der vleugels, 


VERSLAG CXXXi 


De grootte der vlinders, de vorm der vleugels, teekening aan 
‚den onderkant, het blauw en de zwarte band aan de bovenzijde 
varieéren sterk. De var. Hypochiona vormt ook hier een duidelijke 
overgang en vertoont zeer veel overeenkomst met degon. 

Door het ontdekken van den doorn bij Argus en de geleidelijk 
gevonden overgangen op Aegon, komt spreker van zelf tot de 
conclusie, dat Argus en Aegon ééne soort moeten zijn. 

Het verschil bij de rupsen, dat hij opgegeven gevonden heeft, 
had hem vroeger doen overhellen tot het aannemen van twee soorten, 

Na de beschrijving van Buckler gelezen te hebben, die de rupsen 
van Aegon uit het ei kweekte en ‘deze beschrijft als zijnde , evenals 
bij die van Argus opgegeven wordt, fijn behaard en de rug met 
witte puntjes bezet, bestaat volgens sprekers meening, aangenomen 
dat Buckler’s waarnemingen juist zijn, tusschen de rupsen ook 
geen verschil meer. 

Kleurverschil doet ook in dezen weinig af, want van algemeene 
bekendheid is het, dat de rupsen van eene zelfde soort dikwijls 
zeer sterk in kleur verschillen. 

Bepaalde zekerheid kan men eerst verkrijgen door kweeking der 
rupsen uit het ei en kruising der vlinders en dat wel van eenige 
generaties achtereen. 

Of dit echter wel iemand gelukken zal, valt te betwijfelen. 

Lycaena Argus en Aegon zijn volgens sprekers meening ééne 
soort, in stadium van scheiding of van overgang. 

Welke de stamvorm is, kan alléén een nauwkeurig onderzoek 


over de geheele wereld uitmaken. 


De heer de Meijere spreekt vooreerst over de volgende zeld- 
zame inlandsche Diptera: 

1°. Cecidomyia (Dichelomyia) inelusa Frild. In April van dit jaar 
door den heer Oudemans gekweekt uit riet, afkomstig van Oister- 
wijk. De gallen, welke door Spreker later ook te Zwammerdam 
teruggevonden werden, bevinden zich binnen in de rietstengels en 
zijn uitwendig slechts door een lijnvormig litteeken aangeduid. 


Kort voor het uitkomen boren zich de poppen met behulp van 


CXXXTÌ VERSLAG. 


twee groote, gevorkte chitinetanden, op den kop aanwezig, door 
den wand van de gal heen bijna geheel naar buiten, hetgeen ge- 
makkelijker gemaakt wordt, doordat de gallen aan de naar buiten 
gekeerde zijde uit betrekkelijk dunwandige stippelcellen, verderop 
daarentegen uit veel steviger steencellen bestaan. Op de ter tafel 
gebrachte stukjes riet zijn eenige dergelijke uitgekomen poppen 
te zien. 

2°. Pachymeria femorata Fabr., in aantal aangetroffen op een 
weide te Zwammerdam, Mei ’96. 

30. Minettia dissimilis v. 4. Wulp (in litt.). Deze soort, waarvan 
indertijd door den heer van den Brandt te Venlo een exemplaar 
gevangen werd, vond Spreker terug onder Diptera, door den heer 
Versluys bij Houthem verzameld. 

4°. Lonchaca palposa Zett., gekweekt uit larven, onder boom- 
schors te Zwammerdam aangetroffen, Mei ’96. 

5°, Lonchaea lucidiventris Becker, eveneens onder boomschors 
door den heer Versluys te Houthem gevonden. Zooals Schiner zelt 
reeds vermoedde, is zijne L. deutschi, ook volgens Becker (Dipte- 
rologische studien, IIL, in: Berliner Entomol. Ztschr. Bd. XL. 
1895 p. 334) niet identisch met Z. deutschi Zett. Becker heeft 
de eerste nu in Jducidiventris herdoopt. Is de door den heer van 
der Wulp als inlandsch opgegeven Z. deutschi (gevonden ’s Gra- 
venhage, 1871) dus werkelijk de soort van Zetterstedt, dan zou 
L. lueidiventris nieuw zijn voor onze fauna. 

Vervolgens laat Spreker eenige voor onze fauna nieuwe Diptera 
rondgaan, nl. : 

Diplosis acetosellae Rübsaamen, gekweekt uit larven , door den 
heer Versluys in bloesems van Rumex sanguineus gevonden in 
den IJpolder bij Amsterdam; Augustus 1894. i 

Miastor metraloas Meinert. Op de ten vorige jare bij Loosduinen 
gehouden excursie werden poppen dezer soort door den heer Oude- 
mans in groot aantal gevonden op een rotten boomstronk. Het 
laatste (vierde) lid der voortarsen- was ongeveer even groot als 
het tweede en het derde lid, zoodat aan M. subterraneus Karsch 
niet gedacht kon worden, Bij deze soort moet nl, dit laatste lid 


VERSLAG. CXXXIII 
\ 
veel langer, dunner en aan het einde eenigszins knodsvormig zijn. 


Rübsaamen’s opgave (Die Gallmücken des Museums f. Naturkunde 
zu Berlin, Berliner Entomol, Zeitschrift Bd. XXX VII 1892 p. 403), 
dat zij zich door een «stark verlängertes erstes Tarsenglied » zou 
onderscheiden, is dus niet juist. Het eerste lid der tarsen is aan 
alle pooten, zoowel bij M. subterraneus als bij M. metraloas, veel 
langer dan de volgende. 

Gnophomyia viridipennis Gimmerth. 2 44 in de Scheveningsche 
boschjes in Julij 1890. Deze soort, waarvan mijne exemplaren 
door Baron Osten Sacken gedetermineerd werden, werd door Gim- 
merthal beschreven naar een paar voorwerpen uit Koerland en 
schijnt uiterst zeldzaam te zijn. 

Achalcus flavicollis Meig. Diemen Juli 1895. - 

Diaphorus winthemi Meig. Houthem Juni 1894 (Versluys). 

Heteromyza buccata Fall. IJmuiden Juni 1894. 

Tetanocera unicolor Löw. In zes exemplaren op een weide te 
Bussum, Juli 1895. 

Psila fuscinervis Zett. Bodegrave Mei 1894. 

Notiphila stagnicola Stenham. Bodegrave Juli 1891. 

Hydrellia nigripes Tett. Diemen Juni en Juli 1895, verscheidene 
exemplaren. | 

Scatella aestuans Halid. Bloemendaal, April 1895; Oost-Voorne 
Juni 1895, 

Agromyza xanthocephala Zett. Gekweekt uit larven, mineerend 
in de bladeren van Saponaria officinalis, Bloemendaal September 1894. 

Agromyza amoena Meig. Id. uit Sambucus nigra, Amsterdam 
Juli 1892, 

Phytomyza heraclei. Kltb. Id. uit Heracleum sphondylium, Diemen 

Mei 1895, 
» mili Kltb. Id, uit gras, Amsterdam, Aug. 1894. 
» orobanchia Kltb. Loosduinen Juli 1896 (Versluys). 
De poppen bevonden zich tusschen de schubben aan het ver- 


dikte ondereinde van Orobanche-stengels. 


De heer J, Th. Oudemans herinnert er in de eerste plaats : 


OEXXIN VERSLAG. 


aan, dat op de vorige wintervergadering door den heer Caland een 
sterk afwijkend voorwerp van Cutocala nupta L. werd ter tafel 
gebracht, en dat Spreker toen, staande de vergadering, van den 
heer Caland de toezegging verkreeg, den genoemden vlinder aan 
een nader onderzoek te mogen onderwerpen. Dit is thans geschied 
en de resultaten daarvan, waaruit blijkt, dat niet alleen de kleur, 
maar ook de vorm der schubben verschillen vertoont met die van 
een normaal voorwerp, worden door Spreker medegedeeld. De 
nadere bijzonderheden daaromtrent kunnen hier verzwegen worden, 
aangezien de heer Oudemans het voornemen te kennen geeft, deze 
binnenkort in het Tijdschrift voor Entomologie te publiceeren. 


Vervolgens brengt Spreker in herinnering 


g, dat door hem op de 


vergadering van 24 Januari 1894 !) «eenige ledige Microgaster- 
cocons, die eene miniatuur-honigraat nabootsen» werden ter be- 
zichtiging gesteld. Later heeft Spreker de genoemde cocons aan Dr. 
O. Schmiedeknecht, den beroemden specialiteit op het gebied der 
Hymenoptera, toegezonden, die echter verklaarde, iets dergelijks 
nooit gezien te hebben, ja er aan twijfelde, of het wel spinsels 
van Hymenoptera waren. Deze uitkomst was in den afgeloopen 
winter door Spreker op eene bijeenkomst der Haagsche entomo- 
logen medegedeeld. Bij een onlangs hernieuwd onderzoek bleek 
het hem echter, dat er onder al de cocons nog één was, die niet 
geopend was. De inhoud daarvan werd nu onderzocht en bleek te 
bestaan uit een verdroogd, doch reeds uitgekleurd popie van een 
klein Hymenopterum, zeer waarschijnlijk een Microgaster. Sprekers 
oorspronkelijke meening was hierdoor bevestigd, 

Hierna gaan een viertal manlijke exemplaren rond van dretia 
russula L., door Spreker uit eenzelfde broedsel verkregen. Twee 
dezer exemplaren waren als rups snel gegroeid en hadden reeds in 
Augustus en September van het jaar hunner geboorte den vlinder 
geleverd. Zij hebben eene vlucht van 34 en van 40 mM., wat 


geheel overeenkomt met de maten, welke worden opgegeven in 


1) Zie Tijdschr. v. Ent., Dl. xxxvir, p. LIL 


VERSLAG. CXXXV 


Snellen’s «Vlinders van Nederland » (p. 160). Een aantal exemplaren 


in Sprekers collectie, alle in den zomer verschenen en voor het 


meerendeel door den heer Zack gekweekt, die ze hem welwillend 
afstond, vertoonen geen van alle grooter vlucht dan 40 mM. Ook 
een in de vrije natuur (Domburg) als imago gevangen exemplaar , 
op Sprekers verzoek medegebracht door den heer ter Haar, wien 
hij daarvoor zijn dank betuigt, houdt dezelfde maat. De beide andere 
exemplaren. zijn daarentegen aanmerkelijk grooter; de vlucht be- 
draagt 44 en 45 m.M. Deze kwamen in het voorjaar te voorschijn 
uit poppen, welker rupsen zeer langzaam gegroeid waren en half- 
volwassen overwinterden. Een zestal mannetjes in Sprekers ver- 
zameling, alle in het voorjaar gevangen, hebben zonder uitzonde- 
ring eene vlucht grooter dan 40 m.M. (41, 42, 43, 43, 43 en 
45 m.M.). De wintergeneratie is dus niet onbelangrijk grooter dan 
de zomergeneratie !). Daar Spreker geene vrouwelijke exemplaren 
van de voorjaarsgeneratie bezit, heeft hij deze hier buiten beschouwing 
moeten laten. — Als bijdrage tot de kennis van de verspreiding 
dezer soort moge de mededeeling dienen, dat de heer Caland onlangs 
een paartje te Castricum aantrof; zij was voor Noord-Holland nog 
slechts van Overveen bekend. | 

Vervoigens geeft Spreker eene doos rond, waarin eenige honderden 
doode exemplaren van een onzer kleinste boktorren, Gracilia 
minuta F. Deze soort, die als larve in mandenwerk leeft, is 
algemeen in huizen. Dat zij zich echter onder gunstige omstandig- 
heden tot in het ongelooflijke kan vermeerderen, vond Spreker 
belangrijk genoeg, om het even te vermelden. Op den zolder van een 
buitenhuis te Putten (Veluwe), waar het des zomers snikheet is, zag 
hij eenige dagen geleden, in de omgeving van eenige wijnmanden , 
eene zoo groote hoeveelheid dezer dieren, deels levend, deels reeds 
dood, dat er in enkele oogenblikken een geheel vuilnisblik mede gevuld 
werd. Dat er daartoe vele duizenden noodig zijn, kan men zich, de ge- 


ringe afmetingen van het dier in aanmerking genomen, licht voorstellen, 


1) Of men hier inderdaad met eene fweede generatie te doen heeft, is eenigszins 
twijfelachtig; wellicht vormen de in den nazomer vliegende dieren slechts een 
vervroegd deel eener eenige generatie, tenzij mocht blijken, dat zij inderdaad 
nakomelingschap voortbrengen, die zich in het voorjaar tot imagines ontwikkelt, 


Tijdschr, v, Entom. XXXIX. 10 


CXXXVI VERSLAG 


Ten slotte vermeldt Spreker de vangst eener voor onze fauna 
nieuwe Noctuine, Zanclognatha tarsicrinalis Kn., waarvan twee 
exemplaren, een mannetje en een wijfje, in Juni 1895 door Spreker 
in Zuid-Limburg werden aangetroffen; deze gaan ter bezichtiging 


rond 1). 
De heer Piepers deelt het volgende mede: 
Mijnheer de Voorzitter , 


‚ De voorafgegane werkzaamheden hebben zooveel tijd ingenomen , 
dat ik genoodzaakt ben het voornaamste, wat ik voornemens was 
hier heden in het midden te brengen, tot eene volgende vergadering 
uit te stellen. Vergun mij echter toch nog een paar woorden. 

Ik wensch namelijk hier toch even de aandacht te vestigen op 
eene wijze van werken, waardoor de studiën van leeken-natural- 
isten, zooals er onder ons zoovelen zijn, door het constateeren of 
zelfs ontdekken van belangrijke feiten voor de wetenschap nuttiger 
zouden kunnen werken, dan dit thans veelal het geval is; iets 
waarop, naar ik meen, in ons land nog veel te weinig de aandacht 
is gevallen, met dat gevolg, dat zooveel wat werkelijk der weten- 
schap zeer dienstig zoude wezen, nu in onvruchtbare liefhebberij 
ontaardt. In Engeland en Noord-Amerika is men te dien opzichte 
veel verder en is dan ook door leeken op die wijze zeer veel tot 
stand gebracht. Ik durf nu wel mij zelve onder de Nederlandsche 
leeken rekenen, die den zelfden weg trachten te volgen, en er 
zijn er zoo voorzeker onder ons nog verscheidenen; maar toch is, 
helaas, het aantal dergenen, die dit doen, nog veel te gering. Ik 
geloof, dat eene zekere onbekendheid met hetgeen hier te doen 
staat daaraan veel deel heeft, daarom wil ik trachten daarover nu 
het een en ander mede te deelen. 

Wat op het oogenblik voor de kennis der natuurlijke verwant- 
schap, en daarmede voor de geheele wordingsgeschiedenis der in- 
sekten van het hoogste belang moet worden gerekend, is de nauw- 
keurige waarneming der gansche geschiedenis van elk insect van 


het ei af, de nauwgezette opteekening van de vervorming, die elk 


1) Zie Tijdschr. v. Ent., Dl. xxxıx, pag. 88, 


Ag 3 
rin 


VERSLAG. CXXXVIÎ 


zoodanig diertje tot in den volwassen toestand toe ondergaat. Hoe 
zorgvuldiger dit kan geschieden, met behulp voor zooveel noodig 
van het mikroskoop, met vergroote afbeeldingen van elk aan be- 
langrijke verandering onderhevig lichaamsdeel, des te meer waarde 
verkrijgt zeker zulk eene waarneming, maar ook zonder dat is 
reeds eene zorgvuldige kweeking van het ei af vergezeld van eene 
nauwkeurige opteekening van al wat gedurende het leven van het 
onvolmaakte insect nopens zijne levenswijze en lichamelijke veran- 
deringen met het bloote oog valt-waar te nemen, van zeer veel 
belang. Eene op die wijze zorgvuldig bearbeide levensgeschiedenis 
heeft meer wetenschappelijke waarde dan het verzamelen van vele 
zeldzaamheden en daartoe is geene eigenlijke wetenschappelijke oplei- 
ding noodig; elk leek kan ze, als hij zich daartoe de moeite wil 
geven, verrichten, te meer daar hij al doende daarin ook steeds 
meerdere oefening zal verkrijgen. De Engelschen noemen dit pedi- 
greebreeding en hebben te dien opzichte, vooral wat de lepidoptera 
betreft, al heel wat geleverd; men kan dan ook in de « Transac- 
tions of the Entomological society of London», vooral van de hand 
van Prof. Poulton daarvan verschillende proeven vinden, die ook 
tot uitstekende voorbeelden kunnen dienen. Ik wensch nu deze 
soort van werken ten zeerste aan te bevelen, vooral aan diegenen 
van onze leden, welke buiten leven en daardoor allerlei gemakken 
in het verkrijgen van het voedsel als anderszins bezitten, die aan 
de stadsbewoners meest ontbreken. Het arbeidsveld te dezen ligt 
nog bijna geheel braak; er is dus daarin nog de ruimste gelegen- 
heid voor elkeen, waar ook wonende, om zijne keuze te doen. 
Uit een paar opstellen over den hoorn en de kleur der Sphin- 
gidenrupsen, die, naar ik hoop, weldra van mijne hand in ons 
Tijdschrift zullen verschijnen, zal het dengenen, die hierin belang 
stellen, kunnen blijken van hoeveel gewicht zulke waarnemingen 
zijn, tot welke ruime gevolgtrekkingen, omtrent de ware kennis 


der natuurverschijnselen die ons kunnen voeren. 


De heer van der Wulp brengt zijn nu onlangs gereed ge- 
komen Catalogus der beschreven Zuid-Aziatische Diptera ter tafel, 


CXXXVIII VERSLAG. 


Hij betuigt in de eerste plaats zijn dank: zoowel aan het Bestuur 
als aan de Commissie van redactie van het Tijdschrift, dat zij zoo 
welwillend zijn geweest om zijn werk voor rekening der Vereeniging 
het licht te doen zien. Even als het Bestuur hoopt ook hy, 
dat velen zijner medeleden zich genoopt zullen vinden, het zich 
aan te schaffen, ware het alleen om de kas der Vereeniging 
althans eenigszins in de gemaakte kosten tegemoet te komen. 

Zooals vroeger door hem is medegedeeld (zie Verslag der winter- 
vergadering van 20 Januari 1895, blz, XII) en in het voorbericht 
van den Catalogus wordt vermeld, was reeds een paar jaren te 
voren een soortgelijke arbeid van wijlen Bigot verschenen; maar 
toen het bleek, hoe gebrekkig en onvolledig die was, gevoelde 
spreker zich juist daardoor aangespoord, om te trachten zijn eigen 
Catalogus in druk te geven. 

Hij heeft nu eene vergelijking gemaakt tusschen zijn werk en 
dat van Bigot, en is daarbij tot de slotsom gekomen, dat deze 
laatste niet minder dan 1292 soorten heeft verzuimd te vermelden. 

Bigot’s Catalogus bevat een getal van . . . 1650 soorten, 

Hiervan moeten echter worden afgetrokken: 

4°. 29 soorten, welke bij vergissing meer 
dan eens door hem zijn vermeld (zie de opgave 
A:-thietachten) so 2 ne RP ek oe Fete ba ee ae 

20, 35 soorten, die als synoniem met anderen | 
zijn te beschouwen, maar welke door hem af- 
zonderlijk werden opgenomen (zie B) . . . 35 

3°. 23 soorten, die in den nu gepubliceerden 
Catalogus om de eene of andere reden zijn weg- 


BRATEN (zie, E ren Son ihe ede Ten AO 
Er Od LD 


Bliiven tz 1563 soorten. 


denn 
/ 


In den nieuwen Catalogus worden vermeld . . 2889 soorten, 
Hiervan zijn af te trekken 34 soorten, die in 


1892 of later (dus na Bigot’s dood) zijn beschreven 
2889 » 


VERSLAG. CXXXIX 


2889 soorten. 


en hem dus niet bekend konden zijn (zie D). . 34 » 


Blijven . +» 2855 soorten. 


Eene zuivere vergelijking geeft derhalve: 


in den nieuwen Catalogus . . . . . « . 2855 soorten. 


indien van, MODES Caine US oe ee DOS Wied 


Versehil "7, 4999 » 


A. In den Catalogus van Bigot zijn de volgende soorten in 


dubbel opgenomen: 


Journal Asiatic Society of Bengal, LX, 


4. p 254. Ctenophora melanura Walk., tweemaal vermeld op 


9, p. 256: 
3h 
4. p. 268. 


(5218. 


dezelfde pag. 
Tipula fasciata Macq. en 

Pp  yaveusis Dol., beiden op dezelfde pag. nog 
eens als synoniem met Pachyrhina Doleschalh Ost. 
Sack. 
Tabanus univentris Walk., nogmaals vermeld op p. 
270, alsof het eene andere, ofschoon gelijknamige 


soort zou zijn. 


p. 272. Acraspulea Felderi Br., nog eens op p. 276. 
edie 


Odontomyia viridana Wied., reeds op dezelfde pag. 
onder Stratiomys vermeld. 
Rhaphiocera spinithoraz Macq. komt ook op pag. 273 
voor als syn. van Ctitellaria bivittata Wied. 
Sargus brevipennis Rond., reeds op p. 279 in het 
genus Ptecticus opgenomen. 

Chrysopila uniguttata Ost. Sack., reeds op p. 281 
in het genus Lepiis. 


Journ. Asiatic. Soc of Bengal, LXI, 


10. p. 138. Cyrtopogon scatophagoides Walk., reeds op p. 135 


in het genus Dasypogon. 


11. p. 140. Ommatius conopsoides Wied., reeds op p. 139 in 


het genus Hmphysomera. 


CxL 


12. 


13. 


14. 


15. 


16. 


LT. 


18. 


19; 


20. 
21. 
22, 
23. 
24. 
25. 


27. 


soupy © 


143. 


. 143. 


. 144. 
. 144. 
. 149. 


‚193: 


MO 


4194. 


194. 
196. 
196: 
196. 
499; 
499. 


VERSLAG 


Philodicus rubritarsatus Wied., reeds op p. 142 als 
synoniem van Phil. javanus Wied. 

Trupanea bifasciata Macq., reeds op p. 142 in 
Promachus. 

Trupanea agnita Wied. ook op p. 142 als Philodicus. 
Asilus chinensis Fabr., ook op p. 140 als Ommatius. 
Acurana sexfasciata Walk., reeds op p. 148 ver- 
meld als synoniem van Lawenecera albibarbis Macq. 
Laphria fervens Walk., reeds op p. 150 als syn. 
van Laphria Reinwardtii Wied. 

Duvaucelia bicincta Rob. D., ook op p. 179 in het 
genus Goria opgenomen, waarmede deze soort vol- 
strekt niets te maken heeft. 

Achias Horsfieldii Westw., later op p. 221 nog eens 
als syn. van Themara maculipennis Westw. 

Ida fulvipes Big. komt reeds voor op p. 193 in Kkinia. 
Morellia affiva Walk., reeds op p. 190 vermeld. 
Cutapicephala splendens Macq., als voren op p. 189. 
Cynomyia violacea Macq., als voren op p. 190. 
Lucilia flaviceps Macq. en 

Chrysomyia Duvaucelu Rob. D. 

Deze beide soorten worden hier als synoniem ver- 
meld bij Zueilia dux Esch., doch komen bovendien 
als afzonderlijke soorten op p. 197 voor. 

Musca inducta Walk., ook op p. 199 in het genus 
Lucilia. 

Coenosia macularis Thoms., als afzonderlijke soort 
opgenomen met de aanmerking: «nomen bis lectum », 


omdat er eene C. macularis Wied. bestaat, die door 


- Bigot op dezelfde pag. is vermeld. Thomson beschreef 


echter geen nieuwe soort, maar slechts eene variéteit 
van die van Wiedemann. | 

Lamprogaster transversa Walk., hier als synoniem 
van Scholastes cinctus Guér., doch reeds op p. 219 


als eene op zich zelf staande soort opgenomen. 


99. p. 233. 


VERSLAG — CXLI 


Coelopa orientalis Macq., reeds op p. 229 vermeld. 


B. Soorten, door Bigot afzonderlijk vermeld , die als synoniem 


met anderen moeten worden gerekend en in den nieuwen 


Catalogus als zoodanig zijn opgenomen. 


Journ. Asiat. Soc. Bengal, LX. 


1. p. 253. Tanypus pardalis Dol. } beiden = Tanypus 

2. p. 253 Tanypus ornatus Dol. | crux Wied. p. 253. 

3. p. 256. Tipula castanea Macq. = Tipula umbrina Wied. p. 256. 

4. p. 257. Conosia crux Dol. = Conostu irrorata Wied. p. 257. 

5. p. 259. Limnobia Diana Macq. = Priocera acrostacta Wied. 
p. 258. 

6. p. 259. Limnohia substituta Walk. = Conosia irrorata Wied. 
p. 257. 

7. p. 260. Megistocera atra Dol. = Megistocera ventralis Wied. 

p. 265. Chrysops translucens Macq. = Chrysops pellucidus 

Fabr. p. 265. 

9. p. 266. Haematopota pungens Dol. — Haematopota irrorata 
Macq. p. 266. 

10. p. 267. Tabanus dorsilinea Wied. = Tabanus striatus Fabr. 
p. 268. 

11. p. 273. Chitellaria angusta Macq. 

12. p. 273. Clitellaria tenebrica Walk. | = Negritomyia bilineata 

13. p. 273. Clitellaria bivittata Wied. | Fabr. p. 273. 

14. p. 274. Clitellaria spinigerum Dol. | 

15. p. 276. Toxocera limbiventris Macq. = Hudmeta marginata 
Fabr. p. 280. 

16. p. 279. Sargus luridus Walk. = Ptecticus apicalis Low, p. 278. 

17. p. 280. Sargus formicaeformis Dol. = Sargus metallinus Fabr. 


18. p. 281. 


p. 279. 
Heliomyia ferruginea Dol. = Chrysopila ferruginosa 
Wied. p. 282, 


Journ, Asiat. Soc. Bengal, LXI. 


19. p. 145. 


Asilus sundaicus Jaenn. = Synoleus vanthopus Wied. 


p. 147, 


CXLII 


20% 


35. 


C. 


. 146. 
AAT: 
+51. 
. 152. 
AG SEE 
. 460. 
. 162. 
SAT, 
49; 
. 182. 
a, 
. 193. 
. 200. 
p. 211. 


p.247: 


217: 


VERSLAG. 


Asilus apicatus Walk. List Dipt. Brit. Mus. IT p. 456 
(Bigot noemt ten onrechte Dipt. Saund. p. 436) = 
Laphria Reinwardti Wied. p. 150. 

Itamus latro Dol. = Itamus longistylus Wied. p. 147. 
Laphria senomera Macq. = Laphria alternans Wied. 
p. 150. 

Asilus Shalumus Walk. = Microstylum sinense Wied. 
p. 136. 

Laphria saeva Walk. = Laphria Reinwardtii Wied. 
p. 150. i 

Hyperalonia Audovini Macq. = Exoprosopa doryca 
Boisd, p. 159. 

Anthrax ruficollis Saund, = Anthrax collaris Wied. 
p. 162. 

Volucella aurata Macq. = Megaspis chrysopygos 
Wied. p. 168. 

Gonia javanica Rob. D. = Echinomyia javana Wied. 
p. 180; 


Nemoraea bicolor Macq. = Tachina grandis Walk 
p. 184. 

Rhynchomyia plumata Schin. = Lucilia abdominals 
Fabr. p. 290. 


Idia xanthogastra Rob. D. = Jdia zanthogaster 
Wied. p. 193. 
Zona violacea Griff. = Loxoneura decora Fabr. p. 218. 


Nerius fuscipennis Macq. = Nerius fuscus Wied. p. 211. 


Bactrocera maculipennis Dol. = Dacus ferrugineus 
Fabr. p. 217. 
Bactrocera fasciatipennis Dol. = Dacus fascipennis 


Wied. p. 247. 


Soorten niet tot de Zuid-Aziatische fauna behoorende of om 


andere redenen in den nieuwen Catalogus weggelaten , doch 


in dien van Bigot vermeld. 


Journ. Asiat. Soc. Bengal, LX, 


VE RS LAG. CXLIII 


Ctenophora melanura Walk. (zie wat hierna p. CXLv 
en in den nieuwen Catalogus, p. 38 omtrent deze 
soort is gezegd), | 
Tabanus Yao Macq. 
Tabanus Confucius Macq. 
Tabanus Hoang Macq. 
uit Noord China. 
Stratiomys rufipennis Macq. 

Sargus insignis Macq. 

Sargus viridiceps Macq. 


Journ. Asiat. Soc. Bengal, LXI. 


4. p. 254. 
2. p. 269. 
3. p. 270. 
4. p. 270. 
HD TT 
6: ps 279. 
29.219; 
8. p. 133. 
9. p. 141. 
10. p. 141. 
Ad pi 4445 
12. p. 141. 
13. p. 145. 
14. p. 145. 
15. ‘p. 145. 
16. p. 145. 
#7...D..199. 
18. p. 161. 
19. p. 170, 
20:-p-479! 
21. po 174; 
22. p. 188. 
23. po 202. 
D. 
490 et 


Dasypogon pekinensis Big. 
Promachus albopilosus Macq. 
Promachus testaceipes Macq. 
Promachus viridiventris Macq. 
Promachus pallipennis Macq. 
Asilus maculifemora Macq. 
Asilus armatipes Macq. uit Noord China. 
Asilus limbipennis Macq. 

Asilus Misao Macq. 

Exoprosopa flavo fasciata Macq. 

Anthrax appendiculata Macq. 

Pristalis tarsalis Macq. 

Tropidia sinensis Macq. — 

Volucella obesa Fabr. Deze soort is door Bigot op- 
genomen met de bijvoeging: «inter tropica fere 
undique ». Er is echter nergens eenige aanduiding 
te vinden, dat zij ook in tropisch Azië zou voorkomen. 
Cordyligaster fuscifacies Bigot. — De met twijfel aan- 
gegeven herkomst van Java is niet wel aan te nemen. 
Musca Cluvia Walk., door Bigot vermeld met bij- 
voeging: «Hab. India». Walker echter noemde bij 
deze soort uitdrukkelijk West-Indië als vaderland. 


Soorten in den nieuwen Catalogus vermeld, als bekend ge- 
maakt in 1892 of later. 


Sciara pruinosa Ribs. 


CXLIV 


p. 121. 
p. 122. 


Ban cae 


30. 


40. 


63. 
Talia 
. 104. 


\ 
VERSLAG. 


Sciara rotunda Ribs. 

»  singhalensis Ribs. 
Odontonyx Fruhstorferi Rübs. 
Dieranoptycha signaticollis v. d. W. 
Goniodineura nigriceps v. d. W. 
Tabanus yulensis v. Rod, 
Scleropogon piceus v. Röd. 
Psilopus nemocerus v. d. W. 

» subpatellatus v. d. W. 
» albopilosus v. d. W. 
Bacha nubilipennis Aust. 

» bicolor Aust. 

»  refulgens Aust. 

»  triangulifera Aust. 

»  pulchrifrons Aust. 

» fallax Aust. 

»  sulica Aust. 
Pseudocyptera obscura Br. B. 
Crossocosmia biseriata v. d. W. 
Demoticus strigipennis v. d. W. 
Chaetexorista javana Br. B. 
Masicera castanea v. a. W. 

» Dasychirae v. a. W. 

» subnigra v. d. W. 
Prodegeeria javana Br. B. 
Miltogramma 12-punctata v. d. W. 
Chaelomyiobia javana Br. Br. 
Diglossocera bifida v. ad. W. 

Dexia fulvifera v. Rod. 


Calodexia Lasiocampae v. d. W. 


. Pyrellia cyanea v. Rod. 


Diopsis ferruginea v. Rod. 
Celyphus Karschw v. Rod, 


VERSLAG. CXLV 


Als een staaltje van Bigot’s verregaande onnauwkeurigheid wijst 
Spreker nog op het volgende. In Bigot’s Catalogus komt het ge- 
slacht Ctenophora (in beperkten zin) voor, met drie soorten: 

1. Ct. melanura Walk. 
2. » zanthomelana Walk. 
en 3. nog eens Cé. melanura Walk., geheel met dezelfde 
citatie als de eerste soort. 

Nu moet men weten, dat deze Ct. melanura door Walker is 
beschreven naar een enkel voorwerp, waarvan de kop ontbrak. 
Het exemplaar is nog in het Britsch Museum aanwezig en is 
indertijd door Osten Sacken onderzocht, waarbij is gebleken, dat 
Walker deerlijk heeft misgetast; het was nl. volstrekt geen Cfeno- 
phora en behoorde niet eens tot de familie der Tipuliden , maar 
scheen een groote Sargus-soort te zijn. Walker’s beschrijving komt 
daardoor te vervallen. Bigot kon dat weten, want in geschriften 
zoowel van Osten Sacken als van Spreker, — geschriften die in 
Bigot’s bezit waren, — was Waiker’s schromelijke vergissing aan- 
getoond. Bijna heeft het den schijn, alsof Bigot van hetgeen in 
eene andere taal dan de Fransche was geschreven , eenvoudig geen 
notitie nam. 

Alles wat hiervoren gezegd is in aanmerking nemende, zal men 
moeten toestemmen, dat het wel der moeite waard is geweest, het 


werk, door Bigot aan zijn catalogus besteed, nog eens over te doen. 


Van dit onderwerp afstappende, vraagt de heer van der Wulp 
nog enkele oogenblikken de aandacht der vergadering op iets anders. 
Dezer dagen is bij hem ingekomen een onlangs uitgegeven werk 
van Dr. Enzio Reuter te Helsingfors, getiteld: «Ueber die Palpen 
der Rhopaloceren, ein Beitrag zur Erkenntniss der verwantschaft- 
lichen Beziehungen der Tagfalter. » Het vormt een boekdeel in groot 
Ato van 577 bladzijden, met 6 platen. Het exemplaar is een geschenk 
van den schrijver aan onze Vereeniging. 

Bij de behandeling van de organisatie der palpen bij de Rhopa- 
locera, hecht de schrijver een bijzonder gewicht aan eene onbe- 


haarde plek, die bij alle soorten voorkomt aan den wortel van het 


CXLVI VERSLAG. 


eerste lid, en waaraan hij den naam van « basaalvlek » geeft. In 
die basaalvlek vertoonen zich fijne ribbetjes en groefjes, en een 
groot aantal kegelvormige haartjes, welke laatsten als eigendomme- 
lijke organen van eenig zintuig, waarschijnlijk als reukorganen, 
zijn te duiden. 

De schrijver deelt de resultaten mede van zijn onderzoek, dat 
zich over meer dan 300 Rhopaloceren-geslachten en 670 soorten 
heeft uitgestrekt. Hij geeft eerst uitvoerige beschrijvingen van de 
structuur der palpen bij de verschillende soorten , door hem onder- 
zocht. Vervolgens bespreekt hij de uitkomsten van de daaraan 
ontleende kenmerken en treedt in eene vergelijking tusschen zijne 
bevindingen met de thans bestaande inzichten omtrent de onderlinge 
verwantschap der groepen en families. Im verband hiermede volgt 
een systematisch overzicht van de indeeling der Rhopalocera, 
waarvan hij echter de Hesperiden wil afscheiden en tot eene af- 
zonderlijke suborde, onder den naam van Grypocera, verheffen, 
Eindelijk besluit hij zijn werk met een ontwerp van een stamboom 
der Rhopaloceren, dien hij evenwel, zeer bescheiden, slechts als 
eene louter hypothetische voorstelling wenscht beschouwd te zien. 

Ongetwijfeld zal het boek van Dr. Reuter de belangstelling trekken 
van de heeren Lepidopterologen en van allen, die zich in ’t algemeen 
bezig houden met de studie van verwantschap en het ontstaan der 


soorten. 


De heer van Rossum doet de vraag of het reeds bekend is 
hoe Chitine zich ten opzichte der Röntgenstralen verhoudt. Hoogst 
waarschijnlijk zal deze stof, even als veeren, haren, enz. het licht 
der stralen doorlaten, zoodat men geene photographische beelden 
van rupsen, poppen of insecten door middel der Röntgenstralen 
zal kunnen verkrijgen. Indien er echter nog geene proeven in deze 
richting genomen zijn, komt het hem wenschelijk voor dat de zaak 
eens onderzocht wordt. 

De heer van der Wulp zegt dat hem niets hieromtrent bekend 


is, en dat ook hij het wenschelijk acht de aandacht hierop te vestigen, 


VERSLAG, UX LVII 


De Eerevoorzitter bedankt thans de verschillende sprekers voor 


hunne belangrijke mededeelingen en sluit daarna de vergadering. 


Den volgenden dag werd als gewoonlijk eene excursie onder- 
nomen in de omstreken van Lochem. 

Door de Coleopterologen werden o. m. de volgende Coleoptera 
verzameld : 


Leistus rufomarginatus Dfts. 

» rufescens F. 

Bembidium nigricorne Gyll. 
Olisthopus rotundatus Payk. 
Haliplus amoenus Oliv. 

» variegatus St. 

» confinis Steph. 
Graphoderes zonatus Hoppe. 
Dytiscus lapponicus Gyll. 2 faun. nov. sp. 
Stenus bifoveolatus Gyll. 
Cryptophagus affinis St. 

Silvanus similis Er. 

(op Lichenen van dennen). 
Epurea melina Er. 
Agrilus viridis L. var. fagi Ratz. 
Cyphon Paykulli. Guer. 
Telephorus figuratus Mannh. 
Dryophilus pusillus Gyll. 
Ernobius abietis F. 
Mordellistena lateralis Ol. 
Oedemera flavescens L. d. 
Dorytomus Dejeani Faust. 
Mononychus pseudacori F. 
Coeliodes epilobii Payk. 
Tapinotus sellatus F. 

(op Lysimachia vulgaris). 
Apion Spencei Kirby. 
Luperus pinicola Dfts. 
Cryptocephalus 10-maculatus L. 
Melasoma aenea L. 


CXLVIII VERSLAG. 


Op eene excursie bij Winterswijk, den voorgaanden Vrijdag ge- 
houden, werden gevangen, o. m: 

Ghsihoeus rotundatus Payk. 
Helephorus aequalis Thoms. 
Hydrochus carinatus Germ. 
Ischnoglossa corticina Er. 
Aleochara mycetophaga Kr. 
Placusa infima Er. 
Gyrophaena gentilis Er. 
Habrocerus capillaricornis Grav. 
Quedius fumatus Steph. 
Nudobius lentus Er. faun. nov. sp. 
Stenus fossulatus Er. 

»  picipes Steph. 
Homalium planum Payk. 
Euconnus rutilipennis Müll. 
Scaphidium 4-maculatum Oliv. 
Liodes humeralis Kugel. 

» axillaris Gyll. 

»  glaber Kugel. faux. nov. sp. 

»  orbicularis Hrbst. 
Amphicyllis globus F. 
Agathidium badium Er. fawn. nov. sp. 
Antherophagus pallens Oliv. 
Synchitodes crenata F. 
Platycerus caraboides L. 
Elater pomonae Steph. 
Agriotes sobrinus Kiesw. 
Sericus brunneus L. 4. 
Lygistopterus sanguineus L. 
Rhagonycha fuscicornis Oliv. 
Malthodes guttifer Kiesw. 
Piinus lichenum Marsh. (ornatus Mill.) fawn, nov. sp. 
Sphindus dubius Gyll. 
Aspidiphorus orbiculatus Gyll. 
Metallites atomarius Oliv. 
Barypithes araneiformis Schrk. 
Magdalis memnomia Fald. 
Balaninus nucum L, 
Orchestes rusci Herbst. 


VERSLAG. CXLIX 


Spondylis buprestoides L. 

Strangalia nigra L. 

Cryptocephalus coerulescens Sahlb. fawn. nov. sp. 
Cryptocephalus 10-maculatus L. 

Luperus pinicola Dfts. 


_ De heer van Rossum deelt het volgende mede betreffende de 
resultaten der gehouden excursie: «Op de excursie werden bij 
Ampsen vele bladwesp-larven op els aangetroffen van Poecilosoma 
pulverata Retz. 

Ook vond ik daar vier wilgenstruiken, waarvan verscheidene 
takken kaal gevreten waren door de rupsen van Vanessa polychloros 


L., die er in menigte op voorkwamen. » 


Aangaande de, zoowel op de Vereenigings-excursie van 21 Juni, 
als op kleinere, een paar dagen voor en na dien dag door enkele 
leden in den omtrek van Lochem gemaakte tochtjes waargenomen 
Lepidoptera, merkt de heer Snellen het volgende op: Wel is waar 
kan niet worden gewezen op het waarnemen van vele zeldzame 
soorten, noch op ontdekking van meer dan eene voor onze fauna 
nieuwe, maar toch wijst eene lijst, door Dr. J. Th. Oudemans en 
mij opgemaakt, van de Lepidoptera die wij zelf waarnamen of die 
wij zeker weten dat dit door collega’s zijn gedaan, hetzij in vol- 
komen staat of als rups het niet onbelangrijke getal van 193 species 
aan hetgeen wel voor den vlinder-rijkdom van Lochem’s omstreken 
pleit, De meerderheid behoort natuurlijk tot de gemeenere soorten 
maar de volgende mogen toch nader worden vermeld: 

Melitaea Athalia Esp. 

Door den heer ter Haar gevangen. 
Coenonympha Davus Fabr. 
op moerassige plekken van het Exelsche veld, waar wolgras 
groeit, 

Aporia crataegi L. 

Niet zeldzaam, als vlinder. In de oostelijke helft van 
Nederland is deze soort zeker niet aan het uitsterven. In 


het westen des lands komt zij hoogstens sporadisch voor, 


CL 


VERSLAG. 


Rhodocera rhamni L. 

De rups; die op de bovenzijde der bladeren van Rhamunus 
frangula werd gevonden en in rust het voorlijf en de beide 
eerste paren buikpooten opheft, zoodat zij aanvankelijk den 
indruk eener spanrups maakte, 

Carterocephalus Paniscus Sulzer, 
Nieuwe lokaliteit voor deze in Nederland zeldzame soort. 
Zygaena trifolii Esper, 
Notodonta Chaonia W. V. (rups). 
Asphalia putris Hfn. (rups). 
Xylina lamda Fabr. 
Vele rupsen, op gagel. 
Calocampa vetusta Hübn. 
De rupsen, op gagel, zoowel groene en donker bruine 
exemplaren. 

Hadena thalassina Hin, 

» tincta Bkh. 
Heliothis dipsacea L. 
Hydrelia uncula Cl, 
Aventia flexula W. V. 
Hypenodes costaestrigalis Steph. 
Nemoria viridata L. 
Acidalia straminata Tr. 

»  muricata Hfn. 
Boarmia roboraria W, V. 

Twee exemplaren op smeer (Oudemans). 

Lobophora sexalata Retz. 
Cidaria lignata Hübn. 

» decolorata Hübn. 

» affinitata Steph. 
Perinephele lancealis W. V. 
Nephopteryx palumbella W. V. 
Tortrix viburnana W. V. 


Uit op gagel ingesponnen poppen. Ik merk hier op dat, 
terwijl op dit gewas ook de zeldzame Zortrix Lafauryana 
Rag. en decretana Tr. zoo mede Teras rufana W. V. 
leven, het tegelijk aan een aantal gemeene Tortricinen 
tot voedsel strekt. Uit daarop gevonden rupsen of poppen. 


VERSLAG. o CLI 


kwamen ook uit: Zortr. Aeparana en rosana, en Graph. 
ocellana. 


Conchylis rutilana Hübn. 
De vlinder uit Juniperus geklopt. 
Grapholitha palustrana Zell. 


» decrepitana Hd. 
Uit Abies geklopt. 
» hercyniana Tr. 


Uit Pinus geklopt. 
Dichrorampha tanaceti Staint. 
Gelechia electella Zell. 
Deze is eene nieuwe soort voor de Nederlandsche fauna. 

Zij werd ook bij Apeldoorn door den heer de Vos en bij 

Oisterwijk door mij gevangen, bij Dieren door den heer ter Haar, 
Anacamps taeniolella Zell. 
Nothris marginellus Fabr. 

Uit Juniperus geklopt. 
Lampros sulphurella Hübn. 
Coleophora therinella Tengstr. 
Door de Dipterologen werden op de excursie te Lochem de vol- 
gende vermeldenswaardige Diptera verzameld: 

Asindulum flavum Winn. 
Bibio pomonae Fabr. 
Tipula flavolineata Meig. 

»  truncorum Meig. 
Limnophila discicollis Meig. 
Laphria marginata L. 
Exoprosopa capucina Fabr. 
Leptis vitripennis Meig. 
Dolichopus acuticornis Wied, 
Diaphorus nigricans Meig. 
Pelecocera tricincta Meig. 
Melanochira nigrimana Meig. 
Elgiva albiseta Scop. 
Ceroxys crassipennis Fabr. 
Urophora cuspidata Meig. 
Diastata unipunctata Zett. 


Tijdschr. v. Entom, XXXIX, 11 


CLIT LIJST DER LEDEN ENZ. 


LIJST VAN DE LEDEN 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


op 20 Juni 1896, 


MET OPGAVE VAN HET JAAR HUNNER TOETREDING , ENZ. 


(De leden, die het Tijdschrift voor Entomologie ontvangen, 
zijn met een * aangeduid.) 


DIE 
BEGUNSTIGERS. 


Mevrouw de Wed. Hartogh Heys van de Lier, geb. Snoeck, Alexander- 
straat 23, te ’s Gravenhage. 1868. 

Dr. F. J. L. Schmidt, te Rotterdam. 1869. 

Het Koninklijk Zoologisch Genootschap Natura Artis Magistra te 
Amsterdam. 1879. 

Mr. J. Jochems, Korte Vijverberg 4, te ’s Gravenhage. 1883. 

De Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem. 1884. 

_ Dr. J. G. M. Mastboom, Westeinde 140, te ’s Gravenhage. 1887. 

Mevrouw de Wed. Mr. J. Kneppelhout, geb. van Braam, Hemelsche 
Berg, te Oosterbeek. 1887. 

Mevrouw M. Neervoort van de Poll, geb. Zubli, te Rijsenburg 
(prov. Utrecht) 1887. 

Mr. W. Albarda, Bismarckstrasse 24, te Canstait (Württemberg). 1892. 

Mevrouw A. Weber, geb. van Bosse, Sarphatikade 3, te Amsterdam. 
1892. 

Mejuffrouw S. ©. M. Schober, Huize Schovenhorst te Putten (Veluwe). 
1892. 

W. P. van Wickevoort Crommelin, Huize Wildhoef te Bloemendaal. 1892. 

Mevrouw J. M. C. Oudemans, geb. Schober, Oosterpark 52, te 
Amsterdam. 1892. 

M. J. W. ’sGravesande Guicherit, Huygensstraat 14, te ’s Gravenhage. 
1892. 

Mevrouw J. W. ter Haar, geb. Bergsma, te Warga. 1893. 

Mevrouw M. Ooster, geb. de Perrot, Vondelstraat 4, te Amsterdam. 1893, 

A. S. van Oldenborgh, Velperplein 9, te Arnhem. 1893. 

Mr. F. Ooster, Apeldoorn. 1894. 

Mr. L. E. van Petersom Ramring, Wijk bij Duurstede. 1894. 


* 


LIJST DER LEDEN ENZ. CLIII 


EERELEDEN. 


Jhr. Dr. J. L. C. Pompe van Meerdervoort, te Brussel. 1864. 
* Dr. Gustav L. Mayr, Professor aan de Hoogere Burgerschool te 
Weenen, III Hauptstrasse 75, te Weenen. 1867. 
* R. Mac-Lachlan, F. R. S., Westview, Clarendon Road, Lewisham, 
S. E., te Londen. 1871. 
* Dr. T. Thorell, voormalig Hoogleeraar in de Zoologie aan de Hooge- 
school te Upsala in Zweden, thans wonende villa Henri, Ancien 
chemin de Castelnau, à Monipellier (Frankrijk). 1872. 
* E. Baron de Selys Longchamps, Boulevard de la Sauvenière 34, 
te Luik. 1874. 

Mr. J. Herman Albarda, te Leeuwarden. 1893. 

Frederic Du Cane Godman, F. R. S., 10 Chandos-street , Cavendish- 
square, London W. 1893. 

Osbert Salvin, M. A., F. R.S., 10 Chandos-street, Cavendish-square , 
London W. 1893. 

* F. M. van der Wulp, Hugo de Grootstraat 79, te’s Gravenhage. 1894, 


* 


* 


CORRESPONDEERENDE LEDEN. 


* 


Frederic Moore, Claremont House, Avenue Road, Penge (Surrey). 1864. 

Jhr. J. W. May, Consul-Generaal der Nederlanden, Blenheim House, 

Parson’s green Lane, Fulham 8. W., te Londen. 1865. 

Dr. W. Marshall, Professor aan de Universiteit te Leipzig. 1872. 

A. Fauvel, Rue d’Auge 16, te Caen. 1874. 

Dr. O. Taschenberg, te Halle a. S. 1883. 

A. W. Putman Cramer, 142 West- 87 street, te New-York. 1883. 

Dr. F. Plateau, Professor der Zoologie aan de Hoogeschool te Gend. 1887. 

A. Preudhomme de Borre, Villa la Fauvette, Petit Saconnex, te Genève. 
1887. 

S. H. Scudder, te Cambridge (Mass.) in Noord-Amerika. 1887. 


% 


BUITENLANDSCHE LEDEN. 


Comte Henri de Bonvouloir, Avenue de l’Alma 10, te Parijs. 
(1867—68). — Coleoptera. 
# René Oberthür, Faubourg de Paris 44, te Rennes (Ille-et-Vilaine), 
Frankri)k. (1882—83). — Coleoptera, vooral Carabiciden. 
* The Right Hon. Lord Th. Walsingham, M. A., F. R. S., Eaton 
House 66a, Eaton-square, London 8, W. (1892—93). — Lepidoptera. 


CLIV LIJST DER LEDEN ENZ. 


GEWONE LEDEN. 


Vine. Mar. Aghina, Sacr. Ord. Praed., te Huissen (Geld.) — Alge- 
meene Entomologie. (1875—76). 
Dr. H. J. van Ankum, Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit te 
Groningen. — Algemeene Zoologie. (1871—72). 
G. Annes, 3de Helmersstraat C, te Amsterdam. (1893—94), 
* A. A. van Bemmelen, Directeur van de Diergaarde te Rotterdam. — 
Algemeene Entomologie. (1855—56). 
Dr. J. F. van Bemmelen, Villa Martina, Belgisch park, te’s Gravenhage. 
(1894—95). 
K. Bisschop van Tuinen Hz., Leeraar aan de Hoogere Burgerschool 
en het Gymnasium te Zwolle. — Lepidoptera. (1879—80). 
P. A. M. Boele van Hensbroek, Zoutmansstraat 10, te ’s Graven- 
hage. — Bibliographie. 1894-95). 
A. M. J. Bolsius, Praktizeerend Geneesheer op Billiton. (1876—77). 
Dr. H. Bos, Leeraar aan ’s Rijks Landbouwschool te Wageningen. — 
Formiciden. (1881—82). 
Dr. J. Bosscha Jz., te Sambas op Borneo. — Coleoptera. (1882—83). 
A. van den Brandt, te Venlo. — Inlandsche insecten. (1866—67). 
* Mr. A. Brants, Wester voortsche dijk 1, te Arnhem. — Lepidoptera. 
(1865—66). 
Dr. J. Büttikofer, Conservator bij ’sRijks Museum van natuurlijke 
historie, Breestraat, te Leiden. (1883—84). 
Mr. R. Th. Bijleveld, Voorhout 88, te ’s Gravenhage. — Algemeene 
Entomologie. (1863 - 64). 
* M. Caland, Ingenieur van den Waterstaat, te Alkmaar. — Le- 
pidoptera. (1892—93). 
* A, Cankrien, te Kralingen. — epee 1868—69). 
C. J. Dixon, Marne Poetoes Estate, Langkat, Sumatra. (1890—91). 
* G. de Vies van Doesburgh, Veran te ’s Hertogenbosch. — 
Cicindelidae. (1888—89). 
* Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, 


Stationsweg 79, te ’s Gravenhage. — Europeesche Coleoptera. 
(1870—71) 
* Mr. A. J. F. Fokker, te Zierikzee. — Hemiptera. (1876—77). 
N. H. la Fontijn, te Bergen op Zoom. — Hymenoptera aculeata 
(1894—-95). 


* Dr. Henri W. de Graaf, Vreewijk a. d. Vliet, bij Leiden. — Anatomie 
en Physiologie der Insecten. (1878— 79). 
G. M. de Graaf, Heerengracht 55, te Leiden. — Lepidoptera. (1847 —48) 
Mr. H. W. de Graaf, Daendelsstraat 37, te ’s Gravenhage. — Inl. 
Lepidoptera, bijzonder Microlepidoptera. (1847 —48). 
* H, W. Groll, Spaarne 20, te Haarlem, — Coleoptera. (1864—65). 


LIJST DER LEDEN ENZ. CLV 


W. K. Grothe, te Zeist. (1857—58). 

* Dirk ter Haar, te Warga. — Lepidoptera en Orthoptera. (1879—80). 

* H. F. Hartogh Heys, Huize Randsbroek, te Amersfoort. (1887 --88). 

* Dr. A. W. M. van Hasselt, Amsterdamsche Veerkade 15, te ’s Gra- 

venhage. — Araneiden. (1856— 57). 

L. W.Havelaar, Boulevard Omalius, te Namen (België). — Lepidoptera. 
(1887--88). 

* F.J. M. Heylaerts, Haagdijk, B 377, te Breda. — Lepidoptera enz. 

(1866—67). 

* Dr. J. van der Hoeven, Witte-de- Withstraat 53, te Rotterdam. — 
Coleoptera. (1886— 87). 

J. van den Honert, Stadhouderskade 126, te Amsterdam. —  Lepi- 
doptera. (1874—75). 

* D. van der Hoop, Zuidblaak 64, te Rotterdam. — Coleoptera. 

(1882— 83). 

Dr. R. Horst, Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Nieuwsteeg, te Leiden. (1882—83). 

W. G. Huet, Noordeinde 3, te Leiden. — Coleoptera. (1891—-92). 

Dr. M. Imans, te Utrecht. (1851—52). 

J. Jaspers Jr., Plantage Lijnbaansgracht 11, te Amster dam. — Inlandsche 
Insecten. (1880—81). 

Dr. F. A. Jentink, Directeur van ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Rembrandt straat, te Leiden. (1878 —79). 

* J. C. J. de Joncheere, nus D 368, te Dordrecht. — kept. 

doptera. (1858—59). 

N. A. de Joncheere. te Dordrecht. — Lepidoptera. (1886-—87). 

D. J. R. Jordens, Sassenpoorterwal, F 3471, te Zwolle. — Lepidoptera. 
(1863— 64). 

* Dr. F. W. O. Kallenbach, te Rotterdam. — Lepidoptera. (1868 -69). 

J. Z. Kannegieter, Assistent bij den heer Neervoort van de Poll, 
te Rijsenburg, (prov. Utrecht). (1889— 90). 

K. J. W. Kempers, te Nijkerk. — Coleoptera. (1892—93). 

Dr. C. Kerbert, Directeur van het Koninkl. Zodlogisch Genootschap 
Natura Artis Magistra, Plantage Middenlaan, hoek Badlaar 70, 
te Amsterdam. (1877-—78). 

W. O. Kerkhoven, te Lochem. (1845—46). 

* J. Kinker, Keizersgracht CC 580, te Amsterdam. — Lepidoptera en 

Coleoptera indigena. (1860 — 61). 
J. D. Kobus, te Soerabaya, na 1 Mei Pasoeroean, (Java) (1892-93). 
* Dr. J. C. Koningsberger, Landbouw Zoöloog aan ’s Lands Planten- 
tuin, te Buitenzorg. (1895—96). 

H. J. H. Latiers, Leeraar in de wis- en natuurkunde aan het Bis- 
schoppelijk College, Jezuitenstraat te Roermond. — Coleoptera en 
Lepidoptera. (1893—94). 


CLVI LIJST DER LEDEN ENZ, 


* A. A. van Pelt Lechner, Burgemeester van Zevenhuizen, bij Gouda. — 
Lepidoptera. (1892—93). 

* Mr. A. I. A. Leesberg, Jan Hendrikstraat 9, te ’s Gravenhage. — 

Coleoptera. (1871--72). 

Dr. Th, W. van Lidth de Jeude, Conservator bij ’s Rijks Museum van 
natuurlijke historie, Boommarkt, te Leiden. — Anatomie der Insecten. 
(1883—84). 

Dr. J. C. C. Loman, Leeraar aan het Gymnasium, Vondelkade 79, 
te Amsterdam. — Opilionidae. (1886—37). 

P. J. Lukwel Jr., p. a. den Heer J. Zaal, te Wageningen. — 
Coleoptera. (1894—95). 

*Dr. T. Lycklama à Nyeholt, Westersingel 83, te Rotterdam. — 
Lepidoptera (1888--89). 

* Dr. J. G. de Man, te Yerseke. — Diptera en Crustacea. (186869). 

J. ter Meulen Jrz., Keizersgracht 686, te Amsterdam (1893 —94). 

Dr. J.C. H. de Meïere, Con der entomologische en ethno- 
graphische Musea van het Kon. Zoöl. Genootschap „Natura Artis 
Magistray Spinhuissteeg 5, te Amsterdam. — Diptera. (1888— 89). 

Dr. G. A. F. Molengraaff, Buitengewoon hoogleeraar aan de Univer- 
siteit, Ooslerpark 60, te Amsterdam. — Lepidoptera (1877—78). 

Otto Netscher, te Batavia. — Coleoptera (1883—84). 

* H. F. Nierstrasz, Phil. nat. stud., Predikheerenstraat 2, te Utrecht. — 
Lepidoptera (1890—91). 

Dr. A. C. Oudemans Jsz., Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, 

Boulevard, te Arnhem — Acarina (1878—79). 

* Dr. J. Th. Oudemans, Conservator der Zodlogische Musea van de 
Universiteit, Oosterpark 52, te Amsterdam. — Macrolepidoptera, 
Hymenoptera, Thysanura en Collembola (1880—81). 

. D. Pasteur, Inspecteur der Telegrafie, te Buitenzorg, Java (1894—95). 

Dr. E. Piaget, aux Bayards, Neuchatel (Zwitserland). — Diptera 
en Parasitica (1860—61). 

* Mr. M. C. Piepers, Oud-Vicepresident van het Hoog Gerechtshof 
van Ned. Indié, Noordeinde 10a, te ’sGravenhage. — Lepidoptera 
(870271): | 

* J. R. H. Neervoort van de Poll, Huize Beukenstein, te Rijsenburg 
(prov. Utrecht). — Coleoptera (1883—84). 

* Dr. P. H. J. J. Ras, Velperweg 56a, te Arnhem (1876—77). 

Dr. N. W. P. Rauwenhoff, Oud-hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit 
te Utrecht. — Algemeene Zoologie (1566—67). 

H. C. Redeke, Phil. nat. stud., Singel 54, te Amsterdam. — Orthoptera 
(1893—94). 

Dr. C. L. Reuvens, Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie te Leiden (1889—90). 

L. J. van Rhijn, te Bergen op Zoom. -- Macrolepidoptera (1894—95). 


Ga 


* 


LIJST DER LEDEN ENZ. GLVII 


* C. Ritsema Cz., Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke historie, 
Rapenburg 94, te Leiden. — Algemeene Entomologie (1867—68). 
Dr. J. Ritzema Pos: Buitengewoon hoogleeraar aan de Universiteit, 


Roemer Visscherstraat 3, te Amsterdam. — Oeconomische Ento-. 
__mologie (1871—72). 
* W. Roelofs, Laan van Meerdervoort 194, te ’s Gravenhage. — Cur- 


culioniden (1887 —88). 

* Mr. E. A. de Roo van Westmaas, Huize Daalhuizen, te Velp. — 
Lepidoptera (1855—56). 

* G. van Roon, Zwartjanstraat 33, te Rotterdam. — Coleoptera 
(1895 — 96). 

* Dr. A.J. van Rossum Eusebius-plein 25, te Arnhem. — Cimbices enz. 
(1872—73). 

Dr. R. H. Saltet, Hoogleeraar aan de Universiteit, Binnen-Amstel bij 
de Keizersgracht 244, te Amsterdam (1882—83). 

M. M. Schepman, te Rhoon. — Neuroptera (1871—72). 

Dr. J. W. Schubärt, te Utrecht (1857—58). 

* P. J. M. Schuyt, van Vollenhovenstraat 60, te Rotterdam. — Lepi- 
doptera (1890—91). 

G. A. Six, De Rwiterstraat 65, te ,’s Gravenhage. — Hymenoptera 
(185253). 

* P. C. T. Snellen Wijnhaven '(Noordzijde) 45, te Rotterdam. — 
Lepidoptera (1851—52). 

J. B. van Stolk, villa Jarpa, Hoogeweg te Scheveningen — Lepidoptera. 
(1871—72). 

* P. T. Sijthoff, Administrateur op de kina-plantage Kertamanah , in 
de afdeeling Bandoeng, Preanger regentschappen, Java. — Cole- 
optera (1878— 79). 

H. Uijen, Priemstraat, te Nijmegen. — Lepidoptera (1875-—76). 

D. L. Uyttenbogaart, te Tiel. — Coleoptera (1894—95). 

* Dr. M. C. VerLoren van Themaat, Huize Schothorst, te Hoogland 
bij Amersfoort. — Algemeene Entomologie (1845—46). 

J. Versluys jr., Assistent aan het Zodlogisch Laboratorium, Plantage 
Middenlaan 80, te Amsterdam. — Coleoptera en Macrolepidoptera. 
(1892— 93). 

* Dr H. J. Veth, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, Stationsweg 
20, te Rotter done — Algemeene Entomologie, vooral Coleoptera. 
(1864- -65). 

Johan P. Vink, te Nijmegen. — Lepidoptera. (1883—84). 

A. A. Vorskermin van Oijen, te Oisterwijk. (1892—93). 

H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, te Apeldoorn. — Lepidoptera. 

(1888—89). 

* Joh. de Vries, P. C. Hooftstraat 82, te Amsterdam. Ss Lepidaptars 

(1884—85). 


“ 
CLVIII LIJST DER LEDEN ENZ. 


Erich Wasmann, S. J., te Exaeten bij Roermond. — Myrmekophilen 
en Termitophilen. (1886—87). 

H. L. Gerth van Wijk, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool te 
Middelburg. — Hymenoptera aculeata. (1874—75). 

Dr. Max ©. W. Weber, Hoogleeraar aan de Universiteit, Sarphati- 
kade 3, te Amsterdam. (1886 —87). 

W. A. F. Zack, te Apeldoorn. — Macrolepidoptera. (1894—95). 


BESTUUR. 


President. P. C. T. Snellen. 
Vice-President. Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. 
Secrelaris. D. van der Hoop. 
Bibliothecaris. C. Ritsema Cz. *) 
Penningmeester. H. W. Groll. 


COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR HET TIJDSCHRIFT. 


P. C. T. Snellen. 
Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. 
Mr. A. F. A, Leesberg. 


*) Alle pakketten, bestemd voor de bibliotheken der Vereeniging, te zenden 
aan het adres van den Heer C. Ritsema Cz. 
Gebouw der „Maatschappij tot Nut van ’t algemeen ”. 
Kamer n°. 9. 


Steenschuur. 
Leiden. 


Le venin des araignées, 


PAR LE 


Dr. A. W. M. VAN HASSELT. 


„Il ne faut ici oué accepter, mais 
encore moins Zout rejeter.” 


A la question: «y a Vil des araignées, dangereuses pour l’homme?» 
je donnais, il y a juste 25 ans (1) la réponse ci-dessus. Quoique 
personellement je n’aie eu pendant cette longue période aucune raison 
d’y revenir, d’autres écrivains me lont donnée en continuant 
toujours d’outrer, ou de douter, voir même de nier. Tandis que 
dans les siècles précédents le caractère vénéneux de la morsure 
des araignées était sonvent exageré fabuleusement et qu’il est encore 
aujourd’hui maintes fois trop redouté, beaucoup d'auteurs, en se 
basant sur des observations incomplètes, sont tombés trop en scep- 
ticisme et même en nihilisme (2). 

Mes études de plusieurs années à ce sujet, — une expérience 


sur ma propre personne a été jusqu’ ici heureusement évitée, — 


NB. L’original de cette Etude a paru déjà dans le Nederlandsch Tijdschrift voor 
Geneeskunde j. g. 1882. La Rédaction estimée du dit Journal eeu la complaisance, 
de m’autoriser à le faire réimprimer. A l'occasion d'une conférence de la Direction 
de notre , Tijdschrift”, quelques collègues m’avaient invité à mettre ce travail, — 
dans le temps destiné à M. M. les médecins, — aussi sous les yeux des membres 
de notre Societé entomologique. J'ai consenti volontiers à cette demande, à con- 
dition, que cette seconde Edition serait maintenant publiée en français, afin 
de la rendre à la fois accessible aux naturalistes des Pays étrangers. Mon ami 
LEESBERG m'a rendu le grand service de bien vouloir en faire la traduction, 
sauf quelques changements et variations de ma part, surtout à propos des détails 
anatomiques, pathologiques, etc. De nouveau je lui suis très obligé. 


Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 1 


2 LE VENIN DES ARAIGNÉES. 


> 


m'ont aussi porté à admettre ici la haute vérité du vieux proverbe 
«in medio tutissimus ». Après avoir appris le pro et contra de cette 
question, j'ai la conviction, que la majorité de mes lecteurs le 


trouvera justifié. 
APERÇU GÉNÉRAL. 


Une des causes qui font naitre chez beaucoup de personnes un 
grand doute sur l'existence des araignées « venimeuses », — 
une sorte d'animaux généralement detestée par le public, tant à 
cause de leur aspect extérieur qu’à cause de leurs habitudes, — 
est, à mon avis, l’innocuité de l’arachnophagie. Qu’elles 
n’offrent aucun danger d’empoisonnement, quand on les mange, a été 
suffisamment prouvé, — quand on excepte quelques expérimentations 
sur des animaux, peu concluantes,— par les informations plus précises, 
données par SPARMANN, VINSON et autres pour les Régions tro- 
piques. Les Bosjesmans, les Nouveau-Calédoniens, les Malgaches, 
etc. ont coutume de manger plusieurs espèces d’araignées, après 
une simple préparation. Le plus souvent ils choisissent les grandes 
espèces du genre Nephila, à cause de quoi il y a une espèce dite 
N. edulis. Pour l'Europe la lubie de manger des araignées fut 
confirmée par les communications de DERHAM, MAGNUS, R*AUMUR, 
RÔSEL et autres; parmi eux l’astronöme francais LALANDE et notre 
compatriote A. M. SCHUURMAN ont acquis une réputation spéciale. 
Pareillement presque toutes les expériences sur des animaux ont 
prouvé l’innocuité de leur usage per os. Entre autres le Professeur 
PaoLo PANZERI (3) fit manger les glandes vénéneuses des Taran- 
tules par un petit oiseau sans en apercevoir quelque dommage ; de 
même l’Officier de santé de la Marine STEENBERGEN (4) nourrissait 
à Curacao des poules avec des Zathrodecti redoutés de cette Ile, 
sans aucun indice d’empoisonnement. Ainsi les propriétaires de 
poules savent, qu’elles mangent avidement et impunément, parmi 
des insectes variés, aussi des araignées, De même il m’a été 
rapporté plusieurs fois, qu’il y a aux Indes, tant Orientales 
qu’Occidentales de petites espèces de singes très avides d’araig- 


neés, quoiqu’ils évitent les grandes sortes. 


LE VENIN DES ARAIGNÉES. 3 


Cependant toutes ces observations et expérimentations ne prouvent 
rien contre la faculté toxique de la morsure d'araignées, même 
en laissant de coté la question nécessaire de la dosis toxica. En 
verité elles constatent une fois de plus le fait connu, que plu- 
sieurs poisons d’ animaux n’exercent pas une action dangereuse , ou 
du moins beaucoup moindre, étant introduits dans lestomac , qu’en 
entrant directement dans le sang par blessure. En outre dans les 
cas d’arachnophagie chez l’homme, il ne faut pas oublier, que les 
araignées comestibles des Tropiques sont en général soumises 
à une température destructive de l’eau bouillante ou du feu et 
que les amateurs d’ Europe se contentaient ordinairement de 
l'abdomen, en rejetant le céphalothorax, où réside le venin. 

En contradiction évidente avec le doute exposé, on se peut 
appuyer à priori sur le fait, qu'il se trouve ici un argument 
très fort pour la toxicité des araignées dans l’existence générale chez 
elles d’un appareil agressif, dont la structure en principe a été 
jugée par un des meilleurs naturalistes, TREVIRANUS, assez con- 
forme à celle des serpents venimeux. Décrit et figuré par lui, 
comme par MECKEL, LYONET, VON SIEBOLD, Ducks et d’autres 
d’une manière supérieure, cet appareil fut étudié, longtemps 
après, en particulier par feu mon célèbre ami BERTKAU (5) et par 
Mr. J. Mac Leon (6), dans ses détails anatomiques et histolo 
giques. 

Selon ces Auteurs chez toutes les araignées on trouve dans la 
partie antérieure du céphalothorax, chez d’autres dans l’article 
basilaire des mandibules ou chélicères, une glande vénénifique, 
(qui différe évidemment des glandes salivaires) dont on peut quel- 
quefois voir sortir le produit de la sécretion à l’entour de Ja 
bouche, En avant elle donne naissance à un canal excréteur mem- 
braneux très grèle, en partie contourné en spirale, en partie 
droite, qui àpres son passage par les pièces dites, se prolonge pour 
aboutir dans un crochet articulé, pourvu vers sa pointe aigüe 
d’une petite ouverture arrondie ou autrement d’une fente, par 
laquelle le liquide vénénifique peut pénètrer dans les morsures. 


On peut isoler la glande sous forme d’une petite poche, tantôt pyri- 


4 LE VENIN DES ARAIGNÉES. 


forme, tantôt cylindrique, ou parfois sous forme de bouteille. Ona 
distingué dans cette poche une membrane extérieure musculaire, 
à fibres striées et lisses et en moindre partie élastiques, qui par- 
fois s’entrecroissent, mais qui montrent plus souvent un parcours 
spiral. A l'intérieur elle est revêtue d’une membrane muqueuse 
épithéliale, sur laquelle s’élèvent des groupes de cellules à noyaux, 
coniques ou quasi verruqueuses. 

Le fluide sécrété, — le venenum araneinum, — qu’on 
voit suinter parfois de Vorifice des crochets, même en grosses 
gouttes, selon PANCERI chez des Tarentules irritées, — est chez 
quelques araignées clair et liquide comme l’eau, chez d’autres 
opalin, variable quant à la consistance, étant quelquefois huileux, 
inodore, en général insipide, parfois d’un gout plus ou moins amer, 
incolore ou par exception légérement jaunatre et albumineux, se 
coagulant par l’alcool. Selon BLackwaLL (7) il donne une 
réaction acide, dont moi aussi j’ai pu me convaincre quoique rare- 
ment, en faissant l’araignée mordre dans un papier à tournesol. 
WILL prétend avoir démontré qu’il contient de Z’acide formique. 
PANCERI, après désiccation, y a distingué des cristaux prismatiques, 
arrangés en dendrite. Jusqu'ici, probablement faute d'une quan- 
tité suffisante, la chimie n’a pas réussi, autant que je säche, a 
démontrer son principe actif spécifique. 

