Skip to main content

Full text of "Tijdschrift voor entomologie"

See other formats 


ol. 
PA! 


A} 
laut 
1 

} 


x n Mi 
Wi 
wa 

RAI À 


Hure ef | 

f' VEK hid 
U idee 
ta) CNN 


Kp 
J thr 


hu 


oy 


n ii ki | à 1 N 
yo i MANINA, 
DA pa i 


i 


EN) 
ME, 


IR: 


iy 
tt 


A o, 


TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


UITGEGEVEN DOOR 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


Dr. J. TH. OUDEMANS, Pror. DR. J. C. H. DE MEIJERE — 


EN 


Dr. A. C. OUDEMANS 


ZESTIGSTE DEEL 
JAARGANG 1917 


MET 7 ZWARTE PLATEN. 


‘S-GRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1918 


AasL3l 


Voor den inhoud van de in dit Tijdschrift geplaatste 
stukken zijn de schrijvers alleen verantwoordelijk. De 


Redactie is dit in geenen deele. 


Aflevering 1 en 2 (blz. 1—270) uitgegeven 15 Juli 1917. 


» 3 > 4 ( » 271—422) » 15 Januari 1918. 


dl. UD 


31% 
Insects INHOUD VAN HET ZESTIGSTE DEEL. 


Verslag van de Vijftigste Wintervergadering der Neder- 
landsche Entomogische Vereeniging, gehouden te 
Leiden, op Zondag 18 Februari 1917 

Verslag van de twee-en-zeventigste Zomervergadering, 


gehouden te Dieren, op Zaterdag 9 Juni 1917 


C. WILLEMSE, Orthoptera Neerlandica . 

R. KLEINE, Ein neuer Cyphagogus aus Java. 

FERNAND MEUNIER, Un Pompilidae de i’ ambre de la 
Baltique . 

Dr. F. Ris, Eine neue de Grane 2 Ten 
Podagrion” (Odonata) aus China . 

J. WEISE, Chrysomeliden und ne aus Nord 
Neu-Guinea : 

H= SCHMITZ S. J., Drei neue CE vom ek 
Kongo . . à AE TE 

H. SCHMITZ S. 1. cli eine ere ne ie 
aus Holländisch-Limburg, wahrscheinlich Limosina 
pseudonivalis Dahl . 

Dr. J. C. H. DE MEIJERE, Studien über Südost asjatiscke 
Dipteren XIII . RE I SON 
Dr. W. ROEPKE, Eenige opmerkingen over twee Javaan- 
- sche Canthariden: Mylabris pustulata Thunb. en 

Epicauta ruficeps ILL. . ae ee de 
P. J. VAN DEN BERGH LZN., Callidryas Scylla L. 9 
IRG DEED. EVERTS, In Memoriam Dr. H.-J. VETH. 
_ Dr.J.C.H. DE MEIJERE, Studien über südostasiatische 
Dipteren XIV. 


Bladz. 

I—XX 

. XXI-—LVI 
I— 176 
177—180 
181—-184 
I85—I9I 
192—224 
225—231I 
232—237 
238—251 
252—267 
268— 269 
271—274 
275—369 


INHOUD. 


Bladz. 
FERNAND MEUNIER, Note complémentaire concernant 
Styringomyia venusta LoEW du copal récent de 
Zanzibar «nia on RS eo 
Dr. K. M. HELLER, Eine neue aberrante Eustrophinen- 


Gattung 3... na el in ARRE A II 
E. WASMANN S. J., Myrmekophile und termitophile 

Koleopteren aus Ostindien 4. RIEN 
ornata i lemon HE le ee NT TERESA 409 


Register Zanin tel COPPEN EN RTE 


FA 
él 
N A A DI 
ai 
\ 4, 
: VERSLAG 
VAN DE 


VIJETIGSTE WINTERVERGADERING 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 


GEHOUDEN TE LEIDEN, 


OP ZONDAG, 18 FEBRUARI 1917, DES MORGENS II URE. 


President: Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. _ 

Verder zijn tegenwoordig de heeren: P.J. van den Bergh 
Lzn., Dr. J. Büttikofer, G. Doorman, D. van der Hoop, W. 
de Joncheere, J. H. Jurriaanse, A. E. Kerkhoven, B. H. 
Klijnstra, Dr. Th. W. van Lidth de Jeude, Dr. D. Mac Gil. 
lavry, Dr. E. D. van Oort, M. Pinkhof, Dr. J]. Prince, G. van 
Roon, P. J. M. Schuijt, Mr. D. L. Uyttenboogaart, F. T. 
Valck Lucassen, P. van der Wiel en J. H. E. Wittpen. 

De heeren Prof. Dr. J. F. van Bemmelen, Mr. A. Brants, 
RévantEecke JP Ax Kalis, Prof, Dr. ]..C. H, de Meijere, 
Mr. C. van Nievelt, Dr. A. C. Oudemans, Dr. J. Th. Oude- 
mans, A. A. van Pelt Lechner, Dr. G. Romijn, Dr. H. J. Veth, 
H. A. de Vos tot Nederveen Cappel en Erich Wasmann S. J. 
zonden bericht, dat zij tot hun leedwezen verhinderd waren, 
de vergadering bij te wonen. 

Tijdschrift v. Entom. LX. I 


II VERSLAG. 


De heer Everts deelt als Vice-President mede, dat hij een 
telegram van den President heeft ontvangen, waarin deze 
mededeelt, de vergadering niet te kunnen bijwonen, en hem 
dus verzocht, zijn taak van President op zich te nemen. 

Spr. opent dus de vergadering en wenscht een woord van 
dank te brengen aan Dr. van Oort, den Directeur van ’s Rijks 
Museum van Natuurlijke Historie te Leiden, voor de gast- 
vrijheid, waarmede deze de vergadering heeft ontvangen, 
waarbij zich de aanwezigen door applaus aansluiten. 

Rotterdam wordt zonder discussie aangewezen als de plaats, 
waar de wintervergadering in 1918 zal gehouden worden. 

De Secretaris deelt mede, dat dit jaar de wintervergadering 
een maand later gehouden is, om van het langere daglicht 
partij te kunnen trekken en vraagt aan de vergadering, of 
tegen het houden der wintervergadering in dezen tijd eenig 
bezwaar bestaat. Verschillende aanwezigen achten het juist 
een voordeel en zouden gaarne zien, dat de wintervergadering 
voortaan half Februari gehouden zal worden. 

Hierna wordt overgegaan tot de 


Wetenschappelijke mededeelingen. 


De heer Everts zegt van Prof. J. F. VAN BEMMELEN, die 
tot zijn spijt de vergadering niet kan bijwonen, een schrijven 
ontvangen te hebben, waarin wordt medegedeeld, dat, naar 
aanleiding der verhandeling van Prof. DE MEIJERE: „Zur 
Zeichnung des Insekten-, im besonderen des Dipteren- und 
Lepidopteren-fliigels”, genoemde heer er toe gekomen is, zijn 
onderzoek over de kleurenteekening der vlindervleugels ook 
uit te breiden tot andere orden van insecten. Bij dat onder- 
zoek gaat hij uit van de onderstelling, dat oorspronkelijk de 
insectenvleugels gekleurde lichaamsaanhangselen geweest zijn, 
zoodat kleurloosheid, waar zij ook optreedt, altijd een secun- 
daire modificatie is. Als deze onderstelling juist is, dan moeten 
ook sterk gewijzigde vleugels, zooals b.v. de dekschilden der 
Coleoptera en Hemiptera, afgeleid kunnen worden van een 
primitieven gekleurden toestand, en bestaat de kans, dat in 
hun hedendaagsche kleurpatronen nog sporen van dien oor- 
spronkelijken toestand zijn terug te vinden. Evenzeer bestaat 
de mogelijkheid, dat de onder de dekschilden verborgen 


CA 


VERSLAG. III 


achtervleugels nog rudimenten hunner oorspronkelijke kleu- 
ring hebben behouden, ten minste in enkele gevallen. Ein- 
delijk zou het de moeite waard zijn te onderzoeken, of bij 
de ontwikkeling der Coleoptera in de pop (en dit geldt even- 
goed voor Hymenoptera en Diptera) niet slechts de dek- 
schilden, maar ook de achtervleugels eene kleurenevolutie 
doorliepen, zoodat men ontogenetisch met zekerheid kon 
uitmaken, dat de kleurloosheid een gevolg was van ’t ver- 
dwijnen van een kleurenpatroon, en misschien ook eenige 
eigenaardigheden van dit patroon kon ontdekken. 
Naar aanleiding dezer overwegingen doet Prof. VAN BEM- 
MELEN de volgende vragen: 
1°. Kent gij ook kevers, wier achtervleugels kleuren (liefst 
kleurenteekeningen) vertoonen, en zoo ja, kunt gij mij 
daarvan exemplaren bezorgen, die ik mag uitspreiden ? 

2°. Welke kevers houdt gij voor de primitiefste, en komen 
er bij deze ook kleurenpatronen op de dekschilden 
voor? Als gij u alle kevers met veelkleurige of getee- 
kende dekschilden voor den geest roept, welk kleuren- 
patroon lijkt u dan het oorspronkelijkst ? 

3°. Vraagt hij poppen van allerlei kevers, b.v. van mei- 

kevers, meelwormen, Dermestiden enz. in voldoende 
hoeveelheid, om daaraan een onderzoek naar de ont- 
wikkeling der kleuren op hunne vleugels, en ook op 
hun lichaam, te kunnen uitvoeren. 

Wat punt ı betreft, kent Spr. geene Coleoptera, wier achter- 
vleugels kleurenteekeningen vertoonen; wel zulke, wier achter- 
vleugels getint zijn, als melkachtig wit, een weinig geelbruin- 
achtig, berookt, rozerood, iriseerend blauwachtig of met hier 
en daar een berookt plekje. Spr. meent zich te herinneren, 
als hij zich niet bedriegt, eene groote Calandra uit de tropen 
gezien te hebben met fraai donkerblauwe achtervleugels. 

Op punt 2 antwoordde Spr.: dat zeer primitieve Coleoptera 
zijn: de fam. Lymexylonidae (Teredilia), o.a. het tropische 
genus Afractocerus, bij hetwelk de achtervleugels ziet gevou- 
wen zijn en de nervatuur groote overeenkomst vertoont met 
die van het Zphemeriden-genus Oligoneura (Planipennia). 
LAMEERE (Ann. Soc. ent. de Belg. XLIV, 1900) zegt: „de 
tous les Coléoptères c'est la famille des Lymexylonides qui 


IV VERSLAG. 


est la plus voisine du Nevroptere ancestral.” De aanverwante 
Hylecoetus uit Europa heeft nog het rudiment van een mid- 
den-ocel op den kop, als bij de primitieve Neuroptera. De 
Lymexylonidae leven achter schors of in hout en hebben 
ook daar hare ontwikkeling. Prof. VAN BEMMELEN vraagt „of 
men het niet mogelijk kan achten dat, aangezien de duisternis 
altijd een vernietigenden invloed op kleuren van levende 
wezens heeft, de kleurloosheid dezer vormen toch secundair 
kan zijn.” Ook bij de groote groep der Staphylinoidea (Silphidae, 
Staphilinidae enz.) kennen wij primitieve vormen, als ?#ero- 
loma (Silph.), Omalium (Staph.) e. a. met ocellen, maar zonder 
levendige kleuren Ook bij de Caraboidea (Carabidae, Dytis- 
cidae enz., maar ook de Rhysodidae) heeft men aanwijzingen, 
die op hoogen leeftijd duiden en zou zelfs Rhysodes eene 
primitieve levenswijze behouden hebben, maar toch niet als 
uitgangspunt van de Carabidae en verwanten kunnen be- 
schouwd worden, maar als een oude, gesplitste eindtak van 
den stamboom dezer suborde. Men zou dus zeggen: de 
primitiefste Coleoptera-vormen waren en zijn kleurloos, d. í. 
met duistere tinten, als lichter of donkerder geel of bruinachtig, 
dus op de dekschilden en vleugels geen kleurenpatroon. 
Tegenover de beschouwingen van LAMEERE, hoe plausibel 
ze ook lijken, staat de studie van. GANGLBAUER (München. 
Koleopterolog. Zeitg. 1903), waaruit blijkt, dat niet de 7eredilia 
(met de fam. Lymexylonidae) als uitgangspunt van de groote 
suborde der Cantharidiformes mag worden aangenomen, maar 
daarentegen de groep der Malacodermata. Daarvan zouden 
in ’t bijzonder de Zycidae als het prototype der Canthart- 
diformes moeten worden aangezien. LAMEERE, die eerst de 
Teredilia als uitgangspunt aannam, erkende ook later (l.c. 
XLVI, 1903), dat GANGLBAUER zeer juist ziet met de Mala- 
codermata als zoodanig aan te nemen. Nu weten wij, dat de 
Lyciden zeer levendig gekleurde Malacodermata zijn; ik her- 
inner mij allerlei bont gekleurde vormen uit de tropen gezien 
te hebben. Het bewijs voor GANGLBAUER’S stelling is, dat de 
larven der Malacodermata er meer Campodea-achtig uitzien 
dan die der 7eredilia. De wet van BRAUER zegt: hoe meer 
de larvevorm en de imago onderling en ook met den primitieven 
Campodea-vorm overeenstemmen, hoe meer dit insectentype 


VERSLAG. Vv 


als oud moet beschouwd worden. Campodea behoort nl. tot de 
orde der 7%ysanura en is een alleroudste vorm der insecten, 
eenigszins aansluitende aan de klasse der Myriapoda, door 
het genus Scolopendrella. Ook de larven der Adephaga of 
Caraboidea, alsook die der Sfaphylinidae, vertoonen eeniger- 
mate het Campodea-type; de Caraboidea worden dan ook 
geenszins als hoog georganiseerde Coleoptera beschouwd, wat 
trouwens ook de bouw van het chitineskelet bewijst. 

Is dit alles juist, dan ware wellicht in die richting iets 
omtrent een primitief kleurenpatroon bij de Coleoptera waar 
te nemen. 

Prof. VAN BEMMELEN vraagt nog, of aan Spr. ook kevers 
bekend zijn, wier poppen niet in de duisternis vertoeven; 
bij hen toch zou de mogelijkheid bestaan, om op dekschilden 
of andere lichaamsdeelen sporen van kleurenteekening aan 
te treffen. Zoudt gij denken, zegt hij, dat op dit gebied de 
Coccinellidae mij iets zouden kunnen opleveren? Hoe zou men 
aan hunne poppen kunnen komen? Spr. antwoordde hierop, 
dat poppen, o.a. van Mippodamia, soms in aantal op water- 
planten zijn aan te treffen; ook zouden wellicht de blauw- 
groene larven en poppen van Zzmarcha tenebricosa, welke 
Chrysomeliden-soort zoo algemeen is in Limburg, van nut 
kunnen zijn; wellicht zijn de leden uit die Provincie in de 
gelegenheid het noodige materiaal te verzamelen. 

Ten slotte beveelt Spr., uit naam van Prof. VAN BEM- 
MELEN, zeer aan, om in ’t aanstaande seizoen aan hem kever- 
larven en poppen te doen toekomen, in ’t bijzonder zulke, 
welke sporen van teekening vertoonen. 


De heer van der Hoop vestigt de aandacht op de larven 
en poppen van Casszda’s, welke soms-in groot aantal worden 
aangetroffen en waarvan de kweeking zeer gemakkelijk gaat. 
Vooral de larven en poppen van C. murraea L. 


De heer Uyttenboogaart maakt nog opmerkzaam op de 
netvormige sculptuur der dekschilden van soorten van het 
genus Dictyopterus en aanverwante genera der familie Lycidae, 
welke sculptuur misschien wel van de netvormige nervatuur 
der Neuroptera-vleugels zou kunnen worden afgeleid. 


VI VERSLAG. 


Spr. geeft daarna een overzicht van de in Nederland be- 
kende Phaedon-soorten (Chrysomelidae — de soorten : pyritosus 
Rossi, cochleariae F., armoraciae L. en concinnus Steph.). 
Hij wijst op de groote veranderlijkheid bij Phaedon cochlea- 
riae, van welke een paar extreme vormen, wat de bestippeling 
betreft, als zeer opvallende sculptuur-aberraties met een naam 
moeten aangeduid worden. De eene a., door de vriendelijkheid 
van den heer A. E. KERKHOVEN, uit Veenendaal ontvangen, 
noemt hij sublaeves, de andere, door den heer J. DIXON uit 
Loosduinen (achter de schors van een uit Winterswijk geïm- 
porteerde den) verkregen en aan Spr. welwillend aangeboden, 
geeft hij den naam: fortterpunctatus. Een meer uitvoerig 
overzicht hoopt Spr. te geven in de „Entomol. Berichten’ 
van I Mei a.s. 

Nog wijst hij er op, dat het z. i. nog volstrekt niet uit- 
gemaakt is, dat P. concinnus als eene var. van armoractae 
moet beschouwd worden; veel eerder meent hij, dat het eene 
goede soort is, of wel een aan ziltplanten onzer schorren en 
gorzen gebonden ras van genoemde soort, dat geheel van 
den stamvorm vervreemd is; habitus, kleur en microsculptuur 
zijn ook verschillend en men vindt concinnus nimmer met 
armoraciae op dezelfde planten te zamen. 

Spr. laat de verschillende inheemsche soorten, en zulke, 
die in het aangrenzend gebied voorkomen, ter bezichtiging 
rondgaan. 

In deel 55 van het 7ydschrift voor Entomologie, 1912, gaf 
de heer J. RüSCHKAMP S. J. een overzicht van de Coleoptera, 
welke wetstuitend in Zuid-Limburg, doch niet elders in Neder- 
land waren waargenomen. Dit gebied is besloten binnen de 
politieke grens en in het noorden door de lijn [Maeseyck|— 
Roosteren — Susteren —Nieuwstadt. In dit overzicht waren 253 
soorten, benevens 43 variëteiten en aberraties vermeld; 
daarvan zijn sedert een 20-tal ook elders in Nederland ver- 
zameld, terwijl 2 soorten (Bembidion atroviolaceum Dufour en 
Aleochara erythroptera Grav.), als zijnde verkeerd gedetermi- 
neerd, uit de lijst der Nederlandsche kevers vervallen. 

Met het oog op de a.s. Zomervergadering der Ned. Entom. 
Ver. in Limburg en de daaraan verbonden excursies, heeft 
Spr. gemeend eene nieuwe Lijst te moeten opmaken, maar 


VERSLAG. VII 


wil dit nu doen van de gekeele provincie Limburg, vooral 
met betrekking tot de vele goede soorten, die langs het 
geheele Maasgebied, na overstroomingen, zijn bekend gewor- 
den; daarin zijn dus ook opgenomen soorten uit de omstreken 
van Roermond en Venlo, en ook vanWeert—Exaeten (Baeksen) 
en van den Plasmolen. Het aantal in deze lijst bedraagt 322 
soorten met 49 variëteiten en aberraties; daarvan zijn 53 
soorten en I var. nog maar alleen in Noord-Limburg of 
zoowel in Noord- als in Zuid-Limburg gevangen (door een * 
aangeduid). Het aantal Coleoptera, dat uit het aangrenzend 
gebied van België, de Rijnprov. en Westfalen is bekend 
geworden, maar welke tot nog toe niet binnen onze grenzen 
zijn aangetroffen, overtreft nog het aantal der uit de prov. 
Limburg hier opgegeven soorten; een groot deel er van, 
vooral wat o.a. bij Aken en omstreken bekend geworden is, 
kan vermoedelijk nog bij ons ontdekt worden. De rijke insec- 
tenfauna der prov. Limburg biedt, evenzeer voor entomologen, 
die daar een kort verblijf houden, als voor hen, die daar 
hunne vaste woonplaats hebben, eene voortdurende bron van 
verrassingen aan. 


(De met ‘x gemerkte soorten of var. (a.) ontbreken fotaa/ 
in de collectie van Spr.). 


Calosoma (inquisitor L.) 


[X ab. c. vzolaceum WESTH. 


Carabus (convexus F.) 


[ab. s. szmplicipennis DEJ. 


Dyschirius* intermedius PUTZ. 


(twijfelachtig of elders gevangen). 


Bembidion (lampros HERBST.) 


Lab. c. coeruleotinctum REITT. 


» * prasinum DFTS. 
» fasciolatum DFTS. 
> * fluviatile DE]. 
» (drunnicorne DEI.) 
[ab. c. Miller: Duv. 
» monticola ST. 
» Millerianum v. HEIJD. 


» * quadripustulatum SERV. 


Bembidion octomaculatum GOEZE. 
Tachys quadrisignatus DFTS. 
Blemus areolatus CREUTZ. 
Pterostichus ? cristatus DUFOUR. 
Abax ovalis DFTS. 
Molops* picea PANZ. 
Amara* fulvipes SERV. 
Ophonus* puncticollis PAYK. 
[en var. parallelus DE]. 
(twijfelachtig of elders 


gevangen). 
Ophonus* obscurus F. 
» signaticornis DFTS. 
» *rufibarbis F. 
» (ôrevicollis DEJ. is een 


andere soort). 


VII VERSLAG. 


Harpalus atratus LATR. en 


[var. subsinuatus DFTS. 


» laevicollis DFTS. en 


[var. 2tens HEER. 
(twijfelachtig of elders gevangen). 


Anisodactylus nemorivagus DFTS. 


(niet elders gevangen). 


Dichirotrichus* cognatus GYLH. 
Chlaentus* sulcicollis PAYK. 
Callistus lunatus F. 

Lebia crux-minor L. 


[en ab. c. scutellata LETZN. 


Lionychus quadrillum VETS. * 


[en ab. c. bepunctatus HEER. 


Deronectes latus STEPH. 
Hydroporus Sanmarki SAHLB. 


[en a. vivalis. GYLH. 


» discretus FAIRM. 
Agabus nitidus F. 
Aleochara major FAIRM. !) 


» haemoptera KR. 
» villosa MANNH. 
» lata GRAV. 


Dinarda (dentata GRAV.). 


(var. pygmaea WASM. 


Homoeusa acuminata MaRK. 

Oxypoda* abdominalis MANNH. 
> rugulosa KR. 

Thiasophila (angulata ER.) 


[var. X ? pexa MOTSCH. 


Calodera* nigrita MANNH. 
Amarochara Bonnairei FAUV. 
X Myrmedonia plicata ER. 
Callicerus rigidicornis ER. 
Notothecta* confusa Mark. 
Atheta paradoxa REY. 

» scapularis SAHLB. 

»  longula HEER. 


Tachyusa balteata ER. 
Euryusa optabilis HEER. 
» sinuata ER. 

Placusa atrata SAHLB 
Gyrophaena* laevipennis KR. 

» Powert CROTCH. 
Brachida exigua HEER. 
Oligota granaria ER. 
Gymnusa variegata KSW. 
Tachinus rufipennis GYLH. 
X Lamprinus haematopterus KR. 
Bryoporus* cernuus GRAN. 
Mycetoporus angularıs MULS. 

[& REY. 

» * splendens MRSH. 
Quedius infuscatus ER. 
Philonthus spermophili GANGLB. 


» Scribae FAUV. 
> (varius GYLH.) 

[var. picimanus MENETR. 
» pullus NORDM. 


Neobisnius prolixus ER. 
Xantholinus* atratus HEER. 
» (glaber NORDM.) 
[ab. c. angularis GANGLB. 

Medon* dilutus ER. 
Scopaeus* gracilis SPERK. 
Paederus sanguinicollis STEPH. 
Stenus scrutator ER. 

» Leprieuri CUSSAC. 
Bledius defensus FAUV. 

» ranks. ER. 
Platystethus* capito HEER. 

» * nodifrons SAHLB. 
Ancyrophorus* omalinus ER. 
Anthophagus* abbreviatus F. 
Lesteva (longelytrata GOEZE) 

[v. maura ER. 


1) Wordt besproken in de „Entomol. Berichten” van 1 Mei a.s, 


VERSLAG. | IX 


Xylodromus cephalotes Erp. 
Omalium septentrionis THS. 


» validum KR. 

Anthobium, abdominale GRAV. 
» signatum Mark. 
> primulae STEPH. 
> florale PANZ. 


Megarthrus affinis MILL. 
Micropeplus staphylinoides MRSH. 

(niet elders gevangen). 
Trimium brevicorne REICHB. 
Amauronyx Maerkeli AUBE. 
Batrisus formicarius AUBE. 

» Delaportei AUBE. 

» venustus REICHB. 

(niet elders gevangen). 
Retchenbachia* impressa PANZ. 
Bythinus distinctus CHAUD. 
Chennium* bituberculatum LATR. 
Claviger longicornis Mürr. 

> testaceus PREYSSL. 
Euconnus Wetterhali GYLLH. 
Sciodrepa alpina GYLLH 
Catops Dorni REITT. 

»  grandicollis ER. 
Ptomaphagus varicornis ROSH. 
Nemadus colonoides KR. 

Colon dentipes SAHLB. 

Phosphuga laevigata F. 

Agyrtes castaneus FRÖHL. 

Hydnobius (punctatus STRM.) 

[var. spinipes GYLLH. 

» strigosus SCHMIDT. 

Agaricophagus cephalotes SCHMIDT. 

Liodes (Anisotoma) badia ST. 

»  litura STEPH. 
Anisotoma(Liodes)(humeralisKUG.) 

[ab. c. clavipes HERBST. 
Ptenidium evanescens MRSH. 


Ptenidium Wankowicst MATTH. 
Ptihum caesum ER. 
Ptinella aptera GUER. 

» ? angustula MATTH. 
Saprinus virescens PAYK. 
Gnathoncus nidicola JOY. 

» rotundatus ILL. 
(twijfelachtig of elders gevangen). 
Teretrius* picipes F. 
Abraeus granulum ER. 
Heterhelus solani HEER. 
Carpophilus (hemipterus L.) 

[a. quadrisignatus ER. 

Meligethes rufipes GYLLH. 


» corvinus ER. 

» villosus BRIS. 

» Czwalinae REITT. 
» PRISES: 

» solidus KUGEL. 


Rhizophagus coeruleipennis SAHLB. 
DiphyUus lunatus F. 
Cryptophagus Schmidti ST. 

» umbratus ER. 
Caenoscelis pallida WALL. 
Atomaria* umbrina GYLLH. 

» peltata KR. 
» gibbula ER. 
Cis” rugulosus MELLIÉ. 

» btdentatus OLIV. 

» punctulatus GYLLH. 
Aulonium trisulcum FOURCR. 
Cerylon fagi BRIS. 

Lathridius Pandellez BRIS. 
Enicmus testaceus STEPH. 
Dasycerus sulcatus BRONGN. 
Corticaria umbilicata BECK. 
Melanophthalma distinguenda 

| COMOLLI. 


| Laemophloeus turcicus GROUV. 


x VERSLAG. 


Laemophloeus clematidis ER. 
Lyctus pubescens PANZ. 


(bicolor COMOLLI). | 
Hippodamia* septemmaculata DEG. | 


Coccinella* quatuordecimpustulata 
[LS 
» (guatuordecimguttata L.) 
[a. ocelligera WEISE. 
> duodecimguttata PODA. 
Scymnus ferrugatus MOLL. 
» * pulchellus HERBST. 
Attagenus (piceus OLIV.) 
[ab. c. sordidus HEER. 
> marginicollis KüsST. 
Anthrenus (verbasci L.) 
[a. zetidulus Küsr. 
Trinodes hirtus F. 
Nosodendron fasciculare OLIV. 
Byrrhus ornatus PANZ. 
» (pustulatus FORST.) 
[ab. c. rufipennis ILL. 
Elmis Mülleri ER. 
» opacus MILL. 
Esolus angustatus MÜLL. 
»  parallelepipedus MüLL. 
Lareynia Megerlei DFTS. 


» obscura MüLL. 
X. Riolus nitens MüLL. 
» cupreus MiLL. 
» subviolaceus MüLL. 


(Mulsanti KUW.) 
Heterocerus crinitus KSW. 
Hydrophilus* aterrimus ESCHSCH. 
Helophorus* affinis MRSH. 

(Zrichsoni BACH.) 


» quadrisignatus BACH. 
Hydraena gracilis GERM. 
» atricapilla WATERH. 


» sulchella GERM, 


Deastictus vulneratus ST. 
Aphodius quadrimaculatus L. 

»\\ 0 pubescens ST. 

» satellitius HERBST. — 
Onthophagus taurus SCHREBER. 
Rhizotrogus ruficornis F. 
| > aestivus OLIV. 
Anisoplia* villosa GOEZE. 
Anomala (aenea DE G.) 

[a. cuprea WESTH. 
Guorimus* variabilis L. 
Anthaxta manca F. 
ES nitidula L. 
Agrilus pratensis RATZ. 
Cerophytum elateroides LATR. 
Elater pomonae STEPH. type. 
Hypnoidus* dermestoides HRBST. 
» meridionalis CASTELN. 
» minutissimus GERM. 
Pheletes* aeneoniger DE GEER. 
Athous" puncticollis KSW. 
Corymbites purpureus PODA. 
(twijfelachtig of elders gevangen). 
Helodes marginata F. 
Hydrocyphon deflexicollis MüLL. 
Eubria palustris GERM. 
Homalısus Fonttsbellaquet 
[FOURCR. d 
(twijfelachtig of elders gevangen). 
Dictyopterus Cosnardi CHEVROL. 
Drilus flavescens FOURCR. 
Podabrus alpinus PAYK. type. 
Cantharis (Thelephorus) paludosus 
[ FALL. 
» 1% descoideus NHR. 
Malthinus balteatus SUFF. 
Malthodes nigellus KSW. 
Sphinginus lobatus OLIV. 
Charopus* pallipes OLIV. 


VERSLAG. XI 


Dasytes flavipes OLIV. 
Tillus (elongatus L.) 


[ab. c. hyalinus ST. | 


Gastrallus laevigatus OLIV. 
Anobium nitidum HRBST. 

» castaneum HRBST. 
Nestobium (plumbeum ILL.) 


[a. variabile DE]. 


Xyletinus pectinatus F. 
Dorcatoma dresdensis HRBST. 
Diaperis boleti L. 


(twijfelachtig of elders gevangen). 


Mycetochara* bipustulata ILL. 
Abdera flexuosa PAYK. 
Phloeotrya rufipes GYLL. 
Scraptia fuscula MüLL. 
Anaspis varians MULS. 
Meloë autumnalis OLIV. 
Pyrochroa pectinicornis L. 
Oedemera flavipes F. 

» podagrariae L. 
Oxymirus cursor L. 
Grammoptera* ustulata SCHALL. 
Obrium* cantharinum LL. 
Clytus glabromaculatus GOEZE 


(van elders ingevoerdì). 


Anaglyptus (mysticus L.) 


[a. Azeroglyphicus HRBST. 


Dorcadion fuliginator L. 
Exocentrus adspersus MULS. 
Anaesthetis testacea F. 
Saperda octopunctata SCOP. 


(van elders ingevoerd). 


Stenostola ferrea SCHRNK. 
Phytoecia cylindrica L. 

» coerulescens SCOP. 
? Orsodacna cerasi L. 
Donacia appendiculata AHR. 
Lema rufocyanea SUFFR. 


Clytra longimana L. 
Clytra* cyanea F. 
(twijfelachtig of elders gevangen). 
Clytra flavicollis CHARP. 
» _ affinis HELLW. 
we aurea ie, 
Cryptocephalus octopunctatus SCOP. 

» (sexpunctatus L.) 

[a. pictus SUFFR. 

» (bipunctatus L.) 

[a.* Zhomsont WEISE. 

> hypochaertdis L. 

> flavipes F. 
(twijfelachtig of elders gevangen). 
Cryptocephalus* punctiger PAYK. 

» macellus SUFFR. 
Timarcha metallica LAICH. 
Chrysomela geminata PAYK. 

[en a. perviridis REITT. 
» (menthastri SUFFR.) 
[a.c. resplendens SUFFR. 
Gonioctena (rufipes DE G.) 
Lab. c. 6-punctata F. 
» triandrae SUFFR. 
lab. c. decastigma DFTS. 
(Het type nog niet in Neder- 
land gevangen). 
Gonioctena (olivacea FÖRST.) 
lab. c. umbratilis WEISE. 
Melasoma cuprea F. 
(twijfelachtig of elders gevangen). 
Luperus circumfusus MARSH. 
(twijfelachtig of elders 
gevangen). 
Luperus” niger GOEZE. 
Galerucella xanthomelaena 
Podagrica fuscipes F. |SCHRNK. 
Crepidodera rufipes F. 
» nitidula L. 


\ 


XII VERSLAG. 


Crepidodera (aurata MRSH.) 
[a. nigricoxis ALL. 
» (splendens WEISE) 
[ab. c. laeta WEISE en ab. c. 
gaudens STEPH. 
Epitrix atropae FOUDR. 
Mantura obtusata GYLLH. 
Psylliodes (attenuata KOCH). 
[a. Pececornts STEPH. 
» (chrysocephala L.) 
(var. zucea ILL. 


> (obscura DFTS.) 
la. herbacea FOUDR. 
> hyoscyami L. type. 


Hermoeophaga mercurialis F. 
Batophila (Glyptina) rubi PAYK. 
Phyllotreta armoraciae KOCH. 
X Aphthona atrovirens FÖRST. 
(bij Vaals, op Euphorbia cypa- 
rıssias). 
X Longitarsus obliteratus ROSENH. 
(bij Vaals, aan de wortelbladen 
van Salvia pratensis en op 
Thymus serpyllum). 
Longitarsus fuscoaeneus REDTB. 
[forma Maas? HUBENTH. 


(Het type nog niet uit Neder- 


land bekend). 
Longitarsus (verbasci PANZ.) forma 
[elongatus WEISE. 
» suturalis MRSH. 
» (curtus ALL.) forma 
[monticola KUTS. 
Mniophila muscorum KOCH. 
Bruchus cisti F. 
Urodon conformis SUFFR. 
Tropideres niveirostris F. 
Rhynchitis* interpunctatus STEPH. 
> olivaceus GYLLH, 


Peritelus hirticornis HERBST. 
» sphaeroides GERM. 


| Strophosomus retusus MRSH. 


Liophloeus (tessulatus Mi...) 
[var. aquisgranensis FÖRST. 
[var.* geminatus BOH. 
Phyllobius (calcaratus F.) 
[a. zigrofemoratus GABRIEL. 
[a. fuscofumosus REITT. 
Phyllobius (urticae DE G.) 
[var. Fuss! SCHILSKY. 
> parvulus OLIV. 
(weride-aeris DESBR., non LAICH.) 
Barynotus moerens F. 
Cleonus trisulcatus HERBST. 
Rhinocyllus conicus FRÖL. 
Liparus* germanus L. 
(twijfelachtig of elders gevangen). 
Liparus coronatus GOEZE. 
(twijfelachtig of elders gevangen). 
Plinthus caliginosus F. 
(twijfelachtig of elders gevangen). 
Liosoma deflexum PANZ. 
Elleschus scanicus PAYK. 
Orchestes rufitarsis GERM. 
Anthonomus inversus BEDEL-type 
Magdalis nitida GYLL. 
> nitidipennis BOHEM. 
Acalles roboris CURTIS-type. 
Mecinus Heyden: WENCK. 
Gymnetron netum GERM. 


» collinum GYLL. 
» tetrum F. 
> pilosum GYLL. 


(twijfelachtig of elders gevangen). 
Miarus plantarum GERM. 
Tychius haematopus GYLL. 

(twijfelachtig of elders gevangen). 
Tychius meliloti STEPH. 


VERSLAG. XIII 


Tychius pusillus GERM. 
Lignyodes enucleator PANZ. 
Cionus thapsi F. 

> olens E. 


Ceuthorrhynchidius nigrinus MRSH. 
» apicalis GYLL. 


Ceuthorrhynchus albosignatus 


[GYLLH. 


» molitor GYLLH. 
» bimaculatus F. 


» nasturtit GERM. 


Limnobaris (T-album L.) 


Lab. c.* martulus SAHLB. 


Baris cuprirostris F. 
Cossonus* cylindricus SAHLB. 
Rhyncholus punctatulus BOH. 
Oxystoma opeticum BACH. 


Oxystoma ochropus GERM. 
Apion semivittatum GYLL. 

» pallipes KIRBY. 

» (distans DESBR.) 

[a. subcavifrons DESBR. 

>  armatum GERST. 

»  astragali PAYK. 

»  elegantulum GERM. 

» columbinum GERM. 

»  unicolor KIRBY. 

» reffexum GYLLH. 

» flavimanum GYLLH. 

> SEM UM GERM. 
Scolytus pygmaeus F. 
Pteleobius Kraatzi EICHH. 
Xylocleptes bispinus DETS. 
Xyleborus dryographus RATZEB. 


De heer Mac Gillavry demonstreert Nederlandsche exem- 
plaren van de inlandsche soorten van het genus Zygus (HAHN), 
tot de Capsidae behoorend. Behalve de negen, reeds door 
SNELLEN : VAN VOLLENHOVEN en FOKKER bekend gemaakt, 
zijn er twee f. n. sp. bij, n.l. Zygus Spinolae MEY., gevonden 
te Valkenburg (L.) VII 1914 (Mc. G.) en Eefde bij Zutfen 
VII 1916 (Mc. G.) en Lygus viridis FALL. bij Apeldoorn 
VII 1911 (Koornneef) en Laren (N. H.) VIII 1915 (Koornneef). 

Van dit genus zijn nog meerdere soorten voor ons land 
te ontdekken o.a. Lygus viscicola PUT., die, zooals de naam 
aanduidt, op Viscum te vinden is. Misschien zien de Lim- 
burgsche collega’s dus kans, dit dier voor spreker te ontdekken. 

Trouwens op Vzscum komt eene geheel speciale fauna voor, 
waarop Dr. EVERTS voor de Coleoptera ook reeds gewezen 
heeft (T. v. E. DI. 53, p. III). Voor zoover Spr. kan nagaan, 
heeft men, wat Heteroptera betreft, nog een Anthocoris visci 
Der. & Sc. (Anthocoridae) en een Hypseloecus visci PUTON 
(Capsidae) en bij de Psyllidae een Psylla visci CURT. 

In de tweede plaats herinnert Spr. er aan, dat door hem 
twee jaar geleden op de wintervergadering te ’s-Gravenhage 
een stuk bamboe vertoond werd, waarin zich de larve van eene 


XIV VERSLAG. 


boktor bevond (T.v.E. DI. 58, p. XVII). Eenige maanden later 
het stuk weder inspecteerende, bleek het, dat de kever zich 
uit de larve ontwikkeld had. Het dier had zich wel volledig 
uit de pop ontwikkeld, maar was toch gestorven voor het 
de popholte verlaten had. De heer VETH, die het dier 
ter determinatie ontving, houdt het voor eene variatie van 
den bekenden tropischen Chlorophorus annularis FAB., of wel 
voor eene daaraan verwante soort. 

Ten slotte laat Spr. circuleeren een boekje, getiteld: „Kurze 
Anleitung zum Kafersammeln in tropischen Ländern” van 
C..;RIBBE. Stuttgart, mor3 Het komt Spr.ivoor dat dit een 
zeer handig boekje is voor het beoogde doel, weshalve hij 
‘er meerdere exemplaren van besteld heeft ter uitdeeling aan 
zijne correspondenten in Indië. 


De heer van den Bergh laat ter bezichtiging rondgaan 
8 Pieriden van Celebes, waarvan 7 tot de Scylla-groep be- 
hooren en 1 exemplaar van den donkeren vorm van crocale 
CR. ® genaamd Ostentate FRÜHSTORFER. Onder de anderen 
bevinden zich 2 ex. van een nieuwen vorm, waarvan de 
beschrijving met afbeeldingen in het Tijdschrift zal verschijnen. 

Verder vertoont Spr. nog een vrouwelijk exemplaar van 
den zeer zeldzamen Charaxes scipio KR. & J., door hem van het 
eiland Soemba ontvangen, zijnde de grootst bekende soort 
van de Pyrrhus-groep. 


De heer Schuijt deelt mede, dat hij tijdens de excursie 
der Vereeniging te Ommen op 25 Juni 1916 aldaar op #fzlo- 
bium angustifolium eenige rupsjes vond, die hem deden den- 
ken aan een Mompha (Laverna)-soort. 

Daar deze donkerbruin waren en de op dezelfde wijze inge- 
sponnen Mompha fulvescens Hw. beenkleurig witte rupsjes 
heeft, konden deze het niet zijn. 

Bij kweeking bleek het te zijn eene nieuwe soort voor onze 
fauna, nl. Scythris (Butalis) inspersella HB., reeds door SNELLEN 
in zijn werk over de Microlepidoptera in eene noot als ver- 
moedelijk inlandsch vermeld. 

De rups is als volgt: kop zwart, door twee fijne witte 
lijntjes, in V-vorm geplaatst, in drieën gedeeld, nekschildje 
zwart, door een breeder wit lijntje overlangs gedeeld. De 


VERSLAG, XV 


verdere segmenten wijnroodachtig-chocoladebruin, het 2° en 
3° segment aan weerszijden met drie zwarte stippen, in een 
naar achter oploopende schuine rij geplaatst. Het 4° tot 10° 
segment elk aan weerszijden met drie zwarte stippen in een 
rechthoekigen driehoek geplaatst, twee boven elkander, de 
derde recht achter de bovenste, zoodat van al deze segmenten 
de bovenste stippen eene rechtlijnige rij vormen. 

Voorpooten, stigmata en anaalschildje, eveneens zwart. 

Pop lichtbruin, ingesponnen tusschen de bladeren in een 
wit spinsel. 

Op 27 en 28 Juli 1916 verschenen de vlinders, 4 Q. 

Deze zijn vooral kenbaar doordat zij op de zwarte voor- 
vleugels eenige witte schubben hebben. 

Het aantal inlandsche microlepidoptera bedraagt dus thans 
962, dat der macro's 785 te zamen dus 1747 soorten. 

Op 6 Augustus 1916 ving Spr. toen hij met den heer VAN 
DER WIEL op de eendenkooi te Leeuwen entomologiseerde, 
twee wijfjes van Evergestis (Orobena) straminalis HB. 

Deze zetten reeds in de doosjes eenige eieren af, opeen- 
gehoopt als die van de Tortriciden, dooiergeel met netwerk. 

Daar SNELLEN vermeldt: rups onbekend, SORHAGEN, (Klein- 
schmetterlinge der Mark Brandenburg) vermeent ,,in den 
Stengeln von Sumpfgrasern”, MEYRICK de rups zeer kort 
beschrijft, zonder citaten, en als voedsel opgeeft Barbarea, 
Sinapis en Cardamine, was Spr. zeer benieuwd de rupsen te 
leeren kennen. 

De in de doosjes afgezette eieren mislukten allen; door 
de vlinders echter in eene suikerflesch te bergen, met Phalarzs, 
Holcus, Barbarea vulgaris en Cardamine pratensis, op welke 
laatste twee planten de rupsen zich vertoonden, gelukte de 
kweek zeer goed. 

De rupsen waren op I September 10—16 mM. lang, alge- 
meene kleur vaal, bruinachtig zwart met groote, glimmend 
zwarte wratten, gele zijlijn over de tracheeën, deze aan de 
onderzijde onregelmatig wit afgezet. 

Buik vanaf de gele tracheeénlijn vuil witachtig grijs. 

Gestalte forsch, vrij dik, iets gedrongen. 

Kop groot, evenals het nekschildje glanzend zwart. Het 
laatste met een middennaad, aan weerszijden waarvan zich 


XVI VERSLAG. 


twee kleine, achter elkander gelegen wolkachtige witte vlekjes 
bevinden. 

In het verlengde hiervan liggen eveneens kleine witte 
vlekjes op elk segment, aldus twee onregelmatige rijen vor- 
mend op het dorsale gedeelte naast de streek, waar gewoonlijk 
de dorsaallijn loopt. Deze laatste ontbreekt. 

Onmiddellijk op deze vlekkenrij volgt aan weerszijden eene 
rechte rij wratten, dus op elk segment twee; terzijde van elk 
dezer, iets er achter, ‘telkens eene tweede, zoodat op elk seg- 
ment vier wratten voorkomen, het voor micro-rupsen typische 
trapezium vormende. 

De rupsen sponnen zich midden September in; op het 
oogenblik bleek, door het openen van een der cocons, dat 
zij nog niet verpopt zijn, zoodat de verpopping waarschijnlijk 
in het voorjaar plaats heeft. 

Ten slotte vertoont Spr. een tweetal Donacaula (Schoenobius) 
mucronellus Schiff. en een exemplaar van Heznemannza (La- 
- verna) festivella Schiff, allen te Wamel gevangen. 


De heer Jurriaanse deelt het een en ander mede over de 
verdelging van de Pharao-mier (Mononorium pharaonts). 

Sedert tal van jaren waren in het reptielenhuis, van de 
Rotterdamsche Diergaarde Pharao-mieren als ongewenschte 
bewoners, die het den kostgangers duchtig lastig maakten. 
Het was niet mogelijk vruchten, vleesch, geklutste eieren 
enz. in de verschillende hokken neer te zetten, of de mieren 
namen het leeuwendeel daarvan en maakten daarenboven 
het overschot blijkbaar zóó onsmakelijk, dat degenen, waar- 
voor het bestemd was, dit niet gaarne aten. — Toen nu 
besloten werd een deel van het reptielenhuis als insectarium 
in te richten, bleek, dat de mierenplaag de eerste proeven 
dreigde te doen mislukken. Alle kastjes moesten op 
petroleumvoeten worden gesteld, hetgeen zijne eigenaardige 
bezwaren medebracht. 

Waar het bekend was, dat geen der hagedissen, kikvorschen 
of padden in het reptielenhuis zich ooit verwaardigde de 
mieren aan te kijken, laat staan op te eten, werd besloten 
een oud beproefd verdelgingsmiddel toe te passen. 

Des avonds werden op talrijke plaatsen bakjes neergezet, 


VERSLAG. XVII 


gevuld met eene oplossing van Arsenias natricus in suiker- 
of honigwater, met het resultaat, dat weldra overal talrijke 
doode mieren werden gevonden. 

Een 20 °/, oplossing van bruine suiker of honig in water 
(gekleurd met een weinig eosine), waarin ca. 5%, Arsenias 
natricus, blijkt afdoende, mits men volhoudt. 

Hoewel men somtijds nog een enkel doolend miertje 
ontdekt, kan tòch gezegd worden, dat het kwaad gefnuikt is. 

Alle insectenkasten staan zonder petroleumvoetjes op de 
tafel, vlinderpoppen worden niet meer aangetast. Het lek- 
kerste voedsel, als bananen en andere vruchten, vleesch enz., 
kan dagen lang staan, zonder dat men er eene enkele mier 
op ontdekken kan. Het een en ander is dus wel een bewijs, 
dat wij hier te doen hebben met een zeer werkzaam ver- 
delgingsmiddel, dat voor de omgeving (mits met de noodige 
zorgvuldigheid behandeld) volkomen onschadelijk is. 


Naar aanleiding van het door den heer JURRIAANSE mede- 
gedeelde, kan de heer Van der Hoop vermelden, dat hij 
eene kolonie van de Pharao-mier, die zich gevestigd had 
in zijne serre, verdelgd heeft door in de hoeken van deze 
halve citroenen neer te leggen. Wanneer deze tot bederf 
overgaan, schijnen de mieren hiertegen niet meer te kunnen. 
Of zij sterven, of dat zij verhuizen, kon Spr. niet nagaan, 
maar in elk geval heeft hij er geen last meer van. 


De heer Kerkhoven kan nog wijzen op het aanwenden 
vanssbotar, dateen zeer coed: middel bleek ‘ter zijn, om 
kakkerlakken te verdelgen en vermoedelijk ook aanwendbaar 
is tegen de bewuste mieren. 


De heer Van der Hoop laat een achttiental exemplaren 
van Pytho depressus F. ter bezichtiging rondgaan, waarvan 
hij de poppen op verschillende dagen in de laatste helft van 
October onder dennenschors te Laag-Soeren verzameld had. 
In het badhôtel, waar hij verblijf hield, thuis gekomen, werden 
de poppen in een sigarenkistje gevuld met molm en onder 
een stuk schors gelegd, dat dagelijks met eenige druppels 
water werd bevochtigd. 


XVIII VERSLAG. 


Het resultaat was, dat slechts enkele poppen stierven, 
terwijl de uitgekomen imago's soms wel veertien dagen noodig 
hadden om uit te kleuren. 

Enkele moesten gedood worden voor zij uitgekleurd waren, 
om beschadiging te voorkomen. 

Wanneer de imago de pophuid heeft afgestroopt, is de 
kleur licht geel en wordt langzamerhand donkerder; kop 
en borststuk kleuren het eerst uit, waarna de schilden volgen, 
terwijl op de schouders het blauw het laatst verschijnt. 

Hierdoor komt Spr. tot de veronderstelling, dat de ver- 
schillende kleurvariëteiten slechts op onuitgekleurde voor- 
werpen berusten. 

In ons land zijn in de laatste jaren in verschillende 
dennenbosschen deze kevers, die als larf zich voeden met 
de larven van Hylastes- en Tomicus-soorten, aangetroffen. 

De verzamelaars hebben de onuitgekleurde exemplaren 
vermoedelijk dadelijk gedood en deze onder den variëteits- 
naam in hunne collecties geplaatst. Spr. raadt aan, wanneer 
weder een aantal exemplaren mochten gevonden worden, 
deze een tijd levend te houden, om te kunnen nagaan, of 
zijne ondervinding wordt bevestigd. 

Ook wenscht Spr. te vermelden, dat hij te Laag-Soeren 
zelfs tot in November nog zeer goed lichtgevende glimwormen 
langs het Dierensche Kanaal heeft aangetroffen, dus wel 
zeer laat. 


De heer Kerkhoven laat ter bezichtiging rondgaan eene 
doos, bevattende een 120-tal Exotische Coleoptera, die door 
hunne schitterende kleuren en vreemde vormen uitblinken 
en welke nog niet door hem zijn gedetermineerd kunnen 
worden. 


De heer Van Oort deelt mede van Dr. ROMIJN twee buisjes 
met .Sz/o-huisjes ontvangen te hebben en laat deze ter 
bezichtiging rondgaan. In een der buisjes bevindt zich een 
Szlo-huisje, door Agriotypus aangetast. Een der buisjes is 
voor het Leidsch Museum bestemd, terwijl het andere aan. 
Prof. Dr. DE MEIJERE zal ter hand gesteld worden voor de 
collectie van , Natura Artis Magistra”. Ook zond Dr. ROMIJN 


VERSLAG. XIX 


nog in drogen toestand geprepareerde Sz/o-huisjes, die voor 
Dr. MAC GILLAVRY bestemd waren. 


De Vice-president dankt de sprekers voor hunne mede- 
deelingen en sluit hierop de vergadering. 

Hierop begaven de aanwezigen zich naar de museum- 
zalen, waar de Nederlandsche fauna is tentoongesteld, die 
later voor het publiek ter bezichtiging zal gesteld worden. 

Ook werden de insecten-verzamelingen van het Museum, 
zooals men wel begrijpen kan, met veel belangstelling be- 
zichtigd en vertrok men eerst toen men door het invallen 
der duisternis daartoe genoodzaakt was. 


he 


ur 
vr 


VERSLAG Bet 


VAN DE 


TWEE-EN-ZEVENTIGSTE ZOMERVERGADERING 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 


GEHOUDEN TE DIEREN, 


OP ZONDAG, 9 JUNI 1917, DES MORGENS TE II URE. 


President: Dr. J. Th. Oudemans. 

Verder zijn tegenwoordig de heeren: C.P.G.C. Balfour 
van Burleigh, P. J. van den Bergh Lzn., R. van Eecke, Jhr. 
Dr. Ed. J. G. Everts, D. van der Hoop, K. J. W. Kempers, 
Awe A Kerlchoven, ‚Dr. Di Mac Gillavry,, Dr); J.-C. Herde 
Meijere, Dr. G. A. F. Molengraaff, Dr. J. Ritzema Bos, P. J. 
M. Schuijt, Mr. D. L. Uyttenboogaart, F. T. Valck Lucassen, 
Hede Vos tot Nederveen Cappel; Mr. E. H. D: d& Vos 
tot Nederveen Cappel, Dr. Max C. W. Weber, P. van der 
Wiel en J. H. E. Wittpen. 

Afwezig met kennisgeving de heeren: Mr. A. Brants, 
M. Caland, C. J. Dixon, G. Doorman, Jhr. W. C. van Heurn, 
DA Slordens lb A. Kalis- BEE Kliinstra, Dr. E D. 
van Oort, A. A. van Pelt Lechner, H. Schmitz S. J., Dr. 


H. J. Veth en Erich Wasmann S. J. 
Tijdschr. v. Entom. LX. I 


XXII VERSLAG. 


De President opent te 11 uur de vergadering en brengt 
het hier volgende jaarverslag uit: 


Mijne Heeren ! 


Vergunt mij allereerst, U allen het welkom toe te roepen, 
nu de Zomervergadering onzer Nederlandsche Entomologische 
Vereeniging ons weder bijeenbrengt. Inzonderheid heet ík 
hen welkom in ons midden, die voor de eerste maal onze 
bijeenkomsten bijwonen en vertrouw ik, dat zij niet teleur- 
gesteld naar huis zullen terugkeeren, doch met het besef, 
dat zij opgenomen zijn in een kring, waar onderlinge wel- 
willendheid en hulpvaardigheid kenmerkend zijn, terwijl de 
entomologische zin, die ons allen bezielt, het kostbare 
cement is, dat de onderdeelen, dat zijn de leden onzer 
Vereeniging, met onverbreekbaren band bijeenhoudt. 

Terwijl, gelijk in de vorige Zomervergadering was besloten, 
oorspronkelijk het plan was, in Limburg te vergaderen, 
meende het Bestuur, gezien de nog steeds heerschende 
abnormale toestanden, dat het alle aanbeveling verdiende, 
meer in het centrum des lands bijeen te komen, en werd 
dan ook op de laatst gehouden Bestuursvergadering besloten, 
te Dieren te vergaderen, met eene excursie naar de classieke 
terreinen bij Laag-Soeren. Moge de uitkomst dier excursie 
op morgen het bewijs leveren, dat deze door de omstandig- 
heden teweeggebrachte keuze ook eene goede geweest is en 
een rijke buit aan nieuwe en zeldzame vangsten voor ons 
is weggelegd. 

Thans overgaande tot de schildering van de lotgevallen 
onzer Vereeniging in het afgeloopen jaar, valt allereerst te 
vermelden, welke verliezen onze Vereeniging heeft geleden 
en welke aanwinsten haar deel zijn geweest. 


Van onze Begunstigers bedankte: 
Mevrouw H. J. Oudemans, geb. Van de Velde, te Arnhem. 


Overleden zijn de volgende leden: 


G. Annes, te Watergraafsmeer, lid sedert 1893. 
F. J. M. Heijlaerts, te Breda, lid sedert 1866. 


VERSLAG. XXIII 


J. P. Schoonhoven, te Oud-Valkenburg (L.), lid sedert 1915. 
Prof. Dr. G. C. J. Vosmaer, te Leiden, lid sedert 1903. 


Verder bedankten voor het lidmaatschap : 


W. J. A. Klunder van Gijen, te Nijmegen, lid sedert 1910. 
Johan P. Vink, te Nijmegen, lid sedert 1883. 
E. J. Nieuwenhuis, te Nijmegen, lid sedert 1913. 


Van de hier genoemden trad als entomoloog meer in het 
bijzonder op den voorgrond de heer HEIJLAERTS, die indertijd, 
inzonderheid door zijne rustelooze pogingen, om de rijke 
entomologische, vooral Lepidopterologische schatten van de 
omstreken van zijne woonplaats Breda nader te leeren kennen 
en hiervan mededeeling te doen, bekendheid verwierf. Later 
werd door hem meer speciaal de studie der Psychiden ter 
hand genomen, waarin hij allengs eene erkende specialiteit 
werd, die zelfs door de voornaamste musea geraadpleegd 
werd. Zijne verzameling berust thans in ’s Rijks Museum 
van Natuurlijke Historie te Leiden. 

Tegenover deze vrij talrijke verliezen kunnen wij slechts 
een viertal nieuwe leden boeken, n.l. de heeren: 


Jam AK AS ter Tiel’ 

Prot Drs PN vansKampen, te Leiden. 

Me AEB Eoxopaeus) te Beerta. 

Het Algemeen Proefstation der Algemeene Vereeniging 
van Rubberplanters ter Oostkust van Sumatra, te 
Medan. 


Laat mij den wensch uitspreken, dat de entomologische 
qualiteiten van deze leden van dien aard zullen blijken te 
zijn, dat zij volledig vergoeden, wat wij in quantiteit moeten 
derven | 

Onze Vereeniging telt thans: 


Het Buitengewoon Eerelid, 
10 Eereleden, 
13 Begunstigers, 
6 Correspondeerende Leden, 
7 Buitenlandsche Leden en 
111 Gewone Leden. 


148, tegen verleden jaar 151. 
Tijdschrift v. Entom. LX. Is 


RTV VERSLAG. 


Laat ons hopen, dat dit laatste getal spoedig weder bereikt, 
ja overtroffen moge worden. 

Omtrent de publicatiën onzer Vereeniging diene het 
volgende. Van ons Tijdschrift kwam Deel 59 gereed en 
van de Entomologische Berichten verschenen de nummers 
00 tot en met 95. 

Wat onze Bibliotheek betreft, zal de Bibliothecaris, Prof. 
DE MEIJERE, U aanstonds nader inlichten. Zooals U bekend 
is, bevindt de Bibliotheek zich thans te Haarlem in een 
gebouw van het Koloniaal Instituut en onder het technisch 
beheer van den Bibliothecaris van dat Instituut, den heer 
DE BRACONIER. Alles doet verwachten, dat de overeenkomst, 
welke wij met het Instituut gesloten hebben, ons in elk 
opzicht voldoening zal schenken. 

Betreffende onze geldmiddelen, zal onze Secretaris zoo 
aanstonds namens onzen Penningmeester verslag uitbrengen. 
Helaas kan de heer VETH dit zelf niet doen, daar de 
slechte staat zijner gezondheid hem daarin verhindert. Zelfs 
heeft hem dit aanleiding gegeven, tot ons groot leedwezen, 
ons kenbaar te maken, dat hij zijne functie als Bestuurslid 
wenscht neder te leggen, zoodat straks een nieuw Bestuurslid 
te benoemen zal zijn. Wij hopen, dat de welverdiende rust 
aan de geschokte gezondheid van ons op één na oudste lid 
ten goede moge komen en wij hem nog lang onder onze 
leden zullen mogen tellen. 

Ik eindig dit verslag met den wensch, dat deze bijeenkomst 
onze entomologische kennis weder moge vermeerderen, zoo- 
wel door mededeelingen van velen Uwer, als door de daaraan 
vast te knoopen wisseling van gedachten. En eindelijk, dat 
morgen eene excursie gehouden moge worden, die rijken 
buit oplevert en door goed weer begunstigd moge worden. 


De heer Van der Hoop brengt namens Dr. H. J. VETH 
verslag uit over het beheer der verschillende fondsen van 
de Vereeniging. 

Dit luidt als volgt: 


VERSLAG. 


Algemeene Kas. 
Ontvangsten. 


Batig saldo vorig jaar . 
Kentervan effecten. 

» » kasgeld . 
Contributie van leden . 

» » begunstigers. 
Vergoeding voor extra-nummers der Ent. hen 
Verkochte geschriften . 

Verkoop bibliotheek-kasten 


XXV 


fr 3728.63 
» 255.39 
» $3.78 
» 672,— 
» 80.— 
> 12.90 
» 39.60 
» 40.25 


f 4.912.55 


Otte dave ml: 


Bewaring fonds Tijdschrift 
Assurantie van beide bibliotheken en van Bet 
fonds . 
Jaarlijksche ORE aan de Phy ‘opatralepische 
Vereeniging (1916) steely at 
Jaarlijksche bijdrage aan de Neder: Heide- 
Maatschappij (1916) . 
Jaarlijksche bijdrage aan de LA tot Batond 
van Natuurmonumenten in Nederland (1916) 
Aankoop van boeken 
Drukken van verslagen. 3 
» » Ent. Ber. No. 88—93 
Verhuizing der bibliotheek met fooien 
Circulaires, adressen, enz.. 
Verschotten aan bestuursleden . 
Binden van boeken . . 
Fooi Concierge ’s Rijks Machant te ee 
Aankoop van effecten . 


I 59.43 
» 43:05 
» Be 
» = 
» IO.IO 
» I 17.46 
» 22.65 
>» 170:60 
» 267.50 
» He CO) 
> 89.—-5 
> 117440 
» Be 
>, MI.9O4O0.— 


if 2.922.29° 


De ontvangsten bedroegen. . .  4.912.55 
Deuitoavyen bedroeeen. .,. i 3 2.922.29° 


dus batis,saldo … fil 1.990.:25° 


XXVI VERSLAG. 


Fonds voor de uitgave van het Tijdschrift. 


Ontvanmoetsitene 


Batig saldo vorig jaar . 

Rijkssubsidie 1 
Verkochte Si aan de jeden : 
> vroegere jaargangen. 
Bijdragen van begunstigers 

Extra overdrukken 


Us -tie aw em: 


Zegel en leges op de rijkssubsidie. 
Platenrekening Deel 59 ei 
Mej. J. E. Stoeller, voor kleuren van platen 


Drukloon en frankeerkosten, Deel 58, suppl. . 


> » » 5 TO: 
Verschotten redactie 


» 


134.74 
500.— 
318.— 
82.— 
55a 
29.85 


1.119.59 


1.26 
58.75 
64.— 

210:73° 
976.— 
4.92 


f 1.415.060. 
De uitgaven bedroegen. <=. (701-4150608 
De ontvangsten bedroegen . . > 1.119.59 


dus nadeelis: saldo . 2.7. 


296.075 


Bij deze rekening valt op te merken, dat bij het opmaken 
nog geene opgaaf was ontvangen omtrent het saldo van de 
verandert het 


firma Nijhoff. Daar dit echter nogal hoog is, 


nadeelig in een voordeelig saldo. 


Fonds der Bibliotheek Hartogh Heys van de Lier. 


Ontvangsten. 


Saldo vorig jaar . 
Rente inschrijving Gioathiael 


Uitgaven. 


Aankoop van boeken 


J 584.77 
> 1302-84 
J 887.01 
fF 240.68 


VERSLAG. XXVII 


Derontvanssten bedroegen. 72.02, 887.01 
Deruitgavens bedroegen … x’. Ss 240:08 


dus batig saldo. Ff. OAT 3 


Door de verandering van Bibliothecaris is dit jaar ver- 
zuimd de bindersrekeningen ten behoeve van de Bibliotheek 
Hartogh Heys van de Lier te scheiden van die van de 
Bibliotheek van de Vereeniging. Alle bindwerk is dus op de 
Algemeene Kasrekening geboekt. 


In aansluiting hierbij deelt de heer Van der Hoop mede, 
dat de heeren G. DOORMAN en C. A. L. SMITS VAN BURGST 
per schrijven hebben medegedeeld, dat zij de rekening van 
den Penningmeester met de daarbij behoorende stukken 
hebben vergeleken en accoord bevonden, zoodat zij voor- 
stellen den Penningmeester te dechargeeren. 

Ook laat de heer Van der Hoop nog de begrooting voor 
het jaar 1917—18 rondgaan, die tot geene opmerkingen aan- 
leiding geeft. 


De President stelt hierop voor, de rekening over 1916—17 
goed te keuren en den Penningmeester te dechargeeren met 
bijzonderen dank voor deze laatste door hem opgemaakte 
rekening. De vergadering betuigt door applaus hiermede 
hare instemming. 

Zooals punt 3 der agenda aanwijst, moet thans de be- 
noeming plaats hebben van de Commissie tot het nazien van 
de Rekening en Verantwoording van den Penningmeester 
over IQI7—I918. 

De President noodigt de heeren P. J. VAN DEN BERGH LZN. 
en P. J. M. ScHUIJT uit, deze taak wel op zich te willen 
nemen. Beiden stellen zich beschikbaar. 


Hierna brengt de Bibliothecaris verslag uit over den toc- 
stand der Bibliotheken, luidende als volgt: 


Mijne Heeren ! 


De aanvang van mijn eerste verslag als bibliothecaris zij 
een woord van hulde aan de nagedachtenis van mijn onver- 
getelijken voorganger, Dr. C. L. REUVENS, onder wiens leiding 


XXVIII VERSLAG. 


onze bibliotheek jaren van bloei heeft doorgemaakt. Voorts 
mijn dank aan Dr. A. C. OUDEMANS, door wiens goede 
zorgen de bezwaren der overgangsperiode tot een minimum 
werden beperkt. In het door hem op de vorige Zomer- 
vergadering uitgebrachte verslag kon reeds worden vermeld, 
dat de overbrenging naar het gebouw van het Koloniaal 
Instituut aan de Hazepaterslaan te Haarlem den 7°, 8° en 
gen Juni 1916 had plaats gehad. Daar na de verkiezing van 
een nieuw bestuurslid door mij de functie van bibliothecaris 
was aanvaard, heb ik mij eenige dagen na de Zomerverga- 
dering naar Haarlem begeven en de bibliotheek naar mijn 
genoegen opgesteld gevonden in de nieuwe door het Instituut 
aangeschafte ijzeren kasten, systeem LIPMANN. Spoedig 
daarna is alles met de catalogi gecollationeerd, waarbij een 
aantal, gelukkig meest kleinere en grootendeels voor ons 
niet bijzonder waardevolle werken niet aanwezig werden 
bevonden. Eene lijst hiervan werd in de Entomol. Berichten 
IV, No. 92, p. 317, den leden voorgelegd, om na te gaan, 
of wellicht een of ander nog bij hen kon berusten, echter 
zonder veel resultaat. Wel bleken enkele dezer hiaten aan 
verkeerde dubbele opname in den catalogus te wijten te zijn. 

Van de nieuwe aanwinsten, sedert de door Dr. A. C. 
OUDEMANS in zijn interregnum gegeven list, werd in de 
Entom. BerichtenIV, N0.04, p. 357— 364 en No. 95, p. 37 1— 380, 
uitvoerig mededeeling gedaan, waaruit wederom bleek, hoe 
omvangrijk zelfs in korten tijd de toename onzer kostbare 
boekerij ís. 

Het is U bekend, dat de technische werkzaamheden nu 
berusten bij den heer A. DE BRACONIER, bibliothecaris van 
het Koloniaal Instituut. Gaarne breng ik hem en zijn 
personeel hulde en dank voor den onverflauwden ijver, waar- 
mede de belangen onzer bibliotheek worden behartigd en 
voor de aangename samenwerking. De heer DE B. was zoo 
vriendelijk, mij op mijn verzoek eenige verdere gegevens te 
verschaffen, welke ik hier volgen laat: 

»Sinds de overbrenging van de Bibliotheek van Oosterbeek 
naar Haarlem, werden alle tijdschriften zooveel mogelijk 
ingebonden. Door de tegenwoordige tijdsomstandigheden 
komen ook in de Bibliotheek der Ned. Entom. Vereeniging 


Lal 


VERSLAG. XXIX 


alle uitgaven van wetenschappelijke instellingen enz., door 
ruilverkeer verkregen, min of meer ongeregeld of in het 
geheel niet binnen. In normale tijden zullen alle periodieken 
worden nagegaan en verschillende opgaven aan den Secretaris 
worden verstrekt. 

De boekwerken, brochures, kleinere geschriften en over- 
drukken van tijdschrift-artikelen zijn in de Bibliotheek zonder 
volgorde systematisch bij elkaar gevoegd. Zoo spoedig 
mogelijk zullen de kleinere geschriften en overdrukken in 
daarvoor bestemde kartonnen doozen worden opgeborgen. 

Sinds de overbrenging der Bibliotheek werden in Haarlem, 
in 1916, 160 boekwerken uitgeleend en werd door 17 ver- 
schillende leden van de Bibliotheek gebruik gemaakt. In 
1917 bedroeg het aantal uitgeleende boekwerken tot op 
heden gr, terwijl door 15 verschillende leden van de Biblio- 
theek gebruik gemaakt werd. 

In 1917 werden tot op heden door de volgende instellingen 
en particuliere personen schenkingen aan de Bibliotheek 
gedaan : 


Nederland en Koloniën. Prof. Dr. J. F. VAN BEMMELEN, 
Groningen; Dr. J. BOTKE, Groningen; P. VAN DER GOOT, 
Salatiga; Koloniaal Instituut, Amsterdam; S. LEEFMANS, 
Buitenzorg ; Nederlandsche Heidemaatschappij, ’s-Gravenhage ; 
Dr. A. C. OUDEMANS, Arnhem; Dr. A. SCHIERBEEK, ’s-Gra- 
venhage; H. SCHMITZ S. J., Sittard; E. WASMANN S. J., 
Valkenburg. 


Overige landen. Dr. K. M. HELLER, Dresden; U. S. Na- 
tional Museum, Washington”. 

Door een lid der Vereeniging werd verzocht, hem geregeld 
alle titels der nieuwe aanwinsten te zenden, terwijl een ander 
lid aanvroeg dat te doen voor een viertal rubrieken. 

Ik wil hier nog aan toevoegen, dat ik, met het oog op 
het noodzakelijke bindwerk, voorloopig tot den aankoop van 
nieuwe werken slechts met eenigen schroom overga, totdat ik 
de rekening der bibliotheek beter kan overzien, dan dit mij 
tot nu toe mogelijk is. 

Mijn verslag besluit ik met onze boekerij bij de leden 
aan te bevelen en hun te verzoeken, ook hunnerzijds tot 


XXX VERSLAG. 


eene geregelde en spoedige afdoening der loopende zaken 
bij te dragen. 


Thans overgaande tot de vaststelling van de plaats, waar 
de volgende Zomervergadering zal gehouden worden, vraagt 
de President, of deze bepaling, gezien de tijdsomstandigheden, 
niet aan het Bestuur kan overgelaten worden. Het kan toch 
het volgend jaar weder, evenals dit jaar, onmogelijk blijken, aan 
de wenschen van den voorgaanden zomer te voldoen. Wel 
zal hij gaarne vernemen, of ook bepaalde plaatsen worden 
aanbevolen. Door den heer EVERTS wordt Ommen, door 
den heer VAN DEN BERGH Delden of Winterswijk, en door 
den heer BALFOUR VAN BURLEIGH Oisterwijk voorgesteld. 
Dezen beiden laatsten leden komt het wenschelijk voor, 
ook eens in September te vergaderen. De vergadering 
laat de vaststelling der plaats aan het Bestuur over. 


Hierop brengt de President de verkiezing van een lid 
van het Bestuur, ter vervanging van den neer Dr. H. J. VETH, 
ter sprake. Bij de gehouden schriftelijke stemming blijkt, 
dat de heer R. VAN EECKE met bijna algemeene stemmen 
is gekozen. Deze verklaart zich volgaarne bereid, zijne 
benoeming te aanvaarden. 


Wetenschappelijke mededeelingen. 


De heer Everts zegt, dat hij, naar aanleiding van eene 
door hem gegeven „Lijst van Coleoptera” uit het om- 
liggend gebied van België, de Rijnprovincie en Westfalen, 
die wellicht in de prov. Limburg zouden kunnen ontdekt 
worden (in het „Jaarboek 1916 van het Natuurhistorisch 
Genootschap in Limburg”), thans wenschte te wijzen op een 
aantal in het aangrenzend gebied voorkomende Coleoptera- 
soorten, welke in onze zeeprovinciën zouden kunnen 
ontdekt worden, daarbij bovendien wijzende op het verblijf 
van een aantal andere soorten, die nog niet bij ons gevonden 
zijn. Nagenoeg al deze soorten, in buitenlandsche exem- 
plaren, gaan ter bezichtiging rond. 

Carabidae: Bembidion aspericolle GERM. (Noordzee-eil. 
Sylt); 5. Clarki DAWS. (Engeland, Frankrijk, Noord-Duitsch- 


VERSLAG. XXXI 


land, Denemarken; B. saxatile GYLL. (eil. Borkum, Engeland, 
Pas-de-Calais, Noord-Duitschland); Zymmaeum nigropiceum 
MARSH. (Norderney, Noord-Fransche kust); Zrechus rivularis 
GYLL. (Engeland, Noord-Duitschland, Noorwegen) ; misschien 
ook de beide Aépus-soorten (marznus SAM. en Robznit LABOULB.), 
welke diep onder groote steenen, in aantal bijeen, langs de 
Engelsche en Noord-Fransche kust, eerstgenoemde, naar 
het schijnt, ook langs de Belgische kust, voorkomen en 
misschien ook bij ons aan basaltweringen kunnen gevonden 
worden. Staphylinidae: Meterota plumbea WATERH. 
(op de Engelsche en Fransche kust, onder aangespoeld zee- 
gras); Phytosus nigriventris CHEVR., destijds verkeerdelijk 
van onze kust opgegeven, met P. balticus KR. verwisseld en 
later nog door GANGLBAUER en REITTER uit Holland ver- 
meld; toch is deze soort zeker nog bij ons te vinden, daar 
zij bij le Coq-sur-Mer, nabij Ostende, gevangen is; een ex. 
ontving ik van Dr. URBAN, die daar logeerde; wenschelijk 
is vooral het oog te vestigen op alle zeer kleine Staphyliniden 
langs de stranden en op zeeklei, zonder echter de grootere 
soorten te veronachtzamen, daar nog heel wat goeds aldaar 
te vinden is. | 

Bledius furcatus OLIV. (taurus GERM.) met de ab. c. 
Skrimshirt CURT. (door Dr. OSKAR SGHNEIDER in massa op 
het Noordzee-eiland Borkum gevonden, ook op het eiland 
Langeroog en eveneens bij Calais, met B. bicornis GERM. 
tusschen zeewier), bij ons zeker op de Noordzee-eilanden te 
vinden; zoo ook B. unzcornis GERM. (bij Calais op duinzand); 
Trogophloeus Schneideri GANGLB. (op het eiland Borkum 
ontdekt). Pselaphidae: Reichenbachia Waterhousei RYE 
(op de Engelsche en Fransche kust). Histeridae: Saprı- 
nus rufipes PAYK. (bij Calais en langs de Oostzee-kust). 
Cucujidae: Arraphilus elongatus GYLL. (langs de Duitsche 
en Zweedsche kust, op duinzand en op weilanden tusschen 
gras). Heteroceridae: Meterocerus parallelus KRIJN. 
(salinus KIESW.) (zou langs de Duitsche en Fransche kust 
voorkomen); A. sericans KSw. (pusillus STEPH., minutus 
Ksw.) (op Norderney); hierbij Z. (Phyrites) aureolus SCHIÖDTE 
(uit Denemarken), welke aan mij, maar ook aan GANGLBAUER 
onbekend was, maar door KUWERT uit Nederland is opge- 

Tijdschr. v. Entom, LX. 2 


XXXII VERSLAG. 


geven. Hydrop hilidae: Znoplurus guttalis REY, welke 
van den in ons land voorkomenden £. spznosus STEV. als soort 
onderscheiden is (op de Fransche- en Oostzeekust), mij onbe- 
kend. Scarabaeidae: Aegralia sabuleti PAYK. (langs de 
Oostzeekust, maar ook elders in Duitschland). Malachiidae: 
Paratinus (Apalochrus) femorals ER. (in Frankrijk, langs de 
Oostzeekust en, naar het schijnt, ook bij Hamburg, tusschen 
gras). Tenebrionidae: Pedinus femoralis L. (eene in 
Zuid-Europa zeer algemeene soort, welke haar gebied zou 
uitstrekken tot aan de oevers van de Oostzee en ook bij 
Hamburg zou gevonden zijn; Reitter (l.c.) zegt: „Bei uns 
(Deutschland!) viberall nachgewiesen’), Anthicidae: 
Anthicus salinus CROTCH (van de Engelsche kust), mij onbe- 
kend; A. zustabilis SCHMIDT (welke algemeen zou zijn op 
het strand te Grevelingen in Noord-Frankrijk). Chryso- 
melidae: Phaedon tumidulus GERM. (van de Engelsche en 
Fransche kust); Galeruca interrupta OLIV. (bij Knocke langs 
de Belgische kust, ook bij Hamburg); Chaetocnema compressa 
LETZN. (langs dijken en op grasvelden, op Norderney, Sylt 
en bij Hamburg). Curculionidae: Ofiorrhynchus rugifrons 
GYLL. (langs de Belgische kust, bij Duinkerken en Calais, 
maar twijfelachtig); Perztelus senex BOH. (zou bij Calais 
gevonden zijn, twijfelachtig); C/eonus nigrosuturatus GOEZE 
(obliquus F.) en C. cicatricosus HOPPE (ericae FÄHRS., ? erinipes 
FaHRS.) (in het Dept. de la Somme, op dorre plaatsen en 
in afzanderijen; volgens REITTER de eerste in geheel-, de 
tweede in West-Duitschland); Lzrus cribricollis Bon. (in het 
Dept. du Nord, op zuring); Z. spartii OL. (fallax Bon.) 
(in de duinen van Noord-Frankrijk, op Sarothamuus vulgaris); 
Ceuthorhynchus Dawsoni CH. BRIS. (op Plantago maritima 
nabij de zeekust, Pas de Calais en eiland Wight), mij onbe- 
kend; C. griseus CH. BRIS. (op het eiland Borkum, op 
Thlaspi arvense, Nasturtium amphibium en andere Cruciferen) ; 
Phytobius velaris GYLL. (op het eiland Borkum, in brakwater 
en op den grond tusschen Artemisia); Caulotrupis aeneopiceus 
BoH. (nabij de zeekust in Engeland en Frankrijk, in stukken 
hout, paalwerk en balken; verwant aan Codiosoma spadix 
HRBST. uit het houtwerk van onze zeeweringen). 


VERSLAG. XXXII 


Spr. wil bovendien nog wijzen op een aantal andere, nog 
niet bij ons gevondene soorten. 

Zoo is van Dytiscus lapponicus GYLL. nog maar alleen 
het £ bekend, door Prof. J. VERSLUYS bij Lochem gevangen ; 
het q moet nog gevonden worden. 

Tot de interessante Staphyliniden behooren nog de twee 
uiterst subtiele soorten van het, nog niet bij ons bekende, 
genus Thznobius, nl. brevipennis KSW. (mij onbekend) en 
longipennis HEER, welke op vochtig oeverzand van beken 
rondloopen en bij gevaar snel opvliegen; de meeste kans 
bestaat, dat zij in Zuid-Limburg te vinden zijn. Verder 
Orochares angustata ER., welke o.a. niet zeldzaam bij Brussel 
en ook bij Cleef en Dusseldorf gevonden is, vooral in ’t 
begin van den winter en in het eerste voorjaar, in beetwortel- 
velden onder rottende bladen, ook in allerlei plantenafval 
en drogen mest; zij schijnt vooral gevangen te worden 
wanneer de sneeuw gaat smelten; vreemd, dat deze soort 
nog niet in Nederland is aangetroffen. Vande Histeridae 
zijn nog te vinden Saprinus rugifer PAYK. in de nesten 1) 
van Hirundo riparia (o. a. in Westfalen); in warme kassen 
Bacanius rhombophorus AUBE op Fuligo vaporaria, een fungus 
op oude, vochtige run en Glymma Candezet MARS. in een 
broeibak voor meloenen; van beide merkwaardige soorten, 
in Luik gevonden en vermoedelijk geïmporteerd, zijn in 
°s Rijks Museum van Natuurlijke Historie te Leiden typen 
aanwezig. 

Spr. beveelt nog aan, de insecten te verzamelen, die op 
de schimmel en in het hout van oude wijnvaten leven, o. a. 
is Atomarta gravidula ER. nog niet bij ons gevonden. 

Geheel onbekend bij ons zijn een aantal Ostomidae 
en Colydiidae, nl. soorten van de genera Vemosoma, 
Colydium, Pycnomerus, Bothrideres, Teredus en Oxylaemus, 
welke in de boorgangen van 7omiciden en Anobitden leven 
en daar de larven dezer boorders verslinden; zij moeten 
hetzij uitgesneden worden of toevallig, gedurende den zeer 
korten zwermtijd, verzameld worden. 

Dan zijn bij ons nog te vinden eenige Aphodzden, als: 


1) Het onderzoek van pas verlaten vogelnesten is zeer aan te bevelen. 


XXXIV VERSLAG. 


A. Zenkeri GERM. en maculatus ST., welke vooral in herten- 
en reemest, maar ook anderen, die van schapen- en varkens- 
mest leven; zoo is ook Szsyphus Schaefferi L. het dichtst bij 
onze grens, nabij Visé in België, in aantal gevangen. 

Eene merkwaardige Lymexylonide is Zylecoetus 
dermestoides L., welke vooral in beuken en eschdoorns boort 
en o. a. bij Antwerpen, Aken, Crefeld en Oldenburg voor- 
komt; vreemd dat deze soort nog nog niet met zekerheid 
in Nederland is waargenomen; HERKLOTS zou in 1854 de 
larven in palen aan het Y aangetroffen hebben, wat echter 
zeer twijfelachtig is, terwijl verwisseling met de larven van 
Nacerdes melanura L. niet uitgesloten blijft. 

Eene tweede soort, 7. /labellicornis SCHNEID., zou bij 
Elberfeld gevonden zijn. Naverwant is Lymexylon navale L.,. 
waarvan tot nog toe slechts een enkel 4, door wijlen Mr. 
LEESBERG, in het Haagsche bosch, achter eikenschors, op I 
Augustus 1906, is aangetroffen ; die bewuste oude eik is sedert 
voor een groot deel van de schors ontdaan, en andere oude, 
wellicht aangetaste boomen zijn grootendeels geveld; deze 
soort zou ook op scheepstimmerwerven, in oud timmerhout, 
voorkomen; zij zwermt in Juni. 

In broeikassen en ook wel in herbaria zou leven eene, 
door den handel verbreide, Ptiniide: Mezium affine 
BOIELD. 

Aanbevelenswaard is Haemonza’s te verzamelen, zoowel in 
zoet- als in brakwater, om wat beter de twee soorten te 
leeren kennen; H. appendiculata PANZ. (equiseti F.) is hier 
nog maar weinig bekend (ik bezit slechts twee Nederlandsche 
exemplaren); de cocons zitten, van Mei tot October, aan de 
wortels en wortelstokken van Potamogeton-soorten, in de 
modder op den bodem van vijvers en vaarten. 

Langs veenplassen en turfvaarten, vooral ’s winters in aan- 
spoelsel, komt in Noord-Duitschland algemeen voor de ons 
nog ontbrekende Longitarsus nigerrimus GYLL. 

Onder de in handelswaren levende, geïmporteerde soorten 
noemt spr. nog: Cryphalus jalappae LETZN. in Falappe- 
wortels; C. setosus EICHH. in ? West-Indische waren, C. arecae 
HORNUNG in Areca-noten uit Oost-Indië (beide laatste soorten 
aan mij onbekend) en Coccotrypes dactyliperda F. in dadel- 


VERSLAG. XXXV 


pitten en betelnoten (Areca catechu), vroeger ten onrechte, 
als bij ons voorkomende, opgegeven. 

Onder de in hout borende 7oméczden zijn nog enkele soorten 
te vinden; de mannetjes van onze inheemsche Xyleborus- 
soorten (zie o. a. den bij ons niet zeldzamen X. Saxesent RATZ.) 
zijn bij ons nog nimmer aangetroffen. 

In de „Deutsche Entomologische Zeitschrift, Jahrgang V/VI, 
1 Febr. 1917, blz. 387—498”, verscheen een vervolg van 
Dr. von SEIDLITZ’s „Die letzten Familien der Heteromeren 
(Col.)”, waarin ook de zoo moeielijk te determineeren 
Salpingini kritisch behandeld worden. Volgens dien 
auteur is de door spr. uit Nederland vermelde Salpingus 
aeneus STEPH. (welke moet heeten: S. aeratus MULS. (aeneus 
REITT, non Steph), eene soort, die tot nog toe in Europa 
alleen uit Frankrijk en Oostenrijk bekend is. S. geueus STEPH. 
is, volgens CURTIS, een afwijkende S. castaneus, en komt dus 
niet meer in aanmerking. 

Alle auteurs, zelfs KRAATZ, GEMMINGER & HAROLD, SCHILSKY, 
CHAMPION en REITTER, hebben, volgens VON SEIDLITZ, den 
door MULSANT zeer duidelijk beschreven S. aeratus niet goed 
gekend en verward met S. Reyz ABEILLE. SEIDLITZ zegt van 
S. aeratus EVERTS (aeneus genoemd!) 1901 in Holland: „ist 
wahrscheinlich in derzelben Lage”. Dit is dan ook zeer juist. 

Ook eene andere soort, Sa/pzngus mutilatus BECK, vermeld 
in de „6° Lijst van soorten, enz.” (in: Tijdschr. v. Entom. LII 
1909) is later (Zie: „8° Lijst, enz.: 1. ze. EVE 1912) gebleken 
verkeerd gedetermineerd te zijn en te behooren tot aeratus 
en ater PAYK, dus gedeeltelijk ook tot Reyz; ook is de aeratus 
door OSCAR SCHNEIDER van het Noordzee-eiland Borkum 
vermeld, volgens VON SEIDLITZ, S. Reys. De eenige Salpıngus- 
soorten, die spr. op dit oogenblik uit Nederland kent, zijn: 
ater PAYK., Rey ABEILLE en de zeer algemeene castaneus 
BANZ, 

Spr. hoopt deze soorten in de „Entom. Berichten” uitvoe- 
riger te bespreken en beveelt zich zeer aan, om Nederlandsch 
materiaal te mogen bestudeeren. 


De heer Molengraaff vraagt, of bekend is, waarmede de 
kleine Staphylinidae, die men in kuiltjes op het strand of in 


XXXVI VERSLAG. 


de duinen vindt, zich voeden. De heer Everts beantwoordt 
deze vraag en deelt mede, dat deze insecten zich voeden met 
Acari of met in ontbinding verkeerende deelen van aange- 
spoelde dieren- of plantenoverblijfselen. 


De heer De Meijere spreekt over de volgende onderwerpen: 

1°. De Nederlandsche Diptera. Hieromtrent werd door 
hem in de laatst verschenen aflevering van het Tijdschrift 
een 2° Supplement gepubliceerd, waarin 176 voor onze 
fauna nieuwe soorten werden medegedeeld, waaronder een 
aantal ook elders zeldzame en merkwaardige soorten. Spr. 
neemt de gelegenheid waar, eenige kleine rectificaties aan te 
seven, n.l.; 

Pag. 307. De vindplaats Putten (G.) bij Aammomyıa 
albiseta v. ROS. behoort eigenlijk bij Hammomyza obtusa ZETT., 
welke uitgevallen is en ook nieuw voor onze fauna is. 

Pag. 310. Chymomyza costata ZETT. Hierbij is bij ver- 
gissing Diastata als synonym vermeld. Tevens had deze 
soort met vette letter moeten gedrukt zijn, als zijnde fn. n. sp. 

Pag. 316. Meromyza laeta MEIG. was reeds in het 1° 
supplement als vervallen verklaard en is dus ten onrechte 
nogmaals afgetrokken. Daarentegen vervalt volgens eene 
mededeeling van SCHMITZ (Wien. Ent. Zeits. XXXV, 1916, 
p. 231) Metopina Heselhausi SCHM., als zijnde M. galeata 
HAL. Het aantal als inlandsch bekende soorten stijgt hier- 
mede dus met 2 en komt op 2505. 

Omtrent Hypoderma lineatum VILL. wordt nog vermeld, 
dat deze soort waarschijnlijk ook elders, omdat bij Oestriden 
over ’t geheel de imagines zoo zelden worden waargenomen, 
over 'thoofd werd gezien. Volgens mededeeling van GLASER 
e.a. is later gebleken, dat b.v. in Sleeswijk-Holstein meer 
dan !/, der aanwezige ,,Dasselbeulen” aan deze soort, en 
niet aan MZ. bovis, te wijten zijn. Spr. stelt eenige stadiën 
van A. lineatum ter bezichtiging, die hij van Dr. BAUDET 
ontving, die de soort ten vorigen jare aan ’s Rijks Vee- 
artsenijschool kweekte. Terwijl 77. dovzs de eieren apart op 
de haren afzet, worden die van 77. Zneatum in rijen daaraan 
vastgekleefd. 

2°. Overwinterende Dipteren. Van Dr. J. TH. OUDEMANS 


VERSLAG. XXXVII 


ontving Spr. in den aanvang van dit jaar een aantal vliegen, 
verzameld in ongestookte kamers en zolders van Huize 
Schovenhorst (Putten, Geld). Aanleiding hiertoe was de 
vraag omtrent het overwinteren van Musca domestica L. Deze 
soort bleek echter geheel niet aanwezig, ook niet onder de dood 
gevonden vliegen. In levenden staat werden aangetroffen : 
Pollenia rudis F., talrijk, beide sexen. 
» vespillo var. atramentaria F., 1 ®. 

Musca corvina F., 1 2. 

Dasyphora cyanella MG., meerdere exempl. van beide sexen. 

Limnophora septemnotata ZETT., een aantal 99. 

Aphiochaeta (waarsch. rufipes MG.), meerdere 99. 

Merkwaardig is, dat jaren geleden in dezelfde woning 
Pollenia atramentaria in groote massa’s overwinterde, terwijl 
nu slechts één ex. dezer ook overigens weinig aangetroffen 
vorm in het materiaal voorhanden was. 

Dat Pollenia’s in groot aantal de huizen binnendringen 
en daar overwinteren, is ook elders waargenomen. 

Limnophora septemnotata is door Spr. jaren geleden in 
weinige exemplaren te Hilversum aangetroffen; de soorten 
van dit genus zijn over 't geheel bewoners van waterkanten 
of moerassige plaatsen, zoodat men niet zou verwachten 
deze binnenshuis overwinterend te vinden. 

Over de biologie der Pollenza’s verscheen voor korten tijd 
eene uitvoerige verhandeling van D. KEILIN (Bull. Scient. de 
la France et de la Belgique, 7° serie, XLIX, 1915). Pollenza 
rudis leeft als larve parasitisch in aardwormen, vooral Allo- 
lobophora chlorotica SAV. De eieren worden in de aarde 
afgelegd; waarschijnlijk dringen de jonge larven door de 
mannelijke geslachtsopeningen de aardwormen binnen. Zij 
verplaatsen zich meer en meer naar voren, dringen later 
door den kop met hun achtereinde, dat de groote stigmata 
bevat, naar buiten en vreten daarna den aardworm geleidelijk 
van voren naar achteren grootendeels op. Biologie en morpho- 
logie dezer larven worden door KEILIN uitvoerig behandeld 
en daaraan worden een aantal waardevolle opmerkingen 
vastgeknoopt betreffende bepaalde kenmerken bij Cipro 
larven in verband met hunne levenswijze. 

3°. Van Dr. ROEPKE ontving Spr. weder eenige Dipteren 


XXXVIII VERSLAG. 


ter onderzoek, te Salatiga deels gekweekt, deels gevangen, 
o. a. eene nog onbeschrevene Agromyzine (Agromyza tephrostae 
n. sp.), wier larve mineert in bladeren van Tepbrosia en aan 
de in 3 groepen van 3 geplaatste ademhalingsknoppen der 
achterstigmen herkenbaar is. Verder eene Cecidomyide, waar- 
van de larven leven van schildluizen. Het bleek eene Diplosine 
te zijn, die in geen der zeer talrijke genera, waarin KIEFFER 
e. a. deze groep verdeeld hebben, past, zoodat niets anders 
overbleef, dan er weder een nieuw genus voor te vormen 
(Coccodiplosis n. g., pseudococci n.sp.). Van galmuglarven, die 
zich met Cocciden voeden, was nog slechts één geval bekend. 
Ook was er onder dit materiaal eene vele jaren geleden door 
ZEHNTNER uit Pentatoma plebeta V. VOLL. gekweekte vlieg. 
Dit bleek eene Phasiide te zijn (Pentatomophaga n. g., bicincta 
n. sp.). Ook andere Phasiiden zijn als wantsenparasiten bekend. 
Voorts eene Syrphide, aan het bijgevoegde puparium direct 
als eene verwante van Microdon te herkennen. Het dier gelijkt 
zeer op Microdon vespiformis DE MEIJ., eveneens van Java, 
en doet evenveel als deze aan eene wesp denken; het ader- 
verloop wijst haar echter eene plaats aan in de nabijheid van 
Paramicrodon Lorentzi DE MEIJ. van Nieuw-Guinea. Zij zal 
als Paramicrodon deciptens beschreven worden. Het puparium 
werd op een blad gevonden; het is opvallend teer en door- 
schijnend. Of de larve, zooals voor Microdon bekend is, bij 
mieren leeft, werd niet waargenomen. 
4°. Larven van Phalacrocera replicata L., eene Tipulide. 
De larve leeft in het water en is door BENGTSSON indertijd 
uitvoerig beschreven, die ook de hier rondgaande exemplaren 
afstond. Het lichaam draagt talrijke draadvormige aanhangsels. 
5°. Ephestia kühniella 7. Deze Pyralide werd door den heer 
PINKHOF in eene meelfabriek te Wormerveer zeer talrijk aan- 
getroffen en bleek daar gedeelten der zoldering met een dicht 
wit spinsel te hebben overtrokken, dat in vellen er af te halen 
was. Verspreid zijn hierin kleine gaten te zien, die door de cocons 
der poppen waren gevuld. Eene nog dunne laag van dergelijk 
spinsel verscheen op de glasplaat, waarmede de bak was over- 
dekt, waarin eenige dezer larven verder werden gekweekt. 
6°. Eenige merkwaardige insecten uit Suriname, door 
Dr. TRESLING verzameld. Spr. laat rondgaan eenige vreemd 


VERSLAG. È ONT X 


gevormde rupsen, een fraai netsgewiis gesponnen cocon, 
voorts larven van Dermatobia norialis GOUD., eene Oestride, 
welke in Z.-Amerika leven in de huid van allerlei huisdieren, 
en soms ook van den mensch. 

7°. Vermeldt Spr., dat door hem ten vorigen jare einde Juli 
in het Twickeler bosch bladstelen van het wijfjesvaren, 
Athyrium filix femina, werden aangetroffen, waarin de schuim 
veroorzakende larven van hoogstwaarschijnlijk B/asticotoma filt- 
cete KLG. werden aangetroffen, wat dus de 3° vindplaats dezer 
zeldzame bladwesp (Fam. Zydidae) in ons land zou zijn. 
Spr. verzoekt bij het vinden van dergelijke schuimhoopjes 
hem daarvan ‘direct in kennis te stellen. 


De Heer J. Th. Oudemans laat eene larve van een Coleo- 
pteron zien, waarvan hij er onlangs vele aantrof achter de 
schors van denneboomen, die eenigen tijd geleden geveld 
waren. Hij meent deze te moeten aanzien voor de larven 
van Pytho depressus L., welke determinatie door de heeren 
EVERTS en VAN DER Hoop, welke laatste er de kevers uit 
opkweekte, als juist erkend wordt. 

Vervolgens deelt Spr. mede, dat in zijn boomgaard op 
Schovenhorst, Putten (G.), onlangs de pruimeboomen geducht 
te lijden hadden van een groen snuitkevertje, eene Phyllobius- 
soort, welke bij duizenden voorkwam en de jonge bladeren 
opvrat. Ter bestrijding werd de volgende methode toege- 
past, welke gemakkelijk uitvoerbaar was, weinig tijd kostte 
en afdoende gebleken is. Onder den boom werden twee 
groote, witte dekkleeden neergelegd, aan elke zijde van den 
stam één, welke te zamen eene bedekte grondoppervlakte 
vormden zoo groot als de kruin van den boom was, of nog 
grooter. Nu werd met kracht aan de takken geschud, waar- 
door massa’s kevers naar beneden op de kleeden tuimelden. 
Met bezems werden zij bijeengeveegd en in een gat in den 
grond gestort, dat reeds vóór het leggen der kleeden gegraven 
en ongeveer twee voet diep was. Zoodra de kevers daarin 
gevallen waren, werd het gat weder met aarde gevuld, welke 
laatste stevig werd aangestampt. Drie personen konden aldus 
tien boomen per uur behandelen. 

Op te merken valt, dat men deze methode ’s morgens 


XL VERSLAG. 


zeer vroeg dient toe te passen, althans als het later op den 
dag warm en zonnig belooft te worden. Overdag zijn dan 
de kevers vrij vlug en vliegen bovendien gemakkelijk weg; 
in de vroege ochtendkoelte zijn zij veel trager en vliegen 
niet. Wat het schudden betreft, zoo is licht te begrijpen, 
dat men aldus lang niet alle kevers van den boom doet 
vallen. Door den boom en zijne takken met een entomolo- 
gischen klopper te bewerken (een ijzeren knots, met gummi 
overtrokken), krijgt men een veel beter resultaat, doch kwetst 
de schors, die bij pruimeboomen gemakkelijk beschadigd 
wordt. Daarom werd aan het schudden de voorkeur gegeven. 
Om een goed resultaat te bereiken, werd nu echter meer 
dan één morgen de methode toegepast; eerst twee ochtenden 
na elkander, en toen nog eens na twee dagen rust. Toen 
waren de kevers op enkele na verdwenen. De boomen hebben 
zich allengs goed hersteld, ofschoon enkele zoo goed als 
kaalgevreten waren. De vruchten zijn ook niet noemenswaard 
afgevallen. De soort wordt door den heer EVERTS herkend 
als Phyllobius maculicornis GERM. 

Dan vermeldt Spr., dat het hem gelukt is, na te gaan, 
hoe de bladwesp Lophyrus rufus RETZ. overwintert. Voor 
zoover hem bekend is, heerschte daaromtrent nog onzeker- 
heid. Bij verreweg de meeste bladwespen geschiedt de over- 
wintering als volwassen larve, hetzij in een cocon, hetzij in 
eene holte, welke de larve zich in den grond, in schors of 
iets dergelijks vervaardigt. Bij verscheidene Zophyrus-soorten 
is de overwintering nagegaan en gebleken door de volwassen 
larve in een cocon te worden doorgemaakt. Bij sommige 
soorten komen twee generaties voor, in welk geval de cocons ~ 
der zomergeneratie aan de naalden of takken der naald- 
boomen worden bevestigd, terwijl de cocons der wintergeneratie 
in of onder de bodembedekking worden vervaardigd. Nu is 
wel gebleken, dat Zophyrus rufus slechts ééne generatie heeft, 
waarvan de larve in het voorjaar leeft en zich in den voor- 
zomer inspint. Het eigenaardige is nu, dat uit de cocons de 
imagines zich in September ontwikkelen, niet in het volgende 
voorjaar. Verschillende schrijvers hebben dit waargenomen, 
ook SNELLEN VAN VOLLENHOVEN, die de soort beschreven 
heeft in het Tijdschrift voor Entomologie, Dl. IV, p. 65. 


VERSLAG. XLI 


Spreker vond nu in 1916 meerdere kolonies dezer soort 
en verkreeg de imagines in de tweede helft van September. 
Hiervan heeft hij er een aantal ingebonden op dennentakken 
en deze dieren hebben aldaar tal van eieren in de naalden 
gelegd. Deze eieren nu overwinteren en kwamen de 
larven daaruit in het voorjaar 1917 te voorschijn, en wel 
vanaf 12 Mei. De groei ging zeer snel; op 4 Juni werden 
reeds cocons waargenomen. Daaruit zullen nu in het najaar 
weder wespen te voorschijn komen. 

Eindelijk kan Spr. mededeelen, dat hij van nog eene 
andere bladwespsoort de overwintering als ei heeft waar- 
genomen. Hij meent, dat ook bij deze soort het stadium van 
overwintering nog onbekend was. Het is Ærphytus serotinus 
KLG., waarvan de larve in het voorjaar op eik leeft. Spr. 
had in Mei 1916 te Haarlem drie larven aangetroffen, 
welke hem in October twee imagines leverden, een mannetje 
en een wijfje. Dit laatste werd, na gepaard te hebben, op 
een jong eikenboompje ingebonden en nam Spr. gedurig 
waar, dat het dier eieren legde in de eiketakjes. Een 
twintigtal larven ontwikkelden zich in het voorjaar van 1917 
uit deze eieren, werden volwassen en kropen in den grond; 
zij zullen ín den herfst weder imagines leveren, waarmede 
de geheele levensloop, ééne generatie per jaar dus, van dit 
insect volledig is waargenomen. 


De heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel laat de volgende, 
afwijkende vlindervormen ter bezichtiging rondgaan : een zeer 
klein vrouwelijk exemplaar van Zycaena icarus ROTT., gevangen 
I Juni 1916 onder Apeldoorn. De vlucht van dit vlindertje is 
slechts 21 mM., dat is ongeveer 9 mM. kleiner dan gewoonlijk 
de vlucht van deze soort bedraagt. 

Een bijna effen gekleurd exemplaar van Agrotis rubi VIEW, 
waarbij nagenoeg de geheele teekening weggevallen is. 

Eene Agrotis plecta L. zonder lichten voorrand. 

Eene Mamestra advena F., gevangen 20 Juni 1910 te 
Houthem, welk voorwerp zich kenmerkt door eene zeer donkere 
kleur en scherpe voorvleugelpunt. 

Eene Hadena secalis BJERK., gevangen 5 Mei 1911 te Apel- 
doorn, waarvan de grondkleur wit is. 


XLII VERSLAG. 


De heer Mac Gillavry deelt mede, dat hij 1 Sept. 1916 
eene middelgroote rups van /rypanus cossus L. ontving, die 
te Nunspeet, met nog eenige andere exemplaren, in een 
eikenboom gevonden was. Al spoedig na aankomst begon 
deze rups te spinnen en maakte zich een spinsel met behulp 
van stukjes van het cartonnen doosje, waarin het dier 
gezonden was. 

8 Sept. weder eens naar de rups ziende, was het spinsel, 
waar men aanvankelijk doorheen kon zien, ondoorzichtig 
gemaakt. Op 22 Sept. bleek het, dat de harde, chitineuse 
kopbekleeding buiten het spinsel lag. De rups was dus 
in dit spinsel verveld. Twee dagen later was deze chitine- 
rest verdwenen en werd de rups weder ambulant. Het is 
bekend, dat Zrypanus veel draden spint; of het echter eene 
vaste gewoonte is, dat deze rupsen zich tegen de vervelling 
een speciaal spinsel vervaardigen, schijnt nog onbekend te 
zijn. Spr. kon tenminste daar niets van vinden, noch bij 
LYONNET, noch bij ROSEL, SEPP, SNELLEN of OUDEMANS. 
Wel worden door SEPP nog waarnemingen medegedeeld van 
den heer J. FAVROD DE FELLENS, waarvan er een aldus 
luidt: ,,Deeze Rupsen houden geen vast tijdperk van vol- 
wassen te zijn, want men vindt ze in alle tijden des jaars, 
in haare Kanaalen, kleinen en grootten, wanneer men de- 
zelven uit hunne gangen haalt, spinnen zij dikwijls een 
spinsel, waarin zij zich voor eenigen tijd alleen opsluiten; 
het spinsel van de jonge Rupsen onderscheidt zich van dat 
der ouden, doordien hetzelve veel fijnder en dunder is, daar 
dit daarentegen meestentijds uitwendig vermengd is met 
het afknaagsel of wel fijne stukjes van het Hout.” (SEPE; 
DAME p= £59): 

Had Spr. niet toevallig het afgestooten kopskelet gezien, 
voor het weder door de rups verorberd was, dan was ook 
hem ontgaan, dat dit een beschuttingsspinsel tijdens het 
vervellen was. Het spinsel, dat voor en achter eene opening 
heeft, wordt rondgegeven. Spr. vraagt aan de aanwezigen 
of zijne opvatting over de beteekenis van het spinsel als de 
juiste kan aanvaard worden. 

Dan wenscht Spr. op te merken, dat bij het inzien van 
de lijst van kevers uitsluitend in de provincie Limburg 


VERSLAG, XLIII 


gevonden van Dr. EvERTS, hij ook vermeld vond de ab. c. 
cuprea WESTU. van Anomala acnea DE G. Dit diertje ontving 
hij het vorig jaar uit Eerde (Overijsel) en tevens bleek het, 
dat hij ook een oud exemplaar bezat uit Berlicum (N.-Br.); 
dit laatste is echter niet zoo prachtig uitgekleurd. 

Tenslotte laat Spr. eene roofwants (Reduwviide) zien, gevangen 
te Zeeburg bij Amsterdam, ro, VII, 1915, door den heer 
Vv. DOESBURG. Tot nu toe kon Spr. den naam van het 
diertje niet opgeven; wel kon hij met zekerheid zeggen, dat 
het geen Europeesch insect is. Het zal dus wel afkomstig 
zijn van een zeeschip, komende uit de tropen. 


De heer Kempers zegt, in het verslag der wintervergade- 
ring, die hij niet heeft kunnen bijwonen, te hebben gelezen 
de vraag van Prof. VAN BEMMELEN aan Jhr. Dr. EVERTS: 
„Kent gij ook kevers, wier achtervleugels kleuren vertoonen, 
en zoo ja, kunt gij mij daarvan exemplaren bezorgen, die 
ik mag uitspreiden?’ Naar aanleiding van die vraag heeft 
Spreker medegebracht een twintigtal preparaten van achter- 
vleugels van kevers. Sommige vleugels zooals die van enkele 
Chrysomeliden, zijn rood; die van tropische Cetoniden pauw- 
blauw. Het meerendeel der vleugels is doorschijnend wit, 
doch er zijn er ook, die half zwart, half bruin zijn, of wel geheel 
bruin. Eigenlijke teekening is niet waar te nemen. Wel komen 
eene soort verdikkingen in de vleugels voor, zoodat het 
schijnt, dat de vleugel wel eene teekening vertoont. Het zijn 
dan uitgewischte aderen, vermoedelijk te niet gegaan door 
het vouwen der achtervleugels. 

Spreker is bereid, zijne geheele collectie achtervleugels — 
een paar honderd — aan Prof. VAN BEMMELEN ter bestudee- 
ring af te staan. 


De heer Ritzema Bos vestigt er de aandacht op, dat ver- 
schillende insekten door parasitische zwammen kunnen worden 
bewoond en uitgezogen, zoodat ze steenhard worden, mummi- 
ficeeren. Het langst is bekend de versteening van de zijde- 
rupsen, de zoogenaamde ,,muscardine”, veroorzaakt door 
Botrytis bassiana. Dezelfde zwam, of nauwverwante zwammen, 
tasten o.a. /rypanus cossus L., engerlingen en larven van den 


XLIV VERSLAG. 


grooten iepenspintkever aan. Spreker vermeldt een geval, 
jaren geleden door bem waargenomen. Hij zag een gevelden 
iepenboom, geheel en al doorgraven door de gangen van 
de rups van 7yypanus cossus L.; levende exemplaren van dit 
insekt vond hij er niet meer in, maar wel een zeer groot 
aantal door Botrytis aangetaste, gemummificeerde rupsen van 
den meest verschillenden leeftijd, zeer kleine exemplaren 
zoowel als geheel volwassene. Blijkbaar waren alle in dien 
boom aanwezige rupsen geïnfecteerd; daar de stam op be- 
paalde plaatsen geheel doorgraven was, en de gangen der 
verschillende rupsen elkaar op onderscheidene plaatsen kruisten, 
liet zich de besmetting van het eene exemplaar door het 
andere heel goed verklaren. 

Spreker vestigt verder de aandacht op de belangrijke schade, 
dit jaar door Brachyrrhinus singularis L. (picipes F.) aan de 
frambozenkultuur toegebracht in verschillende streken van 
ons land, vooral in Zundert. De snuitkevers vreten niet 
alleen aan de bladeren, maar worden vooral schadelijk door- 
dat zij scheuten aanknagen en afbijten. Besproeiing met 
arsenigzuurhoudende middelen (Parijsch- of Schweinfürter 
groen, loodarseniaat) gaf uitstekende resultaten. 

Daarop volgt eene mededeeling omtrent schade, vooral 
door Aphodius fimetarius L., maar ook door Aphodius ater de G., 
in eene champignonkweekerij te Ugchelen bij Apeldoorn veroor- 
zaakt. Zij worden schadelijk zoowel door het omwoelen van 
den paardemest, die voor de kultuur der champignons dient, 
als — naar beweerd werd — door het opeten van het daarin 
aanwezige mycelium. Tot dusver was Spreker nooit ter oore 
gekomen, dat mestkevers schadelijk werden voor onze kultuur. 
Hij las echter in het werkje van CAUCHOIS: „Manuel du 
Champignonniste”, bl. 53, dat deze schade in Frankrijk 
algemeen bekend is en dat de Aphodius fimetartus, die haar 
veroorzaakt, daar onder den naam „Le Suisse” bekend is. 


De heer van Eecke deelt mede, dat het aantal inlandsche 
Thysanoptera-soorten is toegenomen en nu reeds 22 be- 
draagt. Het was hem mogelijk, dit aantal zoo spoedig bijeen 
te krijgen door de welwillende hulp van eenige leden der 
Entomologische Vereeniging, in wier belangstelling hij onze 


VERSLAG. XLV 


blaaspooten blijft aanbevelen. De wijze van conserveeren is 
wel in alcohol, doch beter is het deze kleine diertjes in zeer 
goed afgesloten drooge doosjes levend op te zenden. Verre- 
weg het grootste gedeelte der opgestuurde, gedroogde 7%ysa- 
noptera was echter gelukkig nog bruikbaar. Na weer opge- 
weekt te zijn, konden ook zij in preparaten opgesloten 
worden. | 

Na ook eenige biologische merkwaardigheden dezer kleine, 
schadelijke diertjes verteld te hebben, laat Spreker een twintig- 
tal door hem vervaardigde teekeningen rondgaan. Tevens 
wordt gewezen op eenige medegebrachte Amerikaansche tijd- 
schriften, waarin aan de biologie, systematiek en schadelijkheid 
der Thysanoptera eene plaats is ingeruimd. 


De heer Schuijt deelt mede, dat hij in den nazomer van 
1916 tegen een stam van Populus nigra te Wamel een 
spinsel vond van Cerura bifida Hb. Bij aanraking bleek dit nog 
geheel week, zoodat het scheurde. 

Des namiddags van denzelfden dag zag hij ter plaatse bij 
slagregen de rups op ruim 1 d.M. afstand van het spinsel 
tegen den stam zitten. Hij verwachtte toen, dat de verpopping 
geheel zou mislukken. 

Den volgenden dag was de rups bij droog weder opnieuw 
in hetzelfde spinsel gekropen en had dit weder gesloten. 

Laat in den winter heeft Spr. het spinsel uit de schors 
gesneden en op 7 Juni 1917 is er een geheel gaaf G uit 
te voorschijn gekomen. 


De heer van der Wiel laat ter bezichtiging rondgaan eene 
serie van Bembidion bipunctatum L., waarbij zich eenige merk- 
waardige afwijkingen vertoonen. 

Ten eerste een ex. van de ab.s. sexpunctatum HEER. 

Ten tweede een ex., hetwelk op elk dekschild slechts 
ééne stip vertoont, welke afwijking misschien nog niet be- 
kend was. 

Ten derde drie ex., welke op het rechter dekschild drie, 
in plaats van twee stippen vertoonen, benevens zes ex., die 
op het linker dekschild drie stippen vertoonen. 

In aansluiting aan het door den heer MAC GILLAVRY 


XLVI VERSLAG. 


gesprokene over Anomala aenea DE G. ab. c. cuprea WESTH., 
laat Spr. cen, door den heer SCHUIJT te Wamel gevangen 


exemplaar rondgaan. 


De President dankt de leden voor hunne mededeelingen 
en sluit hierna de vergadering. 


VERSLAG. 


XLVII 


Voor de leden der Nederlandsche Entomologische Ver- 
eeniging zijn verkrijgbaar bij den Secretaris, R. van Eecke, 
Maredijk 159, te Leiden, voor zoover de voorraad strekt: 


Tijdschrift voor Entomologie; met gekl. platen, 
peexaeel:: PE rt an. ee 

Entomologische Berichten; per 6 nummers, 
Nos. 1—6, 7—12, e. v. : 

Handelingen der Nederlandsehe Pe uualogische 
Vereeniging, bevattende de Verslagen der jaar- 
lijksche Vergaderingen van 1846—1858, met 
Repertorium 

BETT: Semen. De “os van incisi 
Macrolepidoptera, met 4 platen . 

F. M. van der Wulp, Catalogue of ne fe 
scribed Diptera from South-Asia 

besisvangidier=WndpicenvDrs JC H. de 
Meijere, Nieuwe ed van Nederlandsche 
Diptera En dla 

Handleiding voor ne veraden heen en 
verzenden van uitlandsche insecten 

Repertorium betreffende deel I—VII van ‚her 
Tijdschrift voor Entomologie, bewerkt door Mr. E. 
A. de Roo van Westmaas. 

Repertorium betreffende deel IX—XVI van het 
Tijdschrift voor Entomologie, bewerkt door F. M. 
v. d. Wulp . : 

Repertorium begins acl XVIL-XXIV | van 
het Tijdschrift voor Entomologie, bewerkt door 
F. M. van der Wulp 

Ihr. Dr. Ed Everts; Lijst di Nederland en 

het aangrenzend gebied voorkomende Coleoptera 


1) In den boekhandel / 10.— 
) » » » » 2.— 
3) » » » >» 3.— 
) 


4 » » > » 0.50 


TROTTO 


» 0.50 


» 0.75 


az 


» 0.30 


LIJST VAN DE LEDEN 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 


OP 1 JULI 1917, 


MET OPGAVE VAN HET JAAR HUNNER TOETREDING, ENZ. 


(De leden, die het Tijdschrift voor Entomologie Deel LXX 
ontvangen, zijn met een * aangeduid). 


eene — 


BUITENGEWOON EERELID. 


“Z.K.H. de Prins d. Nederlanden, Hertog v. Mecklenburg. 1903. 


EERELEDEN. 


*Frederic du Cane Godman, F.R.S., 45 Pontstreet, Cadogan 
square, te Londen S.W. 1893. 

*Edmund Reitter, te Pascau, Moravië. 1900. 

*Erich Wasmann S.J., /onatius College, te Valkenburg (L,) 1901. 

*Dr. Chr. Aurivillius, Hoogleeraar in de Zoölogie aan de 
Universiteit te Stockholm. 1903. 

*Dr. R.- Gestro, te Genua, 1909. 

*Prof. Dr. K. M. Heller, Franklinstr. 22, te Dresden. 1911. 

‘Prof. H. J. Kolbe. /nvalidenstrasse 43, te Berlijn. 1913. 

*LordWalther Rothschild,te Zing Park, Herts.,Engeland. 1913. 

*Dr. D. Sharp, Lawnside, Brockenhurst, Hants., Engeland. 1914. 

*Antonio Berlese, Vza Romana 19, te Florence. 1916. 


LIJST DER LEDEN ENZ. XLIX 


BEGUNSTIGERS. 


Het Koninklijk Zoölogisch Genootschap „Natura Artis 
Magistra te Amsterdam. 1879. 

De Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te //aarlem. 
1884. 

Mevrouw J. M. C. Oudemans, geb. Schober, Huize ,,Schoven- 
horst’, bij Putten (Veluwe). 1892. 

Mejuffrouw S. C. M. Schober, Maliebaan 29, te Utrecht. 1892. 

Mevrouw A. Weber, geb. van Bosse, te Æerbeck. 1892. 

Mevrouw M. de Vries, geb. de Vries, Huize „de Zoorts”, 
Aerdenhout, te Zandvoort. 1895. 

Mevrouw de Wed. C. W. Reuvens, geb. van Bemmelen, Zaan 
van Meerdervoort 439, te 's-Gravenhage. 1899. 

Mevrouw J. P. Veth, geb. van Vlaanderen, Sweelznckplen 83, 
te ’s-Gravenhage. 1899. 

Mej. C. E. Sepp, Villa Eikenhorst, te Bussum. 1900. 

Mr. N. M. Lebret, Huize ,,Dennenkamp’’, te Oosterbeek. 1907. 

Mevrouw H. L. A. F. Everts, geb. Canselaar, zste Emma- 
straat 28, te ’s-Gravenhage. 1913. 

Mevrouw J. M. van der Hoop, geb. de Monchy, Mathenesser- 
laan 252, te Rotterdam. 1913. 

Mevrouw P. J. K. de Meijere, geb. van Dam, Oosterpark 68, 
te Amsterdam, 1913. 


CORRESPONDEERENDE LEDEN. 


A. Fauvel, Rue d'Auge 16, te Caen. 1874. 

A. W. Putman Cramer, 142 West-street 87, te New-York, 1883. 

Dis Or Raschenberoy te Malle a S-1883. 

Dr. L. Zehntner, te San Bentos das Lages, Bahia, Brazilië. 
1897. 

Dr. G. von Seidlitz, te Adenhausen, Oberbayern. 1905. 

Dr. P. Speiser, te Labes, Pommeren. 1906. 


BUITENLANDSCHE LEDEN. 


Rene Oberthür, Faubourg de Paris 44, te Rennes (Zlle-et 
Vilaine) Frankrijk. — Coleoptera, vooral Carabiden. 
(1882— 83). 


L LIJST DER LEDEN ENZ. 


The Right Hon Lord Th. Walsingham. M. A. F. R. S., 
Eaton House 66a, Eaton-square, te Londen S. W. — Lepido- 
ptera. (1892—93). 

Julius Weiss, te Derdesheim (Rheinpfalz). (1896—97). 

Dr. H. Schouteden, Rue St. Michel 5, Woluwe St. Pierre 
bij Brussel. (1906-—-07). 

Corn. J, Swierstra, 18 Assistent aan het Transvaal-Museum 
te Pretoria. (1908—09). 

*James E. Collin, Sussex lodge, Newmarket, Engeland. 
(1913—14). 

*Bibliotheek der R. Universiteit, te Lund, Zweden. 1915 — 16). 


GEWONE LEDEN. 


Vine. Mar. Aghina, Sacr. Ord. Praed., te Huissen (Geld.) — 
Algemeene Entomologie. (1875 —76). 

“Algemeen Proefstation van de Algemeene Vereeniging van 
Rubberondernemingen op Sumatra, te Medan, Sumatra. 
(1917 —18). 

Dr. H. J. van Ankum, Oud-hoogleeraar, te Zezst. — Algemeene 
SR (1871--72). 

. A. Arendsen Hein, Emmalaan 17, te Utrecht. — Coleo- 
(1916—17). 

*C. P. G. C. Balfour van Burleigh, Zendrik de Kye 13, 
te Utrecht. — Lepidoptera. (1907—08). 

Dr.L.F. de Beaufort, Huzze,,de Veldkant” te Eerbeek. (191 1—12). 

Dr. J. F. van Bemmelen, Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit 
te Groningen. (1894—95). 

*P. J. van den Bergh Lzn., St. Fozefstraat 93, te Tilbursg. 
(1901—02). 

Dr. J. Bosscha Jz, te Bandoeng, Fava. — Coleoptera. 
(1882—83). 

*Mr. A. Brants, Verl. Rijnkade 119, te Arnhem. — Lepi- 
doptera. (1865—66). 

A. Broere, Vrieserweg 29g rood, te Dordrecht. — Lepidoptera. 
(1915— 16). 

A. J. Buis, Klein Sparrendal, Soesterdijksche Straatweg, Station 
de Bildt. — Lepidoptera. (1907—08). 

Dr. L. P. de Bussy, Joh. Verhulststraat 117, te Amsterdam. 
(1908 —09). 


LIJST DER ‘LEDEN ENZ. LI 


*Dr. J. Büttikofer, Directeur van de Diergaarde, te Rotterdam. 
(1883—84). 

*M. Caland, Rijks i Mingenicta Directeur van den Water- 
staat, Juliana van Stolberglaan 8, te ’s-Gravenhage. — 
Lepidoptera. (1892—93). 

*A. Cankrien, Huize ,,Colenso”, te Soestdijk. — Lepidoptera. 
(1868-—69). 

*J. B Corporaal, Algemeen Rubber Proefstation ,, Avros”, te 
Medan, Sumatra. (1899—1900). 

“Jos. Cremers, te Raath— Bingelrade, bij Sittard. — Coleo- 
ptera en Lepidoptera. — (1906— 1907). 

Dr. K. W. Dammerman, Dep. van Landbouw, te Buitenzorg, 
Fava. (1904— 1905). 

Het Deli Proefstation, te Medan, Sumatra. (1908— 1909). 

*E. D. van Dissel, Inspecteur der Staatsbosschen en ont- 
ginningen, Nassaustraat 13, te Utrecht. 1906— 1907). 

C. J. Dixon, Copernicusstraat 238, te s-Gravenhage. (1890—91). 

*G. Doorman, Ingenieur bij den Octrooiraad, van Lennepweg 
26, te ’s-Gravenhage. — Lepidoptera. (1915 —16). 

*F. C. Drescher, te 77z/atjap, Fava. — Coleoptera. (1911—12). : 

Mr. E. J. F. van Dunné. kantoor Mrs. Henny & Schoutendorp, 
te Batavia. Lepidoptera. (IQII—12). 

R. van Eecke, Conservator bij ’s Rijks Museum van Natuur- 
lijke Historie, Maredijk 159, te Leiden. — Lepidoptera — 
Thysanoptera. (IQII—12). 

*Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, Oud-leeraar aan de Hoogere 
Burgerschool, zste Emmastraat 28, te ’s-Gravenhage. — 
Europeesche Coleoptera. (1870—71). 

*Mr. A.J. F. Fokker, te Zierikzee. — Rhynchota. (1876 —77). 

H. C. Funke, Biol. stud, Sfargardlaan 9, te Bussum, — 
Algemeene Entomologie. (1913—14). 

L. van Giersbergen, Leeraar van de Ver. t. b. v. bijenteelt 
in Nederland, te Wageningen. 1907— 1908). 

*P. van der Goot, Proefstation Midden-Java, te Salatiga. 
Fava. — Aphididae en Coccidae. (1910—11). 

*Dr. Henri W. de Graaf, Vreewijkkade 4, te Leiden. — 
Anatomie en Physiologie der Insecten. (1878—79). 

J. Th. Hart de Ruijter, Biolog. Stud., Weertsingel 17, te 
Utrecht. — Lepidoptera. (1916—17). 


LII LIJST DER LEDEN ENZ. 


L. W. Havelaar, Zlsingel 2. te Haarlem. — Lepidoptera. 
(1887 —88). 

P. Haverhorst, Wilhelminapark 130, te Breda. — Lepidoptera. 
(1901— 1902). i 

Jhr. W. C. van Heurn, Biol. stud., Douzastraat 4, te Leiden. 
(IQII— 12). 

*Dr. J. van der Hoeven, te Zefde bij Zutphen. — Coleoptera. 
(1886—87). 

C. J. Hollander, te Nieuwaal — Gameren, Geld, — Water- 
insecten. (1916—17). 

J. van den Honert, Koninginneweg 26, te Amsterdam. — 
Lepidoptera. (1874—75). 

“D, van der Hoop, Mathenesserlaan 252, te Rotterdam. — 
Coleoptera. (1882—83). 

*E. R. Jacobson, p.a. firma Jacobson van den Berg & Co., te 
Batavia. 1906— 1907). 

N. A. de Joncheere, te Dordrecht. — Lepidoptera. (1886—87). 

*W. de Joncheere, Stationsweg 2, te Dordrecht. — Lepido- 
ptera. (I91I3— 14). 

D. J. R. Jordens, Sassenpoorterwal F 3471, te Zwolle. — 
Lepidoptera. (1863—64). 

*J. H. Jurriaanse, Schiekade 75, te Rotterdam. — Algemeene 
Entomologie. (1916—17). 

*], PLA. Kalis, Kalperbasch, te" Ziel. — N Eepidoptera., 
(1916— 17). 

*Dr. P. N. van Kampen, Hoogleeraar in de Zoölogie en 
vergelijkende Anatomie aan ’s Rijks Universiteit te Lezden. 
(1917—18). 

Dr. P. M. Keer, Leeraar aan het Gymnasium en H.B.S, te 
Zutphen. — (1909— 1910). 

K. J. W. Kempers, Inspecteur der Registratie, Vrzeseplein 7, 
te Dordrecht. — Coleoptera. (1892—93). 

Dr. C. Kerbert, Directeur van het Koninkl. Zoölogisch Genoot- 
schap „Natura Artis Magistra”, Plantage Middenlaan 39, 
te Amsterdam. (1877—78). 

*A. E. Kerkhoven, Loolaan 52, te Apeldoorn. — Coleoptera. 
(1912—13). 

P. E. Keuchenius, Phytopatholoog aan het Besoekisch Proef- 
station te Dyember, Fava. (1910—11). 


LIJST DER LEDEN ENZ. LIII 


‘B. H. Klijnstra, Bentinckstraat 164, te ’s-Gravenhage. — 
Coleoptera, voorn. Caraboïdea. (1902—1903). 

Dr. J. C. Koningsberger, Directeur van ’s Lands Planten- — 
tuin te Buitenzorg, Fava. (1895—96). 

H. J. H. Latiers, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool 


* 


te Rolduc, Kerkrade. — Coleoptera en Lepidoptera. 
(1893—94). 

S. Leefmans, Entomoloog aan ’s Lands Plantentuin te Buz- 
tenzorg, Fava. — Algemeene Entomologie. (1911—12). 


C. van Leijden, Biolog. Student, van der Duijnstraat 1, te 
Utrecht. — Lepidoptera. (1915—16). 

Dr. Th. W. van Lidth de Jeude, Conservator bij ’s Rijks 
Museum van Natuurlijke Historie. Boommarkt te Leiden. — 
Anatomie der Insecten. (1883—84). 

*J. Lindemans, Lange Warande 55a, te Rotterdam. — Lepi- 
doptera. (IQ0I1—1902). 

Dr. J. C. C. Loman, Leeraar aan het Gymnasium, Roelof 
Hartstraat 121, te Amsterdam. — Opilionidae. (1886 — 87). 

Dr. H. J. Lycklama a Nyeholt, Oranje-Singel 62, te Nijmegen. 
— Lepidoptera. (1896—97). 

“Dr. T. Lycklama à Nyeholt, Zelöndaal, St. Anna, te Nijmegen. 
— Lepidoptera. (1888 — 89). 

*Dr. D. Mac Gillavry, 7. W. Brouwersplein 9, te Amsterdam. 
— Coleoptera en Rhynchota, (1898—g9). 

“Dr, J. G. de Man, te Yerseke. — Crustacea. (1868 —69). 

Dr. J. C. H. de Meijere, Buitengewoon Hoogleeraar aan de 
Universiteit en Conservator der entomologische en ethnogra- 
phische Musea van het Kon. Zoöl. Genootschap „Natura 
Artis Magistra”, Oosterpark 68, te Amsterdam. — Diptera. 
(1888—89). 