Le pouvoir vénéneux de ce liquide peut être reconnu , comme 
j'ai observé aussi maintes fois, dans l’effet mortel plus ou moins 
rapide, sur des mouches et quelque fois sur d’autres insectes, 
mème n'étant mordus qu’ aux pattes, Il y a des Auteurs, qui 
disent, que cette observation n’est pas constante, comme BLACKWALL 
par exemple, mais BERTKAU l’a réfuté avec succès, et Vinson déclare 
avoir vu un grand coléoptère, attaquè par son petit Thomisus foka, 
mourir instantanément (voir Annotation 29). 

Le scepticisme ici peut trouver, selon moi, une explication 
naturelle dans le fait, que les insectes blessés par des araignées ne 
meurent pas toujours promptement, mais peuvent souvent vivre 
assez longtemps après dans un état de torpeur, ou de paralysie, 


comme le gibier, frappé par une flèche à curare, auquel poison 


LE VENIN DES ARAIGNÉES. 5 


feu notre membre WIJENBERGH (8) l’a comparé assez justement. On 
sait depuis longtemps que quelques araignées profitent de cet effet 
léthargique pour conserver leur proie fraiche pendant quelque 
temps, soit pour elles-mêmes, dans leurs toiles, soit, pour les 
petits à venir, dans leurs cocons (9). 

Quoique la différence, qui peut exister dans ce venin chez les 
diverses espèces tant ordinaires que redoutées, ne soit pas encore 
soumise à une comparaison désirable, il existe une assez grande 
série d'expériences faites sur des animaux. A plusieurs, avec un 
résultat négatif, qui vont suivre plus loin, je fais précéder quelques 
unes plus ou moins positives. 

Mammifères. — Après qu’on avait douté de la justesse 
de l'observation de Baglivi, qui avait déclaré avoir vu suc- 
comber un lapin par une morsure de la Zurentula Apuliae, 
Panceri (10) a constaté la mort après 4 heures d’un de ces 
animaux, mordu par un Âygale Luigi Toti a observé 
chez un chien mordu à la lèvre par un Lathrodectus, une 
paralysie temporaire des pattes postérieures. STEENBERGEN et 
MooRREES ont vu pareillement de jeunes chiens, auxquels ils 
avaient introduit les crochets mandibulaires d’une autre espèce 
du genre cité, dans une plaie souscutanée, attaqués de symptômes 
locaux, et aussi d'accidents, moins évidents, d'un caractère général, 
tandis qu'une petite chèvre, traitée de la même manière, 
succomba dans un mois, après un dépérissement visible. De même 
RALPH rapporte, avoir vu mourir des souris mordues par une 
troisième espèce du genre Lathrodectus de la Nouvelle Zélande. 

Oiseaux. — Grirrita, Luiat Tort, RAIKEM, VERDIANI, 
CAVANNA, e. a. assurent avoir vu succomber des oiseaux chanteurs 
et aussi de jeunes poules et pigeons, parfois après quelques heures, 
par la morsure de Zathkrodecti, et selon PANCERI même après 10 
à 15 minutes, par une morsure dune J/ygale. Quant à cette 
araignée, nommément la M. (Selenoscomia) Javanensis WIk., notre 
Doleschall (11), et plus tard notre Ludeking (12), aux 
Indes Orientales, ont exposé à sa morsure de petits oiseaux (entre 


autres des «rijst-vogels»), qui les tuait en 8 à 17 secondes, 


6 LE VENIN DES ARAIGNÉES. 


dans des accès tétaniques. Le dernier assure, qu’un de ces oiseaux 
fut ensuite dévoré presque en entier, Le vieux surnom de Avicularia 
ou «Vogel-spin», récusé par LANGSDORFF et d’a., mais constaté par 
Pertijs et MILBERT, est maintenant assez réhabilité pour la dite 
araignée et ses congénères. 

On pourrait prétendre, qu’il s'agissait, dans les faits cités, de 
petits ou jeunes animaux, dont la maladie où la mort pourraient 
s'expliquer aussi par l'effet des blessures, qua tales, en y ajoutant 
la question, s’il existe des araignées redoutables pour les grands 
animaux ? (13). On rencontre ca et là là une réponse affirmative, 
mais jusqu’ ici pas assez concluante. Ainsi j’ai trouvé une obser- 
vation de Mr. PauNE, à Cape Town, sur un cheval mordu a 
l'épaule par une Tegenaria, et mort dans des convulsions (14). 
Avec mon ami célèbre CAMBRIDGE, auquel cette araignée fut envoyée, 
et qui la reconnut comme très analogue à notre /. Guyonw Guér. ou 
domestica Wlk., du reste assez inoffensive, je crois qu’on peut 
appliquer ici ie post non propter. Peut-être (?) cette conclusion pré- 
vaudra en partie pour quelques communications d’un «empoison- 
nement» de tout un troupeau de bétail, ou on pourrait supposer 
existence d'une épizoòtie, pendant les grandes chaleurs, simulta- 
nément avec une multiplication extraordinaire d'araignées au voisinage. 
Pour ces cas je me contente de ne laisser suivre que deux échantillons. 

A propos d’une Lycosa (suivant mon célèbre ami THORELL proba- 
blement un Lathrodectus), appellé Tchim en Russië, MOTSCHOULSKY (15) 
rapporte, que par sa morsure, pendant l’été de 1838 et 1839, 
environ 70,000 têtes de bétail des Kalmoucks auraient succombé 
Un second exemple, emprunté à SCHTSCHENOWITCH (16) confirme ce 
désastre, quoique sur une échelle plus vraisemblable, pour des 
ravages du bétail analogues, dans les Steppes des Kirgises. Dans 
l'été très chaude de 1869, le Lathrodectus lugubris et d’autres 
araignées se multiplierent si considérablement qu’elles devenaient 
un horrible fléau pour le bétail. D’après cet Auteur il en périt de 
173 chameaux 57, de 116 vaches 14, et de 218 che- 
vaux 36 par ces morsures. 


Il est très commode, de déclarer ces communications tout sim- 


LE VENIN DES ARAIGNÉES. 7 


plement «fabuleuses», comme quelques-uns le font, mais sans 
admettre que la mort dans ces cas s’ensuivit toujours par em- 
poissonnement direct, quand on considère: «que dans ces cas le bétail 
«courait, comme turieux et fou, si longtemps dans les Steppes, 
«qu’il tombait enfin par épuisement», — on peut au moins sup- 
poser, que l’araignée y ait eu sa part, d’une manière indirecte, 
en conséquence de la douleur et l’inflammation produites par des 
morsures dans la membrane muqueuse des lèvres, de la langue et 
du nez du bétail broutant. Ici on trouve quelque analogie avec 
les narrations sur la dévastation du bétail, dans l'Afrique du Sud, 
par la mouche «Tsetsé» Glossina morsitans Westw. (17). 

La connaissance du danger des morsures d’araignée pour 
l’homme, est elle mieux fondée déjà? On rencontre ici une 
plus grande opposition; la majorité des aranéologues est assez 
incrédule et n’admet que l’existence, d’une blessure de peu d’im- 
portance, qu’on trouve comparée à une simple égratignure, à 
une piqtre d’épingle ou d’un moucheron, d’une fourmi, ou tout 
au plus d’une guépe. D’un grand nombre d'auteurs, nommément 
Amoroux, BELKE, BLACKWALL (18), BULIFORIO, CHIARIZIO, CLA- 
vitio, Ducks, DumÉRIL, Gasco, Haun, HARVEIJ, HEINZEL, 
Horrman, Lucas, PALLAS, SERRAO, en partie même WALCKENAER 
et a. (19), en partie mordus accidentellement ou volontairement 
par des espèces de Clubiona, Dysdera, Epeira, Lithyphantes , 
Lycosa, Segestria, Tegenaria et d’a., en Allemagne, en France, 
en Italié, en Suisse, etc., on ne trouve, que des rapports négatifs 
ou tout au plus des observations de l’apparition de symptômes 
locaux de moindre valeur. De méme on prétend, que dans les temps 
passés les Lazzaroni de Naples se faisaient mordre, pour un petit 
pour boire, par la Zarentula vraie, sans des effets de conséquence. 
Ainsi LISTER a declaré pour les araignées d’Angleterre (20), 
comme LEBERT pour celles de Suisse (21): «qu'il n'y existe pas 
des espèces vénéneuses ». ÜLERCK (22) aussi écrivit pour les 
espèces Suédoises: « Meos saepe digitos intentius et prehenderunt 
«et perpugerunt, nullo tamen malo subsequente». CAMBRIDGE le 


confirme en déclarant: «I have my self often tested the absence of 


8 LE VENIN DES ARAIGNÉES. 


venom in some of our strongest species» (23). Le Dr. ERBER 
va plus loin encore, én disant: «Ich bin wiederholt von Tarantels 
«gekneipt und blutig gebissen, ohne Vergiftungs-Symptomen zu 
spüren» (24). Vinson (25) confirmait cette sentence, même pour 
quelques espéces Tropiques, dont il rapporte, que « parmi les Iles 
«de la Réunion et Maurice aucune ne nous a produit jusqu’a ce 
«jour d’accidents appréciables ». (25 bis), 

Vis à vis de toutes ces assertions négatives il ne m’est connu 
qu’un nombre beaucoup plus restreint de positives. Moi-méme je 
n'ai observé que deux cas de peu d’importance chez des domes- 
tiques, mordus aux doigts par nos araignées dites «de cave » 
surtout par Z Amaurobius ferox WIk.; ils n’en avaient éprouvé 
que des symptômes locaux pendant une demi-journée. Quant au 
rapport ci-dessus de CAMBRIDGE sur sa propre expérience négative, 
dans son livre cité il l’a rétracté plus tard, après qu’il eut vu 
surgir des symptômes locaux assez sensibles chez son jeune fils, 
qui s’etait fait mordre aux doigts par une Æpeira diademata. 

BERTKAU aussi, qui se fit mordre à la peau de la commissure 
des doigts par un Amaurobius atrox d. G., éprouva les mêmes symp- 
tomes, tandis que les mouvements des doigts, pendant quelques 
heures, lui furent assez pénibles. MENGE mordu à l’index par un 
Argyroneta aquatica Clk. en sentit une douleur très vive et dans le 
bras un engourdissement, persistant pendant 24 heures. DOLESCHALL 
Z. c., assure pour une morsure de son Salticus cornutus des Indes: 
«Ik ben eens door deze soort in den vinger gebeten en ondervond 
«daarvan gedurende zeven uren eene hevige pijn, die niet plaat- 
«selijk bleef. Een mijner verzamelaars werd door haar in de hand 
«gebeten, waarna deze onmiddeljk sterk opzwol». DESMARTIS 
prétend avoir observé deux fois, — il ne dit pas par quelle araig- 
nee, — des symptômes d’une paralysie locale. PASQUALE MANNO 
sentit, par une morsure de « Tarentule », d'abord de la douleur 
et plus tard des nausées et de l’anaesthésie de la main et du bras. 
ForEL disait, après avoir été mordu par un Chiracanthium punc- 
torium Vill,, à un des doigts, que non seulement il en a éprouvé 


pendant quelques jours une douleur très vive à l’endroit de la blessure, 


LE VENIN DES ARAIGNÉES. 9 


mais aussi dans le bras sur toute sa longueur, et, au commence- 
ment, un accès de défaillance passagère, qui lui fit invoquer l’assis- 
tance d’un compagnon pour retourner vers son logis. Le médecin 
Italien Renzi fit une expérience, trés peu consciencieuse, sur un 
jeune paysan en sommeil; — pour se convaincre, s’il y avait, 
oui ou non, raison de croire à un effet de l’ımagination; — il le 
fit mordre au pied par une vraie Tarentula, en enlevant après, 
tout de suite, l’araignée, de sorte que le garçon ignora d’en être 
mordu. Contre son attente non seulement ıl vit se développer les 
symptômes ordinaires locaux, mais aussi un léger accès d’évanouis- 
sement et même de délire (26). 

On voit, — comme on le verra encore plus clairement pour les 
espèces spéciales, — que, les incrédules sont ici beaucoup plus 
nombreux, que les croyants, mais que la base pour cette croyance, 
n'est par entièrement dépourvue de fondements respectables , d'autant 
plus quand on considère, que, quelques faits positifs quoique 
en nombre inférieur ne soient jamais privés de leur valeur par 
plusieurs négatifs, en füt-il des milliers. Dans ceux-ci on a oublié 
souvent l'importance du proverbe: « Qui bene docet, bene distinguit ». 
Pour sûr, il y a eu ici souvent erreur dans la determination des es- 
péces des araignées (27) et en général on n’a pas toujours eu égard 
à beaucoup d'autres circonstances et influences, accidentelles 
et variables, soit à l’intensité du venin de l’araignée, soit à la 
prédisposition de individu mordu. Ainsi dans les observations et 
les expériences, l’activité du venin peut être modifiée par diverses 
raisons. Tantôt elle est plus forte, tantôt plus faible, selon la 
période du developpement de l’araignée, sa faim, sa captivité, son 
transport plus ou moins long, l’état de repos ou d’irritation, la 
saison surtout, etc. De même l’endroit ou la morsure est faite, 
aux membres, plus grands ou plus petits, à la face dorsale ou 
palmaire des doigts, même dans une veine, d’où le venin peut 
pénètrer directement dans le sang, n’a pas été assez prise en consi- 
dération. Aussi l’on ne doit pas oublier la grande différence de la 
peau, plus dure ou plus tendre, dite vulnérable, ou disposèe aux 


affections érysipélateuses, chez les individus blessés, et surtout 


10 LE VENIN DES ARAIGNEES. 


de leur age, s’il s’agit d’un adulte ou d’un petit enfant. Pareille- 
ment les personnes peuvent ètre robustes ou faibles, ou bien plus 
ou moins saines ou maladives, avec une constitution déteriorée ou 
cachectique, nerveuses ou éréthiques, parfois même sujettes au 
tetanus, comme chez la race nègre, etc. 

Afin de ne point être obligé de faire souvent, dans la Revue 
spéciale, des répètitions à propos des symptômes attribués à la 
morsure des araignées, il me semble utile, de la faire précèder d’un 
résumé collectif, ou ils sont notés en symptômes locaux et généraux. 

Parmi les symptômes locaux, déjà indiqués ca et la, la 
prémière place revient à la douleur. Elle est plus ou moins ac- 
centuée, parfois rayonnante de la périphérie vers le tronc, et 
quelquefois décrite comme comparable à la brûlure des orties, suivie 
plus tôt ou plus tard par des démangeaisons plus ou moins fortes. 
Aussi fait-on mention des cas de phlegmone, d’erythème, de 
phlyctaene, d’oedème , etc. et par grande exception d’emphyséme et 
de gangrène. (28). 

Quant aux symptômes généraux, de beaucoup plus rares, 
exceptionnellement on prétend avoir constaté des horripilations , des 
tremblements sur tout le corps, des sueurs froides, des vertiges, 
des évanouissements, de la fièvre, avec ou sans un léger délire, et 
dans les cas graves, extra-ordinaires, des convulsions, des spasmes, 
des accès tétaniques ou comateux, suivis de paralysie et parfois 
même... der Jd mort. 

Existe-t-il vraiment des cas bien constatés d’une issue fa- 
tale? Je dois l'avouer, l’incertitude, du moins pour l’homme 
adulte, est assez grande et le doute très souvent fondé. Cependant 
pour quelques peu d’especes, — surtout du Lathrodectus, — 
ALEXIS, CAKRON DU VILLARDS, DESCOURTILS, Dieu, Ducks, EDWARS, 
FERMIN, LAREYNIE, MONTMAHON, Rossi, VINSON, WEYENBERGH 
et autres auteurs, cités dans ma Revue speciale, «pre- 
tendent d’avoir «pris connaissance, — de plus ou moins 
près, — de cas mortels». Entre ceux, dont j’ai pu consulter les 
assertions à la source, le plus souvent il m’a semblé, qu’elles 


n'avaient pas un cachet assez positif, Pour la plus grande partie 


LE VENIN DES ARAIGNÉES. 11 


on s'était appuyé sur des «on dit» et sur des contes popu- 
laires (28bis), et pour plusieurs d’autres je n'étais pas convaincu , 
que la morsure dite « mortelle » eût été produite par une vraie araig- 
née, ou plutôt confondue avec celle d'un serpent venimeux, caché 
dans le voisinage, Aussi l’exagération de ces narrations peut s’ex- 
pliquer quelquefois par une complication accidentelle, par 
exemple avec une maladie du coeur, chez des personnes méticu- 
leuses, ou avec un cas d’insolation simultanée, ou même, dans 
les contrées marécageuses, avec une attaque imprévue de la fièvre 
pernicieuse, chez la personne mordue. De même l'effet de la mor- 
sure, d’autre part a pu s’aggraver par l’entree fortuite dans 
la blessure de quelque autre substance nuisible, comme chez le 
soi disant « bloed-vergiftiging ». 

Pour le traitement médical, — comme je ne connals 
point d’antidote specifique du venin d’araignée , — je me contente de 
me référer aux règles générales de la thérapie et de la toxicologie. 
Il semble pourtant, qu’on ne puisse contester pour l’usage exté- 
rieur, quelque mérite à l’ammonia liquida et à l’eau de vie, et à la 
méthode daphorétique à l'intérieur, là ou il s’agit de combattre 
des symptômes généraux. Plusieurs auteurs du moins, {ant anciens 
que modernes, sont d'accord sur l’effet salutaire d’une transpiration 


abondante 27 casu. 
REVUE SPÉCIALE. 


Sans compter une communication passagère de VINSON , — comme 
basée sur la tradition populaire, — qu’il se trouve à Madagascar 
une petite Zhomiside, son Th. foka, de 12 millimètres de longueur , 
qui serait très redoutée à cause des symptômes locaux et généraux, 
même de «mort», pouvant résulter de sa morsure (29), — je 
me bornerai ici à un résumé des quatre genres suivants, 
universellement notés, comme les plus suspects, savoir les My- 
gale’s, les Tarentules, les Lathrodeeti et les Segestrie. 

1°. Les Mygale’s (30).— Parmi celles-ci les espèces gigantesques, 


très connues, en général velues et de couleur sombre, des förets 


12 LE VENIN DES ARAIGNEES. 


tropiques , jouissent partout d’une mauvaise réputation, Il en existe 
des individus vraiment monstrueux, d’une longueur et largeur de 
main d'homme, dont les mandibules avec leurs crochets peuvent 
atteindre un ou deux centimètres de longueur. Quant à ceux-ci 
l'examen anatomique aurait démontré, que leurs glandes vénéneuses 
seraient relativement moins développées, que chez plusieurs espèces 
d'araignées d’une taille plus petite. Heureusement, comme les 
serpents venimeux, ce sont des animaux peureux, qui évitent la 
présence des hommes, et menant une vie nocturne , quand ils sortent 
des trous de la terre ou des autres cachettes, à la fin de chercher 
leur proie sur des arbres ou des arbustes. Là où ils se montrent, 
le peuple leur fait presque toujours une guerre à outrance, de sorte, 
que dans les lieux habités on n’en est que peu incommodé, A cause 
de ces circonstances il ne faut pas s’étonner de la rareté de leurs 
morsures. 

Quoique les Mygale’s sont redoutées dans les Indes Orientales et 
Occidentales, en Egypte (31), et ailleurs, tout ce que l’expérience 
en a appris se résume jusqu’ ici en peu d observations incomplètes. 
Il n’est pas étonnant, que les blessures faites par leurs crochets 
vigoureux soient décrites comme fort douloureuses, mais il est 
curieux, qu’on n'ait pas entendu de plus de malheurs produits par leur 
morsure, que le peu qui en a été relaté, de longue date, par 
AZARA, Brown et DESCOURTILS , pour la Jamaïque, St. Domingue, et 
d’autres contrées sud-américaines. Il s’ensuit de leurs communi- 
cations, que les nègres des plantages et surtout leurs enfants sont 
mordus, sous des symptômes locaux et généraux décrits, quelque 
fois à un haut dégré et parfois même, à ce que l’on dit, avec 
issue «mortelle ». En considérant les résultats des recherches expé- 
rimentales de DOLESCHALL, LUDEKING et PANCERI, notés plus haut, 
il n’y a pas lieu de douter de la bonne foi des assertions d’AZARA 
cum suis, à condition qu’on se rappelle a la fois ce que j'ai fait 
remarquer plus d'une fois à propos des erreurs et des circon- 
stances accidentelles, possibles 2» cas. 

2°, Les Tarentules. — Dans la grande section des Araneae 


citigradae il y en a beaucoup, qui portent le nom générique de 


LE VENIN DES ARAIGNÉES. 13 


Tarantula, mais l’espèce A laquelle cette dénomination appartient 
quasi historiquement, s'appelle Lycosa Tarantula Rossi ou Apuliae 
Wik. (32). Comme les précedentes, pareillement sombre et noiratre 
de couleur, son abdomen et ses pattes sont dun élegant dessin, 
et sur le ventre noir, elle est ornée d’une belle bande transverse , 
large, de couleur rouge-orange. Elle ne fait pas partie des 
espèces les plus grandes , mais appartient pourtant aux araignées 


d’un volume respectable, et est armée de crochets mandibulaires 


bien fortes, — du moins chez mon bel exemplaire, dü à l’obligeance 
du Dr. BERGSOË, — et mésure avec les pattes environ 6 centim. 


Dès le 17ieme siècle, d’après d’autres déjà plustôt, cette araignée a 
eu une mauvaise renommée extraordinairement outrée, surtout dans 
VItalié du Sud, et est devenue fameuse dans le monde entier au 
siècle suivant, par les traditions populaires fabuleuses, surtout la 
«danse» dite «tarentelle», causée par elle (33). Au com- 
mencement de notre chronologie beaucoup de savants déjà cités en 
partie, auxquels on peut joindre ici les noms d’AzyR, CIRILLO, 
CoBNELIO, SERRAO et autres s’opposerent à ces extravagances, et 
plus tard jusqu’à nos jours il n’est plus question du « tarentisme ». 
Mon célèbre ami Sımon (34) en a dit même: «Ces narrations 
(pour les quelles il a eu en vue certainement la « danse » nommée)» 
ne reposent sur aucune observation bien constatée ». La-dessus 
il est d’accord avec la plupart des écrivains modernes, non seule- 
ment par rapport à l’espèce typique, mais aussi à plusieurs autres 
espèces analogues, comme les Zycosa (ou Tarantula) (Carolinensis, 
fatifera, infernalis, Narbonnensis, Singoriensis, etc. Ainsi BRULLE 
dit, sur la Tarentule de Morea; « Personne ici n’en a peur». De 
même DRUMMOND, sur celle de Chypre: «elle n’est nullement 
craint chez nous». Aussi PALLAs — qui ne m'est connu que par 
un des travaux de Thorell (35) —, assure pour les espèces de 
l’Asié. russe, «les enfants s'en amusent». Enfin, pour l’Amé- 
rique du Nord, je lis chez Hentz (36): «we have not heard of 
serious accidents by its bite». A cause de tous ces témoignages, — 
auxquels je dois encore joindre, que CLARIZIO, à Naples, en 1693, 


après avoir fait des expérimentations sur lui-même, en présence 


14 LE VENIN DES ARAIGNEES. 


de témoins, fit proclamer au peuple, par acte notariel , l’incapacité 
de la vraie Tarentule, — on se croirait peut-être en plein droit 
d’être convaincu de son entière innocence. Cependant, pour moi, 
je ne crois pas, que cette conclusion apodictique soit tout à fait 
fondée, comme j’ai taché de le prouver dans une petite Etude sous 
le titre de « Tarantula rediviva» (37). Vai lu plusieurs publica- 
tions datant du milieu de notre siècle, écrites en style très simple 
et sobre, et paraissant très véridiques , d'observations faites en général 
par des médecins de province, purement pratiques, qu’on ne peut pas 
du tout déclarer comme des enfantillages, d’autant moins que les 
crochets respectables de l’araignée en question s’y opposeraient ! De 
ce qu'ont communiqué Renzi en 1832, -— Cauro en 1833, — 
Gazzo en 1845, — les deux fréres SANTI en 1863, — je donne 
ici un court résumé, en extrait fidéle (38): Dans les plaines de 
PApulie, Abizola, d’Ajaccio, ete., dans la saison chaude, et en des 
années, ou les Tarentules se sont excessivement multipliées dans 
leurs galeries souterraines, surtout les faucheurs et leur famille 
sont souvent mordus, surtout aux orteils, quand accidentellement ils 
marchent dessus à pieds nus. Alors il n’est point rare, que plu- 
sieurs personnes à la fois, -- on en a compté 100 à 200 dans 
une année, — fussent blessées. Chez beaucoup d’entre elles les 
accidents restaient localisés, chez quelques autres il se développèrent 
des symptômes généraux, mais, sous un traitement approprié, 
jamais on n’en a enregistré des suites fatales. 

3°, Les Lathrodecti. — Ce genre, presque cosmopolite (39), 
qui est trouvé dans les Régions sud—européennes, comme dans 
la plupart des Tropiques, depuis longtemps annoncé par Fa- 
BRICIUS pour l'Amérique du Sud et par Rossi pour la Corse, est 
aussi vulgarisé sous le nom collectif des «Malmignattes», 
dénomination originellement propre à l’espéce de Corse, le L. 13 
guttatus Rosst (40). On en a distingué beaucoup d’autres espèces, 
toutes «réputées» venimeuses comme le Curacaviensis, U’ Erebus, le 
formidabilis, le scelio ou Katipo, le lugubris, le mactans, le Mena- 
vodi, le perfidus, le verecundus, etc. Entre elles ces espèces, — 


qui ne me semblent, en partie, que des variétés, — ont une 


LE VENIN DES ARAIGNÉES. 15 


grande affimité, tant par la forme sphérique de leur abdomen que 
par leur habitation dans de toiles irrégulières le plus souvent sur ou 
sous des arbustes. Ce ne sont pas seulement les plus petites des 
araignées redoutées, — n’ayant d'ordinaire qu'un ou environ deux 
centimètres de longueur et de largeur, — mais aussi elles portent 
presque toutes une couleur noire ou du moins sombre. Ordinaire- 
ment leur dos et leur ventre sont caractérisés par des raies, des 
taches ou des points rouge de sang ou orange; ceux-ci chez le 
Malmignatte sont au nombre de treize, chiffre réputé en Europe 
comme de mauvais augure. L’un ou l’autre explique probablement 
en partie l’aversion ou la terreur populaire qu’elles inspirent, 
quoique d’autre part elles semblent moins redoutables à cause de 
leurs crochets mandibulaires en général extraordinairement petits 
et faibles. Sur cette particularité j'ai déjà fixé l'attention des natu- 
ralistes, depuis longtemps, du moins pour un des plus petits de ce 
genre, le Curacaviensis (41), lorsque j’eus l’occasion d'examiner de plus 
près des nombreux exemplaires de l’Ile de Curacao, qui m’avaient été 
envoyés de là et des iles environnantes par l’obligeance de plusieurs de 
mes jeunes camarades, Depuis lors j’ai appris, que HENTZ (42), pour 
son espèce américaine, le verecundus, a fait la même remarque, de 
sorte, qu'il nous semblait, qu’elles ne pourraient pas pénétrer 
l’épiderme chez l’homme adulte. Pareillement Simon, qui en a em- 
poigné maintes fois, en Corse, des exemplaires vivants, — et 
encore du 13 guttatus, qui appartient aux espèces les plus grosses, 
— affirme, qu’il ne faisaient jamais d'efforts pour le mordre (43). 
Thorell a pourtant fait remarquer, que ces araignées doivent être 
en état de mordre avec quelque vigueur, témoin dans leurs toiles 
les restes d’assez grandes Co/éoptères ete., écrasés (A comparer 
aussi notre Annotation 40). Aussi j'ai lu quelque part, qu’on 
a vu des blessures, quoique minimes, de la peau entamée par elles. 

Quoi qu'il en soit de ces contradictions et d’autres communi- 
cations antérieures, pour la plupart négatives, il n’est pas permis 
de passer en silence les témoignages contraires, plus ou moins 
véridiques (44). Ainsi CAURO assure, pour l’espèce de Corse, 


avoir acquis la certitude de son pouvoir positivement dangereux; — 


16 LE VENIN DES ARAIGNÉES. 


avec plus de détails, Marmoccur a rapporté, qu’il a eu dans sa. 
pratique en une année, une trentaine de personnes mordues ; 
par exception dit-il, avoir vu se développer des symptômes géné- 
raux, mais sans issue léthale; — de même Lurci Tori affirme, 
qu'il a eu souvent en traitement des cas pareils; pour trois 
années, de 1786—1789, il donne une statistique sur 14, 16 et 
23 blessés, Mais qui plus est, cet auteur prétend avoir rencontré 
deux exemples avec issue mortelle, dans 24 à 48 heures 
après la morsure, pendant des mois d’été très chauds. Il s’agisait 
d’un jeune laboureur, mordu dans l’avant bras droit, et d’un enfant 
plein de santé, de 5 ans, blessé à l’un des orteils nus. BocconE, 
KEUSSLER, RAIKEM e. a. ci-dessus nommés écrivirent en sens égal 
du danger excessif de la morsure des «Malmignattes». Aussi le 
Dr. GRAËLLS, délègué ad hoc par l’Académie de Barcélone, a 
constaté des accidents sérieux, pour une espèce analogue de 
Lathrodectus, provenus, en 1830 et 1833 en Catalogne (Espagne); 
selon lui, quelques individus faibles auraient succombé. Quant au 
L. Curacaviensis de cet Ile, de St. Domingo et de Martinique, 
dans le temps passé j'ai reçu de nombreuses «assertions» sur 
son caractère dangereux, surtout pour les enfants nègres, mar- 
chant nu-pieds; elles me furent suppéditées par M. M. EvERTSE, 
FERGUSSON, GRAVENHORST, HELLEMA, LOSGERT, SCHOONDERMARK , 
STEENBERGEN et a., en partie cités déjà dans l’Aperçu général, 
à propos de mon étude antérieure sur l€Oranje-spin ». La vérité 
m’oblige de répéter ici, que leurs communications, du reste beau- 
coup appreciées, en général, n'étaient point fondées sur des 
observations directes ou personelles. Pour le L. lugubris de Russie, 


Schtschenowitch (cité plus haut, page 6), a annoncé 48 cas 


de personnes, — mordues par cette araignée dans les Steppes des 
Kirgises, — dont 2 succombérent aprés des symptômes généraux; 


mais ici je dois faire remarquer, que la diagnose de l’arachnide 
accusé n'était pas certain du tout. Apropos du L. Menavodi 
de Madagascar Vinson a bien écrit, qu'il produit souvent des 
symptômes d'intoxication, pourtant sans en avoir observé des 


exemples lui-même. Le scelto (ou Katipo) de la Nouvelle 


LE VENIN DES ARAIGNEES. 17 


Zélande est reconnu venimeux, un des premiers, par Power, 
et plus tard par Wricur et Wattrr Butter; de 1867 —1870 
ils en ont décrits plusieurs cas d’une nature sérieuse ou menacante, 
De cette araignée j'ajoute une histoire un peu plus 2x extenso , 
parce qu’elle m’a frappée par sa simplicité et sa conviction. Seule- 
ment il m’etonnait, que l’exemplaire en question, — vivant en 
dehors, — serait venu dans la maison; pourtant cela arrive chez 
nous aussi, surtout par un temps pluvieux. Mr. MEEK, de 
Waivera (45) en a été temoin oculaire chez son fils âgé de 34 ans, 
qui se réveillait d’un sommeil sain et profond dans son lit, probable- 
ment sans chemise ni couverture, au milieu de la nuit, criant avoir 
été mordu par un «Katipo», en faisant voir son dos, ou l’on put 
distinguer une petite blessure. Immédiatement celle-ci fut sucée par 
le père, qui avait fait appeler un médecin. Le Dr. MoHNBEW 
trouvait le malade gémissant d’une douleur, qui irradiait du dos vers 
la poitrine et plus tard vers les bras, l’aine et les hanches. Le 
jour suivant les veines des deux jambes étaient fortement enflées. 
Ces symptômes durèrent quelques jours, tandis que le patient se 
sentait tres faible, étant amaigri, dans quatre jours, de 12 livres. 
MEEK assurait: «I never saw any one in such agony as my son, 
«during the time the poison worked,» La guérison était surtout 
redevable au traitement par 2’ammonia à l’extérieur et « brandy » 
à l’intérieur. Au lieu de rejeter l’araignée captivée et tuée, — comme 
cela arrive à l’ordinaire, — le Docteur, qui l’avait reconnue pour 
un Katipo, a depuis conservé le corpus delieti dans l’alcool, 

Il résulte de tout cela, que dans la question des « Malmignattes » 
on se trouve devant un dilemma mystérieux, quant au pro ou 
contra de la grandeur de leurs péchés. En faveur du «pro » on peut 
encore alléguer, que le principe actif du venin des Zathrodeeti 
agit peut-être qualitativement plus fort, que celui d’autres araignées, 
et que cela contrebalance l’argument négatif basé sur leurs faibles 
crochets. Comme argument du «contra» on peut faire valoir l’in- 
certitude, en beaucoup de cas, sur la vraie diagnose de l’araignée 
accusée, et pas moins l’erreur déjà notée, que parfois on avait eu 


peut-être affaire à des Serpents venimeux. (Ceux-ci surtout s’en- 
Tijdschr. v. Entom, XXXIX, 2 


18 LE VENIN DES ARAIGNEES. 


fuient au loin dans les broussailles ou dans des trous du sol, après avoir 
mordu, tandis qu’à la recherche du malfaiteur au lieu de l’accident 
on rencontre un Lathrodectus où d’autres araignées, restées en place 
sur leurs toiles, méconnaissant ainsi les vrais coupables (45bis). 
Cependant cela peut paraître plausible pour des cas isolés, mais pas 
pour des séries entières de mordus. Les enfants de la nature parmi 
lesquels ces malheurs arrivent ordinairement, pour sûr, ne sont pas 
tellement ignorants en matière d’autres animaux nuisibles, dont ils 
sont environnés, qu'ils n'auraient jamais aperçu cette coincidence, 
et que toujours ils accuseraient les araignées ! En outre il m’a 
très étonné, que tant d’espèces du genre Lathrodectus partout 
où elles se rencontrent, dans toutes les parties du monde à peu 
près, dans l’Europe du Sud, de l'Est a l'Ouest, dans l’Amérique 
du Nord et du Sud et les Iles environnantes, à Madagascar, 
en la Nouvelle Zélande (46), en Egypte, sont notées comme dan- 
gereuses, ou redoutées par le peuple. Déjà WALCKENAER (47), 
— qui sur le chapitre en question appartient aux incrédules, — 
a remarqué cette particularité, en ces mots: «Dans toutes 
les contrées ce genre est également redouté». De même, en 
notre temps, THORELL (48) s’explique là-dessus encore avec plus 
d'énergie. 

«Supposing it probable, — dit il, — that there may be much 
«exaggeration in the accounts, we possess respecting the veno- 
«mousness of Lathrodectus, it would be assuredly rash , to declare 
«these to be mere fables, destitute of all foundation. It is indeed 
«a remarkable fact, that most species of that genus, although they 
«are not distinguished bij unusual form, and though they have 
«short mandibles, with an uncommonly small claw, should have 
«acquired so bad a name. Almost everywhere, where they are 
«met with, they are considered as venomous in so many and so 
«widely distant regions of the globe, that it is impossible to believe, 
«that the notion has gone out from any single land or people, but 
«must necessarily, be allowed, fo have arisen, under widely diffe- 
«rent local circumstances and amongst peoples in greatly different 


« stadia of civilisation ». (49). 


LE VENIN DES ARAIGNEES. 19 


4°. La Segestria. — De ce genre, qui ordinairement vit en 
cachette dans des trous, des fissures, des coins, etc., seulement 
une espèce, d’après sa dénomination de perfida Wlk. (ou Florentina 
Ross.), jouit d’une assez mauvaise renommée , quoique rarement mani- 
festée. Se trouvant en particulier en Europe, elle y est rare, du 
moins chez nous. Je ne la connais que de Walcheren en Zélande, 
par l'intermédiaire bienveillant de mes collègues entomologiques, 
MM. GERTH van Wik et DE Man. Elle est une de nos plus grandes 
araignées ; l’une de mes exemplaires mesure avec les pattes plus 
de 4 centimètres. D’une couleur sombre, brun-obscure, elle est 
armée de fortes mandibules bleu-verdätres-cuivreuses, brillantes , 
avec des crochets longs et acérés. Bien qu'on ait rapporté 
‚de celle-ci et d’autres espèces de Segestria plus petites, entre 
autres selon Dieu et Ducks, qu'elles infligeraient quelquefois des 
morsures douloureuses, nulle part une accusation sérieuse etait 
parvenue à ma connaissance avant une communication récente de 
feu notre savant compatriote le Professeur WEIJENBERGH (50) de 
Cordova (Amérique du Sud). Il eut la complaisance, de m’em- 
voyer un Traité de sa main sur la S. perfida, écrit en langue 
Espagnole. Je suis très reconnaissant pour la traduction de ce 
travail, que je dois à mon ami Mr. A. F. A. LEESBERG, avocat 
à la Haye. 

Avec un court résumé de ce document rare et précieux pour le 
sujet en question je finis cette Etude. 

L’Auteur n’a pas fait l’observation lui-même, mais il la connaît 
exactement par une correspondance détaillée avec le sieur PinEIRO, 
demeurant à Ischilin, près de Cordova, dans une proprieté isolée, 
L'accident fatal arrivait à son fils, un garçon fort et sain de 41 
ans. Dans l’avant-nuit du 30 Septembre 1876 la mère aperçut 
une grande araignée se glissant dans la manche de chemise de 
l'enfant en sommeil. Immédiatement elle souleva le petit, öta 
la chemise, avec l’aide du père accouru, et bientôt l’araignée fut 
prise et écrasée. Malheureusement on ne l’avait par conservée, mais, 
par la description exacte des parents, elle fut reconnue, tant par 


l’Auteur, que par son ami le Dr, HOLMBERG, aranèologue distingué, 


20 ‘LE VENIN DES ARAIGNEES. 


du moins avec beaucoup de vraisemblance, comme ayant été une 
S. perfida. Le jeune malade paraissait, au commencement, n’avoir 
éprouvé que de légères démangeaisons, contre lesquelles il grattait, 
à diverses reprises, l’avant bras droit mordu, ou se trouvait une 
petite enflure, assez semblable à celle d’une piqûre de fourmi. 
A ce moment il ne se plaignait pas de douleurs , méme il se 
rendormit. Au grand matin cependant il se réveilla, en disant, 
que son dos et plus tard que son ventre aussi lui faisaient 
mal; sa peau alors fut froide à l’attouchement. Le père lui fit 
prendre un peu d’huile de Ricin, après quoi la douleur diminua. 
A 10 heures du matin se montréent de grandes tâches rouges sur 
le tronc, mais pas sur le bras mordu, bien que, vers 11 heures, 
il commença à se plaindre de douleur dans ce membre; alors on 
crut qu'il avait aussi une attaque de fièvre assez forte. Vers 
midi il s’ensuivit une diarrhée sanguinolente, avec augmentation 
des tâches sur la peau. Dans la soirée, vers 6 heures, le bras 
mordu s’enfla fortement et prit une couleur livide jusqu’à la main, 
tandis que la tumeur primitive prenait une couleur noiràtre. Il 
survint des symptômes de stupeur, de coma, de raideur, ensuite 
de la paralysie des membres, toujours s’accentuant j’usqu’au l'avant 
matin du jour suivant, le 2 Octobre, où après 30 heures, la mort 
mit fin à ses souffrances, Le médecin requis arriva, par la grande 
distance, trop tard et il ne lui resta, que de constater l’issue 
fatale. — Sur un second cas analogue, léthal en 24 heures, et 
ou se développaient aussi des tâches cutanées et de la dyssenterie, 
l’Auteur donne un extrait plus succinct, dû à la description d'une 
dame, qui demeurait dans le même endroit que Mr. Pinerro. Ceci 
cependant sans aucune diagnose de l'espèce de l’araignée suspecte. 
— D'un intérêt, beaucoup plus grand, enfin, est une troisième 
observation, relatée par l’Auteur, due au Dr. HoLMBERG cité plus 
haut. Dans les Anales di Agricultura, Tom. IV, 1874, celui-ci a 
publié l'histoire d'une morsure d’araignee chez un garçon de 6 ans, 
le fils d'un Mr. OLDENDORFF à Buenos-Ayres, Cet enfant fut mordu 
au bras, maintenant sans le moindre doute, aussi par une 8. perfida. 


Ici pareillement aux accidents locaux il s’ensuivit une maladie 


LE VENIN DES ARAIGNFES. 21 


générale, accompagnée d’un accès de fièvre. Quant à l’affection 
locale il est très remarquable, qu’à part l’évolution d’un commen- 
cement de gangrène à l’entour de la blessure, ici de même, le bras 
affecté se gonflait de la sorte, qu’il fut devenu trois fois plus gros 
environ que l’autre. Sous un traitement, appliqué dans ce cas tout 


de suite, on a obtenu une guérison assez prompte. 


NB. Voir les Annotations numerotées à la fin de 


ce travail. 


ASP PEN DEE. 


Apres cette Etude de vieille date il est tr&s probable, que plusieurs 
communications ultérieures auront été faites sur le thème en question, 
qui n’est pas encore éclairci de toutes parts. Parmi quelques-unes 
de moindre valeur, — pour autant qu’elles sont parvenues à ma 
connaissance, — je n’ai rencontré que les trois publications plus 
récentes, dont à cette occasion je fais suivre l’extrait. 

I. — Dans les Sitzungsberichte der Niederrhein-Gesellsch. f. 
Natur- u. Heilkunde z. Bonn, dd. 7 Dec. 1894, feu le célèbre 
Professeur BERTKAU a publié un article interessant «Ueber das Vor- 
kommen einer Gift-Spinne in Deutschland». L’Auteur, qui 
plusieurs fois déjà avait éprouvé la force des crochets d'araignées 
(page 8), y a signalé principalement le pouvoir toxique plus qu’or- 
dinaire d’une espèce du Sud de l’Europe, qu'il avait rencontré 
lui-même aussi à l'Ouest de l'Allemagne, sa patrie, aux environs 
de Bonn, savoir la Clubiona (proprié Chiracanthium) nutria WIk. 

Elle serait synonyme avec le Ch. Italicum Can. et Pav., le 
Ch. punctorium Villers (E. S.) et selon l’Auteur, même avec le 
Drassus maxillosus Wid. Comparaison faite avec les espèces plus 
communes, aussi de notre pays, le Ch. nutrix C. K. (= oncognathum 
Thor.) et le Ch. carvifew GC. K. (= erraticum WIk.), qui ne sont 
pas réputées comme vénéneuses, le vrai uri Wlk., dont 
l’Auteur a eu la bonté de me donner un bel exemplaire féminin, 
en diffère surtout par sa faille plus robuste et la longueur et la 
vigueur de ses crochets mandibulaires. Ordinairement BERTKAU a 
rencontré cette espèce dans des toiles sphériques, souvent renfer- 
mant des cocons, tendues entre les ranıeaux à feuilles desséchées 
de l’Ærynqium campestre L. Avec une ténacité extraordinaire le 


nutrie y surveille sa progéniture (cade nomen). De même que 


APPENDICE. 93 


Mr. A. Forez (51), BERTKAU a observé, après avoir touché à son 
nid, que l’araignée en sort furieuse, pour prendre une position 
menaçante, pendant laquelle elle érige son cephalothorax et ouvre 
démésurément ses crochets, qui font parfois suinter une goutte de 
venin. 

A cette occasion je me souviens d’une allure tout à fait sem- 
blable et d’une démonstration hostile analogue chez trois autres 
Aranéides des Tropiques, beaucoup plus grandes. Ces observations 
furent faites sur une espèce de Mygale (M. stridulans dicta), par 
Mr. J. Woop Mason, ainsi que sur la Mygale (Selenoscomia) 
Javanensis Wlk. par notre membre estimé le Dr. Loman, et plus 
tard sur la Calommata Sundaica Dol., par notre membre zele 
KANNEGIETER, de nouveau en voyage aux Indes. (52). 

Suivant notre Auteur, le Dr. Foret assure plus loin, avoir 
remarqué aussi une mort assez prompte de divers insectes, blessés 
par le Chiracantium en question, et avoir ressenti lui-même après 
sa morsure des suites assez notables, citées déja dans notre Apercu 
général (page 8). 

BERTKAU, de son coté écrit pareillement, qu’il a constaté, en 
sa personne, trois fois de suite les effets des morsures de cette 
araignée. La douleur extraordinairement forte et brûlante ne fut 
point bornée aux doigts blessés, mais s’irradiait, presque au même 
moment, dans le bras, jusqu’à l’aisselle et même jusqu'aux parois 
du thorax. Ces symptômes locaux se renouvelaient parfois, avec plus 
ou moins d'intensité, après l’un des accidents, encore pendant deux 
semaines. Quoique les morsures fussent très circonscrites et n’eussent 
provoqué que de petites gouttes de sang, elles donnaient quelquefois 
lieu à un faible degré de suppuration. Ses blessures n’eurent pas 
de suites générales, exception faite de l’un de ces cas, — où il 
avait reçu deux morsures à la fois, — qui fut accompagné de 
horripilations («Schüttelfrost»). 

Bien souvent, ainsi poursuit l’Auteur, j'ai été mordu par 
d'autres araignées, mais jamais je n’en ai ressenti de semblables 
conséquences. Par cette expérience il est arrivé à la conclusion, 


que la constitution chimique du venin de cette espèce du Chira- 


24 APPENDICE. 


canthium diffère spécifiquement des autres et développe une intensité 
supérieure. Cette explication lui paraît avoir la préférence sur 
l'hypothèse mécanique de Simon et d’autres aranéologues, qui at- 


tribuent ici l'effet extraordinaire à la vigueur et à la longueur des 


crochets. En réfutation de cette solution, — du reste aussi plau- 
sible, — il a fait la remarque, qu’il a été mordu maintes fois par 
des Atypi, — qui sont armés de crochets encore plus puissants, — 


sans en avoir eprouvé des suites comparables à celles du Chiracan- 
thium en question. 

A cette occasion BERTKAU ajoute un communiqué en abrégé 
des expérimentations comparatives de Mr. KoBERT (53) «sur le 
venin des araignées.» Celui des Zathrodecti en particulier a été 
l'objet de ces recherches. Leur venin contiendrait un «ferment 
albuminoide», dont l’activité se ferait encore sentir à une 
dilution millionaire, mais deviendrait inactive par exposition 4 la 
chaleur d’ébullition. Selon lui, la propriété nuisible du venin 
attaque en partie le système nerveux, et aussi les organes de 
la circulation, qui en seraient paralysés. KoBerr dit, qu'il a 
expérimenté encore sur plusieurs autres aranéides d'espèces com- 
munes, notamment des genres Drassus, Tegenaria, Trochosa, Epeira, 
ete. Le venin seul de la dernière lui a donné quelques résultats 
plus ou moins analogues à ceux des Lathrodecti, mais infiniment 


moins accentués. 


II. — Quoique n'étant pas versé dans la langue espagnole, 
mais me confiant de nouveau au talent de notre membre estimé 
Mr. LEESBERG, je me suis procuré un récent ouvrage volumineux (de 
376 pages!) sur notre question, de la main du Professeur F. Fuca 
Borne, publié dans les Mémoires de la Société scientifique du Chil, 
4899. Assisté par quelques uns de ses collègues l’Auteur y donne 
un Traité sur «El Latrodectus formidabilis de Chili (Gay, Walck.)», 
une espèce dont la dénomination, — comme celles de plusieurs 
autres de ce genre, — paraît déjà de très mauvaise augure. 

Il commence son travail, en général trop prolixe, avec un 


Aperçu historique de presque tout ce qui a été écrit sur les 


APPENDICE. 25 


araignées suspectes. Parmi celles-ci il parle en particulier du L. #re- 
decim guttatus Fabr, et avec plus ou moins de détails encore d’une 
dizaine d’autres espèces du même genre. A cette occasion cependant 
je répète ma remarque, faite dans une Etude sur le « Oranje-spin» 
de Curaçao (54), que la diagnose différentielle de ces espèces laisse 
beaucoup à désirer. 

Laissant là sa Prologue sur celle-ci et les autres espèces et sur 
les araignées venimeuses en général, je me contenterai d’un extrait 
succinct de son thème spécial, le venin du Z. formidabilis. 
Quoiqu'il n’ait pu se soustraire aux récits exagérés de la vor populi, 
tant sur celui-ci que sur ses congénères, il me semble, que l’Auteur 
a le mérite d’avoir beaucoup contribué, moins par ses recherches 
historiques et les observations incomplètes, qui lui sont propres, 
que par ses expériences sur des animaux, à la con- 
firmation du caractère vraiment venimeux comme il fut longtemps 
supposé par plusieurs autres araneologues distingués. 

Bien qu’il paraisse, que la morsure du Z. formidabilis, comme 
celle de ses confrères, puisse exceptionnellement causer des troubles 
passageres ou plus ou moins graves dans l’organisme humain, 
l'exposé là-dessus de notre écrivain n’ajoute que peu de nouveau 
à ce que l’on en savait déjà. 

Après des remarques routiniéres, p. e. que le péril est le plus 
grand dans les mois les plus chauds de l’année et pour les per- 
sonnes faibles, ou d’un tempérament cholérique et nerveux, etc. 
ete., il donne un résumé des symptômes, pour la plupart 
connus déjà par mon Texte. 

Parmi les locaux, — qui dans la règle restaient sans con- 
séquences sérieuses, — il a donné une attention spéciale à 
l’« anaesthesia dolorosa», d'une durée variable, qu'il compare à la 
sensation connue du soit-disant «sommeil» (het z. g. slapen) des 
membres blessés. 3 

Quant aux symptômes généraux je ne suis pas convainçu, 
que leur description lui soit tout 4 fait propre de vis, puisque, 
très souvent, il y méle les citations d’autres Auteurs et parfois 


les confond même avec ceux observés chez des animaux. Du reste 


26 APPENDICE. 


il veut avoir constaté surtout une accélération de la circulation et 
de la respiration, suivie par des irrégularités dans les sécrétions 
et la température. Pour la dernière je dois faire observer, que les 
variations ne furent pas importantes, comme on peut s’en con- 
vaincre par une Liste de 6 Observations (p. 299) où la température 
tenait le milieu entre 36 et 38° Fahr., et ne s’élevait que dans 
un cas jusqu'à 40°. Aussi aurait-il rencontré (ou plutôt trouvé 
dans ses citations), parmi les cas graves, — entre quelques autres 
déja notés dans notre Aperçu général, — des contractures 
et de la paralysie des membres, souvent aussi précédées d'un 
tremblement de tout le corps. Ce dernier «symptôme» cité 
déja plus haut, me paraît, dans la règle, résulter simplement de 
l'agitation et de l’épouvante des personnes mordues. L’on en trouvera 
un exemple dans la description partielle de la première Observation 
faite par l’Auteur lui-même. On y verra de nouveau que le danger, 
produit par cette araignée est souvent très exagéré. Ainsi l’Auteur, 
— qui écrit plus loin dans son Traité: «qu’une observation bien 
« faite a plus de valeur pour la science, que la plus belle Disserta- 
«tion», — fut dupe lui-même de la frayeur tant de la 
personne blessée que des spectateurs. En consultant son ouvrage je 
fus frappé par l'introduction de son « Prologue», où il annonçait 
d’avoir été témoin oculaire «d’una victima del Latrodectus» 
en question! J'étais alors dans l’attente, d’apprendre enfin une 
nouveile histoire positive sur lexistence d’un cas mortel chez 
l’homme, Loin de là, comme on en peut juger par la suivante 
traduction de son original verbal: «Dans une grange d'une ferme 
«une vieille femme fut mordue par un Latrodectus formidabilis. 
«Ses compagnons l'avaient transportée au village le plus voisin pour 
«y être traitée. Là elle poussait de grands cris de désespoir ; 
«l'émotion et la peur se montraient sur le visage des assistants , 
«et l’émoi de toute la famille se manifestait par des mouvements 
«continuels. Tout cela suffisait (?) à fixer l’image de cette ma- 
«ladie dans ma mémoire et à exciter mon intérèt». Rien de plus. 
C’est dommage, que le Professeur n’y ajoute rien sur les symp- 


tomes essentiels, ni sur le dénouement de cette histoire, bien 


APPENDICE. 27 


«lamentable»! Il se peut, que les détails ultérieurs de cet accident 
soient contenus dans une Liste, à la fin de son Etude, 
qu’il promet plus loin dans le Texte, sur les particularités des « Ob- 
servations de sa Mémoire». Parmi celles-ci 10, toutes avec guérison, — 
citéés par ci par la et par là en fragments, — lui sont propres, 
et comme il paraît, 4 autres, — il n’en cite, aussi en passant, 
que les Nos. 14 et 14, ou il semble que se doivent trouver 1 
ou 2 observations avec une issue fatale,— lui sont suppédi- 
tées, privativement par des médecins de sa connaissance 
(55). Malheureusement cette Liste, cette pièce de résistance, .... 
manque en entier à notre exemplaire! ! 1). A 

Ainsi la question brùlante, qui m’intéressait le plus, savoir la 
mortalité pour l’homme, — annoncée et accréditée par 
Mr. Borne, sur la foi des observations anciennes de LÉON, MIQUEL, 
etc. et des nouvelles de ses amis particuliers, — reste indécise, 
du moins elle ne fut pas encore illucidée par des faits plus 
positifs. Ce qui plus est, l’Auteur nous apprend, de n’avoir observé 
lui-même, que des «casos de terminacion favorable» 
(pag. 287), et déclare, dans son chapitre sur le Prognostic, que la 
morsure du Z. formidabilis n’a eu presque jamais des suites léthales 
(«Pero nunca mortal» (page 307). 

La peine que nous nous étions donnée a déchiffrer les commu- 
nications confuses de Mr. BORNE, mises en péril à cause de la 
lacune malencontreuse, qui s'y trouve, n’est heureusement pas 
perdue en entier. Le dernier chapitre de son Ouvrage sur les 
« Efectos de la picadura del L. formidabilis en los anim ales» 
nous a tant soit peu dédommagé. Cette partie, quoique comme 
partout, d’un style embrouillé, peu méthodique et souvent obscur, 
| peut être considerée comme une acquisition assez méritoire pour 
la question, qui m'occupe (56). 


Consultation faite avec quelques colloborateurs on fut d’accord, 


1) Nulle part dans son Livre nous avons pu la découvrir. Nous supposons, 
que l’Auteur l’a fait suivre dans un Appendice publié dans un N°. suivant 
du Journal cité de la Société scientifique du Chili. Les efforts de Mr. LEESBERG 
pour nous procurer, par les soins de notre libraire, cette partie précieuse, sont 
hélas ! restés sans succès, 


28 APPENDICE. 


qu'il serait nécessaire pour mettre en évidence les résultats, de choisir 
des endroits pour appliquer ie venin les plus sensibles et 
accessibles et d’exposer les animaux à plusieurs morsures à la 
fois, ou appliquées coup sur coup. Voici ce qu’ils ont observé: 

Chiens. — Paraissaient peu impressionables à ce poison. Au 
commencement plus ou moins indisposés, ils se rétablirent plus 
tard. 

Poules. — Le mème résultat négatif, et encore après avoir 
subies les morsures de 4 araignées. 

Serpents. (Coronella Chilensis). — Succombèrent par des 
morsures de 2 araignées, mais pas promptement ; l’une après 24 
heures, l’autre 4 jours après. 

Lapins. — Mordus aux oreilles, pour la plupart, ils furent 
frappés mortellement; 3 morsures en tuaient un après 5 heures, 
un second après À heure, un troisième presqu’immediatement, par 
exception un quatrième 6 jours après. 

Brebis. — Des 5 mordues 3 se rétablirent. La quatrième 
mourut sans précision du temps. Le cinquième, un bélier, mordu 
par 6 Latrodecti, succombait 10 heures après. 

Chevaux. — On les fit mordre par plusieurs araignées, de 
5 a 10, pour la plupart coup sur coup, et bien à la membrane 
muqueuse de la commissure des lévres. Chez 4 d’entre eux la mort 
s’ensuivit après 48, — 36, — 12 — et 6 heures! 

Les symptômes, dont l’Auteur ajoute des détails minutieux, 
indiquaient, en général, une profonde dépression du système 
nerveux, et la mort, chez les chevaux surtout, semblait être 
causée par asphyxie, produite par une contraction permanente des 
muscles thoraciques et abdominaux. Sur le cadavre, entre 
autres, on a remarqué une grande diminution de la température, 


souvent très subite. 


APPENDICE. 29 


Maintenant, il me semble, la toxicité des Lathrodecti ne 
peut plus être revoquée en doute, du moins pour les animaux, 
et les recherches expérimentales, citées pour les ch e v a u x, peuvent 
expliquer en partie les effets délétères en gros sur le bétail, 
relatés par les écrivains Russes (page 6).. Néanmoins — comme 
Borne a multiplié les blessures et appliqué ainsi le venin à haute 
dose, — il reste encore à démontrer le degré du danger, tant 
pour les animaux que pour l’homme, résultant d'une simple 
dose par une seule morsure, dont il est question dans les ac- 


cidents ordinaires. 


III. — Séduit par le titre j’ai acheté encore un Manuel récem- 
ment publié: «Die Giftthiere und ihre Wirkung auf den 
Menschen» von Dr. Orto von Linstow, Berlin, 1894 (57). Je 
nourrissais l’espoir, d’y rencontrer quelques hautes nouveautés 
scientifiques découvertes après 1882, lorsque j’écrivis mon Etude, 
mais le contenu de ce livre n’a que bien peu répondu à mon 
attente. Je m’abstiens d’une critique générale, me bornant au 
chapitre sur les «Araneina». 

Péle-méle il donne une Liste, peu systématique et avec des 
diagnoses insuffisantes, des mêmes araignées dangereuses, dont 
jai traité dans ce travail. De 4 entre elles s’y trouvent des 
figures noires, savoir de la Theraphosa Blondii (H. u. K.) (58), 
la Tarentula Apuliae (Brehm (2), le Chiracanthium nutrix (Walck) 
et la Segestria perfida (Stav. (?) (59), à Vexception de la dernière, 
assez distinctes, Il ajoute à sa Liste les araignées dites mineu- 
ses, même en y plaçant la Nemesia caementaria Latr. à la tête. 
Jusqu'ici j'ignorais, que celle-ci eût une mauvaise réputation 
extraordinaire. Aussi je n'ai rencontré nulle part des observations 
sur le caractère pernicieux d’une seconde espèce des «Minir-spinnen» 
dont il fait mention, sous le nom d’drana picaballo de Cottarica, 
et de laquelle il prétend, qu’elle y serait «très redoutée ». — 

A propos du « Catipo» connu (lisez Katipo) de la Nouvelle 
Zélande il veut savoir, que, sous cette dénomination s’y trouve- 


raient deu x espèces du genre « Latrodectes », 


30 APPENDICE. 


Sur Pappareil venimeux rien de nouveau. Dans un 
Manuel avec «54 Holzschnitten » il n’aurait pas dû négliger d'en 
figurer la construction chez les araignées et beaucoup d’autres de 
ces « Gift-thiere ». 

Trop apodictique, et en contradiction flagrante avec mes longues 
recherches, au sujet de la Mygale avicularia et du Latrodectes 
tredecim guttatus, V Auteur déclare, que leur morsure a été mor- 
telle «in einer ganzen Reihe von Fällen »! 

Ce qu'il nous apprend sur le principe actif, sur la constitution 
chimique du venin des araignées, ne vaut pas la peine. Tout 
bonnement il l'appelle une simple «variété» de toxalbumin, 
sans plus de détails Comme ceux-ci se rencontrent dans un 
article précédent sur le venin des Serpents, plus ou moins analogue, 
jy ai cherché une explication plus instructive. Mais là aussi il ne 
décrit ce venin qu’etant formé par «einer Albuminose» et «ein 
Globulin»! Un peu plus loin il ajoute, qu'il contient des: 
«Pepton(?)»,—«Globulin» — und «Serum-Albumin»- 
artigen Körper» ! Pour moi, volontiers je me déclare incompétent 
de juger la valeur de telles solutions contemporaines du problême 
en question. De mon temps la chimie dite organique ne considérait 
toutes ces substances qu’assez inoffensives. Nonne mecum igno- 


rantiam fateri praevaluisset ? 


La Haye, Avril, 1896. 


/ ANNOTATIONS. 


(1) » Natuurhistorische schets der Spinnen», dans Album d. Natuur» 
1857. 

(2) Ainsi Otto HERMAN, Ungarns-Spinnen-fauna, 1876. Dans son 
Aperçu de la „Biologie des Araignées » il passe en silence leur caractère 
venimeux. — De même J. BLACKWALL n’en dit mot dans l’Introduction 
de son History o. t. Spiders, 1861. 

(3) Les »Esperience» de PANCERI ” sopra il veleno della L. Tarantula » 
se trouvent dans une Nota d. Accad. Pontana, Napoli, 1868. 

(4) Ces observations de M STEENBERGEN sont contenues dans un 
Journal d’une durée éphémère „le Geneesk. Tijdsch. v. d. Zeemagt, I, 
n°. 3, blz. 225. 

(5) A consulter sur les recherches de BERTKAU » Ueber d. Bau u. 
d. Funktion des Oberkiefers b. d. Spinnen », TRÖSCHELS Archiv. d. Nat. 
Gesells. Vol. 36, Bd. 1, 1870. 

(6) Voir la „Notice sur l’appareil venimeux des Araneides de 
Mac Lrop, dans Archiv. d. Biologie, etc. par VAN BENEDEN, etc. 
Vol. I, 1880. — Maintenant j’ajoute pour la description et la configu- 
ration du dit appareil: E.Stmon, Mist. Nat. d. Araignées, deuxième 
Edition, T. I, p. 14, 1892. 

(7) BLACKWALL ne parle qu’en passant de ce fluide. Ses „Ex- 
periments and Observations o. t. Poison o. Animals o. t. Order 
„ Araneidea ,--- d'un résultat négatif, — sont publiés dans 7ransactions 
Linn. Soc. XXI. 1848. Sa réaction chimique ne parait pas toujours acide 
chez les diverses espèces. KLINGER, cité par BERTKAU, dans Sitzungs- 
berichte d. N. R. Ges., Dec. 1891, le déclare neutre. Mais ici je 
dois relever la juste remarque de BLACKWALL, que, par émission si- 
multanée per os de la salive, le fluide mandibulaire peut être dilué 
de la sorte, que la réaction acide soit neutralisée. 

(8) Cette hypothèse passagère du Professeur WEIJENBERGH s’applique 
au venin de la Segestria perfida, dont est traité à la fin dela Revue 
spéciale. 

(9) D’un autre côté il est bien remarquable, que les araignées elle s- 
mêmes, à leur tour, sont souvent traitées d’une manière perfide, 
tout à fait analogue, par des Zchneumonides. 

(10) A la suite de ses » Espériences, cités plus haut, PANCERI en 
a ajouté une série nouvelle, sur la morsure des Mygale’s, dans Rend. 
Cont. d. Sc. di Napoli Fasc. 1, 1874. (A comparer P Annotation 31) 


32 ANNOTATIONS. 
» 

(11) Voir DovescHaLr, Zerste Bijdrage t. d. kennis d. Araneiden 
v. d. Indischen Archipel, 1851. 

(12) Lupekine a publié ses Observations dans Geneesk. Tijdschr. v. 
Ned.-Indië, N. S. D. 4, Afl. I, 1860. 

(13) Une réponse plus décisive à cette question est donnée par le 
Professeur Fuca Borne (voir l’'Appendice). 

(14) Cette observation, du reste assez apocryphe de PANNE, a pour- 
tant su trouver une place dans Proceedings o. t. Zool. Soc. o. London, 
October, 1880. 

(15) MorcHouLsky a annoncé ce chiffre presque incroyable, dans 
une „Note sur deux araignées vénimeuses d. 1. Russië Méridonale. » 
Voir Bulletin d. l. S. d. Natur. d. Moscou, T. XXII, 1849. 

(16) Les assertions de SCHTSCHENOWITCH (autrement SZCESNOWICZ) 
se rencontrent dans sa Mémoire sur les » Vergiftungen durch Spinnen- 
bisse in der Kirgisensteppen” publiée dans Sf Petersburger Mediz. 
Zeit., 1870, lste H. Je ne les connais que d’un extrait du Wiener 
Mediz. Wochensch., 1871, n°. 26. 

(17) Quelques années plus tard, un des compatriotes des deux Auteurs 
Russes cités, F. T. KòPPEN, a fait suivre, dans Annal. d. 1. Académie 
de Moscou, d. 13 Oct. 1881, une intéressante étude, intitulée » Ueber 
einige in Russland vorkommende giftige Arachniden». Entre autres, il 
se croit autorisé à la supposition, que les accidents extraordinaires, 
communiqués sur le bétail, ne doivent pas leur origine aux morsures 
d'une Lycoside, — ni de la Zrochosa Singoriensis Laxm., ni de la 
Trochosa infernalis Motsch. (très problématique), toutes deux de la 
Faune Russe, — qui selon ses recherches seraient beaucoup moins à 
craindre, — mais probablement à celles d’un Lathrodectus, et bien du 
L. 13 guttatus Rossi. » Notre Professeur KEssLEr, dit-il, a eu grand 
„tort, de douter, sans fondement suffisant, de la vérité des désastres 
„susdits, en les qualifiant comme des »Mährchen»! 

Quant au danger de ce Lathrodecte pour l’homme il se réfère aux 
écrits connus, sans y ajoutir des observations propres ou des arguments 
nouveaux. En suivant ces prédécesseurs, sur la prognose, il répéte: 
„SELTEN erfolgt ein tödtlicher Ausgang und meist ist ein solche nur 
bei KINDERN constatirt 7. 

(18) Loc, cit. dans Annotations 7. — Le résumé de la contribution 
de BLACKWALL à notre question se trouve dans quelques expériences, 
qu'il a faites sur lui-même. A plusieurs reprises il s’est fait 
mordre, à sang, par des Zpeirae (diademata et quadrata), aux doigts 
et à l’avant-bras. Il avait choisi des jours d’été très chauds et mis 
d'avance les araignées dans un état de surexcitation en les tracassant, 
Il déclare, que leurs morsures ne lui ont faites presque point de mal, 
pas plus que celui d’une piqûre d’aiguille, et qu’elles restèrent sans 
autres accidents. 


Rd 


ANNOTATIONS. 33 


Se fondant sur son résultat négatif, il va beaucoup trop loin dans son 
incrédulité, lorsqu'il y ajoute la phrase suivante: The numerous ac- 
“counts, which have been published by various Autors, of the singular 
„effects in the human species by the bites of the Zarentula, together 
„with the serious and sometimes fatal consequences, which have been 
vattributed to the bite of the Malmignatte, must be regarded as am u- 
„sing fictions in the Natural History of the Araneida! » 

(19) Parmi les personnes nommées qui se sont fait mordre par 
des araignées sans suites notables j'avais oublié de noter encore Mr. 
TRIPOLSKY, qui a déclaré dans Beiträge zur Charkow Govmt’s Zeitung, 
1864—65, à propos de la Tarentule Russe (7rockosa Singoriensis Laxm.): 
„dass dadurch nur eine mehr oder minder heftige locale Geschwulst 
„und Brennen wird verursacht, und das die Geschwulst bereits am fol- 
„genden Tage abfiel ». 

(20) Je ne connais de cet Auteur, que la traduction allemande, 
u Naturgeschichte der Spinnen 1778. 

(21) Voir ses Spinnen der Schweiz, 1871. 

(22) A consulter ses dranei Suecici, 1151. 

(23) Dans Spiders of Dorset, 1879, Vol. I, vIntroductionn p. 25. 
(A comparer l’Annot. 26). 

(24) Son assertion se trouve dans les Verhandl. d. Wiener Zool. 
Bot. Gesells., 1864. 

(25) Vinson, pour les deux premières Iles, nommées dans son 
bel Ouvrage illustré: Les Aranéides d. l. Réunion, Maurice et Mada- 
gascar, 1863, a donné cette déclaration à la p. XLIV de son Introduction. 

(25bis) A cet aperçu négatif je puis joindre maintenant encore l’opinion 
plus apodictique que vraie, du célèbre zoologiste E. BLancHARD. Il 
affirme, que, au moins pour l’Europe, nulle espèce est à craindre 
„pour l’homme”; Revue d. deux mondes, 1886 d. 15 Juillet, p. 430, 
dans son ” Traité sur les Araignées v. 

(26) Je n’ai pas pris toujours des Notes originales sur ces obser- 
vations positives, mais elles sont continues en grande partie dans les 
écrits des Auteurs cités (ou a citer plus loin). Mais ici je dois encore 
remarquer, que la rétraction de Mr. CAMBRIDGE, à propos de l’in- 
nocuité des araignées (page 7 mihi), se trouve dans lA ppendix 
de son ouvrage renommé, p. 586, sous l’article » Venom of spiders”, — 

Du rapport de Mr. Forez (page 8 mihi) on trouvera la source 
dans ’Annotation 51. 

(27) A propos d’une de ces erreurs dans la diagnôse je cite Lucas, 
qui affirmait Vinnocuité d’un Lathrodectus Algérien, par lequel il fut 
plusieurs fois mordu, sans aucun dommage. Plus tard, in casu, 


x 


THORELL a prouvé, que Lucas alors avait eu affaire à un Lithyphantes 
pas nuisible. 
(28) J'ai rencontré, je ne sais plus où, la communication du Dr. 
Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 3 


34 ANNOTATIONS. 


SERVIÉRE sur un cas de gangréne locale chez une petite fille, mordue 
à la paupière. 

(28bis) Ici, comme plus haut (voir le texte page 9), je me suis permis 
de changer tant soit peu ou d’amplifier mon Original, à la fin de faire 
mieux ressortir les circonstances aggravantes et accidentelles qui 
peuvent contribuer aux contes populaires „ou à l’exagération des récits 
en vogue. 

(29) Liér. cit. p. 11. Vinson pourtant paraît croire au danger causé 
par cette araignée. Une fois il en a vu un exemplaire vivant, captif, 
dans un flacon; w plusieurs insectes, qui lui furent livrés, furent tous 
„tués immédiatement ; une guèpe ordinaire, un sphex puissant, même 
„un coleoptère assez fort, furent en quelque sorte foudroyés par 
„une seule morsure de ce Zhomise de Madagascar”, qu'il n’a pas 
rencontré à Maurice ni à la Réunion. 

(30) Ici je parle des grandes Mygalides, les sic dictae » Bosch- 
spinnen» en général. Pour la plupart les écrivains n’ont pas assez 
précisé leurs espéces. 

(31) Dans ses nouvelles expériences sur les animaux, citées, 
PANCERI a nommé son exemplaire Chaetopelma degyptiaca Dol., le 
„ Abuschebet de Cairo, de Damiate, etc. LEBERT, selon moi, l’accuse 
avec beaucoup trop d'assurance, en la déclarant: „die giftigste 
bekannte Spinne. Libro citato, S. 49. 

(32) Les premières » Esperience de Panceri (Annotation, 3) 
n'ont eu regard qu'au venin de cette espèce. Il y a démontré, que 
la morsure de la vraie Zarentula Apuliae Wik. ne produit chez des 
Insectes et des petits Mammifères que des accidents locaux, tout à 
fait analogues à ceux de plusieurs autres araignées vulgaires. 