Dr. G. A. F. Molengraaff, Hoogleeraar aan de Technische 
Hoogeschool te Delft, Voorstraat 60, te Delft. (1877—78). 

A. Mos, Utrechtsche straat, te Arnhem. (1900—1901). 

*De Nederl. Heide-Maatschappij, te Arnhem. (1903— 1904). 

*J. R. H. Neervoort van de Poll, Huize Beukenstein, te Rijsen- 
burg (prov. Utrecht). — Coleoptera. (1883—84). 

Dr. H. F. Nierstrasz, Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit te 
Utrecht. — Coleoptera. (1909 — 1910). 

Mr. C. van Nievelt, te 7Z7e/. — Coleoptera. (1908 —1909). 


LIV LIJST: DER LEDEN ENZ. 


Dr. E. D. van Oort, Directeur van 's Rijks Museum v. Natuurlijke 
Historie, Zoeterwoudsche Singel 1, te Leiden. (1915—16). 
“Dr. A. C. Oudemans, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, 
Boulevard 85, te Arnhem. — Acari, Chernetidae, Pulicidae 

(1878—79). 

Dr. J. Th. Oudemans. Huize Schovenhorst’ bij Putten, 
(Veluwe). — Macrolepidoptera, Hymenoptera, Thysanura 
en Collembola. (1880—81). 

C. van Overeem, Biol. Student, S/yfstraat 36, te Weesp. 
(IQI4— IS). 

J. Pantel, Mazson d’Etudes, te Gemert. — Anat. en Biol. der 
Ins. Cytol. (1911—12). 

A. A. van Pelt Lechner, Velperweg 79, te Arnhem. — Alge- 

- meene Entomologie. (1892—93). 

*Mr. M. C. Piepers, Oud-Vicepresident van het Hoog Gerechts- 
hof van Ned. Indië, Aynstraat 3, te ’s-Gravenhage. — 
Lepidoptera. (1870—71). 

M. Pinkhof, Biol. Stud., Fransche Laan 11e, te Amsterdam. — 
Algemeene Bie (T913— 14). 

R. A. Polak, Oetewalerstraat 14, te Amsterdam. (1898-99). 

Dr. J. Prince, St. Annastraat 44, te Nijmegen. — Lepidoptera. 
(1904— 1905). 

Dr. P. H. J. J. Ras, Velperweg 56a, te Arnhem, (1876—77). 

C. Ritsema Cz., Oud-Conservator bij ’s Rijks Museum van Na- 
tuurlijke Historie, Grintweg 891, te Wageningen. — Alge- 
meene Entomologie. (1867—68). 

Dr. J. Ritzema Bos, Hoogleeraar, Directeur van het Instituut 
voor Phytopathologie, te Wageningen. — Oeconomische 
Entomologie (1871—72). 

*Dr. W. Roepke, Directeur van het Proefstation Midden- 
Java, te Salatiga, Fava. (1912—13). . 

Dr. G. Romijn, Inspecteur van de Volksgezondheid, Æznt- 
hamerheide 51, te ’s-Hertogenbosch. Hydrobiologie. (1915— 
1916). 

*G. van Roon, Bergweg 167, te Rotterdam. — Coleoptera. 
(1895 —96). 

Het Rijksmuseum v. Natuurlijke Historie te Leiden. (1915—16). 

Dr. R. H. Saltet, Hoogleeraar aan de Universiteit, Sarphatr- 
kade 14, te Amsterdam. (1832 —83). 


LIJST DER LEDEN ENZ. LV 


M. M. Schepman, Bosch en Duin bij Huis ter Hetde, prov. 
Utrecht — Neuroptera. (1871—72). 

H. Schmitz, S.J., Aloisius-College, te Sittard. — Biologie der 
mieren en mierengasten; Diptera. (1907 — 1908). 

*P. J. M. Schuijt, Burgemeester van Wamel. — Lepidoptera. 
(1890— 91). 

Dr. C. Ph. Sluiter, Hoogleeraar aan de Universiteit, Mzcolaes 
Maesstraat 125, te Amsterdam. (1899-1900). 

*C. A. L. Smits van Burgst, te Gzuneken bij Breda. — Hy- 
menoptera, vooral Ichneumonidae. (T906— 1907). 

*C. Solle, Voorschoterlaan 21, te Rotterdam. — Lepidoptera. 
(1909— 10). 

Dr. A. L. J. Sunier, Kebon Sirik 25, te Weltevreden, Fava. 
(1904— 1905). 

P. Teunissen, Redacteur voor Land- en Tuinbouw van „Het 
Nieuws van den Dag”, Zinnaeusstraat 47a, te Amsterdam. 
— Oeconomische entomologie. (1912—13). 

*M. A. B. Toxopaeus, te Beerta (prov. Groningen). — Lepi- 
doptera. (1917 —18). 

*Mr. D. L. Uyttenboogaart, ‘s-Gravendijkwal 52, te Rotter- 
dam. — Coleoptera. (1894—95). 

*F. T. Valck Lucassen, Huize ,,Sonnevanck’’, te Brummen. — 
Coleoptera. (IQIO—11). 

A. C. Valstar, p.a. den heer Joh. Viveen, Nieuwegracht 85, 
te Utrecht. — Lepidoptera. (1911—12). 

*Dr. H. J. Veth, Sweelinckplein 83, te ’s-Gravenhage. — 
Algemeene Entomologie, vooral Coleoptera. (1864—65). 

*H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, te Apeldoorn. — 
Lepidoptera. (1888—89). 

J. J. de Vos tot Nederveen Cappel, te Padang, Sumatra. 
(1902—1903). 

*Mr. L. H. D. de Vos tot Nederveen Cappel, te Velp. — 
Coleoptera. (1899— 1900). 

*W. Warnsinck, Rijnkade 92, te Arnhem. (1898 —99). 

Dr. Max C. W. Weber, Buitengewoon Hoogleeraar aan de 
Universiteit van Amsterdam, te Eerbeek. (1886—87). 

*P, van der Wiel, MNecolaes Maesstraat 101, te Amsterdam. 
— Coleoptera. (1916—17). 

*C. J. M. Willemse, Arts, te Eygelshoven (Z.-Limb.). (1912—13), 


LVI LIJST DER LEDEN ENZ. 


*J. H. E. Wittpen, Xegulierseracht 53, te Amsterdam. — 
Coleoptera en Lepidoptera. (1915—16). 

"A. J. Zöllner, Zischstraat 51a, te Rotterdam. — Coleoptera. 
(1904—1905). 


BESTUUR. 


President: Dr. J. Th. Oudemans. 
Vice-President: Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. 
Secretaris: R. van Eecke. 

Bibliothecaris: Dr. J. C. H. de Meijere. 
Penningmeester: D. van der Hoop. 

Mr. D. L. Uyttenboogaart. 


COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR HET TIJDSCHRIFT EN 
DE ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 


Dr]. Ih. Oudemans: 
Dry J. 1G. 1. de Merjere. 
Dr. A. C. Oudemans. 


7 Grp ALi AAE CR ARTE ENTRER ee 
x we PA 4 
nie ikt è 


TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


UITGEGEVEN DOOR 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


DR. J. TH. OUDEMANS, Pror. DR. J. C. H. DE MEIJERE 
EN 


DR. A. C. OUDEMANS 


ZESTIGSTE DEEL 
JAARGANG 1917 


EERSTE EN TWEEDE AFLEVERING 
MET 3 PLATEN 


(15 Juli 1917) 
2 conian Insz; 

LS Stt, EN 

* APR17 1919 * 

RS, 

Vv. 


ar; ww 
“onal Muse 


‘S-GRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1917 


Orthoptera Neerlandica. 


AIDE rechtvleugelige insecten van Nederland en 
het aangrenzend gebied, 


door 
C. WILLEMSE, Lid van de Nederl. Entom. Vereen., 


met een voorrede van Dr. D. MAC GILLAVRY. 


Met 80, meerendeels oorspronkelijke afbeeldingen. 


VOORREDE. 


Gaarne voldoe ik aan het verzoek van den heer WILLEMSE 
en schrijf eenige woorden als voorrede voor zijn ,,Orthoptera 
Neerlandica”, waarvan de verschijning reeds in het T. v. E. 
EV py X], werd aangekondigd: In 1907 (Tv. E.,.. Dl, 
p. 129) verscheen de ,,voorloopige lijst der in Nederland 
waargenomen Orthoptera” van de hand van H. W. VAN DER 
WEELE. Deze, te vroeg ontslapen, entomoloog, die zich. 
voornamelijk op de studie der Neuroptera had toegelegd, 
had zich terloops ook over de Nederlandsche Orthoptera 
ontfermd, daar er in ons land geen beoefenaar meer voor 
dit onderdeel der entomologie scheen te zijn. Voor de 
samenstelling van de lijst had hij eenige weinige medewerkers 
verkregen, die nog oud materiaal bezaten of door zijn op- 
wekking er toe gebracht waren ook nieuw materiaal bijeen 
te brengen. Het tweeledig doel was daarbij nieuwe vind- 
plaatsen van de bekende soorten te ontdekken en tevens te 
trachten het aantal soorten voor ons land uit te breiden, 
waarvoor nog ruimschoots gelegenheid bestond. Hoe het 
de andere medewerkers gegaan is, is mij onbekend, maar zelf 
verzamelde ik nog steeds Orthoptera, toen mij het bericht 
van overlijden van VAN DER WEELE bereikte. Het verwerven 


van de Orthoptera uit de collectie VAN DEN BRANDT was 
Tijdschr. v. Entom. LX. I 


D 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


mij aanleiding nu zelf de hand aan den ploeg te slaan en 
te trachten het werk van VAN DER WEELE tenminste tijdelijk 
voort te zetten, waarvoor ik ook medewerking in de „Levende 
Natuur” verzocht. Het resultaat van deze bemoeiingen kon 
ik mededeelen op de vergadering in 1911 te Valkenburg 
(Tvr EA DESEIV pe XLV Ill) en vermelden, dat vanzwee 
der toen besproken drie nieuwe aanwinsten voor ons land, 
WILLEMSE de vinder was. Deze nieuwe medewerker bleek 
al spoedig in staat te zijn de leiding te nemen en kon ik 
mij weder meer wenden tot die insectengroepen, die mij 
reeds van vroeger het meest hadden aangetrokken, verheugd, 
dat de Orthoptera weder een ijverig beoefenaar hadden 
gevonden. y 

Werden door VAN DER WEELE de opgaven, gedaan door 
H. T. FOLMER in de „Levende Natuur”, vierde jaargang, 
gevolgd speciaal wat betreft de soorten uit het grensgebied 
van ons land, in de nu volgende lijsten worden m. i. terecht 
de grenzen verder getrokken. 

Het opgenomen gebied is dat deel van Noord-West-Europa, 
dat begrensd wordt door de lijn gaande van Stettin over de 
Fläming, Harz en West-Thüringen naar Aschaffenburg a/M., 
vervolgens naar Mannheim, Karlsruhe en Nancy en zoo over 
Fontainebleau naar Havre. 

België en Luxemburg vallen aldus geheel binnen het 
behandelde gebied. De overwegingen, die geleid hebben tot 
het trekken van deze grenslijn, zijn van verschillenden aard. 

Ten eerste beschikken de Orthoptera over goede verbrei- 
dingsmiddelen. Vele zijn goede vliegers, niet voor niets 
wordt van #eksprinkhanen gesproken. Het voorkomen van 
soorten ver buiten hun gewone broedgebied is dikwijls waar- 
genomen en het is dus verstandig ook die soorten te behan- 
delen, waarvan de kans bestaat, dat zij ook af en toe in 
ons gebied verschijnen. Voor sommige soorten, ik noem hier 
Kakkerlakken, Diestrammena, Grylliden, komt ook de moge- 
lijkheid van import met scheepsladingen en ingevoerde planten. 

Ten tweede was van Limburg, uitgezonderd het Noorde- 
lijkste puntje, de St. Jansberg met omgeving, niets bekend 
wat de Orthoptera betreft, en alle entomologen weten hoevele 
verrassingen of vooral Zuid-Limburg ons reeds heeft bereid. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 3 


Ten derde: van de dicht om ons land liggende streken 
is slechts weinig bekend, ook buiten Nederland zijn de 
beoefenaars der Orthopterologische wetenschap dun gezaaid. 

De Duitsche en Fransche onderzoekers, die ons het meeste 
licht kunnen geven over de verspreiding der soorten, moet 
men zoeken op de aangegeven grenslijn, zooals uit de 
gedetailleerde vindplaatsen en uit de literatuuropgave van 
zelf zal blijken. 

Al zal men dus vele soorten behandeld vinden, waarvan 
het niet zeer waarschijnlijk is, dat zij spoedig als binnen 
onze grenzen gevangen vermeld zullen worden, de boven- 
genoemde overwegingen gaven den doorslag liever een enkele 
soort te veel dan te weinig te behandelen. 

Aan den schrijver wensch ik toe, dat zijn geschrift er 
toe zal bijdragen, dat meer dan tot nu toe op deze ver- 
waarloosde orde zal worden gelet en dat zijn eigen werk de 
kiem in zich zal blijken te dragen, dat het spoedig voor 
de Nederlandsche fauna onvolledig ‘en verouderd zal zijn. 


Dr. D. MAC GILLAVRY. 


INLEIDING. 


Toen ik eenige jaren geleden, op initiatief van Dr. D. 
MAC GILLAVRY, met de bewerking der Orthoptera van ons 
land begon, stonden mij de woorden nog voor den geest, 
die eens door wijlen den heer J. JASPERS geschreven waren 
bij een artikel over de Odonata in de „Levende Natuur”, 
Deel III, 1898, p. 165, en waarbij hij te kennen gaf, dat 
de meeste verzamelaars zich beperkten tot de kevers of 
vlinders en hij een determinatietabel als een opkomst be- 
schouwde voor een tak van natuurlijke historie. Dat deze 
woorden volkomen gerechtvaardigd waren, zal wel niemand 
betwijfelen. De overige orden konden nooit zooveel belang- 
stelling wekken als bovengenoemden. Wel verschenen er 
af en toe lijsten van de inlandsche soorten, maar afgezien 
van het werk van Mr. S. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN 
over onze Rhynchota en het onvoltooide van F. M. VAN 
DER WULP over onze Diptera, bleef het daarbij. Ik heb 


4 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


gemeend in het belang van de kennis van onze Neder- 
landsche fauna te handelen, met deze arbeid te publiceeren. 
En dit te meer omdat de fauna van ons eigen land voor 
het meerendeel van onze entomologen, de meeste belang- 
stelling heeft en bereikbaar is. 

Een kort overzicht van de Nederlandsche literatuur hier- 
over zal dit nog duidelijker doen uitkomen. 

In 1825 verscheen te Haarlem, naar aanleiding van een 
prijsvraag, uitgeschreven door de Hollandsche Maatschappij 
der Wetenschappen een „Naamlijst van Nederland- 
sche Insecten’, bewerkt door J. A. BENNET en G. VAN 
OLIVIER. Dit was de eerste wetenschappelijke lijst, die 
opgesteld werd en die ons een inzicht gaf in de kennis, 
die toen ter tijd hierover bestond. Uit den aard der zaak 
was deze lijst zeer onvoldoende en bestond ze voor een 
groot gedeelte uit beschrijvingen, overgenomen uit de werken 
van LINNAEUS, FABRICIUS, PANZER, ROESEL, SCHREBER en 
anderen. Bepaalde vindplaatsen, tenminste wat de Orthoptera 
betreft, werden zelden opgegeven en dan gewoonlijk nog 
verkeerd en niet te controleeren. Zoo vindt men b.v. op 
pag. 157 aangegeven, dat Dlatta germanica L. in Gelderland 
op den wilden Pijnboom voorkomt. Dit bewijst wel, dat de 
schrijvers niet veel kennis omtrent dit dier gehad zullen hebben. 

Een tweede lijst verscheen in de „Bouwstoffen voor 
een fauna van Nederland”, bijeenverzameld door 
J. A. HERKLOTS, in October 1859 van de hand van Mr. 
S. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN. 

Deze lijst, die nauwkeurige vindplaatsen opgeeft, vermeldt 
31 soorten (de Dermatoptera niet meegerekend). 

Daarna verschenen er nog af en toe mededeelingen in 
het „Tijdschrift voor Entomologie’’ (DI. 6, 15, 16, 18, 22, 
31, 37, 39, 40 en 41) !) over inlandsche soorten, totdat door 
TIDDO-POLMER in de „Levende Natuur’, Deel IV, Jhr. 1899, 
p. 62, wederom een lijst werd samengesteld, waarbij de 

1) Tijdschr. v. Entom., DI. VI, p. 8. H. WEYENBERGH Jr. Acrydium 
migratorıus in Juli 1859 een Q in een stadstuin te Haarlem. 

T. v. E., DI. XV. Verslag vergad., p. XXVII. Gryllus campestris L., 
domesticus L. en sylvestris L. Cuyck (EVERTS). 


T. v. E., DI. XVI, p. 249. Stenob. bicolor CHARP., eil. Terschelling 
(RITZEMA Bos). 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 5 


oude lijsten werden gecorrigeerd. De verschillende opgaven 
in het Tijdschr. v. Entom. werden door hem echter over 
het hoofd gezien. 

Tengevolge van deze correctie vervielen Blatta pallida 
_STEPH. als synoniem met /apponica L., Stenobothrus aprica- 
rius L., die verkeerd gedetermineerd was, en Tettix Schrankii 
FIEB. als synon. met bipunctata L. 

Er bij werden gevoegd Stenobothrus rufipes ZETT., Steno- 
bothrus bicolor CHARP. en Pachytylus cinerascens FABR., 
zoodat het totale aantal 31 bleef bedragen. 

In 1907 stelde H. VAN DER WEELE in het Tijds. v. Entom., 
DI. 50 zijn lijst samen en voegde er bij Stenod. apricarius L., 
Stenob. parallelus ZETT. en Xiph. fuscum FABR., zoodat het 
aantal op 34 kwam. 

Ook hij zag de verschillende opgaven uit het Tijdschr. v. 
Entom. over het hoofd. Sinds 1907 verschenen er alleen 
nog maar eenige opgaven in het Tijdschr. v. Entom. !) en 
daarmee is de geheele Nederlandsche literatuur uitgeput. ?) 

Thans bedraagt het aantal soorten 40 en worden er 


T. v. E., DI. XVII, p. XXXI-XXXII. ZpAip. vitium SERV. tusschen 
Ede en Wolfhezen (VAN Rossum). 

T. v. E., DI. XXII, p. XCII. Zctobia ericetorum WESM., Stenobothrus 
bicolor CHARP., Stenobothrus elegans CHARP., eiland Terschelling (VETH), 
blz. 210. Ephip. vitium SERV. tusschen Ede en Wolfhezen (RITZEMA Bos). 

T. v. E., Dl. XXXI, 1887. Verslag vergad. p. XXVII. Stenobothrus 
vagans (SELYS-LONGCHAMPS). 

T. v. E., DI. XXXVII, p. XXI. Æfhip. vitium SERV. Venlo (VAN DEN 
BRANDT) Maastricht? (MAURISSEN) en MEDENBACH DE ROOY (waar?), 
p. XXII, Sept. 1892, verscheidene exempl. tusschen Ede en Wolfhezen 
(VAN ROSSUM), p. XXIII, over levensduur, ei etc. (RITZEMA Bos). 

T. v. E., DI. XXXIX, p.LXXIV. Æfhip. vitium SERV. Tusschen Berg 
en Dal en Groesbeek (VAN ROSSUM). 

T. v. E., DI. XL. Verslag, p. 51. Zphip. vitium SERV., Oct. 1896 
veelvuldig bij Nijmegen, vroeger nooit daar aangetroffen (TER HAAR). 

T. v. E., DI. XLI. Verslag, p. 40. Aiphidium dorsale LATR. 1898 bij 
Diemen (DE MEIJERE). 

1) Tijdschr. v. Entom., DI. LIV, 1911. Verslag, p. XLVII—LI. 

Tv. E, Di. LV, 1912. Verslag, p, LVII. 

T. v. E., DI. LVII, 1914, p. 92. Orthopt. v. Terschelling (Mc. GILL.). 

T. v. E., DI. LIX, 1916. Verslag, p. XVII-XVIII. 

2) Mr. S. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN gaf in zijn Gelede 
Dieren alleen beschrijvingen, geen nieuwe vindplaatsen, terwijl Dr. 
J. TH. OUDEMANS in zijn De Nederlandsche insecten eenige 
nieuwe vindplaatsen opgeeft, die door TIDDO FOLMER verwerkt werden. 


6 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


bijgevoegd Periplaneta australasiae FABR., Chrysochraon dis- 
par HEYER (T.v.E., DI. LIV, Versl., p. XLIX), Stenobothrus 
lineatus PANZ. (T. v. E., DI. LIV, Versl., p.L), — stigmaticus 
RAMB. — vagans FIEB. (T. v. E., DI. XXXI, Versl., p. XXVII), 
Tettix Kraussi SAULCY, Gampsocleis glabra HERBST (T. v. E., 
DI. LIV, Versl., p.LI), Zhamnotrizon cinereum — (T. v. E., DI. 
LV, Versl. p. LVI) en Gryllus bimaculatus DE GEER (T. v. E., 
DI. EIS, -Versl, op. XVM. 

De vervallende soorten zijn: Stenobothrus apricarius L. 
(T. v. E., Dl. LIV, Versl, p. XLIX), Stenobothrus biguttulus L. 
(als soort) en Arphidtum fuscum FABR. 

Dit aantal, dat nog zeker vermeerderd zal worden, is niet 
onbelangrijk, als men het vergelijkt met Belgié, waar 47 
soorten, met Denemarken, waar 31 soorten, en Engeland, 
waar 4I soorten gevonden zijn. Aan het einde van dit werk 
vindt men een algemeen overzicht. 

Teneinde een zoo volledig mogelijk geheel te krijgen, zijn 
alle collecties, die mij bekend waren, aan eene revisie en 
determinatie onderworpen. 

Het zijn de volgende collecties. 

I. Coll. Natura Artis Magistra te Amsterdam. Deze col- 
lectie bevat vooral materiaal verzameld door wijlen den heer 
D. TER HAAR. 

II. De oude collectie van de N. E. V., thans te Wage- 
ningen in ’s Rijks Land-, Tuin- en Boschbouwschool. Deze 
collectie bevat nog materiaal van Mr. S. C. SNELLEN VAN 
VOLLENHOVEN. 

Ill. De collectie van ’s Rijks Museum van Natuurlijke 
Historie te Leiden. 

Deze collectie en collectie No. I vormden de basis voor 
de bijdrage van H. W. VAN DER WEELE. 

IV. De collectie van de Hoogere Burger School te Arnhem. 

Behalve deze collecties, werd ook nog veel materiaal 
verzameld door de heeren W. H. G. VAN DER BEEK, wijlen 
C. J. H. BIERMAN, P. DE BOER, wijlen A. VAN DEN BRANDT, 
A. DE CHAUSSEPIE, J. B. CORPORAAL, Dr. K. W. DAMMERMAN, 
Jhr. Dr. ED. EVERTS, wijlen G.W. GREBNER, wijlen D. TER 
HAAR, Dr. W. HOLLEMAN, Dr. P. N. VAN KAMPEN, H. J. 
KLAASSEN, J. KOORNNEEF, L, E. D. LANGEVELD, S. LEEF- 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 7 


MANS, Dr. D. MAC GILLAVRY, Mr. A. H. MAURISSEN, Prof. 
Dee). G.H. DE.MEIJERE, Dr. A.!C..OUDEMANS, Dr..Ji TH: 
OUDEMANS LR... A. „POLAK, . C..RITSEMA.'Cz.,, Profs (Dr. J: 
RITZEMA Bos, wijlen Dr. A. J. VAN Rossum, M. J. VAN 
SAMBEEK, C. A.L. SMITS VAN BURGST, Dr. A. L. J. SUNIER, 
H. VAN DER VAART, wijlen Dr. H. VAN DER WEELE, P. VAN 
DEN WIEL en anderen. 

Teneinde het overzicht zoo kort en duidelijk mogelijk te 
maken, zijn de namen van de verzamelaars niet telkens 
vermeld achter de vindplaatsen, met uitzondering van de 
zeldzame soorten, 

Volledigheidshalve volge hier een lijst van de verzamelaars, 
die door wijlen den heer S.C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN 
voor zijn overzicht werden vermeld. Het zijn J. BACKER, 
A. A. VAN BEMMELEN, M. BREUKELMAN, W. BUURMAN, C. 
FRANSEN, Dr. C. DE GAVERE, Gebr. DE GRAAF, J. A. HER- 
KLOTS, J.-M. KAKEBEEKE, W. O. KERKHOVEN, Dr. J. R. E. 
VAN LAER, J. W. LODEESEN, R. T. MAITLAND, F. TER MEER, 
Brot. C12, MULDER GAS Speak. SMIT DCI SNELLEN, 
Mr. S. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN, Prof. W. VROLIK, 
Prof. H. WEYENBERGH, Dr. J. WTTEWAAL, F. M. VAN DER 
WULP en Dr. L. TH. ZEEGERS. 


De vindplaatsen zijn voor het gemakkelijke overzicht 
provinciegewijze gerangschikt. De data van vangst zijn 
allen verwerkt in de opgave van de maanden, waarin de 
imago gevonden kan worden, die bij iedere soort vermeld 
zijn. Deze data gelden derhalve uitsluitend voor ons land. 
Ook is bij sommige soorten verwezen naar de goede afbeel- 
dingen, die men in de Nederlandsche literatuur kan vinden. 
De tusschen haakjes vermelde nummers achter de auteurs- 
namen verwijzen naar het desbetreffende nummer in het 
literatuuroverzicht. 

Wat de nomenclatuur betreft, zoo is zooveel mogelijk de 
oude, reeds ingeburgerde nomenclatuur van BRUNNER V. 
WATTENWYL gevolgd. Hier en daar moest er echter, ten- 
gevolge van de nieuwere inzichten, van afgeweken worden. 
De nieuwste nomenclatuur (KIRBY, BOLIVAR) is echter bij 
iedere soort vermeld. 


8 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Tenslotte nog een enkel woord over het conserveeren. 
Bij dieren met een niet al te dunne chitinehuid, is de droge 
conservatie, op de manier van kevers, aan te raden. De 
speld steke men door den rechter voorvleugel, niet door het 
halsschild, omdat dit voor de determinatie van zeer veel 
belang is. Bij grootere dieren doet men goed de ingewanden, 
door een zijdelingsche incisie in het abdomen, waarbij echter 
de laatste 4 achterlijfsegmenten gespaard moeten worden, 
te verwijderen en daarna het abdomen met een watje op te 
vullen. Hoe sneller ze drogen, hoe beter. 

Voor de larven en die welke een dunne chitinehuid hebben, 
is een conservatie op 100 d. gedest. water, 30—50 deelen 
abs. alcohol + 1 d. formaline, het meest doelmatige. 

Het is mij een behoefte, mijn hartelijken dank te betuigen 
voor de zeldzame welwillendheid, waarmede de heeren 
Directeuren der Musea en de heeren verzamelaars mij hun 
materiaal ter onderzoek hebben afgestaan. Zonder hun 
zeer gewaardeerde hulp zou deze arbeid veel minder uit- 
gebreid zijn en veel onvollediger wezen. Hen allen mijn 
hartelijken dank en vooral aan mijn vriend Dr. D. MAC 
GILLAVRY, die het leeuwenaandeel van dezen arbeid verricht 
heeft en den grondslag heeft gelegd, waarop ik verder voort 
kon bouwen. Aan hem vooral geldt mijn dank. 

Overtuigd van de vele gebreken en onvolledigheden, die 
dezen arbeid aankleven, hoop ik, dat gegronde op- en aan- 
merkingen mij niet zullen gespaard worden. 

Ik hoop, dat menige natuurvriend en verzamelaar zich nu 
tot deze, tot nu toe verwaarloosde, orde mag aangetrokken 
voelen en dan zal ik mij voldoende beloond achten voor den 
hieraan besteden tijd en arbeid. 


Eygelshoven (Limb.), Nov. 1916. C. WILLEMSE. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 9 


OVERZICHT DER LITERATUUR. 1) 


I. A. Acloque. Faune de France. Orthoptères, Nevro- 
peeres, etc. 
Paris. Biaglilme re cet Fils. 189% 
2. N. v. Adelung. Eine neue ZEctobta, E. duskei, n. sp. (Ortho- 
piera, Blattodea) vom Bogdo, sowie einige 
Bemerkungen über russische Varietäten 


der £. perspicillaris HERBST (Lvida FABR.). 


ÉtomaemSoctenmtom- Roissteae. NE: 
XXXVII, 1904, p. 127. 


Be » Verzeichnis der von M. Th. Kalischewsky 
im Jahre 1905 in Abchasien gesammelten 
Orthopteren. 


Anny News Zool Acad. Imp. Sc. St 
Pétersbourg. XII. 1907, p. 119. Russisch. . 


A. » Synopsis praecursoria specierum Eurasiati- 
carum generis Gampsoclets FIEB.(Orthoptera, 
Phasgonurodea, Decticidae). 


Memoir. of the Novorussian Natural 
Elr'sit. (Sides) Oldess.a, vol. XXXI 1907. 
Russisch. Referaat van Dr. MALC. BURR in 
Ent. Rec. a. Journ. of Variat. vol. 20. 1908. 


Bi > Ueber die Arten der Gattung Gampsocleis 
FIEB. 


Bulls Acad: Img. id. Sc. de St. Péters- 
bourg. 1909. Russisch. 


6. J. D. Alfken. Verzeichnis der bei Bremen und Umgebung 
aufgefundenen Geradflügler. 


Abh. naturw. Verein. Bremen. Bd. 
18. 1905. 


7. Audinet-Serville. Histoire naturelle des insectes Orthopteres. 
Paris—Roret 1839. 
8. Chr. Aurivillius. Svensk insektfauna. 2. Rätvingar, Or- 
thoptera. 
Ent. Tidskr. Stockholm 1901. 
9. J. Azam. Liste der Orthopteres des Hautes et Basses- 
Alpes. 


Amn: del Soc. entom. de France 
vol. LXII, 1893, p. 185. 


1) Dit overzicht omvat alle, aan mij bekend geworden, literatuur, 
ons land en zijn aangrenzend gebied betreffend. Tevens alle werken of 
artikelen, waarin de soort of hare variaties etc. beschreven zijn. 


IO 


Io. J. Azam. 


INS 


12. 


13. J. Azam et A. 


14. 


ae 


16. Dr. C. Bamps. 


17. 


(Go 


W. Baer. 


» 


> 


WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Notes orthopterologiques: Sur le genre 


Barbitistes CHARP. — Tetrix de la Faune 
Francaise. 
Bull tSoctdSc'et lat t., desnbasısıes- 
Alpes. 1894. 


Catalogue synonymique et systematique 
des Orthoptères de France. 

Miscell. entom. IX, Igor. 
Stenobothrus pullus PHIL. nouveau pour la 
faune francaise (Orth.). 

Bull. Soc./entom. de France. Oct. 1907. 
Finot. Catalogue des Insectes Orthoptères 
observés jusqu'a ce jour dans le Var et 
les Alpes-maritimes. 

Draguignan 1888. 

Zur Orthopterenfauna der preussischen 
Oberlausitz. 
A bh Naturf.,Ges. Görlitz. Bd 2% 
1904, p. 123. 
Bemerkungen über Barbitistes constrictus 
BR. und Zeptophyes albovittata KOLLAR. 
Zeitsch, f. wiss. Ins. biol. Bd. V, 1909, 
p. 136. 
Note sur la découverte a Lanklaer (cam- 
pine limbourgeoise) du Gampsocleis glabra 
HERBST, Orthoptère nouveau pour la 
Belgique. 

Compt. Rend. Soc: Ent. Belg. 7888 
Faune des insectes de l’ordre des Ortho- 
pteres de la Province de Limbourg, conte- 
nant la liste de toutes les especes belges, 
avec des tableaux analytiques pour arriver 


à leur détermination. 


Ball. Soc’meloph. Hasselt Edu We 
Klock. 1889. 
De tabellen zijn van weinig waarde. 


18. A. Bellevoye. Catalogue des Orthoptéres des environs 


19. 


de Reims. 


Bull. Soc. d'étude d. Scienc. natur. 
de Reims. Il. 1893. 


Supplement au catalogue des Orthoptères 
des environs de Reims, 
Ibid, X, 1901. 


20. 


21. 


22. 


23. 


24. 


25, 


28. 


29. 


30. 


or 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. ET 


A. Bellevoye. La Mante religieuse en 1899. 
| Feuil. d.j. Natur. Année 30, 1900, p. 51. 
J. A. Bennet en G. van Olivier. Naamlijst van Nederland- 
sche Insecten. (Naaml. d. Nederl. dieren, 


LU): 
de Verhand Holl; Mij. Wet. Ta XIV, 
1825. : 
Dr. Ph. Bertkau. Ueber den Tonapparat von Ephippigera 
vitium. 
Verhan dl do Nar,bist. Ver. de pres. 
Rheink nm Westf. Abt. Zool. Ihr. 36, 
1879, p. 269. 
Em. Blanchard. Cuvier, Regne animal. Les insectes. 
Malta ir 


Paris Masson 1849. 
C. H. Bohemann. Tva nya svenska Gryllus-arter. 


Ofvers K. Vetenskap. Akad. För- 
handl. 1846, p. 80. 


Ignacio Bolivar. Sinopsis de los Orthopteros de Espana 
y Portugal. 
Madrid 1876—78. 
» Catalogus orthopterorum Europae et con- 
finium. 


Aiki oLacsioics E. span. de Hist Nat. 
Pa VI. FS 7 oy p45: 


> Essai sur les Acridiens de la tribu des 
Tettigides. 


Ante slan Su. sentom. de Beleg: 
T: XXXI, 1887, p. 175. 


£ 


» Especies nuevos ó criticas de Ortópteros. 


Ann. dla Soc Espan. de Hist, Nat. 
T. XVI, 1887. 


» Ad cognitionem Orthopterum Europae et 
confinium. II. Sobre el genéro Locusta 
de Geer. 

Ibid. T. XXII, 1893. 

> Catalogo sinoptico de los Ortopteros de 

la Fauna Iberica. 


Annaes de Sciencias naturaes Porto 
IV, V, 1897, 1898. 


> Orthopteres du voyage de M. Martinez 
Escalera dans l’Asie Mineure. 


Aan, dil Soc. entom. de Belgique. 
T, XLIII, 1899, 


32. 


Sok 


34. 


35. 


36. 


40. 


ATC 


42. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


J. B. v. Borck. Skandinaviens Rätvingade Insekters Na- 
tural-Historia. 
Nat Eerste humid 11546; 
A. de Bormans. Revision der types contenus dans la 
collection d’Orthoptères de Brisont de 
Barneville. 


Ann d= ivSoc, entom. de Biel eames 
T. XXIV, 1880. 


L. A. G. Bosc d’Antic. Observations sur l’Acheta sylvestris 
et Locusta punctatissima. 


Actes Soe, di Hist Nat. Paris 179271 
Bart. AD 446 


C. A. Briggs. Panchlora Madetrae FAB. 
The Entomol. vol. 29, 1896, p. 169. 
L. Brisont de Barneville. Catalogue des Acrididés qui se 
trouvent aux environs de Paris. 


Ann.d. la Soc Ent de Erance. sense. 
ANT 848 ps ALT. 


> Suppléments au Catalogue des Acrididés. 
Ibid. T. VII, 1849, p. LXXX. 

» Notes sur les Orthopteres de la France. 
[bids TIM regni p.EXXXY RGM 

» Notes sur Acinipe quadridentata et Blatta 

Nicaeensis. 

Ibid. T. X, 1852, p. LXVII. 

> Note sur plusieurs Orthopteres intéressants 


des environs de Paris. 
Kd 1.07 Sers. SEB np. dU 
> Note sur l’Acridium petraeum. 
Ibid., Serie 3, T. III, 1855, p. CXIV. 

Dr. P. Brohmer. Fauna von Deutschland. Insecta. 2. 
Ordn. Orthoptera bearb. von Dr. C. FR. 
ROEWER. 

Leipzig. Verlag Quelle & Meyer 1914. 
Zeer onvolledig en onvoldoende. Zoo zijn 
b.v. Zphippisera, Leptophys, Gampsocleis 
heelemaal vergeten. Eveneens Zpacromta, 
Stetophyma, Parapleurus, Sphingonotus, 
Bryodema, Acrotylus, Pezotettix, Acridium !! 
Ook de determinatie-tabellen laten zeer 
veel te wenschen over. 


43: 


44. 


45. 


46. 


47. 


43. 


49. 


50. 


Bi 


52. 


53. 


54. 


55: 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 13 


A. Brullé, Histoire naturelle des Insectes. T. IX. 
Orthoptères et Hemiptères. 
Paris 1835: 
C. Brunner von Wattenwyl. Die morphologische Bedeu- 
tung der Segmente bei den Orthopteren. 


Hes ts chiite z oo lMboita nt Ges: 
Wien. 1876. 


» Prodromus der europäischen Orthopteren. 
Leipzig. W. ENGELMANN, 1882. 
» Monographie der Stenopelmatiden und 
Gryllacriden. 


Wierh: ARNE ziolo.l. botiGés. Wien, 
Bd. 33. 1888. 


> Revision du Systeme des Orthoptères. 
Estrat. dagli An.d. Mus: civico d. 
Storia nat. di Genova. Ser. 2, vol. XIII 
[XXXIII], 1892, 1893. 
H. Burmeister. Handbuch der Entomologie, Bd. II 
Ber hin! 1839: 


‘> Audinet-Serville’s Histoire naturelle des 
Orthoptères, verglichen mit H. Burmeister’s 
Handb. d. Entom. etc. 
Giemniani Zients chi % Entom. TIL 
1840, p. I. 
Burr. — Zie Malcolm Burr. 


Herbert Campion. Notes on British occurences of Metrzo- 
piera (Platyclets) Roeselit HAGENB. 
The ant o mols, vol. 45, 1912, p. 117. 
> Further notes on Metrioptera Roeselit (Orth.). 
Ibid. vwol. 046; ‘1913. 
A. P. di Cesnola. Preliminary note on the protective 
value of colour in Mantis religiosa. 


Biometrika, vol. III, 1904. 
Recensie: Zeits. f. wis. Ins. biol. 1907, p. 99. 


T. de Charpentier. Horae entomologicae, adj. Tab. IX. 
Vratislaviae 1825. 
> Beiträge zur Synonymik einiger Orthopteren 
und Neuropteren. 
Genmar, Zeitschy-f entom. 1839. 1. 
| p. 371. 
> Einige Bemerkungen die Orthopteren be- 
treffend, etc. 
Ibid. II, 1841, p. 283. 


59. 


60. 


61. 


65. 


66. 


68. 


69. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


F. de Charpentier. Orthoptera descripta et depicta. 
Lipsiae 1841—’45. 
L. Chopard. Une variété nouvelle d’ Oedipoda coeru 
lescens L. (Orth. Locustidae). 
Bull:>Socrtent. de France TOL pO 
C. Cornelius. Beiträge zur näheren Kenntniss der Perz- 
Planeta orientalis. 


Bericht über die Realschule in 
Elberfeld 1353. 


J. Curtis. British Entomology. Vol. I—XVI. 
London 1823—’4o. 
C. W. Dale. Our British Orthoptera. 


Young Naturalist. Vol. VII, p. 84. 
1886, p. 237. 


> Catalogue of British Orthoptera, Nevroptera 
and Trichoptera. Revised and corrected. 
Colchester W. H. Harwood and Son, 
1907. 
De Geer. — Zie Geer. 
C. Della Torre. Gryllotalpa vulgaris LATR. 
Bull. Agric. 1890. 
La Periplaneta orientalis L. 
Ibid. 1891. 
L. Demaison. Apercu de la Faune des environs de Reims. 
Congr d'PASS0C ip. WA vant: Seiene 
1907. 

A. G. Desmarest. Faune francaise on histoire naturelle, 
générale et particuliere des animaux, qui 
se trouvent en France. Orthoptères. 

Paris 1820—’3o. 

L. Döderlein. Ueber die im Elsass einheimischen Heu- 

| schrecken. 


Mitteil. der Philomat. Gesellsch. 
in Els, Lothar Strassburenior: 


J. Dominique. Catalogue des Orthopteres de la Loire- 
Inferieure. | 


Bull. Soc. d. Scienc. natur. de l’Quest 
de La ran ce. stel 1893. 


> Additions et Annotations au catalogue 
des Orthoptères de la Loire-Inferieure. 
EDI di Rena TOO 
> Sur le developpement des ailes dans le 
genre Memobius. — 
Ibid. BE: DG PR 265..7899. 


Ho; 


VALE 


73- 


74. 


75: 


76. 


77. 


78. 


79. 


80. 


SI. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. I5 


H. Donisthorpe. Myrmecophilous Orthoptera. 


Edw. Donovan. 


E. Doudou. 


M. Dubois. 


R. Ebner. 


H. L. Elditt. 


E. Eversmann. 


J. H. Fabre. 


The Entom. Rec. and Journ. of Var. 
vol. 12, 1900, p. 162. 


The natural history of British Insects 
etc. T. I—XVI. 
London 1792—1813. 
Les phénomènes d’homochromisme, d’au- 
totomie et de mimétisme observés sur 
l’Oedipoda coerulescens vivant sur les terrils 
des environs de Seraing-sur-Meuse (Bel- 
gique). 
Ann. Acad. Mac. 1906. 
Materiaux pour le catalogue des Ortho- 
ptères de la France. 
Bull. Soc. Linn. du Nord de la France 
1890, p. 215. 
Materiaux pour le catalogue des Ortho- 
ptères de la Somme. 
Ibid. Mem. 1890. 
Die Orthopterenfauna der Umgebung von 
Guntramsdorf in Nieder-österreich. 
Mitt endlaud:e nr tus wist Vaer, am der 
Univ. Wien. Jhr. VIII, 1970. 
Eine für Österreich neue Orthopterenform 
(Acrydium bipunctatum L.var.eaplicatum m.). 
Wiener entom. Zeit., Bd. XXIX, 1910, 
p- 314. 
Myrmecophila acervorum PANZ., ein für 
die preussische Insektenfauna neues Thier. 


Schr.) di Phiyss dkol. Ges. Königsberg, 
Jhr. 3, 1862. 


Additamenta quaedam levia ad Fischeri 
d. Waldh. Orthoptera rossica. 
Moscou 1848. 
Orthoptera et Cicadae Volgo-Uralensia. 


Bull do lS ee dam pds Natural. de 
Moscou. T. XXXII, 1859. 


Souvenirs entomologiques. Etudes sur 


instinct et les moeurs des Insectes. 
Paris 1890—1909. 


J. Chr. Fabricius. Systema Entomologiae. 


Elensbrursgset. Lipsiae 1775. 


16 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


82. J. Chr. Fabricus. Entomologia systematica emendata et 


83. » 


84. > 


85. Fr. X. Fieber. 


86. > 
87. » 
88. » 
89. » 


go. Joh. Fiebig. 


QI. A. Finot. 


92. » 
93. > 
94. > 
95. > 


96. H. Fischer. 


aucta T. II. Orthoptera. 
Hafniae 1793. 
Species Insectorum exhibentes eorum diffe- 
rentias specificas etc. 
Hamburgi et Kiloni 1781. 
Mantissa Insectorum sistens eorum species 
nuper detectas, etc. 
Hoa ini arene. 
Entomologische Monographien. 
Prag 1844. 
Classification der europäischen Orthopteren. : 


Abh. d. K. Böhm. Ges. der Wissensch. 
Prag. 1845. 


Synopsis der europäischen Orthopteren, etc. 
L'otors.” hr. II, 18532 °P. rag 1854 
Ergänzungsblätter zur Synopse der euro- 
päischen Orthopteren. 
L 08.05.27, IV 1864.27. V, 2865. 
Beiträge zur Orthopterenkenntniss. 
Wien. entom. Momatsehrıtt? Tv 


1861, p. 193. 
Beschreibung des Sattelträgers (Gryllus 
ephippiger). 


Schritt. ds Berlın. Geiss natumtk: 
Freunde Bd: 1784, p. 260. 


Les Orthoptères de la France. 

Paris Deyrolle 1883. 

Nouveau catalogue des Orthoptères de la 
France. 

Revue d. la Soc. Ent. de France 1884. 
Faune de la France. — Insectes Ortho- 
Preres, NEE: 

Soter td edat se lemtitf..Parıs 019925 


. Faune de l’Algerie et de la Tunisie. Insectes 


Orthoptères. 


Annal dla ‘Soc entom de France 
1895, 1896. 


Sur le genre Acridium. 

Ibid. vol. LXXVI, 1907. 
Beitrage zur Geschichte des Orthopteren- 
Studiums. 

Sitie titim:) EN EMZ et 1849. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 17 


97. H. Fischer. Beiträge zur Insecten-Fauna Freiburg im 
Breisgau, Orthopteren. 
Mannh. MerjfürNaturkr pars bem 
I5, 1849, p. 44, 16, 1850. 
98. » Orthoptera europaea. 
Lipsiae—Parisiis 1853—54. 
99. G. Fischer de Waldheim. Entomographie de la Russie. 
T. IV. Orthoptères de la Russie. 
(Separ. Orthoptera Imperii Rossici 1846). 
Moscou 1846. 
100. Tiddo Folmer. Orthoptera Neerlandica. 
De Levende Natuur. Jhr. IV, 1890. 


101. A. Friren. La Mante a Metz en 1904. 
Pie miplodeneqmn: Natur Serie IV, Jhr. 35, 
1904, p. 45. 


102. E. Frey-Gessner. Orthopterologisches. 


Mitth. d Schweiz. entom. Ges., Bd. 
EV S72. 9.17: 


103. W. Frogatt. Domestic insects: cockroaches (Blattidae). 
Agr. gazette N. S. Wales misc. publ. 
No. 980, 1906. 
Recensie: Zeits. f. wis. Ins. biol. 1907, p. 136. 
104. C, Fröhlich. Ueber das Vorkommen von Pachytylus 
cinerascens FIEB. und anderer Insekten bei 
Kahl am Main. 


Berlin. entom- Zeitschr... Bd XLVI 
Jhr. 1903, p. 146. 


105. » Die. Odonaten und Orthopteren Deutsch- 
lands mit besonderer Beriicksichtigung der 
bei Aschaffenburg vorkommenden Arten. 

Jena. Verlag Fischer 1903. 
106. J. C. Fuessly. Verzeichniss der schweizerischen Insecten. 
Zus3chr1775. 

107. Charles Geer.') Mémoire pour servir à l’histoire des 

Insectes. T. I—VII. Vol. III. Orthopteres. 
Stockholm 1773. 

108. > Abhandlungen zur Geschichte der Insecten. 

Uebersetzt und mit Anmerkungen versehen 


von’ J. A.“E. Gorrze. Bd. IU. 
Nurnberg 1780. 


1) Gewoonlijk wordt DE GEER of DEGEER geschreven. Dit is echter 
minder juist. Zijn naam was GEER. 


2 


112. 


193. 


114. 


115. 


116. 


Vu: 


118. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Ludwig Geisenheyner. Die Sattelschrecke bei Kreuznach. 
Zool. Beob. Frankf. a/M. 47. 1906. 


Genera Insectorum. Publ. par P. WIJTSMAN. Orthoptères 


19 fascic. par diverses auteurs. 
Bruxelles 1903—1916. 


E. L. Geoffroy. Histoire abrégée des Insectes, qui se 


trouvent aux environs de Paris etc. Vol.I, II. 
Paris 1762—64. 


E. F. Germar. Fauna insectorum Europae. Fasc. II — 


XXIV. 
Ea ares 18172 


A. Gerstaecker. Die Wanderheuschrecke (Oedipoda mi- 


gratoria L.). 

Berlin 1876. 
Volgens Prof. NAP. KHEIL werd door 
GERSTAECKER bedoeld Acrid. cinerascens, 
maar abusievelijk onder den naam Oedipoda 
migratoria beschreven en afgebeeld. 
(Entom. Rundschau Jhr. 26, 1909, p. 90). 


Frh. H. v. Geyr von Schweppenberg. Zphzppigera ephippi- 


Alfred Giard. 


gera F. und Æresus niger Petagna am 
Mittelrhein. 

Zool. Beobacht. Frankf. a/M. 48, 1907. 
Sur les ravages d’un Orthoptère indigène 
Parapleurus alliaceus. 

Lies Natur aliste> lx. 1888,.0:.203 
Sur quelques Orthoptères (Pezotettix, Ana- 
lota, Stenobothrus, Gomphocerus). Répartition 
géographique en France. 


Bulls Soca entom. deo hance: edged 
7893,5p: CECV: 


Observation sur la note de M. HOULBERT ; 
capture d' /sophya pyrenaea LEW. aux en- 
virons de Sens. 

Ibid: TEX Toor py 28. 
La périodicité des invasions d’Acridiens 
(Caloptenus italicus L.) et la lutte préven- 


tive contre ces Orthoptères. 


Compt.Rend. Soc de. Biol eur 
1901, p. 671. 


119: 


I 20. 


I21I. 


122. 


EIER 


124. 


025. 


126. 


129. 


130. 


Lon 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 19 


Alfred Giard. Observations sur le Panchlora maderae. 
La viviparité chez les Blattes. 


Bull. Soc. entom. de France. TLXXII, 
1903, p. 168. 


A. Giardina. Sul nido della Mantis religiosa. 
Naturalista Siciliano 1898. 
M. Girard. Traité élémentaire d’Entomologie. T. II. 
Orthopteres—Neuropteres. 
Paris 1876. 
Arsène Girault. Standards of the number of eggs laid 
byednsects. me 
Entom. News XXII, p. 14—15. 
Recens. Deuts. Entom. Nation. Bibl. Jhr. I, 1910. 
J. A, E. Goeze. Entomol. Beyträge zu des Ritter von 
Linné zwölften Ausgabe des Natursystems. 
Meipz nern 77: 
J. Goedaerdt. Metamorphosis naturalis, ofte Historische 
beschrijvinge, etc. 
Medioburgi 1662—67. 
Fr. Goldfuss. Symbolae ad Orthopterorum quorundam 
oeconomiam. 
Divsis, Bromma ey 1843, 
Vitus Graber. Die Orthopteren Tirols mit besond. etc. 


Verh. d. K. K. zool. bot. Gess. Wien, 
Bd. XVII, 1867, p. 251. 


W. de Haan. Bijdragen tot de kennis der Orthoptera. 


Verhand. over de natuurl. Geschie- 
denis der Nederl. Overzeesche Be- 
zittingen. 1842: 


J. J. Hagenbach. Symbola faunae insectorum Helvétiae. 
Basileae 1822. 


Carl A. Hansson. Anteckningar om norra Bohusläus 


ràtvingar. 
Ofversigt kongl Vetensk. Akad. 
No. 7, 1882. 
» Spridda anteckningar om skandinaviska 
ratvingar. 


Entom. Tidskrift. Stockh. 1902, p. 29. 
W. H. Harwood. Macropterous variety of <AXzphidium 


dorsale LATR. 


Entom Ree..a. Journ. of Var. „XII, 
1900, p. 128. 


20 


192, 


Tage 


134. 


139. 


140. 


I4I. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Haury und Nickerl. Catalogus insectorum faunae bo- 
hemicae VII Geradflügler. 


Gesellsch eh y:51 katie ea 
Böhmen 1905. 


B. Hay. Öfversigt af Skandinaviens Orthopterer 
jemte beskrifningar. 


Bih. K. Sv. Vet. Akad. Handl. T. XIV, 
Afd. IV, No. 2, 1888. 


> Tvenne for Skandinaviens fauna nya Acri- 
diodea. 
Entom. Tidskrift, Jhr. XXVIII, 1907, 
ZI 
» Ueber Tetrix Krausst SAULCY. 
Wien. Ent. Zeitung. Jhr, XXVII10908 
> Ueber Acrydium albomarginatum DE GEER. 
Ibid: Jhr. XXIX} 1060, p:-47: 
» Om de svenska formerna af slaktet Tetrix 
Latreille. 


Entom.’Tidskritt., Jhr. XXX, 1909: 


Dit artikel werd door PAUL BERENGUIER 
vertaald en tevens voorzien van een tabel 
der Fransche Z7effza-soorten in het Bull. 
d. ;1.”“Soc.” de Etude?! Sc. Natur Nimes 
XXXVII, 1909, p. 44—79.. De juiste titel 
is mij niet bekend. 


Ph. Heineken. Die freie Hansestadt Bremen in topo- 
graphischer, medicinischer und naturhis- 
torischer Hinsicht. 

Bremen 1837, p. 152. Hierin bevindt zich 
een lijst van 23 bij Bremen voorkomende 
Orthoptera. 

L. Held. Einige Mittheilungen über die Lebensweise 

der Gottesanbeterin, Mantis religiosa. 
Societas entomol. 1893. 


x 


J. Fr. Herbst. Verzeichniss meiner Insectensammlung. 


KulessIy: Arch.rder Insecetengesch 
ZarichtunmdMWintenthutrnr786: 


C. 0. Herman. Die Dermapteren und Orthopteren 


Siebenburgens. 


Viewh.s Si eible Mb Ver f. Nialtumweasexds 
1071, D: 34: 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 21 


142. C. 0. Herman. Die Decticiden der Brunner von Wat- 
tenwyls’schen Sammlung. 


Mer ham dilinrda KuK zool Mbo Etes: 
Wien. Bd. XXIV, 1874. 


143. G. A. W. Herrich-Schäffer. Fortsetzung von Panzer, Faunae 
insectorum Germaniae initia. Heft 111-192. 
Regensburg 1829-44. 
144. > Nomenclator entomologicus. Verzeichniss 
der europ. Insecten. Heft I, II. 
Regensburg 1835—40. 
145. Const. Houlbert. Les Orthoptères des environs de Sens. 
Beuilsdsyenwun,Natur. Ser. Il. Ann. 30, 
1900, p. 77. 
146. » Faune analytique illustrée des Orthoptères 
de France. 
Ibid. 1900. In hoofdzaak een verkleind uit- 
treksel uit het werk van FINOT. 
147. L. 0. Howard. A migration of Cockroaches. 


Insect Life. Vol. VII, 1894. Hierin wordt 
beschreven het trekken van PAyl. germanica 
in zeer groot aantal, van het eene gebouw 
naar een, in de buurt gelegen, gebouw. 


148. H. Karny. Revision der Acrydier von Osterreich- 


Ungarn. 
Wiener Entom. Zeit. Jhr. XXVI, 1907. 
149. » Beiträge zur einheimischen Orthopteren- 
fauna. 


Verhandl. d. K.K. zool. bot. Gesellsch. 
Wien. Bd. LVL: 1907, p. 275: 


150. > Die Orthopterenfauna des Kiistengebietes 
von Oesterreich-Ungarn. 
BertlinEnt: Zeitsich. Bd. 52; 1907. 
151. > Bemerkungen zu dem Linné’schen Gattungs- 
namen Tettigonia. 
Zoolog. Annal. Würzburg 1907. 
152. > Ueber die faunistische Bedeutung flugun- 
fähiger Orthopteren. 


Mitth. Naturwis. Verein. a. d. Univ. 
Weren ssd V; 1907: 


153. > Ueber eine Missbildung des Hinterfliigels 
bei Psophus stridulus. 
SYettın.sEntomsZevt LSV 1907. 
154. » Ueber Tetrix Krauss! SAULCY. 
Wiener Entom. Zeit. Jhr. XXVII, 1908. 


22 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


155. H. Karny. 


156. » 
157. » 
158. » 


159. A. Kelch. 


160. W. F. Kirby. 


Blattaeformia Oothecaria. 
JemaischeDienkschriftenroos. 
Ergebnisse einer Orthopterologischen Ex- 

kursion an der Neusiedler See. 
Wiener ,Kinmyzert. |hr. XXVIL 7908 
Ueber das Schnarren der Heuschrecken. 
Sitett. envomolsZ ert, L.XIX, 1908,,p. nor 
Ueber die Begattung bei Xzphzdzon fuscum. 
Zeit schnee wisise Ins Mil AIA 
1915, p. 344. 
Grundlage zur :Kenntniss der Orthopteren 
Oberschlesiens, etc. 
Gymnasialprogramm. Ratibor 1852. 
A synonymic Catalogue of Orthoptera. 
Vol. I-II. 
London 1904-1910. 


161. G.W. Kirkaldy. On the British and Finnish species of the 


Orthopterous Genus Acrydium GEOFFROY, 
KIRBY (= Zetnz LATR.). 
The Entomologist. Vol. 34, 1901, p.241. 


162. Ludwig Kneissl Die Lautäusserungen der Heuschrecken 


163. Vinc. Kollar. 


164. Kolazy. 


Bayerns. 
Niatur gun de Offenbarunme., Bd 
1900, p. 4I. 


Systematisches Verzeichniss der im Erz- 
herzogthum Oesterreich vorkommenden 


geradflügeligen Insecten. 
Beitr. z. Landesk. Oester. unter der 
Enns: VI: III. Wien: 91833; p: 67: 
Ueber die Nahrung der Gryllotalpa vulgaris L. 


Verh. d. K. K. zool. bot. Gess. Wien. 
Bd. XXT 1877. 


165. F. T. Köppen. Die geographische Verbreitung der 


166. Körte. 


Wanderheuschrecke. 

Got hohe ree Merit thy re re 
Die Strich, Zug- oder Wanderheuschrecke, 
vom Eie an beobachtet. 

Berlin 1828. 
Volgens Dr. W. LA BAUME (175) gaat deze 
verhandeling over Pach, cinerascens en niet 
over migratortus, 


167. 


168. 


170: 


7 Ws 


172. 


173. 


174. 


idle 


176. 


277: 


178. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 23 


Dr. Herm. Krauss. Beitrag zur Orthopterenfauna Tirols 
mit Beschreibung einer neuen Pterolepis. 


Verhandl. d. K. K. zool. bot. Gesell. 
W enw Vol el 27187327228: 


» Beitrige zur Orthopterenkunde. 
Ibid. Vol. XXXVI, 1886, p. 137. 
» Beitrag zur Kenntniss der alpinen Ortho- 
pterenfauna. 


Wiener Entom. Zeit. Jhr. V, 1886, p. 319. 
> Orthopterologische Mitteilungen. 
Deutsch. Entom. Zeitschr. 1909, p. 141. 

Dr. A. H. Krausse. Ueber grüne und braune Individuen 

bei Mantis religiosa L. 
Zeiykscchr.s fo wiss,, Ins bio, Bd. VI 
ps 179.) Bas) VID ‚I917,.p- 780. 
> Caloptenus ttalicus L. und Oedipoda coeru- 
lescens L. Beirrende oder Schreckerzeu- 
gende Farben. 
Ibid. Bd. VII, 1911, p. 92. 

Dr. Th. Kuhlgatz. Bericht über die wissenschaftliche 
Leistungen im Gebiete der Entomologie 
während des Jahres 1898. Il° Hälfte. 
Orthoptera. 

Berlin. Verlag Nicolai 1902. 

G. A. Künstier. Ueber Heuschreckenfrass. 


Verhandl. d. K. K. zool. botan. Ges. 
Wien. Bd. XIV, 1864, p. 769. Handelt 
over de schade, aangericht door Calopt. 
italicus. 


Dr. W. La Baume. Die afrikanischen Wanderheuschrecken. 


Beihefte z. Tropenpflanzer. Bd. XI. 
No. 2, 1910. 


> Orthopterologisches aus West-Preussen. 
Entom. Rundschau, Jh. 28, 1911. 
» Ueber die Ohrwürmer und Geradflügler 
Westpreussens. 


Mitth. a. d Westpr. Prov. Museum. 
Danzig, 1912. 


» Zweiter Beitrag zur Kenntnis der West- 
preussischen Geradfliiglerfauna(Orthoptera). 
Gliederung der Fauna nach Lebensgemein- 


schaften. 
Bericht. des Westpreus. Botan.- 
Zool. Verein. 35. 1912. 


24 


179. 


180. 


181. 


182. 
183. 


184. 


185. 


190. 


191. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Dr. W. La Baume. Beitrag zur Kenntnis der Dermaptera 
und Orthoptera (Ohrwürmer und Gerad- 


flügler) Ost-preussens. 


Schrift tid Esk stok on. WG ESE ng 
zu Königsberg. Pr. Jhr. LUI, 1912.71. 


Aug. Lameere. Quelques Orthoptères de Belgique. 
Ann. ede hemmen tom ol. „die sB els 
gig u ee 44 10900; p--6: 
» Manuel de la Faune de Belgique. T. II, 
Par. 
Bruxelles 1900. 
Onvolledig en onvolkomen. 


H. Landois. Ueber den Tonapparat der Gryllen. 
Zie ntsc hir. tha wu 55.412.010. 1870: 
» Thierstimmen. 
Freiburg 1:48. Verlag Herder 1874: 
R. Lauterborn. Beiträge zur Fauna und Flora des 
Oberrheins und seiner Umgebung. 


Mitter. d Polliehia, Rhein pial 
Ludwigshafen a/R. 1904. 


P. A. Latreille. Histoire naturelle des Crustacés et des 


Insectes. 
Paris 1802—1805. 


» Genera Crustaceorum et Insectorum etc. 
Paris 1806—-1800. 

» Familles naturelles du règne animal, etc. 
Pian se 1825 


Dr. F. Leydig. Beiträge und Bemerkungen zur Wiirttem- 


bergische Fauna. 


Witirtteimb: Jahresber de Verein.t 
vatexl. Nait ur kj 21871, p: 262: 


» Ueber Verbreitung der Thiere im Rhön- 
gebirge und Mainthal, mit Hinblick auf 
Eifel und Rheinthal. 


Verhanidil ds naturhist, Verein id 
pres. Rheinl. a Westfalen sje 
Bo RICO DNA: 


Car. Linnaeus. Fauna Suecica sistens animalia Sueciae 
teentietc., Ed. altera: 
Stockholmiae 1761 (Ed. I 1745). 
» Museum S. M. R. Ludovicae Ulricae Re- 
ginae, etc. 
Holmiae 1764. 


C. WILLEMSE. ORTHOPTERA NEERLANDICA. 25 


192. Car. Linnaeus. Systema Natura etc. 
{ 


193. H. Lucas. 


Holmiae Ed. X. T. III, 1759. 

Holmiae Ed. XII. T. I-II. 1766—67. 

Lipsae Ed. XIII, aucta, reform; Cura 
(CET. Gnielin. Go Tl 77788 2932 


Notice sur Mantis religiosa. 


Atnin. ds vJeasioc entom. der xan ce: 
2. Ser. eave rs5o, , p. LVII. 


194. W. J. Lucas. Periplaneta australasiae and P. americana. 


195. > 
196 » 
197. > 
198. » 
199. > 
200. » 
2017: > 
202 » 
203. > 


204. A. B. Luvoni. 


205. Paul Mabille. 


The Entomologist, vol. 29, 1896, p. 124. 
Mecostethus grossus L. == flavipes GMEL., 
Don., STEPH. = germanicus STOLL. = 
rubripes DE GEER. 

Ibid. vol. 32, 1899. 

The Orthopterous Fauna of the British 
Isles, Belgium and Holland. 
Ibid. vol. 33, 1900. 
Orthoptera in 1905 and 1906. 
Ibid. vol. 40, 1907. 
Catalogue of British Orthoptera. 
Ibid. vol. 40, 1907. 
British Orthoptera in 1909. 
Mayall, spall, Zig 1910: 
Surrey Orthoptera. 

Ib hind evol at Aron: 

British Orthoptera in the Dale collection. 
I. Farwigs, Cockroaches and Crickets. 

The entom. Monthly Magaz.- fort. 
Metrioptera Roeselt. 

The Entomol. vol. 45, 1912, p. 224. 
British short-horned Grasshoppers. 


ProcrotherSouth lon d'A Enrtom: 
and Natur. Hist. Soc. "1914. 


Notes on the Metamorphosis of P%as- 
gonura viridisstma L. (Orth.). 
The Entomol. vol. 47, 1914, p. 99. 
Les Orthopteres des environs de Senlis, 
pres Paris. 


Biurklede Seanerete: d. 1. Soc, emtom. 
de France. 1888, p. LXXII. 


206. Dr. D. Mac Gillavry. De entomologische fauna van het 


eiland Terschelling voor zoover zij tot nu 
toe bekend is. 
ibivdisichin ves Enitomioil, DI. L Vil) 1914, 
p. 89. 


26 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


207. Dr. Malcolm Barr. Orthoptera not yet British. 
The Entomologist vol. XXXI, 1898, 
p. 125. I 
2072: » British Orthoptera. 


Naturalslournal. Hudderstieka 
Ed. The Economic and Educat 
Museum. 1897. 


208. » On the abbrevation of organs of Flight 


in Orthoptera. 


The Entom. Record and Journ. of 
Viale tayo). Nr800 p172: 


209. > Stenobothrus longicornis LATR. and Steno- 
bothrus parallelus LETT. 
Ibid. vol. XI, 1899, p. 244. 


210. > The Orthoptera of the Channel Islands. 
Ibid. vol. XI, 1899, p. 245. 
271% > Notes on the Decticidae with descriptions 


of new species. 
[bid. vol. XI, 1899, p. 295. 
212. > Orthoptera, with special Reference to 
British species. 
Proc. South-Lond. Entom. and Natur. 
Hirst. S 0:C2 1899. 
273. > The Distribution of Orthoptera found in 
Great-Britain. 
The Entom. Record and Journ.of 
Variet. vol. XII, 1900, p. 209. 
214. » On the British Orthoptera in the Hope 
Museum, Oxford. 
Ibid. vol. XII, 1900, p. 97. 


215: > Xiphidium dorsale Latr. var. ? 
Ibid. vol. XII, 1900, p. 129. 
216. > Orthoptera in the Isle of Wight. 
lbid. vol. XV, 1903. 
20): > A few Orthoptera from Switzerland. 
lbid. vol. XV, 1903. 
218. > Synopsis of the Orthoptera of Western- 
Europe. 
Ibid. vol. XV—XXI, 1903—1909. 
210: » The genus Stenobothrus FISCHER. 
Ibid. vol. XVI, 1904, p. 273. 
220. > Orthoptera: Synonymic Note on Tham- 


notrison cinereus GMEL. 
Ibid. vol. XVIII, 1906, 


221. 


222. 


223: 


224. 


225: 


226: 


227. 


230. 


237. 


” €, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 27 


Dr. Malcolm Burr. The Orthoptera of Holland, Belgium 
and England. 
Ibid vol EROS Mp 17. 
A. Martinez y Fernandez-Castillo. Revision y Estudio del 
grupo Calopteni. 


Ann, S:oeneds esp. de Hist. Natu: 
T. XXX, 1902. 


J. Chr. Fr. Markel. Beiträge zur Kenntniss der unter 
Ameisen lebenden Insecten. 
a wee lie, Ve Biakon, Games bell 
1841, p. 203. 
C. Matzdorff. Neuere Arbeiten iiber die Fauna Nord- 
frankreichs. 


Abb Natunwis. Verein. d. Regier. 
bien sE raak fir t “VII 1891. 


Fr. Meinert. Catalogus Orthopterorum Danicorum. De 
danske Insekter af Graeshoppernes Orden. 
Entom. Medd. I, 1887—88. 
Otto Meisner. Die Eichenschrecke. 
Internat. Entomol. Zeitschr., Jhr. 2, 
1908, p. 224. 
Meyer-Dür. Ein Blick über die schweizerische Ortho- 
pterenfauna. 


Denkschriften d. schweiz. naturf. 
Ges. “Ee XVII, 7800. 


Miall and Denny. The structure and life-history of the 
Cockroach (Periplaneta orientalis). An 
introduction to the study of Insects. 

London, 1886. 

E. I. Miller. British Orthoptera. 

The Entomol. vol. XXII, 1889, p. 169. 
De tabellen zijn zeer onvoldoende. Haast 
waardeloos. 


A. L. Montandon. Les Acridiens du Delta du Danube. 


Bulls Sr ao cpdes 3 cue nc Bucarest 
1900. 

Recensie van Dr. MALC. BURR in The Ent. 
Rec. a. Journ. of var. 1900, p. 329. In deze 
verhandeling vindt men o.a. uitvoerige arti- 
kelen over de ontwikkeling etc. van Pach. 
migratorius. 


Claas Mulder. Bijdrage tot de kennis van den veenmol. 


Versl. Meded. Akad. Wetens. Afd. 
Nat. 1858. 


232. 


233: 


241. 


to 
EN 
D 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


N. Nedelkow. Zweiter Beitrag zur entomologischen 


Fauna von Bulgarien. 

Period. Zientsie hr d.bulgarEiter 
Gesellsich..in.Sophia. LXVIII, Jhr. 
XIX, No. 5—6, p. 411. 1907. Bulgaarsch. 

Recensie: Entom. Wochenbl. Jhr. 25, 1908, 
p. 112. In deze recensie zijn de latijnsche 
diagnosen der nieuwe soorten en variëteiten 
overgenomen. 


Rev. P. Long. Navas. Sur quelques Nevroptères et Ortho- 
ptères de Belgique Namurs. 


Revue mensuelle de la Soc. entom. 
Namuroise. Année 6. 1906. 


> Neuropteros y Ortópteros nuevos de Aragon. 


B'olet.di Va, Soc. Aras deste me 
Nat. May 1909. 


H. Ninin. La Mante religieuse (Mantis religiosa L.), 
la division geographique de ses habitats 
en France. 


Bulld SONS valt u ded wscrene 
Matar die Ren misser ges: 


P. Noel. La courtilière, Gryllotalpa vulgaris. 
Le Naturaliste XXXI, 1909. 
Fr. Ocskay de Ocskö. Gryllorum Hungariae indigenorum 
species aliquot. 
Act: Ac. Leon. Car. 1926. TD p 407 
» Orthoptera nova. 
Ibid. vol. XVI, 1832, p. 959. 
Dr. A. C. Oudemans. Mededeelingen over Hymenoptera, 
Gryllidae, Acari en Suctoria. 


Tijdschr. v. Entom. vol. 49. Verslag, 
p. L—LIX, 1906. 


Dr. J. Th. Oudemans. De Nederlandsche Insecten. 
Groningen 1900. 


Pallas. Reisen durch verschiedene Provinzen des 
russischen Reiches in den Jahren 1768—74. 
TI. 


Petersburg 1771—1776. 
Rev. P. J. Pantel. Notes Orthoptérologiques. IV. Sur 
quelques particularités de l’armure des 
pattes et sur l’avortement des ailes dans 


le genre Nemobzus. 


Aina bide, da Soc Esp. de fist, Nae 
T. XXV, 1896, p. 47. 


243. 


246. 


247. 


248. 


249. 


250: 


252. 


ogen 


254. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 29 


Rev. P. J. Pantel. Notes Orthoptérologiques V. 
Ibid. T. XXV, 1896, p. 59. 


G. W. Fr. Panzer. Fauna insectorum Germaniae. Fasc. 
I—CX. 

Nurnberg 1793—1823. 

E. Perris. Notices entomologiques. I. Observations 
sur les manoeuvres de l’Oecanthus pellucens 
(Orthoptères Grylloniens) pour la ponte 
de ses oeufs. 

Ann EPS oce en tem: de, France; 
1869, p. 453. 
Esben Petersen. Mindre Meddelelser: Orthoptera. 


Entom. Meddel. Kjobenhavn 1905, 


p. 380. 
> Notitser om danske Orthopterer og Neuro- 
pterer. 


Ibid. 1906, p. 134. 
» Danmarks Fauna 6. Orentviste, Kaker- 
lakker og Graeshopper (Orthopterer). 
Kjobenhavn. Forlagt G. Gad, 1909. 
A. Rud. Philippi. Orthoptera Berolinensia. 
Diss, inaug. Berolini 1830. 


D. Pierrat. Catalogue des Orthoptères observés en 


Alsace. 
Bull. Soc. Hist. nat. Colmar. 1877—78, 
P- 97- 
A. Pitts-Morse. Researches on North-American Acri- 
diidae. 


Carnegie Instit. Washington 1904. 
Dr. 0. Prochnow. Die Laut-Apparate der Insekten. Ein 
Beitrag zur Zoophysik und Descendenz- 
Theorie. 
BlenliinW1007: 
H. Przibram. Die Lebensgeschichte der Gottesanbeterin. 


Zeiitsichr.e fr wiısisensehn? Ens2.brol: 
Bd. II 1997, pi 717. 


> Aufzucht, Farbwechsel und Regeneration 
unserer europäischen Gottesanbeterin. 


Archiv f. Entwickel. mechanik. d. 
Organ. XXIII, 1907. 


262. 


263. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


J. Pungur et Mocsary. Fauna Regni Hungariae. Neuro- 


ptera—Orthoptera. 


Budapest 1890. 
Recensie: Dr. MALC. BURR in The Ent. Rec. 
a. Journ. of Var. 1900, p. 357. 


Dr. R. Puschnig. Beiträge zur Kenntnis der Orthopteren- 


fauna von Karnten. 


Verhandl. d. K. K. zool, bot. Gesell. 
Wile mr ToMmp er: 


P. Rambur. Faune entomologique de 1’ Andalousie. 

Orthoptères. 
Paris 1838: 

Willy Ramme. Ueber das Vorkommen von Chrysochraon 

dispar HEYER bei Berlin. 
Intern Ent: /Z7ertschra@Gublen roro, 
p. 140. 
> Ein Beitrag zur Kenntnis der Orthopteren- 
Fauna der Mark Brandenburg (mit besonde- 
rer Berücksichtigung des Berliner Gebietes). 
Berlin “EntZie it, Bd EV tor 
> Nachtrag. 
bind Bd LI AIO TA: 
J. Redtenbacher. Die Dermatopteren und Orthopteren 
von Osterreich-Ungarn und Deutschland. 
Wien 1900 Verlag C. Gerold. 
> Die Gliederung der Orthopteren-fauna 
Nieder-Osterreichs. 
Jahresber. Elisab. Gymnas. Wien. 1905. 

J. Regen. Neue Beobachtungen über die Stridulations- 
organe der saltatoren Orthopteren. 

Arb.rzool. Imis tit Univ. Wien. XIV; 
1903, P. 359: 

J. Rehn. Notes on some generic names employed 
by Serville, in the Revue méthodique, 
and Fieber; in the Synopsis d. euro- 
päischen Orthopteren. 

The Canad. Entom. XXXIV, 1902, p. 316. 


G. Rey. Note sur Epacromia thalassina F. 
Ann. d. lV Ass orc. dies Natur. derbe 
vallois—Perret VI. 1900. 


> Note concernant une épidemie meurtrière 
sur Caloptenus italicus, Stenobothrus bigut- 


tulus et pulvinatus et Oedipoda coerulescens. 
bids Wilt oon 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 31 


267. C. v. Riley. A viviparous cockroach. 
Insect Life III, 1890. 
268. » Further notes on Panchlora. 
Ibid. IV, 1891. 
269. J. Ritzema Bos. Bijdrage tot de kennis van de entomo- 
logische fauna der Noordzee-eilanden. 
Tijdschr. v. Entom. DI. XVI, 1873, p. 248. 


270. > De muziekorganen van Zphipfigera vitium. 
l'b'id. DI. 201870; p. 210. 
271. » Landbouwdierkunde. Deel II. 


Groningen 1882. 
272. P. de Rossi. Mantissa insectorum, exhibens species 
nuper in Etruria collectas, etc. 
Pisa 1794. 
273. Dr. F. Rudow. Systematische Uebersicht der Ortho- 
pteren Nord- und Mitteldeutschlands. 


Zeitschr. f. die ges. Naturwissensch. 
Bd..XI1],,1873, p. 282. 


274. J. Sahlberg. Entomologiska anteckningar etc. I. Ortho- 
ptera och Hemiptera. 


Notiserur Sällskapets pro Fauna 
Cth Vonaltiem nical 1X 21867. 


275. » Om de finska arterna af Orthopterslagtet 
Tettix CHARP. 


OfverstipurmSzMsSk pro. Fauna ext 
Ell'o'rasHemnil'ca? Medd. 1893. 
Recensie: Wiener Ent. Zeit. Bd. XIII, 1894. 


276. Dr. L. Sander. Die Wanderheuschrecken und ihre 
Bekämpfung in unseren afrikanischen 
kolonien. 

Belin 1902, 
277. F. de Saulcy. Notice sur le genre Zeftix LATREILLE. 


Bullet ed AS É Are Gue des 1 Siorc: 
entom. d France, 1888, p. CXXXV. 


278. H. de Saussure. Mélanges orthoptérologiques. Tome I, 
II. Fasc. 1—7. 


Mem oO tn, dul. OG, da nyse t dbs t. 
natur. de Genève 1863—78. 
Ook afzonderlijk uitgegeven te Lyon 1872-—78. 
279. > Prodromus Oedipodiorum. 


Mean. d 12 Soc deub bys: et d Hist 
natun. de Geneve, XXVIN, 1884: 


280. > Additamenta ad prodromum Oedipodiorum. 
Ibid. XXX, No. 1, 1888. 


32 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


281. Paolo Savi. Osservazioni sopra la Blatta acervorum di 
Panzer, Gryllus myrmecophilus nobis. 


Babilonia MT VEN oO eine 
Agosto 1819, p. 217—229. 


282. J. M. de Savigny. Description de l'Egypte. Orthopteres. 
Paris 1809—1813. 
283. Fritz Schimmer. Beitrage zu einer Monographie der 
Gryllodeengattung Myrmecophila. 
Zeitschr. 1 wiss Zoologie. Bd7g, 
1909. 
284. > Eine neue Myrmecophila-Art aus den Ver- 
einigten Staaten, etc. 
Deut sc hee n tom. Zeitschr MIO 
285. J. G. Schiödte. De Danske Arter of Locusternes Fa- 
milie. 
Naturhistorisk Tidskr. IV, 1842—43. 
286. Carl Schirmer. Variabilitàt bei einheimischen Orthopteren. 
Entom. Randsich au: jhr30; No415, 
Aug. 1913. 
287. Dr. G. Schoch. Die Schweizerischen Orthoptera. 
Zurich 1876. 
288. » Orthoptera Helvetiae. 
Schaffhausen 1886. 
289. W. M. Schöyen. Bidrag til Kundskaben om Norges 
Hemipter- og Orthopter Fauna. 
Christ. Vid. Selskabs Forhandlinger 


1889, No. 5. 
290. Franz Schrank. Enumeratio insectorum Austriae indige- 
norum. 
Vindelicor 1781. 
201: » Fauna Boica. T. I—III. 


Nürnberg 1798—1804. 
292. J. Chr. D. v. Schreber. Beschreibung merkwiirdiger In- 
secten. 


Der Naturforscher. Stuck 15. Halle 
1781. 


293. W. Schuster. “phippigera ephippigera moguntiaca n. var. 
Jahresb. Ver. Naturk. Wiesbaden. 

59. Jhr. 1906. 
204. » Eine neu eingewanderte Schrecke am Rhein. 


Entomol: Woch'enbl.. Jhr. .245.-1907; 
p. 182. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 33 


295. W. Schuster. Zur Biologie und Verbreitung der bläu- 


296. J. A. Scopoli. 


207. 


298. 


300. 


301. 


302. 


303: 


lichen und der Klapperheuschrecke. Ortlich 
isolierte Fundplätze der Oedipoda coerules- 
cens und miniata. | 

Entom. Rundschau. Jhr. 26, 1909, p. 70. 


Op p. go van dit tijdschrift werd door 
Prof. NAP. KHEIL opgemerkt, dat SCHUSTER 
niet O. miniata, maar Psoph. stridulus 
bedoelde. Dit werd echter in een Nachtrag 
van bovengenoemd artikel ibid. Jhr. 27, 
1910, p. 59, door SCHUSTER tegengesproken 
en gezegd, dat er wel degelijk O. mznzata 
bedoeld was. 


Entomologia Carniolica, exhibens insecta 
Carnioliae etc. 
Vindobonae 1763. 
Deliciae faunae et florae insubricae etc. 
Fase-3- 
ADOT ne rk 


E. de Selys-Longchamps. Sur la Sauterelle voyageuse, 


observée en Belgique. 

Bull. Acad. Royal. Belg. T. XVI, 1849. 
Catalogue raisonné des Orthoptères de 
Belgique. 

Ana. dl Soc send. de Belg VI 1862: 
Additions et Corrections au Catalogue 
raisonné etc. 

Ibid. T. XI, 1868. 

Catalogue raisonné des Orthoptères et des 
Nevroptères de Belgique. 

[bids 7. XXXIL 1888. 

Apparition accidentelle de la Mantis reh- 
giosa et de quelques autres Insectes en 
Belgique. 

aici) XXVI 7892. 

Note comparative sur la distribution géo- 
graphique des Orthopteres en Belgique, 
en Angleterre et de la Hollande. 

Ibid: WT. XE. 1899, p: 447. 


(OS) 


34 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA, 


304. Audinet-Serville (zie AUDINET). Revue méthodique des 


Orthoptères. 2 


Ann. desse natur zoologig. Ts XXI 
1831. 


305. E. Shaw. Synopsis of the british Orthoptera. 
Entom. Monthly Magaz. vol. 25-26. 1889-90. 
306. » Two Cockroaches new to Britain. 


The Entom. Rec. a. Journ. of Variat. 
vol. XIV, 1902, p. 295. 


307. A. M. Shugurov. Synopsis praecursoria specierum Eura- 
siaticarum generis Gampsocleis FIEB. (Or- 
thoptera, Phasgonurodea, Decticidae). 


Memoir. ob No viom us. Naturs El site 
Soc. vol. XXXI, 1907. Russisch. 

Recensie Dr. M. BURR in The Ent. Rec. a 
Journ. of Variat. vol. XX. 1908. 


308. > Materiaux pour servir a la faune des 
Orthoptères du gouvernement de Cherson. 


Ellorr. S orcs Jo nits Bois RVI Too 
p. 109. Russisch. 
Refer. door v. ADELUNG in Zool. Zentralbl. 


DVA PI Keo PI o HOT. 
309. H. Siebke. Enumeratio Insectorum Norvegicorum. 
Christian. A. W. BROEGGER 1874. 

310. C. Th. von Siebold. Beitrag zur Fauna der wirbellosen 
Tiere Preussens. Beitrag 8. Die Ortho- 
pteren der Provinz Preussen. 

Provınzıalbläatter va Rıcchiters1842: 

311. R. de Sinéty. Notes pour servir a la faune du dépar- 

tement de Seine-et-Marne etc. 


Revue et Mag ide Zoo koe 2s Ser 
De 186i pe 164, 


312. Dr. J. Singer. Die Orthopteren der Regensburger Fauna. 


Jahresb.üuber dink: Ly cewm zukke 
gensburg für 1868/69. 
Stadtamhof 1869, p. 34. 


313. H. Skinner. Destructiveness ofthe Australian Cockroach, 
Periplaneta australasiae. 
Entomol. News. XVI, 1905. 
314. A. Smits. La Mante religieuse. 
Fewil.\di.je un. Natur. Jhr:”42, 1912,7p3g2% 
315. S. C. Snellen van Vollenhoven. Naamlijst van Nederland- 
sche Regtvleugelige Insekten (Orthoptera). 


FE Sattel roi Blouse 
vi Nveidie rl 2720. 27950. 


376. 


317. 


318. 


319% 


320. 


325. 


326. 


327: 


C.. WIELEMSE, ORTHOPTERA: NEERLANDICA: 35 


S. C. Snellen van Vollenhoven. Gelede Dieren. 
Haarlem 1850. i 
C. Stal. Recensio orthopterorum. Revue critique 
des orthopteres decrits par LINNE, DE 


GEER et THUNBERG TI. 2. 3: 
Stockholm 1873—75. 


» Observations orthopterologiques. 2. Les 
genres des Acridiodees de la Faune 
europeenne. 


Bih. till K. svensk. Vet. Akad. Hand- 
Ling... Vol. IV, No. 5, 1876. 


J. P. Stein. Ueber Pachytylus migratorius und cine- 
rascens F. 

Deutsch, mitom, Zeus XXI, 1878; 
p. 233. 

J. Fr. Stepheus. Illustrations of British Entomology, 
or a Synopsis of indigenous Insects, etc. 
Mandibulata. Vol. VI. 

London 1837. 
A. H. Swezey. Ahyparobıa Maderae. 


RrocwHiaw air Enttio mStoic. wvol 1006: 


Honolulu. 
C. P. Thunberg. Hemipterorum: maxillosorum genera 
illustrata. 
Memnsde N card. die. Sith etersbierörns: 
vole WZ 
> Grylli monographia illustrata. 


ibid: 1824 vol. Tp: 390: 
Jac. P. Thijsse. De Huiskrekel. 
Die lsems Nat, Ihr. XIV 1900; :P467-. 
> De blauwe sprinkhaan. 
Ebadi Ar TOr4 rp 253: 
R. Tümpel. Die Geradflügler Mitteleuropa’s, mit Suppl. 
Gotha —Eisenach 1908. 
Dit werk is ten grondslag genomen aan 
G. JACOBSON und BIANCHI’s: Die Ortho- 
pteren und Pseudoneuropteren des Rus- 
sischen Reiches nach Tümpel’s Werk. 
Petersburg 1905. Russisch. 
R. Türk. Ueber die in Europa vorkommenden 7egtr- 


Arten. 


Wien. entom. 'Monatsichr. Jhr. VI, 
1862, p. 201. 


36 


328. 


330. 


331. 


332. 


333- 


334. 


335: 


336. 


337. 


338. 


339. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


J. W. Tutt. 


Migration and Dispersal of Insects: Ortho- 


ptera. 


The EnveRice ja Journ. of Varıat: 
vol. XI, 1899, p. 14. 


Dr. H. J. Veth. Lijst van insecten, door den heer H. 


G. Vrolik. 


J. VETH gevangen of waargenomen op het 
eiland Terschelling. 

Tijdschr. v. Entom. DI, XXII, 1879, p. XCII. 
Aanteekeningen over de uitwendige ken- 
merken van het sexueel verschil der veen- 
mollen en over hunne huishouding. 


Extr. Versl. en Meded. Akad. We- 
tensch. 1858. 


Paul Vuillemin. La Mante religieuse dans la Vallée de 


B. Wanach. 


C. Wanckel. 


F. Walker. 


la Meuse. 
La Feuilid. jeun. Natural. serie 
Ihr.235, 1004 pP. 27: 
La Mante a Vittel et a Nancy. 

bb ude pr 29: 

Nouveaux documents sur la repartition de 
la Mante dans l’ Est de la France. 

I bard: 57: 

La Mante religieuse en Lorraine. 

Ibid, Serie IV, Jars 36, (19055 "sp. 30: 
Einige Notizen über Orthopteren und 
Phasmiden. 

Berlin. Ent, Zeitschr. Bd. 55.2]hr.219x0, 

P.127: 
Orthopterologische Studien, mitgetheilt 
von Prof. TASCHENBERG. 


Zeitschr. f. d. gies: Natur,w.iss. Ba 
XXXVIII 1878, pre: 


Catalogue of the specimens of Blattariae 


in the collection of the British Museum. 
London 1868. 


Catalogue of the specimens of Dermaptera 
saltatoria and supplement to the Blattariae 
in the collection of the British Museum. 


Vol. I—5. 
London 1869—71. 


E. Wasmann S. J. Kritisches Verzeichnis der myrme- 


kophilen und termitophilen Arthropoden. 
Berlin 1894. 


340. 


343. 


344. 


345. 


340. 


347. 


348. 


349. 


350. 


351. 


352. 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 37 


E. Wasmann S.J. Zur Lebensweise der Ameisengrillen 
(Myrmecophila). 
Natur und Offenbarung. T. XLVII, 1901. 
> Zur Lebensweise der Ameisengrille. 
Naturwiss. Rundschau. Jhr. XVI, 1901-02. 
H. W. van der Weele. Voorloopige lijst der in Neder- 
land waargenomen Orthoptera. 
Tydschn ev. sEntomol.. DI. so, 1907, 
p. 129— 139. 
Dr. Fr. Werner. Beiträge zur Kenntnis der Orthopteren- 
fauna Griechenlands. 


Berlin Ent Zeitschr Bd. XLVII, 1902, 
Peen 


» Acridium aegypticum. 
AoollotsMGamten Ihr 94 NO. 4. 
> Die Orthopterenfauna Aegyptens mit beson- 
derer Berücksichtigung der Eremiaphilen. 


Sitz. ben he VA kad da Wansistennsch- 
Math. nat. Kl. Bd. CXIV, 1905. 


> Verschleppung von Fangheuschrecken 
(Mantodeen) durch den Schifferverkehr. 
ZII SICILIA) wis sj ins, biol, Bd. XL 
1915, p. 98. 
C. Wesmaël. Enumeratio methodica Orthoptorum Belgii. 


Bull d. PAcad. Royale de Bruxell. 
TM, 1838, pi 587. 


J. Westwood. An introduction of the modern classifi- 
cation of Insects. 
London 1838—40. 
Herm. Wiinn. Beobachtungen iiber eine in Mitteleuropa 
eingeschleppte Höhlenheuschrecke. 
Zeits. f. wiss. Ins. biol. Bd, V, 1909, p. 82. 
V. Xambeu. Mélanges entomologiques. 11° memoire, 
4° fascicule. 
Ann.d. la Soc. linneenne die) Ly on, 1903, 
Hierin beschrijft XAMBEU het eierleggen 
en de ontwikkeling van Eph. vitium. 


A. Yersin. Note sur le Arphidium fuscum. 
Bullzdertarsockvandoiserdes Sie; 
nat. 1855. 
> Note sur le Pachytylus migratorius. 


Arch. des sc. de la Bibl. univ. 1858. 
p. 20. 


38 


353. 


354. 


355. 


356. 


357. 


353. 


363. 


364. 


365. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


A. Yersin. Note sur les mues du Grillon champétre. 


B wlladenasSioresvaudoise dieses 
Tait ERMEE, 1p.) 02. 


Frieder. Zacher. Literaturbericht über Orthoptera 1906. 
Zeitschr. f. wiss. Ins. biol. Bd. V, 1909. 
» Literaturbericht über Orthoptera 1907 und 
Nachtrag für 1906. 
Ibid NB dT 10! 


» Beitrag zur Kenntnis der Orthopteren 
Schlesiens. 
Ibid. Bd. III, 1907, p. 179-185 und p. 211-217. 
> Nachtrag zur Kenntnis der Schlesischen 
Orthopteren. 


T'bliidi. Bd, Pero p. 161. 
Ph. C. Zeller. Die Orthoptera europaea von L. H. FISCHER, 
besprochen von Zeller. 
Stettin, entom. Zeit. Bd. XVII, 1856, p. 18. 
» Ueber Singer’s Orthoptera der Regensburger 


Fauna. 
bw dis) Bd. XIXT71870. 


J. W. Zetterstedt. Orthoptera Sueciae. 


Lundae 1821. 


» Insecta Lapponica descripta. 
Lipsiae 1840. 


SUPPLEMENT. 


L. Brisout de Barneville. Note sur l’Acridium petraeum. 


And IE Soli HE MIE RETE MENDE MO EINDE 
ll 18656 p CHE 


B. E. Bouwman. Sprinkhanen en wespen. 
Die Lev. Nat uur, Ihr XXI 1916, p- 20% 
Dr. H. K. Geubel. Neuere Beiträge zur Zoologie. Ent- 
haltend eine Reihe von Untersuchungen 
und Beobachtungen über einige Gryllus, 
Locusta, Acridium Arten etc. 
ran kis ay Mean 1eA6: 
Napol. M. Kheil. Bedeutende Sammlungen. 
| . II. Die Finot’sche Orthopterensammlung 
in Paris. 
III. Die Azam—de Saulcy’sche Orthopteren- 
sammlung in Draguignan (Süd-Frankr.). 


Intern. “entom, Zeitschr. Guben 
Ihr VA TOR ap. rss .en 243. 


369. 


370. 


371. 


3/2. 


3/3: 


374: 


375: 


\ 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. | 39 


Dr. Rob. Mertens. Die Schaben und ihre Zucht. 
Blätter f.#Aguar! u. Tete Kunde. 
Jhr. XXVII, 1916, p. 301. 
0. Prochnow. Die Lautapparate der Insekten. 
In ternsventom. Zeitschr! “Grr prem: 
Jhr. I, 1907, p. 135, 238—245. 
Willy Ramme. Ueber das Vorkommen von Chryso- 
chraon dispar Heyer (Orth.) bei Berlin. 


IEnternszenmtomssZenteschn. Giubiem: 
Jhr. 4,-1980,’P. 140. 

Ebd. ini ebieml ins entom. Verein., 
p- 286. 

Tevens nog verschillende opgaven over Ortho- 
ptera in de Sitz. Berlin. entom. Verein. 1911 
Eb ud firs prros)j rote (bid: Ihr. 6, 
p. 247 en p. 335). 

» Eine für die Mark neue Feldheuschrecke. 

Ebd. brs Vile tons Nn 228: 2. 00 “van 
Chrysochraon brachyptera. 


Carl Schirmer. Weitere Beitrage zur Kenntnis der Ortho- 
pterenfauna der Mark Brandenburg (Orth.). 
Diewisw tn tom Ze wise her Ihr.w1orz; 


p. 649. 
> Feierabend in der Natur. 
Inte; n.Jemtom, Zeitschr. Ihr..6, 1912) 
p. 232. 


Tevens nog opgaven over .Sphingon. coerulans 
in Sitz. Berlin. entom. Verein. (Ibid. p. 220). 


Ludw. Schuster. Ephippigera vitium. 


Entomol. Jahrbuch Krancher. Jhr. XV, 
1906, p. 146. 


E. Strand. Orthoptera og Hymenoptera samlede i 1900. 

Archiv f. math. og naturv. XXIII, 1901. 

Dr. H. Karny. Tabellen zur Bestimmung einheimischer 

Insekten. I. Mit ausschlusz der Käfer und 
Schmetterlinge. 


Wien. Verlag. A. Pichlers Witwe & 
SOT IO) 


Deze tabellen zijn zeer eenvoudig gehouden 
en alleen voor pasbeginnenden geschreven. 
Overigens heeft het boekje weinig waarde. 
Klingelhoffer. Beiträge zur Naturgeschichteeiniger Insecten. 


Entom“= Zeituns;BEntomsMer. zu Stettin. 
]hr7.21:846,'p.,26. 

Over Gryllotalpa vulgaris. Haar nut door het 
verdelgen van rupsen en engerlingen. 


40 


) 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLAN DICA. 


SYSTEMATISCHE RANGSCHIKKING DER 
ORTHOPTERA. 


Overzicht der sub-orden en familiën. 


Achterpooten gewoon, niet aanmerkelijk langer dan de 
overige paren. Tarsen 5-ledig 
(Sub-orde.:» Cursors an. DEREN 72 
Achterpooten tot springpooten en een 
langer dan de overige paren. Tarsen 2-, 3- of 4-ledig 
(Sub-orde: Salari ee 


Lichaam zeer lang gestrekt, niet dorso-ventraal afgeplat, 
kop vrij. 

Fam. Phasmodea. Y) 
Lichaam dorso-ventraal afgeplat (depres), kop vrij of 
onder het halsschild verborgen 

(seet. Dietioptena) rare 2 3 
Kop bijna geheel onder het halsschild (oso El 
schild ongeveer even lang als breed, soms iets breeder 
dan lang. 

SE I. Fam. Blattodea. 
Kop vrij. Halsschild 2—3 maal langer dan breed, opgericht. 

sekd als II. Fam. Mantodea. 
Sprieten korter .dan het lichaam, zelden zoo lang als 
het lichaam, draadvormig, hoogstens 30 leden tellend. 
Tarsen 3-ledig. Ovipositor kort 

. II. Fam. Acridiodea. 
Sprieten al lang, langer dan het lichaam (bij ver- 
schillende zuidelijke Tone en bij Gryllotalpa korter 
dan het lichaam), haarvormig, meer dan 30 leden tellend. 
Tarsen 2-, 3- of 4-ledig. Ovipositor meestal lang, min 
of meer sabelvormig (bij Gryllotalpa geen uitwendige 
OVIPOSLLOL) Hs lee Ba ee PURE RE 
Tarsen 4-ledig . . . . IV. Fam. Locustodea. 
Tarsen 3-ledig (bij vele exotische soorten 2-ledig). 
. V. Fam. Gryllodea. 


Deze familie is in ons land en zijn aangrenzend gebied niet ver- 


tegenwoordigd. De familién der Phasmodea, Acridiodea, Locustodea en 
Gryllodea worden door I. BOLIVAR vereenigd tot de Sect. Euorthoptera, 


.C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 4I 


Suborde 1; ..Cnirsorka. 


I. Fam. BLATTODEA. 1) 


Het lichaam is dorso-ventraal afgeplat (depres). Kop 
hartvormig, naar achteren gericht, bijna geheel onder het 
halsschild verborgen en daardoor van boven bijna of niet 
zichtbaar. Sprieten dun, haarvormig, naar het uiteinde 
dunner wordend, aan den binnenrand der oogen ineen min 
of meer ronde sprietgroef ingeplant. De middelste ocel 
ontbreekt. Op de plaats der zijdelingsche ocellen bevinden 
zich de meestal licht. gekleurde fenestrae. Halsschild iets 
breeder dan lang, schijfvormig. Voorvleugel volkomen ont- 
wikkeld, rudimentair, of afwezig (bij het @ van het Zuid- 
Europ. Heterogamia BURM. genus). — 

Aan de vleugels worden de volgende aderen onderscheiden. 

De Vena mediastina is kort, onvertakt en bereikt reeds 
in de eerste helft den voorrand van den vleugel. 

De hierop volgende V.radialis is enkelvoudig en vertakt 
zich alleen naar den voorrand van den vleugel, behalve bij 
de sub-fam. der Æctobiini, waar zij zich ook naar achteren 
vertakt. De V.ulnaris is bij Æctobia aan haar basis met 
de V.radialis vergroeid, en bestaat uit een V. uln. anterior 
en posterior, die zich verder vertakken en het grootste ge- 
deelte van den vleugel innemen. De V. u/n. post. is dikwijls 
moeilijk te herkennen en aan de basis met de V. w/n. ant. 
min of meer vergroeid. 

De hierop volgende V.dividens is altijd zeer duidelijk 
aanwezig en verloopt boogvormig naar den achterrand van 
den vleugel. Ze is steeds onvertakt en begrenst het min 
of meer ovale anaalveld, waarin zich een grooter of kleiner 
aantal meestal rechtverloopende V. axzllares bevinden. In 
rust bedekt de linker voorvleugel gewoonlijk den rechter. 
Deze linker voorvleugel is dan ook gewoonlijk sterker ge- 
chitiniseerd in bet overeenkomstige bedekte gedeelte van den 
rechter voorvleugel. Achtervleugel volkomen ontwikkeld, 


1) De algemeene beschrijvingen der familiën, die hier volgen, passen 
op de hier beschreven soorten, niet op alle buiten-Europeesche en 
tropische soorten. 


42 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


rudimentair of afwezig. Men kan er dezelfde aderen aan 
onderscheiden. De V. mediastina geeft eenige rechte takken 
af naar den voorrand van den vleugel. 

De V.radialis geeft takken af naar den voorrand en naar 
den top van den vleugel. 

Bij Æctobia en Phyllodromia staat ze door regelmatige 
dwarsaderen in verbinding met een IV’. spuria, die van den 
rand van den vleugel uitgaat en zich naar den wortel toe 
verliest, maar ook wel eens samenhangt met de V. radialıs. 
Daarop volgt een smalle doorzichtige streep (vooral bij het 
d van Stylopyga duidelijk), die naar achteren begrensd is 
door de V.ulnaris, die recht verloopt en weinig of niet 
vertakt is, behalve bij de Perzplanetidae. 

De hierop volgende V.dividens verloopt altijd recht en 
vormt bij de Zctobridae aan den top een driehoekig, in rust 
samengevouwen, veld, dat campus apicalis triangularis ge- 
noemd wordt. 

De pooten zijn looppooten, met groote platte coxae en 
dijen; dijen en schenen met rijen van lange doornen bezet; 
5 tarsleden, het vierde lid klein; klauwen gewoon. Geen 
arolium. 

Het achterlijf bestaat uit 10 segmenten. 

Het eerste sterniet veelal klein, onder de achtercoxae 
verborgen. 

De tergieten 8 en 9 zijn dikwijls geheel of gedeeltelijk 
met het 10° en ook onderling vergroeid. 

Het 10° segment bestaat uit één bovenste en twee onderste 
(zijdelingsche) anaalkleppen, waaraan de, steeds gelede, cercz 
bevestigd zijn. 

d: Het g° sterniet vormt de /amina subgenitahs, die de 
penis bedekt en waaraan de, steeds ongelede, sty/z bevestigd 
zijn. Styli soms afwezig. 

P: Het 7°sterniet vormt de Zamzna subgenitalis, die den 
korten, uit segment 8 en 9 gevormden ovipositor bedekt. Geen 
styli (@ larve soms met styli). De subgenitaalplaat is bij 
de Periplanetidae van een samenvouwbaar vliezig aanhangsel 
voorzien. 

De eieren worden in eierpaketten (oo/kecae) gelegd, die 
de WP een tijdlang met zich ronddragen. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 43 


De larven vervellen minstens vijfmaal. Van de meeste 
soorten is de ontwikkeling echter zeer onvoldoende bekend. 
Ze onderscheiden zich van het imago door afwezigheid van 
vleugels of doordat de vleugelstompjes niet door een dwars- 
groef of duidelijk gewricht van meso- of metanotum ge- 
scheiden zijn. 

In tegenstelling met de fam. der Acridiodea, Locustodea 
en Gryllodea liggen bij de larven vòòr- en achtervleugel ten 
opzichte van elkaar in dezelfde ligging als bij het imago. 

De Blattodea zijn meerendeels lichtschuwe dieren, die 
zeer vlug kunnen loopen en zich in allerlei spleten en 
gaatjes weten te verbergen. Ze leven van plantaardige en 
dierlijke stoffen. Velen zijn cosmopoliet en kunnen in huizen, 
branderijen, suikerraffinaderijen, molens, bakkerijen, pakhuizen 
en op schepen soms in groot aantal voorkomen en schade- 
lijk zijn. 

De in de natuur levende soorten vindt men onder steenen, 
mos, dorre blaren en op struikgewas. 

In Europa komen ongeveer 30 soorten voor. 


Oiwerziehtnderssubefamilien ven sienera: 


I. Dijen aan den onderkant met een dubbelrij van groote 
doornen. V. radialis van den voorvleugel alleen naar 
den voorrand vertakt. Subgenitaal plaat g' met styli 
(bij PAyllodromia min of meer rudimentair) . . . 2 
Dijen aan den onderkant slechts met één rij van I—5 
groote doornen. V. radialis geeft takken af naar vòòr- 
en achterrand van den vleugel. Achtervleugel, indien 
niet rudimentair, met een campus apic. triangul. Sub- 
genitaal plaat g' steeds zonder styli. 

Sub nero pda) A Mts aline RL EUR 

2. Lichaam niet langer dan 15 mM. Sendai 3 
asymetrisch, met twee rudimentaire styli. Subgenitaal- 
plaat 9 breed afgerond, niet door een naad in twee 
deelen gescheiden. 

Voor- en achtervleugel volkomen ontwikkeld. 
(Sub-fam. Phyllodromidae) . . Phyllodromia SERVILLE. 
Lichaam minstens 20 mM. lang. Subgenitaalplaat 5 


44 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


symetrisch, met twee duidelijke styli. Subgenitaalplaat 9 
door een mediane langsgroef in twee deelen gescheiden. 
(Sub-fam, 2Pereplanvizd ab) a mr en. 3 
De afstand der sprietgroeven zoo groot als kleiner 
dan de afstand der oogen op den schedel. Voorvleugel | 
d korter dan het achterlijf (zelden zoo lang als het 


(9) 


achterlijf); voorvleugel 2 sterk verkort, reikend tot halver- 

wege het metanotum, ver uiteenstaand. Achtervleugel 
bij het ? afwezig. 

. Stylopyga FISCHER. 

De afstand der Store steeds grooter dan de, 

afstand der oogen op den schedel. Voor- en achter- 

vleugel bij het d en ® volkomen ontwikkeld, langer 
dan het achterlijf. 

Periplaneta BURM. 

4. Voorvleugel er met zeer onduidelijke aderen. 

Achtervleugel rudimentair of afwezig. 

. Aphlebia BR. 

Voorvleugel see met Bedel lengte en dwarsaderen. 

Achtervleugel volkomen ontwikkeld of rudimentair, nooit 


afwezig. 
. Ectobia WESTW. 


Ia) 3a b= f am. Phyallediromsdae 


I. Phyllodromia SERVILLE 1839. 
(Blattella CAUD.). 


De vleugels volkomen ontwikkeld, langer dan het achterlijf. 
Voorvleugel : V. rad. geeft alleen takken af naar den voor- 
rand van den vleugel; in de eerste helft onvertakte, in de 
tweede helft vertakte aderen. Achtervleugel: V. ulnaris niet 
of slechts weinig vertakt. Geen camp. apic. triang. V. spuria 
aanwezig. De subgenitaalplaat bij het & asymetrisch met 
rudimentaire styli [zie afb. OUDEMANS p. 212 (240)]. De 
supra-anaalplaat & lang-driehoekig. De subgenitaalplaat 9 
breed, afgerond. De supra-anaalplaat @ driehoekig. 

Oothecae met dwarsgroeven, zonder langsribben. 

De eenige Europeesche soort komt ook in Nederland voor. 
Cosmopoliet. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 45 


Roodbruin tot lichtbruin gekleurd, glanzend. Kop rood- 
bruin, met een donkerbruinen dwarsband tusschen de oogen. 
Sprieten en pooten geelachtig. Halsschild op de schijf met 
twee evenwijdige, tamelijk scherp begrensde donkerbruine 
of zwarte langsbanden. Achterlijf van boven en van onderen 
met min of meer uitgebreide zwartbruine vlekken en banden. 


Bij het g het uiteinde van het achterlijf soms roodachtig. 
Cerci lang. 


pik uln.ant. 


#0 v.uln post 


* y.div. 1 


Fig. 1. Phyllodromia germanica L. Voorvleugel (naar FRÖHLICH) vergroot, gewijzigd. 
Fig. 2. Phyllodromia germanica L. Q. Achtervleugel vergroot (orig.). 
Fig. 3. Phyllodromia germanica L. Halsschild vergroot (orig.). 


Oothecae met 24—50 eieren, roodbruin gekleurd. *) 

Larve: roodbruin met lichtere stippen en vlekjes, van 
boven over het geheele lichaam met twee breede donker- 
bruine langsbanden, die op het achterlijf het breedst zijn. 


1) Een anatomische en biologische eigenaardigheid is, dat het eier- 
pakket in dwarsligging, met den gekartelden rand naar rechts, te voor- 
schijn komt. Toch komen hierop uitzonderingen voor. In mijn collectie 
bevindt zich nog een 9, waarbij tijdens het leven het eierpakket in 
verticalen stand te voorschijn kwam, met den gekartelden rand naar boven. 
Bij de overige Blattodea komt het eierpakket steeds symetrisch in 
verticalen stand te voorschijn, met den gekartelden rand naar boven. 
(Vergelijk OUDEMANS (240) p. 213). 

Bij Aphlebia subaptera RAMB. en Æctobia nicaensis BRIS. (beiden niet 
in ons gebied voorkomend) werd dit verschijnsel ook waargenomen 
[Azam (9). 


46 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Lengte d 13 mM., 9 11 mM. Fig. 1—3.1) 

In huizen op verwarmde plaatsen, in branderijen, hôtels, 
bakkerijen, warme kassen, enz, vindt men het imago en 
de larve het geheele jaar door. In Midden- en Zuid-Oost- 
Europa zou ze in de vrije natuur, onder struiken en gewas 
voorkomen. Volgens R. PUSCHNIG (256) werd ze wel eens 
aan de buitenzijde der woningen aangetroffen. Volgens 
BRUNNER V. W. zou deze soort de Stylopyga orzentalis ver- 
dringen, volgens SELYS LONGCHAMPS zou juist het omgekeerde 
het geval zijn. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov Gelderland? Arnhem. 

Prow.- Noord- Holland: Amsterdam (in ANA 
algemeen). 

Prov. Zuid-Holland: Leiden, Rotterdam. 

Prove isi mb uren Well, Venlo; 

(transfuga BRÜNNICHE). . . . germanica L. 


IS U beta nm Re ral platvert idiare: 


Vleugels goed ontwikkeld of rudimentair. In den voor- 
vleugel is de V. radialis alleen naar den voorrand van den 
vleugel vertakt. De V. uln. post. is dikwijls moeilijk te 
herkennen en aan de basis met de V. uln. ant. vergroeid. 
In den achtervleugel is de V. ulnaris sterk vertakt. Geen 
campus apic. triangularis. 

Oothecae glad, zonder groeven, de bovenrand gekarteld. 


2. Stylopyga FISCHER WALDH. 1846. 
(Blatta L.). 


De vleugels bij het d niet langer dan het achterlijf. 
Achtervleugel zonder V. spuria. 

Voorvleugel bij het ® rudimentair, de achtervleugel als 
een gestreepte uitstulping van het metanotum even aangeduid. 

De subgenitaalplaat bij het & breed afgerond. De supra- 


1) De teekeningen, die bij verschillende soorten voorkomen, zijn, ter 
wille van de duidelijkheid en met het oog op hun eenigste doel, het 
vergemakkelijken van de determinatie, meerendeels halfschematisch 
gehouden. De oorspronkelijke teekeningen zijn, zonder uitzondering, 
naar het voorwerp geteekend. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 47 


anaalplaat bijna recht afgesneden aan het uiteinde. Bij het 
£ heeft de subgenitaalplaat een middengroef, de supra- 
anaalplaat is dakvormig en aan den top driehoekig uitgesneden. 

De eenige Europeesche soort komt ook in Nederland voor. 
Cosmopoliet. 


Kastanjebruin tot zwart, de pooten iets lichter gekleurd. 
Halsschild eenkleurig bruinzwart, met onregelmatige ronde 


Eind 
SLR 


A ,' vmediast, 


Fig. 4. Stylopyga orientalis L. gf. Achtervleugel vergroot (orig.). 


Fig. 5. Stylopyga orientalis L. Kop van voren gezien. f = tenestra vergroot (orig.). 
Fig. 6. Stylopyga orientalis L. Achterlijf van boven { vergroot (orig.). 
Fig. 7. Stylopyga orientalis L. Subgenitaalplaat. s = styli vergroot (orig.). 


verhevenheden op de schijf. Onuitgekleurde exemplaren 


bruinrood. Voorvleugel bij het g aan den top schuin afge- 
sneden, bij het © breed afgerond. In mijn collectie bevindt 


48 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


zich echter een $, waarbij de vleugeltop spits toeloopt 
(Well, Limb.). Styli bij het ¢ relatief korter dan bij Perz- 
planeta. Oothecae met 16 eieren (zie afb. OUDEM. (240) 
P02.13) 

De g larve met styli en aan het uiteinde driehoekig uit- 
gesneden supra-anaalplaat. De £ larve met styli en in het 
midden gespleten subgenitaalplaat. De supra-anaalplaat als 
bij het g. Fig. 4—7. 

Lengte d 20—25 mM. 2 19—25 mM. Afb. OUDEM. (240) 
PIN figs 6 Yen! 7. 

Deze soort zou voor eenige eeuwen uit Klein-Azie geim- 
porteerd zijn en in Europa zich gehandhaafd hebben. Men 
vindt ze in huizen, bakkerijen, molens, fabrieken, pakhuizen 
en soms in plantenkassen; het imago en de larve het geheele 
jaar door. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov Over sel Dalfsen. 

Prov. Gelderland:, Arnhem, peldoorn. 

Prov Utreicht: Ütrecht: 

Pro vseN oo tide Eko hl’asnd: Amsterdam, Zaandam, 
Heemstede, Haarlem. 

Prov. Zuid-Holland: Den Haag, Leiden, Vianen, 
Rotterdam. 

Prov. Noord-Brabant: Roozendaal, Huibergen, 
Oosterwijk. | 

Prov. Limburg: Well, Venlo, Heerlen, Valkenburg. 


orientalis L. 1) 


3. Periplaneta BURMEISTER 1838. 


Vleugels volkomen ontwikkeld, aan den top afgerond, 
langer dan het achterlijf. 


1) In het zuidelijke gedeelte der Krim werd deze soort in de vrije 
natuur aangetroffen, onder struikgewas, bladeren, steenen en in detritus. 
In grootte en structuur verschillen deze maar weinig van de in huizen 
voorkomende soorten. 

(NIC. v. ADELUNG. Beiträge zur Orthopterenfauna der südlichen 
Krim. I Blattodea und Locustodea (partim) gesammelt von N. J. Kus- 
NEZOV 1899—1905. Ann. d. Mus. Zoolog. de l Acad. imp. 
dies Scien.c.. de St. Betersbourg. Tome XII; “1007, np maen 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 49 


De subgenitaalplaat bij het G aan het uiteinde recht afge- 
sneden, bij het als bij Sty/opyga. 

De supra-anaalplaat min of meer vliezig, aan den top 
uitgesneden, de zijlobben min of meer eivormig afgerond. 

Beide Europeesche soorten komen in Nederland voor. 
Cosmopoliet. 


Fig. 8. Periplaneta americana L. { Kop van voren gezien. f = fenestra vergroot (orig). 
Fig. 9. Periplaneta americana L. Subgenitaalplaat g* vergroot (orig.). 
Fig. 10. Periplaneta americana L. {. Supra-anaalplaat vergroot (orig.). 


Lichaam roodbruin. Halsschild geelbruin, de achterrand 
en twee groote, min of meer samenhangende vlekken op de 
schijf donkerbruin gekleurd. Sprieten, pooten en achterlijf 
geelrood. De voorvleugel eenkleurig roodbruin. De supra- 
anaalplaat bij het ¢ vliezig, aan den top driehoekig uitge- 
sneden, de buitenrand der lobben afgerond (convex), ver 
buiten de subgenitaalplaat uitstekend. 

Bij het © is de supra-anaalplaat diep driehoekig uitgesneden 
aan den top. 

Lengte d 23—34 mM., 9 27—38 mM. Fig. 8—10. 

4 


50 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Deze, uit tropisch Amerika ingevoerde soort, komt voor 
in pakhuizen, dokken, werven, suikerraffinaderijen, huiden- 
depôts e. a. der groote havenplaatsen. Soms in enorm aantal 
op schepen. | 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Gelderland: Arnhem, Wageningen. 

Prov. Noord-Holland: Nieuwediep, Amsterdam 
(in N. A. M. en in Suikerfabriek (MC. GILL.)). 

Prov. Zuid-Holland: Rotterdam, Beiden. 


americana L. 


Lichaam roodbruin tot donkerbruin. Halsschild geelachtig 
of roodbruin, de achterrand en twee samenvloeiende, scherp 
begrensde, maar onregelmatige vlekken op de schijf zwart 
of donkerbruin. 

Voorvleugel roodbruin met een heldergele streep langs 
den voorrand, die niet verder reikt dan tot het eerste !/, 
gedeelte van den vleugel. Achtervleugel breeder dan bij 
americana. De supra-anaalplaat bij het d is sterk gechitiniseerd, 
aan den top ondiep boogvormig uitgesneden, de plaat ietwat 
gebogen en van een accoladevormige lijst voorzien, de 
buitenrand der lobben uitgerond (concaaf), niet voorbij de 
subgenitaalplaat reikend. Bij het 2 is de supra-anaalplaat 
minder diep uitgesneden en de buitenrand der lobben meer 
gebogen dan bij americana. 

Lengte ¢ 23—30 mM., 9 27—35 mM. 

Op soortgelijke plaatsen als de vorige soort. Vermoedelijk 
uit Australië geïmporteerd. 

In ons land is de volgende vindplaats bekend. 

Prov. Noord-Holland: Amsterdam IV, 1913) va; 
2 99 import per schip (Mc. GILL.). 

australasiae FABR. 


Behalve deze cosmopolitische Blattodea werden in ons 
land nog de volgende soorten geimporteerd. 

Stylopyga? spec.? larva Venlo (Vv. D. BRANDT) uit een 
kist uit Oost-Indië. 

Stylopyga? spec.? larvae en © Rotterdam IV, 1911 (UYT- 
TENBOOGAART). 

Leucophoea (Panchlora) surinamensis L. larvae, gg en 929. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. SI 


Rotterdam IV, 1911 (UYTTENBOOGAART); Amsterdam XII, 
1915 (POLAK). 

Phyllodromia ? spec.? larvae Amsterdam IV, 1913 (MC. 
“ GILL.) import per schip. 

Rhyparobia maderae FABR. Amsterdam X, 1909 (MC. GILL.) 
import met bananen. 

Blabera spec. Amsterdam N. A. M., met vruchten uit 
Suriname. 

Genus? Arnhem?? (A. C. OUDEMANS). 

Ook vond de heer H. LATIERS bij Maastricht een reus- 
achtigen exotischen kakkerlak (Verslag Vergad. Roermond, 
parsa, divi E, 41903, Dl 46). 


Behalve deze soorten behooren tot de meest geimporteerde 
dieren nog (o.a. in Engeland geïmporteerd) Nyctibora holo- 
sericea BURM., Blabera gigantea L., cubensis SAUSS., Stylopyga 
decorata BRUNNER, Panchlora nivea L., virescens THUNB. en 
exoleta BURM. 

In Bremen Dorylaea rhombifolia STOLL (= Séylopyga 
decorata BRUNNER) import met rijst. 


IIS 0 be time G to birt a ae: 


Vleugels volkomen ontwikkeld of rudimentair. In den 
voorvleugel is de V. rad. naar voren en naar achteren vertakt. 
De V. ulnaris is aan de basis met de V. rad. vergroeid. 
V. uln. post. afwezig. In den achtervleugel is de V. uln. 
weinig of niet vertakt. Camp. apic. triang. aanwezig. De 
subgenitaalplaat bij het g' zonder styli. De supra-anaalplaat 
bij het g, maar vooral bij het 9, zeer smal. 

Oothecae met langsribben; de bovenrand gekarteld. 


4. Ectobia WESTWOOD 1839. 


Vleugels steeds met duidelijke lengte- en dwarsaderen. 

De subgenitaalplaat bij het g lang, lancetvormig, zonder 
styli, bij het 2 breed en afgerond. De d larve met styli. 

Van de 8 Europeesche soorten komen 3 in Nederland voor. 


I. Het halsschild geel, op de schijf met een zeer scherp 
begrensde zwarte vlek, waardoor aan de zijranden en voor- 


52 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


rand een breede gele randzoom overblijft. Bij de ad. c. 1) 
pallida STEPHENS sec. SELYS (301) 1888 (erythronota BRUNNER) 
is deze vlek roodbruin, en het geheele lichaam bleeker 
gekleurd. De vlek is echter scherp begrensd. Vermoedelijk 
onuitgekleurde exemplaren. 

Voorvleugel bij het g' langer dan het achterlijf, ongeveer 
viermaal langer dan breed. 

Voorvleugel bij het ® verkort, reikend tot even over het 
midden van het achterlijf; de V. dividens bereikt den achter- 
rand van den vleugel ongeveer in het midden, soms iets 
meer naar voren. Kop en sprieten zwartbruin. Voorvleugel 
geel, met bruine vlekken en stippen. Pooten bij het g 
grootendeels zwart, soms met lichter gekleurde scheen en 
tarsleden, bij het @ de schenen donkerbruin. 

Achterlijf van boven zwart, de segmenten aan de zij- en 
achterranden smal wit gezoomd; bij het g aan het uiteinde 
roodbruin. 

Achterlijf van onderen bij het G zwart, bij het @ roodbruin 
tot bruinzwart, aan weerszijden en soms in het midden met 
een rij witte vlekken. 

Cerci zwart, zelden aan de basis roodbruin gekleurd. 
Larve zwart, behalve de zijranden van het halsschild en 
de vleugelaanleg, die geelbruin gekleurd zijn. Fig. 11—12. 

Lengte g 8—11 mM., 9 8—-9.5 cM. Afb. SNELLEN V. 
VOLL. (316) Pl: XVI ‘fig. 22. 

Van Mei tot October tusschen kruiden en struikgewas, op 
droge gronden, in dennenbosschen en op de heide. Algemeen. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov Groningen: ‚Groningen. 

Pow. Dorie nite sa &Assen. 

Prov. Overijsel, Denekamp: 

Prov. Gelderland: Apeldoorn, Heerde, Arnhem. 


1) De meeste schrijvers spreken van varieteit bij aanduiding van 
zuivere kleurafwijkingen. Ik gebruik liever de benaming aberratio 
coloris (ab. c.), om daardoor de juiste aard der afwijking te kunnen 
aangeven. Bij vormafwijkingen gebruik ik de benaming variatio of 
forma. Onze kennis omtrent de verspreiding of het gebonden zijn aan 
bepaalde plaatsen of streken van deze variatiën, is m.i. te gering om 
een streng wetenschappelijke benaming als varieteit, forma, aberratio, 
etc. door te voeren. 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 53 


Wageningen, Dieren, Putten, Renkum, Ermeloo, Wolfhezen, 
Leuvenum, Brummen, Keyenberg. 

Prov. Utrecht: Amersfoort, Zeist, Baarn, De Vuur- 
sche, Doorn, Soest, Veenendaal, Maarsbergen, Driebergen. 


umediasé- 


"y.divid 


v. vin. 


Fig. 11. Ectobia lapponica L. Voorvleugel, vergroot (orig.). 


Fig. 12. Æctobia lapponica L. Vergroot (orig.). 


Prov. Noord-Holland: Bussum,Hilversum, Laren, 
Aerdenhout, Wijk a/Zee, Vogelenzang, ’s-Gravenland. 

Prov. Zuid-Holland: Scheveningen. 

Prov. Noord-Brabant: Uden, Ginneken. 

Prov. Limburg: Plasmolen, Epen, Houthem, Venlo, 
Mook. 


54 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


De ab. c. pallida STEPHENS : 

Prov. Gelderland: Putten, Wolfhezen, Arnhem 
(tevens een £ dat een overgang vormt tot het type), Apeldoorn, 
Leuvenum. 

Prov. Noord-Holland: Laren. 

Prov. Limburg: Mook; tusschen Houthem en Val- 
kenburg. (larve 3 Oct. 1916). 


1 8. lapponica 22) 


Halsschild geelbruin, zonder scherp afgescheiden zwarte 
vlek op de schijf, met min of meer ineenvloeiende bruine 
en zwarte vlekken en stippen, — of zonder zwart-bruine 
WICKS RER SLR TE TE TE NL 


2. Halsschild niet of zeer onduidelijk gevlekt. De voor- 
vleugel reikt bij het $ tot aan het uiteinde van het achterlijf; 
de V.dividens bereikt den achterrand van den vleugel vóór 
het midden. 

Bij de var. brevipennis BRUNNER (Brunnert SEOANE) reiken 
de voorvleugels bij het 9 slechts tot het 4° achterlijfsegment 
en zijn langwerpig-rond van vorm. Achtervleugels hierbij 
rudimentair. 

Deze variëteit komt alleen in Zuid-Europa voor. 

Voorvleugel bij het g' langer dan het achterlijf; breeder 
dan bij de twee overige soorten, ongeveer driemaal langer 
dan breed. Lichaam licht geelbruin, strookleurig. Voorvleugel 
geelbruin met eenige in rijen geplaatste zwarte vlekken of 
stippen op de aders. Sprieten en pooten lichtgeel. Achterlijf 
van onderen geelbruin met een rij zwarte of bruine vlekken 
aan weerszijden en bij het © ook in het midden. Cerci geel 
met donkerbruinen top. Bij de ab. c. vittiventris, COSTA *) 
ontbreken de donkere stippen op het halsschild en den 


1) In Lapland is deze soort schadelijk voor gedroogde visch en zou 
in de woningen voorkomen. Volgens SNELLEN VAN VOLLENHOVEN zou 
deze soort in een branderij te Leiden zeer menigvuldig voorgekomen 
zijn (S. v. V. Gelede dieren, p. 254). Hij heeft zich klaarblijkelijk vergist 
met PA. germanica. 

2) Volgens sommigen, o. a. AZAM (11) een afzonderlijke soort. De 
verschillen zijn echter te gering om daaruit een afzonderlijke ‘soort af 
te leiden. Het is een verbleekte vorm van “vida FABRICUS en komt 
alleen in Zuid-Europa voor. 


€, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA, 55 


voorvleugel, en is het achterlijf van onderen licht stroogeel, 
soms bij het d met eenige donkere langsbanden. 

De larve is in het eerste stadium roodgeel, het ach- 
terlijf zwart, met smalle gele randen; in de latere stadiën 
is de geheele bovenzijde stroogeel met fijne donkerbruine 
stippen; soms tusschen de oogen met een rij zwarte stippen, 
die het imago mist. 


Lengte d 9.5 mM., 28 mM. Fig. 13—14. 


v.mediast 
Fa 


vdlud 


vuln 


/ N 


Fig. 13. Æctobia livida FaBr. Voorvleugel, vergroot (orig.). 
Fig. 164 Ectobia livida FABr. Vergroot (orig.). 


Van Juni tot September in kreupelhout, bosschen en op 
heiden. Tamelijk zeldzaam. 


In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 


Pr Overijsel: Denekamp. 


56 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Prov. Gelderland: Nijmegen, Arnhem, Veenendaal, 
Leuvenum, Beek (?), Putten. 

Prov: ‘Noord-Holland: aren: 

Prov. Zuid-Holland: Wen Eaac er? 

Prov. Limburg: Mook, Valkenburg, Houthem. 


(perspicillaris HERBST). . . . livida FABRICIUS. 1) 


Halsschild geelbruin, bezaaid met donkerbruine vlekken, 
stippen en strepen, die min of meer tot een donkere schijf 
kunnen samenvloeien, maar die nooit zoo scherp begrensd 
is als bij /apponica. Voorvleugel bij het @ verkort, nauwelijks 
reikend tot halverwege het achterlijf; de V. dividens bereikt 
den achterrand van den vleugel ver achter het midden. 
Voorvleugel bij het d langer dan het achterlijf, ongeveer 
viermaal langer dan breed. 

Lichaam bruingeel, met zwarte vlekken en stippen, die 
zeer sterk in intensiteit en uitgebreidheid varieeren. Cerci 
bruin, zwart, soms alleen met zwarten top, of van boven 
zwart en van onderen bruingeel. 

Bij de ab.c. nzgripes STEPH. ( ? haeckeli BOL.) neemt het 
zwart de overhand en is de schijf op het halsschild bijna 
geheel zwart. Het is de meer Noordelijke vorm. Bij den Zuidel. 
vorm, de ab. c. concolor SERV. is het lichaam echternzeen 
licht gekleurd en zijn de donkere vlekken maar even aangeduid. 

Larve geelrood, met twee breede bruine langsstrepen van 
het halsschild tot aan het uiteinde van het achterlijf en 
donkerbruine dwarsbanden aan den achterrand van meso- 
en metanotum. 

Lengte d 7—8 mM., 9 6 mM. Fig. 15—18. 

Van Juni tot September in zandige streken, in dennen- 


1) Volgens KRAUSS (167) zou deze soort zich kruisen met £. /apponica, 
vooral daar waar weinig “vida 33 voorkomen. De hieruit ontstane 
mengvormen zouden zich kenmerken door een asymetrischen bouw der 
laatste achterlijfsegmenten en moeilijk te determineeren zijn, doordat 
ze de kenmerken van beide soorten dragen. Uit ons land zijn dergelijke 
mengvormen niet bekend. Ook N. ADELUNG (2) heeft voor Rusland 
deze afwijkingen aangetoond, maar kon wegens onvoldoend materiaal 
deze kwestie niet tot geheele oplossing brengen. Ook bij Berlijn werd 
deze soort meermalen in copula aangetroffen met /4pponica [W. RAMME 
(259)]. Vergelijk tevens R. EBNER (75), p. 164. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 57 


‘ vdivia 


SRO 
vuln 


Lal e 
EN SI» venedrast + kulnar 
td a 


Fig. 15. Æctobia Panzeri STEPH. Voorvleugel, vergroot (orig.). 
Fig. 16. Ectobia Panzeri STEPH. Achtervleugel g) vergroot (orig.). 
Fig. 17. Ectobia Panzeri Stern. Subgenitaalplaat Q, vergroot (orig.). 
Fig. 18. Zctobia Panzeri STEPH. Q, vergroot (orig.). 


58 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


bosschen op heiden en duinen, onder dorre bladeren en 
steenen. Algemeen. 


In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Gelderland: Arnhem, Putten, Apeldoorn; 
Velp, Nijmegen, Ede. 

Prov. Utrecht: Utrecht, Doorn, De Bilt, Amersfoort, 
Driebergen. 

Prov. Noord-Holland: Hilversum, Overveen, Aer- 
denhout, Haarlem, Bloemendaal, Wijk a/Zee, eiland Terschel- 
ling, Laren. 

Prov. Zuid-Holland: Noordwijk, Scheveningen, 
Den Haag, Wassenaar. 

Prov. Noord-Brabant: Roozendaal, Asten. 

Prov, (Lim buce => Well) Vento: 


(ericetorum WESM.) . . . Panzeri STEPHENS 


Aphlebia BRUNNER 1865. 
(Hololampra SAUSS.). 


Voorvleugel alleen met een flauwe aanduiding van aderen. 
Achtervleugel rudimentair of ontbrekend. Verder als bij 
Ectobia. 

Van de 17 Europeesche soorten komt I in het aangrenzend 
gebied voor. 


Voorvleugel van het 4 geelbruin, met een groote bruine 
vlek aan den top, glanzend; langer dan het achterlijf en 
aan den top afgerond. Voorvleugel van het $ geelbruin, 
meest ongevlekt, soms met een bruin halvemaanvormig 
streepje aan den top; reikend tot halverwege het achterlijf. 

Lichaam donkerbruin tot zwart, met een smalle gele zoom 
aan de voor- en zijranden van het halsschild. 

Bij de zeldzame ab. c. Schäeffer! GMEL. is de voorvleugel 
geheel zwartbruin, behalve een breeden lichtgelen langsband 
bij den voorrand. 

Larve geheel donkerbruin. 

Lengte 5—6.5 mM. Niet inlandsch. 

Van Mei tot Juli in bosschen onder steenen en dorre blaren. 

In Duitschland bij Aschaffenburg (Godelsberg, Glattbacher- 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 59 


Wald, Brückenau) en in de Mark Brandenburg (Buckow, 
Rahnsdorf). Niet uit België en Frankrijk bekend. 
(maculata SCHREB.) 1) 


Il. Fam. MANTODEA. 


De kop is driehoekig van vorm en vrij bewegelijk, waar- 
door het dier den kop naar achteren kan draaien. Sprieten 
lang en dun, haar- of snoervormig, soms gekamd. De 
prothorax is zeer lang en smal en kan in verticalen stand 
gebracht worden. Het halsschild is zijdelingsch over de 
voorcoxae verbreed en heeft van boven een dwarsgroef. De 
vleugels ziin gebouwd als bij de Blattodea. De voorvleugel 
doorzichtig, ietwat leerachtig. Men kan de volgende aderen 
onderscheiden. De eerste langsader achter den voorrand is 
de V. mediastina. Daarop volgt de V. radialıs ant. en pos- 
tertor. Deze laatste heeft in het midden een gladde hoornige 
vlek of stigma. De daaropvolgende V. ulnaris ant. heeft 
veel vertakkingen, terwijl de V. ulnaris post. weinig of geen 
vertakkingen vertoont. De V.axillaris begrenst naar voren 
het met vele dwarsaderen voorziene anaalveld. Achtervleugel 
vliezig, in rust opgevouwen onder de voorvleugels. 

Pooten met zeer lange coxae. De voorpoot is tot „roof- 
poot” vervormd. De voordij is lang, van onderen van een 
langsgleuf voorzien, waarin de scheen past, en met sterke 
doornen bezet. De voorscheen is wat korter, aan den top 
in een lange, kromme haak uitloopend, van onderen met 
kleine doornen bezet. De midden- en achterpoot lang en 
slank, meest zonder doornen. Tarsen 5-ledig. Geen arolium. 
Het achterlijf is platgedrukt en bestaat uit 10 segmenten. 

Bij het d wordt de subgenitaalplaat gevormd door het 


1) Een tweede soort, die hetzelfde verspreidingsgebied zou hebben als 
maculata, maar veel zeldzamer zou zijn, is A. punctata CHARP. Ze onder- 
scheidt zich van maculata, doordat bij het g' de dekschilden aan den 
top fijn toegespitst zijn, en de zwarte vlek ontbreekt. De dekschilden 
zijn met kleine, zwarte, netvormig gerangschikte punten dicht bezet, en 
hebben gedurende het leven een blauwen weerschijn. Het overige lichaam 
is zwart gekleurd, behalve de zijranden der achterlijfsegmenten, die van 
boven en van onderen smal geel gezoomd zijn. De achterrand van het 
halsschild meest smal geelwit gezoomd. De schijf van het halsschild 
soms roodbruin gekleurd. Lengte 61/, mM. 


60 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


9° segment en draagt twee korte ongelede styli. Bij het 9 
wordt de subgenitaalplaat gevormd door het 7° segment. 
Geen styli. Geen uitwendige ovipositor. Het 10° segment 
draagt in beide sexen de lange, gelede en behaarde cerci. 

De eieren worden in hoopjes, omgeven door een schui- 
mende, later hard wordende, massa, aan steenen, planten- 
stengels en dergelijke vastgekleefd. De larve vervelt 6 maal. 
Ze verschilt van het imago door het ontbreken van vleugels 
of door het bezit van een lapvormigen, maar normaal gelegen 
niet articuleerenden, vleugelaanleg. De Mantodea zijn echte 
roofdieren. Ze leven tusschen gras en struikgewas en loeren 
daar op allerlei vliegende en kruipende kleinere dieren en 
insecten, die ze met hun roofpooten zeer goed weten te vangen. 

In Europa komen ongeveer 18 soorten voor. Slechts één 
sub-familie en één genus komen in aanmerking. 


Sub fa mt Man tu are 


Mantis LINN. 1758. 


Halsschild met een middenkiel, de zijrand bij het © dui- 
delijk, bij het d niet of maar zeer fijn getand. Voordij 
tweemaal zoo lang als de scheen. Voorscheen van buiten 
met 7 doornen. Midden- en achterdij zonder einddoorn. 
Stigma groen of bruin. De eenige Europeesche soort komt 
in het aangrenzend gebied voor. 


Lichaam groen of bruin, zelden grijsgeel. Voorvleugel 
groen of bruin, aan den voorrand licht gekleurd, bij het d 
zeer doorzichtig. Achtervleugel glashelder, de voorrand en 
de top groen of bruin. Voordij aan den binnenrand met 
afwisselend witte en zwarte doornen. 

Lengte d 42—61 mM., ® 48—75 mM. Niet inlandsch. 

Op zonnige droge berghellingen, in weiden en onder 
struikgewas. Van September tot October. In Duitschland 
werd ze in de Boven-Rijnstreek, de Vogezen en in Frankfurt 
a/M. en Würzburg gevonden. In Frankrijk komt ze door 
geheel het Noordelijke deel yoor en blijkt ze zich in de 
laatste jaren meer en meer noordwaarts uit te breiden. In 
het brongebied van Maas, Saône, Moezel en Marne komt 


’ 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 61 


ze, algemeen voor. De meest Noordelijke vindplaatsen in 
Frankrijk, die ik in de literatuur kon vinden, zijn het Nauw 
van Calais, Charleville en Metz. In België werd ze gevonden 
te Haine St. Pierre (1890) en Chimay (26 Aug. 1892) beiden 
in de prov. Hainaut. 


OENE en oe (welggvosa WE 
Sub oder Il ASmkbaltio rid. 


III. Fam. ACRIDIODEA. 
(Locustidae KIRBY). 


Het lichaam is min of meer lang cylindrisch van vorm, 
niet depres. De kop is aan weerszijden ietwat gecomprimeerd. 
Men kan er de volgende deelen aan onderscheiden, die voor 
de determinatie van zeer veel belang zijn. 

Op het aangezicht bevindt zich de wvoorhoofdlijst (costa 
frontalis), die opzij begrensd wordt door de twee voorhoofd- 
kielen, die naar boven toe, op de grens van aangezicht en 
schedel de driehoekige of ruitvormige voorhoofdgroefjes 
vormen. Soms stooten de voorhoofdgroefjes in het midden 
samen en begrenzen zoo den schedel van voren. Aan het 
aangezicht onderscheidt men het voorhoofd en den clypeus, 
die steeds door een dwarsgroef van elkaar gescheiden zijn. 

Van den voorrand of onderrand der oogen naar den clypeus : 
verloopen de carinae laterales, die het aangezicht van de 
wangen scheiden. Drie ocellen, de middelste staat op de 
voorhoofdlijst en is soms afwezig, de twee buitenste tegen 
den binnenrand der oogen. 

Sprieten zelden langer dan het lichaam, draadvormig, 
soms met breedere eindleedjes, hoogstens 30 leden tellend. 

Het halsschild bestaat uit de schijf en de twee zijplaten. 
De schijf is naar achteren al of niet in een langen of korteren 
uitlooper verlengd. 

Op de schijf bevinden zich meestal twee zijkielen en een 
middenkiel, benevens drie dwarsgroeven, waarvan echter de 
twee voorste dikwijls rudimentair of maar weinig ontwikkeld 
zijn. De zijkielen vormen de grens tusschen de schijf en 
de zijplaten. 


62 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Prosternum klein en smal, vlak of van een uitsteeksel 
voorzien. i 

Meso- en metasternum naar achteren aan weerszijden 
uitgerand. 

Voorvleugel volkomen ontwikkeld, rudimentair of afwezig. 
Wanneer de vleugels rudimentair zijn geworden, dan gaat 
hiermee altijd gepaard een kleiner worden van het achterste 
gedeelte van de schijf van het halsschild, waardoor de 
achterrand minder convex uitgebogen is. Men onderscheidt 
de volgende aderen. 

1. V. mediastina, 2. V. radialis, die zich van de basis af 
in drie takken, de V. rad. ant., medius en posterior vertakt. 
Soms vloeien deze aderen aan de basis min of meer in 
elkaar en zijn eerst verderop gescheiden. 

3. V. ulnarıs, die zich svertaktsins de -P um. ant. en post 
De V. uln. post. verloopt bijna altijd recht naar den achter- 
rand van den vleugel. De dwarsverbinding, ongeveer in het 
midden van den vleugel, tusschen de V. uln. ant. en de V. rad. 
post. heet stigma (DE SAUSSURE). 4. V. dividens. Deze ver- 
loopt vlak naast en evenwijdig met de V. uln. post. en 
eindigt eveneens in den achterrand van den vleugel. 5. V. a.rzl- 
laris (= plicata). Deze lost zich dikwijls op in de talrijke 
dwarsaderen, die van haar uitgaan. De door deze aderen 
begrensde velden heeten: tusschen den voorrand en de 
V. mediast. — area mediastina of area praecostalis. In dit veld 
verloopt soms een V. adventiva, die door samenvloeiing van 
dwarsaderen ontstaat. Tusschen de V. mediast. en V. rad. 


ant. — area scapularis, tusschen de V. rad. ant. en V. rad. 
med. — area externomedia, tusschen de V. rad. post. en 
V. uln. ant. — area discoidalis. In dit veld verloopt de voor 


de systematiek belangrijke V. intercalata. Ze ontstaat door 
samenvloeiing van dwarsaderen en loopt nooit in den vleugel- 
wortel uit. Tusschen de V. uln. ant. en V. uln. post. — 
area interulnarts, tusschen de V.axillaris en den achterrand © 
van den vleugel — area axillaris. Bij het g is de V.radialis 
sterk ontwikkeld, evenals de areae scapul. en externomedia, 
die als resonatoren dienen bij het geluid maken. 

In den achtervleugel kan men dezelfde aderen onderscheiden. 
Voorscheen zonder gehoororgaan. Achterdij van boven en 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 63 


ook van onderen ieder met één midden- en twee zijkielen. 
Tarsen 3-ledig. Het eerste lid draagt aan de onderzijde drie 
hechtkussens (fulvellz). Tusschen de klauwen bevindt zich 
een hechtlapje (arolium), dat bij de Teztigidae echter ontbreekt. 

Het achterlijf bestaat uit 10 segmenten. De zijlobben van 
het metasternum omvatten een grooter of kleiner deel van 
het eerste sterniet. Het eerste achterlijfsegment draagt aan 
weerszijden een open (ovaal) of smal spleetvormig gehoor- 
orgaan. Het ro segment bestaat uit de bovenste en de 
twee onderste (zijdelingsche) anaalkleppen, waaraan de twee 
ongelede cerci bevestigd zijn. 

De subgenit.plaat wordt bij het dq gevormd door het 0° 
sterniet en is in het midden van een indruk voorzien. Wan- 
neer de subgenit plaat naar beneden wordt bewogen, komt 
de penis te voorschijn. Geen styli. 

Bij het ® wordt de subgenit.plaat gevormd door het 8° 
sterniet en draagt den, voor een deel zichtbaren, ovipositor, 
die uit 2 onderste en 2 bovenste gonapophysen (= valvulae) 
bestaat, waarvan de bovenste zich nogmaals gesplitst hebben. 
In het geheel dus drie paar gonaphysen. 

Het sjirpen wordt veroorzaakt doordat een, met fijne, 
microscopisch kleine tandjes bezette, langslijst !), aan den 
binnenkant der achterdij, gewreven wordt over de aderen 
der gesloten voorvleugels, die daarbij gaan resoneeren. De 
larve vervelt minstens 5 maal. 

Ze verschilt van het imago òf door afwezigheid van vleugels 
òf doordat voor- en achtervleugel ten opzichte van elkaar 
juist andersom liggen dan bij het imago en de achtervleugel 
dus den voorvleugel bedekt. 

Een ander verschil is het niet ontwikkeld zijn der geslachts- 
organen. Over de ontwikkeling en biologie is van de meeste 
soorten nog weinig bekend. 

In Europa komen ongeveer 195 soorten voor. 


1) Deze langslijst is gelegen even boven de binnenste zijkiel, die zich 
aan de onderkant der dij bevindt, aan de binnenzijde der dij. Het zijn 
haast uitsluitend de ga die musiceeren, hoewel de getande langslijst 
bij de meeste 99 ook ontwikkeld is. Mecost. grossus is een uitzondering 
op deze manier van sjirpen. De achterdij is glad en zonder getande 
langslijst. De V. radialis en hare takken echter, zijn van kleine, harde 
tandjes voorzien en zoo ontstaat bij wrijving een duidelijk, maar zwak geluid. 


64 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Overzicht der sub tamolienven ene ra: 


1. Halsschild Y) naar achteren verlengd, in een lange spits 
uitgetrokken, die het achterlijf van boven geheel of 
gedeeltelijk bedekt. Voorvleugel tot een schubje geredu- 
ceerd. Het prosternum is naar voren verbreed en 
omgrijpt den kop van onderen. Geen arolium. 

(Sub-fam. Zettigidae) . . . . Tettix CHARP. 


Halsschild naar achteren niet of maar weinig verlengd, 
het achterlijf niet bedekkend. Voorvleugel volkomen 
ontwikkeld of rudimentair. Prosternum naar voren niet 
verbreed Aroliumsaanwezie nee EN 


2. Prosternum vlak of hoogstens met een korte stomp- 
kegelvormige verhevenheid bezet. V. intercalata al of 
niet aanwezig set ts Nolte NS MEME PIE ARR 


Prosternum van een duidelijk, dun, lang-kegelvormig 
uitsteeksel voorzien. V.intercalata steeds afwezig. 
(Subfam. 4672271400) MESE 


3. De schedel van terzijde gezien min of meer recht van 
boven; met het sterk terugwijkende voorhoofd een min 
of meer scherpen hoek vormend. De voortzetting van 
het eerste sterniet tusschen de zijlobben van het meta- 
sternum smal, langer dan breed, soms bij het ® even 
lang als breed. Areae mediast., scapul. en discoïdalis 
van den voorvleugel met tamelijk regelmatige dwarsaderen 
(vooral bij het G). 

(Sub-fam.  Zryzaldae) neen ORI 
De schedel van terzijde gezien naar voren afhellend of 
bol gebogen; met het niet of weinig terugwijkende voor- 
hoofd een rechten of stompen hoek vormend. 
De voortzetting van het eerste sterniet bij het g even 
lang als breed; bij het ® minstens tweemaal zoo breed 
als lang. Areae mediast., scapul. en discoïdalis van den 
voorvleugel bij g en 9 met zeer onregelmatige en fijne 
dwarsaderen. V.intercalata steeds aanwezig. : 

(Sub-fam. Oedzpodidae is a. NES 


1) Onder „halsschild” zonder meer, wordt steeds de schijf van het 
halsschild bedoeld, niet de zijplaten. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 65 


4. Voorhoofdgroefjes ontbreken of zijn hoogstens als een 


zeen Hauwingedrukte streep aangeduid) rea 5 
Voorhoofdgroefjes aanwezig, soms vlak of door een rij 
Erogteustippennaangeduid. willen np MENT 6 


5. Voor- en achtervleugel volkomen ontwikkeld, langer 
dan het achterlijf. V.intercalata aanwezig, in het midden 
van de area discoidalis gelegen. Area scapul. in den voor- 
vleugel bij het ¢ niet verwijd, met onregelmatige dwars- 
aderen. Halsschild zonder zijkielen, met drie dwars- 
BEOENEN ci. nn Panapleunus‘, FISCHER. 
Voorvleugel bij het d het uiteinde van het achterlijf 
niet bereikend; bij het ® sterk verkort. Achtervleugel 
bij het gd en 2 rudimentair. V. intercalata afwezig. Area 
scapularis bij het dg verwijd, met regelmatige dwars- 
aderen. Halsschild met duidelijke, maar zwak ontwikkelde 
zijkielen, die niet onderbroken zijn. 

Ye . Chrysochraon FISCHER. 

6. De area discoidalis met een duidelijke, bijna recht ver- 
loopende V.intercalata. Voorhoofdgroefje smal driehoekig 
GPÉLHEVOEMIO Set Li A E EMA A 
Area discoidalis zonder v. TORTA 1) Voorhoofd- 
groefje lang vierhoekig of door een rij stippen aan- 
ASC CESSER HEM RER RES I 

7. Prosternum met een korte, tem Répelvoriige verheven- 
heid. Halsschild weinig of niet ingesnoerd, met duidelijke 
zijkielen. De V.intercalata is dichter bij de V. uln. ant. 
dan bij de V. rad. post. gelegen. Voorhoofdgroefje klein, 
smal driehoekig, alleen van boven duidelijk aangeduid. 

. Mecostethus FIEBER. 
Prosternum vlak. Haleschild ingesnoerd, zonder zijkielen. 
De V. intercalata in het midden van de area discoïdalis 
of dichter bij de V. rad. post. dan bij de V. uln. ant. 
gelegen. Voorhoofdgroefje tot aan den top der schedel 
reikend, ruitvormige, dn. Lpacromia FISCHER. 


1) Soms vloeien de dwarsaderen in het midden van het discoidaalveld 
tot een soort lengteader samen; maar deze is hier en daar onderbroken, 
onregelmatig sterk gebogen en maakt niet den indruk van een afzon- 
derlijke ader te zijn. De echte V.intercalata is recht, onafgebroken en 
eindigt vóór den vleugelwortel. 


5 


66 


8. 


Tele 


lige 


C: WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Prosternum met een korte, stomp-kegelvormige ver- 
hevenheid. Halsschild met stompe zijkielen en 1—2 
doorloopende dwarsgroeven. De gonapoph. super. der 
ovipositor worden door de onderste anaalkleppen bijna 
geheel “bedekte Mt EES LEL OP Lj MA FISCHER. 


Prosternum vlak. Halsschild steeds met duidelijke zij- 


kielen en één doorloopende dwarsgroef. De gonapoph. 
Supetsanietsbedekt ZENNE ei a REC) 
Sprieten gewoon, de eindleedjes niet breeder dan de 
middenleedjes. cui spleetvormig gesloten. 

. . Stenobothrus FISCHER. 
Sprieten geknopt, de eindleedjes breeder dan de midden- 
leedjes; bij het ® soms onduidelijk. Gehoororgaan 


halfopen. . . . . . . . Gomphocerus THUNBERG. 
Halsschild met duidelijken middenkiel en ı-—3 dwars- 
SLOEVenh a: RE) 


Halsschild ander middenkiel af deve siete even aan- 
geduid. Halsschild met 3 dwarsgroeven. Achtervleugel 
lichtblauw 2% eee oh un ON ONOLUS) IEBERS 


De middenkiel van het halsschild ís niet of slechts heel 
even. door een dwarssroef onderbraken 2 7 Sr 
De middenkiel van het halsschild is door I—2 dwars- 
groeven. duidelijk sen diepringesmeden a.) vr 
Voorhoofdgroefje afwezig. De zijdelingsche ocellen staan 
op de voorhoofdkielen. Het veld tusschen de V. uln. 
ant. en de achterste tak, die uitgaat van de dwarsader 
tusschen de V.uln.ant. en V. rad. post, is breed. 
Achtervleugel sterk gelobd, vuurrood, met zwarten top. 
Vleugelspanning hoogstens 5 cM. 

. Psophus FIEBER. 
Voorhoofdgroefje driehoekig, gewoonlijk zwak aangeduid 
of ontbrekend. De zijdelingsche ocellen staan niet op 


de voorhoofdkielen. Het veld tusschen de V. uln. ant. 


enz. is smal. Achtervleugel niet rood gekleurd. Vleugel- 
spanning minstens 8 cM. 

Pachytylus FIEBER. 
De langsaderen in de area analis van den achtervleugel 
afwisselend verdikt; de door haar dwarsaderen gevormde 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 67 


cellen zijn smal, breeder dan lang. Middenkiel van het 
halsschild door 1—2 dwarsgroeven doorsneden. 

SER EHER Bryodema FIEBER. 
De langsaderen in de area analis van den achtervleugel 


niet verdikt, de cellen zijn langer dan breed . . 14 
I4. De middenkiel van het halsschild door één dwarsgroef 
doorsneden... . + + Oedipoda LATREILLE. 
Middenkiel van Bet halsschild door 2 dwarsgroeven 
doorsneden iii. CRUE Aerotyplus FIEBER. 
15. Vleugels volkomen ontwikkeld. De bovenste middenkiel 
dersachtendijnfjansezaaads 2, 2... A 16 


Voor- en achtervleugel rudimentair. De one afiddcni 
kiel der achterdij glad, niet gezaagd. Halsschild zonder 
zijkielen; middenkiel zwak ontwikkeld, in het midden 
onderbroken. „0. tst ene Zodesma LATREILLE: 
16. Het halsschild is dakvormig '), met sterk ontwikkelden 
middenkiel ; ae ontbreken. Vleugelspanning tot 
Meter Vier. ah N viet OU ACH dn GEOFEROV: 
Halsschild vlak, niet lina met duidelijke midden- 

en zijkielen. Vleugelspanning 2—4 cM. 
Caloptenus BURMEISTER. 


ISS (bean Seti rdiae. 


I. Tettix CHARPENTIER 1841. 


(Tetrix LATREILLE). 
Acrydium GEOFFROY. 


De kop wordt van onderen gedeeltelijk, door het naar 
voren verbreede, prosternum omvat. Oogen uitpuilend. Sprieten 
kort, 12—20 leden tellend. Het halsschild is naar achteren 
in een min of meer lang, puntig uitsteeksel verlengd, dat 
het achterlijf van boven geheel of gedeeltelijk bedekt. De 
middenkiel is sterk ontwikkeld en niet door dwarsgroeven 
onderbroken; de zijkielen zijn minder sterk ontwikkeld, naar 
voren over een kleinen afstand onderbroken, naar achteren 


1) Hieronder wordt verstaan, dat de schijf naar beide zijden, als een 
dak, afhelt. De nok van het dak is dan de middenkiel. 


68 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


gewoonlijk verdubbeld. Het gedeelte gelegen tusschen deze 
verdubbeling heet area lateralis posterior proc. pronot. ; 
terwijl het deel daarvoor gelegen en naar voren begrensd 
door de zijplaat, area later. ant. wordt genoemd. De zijplaten 
zijn aan den achterrand tweemaal gelobd. De voorvleugel 
is tot een schubje gereduceerd. Men kan er echter nog de 
hoofdaderen in herkennen. 

Achtervleugel volkomen ontwikkeld of rudimentair, onder 
het halsschild-uitsteeksel verborgen. 

Het achterlijf zonder gehoororgaan. De achterscheen bij 
het & bijna recht, bij het © ietwat gekromd. Geen arolium. 
De gonapophysen der ovipositor aan de zijranden met een rij 
scherpe tandjes, in gesloten toestand van de basis tot het 
uiteinde aaneensluitend. Het geheele lichaam meestal fijn 
gekorreld. Cerci klein en spits. De kleur van bijna alle 
soorten varieert van geelbruin tot zwart met lichtere of: 
donkerder vlekken. 

Van de ongeveer 13 Europeesche soorten komen 3 in 
Nederland en 4 in het aangrenzend gebied voor. 


I. De middenkiel van het halsschild, van terzijde gezien, 
in het voorste gedeelte convex, daarna plotseling (vóór het 
midden beginnend) tot aan het uiteinde concaaf naar beneden 
gebogen. Halsschild ruwkorrelig bestippeld, achter de schouder- 
hoeken met een verdiepten indruk. Achtervleugel zoo lang 
als het halsschild-uitsteeksel en daarmee in grootte varieerend. 

Bij de rar. acuminatus FINOT, BRIS.') reikt het halsschild- 
uitsteeksel tot ver voorbij de knie der achterdij en is de 
achtervleugel goed ontwikkeld. Achterdij aan de buitenzijde 
ruw korrelig bestippeld. Lichaam bruinzwart. De verdiepte 
indruk zwart. Bij de aë.c. concolor KARNY is de schouder- 
indruk niet zwart, maar evenzoo gekleurd als het lichaam. 
Bij de abd. c. contigua KARNY is het halsschild vóór de 
schoudervlek licht, daarachter zwart gekleurd. Bij de af. c. 
dimidiata KARNY is het juist omgekeerd. De ad. c. conspersa 
KARNY heeft het pronotum, behalve de schoudervlek, een- 


©) Volgens BOLIVAR is de door BRISOUT DE BARNEVILLE (Bull. Soc. 
Ent. France 1850, p. LXIII) beschreven soort acuminatus de larve van 
7. bipunctata L. (Ann. Soc. ent. de France LXIII, 1880). 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 69 


kleurig. Bij de aô.c. circumscripta KARNY is de schoudervlek 
lichtgeel omrand. 

Bij de larve is de schouder-indruk afwezig. 

Lengte d 7—11 mM., 2 8—11 mM. Niet inlandsch. 

Deze Zuid-Europeesche soort werd in Duitschland bij 
Malchin in Mecklenburg aan den rand van een dennenbosch 
en in Thüringen op de Eckardtsberg gevonden. Vermoedelijk 
berust dit op een vergissing. Ten Noorden van Parijs is 
deze soort nooit gevonden. 

Ae "i (depressus BRISOUT). 

De middenkiel van het halsschild, van terzijde gezien 
recht, convex gebogen, soms iets golvend of concaaf. Het 
halsschild zonder schouderindruk. 

2. De middenkiel van het halsschild is sterk convex 
gebogen al of niet met eenige inbochtingen, én reikt meest 
niet verder dan tot de knie der achterdij. Halsschild dak- 
vormig, aan weerszijden meest met een zwarten schoudervlek. 
De schedel gaat, van terzijde gezien, door een ronde of 
meer hoekige welving in het voorhoofd over . . . . 3 

De middenkiel van het halsschild weinig of niet convex 
gebogen, meest reikend tot ver voorbij de knie der achterdij. 
Halsschild vlak, niet dakvormig, zelden met een zwarten 
schoudervlek. De schedel gaat, van terzijde gezien, hoekig 
in het voorhoofd over en vormt daar een min of meer 
rechten hoek mee. Men onderscheidt een forma macroptera 
(= subulatus L. s.s.), waarbij het uitsteeksel van het hals- 
schild tot ver voorbij den top der achterdij reikt en de 
achtervleugels iets langer zijn dan het halsschild, en een 
forma brachyptera (var. Sahlbergi SAULCY = var. attenuatus 
SELYS), waarbij het uitsteeksel niet of nauwelijks tot de knie 
der achterdij reikt en de achtervleugel aanmerkelijk korter 
is dan het halsschild. 

Het geheele dier is slanker van bouw dan dbzpunctatus. 

De kleur varieert van geelbruin tot donkerbruingrijs. 
Fig. 19—20. 

Lengte g 7—10 mM., 2 9.5—13 mM. Afb. SNELLEN V. 
VOLEMIS TOP PIEEXNIT he. 7e Afb. “OvD: (240), Pl. III, fig. 9. 

Van April tot September in weilanden, langs slooten en 
beekjes op zonnige plaatsen. Niet zeldzaam. Ze is meermalen 


70 C,_WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


aan rietstengels onder water aangetroffen (OUD. (240). Ze 
zou als larve èn als imago onder bladeren en mos over- 
winteren. 


Fig. 19. Tettix subulatus L., volgens B. Hay (gewijzigd). 


v = vertex, e = voorvleugel, a = area later. anter. proc. pronot., 
f = area later. poster. proc. pronot., / = zijlob. 


Fig. 20. Tettix subulatus L., naar B. Hay (gewijzigd). 
1, 2 en 3 de pulvillii. 


In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 


Prov. Groningen: Groningen. 

Prov. Gelderland: Arnhem, Brummen. 

Prove Noord- kolland.:, ‚Heemstede, ei. Terschel 
ling, Amsterdam. 

Prov. Zuid-Holland: Leiden, Den Haag, Noord- 
wijk, Woerden, Loosduinen, Endegeest, Scheveningen. 

Prov. Noord-Brabant: Bergen-op-Zoom, Oisterwijk. 

Proy. im buren Mook, Venlo: 

2408 Subulatuss E45) 


1) Een naverwante soort is 7. fuliginosus ZETT., die in Noorwegen 
en Lapland voorkomt. Ze onderscheidt zich door de grove karteling 
der langskielen der achterdijen (bij subulatus mikroscopisch fijn), de 
scherpe hoek, die de schedel met het voorhoofd maakt, de geringe 
indeuking van het voorhoofd (van terzijde gezien) en doordat de derde 
pulvillis van het rste lid der achtertarsen langer is dan de beide anderen 
tesamen. Het x is onbekend. Lengte 9 11 mM. 

Behalve deze soort werden nog beschreven 7. Bolivar: SAULCY en 
T. Ceperot BOLIVAR. 7. Bolivari verschilt alleen van swbulatus doordat 
de achterranden van het halsschild zich als een kleine kiel oprichten 
en de schedel minder sterk promineert tusschen de oogen. Ze werd in 
Dieuze (Lotharingen) gevonden. 

7.Ceperoi is onderscheiden door de sterk convexe middenkiel van 
het halsschild, de breede, weinig vooruitstekende schedel en de geringere 
uitbochting der voorhoofdlijst. Tevens doordat de middelste langskiel 
der voordij ietwat gebogen en gekarteld is, terwijl ze bij subulatus recht 
is en niet gekarteld. 

Lengte & 6-9 mM., 2 6-9 mM. 

Ze werd in Metz gevonden door BELLEVOYE, 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. . 71 


3. Sprieten lang en slank, de middelste leedjes ongeveer 
3—4 maal zoo lang als breed. Voorrand van het halsschild 
weinig naar voren uitgebogen of recht. Het uitsteeksel van 
het halsschild reikt tot aan de knie van de achterdij. De 
achtervleugel zoolang als het halsschild, bij het @ soms iets 
korter. 

Bij de macroptere vorm reikt het uitsteeksel van het 
halsschild ver buiten de knie der achterdij en zijn de achter- 
vleugels iets langer dan het halsschild (var. explicatum EBNER). 
De larve veelal met een zeer sterk gebogen middenkiel. 

De kleur varieert van licht geelbruin tot zwart, met allerlei 
tusschennuancen. De schoudervlek, die zelden ontbreekt, is 
zwart en hoekig van vorm. Volledigheidshalve geef ik hier- 
onder een tabel van de beschreven kleurvariatiën. De meeste 
hebben alleen praktische waarde en geen wetenschappelijke, 
al is het wel opvallend, dat deze sinds lang beschreven 
variatiën, nu allen nog precies zoo voorkomen en weinig of 
geen verandering ondergaan hebben. Deze tabel is in ge- 
wijzigden vorm overgenomen uit H. KARNY, Revision der 
Acrydier von Osterreich-Ungarn (Wien. Ent. Zeit, Jhr. 
XXVI, 1907). 


1. Halsschild zonder duidelijke zwarte schoudervlek . 2 
Halsschild met een zwarte schoudervlek 
2. Halsschild met een licht gekleurden dwarsband. 
; ab. c. zonata ZETT. 
Halsschild zonder licht sid dwarsbanden’, 73 


BEE Llalssechile zwart. nn Sn AT in abze. Matos FACE. 
Halsschild grijsbruin . . . ab.c. xyphothyrea SCHR. 
4. Halsschild van boven, behalve de zwarte schoudervlek, 
seljkmatie ‚gekleurd: itato Ji HORREUR 
Halsschild van. boven met zwarte Wielen en teeke- 
ningen... Eelen «| 
5. Zijlobben van hei Halse led van derelide kleur als het 
halsschild van boven . . À O 
Zijlobben van het desio eher di TETRA ge- 
4 leur > SL HEN PARLE TRS a 7 
6. Halsschild SO) a Re e ua FIER.) 


ab. c. ochracea ZETT. 


72 


14. 


TG: 


16. 


C.. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


HalsschildiSsnijsbruta ts wane ween). (OLPC TOER) 
ab. c. scutellata GEER. 
Zijlobben lichtgeel, halsschild van boven donker gekleurd. 
ab. c. lateralis ZETT. 
Zijlobben donker i halsschild van boven lichter 


van Heure nicol NE ad Jel er 0 TED 
Zijlobben van voren denten van achteren geelachtig 
gekleurde. wss ab.'c. descolor EIRE: 


Zijlobben van het halsschild gelijkmatig gekleurd . 9 
Midden- en zijkiel donker ue of afwisselend donker 
en slichterevan kleur: … .) 7: BAAREN OG) 
Midden- en zijkiel licht PE OMEN ID: 19 
Middenkiel afwisselend lichter en donker van ke 

; ab.c. carinalis FIEB. 
Middenkiel ST SE EL da È RAC 


Halsschild zonder lichtgekleurden gebid ote diene 
Halsschild in de voorste helft licht gekleurd of met 
een breeden: licht sekleurden,dwarsband 772 7.2417 
Vóór de zwarte schoudervlek een lichter gekleurde 
NG) co Rees Lona a zt 
Vóór de zwarte Skender geen ka gekleurde 
vlekken ar 3 LA 


Halsschild salice! Di Storende met dee vlekken 
(Orunnea PONT., conspersa FIEB., punctulata FIEB.) 

ab. c. varıegata ZETT. 
Op het halsschild een (eo de bete en nog één donkere 


vlekhiervoone alk B G3 
Deze vlek is met de So dense bander en beide 
vormen tesamen een zigzaglijn. . . . (zzczac FIEB.) 

| ab. C-ASCr 2010 Zeu 
Geen zigzagliin vormend. 2 ur. ERS 


Het uitsteeksel van het halsschild met e zwarte 


puntjes. i 2) ee (2702-00 LIP CANE) 


ab. c. /unulata THB.G. 

Het uitsteeksel van het halsschild gelijkmatig gekleurd 
| abe ab.c. Azlartzs ZETT. 
Deze vlek oranjekleurig . ab.c. punctatosignata FIEB. 
Deze vlek wit gekleurd . . . . (marmorata FIEB.) 
ab. c. obscura ZETT. 


7 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 73 


17. De dwarsband reikt naar achteren tot over de schouder- 
vlek; naar voren echter niet tot aan den voorrand van 
hetghalssehild un in. wab. Pala ISARNNIE 
De dwarsband reikt slechts tot aan de schoudervlek . 18 

18. De dwarsband neemt alleen het voorste deel van het 
halsschild nn). ENS ab: ephippun HBG: 
De dwarsband neemt, behalve het voorste deel van het 
halsschild, ook de geheele voorste lichaamshelft in. 
Pooten meestal roodbruin gekleurd 

ab. c. contigua FIEB. 

19. Midden- èn a fone sekleurd: „N. =) 20 
De middenkiel of alleen de zijkielen lichter Heldense. 21 

20. De schoudervlek lichtgeel omrand 

. ab.c. circumscripta FIEB. 
De schoudervlek niet lichtgeel. omrand 

ab.c. /zmbata FIEB. 

21. Alleen de ERRORE licia: gekleurd. tongeren 27,22 

Alleen de zijkielen lichter gekleurd. 
In de voorste helft van het halsschild, vóór de schouder- 
vlekken, nog aan weerszijden een donkere vlek 
; *ab. c. equestris FIEB. 
22. Vóór de Se een lichter gekleurde vlek 
ab.c. dznotata L. 
Vóór de hote oe geen lichte: gekleurde vlek . 23 

23. In de achterste helft van ’t halsschild, achter de schouder- 

vlek, aan weerszijden nog een donkere vlek 
À .ab.c. viftata ZETT. 
Geen vlekken in de achtekgte helft van het halsschild 
ab.c. cristata THBG. 


Lengte d 6—8 mM., 2 8—10.5 mM. Fig. 21—22. 

Van Maart tot September op zonnige plaatsen langs slooten, 
op riet, langs dorre zandwegen, op de heide en in de 
bosschen. Algemeen. Ze zou als larve èn als imago over- 
winteren. !) 


1) In „The Entomol. Monthly Magazine”, Vol. 26, 1890, komen op 
pag. 141 en 162 eenige mededeelingen voor over de vondst van 7. 
bipunctata en subulata-ìmago, midden in den winter onder dorre bla- 
deren, waar zij hun winterslaap volbrachten. Door de studies van 


74 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 
Prov. Groningen: Groningen: 

Prov, Drente: Odoorn: 

Prov. Overijsel: Denekampr Ommen. 


21 


Fig. 21. Tettix bipunctata L. Spriet (volgens B. Hay). Gewijzigd. 
Fig. 22. Tettix bipunctata L. Q vergroot (orig.). 


Prov. Gelderland: Brummen, Apeldoorn, Harts- 
kamp, Uddelermeer, Ermelo, Arnhem, Veenendaal, Leuvenum, 
Wordt-Reden, Uddel, Gorssel, Pannerden. 

Prov. Utrecht: Utrecht, Amersfoort, Woudenberg, 
Doorn. 

Prov. Noord-Holland: Amstelveen, Wijk a/Zee, 
Amsterdam, Bussum, Weesp, Heemstede, Hilversum, Glip- 
hoeve, Aerdenhout, Overveen, Nauerna, eil. Terschelling, 
Schoorl. 


J. HANCOCK is men van de levenswijze der Tettigidae goed op de 
hoogte gekomen. Vergelijk: 


Dr. JOSEPH L. HANCOCK: The food habits of the Tettigidae. 
The Entom. Record and Journ. of Variat. 
X. 1898. 
» The Tettigidae of North America 
1902. 
Recensie van Dr. MALCOLM BURR in The 
Entom. Record and Journ. of Variat. 
XIV. 1902, p. 230. 
Dr. MALCOLM BURR: Aquatic (Orthopit era. 
The Entom. Record and Journ. of Variat. 
X, 1898, p. 266. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 75 


ProvsZuüuid-KHolland:, .-Eoosduinen, "Den sklaag, 
Rotterdam, Zwammerdam. 

Prov. Noord-Brabant: Deurne, Uden, Oisterwijk, 
Bergen-op-Zoom, Asten, Ginneken, Ulvenhout, Velp, Hui- 
bergen, Roozendaal. - 

Prov. Limburg: Mook, Well, Venlo, Kerkrade, Plas- 
molen, Heerlen (Palemig), Valkenburg, Shaesberg. 

(Schrankii FIEB., tenuicornis SAHLB., 
(bipunctatus SAULCY) 
bipunctatus L. 

Sprieten kort en dik, de middelste sprietleedjes ongeveer 
tweemaal zoo lang als breed. Voorrand van het halsschild 
hoekig uitgebogen. Het uitsteeksel van het halsschild reikt tot 
aan het uiteinde van het achterlijf. Achtervleugel rudimentair. 

Ook hier zouden macroptere vormen van voorkomen. 
Overigens als dzpunctatus. De schoudervlek ovaal van vorm. 
Vermoedelijk slechts een varieteit van de vorige soort. |) 
(Vergelijk H. KARNY (148)]. 

Lengte d 7—8.5 mM., 2 8.5—11 mM. Fig. 23-—24. 


23 


Fig. 23. Tettix Kraussi SAULCY. Spriet (volgens B. Hay). Gewijzigd. 
Fig. 24. Tettix Kraussi SAULCY. (Volgens B. Hay). Gewijzigd. 
Verklaring der teekens als bij 7. sxbulatus. 


In Duitschland in de Vogezen en bij Bitch. In Frankrijk 
aan de Maas, Damvillers en Wavrille. In Oost-Pruisen zou 
deze soort meer voorkomen dan dzpunctatus (LA BAUME). 

Uit België niet’ bekend. 


1) Dr. W. LA BAUME, die hierover geschreven werd, is ook van 
dezelfde meening. Volgens R. PUSCHNIG (256) verkeeren de 7ettr- 
soorten thans in een mutatieperiode, 


‘ 


76 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Een d en Q exemplaar werden gevangen te Apeldoorn, 
16. VII. 1911 (Koornneef) (eee (oipunctatus NS AEDES) 
Kraussi SAULCY. 1) 


II Sub -fam Acid id ae: 


De kop is kort; de schedel gaat met een ronde welving in het 
voorhoofd over; voorhoofdgroefje afwezig of zeer onduidelijk. 

Voorvleugel zonder V. intercalata. Het prosternum draagt 
in het midden een zeer duidelijk, min of meer kegelvormig, 
spits toeloopend uitsteeksel. 

Arolium goed ontwikkeld en breed. 


Acridium GEOFFROY 1762. 


(Orthacanthacris KARSCH). 


Halsschild dakvormig, zonder zijkielen. De middenkiel 
wordt door drie duidelijke dwarsgroeven doorsneden. Voor- 
en achtervleugel volkomen ontwikkeld, langer dan het 
achterlijf. De middelste langskiel van den bovenrand der 
achterdij is zeer duidelijk gezaagd, al de andere langskielen 
veel minder duidelijk. 

Cerci bij het d toegespitst en zwak gebogen, aan de basis 
breed. Het geheele lichaam, vooral het halsschild, korrelig 
bestippeld. 

De eenige Europeesche soort werd in het aangrenzend 
gebied aangetroffen. 


Lichaam roodbruin tot grijsbruin met eenige gele en 
zwarte vlekken. Halsschild op de zijplaten met eenige gele 
vlekken; de middenkiel roodbruin. Borst sterk behaard. De 
vleugels zijn zeer sterk ontwikkeld. Voorvleugel bruin met 
een aantal donkere vlekjes bezaaid. Achtervleugel grijsbruin, 
in het midden met een breeden, wazig begrensden, bruinen 
band, die evenwijdig aan den achterrand verloopt. Achterdij 


1) Een naverwante soort is 7. Kiefferi SAULCY. Ze verschilt van 
beide vorigen doordat de achterdijen langer zijn, het halsschild sterker 
dakvormig is, de sprieten langer en slanker (tusschen die van bipunctatus 
en Kraussi in), en de schoudervlek niet of maar weinig aangeduid is. 
Een twijfelachtige soort. Lengte 8—11 mM. In Duitschland werd ze 
in de Vogezen gevonden. Ook werd ze in Zweden aangetroffen. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. JIJ 


van boven met drie bruine dwarsbanden; van onderen rood. 
Achterscheen van onderen donkerblauw, met witgele, aan 
den top zwartgekleurde doornen; sterk wit behaard. 

Lengte ¢ 32-—56 mM., 2 50—70 mM. Niet inlandsch. 
Fig. 25. 

Deze, in Zuid-Europa inheemsche soort komt een enkele 
keer in meer Noordelijke streken van Europa voor, maar 
ontwikkelt zich daar niet tot standsoort. Ze behoort tot de 
allerbeste vliegers onder de Orthoptera en komt, waarschijn- 
lijk over de Alpen vliegend, in de meer Noordelijke streken 
terecht. Ook wordt ze dikwijls met bloemen, groenten en 
vruchten uit Zuid-Europa ingevoerd, o.a. in Breslau. 


Fig. 25. Acridium aegyptium L. g. Kop en halsschild van terzijde, vergroot (orig.) 


Volgens TiiMPEL zou ze in Zuid-Europa wel eens schadelijk 
worden door haar sterke vermenigvuldiging. RUDOW vond 
een exemplaar in Mecklenburg en een in Thüringen. 

In Bremen werd ze geimporteerd met groenten uit Zuid- 
Frankrijk. In Halle a. S. met bloemkool op de markt (3 
levende exemplaren). Sitz. d. Entom. Gesellsch. zu Halle a. S. 
Sitz. von 2Dec. '1912.: (Internat. Entom.Zeitschr.,Jhr.t7, 
GUBEN 1913, p.60). In Berlijn in een kist met mandarijnen. 
Sitz. d. Deutsch. Entomol. Gesellsch. vom 22. I. 1912 
(Deutsch. Entom. Zeitschr., Jhr. 1912, p. 233). 

Uit België is ze niet bekend. Ook in Engeland dikwijls 
seimporteerd... 2) 2. see ae ver, (aegypizum LL): 


Caloptenus BURMEISTER 1838. 


(Calliptamus SERV.) 


Halsschild vlak, niet dakvormig, met duidelijke midden- 


78 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


en zijkielen. De middenkiel wordt door de drie dwarsgroeven 
niet of nauwelijks doorsneden. Cerci van het dg krachtig 
ontwikkeld, plat, zwak gekromd. 

De eenige Europeesche soort komt in het aangrenzend 
gebied voor. 


Lichaam roodbruin tot grijsbruin met donkerbruine vlekken 
en stippen bezaaid. Voorvleugel geelbruin met donkere vlekken. 

Achtervleugel glashelder, met donkerbruine aderen; op 
de achterste helft aan den wortel rozenrood gekleurd. 

Achterscheen rood, met roode, aan den top zwart gekleurde 
doornen. Zeer variabel in kleur. De typische vorm is 
donkerbruin. De ab.c. germanica FABR. is van boven licht 
en van terzijde donker gekleurd. De ab.c. pallida KARNY 
is geheel bleek geelbruin. Bij de ab.c. szcula BURM. is de 
achtervleugel volkomen glashelder. Bij de ab.c. marginella 
SERVILLE bevinden zich langs de zijkielen van het halsschild 
twee witte langsstrepen, die zich meestal op de voorvleugels 
voortzetten, en zijn de wangen wit. Bij de var. waztenwyliana 
PANTEL (tcterica SERVILLE, BRUNNER) is het lichaam breeder, 
en plomper, kop en halsschild groot; met langere en dikker 
. achterdijen ; de zijkielen van het halsschild verdikt, de 
achterschenen lichtgeel en reiken de toegespitste voorvleugels 
nauwelijks tot aan het uiteinde van het achterlijf. 

Bij de ab. c. belaneata PUSCHNIG vormt zich, bij gesloten 
vleugels, een naar voren open en naar achteren convergee- 
rende, gele driehoek, die ontstaat door de gele strepen in 
het anaalveld. Bij de ab.c. a/botibialis NEDELKOW zijn de 
achterschenen geelwit. 

Lengte g 13—26 mM., 9 21—36 mM. Bij de var. wat- 
tenwyliana 3 23 mM., 2 34 mM. Fig. 26. 

Niet inlandsch. Deze in Augustus en September op dorre 
heiden, weilanden, kalkheuvels en aan zonnige boschranden 
voorkomende soort werd in Duitschland in de Mark Bran- 
denburg (Hermsdorf, Potsdam, Buckow, Neu Ruppin), bij 
Malchin in Mecklenburg, in Thiringen, bij Aschaffenburg 
(Mainaschaf, Miltenberg, Stockstadter Wald, Kahl a/Main *) 


1) Deze vindplaats dank ik aan een schriftelijke mededeeling van 
den heer Dr. C. FRÖHLICH. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 79 


en in de Vogezen gevonden. In Luxemburg bij Torgny. 
In Frankrijk algemeen, o.a. Meur- 
the et Mosel, Seine-et-Marne, 
Fontainebleau en in de omstreken 
van Parijs (Bourray, Episy, Senlis, 
Brunoy). De ab. c. marginella 
werd bij Parijs (Sainte-Marguerite) 
en Sens: sevonden. In Zuid: 
Europa dikwijls schadelijk door 


zijn sterke vermenigvuldiging. 7 
In België werd een exemplaar = 
gevonden te Torgny (prov. Luxem- 
burg) den 2 Sept. 1898. Fig. 26. Caloptenus italicus L. g'. 
È . Kop en halsschild van boven, vergroot 
(ztalicus L.) (orig-). 


Podisma LATREILLE !) 1829. 
(Pezotettix BURM.). 


Halsschild zonder zijkielen; de middenkiel afwezig of 
alleen tusschen de drie dwarsgroeven geoblitereerd. De 
achterrand naar achteren zwak convex gebogen, en somsin 
het midden met een kleine inbochting. De vleugels zijn 
rudimentair, zelden goed ontwikkeld of afwezig. 

De langskielen der achterdij niet gezaagd. Cerci bij het 
d kort toegespitst. De soorten van dit geslacht leven uit- 
sluitend op de bergen en in de Alpen. 

Van de 10 Europeesche soorten komt I in het aangrenzend 
gebied voor. 


Lichaam roodbruin met gele en zwarte vlekken. Halsschild 
met een zwak ontwikkelde, in het midden geoblitereerde, 
middenkiel. De zijplaten glanzend zwart, aan den onderrand 
breed geel gezoomd. 

Voorvleugel zeer kort, reikend tot aan het 2° achterlijf- 
segment, eivormig, toegespitst. Zeer zelden zijn voor- en 
achtervleugel volkomen ontwikkeld en langer dan het 


1) Dit genus is met de genera Stenobothrus, Gomphocerus, Mecosthe- 
thus e.a. van boreale oorsprong en vindt men in een zeer groot aantal 
soorten in Noord- en Zuid-Amerika. Ze duiden op een circumpolaire 
landcommunicatie in vroeger tijden [A. PITTS MORSE (251)]. 


80 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


achterlijf (var. alata PUSCHNIG). Achterdij bruinrood, van 
boven met 2 onduidelijke zwarte vlekken, van onderen en 
van binnen rood. 

Achterscheen blauw, met witte, aan den top zwart ge- 
kleurde, doornen. Achterlijf van boven roodbruin, van 
onderen geel; bij het g aan weerszijden met een rij zwarte 
vlekken. 

Bij de Zuid-Europeesche var. carpetanum BOL. ligt de 
middengroef van het halsschild achter het midden, en is de 
middenkiel nagenoeg geheel geoblitereerd. Het achterste 
deel van het halsschild is ruw-korrelig bestippeld en de voor- 
vleugels zijn zeer klein. 

De var. major PUSCHNIG is grooter (30—34 mM.), hel 
geelbruin van kleur met minder duidelijk uitkomende vlekken 
en met korte, slechts tot het midden van het 2° achterlijf- 
segment, reikende voorvleugels. 

Lengte 4 15—22 mM., 2 22—30 mM. Niet inlandsch. 

Op de bergen en in de Alpen, door geheel Europa ver- 
breid. Door RUDOW werd ze op een weiland in Holstein 
gevonden. Ook komt ze voor in Finland, Lapland, Noor- 
wegen, Zweden (Smaland en Schonen) en Denemarken 
(Jutland). Niet uit België bekend. 

(pedestris L.) 1) 


HE Sub =f amid wy sca mid ave! 


De schedel van terzijde gezien, niet naar voren afhellend; 
met het sterk terugwijkende voorhoofd een min of meer 
scherpen hoek vormend. Prosternum vlak of met een kleine, 
stompkegelvormige verhevenheid bezet. Areae mediast.— 
scapul. en discoidalis met tamelijk regelmatige dwarsaderen, 


1) Eenige naverwante soorten zijn P. frigidum BOHEM. en alpinum 
KOLLAR. 

P. frigidum onderscheidt zich door de roodgekleurde achterschenen, 
de zwak ontwikkelde dwarsgroeven op het halsschild en door de afron- 
ding van den achterrand van het halsschild. Lengte g' 17—20 mM., 
Q 24-26 mM. Ze komt uitsluitend voor in het hooge Noorden (Lap- 
land, Noorwegen) en op de sneeuwgrens der Alpen. 

P. alpinum kenmerkt zich door de geelgekleurde achterschenen, die 
bij het f aan de basis bruin-violet zijn. Lengte g' 16-23 mM., 9 22-31 
mM. Deze soort is algemeen in de Vogezen en het Zwarte woud. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 81 


vooral bij het g. De V.intercalata soms aanwezig. Arolium 
goed ontwikkeld en breed. 


Parapleurus FISCHER 1853. 


(Mecostethus FIEB. partim.). 


Voorhoofdgroefje ontbreekt en is alleen door een rij kleine 
stippen aangeduid. Halsschild zonder zijkielen, met zwak 
aangeduiden middenkiel en drie dwarsgroeven; de achterrand 
afgerond. Voor- en achtervleugel volkomen ontwikkeld, langer 
dan het achterlijf. De V.intercalata is in het midden van 
de area discoidalis gelegen. 

De eenige Europeesche soort komt in het aangrenzend 
gebied voor. 


Lichaam lichtgroen tot geel, soms geheel bruinzwart, van 
boven met twee zwarte langs- 
banden, die achter de oogen 
beginnen en over het halsschild 
heen naar de voorvleugels loopen. 
Voorvleugel aan den voorrand 
groen, aan den achterrand bruin- 
geel, in het midden met een 
zwarten langsband. Achtervleugel 
glashelder. Achterdij en -scheen 
blauwachtig groen; achterscheen 
met groene, aan den top zwart- 
gekleurde doornen. Fig. 27. Parapleurus alliceus GERMAR Q 

Lengte g 17-21 mM., 9 24-30 Kop en halsschild van boven gezien. 
mM. Niet inlandsch. Fig. 27. De O 

Ze leeft in moerassige weiden, langs poelen en slooten, 
op riet en biezen. In Zuid-Oost en Midden-Europa algemeen. 
In Frankrijk werd ze in de omstreken van Parijs (Episy, 
Moret, Malesherbes), bij Fontainebleau en in de omstreken 
van Sens gevonden. Het voorkomen in onze streken is zeer 
twijfelachtig. 


. … (alliaceus GERMAR). 
6 


82 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Chrysochraon FISCHER 1853. 
(Euthystira, nom. gen. ?). 


Voorhoofdgroefje afwezig, hoogstens als een zeer dun 
lijntje of door eenige stippen aangeduid. Halsschild met 
zwakke midden- en bijna rechtverloopende zijkielen; de 
achterrand zeer weinig convex naar achteren gebogen; met 
een doorloopende dwarsgroef. Voorvleugel bij het & korter 
dan het achterlijf, bij het © rudimentair met eenige recht 
verloopende aderen. V. intercalata afwezig. Achtervleugel 
rudimentair. 1) 

Van de 3 Europeesche soorten komt I in Nederland en 
I in het aangrenzend gebied voor. 


Halsschild glad en glanzig, alleen in de achterste helft 
zwak korrelig bestippeld. Voorvleugel bij het g reikend tot 
aan het 5° achterlijfsegment; bij het @ zeer kort, ver van 
elkaar afstaand, aan den top afgerond (bij de var. znzermedia 
BOL. toegespitst) en dikwijls rood gekleurd. De gonapophys. 
sup der ovipositor lang, smal en zwak gebogen, van boven 
fijn gekarteld. Lichaam fraai groen 
met gouden weerschijn (gedroogde 
exemplaren worden geelbruin). 


Bij de ab. c. subcoerulea PUSCHNIG 

is het lichaam van boven en het 

28 halsschild ook van onderen fraai 
Bie donkerblauw. Achterdij geelbruin, 


Chrysochrour brachypterus Ocsk. Q Pe ; È 
Top van het achterlijf van terzijde, bij het 2 van binnen en van 


us, onderen dikwijls rood gekleurd. 

Het g is moeilijk van de volgende soort te onderscheiden. 

Lengte d 13.5—15 mM., 9 18—22 mM. Niet inlandsch. 
Fig.‘ 28. 


1) Er komen bij de soorten van dit genus ook macroptere vormen 
voor, waarbij de vleugels volkomen ontwikkeld zijn en zoo lang als of 
langer dan het achterlijf. Men herkent deze vormen aan den voorvleugel, 
die een -vergrooting is van den normaal rudimentairen voorvleugel en 
daarom atypisch geaderd is. Meestal is daarbij tevens de wortel van 
den voorvleugel maar gedeeltelijk door het halsschild bedekt. Deze 
macroptere vormen zijn over het algemeen zeldzaam. De macroptere 
vorm van drachypterus werd beschreven onder den naam var. homoptera 
EVERSM., die van dispar onder den naam var. platyptera OCSK. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 83 


Deze, op moerassige weilanden voorkomende soort werd 
in Duitschland in Lüneburg, Berlijn, Mark Brandenburg en 
bij Aschaffenburg (Fasanerie Steinbachtal en Altenbachtal) 
gevonden. Niet uit België bekend. 


(drachypterus OCSKAY). 


Halsschild korrelig, met ingedrukte stippen, vooral op de 
achterste helft. Voorvleugel bij het d zoo lang als de achterdij, 


sos ass, 
ZT Ù 
Z mee ee 
La Li 


29 


Fig. 29. Chrysochraon dispar HEYER. Voorvleugel Zen 9. 
9 X vergroot (naar FiNor). Gewijzigd. 


bij het 9 eivormig toegespitst, reikend tot halverwege het 
3° achterlijfsegment, aan den top elkaar rakend: grijsbruin 
gekleurd. De gonapophys. sup. der ovipositor kort en ge- 
kromd, aan de basis dik opgeblazen. Lichaam groen tot 
geel met matglanzende goudglans (alleen bij levende exem- 
plaren). Achterdij meest met zwartbruine knie, van onderen 
bij het 4 geel, bij het © purperrood. 

Lengte g 16—18 mM., 9 23—25 mM. Fig. 29. 

Op soortgelijke plaatsen als de vorige. Van deze soort 
werd een ® bij de Plasmolen gevonden 30. VII. 1906 


84 C. WILLEMSE,. ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


(SUNIER). Het exemplaar stond als Sten. parallelus gedeter- 
mineerd, in de collectie VAN DER WEELE in het Museum 
van Nat. Historie te Leiden. 

. dispar HEYER (GERMAR). 


Mecostethus FIEBER 18 52: 


(Stethophyma FISCHER partim.). 


Voorhoofdgroefje smal driehoekig, alleen van boven aan- 
geduid, dikwijls zeer onduidelijk. Halsschild met duidelijke, 
weinig divergeerende zijkielen; de achterrand afgerond, de 
zijplaten vooral van achteren ruw-korrelig bestippeld. V. in- 
tercalata dichter bij de V. uln. ant. dan bij de V. rad. post. 
Prosternum met een korte, stomp-kegelvormige verhevenheid. 

De eenige Europeesche soort komt in Nederland voor. 


Lichaam olijfgroen tot donkerbruin. De zijkielen van het 
halsschild zwartbruin of geelachtig. Voorvleugel langs den 
voorrand helder geel gekleurd, daarachter met een zwart- 
bruine smalle langsstreep, als voortzetting van die van het 


IT € 
EEE 


rid 


i “rintercal ‚rd 
vulnant 


30 


Fig. 30. Mecostethus grossus L. Q. Voorvleugel, vergroot (orig.). 
Fig. 31. Mecostethus grossus L. 9. Kop en halsschild van terzijde, vergroot (orig.). 


halsschild. Bij de ab.c. mediovittata PUSCHNIG is het lichaam 
geelbruin en strekt zich een heldergele langsstreep van den 
schedel, over het halsschild, naar het anaalveld des voor- 
vleugels uit. 

Achtervleugel glashelder, aan den top ietwat bruin getint. 
Achterlyf van onderen geelgroen of bruingeel. Achterdij 
met zwarte knie, van onderen helder rood. Achterscheen 
geel, met een zwartachtigen ring even onder de knie en 
bij het uiteinde; doornen zwart. 

Lengte g 12—24 mM., 2 26—39 mM. Fig. 30—31. 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. | 85 


Van Juli tot September in moerassige weilanden en heiden. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Groningen: Middelhout. 

Prov. Overijsel: Denekamp. 

Prov: Gekderland: Huissen: 

nov AD Pre chit: „UtrechtmDriebersen. 

Prov. Noord-Holland: Amsterdam, Halfweg, 
Overveen, Weesp. 

Prov. Zuid-Holland: Rotterdam. 

Ero Vv iim beuren. Venlo: 


. grossus L. 


Epacromia FISCHER 1853. 
(Azolopus FIEBER). 


Voorhoofdgroefje lang driehoekig, tot aan den top van 
den schedel reikend, soms door een flauwen indruk en 
stippen aangeduid. Halsschild aan weerszijden ingesnoerd, 
zonder zijkielen, de achterrand stomphoekig naar achteren 
gebogen. Prosternum vlak. V.intercalata aanwezig. 

Van de 4 Europeesche soorten komen 2 in het aangren- 
zend gebied voor. 


Halsschild vlak. Kop en halsschild fraai groen met roode 
zijvlekken of met een breeden donkerrooden langsband, die 
van het voorhoofd over den schedel naar het halsschild 
verloopt. Voorvleugel smal, aan den voorrand soms met een 
groene of roodbruine streep, met twee breede doorschijnende 
dwarsbanden en bruine vlekjes aan den top. 

Achtervleugel aan den wortel fraai groen of blauwachtig, 
de top grijsbruin. Lichaam groen tot bruin, gevlekt, het 
groen steeds overwegend. Achterdij slank, viermaal langer 
dan breed, den binnenkant rood met drie zwarte vlekken, 
soms aan de basis met donkerbruine vlekjes, van onderen 
geel, het overige gedeelte groen. Achterscheen rood, soms 
met donkerbruine ringen, bij de knie geelgroen. Slanker 
gebouwd dan strepens. 

Lengte g 15—19 mM., 2 22—26 mM. Niet inlandsch. 


86 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Op droge zonnige plaatsen in geheel Midden- en Zuid- 
Europa. 

In Duitschland werd ze gevonden in Mecklenburg op 
dorre zandheuvels, bij Aschaffenburg op zonnige weilanden 
(Kahl a/M.) en bij Karlsruhe. In Frankrijk in Fontainebleau, 
Belle-Croix en Parijs. Niet uit België bekend. 

Het voorkomen in onze streken is zeer twijfelachtig. 


(thalasstna FABRICIUS). 


Kop en halsschild bruin, met lichtgroene zijvlekken of 
langsbanden. Voorvleugel donkerbruin met 2—3 doorschijnend 
witachtige vlekken bij den voorrand en lichter gekleurden 
top en achterrand. Het halsschild, van terzijde gezien, sub- 
convex. Achtervleugel licht blauwgroen, met donkerbruinen 
voorrand en top. Achterdij dik, driemaal langer dan breed, 
aan den binnenkant en onderrand purperrood, van onderen 
met een rij van 4—5 zwerte stippen en een breede zwarte 
vlek aan de basis; knie zwart. Achterscheen vuurrood, onder 
de knie met een gelen en donkerbruinen ring. ' 

Lengte d 18—20 mM., ® 21—28 mM. Niet inlandsch. 

Deze Zuid-Europeesche soort zou door RUDOW (273) in 
Mecklenburg op dorre zandheuvels en in Thüringen gevangen 
zijn. Twijfelachtig. Uit België niet bekend. 


(strepens LATREILLE). 


Stethophyma FISCHER 1853. 
(Arcyptera SERVILLE). 


Voorhoofdgroefje ruitvormig, veelal door een matglanzende 
stippenrij aangeduid. Het halsschild met stompe, min of 
meer convex gebogen middenkiel en stompe zijkielen. De 
middenkiel is door 1—2 dwarsgroeven doorsneden (door de 
voorste dikwijls onduidelijk). 

Prosternum met een korte, stomp-kegelvormige verheven- 
heid. Voorvleugel bij het d' met sterk verbreede area scapu- 
laris, bij het 9 soms afgekort. De V. uln. ant. dichter bij 
de V. rad. post. dan bij de V. uln. post. Geen V. intercalata. 
De ovipositor wordt van boven bijna geheel door de anaal- 
kleppen bedekt. 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 87 


Van de 7 Europeesche soorten komt I in het aangrenzend 
gebied voor. 


Voorhoofdgroefje duidelijk aanwezig, lang-vierhoekig van 
vorm. Zijkielen van het halsschild hoekig gebogen. Voor- 
vleugel zoo lang als of langer dan het achterlijf, geelrood 
met bruine vlekken; aan den voorrand met een witte langs- 
streep; de top glashelder. Achtervleugel volkomen ontwikkeld, 
glashelder. | 

Lichaam groen tot roodbruin. De kop van boven donker- 
bruin. Halsschild met witte langsstrepen op de plaats der 
zijkielen. Achterdij aan den buitenkant soms ietwat gevlekt, 
met bruine knie. Achterscheen vuurrood, bij de knie geel 
of lichtrood. Het sternum en achterlijf van onderen lichtgeel. 

Lengte d 19—21 mM., ® 25—-28 mM. Niet inlandsch. 
Op dorre heiden en weilanden. Zeldzaam. Ze werd door 
RUDOW in de zandige streken van Zuid-Meckelenburg, in 
Thüringen en in de Harz gevonden. Niet uit België bekend. 


(cruciatus PHIL.) (flavicosta FISCHER). |) 


Stenobothrus FISCHER 1853. 


Voorhoofdgroefje lang, smal ruitvormig, dikwijls ondiep 
en vlak. Halsschild met duidelijke midden- en zijkielen en 
slechts één doorloopende dwarsgroef. Vóór deze dwarsgroef 
bevinden zich gewoonlijk nog de rudimenten van de beide 
overigen. Voor- en achtervleugel al of niet volkomen ont- 
wikkeld. Prosternum vlak. De gonapophys. sup. en inf. der 
ovipositor wijken in gesloten toestand aan het uiteinde uiteen. 

Tot dit genus behooren de meeste kleine sprinkhanen 
van weide, veld en heide. Voor het meerendeel zijn de 
soorten moeilijk te determineeren wegens de geringe en 
variabele verschillen. Door vergelijking van veel materiaal 
onderling komt men dikwijls eerst tot de juiste soort-bepaling 
en ook dan kan het nog moeilijk en soms onmogelijk wezen. 

Van de ongeveer 60 Europeesche soorten komen 8 in 
Nederland en 9 in het aangrenzend gebied voor. 


1) De vindplaats, die PHILIPPI (249) aangeeft, (Jungfernheide bij 
Berlijn), is zeer twijfelachtig (W. RAMME (259), p. 7). 


88 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


1. De dwarsaderen van de area discoidalis verloopen 
ongeveer evenwijdig aan elkaar en vormen slechts hier en 
daar een anastomose. De onderlinge afstand dezer dwars- 
aderen is gewoonlijk gering en meest overal even groot. 
De V.uln.ant. al of niet met de V. uln. post. vergroeid. De 
gonapophys. sup. en inf. der ovipositor aan den buitenrand 
al of niet van een scherpen, uitstekenden tand voorzien 


2 


De dwarsaderen van de area discoidalis niet evenwijdig 
aan elkaar, door min of meer talrijke anastomosen onderling 
verbonden en daardoor een onregelmatig netwerk vormend. 
Bij het & (en soms bij het ®) verloopen ze dikwijls wel 
evenwijdig aan elkaar en zijn er maar weinig anastomosen, 
maar dan is de onderlinge afstand dezer dwarsaderen zeer 
ongelijk of veel grooter dan sub 2. De V.uln.ant. nooit 
met de V. uln. post. versmolten. De gonapophys. sup. en inf. 
steeds zonder, scherp witstekenden tand ip ze A 


2. De V. uln. ant. is afwezig en direct aan den wortel 
met de V. uln. post. vereenigd, of ze is nog vòòr het midden van 
den vleugel met de V. uln. post. vergroeid. De area mediastina 
aan de basis al of niet verwijd. De gonapophys. sup. en inf. 
der ovipositor met of zonder scherpen, uitstekenden tand 
aan. den.buitenrand RA ARS OEE MEE SSSR Ae 


De V.uln. ant. aanwezig, van den wortel af divergeerend 
met de V. uln. post.; soms is deze tusschenruimte wel zeer 
klein. De area mediast. aan de basis niet verwijd. De area 
ulnaris naar den top toe, iets verbreed. Voorvleugel smal, 
vooral bij het 2, smaller dan de achterdij; bij het G zoo 
lang als of langer dan het achterlijf, bij het $ iets korter. 
De V. rad. med. recht, niet naar den achterrand der vleugel 
hoekig omgebogen. Achtervleugel even lang als of iets 
korter dan de voorvleugel; glashelder, bij het g' aan den 
top bruin gekleurd. De gonapophys. sup. en inf. der 
ovipositor aan den buitenrand met een scherpen, uitstekenden 
tand. De zijkielen van het halsschild weinig gebogen, aan 


1) Bij St. parallelus, elegans e.a. heeft de gon. infer. aan den buiten- 
rand een stompen tand, De gonap. super. echter steeds zonder tand. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 89 


den achterrand ongeveer 1} maal verder van elkaar ver- 
wijderd dan op den knikkingshoek. Lichaam zeer sterk in 
kleur varieerend, van helder groen tot aschgrauw met bruin- 
roode vlekken. De zijkielen van het halsschild geel, groen 
of rozenrood. Voorvleugel bij het g met een zwarten band 
in de area discoidalis, die onderbroken wordt door witte 
vlekken; bij het 2 soms met een lichtgele streep aan voor- 
en achterrand. Soms aan den top van den vleugel een 
onduidelijke, schuinstaande witte vlek. Achterdij groen, van 
onderen geelbruin. Achterscheen geel of bruinachtig. 

Lengte d 11—15 mM., 2 15—20 mM. Zeer zeldzaam. 

Van Juli—September op droge, dorre heiden, heuvels en 
weiden. Een £ werd gevangen te Heerlen, 15 VIII ıgıı 
(WILLEMSE). 


(subgen. Stenobothrus s.stric.) . . stigmaticus RAMBUR. 


3. De gonapophys. sup. en inf. der ovipositor aan den 
buitenrand met een scherpen, uitstekenden tand, die vooral 
duidelijk is aan de gonapophys. inf. De V. uln. ant. afwezig 
en aan den wortel van den vleugel met de V. uln. post. 
vergroeid. Voorvleugel even lang als of langer dan het 
achterlijf, groen of bruinachtig, doorschijnend, aan den top 
met een schuinstaande witte streep; breeder dan de achterdij. 
De V. rad. med. zwak hoekig gebogen. Area discoidalis zeer 
breed met zeer regelmatige, evenwijdige dwarsaderen. De 
area scapularis bij het 2 met een zwavelgele langsvlek. 
Achtervleugel glashelder, aan den top bruin gekleurd; even 
lang als de voorvleugel. Halsschild met zwak gebogen zij- 
kielen. Lichaam groen tot geelbruin. Halsschild diepgroen, de 
zijkielen roodachtig, welke roodachtige streep zich naar voren 
tot aan het sprietgroef je voortzet. Achterlijf geel of groenachtig, 
bij het g aan het uiteinde rood. Achterdij groen, van 
onderen bruin. Achterscheen geelrood. 

De ab.c. vrolacea SHUGUROV, waarbij het groen en wit in 
rood-violet overgaat, zou op heide voorkomen. 

Lengte g 16—18 mM., 2 19—24 mM. Fig. 32—33. Zeer 
zeldzaam. 

Van deze, op droge weiden, heiden en heuvels voor- 
komende soort, werd een £ op een kalkheuvel in Kunrade 


go C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


bij Heerlen (Limb.) gevangen 20 VIII 1910 (WILLEMSE). 
Van Juli tot September. In Duitschland en België op ver- 
schillende plaatsen gevonden. 


(subgen. Stenobothrus s.stric.) . . lineatus PANZ. !) 


De gonapophys. sup. en inf. der ovipositor zonder scherpen 
uitstekenden tand aan den buitenrand. De area mediastina 


v rad. post 
mrddant.  vradmed — 
v.mediast 
= e — se 
NT] 
‘v.uln ant + pos j ndırid. 
26 32 


Fig. 32. Stenobothrus lineatus PANz. Q. Ovipositor, vergroot. ¢ = tand (orig.). 


Fig. 33. Stenobothrus lineatus Panz. Q. Voorvleugel, vergroot (orig.). 


aan de basis verwijd (de voorrand van den vleugel daardoor 
naar voren convex uitgebogen), vooral bij het d. 


(subgen. Sfauroderus BOLIVAR) . . . 4 


4. De V.uln. ant. afwezig. De voorrand van den vleugel 
bij het g' sterk, bij het ® zwak uitgebogen. De areae scapul. 
en discoid. bij het 4 breed; de area scapul. met evenwijdige 
dwarsaderen, bij het @ smal en de area scapul. onregelmatig 
geaderd. De zijkielen van het halsschild zwak ontwikkeld 
en weinig gebogen. Lichaam bruin tot olijfkleurig. De 
zijkielen van het halsschild roodbruin. Voorvleugel bruin of 
zwart, meest zonder vlekken, aan den top donkerder, zonder 
schuinstaande witte vlek. Achtervleugel donkerbruin, aan 
den achterrand iets lichter gekleurd. Achterlijf van onderen 


1) Een zeer naverwante soort is Sf nigro-maculatus HERR.-SCH. Ze 
onderscheidt zich van “meatus doordat de V, uln. ant., die aan den 
wortel van de V. uln. post. is gescheiden, zich binnen het eerste 1/, 
gedeelte van den vleugel er weer mee vereenigt. De V. rad. med. recht. 
Voor- en achtervleugel korter dan het achterlijf. De voorvleugel smaller 
dan de achterdij, aan den top zonder schuinstaande witte vlek, met 
scherp begrensde, onregelmatige, zwarte vlekken in de area discoidalis. 
Lengte g' 15—18 mM., 9 19—24 mM. Niet inlandsch. Deze zeldzame 
soort werd bij Parijs (Lardy), in de Fläming (Belzig) en in Zuid-Duitsch- 
land gevonden. Het voorkomen in onze streken is hoogst twijfelachtig. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 9I 


groengeel. Achterdij roodbruin tot groen met iets donkerder 
knie. Achterscheen helderrood tot geel. 

Lengte G 18—22 mM., 2 23—29 mM. Niet inlandsch. 
Deze soort komt op dezelfde plaatsen voor als /éneatus, maar 
meer in bergstreken. Ze werd door RUDOW in Noord- 
Duitschland op bergweiden gevonden. In Noord-Frankrijk 
werd ze aan de Serre aangetroffen. Ook is ze in Zweden 
gevonden. Uit België niet bekend. 

(scalaris FISCH.-WALDH., melanopterus BORCK) (520770 FABR.) 


De V. uln. ant. aanwezig, maar op !/, der vleugellengte 
met de V. uln. post, weer vereenigd. De areae scapul. en 
discoid. bij het d niet zoo sterk verwijd als bij morio. De 
takken der V.rad. zijn naar den achterrand van den vleugel 
gebogen en geven aan het dier in rusttoestand een ietwat 
vreemd voorkomen. De voorvleugel is bij het d langer, bij 
het ® hoogstens zoo lang als het achterlijf. Achtervleugel 
soms iets korter dan de voorvleugel, aan den voorrand sterk 
uitgebogen. Zijkielen van het halsschild sterker gebogen 
dan bij morto. Lichaam geelbruin tot roodbruin met donker- 
bruine vlekken. De voorvleugel doorschijnend roodbruin, 
aan den top bijna glashelder, met bruine aderen. De achter- 
vleugel glashelder, aan den rand ietwat grauwrood getint. 
Achterlijf van onderen lichtgeel, bij het d aan het uiteinde 
roodbruin. Achterdij bruin, van onderen geel. Achterscheen 
geelbruin. 

Volgens BRUNNER v. W. (45) en MALCOLM BURR (218) is 
deze soort een verbleekte en rudimentaire vorm van morio. 
Lengte d 14—16 mM., 2 18—22 mM. Niet inlandsch. 

Van Augustus tot April aan boschranden, op velden, in 
kreupelhout en weiden. Ze zou overwinteren. In Zuid-Duitsch- 
land algemeen. Bij Aschaffenburg (Godelsberg, Hasenkopf, 
Stockstadter Wald, enz.) algemeen. In de Mark Brandenburg 
bij Berlijn en Tegel. Ook in de Fläming. Ook is ze in 
Zweden en Denemarken aangetroffen. Uit België niet bekend. 

(finoti SAULCY) (apricarius L.) ') 


1) Deze door wijlen Dr. v. D. WEELE, als nieuw voor de Nederlandsche 
fauna vermelde soort, is gebleken een Q van Gomphocerus maculatus te zijn. 


92 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


5. De zijkielen van het halsschild verloopen ongeveer 
evenwijdig aan elkaar of divergeeren naar achteren maar 
weinig. De area mediastina kort en verbreed, slechts tot even 
voorbij de helft van den vleugel reikend. Ovipositor slank. 

(sub-gen. Chorthippus FIEBER) . . . 61) 


De zijkielen van het halsschild sterk hoekig gebogen; naar 
voren en naar achteren divergeerend. De area mediastina 
lane of kort, Detovipositor konternen. breeder.) hein 2.8 

6. Voor- en achtervleugel even lang, volkomen ontwikkeld 
en minstens zoo lang als het achterlijf. De knie der achterdij 
zelden Zwart igekleusd Aa. ns NET E CI 


% 


Voorvleugel bij het ® meestal sterk verkort, toegespitst, 
hoogstens reikend tot aan het uiteinde van het achterlijf; 
bij het d zoo lang als of langer dan het achterlijf. Achter- 
vleugel bij beide sexen steeds korter dan de voorvleugel, 
min of meer rudimentair. Bij de var. explicatus SELYS zijn 
voor- en achtervleugel bij beide sexen langer dan het achter- 
lijf. Deze vorm is door overgangen met het type verbonden. 
Sprieten bij het $ langer dan kop en halsschild te samen, 
bij het ® iets korter. De knie der achterdij meestal zwart, 
soms anders gekleurd. 

Halsschild min of meer dakvormig, met tamelijk sterk 
verheven middenkiel en zwak gebogen zijkielen. De voor- 
hoofdkielen loopen bij het d niet tot aan den clypeus door. 
Lichaam groen of bruin, van onderen lichter gekleurd. 
Dikwijls van boven fraai groen en van onderen geelbruin 
of alleen de kop en borst van terzijde en de achterdij van 
boven groen. 


1) Een aan St parallelus, elegans en dorsatus naverwante soort is 
St. pulvinatus FISCH. D. W. Ze onderscheidt zich van deze drie soorten 
doordat de V. rad. post. bij beide sexen onvertakt is. De meso- en 
metathorax zijn van terzijde ruw-korrelig bestippeld. 

Kop dik, vooral bij het 9. Zeer variabel in kleur, gewoonlijk stroogeel 
met donkere strepen. De var. gracilis AZAM is grijsrood gekleurd en 
slanker van bouw. De lengte van de vleugels zeer variabel. Lengte &' 
12—-21 mM., 9 17—28 mM. Niet inlandsch. Deze soort komt in Zuid- en 
Midden-Frankrijk algemeen voor, op weiden en aan boschranden, o. a. 
Fontainebleau, Episy, Malesherbes, Sens en in de omstreken van Parijs 
(St. Germain, Montlhery, Bourray, Croissy, Ermenonville, Halatte). In 
Duitschland en België is ze niet waargenomen. Het voorkomen in onze 
streken is twijfelachtig. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 93 


\ 


Bij de var. pratensis PUSCHNIG is het lichaam meer licht- 
bruin gekleurd en verloopen de zijkielen van het halsschild 
ongeveer recht en is de achterrand van het halsschild rond 
uitgebogen. 

Bij de var. sylvestris PUSCHNIG is het lichaam donkerbruin 
en verloopen de zijkielen van het halsschild meer gebogen 
en is de achterrand van het halsschild hoekig uitgebogen. 
De voorvleugel groen of bruin, zelden met vlekken. 

Deze soort is volgens PUSCHNIG (256) door overgangen 
met dorsatus verbonden. 

Lengte & 12—16 mM., 9 15—23 mM. 

Van Mei tot October op velden, heiden en weilanden. 
Tamelijk algemeen. 

Uit ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Overijsel: Woolde (Twente), Deventer. 

Prov. Gelderland: Arnhem, Ermelo, Nijmegen, 
Pannerden, Gaanderen, Veenendaal, Lobith, Nunspeet. Door- 
nenburg, Aerdt. 

Bino: Wetrtecht: Doorn. 

Prov. Noord-Holland: Amsterdam, Bussum. 

Prov. Zuid-Holland: Vlaardingen, Naaldwijk. 

Prov. Zeeland: Schelde (SNELLEN V. VOLLENHOVEN). 

Prove Noord-Brabant: Asten, Velp, Huibersen. 

Prov. Limib ug. Well,’ Mook, ' Blasmolen,. Venlo; 
Houthem, Heerlen, Kerkrade, Gronsveld, Shaesberg. 

De var. explicatus SELYS is uit ons land niet bekend. Uit 
België is een Q zonder nadere vindplaats bekend. In 
Noord-Frankrijk (Mormale) en bij Parijs (St. Cloud) werd 
deze vorm ook gevonden. 

parallelus ZETT. |) 


1) De vindplaats Giesendam VII (TER HAAR) vervalt. Het exemplaar 
bleek te zijn een 9 St. elegans CHARP. 

Een zeer naverwante soort is Sf. longicornis LATREILLE (= montanus 
CHARP.). Ze onderscheidt zich door de langere sprieten, langere gonapo- 
physen [ongeveer tweemaal zoo lang als breed (bij parallelus even lang 
als breed)] en doordat bij het & de V. axil. in het midden met de 
V. analis vergroeid is. De dwarsgroef op het halsschild is in het midden 
gelegen. De vleugels zijn beter ontwikkeld dan bij Zaralle/us, maar 
niet zoo goed als bij den vorm explicatus SELYS. Lengte d' 14-15 mM., 
9 17—21 mM. Deze soort werd in Frankrijk gevonden in de Vogezen 
en bij Fontainebleau, Episy en Malesherbes. In België te Laeken bij 


O4 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


7. De V.rad. ant. en med. recht, van het midden af aan 
divergeerend. De V. rad. post. buigt zich geleidelijk naar 
den achterrand van den vleugel toe. De area scapularis bij 
het g aan den top sterk verbreed, bij het ® breed, met 
duidelijke dwarsaderen, zelden wit gekleurd. De sprieten 
bij beide sexen langer dan kop en halsschild te samen. 
Borst en voorpooten dicht behaard. De borst aan weerszijden 
onduidelijk bestippeld. De zijkielen van het halsschild recht 
of zwak naar binnen gebogen; de dwarsgroef ongeveer in 
het midden. Lichaam groen, geel of bruinachtig. Voorvleugel 


- vmediast = Krad ant. + vred med. 


“vdivid “In post 


Vaxil È ‘ 
Vulnant. 


34 


Fig. 34. Stenobothrus dorsatus ZETT. Q. Voorvleugel, vergroot (orig). 
3 5 £ 


groen, naar den top toe geelbruin gekleurd. Achtervleugel 
glashelder. Pooten groen of geelbruin. 

‘ Lengte & 14—18 mM., £ 19—26 mM. Niet inlandsch. 
Fip:-34: 

Van Juli tot in den herfst in moerassige weilanden, op 
riet, aan boschranden en in klavervelden. In Duitschland 
overal vrij algemeen, o. a. bij Bremen, Bitch, in de Mark Bran- 
denburg en de Flaming en bij Aschaffenburg (Röderbache, 
Haibacher-Schweiz, Fasanerie). In Frankrijk algemeen, o. a. 
in Lotharingen, Meurthe et Mosel, Aube et Marne, Fontaine- 


Brussel. Vermoedelijk is ze slechts een overgangsvorm van de var. 
explicatus tot parallelus. Volgens IG. BOLIVAR (31) is de V. axil. bij 
parallelus zeer dikwijls met de V. analis vergroeid. 

Blijkens een mededeeling van Preudhomme de Borre (Bulletin de I. 
Soc. Entom. de Belgique. Année 1887, p. LXXVII) kan deze soort in 
zeer heete en droge zomers soms schadelijk worden in weilanden en op 
akkers. In de maand Juni 1887 richtte ze, met Mecostethus grossus L., 
groote verwoestingen aan in de buurt van Schelderode (bij Gent) en 
trokken ze het riviertje de Escaut over, om aan den anderen oever hun 
verwoestingen voort te zetten. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 95 


bleau, Sens, Episy, en in de omstreken van Parijs (Ermenon- 
ville, Laiches, Charenton, Sceaux, Neufmontiers). In België 
bij Barraque Michel (? larve), Genck, Curange, Luik en 
Laeken. Ook is ze in Zweden en Denemarken aangetroffen. 


IRA e (dorsatus Zen 


De V.rad. media in het laatste 1/, gedeelte zwak golvend 
gebogen. De V. rad. post. buigt zich halverwege of in het 
laatste !/, gedeelte van den vleugel vrij plotseling met een 
stompen hoek naar den achterrand van den vleugel toe. 
De area scapularis bij het 4 aan den top weinig of niet 
verbreed, bij het @ smal, met duidelijke aderen en steeds 
geelwit gekleurd. Het halsschild met nagenoeg rechte 
zijkielen, de dwarsgroef in het midden of achter het midden 
gelegen. Sprieten bij het G langer, bij het £ even lang als 
kop en halsschild te samen. Het geheele dier is slanker 
gebouwd, borst en voorpooten zijn minder sterk behaard 
dan bij dorsatus. Overigens als dorsatus. 

Bij de ab. c. virens SCHIRMER is het geheele lichaam 
donkergroen, behalve de voorrand van den voorvleugel, die 
een witte langsstreep vertoont. 

De forma maxima KARNY onderscheidt zich alleen door 
de grootere en robustere vorm. Bij de ab. c. superbus 
SCHIRMER is het lichaam rood violet gekleurd. 

Lengte d 13—15 mM., 2 17—22 mM. Fig. 35—37. 

Van Juni tot September in de duinen, op vochtige wei- 
landen, langs oevers en dijken. Algemeen. 


In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 


Bow Groningen: Middelhorst bij. Haren. 
Prov. Overijsel: Ommen (larve? VI 1916; Mc. GILL). 
Bros. Gelderland Arnhem. 


1) Volgens PUSCHNIG (256) komen er allerhande overgangen voor, 
tusschen dorsatus en elegans, zoowel in kleur en habitus, als in het 
adersysteem van den voorvleugel. Dikwijls heeft de eene voorvleugel 
het dorsatus en de andere het elegans type. Bij de typen is een onder- 
scheiding goed door te voeren, bij de overgangsvormen echter niet, 
omdat deze nu eens meer het dorsatus en dan meer het e/egans type 
vertoonen. Ook komen ze beiden naast elkaar op dezelfde plaatsen 
voor [dit is ook de ervaring van C. SCHIRMER (286)]. Vermoedelijk 
hebben we hier dan ook met slechts één soort te doen. 


96 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Prov. Utrecht: Utrecht, Drehersen, Amersfoort. 

Prov. Noord-Holland: Weesp, Halfweg, Heem- 
stede, Nauerna, Zaandam, Hembrug, Castricum, Bloemendaal, 
Wijk a/Zee, Bussum, Laren, Aerdenhout, eil. Terschelling, 
Ankeveen, Zeeburg. 

Prov. Zuid-Holland: Rotterdam, Den Haag, Kat- 
wijk, Leiden, Giessendam, Haamstede. 

Prov. Limburg: Valkenburg. 


(albo-marginatus DE GEER) elegans CHARP. 


? 


35 . vrdd med 


v.rad post 


ymediast . vrad ant. 


vplicata alla vuln. post. ‘v dividens. Q 


36 


Fig. 35. Stenobothrus elegans CHARP. Q. Halsschild van boven. 24 X vergroot (orig.). 
Fig. 36. Stenobothrus elegans CHARP. Q. Voorvleugel, vergroot (orig.). 
Fig. 37. Stenobothrus elegans CHARP. Q, Uiteinde van het achterlijf, vergroot (orig.). 


8. De area mediastina lang, minstens reikend tot voorbij 
het midden van den voorrand van den vleugel, aan de 


basis niet verwijd. 
(Sub-gen. (Omocestus BOL) IE RD 


De area mediastina kort, reikend tot halverwege den 
voorrand van den vleugel (soms tot ver voorbij de helft van 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 97 


den vleugel), aan de basis steeds verwijd, waardoor de voor- 
rand aan de basis uitgebogen is (soms is deze uitbochting 
maar gering). 

(Sub-gen. Stauroderus BOLIVAR) . . II 


9. Achtervleugel glashelder, met gele aderen, hoogstens 
aan den top iets bruin getint. Halsschild met sterk hoekig 
gebogen zijkielen, de dwarsgroef ongeveer in het midden 
gelegen. De dwarsgroef doorsnijdt de midden- en zijkielen. 
Borst weinig of niet behaard. Kaak- en liptasters eenkleurig. 
Lichaam grijsbruin tot geelbruin. Bij de ab.c. velafa KARNY 
is de geheele bovenzijde van het lichaam grijs of krijtwit 
gekleurd. Bij de ab.c. obscurus SCHIRMER is het geheele 
lichaam min of meer helder groen gekleurd. Halsschild 
met zwarte langsstrepen en geelwitte zijkielen. Voorvleugel 
langer dan het achterlijf, lichtbruin, met bruine vlekken in 
de area discoidalis en een schuinstaande witte vlek aan 
den top; zelden is de area analis groen. Bij het 9 meestal 
met een witte langsstreep in de area scapularis, die soms 
onderbroken is. Bij de ab.c. grisea AZAM is het lichaam 
grijs met bruine vlekjes en ontbreekt deze witte langsstreep ; 
de achtervleugel is ietwat donker getint en het halsschild 
iets korter. De ab.c. nebulosa BRUNNER is eveneens grijs 
gekleurd, maar met witte vlekjes. De witte langsstreep 
ontbreekt eveneens, maar het achterlijf is van boven donker, 
van onderen witachtig gekleurd. De achtervleugel ook ietwat 
donkerder getint. 

Achterlijf van boven bruin, van onderen geelgroen; bij 
het ¢ aan het uiteinde rood. Achterdij geelbruin of rood- 
achtig, met donkerbruine vlekken, van onderen groengeel; 
knie zwart. Achterschcen geelbruin, soms blauwgrijs gekleurd. 

Lengte g 11-13 mM., 9 16—19 mM. Niet inlandsch. 

Van Augustus tot October in moerassige streken, op 
zandige heiden en tusschen bladeren. In Frankrijk is ze in 
de omstreken van Parijs (Lardy, Saintry, Bourray) op het 
eiland Jersey en in Meurthe et Moselle gevonden. In Duitsch- 
land in de Mark Brandenburg (Grunewald, Potsdam, Finken- 
krug, Buckow, Gr. Besten), bij Aschaffenburg (Kahl a/M.), in 
de Flaming, in Thüringen, Meckelenburg, Bremen ? en bij 

7 


98 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Bitch. In België in groot aantal bij Pietersheim (Kempen) 
en bij Lanaeken. Ook is ze in Zweden aangetroffen. 


. . + . (haemorrhotdalis CHARP.) !) 


Achtervleugel bruinachtig, vooral aan den top. Dwarsgroef 
van het"halsschild: al of ‘niet unshetfmidden. 2. MO 


10. Kaak- en liptasters eenkleurig. De schedel van voren 
met een kleine mediane langskiel. Halsschild met van den 
voorrand af gebogen zijkielen; dwarsgroef meestal icts voor 
het midden gelegen. De gonapophys. sup. en inf. der 
ovipositor lang. De gonapophys. inf. heeft aan haar onder- 
zijde een dwarsgroef, die de onderkant in twee deelen 
verdeelt. Het apicale gedeelte is duidelijk langer dan het 
basilaire gedeelte. Voorvleugel bij 
het $ langer dan het achterlijf, 
bruin met zwarte aderen; de area 
discoidalis niet of zeer onduidelijk 
gevlekt; aan den achterrand met 
een breede, groene zoom. Bij het 
£ zoo lang als het achterlijf, de 
aderen bruin;- zelden aan den 
voorrand met een bleekroode 
streep; steeds zonder donkere 

vlekken. Achtervleugel bruin, 
doorschijnend, aan den top don- 

38 kerder. Lichaam bij het d groen 
piega ee ite 2. tot bruin, bij het @ met bruine 

(orig.). vlekken geteekend. Bij de ab. c. 
rufo-violaceus SCHIRMER is het geheele lichaam rood-violet 
gekleurd. Bij de ab. c. wnzcolor SCHIRMER is het lichaam 
donkergroen, behalve de voorrand en het achterste deel 


1) Een zeer naverwante soort is SZ. Zefraeus BRIS. Ze onderscheidt 
zich door de geringere grootte, door het sterk behaarde sternum, de 
duidelijker voorhoofdgroefjes, en het achterlijf, dat bij beide sexen 
steeds geel is gekleurd (met soms aan de basis eenige bruine vlekken). 
Schedel soms en het halsschild zeer constant met geelwitte zijdelingsche 
langsbanden. Gelijkt ietwat op Gomph. maculatus. Lengte & II—12.5 
mM., 9 14—17 mM. 

Het is een verkleinde, verbleekte vorm van Aaemorrhoidalis. Ze werd 
bij Parijs (Lardy, Bourray) gevonden. 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 99 


van den voorvleugel, die rood gekleurd zijn. Achterlijf 
groengeel, boven aan de basis bij het 4 zwart, bij het 9 
bruin, nooit met rood uiteinde. Achterdij groen of bruin- 
achtig. Achterscheen groengeel. 

Lengte gd 13—15 mM., 9 20—24 mM. Fig. 38. 

Van Juni tot Augustus op weilanden, heiden, aan den 
boschkant en op de duinen. Niet zeldzaam. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Groningen: Helpman, Harendermolen. 

Prov. Gelderland: Doetinchem, Apeldoorn, Laag- 
Soeren, Arnhem? 

Prov. Noord-Holland: Amstelveen, Hilversum, 
Wijk a/Zee (?). 

Prov. Zuid-Holland: Rotterdam, Scheveningen, 
Katwijk, Noordwijk. 

Prov. Noord-Brabant: Berlicum. 

Prov. Limburg: Plasmolen, Mook. 


viridulus L. 


De schedel van voren met of zonder mediane langskiel. 
De kaak- en liptasters zwart, het 
eindlid en meest ook het uit- 
einde der andere leden wit of 
rood gekleurd, vooral bij het ¢. 
Halsschild met vòòr de knikkings- 
hoek zwak divergeerende zijkielen; 
dwarsgroef vòòr of in het midden 
gelegen. De gonapophys. sup. 
en inf. kort. De gonapophys. 
sup. haast geheel bedekt door de 
anaalplaten. De dwarsgroef der 
gonapophys. inf. is ongeveer in 
het midden of vòòr het midden 35 
gelegen) waardoor. net, -apicale irs: 495 reo: raes Zee. ©: 

‘ = Kop en halsschild van boven. 
deel evengroot is als of kleiner Vergroot (orig.). 
dan het basilaire gedeelte. De voorvleugel donkerbruin tot 
lichtbruin, de area discoidalis met donkere vlekken, aan 
den top met een schuinstaande witte vlek; achter de V. 
 dividens bij het ¢ lichtbruin, bij het £ groen gekleurd. De 


100 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


area scapularis zonder witte langsstreep. Achtervleugel 
bruin, aan den top donkerder. 

Lichaam donkerbruin tot zwart. Achterlijf bij het & van 
boven aan de basis zwart, van onderen geel; aan het uit- 
einde boven en onder vuurrood. Bij het ® is het achterlijf 
van boven bruinzwart, van onderen vuurrood, aan het uit- 
einde boven en onder vuurrood. Achterscheen onder de 
knie met een kleine zwarte en grootere lichtgekleurde ring, 
bij het g' rood, bij het $ donkerbruin. 

Bij de Zuid-Europeesche soorten is het G heelemaal zwart, 
met vuurroode achterdijen en zwarte knieën. 

Lengte d 12—17 mM., 2 18—20 mM. Fig. 39. 

Van Juni tot September op droge weiden, heiden en in 
bosschen. Niet zeldzaam in de diluviale streken. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Gelderland: Winterswijk. 

Prov. Noord=-Brabant:.Asten. 

Prov. Limburg: Valkenburg, Mook, Well, Plas- 


molen. 1) 
(ventrales ZEIT.) AN 1... veafipes Zen 


II. Achtervleugel in beide sexen veel korter dan de 
voorvleugel, ietwat bruin gekleurd. 

Voorvleugel bij het g zoo lang als, bij het Q nauwelijks 
de helft van het achterlijf bereikend. De areae scapul. en 
analis bij het & sterk verwijd. De dwarsgroef van het hals- 
schild is achter het midden gelegen. Zelden zijn de vleugels 
volkomen ontwikkeld. 

Lichaam bruin of grijs met zwarte vlekken. Halsschild 
van boven bruin of grijsachtig met witgele zijkielen, die een 
zwarten langsband doorsnijden. Voorvleugel bruin, niet 
gevlekt. Achterlijf van onderen geelgroen. Achterdij van 
buiten met twee donkere vlekken en zwarte knie. Achter- 
scheen bloedrood, bij de knie zwart, daaronder met een 
smalle gele ring. Doornen rood met zwarten top. 

Lengte & 12—17 mM., Q 19--22 mM. 

Deze zeldzame, locale soort werd in Duitschland in de 


1) Dit exemplaar uit de collectie-VAN DER WEELE stond als dzcolor 
CHARP. gedetermineerd, maar bleek een rufipes te wezen. 5 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. LOI 


Harz, in de Mark Brandenburg (Tegel, Hermsdorf, Jungfern- 
haide bij Berlijn), Noord-Duitschland en ook bij Aschaffenburg 
(Erbig) gevonden. Uit België niet bekend. 


(pullus PHILIPPI). 


Achtervleugel bij beide sexen zoo lang als de voorvleugel; 
minstens zoo lang als het achterlijf. De dwarsgroef van het 
halsschild: voor of achter het midden gelegen … ........ 12 


12. Halsschild met naar achteren convex uitgeb ogen 
achterrand, de dwarsgroef in het midden of achter het 
midden gelegen. De zijkielen worden door de dwarsgroef 
niet onderbroken. Het sternum weinig of niet behaard. 
Voorvleugel bruin, met een lichte vlek aan den top; de 
area scapularis is bij het ¢ verwijd, maar niet zoo sterk 
als bij varzabilis. Achtervleugel helder of lichtbruin getint. 
De vleugels zoo lang als of iets 
langer dan het achterlijf. Lichaam 
geel of roodbruin met grijsachtige 
stippen; het halsschild met twee 
zwarte, door de zijkielen onder- 
broken langsvlekken. Achterlijf 
van onderen geelbruin, aan den 
top soms roodachtig. Achterdij 
bruinrood, al of niet gevlekt. 

Achterscheen geelbruin of blauw- 


achtig, soms bij het g' roodachtig. \ 5 
= PA 
Lengte g 13-16 mM., ¢ 16-22 2 
5 Fig. 40. Stenobothrus vagans FIEBER. Q. 
mM. Fig. 40. Kop en halsschild van boven. 


Van Augustus tot September NÉS). 
in bosschen en weilanden, op heuvels en bergen. 

In Duitschland werd ze in Thüringen, in Berlijn en bij 
Bitch gevonden. In Frankrijk vond men ze in Lotharingen, 
bij Fontainebleau, Duinkerken, op het eiland Jersey en in 
de omstreken van Parijs (Chantilly, Mortefontaine). In België 
bij Spa, Tonnelet en Poilvache bij Yvoir. 

SELYS-LONGCHAMPS zou midden Aug. 1887 een exemplaar 
in Valkenburg (Limb.) gevonden hebben. (T. v. E., DI. 30, 


7 


102 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


1887, p. XXVII en DI. 31). Een vermoedelijk exemplaar 
werd gevangen te Nijmegen 2ı IX 1886 (TER HAAR)?? 
vagans FIEB. !) 


Halsschild naar achteren stomphoekig uitstekend, de 
dwarsgroef steeds voor het midden gelegen; de zijkielen bij 
de dwarsgroef onderbroken. Het geheele lichaam aan de 
onderzijde min of meer met lange witte haren bezet. Achter- 
vleugel glashelder, hoogstens aan den top en voorrand iets 
bruin getint. Lichaam groengeel, bruingeel, lichtgeel, rood- 
bruin, bruinzwart, al of niet met donkere vlekken en stippen, 
zeer veranderlijk in kleur. Achterlijf aan het uiteinde soms 
vuurrood gekleurd. Bij de ab. c. /euconotus PUSCHNIG is de 
geheele bovenzijde krijtwit gekleurd. Bij de ab.c. prasina 
FIEBER is het geheele halsschild groen en de voorvleugel 
roobruin (soms in het voorste gedeelte ook groen). Kleine, 
groene of groengele exemplaren worden ab. c. mollis CHARP. 
genoemd. De ab.c. purpurascens 
FIEBER is roodpurper gekleurd. 
Bij de forma dzguttulus L. is de 
voorvleugel bij het d breed, met 
krachtig ontwikkelden en sterk 
gebogen voorrand; de areae sca- 
pularis en vooral externomedia 
zijn sterk verbreed en glanzig. 
De maximale verbreeding berei- 
ken ze ongeveer in het midden, 
om daarna vrij plotseling te ver- 
smallen, waardoor een karakteris- 

61 tieke inbochting ontstaat. De 
Fig. 41. dwarsaderen van deze beide velden 

Stenobothrus variabilis Fieser. 9.  _,:: 
Halsschild van boven; zo X vergroot Zin recht of maar zwak gebogen 
(orig). en vertoonen zeer weinig neiging 
tot samenvloeing en vorming van een V. spuria. De V. rad. ant. 
en med. zijn golvend gebogen. Bij het 2 is alleen de area 
scapularis verbreed, waardoor de voorvleugel relatief breed 
is. De voorrand van den vleugel verloopt boogvormig. De 


1) Een in de collectie v. D. BRANDT door SELYS-LONGCHAMPS als 
vagans gedetermineerd exemplaar uit Venlo, is variabilis FIEB. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 103 


dwarsaderen hebben bij het @ wel een neiging tot het vormen 
van een V. spuria. Bij het type (forma dzcolor CHARP.) is 
bij het g' de voorvleugel smaller, doordat de areae scapularis 
en externomedia maar weinig verbreed zijn. De dwarsaderen 
in deze velden vertoonen een sterke neiging tot samen- 
smelting en vormen soms een V.spuria. Bij het 9 is de 
voorvleugel opvallend smal, de adering zeer dicht en onregel- 
matig. De voorrand verloopt ongeveer recht. ' Deze twee 
vormen zijn door overgangen met elkaar verbonden. De 
door KARNY beschreven var. collına en var. montana vormen 
‘deze overgangen, die ook weer geleidelijk in elkaar overgaan. 
By de var. brunnert WERNER zijn voor- en achtervleugel 
aanmerkelijk korter dan het achterlijf. 

Lengte d 13—16 mM., £ 17—22 mM. Fig. 41. 

Van Mei tot October !) in bosschen, kreupelhout, langs 
wegen, in weilanden, heiden en op de duinen. Algemeen. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prove Groningen + Groningen. 

Bom Owe nis e | 7) Denckamp,, Deventer: 

Prov. Gelderland: Arnhem, Laag-Soeren, Nijme- 
gen, Apeldoorn, Lobith. 

Prov. Utrecht: Zeist, Utrecht, Baarn, Amersfoort, 
Doorn, Laren, Scherpenzeel. 

Prov. Noord-Holland: Naarden, Amsterdam, Aer- 
denhout, Haamstede, Wijk a/Zee, Zaandam, Nauerna, Heiloo, 
Castricum, Heemskerk, Bloemendaal, eiland Terschelling, 
Bussum. 

Prov. Zuid-Holland: Noordwijk, Den Haag, Was- 
senaar, Katwijk, Leiden, Spijkenisse. 

Prov. Noord-Brabant: Ulvenhout, Huibergen. 

Prov. Limburg: Well, Venlo, Plasmolen, Valkenburg, 
Mook, Houthem, Heerlen (Palemig), Shaesberg. 


De forma dzguttulus L. : 


Eon. Groningen: Groningen: 
Prov. Gelderland: Apeldoorn, Nijmegen, Arnhem, 
Lobith, Pannerden. 


1) In Engeland werd deze soort nog gevangen op 4 Nov. Zie W. J. 
Lucas, Late grasshopper (The Entomologist, vol. 33. 1900, p. 355). 


104 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Prov. Noord-Holland: Amsterdam, IJmuiden, 
Wijk a/Zee. 

Prov. Zuid-Holland: Den Haag, Noordwijk. 

Prov. Noord-Brabant: Breda, Roozendaal, Hui- 
bergen, Gemert. 


Prov. Limburg: Venlo, Well, Kunrade, Shaesberg. 
(bicolor CHARP.) . . . variabilis FIEBER. !) 


Gomphocerus THUNBERG 1815. 


Dit genus is van Stexobothrus onderscheiden door de ge- 
knopte sprieten. Bij het £ is dit kenmerk soms onduidelijk, 
doordat de middelste sprietleedjes plat gedrukt en bijna 
even breed als de eindleedjes zijn. De geheele habitus heeft 
iets karakterestieks. De larve heeft ook onduidelijk geknopte 
sprieten. 

Van de 9 Europeesche soorten komt ı in Nederland en 
3 in het aangrenzend gebied voor. 


I. De area mediastina van den voorvleugel is aan de 
basis verwijd, soms met een kleine V.adventiva. Lichaam 
roodbruin, van onderen geelbruin, meest ongevlekt. Soms 


1) Volgens Dr. H. KRAUSS (168) zijn bzcolor en biguttulus twee goed 
te onderscheiden soorten. In genoemde „Beiträge” geeft hij dan ook 
al de verschillende kenmerken op, met eenige zeer mooie platen. Dat 
bicolor meer op weilanden en digwitulus alleen in de bosschen voorkomt, 
zooals BRUNNER V. W. (45) schreef, is volgens hem niet waar. Beiden 
komen ze, zoowel in weilanden als in bosschen voor. Dit strookt ook 
met mijn ervaring. In de duinen vindt men naast elkaar zoowel bicolor 
als biguttulus. Dit strookt weer niet met de ervaring van H. KARNY 
(149), die ze nooit op dezelfde plek bij elkaar vond. Volgens hem komt 
bicolor alleen in de lagere dalen en op de kleinere bergen voor, en 
biguttulus alleen hoog op de bergen. De overgang wordt hier gevormd 
door de var. collina. Dit geldt echter alleen voor bergstreken. Wanneer 
men veel materiaal op hun kenmerken naziet, dan blijken er exemplaren 
te zijn, wier eene vleugel het #zcolor- en andere vleugel meer het 
biguttulus-type vertoonen. M. i. is het ook slechts één soort, met de 
ondervorm dzgzttu/us, die door overgangen met het dzco/or-type is verbonden. 
Het is wel opvallend, dat de vorm drgwitulus in Engeland tot nu toe 
niet gevonden is. MALCOLM BURR beschouwt ze ook als afzonderlijke 
soorten. RICHARD EBNER en N. ADELUNG zijn ook van meening, dat 
we slechts met één soort te doen hebben. Ik hoop hier later uitvoerig 
op terug te kunnen komen. De naam dzguttulus L. heeft de prioriteit 
boven variabilis FIEBER, maar omdat deze laatste naam zeer kenschet- 
send is voor deze soort, heb ik dezen naam behouden. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 105 


is de geheele bovenzijde grijswit van kleur. Sprieten langer 
dan kop en halsschild samen, donkerbruin, met lancetvormige 
zwarten top, het eindlid geelwit. Halsschild met twee zwarte 
langsbanden, die door de zijkielen doorsneden worden. Voor- 
vleugel roodbruin, ongevlekt. Achtervleugel helder met een 
grijsachtige tint. Achterdij en achterscheen geelrood. 

Lengte d 14—16 mM., 9 17—24 mM. 

Van Juli tot November. Het ® zou overwinteren en in 
Maart verschijnen. Deze soort komt voor in hoogliggende 
bosschen en weiden. In Duitschland algemeen, o.a. bij 
Aschaffenburg (Biichelberg, Strüth, Stengerts) en in de 
Vogezen. In Frankrijk niet zeldzaam, o. a. in Lotharingen, 
Seine-et-Marne, Fontainebleau, Malesherbes, Parijs, Chantilly 
en in Noord-Frankrijk (forêt de Mormale). In België bij 
Halloy, Chaudfontaine, Longchamps sur Geer en in de 
Kempen. Ook komt ze in Lapland, Zweden, Noorwegen en 
Denemarken (?) voor. 


(rufus 1) 1) 


De area mediastina van den voorvleugel is aan de basis 
METER zonder sn radventiva su. Men) ont eld TZ 


2. Voorhoofdlijst over zijn geheele lengte gegroefd. Sprieten 
bij het d zoo lang als het lichaam, bij het ® zoo lang als 
kop en halsschild samen, met een zeer duidelijke groote 
eindknop. 

Lichaam roodbruin tot geelbruin met lichter gekleurde 
vlekken. Sprieten lichtbruin met iets donkerder top. Kop 
en halsschild met twee lichtgekleurde Jangsbanden. Voor- 
vleugel langer dan het achterlijf, alleen aan den top met 
eenige vlekken. Achtervleugel glashelder. Achterlijf van 
onderen geel, bij het d aan hef uiteinde meest rood gekleurd. 


1) Een naverwante soort is G.szbiricus L. In Duitschland is ze in 
de Harz en den Boven-Rijn gevonden. Ze is gemakkelijk te herkennen 
aan de dwarsgroef van het halsschild, die ver achter het midden is 
gelegen. De beide V. ulnares verloopen vlak naast elkaar en zijn dikwijls 
gedeeltelijk vergroeid. Bij het & is de voorscheen knotsachtig verdikt. 
Lengte 5 19—20 mM., 9 19—25 mM. Deze soort komt alleen voor op 
bergen boven de r2oo Meter. Het voorkomen in onze streken is der- 
halve zeer twijfelachtig. De vindplaats in de Vogezen moet vervallen. 
Vergel. M. DE SAULCY, Bull. Soc. ent. de France 1894, p. XXIV. 


106 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Achterdij roodbruin, van boven met twee samenvloeiende 
zwartbruine vlekken en donkere knie. Achterscheen lichtgeel 
of blauwachtig. 

Lengte d 10—12 mM., 2 16 mM. Niet inlandsch. 

Deze, op ,dorre zonnige weiden en langs boschranden 
voorkomende soort werd in Duitschland bij Aschaffenburg 
(Kahl a/M.) gevonden. Tamelijk zeldzaam. Uit Frankrijk en 
Belgié niet bekend. Het voorkomen in onze streken is zeer 
twijfelachtig. 

vonden natis, KIEBER): 


Voorhoofdlijst vlak of alleen bij de middelste ocel even 
ingedrukt. !) Sprieten bij het g' zoo lang als de helft van 


„urad.pot.."V: rad.med. 


…vradant. 


medias. 


à . 
: : Sr 
abon vulnant, ‘Viva. : 


Vv. rad, post. 
2 .vrad.med. 


*vuln.ant. div dl 
43 


‘vulnpost. 


Fig. 42. Gomphocerus maculatus Truns. Q. Halsschild van boven, zo X vergroot (orig.). 
Fig. 43. Gomphocerus maculatus Tuung. Voorvleugel G' en 9, vergroot (orig.). 


Fig. 44. Gomphocerus maculatus TuunB. g. Kop en halsschild van terzijde, vergroot (orig.). 


het lichaam, met zwak ontwikkelde knots, bij het ® korter 
en meest onduidelijk geknopt. Voorvleugel zoo lang als het 
achterlijf, de area discoidalis en de top met donkerbruine 


1) Bij sterk uitgedroogde exemplaren schrompelt de ruimte tusschen 
de twee voorhoofdkielen sterk te samen, waardoor de voorhoofdlijst 
gegroefd schijnt, Men moet derhalve de exemplaren versch hierop 
onderzoeken, 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. — 107 


vlekken; aan den top met een schuinstaande witte vlek. 
Achtervleugel glashelder. 

Lichaam zeer sterk in kleur varieerend, bruin, groen, geel- 
achtig, met zwarte en witachtige vlekjes en teekeningen. _ 

Bij de ab.c. obscurus SCHIRMER is het lichaam zwart tot 
donkerbruin; bij de ab.c. viridis SCHIRMER is het lichaam 
met helder groene vlekken en stippen bezaaid. Achterdij 
met bruine vlekken en meest met zwarte knie. Achterscheen 
geelbruin. Achterlijf en sternum groengeel. 

Lengte d 11—13 mM., 9 12-16 mM. Fig. 42—44. 

Van Juni tot October. in de duinen, op de heiden, in 
weilanden, open plaatsen in bosschen, langs wegen en dijken. 
Algemeen. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Groningen: Groningen. 

Brom. Drente: Zuidlaren. 

Prov. Overijsel: Deventer, Hengeloo, Ommen, Holten. 

Prov. Gelderland: Arnhem, Groesbeek, Apeldoorn, 
Heerde, Putten, Lobith. 

nova echt Amersfoort. Doorn, „Scherpenzeel; 
Sterkenburg (gem. Driebergen). 

Prov. Noord-Holland: Hilversum, Bussum, Bloe- 
mendaal, Castricum, Wijk aan Zee, Haamstede, Aerdenhout, 
eil. Terschelling. 3 

Prov. Zuid-Holland: Katwijk, Noordwijk, Scheve- 
ningen, Den Haag, Wassenaar. 

Erov. Zeeland: Oost-Voorne: 

Prov. Noord-Brabant: Huibergen, Asten, Bergen 
op Zoom. 

Prov. Limburg: Well, Heerlen, Venlo, Mook, Sittard. 


maculatus THUNBERG. 


Wee Stuben Ole dip od i date. 


De schedel helt naar voren af en gaat geleidelijk in het 
zeer weinig of niet terugwijkende voorhoofd over. De voor- 
hoofdgroefjes zijn driehoekig of lang-ovaal, soms ontbrekend. 
Op het voorhoofd niet samenstootend. 

Halsschild met een, meest duidelijke, middenkiel, die door 


108 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


1—3 dwarsgroeven onderbroken wordt en zwak ontwikkelde 
of ontbrekende zijkielen. 

De voorvleugel ís karakteristiek door de onregelmatige 
en fijne dwarsaderen in de areae mediast.—scapularis en 
discoidalis. De V.intercalata steeds aanwezig. Arolium klein, 
soms rudimentair. 


Sphingonotus FIEBER !) 1852. 


Voorhoofdgroefje driehoekig. Oogen uitpuilend. Halsschild 
in het voorste gedeelte sterk ingesnoerd, met 3 dwarsgroeven. 
De middenkiel is afwezig of als een fijn dun lijntje, dat 
tusschen de dwarsgroeven geoblitereerd is, aangeduid. Het 
geheele lichaam met een witachtigen dons overtrokken. 

Van de 6 Europeesche soorten komen 2 in het aangren- 
zend gebied voor. 


Lichaam grijsbruin met donkerbruine vlekjes. Voorvleugel 
bruingeel met 1—2 donkerbruine dwarsbanden. Achtervleugel 
blauw, aan den wortel bij den voorrand iets rozenrood ge- 
kleurd, naar achteren met een breeden, wazig begrensden 
donkerbruinen dwarsband. Achterdiy zwart, aan de buiten- 
zijde met 1—2 scheefstaande vlekken, van onderen blauw. 
Achterscheen blauw, boven en onder met een witachtigen ring. 

Lengte gd 15—17 mM., 2 20-—24 mM. Niet inlandsch. 

Op zonnige heuvels en heiden, langs beeken en riviertjes. 
Tamelijk zeldzaam. In Duitschland werd ze gevonden in 
Pommeren, bij Bremen, op de Lüneburger-heide, in Thüringen 
en in de Harz. In Frankrijk ín de omstreken van Parijs 
(Ermenonville, Longrocher) en bij Fontainebleau. Ook ís 
ze in Zweden en Noorwegen aangetroffen. Uit België niet 
bekend. 

eten (Cyanopierus CHARP): 


1) Volgens FINOT (94) zijn de verschillende soorten van SPhingonotus, 
die uit Europa en de aangrenzende gedeelten van Afrika en Azié be- 
schreven zijn, slechts variëteiten van Sf. coerulans. Tusschen de meest 
extreme vormen, n.l. SPA. coerulans en SpA. balteatus vindt men al de 
overgangen, die als verschillende soorten beschreven zijn. Dit geldt te 
meer, omdat de kleur der achtervleugels en het min of meer gekorrelde 
en ruwe tegument bij de Orthoptera aan groote variaties onderworpen zijn. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 109 


Achtervleugel blauw, zonder donkeren dwarsband, aan den 
top iets lichter gekleurd. Bij de ab. c. vifrea DE SAUSSURE 
uit Algiers en Tunis, is de achtervleugel bijna geheel glas- 
helder, zonder eenig spoor van blauwe kleur. Verder als 
cyanopterus. Er komen overgangsvormen voor van cyano- 
pterus in coerulans door het kleiner worden en verbleeken 
van den donkeren dwarsband en RUDOW neemt aan, dat 
cyanopterus een noordelijke kleuraberatie is van coerulans. 
Het verbleeken en verdwijnen van donkere dwarsbanden bij 
meer Zuidelijke exemplaren is ook waargenomen bij O. coe- 
rulescens. 

Lengte g 14—26 mM., 2 20—27 mM. Niet inlandsch. 

Deze ‘soort werd in Duitschland gevonden bij Potsdam, 
in Thüringen, in de Harz, bij Mannheim en Hannover. In 
Frankrijk aan de Moesel, in de omstreken van Parijs (Senlis, 
Vesinet, Butte-aux-Gendarmes, St. Marguerite) in Jony-aux- 
Arches, in Fontainebleau en Bourron. Uit België niet bekend. 
Het voorkomen in onze streken is zeer twijfelachtig. 


(coerulans 1..). 4) 


Psophus FIEBER 1853. 


Voorhoofdgroefjes ontbreken. De zijdelingsche ocellen 
staan op de voorhoofdkielen. Voorhoofdlijst breed, in het 
midden uitgehold en bestippeld. Halsschild met een sterk 
ontwikkelde, niet onderbroken middenkiel; aan weerszijden 
met een diepen indruk naast de middenkiel. Voorvleugel 


1) In de Mark Brandenburg werd deze soort gevonden in Potsdam, 
Hermsdorf, Wühlsdorf en Neu-Ruppin. W. RAMME (259), die deze exem- 
plaren onderzocht, vond onder dit materiaal geen enkel typisch exemplaar. 
De 292 geleken het meest op coerulans, de FF meer op cyanopterus. 
Bij de 22 waren de 2—3 zwarte dwarsbanden op den voorvleugel nog 
maar even aangeduid, aan den voorrand van den achtervleugel bevond 
zich een bruinachtige, wazig begrensde, vlek (die bij coerwlans ontbreekt) 
en de top was ietwat bruin getint. Bij de gg hadden de voorvleugels 
een diffuse bestippeling en de achtervleugels een duidelijk aangeduiden 
donkeren dwarsband. Tusschen coerulans en de meer Noordelijke 
cyanopterus kon RAMME, uit materiaal uit Noord-Duitschland, een 
geheele reeks overgangen vaststellen en derhalve is cyanopterus slechts 
een sub-species van coerulans. De exemplaren uit Brandenburg zijn 
derhalve tusschenvormen tusschen coerulans en zijn sub-sp. cyanopterus. 
Hij noemde deze vormen var. intermedia (RAMME). 


IIO C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


naar den top toe iets verbreed. Achtervleugel met sterk 
uitgebogen achterrand. 
De eenige Europeesche soort komt ook in Nederland voor. 


Lichaam donkerbruin tot zwart, de bovenzijde iets lichter 
dan de onderzijde gekleurd. Voor- 
vleugel bij het g' langer, bij het 
Q even lang als of iets korter 
dan het achterlijf, donkerbruin 
met eenige lichtere vlekken. 
Achtervleugel vuurrood, aan den 
Proßhas stridulus L gi ‘Op met een ietwat "gebogen 


Fig. 45. 
Kop en halsschild van terzijde.  donkerbruinen band. Bij de ab. c. 


Vergroot (orig.). i ; 
Ebneri KARNY is de achtervleugel 


geel gekleurd. Achterdij van binnen zwart. Achterscheen 
zwart, met een gelen ring onder de knie. Doornen glanzend 
zwart. 

Lengte G 23—25 mM., © 30—-32 mM. Fig. 45. 

In Juli en Augustus langs hellingen en heuvels en op de 
heide. Tamelijk zeldzaam, in de diluviale streken. Het G 
maakt onder het vliegen een sterk snorrend geluid. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Overijsel: Oldenzaal (tijdens de zomerexcursie . 
van de N.E. V. 22 VII 1906 waargenomen). 

Prov. Gelderland: Brummen, Rheederoord, Dieren, 
Roozendaal, Rhedersteeg, Arnhem. 

Prov. Limburg: Maastricht. 


stridulus L. 


Pachytylus FIEBER 1852. 
(Locusta L.). 


Voorhoofdgroefje driehoekig, vlak, soms onduidelijk. De 
middenkiel van het halsschild is door de dwarsgroef niet of 
slechts even ingesneden. De middelste kiel van den boven- 
rand der achterdij al of niet fijn gezaagd. 

Van de 3 Europeesche soorten komen 2 in Nederland en 
1 in het aangrenzend gebied voor. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. BAT 


t. Halsschild met twee witte, zich in het midden krui- 
sende, schuinverloopende langsbanden. Lichaam bruingeel 
tot groen, sterk in kleur varieerend. Halsschild aan weers- 
zijden met een witte vlek. Voorvleugel bruin, aan den top 
glashelder, met donkerbruine dwarsbanden en groengele 
langsstreep. Achtervleugel geelachtig, met een bruine boog- 
vormige dwarsband in het midden; de top soms iets bruin 
getint. Achterdij niet gezaagd, aan de buitenzijde met twee 
bruine, scheefstaande vlekken, van onderen en van binnen 
rood. Achterscheen rood met een gelen ring onder de knie. 
In lengte sterk varieerend. 

In Zuid-Europa is het d soms zoo groot als het ©. 

Lengte d 16—30 mM., ® 25—43 mM, Niet inlandsch. 

Van deze Zuid Europeesche soort werd in Duitschland 
een exemplaar gevonden door RUDOW aan de Peene in 
Meckelenburg. Ook werd ze in Huningue in de Elzas, in 
de omstreken van Parijs (bois du Vésinet) en bij Fontaine- 
bleau gevonden. Uit België niet bekend. Het voorkomen 
in onze streken is zeer twijfelachtig. 


(sub-gen. Oedaleus FIEBER) . (flavus L.) (nzgrofasciatus DE GEER). 


Halsschild zonder witte langsbanden. Achtervleugel zonder 
donkerbruinen dwarsband. Achterdij van boven fijn gezaagd. 
(suBegen: Zachptylus FIEBER Sz strieta).… 6 a) +} 10.02 


2. Halsschild aan den voorrand hoekig uitgebogen; de 
middenkiel van terzijde gezien convex, sterk ontwikkeld; 
in het voorste gedeelte is het halsschild dakvormig en aan 
weerszijden ietwat ingesnoerd, in het achterste gedeelte 
bijna vlak; de achterrand scherp hoekig uitgebogen. De 
schedel zonder langskiel, soms met een geringe aanduiding 
hiervan. Lichaam groen tot donkerbruin. Exemplaren waarbij 
het groen domineert, heeten ab. c. vzrescens DE SELYS. 
. Thorax wit behaard. Kop groen met bruine langsstrepen 
of bruin. Halsschild groen met bruine langsbanden aan 
weerszijden of bruin met zwarte en geelbruine banden of 
vlekken. Voorvleugel lichtbruin, met talrijke donkere vlekjes 
bezaaid, die meerendeels tamelijk regelmatige banden vormen. 
Achtervleugel glashelder, aan den wortel soms groengeel 


LI2 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


getint, evenals aan den uitersten top; aan den voorrand 
bruinachtig. Achterdij bruin of groen met donkere of lichtere 
vlekken. Achterscheen helder rood, vooral aan den top, 


47 


Fig. 46. Pachytylus cinerascens. Œ. Kop en halsschild van terzijde. Vergroot (orig). 
Fig. 47. Pachytylus cinerascens. {- Kop en halsschild van boven. Vergroot (orig.). 


zelden anders gekleurd. Varieert sterk in kleur. Het ¢ is 
veel kleiner dan het 9. Volgens sommigen slechts een 
vorm van migratortus. 