(33) Sur la danse connue, dite „la Tarantella” on peut consulter 
e. a. la Dissertation, en partie assez curieuse, du Dr. Ozanam: Ztudes 
sur le venin des araignées, le Tarentisme, ete., Paris, 1856. Il y donne 
19, un résumé général sur le caractère toxique des araignées suspectes 
indiquées dans mon Texte, et 20. une histoire raisonnée du Tarentisme 
en particulier. Quant à celui-ci, il me semble, que le but principal 
de l’Auteur ait été à faire observer la grande analogie, qui se trou- 
verait dans les effets singuliers (?) de la morsure causée par la Tarentula 
Apuliae et les symptômes bizarres du soi-disant ” Tarentisme nerveux”, 
une espèce de chorea saltatoria épidémique du Moyen Age. Par leur 
étude comparée il serait parvenu à la conclusion homeopathique 
de l'utilité thérapeutique du venin de cette araignée, pris a l’inté- 
rieur, contre le Tarentisme, soit traumatique, soit nerveux ou épi- 
démique ! 

(34) Voir Histoire Naturélle des Araignées, Première Edition, 
1864, p. 27. 

(35) Extrait des „Descriptions of several Europ. a. N. Afrik, 


ANNOTATIONS. 35 


Spiders, by THorELL, publiés dans Kongl. Sv. vet. Akad. Handl., 
1875, Bd. 13, no. 5. 

(36) Hentz, dans Spiders of the United States, 1875, p. 26, 
compare cette Tarentule, sa Lycosa fatifera, à la Tarentule Néapo- 
litaine. Quoiqu'il la qualifie va formidable species », il explique the 
„reason, why nothing is said of its venom par le fait (?), que ses 
„cheliceres cannot open at an angle, which enable them, to grasp a 
„large object » (?). 

(37) Tüdschrift voor Entomologie, Deel VIII, 1865. 

(38) Je regrette maintenant, de n’avoir autrefois enregistré tous les 
journaux médicaux, dont j'ai tiré ces Notes. 

(39) Il paraît, que le genre Lathrodectus est très peu réprésenté 
dans nos Indes Orientales, du moins je n’en ai jamais reçu d’autres 
exemplaires que de l'Ile Flores et de Timor; je ne l'ai rencontré dans 
l'ouvrage classique de THORELL, Studi sui Ragni Malesi, etc. 1881, 
etc., que pour la Nouvelle Hollande. 

(40) Depuis bien longtemps les Lathrodecti en général et le L. 13 
guttatus en particulier, ont eu une réputation bien mauvaise. De ceux-ci 
aussi on trouve plusieurs communications, quant à l’exagération , très 
analogues à celles, qui les ont précédées autrefois sur les Tarentules 
d’Italié. Cependant elles contiennent souvent des données instructives. 
Je ne puis résister à l’envie d'en citer un exemple, dû à la bienveil- 
lance de notre membre estimé van DER Hoop, qui m'a procuré la 
copie d'une „Note sur le Theridium Malmignatha r, de la main d’un 
jeune entomologiste Français, Mr. P. LAREYNIE, publiée dans les Annal. 
d. l. Soc. Entom. d. France, 1859. A l’occasion d’un voyage de six mois, 
en Corse, pour y chasser les coléoptères de cet Ile, il y a attrapé 
une maladie mortelle. Parmi ses écrits inédits on a découvert la Note 
citée. — J'ai trouvé, — dit-il de la Malmignatha, — dans des lacis 
de fils grossiers, qu’elle habite, principalement des Orthoptères, du 
genre Acridium, etc. On conçoit que des prisonniers de cette taille 
doivent se débattre violemment, et ils parviendraient sans doute le plus 
souvent à s'échapper, si la nature n'avait doté cette araignée, du reste 
assez lourde et peu agile, d’un venin terrible. Lorsq’un insecte est 
en lutte avec sa toile, elle accourt et une seule morsure suffit 
pour le rendre immobile. Ayant mis en présence dans un flaçon une 
Malmignatha et une très grosse espèce de Mygale, celle-ci saisit d’abord 
dans ses fortes mandibules une des pattes de la Malmignatha. Cette 
dernière, se sentant mordue, se retourne vivement et approche sa 
bouche de celle de la Mygale. Y eut-il réellement morsure? Je n’en 
sais rien. Le fait est, qu’ une minute après la Mygale ne donnait 
plus le moindre signe de vie!» — Je passe le reste de sa Note, 
étant ostensiblement écrite sous l'impression des narrations connues du 
peuple agricole, sans qu’il eût été témoin oculaire de quelque acci- 


36 | ANNOTATIONS. 


dent chez l’homme. Aussi l’exagération ordinaire ne manque pas à son - 
récit des détails là-dessus, ou il répète cette phrase commune: » Presque 
"chaque année cette araignée fait des victimes dans les environs de 
„Corte et d’Ajaccio. Son venin est tellement puissant, qu’une personne, 
„privée de secours, expire quelquefois 2 à 3 heures après la morsure » ! 

(41) Voir dans 7ÿdschrift voor Entomologie, III Deel, 1860, mes 
„Studiën over de Oranje-spin van Curacao. Sans avoir recu des preuves 
convaincantes du caractère dangereux pour l’homme de cette 
espèce du genre Lathrodectus, je puis affirmer, qu’elle est pourtant 
universellement, — mais assurément beaucoup trop, — 7 redoutée 7 
dans cette Ile. — J’en ai un grand nombre dans ma petite collection 
exotique. En outre je posséde, de ce genre fameux trois autres 
représentants, savoir: du Z. 13 guttatus de la Corse, dû au Prof. v. 
lita DE JEUDE, — du ZL. scelio de Flores et de Timor, dû-au Prof. 
M. WEBER, et du Dr. H. TEN Kate, — et du L. verecundus de Ca- 
ifornié, di a Mad. Lens et sa fille. 

(42) De cette espèce, un peu plus grande que le Owracaviensis, 
décrite par Hentz, libro citato, p. 153, sous le nom de Theridion 
verecundum il rapporte: „Its bite, — if I can rely on the vague 
„description of physicians unacquainted with entomology, — is some- 
„times dangerous, producing alarmous nervous disordres, which, 
„however, are readily dispelled by brandy and other stimulants. Their 
„cheliceres are very small in proportior to the size of this spider, 
nand it would seem, are barely long enough to penetrate through the 
„epidermis of man. 

(43) A consulter les Annal. d. U. Soc. Entom. d. France, 1870, 
Bullet. p. 97. Je présume, que ce résultat négatif a contribué beaucoup 
à l'opinion (primitive) trop optimiste du célèbre Auteur, lorsqu'il 
qualifiait alors les narrations populaires sur le danger du ZL. 13 guttatus: 
„Un préjugé fort ancien. | 

(44) A l’usage des lecteurs, qui peut-être voudraient puiser aux 
sources originales de notre question, j'en insére ici quelques 
unes, dont je n'ai encore commémoré que le simple nom des Auteurs. 

Luter Torr. » Memoria ete., dans Affi di Siena, 1786, T. VII. — 
MarmoccHI » Memoria” etc. dans les mêmes 47, T. VIII. — Cauro, 
Thèse de Paris, 1883. — GRAELLS. » Accidents” ete. dans Annal. d. 1. 
Soc. Entom. d. France, 1834. — Raïkem. » Recherches » etc., dans 
Annal. d. Se. Nat. 1839, T. II — Gazzo. »Observat.y etc. dans 
Annal, d. I. therap. et d. toxicologie, 1845. — J. MIQuEL » Estudio w 
etc. dans Annal. d, 1. Univers. d. Chile, 1852. — Cavanna. »Res- 
conti” etc. dans Bullet. d. Soc, Entom. Italiana, 1875—1878.— A. J. 
Leon. » Estudio » etc. Lima, 1891. 

(45) Par hasard j’ai lu ces détails, qui me frappérent, dans un 
écrit populaire : Science gossip, de 1877, p. 46. 


ANNOTATIONS. 37 


(45bis) De longues années après mon hypothèse sur cette erreur 
possible (à propos du ”/atet anguis sub herbän), maintenant je la 
trouve confirmée dans la vieille 7%ese de Mr. Cavro sur la Malmignatte 
de la Corse. „Les symptômes de sa morsure — dit il —, offrent une 
„grande analogie avec ceux produits par des vip6res». 

(46) Quant à la Nouvelle Hollande elle-même, d’ou L. 


Kocx à décrit deux espêces du Lathrodectus, — dans ses Arachniden 
Australiéns, 1872,— cet Auteur ne fait pas mention de leur caractère 
suspect. 


(47) Histoire d. Insectes apteres, 1837, T. I, p. 166. 

(48) Voir » Descriptions” etc. p. 67, cités dans Annotation 35. 

(49) De son côté Mr. EUGÈNE Simon, — qui fut longtemps très 
réservé sur les qualités redoutables de ce genre, — l’a reconnu plus 
tard, du moins tant soit peu, dans ses Arachnides de France, de 1881, 
T. V, p. 176, et récemment plus décidèment, dans la 2e édition 
de son ouvrage classique sur la Hist. Nat. d. Ar., de 1894, T. I, 
Fase. 3, p. 566. Il y avoue maintenant: que le venin du Latrodectus 
»paraît plus actif, que celui de la plupart des autres araignées —, 
„sans cependant produire tous les effets terribles, qu’on lui attribue”. 

(50) La copie que j’ai reçue de sa Mémoire très intéressante ne portait 
point d’indice sur le Journal où elle fut publiée. Elle est intitulée : 
„Caso letal par la mordedura de una ara” av, par al Dr. H. WEIENBERGH, 
Cordoba, 1877. 

(51) Dans Bulletin 31 d. 1. Soc. Vaudoise d. Sc. Nat. Vol. XIV. 

(52) Du caractère belliqueux de ces Mygalides j'ai donné déjà 
une déscription dans notre Zijds. v. Entom. D. 34 (1890); Verslag 
der Wintervergadering, blz. cxıt. 

(53) Voir sur les » expériences comparatives/, comme il parait sur 
des petits animaux(?), de Koperr les Sitzwngsberichte d. Naturf. 
Gesells. z. Dorpat , VIII, 8.362. Je n’en ai pu consulter les détails. 

(54) Loco citato dans Annotation 41. 

(55) Son unique indication à propos de cette Liste se trouve à la 
page 285 de son Ouvrage, où il parle des: » Observaciones, que 
„sirven de base a esta Memoria, i la acompanan al fin”. — Pour 
les cas de mort exceptionnels, annoncés par notre écrivain, sur 
Vautorité de MM. les Docteurs Crourr, Cruzar, Espıc et GROSSI, — 
cités occasionnellement d’une manière passagére et sans indice direct sur 
l’un ou l’autre d’eux, qui aurait constaté une issue » mortelle — on 
ne lira que la phrase suivante: los casos excepcionales en que la 
„muerte es la terminacion tendrian, segun los autores, i las noticias 
„privados, que de ellos hablan, etc. (page 287). 

(56) Comme ses observations, de même ses » Esperiencia’s en los 
animales » sont rédigées d’une façon fort irrégulière. Outre celles précitées 
dans ma révision il a publié encore une série d'épreuves sans détails 


38 ANNOTATIONS. 


instructifs sur d’autres lapins, sur des cavia cobaya’s, etc. Le chiffre 
total monte au nombre de 80. Parmi elles figurent beaucoup de cas 
négatifs ou de guérison, avec ou sans médication et pour la plupart 
après une seule morsure. 

(57) Le Dr. Vox Linstow a donné une bien grande étendue à son 
cadre „der Gift-thierev. Parmi eux il régistre, — pour la plupart 
avec des figures! — Anguilla vulgaris, — Barbus fluviatilis, — Apis 
mellifica, — Bombus sylvarum, — Culex pipiens, — Mytilus edulis, — 
Crangon vulgaris — et Pulex irritans! Au contraire, — a l’exception 
des Serpents, — parmi ses 54 Holzschnitte, il fait beaucoup trop peu 
de cas de la déscription et des figures sur l’organisation des divers 
appareils toxiques ou nuisibles. 

(58) Autant que je sache, cette espèce de Theraphosa n’a point de 
réputation spéciale, plas mauvaise que celle des autres grandes Mygalides. 
Peut-être l’Auteur Vaccuse-’t-il en particulier à cause de sa taille, 
à cause de laquelle Simon la qualifie: „le géant de l’ordre entier». 
Hist; Nat. 2 Ed: TD. A; ip. 156: 

(59) De cette espèce, assez marquée, il ne représente que les yeux” 
et les »mandibules», et dans sa diagnose il suppose, qu’elle peut se 
cacher # unter Baumrinde », en la confondant ainsi avec la S. senoculata 
L., beaucoup plus petite et point du tout redoutée. 


39 


_ Eene voor de fauna van Nederland nieuwe variëteit 


VAN 


AGROTIS JANTHINA W.-Y. 


DOOR 
D. TER HAAR. 
(PL 1 fig. 3.) 


Bij mijne vangsten in Gaasterland, heb ik ook vermeld Agrotis 
Janthina W. V. var. Rufa Tutt. (Zie Tijds. voor Ent. deel 38, 
p. 190.) Ik ving namelijk op «smeer» verscheidene exemplaren 
van Agrotis Janthina W. V. Onder deze trok een exemplaar 
reeds bij het weifelachtig licht van het lantaarntje mijne aandacht 
door zijne roodbruine kleur. De kleur van kop, halskraag en lif 
is als bij den type, maar thorax en voorvleugels hebben in plaats 
van een olijfkleurig paarsbruinen grond, een roodbruinen. De heer 
van Kralingen heeft er eene fraaie afbeelding van gemaakt, zoodat ik 
mij van nadere omschrijving ontslagen kan achten. Het exemplaar is 
den 3n Augustus 1895 te Rijs gevangen. Eerst had ik hoop eene 
onbekende variëteit voor mij te zien en was dan ook reeds als 
doopvader opgetreden. De heer Snellen hielp mij echter uit den 
droom en wees er mij op dat Tutt haar in zijn werk: The British 
Noctuae and their varieties, London 1891—1892, reeds be- 
schreven had. 


Warga, 1 Februari 1896. 


49 


AANTEEKENINGEN 


OVER 


eene kleine verzameling Lepidoptera 


VAN DE 
Talaut-eilanden 
DOOR 
Mr. M. C. PIEPERS en P. C. T. SNELLEN. 
(Blo a Wigs 41320 


Zooals reeds op pag. 191 van deel 37 van dit Tijdschrift werd 
vermeld, had Dr. Vorderman te Batavia — dezelfde die ons ook 
eene collectie Lepidoptera van het eiland Belitoeng of Billiton be- 
zorgde (zie Tijds. v. Ent. 33, p. 279 enz., en Notes of the Leyden 
Museum XIII p. 131— 144) — de welwillendheid, ons mede eene 
verzameling vlinders van de Talaut-eilanden te verschaffen. Groot is 
zij niet, want zij bestaat slechts uit 26 soorten, doch daar omtrent 
de vlinderfauna dier afgelegen groep eilanden nog naauwelijks iets 
bekend is, oordeelden wij het nuttig, de juistheid van wijlen 
Professor Veth’s opmerkingen geheel beamende, om van het ver- 
zamelde hier eene korte vermelding te doen, ook, omdat de kans 
zeer gering is, dat eerlang verdere bezendingen onze kennis in dit 
opzigt zullen verrijken. Aan Dr. Vorderman zij inmiddels, voor 
deze nieuwe bijdrage tot bevordering der wetenschap, onzen bij- 
zonderen dank toegebracht. 

De Talaut-eilanden vormen eene kleine groep, tusschen Celebes 
en Mindanao, inderdaad niet ver van het laatstgenoemde groote 


eiland gelegen. Zij worden ten noordoosten van de Sangir-eilanden 


EENE KLEINE VERZAMFLING LEPIDOP?* ERA V.D. TALAUT-EILANDEN. 41 


gevonden, zoodat men ze ook kan beschouwen als ten noorden 
van Halmaheira (Gilolo) liggende. Over hunne grootte enz. moeten 
wij naar speciale werken verwijzen, maar wat den aard hunner 
vlinder-fauna betreft, wanneer men deze vergelijkt met wat reeds 
omtrent de Lepidoptera bekend is van de Philippijnen , (zie Semper, 
die Schmetterlinge der Philippinischen Inseln, Bd. I Rhopalocera, 
1886—1888) zoo mede over die der Sangir-eilanden (zie Oberthür, 
Observations sur les Lépidoptères des îles Sangir, Trans. Ent. Soc. 
of London 1879, p. 229 enz. pl. 8) en van Celebes, (zie Piepers 
en Snellen, Tijds. v. Ent. 21, 22, 23, 24, 26, 27 en 28 (1877— 
1885), dan blijkt daaruit dat er punten van overeenkomst bestaan 
met alle drie deze faunae, ja zelfs in een enkel opzigt met de 
fauna van het toch door eene diepe zee gescheiden en vrij ver ver- 
wijderde Borneo. De overeenkomst met de Lepidoptera der Philip- 


pijnen schijnt intusschen de overhand te hebben. 


RHOPALOCERA. 


Euploea Leucostictos Gmel., Syst. Nat. V, Ins. p. 2289. — Kirby, 
Trans. Ent. Soc. of London 1869, p. 358. 
Danais Eunice Godart, Enc. Méth. IX p. 177. 
var. Depwiseti Oberthür, Trans. Ent. Soc. of Lond. 1879 
p280tpl. 8, fig. 29. 


Eenige exemplaren van beide seksen, die in grootte, kleur en 
teekening overeenkomen met een paar der genoemde variéteit, van 
de Sangir-eilanden, in onze collectie. De witte, min of meer blaauw 
getinde teekening der bovenzijde, die bij Depuiseti vrij uitgebreid 
is, maakt deze variëteit vrij kenbaar. Zij verbindt overigens zeer 
geleidelijk de variëteit Kadu, Eschsch,, van de Philippijnsche eilanden, 


met de variëteit Viola Butl. (Westwoodii Feld.), van Celebes. 


Euploea Phaenareta Schaller, Naturforscher 21 p. 177, pl. 5, 
figs Add 
Pap. Midamus Gram. HI p, 131 pl. 266 A. B 9. (Alea 
Hübn., Verz.) 


42 BENE KLEINE VERZAMELING LEPIDOPTERA 


var, Althea Semper, Verhandl. des Hamburger Vereins 
3 p. 106. — id., Schmett. der Philipp. I, 4 p. 29, pl. 6, 
fig. 1—3 d 9, 


Ken paar dat stellig tot Althea Semp. behoort; de grondkleur der 
bovenzijde is even donker, de teekening slechts iets meer met wit 
gemengd. Semper’s Euploea is overigens stellig geene zelfstandige 
soort maar eene lokale variëteit van Phaenareta. Evenals de 
Javaansche exemplaren dezer soort, var. Phoebus Butl., is Althea 
iets spitsvleugeliger dan de voorwerpen uit de Molukken. De varië- 
teiten Salvini Staud., van Palawan, en Unibrunnea Godm, en Salv., 
van Nieuw-Guinea en de Salomons-eilanden staan, wat den vleugel- 
vorm betreft, tusschen Phoebus en de Moluksche exemplaren in. 
Semper merkt teregt op, dat zij niet in dezelfde afdeeling (genus 
volgens Moore en hem) behoort als de voorgaande soort. Dit is 
vroeger ook. al eens gezegd (Tijds. v. Ent. 32, p. 383) en het 


blijkt dat die zienswijze instemming vindt. 


Euploea Swainsonii Godart, Enc. Méth. IX Sppl. p. 815. — Semper, 
Schmett. der Philipp. I, 1 p. 20 pl. 4, fig. 7, 8 d 9. 
var. Talautensis pl. 1. fig. 1. d. 


Wij gelooven niet te dwalen wanneer wij deze Euploea be- 
schouwen als tot de afdeeling Andasena Moore, (Proc. Zool. Soc. of 
London 1883, p. 270) behoorende en als eene nieuwe, lokale varië- 
teit van Swainsoni, die zich onderscheidt door de bijzonder donkere, 
bijna roetzwarte grondkleur der bovenzijde en de uitgebreide, hel- 
derwitte teekening, waardoor zij herinnert aan Sacerdos Butl., Proc. 
Zool. of Lond. 1883, p. 366, pl. 38, fig. 7. — Röber, Tijds. 
v. Ent. 34, p. 295. Sucerdos schijnt echter veel nader verwant te 
zijn aan de kleinere Orope Boisd., waarvan zij eigenlijk alleen door 
de donkere grondkleur kan worden onderscheiden. 

Lucasii Semp., Schmett. der Phil, pl. 4 fig. 9 9 is de naast 
verwante vorm der variëteit Talautensis maar verschilt toch, indien 
wij de afbeelding als geslaagd mogen aanmerken, door lichtere 
grondkleur en tegen de punt der voorvleugels sterker ontwikkelde 


witte vlekken. 


VAN DE TALAUT-EILANDEN. 43 


Op de bijgaande plaat is de & der variëteit Talautensis afge- 
beeld. Het 2 is iets smal- en spitsvleugeliger, met in cel 3 een 
weinig ingetrokken achterrand der voorvleugels. Verder is de zwarte 
grondkleur der bovenzijde een weinig valer en de flaauw paars- 
witte vlekken op het midden der voorvleugels zijn ruim dubbel 


zoo groot als bij den 4, 


Hestia Leuconoe Erichson, Nova Acta Ac. Nat. Cur. XVI p. 83. — 
Distant, Rhop. Mal. p. 406, pl. 39, fig. 3. --- Staud., 
Iris 1889, p. 26. — Semper, Schmett der Phil. I, p. 6 
en p= 320 plea, fe. 3,2074; 992. 

Een aantal exemplaren. Zij komen het naast bij Semper’s 
figuur 5; de zwarte vlekken bij den wortel der voorvleugels 
vormen echter eenen in cel 2 wel smalleren, maar toch geheel 
onafgebroken dwarsband en ook de pijlspitsvormige vlekken op 
drie vierden der achtervleugels zijn meestal verbonden, vooral de 
twee of drie onderste. De gele tint der vleugelwortels komt niet 
verder dan op Semper’s aangehaalde figuur en is dus niet zoo ver 
verbreid als op Distant’s afbeelding en op een voorwerp van Riouw 
in onze collectie. Bij de exemplaren van de Natuna-eilanden ont- 
breekt de gele tint geheel. (Zie Notes Leiden Mus. XVII p. 119 us 


Danais Cleona Cram. IV p. 173, pl. 377 F. 
Var. (ab?) Talautica pl. 1. fig. 1. 2. 


Onder een groot aantal groenwit geteekende Danaiden, die echter 
meerendeels tot D. Juventa en Limniace behooren, bevindt zich 
ook een vrouwelijk exemplaar, dat duidelijk specifiek verschilt van 
de beide genoemde. De vorm en plaatsing der lichte vlekken en 
strepen komt naauwkeurig met die van D. Cleona Cram. 9 overeen 
maar de kleur der geheele teekening is groenachtig wit, eenigszins 
onzuiver, zonder een spoor van geel. Daar geen tweede dergelijk 
voorwerp aanwezig is, blijft het natuurlijk onzeker of wij hier met 
eene aberratie (toevallige afwijking) of een lokaal ras te doen 
hebben. Het beste is dus, eene afbeelding te geven, voorloopig 
onder den naam Ta/autica, tot steunpunt voor later onderzoek. 


Op Cramers afbeelding zijn de beide rijen kleine vlekken langs 


44 BENE KLEINE VERZAMELING LEPIDOPTERA 


den achterrand der vleugels wit, de overige geel. Volgens den 
tekst was het origineel van Amboina. Hier zij echter opgemerkt 
dat in Kirby's Catalogus van Cramer en ook van eenige andere 
werken, nooit de tekst is geciteerd. Dit is iets onvolledigs; de 
tekst dient wel degelijk te worden aangehaald, daar zij opheldering 


kan geven. 


Danais luventa Cram. II p. 139, pl. 188 B. 


Een aantal exemplaren. Zij komen merkwaardig goed overeen 
met de exemplaren van Celebes, (zie Tijds. v. Ent. 21 (1877—78) 
p. 6 en behooren dus tot de lokale variëteit Zshma Butler, Gist. 
Ent. I p. 2 — id., Lep. Exot. p. 53, pl. 29, fig. 3. 


Danais Limniace Cram. Il, p. 92, pl. 39 D, E. 


Niet van Javaansche exemplaren verschillende. 


Danais Abigar Eschsch., in Kotzebue’s Reise III p. 209, pl. 7, 
fiel a,b: 


Een man. Hij is iets grooter dan de afbeelding door Eschscholtz 
geleverd, het wit op de achtervleugels is meer beperkt, maar in 
de middencel der voorvleugels ziet men nog eene witte langsstreep. 
Chionippe Hübn,, Exot. stelt den type voor en verschilt daarvan niet. 

Het schijnt dat Abigar wel eene variëteit kan zijn van Artenice 
Cram. IV p. 168, pl. 375 C, D, die misschien slechts het kleinere , 
Javaansche ras is van Philene Cram. Het gaandeweg ontdekken 
van overgangsvormen zal, ook bij de Rhopalocera der Indische 
fauna, met der tijd tot eene singuliere vermindering der geldige 


soorten aanleiding geven. 


Danais Chrysippus L., Syst. Nat. Ed. X, p. 471. 


Ook deze gemeene soort ontbreekt niet. De exemplaren behooren 
tot het ras der Sunda-eilanden dat, over het geheel genomen, 
kleiner en donkerder is dan de exemplaren van Afrika en Indie. 
De heer Moore beschreef die donkere exemplaren als eene afzon- 
derlijke soort, onder den naam Limnas Bataviana. (Proc. Zool. Soc. 


of London 1883, p. 238). Het is reeds meer opgemerkt dat de 


VAN DE TALAUT-EILANDEN. 45 


kenmerken van deze Bataviana, hoewel de meest afwijkende exem- 
plaren een van de Afrikaansche en Indische voorwerpen vrij ver- 
. schillend voorkomen hebben, niet bestendig zijn en ook reeds op 
Java overgangen worden gevonden. Misschien is het hier wel de 
plaats om aan te teekenen, dat Mr. Piepers van Java ook een 
geheel typisch exemplaar der varieteit Petilia Stoll, pl. 28, fig. 3 
heeft medegebragt. Deze variéteit, die door Cratippus Felder, Sitz. 
Ber. Wien. Akad 1860, p. 449, met den type wordt verbonden , 


is dus niet tot Australie beperkt. 


Danais Plexippus L., Syst. Nat. Ed. X, p. 471. 


Erippus Cram. I, pag. 4, pl 3 A, B. 


Een man, niet van Amerikaansche voorwerpen, zooals Cramer 
die afbeeldt, verschillende. Daarmede komen trouwens ook exem- 
plaren in onze collectie van Nieuw-Caledonie, Nieuw-Guinea en 
Amboina overeen. Plexippus schijnt zich langzamerhand over den 
geheelen aardbol te willen verbreiden. In Europa is zij als vlinder 
reeds meermalen waargenomen in Engeland, eens in Nederland (bij 
Is Gravenhage), in West-Frankrijk (Port-Vendée), in Spanje (bij 
Gibraltar); buitendien op de Canarische eilanden (zie Rebel, Ann. 
des Wien. Hofmuseum IX, 1 (1894), p. 34. 

Java heeft zij nog wel niet bereikt (zie Mr. Piepers, Tijds. v. 
Ent. 38 p. V (2e verslag) maar Eschscholtz spreekt (Kotzebue’s 
Reise p. 210, Ao. 1821), bij de afbeelding reeds van een voors 


komen in China. 


Cyllo Atrax Feld., Wien. Ent. Mon. VII, p. 122 (1863). 


Melanitis Atrax Semper, Schmett. d. Phil. I. Afl. 1, 
pease ple I toe Dd Ag Od 


Een wijfje. 

Het komt ons voor, dat Atrax eene minder ontwikkelde, ont- 
aarde variëteit is van Constantia Cram. II, p. 57, pl. 133 A,B, 
van de Molukken. Semper’s afbeelding is te hard, 


46 EENE KLEINE VERZAMELING LEPIDOPTERA 


Orsotriaena Medus Fabr., Syst. Entom. p. 488. — Semper, Schmett. 
d. Phil. I, p. 44 en p. 426. 
Pap, Doris Cram. IV, p. 341, pl. 362 C, D. 


Ken afgevlogen wijfje. 
Medus moet, als genus Orsotriaena Wallengrén, in ieder geval 


van Mycalesis worden afgescheiden. 


Hypolimnas Bolina L., Syst. Nat. Ed. X p. 479; id,, Mus. Lud, 
Ulr. p. 295 (verg. Aurivillius, Rec. Crit. p. 96). 


Slechte exemplaren, die met Semper’s afbeeldingen in de Schmett. 
d. Phil. I, pl. 23, fig. 7, pl. 24, fig. 4 het meest overeenkomen 


en geene aanleiding tot eenigerlei opmerkingen geven. 


Hypolimnas Alimena L., Syst. Nat. Ed. X p. 478. — Cramer III, 
p. 46, pl. 221 A—C. 


Een wijfje; om de uitgebreidheid van de witte teekening der 
bovenzijde zou het tot de variëteit Heteromorpha Röber, Tijds. v. 
Ent. 34, p. 306 behooren maar de blaauwe teekening is zelfs 
smaller dan op de aangehaalde afbeeldingen van Cramer. 

Semper vermeldt deze soort niet van de Philippijnen. 

Het komt ons voor dat de kenmerken, die deze soort van alle 
variéteiten der voorgaande scheiden, nog niet voldoende in het licht 
zijn gesteld. Wat echter de wijfjes betreft, zoo is het moeijelijk 


die voldoende aan te geven. 


Precis Ida Cram I p. 66, pl. 42 G, D; IV p.167, pl. 374 C, D. 


Een wijfje, in kleur en teekening vrij wel overeenkomende met 
de laatstaangehaalde afbeelding van Cramer, alleen nog iets grooter. 
Onder de vele voorwerpen dezer soort, door Mr. Piepers op Java 
verzameld, was er trouwens nooit een, dat met de eerstvermelde 
figuren overeenkwam. Waarschijnlijk zullen zij wel als niet zorg- 
vuldig moeten worden beschouwd. 

Cramer geeft de herkomst van zijne /da niet naauwkeurig op. 
Dat overigens /phita Cramer niet specifiek van /da zou verschillen, 


wordt hoe langer hoe twijfelachtiger. 


VAN DE TALAUT-EILANDEN. 47 


Pieris Lyncida Cram., II p. 52, pl. 131 B. 


Een exemplaar (4) dat, niet, zooals men het eerst zou verwachten, 
overeenkomt met het Philippijnsche ras dezer soort (Andrea Eschsch. , 
Semper), maar met de variëteit Hnarete Boisd. Spec. Gen. I, p. 
480. Het exemplaar is alleen iets kleiner dan de zeer typische , 
met Boisduval beschrijving overeenkomende voorwerpen onzer col- 
lectie van West-Borneo. Of de variëteit Zxarete wel op de Molukken 
voorkomt , zooals Boisduval beweert is onzeker. Ribbe vermeldt haar 
Iris II, p. 187 enz.) niet van Ceram, wel Ada Cram IV, p. 142, 
pl. 363 GC, D; die waarschijnlijk het Moluksche ras van Lyncida 
is, De exemplaren van Lyncida van Malakka en Sumatra die wij 
zagen, behooren niet tot Mrarete maar tot de variëteit Mleonora 
Boisd., die ook niet van de Molukken komt. 

Men zie overigens over Pieris Lyncida de aanteekeningen Tijds. 
v. Ent. 33, p. 272 en 34, p. 24. 

Van deze gelegenheid zij nog gebruik gemaakt om aan te tee- 
kenen, dat Mr. Piepers van Java een d van Lyneida heeft mede- 
gebragt die, overigens met de gewone Javaansche voorwerpen 
overeenstemmende, zich onderscheidt door vrij sterk geel getinte 
onderzijde der achtervleugels, meer nog dan de voorwerpen van 


Celebes (var. Lycaste Felder). 


Terias Hecabe L., Syst. Nat. Ed. X, p. 470. 


Twee mannen; het zijn gewone exemplaren, wat kleiner dan 
de afbeelding in Midden-Sumatra, Lepidoptera, pl. I, fig. 6, p. 23, 
maar overigens daarmede overeenkomende. 

Semper is waarschijnlijk de eerste die in de Schmetterlinge der 
Philippinen I, p. 252, de aandacht heeft gevestigd op een kenmerk 
dat de mannen der meeste oostersche soorten van Terias bezitten, 
en dat dan bestaat in de aanwezigheid eener grovere, afwijkend 
gekleurde beschubbing, op de onderzijde der voorvleugels, aan 
beide zijden van den binnenrand der middencel of alleen aan diens 
buitenzijde. Bij Brigitta d en bij Harina & ontbreekt het kenmerk 
geheel. De laatstgenoemde soort onderscheidt zich buitendien door- 


dat ader 8 der achtervleugels lang vóór het eind van den voorrand, 


48 BENE KLEINE VERZAMELING LEPIDOPTERA 


reeds bij diens midden uitloopt en dat hunne aderen 6 en 7 vrij 
ver van elkander ontspringen, even ver als 5 van 6 is verwijderd. 
Bij Hecabe en Brigitta is dit niet het geval. 

Hier zij nog aangeteekend dat ook Zer. Laeta en Venata zich, 
in beide seksen, van Ter. Hecabe en Brigitta onderscheiden door 
den zeer nabij dien van 6 en 7 gelegen oorsprong van ader 5 der 
achtervleugels; deze drie aderen ontspringen bijna uit één, punt. 
Bij de beide laatstvermelde soorten is ader 5 aan haar begin vrij 


ver verwijderd van 6, die met 7 bijna uit één punt komt. 


Terias Alitha Felder, Wien. Ent. Monatschr. VI, p. 289 (1862). — 
Snellen, Tijds. v. Ent. 33, p. 274, pl. 11, fig. 3 4, 
(achterrand der achtervleugels te hoekig). 


Vier mannen. Zij zijn kleiner dan de Celebaansche in onze collectie. 
De man van deze soort heeft op de onderzijde der voorvleugels, 
aan de beide zijden van den binnenrand der middencel, eene 
grovere grijze beschubbing en ader 5 der achtervleugels ontspringt 
in beide seksen, ver van de genoegzaam uit één punt komende 
aderen 6 en 7. Hunne ader 8 loopt aan het eind van den 


voorrand uit. 


Papilio Dohertyi Rippon, Ann. and Mag. of Nat. Hist, Ser. 6, vol. 
XI, p. 294 (1893). 
Pap. Vordermani Snell., Tijds. v. Ent. 37 (1895) p. 191. 


Deze vlinder is wel de belangrijkste der kleine bezending. Hij 
werd, wat mij onbekend was, ruim een jaar vóór de beschrijving 
in het Tijdschrift door den heer Rippon gepubliceerd. Merk waardig 
is en blijft altijd de bij den man althans, steeds geheel donkere 
bovenzijde maar uit de opmerkingen bij de beschrijving van den 
heer Rippon, die over een veel aanzienlijker materiaal kon beschikken 
dan het onze, kan worden opgemaakt, dat later wel zal blijken 
dat Dohertyi als eene lokale variëteit van Nephereus Gray beschouwd 
moet worden. 

Daar Dokertyi op de platen van het werk van den heer Rippon, 
Icones Ornithopterorum, eene plaats zal vinden, is het onnoodig 


buitendien nog eene tweede afbeelding hier te leveren, 


VAN DE TALAUT-EILANDEN. 49 


Papilio Polytes L., Syst. Nat. Ed. Xp. 460, No. 7; id., Mus. Lud. 
Ur. p. 186 (2) — Aurivillius, Recensio Critica p. 11. 
Pap Pammon L., Syst. Nat. Ed. X p. 460, No. 8; id., 
Mus. Lud. Ulr. p. 189 (3) — Auriv., l. c. p. 13. 


Twee slechte mannelijke exemplaren, die merkwaardig goed 
overeenkomen met de door Mr. Piepers op Celebes verzamelde. Het 
wijfje van het Gelebaansche ras is afgebeeld door den heer Oberthür, 
Etud. Ent. IV, p. 48, pl. VI, fig. 4. 

Dat Theseus Cram., Alphenor Cram. en Nicanor Feld. (zie de 
citaten in Kirby's Catalogus), geene van Polytes verschillende soorten 
vormem, mag thans wel als uitgemaakt worden beschouwd. Het 
blijkt trouwens ook duidelijk uit eene reeks van 52 exemplaren 
van verschillende landen in onze collectie. Intusschen moet worden 
opgemerkt dat het, in het Tijds. v. Ent. 32, p. 394, als van 
Nieuw-Guinea afkomstige wijfje van Polytes vermelde exemplaar, 
inderdaad een wijfje van Pap. Ambrax Boisd. is. Polytes schijnt 
op Nieuw-Guinea niet voor te komen en door Awbrax te worden 
vervangen. Opmerkelijk is de overeenkomst tusschen vele wijfjes 
van Ambrax met de ongestaarte wijfjes van Polytes, zooals die op 
Halmaheira en Ternate vliegen, terwijl de mannen toch zeer goed 
te onderscheiden zijn. Misschien is dit feit nog niet voldoende in 
het licht gesteld, 


Papilio Severus Cram., III, p. 153, pl. 277 A, B. 


Een slecht exemplaar, De witte band der achtervleugels die tot 
den binnenrand doorloopt, heeft boven ader 4 slechts een derde 
der breedte, bij Cramer’s afbeelding vergeleken en bij den staart- 
hoek der voorvleugels ziet men eene geelwitte streep, zooals die 
ook bij exemplaren van de Sangir-eilanden voorkomt. 

Alles goed beschouwd, beginnen de grenzen tusschen Severus 
Cram. en Hzpponous Feld.. Wien. Ent. Mon. VI p. 283; id. 
Novara p. 104, pl. 154 ook wel wat onzeker te worden; het is 


niet ondienstig, hierop te wijzen. 


Papilio Rumanzovia Eschscholtz, Kotzeb. Reise p. 204, pl. 2, fig. 4, 
Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 4 


50 EENE KLEINE VERZAMELING LEPIDOPTERA 


a, b (g) (1821) — Semper, Schmett. der Phil. I p. 279, 
pl. B, fig. 9 (rups en pop) (4892). 


Pap. Krusensternia Eschsch. p. 205, pl. 3, fig. 5, a, b 
(3) — Oberthür, Trans. Ent. Soc. of Lond. 1879, p. 229. 
Pap. Emalthion Hübn., Samml. Exot. Schmett. (na 1822). 


Een man, geheel met Eschscholtz’ afbeelding overeenkomende ; 
alleen zijn de roode vlekken op de onderzijde der achtervleugels 
een weinig meer blaauwwit bestoven en ziet men aan hunnen staart- 
hoek op de bovenzijde een zwart, rood geringd vlekje. Aumanzovia 
is geene variëteit, zooals men naar Kirby's Catalogus zoude denken, 
maar het wijfje en daar de beschrijving eene pagina vroeger komt 
dan die van Arwsensternia, heeft de eerste naam de voorkenr. 

Emalthion Hübner is een jonger naam; zie Semper, Schm. d. 
JE) ru PS Le ME ES 

Pap. Neesius Zincken, in Kirby’s Catalogus hier geciteerd, be- 
hoort bij Now. 

Rumanzovia, die ook op de Sangir-eilanden vliegt, schijnt op de 


Philippijnen volstrekt niet zeldzaam te zijn (verg. Semper). 


Papilio Agamemnon L., Syst. Nat. Ed. X p. 462, No. 24; id., 
Mus. Lud. Ulr. p. 204. > 


Een zeer groot wijfje van 92 mm. vlugt. Het heeft dus nog 
2 mm. meer vlugt dan een wijfje van Celebes in onze collectie , 
ook is de spits der voorvleugels slechts weinig minder puntig dan 
daar, de staart der achtervleugels even lang en de groene vlekken 
eveneens. Zoodoende komt het, behalve in grootte, vrij wel overeen 
met Aegistus Cram. IT, p. 15, pl. 106 CG, D (nec L.), volgens 
Dr. Aurivillius (Recensio Critica p. 24), de typische afbeelding 
van Agamemnon L. 3 

De exemplaren van Sumatra, Nias, Java en West-Borneo in 
onze collectie zijn allen merkbaar kleiner en hebben grooter groene 
vlekken. Bij onze voorwerpen van de Molukken, en vooral bij die 
van de Salomons-eilanden, zijn de vlekken der achtervleugels (die 
ook op ader 4 korter gestaart zijn), kleiner dan die der voor- 


vleugels, zelfs met een neiging om geheel te verdwijnen, zooals 


VAN DE TALAUT-EILANDEN. 51 


met die der twee buitenste rijen geheel geschiedt bij de var. 
Neupommeriana Honrath. Berl. Ent. Zeit. 31 (1887) p. 350, pl. 
VI, fig. 4. Die variëteit vliegt echter niet in Duitschland , zooals 
men welligt naar den naam zou vermoeden, maar op Nieuw-Britannié. 

Hier zij nog aangeteekend, dat de in dit Tijdschrift, deel 37, 
p. 71, pl. 3, fig. 3 beschreven en afgebeelde variéteit ook op het 
Leidsch Museum van Borneo, en in de collectie van den heer 


Oberthür uit China aanwezig is. 


HETEROCERA. 


Euchromia Polymena L., Syst. Nat. Ed. XII, 1, 2 p. 806, No. 40. — 
Cramer. I> ps 207 ply 43° D: 


Twee exemplaren. De vlekken der schouderdeksels zijn rood 
(echter wit aan den wortel, gelijk veelal ook bij exemplaren van 
Celebes), de eerste ring van het achterlijf is geelwit, op den rug 
roodgeel en alleen de ringen 4 en 5 rood. Zij behooren dus tot 
Celebensis Butler, Journ. of the Linn. Soc. of London XII, p. 364, 
die ik echter niet anders dan als een lokaal ras der tamelijk 
variabele Polymena kan beschouwen. 

Op Cramer’s afbeelding zijn ook slechts twee ringen van het 
achterlijf rood en hij geeft het vaderland van zijn origineel wel 


verkeerd op als te zijn «Kust van Guinee. » 


Nyctemera Latistriga Snell, Tijds. v. Ent. 22 (1879), p. 72, 
pl. 6, fig. 5; id., 28 p. 38 (1885); id. , 32 p. 396 (1889). 


Drie exemplaren. Zij verschillen eigenlijk niet van de Javaansche 
in onze collectie. De (stijve en harde) afbeelding in het Tijdschrift 
is naar exemplaren van Celebes gemaakt. Bij deze is de witte 
dwarsband der voorvleugels smaller , ook duidelijker door het donkere 
aderbeloop in vlekken verdeeld, zoo mede de vaalzwarte rand der 
achtervleugels breeder dan bij voorwerpen van Java, Sumatra en Nias, 

Dr. Staudinger verzendt Latistriga ook als Nyct. Albicostata 
s. in litt, 


52 BENE KLEINE VERZAMELING LEPIDOPTERA V. D. TALAUT-EILANDEN. 


Nyctemera Evergista Cram., IV, p. 155, pl. 369 E. 
Abraxas Evergistaria Guenée, Uran. et Phalén. II p. 203. 


(naar Cramer beschreven). 


Een wijfje. Zvergista schijnt zeer te variéeren en deres Boisd. , 
Astrolabe, p. 198, zoo mede Agagles id., p. 198, zullen welligt 
daarmede moeten worden vereenigd, misschien zelfs wel Müllers 
Snell. v. Voll, Bijdrage p 7 (Carissima Swinhoe, Trans. Ent. Soc. 
of Lond. 1891, p. 477, pl. 19, fig. 4. — Hampson, Moths ot 
India II, p. 46), maar wij hebben nog geen Moluksch mannetje 
gezien dat bij onze beide wijfjes van Ceram en de Talaut-eilanden 
kan gebragt worden en dus zij dit vermoeden slechts met groot 
voorbehoud geuit. 

De genera Deilemera en Nyctemera verschillen niet. Het hoofd- 
onderscheid dat Hampson vermeldt, bestaat eigenlijk niet. De aan- 
hangcel der voorvleugels is bij beiden even lang. | 

Tot stichting van hen, die aan Hübner’s Verzeichniss eenige 
wetenschappelijke waarde willen toekennen en er iets meer in zien 
dan een zeer onbeholpen Catalogus, zij hier nog aangeteekend, dat 
de soorten van Nyctemera tweemaal in het boekje voorkomen, eens 
op p. 178 onder den «coitus »-naam « Nyctemerae » en vervolgens 
op p. 306 onder den naam: «Orphani», doorspekt met allerlei 
willekeurige naamsveranderingen en drukfouten, Daar de naam 
Leptosoma Boisd., Snell. v. Voll. niet in aanmerking kon komen, 
moet in dit geval Walker, Cat. 2, p. 391 (1854) als auteur van 
het genus gelden. 


29 Februari 1896. 


53 


LS TE OMR DE TE CNE 


AUG AR Latr. 


FIRST PART: 


ORIBA TET Dug: 


with synonymical notes and other remarks 


BY 


Dr. A.C. OUDEMANS, Jz. 


Phthiracarea Perty. 
(Hoplophora Koch.) 


41. (Hoplophora) globosa Koch. — In decaying leaves, De Steeg, 
Aug. — In damp moss, Zutphen, Aug. — 

2. (Hoplophora) ferruginea Koch (straminea Koch). — In decaying 
leaves, De Steeg, Aug.; Brummen, Aug. — In damp moss, 
Zutphen, Aug. — 

3. (Hoplophora) lucida Koch. — In decaying leaves, De Steeg, 
Aug. — In damp moss on Salie sp., Sneek, May, July. — In 
damp moss, Zutphen, Aug. — 

4. (Hoplophora) laevigata Koch. — In decaying leaves, De Steeg, 
Aug.; Brummen, Aug. — In damp moss, Zutphen, Aug. — 

5. (Hoplophora) nitens Nic. (dasypus CLAP. non Duc.) — In decaying 
leaves, Brummen, Aug. — 

6. (Hoplophora) magna Nic. — In decaying leaves, De Steeg, 
Aug. ; Ruurloo, Aug. — 

7. (Hoplophora) sp. — In damp moss, Zutphen, Aug. — 

8. (Hoplophora) sp. — In damp moss, Zutphen, Aug. — In decaying 
leaves, De Steeg, Aug.; Ruurloo, Aug, — 

9. (Hoplophora) sp. — In decaying leaves, Lochem, Aug. — 

10. (Hoplophora) sp. — In damp moss, Zutphen, Aug. — 


54 LIST OF DUTCH ACARI. 


Ph Ta ca rus PERRY: 

11. Phthiracarus sp. — In damp moss, Zutphen, Aug.; Langweer, 

June, — In decaying leaves, De Steeg, Aug.; Lochem, Aug. — 
. Nothrinae. 
Oppia GRUBE. 

12. Oppia bipilis Herm. (badia Kocn.) — In decaying leaves, De 
Steeg, Aug. — 

13. Oppia exilis Nic. — Patria, Dr. Everts. — Utrecht, June. — 
In a roof-gutter, Utrecht, June. — On the head of a gardener 
in several specimens, causing a troublesome itch, Utrecht, 
July. — 

14. Oppia sp. — On a species of Boletus, Ruurloo , July. 


(Leiosoma Nic.) 


15. (Leiosoma) flavipes Koch. — In decaying leaves, Lochem, 
Aug. ; Brummen, Aug. — 

16. (Leiosoma) fuscus Koch. — In decaying leaves, De Steeg, 
Aug.; Brummen, Aug. — In damp moss, Langweer, June — 

17. (Leiosoma) ovatus Koch. — In decaying leaves, Brummen, 


Aug. — In damp moss, Zutphen, Aug. — 


18. (Leiosoma) subterraneus KocH.-— In damp moss, The Hague, 
Dr. Everts. — 

19. (Leiosoma) nitens GEOFFR. — In decaying leaves, Brummen, 
Aug. — 

20. (Leiosoma) sp. — In decaying leaves, Brummen, Aug. — 

21. (Leiosoma) sp. — In decaying leaves, Brummen, Aug. ; 


Lochem, Aug. — 
Gepheus Koch 
22. Cepheus lutus KocH. (Tegeocranus cepheiformis Nic — In decaying 
leaves, Langweer, June; Zutphen, Aug.; Lochem, Aug. — 
23. Cepheus minutus Kocu. — In decaying leaves, Lochem, Aug. ; 
Brummen, Aug. — In damp moss, Langweer, June ; Zutphen, 
Aug, — 
24. Cepheus (Carabodes) coriaceus Koen. — In a ditch on Lemua , 


quite living, Utrecht, Apr, — 


25. 


27. 


29: 
30. 


31. 


32. 


33. 
34. 
39. 


36. 


LIST OF DUTCH ACARI. 55 


Cepheus sp. — In decaying leaves, Brummen, Aug. ; Lochem, 
Aug. m damp moss, Zutphen, Aug. — In moss on a Salia, 
Sneek, May. — 
. Cepheus sp. — In decaying leaves, De Steeg, Aug. — 
Cepheus sp. — The remains of a dead nympha, resembling the 


nympha of Cepheus latus KocH, found in decaying leaves, 
Lochem, Aug. — As I found in the same locality Cepheus 
minutus Koen, and an other species, the nympha may be that 


of one of these two species, but I am not quite sure of it. 


(Cepheus Nic.) 


. (Cepheus) tegeocranus Herm. (vulgaris Nic.) — In decaying 


leaves, De Steeg, Aug. — 


(Cepheus) latus Nic. — In damp moss, The Hague, Dr. Everts.— 
(Cepheus) sp. — A nympha, resembling that of (Cepheus) 


tegeocranus Herm, in decaying leaves, De Steeg, Aug. — 


Belba Von HEYDEN. 


Belba geniculata Linn. (clavipes Herm.) (nodipes Kocu.). — 
Larva in moss on a Salix, Sneek, May. — Nympha in moss 
on a Salix, Sneek, May; in decaying leaves, Lochem, Aug. 
— Fullgrown in moss on a Saliw, Sneek, May; in damp moss, 
The Hague, Dr. Everts; in decaying leaves, Lochem , Aug. — 
Belba sp. — Larva, in decaying leaves, Lochem, Aug. — 
Fullgrown, Loosduinen, Dr. van Hasselt; in decaying leaves, 


Lochem, Aug. ; De Steeg, Aug. — 


Hermannia Nic. 


Hermannia gibba Koen. — In damp moss, Ruurloo, Aug. — 
Hermannia sp. — In damp moss, Zutphen, Aug. — 
Hermannia sp. -- A larva, perhaps of Hermannia gibba Koch, 
in damp moss, Ruurloo, Aug. — 

Hermannia sp. — A larva, perhaps of Hermannia crassipes 


Nic. — In decaying leaves, Lochem, Aug, 


56 


37. 


38, 


39. 


40. 


41. 


42. 


43. 


44. 


45. 


46. 


47. 


48. 


LIST OF DUTCH ACARI. 


Eremaeus Kocu. 


Eremaeus cymba Nic. — In damp moss, Zutphen, Aug. 
Nothrus Kocx. 
Nothrus pallens Koch. (non Can. Fanz.) — In decaying leaves, 


Lochem, Aug. — 
Nothrus sp. — In decaying leaves, Lochem, Aug. ; De Steeg, 
Aug. —- In damp moss, Zutphen, Aug.; Langweer, June. — 


On Campanella edulis, Ruurloo, July. — 


Nothrus sp. — In decaying leaves, Lochem, Aug.; Ruurloo, 
Aug. — In damp moss, Zutphen, Aug.; Langweer, June. 
Nothrus sp. — On Pteris aquilina, Plasmolen, July. — On 
Boletus sp. Ruurloo , July. — 
Nothrus sp. — In decaying leaves, Brummen, Aug. 
Hypochthonius Kocu. 
Hypochthonius pallidulus Kocu. — In decaying leaves, Ruurloo, 
Aug. — 
Oribatinae. 
Pelops Kocx. 
Pelops acromios HERM. non Koch. — In decaying leaves, 


Zutphen, Aug.; Ruurloo, Aug.; De Steeg, Aug. — In damp 
moss, Zutphen, Aug. — 

Pelops fuligineus Kocu. (laevigatus Nic.) — In moss on Salie sp., 
Sneek, May. — 


Oribates LATR. 


Oribates coleoptrata Linn. (ulatus Her.) (dorsalis KocH.) — 
In damp moss, Zutphen, Aug. — In decaying leaves, De Steeg, 
Aug. — 

Oribates flammula Kocu. (quadricuspis GRUBE) — In decaying 
leaves, De Steeg , Aug. — In moss on Saliw sp., Sneek, May. — 
The Hague, Dr. Everts. — 

Oribates humeralis HERM. — In damp moss, Zutphen, Aug. — 
The Hague, Dr. Everts, 


LIST OF DUTCH ACARI. 57 


49. Oribates seminulum Panz. (lapidarius Luc.) — In damp moss, 
Ruurloo, Aug. ; The Hague, Dr. Everts. — In decaying leaves, 
Ruurloo, Aug. — 

50. Oribates ovalis KocH. (punctata Nic.) — In decaying leaves, 


51. 


52. 


53. 


04. 


55. 


56. 


57. 


58. 


99. 


60. 


65. 


66. 
67. 


De Steeg, Aug.; Ruurloo, Aug.; Lochem, Aug. — In damp 
moss, Ruurloo, Aug.; Langweer, June; Sneek, July. — 

Oribates ephippiata KocH. — In a roof-gutter, Utrecht, June. 
In decaying leaves, Lochem, Aug. -— On Campanella edulis, 


Plasmolen, July. — 


Oribates facula Kocu. — The Hague, Dr. Everts. 

Oribates setosus KocH. — Patria, Dr. Everts. — On Lemna 
major, Utrecht, May. — 

Oribates punctum KocH. — In decaying leaves, Ruurloo, Aug. ; 
De Steeg, Aug. ; Brummen, Aug.; Lochem, Aug. — In damp 
moss, Langweer, June; Zutphen, Aug.; Ruurloo, Aug. — 
Oribates climatus Kocu. — In moss on Salix sp., Sneek, May. 
Oribates pallidula Kocu. — In decaying leaves, Lochem, Aug. 
Oribates rubens Koen. — In damp moss, Zutphen, Aug. 
Oribates fuscomaculata KocH. — In moss on Salix sp., Sneek, 
May. — 

Oribates nitens Nic. — In decaying leaves, Zutphen, Aug. ; 
De Steeg, Aug. — In damp moss, Ruurloo, Aug. — 
Oribates semirufa KocH. — In decaying leaves, De Steeg, 
Aug. — 
. Oribates sp. — In decaying leaves, Lochem, Aug. — In damp 
moss, Langweer, June; Zutphen, Aug. -— 

. Oribates sp. — In decaying leaves, De Steeg, Aug. -- 

. Oribates sp. — In decaying leaves, De Steeg, Aug. — 

. Oribates sp. — Three larvae resembling those of Oribates 
punctata Mich. 

Oribates sp. — One larva resembling that of Oribates quadri- 


cornuta MICH. 
Gen.? sp.? — In damp moss, Zutphen, Aug. — 
Gen. ? sp. 2 — Idem. 


68. Gen. ? sp. ? — In decaying leaves, Ruurloo, Aug. — 


58 LIST OF DUTCH ACARI. 


Remarks. 

4. — The genus Acarus, founded by Linné, 1735, in his 
Systema Naturae, Ast edition, contained up to the year 1769 all 
the mites known to him both by own observation, as well as by 
that of other authors. In 1769 Mürrer created the genus Hydrachna, 
including all the fresh water mites, known to him. Fasricius in 
his Genera Insectorum, 1777. made a third genus, viz: Trombidium, 
based on Acarus holosericeus LINN. , giving to the genus this name, 
as this species by its sparkling scarlet colour resembled a drop of blood. 

Up to 1795 these three genera were ranged with Lepisma, 
Podura, Termes, Pediculus, Pulex, Phalangium, Aranea, Scorpio, 
Cancer, Monoculus, Oniscus, Scolopendra, Julus, and several new 
subgenera and genera, created by FABRICIUS and GMELIN, into the 
order of Jusecta Aptera. — In this year LATREILLE created the 
genera Argas, Atomus, Ixodes, Bdella and Parasitus, which he 
put together with the already existing three genera, and with 
Pycnogonum, Siro and Chelifer into the family of « Tiques » i. e. 
« Mites » (Magazin Encyclopédique). 

Instead of the French name «Tiques» he used the term 
« Acares» in his Précis des caractères génériques des Insectes, 
disposées dans un ordre naturel, 1797. Though this term has a 
French final syllable, it is a pure /afin word; it is the plural of 
the latin dearus. LATREILLE joined to his « Acares» some few 
other genera, which he believed to be true Mites. Though we know 
at present, that these genera, viz: Nycteribia, Pycnogonum, Siro, and 
Chelifer are no mites, and were therefore subsequently removed 
from them, we have here in the term « Acares» ( = Acari) the 
‚first and oldest denomination of the group that contains all the mites. 

Synonyms of the term Acari are the following: 

1802, Acaridiae, Larr. (« Acaridiens ») Hist. Nat. Crust Ins. ; 
LATREILLE in Cuv. Regn. Anim. (4st ed. III, index, 1817 : Nirzscu 
in Ersch und Grub. Allg. Encycl. Wiss. I, p. 249, 1818; HERING 
in Nov. Act. Nat. Cur. 4838; van Leeuwen; Verh ov. d. Schurft 
d. Dieren, 1847. 

1804, Holetra, HERMANN Mém. Apt. p. 11: LATR. in Coy, 


LIST OF DUTCH ACARI. 59 


Regn. Anim. ist ed. III, p. 113, 1817; Herine in Nov. Act. 
Nat. Cur. 1838. 

4814, Monomerosomata LrAcH in Trans. Linn. Soc. XI, 

1817, « Acarides» Later. in Cuv. Regn. An. ist ed. III, p. 116; 
Acarides VON HEYDEN in Oxen’s Isis of 1826 ; « Acarides » WALCKE- 
NAER Hist. nat. Apt. I., p. 40, 1837; Gervais Apt. III, p. 132, 
1844. 

1818, Acarina Nrirzscn in ErscH-GRruB. Allg. Enc. I, p. 249: 
« Acariens» Gervais Apt. III, p. 132, 1844; Acarina VAN DER 
Hoeven, Handb. Dierk. p. 667, 1849; Gruse Middendorf’s sibir. 
Reise, Paras., p. 37, 1851; KoLENATI Paras. Chiropt, p. 15, 
1867; GRuBE in Arch. Nat. Liv. Ehst. Kurl. (2) 1, p. 455, 1859; 
GERSTÄCKER Handb. Zool. II, p. 339, 1863; Gieser Naturg. 
Thierrh. IV, p. 390, 1863; GEGENBAUR Grundz. Vergl. Anat. 
p. 350, 1870; Hartinc, Grondb. Dierk. III, p. 346, 1870; BRADY 
in Proc. Zool. Soc. p. 303, 1875; BRADY, ibid. p.25, 1877. 

1834, Hologastra Duc. in Ann. Sc. Nat, 

1834, Acarulistae Duc. ibid. 

1834, Acarenses Duc. ibid. 

1347, Acarinae VAN LEEUWEN Verh. Schurft. d. Dieren. 

1860, Acarida ENGELMANN Bibl. Zool. p. 460; MARSCHALL 

Nomenel. Zool. p. 393. 1873. 

The term Acarı is also used by Kock in his Uebers. d. Arachn. 
Syst. III. p. 7, and by Neuman in Kong. Vet. Acad. Förh. 1875, 
Haye pes boo, 

For the hexapod larvae the term Wicrophthira was proposed by 
LATREILLE in his Consid, géner. and in his Gen. Crust. , Ins. both 
of 1806, and used also by KoLENATI in his Paras. d. Chiropt. p. 
15, 1857, and the term Leptides by SuNDEvAL in his Conspectus 
Arachnidum, 1833. ; 

2. As to the name Molelra, several authors on deari assert 
that HERMANN gave that name to a mixtum compositum of Acari, 
Pycnogonids and Phalangita, and the one author copies this mea- 
ning from the other. And indeed this was not HERMANN’s intention, 


He created the term Holetra for the group of the « mztes». In 


60 LIST OF DUTCH ACARI. 


1804, or better in 1794, for HERMANN’S work appeared ten 
years after his death by the care of his father, Pycnogonids were 
called miles too, and so it cannot surprise us that HERMANN 
placed these animals into his Holetra without any objection. But 
he brought the genus PAalangium into this group with some doubt. 
He says p. 11: 

«Jai ajouté le genre des faucheurs (phalangium), qui me paroit 
offrir le méme caractère, en n’y comprenant cependant que la pha- 
langium opilio et les espèces semblables, à l’exclusion de celles, 
qui en différent trop.» 

3 The oldest name for the group of Oribates and its congeners 
is that given by Ducès in 1834 viz: Oribatei; also used by GERVAIS 
Apt. III p. 153. Afterwards Kocu chose the expression Carabodides in 
his Uebersicht des Arachnidensystems, 1842. VAN DER HOEVEN created 
the term Notaspidea in his Handboek der Dierkunde 1849, p. 669; 
NicoLET called it Oribatidés (Oribatidae), 1855, which term was 
also used by GERSTÄCKER in his Handbuch für Zoologie II. p. 342, 
1863, by, Hartinc in his Grondbeginselen der Dierkunde III. 
p. 350, who cited as synonym VAN DER Horven’s Notaspidea, 
1870; by Donwaprieu, 1875, in his Recherches sur les Tétraniques ; 
by Gervais and VAN BENEDEN, 1869, in their Zoologie medicale, 
1869. II, p. 455. and by Micnın, 1876, in the Journal d’Ana- 
tomie et de Physiologie, XII, 293. — GRUBE called these mites 
Carabodidae in 1859 (Arch. Nat. Liv. Ehst. Kurl. (2) [, p. 434, 
461); ANDERSON Oributides in 1863 (Oefv. Kong. Vet. Acad. Förh. 
p. 186); CanestRINI and Fanzaco Oribatidi in 1877 (Att. R. 
Ist. Ven. Sc. Lett. Art. (5) II) and Oribatini in 1877 (Att. R. 
Ist. Ven. Sc. Lett. Art. (5) IV, p. 8). 

4, — Mürrer denied by Linné and De GEER? — As I said 
above, MilLLeR created the genus Hydrachua already in 1769, 
and not in 1776, in his Zool. Dan. Prod., as is so often believed 
and asserted. In the preface of his valuable work, entitled /lydrachnae , 
quas in aquis Daniae palustribus detexit, ete. . . ., Lipsiae, 1781, 
he-tellssusp VE 


Duodecim iam effluvere anni, ex quo insectorum genus, plurimis 


LIST OF DUTCH ACARI. 61 


ignotis speciebus refertum, eorumque nomina specifica in novellis 
Danicis, Germanicis et Gallieis, ut Entomologis stimulum novi 
cognoscendi generis excitarem , publiei iuris feci; Hydrachnas dixi 
seu araneas aquaticas, quia araneas et acaros lerrestres maxime 
referunt, in aquis tamen semper degunt. » 

And again p. IX: 

«Ipse numerum Hydrachnarum quadragenarium anno 1769 
nominibus specificis in publicum prolatum aliis negotiis, observa- 
tionibus praesertim rei herbariae, animaliumque marinorum et 
intestinalium distractus, septem tantam augere potui ». 

I mention this fact, because I nowhere met with it. Even in the 
papers of Scandinavian authors I never found a citation of MiLLER’s 
List of 1769. MüLLER sent a copy of his list to DE GEER, but 
apparently DE GEER did not give much attention to it. We read 
viz. in MürLLer’s above mentioned work p. XXX: in the paragraph 
on Hydrachna buccinator (Acarus caudatus DE GEER.): - 

«Nomine triviali caudatum minus bene suum dixit Acarum 
immortalis & de Entomologia optima meritus de Geer, cum ex enu- 
meratione Hydrachnarum 1769 edita, eique missa , plures cauda- 
tarum species dani scire potuerit. » | 

Indeed a very fair but severe reproach! 

The Scandinavian waters are abundant in water-mites, as we 
learn from writers of this century. The more remarkable is the 
fact that Linné, who has so well known the most common water 
hexapods did not met with the brigt coloured Hydrachnids. 
MULLER too wonders at the fact, p. VI: 

« Mirandum sane, Linnaeum, tanto discipulorum numero stipa- 
tum, nullam omnino noscere Hydrachnam; viderunt certe, cuique 
enim aquas palustres inspicienti oberrant at nomine acarı aquatici , 
et genere et specie ab omnibus Hydrachnis diversi, atque confusis 
Linnaei synonymis obfuscati, hanc gentem, uti Planarias nomine 
Fasciolae hepaticae derelictui habuerunt, mihiqui abundantem ani- 
malculorum messem reliquerunt. His tamen collectis, singulatim 
dispositis, ac publice indicatis, cur tamen ignorare persistant , 


nostrae non est indaginis », 


62 LIST OF DUTCH ACARI. 


The fact is striking, indeed. What may have been the reason 
that the Scandinavians DE GEER, Linné and his discipels denied 
MiiLLer’s paper? Because he was a Dane? 

MüLLER does not mention in his work about Hydrachnids the 
title of his Enumeration of the water mites of 1769. I have in 
vain searched for this title in bibliographicat works, either in works 
on Acari, or in monographs on Hydrachnids. 

5. In 1830 Perry found a species of mite, to which he gave 
the name of Phthiracarus contractilis. He made several drawings 
of it and sent them to his entomological friends. It was not before 
the year 1841, that he published his finding in his work entitled 
Allgemeine Naturgeschichte als philosophische und Humanitätswissen- 
schaft für Naturforscher, etc. 3d Vol. p. 874, His mite was very 
curious, and could not be placed into one of the genera known to 
him; so he gave it the name, which I have already mentioned. 
But Perry also made a group apart for his mite, which he called 
the family of PAthiracarea. As he did not publish the drawings, 
CLAPAREDE asked him for them and should like to publish tbern. 
CLAPAREDE immediately recognised the mite to be a kind of Hop- 
lophora, but as he did not know any Hoplophora with three claws, 
he doubted of the correctness of Perry s observation, and declared 
Phthiracarus to be a synonym of Hoplophora Koch. Now since 
BERLESE refound a Hoplophora with tree claws, the genus Phthira- 
carus of Perry must be rehabilitated, and the name Tritia which 
BERLESE gave to his tridactyle Moplophora is only a synonym of 
Phthiracarus Perty. — As to the name Phthiracarea, I am of 
the opinion, that, since the group of Oribatei is divided into some 
smaller groups, the one of which contains the genera Hoplophora 
Koch and Phthiracarus Perry (= Tritia BERLESE), the name 
Phthiracarea must be kept for this group, and that there is no 
reason to give to this group another name, viz: Hoplophorinae. 

6. — The name Hoplophora Koch, 1836, cannot be kept, as 
Perry used this name already in 1830 for Orthoptera, and GERMAR 
in 1833 for Hemiptera. 


7, The name Notaspis HerM., 1804, is synonym to Oribates LATR, 


LIST OF DUTCH ACARI. 63 


— Notaspis Koch, 1836, belongs to the Gamasides. — Notaspis 
Nıc,, 1855, cannot be kept, as WALKER used this name already 
in 1834 for Hymenoptera. -- Koch created a genus Oppia for 
Oppia glaucina Koch as type. This is evidently a /arva of a Bella 
(Damaeus), and therefore Oppia Koch is synonym to Bella. Now 
GRUBE proposed for NıcoLer’s Notaspis the name Oppia of Koch. 
So we have Oppia GRuBE 1859 (= Notaspis Nic. 1855). 

8. — The name Letosoma Nic. 1855 cannot be kept, as STEPHENS 
used already this name for Coleoptera, in 1831, CHEVROLAT in 1837 
for Coleoptera too, and Vicror in 1839 for Myriapoda. 

9. — The name Cepheus Nic., 1855, cannot be kept, as Koch 
used this name already in 1836, with Cepheus latus KocH as type. 
NICOLET changed the name Cepkheus of-KocH without any reason 
into Tegeocranus, and the name of the type Cepheus latus Koch 
into Tegeocranus cepheiformis ! Not satisfied with such bungling he 
created a new genus with the name of Cepheus, and even gave to 
one of the species the name of Cepheus latus !!! 

10. Von HEYDEN created in 1826 the genus Belba for Notaspis 
corynopus HERM. as type. I do not know this species by own 
observation, but most probably it belongs to the same genus as 
Damaeus auritus Koch, the type of the genus Damaeus Koch. 
In this case the name of Damaeus Koch is synonym to Belba 
Heyp. — As Damaeus auritus KocH is a species with one claw, 
CANESTRINI and FANZAGO are wrong in giving the name of Belba 
to species with one claw, and Damaeus to those with three 
claws. 

11. — Von HEYDEN in 1826 created a genus Ziodes for No- 
taspis theleproctus Herm. as type. MicHaëL calls this species 
Nothrus theleproctus. 1 do not know this species by own ob- 
servation, but if MICHAËL is right in considering this species to be 
a Nothrus, the name of Ziodes should be rehabilitated, and Nothrus 
Koch 1836 is only a synonym of it. As Notaspis theleproctus 
Herm. has thick legs and an oval body, not a quadrangular one, 
I should like to place it into the genus Hermannia Nic. But in this 
case Hermannia Nic. should be a synonym of Liodes Von HEYDEN, 


64 LIST OF DUTCH ACARI. 


42. — As I have not yet had the opportunity to consult all 
the existing works on Orzbatei, I have on purpose avoided to give 
new names to the genera Hoplophora Kocn., Leiosoma Nic., Cepheus 
Nic., nor to the undetermined species, neither to the apparently 
new genus, to which the species n°. 66, 67 and 68 belong. 

13. The Oribatei wait for a throrough revision. The genera are 
not well defined. The species of the genus Nothrus (= Liodes Heyp ?) 
are said to have three claws, but I have species with one claw, 
and I am sure of it that they are not xymphae, but fullgrown. 
Among the species of Kocu, belonging to the genus Orihates of 
LATREILLE, there are several of which the wing-like expansions 
are not movable, and do not protect the legs. Many species of 
Koch are not well understood by later cbservers. Some species of 
Eremaeus have no arched abdomen, but a hollow one. Many species 
of Leiosoma have nymphae with fan-shaped hairs which stand in 
the circumference of the body, as many larvae of Cepheus Nic. have 
too. GRUBE has given the generic name Pelonia to such nymphae, 
though he doubted of the mature stage of these animals. Now it 
is clear that such species with the same nymphal aspect belong 
to one group (be it a genus or a so called family) and not to two 
groups in which species are intercalated with xymphae of quite a 
different aspect. 

44. As the term thorax in Arthropods is exclusively used for that 
part of the body, which bears the legs, the term cephalothorax 
cannot be used in Acari, as they have no distinct thorax. The 
cephalothorax of the spiders contains six segments, if we abandon 
the praeoral segment or segments. If the authors speak of cephalo- 
thorax in Acari, they mean that portion of the animal which only 
bears the head and the first two pairs of legs. Even in Hoplophora 
the first two pairs of legs belong to the so called cephalothorax, 
and the last two pairs to the so called abdomen. This is clearly seen 
when a Hoplophora with extended legs is crushed by a lateral pression ; 
then the body divides itself into two parts, one of which bears the 
head, two pairs of legs and the protecting shield, and the other 


bears the so-called abdomen with the last two pairs of legs. 


LIST OF DUTCH ACARI. 65 


45. In the enumeration of the genera I have followed PERRIER’S 
Traité de Zoologie, though I should at present not assert, that 
his arrangement is the best. I believe that Nothrus is the oldest 
type, and oplophora one of the younger. 

Langweer and Sneek are situated in the province of Friesland, 
Zutphen, Brummen, De Steeg, Lochem, and Ruurloo in the pro- 
vince of Gelderland, Plasmolen in the province of Limburg, Utrecht 
in the province of that name, and The Hague and Loosduinen in 


the province of Zuid-Holland. 


Sneek, April, 1896. 


Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 5 


Beschrijving van twee nieuwe soorten van 


Bey: RA EDEN 


EN AANTEEKENING OVER 
Hydrocampa Rivularis Moore, 


DOOR 


P. €. T. SNELLEN. 


In het voorgaande jaar ontving ik van wijlen den heer E. L. 
Ragonot te Parijs, die op zoo uitstekende wijze eene Monographie 
van de Phyciden, eene subfamilie der Pyralidina was begonnen en 
nu helaas! aan de wetenschap is ontvallen, een aantal Pyraliden 
ter bestemming en revisie. Hieronder bevonden zich verscheidene 
onbeschreven soorten, die ik den heer Ragonot aanduidde, in de 
verwachting dat hij voor de bekendmaking dezer soorten, voor zoo 
ver zij in mijne collectie niet vertegenwoordigd waren, zorg zoude 
kunnen dragen. Tot mijn leedwezen is, door het afsterven van den 
franschen Lepidopteroloog, die verwachting niet vervuld Onlangs 
echter weder twee soorten van Pyraliden, die tot de aangeduide 
nieuwe behooren, onder de oogen krijgende, meen ik wel te doen, 
die hier nu te publiceeren. Ik ben namelijk geen vriend van soorten 
«in litteris ». Voorloopig bepaal ik mij tot eene beschrijving; voor 
eene afbeelding hoop ik later te zorgen. De eerste dier soorten is 
eene Botys, die ik den naam geef van: 

Erratalis m. 

Van deze soort, waarvan ik thans zes mannen van 29—32 mm. 
vlugt voor mij heb, ontving ik er drie van den heer Ragonot, 


onder den naam Vitellinalis Kollar. Dat deze determinatie verkeerd 


» 


BESCHRIJVING VAN TWEE NIEUWE SOORTEN VAN PYRALIDEN. 67 


was, zag ik dadelijk. Kollar’s diagnose in von Hügel’s Kaschmir 
p. 492 luidt: Alis concoloribus flavis; posticis basi fusco nebulosis, 
margine flavescentibus; subtus omnibus fuscescentibus, extus dilu- 
tioribus en in de beschrijving zegt hy: «Man bemerkt auf der 
Oberseite dieser Flügel weder Linien noch Flecken, sondern die 
gelbe Farbe ist ziemlich ununterbrochen über die ganze Fläche 
verbreitet. Bei den Hinterflügeln erscheint van der Wurzel bis über 
die Mitte eine dreieckige Stelle dunkelbraun unterlaufen; gegen den 
Aussenrand sind sie blasgelb». Ik ken deze Vitellinalis, waarvan 
Kollar slechts één exemplaar (sekse niet vermeld) uit het Himalaya- 
gebergte had, niet in natura. Lederer zag de soort in het Keizerlijk 
Museum te Weenen; hij nam haar in zijn genus Botys op, zonder 
nadere bespreking. De naam is, volgens de beschrijving oordee- 
lende, zeker goed gekozen. 

Vitellinalis Ragonot i. litt. nu heeft op de geheele bovenzijde 
eene dof lichtgrijze grondkleur, herinnerende aan die van Botys 
Ablactalis Walk. (Murinalis Pagenst.). die in Zuid-Afrika, Indié, 
op Ceylon, Java en Amboina is waargenomen en aan Dot. Auso- 
nialis Snell. van Sikkim. De tint van het gris is echter onzuiverder, 
bijna zooals bij de europesche Terrealis., echter geheel zonder glans. 
Men ziet op de voorvleugels twee zeer flaauwe, gewoon gevormde, 
iets donkerder dan de grond gekleurde dwarslijnen, (de eerste schuin 
en ongebogen) een zwart, gebogen streepje op de dwarsader en 
nog eene donkere stip daarvoor, op drie vierden der middencel. 
Vöör de donkerder dan de grond gekleurde franjelijn loopt nog 
eene dergelijke en de franje is grijs, als de vleugel. De onderzijde 
is grijswit, in cel 1 der voorvleugels bijna wit, op de achter- 
vleugels lichter dan op het voorste paar, vooral tegen den binnen- 
rand. Men ziet flaauwer donkere middenstreepjes en sporen eener 
donkere booglijn. 

De lipvoelers zijn anderhalfmaal zoo lang als de kop, spits, plat, 
snuitvormig, voorts tweekleurig, namelijk graauwbruin, onderaan 
helderwit. Het achterlijf is ruim anderhalfmaal zoo lang als de 
achtervleugels, dun, spits, op den rug grijs, op den buik bijna 


wit, als de borst, Pooten lang, dun, alle scheenen onverdikt, ge- 


68 BESCHRIJVING VAN TWEE NIEUWE SOORTEN VAN PYRALIDEN. 


woon gespoord (middensporen der achlerpooten op twee vijfden) , 
de buitensporen korter. Voorscheenen half wit en zwartgrijs, de 
andere buitenwaarts grijs, de lange dunne tarsen allen wit. Sprieten 
geheel draadvormig, naakt, bijna drie vierden zoo lang als de voor- 
vleugels. Punt der voorvleugels duidelijk, ook de staarthoek der 
achtervleugels wier achterrand flaauw gebogen is. 

De tweede soort meen ik, ondanks eenige kleine afwijkingen , 
tot het genus Pygospila te moeten brengen. Ik noem haar: 

Evanidalis m. 

Een 4 van 42 mm. vlugt. 

In haar geheele voorkomen herinnert deze nieuwe soort zeer sterk 
aan Pygospila Tyres Cram., II p. 124 pl. 263 C. — Lederer, 
Beitrag zur Kenntniss der Pyraliden p. 113 (Zyresalis Guen. Delt. 
et Pyr. p. 312). Grootte, kleur en teekening hebben veel over- 
eenkomstigs, de bovenzijde van het lyf en die der vleugels zijn 
ook donker paars met eenigen kopergloed, de teekening van het 
ligchaam bestaat uit witte lijnen, die der vleugels uit witte, iets 
paars getinte vlekken en stippen, bijna geheel als bij Zyres, maar 
de vlekken zijn allen kleiner, ten deele minder scherp, als met 
eene neiging tot verdwijnen, wat ook met sommigen het geval is. 
Zoo ontbreken bij Mvautdalis de drie witte vlekjes voor den achter- 
rand der voorvleugels in de cellen 2—4, vervolgens de stip onder 
de groote langwerpig vierkante vlek op de helft van cel 14; op de 
achtervleugels mist men de drie witte streepjes aan den wortel der 
cellen 2—4 en tusschen het witte streepje aan den wortel en het 
vlekje, op drie vierden van cel 1d en den binnenrand ziet men 
slechts een paar zeer flaauwe, witachtige vegen. De onderzijde is 
voorts grijzer dan bij Zyres en de, even als daar, aan de boven- 
zijde vrij wel gelijke paarswitte teekening, komt slechts zeer flaauw 
uit. 

Wat echter belet om deze verschillen slechts als eene variëteit 
van Tyres te beschouwen, is het volgende : De draadvormige sprieten 
zijn de helft dikker dan bij 7yres en ook langer; zij reiken tot 
vier vijfden van den voorrand des voorvleugels, dáár tot drie vierden. 


Het achterlijt is langer, even lang als bij Lomotropa Costiflexalis 


BESCHRIJVING VAN TWEE NIEUWE SOORTEN VAN PYRALIDEN. 69 


Guen., op twee derden dunner dan bij Tyres terwijl het laatste 
derde weder knodsvormig verdikt wordt: het is dus geheel anders 
gevormd. Op de onderzijde der achtervleugels ziet men een lang, 
smal schubbenkammetje op het wortelderde van ader 4, dat bij 
Tyres ontbreekt en de aderen 7 en 8, die 7yres tot een derde 
vereenigd zijn en verder regelmatig uiteenwijkend verloopen , 
raken elkander bij Mvauidalis slechts op één punt (13 millim. van 
den oorsprong van ader 7) en loopen verder iets gebogen, ongeveer 
evenwijdig. Op de beschreven plek, ook nog in de middencel en 
in cel8, is bovendien de beschubbing dik, villachtig en maakt het 
aderbeloop onduidelyk. Dit zijn vijf punten welke niet alleen on- 
twijfelbaar een specifiek verschil aanwijzen, maar zelfs streng ge- 
nomen, bij den huidigen toestand van de systematiek der Pyralidina, 
op. generiek verschil duiden. De vorming van een nieuw genus 
schijnt mij echter toe, niet streng vereischt te worden. Misschien 
is er in de midden- en achterpooten tusschen de beide soorten ook 
nog verschil, maar deze ontbreken bij het voor mij staande exem- 
plaar. In de voorpooten, de palpen en het aderstelsel der voor- 
vleugels zie ik geene afwijkingen van 7yres. x 
Misschien is Avanidalis dezelfde als Pyg. Tyres var. Cuprealis 
Swinhoe, Trans. Ent. Soc. of London 1892 p. 19 pl. 1 fig. 4, maar 
daar de beschrijving geen enkele der hoofdverschilpunten aanroert 
en de afbeelding zeer slecht is uitgevallen, blijft het citaat twijfel- 
achtig. Intusschen zoude de soort toch een geheel nieuwen specifieken 
naam moeten ontvangen, zooals steeds in dergelijke gevallen. 
Indië: Nepaul. Collectie van den heer J. Röber te Dresden. 
Cymoriza Rivularis Moore, New Ind. Lep. III p. 210 pl. VIT fig. 8 (2). 
Op pag. 156 van deel 38 van dit Tijdschrift, heb ik bovenver- 
meld citaat als een synonym bij mijne Hydrocampa Exsolvalis ge- 
voegd. Het is my onlangs gebleken, dat ik dwaalde door zoo te 
doen en daarom haast ik mi, mijne feil te herstellen. 
Ik heb namelijk een man van /zvularis uit de collectie van den 
heer J. Röber te Dresden voor mij, waaraan ik, bij vergelijking 
met Æwsolvalis, in het bijzonder met dezelfde sekse, de volgende 


verschilpunten opmerk, die stellig specifiek onderscheid aanduiden, 


70 BESCHRIJVING VAN TWEE NIEUWE SOORTEN VAN PYRALIDEN, 


vooral daar zij ook, naar Moore’s afbeelding, die een wijfje voor- 
stelt, bij de andere sekse voorkomen. In de eerste plaats is de 
achterrand der voor- en achtervleugels niet hoekig, maar gelijkmatig 
afgerond, nog meer dan bij de europesche Hydrocampa Nymphaeata. 
Vervolgens heeft de tweede dwarslijn der voorvleugels op ader 1 
geen langen tand, zooals bij Hvsolvalis, maar zij loopt, vrij nabij 
de eerste, evenwijdig daarmede en is flaauw gegolfd. De witte 
stralen (soms slechts ééne), tusschen de tweede dwarlijn en den 
achterrand, bij Mwrsolvalis aanwezig, ontbreken bij Æivularis. Op 
de achtervleugels heeft de tweede dwarslijn geen korteren of langeren 
tand in de rigting van den achterrand maar maakt zij van ader 
2—4 eene stompe, ronde bogt. Eindelijk heeft de man van 
Exsolvalis aan de inplanting der achterpooten, twee vrij lange 
zwarte pluimpjes die bij Xivularis mas. ontbreken. Deze opgaven 
zullen voldoende zijn tot onderscheid der beide soorten. 

Grootte en kleuren (schorsbruin en wit), zijn bij beide dezelfde 
en Livularis is nog eene zuiverder Hydrocampa Led. dan Zwsolvalis. 

Het frissche en gave exemplaar van den heer Röber is uit Nepaul 
(Indië), 


Iets over het genus 


ACROLEPIA Curt. Staint. 


DOOR 


D. TER HAAR. 


Nu er sedert het verschijnen van het werk van den Heer Snellen 
« Vlinders van Nederland» (Microlepidoptera), 2 soorten van dit 
genus, nieuw voor de fauna van ons land, ontdekt zijn, meen ik 
geen overbodig werk te doen met eene nieuwe analytische tabel 
samen te stellen. 

By het inschikken van nieuw ontdekte soorten is het soms eenigs- 
zins moeielijk om de plaats te bepalen, waar die in het systeem 
passen en daarom is een kleine vingerwijzing dan hoogst welkom. 
Ik meende, dat het in dit geval nog wenschelijker was, omdat de 
ontdekking van één der beide soorten niet verwacht werd en zij 
dus niet in de aanteekeningen omschreven is. Naar mijne meening 
was het niet van belang ontbloot bovendien nog van ééne soort 
melding te maken, daar het soortrecht door niemand minder dan 


door Zeller in twijfel wordt getrokken. 


Genus XXXI Acrolepia. Curt. Staint., 
Snellen. , VI. v. Ned., II p. 554. 


I. Grondkleur der voorvleugels eenkleurig geelwit, hunne be- 
sprenkeling en teekening lichtbruin. Franje gedeeld tot bijna 
aan de voorvleugelpunt. Donkere middenband gebogen. Achter- 


rand. cebecene (i) cale e ee Ag oe ag 


(1) Als overgang tusschen deze en de volgende ‘soort moet hier vermeld worden 
Cariosella Tr. X, 3, 203 — Zell. Isis. 1839, 203. — Dup. XI 289, 4 — HS. 
V. p. 105 — Frey. Tin. 171 — Hein. Mott. 95 — Reticulata Hbn. Tin, 171 — 


72 IETS OVER HET GENUS ACROLEPIA. 


II. Grondkleur der voorvleugels wit, hunne be- 

sprenkeling en teekening bruingrijs ; de don- 

kere middenband ongebogen, schuin , evenzoo 

een donker naar de helft van den midden- 

band gericht streepje op een derde van den 

binnenrand, beiden een driekante, iets 

helderder plek op den binnenrand inslui- 

tende de achterrand in het midden omge- 

Bogen air or A RR un ee Tere 

III. Grondkleur der voorvleugels bruin of grijs, 

hunne besprenkeling en teekening lichter 

of donkerder bruin, de binnenrand wit of 

witachtig gevlekt. 
A. Franje der voorvleugels niet donkerder, 

hun achterrandsderde weinig lichter dan het 

overige, de binnenrand licht gevlekt, de 

voorrand met donkere vlekjes; achterrand 

gebogen. 
4. Voorvleugels driemaal zoo lang als 

breed; op de helft van den binnenrand een 

licht driehoekje; tweede helft van den voor- 

rand met 3—4 donkere vlekjes . . . . 3. Pygmaeana. 
2. Voorvleugels viermaal zoo lang als 

breed; op den binnenrand een vierkant, 

bruin, aan weerszijden wit afgezet vlekje; 

aan den voorrand 3—4 donkere, niet altijd 

even duidelijke vlekjes . . . . . . . 4. Granitella. 
B. Franje der grauwbruine, tegen den 

achterrand merkbaar lichtere en grijs ge- 


kleurde voorvleugels zeer donkerbruin, bin- 


Tr. IX, 1, 232, Zell. Stett. Ent. Z. 1878 p. 122 — Snell. T. v. E. XXI pl. 2 
f. 6 (franje). Grondkleur der voorvleugels wit. Besprenkeling en teekening licht- 
bruin. De donkere middenband gebogen. Voorvleugelfranje met een donkere lijn 
over haar uiteinde. Achterrand in het midden flauw gebogen. Onderzijde bruin- 
achtig grijs. Achtervleugels grijs met lichtere franje. Kopharen wit. Rups in het 
vroege voorjaar in de bladeren, in Juli in den stengel van Gnaphalium Silvaticum L. 


IETS OVER HET GENUS ACROLEPIA. 15 


nenrand met een helderwit , donker gestip- 
peld vlekje, voorrand slechts met één donker 


vlekje bij de punt; achterrand ongebogen. 5. Assectella. 


1. Arnicella von Heyden. Stett. Ent. Z. 1863, p. 109 — 
Hein. Mott. p. 96.— Zell. Stett. Ent. Z. 1878 p. 122. 
— Snell. T. v. E. XXI, p. 44, pl. 2 fig. c. 
13 m.M. 


Kop en thorax bruinachtig geel; voorvleugels geelwit, twee en 
een half maal zoo lang als breed, geelbruin besprenkeld met geel- 
bruine banden, die zich vaak in vlekken oplossen. De eerste 
dwarsband, op ongeveer een vierde van den voorvleugel , bereikt 
vaak den voorrand niet. De middenband op de helft van den 
vleugel gebogen. Van den middenband tot aan de vleugelpunt 
bevinden zich aan den voorrand vier donkere vlekjes en op het 
midden van den vleugel gewoonlijk drie zwarte stippen, die een 
driehoek vormen. Van den middenband af vormt de besprenkeling 
gewoonlijk eenige dwarslijnen. Franje gekleurd als de vleugelgrond, 
met eene donkere deelingslijn tot bijna aan de punt en donkere 
zoom. In het midden een licht vlekje. 

Onderzijde der voorvleugels eenkleurig leemgeel, met donkere 
vlekken aan den voorrand en met door de heldere vlek en lichte 
langslijn gedeelde franje. 

Achtervleugels geelachtig grijs, aan de punt geelachtig met on- 
duidelijke grijze vlekken aan den achterrand der onderzijde. Franje 
geelachtig, onderzijde witachtig. 

Pooten geelgrijs met donkere ringen. 

Rups geelachtig wit, vrij dik, eenigszins plat, spoelvormig, 
mineert in het midden van Mei in de bladeren van Arnica Montana 
L. in lange onregelmatige geelachtige mijnen. De uitwerpselen liggen 
verstrooid daarin. De rups verlaat tegen het einde van Mei haar 
mijn en maakt op eene andere plaats in de onderzijde eene lang- 
werpig eironde nieuwe mijn, die aan de bovenzijde nauwelijks 
zichtbaar is. Hierin verandert zij tusschen eenig wit spinsel in eene 


tamelijk slanke, geelbruine pop, met een doorntje op iederen ring. 


74 IETS OVER HET GENUS ACROLEPIA. 


In Duitschland is deze soort waargenomen in Brunswijk en bij 
Frankfort a/d Main in de maand Juni, en in Zwitserland (Engadin) 
in Juli. 

Het eenige tot dusverre bekende inlandsche exemplaar is den 
18en Juni 1893 te Laag Soeren door mij gevangen. 

In de Stett. Ent. Zeit. 1878 p. 122 oppert Zeller bedenkingen 
tegen het soortelijk verschil tusschen Arzicella v. H. en Cariosella Tr. 
De Heer Zeller heeft bij het vergelijken van verschillende exem- 
plaren bevonden dat behalve het verschil in grootte, geen der ken- 
merken door v. Heinemann opgenoemd doorgaat. Nauwkeurig onder- 
zoek van de door mij van den heer Staudinger ontvangen exem- 
plaren hebben mij de volgende verschilpunten doen vinden, die ik 
tot nader onderzoek aanbeveel. 

1. De drie of minder zwarte stippen op het wortelderde van 
Arnicella ontbreken bij Cariosella. 

2. De franje van Cariosella is op gelijke wijze gedeeld als van 
Valeriella Snell. (Zell. in litt.). De teekeningen in deel XXI van 
het T. v. E. pl’ 2 zijn zeer: juist. 

3. De achterrand van Cariosella is niet zoo sterk en doorloopend 
gebogen als bij Arnicella. 

Een kweeken uit de rups op de verschillende voedingsplanten 
zal alle twijfel kunnen doen ophouden. Voorloopig houd ik beide 


soorten voor specifiek verschillend. 


2. Valeriella Snell. (Zell. in litt.) Snell. Vlind. II. p. 556 
Snell. in T. v. E. XXXVII p. 23 (rups op Zuula Dysen- 


terica Gärtn.) 
3. Pygmaeana Haw. Snell. Vlind. II p. 556. 


4. Granitella Tr. Snell. Vlind. IL p. 555 noot; Snell. T, v. E. 
XXXII (4889) p. 57. 
5. Assectella Zell. Snell. Vlind. II p. 557. 


Warga, 30 Januari 1896. 


75 


Ren Dat IL ERA 


OM EN BIJ 


ZEVENHUIZEN (Z. H.) 


DOOR 


A. A. VAN PELT LECHNER. 


Als vervole van mine opgave, voorkomende in Deel 38 van 
D D ? 


dit Tijdschrift (pag. 1), 


kan ik, wat Rhopalocera betreft, alleen 


Vanessa io, L. daaraan toevoegen ; als nader waargenomen Heterocera 


kan ik vermelden : 


Hepialus sylvina, L. 

» lupulina, L. 
Emydia cribrum, L. 
Spilosoma fuliginosa, L. 
Notodonta ziczac, L. 
Pterostoma palpina, L. 
Lophopteryx camelina, L. 
Pygaera anachoreta, W. V. 
Acronycta leporina, L. 

» megacephala, W. V. 

Plastenis retusa, L. 
Dyschorista fissipuncta, Haw. 
Taeniocampa gothica, L. 
Orthosia lota, Cl. 
Xanthia icteritia, Hfn. 
Cucullia umbratica, L. 
Trachea atriplicis, L. 
Hadena oleracea, L. 
Dianthoecia cucubali, W. V. 

» serena, W. V. 


Charaeas graminis, L. 


Luperina sordida, Bkh. 

» unanimis, Tr. 

» didyma, Esp. 

» ophiogramma, Esp. 

» strigilis, L. 
Nonagria arundineta, Schm. 
Leucania impura, H. 

» comma, L. 


» lithargyria, Esp. 
Agrotis xanthographa, W. V. 

»  segetum, W. V. 
Abrostola urticae, H. 

» triplasia, L. 
Herminia cribralis, H. 
Rivula sericealis, W. Y. 
Urapteryx sambucaria, L. 
Epione apiciaria, W. V. 
Eupithecia vulgata, Haw. 


76 LEPIDOPTERA OM EN BIJ ZEVENHUIZEN. 


MEGRO TE PT DOP TEEN. 


Aglossa pinguinalis, L. 

»  cuprealis, Hübn. 
Asopia farinalis, L. 

»  costalis, Fabr. 
Scoparia ambigualis, Tr. 
Eurrhypara hortulata, L. 
Botys purpuralis, L. 

» sambucalis, W. V. 

»  olivalis, W. V. 
Eurycreon verticalis, L. 
Nomophila noctuella, W. V. 
Pionea forficalis, L. 
Hvdrocampa nymphaeata, L. 

» stagnata, Don. 
Paraponyx stratiotata, L. 
Cataclysta lemnata, L. 
Schoenobius gigantellus, W. V, 

» forficellus, Thbe, 
Chilo phragmitellus, Hübn. 
Calamotropha paludella, Hübn. 


Crambus pascuellus, L. 


» hortuellus, Hübn. 
» culmellus, L. 

» selasellus, Hübn. 
» tristellus, W. V. 
» perlellus, Scop. 


Aphomia sociella, L. 

Ephestia elutella, Hübn 

Teras varievana, W. V. 
» sponsana, Fabr. 


Tortrix podana, Scop. 


Tortrix rosana, L. 
»  ribeana, Hübn. 
>  heparana, W. V. 
»  costana, Fabr. 
»  bergmanniana, L. 


Grapholitha urticana, Hibn. 


» antiquana, Hübn. 
» expallidana, Haw. 
» suffusana, Zell. 
» ocellana, W. V. 
» scutulana, W. V. 


Simaethis pariana, Cl. 

>»  ~ fabriciana, L. 
Tinea spretella, W. V. 

»  pellionella, L. 
Hyponomeuta malinellus, Zell. 
Plutella cruciferarum, Zell. 
Acrolepia assectella, Zell. 
Depressaria yeatiana, Fabr. 
Gelechia distinctella, Zell. 

» affinis, Dougl. 
Lampros pseudospretella, St. 
Endrosis lacteella, W. V. 
Oecophora minutella, 1. 
Gracilaria stigmatella, Fabr. 
Ornix guttea, Haw. 

Elachista cerusella, Hübn. 
Phyllocnistis suffusella, Zell. 
Pterophorus monodactylus, L. 
» pentadactylus, L. 
Alucita hexadactyla, L. 


Zevenhuizen (Z.H.), December 1895. 


77 


. Eenige faunistische en biologische aanteekeningen betreffende 
verschillende in 1895 (!) gevangen en gekweekte 


MACROLEBEPFIBOPTER A: 


DOOR 


Dr. J. Th. OUDEMANS. 


In de hier volgende bladzijden vindt men de vermelding van 
eenige der meer zeldzame vangsten, waarover ik mij in het afge 
loopen jaar mocht verheugen en verder een aantal aanteekeningen 
van biologischen aard. 

Wat het opgeven van nieuwe vindplaatsen betreft, heb ik mij, 
behalve waar het zeer zeldzame soorten gold, aan den regel ge- 
houden, om slechts diegene te vermelden, welke in eene provincie 
of goed omschreven landstreek liggen, waarvan men nergens ver- 
meld vindt, dat de bewuste soort daar reeds werd aangetroffen. 

Wat den rijkdom aan Macrolepidoptera betreft, is mijne onder- 
vinding omtrent 1895 deze, dat het voorjaar en de voorzomer 
weinig opleverden; vooral dagvlinders waren schaarsch. Daarentegen 
meen ik te mogen zeggen, dat de nazomer en het najaar gunstig 
waren; verschillende zeldzame soorten kwamen toen in grooter 
aantal voor dan dit gewoonlijk het geval is. 

Omtrent het kweeken van rupsen uit het ei, wil ik hier nog 
op eene methode wijzen, die mij regelmatig goede uitkomsten ver- 
schaft, waarmede bedoeld wordt, dat in de eerste dagen van het 
rupsenleven slechts zelden verliezen van eenige beteekenis worden 


geleden, Mijne gewoonte is namelijk, de pas uitgekomen rupsen 


(1) Ook enkele reeds vroeger gedane vangsten worden hier vermeld. 


18 MACROLEPIDOPTERA, 


te kweeken in lampeglazen en haar daarin te houden minstens 
tot na de eerste vervelling. Over de beide openingen van het lampe- 
glas wordt tulle, of, zoo de rupsen uiterst klein zijn, zeer dun 
linnen gespannen. Men kan dit met dun touw bevestigen, doch 
gemakkelijker geschiedt dit door middel van de bekende caoutchouc- 
bandjes. Men neme er daarvan echter voor elke verbinding steeds 
twee, aangezien deze bandjes dikwijls op de laschplaats breken, 
waardoor dan de geheele sluiting te loor gaat. Van bandjes, die 
gesprongen zijn, bind ik de einden weer met dun touw aaneen en 
zulke «gerepareerde » bandjes zijn mi het liefst; zij kunnen nog 
jaren lang dienst doen. Vroeger gebruikte ik in plaats van lampe- 
glazen glazen buizen, en doe dit ook nog wel, die aan slechts 
een zijde open waren; daarin ontstaat echter dikwijls «aanslag », 
d. w. z., dat het vocht, door het voedsel afgegeven, tot druppels 
verdicht op den glaswand. Aan -dezen aanslag kleven zeer jonge 
rupsen , vooral spanners, licht vast, wat dan haar dood ten gevolge 
heeft, zoo zij niet bijtijds uit hare netelige of beter gezegd natte 
positie verlost worden, In de lampeglazen komt dit verschijnsel 
zoo goed als nooit voor (alleen als het voedsel zeer vochtrijk is en 
dan ook nog maar tijdelijk), aangezien er steeds eene zekere lucht- 
verversching plaats vindt. Om deze te bevorderen, kan men de 
lampeglazen met een der uiteinden voor een open venster plaatsen , 
echter steeds zoo, dat zij tegen den invloed der zonnestralen be- 
schut zijn. Verwijdert men den aanslag, zoo deze ontstaat, van 
tijd tot tijd, of zijn de rupsen wat grooter, dan gaat het kweeken 
in de buizen even goed, De uitkomsten, door mij aldus verkregen , 
waren veel gunstiger dan indien ik de pas geboren rupsen op eene 
plant in pot of op een in water staand afgesneden takje in eene 
groote flesch plaatste. Dan toch gaat gewoonlijk in de eerste dagen 
een deel der rupsen te gronde; waarschijnlijk kunnen lang niet 
alle, die van het voedsel afraken, dit weder gemakkeijk terug- 
vinden; hiertoe bestaat in de kleine ruimte van een lampeglas of 
buis veel minder kans, omdat de wand op zoo vele plaatsen met 
het voedsel in aanraking is. Het voedsel blijft in lampeglas of 


buis lang frisch en behoeft dus niet dikwijls ververscht te worden. 


MACROLEPIDOPTERA. | 19 


De vangsten te Oisterwijk gedaan, geschiedden in gezelschap van 
en gemeenschappelijk met de heeren H. A. de Vos tot Nederveen 
Cappel en J. de Vries, met wie ik eenige alleraangenaamste dagen 
op «den Hondsberg» doorbracht. Ongeveer alle op te noemen 


Noctuinen zijn «op smeer» gevangen. 


Argynnis Euphrosyne L Verscheidene, echter geheel afgevlogen 
exemplaren in een licht bosch nabij Valkenburg (L.), 2 Juni 
1895. Dit bevestigt de opgave van Maurissen (!): « N’est pas rare 
dans les bois taillis. » 

Vanessa Levana L. Eenige exemplaren van den zomervorm, 
forma Prorsa L., werden in den afgeloopen zomer in de onmid- 
delijke omgeving van Enschede waargenomen door een jeugdig 
Amsterdamsch verzamelaar, den heer Kramer. Eén vlinder werd 
door hem bemachtigd, waaraan ik mij van de juistheid der deter- 
minatie kon overtuigen. — Op 26 Augustus zag de heer van Pelt 
Lechner eenige exemplaren te Laag Soeren. 

Apatura Iris L. Ik zag een exemplaar bij een jeugdig verzame- 
laar, den heer de Bussy te Amsterdam, door hem te Diepenveen 
gevangen, den 10den Juli 1895. Er werden daar, volgens zijn 
zeggen, meerdere exemplaren in dezen zomer gezien. In Overijssel 
werd deze soort nog slechts te Delden waargenomen (Snellen) (?). 

Lycaena Alcon F, In aantal nabij het Belverven, niet ver van 
Oisterwijk, 1 Augustus 1895. De door ons aldaar gevangen wijfjes 
zijn donker zwartbruin van kleur en òf geheel zonder , òf met 
slechts eene geringe blauwe bestuiving aan de vleugelwortels en ge- 
heel zonder zwarte vlekken op de bovenzijde. Wijfjes, welker voor- 
vleugels eene uitgebreide blauwe bestuiving en zeer duidelijke 
zwarte vlekken vertoonen, zooals ik die meermalen van den heer 
De Vos ontving (gevangen te Apeldoorn), hebben wij aan het Belverven 
niet waargenomen, 

Sphinx convolvuli L. Van deze soort, die in dit jaar weder vrij 


algemeen schijnt geweest te zijn, ving ik in de tweede helft van 


A) Wor. Bs D TX ep 172: 
(2) T. v. E. DI. XXXVI, p. 194. 


80 MACROLEPIDOPTERA. 


Augustus en het begin van September een viertal stuks, alle 
wijfjes, des avonds op bloeiende kamferfoelie. Ik beproefde, of een 
der exemplaren eieren wilde leggen; te dien einde werden de vleugels 
op ongeveer een centimeter afstands van den thorax afgeknipt (!), 
het dier in eene groote suikerflesch met eenig vochtig zand geplaatst 
en elken avond met suikerwater gevoed. Het was daarbij noodzakelijk, 
de reusachtige roltong door middel van eene speld uit te rollen en 
in de vloeistof te brengen, ja hier voor anker te leggen; deed ik 
dit niet, dan werd zij spoedig opgekruld. Men bedenke hierbij , 
dat het uitstrekken van de roltong actief, het opkrullen passief 
geschiedt. Ik hielp het dier dus, de natuurlijke veerkracht der 
roltong te overwinnen bij het langdurige zuigen, waarbij 
druppel na druppel werd opgeslurpt; bij het vliegen van bloem 
tot bloem wordt de roltong telkens slechts voor enkele oogen- 
blikken gestrekt. De vlinder leefde aldus bijna twee weken, 
doch legde geene eieren; bij het openen van het achterlijf bleek 
het mij, dat er wel eene massa eieren aanwezig waren, doch dat 
deze slechts eene geringe grootte hadden; de middenlijn bedroeg 
niet veel meer dan een halven millimeter. Dit komt dus overeen 
met de bewering, dat de in het najaar uitkomende exemplaren 
dezer soort geene nakomelingschap voortbrengen. — Merkwaardig was 
de hooge temperatuur, welke ik bij de pas gevangen vlinders 
waarnam; om hen gemakkelijk te kunnen dooden door middel van 
ammoniak-injectie, vatte ik de dieren onder de vleugels aan en 
werd toen bepaald getroffen door de lauwe warmte, die van hen 
uitging, Dit is niet te verwonderen, daar bij dergelijke vlinders, 
die zoo onafgebroken, langdurig en snel vliegen, veel zuurstof ver- 
bruikt wordt en het groote lichaam door zijne, in verhouding 


tot zijne massa geringe oppervlakte weinig warmte verliest (2). 


(1) Doet men dit niet, dan vliegen de meeste Sphingiden zich spoedig dood. 
Slechts de soorten van het genus Smerinthus en nog enkele andere „ pijlstaarten” 
(Sphinx ligustri L., Sphinx pinastri L.) zetten in gevangenschap hare eieren 
gemakkelijk af. 

(2) De zeer groote oogen dezer soort vallen bij het drogen gewoonlijk in; of- 
schoon ik het nog niet beproefde, houd ik mij overtuigd, dat het maken eener 
kleine opening in het oog, terwijl het dier nog versch is, dit voorkomt. 


FS bel. Le 


MACROLEPIDOPTERA. 81 


Acherontia Atropos L. Ook deze soort werd in het afgeloopen 
jaar nog al eens als rups en als vlinder gevonden. Een in Sep- 
tember gevangen wijfje werd door mij geopend en daarin vond ik, 
tot mijne verbazing en in tegenspraak met de algemeen hieromtrent — 
geldende meening (en mijne bevinding bij de voorgaande soort), 
wel rijpe eieren. Echter niet veel. Verreweg de grootste hoeveelheid 
was zeer klein, doch een gering getal was volwassen (1). Eenige 
van deze laatste bevonden zich reeds ter plaatse, waar de verbin- 
dingsbuis met de bursa copulatrix in de vagina uitkomt en waren 
dus al een heel eind op weg, om gelegd te worden. Het dier stierf 
echter, zonder daartoe te zijn overgegaan. — Ik heb thans van den 
doodshoofdvlinder het geluid in de drie levensstadiën , die van rups, 
pop en vlinder, gehoord. Geen der vormen geeft geluid, indien 
hij niet op de eene of andere wijze wordt geprikkeld. Daar ik 
slechts over een paar exemplaren beschikte, zal ik onze reeds vrij 
uitgebreide literatuur (2?) op dit gebied niet met de opsomming 
der resultaten van eenige proefnemingen vergrooten; ik twijfel er 
echter niet aan, dat de door den heer Maitland (*) uitgesproken 
meening, dat de pharynx lucht uitstoot, waardoor een ander orgaan 
in trilling geraakt, de juiste is. Of dit orgaan echter de sluitklep 
van de pharynx is, zou ik wel eenigszins betwijfelen ; ik vermoed, 
dat het deelen van den zuiger zijn. 

* (4) Psyche plumifera O. Reeds twee jaren achtereen ving ik 
in April verscheidene mannetjes te Hilversum. Nieuw voor Noord- 
Holland. Men vergelijke hierover het verslag der zomervergadering te 
’s-Gravenhage (1895), p. LI. 

Halias prasinana L. De rups leeft ook op berk. Zoowel te Putten 


als te Naarden trof ik haar op deze boomsoort aan, doch minder 


(1) Tot mijn leedwezen heb ik de doorsnede der eieren niet gemeten. 

(2) Zie o. a. T. v. E. DI. II, p. 117; DI. III, p. 24 en 120; DI. V, p. 20; DI. 
XI, p. 12; DI. XVII, p. 168 en DI. XXXVI, p. xxvır. De buitenlandsche litera- 
tuur over ditzelfde onderwerp is buitengewoon groot. 

(3) Zie T. v. E. DI. V, p. 20. 

(4) Vangsten, welke reeds ergens in de verslagen of in het tijdschrift zijn ver- 
meld, worden door een * aangeduid. 

Tijdschr. v. Entom. XXXIX. € 


82 MACROLEPIDOPTERA. 


talrijk dan op de in de buurt staande eiken, Ik heb ook verschei- 
dene dezer rupsen verder met berk gekweekt. 

Nudaria senee H. Een wijfje dezer soort te Gulpen, 27 Juli 
1894. Nieuw voor Limburg. 

Lithosia plumbeola H. Ik ving twee exemplaren te Houthem , 
in Juli 1893, de heer de Vries drie exemplaren te Gulpen in Juli 
1894. De soort komt onder den naam Z. Zurideola Zinck. voor 
op een der lijsten van Maurissen (1); daar evenwel de soorten 
van het genus Zithosia vroeger nog wel eens met elkander ver- 
ward werden, kan het geen kwaad, deze steeds zeldzame soort 
nog eens uitdrukkelijk voor Limburg te vermelden. 

Lithosia complana L. Verscheidene exemplaren op « smeer » te Oister- 
wijk. Ik kweekte de soort ook uit eene rups, te Houthem gevonden ; 
daar ik geen korstmos aan den struik, een hazelaar, kon ont- 
dekken, gaf ik het dier eenige bladeren van deze plant. De rups 
at er wel van, doch niet met graagte en leverde een kleinen 
vlinder. 

* Lithosia muscerda Hfn. Een zonderling exemplaar, zonder een 
spoor der voor deze soort anders zoo kenmerkende vlekken, te 
Oisterwijk op 31 Juli 1895. (?) 

* Arctia villica L. Het door mij op den Pietersberg gevangen 
wijfje legde een vijftigtal eieren; de rupsen waren, toen zij overwin- 
terden, ongeveer 25 m.m. lang. Daar het in de eerste dagen van 
Januari bleek, dat er verscheidene gestorven waren, plaatste ik 
de twintig overgebleven dieren in de warmte, hen van tijd tot 
tijd besproeiend. Zij zogen het water gretig op en begonnen na 
drie à vier dagen weder te eten. In het begin van Februari waren 
bijna alle exemplaren voor het laatst verveld (5). Ik voerde hun 
toen eerst andijvie, later paardebloem. Ten slotte kwam er veel 


sterfte in het broedsel, daar de meeste rupsen niet meer aten en 


(Tie SE DI IK precio. 

(2) Dit, en enkele andere afwijkende exemplaren van verschillende vlinder- _ 
soorten zullen-eerlang in dit tijdschrift worden afgebeeld en nader beschreven. 

(3) Volgens Sepp, Dl. I, vervelt deze soort nog maar eenmaal na den winter, 
wat dan in het geheel de achtste vervelling zou zijn. 


MACROLEPIDOPTERA. 83 


indroogden. Ik verkreeg slechts vier gave vlinders. De heer Caland, 
wien ik zes jonge rupsen afstond, verkreeg er twee. De imagines 
verschenen van einde Maart tot begin Mei. 

* Arctia russula L. Zie verslag der vergadering te Leiden op 19 
Januari 1896. De overwinterende rupsen waren ongeveer 10 mm. 
lang. Ik behandelde haar evenals de voorgaande soort; zij groeiden 
vrij snel en leverden de vlinders in het laatst van Maart en in April. 

Porthesia chrysorrhoea L. en 

Porthesia similis Fuessl. (auriflua F.). De eerstgenoemde soort, die 
vroeger binnen Amsterdam zeer schadelijk was, is daar thans ver- 
dwenen. Zonder twijfel is zij uitgeroeid door het stelselmatig wegknippen 
der rupsennesten, die in den winter zoo buitengewoon gemakkelijk 
zichtbaar zijn. Het komt mij voor, dat daarentegen de andere soort 
hier in de laatste jaren nog algemeener is dan vroeger. Hoewel zij 
door hare andere wijze van overwintering, in afzonderlijke spin- 
seltjes (waarvan men er meestal eenige bijeen vindt) in de schors- 
reten, veel moeilijker dan hare tweelingsoort te vervolgen is, 
worden er toch pogingen ter verdelging aangewend, door de boomen 
in den winter met harde bezems af te schrobben. 

* Bombya lanestris L. De door mij te Bemelen (Zuid-Limburg) 
gevangen rups is als pop overwinterd. De vlinder, een mannetje, 
verscheen op 10 April. B. /anestris overwintert soms verscheidene 
malen, voordat zij uitkomt. Daar deze soort in vele jaren niet 
gevangen was en wij voor Limburg niet anders kennen dan de 
mededeeling van Maurissen !), dat de heer Maassen haar te Vaals 
en Simpelveld gevonden had, meende ik het niet van belang 
ontbloot, deze vondst te vermelden. 

Bombyx quercus L. Verscheidene door den heer de Vries en mij in 
1894 en 1895 gevangen en gekweekte manlijke exemplaren, van 
Zuid-Limburg afkomstig, zijn gekenmerkt door eene breede, 
gele dwarsstreep en van daaruit zich buitenwaarts verbreidende 
gele bestuiving op voor- en achtervleugels. Op de laatste is het 


heldere, effen geel bij sommige exemplaren zóó breed, dat er 


(1) "Tv. E. DI; XIII, p 127. 


84 MACROLEFIDOPTERA. 


slechts een smal bruin strookje tusschen de dwarsstreep en de 
franje overblijft. Het zijn dus alle typisch geteekende, maar met 
veel geel voorziene dieren !). Scherp steken hierbij af een tweetal 
stukken uit mijne verzameling, in de omstreken van Arnhem ge- 
vonden, die eene smalle gele dwarsstreep op de vleugels hebben, 
geene noemenswaardige gele bestuiving en bij een waarvan ook de 
franje der achtervleugels geheel bruin is, terwÿl bij het andere 
exemplaar gele en bruine schubben daarin aanwezig zijn, 

Agla tau L. Ik ontving een paar poppen dezer soort van den 
heer van den Honert, die eenige rupsen te Rhedersteeg (gem. 
Rheden) op zware beuken aantrof. De eene pop gaf een manlijken 
‚vlinder op 6 Februari (in de kamer), de andere, een wijfje, is 
nu, einde Mei, nog niet uitgekomen, doch leeft goed. Zij zal dus 
stellig voor de tweede maal overwinteren. 

* Hybocampa Milhauseri F. Te Baarn. Zie verslag der Zomer- 
vergadering te ’s-Gravenhage, 1895, p. LI. Nieuw voor de provincie 
Utrecht. 

* Cymatophora fluctuosa Hb. Houthem, begin Juni 1895. Nieuw 
voor Limburg. 

Craniophora ligustri F. Van deze soort werden een paar exem- 
plaren te Oisterwijk gevangen; voor Brabant alleen nog van Breda 
bekend (Heylaerts) (?). 

Dyschorista suspecta Hb. Apeldoorn, Augustus 1895, 

Ammoconia caecimacula F. Deze soort, die aldaar ook in andere 
jaren niet ontbreekt, kwam in den afgeloopen zomer menigvuldig 
te Apeldoorn voor. De heeren de Vos, Zack en ik zelf vingen 
ieder verscheidene exemplaren. 

Xanthia aurago F. Hiervan geldt hetzelfde als van de voorgaande 
soort; zij verschijnt echter eenige weken later. De heeren de Vos 
en Zack vingen verscheidene exemplaren te Apeldoorn, ik trof 


haar aan in het Gortelsche bosch onder Epe. Bij sommige exem- 


(1) Slechts één exemplaar van den heer de Vries heeft een begin van de 
lichte vlek aan den voorvleugelwortel, waardoor het mannetje der var. cal- 
lunae Palm. gekenmerkt is. 


(2). Tv Ex DI XIII; pi 100. 


| MACROLEPIDOPTERA. 85 


plaren was het geel der bovenvleugels zwaar roestbruin bestoven. 

Orrhodia spadicea Hb. Ik kweekte een 20tal vlinders uit eieren, 
afkomstig van een paar exemplaren, welke de heer Caland zoo 
welwillend was, mij in het vroege voorjaar tot dit doel te zenden ; 
zij waren te Vught gevangen. De vlinders verschenen vroeger 
(einde Augustus en September) dan in de natuur en waren voor 
het meerendeel klein van stuk; geheel hetzelfde ondervond ik het 
vorige jaar bij het kweeken van 0. vaccini L., die zich reeds in 
het laatst van Juli en in Augustus tot imagines ontwikkelde, 
Merkwaardig genoeg bleef het verschil in den tijd van het uit- 
komen tusschen de beide soorten bestaan; 0. spadicea verschijnt 
toch later dan 0. vaccin. Het voornaamste verschil tusschen de 
rupsen, die beide drie lichtgekleurde streepjes op het hals- 
schild hebben, als begin der drie lichte ruglijnen , bestaat 
hierin, dat die van O. spadicea aan de zijden van het lichaam 
eene breede streep heeft, donkerder dan de grondkleur. Deze streep 
wordt van boven begrensd door eene der buitenwaartsche van de 
genoemde drie rugliinen, van onderen door de stigmata. Mine 
rupsen van 0. vaccinit misten deze donkere streep. 

Xylina furcifera Hfn. De heer Zack was zoo vriendelijk, mij 
twee exemplaren dezer zeldzame soort, waarvan hij er eenige in 
de tweede helft van September te Apeldoorn ving, te schenken. 
In 1893 ving ik een overwinterd exemplaar op 20 April te Bussum. 
Nieuw voor Noord-Holland. 

Xylocampa areola Esp. (lithorhiza Bkh.). Een paartje van dezen 
vlinder werd te Bussum gevangen in April 1894 door den heer 
de Vries en mij. Nieuw voor Noord-Holland. Uit de eieren werden 
de rupsen gekweekt door de heeren Caland, de Vries en den onder- 
geteekende. Alleen bij den eerstgenoemde, die toen nog te ’s-Her- 
togenbosch woonde, ging de teelt voorspoedig; dat de sterfte onder 
de te Amsterdam gekweekte rupsen in de tweede helft van haar 
larve-leven zoo groot was, ligt vermoedelijk aan de qualiteit van 
het op een veenbodem gegroeide voedsel (kamperfoelie). — Bij 
sommige der gekweekte vlinders ligt een onmiskenbaar rooskleurig 


waas over het geheele dier, 


86 MACROLEPIDOPTERA. 


* Cucullia verbasci L. De rupsen in Juni 1895 te Gronsveld op 
Verbascum, die in de schaduw groeide. Moordrupsen, Zitten op de boven- 
zijde der bladeren (afschrikkende of waarschuwende kleur). Eet ook 
Scrophularia, gelijk ook reeds uit de plaat bij Sepp blijkt. De 
vlinders kwamen uit in Februari (in de kamer), 

Cucullia scrophulariae Cap. De heer van den Honert vond ver- 
scheidene rupsen te Rhedersteeg op Serophularia en stond mij van 
zijne daaruit verkregen poppen welwillend een vijftal af. Ik ver- 
kreeg slechts één vlinder, op 30 April. 

Al de rupsen van deze beide-Cucullia-soorten zijn in den grond 
verpopt. De aard-cocons zijn, zooals bekend is, buitengewoon dik 
van wand. Geene enkele pop (te zamen 14) was door een parasiet 
bezet. 

Mamestra splendens Hb, Deze soort werd door geen der Am- 
sterdamsche Lepidopterologen op de bekende vangplaats van 1892 
te Bussum terug gevonden. Daarentegen ving de heer G.J. J. van 
Hall, phil. nat. stud., in zijn tuin te Amsterdam in Juni 1893 een 
exemplaar, dat ik onlangs zag en toen als Mamestra splendens 
herkende, 

Mamestra serena F. Ik vond deze soort in de laatste jaren te 
Bussum en vroeger op den weg tusschen Utrecht en Bunnik; op 
de laatstgenoemde plaats in verscheidene exemplaren, Nieuw voor 
de provinciën Utrecht en Noord-Holland. 

Heliophobus popularis F. en 

Heliophobus cespitis F. Van beide soorten, die op de Veluwe 
(Apeldoorn, Putten) gewoon zijn, komen de mannetjes bijzonder 
sterk op licht af, ook wel in gezelschap van Charaeas graminis L. 
De wijfjes doen dit zelden !). Ik ving ze van alle drie de soorten 
in enkele exemplaren op «smeer», 

* Hadena funerea Hein. Niet minder dan zeven exemplaren dezer 


voor onze fauna nieuwe en in het algemeen nog weinig 


1) Dit is geheel volgens den regel, aan iedereen bekend, die met licht vangt. 
Het aantal manlijke vlinders, dat op licht afkomt, is steeds vele malen grooter 
dan dat der vrouwelijke; niet zelden ontbreken de wijfjes eener soort geheel, 


u as 


MACROLEPIDOPTERA. 87 


waargenomen soort werden in het begin van Augustus op den 
Hondsberg nabij Oisterwijk op gesmeerde boomen gevangen. De 
heer Snellen zal haar binnenkort uitvoerig beschrijven. 

Hadena literosa Haw. Verscheidene exemplaren te Apeldoorn in 
Augustus. Vooral in het jaar 1893 kwam de soort aldaar veel- 
vuldig voor. Nieuw voor Gelderland. 

Helotropha leucostigma Hb. Buitengewoon talrijk en in alle 
mogelijke afwijkingen en overgangen tot de var. fibrosa Hb. te 
Oisterwijk in het begin van Augustus 1895. 

Nonagria rufa Haw. Te Oisterwijk aan de vennen, Augustus 
1895. Werd slechts vliegend gevangen , kwam niet op « smeer». 

Tapinostola fluxa Hb. Als de vorige soort. 

Agrotis castanea Esp. Door de heeren de Vos, Zack en mijzelf 
werden te zamen enkele exemplaren van den type en van de var, 
neglecta Hb. te Apeldoorn in Augustus op «smeer» gevangen. 

Agrotis Dahli Hb. De heeren de Vos en Zack vingen deze soort 
weder te Apeldoorn. 

Agrotis sobrina Gn. Een zeer gaaf exemplaar op «smeer» te 
Oisterwijk, begin Augustus 1895. Het berust in de verzameling 
van den heer J. de Vries, Nieuw voor Noord-Brabant; tot nog toe 
alleen op de Veluwe (Apeldoorn, Putten) gevonden. 

Lampetia arcuosa Haw. Eenige exemplaren te Oisterwijk, begin 
Augustus 1895, zoowel vliegend als op « smeer». 

Plusia festucae L. De soorten van het genus P/usia ziet men 
zelden op de gesmeerde boomen. Van deze soort ving ik echter in 
den afgeloopen zomer op die wijze verscheidene exemplaren te 
Apeldoorn en een te Oisterwijk. 

Heliaca tenebrata Sc. Enkele exemplaren werden in Mei 1890 
en 1892 in het Vondelpark en Willemspark te Amsterdam 
door den heer de Vries en mij gevangen. Nieuw voor Noord- 
Holland. 

Prothymnia viridaria Cl. Niet zeldzaam rondom de Oisterwijksche 
vennen. Mei 1894, Augustus 1895. 

* Toxocampa pastinum Tr. Twee rupsen op eene Vicia-soort te 
Houthem, begin Juni 1895. De groote vlinders, van 39 en 41 mM, 


88 MACROLEPIDOPTERA 


vlucht, kwamen reeds uit op 29 en 30 Juni. De afbeelding der 
rups in «Sepp» is niet zeer gelukkig. _ 

* Pseudophia lunaris Schiff. Door mij te Bussum en Hilversum 
gevangen. Nieuw voor Noord-Holland. De rupsen missen enkele 
malen de roodbruine zijstreep. 

Catocala sponsa L. Drie exemplaren werden op « smeer » te Diepen- 
veen gevangen door den heer de Bussy. Nieuw voor Overijssel. 

Zanclognatha tarsicrinalis Kn. Nieuw voor onze fauna. 
Van deze soort ving ik in 1895 twee exemplaren in Zuid-Limburg, 
een wijfje op 5 Juni te Houthem en een mannetje op 6 Juni te 
Valkenburg, Mijn vermoeden, dat ik deze soort voor mij had, 
werd bevestigd door den heer Snellen, die de vriendelijkheid had, 
haar te determineeren en voornemens is haar later in dit tijdschrift 
te beschrijven. 

Urapteryx sambucaria L. De rupsen van dezen spanner zijn bepaald 
algemeen op klimop in de stadstuinen te Amsterdam. De heer 
Snellen deelt mij mede, dat hi hetzelfde te ’s-Gravenhage en te 
Rotterdam heeft waargenomen. 

Acidalia rusticata F. Een vijftal exemplaren binnenshuis te 
Oisterwijk in Augustus 1895. Zij waren alle klein; vlucht 14 
tot 16 mM. 

Acidalia strigillaria Hb. (nigropunctata Hfn.). Een sterk af- 
wijkend, licht gekleurd en groot mannetje te Valkenburg in Juni 
1895. 

* Zonosoma linearia Hb. (trilinearia Bkh.). Zie hierover het 
verslag der wintervergadering te Leiden, Januari 1896. Thans, 
Mei 1896, zijn reeds de helft der overwinterde poppen uitgekomen 
en hebben alle den ledergelen niet rood bestoven voorjaarsvorm 
opgeleverd. Uit hetzelfde broedsel zijn dus, zonder dat daarop 
invloed is geoefend, zoowel de zomer- als de winter(voorjaars)vorm 
te voorschijn gekomen, al naar gelang dat de poppen zich snel of 
langzaam tot vlinders ontwikkeld hebben. 

* Numeria pulveraria L. Deze soort werd in 1895 in Mei te 
Houthem en in Augustus te Oisterwijk door mij gevangen. In het 


Geuldal tusschen Valkenburg en Houthem is zij niet zeldzaam, 


wa 


MACROLEPIDOPTERA. 89 


Uit eieren van vlinders van beide vindplaatsen kweekte ik eenige 
rupsen, welker poppen alle overwinterd zijn. Dit verwonderde 
mij voor de Limburgsche (vroege) exemplaren, In 1894 verkreeg ik uit 
eieren van een te Oisterwijk gevangen wijfje, half Mei gelegd , in het 
laatst van Juli de vlinders. Het verschijnen eener tweede generatie 
schijnt dus ook hier geen vaste regel te zijn. — Als merkwaar- 
digheid vermeld ik, dat, toen ik in September weder te Amster- 
dam kwam en de rupsen het «onreine stadsvoedsel » moesten 
nuttigen, zich na eenige dagen op het voorste deel van haar 
lichaam, kop en drie of vier segmenten, eene grauwe schimmel 
ontwikkelde, die deze deelen weldra geheel bedekte. Met be- 
hulp van het microscoop zag ik, dat de schimmelplantjes welig 
tierden en fructificeerden op eene laag vuil, die het lichaam aldaar 
bedekte. Eenmaal verwijderde ik de schimmel met een vochtig penseel, 
doch na een paar dagen was zij weder aanwezig. Ik heb de dieren 
toen met rust gelaten en tot mijn genoegen kan ik mededeelen, 
dat de meeste er verder geen nadeel van hebben ondervonden 1). 
Zij sponnen zich in en zijn voor het meerendeel in Maart uitge- 
komen. Ik heb steeds lijsterbes als voedsel gebruikt, waaraan zij, 
uit verschillende haar voorgelegde planten, bepaald de voorkeur 
gaven. 

Fidonia limbaria F. In aantal door de heeren de Vos, de Vries 
en mij te Oisterwijk in Augustus 1895 gevangen. Wij jaagden 
de vlinders op uit de daar zeer talrijke, zelfs geheele terreinen 
bedekkende, bremstruiken, waarop de rups leeft. 

Phasiane petraria Hb. Ik ving deze soort in de laatste jaren te 
Bussum, Oisterwijk en Houthem. Eens heb ik eieren verkregen 
en toen aan de jonge rupsen allerlei varens, doch geen adelaars- 
varen, dat mij ontbrak, voorgelegd. Zonder daarvan te eten zijn 
zij gestorven. 

Cidaria certata Hb. Op nieuw te Apeldoorn gevangen door den 


heer de Vos en door mij. Terwijl echter de poppen, welke ik in 


1) Hoewel dit op zichzelf niet bevreemdend was, zal iedereen, die weet hoe 
teêr vele rupsen zijn, begrijpen, dat het nog niet zoo voor de hand lag, dat 
de dieren er geene schade van zouden lijden. 


90 MACROLEPIDOPTERA. 


1894 verkreeg, alle in April 1895 uitkwamen, hebben de zich 
thans in mijn bezit bevindende eerst na half Mei de eerste 
vlinders geleverd. Daaronder bevinden zich exemplaren van de 
donkere variëteit, waarin deze soort het eerst in ons land werd 
aangetroffen !}. 

Cidaria firmata Hb, Een paar exemplaren uit de rupsen ge- 
kweekt. Deze waren op lage, slecht groeiende dennen (Pinus syl- 
vestris) te Putten gevonden. De vlinders verschenen op 4 en 25 
September. 

Cidaria albieillata L. Niet zeldzaam te Diepenveen in het begin 
van Juli (de Bussy). Nieuw voor Overijssel. 

Cidaria affinitata Steph. Een exemplaar in het begin van Juni 
te Houthem. Nieuw voor Limburg. 

Hupithecia minutata Gn. Zeer algemeen te Oisterwijk in het begin 
van Augustus, tegen den avond vliegend tusschen zeer jong 
dennenhout. 

Eupithecia virgaureata Dbld. Drie exemplaren, welke de heer 
Snellen zoo vriendelijk was als tot deze soort behoorend te deter- 
mineeren, werden door mij gevonden tegen brandende gaslantarens 
te Apeldoorn, in het midden van Augustus. Vermoedelijk dus eene 


tweede generatie, Nieuw voor Gelderland. 


1) Zie T. v. E. DL XXXVI, p. 226 en DI. XXXIX, p. xLix 


91 


Beschrijving van twee nieuwe soorten van 


EYOAENIDEN 


DOOR 


P. €. T. SNELLEN. 


1. Lycaena Cunilda m. nov. sp. (pl. 1. fig. 4. d.) 


In deel 35 (1892) van dit Tijdschrift heb ik eene /ycaena 
Saturata beschreven die verwant is aan Zyc. Suidas Feld., van de 
Philippijnen. Onlangs leerde ik weder eene aan laatstgenoemde 
verwante soort kennen, die haar eigenlijk nog meer nabij komt, 
Met Suidas en Saturata heeft deze nieuwe species, die ik Cunilda 
noem, in de mannelijke sekse de paarsblaauwe bovenzijde gemeen, 
zoo mede den vrij scherp zwarten, wit gedeelten staarthoek der 
achtervleugels. Wat den man evenwel van Saturafa mas dadelijk 
onderscheidt, is de veel donkerder, op het laatste derde der voor- 
vleugels in paars overgaande, glanzige grondkleur der bovenzijde. 
Suidas mas is op de bovenzijde wel even donker en ook glanzig, 
maar eenkleurig, zonder donkerder achterrandsderde der voorvleu- 
gels en heeft slechts eene smalle zwarte franjelijn. Van beide soorten 
verschilt de achterrand der achtervleugels, Deze heeft bij Cunilda 
in cel 2 eerst een rond zwart vlekje en dan tot aan de punt in 
de volgende cellen meer langwerpige , donkere, bijna zwarte, franje- 
waarts blaauwwit, wortelwaarts bleekblaauw afgezette streepjes. 
Dergelijke zwarte streepjes eindigen bij Saturata eigenlijk reeds in ce] 
2 of 3 en bij Swidas ziet men slechts in cel 2, eene ronde zwarte 
vlek. De achterrand der voorvleugels is bij Cuni/da even breed zwart 
als bij Satwrata, Wat de wijfjes betreft, zoo ken ik dat van Suidas 


niet in natura en die van Saturata en Cunilda zijn op de boven- 


92 NIEUWE LYCAENIDEN. 


zijde moeijelijk van elkander te onderscheiden, alleen is de voor- 
rand der achtervleugels bij Safwrata foem. reeds van af ader 6 
zwartgrijs en heeft het zwarte achterrandsvlekje in cel 2 wortel- 
waarts een oranjegeel boogje. Bij het wijfje van Cunilda is alleen 
het voorrandsderde van cel 6 donkergrijs, de rest bleek grijs- 
blaauw en wit gemengd terwijl in cel 2 geen oranjegeel boogje 
wordt gevonden, 

Op de onderzijde, die bij de drie soorten donkergrijs is, met 
witte dwarslijnen — op de voorvleugels alleen van af het midden, 
op de achtervleugels geheel — terwijl de achtervleugels bij den 
slaarthoek in cel 2 eene ronde zwarte, wortelwaarts oranjegeel 
afgezette vlek hebben die verder, evenals de zwarte, wit gedeelde 
vlek in de cellen 14 en 44 met eenige groenzilveren schubben 
versierd is, loopt het verschil van Cunilda, Saturata 3 2 en Swidas d 
dadelijk in het oog. Op de tweede helft der voorvleugels ziet men 
namelijk bij de twee laatstgenoemde beurtelings eene lange en eene 
korte witte lijn, de lange lijnen tot ader 1 doorloopende, de korte 
bij ader 4 ex 3 ophoudende, terwijl bij Cuuilda eerst twee lange 
lijnen komen die ader 1 bereiken en dan twee korte, die bij de 
aderen 3 en 4 ophouden. Daarna vindt men bij alle drie de soorten 
drie, tot ader 1 doorgaande witte lijnen die naar onderen iets 
uiteen wijken. 

Op de achtervleugels is de ronde zwarte achterrandsvlek in cel 2 
bij Cunilda wortelwaarts afgezet door oranjegeel, dat dubbel zoo 
breed is als het zwart en zich in cel 3 bijna tot ader 4 uitstrekt. 
Bij Swidas & ziet men niet meer dan een smal oranjegeel boogje 
en bij Saturata & 2 is het oranjegeel ook wel tweemaal zoo 
breed als de zwarte vlek, maar komt in cel 3 niet eens tot de 
helft. 

In vleugelvorm komt. Cunilda 3 nader bij Swidas d dan bij den 
man van Saturata, die meer afgeronde, kortere voorvleugels heeft. 
Palpen en aderbeloop bij Cwxilda zooals bij Saturata en de vlugt 
dezelfde, 

Ik wil hier nog vermelden, dat Zyc. Satwrata ook op Sumatra 


vliegt, in niet van Javaansche verschillende exemplaren. 


NIEUWE LYCAENIDEN. 93 


Cunilda ken ik alleen van West-Java, Preanger, Tjisolok, 
(Grelak). Collectie van Dr. Staudinger. 


2. Lycaena Subperusia m. nov. sp. 


Een ¢ van 27 mm. en een ? van 25 mm. 

Deze soort is het naast verwant aan /yc. Perusia Feld. en van 
dezelfde grootte en vleugelvorm, ook heeft het blaauwe veld der 
voorvleugels bij het wijfje denzelfden vorm als bij Perusia 9; 
het steekt dus met eene vrij spitse punt tegen den achterrand uit. 
De onderzijde is ook donkergrijs met witte dwarslijnen en heeft in 
cel 2 der achtervleugels aan den achterrand mede eene ronde 
zwarte vlek, die wortelwaarts smal vuil roodgeel is afgezet en 
cel 1 is aan den staarthoek zwart, met één roodgeel streepje en 
drie witte, benevens met eenige blaauwzilveren schubben. Er 
bestaan evenwel verscheidene verschilpunten die uit de beschrijving 
zullen blijken. 

De bovenzijde is bij den d donker paarsblaauw, matglanzig, bij 
Perusia 3 licht, grijsachtig blaauw, ook matglanzig. Het 2 is op 
de bovenzijde vaalzwart, op de voorvleugels met glanzig donker 
hemelsblaauw wortelveld, op de achtervleugels met dunne, eveneens 
gekleurde blaauwe bestuiving aan den wortel en onduidelijke , tegen 
de vleugelpunt verdwijnende, ten deele wit afgezette zwarte vlekken 
op den achterrand. Bij Perwsiu 2 is daarentegen het wortelveld 
der voorvleugels wit, tegen den wortel, het meest langs den 
binnenrand, blaauw bestoven en de achtervleugels zijn, behalve een 
ongeveer 3 mm. breeden zwartgrijzen buitenzoom, die langs den 
achterrand door eene gegolfde witte lijn is gedeeld, overigens on- 
zuiver (grijsachtig) wit, dun blaauw bestoven. 

Op de onderzijde der voorvleugels ontbreken bij beide seksen 
van Subperusia de beide witte lijnen der wortelhelft en ziet men 
dus slechts witte teekening op de tweede helft, beurtelings eene 
lange en eene korte lijn, benevens twee meer gegolfde en de 
witte franjelijn langs den achterrand. In de witte teekening der 


achtervleugels zie ik geen verschil en merk nog op dat hare kleur 


94 NIEUWE LYCAENIDEN. 


nergens zeer helder is en dat zij, en voornamelijk bij het & fijner 
is dan bij Perusia. 

Het is mogelijk dat deze Subperusia slechts eene variëteit van 
Perusia vormt maar overgangen zag ik nog niet en de voorwerpen 
van laatstgenoemde soort in onze collectie, ongeveer een dozijn van 
Amboina, Celebes en Java, zijn scherp gescheiden. Subperusia is 
mij tot dusverre alleen bekend van Java en Sumbawa (collectie 


van Dr. Standiger ). 


95 


AANTEEKENINGEN 


BETREFFENDE 


Oost-Indische Diptera, 


DOOR 


F. M. VAN DER WULP. 


Zooals ik reeds in de jongste winterverg: dering der Entomolo- 
gische Vereeniging (zie Verslag blz. Lxvim) mededeelde, was ik door 
de goedheid van den heer R. Oberthiir in het bezit gekomen van 
_ eene collectie Diptera van Darjeeling in het Himalaya-geberste ; 
en had ons geacht medelid Neervoort van de Poll eene collectie 
Diptera, door den heer H. Fruhstorfer op Java verzameld, aan mi 
ten onderzoek toevertrouwd. Staande die vergadering stelde de 
heer van de Poll mij nog een aantal Diptera ter hand, die door 
zijn ijverigen medehelper J. Z. Kannegieter zeer onlangs waren 
overgezonden, diens vangsten bevattende gedurende een verblijf van 
eenige weken op Java, alvorens hij naar het eigenlijke doel zijner reis, 
het eiland Nias, is vertrokken. 

De toestand der Britsch-Indische collectie liet veel te wenschen 
over, maar daar zij hoofdzakelijk uit grootere soorten bestond en 
sommigen in een aantal exemplaren voorhanden waren, kan zij 
nog met vrucht worden gebruikt. De Javaansche collectie van 
Fruhstorfer, ofschoon van veel jonger dagteekening, is niet zorg- 
vuldig genoeg behandeld, om althans de kleinere soorten, die 
zich daarin bevinden, tot haar recht te laten komen. De voor- 
werpen daarentegen, door Kannegieter overgezonden, zijn met de 
uiterste zorg geprepareerd. Deze had in opdracht , om bij zijn verblijf 


in onze Oost-Indische bezittingen ook meer bepaaldelijk zijne aan- 


96 AANTREKENINGEN BETREFFENDE 


dacht aan de T weevleugeligen te wijden; uit hetgeen hij thans reeds 
heeft geleverd blijkt al aanstonds, dat hij die taak op uitnemende 
wijze weet te volbrengen. 

Het aanvankelijk onderzoek der drie collectién, en vooral van 
de laatstvermelde, heeft mij aanleiding gegeven tot het maken van 
eenige aanteekêningen, die ik hier wil laten volgen. Het zijn 
slechts enkele grepen uit den aanwezigen voorraad, maar waaruit 
op nieuw is gebleken, dat in- Oost-Indië, vooral wat Diptera 
aangaat, nog vele tot dusver verborgen gebleven natuurschatten 


te vinden zijn. 


I. Tipula pedata Wied. 


Van deze zeer fraaie soort heb ik een volkomen gaaf mannelijk 
exemplaar voor mij, van Buitenzorg op Java (Kannegieter). Het 
komt geheel overeen met Wiedemann’s beschrijving (Auss. Zweifl. 
I. 45. 7), die echter alleen het 9 betreft. 

Of de Philippijnsche exemplaren, door Osten Sacken vermeld 
(Berl. Entom. Zeitschr. XXVI 92) wel tot deze soort behooren, 
schijnt voor ’t minst onzeker. Verscheidene bijzonderheden toch 
worden door hem aangegeven, waarin zij van Wiedemann’s be- 
schrijving afwijken, en waarvan ik ook bij het Javaansche exemplaar 
geen het minste spoor kan zien. Dit laatste heeft de sprieten een- 
kleurig bruin, behalve de beide wortelleden , welke geel zijn, juist 
zooals Wiedemann ze beschrijft; terwijl Osten Sacken de sprieten 
van zijne exemplaren aanduidt als «reddish-brown, the joints of 
the flagellum dark brown or black at base». Verder is bij mijn 
voorwerp de thorax okerbruin met een enkelen zwartbruinen langs- 
band over den rug en met tot het gele neigende borstzijden , alles 
overeenkomstig Wiedemann’s opgaven. Van de Philippijnsche exem- 
plaren daarentegen heet het: «thorax with three brown stripes, 
the middle one with a longitudinal brown line». Aan het voor mij 
staande mannelijk exemplaar is het achterlijf zeer dun, vooral de 
tweede ring, die ook langer is dan de overigen ; de breedere eerste 


ring heeft zoowel van voren als van achteren een donkerbruinen 


LAS 


OOST-INDISCHE DIPTERA. 97 


zoom en daartusschen een paar schuine banden van dezelfde kleur, 
welke teekening door Wiedemann bij een Andreas-kruis vergeleken 
wordt ; de laatste ringen zijn van boven bruin, aan de kanten en 
aan de insnijdingen geel; de bruine kleur is niet scherp begrensd 
en vormt althans geen driehoekige vlekken, zooals Wiedemann ze 
beschrijft; ook aan de vrouwelijke exemplaren van Sumatra waren 
die driehoekige vlekken niet duidelijk (zie Diptera Sumatra-expeditie 
p. 10). Van de mannelijke genitaliën, zooals zij zich aan het ge- 
droogde voorwerp voordoen, heb ik eene schets gemaakt (Pl. 2 
fig. 1 en 2); zij onderscheiden zich door een paar lange, slanke, 
naar achteren geriehte en aan ’t eind iets gebogen tangarmen. 
Osten Sacken kon de teekening van het achterlijf, door Wiedemann 
aangegeven, aan zijne Philippijnsche exemplaren niet herkennen. 
Deze hadden bovendien aan de voordijen, dicht bij de spits, een 
geelachtig witten ring, die bij het Javaansche voorwerp niet aan- 
wezig is en waarvan door Wiedemann ook geen melding is gemaakt. 
Het donkere vlekje midden op de vleugels, door Wiedemann aan- 
geduid, is op het Javaansche exemplaar vrij duidelijk , maar ontbrak 
op de Philippijnsche. 

Alles te zamen genomen, ben ik zeer geneigd, de Philippijasche 
exemplaren als eene andere, hoewel zeer verwante soort te be- 
schouwen. Trouwens Osten Sacken vermoedde reeds, dat zij spe- 
cifiek van 7. pedata konden verschillen. 

Tot dezelfde groep schijnt ook Tipula inordinans Walk. (Proc. 
Linn. Soc. Lond. IV. 93. 8) van Celebes, eveneens met wit ge- 


teekende pooten, te behooren. 