Lengte d 29—36 mM., @ 37—60 mM. Fig. 46—47. 

Deze Zuid-West Europeesche soort vindt men van Juli 
tot September op moerassige heiden en bij waterplassen. 
Zeldzaam. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Gelderland: Bochem (VAN DEN WIELER 
HAAR), Dieren en Varseveld (Mc. GILL.), Laag-Soeren (VAN 
ROSSUM), Oisterwijk (SNELL. V. VOLLENHOVEN). 

Prov. Zuid-Holland: Rotterdam. 

Prov. Noord-Brabant: "Galdersche heide (J. De 
OUDEM.). 

Prion. eam) bare Viento; 


(danicus L.) . . . cinerascens FABR. |) 


1) In Ascherbude in Westfalen trad deze soort verwoestend op in 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 113 


Halsschild aan den voorrand stomp uitgebogen ; de midden- 
kiel van terzijde gezien recht (soms ietwat convex) gebogen, 


wv vrad.med. „vrad post. 
z 


— 2 2 = 
Das 


var È “v/m pot vidivid. 


ES 
‘vula ant. 


48 
Fig. 48. Pachytylus migratorius L. Voorvleugel; naar TiimPEL (gewijzigd). 


soms in het midden iets concaaf; bijna vlak, aan weerszijden 
sterker ingesnoerd; korter dan 
bij cinerascens. Schedel met 
een fijne glanzende langskiel. 
Achtervleugel glashelder, met 
donkeren top, zonder geel- 
groenen waas aan den wortel. 
Achterscheen geel of vleesch- 
kleurig, soms blauwachtig 
(SELYS-LONGCHAMPS). Het ¢ 
ongeveer even groot als het 9. 
Overigens als cinerascens. 

Lengte d 35—48 mM., $£ 
42—55 mM. Fig. 48—49. Zie 
afb. SNELLEN VAN VOLLENH. 
(RO) EVIL fio. Ve. 

Deze soort verschijnt slechts 
sporadisch in Nederland. Het 
vaderland van deze echte trek- Fig: 49. Pachytylus migratorius L. d* 
sprinkhaan is Midden- en Zuid- sg gina ae a 0 ae 
Rusland, Hongarije en de landen om de Zwarte en Kaspische 


winterrogge. Dr. KARSCH. Sitz. bericht. des Berl. Entom. Verein. 
XXII 1886. 

Volgens Dr. W. LA BAUME (Die Afrikanischen Wanderheuschrecken. 
Beihefte zum Tropenpflanzer No. 2, Bd. XI, 1910, p. 79) trad deze soort 
in Afrika niet op als treksprinkhaan. In Duitschland is ze echter 
eenige keeren als zoodanig opgetreden, o.a. in 1828 en 1873—76. Ver- 
gelijk: KÖRTE. Die Strich-, Zug- oder Wanderheuschrecke. Berlin 1828 
en STEIN, Uber Pachytylus migratorius und cinerascens. Deutsch. 
Entom. Zeitschr. XXII 1878, p. 235. 


8 


114 C.. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA, 


Zee. Van daaruit verbreiden ze zich soms in geweldige 
zwermen over Europa, terwijl ze ophun tochten onnoemelijk 
veel schade doen aan alle te velde staande oogst. In bijna 
alle Europeesche landen zijn overgevlogen exemplaren ge- 
vonden, maar alleen hier en daar is ze tot standsoort 
geworden. In Nederland is deze soort volgens Dr. J. TH. 
OUDEMANS waarschijnlijk geen standsoort, maar zijn de hier 
gevonden exemplaren overgevlogen of directe nakomelingen 
‘van zulke immigranten. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prow.. Noord-Holland: Amsterdam? [17.07 1846, 
I) 221847521. 9. 1840) allen in. Sept. en Tink 1899 MOP MEER 
binnenplaats (VAN KAMPEN) !)]. 

Prov. Zuid-Holland: Noordwijk buiten (1 ¢ aan 
het strand; VAN BEMMELEN), Rotterdam I 9 (SNELLEN). 


migratorius L. 
Bryodema FIEBER 1853. 


Voorhoofdgroefje groot, driehoekig. Halsschild met zwak 
ontwikkelde middenkiel, die meest door 2 dwarsgroeven 
doorsneden wordt; vlak, ruwkorrelig bestippeld. Achtervleugel 
in het anaalveld (vooral bij het g) met afwisselende dunne 
en dikke langsaderen. De cellen door haar dwarsaderen 
gevormd, zijn breeder dan lang. De eenige Europeesche 
soort komt in het aangrenzend gebied voor. 


Lichaam grijsbruin met donkere vlekken. Voorvleugel 
doorschijnend met bruine vlekken en banden en donker- 
bruine aderen. Achtervleugel rood, de voorrand en een 
boogvormigen dwarsband bruin, de top ongekleurd of met 
eenige bruine vlekjes. Achterdij geelbruin met zwartbruine 
vlekken. Achterscheen geelrood. 

Lengte g 27—31 mM., 9 33—36 mM. Niet inlandsch. 

Deze zeldzame, op zonnige, zandige, open plekken in 


1) Zie De Lev. Nat. Jhr. IV, p.277. Er is niet uitdrukkelijk bij vermeld, 
dat het deze soort is, maar omdat cinerascens niet bij Amsterdam voor- 
komt en volgens BRUNNER v. W. e. a. geen eigenlijke treksprinkhaan 
is, is het hoogst waarschijnlijk deze soort geweest. Het exemplaar is 
helaas zoek geraakt. 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. II5 


dennenbosschen voorkomende soort werd in Duitschland bij 
Hamburg, Bremen, op de Lüneburger heide, in Meckelenburg, 
in de Mark Brandenburg, bij Frankfurt a/M. en bij Aschaffen- 
burg gevonden. Ook is ze in Finland, Zweden en Dene- 
marken (Jutland, Seeland) aangetroffen. Niet uit België bekend. 


(tuberculata FABRICIUS). 


Oedipoda SERVILLE 1831. 


Het lichaam, behalve sternum en achterlijf, onbehaard. 
Sprieten bij het g langer dan kop en halsschild samen, bij 
het ® even lang als dezen. Halsschild ruw-korrelig, de 
middenkiel sterk verheven, vòòr het midden door de dwars- 
groef diep ingesneden; de achterrand scherphoekig uitge- 
bogen. De middelste kiel der bovenvlakte van de achterdij, 
verloopt vlak naast de binnenste kiel en is in het midden, 
vooral bij het © plotseling neergebogen en naar buiten 
gericht. Van de 5 Europeesche soorten komt 1 in Neder- 
land en I in het aangrenzend gebied voor. 


Achtervleugel blauw met een breeden, van voor- naar 
achterrand loopenden zwarten dwarsband; de top kleurloos; 
aan den voorrand dikwijls met een zwartbruine verkleuring. 
Bij de ab.c. sulphurescens SAUSSURE is het blauw door 
groengeel vervangen. Bij Zuid-Europeesche exemplaren wordt 
het blauw lichter en de band kleiner, maar verdwijnt zelden 
geheel. Voorhoofdlijst in de lengte gegroefd, boven de 
middelste ocel met een korte langskiel. Lichaam grauwzwart 
tot geelbruin, met grijze vlekken. Zeer veranderlijk in kleur. 
Halsschild bij het type bijna eenkleurig, zonder strepen of 
banden. Bij de ab.c. cruciata KARNY heeft het halsschild 
een witte, schuine band en is de achterrand smal wit ge- 
zoomd. Bij de ab.c. marginata KARNY [zie BRUNNER v. W. 
(45)] is de achterrand van het halsschild smal geel gezoomd. 
Bij de ab.c. collaris KARNY is het halsschild van achteren 
bleekgeel. Bij de ab.c. ferrugata KARNY is het halsschild 
in de achterste helft bruin. Bij de ab.c. ornata KARNY is 
de achterste helft van" het halsschild bruin en de achterrand 
smal geel gezoomd. Bij de ab.c. nigra CHOPARD is het 


116 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


geheele lichaam zwart, de achterscheen als bij het type. De 
voorvleugel is zwart, zonder vlekken, aan den top iets 
lichter gekleurd, de area analis blauwachtig. De zwarte 
dwarsband van den achtervleugel bereikt den voor- en achter- 
rand en den top van den vleugel. Het is een melanistische 
vorm. Voorvleugel meestal met 2—3 donkere dwarsbanden. 
Achterlijf van onderen roodbruin. Achterdij met 1—2 donkere 


— nn 
=] 
RE LE 
mm, 


Sey 
UT 


52 en mT” | 


Fig. so. Oedipoda coerulescens L. Q. Kop en halsschild van terzijde. Vergroot (orig.). 
Fig. 51. Oedipoda coerulescens L. Q. Voorvleugel. Vergroot (orig). 
Fig. 52. Oedipoda coerulescens L. Q. Achtervleugel. 16 X vergroot (orig.). 


vlekken. Achterscheen lichtblauw met witgelen ring even 
onder de knie. Onder dezen ring en boven de tars dikwijls 
donkerbruin gekleurd. 

Lengte d 15-—21 mM., 9 22—28 mM. Fig. 50—52. Zie 
afb. OUDEM. PI. III, fig. 8 (240) en SNELLEN Vv. VOLLENH. 
(326) Pl. XVII, ‘fig-,6.. Van "Juliitet September in\droge, 
zandige streken, heiden en duinen. Algemeen. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Pro .O wery sel; -Ommen,Holten. 

Prov. Gelderland: Lochem, Arnhem, Roozendaal, Ede. 

Prov. Utrecht: Doorn, Renen. 

Prov. Noord-Holland: Laren, Bussum, Bergen 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLAN DICA. 117 


a/Zee, Wijk a/Zee, Bloemendaal, Aerdenhout, Castricum, 
Meerenberg, Haarlem, eil. Texel. 

Prov. Zuid-Holland: Katwijk, Wassenaar, Sche- 
veningen, Noordwijk, Den Haag. 

Prov. Limburg: Venlo, Well, Plasmolen. 


De ab.c. marginata KARNY : 


Prov. Utrecht: Doorn, ı g met aanduiding ervan 
(DE BOER). 

omm Noord.- olan de) Bussum 292,31 Aug: 
1912, (VD. WIEL): 

Brov. Zuid Holland?” Noordwijk a/Zee, 1 2, 30 
STOET (WWIRLEMSEN Ev SENS pi EMI): 

Prov. Limburg: Well, 1 d, 13 Sept. 1912 (WILLEMSE), 
Venlo, 1 G (V. D. BRANDT). 

coerulescens L. 


Achtervleugel vuurrood met een zelfden donkerbruinen 
dwarsband als bij de vorige soort. Voorhoofdgroefje vlakker 
en de voorhoofdlijst boven de middelste ocel vlak, zonder 
langskiel. De insnijding van de middenkiel is minder scherp. 
Bij de ab. c. sebetium COSTA is het rood van den achtervleugel 
vervangen door een intensief helder geel. Overigens als bij 
coerulescens. 

Lengte d 17—22 mM. 9 23—28 mM. Niet inlandsch. Deze 
op zonnige heiden en aan boschranden voorkomende soort, 
werd in Duitschland in Meckelenburg, in Thüringen (aan 
de Saale, Unstrut en Ilm) op de Fläming, bij Aschaffenburg 
(Miltenberg, Heigenbrücken), in het Odenwald, Eifel (Darm- 
stadt), dal der Nahe, bij Kreuznach, Bingen, Münster a/Stein, 
Niederwald, Rüdesheim, Schwarzwald, in de Vogezen en Elzas 
gevonden. In Luxemburg werd ze gevonden te Daun, vlak bij 
de Belgische grenzen [SELYS-LONGCHAMPS (302). In Frankrijk 
bij Verdun, Meurthe-et-Mosel, Seine-et-Marne, Fontainebleau, 
Longrocher, Sens en in de omstreken van Parijs (St. Germain, 
Champigny, Brunoy). De ab. c. sebetium COSTA werd in Harburg 
(prov. Schwaben) gevonden. ') Uit België niet bekend. 


(germanica SERVILLE) (mznzata PALLAS). 


1) Deze vindplaats dank ik aan een schriftelijke mededeeling van den 
heer Dr. C. FRÖHLICH. 


118 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Acrotylus FIEBER 1853. 


Het lichaam sterk behaard. Halsschild kort, van voren ietwat 
ingesnoerd, met matig ontwikkelde middenkiel, die door 2 
dwarsgroeven doorsneden wordt; de achterrand afgerond of 
stomphoekig uitgerand. De voorvleugel met aan de basis sterk 
verwijden voorrand en een dikke, glanzende V. adventiva 
tusschen de V. rad. post. en de V. intercalata. Achtervleugel 
geel of rood aan den wortel. 

Van de 4 Europeesche soorten komen 2 in het aangrenzend 
gebied voor. | 


Achtervleugel aan den wortel rozenrood, met een onregel- 
matig begrensden, donkerbruinen dwarsband; de top bruin- 
achtig getint. Halsschild aan den achterrand stomphoekig 
uitgerand. Sprieten zoo lang als kop en halsschild samen. 

Voorvleugel aan den wortel bruin, aan den top glashelder, 
op het eerste !/, gedeelte aan den voorrand met een min of 
meer uitgebreide witte vlek. Het discoidaalveld glanzend bruin 
met lichtere vlekken. 

Lichaam bruin. Halsschild aan weerszijden met een donker- 
bruine, glanzende vlek en een kleine witte verhevenheid. 
Achterdijen bijna geheel zwart. 

Lengte d 12—16 mM., £ 15—25 mM. Niet inlandsch. 

Deze Zuid-Europeesche soort zou eenmaal in Meckelenburg 
aan de Peene gevonden zijn. Uit België niet bekend. Het 
voorkomen in onze streken is zeer twijfelachtig. 


(insubricus SCOPOLI). 


Achtervleugel aan den wortel citroengeel, zonder zwarten 
dwarsband, aan den top glashelder. Halsschild aan den 
achterrand zeer zwak convex uitgebogen, sterker ingesnoerd 
aan weerszijden dan bij zusubricus, met twee glanzend witte 
stippen bij de dwarsgroef. Voorvleugel lang en smal, door- 
schijnend, aan den wortel bruin met lichtere vlekken. De 
V.intercalata loopt van het midden af aan in een bocht 
naar de V. rad. post. Lichaam donkerbruin. Achterdij van 
binnen bruin, aan de buitenzijde soms blauwachtig gekleurd. 

Lengte g 14—18 mM., 9 19—21 mM. Niet inlandsch. 

Deze Zuid-Europeesche soort zou door RUDOW op een 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. II9 


zandheuvel aan de Peene bij Malchin in Meckelenburg ge- 
vonden zijn. Niet uit Belgié bekend. Het voorkomen in onze 
streken is zeer twijfelachtig. x 


(longipes CHARPENTIER). 


IV. Fam. LOCUSTODEA. 


(Phasgonuridae KIRBY). 


Sprieten zeer lang, dun en draadvormig, zeer veel leden 
tellend, die dikwijls onderling vergroeid zijn. De schedel 
verlengt zich naar voren in een min of meer duidelijk, 
stomper of spitser uitsteeksel, dat ,,voorhoofdbultje” genoemd 
wordt. Het is van het eigenlijke voorhoofd steeds door een 
dwarsgroef gescheiden. Voorhoofdlijst, voorhoofdkielen en 
voorhoofdgroefjes ontbreken. Van de ocellen is alleen de 
middelste, die vlak onder de dwarsgroef is gelegen, aanwezig. 
Dikwijls rudimentair en onduidelijk. De clypeus is alleen 
op zij door een groef van het voorhoofd gescheiden. Het 
halsschild bestaat uit de schijf en de twee zijplaten, meest 
zonder midden- en zijkielen. Dwarsgroeven ontbreken, een 
V-vormige indruk duidt de rest er van aan. De schijf is 
vlak of zadelvormig. Het prosternum is klein, vlak of van 
twee lange, cylindervormige uitsteeksels voorzien. Vleugels 
volkomen ontwikkeld, rudimentair of ontbrekend. Aan den 
voorvleugel worden de volgende aderen onderscheiden. 
Achter den voorrand ligt de V. medtastina. De daarop vol- 
gende V.radialis bestaat slechts uit een V. rad. ant. en post. 
De nu volgende V.uluaris is enkelvoudig en aan de basis 
dikwijls gedeeltelijk vergroeid met de daar achter liggende 
V.dividens. De hierop volgende V. plicata (= axillaris) is 
bij beide sexen verschillend gebouwd. 

d. De linker vleugel ligt steeds op den rechter. a. Linker 
vleugel. De V.plicata zendt naar den achterrand van den 
vleugel een stevige tak, die van onderen zeer fijn getand is 
(V. stridans). Een tweede tak, die hiernaast verloopt, buigt 
zich weer naar voren toe en vereenigt zich weer met de 
V. plicata. Ze begrenst daardoor, met de V. plicata (hoofd- 
ader) een min of meer rond veldje, waarin zich de rudimenten 


120 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


van eenige dwarsaderen bevinden, en dat dof gekleurd is 
(speculum). De hoofdtak der VW. plicata vereenigt zich een 
weinig voorbij dit veldje met de WV. dividens. 

b. Rechter vleugel. Deze is juist zoo gebouwd als de 
linker, maar de stevige, van onderen fijn getande, V. strzdans 
ontbreekt. Toch is echter een van de takken, die naar 
achteren verloopen, van onderen getand, maar niet zoo sterk 
als die van den linkervleugel. Het veldje is hier glashelder 
en zonder een spoor van rudimentaire dwarsaderen. Het 
geluid ontstaat doordat de getande ader van den linkervleugel 
(V.stridans) over den verdikten binnenrand en de randen 
van het ovale veldje van den rechter vleugel heenstrijkt. 
Het veldje dient als resonator. Het geheel van deze aderen 
heet stridulatie-orgaan. Soms is bij het ® ook een stridulatie- 
orgaan aanwezig. 

Q. De V. plicata bestaat uit eenige recht verloopende takken, 
waarvan de voorste zich dikwijls met de V. dividens vereenigt. 

De voorscheen is rond of zijdelingsch samengedrukt 
met twee langsgroeven. Aan de achterzijde bevinden 
zich steeds twee rijen doornen. Aan de voorzijde varieert 
dit aantal en dient het ter onderscheiding van de soorten. 
In het bovenste !/, gedeelte bevindt zich een ovaal open, 
of spleetvormig gesloten gehoororgaan. Zeer zelden afwezig 
(sub-fam. Stenopelmatidae). Zeer zelden de middenscheen 
met een gehoororgaan. Achterpoot tot springpoot vervormd, 
met sterk ontwikkelde, lange dij en scheen. Tarsen 4-ledig. 
Het eerste tarslid draagt van onderen twee hechtkussens of 
pulvilli. Bij de achtertarsen kan het eerste paar pulvilli 
zich ontwikkelen tot vrije, afstaande lamellen (sub-fam. 
Decticidae). Tusschen de klauwen geen arolium. Het achterlijf 
bestaat uit 11 segmenten. Het ro° segment bestaat uit de 
bovenste en de twee onderste (zijdelingsche) anaalkleppen, 
waaraan de, steeds ongelede, cerci bevestigd zijn. Bij het 
d wordt de subgenit.plaat gevormd door het 9° sterniet en 
draagt de s/yli, die zelden ontbreken. Bij het @ wordt de 
subgenit.plaat door het 8° sterniet gevormd en omvat de 
basis der lange, uit 3 paar gonapophysen gevormde, sabel- 
vormige ovipositor. De larve vervelt minstens 6 maal. Bij 
de meeste soorten niet met zekerheid bekend. Het verschil 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. I21 


tusschen larve en imago is hetzelfde als bij de fam. der 
Acridiodea. 


In Europa komen ongeveer 250 soorten voor. 


Overzicht der 'sub-familtenen’genera: 


I. Tars-leden zijdelingsch samengedrukt (compres). Voor- 
scheen zonder gehoororgaan. Vleugels ontbreken. Sprieten 
en pooten zeer lang. Cerci lang en dun, met lange 
witte haren bezet. 

(sub-fam. Stenopelmatidae) Diestrammena 

BRUNNER. 

Tarsleden van boven naar onderen samengedrukt (depres). 

Voorscheen steeds met een open of spleetvormig gehoor- 
orgaan. Vleugels volkomen ontwikkeld of rudimentair 

2 

2. De eerste 2 tarsleden van boven gezien aan weerszijden 
met een langsgroefje. Voorscheen aan weerszijden met 
olgzonderndanesoroeven. wel str Nar enger de ay 2S 
De eerste 2 tarsleden zonder een spoor van langsgroef jes. 
Voorscheen aan weerszijden met langsgroeven. Prosternum 
vlak. De subgenitaalplaat bij het G zonder styli. Kop 
rond met kleine uitpuilende oogen. Pooten en sprieten 
lang en dun. 

(sub-fam. Phaneropteridae) . . . . — 3 

3. Voor- en achtervleugel langer dan het achterlijf. De 
voorcoxa van een doorn voorzien 

(Phaneroptera SERVILLE). 
Voorvleugel afgekort of rudimentair. Achtervleugel 
ontbreekt. Voorcoxa zonder doorn . . . . . . 4 

4. Cerci bij het g recht, alleen aan den top haakvormig 
omgebogen. Ovipositor kort, plat en breed; de boven- 
rand zeer weinig gebogen, de onderrand sterk gekromd, 
het uiteinde fijn gezaagd. Sprieten ongeveer viermaal 
zoo lang als het lichaam 

MOLARE Leptophyes FIEBER., 
Cerci bij het & S-vormig gekromd, zich kruisend onder 
de subgenitaalplaat. De subgenitaalplaat bij het g' met 
een mediane langskiel, Ovipositor kort, de bovenrand 


1) 


zich 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


sterker gebogen, de onderrand recht, in het laatste '/, 
gedeelte opgebogen; het uiteinde grof gezaagd. Sprieten 
I—3 maal zoo lang als het lichaam 

- . . Barbitistis CHARPENTIER. 
Voorscheen met een open, eivormig, uitwendig gehoor- 
orgaan, aan weerszijden met een langsgroef. De voor- 
vleugel bij het g' zonder stridulatieorgaan. 

(Sub-fam. Meconemidae) . . . Meconema SERVILLE. 
Voorscheen met een spleetvormig, uitwendig gehoor- 
orgaan; rond of aan weerszijden met een langsgroef. 
De voorvleugel bij het 5 (indien niet rudimentair) met 
een«stridulatieorgaan...ı a. N ee eri NG 
Sprieten aan den onderrand der oogen ingeplant. Hals- 
schild zadelvormig. Prosternum vlak. Voor- en achter- 
vleugel rudimentair, in beide sexen ongeveer gelijk 
gevormd. 

(Sub-fam. Ephippigeridae) . . . Ephippigera SERVILLE. 
Sprieten tusschen de oogen ingeplant. Halsschild vlak, 
niet zadelvormig. Prosternum vlak of met 2 uitsteeksels. 
Vleugels volkomen ontwikkeld of rudimentair, in beide 
sexensonselijkssevormd. vu ar nl see ae ee 
Voorscheen rond, zonder zijgroeven, aan den bovensten 
buitenrand zonder doornen. Prosternum met 2 dunne 
uitsteeksels. 

(Sub-fam. Conocephalidae). . . Xiphidium SERVILLE.!) 


Een naverwant genus is Conocephalus THUNB. Het onderscheidt 
doordat de achterdij aan de basis weinig verdikt is en deze op 
den onderrand 6—8 groote 
doornen draagt. By Azphi- 
dium is de achterdij aan 
haar basis sterk verdikt en 
draagt de onderzijde geen 
of slechts 1—4 zeer kleine 
doornen. De eenige Euro- 
peesche soort, C. uzfidulus 
SCOP. (= Zuberculatus ROSSI 


539 


Fig. 53a. Conocephalus mandibularis CHARP. Q. = mandibularis CHARP.), 


Achterdij van terzijde gezien. Vergroot (orig.). werd in Frankrijk bij Parijs 


(Bourron, Episy, Mennecy), Sens en in Fontainebleau gevangen. Uit 
Duitschland en België niet bekend. 

Lengte g' 20—28 mM., 9 24—29 mM. Fig. 53a. 

Het voorkomen in onze streken is zeer twijfelachtig. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 123 


Voorscheen aan weerszijden met een langsgroef; aan 
den bovensten buitenrand met 3—4 doornen. Prosternum 
Ylakssel metrhanuntsteeksels" 45 : ue 20 TN 
8. Het eerste lid der achtertarsen zonder vrij uitstekende 
pulvilli. Voorscheen aan den bovensten buitenrand met 

3 doornen. Prosternum met 2 dunne uitsteeksels. 
(Sub-tam. Zocustidae) . . . Locusta GEOFFROY. 
Het eerste lid der achtertarsen met vrij uitstekende 
pulvilli. Voorscheen aan den bovensten buitenrand met 
3—4 doornen. Prosternum vlak of met 2 uitsteeksels. 


(Sub-famt Decwerdaey a... sem her eb leg 

9. Prosternum met 2 dunne uitsteeksels. Halsschild zonder 
middenkicle>. = MENT SN, ete | Gampsocleis FISCHER. 
Brosceraum, vlakken as Ni a ke 0 (0) 


10. Halsschild met doorloopende iidönkiel. Voorscheen 
aan den bovensten buitenrand met 4 doornen. Vleugels 
volkomen ontwikkeld, langer dan het achterlijf. 

. Decticus SERVILLE. 
Halsschild alleen op ‘de achterste helft met een midden- 
kiel; soms onduidelijk. Voorscheen aan den bovensten 
buitenrand met.3 doornen. Vleugels volkomen ontwikkeld 
of rudimentair 2. LT 

11. Halsschild met baanden iniddenkiet: rudi- 
mentair, bij het g het midden van het achterlijf niet 
bereikend, bij het Q zeer klein, schubvormig. 

- Thamnotrizon FISCHER. 

Halsschild met durgelilen middenkiel. Vleugels vol- 
komen ontwikkeld of verkort, maar niet rudimentair. 
Platycleis FIEBER. 


FSM Lama st enepelmatıdare, 


Diestrammena BRUNNER D. W. 1888. 
(Rhaphidophorus DE HAAN 1842). 


De sprieten, kaak- en liptasters, ‘en pooten zeer lang. 
Halsschild zonder midden- of zijkielen; de achterrand zwak 
convex uitgerand. Voorhoofdbultje in het midden met een 
diepe groef. Voorscheen zonder gehoororgaan. Vleugels 
ontbreken. Tarsleden sterk compres. Cerci in beide sexen 


124 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


lang en dun, met witte haren bezet. De subgenit.plaat bij 
het J zonder styli. Ovipositor lang, naar boven gericht, 
recht en alleen aan het uiteinde even gebogen en daar aan 
den onderrand zwak gezaagd. 


Van dit in Japan en China inheemsche genus, worden nu 
en dan soorten ingevoerd met bloemen, bloembollen enz. 
Ze kunnen zich dan op geschikte warme plaatsen, zooals 
broeikassen en plantenkassen, soms sterk vermenigvuldigen. 


Lichaam bruinzwart met donkere vlekken die meest in de 
vorm van ringen om pooten, cerci, borst- en achterlijfsegmenten 


Fig. 53. Diestrammena marmorata DE Haan. d. 


Achtertars van terzijde. Vergroot (orig.). 
, 


gerangschikt zijn. Ovipositor aan de basis bruingeel, in het 
midden zwart, aan het uiteinde roodbruin gekleurd. 

Lengte 4 8—16 mM. 9 12—15 mM. Fig. 53. 

In Duitschland werd deze soort uit Japan ingevoerd, voor 
het eerst aangetroffen in Wandsbek (1903) en later in Fulda, 
Frankfort a. Main, Erfurt, Sudmühle bei Münster, Darmstadt, 
Lommatzsch (Saksen) en Naumburg (W. RAMME, Sitz. Berlin, 
entom.. Ver. 15 Juni. 191Lr. Intern. entom. Zettschr..jhsNironi 
p. 193). Ook werd ze op eenige plaatsen in Denemarken o.a. 
Kopenhagen, aangetroffen. 

wan Se u(marmorald DE HAAN)“ 


1) Men dacht, dat deze soort schadelijk zou zijn aan bloemen en 
planten in de warme kassen. Het bleek echter aan H. WuNN, dat deze 
dieren in hoofdzaak carnivoor zijn en slechts bij uitzondering vruchten 
eten. Dit komt ook overeen met de levenswijze van andere grotbewonende 
Orthoptera, waartoe de meeste Stenopelmatidae behooren. Men vergelijke 
hierover het interessante en uitvoerige artikel van H. WUNN (349). Prof. Dr. 
F. WERNER (Einige Beobachtungen an Orthopteren und Neuropteren. 
Zeitschr. für wiss. Ins. biol. 1910, p. 267) ontving een zeer naverwante 
soort, Diestr. unicolor BR., eenige malen uit Münster. Zeer vermoedelijk 
is hier een vergissing in het spel en moet de soort heeten marmorata. 
Het bleek aan hem tevens, dat de dieren in hoofdzaak carnivoor zijn. 


„ 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. B25 


II. Sub-fam. Phaneropteridae. 


De kop rond, met kleine uitpuilende oogen, lange sprieten 
en meestal gegroefd voorhoofdbultje. Vleugels veelal rudimen- 
tair. Voorscheen van boven en aan weerszijden met een 
langsgroef; met een open of meer spleetvormig gehoororgaan: 
Tarsleden van boven zonder een spoor van zijdelingsche 
langsgroeven. De subgenitaalplaat bij het @ zonder styli. 


Phaneroptera SERVILLE 1831. 


Voorscheen met open uitwendig gehoororgaan. Vleugels 
volkomen ontwikkeld, langer dan het achterlijf. Voorvleugel 
smal, met recht verloopende, van de basis af gescheiden 
radiaaladeren. Achtervleugel ongeveer */, maal langer dan 
de voorvleugel en onder dezen uitstekend. De voorcoxa met 
een doorn aan de voorzijde. Achterpooten lang en dun. Cerci 
bij het g' lang, S-vormig gekromd. Ovipositor kort en breed, 
sikkelvormig gebogen, aan het uiteinde zeer fijn gezaagd. 
Van de 3 Europeesche soorten komt I in het aangrenzend 
gebied voor. 


Lichaam fraai groen. Kop, halsschild en pooten met fijne 
roodbruine stipjes bezaaid. De zijplaten van het halsschild iets 
langer dan breed. Voorvleugel groen, zelden met een bruine 
vlek of streep in het midden. Achtervleugel glashelder, aan 
den top bij den voorrand groen. De subgenitaalplaat bij 
het g is aan de basis verbreed, met min of meer toegespitste 
lobben. Cerci bij het g' sterk gekromd, in het midden plat, 
met donkeren top. De subgenitaalplaat is bij het 2 driehoekig. 

Lengte d 12—15 mM. $ 16-18 mM. Niet inlandsch. 

Van Augustus tot October op zonnige weilanden en in 
struikgewas. In Duitschland werd deze soort bij Aschaffenburg 
[Stockstadter Wald, Miltenberg, Kahl a/Main, Godelsberg en 
Aschaffenburg 1904')] gevonden. In Frankrijk bij Fontaine- 
bleau, Seine-et-Marne, Sens en in de omstreken van Parijs 
(Fleurines, Ermenonville, Chantilly, Halatte, Vaujours, Aigre- 


1) Deze vindplaats dank ik aan eene schriftelijke mededeeling van 
den heer C. FRÖHLICH. 


126 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


mont, Misy). Uit Belgie niet bekend. In Engeland werd een 
exemplaar gevonden in Porthgwarra (Sept. 1881) Import?. 
(falcata SCOPOLI). 


Leptophyes FIEBER 1853. 


De sprieten zeer lang, ongeveer viermaal zoo lang als het 
lichaam. Vleugels in beide sexen rudimentair. Cerci bij het 
d zwak naar binnen gebogen of recht; het uiteinde echter 


IN 
ES 55 


Fig. 54. Leptophyes punctatissima Bosc. Q. Ovipositor van terzijde. Vergroot (orig.). 


Fig. 55. Leptophyes punctatissima Bosc. g. Subgenitaalplaat, cercus en tarsen van de 
middenpoot van boven gezien. Vergroot (orig.). 
haakvormig omgebogen. Ovipositor kort, plat en breed, de 
bovenrand weinig gebogen, de onderrand sterk gekromd, het 
uiteinde puntig en fijn gezaagd. Van de ongeveer 6 Euro- 
peesche soorten komt ı in Nederland en 1 in het aangrenzend 
gebied voor. 


Halsschild kort, naar achteren niet over het mesonotum 
reikend. De voorvleugel wordt bij het & alleen aan de basis 
door het halsschild bedekt; bij het $ schubvormig. Lichaam 
groen met zwarte of roodbruine stippen, van onderen geelwit. 
Sprieten geel of groen, soms met donkerder ringen. Halsschild 
aan weerszijden met een gele langsstreep. Voorvleugel bij het 
d groen of geelrood met een zwart langsstreepje. 

De subgenitaalplaat bij het g lang, naar het uiteinde ver- 
smald, de achterrand bijna recht afgesneden, met een flauw 
aangeduide mediane langskiel die niet geheel doorloopt en 
evenwijdig er aan twee lange verhevenheden, die naar voren 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 127 


zich oplossen en onduidelijk worden. Cercus bij het g geelbruin 
de uiterste top zwart. 

De larve heeft het geheele lichaam fraai groen, van onderen 
iets lichter van tint; de geheele bovenzijde is met kleine 
zwarte stipjes bezaaid; aan de achterranden der borst- en 
achterlijfsegmenten telkens met een rij grootere stippen. De 
pooten zijn eveneens groen met kleine zwarte stipjes. De basis 
van ieder sprietlid is zwart. De cercus bij de g larve heeft 
aan haar basis twee zwartbruine vlekjes, het middengedeelte 
is wit, en de top zwart gekleurd. 

Lengte d 10—12 mM., 2 10—16 mM. Fig. 54—55. 

Van Juli tot October in struikgewas, op open plekken in 
bosschen en aan boschranden. Zou zeer op zonnewarmte 
gesteld zijn. Niet zeldzaam. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Gelderland: Ermelo, Leuvenum, Putten, 
Arnhem, Pannerden, Gendringen, Velp, Nijmegen, Harderwijk, 
Beek, Soerensche bosch. 

Py ove SU recht Dootn: 

Prov. Zuid. Holland: Den Haag. 

Prov. Noord-Brabant: Huibergen. 

Pr owe doimib wre: Mook,; Well, „Heerlen «5 Meersen, 
Epen, Maastricht (Pietersberg). 

Door wijlen Dr. H. VAN DER WEELE werd de aandacht er 
op gevestigd dat nog geen inlandsche gg bekend waren. Ze 
blijken echter even veel voor te komen als de 99. 

ale punctatissima BOSC. 

Halsschild reikt naar ähtereh tot ongeveer halverwege het 
metanotum ; duidelijk zadelvormig. Voorvleugel bij het & voor 
de helft door het halsschild bedekt, zeer kort, bij het 9 kort en 
schubvormig. Lichaam donkergroen met donkerroode stippen. 
Het halsschild aan weerszijden met een geelwitte, schuin 
verloopende langsvlek, die zich tot halverwege het achterlijf 
voortzet (bij gedroogde exemplaren dikwijls moeilijk te her- 
kennen). Voorvleugel bij het 4 groen, met een bruine vlek 
aan de basis. De subgenitaalplaat bij het ¢ aan den achterrand 
uitgerand ; zonder mediane langskiel. Cerci bij het G aan het 
uiteinde weinig of niet gebogen. 

Lengte g 10 mM., 2 15 mM. Niet inlandsch. 


128 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


In Juli en Augustus op struiken, bloemen en gras langs 
boschranden en wegen. In Duitschland werd deze soort bij 
Aschaffenburg (Godelsberg, Damm, Bulau) gevonden. Ook 
is ze in Zweden aangetroffen. Niet uit België bekend. 

(albo-vittata KOLLAR). 


Barbitistes CHARPENTIER 1825. 


De sprieten 1—-3 maal zoo lang als het lichaam. Het 
voorhoofdbultje klein, in het midden niet of zeer zwak 
gegroefd. Halsschild zadelvormig. Voorvleugel in beide 
sexen rudimentair, achtervleugel ontbreekt. Cerci bij het d 
S-vormig gekromd, zich onder de subgenitaalplaat kruisend. 
De ovipositor van boven duidelijk gebogen, van onderen 
recht, in het laatste !/, gedeelte opwaarts gebogen en duidelijk 
gezaagd. Van de ro Europeesche soorten komt 1 in het 
aangrenzend gebied voor. 


Lichaam groen tot roodbruin, bij het o met glanzende 
zwarte stippen. Achter de oogen begint een min of meer 
duidelijke, breede, gele langsstreep, die zich over de geheele 
rug uitstrekt. Soms is er ook nog een smallere mediane 
langsstreep. Voorvleugel bij het ¢ roodbruin, met een geel- 
witte streep aan den buitenrand; bij het @ groen of roodbruin 
met lichtgelen buitenrand. Achterlijf van onderen met een 
geelwitte langsstreep. Achterdij aan de basis geel. De sub- 
genitaalplaat bij het G aan het uiteinde breed uitgerand en 
diep ingesneden, met zwakke mediane langskiel. Cerci bij 
het & toegespitst, in het midden niet of nauwelijks verbreed. 
By de d var. obtusus TARG. zijn de cerci niet toegespitst, 
maar stomp. 1) 

Lengte 15—17 mM. Niet inlandsch. 

Van Augustus tot October op struikgewas en bloemen, 
aan boschranden en zonnige berghellingen. Tamelijk zeldzaam. 
In Duitschland werd ze in Thüringen, de Vogezen en bij 
Aschaffenburg [Godelsberg, Miltenberg 1907%)| gevonden. 

1) Door sommigen als een afzonderlijke soort opgevat. Ze zou meer 
in Zuid-Europa voorkomen en een transalpine soort zijn, terwijl het 
type een cisalpine soort is. 

2) Deze vindplaats dank ik aan eene schriftelijke mededeeling van 


den heer Dr, C. FROHLICH. Een vermoedelijk 9 exemplaar werd 16 Aug. 
1908 gevangen bij Tegel (Mark Brandenburg). Zie W. RAMME (259), p. 6. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 129 


In Frankrijk in de omstreken van Sens. In België bij St. 
Michel in de Ardennen, Chatillon (prov. Luxembourg) en 
in de omstreken van Brussel. 

11: OMR serricaud dn KARR). 


III. Sub-fam. Meconemidae. 


Meconema SERVILLE 1831. 


De voorscheen met een open, uitwendig gehoororgaan, 
aan den bovensten buitenrand zonder doornen. Prosternum 
vlak. Voorvleugel bij het d zonder stridulatie-orgaan. Cerci 
bij het d' lang, draadvormig, zwak 
gebogen. Ovipositor ongeveer zoo 
lang als het lichaam, zwak op- 
waarts gebogen, niet gezaagd. 

Van de 2 Europeesche soorten 
komt 1 in Nederland voor. 


Lichaam lichtgroen. Halsschild 
met een mediane gele langsband, 
aan weerszijden bij den achterrand 
met een zwart streepje en geel- 
roode vlek. Sprieten en pooten 
geel. Halsschild op het achterste 56 
gedeelte met een zwak ‘ontwik- m. se eenen varium A 
kelde middenkiel. Voor-en achter- Veorscheen van de binnenzijde. 

Vergroot (orig). 
vleugel langer dan het achterlijf. 

Lengte g 10—15 mM., 2 11—14 mM. Fig. 56. 

Van Juli tot November !) op struiken en boomen (eiken, 
beuk, linden, enz.). Algemeen. Van Sept. tot Nov. vindt men 
de PP aan den stam der boomen zitten, waar ze hun eieren 
achter de schors trachten te leggen. Door VON HEYDEN 
en HOFMANN werden ze als inquilinen uit eikengallen (Cynzps 
terminalis F.) gekweekt. 


In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 
Erow Gelderland: Soerensche bosch, Nijmegen, 
Velp, Arnhem, Apeldoorn. 


1) In Engeland werd deze soort nog in December gevonden. Vergelijk 
W.J. Lucas, Orthoptera Localities (The Entomologist, vol. 33, 1900, p. 11). 


9 


I 30 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Prov. Utrecht: Baarn, Utrecht, Amersfoort. 

Prov. Noord-Holland: Amsterdam, Bussum, Bloe- 
mendaal, Haarlem, Gliphoeve, Aerdenhout. 

Prov. Zuid-Holland: Den Haag, Leiden, Rotter- 
dam, Vianen. 

Prov. Zeeland: Schelde [volgens GOEDAERDT (124)]. 

Prov. Noord-Brabant: Roozendaal, Prinsenhage, 
Ginneken, Asten. 

Prov. Limburg: Venlo, Mook, Valkenburg, Heerlen 


(Palemig). 
(Zhalassina DE GEER) . . . varium FABR. 


IV. Sub fam. Ep hu ppiseridae 


Ephippigera SERVILLE !) 1831. 
(Ephippigerida BOL.). 


De kop sterk naar voren hellend. Halsschild zadelvormig, 
naar achteren sterk gewelfd, terzijde geleidelijk in de zeer 
korte zijplaten overgaand. Voorvleugel in beide sexen 
rudimentair en met een V. stridans, bij het g' tevens met 
een speculum. Beiden musiceeren. Achtervleugel ontbreekt.?) 
Cerci bij het g kort, kegelvormig. Ovipositor zoo lang als 
of langer dan het lichaam, recht of maar weinig gebogen, 
aan het uiteinde fijn gezaagd. Van de ongeveer 50 Europeesche 
soorten komt r in Nederland voor. 


Lichaam geelgroen. Sprieten groen of bruin (ab.c. mo- 
guntiaca SCHUSTER). De schedel met een donkerblauwen 


1) In de Zuidelijke landen van Europa, trad £. vifium soms ver- 
woestend op. In 1886 werd een invasie waargenomen in het kanton 
Montagnac, van het arrondissement Beziers in Zuid-Frankrijk. In veertien 
dagen tijds, werden 40 kilogram van deze sprinkhanen verzameld en werd 
er besloten, omdat het aantal niet merkbaar minder geworden was, geen 
gelden meer voor het verzamelen beschikbaar te stellen. Ook andere 
soorten o.a. £. provincialis YERSIN treden wel eens verwoestend op. 
Vergelijk: Note sur les invasions des Locustides des genres 
Ephippiger et Barbitistes par J. AZAM (Bull. de la Soc. entom. 
de France 1895 p. XLVIII) en Invasions des Locustides des genres 
Ephippiger et Barbitistes (Revue scientifique 1895. II no. 1). 

2) Zie „De Muziekorganen van £. vifium SERV.” door Dr. J. RITZEMA 
BOS ml mvasnDI 225187 Op 210, PL, MG nO: 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 131 


dwarsband. Halsschild ruw-korrelig bestippeld. Voorvleugel 
geelrood, met grove aderen. Cerci 

bij het g' in het midden van den 

binnenkant met een tand. De 

var. si/vicola AZAM onderscheidt di 

zich door de grootere, robustere 57 

lichaamsbouw en door de kleur. Figs sy. 

Het voorste gedeelte van het, Men mien Soman Ei 
halsschild is kastanjebruin, het 

achterlijf van boven donkerbruin tot zwart en de achterlijf- 
segmenten zijn aan de basis geel gezoomd. 

Lengte g 19—29 mM., 2 24—30 mM. Fig. 57. 

Van Juli tot November, tusschen kreupelhout en op de 
heide. Niet zeldzaam in de diluviale streken. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Brom Dise nitbe Veenhuizen. 

Prov. Gelderland: Arnhem, Nijmegen, Berg-en-Dal, 
Groesbeek, Ede, Rhedersteeg, Apeldoorn, Hartskamp, Benne- 
komsche heide, Barneveld, Wolfhezen. 

Powe U tree Wt: Soesterberg. 

Pros. Limburg: Venlo. 

(epheppigera FIEBIG) vitium SERVILLE. 


View Sub = Lama Comwocephakıdae 


Xiphidium SERVILLE 1831. 


(Anzsoptera LATR.) 
(Xiphidion SERVILLE). 


Sprieten zeer lang, ongeveer 3—4 maal zoo lang als het 
lichaam. Voorhoofdbultje kegelvormig, smaller dan het eerste 
sprietlid. Voorscheen zonder zijdelingsche langsgroeven, met 
spleetvormig, uitwendig gehoororgaan. Voor- en achtervleugel 
volkomen ontwikkeld, soms gereduceerd. Prosternum met 
twee puntige lang-kegelvormige uitsteeksels. De subgenitaal- 
plaat bij het G aan den achterrand zwak uitgerand, de cerci 
van binnen met een tand. Ovipositor lang. Van de 6 Euro- 
peesche soorten komt een in Nederland en een in het 
aangrenzend gebied voor. 


232 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Voor- en achtervleugel veel langer dan het achterlijf. 
Lichaam lichtgroen. Over den schedel en het halsschild 
loopt een naar achteren breeder wordende, bruine mediane 
langsstreep, die aan weerszijden wit gezoomd is. De zijplaten 
van het halsschild met drie langwerpig-ronde, bultige ver- 
hevenheden. Voorvleugel doorschijnend lichtgroen, achter- 
vleugel glashelder. Ovipositor roodbruin, recht of zeer flauw 


Fig. 58. Aiphidium fuscum FABR. Q. Ovipositor. Vergroot (orig.). 


gebogen, zeer zwak gezaagd en in lengte varieerend van 
10-17 mM. bij even groote exemplaren. 

Lengte g 12—15 mM., £ 12--19 mM. Fig. 58. 

Van Juli tot September op moerassige weilanden en tusschen 
moerasplanten. ' Niet inlandsch. 

In Duitschland werd deze soort aangetroffen in de Mark 
Brandenburg (Finkenkrug, Buckow) in de Flaming, bij Bremen 
(Woltmershausen, Badener Berge, Syke) in Meckelenburg, 
in de Vogezen, in de Elzas, Frankfurt a/Main, Bonn en 
bij Aschaffenburg (Dammer Sumpfwiese, Büchelberg, Sten- 
gerts, Miltenberg). In Frankrijk in Seine et Marne, Fontaine- 
bleau en in de omstreken van Parijs (Malesherbes, Episy). 

Uit België niet bekend. 

(fuscum FABR.) 1) 


De voorvleugel bij het d bijna zoo lang als het achterlijf, 


1) Door wijlen den heer VAN! DER WEELE werd in zijn lijst (342) 
opgegeven als vindplaats van deze soort, Roermond 1 @ VII. Na onder- 
zoek bleek mij, dat dit exemplaar verkeerd gedetermineerd was en 
behoort tot A. dorsale. 

Een zeer naverwante soort is A. ¢horacicum FISCH. W. uit Zuid-Europa. 

Ze onderscheidt zich doordat de achterdij aan den buitensten onderrand 
3—4 kleine donkere doornen draagt (bij fuscum geen of slechts 2 doornen) 
en door de, aan den top zwak gebogen ovipositor, die daar wat duidelijker 
gezaagd is. 

Lengte d 14—16 mM. Q 15—21 mM. 

Volgens FINOT en REDTENBACHER identiek met /uscum. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 133 


bij het © slechts reikend tot halverwege het achterlijf. 
Achtervleugel rudimentair. Het halsschild en de zijplaten 
met eenige bultige verhevenheden. Lichaam fraai groen, 


Fig. 59. Xiphidium dorsale LATR. Q. Voorscheen van binnen gezien en tars. 
Vergroot (orig). 


Fig. 60. Xiphidium dorsale LATR. Q. Ovipositor. Vergroot (orig). 


van boven roodbruin tot geelrood. Ovipositor sabelvormig 
opgebogen en zeer zwak gezaagd. Zeer zelden zijn voor- en 
achtervleugel volkomen ontwikkeld, reikend tot voorbij den 
top van het achterlijf, var. 54777 EBNER (macroptere-vorm) !). 


1) Op deze macroptere vorm werd het eerst gewezen door W. HARWOOD, 
die een & exemplaar ving in Aug. 1899 bij Clacton-on-Sea (Essex). Dr. 
MALCOLM BURR die het exemplaar onderzocht, gaf de volgende beschrijving 
van dit d' dier. Voor- en achtervleugel volkomen ontwikkeld, reikend tot 
voorbij den top der achterdij, lengte van den voorvleugel 18.5 mM. (bij het 
type 6.5— 8 mM.), van den achtervleugel 19.5 mM. Overigens komt het in 
alles overeen met dorsale, behalve in de vorm der supra-anaalplaat. Bij 
dorsale is deze in het midden voorzien van een groef je, de achterrand is ietwat 
neergebogen en aan weerszijden in een punt uitloopend. Bij de macroptere 
vorm is de supra-anaalplaat vlak, niet neergebogen, en zonder midden- 
groefje. Uit deze gegevens kon, volgens MALC. BURR, een nieuwe soort 
afgeleid worden, maar dan moet het 9 ook overeenkomstige verschillen 
aanbieden. Het @ van de macroptere vorm was aan M. BURR niet bekend 
en daarom werd ze voorloopig ondergebracht onder X. dorsale. (The 
Entom. Record and Journ. of Variation vol. XII 1900 p. 128). Uit ons 
land is mij een 9 van de macroptere vorm bekend (Venlo). Het exemplaar 
is helaas defect en in een slechte conditie. Bijna het geheele achterlijf 
is uitgevreten, maar de laatste segmenten zijn nog tamelijk goed gecon- 
serveerd. Bij vergelijking met dorsale blijkt dit exemplaar, geheel met 
het type overeen te komen. Het eenige verschil is de lengte der vleugels. 


I34 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Lengte g 11—18 mM., $ 11—20 mM. Fig. 59—60. 

Van Juli tot September op moerassige weiden, op riet 
langs slooten en tusschen moerasplanten. Echter ook op 
droge, dorre duinen. Tamelijk zeldzaam. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Gelderland: Vorden, Apeldoorn. 

Prov. Utrecht: Utrecht ÆÆEinschoten, 

Prov. Noord-Holland: Diemen, Amsterdam, Cas- 
tricum, Amstelveen, Bussum, Haarlemmermeer, Ankeveen. 

Prov. Zuid-Holland: ‘eiland Overflakkee. 

Prov. Limburg: Mook, Plasmolen. 


Forma macroptera: (var. burri EBNER) 1 $ Venlo 
(coll. VAN DEN BRANDT). Het tweede bekende exemplaar. 
dorsale LATR. 


VI»Sub-fams7Eolcustidae: 


Locusta GEOFFROY 1762. 


(Zettigonta L. partim.). 
(Phasgonura STEPH.). 


Voorhoofdbultje zoo breed als het eerste sprietlid. Voor- 


Voorvleugels beiden defect. Naar schatting is de rechter voorvleugel even 
voorbij het midden en de linker even vóór het midden afgebroken. 
Aderstelsel goed ontwikkeld. Achtervleugels beiden goed ontwikkeld 
(niet defect), reikend tot ver voorbij het uiteinde der achterdij en iets 
voorbij den top der ovipositor. Lengte van den opgevouwen achtervleugel 
zo mM. Lengte van den voorvleugel naar schatting + 20 mM. De 
cercus, subgenitaalplaat en ovipositor als bij het type. 

We hebben hier derhalve geen nieuwe soort voor ons, maar de macroptere 
variëteit van dorsale. Dr. MALCOLM BURR (221) vestigde hierop het eerst 
de aandacht, door het vermoeden uit te spreken dat de, door VAN DER 
WEELE opgegeven A. /uscum wel een macroptere variëteit kon zijn. 
Nu blijkt echter dat het exemplaar van VAN DER WEELE verkeerd 
gedetermineerd was en dit exemplaar is afkomstig uit de collectie VAN 
DEN BRANDT. Door RICHARD EBNER (75) werd de @ forma macroptera 
het eerst beschreven en genoemd var. burri. 

Op p. 142 van genoemd artikel schrijft hij: „Von dieser Form fing 
ich im August 1907 ein 2 an einer feuchten Stelle zwischen dem Damm 
der Südbahn und Thallern in Gesellschaft der Hauptform, ferner von 
Xiph. fuscum, Platycleis roeselii, bicolor und Euthystira dispar”. Zijn verdere 
beschrijving komt geheel overeen met het Nederlandsche exemplaar, zoodat 
we een nieuwe soort als zoodanig geheel kunnen uitsluiten. Een paar fraaie 
afbeeldingen vergezellen de beschrijving, 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 135 


scheen met spleetvormig, uitwendig gehoororgaan, aan den 
bovensten buitenrand met 3 doornen. Prosternum met 2 
lange, divergeerende en geknopte uitsteeksels. Voor- en 
achtervleugel volkomen ontwikkeld. Het eerste lid der achter- 
tarsen zonder vrij uitstekende pulvilli. Cerci bij het 4 recht, 
van binnen getand. Ovipositor lang, weinig of niet gebogen. 
Van de 4 Europeesche soorten komt I in Nederland en 2 
in het aangrenzend gebied voor. | 


I. De voorvleugel overschrijdt de achterdij niet of nauwe- 
lijks en is ongeveer 24 maal zoo lang als breed. 
Lichaam groen of bruinachtig, met bruine vlekken en 


6] 


Fig. 61. Locusta cantans FuessLy. Q. (Orig.). 


teekeningen, die vooral bij het g optreden. Voorvleugel 
groen, aan den achterrand bruin gekleurd. Cerci bij het & 
iets grooter dan de styli. Ovipositor recht of zwak gebogen, 
zoo lang als de achterdij. 

Lengte ¢ 22—28 mM., 2 25—33 mM. Niet inlandsch. 
Ric OT. 

In korenvelden en akkers, in heggen en struiken. Het d 
maakt een veel luider, maar korter durend geluid dan die 
van L. viridissima. 

In Duitschland werd deze soort in Meckelenburg (waar ze 
algemeen zou voorkomen ??), in de Mark Brandenburg (Pan- 
kow, Porstluch, Biesdorf), bij Bremen (Südervorstadt tot aan 
Arsterdamm. Daar algemeen), bij Aschaffenburg (Bruckenau), 
Dortmund en in de Vogezen gevonden. Ook is ze in Finland 
en Zweden aangetroffen. Niet uit België bekend. 

(cantans FUESSLY). 


De voorvleugel overschrijdt de achterdij met 12—25 mM. 
lengte. Voorvleugel ongeveer 5 maal zoo lang als breed. 


136 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


2. De ovipositor overschrijdt den voorvleugel niet of 
nauwelijks en is zwak naar onderen gebogen. De cerci bij 
het 4 veel langer dan de styli. De doornen op de onderzijde 
der achterdij zwart, aan de basis 
iets lichter gekleurd. Lichaam 
grasgroen, soms bruingeel, ab. c. 
flavescens FISCH. (vooral in den 
de herfst bij oude exemplaren). Kop, 
pulill halsschild en de achterste helft 
62 van den voorvleugel bruinachtig, 
Fig. 62. Locusta viridissima L. dì soms groen. Bij het 2 soms met 


Achtertars van terzijde. Vergroot (orig.) 


‘een streepvormige zwarte vlek 
aan den rand van de V. dividens. Achterlijf van onderen 
‚geelgroen. 

Lengte d 23—35 mM. 2 32--42 mM. Fig. 62. Afb. Oup. 
PI. HI fig: 10 (240). 

Van Juli tot November op aardappelvelden, in heggen en 
struiken, op dennenboomen, langs wegen en in weilanden. 
Zeer algemeen. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Gelderland: Arnhem, Epe, Doornenburg, 
Pannerden, Herwen en Acrdt, Lobith, Zevenaar, Driebergen, 
Brummen, Velp, Oisterwijk, Wageningen, Varseveld, Harder- 
wijk, Lochem, Apeldoorn, Veenendaal, Winterswijk, Nunspeet, 
Gendt. 

Ber Ove ast rechts Amersfoort 

Prov. Noord-Holland: Castrcum, | Amsterdam, 
Heemstede. 

Prov. Zuid-Holland: Rotterdam, Katwijk, Noord- 
wijk, Vianen, Rijnsburg, Bleiswijk. 

Provi Zeeland: Waleheren. 

Prov. Noord-Brabant: Asten, Prinsenhage, Gin- 
neken, Velp. 

Prov. Limburg: Houthem, Well, Wellerlooy, Plas- 
molen, Mook, Venlo, Kerkrade. 

viridissima L. 


De ovipositor overschrijdt den voorvleugel met 9—10 mM. 
lengte, en is zwak naar onderen gebogen. De cerci bij het 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 137 


d even lang als de styli. De doornen op de onderzijde der 
achterdij aan de basis zwart. Lichaam groen, van onderen 
geelgroen ; zelden met bruine vlekken. De voorvleugel bij 
het G aan den achterrand bij de basis ietwat bruin gekleurd. 
Bij de ad. c. flava NEDELKOW is het lichaam lichtgeel gekleurd. 
Lengte ¢ 22—37 mM. 2 29—36 mM. Niet inlandsch. 
Van deze Zuid-Oost Europeesche soort werden 2 exemplaren 
bij Lockstadt in Holstein gevonden. Uit België niet bekend. 


(caudata CHARPENTIER). 


VII ‘Sub-fam Decticidae. 


Het eerste lid der achtertarsen met twee vrije, uitstekende 
pulvilli. De bovenste buitenrand der voorscheen met 3—4 
doornen. Voorhoofdbultje zeer breed en vlak. 


Gampsocleis FIEBER 1852. 


Sprieten langer dan het lichaam. Prosternum met 2 spitse 
uitsteeksels. Halsschild zonder middenkiel. Voorscheen aan den 
bovensten buitenrand met 3 doornen. Vleugels volkomen 
ontwikkeld. Ovipositor recht, aan het uiteinde zwak neer- 
gebogen, niet of maar zwak gezaagd. 

Van de 6 Europeesche soorten komt 1 in Nederland voor. 


Lichaam groen tot geelgroen, zelden bruin. Halsschild 
bruinachtig, de zijplaten geel gezoomd. Voor- en achtervleugel 
langer dan het achterlijf. Voorvleugel groen met bruine vlekken. 
Achterlijf van onderen geel. De subgenitaalplaat bij het ¢ lang 
vierhoekig, de achterhoeken afgerond; de achterrand in het 
midden ingesneden. De cerci bij het d recht, kegelvormig, 
aan de basis getand. 

Lengte d 22—29 mM. 9 20—30 mM. 

Van Augustus tot September op heiden en in dorre 
zandstreken. Zeldzaaam. 

Hartskamp (Veluwe) 2 dd VIII 1909, Millingen (Veluwe) 
I G VII (LEEFMANS), Well (Limb.) 1 g larve VI 1910 
(WILLEMSE). 

glabra HERBST. 


138 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Decticus SERVILLE 1831. 
(Tettigonta L.). 
Sprieten zoo lang als of iets korter dan het lichaam. 


Halsschild met een doorloopende middenkiel. Vleugels vol- 
komen ontwikkeld. Voorscheen aan den bovensten buitenrand 


puliti 
“+ 


Fig. 63. Decticus verrucivorus L d. Kop en halsschild van boven gezien. Vergroot (orig.). 
Fig. 64. Decticus verrucivorus L. Q. Achtertars van terzijde. Vergroot (orig.). 
Fig. 65. Decticus verrucivorus L. Q. Subgenit. plaat en ovipositor. Vergroot (orig.). 


met 4 doornen. !) De vrij uitstekende pulvilli van het eerste 
lid der achtertarsen zijn korter dan dit lid. Ovipositor recht 
of zwak opwaarts gebogen, aan het uiteinde gezaagd. Cerci 


1) Soms vindt men aan den eenen voorpoot 3, en aan den anderen 4 
doornen. Dat er dan geen doorn afgebroken is, herkent men aan de 
plaats der doornen ten opzichte van elkaar en aan de afwezigheid van 
het litteeken der afgebroken doorn. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 139 


bij het g aan de basis verbreed, met een tand in het eerste 
1], gedeelte. 
Van de 2 Europeesche soorten komt r in Nederland voor. 


Lichaam groen tot geelbruin, zeer veranderlijk in kleur. Bij 
de ad. c. unicolor PUSCHNIG is het geheele lichaam eenkleurig 
lichtgroen. Voorhoofd met groene of bruine vlekken. Halsschild 
in het midden soms met een bruine vlek. Voorvleugel naar 
den top toe versmald, groen met bruine aderen en in rijen 
gerangschikte, min of meer vierkante zwarte vlekken; de 
achterrand bruin. Zelden ongevlekt. Achtervleugel lichtgroen. 
Achterlijf geelgroen, aan weerszijden met een rij zwarte vlekken. 

Bij de var. longipennis NEDELKOW reikt de voorvleugel 2—6 
mM. voorbij den top der achterdij. 

Deze soort gelijkt eenigszins op G. glabra, maar is door 
de opgegeven kenmerken daarvan gemakkelijk te onder- 
scheiden. Fig. 63—65. 

Lengte 4g 26—38 mM. 2 30—44 mM. Zie afb. Oup. PI. 
IV, hie. 1, (240). 

Van Juli tot Augustus tusschen gras, op velden en bouwland, 
en op de duinen. Tamelijk zeldzaam. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Gelderland: Barchem, Hartskamp, Millingen 
(Vel.), Arnhem, Nijmegen (?). 

Prov. Noord-Holland: Wijk a/Zee, Vogelenzang. 

Prov. Zuid-Holland: Den Haag, Noordwijk. 

Prov. Noord-Brabants, Velp: 

Prov. Limburg: Plasmolen, Well, Wellerlooy, Venlo. 

verrucivorus L. ') 


Thamnotrizon FISCHER 1853. 
(Pholidoptera WESM. Olynthoscelis FISCHER DE W.). 


Sprieten lang en dun. Halsschild zonder middenkiel, hoog- 
stens met een zeer flauwe aanduiding ervan. 


Voorvleugel bij het 4 rudimentair, reikend tot aan het 


1) In de omstreken van Metz trad deze soort omstreeks 1893 verwoestend 
op in de rogge. (J, AZAM, loc. cit. Zie Eph. vitium). 


140 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


4° achterlijfsegment, bij het ® zeer klein en schubvormig. 
Achtervleugel in beide sexen afwezig. 

Voorscheen aan den bovensten buitenrand met 3 doornen 
en met een spleetvormig uitwendig gehoororgaan. Cerci bij 


Fig. 66. Thamnotrizon cinereus L. Q. Kop, 
halsschild en voorpoot van boven 
gezien. Vergroot (orig.). 


het g recht, aan de basis 
van binnen met een tand. 
Ovipositor recht of gelijk- 
matig opwaarts gebogen, 
het uiteinde spits en niet 
gezaagd. 

Van de ongeveer 20 Euro- 
peesche soorten komt I in 
Nederland voor. 


Lichaam roodbruin tot 
zwartbruin met donkerbruine 
stippen en vlekken bezaaid. 
Halsschild aan den achter- 
rand bijna recht afgesneden ; 
de zijplaten met een breeden 
zwarten langsband, deachter- 
rand zeer smal geel gezoomd. 
Meso- en metathorax en 
de eerste achterlijfsegmenten 
aan weerszijden met eenige 
zwarte vlekken. Op ieder 
achterlijfsegment een V vor- 
mige donkerbruine . vlek. 
Voorvleugel bij het d bruin- 
geel. Achterlijf van onderen 
geelwit. Achterdij van buiten 
meest met een breede, zwarte 
langsvlek ; aan de basis sterk 
verdikt. 


Lengte d 13—17 mM. 9 15—19 mM. Fig. 66. 

Van Juli tot October in droge streken, in kreupelboschjes, 
struiken, langs boschranden, in het gras en op heiden. Zeldzaam. 
Uitsluitend in Limburg gevonden: Well [2 22 7 Aug. 1911, 
Eden 4.22 12 Sept. 1912”(T. v.. E. DI. LEV: p. LVJD, sen Aug 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. I4I 


1915], Geisteren (1 £ 9 Sept. 1912), Wellerlooy (2 dd en i 
Q en I 2 larve Aug. 1913), Plasmolen (1 2 6 Aug. 1913), 
(WILLEMSE), Valkenburg (1 ® larve Aug. 1914), Houthem 
(r ® Sept. 1915) (Mc. GILL.), Meersen (1 9 Sept. 1913) 
(KEMPERS). 

Tusschen Houthem en Valennes G'Oct 19102 dd 2 
£? mej. J. MESTERS en mej. Ros. WIDDERSHOVEN). Heerlen 
(4 Oct. 1916 1 d). De dd maken korte, maar zeer duidelijk 
hoorbare sjirpgeluiden en waren overal te hooren (WILLEMSE). 

griseo-aplera DE G.). cinereus L. U). 


Platycleis FIEBER 1853. 
(Chelidoptera WESM.). 


Sprieten lang en dun. Halsschild op de achterste helft 
met een duidelijken middenkiel en bijna complete zijkielen. 
Vleugels volkomen ontwikkeld of verkort, maar niet rudi- 
mentair. Voorscheen aan den bovensten buitenrand met drie 
doornen. Cerci bij het d recht of ietwat gebogen, in of 
nabij het midden met een scherpen tand. Ovipositor zwak 
opgebogen, het uiteinde spits toeloopend en daar aan den 
onderrand fijn gezaagd. De gg dikwijls moeilijk te deter- 
mineeren. Van de ongeveer 33 Europeesche soorten komen 
2 in Nederland en 5 in het aangrenzend gebied voor. 


Overzicht der dd. 


I. Het lichaam grasgroen of lichtgroen, hoogstens van 
boven roodbruin. Cercus bij het g met een scherpen 
tand bij het uiteinde, tot even voorbij de subgenitaal- 
plaatsgeikend/ fat. SEE AN UN (CIC OR EEND). 
Het lichaam geel, bruin SE grijs, hoogstens de kop en 
het halsschild van boven, de voorvleugel aan voor- en 


1) Merkwaardiger wijze werd er in Augustus 1901 te Wimbledon in 
Engeland een g' gevonden waarbij ook de middenscheen van een normaal 
ontwikkeld, uitwendig gehoororgaan voorzien was. Dit is wel een unicum 
op teratologisch gebied. Zie Duplication of the Auditory organs 
in Thamnotrizon cinereus L. F. W. TERRY. The Entomol. Record. 
and Journal of variation. Vol. XIII 1901 p. 332. 


14 


NS) 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


achterrand en de basis der achterdij groen. Soms met 
groene vlekjes aan weerszijden van het lichaam. Cercus 
bij het 4 met een tand aan de basis, in het midden 
of naby Shetsmiteinde (i. Me I ao 


Voorvleugel zoo lang als of langer dan het achterlijf, 
naar den top toe smaller wordend. Cercus bij het d 
met een scherpen tand aan de basis of op het laatste 
la CC ECICE M6. REE eo Le PRE 


Voorvleugel niet zoo lang als het achterlijf, zelden 
volkomen ontwikkeld en dan naar den top toe verwijd. 
Cercus bij het g met een tand in het eerste !/, gedeelte 
of nabij. het uiteinde u EEE NR ED 


De voorvleugel reikt tot aan of bijna tot aan het uit- 
einde der achterdij. Cercus bij het ¢ op het laatste 
1}, gedeelte met een tand, tot voorbij de subgenitaalplaat 
reikend. De styli reiken tot voorbij de cercus. 

grisea FABR. 


De voorvleugel reikt niet tot aan het uiteinde der 
achterdij. Cercus bij het d aan de basis of nabij het 
uiteindesmet seen stand. 2 Ken ee O Ee 


Cercus bij het ¢ op het laatste !/, gedeelte met een 
tand ; tot voorbij de subgenitaalplaat reikend. Voorvleugel 
geel, nauwelijks langer dan het achterlijf. De styli 
reiken niet voorbij den top der cerci. 

(tessellata CHARP.). 
Cercus bij het \d\ aan ‘de. basis “met veen stand se 
bovenste anaalplaat met een mediane langsgroef. Voor- 
vleugel bruin, langer dan het achterlijf. 

(montana KOLLAR). 


Cercus bij het & in het midden met een tand, niet of 
slechts even voorbij de subgenitaalplaat reikend. 

Voorvleugel lancetvormig, toegespitst, zelden volkomen 
ontwikkeld?’ mal, ole eee brachiypiera gie 


Cercus bij het g met een grooten tand op het laatste 
!/, gedeelte, tot voorbij de subgenitaalplaat reikend. 
Voorvleugel afgerond of afgeknot. 

(Roeselii HAGENB.). 


€, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 143 


Overzicht der Qo. 


Het lichaam groen, hoogstens van boven roodbruin. De 
subgenitaalplaat bij het 9 lang, gewelfd, driehoekig, aan 
het uiteinde met een kleine insnijding. Ovipositor aan 
de basis hoekig opgebogen, ongeveer zoo lang als het 
RASE RU EN (Bécolor BH): 
Het lichaam geel, bruin of grijs, al of niet met groen 
gemengd. De subgenitaalplaat al of niet met een diepe 
of minder diepe insnijding aan het uiteinde , . . 2 


Voorvleugel langer dan het achterlijf, aan den top 
versmald DU REA EEC PARENT 

Voorvleugel korter dan het achterlijf, zeer zelden langer 
Enpdam aan, denitopeverbieed! «ibis and 5 


Voorvleugel geel. De ovipositor kort, aan de basis hoekig 
opgebogen, slechts iets langer dan het halsschild. De 
subgenitaalplaat aan het uiteinde diep ingesneden. Het 
6° en 7° achterlijfsterniet met een kielvormige ver- 
EST sent TE N 07 CHARP.). 
Voorvleugel bruin of grijs. De ovipositor meer dan 
tweemaal zoo lang als het halsschild. Het 7° achterlijf 
sterniet vlak, zonder verhevenheden . . . . . . 4 


De voorvleugel reikt tot aan of bijna tot aan het uit- 
einde der achterdij. De subgenitaalplaat diep hoekig 
of meer rond uitgesneden, meest met een niet doorloo- 
pende fijne mediane langsgroef, die soms geoblitereerd is. 
grisea FABR. 
De voorvleugel reikt niet tot aan het uiteinde der 
achterdij. De subgenitaalplaat breed, de achterrand 
zwak concaaf gebogen, vlak en zonder langsgroef. 
(montana KOLL.). 


De ovipositor ongeveer tweemaal zoo lang als het hals- 
schild, de bovenrand duidelijk gezaagd. De subgenitaal- 
plaat aan het uiteinde met een kleine, hoekig afgeronde 
VAE A DEN EURE ER. ei LEE brachyptera L. 
De ovipositor maar weinig langer dan het halsschild, 
sterk sikkelvormig gebogen, de bovenrand niet of maar 


144 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


zeer zwak gezaagd. De subgenitaalplaat aan het uiteinde 
diep driehoekig ingesneden . . . (oeselzz HAGENB.). 


(Pl. bicolor PHILIPPI). 


Lichaam groen tot geelgroen. Halsschild van boven meest 
roodgeel, aan weerszijden met een gelen langsband. Voor- 
vleugel lichtgroen, doorschijnend, afgerond; bij het ¢ langer, 


Fig. 67. Platycleis bicolor PHIL. gf. Top van het achterlijf van boven gezien. 
Vergroot (orig). 


Fig. 68. Platycleis bicolor PHIL. Q. Subgenitaalplaat. Vergroot (orig.). 


bij het ® meestal korter dan het achterlijf, sterk in lengte 
varieerend. Achtervleugel zoo lang als de voorvleugel. Bij 
de var. steboldit FISCHER zijn voor- en achtervleugel volkomen 
ontwikkeld. Tusschen het type en de var. szeboldi komen 
allerhande overgangen voor. Achterdij aan de buitenzijde 
dikwijls met een bruine langsstreep. 

Lengte g 15—16 mM., 2 17 mM. Fig. 67—68. Niet 
inlandsch. 

Van Juli tot September op moerassige weilanden en in 
korenvelden. In Duitschland werd ze in Thiiringen, in het 
Mainthal en in de Mark Brandenburg (Schulzendorf, Buckow) 
gevonden. In Buckow vond SCHIRMER de verschillende 
overgangsvormen van het type tot de langvleugelige vorm. 
In België werd een $ in de omstreken van Brussel gevangen. 
In Frankrijk werd ze in de omstreken van Parijs (St. Germain, 
bois de Bologne) en de var. szeboldii (zeer zeldzaam) in de 
Vogezen gevonden. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 145 


PI. grisea FABRIC. (= albopunctata GOEZE). 


Lichaam grijsbruin met donkerbruine en groene vlekjes 
en stippen bezaaid. De zijplaten van het halsschild met 
eenige zwarte vlekken. Voorvleugel geelbruin tot grijsbruin 
met donkerbruine, in een rij gerangschikte vlekjes in het 
midden; in lengte sterk varieerend. Bij het type reikend 
tot aan het uiteinde van de achterdij, bij de kortvleugelige 
vorm iets langer dan het achterlijf. Deze vormen zijn door 
overgangen met elkaar verbonden. 

Bij Hermsdorf (Mark Brandenburg) werd een exemplaar 
gevonden, waarbij de voorvleugel alle teekeningen miste en 
de achterrand groenachtig gekleurd was. Achterlijf van 


Teercus 
“sub genit. plaat 


o \ 4 


Fig. 69. Platycleis grisea FABR. d'. Top van het achterlijf van boven gezien. 
Vergroot (orig.). 
Fig. 70. Platycleis grisea FABR. Q. Subgenitaalplaat. Vergroot (orig.). 


+9 


Zo 


onderen meest geelachtig. Achterdij geelbruin of groen, van 
buiten met een zwarten langsstreep. Ovipositor donkerbruin, 
aan de basis lichter gekleurd. 
Lengte d 15— 22 mM., £ 18—22 mM. Fig. 69—70. 
Van Juli tot September in de duinen, op braakland en 
op heiden. Tamelijk zeldzaam. Het g zeldzamer dan het 9. 
In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 
Prex. Kriesland: 1 g Friesland (GERLACH), 
Prov. Gelderland: Roozendaal. 
Prov. Noord-Holland: Wijk a/Zee, Aerdenhout, 
Castricum, Bloemendaal. 
IO 


146 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Prov... Zwid-Hoelland- kKatwik ajZee (22 Aus. 1879 
229, 1 d, RITSEMA), Den Haag. 


(Pl. tessellata CHARP.) !) 


Lichaam stroogeel met zwarte teekeningen. Achter de 
oogen met een gelen, door zwarte lijnen begrensden dwars- 
band. Voorvleugel in het midden zwart of met eenige ruit- 
vormige zwarte vlekken. Achterdij met zwarte vlekken. 
Ovipositor donkerbruin of zwart, aan de basis geelachtig. 

Lengte G 13—19 mM., 9 14—19 mM. Niet inlandsch. 

Deze Zuid-Europeesche soort werd eenmaal in Thüringen 
gevangen. In Frankrijk werd ze in de Seine-et-Marne, Sens, 
Fontainebleau en in de omstreken van Parijs (Ermenonville, 
Monthléry) gevonden. Uit België niet bekend. Het voor- 
komen in onze streken is zeer twijfelachtig 


(PL montana KOLLAR). 


Lichaam grijsbruin tot groen. Kop en halsschild van boven 
groen of bruin. De zijplaten van het halsschild met donker- 
bruine vlekken, de achterrand wazig geel gezoomd. Voor- 


72 


Fig. 71. Platycleis montana Kort. 5. Top van het achterlijf van boven. Vergroot (orig.). 
Fig. 72. Platycleis montana Korn. Q . Subgenitaalplaat. Vergroot (orig.). 


vleugel bruin met lichtgele vlekken. Achterlijf van onderen 
geelgroen. Achterdij van boven groen, van onderen geel, 


1) Een aan P/ tessellata en grisea verwante soort is Pl. incerta BRUN. 
v. W. Ze verschilt van #sse/lata door de grijze lichaamskleur, den zeer 
korten voorvleugel, die maar tot het 4e achterlijfsegment reikt en de 
afwezigheid van de kielvormige verhevenheid op het 7e achterlijfsterniet. 
Ovipositor als bij #sse//ata. Het & is onbekend. De beschrijving baseert 
op een exemplaar, dat BRUNNER Vv. W. ontving uit de Rijnprovincie 
van een insektenhandelaar. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 147 


aan de buitenzijde met een breeden zwartbruinen langsband. 
Ovipositor aan het uiteinde roodbruin gekleurd. 

Lengte d 14—16 mM., £ 15—19 mM. Niet inlandsch. 
Fig. 71—72. 

In zandige, dorre streken, op heiden en dorre weiden. 

In Duitschland werd deze Noord-Oost-Europeesche soort 
gevonden in Berlijn, in de Mark Brandenburg (Wünsdorf), 
Thüringen en Frankfort. Uit België niet bekend. 

Het voorkomen in onze streken is zeer twijfelachtig. 


PI. brachyptera L. !) 


Lichaam donkerbruin met olijfgroene teekeningen. De 
kop van boven, het halsschild en de voorrand van den 
voorvleugel veelal geel of groen gekleurd. De zijplaten van 


74 


Fig. 73. Platycleis brachyptera L. gf. Top van het achterlijf van boven gezien. Vergroot (orig.) 
Fig. 74. Platycleis brachyptera L. Q. Subgenitaalplaat, Vergroot (orig.). 


het halsschild donkerbruin, meest alleen aan den achterrand 
smal geel of roodbruin gezoomd, soms aan den geheelen rand. 
De voorvleugel zelden volkomen ontwikkeld (var. macroptera 
BRUNNER = marginata THUNB.), meest zonder donkerbruine 
vlekken. Achterlijf van onderen geelgroen met een rij zwarte 
vlekken aan weerszijden. Achterdij van onderen groen, aan 


1) Volgens REDTENBACHER (261) en WERNER identiek met / raza 
BURR. MALCOLM BURR. Three new species of Platycleis from Hercego- 
vina (Entom. Record and Journal of Variation. Vol. XI, p. 18, 1899). 


/ 
/ 


148 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


binnen- en buitenzijde met een zwarte langsstreep. Ovipositor 
roodbruin, de bovenrand donkerbruin. 

Lengte 12—16 mM. Fig. 73—74. 

Van Aug. tot October op heiden, langs moerassen en open 
plaatsen in bosschen. Niet zeldzaam. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. (Gelderland: Rhede, "Roozendaal, Elspeet; 


Laag-Soeren, Arnhem, Heerde, Ede. 
Prov Neord- Holland: Thlversum, Haarlem: 
Prov. Zuid-Holland: Noordwijk. 
Prov. Noord-Brabant: Ginneken, Huibergen. 
Prove, Lim bare.) Well. 


(Pl. Roeselit HAGENBACH). |) 
(= brevipennis CHARP.). 


Lichaam geelrood, zelden geelgroen. De schedel met een 
bruinen dwarsband. De zijplaten van het halsschild bruin 
en langs alle randen geel of geelgroen gezoomd. Voorvleugel 


supra anpl. 


Sub erp. 


Pin 


Fig. 75. Platycleis Roeselii HAGENB. g. Top van het achterlijf van boven gezien. 
Vergroot (orig.). 


Fig. 76. Platycleis Roeselii HAGENB. Q. Subgenitaalplaat. Vergroot (orig.). 


roodbruin tot bruin, met zwarte aderen, zelden gevlekt; aan 
den top schuin afgeknot. Bij de zeldzame var. macroptera 
BRUNNER V. W. (= dilutus EVERSM.) zijn de vleugels vol- 
komen ontwikkeld. Achterlijf van onderen groengeel met 
een rij zwarte vlekjes. Achterdij geelbruin, aan de bovenzijde 


1) Volgens KARNY waarschijnlijk identiek met PA Araussi PADEW. 1900. 


(Gp WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 149 


met groene of gele langsstrepen, van buiten met zwarte 
dwarsstrepen. Ovipositor zwartbruin, aan de basis lichter 
gekleurd; sterker opgebogen dan bij brachyptera. 

Lengte g 14—17 mM., 2 14—19 mM. Fig. 75—76. 

In Augustus en September op lage vochtige weiden en 
tusschen kreupelhout. In Duitschland is deze soort tamelijk 
algemeen, o.a. in de Mark Brandenburg (Finkenkrug, Pots- 
dam), in de Fläming, bij Bremen, bij Aschaffenburg (Fasanerie, 
Schweinheim) bij Bitch en in de Vogezen. In Frankrijk bij 
Sens, Fontainebleau, Episy, Seine-et-Marne en in de omstreken 
van Parijs (Ermenonville, Bois de Notre-Dame, Mont l'Evêque, 
fôret d’ Halatte). In den Elzas en in Finkenkrug (Mark 
Brandenburg) werd de var. macroptera gevonden. In België 
I d bij Heyst en bij Lisseweghe. Ook is ze in Zweden, 
Denemarken en Engeland aangetroffen. | 


V. Fam. GRYLLODEA. 
(Achetidae KIRBY). 


De kop afgerond, met lange dunne sprieten; het voor- 
hoofdbultje zeer breed en vlak en geleidelijk in de omgeving 
overgaand; met rudimentaire ocellen, die veelal door lichter 
gekleurde vlekjes zijn aangeduid en alleen bij Gryllotalpa 
goed ontwikkeld zijn, waar echter de middelste ocel ontbreekt. 
Oogen soms afwezig. De clypeus en de bovenlip zijn door 
een dwarsgroef gescheiden, evenals de clypeus van het 
voorhoofd. Halsschild zonder midden- of zijkielen. De voor- 
vleugel wijkt in bouw af van die der vorige familie. De 
rechter vleugel bedekt in den regel de linker en beiden zijn 
gelijk gevormd. Elke vleugel bestaat uit een verticaal 
(= voorste) en horizontaal (= achterste) deel. Het horizontale 
en tevens het meest gewichtige deel, is meest grooter dan 
het verticale en vormt het anaalveld. Men onderscheidt, 
naar analogie der overige familiën de volgende aderen. 

De V. mediastina ontbreekt. De V. radialis is enkelvoudig 
en verloopt recht, geeft naar voren een veranderlijk aantal 
dwarsaderen af. Naar achteren is ze onvertakt. Bij rudimen- 
taire vleugels ontbreekt de V. radialis en zijn alleen haar 
dwarsaderen overgebleven. De daarop volgende V. ulnaris 


150 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


bestaat uit 2 onvertakte, recht verloopende takken, de V. ln. 
ant. en posterior. De V.uln. ant. is krachtig ontwikkeld en 
vormt de grens tusschen het verticale en horizontale deel 
van den vleugel. De V.uln. post. is gewoonlijk zwak ont- 
wikkeld, soms moeilijk te herkennen en eindigt veelal vrij, 
zonder den vleugelrand te bereiken of verbindt zich met de 
naburige aders. De V. dividens verloopt recht. Het veld 
tusschen de V.dividens en de V.uln. post. is min of meer 
homoloog aan de campus apic. triang. van den achtervleugel 
van sommige Blattodea en heet area marginalis. Dit veld 
is driehoekig en meest meer doorschijnend dan de rest van 
den vleugel. Het nu volgende horizontale deel is het 
uitbreidingsgebied van de V. plicata (= axillaris) en verschilt 
insdenbeidensexen: 

d: De V.plicata vormt hier een stridulatie-orgaan. Tot 
het volgende schema is ze meestal terug te brengen. Ze 
verloopt eerst recht en buigt zich in het eerste !/, deel in 
een bijna rechten hoek naar den achterrand van den vleugel 
om en eindigt daar in de z.g. noeud anal (nomencl. Saussure). 
Dit gedeelte van de V. plicata is de eigenlijke raspader en 
is van onderen met microscopisch kleine dwarsribjes bezet 
en heet archet (nomencl. Saussure). Van de noeud anal 
gaan straalsgewijze een aantal aderen uit, terwijl de V. plicata 
blijft doorloopen en zich in schuine richting naar de V. divi- 
dens keert en deze in het laatste !/, deel van den vleugel 
bereikt. Ze vormen daar samen het stzgma. De V. plicata 
en de V.dividens begrenzen zoo een driehoekig veld, dat 
harpa genoemd wordt en waarin zich 2—5 gebogen dwars- 
aderen (veines obliques nomencl. Saussure) bevinden. Aan 
de buitenzijde van het schuin verloopende deel der V. plicata 
bevindt zich een rond of meer langwerpig, glanzend veld, 
dat speculum (= tympanum) heet en eenige rudimentaire 
dwarsaderen bevat. De rest van het anaalveld wordt opge- 
vuld met de overige dwarsaderen der V. plicata. 

2. De V. plicata verloopt recht en geeft naar achteren 
een groot aantal inconstante aderen af, die door dwarsaderen 
worden verbonden en zoo een netwerk vormen, dat het 
geheele anaalveld inneemt. Bij Grylotalpa is de vleugel 
echter meer naar het mannelijke type gebouwd. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 151 


Alleen het & maakt muziek, behalve bij Gryllotalpa, waar ook 
het een weliswaar zwak, maar duidelijk waarneembaar geluid 
maakt. Het geluid wordt voortgebracht door de archet van 
den eenen vleugel over den anderen te strijken, waardoor 
deze, met zijn resonatoren, de harpa en het speculum, in 
trilling geraakt. In den achtervleugel, die meestal opgerold, 
geheel of ten deele onder den voorvleugel verborgen zit, 
kan men grootendeels dezelfde aderen onderscheiden. 

Vleugels dikwijls rudimentair of afwezig. De voorscheen 
zonder zijdelingsche langsgroeven. Gehoororgaan in de voor- 
scheen gelegen, soms afwezig. Bij Gryllotalpa is de geheele 
voorpoot tot een graafpoot vervormd. [Zie fig. 61 OUDEM., 
p. 61 (240)|. Tarsen 3-ledig. Geen arolium. Het achterlijf 
en de geslachtsorganen zijn gevormd als bij de Zocustodea. 
Het ® van Gryllotalpa heeft echter geen uitwendige ovipositor. 
Larve als bij de Zocustodea. In Europa komen ongeveer 
44 soorten voor. 


Omerziehtudenssub-famiktemenssenera. 


I. Voorpooten tot graafpooten vervormd. Het halsschild 
is veel langer dan breed. Het ® zonder uitwendig 
zichtbare ovipositor. 

(sub-fam. Gryllotalpidae) . . . Gryllotalpa LATR. 


Voorpooten gewoon, niet tot graafpooten vervormd. 
Halsschild even lang als breed (soms iets langer) of 
breeder dan lang. Het ® met een lange uitwendige 
OO SIE MEE en EKD I | cle AIAR 


2. Achterdij slank, weinig verdikt. Achterscheen langer 
dan de achterdij, van boven met een rij groote en daar- 
tusschen kleinere doornen bezet. Voor- en achtervleugel 
volkomen ontwikkeld. 

(sub-fam. Oecanthidae) . . . (Oecanthus SERVILLE). 


Achterdij sterk verdikt. Achterscheen even lang als of 
korter dan de achterdij, van boven met naar beneden 
toe geleidelijk grooter wordende doornen bezet. Vleugels 
volkomen ontwikkeld, rudimentair of ontbrekend . 3 


I52 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


3. Lichaam kort, gedrongen, eivormig, niet langer dan 
4 mM. Oogen rudimentair. Vleugels ontbreken. Voor- 
scheen zonder gehoororgaan. 

(sub-fam. Myrmecophilidae) . (Myrmecophila LATR.). 


Lichaam lang gestrekt, niet eivormig, veel langer dan 

4 mM. Oogen volkomen ontwikkeld. Vleugels volkomen 

ontwikkeld of rudimentair. Voorscheen met een gehoor- 

orgaan. 

(sub-fam: Gril GO rn ae La VARCO 

4. Voorvleugel in beide sexen zoo lang als het achterlijf. 

Achtervleugel steeds aanwezig. - Het eerste lid der 

achtertarsen van boven met een langsgroef, aan weers- 
zijden hiervan getand of met doornen bezet. 

Gryllus LIN. 


Voorvleugel in beide sexen slechts reikend tot halver- 
wege het achterlijf. Achtervleugel sterk gereduceerd. 
Het eerste lid der achtertarsen van boven zonder langs- 
groef, en niet met doornen bezet. 

Nemobius SERVILLE. 


I. Swb- famsGryllotalpsdae: 


Gryliotalpa LATREILLE 1802. 
(Curtilla OKEN). 


Lichaam lang gestrekt, dicht en kort viltig behaard. 
Halsschild ovaal, langer dan breed, met afgeronde zijden. 
Voorpooten tot sterke graafpooten vervormd. De voorste dij 
is kort en dik en voorzien van een stevigen, breeden doorn. 
De voorscheen is eveneens kort en dik en draagt aan den 
onderrand vier zeer breede, platte, aan de basis samen- 
hangende doornen. Het eerste en tweede voorste tarslid is 
ook elk voorzien van een dergelijken doorn. Voorvleugel 
kort, het uiteinde van het achterlijf niet bereikend; bij het 
d met harpa, noeud anal en speculum, die bij het 9 ont- 
breken. !) Achtervleugel opgerold, onder den voorvleugel 


1) De afbeeldingen, die BRUNNER v. W. (45) van deze vleugels geeft 
(Pl. XI, fig. 107 B en C), zijn niet heelemaal juist. De hoofdaderen zijn 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 153 


uitstekend, meest langer dan het achterlijf en tusschen de 
cerci door, naar beneden gericht. Cerci lang en sterk behaard. 
Het ® zonder uitwendige ovipositor, van het d te onder- 
scheiden, behalve door de vleugeladeren, ook door de 
subgenitaalplaat, die door het 8° sterniet gevormd wordt. 
De eenige Europeesche soort komt ook in Nederland voor. 


noeud-anal 


m 
ef viplit.T 
L vidivia d 
IN 
vpic.I+Il ? = area mang. 
vrad. "0 
vulnant + 
vuln. post. 
77 


Fig. 77: Gryllotalpa vulgaris L. Voorvleugel g en Q. Vergroot (orig.). 


Lichaam donkerbruin, van onderen lichter gekleurd. Achter- 
vleugel langer dan het achterlijf, bij de zeer zeldzame Zuid- 
Europeesche var. cophta DE HAAN korter dan het achterlijf. 

Lengte 35—50 mM. Fig. 77. -Zie afb. -Oup., Pl. IV, 
fig. 4 (240) en SNELLEN V. VOLLENH., Pl. XVII, fig. 3 (316). 

Van Maart tot October in zand- en veenstreken algemeen, 
soms schadelijk. Zelden in kleistreken. 


1 


vrij constant, de dwarsaderen varieeren sterk. In den tekst (p. 450) zegt 
BRUNNER V. W., dat het ot geen speculum heeft, terwijl hij in de af beel- 
ding er wel een aangeeft, wat dan ook het juiste is. 


154 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Friesland: Oenkens 

Prov. Gelderland: Arnhem, Apeldoorn, Elspeet. 

Prov. Utrecht: Zeist, de Vuursche, Doorn, Maar- 
tensdijk. 

Prov. Noord-Holland: Velsen, Heemstede, Glip- — 
hoeve, Amsterdam. 

Prov. Zurd-HollandesKatwik, Leiden, Den Haas, 
Rotterdam. 

Prov. Zeeland: Goes (eil. Zuid-Beveland), Ooster- 
land (eil. Schouwen, zie De Lev. Nat., Jhr. 16, p. 225). 

Prov. Noord-Brabant: Roozendaal, Deurne, Ulven- 
hout, Eindhoven, Helmond (Oostzijde v. d. Zuid-Willemsvaart). 

Bro van impiego Venlo: 

(gryllotalpa L.) vulgaris LATREILLE. 


Behalve deze soort, worden ook wel eens andere soorten 
uit de tropen, Azié en Amerika ingevoerd met planten, 
bloemen, enz. In Gent vond men Scapteriscus didactyla 
LATR. ') in warme broeikassen, ingevoerd met planten uit 
Mexico. 


ILS ub fam Ose canst hid ae; 


Oecanthus SERVILLE 1831. 


De kop is naar voren gericht, ocellen ontbreken. Het 
halsschild is duidelijk langer dan breed. Voorvleugel langer 
dan het achterlijf, bij het d naar den top.toe iets verwijd 
en afgerond, bij het 9 smal toegespitst. De achtervleugel 
bij het g soms korter, bij het 9 langer dan de voorvleugel. 
Cerci zeer lang en behaard. Ovipositor recht, aan het uit- 
einde stomp verdikt en fijn gezaagd. 

De eenige Europeesche soort komt in het aangrenzend 
gebied voor. 


1) Het Amerikaansche genus Scapferiscus SCUDDER is gemakkelijk te 
herkennen aan het open gehoororgaan, dat zich tegen den bovenrand 
der voorscheen, aan den binnenkant bevindt. Bij G7y//otalpa is het 
gehoororgaan spleetvormig gesloten. SAM. H. SCUDDER. Revision of 
the large, stylated, fossorial crickets. (Peabody Acad. of Science. 
Vol. 1, p. 1, Salem, Mass 1869). 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 155 


Lichaam stroogeel, met fijne witte haartjes bezet. Sprieten 
en pooten iets donkerder. Ovipositor zwart. 

Lengte & 9—15 mM., £ 11—14 mM. Niet inlandsch. 

Van Juli tot October op bloemen, struiken, onder dorre 
blaren en in struikgewas. Het ¢ kriekt zeer luid van zons- 
ondergang tot diep in den nacht. 

Deze in Zuid- en Midden-Europa inheemsche soort werd 
in Noord-Duitschland en Thüringen gevonden. In Frankrijk 
bij Fontainebleau, Episy, Aube, Marne, Sens, in de omstreken 
van Parijs (St. Germain en Laye, Champigny, Lardy, La 
Varenne St. Hilaire) en bij Honfleur. In België werd ze in 
Trahan (Ardennen) gevonden. Haar vondst in Engeland te 
Norfolk berust zeer waarschijnlijk op een onjuiste determinatie. 

(pellucens SCOPOLI). 


Nie Siw bam. Myrmecophtilidae. 
Myrmecophila LATREILLE 1829. 


Lichaam kort, gedrongen, ovaal van vorm. Oogen rudi- 
mentair. Sprieten dik. Vleugels afwezig. Cerci zeer lang. 
Achterdij opvallend dik en opgeblazen. Ovipositor kort. 

Van de 2 Europeesche soorten komt I in het aangrenzend 
gebied voor. 


Lichaam roodbruin, het geheele lichaam fijn behaard. De 
sprieten aan de basis, de achterrand van het halsschild en 
mesonotum geel gekleurd. Bij de ab. c. favocincta WASM. 
zijn deze gele dwarsbanden zeer breed. Het g is onbekend. !) 
Myrmecophiel. Lengte 3.5—4 mM. Niet inlandsch. Fig. 78. 

Cosmopoliet, met haar gastheer Prenelopis longicornis LATR. 
over de geheele wereld verspreid. 

Deze soort leeft in de nesten van verschillende mieren, 


1) Het door CSIKIS beschreven g' is gebleken geen d' te zijn. De 
voortplanting is uitsluitend parthenogenetisch. Zie F. SCHIMMER. Eine 
neue Myrmecophila-Art aus den Vereinigten Staaten u.s.w. Deutsch. 
Ent. Zeits. IQII. 

Volgens E. WASMANN (340) komen er ook dd‘ dieren voor. Hij vond 
in een kolonie van /ormica sanguinea LATR. uit het boheemsche Erz- 
gebergte op 17 92 slechts 1 g. Den ZeerEerw. Heer E. WASMANN, 
dien ik hierover schreef, berichtte mij, dat hij dit exemplaar werkelijk 
voor een g' houdt. 


156 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


vooral bij Formica fusca L., sanguinea LATR., rufibarbis F., 
Lasius niger L., Myrmica laevinodis NYL., Tetramorium caespt- 
tum L. (hier alleen als larve), Polyergus rufescens LATR. e.a”). 
Volgens E. WASMANN S. J. zou ze in synökie („onver- 
schillig” gedulde gast) met deze dieren leven. 
In Duitschland werd ze bij Berlijn (op een kerkhof bij 


Le 


Fig. 78. Myrmecophila acervorum PANZER. Q naar F. SCHIMMER (gewijzigd). 


Myrmica ruginodis), in Thiringen en in Halle waargenomen. 
In Frankrijk in de omstreken van Parijs (Montmorency, 


Sèvres). Uit België en Luxemburg niet bekend. 
. . (acervorum PANZ.) 


IV Sub-fam! Gryllıidare. 


De kop is groot, kogelvormig. Achterdij sterk verdikt, 


Di Allen inlandsch. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 157 


even lang als of langer dan de achterscheen. Achterscheen 
met bewegelijke (Vemodzus) of onbewegelijke doornen. Het 
2° lid der achtertarsen is zeer kort en ietwat plat gedrukt. 
Ovipositor bijna recht, aan het uiteinde iets verdikt en 
daarna weer toegespitst. 


Grylius L. 1758 
(Acheta FABR.). 


Voorscheen aan de buitenzijde met een lang-ovaalvormig 
en aan de binnenzijde met een klein rond, open, uitwendig 
gehoororgaan. Achterscheen met onbewegelijke doornen. 
Het eerste lid der achtertarsen van boven met een langsgroef, 
aan weerszijden hiervan met een rij tanden of doornen. 

Van de ongeveer ro Europeesche soorten komen 3 in 
Nederland en I in het aangrenzend gebied voor. 


I. Kop geelachtig met 3—4 donkerbruine dwarsbanden; 
even breed als het halsschild. Het halsschild naar voren 
niet verbreed. Lichaam geelbruin tot stroogeel, het achterlijf 
met bruine vlekken en banden; het halsschild met eenige 
bruine vlekken en strepen. Voorvleugel in beide sexen zoo 
lang als het achterlijf. Achtervleugel goed ontwikkeld, opge- 
rold, onder den voorvleugel uitstekend, langer dan het 
achterlijf. Ook komen er exemplaren voor, waarbij de achter- 
vleugel rudimentair is geworden en korter dan de voorvleugel. 
Larve stroogeel met dezelfde bruine banden en vlekken als 
het imago. In de eerste stadien eenkleurig geelbruin. 

Lengte 14—20 mM. [Zie afb. Oup. PI. IV fig. 2 (240)]. 

Gedurende het geheele jaar, larve en imago op verwarmde 
plaatsen in oude huizen, bakkerijen, boerenwoningen e.a. Niet © 
zeldzaam. Oorspronkelijk zou ze in Madeira voorkomen en zich 
van daaruit over Europa verbreid hebben. Volgens SELYS- 
LONGCHAMPS zou ze wel eens buiten in den zonneschijn 
loopen 1). 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prove, Ove ri sels) Hengeloo: 


1) In Zuid-Europa en Noord-Afrika herhaalde malen in de vrije natuur 
aangetroffen. WERNER (345) en PUSCHNIG (256). 


158 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Prov: Gelderland: SAmhem,; Velp, "Apeldoorn; 
Dieren, Pannerden, Doornenburg, Aerdt, Herwen, Angeren, 
Silvolde, Winterswijk. 

Prov Vtrecht : ) Utrecht abriebergen. 

Prov. Noord o1landee Amsterdam. 

Pir oven Zui d=:EFloilil'amndeMSchiedami 

Prov. Noord-Brabant: Berlicum, Oisterwijk, Etten, 
Asten, Cuyck, ’s-Hertogenbosch. 

Prov. Limburg: Wellerlooy, Venlo, Eygelshoven. 

HU, ev domesticus LANDE 


Kop zwart, zonder lichter gekleurde strepen of banden. 
| (sub.-gen.. Ziogryllus? SAUSSURE)... Ton. nz 


2. De kop duidelijk breeder dan het halsschild (vooral bij 
het g). Halsschild naar voren iets verbreed. De binnenste eind- 
doorn der achterscheen iets langer dan de buitenste. Lichaam 

pekzwart, glanzend. Voorvleugel donkerbruin 
of grijsbruin, met een wazig begrensden, gelen 
dwarsband aan de basis; zoo lang als of langer 
dan het achterlijf. 

Achtervleugel klein, min of meer rudimen- 
tair. Bij de var. caudata KRAUSS is de achter- 
vleugel goed ontwikkeld en langer dan het 
achterlijf. Ook komen er tusschenvormen voor, 

a waarbij de achtervleugel zoo lang is als de 
Fig. 79. Gryllus cam- VOOrvleugel. Achterdij van binnen en van 
LE onderen aan de basis bloedrood gekleurd. 

Gr Larve bronzig-zwart, behalve de achterdij 
die aan de basis bloedrood gekleurd is, wat bij de eerste 
larvestadiën soms ietwat onduidelijk is ?). 

Lengte 18—28 mM. Fig. 79. [Zie afb. Oup. PI. IV. fig. 3 
(240) en SNELLEN V. VOLLENH. (316) Pl. XVII fig. 4. 


1) Den heer MALCOLM BURR trof deze soort eens aan in een kolenmijn 
in België, te Mariemont, op een diepte van 683 meter. Ze bevonden zich 
daar uitsluitend om en bij de machines, waar ze van de warmte der stoom 
konden profiteeren. The Entom. Record and Journ. of Variation Vol. XIV 
1902 p. 136. 

2?) BRUNNER v. W. (45) en ook MALCOLM BURR (218) zeggen dat ze 
heelemaal zwart zijn. Dit is echter niet vokomen juist. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 159 


Van Mei tot Augustus in droge streken, langs dorre 
zandwegen, in heiden en dennenbosschen, algemeen. 

In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prove Ov engse |: Ommen 

Prow Gelderland: , Dieren,» Apeldoorn, ‘Ermelo; 
Wolfhezen, Wageningen, Renkum, Gaanderen, Bennekom, 
Arnhem, Lochem, Beekhuizen. 

Prov. Utrecht: Biltsche heide, Doorn, Baarn, Drie- 
bergen, Zeist. 

Prov. Noord-Holland: Hilversum, Naardermeer, 
Naarden, Laren, beoosten Loosdrecht. 

BOV NO Orr d-Brabant: Oisterwijk, Berlicum, Gin- 
neken, Ulvenhout, Huibergen, Asten, Cuyck, Haren. 

Prov. Limburg: Venlo, Valkenburg, Plasmolen, 
Kerkrade, Shaesberg. 

: campestris LIN. 


De kop duidelijk smaller dan het halsschild. De afstand 
tusschen de sprietgroeven kleiner dan bij camprestris. Halsschild 
naar voren iets versmald. De einddoornen der achterscheen 
even lang, zelden ongelijk van grootte. Lichaam zwart, evenzoo 
„gekleurd als bij de vorige soort. De voorvleugel reikt tot aan 
het uiteinde van het achterlijf, is bruinzwart van kleur met 
een smalle, wazig begrensden, helder gelen dwarsband aan 
de basis. 

Bij de ad.c. immaculata SAVIGNY ontbreekt deze vlek en 
is de voorvleugel eenkleurig zwartbruin. !) Ook komen er 
exemplaren voor met roodbruinen voorvleugel. Achtervleugel 
goed ontwikkeld, tot ver voorbij het uiteinde van het achtlijf 
reikend, zeer zelden korter dan het achterlijf. 

De achterdij van onderen en van binnen aan de basis 
bloedrood gekleurd. 

De larve zwart, zonder bronsglans, met eenige gele vlekken. 


1) Door H. DE SAUSSURE werden de verschillende vorm- en kleurvariaties 
reeds beschreven, maar niet benoemd. (Mélanges orthopterologiques Tome 
II Fascic V p. 307, 1877). Ook door BRUNNER v. W. (45) en I. BOLIVAR 
(Voyage de M.Ch, Alluaud dans le territoire d’Assinie (Afrique occidentale) 
etc. Orthoptères. Am. d. la Soc. Ent. de France. Vol. LXII 1893, p. 180) 
werden deze variaties aangeduid. Volgens I. BOLIVAR is Gr. bimaculatus 
een min of meer cosmopolitische soort. 


160 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. : 


Lengte d 23—25 mM., 2? 20—28 mM. 

Van deze, ook in Zuid-Europa voorkomende soort werd 
door Dr. PRINCE een $ ab.c. immaculata SAVIGNY te Nijmegen 
gevangen (1914). Import? 

In België werd ze in Gent door. M. PULS aangetroffen in warme 
kassen, waar ze met planten uit Zuid-Afrika ingevoerd was. 

. + (capensis FABR. OLIV) bimaculatus DE GEER !). 


Nemobius SERVILLE 1839. 


(Pronemobtus BOLIVAR). 


Voorvleugel in beide sexen afgekort, het uiteinde van het 
achterlijf niet bereikend, min of meer rudimentair. Achter- 
vleugel rudimentair, sterk gereduceerd. De voorscheen alleen 
aan den buitenkant met een lang-eivormig, open, uitwendig 
gehoororgaan. Achterscheen met een zestal bewegelijke 
doornen. Het eerste lid der achtertarsen van boven niet 
gegroefd, Ovipositor recht of iets opgebogen; aan het uit- 
einde niet of nauwelijks verbreed. 

Van de 3 Europeesche soorten komt I in Nederland voor. 


Lichaam donkerbruin tot zwart, met lichtere en donkerder 
vlekken. De kop is zwart met een gele vlek boven en 
onder de oogen en gele schedel- en voorhoofdsnaden. 

Halsschild bruin, aan weerszijden zwart. Voorvleugel lichter 
of donkerder bruin, met zwarten voorrand en aderen. Achterlijf 
en pooten bruin met zwarte vlekken. 

Lengte 8—10 mM. Fig. 80. 

Van Mei tot September, onder bladeren en op droge 
boschhellingen. Ze zou als imago overwinteren. Niet 
zeldzaam. 


1) Een naverwante soort is Gr. desertus PALLAS. 

Ze onderscheidt zich door de geringere grootte en door den kortere 
voor- en achtervleugel, die niet tot aan het uiteinde van het achterlijf 
reiken. 

Bij de var. fristis SERV. is de voorvleugel zoo lang als het achterlijf, 
de achtervleugel echter rudimentair. 

Lengte 15—19 mM. 

Deze Zuid-Europeesche soort werd in Frankrijk bij Fontainebleau 
gevangen. : 

Het voorkomen in onze streken is echter zeer twijfelachtig. 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. I6I 


te N a 
# % 
x ni 


Fig. 80. Nemobius sylvestris F. 9. Vergroot (orig.). 


Il 


162 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


In ons land zijn de volgende vindplaatsen bekend. 

Prov. Gelderland: Roozendaal, Leuvenum, Ede, 
Elspeet, Groesbeek, Arnhem, Winterswijk, Putten, Nunspeet. 

Prov. Utrecht: Doorn, de Vuursche, Zeist, Baarn, 
Soestdijk. 

Prov. Noord-Holland: Hilversum, Amsterdam. 

Prov. Limburg: Plasmolen, Venlo. 

sylvestris BOSC. 


Overzicht der beschreven soorten, die in Nederland, België 
en in het aangrenzend gebied van Duitschland 
en Frankrijk gevonden zijn. 


Nederland 
België 
Duitschland 
Frankrijk 


| 


Bam Biattodea; 


Phyllodromia germanica L. (192) ') 
Stylopyga orientalis L. (190) 
Periplaneta americana L. (192) 
> australastae FABR. (81) 

Ectobra lapponica L. (190) 

»  livida FABR. (82). 

he Banserö STEPH. (320). 
Aphlebia maculata SCHREB. (292) . 

>» _ punctata CHARP. (53). 


X XX XK XK X X 
X XX XX XX 
LEA 
XX XX XX X 


Fam. Mantodea: 

Mans reliorosa 1. (192). Parve al: VIEN. RS 
Ham er id toide a: 

Tettix depressus BRISOUT (36). . . X x 
DEB AAT TOO) ett rk LEN SAD 
» fuliginosus ZETT. (361) . 
» Bolivari SAULCY (11). x 
GEDE BOL (28). « x 
»  bipunctatus L. (190) UNO, LE 
» Kraussi SAULCY (277) X Te Aas 
»  Kieffert SAULCY (11). x 

Acridium aegyptium L. (191) x 


1) Dit cijfer verwijst naar het overeenkomstige cijfer van het literatuur 
overzicht, waarin de soort het eerst beschreven werd. 


164 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


È E | # 
Sleek 
ln EN 
Z & = 
— 
Caloptenus italicus L. (192) . KI e EEN 
Podisme pedestris L. (190) OS 

»  frigidum BOHEM. (24) 

» alpinum KOLLAR (163) x DE 
Parapleurus alliaceus GERM. (112) X 
Chrysochraon brachypterus OCSK. (237) SG 

» dispar HEYER (112). Da PIRAS 
Mecostethus grossus L. (192) DR LP A RE 
Epacromia thalassina FABR. (82) . bi Sa 

> strepens LATR. (185) x 
Stethophyma flavicosta FISCH. (98). x 
Stenobothrus stigmaticus RAMB. (257). x X SK 

> lineatus PANZ. (244) . x x x x 

» nigro-maculatus 

[HERR. SCH. (144) x 1% 

» morio FABR. (82) . LANE 

» apricarius L. (190) x 

» pulvinatus FISCH. D.W. (99) 4 > 

»  parallelus ZETT. (360) RER ROSS 

» longicornis LATR. (185) . DE x 

> dorsatus ZETT. (360) . ACI I 

> elegans CHARP. (53) x IR x DS 
> haemorrhoidalis CHARP. 
(53) > 

> petraeus BRIS. (362) . x 

» viridulus L. (190). >< me > >< 

» rufipes ZETT. (360) X x x x 

> pullus PHILIP. (249) | KA 

> vagans FIEB. (78) . PEER EAS ie 

> variabilis FIEB. (87) . PERI le AK BIES 
Gomphocerus rufus L. (192). X X x 

» schiricus IL. (192). PR RS 

> antennatus FIEB. (87) x 

» maculatus THUNB. (322) | X | X | X | X 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


165 


Nederland 


België 


Duitschland 


Frankrijk 


Sphingonotus cyanopterus CHARP. (53) 
» coerulans L. (192) 

Psophus stridulus L. (190) 

Pachytylusnigro-fasciatus DE GEER (107) 

» cinerascens FABR. (82) . 

» migratorius L. (192). 
Bryodema tuberculata FABR. (83) . 
Oedipoda coerulescens L. (191) . 

» mintata PALLAS (241) 
Acrotylus insubricus SCOPOLI (297) 

» longipes CHARP. (56). 


Fam i ole u sto dela: 


Conocephalus nitidulus SCOP. (297) 
Diestrammena marmorata DE HAAN. 
(127) 

Phaneroptera falcata SCOP. (296) . 
Leptophyes punctatissima BOSC. (34) . 

» albo-vittata KOLLAR (163) 
Barbitistes serricauda FABR. (82) . 
Meconema varıum FABR. (82) 
Ephippigera vitium SERV. (304) 
Xiphidium fuscum FABR. (82) . 

» thoracicum FISCH. W. (99). 

» dorsale LATR. (185) 
Locusta cantans FUESSLY (106). 

» viridissima L. (192) 

» caudata CHARP. (56) 
Gampsocleis glabra HERBST. (140) 
Decticus verrucivorus L. (190) . 
Thamnotrizon cinereus L. (192). 
Platyclets bicolor PHIL. (249) 


SER 


SE 


n BEER 


PROLE 


RIE 


PIED EED KK OO 


I KI APR NOTA EX 


x DIRLA PONTS 


DENNEN Ke ee 


166 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


\ 


ge) 
TD = 4 
= :V sn 
Vv © D = 
Be | 
A 
Platycleis grisea FABR. (82). UDC: IO, 
» tessellata CHARP. (53) x x 
» montana KOLLAR (163). DS 
» brachyptera L. (190). DEE DEIN 
> Roeselii HAGENB. (128) . PURE >< 
Pam rv. l:o/dea; 
Gryllotalpa vulgaris LATR. (186) . De X x DR 
Scapteriscus didactyla LATR. (186) x 
Oecanthus pellucens SCOP. (296) PRA x 
Myrmecophila acervorum PANZ. (244). x x 
Gryllus domesticus L. (192) . > N es E | 
> | campestris IL. (ror). x DS ER 
>» _ bimaculatus DE GEER (107) >< x 
»  desertus PALLAS (241) . x 
Nemobius sylvestris BOSC. (34). x x x a 
Totaal 40 | 47 81 69 


Aanvullingen en Verbeteringen. I. 


Op bladz. 6, regel 6 v.b. Staat cinereum; lees cinereus. 


» 


» 


377. 


378. 


379. 


380. 
381. 
382. 
383. 


384. 


MID Ne AO 5 ARE OPrIees 256; 

> US ©} DZ > » Bd. LIX, IQI4.; lees Bd. 
EWI, 1913, p. 226. 

» 39. Bij te voegen: 

N. von Adelung. Ueber einige bemerkenswerte Ortho- 


pteren aus dem palaearktischen Asien. 


Horae Societ. entomol. rossic. T. 
XXXIX, 1910, p. 238. 


A. N. Caudell. The genotype of the Blattid genus Steleopyga. 


The Entomolog. Record and Journ. 
OMAV ZIA lt AV OI IRON VT9L2, p.225 


L. Döderlein Beitrag zur Geschichte der drohenden 
Ausrottung von Mantis religiosa und Par- 
nassius apollo im Elsass. 


Mitt. d. Philo m. Gesellsch. in Els.- 
Lothr. Strassburg 1911. 


E. Jatzentkovsky. Contributions à la biologie de la 
criquet (Pachytylus migratorius L.) (Ortho- 
ptera, Acridodea). 

Revue Russe d’Entomol. T. XIII, 
1913, p. 323. (Russisch). 

D. Mac Gillavry. Zijn de Gryllacridae de eenige sabel- 

sprinkhanen met spinvermogen. 
Entomol. Berichten. DI. IV, No. 76. 1914. 
» Het loopen van Locusta viridissima L. 
tegen glas. 
Ibid. ‘DI. IV, No. 92, 1916. 
Dr. W. Ramme. Orthopterologische Ergebnisse einer 
Reise nach Krain und Istrien (1912). 
Berlin. Entom.ıZeitschr. Bd. 58, 
EOI NDT. 
» Sitz. Berlin. entom Verein. 


Ibid. p. 46 (over Locusta cantans en Myrme- 
cophila acervorum) p. 59 (over Stenob. nigro- 
maculatus). 


C. Schirmer. Uber einige seltene Orthopteren der 
Umgebung Berlins. 


Arch. f. Naturgeschichte. Jahrg. 1912, 
preva: 


168 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


385. C. Schirmer. Sitz. Berlin. entom. Verein. 


Berlin EnteomeZeitsch r. Bdio8 19135, 
p. 37 (over Sphingonotus coerulans). 


386. > Beiträge zur Kenntnis der Orthopteren- 
fauna der Mark Brandenburg. (Orthopt.) II. 
Deutsch wEmtmZents chri hrg or 

P- 93. 
387. Prof. Dr. C. von Siebold. Entomologische Notizen. Gryllus 
coerulescens LINN. und Gryllus fasciatus 
GERM. gehören zu einer und derselben Art. 


Entomol Zeitungs: herausses ww 
d.. en tom. Mer zwiste cin. rg: 
1845, p. 322. 
388. R. Shelford. 7 Cosmopolitan Cockroaches. 


Tihre-entom: Record; a, © Jaurm do 
Masra tone Vol. CAV RIO Tes po 207. 


389. » The oothecae of Blattidae. 
Ibid. p. 283. Edited by MALCOLM BURR. 
390. Dr. E. Wahlgren. Sfzzzgonotus cyanopterus in Schweden. 
List Sicha ete wal Sisson ss bolle Bd Vi 
ROL2 ND Os 
391. C. Willemse. Het eierleggen van Stenobothrus variabilis, 
elegans CHARP. en rufipes ZETT. 
Entom. Beri'chten. DI IV} Nox75 1014 
Op bladz. 48, noot I v. o. bij te voegen: 

Door N. v. ADELUNG (376, zie boven) werd beschre- 
ven een varieteit graczlis gd. Deze kenmerkt zich door 
de slanke lichaamsvorm, door het kleine, aan den voor- 
rand recht afgesneden, halsschild; de korte, smalle, 
haast rechthoekige voorvleugels; de korte pooten, die 
tevens iets lichter van kleur zijn en waarbij de achter- 
rand van de supra-anaalplaat recht afgesneden is. 
Lengte d 24—25 mM. Het ® van deze variëteit is 
nog onbekend. 

Op bladz. 51, regel 5 v.b. bij Rhyparobia maderae bij te 
voegen : 

Volgens Dr. Marc. BURR (The Orthoptera of Madeira. 
The entom. Record and Journ. of Variat. Vol. XXIV, 
1912, p. 30) is deze soort vermoedelijk niet oorspronke- 
lijk inheemsch op het eiland Madeira, maar ook geïm- 
porteerd, omdat de Orthoptera-fauna haast uitsluitend 
uit palaearctische soorten bestaat. 


Op 


Op 


Op 


Op 
Op 


Op 


Op 


Op 


Op 


Op 


C, WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 169 


bladz 56, noot I v.o. bij te voegen: 

en W. RAMME, Entomologische Ergebnisse einer Reise 
nach Oberitalien und Südtirol (1910).Berlin. Ent. Zeitschr. 
Bad Nila 1081; -P:; 13: - 
bladz:®5p;sregel' 10 v.o. staat 17; lees 18: 

NC BONNE 2 v.b. achter Rahnsdorf, bij te voegen: 
Dameswalde, Brück, 3 
bladz. 61, regel 3 v.b. achter Metz, bij te voegen : In den 
Elzas bij Strangenberg, Bollenberg, Rufach, Colmar e.a. 
bladz. 67, regel 15 v.b. staat Podisma; lees Podisme. 

PTO CIRE TE WL Se »  Podisma: » Podisme. 

2058.35) 1% 2 v.b. achter Brandenburg, bij te voegen: 
(Werbellinsee). 
bladz. 86, regel 14 v.b. achter top, bij te voegen: 

Bij de ab. c. cyanoptera Ramme is de achtervleugel 
lichtblauw, bij de ab. c. chloroptera Ramme is de achter- 
vleugel lichtgroen. 
bladz. go, regel 3 v.o. achter discoidalis, bij te voegen: 
Het d gelijkt door de, ietwat verdikte eindknots, op een 
Gomphocerus species. 
bladz. go, regel r v.o. achter Duitschland, bij te voegen: 
(Mainzer-Bekken). 
bladz. gr, regel 6 v.b. achter gevonden, bij te voegen: 
Ook is ze in de Mark Brandenburg (Wannsee) gevonden. 
bladz. 94, regel 8 v.o. achter vergroeid, bij te voegen: 

Vergelijk eveneens E. PYLNOW: Zur Kenntnis der 
Orthoptera-Fauna des Gebietes von Don-Kasaken. Rev. 
Russe d'Entom. IX, 1909, p. 14. Russisch. Refer. Zeits. 
f. wiss. Ins. biol. Bd. VIII 1912, p. 304. 
bladz. ror, regel 1 v.b. achter Tegel, bij te voegen: 
Wiinsdorf,. 
bladz. 108, regel 17 v.b. aldus te veranderen: 
aan den wortel bij voor- en achterrand dikwijls iets 
rozenrood gekleurd, 
bladz. 109, regel 14 v.o. achter 259, bij te voegen: 
en No. 260). 
bladz. 109, regel ı v.o. staat var; lees forma. Tevens 
bij te voegen: 

Volgens W. RAMME kan men onderscheiden: 


170 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Sphing. coerulans L. — zonder zwarten dwarsband. 
» » forma minor Ramme — zonder zwar- 
. ten dwarsband, maar aanmerkelijk kleiner dan het type 
(slechts 40 mM. vleugelspanning. Bij het type van 
50—80 mM.). 
Sphing. coerulans forma intermedia Ramme. 
> » >»  cyanopterus Charp. 

Deze vormen zijn onderling weer door tusschenvormen : 
verbonden. 

Op bladz. 115, regel 3 v.b. achter IE: bij te voegen: 
(Wünsdorf, Kutzdorf). 
Op blad. 117, regel 18 v.o., achter geel, bij te voegen: 

Zeer veranderlijk in kleur. Naar het Zuiden toe, zien 
we een voortdurende vermindering van de zwarte en 
roode pigmentatie. W. RAMME (382) onderscheidt de 
volgende kleurvariaties (= sub-species RAMME). 

Bij de Noordelijke ab. c. Krauss: Ramme is de voor- 
vleugel in zijn geheel, zeer donker gepigmenteerd. In 
den achtervleugel breidt zich de donkere band over het 
geheele distale gedeelte van den vleugel uit en laat 
nergens een deel van den rand vrij. 

Bij de Midden-Europeesche ab. c. zutermedia Ramme 
begint de voorvleugel aan den top „glazig” te worden 
door vermindering van pigmentatie. De zwarte band in 
den achtervleugel is smaller en bereikt den voorrand 
bij de 2° sinus. 

Bij de Zuid-Europeesche ab. c. meridionalis Ramme is 
de voorvleugel zeer dun gepigmenteerd en doorzichtig. 
De zwarte band in den achtervleugel is zeer smal en 
bereikt den voorrand eerst bij de 4°—5° sinus. Het 
vuurrood is verbleekt tot rose. 

Op bladz. 124, regel 16 v.b. achter SET bij te voegen : 
Berlijn, . 

Op bladz. 135, regel 7 v.o. achter Biesdorf, bij te voegen: 
Eberswalde). 

Op bladz. 144, regel 7 v.o. achter Buckow, bij te voegen: 
Schünow, Werbellinsee). 


Alphabetisch overzicht der Familiën, Genera, Sub-Genera, 
Aberatién, Variëteiten en Vormen 


acervorum . 
Acheta . 


Achetidae (Fam.). 


Acrididae 


Acridiodea (Fam.). 


Acridium 
Acrotylus 
Acrydium . 


acuminatus var. . 


aegyptium . 
Azolopus 
alata var. . 


albo-marginatus . 


albo-vittata 
albo-punctata . 
albo-tibialis ab. c. 
alliaceus 
alpinum 
americana . 
Antsoptera . 
antennatus. 
Aphlebia 
apricarius . 
Arcyptera . 
attenuatus var. 
australasiae 


balteatus 
Barbitistis . 


(met de synoniemen). 


Blz. 
ISO 

. 157 

. 149 
264,76 
‚40,161 
107516 
$67,118 
67 

68 

77 

85 

80 
196 
eles 

. 145 
78 

SI 

80 
31850 
EGT 
106 

44, on 58 
OI 

86 

69 

50 


“EOS 
122, 128 


Blz, 

bicolor . 103, 104, 141, 
143, 144 
biguttulus forma. . . 102 
Bilineatawab.ic.. sle 078 
bimaculatus: let t60 
binotata ADKE: M We lS 
bipunetata ares 172 
bipunetatus: 4.4 san 70 
OBERE ane LS ae erdee GOT 
BULL he ne NT a Ne AG 
Blattella . MENSE... 
Blattodea Hamit . 40, 41 
Boliyari 5% Ark aa 
brachyptera forma. . 69 
brachyptera . 142, 143, 147 
brachypterus: 1.1: 111483 
brevipennis var... 15054 
brevipennis"., worde 348 
brunnea abies netties 
Brunner varden 354103 
Bryodema 253507 RN 
Butare Ge ars 
Calleptamuss 5” 28 & ia 
Caloptonus: Si bi Si a 77 
eapipesttis.. Ao. ato 59 
CANE EN Ees EZ 
CADCHSISY fr hr ann TOO 


ernnalisth abi. el dn Ma Ay 472 


172 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Blz. 
carpetanum var.. . . 80 
caudata war. ON eet 5a 
Caudata ar Der NT 
Ceperoi en me TO 
Chehdoßiera zu a el 
chloroptera abi: rn 178 
Chorthippus sub-gen. . 92 
Chrysochraon . 65, 82 
Cinerascensr wt winden TTS 
CIIERCUSH. ACNE, POTER TAI 
circumscripta ab.c.. 69, 73 
coerulescenstmien BUEN 
coerulans 3. st ER TOO 
collaris tab: CORE sey OG 
eollinamyar ee MTD 
concolor ab.c. . . 56, 68 
Clono'cie-p ha li dale 
razzi 
Conocephalus . . . . 122 
conspersa abc; Ut 685072 
contigua ab. c. „46850073 
cophtasvar. ax rita viteria 
cristata abi or RIST (00873 
cruciata’ abc; api. JENE 
eruciatus A ARE GE 
cubensis. MEN BENNE 
Cursor arken zo 
Curtilla i 5h Ae 
cyanoptera ab.c. . . 171 


eyanopterns Nero 


HAMICUS EE... Fi ee 
deeotatan 2 vt I 
Dieter diate 1 1230187 
Decticus. 123, 138 
deltigeratabie. <, ». 01072 
HEPLESSUSERE NE ne. did LE" 60 
HESSELS EME RNR EE OO 


Blz. 
Dictoptéra … |... 21040 
didactyla’ sten eee 
Diestrammena 121, 123 
dilutos var. : 2.090 On 


dimidiata abc... 2) 008 
discelor#ab; ic); Yu are 


dispar (Hows) Seok NEO 
domesticus: neu. RO 
dorsalet aia Mert eo ee. 
dorsalisvabic.: oot eee 
dorsatusı eva ROE 
Dorlas x. RE, AID 


Ébnert abc: mr ito 


Ectobia . .44, 45, ol 
Pekob'iid'a'es 43, ol 
ELEGANS me... NIE No 
equestris Jaber I Aen 
EriCEtorum. dt TIMER 
enythronotatab cms 
Epacromia . . 65, 85 
Ephippigera 122, 130 
éphippigerd zz AIM nee 
Ephippigerida. . . . 130 
Ephippigeridae 

122, 130 
ephippium ab. ci.» 0078 
Euorthoptera . . . . 40 
AU SUA LO) MORE 
exoleta ar. 5 LO SIAE 
explicatumyar | Se aay 
explicatus var... ANORMIE 
falcata NET Et. CARE 
ferrugatas ab.:c. „nbs 
Noble ENDE 
flava abe: . : riens 


flavescens ab. ci Mera 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA.. 173 


Blz. 
Havicosta nego da an dn 87 
davocinetapab., el ii v.:155 
DAVOS, i LEI 
fieidune aria tover 80 
BOI GSNS i Er ent 70 
SUSE US EE +, 132 
Gampsoclers RE 47, 
geumanica i. 0 46. 117 
germanica ab. Gs. li. ij) 78 
Een il isn ach Sl 
SLED 20 Wer Aah arl ts ur hoy 
Gomphocerus . . .66, 104 
Seis war War 20102100 
SOD CS D a (OY 
ASE 2, 0148: 145 
sriseg-aptera -.. … ..,14I 
SOS SUR Air ate ua VOD 
Gryliodea (Fam.) . .40, 149 
Gand ae. 5.80852) 156 
Gryllotalpa . . 151, 152 
enyllotalpa, di. SW tris 
Gryllotalpidae 
LOT: 192 
COS eene own 104 
haeckeli ab. ic... ‚01750 
haemorrhoidalis . . . 97 
leiekogamia 3) ve AT 
hieroglyphica ab.c.. . 72 
MMS Abc 0. sr AZ 
Hololampra 51, 58 
Helaserieea os in rb 
homoptera var." 82 
ictertcakvare oe! 0 78 
immaculata ab.c. . . 159 
inerte een. ua 
insübrieus YH EN ths AN BTS 


Blz. 
intermediarab.e. JA 2 
intermedia var. forma 
82, 109 
ikalieusier nn. 245/202 70 
MiGente, iets al na: 070 
Beanies te SRE à 
Kraussisabr ele wr 33) Wyeth 72 
lapponica . . at HD 
ateralistabacı trien 2 
Leptophyes . 121, 126 
leuconotus: ab.'e.,;41 4 102 
LCUCOPHOLD ES A ie ra WGO 
limbatarabee.. IRA 
Imeatust Ber, a TON 
Liogryllus sub.-gen. . 158 
livido so". Cake cati Ro 
Locusta LIO; 12330134 
Ko eanstid Geter, 123,134 
Locustodea Fam.. 40, 119 
longieornis.ı usi 2... ver 93 
longipennis var. . . . 139 
lORSIPEs a i 45 CALE 
lamulatar aes 0 it 
macroptera forma . . 69 
macroptera var. . 147, 148 
maculata! en eis. RMIESO 
mmaculatus! ria aen TO7 
Maderaen nnn serait kr IE 
MOEN een Ce est MOO 
mandibularis wan 22 
Mititad ae si. ara 1 OO 
NEN LIST MINE e) CO 
Mantodea (Fam.) . . 40, 59 


marginata ab. c. var. 
115, 147 


174 C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Blz. 


marginella aber. an. 22078 
marmotta MEET 


marmorata ab.c. . . 72 
maxima forma «a, RO 
Meconema . 122, 129 


Meconemidae 122, 129 
Mecosthethus . 65, 81, 84 
mediovittata ab. c. . . 84 
melanopteruss HOL 
meridionalis ab. e.. A 7,172 
miefatoriùs: O ran SAALE 
minata rt Mete le EMED 
minor Toma NAN 


moguntiaca ab.c. . . 130 
mollis+ab..c. ae NT O2 
montana Var ss. LO 
montana 142, 143, 146 
MON EANWS. ra OR 
MOTOS EE EN CON 
Myrmecophila . 152, 155 
Myrmecophilidae 

152, 155 
nebulosa abyc.. ten 407 
Nemobius .-. . 152, 160 
nicaensis. von wa RE 
nigra ab. ci Tun EN ais 
nigripes. ab. ci 4 ees 
nierofasciatus vR 
nigro-maculatus . . . 90 
aitydalus ce 
AVENE EG 
mutans fabio... LINE 


WEG I LI EIA 


obsenraabi CALE Eile 1D 
obsceurus-ab. €... 107,107 
obtususbyar man. 0... 128 


Blz, 


ochracea' ab. c. . ua 
O'ec'anthidae?r6r/ 154 
151104 
Oedaleus sub-gen. . . 111 
Oedipoda 69,119 
Oedipodidae .64, 107 
Obynthoscelis .. .: kT EG 


Oecanthus . 