II. Een nieuwe Javaansche Mydas. 


Tot dusver zijn er van het geslacht J/ydas slechts twee Aziatische 
soorten bekend: M. ruficornis Wied. van Tranquebar en basifascia 
Walk. van Sumatra en Celebes. Het trok dus mijne bijzondere 
aandacht, toen ik in de betrekkelijk niet groote collectie, door 
Fruhstorfer op Java bijeengebracht, een exemplaar zag van eene 


reusachtige Mydas-soort, die bij nader onderzoek bleek tot geen 
Tijdschr, v. Entom. XXXIX, 7 


98 AANTEEKENINGEN BETREFFENDE 


der beide genoemden te behooren. Hare beschrijving moge hier 


volgen. 
Mydas Fruhstorferi n. sp. 2. 


Totus nigerrimus, cum antennis, pedibus et halteribus; alis 
obscure fuscis, violaceo-micantibus, apice dilutiore. 

Long. 30 mm. 

Geheel donkerzwart ; de beide eerste en de drie laatste ringen 
des achterlijfs eenigszins glanzig en met blauwen gloed; de derde 
en vierde ring fluweelzwart. Op den iets ingedrukten schedel eenige 
korte zwarte haartjes. Sprieten zwart, merkelijk langer dan de 
kop (fig. 3); het eerste lid ongeveer even lang als breed ; de beide 
volgenden zeer kort; het vierde lang en zeer slank; het laatste 
weinig korter, onduidelijk in tweeén gedeeld en een langwerpigen 
knop vormende. Aangezicht kussenachtig gewelfd, aan den mondrand 
met korte knevelhaartjes. Zuiger half zoo lang als de kop, schuin 
naar beneden gericht; palpen klein. Het einde des achterlijfs (fig. 4) 
uit drie, in omvang afnemende ringen bestaande, waarvan de 
laatste en voorlaatste ter wederzijde een bosje zwarte haartjes ver- 
toonen. Pooten eenkleurig zwart; achterdijen niet dikker dan de 
schenen, van onderen met zeer korte zwarte beharing , waartusschen 
eenige nietige borsteltjes uitsteken ; achterschenen zonder einddoorn, 
aan de binnenzijde en aan het einde met korte zwarte beharing. 
Kolfjes zwart, Vleugels bruinzwart met paarsen gloed en zwarte 
aderen ; sommige cellen hebben een iets lichter kern; meer in ’t 
oog vallend is een langwerpig-driehoekig lichter vlekje in de basis 
der bovenste wortelcel, en ook de vleugelspits heeft eene merkelijk 
lichtere tint; voor het aderbeloop verwijs ik naar de afbeelding 
(fig. 5). 

Een 9, Sukabumi in West Java (H. Fruhstorfer). « 

Zooals boven reeds is gezegd, kunnen geen der beide beschreven 
Aziatische soorten hier in aanmerking komen. M. ruficornis heeft 
een geelbruinen thorax en roodgele sprieten ; en basifascia een 
gelen band aan het begin des achterlijfs, roodachtige achterpooten 


en grauwe vleugels met gele aderen. 


er er 


ÖOST-INDISCHE DIPTERA. 99 


Er is door Wiedemann (Ausserreur. Zweifl. I, p. 240) nog een 
M. politus beschreven, uit het Leidsche Museum, doch zonder 
bekend vaderland. Ik heb er aan gedacht, of soms die soort van 
Javaanschen oorsprong en identisch met het bovenbedoelde exem- 
plaar zou kunnen zijn, daar ook de vleugels als zwart met violetten 
weerschijn worden aangegeven. Er bestond wel is waar reden tot 
twijfel, omdat Wiedemann het achterlijf koperkleurig en de pooten 
roestbruin noemt; doch de mogelijkheid was niet uitgesloten, dat 
hij een niet ten volle uitgekleurd voorwerp ter zijne beschikking 
kon gehad hebben. 

in het Leidsche Museum is nog een oud exemptaar van JZ. po- 
litus voorhanden, waarschijnlijk zelfs hetzelfde, dat Wiedemann 
onder de oogen heeft gehad. Het onderzoek van dat voorwerp heeft 
mij geleerd, dat, daargelaten nog het kleurverschil, ook de achter- 
dijen anders zijn gevormd; deze zijn namelijk bij politus gezwollen, 
merkelijk dikker dan de schenen, en zij hebben van onderen eene 
dubbele rij van zeer korte maar sterke doornen, wat trouwens ook 
door Wiedemann wordt vermeld. Bij #rwkstorferi daarentegen zijn 
de achterdijen even slank als de schenen en zij vertoonen van 


onderen, behalve de beharing, slechts eenige onbeduidende borsteltjes. 


‚Er kan dus van identiteit der beide soorten geen sprake zijn. 


III. Over eenige Psilopus-soorten. 


Onder de Javaansche Diptera door Kannegieter verzameld, be- 
vinden zich verscheidene soorten van het genus Psz/opus, waarbij 


ER ; 
sommigen die mij voor t eerst onder de oogen kwamen. 


1. Psilopus albopilosus v. d. Wulp (Trjdsehr. v. Ent. XXXVII p. 12), 
Eenige mannelijke exemplaren van Goenoeng Tji Salimar, 
West Preanger, 3000 voet, Java (Kannegieter). Zij zijn donkerder 
dan het vroeger door mij beschreven exemplaar; hunne kleur neigt 
meer naar het staalblauwe; van de purperen rugstreep op den 
thorax is nagenoeg niets te zien; in alle plastische kenmerken 


leveren zij echter geen verschil op. 


100 AANTEEKENINGEN BETREFFENDE 


2. Psilopus aetereus Bigot (Annal. Soc. Entom. de France, 1890, 
p. 283). 

Bigot’s beschrijving past volkomen op twee mannelijke exem- 
plaren, door Kannegieter op Java verzameld, het eene te Buitenzorg, 
2000 voet, het andere Goenoeng Tji Salimar, Preanger , 3000 voet. 

De soort heeft veel overeenkomst met Ps. albopilosus, onder 
anderen in de donkere vlek aan den voorrand der vleugels, doch 
zij laat zich gemakkelijk onderscheiden door anders gevormde sprieten, 
Bij albopilosus (zie fig. 6) zijn de beide wortelleden klein, het.tweede 
iets korter dan het eerste; het derde langwerpig peervormig, on- 
geveer zoo lang als de beide wortelleden te zamen, terwijl aan de 
spits van dat lid de inplanting van den sprietborstel duidelijk is 
waar te nemen; de sprieten met den eindborstel half zoo lang als 
het lichaam. Bij aetereus daarentegen (zie fig. 7) is het eerste lid 
bijzonder groot en dik en het tweede lid veel kleiner; het derde 
is lang uitgerekt en gaat ongemerkt over in den zeer langen, 
haarvormigen sprietborstel ; zelfs met eene vrij sterke loupe gelukte 
het mij niet de plaats te bepalen waar het sprietenlid eindigt en 
de borstel een begin neemt. Bigot heeft zich hierdoor laten ver- 
leiden, het tweede lid als het derde te beschouwen , toen hij schreef : 
«troisième segment fort court, chète noir, épaissi vers sa base»; 
hij hield dus het zeer langwerpige derde lid voor de verdikte basis 
van den sprietborstel. De spriet met eindborstel bereikt wel ander- 
halfmaal de lengte van het lichaam. De beharing onder aan de 


dijen en aan het begin van den buik is ook bij aetereus witachtig. 


3. Psilopus patellifer Thoms. (Diptera Engenies Resa , p. 507 n°. 106). 

Een enkel en ? van Buitenzorg, op Java (Kannegieter). 

Thomson’s uitvoerige beschrijving is volkomen op het mannelijk 
exemplaar toepasselijk, Het knopje van den sprietborstel is uiterst 
klein en alleen in sommige richtingen witachtig. Het 9, aan 
Thomson onbekend gebleven is wat meer metaalgroen, doch gelijkt, 
buiten de gewone sexueele verschillen, in alle opzichten zoo zeer 
op het d, dat geen twijfel overblijft, of het wel tot dezelfde soort 


moet worden gerekend. 


OOST-INDISCHE DIPTERA. 101 


4. ? Psilopus collucens Walk. (Proc. Linn. Soc. Lond, I, p. 120, 
n°. 87). 

Walker beschrijft alleen het 9, van Borneo. Een vrouwelijk 
exemplaar van Buitenzorg, op Java (Kannegieter) reken ik, hoewel 
met eenigen twijfel, tot deze soort. Afwijkingen zie ik in het 
voorhoofd en den schedel, die zeer glanzig metaalgroen zijn (Walker 
zegt: «vertex purple»); voorts in den bruingelen zuigsnuit, dien 
hij zwart noemt, en in de kleur der pooten, die hij aangeeft als 
zwart met de schenen bruingeel (« testaceous »). In het Javaansche 
exemplaar zijn al de heupen zwart, aan het eerste en tweede paar 
de dijen metaalgroen, de knieén, schenen en tarsen bruingeel, de 
tarsen echter iets donkerder; de achterpooten zijn bijna geheel 


zwart, alleen de basis der schenen een weinig geelachtig. 


5. Psilopus spinifer n. sp. d 9. 

_ Cyaneo-viridis ; pleuris argenteis ; abdomine nigro-annulato ; an- 
tennis nigris; antennarum seta apicali corpore breviore, in d albo- 
subpatellata ; pedibus halteribusque flavis, femoribus tibiisque setis 
longis; alis dilute fuscatis. 

Long. 5,5 mm. 

Voorhoofd staalblauw ; aangezicht metaalgroen, dicht met zilver- 
witte bestuiving; kinbaard wit. Sprieten zwart; het eerste lid 
cylindrisch ; het tweede zeer kort; het derde korter dan de voor- 
gaanden te zamen genomen, kegelvormig, spits toeloopend, aan 
het eind met een haarvormigen borstel, die korter is dan het 
lichaam en bij het & aan het eind eene langwerpige verdikking heeft ; 
deze verdikking zou nauwelijks merkbaar zijn, indien zij niet door 
de witte kleur onderscheiden was. Zuiger glanzig bruingeel; de kleine 
palpen geel, Thorax en achterlijf metaalachtig blauwgroen ; van 
de schouders naar den vleugelwortel een koperkleurige band; de 
borstzijden met dichte zilverwitte bestuiving ; schildje staalblauw ; 
eerste achterlijfsring wit bestoven, de verdere ringen met zwarten 
achterzoom ; voor den vorm der mannelijke genitaliën, zooveel die 
aan de gedroogde exemplaren te zien zijn, moge de schetsteekening 


(fg. 10) dienen. Pooten lang en slank, geel; de midden- en 


102 AANTEEKENINGEN BETREFFENDE 


achterheupen , alsmede de spits der achterdijen zwart; ook de tarsen, 
vooral die van het laatste paar pooten, verdonkerd; aan de vier 
voorste pooten hebben de dijen van onderen en de schenen aan 
de buitenzijde enkele lange. borstelharen (fig. 8 en 9). Kolfjes geel , 
de steel bleeker; de uitstaande haarbundeltjes ter wederzijde van 
den achterrug wit. Vleugels met bruingrauwe tint, naar het eind 
van den voorrand iets donkerder ; spitsdwarsader boogvormig; achter- 
dwarsader zeer scheef liggend en sterk gebogen. 

Verscheidene exemplaren (2 mannetjes en 7 wijfjes) van Java, 
deels Goenoeng Tji Salimar (3000 voet), deels te Tji Bodas, 


Goenoeng Gede (4000 voet) gevangen (Kannegieter). 


6. Psilopus anthracoides n. sp. 3 2. 

Purpurascente-niger ; capite cyaneo-viridi ; antennis pedibusque 
nigris ; alis nigris, limbo postico sinuato-subhyalinis. 

Long. 3—3,5 mm. 

Deze kleine Psilopus is zeer kenbaar aan de zwarte kleur van 
het lichaam, waaraan slechts weinig metaalgloed te zien is en 
aan de grootendeels zwart geteekende vleugels. Alleen het voorhoofd 
en het aangezicht hebben een meer levendig blauwgroenen metaal- 
gloed. De kinbaard is wit. De zwarte sprieten eindigen in een 
kegelvormig derde lid, waaraan een haarvormige eindborstel is 
gehecht, die bij het 4 ongeveer zoo lang als het lichaam , doch bij 
het ¢ beduidend korter is; de aanhechting van dien borstel is 
duidelijk te zien en bevindt zich boven aan het eenigszins stompe 
einde van het derde sprietlid (fig. 11). De monddeelen, pooten en 
kolfjes zijn zwart. Het achterlijf is matig met zwarte uitstaande 
haren bezet; van de mannelijke genitaliën heb ik getracht eene 
schets te geven (fig. 12). De pooten zijn bij deze soort vrij forsch 
en niet lang; aan de midden- en achterschenen zijn eenige zwakke 
borstels. De vleugels (fig 13) zijn zoo donker zwart, dat het eenige 
moeite kost het aderbeloop te onderscheiden; de zwarte kleur laat 
de uiterste spits en den geheelen achterrand vrij, met verscheidene 
inkepingen, waarvan een zelfs tot even in de discoidaal-cel is 


uitgebreid; doch ook daar, waar het zwart niet is doorgedrongen, 


OOST-INDISCHE DIPTERA. 103 


is nog eene vrij intensieve grijze tint; de spitsdwarsader is boog- 
vormig, de achterdwarsader zacht golvend. 
Een enkel paartje van Goenoeng Tji Salimar, West Preanger 


(3000 voet) op Java (Kannegieter). 


7. Psilopus tenebrosus Walk. (Proc. Linn. Soc. Lond. I, p. 16, 
nd, 53). 

Een vrouwelijk exemplaar van Tji Bodas, Goenoeng Gede (4000 
voet), Java (Kannegieter) beantwoordt vrij wel aan Walker’s beschrij- 
ving. Ik vind echter de kleur van het lichaam niet « purplish black » , 
maar donker metaalgroen, alleen de beide laatste lijfsringen zijn 
metaalachtig zwart. In de zwarte teekening en het aderbeloop der 
vleugels komt het overeen met Ps. bifilum (Tijdschr. v. Entom. 
XXXIV. p. 201, pl. 12 fig. 9) en evenzeer in den dorsalen spriet- 
borstel (Walker vermeldt in zijne beschrijving niets van dit laatste 
kenmerk). Het verschilt evenwel van bifidum (even als van den 
daaraan verwanten Ps. fenestratus) door de roodgele kleur van de 
voorheupen en al de dijen en schenen; alleen de vier achterste 
heupen en de tarsen zijn zwart; ook de spits der dijen en schenen 
is verdonkerd. Niettegenstaande dit verschil in de kleur der pooten, 
word ik toch, nu ik dit vrouwelijk exemplaar heb gezien , versterkt in 
mijn vermoeden, dat Ps. bifilum en tenebrosus de beide sexen van eene 
en dezelfde soort kunnen zijn. Het zou niet het eerste voorbeeld 


zijn van dergelijk sexueel verschil in de kleur der pooten. 


8. Psilopus sp. 

Eene kleine, donker metaalgroene soort met dorsalen spriet borstel 
(lengte 4,5 mm.), waarvan alleen drie wijfjes aanwezig zijn, en 
die ik, bij gemis van het ¢, niet benoemen, maar alleen in korte 
. trekken aanduiden zal. Sprieten en pooten zijn zwart, slechts de 
voorschenen en soms ook de middenschenen geel; tegen de heupen 
en onder aan de dijen zijn witachtige haren. Het derde sprietenlid 
is elliptisch; de haarvormige sprietborstel is half zoo lang als het 
lichaam en kort vóór het einde op den rug van het derde sprietenlid 


ingewricht. De vleugels hebben eene grauwe tint, die aan het eind 


104 AANTEEKENINGEN BETREFFENDE 


van den voorrand iets donkerder en bruinachtig wordt; de spits- 
dwarsader is gebogen, de achterdwarsader schuin, doch rechtlijnig. 

Twee der exemplaren zijn van Tji Salimar (3000 voet) West 
Preanger; het derde van Buitenzorg (1000 voet); allen op Java 
(Kannegieter). 


TV. Over Tachininen. 


In de laatste jaren hebben de Tachininen en aanverwante groepen 
eene bijzondere aantrekkelijkheid voor mij gehad. In de mij ter 
hand gekomen Oostersche collectién zag ik daarom al spoedig uit 
naar voorwerpen, tot die groepen behoorende, en vond er ook 


eenigen, die mij tot dusver onbekend waren gebleven. 


4. Echinomyia tepens Walk. (List Diptera Brit. Museum IN, 
p. 723). 

Van deze soort bevinden zich een aantal exemplaren in de collectie 
uit Darjeeling. Zij komen met Walker’s vrij uitvoerige beschrijving 
volkomen overeen en behooren allen tot de door hem vermelde 
var. §, in zoover namelijk dat de sprieten geheel roodgeel zijn en 
dus het derde lid van boven niet zwart is; slechts bij enkele 
exemplaren is eene flauwe aanduiding van die verdonkering. Wat 
de grootte betreft, naderen zij meer den type, daar de meesten, 
en vooral de wijfjes (die de meerderheid uitmaken) bijna 20 mm. 
lang zijn. 

Aan Walker’s beschrijving kan nog het volgende worden toe- 
gevoegd: De palpen zijn roodgeel; de wangen zijn slechts spaar- 
zaam met eenige onbeduidende haartjes bezet; de kinbakken zijn 
bijna zoo breed als de lengte-doorsnede der oogen ; het voorhoofd 
is bij het & slechts weinig smaller dan bij het 2, en in beide 
sexen zijn buitenwaarts van de gewone voorhoofdsborstels nog een 
paar naar voren gebogen orbitaal-borstels. Walker noemt de 
borstzijden en het schildje kortaf « ferruginous» en het achterlijf 
« blackish-red» : eer zou men dit een en ander kastanjebruin kunnen 
noemen. Over ’t algemeen is de laatste lijfsring meer bepaaldelijk 


roodbruin, en bij het d vertoonen zich daarop een paar zijvlekken 


OOST-INDISCHE DIPTERA. il: 


van witachtige bestuiving. De eerste lijfsring is bijzonder kort, en 
bovendien onduidelijk van den tweeden afgescheiden ; de macro- 
chaeten zijn zeer krachtig, op den tweeden en derden ring marginaal, 
op den anaal-ring meer onregelmatig. De pooten zijn forsch gebouwd, 
de haken en voetballen bij het d een weinig meer verlengd dan 
bapshet 2. | 

Het verdient opmerking, dat in deze soort de orbitaal-borstels 
zoowel bij het d als bij het 2 voorkomen. Door Brauer en v. Ber- 
genstamm wordt de aanwezigheid van orbitaal-borstels, ook bij 
het d, als een kenmerk aangegeven, dat in de Echinomyien-groep 
uitsluitend aan het geslacht Pelleteria eigen zou zijn (zie Denkschr. 
K. Acad, der Wiss. Wien, LUNI, p. 132); en toch is Æ. tepens 
geenszins eene Pelleteria, maar ontegenzeggelijk eene echte Æcki- 


nomyia (— Tachina Br. B). 


2. Echinomyia lampros n. sp. 2. 

Nigra nitida; capite aureo-flavo ; antennis palpisque rufis; pedibus 
nigris; tegulis albidis ; alis fuscatis, basi flava. 

Long. 13,5—16,5 mm. 

Kop goudgeel, het voorhoofd iets verdonkerd, ruim zoo breed 
als de oogen; voorhoofdsband roestkleurig, langwerpig driehoekig, 
ingedrukt; voorhoofdsborstels tot aan het eind van het tweede 
sprietenlid afdalende; ter wederzijde twee orbitaal-borstels ; wangen 
met zeer fijne beharing; boven de beide knevelborstels en aan den 
mondrand nog enkele zwakkere borsteltjes; de kinbakken weinig 
minder hoog dan de lengte-doorsnede der oogen; kinbaard geel. 
Sprieten roestkleurig, boven de middenlijn der oogen ingewricht; 
het tweede lid verlengd, van boven met eenige zwarte borstel- 
haartjes; het derde lid eirond, weinig korter dan het tweede; 
sprietborstel aan den wortel vrij duidelijk geleed. Zuiger zwart, 
met roodgele eindlippen; de palpen dik, roodgeel. Thorax , schildje 
en achterlijf glanzig zwart met iets blauwachtige tint; vóór aan 
den thorax eene weinig in ‘toog vallende grijze bestuiving , waarin 
fijne zwarte langslijnen; in de zijden en aan den achterrand van 


den thorax, alsmede aan den achterrand van het schildje stevige 


106 AANTEEKENINGEN BETREFFENDE 


macrochaeten. Achterlijf iets breeder dan de thorax; de achterzoom 
van den anaal-ring een weinig roodachtig; de anus roestkleurig ; 
aan den achterrand van den tweeden ring een paar macrochaeten, 
aan dien van de beide volgende ringen eene geheele rij van macro- 
chaeten. Pooten zwart, stevig gebouwd; midden- en achterschenen 
met lange krachtige borstels; haken en voetballen kort. Vleugel- 
schubben witachtig. Vleugels aan den wortel geel, welke kleur 
zich uitstrekt tot in het begin der mediastinaal-cel en ook de wortel- 
cellen inneemt, met uitzondering van het einde der bovenste 
wortelcel; de verdere oppervlakte der vleugels bruin, vooral donker 
om de middeldwarsader; de aderen in het lichte gedeelte roest- 
kleurig, overigens zwart; de middeldwarsader iets voorbij het 
midden der schijfcel; ombuiging der discoidaal-ader (4de langsader) 
met scherpen hoek; de spitsdwarsader in haar eerste derdedeel 
diep ingebogen; achterdwarsader zeer schuin, flauw gebogen. 

Sukabumi, in West Java (H. Fruhstorfer). 

Twee wijfjes. 

Door den goudgelen kop en de bruine, aan de basis gele vleugels 
gelijkt deze soort op het eerste gezicht zoo zeer op £. tepens, dat 
ik aanvankelijk meende haar voor eene lokale varieteit van deze 
laatste te kunnen houden. Zij onderscheidt zich evenwel door de 
glanzig zwarte kleur van het geheele lichaam, ook op het schildje 
en aan de borstzijden (die bij Zepens steeds roestkleurig zijn); door 
de witte vleugelschubben (deze zijn bij Zepens levendig geel) ; en vooral 


door het derde sprietenlid, dat bijna even lang is als het tweede. 


3. Paratachina vulpecula n. sp. ¢ (pl. 2 fig. 14). 

Capite, thorace, scutello et abdomine (praeter partem posteriorem) 
ochraceo-hirsutis; antennis, palpis pedibusque rufis, alarum costa flava. 

Long 14 mm. 

Kop (fig. 15) okergeel, alleen de vrij smalle voorhoofdsband 
bruinrood en de gezichtslijsten kastanjebruin; voorhoofd ruim zoo 
breed als de betrekkelijk kleine oogen; aangezicht rechtstandig, aan 
den mondrand een weinig vooruittredend; wangen breed; kin- 


bakken ongeveer even hoog als de lengte-doorsnede der oogen; de 


OOST-INDISCHE DIPTERA. 107 


geheele kop, met uitzondering van den voorhoofdsband en het in- 
gedrukte middengedeelte van het aangezicht, door eene dichte oker- 
gele beharing bedekt, waartusschen zelfs de zwakke voorhoofdsborstels 
geheel verborgen zouden zijn, indien zij zich niet aan hunne zwarte 
kleur heten herkennen; ook de mondborstels zijn weinig ontwikkeld. 
Sprieten (fig. 16) boven de middellijn der oogen ingeplant, roodgeel, 
slank, bijna tot aan den mondrand reikende; eerste lid kort, drie- 
hoekig ; het tweede buitengewoon lang, aan den wortel dun, naar 
het einde iets breeder; het derde nauwelijks half zoo lang als het 
tweede, ook niet breeder, aan het einde afgerond; sprietborstel 
zwak, zonder zichtbare geledingen, van dezelfde gele kleur als de 
sprieten. Zuiger glanzig bruin, met roodgele eindlippen ; palpen 
mede roodgeel, uiterst dun en nietig, met enkele haren bezet, De 
grondkleur van den thorax schijnt zwartbruin en die van het 
schildje geelbruin te zijn, doch beiden zijn door eene dichte oker- 
gele beharing bedekt, waartusschen zich hier en daar enkele 
zwarte borstels vertoonen, het duidelijkst die aan den achterrand 
van het schildje. Achterlijf eivormig, niet breeder dan de thorax, 
eveneens met dichte gele beharing, die den eersten ring en den 
voorrand van den tweeden bedekt; ook aan den voorrand van den 
derden ring, vooral in de zijden, is nog een spoor van dergelijke 
beharing; het overige gedeelte van het achterlijf is glanzig zwart, 
met korte zwarte beharing ; van macrochaeten is weinig te zien; 
zelfs die aan den anaal-ring zijn zwak en niet veel meer dan haren, 
die iets buiten de omringende kortere beharing uitsteken ; de buik is 
zwartbruin met geelachtige insnijdingen. Dijen geelrood, met be- 
haring van dezelfde kleur; de schenen en tarsen meer bruin; de 
midden- en achterschenen met zwarte borstels, de achterschenen 
flauw gebogen ; voethaken en voetballen verlengd, geel, de haken 
met zwarte spits. Vleugelschubben geel; ook de vleugels aan den 
wortel en langs den voorrand, over twee derden der lengte, van 
die kleur, aan de spits bruinachtig en overigens geelachtig grauw ; 
de aderen roestkleurig, alleen die aan de vleugelspits en de voor- 
randsader bruin; middeldwarsader voorbij het midden der schijfcel ; 


ombuiging der discoidaal-ader (4de langsader) met scherpen hoek 


108 AANTEEKENINGEN BETREFFENDE 


en met een aanhangend adertje; spitsdwarsader aan haar begin 
inwaarts gebogen en verder recht ; achterdwarsader met nauwelijks 
merkbare buiging. i 

Een enkel mannelijk exemplaar, Sukabumi, in West Java (Fruh- 
storfer). 

Door het slanke, sterk verlengde sprietenlid, de bijna rudimen- 
taire palpen, de dicht behaarde wangen en de uiterst zwakke ma- 
crochaeten behoort deze soort eene plaats in te nemen in het ge- 
slacht Paratachina Br. B., waarvan tot hiertoe slechts eene enkele 
soort, en wel van Zuid-Afrika, bekend is geworden (zie Denkschr. 
K. Acad. Wiss. Wien, LVII, p. 382). 


4. Chaetomyiobia javana Br. B. (Denkschr. K. Acad. Wiss. Wien, 
LXI, 617). 

Van deze soort vind ik in de collectie van den heer Neervoort 
van de Poll een drietal exemplaren van dezelfde herkomst als die, 
welke door Brauer en v. Bergenstamm beschreven zijn (Sukabumi, 
West Java, Fruhstorfer). Het zijn een mannetje en twee wijfjes. 

Uit de beschrijving, door genoemde auteurs gegeven, meen ik 
te moeten afleiden, dat zij alleen het 2 voor zich hadden en dit 
voor het 4 hebben aangezien. De borstels op den kop zijn vooral 
bij het 9 stevig; bij het 4 ontbreken de orbitaal-borstels. De thorax 
is niet eenkleurig grauw (zooals de beschrijving luidt), maar zwart, 
doch voor een groot gedeelte, inzonderheid aan den voorkant en 
in de borstzijden, wit bestoven ; aan den voorrand zijn vier zwarte 
langsstreepjes zichtbaar, waarvan de beide middelsten niet meer dan 
fijne lijntjes zijn. Het achterlijf, in beide sexen van denzelfden 
elliptischen vorm, is bij het 9 zooals dit door de schrijvers wordt 
opgegeven, met dit verschil, dat de derde ring aan den voorrand 
duidelijk wit bestoven is; bij het 4 daarentegen zijn de beide eerste 
ringen geel met zwarte rugstreep, doch zonder den zwarten achter- 
zoom aan den tweeden ring, en vóór aan den derden ring is de 
gele kleur nog als een paar zijvlekken voortgezet. Aan de midden- 
pooten zijn de schenen en tarsen van gelijke lengte; aan de voor- 


en achterpooten zijn de tarsen langer. Bij het ¢ zijn de haken en 


OOST-INDISCHE DIPTERA. 109 


voetballen van het eerste paar verlengd en is de sexe, ook in verband 
met de teekening des achterlijfs, daaraan duidelijk te herkennen. 


5. Siphona gedeana n. sp. 2. 

_ Cinerea; thorace substriato; abdomine infuscato , incisuris griseis ; 
antennis nigris; pedibus rufis, femorum apice fusco, tarsis nigris. 

Long. 4,5 mm. 

Voorhoofd breeder dan de oogen, donker aschgrauw; voorhoofds- 
borstels ter wederzijde in eene rij dicht bij de oogen en buiten- 
waarts nog met twee naar voren gebogen orbitaal-borstels ; ocellaar- 
borstels kort, doch door een paar langere verticaal-borstels gevolgd. 
Aangezicht en wangen witachtig grijs, aan den mondrand roodachtig ; 
de beide mondborstels een weinig boven den mondrand en van 
boven zoowel als van onderen van enkele kortere borsteltjes verge- 
zeld. Sprieten zwart, slechts weinig onder den bovensten oogrand 
ingewricht; eerste lid zeer kort: het tweede merkelijk langer; het 
derde driemaal zoo lang als het tweede en vrij slank; sprietborstel 
geknakt, het voorlaatste lid ongeveer een derde ter lengte van 
het laatste. Zuiger zwart, aan den uitersten wortel geelachtig ; 
palpen draadvormig, geel, naar het einde gebruind. Thorax asch- 
grauw, van boven met onduidelijke langsstrepen; schildje bruin, 
met grijzen achterrand. Achterlijf eirond, grauwbruin, de tweede 
en volgende ringen met grijzen voorzoom ; behalve de laterale macro- 
chaeten, die aan elken lijfsring voorkomen, zijn er op den tweeden 
en derden ring nog twee in ’t midden van den achterrand; de 
anale ring, die korter is dan de voorgaanden, heeft eenige meer 
onregelmatig geplaatste zwakkere borstels, Pooten roestkleurig; het 
eind der dijen bruinachtig; de tarsen zwart, allen iets langer dan 
de schenen; voordijen van boven met eene rij borstels; de schenen 
met enkele verspreide borstels; haken en voetballen zeer kort. 
Vleugelschubben en kolfjes vuilgeel. Vleugels bruinachtig grauw; 
de voorrand kort-borstelig en met een randdoorntje ; middeld wars- 
ader midden onder de mediastinaal-cel (die zeer klein is), op nauwe- 
lijks een vierde der vleugellengte en merkelijk vóór het midden 


der schijfcel; ombuiging der discoidaal-ader (4de langsader) boog- 


110 AANTEEKENINGEN BETREFFENDE, 


vormig; de spitscel aan de vleugelspits bijna gesloten ; achterdwars- 
ader in ’t midden tusschen de middeldwarsader en de ombuiging 
der discoidaal-ader. | 

Een 9, Goenoeng Gede (8000 voet), in West Java (Fruhstorfer). 

Van het scherp begrensde geslacht Siphona waren tot nog toe alleen 
Europeesche soorten bekend, waarvan sommigen zeer gewoon zijn. 
Het blijkt nu, dat het ook in de tropen en met name op Java 
vertegenwoordigd is. Aan eene cosmopolitische soort valt niet te 
‘denken, daar het hierboven beschreven voorwerp althans met geen 


der mij bekende inlandsche soorten overeenstemt. 


6. Paralophosia imbuta Wied. (Zool. Mag. III 36.53, Ocyptera ; 
Auss. Zweifl. II. 302. 39, . Tachina). 

Vier exemplaren (2 d en 2 9) van Sukabumi, West Java 
(Fruhstorfer). Zij beantwoorden in voldoende mate aan Wiede- 
mann’s beschrijving en de mannelijke exemplaren volkomen aan 
de kenmerken van het geslacht Paralophosia, door Brauer en v. 
Bergenstamm voor deze soort opgericht (Denkschr. K. Acad. Wiss. 
Wien, LVI, p. 164). 

Volgens Wiedemann zouden alleen aan de voorpooten de knieën 
«rostbraun» zijn; ik vind aan al de pooten niet alleen de knieën, 
maar ook de schenen, met uitzondering van het wortelgedeelte, 
van die kleur. Ook de palpen (waarvan Wiedemann zwijgt) zijn 
roodbruin, althans aan de spits, en zelfs de sprieten (door hem 
«braunlichschwarz» genoemd) neigen sterk tot het roode, even 
als de sprietborstel. Verder spreekt hij uitdrukkelijk van twee 
witte banden op het achterlijf; bij een der mannetjes en een der 


wijfjes vind ik die banden duidelijk aanwezig, 


doch in de beide 
andere exemplaren ontbreken zij en is het achterlijf eenkleurig 
zwart; waarschijnlijk is de witte bestuiving, waaruit de banden 
ontstaan, daar afgewischt. 

Wiedemann vermeldt bij zijne beschrijving de sexe niet, maar 
dat hij alleen het d voor zich had, blijkt daaruit, dat door 
Brauer en von Bergenstamm, die in de gelegenheid waren om de 


typische exemplaren in het Weener museum te vergelijken, enkel 


OOST-INDISCHE DIPTERA. 111 


van het 4 spreken en er bijvoegen, dat het 9 nog onbekend is. 
| De beide wijfjes, die ik thans voor mij heb, komen in alle 
opzichten, o. a. in kleur en teekening der vleugels, zoo geheel 
met de mannetjes overeen, dat niemand haar voor eene andere 
soort zal aanzien. Het voorhoofd is alleen iets breeder, en behalve 
de gewone voorhoofdsborstels, heeft het, even als het 4, ter 
wederzijde , een enkelen orbitaal-borstel. De voethaken en voetballen 
zijn kort. Bovendien is de spitscel, die bij de mannetjes smal 
geopend is, in de beide wijfjes gesloten en kort gesteeld. Het blijft 
de vraag, of dit laatste een sexueel kenmerk is, dan wel of de 


individuen in dit opzicht varieeren. 


V. Eenige Calobatinen. 


Onder de door den heer Kannegieter van Java overgezonden 
Diptera zijn mij nog een drietal merkwaardige Calobatinen bijzonder 


\ 


in ’t oog gevallen. 


1. Nerius lineolatus Wied. (Auss. Zweifl. IL. 552. 71). 

Vier exemplaren (3 mannetjes en 4 wijfje) van Buitenzorg op 
Java. Wiedemann’s beschrijving, ofschoon enkel op het 2 gegrond , 
is op deze voorwerpen wel toepasselijk. Alleen zou ik den thorax 
niet «tief braun» willen noemen, met lichten langsband over den 
rug; maar eer roodgeel met vier bruine langsstrepen; wellicht zijn 
in het exemplaar, dat hij voor zich had, die strepen twee aan 
twee eenigszins ineengesmolten geweest. Het exemplaar was uit 
het Leidsch Museum en is aldaar nog aanwezig, maar niet meer 
in een’ toestand om met vrucht te worden vergeleken. — Aan 
de thans voor mij staande versche exemplaren bemerk ik nog, dat 
het voorhoofd, van terzijde gezien, kegelvormig vooruitsteekt; in 
*t midden is het ingedrukt en van voren hoekig en met eene 
dwarsgroef; op de beide hoeken zijn de sprieten, op eenigen afstand 
van elkander, ingeplang; het derde sprietlid is het langst en van 
boven zoowel als aan de spits donkerbruin; ook het eerste lid is 
van boven verdonkerd. | 

Nerius striatus Doleschall (Nat. Tijdschr. Ned.-Indië, X. p. 411, 
n°. 34, pl. 2, f. 3) beschouw ik als dezelfde soort. 


Ile: AANTEEKENINGEN BETREFFEN DE 


2. Telostylus maccus Ost. Sacken (Berl. Entom. Zeitschr. XXVI. 
p. 207). 

Deze soort werd door Osten Sacken beschreven naar een enkel 
vrouwelijk exemplaar van de Philippijnsche eilanden. Onder de 
Diptera, door Kannegieter te Buitenzorg op Java verzameld, be- 
vindt zich een mannelijk voorwerp, in zoovele opzichten met de 
beschrijving van 7. maccus overeenstemmende, dat ik daarin de 
andere sexe van die soort kan herkennen. Vooral de beide zwarte 
vlekken op den thorax achter den dwarsnaad en de zwarte zoom 
in de zijden en aan den achterrand van het scutellum brengen 
mij tot deze determinatie. Deze toch worden door den auteur 
aangegeven als kenmerken ter onderscheiding van de overigens 
dicht verwante 7. binonatus Big. (= Coenurgia remipes Walk.). 
Ook het zwarte einde van het derde sprietlid kan als zoodanig 
gelden. Het achterlijf, dat in het 9 een breeden donkeren rugband 
heeft, is bij het 4 van boven geheel donkerbruin met lichtere 
insnijdingen; de mannelijke genitaliën (fig. 17) zijn vrij lang, 
naar den buik omgeslagen, aan hel eind met een paar fijn behaarde 
tepeltjes. Aan de midden- en achterdijen is niet alleen de spits 
zwartachtig, maar bovendien eene aanduiding van een donkeren 
ring voorbij het midden; aan het voorste paar pooten zijn de 
schenen naar het einde iets verbreed en het eerste lid der tarsen 


over de geheele lengte verdikt. 


3. Nothybus biguttatus n. sp. d 9. (PI. 2 fig. 18, 19). 

Thorace rufo, nigro-lineato, abdomine nigro; pedibus nigris, 
coxis femoribusque fulvis; tarsorum anticorum artieulo primo flavo- 
annulato; alis flavescentibus, apice fusco, guttis duabus hyalinis ornata. 

Long. 10 mm, 

Kop bijna kogelrond, roodgeel, glanzig; op het voorhoofd ter 
wederzijde achter de inplanting der sprieten eene driehoekige zwarte 
vlek, die zich streepvormig langs de binnenste oogkanten verlengt ; 
op den schedel eene groote zwarte vlek; het aangezicht iets lichter 
geel, in ’t midden met eene bruine vlek op eene wratachtige ver- 


hevenheid; het achterhoofd in ’t midden ingedrukt. Sprieten (fig. 20) 


OOST-INDISCHE DIPTERA. | 113 


/ 


kort; de beide wortelleden roodgeel , het derde lid zwart; het 
tweede van boven iets uitpuilend, met eenige fijne haartjes; het 
derde eirond, niet langer dan het voorgaande; sprietborstel aan 
den worlel verdikt, van boven over de geheele lengte gevederd, 
van onderen alleen tegen het eind met eenige haren. Zuiger rood- 
geel; palpen klein, zwart. De naar voren lang uitgerekte thorax 
roodbruin, met zwarte langsstrepen, een over den rug, een aan 
elke zijde, en een paar aan de onderzijde; schildje donkerbruin; 
de achterrug achter het schildje sterk opgehoogd. Achterlijf iets 
minder lang dan de thorax, van terzijde samengedrukt , eenkleurig 
zwart; de mannelijke genitaliën (fig. 21), zooveel aan het gedroogde 
exemplaar te zien is, bestaan uit een paar naar onderen omgebogen 
haken met kolfachtigen donkeren knop, en meer binnenwaarts nog 
een paar donkere draadvormige aanhangsels. Pooten dun en vrij 
lang; heupen en dijen roodgeel, de dijen aan de spits zwart; 
schenen en tarsen zwart: aan de voortarsen het eerste lid met 
gelen ring. Kolfjes bruinrood. Vleugels met geelachtige tint, vooral 
tegen den voorrand, aan de spits bruin met een paar ronde door- 
schijnende vlekjes, het eene onder het eind der radiaal-ader (2de 
langsader), het andere iets meer binnenwaarts , tusschen de cubitaal- 
en discoidaal-ader (3de en 4de langsader); het einde der langs- 
aderen, alsmede de beide dwarsaderen donker gezoomd, 

Een mannetje en twee wijfjes van Tji Bodas, Goenoeng Gede 
(4000 voet), Java (Kannegieter). 

Deze ongemeen sierlijke soort is de tweede van het door zijn 
lang uitgerekten prothorax scherp afgebakende genus Nothybus 
Rond. — Van N. longithorax Rond., die op Borneo voorkomt, 
verschilt zij door het eenkleurig zwarte achterlijf en door de witte 


drupvlekken in de bruine vleugelspils. 


Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 8 


114 


VERKLARING DER AFBEELDINGEN. 


Pl. 2. fig. 1. Tipula pedata Wied., mannelijke genitalién (van boven 
gezien). 
n 2 7 „ idem (in profiel). 
y 3. Mydas Fruhstorferi n. sp., kop. 
HA 7 7 uiteinde van het achterlijf 2. 
me De ” 7 vleugel. 
» 6. Psilopus albopilosus v. d. W., spriet (de lange spriet- 
borstel slechts aan zijn begin). 
AE | 7 aetereus Big. id. id. 
WR St " spinifer n. sp., voorpoot. 
9. 7 7 middenpoot. 
„ 10 7 " mannelijke genitaliën. 
” 11 7 anthracoides n. sp., spriet (de lange spriet- 
borstel slechts aan zijn begin). 
a 12, ” n mannelijke genitalién. 
„ 13. 7 ” vleugel. 
„ 14. Paratachina vulpecula n. sp. 
e015, 7 7 kop. 
eo. 7 " spriet. 


» 17. Telostylus maccus Ost. Sack., mannelijke genitaliën. 
„ 18. Nothybus biguttatus n. sp. 9. 

519: " 7 (in profiel). 

yn 20. " 7 spriet. 

n 21. 7 7 mannelijke genitalién. 


115 


BIJDRAGEN TOT DE KENNIS DER VIJANDEN 
VAN HET SUIKERRIET, 


DOOR 


J. D. KOBUS. 


I. Discophora Celinde Stoll. 
(DIES, figs dd) 


De rupsen van bovengenoemden vlinder behooren almede tot 
de grootste, die ik op het suikerriet aantrof. In volwassen toestand 
zijn zij 6—7, soms 9 cM. lang, sterk behaard en dadelijk te 
herkennen aan eene vrij breede (13 mM.), witte langsstreep over 
den rug en eene eigenaardige beharing. 

Het zijn de eenige hier in aanmerking komende rupsen , waarvan 
het mij tot nu toe bekend geworden is, dat zij gezellig leven. 
Als zij vreten, blijven zij dicht bij elkander, soms zoo dicht, dat 
de rupsen-lichamen als het ware ééne massa vormen. Zij beginnen 
eerst tegen den avond met haar vernielingswerk en men vindt ze, 
tenzij bij bedekte lucht, zelden na zeven uur ’s ochtends vreten. 
In gevangenschap doen zij dit langer, maar ook daar wordt haar 
het licht overdag te schel en verschuilen zij zich, 

Aan het te veld staande riet vindt men ze dan dicht bij elkander 
gezeten tusschen stengel en bladscheede. Van tijd tot tijd vreten 
zij zelfs de middennerf der bladen, die door andere rupsen 
wordt versmaad. 

De kop van de rups (zie fig. 4) is van boven bruinachtig met 
kleine zwarte puntjes en heeft in het midden eene driehoekige 
witte vlek, die naar weerszijden in eene gebogen witte lijn uitloopt; 
de omgeving der kaken is zwart met lichtere vlekken. 

De witte rugstreep is behaard en aan weerszijden begrensd door 

Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 9 


116 (J. D. KOBUS). BIJDRAGEN TOT DE KENNIS 


een donkerder band; vlak er tegen aan gelegen vindt men op de 
grens van elk paar ringen, behalve de beide laatste, een paar vrij 
groote zwarte vlekken. Boven de pooten loopt eene licht gekleurde 
langsstreep waarin op een witten grond een aantal bruine en 
enkele zwarte teekeningen zijn waar te nemen; langs den boven- 
rand liggen de ovale luchtopeningen, die wit van kleur en zwart 
omzoomd zijn. Het overige gedeelte van den rug is donkerder van 
tint, wat veroorzaakt wordt door een aantal zwarte figuren op een 
bruinachtigen grond; in dit donkerder gedeelte kan men bij nader 
toezien nog twee lichter gekleurde strepen onderscheiden , de onderste 
is weinig duidelijk, in de bovenste vindt men op elken ring eene 
onregelmatige roode, smal wit omzoomde vlek; deze vlekken zijn 
onderling verbonden door dunne, lichtgekleurde , zigzag-vormige 
lijnen. De buikpooten zijn licht van kleur, maar vertoonen een 
breeden, zwarten dwarsband met een bruinrood vlekje er onder. 
Van onderen is het lichaam donker, bijna zwart. 

Ofschoon hier en daar, vooral aan de zijkanten der ringen, 
haarbundels zijn waar te nemen, zijn deze minder duidelijk dan 
bij andere rupsen; op de rugzijde vindt men haren gerangschikt 
in rijen loodrecht op de lengteas van het lichaam , maar ook deze 
laten, behalve op de voorste ringen, aan duidelijkheid te wenschen 
over; bovendien vindt men tusschen haarrijen en haarbundels nog 
eene menigte andere haren, zoodat men het eenvoudigst doet door 
te zeggen, dat het geheele lichaam van de rups, zoowel rug en 
buikzijde als pooten en kop, met talrijke verspreide, kortere en 
langere haren bedekt is, waarvan een aantal in weinig duidelijke 
bundels en rijen zijn geplaatst. In het midden van het lichaam 
zijn de haren het kortst; naar weerszijden, maar vooral naar 
achteren en naar voren worden zij aanmerkelijk langer , tot 15 mM. 
toe. Deze lange haren hebben meestal witte punten; overigens 
verschillen de haren nog al in kleur, de lange zijn zwart, de 
korte bruin of grijs of nagenoeg wit. 

Op de rugzijde van den laatsten lichaamsring vindt men een 
paar korte witte uitsteeksels, die ook weder sterk behaard zijn. 


Heeft de rups den vollen wasdom bereikt, dan ziet men haar 


DER VIJANDEN VAN HET SUIKERRIET. 117 


aanstalten maken om te gaan verpoppen; zij zoekt de eene of andere 
plaats, die haar geschikt voorkomt, in de natuur doorgaans de 
onderzijde van de middennerf van een rietblad, in gevangenschap 
dikwijls den deksel van de doos, waarin zij wordt bewaard. Deze 
plek wordt een paar centimeters in het rond met een vrij dicht 
spinsel bedekt, waaraan zich de rups ’s nachts met het achtereinde 
van het lichaam ophangt. Zij hangt zoo in min of meer gebogen 
houding, zich nu en dan bewegende, den geheelen volgenden dag. 
Den daarop volgenden ochtend is de rups verdwenen en vindt men 
in hare plaats een eigenaardig gevormde, licht groene pop, terwij] 
de huid der rups op den grond ligt. Eene enkele keer mislukt 
het aan de pop zich op te hangen en valt zij naar beneden, terwijl 
de rupsenhuid blijft hangen. Dergelijke poppen blijven dikwijls in 
leven, maar geven meestal mismaakte vlinders. 

De pop van Discophora Celinde (zie fig. 2) is effen lichtgroen , 
met eene witte streep aan weerszijden en alleen aan de rugzijde 
hier en daar als met een licht blauwgroen waas bedekt; van 
voren gezien is zij nog breed spoelvormig, van ter zijde eigenaardig 
gebogen. Na een dag of vijf zes begint men in het achterlijf, dat 
evenals de geheele pop tot dien tijd eenigszins doorschijnend was, 
eene donkere massa te zien, die langzaam in grootte toeneemt; 
kort daarna ziet men hetzelfde op de plaats waar zich de vleugels 
ontwikkelen. 

Kort voordat de vlinder te voorschijn komt, 10—13 dagen na 
het verpoppen, wordt de geheele pop donker van kleur (zie fig. 3) 
en kan men, bij voortgaande ontwikkeling, aan de vlekken op de 
vleugels reeds door de poppenhuid heen zien of men een mannetje 
of een wijfje voor zich heeft. De beide geslachten verschillen namelijk 
vrij veel in de teekening der vleugels. 

Bij de talrijke exemplaren die ik kweekte, kwamen de vlinders 
altijd des voormiddags uit de pop te voorschijn. Hoewel zij volstrekt 
niet zeldzaam zijn, zag ik ze nooit overdag vliegen, maar eerst 
tegen het vallen van den avond rondfladderen; tot dien tijd zitten 
zij met de vleugels naar boven samengeslagen ergens verscholen. 


In gevangen toestand zijn zij over dag iets beweeglijker maar 


118 (J. D. KOBUS). BIJDRAGEN TOT DE KENNIS 


vliegen toch vooral ’savonds. De vlinders zijn vrij groot, het 
lichaam is ongeveer 30 m.M. lang, terwijl het mannetje eene 
vlucht van 65—75 mM., het wijfje eene van 85—95 mM. bezit. 
Hoewel zij eerst tegen den avond vliegen, behooren zij toch tot 
de familie der dagvlinders (Rhopalocera); hunne knodsvormige 
sprieten, de in rust naar boven saamgeslagen vleugels, het slanke 
lichaam en de eigenaardig gevormde, hangende poppen komen bij 
geene enkele andere familie voor. De voorpooten zijn zoowel bij de 
mannetjes als bij de wijfjes weinig ontwikkeld; daarentegen zijn 
de lipvoelers groot en is de zuiger nagenoeg half zoo lang als het 
lichaam. 

De mannetjes (zie fig. 4) zijn in leven glanzig donker groen, 
na den dood metaalglanzig-paars met een’ groenen weerschijn op 
de voorvleugels en een paar donkerbruine, 8—10 mM. groote oog- 
vlekken, die van een’ licht bruinen rand voorzien zijn, op de 
achtervleugels. Het midden der oogvlekken ligt ongeveer bij het 
punt waar de aderen 3 en 4 ontspringen, 

Op de voorvleugels ziet men in de Aste tot 3de cel, dicht 
bij den rand, flauwe, donker bruingele vlekjes en bovendien 
gewoonlijk in de vierde cel eene kleinere, in de vijfde eene 
grootere meer naar binnen gelegen vlek; ook de voorrand is bruin 
gekleurd. Het lichaam en de omgeving van ader 1% der achter- 
vleugels, evenals de basis van de onderste middenader zijn vaal- 
zwart behaard, Van onderen zijn de mannetjes bruin met donkerder 
strepen, die van af den voorrand der voorvleugels naar het uit- 
einde der achtervleugels convergeeren, evenals de paarsachtige streep , 
die op een paar mM. van den buitenrand van beide vleugels te 
zien is; ongeveer in het midden van de randcellen 2 en en 6 der 
achtervleugels vindt men een paar bruine, zwartgerande oogvlekken 
van 4 mM. middellijn, met een wit vlekje er in. De wijfjes (zie 
fig. 5) zijn dof donkerpaarsbruin met licht bruingele vlekken en 
rand; de achtervleugels zijn valer van tint, de beharing van 
lichaam en achtervleugels is meer grijsachtig. Op deze laatsten 
ontbreken de oogvlekken die men bij de mannetjes ziet, daaren- 


tegen is er een breede, bruingele rand aan voor- en buitenzijde en 


+ 


DER VIJANDEN VAN HET SUIKERRIET. 119 


vertconen de cellen 2 tot 4 dergelijke vlekken, cel 5 twee, cel 6 
drie. Op de voorvleugels vindt men langs den achterrand dezelfde 
vlekken als bij het mannetje, maar grooter en lichter gekleurd ; 
bovendien ziet men er eene bruingele figuur op, die bij een aantal 
exemplaren aan een hoorn des overvloeds doet denken; de punt 
ligt in den voorrand, dicht bij het lichaam; halverwege dezen rand , 
nadat ze voortdurend breeder geworden is, buigt de figuur naar 
beneden, nog steeds in breedte toenemende en eindigt bij ader 2; 
tusschen ader 2 en 4 is de vlek van binnen zwart; bij andere 
exemplaren is in cel 2 en 3 de samenhang der figuur met de rest 
verbroken en vindt men hier een paar bruingele vlekken. 

De teekening van de onderzijde der vleugels is bij het wijfje 
dezelfde als bij het mannetje, de oogvlekken zijn op dezelfde wijze 
geplaatst, maar de kleuren zijn veel lichter en het paars ontbreekt. 

Het wijfje legt dicht bij elkander een aantal glanzig lichtgele 
eieren van ruim 1 mM. middenlijn. De hieruit te voorschijn komende 
rupsjes zijn lang behaard en gelijken zeer weinig op de volwassen 
dieren. Zij hebben een behaarden, glanzig zwarten kop, de eerste 
lichaamsring is licht geelbruin glanzig met een paar behaarde zwarte 
vlekjes; de volgende ringen allen lichtbruin, met vier zwarte 
vlekken op den rug van elken ring, twee grootere voor, twee 
kleinere achter; soms vloeien de beide voorste vlekken samen. 

In alle vlekken zijn kleine uitsteekseltjes, die een haar dragen; 
op de achterste ringen worden deze uitsteekseltjes voortdurend 
grooter, op den laatsten ring zijn twee veel grootere met een 
aantal haren. Langs de zijden vindt men eene enkele rij haren, 
op elken ring één, 

De omgeving der zwartgeringde voorpooten is donker gevlekt, 
de pooten zelf zijn behaard. 

Na eene vervelling hadden van de 20 rupsen er 6 roode 
en 14 zwarte koppen. Ik hield deze afzonderlijk om te zien of uit 
eene der beide soorten zich mannetjes, uit de andere zich wijfjes 
zouden ontwikkelen. In teekening verschilden zij verder niet van 
elkâar. Wel weken zij iets van den vorigen toestand af; de zwarte 


vlekken op de ringen waren meestal tot twee dwarsringen samen 


120 (J. D. KOBUS). BIJDRAGEN TOT DE KENNIS 


gevloeid, waar tusschen een paar kleine zwarte vlekjes te zien 
zijn. De eerste ring is tot 5 mM. lang zwart behaard. De achterste 
uitsteeksels zijn zwart; de zijden van het lichaam grijs, de koppen 
zwart behaard. Boven de buikpooten vindt men een bruin vlekje. 
In dit stadium bereiken de rupsen eene lengte van ongeveer 12 mM. 
en vervellen dan voor de tweede maal, waarbij ze vrijwel dezelfde 
teekening behouden. Men bemerkt evenwel een begin van eene, 
uit zwarte puntjes bestaande, rugstreep en eene tweede dwarsrij 
haren op elk lid; de achterste uitsteeksels zijn donkerbruin; het 
aantal haren en haarrijen, ook de lengte der haren nemen toe, 
eveneens het aantal zwarte stipjes en vlekjes. Na eenige dagen 
hebben de dieren de dubbele lengte bereikt en vervellen dan wederom , 
waarbij ze in eens van uiterlijk veranderen en veel meer op de 
volwassen rupsen gaan gelijken. Alle haren behalve van den kop 
en de beide uitsteeksels zijn grijs. De zwarte vlekken of dwarsbanden 
op de ringen zijn verdwenen en hebben plaats gemaakt voor een 
zeer groot aantal kleine zwarte vlekjes en teekeningen. Op het 
midden van elken ring vindt men eenige witte vlekjes, die ge- 
zamenlijk eene witte rugstreep vormen, aan weerszijden zijn de 
roode vlekken opgetreden, die ik bij de volwassen rups beschreef. 
De achterste uitsteeksels zijn roodbruin. Tot nu toe waren de beide 
groepen steeds te onderscheiden geweest aan de zwarte of roode 
koppen, maar na de vierde vervelling ; waarbij de rupsen ongeveer 
5 cM. lang zijn, verdween dit verschil en geleken de rupsen 
geheel op elkander. 

In deze laatste periode hebben de rupsen zeer veel voedsel 
noodig ; twee volwassen exemplaren vreten een rietblad van + 350 cM. 
per dag op en eene rietplant, die door eene school dezer rupsen 
aangetast wordt, is in een paar dagen geheel kaal gevreten. 

Hoewel de rups sterk behaard is, kan men ze gerust in de 
hand nemen, zonder dat men bevreest behoeft te zijn, dat men 
last van jeukte krijgt, zooals bij andere behaarde rupsen. Ik 
kweekte een groot aantal dezer rupsen, die op enkele tijden van 
het jaar de algemeenste soort was, welke in de omstreken van 


Pasaroean op het suikerriet voorkwam. 


DER VIJANDEN VAN HET SUIKERRIET 121 


Geene enkele der door mi gevonden rupsen bleek ooit aan- 
getast door parasieten, die bij geene der andere door mij gekweekte 
soorten ontbraken *). 

De verwachting, dat het tijdelijke verschil in kleur van de 
koppen der rupsen zoude samengaan met een verschil in geslacht 
der hieruit gekweekte vlinders, werd dus niet verwezenlijkt, Uit 
6 rupsen met roode koppen kweekte ik 3 dd en 3 22, uit 6 
andere met zwarte koppen 4 22 en 2 dd. 

Discophora Celinde schijnt algemeen verbreid te zijn; behalve 
bij Pasaroean, vond ik de rups zelve nog bij Soerabaya, Malang, 
Sidho-ardjo en in Bagelen, terwijl ze volgens den Heer E. Rietz- 
schel in Midden-Java voorkomt en Krüger ze van West-Java 


vermeldt. 


IL. Psalis Securis. Hübn. 
(Pl. 4, fig. 1—7.) 


Niet zelden vindt men op de bladen van het suikerriet eene 
fraai bont gevlekte, lang behaarde rups met twee lange, zwarte 
vooruitstekende haarbundels aan den eersten lichaamsring en vier 
licht en donker oranje bundels op ring 4—7 (zie fig. 1—3). 
Somtijds treedt de rups in vrij grooten getale op, maar ook al is 
dit niet het geval, dan valt zij toch spoedig in het oog, daar zij 
overdag vreet. Behalve rietbladen, vreet zij ook die van andere 
grassen en wordt dikwijls op rijst gevonden. 

De kop is bruin met een aantal lichtgrijze haren bedekt, de 
omgeving der kaken zwart en geel. De eerste ring is van voren 
lichtgrijs met zwarte punten en eene menigte korte, vooruitstekende, 
lichtgrijze haren, van achteren geel met zwarte strepen ; aan weers- 
zijden vindt men eene zwarte verhevenheid met vooruitstekende, 
lange, zwarte haren, vlak hierachter eene kleine en boven de 
pooten een grootere tepel, die beiden grijs behaard zijn, 

De beide volgende ringen hebben een’ grijzen dwarsband , waarin 

1) Een exemplaar der rups, mij een paar jaar geleden van het Proefstation 


te Pasaroean toegezonden, vond ik den volgenden ochtend dood, terwijl eene 
groote sluipwesp in de flesch rondwandelde, 


122 (J. D. KOBUS). BIJDRAGEN TOT DE KENNIS 


een achttal donkere verhevenheden met grijze haren. Men ziet 
eene zwarte rugstreep, waarin grijze vlekken met zwarte uitsteeksels 
naar weerszijden, tusschen deze uitsteeksels zijn de ringen helder 
geel. Ring 4—7, die nu volgen, wijken geheel af van de tot nu 
toe beschrevene; midden op den rug van elken ring vindt men 
een van buiten lichter, van binnen donkerder oranje gekleurden, 
dikken haarbundel. Tusschen de bundels in ziet men de zwarte, 
grijs gevlekte rugstreep, die wij reeds op den 2den en 3den ring 
zagen optreden en die ook op de volgende ringen gevonden wordt. 
Dicht tegen deze oranje haarbundels aangedrukt, vindt men rechts 
en links een’ kleinen, grijzen haarbundel en verder tot aan de 
pooten nog drie dergelijke. Aan weerszijden, voor en achter de 
middenste bundels vindt men helder gele vlekken, waarvan de 
voorste gedeeltelijk oranje van tint zijn. De vier volgende ringen 
missen den dikken, oranjegelen haarbundel; in plaats daarvan zijn 
de twee kleinere, grijze bundels, die daar tegen de oranje bundels 
aangedrukt waren, sterker ontwikkeld, terwijl op het midden van 
den 9den en 10den ring nog een klein vermiljoenrood wratje ge- 
vonden wordt, dat uitgestulpt kan worden en als verdedigings- 
middel schijnt dienst te doen, Overigens is de teekening dezelfde 
als bij ring 3—7. De laatste ring draagt een aantal grijsbehaarde 
bundels, waarin enkele zwarte haren voorkomen; ook de andere 
ringen vertoonen aan weerszijden een enkel zwart haar. Aan beide 
zijden van het tot nu toe beschreven gedeelte, vindt men eene 
grijze, zwart gevlekte streep, daarna eene donker gele, met oranje 
vlekken en dan eene lichtgele, die beide op elken ring een’ haar- 
bundel dragen en door een dun zwart streepje van elkander zijn 
gescheiden. 

Boven de pooten vindt men nog een haarbundel en aan de leden 
zonder pooten een paar kleinere aan den buik. Deze is gris, 
zwart gevlekt. Voor dat zij zich gaat verpoppen maakt de rups 
een 2—2} cM. lang, aan weerzijden spits toeloopend spinsel, dat 
geelachtig van kleur is en waarin de haren der rups mede gebezigd 
worden (zie fig. 4). Een paar dagen later vindt men de rupsenhuid 


buiten het spinsel en er binnen in eene lichtgele pop (zie fig. 5), 


DER VIJANDEN VAN HET SUIKERRIET. 123 


met glanzig bruine bedekking van kop, borst en vleugelscheden, Dit 
gedeelte is aan de rugzijde bekleed met vrij lange naar voren ge- 
richte, witte haren; op de achterlijfsringen ziet men hier en daar 
een bruin puntje en zijn de haren naar achteren gericht 

Op de vier eerste ringen vindt men eene kleine groep verheven- 
heden, die op met vocht gevulde blaasjes gelijken; op de borst- 
bedekking treft men twee dergelijke groepen aan. De achterzijde 
van de drie middenste achterlijfsringen is lichtbruin van kleur. 
Slechts 6—8 dagen brengt het insect in dezen ‘toestand door, 
waarna de vlinder te voorschijn komt. 

Wat den vlinder aangaat, waarvan op pl. 4 bij fig. 7 de man 
en by fig. 8 het wijfje is afgebeeld, zoo behoort deze tot de familie 
der Liparidina, hoewel de spitse voorvleugels en de, aan die van 
dor riet herinnerende, kleur van het geheele dier, eer aan eene 
verwantschap met de Noctuinen-genera Arsilonche of Leucania, ja 
zelfs wel met het Pyraliden-genera Chilo zouden doen denken. 

De man is kleiner en slanker gebouwd dan het wijfje; ook zijn 
de voorvleugels niet zoo spits als daar. De palpen, (een zuiger 
ontbreekt) steken (bij beiden seksen) als een stompe snuit vooruit , 
aanliggende tegen eene mede stompe voorhoofdskuif. De sprieten 
zijn bij den man merkbaar korter dan de helft van den voorrand 
der voorvleugels, gebaard; kop en thorax zijn grauwgeel, iets 
donker gemengd; de voorvleugels hebben eigenlijk eene lichtgrauw- 
gele grondkleur, als dor riet, maar deze wordt verduisterd door 
eene paarsachtig grauwbruine langsstreep over het midden van 
den vleugel die, aan het midden van den vleugelwortel smal 
beginnende, langzamerhand breeder wordt en aan haar einde 
dikwijls den geheelen achterrand beslaat. Niet bij alle voorwerpen 
is de donkere streep echter zoo breed en duidelijk als bij het 
afgebeelde. Tegen den voorrand is de streep scherp begrensd doch 
vervloeit binnenwaarts. Aan het begin van den binnenrand ziet 
men een fijn zwart langslijntje of zelfs wel een spoor eener getande 
donkere dwarslijn, die beiden echter soms vrij onduidelijk zijn; de 
voorrand van den vleugel is dun donker bestoven. Bij sommige 


exemplaren vindt men nog een donker middenpunt op de dwars- 


124 (J. D. KOBUS). BIJDRAGEN TOT DE KENNIS 


ader, bij andere eene eene donkere stip tegen de helft van ader 
2. Bij het plomper gebouwde en spitsvleugeliger wijfje zijn de sprieten 
niet langer dan een derde van den voorrand der voorvleugels en kort 
behaard. Het is altijd lichter gekleurd dan de man en nooit is de 
donkere langstreep der voorvleugels zoo sterk uitgedrukt; zij is 
echter eveneens aangelegd. 

Bij beide seksen, het duidelijkst bij het wijfje, is de franje der 
voorvleugels bont, grauwgeel en grauwbruin en de achtervleugels 
zijn eenigszins bruinachtig geelwit, helderder bij het wijfje; zij 
zijn ongeteekend en hebben iets donkerder franje. 

Het achterlijf, bij den man iets, bij het wijfje duidelijk langer 
dan de achtervleugels, is gekleurd als deze. Onderzijde gekleurd 
als de bovenzijde der achtervleugels, de voorvleugels met sporen 
van de teekening der bovenzijde. 

Pooten kort, sterk behaard, bij beide seksen met vier sporen 
aan de achterscheenen. 

Het wijfje legt een groot aantal (ik telde er eens 120) eieren, 
soms reeds een dag nadat het uit de pop te voorschijn komt. Zij 
worden dicht bij elkaar gelegd en met eene gomachtige zelfstandigheid 
bedekt, die aan de lucht hard wordt en onder de loupe gezien, 
als uit verharde schuim bestaat. Na 6 dagen kwamen hieruit de 
rupsjes reeds te voorschijn; kleine (3 mM.) zeer beweeglijke 
sterk behaarde beestjes met een donkeren kop. De eerste ringen 
zijn iets lichter van kleur; de haren staan in bundels en zijn 
grijs, mel uitzondering van enkele zwarte op de voorste en achterste 
ringen. — Een paar dagen later, toen de rupsjes 4—5 mM. lang 
waren, vielen mij de beide wratjes op den 9den en 40den ring in 
het oog. Spoedig hierna vervelden zij, waarbij op de eerste drie 
ringen kleine puntjes te voorschijn kwamen en op de voorste 
bovendien een groot donker schildje. De volgende ringen zijn donker 
gevlekt. Op elken ring vindt men een tiental haarbundels, het 
minst ontwikkeld op ring 14—3. Midden op den ring ziet men twee 
kleine bundels, de grootste op ring 4—7; deze en nog twee 
bundels aan weerzijden bestaan uit zwarte haren, de beide buitenste 


aan elke zijde zijn daarentegen grijs behaard. 


DER VIJANDEN VAN HET SUIKERRIET, 125 


Na nog eene vervelling begint de rups reeds meer op de vol- 
wassene te gelijken; zij heeft nagenoeg dezelfde kleur en be- 
haring, maar slechts éénen dikken bruinrooden haarbundel op den 
vierden ring; bij eene derde vervelling kwam ook de dikke 
haarbundel op den vijfden ring voor den dag en eerst bij de 
laatste vervelling, die op den zesden en zevenden ring. 

De geheele ontwikkeling van ei tot vlinder duurt slechts 52 
dagen, zes er van worden in ei-toestand doorgebracht, 38 of 39 
als rups en 6—8 als pop. 

Men kan dus 7 generatiën van dezen vlinder in een jaar hebben. 
Ik vond ze ook het geheele jaar door, zoowel in den oost- als in 
den westmoeson. Slechts enkele van de door mij gekweekte exem- 
plaren hadden van parasieten te lijden; een drietal werd aangetast 
door eene Botrytisachtige schimmelplant en bij ééne rups vond ik 7 
tonnetjes, waaruit zich na 9 dagen 3 kleine vliegjes ontwikkelden. 

De soort is zeer verbreid. Krüger vond haar in Tegal, Rietzschel 
in Semarang en Solo, ik zelf in Pasaroean, Malang, Soerabaia, 


Modjokerto, Kedirie en Bagelen. 


III. Phalera Combusta Moore. 
(PL 5, fig. 1-5) 


Niet zeldzaam was in dit jaar de rups van Phalera Combusta Moore. 
Iemand die van verrassingen houdt, kan het kweeken van deze 
vlinders ten zeerste worden aanbevolen; niet alleen dat de rupsen 
opvallend van kleur veranderen, maar een groot gedeelte brengt 
het niet tot pop, omdat zij meer dan eenige andere soort door 
sluipwespen aangetast worden of door bacteriën worden gedood. 

Van de vier en dertig rupsen, die ik kweekte, waren er dertien 
door eene kleine sluipwesp aangetast, twee door eene veel grootere 
soort, terwijl er acht dood gevonden werden wier lichaam kort 
daarna eene bacteriëenmassa scheen; alle organen waren vernield, 
zelfs de huid brak bij de minste aanraking; slechts elf verpopten 
zich. Bovendien ontwikkelde zich uit de sluipwespencocons, die op 
stervende rupsen in den tuin gevonden werden, eene tweede sluip- 
wespensoort, die in de zoo even genoemde parasiteerde. Men ziet 


126 (J. D. KOBUS). BIJDRAGEN TOT DE KENNIS 


dus, afwisseling genoeg. Van alle andere rupsen die ik kweekte, 
tot meer dan twintig vlindersoorten behoorende en verre over de 
drie honderd exemplaren tellende, waren er nog slechts drie, die 
ook in vrij sterke mate door sluipwespen gedood werden. De kleinste 
rupsen, die ik kreeg, waren 23 à 3 cM. lang; platter dan rupsen 
gewoonlijk zijn en van voren breeder dan van achteren; zij waren 
grijswit met eene vrij groote zwarte vlek op den rug van elken 
ring en een aantal zwarte puntjes, streepjes en vlekjes over het 
geheele lichaam verspreid: aan de zijden waren enkele gele vlekken ; 
de onderkant van den laatsten ring was zwart, kop en voorpooten 
roodbruin en wit behaard. Boven de pooten liep eene geelgroene 
langsstreep. Op den kop vond men een’ zwarten, wit geranden 
driehoek en eenige witte haren; op de ringen een zestal glinsterende 
knobbeltjes, op elk waarvan een aantal puntjes te zien zijn, die 
één of twee haren dragen, 

De meeste haren zijn wit met zwarte punten, alleen op de 
voorste en de beide achterste ringen zijn eenige zwarte haren en 
bovendien nog op elken ring van den vierden tot den twaalfden 
aan weerszijden één zwart haar, Na eene vervelling vindt men 
over het midden van elken ring een breeden zwarten band; 
ook tusschen de ringen is de rups zwart en in de grijswitte 
grondkleur ziet men bovendien nog eenige zwarte stipjes. De 
haardragende uitsteekseltjes, die in het vorige stadium samen- 
vloeiden en een glinsterend knobbeltje vormden, zijn nu geïsoleerd , 
behalve op de voorste ringen. De beharing is verder als voren, 
maar de witte haren hebben geene zwarte punten. 

Aan de basis der voorpooten vindt men eene zwarte vlek met 
een bundel witte haartjes (zie fig. 1). Bij een schok of bij aan- 
raking richt zich de rups van voren en achteren op, zoodat alleen 
het middengedeelte op het blad blijft. 

Na nog eene vervelling is de rups van boven zeer lichtgroen, 
bijna wit van kleur, naar de zijden toe wordt zij langzamerband 
iets donkerder tot aan de witte zijstreep; midden op den rug is 
eene zeer flauwe langsstreep zichtbaar terwijl de achterzijde der 


ringen geel van tint is. De openingen der tracheën, die in den 


DER VIJANDEN VAN HET SUIKERRIET. 127 


bovenrand van de witte zijstreep liggen, zijn gitzwart en hiermede 
samengaande, vindt men langs den onderrand van de zijstreep 
gitzwarte dwarsstreepjes. 

Aan de basis der geelbruine voorpooten vindt men grootere 
donkere vlekken. De kop is lichtgroen met talrijke bruine puntjes; 
aan den achterrand, op de grens van den eersten ring liggen een 
paar donkerder strepen. De kaken, de onderlip en hare tasters zijn 
geelbruin, de verdere omgeving gitzwart (zie fig. 2). 

Wordt de rups gestoord dan zagen wij reeds, dat zij zich opricht , 
een schok tegen het blad waaraan zij vreet is voldoende om haar 
die houding te doen aannemen; in onzen riettuin zag ik eene rups 
in eene dergelijke houding terwijl om haar heen kleine sluip- 
wespen vlogen. 