Omocestus sub-gen.. . 96 
orientalis u le 
ofhatacaby Cc. ae CES 


Orthacanthacris . . . 76 


Pachytylus <5 2 663400 


pallida ab. c. . 52) 75 
Panchlora si = 2 50891 
PANZE an 2" CR Su GG 
parallelus, Ne RTE 
Parapleurus 65, 81 
pedestristt ss eo 
pellueens L= ee 
Periplaneta . 44, 48 
Periplanetidae . 44, 46 


perspicillaris. ao 


PEtra Custo cits) no 
Pesoteltx= Bern De 
Phasgonurasnen ne ARE 


Phasgonuridae. . 119 
Phaneroptera . [21,125 
Phaneropteridae 
121,2125 
Phasmodea (Fam.) . . 40 
Pholidopiera Re 
Phyllodromia . .43, 44, 51 
Phyllodromidae 43, 44 
Platycleis . 123, 141 
platyptera”var. elk nnen 
Podisme . . 675199 
prasina ‘ab.-c.... ae OE 


C. WILLEMSE, ORTHOPTERA NEERLANDICA. 175 


Blz. 
pratensis VEL 5,93 
Pronemobtius … ns 160 
Provinelalis,. zes eigen, 130 
COPEN 460,109 
Pülchsatab, ce. 073 
Pullusa, Wad saree EOL 
Palymatusk. um... 202 
Punciatan ir ket te A DO 
punctatissima … „osn 127 
punctosignata ab.c. . 72 
pumetulata aber 7472 


purpurascens abc. 102 


FRONT AE A AR ET TASER SLA 
AEN CEE ee 
Rhaphidophorus . . . 12 
rhombtfollar N... RI 
Rhyparobia RCE 
Roeselii. 142, 144, 148 
RUM PESE te are Wee ie TOO 
rufo-violaceus ab.c. . 98 
DIES er ue Ve UD ATOS 
LOOR LORK ah AO, AGL 
Sabibengisvat.h. 4) L11600 
Sealartsase) apc OI 
ISEGAZERISCUSI EN Se AUS DA 
Schaetiert abc 2.4: 20.88 
Schranlkdi 43.204. u: 76 
Soriptasab. Co, ern Ze. 
sentellatazaby cus les 72 
SEMEL ADAC TZ 
SELLICAUGAN. el LAO 
SIBITIEHS Wan a TOB 
siculaga baro nes 2004578 
Siebeldiss var. 00% 144 
silvicolasvarı Ji; tr «2 3 


Sphingonotus . . .66, 108 


Blz. 
Stauroderus sub-gen. 90, 97 
Stenobothrus 6065 87 
Stenopelmatidae 
1214123 
Stethophyma .66, 84, 86 
stigmaticus 44089 
Stylopyga .44, 46, 50 
SELEBENSI a Lin sus 
SAMIR ute rie het TO 
SUBAPprerai. Fat wat dad e 
subeoerulea ab..c. xn. 82 
subulatus . 69, 70 
sulphutescenssab! cir: 
Surimamiensis i. LBO 
SHPETDUSYADAC MUR 7.005 
SVIVESENSENAr elit 93 
SYINESELIS. ears cite oe ke PO 
CEHUMICOMMIS ES. See eS 
tessellata 142, 143, 146 
Wie hbk ol daens 2204-04 
WELEHE eere A 37) 
Tettigonia . 134, 138 
Tettix 64, 67 
thalassina nw “4 86. 130 
Thamnotrizon . 123, 139 
thofacicumsi ere? 
ranstueal ns... AG 
FEISEISCVaR MER IVO, 
Treyzalıdae. 64, 80 
tuberculata i ES SENSE 
tubereulatus nl. 221122 
UBICOlOB rs 2 Net Let 1512 
unieolor AD EE 5 | 985.130 
VERRAS leg u Fe jes 102 
MEADS i al os OH 


176 C. WILLEMSE, 


Blz. 
variegata abi 
variuni See ETE NEO 
velata ap EER EREN toy 
ventralis Sa... 2) 15: 27100 
VEITUCIVOrUS A40 EM SED) 
violacea abc he Een 
VIRESCENS ie a ER SM 
virescens abc. HRS ET 
Viens abc 0 ADIGE 
viridis: abe... SOF 


Viridissima: U 2.9. K130 
yırıdulas: ts Lous RE KOO 
VALUE pens ee ree at 


ORTHOPTERA NEERLANDICA. 


Witredab..c. 
mikkatarab..c.., LAS 
vittiventris ab. c.. . 
10 12024 0 i 


wattenwyliana var. . . 


Xiphidion : 
Xiphidium. . 
xyphothyrea ab. c. 


ZICZAC AD: C: 
zonatarab.c.ı. 


122, 


Blz. 
109 
73 
54 
154 


78 
131 


131 
71 


Ein neuer Cyphagogus aus Java 


R. KLEINE (Stettin). 


Unter dem mir von Herrn CORPORAAL, Haag, zur Bestim- 
mung eingesandten Cyphagogus-Material fand sich auch eine 
neue Art aus Java. Es ist eigentlich gegen mein Prinzip, 
einzelne Arten zu beschreiben, weil sich Kollisionen mit 
anderen Gattungsverwandten nur vermeiden lassen, wenn 
man die ganzen Vertreter der Gattung vor sich hat. Die 
Möglichkeit Cyphagogus monographisch zu verarbeiten ist 
aber in weite Ferne gerückt, und, da die Art von den 
sonstigen Verwandten leicht trennbar ist, so halte ich es 
für unbedenklich sie festzulegen. 


Cyphagogus Corporaali n. sp. 


Grundfarbe hellrotbraun, Kopf und Fühler etwas verdunkelt, 
Rüssel an den Seiten und alle Fühlerglieder vorn schwarz; 
Prothorax mit Ausnahme von Spitze und Basis stark ange- 
dunkelt; Elytren mit schwarzer Querbinde auf der Mitte; 
Schenkel an Basis und Spitze, Schienen und Tarsen nur an 
der Spitze gering angedunkelt; am ganzen Körper mässig 
glänzend. 

Kopf gewölbt, Oberseite zerstreut, aber deutlich punktiert, 
zwischen den Augen ein tiefer, grosser, punktartiger Eindruck, 
hinter den Augen mit schwacher, anliegender Behaarung, 
in den Punkten; Kopfseiten unpunktiert; Unterseite wie 
Oberseite punktiert, Kinngrube rundlich, in eine feine Längs- 
rinne auslaufend. 

Rüssel bis an den Vorderrand dicht punktiert, Unterseite, 
schon an den Augen beginnend, auf den Seitenrändern mit 

12 


178 R. KLEINE, EIN NEUER CYPHAGOGUS AUS JAVA. 


langen, einzelnen, nach unten zeigenden Borsten besetzt, 
am Vorderrand frei. Vorderrand tief, rundlich eingebogen, 
schwarz, Mandibeln von normaler Form, schwarz, nach 
unten gebogen. 

Fühler nicht bis zur Mitte des Prothorax reichend, r. Glied 
+ unter dem Rüssel verborgen, 2. fast so gross wie das 
dritte, stielartig stumpf eingefügt, 3. walzigkegelig, mit Aus- 
nahme der drei Spitzenglieder das langste, 4.—8. perlig, 
wenigstens so breit wie lang, 7. und 8. deutlich seitlich 
zusammengedrückt, breiter wie lang, 9. und ro. erheblich 
vergrössert, quadratisch, seitlich stark zusammengedrückt, 
Endglied stumpflich abgerundet, kürzer als das 9. und 10. 
zusammen; Beborstung spärlich, auf den Spitzengliedern 
(9—11) etwas dichter als auf den anderen. 

Prothorax vorn allmahlich, an den Hinterecken kurz und 
scharf zusammengedrückt, oberseits überall zwar nur einzeln, 
aber kräftig punktiert, an den Seiten und auf dem Rand 
behaart ; Conus rundlich abfallend, mit scharfen Seitenrändern, 
vor dem Halse tief runzelich skulptiert, Hinterrand scharf 
aufgebogen, schwarz; seitlich mit Ausnahme der hinteren 
Eindrücke wie die Oberseite punktiert und einzeln behaart; 
Unterseite vor den Vorderhüften schwach chagriniert, hinter 
den Hüften ohne Skulptur, am Hinterrand mit flachem, 
grubenartigem Eindruck. 

Elytren so lang wie Kopf und Thorax, so breit wie 
letzterer, parallel, nach dem Absturz zu kaum verengt, 
gemeinsam abgerundet. Sutura im basalen Teil steil dach- 
förmig, ‚nach hinten zu flach werdend und etwas verbreitert, 
1. Rippe nur im basalen Teil höchstens !/, der Deckenlange 
erreichend, 2., 4., 6.—8. Rippe breit und flach, 3. und 5. 
schmal. Alle Rippen scharf von der Furche abgesetzt, die 
Sutura und die breiteren Rippen mit einer Reihe grober, 
weitläufig stehender Punkte. Erste Furche nach Verschwinden 
der ı. Rippe sehr breit, alle Furchen mit + gitterartiger 
Punktierung, auf dem Absturz direkt gitterfurchig; die 
breiten Rippen in den Punkten einzeln, zerstreut, lang weiss 
behaart, auf dem Absturz stärker und dichter. 

Vorderhüften eng stehend, fast kreisrund, etwas gewölbt, 
Mittelhüften desgl., kleiner, Hüften o. B. Vorderschenkel 


R. KLEINE, EIN NEUER CYPHAGOGUS AUS JAVA. 179 


breitgedrückt, nicht keulig, ohne merkbare Skulptur, vor 
der Spitze behaart, Mittelschenkel zart, keulig, langgestielt, 
Keule schwach, Skulptur undeutlich, oberer Keulenrand 
behaart, Hinterschenkel lang, die Flügeldecken überragend 
keulig, Keule kürzer als der Stiel, letzterer am Ansatz der 
Keule verengt. Stiel ohne merkliche Skulptur, Unterkante 
stark, Oberkante nur schwach beborstet, Keule stark verdickt, 
nur vor der Spitze stärker skulptiert und einzeln behaart. 
Vorderschienen o. B. Mittelschienen schwach skulptiert, Hin- 
terschienen fast so gross wie die Keule, stark grubig-punktiert 
und beborstet. Tarsen der Mittel- und Vorderbeine o. B. 
Metatarsus der Hinterbeine mindestens so lang wie die 
beiden folgenden Tarsen, Klauenglied nicht verdickt, oder 
walzig, sondern zart, gebogen, kegelig. 

Metasternum längsgefurcht, punktiert, ı. und 2. Abdo- 
minalsegment ungefurcht. 

Länge: 6.0 mm. Breite 1.0 mm. 

Heimat: Java, Preangerregentschaft, Tjigembong. 9. 14. 
von Herrn B. CORPORAAL gesammelt,‘ dem ich diese schöne 
Art widme. Ein ® in Coll. CORPORAAL, d nicht gesehen. 


Cyphagogus Corporaali ist dadurch interessant, als sie eine 
bunte Art ist, die stark an die Australier erinnert. Ich 
hatte zunächst selbst Zweifel ob nicht eine Fundortverwechs- 
lung vorlag, aber Herr CORPORAAL der das Tier selbst gesam- 
melt hat, schrieb mir, dass jeder Irrtum ausgeschlossen sei. Die 
für Java typischen Cyphagogus-Arten, es sind dies longulus 
SENNA und javanicus KLEINE, sind beide einfarbig schwarz. 
Ich kenne bunte Cyphagogus wie gesagt nur aus Australien. 
Allerdings kommen in Japan, Formosa und Sumatra auch 
Arten mit hellem Rüssel vor, aber direkt zweifarbig sind 
doch nur die Australier. Ich kenne dieselben nur vom Fest- 
lande, nicht mehr von Neu-Guinea, es scheint also, dass 
der einstige Contact mit den sonstigen Verwandten zerrissen 
ist. Zweifellos haben die bunten Arten auch einmal zusam- 
mengehangen und haben in ungestörter Verbindung bis Java 
gestanden, obschon ich der Meinung bin, dass die bunten 
Cyphagogus ausgesprochen südöstlicher Provenienz und nach 
Nordwesten vorgestossen sind. Die wenigen Arten mit £ 


180 R. KLEINE, EIN NEUER CYPHAGOGUS AUS JAVA. 


hellem Kopf sind ja auch vornehmlich auf den Osten 
beschränkt. 

Ein prinzipieller Unterschied gegen die Australier besteht 
zunächst darin, dass das Klauenglied der Hintertarsen zart 
und dünn ist, und nicht wie bei jenen Arten stumpf und 
walzig. Die Unterschiede gegen die einzelnen australischen 
Arten selbst will ich nachstehend aufführen. 

I. C. bipunctatus SENNA. 

Die Decken haben auf der Seite, wie schon der Name 
sagt, zwei dunkle Punkte aber keine Binde; die Fiihler sind 
keulig, Mittelglieder zart. Conus vorn breit, Prothorax ober- 
seits pilos. 

2. NC deltcatas LER: 

Prothorax unpunktiert. 

3. C. diorymerus LEA. 

Die Form und Lage der dunklen Partien auf den Elytren 
ist ganz anders, überhaupt ist die Art vorherrschend dunkel. 


Fig. 1. Conusform von C. Corporaali Ku. 


Fig. 2. Tarsen des Hinterbeines von C. Corporaali KL. 


Absturz und Hinterschenkel lang behaart, Kopf unpunktiert. 
Das genügt; es sind noch andere Differenzen, vorhanden. 

4. C.Odewahni PASC. 

Über diese Art lässt sich auf Grund der kümmerlichen 
Diagnose kein Bild gewinnen. Es wird nichts vou einer 
Zweifarbigkeit gesagt, augenscheinlich handelt es sich um 
eine rotbraune Art. 

5. C.suspendiosus LEA. 

Gilt im wesentlichen das von delicatus gesagte ; Prothorax 
zart punktiert. Die Form des hinteren Klauengliedes ist 
auch hier zu beachten. 

Die Sicherstellung der neuen Art scheint mir damit hin- 
reichend gewährleistet. Nächste Verwandtschaft ist suspen- 
drosus LEA. 


Un Pompilidae de l’ambre de la 
Baltique 
par 
FERNAND MEUNIER. 


Avec 3 Figures. ') 


Les hyménoptères Aculeata de la famille des Pompilidae 
sont encore peu connus à l’état fossile. En 1849, O. HEER 
décrit Pompilus induratus des schistes d’ Oeningen. GIEBEL 
(1852— 56) et SCUDDER (1885—1886) s’occupent aussi de 
cette espèce tertiaire. En 1856, MENGE mentionne avoir vu 
des espèces de Pompilidae dans l’ambre de la Baltique. En 
1886, l’hyménoptériste BRISCHKE, de Dantzig, relate avoir 
trouvé le genre Pompilus dans la même formation géologique. 
SCHÖBERLEIN, en 1888, dit avoir découvert le genre Przo- 
cnemis sur un plaquette d’ Oeningen. ?) 

Les observations et descriptions de R. D. C. COCKERELL 
sont récentes. En 1909, ce paléoentomologiste américain 
mentionne trois Pompilidae des schistes miocéniques de 
Florissant (Colorado). Ce sont: Æemipogontus florissantensts, 
H. Scudderi et Ceropalites infelix. 

La paléohyménoptérologie a fait de grands progres, ces 
dernières années, grâce aux travaux de CH. R. BRUES et 
R. D. A. COCKERELL des Etats-Unis. 

A première vue, on serait tenté de grouper la nouvelle 
espèce de Pompilidae, décrite plus loin, parmi les Sphegzdae 
du genre Dolichurus LATREILLE. Elle diffère de ce genre 
par l’absence de lamelle frontale au dessus des antennes (fast 
quadratisches Blattchen) et par la partie antérieure du pro- 
thorax n’atteignant pas la base des ailes antérieures comme 
c'est le cas chez tous les Spkhegidae, y compris les Dolichurus. 


1) Elles ont été exécutées par Mme F, MEUNIER. 
2) BURMEISTER (1832—36) mentionne aussi le genre Pepsis du Samland. 


182 FERNAND MEUNIER, UN POMPILIDAE 


Pompilus scelerosus nov. sp. 


@. Taille de P. plumbeus, P. spissus, P. trivialis. 

Tête arrondie, aplatie, avec le sillon médian partant au 
dessus des antennes très appréciable !). Clypeus tronqué 
à la partie antérieure. Antennes plus longues que le tho- 
rax, insérées près du clypeus, robustes et composées de 


Fig. 1. Aile antérieure et postérieure de Pompilus scelerosus nov. sp. 
Fig. 2. Antenne de cet Aculeata. 
Fig. 3. Patte postérieure. 


12 articles: le 1° article deux fois aussi long que large et 
très saillant (comme gonflé) donne à tout l’organe un aspect 
tout particulier, le 2° article court, assez arrondi, les articles 
3—12 cilindriques, longs. Palpes maxillaires assez longs, de 
six articles: le 1° tres. court, le 2° environ, aussi ons ques 
le 3°; ces deux articles assez épais; le 4° plus long que le 
5°, ce dernier plus court que le 6°. Yeux peu éloignés de 
la base des mandibules. 


1) Je me borne à signaler les caractères morphologiques, conséquem- 
ment les plus scientifiques. 


DE L'AMBRE DE LA BALTIQUE. 183 


Abdomen ovoide, sub-sessile, de 6 segments dont le 
deuxième est le plus développé. Ailes plus longues que 
l'abdomen ; ailes antérieures à trois cellules cubitales complètes: 
la 2° cubitale reçoit, un peu après son centre, la première 
nervure recurrente, la 2° recurrente s’anastomose avant le 
milieu de la 3° cellule cubitale. Ces organes sont ornés de 
deux bandes enfumées. Aux ailes postérieures, la cellule 
anale se termine avant l’origine du cubitus (chez P. niger 
FABR. var. concinnus, elle aboutit a peine avant le point de 
départ du cubitus). Tibias antérieurs ornés de rares cils, les 
deux éperons de ces organes robustes et d’egale longueur, 
métatarses garnis de quelques cils et les articles 2—-5 pourvus 
aussi à l’extrémité de quelques cils. Pattes postérieures plus 
longues que l’abdomen, avec les tibias élargis et tronqués à 
l’extrémité et ornés de quelques cils raides; métatarses plus 
longs que les articles 2—3 pris ensemble, le 4° article plus 
court que le 5°; ongles des tarses armés, avant le milieu 
de leur longueur, d’un minuscule éperon (ce caractère à été 
bien figuré par P. MAGRETTI). !) 

Longueur du corps 5 millimètres. 


BIBLIOGRAPHIE RÉCENTE SUR LES HYMENOPTÈRES 
TERTIAIRES. 


1906. COCKERELL, R. D. C. Fossil hymenoptera from Flo- 
rissant, Colorado, Bull. of the Museum of comparative 
zoology, vol. I, no. 2 Cambridge. 

—-— COCKERELL, R. D. C. The fossil Fauna and Flora 
of Florissant (Colorado) Shales; University of Colorado 
studies, vol, III, no. 3; Boulder (Colorado). 

1909. COCKERELL, R. D. C. Descriptions of Hymenoptera 
from Baltic Amber. Mitteilungen aus dem geologisch- 
palaeontologischen Institut und der Bernsteinsamm- 
lung der Universität Königsberg i/R. 

1910. BRUES, CH. R. The parasitic Hymenoptera of the 
tertiary of Florissant (Colorado). Bull. of the Museum 


1) Sugli immenotteri della Lombardia. Memoria IIIa, Pompilidei. 
Bol. Soc. Ent. Ital.; anno XIX, pl. VIR, fig. 4; Firenze 1887. 


184 FERNAND MEUNIER, UN POMPILIDAE ECT. 


of comparative zoology, vol. LIV, no. 1 (voyez biblio- 
graphy p. 123). 

1904—-1914. Annales de Paléozoologie, rediges par M. Coss- 
MANN (Paris), analyses bibliographiques. 

Pour les travaux antérieurs à 1891 consultez: 
SCUDDER, S. H. Index to the known fossil Insects 
of the World including Myriapods and Arachnids. 
Bull. U. S. geological Survey, no. 71. Washington 
1891. — A classed and annotated Bibliography of 
fossil Insects, ibid. 1890. 

Voyez aussi le „Handbuch” de A. HANDLIRSCH. 


Eine neue Agrioniden:Gattung der 
„Légion Podagrion” (Odonata) 
aus China 


von 
Dr. F. RIS (Rheinau, Schweiz). 


Durch grosse Gefälligkeit von Herrn P. A. BucH, S.J., 
von der Katholischen Mission in Ningpo, erhielt ich im 
Sommer 1916 eine interessante Sammlung Libellen aus der 
Gegend von Ningpo, von der Insel Tschusan und aus der 
Provinz Fokien. Über das Material soll zu gegebener Zeit 
im Zusammenhang berichtet werden. Hier wird nur die 
Beschreibung einer ausserordentlich merkwürdigen Art vor- 
weggenommen, die den Formenreichtum der SELYS’schen 
„Legion Podagrion” um ein durch Gestalt, Farbenbild und 
Typus der Flügeladerung gleich merkwürdiges Glied vermehrt. 


Philosina nov. gen. 


Ausgezeichnet durch Grösse, robusten Bau und sehr 
schlanke, distal vom Nodus fast parallelrandige Flügel mit 
reicher Aderung. Die Habitusähnlichkeit ist grösser mit 
Calopterygiden wie Bayadera, Euphaea und besonders der 
merkwürdigen, aus Südchina auch nachgewiesenen Pkz/o- 
ganga, an die der Name anklingen soll, als mit irgend 
welchen Agrioniden. Doch ist die Aderung durchaus eine 
Agrioniden- und keine Calopterygiden-Aderung. 

Arculus ein wenig proximal von der 2. Ang. Das Viereck 
(q) relativ sehr breit, distalwarts erweitert durch Vorschieben 
des anal-distalen Winkels bei geringer Schiefstellung der 
distalen Seite. Rs annahernd am Subnodus, meist ein wenig 
proximal. M, erheblich proximal vom Subnodus, zwischen 
der Mitte und dem distalen Drittel der Strecke vom Arculus 


186 DR. F. RIS, EINE NEUE AGRIONIDEN-GATTUNG 


zum Subnodus. Alle Felder mit Schaltsektoren: M,—Mja 
2 (kurze), Ma—M, 2 (+ 3 kurze), M,—Rs 2 (+ 3 oder 4 
kurze), Rs—M, 2 (+ 3 oder 4 kurze), M,—M, 2 (— 2 kurze), 
M,—Cu, 2 (+ 2 oder 3 kurze), Cu;—Cu, 1 (+ 1 kurzer), 
Cu,—Rand 1 (+ 1 kurzer). Cu, stark costalwärts konvex. 
Cu, ebenfalls stark costalwärts konvex und sehr kurz. Cuq 
distal von der Mitte des Niveaus Ang I—2. A ein wenig 


proximal von der Cuq, variabel von nicht ganz um deren 


Länge bis deutlich mehr als diese Länge. Pterostigma sehr 
gross, wenig schief. 

Nach CALVERTS Analyse der „Legion Podagrion’ (The 
fossil Odonate Phenacolestes, with a discussion of the legion 
Podagrion SELYS — Proc. Acad. Philad. May 1913, p. 225— 
272, tab. 14, 1913) ergeben sich die Einzelheiten der Ade- 
rung wie folgt: 

1) Verhältnis der Längen von der Basis zum Nodus und 
vom Nodus zur Flügelspitze im Vfl. 0:48: 1, im Hfl. 0°52: 1. 

2) 2 Ang. 

3) Pnq im Vfl. etwa 21, im Hfl. etwa 18. 

4) Pterostigma sehr gross, über etwa 6 Zellen, seine proxi- 
male Seite mässig schief. 

5) Zellen kurz, der quadratischen Form vielfach genähert. 

6) Die meisten Sektoren und Schaltsektoren in ziemlich 
engen Kurven zum Flügelrand. 


4 


DER ,,LEGION PODAGRION” (ODONATA) AUS CHINA. 187 


7) Zwischen M, und M,,, nach kurzer Strecke von 2 
Zellreihen, vom distalen Ende des Pterostigma bis zum Rand 
3 Reihen. 

8) M,.—M,, nach kurzer Strecke von 2 Reihen, vom 
Niveau der Mitte des Pterostigma an 3 Reihen, nahe dem 
Rand noch 3—4 weitere Längsteilungen. 

9) Verhältnis der Strecken Subnodus bis M, und M, bis 
Niveau der proximalen Seite des Pterostigma 0:59 : I im 
Mason 1 ini Hill: 

10) M,--Rs, nach sehr kurzer Strecke von 2 Reihen, 3 
Reihen vom Niveau des proximalen Endes des Pterostigma, 
nahe dem Rande 3--4 weitere Längsteilungen. 

II) Rs sehr wenig proximal vom Subnodus oder am 
Subnodus. 

12) Rs—M,, nach kurzer Strecke von 2 Reihen, 3 Reihen 
vom distalen Drittel der Strecke Nodus-Pterostigma an, nahe 
dem Rande 3—4 weitere Längsteilungen. 

13) Arculus etwas proximal von der 2. Ang. 

14) Verhältnis der Strecken Arculus bis My und M, bis 
Subnodus 1:66 : 1 im Vfl., 1:46 : 1 im Hfl. 

15) a. Zwischen M, und M, 2 Queradern proximal vom 
Subnodus. 6, M,—M,, nach sehr kurzer Strecke von 2 
Reihen, 3 Reihen im gleichen Niveau wie Rs—M,, nahe 
dem Rand 2 weitere Längsteilungen. 

16) Proximale und distale Seite des q stark divergent, 
aber auch die costale und anale Seite distalwärts divergent, 
der distal-anale Winkel stark analwärts vorgezogen. Längen- 
verhältnis der proximalen zur distalen Seite 0:42 : 1 im 
WIR 28839 Sr Tin: 

17) M,—Cu, meist 7, im Hf. teilweise 6 antenodale 
Zellen. Das Feld sehr stark distalwärts erweitert, mit 2 
Reihen wenig distal vom Nodus, 3 Reihen von 4—5 Zellen 
distal vom Nodus an, weitern 2—3 unregelmässigen Längs- 
teilungen nahe dem Rand. 

fey vie Eg, nalen der 2%. Ang vals dert: im? HA. sehr 
nahe der 2. Ang. 

19) Cu,— Cu, am Rand sehr stark erweitert mit unregel- 
mässigen Längsteilungen nahe dem Rand. 

20) Zwischen Cu, und dem Rand 3 Zellreihen; nahe 


188 DR. F. RIS, EINE NEUE AGRIONIDEN-GATTUNG 


Cu, auf etwa die distale Halfte des Feldes ein gerader 
Schaltsektor, kürzere und variable Andeutung eines zweiten 
in der Mitte des Feldes. 

21) a. A trennt sich vom Flügelrand proximal vom Niveau 
des Arculus. 6 A trennt sich vom Flügelrand proximal 
von der Cuq variabel von nur etwas weniger als deren 
Länge bis deutlich mehr als diese Länge. 

22) Eine Querader zwischen A und dem Flügelrand 
proximal von der anal-distalen Ecke des q. 

In CALVERTS erster Tabelle (lc. pag. 257) fällt die Gattung 
in die Gruppe A.BB.G mit Melanagrion (Miocän von Colo- 
rado) und RAzpidolestes (Formosa). In der zweiten Tabelle 
(l.c. pag. 261) fällt sie in die Gruppe A.B.C, wiederum 
zusammen mit Melanagrion. Immerhin muss ich bemerken, 
dass ich gegen beide Tabellen als Grundlagen eines „natür- 
lichen Systems” der Legion Podagrion gewisse Bedenken 
habe, da beide an einzelnen Stellen Gattungen, die fast 
sicher nahe verwandt sind, weit auseinander stellen (die 
erste z. B. Podopteryx und Argiolestes einerseits, Wahnesia 
und Metagrion anderseits; die zweite Megapodagrion und 
Heteragrion einerseits, Philogenia, Heteropodagrion und Mesa- 
grion anderseits; beide, besonders die erste, Synlestes und 
Chlorolestes, die nicht nur unter sich nahe verwandt scheinen, 
sondern auch fast sicher keine ,,Podagrion”, sondern Les- 
tinae sind). 

Am nächsten von allen beschriebenen Formen dürfte 
unserer Gattung Mesopodagrion tibetanum MAC LACHL. stehen 
(Ann. Mag. Nat. Hist. (6) 17, ‘p. 372, 1896), das derselben 
geographischen Region angehort. Die Lage der Cuq und 
der Abgang von A aus dem Flügelrand müssen bei Mesopo- 
dagrion sehr nahe dieselben sein wie bei Philosina, und 
dies ist von MAC LACHLAN als Besonderheit gegenüber allen 
altweltlichen Gattungen der Gruppe hervorgehoben. Doch 
steht der Arculus an Anq 2 (was ausdrücklich erwähnt ist) 
und ist eine distale Erweiterung des q nicht erwähnt, eine 
Eigenheit, die, wenn vorhanden, von dem ausgezeichneten 
Beobachter sicher nicht übersehen wäre (eine Abbildung von 
Mesopodagrion existiert leider nicht). Ferner hat Mesopo- 
dagrion nur eine Zellreihe im Feld Cu,—Rand und eine 


DER „LEGION PODAGRION” (ODONATA) AUS CHINA. 189 


sehr beschränkte Zahl von Schaltsektoren gegenüber den 
sehr vielen und teilweise sehr langen von Phzlosina. An 
eine Identität der Gattungen ist somit nicht zu denken. 

Mit Rhipidolestes (von Formosa) stimmt der kurze, costal- 
wärts konvexe Cu, überein, ferner die regelmässige Fächer- 
anordnung aller Sektoren und Schaltsektoren, endlich die 
relativ weit proximale Verschiebung von M, (nicht aber 
auch Rs, wie bei Rkzpidolestes). Nicht übereinstimmend ist 
die Lage des Arculus, die Form des q, der Ursprung von 
A aus dem Flügelrand, das Feld Cu,—Rand. 

An die sehr eigentümliche Form und Lage des q finde 
ich unter allen Flügeln, die ich vergleichen kann, am meisten 
Aehnlichkeit bei CALVERT’s Abbildungen von Phenacolestes 
(l.c. tab. 14, fig. I—5). 

Die Habitusähnlichkeit endlich fällt, wie schon gesagt, 
ganz aus den Agrioniden und folgt am allernächsten der 
Calopterygide Phzloganga. Das Farbenbild der Art im männ- 
lichen Geschlecht, aus schwarz, gelb, blutrot und weisser 
Bereifung ist höchst eigentümlich. 


Philosina Buchi nov. spec. 


Nach 164, 19 aus der Provinz Fokien, im Sommer 1916 
von einem chinesischen Sammler an Pater A. BUCH gesandt, 
dem ich die Art widme. 

d. Occiput schwarz, nahe dem dorsalen Augenrand ein 
trübgelbes Fleckchen. Unterlippe hellgelb; der Mittellappen 
sehr tief, auf zwei Drittel der Länge, geteilt, der Ausschnitt 
ziemlich breit, die stumpfspitzigen Teile etwas konvergent. 
Oberlippe gross, schwarz, olivgrüne Flecken in den lateralen 
Dritteln der vordern Hälfte. Anteclypeus und Postclypeus 
schwarz. Mandibelbasis schwarz mit olivgrünem Querstreif. 
Genae und Stirn bis zur Fühlerbasis olivgrün. Fühler schwarz, 
das 2. und 3. Glied fast gleichlang, das 1. die Hälfte. Vertex 
schwarz, sehr breit, als flache Schale, in deren Mitte nahe 
beisammen auf einer sehr flachen ‚Erhebung die Ocellen 
stehen; mit sehr stumpfer Wölbung in einen niedrigen vor- 
dern Abfall der Stirn übergehend. Gerade Occipitalkante 
lang, mit steifen grauen Wimpern dicht besetzt. 


190 DR. F. RIS, EINE NEUE AGRIONIDEN-GATTUNG 


Prothorax gross und robust; niedrige und breite laterale 
Hocker des Lobus medius; Lobus posterior fast niederliegend, 
in sehr flachem Kreisbogen begrenzt, die Mitte cine Spur 
eingekerbt; schwarz, jederseits eine gelbe, in der Mitte 
etwas erweiterte Längsbinde als Fortsetzung der mesepi- 
sternalen Zeichnung. Thorax sehr robust. Die ventralen 
Sinus kurz, die Flügelsinus gross. Schwarz mit jederseits 
drei grünlichgelben Binden: eine mesepisternale, dorsalwärts 
keilförmig verschmälert und am Flügelsinus zu einem queren 
Fleckchen erweitert, nahe dem ventralen Rand etwa um die 
eigene Breite von der Schulternaht und etwas weiter von 
der Mediannaht entfernt; seitlich die vordere über die hintere 
Hälfte des Mesepimeron und die vordere Hälfte des Metepi- 
sternum; die hintere über die hintere Hälfte des Metepimeron, 
nach ventral-vorne verschmälert und den ventralen Rand 
nicht erreichend. Breite gelbe Säume hinten an den Coxae 
2 und 3. Metasterna schwarz mit einem grossen ovalen 
gelben Fleck auf der Naht und davon getrennt einem gelben 
Streifchen auf der Mitte des unpaaren Sterniten. Beine 
schwarz; kurz, sehr robust; Dornen schwach und relativ 
kurz; kräftige Klauenzähne. 

Abdomen robust, cylindrisch, mit starkem Integument, 
das überall auf den Tergiten reichliche, chagrinartige kurze 
Dörnchen und mässige kurze Behaarung trägt. Sgm. 1 
gelblich, an den Seiten schmal schwarz gesaumt; 2—6 
schwarz, schmale gelbliche Seitenlinie 2, 3 und Spur noch 
4; 7—9 dorsal leuchtend blutrot, ventral schwarz; 10 ganz 
schwarz. Sgm. 10 klein, der apicale Rand gerade, die 
Dorsalkante ein wenig erhoben. Appendices schwarz; supe- 
riores einfach, stumpf, zu einer fast kreisförmigen Zange 
zusammengebogen, länger als Sgm. 10, etwas kürzer als 
Sgm. 9; inferiores einfache, dem Abdomenende hart anlie- 
gende Platten. 

Flügel hyalin, die Spitzen grau bis nicht ganz halbwegs 
zum Pterostigma. Pterostigma sehr dunkel rotbraun, fast 
schwarz. Aderung schwarz; siehe die Gattungsbeschreibung 
und Fig. 1. 

Unregelmässige, kreidige, bläulichweise Bereifung (ähnlich 
wie bei Mnais) auf dem Vertex, dem Thorax (wo die Zeich- 


DER „LEGION PODAGRION” (ODONATA) AUS CHINA. I9I 


nung sichtbar bleibt), den Beinen, den Abdomensegmenten 
I— 3 und teilweise, mehr nur auf der ventralen Seite, auch 
den hintern Segmenten. 

2. Auf dem Vertex eine etwas buchtige gelbliche Quer- 
binde hinter den Ocellen, in der Mitte fast unterbrochen 
und den Augenrand nicht völlig erreichend. Thorax: schmale 
gelbliche Linie auf der Mediannaht; die hintere gelbe Seiten- 
binde etwas breiter als beim g, mehr als zwei Drittel der 
Breite des Metepimeron. Femora 2 und 3 mit drei gelben 
Linien. Abdomen relativ kürzer, schwarz; vollständige gelbe 
Seitenlinie von Sem. 1—7, nach hinten ein wenig schmäler, 
um etwas mehr als ihre eigene Breite vom Seitenrand entfernt, 
auf der Intersegmentalmembran unterbrochen und am vordern 
Ende der Segmente ganz kurz ein wenig verbreitert; 8 
schwarz mit sehr kleinem basalem gelbem Seitenfleckchen; 
9 schwarz, dorsal etwas mehr als die hintere Hälfte nach 
vorne konvex begrenzt gelb; 10 dorsal gelb, seitlich schwarz. 
Appendices schwarz, so lang wie Sgm. 10. Valven die 
Terebra ganz umschliessend, das Abdomenende eben errei- 
chend ; Processus styloides sehr lang und dünn. Flügel wie 4. 

Abd us Ville adage Pt da bis aS) 43,410 a 
HAL 40} 38°55. 4: 


Chrysomeliden und Coccinelliden 
aus Nord-Neu-Guinea, 


gesammelt von 


Dr. P. N. VAN KAMPEN und K. GJELLERUP, 


in den Jahren 1910 und 1911, 


bearbeitet von 


J. WEISE. ') 


Die nachfolgend verzeichneten Arten sammelten Dr. P. 
N. VAN KAMPEN und K. GJELLERUP auf ihrer erfolgreichen 
Forschungsreise 1910 und 1911 in dem Grenzgebiete zwi- 
schen Niederlandisch- und Deutsch-Neu-Guinea, in der 
Umgebung der Humboldt-Bai. Einige andere Species aus 
benachbarten Gegenden, die ich in letzter Zeit namentlich 
durch Herrn Prof. Dr. HELLER aus dem Dresdener Museum 
erhielt, sind in Anmerkungen beigefügt. 

AS iC why s ome lade nt 

1. Sagra rugulipennis WS. Kaiserin Augusta Fluss. 15. 
September 1910. 

Das ¢ ist nur 20 mm lang, seine dicken Hinterschenkel ' 


1) Die Sammlung gehört dem Zoologischen Museum in Buitenzorg. 
Die Fundorte liegen im östlichen Teile des Niederländischen und im 
westlichen Teile des Deutschen Gebietes von Neu-Guinea. < 

„Hollandia” ist ein Biwak an der Westküste der Humboldtbai 
(2932/29// s.B., 140°44/12// 6.L.), „Hussin” ein Biwak am Bewani-Fluss, 
nahe der Stelle, wo dieser mit dem Arso-Fluss zusammenfliesst, „Zout- 
bron” ein Biwak am Begowre-Fluss (3°1/13/ s.B., 140957/30/ 6.L.). 
„Hoofdbivak” liegt am Kaiserin-Augusta-Fluss auf 494/18’ s.B., 
14107 PET 480.1; 

Die übrigen Fundorte sind auf der zu einem Artikel von Herrn 
SACHSE im Tijdschrift v. h. Kon. Nederlandsch Aardrijksk. Gen., (2) 
dl. XXIX, 1912 (S. 36) gehörigen Karte angegeben. 

P. N. VAN KAMPEN. 


J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN U.S. W. 193 


überragen mit dem letzten Drittel die Spitze der Flügel- 
decken, sind innen abgeflacht und kahl, ihr Rücken bildet 
eine stumpfe Kante, der untere Rand hat vor der Spitze 
einen kurzen, dicken Zahn. Die Hinterschienen sind stark 
gebogen, auf der Innenseite muldenförmig vertieft und dicht 
gelblich weiss befilzt, an der Spitze ziemlich breit, schräg 
abgestutzt, der Aussenrand hat nahe der Mitte einen hohen 
und spitzen Zahn und vor diesem bis nahe an die Spitze 
einen langen bogenförmigen Ausschnitt. 

2. Lema Boisduvali BALY. Zoutbron, Juni 1910. 

I 2, bei welchem die beiden ersten Fühlerglieder gänzlich, 
die fünf folgenden an der Basis und das Endglied rötlich 
gelbbraun gefärbt sind. Die Oberlippe ist pechschwarz und 
die vier ersten Punktreihen der Flügeldecken vertiefen sich 
in dem Quereindrucke hinter der Basis zu Grübchen; dicht 
dahinter beginnt die dunkel blaue, innen grünlich angelaufene 
Färbung der Flügeldecken. Hinterschenkel und Bauch sind 
rein schwarz. 

3. Aspidolopha Kampeni n. sp. 

Breviuscula, subtus flavo-testacea, pectore abdomineque 
dense argenteo seticeis, illo medio femoribusque obscure 
viridi-aeneis, tibiis apice tarsisque infuscatis, capite viridi-aeneo, 
antennis fuscis basi, labro prothoraceque fulvis, hoc macula 
parva obtrigona fusca notato, scutello nigro apice rufo, elytris 
sat crebre et subtiliter punctatis, coeruleis, singulo macula 
angusta transversa ante medium fulva. — Long. 5 mm. 
Niederländisch Nord-Neu-Guinea, April—Mai 1912. 

Dies ist die erste Clytrine, die in Neu-Guinea gefangen 
wurde, in dem diese Tiere-ebenso spärlich vertreten zu sein 
scheinen wie in Madagaskar. 

Die Art unterscheidet sich im Körperbau kaum von den 
ostindischen Gattungsgenossen. Der Körper ist unten blass 
rötlich gelbbraun gefärbt, die Hinterbrust (ohne die Seiten- 
stücke) und die Schenkel, mit Ausnahme der Basis schwärzlich, 
metallisch grün überflogen, die Schienen auf dem Rücken 
und an der Spitze nebst den Tarsen angedunkelt, Mittel-, 
Hinterbrust und Bauch sind anliegend und dicht weisslich 
seidenschimmernd behaart. Kopf metallisch dunkelgrün, 
glänzend, Oberlippe und die beiden ersten Glieder der 


13 


104 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


schwarzen Fühler rotgelb, Taster pechschwarz. Kopfschild 
lang, dreieckig, der untere Teil, welcher ein querliegendes 
Rechteck bildet, ist eben, dicht punktirt, langsrunzelig, messing- 
farbig angelaufen, der obere dreieckige Teil wird von zwei 
sparsam punktirten Vertiefungen eingenommen. Dicht darüber 
beginnt die gewölbte, glatte, vorn von einem convexen 
Bogen begrenzte Stirn, die neben jedem Auge einen drei- 
eckigen, grossen, dicht punktirten, behaarten Raum frei 
lasst. Fühler vom vierten Gliede ab erweitert. Thorax 
rotgelb, glänzend, fast glatt; wenig vor dem Schildchen liegt 
eine kleine schwärzliche Quermakel, von der Form eines 
sehr kurzen gleichschenkeligen Dreieckes, dessen Grundlinie 
vorn liegt. Schildchen schwarz, an der schmal abgestutzten 
Spitze bräunlich rot. Flügeldecken gesättigt metallisch blau, 
glänzend, ziemlich dicht und fein punktiert, die Punkte vorn 
stärker als hinten und an einzelnen Stellen unregelmässig 
gereiht, auf jeder Decke liegt unmittelbar hinter der deut- 
lichen, aber nur schwach abgesetzten Basalbeule eine rotgelbe 
Makel von der Form einer schmalen Querbinde, die vom 
Aussenrande weiter als von der Naht entfernt bleibt. Letztere 
ist davor bis zum Schildchen fein rötlich gesäumt. Das 
einzige Exemplar ist ein 9; es hat eine glatte Eigrube, 
welche die Mitte des fünften Bauchsegmentes völlig einnimmt; 
das vierte Segment ist im mittleren Teile unsichtbar, das 
dritte daselbst sehr verschmälert. 

4. Rhyparida prosternalis JAC. Hollandia. 

In der Körperfarbe etwas von der Beschreibung abweichend: 
Unterseite rotbraun und nur die Hinterbrust (ohne Seiten- 
stücke) schwarzblau, Beine und Fühler hell rötlich gelbbraun, 
letztere an der Spitze leicht angedunkelt, die Oberseite schwärz- 
lich blau, das Halsschild öfter mit einem metallisch grünen 
Anfluge. Man erkennt die Art stets an den beiden dornförmigen 
Spitzen, in welche die Basis des Prosternum ausgezogen ist. 

5. Rhyparida fasciata BALY. Hollandia. 

Bei den vorliegenden Stücken ist der Clypeus deutlich, 
aber nicht dicht punktirt und die rote Querbinde der Flügel- 
decken innen abgekürzt. Die Mittelrinne der Stirn geht auf 
dem Scheitel in eine schwach erhabene Leiste über. 

6. Rhyparida nigripennis BALY. Hoofdbivak am Kaiserin 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 195 


Augusta-Fluss 12. October 1910. Bei einem $ sind die 
Flügeldecken nicht schwarz, sondern den übrigen Körper- 
teilen ähnlich hell rotbraun gefärbt. 

7. Rhyparida purpurea BALY. Hoofdbivak. 12. Octob. 1910. 
Unterseite schwarz, die ersten 3 oder 4 Fühlerglieder rotgelb, 
die übrigen dunkel, Glied 2 gleich 3 und jedes etwas kürzer 
als 4, Kopf blau, Halsschild bläulich grün, Flügeldecken 
violett. Das Kopfschild ist kräftig punktirt und durch eine 
klammefförmige Querlinie von der Stirn geschieden. Diese 
wird unten von den verhältnismässig kleinen Augen wenig 
eingeengt, ist unten fast glatt, oben fein punktirt. Flügel- 
decken ohne deutlichen Eindruck hinter der Basis, aber an 
dieser Stelle etwas stärker punktirt, die Reihen mit kräftigen 
Punkten und hinter der Mitte nur unbedeutend abgeschwächt. 

8. Rhyparida opacicollis n. sp. 

Obscure rufo-testacea, fronte prothoraceque opacis, hoc 
subtilissime punctato, utrinque obsolete fusco-maculato, clypeo 
subelongato, evidenter separato, parce punctato, elytris 
striato punctatis, punctis pone medium subtilioribus. — 
Long. 4.5 mm. Nord-Neu-Guinea, April—Mai. 

Den oberseits einfarbig hellen Stücken von Ah. basalis 
BALY am ähnlichsten, Kopf und Halsschild ebenfalls matt 
und bei® fliichtigem Anblicke glatt erscheinend, aber das 
. Kopfschild mit stärkeren Punkten versehen und das Hals- 
schild eigenartig punktirt. Die Punkte desselben sind sehr 
fein, flach, von einem glänzenden Ringe umgeben, so dass 
sie fast narbig erscheinen, stehen innen nicht besonders 
dicht und werden nach aussen etwas stärker und dichter, 
ausgenommen auf einem glatten Streifen am Seiten- und 
Vorderrande. Das Tier ist länglich-eiförmig, mässig gewölbt, 
rötlich braun, oben etwas dunkler als unten, die letzten 
Fühlerglieder angedunkelt und das Halsschild jederseits mit 
zwei verloschenen kleinen schwärzlichen Flecken: ein gerun- 
deter hinter der Vorderecke über dem Seitenrande und ein 
strichförmiger weiter nach innen. Stirn zwischen den Augen 
eingeengt, glatt, in der unteren Hälfte mit einer Mittelrinne, 
welche in einen zweibogigen Quereindruck über dem Clypeus 
übergeht. Letzterer ist etwas länger als breit, vorn bogen- 
förmig ausgeschnitten und nach oben schwach erweitert. 


196 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


Thorax nicht ganz doppelt so breit wie lang, etwas vor der 
Basis am breitesten, die Seiten gerundet, nach hinten wenig, 
nach vorn stärker verengt und hier auch zusammengedrückt, 
in jeder Ecke ein kleiner Borstenkegel. Flügeldecken wenig 
breiter wie das Halsschild, ohne deutlichen Eindruck hinter 
der Basis, regelmässig gereiht-punktirt, die Punkte vor der 
Mitte kräftig, dahinter feiner, die Zwischenstreifen eine Spur 
gewölbt. Prosternum glatt, zwischen den Hüften schmal, nach 
hinten erweitert, am Ende bogenförmig ausgerandet, so dass 
jederseits ein kurzer Zahn entsteht. Die Schenkel haben ein 
sehr kleines Zähnchen. 

o. Khyparıda atra JAC. Hollandia. 

10. Deretrichia plebeja JAC. Zwischen Njaò und Sekofro, 
16. Juni 1910. Zoutbron, Juni—Juli 1910. |). 

11. Stethotes fulvilabris LEF. Hollandia. 

Eine Reihe von Exemplaren rechne ich nicht mit Sicherheit 
zu dieser Art, da die untere Halfte der Fühler rotbraun und 
die Oberlippe meist dunkler als die Taster und nicht so hell 


1) Von der Humboldt Bat erhielt ich durch Staudinger die folgende Art: 

Deretrichia laevigata n. sp. 

Breviter ovalis, convexa, nigra, nitida, capite ferrugineo, impunctato, 
alutaceo, antennis, palpis, ventre pedibusque testaceo-flavisg femoribus 
apicem versus infuscatis, prothorace sublaevi, scutello brunneo, elytris 
striato-punctatis, pone medium sublaevibus. — Long 2,8 mm. 

Halb so gross als glebeja Jac., der Kopf und die Unterseite heller 
gefärbt, das Kopfschild ohne Punkte und das Halsschild feiner punktirt. 
Glänzend schwarz, der Kopf, ein unbestimmter Saum am Vorderrande 
des Thorax und das Schildchen rostrot, Fühlerbasis (die oberen Fühler- 
glieder sind abgebrochen), Taster, Bauch und Beine noch heller, rotgelb, 
die Endhalfte der dicken Schenkel angedunkelt und die Basis der 
Schienen mehr gebräunt. Kopf glatt, nur äusserst dicht und fein gewirkt, 
fettig glänzend, Kopfschild quer. von der Stirn durch eine Rinne ge- 
trennt, die oben in eine mässig lange Längsfurche übergeht. Halsschild 
doppelt so breit wie lang, etwas vor den Hinterecken am breitesten, von 
hier aus nach hinten wenig verschmälert, nach vorn bedeutend verengt 
und zusammengedrückt, die Vorderecken abgerundet, die Hinterecken 
als kleiner Kegel vortretend, auf dem die Tastborste eingefiigt ist, die 
vordere Borste befindet sich auf” den Seitenstücken der Vorderbrust. 
Die Scheibe ist fast glatt, erst unter starker Vergrösserung werden 
Pünktchen im äusseren Teile jederseits vor der Basis sichtbar. Flügel- 
decken vorn kaum breiter wie das Halsschild, hinter der Mitte allmählich 
verschmälert, am Ende ziemlich breit gemeinschaftlich abgerundet, in 
der Nähe des mässigen Ouereindruckes ziemlich kräftig gereiht punktirt, 
hinter der Mitte fast glatt. 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 197 


gefärbt ist, dass der Name dadurch gerechtfertigt wäre. Der 
Körper ist 2.6—3.6 mm. lang, unten schwarz, aber die Hinter- 
brust (ohne Seitenstücke) in der Regel lebhaft metallisch 
grün, mit messingfarbener Beimischung, die Oberseite ist nur 
selten schwarz oder schwärzlich blau, gewöhnlich metallisch 
grün, messingfarbig bis schwach kupferig glänzend; zuweilen 
ist der Thorax schwarzblau, während die Flügeldecken mes- 
singfarbig grün sind. Alles übrige stimmt mit der kurzen 
Beschreibung des Autors überein. 

12. Aesernia corallipes GESTRO. Niederländisch Nord Neu- 
Guinea. 1 9. Oberseite gesättigt dunkelblau. Flügeldecken 
hinter der Mitte mit einer gelben Querbinde, vor dieser stark 
und tief punktirt-gestreift, hinter ihr verworren punktirt. Die 
gelbe Binde ist innen schmaler als aussen und reicht von der 
ersten bis zur letzten Punktreihe; ihr Hinterrand ist ungefähr 
gradlinig, während der Vorderrand mit ihm von innen nach 
aussen divergirt, nur ganz zuletzt etwas convergirt. Unterseite 
und Tarsen schwärzlich metallisch grün, Schenkel und 
Schienen rot, letztere an der Spitze dicht behaart. 

13. Aesernia splendens GUER. var. Jaona, Septemb. 1910. 
ı 2 von 20 mm. Länge möchte ich noch zu dieser Art 
rechnen. Es hat eine metallisch grüne, leicht goldig-kupferig 
angelaufene Unterseite, die drei letzten Bauchsegmente 
bräunlich gelb, Hals, Mund, Clypeus und die Unterseite der 
ersten drei Fühlerglieder rostrot, deren Oberseite nebst den 
folgenden Gliedern dunkel blau, Stirn grünlich schwarz, 
Thorax, Schildchen und die vordere Hälfte der Flügeldecken 
lebhaft und gesättigt kupferrot, die andere Hälfte blass gelb, 
beide Farben durch einen flachen, nach hinten offenen 
Bogen getrennt, der fein dunkel gesäumt ist. Die vordere 
Hälfte der Flügeldecken hat die der Gattung eigentümlichen 
drei Quervertiefungen, in denen die Punkte der Reihen 
grubenförmig werden; unmittelbar hinter der dritten beginnt 
die gelbe Hälfte, welche fein verworren punktirt ist, vorn 
jedoch noch Reste der ersten 5 Punktreihen zeigt. Die 
Schenkel sind einfarbig goldig-grün, nicht an der Basis 
rötlich, wie BALY, Phyt. Malay. 1867, 290, angibt. 

14. Aesernia bimaculata n. sp. 

Laete aeneo-viridis, nitidissima, prothorace subaurato vel 


198 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


cupreo, capite, prothorace subtus, mesosterno, metasterno 
medio, femoribus anterioribus basi segmentisque tribus ultimis 
abdominalibus fulvo rufis, elytris antice striato-punctatis, pone 
medium confuse subtilissimeque punctatis singulo macula 
ovali transversa flava signatis. — Long. 15—17 mm. Jaona 
Busch, September, Hollandia, October 1910, Sermowai 25. 
Januar 1911. 

Ob dieses in zahlreichen Stücken vorliegende Tier eine 
selbständige Art oder nur eine Abänderung von Aes. White? 
BALY ist, bleibt ungewiss, weil wir bis jetzt keinerlei Mit- 
teilung über die Variationsfähigkeit von der Zeichnung der 
Aesernien haben; jedenfalls ist der Thorax niemals rotgelb 
gerandet oder die vordere Hälfte der Flügeldecken punktirt- 
gestreift wie in Whites. 

Der Körper ist stark glänzend metallisch grün, das Hals- 
schild grünlich goldgelb oder kupferrot, die ganze Vorderbrust, 
die Mitte der Mittel- und Hinterbrust, die drei letzten Bauch- 
segmente (zuweilen auch ein Hinterrandsaum der beiden 
ersten), die vier Vorderhüften nebst deren Schenkelbasis 
(mehr oder weniger weit) gelblich bis bräunlich rot, ähnlich 
auch das erste Glied und die Unterseite an den 2 bis 3 
folgenden Gliedern der bläulich-schwarzen Fühler. Auf jeder 
Flügeldecke liegt etwas hinter der Mitte eine ovale weisslich- 
gelbe Quermakel, die weder Naht noch Aussenrand berührt, 
innen in der Regel stark in eine Spitze verengt, aussen viel 
breiter abgerundet und in der Mitte am breitesten ist; sie 
reicht vorn in den dritten Quereindruck. Kopf und Thorax 
sind normal gebaut, glatt, aber der letztere hat eine feine 
Punktreihe neben dem leicht aufgebogenen Seitenrande und 
darüber einen aus 2 Vertiefungen zusammengesetzten Längs- 
eindruck, welcher mit groben Punkten unregelmässig versehen 
ist. Die Flügeldecken sind bis in die gelbe Makel ziemlich 
fein in Reihen punktirt, von denen je ı bis 3 Punkte in den 
3 Quervertiefungen grubenförmig werden; dahinter ist die 
Scheibe sehr fein und verworren punktirt. 

Bei dem kleineren g ist das erste Tarsenglied erweitert, 
jedoch nicht ganz so breit wie das dritte Glied, der Hinter- 
rand des letzten Bauchsegmentes abgestutzt und in der Mitte 
leicht ausgerandet. Der Penis ist so lang als der Hinterleib ; 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 199 


er bildet eine ziemlich schmale, wenig gebogene und von 
oben etwas zusammengedrückte Röhre, die am Beginne der 
Öffnung allmählich in eine scharfe, nach oben gekrümmte 
Spitze verengt ist. 

Die Art strömt einen starken Geruch aus, welcher an den 
verschiedener getrockneter Papilionaceen erinnert. 

15. Chalcomela montivaga n. sp. 

Breviter ovalis, convexa, rufo-testacea, nitidissima, mandi- 
bulis fuscis, elytris striato-punctatis nigris, vix aeneo-mican- 
tibus, scutellum versus, apice epipleurisque rufescentibus. — 
Long. 5 mm. Bougainville Gebirge, 1. Juni 1910. ı Exemplar. 

Breit eiformig, hinten etwas schmaler als vorn, gewölbt, 
stark glänzend, lebhaft rötlich gelbbraun, Mandibeln schwàrz- 
lich, Flügeldecken schwarz, mit einem wenig bemerkbaren 
grünlichen Metallschimmer, ein feiner Saum in der Spitze, 
die Nahtkante, die Gegend nahe dem Schildchen und die 
Epipleuren bräunlich rot. Von den Fühlern sind nur die 
ersten 5 Glieder vorhanden, r bis 3 sind rötlich gelb, die 
beiden folgenden leicht angedunkelt, Glied 3 ist gestreckt, 
ungefahr doppelt so lang als das zweite und wenig kiirzer als 
das erste Glied. Halsschild fast dreimal so breit als lang, 
von der Basis bis weit vor die Mitte fast gradlinig, leicht 
verengt, davor stärker und gerundet-verschmälert, vorn, hinter 
jedem Auge, tief ausgeschnitten und die Mitte des Vorder- 
randes schwach convex, die Scheibe sanft querüber gewölbt, 
fast glatt, mit einzelnen Pünktchen, vor dem Hinterrande 
mit einigen stärkeren Punkten. Flügeldecken an der Basis so 
breit wie der Thorax, bis etwa !/, der Länge wenig ver- 
breitert, hierauf allmählich wieder verengt und am Ende 
schmal gemeinschaftlich abgerundet, auf dem Rücken in 
regelmässigen Reihen punktirt, deren Punkte dicht hinter 
einander stehen und vor der Mitte fein, dahinter fast erloschen 
sind. Prosternum an der Basis sehr sanft ausgerandet, fast 
abgestutzt, zwischen den Hüften verschmälert, jederseits mit 
einer kräftigen Randleiste versehen. Mesosternum mehr als 
doppelt so breit wie lang, etwas abschüssig. Filzsohle der 
Tarsen ganz, Klauen einfach. 

16. Stethomela Helleri n. sp. 

Fulva, nitida, antennis apicem versus infuscatis, prothorace 


200 JE WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


sublaevi vel ante basin utrinque punctato, elytris striato- 
punctatis, pone medium (margine excepto) nigro-violaceis, 
suturam versus aeneo-micantibus. — Long. 7.3—9.3 mm. 
Zoutbron, Juni—Juli 1910, 1 Exemplar. 

Glänzend gelblich oder hell bräunlich rot, Spitze der 
Mandibeln schwarz, Fühler vom vierten oder fünften Gliede 
ab leicht angedunkelt oder schwärzlich, die hintere Hälfte 
der Flügeldecken, zuweilen aueh etwas mehr, dunkel violett, 
nach der Naht hin schwach metallisch grün angehaucht. 
Diese dunkle Färbung lässt den letzten, etwas gewölbten 
Zwischenstreifen gänzlich, oder wenigstens im vorderen Teile 
frei. Kopf und Fühler sind ähnlich gebaut wie in den übrigen 
Arten, ersterer ist fast glatt. Thorax stark quer, vor der 
Mitte am breitesten, an den Seiten schwach gerundet und 
nach hinten etwas weniger als noch vorn verengt, auf der 
Scheibe fast glatt, oder auf einem Querraume an der Basis 
jederseits mässig dicht und deutlich punktirt. Die Reihen der 
Flügeldecken sind dicht punktirt, die Punkte genau hinter 
einander eingestochen, auf dem ansteigenden Basalteile fein, 
dahinter kräftig, im letzten Drittel nehmen sie schnell wieder 
an Stärke ab, die Reihen verwirren sich durch daneben 
tretende Punkte und sind häufig nahe der Spitze ganz erlosc hen. 
Prosternum eben, fein punktirt und behaart, vorn hoch, hinten 
verbreitert, am Ende mit einem wenig tiefen stumpfwinke- 
ligen Ausschnitte. 

Diese Art, von der mir Herr Prof. Dr. HELLER auch einige 
Stücke von Neu-Guinea, ohne speciellen Fundort, aus dem 
Dresdener Museum einsandte, ist etwas schlanker gebaut, 
unterseits heller gefärbt als die am nächsten verwandte Sietk. 
variabilis BALY, und durch die Punktirung des Thorax und 
die Zeichnung der Flügeldecken leicht zu trennen. !) 

1) Aus dem Museum Dresden erhielt ich auch die folgende Art: 

Stethomela trivittata n. sp. 

Dilute fulva, nitida antennis nigris, basi testaceis, vertice macula 
nigra, prothorace ante basin utrinque punctato macula basali nigra, 
coleopteris striato-punctatis, vittis tribus aeneo-coeruleis. — Long. 
8—8.5 mm. Neu-Guinea. 

Mit Steth. Helleri in der Grösse, Körperform und Skulptur ziemlich 
übereinstimmend, die Körperfarbe aber heller, mehr gelblich, die vier 


oder fünf ersten Fühlerglieder oben schwärzlich, unten rotgelb, die 
übrigen schwarz, der Scheitel mit einer kleinen schwarzen Mittelmakel, 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 201 


17. Paropsides monticola Ws. Hollandia. 1) 

18. Phyllocharis apicalis BALY. Hollandia, zahlreich. Das 
d ist kleiner als das 9, schlanker gebaut und durch äussere 
Geschlechtsmerkmale nur dadurch abweichend, dass der 
Hinterrand des letzten Bauchsegmentes nicht im Bogen ab- 


die länger als breit ist, auf dem Thorax eiue ganz ähnliche Makel vor 
dem Schildchen, die Flügeldecken endlich zusammen mit drei metallisch 
dunkelblauen, grünlich überflogenen Längsbinden. Von diesen beginnt 
die gemeinschaftliche schmal am Schildchen, erweitert sich auf dem 
ansteigenden Basalteile bis an die zweite (ganze) Punktreihe, folgt dieser 
bis in oder hinter die Mitte und wendet sich dann allmählich nach innen 
bis sie zuletzt auf die Nahtkante beschränkt ist. Die einzelne Binde 
jeder Decke zieht von der Basis über den Schulterhöcker und, dem 
Seitenrade ziemlich parallel, bis in die Spitze, ist annähernd von überall 
gleicher Breite und wird von der fünften und achten Punktreihe begrenzt. 
Sie bedeckt hinten einen Teil der Naht, lässt aber einen feinen Saum 
am Hinterrande frei. Ahnlich wie bei den übrigen Arten ist der innere 
Dorn der Klauen kürzer als der äussere. 

!) Eine andere Art des Dresdener Museums ist: 

Paropsides bifasciata n. sp. 

Breviter ovalis, convexa, fulva, nitida, capite, antennis (articulis duobus 
primis subtus rufescentibus exceptis), fasciis duabus elytrorum pedibusque 
(maxima parte) nigris, elytris striato-punctatis. — Long. 10.5 mm. Tor- 
ricelli Gebirge (Dr. SCHLAGINHAUFEN). F 

Kopf schwarz, der Vorderrand der Oberlippe, das Basalglied und die 
Spitze des Endgliedes der Maxillartaster, ein Längsstreifen in der Mitte 
des Halses und die Unterseite der beiden ersten Fühlerglieder gelblich 
rot, ähnlich wie die Hauptfarbe des Körpers. Thorax fast dreimal so 
breit wie lang, die Seiten hinten ziemlich parallel, vor der Mitte con- 
vergirend, hinter den vorgezogenen und am Ende abgerundeten Vor- 
derecken eine Spur ausgebuchtet, die Scheibe ungleichmässig und sparsam 
fein punktirt, wenig gewölbt, mit einem starken Längseindrucke über 
dem Seitenrande. Eckporen gross, mit langer Tastborste, die erste liegt 
hinter den Vorderecken, die zweite dicht vor den stumpfwinkeligen 
Hinterecken. Flügeldecken vorn unbedeutend breiter als der Thorax, 
sodann schwach gradlinig erweitert, mit der grössten Breite hinter der 
Mitte, am Ende in grossem Bogen gemeinschaftlich abgerundet; die 
Scheibe gewölbt, in regelmässigen Reihen vorn stärker als hinten 
punktirt und hinter der innen tief abgesetzen Schulterbeule leicht ein- 
geschnürt. Die erste schwarze Querbinde liegt an der Basis, ist nach 
aussen schwach erweitert, jedoch auf dem abgesetzen Seitenrande wieder 
verengt und hier auch über die Epipleuren ausgedehnt; an der Naht 
nimmt sie kaum das erste Viertel der Länge ein. Die zweite liegt hinter 
der Mitte, lässt innen die Nahtkante, aussen den abgesetzten Seitenrand 
frei, ist nach innen zu wenig —, nach aussen stärker verengt und hat 
einen convexen Vorder- und Hinterrand, so dass sie auf jeder Decke 
einer etwas schiefen, von aussen nach hinten und innen gerichteten 
Quermakel ähnelt. Unterseite rotgelb, Beine schwarz, ein mehr oder 
weniger langer Streifen auf dem Rücken der Schenkel rötlich, Klauen rot. 


202 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


gerundet, sondern abgestutzt in der Mitte schwach ausgerandet 
ist. Der Penis erreicht fast die Lange des Bauches, ist unten 
gewölbt, oben abgeflacht, an den Seiten fast parallel, bis 
neben die Offnung kaum merklich erweitert, am Ende in 
cine dreieckige, scharfe, wenig nach oben gebogene Spitze 
verengt. 

19. Oides Clarki JAC. Zoutbron, Juni—Juli 1910. 

Ausgezeichnet durch den schlanken Körper, den weiten 
und ziemlich tiefen Quereindruck hinter dem wulstartigen 
Vorderrande des Thorax und drei schwarze Längsbinden auf 
den Flügeldecken, von denen die gemeinschaftliche nach 
hinten verschmälert, die einzelne jeder Decke breiter aber 
oft durch eine gelbe Längslinie mehr oder weniger geteilt ist. 
Bei den beiden vorliegenden Stücken ist diese Trennung 
nicht angedeutet. Der Scheitel ist angedunkelt oder schwarz, 
Fühler, mit Ausnahme der Basis, Schienen und Tarsen 
schwarzbraun. 

20. Oides bivittata n. sp. 

Oblonga, testaceo-flava, macula subtriangulari frontis, ma- 
culis duabus elongatis subbasalibus vittaque elytri singuli 
nigris; prothorace subtilissime elytrisque subtiliter punctatis, 
his in femina unicostatis. — Long. 9—10 mm. Hoofdbivak 
am Kaiserin Augusta Flusse, 12. October 1910. 

In der Körperform, Farbe und Zeichnung der vorigen am 
anhlichsten, aber oberseits viel feiner punktirt, die Flügel- 
decken mit breit abgesetztem Seitenrande und ohne schwarze 
Nahtbinde. Stirn glatt, an der Mittelrinne mit einer vorn 
breiten, nach oben in eine stumpfe Spitze verengten ziemlich 
dreieckigen schwarzen Makel über den Höckern. Thorax 
etwa doppelt so breit wie lang, etwas länger als der von Clarkz, 
hinter der Mitte allmählich schwach verengt, die Seiten dort 
breiter abgesetzt und aufgebogen, die Scheibe nicht dicht, 
äusserst fein und verloschen punktirt. Flügeldecken ähnlich 
doch etwas deutlicher punktirt, jede mit einer schwarzen 
Längsbinde und zwei länglichen Flecken davor. Von diesen 
liegt der eine auf der Schulterbeule, der andre nach innen 
davon auf dem äusseren Teile der Basalbeule, welche durch 
einen Quereindruck schwach emporgehoben ist. Hinter diesem 
Eindrucke beginnt die Längsbinde, deren Aussen- und Innen- 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 203 


rand lang und sehr sanft ausgebuchtet ist. Sie endet, indem 
sie nach aussen biegt, breit neben dem Seitenrande ein Stück 
vor der Spitze; vorn hängt sie zuweilen durch einen ver- 
loschenen graden Strich mit der inneren Makel und durch 
einen ähnlichen Schrägstrich mit der äusseren zusammen. 
Bei dem @ setzt sich die Schulterbeule bis hinter die Mitte 
als eine hohe und scharfe Kante fort, die beim 4 nur an- 
gedeutet ist. 

21. Oides rubra BLANCH. und deren ab. ornata BALY. 
Tami-Mund, Juni; Zoutbron, Juni--Juli. Hollandia, Hoofd- 
bivak am Kaiserin Augusta Flusse, October 1910. |) 

22. Oides nigroplagiata JAC. var. Zoutbron, Juni—Juli 1910. 

Ein einzelnes Stuck, bei dem der Kopf unterhalb der Fiihler, 
die vier Basalglieder der letzteren und die Schienen, über- 
einstimmend mit der Hauptfarbe des Körpers, bräunlich gelb 
sind, könnte zu dieser Art gehören, jedoch ist das vierte 
Fühlerglied bedeutend länger als das dritte. 

Ausserdem sammelte Herr van KAMPEN noch zwei ähnliche 
Stücke, die sich aber auf keine der bekannten Arten be- 
ziehen lassen. 


1) Herr Prof. Dr. HELLER sandte noch die folgende Art ein: 

Oides melanophila n. sp. 

Oblongo-ovalis, convexiuscula, nigra, nitidissima, prothorace, scutello, 
triente basali elytrorum, pectore coxisque testaceo-flavis. — Long. 7--8 
mm. Torricelli Gebirge (Dr. SCHLAGINHAUFEN). 

Länglich eiförmig, mässig gewölbt, wie polirt glänzend, tief schwarz, 
nur Thorax, Schildchen, etwa das erste Drittel der Flügeldecken, die 
Brust und die Trochanteren der Beine gelb, mit rötlicher Beimischung. 
Das vorletzte Glied der Maxillartaster ist doppelt so breit wie das vor- 
hergehende, kugelig, mit kreisrunder Spitze, aus der das einem kleinen 
Kugelabschnitte ähnliche letzte gelbliche Glied wenig herausragt. Fühler | 
etwas länger als der halbe Körper, Glied 3 kürzer als 4. Thorax klein, 
mehr als doppelt so breit wie lang, mit sanft gerundeten, ziemlich 
parallelen Seiten, Vorderecken abgerundet, die Scheibe gleichmässig 
schwach gewölbt, glatt, ohne merkliche Vertiefungen. Flügeldecken in 
den gerundeten Schultern breiter als der Thorax, nahe der Mitte am 
breitesten, hinten schmal gemeinschaftlich abgerundet, ziemlich weitläufig 
und äusserst fein punktirt, in den Zwischenräumen noch feiner punktulirt. 

Es liegen mir nur eine Reihe von Männchen vor. Bei ihnen ist der 
Mittelzipfel des letzten Bauchsegmentes fast senkrecht nach unten ge- 
schlagen, darüber bildet der Hinterrand eine stumpfwinkelige ziemlich 
scharfe Kante. 

Diese Art is durch einfarbig tief schwarze Farbe des Kopfes, der 
Fühler und Beine (ohne Trochanteren) von allen ähnlichen zu trennen. 


204 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


23. Oides Kampeni n. sp. 

Oblonga, convexiuscula, testaceo-flava, nitida, antennis (basi 
excepta) fuscis, fronte nigra prothoraceque sat crebre evidenter 
punctulatis, elytris crebre punctatis, dorso aeneo-coeruleo, 
extus nigro-violaceo limbato. — Long. 9.5 mm. Hoofdbivak 
am Kaiserin Augusta Flusse, 12. October 1910. 

Fine verhältnismässig kräftig punktirte, hübsch gefarbte 
Art, welche der O. Humboldt: JAC. und Facobyi DUVIV. am 
ahnlichsten ist. Sehr lang elliptisch, mässig gewölbt, blass 
bräunlich gelb oder weisslich gelb, glänzend. Stirn schwarz, 
Fühler, mit Ausnahme der 3 oder 4 ersten Glieder, schwarz- 
lich, Flügeldecken innen dunkel metallisch grünlich, nach 
aussen in Blau übergehend, am Aussenrande der Scheibe 
mit einer schwarzen, kupferig-violett-schimmernden Längs- 
binde über dem ziemlich breiten weisslich gelben Streifen 
am Seitenrande. Fühler schlank, bis hinter die Mitte der 
Flügeldecken reichend, Glied 4 länger als 3 oder 5. Stirn 
ziemlich dicht, fein, doch deutlich punktirt, die Mitte des 
Scheitels fast glatt. Thorax mehr als doppelt so breit wie 
lang, nahe der Mitte am breitesten und nach hinten weniger 
als nach vorn gerundet-verengt, ziemlich dicht punktirt, die 
Punkte in der Mitte fein, nach aussen kräftiger. Flügeldecken 
gleichmässig dicht punktirt, ohne Spur von Reihen, die 
schmalen Zwischenräume glänzend und, unter starker Ver- 
grösserung, sparsam punktulirt, der Seitenrand breit abge- 
setzt, Unserseite einfarbig hell gefärbt. i 

24. Anoides unifasciata JAC. Hoofdbivak, 12—16 No- 
vember "1910,17 Ex‘ | 

Die schwarze Binde der Flügeldecken, von der JACOBY 
spricht, ist hier so ausgedehnt, dass an der Basis wenig mehr 
als das erste Viertel, an der Spitze etwa das letzte Sechstel 
rotgelb gefärbt bleibt. Hier verlängert sich die schwarze 
Färbung aussen jederseits fast gradlinig nach hinten, so dass 
der für die rotgelbe Farbe übrig bleibende Raum ungefähr 
ein querliegendes sehr schmales Rechteck bildet. 

25. Rhaphidopalpa aruensis Ws. Hollandia, im Gemüse- 
garten gemein. 

26. Ceratia occipitalis BALY. Hollandia. 

27. Ceratia (Orthaulaca) Loriana JAC. Hollandia, 1 g von 


è d 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 205 


6.5 mm. Lange stimmt in der Zeichnung der Oberseite mit 
der Beschreibung JACOBY’s überein, in welcher die Unterseite 
gelb genannt wird, während nach der Diagnose die Brust 
schwarz sein soll. 

Ich habe bereits in der Deutsch. Ent. Zeitschr. 1892, 392 
mitgeteilt, dass der Name Aulacophora DUPONCH. et CHEVR. 
(1842) bei den Coleopteren eingehen muss, weil er von DECAN- 
DOLLE früher für eine Pflanzengattung gebraucht wurde, jedoch 
darf dafür als Hauptbezeichnung nicht Orthaulaca WS. 1892 
eintreten, sondern Ceratza CHAP. Soc. Ent. Belg. C. r. 1876, 100 
(Triaplatys FAIRM. 1878). Beide Gruppen sind so zu trennen: 

An den Fiihlern sind die Glieder 3, 4, 5 oder zwei von 
ihnen mehr oder weniger verbreitert und zusammengedrückt 

Ceratia CHAP. 
Fühler in beiden Geschlechtern fadenförmig . Orthaulaca WS. 

28. Ceratia (Orthaulaca) Kampeni n. sp. 

Sat elongata, postice paullo ampliata, flava, nitida, labro, 
pectore, abdomine, fascia angusta basali fasciaque lata com- 
muni medio constricto ante apicem elytrorum nigris, elytris 
punctatis, pedibus subinfuscatis.- Long. 5.5—6 mm. Tami- 
Mundial: Juni TOTO; 2: 0: 

Mas: segmento ultimo abdominali apice utrinque inciso, 
trilobato, lobo intermedio subquadrato, vix impresso. 

Eine von den kleineren, schlank gebauten Arten, mit 
bicolor WEB. verwandt, aber der Mittelzipfel des letzten 
Bauchsegmentes beim ¢ fast quadratisch und die Oberseite 
des Körpers glänzend. 

Blass gelb, Fühler und Beine rötlich gelbbraun, die Hin- 
terbeine, nebst den Schienen und Tarsen der vorderen 
Beine etwas angedunkelt, Brust und Bauch schwarz, dicht, 
fein und sehr kurz weisslich behaart, die Oberlippe und 
zwei Querbinden der Flügeldecken glänzend schwarz. Die 
erste Querbinde, an der Basis, ist schmal, dehnt sich kaum 
oder wenig hinter den Schulterhöcker aus und reicht vom 
Aussenrande bis neben das Schildchen, welches sie mit dem 
vorderen Teile berührt, während sie sich nach hinten 
allmählich von der Naht entfernt. Die zweite erscheint aus 
zwei grossen Makeln zusammengesetzt, da ihr Vorderrand 
auf jeder Decke einen nach vorn convexen Bogen beschreibt, 


206 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


dessen innerer Teil viel langer als der äussere ist; ihr Hin- 
terrand wird durch einen nach innen verbreiterten gelben 
Saum von der Spitze der Flügeldecken getrennt; sie beginnt 
in ungefähr ?/, der Länge und berührt den Aussenrand 
breit und die Naht schmal. Die Stirnhöcker sind abgeflacht, 
durch eine kurze Mittelrinne geschieden und oben durch 
eine Querrinne begrenzt. Augen gross, gewölbt. Fühler 
mässig schlank, Glied 3 und 4 unter sich gleich, jedes etwa 
drei mal so lang und etwas dicker als 2, die folgenden 
nehmen an Länge allmählich etwas ab. 

29. Ceratia (Orthaulaca) sp. 

Einige unter sich ziemlich übereinstimmende Stücke aus 
Niederländ. Nord Neu Guinea, von Zoutbron, Germaniahoek 
und Hollandia weichen von einander nur in der Färbung 
des Bauches, Pygidiums und der Beine etwas ab. Sie sind 
6 mm lang, rotgelb, Bauch und Hinterschenkel öfter schwärz- 
lich, Fühler mit Ausnahme der Basis dunkel, Flügeldecken 
schwarz, glänzend. Von melanoptera BOISD. weichen sie 
durch die Flügeldecken ab, die weder einen Quereindruck 
noch eine Basalbeule haben. 

30. Nicea basalis JAC. Küstengebiet südlich von der 
Humboldtbai, 10. Mai 1910. 

31. Sastra laetabilis n. sp. 

Flavo-testacea, nitida, antennis (basi excepta), tibiis, tar- 
sisque infuscatis, collo utrinque nigro, prothorace lateribus 
medio obtuse angulato, elytris laete aeneo-viridibus, sub- 
aurichalceo splendentibus, crebre punctatis, singulo tricostato, 
angulo suturali rotundato. Long. 8—11 mm. Hoofdbivak 
(Octob., Novemb. 1910), Hollandia ? 

Mit S. costatipennis JAC. nahe verwandt und namentlich in 
den Rippen der Flügeldecken übereinstimmend (die erste 
Rippe nur angedeutet, breit und flach, die drei äusseren 
scharf begrenzt, schmal und hoch, die dritte etwas hinter 
der Schulterbeule mit der vierten zu einem gemeinsamen 
Basalteile verbunden), aber die Flügeldecken einfarbig und 
lebhaft grün, mit leichtem Messingschimmer, jede einzelne 
an der Nahtecke regelmässig abgerundet, auf dem Abfalle 
zur Spitze und am Hinterrande sparsam abstehend behaart. 
Das Halsschild ist nicht ganz doppelt so breit wie lang, 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 207 


nahe der Mitte am breitesten, stumpfwinkelig heraustretend, 
dahinter in schwachem und längerem, davor in einem kür- 
zeren und tieferen Bogen ausgerandet, alle Ecken ziemlich 
scharf stumpfwinkelig. Über den Vorderecken liegt der 
grosse Borstenkegel, die Scheibe ist fast glatt, uneben, von 
einer in der Mitte verengten Längsrinne und einer grossen 
Quergrube jederseits davon durchzogen, ähnlich wie bei 
costatipennis. 

32. Sastra Kampeni n. sp. Testacea, antennis (basi excepta), 
tibiis tarsisque infuscatis, capite prothoraceque obscure rufes- 
centibus, nitidis, elytris brunneo-cupreis, nitidis, subaeneo 
micantibus, sat crebre punctatis, apice communiter rotundatis, 
singulo tricostato, costis duabus interioribus antice conjunctis, 
prothoracis lateribus medio obtuse angulatis. Long. 10 mm. 
Hoofdbivak, November 1910. 

‚Oberseits bedeutend dunkler gefärbt als die vorhergehende, 
Kopf und Thorax sehr dunkel rot, die Flügeldecken gesättigt 
kupferig braun, seitwärts betrachtet von einem dunkelgrünen 
Metallschimmer überflogen, weniger dicht punktirt, hinten 
gemeinschaftlich abgerundet, so dass die Nahtecke ungefähr 
rechtwinkelig ist. Die drei Rippen der Flügeldecken sind 
schmal, scharf und hoch, von gleicher Stärke, aber die 
äussere steht einzeln, während die beiden inneren wenig 
vor !/, der Länge zu einem gemeinsamen Basalteile ver- 
bunden sind. Die normale Rippe 1, neben der Naht, ist 
durch eine leichte Erhöhung schwach angedeutet, und durch 
zwei Eindrücke in etwa !/, und !/, der Länge unterbrochen. 
Kopf, Fühler und Halsschild gleichen denen der vorigen 
Art, ebenso die schlanken Maxillartaster. !) 


1) Eine ähnliche Art erhielt ich aus dem Dresdener Museum: 

Sastra Helleri n. sp. 

Flavo-testacea, nitida, antennis (basi excepta), interdum etiam tibiis 
tarsisque infuscatis, capite prothoraceque saepe rufescentibus, hoc lateribus 
acute angulato, scutello piceo, elytris piceis obscure viridi-aeneis, parum 
nitidis, creberrime ruguloso-punctatis, parce pubescentibus, singulo 
quadricostato, costa prima obsoletissima, tertia quartaque antice con- 
junctis, angulo suturali obtuso velsubrecto. Long. 8.5—11 mm, Deutsch 
Neu-Guinea: Torricelli Gebirge (Dr. SCHLAGINHAUFEN). 

Die Flügeldecken sind sehr dunkel metallisch grün, zuweilen etwas 
blau oder violett schimmernd, wenig glänzend, sehr dicht, ziemlich tief, 
kräftig und leicht runzelig-punktirt, an der hinteren Nahtecke stumpf-, 


208 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


33. Sastra depressa WS. Zoutbron, Juni—Juli 1910, 1@ 
in der einfarbig blass gelbbraunen Form. 

34. Sastra placida BALY 1865, die typische Art der 
Gattung, wurde bereits 1835 von BOISDUVAL, Voy. Astrol. 
Col. 559, unter dem Namen Galeruca viridipennis beschrieben. 
Zu ihr gehört keineswegs das dq, welches JACOBY, Ann. Mus. 
civ. Genova 1886, p. 70, dazu stellte, denn das Halsschild 
ist in beiden Geschlechtern übereinstimmend geformt, seine 
Seiten bilden einen sehr flachen stumpfen Winkel mit breit 
abgerundeter Spitze. Die äusseren Geschlechtsmerkmale 
aller Arten bestehen darin, dass das ¢ kleiner, schlanker 
gebaut wie das $ und am Hinterrande des letzten Bauch- 
segmentes mit einer dreieckigen, scharf gerandeten Grube 
versehen ist. Der Penis von werzdzpennzs bildet eine wenig 
gebogene und von oben eine Spur zusammengedrückte Röhre, 
die ziemlich so lang als der Hinterleib und im letzten Viertel 
allmählich, zuletzt schnell in eine scharfe Spitze verengt ist. 
Der Ductus ejaculatorius verbreitert sich in einen rechteckigen, 
muldenförmig gebogenen Endteil, dessen Spitzenecken ver- 
rundet sind. 

Diese Art wurde zahlreich am Hoofdbivak am Kaiserin 
Augusta Flusse, September bis November 1910, gefangen. 

35. Prasyptera Bennigsen! WS. Hussin, Juni 1910, 1 Ex. 

36. » abdominalis JAC., bei Njaò, 14. Juni 1910, 
Ex: 

37. Prasyptera Kampeni n. sp. 

Fulvo-flava, ore, antennis (articulo ultimo basi rufescente 
excepto), vertice, scutello (interdum) limboque abdominis 
nigris, femorum posticorum apice, tibiis tarsisque omnibus 
infuscatis; prothorace brevi, obsolete impresso, minus dense 
inaequaliter punctato, elytris nigro-coeruleis, crebre sat for- 
titer ruguloso-punctatis, subopacis. Long. 7—8 mm. Hoofd- 
bivak am Kaiserin Augusta Fluss, 12. October 1910. 

Bedeutend grösser als Pr. rugosa JAC., ziemlich breit gebaut, 
blass rötlich gelb, der ganze Mund, die Fühler (nur die 
Basalhälfte des Endgliedes rostrot), der Scheitel, oft auch 


oder fast rechtwinkelig; die erste Rippe ist verloschen, die drei andern 
sind scharf, die dritte und vierte von der Basis bis hinter die Schulter- 
beule gemeinschaftlich. 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 209 


das Schildchen, ein grosserer Fleck an jeder Seite der vier 
ersten Bauchringe nebst dem ganzen letzten Segmente schwarz, 
die Spitze der Hinterschenkel, sowie alle Schienen und 
Tarsen etwas angedunkelt, Flügeldecken dunkel blau, fast 
matt. Clypeus ebenfalls fast matt, ziemlich dicht, aber 
äusserst flach punktirt. Stirnhöcker und Scheitel glatt, 
letzterer mit einigen verloschenen Punkten nahe dem Vor- 
derrande. Endglied der Maxillartaster kurz, konisch. Thorax 
sehr kurz und breit, auf der Scheibe ungleichmässig flach 
punktirt, wenig glänzend, in der Mitte mit einem weiten, 
kurzen, gebogenen Quereindrucke. Schildchen glatt. Flügel- 
decken dicht runzelig punktirt, vor der Mitte etwas stärker 
als hinter derselben. 

38. Prasyptera varicolor n. sp. 

Fulva vel fulvo-flava, sat nitida, ore, antennis, vertice, 
rarius etiam limbo abdominis nigris, femorum posticorum 
apice, tibiis tarsisque infuscatis, prothorace sublaevi trans- 
versim impresso, elytris violaceis, coeruleis, coeruleo- vel 
viridi-aeneis, crebre subtiliter subruguloso-punctatis. — Long. 
5—6 mm. Hoofdbivak, October, November 1910. 

Diese Art erinnert in der Grösse an Pr. rugosa JAC., lässt 
sich aber durch das fast glatte Halsschild auf den ersten 
Blick davon unterscheiden. Bedeutend schlanker als die 
vorige Art,. hell gelb, mit mehr oder weniger rötlicher Bei- 
mischung, ziemlich glänzend, Mund, Fühler, Scheitel, Schild- 
chen, der After, selten auch ein Fleck an der Seite jedes 
Bauchsegmentes schwarz, die Spitze der Hinterschenkel nebst 
Schienen und Tarsen angedunkelt, Flügeldecken metallisch 
dunkel violett, blau, bläulich grün bis grün, bei ganz frischen 
Stücken gelbbraun, Endglied der Maxillartaster konisch. Kopf- 
schild verloschen gerunzelt, ohne deutliche Punktirung, in 
der Regel mit einer kielförmigen Mittellinie. Halsschild 
doppelt so breit als lang, vor der Mitte am breitesten, wenig 
querüber gewölbt, äusserst verloschen und fein punktirt 
oder an einzelnen Stellen, namentlich an dem kurzen gebo- 
genen Quereindrucke mit deutlichen Pünktchen. Schildchen 
glatt. Flügeldecken ziemlich gleichmässig dicht und fein 
runzelig punktirt. 

Wie bei den übrigen Arten ist das 4 nur sparsam vertreten; 

14 


270 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


man erkennt es allein an dem von den Flügeldecken völlig 
bedeckten Bauche, während beim ? die Spitze desselben unbe- 
deckt ist und die Seiten der Abdominal-segmente neben den 
Epipleuren der Flügeldecken in die Höhe streben. Der Penis 
ist nahe der Spitze unmerklich verengt und am Ende breit 
gerundet-abgestutzt. 1) 


1) Von der Astrolabe Bai stammt das folgende Tier: 

Ceratotrix n. gen. 

Corpus oblongo-ovatum, convexiusculum, nitidum. Acetabula antica 
aperta. Antennae corpore breviores, articulis 4—7 sensim incrassatis, 
dense setulosis, quatuor ultimis gracilibus. Clypeus magnus, triangularis, 
antice truncatus. Palpi maxillares articulo ultimo conico. Prothorax 
transversus, convexus, basi subconstrictus, lateribus subrotundatis, bre- 
viter ciliatis. Elytra punctulata, pone basin leviter depressa, epipleuris 
sat latis, ante medium subito angustatis, apice abbreviatis. Tibiae posticae 
mucronatae, metatarsus longissimus, unguiculi appendiculati. 

Am nächsten mit Arcastes verwandt und durch den Bau der Fühler 
ausgezeichnet. Dieselben reichen bis hinter die Mitte der Flügeldecken, 
ihre drei ersten Glieder sind dünn, Glied 1 lang, in der oberen Hälfte 
etwas verdickt, 2 sehr klein, beide fast kahl, 3 doppelt so lang wie 2, 
behaart, die vier folgenden Glieder verdickt (4 wenig, 5 stärker, 6 und 
7 ziemlich stark); sie sehen durch die dichte Behaarung besonders dick 
aus, welche durch ringsum gestellte, schräg abstehende, kurze borsten- 
ähnliche Haare gebildet wird; die vier Endglieder sind dünn, unter sich 
ziemlich von gleicher Grösse, jedes etwa viermal so lang als breit. Die 
Fühler sind doppelt so weit von einander wie jeder einzelne vom Auge 
entfernt eingefügt, zwischen ihnen liegt die Spitze des sehr grossen, vorn 
abgestutzten dreieckigen Kopfschildes, und über ihnen befinden sich die 
queren, schmal dreieckigen Stirnhöcker, welche oben zu einer fast graden 
Querrinne abfallen. An den Maxillartastern ist das zweite Glied nach der 
Spitze verdickt, das dritte stärker als das zweite, das vierte konisch, 
etwas kürzer als Glied 3. Thorax doppelt so breit als lang, der Vorderrand 
gradlinig, der Hinterrand leicht gebogen, die Seiten schwach gerundet, 
nach hinten wenig mehr als nach vorn convergirend und vor den recht- 
winkeligen Hinterecken leicht eingeschnürt, mit einer feinen, sparsam 
bewimperten Kante versehen. Tastborsten lang, die vordere meist über 
den Vorderecken neben dem Seitenrande, die andere in den Hinterecken 
befestigt. Die Scheibe ist stark querüber gewölbt, glatt und ohne Ver- 
tiefungen. Flügeldecken an der Basis etwas breiter als das Halsschild, 
die Seiten im ersten Viertel ziemlich parallel, dann in leichter Rundung 
erweitert, hinten verengt und fast gemeinschaftlich abgerundet, mit 
verrundeter Nahtecke, die Scheibe hinter der Basis sehr schwach quer 
vertieft, Schulterbeule klein, schlecht abgesetzt, Epipleuren ziemlich 
breit, nahe !/, der Länge schnell verengt und als feiner Streifen bis vor 
die Spitze verlängert. Vorderhüften hoch, dicht neben einander stehend, 
vordere Gelenkhöhlen offen. Beine schlank, Hinterschienen mit Enddorn, 
ihr Metatarsus länger als die folgenden Glieder zusammen, Klauen mit 
Basalzahn. 


AUS NORD-NEU-GUINEA. © 211 


39. Monolepta (Candezea) bimaculata JAC., Hollandia, 
Hoofdbivak. 

Bei dem d ist nicht nur das zweite Fiihlerglied im Ver- 
haltnisse zum dritten länger als beim 9, wie ich schon Nova 
Guinea IX, 1913, p. 440 angab, sondern auch das erste Glied 
der Vordertarsen erheblich erweitert und das letzte Bauch- 
segment hat zwei mässig lange Finschnitte, die einen quer- 
rechteckigen Mittelzipfel begrenzen, welcher doppelt so breit 
wie lang ist. Einen ähnlichen Mittelzipfel besitzt das & von 
humeralis WEBER, aber bei dieser Art ist das erste Tarsen- 
glied der Vorderbeine ganz unbedeutend erweitert und die 
Stirn ausgehöhlt. Vom Scheitel läuft eine breite, muldenför- 
mige und mit einer gerandeten Mittelrinne versehene Ver- 
tiefung bis zwischen die Augen wo sie sich plötzlich noch 
mehr vertieft und durch eine höher gelegene Langsvertiefung 
bis an den Innenrand jedes Auges ausdehnt. In diese grosse 
Quergrube ragt von unten her die scharf dreieckig ausge- 
zogene Spitze des Kopfschildes hinein. 

40. Monolepta (Candezea) basimarginata BOISD. Zoutbron, 
Juni, Juli 1910. Es wurde nur 1 g von 5 mm. Länge ge- 
fangen, bei dem das erste Tarsenglied der Vorderbeine erwei- 
tert und der Mittelzipfel des letzten Bauchsegmentes quer- 
viereckig ist. Der Körper ist lang-eiförmig, glänzend gelb, 
die Fühler vom vierten Gliede ab und die Flügeldecken mit 
einer rötlichen Beimischung, die vier Hinterschenkel und eine 
Schultermakel schwarz. Letztere beginnt am Vorderrande 
schmal neben dem Schildchen, verbreitert sich nach aussen 
und zieht als dicker Längsstrich am Seitenrande über die 
Schulter, nimmt auch vorn die Epipleuren ein und endet, 
gerade abgeschnitten, in !/, Länge. Die Oberseite ist glatt, 


Es liegt mir nur I 2 vor: 

Ceratotrix polita n. sp. 

Testacea, nitidissima, subpolita, pedibus quatuor anterioribus, protho- 
race scutelloque flavis, tibiis tarsisque plus minusve infuscatis, antennis 
nigris, basi et apice rufescentibus, elytris nigris vix violaceo-micantibus. 
Long. 4 mm. Erima (SCHNEIDER). 

Stark glänzend und ohne deutliche Punktirung, rötlich gelbbraun, die 
vier Vorderbeine, Thorax und Schildchen gelb, Tibien und Tarsen 
mehr oder weniger weit angedunkelt, Flügeldecken schwarz, mit einem 
kaum merklichen violetten Anfluge, Fühler schwarz, die drei ersten 
Glieder an der Basis und Glied 9 rotbraun, die Glieder 10 und 11 gelblich. 


212 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


hochstens sind bei starker Vergrosserung auf den Flügeldecken 
Spuren von Pünktchen wahrzunehmen; vor der Mitte liegt 
eine weite, flache Grube neben der Naht. 

Mit dieser Art muss Candezea Loriae JAC., Ann. Mus, civ. 
Genova 1904 (1905), 508, sehr nahe verwandt sein, könnte 
sich aber durch die drei letzten Fühlerglieder (jedes länger 
als eins der vorhergehenden) und die einfarbig gelben Beine 
unterscheiden; doch habe ich bereits, Nova Guinea V, 1908, 
326 Anm., Stücke von dasimarginata erwähnt, bei denen die 
vier Hinterschenkel nur noch an der Aussenseite der Basis 
schwarz gefarbt sind. 

41. Monolepta (Candezea) brunneipennis JAC. var. Zoutbron, 
Juni—Juli 1910, 1 £ von 4 mm. Länge, wahrscheinlich zu 
einer andern Art gehörig, da die Flügeldecken wenig dunkler 
gefärbt sind als Kopf und Halsschild. 

42. Nisotra obliterata JAC. Sentani, 10 Januar 1911; Nörd- 
liches Neu Guinea, April, Mai 1911. 

43. Cassena femorata JAC. Hollandia 1 October 1910. 

Hierzu rechne ich auch ein sehr frisches Stück von Njaô, 
15 Juni 1910, bei dem die Flügeldecken nicht metallisch 
blau sondern griin sind. 

44. Cassena elongata JAC. Njaò, 15 Juni 1910. 

Halb so gross wie die vorige, die Fühler nur an der Basis 
rötlich gelb, vom vierten oder fünften Gliede an schwarzlich, . 
und die Flügeldecken viel dichter und stärker gereiht-punktirt. 

45. Tlanoma transversicollis JAC. Zoutbron, Juni, Juli 1910 
zahlreich. Die Art ist durch die spiegelglatte Stirn und das 
auffällig stark punktirte Halsschild ausgezeichnet. 

46. Tlanoma Loriae JAC. Hollandia, im Gemüsegarten 
häufig. Die Oberseite des Tieres ist nicht rein schwarz, son- 
dern hat einen metallisch grünen oder messingfarbenen Anflug. 

47. Arsipoda nigripennis n. sp. 

Elliptica, ferruginea, nitidissima, antennis apicem versus 
infuscatis, capite prothoraceque testaceo-flavis sublaevibus, 
elytris nigris, subtiliter striato-punctatis, intervallis evidenter 
punctulatis. 

Long 5.5—7 mm. Hollandia, 1 October 1910, 2 Exemplare. 

Elliptisch, mässig gewölbt, unten dunkel rostrot, Kopf und 
Halsschild heller, gelblich, Flügeldecken tief schwarz, stark 


AUS NORD-NEU-GUINEA. . 213 


glänzend. Fühler schlank, fadenförmig, nicht ganz bis zur 
Mitte der Flügeldecken reichend, die vier ersten Glieder rostrot, 
die folgenden angedunkelt. Kopf und Thorax erscheinen 
glatt, unter stärkerer Vergrösserung sind auf ersterem jedoch 
einige zerstreute, auf letzterem dichter gestellte und etwas 
grössere Pünktchen zu bemerken, ausserdem noch eine un- 
regelmässige Längsreihe von kräftigen Punkten über dem 
Seitenrande, wodurch ein abgesetzter Rand angedeutet wird. 
Das Halsschild ist normal gebaut; es verschmälert sich von 
der Basis aus in leichter Rundung bis zu den Vorderecken, 
hat aber auf der Scheibe keine Spur von einem Querein- 
drucke oder von Längsfältchen. Schildchen glatt, rostrot bis 
pechbraun. Flügeldecken vorn so breit wie die Basis des 
Halsschildes, unter der Schulterbeule mässig, sodann bis zur 
Mitte schwächer erweitert, dahinter ähnlich verengt und am 
Ende schmal fast gemeinschaftlich abgerundet, mit verrundeter 
Nahtecke, auf der Scheibe in regelmässigen Reihen dicht und 
fein punktirt, die Intervalle breit, eben dicht und merklich 
feiner als die Reihen punktirt; die letzte Punktreihe neben 
der Seitenrandkante ist kräftig. 

48. Arsipoda viridipennis n. sp. 

Elliptica, ferrugineo-rufa, nitidissima, antennis apicem versus 
infuscatis, capite prothoraceque sublaevibus, elytris laete 
viridibus, subaurichalceo-micantibus, subtilissime striato-punc- 
tatis, intervallis minus dense obsoletissime punctulatis. Long. 
8.5 mm. Hollandia, 1 October. 1910, 1 Ex. 

Wie die vorige gebaut, aber grösser, abweichend gefärbt 
und skulptirt. Der Körper ist gesättigt und dunkel rostbräun- 
lich rot, die Fühler von Glied 5 oder 6 ab angedunkelt, die 
Flügeldecken lebhaft metallisch grün, mit leichtem Messing- 
schimmer, stark glänzend. Der Kopf ist unter starker Ver- 
grösserung dicht doppelt punktulirt, auf dem Scheitel etwas 
runzelig, das Halsschild wenig stärker aber viel weitläufiger 
punktulirt, der Seitenrand ziemlich breit abgesetzt, mit ein- 
zelnen kräftigen Punkten im inneren Teile. Flügeldecken 
äusserst fein gereiht-punktirt, die Intervalle breit, weitläufig 
und verloschen punktulirt. 

Diese beiden Arten und die nahe verwandte Arszp. atra 
Kirsch: (sub Fobdra) erinnern durch ihren Körperbau mehr 


214 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


an einen Hydrophiliden als an die’ zuerst bekannten austra_ 
lischen Typen chrysis Ol, acuminata Waterh. etc. Als ein 
wichtiges Kennzeichen der Gattung Arszpoda möchte ich den 
Verlauf der Vorderrandkante des Halsschildes ansehen; die- 
selbe biegt nahe den Seiten allmählich vom Vorderrande ab 
auf die Scheibe hinauf bis hinter die grosse vordere Borsten- 
pore, die am Ende von dem verdickten Teile der erweiterten 
Vorderecken eingestochen ist. !) 

49. Xenidea lepida n. sp. 

Ferrugineo-rufa, nitida, antennis articulis quinque primis 
flavescentibus, tribus sequentibus nigris, tribus ultimis albidis, 
elytris coeruleo-violaceis, striato-punctatis, intervallis sublae- 
vibus. Long. 3.5 mm. Bivak am Bewani Flusse, 3 Juli 1910. 1 . 

Lang oval, gewölbt, gesättigt und dunkel rostrot, glanzend, 
die Flügeldecken metallisch blau, auf der Schulterbeule und 
in der äusseren Hälfte hinter dem Quereindrucke durch 
kupferige Beimischung violett. Fühler schlank, die ersten fünf 
fast kahlen Glieder blass bräunlich gelb, die folgenden behaart, 
6 bis 8 schwarz, 9 bis II weiss; Glied 3 ist schlank, viel 
dünner und doppelt so lang als 2, fast so lang als 1, die 
folgenden nehmen allmählich an der Länge etwas ab und 
sind vom sechsten Gliede an verdickt. Kopf hinter den Augen 
nicht eingeschnürt, Stirn gewölbt, glatt, unten von den schar- 


1) Eine weitere Art von Neu Guinea ist: 

Arsipoda fulvitarsis n. sp. 

Oblongo-ovalis, subtus nigra, antennis tarsisque fulvis, capite prothora- 
ceque subtilissime punctatis aeneo-nigris, hoc impressione transversa 
obsoletissima instructo, elytris coeruleo-nigris, striato-punctatis, punctis 
pone medium subtilioribus apice deletis, intervallis obsolete punctulatis. — 
Long. 4.5 mm. Astrolabe Bai; Erima (SCHNEIDER). 

Länglich eiförmig, gewölbt, glänzend, unten schwarz, die Hinterschenkel 
mit einem bläulichen Anfluge, der Hinterrand der Bauchsegmente fein 
rötlich gesäumt, Fühler, Taster und alle Tarsen rotgelb. Oberseite 
schwarz, auf Kopf und Thorax metallisch grünlich-, auf den Flügeldecken 
bläulich schimmernd. Stirn zerstreut, der Thorax dicht und äusserst fein 
punktirt, letzterer mit einem deutlich abgesetzten flachen Seitenstreifen 
und einem dem Hinterrande parallel gebogenen ziemlich verloschenen 
Quereindrucke, welcher jederseits, ein Stück von den Hinterecken ent- 
fernt, zum Basalrande läuft. Die Flügeldecken haben hinter der Basis 
einen schwachen Quereindruck und sind in regelmässigen Reihen punktirt, 
deren Punkte auf der angedeuteten Basalbeule und hinter der Mitte 
abgeschwächt, nahe der Spitze ganz verloschen sind. Die fünf äusseren 
Punktreihen stehen vor der Mitte in leichten Streifen. 


WERTE 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 215 


fen Augenrinnen begrenzt, die sich unter einem rechten 
Winkel vereinigen und durch eine schmale Leiste von der 
grossen Grube um die Fühlerbasis getrennt sind, so dass für 
die Stirnhöckerchen kein Platz bleibt. Halsschild etwa um 
die Hälfte breiter wie lang, von der Basis bis zur vorderen 
Borstenpore, die auf einer winkeligen Erweiterung in !/, der 
Lange des Seitenrandes eingestochen ist, sehr gering -, davor 
stark und fast gradlinig bis zum Vorderrande verengt, die 
Scheibe mit wenigen Punkten versehen, welche in der Um- 
gebung eines angedeuteten Quereindruckes jederseits vor der 
Basis liegen. Flügeldecken in den Schultern etwas breiter wie 
der Thorax, dahinter sehr wenig gerundet, fast parallel, am 
Ende schmal gerundet-abgestutzt, auf der Scheibe in regel- 
mässigen Reihen punktirt, deren Punkte hinter der Mitte 
feiner werden und zuletzt erloschen; die fünfte (ganze) Reihe 
ist vorn vertieft und hebt die Schulterbeule empor, ebenso 
ist die neunte Reihe hinter der Schulter erweitert und vertieft, 
jedoch von dem weiten und tiefen Quereindrucke hinter der 
Basis geschieden. 

50. Sufrea impressa JAC. Njaò, 15 Juni 1910. 

Die Beschreibung ist durch folgende Bemerkungen zu 
ergänzen: JACOBY nennt das Halsschild sehr fein und nicht 
sehr dicht punktirt; aber in den mir bekannten Stücken ist 
nur das mittlere Drittel desselben, in dem die schwarze Makel 
liegt, ungleichmässig nicht dicht, fein punktirt, im äusseren 
Drittel dagegen sehr dicht runzelig-punktulirt. Ausserdem 
ist die zweite gerundete, gelblich weisse Makel jeder Flügel- 
decke nicht nur im äusseren Teile mit einer Längsleiste 
besetzt, sondern hat weiter innen noch eine ähnliche, mit 
der äusseren parallele Leiste, beide kurz und verloschen (&) 
oder sehr scharf ausgeprägt und durch eine Furche ge- 
schieden (§). 

51. Sutrea brevicornis n. sp. 

Albido-flava, nitida, postpectore, femoribus posticis apice, 
fascia basali maculaque magna pone medium elytrorum nigris, 
antennis brevibus apice parum obscurioribus. — Long. 4 mm. 
Tarfia im Strandbusch. 21. März 1911. I 9. 

Etwas breiter gebaut als die vorige, lang oval, mässig 
gewölbt, weisslich gelb, die Hinterbrust, die Spitze der Hin- 


216 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


terschenkel, eine gemeinschaftliche ganze Querbinde an der 
Basis der Fliigeldecken, nebst einer grossen Makel hinter 
der Mitte jeder einzelnen Decke schwarz. Die Makel ist quer, 
innen breiter als aussen, berührt hier den Seitenrand, aber 
nicht die Epipleuren, und lässt innen an der Naht einen 
schmalen Saum, hinten einen viel breiteren Spitzensaum frei ; 
der Hinterrand der Basalbinde bildet auf jeder Decke einen 
sehr schwachen, nach hinten offenen. Bogen, der dem Vor- 
derrande der Makel ziemlich parallel läuft. Die Fühler sind 
kürzer und etwas dicker wie bei den mir bekannten übrigen 
Arten (weil sie nur wenig hinter die Schulterbeule reichen), 
blass bräunlich gelb, die vier Endglieder mehr rotbraun. 
Kopf, Thorax und die schwarzen Teile der Flügeldecken sind 
ohne deutliche Punkte, ziemlich glatt, dagegen erscheinen 
die hellen Stellen der Flügeldecken fein und flach punktirt, 
bei starker Vergrösserung bemerkt man jedoch, dass diese 
Punkte in Wirklichkeit Höckerchen sind, deren Oberfläche 
dunkel durchschimmert. 1) 


1) Aus dem Dresdener Museum ging mir noch zu: 

Sutrea taeniata n. sp. 

Oblonga, flavo-testacea, nitida, antennis articulis intermediis apiceque 
femorum posticorum nigris, prothorace subtilissime elytrisque subtiliter 
punctatis, his nigris, fascia testacea valde obliqua ante medium signatis. — 
Long. 6.3—7.5 mm. Torricelli Gebirge (Dr. SCHLAGINHAUFEN). 

Zu den grösseren Arten gehörig, mit apictcornis JAC. am nächsten 
verwandt und durch die helle Schrägbinde der Flügeldecken, die von der 
Schulter bis in oder hinter die Mitte an die Naht zieht, leicht zu erkennen. 

Lang eiförmig, rötlich oder bräunlich gelb, glänzend, Fühler an der 
Basis rotbraun, das erste Glied und die Spitze des dritten und vierten 
Gliedes angedunkelt, Glied 5 bis 9 schwarz, die beiden Endglieder rötlich 
gelbbraun. Stirn glatt, Thorax etwa doppelt so breit wie lang, vor der 
Mitte am breitesten, von hier nach hinten wenig und gradlinig, nach 
vorn stärker und gerundet verengt, weitlaufig und äusserst fein, schwer 
sichtbar punktirt. Eckborsten wie in den übrigen Arten lang, die erste 
ein Stück hinter den Vorderecken, die zweite in den Hinterecken ein- 
gefügt. Schildchen dreieckig, glatt, Flügeldecken in den Schultern wenig 
breiter wie der Thorax, bis zum letzten Drittel allmählich sanft erweitert, 
hierauf verengt und hinten ziemlich breit gemeinschaftlich abgerundet, 
oben mässig gewölbt und nicht dicht, sehr fein punktirt, mit einem 
schwachen Quereindrucke, der die Basalbeule wenig empor hebt. Die 
Flügeldecken sind schwarz, eine Schrägbinde vor der Mitte gelbbraun. 
Dieselbe ist aussen breit, umfasst an der Basis den Schulterhöcker und 
dehnt sich am Seitenrande bis vor die Mitte aus; innen ist sie schmaler, 
mit annähernd parallelen Rändern, und zieht schräg nach innen und 
hinten bis in oder wenig über die Mitte an der Naht, die sie in spitzem 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 217 


52. Longitarsus bicoloratus JAC. d $ Hollandia. October 
IgIO. 

Die Beschreibung enthält die Angabe, dass die ersten drei 
Glieder der Fühler rotgelb sind, es muss heissen vier. 

53. Licyllus rostralis n. sp. | 

Breviter ovalis, convexus, cupreo-violaceus, nitidus, capite 
{interdum etiam prothorace) pectoreque viridi-aeneis, antennis 
testaceis apice infuscatis; capite, prothorace scutelloque laevi- 
bus, elytris sat subtiliter punctatis, punctis apicem versus 
evanescentibus. — Long 3.5 mm. Zoutbron. Juli 1910, 2 Ex. 

Kurz eiförmig, nach hinten verbreitert, glänzend kupferig- 
violett, der Kopf, seltener auch das Halsschild metallisch 
grün, Fühler rötlich gelbbraun, die letzten vier Glieder ange- 
dunkelt. Kopf, Thorax und Schildchen sind glatt, die Flügel- 
decken vor der Mitte ziemlich fein, dahinter allmählich 
erlöschend punktirt. Halsschild in der Mitte am breitesten, 
von hier nach hinten allmählich und fast gradlinig -, nach 
vorn kaum stärker und im Bogen verengt, auf der Scheibe 
jederseits mit einem tiefen Quereindrucke nahe der Mitte. 
Die Flügeldecken sind am Aussenrande unter der Schulter 
der Länge nach -, und hinter der deutlichen, grossen Basal- 
beule tief der Quere nach eingedrückt, ihre Epipleuren sind 
vorn breit, hinter der Mitte abgekürzt, die Schienen unbe- 
wehrt, das Prosternum unter den hohen Vorderhüften verdeckt 
und die vorderen Gelenkhöhlen offen. Der Kopf legt sich 
an die äusserst kurze Vorderbrust, und die Vorder- und Mit- 
telhüften berühren sich fast, das kurze Mesosternum fällt 
schräg nach vorn ab. 

Diese Art stimmt zwar in allen Punkten mit den Merk- 
malen der mir unbekannten Gattung Zzcyllus überein, trotz- 
dem rechne ich sie nur mit Vorbehalt dazu, weil ich nicht 
annehmen kann, dass JACOBI über den ganz eigenartigen 
Bau des Kopfes und der Klauen stillschweigend hinwegge- 
gangen wäre. Der Kopf hat eine ähnliche Bildung wie in der 
Gattung Coelocrania, von der JACOBI, Ann. Genova 1886, 120, 
geschlossene, in den Novit. Zool. I, 1894, 307, offene vordere 


Winkel erreicht, Unterseite rötlich gelbbraun, die Spitze der Hinter- 
schenkel schwarz, Metatarsus nur so lang wie die beiden folgenden 
Glieder zusammen. 


218 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


Hiiftpfannen angibt; er hat grosse, gerundete, hoch gewölbte 
und deshalb vorquellende Augen, zwischen denen die Stirn 
nach der Mittellinie hin abfallt. In dieser Vertiefung liegen 
vorn die dreieckigen, wenig gewölbten Stirnhöckerchen dicht 
neben einander. Die Fühler sind an der Basis genähert, 
darunter befindet sich der schmalere, rüsselförmige Unter- 
kopf, welcher grösstenteils vom Kopfschilde eingenommen 
ist. Dieses bildet eine schwach querüber gewölbte, spiegel- 
glatte viereckige Fläche, etwas länger als breit, die am oberen 
Rande abgestutzt, am unteren im Bogen ausgeschnitten ist, 
so dass der freiliegende Teil der Oberlippe einem kurzen 
_Kreissegmente ähnlich ist. Seitlich wird das Kopfschild durch 
eine Längsrinne von einem schmalen Streifen des Unterkopfes 
getrennt. Die Klauen lassen sich zwar mit JACOBI als ,,appen- 
diculate” bezeichnen, aber der Basalzahn ist fast so lang wie 
der dornförmige äussere Teil der Klaue, und so breit, dass 
er mit dem Zahne der andern Klaue zusammen stösst und 
beide eine ovale Fläche zu bilden scheinen, die den Raum 
zwischen beiden Klauen völlig ausfüllt. 

54. Sphaeroderma marginicollis n. sp. 

Subhemisphaericum, subtus testaceum, supra violaceum, 
nitidum, antennis apicem versus crassioribus, articulis quatuor 
primis testaceo-flavis, quatuor sequentibus brunnescentibus, 
tribus ultimis albidis; fronte prothoraceque sublaevibus, hoc 
sulco sublaterali profunde impresso, elytris subtilissime punc- 
tatis. — Long 2.5 mm. Hollandia. 

Durch die Fühlerfärbung und Thoraxbildung sehr ausge- 
zeichnet. Annähernd halbkugelig, unten blass rötlich gelb- 
braun, oben glänzend metallisch violett. Fühler vom fünften 
Gliede an allmählich verdickt, die ersten vier Glieder bräunlich 
gelb, die vier folgenden dunkler, rotbraun, die drei Endglieder 
weiss, Glied 3 und 4 sind schlank, jedes um die Hälfte 
länger als das kurze Glied 2, 5 dem zweiten ähnlich, aber 
nach der Spitze hin verdickt, 6 bis 8 jedes etwa so lang 
wie breit, die folgenden drei, namentlich das Endglied, 
länger, aber kaum stärker als 8. Die Stirn ist glatt und 
fällt unten plötzlich zu einem tiefer liegenden Querstreifen 
über der Fühlerwurzel ab; der Abfall bildet einen nach oben 
convexen Bogen von einem Auge zum andern. Halsschild 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 219 


mehr als doppelt so breit wie lang, an den gerundeten Seiten 
viel kürzer als in der Mitte, mit einer scharfen und tiefen 
Rinne, ein Stück über dem Seitenrande und mit diesem 
allmählich nach hinten convergirend, vom Auge bis in die 
Hinterecken. Neben dieser Rinne befindet sich jederseits 
eine unregelmässige Reihe von Punkten, während die Scheibe 
glatt ist. Die Flügeldecken sind sehr fein punktirt. 

Das einzige Exemplar ist noch ziemlich frisch, daher 
scheint es nicht unwahrscheinlich, dass die Unterseite aus- 
gereifter Stücke ebenfalls violett ist. 

55. Aspidomorpha adhaerens WEB. ab. testudinaria MONTR. 
Sentani, 10. Januar 1911. 

56. Aspidomorpha punctum F. und deren ab. /unifera 
SPAETH. Hollandia. 

57. Aspidomorpha socia Bon. und ab. Staudingeri SPAETH. 
Jakari Busch am Air-Mo-Flusse, 22. August; Hollandia, 
Hoofdbivak. 

58. Metriona papuana SPAETH. Zwischen Njaò und Sekofro, 
seni 1900! 


Berteoecmeldidae 


I. ZEpilachna tricincta MONTR. Oinake, I. Juni 1910. 

2. > signatipennis BoIsD. Hollandia, im Gemüse- 
garten gemein; Hussin. Ein Exemplar hat vor dem Schildchen 
eine schwarze Makel auf dem Thorax, die bei einem anderen 
zu einer durchgehenden, ziemlich breiten, scharf begrenzten 
Längsbinde ausgedehnt ist. 

3. Epilachna doryca Borsp. Nord Neu-Guinea, Hollandia. 

4. » haemorrhoa BOISD. Njaò. 

5. Epilachna Kampeni n. sp. 

Subhemisphaerica, dense brevissimeque cinereo-pubescens, 
subtus testacea, capite prothoraceque flavescentibus, hoc 
medium versus plus minusve infuscato, elytris nigris, vitta 
subsuturali abbreviata maculisque duabus submarginalibus 
in singulo flavo-rufis. — Long. 6—7 mm. Hoofdbivak am 
Kaiserin Augusta Flusse, Mai, Juni; Zoutbron, Juni, Juli 
1910. 

In der Grösse mit der vorigen übereinstimmend, aber 
stärker gerundet, dicht, doch sehr kurz und fein grau 


220 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


behaart, unten rötlich gelbbraun, an einzelnen Stellen zuweilen 
angedunkelt, Kopf und Thorax mehr gelblich, letzterer nach 
der Mittellinie hin allmählich dunkler gefärbt (öfter bis 
schwarzbraun), Schildchen hell oder dunkel, Flügeldecken 
schwarz, zwei Makeln an den Seiten der Scheibe und eine 
Längsbinde nahe der Naht rötlich gelb bis bräunlich rot. 
Die erste Makel liegt hinter dem Schulterhöcker und zieht, 
nach innen in eine Spitze auslaufend, schräg nach hinten 
und aussen, die zweite, hinter der Mitte, ist meistens quer- 
oval und weniger schräg als die erste, nach hinten und innen 
gerichtet. Die Längsbinde beginnt an oder hinter der Basis 
und endet in etwa 3/, der Länge; sie ist schmal bis mässig 
breit, nahe !/, der Länge an der Innenseite ausgerandet, 
und hängt zuweilen, mit der ersten, seltener mit der zweiten 
Makel zusammen. Mit der ersten Makel vereint bildet sie 
einen sehr spitzen Winkel, häufig ist sie in !/, Länge unter- 
brochen, später erlischt ihr kleinerer vorderer, zuletzt auch 
ihr grösserer hinterer Teil. In diesem Falle nimmt auch 
der Umfang der Seitenmakeln ab, bei der vorderen innen, 
bis sie ein kurzes Dreieck oder ein kleines Rechteck bildet, 
bei der Hintermakel meist vorn. Sie bildet zuletzt einen 
schmalen, nach vorn geöffneten Bogen. 

Körper gerundet, etwas länger als breit, gewölbt, vor der 
Mitte der Flügeldecken am höchsten, dahinter leicht abge- 
flacht, dann stärker abfallend. Thorax fast dreimal so breit 
als lang, die Seiten bis zur Mitte ziemlich parallel, davor 
in starker Rundung convergirend, auf der Scheibe dicht 
und äusserst fein punktirt. Flügeldecken wenig vor der 
Mitte am breitesten, mässig dicht, flach punktirt und in den 
Zwischenräumen ähnlich dem Thorax punktulirt, nur auf 
dem wenig breit abgesetzten und schräg abfallenden Seiten- 
rande runzelig-punktirt. Die Bauchlinien sind innen schwach-, 
aussen stark gebogen und erreichen hier ziemlich den Vorder- 
rand des ersten Segmentes. 

6. Zpilachna 26-punctata BOISD. Nord Neu-Guinea, 
April, Mai. 

7. Chilomenes 6-maculata F. ab. unifasciata WS. Hol- 
landia, October. 

8. Verania lineata THUNB. Hollandia. 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 221 


9. Orcus cinctus WS. Zoutbron, Juni 1910. 1) 

10. Scymnodes longicornis n. sp. 

d. Subrotundatus, convexus, supra dense griseo-pubescens, 
minus nitidus, flavus, vitta media lata prothoracis (antice 
abbreviata, retrorsum dilatata), scutello, prosterno, pectore 
femoribusque quatuor posticis nigris, elytris nigro-coeruleis, 
crebre suptilius dupliciter punctatis, apice rufescentibus. — 
Long. 4 mm. Zwischen Njaò und Sekofro, 16. Juni 1910. 
Nord Neu-Guinea, April, Mai 1911. 

2. Capite vittaqua media prothoracis nigris. 

Gerundet, etwas länger als breit, mässig gewölbt, hell gelb 
oder braunlich gelb, oberseits dicht greis behaart, wenig 
glänzend, das mittlere Drittel des Thorax (vorn viel schmaler 
als hinten und beim g den Vorderrand nicht erreichend), 
Schildchen, Prosternum, Mittel- und Hinterbrust, öfter noch 
das erste Bauchsegment in der Mitte, nebst den vier Hinter- 
schenkeln schwarz. Bei dem % ist auch der Kopf schwarz. 
Fliigeldecken sehr dunkel blau, an der Spitze rötlich gesäumt. 
Fühler-länger wie bei den verwandten Arten; untergeschlagen 
erreichen sie ziemlich das Ende der Vorderbrust und be- 
stehen aus rr Gliedern. Glied r ist gross, zusammengedrückt, 


!) Hiecher gehört noch eine australische Art: 

Orcus coxalis n. Sp. 

d. Latius ovalis, valde convexus. obscure coeruleus, vix aeneo-micans, 
nitidus, prothorace (vitta media constricta excepta), antennis, prosterno, 
abdomine pedibusque rufo-flavis, femoribus plus minusve infuscatis, 
coxis anticis rhomboidalibus, elytris crebre et subtiliter punctatis. — 
Long. 2.8 mm. Nord Queensland: Cooktown (STAUDINGER). 

Kleiner, oben düsterer, unten heller gefärbt als ova/is BLACKB. und 
durch die an den Seiten gleichmässig bis zur verdickten Kante des 
Seitenrandes abfallenden Flügeldecken sicher zu unterscheiden. Etwas 
länger als halbkugelig, dunkelblau, Kopf, Thoraxmitte und Brust deut- 
lich-, die Flügeldecken weniger metallisch grün angelaufen, glänzend, 
Fühler, Taster, Thoraxseiten, Vorderbrust, Bauch und Beine rotgelb, 
die Vorderschenkel teilweise, die übrigen gänzlich angedunkelt. Stirn 
mässig dicht fein und flach punktirt, zart gewirkt. Thorax stark quer, 
an den gerundeten Seiten kaum halb so lang als in der Mitte, der 
Hinterrand schwach gebogen, nur im mittleren Teile gerandet, die 
Scheibe dicht und äusserst fein-, seitlich der Augen etwas stärker 
punktirt, rotgelb, das mittlere Drittel (nahe der Mitte jederseits winkelig 
ausgerandet) grünlich blau. Flügeldecken dicht und fein punktirt, über 
den Seiten und vor der Spitze feiner. Die Trochanteren der Vorderbeine 
sind auffällig gross und bilden ein Rhomboid, dessen obere Aussenecke 
einen spitzen Winkel bildet. 


222 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


wenig länger als breit, 2 viel kleiner, nicht halb so breit 
wie I, cylindrisch, 3 schlank, dünn, fast doppelt so lang 
wie 2, die folgenden fünf Glieder sind kurz, so dick wie 
die Spitze des dritten Gliedes, Glied 4 und 5 aber etwas 
länger wie jedes der Glieder 6 bis 8; die drei Endglieder 
bilden eine schlanke Keule, das letzte an der Spitze schräg 
abgestutzt. Kopf und Halsschild mässig dicht und sehr fein 
punktirt; Flügeldecken an der Basis etwas breiter als der 
Thorax, bis etwa '/, der Länge gerundet-erweitert, dann 
ähnlich, jedoch zuerst weniger als hinten verengt, an den 
Seiten vor der Mitte leicht ausgebuchtet, die Epipleuren 
breit, für die Einlagerung der Mittel- und Hinterschenkel 
sehr schwach vertieft, vom Ende der Hinterbrust ab allmäh- 
lich verengt und am letzten Drittel endigend. Die Scheibe 
ist sehr dicht doppelt punktirt, die stärkeren Punkte viel 
zahlreicher und wenigstens doppelt so gross wie die feineren 
Punkte, welche denen des Thorax ähneln. Beim g ist der 
Hinterrand des fünften Bauchsegmentes in der Mitte schwach 
ausgerandet. 

Die Gattung Scymnodes BLACKB. gehört zu den Rhizobiinen 
(welche nicht durch Farbe und Facettirung der Augen, 
sondern durch die in beiden Geschlechtern verschiedene 
Bildung der Klauen, $ mit Basalzahn, ® gespalten, zu be- 
grenzen sind) und umfasst zahlreiche überaus ähnliche Arten 
der Malayisch-Australischen Region, die durch gerundete, 
fein facettirte Augen, 11-gliederige Fühler mit fast freier 
Basis, ein an den Seiten gekieltes, nach vorn ansteigendes 
und verschmälertes Prosternum (Mesosternum nur selten 
gekielt!) und ein aus sechs Segmenten zusammengesetztes 
Abdomen ausgezeichnet sind. Das erste dieser Segmente 
ist länger als eins der übrigen und hat eine ganze Bauch- 
linie. Der älteste Name der Gattung, Platyomus MULS., 
Opusc. Ent. III, 1853, 157, darf nicht benutzt werden, weil 
er bereits 1833 von SCHÖNHERR, Gen. I, 632 und VI, 1, 155, 
an ein Curculionen-Genus vergeben und ausserdem von 
MULSANT so falsch begründet wurde, dass er sich gar 
nicht auf Scymnodes beziehen liesse, wenn nicht eine der 
typischen Arten, Zvidigaster MULS., in den meisten Samm- 
lungen vertreten und gut bekannt wäre. Dieser Art schrieb 


AUS NORD-NEU-GUINEA. 223 


MULSANT nämlich schräge, grob facettirte, also mit denen 
von AArizobius übereinstimmende Augen, und an der Basis 
gezähnte Klauen zu, CROTCH, Revis. 1874, und HAROLD, 
Cat. Col. XII, 1876, erwähnten weder die Gattung noch 
ihre Arten, CHAPUIS, Gen. XII, 1876, 200, berichtigte die 
Angaben MULSANTS und erklärte “vzdigaster als Type, be- 
. nutzte aber nochmals den Namen ?/atyomus, den er bereits, 
Gen. VI, 115, verbraucht hatte, und BLACKBURN kannte, 
als er 1888 Scymnodes aufstellte, Platyomus MULS. nicht, 
erst Trans. S. Austral. XIX, 1895, 241 verband er beide. 
Scymnodes lividigaster Murs. erhielt ich von Honolulu, wo 
die Art eingeführt sein dürfte, durch Herrn SILVESTRI in 
Portici; von Neu-Guinea stammen noch folgende Arten. |) 

11. Rhizobius gratus n.sp. 9... 

Subrotundatus, convexiusculus, subtus testaceo-flavus, pec- 
tore infuscato, supra dense griseo-pubescens, parum nitidus, 
capite et prothorace rufescentibus subtilissime elytrisque 
obscure coeruleis crebre parum fortiter punctatis. — Long. 
3 mm. Zoutbron, Juni 1910. 

Diese Art zeichnet sich durch den gerundeten Körper 
und den Bau der Vorderbrust aus.?) Das Prosternum bildet 


1) Scymnodes papuanus n. sp. d. 

Subhemisphaericus, testaceo-flavus, supra dense brevissimeque griseo- 
pubescens, minus nitidus, vitta media prothoracis antice abbreviata 
retrorsum dilatata, scutello elytrisque nigris, his crebre subtilius dupli- 
citer punctatis basi prothorace latioribus, femoribus posticis subinfuscatis. 
Long. 3.2 mm. Kei-Inseln (Hauser). 

Scymnodes punctiger n. sp. &. 

Subhemisphaericus, flavus, supra dense brevissimeque griseo-pubescens, 
subopacus, vitta media prothoracis antice abbreviata retrorsum dilatata, 
scutello elytrisque nigris, his creberrime subtilius vix dupliciter punc- 
tatis basi thorace aequilatis, apice epipleurisque rufescentibus. Long. 
3.6 mm. Deutsch Neu-Guinea: Torricelli Gebirge (Staudinger). 

Wenig grösser als der vorige, oberseits matter, auf den Flügeldecken 
gleichmässiger äusserst dicht punktirt, die Punkte unter sich ganz 
unbedeutend an Grösse und Stärke verschieden und die Flügeldecken 
vorn nur so breit wie die Basis des Halsschildes. 

2) Von ähnlichem Bau ist die folgende Art: 

Rhizobius amabilis n. sp. ©. 

Subrotundatus convexus, subtus cum capite flavus, pectore ferrugineo, 
supra dense griseo-pubescens, nitidulus, capite obsolete punctulato, 
prothorace piceo, crebre subtilissimeque punctato, margine apicali rufes- 
cente, scutello nigro, elytris creberrime sat subtiliter minus profunde 


224 J. WEISE, CHRYSOMELIDEN UND COCCINELLIDEN 


ein gleichschenkliges Dreieck, welches doppelt so lang als 
an der Basis breit und an den Seiten erhaben gerandet ist; 
die Seitenstücke haben einen erhöhten Streifen, der innen 
plötzlich zu einer weiten Vertiefung abfällt. Gerundet, wenig 
länger als breit, mässig gewölbt, unterseits blass rötlich 
gelbbraun, der verdickte Seitenstreifen der Vorderbrust, die 
Mittel- und Hinterbrust nebst dem mittleren Teile des ersten 
Bauchsegmentes angedunkelt oder geschwärzt, die Epimeren 
der Hinterbrust rötlich. Oberseite gleichmässig und dicht 
weisslich behaart, ohne anders gefärbte längere Härchen auf 
den Flügeldecken. Kopf und Thorax gesättigt rötlich gelb- 
braun, die Flügeldecken dunkel blau, wenig glänzend. Kopf 
ziemlich dicht und äusserst fein punktirt, Augen schräg 
gestellt, nach oben convergirend, sparsam behaart und nicht 
grob facettirt. Thorax doppelt so breit als lang, von der 
Basis aus bis zu den sehr breit verrundeten Vorderecken 
unbedeutend verengt, auf der Scheibe wenig dichter und 
kräftiger als der Kopf punktirt. Flügeldecken an der Basis 
etwas breiter wie der Thorax, bis !/, der Länge schwach 
gerundet-erweitert, dahinter ähnlich verengt, am Ende schmal 
gemeinschaftlich abgerundet, dicht, deutlich stärker als der 
Thorax punktirt. Bauchlinien breit V-förmig, das letzte 
Viertel der Länge des ersten Bauchsegmentes erreichend, 
ihr innerer Teil viel länger als der äussere. Von den fünf 
Segmenten des Bauches ist das erste und letzte länger als 
eins der übrigen. Klauen nahe der Spitze gespalten. 


punctatis, saturate coeruleis, epipleuris ferrugineis. Long. 3.2 mm. 
Insel Misol (Moser). 

Wenig grösser, höher gewolbt als grafus, die Flügeldecken wenig 
heller, aber lebhafter blau gefärbt und stärker punktirt. Gerundet, 
etwas länger als breit, Kopf und Unterseite hell bräunlich gelb, Mittel- 
und Hinterbrust nebst den Epipleuren der Flügeldecken rostrot, Thorax 
pechschwarz, am Vorderrande verloschen rötlich gesäumt, Schildchen 
verhältnismässig gross, schwarz, Flügeldecken gesättigt blau. Die ganze 
Oberseite dicht und sehr fein greis behaart, mässig glänzend. Der 
Kopf ist äusserst zart punktuliert, die Pnnkte des Thorax sind deutlicher, 
dicht, wenigstens doppelt-, die der Flügeldecken dreifach stärker, letztere 
sehr dicht gestellt und nicht besonders tief. Die Bauchlinien erreichen 
4/, des ersten Segmentes, die Klauen haben einen Basalzahn, sodass 
ich das vorliegende Stuck für ein g' halte. 


Drei neue Termiten vom belgischen 
Kongo 
von 
H. SCHMITZ S. J. (Sittard). 
Mit Fig. I-II. 


MICROCEROTERMES SECERNENS n. sp. 


Nur Soldaten und Arbeiter liegen vor. Der Soldat ahnelt 
in Grösse und Färbung demjenigen von Mzcrocerotermes parvus 
HAVILAND, unterscheidet sich aber von ihm durch stärker 
bezahnte Mandibeln, deutlich eingekerbten Vorderrand des 
Pronotums und das Vorhandensein einer Fontanelle. Die 
Fontanelle ist von ähnlicher Beschaffenheit wie bei Mzcro- 
cerotermes libericus VON ROSEN, wie ich an Typen dieser 
Art in Coll. WASMANN feststellte. 


Soldat: 
Korperlange incl. ;Mandibeln 77; Joh. an 450 mime 
Eset Mandibelo sn nt e a ee eS 5 
> ohne » MR AEN zer ea 
Eee o Ran 1 08 » 
Kiefer (incl Basalteilowiesins Figs 2). 1001904) è 


Kopf gelb, vorn rotgelb, mit braunschwarzen, im Basalteil 
gelbroten Mandibeln. Fühlerglieder blassgelb, an der Basis 
weiss. Beine und Thoraxränder gelblichweiss, Abdomen 
weisslich. 

Kopf langgestreckt, mit parallelen Seiten und abgerundeten 
Hinterecken (Fig. I: 1). Stirne oral von der Fontanellgegend 
ein wenig anschwellend, dann gleichmässig und flach nach 
vorn abfallend. Fontanelle etwa am Ende des vordersten Stirn- 
drittels gelegen, als heller Fleck erscheinend, ohne erhabene 
Umrandung. Oberlippe breiter als lang, pentagonal mit bogen- 
formig abgerundeten Ecken (Fig. I: 5). Mandibeln kräftig, 


15 


226 H. SCHMITZ S. J., DREI NEUE TERMITEN 


von der Seite gesehen gerade, von oben gesehen mit stark 
gebogenem Aussenrande. Innenrand kräftiger als bei den 
meisten andern Arten gezähnt, insbesondere kommt fast 
immer ein auffallend grosser, manchmal doppelspitziger Zahn 
auf der proximalen Hälfte vor (vgl. Fig. I: 2). Fühler 13- 
gliedrig, mit den beiden Endgliedern die Mandibeln über- 


Fig. I. Microcerotermes secernens. 1 Kopf, 2 Oberkiefer, 3 proximale Fühlerhälfte, 4 Vor- 
derrand des Pronotums, 5 Oberlippe des Soldaten, 6—7 Mandibeln des Arbeiters 
von oben. 


ragend. 2. Glied halb so lang wie das I. und etwa so lang 
wie das 3. und 4. zusammen; 3. Glied sehr kurz, aber nicht 
wesentlich schmäler als das folgende (Fig. I: 3). 
Vorderlappen des Pronotums schmal und kurz, in der Mitte 
deutlich eingekerbt (Fig. I: 4). 
Beine sparsam beborstet; mittlere Tibie ausser den End- 


VOM BELGISCHEN KONGO. 227 


spornen mit 2 kürzeren, kräftigen subapikalen Dornen an 
der Aussenseite. Länge der hinteren Tibie 0.67 mm. 

Arbeiter: 

Grösserer 3.5 mm, kleinerer 3 mm Körperlänge. Kopf blass- 
gelb, vorne dunkler, Darminhalt des Hinterleibes rötlichgrau 
durchscheinend, Mandibeln wie in Fig. I: 6 und 7. Fühler 
13-gliedrig, Länge der hinteren Tibie 0.6 mm. 


Fundort: Gegend von Stanleyville am oberen Kongo, 
PH KOHL leg; 
PROMIROTERMES GRACILIPES n. sp. 


Die Soldaten dieser neuen Art ähneln denen von Pr. Holm- 
greni SILVESTRI, die Imagines aber sind deutlich verschieden. 


Imago alata: 


Länge des Körpers mit den Flügeln . . . 11.5—I2 mm. 
> > > ohne Rluseliers te 5—5.5 > 
» Glen ON ONCE MIS EN eee 7, 2% LO; » 
Breite > » elite og auth ane nai DB 1 
Lange des Kopfes bis zur Oberlippenbasis . OOF ta 
Breite des Kopfes zwischen den innern 
Augenrandern O87 22 
Bansesder Fühler... 2.5... EZ Den 
» i lintecent sibile EMI AU NT. 1.572 


Körper oben tiefdunkelbraun, Clypeobasale rotbraun, Fühler, 
Taster und Beine gelbbraun, Flügel rauchbraun. 

Kopf wenig länger als zwischen den Augen breit. Stirn 
vor und hinter einer zwischen den Ocellen gedachten Linie 
etwas abgeflacht, mit punktförmiger Fontanelle. Augen mässig 
gewölbt. Ocellen nicht gross, nahezu um ihren Durchmesser 
vom Augenrande entfernt. Clypeobasale mit stark gekrümm- 
tem Hinterrande, am Vorderrande nur wenig bogenförmig 
ausgeschnitten. Die ganze Oberseite dss Kopfes mit längeren 
und kürzeren Haaren ziemlich reichlich besetzt. 

Fühler 15-gliedrig, das 1. Glied doppelt so lang wie das 2. 
Das 3. gleich dem 2., viertes etwas kürzer, so lang wie breit, 
das 5. und 6. von der Länge des 2. oder 3. ~ 

Mandibel mit der in Fig. II: 3 und 4 dargestellten Bezahnung. 

Pronotum (Fig. II: 5) 0.56 mm lang, 0.96 mm breit, ver- 


228 H. SCHMITZ S.J., DREI NEUE TERMITEN 


hältnismässig flach, die Vorderecken und der Hinterrand nur 
sehr wenig abwärts gesenkt, der Vorderrand schmal aufge- 
richtet. Jederseits ein ovales Grübchen auf der Grenze von 
Vorder- und Hinterlappen. Viele kürzere und längere Haare 
am Rande und auf der Oberseite. Vorderecken breit und 


sanft gerundet, Hinterrand nicht ausgeschnitten. 

Meso- und Metanotum (Fig. II: 8 und 9) nach hinten zu 
weit weniger verengt als bei Mirotermes Holmgreni (vgl. die 
Abbildung XIX: 1 bei SILVESTRI, Termiti raccolte da L. Fea 
1912). Der hintere Ausschnitt stumpfwinklig. 

Flügel wie wie bei 7. Holmgreni, dicht mit mikroskopischen 
sternförmigen Härchen besetzt, am Vorderflügel Radialsector, 


Fig. II. Promirotermes gracilipes: ı—2 Kopf des Soldaten von oben und von der Seite, 
3-4 Mandibeln der Geflügelten, 5 Pronotum ders., 6 linker Oberkiefer des Soldaten, 
7 proximale Fühlerhälfte desselben, 8—g Meso- und Metanotum der Geflügelten. 


mediana und Cubitus von der Schuppe an getrennt verlau- 
fend, an den Hinterflügeln die mediana vom Radius sector 
ausgehend. Im ganzen senden Mediana und Cubitus etwa 
14—16 Adern zum Flügelhinterrand. 

Vordertibie mit 3, Mittel- und Hintertibie mit je zwei End- 
spornen. Abdomen breit, Tergit 2—4 um die Hälfte kürzer 
als die andern, Behaarung dicht, aus längeren und kürzeren 
Haaren bestehend. 


VOM BELGISCHEN KONGO. 229 


Soldat: 
Länge des Körpers (mit Mandibeln) 5 mm. 
» » Kopfes » » 3.3 mm ohne M: 1.63 mm. 
ssder Mandibeln. >. + :172—1:.75 mm. 
OEE in: » ‘:, 2. 22mm: 
Buinserder 3. libree 2 . + ._. 123mm. 


Körper weisslich, Kopf hellgelb, Mandibeln schwarz, Hin- 
terleib ohne dunkelfarbigen Darminhalt. 

Kopf (Fig. II: ı und 2) würfelförmig, mit gerundeten Ecken 
und nach vorn verschmälerten Seiten. Stirnvorsprung ohne 
Nase oder Horn, abgerundet, dem eines Cudztermes-Soldaten 
ähnlich. Fontanelle unterhalb desselben gelegen, von Borsten 
bedeckt. Labrum zwischen den Spitzen gerechnet so lang wie 
breit, der Ausschnitt in der Mitte tief, etwa °/, der Gesamt- 
länge betragend. Mittellinie des Labrums etwas vertieft, die 
Seitenhälften geschwollen. Fühler (Fig. II: 7) 2.47 mm lang, 
14-gliedig, das 1. Glied nicht ganz doppelt so lang wie das 
2., das 2. bis 5. in der Lange sich verhaltend wie 7:9:7:9, 
alle Glieder merklich länger als breit, gelblich. 

Mandibeln (Fig. II:6) im allgemeinen wie bei Mzrotermes, 
der rechte etwas länger als der linke, mit einem zylindrischen, 
an der äussersten Spitze geschärften Zahn an der Basis. 
Beide Mandibeln an der Spitze verschmälert und hakig nach 
innen umgebogen. 

Vorderlappen des Pronotums aufgerichtet, in der Mitte 
nicht merkbar ausgebuchtet. Abdomen mit deutlichen, kurzen 
Cerci; spärlich behaart, ausser am Hinterende. 

Von den Soldaten der beiden andern Promzrotermes-Arten 
Holmgreni SILV. und dellicosi: WASM. dürfte die vorliegende 
Art dadurch leicht zu unterscheiden sein, dass Lolmgrenz und 
dessen Varietäten eine viel kürzere Oberlippe haben, während 
nach der Angabe von WASMANN (Zeitschr. w. Zool. Vol. ror 
[1912] p. 85) bei de//icosî der Vorderrand des Prothorax tief 
ausgeschnitten ist. 


Arbeiter: 


Weisslich, Kopf und Thorax mit schwachem Stich ins 
Gelbliche. Hinterleib mit dunklem Darminhalt, Fühler 14- 
gliedrig. Länge der Hintertibie 1 mm, Körperlänge 4 mm. 


230 H. SCHMITZ S. J., DREI NEUE TERMITEN 


Fundort: Gegend von Stanleyville am oberen Kongo. 
P. Hy: Kor Ale 


PROCUBITERMES UNDULANS n. sp. 

Imago (Königin). 

Körperlänge 16—18 mm. 

Breite des Abdomens 2!/,—3 mm. 

Farbe gelbbraun, Clypeobasale ein wenig heller, die Bauch- 
schilder in der Mitte weisslich, Tergite in den seitlichen 
Vorderecken etwas heller. Abdominalmembran schmutzig- 
weiss, an den Seiten kaum wahrnehmbar punktiert. 

Kopf bis zum Vorderrand des Clypeobasale 0.37 mm lang 
und zwischen den innern Augenrändern ebensobreit, mit 
kleiner, punktförmiger Fontanelle. Clypeobasale gewölbt, vorn 
schwach bogenförmig ausgerandet, viel breiter als lang. Augen 
ziemlich gross, stark vorragend. Ocellen nicht ganz um die 
Länge ihrer grössten Achse von den Augenrändern entfernt. 
Mandibeln dunkelbraun, an der Basis gelb. Kopf mit dichter 
Feinbehaarung und zerstreuten längeren Härchen. Fühler bei 
der vorliegenden Type nach 
dem 14. Gliede abgebrochen, 
das 3. Glied halb so lang 
wie das 2. und 4.; die Glie- 
der vom 4. an alle breiter 
als lang und unter einander 
ziemlich gleich. 

Prothorax an den Seiten 
nur mässig herabgebogen, 
mit einem länglichen einge- 
stochenen Grübchen jeder- 
seits zwischen Vorder- und 
Hinterlappen. Hinterrand in 
der Mitte schwach ausge- 
buchtet. Verhältnis von 
ul Länge und Breite og. 


Procubitermes undulans: Kopf des Soldaten. 


Behaarung dicht, gelblich. 


EN, 


FERNE MA 


\ 


Soldats 


Weiss, ohne durchscheinenden Darminhalt des Hinterleibes, 
Kopf mit den Fühlern gelb, Mandibeln dunkelrot. 


VOM BELGISCHEN KONGO. 231 


Kopf fast 1!/, mal länger als breit, viereckig mit abge- 
rundeten Hinterecken und nahezu parallelen Seiten. (Vgl. 
Fig. II). 

Stirnvorsprung hoch, mit abgerundetem Oberrande, ohne 
Kante und ohne .Wulst. Submentum stark konvex. 

Fontanelle mässig gross, queroval, an der sanft gewolbten 
Vorderseite des Stirnvorsprungs ziemlich hoch gelegen. 

Oberlippe ziemlich gross, die Seiten wenig divergierend, 
Vorderrand so tief ausgebuchtet, dass die Vorderzipfel etwa 
die Halfte der Oberlippe ausmachen. 

Mandibeln um !/, länger als der Kopf, schmal, scharf und 
allmählich zugespitzt, mit einem sehr kleinen Zahn über 
der Basis. 

Eigentümlich und für die Art charakteristisch ist je eine 
schwache Biegung der Mandibeln unterhalb der Mitte und 
im letzten Drittel, welche bewirken, dass sowohl der Aussen- 
als der Innenrand je eine schwach ,,undulierende” Linie be- 
schreiben, vgl. Fig. III. Einer leichten Konkavität des sonst 
konvexen Aussenrandes liest eine Konvexität des im übrigen 
konkaven Innenrandes gegenüber. 

Antennen 14-gliedrig, das 2. Glied so lang wie das 4., das 
3. nur wenig länger. 

Vorderlappen des Pronotums schwach ausgerandet. 

Körperlänge 3.5—4 mm. 

Kopf ohne Kiefer 1.5 mm. 

Kopfbreite ca. 1.125 mm. 

Arbeiten: 

Kopf bleichgelb mit spärlichen, abstehenden Haaren. Hin- 
terleib durchscheinend, mit grauem Darminhalt. Fühler 14- 
gliedrig, 2. und 3. Glied gleich gross, 4. etwas kürzer. 
Clypeobasale geschwollen. Vorderlappen des Pronotums abge- 
rundet. Abdominaltergite auch auf der Fläche behaart. 

Körperlänge 4.2 mm. 

Kopfbreite 0.82 mm. 

Breite des Pronotums 0.57 mm. 


Fundort: Gegend von Stanleyville am oberen Kongo, 
P. Ho Kone les. 


Über eine brachyptere Limosina- Art 
aus Holländisch-Limburg, wahrscheinlich 
Limosina pseudonivalis Dahl 
von 
H. SCHMITZ S. J. (Sittard). 

Mit 2 Abbildungen. 


In Tijdschrift voor Entomologie Vol. 56 [1913] p. 217 
erwähnte ich unter den Dipteren, die P. F. HESELHAUS in 
den Maulwurfsnestern der Umgebung von Sittard gesammelt 
hatte, „mehrere Zzmosina-Arten, ferner ein Tier mit ausser- 
ordentlich kurzen Flügeln, wahrscheinlich P/eremis nivalis 
HALIDAY”. Die Angabe ist seither in mehrere Schriften 
übergegangen z. B. FALCOZ, Contribution a l’étude de la 
faune des microcavernes (FALCOZ 1914 p. 163) und BEZZI, 
Riduzione e scomparsa delle ali negli insetti ditteri (BEZZI 
1916 p. 175 u. a.) jedoch ohne den von mir gemachten 
Vorbehalt beziiglich der genauen Bestimmung der Tieres. 
Dies veranlasst mich jetzt mitzuteilen, dass es sich nicht um 
Pteremis nivalis handelt, sondern wahrscheinlich um Lzmoszna 
pseudonivalis DAHL. 

L. pseudonivalis ist eine von den 6 Arten, die DAHL in 
seiner bekannten Schrift: „Die Gattung Limosina und die 
biocönotische Forschung’ neu aufstellt. Wie VILLENEUVE 
(1914 p. 342) gezeigt hat, ist es sehr schwierig, sich von 
diesen Arten ein klares Bild zu machen, weil die Diagnosen 
ausser der minutiösen Beschreibung der Beborstung der 
Mitteltibien nur wenige Merkmale enthalten. Von Z. pseu- 
donwalıs erfahren wir folgendes: 

I. Die Mittelschiene ist etwas distal von der Mitte mit 
einem fast ventral stehenden Stachel versehen; die Entfernung 


H. SCHMITZ S. J., UEBER EINE BRACHYPTERE U.S. W. 233 


der kleinen Querader der Flügel von der Abzweigung der 
3. Längsader ist so gross [oder viel grösser] wie die Ent- 
fernung der beiden Queradern auf der 4. Langsader. 

2. Am Metatarsus der Mittelbeine sind nur grössere 
Endstacheln vorhanden; die ventralen Stachelchen vor der 
Mitte sind alle viel kleiner als der ventrale Schienenstachel. 
Das Schildchen ist vierborstig. 

3. An den Mittelschienen befindet sich ausser dem ven- 
tralen Stachel distal von der Mitte und dem unmittelbar am 
distalen Ende stehenden kein ventraler Stachel. 

4. Von den dorsalen Stacheln auf der distalen Halfte 
der Mittelschienen ist der längste höchstens etwa 1!/, mal 
so lang wie der zweitlängste [oder sie sind beide fast gleichlang). 
Die dritte Längsader der Flügel ist völlig gerade [oder gegen 
das Ende sehr schwach nach vorn gebogen]; sie mündet 
nahe dem Flügelende und die verdickte Randader geht nicht 
um die Hälfte der hintern Querader über ihre Mündung hinaus. 

5. Von den dorsalen Stacheln der Basalhälfte der Mittel- 
schiene ist der längste höchstens etwa ı!/, mal so lang wie 
der zweitlängste, [oder sie sind beide fast gleichlang]. 

6. Auf der Dorsalseite der Mittelschiene befindet sich 
distal von den beiden grossen Stacheln der Distalhälfte keine 
feine Behaarung und keine Einsenkung. 

7. Diese beiden Stacheln stehen bei Profilansicht der 
Schiene soweit von einander entfernt, dass die Entfernung 
des distalen Stachels vom Ende nicht doppelt so gross ist 
wie die vom andern Stachel. 

8. Die Flügel reichen bei weitem nicht bis ans Ende des 
Hinterleibes; die hintere Querader aber ist vorhanden. 

9. Farbe des Tieres schmutzig gelbbräunlich, Fühler am 
dunkelsten; Körperlänge 2 mm; zwischen hohen Sumpf- 
pflanzen lebend. 

Ausser 7 und 9 (Färbung!) treffen alle diese Merkmale 
von ZL. pseudonivalis bei der mir vorliegenden Lzmoszna zu. 
Ich war daher schon seit mehreren Jahren geneigt, mein 
Tier mit pseudonivalis DAHL zu identifizieren, konnte aber 
anderseits eines starken Zweifels mich nicht entschlagen. 
Nun sah ich kürzlich durch Vermittlung der Herren Prof. 
Dr. DE MEIJERE und Dr. DUDA eine Mikrophotographie des 


234 - H. SCHMITZ S. J., UEBER EINE BRACHYPTERE 


Flügels der DAHL'schen Art und überzeugte mich, dass die 
Flügelbildung in beiden Fallen bis in die feinsten Einzel- 
heiten völlständig übereinstimmt. Unter diesen Umständen 
besteht offenbar nur noch eine sehr geringe Wahrschein- 
lichkeit, dass das mir vorliegende Exemplar einer von pseu- 
donivalis DAHL verschiedenen Art angehore, Die vorhandenen 
Unterschiede in der Schienenbeborstung und Körperfärbung 
werden wohl auf Rechnung der individuellen Variabilität zu 
setzen sein. 

Mit der angedeuteten Reserve kann also mein Exemplar 
benutzt werden, unsere sehr unvollständige Kenntnis der 
DAHL’schen Art!) durch eine genaue Artbeschreibung zu 
vervollständigen. Ich füge ihr die photographische Abbildung 
des r. Flügels bei; die Alula desselben ist bei der Präparation 
abgebrochen und am Körper verblieben. 

Mann chem. 

Länge 2,2 mm Schwarz, mit geringem Glanze. Stirn 
schwärzlich, nur in der emporgewölbten Mitte etwas glänzend, 
am Vorderrande dunkelrostrot. Die Längsstreifen, auf welchen 
die Orbital- und Centralborsten stehen, in gewisser Richtung 
mit schwachem grauem Widerschein. Gesicht unterhalb der 
Fühler bis zum Mundrande glänzend. Backen braunschwarz. 
Fühler schwarz, das 3. Glied graupubeszent. Mesonotum 
und Schildchen schwarz, in gewisser Richtung grau schim- 
mernd. Pleuren mattschwarz mit rotbraunen Nähten. Abdomen 
und Hypopygium schwarz, ersteres mit schmalen grauen 
Hinterrandsäumen, wenigstens an den letzten Tergiten. Beine 
mit schwarzen Schenkeln, schwarzen bis tiefdunkelbraunen 
Tibien und hellbraunen Tarsen. Auch die Hüften u. Schenkel- 
ringe sind hellbraun. Flügel mit schmutzig brauner Trübung. 
Schwinger hellbraun mit dunklem Knopf. 

Kopf hoch und kurz. Stirn wegen der auffallenden Kleinheit 
der Augen den grössten Teil (10/13) der Kopfbreite einneh- 
mend, gewölbt, mit 2 seichten, mattschwarz gefärbten Längs- 
gruben einwärts von den Orbitalborsten. Von letztern sind 
= Nach VILLENEUVE (1914) hat DAHL von seinen Zimosina-Typen 
öfter nur mikroskopische Präparate von Flügeln und Beinen und in 
einzelnen Fällen von Hypopygien bewahrt. Um so mehr ist zu bedauern, 


dass er von der sonstigen Körperbeschaffenheit seiner neuen Arten 
keine Beschreibung gegeben hat. 


LIMOSINA-ART AUS HOLLANDISCH-LIMBURG U.S. W. 235 


2 vorhanden, die nur mässig gebogen und halbschräg nach 
vorne aussen gerichtet sind. Auch die sonstige Stirnbe- 
borstung ist die typische. Von den 4 Centralborsten jederseits 
sind die beiden mittleren am längsten. Augen annähernd 
kreisrund, jedoch an der oberen Vorderecke etwas ausge- 
randet, flach, sehr verkleinert, sodass ihr -oberer Rand mehr 
als gewöhnlich von den Orbitalborsten entfernt bleibt. Backen 
sehr breit, ungefähr so breit wie der Augendurchmesser. 
Gesicht länger als die Stirne, unterhalb der Fühler durchaus 
gleichmässig und stark konkav, mit einer kleinen Schwiele 
jederseits einwärts von den absteigenden Schenkeln der 
Bogennaht. Je eine Knebelborste jederseits, dahinter ca 3 
nach vorn und oben gerichte Börstchen. Ausserdem verlängerte 
abwärts gerichtete Haare am Mundrande. Fühler mit ziemlich 
starken Borsten am ı. Gliede, Arista lang und mit sehr 
deutlicher Pubeszenz. 


Fig. 1. Zémosina pseudonivalis DAHL g. Photogramm des Flügels (Alula abgebrochen). 


Thoraxrücken mit 2 Paar gleichweit von einander ent- 
fernten Dorsozentralen auf der hinteren Hälfte, mit ziemlich 
langer Feinbehaarung. Sternopleuralborste lang, vor ihr nur 
ein haarartiges Börstchen. Hintere Supraalarborste die Dorso- 
zentralen an Länge übertreffend, fast so lang wie die hinteren 
Schildchenborsten. Auf dem Schildchen befindet sich ausser 
den Randborsten nur mikroskopische Pubeszenz. 


236 H. SCHMITZ S.]J., UEBER EINE BRACHYPTERE 


Hinterleib zylindrisch, hinten etwas kolbig, mit annähernd 
gleichlangen Ringen, oben und unten mit längerer Behaarung. 
Zwei besonders lange, schwach S-förmig gekriimmte Haare 
am oberen Rande des Hypopygiums. 

Beine von normalem Bau, die hinteren anscheinend ganz 
unbeborstet. Mittelschenkel mit einer Reihe von 4 Börstchen 
vorderseits vor der Spitze. Mittelschienen mit 8 deutlichen 
Borsten und 1 Endsporn. Von den Borsten steht nur eine 
ventral, genauer anteroventral (Fig. 2 : I av), von den übrigen 
befinden sich 4 oberhalb, 3 unterhalb der Mitte, und es 
stehen die in der Figur 2 mit 2, 3, 6, 8 bezeichneten antero- 
dorsal, 4, 5 und 7 posterodorsal. Borste 1 ist nicht besonders 
stark, 5 ist schwach. Eine noch schwächere, kaum von den 
Haaren zu unterscheidende befindet sich oberhalb 8 bei (9). 
Der Metatarsus der Mittelbeine trägt auf der Unterseite eine 
Serie von über ro sehr kurzen Borstchen, die distalwarts 


“| : lav 


Fig. 2. Limosina pseudonivalis Danu. Mitteltibie mit den Fusspunkten der Borsten. Durch- 
sichtig gedacht; die Borsten r—g liegen also nicht alle auf dem gleichen Niveau. 
av anteroventral, # proxinal, d distal, E Endsporn-Fusspunkt. 

gleichmässig an Länge abnehmen. Er ist 1°/, mal länger 

als das nächste Tarsglied; während an den Hinterfüssen 

Glied 2 doppelt so lang ist wie der verdickte Metatarsus und 

nur etwas länger als Glied 3. 

Die Beschaffenheit der Flügel geht aus der Abbildung ı 
sehr deutlich hervor. Bemerkt sei nur, dass sie zwar ver- 
haltnismässig grösser sind als bei Apterina pedestris Mg., 
aber trotz ihrer gut ausgebildeten Nervatur in situ einen 
ganz verkümmerten Eindruck machen. Sie reichen nur wenig 
über das Ende der hinteren Schildborsten hinaus und sind 
etwa so lang wie die Hinterschenkel des Tieres, das selbst- 
verständlich flugunfähig ist. (Flügellänge in Fig. ı: 1.05 
mm, Breite: 0,45 mm). 

Habitat. In einem Maulwurfsnest auf einer nassen Wiese 
bei Sittard. HESELHAUS leg. Type in meiner Sammlung. 


1916. 


1909. 


I914. 


TOT 3. 


1914. 


LIMOSINA-ART AUS HOLLÄNDISCH-LIMBURG U.S.W. 237 


ERDER ASPDR: 


Bezzi, M. Riduzione e scomparsa delle ali negli 
insetti Ditteri, in: Rivista di Scienze Naturali ,, Natura” 
Vol. 7 [1916] p. 85—182. 11 figg. 

DAHL, FR. Die Gattung Limosina und die biocöno- 
tische Forschung, in: Sitz-Ber. Ges. Naturfor. Freunde 
Berlin 1909 Nr. 6 p. 360—377. 

FALCOZ, L. Contribution à l'étude de la Faune des 
Microcavernes, faune des terriers et des nids. Avec 
38 fie. et 1. pl. hors texte, vv yon 1914: 

SCHMITZ, H. Dipteren aus Maulwurfsnestern, in: 
Heselhaus, Fr. Über Arthropoden in Maulwurfsnestern. 
Tijdschr. v. Ent. Vol. 56 p. 195—240 1 pl. 
VILLENEUVE, J. Notes critiques au sujet d’un travail 
de Mr. F. Dahl: Die Gattung Limosina und die biocö- 
notische Forschung, in: Deutsch. Ent. Zeitschr. 1914 


Pp. 342— 344. 


Studien über südostasiatische 
Dipteren XIII. 


Ueber einige merkwiirdigen javanischen Dipteren 


von 


Prof. Dr. J. C. H. DE MEIJERE (Amsterdam). 


COCCODIPLOSIS n. gen. (Cecidomyide). 


Von der vorliegenden Diploside leben die Larven zwischen 
Schildläusen, nämlich verschiedenen Pseudococcus-Arten (Ps. 
adonidum, citri, crotonis u.s.w.) und ernähren sich von 
diesen. Solche Fälle sind in der Literatur nur erst sehr 
wenig verzeichnet. KIEFFER erwähnt einige in seiner ,,Mono- 
graphie des Cecidomyides d’Europe et d’Algerie (Ann. Soc. 
Ent. France LXIX, 1900, p. 333), nämlich solche bei Chermes, 
Chionaspis vaccini und bei von Cocciden herrührenden 
Rebengallen. Beide erstere Fälle beruhen auf eine Mitteilung 
RüBSAAMENS in Entom. Nachr. XXI, 1895, p. 263. RiiB- 
SAAMEN erwähnt hier Dremza(?)-Larven, welche an ,,Chermes 
corticalis’ (= Pineus strobt HART.) schmarotzen, ferner eine 
Gallmückenlarve, die sich von CAzonaspis vaccını! ernährt. 
Indessen ist der Prineus keine Coccide, sondern eine Aphidide, 
und die von WALSH verzeichneten Rebengallen, in welchen 
Lestodiplosis septemmaculata WALSH lebt, dürften der PAyl- 
loxera zuzuschreiben sein, sind also gleichfalls keine Cocciden, 
sodass nur der Fall von CÆzonaspis vaccinii übrig bleibt. 

Bei der grossen Zersplitterung der Diplosinen in Gattungen 
(157) kann es nicht Wunder nehmen, dass das vorliegende 
Tier in keine derselben hineinpasst. KIEFFER’s Tabelle in 
Genera Insectorum, Cecidomyidae, führt auf No. 134, Colo- 
diplosis TAV., eine gallenbildende Art aus Afrika, deren 
Diagnose indessen in einigen Hinsichten, so schon durch 
die viergliedrigen Taster, nicht zutrifft. Es beweist dies 


DRO JC EDE. MEIJERE, STUDIEN U: SS We 239 


natürlich keinenfalls, dass gerade diese Gattungen am nächsten 
verwandt sind, denn die Merkmale sind in dieser Gruppe so 
vermischt, dass die nächsten Verwandten ganz gut in irgend 
einer Gattung mit einfachen Krallen z. B. zu suchen sein 
könnten. Es hängt dies im besonderen davon ab, welche 
Merkmale man als öfter entstanden zu betrachten hat. 

Als Hauptmerkmale gelten für die neue Gattung folgende: 

d. Geisselglieder der Fühler mit je 2 Knoten und deut- 
lichen Hälsen, der obere Knoten in der Mitte eingeschnürt; 
diese Glieder mit je 3 Bogenwirteln, die Bogen alle von 
ungefähr gleicher Länge, relativ kurz. Augen nierenförmig, 
auf der Stirne in ganzer Breite verbunden. Taster dreigliedrig. 
Prothorax nicht über den Kopf vorragend; Mesonotum nicht 
beschuppt. Flügel ungefärbt; Hilfsader fehlend; Cubitus 
gerade, an der Wurzel einfach und nicht verbreitert, in die 
Flügelspitze miindend, die Randader dort schmal unterbrochen; 
Posticalis gegabelt, der obere Ast gerade, vor dem Flügel- 
rand verschwindend, der untere nicht gebogen. Beine nur 
mit Schuppenhaaren, nicht „beschuppt”. Krallen zweispitzig. 
Hypopyg relativ klein, 1“ Zangenglied zylindrisch, ohne 
Anhang, zweites mit Zahn an der Spitze, obere Lamelle tief 
gespalten, die Lappen nicht kreisförmig, untere seicht ein- 
gebuchtet. Penis einfach stabförmig, etwas kürzer als die 
obere Lamelle. 

2. Geisselglieder der Fühler zylindrisch, mit kurzen Hälsen, 
Bogenwirtel nicht vortretend. Legeröhre nicht vorstreckbar, 
kurz, mit 2 ungegliederten hellgefärbten ovalen Lamellchen, 
welche keine besonderen, abgestutzten Borsten tragen. 


Coccodiplosis pseudococci sp.n. Fig. 1. 


Salatiga (Java), VAN DER GOOT leg. 

d. Von gelblicher Farbe, der Thorax obenauf dunkel, wie 
mit 3 zusammengeflossenen breiten Längsstriemen, auch die 
Brust verdunkelt. Fühler (Fig. ra) dunkelgrau, nur die 
beiden Wurzelglieder gelb. Augen schmal nierenförmig, 
oben einander in ganzer Breite berührend, der untere Teil 
breiter als der obere. Fühler bei keinem der vorliegenden 
Exemplare intact, das untere Wurzelglied eiförmig, das obere 
rundlich, mit Borsten besetzt; die ‘Schaftglieder (soweit vor- 


240 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


handen) mit je 2 Anschwellungen (Fig. 14), von welchen die 
untere kugelrund ist, die obere langlich, in der Mitte einge- 
schnürt; der untere Knoten trägt einen, der obere zwei Bogen- 
wirtel; alle Bogen von gleicher Lange, relativ kurz, sodass 
die des unteren Knotens bis halbweg den oberen Knoten, die 


oberen des oberen Knotens bis halbweg den Hals reichen. 
Borsten fand ich an den vorhandenen Schaftgliedern nicht. 

Taster dreigliedrig, das ı'* Glied rundlich, das 2‘ langlich, 
ca. dreimal so lang wie breit, das 3'* Glied noch länger, am 
Seitenrande und an der Spitze mit ein paar kurzen Börstchen. 

Thorax oben nicht beschuppt. Die Fliigel (Fig. 14) unge- 
färbt, die ı'* Längsader in die Mitte des Vorderrandes 
ausmiindend, der Raum zwischen ihr und der Costa etwas 
gebräunt, aber eine Hilfsader nicht vorhanden. Cubitus 
gerade, an der Wurzel nicht verdickt, in die Flügelspitze 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIII. 241 


mündend, die Costa dort unterbrochen; Posticalader gegabelt, 
der obere Ast gerade, vom Cubitus schwach divergierend, 
distal vor dem Flügelrand allmählich verschwindend, der 
untere Ast schwach gebogen und ziemlich steil zum Hinter- 
rand verlaufend. Beine (Fig. Ic) nur mit schmalen Haar- 
schuppen besetzt, von gewöhnlicher Gestalt, alle Krallen 
gespalten mit einem dünneren unteren Zahn, fast doppelt 
so lang wie das kurze Empodium. 

Hypopyg (Fig. ıd) klein, das Basalglied der Zange cylin- 
drisch, ohne Anhang an der Innenseite, das 2'° Glied schmäler, 
seicht gebogen, mit starkem, dunkel gefärbtem Zahn an 
der Spitze, > Die "obere, Kameller im der" Mitte mit tiefem 
Einschnitt, die untere an der Aussenseite seicht eingebuchtet, 
der Penis stabförmig, ungefähr so lang wie das Basalglied 
der Zange. 

Körperlänge ca. I mm. 

Q. Fühler so lang wie der Hinterleib, die Glieder der 
Geissel cylindrisch, mit kurzem Hals, die Wirtelbogen wenig 
auffällig, am oberen Ende der Glieder am deutlichsten, die 
Bogen auch hier nur bis zur Mitte des Halses reichend ; 
dieser Wirtel gibt an bestimmter Stelle einen Faden nach 
unten ab. Legeröhre nicht protractil; Hinterleibspitze (Fig. 1e) 
konisch, nicht verlängert, mit zwei kleinen, blattförmigen 
ovalen Anhängen. 

Die einzige, von mir erhaltene Larve ergab Folgendes: 

Larve 1.5 mm. lang, nicht besonders schmal, nackt, nicht 
warzig, und nicht fein quergestreift, die Fühler relativ kurz, 
stabformig, der Augenflecken deutlich, spatula (Fig. 1/7) 
gelb mit 2 Zähnen am vorderen Ende und schmalem Mittel- 
stück. Pseudopodien nicht vorhanden, die Papillen sind 
auch an der Dorsalseite haarförmig, die des Seitenrandes 
sind etwas länger, auch am Rande des halbkreisförmigen 
letzten Segmentes (Fig. ıg) sind 4 dergleichen Haare vor- 
handen. Vorletztes Segment mit geradem Hinterrand. Stigmen 
des $ten Segmentes nicht vorragend. 

Nach Angabe von Dr. ROEPKE in Meded. Proefstation 
Midden-Java No. 23, 1916, p. 23, ist diese Larve von orange- 
rother Farbe; sie ist der hauptsächlichste Parasit der weissen 


Cacaoläuse (Pseudococcus crotonis) und säugt diese in allen 
16 


242 DRAJ Ce ER ZDESMEIJERE, 


Stadien aus; die Verpuppung findet in einem weissen Gespinnst 
statt; die Gespinnste werden öfters von einer schwarzen Procto- 
trupide angestochen. 

Einige weiteren biologischen Mitteilungen enthält die Arbeit 
P. VAN DER GOOTS: Verdere onderzoekingen omtrent de 
oeconomische beteekenis der Gramang-mier. Meded. Proefstat. 
Midden-Java No. 22, 1916, p. 40. Die bei Pseudococcus crotonis 
lebenden Larven sind heller und leben frei auf den Zweigen 
zwischen den Schildläusen, welche sie aussaugen. Die Puppen- 
gespinnste findet man gewöhnlich, wenigstens bei den Probe- 
baumchen, in der Nähe der Blattochsel. Bei Ps. citri und 
adonidum sollen die Gallmückenlarven mehr bleichgelb sein, 
wahrscheinlich infolge des heller gefarbten Leibesinhalts des 
Wirtes. Auch die von KEUCHENIUS bei Ps. virgatus beobachtete 
Larve diirfte derselben Art angehören, was aber alles noch 
festzustellen ist. | 


PARAMICRODON DE MEIJ. (Syrphide). 


Paramicrodon decipiens n. sp. Fig. 2. 

Salatiga, Mai, 1 9, ROEPKE leg. 

Kopf gelb, in der Ocellengegend ein grosser schwarzer 
Querfleck, welcher den Augenrand nicht erreicht, vorn 
schwach eingebuchtet ist, hinten in zwei dreieckige Zähne 
ausläuft; an der Fühlerbasis liegt jederseits ein rhombisches 
schwarzes Fleckchen; ausserdem trägt das Untergesicht eine 
spindelformige Mittelstrieme, welche unten den Mundrand 
erreicht, oben die Mitte des Untergesichtes kaum über- 
schreitet. Die Behaarung ist kurz gelb, auf den dunklen 
Partien grösstenteils schwarz. Fühler braungelb, 1‘ und 
3' Glied stark verlängert, das 3'° wenig länger als die 2 
ersten zusammen genommen, an der Spitze etwas keulen- 
formig, die Borste kurz, weiss. Thorax glänzend schwarz, 
fein punktiert, gelb behaart, die Seitenränder breit gelb, an 
der Quernaht unterbrochen. Schildchen gelb, Hinterrücken 
braun. Brustseiten gelb, vorn, in der Mitte und hinten mit 
brauner Querbinde, auch der untere Teil grösstenteils braun. 
Hinterleib schwarzbraun, 1' Ring an der Wurzel mit rundem 
gelben Fleckchen, 2' Ring grösstenteils glashell, am Seiten- 
rande schwarzbraun, nur hinten gelb, auch die Mittelstrieme 


STUDIEN ÜBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIII. 243 


. schwarzbraun, hinten dreieckig verbreitert; 3' und 4'er Ring 
mit gelbem Hintersaum, 5‘* mit dreieckigem gelben End- 
flecken, die Behaarung gelb. Flügel glashell, das Stigma 
schwarzbraun, die Flügelspitze bis zur 3% Langsader schwächer 
gebräunt, Schwinger gelb. Geäder wie bei P. Lorentzi (Nova 
Guinea IX, Taf. X, Fig. 33) aber 2'° Längsader an der Spitze 
steiler nach oben gebogen; kleine Querader kaum etwas vor 
der Wurzel der Discoidalzelle, untere Ecke letzterer spitzeckig, 
keine gebogene Linie bildend. Beine gelb, die Hüften und 
Schenkelwurzel braun, an den Hinterbeinen Schenkel, Schie- 
nen und Metatarsus braun. Körperlänge 6 mm. 
Von Puparien (Fig. 2) erhielt ich 3 leere Exemplare, welche 
2 auf einem Blattstück dicht neben einander 
sich befanden. Sie sind 6— 7 mm lang, 3—3.5 
mm breit, von sehr blass braungelber Farbe, 
grösstenteils fast glatt und glänzend, bei genauerer Betrach- 
tung mit der Loupe nimmt man eine sehr feine netzartige 
Felderung war. Die Randzone ist dicht und grob punktiert, 
die Punkte mehr oder weniger in Querlinien angeordnet; 
ganz aussen findet sich ein sehr schmaler, dunkler brauner, 
sehr fein quergeriefelter Saum. Vorn ragen die Vorderstigmen 
der Puppe als 2 gerade, an der Spitze abgerundete, rotbraune 
Hörner vor; das Stigmenhorn am Hinterende ist länger und 
dünner, gleichfalls gerade. Wie bei Wecrodon devius, öffnet 
sich das Puparium durch Lösung dreier Stücke, einem drei- 
eckigen vorderen, an welches sich hinten 2 querliegende, 
etwas gebogene Stücke anschliessen, welche je ein vorderes 
Stigmenhorn tragen. Ringgrenzen sind nicht sichtbar. 
Namentlich Paramicrodon Lorentzi tritt weit aus der ge- 
läufigen Charakteristik der Mzcrodontinae zurück, weil weder 
die langen Fühler, noch der Aderanhang der 1*" Hinterrand- 
zelle oder die Schildchendornen hier vorhanden sind. In 
vielen Hinsichten ähnelt sie gewissen Syrphiden, namentlich 
der Gattung Pzfzza und dgl. sehr bedeutend. Von dieser 
zeichnet sie sich durch die nackten Augen und die zurück- 
laufenden distalen Queradern aus, zeigt indessen doch 
höchstwahrscheinlich, dass wir in dieser Syrphidengruppe die 
Quelle der Microdontinen zu erblicken haben. Eine scharfe 
Grenze sah auch Williston nicht, welcher eben die Microdon- 


244 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


tinae gar nicht als gesonderte Gruppe annimmt. Dass Para- 
microdon trotzdem mit Mzcrodon sehr nahe verwandt ist, geht 
aus der hier beschriebenen Larve der javanischen Art hervor. 

Trotz bedeutender Verschiedenheit bringe ich diese Art 
einstweilen in dieselbe Gattung wie die Art aus Neu-Guinea, 
auf welche ich die Gattung Paramicrodon gründete. Diese 
zeichnet sich durch nicht verlängerte Fühler, bedeutend 
schmälere Stirne und Untergesicht, ganz andere, nicht wespen- 
ähnliche Körperfarbe aus. Ähnlich ist das Geäder; in beiden 
fehlt der Aderanhang in der 1' Hinterrandzelle und die 
Wurzel dieser Zelle liegt nahezu über derjenigen der Discoi- 
dalzelle. Die hintere Aussenecke letztgenannter Zelle ist 
indessen bei P. Lorentzi abgerundet, bei P. decipiens eckig. 
Es wäre leicht für die neue Art eine neue Gattung zu 
errichten; so lange aber in die Gattung //zcrodon Arten mit 
sehr verschieden langen Fühlern und ganz verschiedenem 
Habitus zusammengebracht werden, scheint mir solches Ver- 
fahren übereilt; liegt doch die Möglichkeit sehr nahe, dass 
auch hier eine die scharfe Grenze verwischende Form bei 
weiterer Durchforschung des indo-australischen Gebietes ge- 
funden werden wird. Wir haben es hier, wie ich schon 
Studien II, p. 201, bemerkte, mit einer Gattung zu tun, 
welche sich habituell leicht zu ändern scheint, sodass bei 
Gleichbleiben der wesentlichen Merkmale bienen-, goldwespen- 
und wespenähnliche Formen hervorgerufen werden, wie 
ähnliches z.B. auch bei der Gattung Papilio mit seinen 
Euploea-artigen, Acraea-artigen und anderen Formen auftritt. 

Es ist leicht die verschiedenen Entwicklungsrichtungen zu 
verzeichnen, welche bei den Microdontinen eine Rolle spielen, 
aber weil die Reihenfolge der Merkmale nicht constant ist, 
die Arten bald in der einen, bald in der anderen Hinsicht 
weiter fortgeschritten sind, hält es schwer zu sagen, welche 
als am nächsten wirklich verwandt subgenerisch zusammen- 
gehören. Verlängerung der Fühler, Verbreiterung des Unter- 
gesichtes und der Stirne, andere Gestaltung des Hinterleibes, 
wodurch derselbe bald dem aus wenigen Ringen bestehenden 
der Chrysididen, bald dem kolbenförmigen gewisser Wespen 
ähnlicher wird, besondere Farbenverhältnisse, welche diese 
Ähnlichkeit unterstützen, Auftreten von Dornen am Schild- 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIII. 245 


chen, Anderung des Geäders, wodurch bald die kleine Quer- 
ader dicht über der Wurzel der Discoidalzelle zu liegen 
kommt, bald in der ersten Hinterrandzelle ein Aderanhang 
zu Stande kommt, sind die hauptsächlichsten Momente; es 
will mir scheinen, dass Paramicrodon Lorentzi, welche von 
allen diesen fast nur die Lageänderung der kleinen Quer- 
ader zeigt, der Wurzel der ganzen Gruppe am nächsten 
liegt; kurzfühlerige Arten mit unbewehrtem Schildchen, wie 
Microdon simplicicornis DE MEI. (Studien III, p. 205) schliessen 
sich dieser in anderer Richtung an und zeigen fast nur den 
Aderanhang der 1' Hinterrandzelle als besonderes Merkmal. 

Äusserlich zeigt sich eine sehr grosse Ähnlichkeit zwischen 
der neuen Art P. decipiens und Microdon vespiformis DE MEI]. 
(Studien III, p. 210). Diese hat aber den Aderanhang in der 
rten Hinterrandzelle und die kleine Querader ist weniger weit 
wurzelwärts gelagert. Es scheint mir natürlicher, hier eine 
parallele Gestalt- und Farbenentwicklung anzunehmen, als 
diese als primär, die Geäderverschiedenheiten als sekundär 
zu betrachten. 


GYMNOSOMA MEIc. 


Gymnosoma (Stylogymnomyia) ventricosum n.sp. Fig. 3. 

Samarang, März, I d, JACOBSON leg. 

Stirnstrieme matt dunkelbraun, so breit wie die in der 
Mitte etwas erweiterten weissen Periorbiten. Fühler ganz gelb, 
das 3° Glied mit der Spur einer Bräunung am Oberrande, 
relativ kurz, oval, mit gerundeter Spitze, auch die Wurzel- 
glieder nicht verlängert, Borste im Basalviertel verdickt. Unter- 
gesicht und Wangen weiss, Taster gelb; Rüssel schwarz. 
Thorax glänzend schwarz, mit weissbestäubten Schul- 
terbeulen, auch die Brustseiten glänzend schwarz. 
Hinterleib (Fig. 3) glänzend gelb, bei dem vorliegenden 3 
Stück mit folgender, wahrscheinlich wie bei den 
Verwandten variabeler schwarzer Zeichnung: 1 Ring 
mit schwarzem Hintersaum, welcher sich nach dem Seitenrand 
hin etwas verbreitert, ater, z'er und 4'* Ring mit je 3 schwarzen 
Fleckchen, von welchen am 2' und 3" Ringe die äusseren 
in die Quere gezogen sind, sodass sie namentlich am 2‘ Ringe 
halbbindenartig aussehen. Hypopyg sehr stark, #/, des Hinter- 


246 DR. J: C,H. DE’MEIJERE, 


leibes lang, glänzend gelb. Beine glänzend schwarz, nur an 
den Knieen etwas heller. Flügel glashell, hintere Querader 
von der seicht bogenförmigen Biegung der 4'“ Längsader 
weiter entfernt als von der kleinen Querader; Stiel der r'en 
Hinterrandzelle kurz, als Fortsetzung der 3' Langsader zum 
Flügelrande verlaufend. Hintere Querader steil, seicht S-förmig 
geschwungen, etwas zurücklaufend. 

Schüppchen weiss; Schwinger gelb. 

Körper- und Fligellange 3 mm. 


PENTATOMOPHAGA gen. n. (Phasiine). 


d- Stirne relativ breit, !/, der Kopfbreite einnehmend, 
nach vorn hin verbreitert; Orbitalborsten zahlreich, aber 
relativ schwach. Fühler kurz, das 3'° Glied 1!/;-mal so lang 
wie das 2*, oval, die Borste im Basaldrittel dicker. Unter- 
gesicht fast gerade, unten mässig vorgezogen; Wangen 
nackt; Vibrissenleisten schwach beborstet; etwas unter der 
Mitte des Untergesichtes steht zwischen diesen Borsten eine 
stärkere Vibrisse, oberhalb welcher nur noch etwa 2 Börst- 
chen stehen. Taster nicht gross, an der Spitze etwas breiter, 
Rüssel nicht verlängert. 

Thorax schmäler als der Kopf, mit wenig entwickelter 
Beborstung; unmittelbar vor der Ouernaht eine kurze, 
unmittelbar vor dem Schildchen eine etwas stärkere 
Dorsocentrale, in gleicher Querlinie mit letzterer steht die 
gleich starke Praescutellare; Praesuturale und 2 Notopleurale 
vorhanden, ausserdem ein paar Supraalare. Schildchen mässig 
gross, schwach gewölbt, mit 2 Borsten. Vor der Meso- 
pleuralnaht einige Borsten, Sternopleuren nur in der hinteren 
Oberecke mit 1 Borste; Hypopleuren mit 3 Borsten. 

Hinterleib länglich, deutlich länger als der Thorax, an 
der Wurzel etwas schmäler, im übrigen fast gleichbreit, 
abgeflacht, ausser dem sehr kurzen 1'° und 6 Ring aus 
4 fast gleichbreiten Ringen bestehend. Randborsten schwach, 
nur wenig länger als die übrige Behaarung. Beine von 
gewöhnlicher Gestalt, ziemlich lang, die Hinterschienen 
relativ stark. Beborstung spärlich; am auffälligsten sind bei 
der vorliegenden Art eine Borste unten vor der Spitze der 
Hinterschenkel, eine an der Innen-, und eine an der Aussen- 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIII. 247 


seite der Mittelschienen, beide am Anfang des Enddrittels, 
eine an der Innenseite (hinter der Mitte), und je 2—3 ab- 
und zugewandt an der Aussenseite der Hinterschienen. 
Klauen kurz. 

Flügel etwas verbreitert, ohne Randdorn, die 1'° Hinter- 
randzelle an der Fliigelspitze geschlossen, Biegungsstelle der 
4'e Langsader schwach bogig; hintere Querader dieser Stelle 
viel näher gerückt als der kleinen, schwach nach aussen 
vorgebuchtet. Adern alle unbeborstet. Schüppchen gross, 
namentlich das untere weit vorragend. 

Namentlich durch das kaum gewölbte, relativ lange, nicht 
verbreiterte Abdomen unterscheidet sich diese Gattung von 
ihren Verwandten. Von Phasia und Alophora weicht sie 
auch durch die breitere Stirne und die an der Flügelspitze 
geschlossene 1'° Hinterrandzelle ab; von Xysta und Clytza 
ausser durch die Hinterleibsgestalt, auch durch die schwä- 
chere Beborstung. 

Weil nur das d vorliegt, bleibt unbekannt in wie weit 
das weibliche Abdomen sich dem Verhalten der Phasza- 
ähnlichen Gattungen anschliesst. 


Pentatomophaga bicincta n. sp. Fig. 4. 


Aus der Kaffeewanze (Pentatoma plebeia VOLL.) gezüchtet, 
Java. ZEHNTER leg. | 

Stirne ca. '/, des Kopfes breit, die Augenränder zunächst 
parallel, von der Mitte an nach vorn divergierend; die Stirne 
ist mattschwarz, von der Mitte an bilden die Periorbiten einen 
sich allmählich verbreiternden gelben Saum. Fühler gelbrot, 
das 3'° Glied oval, am Oberrande oder ganz schwarzgrau. 
Wangen und Untergesicht weiss; Taster gelb, Rüssel schwarz. 

Thorax mattschwarz, unmittelbar vor der Quernaht und 
dem Schildchen mit je einer goldgelben Querbinde, von 
welchen die vordere den Seitenrand erreicht; Schildchen 
mattschwarz mit braungelber Spitze. Pleuren weissbestäubt, 
im hinteren Teil des Mesopleurons in Anschluss an die 
Querbinde der Oberseite mehr gelblich. Hinterleib gröss- 
tenteils gelbrot, der 1'° der 4 deutlichen Ringe mit schwacher 
brauner Langsbinde, der 2'° und 3'° mit breitem braunen 
Hintersaum, welcher vorn :in der Mitte einen Fortsatz trägt, 


248 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


welcher den Vorderrand fast erreicht, der 4'° mit mehr oder 
weniger vollständiger ahnlicher Zeichnung, der Bauch ganz 
gelb. Flügel gleichmässig rauchbraun gefärbt, mit etwas 
helleren Längsstreifen in einigen Zellen. Schwinger gelb. 
Schüppchen gelbweiss. Hüften, Trochanteren und Schenkel 
gelb; von letzteren an den Vorderbeinen die Endhälfte, an 
den hinteren das Enddrittel schwarz; Schienen und Tarsen 
schwarz. 

Körperlänge 7 mm.; Flügellänge 6 mm. 

Puparium 6.5 mm. lang, von länglich ovaler Gestalt, von matt 
rotbrauner Farbe, ohne Andeutung der Ringgrenzen, vorn 
mit den 2 gewöhnlichen Klappen sich öffnend. Prothorakal- 
stigmen der Larve nicht wahrnehmbar. Puppenstigmen als 
2 sehr kurze, gerade Hörnchen die Pupariumwand durch- 
bohrend. Hinterende des Pupariums ohne Fortsätze, einfach 


Fig. 4. 


gerundet, mit grosser, ganz wenig vorragender glänzend 
schwarzer Stigmenplatte. Bei stärkerer Vergrösserung ergibt 
sich, dass die vorderen Stigmenhörnchen (Fig. 40) eine 
nicht grosse Anzahl ovaler Tüpfel aufweisen. Das zum 
Hörn (dem Aussenstigma) gehörige Innenstigma der Puppe 
ist, wie bei Tachiniden gewöhnlich, gross, von oben gesehen 
kreisförmig, nicht deutlich in 2 Partien zerlegt, mit einer 
grossen Anzahl (ca. 70) von Tüpfeln, welche wie gewöhnlich 
mehr weniger zweireihig in verzweigte Radien angeordnet 
sind. Die das Innen- und Aussenstigma verbindende Filz- 
kammer ist relativ weit. Auf den Hinterstigmen gelang es 
mir nach genügender Aufhellung vermittels eau de Javelle 
je 3 langgestreckte, geschlängelte Tüpfel zu beobachten 
(Fig. 4a), welche je ringsum die Stigmennarbe gelagert 
sind. Man findet also dasselbe Verhalten, welches NIELSEN 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIII. 249 


für mehrere Tachiniden u. a. für Æxorista blepharipoda 
B. & B, Ptychomyza selecta MEIG., Ocyptera brassicaria 
F. nachgewiesen hat, desgleichen bei der Anthomyine Mydaea 
anomala JAENN., welches ich bei Prosena sybarita fand 
(T. v. E. 59, p. 191) und welches auch schon für unsere 
Stubenfliege (Musca domestica) seit langer Zeit bekannt 
ist, während bei anderen Tachiniden nicht eine Vergrös- 
serung, sondern eine Vermehrung der Tüpfel erzielt wurde, 
welche in ausgesprochenster Weise bei Pelatachina tibialis 
FALL. erreicht wurde (NIELSEN, Vid. Meddel. Dansk. 
naturh. Foren, 67, p. 13) wo das Verhalten dem gleichfalls 
sehr verwickelten der von mir studierten Conopiden sehr 
ähnlich sieht. 

Über diese feineren Verhältnisse ist von den Phasiinen 
nur erst wenig bekannt. Aus NIELSEN’s wertvollen Unter- 
suchungen über Tachinidenlarven geht hervor, dass bei den 
Puparien von Céstogaster globosa F., Gymnosoma rotundatum 
L. und Suôclytia rotundiventris FLL. die Hinterstigmen am Pupa- 
rium bedeutend mehr, als kurz-stabförmige Zäpfchen, vorragen. 
Die Structur dieser Hinterstigmen wird nicht angegeben. 
Durchbrechende Stigmenhörnchen fehlen wohl bei allen diesen; 
von Czstogaster wird dies besonders erwähnt (NIELSEN J. C. 
Undersögelser over entoparasitiske Muscidelarver V. Vid. 
Meddel. Dansk. naturk. Foren Bd. 67, p. 14—21). 


AGROMYZA FALL. 


Agromyza tephrosiae n.sp. Fig. 5. 


Larve in den Blättern von Tephrosia minierend, Salatiga, 
gezüchtet von VAN DER GOOT. 

Stirne schwarzgrau, matt, die Periorbiten schwach glänzend, 
ziemlich deutlich abgetrennt; 4 Orbitalborsten jederseits vor- 
handen. Fühler mattschwarz, das 3'° Glied rund; Borste 
schwarz, ziemlich dick aber kaum wahrnehmbar pubeszent. 
Untergesicht schwach ausgehöhlt; Vibisse sehr deutlich, Taster 
schwarz, Rüssel von heller Farbe. Thorax und Hinterleib 
schwarz, mässig glänzend. Jederseits 2 Dorsocentralborsten ; 
die Behaarung im übrigen sehr kurz, schwarz; vor dem 
Schildchen 2 deutliche Börstchen. Hinterleib kurz schwarz 


250 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


behaart. Flügel (Fig. 5a) glashell, das Geader schwarz; kleine 
Querader in der Mitte der Discoidalzelle, gie und 4' Langsader 
am Ende etwas divergent. Schüppchen gelbweiss, mit äusserst 
schmalem dunklem Rand und kurzen dunklen Wimpern; 


Fig. 5. 


Schwinger weiss. Beine ganz schwarz, die 2 Börstchen an der 
Aussenseite der Mittelschienen deutlich. 

Körper- und Flügellänge ca. 1.5 mm. 

Die von mir aus Java beschriebene a/bohalterata, gleichfalls 
schwarz mit weissen Schwingern, unterscheidet sich durch 
die breit dunkel gerandeten und gewimperten Schüppchen, 
ist auch grösser. Solzta und ¢ristella sind nach den bei der 
Beschreibung von albohalterata gegebenen Merkmalen (Stu- 
dien IX, p. 250) zu unterscheiden. MALLOCK’s Tabelle der 
formosanischen Agromyzinen (Ann. Mus. Nat. Hung. XII, p. 312) 
führt auf plebeia, welche sich aber durch bedeutendere Grösse 
(2.5 mm), 5 Orbitalborsten, hellere Tarsen u.s. w. unter- 
scheidet, oder afrata, gleichfalls bedeutend grösser. 

Den Benutzern dieser Tabelle möchte ich noch bemerken, 
dass auf p. 313 ‘Seite 12 und 14 v.o. die Zahlen 12 und T7 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIII. 251 


zu vertauschen sind und dass afrata n. sp. im Texte p. 320 
als nigrita aufgeführt ist. 

Tephrosia ist eine der auf Java zur Grünbedüngung ver- 
wendeten Pflanzen. Herr VAN DER GOOT teilte mir mit, dass 
die Larven springen und die Verpuppung sehr oberflàchlich 
in der Erde von statten geht. Springvermögen ist bei den 
Agromyzinenlarven eine seltene Erscheinung. Nach MIK 
sollen auch die in den Blüthenknospen von Zzlum martagon 
L. lebenden Larven von Zzriomyza urophorina dazu befähigt 
sein (Wien. ent. Zeitg. XIII, 1894). Die Gänge sind zunächst 
schmal, erweitern sich zu einer Blase. 

Die Larven dieser Art sind zylindrisch, weisslich, die Warzen- 
gürtel sind gut entwickelt und bestehen aus kurz dreieckigen 
Zähnchen mit dunkelbrauner Spitze. Der schwarze Mundhaken 
(Fig. 56) zeigt 4 Zähne. Die Vorderstigmen ragen nur wenig 
vor und tragen je 3 ungestielte Knospen. Eigentümlich sind 
die Hinterstigmen. Die Filzkammer verzweigt sich in 2 Aeste, 
von welchen der eine sich alsbald wieder gabelt, sodass 
3 Aeste gebildet werden, welchen nach aussen hin je 3 
Knospen aufsitzen (Fig. 5d). Die Puparien sind 2 mm lang, 
glänzend braunrot, mit deutlichen Segmentgrenzen. 


Eenige opmerkingen over twee 
Javaansche Canthariden: 
Mylabris pustulata Thunb. en 
Epicauta ruficeps Ill. 
door 
Dr. W. ROEPKE (Salatiga, Java). 


(Met 4 afbeeldingen in den tekst en 2 platen). 


In de jaren 1914 en ’15 had in vele streken van Java een 
buitengewone vermenigvuldiging van den sprinkhaan Cyréa- 
canthacris nigricornis BURM. (= Acridium melanocorne SERV.) 
plaats. Over de plaag, die daardoor werd veroorzaakt, heb 
ik niet alleen in de plaatselijke dagbladen meermalen voor 
een grooter publiek geschreven, ik gaf er ook een tamelijk 
uitvoerig overzicht van in ,,Teysmannia” XXVI(1915) p. 115, 
237. en 758, en. in de „Indische Mercnur: AK TOT) 
p. 630, en wel op grond van eenige onderzoekingen, die ik 
terloops daaromtrent kon verrichten. 

Een voornaam punt, dat bij het onderzoek dezer sprink- 
hanenplaag mijn aandacht in bijzondere mate ‘trok, was de 
rol, die de verschillende parasieten daarbij spelen. Vooral 
waren het twee kevers uit de familie der Canthariden, waar- 
van ik de ontwikkeling — alhoewel niet geheel volledig — 
kon nagaan, en waarvan ik in het ondervolgende eenige 
bijzonderheden wensch mede te deelen. 


Mylabris pustulata THUNB. 
(Tekstfig. 1 en 3 a—f, Plaat I en Il. 
Korte beschrijving van den kever: Beide seksen 


ten zeerste op elkaar gelijkende, kleur zwart, over de dek- 
schilden twee breede, iets onregelmatig begrensde dwars- 


DR. W. ROEPKE, EENIGE OPMERKINGEN ENZ. 253 


banden van helder-roode kleur en een ongeveer kringvormige 
vlek van dezelfde kleur aan de basis van elk 
dekschild. Deze teere rose kleur verandert 
onmiddellijk na het dooden der kevers in 
een onooglijk vuilbruin, dat later weer iets 
opbleekt. De lengte van een groot aantal 
kevers schommelt tusschen 16 en 28 mM. 
Verspreidine. Op Java’ “zag ik ‘den 
kever het eerst in de jaren 1912 en ’13, en 
wel in de nabijheid der djati-bosschen van 
Bis ss. Midden-Java. Ik vond toen herhaaldelijk 
Mylabris pustulata \. eenige exemplaren bij elkaar. Reeds toen 


was er sprake van een iets sterker optreden van Cyrtacanthacris 
nigricornis in de bedoelde streken. In 1914 trad de kever 
iets talrijker op, in 1915 trok hij door zijn buitengewoon 
veelvuldig voorkomen zelfs de aandacht van leeken. Men 
vond den kever in vaak ongelooflijke hoeveelheden langs de 
grenzen van het djati-bosch en in de nabijheid daarvan, bij 
voorkeur op open, zonnig terrein, waar het insect op de 
heetste uren van den dag een groote levendigheid ontwik- 
kelde door op de hem eigen lompe wijze en met een brom- 
mend geluid van bloem tot bloem te vliegen. De kever eet 
n.l. in hoofdzaak bloemen, in de vrije natuur zijn het vooral 
de kleurige bloemhoofdjes der op woest terrein veelvuldig 
groeiende Lantana, die hij afweidt; daarom is echter zijn 
voorliefde voor allerlei sierplanten, zooals rozen, dahlia’s e. a. 
niet minder. De bezitters van kleine bloementuintjes in de 
streken, waar My/abris veelvuldig voorkwam, hebben dat op 
minder aangename wijze moeten ondervinden. Bij gebrek 
aan beter echter versmaadt de kever ook andere gewassen 
niet. Toen b.v. in April—Mei 1915 de Lantana-heesters langs 
de spoorlijn Kedongdjati-Gogodalem, dank zij de vraatzucht 
van het insect van alle bloemen en bloemknoppen en zelfs 
van de onrijpe vruchtjes waren beroofd, verhuisde de kever 
in zwermen naar de naburige velden der Inlanders, waar zij 
zich zoodanig aan allerlei gekweekte boontjes-soorten te 
buiten ging, dat de inlandsche bevolking uit eigen beweging 
— voor Javanen een sterk stukje! — er toe overging jacht 
op de boosdoeners te maken. 


254 DR. W. ROEPKE, EENIGE OPMERKINGEN 


Kevers in gevangenschap gehouden, mits van volop voedsel 
voorzien (bloemen), leefden zeer lang. Exemplaren, die in 
Maart/April buiten werden verzameld, bleven tot Juli en 
Augustus in het leven. Alhoewel zij in ruime en luchtige 
kooien werden gehouden, die dag en nacht buiten stonden, 
paarden zij niet; althans een copula werd niet waargenomen. 
Opmerkelijk is voorts, dat wijfjes, in April met nog leege 
ovaria verzameld, geen eieren voortbrachten, alhoewel zij 
voortdurend zeer rijkelijk met voedsel werden verzorgd. Het 
anatomisch onderzoek van een aantal wijfjes, die maanden- 
lang in gevangenschap werden gehouden, wees uit, dat hun 
ovaria practisch leeg waren, resp. slechts enkele ontwikkelde 
eieren bevatten. Verzamelt men daarentegen de vrouwelijke 
kevers eenige maanden later, dan verkrijgt men van hen 
gemakkelijk eieren. De laatstgenoemden worden in een 
ondiepe holte, die van buiten weer dicht wordt gemaakt, 
slechts enkele cM. diep in den grond gelegd. Ik zelf heb 
den kever hierbij helaas niet kunnen gadeslaan; volgens 
mededeeling van anderen, die het gezien willen hebben, 
graaft de kever zich daarbij half in den grond in. De eieren 
worden in hoopjes bij elkaar gelegd. Elk hoopje bevat zeer 
talrijke eieren, n.1. allicht eenige honderd stuks. Indien een 
wijfje meerdere hoopjes voortbrengt — en daar is alle kans 
op, aangezien de dieren maandenlang leven en zeer veel 
voedsel opnemen — dan legt een vrouwelijke kever in het 
geheel over de duizend eieren, zoo niet eenige duizenden. 

De eierenhoopjes zijn tamelijk los, zoodat elk ei gemakkelijk 
geïsoleerd kan worden. De kleur der eieren (plaat I, fig. 1) 
is licht geel, zwak glanzend, iets doorschijnend; de eischil 
laat ook bij middelmatige vergrooting geen duidelijke struc- 
tuur herkennen. De eieren zijn langwerpig cilindrisch, beide 
punten stomp, naar den eenen kant een weinig versmald, 
zoodat men ze ongeveer vingervormig zou kunnen noemen. 
Deze versmalling is niet altijd even duidelijk. De lengte van 
het ei bedraagt 2.75—3.05 mM., de grootste dikte van een 
ei met duidelijke versmalling 0.82, de kleinste 0.62 m.M. 
Een micropyle kan ík niet herkennen. 

De eieren van My/abris pustulata kwamen in gevangenschap 
reeds na ongeveer 14 dagen uit. Het larfje werkte zich door 


OVER TWEE JAVAANSCHE CANTHARIDEN. 2 


UT 
Ut 


een overlangsche barst in de eischil naar buiten; de laatst, 
genoemde blijft als een dun, wit vliesje achter. Het larfje 
is aanvankelijk evenals het ei geelachtig. Allengs gaat deze 
teere kleur in lichtgrijs en eindelijk in grijszwart over. Reeds 
na 6 à 8 uren hebben de larfjes deze definitieve kleur 
bereikt (zie plaat I, fig. 2 en tekstfig. 3). 


da. dC. dd. DE 
Fig. 3a—f. Mylabris pustulata THUNB., pas uit het ei gekomen larfje (triunguline). 
Fig. 3a. Habitus; vergrooting ongeveer 12.5 X. 
ELA Abdominaalsegmenten van terzijde. Tergiten, pleuriten met stigmata, en sterniten 


duidelijk van elkaar gescheiden. Let op het profiel der tergiten en de rang- 
schikking der borstelharen. Vergrooting ongeveer 25 X. 


3c, d. Antenne. Met een eigenaardigen, sterker lichtbrekenden zintuigkegel. Vergroo- 
ting ruim roo X. 


3e f. Driepuntige klauw. Vergrooting ruim roo X. 


De jonge larven van Mylabris zijn echte triungulinen. Zij 
zijn ongeveer 4 à 5 mM. lang, bij een grootste breedte van 
iets minder dan r mM. Hun afmetingen zijn dus grooter 
dan die van het ei, dat zij verlaten hebben, wat vermoedelijk 
het gevolg is van lucht- en vochtopname. Opvallend zijn 
de talrijke, stugge borstelharen, waarmede het lichaam 


256 DR. W. ROEPKE, EENIGE OPMERKINGEN 


tamelijk gelijkmatig is bezet, en die op meso- en metathorax 
alsmede op de abdominaalsegmenten 1—8 in 2 dwarsrijen 
zijn gerangschikt. Het anaalsegment draagt twee lange, 
naar achter gerichte staartdraden van iets variabele lengte. 
De bouw der larve biedt veel merkwaardigs. Opvallend, 
echter in principe niet afwijkend van hetgeen reeds van 
andere Canthariden is bekend, is de bouw der sprieten en 
der drie-ledige klauwtjes. Onze afbeeldingen, tekstfig. 3a—f, 
geven omtrent deze bijzonderheden voldoende uitsluitsel, 
zoodat een uitvoerige beschrijving achterwege kan blijven. 
Alleen mogen eenige der voornaamste afmetingen hieronder 
worden vermeld. 


Kop grootste breedte: 0.85 —0.92 mM. 


Lengte pronotum: 0.62—0.71 > 
Femur It 0.41 mM. Tibia I 10.43 mM. Tarsus I + 0.24 mM. 
ps DIE 042 2 > Al ROUE rl Oss nn 
sE 047 > TEE 0:60 >: MIE Ome 
Antenne-geleding I (basis) 0.09 mM. 
» II OOS» 
» III Ond 
» IV 0.07 
Einddraad der antenne OOo 


Anaal-draden (gemeten van 5 exemplaren) 1.72, 1.80, 
2:05, 2,06 2:43 em ME 


Het gedrag der jonge Mylabris-larfjes is zeer interessant. 
Zij zijn afwisselend ‘zeer actief en dan weer rusten zij. In 
het laatstgenoemde geval liggen zij urenlang bewegingloos, 
ingerold als een egel, onder een aardklompje of iets derge- 
lijks verscholen en wel meestal eenige bij elkaar. Worden 
zij actief, dan strekken zij zich en loopen zeer behendig, of 
woelen ijverig oppervlakkig in den grond 

Het is een opvallend verschijnsel, dat, wanneer men hun 
rijkelijk eierenhoopjes van Cyrtacanthacris aanbiedt, los in 
vochtige aarde aangedrukt, niet alle larven van dezen voe- 
dingsbodem gebruik weten te maken. Sommigen doen dit 
weliswaar dadelijk, anderen echter vindt men nog na weken 
rondzoekende, zonder dat zij voedsel hebben opgenomen. 


OVER TWEE JAVAANSCHE CANTHARIDEN. 257 


Ongetwijfeld is dus het pas geboren Mylabris-larfje in staat, 
langeren tijd (4 a 6 weken of nog langer?) zonder voedsel 
te leven. 

Het larfje, dat bij een eierenhoopje terecht is gekomen, 
begint de eitjes daarvan stuk voor stuk uit te zuigen en 
werkt zich daarbij hoe langer hoe dieper in het eihoopje in. 
Het groeit verbazend snel, doorloopt spoedig eenige vervel- 
lingen en neemt daarbij een geheel anderen vorm aan. Tot 
mijn spijt ben ik niet in de gelegenheid geweest, de eerste 
gedaanteverwisselingen van het Myladris-larfje gade te slaan. 
Mij is slechts het meest definitieve stadium bekend, dat op 
plaat II, fig. 1 en 2 is afgebeeld. Dit ontwikkelings-stadium 
heb ik verkregen niet alleen uit larfjes, die in gevangenschap 
werden opgekweekt, maar zeer talrijk ook in de eieren. 
hoopjes van Cyrtacanthacris, die in de vrije natuur werden 
verzameld. In dit stadium ziet men jongere larven nog een 
of twee vervellingen ondergaan, waarbij echter geen noemens- 
waardige veranderingen plaats grijpen, alleen de kop is bij 
het jongere stadium iets kleiner en bruiner. 

De kleinste larven, die ik vond en die reeds het z.g. 
scaraboïde-type vertoonden, hadden nauwelijks een lengte 
van I cM. Volwassen is de larf ongeveer 2.5 à 3 cM. lang. 
Haar kleur is botergeel, de punten der kaken zijn iets don- 
kerder. De stigmen zijn zeer duidelijk zichtbaar. In tegen- 
stelling met het hoog georganiseerde, kwieke larfje, dat pas 
uit het ei is gekomen, is de volwassen larf een onbeholpen 
en traag schepsel, dat aangewezen is op den voedingsbodem, 
dien het eenmaal bereikt heeft. In gevangenschap zijn de 
dieren tamelijk moeilijk ertoe te brengen om op andere 
eierenhoopjes over te gaan. Ook is het mij helaas niet 
mogen gelukken, een pop te verkrijgen. De larven nl, die 
in hun natuurlijke omgeving werden gestoord, stierven zonder 
uitzondering na verloop van tijd. Ik stel me voor, dat men 
poppen in gevangenschap zou kunnen verkrijgen door de 
larven zich van den beginne af ongestoord in diepe, vochtige 
aarde te laten ontwikkelen. In de vrije natuur werden ín 
1915 reeds medio Juni talrijke, bijna volwassen larven in de 
sprinkhanen-eieren gevonden. Daar de kever niet vóór 
Januari—Februari verschijnt, moet de larf dus, misschien 


17 


258 DR. W. ROEPKE, EENIGE OPMERKINGEN 


als praepupa, een langen rust-toestand in den grond door- 
maken. !) 

Hier moge de opmerking worden ingelascht, dat in 1916 
Mylabris veel minder talrijk voorkwam dan in 1915, terwijl 
het aan sprinkhanen volstrekt niet heeft ontbroken. Er 
moeten dus factoren aanwezig geweest zijn, die de ontwik- 
keling der talrijke, in den grond aanwezige larven ten slotte 
hebben gestuit. Welke deze factoren zijn — dit na te gaan, 
blijft aan latere onderzoeker voorbehouden. 

Over de ontwikkeling van Mylabris pustulata bestaan in 
de litteratuur weinig gegevens. STEBBING: Man. Element. 
Forest: Zool. Ind. (1008) pe. 95, spreekt van een 
Mylabris sp. in Britsch-Indië, die voor bloemen schadelijk is, 
zonder iets over de ontwikkeling te vermelden. Dezelfde 
schrijver gewaagt in zijn nieuwer handboek; Ind. Forest 
Ins. (1914) van Mylabris pustulata, dat „the eggs are 
laid in. bunches on the. leaves of shrubs asd 
grass stems near the ground”. Mogelijk heeft de 
schrijver van in gevangenschap mishandelde vrouwelijke 
kevers eieren op deze wijze verkregen; ik houd het echter 
voor geheel onwaarschijnlijk, dat de kever onder natuurlijke 
omstandigheden zich op de door STEBBING beschreven wijze 
van haar eieren ontdoet. De larven heeft STEBBING niet 
kunnen opkweeken. MAXWELL-LEFROY vermeldt in 1909 
(Ind. Ins. Life p. 345), dat de ontwikkeling van Myladris 
pustulata onbekend is; de kever voedt zich met bloemen, 
waardoor zij o, a. voor Cucurbitaceeën schadelijk wordt. LESLIE 
G. COLEMAN bericht in 1911: Dep. Agr, Mysore State, 
bull. nr. 2, Entom: ‚Ser./p. 26, dat hij de-larvensyan 
Mylabris pustulata tot het derde stadium in gevangenschap 
op sprinkhaneneieren heeft opgekweekt. Dit is m. i. de 
eerste positieve opgave betreffende de levenswijze onzer 
Mylabris-larven. Dit is alles, wat ik in de litteratuur over . 


1) Het zou mij niet verwonderen, wanneer de larf ter verpopping 
zich diep in den grond inboorde. In de tropen is een langer rusttoestand 
vlak onder den grond voor een insect gevaarlijk, niet alleen wegens de 
vele natuurlijke vijanden, maar ook wegens de onder omstandigheden 
sterke verhitting van den grond en de zware slagregens. 2 


OVER TWEE JAVAANSCHE CANTHARIDEN. 259 


de levenswijze en ontwikkeling van Mylabris pustulata heb 
kunnen vinden. 


Epicauta ruficeps ILL. 
(Tekstfig. 20, 6 en 4a—d), 
Korte besehrijving van den kever: Mooi fluweel- 


zwart, met een glinsterenden, helder oranje-gelen kop. 
Slanker, sierlijker dan de voorafgaande, met langere lede- 


Fig. 2a, 6. Epicauta ruficeps Ir. 8/5. 


maten. De kop en pronotum zeer bewegelijk, zoodat de 
kever den kop gemakkelijk naar verschillende richtingen kan 
bewegen, wat aan het dier een zekere intelligente uitdrukking 
geeft. Dwerg-exemplaren meten I4 a 15 mM., groote en 
krachtige individuen zijn 24 à 25 mM. lang, wanneer de 
monddeelen naar voren zijn gericht. 

Ik ken deze soort alleen uit Oost-Java, waar zij in 1915 
op tal van koffielanden, waar veel sprinkhanen voorkwamen, 
veelvuldig optrad. De kever heeft reeds eens in vroegere 
jaren de aandacht der planters in Oost-Java getrokken. Dit 
blijkt uit een aanteekening, ongetwijfeld op het onderhavige 
insect slaande en verschenen in de Cultuurgids” VI 
(1904/1905) p. 974, getiteld: „Een Spaansche vlieg op 
de Cacao”. Er is sprake van een zwarten kever met gelen 


260 DR. W. ROEPKE, EENIGE OPMERKINGEN 


kop, die in het Malangsche massaal was opgetreden en het 
bladmoes der Cacao-bladeren wegvrat. In andere streken 
van Oost-Java moet de kever niet op de Cacao zijn over- 
gegaan, doch zijn vreterij beperkt hebben tot het bladmoes 
der varenplanten, die in groote hoeveelheden langs de beekjes 
groeien. Opmerkelijk is wel het feit, dat toen in Oost-Java 
eveneens de sprinkhanenplaag heerschte, echter heeft niemand 
aan een verband tusschen het optreden van de sprinkhanen 
en dezen kever gedacht. Men liet integendeel dit nuttige 
insect bij petroleumblikken vol verdelgen. 

In het begin van 1916 gaf de Heer Dr. TH. WURTH in 
Malang mij uitvoerige inlichtingen omtrent de verspreiding 


4b 


4d 
4c. 


Fig. 4a—d. Epicauta ruficeps ILL., pas uit het ei gekomen larf je. 
Fig. 4a, Habitus, Vergrooting ongeveer 25 X. 
40. Antenne met zintuig-kegel. 
4c, d. Klauw. Vergrooting zoo X. 


van Zpicauta ruficeps in het Malangsche. Op tal van onder- 
nemingen kwam de kever talrijk voor, van een ernstige 
vreterij echter was nergens sprake. De heer WURTH zond 
mij begin Januari 1916 eenige keeren levende exemplaren 
in kooitjes van draadgaas, met een levend koffie-takje als 
steun en voedsel. Aan de randen der koffiebladeren (robusta) 
hadden de kevers slechts onbeduidend geknabbeld. Overigens 


OVER TWEE JAVAANSCHE CANTHARIDEN. 261 


gingen de kevers reeds na enkele dagen dood. Allerlei 
bloemen lieten zij onaangeroerd. | 

Merkwaardig echter hadden de kevers gedurende de reis 
eieren gelegd (van benauwdheid?), die op den bodem der 
kooitjes waren terechtgekomen of los aan het draadgaas of 
de plantendeelen waren blijven hechten. De eieren zijn 
langwerpig cylindrisch, evenals die van Myladris, donkergeel 
van kleur, echter kleiner, nl. slechts 1.65—1.67 mM. lang 
bij een dikte ven 0.58 mM. Hun ontwikkeling duurde zeer 
lang, de larfjes kwamen nl. eerst na 4 à 5 maanden te 
voorschijn. De larven zijn kleiner, korter en meer gedrongen 
dan die van Mylabris, de staart-draden ontbreken, de kleur 
is lichtbruin, de omgeving van den ocellus is zwart gepig- 
menteerd. Onze afbeelding (fig. 4a—4) is zoo duidelijk, dat 
nadere beschrijving onnoodig is. De voornaamste afmetingen 
blijken uit het onderstaande overzicht. 


Totalestenetet- sun. an Peer er er ZS mM 
Kopsenootstenbreedten Ann kt = A 0 02" > 
Thoracaalsegmenten grootste breedte . 0.63 » 
Kapilencte incl mandıbels +. #00» 
Eronotunmlengter...... gta 8s OT dd 
Mesonotum > OI IATA ROLO, 163 
Metanotum  » Ri e MOTOS 


Voor-tibia lengte 0.32 mM. Uncus id. 0.09 » 
Midden-tibia > ORs <9 5 > ©.10 ‘> 
Achter- >» » 0427 25 » NOT LS 


Het gedrag der jonge Æpricauta-larfjes komt veel met dat 
van Mylabris overeen. Het maakte op mij den indruk, alsof 
zij gemakkelijker dan Mylabris op de eierenhoopjes van 
Cyrtacanthacris overgingen. Gelukkig was het mij mogelijk, 
de eerste veranderingen, die de larf in de sprinkhanen-eieren 
ondergaat, na te gaan. Hieromtrent werd het volgende 
aangeteekend: Den 4° Mei 1916 worden eenige pas uitge- 
komen Æpicauta-larfjes verzorgd met versche eierenhoopjes 
van Cyrtacanthacris. Den 8 Mei vind ik enkele larfjes nog 
rondloopende, anderen hebben zich in de eihoopjes inge- 
boord, zijn gegroeid en hebben gedeeltelijk reeds de eerste 
vervelling (na vier dagen dus!) doorstaan. Het geheele 


262 DR. W. ROEPKE, EENIGE OPMERKINGEN 


lichaam der niet-vervelden is zoodanig opgezet en in de lengte 
gerekt, dat de weekhuidige intersegmentale verbindings- 
lichamen sterk in het oog vallen en de chitineuze tergiten 
er als smalle bruine chitineringen bovenop liggen, zoodat 
men onwillekeurig herinnerd wordt aan een jeugdige termieten- 
koningin. Het larfje, dat de eerste vervelling achter den 
rug heeft, onderscheidt zich reeds beduidend van het eerste 
stadium en toont in hoofdzaken reeds de kenmerken der 
latere stadia. De sterke bruine chitinizeering is verdwenen 
en vervangen door een gelijkmatig weeke huid van gele 
kleur; eveneens verdwenen zijn de sterke borstelharen, in de 
plaats daarvan zijn zachte haartjes getreden, die niet meer 
opvallen. De pootjes zijn nog tamelijk lang, echter teer 
geworden en bijna functieloos. Het achterlijf is sterk naar 
beneden gekromd. De verdere veranderingen der larf, die 
ik niet in bijzonderheden heb kunnen onderzoeken, komen 
daarop neer, dat in de eerste plaats het lichaam sterk in de 
dikte groeit en de pootjes veel korter worden. Reeds na 
korten tijd gelijkt de Zpzcauta-larf volkomen op die van 
Mylabris, zooals die in de mikrofotografische opnamen 
(plaat II, fig. 1 en 2) mooi uitkomt. Evenmin als met Myladrıs 
slaagde ik met Zpzcauta erin, de larven verder op te kweeken. 


Het feit, dat de larven van sommige Canthariden zich 
ontwikkelen ín de eierenhoopjes van verschillende sprink- 
hanen, is sedert RILEY overbekend. Deze onderzoeker publi- 
ceerde zijn desbetreffende waarnemingen het eerst in de 
Trans. Ac. Se. St: Louis HI, welke verhandelinssver. 
volgens uitvoerig is overgenomen in „First Ann. Rep. 
U.S. Ent. Comm. 1877 (Washington 1878) p. 203 tens 
RILEY bestudeerde speciaal de ontwikkeling van Epzcauta 
vittata F., levende in de eieren van Caloptenus differentialis. 
Hij noemde de ontwikkeling dezer Canthariden een ,,hy pe r- 
metamorphose” en gaf aan de verschillende larftoestan- 
den van Æpicauta een speciale nomenclatuur, die zich met 
eenige later door hem en anderen aangebrachte wijzigingen tot 
heden heeft staande gehouden (zie b.v. SHARP: Insects II, 
1909, p. 272). De nomenklatuur is, iets vereenvoudigd, als volgt: 


OVER TWEE JAVAANSCHE CANTHARIDEN. 263 


MI: 


B. Larve-stadia : 5 vervellingen. 


(1. larf) | Zyzunguline (18° kleed); zoo genoemd wegens de 
driepuntige klauwtjes; zeer beweeglijk, naar 
voedsel zoekende, voedsel opnemende. 1° Ver- 
velling. 


Caraboid (2% kleed); organisatie der larf geheel 
veranderd, beweeglijkheid minder. Voedsel 
opnemende, groeiende. 2° Vervelling. 


Scarabaeoid I (3% kleed); organisatie nog vereen- 
voudigd, beweeglijkheid gering. Voedsel-op- 
name, groei; 3° Vervelling. 


(2. larf) < 

Scarabaeoid II (4% kleed); weinig van het voor- 
afgaande verschillend, echter veel voedsel- 
opname, sterke groei. 4° Vervelling. 


Pseudopupa of ,,coarctate larva” (5% kleed); inte- 
gument iets verhard, geen voedsel-opname, 
rustend stadium (overwintering!) 5° Vervelling. 


(3. larf) | Scolytoid (6° kleed); beweeglijk, echter weinig 
of geen voedsel-opname. Verpopping. 


CH Pop LD: Imago. 


Vergelijken wij hiermede de ontwikkeling onzer tropische 
Mylabris en Epicauta, voor zoover wij die hebben kunnen 
onderzoeken, den blijkt, dat wij hebben leeren kennen: 

I) het „Zreungulinen’’-stadium ; 

2) het ,,Caraboide”-stadium (onze Epicauta-larf in het 
tweede kleed gelijkt volkomen op de afbeelding, die RILEY 
(Rep. pl. IV, fig. 4d) van dit stadium geeft); 

3) en 4) het „Scaraboide”-stadium I en II. 

Tot zoover reiken mijn waarnemingen zeker, op grond van 


264 DR. W. ROEPKE, EENIGE OPMERKINGEN 


een overvloedig vergelijkingsmateriaal, dat mij met gegraven 
sprinkhaneneieren werd toegezonden, resp. dat ik zelf kweekte. 
Nu zou volgens de waarnemingen van RILEY bij de Noord- 
Amerikaansche Æpicauta vittata het stadium der .,Coarctate 
larva” of „pseudopupa” moeten optreden, in welken vorm 
de larf overwintert. Daaraan zou zich een soort van het 
„lente-stadium aansluiten, n.l. het z.g. ,,Sco/ytozd”, de ver. 
popping onmiddellijk voorafgaande. 

Het is de vraag, of bij de tropische Mylabris en Epicauta 
het ,,coarctate” en ,,scolytotde” stadium duidelijk te onder- 
scheiden zullen zijn. Ik zou zeggen van niet, omdat ik ver- 
onderstel, dat deze stadia aanpassingen zijn aan het winter- 
klimaat. Bovendien zag ik zoo krachtig ontwikkelde indivi- 
duen van het Scarabaeoide (eind-)stadium (fig. 4), dat men 
genegen is ze voor volwassen te houden. Het is daarbij m. i. 
van ondergeschikt belang, of de verpopping dadelijk plaats 
heeft of dat de larf eerst eenigen tijd als praepupa onver- 
anderd in den grond blijft liggen. Ik ben trouwens niet 
geheel overtuigd van de noodzakelijkheid der tamelijk inge- 
wikkelde RILEY’sche nomenclatuur voor de verschillende 
larvenstadia der Noord-Amerikaansche Æpicauta’s. Eenvou- 
diger ware het nl. slechts te spreken van de ,,primaire”’ 
larf (het triungulinen-stadium) en alle andere vervellingen 
als .secundaire” larf samen te vatten. De onderlinge 
verschillen der Caraboïde, Scaraboïde, Coarctate en Scolytoïde 
stadia zijn m. i. niet van zoo overwegenden aard, dat een 
zoo gecompliceerde nomenclatuur ten volle gewettigd is! 
Gaarne geef ik echter toe, dat hier persoonlijke opvatting 
ten slotte den doorslag geeft. 


Daar het misschien voor latere onderzoekers, die zich met 
de biologie der Canthariden bezighouden, zijn nut kan hebben, 
sluit ik hier een overzicht aan van hetgeen mij uit de litte- 
ratuur omtrent de Canthariden, wier larven zich in sprink- 
hanen-eieren ontwikkelen, bekend is geworden. Op volledig- 
heid en op nomenclatorische nauwkeurigheid kan een lijst 
als deze natuurlijk geen aanspraak maken. 


A. Cantharide, Parasiet. 


> 


3 
32: 
33. 


co N Aw & & N = 


. My. 
. My.magnoguttata HEYD. 
. My. 


. My. 
. My. 


. My. 
My: 


. My. 
. My. (Z.) calida PALL. 


OVER TWEE JAVAANSCHE CANTHARIDEN 


. E. cinerea FORST. 
. E. pennsylvanica DEG. 


E. vittata F. 
E. marginata F. 
Ma. unicolor. 


. C. cyanipennis. 


. schretbersi REICHE. 
. amntos F. 

. umbellatarum OL. 
. (Z.) floralis PALL. 

. quadripunctata L. 
. sibirica FISCH. 

. ocellata PALL. 

. frollowi GERM. 
cincta OL. 


6-marginata v. lede- 
reri MARS. 
geminata E. 
tekkensis HEYD. 
fusca. 
16-punctata GEBL. 
(Z.) 14-punctata 
PALL. 
(Z.) variabilis PALL. 


My. 


. My. (Z.) crocata PALL. 
. My. (Z.) ro-punctata F. 
DAS dnhar. 
. Z. dejeant. 
WA. gebrae: 


. My. (Z.) 4-punctata. 


E. erythrocephala PALL. 
E. sibirica PALL. 
E. megalocephala. 


Gastheer. 


as 
(OSO Sp 
BAT 3, BA 
IO. 

ee 


70: 
7: 


FO; LT, 5,26. 


5; 7: 
HO 12: 


IO €. a. 
IO €. a. 
IO €. a. 


5e 


LOER Ds 
1747,80 
CNE WE a 


N.-A Can! 


> > 
N.-A. 


> 


N.-A., Can. 


Columbia. 
N.-Afrika. 


> 


Z.-Rusland. 


» 
> 
Fergana. 
Z.O.-Rusl. 


» 


» 


Turkestan. 
Z.-Rusland. 


Turkestan. 
Z.-Rusland. 


» 


» 


265 


B.Sprinkhaan C. Land. D. Lit- 


terat. 
1122 


= 
DN 


sf Ud =| pd | 
Ser Se We n 5 
UI in Ur N 


PD AAA sk 


N 


O_NNNNLDA as 
E Sea 
© oo 


OV © 


266 DR. W. ROEPKE, EENIGE OPMERKINGEN 


A. Cantharide, Parasiet. B.Sprinkhaan C. Land, D. Lit- 


Gastheer. terat. 
34. E. ambusta. spec. dev.? Z.-Rusland. 6. 
35. E. erythr. var. latelineo- 22. ORUSIE 
lata 11, 10: Turkestan. 10, II. 
36. E. verticalis ILL. 5. 7. onen eke. 
37. My. pustulata THNB. 18, 19. Valndie. 773514: 
Java. 
38. E. ruficeps ILL. 19. > 15. 


Verklaring der afkortingen: 
A. Canthariden: C. — Cantharis; JE. = Epicauta: 
My. = Mylabris; Z. = Zonabris. 


B. Sprinkhianen® 


1 = Caloptenus spretus. 

2 — id. differentialis. 
3 = Melanoplus femurrubrum. 
= id. affinis. 

5 = Dociostaurus maroccanus. 
6 = Schistocerca peregrina. 

7 = Arcyptera flavicosta. 

8 = Xiphidium fuscum. 

9 = Podisma pedestris. 

10 = Calliptamus italicus. 

11 = Locusta migratoria. 

12 = Stauronotus brevicollis. 
13 = Stenobothrus lineatus. 

14 = Stauroderus morio. 

15 = Stauronotus kraussi. 

16 = Locusta danica. 

17 = Gomphocerus sibiricus. 
18 = Colemania sphenarioides. 
19 = Cyrtacanthacris nigricornis. 


C. Land: N.A. = Noord-Amerika; Can. = Canada; enz. 
DE Eıtteratuur: 


I Ist Ann. Rep. U.S... Ent; Comm 1877 pr 29% 
3 2. Le Naturaliste Canad. XXXIX (1913) p. 149. 
3. Proc. Ent. Soc. .Brit.:Columbr4915,’PP4E 


OVER TWEE JAVAANSCHE CANTHARIDEN. 267 


4. Künckel d’ Herculais: Invasions d’Acridiens, enz. 

1893— 1905. 
he Bulls Agric. Alger. etc. XXI (1915) p. 53. 

6. Mem. Bur. Ent. Sc. Comm. Centr. Board Land- 

Adm. etc. St. Petersb. XI (1914). Russisch). 

. Rep. Ent. Stat. Astrach. 1913 (Russisch). 
. Agricult. Turkest. 1913. p. 585 (Russisch). 
= Mthl. Bull. Agr. Int. ete. Rome V (1914) p. 558. 
. Orch. Market Gard. & Bachza 1913, p. 436 & 559 
(Russisch). 
11. Turkest. Ent. Stat. 1914 (Russisch). 
12. Sorauer Hdb. Pflanzenkr. III (1913) p. 168. 
13. Dep. Agr. Mysore State, Bull.2, Ent. Ser. (1911) p. 26. 
14. Teysmannia XXVI (1915) p. 773. 
15. Ind. Merc. XXXIX (1916) p. 630. 

NEB De mirs.; 2.37 6,57,78,..9,,10 en LI ken:ik-alleen 
uit de referaten, die verschenen zijn in de laatste jaargangen 
van het, Rev. of Applied Entom; A”, 

Uit- deze samenstelling blijkt, dat Canthariden als sprink- 
hanenvijanden bekend zijn in de sprinkhanenstreken van de 
ondervolgende landen: N.- en Z.-Amerika (Columbia); 
N. Afrika (Algiers, Marocco); Z.-Hongarije; Z. Rusland en 
aangrenzend gedeelte van Perzië; Voor-Indië; Java. 

Zij zijn niet bekend uit de ondervolgende sprinkhanen- 
streken: Z.-Amerika (Argentinië, Venezuela, e. a); Z.-, O.- 
en W.-Afrika! Egypte!; Cyprus!; Kreta; Palestina; Syrië; 
KI.-Azié; Straits !; Filippijnen !; Australië ! 

Het staat wel te wachten, dat in sommige dezer landen 
alsnog dergelijke vijanden der sprinkhanen ontdekt zullen 
worden; echter is het merkwaardig, dat in bepaalde landen, 
waar de plaag behoorlijk is onderzocht (ik heb achter den 
naam dezer landen een ! geplaatst) nog geen Canthariden- 
larven in de sprinkhanen-eieren gevonden zijn. Zij zijn dus 
in deze laatstbedoelde landen op zijn minst zeldzaam en spelen 
geen rol bij de beteugeling der plagen. Op Java is Mylabris 
pustulata en Epicauta ruficeps daarentegen zeer talrijk, zoodat 
zij allicht eenigen invloed op de ontwikkeling onzer sprink- 
hanen (Cyrtacanthacris nigricornis) zullen doen gelden. 

Salatiga, November 1916. 


Soon 


Callidryas Scylla L. ?. 


Nieuwe vorm: Obscura van den Bergh 
door 
P. J. VAN DEN BERGH LZN., (Tilburg). 


Met plaat 3. 


Callidryas Scylla L. van Celebes is een van die Pieriden, 
waarvan de 22 in den regentijd soms zeer donkere, afwij- 
kende vormen vertoonen, waarin enkele verzamelaars, zooals 
STAUDINGER en FRÜHSTORFER, aanleiding hebben gevonden: 
daaraan nieuwe namen te geven. 

Op pag. 163 van SEITZ, Pieridae noemt STAUDINGER den 
meest voorkomenden vorm op Celebes van Scylla Q Asaema, 
zie SEITZ plaat 68, rij 5, fig. 2, FRÜHSTORFER een daarvan 
afwijkenden vorm met zeer donker bestoven bovenvleugels en 
nog tamelijk veel geel in de ondervleugels, Mzracza, even- 
eens van Celebes, afgebeeld in SEITZ pl. 68, rij 0, fig. 3. 

Verleden jaar ontving ik echter van mijn verzamelaar op 
de Noordkust van Celebes te Bolänng Mongondou 2 exem- 
plaren van Scylla, welke nog veel donkerder geteekend zijn 
dan bovengenoemde vormen en waarbij de zwarte punt op 
de bovenzijde van de dwarsader der voorvleugels nagenoeg 
geheel verdwenen is, terwijl de bovenvleugels scherper om- 
lijnd zijn en beide exemplaren kleiner dan de gewone type. 

Dezen nieuwen vorm, welke tot heden onbekend bleef, heb ik 
den naam van Obscura gegeven, waarbij nog dient opgemerkt, 
dat zij zeer veel overeenkomst vertoont met den donkeren 
vorm van Crocale CR. 2 Celebes, door FRÜHSTORFER genaamd 
Ostentata, afgebeeld in SFITZ op plaat 69, rij a, fig. 3. 


P. J. VAN DEN BERGH LZN., CALLIDRYAS SCYLLA L. 2. 269 


Ter verduidelijking is hierbij een plaat gevoegd, waarvan 
verklaring als volgt: 


Fig. 


Fig 


Fig. 


Fig. 


SN Ate 


=3.en.4. 


MORE: 


Scylla L. 9. Celebes Type. 
STAUDINGER’s vorm Asaema. 
Sera 12.9 “Celebes. 
Donkerder overgangsvormen. 
Seal 22 Celebes: 
FRUHSTORFER’s Minacia. 
Scylla 9. Celebes: 
Vorm Obscura VAN DEN BERGH. 
Crocale CR. Q. Celebes. 
Vorm Ostentata FRÜHST, 


De vindplaats van Obscura is Boläang Mongondou, Noord- 
kust Celebes; er berusten in mijn collectie twee exemplaren. 


‘ Tous les journaux et ouvrages, destinés à la Société entomo- 


logique des Pays-Bas, 
par la poste, au Secrétaire. 
Entomologie” est faite par lui. 


doivent être adressés, autant que possible 
L’expédition du ,,Tijdschrift voor 
Si l’on n’a pas reçu le numéro 


précédent, on est prié de lui adresser sa réclamation sans aucun 


retard, 
réclamations tardives. 


parce qu'il ne lui serait pas possible de faire droit a des 


D. VAN DER Hoop, 


Secrétaire de la Société 
entomologique des Pays Bas, 


Mathenesserlaan 252, 


Rotterdam. 


INHOUD 


VAN DE 


EERSTE EN TWEEDE AFLEVERING. 


Verslag van de Vijftigste Wintervergadering . 

C. WILLEMSE, Orthoptera Neerlandica . 

R. KLEINE, Ein neuer Cyphagogus aus Java . ; 

FERNAND MEUNIER, Un Pompilidae de l’ambre de la 
Baltique . 


Dr Ro Ris Eine mee Agrioniden- Gattung der „Legion 


Podagrion’ (Odonata) aus China . 

J WEISE, Chrysomeliden und Coccinelliden a aus ‘Nord- 
Neu-Guinea 

SCHMITZ Selo, Drei neue  Termiten : vom n belgischen 
Ronson. 

BESSCHMETZÒSI Ji Über eine . brachyptere Limosina-Art 
aus Hollandisch-Limburg, wahrscheinlich Limosina 
pseudonivalis Dahl 

Dr. J.C. H. DE MEIJERE, Studien über südostasiatische 
Dipteren XII. 

Dr. W. ROEPKE, Eenige opmerkingen over twee Javaan- 
sche Canthariden: Mylabris pustulata Thunb. en 
Epicauta ruficeps ILL. . . 

P. J. VAN DEN BERGH LZN., Callidryas Seylla L, Q 


Bladz. 

I—XX 

I—176 
177—180 
181—184 
I85—I9I 
192—224 
225—231 
232—237 
238—251 
252—267 
268—269 


TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


DR. J. TH. OUDEMANS, Pror. DR. J. C. H. DE MEIJERE 
EN 


Dr. A. C. OUDEMANS 


ZESTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1917 


DERDE EN VIERDE AFLEVERING 
MET 4 PLATEN 


(15 Jan. 1918) 


12 1 | et: N 
ae STE, TER 
> / 


— 


‘S-GRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1918 


DR. H. J. VETH 
GEBOREN 23 FEBRUARI 1846 


OVERLEDEN 10 AUGUSTUS 1917 


AARON: 


IN MEMORIAM 


Dr. H. J. Veth 


door 
Ihr. Dr. Ep: EVERTS. 


Met portret. 


De Nederlandsche Entomologische Vereeniging heeft 
wederom het afsterven te betreuren van een harer oudste 
en meest verdienstelijke leden. 

Als oud vriend gevoel ik mij geroepen om enkele woorden 
aan zijne nagedachtenis te wijden. 

Dr. HUIBERT JOHANNES VETH werd op 23 Februari 1846 
te Amsterdam geboren, als zoon van den wel bekenden, 
lateren Leidschen hoogleeraar, wijlen Prof. P. J. VETH. Na 
gyinnasiale opleiding genoten te hebben en zijne studiën 
aan de Rijksuniversiteit te Leiden te hebben voltooid, ver- 
kreeg hij aldaar in 1879 den graad van Doctor in de Wis- 
en Natuurkunde, op een proefschrift, getiteld: „Overzicht 
Mantheteeen,"inrhet bijzonder door Nederland, 
gedaan is voor de kennis der Fauna van Neder- 
landsch Indie”. Wijlen Prof. EMIL SELENKA was zijn 
leermeester, hij kwam dus uit een goede school. 

Den inhoud dezer dissertatie, na vele jaren, herlezende, 
trof mij de degelijkheid der bewerking en de schat van 
gegevens, die voor de kennis der Fauna van Nederl. Indië, 
tot het jaar 1879, van blijvend belang zullen zijn. 

18 


272 JHR. DR. ED. EVERTS, IN MEMORIAM DR. H. J. VETH. 


Reeds op jeugdigen leeftijd, in 1868, als philos -candidaat, 
werd VETH tot leeraar in de natuurlijke historie aan het 
Gymnasium en de Hoogere Burgerschool 5-jar. c. en later 
ook aan de H.B.S. voor meisjes te Leiden aangesteld, welke 
betrekkingen hij in 1872 verwisselde voor die aan de 
H.B.S. 5-j. c. te Rotterdam, als opvolger van den tot hoog- 
leeraar aan de Groningsche Universiteit benoemden Dr. H. J. 
VAN ANKUM; later werd aan hem ook opgedragen het 
leeraarschap aan het Erasmiaansch Gymnasium aldaar. 

Hoezeer VETH aan zijne leerlingen belangstelling voor de 
natuur wist op te wekken, zouden zij beter dan door mijne 
woorden weten te bevestigen. Door zijne zorgen waren — 
beide inrichtingen van rijke onderwijscollecties voorzien. 

Na in 1897 om gezondheidsredenen zijn pensioen aan- 
gevraagd te hebben, vestigde hij zich in 1899 in Den Haag, 
waardoor de samenwerking met wijlen Mr. A. F. A. LEESBERG 
en mij aanmerkelijk vergroot werd. 

Was VETH een veelzijdig ontwikkeld natuurvriend, zijn 
lievelingsstudie was de Entomologie en speciaal de beoefening 
der Coleoptera. 

Sedert 1864—65 was hij lid van onze vereeniging. 

Onze kennismaking dagteekent, evenals met LEESBERG, 
van het jaar 1870 aan de Leidsche Academie. Wij vormden 
in Den Haag een coleopterologisch drietal, dat alle krachten 
wijdde aan de vermeerdering onzer kennis der Nederlandsche 
Coleoptera. Heel wat excursies, vooral langs de kuststreek 
en op de landgoederen Ockenburg en Meer-en-Bosch bij 
Loosduinen, alsmede de telken jare terugkeerende tochten 
in de verschillende provinciën van ons land, brachten het 
materiaal aan, waardoor onze keverfauna zoo zeldzaam rijk 
bleek te zijn. Ook op zijne vele reizen, naar Duitschland, 
Frankrijk, de Alpen, Italië, Sicilië, Dalmatië, Croatië, Hon- 
garije, Bosnië, Montenegro, Corsica, Algerië, Tunis en Tripoli 
werden de zeldzaamste Coleoptera verzameld en, dank zijne 
vrijgevigheid, heeft schr. dezes ook veel interessants daarvan 
gekregen. 

In ’t bijzonder beijverde VETH zich om zijn kennis der 
exotische Coleoptera te vermeerderen. Vooral de Oostindische 
keverfauna is in zijne collectie rijk vertegenwoordigd en 


JHR. DR. ED. EVERTS, IN MEMORIAM DR. H.J. VETH. 273 


mogen wij het Rijks Museum van Natuurlijke Historie te 
. Leiden geluk wenschen, dat zijne belangrijke verzamelingen 
aldaar ondergebracht worden; een gedeelte der boekerij is 
voor de bibliotheek der Ned. Entom. Ver. bestemd. 

Aan meerdere instellingen van wetenschap werden belang- 
rijke legaten vermaakt; ook onze Vereeniging aanvaardde 
met dankbaarheid zulk een bewijs van. belangstelling en 
mildheid. 

Heeft VETH vele nieuwe, nog onbeschrevene soorten aan 
de wetenschap doen bekend worden, zijne nauwgezetheid en 
bescheidenheid deden hem niet licht besluiten tot eene 
beschrijving van het materiaal over te gaan; dit werd meestal 
aan de vele bekende specialiteiten, waarmede hij in levendig 
verkeer was, overgelaten. Eenige tropische soorten werden 
naar hem genoemd. 

Toen in de jaren 1898—1903 mijn werk „Coleoptera 
Neerlandica’ voltooid was, kon ik met voldoening neerzien 
op de groote nauwkeurigheid waarmede VETH, vier jaren 
achtereen, de laatste revisie der drukproeven voor mij had 
nagezien, een tijdroovend, inspannend werk, dat door mij 
met erkentelijkheid herdacht wordt. 

Zoo was hij ook als penningmeester der Ned. Entom. 
Ver.; wij verliezen dan ook in hem een zeer conscientieus 
collega, die de financieele middelen met zorg wist te 
beheeren. 

Op de maandelijksche winterbijeenkomsten van entomo- 
logen, uit Den Haag, Rotterdam en Leiden, was VETH 
steeds aanwezig en altijd werden wij vergast op de bezich- 
tiging van zeldzame Coleoptera uit onzen Oost; vooral was 
zulks het geval wanneer wij bij hem, in zijn studeerkamer, 
vergaderden. 

Ook als lid van het bestuur der Maatschappij ,,Diligentia” 
in Den Haag was VETH een trouw comparant. De afdeeling 
’s-Gravenhage van de Nederlandsche Natuurhistorische Ver- 
eeniging benoemde hem in 1909 tot eerelid, nadat hij van 
1905--1909 het voorzitterschap bekleed had; sedert 1885 
was hij Lid-Directeur en na 1906 Lid-consultant van het 
Bataafsch Genootschap te Rotterdam. 

Wijzen wij op zijne verdiensten als entomoloog en collega, 


274 JHR. DR. ED. EVERTS, IN MEMORIAM DR. H. J. VETH. 


als° mensch werd VETH in meerdere kringen gewaardeerd 
om zijn helder oordeel en groote bescheidenheid. 

In Juni 1916, toen de Zomervergadering der Ned. Ent. 
Ver. te Zwolle plaats vond, maakte VETH, nog vol energie, 
de excursies bij Ommen mee en zeker had niemand kunnen 
vermoeden, dat reeds in September daaropvolgend de eerste 
verschijnselen zich openbaren zoudén van de kwaal, waaraan 
hij, na een jaar lijden, op 10 Augustus 1917, overleed. 

Wij brachten hem bij de crematie op Westerveld in ge- 
dachte een laatsten groet. Zijn nagedachtenis zal in onze 
entomologische annalen en bij zijne vrienden en bekenden 
steeds bewaard blijven. 


Studien über südostasiatische 
Dipteren XIV 


von 
Prof. Dr. J. C. H. DE MEIJERE (Amsterdam). 


Verzeichnis der von mir behandelten Arten. 


Es ist von mir in den letzten Jahren eine Reihe von 
Arbeiten über indoaustralische Dipteren, namentlich aus 
Niederländisch Ostindien mit Einbegriff von Holländisch 
Neu-Guinea veröffentlicht worden. Da keine systematisch 
angeordnete Bearbeitung des nach und nach eintretenden 
Materials möglich war, so scheint mir eine zusammenfassende 
Übersicht des Publizierten erwünscht, weil es schwer zu 
halten anfängt wegen der notwendigen Zersplitterung die 
Arten in den Einzelarbeiten zurückzufinden. 

Das unten folgende Verzeichnis wird dies wesentlich 
erleichtern. Einige Arbeiten anderer Autoren, welche sich 
ebenfalls auf Material der hiesigen Sammlung im Museum 
der Kgl. Zool. Gesellsch. „Natura Artis Magistra” beziehen, 
habe ich mit aufgeführt, sodass gleichzeitig ein Bild geschaffen 
wird des in diesem Museum aus dem Gebiete befindlichen 
Materials, mit Ausnahme des indessen wenig umfangreichen 
alteren Materials. 

Auch einige Angaben über Dipteren in den für Ausländer 
oft schwer zugänglichen Veröffentlichungen der verschiedenen 
Versuchstationen auf Java und Sumatra habe ich mit in 
Betracht gezogen, weil in den meisten Fallen wegen meiner 
Mithilfe bei der Bestimmung ein Teil dieses Materials gleich- 
falls zu unserem Museum seinen Weg gefunden hat. 

Gleichzeitig führe ich eine Reihe von neuen Fundorten 
auf, welche ich mir bei der Bestimmung des malayischen 


276 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Materials vorläufig verzeichnet hatte. Wenn kein Sammler 
erwahnt wird, so beziehen sich diese Fundorte auf die Aus- 
beute von Herrn Epw. JACOBSON, der mit grosser, belang- 
loser Liebe für die Wissenschaft keine Mühe gescheut hat 
unsere Kenntnis der Fauna unserer ostindischen Besitzungen, 
im besonderen auch der Dipterenfauna von Java, später 
auch von Krakatau, Simalur und Sumatra zu erweitern. 

Ich möchte ihm hier ein für allemal Huld bringen für was 
er in dieser Hinsicht geleistet hat. 

Wie ich darauf verrichtet habe seinen Namen auf jeder 
Seite viele Male aufzuführen, so tat ich es auch was den 
meinigen anlangt. Wenn kein Autor erwähnt ist, so würde 
die Art von mir beschrieben. 

Bei weitem die Mehrzahl der neuen Arten ist in unserer 
Tijdschrift voor Entomologie, in den „Studien über südost- 
asiatische Dipteren” beschrieben. Von Neu-Guinea lag beson- 
ders das Material der verschiedenen holländischen Expedi- 
tionen des letzten Jahrzehntes vor, dessen Beschreibung in 
dem betreffenden Reisewerke, Nova Guinea (Zoologie Bd. V, 
IX und XIII) erfolgen musste. 

Literatur anderer Autoren habe ich nur in besonderen 
Fällen, wenn sie Namensänderungen u.s.w. betraf, erwähnt. 
Eine vollständige Angabe ging ja weit über die Ramen, 
welche ich mir stellen musste, hinaus. Hier möchte ich nur 
darauf hinweisen, dass die dipterologische Literatur des 
Gebietes sich namentlich erweitert hat zunächst durch die 
zahlreichen Arbeiten des Herrn E. BRUNETTI über die Fauna 
von Britisch Indien, ferner durch die Bearbeitung des von 
Herrn SAUTER auf Formosa gesammelten Materials. Diese 
auf einige Muscen verteilte Ausbeute hat eine Reihe von 
kleinen Publicationen hervorgerufen, deren gebührige Be 
achtung gerade wegen der starken Zersplitterung des Stoffes 
nicht leicht fällt. Als wichtige Arbeiten seien hier ferner 
nur erwähnt die Aufsätze über das Seychellen-Material von 
EDWARDS, ENDERLEIN, LAMB und die monographischen 
Arbeiten von BECKER über Chloropinen (Ann. Mus. Nation. 
Hungar. IX. 1911, p. 35), BEZZI über Trypetinen (Mem. 
Indian Museum III, 1913, p. 53). HENDEL über Platysto- 
minen (Abh. zool. bot, Ges. Wien VII. Heft 1. 1914). 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 277 


KIEFFER über Chironomiden (Mem. Indian Mus. II. rgro, 
p. 181), Arbeiten von THEOBALD und LEICESTER über 
Culiciden u. s. w. 


Weil an mehreren Stellen meiner Publicationen auch biolo- 
gische Notizen, bzw. Beschreibungen von Larven und Puppen 
eingestreut waren, deren Herausfinden grosse Schwierigkeit 
machen wird, so habe ich diese, nach einigen Hauptmomenten 
angeordnet, in einem besonderen Abschnitt systematisch 
zusammengefasst. Hoffentlich wird auch dies den Kollegen 
gelegentlich von Nutzen sein. 


ABKÜRZUNGEN. 


Weil meine „Studien über südostasiatische Dipteren” bei 
weitem die Mehrzahl der von mir behandelten Dipteren 
umfassen, so habe ich diese nur durch die betreffende 
- Nummer I— XIII citiert. 

In übrigen deutet: 


Bydr., und Bydr., auf meine beiden Aufsätze in den Bij- 
dragen tot de Dierkunde. 1904 bzw. 1913. 


Seps., und Seps., auf meine beiden Arbeiten, namentlich 
über Sepsinen, in Ann. Mus. Nation. Hungar. IV, 1906 
und XI, 1913. 


Sim., auf meine Fauna simalurensis, Diptera (Tijdschr. v. 
Ent. LVIN, Suppl. 1915): 


Im übrigen habe ich für die zerstreuten kleineren Arbeiten 
das Zitat vollständiger gegeben. 
Was die Fundortsangaben anlangt, so ist 


Je Java. 
Kr. = Krakatau. 
N.G. = Neu-Guinea. 
Sim, = Simalur-Gruppe (Hauptinsel mit den kleinen 
Satellit-Inselchen Pulu Babi und Pulu Pandjang). 
Sum. = Sumatra. 


W. = Waigeu. 


278 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Wenn bei den neuen Fundorten eine nahére Angabe der 
Insel fehlt, so liegt der Ort auf Java. 

Was die Fundorte in. der Simalur-Arbeit anlangt, möchte 
ich noch bemerken, dass sie alle auf der Hauptinsel Simalur 
liegen, wenn die Satellitinselchen Pulu Babi und Pulu Pand- 
jang nicht besonders erwahnt sind. 


CECIDOMYIDAE. 


Coccodiplosis gen. n. XIII. 238. 
» pseudococct. XII. J. 239. 


Diplosis acarivora ZEHNTN. Archief van de Java-Suiker- 
industrie. DI. 9. 203. — W. VAN DEVENTER. Handboek ten 
dienste van de suikerrietcultuur en de suikerriet-fabricage 
op Java. II. 1906. p. 289. 

In den Arbeiten über javanische Gallen von W. und J. 
DOCTERS VAN LEEUWEN—REYNVAAN sind auch eine Anzahl 
Cecidomyidengallen erwähnt. Von einigen wurden von 
KIEFFER die Imagines beschrieben. Man vgl. für letztere 
besonders Marcellia VII. 1909 [1910]. p. 123—132. 

Auch RüBSAAMEN führt in Entom. Nachr. XXV. p. 257 ff. 
einige Cecidomyidengallen aus Sumatra auf. 


MYCETOPHILIDAE.. 
Sciara rufithorax V. D. W. I 200. J. X. 64. Sum. — 
Depok. — Banjuwangi, MAC GILLAVRY leg. — Wonosobo, 
April. -— ‘Batavia, Februar, Oct. — Serdang (Sumatra), 


HAGEN leg. — Tuntang, Oct. 
Sciara heteroptera VII. 318. J. 
>» turrita. Bijdr., 45. Ceram. 
» fuscolimbata ENDERL. X. 64. Sum. 
» sp: 1V.. 59. Kr. — Nov. Guin. V."98/1N;C 
Zygoneura remota Nov. Guin. IX. 305. N.G. 
Allactoneura gen. n. syn. Scottella ENDERL. I. 201. VII. 321. 
> cincta 1: 202. J; \ VIL. 321 JG Pantano 
März, Nov. Batavia, Nov. Petunduan, Dez. Djocja, Febr. 
Allactoneura formosana VII. 321. J. 
» nigrofemorata VII. 322. J. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 279 


Mycomyia (Neoempherta, Empheria) propinqua 1. 203. J. — 
X. 65. Sum. — Wonosobo, April, Semarang, Juni. 

Mycomyia apicalis I. 204. J. 

Leia nigra. Bijdr., 46. Ceram. 

Mesochrta cinctipes VII. 322. J. — Zool. Jahrb. Abt. Syst. 
40, 1916, D. 300: 

Chiasmoneura gen. n. VII. 323. 


» anthracina VII. 324. J. 
Rhynchoplatyura gen. n. Sim. 2. 
» longirostris. Sim. 3, Sim. 
BIBIONIDAE. 