Klaarblijkelijk is dit een middel om zich onkenbaar te maken 
voor hare vijanden of om deze vrees aan te jagen, daar zij vrij 
goed de kop van een ander insect nabootst. Indien zij den kop 
zoover mogelijk achterover buigt, rust deze op den rug van den 
6den ring en is met het eerste paar pooten onzichtbaar ; het tweede 
paar bootst de sprieten na, de vlekken aan hare basis de oogen van 
een insect, terwijl het derde paar pooten met de aangrenzende 
vlekken de omgeving der kaken voorstelt. De roode en zwarte 
kleuren op den lichtgroenen ondergrond zijn zeer in het oog- 
vallend; toch schijnt het verdedigingsmiddel niet veel nut te hebben 
daar zoovele rupsen door sluipwespen gedood worden; ook het 
exemplaar dat ik zooeven in de beschreven houding vermeldde en 
waaromheen sluipwespen vlogen, was aangetast; ik hield het voor- 
werp opzettelijk afzonderlijk maar na een dag of acht was het 
bedekt met sluipwespencocons. 

In dit stadium zijn alle haren witgekleurd; de inplanting is als 
vroeger; aan weerszijden van het midden van den rug vindt men eerst 
een bundel van vier tot zes haren, elk op een afzonderlijk knob- 
beltje, daarna twee haren vlak boven de luchtopening, één er schuin 
achter en onder; vlakeonder de luchtopening zijn er een stuk of 
vijf en verder nog eenige aan de basis der pooten en aan de 


pooten zelf; de leden zonder pooten zijn aan de buikzijde behaard, 


128 (J. D. KOBUS). BIJDRAGEN TOT DE KENNIS 


Op de figuur is de weinig in het oogvallende beharing geheel 
weggelaten. 

De rupsen worden tot 8 cM. lang en veranderen weinig meer ; 
slechts wordt het groen iets donkerder en de luchtopeningen wit 
met een smal zwart randje. 

In tegenstelling met de rupsen van Discophora Celinde vreten 
zij op klaarlichten dag; ik vond ze om half elf ’s morgens bij 
helder zonlicht druk bezig met vreten; zij verschuilen zich ook 
niet tusschen de bladscheden maar blijven onder tegen het blad 
aanzitten, dicht bij de plaats waar zij gevreten hebben, 

Kort voor de verpopping veranderen de rupsen in eens van 
kleur, zij worden zwartgroen, veel korter en dikker dan zij te 
voren waren en met bruingele haren. 

Zoo kruipen zij in de aarde, waarin zij nog een paar dagen 
blijven rondwoelen om daarna te verpoppen. 

De poppen (zie fig. 3), die eerst zeer licht van tint zijn, 
worden spoedig zwart; zij zijn 27—30 mM. lang, circa 1 cM. 
breed en hebben vier kleine stekeltjes aan het spitse achtereind. 
Aan den achterrand van het gedeelte dat het borststuk van den 
vlinder bedekt, vindt men op de rugzijde korte tandjes en eveneens 
aan den voorrand van den laatsten achterlijfsring. De bedekkingen 
van kop, borststuk en voorste achterlijfsringen zijn glanzig en min 
of meer gestippeld. De voorzijde der achterlijfsringen heeft veel meer 
stippels en is daardoor iets doffer, de achterkant een nog veel 
grooter aantal kleine stippeltjes en is geheel en al dof. Slechts de 
laatste achterlijfsring is glanzig zwart zonder oneffenheden. 

In den toestand van pop brengt het insect 13—14 dagen door, 
waarna het in een vlinder verandert. 

Van den vlinder (pl. 5 fig. 5 de man, fig. 4 het wijfje), ver- 
schillen de beide seksen niet veel in uiterlijk voorkomen; de eerste 
is echter steeds iets kleiner en heeft eene vlucht van ongeveer 
45—50 mM. zoo mede kort gebaarde sprieten die bij het grootere 
wijfje (vlucht 54—60 mM.) draadvormig zijn. De palpen zijn zeer 
kort en steken niet voorbij den kop, die eene korte afgeronde 


beharing heeft, uit. Schedel en halskraag zijn bleek, helder bruin- 


DER VIJANDEN VAN HET SUIKERRIET. 129 


geel, de thorax lichtpaarsgrijs, aan de voorzijde donkerbruin gerand, 

Voorvleugelgrond houtkleurig geel met langs den voorrand, het 
minst tegen de vleugelpunt, fijn grauwbruin gestreept aderbeloop. 
Over het midden loopt eene dergelijke, naar achteren verbreede 
donkere langsschaduw als bij Psalis Securis. Zij begint hier echter 
aan den wortel nog fijner en wordt nooit zoo breed, daar zij aan 
den achterrand weinig meer dan de cellen 2 en 3 beslaat. Hare 
kleur is houtbruin; geheel achteraan met paarsgrijs vermengd. De 
binnenrand van den vleugel, in cel 12, is dun bruingrijs bestoven 
en langs den achterrand in de cellen, ziet men dubbele zwart- 
bruine, wortelwaarts licht afgezette halve maantjes. Franje bruingeel, 
donker geteekend. 

De achtervleugels zijn bij beide seksen aan den wortel bruingeel , 
naar achteren in toenemende mate sterk donker bruingrijs gekleurd. 
Franje bruingeel. 

Achterlijf anderhalfmaal zoo lang als de achtervleugels, op den 
rug vrij helder okerbruin, tegen het eind bij den man met twee 
zwarte ringen, bij het wijfje met éénen breeden; de laatste ring 
is bleek bruingeel, als de buik en de zijden die met groote zwarte 
vlekken zijn geteekend. 

De onderzijde der voorvleugels is bij beide seksen donkergrijs , die 
der achtervleugels bij den man onzuiver witgrijs, bij het wijfje don- 
kergrijs. Borst en pooten donker grijs, de achterscheenen bij beide 
seksen met vier sporen. 

Phalera Combusta is eene vlindersoort die tot de familie der Noto- 
dontina behoort; zij is, wat hare generieke kenmerken aangaat 
vrij na verwant aan de welbekende europeesche Phalera Bucephala 
waar echter de teekening der voorvleugels geheel anders is aangelegd. 

Deze vlinder-soort komt over geheel Java voor; Krüger vond 
haar in West-Java, Rietzschel in Samarang en Solo, ik zelf in 


Kediri, Modjokerto, Soerabaia en Pasaroean. 


IV. Cyllo Leda L. 


Van deze, op plaat 6 in de drie toestanden afgebeelde soort, 


die mede als rups op het suikerriet leeft, is geene beschrijving 


130 (J. D. KOBUS). BIJDRAGEN TOT DE KENNIS ENZ. 


of uitvoerige aanteekening gemaakt. Maar er kan verwezen worden 
naar de mededeelingen van Mr. M. C. Piepers in het Tijdschrift 
voor Entomologie, deel 19 (1875—76) p. 145, zoowel wat aan- 
gaat de beschrijving van de rups en de pop als wat betreft de levens- 
wijze van den vlinder die, ofschoon naar de hoofdkenmerken tot 
de Rhopalocera en meer in het bijzonder tot de Satyridae be- 
hoorende, toch alleen in de morgen- en avondschemering vliest 
en dus niet kan gezegd worden een eigenlijk gezegde « Dagvlinder » 
te zijn. Cyllo Leda is op Java zeer gemeen, ook in Afrika, Indie 


en Australië. 


VERKLARING DER PLATEN. 


Plaat 3. — Discophora Celinde Stoll. 


Fig. 1 Rups. 

22,0 Poppen. 

» A. De mannelijke vlinder. 

» 5 De vrouwelijke id. 

Plaat 4. — Psalis Securis Hübn. 

fig. 4,72, 9. Rupsen: 

» 4. Spinsel. 

ee) Pop. 

DTD: De vrouwelijke vlinder. 

Dati De mannelijke id. 

Plaat 5. — Phalera Combusta Moore. 

Fig. 1 De jonge rups. 

DD: De volwassen rups. 

» 3 De pop. 

» 4 De vrouwelijke vlinder. 

DD; De mannelijke id. 

Plaat 6. — Cyllo Leda L. 

Bis. 4,02: Rups. 

>»: Pop. 

» 4, 4a, De mannelijke vlinder. 

Ds: De vrouwelijke id. 


131 
List of Dutch Acari. 
SECOND PART: 
GAMASIDES, 
with notes on Synonymy, and other remarks 
BY 
Dr. A. C. OUDEMA NS. 
GAMASIDES LeacH 1814. 
I. Gamasina Mégn. 1876. 
Parasitus Latr. 1795. 
Parasitus a — In decaying leaves, Delden, Apr.; Warns- 
veld, Apr.; Haarlem, May. 
Parasitus sp. — On Paludicola amphibius, Sneek, Apr. 
Parasitus sp. — In decaying leaves, Delden, Apr. ; Lochem, 


Aug.; Ruurloo, Aug.; Warnsveld, Apr.; Brummen, Aug. ; 
De Steeg, Aug.; Haarlem, May. — In damp moss, Warns- 
veld, Aug. 

Parasitus sp. — In decaying leaves, Delden, Apr. ; Lochem, 
‘Aug.; Warnsveld, Apr.; Haarlem, May. 

Parasitus sp. — In dusty localities in my room, in collections 
of feathers and of stuffed birds, Utrecht, Sept. — On a dead 
Lumbricus terrestris L., Utrecht, Sept. (Mr. J. A. van den 
Brink). — On Bombus muscorum, Sneek, July. — On Palu- 
dicola amphibius, Sneek, Apr. 

Parasitus sp. — In a decaying hyacinth bulb, Utrecht, May. — 
On Geotrupes stercorarius, Sneek, May. — On Necrophorus 
vespillo L., Sneek, Apr. — On Vespertilio dasyeneme, Sneek, July. 


Parasitus sp. — The Hague (Dr. Ed. J. G. Everts). — In 
Tijdschr. v. Entom. XXXIX, 10 


132 


18. 


19: 


20. 


21: 


(DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 


decaying leaves, Lochem, Aug.; Brummen, Aug.; Delden, 
Apr.; Warnsveld, Apr.; De Steeg, Aug.; Haarlem, May. — 
In damp moss, Sneek, July. — N. B. I found one specimen 
with a brick red coloured left hindfoot ! 

Parasitus sp. — In decaying leaves, Warnsveld, Aug. — In 


damp moss, Warnsveld, Aug. 


Parasitus sp. — In decaying leaves, Haarlem, May. 
Parasitus sp. — On Geotrupes stercorarius, Sneek, May. 
Parasitus sp. — In decaying leaves, Haarlem, May. 
Parasitus sp. — In decaying leaves, Haarlem, May. — In 
humus, Sneek, May. 

Parasitus sp. — In decaying leaves, Delden, Apr. 

Parasitus sp. — In decaying leaves, Delden, Apr. 

Parasitus sp. — In decaying leaves, Haarlem, May. 
Parasitus sp. — On Talpa europaea, Sneek, May. 

Parasitus badius Koen. — In decaying leaves, Delden , Apr. ; 


Warnsveld, Aug.; Brummen, Aug.; De Steeg, Aug.; Haarlem, 
May. 

Parasitus calcaratus Koch. — The Hague (Dr. Ed. J. G. 
Brerts). In decaying leaves, Lochem, Aug.; De Steeg, 
Aug.; Haarlem, May. — In damp moss, Sneek, May, July; 
Warnsveld, Aug. 

Parasitus cervus Kram. — In decaying leaves, Delden, Apr.; 
Lochem, Aug.; Ruurloo, Aug.; Warnsveld, Apr.; Brummen , 
Aug.; De Steeg, Aug., Haarlem, May. — In damp moss, 
Langweer, June. 
Parasitus coleoptratorum UL. — On plants, Leeuwarden, 
July. — On a sunny grass-grown dike, Utrecht, July. — 
On Aphodius fossor, Sneek, June. — On Neerophorus vespillo , 
Sneek, Apr. — On Psithyrus sp., Sneek, July. — On Bomous 
hortorum, Sneek, July. — i 
Parasitus crassipes L. — The Hague (Dr. A. W. M. van 
Hasselt); Wageningen (Dr. A. W. M. van Hasselt). — In 
decaying leaves, Lochem, Aug.; Ruurloo, Aug.; Warnsveld, 
Apr., Aug.; De Steeg, Aug.; Brummen, Aug.; Haarlem, 


26. 


Tk 


28. 


29. 


30. 


31. 
32. 
99. 


(DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 133 


May. — In humus, Sneek, June; Utrecht. — On a sunny 
grass-grown dike, Sneek, Apr. — In damp moss, Sneek, 
July; Wageningen, June; The Hague (Dr. Ed. J. G. Everts), 
Parasitus hamatus Kocx. — In decaying leaves, Lochem , Aug, 
Haarlem, May. 

Parasitus limbatus Koch. — Amsterdam (Mr, J. Jaspers Jun.). 
Parasitus monachus KocH. — In damp moss, Sneek, May; 


Langweer, June; Ruurloo, Aug. 

Parasitus musculi Koch. — On Mus musculus, Leiden, Jan.; 
Utrecht, June. — On Putorius putorius, Utrecht, June (Mr. 
H. A. M. de Liefde). — On Putorius erminea , Sneek, June. — 
On Vespertilio serotinus, Utrecht, Dec. — On Vesperugo noctula, 
Utrecht, Febr., Apr. 

Parasitus nemorensis KocH. — In decaying leaves, Brummen, 
Aug. 2 

Parasitus petiolatus Kocu. — In decaying leaves, Delden, 
Apr.; Lochem, Aug ; Ruurloo, Aug. ; Warnsveld, Apr., Aug, 
Brummen, Aug.; De Steeg, Aug.; Haarlem, May. — In 
damp moss, Sneek, May, July; Ruurloo, Aug.; Warnsveld, Aug. 
Parasitus tardus Kocu. — In decaying leaves, Lochem, Aug; 
Brummen, Aug.; Ruurloo, Aug.; Delden, Apr.; Haarlem 
May. — On Paludicola amphibius, Sneek, Apr. 

Parasitus triangularis Kocu. — In decaying leaves, Lochem, 
Aug.; De Steeg, Aug.; Warnsveld, Apr. — In damp moss, 
Warnsveld, Aug. 

Parasitus vepallidus Kocu. — In lichen on the trunk and 
on the leaves of Ulmus campestris, Sneek , Jan. , June, July. — 
On leaves of Ulmus montanus, Utrecht, June. — On leaves 
of Viburnum lantana, Utrecht, July. — On leaves of Crataegus 
monogyna, Sneek, May. 


Uropoda Larr. 1806. 


Uropoda sp. — On Paludicola amphibius, Sneek, Apr. 
Uropoda sp. — On a grass-grown sunny dike, Utrecht, July. 


Uropoda sp. — In decaying leaves, Lochem. 


36. 


37. 


38. 


39. 


40, 
AA. 
42, 


(DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 


Uropoda sp. — On a dead Lumbricus terrestris L., Utrecht, 
Sept., (Mr. J. A. Van den Brink). 

Uropoda cassideus Herm. — In decaying leaves, Ruurloo, Aug., 
De Steeg, Aug. 

Uropoda elongata. — On a dead Felis domestica, Utrecht, 
May, (Mr. J. A. Van den Brink). 

Uropoda scutulata MÉeN. — In decaying leaves, Warnsveld, 
Apr.; De Steeg, Aug.; Delden, Apr.; Haarlem, May. 
Uropoda truncata MÉGN. — In decaying leaves, Warnsveld, 
Apr.; Lochem, Aug.; Ruurloo, Aug.; De Steeg, Aug.; Delden, 
Apr.; Haarlem, May. — In damp moss, Warnsveld, Apr. 
Uropoda vegetans DE GEER. — On Aphodius fossor, Sneek , 


June. — On Geotrupes stercorarius, Sneek, May. 


Emeus MÉGN. 1880. 


Emeus sp. — In decaying leaves, Brummen, Aug. 
Emeus sp. — In decaying leaves, Lochem, Aug. 
Emeus sp. — In decaying leaves, Lochem, Aug. — In a 


decaying hyacinth bulb, Utrecht, May. — 
Laelaps Kocn 1836, 


Laelaps sp. — Amsterdam, (Mr. J. Jaspers Jun.). 

Laelaps sp. — Amsterdam, (Mr. J. Jaspers Jun.). 

Laelaps sp. — Amsterdam, on Psychoda nervosa (a dipteron), 
July, (Mr. J. Jaspers Jun.). 

Laelaps sp. — The Hague, (Dr. Ed. J. G. Everts). 

Laelaps sp. — The Hague. 

Laelaps sp. — On a dead Lumbricus terrestris L., Utrecht, 
Sept., (Mr. J. A. Van den Brink). — On Aphodius fossor , 
Sneek, June. 

Laelaps sp. — On Oryetes nasicornis, Utrecht, Aug. 
Laelaps sp. -— On a decaying hyacinth bulb, Utrecht, May. 


. Laelaps sp. — On Putorius erminea. Sneek , June. 


Laelaps sp. — On Putorius putorius, The Hague. — On Puto- 
rius furo, The Hague. 


(DR. A. C OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 135 


53. Laelaps sp. — On Vespertilio dasycneme, Sneek, July. 

54. Laelaps sp. — On a sunny dike, Utrecht, July. 

55. Laelaps crassipes SCHRANK. — On Arvicola arvalis Sneek, 
Mrch., June. — On Mustela vulgaris, The Hague, Oct. — 
On Putorius erminea , Sneek , June. — On Paludicola amphibius , 
Sneek, Apr., July. 

56. Laelaps lemni GRUBE. — On Arvicola arvalis, Utrecht. — 
On Talpa europaea, Wassenaar, July. — On Mustela vulgaris, 
The Hague, Sept. — On Putorius putorius, The Hague. 

97. Laelaps pectinifer BERL. — On a dead Lumbricus terrestris , 
Utrecht, Sept., (Mr. J. A. Van den Brink). 


Zercon Koch. 


58. Zercon sp. — In humus, Utrecht, May. — On Mustela 
vulgaris, The Hague, Oct. — On Putorius putorius, The 
Hague. — 


59. Zercon sp. — In humus, Utrecht, May. 


60. Zercon pavidus Koch. — In damp moss, Langweer, June. 


(Celaeno GruBe 1859, Trachynotus Kram 1876). 


61. (Celaeno) sp. — In decaying leaves, Ruurloo > Aug., Warns- 
veld, Apr., De Steeg, Aug. — In damp moss, Warnsveld, Aug. 

62. (Celaeno) aegrota Kocu. — In decaying leaves, Warnsveld, 
Apr. — In damp moss, Warnsveld, Aug. 


Epicrius CAN. Fanz. 1877. 
63. Epierius sp. — In decaying leaves, Ruurloo, Aug., Lochem, 
Aug., Delden, Apr. 
Cryptognathus Kram. 1879. 
64. Cryptognathus lagena Kram.? — In damp moss, Sneek, Apr. 
II. Dermanyssida Kolen. 1859. 
Smaridia. Dum. 1823, 


65. Smaridia sp. — Patria, (Dr. A. W. M. Van Hasselt). 
66. Smaridia sp. — On Vespertilio dacycneme, Sneek, July. 


136 


67. 


68. 


69, 


70, 


71. 


73. 


74. 


79. 


77. 
18, 


80. 


81. 


(DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 


Smaridia sp. — On Vespertilio dasycneme, Sneek, July. 
Smaridia sp. — On Vespertilio dasyeneme, Sneek, July. 
Smaridia sp. — On Talpa europaea, Sneek, May. 

Smaridia sp. — On Paludicola amphibius, Sneek, July. 
Smaridia carduelis Schrank (avium Duc.). — On Passer 
domesticus, Utrecht, Feb., May. — On Chrysomitris spinus. 


Utrecht, Mrch. — On Parus major, Utrecht, Nov. — On 
Sturnus vulgaris, Utrecht, Oct. 
Smaridia gallinae DE GEER. — On Gallina gallus , Utrecht, Nov. 


Smaridia hirundinis. Herm. — On Hirundo rustica, Utrecht, May. 
Ichoronyssus Koren. 1858. 


Ichoronyssus decussatus Kol. — On Vespertilio murinus, 
The Hague, Aug. 


Celeripes Monr. 1808. 


Celeripes sp. — Vespertilio murinus, The Hague, Aug. — 
On Vespertilio dasycneme, Sneek, July. 

Celeripes sp. — On Vespertilio dasycneme, Sneek, July. 
Celeripes sp. — On Vespertilio dasyeneme , Sneek, July. 
leleripes sp. — On Vespertilio dasycneme, Sneek, July. 
Celeripes  vespertilionis Scop. — On Vespertilio murinus. 
Utrecht; The Hague, Aug. — On Vespertilio dasyeneme , 
Sneek, July. — On Vesperugo noctula, Utrecht, Feb. — On 
Plecotus auritus, Utrecht, 


Diplostaspis Koren. 1859. 


Diplostaspis  vespertilionis GErv. (Nilsson Kor.). — On 
Vespertilio dasyeneme, Sneek, July. — On Vesperugo noctula, 
Utrecht, July (Mr. J. de Kruijff). 


Gen ? 


sp? — A curious kind of Gamasid; no furrow between the 
second and third pair of legs; a distinct furrow behind the 


fourth pair of legs; consequently a true cephalothorax and a 


N 


(DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 137 


true abdomen; the minute animal thus resembling a spider 
(e. g. Mygale, Drassus) ; formidable chelicerae; short peritrema ; 
fore part of the body bright rose, hind part transparent 


white. — In decaying leaves, Haarlem, May. 


Other Gamasides. 


Parasitus sp. — In January 1886 I found a Parasitus in one of 
the burrows of Limnoria lignorum White and other Crustacea in 
a wooden pile, sent from Cherbourg, France, to Prof. Hubrecht, 
Utrecht. Hitherto I did not find a description of this species in 
any work. 

Parasitus crassipes L. — Dr. Everts of the Hague kindly 
offered me some specimens found by him in Naples, and some 
other adhering to the body of an Agabus uliginosus, sent to 
him from West-Prussia. 

Uropoda Latr. sp. — In April 1880 my family received from 
Probolingo, Java, a quantity of «Ketan», a kind of rice. Amongst 
the powder on the bottom of the bale I found besides a kind of 
Psocus and two species of Pseudoscorpionidae several specimens of 
a species of Uropoda and species of other genera. 

Laelaps sp. — ] received a big species, nearly a line in length 
and three quarters of a line in breadth, from my brother Mr. G. 
J. Oudemans, from Temangoeng, in the province of Këdoe, Java, 
in June 1883. 

Laelaps sp. — Another species I received, also from my brother, 
and from the same locality. 

Laelaps sp. — In February 1882 Mr. J. A. Van den Brink, in 
Utrecht, presented to me several specimens of a Laelaps found by 
him on a large heetle, allied to Oryctes, from Sumatra. This species 
is resembling strikingly that which I found last year on a Putorius 
erminea L., if not being the same species! I at least cannot see 
any difference between these two Zaelaps (see n° 51). 

Laelaps sp. — The same species as that mentioned above under 
n° 46, I have from Naples, kindly presented to me by Dr. Everts 
. of the Hague. 


138 (DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 


Remarks. 


LEACH was the first who made a group of Gamasus-like 
animals; the group is called by him Gamasides in the Transactions 
of the Linnaean Society of London, of 1814. The same denomi- 
nation is used by SUNDEVALL in his Conspectus Arachnidum , 1833, 
by KocH in his Uebersicht des Arachnidensystems, III, p. 80, 1842, 
and by ANDERSEN in Oefv. Kong. Vet. Akad. Forh. 1863, p. 185. — 
A second name for this group was proposed by Ducks, in 1834, 
viz. Gamasei (Ann. Sc. Nat. (2) IT, p. 18). — Subsequently we 
have the following synonyms: 1849, Gamasea v. D. Hoev., Hand, 
Dierk p. 670. — 1851, Gamasima GRUBE in MIDDENDoRF’S Sibirische 
Reise p. 37, followed by GERSTAEKER in his Handbuch der Zoologie 
p. 343 (1863). — 1855, Gamasidae NicoLer in Achiv. du Mus, 
VII, p. 383, followed by GRUBE, in 1859, in Arch. f. Nat. Liv., 
Ehst., u. Kurl. (2) I, p. 434, 459; by Gresez, 1863, in his 
Naturgeschichte des Thierreichs IV, p. 396, by GERvAIS and VAN 
BENEDEN, 1869, in their Zool. med. II, p. 455, by HARTING, 
1870, in his Grondb. d. Dierk. III, p. 350, by DoNNADIEU, 
1874, in his Recherches s. 1. Tetran, p. 9, by Brapy, 1875, 
in Proc. Zool. Soc. p. 307, by Méanin, 1876, in Journ. Anat. 
Phys. p. 288, 293, 294, by Kramer, 1877, in Arch. f. Nat. p. 
219, by MÉeNiN, 1877, in Rev. Mag. Zool. p. 43, by Murray, 
1877, in his Economic Entomology, Aptera, p. 93, and by 
KRAMER, 1878, in Zeitschr. f. d. ges. Nat., Vol. 51, p. 520, 
sqq. — 1858: Gamasida, KoLENATI, in Sitz. Math. Nat. Cl. Kais. 
Akad, Wiss. Wien. Vol. 33, p. 79. — 1877: Gamasidi, CANE- 
STRINI and FANZAGO in Atti. R. Ist. Ven. Sc. Lett. Art. (5) IV, 
p. 3. — 1877: Gamasini, CANESTRINI and Fanzaco, ibid, p. 
38. — 1877, Gamasinae, ANDREW Murray in his Economic En- 
tomology, Aptera, p. 147! 

The first subdivision, that of the Gamasina was created by MEGNIN, 
«Gamasiens », in 1876, in Journ. Anat. Phys. XII, p. 297, but 
called Gamasidae by Murray, in 1877, in his Economic Entomo- 
logy, Aptera, p. 158. 


(DR. A. C. OUDEMANS), LIST OF DUTCH ACARI 139 


The second subdivision, that of the Dermanyssida was created by 
KoLENATI in 1859 in the Sitz. Math. Nat. Class. Kais. Akad. Wiss. 
Wien. Vol. 35. p. 174. He called it also Malacophthira, ibid. p. 
471, and Anprew Murray, 1877 changed the name into Der- 
manyssidae, Economic Entom., Apt., p. 169. 

© The third subdivision, that of the Pteroptida received this 
name in 1857 by KorrNarr in Wien. Entom. Monatschr. I, n°, 2, 
p. 59; he also used it in 1858 in the Sitz. Math. Nat. Class. Kais. 
Akad. Wiss. Wien. Vol. 33. p. 79; and in 1859 in the same 
periodical, Vol. 35. p. 155. AnpREw MurrAY changed the name 
Pteroptida without reason into Pteroptidae, Econ. Entom., Apt., 
p. 175, 1877. 

Parasitus Latr. 1795. — The genus Parasitus was created 
by LATREILLE in 1795 in OLivier’s Magazin Encyclopédique, the 
Acarus coleoptratorum of Linné, being the type. In 1796 
(or 1797?) he changed this name without any reason into Carpais, 
the Acarus coleoptratorum Linné being still the type (LATREILLE, 
Précis de caractères génériques, etc.). In 1802 he for the third 
time altered the name viz. into Gamasus (LATREILLE, Hist. Nat. 
Ins. III). In 1829 he created a new genus Macrocheles, his Gamasus 
testudinarius being the type of this genus (LATREILLE in CUVIER’S 
Règne Animal, 2de Edit.). —- Finally SCHEUTEN in 1857 created 
the genus Zyphlodromus (Arch. f. Nat. Vol. 23. I. p. 111.) for a species 
very allied to Gamasus vepallidus of Koch, if not the same. 

Uropoda Latr., 1806. — In 1806 LATREILLE created this genus 
for the Acarus vegetans of DE GEER, a nympha of the species 
which has now the same name viz. Uropoda vegetans DE GEER. — 
Von HEYDEN gave the name Ci//ibano, Isis of 1826, to the No- 
taspis cassideus HERMANN, which is a true Uropoda. — GERVAIS 
changed this name into Si/libano, 1844, in WALCKENAER’S Hist. 
Nat. Ins, Apt. Ill. p. 254, and Acassiz into Cillıba , 1846, Nomencl. 
Zool. Arachn. — 

Emeus Mian. — The name /phis Kocu 1836 cannot be kept, 
as LEACH already created a genus of this name for some Crustacea. 


Therefore Koch himself changed the name into Humaeus, (Deu. 


140 (DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 


Crust. Myr. Ar. 39. 22). But as HüBNER already made a genus 
with this denomination for some Lepidoptera, another name must 
be used. Now Koch called a species of Æumaeus in one of his 
figures (Arachnidensystem, III, 1842, tab. 10, f. 51) Lesonotus , 
but as Leionotus was already proposed by KirBy in 1837 for some 
Coleoptera, and in 1840 by Brpron for Reptilia, Leionotus 
too cannot be kept. Finally MÉGNIN wrote Æmeus in his work 
Les parasites et les maladies parasitaires p. 109. 

Laelaps Koch, 1836, (Deu. Crust. Myr. Ar. 4, 19), — Synonyms: 
Leclaps KoLENATI, 1858, Wien. Ent. Monats. II. p. 5., Leelaps, 
KorenArtı, 1859 in Sitz. Math. Nat. Cl. Kais. Akad. Wiss. Wien. 
Vol. 35. p. 171. — 

(Celaeno GRUBE). — Kocu, in 1836, created a genus Celaeno 
(Deu. Cr. Myr. Ar. 3. 17). Nicoter, 1855, asserted (Arch. Mus. 
VII) that it merely consisted of larvae (read nymphae) of species 
of the genus Pelops KocH, of earlier date, and therefore considered 
Celaeno as a synonym of Pelops. Though Nrcorer is wrong in 
considering all the Celaeno’s of KocH to be nymphae of Pelops 
Kocu, he is right in considering the genus Celaeno Koch to be syno- 
nym to Pelops Koen, as Celueno spinosa Kocu, the type of the genus 
Celaeno Kocu, really is a nympha of a species of Pelops KocH. 
Now GRuBE, 1859, refound Celaeno aegrota Koch and pointed out 
that this form was not a nympha of a Pelops, but a Gamasid, 
for which he reestablished the genus Celaeno. This genus conse- 
quently is quite another one as that of Koch with the same 
name. But Celaeno was already used for a genus of Mammalia 
by Lracu in 1822, and for one of Mollusca by Owen in 1844, 
so that a new name must take the place of it. KRAMER, in 1876, 
made a new genus which he called Trachynotus for two species 
viz. Trachynotus elongatus Kram., and Tr. pyriformis Kram. I have 
found both Celaeno aegrota Kocu and some Trachynotus, though 
these last lack the so called eye-spots. I consider Trachynotus KRAM 
synonym to Celaeno Grube. But Trachynotus was already used three 
times, viz. in 1829 by LATREILLE for some Coleoptera, in the 


same year by GRAVENHORST for Hymenoptera, and in 1862 by 


(DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 141 


BELL for Crustacea, so that still a new name must take the place 
of Celaeno GRUBE. 

Epierius CAN. et Fanz. — GRuBE, 1859, described an Acarus 
under the name of Gamasus reticulatus (Arch. f. Nat. Liv-, Ehst-, 
und Kurl. (2), I, p. 474.). This species certainly belongs to the 
genus Æpicrius CAN. et Fanz. Hitherto I nowhere found this 
suggestion in any work on Gamasides. A second species was described 
by KRAMER as Gamasus mollis (Arch f. Nat. 1876) which according 
to KRAMER’S own assertion (Zeitschr. f. ges. Naturw. Vol. 51 p. 
537, foot-note, 1878) is synonym to Æpicrius geometricus CAN. 
Fanz. (Att. R. Ist. Ven. Sc. Lett. Art. (5) IV. tab. 2, f. 4, 
1877). According to Grov. CANESTRINI (Att. R. Ist. Ven. Sc. Lett. 
Art. (5) VII, p. (sep.) 8) Kramer however now wrote him that 
his Gamasus paradoxus (Arch. Nat. 1876, p. 101) was synonym 
to Canestrini’s Æpicrius geometricus, 1877. HALLER too considers 
Gamasus mollis KRAM as a distinct species, and describes a fourth 
species: Æpicrius Canestrinü. My species is neither the one nor 
the other. Since some other species are found, but as their 
descriptions have not yet come into my hands, I am unable to 
say, whether the mine is a new one, or not. 

Smaridia Dum. 1823. — Its synonyms are Dermanyssus DUGES 
1834, Ricinus CONTARINI 1843, and Gamnasus BOHNENSIEG 1873, 

Celeripes Mont 1808, — Its synonyms are: Spinturnix Von 
Heimen 1826, Pleroptus Durour 1832, Spinturnia VAN DER 
Hoeven 1849, Pteroptes GERLACH 1857. 

I have not ventured to describe and denominate the species of 
Gamasides, which I have not yet found described or figured in 
the different works, nor have I given new names to the genera 
that still wait for one, as I have not yet had the opportunity to 
consult all the works on this subject. 

Sneek, May, 1896. 


142 


EENIGE OPMERKINGEN 


over de nadere verdeeling van het genus 


AGROTIS Lederer, 


DOOR 
P. €. T. SNELLEN. 
(Hierbij plaat 7). 


Wanneer een of ander onzer Insekten-genera wat rijk aan soorten 
wordt en daardoor het overzigt van deze moeijelijker, is niets 
natuurlijker dan dat men zich de beide volgende vragen stelt: 
Eerstens, of een zoodanig genus niet in meerdere zou kunnen 
worden gesplitst en, zoo dit niet wel kan, omdat de soorten, die 
onder éénen generieken naam zijn vereenigd, eene te zeer homogene 
groep vormen om gevoegelijk aan nadere verdeeling in dien zin 
te mogen denken — tot voorbeeld stel ik het welbekende Noctuinen- 
genus Catocala — dan overweegt men, of er niet afdeelingen 
binnen de grenzen van het bestaande genus kunnen worden ge- 
vormd waardoor het beoogde doel toch bereikt wordt. 

In vrij hooge mate bestaat de behoefte tot het verkrijgen van 
een gemakkelijker overzigt der soorten bij het genus Agrotis. Ik 
moet echter beginnen met op te merken, om alle misverstand te 
voorkomen, dat ik hier alleen het oog heb op het genus, zooals 
het door Lederer werd gekarakteriseerd op p. 78 van zijne Noc- 
tuinen Europa’s. Hoewel hij Treitschke aanhaalt als auteur, is een 
enkele blik op diens beschrijving, in de Schmetterlinge von 
Europa, V, 1, p. 125, voldoende, om haar, als ten minste thans, 
te eenenmale onbeduidend, ter zijde te zetten. Zij luidt aldus: 


« Die Schmetterlinge sind schwärzlichbraun oder einfärbig grau, 


(P. €. T. SNELLEN). EENIGE OPMERKINGEN ENZ, 143 


ihre Grundfarbe wird von feineren, dunkleren Atomen, einem 
Rauche oder Staube ähnlich, verfinstert. Der Rücken ist mit einem 
Schopfe versehen, die Vorderfliigel sind lang gestreckt, mit deut- 
lichen Makeln, dn der Ruhe liegen sie fast wagerecht, em weinig 
über einander geschoben.» Vooral het laatste, hier cursief gedrukte , 
is als generiek kenmerk merkwaardig, wanneer men in aanmerking 
neemt, in welken toestand men Lepidoptera ten opzigte hunner 
plaats in het systeem onderzoekt. Verder moet ik nog opmerken, 
dat ook Treitschke niet de eerste is, die den naam Agrotis gebruikt. 
Hij komt reeds voor in deel IV der Schmetterlinge von Europa, 
in het «Entwurf eines Systems der Schmetterlinge von Europa » 
door Ochsenheimer, dat van 1816 dagteekent. Niet onnoodig schijnt 
het mij toe, op dit «Entwurf» de aandacht te vestigen, daar het 
nog al eens gebeurt dat men, het over het hoofd ziende, alleen 
oogen heeft voor Hübner’s Verzeichniss, welk werkje wel als jaar 
der uitgave 1816 op den titel draagt en misschien toen ook wel is 
begonnen, maar stellig veel later werd voltooid, daar er o. a. soorten 
in worden opgenoemd die na 1821 zijn gepubliceerd. 1) Dit feit 
is voldoende om alle gezag, dat men zou kunnen toekennen aan 
het « Verzeichniss» te niet te doen. 

Lederer had dus, strikt genomen, niet moeten schrijven: Agrotis 
Treitschke, maar « Ochsenheimer. » Misschien liet hij het na omdat 
laatstgenoemde wel den naam heeft geleverd, maar niet de minste 
beschrijving. Men moet namelijk wel in het oog houden, dat, om 
als auteur van een genus te kunnen gelden, het niet genoeg is 
om eene of meer soorten onder een generieken naam op te noemen ?), 
maar dat de kenmerken van het genus, zoo volledig mogelijk be- 


hooren te worden beschreven. Om deze reden zijn dan ook de 


1) De heer Hering merkt in de Stettiner Ent. Zeitung 1891 p. 123 op, dat 
in het Verzeichniss N. T'ellearis Hübn. Zuträge wordt geciteerd, terwijl die 
afbeelding toch eerst na 1821 verschenen kan zijn. Méschler teekent zelfs aan, 
Schmett. von Jamaica p. 65 (Abhandl. der Senckenb. Naturforsch. Gesellschaft 
1886), dat Hübner’s Verzeichniss in 1824 „erst zum kleinsten Theile erschienen 
war”. Voorbeelden van gelijken aard als de heer Hering aanhaalt, zouden in 
aantal kunnen worden aangevoerd. 


2) Niets bewijst ons ook dan, dat de door zoo iemand opgenoemde soorten 
door hem goed gedetermineerd waren. 


144 (P. C. T. SNELLEN). EENIGE OPMERK. OVER DE 


meeste Heteroceren-genera, van Felder, in de reis der Novara, 
zonder beschrijving vermeld , waardeloos. 

Ook de beschrijvingen van het genus Agrotis, door Boisduval 
(Genera et Ind. Method. p. 108 (1840) en Guende, Noctuélites 
I p. 257 (1857) (eenige van minder beteekenende schrijvers ter 
zijde latende), zijn niet veel beter dan die van Treitschke. Op- 
merkelijk is, dat in de beschrijvingen der beide fransche Lepi- 
dopterologen, onder de generieke kenmerken Ket eerst van de rupsen 
gesproken wordt, evenals of die bij het determineeren der vlinders 
van eenig nut konden zijn. Deze wijze van handelen zoude eenen 
vreemdeling in het vak op de veronderstelling kunnen brengen, 
dat iedere vlinder eene, door de autoriteiten zijner geboorteplaats 
gelegaliseerde, beschrijving en afbeelding zijner eerste toestanden 
bij zich droeg, om als bewijsstuk te kunnen gelden voor zijne 
aanspraken op de plaats, hem in het systeem toekomende. Het 
vooropstellen der eerste toestanden bij de karakteristiek van vlinder- 
genera is even ongerijmd als wanneer een soldaat, bij navraag 
naar het korps waartoe hij behoort, ons niet als bewijs naar zijne 
uniform en bewapening verwees, maar naar de klompen en de 
nachtmuts zijner overleden grootmoeder. Wel is waar komt bij de 
beschrijving der vlinder-genera, die der eerste toestanden tegen- 
woordig meestal slechts als aanhangsel voor, als secundair kenmerk, 
maar ik herinner hier toch, als voorbeeld aan eene andere 
Insektenorde ontleend, dat een voor eenige jaren overleden 
Dipteroloog, als benamingen voor de twee groote afdeelingen 
waarin hij de Diptera wilde splitsen, de namen Cyclorapha en 
Orthorapha invoerde, zonder in het oog te houden, dat deze wel 
voor de classificatie van eene collectie van ledige vliegentonnetjes 
deugen, maar niet voor de volmaakte insekten. Buitendien komt 
het toch nog wel van tijd tot tijd voor, dat men, tot motiveering 
der plaatsing van de eene of andere vlindersoort in het systeem, 
ja zelfs tot vorming van eene nieuwe familie, uitsluitend op de 
eerste toestanden wijst. Sedert een entomologische vriend mij boven- 
vermelde, zeer treffende vergelijking aan de hand deed, heb ik 


het onvoldoende, eigenlijk ongerijmde van dergelijke motieven 


NADERE VERD. V. H. GENUS AGROTIS LEDERER. 145 


leeren inzien en zal er mij zeker nooit meer van bedienen. Alleen 
de kenmerken van het volmaakte insekt hebben eene beslissende 
stem voor de plaats in het systeem. 

Ik mag intusschen, van Guenée’s generieke beschrijving van 
Agrotis sprekende, niet verzwijgen, dat, voor zoo ver mij bekend, 
hij de eerste is die van de zoo gewigtige bedoorning der scheenen 
bij de vlinders spreekt. « Hij zegt: Insectes parfaits . . . ayant les 
jambes , surtout les antérieures, presque toujours garnies de petites 
épines». Lederer is intusschen degene die zoowel dit, als de overige 
generieke kenmerken, al waren zij ook ten deele door zijne voor- 
gangers ontdekt en min of meer duidelijk in het licht gesteld, 
volledig heeft vermeld en de tot het genus behoorende soorten der 
europeesche of palaearktische fauna, met eene enkele uitzondering 
(waarover lager) onder den naam Agrotis vereenigde. 

Kan het dus goed zijn om uit piéteit, Ochsenheimer als de 
bedenker van den naam te vermelden, evenmin als Treitschke 
mag hij voor den auteur van een behoorlijk, wetenschappelijk om- 
schreven , thans nog geldig, genus gelden. 

Beter ware het misschien geweest, wanneer Lederer, zoowel 
voor dit als voor andere genera, nieuwe namen had bedacht. Dr. 
Aurivillius merkt over dit vraagstuk op, in de Iris, VII p. 129 
(1894): «Ieder, welcher die Gattungskennzeichen oder den Umfang 
der Gattung veränderte, wäre dann nicht nur berechtigt, sondern 
sogar verpflichtet, der Gattung einen neuen Namen zu geben; die 
alten Namen würden bald verschwinden und eine Menge neuer 
Namen würden von jedem selbststandigen Systematiker eingeführt 
werden können. » Zeker, wanneer de karakteristiek der genera zoo 
grondig en zoo principiéel veranderde als dit bij de Lepidoptera 
door de nieuwere Systematici is gedaan. (Ik noem behalve Lederer, 
alleen nog Zeller, Stainton, Herrich-Schäffer), dan ware het, bij 
het misbruik dat van die oude namen wordt gemaakt, maar beter 
dat met de versleten zaak — en de meeste der vlinder-genera uit 
de periode vóór 1840 behooren daartoe — ook de versleten naam 
verdween, Die oude namen zijn echter dikwijls kort, welluidend, 


zeer bruikbaar, hoe weinig zin en beteekenis zij voor een vlinder- 


146 (P.C. T. SNELLEN). EENIGE OPMERK. OVER DE 


genus ook mogen hebben (men denke slechts aan Caradrina Treitschke, 
zie Schmett von Europa V, 2 p. 246 en vergelijke de pedante, 
door Lederer wel vermelde maar niet aangenomen correctie (zie 
Noct. Eur. p 132, Noot). Daarom mogen zij, behalve uit piéteit 
— die echter nooit in eene soort van fetisch-vereering mag ont- 
aarden —-, ook gemakshalve worden behouden. 

Dr. Aurivillius stelt ook, 1. c., de zeer juiste opmerking van 
Dr. Seydlitz over het typenstelsel ter zijde, en wel om reden, dat 
bij dat stelsel niet van natuurlijke genera sprake is. Doch dit is 
meestal niet juist, de «typisten » pretendeeren niet alleen in hunne 
genera groepen van soorten tot vergemakkelijking der studie te 
construeeren, maar natuurlijke bijeenvoegingen, als het ware voor- 
beelden van de ontwikkeling der schepping. In dit geheele typen- 
stelsel ligt eigenlijk, misschien onbewust, een streven om zich 
door hetzelve van eene ernstige, grondige studie te ontslaan en 
de zaak «gemakkelijk» te maken. Het onvermijdelijke resultaat zou 
echter zijn, dat de Entomologie verlaagd werd tot eene soort van 
«sport» een kinderachtig tijdverdrijf. Er moest bij genera van geene 
typische soorten sprake zijn, wel van die, welke de door den 
auteur gestelde kenmerken min of meer volledig bezitten. Niet 
„eene eigendunkelijke vergelijking met eene meestal willekeurig ge- 
nomen soort (daar veelal door den auteur geene «typische soort » 
wordt aangeduid), maar eene grondige toetsing aan de beschrijving 
bepaalt de plaats in het systeem. 

Van de op Lederer volgende schrijvers hebben von Heinemann, 
in zijne Schmetterlinge Deutschlands, I p. 488 en ik, Vlinders 
van Nederland, Macrolepidoptera p. 407, Lederer gevolgd en zijne 
hoofdkenmerken vermeld. Alleen hebben wij beiden, als genus 
Aplecta (zie v. Hein, |. c. p. 333 en Snellen, p. 351), eenige 
soorten van Agrotis afgescheiden; ik buitendien, Guenée volgende, 
Noct. Putris L., als genus Axylia. Ik moet echter erkennen dat 
zoomin Aplecta als Axylia zich in eene algemeene erkenning mogen 
verheugen en dat zij, ook wel bezien, zwakke genera zijn en 
blijven, zoogenaamde: « Gefiihls-Genera». Maar, zooals Brenske, 
in de Entom. Nachrichte, deel 20 (1894) p. 180, teregt opmerkt: 


NADERE VERD. V. H. GENUS AGROTIS LEDERER. 147 


«lede Gattung muss so charakterisirt werden, dass sie auch 
classificirbar ist, auch wenn sie der Autor nur seinem Gefühl 
folgend, erfasst hat; er hat doch die Pflicht, andern gegenüber, 
seine Gefühlsgattung zu begründen ». Zoo is het ook, en daarom 
mag geen auteur het kwalijk nemen wanneer niet toereikend 
« classificirbare » genera door scherper toeziende, strengere collega’s 
verworpen worden. Van eenig gezag, door een of anderen voor- 
ganger uit te oefenen, mag, dit merk ik nog op, hier in het 
geheel geen sprake zijn. Alleen wat den toets der kritiek kan 
doorstaan, is bruikbaar. 

De heer Meyrick, een volgend en zeer wetenschappelijk Lepi- 
dopteroloog, bepaalt zich, in zijne Monograph of New Zealand 
Noctuina (Trans. of the New Zealand Institute 1886 p. 5 en 82) 
voor de karakteristiek van Agrotis (Treitschke, volgens hem), 
alleen tot het volgende: «Eyes naked. without marginal ciliae; 
antennae in male (moderately) bipectinated, towards apex filiform , 
simple. Thorax and abdomen without defined crests». Hij laat 
aldus de vermelding van het gewigtige kenmerk der scheenbedoorning 
achterwege en vermeldt de dunnere ader 5 der achtervleugels 
althans zoomin in de analytische tabel der genera, als bij de nadere 
beschrijving van Agrotis. Deze handelwijze moet tot verkeerde 
gevolgen leiden. Door zoo gaandeweg de eenmaal verkregen resul- 
taten van het wetenschappelijk onderzoek te laten varen, vervallen 
wij van lieverlede weder in den chaotischen toestand van voorheen. 
Trouwens, door alleen van Agrotis «Treitschke» te spreken, 
verkrijgt men dit gemak, dat in zulk een genus zonder moeite 
zoowat een derde der Noctuinen kan worden gestald. 


Vrij uitvoerig en juist is daarentegen wat Professer John B. 


Smith, in het Bulletin of the United States Museum N. 38 (1890) 


op p. 5 over de kenmerken van het genus Agrotis zegt en uit- 
stekend, wat op pag. 6 te lezen is over het oogpunt waaruit wij 
onze genera moeten beschouwen, Alleen mis ik, bij de generieke 
beschrijving de vermelding van het m, i. regt gewigtige kenmerk , 
dat gelegen is in de dunnere en ver van de aderen 3 en 4 ge- 


plaatste ader 5 der achtervleugels. Wordt dit niet behoorlijk ge- 
Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 11 


148 (P. C. T. SNELLEN). EENIGE OPMERK. OVER DE 


waardeerd, dan verdwijnen de grenzen tusschen Agrotis en eene 
menigte Noctuinen-genera met even dikke en bij 3 en 4 ontsprin- 
gende ader 5 der achtervleugels (zie b. v. in von Heinemann, Schmett. 
Deutschl. I p. 488). Ook in Hampson’s Moths of India, Vol. il 
p. 180 is de vermelding van dit belangrijk kenmerk niet geschied. 
Het komt mij voor, dat daaraan over het geheel, bij de studie 
van de systematiek der Noctuinen, niet altijd de vereischte aan- 
dacht is geschonken; misschien heeft wel de vlugtige en incon- 
sequente wijze, waarop Guenée, die de waarde der dunnere of 
even dikke ader 5, zoo al niet helder had ingezien, dan toch 
had vermoed, deze zaak heeft behandeld, daarop invloed gehad. 
Ook Lederer’s hartstogtelijke, hevige aanvallen op Guenée hebben 
er geen goed aan gedaan. Lederer heeft uit ergernis over Guenée’s , 
trouwens dikwijls gebleken, oppervlakkigheid voorbij gezien welke 
waarde het vermelde kenmerk bezit en, zooals de Duitschers zeg- 
gen: « Das Kind mit dem Bade verschüttet ». Ik wil, als opwekking 
tot verder onderzoek, thans alleen maar er op wijzen, dat het 22 
verband gebragt met de lengte van de middencel der achtervleugels, 
mij voorkomt van groot nut te kunnen zijn voor de classificatie 
der Noctuinen. 
Ader 5 der achtervleugels is namelijk : 
10, Even dik als de aderen 3 en 4 en de middencel iets langer 
dan de helft der vleugels; bij voorbeeld bij . Diphthera. 
2°. Dunner dan de aderen 3 en 4 en de middencel 
iets langer dan de helft der vleugels ; b. v. by. . Agrotis. 
Caradrina 
3°. Even dik als de aderen 3 en 4 en de mid- 
dencel, hetzij even lang als, of korter dan de 
halve: qleugel;biv. by. Salt aiar an pera stia. 
Plusia. 
Heliothis. 
Thalpochares. 
Hypena. 
Catocala. 


Leucanitis. 


NADERE VERD. V. H. GENUS AGROTIS LEDERER. 149 


Ook, dat de oogen bij het genus Agrotis onbewimperd zijn, is door 
Prof. Smith niet vermeld 

Alvorens nu, na deze lange voorafspraak, over te gaan tot het 
eigenlijke doel van dit opstel, de nadere verdeeling van Agrotis, 
moet ik nog aanteekenen, dat ik mij geheel vereenig met het ge- 
voelen van de heeren Dr. Staudinger (Horae Soc. Ent. Ross. XIV 
(1879) p. 251 en Alpheraky (Iris VII (1894) p. 307), dat het 
genus Dichagyris Led. met Agrotis moet worden vereenigd. Even- 
zoo, zou dit, volgens Alpheraky , met het genus Orbifrons Staudinger , 
Stett. Ent. Zeit. 4877, p. 187, moeten geschieden. 

Lederer grondde de nadere verdeeling van Agrotis in groepen in 
de eerste plaats op den vorm der mannelijke staartkleppen. Mij 
heeft deze handelwijze altijd zeer onpractisch toegescheenen , want, 
afgescheiden van het bezwaar dat bij het ontbreken der mannen 
de rangschikking der wijfjes dadelijk onmogelijk wordt, is een 
ligchaamsdeel, waarvan wij den bouw niet kunnen beoordeelen 
zonder het van het achterlijf aftescheiden en van de bekleeding te 
ontdoen, al van weinig waarde voor de systematiek. Eenmaal van 
het ligchaam verwijderd, is er niets wat duidelijk aantoont dat 
zulk een stuk, waarvan de bouw niet dadelijk en volledig met het 
andere, aan het ligchaam gebleven, kan worden vergeleken , zooals 
b. v. een palp, spriet of poot, tot een gegeven vlinder behoort. 
Zoo iets kan de innerlijke overtuiging zijn van den preparator, — 
vergissing zijnerzijds blijft daarbij ook nog altijd mogelijk. — maar 
niemand, die gezond denkt, kan, dunkt mij, die overtuiging met 
hem deelen. Wij zouden hier inderdaad het wetenschappelijke terrein 
moeten verlaten en dat van het «geloof» gaan betreden. 

Het komt mij ontwijfelbaar voor, dat de studie der teeldeelen 
bij de Lepidoptera in het algemeen zonder veel waarde is voor de 
systematiek en voor specifiek onderscheid slechts in zooverre, wan- 
neer zij op andere kenmerken steunt; om kort te gaan, dat zij 
meer van belang is voor anatomische studiën. 

Deze opmerking geldt ook voor het ontschubben van vleugels, 
met het oog op de studie van het aderbeloop. Willen zulke ont- 


schubde vleugels waarde behouden, dan mogen zij niet van het 


150 (Pp. ©. T. SNELLEN). EENIGE OPMERK. OVER DE 


ligchaam worden gescheiden en moet één vleugelpaar tot herken- 
ning der soort steeds beschubd blijven. Gewoonlijk echter is eene 
geheele ontschubbing niet eens noodig, maar de door von Heinemann 
ontdekte methode — bevochtiging met terpentijn (benzine is minder 
geschikt; zij vervliegt te snel) op de onderzijde, reeds toereikende. 

Zoo min von Heinemann als ik, hebben dan ook Lederer’s ver- 
deelingen, aan den bouw der mannelijke staartkleppen ontleend, 
bij Agrotis of elders overgenomen maar dezelve met stilzwijgen voorbij- 
sesaan. Anders is het gelegen met de bij Lederer in de tweede plaats 
voorkomende verdeelingen , gegrond op het al of niet gedoornd zijn der 
voorscheenen. Daarop hebben wij beiden zeer wel gelet en wij hebben 
ook tegelijk opgemerkt dat Lederer dwaalde door aan Agrotis Strigula 
Thunb. (Porphyrea W. V.) en Triangulum Hufn. onbedoornde 
voorscheenen toe te schrijven (zie v. Hein., op. cit. I p. 507 (530), 
p. 497 (505) en Snellen, VI. v. Ned., Macrolep., p. 409). Dat 
ook Mrieae Boisd. gedoornde voorscheenen heeft, is door von Hei- 
nemann niet, door mij wel opgemerkt. Onze rectificatiën zijn 
echter den heer Alpheraky ontgaan (verg. Iris VIT (1894/5), p. 
304); zijne zelfstandige waarnemingen bevestigen intusschen voor 
anderen onze mededeelingen, Ik wil ook nog hier aanteekenen dat 
bij Agrotis Agathina Boisd., die naar Lederer gedoornde voor- 
scheenen moet hebben (zie Noct. p. 81), de doornen aldaar inder- 
daad ontbreken. 

Zoowel von Heinemann als ik, hebben buitendien nog verdere 
verdeelingen van het genus, op andere kenmerken berustende, 
ingevoerd; zij zullen uit de later volgende analytische tabel op 
nieuw blijken, Daarvan is echter geene nota genomen in het reeds 
hierboven vermelde opstel van Prof. I. B. Smith, terwijl het hem 
daarentegen weder is overkomen dat de heer Hampson, in: the 
Fauna of British India, Moths, vol, II p. 180, bij de verdeeling 
van Agrotis, op zijze studiën niet heeft gelet. Indien de heer 
Smith bekend ware geweest met hetgeen door zijne voorgangers 
tot verdeeling van Agrotis reeds is bedacht, dan zou hij, geloof 
ik, niet op p. 6 van zijn opstel gesproken hebben van «vague 


efforts (that) have been made from time to time to divide the 


u 


N: 
Nos 


NADERE VERD. V. H. GENUS AGROTIS LEDERER. 151 


genus». Nagaande, op welke kenmerken Prof. Smith zelf zijne 


verdeeling van Agrotis grondt, vinden wij in de eersle plaats: 


«Anterior tibiae not spinose» en: «Anterior tibiae spinose ». 1) 
Hiertegen heb ik niets aantevoeren, maar wel tegen de volgende 
verdeeling, gebaseerd op de bekleeding der mannelijke sprieten. 
Ferstens, omdat zij weder op een sexueel kenmerk berust en ten 
tweede, om de, reeds door Lederer, Noctuinen Europa’s p. 79 ge- 
maakte zeer juiste opmerking ten opzigte van de verschillende vormen 
der mannelijke sprieten bij Agrotis. Hij zegt: «Alle diese Formen 
aber so allmälig in einander tibergehend, dass sie nicht einmal 
immer zur Errichtung von Unterabtheilungen zu benutzen sind». 
Dit is volkomen waar, en ik bezig daarom de bewapening der manne- 
lijke sprieten liever slechts in de laatste plaats als reden tot verdeeling. 

Daarentegen komt het mij voor, dat de vorm van het achterlijt 
(plat of gewelfd) en de gele of witte en grijze kleur der achter- 
vleugels teregt in aanmerking zijn genomen, Niet van belang 
ontbloot zijn ook de volgende, aan het al of niet aanwezig zijn 
van pluimpjes op den thorax en aan den vorm der voorvleugels 
ontleend. Maar N. 7 van Prof. Smith’s verdeelingen: « Thorax 
with a scharp crest», is, wat Lederer, in de analytische tabel 
der genera op p. 55 bij N. 57 noemt: « Thorax mit schneidigem 
Langskamm hinter der Mitte » en wat hem aanleiding gaf tot vorming 
der van Agrotis gescheiden genera: Pachnobia, Hiptelia en Mesogona. 
Ik wensch die genera te behouden. Met Mesogona Lederer is welligt 
identiek het genus Abagrotis Smith p. 49; het zou er in ieder 
geval nauwkeurig mede vergeleken moeten worden. 

Daarna komen weder eenige verdeelingen op de bekleeding van 
den thorax, den vorm der voorvleugels, dien der palpen, de be- 
kleeding der mannelijke sprieten en zelfs op den vorm der mannelijke 
staartkleppen gegrond. De laatste stel ik, als boven gezegd, geheel 
ter zijde, maar wat tot dusverre niemand heeft opgemerkt, is, 
dat bij een aantal soorten het voorhoofd uitpuilt. Dit is wel geen 
zeer in het 00g loopend kenmerk en hier te weinig ontwikkeld om 


1) Men vergelijke in de volgende Analytische tabel de aanmerking over 
Agrotis Baja W. V. 


152 (P. C. T. SNELLEN). EENIGE OPMERK. OVER DE 


voor eene generieke verdeeling te kunnen dienen, maar er is toch 
partij van te trekken. Bij onderzoek van onze europesche dgr. 
Triangulum Hufn. en Obelisca W. V. met eene speld is het ‘ver- 
schil goed waarneembaar. Voorloopig wensch ik met Prof. Smith 
niet medetegaan in de afscheiding van Agrotis zijner genera: 
Rhynchagrotis, Adelphagrotis, Platagrotis, Euretagrotis, Abagrotis, 
Semiophora, Setagrotis, Peridroma, Noctua, Chorizagrotis, Feltia, 
Porosagrotis en Carneades !) want de grenzen tusschen de ver- 
schillende afdeelingen van Agrotis, hoewel de gestelde kenmerken 
bij sommige soorten zeer sprekend mogen heeten, zijn niet altijd 
met zooveel scherpte te trekken dat er van eene proefhoudende 
verdeeling van Agrotis in kleinere genera sprake zoude kunnen zijn. 

Intusschen wilde ik, ook partij trekkende van Prof. Smith’s be- 
langrijke studie, onderzoeken, op welke wijze niet alleen de 
inlandsche, maar al de mij in natura bekende Palaearktische 
soorten van Agrotis in toereikend herkenbare groepen konden 
worden verdeeld, hopende dat mijn voorbeeld navolging zal vinden, 
dat anderen mijne opgaven zullen nagaan, verbeteren en aanvullen; 
verder de mij ontbrekende soorten zullen indeelen en dat voortaan, 
bij de beschrijving van nieuwe species, aan de vermelde kenmerken 
de vereischte aandacht zal worden geschonken. Misschien zal zelf 
mijn geleerde Amerikaansche collega zich wel opgewekt gevoelen, 
de Neoarktische soorten van Agrotis nog eens onderhanden te 
nemen en zoodoende de zaak weder wat verder te brengen. Vooral 
het beschrijven van nieuwe soorten dient voortaan wel op minder 
oppervlakkige wijze te geschieden, Al ontvangen wij daarbij , dik wijls 
van hoogst achtbare zijde, de stellige verzekering, dat de nieuwe 
soort «nooit of nimmer» met eene andere, reeds bekende kan 
worden verward, zoo denk ik dikwijls, evenals het uitgehongerde 
hoentje der fabel: dat «Le moindre grain de mil ferait bien 
mieux mon affaire» dan al die verzekeringen. Het getal der reeds 
beschreven Agrotis-soorten der Palaearktische fauna is thans stellig 


p. m. 275, waarbij zeker nog ruim 375 exotische komen. 
1) Er is buitendien ook reeds een genus Carneades Bates, van 1869, ik 
meen bij de Coleoptera, 


NADERE VERD. V. U. GENUS AGROTIS LEDERER. 153 


De mij in natura bekende exotische soorten van Agrotis zal ik 
mede inlasschen, mij van aanmerkingen onthoudende over species 


die ik niet kan onderzoeken. 


VERDEELING VAN HET GENUS AGROTIS Led. 


I, Achtervleugels geel met zwarten achterrand 1). i 
A. Voorscheenen onbedoornd, langer dan het eerste lid der tarsen. 
(Fig. 1, 5). Achterlijf plat; voorhoofd vlak. A. 
1. Thorax behaard, van voren afgerond, zonder pluimpjes. 
(Fig. 19). Voorscheenen breed. (Fig. 1). 1 


a. Palpen opgerigt, gebogen, iets breeder dan de helft van 
de doorsnede der oogen, met kort, duidelijk, rolrond 
eindlid, niet boven den schedel uitstekende. (Fig. 2). a. 

b. Palpen opgerigt, gebogen, iets smaller dan de helft van 
de doorsnede der oogen, met langer, duidelijk, rolrond 
eindlid, boven den schedel uitstekende. (Fig. 3). b. 

2. Thorax beschubd, iets hoekig, voor en achter met een 
pluimpje, de halskraag in het midden iets scherpkantig. 

Palpen schuin opgerigt, iets breeder dan de helft van de 

doorsnede der oogen, met duidelijk, iets kegelvormig eindlid. 

(Fig. 4). Voorscheenen smal. (Fig. 5). 2. 

B. Voorscheenen aan de binnenzijde met eene rij doornen, buiten- 
waarts alleen aan het eind, verder langer dan het eerste lid der 
tarsen. (Fig. 6). Thorax behaard. B. 
1. Palpen opgerigt, naauwelijks gebogen, weinig langer dan de 

kop; het middenlid naar boven verbreed; het eindlid kort, 
maar duidelijk. (Fig. 7,8). Thorax glad behaard, het achterlijf 

plat. Voorhoofd vlak. 1. 

a. Lid 2 der palpen aan de voorzijde iets ruig, bovenaan 
zonder spitse punt. (Fig. 7). Thorax zonder pluimpje, 
halskraag in het midden afgerond. (Fig. 19). a. 

b. Lid 2 der palpen aan de voorzijde glad, bovenaan met 
spitse punt. (Fig. 8). Thorax met een pluimpje aan de 
voorzijde, de halskraag in het midden iets scherpkantig. 
(Fig. 12). b. 


1) Deze afdeeling vormt het genus Triphaena Ochs., Treits. 


154 


(P. C. T. SNELLEN). EENIGE OPMERK. OVER DE 


. Palpen opgerigt, gebogen, iets langer dan de kop, aan de 


voorzijde lang behaard , met duidelijk eindlid. (Fig. 9). Thorax 


ruig behaard, het achterlijf gewelfd, smal, het voorhoofd 
iets uitpuilend 1). £ 


II. Achtervleugels wit of grijs, de achterrand min of meer grijs bestoven 


of verdonkerd. 


A. Voorscheenen onbedoornd, langer dan het eerste lid der tarsen, 


breed. (Fig. 30). Thorax behaard. Voorhoofd genoegzaam vlak. 


Achterlijf gewelfd, smal. Eindlid der palpen kort, stomp. :) 


1° 


Middenlid der palpen aan de voorzijde glad, bovenaan met 


eene punt. (Fig. 10). Thorax aan de voorzijde in het midden met 


een duidelijk pluimpje. Voorvleugels naar achteren verbreed. 


2. Middenlid der palpen aan de voorzijde raig. 


a. Palpen duidelijk langer dan de kop en breeder dan de helft 


van de doorsnede der oogen. Mannelijke sprieten draad- 
vormig. Thorax met een onduidelijk pluimpje. Voorhoofd 


kort behaard; voorvleugels naar achteren duidelijk verbreed. 


. Palpen naauwelijks langer dan de kop en weinig breeder 


dan de helft van de doorsnede der oogen. Voorhoofd vrij 
ruig behaard. 
Mannelijke sprieten draadvormig; de voorvleugels naar 
achteren duidelijk verbreed. 

Mannelijke sprieten getand; de voorvleugels naar achteren 


weinig verbreed. 


B. Voorscheenen aan de binnenzijde met eene rij fijne doornen, 


buitenwaarts alleen aan het eind, overigens langer dan het 


eerste lid der tarsen en breed. (Fig. 6). 


iL. 


Lid 


2 der palpen-naar boven weinig verbreed maar aldaar 


aan de voorzijde met eene spitse punt, ook het eindlid met 


een pluimpje. De thorax voor en achter met een plat, ge- 


spleten pluimpje. (Fig. 11, 12). 


a. 


Het achterlijf plat; de voorvleugels naar achteren weinig 
verbreed, met regtstandigen, gebogen achterrand; de 
mannelijke sprieten draadvormig. 


Het achterlijf gewelfd; de voorvleugels naar achteren 


IT. 


A. 


b. 


* 


B. 


1) Dit is het genus Cyrebia Guenée, Noct. II p. 195 dat echter overbodig 
mag heeten. Het is ook door Lederer stilzwijgend opgeheven. 


2) Wanneer de soorten van het genus Ap.ecta tot Agrotis worden gerekend, 
komt Prasina Fabr. (Herbida W. V.) hier, naar von Heinemann ook Syeciosa Hbn. 
Bij Prasina zijn de voorvleugels naar achteren verbreed, met duidelijk schuinen 
achterrand. Beide soorten worden ook uit Noord Amerika vermeld, Prasina Fabr. 
in het genus Adelphagrotis Smith, Speciosa in het genus Platagrotis Smith. 


NADERE VERD. V. IT. GENUS AGROTIS LEDERER 155 


5 weinig verbreed, met schuinen, gebogen achterrand; de 
mannelijke sprieten gekerfd. b. 
2. Lid 2 der palpen naar boven duidelijk verbreed en aldaar 
aan de voorzijde meestal met eene korte punt, op zijde donker 
gekleurd; de bovenrand en het korte stompe eindlid licht. 
(Fig. 13, 14). Thorax hoogstens achter den halskraag met 
een pluimpje; achterlijf met gewelfden rug. Voorhoofd geheel 
of bijna geheel vlak. lg 
a. Mannelijke sprieten draadvormig of met korte, fijne kerf- 
tanden, nooit gebaard 1). Palpen aan de voorzijde glad 
of ruig *). a. 
b. Mannelijke sprieten gebaard of met lange, dikke, bewim- 
perde kerftanden. Palpen aan de voorzijde ruig. b. 
3. Lid 2 der palpen naar boven naauwelijks verbreed, merkbaar 
smaller dan de oogen, op zijde niet donkerder, aan de voor- 
zijde iets ruig. (Fig. 15, 16, 17). 3. 
a. Het eindlid der palpen duidelijk, twee vijfden zoo lang 
als het middenlid. (Fig. 16). Voorvleugels naar achteren 
duidelijk verbreed. a. 
* Mannelijke sprieten gebaard; middenlid der palpen boven- 
aan met eene punt aan de voorzijde. (Fig. 15). 2 
Mannelijke sprieten draadvormig; middenlid der palpen 
bovenaan zonder punt aau de voorzijde. (Fig. 16). DE 
b. Het eindlid der palpen kort en stomp. (Fig. 17). Voor- 
vleugels naar achteren weinig verbreed. Mannelijke sprieten 
draadvormig, bewimperd *). b. 
C. Voorscheenen aan beide zijden met eene rij lange doornen, overi- 
gens langer dan het eerste lid der tarsen en smal. (Fig. 18). 
Lid 2 der palpen naar boven naauwelijks verbreed, smaller 
dan de oogen, op zijde niet donkerder, aan de voorzijde iets 
ruig; het eindlid kort en.stomp. (Fig. 17). Voorvleugels naar 
achteren weinig verbreed; het achterlijf plat. Mannelijke sprieten 
dun, draadvormig. C. 


1) Wanneer men het genus Aplecta Boisd. niet erkent, komt Oceu/ta hier. Zij 
wordt door Prof. Smith in zijn genus Peridroma Smith geplaatst; ook Saueia Hbn. 


2) Deze twee vormen gaan in afdeeling a zeer geleidelijk in elkander over. 


3) Wanneer men het genus Axylia Guenée niet erkent, moet Putris L. hier 
worden geplaatst. Deze soort onderscheidt zich door de gesteelde aderen 3 en 4 
der achtervleugels van Cuprea, Forcipula, Latens en Lucernea. Ik moet echter 
niet verzwijgen dat bij sommige Javaansche exemplaren onzer collectie, door 
Mr. Piepers verzameld en die overigens niet van europesche afwijken, de steel 

. der genoemde aderen vrij kort is, 


156 (P. C. T. SNELLEN). EENIGE OPMERK. OVER DE 


D. Voorscheenen aan de binnenzijde met eene volledige rij lange 
doornen; de buitenzijde althans aan de tweede helft met 3—4 
lange, overigens genoegzaam zoo lang als het eerste lid der 
tarsen. (Fig. 28). D. 
1. Thorax met haren bekleed, aan de voorzijde afgerond, zonder 

pluimpje achter den halskraag. (Fig. 19). Palpen smaller dan 
de doorsnede der oogen, met kort eindlid. (Fig. 14, 17). Manne- 


i lijke sprieten draadvormig of iets gekerfd, kort bewimperd. 1. 
a. Achterlijf gewelfd :). a. 
b, A plat. b. 


19 


Thorax beschubd, aan de voorzijde afgerond. Lid 2 der palpen 
smaller dan de doorsnede der oogen, aan de voorzijde niet 
ruig, het eindlid kort, maar duidelÿk (Fig. 20,21). Achter- 
lijf plat. Mannelijke sprieten draadvormig. 2. 
a. Voorvleugels naar achteren verbreed, niet merkbaar smaller 
dan de achtervleugels; geen schubbendot aan het eind van 
den rug. (Fig. 29). Mannelijke sprieten vrij duidelijk be- 
wimperd ?). a: 
b. Voorvleugels naar achteren naauwelijks verbreed, veel 
smaller dan de achtervleugels; aan het eind van den 
rug een schubbendot (Fig. 20); mannelijke sprieten 
naauwelijks zigtbaar bewimperd. b. 
E. Voorscheenen korter dan het eerste lid dertarsen. Voorvleugels 
over het geheel naar achteren weinig verbreed. E. 
1. Voorscheenen aan beide zijden geheel met lange doornen 
bezet; zeer sterk ontwikkelde aan het eind. Voorhoofd min 


of meer duidelijk uitpuilende. Palpen smaller dan de door- 


snede der oogen, aan de voorzijde ruig. (Fig. 22, 23). 1. 
a. Mannelijke sprieten met bewimperde zaag- of kerftanden. 
(Fig. 24). a. 
* Voorhoofd flaauw uitpuilend. 
Fe sa sterk uitpuilend. (Fig. 23). SE 


b. Mannelijke sprieten met gebaarde wortelhelft. (Fig. 25). 
Voorhoofd flaauw uitpuilend. b. 

c. Mannelijke sprieten bijna tot aan het eind gebaard. (Fig. 27). 
Voorhoofd flaauw uitpuilend. c. 