Plecia fulvicollis F. I. 206. J. — IV. 59. Kr. — Bijdr., 86. J. 
— Nov. Guin. V. 68. N.G. — Nor. Guin. IX. 306. N.G. — 
Sim. 4. Sim. — X. 65. Sum. — Banjuwangi, MAC GILLAVRY. 
Salatiga, DOCTERS v. LEEUWEN leg. — Batavia, Dez.—Februar; 
Buitenzorg, Januar; Wonosobo, April; Semarang, März. — 
Serdang (Sumatra), HAGEN leg. — Kisser, Wetter, SCHADLER 
leg. — Merauke, Etna-Bai (N.G.), KocH leg. — Nongko- 
djadjar, Januar. — T.v.E. LVII 98 N.G. 

Plecia lugubris. Bijdr., 86. Thibet. 

» forcipata O.S. IV. 63. J. — G. Gedeh, März. Lawang 
(O.-Java), in coll. BEQUAERT. — Nongkodjadjar, Januar. 

Plecia melanaspis Wiep. IV. 64. J. — VIL 326. J. — Bijdr., 
86. J. — Kendal (Java), April, DAMMERMAN leg. Banjuwangi, 
MAC GILLAVRY. Nongkodjadjar, Januar. Tosari, März; Frau 
DE BEAUFORT leg. — G. Gedeh, BüTTIKOFER leg. — G. 
Gedeh, März, JACOBSON leg. — Gedeh. 1625—2400 M. 
KONINGSBERGER leg. 

Plecia tergorata ROND. Batavia, Oct, I d von 4 mm 
Flügellänge. G. Gedeh, März. 

Picci tristis NDE Ne N. 327: 

ao spe Nov. Guin. MV 68/NE Gi 

Dilophus nigriventris VII. 327. J. 

Bibio obscuripennis. Bijdr., 86. Bengalen. 

» obediens O.S. Nov. Guin. IX. 306. N. G.; J. 

Scatopse crassiuscula VII. 325. J. 

> = pallditarsis VII: 325.‘ 
»  pallidicornis VII. 326. J. 


280 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


CHIRONOMIDAE. 
Culicordes guttifer I. 209. J. — T.v.E. 52. 200. J. 
» pungens. T.v.E. 52. 200. Sum. 
Ceratolophus notatus I. 210. J. — Batavia, August. 
Palpomyia crassinervis I. 213. J. — Depok, October. 
» discolor I. 214. J. 
» luteinervis I. 214. J. — Tandjong PR 
ROGGE leg. 
Bezzia acanthopus I. 215. J. — Buitenzorg, Juni, September. 
Batavia, August, November. 
Ceratopogon hirtipes 1. 209. J. — EDWARDS Ann. Mag. 
Nat. Hist. 8 (XII), 1913, 201. 
Ceratopogon jacobsoni I. 212. J. — EDWARDS Ann. Mag. 


Nat. Hist...3 (XI), 1or3, 201: 
Ceratopogon stimulans. T.v.E. 52. 197. J. Sum. — VII. 374. J. 
> Salmi SR. vB: 5201973] Sum: 
» guttipennis. Nov. Guin. V. 69, N. G. 
Forcipomyia vexans. T.v.E. 52, 197. Sum. 
Leptoconops albiventris. T.v.E. LVIIL 98, N. G. 
Calyptopogon (Macropeza) gibbosus WIED. I. 216. J. VII. 
337. J. — Syn. Macropeza javanensis KIEFF. 
Chironomus novaeguineensis. Nov. Guin. V. 69. N. G. 
» sp: Nov: Guin: Via zo NG. 
Tanytarsus sp. Nov. Guin. V. 70. N.G. \ 
Procladius (Tanypus) signifer. Nov. Guin. V. 71. N. G. 
» crux WIED. VII. 335. J. 
» obscuripes VII. 336. J. 


PSYCHODIDAE. 
Phlebotomus perturbans. T.v.E. 52. 201. J. 
» angustipennis. T.v.E. 52. 202. J. 
SIMULIIDAE. 


Simulium nobile I. 206. J. — T.v.E. 52. 202. J. 

> eximium VII. 330. J. 

» aureohirtum BRUN. VII. 331. J. 

» atratum VII. 331. J. — Tjibodas 5000 —6000’, 
KONINGSBERGER leg. 


STUDIEN ÜBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 281 


Simulium argyrocinctum VII. 332. J. 
» zridescens VII. 333. J. 
> Tabelle VII. 328. 


CULICIDAE. ') 


Myzomyta rossit GIL. syn. /udlowi THEOB. (vaga DON.) 
VII. 338. J. Borneo. — Sim. 5, Sim. — X. 65. Sum. 

Cellia Kochi Don. VII. 338. J. Borneo. 

»  punctulata Dön. VII. 338. J. Borneo. 

Myzorhynchus barbirostris V.D. W. VIL. 338. J. — THEOBALD. 
Bavak. LIV, 233,.N.G. — Novi Guin. IX. -306: NG: — 
Semarang; Wonosari (G. Kidoer), Djocja, Februar. 

Myzorhynchus sinensis F. X. 65. Sum. 

Neomyzomyia leucosphyra DON. VII. 338. Borneo (false 
als eurysphyrus). 

Nyssorhynchus fuliginosus GIL. X. 65. Sum. 

Toxorhynchites metallicus LEIC. VII. 339. J. — Nusa 
Kambangan, Marz. 

Toxorhynchites javaensis THEOB. Syn. von guasiferox LEIC. 
nach EDWARDS (Bull. Entom. Res. 1913, p. 223). THEOBALD. 
T.v.E. LIV, 233, J. — Nongkodjadjar, Januar. 

Toxorhynchites tnornatus WALK. Sim. 4, Sim. 

> ambotnensis DOL. Bijdr., 46, Ceram. 
> » Pals subulifer DOL. Bijdr., 46, Ceram. 

Es war mir entgangen, dass schon DOLESCHALL in einer 
spateren Mitteilung diese beiden Formen als Geschlechter 
einer und derselben Art erkannt hat, worauf auch BLANCHARD 


1) Es sei hier auch hingewiesen auf N. H. SWELLENGREBEL: De 
Anophelinen van Nederlandsch Oost-Indië. Koloniaal Instituut. Meded. 
No. VIL Afd. Trop. Hygiene. No. 3. 1916. Hierin werden aus Nieder- 
ländisch Ostindien verzeichnet: Myzorhynchus umbrosus THEOB., bar- 
birostris V. D. W., albotaenialus THEOB., sinensis WIED., mauritianus 
GRNDPRE, Wyssorhynchus fuliginosus GIL., schüffneri STANTON, maculatus 
THEOB., Cellia Kochii DON., Neomyzomyia punctulata DON. und Zeucos- 
phyra DON., Myzomyia rossit GILES, ludlowi THEOB., aconita DON. 

In W. SCHÜFFNER und H. N. VAN DER HEYDEN, De Anophelinen in 
Nederlandsch Indië. Geneesk. Tijdschr. Ned. Indië 1916 (381—396) 
werden ausserdem noch erwähnt: Myssorhynchus karwari JAMES (syno- 
nym von zigrans STANTON) und Anopheles gigas GILES (ibid. p. 396). 
Von rossi ist nach ihnen nur die var. indefinita LUDL. vorhanden, 
während nach SWELLENGREBEL auch typische ossi im Archipel auftritt 
(l.c. p. 61); ihre Merkmalsangaben stimmen indessen nicht überein. 


282 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


hinweist, während GILES und THEOBALD amboinensis und 
subulifer getrennt aufführen. 

Der weisse Ring der Hintertarsen nimmt nicht die Wurzel- 
hälfte des Metatarsus ein, sondern des 2!" Tarsalgliedes. 
Der Haarbüschel an der Hinterleibsspitze ist eigentlich 
schwarz, oben mit einigen blauen Schuppen. Obgleich ich 
kaum zweifle das von DOLESCHALL als amboinensis beschrie- 
bene Tier vor mir zu haben, so ergibt sich doch eine grosse 
Ähnlichkeit mit 7. Æ-Waldi Lupr, auf welche ich hier aus 
Mangel an Vergleichsmaterial nur hinweisen will, zumal die 
weissen Binden der Mitteltarsen bei dieser Art oft kaum 
erkennbar sein sollen. 

Toxorhynchites immisericors WALK. 

Batavia, Januar—März. Djocja (Moelä, Gunung Sewu). 

Im Javanischen wird diese Mücke „djingklong” genannt 
(JACOBSON). 

Stegomyta scutellaris WALK. VII. 339. J. — Bijdr., 47, Ceram. 
— IV. 64. Kr. X. 65. Sum. — Sim. 5, Sim. — Semarang, 
Juni. SCHÜFFNER en SWELLENGREBEL. Geneesk. Tijdschr. 
Ned. Ind. LIV. 204. 

Stegomyia fasciata F. VII. 339. J. — THEOBALD. = VE: 
LIV -235<.) 3: SCH. -en SEC. 204: 

Stegomyta albolateralis THEOB. X. 65. Sum. 

» pipersalata GIL. SCH. en Sw. l.c. 204. 

Culex (Culicada) concolor RoB. DESV. THEOBALD. T.v.E. 
LIV. 236, J.-=- VII: 340. J. X. 65. Sum. 

Culex microtaeniata THEOB. THEOBALD. T.v.E. LIV. 236. J. 

» _pseudoinfula THEOB. THEOBALD: T.v.E. LIV. 237. 
J. — VII. 340. J. Borneo. — Sim. 6. Sim. — X. 65. Sum. 
— Nongkodjadjar, Januar. 

Culex fatigans WIED. THEOBALD. T.v.E. LIV. 238. J. 
VII. 340. J. — Sim. 6. Sim. — Nongkodjadjar. Januar. 

Culex luteolateralis THEOB. VII. 339. J. — Semarang, Juni. 

>» mimeticus NOE. VII. 340. Borneo. 

Leucomyia gelida THEOB. var. cuneata THEOB. Sim. 6, Sim. 

Chrysoconops brevicellulus THEOB. VII. 340. J. — THEOBALD. 
Rv LIV 92383. 

Chrysoconops fuscopteron THEOB. THEOBALD. T.v.E. LIV. 
239. N. G. — Nov. Guin. IX. 306. N. G. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 283 


Nach EDWARDS (Bull. Entom. Res. 1913, p. 230) = drevi- 
cellulus. 

Desvordya obturbans WALK. VII. 340. J. — Bijdr., 47. Ceram. 
Waig. — X. 65. Sum. — THEOBALD. T.v.E. LIV. 235. J. 
— Sim. 6. Sim. — Nongkodjadjar, Januar. Djocja, Februar. 

Finlaya poicilia THEOBALD. Sim. 6. Sim. 

Mansonia annulipes WALK. VII. 341. J. 

> untformis THEOB. VII. 341. J. — Nov. Guin. V. 
68. N.G. (false uuzcolor). Sim. 6. Sim. 

Scutomyia Treubi. Ann. Buitenzorg, (2) Suppl. II 918. J. 

Cyathomyia gen. n. Ann. Buitenzorg (2) Suppl. III 921. J. 
— Syn. Protomelanoconion THEOB. (EDWARDS. African Culic. 
Bull.-Ent«Res; IV 1913, 59: 

Cyathomyia jenseni. Ann. Buitenzorg (2) Suppl. III. 922. J. 

Uranotaenia ascidiicola. Ann. Buitenzorg (2) Suppl. II. 
925. J. 

Ficalbia tenax. Ann. Buitenzorg (2) Suppl. III. 928. J. 

Harpagomyia genurostris LEIC. syn. splendens. (EDWARDS. 
Bull »Entam.' Res. IV. 1913, B. 240). Tv. E. LIL, -p..167.]. 
— T.v.E. LIV, p. 162. — JACOBSON. T.v.E. LIL. 158. — 
Djocja (Moela, G. Sewoe). 

Howardina chrysolineata THEOB. THEOBALD. LIV. 236. J. 

Topomyia rubithoracis LEIC. Sim. 7. Sim. 

Aedeomyia squammipennis ARRIB. VII. 341. J. 


TIPULIDAE. ') 


Dicranomyia saltans DOL. V. 22. J. 
> cuneiformis N. 23. J. — Nongkodjadjar, Januar, 
I 2; die Legeröhre ist kurz, gelbbraun, etwas aufgebogen. 
Dicranomyia convergens N. 24. J. — Nongkodjadjar, Januar. 


> umbrata V.25.J.— VII. 343. J. — X. 66. Sum. 
> punctulata V.26.J. — X. 65. Sum.— Djocja 
(Guwa-Grengser-Grotte, G. Sewu). Nongkodjadjar, Januar. 
Dicranomyia nervosa V. 26. J. — Nongkodjadjar, Januar. 
» tenella V. 27. J. — Nongkodjadjar, Januar. 
» (Rhipidia) pulchra V. 27. J. — X. 65. Sum. 


— Bijdr., 92. J. — Nongkodjadjar, Januar. 


1) Für javanische Tipuliden vergleiche man auch: ALEXANDER, CH. P., 
Proc. U. S. Nation. Mus. 49, p. 157. 


284 DR. J&C HDE: MEIJERE, 


Dicranomyia de Beauforti. Bijdr., 47. W. 


> sp. V. 28. J. — IV. 64. Kr. 

> tinctipennis X. 66. Sum. 

> alta VII. 341. J. 

» nongkodjadjarensis VII. 341. J. 

» kobusi. Bijdr., or. J. — VI. 343. J. 

> Novae-Guineae. T. v. E. LVII. ror. N.G. 


Limnobia annulifemur VII. 344. J. 
» sp. Nov. Gut, »V. 72. NAG: 
Dapanoptera Versteegi. Nov. Guin. XIII. 52. N.G. 
> pulchra Lev: EVANS 103: NAG: 
> pallida. Nov. Guin. IX. 307. N.G. — T. v. E. 
EMI 1904. .N.G. 
Dapanoptera Lorentzi. Nov. Guin. IX. 307. N. G. 

» fascipennis. Nov. Guin. IX. 307. N. G. 
Goniodineura nigriceps NV. D. W. Sim. 11. Sim. 
Geranomyia nitida N. 28. J. — X. 67. Sum. 

> argentifera V. 29. J. 

» montana V. 29. J. — Nongkodjadjar, Januar 

(Discoidalzelle auf beiden Fliigeln offen). 
Geranomyia notata V. 30. J. 


» brunnescens. Sim. 10. Sim. 
» decemguttata. VII. 345. J. 
> Tabelle. Va 3E: 
Rhipidia javanensis V. 31. J. 
> bioculata. Sim. 11. Sim. 
Libnotes poeciloptera O. S. NV. 34. J. — Sim. 14. Sim. — 
G. Gedeh. 2600—3000 M., KONINGSBERGER leg. — Tjinji- 
ruan, V. D. WEELE leg. — Nongkodjadjar, Januar. 


Libnotes notata V.D.W. V. 34. J. — Sim. 14. Sim. 
» strigivena WALK. V. 35. J. — VII. 346. J. 
>» punctipennis V. 35. J. — X. 67. Sum. 
> nervosa V.36.J. — Sim. 14. Sim. — X. 67. Sum. 
» familiaris O.S. V. 37. J. — Nov. Guin. IX. 309. 
N.G. — Sim. 14. Sim. 
Libnotes forcipata V. 38. J. 
> quadrifurca WALK. Nov. Guin. XII. 52. N. G. 
» rufa (nach EDWARDS = ¢hwaztesiana) V. 39. J. — 
EDWARDS. Ann. Mag. Nat. Hist. (8) XII, p. 203. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 285 


Libnotes affinis VII. 346. J. — Nov. Guin. IX. 308. N. G. 
»  punctatissima. T.v.E. LVII. 102. N. G. 
» transversalis XI. 198. J. 
» Tabelle® V. 33. 

Styringomyia jacoïsont EDW. V. 40. J. (als didyma GRIMSH.). 
Semarang, Januar. Batavia, Februar. Sukabumi (Pare) Dec., 
DAMMERMAN leg. 

Styringomyia ceylonica EDW. V. 40, J. (als didyma GRIMSH.). 
Pasuruan, KOBUS leg. 

Styringomyia javana EDW. Nongkodjadjar, Januar. 

EDWARDS hat befunden, dass hier 3 sehr ähnliche, nament- 
lich durch die Genitalien verschiedene Arten vorliegen. 
Obige Angaben beruhen auf seinen Bestimmungen. Seine 
bezügliche Mitteilung findet man in Transact. Ent. Soc. 
London, 1914. p. 206—227. 

Molophilus bicolor V. 45. J. 

Oxydiscus n.g. VII. 350. 

» nebulosus VII. 350. J. 
Erioptera javanensis V. 45. J. 
» jusea NITE 35.152): 
> notata V. 46. J. — X. 67. Sum. — Sim. 14. Sim. 
» nigripalpis VII. 351. J. 

Acyphona fenestrata VII. 352. J. 

Gnophomyia orientalis V.46.J. — X. 67. Sum. — Nongko- 
djadjar, Januar. 

Gnophomyia ornatipennis. (Gehört nach ALEXANDER (l.c. 
p. 167) zu Paratropeza SCHIN. V. 47. J. — Nongkodjadjar, 
Januar. G. Gedeh, Marz. Ungaran, Sept. 

Lipophleps (Liponeura) nebulosa V. 42. J. (als Atarba). 
Batavia, Oct. 

Lipophleps pilifera V. 43. J. 

> diffusa V. 43. J. 
» Tsp. Bidrs 147 W. 

Die Atarba von WILLISTON und mir sind nach BERGROTH 
Liponeura-Arten. Der Name ist praeoccupiert und deswegen 
von ihm in Zzpophleps umgetauft. ALEXANDER betrachtet 
sie als aberrante Gonomyza-Arten. (BERGROTH. Ann. Mag. 
Nati is ne) peer mn Psyche XXII. Tors. "p. "55: 


ALEXANDER. Journ. N.Y. Ent. Soc. XXI. 1913. p. 199). 


286 DR. J. C. H. DE: MEIJERE, 


Gonomyia metatarsata V. 48. J. 

> nubeculosa V. 48. J. — Nongkodjadjar, Januar. 
Empeda gracilis V. 49. J. — VII. 353. J. 
Mongoma pennipes O.S. V. 50. J. — X. 67. Sum. 

> trentepohlii WIED. V. 51. J. — X. 67. Sum. 

» albipennis VII. 353. J. 

> obscura. Bijdr., 48. W. 

Conosia irrorata WIED. V. 51.J.; N. G. — Bijdr., 92. J. — 
Sim. 14. Sim. — X. 67. Sum. — T.v.E. LVIIL 104. N.G. — 
EDWARDS. Journ. Proc. As. Soc. Bengal (N. S.) vol. IX. No. 1, 
p. 48, 1913 (See von Tiberias). — Batavia, Februar. — 
Solok (Sumatra), KLEIWEG DE ZWAAN leg. — Merauke, KOCH 
leg. — Semarang, October. 

Lechria lucida V. 53. J. 

» leucopeza VII. 3. J. 
Epiphragma signata V. 52. J. 
Limnophila opaca V. 52. J. 
> palmer? ALEX. (= javana DE MEY.) XI. 198. J. 
ALEXANDER’s Name (1915) hat die Prioritat. Auch sein 
Exemplar stammt vom G. Gedeh. ; 
Limnophila apicalis Nov. Guin. IX. 309. N. G. 


» terminalis WALK. Nov. Guin. IX. 309. N. G. 
Gynoplistia melancholica WALK. Bijdr., 47. W. 
> occipitalis Nov. Guin. IX. 310. N.G. 


Clydonodozus griseiceps. Sim. 11. Sim. 
Dicranophragma remota VII. r. J. 
Rhamphidia kambangani VII. 346. J. 
Elephantomyia egregia VII. 347. J. 
Orimarga javana VII. 348. J. 
Teucholabis femoratus. X. 67. Sum. 
» bicolor O.S. VII. 348. J. — Sim. 14. Sim. 
> plecioides VII. 348. J. — Sim. 14. Sim. 
» glabripes. VII. 349. J. 


Eriocera verticalis Wiep. V. 55. J. — Sim. 13. Sim. — 
Djember, KEUCHENIUS leg. 
Eriocera mesopyrrha WIED. V. 55. J. — Nusa Kambangan, 


Marz; Babakan, Marz. 
Eriocera ferruginosa V.D.W. V. 56. J. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 287 


Eriocera albipuncta V.D.W. V. 56. J. — Tuntang (Java), 
October. 
Eriocera bastlaris Wiep. V. 56. J. — Luwang (O.-Java), 
in coll. BEQUAERT. — Nongkodjadjar, Januar. 
Eriocera nigripennis V.D. W. Bijdr., 92. Nias. 
» lunigera WALK. V. 56. J. Sum. 
» bicolor MACQ. V. 57. J. 
» cingulata V. 58. J. 


» unicolor. Sim. 12. Sim. 

» simalurensis. Sim. 13. Sim. 

» xanthopyga VII. 3. J. 

> acrostacta WIED. G. Gedeh, 1500—2000 M. Ein 9 


mit ganz mattschwarzem Thorax, nur mit Spuren der ge- 
wöhnlichen braunroten Färbung; ein solches schwarzes d 
erwähnt z. B. auch MACQUART Dipt. Exot. Suppl. 3. p. 7. 

Eriocera Tabelle V. 59. 

Dolichopeza (Nesopeza ALEX.) gracilis V. 60. J. — Nong- 
kodjadjar, Januar, 1 $. Die kurze Legeröhre ist fast gerade. 

Dolichopeza pallidithorax VII. 4. J. | 

Megistocera fuscana WIED. V. 61. J. 

Pselliophora ardens WIED. V. 61. J. — X. 65. Sum. 


» compedita WIED. V. 62. ]. 

> strigipennis VII. 5. J. 

> insignis. Bijdr., 87. J. 

» nigrithorax N.D.W. Bijdr., 87. J. 
» stigmatica V.D. W. Bijdr., 88. Nias. 


> luctuosa. XI. 199. J. 

Pachyrrhina immaculata V. 74. J. 

» familiaris O.S. V. 74. J. — Sim. 10. Sim. 
— X. 65. Sum. 

Pachyrrhina bombayensis Maco. V. 75. J. 

» scurroides V. 85. J. VII. 8. J. — Bijdr., go. J. 
Tjinjiruan, v. D. WEELE leg. 

Pachyrrhina Doleschalli O.S. syn. fallax V.D.W. V. 77. 
J. — X. 65. Sum. — Bijdr., 90. — Nongkodjadjar, Januar. — 
Preanger (Tjigembong), August, CORPORAAL leg. 

Pachyrrhina colorata WALK. V. 77. N. G. 

» ochripleuris. VIII. 6. J.—- G. Gedeh, Dez., 1200 M. 
» dorsalis. Bijdr., 89. J. 
19 


288 Dw. CH. DESMEIJERE: 


Pachyrrhina dimidiata. Bijdr., 90. N. G. — Nov. Guin. IX. 
315. NAG: 
Pachyrrhina speculata. Nov. Guin. IX. 314. N.G. 
» SPE 77: 
» abelen Vs 53 
Scamboneura quadrata. VII. 8. J. 
Tipula pedata WIED. V. 64. J. Batavia, Nov., Dez. 
»  thibetana. Bijdr., 89. Thibet. 
»  cinctipes. V. 64. Borneo. 
»  gedehana. V. 66. J. 
»  umbrina WIED. V. 67. J. — Sim. 10. Sim. — X. 
65. Sum. — Bijdr., 48. W. —- Nongkodjadjar, Januar. — 
G. Merbabu, Juli. — Tjinjiruan, V.D. WEELE leg. 
Tipula leucopyga V.D.W. V. 67, J. 
>. -pilosula ND. We Ms67 Borneo. 
»  monochroa WIED. V. 67. J. -- Bijdr., 89. — X. 65. 
Sum. — Nongkodjadjar, Januar. 
Tipula cinereifrons. V. 68. J. Borneo. — Nongkodjadjar, 
Januar. Ungaran, Sept. 
Tipula praepotens WIED. Bijdr., 89. J. — Nongkodjadjar, 
Januar. 
Tipula: vilis WALK. V 69.) > VIS 62 J. 
»  ‘tnconspicua V. 70. J. 
»  aetherea. Sim. 7. Sim. 
» sznabangensis. Sim. 9. Sim. 
» pumila. Sim. 9. Sim. 
>»  ommissinervis. Bijdr., 48. W. — Nov. Guin. V. 
71 (als Zanypremna). — Nov. Guin. IX. 312. N. G. 
Tipula divergens. Nov. Guin. IX. 312. N. G. 
» dentata. Nov. Guin. IX. 313. N. G. 
» pallida WALK. Nov. Guin. IX. 311. N.G. 
> lizxopeca. Nov Guins DEE NEG: 
»  novaeguineae. Nov. Guin. IX. 312. N. G. 
» sp. aff. fulvipennis. V. 71. J. 
323 250% Bildr.,.48. Ceram: 
» Tabelle V. 63. 
Tanyderus mirabilis. Nov. Guin. XIII, 51. N.G. — T.v.E. 
LVII. 104. N.G. 


STUDIEN UBER SÜüDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 289 


RHYPHIDAE. 


Rhyphus maculipennis V. D. W. VI. 258. J. — Sim. 15. 
Sim. — X. 68. Sum. — Gunung Gedeh, Marz. 

Rhyphus flavipes VI. 259. J. — Nongkodjadjar, Januar. 
Tosari, Frau DE BEAUFORT leg. 

Rhyphus Hellwigi. Nov. Guin. IX. 315. N.G. 

» sp. Tjinjiruan (Java), VAN DER WEELE leg. 

Eine von den vorhergehenden verschiedene Art, aber 
wegen des Fehlens der Fiihler beim vorliegenden Exemplar 
wird- auf eine Beschreibung verzichtet. 


STRATIOMYIDAE. 


Ptilocera quadridentata F. I. 232. J. Sum. Borneo. — VI. 
270. J. — X. 71. Sum. — Bijdr., 96. J. — Djocja, Februar. 
Nusa Kambangan, Marz. — Buitenzorg, Juli, DAMMERMAN. — 
Depok, Febr. — Batavia, Marz, Sept., Dez. — G. Pantjar, März. 
— G. Ungaran, Juni, Dez., Sept.'— Siboga, Tapanuli (Sumatra), 
Nov. v. DEDEM leg. — Semarang, März. — In der Ebene 
zahlreich auf Schildlaus-Ausscheidungen, Salatiga, ROEPKE. 

Ptilocera fastuosa GERST. Nov. Guin. V. 73. N.G. — 
Sum: Sein: 

Ptilocera amethystina V.VOLL. VI. 271. Sum. — VIII. 12. J. 
> smaragdina N. VOLL. VI. 271. Celebes, Sangir. 
> Tabelle. VI. 272. Zu dieser Gattung vergleiche 

man auch: KERTESZ. Ann. Mus. Nation. Hungar. XIV, 1916, 
p. 202. 

Tinda javana MACQ. I. 232. J. — VI. 273. — Bijdr., 96. 
I. — X. 71.- Sum: 

Neuerdings hat KERTESZ die Unterschiede zwischen 7. javana 
Maca. und zudica WALK., welche von mir als synonym 
betrachtet wurden, angegeben (Ann. Mus. Nation. Hungar. 
XII, 1914, p. 451,455). Nach erneuter Untersuchung meiner 
zahlreichen Stücke kann ich ihm hierin nur beistimmen und 
kann hinzufügen, dass auch beim g von zdica die Augen 
mehr rundlich sind und die Lamelle der Geissel, dem Fühler- 
complex gegenüber, relativ bedeutend kürzer ist als bei 
javana, nur ca. 3 mal so lang, bei javana nach KERTESZ 
fast sechsmal, was wohl zu viel ist; es dürfte 4.5 mal sein, 


290 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


wenn man dazu die beiden nicht verdickten Glieder an der 
Wurzel der Lamelle zu dieser rechnet. 

Beide Arten sind offenbar auf Java sehr verbreitet. 

7. indica liegt mir vor von: Pasuruan (KOBUS), Salatiga 
(DOCTERS v. LEEUWEN), Batavia, Semarang, Wonosobo, 
Gunung Gedeh, Fort de Kock (Sumatra), JACOBSON leg. 

T. javana von Semarang, Batavia, Tandjong Priok, Padang 
(Sumatra), JACOBSON leg. Pasuruan (KOBUS leg). 

Beide Arten besitzt unser Museum auch aus Britisch 
Vorder-Indien. 

Tinda sp: X. 71. Sum. 

Paracechorismenus (Pachygaster) infurcatus. I. 232. J. — 
Batavia, April, Aug. Semarang, Juli, ®. — X. 71. Sum. 
— KERTESZ. Ann. Mus. Nation. Hungar. XIV. p. 163. 

Gnesiomyia (Pachygaster) crassiseta VI. 269. J. — VIII. 12. J. 

Die Gattung Gresiomyia wurde von KERTESZ für diese 
Art aufgestellt: Ann. Mus. Nation. Hungar. XII. 1914. 
p. 548. 

Wallacea separata I. 235. J. — Batavia, März, I d. 

» albiseta I. 236. J. — X. 71. Sum. — Sim. 15. 
Sim. — Batavia, Marz, Oct. Wonosobo, Mai. 

Wallacea albopilosa I. 238. J. — Batavia, Aug. — Salatiga, 
Mai, DOCTERS V. LEEUWEN leg. 

Wallacea Tabelle I. 233. 

Evaza pictipes BIG. Nov. Guin. V. 74. N. G. 

» fulviventris BIG. Nov. Guin. IX. 315. N. G. 

»  javanensis VI. 274. J. — X. 71. Sum. Tjibodas, 
5000— 6000’, KONINGSBERGER leg. 2 dd. In beiden Stücken 
ist die proximale Hälfte der Fühlerborste etwas länger 
behaart und erscheint deswegen dicker; ausserdem sind die 
Beine etwas verdunkelt, in beiden sind die Vordertarsen 
dunkelbraun, beim einen auch die Hinterschienen, ausser an 
der Wurzel, schwach verdunkelt. In beiden Stücken ist das 
Schildchen schwarzbraun mit gelbem Rand und Dornen. 

Evaza Kertészi VII. 11. J. Gedeh. 1500— 2000 M., KONINGS- 
BERGER leg. 

Evaza maculifera VII 10.J. — Sim. 15. Sim. — Nongko- 
djadjar, Januar. 

Evaza pallipes. Sim. 16. Sim. — X. 71. Sum. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 291 


Evaza discolor. Sim. 15. Sim. (von dieser Art wird ver- 
sehentlich auch 1 ® angegeben). 

Discopteromyia gen. n. Nov. Guin. IX. 306. 

» bicincta Nov. Guin. IX. 316. N.G. 

Der Hinterleib ist in dieser Gattung ziemlich stark gew ölbt, 
länglich oval, ca. 1.75 mal so lang wie breit, nach Wurzel 
und Spitze etwas verengt, am meisten nach der Wurzel 
hin, an der breitesten Stelle etwas breiter als der Thorax. 
In KERTESZ’ Tabelle der Pachygastrinen (Ann. Mus. Nation. 
Hungar. XIV, 1916, p. 128), ist sie richtig eingereiht. 

Rosapha bimaculata V. D. W. Bijdr., 96. J. 

> obscurata. X. 72. Sum. 

Salduba elegans KERT. T.v.E. LVII. 106. N. G. 

Ceratothyrea gen. n. VII. 14. 

» nigrifemur VII. 14. J. — IX. 276. 

BRUNETTI’s Gattung Monacanthomyia, Rec. Ind. VII. p. 448, 
1912, ist sehr ähnlich, hat aber ein rundes, nicht nieren- 
formiges 3 Fühlerglied. Man vergleiche auch die Bemerkung 
KERTESZ’ bei seiner Gattung Prostomomyza (Ann. Mus. Nation. 
Hungar. XII. 1914, p. 550). 

Abiomyia annulipes KERT. (Ann. Mus Nation. Hungar. 
XI. 1914. p. 531). — X. 72. Sum. 


Acraspidea sumatrana. — X. 72. Sum. 
Camptopteromyia gen.n. VIII. 12. 
> fractipennis VII. 13. (Nongkodjadjar, 


Januar). Auch diese Gattung ist in KERTESZ’ Tabelle (Ann. 
Mus. Nation. Hungar. XIV, 1916, p. 134), richtig eingereiht. 
Culcua simulans. Serdang (N.O. Sumatra), HAGEN leg. 


Odontomyia rubrithorax MACQ. I. 224. J. — Semarang, 
April, Juli. 

Odontomyia consobrina MACQ. I. 225, J. — Batavia, Dez. 
Buitenzorg, 1 d, DAMMERMAN leg. — Serdang (Sumatra), 
HAGEN leg. 


Odontomyia finalis WALK. I. 227. J. — VI. 266. J. 
» diffusa WALK.? I. 228. J. — VI. 266. J. — 


Semarang, Juli, Sept. — Deli (Sumatra), DE Bussy leg. 
Odontomyia atraria WALK. Nov. Guin. IX. 317. N.G. 
» lineata Nov. Guin. IX. 317. N. G. 


> maculata I. 229. N.G. 


292 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Odontomyia luteiceps VI. 267. Borneo. 


» aurata VI. 268. J, N.G. 
» spi, Larve. Nov. Guiana Vo 73, NG: 
Ephippiomyia bilineata F. I. 230. J. — X. 70. Sum. — 
Djocja, Februar. — Depok, Febr., April, Oct. — Srondol 
(Semarang), August. — G. Ungaran, Wonosobo, Mai. — 
Salak, Nov. — Serdang (Sumatra), HAGEN leg. — Palaboean 


(Preanger), CORPORAAL leg. 

Oxycera tibialis I. 230. J. 

Ruba inflata WALK. VI. 269. Sum. 

Negritomyia maculipennis MACQ. Nov. Guin. V. 73. N. G. 
Nov. Guin. IX. 316. N.G. — Bijdr., 48, Ceram. — Nov. 
Gum Xe 6e NG: 3 

Negritomyia sp. Bijdr., 96, Bengalen. 

Prosopochrysa gen.n. I. 220. 

» vitripennis DOL. I. 220. J. — VII. 18. J. 

ENDERLEIN bildet für diese Art im Zool. Anz. XLIII. 
p. 293 die Subfamilie der Prosopochrysinae, ibid. p. 588 hat 
er sie als Geosargus aufgefiihrt. 

Sargus mactans WALK. VI. 263. J. Sum. -- Nov. Guin. 
IX. 320. N.G. — X. 71. Sum. — Batavia, Juni, Dez. 

Sargus metallinus F. 219. J. — VI. 265. J. — Buitenzorg, 
Juli, DAMMERMAN leg. — Batavia, Dez., Febr. 

Sargus albopilosus F. I. 219. J. — Nov. Guin. V. 73. N.G. — 
Semarang, Mai. — Djocja (Guwa Grengseng, G. Sewu), Febr., 
I 2. — Batavia, Oct., Nov. 

Ptecticus longipennis WIED. VI. 265. Sum. — Sim. 17. Sim. 
Banjuwangi, MAC GILLAVRY leg. 

Ptecticus papuanus BIG. Nov. Guin. IX. 319. N. G. — 
Nov. Guin XII 7353 NG. 

Ptecticus albitarsis. Nov. Guin. IX. 319. N.G. — T.v. E. 
ENE mon. NC: 

Ptecticus rogans WALK. Nov. Guin. IX. 320. N.G.—T.v.E. 
ENE STO ZANG: 

Ptecticus kambangensis VII. 16. J. 

> latifascia WALK. I. 219. J. — Srondol (Semarang). 
> melanurus WALK. Bijdr., 95. 

> tricolor V.D. W. Bijdr., 95. 

» rectinervis. VIII. 15. J. 


STUDIEN üBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 293 


Ptecticus wulpti BRUN. — X. 70. Sum. — Sim. 17. Sim. 

Microchrysa fuscistigma. Nov. Guin. IX. 321. N. G. — 
VIS 17. 

Microchrysa flaviventris WIED. I. 219. J. — Bijdr., 94. J. — 
X. 71. Sum. — Sim. 17. Sim. — Nongkodjadjar, Januar. — 


Semarang, Nov. — Salatiga, Mai, DOCTERS v. LEEUWEN leg. 
— Wonosobo, April, Mai. — G. Pantjar, Nov. — Batavia, 
Febr.—Nov. 


Microchrysa flavomarginata VI. 64. Kr. J. — VI. 17. J. 

Chrysochlora lineata. N.G. IX. 318. N.G. 

Eudmeta marginata F. — I. 219. J. — VI. 262. J. Sum. 
Borneo. — Lawang (O. Java), in coll. BEQUAERT. — Deli 
(Sumatra), DE Bussy leg. 

Eudmeta brunnea. Bijdr., 94. Bengalen. 

Campeprosopa flavipes MG. I. 219. J. — Nongkodjadjar, 
Januar. — Pangerango, October. 

Hermetia (Scammatocera ENDERL. Zool. Anz. XLIV, p. 5). 

Hermetia cerioides WALK. Nov. Guin. IX, 321. N.G. 

» fenestrata. Bijdr., 93. Sum. — VIII. 19. J. 
> laeta. Bijdr., 93. Bengalen. 
> nigra. X. 69. Sum. 
Massicyta bicolor WALK. VIII. 18. J. 
Allognosta crassa VII. 20. J. — X. 69. Sum. 
> erassitansis NI: 19) 0). 

Solva (Xylomyia) vittata DOL. VI. 260. J. — Nusa Kam- 
bangan, I 9. 

BEZZI ändert den Namen in vzftipes um, weil es eine 
altere Solva vittata WALK. aus Brasilien gibt. Vielleicht ist 
seine villipes eine andere Art wie meine vztfafa, weil die 
Coxen gelb, die Streifen des Hinterschenkels bis zur Wurzel 
fortgesetzt, die Flügel an der Spitze nicht gebräunt sein 
sollen. (BEZZI. Philipp. Journ. Sc. VIII. D. 4, p. 312). 

Solva inamoena WALK. I. 218. J. — VI. 261. J. — X. 69. 
Sum. — Nongkodjadjar, Januar. — Gedeh, Juni, 1500-2000 M. 

Solva javana I. 218. J. — VI. 261. J. — X. 69. Sum. — 
Batavia, Januar. 

Solva flavipes DOL. Bijdr., 49. W. 

»  calopodata BIG. X. 68. Sum. 
»  nigroscutata. Sim. 17. Sim. — X. 69. Sum. 


204 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Solva completa VI. 23. J. 
Ceratosolva gen. n. VII. 21. 
» cylindricornis VIII. 22. J. 


XYLOPHAGIDAE. 


Rhachicerus omissinervis. Sim. 18. Sim. 


LEPTIDAE. 


Chrysopilus ferruginosus WIED. VI. 287. J. — Nov. Guin. 
IX. 322. N, Gi “Dev. Es EVA 109. NX 73 Sm: 
— Sim. 19. Sim. — Nongkodjadjar, Januar; Nusa Kam- 
bangan, Marz; Batavia, Mai—August, November—Februar ; 
Wonosobo, April; Buitenzorg, September; Depok, October; 
Petunduan, Dezember. 

Chrysopilus opacifrons. VI. 288. J. VII. 25. J. — Gedeh, 
1500—2000 M. 

Chrysopilus simplex. Bijdr., 97. J. VI. 289. — Tosari, 
März, Frau DE BEAUFORT leg. 

Chrysopilus decoratus VI. 290. J. 


» ungaranensis VI. 291. J. — VII. .26. J. 

» opalizans. Bijdr., 49. W. 

> strigipennis VIII. 26. J. Gedeh, 1500—2000 M. 
> albicornis VII. 28. J. 

> simillimus VIII. 29. J. — Sim. 19. Sim. 

» obscuratus VIII. 30. J. 


» guttulatus nov. nom. für fenestratus DE MEI]. 
nec BEZZI Vals Tr 
Chrysopilus fenestratus. Nov. Guin. IX., 321. N.G. 
» Tabelle VIE: 31. 
Leplis ancuúrvatus NI 2or. de Vis 24.7: 
>» arcuatus 1.2022). Villa J: 
Atherix furcata VI. 223. J. 
» lucens.< NT 229432]: 


THEREVIDAE. 


Pstlocephala indica v. D. W. I. 239. J. — VI. 295. J. — 
Muara Antjol, Dezember; Semarang, Januar, März; Tandjong 
Priok, April. 

Psilocephala sp. Bijdr., 50. W. 


STUDIEN üBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 295 


ACROCERIDAE. 


Oncodes trifasciatus. T.v.E. LVIII. 109. N.G. 
Acrocera prima VIII. 32. J. 


TABANIDAE. 


Haematopota cingulata WIED. VI. 280. J. — Djocja, Februar. 
Bekassi, Juni. 
Haematopota lunulata MACQ. syn. borneana RDI. VI. 281. Sum. 

» javana WIED. VI. 282. J. Sum. — Djember, 
KEUCHENIUS leg.; Menschen und Tiere belästigend. 

Haematopota maculata VI. 283. J. 

> tnberculata VI. 284. J. 

» pungens DoL. VI. 282. J. Sum. — Banju- 
wangi, MAC GILLAVRY leg.; Tjinjiruan (Java), VAN DER 
WEELE leg. Im Gebirge sehr zahlreich, grosse Plage fiir 
Mensch und Tier, Salatiga, ROEPKE. 

Diese Art hat grosse Ähnlichkeit mit unisonata RIC., zeigt 
aber auch auf den Hinterschenkeln ziemlich deutliche Ringe. 

Haematopota irrorata Macq. VI. 281. — Bandar Baru 
(Sumatra), goo M., October, VAN DEDEM leg. — Gedeh, 
PIEPERS leg. 

Haematopota Tabelle VI. 285. 

Tabanus rubriventris MACQ. Nov. Guin. V. 74, N.G. — 
RICARDO. Nov. Guin. IX. 402. 

Tabanus laetus Nov. Guin. V.74, N. G.— RICARDO, Nov. 
Guin. IX. 391. N.G. — Nov. Guin. XII. 53. N.G. 

Tabanus flavicinctus RIC. RICARDO. T.v.E. LV. 347. J. 
(Srondol (Semarang), August, JABOBSON leg). 

Tabanus optatus WALK. RICARDO. T.v.E. LV. 347. J. — 
Tjilatjap, DRESCHER leg.; Tandjong Priok, April. 

Tabanus brunnipennis RIC. RICARDO. T. v. E. EV. 3472 J. 
(Batavia, JACOBSON leg.) 

Tabanus rubidus WIED. RICARDO. T.v.E. LV. 347. J. — 

» albimedius WALK. RICARDO. T.v. E. LV. 347. J. 

(Pasuruan, KOBUS leg. Semarang, Batavia). 

Tabanus striatus F. RICARDO. T.v. E. LV. 347. J. — X. 
73. Sum. — Semarang, Batavia; Medan, DE Bussy leg. 
Serdang (Sumatra), v. DEDEM leg. 


206 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Tabanus brunneus MACQ. RICARDO, T.v.E. LV. 347. J. 
Sum.. — X. 73: Sum. — Sim. 20. Sim. — Buitenzorg, ° 
OUDEMANS leg. Serdang (Sumatra), v. DEDEM leg. 

Tabanus fumifer WALK. RICARDO. T.v.E. LV. 347. — 
Sum. (Serdang, V. DEDEM leg); Borneo (Sintang, Djongkong, 
LORENTZ leg.). 

Tabanus fulvissimus ROND. RICARDO. T.v.E. LV. 347. 
Borneo (LORENTZ leg.). 

Tabanus univentris WALK. RICARDO. T.v.E. LV. 348. J. 
(Semarang, DRESCHER leg.). 

Tabanus simplicissimus WALK. syn. minimus N. D. W. 
RICARDO. T. v. E. LV. 348. J. (Batavia, Nov.); Borneo (Djong- 
kong, LORENTZ leg.); Medan, DE Bussy leg. — VI. 275. Sum. 
(nicht die von N.G.). 

Tabanus speculum WALK. RICARDO. T.v. E. LV. 348. — 
Celebes. 

Tabanus humillimus WALK. RICARDO. T. v. E, LV. 348. J. 
(Nusa Kambangan, März, JACOBSON leg.). Celebes. 

Tabanus, batavns RIC. RICARDO, TE vos EV. 329227: 
(XANTUS leg). 

Tabanus rufinotatus BIG. syn. 7. designatus RIC. RICARDO. 
Tv VE 520 Nov Guin soo NG: 

Tabanus caesius WALK. syn.? leucopterus V.D.W. RICARDO. 
Nov. Guin. IX. 380. 

Tabanus cohaerens WALK. RICARDO. Nov. Guin. IX. 389. 
NAG. RICARDO Bidet. MEN VE EVI 108 NaGe 

Tabanus exagens WALK. RICARDO. Nov. Guin. IX. 390. N. G. 

» albithorax RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 391. N. G. 
— Nov. Guin. XIII. 53. N.G. — T.v.E. LVII. 108. N. G. 
Tabanus divisus RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 392. N. G. 
> semicircularis RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 392. 
N. G. 
Tabanus sylviotdesWALK. RICARDO. Nov. Guin. IX. 393. N. G. 
» indistinctus BIG. RICARDO. Nov. Guin. IX. 394. N.G. 
»  pollinosus RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 395. N. G. 
> doreicus WALK. syn. sonnerati BIG. RICARDO. Nov. 
Guin. IX. 396. N. G. 

Tabanus extricans WALK. syn. serus g? RICARDO. Nov. 

Guin. IX. 399. 


STUDIEN ÜBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 297 


Tabanus papoutnus WALK. RICARDO. Nov. Guin. IX. 401. 
» raffrayi BIG. RICARDO. Nov. Guin. IX. 402. 
> yulensis ROD. RICARDO. Nov. Guin. IX. 402. 
» metallicus RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 393. N. G. 
» aurivittatus RIC. RICARDO, Nov. Guin. IX. 394. 
N.G. — Nov. Guin. XIII, 53. N.G. (aus versehen als auriguttatus). 
Tabanus wollastont RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 395. 
N.G. — Nov. Guin. XIII. 53. N. G. 
Tabanus recusans WALK. RICARDO, Nov. Guin. IX. 397. N. G. 
» denticulatus RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 397. 
N.G. — Nov. Guin. XIII, 53. N.G. 
Tabanus illustris RIE, RICARDO, Nov. Guin. IX. 398. N. G. 
» serus WALK. syn. factlis, syn. laglaizer. RICARDO. 
Nov. Guin. IX. 398. N.G. RICARDO. Bijdr. 71. W. 
Tabanus novaegutneensis RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 
399. N. G. — Nov. Guin. XII. 53. N.G. 
Tabanus lorentzi RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 400. N. G. 
Nov. Guin XIII ‘53; NLG: 
Tabanus insurgens WALK. RICARDO. Nov. Guin. IX. 400. 
N.G. — Nov. Guin. XII. 53. N.G. — T.v.E. LVII. 108. N.G. 
Tabanus ceylonicus SCHIN. RICARDO. Nov. Guin. IX, 401. 
N.G. — VI. 275 (als minimus v.D.W.) N.G. — T.v.E. 
EMME TONG: 
Tabanus breviusculus WALK. RICARDO. Nov. Guin. IX, 401. 
N. G. — Nov. Guin. XIII. 53. N. G. 
Tabanus fulgidus RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 402. N. G. 
— Nov. Guin. XIII. 53. N.G. — T.v.E. LVII. 108. N. G. 
Tabanus obscuratus WALK. syn.? furunculigenus DOL. 
RICARDO. Bijdr. 71. Ceram. 
Tabanus flavipennis Ric. RICARDO. Bijdr. 72. Buru. 


» zmmants WIED. SEMON’s Dipt. 356. Sum. 
» Das2fasctatuss Tv. E. LVII 107 N. G: 
> cyaneus WIED. SEMON’S Dipt. 355. Australien. 


Neobolbodimyia nigra RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 403. 
NG: 

Diatomineura caliginosa WALK. RICARDO. Nov. Guin. IX. 
403. N. G. — Nov. Cuin. XIII. 54. N. G. 

Erephopsis novaeguineensis RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 
404. N. G. 


298 DR. J: °C.’ B. DE MEIJERE, 


Silvius dimidiatus Vv. D.W. RICARDO. Nov. Guin. IX. 404. N.G. 
» > subsp. femoralis. RICARDO. Nov. Guin. 

IX. 405 NG: 

Silvius vittatus RIC. RICARDO. Nov. Guin. IX. 405. N. G. 

»  de-Meyerei Ric. RICARDO. IX. 405. N.G. 

? Pangonta testacea MACQ. SEMON’s Dipt. 355. Australien. 

Chrysops albicinctus V.D. W. Nov. Guin. IX. 406. N.G. — 
Nov. Guin. XIII. 53. N.G. 

Chrysops dispar F. VI. 275. Sum. J. — Djocja, Februar. 
— X. 73. Sum. — Batavia, October; Pantjar, November. 

Chrysops fixissimus WALK. syn. festaceicallosus VI. 279. J. 
— RICARDO. Records Ind. Mus. IV. 392. 

Auch nach einem mir von Miss RICARDO iibersandten 
WALKER’schen Exemplar wird diese Synonymie bestätigt. 

Chrysops V-nigrum syn. ? flaviventris MACQ. VI. 277. — 
RICARDO. Records Ind. Mus. IV. 396. — Garut (W. Java), 
ADÈR leg. 

Chrysops fasciatus WIED. syn. rufitarsis MACQ. VI. 278. 
Nusa Kambangan, Marz; Tjilatjap (Java), DRESCHER leg. 

Verzeichnis der aus Neu Guinea, Waigeu und Misol be- 
kannten Tabaniden. RICARDO. Nov. Guin. IX. 402, 403, 406. 


NEMESTRINIDAE. 
Atriadops javana WIED. Djember, KEUCHENIUS leg. — 
Salatiga, ROEPKE leg. 
Diese Art ist von Ceylon bis Queensland verbreitet 
(LICHTWARDT. Deutsch. Entom. Ztschr. 1909, p. 649). 


BOMBYLIIDAE. 

Toxophora javana WIED. IV. 66. Kr. — Semarang, 
Januar, am Meeresstrande. 

Bombylius morosus VII. 33 J. 

Systropus roepkei IX. 137. J. 

» numeratus X. 73. Sum. 

Anthrax semihyalina I. 240. J. Semarang, November, 
Dezember. 

Anthrax troglodyta F. I. 240. J. — Semarang, August; 
Batavia, Mai. 

Argyramoeba destigma WIED. I. 241. J. — Bijdr., 97. J. — 
Bijdr., 50. Ceram (var. /rimaculata) Nov. Guin. V. 75. N. G. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 299 


— Nov. Guin. IX. 323 (var. Zrimaculata). — T.v.E. LVII. 
108. N.G. — Nov. Guin. XII. 54. N.G. — Sindanglaja 
(Java), BOLSIUS leg. Borneo, NIEUWENHUIS leg. Kisser, 
SCHÄDLER leg. (var. frimaculata v.D. W.). 
Argyramoeba fallax I. 244. J. — VI. 299. Calcutta. 
> leucostigma V.D.W. syn. terminalis V.D.W. 
Bijdr., 49. Ceram. 

Argyramoeba fulvula WIED. syn. degenera WALK. I. 243. 
J. — X. 73. Sum. 

Im Hause um Nester von Maurerwespen schwebend, 
Februar. — Batavia, October. — G. Pantjar. — Srondol 
(Semarang), August. 

Hyperalonia chrysolampis JAENN. I. 239. J. (als tantalus). 
— SEMON’s Dipt. 355. — VI. 295. J. Sum. — X. 73. Sum. 


— Sim. 20. Sim. — G. Ungaran, Dezember. — Batavia, 
October, Dezember. — Depok, Februar. — Serdang (Sumatra), 
HAGEN leg. — Borneo, NIEUWENHUIS leg. 


Hyperalonia curvata VI. 298. J. — X. 73. Sum. 
» paludosa VI. 297. J. 
» doryca BOISD. Nov. Guin. V. 75. N. G. — Nov. 
Guin. IX. 323. N. G. — Nov. Guin. XIII. 54. N.G. — T.v.E. 
LVII. 108. N. G. — Merauke, Etna-Bai (N. G.), KOCH leg. 


ASILIDAE. 
Leptogaster occlusa VIII. 34. J. 
» trimaculata VIII. 36. J. 
» spinulosa VIII. 37. J. 
» trifasciata VII. 38. J. 
» levis V. D. W. syn. varipes V.D.W. VIII. 38. J. 


> javanensis VII. 39. J. 
» signata VIII. 40. J. 
» longifurcata VIII. 40. J. — X. 75. Sum. — 
Sim. 20. Sim. 
Leptogaster tenerrima VIII. 41. J. 
» rufithorax. Bijdr., 50. W. 
» sp. Nov. Guin. IX. 324. N.G. 
> Tabelle: VIN.: 42. 
Saropogon jucundus V.D.W. VIII. 43. J. 
» semirubra VII. 44. J. 


300 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Saropogon rufipes. Nov. Guin. IX. 324, 386. N.G. (als 
Ancylorhynchus). 
Saropogon complacitus V.D. W. Nov. Guin. IX. 325, 386 
(als Ancylorhynchus). 
Astylopogon gen. n. Bijdr., 51. 
> Catharinae. Bijdr., 51. W 
Stichopogon (Clinopogon) albicapillus V.D.W. VII. 45. J. — 
Nov. Guin. V. 75. N.G. — Bijdr., 50. W. 
Dasypogon (Clinopogon) occlusus Nov. Guin. V. 75. N. G. 
Cabasa plecioides. Nov. Guin. IX. 386 (als Ancylorhynchus). 
Damalis maculata WIED. VI. 301. Sum. — VII. 46. J (als 
maculata V.D.W.). 
Damalis fumipennis WALK. VI. 302. Sum. 
> myops WIED. VI. 302. Sum. 
> marginata N. D. W. VL 304. J. 
> major V.D.W. VI. 304. Sum. Borneo. 
> speculiventris I. 246. J. — VI. 304. 
> Tabelle Wilkes or: 
Holcocephala hirtipes VII. 46. J. 
Damalina plumipes VII. 47. J. 
» trigonotdes. Sim. 20 Sim. (Sinabang, Februar; 
Pulu Pandjang, Mai). 
Laphria flavifacies MACQ. VI. 305. J. Sum. — Nongko- 
djadjar, Januar. 
Laphria Blumet V.D.W. Nusa Kambangan, Marz. 
» futilis V.D.W. — X. 75. Sum. 
> Reinwardti Wiep. VI. 305. Sum. 
» histrionica NV. D. W. VI. 306. Sum. 
» solita V.D. W. VI. 306. Sum. 
> zgnobilis V.D.W. VII. 52. J. 
» notabilis MACQ. Nov. Guin. IX. 327. N.G. — 
VIE LVIN 00 NEG Bidt MT Ceram: 
Laphria puer Dor. Nov. Guin. IX. 328. N. G. 
> soror ND ENV DEN. EI VITE STOO; 
» ferruginosa V.D.W. T.v.E.LVII. 110. — Bijdr., 
51. Ceram. 
Orthogonis (Laphria) scapularis WIED. VII. 51. J. — 
Sim. 2e UNE 
Orthogonis nigrocoerulea V.D. W. Nov. Guin. IX. 328. N.G. 


STUDIEN ÜBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 301 


Orthogonis-Arten. Sim. 21. 
Matra aurifactes MACQ. VI. 306. J. — G. Ungaran, Sept. 


— Pangerango, Oct. — Nongkodjadjar, Januar. 
Matra occulta V.D. W. Nov. Guin. V. 77. N.G. — Nov. 
Gun Br 334. N.G. — T.v:E. EVIL r1o.;Ni G.= Etna 


Bai (N. G.), Koch leg. 

Maira aenea F. Nov. Guin. V. 77. N.G. — Nov. Guin. 
ESS SAN. Gs Bv E. LVII rio Ne G: == Bijdr., 52: 
Ceram. 

Matra gracilicornis VIII. 49 J. 

» tuberculata V.D.W. VII. 50. J. — X. 76. Sum. 

» glortosa WALK. Nov. Guin. IX. 330. N. G. — Nov. 
Guin. XIII. 54. N. G. 

Matra van-der-Wulpi Nov. Guin. IX. 331. N. G. — T.v.E. 
EVIMESEIO: N° E. 

Matra tincta Nov. Guin. IX. 331. N.G. 

xd Speetahilis GUER.i "Now. “Guin. IX, 2332.) !N:@ 
Nov. Guin. V. 78 (als Kurbiuys p.p.) — Bijdr., 51. W. Ceram. 
— En Be EVI ito. NG =WSEMON SE Dipt. 355, (als 
Kurbinyt), Ambon. 

Maira longicornis Nov. Guin. IX. 332. N.G. — Nov. Guin. 
V. 78 (als Kurbinyi p. p.). 

Maira hispidella v.D.W. VIII. 50. J. — Sim. 20. Sim. — 
Nov. Guin. IX. 333. N.G. mit var. xzgropilosa. — T.v.E. 
LVII. 111. N. G. — Bijdr., 52. W. Ceram. — Nov. Guin. 
V. 78. N. G. — Serdang (Sumatra), HAGEN leg. — Nov. Guin. 
XIII. 54. N. G. — SEMON’s Dipt. 355. Ambon. 

Matra hirta, Nov. Guin. IX. 334. N.G. — T.v.E. LVII. 
112. — SEMON’s Dipt. 355 (als aerea), Ambon. — Nov. Guin. 
XII. 54. N. G. — Bijdr., 52. Ceram. 

Maira superba. T.v.E. LVIIL 111. N. G. 

»  albifacies v.D.W. — X. 76. Sum. 

» sp. IV. 87. Kr. — Nov. Guin. V. 78. N.G. 

» Artmerkmale. Nov. Guin. IX. 320. 

Pogonosoma analis VII. 53. J. Sum. 

» albopilosa. Nov. Guin. IX. 327. N. G. 

Epaphroditus (Atomosia) conspicuus V.D.W. syn. Laphria 
placens. VII. 55. — Nov. Guin. IX. 325. N. G. 

Dichaetothyrea gen. n. VIII. 58. 


302 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Dichaetothyrea punctulosa syn. Atomosia punctulosa VI. 
307. J. — VIII. 58. 
Anoplothyrea gen. n. VIII. 56. 
» javana syn. Clariola javana VI. 308. J. — 
VIII 56: 
Cenochromyia xanthogaster HERM. syn. Clariola luterventris 
Nov. Guin. IX. 326. N.G. — VIII. 55. 
Cenochromyta unicolor syn. Clariola unicolor Nov. Guin. 
1X.-327. Nv G. 73V Dee: 
Cenochromyia cyaneithorax syn. Clariola cyaneithorax Nov. 
Guin. IX. 326. N.G. — VIII. 56. 
Promachus xanthostoma V.D.W. Nov. Guin. IX. 335. N.G. 
Tv E. LVII 1135 NG... — Nov. Gain XT, 54. NAG: 
Promachus complens WALK. Nov. Guin. IX. 335. N.G. — 
NIE ENVIISII3NIG: 
Promachus argentipes Nov. Guin. IX. 335. N. G. — Nov. 
Guin. XII. 54. N.G. 
Promachus desmopygus VIII. 59. J. 
> melampygus V.D.W. Sim. 22. Sim. 
Antipalus Kochi Nov. Guin. IX. 336. N. G. 
Neoitamus leucopogon Nov. Guin. IX. 337. 
» dentipes Nov. Guin. IX, 338. — T.v.E. LVII. 


113-N. G. 
Neoitamus javanensis VIII. 62. J. 
> longistylus WIED. (als /tamus) Nov. Guin. V. 
78% NAG: 


Cinadus rufipes V.D. W. Nov. Guin. IX. 338. 
» forcipatus X. 76. Sum. 
Ommatius excurrens V.D. W. Nov. Guin. IX. 339. N. G. -- 
a ev lee Sle VU ra Nr 
Ommatius chinensis F. syn. fulvidus WIED. Nov. Guin. IX. 
339. N. G. — Bijdr., 52. Ceram. — X. 78. Sum. — Tandjong 
Priok, Nov.; Muara Antjol, Dez.; Lawang (O. Java), in coll. 
BEQUAERT; Flores, SEMON’s Dipt. 359; Djember (Java), 
KEUCHENIUS leg. 
Ommatius rubicundus V. D. W. VI. 316. J. Sum. Borneo. 
— Sim. 23. Sim. 
Ommatius dilatipennis V.D.W. VI. 317. J. Sum. 
» argentatus VI. 317. J. — X. 78. Sum. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 303 


Ommatius strigatipes VI. 318. J. — X. 78. Sum. — Nusa 
Kambangan, Marz. 

Ommatius suffusus V.D.W. syn. bisetus DE MEI. Nov. 
Guin..V. 78. N. Gy — T.v.E. LVII 116. N. Gi Bijdr., 
Bonera. 

Ommatius calvus VI. 319. J. — X. 78. Sum. 

» nierpes: Budr. 53: W. 

» argyrochirus V.D.W. I. 249. J. — VI. 321. J. 
— Nongkodjadjar, Januar. — Nusa Kambangan, März. 
Auch beim © ist die Flügelspitze bisweilen ziemlich dunkel, 
durch die ungestielte 4'° Hinterrandzelle ist es leicht von 
strigatipes zu unterschieden. Die Ausdehnung der schwarzen 
Farbe an den Hinterbeinen variiert; bisweilen sind die Hin- 
terschenkel und -Schienen nur an der Wurzel, bisweilen bis 
über die Hälfte gelb. 

Ommatius pinguis V.D.W. VIII. 65. J. — Sim. 23. Sim. 

» kambangensts. VIII. 65. J. 

> van-Kampeni. T.v.E. LVII. 113. N.G. 
» curuipes.kev. B EN TIIHN.G. 

» impeditus V.D.W. X. 77. Sum. 

» Tabelle= Vl.2327: 

Synolcus bengalensis MACQ. VII. 64. J. — X. 77. Sum. 
— Sim. 23. Sim. 

Synolcus xanthopus WIED. VI. 310. J. Sum. — G. Gedeh, 
März. — Garut (W.-Java), ADER leg. — Djocja (Mulà Gunung, 


Sewu), Februar. — Nongkodjadjar, Januar, Februar. — 
Tjinjiruan, v. D. WEELE leg. — G. Ungaran, Sept. 
Emphysomera conopsoides WIED. VI. 314. J. — X. 77. 
Sum. — Sim. 24. Sim. 
Emphysomera peregrina N.D.W. VI. 314. J. 
» Hagen VI. 315 Sum. 
Allocotasia annulata. VI. 310. J. — VIII. 65. J. 
» minor. VI. 311. J. 
» Mora: VI. 312.0). 
> triangulum V.D.W. VIII. 65. J. 


Dy i le 


Philonicus nigrosetosus V.D.W. VII. 64. J. 
Sum. — G. Gedeh, Marz. 
Tolmerus bataviensis. VII. 61. J. 
Philodicus javanus Wiep. Flores, SEMON’s Dipt. 356. — 
20 


304 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


X. 77. Sum. — Muara Angkee nahe Batavia, Januar. — 
Muara Antjol, Februar. — Batavia, Januar, August, Dez. — 
Wonosobo, Mai. — Pantjar, Nov. — Djocja, Februar. — G. 
Gedeh, März. — Nusa Kambangan, Marz. — Depok, Oct. 
Depok, Buitenzorg, Sept., Semarang. — Modjokerto, v.-D. 
Goor leg. | 

Die Exemplare sind sehr verschieden gross. Bei einem 
® fehlt am rechten Flügel die für diese Gattung characte- 
ristische Querader. 

Eccoptopus impiger N.D.W. SEMON’s Dipt. 355, Ambon. 


EMPIDIDAE. 


Hybos geniculatus V.D. W. VI. 322. J. — Gunung Gedeh, 
März. — Gunung Ungaran, September. — Nongkodjadjar, 
Januar. 

Hybos pallipes. VI. 323. J. — Nongkodjadjar, Januar. 

20 isetosusio NIG 324: 
>» discoidaliso VIII. 66. J. 
Syneches semibrunneus. VI. 325, 432. J. — VII. 68. J. 
> velutinus. Nov. Guin. V. 79. N.G. 
> fuliginosus. Sim. 24. Sim. 
Syndyas elongata. IV. 67. Kr. J. 
> brevior. IV. 68. Kr. 
» aterrima. Bijdr., 53. Ceram. 

Parahybos orientalis. (Acarterus). I. 250. J. — Semarang, 
April. 

Parahybos infuscatus. VI. 326. J. 

» Dusillus NIE. 
» ornatipes. VII. 69. J. 

Empis Facobsoni. I. 250. J. 

»  abbrevinervis. VI. 328. J. 

Leptopeza javana. VII. 71. J. 

Hemerodromia (Microdromia) ortentalis. VI. 330. J. 

Phyllodromia fascipennis. VII. 72. J. 

Elaphropeza palpata. VI. 330. J. 

» (zneolas NE 332.2]: 
» obliquinervis. VII. 73. J. 
> fulvithorax V.D.W. VII. 73. J. 


STUDIEN UBER SÜDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 305 


Elaphropeza Kertessi Bezzi. VII. 74. J. 
» binotata (Drapetis). VII. 74. J. 
> hirsutitibia. VI. 75. J. — VI. 332. J. 
(bthamata ?). 
Elaphropeza Tabelle. VIII. 75. 
Drapetis lutea. VI. ‘332. J. 
» aenescens WIED. VIIL.75. J. 
» binotata. VI. 333. J. 
> (Ctenodrapetis) strigifera. VI. 333. J. 
» Tabelle. VIH. >75. 
Tachydromia sanguinea. VII. 76. J. 
» argenticeps. VIII. 77. J. 
» maculifemur. VII. 78. J. — Tjibodas, 5000— 
6000’, I Ex. KONINGSBERGER. 

Tachydromia albiseta MEIG., syn. subulifera DE MEIJ. VIII. 
78. J. — Tjibodas, 5000— 6000’, KONINGSBERGER, zahlreiche 
Exemplare. 

Die relative Länge des 3' Fühlergliedes im Verhältnis 
zur weissen Fühlerborste variiert etwas. Von BEZZI ist die 
Art auch von Formosa erwähnt worden (Ann. Mus. Nation. 
Hung. X. 1919. p. 492). 


DOLICHOPODIDAE. 
Psilopus anthracoides V. D. W. IV. 83. J. — G. Gedeh, 
März. — Telaga Mendjer, Mai. — Ungaran, October. 


Für die eigentiimliche Flügelschwärzung dieser Art ver- 
gleiche man: DE MEIJERE, Zur Zeichnung des Insekten-, im 
besonderen des Dipteren- und Lepidopterenflügels, Tijdschr. 
v. Ent. 59, 1916, p. 61. Hier und auf p. 90 und 143 dieser 
Arbeit ist statt anthracinus anthracoides zu lesen. 

Psilopus vittatus Wiep. IV. 83. J. — Lawang (O.-Java), 
coll. BEQUAERT. Semarang, Juli, October. — Wonosobo, Mai. 

Psilopus vittatus subsp. simalurensis. Sim. 25. Sim. 

» benedictus WALK. IV. 84. N.G. — Nov. Guin. 
V. 80. N.G. — Bijdr., 54. Ceram. 
Psilopus Facobsoni. IV. 85. J. — VIII. 81. J. 
> ornatipennis. IV. 86. J. 
» jenestratus Ni, DEN: TV, “871. 


306 DRAC AE DE MEE RE, 


Psilopus patellifer THOMS. var. patellatus V.D.W. IV. 88. 


J. — Serdang, Tapanuli (Sumatra), v. DEDEM. — Semarang, 
April. — Muara Antjol, November. 
Psilopus crinicornis WIED. IV. 91. J. — Nov. Guin. IX. 


343..N. Ge — Bijdr:, 54. W: — X70. Sum. - Sim. 25% Sim: 
— Nongkodjadjar, Januar. — G. Gedeh, März. — G. Ungaran, 
October. — Salatiga, DOCTERS V. LEEUWEN leg. — Wonosobo, 
April, Mai. — Melambong, Juli. — Telaga Mendjer, Mai. 
Psilopus leucopogon WIED. IV. 92. Kein Fundort. 
» muticus THOMS. = filatus V.D.W. IV. 92. J. — X. 
79. Sum. — Semarang, April. — T.v.E. LVII. 119. N.G. 
Psilopus albopilosus V.D.W. IV.93. J. Sum. — Semarang, 
Marz, April, Juli. — Batavia, November. — Ungaran, Juni. 
— Serdang (Sumatra), v. DEDEM leg. 
Psilopus albopilosus subsp. inermis. Nov. Guin. IX. 343. N.G. 
> flaviappendiculatus. IV. 93. J. — Wonosobo, 
ADEN 
Wie das d durch das ganz gelbe, nur am Oberrande etwas 
verdunkelte, 3'° Fühlerglied ausgezeichnet. Hinterleib mit 
sehr schmalen schwarzen Einschnitten. Am Augenrande 
steht jederseits eine Ocellarborste, auch weitere Behaarung 
findet sich hier nicht. Die lange Vorderschiene aussen nahe 
der Wurzel mit einem kurzen Börstchen, auch die spärliche 
Beborstung der hinteren Schienen sehr kurz; am längsten 
sind 2 Börstchen nahe der Basis der Mittelschienen. 
Beim 4 dieser Art ist die Spitze der Hintertarsen, nament- 
lich das 3'* und 4' Glied, etwas breit gedrückt. 
Psilopus flavicornis WIED. IV. 94. Sum. — VII. 80. J. 
pectinatus. IV. 95. J. 
> nudifrons. IV. 96. Kr. 
spinifer V.D.W. IV. 98. J. — VIII. 80. J. — 
G. Gedeh, Juni, 1500-—2000 M. KONINGSBERGER leg. — G. 
Ungaran, September. 
Psilopus simplex. IV. 99. J. — VI. 432. 
» FACIES... | Nx MOO. Iie 
> flavipes. IV. 102. J. — VII. 92. J. — VI. 432. 
> bifilum V.D.W. VII. 80. J. — X. 79. Sum. — 
Wonosobo, April. — Ungaran, October. — Melambong, Juli. 
Psilopus setosus V.D. W. VII. 81. J. — Wonosobo, April. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 307 


Pstlopus rhopaloceras. VII. 82. J. 
> cinctitarsis. VIII. 84. J. 
> limbatifrons. VII. 85. J. — G. Gedeh, 1500— 
2000 M. Juni, KONINGSBERGER leg. 
Pstlopus gracilitarsis. VII. 86. J. 
» pallidus. VII. 88. J. — IV. 80. J. — Buitenzorg, 
Februar, DAMMERMAN leg. 
Psilopus cordatus. VIII. 80. J. 
> seltcoxa. VIII. 00. J: 
» rectus WIED. VIII. or. Kr. — IV. 81. — IV. 
96 (9. Pszlopus sp.) Kr. Bijdr., 54. W. 
Pstlopus lucigena WALK. Nov. Guin. IX. 339. N.G. — 
N 82 NG 
Psilopus signatipennis. Nov. Guin. V. 83. N.G. — Nov. 
Guin. 1X.°340. NG. —TrvE.LVHIE 117: NG. 
Psilopus splendidus V. D. W. Nov. Guin. V. 81. N. G. — 
Nov. Guin. IX. 340. N.G. — T.v.E. LVII 117. N.G. 
Psilopus maculipennis GUER. = benedictus WALK. IV. 84. 
N. G. — Nov. Guin. IX. 340. N. G. 
Psilopus nigrolimbatus. Nov. Guin. IX. 340. N. G. — 
ov Beele TTS ANG. 
Psilopus lilacinus. Nov. Guin. IX. 341. N. G. 


> » subsp. ffavitibialis. T.v.E. LVII. 119. 
N. G. 
Psilopus recurrens. Nov. Guin. IX. 342. N. G. 
» Aldrichi. Nov. Guin. IX. 342. N.G. — T.v.E. 


PVA 2119..N.G. 
 Pstlopus tenuitarsis. Nov. Guin. IX. 343. N.G. 

» fluminis. Nov. Guin. IX. 344. N. G. 

» pallidipes. Nov. Guin. IX. 344. N. G. 

> diversifrons. Nov. Guin. IX. 345. N.G. 

> pellucens. Nov. Guin. IX. 346. N. G. 

» geniculatus. Nov. Guin. IX. 347. N.G. 

> subsp. appendiculata. T. v.E. LVII. 120. N.G. 

> terminifer WALK. IV. 82. N.G. 

» leucopygus. Nov. Guin. V. 82. N. G. 

» purpurascens syn. purpuratus DEMEIJ. nec ALDRICH. 
Nov. Guin, V. 84 Ni Gs T.v.Ei-LVIL 117. N: Gi. — 
Nov. Guin. IX. 339. 


308 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Psilopus aeneus F. Nov. Guin. V. 80. N.G. — T. v. E. 
LVII. 117. N.G. — Bijdr., 54. W. 
Psilopus obscuratus V.D. W.. Soengei Poetih (Serdang, 
Sumatra), I d, V. DEDEM leg. 
Psilopus pectoralis. Bijdr., 54. W. 
> obscuripennis. Bijdr., 54. W. 
> ceramensts. Bijdr., 55. Ceram. 
» albicinctus. Bijdr., 56. W. 
> saonekensis. Bijdr., 56. W. 
» sericeus. Bijdr., 57. W. 
» wazgeensis. Bidr., 58. W. 
> pallidipes. Bijdr., 58. W. 
» sp. Bijdr., 58. W. 
» simalurensis. Sim. 25. Sim. 
» lobatus. Sim. 27. Sim. 
» Tabelle: IV. 26: — VII 027 Nov Guines 
347. — Gattungsmerkmale VIII. 94. 
Chaetogonopteron gen. nov. appendiculatum. VIII. 96. J. 
» farsale. X. 78. Sum. 
Mesorhaga breviappendiculata. XII. 226. J. 
» Temborata. ANNs 220]: 
Neurigona angulata. XII. 228. J. 
Rhagoneurus ziczac WIED. XII. 229. J. 


> hirsutisetus. XII. 229. J. 

Pelastoneurus nigriventris. XII. 230 J. 
» Havicornis. Kile. 231%, Je 
» Zeneatas.z XI 23327; 


Paraclius maculatus. XII. 232. J. 
Hercostomus macropygus. XII. 233. J. 


» binotalus XI 2 34: mie ven 
Gymnopternus modestus. XII. 234. J. 

> magnicornis. XII. 235. J. 

» brunneipygus. XII. 235. J. 

» javanensis. XII. 236. J. 

» todas XI 23921: 


Tachytrechus crassitarsis. XII. 237. J. 

Chrysotus javanensis. XII. 238. J. 

Diaphorus aeneus DOL. IV. 70. J. — Sim. 28. Sim. — 
Wonosobo, April. — Batavia, Februar. — G. Pantjar nahe 


STUDIEN ÜBER SÜDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 309 


Buitenzorg, November. — Salatiga, Mai, DOCTERS VAN 
LEEUWEN leg. 

Diaphorus apicalis. IV. 71. J. 

» maurus O.S. IV. 71. J. — Bijdr., 59. Ceram. 
— G. Ungaran, October. 

Diaphorus pollinosus. IV. 72. J. — Semarang, April. 

» cinctellus. IV. 73. J. Kr. — Semarang, August. 

» Birot KERT. Nov. Guin. IX. 349. N. G. 

» plumicornis. Nov. Guin. IX. 351. N. G.— Bijdr., 
59. Ceram. — Sim. 98. Sim. — G. Pantjar nahe Buitenzorg, 
November. — Nusa Kambangan, März. 

Bei den javanischen Stiicken sind die Vorderhiiften an 
der Spitze breit, die Vorderschenkel ganz gelb. 

Diaphorus maurus O. S. Nov. Guin. IX. 351. N.G. — 
Gedeh, Juni, 1500—2000 M. KONINGSBERGER. — Nusa Kam- 
bangan, Marz. 

PRET nigerrimus M. Nov. Guin. IX. 351. N.G. 


» translucens. Sim. 28. Sim. 
» angusticinctus. XII. 239. J. 
» Gusto. TE 12404]. 

> wonosobensis. XII. 240. J. 


> minor. NIE 241. J. 
> Safer le 242. 7. 
> Tabelle. =IV. 697 7 
Trigonocera obscura. XII. 242. J. 
Asyndetus tibialis. XII. 243. J. 
» lineatus. XII. 243. J. 
> fractus. Nov. Guin. IX. 349. N. G. 
» acuticornis. Nov. Guin. IX. 350. N. G. (als 
Diaphorus). — XII. 244. 
Asyndetus nigripalpis. Nov. Guin. IX. 350. N. G. (als 
Diaphorus). — XII. 244. 
Nematoproctus javanus. XII. 244. J. 
Sympycnus plumitarsis. XII 246: J. 


» argentipes. XII. 247. J. 
> purpurascens. XII. 248. J. 
» scutatus XII 248 J. 

> brevinervis. XII. 248. J. 


> simplex. XII. 249. J. 


310 DR. J.C. CH DEZMEITERE, 


Sympycnus metallescens. XII. 250. J. 

» major. XII. 250. J. 

» apicalis Kn. Je 

» simplicipes. XII. 252. J. 

> Tabelle. XII. 245. 
Teuchophorus simplicipes. XII. 253. J. 
Hadromerella gen. n. XII. 253. 

» 521050. Me 254.27. 
Thinophilus pectinipes. XII. 255. J. 

» cuneatus. XII. 256. J. 
Paralleloneurum pygmaeum. XI. 256. J. 
Medeterus opacus. XII. 258. J. 

> minimus. XII. 259. J. 


» grisescens. XII. 259. J. 
» pumilus. XII. 260. J. 
» olivaceus. . XII. 260. J. 


» platychirus. XII. 261. J. 
» longitarsts. XII. 262. J. 
» Aapicipes. KAN 262— 7: 

» Tabelle =x 11.0257: 


SYRPHIDAE. ') 


Cerioides (Ceria) pleuralis COQ. III. 194. Japan. 
» flavipennis. ML. 195. Celebes. 
> obscura BRUN. III. 196. Sikkim. 
» Fruhstorferi. 111. 196. Sikkim. 
» ornata SAUND. III. 197. New South Wales. — 
VI. 334. Queensland. 
Cerioides himalayensis. lil. 198. Sikkim. 
> trinotata WIED. Bijdr., 97. Bengalen. 
» Tabelless 11777092 
Microdon stilboides WALK. III. 203. J. 
» Tulvepes. VII: 203 Sum: 
> Juscus. MIS 204. 75010. 
» simplictcornis. III. 205. J. — IX. 140. J. 
» tuberculatus. Nov. Guin. IX. 359. N. G. 


1) In Insecta, Rennes IV, 1914, p. 149—154, hat HERVÉ-BAZIN einige 
neue Syrphiden beschrieben, darunter auch Pararctophila Oberthiiri n. g. 
n. sp. von Java. 


STUDIEN ÜBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 3II 


Microdon Novae-Guineae. III. 206. N. G. 
» Grease" |[F.-207. NG. 
» lmbinervis. Til. 208. N.G. — Nov. Guin. IX. 
359. N.G. 
Microdon tricinctus. INI. 208. J. 
» vespiformis. III. 210. J. — Batavia, April, ein 
Parchen in Copulation. 
Mecradon'indicus Dor. INI. 2r1. Bali, — VI: 334.J. — 


Nongkodjadjar, Januar. — Djember, KEUCHENIUS-leg. 
Microdon odyneroides. III. 213. N. G. 
» metallicus. Bijdr., 98. Bengalen. 
> Tabelle. III. 200. 
» Artdifferenzen. II. 202. 
Paramicrodon gen. nov. Nov. Guin. IX. 359. N.G. 
» Lorentzi. Nov. Guin. IX. 360. N. G. 
» decipiens. XIII. 242. J. 
Eumerus flavicinctus. III. 215. J. Sum. Bali. — X. 81. 
Sum. — Srondol (Semarang), August. — Buitenzorg, Nov. 
Eumerus parallelus. II. 217. J. 
» aurifrons WIED. III. 218. J. Dammer, Ceylon. 
— Bijdr., 99. J. — Djeraka, Semarang, August. — Nusa 
Kambangan, März. — Wonosobo, Mai. 
Eumerus niveipes. INI 220. J. — VI. 335. J. — IX. 141.]. 
» argyropus. III. 221. J. 


» peltatus- 111.:223..N.G. 
» Tabelle. a 42.5. 

Syritta orientalis MACQ. Ill. 224. J. Singapore, Madras. 
—- X. 81. Sum. — Sim. 29. Sim. — G. Ungaran, Juni. — 
Semarang, Juli. — Batavia, Januar. 

Syritta luteinervis. III. 226 N.G. — Nov. Guin. IX. 359. 
NG, 

Xylota aeneimaculata. III. 227. N.G. — Nov. Guin. IX. 
358.0N..G. 

Xylota decora. IX. 142. J. 

real. TA 142,40 


Milesia macularis WIED. III. 228. J. — Lebak Sitoe 
(Preanger), 9, CORPORAAL leg. — Serdang (Sumatra), 
HAGEN leg. | 


Milesia fuscicosta BIG. — X. 81. Sum. 


312 DR. Jj. C.. H. DE MEIJERE, 


Milesia gigas MACQ. III. 229. J. — Bijdr., 99. Sum. — 
SEMON’s Dipt. 355. J. 
Milesia variegata BRUN. Ill. 229. Sikkim. 
»  balteata KERT. syn. kimalayensis BRUN. III. 229. 
» semifulva. Bijdr., 99. Bengalen. 
yin ESZMULaNS: ER 1442]: 
» Sp. aff. conspicienda WALK. Sim. 35. Sim. 
Helophilus curvigaster MACQ. III. 232. — Bijdr., 99. Ben- 
galen (das 9 ist Szmordes crassipes F. SPEISER. Jahrb. Nass. 
Ver. f. Naturk. Wiesbaden: 66. Jhg. 1013-p. 123). 
Helophilus vestitus WIED. III. 232. Sum. — SPEISER, l.c. 
p. 124. — Tjilatjap (Java), DRESCHER leg. 
Helophilus bengalensis WIED. III. 233. J. Sum. N.G. — 
T.v.E. LVII. 121. N. G. — Depok, Febr. — Batavia, Oct. 


— Serdang (Sumatra), HAGEN leg. —- Sindanglaja (Java), 
BOLSIUS leg. — Semarang, Juli. 
Helophilus quadrivittatus WIED. III. 234. 
> niveiceps. III: 236." ). 


> lvis E23 7 NAG: 
> soutatus: VM, 238. NG. 


» Doleschalli BRUN. IX. 248. J. 
> albiceps V.D.W. Nov. Guin. IX. 358. N. G. 
> caudatus. Notes Leyden Museum 1903. 177. Aru. 


> Tabelle. 117231 
Azpeytia scutata. III. 238. N. G. (als Helophilus). — 
KERTESZ. Ann. Mus. Nation. Hung. XI. 1913. p. 285. 
Megaspis chrysopygus WIED. |I. 240. J. Bali. Borneo 


(var. afrata). — G. Soesoeroeh, Palaboean (Preanger), Juli. — 
Lebak Sitoe (G. Gedeh), Sept., CORPORAAL leg. — Salatiga, 
Mai, DOCTERS v. LEEUWEN leg. — Depok, Nov. i 


Megaspis,errans F. III. 240. J. Borneo. Bali. — X. 80. 
Sum. — Bekassi, Juni. — X. 80. Sum. — Sim. 36. Sim. — G. 
Ungaran, Oct. — Bandar Seritoe (Sumatra), goo M. v. DEDEM 
leg. — G. Pantjar, Marz. — Batavia, Dez. — Depok, Februar. 

Megaspis zonalis F. III 240. J. Sikkim. — Bijdr., 100. 
Bengalen, Borneo. — G. Gedeh, Marz. 

Megaspis crassus F. III. 240. Bali. — Bijdr., 100. Bengalen. 

» argyrocephalus MACQ. Ill. 240. J. — Bijdr., 
100. J. (als Zristalis). 


STUDIEN ÜBER SÜDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 313 


Megaspis Tabelle. III. 241. 
Axona chalcopygus WIED. Bijdr., 100. J. Sum. —- Muara 
Antjol nahe Batavia, Nov. 
Eristalis tenax L. III. 244. Australien. 
> quenguestriatus Es IR. 245. J. =. X. ‚80,97, 
Sum. — Sim. 30. Sim. — Semarang, August. — Pangerango, 
Oct., 1 ® mit schwarzem Schildchen. — Wonosobo, Mai. 
Eristalis arvorum F. III. 247. J. Singapare. — Bijdr., 
59. Ceram. — Sim. 30. Sim. — Wonosobo, Mai. — Nongko- 
djadjar, Januar. — Muara Angkee, April. — Serdang 
(Sumatra), HAGEN leg. 
Eristalis obliguus WIED. III. 249. N. G. — Tandjong 
Priok, April. — G. Ungaran, Oct. — Semarang, Sept. 
Eristalis obscuritarsis. III. 250. J. — Singapore, Bombay. 
» Kobusi. III. 252. J. — G.Gedeh, Juni. 1500— 
2000 M. KONINGSBERGER leg. — G.Gedeh, 1200 M. — 
Nongkodjadjar, Januar. 
Erıstalis Kochi. III. 255. N.G. 
» nitidus N. D..WN..IIL 256. Js — VI. 336. J. — 
Bijdr., 100. Sum. 
Eristalis orientalis WIED. III. 257. J. 
» collaris. III. 258. N. G. Neu-Pommern. 
> niger WIED. III. 260. J. — Sim. 31. Sim. 
> maculipennis. III. 261. J. 
> splendens Le GUILL. III. 262. N. G. — Bijdr., ror. 
Sum. Flores. — Nov. Guin. IX. 353. N.G. — Bijdr., 59. Ceram. 
» suavissimus WALK. III 262. N. G. — Nov. Guin. 
Derse NG vent. AVI rar NG. 
Eristalis lunatus. III. 264. N.G. 
> punctulatus MACQ. Ill. 265. Australien. 
> maculatus. III. 266. Australien. 
» resolutus WALK. III. 267. N.G. — Nov. Guin. V. 
36. N.G. — Nov. Guin: DG. 353.4N. G. 
Eristalis fenestratus. III. 269. N. G. 
» muscoides WALK. III. 270. N.G. — Nov. Guin. 
V. 85. N.G.— Nov. Guin. IX. 355. — T.v.E. LVII 121.N.G. 
Eristalis cupreus. II. 271. N. G. 
> inscriptus DOL. III. 272. N. G. — Nov. Guin. IX. 
355. N. G. — Bijdr., 59. Ceram. 


314 "DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Eristalis heterothrix. III. 273. Cretin, Borneo. — Nov. Guin. 
IX. 357. N.@ 7 Ent EVENT ANA 
Eristalis nigroscutatus. VI. 337. J. — Sim. 31. Sim. — 


Semarang, Sept. 
Eristalis ferrugineus. VI. 339. J. 
» neptunus. VI. 340. J. 
» lucia. N1..3A1. J. — Sim?) 322; Sim. 
> éristriatus. VI. 342. J. 
» nebulipennis. IX. 145. J. 
» simpliciceps. IX. 146. J. 
» triseriatus. Nov. Guin. IX. 353. N.G. 
» latilimbatus. Nov. Guin. IX. 354. N.G. — T.v. E. 
EMI 120: NIG: 
Eristalis ciliatus. Nov. Guin. IX. 355. N.G. 
» distinctus, Nov. Guin. IX. 356. N.G. — T.v.E. 
VII v2 TANG: 
Eristalis chalybaeus. Sim. 30. Sim. 


> sinabangensis. Sim. 31. Sim. 
» quadrangulum. Sim. 33. Sim. 
» marginatus. Sim. 35. Sim. 


» Tabelle TEL 242. Arten von Java 117274: 
Solenaspis nitens BIG. Nov. Guin. IX. 358. N.G. 
Digulia gen.n. Nov. Guin. IX. 357. 
> Kochi. Nov. Guin. IX. 357. N. G. 

Volucella trifasciata. WIED. III. 276. J. — X. 80. Sum. 
> discolor. BRUN. III. 276. Japan. 
> urstna. Bijdr., ror. Bengalen. 

Graptomyza longirostris. WIED. III. 276. J. Sum. — X. 81. 
Sum. — Sim. 29. Sim. — Depok, Febr. — Wonosobo, Mai. 
Buitenzorg, April. 

Graptomyza brevirostris. III. 277. J. — Sim. 29. Sim. — 
Nusa Kambangan, März. — Batavia, August. — G. Ungaran, 
Oct. — G, Pantjar, Buitenzorg, Marz. 

Graptomyza ventralis WIED. III. 278. J. 


» maculipennis. JI]. 279. Australien. 

» punctata. III. 280. N.G. — IX. 148. J. 
> longicornis. III. 281. N.G. 

» trilineata 111. 282. N.G. 


> Facobsoni. VI. 343. J. — X. 80. Sum. — G.Gedeh, 


STUDIEN ÜBER SÜDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 315 


1500— 2000 M., KONINGSBERGER leg. Nongkodjadjar, Januar. 

Graptomyza flavipes. VI. 344. J. 

> cornuta. IX. 149. J. — Sim. 29. Sim. 
» rectifactes. X. 80. J. Sum. 
» Labelle IM. 277. 

Paragus serratus WIED. III. 284. J. Sum. N. G. Ceylon. — 
Bijdr., 59, Ceram. — Bijdr., 99, J.— Sim. 29. Sim. — Semarang, 
Juni, Nov., Muara Angkee nahe Batavia, Januar. 

Paragus atratus. 111. 284. J. Singapore, Bali. — Nov. Guin. 
V.85.N.G. — IX. 150. J. — X. 79. Sum. — Batavia, Januar. 
— G. Gedeh, März, 1 Ex., dessen 3 letzte Hinterleibsringe samt 
Hypopyg ganz rotgelb sind. 

Chrysogaster rectinervis. 111. 285. Australien. 

Chilosia javanensis. IX. 250. J. 

Sphaerophoria taentata MEIG. III. 287. Ceylon. 

» scutellaris F. 111. 288. J., N.G. Vorder-Indien. 
IV. 103. Kr. — IX. 164. — Nov. Guin. IX. 352. N.G. — 
Buitenzorg, Oct., DAMMERMAN leg. — Batavia, Mai. — G. 
Ungaran, Sept., Oct. — G. Gedeh, März. — N. O. Borneo, 

“es = Semarang, April, Oct. 

Sphaerophoria javana WIED. III. 290. J. — IX. 166. Sum. 
(var. medanensis). X.80.Sum.— Muara Antjol nahe Batavia, Nov. 

Sphaerophoria obscuricornis. IX- 165. J. 

Syrphus (samt Asarcina) aegrotus F. Ill. 296. J. Ceylon, Bali. 
Sim. 28. Sim. — X. 79. Sum. — Nov. Guin. IX. 352. N. G. — 
aves Vil 122,-N. Gy — Nov. Guia: XI SAN Gee 
Muara Antjol, Februar. — Serdang (Sumatra), HAGEN leg. — 
Padang (Sumatra), PASTEUR leg. — Depok, Oct. — Srondol 
(Semarang), Aug. — Kaliwoengoe (Java), Aug. — G.Ungaran, Dez. 

Syrphus serarius WIED. II 296. Ceylon. — IX. 154. J. — 
Nov. Guin. [X. 352. N. G. — X. 79. Sum. — G. Gedeh, 2600— 
3000 M., Pangerango 3000— 3025 M., KONINGSBERGER leg. 

Syrphus balteatus DE G. VI. 298. J. Singapore, Vorder- 
Indien, N.G (var. zectarinus);, J. Sum. (var. alternans). — X. 79. 
Sum. — G. Gedeh, 1500—2000 M. Juni, KONINGSBERGER leg. 
Pangerango, Oct. Salatiga, Mai, DOCTERS v. LEEUWEN leg. 
G. Ungaran, Sept., Oct. — Srondol (Semarang), Aug. — Nong- 
kodjadjar, Januar. G. Gedeh, März. Wonosobo, April, Mai. 
Batavia, März. (var. alternans). — Tosari, Frau DE BEAUFORT 


316 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Syrphus viridiceps MACQ. III. 299. New-South-Wales. 
» pusillus MACQ. II. 301. New-South-Wales. 
> consequens WALK. syn. striatus V. D. W. III. 302. 
J. Sum. N.G. — G. Ungaran, Oct., Dez. 

Syrphus Birói Bezzi. III. 303. N.G. — Nov. Guin. V. 86 
(als striatus). Nov. Guin. IX. 352. N. G. — Bijdr., 59. Ceram. — 
T. v.:EXEVII 271722. aN: (Go Sim. 288m: 

Syrphus luteifrons. III. 304. N.G. — Nov.Guin. IX. 353. N.G. 

» triangulifrons. III. 305. N. G. 
> circumdatus. III. 306. N. G. 
» longirostris, 111. 307. N. G. 
» morokaensis. 111. 308. N.G. — IX. ı51. J. -- 
G. Kenepai (Borneo), Januar. 
Syrphus elongatus. III. 309. N.G. 
> ericetorum F. syn. salviae WIED. LI. 311. J. Sum. 
N.G. — X. 79. Sum. — Srondol (Semarang), Dez. — Batavia, 
Dezember. 
Syrphus Koningsberger. IX. 152. J. 
> latistrigatus. IX. 153. J. 
» depressus. IX. 153. J. 
> torvoides. IX. 155. J. 
» gedehanus. IX. 156. J. 
» zohthyops. TX 157. ]. 
> cinctellus ZETT. var. strigifrons. IX. 158. J. 
» monticola. IX. 159. J. 
» eurytaentatus BEZZI. X. 79. Sum. — Sim. 28. Sim. 
> Tabelle. III. 295. — IX. 160. 

Chamaesyrphus nigripes. IX. 160. J. 

Melanostoma ceylonense. III. 312. Ceylon (als orzentale 
WIED.). — VI. 348. 

Melanostoma orientale WIED. VI. 347. J. — G. Gedeh, 
1500—2030 M,, Juni. — Nongkodjadjar, Januar. Telaga 
Mendjer, Mai. — G. Ungaran, Sept. 

Melanostoma univittatum WIED. = planifacies MACQ.) III. 
313. Singapore. Sum. Queensland. — VI. 346. J. — X. 79. 
Sum. — Bijdr., 59. Ceram. — Nongkodjadjar, Januar. — 
Ungaran, Sept, Oct. — Deli (Sumatra), DE Bussy leg. 

Melanostoma quadrinotatum mit var. gedehensis. IX. 163. 
J. — G. Gedeh., 1500—2000 M. KONINGSBERGER leg. 


STUDIEN UBER SÜDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 317 


Dass Melanostoma planifacies MACQ. wohl = M. univitta- 
tum WIED. wird von BRUNETTI (Records Indian Museum 
XI, 1915, p. 208) angegeben, m. Er. mit Recht. WIEDEMANN 
gibt das Geschlecht nicht an, seine Beschreibung stimmt 
indessen sehr gut auf das d meiner planifacies MACQ. 

Was M. orientale anlangt, so bezeichnet BRUNETTI |. c. 
p. 207 mit diesem Namen die dem M. mellinum sehr ähn- 
lichen Stücke von Simla, mit deutlichem Gesichtshöcker, 
aber mehr bestäubtem Untergesichte als bei der europäischen 
Art. M. Er. dürfte es sich hier vielleicht um eine Lokal- 
form letzterer handeln. Wenigstens scheint mir WIEDE- 
MANN’s Name besser auf die von mir von Java als orzentale 
aufgeführten Stücke zu passen, mit rein schwarzem Thorax 
und schiefliegenden Flecken am 2" Hinterleibsring. Mit 
dieser dürfte die von BRUNETTI p. 208 erwähnte, aber nicht 
benannte Art mit kaum vorspringendem Gesichtshöcker 
identisch sein, denn das von ihm gezeichnete Profil (Taf. 
XIII, Fig. 3) stimmt auch für meine orzentale WIED. 

Rhingia cincta. Ill. 315. J. — Bijdr., 101. J. — G. Un- 
garan, Sept. 

Rhinobaccha gen. n. III. 315. 

» gracilis. .III.:316. Ceylon. 

Baccha mundula v.D.W. III, 319. J., N. G. 

» pulchrifrons AUST. III. 320. J. Singapore, Tsushima. 
— Bijdr., 102. J. — Bijdr., 59. W. 

Baccha Meyeret KERT. Ann. Mus. Nation. Hung. XI. p. oe 
— {als pedicellata DOL.) Il. 320. J. — IV. 105. Kr. — 
Sim. 29. Sim. — Tandjong Priok, Nov. | 

Baccha circumcincta. 111. 320. J. 

» rnbella NID, NS 13322. NG. 

a en fallida.. TI: 322: NG. 

> purpuricola WALK. III. 323. N. G., Key. — Nov. 
Guin. DE 353. N2G. 

Baccha Loriae. III. 324. N.G. 

> Austeni. III. 325. J. — X. 80. Sum — G. Gedeh, 
Juni, 1500—2000 M., KONINGSBERGER leg. — G. Pantjar, 
März. — Nongkodjadjar, Januar. — Pangerango, Oct., kleines 
von 5.5 mm. Flügellänge. — G. Ungaran, Sept., Oct. — 
G. Gedeh, Juni, 1625—2400 M., KONINGSBERGER leg. — 
G. Gedeh, März. 


318 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Baccha Amphithoe WALK. syn. pedicellata DOL. syn. bicincta. 
IV. 104. J. Kr. KERTESZ. Ann. Mus. Nat. Hungar. IX. 1913, 
Dan 

Baccha chalybaea. IV. 105. J. Kr. — Bijdr., 102. J. (als 
refulgens). INI. 318 (Anm.). 

Baccha Vabelle = 318; 

Spheginobaccha gen.n. II. 327. 

» macropoda BIGOT. II. 327. J. — IX. 167.J. — Depok, 
Nov.; das Aderchen in der Mitte der Spitzenquerader fehlt 
bera 22: 

Sphegina javana. IX. 166. J. 

BRUNETTIS Sphegina tenuis (Records Indian Mus. XI, 1915, 
p. 224) ist offenbar sehr ahnlich, aber die Beschreibung der 
Hinterbeine stimmt nicht. 


PIPUNCULIDAE. 
Pipunculus hepaticolor BECK. I. 259. J. — IX. 171.J. — X. 81. 
> CULLGLUS 12200.) CL TS [Sum. 
» Javanensis. 1. 2024]. 
» macropygus. IX. 167. J. 


» pallidiventris. TX. 169. J. 
» atratus. IX. 160. J. 


> translucens. IX. 170. J. 
> montanus. IX. 171. J. 
synadelphoides. PERK. IX. 172. J. 
Tab. DE 172: 
PLATYPEZIDAE. 
Platypeza argyrogyna. I. 257. J. — X. 81. Sum. — 


Depok, October. 

Für die Unterschiede dieser Art von //. wulpii vergleiche 
man OLDENBERG. Ann. Mus. Nation. Hungar. XI. 1913, p. 342. 

Agathomyia semirubra. IX. 173. J. 

Eine ähnliche Art beschrieb OLDENBERG aus Formosa 
(Ann. Mus. Nation. Hungar. Xl, 1913, p. 339). Bei dieser, 
Ag. thoracica OLDENBERG, sind die Fühler rotgelb, die Beine 
gelb, die 2 Abschnitte des Oberrandes der Discoidalzelle 
verhalten sich wie 1:3. Ag. semirubra hat ein fast schwarzes 
3's Fühlerglied, die Beine sind dunkler, die Abschnitte der 
Discoidalzelle verhalten sich wie 1:4. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 319 


PHORIDAE. 


Aphiochaeta xanthina SPEIS. VI. 348. J. (als Aph. circum- 
setosa). ') 

Aphiochaeta decipiens. Ann. Buitenzorg (2) Suppl. III 934. J. 

» gregalis. Ann. Buitenzorg (2) Suppl. III. 931. J. 

Phora chinensis SCHIM. IV. 106. Kr. 

Hypocera orientalis. I. 255. J. (als Syneura). °) 

Puliciphora Beckeri. I. 253. J. — Zool. Jahrb. Suppl. 15. 
Bd 142:-Sura; 

Puliciphora obtecta. Zool. Jahrb. Suppl. 15. Bd. 1. 148. J. 

i » pusillima. Zool. Jahrb. Suppl. 15. Bd. I. 149. Sum. 

Chonocephalus depressus. Zool. Jahrb. Suppl. 15. Bd. 1. 151. 
Sum. LX E74. ]. 

Neuerdings hat SCHMITZ folgende neue Art aus Java und 
Sumatra beschrieben (Soc. Entom. XXX, 1915. p. 35; Zool. 
Jahrb. Abt. Syst. 39. 1916. p. 237—247) : 

Echnidnophora n.g. butteli n. sp. Java, Sumatra; gleichzeitig 
mit den 7ermitoxentiden : 

Odontoxenia n. g. brevirostris n. sp. Java. 

Termitoxenia punctiventris n. sp. Java, Sum. 


CALYPTRATA. 


Gymnosoma ventricosum. XIII. 245. J. 
Pentatomophaga gen. n. XIII. 246. 
> bicincta. XIII. 247. J. 
Sturmia provecta. IV. 108. Kr. 
Ceromasia sphenophori VILL. VILLENEUVE. Wien. Ztg. 30, 
81. N.G. — Ambon. 
Prosopaca appendiculata. IV. 110. Kr. 
vi Carcelia sp, IV. 1009. Kr. 
Exorista (Parexorista) iridipennis v.D.W. IV. tog. Kr. 
» > papuana. Nov. Guin. V. 88. N.G. 
Macronychia navigatrix. IV. 111. Kr. 
Ocyptera fascipennis WIED. Bijdr., 103. Aru, Timor. 


1) Nach H. SCHMITZ (Wien. Ent. Zeitg. XXXV, 1916, p. 228); ferru- 
ginea BRUN. und repicta SCHMITZ sind nach ihm weitere Synonyme von 
xanthina. | 

2) Man vergl. H. SCHMITZ, l.c. p. 230. 


21 


320 DR. IC ENDE MEINERE, 


Pseudoformosta moneta GERST. Bijdr., 103. W. 

» pauper. Notes Leyden 1903. 178. Hal- 
maheira. — Morotai. 

Pseudoformosia mirabilis GUER. Nov. Guin. V. 88. N.G. 

Rutilia formosa ROB. DESV. SEMON’s Dipt. 355. Australien. 

Prosena sybarita F. XI. 191. J. — Batavia, Februar, 
November. — Pangerango, October. — Tandjong Priok, April. 

Dexia sp. SEMON’s Dipt. 355. Australien. 

Sarcophaga sp. IV. 110. Key = Nov. Guin: Mesos: NG 

Compsomyta dux ESCHSCH. Nov. Guin. V. 88. N.G. 

Lucila sp. IVa etre Kr Nov. Guin Vo. N. 

[dia (2) melanostoma WIED. Bijdr., 105. J. 

> limbipennis MACQ. Bijdr., 105. J. — Batavia, 
Depok, Februar. — Salatiga, Februar, Mai, DOCTERS VAN 
LEEUWEN leg. 
Idia (Rhinia) discolor F. T.v.E. LIL 340. 
>. dutergaster, EvsEr Elle 33902 — Tandjons- Brook 
Juni. — G. Salak nahe Buitenzorg, November. 
Idiella mandarina WIED. Bijdr., 105. J., Flores. 
>»  quadrimaculata MACQ. Bijdr., 105. J. 
»  unicolor MACQ. Bijdr., 105. J. 
» xanthogaster WIED. Bijdr., 106. J. 

Calliphora fulviceps V.D.W. var. javanica. IX. 147. J. — 
G. Gedeh, 1624—2400 M., 2600-3000 M. — Pangerango, 
3000-3025 M., KONINGSBERGER leg. 

Calliphora oceaneae ROB. DESV. SEMON’s Dipt. 356. 
Australien. 

Bengala ‘latro. T.v.E. LI. 336. J. — JACOBSON. T.v. E. 
LIIT. 328. — Pare, Kediri, Dezember, DAMMERMAN les. 
raubt Ameisenpuppen. 

Ochromyta trifascia WALK. Nov. Guin. V. 89. N. G. 

Neopollenta papua GUER. Nov. Guin. V. 89. N. G. 

» variegata BIG. Nov. Guin. V. 89. N. G. 

Gastrophilus-Larven [pecorum (°)], Java. Smit, H. J., 
Veeartsenijk. Bladen Ned.-Indië, 28. 1916, p. 254—258. 

Graphomyia adumbrata WIED. STEIN. T.v. E. LIL 205. J. 

» Vrttata STEIN. ‘STEIN, T.v.E. EII-200.7% 
» Melina STEIN. STEIN. D.v.Er EI 2072]: 
» maculata SCOP.. STEIN, T.v. E. LIL 208. J. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 321 


Morellia hortensis WIED. STEIN. T.v.E. LII. 208, 209. J. 
Musca angustifrons THOMS. STEIN. T.v. E. LIL 210. J. 
IMI CKASSIFOSIFIS STEIN. STEIN. T. v' EN DIE arte): 
>: pollinosa STEIN. STEIN. T.v.E. LII. 211. J. 
ier OPA STEIN. STEIN, “T. v.E. EI 212% 
Mm lizaferior STEIN. STEIN. T. v.E.-Lll. 2130); 
ALE Spardit. corvena E. STEIN. T.v. ERLE 2145]: 
>» domestica L. STEIN. T.v.E. Lil. 215. J. — SEMON’s 
Dipt. 356, Australien. — Nov. Guin. V. 89. N. G. 
Musca modesta. Bijdr., 106. J. 
Pyrellia chalybea: WIED: STEIN Tov. E. LU. 21677]. — 
Bijdr., 106. 
Zyrellid Sp. STEIN v.E: IU 217.0). 
» sp. Nov. Guin. V. 88. N. G. 
Pseudopyrellia lauta WIED. STEIN. T.v.E. LIL 217. J. 
> coerulea WIED. STEIN. T.v.E. LII. 218. J. 
Stomoxys brunnipes GRUNB. STEIN. T.v.E. LII. 219. J. 
» calcurans Ws STEIN. Lev. E. LE 227. J. 
Lyperosia (Haematobia) exigua. Bijdr., 104. J. — In: 
RP. ocrAr.” Verdere, meded. over’ Surra. “Meded. Proefst: 
Oost-Java (3), No. 44. 1903. 
Mascinaslongicornis STEIN. “STEIN: Tov. B. EI. 221.. J. 
Phaonia nepenthincola STEIN. STEIN. T.v.E. LII, 222. J. 
Ann. Buitenzorg (2) Suppl. III. 936. J. 
Hebecnema nitens STEIN. STEIN. T. v. E. LIL 223. J. 
> RICFICROKAX STEIN. STEIN. Lv. ELI: 223,4}: 
Mydaea (Spilogaster) tuberculifactes STEIN. STEIN. T.v.E. 
TR 20e 
Mydaea surgens STEIN. STEIN. T.v.E. LIL 227. J. 
» niveipalpis STEIN, STEIN. T.v.E. EIL 2281. = 
STEIN. LT. vi E. XIEVIE. go. J. 
i WMydaeca apicalis: STEIN. “STEIN: “Fav. E. EIK 229. J. — 
STEIN Evs E: XLVIE 103% J. 
Mydaea rufa STEIN. STEIN. T.v.E. LII. 229. J. 
> Mar STEIN. STEIN. T. v. E. LI: 220. J. 
» pellucida STEIN. STEIN. T.v.E. LII. 230. J. Kr. 
— IV. 113. Kr. 
Mydaea lineata STEIN. STEIN. T.v.E. LIL 230. J. Kr. 
= STEIN. T.v.E. XLVIL. 102. 4-— IV. 113. Kr. 


322 


Mydaca 


DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


pectinipes STEIN. STEIN. T. v. E. LIL 230. J. 
latitarsts STEIN STEING LL vs Ball 232% 
ungulata STEIN. STEIN: WB WE, EIL 2335 J. 
argentata WALK. STEIN. T.v.E. LII. 234. J. — 


STEINEL vo SXEYN eG: 


Mydaea 


» 


poltta STEIN: “STEIN. “Leva EI} 23427 

dolosa STEIN STEIN Dev E L23500) 
nitidiventris STEIN. STEIN. T..voE.-235: J. 
Ballitarsis STEIN STEIN SSL: v.42. ALI 2530-04: 
maculiventris STEIN. STEIN. T.v.E. LIL 237. J. 
Tificoxad STEIN. “STEEN Ve Es LIE 23957: 
nêrvosd STEIN, STEIN: AL ve nn 1.224077]: 
propingua STEIN: | STEIN, Lav. Er Lily 240 
cognata STEIN. STEIN. Dave EE Lik 241: 
duplex STEIN: SIRENE, va E EEN 22 
inaperta STEIN. ‘STEIN. T.v.E. LM. 242.5 
dimidiata STEIN. STEIN. T.v.E. XLVII. roo. J. 
flavidipennis STEIN. STEIN. T. v. E. XLVII. 104. J. 
lateralis ‘STEIN; STEIN. Ly E EVE Ter 
prominens STEIN. STEIN. T.v.E. XLVII. 106. J. 
nigripennis STEIN. STEIN. T.v. E. XLVII. 108. J. 
sericipalpis STEIN: STEIN live E, XEVIE ro 
tumidiventris STEIN. STEIN. T.v.E. XLVII. 112. J. 
annulata STEIN. Nov. Guin. IX. 90. N. G. 
significans WALK.? Nov. Guin. IX. 90. N. G. 

sp. Nov. Guin. IX. 90. N. G. 


Ophyra chalcogaster WIED. STEIN. T.v.E. LIL. 243. J. 
Fannia leucosticta MEIG. STEIN. T.v.E. LIL. 243. J. 
Limnophora appropinquans STEIN. STEIN. T. v. E. LIL. 243. J. 


tonsa STEIN. > STEIN. I: Va Boll 29527 
caduca STEIN. ‚STEIN. “Ei v. Ei EN2247.J 
subtilis STEIN: STEIN, T.v.E: ELIR 0% 
distincta STEIN. STEIN.) Live ESES 
plumiseta STEIN.» STEIN Tv. ES 25255: 
Prominens: STEIN. STEIN: 7. va En HI. 25257: 
Pprocellaris WALK: STEIN ©; Be 312520): 


Atherigona nigripes STEIN. STEIN. T.v.E. LIL. 253. J. 


» 


» 


Et ud STEIN: STEIN, IV. ES ER 2532 E 
Zraleneata‘ STEIN: STEINE Betserse asss 


Kr, — E a 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 323 


Atherigona scutellaris STEIN. STEIN. T.v.E. 255. J. 
Pispargentseta. STEIN. STEIN. T:v.E. LI: 25657: 
>». palktarsis STEIN. STEIN. T.v.E. LIL 259. J. 
ee flavicor TS STEIN: STEIN. ..F. v. E. LI. 260..]. 
tea Cara. STEIN. STEIN Lv En Lil 262. Ji 
rando ROMS STEIN, Tv EME: 263 J: 
IS ELLA Sale” STEIN, STEIN, Tv. E LI 208.64. 
I BEERBIPES BECK. STEIN, (Div Es LIL 2265.47. 
DRE LCD UIDIS STEIN.» “STEIN: Tv: E 265]. 
vel assenti WIED. STEIN. Tv. Ex LI 2054. 
Pegomyia rutila STEIN. STEIN. T.v.E. LII. 266. J. 
Anthomyia illocata WALK. STEIN. T.v.E. LII. 267. J. 
Coenosia anipila STEIN. STEIN. T.v.E. LII. 268, J. 
> tumidiventris STEIN. ‘STEIN. T. v. E. 269. J. 
> congultpes LETT. + STEIN. T.v. ELI. 270. Jz 
Pygophora lobata STEIN. STEIN. T.v. E. LII.: 270. J. 
» (Diplogaster) nigricauda STEIN. T.v.E. LIL 270. J. 
» macnipennis STEIN: > STEIN TL. VB DIL ‘271. 
OI NARO Kr: 


SCIOMYZINAE. 


Sepedon plumbellus WIED. syn. javanensis ROB. DESV. II 
105. J, N.G. Borneo. — HENDEL. Ann. Mus. Nat. Hung. IX. 
IQII. 267. — Wonosobo, Mai. — Telaga Mendjer, Mai. — 
Batavia, Mai. — Deli (Sumatra), DE Bussy leg. 

Sepedon chalybeifrons. II. 106. J. Sum. — X. 81. Sum. 

» costalis WALK. II. 107. N. G. 
> senex WIED. X. 81. Sum. 

Sciomyza javana. VI. 349. J. 


BORBORINAE. 


Limosina venalicia O.S. syn. ornata DE ME]. 1. 177. J. 

Ornata ist eine Varietät mit stark wolkig gefleckten 
Fliigeln; während bei den typischen Stücken die schwarzen 
Stellen auf die Adern und Aderspitzen beschrankt sind, 
dehnen sich diese bei der Varietät auch mehr weniger auf 
die Flügelfläche aus. 

Nongkodjadjar, Januar; Wonosobo, April; Batavia, Mai, 
JACOBSON. — Tjibodas, 5000 —6000’, KONINGSBERGER, pp. 
die var. ornata; ein Exemplar hat einen ziemlich langen, 


324 DR. J. CZERZDEZMEITERE, 
/ 


braungesäumten Aderanhang aussen vor der Spitze der 2! 
Längsader. 
Limosina quadrilineata nov. nom. für ornata. IX. 270. J. 
Weil der Name ornata von mir schon für die Varietät 
von venalicia als Speziesnamen gebraucht worden war, muss 
die ornata aus Studien IX umgetauft werden. 
Limosina nebulosa. X]. 211. J. 
» salatigae. IX. 269. J. 
Sphaerocera orientalis. II. 178. J. Semarang, April. 
Platyborborus crasstpes. IX. 273. J. 
Colocasiomyia cristata. IX. 273. J. 
Cypselosoma HEND. 1913 syn. Lipotherina DE MEIJ. IX. 271. 
» gephyrae HEND. (Suppl. Entom. No. II, 1913, 
p. 105), syn. Lépotherina flavinotata. IX. 271. J. 
Mit Ausnahme der Spitze der Hinterschenkel, welche 
nicht schwarz ist, und der etwas helleren, gelben Schwinger 
stimmt HENDEL’s Beschreibung. 


CALOBATINAE. 


Calobata albitarsis WIED. VI. 357. J. Sum. Borneo. — 
Sim. 38. Sim. — X. 81. Sum. — Djocja, Februar. — Garut 


(W. Java), ADER leg. — Batavia, Dezember. — Siboga, 
Tipanuli (Sumatra), v. DEDEM leg. — Deli (Sumatra), DE 
Bussy leg. 


Calobata prudens O.S. VI. 358. Sum. 
» albimana DOL. O.S. VI. 359. — Nov. Guin. IX. 
362. N. G. — T.v. E. LVIIL 123. N. G. — Bijdr., 60. Ceram. 
W. — Etna Bai, KOCH leg. 
Calobata nigripes V.D.W. VI. 359. J. Sum. — IX. 175. 


J. — T.v.E LEVI 123° SN VG... == Bijdr., 60: Ceram =— 
Sim. 39. Sim. 

Calobata morbida O. S. VI. 369. J. — Nongkodjadjar, 
Januar. — Batavia, October, November. — Aus Bataten, 


Buitenzorg, November, DAMMERMAN leg. 
Calobata eclipsis O.S. Nov. Guin. V. 91. N.G. — Nov. 
Guin IX. 3627 NuG. 
Calobata albimana MACQ. VI. 361. 
> tipulotdes WALK. Nov. Guin. IX. 362. N. G. — 
Bijdr., 60. W, (?). 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 325 


Calobata flavipes. IX. 175. J. 
> obscuripes. IX. 176. J. — X. 81. Sum. — Sim. 
2019100. 
Calobata debilis WALK. Nov. Guin. V. gt. N.G. 
» sp. Nov. Guin. IX. 362. N. G. 
» Maelle VI: 361. 
Nerius fuscus. VI. 354. J. — Il. 109. J. Sum. — X. 81. 
Sum. — Sim. 36, Sim. — G. Ungaran, September. — Ban- 


juwangi, MC. GILLAVRY leg. — Batavia, Februar, August, 
November. — Wonosobo, Mai. — Semarang, April. — 
NÔngkodjadjar, Januar. 

Nerius lineolatus WIED. Bijdr., 107. J. — IL. rog. J. Sum. 


— X.81..Sum. — Sim. 37. Sim. — Srondol (Semarang), August. 
— Batavia, August, October, Dezember. 

Nerius annulipes DOL. syn. tibialis Dor. Nov. Guin. IX. 
360;#361. NG. — Tv, E: EVID. 123. NG. —.Bijdr.,.50. 
Ceram. 

Nerius bilineatus. VI. 352. J. — Nongkodjadjar, Januar, 
auch das d. 

Nerius montanus. VI 353. J. 

» papuanus. T.v.E. LVII. 122. N.G.— Nov.Guin.V. 91. 

Eurybata: cuneifera. IX. 177. J. 

» glabra. IX. 178. E 2 
» tenuis DOL. Bijdr., 60. Ceram. — Sim. 39. Sim. 
» nigriceps. Nov. Guin. IX. 362. N. G. 

Nothybus biguttatus v.D.W. I. ııc. J. — Gedeh, 1500— 
2000 M. — G. Ungaran, September. — G. Gedeh, März. 

Telostylus trilineatus. IV. 113. J. Kr. — X. 82. Sum. 

» babiensis. Sim. 37. Sim. 
» aber 

Angitula cyanea GUÉR. Nov. Guin. V. 93. N.G. — T. v. E. 
LVII. 124. N. G. — Bijdr., 60. W. — Nov. Guin. IX. 363. 
N. G. — Etna-Bai (N. G.), KocH leg. 

Nestima polita O.S. I. 110, N. G. 

Gobrya simulans WALK. VI. 363. J. — Sim. 39. Sim. 

Diplochorda trilineata. T.v.E. LVIIL 124. N. G. 

Phytalmia cervicornis GERST. IX 363. N. G. 

Grammicomyia vittipennis. VI. 362. J. 

Texara femorata, IX. 180. J. — X. 82. Sum. 


326 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Nach schriftlicher Mitteilung van Dr. KERTESZ liegt hier 
dieselbe Art vor, welche HENDEL aus Formosa (Suppl. Entom. 
No. II, 1913, p-93) als dioctrioides WALK. beschrieb. KERTESZ 
betrachtet WALKER’s Art als verschieden, sie soll aber nach 
ihm gleichfalls z. T. gelbe Beine besitzen, sodass -WALKER’s 
Angaben in dieser Hinsicht unrichtig sind. 


SEPSIDAE. 


Sepsis contracta WALK. syn. viduata THOMS. U. 114. J. 
N.G.; Seps., ') 114, Formosa. — Sim. 60. Sim. — Salatiga, 
DOCTERs v. LEEUWEN. G. Ungaran, Dezember, Batavia, 
Februar; Nongkodjadjar, Januar, Semarang, Februar, Novem- 
ber, JACOBSON. 

Sepsis albolimbata. Seps., 115. Formosa. 

» _ violacea MEIG. Seps., 116. Formosa. 

»  trivittata BIG. Ceylon, Singapore, Seps., 173. Seps., 
117. Formosa. 

Sepsis tenella. 1. 110. J. — Seps., 183. Singapore, Vorder- 
Indien. — Seps., 117, Formosa. — Sim. 40. Sim. — Batavia, 
November. 

Sepsis spectabilis. Il. 111. J. — Seps., 178. Singapore, N. G. 
X. 82. Sum. Sim. — Sim. 40. — Batavia, Mai, October; 
Tandjong Priok, April; Nongkodjadjar, Januar; G. Gedeh, 
März; Ungaran, Juni; Wonosobo, Mai, April. 

Sepsis apicalis Seps., 168. N.G. — T.v.E.LVII. 125. N.G. 

» _ limbata Seps., 169. N. G. 

> "Dasıjera Deps.;, 170. NAG: 

» _ plebeia Seps., 171. Australien. 

» modesta Seps., 172. Ceylon. 

»  2mpunctata MACQ. = rufa MACQ. (nach BECKER, 
Dipt. kanar. Inseln, p. 145), Seps., 179, Vorder-Indien, Egypt, 
N. G. — Seps., 117, Formosa. 

Sepsis bicolor WIED. syn. javanıca DE MEIJ., hamata DE MEI]. 
Bijdr,, 107,] = T.v. E2 EV: 125..N.G) Sum: X 32°Sum: 

forma javanica = Sepsis javanica DE MEIJ. Seps., 184. 
Vorder-Indien. N.G. — Seps., 118. Formosa. Tjibodas, 5000— 


1) Seps., = Ann. Mus. Nation. Hung. IV. 1906 (165—196). 
Sepsis = » » » XI. 1913 (114—124). 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 327 


6000’. August, KONINGSBERGER; Wonosobo, April, Bata- 
via, Mai. 

forma dreviappendiculata. Seps., 118. Formosa, J. 

» acuta. Seps., 118, Formosa. 

» _ hamata = Sebsis hamata DE MEY. VI. 364. J. 
Seps., 119. Formosa. — X. 83. Sum. — Nongkodjadjar. Januar 
(Anhänge des vorderen Trochanters etwas kürzer als bei den 
typischen Stücken), Batavia, Mai. 

forma aeneipes. Seps., 119. Formosa, Vorder-Indien. 

ali (Seuier2.. Seps., 120. Formosa. 

» fasciculata BRUN. Syn. plumata DE MEIJ. Nov. Guin. 
DE 363; NG Seps, 121.7]. 

forma decipiens. Seps., 177. N. G. 

»  Beckeri. Seps., 185, Singpare, Vorder-Indien. 

» hirsuta. Seps., 186, New South Wales. 

»  coprophila. II 110. J. — Seps., 176, Singapore; 
Seps., 117. Formosa. 

Batavia, November, auch ein helles Mannchen, wie das 
von Singapore erwahnte. Auch bei dieser Art stehen die 
kleinen Borsten an den Vorderschenkeln auf einem vor- 
springenden Läppchen, sodass sie hierin rufa stark ähneln; 
die Sternopleuren sind aber ganz bestäubt. 

Nemopoda orientalis. Seps., 123. Formosa. 

Piophila ruficoruis V. vb. W. IL 113. J. — Bijdr., 61. W. 
Nov. Guin. IX. 364. N. G. — X. 82. Sum. — Sim. 40. Sim. 
— Batavia, October. 

Piophila casei L. VI. 366. J. — Seps., 124. Formosa. — 
X. 82. Sum. — Sim. 40. Sim. 

HENDEL hat Stücke aus Formosa als dichaeta sp.n. be- 
schrieben; die angeblichen Unterschiede scheinen mir nicht 
genügend constant. 

Formicosepsis n.g. XI. 199. 

» tinctipennis. XI. 200. J. 


DIOPSINAE. 


Diopsis dalmani Wiep. I. 115. J. Sum. — Sim. 41. Sim. 
— X. 89. Sum. — Srondol (Semarang), August. — G. Ungaran, 
Juni, October, Dezember. — Pangerango, October. — Salak, 
November, 1 d mit sehr langen Augenstielen; die Augen 


La 


328 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


sind 10 mm von einander entfernt, während die Körperlänge 
6 mm beträgt. — Gunung Pantjar, März. — Buitenzorg, 
April. — Wonosobo, April, Mai. — Nusa Kambangan, März. 
— G. Gedeh, März. — Djocja, Februar. 


Diopsis indica WESTW. X.89. Sum. — Pantjar, November. 

Teleopsis rubicunda v.D.W. IL 117. J. — G. Pantjar, März. 
G. Ungaran, September, Dezember. — Wonosobo, Mai. — 
Pangerango, October. — Nongkodjadjar, Januar. — G. Gedeh, 
März. — Nusa Kambangan, Marz. 


Teleopsis sykesii WESTW. VI. 366. J. — X. 89. Sum. — 
Nusa Kambangan, Marz. 
Teleopsis trichophorus. — X. 89. Sum. — Sim. 40. Sim. 


TRYPETINAE. 


Dacus impunctatus. IX. 188. J. 

»  obscuratus. VI. 372. J. (als ferrugineus var. obscu- 
fata) — IX 189: 

Dacus albistrigatus. VI. 377. J. 

» dorsalis HEND. II 126. J. (als ferrugineus F.). — 
[Xx 189. — 2X. 82. Sum — “Nongkodjadjar, Januar.e— 2G: 
Ungaran, Oct. — Batavia, Oct. — Wonosobo, Marz. — Tand- 
jong Priok, oft an der Unterseite der Blatter des Waru-Baumes. 

Dacus Hagent. Nie375. sum. AIK 100.) NS 2E 
> caudatus ER. AL 120. Jc Moi PC Unsaran 
Oct., Dez. — Sindanglaja (Java), BOLSIUS leg. — Nongko- 
djadjar, Januar. — Batavia, Marz. — Serdang (Sumatra), 
HAGEN leg. 
Dacus cucurbitae COQ. IX. 191. J. 

> Aapicals, NI. 3705): 

» umbrosus F. II. 128: J. — Batavia, Oct.—Marz,— 
Semarang, Januar, regelmässig auf einer Orchidee. 

Dacus maculipennis DoL. I. 127. J. — Batavia, Dez. 

»  conopsoides. VI. 378. J. 

»  longicoruis WIED. VI. 380. J. — Beide obige Arten 
bringt BEZZI zu seiner neuen Gattung Macrostichus (Philipp. 
Journ Se Will D34. Pp: 323). 

Dacusy si, ME 28 NC: 
Adrama ceramensis. Bijdr., 64. Ceram (als selecta WALK.) 
— IX. 192. 


STUDIEN iBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 329 


Adrama determinata WALK. Sim. 46. Sim. — Serdang 
(Sumatra), HAGEN leg. — Batavia, Nov., Dez., April—Juli. — 
Djeraka (Semarang), August. — Nusa Kambangan, Marz. 

Anastrepha extranea. IX. 193.J. — X.82.Sum. — Tosari 
(Java), ROEPKE. — Zu dieser Art möchte ich bemerken, 
dass sie eine ganz abgeplattete Legeröhre besitzt, während 
diese bei den amerikanischen Arten drehrund ist. In der 
eigentümlichen Flügelzeichnung und -Bau zeigt sich indessen 
sehr grosse Ähnlichkeit. 

Gastrozona bifasciata. Sim. 48. Sim. 

Bavarosta simatella> DANONE 3832 J. 
— X. 82. Sum. — Mula (G. Sewu), Februar. 

Ichneumonosoma gen. n. IX. 195. 


» imitans syn. Lagarosta imitans. VI. 383. J. 
IKE TOS. 
Colobostrella HENDEL. (syn. Kambanganta). 
» metatarsata. IX. 197. J. — HENDEL. Ann. Mus. 


Nat. Hungar. XIII. 1915, p. 129. 