1) Bij Simulans zeer weinig. 

2) Genus Dichagyris Lederer, Noctuinen Europa’s p. 45, 55 en 206. De 
» bürstenartige Haare an den Seiten der letzten Hinterleibssegmente” (zie 1. c. 
p. 55, noot), waren wel iets toevalligs aan het door Lederer onderzochte exem- 
plaar en Melanura is ook overigens geene verwante van ÆZxophila Rectangularis, 
bij welke ader 5 der achtervleugels wel dunner is dan 3—4 en 6—7 maar toch 
vrij duidelijk; ook is de middencel dier vleugels bij haar korter dan bij Melanura. 


NADERE VERD. V. U. GENUS AGROTIS LEDERER. 157 


2. Voorscheenen breed en zeer kort, aan de binnenzijde slechts 
met een paar doornen tegen het eind, aan de buitenzijde met 
drie lange langs de tweede helft. (Fig. 26). Mannelijke sprieten 


vrij lang getand en bewimperd. Thorax dik behaard. 2. 
Systematische lijst der soorten. ') : 

i b. ah 

A. Pronuba L. Agathina Dup. 

4: 2. B. 

a. Anachoreta H. S. LÉ 
Fimbria L. Luperinoïdes Guen. a. 
Janthina W. V. II. Polygona W. V. 
Interjecta Hübn. A. Senna Hibn. 

b. I b. 
Chardinyi Boisd. ?) Baja W. V. 3) Saucia Hübn. 4) 
DE 2. Bs 

Lineogrisea W. V. a. a. 

B; Collina Boisd. Dahlii Hübn. 

di Sobrina Boisd. Festiva W. V. 

a. b, Conflua Treits, 
Orbona Hufn. È Rubi View, 
Subsequa Esp. Sincera H. S. Brunnea W. V. 


1) Deze lijst bevat alleen de soorten, tot de Palaearktische fauna behoorende 
die ik kon onderzoeken. Ik zal de exotische waarmede dit tevens het geval is, 
bij iedere afdeeling vermelden. 

2) Komt ook in Noord-Amerika voor. Genus Rhynchagrotis Smith. 

3) Prof. Smith merkt op dat Lederer en Speijer zeggen dat bij Baja de 
voorscheenen onbedoornd zijn terwijl deze bij de Noord-Amerikaansche voor- 
werpen die voor Baja doorgaan, doornen voeren. Een en ander is juist. Bij de 
elf Nederlandsche exemplaren mijner collectie, meerendeels gekweekt, zijn de 
voorscheenen aan de binnenzijde zonder doornen, terwijl zij, bij een paartje uit 
Noord-Amerika, als Baja van Dr. Speijer ontvangen, aldaar eene duidelijke rij 
doornen vertoonen. Ik houd dus de laatste voor eene verschillende soort die ik 
Agrotis Smithii noem. De voorscheenen zijn ook smaller bij Smitkü dan die van 
Baja welke bij Fig. 30 zijn afgebeeld. In de palpen en sprieten zie ik geen 
verschil. De eersten zijn zoo als Fig. 14, de sprieten draadvormig, bij den man 
kort bewimperd. (Fig. 31). 


4) Ook in Noord-Amerika. Genus Peridroma Smith, 


158 (P. C. T. SNELLEN). EENIGE OPMERKINGEN ENZ. 


Ditrapezium Hübn. Plecta L. *) Lucernea L. 
Depuncta Hübn. Leucogaster Freyer. C. 
Triangulum Hufn. !) Alpestris Boisd, Ravida W. V. Obscura 
Stigmatica Hübn, Elegans Eversm. Brahm, °) 
Sigma W. V. (Signum Ocellina W. V. D. 
Fabr.) Fimbriola W. V. de 
C. Nigrum L. ?) Signifera W. V. a. 
Castanea Esp. Cos Hübn. *) Decora. W. V. 
Candelarum Hübn. b. Signifera. W. V. 
Chaldaica Boisd. Ericae Boisd. (Molo- Lucipeta W. V. 
Glareosa Esp. thina Esp.) Candelisequa Hübn. 
Margaritacea Borkh. Recussa Hübn. Birivia Hübn, 
Ashworthii Dbd. 3. Lucernea W. V, 
Grisescens Treits. a. Simulans Hübn. 
Xanthographa W. V. î Fugax Treits. 
Umbrosa Hübn. Subrosea Steph. b. 
Erythrina Ramb. as Polygonides Staud, 
Strigula Thumb. Punicea Hübn. Flammatra W. V. 
Rectangula W. V. Augur Fabr, 5) 2. 
Multangula Hibn. b. a. 
Lidia Gram. Cuprea W. V. Melanura H. S. 
Iuldussi Alph. Forcipula W. V. b. 
Musiva Hübn. Latens Hübn. Praecox L. 


1) Voorscheenen niet „onbedoornd’’ zooals Lederer zegt. 


2) Ook in Noord-Amerika en van Java, uit de Preanger-gebergten door 
Mr. Piepers overgezonden. Zoo min in de Amerikaansche als in de Javaansche 
voorwerpen zie ik eenig verschil met Nederlandsche. Genus Noctua Smith. 

3) Ook in Noord-Amerika. Genus Noctua Smith. 

4) In deze afdeeling komen ook: Bicarnea Guen., Normanniana Grote Smithii 
m (zie boven), allen Noord-Amerika en Aldifrons Hübn. (Zuid-Afrika). Genus 
Noctua Smith. 

5) Naast verwant aan Augur is Haruspica Grote, uit Noord-Amerika. Genus 
Noctua Smith. 

6). In deze afdeeling behoort ook Clandestina Harris uit Noord-Amerika. 
Men zie over een door Dr. Speijer ontdekt kenmerk dat deze overigens zeer na 
aan Ravida verwante soort onderscheidt, Prof. Smith, 1. c. p. 94. 

7) Gaat, wat den vorm der palpen betreft, over op de afdeeling II, B,1,a. 
Komt ook in Indie voor, zie Hampson, Moths of Indie II p. 189. 


NADERE VERD. V. H. GENUS AGROTIS LEDERER. 159 

E. Lycarum H. S. G 

4% Puta Hübn. Graslini Ramb. 

a. Multicuspis Eversm. Obesa Boisd. 

? Ripae Hübn. Crassa Hübn. 
Tritici L. Cursoria Hübn. Vestigialis Hufn. 
Obelisca W. V. Sagitta Hübn. Fatidica Hübn. >) 
-Conspicua Hübn, Heringii Christ. ?) 9: É 
Exclamationis Clerck. b. Cinerea W. V. 
Trux Hübn. Ypsilon v. Rottb. *) Simplonia Hübn. 
Lunigera Steph. 1) Segetum W. V. *) 

NE Corticea W. V. 


Nigricans L. 


1) Wat het voorhoofd betreft, eigenlijk tusschen * en ** in staande. 

2) In deze afdeeling behooren: Swbgothica Haw. (Noord-Amerika), Annexa 
Treits. (Noord- en Zuid-Amerika, beiden in het genus Feltia Smith geplaatst. 
Verder Pitychrous Grote uit Noord-Amerika (genus Carneades Smith) en Gypae- 
Zina Guen. uit Zuid-Amerika 

3) Niet alleen in Noord-Amerika maar ook in Afrika en Zuid-Azie voorkomende. 
Genus Agrotis Smith, sens. strict. 

4) Segetum komt ook in Zuid-Afrika en Indié voor. Verder behooren hier; 
Interjectionis Guen. (Indie, Java, Celebes) en Zutescens Blanchard, uit Zuid- 
Amerika. Beide soorten hellen over tot afdeeling D. | 


5) Het wijfje met onvolkomen ontwikkelde vleugels. 


160 


BESCHRIJVING 


eener nieuwe soort van het genus Exotrocha Meyr. 


(Exotrocha Haemacta), 
DOOR 


P. C. T. SNELLE N. 


In de Proceedings van de Linnaean Society of New South 
Wales, 2 Ser. I p. 693 (1886) wordt het tot de Arctiadae (of 
Lithosina) behoorende genus Exotrocha s. door den heer Meyrick 
aldus gekarakteriseerd: «Tongue well developed. Antennae in d 
filiform, moderately ciliated (1), with scattered longer single cilia. 
Palpi short, porrected, tolerably filiform. Forewings in d beneath 
with round, membranous excressence beneath costa beyond middle ; 
2 from 3 of cell, 5 absent, 7 and 8 stalked, 9 absent, 10 and 
11 distorted. Hindwings with veins 3 and 4 stalked, 5 parallel, 6 
and 7 stalked, 8 from middle of cell. The distortion caused by 
the subcostal excressence makes the neuration of the forewings 
somewhat doubtful; the ® is required to obtain certainty. » 

Ik heb bij deze duidelijke, de voornaamste kenmerken vermel- 
dende beschrijving niets anders te voegen dan dat bij de eenige, 
door den heer Meyrick opgenoemde soort van het genus (Liboria 
Cram, IV, p. 106, pl. 345 D), de voorvleugels lang en smal en 
de breedere achtervleugels driekant zijn, met vrij duidelijke hoeken 
en bijna geheel ongebogen achterrand. De vleugelvorm herinnert 
dus zeer aan dien van Lithosia en Emydia, waar echter de achter- 


rand der achtervleugels rond gebogen is. Verder zou ik liever 


(P. C. T. SNELLEN.) BESCHRIJVING ENZ. 161 


zeggen dat ader 2 der voorvleugels wit a van den binnenrand der 
middencel komt. De aderen 3 en 4 der voorvleugels zijn kort ge- 
steeld en de achterscheenen viersporig; de pooten zijn glad be- 
schubd en het achterlijf weinig langer dan de achtervleugels. 

Ik heb, behalve Ziboria Cram., een mannelijk exemplaar voor 
mij eener onbeschreven soort van Sumatra die, wat de gene- 
rieke kenmerken aangaat, geheel met Ziboria overeenkomt. Vlugt 
32 mm. Sprieten, palpen en kop zwart; iets vaal, evenzoo het 
midden der schouderdeksels die op zijde bloedrood zijn. Thorax- 
rug zwart, met eene groote bloedroode vlek op het schildje. 
Achterlijf zwart, met flaauwen bronsglans, de buik aan het eind 
met een rood vlekje tusschen de staartkleppen. Voorvleugels zwart , 
iets groenachtig, dof, met eene langwerpige, wortelwaarts spitse 
bloedroode vlek op het midden der voorrandshelft. Achtervleugels 
met doorschijnende wortelhelft; een gedeelte van het aderbeloop, 
de randen, maar niet scherp begrensd, zoo ook de punt, zijn 
vaal zwart. 

Op de onderzijde zijn de vleugels geteekend als boven, maar 
veel valer zwart, weinig meer dan zwartgrijs; de roode vlek van 
boven schijnt flaauw door, Voorborst bloedrood, het overige, de 
buik en pooten als de bovenzijde van het achterlijf. 

Door de geelroode kleur van de zwartgerande voorvleugels onder- 
scheidt Liboria zich dadelijk, evenzoo Mrotr. Seewrinervis Butl. , 
Ir Ent. “Soc: of „Lond. 1889, <p. 389, plo 19) £:2 vani de 
Salomons-eilanden. Cinnaberrina Pagenst., Jahrb. des Nass. Vereins 
37, p. 216 (1884), van Amboina, is ook overwegend rood ge- 
kleurd, Nader verwant schijnt mij toe Coccineiceps Mabille, C. R. 
Séanc. Soc. Ent. Belge 1884, p. 189, van Madagascar. Zij moet 
zwart zijn, terwijl de kop, de thorax, de voorvleugel- en de 
achterlijfswortel eene roode kleur hebben. Van de beide andere in 
Kirby’s Catalogus op p. 314 genoemde soorten: Tricolora Butl. en 
Miles Butl., van de Aroe- en Salomons-eilanden, kan ik de be- 
schrijvingen nu niet vergelijken, maar ik herinner mij toch dat 
zij beiden veel nader aan Ziboria dan aan /laemacta verwant zijn. 

Misschien behoort tot Exotrocha ook wel @nophrioides Flaviplaga 


162 (P. ©. T. SNELLEN.) BESCHRIJVING ENZ. 


Heylaerts, G. R. Séanc. “Soc. Ent. Belge 1891 Dec., p. 4, maar 
deze vlinder moet geel gevlekt zijn. Het nieuwe genus Gno- 
phrioides Heyl. is, L e. overigens door den auteur nog niet nader 
beschreven. 

Van Heolrocha Haemacta bevindt zich het origineel in de collectie 
Lepidoptera van het Koloniaal Museum te Haarlem. Het is van de 
Westkust van Sumatra afkomstig, uit de Padangsche bovenlanden 
(Fort de Kock). 


163 


CATOCALA NUPTA LL aberratio 


EN 


ACRONYCTA CUSPIS Hb,, Faunae nova species, 


DOOR 


M. CALAND. 


Op plaat 8 is afgebeeld het exemplaar van Catocala nupta L., 
dat door mij voor de leden der Vereeniging op de laatste winter- 
vergadering ter bezichtiging werd gesteld, De inderdaad bijzonder 
van het type afwijkende vlinder trok toen zoodanig de aandacht, 
dat de Voorzitter de opneming eener afbeelding in het Tijdschrift 
wenschelijk achtte. 

Door de welwillende hulp van den heer de Vos tot Nederveen 
Cappel te Apeldoorn, die de vriendelijkheid had de afbeelding te 
vervaardigen, ben ik in staat gesteld, hierbij aan den wensch van 
den Voorzitter te voldoen. 

Zooals uit de afbeelding is te zien, wijkt het exemplaar niet 
noemenswaardig in teekening, grootte of algemeenen lichaamsbouw 
af. De tint van het geheele dier is echter aanmerkelijk lichter. dan 
de normale. Daardoor is bij de achtervleugels het gewone « vuil 
vermiljoenrood» veranderd in een levendig, helder vermiljoen, 
terwijl het normale zwart lichtgrijs is geworden. 

De grootste merkwaardigheid echter is dat de vleugels glanzen, 
Het sterkst is dit het geval bij het grijs der achtervleugels, wat 
op de afbeelding zooveel mogelijk is nagebootst. In een bepaalden 


stand ten opzichte van het licht gehouden, vertoont dit grijs een 
Tijdschr. v. Entom. XXXIX, 12 


164 (M. CALAND.) CATOCALA NUPTA I. EN 


warmen, rossen gloed, die aan iriseeren doet denken. Ook de ge- 
heele onderzijde der vleugels bezit een paarsen gloed. 

Het exemplaar is mannelijk. Het is op 4 Augustus 1895 te 
Twello op de stroop gevangen door een nog jeugdig entomoloog , 
den heer H. Crommelin te Amsterdam, die de vriendelijkheid had 


het mij voor mijne verzameling af te staan. 


Op dezelfde plaat is, eveneens door de goede zorgen van den 
heer de Vos, afgebeeld het inlandsch exemplaar van <Acronycta 
cuspis Hb., &, door mij uit de rups gekweekt, dat mede op de 
genoemde vergadering werd vertoond. 

Zooals bekend is, gelijkt deze soort als vlinder zeer op de beide, 
onderling nagenoeg overeenkomende, inlandsche verwanten: dero- 
nycta psi L. en Acronycta tridens Schiff., waarvan ter vergelijking 
eveneens eene afbeelding op de plaat voorkomt. Het exemplaar van 
A. euspis vertoont echter duidelijke verschillen met de beide ge- 
noemde soorten. Als zoodanig teeken ik het volgende aan, bij ver- 
gelijking van het dier met een zevental vlinders van elk der 
verwanten uit mijn verzameling, die alle uit de rups zijn gekweekt. 

Wat dadelijk opvalt is, dat de voorvleugels van A. cuspis donker 
en licht gemengd zijn, terwijl zoowel bij A. psi als bij A. tridens de 
kleur aldaar veel effener is. Eigenlijk gezegd is bij 4. cuspis de 
grondkleur wit, door grijze bestuiving ongelijkmatig verdonkerd. 
Langs de wortelstreep en de pijlvlekken en in de ronde en nier- 
vlek is okergele beschubbing, in meerdere mate dan in de af beel- 
ding is weérgegeven. 

De uilenteekening komt sterker uit dan bij A. pst en tridens. 
Bijzondere vermelding verdient, dat bij het exemplaar van A. 
cuspis de schaduwlijn duidelijk in haar geheel is te zien, terwijl 
die lijn bij geen mijner exemplaren van 4. pst en Zridens verder 
reikt dan van den voorrand tot aan de niervlek. De schaduwlijn 
eindigt bij d. cuspes aan den binnenrand in een, op dien 
rand liggend donker streepje, tusschen de naar elkaâr toege- 
wende zijden der beide geheele, en hier duidelijk dubbel zijnde 


dwarslijnen, 


ACRONYCTA CUSPIS HB. 165 


De dwarslijnen zijn bij het exemplaar van A. cuspis merkbaar 
minder geslingerd en minder sterk getand dan bij de twee andere 
soorten. Met name is de binnenwaartsche tand der tweede dwarslijn 
in cel 15 bijna onmerkbaar, waardoor bij A. cuspis het teeken, 
door de pijlstreep in die cel gevormd, zijn eigenaardige overeen- 
komst met de Grieksche letter «psi» grootendeels verliest. 

De gewaterde band en het franjeveld vormen bij het exemplaar 
van A. cuspis duidelijk afgescheiden velden, hetgeen bij de twee 
andere soorten niet het geval is !). 

Eindelijk moet nog vermeld worden, dat bij het exemplaar van 
A. euspis de achterrand der voorvleugels schuiner is dan bij de 
twee verwanten, waardoor die vleugels zelf spitser zijn, terwijl de 
achtervleugels donkerder zijn dan bij de mannelijke stukken der 
beide andere soorten die ik bezit. 

Bij een en ander is niet te vergeten, dat het bovenstaande 
slechts op een enkel exemplaar van A. cuspis betrekking heeft, 
Toch mag hierbij vermeld worden dat dit exemplaar naar de meening 
van den heer Snellen een duidelijk, typisch stuk is. 

De, vooral door het lange haarpenseel op den vierden ring, 
doeh ook door den geheelen habitus zeer kenbare rups, is gevonden 
op els onder Vught nabij ’s Hertogenbosch op 30 September 1894. 
Het dier begon zich in te spinnen op 15 October van dat jaar en 
leverde mij den bovenbeschreven vlinder op 4 Juli 1895. Volgens 
verschillende schrijvers komt de rups uitsluitend op els voor. 

A. euspis wordt volgens den catalogus van Staudinger gevonden 
in Midden-Europa, Zuid-Scandinavié, Lijfland en Siberië, 

Reeds op de vergadering werd door den Voorzitter medegedeeld , 
dat er nog meerdere, tot hetzelfde geslacht behoorende vlinders 
bekend zijn, die eveneens in het laatste stadium der ontwikkeling 


zeer op A. psi en tridens gelijken, doch die ook als rups kenbaar 


1) Aan dit kenmerk moet ik, bij vergelijking met de exemplaren der drie 
soorten in mijne collectie, minder waarde hechten. Overigens merk ik op, dat 
de verdere kenmerken van Acr. cuspis door den heer Caland zeer juist in het 
licht zijn gesteld. Snellen, 


166 (M. CALAND.) CATOCALA NUPTA L. ENZ. 


verschillen. Hij was zoo vriendelijk mij nader de namen dier soorten 
op te geven, zijnde: 

Acronycta tritona Hbn., 

» occidentalis Grote, uit Noord-Amerika. 
» morula Grote en Robinson, 

Buitendien moet, eveneens volgens mededeeling van den heer 
Snellen, naar de beschrijving en afbeelding, ook Aeronyeta kar- 
galica Moore, uit Centraal-Azië, zeer op À. tridens gelijken. 

Die groote onderlinge gelijkenis van een zes- à zevental vlinder- 
soorten in het volkomen stadium, bij een zoo duidelijk verschil 
in den onvolkomen toestand, is zeer zeker eene bijzondere merk- 


waardigheid. 


167 


EENIGE NADERE BESCHOUWINGEN 


OMTRENT HET BOVEN BESCHREVEN EXEMPLAAR VAN 


CATOCALA NUPTA L. 


DOOR 
Dr. J. Th. OUDEMANS. 


(Met plaat 9). 


Door de welwillendheid van den heer Caland zag ik mij in de 
gelegenheid gesteld, den door hem in de voorafgaande bladzijden 
beschreven vlinder van Catocala nupta L. aan een nader onderzoek 
te onderwerpen, Mijn verzoek daartoe grondde zich op een eersten 
indruk, dien ik verkreeg, toen het exemplaar in Januari 1896 op 
de wintervergadering der Nederlandsche Entomologische Vereeniging 
ter tafel kwam. Ik meende toen namelijk bij oppervlakkige be- 
schouwing te mogen veronderstellen, dat het zeer eigenaardige 
voorkomen berustte, niet alleen op afwijking in de kleur der 
schubben, doch voor een deel ook op afwijking in den vorm 
daarvan. Het nader onderzoek heeft deze veronderstelling bevestigd 
en tot de volgende opmerkingen aanleiding gegeven. 

Voordat ik echter hiertoe overga, zal ik duidelijkheidshalve in 
korte trekken den normalen toestand schetsen. 

Gelijk bij vele (wellicht alle) vlinders, bij welke de schubben 
op de vleugels daartoe dicht genoeg opeen staan, kan men ook 
hier grondschubben en dekschubben onderscheiden. Zooals bekend 
is, staan de schubben, zoowel op de boven- als op de onderzijde 
der vlindervleugels, in banden ingeplant; in deze banden zijn 
echter niet alle schubben gelijk, Die, welke in een band meer 


168 (DR. J. TH. OUDEMANS.) EENIGE NADERE BESCHOUWINGEN 


distaal (achterrandwaarts) liggen en welke men grondschubben 
noemt, zijn bij Calocala nupta kort en ongetand; de in den- 
zelfden band meer proximaal (wortelwaarts) liggende schubben, de 
dekschubben, zijn langer en getand. Alle schubben liggen dakpans- 
gewijze over elkander; terwijl echter van de dekschubben de top- 
gedeelten zichtbaar zijn, worden de grondschubben (en ook de 
kortste dekschubben) door de langere dekschubben geheel aan het 
oog onttrokken; men krijgt ze eerst te zien nadat men de dek- 
schubben heeft verwijderd. Bij Calocala nupta zijn de grondschubben 
(PL 9 Fig. 6 en 7) door overgangen met de dekschubben (PI 9 
Fig. 1—5) verbonden, met dien verstande, dat de onderste dek- 
schubben eener rij, die dus aan de grondschubben aansluiten, 
niet veel langer dan deze en slechts flauw getand zijn (Pl. 9 Fig. 5). 
Daar het aantal dezer «overgangsschubben» echter betrekkelijk 
klein en de massa der dekschubben lang en diep getand is, 
neemt men bij beschouwing van een intact voorwerp zoo goed als 
uitsluitend de laatste waar; en daar nu de lengte daarvan ongelijk 
is, ziet men een geheel van onregelmatig dakpansgewijze over 
elkander liggende, getande schubben, waaraan men het feit, dat 
zij in banden staan ingeplant, volstrekt niet zou vermoeden. 

Wat nu het afwijkende voorwerp onzer vlindersoort betreft, zoo 
is het essentieele ‘daarvan, waarop dus in hoofdzaak het eigen- 
aardige voorkomen berust, dat de anders zwarte (of zeer donker- 
bruine, in elk geval veel pigment bevattende) dekschubben hier 
èn in kleur èn in vorm afwijken, Zij zijn namelijk veel lichter 
van kleur en bovendien min of meer misvormd. Wat het eerste 
betreft, zoo vond ik aan de donkere dekschubben van een normaal 
voorwerp (Pl. 9 Fig. 4—5) het basale deel der schub zwak, het 
apicale zeer sterk gekleurd; bij ons voorwerp is de basis eveneens 
zwak , doch de top bijna in het geheel niet gekleurd (Pl. 9 Fig. 8—12). 
Wat het veel merkwaardiger vormverschil betreft, zoo zijn de 
bewuste schubben, in plaats van naar den top breeder wordend, of 
evenbreed blijvend, en aldaar in drie tot zes duidelijke spitsen 
eidigend, zooals gewoonlijk het geval is, naar den top versmald, 


daar alleen uitgehold en hebben, wat zeer eigenaardig is, voor het 


OMTRENT CATOCALA NUPTA L. 169 


meerendeel een of beide zijden naar de middellijn toe omgeslagen 
of omgekruld, of om elkander heen opgerold (PI. 9 Fig. 8,910; 
44 en 15). Allerzonderlingst is het, dat deze misvorming tot de 
_anders zwarte (of zeer donkere) dekschubben beperkt is; de lichte 
dekschubben vond ik normaal, Alleen wat de roode dekschubben 
der ondervleugels betreft, moet ik nog vermelden, dat ik daar- 
onder de boven beschreven afwijking eveneens aantrof, doch in 
geringere mate en bij slechts een gedeelte der dekschubben, de 
overige waren normaal. Het algemeene voorkomen van het rood 
wordt hierdoor dan ook slechts in zeer geringe mate gewijzigd, 
De grondschubben, van welke kleur ook, vertoonden geene af- 
wijkingen (Pl. 9 Fig. 13). 

Ten gevolge nu der genoemde oorzaken is het abnormale voor- 
komen het sterkst uitgedrukt daar, waar elders de meeste zwarte 
schubben staan, dus vooral in de hier grijze banden op de onder- 
zijde der voorvleugels en op de boven- en de onderzijde der 
achtervleugels. De vrij groote doorzichtigheid van de toppen der 
dekschubben en hare geringere breedte, nog verminderd door het 
omgekruld zijn der randen, bewerken, dat men veel meer dan 
gewoonlijk te zien krijgt van de diepere lagen van schubben. 
Deze, de grondschubben en de onderste dekschubben, zijn alle 
kort en hebben gelijke lengte, waardoor zij in zeer duidelijke, 
dwarse rijen staan. Hiervan ziet men, zooals reeds boven be- 
sproken werd, bij een normaal dier niets, daar de lange, donkere 
dekschubben dit verhinderen; bij het afwijkende exemplaar is het 
echter zeer opvallend. Wie een goed gezicht heeft ziet het zelfs 
reeds met het bloote oog; het doet zich dan voor als eene reeks 
evenwijdige lijnen in de grijze banden. 

Het eigenaardige, op iriseeren gelijkende glanzen, dat vooral de 
grijze banden op boven- en onderzijde bij het afwijkende exem- 
plaar in zoo hooge mate vertoonen, ontbreekt ook bij normale 
dieren niet geheel; vooral bij het beschouwen van afzonderlijke 
schubben onder het microscoop kan men zich hiervan gemakkelijk 
overtuigen. Ik meen te mogen veronderstellen, dat de oorzaak er 


van daarin ligt, dat door de geringe hoeveelheid pigment minder 


170 (DR. J. TH. OUDEMANS.) EENIGE NADERE BESCHOUWINGEN ENZ. 


licht geabsorbeerd en meer in de diepere lagen teruggekaatst 
wordt. 

De verdere afwijking, die het djer vertoont, bepalen zich tot 
eene verzwakking der kleuren, eene vermindering van pigment 
dus. Op sommige plaatsen is dit veel sterker dan elders, Zoo is 
het rood op de achtervleugels helderder dan anders en heeft de 
geheele rugzijde van kop en thorax, doch vooral van het abdomen, 
een aanmerkelijk lichter tint dan gewoonlijk; dan is de franje aan 
den binnenrand der achtervleugels, anders zwartachtig, hier bijna 
wit enz. 

Alles bijeengenomen, geloof ik, dat men het bewuste voorwerp 
als eene albinistische aberratie te beschouwen heeft, waarbij boven- 


dien aanzienlijke misvorming bij bepaalde schubben voorhanden is. 


Verklaring van Plaat 9. 


Fig. 1—5 Dekschubben van een normaal voorwerp. 

» Gen 7 Grondschubben» » » » x 

» 8—12 Dekschubben van het afwijkende voorwerp. 

» 43 Grondschub van het alwijkende voorwerp. 

» 44en15 Twee dekschubben van het afwijkende voorwerp, 
sterk vergroot. Deze beide figuren zijn gemaakt naar schubben , 
die in gedaante overeenkwamen met die, welke door de figuren 


8 en 10 zijn voorgesteld. 


Alle figuren zijn met de Abbe’sche camera lucida geteekend. 
Vergrooting: Fig. 1—13, Oc. 2, Obj. A.(50 x); Fig. 14 en 15, 
Oc. 2, Obj. D. (240 x) (van Zeiss.). 


171 


EEN AFWIJKEND VOORWERP VAN 


SARROTHRIPA REVAYAVA Schiff., var. RAMOSANA Hb. 


DOOR 


Dr. J. Th. OUDEMANS. 


(Pl. 8 Fig 5.) 


Onder de zeer verschillende vormen, waaronder Sarrothripa 
révayana voorkomt, is de var. ramosana een der zeldzaamste. Deze 
variëteit werd het eerst vermeld en afgebeeld door Hübner , Sammlung 
auserlesener Vögel und Schmetterlinge, Augsburg 1793, p. 13, 
n°. 75, Tab. LXXV. Later beeldde Hübner haar opnieuw af in 
zyne Sammlung europäischer Schmetterlinge, Augsburg 1793— 
1827, Tortriciden Tab. II, Fig. 10 (der ästige Wickler); nadere 
beschrijving ontbreekt 1). Algemeen wordt nu aangenomen, dat 
de grondkleur op de voorvleugels der var. ramosana lichtbruin is, 
zooals ook vermeldt wordt door Snellen, Vlinders van Nederland, 
Macrolepidoptera, p. 135 en door de Roo van Westmaas bij Sepp , 
Nederlandsche Insecten, 2de Serie, DI. I, p. 154, Pl. XXXIV, 
Fig. 20. Ook mij was alleen deze grondkleur bekend en niet 
weinig werd ik verrast, toen ik uit de pop eener rups, welke 
ik in September 1894 te Putten (Veluwe) gevonden had, op 5 
October van datzelfde jaar een manlijken vlinder verkreeg, die 
door de takvormige zwarte teekening tot de var. ramosana behoorde, 
doch op de voorvleugels eene zwartgrijze grondkleur had. Deze 
grondkleur bleek mij evenwel reeds meer te zijn waargenomen, 

1) De heer Ritsema was zoo welwillend, de beide werken van Hübner, welke 


zich in de bibliotheek der Nederl. Entom. Vereeniging bevinden, voor mij te 
raadplegen, 


172 (DR. J. TH. OUDEMANS.) SARROTHRIPA REVAYANA SCHIFF. 


want in het « Naschrift » op de bovengenoemde verhandeling, p. 157, 
geeft de Roo van Westmaas de beschrijving van een exemplaar 
van de var. ramosana, dat zich bij hem ontwikkelde, welke be- 
schrijving in hoofdzaak ook op mijn vlinder toepasselijk zou zijn. 
Tevens vermeldt hij, dat Hübner’s afbeelding (Sammi. eur. Schm.) 
ook daarmede overeenkomt, wat de grondkleur betreft, Nader verneem 
ik, dat ook de andere afbeelding, welke Hübner leverde (Samml. 
auserl. Vög. und Schm.), hoewel anders dan de zooeven genoemde, 
toch ook eene meer grijze dan bruine grondkleur moet bezitten, 

Het plan hebbende, mijn exemplaar af te beelden, zag ik in de 
verzameling van den heer M. Caland, te Alkmaar, een voorwerp, 
dat mij daartoe nog veel geschikter en meer de moeite waard 
toescheen. Dit voorwerp wijkt namelijk nog sterker van den er- 
kenden bruinen vorm der var. ramosana af en is bovendien bijzonder 
fraai. Hier is de grondkleur der voorvleugels lichtgrijs, waarop 
de krachtig ontwikkelde, zwarte, takvormige figuur zeer scherp 
uitkomt. Het grijs is gelijk aan dat, hetwelk de grondkleur uitmaakt 
bij die voorwerpen, waaraan men den naam var. dilutana Hb. 
geeft. Dit exemplaar, dat de heer Caland zoo welwillend was, 
mij ter afbeelding toe te zenden, ziet men thans op dubbele grootte 
voorgesteld op Pl. 8, Fig. 5. Het is een mannetje en werd ge- 
kweekt uit eene rups, die in Mei 1894 te Oisterwijk werd 


gevonden; de vlinder verscheen op 20 Juni daaraan volgende. 


Naschrift. Uit eene groote partij rupsen van Sarrothripa revayana , 
welke de heer Mr. A. Brants en ik op 16 Augustus 1896 tusschen 
Dieren en Laag-Soeren verzamelden, hebben zich onlangs (half 
September) drie exemplaren ontwikkeld, die zich bij de boven- 
beschrevene aansluiten. De heer Brants verkreeg een donkergrijs, 
ik twee lichtgrijze voorwerpen , alle met de fluweelzwarte, tak vormige 


figuur op de voorvleugels geteekend. 


173 


DYTISCUS LAPPONICUS Gylh., HETEROCERUS 
CRINITUS Kiesw. en BOTHRIOPHORUS 
ATOMUS Muls., 


DRIE VOOR NEDERLAND ZELDZAME COLEOPTERA, 
DOOR 


Jhr. Dr. Ed. EVERT®. 


Dytiscus lapponicus Gylh. werd door den heer J. Versluys Jz. 
op de jl. gehouden excursie in de omstreken van Lochem in een 
vrouwelijk exemplaar gevangen. Deze in Noord-Westelijk Duitsch- 
land, Denemarken en Scandinavië voorkomende soort, is zeer in 
di oog vallend, door de breed geelrood omzoomde oogen, de slechts 
weinig of niet zwartachtig gevlekte onderzijde van het lichaam, het 
aan alle randen zeer breed geel gezoomde halsschild en de naar 
achteren sterker divergerende aanhangselen der achtercoxae. Terwijl 
het d glanzig en glad en op de dekschilden met zeer vele fijne, 
gele soms onduidelijke langslijnen bezet is, is het ? gewoonlijk 
dof en op de dekschilden tot op het laatste derde gedeelte na ge- 


x 


groefd, Overigens is zij het naast verwant aan circumflexus F. 


Heterocerus crinitus Kiesw. werd eveneens door den heer J. Ver- 
sluys Jz. in Zuid-Limburg, bij Houthem langs de Geul in één 
exemplaar gevangen. 

Tot nog toe schijnt deze soort in Stiermarken voor te komen, 


doch wordt ook in «die Kafer von Nassau und Frankfurt, von 


174 (JHR. DR. ED. EVERTS.) DYTISCUS LAPPONICUS ENZ. 


L. von Heyden» vermeld, als door Dr. Haag bij Frankfurt ge- 
vangen. 

Het lichaam is geheel eenkleurig zwartbruin; de dichtstaande 
lange beharing, vooral op het halsschild, is nog met eenige zeer 
lange haren doormengd. De dekschilden zijn zeer grof bestippeld 
en geelgrauw vlekkig behaard, welke vlekjes in hare plaatsing 
herinneren aan de roode vlekjes bij de andere Heterocerus-soorten. 
De dijlijn op het eerste buiksegment verloopt als een halven cirkel, 
van af de basis terug naar den dijwortel. 


Bothriophorus atomus Muls. werd door den heer K. Kempers op 
het eiland Texel in één enkel exemplaar gevangen op 20 April 1895. 

Dit kevertje, dat slechts 4/5 mm. lang is, heeft geheel het voor- 
komen van een Byrrkus in miniatuur en is vooral in ’t oog vallend 
door de diepe sprietgroeven op de bovenzijde van de voorhoeken 
van het halsschild. Het meest interessant is, dat deze soort tot 
nog toe alleen uit Zuid-Europa bekend was, nl. uit Venetié op de 
Lido, uit Hyères en uit Corsica. Waarschijnlijk is zij over een 
groot deel van Europa verbreid en wegens hare geringe grootte 


steeds over het hoofd gezien. 


Door de welwillendheid der heeren Kempers en Versluys, die 
met groote nauwgezetheid en uitstekende vangmethoden de kennis 
der Nederlandsche Fauna reeds met zooveel belangrijks vermeer- 
derd hebben, ben ik in het bezit gekomen dezer drie unica; hun 


zij hierbij oprechten dank gezegd. 


175 


NOTES ON ACARL 
With Plate 10, 


BY 


Dr. A. C. OUDEMANS. 


(Hoplophora) magna NICOLET. 


H. NicoLET mentions this species as being 1.46 millimeters in 
length (Arch, Mus. Paris, VII, p. 472). I found specimens of 
1.5 millimeters, but also of 1.25, 1.2, 1,125, 1.1, 1.0, 0.9 and 
of 0,5, nay even of 2.0 millimeters. Have we here as many species, 
or are these different measurements the result of different influences ? 
I have not been able to observe any other differences in the spec- 
imens but their lensths. 


Oppia con fervae SCHRANK. 


FRANCISCUS DE PAULA SCHRANK gives in his Znumeratio Inseetorum 
Austriae indigenorum, 1781, sub n° 1054, the following descrip- 
tion of an Acarus found by him under water and amongst the 
threads of Confervaceae : 

«1054. CGONFERVAE, Confervenmilbe ». 

« Acarus fuscus ovatus, pedum geniculo secundo minimo, tertio 
seta longa armato ». 

« Descr, Minimus, vix nisi ope lentis visibilis; fuscus; pedibus 
pallidioribüs. Figura globosa, antice acuminata. Pedes aequalis 
longitudinis & structurae. Si bases pedum non computes, articulis 


constant quinque; primus, tertius, quartus teretes, in apice tertii 


176 (DR. A. C. OUDEMANS) NOTES ON ACARI. 


seta longa porrigitur. Articulus secundus brevis, fere globosus, 
quintus itidem brevis, sed oblongus, apice unguiculis armatus. 
Pedes omnes pilis nonnullis brevibus sparsis leviter horrent, sed 
corpus nudum, nec nisi ad rostrum setis duabus, quasi antennis, 
brevibus instructum ». 

« Habitat in conferva; extra aquam moritur; in aqua superficiem 
nunquam petit, nec vagatur, sed in filamentis confervae obambulat ». 

« Lectus sub finem Marti», 

SCHRANK gives a very imperfect figure of the animal in question 
in his Tab. HI, fig. 5. I have reproduced it in my Tab. 10 fig. 1. 
On the back of the metasoma (abdomen) and on the left side of the 
snout respectively 1 and 2 spade-shaped appendages are delineated , 
which according to ScHRANK's Explicatio tabularum are Vorticellae : 

« Polypi campanulati species (Vorticella ringens, MULL.) insecto 
adhaerens ». : 

This Acarus is mentioned by GMELIN in his Systema Naturae 
sub n°, 59, 1790, by Turron in his System of Nature, p. 707, 
1802, and by Gervais in his Histoire naturelle des Insectes, Ap- 
teres, III, p. 253, 1844, under the name of Acarus confervae , 
but without any further information; evidently these authors did 
not know this Acarus by own observation. | 

ALBERT D. MICHAEL in his British Oribatidae, London, 1884, 
Vol. I, p. 57, speaks of an aquatic monodactyle Notaspis, which 
he calls Notaspis lacustris. I am not aware of he having described 
or figured this species elsewhere. Yet I am fully convinced of the 
fact that ScHRANK’S Acarus confervae and MICHAEL'S Notaspis lacus- 
tris are one and the same species. 

As to the generic name, I am of opinion that Nofaspis cannot 
be employed, for the following reason, 

HERMANN’s genus Notaspis (Mémoire Aptérologique, Strassburg, 
1804, p. 12, 15, 87) having Acarus coleoptratus LINNE as type, is 
synonym to LATREILLES genus Oribates (OLIvIER’s Encyclopédie mé- 
thodique, 1795), which has Acarus coleoptratus Linné as type too. 

NicoLer (Arch. Mus. VII.) used Hermann’s name Notaspis as 
generic name for Notaspis bipilis Herm. as type. But as WALKER 


(DR. A. C. OUDEMANS) NOTES ON ACARI. 177 


already used this name for certain Hymenoptera in 1834, and Koch 
for certain Gamasides in 1836, the name Notaspis Nic. cannot be 
kept as generic name. 

GRuBE (Arch. f. Naturgesch. Liv-, Ehst- und Kurlands (QI 
p. 463), though wrongly, proposed Kocn’s name Oppia as the 
generic name, to take the place of Notaspis of NICOLET, and herein 
he was followed by CANESTRINI and Fanzaco (Atti del Reale Istituto 
Veneto di Scienze Lettere et Arti , Bth. series, Vol. IV, p. 9 and 20). 

Koch (Deutschlands Crustaceen Myriapoden und Arachniden , 
Heft 3, n°. 9, 1836) used already the generic name Oppra for 
Oppia glaucina Kocn; but as this animal is nothing else but a 
nympha of Belba geniculata Linn&, totally bereaved from its hairs, 
perhaps by rough manipulation, the name Oppia Koch, 1836 is 
synonym to Bella Heyp, 1826. — Consequently Oppia GRUBE (non 
KocH) can be used to take the place of Notaspis Nic. 

As to the specific name, ScHRANK's denomination of coufervae 
must be adopted by the rules of priority. So the animal must be 
called Oppia confervae SCHRANK. 

Synonyms: Acarus con fervae SCHRANK. 

Notaspis lacustris MICHAEL. 

I have now to point out that ScHRANK’s dcarus confervae is the 
same as the animal which I found amongst Confervaceae, attached 
on the roots of Lemna, etc., but always under water, and moving 
slowly. 

Really the animal is oval and brown, with the second article 
of the legs (genual) being the smallest, and with the third of them 
(tibia) being provided with a long hair (see fig. 2). It is small; 
brown with paler legs. Its figure is globular, viz. arched above, 
flat below, and anteriorly acuminated. The legs are equal in length 
and structure. If the bases (coxae) are out of. consideration, there 
are constantly five articles. If we compare SCHRANK’S figure (see fig. 1), 
we observe that his fifth article is a strong claw, perfectly as in 
our animal (see fig. 2). The first, the third and the fourth article 
(femur, tibia, tarsus) are slender, on the distal end of the third 


article (tibia) a long hair projects. The 2d article (genual) is small; 


178 (DR, A. C. OUDEMANS) NOTES ON ACABI. 


ScHRANK says «nearly globular», but this mistake must be attrib- 
uted to his imperfect microscopes. The fifth article is small too, 
but lengthened and provided with a claw. The imperfect magnif- 
ying glass in SCHRANK’S time is cause that he did not interprete 
this article as it really was. Scurank’s fifth article is nothing else 
but one enormously developed claw (see fig. 1, 2 and 4). The 
legs are provided here and there with some smaller hairs, but 
the body is smooth, except that there are two hairs on the snout, 
looking like antennae. 

It is found in Confervaceae; it dies when it is kept out of the 
water; it does not come to the surface, nor does it vagabund, 
but it crawls amongst the threadformed Algae. SCHRANK picked 
it up in the last half of March. I however found it in March, 
April, May und June, and I think it will be found during the whole 
year when Confervaceae and Lemnaceae are abundant in our ditches. 

To this description I have to add the following: 

Its length varies from 0.471 to 0.529 millimeters, its breadth 
from 0.297 to 0.355 millimeters, the females being in average 
longer and broader than the males. 

The colour is with the naked eye nearly black, with the mi- 
croscope brown, with a yellowish spot on the fore part of the 
metasoma (abdomen), 

The metasoma (abdomen) is oval and polished, but it shows 9 | 
pairs of dermal pori, each provided with a small and smooth hair 
(fig. 2 and 5). The prosoma (cephalothorax) is pentagonal, having 
its broadest side anchylosed to the metasoma (abdomen). The 
furrow which separates this last from the prosoma is indistinct in 
the median line, just before the yellow spot of the metasoma. At 
the top of the pentagon the two hairs «like antennae» (SCHRANK) 
are distinctly seen. On the end of the metasoma there are two 
hairs too; moreover the prosoma shows two oval figures, formed 
by a wall-like outgrow of the chitinous skin, prolonged by an 
other nearly straight wall-like outgrow, the lamella (MicwAEL), di- 
rected forward and inward. At the end of this last there is a 


pore. This spectacles-shaped figure is overlooked by SCHRANK. 


(DR. A. C. OUDEMANS) NOTES ON ACARI. 179 


The tectopedia are six in number, protecting with a shield-kind 
processus resp. the bases (coxae) of the first, second and fourth 
pair of legs (fig. 2). 

The legs may be grouped in two parts, viz. the two fore-pairs 
‘and the two hind-pairs. The coxae of the two fore-pairs are not 
visible, whilst those of the hind-pairs are so. These coxae are 
nearly globular, and those of the third pair of legs have a sharp 
pointed right angle on their fore-side, directed towards the metasoma. 

The tarsi of the two hind-pairs are more elongated than those 
of the two fore-pairs. Moreover the four pairs of legs are identical 
even in the position of their hairs (fig. 2). 

On the under-side (fig. 3) we observe the camerostome with 
the labium, the maxillary lips and maxillae (masticatory part of 
the maxillipedes) and the palpi (tactil part of the maxillipedes), the 
first pair of epimera fused together, the second, third and fourth 
pair of epimera all free, the genital opening with the genital 
plates, the anal opening shut by the anal plates, and the 
furrow between the ventral and the dorsal shield, Moreover we 
observe 14 pairs of large dermal pori, arranged exactly as our fig. 
shows. Just before the anal split there is a very small chitinised 
third medial valve or protuberance. Hitherto I did not found any 
mentioning of this object anywhere in works on Acari. 

The animal’s hairs are smooth, feathered, comb- or saw-like, or 
club-shaped. 

The very small hairs accompanying the pori (fig. 5), and the 
long straight hairs on the legs are smooth, the two hairs on the 
forepart of the prosoma (cephalotorax) are feathered (fig. 6). The 
small and curved hairs on the legs are feathered on one side, 
comb- or saw-like (fig. 7). On the under (inner) side of the tarsi 
of the two foremost legs of the males we observe a club-shaped 
hair, transparent like glass (fig. 4). 

The genital and anal plates are normal. 

The protecting hair (NicoLET) or pseudostigmatic organ (MICHAEL) 
is spool shaped in its proximal, and filiform in its distal end (fig. 8). 


Special organ. 1 believe that the club-shaped hair on the tarsi of 
Tijdschr. v. Entom, XXXIX. 13 


180 (DR. A. C. OUDEMANS) NOTES ON ACARI. 


the first pair of legs in the males (fig. 4) has a special function. 
Its form is like that of the tactil or olfactory hairs of Tyrogly- 
phina, but its insertion in a hard chitinous ring remembers me of 
‘the auditory organ in /xodei, both discovered by G. HALLER, Most 
probably its function is to discover the other sex. 

But most probably again this is a necessary result of its aquatic 
habits, for — and this is a very striking fact — I did not dis- 
cover this organ in three other species of Oppia, which fell into 
my observation, and all are living in the air, viz. Oppia sp., 
Oppia bipilis Herm., and Oppia exilis Nic. 

The tracheae are normal, notwithstanding the animal’s aquatic 
habits; consequently the animal must come from time to time to 
the surface of the water. 

The 6 to 8 well developed eggs when still in the ovarial tubes , 
measued 0.135 millimeters in length and 0.08 in breadth. 


A nympha of Cepheus sp. 


In fig, 9 I have figured the remains of a nympha of a Cepheus 
sp., found by me in decaying leaves in Lochem, Aug. 1895. The 
larval skin and the first nymphal skin are absent, only the second 
and the last nymphal skin remain, The nymphal skins bear on 
their edge 18 flat light brown coloured appendages. Each appen- 
dage, except the two foremost pairs, bears itself a transparent 
lanceolated, movable, leaf-like appendage or hair, which shows 
nerves (fig. 13). 

These nerves are hollow and end in open holes (seen with oil- 
immersion). Are these canals the endings of a circulatory, neph- 
ridial, exsudating or breathing apparatus? In my dead nympha [ am 
unable to loose this problem, but certainly they have any function, 

The nympha of Cepheus (Tegeocranus) latus Koca has, if Mr- 
CHAEL’s figure (Brit. Orib. I, tab. XIX, fig. 2) is right, not such 
transparent colourless movable leaf-like hairs with a system of 
canals, but only feathered hairs, which have nearly the same ‘ 
appearance as the two hairs of our present nympha, one of which 


is represented in our fig. 12 (see below). In fig. 14 I have copied 


(DR. A. C. OUDEMANS) NOTES ON ACARI. 181 


from MicHAEL (loc. cit.) one of these feathered hairs of the nympha 
of Cepheus latus*Kocu, for comparison with our fig. 13. 

The dorsal surface of the second nymphal skin shows a reticul- 
ated appearance. This drawing is not seen on the margines of the 
dorsal surface of the last nymphal skin. In fig. 10 a part of this 
skin is delineated under higher powers. 

Fig. 11 shows us one of the somewhat spatulate pseudostig- 
matic organs, and fig. 12 one of the cow-horn-curved hairs of 
the flat appendages on the foremost edge of the metasoma. This 
hair is not smooth but has here and there some little spines. 

Fig. 145 is a rough sketch of the under side of this nympha, 
with the position of the genital and anal openings and plates, and 
four (five?) genital « suckers ». 

The length of the animal without the leaf-like hairs is 0.674, 
the greatest breadth 0.478 millimeters. 

As I found in the same locality the adult Cepheus minutus Koch 
and another Cepheus sp., the nympha may be that of one of 
these two species, but I am not certain of it. 


Belba geniculata Linné. 


Synonyms: 1746. Acarus niger; geniculis femorum globosis, De 
Geer. Linn. Faun. Suec. Ed. 4, n°. 1240. 

1758. Acarus geniculatus Linn. Syst. Nat. Ed. 40, n°. 17. 

1762. Acarus petrarum niger, abdomine globoso lucido, femo- 
ribus subclavatis GEOFFR. Hist. abr. Ins. II, p. 626, n°. 11. 

1776. Acarus femoribus omnibus elavatis SCHRANK. Beytr. Naturg. 
p 126, n°. 26, t. 6, f. 9—10. 

1804. Notaspis clavipes Herm. Apt. p. 88, t. 4, f. 7, D, E, 
ks Me 

1804. Notaspis geniculatus Herm. Apt. p. 92, 

1806. Oribata geniculata LATR. Gen. Crust. Ins. p.149, n0, 1. 

1817. Oribata clavipes LATR. in Cuv. Regn, An. III, p. 119, 

1836. Oppia glaucina Koen. Deu. Cr. Myr. Ar. 3, 9. 

1839. Damaeus nodipes Koch. Deu. Cr. Myr. Ar. 30, 6. 

1877. Damaeus geniculatus Murr, Econ, Ent. Apt. p. 213. 


182 (DR. A. C. OUDEMANS) NOTES ON ACARI. 


There is still very little clearness in the development of the species 
of the genus Belba Von Hevp, . 

I am now able to give descriptions and figures of the larva and 
nympha of Belba geniculata Linn. (non Kocu, non NICOLET). 

Larva. (fig. 16). Its length is 0.474, its breadth 0.4, and its 
height 0.216 millimeters. Its colour is a uniform pale yellow 
(« lausfarbig » as the Germans say). The skin in very finely gran- 
ulated. The six legs are slender; the coxae are the smallest articles, 
those of the hind-feet are double in length as those of the two 
fore-feet. The femores, genuals, tibiae are approximately cylin- 
drical, whilst the tarsi are tapering to their distal end, and bear 
a movable claw. 

The pseudostigma is perfectly round; its pseudostigmatic organ 
long, nearly filiform, somewhat thickened in the middle; it meas- 
ures 0,135 millimeters; its most striking peculiarity is that it is 
provided for a great part with somewhat transparent globular ap- 
pendages like dew-drops, which gave to the whole the aspect as 
if dust were adhering to it. But as all the other hairs and the body 
itself were quite free from dust sticking to it, the idea of dust 
must at once be abandoned (fig. 18). 

One single very small and smooth hair is planted on the belly. — 
Each of the chelicerae (mandibels) bears a little hair (fig. 17) on 
its dorsal surface, The tactile part of the maxillipedes (the palpi) 
consists of 4 articles with some few little hairs. On the dorsal 
surface of the thorax, that part of the body which bears the legs, 
and which in our larva is distinctly separated from the abdomen 
by a tolerably deep furrow, there are four pairs of long hairs. 
The foremost pair is situated nearly in the line of the insertion 
of the maxillipedes and is directed forward as if with tactile func- 
tions. The three other pairs are situated far more backwards and 
all behind the line of the pseudostigmae; they are longer and 
directed upwards and somewhat curved hindwards. The very ab- 
domen shows five pairs of hairs, whose lengths, curvature, and 
position is clearly shown in the figure (fig. 16) which. represents 
the animal seen from its right side. All these hairs are planted 


(DR. A. C. OUDEMANS) NOTES ON ACARI. 183 


upon dermal protuberances. Purposely I have abandoned to delin- 
eate the legs of the left side. 

Nympha. Koch in his Deutschland’s Crustaceen Myriapoden und 
Arachniden, has already figured it under the name of Oppia glau- 
cina, but his specimen was totally deprived from its hairs, perhaps 
by rough manipulation. And indeed the hairs are as brittle as 
glass. As to the colour of the animal KocH has exaggerated its hue; 
the so-called cephalothorax (prosoma) is too brick-red, the so-called 
abdomen (metasoma) too sap-green; in reality the animal is totally 
louse-coloured with a greenish hue; it may be however that any 
food colours the prosoma and the legs with a more reddish hue, 
like Kocn’s specimen shows in his drawing. 

Fig. 19 shows us a nympha more correct than Kocu’s drawing, 
but at once one may recognize the same animal. 

The prosoma is granulated, like the whole skin of the larva, 
but the metasoma is reticulated. Here is no distinct furrow between 
the thorax and the abdomen, but like in other Acari only between 
the prosoma and the metasoma. n 

Four little curved hairs are planted on the fore-part of the 
prosoma (on the snout), four larger bristles on the fore-part of 
the metasoma nearly exactly in a line, followed by four of the 
same thickness and length, nearly exactly in a line, then three 
times again four long bristles but each time they are less thick 
and a little smaller in length, and finally two long setae on the 
hindmost end of the metasoma. 

The pseudostigmata and the pseudostigmatic organs are exactly 
like those of the larva. 

The femores have still their cylindrical form whilst those of the 
imago have their distal ends swollen: geniculis femorum globosis 
DE GEER, Linné. 

Imago. The imago in known enough by the descriptions and 
figures of the different authors who wrote on it. The cuticle is 
polished, not reticulated. The pseudostigmatic organs are like those 
of the larva and nympha, but I don’t observe on them the trans- 


parent globular dew-drop shaped covering. 


184 (DR. A. C. OUDEMANS) NOTES ON ACARI. 


Remark. NicoLET has figured in the Archives du Museum d’His- 
toire Naturelle à Paris, Vol. VII, tab. 2, fig. 8, a nympha, 
which with the most probability is nothing but Kocn’s Oppia glau- 
cina, consequently the nympha of Belba geniculata Linné (non 
KocH, zon NICOLET). 

NicoLET says, ibid. p.396, that this nympha belongs to Damaeus 
geniculatus, but the animal described and figured by him under 
this name, is at all events quite another species than that of LINNÉ 
and also quite another than that of KocH. 

He seems to be very incorrect as to the interpretation of the 
different larvae and nymphae. Hypochthonius rufulus is a typical species 
and even a typical genus amongst all the Oribatei; but NIcoLET 
asserts it is the nympha of Zeiosoma ovata Koch! 


Belba torva Koch. 


Synonyms: 1836, Damaeus torvus Koch, Deu. Cr. Myr. Ar. 
Heft 3, n°, 14 (nympha). 

4855, Damaeus verticillipes Nicorer, Arch. Mus. Par. Vol. VII, 
p. 396, 462, tab. 8, fig. 2, 2a (imago). 

Kocu has described and figured under the name of Damaeus 
torvus in his Deutschlands Crustaceen, Myriapoden und Arachniden 
Heft 3, tab, 14, the nympha of a species of Belba, of which 
NicoLer described and figured the imago under the name of Damaeus 
verticillipes. 

His figure however is badly drawn, and therefore I give here 
another more correctly represented (fig. 20). On comparing Kocæs 
figure with mine, one will be soon convinced of the fact that 
the two figures represent the same animal. Again Kocn’s specimen 
had its bristles broken off, and Kocnin restoring them, drew 
them too short. 

The imago is figured by NicoLET not quite correct enough. The 
legs viz, are represented far too slender; they are indeed much 
thicker. 

MICHAEL says in describing the nympha of Bela torva (called 


(DR. A. 0. OUDEMANS) EOTES ON ACARI. 185 


by him Damaeus verticillipes) (Journ. Roy. Mier. Soc, Apr. 1880, 
Vol. III, p. 199): 

« This is probably what is described and figured by Koch as a 
separate species under the name of Nothrus pollinosus, fasc. 29, 
pl. 12; it is possible, however, that pollinosus may be the 
nymph of NicoLET’s allied species Damaeus papillipes, wich he con- 
siders to be identical with Koch’s pulverulentus, fasc, 29, pl. 3». 

In his first consideration MICHAEL has been mistaken, his follow- 
ing supposition, however, is right: Kocn’s Notkrus pollinosus is 
the nympha of Belba pulverulenta KocH (Damaeus papillipes Nic.) 
carrying its larval and nymphal skins on its back. And Kocx’s 
Nothrus pulverulentus is the imago. 

The nympha delineated by me, fig. 20, is a young one, having 
| carried only one nymphal skin on its back. The skin of the pro- 
soma is granulated, that of the metasoma recticulated (fig. 22); 
that of the legs granulated too and all these granulae are insertions 
of very little smooth but curled hairs, but they soon fall off, so 
that only some bushes of them are still remaining on some parts 
of the legs (fig. 24) and on the fore-part of the metasoma, as 
shows our fig. 20. 

The pseudostigmatic organs are smooth except their distal halfs 
which are like powdered with a transparent powder, perfectly as 
in the nympha of Belba geniculata Linné (fig, 18). 

The long bristles, straight in their proximal halfs, graciously 
bent in their distal halfs, and the hook-shaped thick hairs on the 
legs are provided with numerous prickles, and their colour is 
smoky black (fig. 21), whilst the body is translucent yellowish , 
louse-coloured. Koch represents the prosoma as being reddish, my 
specimen on the contrary has a brownish hue in the middle of 
the metasoma, evidently caused by a food-mass in the stomach. 

Curious are the two very long and at their distal ends curled 
«tail-hairs», the single median and totally smooth spine on the 
back part of the metasoma, directed upwards and backwards, and 
the long transparent, somewhat feathered hairs in the axils of the 
common hairs on the tibiae of the first pair of legs (fig. 21), Such 


186 (DR. 4. C. OUDEMANS) NOTES ON ACARI. 


hairs but shorter stand also in the axils of the hairs of the other 
tibiae, and of the tarsi and genuals of the first and second pair. 
Most probably these hairs have a special function, a tactile one, 
or they have to observe sounds. 

I have also a nympha which is older, and which carries its larval and 
two nymphal skins. Its prosoma and its legs are coloured light brown, 
like Kocn’s figure of Damaeus torvus. The circumference of the 
body is more rounded, not with such sinuosities as the nympha 
described above (fig. 20). The legs are stronger and thicker than 
those of the first nympha, and they resemble still more those of 
the adult animal. This nympha is much more covered with woolly 
hairs than the other one, The pseudostigmae are funneled (fig. 23). 

The imago has, as I already observed above much thicker legs 
than NicoLer has represented them. The hairs of the legs are thick 
and inflexible, but they are not so spiny as those of the nympha, 
and more transparent. The imago has a pair of stiff hairs, just as 
long and as thick as the pseudostigmatic organs, and standing 
between the pseudostigmae, each hair next to one of these singular 
organs. They are directed upwards and forwards. The single median 
spine or hair on the hindpart of the metasoma has disappeared. 
The cuticula is polished. 

I have imagines which are bare, and others which carry one 
or two or even three reticulated nymphal skins. 


Explication of the figures (Tab. 10). 


Fig. 1. Oppia confervae SCHRANK, copied from SCHRANK. 

2. Ditto, drawn from nature. 
» 3. Ditto, under-side. 

4. Ditto, tarsus and claw of first pair of legs of the male, 
with special organ. 
Ditto, porus and its hair on the back of the metasoma. 
Ditto, foremost hair, on the snout, 


Ditto, saw-like hair on the coxa of the first pair of legs. 


co 1 © N 


Pseudostigma and its organ. 


13. 


14. 


15. 
16. 
17; 
18. 
19. 
20. 
21. 
22. 
23. 


(DR. A. C OUDEMANS) NOTES ON ACARI. 187 


Cepheus Sp., nympha, carrying a nymphal skin. 
Ditto, part of the cast nymphal skin carried by the nympha 
on its back. 


Ie Ditto, pseudostigma and its organ. 


Ditto, one of the cow-horn curved hairs on the fore- 
most pair of the flat and brown coloured appendages. 
Ditto, one of the fourth pair of flat appendages with its 
leaf-like transparent hair. 

The same appendage of Cepheus latus KocH copied from 
MICHAEL, 

The same nympha as fig. 9, under-side. 

Bella geniculata Linné, larva, seen from its right side. 
Ditto, chelicera or mandibel of larva. 

Ditto, pseudostigma and its organ, of larva. 

Ditto, nympha. 

Belba torva Koch, young nympha, 2d. stadium. 

Ditto, tibia. 

Ditto, part of skin. 


Ditto, pseudostigma. 


Sneek, June 24th. 1896. 


188 


Iets over de geographische verspreiding 


het Genus SIPHON A: Meig., 
DOOR 


F. M. VAN DER WULP. 


Aan het slot mijner beschrijving der Javaansche Siphona gedeana 
(hiervoren blz. 110) beweerde ik ten onrechte, dat van het geslacht 
Siphona tot nog toe alleen Europeesche soorten bekend waren. Ik 
schreef zulks, nadat ik in het werk van Brauer en von Bergenstamm 
de systematische lijst had nagezien, waarin van dat geslacht geen 
exotische soorten worden vermeld (Denkschr. K. Ah. Wiss. Wien, 
LVII, p. 410). Trouwens die lijst bevat alleen de door hen wer- 
kelijk onderzochte soorten, Ik dacht er op dat oogenblik volstrekt 
niet aan, dat ik zelf in de Biol. Centr. Amer. Dipt., vol. II, p. 125 
en 126, twee Mexicaansche soorten beschreven had (S. futilis en 
diluta). Evenmin kwam het mij destijds voor den geest dat Wil- 
liston, in de Transactions of the American Entom. Soc., vol. XIII 
(1886), p. 305, melding heeft gemaakt van eene Noord-Ameri- 
kaansche soort, vrij wel overeenkomende met onze inlandsche 
8. cristata Fabr.; en dat door Tyler Townsend in hetzelfde Tijd- 
schrift, vol. XVIII, p. 368 (1891), eene S. vllinoiensis werd 
beschreven. 

Voorts is nog eene Braziliaansche soort , Tachind singularis Wied. 
(Aussereur. Zweifl. II, p. 335, n°, 100) als eene Siphona-soort 
herkend (zie Jaennicke, Neue exot. Diptera, p. 87). 

Het blijkt dus, dat het genus Siphona niet alleen in Europa, 
maar ook in Noord- en Zuid-Amerika bekend was. Dat het nu ook 
op Java is ontdekt, hebben wij aan de ijverige nasporingen van 
den heer Fruhstorfer te danken. ? 


189 


BOEKAANKONDIGING 
DOOR 


P. C. T. SNELLEN. 


A HANDBOOK TO THE ORDER 
EL ey Oe Ri 


BY 


W.F. KIRBY, F.L.S., F.E. S. 


Part. I. — Butterflies. — Vol. II. 


London, W. H. Allen & Co. 


Van dit werk, welks eerste deel in 1894 verscheen, en dat 
door mij op p. 31 van deel 38, Tijdschr. voor Entomologie werd 
besproken, zag in den zomer van het loopende jaar het tweede 
het licht; ik heb het genoegen, het hierbij aan te kondigen. In 
dit deel wordt het overige der Rhopalocera behandeld, behalve de 
Hesperiden, welke in het derde deel zullen worden bewerkt, 
tegelijk met eenige familiën der Heterocera, terwijl aan het overige 
van deze, het 4de en 5de deel zullen gewijd worden, waar mede 
dan tevens het werk zal worden besloten. 

De wijze van bewerking is geheel dezelfde als die van deel I, 
weshalve ik hiervoor naar mijn bovenvermeld berigt verwijs. 

De schrijver merkt ten opzigte van de Equitina of Equitidae 
op, dat deze familie in een zeer chaotischen toestand verkeert, 
daar zij nooit in genera is verdeeld, zooals de overige familiën der 
dagvlinders. Men moet echter niet uit het oog verliezen, dat de 


190 (P. C. T. SNELLEN.) BOEKAANKONDIGING. 


heer Kirby met de genoemde familie bedoelt, wat andere auteurs 
het genus Papilio, slechts een onderdeel der familie Equitina uit- 
makende, noemen. Eene verdeeling van Papilio, niet in wel om- 
schreven genera, want ik vrees dat dit een onuitvoerbaar werk 
zoude zijn, maar ten minste in natuurlijke groepen, is echter 
inderdaad beproefd en uitgevoerd door Felder, in de Verh. der 
Zool.-Bot. Gesellschaft 1864, waarover zie: Herrich-Schäffer , Corr. 
Blatt des Zool.-Min. Vereins zu Regensburg, 1867, p- 161. Deze 
rangschikking is, hoewel zeker niet volmaakt, vrij algemeen aan- 
genomen en het zal dus met den «chaos» nog niet zoo erg zijn 
gesteld. 

Bij een aantal soorten worden door den heer Kirby wetenswaar- 
dige bijzonderheden medegedeeld, waaronder ik alleen wil wijzen 
op hetgeen voorkomt op p. 117 over Lycaena (Polyommatus) Dispar 
Haw., op p. 140 over Aporia Crataegi en op p. 259 over Trogo- 
(Papilio) Brookeana. 

Ik besluit dit kort berigt met de opmerking dat ook het tweede 
deel mij voorkomt allezins eene naauwkeurige studie waard te zijn, 
hoewel ik volstrekt niet instem met des schrijvers beginselen ten 
opzigte der waarde van generieke namen. Men zie over het typen- 
stelsel, dat de heer Kirby aankleeft, ook nog de zeer juiste opmer- 
king van Mr. Leesberg, Tijds. v. Ent. 38 p. 196. Generieke 


namen zonder beschrijving, zijn waardeloos. 


Rotterdam, September 1896. 


191 


1-15. #048 UT: CH 


DAC ONCE Latr 


THIRD PART: 
RICINIAE Latr. 


with synonymical, biological and other notes 
BY 


Dr. A. C. OUDEMANS. 


ARGASIDES Koch. 


No specimens. 
IXODEI Duc. 
Ixodides Koch. 


Ixodes LATR. 


4. Ixodes ricinus Linn. (Pediculus cervi Linn. partim, scil. citatio 
Redii) (Acarus cardinalis PALLAS) (Acarus lipsiensis FABR.) (Acarus 
ricinoides DE GEER) (Acarus sanguisugus FaBR. Reise n. Norw.) 
(Acarus pallipes Fasr.) (Acarus hirudo Farm.) (Acarus holsatus 
FABR.) (Acarus tristriatus Panz.) (lxodes megathyreus LEACH) 
(Ixodes variegatus Mii.) (Cynorhaestes Hermanni Risso) (Ixodes 
bipunctatus Risso) (Ixodes trabeatus Aun.) (Ixodes marginalis HAHN) 
Ixodes marginatus Burm.) (Lwodes sciuri KocH) (Ixodes fuscus Kock) 
(Ixodes marmoratus GERV.) (lxodes vicinus Gerv.) (Ixodes talpae 
Does.) (Ixodes erinaceus Murr.) (/xodes bovis RILEY , OUDEMANS in 
this Journal, Vol. 23, p. XVII). — Wageningen (Dr. A, W. M. 
van Hasselt) — In dry withered leafs, Reichswald near Cleve 
(Oudemans); Ruurloo (Dr. Ed. J. G. Everts). — In dry grass, 
Vogelensang, Aug., the late Mr. K. N. Swierstra). — On Zrinaceus 
europaeus, Utrecht, June; Sneek, July. — On Zulpa europaea, 


192 (DR. A. OC. OUDEMANS). LIST OF DUTOH ACARI. 


Wassenaar, July. — On Sciurus vulgaris, Utrecht, July (Oude- 
mans, and Mr. J. de Kruijff). — On Felis domestica, Wassenaar , 
July (Mr P. van der Kellen). — On Cervus elaphus, Apeldoorn, 
May, July (Mr. J. de Kruyff). 

2. Ixodes hexagonus LEACH. (Lxodes autumnalis LEAcH) (Ixodes 
erinacei Aup.) ({xodes crenulatus Koch). — Free, (Dr. A. W. M. 
van Hasselt). — On Putorius putorius, The Hague. — On Zrina- 
ceus europaeus, Utrecht, June. — On Lacerta agilis, Zeist, 
(Dr. R. Horst). 

Rhipistomides Koch. 


Dermacentor Koc. 


3. Dermacentor sp. — On Numenius arquata, Utrecht, July, 
(Mr J. de Kruyff). 

4. Dermacentor sp. — On Otus otus, Utrecht, June, (Mr. J. 
Kruyff). 


Remarks. 


4. By the courtesy of Dr. A. W. M. van Hasselt I received 
an Amblyomma, the locality was not noted down. 

Dr. Henri W. de Graaf presented to me an Amblyomma, found 
on a kind of Zestudo, in Cochinchina. 

I myself picked up two specimens of an Amblyomma from a 
Testudo tabulata, arrived at the Zoological Gardens of the Hague 
from Paramaribo. 

Mr. Anton Greshoff, of Brazzaville, Congo, handed me some 
specimens of that locality, which are of the most brillancy, irisating 
like mother-of-pearl. The figures on the back show a close affinity 
to the species called Amblyomma venustum KocH.of Senegal and 
Amblyomma annulipes Kocu of South-Africa, so that within the 
genus Amblyomma Koch there exist smaller groups. 

On a Zriglyphodon dendrophilum, a snake from Java, in the 
collection of the High City School of Sneek, I found a few specim- 
ns of Rieiniae. The Director of that institution, Dr. Andreae, 
kindly permitted me to examine them. My investigation lead to 
the result that the specimens were Amblyomma helvolum Koch 


(DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 193 


(this is the female, the male is called by KocH some few pages 
further on Amblyomma decoratum Kocu). The male of this species 
shows on its back the figure of a tortoise, and irisates like mother- 
of-pearl. Kocu’s specimens were from Manilla and from the Philippine 
Islands. 

2. Most certainly I can assert that KocH has figured his Am- 
blyomma venustum, annulipes, helvolum and decoratum from dryed 
specimens. The specimens of the species of Amblyomma which I 
received from Mr. A. Greshoff of Brazzaville were preserved in 
spirits; they were very irisating. The specimens of dmblyomma 
which I found on Triglyphodon dendrophilum were preserved in 
spirits; they were splendidly irisating. By the courtesy of Dr. Everts , 
teacher at the High City School of The Hague, I was in the 
occasion to examine several specimens of the same species, handed 
to me by mr. Greshoff of Congo; they were preserved dry; their 
colour had now become nearly pure black and they had now lost 
their irisating property; in this condition they much resembled 
Kocæs Amblyomma venustum. Koch calls the back of Amblyomma 
venustum «not shining», those of Amblyomma annulipes and A. 
helvolum «shining» and of that of Amblyomma decoratum he says 
nothing, whilst if he had examined specimens preserved in spirits 
he certainly would have mentioned the most beautiful irisating 
of these species, 

3. Dr. Everts has also transmitted me a species of Rhipistoma: 
from Transvaal, and Dr. Snelleman a species of Zrhipistoma from 
Sumatra (Sumatra-Expedition of 1877) found on Felis tagris. 

4, Three species of Hyalomma were sent to me by Dr. Van 
Hasselt of which two of unknown locality, while the third is from 
Paramaribo; they will be described and figured by me in this journal. 

5. Two kinds of Rhipicephalus found on Bos bubalus in Sumatra 
(Sumatra-Expedition of 1877) were transmitted to me by Dr. 
Snelleman. Dr. Everts presented to me several specimens of 2hipice- 
phalus capensis KocH from Transvaal, males and females, The 
figures of this species in Kocn’s Uebersicht des Arachniden-Systems 
are tolerably well delineated. 


194 (DR. À. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 


6. Koch cites of the genus Dermacentor only Hungary, Banat , 
France, Portugal, Greece and Penssylvania as localities, whilst 
he does not mention on which animals these species were found. 
PERRIER seems to deny the occurrence of Dermacentor in France, 
for he says (Traité de Zoologie p. 1117): le genre Dermacentor 
est exotique.» Remarkable at all events is the fact that I have two 
species of Dermacentor found on birds in Utrecht (see above n°. 3 
and 4), 

7. Two specimens of /xodes, presented to me by Dr. A. W. M. 
van Hasselt, and found by him near Wageningen, were undoubt- 
edly the Acarus tristriatus of Panzer (Faun. Ins. Germ. Init. 
99, 24); after closer examination they were immediately recognized 
as nymphae of Zwodes ricinus Linn. Therefore I have noted down 
Acarus tristriatus PANZ. as synonym to /wodes ricinus Linn. 

8. Several specimens of an /xodes found ona deer in Apeldoorn, 
which with the naked eye and with a pocket magnifying glass 
were determined as /vodes fuscus KocH, were after closer examin- 
ation with the microscope nothing but Zxodes ricinus Linn. There- 
fore I have noted down Pediculus cervi of Rept (also cited by Linné 
in his genus Pedieulus together with a true Pediculus) and Lrodes 
Juscus KocH as synonyms to Jxodes ricinus LINN. 

9. Several specimens of an Jxodes found on the squirrel, and 
determined as Zwodes sciuri KocH, were by closer examination 
with the microscope nothing but larvae and nymphae of Ixodes 
ricinus LINN. I therefore noted down /xodes sciuri KocH as syn- 
onym to Ixodes ricinus Linn. 

10. A Lacerta agilis, which carried several Zxodes in the arm- 
pits of its fore-legs, was caught by Dr. R. Horst in Zeist,’ 
brought home and set in spirits to enrich the collection of the 
Zoological Museum in Utrecht. I examined the specimens; they 
were all nymphae of Zxodes crenulatus Kocu, which I consider to 
be synonym to Zwodes hexagonus LEACH, Irodes autumnalis LEACH , 
and Zwodes erinacei AuD. — They were zot determinable as /xodes 
lacertae of PAGENSTECHER. | 

11. On the blood sucking of the males. The males of Kieiniae 


(DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 195 


are always said not to suck blood. Even PAGENSTECHER doubts 
of it. He says (Beitrage zur Anatomie der Milben , Heft IT, Ixodes 
ricinusy p. 17: 

«Die beiden ungeschlechtlichen Formen und die erwachsnen 
Weibchen kénnen, und es findet das meist im frei schwärmenden 
Zustande statt, mit leerem Darmkanal gefunden werden oder sie 
sind mehr oder weniger mit Blut gefüllt und finden sich nun 
gewohnlich parasitisch, allemal dann ein andres Ansehen gewährend. 
Falls das erwachsne Männchen noch Blut trinkt, geschieht dies 
doch keinenfalls in einem ausgezeichneten Grade und ich wenigstens 
habe es, sei es frei, sei es einem Wohnthiere aufsitzend, nie 
blutgefüllt und nie an einem solchen Wohnthiere anhängend ge- 
funden ». 

A priori the assertion, that they don’t suck blood, is very 
bold, for if really they don’t so, why then have they the same 
structure of the mouth as the bloodsucking females? Why have 
they that formidable weapon, formed by the coalescence of the 
bases of the maxillipedes? Why have they such harpoon-shaped 
chelicerae? Only to fix themselves in the vulva of the females ? 
This is far-fetched, for the female never tries to get rid of the 
attached male, and the copulation of the male and female is very 
easily loosened. 

In fact, they must have such formidable hooks both on the 
coalesced bases of the maxillipedes and on the chelicerae to attach 
themselves as firmly into the skin of any animal, as the females do. 

And really one of the two males which I possess of /yodes 
ricinus LINN. was found firmly attached on a common cat. And 
on the snake Triglyphodon dendrophilum 1 found three males and 
one female of Amblyomma helvolum Kocr attached in the skin of 
the animal’s neck so deeply between the scales, that only the 
back half of the body and the extremities of the eight legs were 
visible. 

12. On the denomination of the group, generally called Ixodidae. 
In 1806 LATREILLE in his Genera crustaceorum et insectorum „ 


and in his Considérations générales sur l’ordre naturel des animaux 
Tijdschr. v. Entom. XXXIX. 14 


196 (DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 


composant les classes des Crustacées , des Arachnides et des In- 
sectes, created the group op /iciniae « Tiques proprement dites». 
It is true that besides the genera /vodes and Argas, he also brought 
into this group the genera Sarcoptes, Cheyletus, Smaris, Bdella 
and Uropoda, but we distinctly observe that he choosed /xodes 
ricinus as the type of his group Acme. In 1814 LEAcH removed 
the genera Cheyletus, Smarts, Bdella and Sarcoptes from Ixodes , 
Argas, and Uropoda. He made a group apart of them, which he 
called Cheyletides and gave to the group with the genera /xodes, 
Argas and Uropoda the name of Zxodides ; this was quite unnecessary. 
Consequently Zwodides Leach 1814 = Riciniae Latr. 1806. The 
name Zrodides is also used by SUNDEVALL, 1833, in his Conspectus 
Arachnidum, and by Nicorer, 1855, in Arch. Mus. VII. p. 383. 
Further we ‘have the following synonyms: emi Koch, 1847, 
in his Ueb. d. Ar. Syst. IV, p. 5; /xodea GERSTÄCKER, 1860, in 
Arch. f. path. Anat. Phys. u. klin. Med. XIX, p. 464; GIEBEL, 
1863, in his Naturg. d. Thierrh. IV, p. 394; Zwodidae GERST- 
acKER, 1863, in his Handbuch. d. Zool. p. 343; Gervais et 
Van BENEDEN, 1869, in their Zool. Med. II, p. 455.; HARTING, 
1870, in his Grondbeginselen der Dierk. , III, p. 354; DONNADIEU, 
1875, in his Recherches s. 1. Tétran., p. 9; Mrenin, 1876, in 
Journ. Anat. Phys. XII, p. 293; Goni, 1877, in Act. Acc. Nac. 
Cienc. Buen-Air., III, p. 7; KRAMER, 1877, in Arch. f. Nat. 
p. 219; M£écnIin, 1877, in Rev. Magaz. Zool. p. 43; Murray, 
1877, in his Economic Entomology, Aptera, p. 93; KRAMER, 
1878, in Zeit. ges. Naturw. 51, p. 549; Hatter, 1880, in his 
Die Milben als paras. d. Wirbell. p. 22; MÉGNIN, 1880, in his 
Les Parasites et les malad. paras. p. 108, 117; BERTKAU, 1880, 
Mém. Sav. Etrang. Acad. Roy. Sc. Belg. 43, p. 109; Craus, 1880, 
in his Grundzüge d. Zool. I, p. 652, etc. etc.; and /xodoidae 
THORELL in Oefv. Kong. Vet. Ak. Forh, p. 687. -— 

13. The first group of Aiciniae is called Argasides by Kock in 
1844, in Arch. f. Nat. X, I. p. 219, and in his Uebersicht des 
Arachn. Syst. 4, p. 11, and by Agassiz in his Nomencl. Zool. 
Further: Argasidae, GERSTÄCKER, 1860, in Arch. f. path. Anat. 


(DR. A. C. OUDEMANS). LIST OF DUTCH ACARI. 197 


Phys. u. klin. Med. p. 464; Murray, 1877, in his Economic 
Entom., Apt., p. 180; Argasini CANESTRINI e Fanzaco in Att. R. 
Is? Mene. -Lett. Art. (9) IVS p.194, 

The second group of Riciniae is called Iwodei by Ducs in Ann. 
d. Sc. Nat. 1834; /xodea VAN DER HOEVEN, 1849, in his Handb, 
d. Dierk. p. 669; and GRuBE, 1859, in Arch. f. Nat. Liv-. Ehst-, 
Kurl. (2) I, p. 434, 455; Zwodida KoLenati, 1856, in his Paras, 
d. Chiropt., p. 19; in Wien. Ent. Monatschr., II,-p. 1, 1858, 
and in Sitz. Math. Nat. Cl. Kais. Acad. Wiss. Wien XL, p. 573; 
Izodint CANESTRINI e Fanzaco, 1877, in Att. R. Ist. Ven. Se. 
Lett. Art. (5) IV, p. 110; and Zwodidae Murray, 1877, in his 
Econ. Entom., Apt., p. 185. 


Arnhem, 28 Sept. 1896. 


199 


REGISTER. 


COLEOPTERA. 


Agathidium badium ‘Er. p. CXLVIII. 
Agrilus viridis L. var. fagi Ratz. p. 
CXLVII. 
Agriotes sobrinus Kiesw. p. CXLVIII. 
Aleochara obscurella Grav. p. LV. 
n mycetophaga Kr. p. CXLVIII. 
Amara p. LXXXIX. 
Amphicyllis globus F. p. CXLVIlI. 
Anisoplia villosa Goeze p. XLVI, CXXVII. 
Anisotomidae p. XCV 
Antherophagus pallens Oliv. p. CXLVIII. 
Apion Spencei Kirby p. CxLVII. 
Arena Octavii Fauv. p. XLVIIL. 
Aspidiphorus orbiculatus Gyll. p. 
CXLVIII. 
Atheta p. XLVIII. 
Balaninus nucum L. p. CXLYIII. 
Barypithes araneiformis Schrkp.CxLVIII. 
Bembidium nigricorne Gyll. p. CXLVII. 
Bothriophorus atomus Muls. p. 174. 
Calodera riparia Er. p. CXXVI 
Cartodere elongata Curt p. Lv. 
Cephennium thoracicum Müll. p. cxxvi. 
Cieindela campestris L. var. tartarica 
Mannh. p. XCII. 
5 chiloleuca Fisch var. Mnis- 
zechi Mannh. p. xCIl. 
= dorsata Brull. p. xCII. 
= elegans Fisch var. stigmato- 
phora Fisch. p. xCII. 
n hybrida L: var. p. XCII. 
È japonica Guer. p. XCII, 
fs transbaicalica Motsch. p. xCII. 
turkestanica Ball. p. xCII. 
Choragus Sheppardi Kirby p. Lv. 
Coeliodes epilobii Payk. p. CXLVII. 
Cryptocephalus coerulescens Sahlb. p. 


CXLIX. 
& 10-macultatus L. p. 
AOYLYAT MER 


Cryptophagus affinis St. p. CXLVII. 
Cryptorrhynchus lapathi L. p. Lxxvi. 
Cyphon Paykulli Guér. p. CxLVII. 
Dytiscus lapponicus Gylh. p. 173 en 


p. CXLVII. 


| 


Dorytomus Dejeani Faust p. CXLVII. 
Dryophilus pusillus Gyll. p. CxLvII. 
Elater promonae Steph. p. CXLVIII. 
Epuraea melina Er. p. CXLVII. 
Ernobius abietis F. p. CXLVII. 
Euconnus rutilipennis Müll. p. cxLviu. 
Geotrupes stercorarius L. p. XLIII, 
Gracilia minuta F. p. Cxxxv. 
Graphoderes zonatus Hoppe p. CxLVII. 
Gyrinidae p. XCV. 
Gyrophaena gentilis Er. p. CXLVIII. 
Habrocerus capillaricornis Grav. p. 
CXLVIII. 
Haliplus amoenus Oliv. p. CXLVII. 

n confinis Steph. p. CXLVII. 

È variegatus St. p. CXLVIL. 
Helophorus aequalis Thoms. p. CXLVIII. 
Helota Gorhami Olliff. p. LXXXVII. 

„ gemmata Gorh. p. LXXXVII. 
Heterocerus crinitus Kiesw. p. 173. 
Hydrochus carinatus Germ. p. CXLVIII. 
Homalium planum Payk p. CxLVII. 

È vile Er. p. CXXVI. 
Homalota p- XLVIII, CXXVI. 
Hydrocharis caraboides L. p. LXVIII. 
Hydrophilus piceus p. XXIV. 
Hydroporus melanarivs St. p. CXXVI. 
Ilyobates nigricollis Payk. p. CxxvI. 
Ischnoglossa corticina Er. p. CXLVIII. 
Leistus rufescens Fabr. p. CxxVI en 
CXLVII. 

.  rufomarginatus Dfts. p. CXLVII. 
Leptinidae p. xCv. 

Liodes axillaris Gyll p. CxLVIII. 
glaber Kugel. p. CXLVIII. 
huweralis Kugel p. CXLVIII. 

„  orbicularis Hrbst. p. CXLVIII. 
Lygistopterus sanguineus L. p. CXLVIII. 
Luperus pinicola Dfts. p. CXLVII en 

CXLIX. 
Magdalis memnonia Fald. p. CXLVuII. 
Malthodes guttifer Kiesw. p. CXLVIIL. 
Megacronus formosus Grav. p. CXXVI. 
Melasoma aenea L. p. CXLVII. 
Metallites atomarius Oliv. p. CXLVIII, 
Metoecus paradoxus L. p. LXXXIX. 
Mycetoporus rufescens Steph. p. Cxxvi. 


n 
n 


200 REGIS TER 


Myllaena p. Cxxvi. 

Myrmedonia p. CxxVI. 

Mononychus pseudacori F. p. CxLVIL. 
Mordellistena lateralis Oliv. p. CxLvır. 
Nudobius lentus Er. p. CXLVIII. 
Octotemnus glabriculus Gyll. p. Lv. 
Oedemera flavescens L. p. CXLVII. 
Olisthopus rotundatus Payk. p. CXLVm 


en CXLVIII. 


Orchestes rusci Herbst. p. CXLVIIL 
Parnidae p. xCv. 
Phytosus spinifer Curt. p. LV. 
Placusa infima Er. p. CxLVII. 
Platycerus caraboides L. p. CxLVII. 
Platynus obscurus Hrbst. p. Cxxvi. 
Platypsyllus castoris Rits. p. XCIV. 
Pogonochaerus fasciculatus de Geer. 
p. LVI. 
Rosenbergi v. Voll. p. 
LXXXIX. 
Psylliodes marcida Ill. p. LVI. 
Ptinus lichenum Mrsh. p. exLvi. 
Quedius fumatus Steph. p. CxLVII. 
Rhagonycha fuscicornis Ol. p. CXLVIHI. 
Sagra p. xC. 
Saprinus maritimus Steph. p. Lv. 
Scaphidium 4-maculatum Oliv. p. 
CXLVIII. 
Scolytus intricatus Ratz. p. LVI. 
Sericus brunneus L. p. CXVUL 
Silphidae p. xCv. 
Silvanus similis Er. p. CXLYII. 
Sphindus dubius Gyll. p. CxLvui. 
Spondylis buprestoides L. p. CxLix. 
Staphylinidae (Omalinen) p. xCv. 
Stenus bifoveolatus Gyll. p. CxLVII. 

»  fossulatus Er. p. CxLVII. 
gallicus Fauvel p. Cxxvi. 

» picipes Steph. p. CXLVIIT. 
Strangalia nigra L. p. CXLIX. 
Synchitodes crenata F. hi CXLVIII. 
Tapinotus sellatus F. p. CxLVII. 
Telephorus figuratus Mannh. p. CxLVII. 
Tiresias serra F. p. Lxxx. 
Trichopterygidae p. XCV. 

Tritoma multipunctata Hellw. p. Lv. 


Prosopocoelus 


n 


HEMIPTERA. 


Alydus calcaratus L. p. XxvI. 

„ rupestris Fieb p. XXVI. 
Ceratocombus. p. CXXVI. 
Cicada bihamata Motsch. p. xLI. 

»  pontianaka Dist. p. XLI. 
Cosmopsaltria facoona Dist. p. XLI. 

id lauta Dist. p. XLI. 

= montivaga Dist. p. XLI. 

n operculissima Dist. XLI. 

saturata Walk. p. XLI. 

Cryptotympana acuta Sign: p. XLI. 

È aquila Walk. p. XLI. 


\ 


Cryptotympana corvus Walk. p. XLI. 
Dundubia mannifera L. p. XLI. 
Fimerina madizans Fall. p. LVII. 


Graptopsaltria colorata Stal. PALI 
Leptopsaltria mascula Dist. p. XLI. 
ei Pryeri Dist. p. XLI. 
5 quadrituberculata Sign. 
Pp. XL 
Odontotarsus caudatus p. XXVII. 
giammicus L. p. XXVII 
Orthocephalus Ferrarii Reut. p xxvii. 
Pachytomella Passerinii Costa. p. XXVL. 
Phimodera galgulina Hsch. p. XXVII. 
Pierodorus incarnatus Germ. p. CXXVII. 
5 rubrofasciatus F. p. CKXVII. 
Pilophorus confusus Kb. p. XXVII. 
Piatypleura Kaempferi F. p. XLI. 
repanda L. xLI. 
Poecilopsaltria eiliaris L. p. XLI. 
Pomponia expansa Walk. p. XLI. 
= imperatoria Westw. p. XLI. 
à maculaticollis Motsch. p. XLI. 
viridimaculata Dist. p. XLI. 
Solenostethium lynceum F. p. XXVII. 
Tacua speciosa Ill. p. XLI. 
Tosena Mearesiana Westw. p. XLI. 
,  melanoptera White. p. XLI. 


HYMENOPTERA. 


Apis mellifica. p. 38. 
Aulax hieracii Bché. p. LXVII. 
Bombus sylvarum. p. 38. 
Cimbex connata. p I.XXIII. 
fagi Zadd. p. LXXI, CXIX. 
»  femorata L. p. XLIII, CXVIII. 
lutea L. p. XLIII, LXXII, CXVIII. 
» Saliceti Zadd. p. XLUI. 
sylvarum Fabr. p. LXXIV. 
Cynips seminationis Gl. xxI. 
Diastrophus glechomae Mayr. p. XC, 
5 Mayri Reinh. p. xC. 
rubi Htg. p. xC. 
Microcryptus tricinctus Gr. p. LXXXII. 
Microgaster. p. CXXXIV. 
Poecilosoma pulverata Retz. p. CXLIX. 
Spathegaster baccarum L. p. xCI. 
Torymus regius Nees ab Esenb. p.xx. 
Trichiosoma beluleti Kl. p. LXXXII. 
lucorum L. p. LXXI. 
Vespa vulgaris L. p. LXXXIX. 
Xestophanes brevitarsis Thoms. p. xCI. 


LEPIDOPTERA. 


Acherontia Atropos L. 81. 
Acidalia rusticata F. 88. 

à strigillaria Hbn. 88. 
Acrolepia arnicella v. Heyd. 71, 73. 
È assectella Zell. 73, 74. 

3 granitella Tr. 72, 74. 


REGI STE R. 201 


Acrolepia pygmaeana Haw. 72, 74, 

È valeriella Snell. 72. 

Acronycta menyanthidis Esp. XLVI, 
cuspis Hbn. LII, Lxxv, 163. 

Aglia tau L. 84. 

Agrotis castanea Esp. LXXVII, 87. 

n Dahlii Hbn. Lxxvi, 87. 

»  jJanthina W.V.var. Rufa Tutt 39. 

»  Smithii Snell. 157. 

n Sobrina Guen. 87. 
Amblypodia Centaurus F. xxIx. 
Ammoconia caecimacula F. 84. 
Apatura Iris L. 79. 

Aporia crataegi L. CXLIX. 
Arctia russula L. LXXI, CXXXIV, 83. 

n villica Ly 82. 

Argynnis Euphrosine L. 79. 
Bizone puella Drury xxxVII. 
Bombyx crataegi L. L. 
5 lanestris L. 83. 
quercus L. XLVI, 83. 
Botys erratalis Snell. 66. 
Cathaemia periboea Godt xxxI. 
Catocala nupta L. var. LXXV, CXXXIII, 
163, 167. 
x sponsa L. 88. 
Cidaria affinitata Steph. 90. 
Cidaria albicillata L. 90. 

n centata@Hlbn.ztıx, 89. 

»  decclorata Hbn. Litt. 

» firmata Hbn. 90. 

Craniophora ligustri F. 84. 

Cucullia scrophulariae Cap. 86. 
5 verbasci L. 86. 

Cyllo atrax, Feld. 45. 

n Leda L. 129: 

Cymatophora fluctuosa Hbn. 84. 
Cymoriza rivularis Moore 69. 
Danais Abigar Eschsch. 44. 
» Chrysippus L. 44. 
»  Cleona Cr. ab Talautica Piep. 
en Sn. 43. 
n luventa Cr. var. Ishma But). 44. 
n  Limniace Cr. 44. 
Plexippus L. 45. 
Diadema Misippus L. xxxIv. 
Discophora Celinde Stoll 115. 
Dreata petola Moore xxix. 
Dyschorista suspecta Hbn. 84. 
Euchromia Polymena L. 51. 
Euclidia mi Clerck xLix. 
Eupithecia minutata Hbn. 90. 
virgaureata Dbd. 90. 
Euploea leucostictos Gmel. var. Depui- 
seti Oberth. 41. 
n phaenareta Schall. var. althea 
Semp. 41. 
» Swainsonii Godt var. Talauten- 
sis Piep. en Snell. 42. 
Euthalia Adonia Cr. xxxvI. 
Exotrocha haemacta Snell. 160. 


Fidonia limbaria F. 89. 
Gelechia electella Zell. CLI. 
Grapta Charonia Dr. xxXxHI, 
Hadena brassicae L. xLVI. 
n funerea v. Hein. Lxxxv, 86. 
» literosa Haw. 87. 
Halias prasinana L. 81. 
Heliaca tenebrata Scop. 87. 
Heliophobus cespitis F. 86. 

»  popularis F. 86. 

Helotropha leucostigma Hbn. 87. 
Hesperia unisticta Snell. i. litt. xxx vi. 
Hestia Leuconoe Erichs. 43. 

Hibernia defoliaria L. CxxVII. 

= leucophaearia W. V. CXXVII. 
Hybocampa Milhauseri F.xLVI, CXVII, 

LI, 84. 
Hypolimnas Alimena L. var. hetero- 
morpha Rôber 46. 
Bolina L. 46. 
Iphias Vossii Maitl. xxxIII 
Lampetia arcuosa Haw. 87. 
Lasiocampa pini L. Liv. 
Limnaecia phragmitella Staint. 
LXXXVIII. 
Lithosia complana L. 82. 

»  muscerda Hufn. 82. 

sn  plumbeola Hbn. 82. 
Lobophora polycommata W. V. cxv. 
Luperina funerea v. Hein. Lxxxv. 
Lycaena Aegon W. V. LXXVII, CXXVIII. 
Alcon F. LXxVII, 79. 

Argus L. LXXVII, CXXVIII. 
Cunilda Snell. 91. 

» Subperusia Snell. 93. 

Lythria purpuraria L. CxxvII. 
Macroglossa fuciformis O. xxII. 

n stellatarum L. XXI. 
Mamestra serena F. 86. 

> splendens Hbn. 86. 
Micropteryx purpurella Haw. Cxv. 
Nonagria arundineti Schmidt c. 

5 neurica Hbn. CI 

È rufa Haw, 87. 

Nudaria senex Hbn. 82. 
Numeria pulveraria L. 88. 
Nyctemera Evergista Cr. 52. 

n latistriga Shell, 51. 
Orrhodia spadicea Hbn. 85. 
Orsotriaena Medus F. 46. 

Papilio Agamemnon L. xxx, xcv, 50. 
Coon F. xxxıv. 
Demolion L. xxxII. 

,  Dohertyi Rippon 48. 

„ Rolytes ia xxxiv, 49. 
Rumanzovia Eschsch. 49. 
Severus Cram. 49. 
Parnassius Delius Esp. LII. 
Phalera combusta moore 125. 
Pieris Lyncida Cr. 47. 

Plusia festucae L. 87. 


” 
” 


202 REGI 


Plusia moneta F. XLVII, CKXVI, CXXVII. 


Porthesia chrysorrhoea L. 88. 
son Paces 83. 
Precis Ida Cr. 

È a RED Feld. xxxr. 
Prothymia viridaria Clerck, 87. 
Psalis securis Hbn. 121. 
Pseudophia lunaris W. V. 88. 
Psyche plumifera O. LI, 81. 
Pygospila evanidalis Snell. 68. 
Pyrameis cardui L. xxx11. 

n  Dejeanii Boisd. xxx1v. 
Pyrrhia umbra Hufn. xLvI. 
Sarrothripa Revayana W. V.LII. 

3 5 var. Ramosana 

Hbn. 171. 
Scoparia murana Steph. LxxVIII. 
Smerinthus tiliae L. var. LxxvI. 
Spalgis substrigata Snell. xovın. 
Sphinx convolvuli L. xxi 79. 
Syntomis Phegea L. LIV. 
Taeniocampa stabilis W. V. LxxvI. 
Tapinostola fluxa Hbn. 87. 
Terias Alitha Feld. 48. 

>  Blanda Boisd. xcıx. 

n Hecabe L. 47. 

Tortrix viburnana W. V. CL. 
Toxocampa pastinum Tr. 87. 
Urapteryx sambucaria L. 88. 
Vanessa Levana L. 79 


Venilia macularia L. XXVIII, CxxvVIII. 


Xanthia aurago F. 84. 
Xylina furcifera Hufn. 85. 

»  Socia Hufn. LXxVI. 
Xylocampa areola Esp, 85. 
Zanclognatha tarsicrinalis Knoch 


CXXXVI, 88. 
Zonosoma linearia Hbn. 88 
4 trilinearia Bkh. xLIx,LXXXIV, 
DIPTERA. 


Achalcus flavicollis Meig. 
Achias Horsfieldii Westw. p. CXL. 
Acraspidea Felderi Br. p. CxxxIx. 
Acurana sexfasciata Walk. p. CXL. 
Agromyza amoena Meig. p. CXXXIIl. 


5 xanthocephala Zett. p. CKxxIIlI. 
Anthrax appendiculata Macq. p. CxLIMI. 


= collaris Wied. p. CXLII. 

5 rufiecllis Saund. p. CXLII. 
Asilus apicatus Walk. p. CXLII. 

„ armatipes Macq. p. CXLIII. 

n Chinensis Fabr. p. CXL. 

» limbipennis Macq. p. CxLIII. 

» maculifemora Macq. p. CxLIII. 

n Misae Macq. p. cxLHI. 

» Shalumus Walk. p. CxLII. 

Sundaicus Jaenn. p. CXLI. 

Asindulum flavum Winn. p. CLI. 
Asteia concinna Meig. p. LVII. 
Atherix ibis Fab. p. xLil. 


p. CXXXIII. 


S TER. 


Bacha bicolor Aust. p. CxLIv. 

„ fallax Aust. p. CXLIV. 

» hubilipennis Aust. p. CXLIV. 

„ pulchrifrons Aust. p. CXLIV. 

» refulgens Aust. CXLIv. 

» Sulica Aust. CXLIV. 

n triangulifera Aust. p. CXLIV. 
Bactrocera fasciatipennis Dol. p. CxLII. 
» maculipennis Dol. p. CXLII. 

Bibio. p. LI. 
„ pomonae Fabr. p. CLI. 
Bombylius canescens Mikan. p. xLII. 
tugax Wied. p. XLII. 
Calodexia Lasiocampae v. d.W. p. CXLIV. 
Catapicephala splendens Macq. p. CxL, 
Cecidomyia inclusa Frfld. p. CxxxI. 
Celyphus Karschii v. Röd. p. CxLIv. 
Ceroxys crassipennis. Fabr. p. CLI. 
Chaetexorista javana Br. B. p. CxLIV. 
Chaetomyiobia javana Br. B. p. 108, 
p. LXx en p. CXLIV. 
Chlocops messoria Fall. p. LVII 
Chrysomyia Duvaucelii Rob. D. p CxL. 
Chrysopila ferruginosa Wied. p. CxLI. 
»  uniguttata Ost. Sack. p. CXXxIX. 
Chrysops pellucidus Fabr. p. CxLI. 
translucens Macq. p. CxLI. 
Clitellaria angusta Macq. p. CXLI. 
bivittata Wied p. CXXXIX, 
CXLI. 

A spinigerum Dol, p. CxLI. 

x tenebrica Walk. p. CALI. 
Clytia continua Panz. p. XLII. 
Coelopa orientalis Macq. p. CxLI. 
Coenomyia ferruginea Scop. p. XLII. 
Coenosia macularis Thoms. p. CXL. 
Coenurgia remipes Walk. p. 112. 
Conosia crux Dol. p. CxLI. 

»  irrorata, Wied. p. CXLI. 
Cordyligaster fuscifacies Bigot.p.CXLIII. 
Crossocosmia biseriata v. d. W. p. CXLIV. 

sericariae Rond. p. LXIX. 
Ctenophora melanura Walk. p. CXXxIx, 
CXLIV. 

A xanthomelaena Walk. p. CKLIV. 
Culex pipiens. p. 38. 

Cynomyia violacea Macq. p. CXL 

Cyrtopogon scatophagoides Walk. 
p. CXXXIX. 

Dacus fascipennis Wied .p. CXLII. 

n ferrugineus Fabr. p. CXLII. 
Dasypogon pekinensis Big. p. CXLHI- 
Demoticus strigipennis v.d. W. p.CxLIV. 
Dexia fulvifera v. Rod. p. CXLIV. 

» rustica Fab. p. xLII. 

Diaphorus nigricans Meig. p. CLI. 

x Winthemi Meig. p. CXxXxIli. 
Diastata costata Meig. p. LVII. 

5 unipunctata Zett. p. CLI. 
Dicranoptycha signaticollis v. d. W. 

p. CXLIV. 


n 


RP ACT SIT ER: 


Diglossocera bifida v. d. W. p. CxLIV. 


Dinera cristata Rob. Desv. p xLII. 
Dioctria longicornis Meig. p. xLII. 

_ Diopsis ferruginea v. Rod. p. CXLIV. 
Diplosis acetosellae Rübs. p. CXxXII. 
Discomyza incurua Fall. p. LVII. 
Dolichopus acuticornis Wied. p. CLI. 
Drosophila glabra Fall. p. LVII. 
Duvaucelia bicincta v. Rod. p. CxL. 


Echinomyia grossa L. p. XLII, LXXXIII. 


n javana Wied. p. CxLII. 


È lampros v.d. Wulp. p. 105. 
tepens Walk p. 104, LxIx. 


Elgiva albiseta Scop. p. CLI. 
Eristalis tarsalis Macq. p. CXLIII. 
Eudmeta marginata F. p. CxLI. 
Exoprosopa capucina Fabr. p. CLI. 
È doryca Boisd.*p. CXLII. 


flavofasciata Macq. p. CxLII. 


Gastrophilus equi F. p. LXXXxII. 
Glossina morsitans Westw. p. 7. 
Gnophomyia viridipennis 


Gonia javanica Rob. D. p. cxım. 


Goniodineura nigriceps v. d.W. p.CxLIv. 


Haematopota irrorata Macq. p. CXLI. 
pungens Dol. CxLI. 
Heliomyia ferruginea Dol. p. CXLI. 


Heteromyza buccata Fall. p. cxxxill. 


Hydrellia nigripes Zett. p. CXXXxIII. 


Hyperalonia Audouini Macq. p. CxLII. 


Hypoderma bovis de G. p. LXXXxII. 
Idia fulvipes Big p. CXL. 

„ xanthogaster Wied. p. CXLII. 

„ xantogastra Rob. D. p. CxLII. 
Itamus latro Dol. p. cxtı. 

„  longistylus Wied. p. CXxLII. 


Lamprogaster transversa Walk. p. cxt. 


Laphria alternans Wied. p. CxLII. 
fervens Walk. p. CXL. 
margivata L. p. CLI. 
Reinwardtii Wied. p. CxLII. 
senomera Macq. p. CXL. 
sueva Walk. p. CXLII. 
Leptis vitripennis Meig. p. p. CLI. 
Limnophila discicollis Meig. p. cur. 
lineota Meig. p. LVII. 
Lonchaea Deutschi Schiner. p. CXXXII. 


3 3 3 3 


pe luc'diventris Becker. p. xxx. 


= palposa Zett. p. CXXXII. 
Loxoneura decora Fabr. p. CxLII. 
Lucilia abdominalis Fabr. p. exuır. 

» flaviceps Macq. p. CXL. 
Macrocera lutea Meig. p. LVII. 
Masicera castanea v. d. W. p. CxLIV. 


si Dasychirae v. d. W. p. CxLIv: 


4 subnigra v. d. W. p. cxLIV. 


Megaspis chrysopygos Wied. p. CxLII. 


Megistocera atra Dol. p. CxLI. 
ventralis Wied. p. CXLI. 
Melanochira nigrimana Meig. p. CLI. 


Gimmerth. 
p. CXXXIII. 


203 


Miastor metraloos Meinert p Cxxxir. 
A subterraneus Karsch. p.Cxxx11. 
Sp. p. LVII. 
Microdon devius L. xu. 
Micropalpus haemorrhoidalis Fall. p. 
LVIE. 
Microstylum sinense Wied. p. CxLm. 
Miltogramma 12-punctata v. d. W. 
p. CXLIV. 
Minettia basalis Zett. p. Lv. 
È dissimilis v. d. W. p. cxxxı. 
Morellia affixa Walk. p. cxL. 
Musca cluvia Walk. p. cxLMI. 
„ inducta Walk. p. CXL. 
Mydas basifascia Walk. p. 97. 
Fruhstorferi v. d. W. p. 98. 
» politus Wied. p. 99 
» ruficornis Wied p. 97. 
Negritomyia bilineata F. p. Cx Lt. 
Nemoraea bicolor Macq. p. CXL. 
Nerius fuscipennis Macq. p. CXLII. 
» fuscus Wied. p. CxLII. 
n lineolatus Wied. p. im. 

» striatus Dolesch. p. ut. 
Nothybus higuttatus v. d. W. p. 112. 
pl longithorax Rond. p. 113. 
Notiphila stagnicola Stenham p. CxxxtIt. 

Nycteribia p 58. 
Occemyia atra Fabr. p. xLI. 
Ochthiphila elegans Panz. p. xLu. 
Ocyptera brassicaria Fabr. p. xLI. 
Odontomyia viridana Wied p. Cxxxrx. 
Odontonyx Frühstorferi Rübs. p. CxLIv. 
Ommatius conopsoides Wied p. CKxxIx. 
Oxyphora miliaria Schr. p. LVII. 
Pachymeria femorata Fabr. p. CxxxII. 
Pachyrhina Doleschalli Ost. Sack. p. 
CXXXIX. 

Paralophosia imbuta Wied p. 110. 
Paratachina ingens p. Lxx. 

vulpecula v. d. W. p. 106. 


3 ” 
Pelecocera tricincta Meig. p. CLI. 


Pelleteria p. 105 en p. LXIX. 


© Phaeomyia fuscipennis Meig. p. LVII. 


Philodicus rubritarsatus Wied p. CxL. 
Phthiria pulicaria Mikan. p. LVII. 
Pyrellia cyanea v. Rod. d. CxLIV. 
Phytomyza elegans Meig. p. LVII. 


e heraclei Kltb. p. cxxxm. 
2) milii Kltb. p. CxxxII. 
Di orobanchia p. CKxxuI. 


Prodegeeria javana Br. B. p. CxLIv. 

Promachus albopilosus Macq. p CxLIIt. 

3 pallipennis Macq. p. CxLuUI. 

È testaceipes Macq. p. CXLMI. 

viridiventris Macq. p.CxLuUI. 

Pseudocyptera obscura Br. B. p. CXLIV. 
Psila fuscinervis Zett. p CXXxIII. 
Psilopus aetereus Bigot p. 100. 

È albopilosus v. d. Wulp p. 99 

p. CXLIV, 


204 REGISTER. 


Psilopus anthracoides v. d. W. p. 102. 


A bifilum p. 103. 

2 collucens Walk. p. 101. 

n fenestratus p. 103. 

< nemocerus v. d. W. 

5 patellifer Ths. p. 100. 

n spinifer v. d. W. p. 101. 

i subpatellatus v.d. W.p:CxLIv. 

ca tenebrosus Walk. p. 103. 
Ptecticus apicalis Löw. p. CxLI. 
Ptiolina immaculata Fab. p. xin. 
Rhynchomyia plumata Schin. p. exuıt. 
Rhaphiocera spinithorax Macq. p. 


CXXXIX. 


Sargus brevipennis Rond. p. CxxxIx. 

»  formicaeformis Dol. p. CxLI. 

» insignis Macq. p. CxLIm. 

„ luridus Walk. p. CxLI. 

»  metallinus F. p. CxLI. 

viridiceps Macq. p. CXLII. 
Sciara pruinosa Rübs p. CxLII. 

» rotunda Rübs p. cxLıv. 

»  Singhalensis Rübs p. CxLIv. 
Scatella aestuans Halid. p. cxxxu. 
Scleropogon piceus v. Röd. p. CXLIV. 
Siphona cristata Fab. p. 188. 


5 gedeana v. d. W. p. 109, 188. 


E illinoiensis Towns. p. 188. 
Sp. p. LXX. 
Spilographa Meigenii Löw p. XLI. 


Stratiomys rufipennis Macq. p. CXLII. 


Synolcus xanthopus Wied. p. CXLI. 
Tabanus confusius Macq. p. CXL. 


a dorsilinea Wied p. CxLI. 
a Hoang Macq. p. CXxLut. 
= striatus Fabr. p. CxLr. 


5 univentris Walk. p. CxxxIx. 

$ Yao Macq. p. CXLUL. 

ni Yulensis v. Röd p. CXLIV. 
Tanypus crux Wied p. p. CxLI. 

2 orientalis Dol. p. CXLI. 

n pardalis Dol. p. CxLI. 
Tachina grandis Walk. p. Lu. 
Telostylus binotatus Big. 

A maccus Ost. Sack. p. 112. 
Tetanocera unicolor Löw. p. CXXXxuII. 
Tipula castanea Macq. p. CXLI. 

»  fasciata Macq. p. CxxxIx. 

, flavolineata Meig. p. CLI. 

»  inordinans Walk. p. 97. 

»  javensis Dol. p. CxxxIx. 

» pedata Wied p. 96. 

pruinosa Wied. p. LVII. 

» truncorum Meig. p. CLI. 
umbrina Wied. p. CxLI. 

Toxocera limbiventris Macq. p. CXLI. 
Trimerina madizans Fall. p. LVII. 
Tropidia sinensis Macq. p. CXLIII. 
Trypeta colon Meig. p. xLII. 
Trupanea agnita Wied p. CXL. 

" bifasciata Macq. p. CXL. 


p- CXLIV. 


Ugimyia sericariae Rond. p. LXxxu. 
Urophora cuspidata Meig. p. CLI. 
Volucella aurata Macq. p. cxuır. 

È obesa Fabr. p. CxLuI. 
Zodion cinereum Fabr. p. CxLuUI. 
Zona violacea Griff. p. CxLII. 


SIPHONAPTERA. 


Ceratopsyllus canis p. xv. 
Pulex irritans .L. p. XCV. 


ORTHOPTERA. 
Ephippigera vitium Serv, p. LXXIV. 
ODONATA. 
Libellula CA L.P. C. 
ARACHNOIDEA. 


Acarus caudatus de Geer p. 61. 

»  Coleoptratus L. p. 176. 

n  holosericeus L. p. 194. 

n  tristriatus Panz. p. 139. 

vegetans de Geer p. 139. 
Amaurobius atrox d. G. p. 8. 

» ferox WIK. p. 8. 

Amblyomma annulipes Koch p. 192. 

»  decoratum Koch p. 193. 

»  helvolum Koch p. 192. 

» venustum Koch p. 193. 

Argas p. 58. 

Argyroneta aquatica Clk. p. 8 en p. LVII. 
Atomus p. 58. 

Bdella p. 58. 

Belba ses L. p. 55. 177. 181. 

4 ue Koch p. 184. 
Calommata Sundaica Dol. p. 23. 
Celaeno aegrota Koch p. 135. 

»  Spinosa Koch p. 140. 
Celeripes vespertilionis Scop. p. 136. 
Cepheus coriaceus Koch. p. 54. 

» latus Koch. p. 54. 

» latus Nic. p. 55. 

» minutus Koch p. 54. 

» tegeocranus Herm. p. 55. 

» Sp. p. 55. 

Chaetopelma Aegyptiaca Dol. p. 34. 
Chiracanthium carnifex. C. K. p. 22. 

n Italicum Can. et Pay. p. 22. 

»  punctorium Vill. p. 22. 
Clubiona (Chiracanthium) nutrix WIk. 

p- 22. 
Cryptognathus legena Kram.? p. 135. 

= stigmatisata E., S. p. LVII. 
Damaeus auritus Koch p. 62. 

n  Verticillipes Nicolet p. 184. 
Dermocentor sp. p. 192. 


REGISTER. 


Dermanyssus p. 141. 


Diplostaspis vespertilionis Gerv. p- 136. 


Drassus p. 24. À 
» _ maxillosus Wid. p. 22. 
Dysdera p. 7. 
Emeus sp. p. 134. 
Epeira diadema p. 8. 32. 
» Quadrata p. 32. 
Epricrius sp. p. 135. 
» geometricus Can. p. 141. 
Eremaeus cymba Nic. p. 56. 
Eumaeus (Emeus) p. 140. 
Gamasus mollis Kramer p. 141. 
paradoxus Kram. p. 141. 
» reticulatus Grube p. 141. 
Gamnasus p. 141. 
oe gibba Koch p. 55. 
. p. 55. 
Op loger. ferruginea Koch (straminea 
Koch) p. 53. 
globosa Koch p. 53. 
laevigata Koch p. 53 
lucida Koch p. 53, 
magna Nic. p. 53 en 173. 
uitens Nic (dasypus Clap.) 
p. 53. 


” 


Sp. p. 53. 
Hydrachna buccinator p. 61. 
Hypochthonius pallidulus Koch. p. 56. 
Ichoronyssus decussatus kol. p. 136. 
Ixodes crenulatus Koch p. 194. 

n fuscus Koch p. 194. 

»  hexagonus Leach p. 192. 

7  micinusch. ps 191: 

n Sciuri Koch p. 194. 
Lathrodectus Curacaviensis p.14 en 16. 
Erebus p. 14 en 16. 
formidabilis p. 14, 24, 25. 
lugubris p. 6, 16. 


» mactans p. 14. 

= Menavodi p. 14 en 16. 

RI perfidus p 14. 

5 13-guttatus Rossi p. 14, 25 


en 30. 

Scelio (Katipo) p. 14, 16, 36. 
verecundus p. 14, à 
Laelaps sp. p. 134, 135. 

n Crassipes, Schrnk. p- 135. 

n  lemni Grube p. 135. 

»  pectinifer Berl. p. 135. 
Leiosoma flavipes Koch p. 54. 

» fuscus Koch p. 54. 

» nitens Geoffr. p. 54. 

» ovatus Koch. p. 54 

n Subterraneus Koch. p. 54. 

Sp. p. 54. 

Lithyphantes Dass: 
Lycosa carolinensis. 

» fatifera p. 13 en 35. 

» infernalis p. 13. 

n  Narbonnensis p. 13. 


205 


Lycosa Singoriensis p. 13. 
Tarantula Rossi p. 13.(Apuliae 
Wik) p. 13. 
Mygale avicularia p. 30. 
(Selenoscomia) Javanensis WIk. 
p. 5, 23. 


n 


” 


5 stridulans p. 23. 
Nemesia caementaria Latr. p. 29. 
Neptila edulis p. 2. 

Notaspis bipilis Herm. p. 176. 
corynopus Herm. p. 63. 

5 lacustris Mich. p. 177. 

î theleproctus Herm. p. 63. 
Nothrus pallens Koch. p. 56. 

. p. 56. 
5 pollinosus Koch. p. 185. 
Oppia bipilis Herm (badia Koch) p. 54. 

» confervae Schrank. p. 175. 

„ exilis Nic. p. 54. 

» glaucina Koch p. 63. 177. 

n Sp. p. 4. 

Oribates climatus Koch. p. 57, 
coleoptrata Linn. p. 56. 
ephippiata Koch. 57. 
facula Koch. p. 57. 
flammula Koch. p. 57. 
fuscomaculata Koch. p. 57. 
humeralis Herm. p. 56. 
nitens Nic. p. 57. 
pallidula Koch. p. 57. 
punctum Koch. p. 57. 
rubens Koch. p. 57. 
seminulum Panz. p. 57. 
semirufa Koch. p. 57. 
setosus Koch. p. 57. 
ovalis Koch. p. 57. 

sp. p. 57. 
Parasitus sp. p. 131, 132. 

5 badius Koch. p. 132, 
calcarctus p. 132. 
cervus Kram. p. 132. 
coleoptratorum L. p. 132. 
crassipes L. p. 132. 
hamatus Koch. p. 183. 
limbatus Koch. p. 133. 
monachus Koch. p. 133. 
musculi Koch. p. 133. 
nemorensis Koch. p. 133. 
petiolatus Koch. p. 133. 
tardus Koch. p. 133. 
triangularis Koch. p. 133. 
vepallidus Koch. p. 133. 
Pelonia p. 64. 

Pelops acromios Herm. p. 56. 

» fuligineus Koch. p. 56. 

Phthiracarus sp. p. 54. 
contractilis p. 62. 

Phytopten p. xc. 

Pteroptes p. 141. 

Pteroptus p. 141. 

Ricinus p. 141. 


n 


” 


206 REGISTE R. 


Salticus cornutus Doles. p. 8. 
Segestria perfida WIk. (florentina Ross) 
p. 19, 29. 
Smaridia sp. p. 135. 
carduelis Schrank (avium Dug.) 
p. 136 
È gallinae de Geer p. 136. 
A hirundinis Herm. p. 136. 
Spinturnix p. 141. 
Spinturnia p. 141. 
Tarentula Apuliae WIk. p. 5, 13, 29, 34. 
Tegenaria domestrica WIk. p. 6. 
S Guyonii Guér. p. 6. 
Tegeocranus cepheiformis p. 63. 
Theraphosa Blondii p. 29. 


” 


Theridium Malmignatha p. 35. 

ss verecundum p, 36. 
Thomisus foka p. 4, 11. 
Trachynotus elongatum Kram p. 140. 

= pyriformis Kram p. 140. 
Trochosa Singoriensis p. 33. 

> p. 24. 
Trombidium p. 58. 
Uropoda cassideus Herm. p. 134. 

n elongata p. 134. 

a scutulata Mégn. p. 134. 

4 truncata Megn. p. 134. 

a vegetans de Geer p. 134. 
Zercon sp. p. 135. 
pavidus Koch. p. 135. 


” 


RECHT, 
VOORGEDRAGEN AAN DEN FEESTMAALTIJD 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 
OP 6 JULI 1895 


DOOR DEN HEER 


9,8221 ONG A Nid Omit, 


à ' 
s 
V 
1 
a 
7 
i 
4 
{ 
LI 
j 
= 
fi 
0 # 


1 
LS 
ri 

~ 

. 
Lo 

sa - 
ir 

Pal 


‘ 


bi. gal eni Pao 
he Moin Y, LAN” 


ke | BI 


i) 


ane 
nr u È 


ta i. 


PS HOT We'd i 


(ge on: 


Li 


= e. i I A 


Va 


Le PA 


jen Hd putt 


INFLUISTERINGEN 


VAN DE 


ONGEDETERMENERERDE VLIEG. 


(Aangezien een zesvoetig insect allicht andere begrippen over den 
versbouw heeft dan de tweevoetige Homo sapiens, kan er hier 


en daar wel iets aan het metrum haperen.) 


Bij een toast op dipterologen 
Is een vlieg niet prettig te moe... 
En ik gonsde weemoedig bewogen 
Heer Wulp mijn bewondering toe! 


Want ik dacht aan vrienden en magen, 
Die als offers der wetenschap, 

Door hem zijn verschalkt en verslagen, 
Soms wel twee te gelijk in eén — klap! 


Twee vliegen die juist elkaar minden... 
Ach, ze zwieren niet meer door het veld: 
Maar zijn tusschen kamfer te vinden, 
En — dood naast elkander gespeld. 


Ja, hij Joerde op Culex en Conops, 
Notacanthen, Tabanidae, 

Pupiparen, Syrphiden en Chlorops, 
En op and’re Musciden.... o jee!! 


4 


Al die vliegen heeft hij beschreven 
In zijn «Diptera Neerlandica».... 

En nu zitten ze stil, zonder leven 
O... zoo netjes op kurk in een la! 


Al is dat voor die exemplaren 
Op zich zelf geen aangenaam feit... 
Toch kan ik als vlieg mij verklaren: 
Dat een mensch zooveel aandacht ons wijdt. 


Want met Diptera-trots kan ik prijzen 
Glans en schoonheid van menige soort; 
En wie vroeger de vroolijke wijzen 
Van «Orphée aux enfers» heeft gehoord, 


Weet — dat zelfs de koning der goden 

Eens den vorm van een Dipteron nam, 
Toen hij stikum aan Juno ontvloden, 

«Soe.. soe.. soem» bij — Eurydice kwam! 


En al zijn er nu lieden die roepen: 

«Ba, zoo’n vlieg is toch een vuil dier» … 
Omdat wij van ièts wel eens snoepen 

Waar een mensch niet aan ruikt voor plezier … 


Och, als zóo die mensch in zijn botheid 
Van... wansmaak der Diptera praat —, 

Dan zeg ìk: «Een Olympische godheid 
Heeft toch onze figuur niet versmaad»! 


En wanneer om een vrouw te bekoren, 
Zich een god als een vliegje vermomt, 

Dan blijkt hieruit wèl naar behooren: 
Dat ons werkelijk eere toekomt! 


5 


En juist daarom kan ik vergeven 

Dat hier iemand, als kenner vermaard, 
Ons na dit kortstondige leven 

Nog met eere als mummies bewaart. 


Maar wat ik niet kan verkroppen.... 
O... het is — dat er beesten ook zijn: 

Laag genoeg om de vliegen te foppen 
Met hun listen... zoo menschelijk-fijn ! 


Ja, ze doen als entomologen 
En ze spreiden behendig hun net 

Voor de vlieg die daar aan komt gevlogen, 
En — alleen op de bloemetjes let! 


Ach, zij ziet, trots ocellen en oogen, 
Geen gevaar en — vliegt er dus in... 

Ha... nog meer dan aan dipterologen 
Heb ik toch het land aan de — spin! 


En mijn juichen bedwing ik niet langer, 
Nu ’k eerbiedig bewonderend daar: 
Vis-a-vis onzen vliegenvanger 
Ook — den spinnenjager ontwaar! 


Hu heeft zooveel verslinders 
Van ons verdrukt geslacht 

Met spinnenwijf en kinders 
Per doos naar huis gebracht. 

Hij kent zoozeer de streken 
En nukken van de spin, 


6 


En — ook is hem gebleken 

Hun wreedheid in de min! 
Hij weet hoe door die dieren 

Met palpen wordt.... gekoosd — 
(Dat zijn van die manieren 

Waar ’t vliegje kuisch om bloost!)... 
Waartoe organen dienen 

Ontspint zijn vorschers-geest... 
Van oor tot epigyne 

Kent hij het heele beest!! 


En waardiger personen 
Zijn reeds, in menschentaal, 
Hun hulde gaan betoonen 
Aan dezen generaal. 
Gun thans aan ’t ned’rig vliegje 
Om ook in deze zaal, 
In ’t wijnglas neer te zinken... 
En — zich voor d’eerste maal 
Een flinken roes te drinken, 
Om met U mee te klinken: 
COP — ONZEN GENERAAL»!!! 


V. 


LAP a “a pa 
TINO, (as 
"pe f di ni 
4 ; 
È 1 
à 
« 
Le 
Le 
Ché 
ed 
x ‘ - 
+ 


N d i È + ot 7 
| RON o oft ‘ 


A Ee 


- 


ai 
sn Do i 
{ 1 od n RIS? 
4 ot VUN FISSI 
i N » È 
à ì ‘ ¥ hee DI 
x ” Ù Phi - Lee + rd 
‘ i nr ‘ > 
: | Li Via «Lo 
i ’ a ale NR, Und = 
U : x N 
te ae? pe A AR Sieh ae 
‘a . Ho WR ar = 
5 rar f 
» id 7 i 
: À 
i 7 | à 
‘ li 4 BET A | =}. 
Lai , | y n | + 7 
| - x 3 =| bed ty COR” vt TE 
i PL = 7 
| ’ ht n 
ad : È fy 
i i) A RO, 4, 
; à | : à 
) Lew] br f di 175 007 
n ra 
1 - ni 
7 rity À i is 
4 4 - 4 
: à fra, sè A io 
i 9 
= LA | 
hy È 4 8 
È i Voda: A 
y } i 
i > 4 Ta, ze È 
h eg e a 
+ à - 
4 Fr N 
N ci 1% u i 
È | Li i 
u er +. = 
* u i 
- è if , da Lu 
4 x DI i | x > B 
In un pi 
| ey 
Al 5 i 
si - | FI 
‘ è i 
à | 
La 5 CE 
u n x ; ; | 
x + » 
i A a ; 
De: : 
F 4 
: . 
; . > La 
| 
i LI x 1 
1 { £ = 
i 
4 
a . * Ld 
‘ Fe vi 
: 42," 1 
4 
! , i 
f 
. 
u 1 ¥ 
L1 ae, - be, 
a Pi posa” 
î v 
fives . 
À è 
T 
à 
“ A t fi Ù 
e | N 
© mca 4 * 
; f 
Li 
i A : on 
i ‘ LA N 4 
| h | 
f - ek F y i ; 


Tv E XXXI. 


1 Euploea Swainsonn Godart var Talautensis Snellé . 2 Danais Cleona Cram var (ab?) Talautica Snell 9 
3 Agrotis Janthina WV var Rufa Tutt. 4Lycaena Cunilda Snell ó 


TvE XXXIX. 


vd W. del. PWM Trap impr AJW.sculps 


0.Ind. Diptera. 


19% 


Tv.E.XXXIX. 


Er Teer ep nn, 


JE 
LEZ. 


Nash ad nat. 


N 


A 


Tv. E.XXXIX. Ele 


— 


r 


WGDickhoff ad nat.del. AJJWendel lith. PW.MTrap impr. 


“1 


ve 


Tv.E XXXIX. 


PLS: 


W.GDickhoff ad nat del. AJJ Wendel lith EW.MTrap impr. 


f 
ie 
‘ 
kl 


n dra Cha 


PA 


T.v.E.XXXIX. PIG; 


ne ee 
Te Snap 


St à 
MIT, nn N 
RES sr 


[di] 


WGDickhoff ad nat.del AJJWendel lith. PWMTrap impr. 


T.v.E.XXXIX. Pie 


+ 
“| 


I, 
5 6 8 9 
10. 
De 
Z 
16. 


Snellen del PWNT.imp- AJW th. 


Genus Agrotis Lederer. 


SEN AIDS). OO DEE Piso 


DeVos t.N.C 1-4. J.Th.0.5 del. PW.MT.imp. AJW.Kth. 


1.Catocala nupta, L.ab. 2. Acronycta tridens, Schiff. 3.Acronycta psi, L. 
4. Acronycta cuspis Hb. d. 5.Sarrothripa revayana Schiff. var ramosana, Hb. (ab.) 


Tv.E. XXXIX. 


PWMTrap impr 


Catocala nupta.L ab 


lele) 


| Ces | a, 


EWM Trap impr 


Acarmen. 


AJW sculps 


Bij MARTINUS NIJHOFF te ’s Gravenhage heeft het licht gezien: 


“TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, uitgegeven door de Neder- 
landsche Entomologische Vereeniging, onder redactie van P. C. 
T. SneLLen, F. M. van per Wurp en Jhr. Dr. Ep. J. G. 
Everts, 36° deel. Met 7 meerendeels gekleurde platen f 7.20 


REPERTORIUM betreffende deel I—-VIIT (1° serie) van het Tijd- 
schrift voor Ur bewerkt door Mr. E. A. pr Roo van 
WESTMAAS: 4% Mea aan Br “OOS 


REPERTORIUM rende deel IX—XVI (2° serie) van het 
Tijdschrift voor He bewerkt door F. M. van DER 
WOME sr. ER TR Tani RED 


REPERTORIUM betreffende deel XVI XXIV (3° serie) van het 
Tijdschrift voor oa ete, bewerkt door F. M. van DER 
WIP a. RR REN RN PA A 


HANDLEIDING voor het verzamelen, bewären en verzenden van 
uitlandsche insecten, uitgegeven door de Nederlandsche Entomolo- 
gische Verceniging . . TEL OO 

Aan de Leden der Nederlandsche Entomologische Vereeniging 
wordt het bovengenoemde Tijdschrift afgeleverd tegen den prijs 
van f 6 per jaargang, het Repertorium op deel TEN voor 
f 0.50, de beide anderen ieder voor f 0.75, de Handleiding 
voor f 0.40. Aanvragen daartoe te richten tot den Bibliothe- 
caris, den Heer C. Rirsema Cz., Rapenburg 94, te Leiden. 


Voor zooveel de voorraad strekt, kunnen de Leden der ge- 
noemde Vereeniging de beide eerste reeksen van het Tijdschrift 
(deel I—XVI) bekomen tegen den prijs van / 3 per deel met 
gekleurde en van f 1.50 per deel met ongekleurde platen. Zij 
gelieven zich daartoe te wenden tot den Bibliothecaris, den Heer 
C. Rirsema Cz. voornoemd. 


Door tusschenkomst van den boekhandel worden de beide 
genoemde reeksen van het Tijdschrift afgeleverd voor den prijs van 
f 4.80 per deel met gekleurde en van / 2.40 met ongekleurde platen. 

Onder dit alles is niet begrepen deel VII, waarvan een herdruk 
is gereed gemaakt en verkrijgbaar gesteld voor de Leden tegen 
f 6 — met gekleurde en f 3.— met ongekleurde platen (in den 
boekhandel voor f 7.20 en f 3.60). 


Op de HANDELINGEN DER NEDERLANDSCHE ENTOMO- 
LOGISCHE VEREENIGING, bevattende de Verslagen der 
jaarlijksche Vergaperingen van "1846-1858, is een REPERTO- 
RIUM vervaardigd. Het is voor de Leden der Vereeniging 
verkrijkbaar tegen den prijs van / 0.25, op franco aanvrage aan 
den Bibliothecaris voornoemd, bij wien tevens exemplaren der 
» HANDELINGEN” met het REPERTORIUM, tot een beperkt 
aantal, voor de Leden verkrijgbaar zijn tegen | den prijs van f 1.25. 


Voorts is nog door MARTINUS NIJHOFF te ’s Gravenhage uit 
gegeven: 


ESSAI D’UNE FAUNE ENTOMOLOGIQUE DE L’ARCHIPEL INDO- 
NEERLANDAIS, par S. ©. SNELLEN van VOLLENHOVEN. 


1° Monographie: Famille des Seutellérides. gr. 4to. Met 


4 gekl. platen . . f 6— 
2e Monographie: Famille des Piérides. gr. Ato. Met 7 

platen, waarvan 6 gekleurd . . . - 8.50 
3e Monographie: Famille des Pentatomides. 1e partie 

gr. 4to. Met 4 gekl. platen . . . - 6.— 


DE VLINDERS VAN NEDERLAND. Macro tel dvaterhatigoh 
beschreven door P.C. T. SNELLEN. Imp. 8vo. Met 4 platen. f 9.50 


DIPTERA NEERLANDICA. De Tweevleugelige Insecten van Neder- 
land, door F. M. van per Wuze. I° deel, met 14 gekl. platen. 


Imp. Front TA nf Os 
HEMIPTERA HRTEROPTERA NEERLANDICA. De en ware 
Hemipteren (Land- en Waterwantsen), door Dr. S. C. SNELLEN 
VAN VOLLENHOVEN. Roy. 8vo. Met 22 pl... . . . f 10.— 


SCHETSEN TEN GEBRUIKE BIJ DE STUDIE DER HYMENO- 
PTERA, door Dr. S. C. SNELLEN van VOLLENHOVEN. 

I. Ichneumoniden. Met 3 platen. gr. 4to. oblong. . f 1.50 

II. Braconiden. Met 3 platen. gr. 4to oblong . . . - 1.50 

III. Pteromalinen. Met 4 platen. gr. 4to oblong . . - 2.— 

IV. Proctotrupiden. Met 4 platen. gr. 4to oblong. . - 2.— 


PINACOGRAPHIA. Afbeeldingen van meer dan 1000 soorten van 
Noordwest-Europeesche Sluipwespen (Ichneumones sensu Linnae- 
ano), door Dr. S. C. SNELLEN van VOLLENHOVEN. gr. 4to. 
Met 45 gekleurde platen. . . end oa fes Lae 


SEPP'S NEDERLANDSCHE INSEOTEN. 1762—1862. 8 din. gr. 
4to. Met 400 gekl. platen. Geheel uitverkocht, zeldzaam. f 200.— 


SEPP’S NEDERLANDSCHE INSECTEN. Tweede serie, bijeenge- 
bracht door Dr. 8. C. SNELLEN van VOLLENHOVEN. Deel I-II. 
Met 150 gekleurde platen. gr. 4to. Prijs per deel. . f 37.50: 

Van deel IV is verschenen en 1—42. Prijs per Af- 
levering. . f 1— 

De uitgave van ‘dit werk wordt, na het ‘overlijden van Dr. 
SNELLEN VAN VOLLENHOVEN, voortgezet door de Heeren Mr. A. 
Brants en P.C. T. SNELLEN. 


CATALOGUS ARANEARUM hueusque in Hollandià inventarum, 
auct. A.W. M. van Hassezr. Roy. 8vo. cum Supplem. I et II. f 2.50 
LIJST VAN PLANTEN waarop de in Nederland voorkomende 
MICROLEPIDOPTERA te vinden ie door Dirk TER HAAR. 
Royers VO AM orn fe) 
BEITRÄGE zur Lebensweise der nc Atemeles und Lomechusa , 
von E. Wasmann, 8. J. Roy. 8vo. Mit Holzschnitten. / 1.50 
EEN NIEUWE VIJAND ONZER ZEEWERINGEN, door Mr. A. J. 
F. Fokker. Roy. 8vo. Met gekl. plaat. . . + ene Oe 
VERGLEICHENDE STUDIEN iiber Ameisengiiste und Termitengäste, 
von E. Wasmann, 8. J. 2% 8vo. Mit 1 Tafel . 1.50- 


Ace. UT ap” 2 i * 2 Pa 


SE 


Bij MARTINUS NIJHOFF te ’s Gravenhage zijn, onder meer anderen, 
voorhanden de volgende, meerendeels ENTOMOLOGISCHE 
WERKEN, die voor de daarbijstaande prijzen worden afgeleverd : 


ANNALES de la Société Entomologique Belge. Brux. 1857—86. 
Tome I—XXX et table. Avec Pn planches noires et 
Golorieess: Mo br... 7. Mene oaeen fl OOR 


ARCHIVES NEERLANDAISES des sciences exactes et naturelles, 
publiées par la Société des sciences à Harlem, rédigées par E. 
H. von BaumHauER. La duci 1866—92. Tome I--XXVII. Met 
pl. Svo in aflev.  ._. kele: 80 


BERLINER ENTOMOLOGISCHE ZEITSCHRIFT. Herausg. von 
dem Entom. Vereine in Berl. Red. G. Kraarz. Berlin, 1857—80. 
Bd. I—XXIV (DI. I—XII in 6 h. ld. banden, de rest in afl.). 
Met gedeelt. gekl. pl. (Mark 270.—) . . NS ei fel 


BERLINER ENTOMOLOGISCHE ZEITSCHRIFT. Red. H. Dewırz. 
Berlin, 1881—87. 7 din. met platen. In afl. (Mark 158.—) f 45.— 


DEUTSCHE ENTOMOLOGISCHE ZEITSCHRIFT. Herausg. v. d. 
Deutschen Entom. Gesellschaft. Red. G. Kraarz. Berlin, 1851—87. 
7 din. met platen. In afl. (Mark 127—) . . . . f 35.— 


D. DRURY, Illustrations of exotic entomology, containing upwards 
of 650 figures and descriptions of foreign insects, interspersed 
with remarks on their nature and properties. New edition, with 
systematic characters of each species, synonyms, indexes by 
J. O. Wesrwoop. London, 1837, 3 vols. Met 150 gekl. pl. 
Loreti Mane ate! Caton bi Ren ES Te . f 40.— 


E. J. C. ESPER, Die Europäischen SEE Vollendet von 
T. von ÜCHARPENTIER. Met de Suppl. 6 din. in 8 bnd. — 
—— Ausländische Schmetterlinge. Erlangen u. Leipzig, 1830—32. 
Met 506 gekl. pl. — Tez. 16 din. 4to, gekart. . . / 80.— 


CHRISTIAAN HUYGENS, Oeuvres complètes. Publiées par la 
Société Hollandaise des Sciences. Tome I VI. Correspondance 
1638—1669. La Haye, 1888—95. 4to. Met portr. en facs. Prijs 
per, deel Wi. . f 15.— 

Deze uitgave wordt bezorgd door Dr. 7 BosscnA, Prof. D. 
BIERENS DE Haan, Prof. H. G. van DE SANDE BAKHUYZEN, 
Prof. D. J. Korrewee, Dr. W. N. pu Rrev. 


P. LYONET, Traité anatomique de la chenille qui ronge le bois 
de saule. La Haye 1762. Met 18 pl. 4to. ld. bd. . f 10.— 


—— Recherches - sur l’anatomie et les métamorphoses de diffé- 
rentes espèces d’insectes. Publ. OE W. DE Haan. Paris, 1834. 
Met 54 pl. gr. 4to ... >. a ET pi! (Jee 


F. A. W. MIQUEL, Flora van Nederlandsch-Indie. Amsterdam, 
1855—60. 3 din., benevens Supplement CRD: 1862. Met 
pl. Te zamen 4 dln. in halfled. bdn. . sile Erd 


F. O. MORRIS, History of British butterflies. 6th. ed. London, 
1880. Met 72 gekl. pl. gr. 8vo. linn. bd. (fl. 13.50). . f 6.50 


—— Natural history of British moths. 3d. ed. London, 1880. 4 din. 
Met. 132: gekl.. platen. 8vo. linn. bd. (fl. 75.). . . . f 40.— 


NEDERLANDSCH TIJDSCHRIFT VOOR DIERKUNDE. Uitgegeven 
door P. BLEEKRER, H Scnrrcezs en G. F. Westerman. Amsterdam, | 
1863—74. 3 din. Met gekl. pl. gr. 8vo. In half mar. bdn. f 10.— 


A. J ROESEL, Natuurlijke historie der insecten. Met aanmerkingen 
en supplement van C. F C. Kienmann. Uit het Hoogduitsch. 
Haarlem, 1765- 1800. 5 din. Met Bee pl In 9 halfled. bdn. 
ID x : 3 Se 20 ER 


JD SOHEUCHZER, ann sacrée ou Histoire naturelle de la 
Bible. Amsterdam, 1732. 8 din Met 750 pl. fol. led. bdn. f 40.— 


H SCHLEGEL, Les Oiseaux des Indes-Neerlandaises décrits et figurés. 
Haarlem, 1863—66. 3 din. Met 50 gekl. pl. 4to. Linnen bd. / 20. — 
I. Pitta, met 6 platen; II. Martins pêcheurs, met 16 platen; 

Jil. Accipitres, met 28 platen. 


C STOLL, Représentation des spectres ou phasmes, des mantes, 
des sauterelles, des grillons, des criquets et des blattes qui se 
trouvent dans les quatre parties du monde. Amst., Sepp, 1813. 
Ato. Met 2 front. en 70 gekl. pl. h. ldr. bd. :. . . f 40.— 


—— Représentation des punaises qui se trouvent dans les quatre 
parties du monde. Amst., 1788. 4to. Met front. en 41 gekl. 
plz: side bd hoe $ È AU ref ed 


—— Représentation des Giskes qui se trouvent dans les quatre 
parties du monde. Amst., 1788. 4to. Met front. en 29 gekl. 
eV ANN LT NO EC AT ANT ih 


TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE onder redactie van VAN DER 
Hoeven, VERLOREN, SNELLEN VAN VOLLENHOVEN, VAN DER 
Wourr e.a. ’s Gravenhage, 1858— 91. DI. I—XXXV. Met gekl. pl., 
waarvan dl. I- XIX in halfled. ban . . f150— 

Met dl. VII in de zeldzame oorspronkelijke uitgave. 


F. M. VAN DER WULP, Amerikaansche Diptera, 3 stukken met 
supplement. ’s Gravenhage, 1881—84. Met 5 pl. 8vo. f 2.50 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. Ge- | 
schiedkundig Overzicht 1845—1895 door F. M. van DER WULP. 
Met.-portreto it. PAL re oy a ee 


Een Catalogus van Natuurhistorische, meerendeels Entomologische 
werken, bij Martinus Nisnorr voorhanden, wordt door hem, op 
franco aanvrage, verzonden. 


e. 


2 TIDSCHIIFT voor ENTONOLOGI 


UITGEGEVEN DOOR 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGINCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


P. CG. T. SNELLEN 
Jp BG EVERTS 
EN 


Mr. A. F. A. LEESBERG und 


NEGEN-EN-DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1896 


nn 


Berste en Tweede Aflevering 
met 2 platen 
(18 Juni 1896) 


’SGRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1896 


— 7 
Co 


TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


UITGEGEVEN DOOR 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGINCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


P. C. T. SNELLEN 
Jun DR: ED. Ji G::EVERTS 
EN 


Mr. A. F. A. LEESBERG 


NEGEN-EN-DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1896 


DELLE 


Derde en Vierde Aflevering 
met 8 platen 
28 December 1896) 


'S GRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1896 


TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


UITGEGEVEN DOOR 


NEDERLANDSCHE EXTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


P. C. T. SNELLEN 
Jur. Dr. Ep. J. G. EVERTS 
EN 


Mr. A. F. A. LEESBERG 


 NEGEN-EN-DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1896 


nam 


’SGRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1896 


NG, 


5 


DI 
à 


7 


IXXX 


D'IONOLNA 


1001 


AHOSOPLL 


rs vert wu 


ee a 


PPP TE 
RE RP OT oan tart 


ee ye ees ent 
WÄRE mn en A 


ar 
i er" 


+ pera! 
È weren er 
PRET PAP psa Tare 
PR Per LEE mn 
DER > 

= CPL A