Nach HENDEL gehört diese Art zu Colobostrella HEND. 
Seine Angaben in der Bestimmungstabelle (Wien. Ent. Zeitg. 
XXXIII, 1914, p. 79) „Dorsosentrale vorhanden”, und „Nur 
eine untere Orbitalborste” treffen dann für unsere Art nicht 
zu und waren die Ursache, dass ich meine Art in die damals 
nur aus dieser Tabelle kenntlichen neuen Gattung HENDEL’s 
nicht einreihen konnte. 

Dimeryngophrys ortalina END. IX. 198. J. 

Xarnuta morosa. IX. 198. J. 

Enoplopteron gen. n. T.v.E. LVII. 127. N. G. 

» hieroglyphicum. T.v.E. LVII. 127. N.G. 

Themara maculipennis WESTW. II. 130. J. Sum. — IX. 
roo NL 332:4). Borneo. 

Themara Facobsoni. Sim. 47. Sim. 

Vidalia quadricornis. X. 83. Sum. 

Ptilona nigriventris BEZZI. X. 83. Sum. 

Rioxa sexmaculata V.D.W. VI. 381 (var. parvipunctata). 
IX. 200. J. (var. parvipunctata). — Sim. 47. Sim. 

Rioxa lanceolata WALK. VI. 380. J. Rioxa s.1. IX. 200. 

Acanthoneura (pp. als Pélona. Rioxa) sexguttata Nov, Guin. 


IX: 364: NEG, 


330 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Acanthoneura de Beaufort. Nov. Guin. V. 94. N.G. — 
Nov. Guin. IX. 365. N.G. — Nov. Guin. XIII. 54. N. G. — 
T. v ERLN DR ONE: 

Acanthoneura formosipennis WALK. Nov. Guin. IX. 365. 
N.G. — Nov. Guin. V. 93. N.G. 

Acanthoneura insignis. Nov. Guin. IX. 366. N.G. 


» nigripennis. Nov. Guin. IX. 366. N. G. 
» Durlopi V. D: W. Bijdr., 110. J. — X. 82. 
Sum. — Sim. 46. Sim. — Bijdr., 61. Ceram (var. ceramensis). 


Nongkodjadjar, Januar. — Wonosobo, April. — Ungaran, 
Sept. — Pekalongan, Fr. MUIR leg. 
Acanthoneura minuta. Bijdr., 62. W. 


> nigra. Nov. Gum: V. 95. NG. 

» seriata. bev. AEN INSG: 

» lateralis KERT TT vor, EVE i126) Nee: 

» quadfifera WALK. Eve EVIN- 127 NEC 

> Gattungsbegriff. IX. 200. 202. 276. 
Diarrhegma modestum. IX. 204. J. — Zahlreich auf flies- 


senden randu-Baumen, Salatiga, ROEPKE. 

Chelyophora bilineata. IX. 205. J. 

Acroceratitis (Chelyophora) histrionica. IX. 205. J. 

Nach HENDEL identisch mit Acroceratitis plumosa HEND. 
(Suppl. Ent. II. 1913, p. 82; Ann. Mus. Nation. Hungar. XIII. 
1915, p. 438); in die Zeichnung von Thorax und Schildchen 
finden sich indessen einige Unterschiede. 

Carpophthoromyia tomentosa. IX. 207. J. 

Anoplomus flexuosus BEZZI. JX. 208. J. 

Taentostola soror. J. IX. 208. J. 

Tritaentopteron gen. n. IX. 209. 

» eburneum. IX. 209. J. 

Staurella maculifrons. IX, 211. J. 

Spheniscomyta quadrincisa WIED. IX. 212. J. — IL. 126 (als 
Euxesta parvula V.D.W.). 

Chaetomerella gen. n. IX. 212. 

» NEST QELLS: IX. 272.1]. 

Nach HENDEL (Ann: Mus. Nation. Hungar. XIII, p. 446) 
ware diese Gattung mit Phorelliosoma HENDEL identisch. 
Dass das d.c.-Paar vor den vordersten Supraalaren steht, trifft 
aber fiir meine Art doch nicht zu, auch ist das mittlere 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 331 


Borstenpaar des Schildchens hier sehr schwach entwickelt 
Piestometopon gen.n. IX. 214. 
» luteiceps IX. 214. J. 
Aciura xanthotricha Bezzi. IX. 215. J. 
Pseudospheniscus (Acidia) alboscutellata N.D.W. VI. 385. J. 
» conjuncta. Bijdr., 61. W. 
» fossata (als Anomoea fossata). II. 130, J. 
— X. 83. Sum. Serdang (Sumatra), HAGEN leg. — Tandjong 
Priok, Juni. Semarang, März. Salatiga, DOCTERS V. LEEUWEN leg. 
Ornithoschema gen.n. IX. 221. 
> oculatum IX. 221. J.. 
Trypeta indistincta. Nov. Guin. IX. 364. N.G. 
Rhabdochaeta gen.n. Bijdr., rog. 
» venustass IX 2150]: 
» pulchella. Bijdr., 109. J. — IL 130. J. — 
Semarang, Sept., Nov. 
Platensina sumbana ENDERL. IX. 216. J. 
» sauterî ENDERL. IX. 217. J. 
» CRE IR, ZTR Je 
Elaphromyia pterocallaeformis, IX. 218. J. 
Tephritis asterie SCHIN. Il. 132. J. — Salatiga, DOCTERS 
V. LEEUWEN leg. 
Tephritis hamulus. IX. 219. J. 
>» orientalis. II. 130.J. — Semarang, Nov. — Salatiga, 
DOCTERS V. LEEUWEN leg. — Muara Antjol, ı 2. 
Tephritis stigmosa. X. 83. Sum. (Matur, October). 
Sphenella indica SCHIN. IX. 219. J. 
> nigropilosa. IX. 220. J. 
Oxyna parca BEZZI. IX. 220. J. 
»  nigrifemorata. IX. 220. J. 
Ensina (Oxyna) sororcula WIED. IX. 221. J. 


ORTALINAE. 


Eaulespesscri NOS. ESSAT. 
x) lunavis. X. 875 Sum. 
Niria obligua O.S. Serdang (Sumatra), HAGEN leg. 
Poecilotraphera taeniata MACQ. Semarang, Januari, Juni; 
auf alang-alang. — Medan, DE Bussy leg. — Batavia, Nov. 


332 DR. Je Cà H. DESMEIJERE, 


Li 


— Wonosobo, Mai. — Silago (Sumatra), Sumatra-Expedition. 

Plagiostenopterina (Stenopterina) aenea syn. eques SCHIN. 
Il.-123.,7 Sum Bids NM ELU 
N.G. — IV. rs Ker — X,84. Sum. MI: 367) Batavia, 
August, Oct., Dez. — Siboga, Tapanuli (Sumatra), V. DEDEM 


leg. — Wonosobo, April — Nusa Kambangan, März. — 
Djocja (Guwa Grengseng, G. Sewu), Februar. — Salatiga, 
März, DOCTERS v. LEEUWEN leg. — Batavia, März. — Depok, 
Februar. — G. Pantjar (Buitenzorg), März. 

Plagiostenopterina marginata N.D.W. IL 124. J. — X. 84. 
Sum. — Garut (W. Java), ADER leg. — Semarang, März. 
— Wonosobo, April. 

Plagiostenopterina vittigera. Sim. 42. Sim. — X. 84. Sum. 


Pseudepicausta (Stenopterina) geniculata V.D.W. IV. 115. J. 
Bidt: 63.:W. VI. 3600.-]> AUM. == sNongko- 
djadjar, Januar. 

Pseudepicausta quadrisetosa. VI. 368. J. 

> FUfijemoratd ND NE 821853... Sime 
41. Sim. — Sukabumi, Pare, Juli, DAMMERMAN leg. 
Pseudepicausta chalybea Dor. Nov. Guin. IX. 375. N. G. 
» bataviensis, SCHINa VIES 368.0] == 51m, 
41. Sim. — Kaliwungu (Java), August. 
Blassogaster lineatus. Vsv-E. LNW. 132=N.E 
> alboptlosus. T.s.E. LV WI: 133. N.G. 
> sangiensis. Sim. 42. Sim. 
» sepsoides WALK. syn. Stenopterina unimaculata 
Kerr. Nov. Guin: Vr 93. N.G. — Bijdr., 63. Ceram. Pantjar 
Nov. — BEZZI. Philipp]. Ser VIDS AED Sols Pp. AGZ 

Philocompus aeneus. Ann. Hung. IV. 187. N.G. 

Antineura Biroi. Ann. Hung. IV. 188. N.G. 

» Kertesei Ann. Hung, IV. 189NEG. 

Xenaspis pictipennts WALK. syn. vespoides DE MEY. Bijdr., 
107, Bensalen.— IX 185: 

Pogonortalis uncinata. VI. 370. J. — Nongkodjadjar, Januar. 
— Pengalongan, 4000’ (W.-Java), FRÜHSTORFER leg. 

Cleitamia lturata O.S. Nev. Guin: IX. 375. N. G. — 
Ti vo Vaker o NAG: = Bidt 632 We 

Cleitamia trigonalis. Nov. Guin. IX. 375. N.G. — T.v. E. 
LVI. 120.NSG: 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 333 


Cleitamia astrolabei BOISD. Nov. Guin. IX. 375. N. G. — 
fiver PARIS 129: N. G. — Bijdr., 63. W. ‘ 

Cleitamia insignis. T.v.E. LVII. 128. N. G. 

» tricurvata WALK. syn. Catharinae DE MEI]. 
Bid N03. We — T. v. E. LVI. 129. 
Laglaisia Kochi. II. 120. N.G. — Nov. Guin. IX. 374. N.G. 
» wascipennis. Ve vB: EMIEL Tag NG: 

zolla dimidiata. IN 122. N.G IE 331... NAG: — 
Bijdr., 64. W. 

Rivellia fusca THOMS. II. 123. J. — Muara Antjol nahe 
Batavia, November, Februar. 

eovelliar ba stlaris Niens 11: 1232]. = WV. 115. Kr — X, 
85. Sum. — G. Gedeh, März. — Batavia, März, November. 
— Salatiga. Januar, Februar, DOCTERS V. LEEUWEN leg. — 
Semarang, Januar, April. — Wonosobo, April, Mai. — Muara 
Antjol, Dez. — Nongkodjadjar, Januar. Bei diesem Exemplar 
ist die Binde, welche über die kleine Querader verläuft, nach 
unten etwas langer als gewöhnlich, sie überschreitet die 
untere Grenze der Discoidalader, auch findet sich oben nach 
der Wurzel hin bis zur z3' Langsader eine Bräunung, welche 
die Wurzel der 3°" Längsader erreicht. 

Tjibodas, 5000—6000’, KONINGSBERGER leg. Das Exemplar, 
ein Q, ist dunkler als gewöhnlich. Der Thorax wird nach 
hinten: zu bald schwarzbraun, auch das Schildchen nach 
hinten und die Brustseiten unten dunkel. Der Hinterleib 
ist grösstenteils schwarz, nur an der Wurzel heller. Die 
Vorderschienen sind gelb. Flügelzeichnung fast normal. 

Zahlreich auf süssen Blattlaus-Ausscheidungen, Bandung, 
ROEPKE. 

Rivellia Hendeli. IX. 183. J. 

> coronata THOMS. IX. 183. J. 
TE. Tabelle! "IE 123. 
Euprosopia albolineata. Nov. Guin. IX. 367. N.G. 
> fusifacies WALK. Nov. Guin. IX. 368. N.G. 
(als squamifera WALK.) IX. 181. 

Euprosopia diminutiva WALK. Nov. Guin. IX. 368. N.G. 

» zmpingens WALK. Nov. Guin. V. 92. N. G. — 
Nov. Guin. IX. 367. N.G. (als fuszfaczes). — IX. 181. — Nov. 
Gum. XE 54° NAG: 


DIA DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Euprosopia bilineata. Nov. Guin. V.92. N. G. — Nov. Guin. 
IX.-.307- NG: 
Euprosopia potens WALK. Nov. Guin. IX. 369. N. G. 
» punctulata. Sim. 43. Sim. 
» robusta. Sim. 44. Sim. 
» Tabelle. Nov. Guin. IX. 369. 
Lamprogaster quadrilinea WALK. Nov. Guin. IX. 370. N. G. 
EVE EVI 132: NAG: 
Lamprogaster trisignata N.D.W. Nov. Guin. IX. 370. N. G. 


» basalis WALK. Nov. Guin. V. 93. N.G. 
Scholastes cinctus GUER. Nov. Guin. IX. 370. N.G. — Il. 
118. J. Sam. !— Bijdr:,: 62. W. ‘Ceram. PF VE EMI 


132. N.G. — Nov. Guin. V. 92. N.G. — X. 85. Sum. — 
Semarang, März. — Deli (Sumatra), DE Bussy leg. 
Scholastes Frauenfeldi SCHIN. IX. 183.J. Sum. — Sim.45.Sim. 
Loxoneura decora F. II. 118. J. Sum. — X. 85. Sum. 
Ungaran, Juni, Sept. — Nongkodjadjar, Jan; alle gd bis 
auf eins, was den ®® ähnlich sieht, zeigen die verwickelte 
Flügelzeichnung. G. Soesoeroeh (Preanger) 8; Lebak sitoe 
(G. Gedeh), 9. CORPORAAL leg. 
Brea Nouhuysi. Nov. Guin. IX. 370. N. G. — Nov. Guin. 
CHE 54 NG = Ev ESEVIE 150: 
Brea flavipes. Nov. Guin. IX. 371. N.G. — T. v. E. 
ENAIL 130. 
Brea angustilimbata. T.v.E. LVII. 129. N.G. 
Achias diversifrons. Nov. Guin. IX. 371. N. G. 
> punctulatus. Nov. Guin. IX. 372. N.G. 
» strigatus. Nov. Guin. IX. 372. N.G. 
» fulviceps. Nov. Guin. IX. 373. N. G. 
> dacoides WALK. syn. gracilis DE MEIJ. Nov. Guin. 
IX. 373. N.G. — IX. 181. 
Achias aspiciens WALK. Bijdr., 63. W. (als dacoides). 
IX. 181. 
Achias Gjellerupi. T.v.E. LVII. 130. N. G. 
> amplividens. Aru, leg. .... 
» Tabelle Nov. Guin. IX. 374. 
Asyntona tetyroides WALK. Syn. Doleschalli O. S., para- 
doxa DE MEY. HENDEL, Abh. k. k. Zool. bot. Ges. Wien. 
VIII, p. 2909 JI. 124; N. G. — VL 373: 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 335 


Tropidogastrella (Zygaenula) decora. VI. 371. J. 
» albofasciata. Bijdr., 108, Vorder-Indien. 
» trigonata. X. 97. Sum. 
Pterogenia guttata WALK. X. 85. Sum. 
> Jasceyrons 2 XI 201. ]. 
» Hendeli. Sim. 45. Sim. 
» atrata. Sim. 46. Sim. 
Euthyplatystoma rigidum WALK. syn. Platystoma stellatum 
WALK. VI. 367. J. — Sim. 45. Sim. — Nusa Kambangan, März. 
— Djocja (Mula, G. Sewu), Februar. — G. Ungaran, Sept. 


— Banjuwangi, MAC GILLAVRY leg. — Srondol (Semarang), 
Dez. — Batavia, October. 
Chaetorivellia gen. n. Nov. Guin. IX. 376. N. G. 
» trifasciata DOL. syn. punctifascia WALK. 


NeyzGuin. IX. 376. N.G — PvE, LVILE2132..N.G. 
Naupoda imitans. X. 86. Sum. 
Dasyortalis contigua WALK. Nov. Guin. IX. 378. N.G. 
Pseudeuxesta prima O.S. Bijdr., 64. Ceram. 
‚Euxestomoea prompta WALK. Nov. Guin. IX. 377. N.G. — 
RASE REVAIT No Gi 
Euxestomoea discifera. Nov. Guin. IX. 377. N. G. 
Chrysomyza aenea F. syn. Chloria clausa MACQ. II. 125. J. 
— X. 84. Sum. — G. Ungaran, Oct. — Serdang (Sumatra), 


V. DEDEM leg. — Batavia, Februar, Mai, Juni, Nov. 
Rhadinomyia ortentalis SCHIN. IX. 187. 
> conjuncta. IX. 187. 
Adapsilia trinotata. IX. 182. 
Campylocera - myopina NV. d. W. IL 118. J. — Batavia, 


Nov., Dez. — G. Ungaran, Sept. Dunkles Exemplar mit 
schwarzem Thorax und Schildchen. Es findet sich ein 
kleiner Aderanhang an der 2! Längsader. Diese Art ist 
etwas variabel, die 2'° Längsader ist bisweilen gerade, die 
Flügelspitze mehr oder weniger verdunkelt. 

Campylocera robusta V.D.W. II. 118. J. — Sim. 46. Sim. 
— XI. 184. J. — Semarang, Juni, DRESCHER leg. 

Eumorphomyia tripunctata Dor. I. 118, J. — Batavia, 
November. 


22 


336 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


CONOPINAE. 


Conops javanicus DOL. Bijdr., 102. J. 
» seminigra. IV. 162. New South Wales. 
» ocellata. IV. 163. New South Wales. 
Physocephala celebensis. IV. 165. Celebes. 
> limbipennis. IV. 165. J. Kr. Bali. — Nong- 
kodjadjar, Februar. 
Occemyia simillima. Bijdr., 103. J. — IX. 274. J. 


PSILINAE. 


Chylisa amaranthi. VI. 389. J. — X. 88. Sum... 

» selecta OS NGS ln ZA 

» gupderter. IR.7245. Je 

» elegans HEND. Sim. 49. Sim. 
Strongylophthalmia HENDEL syn. Labropsila. IX. 241. 


> tripunctata. IX. 241. J. 

> polo = 242.2). 

> pallipes. IX. 243. J. — X. 88. Sum. 

» brunneipennis. IX. 243. J. 
n187:100%0.-1X.,.243: |. — X. 88. Sum: 

> niga... IX 24421: 

> maculipennis HEND. X. 87. Sum. 


Loxocera decorata. IX. 246. J. 

Eine verwandte Art ist ZL maculipennis HEND. (Suppl. 
Entom. No. II, 1913, p. 86); bei dieser zeigt der Riicken 
zwei schwarzbraune Längslinien, welche vorne spitz zulaufen, 
hinten aber breiter vor dem Schildchen enden. Auch sind 
die Brustseiten anders gezeichnet. 

Loxocera humeralis. XI. 202. J. 


CHLOROPINAE. 


Ochtherisoma tmitator BECK. BECKER. Chlor. II. J. 

Pachylophus (Myrmemorpha) rufescens. Bijdr., 113. J. 
BECKER. Chlor. III. J., Formosa; Chlor, IV—V, (Ann. Mus. 
Nat. Hung. X), 252. Annam. — Nongkodjadjar, Januar. 

Eurina fuscipennis. Nov. Guin. V. 97. N.G — BECKER, 
Chlor. 11.42: 

Steleocerus obscurellus BECK. BECKER. Chlor. II. 45. J., N.G. 


STUDIEN ÜBER SiDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 337 


Steleocerus ensifer THOMS. BECKER. Chlor. II. 45. J., 
Formosa, China. 
Szeleocerus gladiolus: T.v.E. LVI. 290. — VII. 355. 
> racer. X1..208. ‘J. 
Semaranga dorsocentralis BECK. BECKER. Chlor. I. ae Ta 
Bombay. — G. Gedeh, März. 
Ghlorops. rubra. IN. 143..]. —-BECKER. Chlor. HI. 61. _ 
> paludosa. IV.-148. J. — BECKER. Chlor. III. 62. 
» incisa. IV. 147: Kr. — BECKER. Chlor. II 63. 
> nicobarensis SCHIN. BECKER. Chlor. III. 63. — 
. 150. J. — Bijdr., 64. W. — Tandjong Priok, Juni. 
Sn laevifrons BECK. BECKER. Chlor. II. 66. J., 
Singapore. 
Chlorops antennata BECK. BECKER. Chlor. III. 69. J. 
> femorata BECK. BECKER. Chlor. III. 70. J. 
javanensis BECK. BECKER. Chlor. III. 71. J. 
> oculata BECK. BECKER. Chlor. III. 72. J. 
> ochracea BECK. BECKER. Chlor. II. 72. J. — 
BECKER Ey. BEVI: 2887]. 
ER: discordata BECK. BECKER. T.v.E. LVI. 287. J. 
» oculata BECK. BECKER. T. v. E. LVI. 288. J. 
> minima BECK. BECKER. T.v.E. LVI. 288. J. 
» kambangensis. T.v.E. LVL 288. J. 
> bipunctifrons. T.v.E. LVL 289.J. — X. 95. Sum. 
> ochrostoma BECK. Sim. 53. Sim. 
> de-Beauforti. Bijdr., 64, Ceram. — Sim. 53. Sim. 
Chloropisca polita BECK. BECKER. Chlor. UI. 73. J. 


> nigerrima BECK. BECKER. T.v.E. LVI. 294. J. 
» nuda BECK. BECKER. T. v. E. LVI. 294. J. 
» vari BECK. „BECKER. T.v.E.-LVl. 295: J. 

, Anthracophaga quadrilineata. IV. 151. J. — BECKER. 


Chlor. II. 75. 

Anthracophaga trifasciata. IV. 152. J. — BECKER. Chlor. 
111.76, 

Formosina lucens syn. Chloropisca lucens. I. 169. J. — 
BECKER. Chlor. III. 80. — X. 95. Sum. — BECKER. T.v.E. 
LVI. 284. J. — Salatiga, Februar, DOCTERS v. LEEUWEN leg. 
— Buitenzorg, April. — Semarang, April, Nov., Dez. 

Formosina flavipleuris BECK. BECKER. T.v.E. LVL 283 J. 


338 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Formosina impavida BECK. BECKER. T.v.E. LVI. 284. J. 
» perplexa BECK. BECKER. T.v. E. LVI. 285. J. 


» pracitis BECK. “BECKER. I. vl. EVE 2236.9): 
> cincta. Sim. 54. Sim. 


Chloropsina leucochaeta. Bijdr., 64, Ceram. 
Chalcidomyia gen. n. syn. Hemisphaerosoma BECK. IV. 156. 


7 punctifera. IV. 157. J. Kr. — X. 96. Sum. 
» apicalis.” IN. 158). 

DER aenetventris. IV. 158. J. 

» polita. IV. 159. JE 

> Beckeri DE MEI. syn. polita BECK. nec. DE 


Meus Tav Es IML 2024 oils degen 

Chalcidomyia incongruens BECK. BECKER. T.v.E. LVL 
393. J. — Tjibodas, 1g, 5000— 6000’, KONINGSBERGER leg. 
Deutlicher als bei der Type (einem 9) ist zu sehen, dass 
‚ der Hinterrand des Thorax einen gelben Flecken trägt, 
welcher namentlich zwischen den beiden Längsstriemen breit 
ist, nach den Seiten hin sich bald verschmälert. Die End- 
hälfte des Hinterleibs ist schwarz. Die Vorderschenkel sind 
bei diesem Exemplar nur wenig verdunkelt. 

Chalcidomyia laticornis. XI. 209. ]. 


> Tabeller AV 215%... VI oo: 
Metopostigma limbipennis. T.v.E. LVI. 201. J. 
Loxotaenia (Lagarosia) gracilis. U. 170. J. — BECKER. 


Chlor. III. 84. J., Formosa. — Batavia, Oct. Dez. — Srondol 
(Semarang), August. 

Loxotaenıa fasciata. T.v.E. LVI. 301. J. 

Meroscinis conica BECK. BECKER. Chlor. Ill. 89. J. 


> elegantula BECK. BECKER. Chlor. III. 89. J., 
Formosa We BEOS: 

Meroscinis scutellata. II. 172. J. — BECKER. Chlor. III. 90. 
J., Formosa, Singapore, N. G. — X. 95. Sum. — Wonosobo, 
April. — Salatiga, Mai, DOCTERS v. LEEUWEN leg. — Bekassi, 
Juni. — Batavia, Mai, Sept., Dez. — Buitenzorg, DAMMERMAN 
leg. — Nongkodjadjar, Januar. 

Meroscinis pellucida Beck. BECKER. Chlor. III. 92. J. 

> Meyerei BECK. BECKER. Chlor. III. 92. J. — 


Sim: 55. Simi 
Meroscinis albiseta BECK. BECKER. Chlor. Ill. 93. J. 


STUDIEN ÜBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 339 


Meroscinis nitidifrons BECK. T.v.E. LVI. 295. J. 
» serres lv EE: EVI295:9): 
» guedriseta. > Tav: E CLVI 2001] 
» datpennis.s Vv E DEVE 20703) 

Dactylothyrea gen. n. IV. 154. 

» infumata. IV. 154. J. — BECKER. Chlor. III. 
Ue]: Victoria. 

Dactylothyrea hyalipennis. IV. 155. J. — X. 95. Sum. — 
BECKER Chlor. HI. 97. J: —»SPEISER. : Jahrb. Nass: — Ver. 
Naturk. Wiesbaden. LXIV. 1911, p. 260, Borneo. — Batavia, 
Januar, Mai. — Sumatra (Siboga, Tapanoeli), v. DEDEM leg. 
—- Djocja, Februar. 

Dactylothyrea spinulosa. X. 95. Sum. 

Disciphus peregrinus BECK. BECKER. Chlor. III 98. J., 
Formosa. 

Disciphus alatus BECK. BECKER. Chlor. III. 99. J., Nongko- 
djadjar, Januar. 

Gaurax vittipennis THOMS. Syn. Oscinis marginata DE MEI]. 
II. 173. J. BECKER. Chlor. III. 124. J. Philippinen. — Batavia, 
Màrz, Dez. 

Gaurax glaber BECK. BECKER. Chlor. IIl. 125. J. 

Gaurax nigricornis BECK. BECKER. Chlor. III. 127. J. — 
X. 95. Sum. — Nongkodjadjar, Januar. 

Gaurax pallidior BECK. BECKER. Chlor. III. 128. J. 

Aulacogaurax gen.n. T.v.E. LVI. 300. 

» parus (Tv. Es EVI. 30055). 

Gampsocera notata. IV. 152. J. — BECKER, Chlor. III. 132. 
J. Annam. — X. 95. Sum. — Nongkodjadjar, Januar. 

Gampsocera lunifer BECK. BECKER. Chlor. III. 133. J. 

> triplex BECK. BECKER. Chlor. III. 133. J. — 
BECKER. -T.v.E. EVI. 360. 

Gampsocera mutata BECK. BECKER. Chlor. Ill. 133. J. — 
Formosa. — X. 95. Sum. — Sim. 56. Sim. 

Gampsocera poeciloptera BECK. BECKER. Chlor. III. 137. J. 


» unipunctata BECK. BECKER. Chlor. III. 137. J. 
> Facobsont BECK. BECKER. 138. J. — X. 95. Sum. 
» infuscata BECK. BECKER. Chlor. III. 139. J. 
> tarsalis BECK. BECKER. Chlor. III. 132. J. 


> nubecula BECK. T.v.E. LVI. 298. J. 


340 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Gampsocera luteiceps. T.v.E. LVL 299. J. — Tosari, März. 
Frau DE BEAUFORT leg. 

Gampsocera dimidiaticornis. Sim. 55. Sim. 

Hippelates nigricornis THOMS. Syn. Ozlineatus DE MEI. 
Beck. Chlor. III. 103. — Bijdr., 113. J. — Bijdr., 65. W. 
(var. flavus THOMS.) — Sim. 55. Sim. — Batavia, October. — 
Semarang, Juli, Nov. 

Hippelates tripes BECK. BECKER. Chlor. III. 104. J. 

» minor. II. 168. J. BECKER. Chlor. III. 105. J. — 
Bombay, Singapore, Formosa. — BECKER. T. v. E. LVI. 295. J. 
Hippelates Bataviae BECK. BECKER. Chlor. III. 108. J. 

» sternopleuralis BECK. BECKER. Chlor. III. 109, 
J. — X. 96. Sum. 

Hippelates mesopleuralis BECK. BECKER. Chlor. ill. rog, 
J. — X. 96. Sum. 

Hippelates mixtus BECK. BECKER. Chlor. III. 107. — BECKER. 

Tv ELVIS Teo aN AG: 

Hippelates sp. IV. 147. Kr. 

» dabelle 21.2160: 

Parahippelates (Oscinis) pulchrifrons. Seps., 190. N. G. — 
BECKER, Chlor. All. 1.11.2N.G. 

Parahippelates brunnipennis. T.v.E. LVII. 138. 

Scoliophthalmus prominens BECK. BECKER. Chlor. III. 115. 
J-, N.G. — BECKER. T. v. Ent. LVI. 298. J. 

Scoliophthalmus occultus BECK. BECKER. Chlor. III. 115. 
J, N: G.-— (BECKER. Lev. EMEVE 20817 

Anatrichus erinaceus Löw. BECKER. Chlor. III. 116. For- 
mosa.=— Ev Vie 3022]: 

Pseudeurina gen.n. Bijdr., 112. 

» maculata. -Bijdr., 112. J..— II. 170. J. — 
BECKER. Chlor. IIT. 140. J. — Semarang, August, Dez. 

Siphunculina (Microneurum) signata WOLL. BECKER. Chlor. 
II. 141. Formosa, BECKER: VE EVE 05 

Siphunculina funicola, syn. Siphonella funicola. Notes Ley- 
den Museum. XXV. 160. J.— II. 176. J. — BECKER. Chlor. 
TE Ars], Ceylon:/— BECKER... vo EMIO a 
Mittel Sumatra (G. Salihan), Kleiweg de Zwaan leg. 

Siphunculina minima, syn. Siphonella minima. 11. 176. J. 
BECKER. Chlor. III. 141. J., Formosa. 


+ 


STUDIEN ÜBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 341 


Oscinella (Oscinis) lucidifrons BECK. BECKER. Chlor. III. 
Wo BECKERS TT. vB. LVI. 304 J. 
Oscinella lutea. Seps., 192. N.G. BECKER. Chlor. III. 153. 
N. G. — Nov. Guin. IX. 383. N.G. 
Oscinella ornatifrons. 11. 174. Bijdr., 65. W. — BECKER. 
Chlor. III. 157. — Muara Angkee nahe Batavia, April. 
Oscinella cinerea. Seps., 191. N. G. — BECKER. Chlor. III. 
BGN G: 
Oscinella frit L.. BECKER. Chlor. III. 162. J. 
> pygmaea BECK. BECKER. Chlor. III. 162. J. 
> defecta BECK. BECKER. Chlor. HI. 163. J. 
» paenultima BECK. BECKER. Chlor. III. 163. J. — 
G. Gedeh, Marz. 
Oscinella lucida. T.v.E. LVI. 303. J. 
» maculata BECK. BECKER. T.v. E. LVI. 303. J. — 
Bijdr., 65. Ceram. — Semarang, Februar, Marz. 
Oscinella inornata. T.v.E. LVI. 304. J. 
» inaequalis BECK. BECKER. T.v.E. LVI. 304. J. 
» siphonelloides BECK. BECKER. T.v.E. LVI. 304. 
SR 00 Sun, 
Oscinella vestita BECK. BECKER. T. v. E. LVI. 304. J. 
» intermedia BECK. ‘BECKER. T.v.E. LVI. 305. J. 
sar .cavernae: - Eve ELLE, 306: Je 
» fulviceps. Nov. Guin. IX. 383. N. G. 
» NIGHT XI 2400]. 


GEOMYZINAE. 


Drosophila punctipennis V.D.W. IL. 152. J. — Batavia, 
October, Dezember. i 

Drosophila repleta WOLL. syn. nigropunctata N. D. W. BEZZI. 
Soc. Ent. XXVI p. 65. == If 152; J. — VI. 390. J. — Bijdr., 
115. J. — X. 95. Sum. — Semarang, December. — Nong- 
kodjadjar, Januar. — Batavia, November. — Tjigembong 
(Preanger), 8, CORPORAAL leg. 

Drosophila nigricolor syn. nigra. U. 153. J. — IV. 399. J. 
= IX. 2624) | 

Drosophila pumilio. 1. 153. J. — VI. 409. J. — Bijdr., 
672 Ceram Sim. 0 Sim. 


342 DR. Je CZERIDESIMEITERE, 


Drosophila quadripunctata. U. 154. J. — VI. 399. J. — 
Semarang, Februar. 

Drosophila ‘albicincta: 11. 156. JEUX 250. J. 

» limbepennis. Il. 156. J. — Semarang, Marz, 
November. — Batavia, Februar, ein sehr dunkles Exemplar, 
der Thorax ist nur vorn rotbraun, der Hinterleib ist schwarz. 
Schwinger mit schwarzem Knopf. 

Drosophila ustulata. 1. 157. J. 

> nigriventris MACQ. II. 158. J. 

» hypocausta. 0.8, 11. 158. Jie VE SOS 
Nov. Guin. IX? 384. Ni'G; soins 506. Sims = Xe 65... Some 
— Tjibodas, 5000—6000’, KONINGSBERGER leg. — Salatiga, 
DOCTERS V. LEEUWEN. — Magelang (Java), März. — G. Unga- 
tan; September. Gr Gedehie Marz: 

Drosophila ananassae Dor. Il. 159. J. Sum. — VI. 399. 
J. — Sim. 56. Sim. — X. 94. Sum. — Sukabumi, DAMMER- 
MAN leg. — Kalisat (Bondosowo), aus Kaffeebeeren, October, 
RUTGERS leg. 

Drosophila pictula. VI. 412. J. 

> angustipennis. VI. 413. J. — Nusa Kambangan, 
Marz. i 

Drosophila guttiventris syn. maculiventris DE MEIJ. nec 
VD. Wi IE rss NE 3322 Vlr). Batavian 
Oct.; das Exemplar hat dieselbe Zeichnung als die Type, 
aber der Mittelfleck des 2° und 3' Ringes ist viel kleiner 
als die seitlichen des 3'“ Ringes, nur punktformig. 

Drosophila lineolata. IX. 254. J. 


> goelag: 

» ornatipennis. IX. 256. J. 
» subfasctata. IX. 257. J. 
» binotata. IX. 257. J. 

> argentata. IX. 258. J. 
» albiceps. IX. 258. J. 

> salatıSae. = IX200. 7]. 

» lgtifascia IR 207. ]. 
hirlicorms AX. 261.4. 
y znconspicua. IX. 262. J. 
» TECH TKONSA IR. 22631). 


» subpollinosa. IX. 263. J. 


STUDIEN ÜBER SÜDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 343 


Drosophila gibbosa. IX. 264. J. 


» strigifrons. IX. 264. J. 

» semiatwa.: IX. 265]: 

»  metallescens. IX. 265. J. 

» unicolor. IX. 266. J. 

» simplex. IX. 268. J. 

» bicolor. VI. 399. J. — Semarang, Dezember. 

> abbreviata. VI. 400. J. — Srondol (Semarang), 
August. 


HENDEL errichtet für diese Art die Gattung Drosomyiella 
(Suppl. Entom. III, 1914, p. 113). Mehrere meiner Drosophila- 
Arten zeigen auch starke Annaherung zu seiner Gattung Ory- 
leucophenga. \ch ziehe es vor, die Arten soviel méglich in schon 
bestehende Gattungen unterzubringen, weil das zerstreute 
mir vorliegende Material nicht geniigt um zu zeigen ob die 
vorhandenen plastischen Verschiedenheiten geniigend scharfe 
Merkmale zur Trennung darstellen. 

Drosophila convergens. VI. 400. J. 

HENDEL bringt diese Art zu seiner Gattung Orthostegana. 
Suppl eat. Is Tor4.ps LIS. 

Drosophila brunnea. VI. 401. J. — Sim. 56. Sim. — X. 94. 
sum. — G. Ungaran, September. — Nongkodjadjar, Januar. — 
Tjibodas, 5000-6000’, KONINGSBERGER, ein relativ grosses 
Stück, mit deutlicheren Spuren von 3 breiten dunklen 
Langsbinden am Thorax. 

Drosophila alternata. VI. 402. J. 


» wiseia, VI 402.41: 

» ruberrima. VI. 403. J. 

» gratiosa. VI. 404. J. 

> amabilis. VI. 405. J. — Sim. 56. Sim. — Batavia, 
Dezember. — Muara Antjol, Dezember. — Tjibodas, 5000— 


6000’, KONINGSBERGER leg. 
Drosophila separata. VI. 406. ]. 


» maura. N]. 406.-]. — X.-94. Sum. 
» ungarensis. VI. 407. J. — Nongkodjadjar, 
Januar. 
Drosophila albonotata. VI. 408. J. 
» albincisa. VI. 409. J. 


» obscurata. VI. 410. J. 


344 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Drosophila prectosa. VI. 410. J. 
» pretipes. NAT]. 


» obscura. ‘NI 424%): 

» Jronlata; XE 20400]: 

» tjibodas. XI. 205. J. 

> montium. XI. 205. J. 

> silvata. XI. 206. J. 

> trifasciata. XI. 206. J. 

» pictipennis KERT. Nov. Guin. IX. 384. N. G. 
» pugionata. Sim. 56. Sim. 

> angusta. Sim. 57. Sim. 

> albicornis. Sim. 58. Sim. (false abxormus, 


Tova V— VIN Suppl Errata). 
Drosophila cincta. VI. 395. J. 
» guadrilineata. VI. 396. J. 
» bistriata NIE 397.2]: 
» Tabelle IL 15m Wi 414: 1X 267- 
Sphyrnoceps gen.n. Sim. 58. Sim. 


> brunneus. Sim. 59. Sim. 
Scaptomyza bimaculata. II. 160. J. 
> substrigata. IX. 268. J. 


Apsinota pictiventris v.D.W. IL. 149. J. — Nov. Guin. LX. 
384. N. G. — X. 95. Sum. — Batavia, Februar, September, 
November. 

Apsinota obscuripes. VI. 416. J. 

Stegana brunnescens. VI. 417. J. — Salatiga, Mai, DOCTERS 
Vv. LEEUWEN leg. 

Stegana nigrifrons. VI. 418. J. 

» undulata. VI. 419. J. — Nongkodjadjar, Januar. 
» scutellata. VI. 420. J. 

» lineata. VI. 420. J. 

» obscuricornis. X. 94. Sum. 

Tjibodas, 5000—6000’, KONINGSBERGER leg.; das Ex. ist 

kleiner als das von Sumatra, nur 2 mm lang, und die Sei- 
tenstriemen des Thorax sind weniger deutlich. 
“HENDEL bringt Drosophila convergens zu seiner neuen Gat- 
tung Orthostegana und meint, auch die obigen Arten gehören 
z. T. dazu. (Neue amerik. Dipt. Deutsch. Ent. Ztschr. 1913, 
p. 631. — Suppl. Entom. 1914, p. 115). 


STUDIEN ÜBER SÜDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 345 


Camilla coeruleifrons. VI. 421. J. — Salatiga, DOCTERS V. 
LEEUWEN leg. — Tjibodas 5000—6000’, August, KONINGS- 
BERGER leg. 

‘Camilla javana. VI. 422. J. — Bijdr., 67. Ceram. — 


Salatiga, DOCTERS v. LEEUWEN leg. 

Camilla pusilla. VI. 423. J. 

» rugulosa. IX. 269. J. 

Tjibodas, 5000—6000’, mehrere Stücke; die Schwinger 
sind meistens ziemlich dunkel, bisweilen z. T. gelb, bei einem 
Exemplar fast ganz gelb, sodass auf dieses Merkmal kein 
grosses Gewicht zu legen ist. 

Camilla flavipes. X. 95. Sum. 

Amphoroneura gen. n. VI. 423. _ = 

» rufithorax VI. 424. J. 

Mit dieser Art scheint mir synonym: Chymomyza bicolor 
LAMB (Transact. Linn. Soc. London (2) XVI. 348) von den 
Seychellen. 

Amphoroneura obscura. VI. 424. J. 

Amygdalops geniculata. XI. 207. J. 

> lineola. XI. 208. J. 

Scyphella pumilio. Bijdr., 113. J. 

Hypselothyrea gen. n. Seps., 193. 


> dimidiata. Seps., 194. N. G. 

> fascipennis. Seps., 194. N. G. 

> brevipennis. Seps., 195. N. G. 
LAUXANIINAE. 


Lauxania (2. T. als Sapromyza) picta. syn. Drosomyta picta. 
Bijdr., 114. J. — II. 137. J. — IV. 140. J. — Tosari, März, 
Frau DE BEAUFORT leg. — Ungaran, Dez. — Gedeh, März. 
— Nongkodjadjar. 

Lauxania trypetoptera HEND. syn. kistrio. Il. 137. J. — 
III. 331. — IV. 142. Kr. — X. 93. Sum. — Salatiga, DOCTERS 


v. LEEUWEN leg. — Batavia, März, August. — Ungaran, Juni. 
Lauxania pulchripennis. I. 139. J. 

> rufiventris MACQ. II. 140. J. — Semarang, April. 

— Salatiga, Mai, DOCTERS v, LEEUWEN leg. — Nongkod- 


jadjar, Januar. — G. Gedeh, Marz. 
Lauxania exigua. II 141. J. — Wonosobo, April. 


346 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Lauxania nudiseta. KERT. Il. 141. J. — X. 93. Sum. — 
Semarang, Dez., Febr. — Buitenzorg, Sept 
Lauxanta signatifrons KERT. II. 142. J. — IV. 142. Kr. — 


Bijdr., 60. W. — Sim. 52. Sim. — Muara Antjol nahe Batavia, 
Dez. — G. Ungaran, Juni. 
Lauxania picea N. D. W. syn. Homoneura picea N. D. W. 


II. 142. J. — IV. 140. J. — Nusa Kambangan, März. — 
Sim. 52. Sim. — Batavia, Aug., Oct., Nov. 
Lauxania punctipennis. 11. 143. — Nongkodjadjar, Januar. 


— Semarang, Nov. 

Lauxania quinquepunctata. Il. 143. J. 

» orientalis WIED. II. 144. J. — X. 93. (var.) — 
Depok, November. — Pangerango, Oct. — G. Ungaran, Sept. 
Dez, — - Depok, April. 

Lauxania Becker? KERDI ANO 
93. Sum. — Batavia, Dez., Aug. — G. Gedeh, März (mit 
ganz gelbem Untergesicht). Samarang, Februar. — Salatiga, 
Februar, Mai, DOCTERS v. LEEUWEN leg. Bei den Stücken von 
Salatiga fehlt am Untergesicht die dunkle Querbinde, die 
Hinterleibsbinden sind wenig entwickelt, wohl aber die Mittel- 
flecke; auch scheinen mir die Backen etwas breiter so sein 
(= '/, Langendurchmesser der Augen, bei den typischen 
Stücken !/,) und die Queradern etwas mehr dunkel gesäumt. 

Lauxania orientis HEND., syn. kerteszi IL 145.J. — HI. 331. 
LR LEVA 372 EN os Sum Se dans Sumatra 
v. DEDEM leg. — Wonosobo, April. — G. Gedeh, März. — 
Batavia, Nov. — Salatiga, DOCTERS V. LEEUWEN leg. 

Lauxania laticosta THOMS. II. 146. J. — T. v. E. LVII. 136. 
— Bijdr., 60. — Ceram, Buru. 

Lauxantia (Xangelina) basiguttata WALK. IV. 122. J. 

» immaculata. IV. 123. J. 

Nongkodjadjar, Januar, 1 Ex.; der Thorax zeigt eine gelbliche 
bestaubte Mittellinie, welche das Vorderende nicht erreicht. 

Lauxania viatrix. IV. 123. Kr. — Semarang, Februar, März. 

» cinctipes. IV. 125. J. 

> fuscofasciata. IV. 125. J. — X. 93. Sum. — 
Nongkodjadjar, Januar. 

Lauxania lugubris. IV. 126. J. 

» atrata. IN: 127.-J. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 347 


Lauxania sigillata. IV. 128. J. 


» crassiuscula. IV. 128. J. 
» Javanensis. IV. 129. J. — Semarang, April. — 
G. Ungaran, Juni. — Salatiga, DOCTERS v. LEEUWEN. — 


Batavia, Dezember. 
Lauxanta parvipunctata. IV. 130. J. — Semarang, Nov., Dez. 
> trifasciata. IV. 130. J. — IX. 225. J. — X. 93. Sum. 


» Jursutiseta. IV. 131. J. 
> simiplicessema: | IV...132,..]; Kız — 7G.- Ungaran, 
Sept., Semarang, April. — Salatiga, DOCTERS v. LEEUWEN leg. 
Lauxania lucida. IV. 132. J. — Salatiga, DOCTERS v. 


LEEUWEN leg. 
Lauxamia trypetiformis. IV. 133. J. 
» (Phobeticomyia) lunifera. IV. 134. J. — KERTESZ, 
Ann. Mus. Nation. Hungar. XIII, 1915, p. 500. 
2 Dauxanıa lunata. IM.:135.°]. 
> quinguevitiata IN. 135-1}. Ge Gedeh, Marz = 
Nongkodjadjar, Januar. 
Lauxanta strigata. IV. 136. J. 
» mondo IM ETAT: 
> bzeincta. IV 138: ]. 
> wenestratas AV A139. J. 
> ungaranensts. IV. 140. J. — Tjibodas, 5000—6000’, 
August, -KONINGSBERGER leg. — Nongkodjadjar, Januar. 
Lauxania ornatipennis. IV. 141. J. — Nongkodjadjar, Januar. 
> bioculata. IX. 225. — X. 93. Sum. — Sim. 52. Sim. 
> leucoprosopon. IX. 226. J. (mit var. nzgrocincta). 
» maculifera. IX. 227. J. 
» CPR In AX 227. JT 34 05 Sum. 
» coffeata. IX. 228. J. 
> pusillima. IX. 228. J. 
> hyalipennis. IX. 229. J. 
> TOSSA. IX 220. 
> wonosobensis. IX. 230. J. 
> paruinoiaia: EX. 231:-]:: Sims 52 Sim. 
Die Fühlerborste dieser Art ist nur kurz pubeszent, was 
in der Beschreibung anzugeben versäumt war. 
Lauxania Gedehi. IX. 231. J. — G. Ungaran, Sept. Dez. — 
G. Gedeh, 1500— 2000 M. 1625 —-2400 M. KONINGSBERGER leg. 


348 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Lauxania irrorata. IX. 232. J. 
> halterata KERT. Nov. Guin. IX. 379. N. G. — 
T.v. ENTRE GANG: 
Lauxania papuana KERT. Nov. Guin. IX. 379. N.G. — 
Tv AMIE ES NE: 
Lauxania biguttata MACQ. Nov. Guin. IX. 379. N. G. 
» novaeguineae KERT. Nov. Guin. IX. 379. N.G. 
> Beckarit KERT. Nov. Guin. IX. 379. N. G. 
> aff. Beckarii KERT. Bijdr., 61. W. 
> Lorentzi. Nov. Guin. IX. 380. N. G. 
» octoguttata. Nov. Guin. IX. 380. N. G. 
> Birét KERT. Nov. Guin. IX. 380. N. G. 
> nigripennis. Nov. Guin. IX. 381. N. G. 
» recurrens. Nov. Guin. IX. 381. N.G. 
» strigipennis. Nov. Guin. IX. 381. N.G. 
» van kampent. T.v.E. LVIIL 135. N.G. 
> aiunroa Wv. BE. EN 1130 ANG: 
» quinquepunctata KERT. T.v.E. LVII 137. N. G. 


» obscura. Bijdr., III. J. 

» setijera.- Bijdr.,‘ 61. Cerami 
aberrans. X. 90. Sum. 7 

> padangensis. X. 9I. Sum. 

> semibrunnea. X. 91. Sum. 

> poecilogastra. X. 92. Sum. 

» notostigma KERT. X. 93. Sum. 

> medionotata. Sim. 50. Sim. 

> luteitarsis. Sim. 50. Sim. 

> acrostichalis. Sim. 51. Sim. 

» monticola. XI. 202. J. 


» albicincta. XI. 203. J. 
> sp. Nov. Guin. IX. 381. N.G. 
> Tabelle. IL.vr 36.0 IVe 120. 217223: 
Poecilohetaerus sulphuriceps. IX. 233. J. 
> quadripunctatus. T.v.E. LVIIL 137. N.G. 
Pachycerina javana MACQ. I. 146. J. — IX. 235. — 
Tosari, Marz, Frau DE BEAUFORT leg. 
Pachycerina sexlineata. IX. 234. J. 
» parvipunctata. IX. 235. J. 
» decemlineata. IX, 236. J. 


STUDIEN ÜBER SÜDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 349 


Pachycerina leucochaeta. IX. 256. J. 


» mmo TX. 237%]. 
Griphoneura testaceipes KERT. Nov. Guin. IX. 378. N.G. 
> fuscipes KERT. Nov. Guin. IX. 378. N. G. 
» obscuricornis. Nov. Guin. IX. 379. N.G. 
> sp. Nov. Guin. IX. 379. 
Ichthyomyia gen. n. Nov. Guin. IX. 382. 
» cyprinus. Nov. Guin. IX. 382. N. G. 
Amphicyphus gen. n. IL 147. 
> reticulatus DOL. Il. 148. J. — Semarang, 


September. Dec. 
Cestrotus flavoscutellatus. IV. 142. J. — G. Gedeh, Marz. 
Prosopophora gen.n.!) IV. 143. 


» buccata. IV. 144. J. — Nusa Kambangan, März. 
Steganopsis gen. n. IV. 145. 
E > pupicola. IV. 146. J. — Banjuwangi, MAC 


GILLAVRY leg. 

HENDEL betont (Suppl. Entom. Il, 1913, p. 102), dass 
meine Abbildung und Gattungsbeschreibung nicht ganz 
stimmen. In diesen Hinsichten ist meine Abbildung genauer; 
von den 2 Orbitalborsten ist die untere nach einwärts ge- 
bogen; die Fühlerborste ist als beiderseits lang gefiedert zu 
bezeichnen. 

Monoeera rhinoceros. IX. 238. J. 

Camptoprosopella angustilimbata. IX. 234. J. 

Trigonometopus monochaeta HEND. VI. 351. J. 


» brevicornis. VI. 352. J. 
» CONUS) 1.2201: 
CELYPHINAE. 


Celyphus scutatus Wiep. VI. 385. J. — IL 149. J. — 
Batavia, Dezember. — Buitenzorg, 7, DAMMERMAN leg. — 
Semarang, April. 

Celyphus aurora KARSCH. VI. 386. J. Sum. — X. 94. 
Sum. — Sukabumi (Paré), Dezember, DAMMERMAN leg. 

Celyphus obtectus DALM. VI. 387. J. Sum. — Batavia, 


1) Weil unter den Schildläusen schon eine ältere Gattung gleichen 
Namens besteht, andere ich den Namen in ?rosopophorella um. 


350 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Januar, Mai, Juni. — Buitenzorg, Juli, DAMMERMAN leg. — 
Deli (Sumatra), DE BUSSY leg. — Pantjar, November. — 
Banjuwangi, MAC GILLAVRY leg. 

Celyphus (Spaniocelyphus) nigrifacies. IX. 240. J. 

> > trigonalis®X. 94. Sum. SIT 

52.281: 

Celyphus Tabelle. VI. 387. 

Paracelyphus sumatrensis V.D.W. VI. 388. Sum. — X. 
03. Sum: 

Paracelyphus Tabelle. VI. 88. 


LONCHAEINAE. 


Lonchacavexcisa KERT © Il 133 Je — IV. 118-4) me 
52, Sim. — Semarang, März. i 
Lonchaea metatarsata KERT. II. 133. J. — IV. 117. — 
X. 90. Sum. — Nongkodjadjar, Januar. — Batavia, October, 
November. — Muara Antjol, Dezember. — Enkhuizen (Pulu 
Njamuk Ketjil), September. 
Lonchacapugiona a ON III eee. meek 
folgenden als megacera KERT. 
Lonchaea minuta. IV. 116. J. 
» obscuripennis. IV. 117. Kr. — G. Ungaran, Juni. 
» cupraria IV. 118. Kr: 
» lwcensa AN 118: Ja .X..00,. Sum: 
> setifera. IV. 119. J. — Nov. Guin. IX. 363. N. G. 
— Sim. 52. Sim. (false setigera). — Wonosobo, April, Mai. 
— G. Gedeh, März, — G. Ungaran, September. — Salatiga, 
Mai, DOCTERS v. LEEUWEN leg. 
Lonchaea gibbosa. IV. 119. J. 
» spa IV. rs AK Nov. Gum. V- 00 NAE 


EPHYDRINAE. 


Notiphila impunctata. I. 163. J. 
» dorsopunctata WIED. II. 163. J. — X. 95. Sum. 
—! G. Gedeh, 1200 M. — Semarang, April. — Buitenzorg, 
April. — Batavia, Januar, April, August. — Muara Angkee, 
Januar. 
Für diese Art hat HENDEL die Gattung MNotiphilacantha 
errichtet. (Suppl. Entom. No. HI, 1914, p: 103). 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 351 


Notiphila punctum, syn. N. maculifrons HEND. VI. 391. 
Te tGedeh, Marz. 
 Notiphila similis. Il. 162. ic — ne April; Djocja 
(Mula, Gunung Sewu) — Muara Angkee, Januar. — Gunung 
Puntjar, März. — Batavia, März, November. — Buitenzorg, 
DAMMERMAN leg. — Salatiga, DOCTERS V. LEEUWEN leg. — 
Serdang (Sumatra), Mai, VAN DEDEM leg. 

Notiphila simalurensis. Sim. 50. Sim. — Serdang (Sumatra), 
I Ex., VAN DEDEM leg. — Ungaran, 1 Ex. 

Paralimna punctata. II. 164, J. — X. 95. Sum. — Sim. 
60. Sim. — XII. 263. — Batavia, Dezember, März. — Bekassi 
(Java), August. — Semarang, März, April, Juli. — Wono- 
sobo, April. Hierunter auch kleine Exemplar von nur 3 mm 
Lange. 

Paralimua lineata. 1. 165. J. — Batavia, August, Mai; 
Wonosobo, Mai. 

Paralimna insignis. VI. 392. J. — Gedeh, März. 


> hirticornis. Bijdr., 65. W. 

> major VI. 393. J. 

» ornatifrons IX. 246. J. 

> picta KERT. Nov. Guin. V. 96. N. G. 
> Tabelle» IIL2266. 


Discomyza maculipennis WIED. II. 166. J. — Sim. 60. Sim. 
— Bijdr., 66. W. 
Actocetor Beckeri. XII. 264. J. 
Trypetomima. XII. 265. 
» pulchripennis. XII. 265. J. 

Psilopa longicornis. XII. 266. J. 

singaporensis. XII. 267. 
Rhynchopsilopa rugosiscutata. XI. 267. J. 
Discocerina (Clasiopa) setosa. XII. 268. J. 


> hepatica. XII. 268. J. 

> tarsalis. XII. 268. J. 

> canolimbata. XII. 269. J. 

> biseta. XII. 269. J. 

> brunneifrons. XII. 270. J. 

» quadricihata. XII. 270. J. 

> maculicornis. XII. 270. J. 

» albitarsis V.D. W. Sim. 62. Sim. 


23 


352 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Discocerina limbata. Nov. Guin. IX. 385. N.G. 
» Tabelle Sain 275: 

Clastopella uncinata. HEND. XII. 271. J. 

Placopsidella cynocephala KERT. VI. 394. J. — Sim. 62. Sim. 
Muara Angkee; auf dem sandigen Strande von Muara Antjol 
nahe Batavia, Dezember. 

Placopsidella liparoides Sim. 61. Sim. 

Hecamede albicans MEIG. IX. 248. J. — Muara Antjol, 
November. 

Ähnliche Exemplare hat HENDEL als besondere Spezies 
(persimilis) beschrieben (Suppl. Entom. No. II, 1913, p. 99). 
Auch bei meinen Stücken ist der Untergesichtshöcker meistens 
kleiner als bei den europäischen und sind die Borsten vor 
dem Schildchen etwas stärker, es ist aber fraglich, ob diese 
Verschiedenheiten zur Abtrennung genügen. L. c. gab ich an, 
dass die Backen mir etwas weniger bestäubt zu sein schienen, 
dies soll heissen ,,beborstet”. 

Hecamede nivea. Sim. 61. Sim. 

Stratiothyrea gen. n. femorata Bijdr., 66. W. 

Hemicyclops gen.n. planifrons. Bijdr., 67. W. 

> maculipleuris. IX. 248. J. 

Hydrellia ceramensis. Bijdr., 67, Ceram. 

» Sp. KI 263: JE 

Hyadina sp. XII. 263. J. 

Ochthera brevitibialis. II. 167. J. — Sim. 63. Sim. — X. 95. 
Sum. — Pangerango, October. — Buitenzorg, April. — 
Djocja (Mula, Gunung Sewu); Wonosobo, auf Schlamm und 
Kiesbänken neben fliessendem Wasser. 

Ephydra glabra. XII. 272. J. 

Procanace opaca. XII. 272. J. 


AGROMYZINAE. 

Agromyza erythrinae. IV. 160. J. — Bijdr., 67, Ceram. 
— X. 96. Sum. — G. Gedeh, März. — Semarang, April. — 
Nongkodjadjar, Januar. — Pangerango, October. 

Agromyza provecta. IV. 161. Kr. — IX. 249. J. 

» cornuta. IV. 161. Kr. 


> albohalterata. IX. 249. J. — Offenbar A. plebera 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 353 


MALLOCH (Ann. Mus. Nation. Hungar. XII, 1914, p. 320 
ahnlich, aber durch ganz schwarze Tarsen unterschieden. 
Agromyza sp. IX. 250. 
» tephrosiae. XIII. J. 
Traginops orientalis. VI. 428. J. 


MILICHINAE. 
Desmometopa palpalıs. 1\X..251. ]. Sum. 
» tarsalıs, 1X. 251. ]- Sum: 
Phyllomyza flavipalpis. IX. 252. J. 
» lutea, IX 2522]. 
> nigripalpis. IX. 253. J. 
> Cawernae. TX 253.7]: 


Im selben Jahre 1914 publizierte MALLOCH (Ann. Mus. 
Nation. Hungar. XII, 1914, p. 310) kurze Zeit vor mir einige 
Phyllomyza-Arten aus Formosa. Ich habe seine Beschrei- 
bungen mit meinen Exemplaren verglichen und befunden, 
dass die Tiere nicht identisch sind. PA. cavernae hat ähn- 
liche Taster wie dilatata MALL., aber viel schmälere Flügel; 
flavipalpis unterscheidet sich von Zuteipalpis u. a. durch 
weisses Geäder und schmälere Flügel, #igripalpis kann nicht = 
approximata MALL. sein, denn die beiden Queradern sind 
gar nicht gleichlang, auch weiter von einander entfernt. 

Milichia posticata BECK. BECKER. Ann. Mus. Nation. 
Hung. V. 1907. 520. J. (Semarang und Pasuruan, false 
Paswuan). — Pangerango, October. 

Milichiella lacteipennis Lw. BECKER. Ann. Mus. Nation. 
Hung. V. 1907. 533. J.; N.G. — Amerika, Kanarische Inseln. 

Milichiella sumptuosa. VI. 426. J. 

> javana. VI. 427. J. — Djerakah (Semarang), 
August. 

Milichiella unicolor. IX. 253. J. — Salatiga, DOCTERS V. 
LEEUWEN leg. 

Prosaetomilichia myrmecophila. T.v.E. LIL. 171. J. 


» brevikosifiss 1.v.E. EIL. 172. ]. 
Cryptochaetum aenescens. XI. 193. J. 
» chalybeum. XI. 193. J. 


Im Anbetracht der von KNAB gegebenen Tabelle möchte 


354 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


ich noch hinzufügen, dass in beiden Arten das. 3'° Fühler- 
glied an der vorderen Aussenecke abgerundet ist, dass die 
kleine Querader unter der Spitze der ı!® Längsader liegt, 
diese kaum etwas eckig gebogen ist und dass die hintere 
Querader gerade ist. — Cr. grandicorne RD. ist etwas grün- 
lich schwarz, der Hinterleib etwas blau; die 3'° und 4 


IA 


Fig. 1. Cryptochaetum aenescens DE Mei. 


Fig. 2. Cryptochaetum chalybeum DE Meij. 


Längsader sind stark divergent, die Flügel glashell, etwas 
weisslich. 
Paramyia inconspicua. XL. 211. J. 


PUPIPARA. 


HIPPOBOSCIDAE. 


Hippobosca equina IL. Pasuruan, KOBUS leg. — Tjandiroto 
(Java), OUDEMANS leg. 

Hippobosca maculata LEACH. (= variegata WIED.). Soemba, 
zahlreich auf Pferden, KONINGSBERGER. 

Ornithoctona nigricans LEACH. T.v.E. LVIIL 138. N. G. 
— Nov. Guin. IX. 385. N.G. (var. australis). — SEMON’S 
Dipt. 356 (als columbae), Flores. — Wetter, SCHÄDLER leg. 
(var. doreica WALK.). 

Ornithoctona javana JAENN. (als Ornithomyia nigricans bei 
V: D. WULP) SPEISER. Stud. Hipp. 3392 Sum. 2340. ]: 

Pseudolfersia erythropsis Bic. Wetter, SCHäDLER leg. 


STUDIEN ÜBER SU DOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 355 


Lynchia simillima SPEIS. SPEISER. Stud. Hippob. 337. J. 
(bei v. D. WULP als Olfersia spinifera LEACH). 


NYCTERIBIIDAE. 


epelapadia horsfieldi. T..v:E.C XLII. 153: J. — SPEISER, 
Entom. Nachr. XXVI, 1900, p. 291 (Tabelle). 

Cyclopodia ferrarit ROND. SPEISER. Entom. Nachr. XXVI. 
1900. 289. Sum. (wenigstens zwei Exemplare, von v. D. WULP 
als Nycteribia minuta beschrieben, sind nach SPEISER’s Be- 
stimmung ferrari). 


BEMERKUNGEN VERSCHIEDENER ART. 
VARIABILITAT, DIMORPHISMUS. 


Sciara heteoptera, Geschlechtsdimorphismus (kurz geflü- 
gelten PO). NIL srs: 

Leptis arcuatus und incurvatus, eigentümlicher Geschlechts- 
dimorphismus. VII. 24. 

Psilopus (Agonosoma), Geschlechtsdimorphismus. IV. 75. 

Ceromasia sphenophori VILL. g mit secundären Geschlechts- 
merkmalen des 9. VILLENEUVE. Wien. Ztg. 30, p. 81. 

Sepsis bicolor, grosse Variabilitàt. Ann. Mus. Nation. Hung. 
DOED 

Dacus, Geschlechtsdimorphismus. Il. 127. 

Themara maculipennis. Verschiedene Kopfbreite der dd. 
MER 392: 

Themara Facobsoni. Verschiedene Kopfbreite der dd. 
Sim. 47. 

Achias diversifrons. Variabilitit der Augenstielenlänge. 
Nov. Guin. IX. 372. 

Loxoneura decora. Dimorphismus der g. IL 119. 

Monocera. Geschlechtsdimorphismus IX. 238. Variabilitàt 
der dort IX: 239: 

Prosopophorella. Geschlechtsdimorphismus IV. 143. 

Apsinota. Geschlechtsdimorphismus II. 150. 


METAMORPHOSEN. 


Plecia fulvicollis F. IV. 59. Larve veranlasst keine Ent- 
zündung IV. 62. 
Cecidomyiden. Hier sei auf die Arbeiten DOCTERS VAN 


356 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


LEEUWEN’s, welche hier nicht in Einzelheiten berücksichtigt 
wurden, hingewiesen. Er beschrieb eine Menge von javani- 
schen Gallen, worunter auch manche von Cecidomyiden 
veranlasste. Von einigen hat KIEFFER die zugehörigen 
Imagines beschrieben. 

Coccodiplosis pseudococci. Larve nährt sich von Cocciden 
(Pseudococcus-Arten). XIII. 238. 

Culex fatigans, Larve in Pfiitzen. VII. 340. 

Desvoidya obturbans, Larve in Pfützen. VII. 340. 

Scutomyia Treubi. Larve in Nepenthes-Bechern. Ann. Bui- 
fenzore.i(2) Suppl. II, pio rs: 

Cyathomyia Fenseni. Larve in Nepenthes-Bechern. Ann. 
Buit.(2). Suppl. IT, pP. 922. 

Uranotaenia ascidiicola. Larve in Nepenthes-Bechern. Ann. 
Buit (2) Suppl All p.925: 

Ficalbia tenax. Larve in Nepenthes-Bechern. Ann. Bui- 
tenzore. (2). Suppl p. 928. 

Harpagomyia genurostris LEIC. (= splendens DE MEI). 
DEAMEINERE M AE MEN "An02 

Dicranomyia umbrata, zwischen Algen. VII. 343. — Zool. 
Jahrb Abt, Syst Bd:40 1915,-P- 197. 

Mongoma pennipes O.S., in verwesenden Pflanzenstengeln. 
Ve" 50: 

Hermetia lacta, aus Betelnusspalme. Bijdr., 93. 

Xylomyia javana, unter Baumrinde. VI. 261. 

Systropus Roepkei, Parasit von Miresa. IX. 13. J. 

Eumerus flavicinctus, aus Früchten von Momordica, Buiten- 
zorg, November, DAMMERMAN leg. 

Paramicrodon decipiens. XII. 243. Puparium. 

Microdon indicus Dor. Larven in Ameisennestern, Djember, 
KEUCHENIUS leg. 

Eristalis arvorum F. III. 249. 

Aphiochaeta gregalis. Larve in Nepenthes-Bechern. Ann. 
Buitenzorg. (2) Suppl. IH, p. 931. 

Aphiochaeta decipiens, Larve in Nepenthes-Bechern. Ann. 
Buitenzorg. (2) Suppl. III, p. 934. 

Puliciphora Beckert. Zool. Jahrb. Suppl. XV, Bd. 1, p. 142. 

Pentatomophaga bicincta. Larve parasitiert in Pentatoma. 


X: 247. 


STUDIEN ÜBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 357 


Prosena sybarita, Parasit von Adoretus, v. D. Goor. Med. 
Proefst. Java Suikerind. V. N°. ro, p. 284, DE MEIJERE, 
REALM: 

Ceromasia sphenophori, Parasit von Sphenophorus. VILLE- 
NEUVE. Wien. Ent. Ztg. XXX, p.81. — Muir F. and SWEZEY 
O. H. The cane borer beetle. Hawaiian exper. Stat. Bull. 13. 
Entom- Set. 1016, p. 16. 

Phaonia nepenthincola. larven in Nepenthes-Bechern. Ann. 
Buitenzorg. (2) Suppl. III, p. 936. 

Mydaea niveipalpis STEIN; aus durch die „Klapperboor- 
rups” (Cocosnusspalmebohrer) ausgefressenen Cocosniissen, 
Djember (Java), KEUCHENIUS leg. 1914. 

Die Puparien sind glänzend rotbraun, 6 X 2'/, mm gross, 
fast cylindrisch, nahe dem Vorderende am breitesten, mit 
sehr schmalen Zahnchenringen an den Segmentgrenzen ; 
namentlich dorsal sind diese sehr schwach entwickelt. Von 
diesen Gürteln ist der letzte am breitesten, der darauf- 
folgende Teil des Pupariums ist z. T. ringsum, z. T. nur an 
den Seiten durch quere Furchen durchschnitten. Das seicht 
gewölbte Hinterende des Pupariums ist glatt und trägt in 
der Mitte die beiden kleinen, nicht vorragenden Hinter- 
stigmen. Die beiden am 1'° Hinterleibssegment durchbrechen- 
den Stigmenhörnern sind ziemlich gross uud stark, glänzend 
schwarz, nach vorn gebogen. Die larvalen Prothoracalstigmen 
ragen nicht vor. 

Atherigona exigua STEIN, aus Früchten von Crotalaria und 
Momordica, Buitenzorg, Nov., DAMMERMAN leg. 

Atherigona trilineata STEIN. Salatiga, in den Früchten von 
lombok (Capsicum); bisweilen ganze Anpflanzungen ver- 
nichtend (ROEPKE). 

Lonchaea gibbosa DE MEIJ. Die Larve lebt in den grossen 
Blumen der Papilionacee Sesbania grandiflora (inl.: ,,toeri’’) 
und vernichtet diese. (ROEPKE). Dies ist besonders des- 
wegen bemerkenswert, weil unsere Lonchaeen als Larven 
hinter Baumrinde zu leben pflegen. Von Zonchaea chorea F. 
leben nach CAMERON (Transact. Entom. Soc. London, 1913, 
p. 314— 322) die Larven in Kuhmist, gelegentlich auch in 
kranken Rüben. 

Die Puparien sind 3 mm lang, I mm breit, cylindrisch, 


358 DR. TSC CH DELMEITERE; 


von gelbbrauner Farbe, massig glänzend, die Ringgrenzen 
wenig sichtbar, die larvalen Vorderstigmen sind ausserst kurz, 
die Hinterstigmen bilden zwei kleine, glinzend schwarze 
Hockerchen. 

Adrama determinata. Larve in Theesaat, Java, LEEFMANS. 
Meded. Proefst. Thee, No. 35. 

Anomoea alboscutellata, in Coffea-Zweigen. VI. 385. 

Rhabdochaeta pulchella, in Blütenköpfchen von Blumea 
lacera. Bijdr., 109. !) 

Dacus (Bactrocera) spp. DAMMERMAN. Meded. afd. Planten- 
ziekt. No. 8, p. I-II. 

» ferruginea(?) in Pisang. KEDCHENIUS. Teysmannia, 
1915, p. 168. 

Dacus dorsalis HEND. In Früchten von blimbing (Averrhoa 
carambola L.), Salatiga, ROEPKE. 

Campylocera robusta. Parasit von Adoretus. v. D. GOOT. 
Med. Proefst. Java-Suikerind. V. No. ro, p. 287. DE MEIJERE, 
X. 7184. 

Tropidogastrella albofasciata, in Betelnusspalme. Bijdr., 108. 

Chyliga amaranthi, im Stengel von Amaranthus. VI. 389. 

Discomyza. Larven in gesalzenen Fischen, von VAN KAMPEN 
gezüchtet. 

Agromyza erythrinae DE MEIJ. Aus Gallen auf Erythrina. 
IV. 160. — DOCTERS v. LEEUWEN, Med. alg. Proefst. Salatiga 
(2) No. sro: 

Agromyza sp. in Stengel und Wurzel von Phaseolus. IX. 250. 

» tephrosiae miniert in Tephrosia, XII. 249. 

Cryptochaetum chalybeum. Parasit von Schildläusen. XI. 194. 

Formosina lucens. Salatiga, Februar, aus einem faulenden 
Musa-Stamm geziichtet, DOCTERS v. LEEUWEN leg. 


MIMICRY. 


Damalina trigonoides. Sim. 20. 
Milesia simulans. IX. 144. 
Microdon spp. Ill. 201. — XIII. 243. 


1) Angeblich wurden aus mit Gespinnst einer Motte überzogenen 
slutenkopfen von Blumea lacera D.C. ausserdem gezüchtet: Scyphella 
pumilio, Drosophila nigropunctata V. D. W. und Hippelates bilineatus 
(Bijjdr., 113— 115). Das biologische Verhalten dieser Larven ist indessen 
unsicher geblieben. 


- 


STUDIEN ÜBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 359 


Dacus conopsotdes. VI. 379. 

Ichneumonosoma imitans. VI. 385 (als Lagarosta). 

Naupoda imitans. X. 86. 

Lule lunaris. X. 87. 

Für die Phylogenese der Flügelzeichnung im allge- 
meinen vergleiche man: DE MEIJERE, Zur Zeichnung des 
Insekten-, im besonderen des Dipteren- und Lepidopteren- 
flügels, Tijdschr. v. Ent. 59, 1916, p. 55—75. 


VERSCHIEDENES (GEWOHNHEITEN U. S. W.). 


Damalis speculiventris, Ruhestellung. I. 248. 

Ommatius argyrochirus, Ruhestellung. I. 249. 

Styringomyia, Ruhestellung. V. 41. 

Plecia melanaspis WIED. Flug. VII. 327. 

Colocasiomyia cristata, in Blütenkolben von Colocasza anti- 
quorum. IX. 273. 

Milichiella sumptuosa, in der Nähe von Rinderstallen. 
\A TE 

Phyllomyza cavernae in einer Grotte. IX. 253. !) 

Oscinella cavernae. T.v.E. LVI. 306. 

Diopsis Dalmani. II. 116. 

Empis Facobsoni, Schwärme. I. 253. 

Siphonella funicola, Schwärme. II. 176. 

Ceratopogon Facobsoni, Schwärme. I. 213. 

Mongoma an Spinnenfàden. V. 50. 

Dicranomyia saltans an Spinnenfaden. V. 23. 

Über Beziehungen zwischen Dipteren und Spinnenfäden 
vergleiche man auch Soc. Entom. 1914, p. 74. 

Harpagomyia genurostris LEIC. (= splendens DE MEIJ.), 
Fütterung durch Ameisen. T.v.E. LIL 165. — LIV, 162. — 
JACOBSON. I. v.E. LI, 1583. = LIV, 150. 

Prosaetomilichia myrmecophila, brevirostris, als Futter 
Analsekrete von Ameisen. T. v. E. LII, 176. — JACOBSON. 
Brive sbs 103: 

Bengalia latro, Raubfliege bei Ameisen. T.v.E. LIIL 337. 


1) Diese und einige andere Dipteren sind von JACOBSON als aus der 
Grotte Guwa Grengseng (Gunung Sewoe, Djocja) angegeben. Es bleibt 
fraglich, ob es sich hier um echte Grottenbewohner handelt. 


360 DR. J. C. H, DE MEIJERE, 


JACOBSON T.v. E. LIMI. 328. — Salatiga, Semongkrong bei 
Pasuruan, 80 M., das Brut verschiedener Ameisen (Plagiolepis 
longipes, Dolichoderus bituberculatus, die kleineren Exemplare 
von Semonkrong dasjenige einer kleineren Ameisenart, Mono- 
mortum sp.?) raubend, ROEPKE. 

Über die Gewohnheiten van Bengalia depressa teilt LAM- 
BORN (Proc. Ent. Soc. London 1913, p."CXXV) einiges mit. 

Idia luteigaster, discolor F., bei Ameisennestern. T. v. E. 
LIU. 337—340. — JACOBSON. LIIL 328. 

Drosophila-hypocausta. Benehmen der Geschlechter. VI. 398. 

Nerius fuscus. Benehmen der Geschlechter. VI. 354. 

Stomoxys calcitrans und Haematobia exigua in Beziehung 
zur Surra-Krankheit. SCHAT. Meded. Proefst. Oost-Java (3) 
No. 44, p. 1—18. DE MEIJERE. Ibid. p. 16. 

Blutsaugende Dipteren: Ceratopogoninae, Simuliidae, Psy- 
chodidae, T.v.E. LIL, p. 191— 204. 

Szphonella funicola. T.v.E. LU, p. 191—203. 

Ceratopogon stimulans. VII. 334. 

Szphonella funicola. Notes Leyden Mus. XXV, p. 160. — 
Elspa 196; 

Leptoconops albiventris. T.v.E. LVII. 98. 

Culiciden: man vergl. systemat. Verzeichnis. 

Antifermentbildung bei den in Nepenthes-Bechern lebenden 
Dipterenlarven. JENSEN. Ann. Buitenzorg (2). Suppl. III, p. 941. 

Puliciphora Beckert. Bau der Rückendrüse. Zool. Jahrb. 
Suppl. XV Bedir, piens: 

Dipteren von Krakatau und die Wiederbesiedelung dieser 
Inselgruppe. IV. 168—190. 

Dipteren als Reittiere für Mallophagen. JACOBSON. T.v.E. 
ELV. 168. 

Angaben über die Lage der Fundorte auf Java: I. 199. 
SN DO ON 2 6 VALLE 

Mehrere biologische Bemerkungen über Dipteren finden sich 
auch in KONINGSBERGER’s Arbeiten: „Tweede overzicht der 
schadelijke en nuttige insecten van Java” und „Java, zoölo- 
gisch en biologisch”. Die in meinem Verzeichnis von Tji- 
bodas, 5000—6000’ Höhe, erwähnten Dipteren gehören zu 
der: in letztgenanntem Werke, p. 609, ff. besprochenen 
Detritus-Fauna. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 361 


LITERATUR. 


BECKER, TH. Die Dipteren-Gruppe Milichinae. Ann. Mus. 
Nation. Hungar. V, 1907, p. 507—550. 

BECKER, TH. Chloropidae, eine monographische Studie, III. 
Die indo-australische Region. Ann. Mus. Nation. Hungar. 
IX. 1911, p. 35—170. 

BECKER, TH. und MEIJERE, J. C. H. DE. Chloropiden aus Java. 
Tijdschr. v. Entom. LVI, 1913, p. 283—307. 

DAMMERMAN, K. W. Het vraagstuk der fruit-vliegen voor Java. 
Departement v. Landbouw, Nijverheid en Handel. Mede- 
deelingen v. d. Afd. v. Plantenziekten, No. 8, Buitenzorg, 
1914, p. I-II. 

GooT, P. VAN DER. Over eenige engerlingsoorten, die in 
riettuinen voorkomen. Meded. Proefstat. Java-suikerindustrie 
V, No. 10, 1915, p. 275—316. 

JACOBSON, Epw. Ein Moskito als Gast und diebischer 
Schmarotzer der Cremastogaster difformis Smith und eine 
andere schmarotzende Fliege. Tijdschr. v. Entom. LII, 
1909, p. 158— 164. 

JACOBSON, Epw. Pheidologeton diversus Jerdon und eine 
myrmecophile Fliegenart. Tijdschr. v. Entom. LIII, 1910, 
p. 328—335. 

JACOBSON, EDw. Nähere Mitteilungen über die myrmecophile 
Culicide Harpagomyia splendens DE Meij. Tijdschr. v. Entom. 
LIV, p. 158—162. 

JACOBSON, Epw. Mallophaga transported by Hippoboscidae. 
Tijdschr. v. Entom. LIV, p. 168—160. 

JENSEN, H. Nepenthes-Tiere II. Biologische Notizen. Ann. 
Jardin botan. Buitenzorg, 2° ser. Suppl. II. 1910, p. 941—946. 

KEUCHENIUS. Entom. aanteekeningen. Teysmannia, 1915, 
p. 168. 

LEEFMANS,' 5. De theezaadvlieg en hare bestrijding. Meded. 
Proefstation v. thee, No. XXXV, Buitenzorg, 1915, 15 p. 
mit 2 Tafeln. 

LEEUWEN, W. DOCTERS VAN. Een gal op de bladstelen en 
de bladeren van de Dadap, door een vliegje, Agromyza 
erythrinae DE MEIJERE, gevormd. Meded. algem. Proefst. 


362 DR. J.-C, H, DE MEIJERE, 


Salatiga (2) No. 19 (auch Cultuurgids XI. 1909, 2° Ged. 
No 0; P.2227 240: 

MEIJERE, J. C. H. DE. Die Dipteren der Semonschen Samm- 
lung in: SEMON, Zool. Forschungsr. in Australien und dem 

f malayischen Archipel. 1896. 

MEIJERE, J. C. H. DE. Neue und bekannte süd-asiatische ' 
Dipteren. Bijdr. tot de Dierk. Afl. 17. 1904, p. 85—115. 

MEIJERE, J. C. H. DE. Siphonella funicola n. sp. eine neue 
javanische Dipteren-Art. Notes Leyden Mus., p. 160— 162. 

MEIJERE, J. C. H. DE. Zwei neue Dipteren aus dem ostindischen 
Archipel. Notes Leyden Museum. XXIV, p. 177—178. 

MEIJERE, J. C. H. DE in SCHAT P. Verdere mededeelingen 
over Surra. Archief Java-Suikerindustrie 1903. (Meded. 
Proefst. Oost-Java, 3° ser. No. 44, p. 16—17). 

MEIJERE, J. C. H. DE in W. DOCTERS v. LEEUWEN. Een gal 
op de bladstelen en de bladeren van de Dadap, door een 
vliegje, Agromyza erythrinae DE MEIJERE, gevormd. Meded. 
algem. Proefst. Salatiga (2) No. 19 (auch Cultuurgids XI, 
1909, 2° Ged. No. 6, p. 227—240). 

MEIJERE, J. C. H. DE. Uber die Metamorphose von Pulici- 
phora und über neue Arten der Gattungen Puliciphora 
DAHL und Chonocephalus WANDOLLECK. Zool. Jahrb. Suppl. 
15, Bd. 1 (Festschrift J. W. SPENGEL) 1912, p.-I4I—134. 

MEIJERE, J. C. H. DE. Über einige indo-australische Dipteren 
des ungarischen National-Museums, bez. des naturhisto- 
rischen Museums zu Genua. Ann. Mus. Nation. Hungar. 

‚IV, 1906, p. 165—196. 

MEIJERE, J. C. H. DE. H. SAUTER’s Formosa Ausbeute. 
Sepsinae (Dipt.). Ann. Mus. Nation. Hungar. XI, 1913, 
p. 114—124. 

MEIJERE, J. C. H. DE. Nepenthes-Tiere I. Systematik. Ann. 
Jardin botan. Buitenzorg. 2° ser. Suppl. III, 1910, p. 917—940. 

MEIJERE, J. C. H. DE. (Durch die hollandischen Neu-Guinea- 
Expeditionen gesammelte Dipteren). Nova Guinea, Bd. V, 
1906, p. 67—99; Bd. IX, 1913, p. 305—386; Bd. XIII, 
p. 5154. 

MEIJERE, J. C. H. DE. Praeda itineris a L. F. DE BEAUFORT 
in Archipelago indico facti. Dipteren I. Bijdr. tot de Dierk. 
1913, p. 45— 68. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 363 


MEIJERE, J. C. H. DE. Studien über südostasiatische Dipteren. 
i iydschr:-v. Entom. \L,:1907,. pr 196-264. 


FE » » » LI, 1908, » 105—180. 
II. » » » LI, 1908, » 191— 332. 
IV. » > » LIII, 1910, » 58—194. 
V. > » » EIV, roue 79: 
VI. > » » LIV, 1911, » 258—432. 
VII. » > » LVI, 1913, » 317—354. 
VII. > » » EN ES Les I— 99. 
IX » » > EVIL. 1904, 3 137-275: 
x; » » » LVII, 1915, » 66— 97. 
Dal: » » » LIX, 1916, » 000—000. 


MEIJERE, J. C.H. DE. Drei myrmecophile Dipteren aus Java. 
Tijdschr. v. Entom. LIL. 1909, p. 165—174. 

MEIJERE, J. C. H. DE. Blutsaugende Microdipteren aus niederlän- 
disch Ostindien. Tijdschr. v. Entom. LIL. 1909, p. 191—203. 

MEIJERE, J. C.H. DE. Zur Metamorphose der myrmecophilen 
Culicide Harpagomyza splendens DE MEI. Tijdschr. v. Entom. 
LIV, 1911, p. 162—167. 

MEIJERE, J.C. H. DE. Cyclopodia Horsfieldi n.sp. Eine neue 
Nycteribiide aus Java. Tijdschr. v. Entom. XLII, 1900, p. 
155-157: 7 | 

MEIJERE, J.C. H. DE. Uber drei von JACOBSON auf Java bei 
Pheidologeton diversus JERDON beobachtete Fliegen. Tijdschr. 
v. Entom. LIII, 1910, p. 336—340. 

MEIJERE (BECKER, TH. und J. C. H. DE). Chloropiden aus 
Java. Tijdschr. v. Entom. LVI, 1913, p. 283—307. 

MEIJERE, J.C: H. DE. Diptera aus Nord-Neu-Guinea, gesain- 
melt von Dr. P. N. VAN KAMPEN und K. GJELLERUP. 
Tijdschr. v. Entom. LVII, 1915, p. 98—139. 

MELERE, J. C. H. DE. Zur Zeichnung des Insekten-, im 
besonderen des Dipteren- und Lepidopterenfliigels. Tijdschr. 
v. Entom. LIX, 1916, p. 55—147. 

MEIJERE, J. C.H. DE. Fauna simalurensis. Diptera. Tijdschr. 
v. Entom. LVII, Suppl. 1915, p. 1—63. 

RICARDO, G. Notes on Tabani from the East Indies, Tijdschr. 
v. Entom. LV, p. 347—349. 

RICARDO, G. (Durch holländische Neu-Guinea-Expeditionen 
gesammelte Tabaniden). Nova Guinea IX, 1913, p. 387—-406. 


364 DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


RICARDO, G. Praeda itineris a L. F. DE BEAUFORT in Archi- 
pelago indico facti. Dipteren II. Bijdr. tot de Dierk. 1913, 
p. 71—72. 

SCHAT, P. Verdere mededeelingen over Surra. Archief Java- 

suikerindustrie 1903 (Meded. Proefstat. Oost-Java, 3° serie, 

No. 44, p. I—-18). 

SCHÜFFNER en SWELLENGREBEL. Geneesk. Tijdschr. Ned. 
Indie. LIV, 1914, p. 140—162; 204— 206. 

SPEISER, P. Studien über Hippobosciden. Ann. Mus. Civ. 
Genova. XLI, 1904, p. 332—350. 

STEIN, P. Einige neue javanische Anthomyiden. Tijdschr. 
v. Entom. XLVII, p. 99— 113. 

STEIN, P. Neue javanische Anthomyiden. Tijdschr. v. Entom. 
LU, p. 205—271. 

THEOBALD, T. V. Culicidae of the Zool. Soc. „Natura Artis 
Magistra”, Amsterdam, and description of three new 
species. Tijdschr. v. Entom. LIV, p. 233—240. 

VILLENEUVE, J. Description de deux nouveaux Dipteres. I. 
Ceromasia sphenophori n. sp. Wien. Ent. Zeitg. XXX, 
IQII, p. 81—83. 


ERRATA: ZUIDEN: St UDIEN:. 


Studien HIT =p.“242, Zeile 14) vu. 12, solllheissen=ra. 
VEV OV. u. 14. ist zu entfernen. 
vi IV 7 Se pa Te vu.) 1368 solleheissen 12. 
> ANITA OE aen 14 vo, soll heissene 
Wurzelhälfte schwarzbraun, Spitzenhälfte glashell . . 3. 
Flügel einfarbig en LE AEN 
Studien VI, p. 323, Zeile 3 v.o. hinzuzufügen: Jacobson leg. 
» VIS 392, DEORE ZV AI 
Pai) ML 8422 ED OE » n. sp. 
> AIX, 270,8 I v.o. bezieht sich auf Bd. 57. 
DIX 2 1370 ZV. u. cas ancipArs a soll heissen: 
castaneipars. 
Corrigenda zu VAN DER WULLP’s Catalogue of the described 
Diptera from South Asia, 1896: 
PUMA Zeilers Sor, soll heissen“ 1800! 
>. 24. » 120.100, a » 1858. 


> > » 


STUDIEN ùBER SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 365 
fe Gores s'4s Vu: F801, soll heissen 1890. 
DROS » VERO NS 39, » » 539. 
2100-1073 DaValova 0247) » » 2.87: 
OZ > Or vun acier us > » luctiferus. 
AO RU NC EU Ve Us replana: > > replena. 
INEGI 
p- p. 
Einleitung 275 borborinaes. 323 
Cecidomyidae . . 278 | Calobatinae . 324 
Mycetophilidae. 278 \Sepsinae. 326 
Bibionidae . 279 | Diopsinae 327 
Chironomidae . . 280 | Trypetinae . 328 
Psychodidae. . 280 | Ortalinae. 331 
Simuliidae . 280 | Conopinae 336 
Culicidae . . 281 | Psilinae 336 
Tipulidae. . 283 | Chloropinae. 336 
Rhyphidae . 289 | Geomyzinae. 341 
Stratiomyidae . . 289 | Lauxaninae . 345 
Xylophagidae . 294 | Celyphinae - 349 
Leptidae . . 294 | Lonchaeinae 350 
Therevidae . . 294 | Ephydrinae . 350 
Acroceridae . . 295 | Agromyzinae 352 
Tabanidae . 295 | Milichiinae 353 
Nemestrinidae . . 298 | Pupipara . AR: 
Bombyliidae. . 298 | Bemerkungen verschiede- 
Asilidae . ..209 ner Art = a 
Empididae . 304 | Variabilität, Dimorphis- 
Dolichopodidae . 305 Muse... È. 355 
Syrphidae . 310 | Metamorphosen 355 
Pipunculidae AISHA ander 68 
Platypezidae. . 318 | Verschiedenes (Gewohn- 
Phoridae . 319 heiten u.s.w.) . 359 
Calyptrata 319. Literatur. 14301 
Acalyptrata . 323° Errata. . 364 


Sciomyzinae. 


+ 323 


366 


DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


ALPHABETISCHES VERZEICHNIS DER FAMILIEN 


Abiomyia 291. 
Acalyptrata 323. 
Acanthoneura 329. 
Acarterus 304. 
Achias 334, 355. 
Acraspidea 291. 
Acrocera 295. 
Acroceridae 295. 
Acroceratitis 330. 
Acyphona 285. 
Acidia 331. 
Actocetor 351. 
Adapsilia 335. 
Adrama 328, 358. 
Aedeomyia 283. 
Agathomyia 318. 
Agromyza 352, 358. 
Agromyzinae 352. 
Allactoneura 278. 
Allocotasia 303. 
Allognota 293. 
Amphicyphus 349. 
Amphoroneura 345. 
Amygdalops 345. 
Anastrepha 329. 
Anatrichus 340. 
Angitula 325. 
Anomoea 358. 
Anopheles 281. 
Anoplomus 330. 
Anoplothyrea 302. 
Anthomyia 323. 
Anthracophaga 337. 
Anthrax 298. 
Antineura 332. 
Antipalus 302. 
Aphiochaeta 329, 356. 
Apsinota 344, 355. 
Argyramoeba 298. 
Asarcina 315. 
Asilidae 299. 
Astylopogon 300. 
Asyndetus 309. 
Asyntona 334. 
Atarba 285. 
Atherigona 322, 357. 
Atherix 294. 
Atomosia 301, 302. 
Atriadops 298. 
Aulacogaurax 330. 
Axona 312. 
Azpeytia 301. 
Baccha 317. 
Bengalia 320, 359. 


UND GATTUNGEN. 


Bezzia 280. 

Bibio 270. 

Bibionidae 270. 
Bombyliidae 298. 
Bombylius 298. 
Borborinae 323. 

Brea 334. 

Cabasa 300. 
Calliphora 320. 
Calobata 324. 
Calobatinae 324. 
Calyptopogon 280. 
Calyptrata 319. 
Camilla 345. 
Campeprosopa 293. 
Camptoprosopella 349. 
Camptopteromyia 291. 
Campylocera 335, 358. 
Carcelia 319. 


Carpophthoromyia 330. 


Cecidomyidae 278. 
Cellia 281. 
Celyphinae 349. 
Celyphus 349. 
Cenochromyia 302. 
Ceratolophus 280. 
Ceratopogon 280, 359, 
Ceratosolva 293. 
Ceratothyrea 291. 
Ceria 310. 
Cerioides 310. 


Ceromasia 319, 355,357. 


Cestrotus 349. 
Chaetogonopteron 308. 
Chaetomerella 330. 
Chaetorivellia 335. 
Chalcidomyia 338. 
Chamaesyrphus 316. 
Chelyophora 330. 
Chiasmoneura 279. 
Chilosia 315. 
Chironomidae 280. 
Chironomus 280. 
Chloria 335. 
Chloropinae 336. 
Chloropisca 337. 
Chlorops 337. 
Chloropsina 338. 
Chonocephalus 319. 
Chrysochlora 293. 
Chrysoconops 282. 
Chrysogaster 315. 
Chrysomyza 335. 
Chrysopilus 294. 


[360. 


Chrysops 298. 
Chrysotus 308. 
Chyliza 336, 358. 
Cinadus 302. 
Clariola 302, 
Clasiopa 351. 
Clasiopella 352. 
Cleitamia 332. 
Clinopogon 300. 
Clydonodozus 286. 
Coccodiplosis 278, 356. 
Coenosia 333. 
Colobostrella 329. 
Colocasiomyia 324, 359. 
Compsomyia 320. 
Conopinae 336. 
Conops 336. 
Conosia 286. 
Cryptochaetum 353, 358. 
Ctenodrapetis 305. 
Culcua 291. 
Culex 282, 356. 
Culicada 282. 
Culicidae 281. 
Culicoides 280. 
Cyathomyia 283, 356. 
Cyclopodia 355. 
Cypselosoma 324. 
Dactylothyrea 339. 
Dacus 328, 355, 359. 
Damalina 300, 358. 
Damalis 300, 359. 
Dapanoptera 284. 
Dasyortalis 335. 
Dasypogon 300. 
Desmometopa 353. 
Desvoidya 283, 356. 
Dexia 320. 
Diaphorus 308. 
Diarrhegma 330. 
Diatomineura 297. 
Dichaetothyrea 301. 
Dicranomyia 283, 356, 
[359- 
Dicranophragma 286. 
Digulia 314. 
Dilophus 279. 
Dimeryngophrys 329. 
Diopsinae 327. 
Diopsis 327, 359. 
Diplochorda 325. 
Diplogaster 323. 
Diplosis 278. 
Disciphus 339. 


STUDIEN UBER SUDOSTASIATISCHE 


Discocerina 351. 
Discomyza 351, 358. 
Discopteromyia 291. 
Dolichopeza 287. 
Dolichopodidae 305. 
Drapetis 305. 
Drosomyia 345. 
Drosomyiella 343. 
Drosophila 341,358, 360. 
Eecoptopus 304. 
Echidnophora 319. 
Elaphromyia 331. 
Elaphropeza 304. 
Elassogaster- 332. 
Elephantomyia 286. 
Empeda 286. 
Empheria 279. 
Emphysomera 303. 
Empididae 304. 
Empis 304, 359. 
Enoploptera 329. 
Ensina 331. 
Epaphroditus 301. 
Ephippiomyia 291. 
Ephydra 352. 
Ephydrinae 350. 
Epiphragma 286. 
Erephopsis 297. 
Eriocera 286. 
Erioptera 285. 
Eristalis 311, 312, 356. 
Eudmeta 293. 
Eumerus 316, 356. 
Eumorphomyia 335. 
Euprosopia 333. 
Eurina 336. 
Eurybata 325. 
Euthyplatystoma 335. 
Euxestomoea 335. 
Evaza 290. 

Exorista 319. 
Fannia 322. 
Ficalbia 283, 356. 
Finlaya 283. 
Forcipomyia 280. 
Formicosepsis 327. 
Formosina 337, 358. 
Gampsocera 339. 
Gastrophilus 320. 
Gastrozona 329. 
Gaurax 339. 
Geomyzinae 341. 
Geosargus 292. 
Geranomyia 284. 
Gnesiomyia 290. 
Gnophomyia 285. 
Gobrya 325. 
Goniodineura 284. 


Gonomyia 285 286. 
Grammicomyia 325. 
Graphomyia 320. 
Graptomyza 314. 
Griphoneura 340, 
Gymnopternus > 8. 
Gymnosoma 319. 
Gynoplistia 286. 
Hadromerella 310. 
Haematobia 321. 
Haematopota 295. 
Harpagomyia 283, 356, 
Hebecnema 321. [359. 
Hecamede 352. - 
Helophilus 311. 
Hemerodromia 304. 
Hemicyclops 352. 
Hemisphaerosoma 338. 
Hercostoma 308. 
Hermetia 293, 356. 
Hippelates 340, 358. 
Hippobosca 354. 
Hippoboscidae 354. 
Holcocephala 300. 
Homoneura 346. 
Howardina 283. 
Hyadina 352. 
Hybos 304. 
Hydrellia 352. 
Hyperalonia 299. 
Hypocera 319. 
Hypselothyrea 345. 
Ichneumonosoma 329, 
; [359. 
Ichthyomyia 349. 
Idia 320, 360. 
Idiella 320. 
Itamus 302. 
Labropsila 336. 
Lagarosia 329, 336. 
Laglaisia 333. 
Lamprogaster 334. 
Laphria 300. 
Lauxania 345. 
Lauxaniinae 345. 
Lechria 286. 
Leia 270. 
Leptidae 294. 
Leptis 294, 355. 
Leptoconops 280, 360. 
Leptogaster 299. 
Leptopeza 304. 
Leucomyia 282. 
Libnotes 284. 
Limnobia 284. 
Limnophila 286. 
Limnophora 322. 
Limosina 323. 


DIPTEREN XIV. 


367 


Liponeura 285. 
Lipophleps 285. 
Lipotherina 324. 
Lispa 323. 
Lonchaea 350, 357. 
Lonchaeinae 350. 
Loxocera 336. 
Loxoneura 334, 355. 
Loxotaenia 338. 
Lucilia 320. 

Lule 331, 359. 
Lynchia 355. 
Lyperosia 321. 
Macronychia 310. 
Macropeza 280. 
Maira 300. 
Mansonia 283. 
Massicyta 293. 
Medeterus 310. 
Megaspis 311. 
Megistocera 287. 
Melanostoma 316. 
Meroscinis 338. 
Mesochria 270. 
Mesorhaga 308. 
Metopostigma 338. 
Microchrysa 293. 
Microdon 300, 356. 
Microdromia 304. 
Microneurum 340. 
Milesia 316, 358. 
Milichia 353. 
Milichiella 353, 359. 
Milichiinae 353. 
Molophilus 285. 
Monacanthomyia 291. 
Mongoma 286, 356, 359. 
Monocera 349, 355. 
Morellia 321. 
Musca 321. 
Muscina 321. 
Mycetophilidae 278. 
Mycomyia 270. 
Mydaea 321, 357. 
Myrmemorpha 336. 
Myzomyia 281. 
Myzorhynchus 281. 
Naupoda 335, 359: 
Negritomyia 292. 
Nematoproctus 309. 
Nemestrinidae 298. 
Nemopoda 327. 
Neobolbodimyia 297. 
Neoempheria 279. 
Neoitamus 302. 
Neomyzomyia 281. 
Neopollenia 320. 
Nerius 325, 360. 


24 


368 


Nesopeza 287. 
Nestima 325. 
Neurigona 308. 
Nothybus 325. 
Notiphila 350. 
Notiphilacantha 350. 
Nycteribia 355. 
Nycteribiidae 355. 
Nyssorhynchus 281. 
Occemyia 336. 
Ochromyia 320. 
Ochthera 352. 
Ochtherisoma 336. 
Ocyptera 319. 
Odontomyia 291. 
Odontoxenia 319. 
Olfersia 355. 
Ommatius 302, 359. 
Oncodes 295. 
Ophyra 322. 
Orimarga 286. 
Ornithoctona 354. 
Ornithomyia 355. 
Ornithoschema 331. 
Ortalinae 331. 
Orthogonis 300. 


Orthostegana 343, 344. 


Oscinella 341, 359. 
Oscinis 339, 340, 341. 
Oxycera 292. 
Oxydiscus 285. 
Oxyleucophenga 343. 
Oxyna 331. 
Pachycerina 348. 
Pachygaster 290. 
Pachylophus 336. 
Pachyrrhina 287. 
Palpomyia 280. 
Pangonia 298. 
Paracelyphus 350. 


Paracerochismenus 290. 


Paraclius 308. 
Paragus 314. 
Parahippelates 340. 
Parahybos 304. 
Paralimna 351. 
Paralleloneurum 310. 


Paramicrodon 311, 356. 


Paramyia 354. 
Pararctophila 310. 
Paratropeza 285. 
Parexorista. 319. 
Pegomyia 323. 
Pelastoneurus 308. 
Pentatomophaga 319, 


[356. 


Phaonia 321, 357. 
Philocompus 332: 


Philodicus 303. 
Philonicus 303. 
Phlebotomus 280. 
Phobeticomyia 347. 
Phora 319. 
Phor'-ze 319. 
Phorelliosoma 330. 
Phyllodromia 304. 
Phyllomyza 353, 359. 
Physocephala 336. 
Phytalmia 325. 
Piestometopon 331. 
Piophila 327. 
Pipunculidae 318. 
Pipunculus 318. 
Placopsidella 352. 


Plagiostenopterina 332. 


Platensina 331. 
Platyborborus 324. 
Platypeza 318. 
Platypezidae 318. 
Platystoma 335. 
Plecia 279, 355, 359. 
Poecilohetaerus 348. 
Poecilotraphera 331. 
Pogonortalis 332. 
Pogonosoma 301. 
Procanace 352. 
Procladius 280. 
Promachus 302. 
Prosaetomilichia 353, 
Prosena 320, 357. 
Prosopaea 319. 
Prosopochrysa 292. 
Prosopophora 349. 
Prosopophorella 349, 


[355. 


Prostomomyia 291. 


Protomelanoconion 283. 


Pselliophora 287. 
Pseudepicausta 332. 
Pseudeurina 340. 
Pseudeuxesta 335. 
Pseudolfersia 354. 
Pseudopyrellia 321. 
Pseudospheniscus 331. 
Psilinae 336. 

Psilopa 351. 
Psilocephala 294. 
Psilopus 305. 
Ptecticus 292. 
Pterogenia 335. 
Ptilocera 289. 
Ptilona 329. 
Puliciphora 356, 360. 
Pupipara 354. 
Pygophora 323. 
Pyrellia 321. 


[359. 


DR. J. C. H. DE MEIJERE, 


Pseudoformosia 320. 
Pseudospheniscus 331. 
Psilopus 355. 
Psychodidae 280. 
Rhabdochaeta 331, 358. 
Rhachicerus 293. 
Rhadinomyia 335. 
Rhagoneurus 308. 
Rhamphidia 286. 
Rhingia 317. 
Rhinia 320. 
Rhinobaccha 317. 
Rhipidia 283, 284. 
Rhynchoplatyura 279. 
Rhynchopsilopa 351. 
Rhyphidae 289. 
Rhyphus 289. 
Rioxa 329. 

Rivellia 333. 
Rosapha 291. 

Ruba 292. 

Rutilia 320. 
Salduba 291. 
Sarcophaga 320. 
Sargus 292. 
Saropogon 299. 
Scamboneura 288. 
Scammatocera 293. 
Scaptomyza 344. 
Scatopse 279. 
Scholastes 334. 
Sciara 278, 355. 
Sciomyza 323. 
Sciomyzinae 323. 
Scoliophthalma 340. 
Scottella 278. 
Scutomyia 283, 356. 
Scyphella 345, 358. 
Semaranga 337. 
Sepedon 323. 
Sepsinae 326. 
Sepsis 326, 355. 
Silvius 298. 
Simoides 311. 
Simuliidae 280. 
Simulium 280. 
Siphonella 340, 359, 360. 
Siphunculina 340. 
Solenaspis 314. 
Solva 293. 
Spaniocelyphus 350. 
Sphaerocera 324. 
Sphaerophoria 315. 
Sphegina 318. 


| Spheginobaccha 318. 


Sphenella 331. 
Spheniscomyia 330. 
Sphyrnoceps 344. 


STUDIEN UBER 


Spilogaster 321. 
Staurella 330. 
Stegana 344. 
Steganopsis 349. 
Stegomyia 282. 
Steleocerus 336. 
Stenopterina 332. 
Stichopogon 300. 
Stomoxys 32I, 360. 
Stratiomyidae 289. 
Stratiothyrea 352. 
Strongylophthalmia336. 
Sturmia 319. 
Styringomyia 285, 359. 
Sympycnus 309. 
Syndyas 304. 
Syneches 304. 
Synolcus 303. 
Syritta 311. 
Syrphidae 310. 
Syrphus 315. 
Tabanidae 295. 
Tabanus 295. 


SUDOSTASIATISCHE DIPTEREN XIV. 


Tachydromia 305. 
Tachytrechus 308. 
Taeniostola 330. 
Tanyderus 288. 
Tanypremna 288. 
Tanypus 280. 
Tanytarsus 280. 
Teleopsis 328. 
Tephritis 331. 
Termitoxenia 319. 
Teucholabis 286. 


Teuchophorus 310. 


Telostylus 325. 
Texara 325. 


Themara 329, 355. 


Therevidae 294. 
Thinophilus 310. 
Tinda 289. 
Tipula 288. 
Tipulidae 283. 
Tolmerus 303. 
Topomyia 283. 
Toxophora 298. 


369 


Toxorhynchites 281. 
Traginops 353. 
Trigonocera 309. 
Trigonometopus 349. 
Tritaeniopteron 330. 
Tropidogastrella 335, 
[358. 
Trypeta 331. 
Trypetinae 328. 
Trypetomima 351. 
Uranotaenia 283, 356. 
Vidalia 329. 
Xangelina 346. 
Xarnuta 329. 
Xenaspis 332. 
Xiria 331. 
Xylomyia 293, 356. 
Xylophagidae 294. 
Xylota 311. 
Volucella 314. 
Wallacea 290. 
Zygaenula 335. 
Zygoneura 278. 


Note complémentaire concernant 
Styringomyia venusta Loew du copal 
récent de Zanzibar 
par 
FERNAND MEUNIER. 

(Avec 7 Figures). 


Ces dernières années, le genre Styringomyia LOEW a fait 
l’objet d'importantes recherches de la part des diptéristes. 
Il faut surtout mentionner l’intéressant mémoire de F. W. 
EDWARDS !) résumant, d’une manière précise, l'état actuel 
de nos connaissances relatives à ce curieux Tipulidae dont 
le facies, assez aberrant, était récemment encore méconnu 
par plusieurs entomologistes. Pour ce qui à trait a l’ espèce 
du copal, une lacune est encore à combler. En débitant et 
polissant une belle série de diptères du copal sub-fossile et 
recent de Zanzibar, j'ai eu la bonne fortune de trouver une 
Q de cette espèce et d’examiner, dans les moindres détails, 
la délicate structure morphologique des organes de ces Poly- 
neura. A part de petites imperfections, les figures annexées 
à la note (reproduites plus loin) du célèbre naturaliste de 
Meseritz sont exactes. Je crois faire chose utile de donner, 
a nouveau, la diagnose complète de ce Tipulidae et d’y 
joindre de nouvelles figures de l’aile, de l’antenne, de la 
patte et de l’organe génital. 

®. Tête arrondie, un peu élargie a la partie antérieure, yeux 
saillants, ovoides; front large. Antennes de 2 +4 14 articles 
n’atteignant pas l’extrémité du thorax: le 1° article 2!/, 
fois aussi long que large, cylindrique; le 2° ovoide plus 
court, et de même diamètre que le premier (ce n’est pas 


1) A revision of the Tipulid genus Styringomyia LOEW. Trans. of the 
Ent. Soc. of London for the year 1914; Part I, pp. 206, 227; pl. XIX—XXV. 


FERNAND MEUNIER, NOTE COMPLÉMENTAIRE ETC. 371 


le cas chez les formes vivantes); les articles suivants ovoïdes, 
non pétiolés et diminuant de grandeur vers le bout; article 
apical très petit. Tous les articles, y compris les deux pre- 
miers, ornés de cils courts, raides (il n'en est pas de même 
chez les formes vivantes). Palpes assez robustes: le 1° 
article long, le 2° assez court, le dernier, ou quatrième article, 
le plus long. Comme chez les autres espèces de S£yringo- 
myia il y a sur le vertex quelques longs cils raides. Cou 
assez peu développé. Prothorax un peu avancé en capuchon 
au dessus du cou. Comme chez tous les Styringomyia le 
thorax a un facies tout particulier, il est orné, de chaque 
côté, de cils longs et assez courts. 

Abdomen assez allongé et un peu plus long que les ailes. 
La frange costale marginale des ailes très appréciable. Sc. 
distincte, quoique longeant de très près R qui est échancré 
et épaissi près de son origine, cette nervure aboutit au bord 
costal environ au tiers de la longueur de l’aile et contribue 
à l’epaississement de C. Cette dernière nervure prolongée 
jusqu’à R,+,. Peu avant son extrémité, il émet R, qui est 
assez courbé. R,}, court, il se réunit, en un angle assez 
aigu, au bord costal au delà du milieu de l’aile. R,4; 
droit et aboutissant a l’apex de l’aile; la nervure costale non 
prolongée au delà de ce point. Cellule discoïdale grande, 
allongée. 

M, et M, fusionnées et très rapprochées de M, an point 
où ces deux nervures sortent de la cellule discoidale. Branche 
ascendante de Cu, réunie à M bien avant le milieu de la 
cellule discoidale. 

Partie libre de Cu, un peu sinueuse. Anale droite. Axil- 
laire presque droite et non brusquement coudée vers le bord 
inférieur de l’aile comme c'est le cas chez les autres espèces 
de Styringomyia. 

Organe génital très compliqué, la suture entre le 8° et 
le 9° segment bien appreciable (les figures ci-annexées mon- 
trent la curieuse morphologie de cet organe). 

Pattes relativement courtes, robustes, un peu dilatées vers 
l'extrémité, les fémurs un peu plus longs que les tibias qui 
sont ciliés, principalement les postérieurs ornés, à l’apex, _ 
d’une touffe de longs cils raides; les articles tarsaux moins 


372 FERNAND MEUNIER, NOTE COMPLEMENTAIRE ETC. 


FERNAND MEUNIER, NOTE COMPLÉMENTAIRE ETC. 373 


Fig. 6. 
Fig. 7 


374 FERNAND MEUNIER, NOTE COMPLEMENTAIRE ETC. 


longs que les tibias. Aux pattes antérieures, le métatarse 
aussi long que les articles 2—5 réunis, le 2° article du tiers 
de la longueurtdu 1" jile 3"de lazmoitiesdu.. 25 lee mede 
la moitie du 3°, aussi long que le 5° article. Tibias posté- 
rieurs presque aussi longs que les femurs, le metatarse 
environ de la moitié de la longueur du tibia, les 3° et 4° 
articles environ d’égale longueur, le 5° un peu plus long 
que le 4° article. 

Longueur du corps 6 millimètres, longueur de l’aile 4!/, 
millimètres. Femurs antérieurs 3 mill, medians 2 mill, 
postérieurs 3 mill. 

Le mémoire de H. LOEW, où il est question de SZyrzngo- 
myia venusta, étant assez rare dans les bibliothèques '), je 
donne ici la traduction de la diagnose de ce Polyneura 
enrobé dans le copal: 

Styringomyia venusta type de LOEW. 2) 

„Morphologie générale et forme du rostre comme chez 
Limnobia; palpes courts, 1% article cylindrique, le 2° un peu 
plus long, un peu épaissi, ovale; le 3° environ d’égale 
longueur, un peu plus gréle, cylindrique, le dernier article 
distinctement plus long que le précédent, styliforme (griffel- 
formig). Les articles des palpes ornés éparsément de petits 
cils raides. Antennes un peu moins longues que la tête et 
le thorax réunis, le 1° article du scape longuement cylin- 
drique, le 2° piriforme, peu épais; les 14 articles du fouet 
ovoïdes, décroissant de longueur et de grosseur, courtement 
ciliés a leur apex. L’oviducte de la Q court et terminé par 
deux petites pointes aigues. La veination des ailes, très 
caractéristique, ressemble le plus à celle du genre Aporosa 
Macquart (Diptères exotiques I, Taf. 7 fig. 1), il s’en distin- 
gue cependant non seulement par le manque de la veine 
(nervure) auxiliaire mais surtout par le rostre qui est très 
court, la première nervure longitudinale se réunit peu après 
son origine au bord costal, un peu avant elle émet la deuxième 
nervure longitudinale qui déjà au deux tiers de la longueur 
de l’aile aboutit au bord costal; de la cellule discoidale qui 


1) Dipterologische Beiträge I. Öffentl. Prüf. d. Kgl. Friedr. Wilh. Gym- 
nasium zu Posen 1845, s. 6, fig. 10 Fühler; fig. 11 Flügel. 
2) Suivant cet auteur, du copal de provenance inconnue. 


FERNAND MEUNIER, NOTE COMPLÉMENTAIRE ETC. 375 


est grande et a une forme allongée et est très éloignée de 
apex de l’aile sortent trois nervures simples se dirigeant 
vers le bord, postérieur de l’aile, les deux premières ont leur 
origine, du moins pour ce qui concerne l’espèce examinée, 
a langle antérieur de la cellule discoidale; la grande nervure 
transversale se trouve au premier tiers de la cellule discoïdale.” 


EXPLICATION DES FIGURES. !) 


Fig. 1. Antenne de Styringomyia venusta LOEW, 
(copie d’après H. LOEW). 


Fig. 2. Téte de Styringomyia venusta LOEW (MEUNIER). 
Fig. 3. Tibia et articles tarsaux postérieurs. 

Fig. 4. Organe génital 9. Vu de la partie dorsale. 

Fig. 5. Organe génital 9. Vu de la partie ventrale. 
Fig. 6. Aile du même. 

Fig. 7. Aile de Styringomyia venusta LOEW, 


(copie d’après H. LOEW). 


1) Elles ont été faites, avec le plus grand soin, par Mme FERNAND 
MEUNIER. 


Eine neue aberrante Eustrophinen- 
Gattung, 


(Coleoptera: Melandryidae), 


von 


Dr. K. M. HELLER, Dresden. 
(Mit Tafel 4). 


GANGLBAUER charakterisiert (Coleopterolog. Zeitschr. I, 
München, 1903, p. 305) die Familienreihe der Heteromera, 
unter denen er die Melandryidae aufführt, wie folgt: ,,Fliigel- 
geäder vom Typus III. Die Gularnähte nicht verschmolzen. 
Pleuralnähte deutlich” u. s. w. Diese drei erwähnten Merkmale 
teilt sie mit der Familienreihe der Diversicornia die aber nur 
„ausnahmsweise heteromer, dann aber nur in einem Geschlech- 
te” ist. SEIDLITZ beginnt seine Charakteristik der Melandryidae 
(Naturgeschichte Ins. Deutschlands V, 2, p. 365) mit den 
Worten: Mit der vorliegenden Familie beginnt die zweite 
Hälfte der Heteromeren, bei welchen die Gelenkshöhlen der 
Vorderhüften nach hinten stets offen sind. Eine Ausnahme 
in dieser Hinsicht ist bei keiner Gattung bekannt u.s. w. 
Dennoch liegt in der weiter unten beschriebenen Art zweifellos 
ein Melandryide vor, der weder Pleuralnähte auf dem Pro- 
und Mesothorax noch hinten offene Vorderhüftgelenkhöhlen 
dafür aber verschmolzene Gularnähte aufweist, so dass sie in 
dieser Hinsicht durchaus eine Ausnahmestellung beansprucht 
und von neuem zeigt, wie oft eine einzige neue Form das 
systematische Gebäude ins Wanken bringen, oder doch für 
gewisse Gattungen die Einräumung einer Ausnahmestellung 
erheischen kann. Ob die tiefgehende Modifikation, die diese 
Eustrophine erfahren hat, auf eine Anpassung an die Lebens- 
weise in Termiten- oder Ameisennestern zurückzuführen ist, 
kann ehe letztere nicht erwiesen ist, nicht behauptet werden. 


DR. K. M. HELLER, EINE NEUE ABERRANTE U.S. W. 377 


Bekanntlich sind die Eustrophinen Bewohner von Baum- 
schwämmen und von hurtiger, purzelnder Beweglichkeit und 
die Annahme, dass sich eine Form der Lebensweise bei 
Ameisen oder Termiten angepasst habe könnte, ist nicht 
sehr wahrscheinlich. Dennoch macht unsere Art durchaus 
den Eindruck des ,,Trutztypus (WASMANN), oder besser des 
»bewaffneten Neutralen” (VIEHMEYER). Sehr auffallend ist 
das auf der spiegelglatten Oberseite durchaus fehlende und 
nur nahe am Seitenrande der Decken und auf der Körper- 
unterseite erhaltene sparliche Haarkleid. Wegen des ganz in 
den Thorax versenkten Kopfes, dessen Stirn wie bei vielen 
Schaben (Blattidae) in einer nahezu horizontal in der Ebene 
des Prosternums liegt, habe ich das Tier Blatticephalus ge- 
nannt und wie folgt charakterisiert: 


BLATTICEPHALUS g. n. 


Caput prothorace perfecte obtectum, rotundatum, in pro- 
sterno usque ad oculos immissum, fronte plana horizontali, 
margine anteriore acuto, suturis gularibus in parte mediano 
connatis, post divergentibus. Oculi frontales, rude granulati, 
margine antico sinuato, in vertice subapproximati. Antennae 
breves, robusti, fere filiformes in frontis foveola inframargi- 
nali insertae. Prothorax margine postico concavo, supra caput 
productus, et hoc perfecte obtegens. Prosternum suturis 
pleuralibus nullis, processu intercoxali manifesto, coxis post 
distincte superante. Mesosternum carinatum, suturis pleuralibus 
nullis. Metasternum episternis antice haud triangulariter 
dissectis. Scutellum triangulare. Elytra estriata, epipleuris 
instructis. Coxarum acetabulae anticae post clusi. Coxae haud 
extantes, superficie plana, anticae et intermediae rotundatae, 
posticae subtransverso-rotundatae. Femora perlata, compressa, 
acute marginata. Tibiae breves, subconicae, compressae. Tarsi 
heteromeri, simplici. 

Die Gattung unterscheidet sich ausser durch die teilweise 
verschmolzenen Gularnahte, die vollkommen fehlenden Pleu- 
ralnahte des Pro- und Mesosternums, die geschlossenen 
Vorderhüfthöhlen und andere aus der Artbeschreibung und 
Abbildung ersichtlichen Unterschiede sehr wesentlich von 


378 ° DR. K. M. HELLER, EINE NEUE ABERRANTE 


Eustrophus, zeigt aber anderseits so vielfache Übereinstim- 
mung mit ihr, dass ihr genetischer Zusammenhang mit ihr 
ausser Zweifel steht. 


BLATTICEPHALUS ADELOTOPUS ') sp. n. 


Aterrimus, elongato-ellipticus, supra sat convexus, tenuis- 
sime marginatus, nitidissimus, levis, subter planiusculus, parce 
fusco-pilosus; prothorace longitudine latitudine fere aequali, 
margine antico lateralique conjunctim elliptico-rotundatis, 
margine postico concavo, elytris applicato et his aequilato; 
elytris sulco marginali tenui, remote setoso-punctato; pro- 
et mesosterno subter leviusculis, metasterno tenuiter trans- 
verse aciculato, abdomine subtiliter, sternito anali crebrius 
punctatis, femoribus quatuor posticis fere ellipticis, fortiter 
compressis, tibiis anticis plus minusve longitudinaliter strigosis. 

Long. 7 lat. 3 mm. 

Hab. Africa occidentalis; Ashanti (in Mus. Dresd.). 

Fast parallelseitig gestreckt elliptisch, mässig gewölbt, unter- 
seits flach, oberseits und die Stirn tief schwarz, glänzend glatt, 
die Unterseite braunschwarz, sparlich braun behaart. Ko pf 
ähnlich wie bei Zwusfrophus, kreisrund, aber mehr flach- 
gedriickt, am Augenhinterrande scharfer gerandet, Augen 
schmäler, in einer Ebene mit der ganz ebenen Stirne liegend, 
am Scheitel einander mehr genähert, am Vorderrand weniger 
tief ausgerandet, die Fühlergruben tief, vom scharfen Seiten- 
rand der Stirn überdeckt. Maxillarpalpen schlanker, Fühler 
dicker und kürzer wie bei Eustrophus dermestoides, alle Glieder, 
mit Ausnahme der ersten und des Endgliedes, das doppelt 
so lang wie dick ist, mehr oder weniger quer. Halsschild so 
lang wie breit, die Seiten parallel, vorn in elliptischer Kurve 
in den Vorderrand übergehend, seine Hinterecken fast recht- 
winkelig verrundet, seine Wölbung mit der der Decken in 
einer Flucht liegend. Schildchen so lang wie breit, dreieckig 
glatt. Flügeldecken 1!/, mal so lang wie breit, ähnlich gewölbt 
und dem Umriss nach wie bei dem australischen Carabiden 


1) Wegen der Ähnlichkeit mit der Carabiden-Gattung Adelotopus HOPE 
(Trans. Ent. Soc. I, p. 11) so genannt. 


EUSTROPHINEN-GATTUNG, COLEOPTERA : MELANDRYIDAE. 379 


Adelotopus gyrinoides HOPE, jedoch die Deckenspitze gleich- 
mässig gerundet, die feine Randfurche mit entfernten Borsten- 
punkten, die Pseudopleuren in der unteren Halfte vorn mit 
mehreren Reihen, im hinteren Teil, so wie die Epipleuren, 
nur mit einer Reihe rotbrauner, Punkten eutspringenden 
Härchen. 

Flügel mit ausgesprochenem Geäder nach Typus III (Can- 
tharidentypus GANGLBAUER), aber besonders dadurch ausge- 
zeichnet, dass der Ast der Media (M,) steil nach unten gebogen 
ist und näher der Basis des Flügelhinterrandes mündet, als 
bei allen von mir untersuchten Flügeln von Tenebrioniden 
und Melandryiden. Es ist für das nur mit Vorsicht in der 
Systematik zu gebrauchende Merkmal des Flügelgeäders 
sehr bemerkenswert, dass es bei unserer neuen Gattung nur 
in den Hauptzügen, die VIII. entspringt aus der V. Ader, mit 
Eustrophus übereinstimmt, in gewissen Einzelnheiten aber 
vielmehr dem der Tenebrioniden-Gattung Peltoides, bei der 
am Ende des Radius durch seine Verbindung mit seinem 
Ast durch eine Querader eine Endzelle entsteht, ähnelt. Es 
zeigt sich eben dadurch, dass bei ganz verschiedenen Käfer- 
familien die verschiedenen Stadien ihrer Flügelrückbildung 
zu einem nicht nur ähnlichen, sondern auch analogen Geäder- 
bild führen können. Dlatticephalus steht unter den Melan- 
dryiden auf derselben Rückbildungsstufe des Flügelgeäders wie 
Peltoides unter den Tenebrioniden. Da es reicher als das von 
Eustrophus an Aderelementen ist, so stellt es, der heutigen 
Anschauung gemäss, einen primitiveren, älteren, Typus als 
das stärker reduzierte von Eustrophus dar, trotzdem anderseits 
die Verschmelzung der Gular- und Pleuralnähte eine weit- 
gehende Differenzierung des übrigen Körperbaues aufweisen ; 
es kommt bei der Beurteilung des Alters einer Tierform 
eben nicht auf den Grad der Differenzierung überhaupt, 
sondern auf die von ihr betroffenen Körperteile an. 

Auf der Unterseite finden sich, dem Bau des Tieres ent- 
sprechend, die auffallendsten Gattungs- und Artmerkmale 
vereinigt. Das Prosternum ist, da die Vorderhüften bis an 
seinen Vorderrand an den Kopf nach vorn gerückt sind, zu 
einem schmalen, kaum der Fühlerdicke an Breite gleich- 
kommenden Band eingeengt, aus dem gleichen Grunde 


380 DR. K. M. HELLER, EINE NEUE ABERRANTE 


sind die Vorderhiiftpfannen hinten geschlossen. Die ziemlich 
halbkugelförmigen, bauchwarts abgeflachten Vorderhüften 
werden durch einen doppelt so langen wie breiten, vorn 
und hinten verschmalerten Fortsatz getrennt, der sie hinten 
sehr deutlich überragt und der hinten rechtwinkelig aufsteigt 
(in der Figur 5 ist der Thorax etwas nach rückwärts gebogen, 
so dass die hintere, senkrechte Seite des Fortsatzes sichtbar 
ist). Mittelbrust dachförmig, ganz ohne Pleuralnahte (siehe 
Figur 5, bei der das rechte Mittelbein der grösseren Deut- 
lichkeit wegen fortgelassen wurde). Hinterbrust mit feiner 
Mittelfurche, mit schmalem, hinten kurz zweispitzigen Fortsatz 
zwischen die Hinterhüften hineinragend, ihre ganze Oberfläche 
mit feinen spärlichen queren Nadelrissen, die Seitenstücke 
nach vorn zu nur wenig verbreitert, Mittelhüften von ähnlicher 
Bildung wie die Vorderhüften, deutlich getrennt. Hinterleib 
mit 5 Sterniten von dessen das erste tief, weit über die 
vordere Hälfte hinaus, zur Aufnahme der queren, breit 
ovalen Hüften ausgeschnitten ist und mit spitzem Fortsatz 
zwischen diese hineinragt. 

Alle Bauchschienen ziemlich zerstreut undeutlich quer- 
reihig punktiert, jeder Punkt mit gelbrotem Haar, Analsternit 
etwas dichter punktiert. Beine viel kürzer und robuster wie 
bei Zustrophus, Schenkel ebenso wie bei diesem mit einer 
Rinne zur Aufnahme der Schienen, die vorderen ungefähr 
doppelt so lang wie breit, parallelseitig, ihre Unterseite leicht 
gewölbt nahe dem Vorder- und Hinterrand mit einigen Nadel- 
rissen, Mittel- und besonders die Hinterschenkel sehr breit 
und sehr flach gewölbt, ihr Vorderrand in leichtem Bogen 
in den Spitzenrand übergehend, ihr Hinterrand leicht konkav, 
zerstreut behaart-punktiert, die Punkte durch schräge undeut- 
liche Nadelrisse hie und da verbunden. Schienen mit zwei 
Enddornen, die mindestens so lang wie das erste Tarsenglied 
sind, Mittel- und Hinterschienen, leicht konisch, ohne Skulptur, 
ihr den Schenkelhinterrand überragender Teil nicht länger 
als der Tarsus. 

Tarsen gedrungener als bei Zustrophus, walzenförmig, nach 
der Spitze zu konisch verjüngt, die Glieder an der Spitze 
stark abgeschrägt, in einander geschoben, unterseits zwei- 
teilig beborstet, das erste Glied höchstens so lang wie die 


EUSTROPHINEN-GATTUNG, COLEOPTERA : MELANDRYIDAE. 381 


beiden folgenden zusammengenommen, ebenso das letzte 
etwas konische. 


TAFELERKLARUNG. 


Blatticephalus g. n. adelotopus sp. n. 


Mundteile, Zunge und linke Maxille mit deren Tastern. 
Seitenansicht des Kopfes. 

Unterseite des Kopfes. 

. Kafer von oben. 

Käfer von unten, rechtes Mittelbein entfernt, Halsschild 
etwas nach rückwärts gebogen. 

6. Rechter Unterflügel. 


wm db wu, m 


Myrmekophile und termitophile 
Koleopteren aus Ostindien, 


gesammelt hauptsächlich von 
P. J. ASSMUTH S.J. und J. B. CORPORAAL. 
I. PAUSSIDAE und CLAVIGERINAE. 


(222. Beitrag zur Kenntnis der Myrmekophilen und 
Termitophilen). 


Mit 3 photographischen Tafeln. 
Von 
E. WASMANN S.J. (Valkenburg, L.). 


Inhaltsabersucht: 

Einleitung. 

Paussidae. 

Gattung Paussus L. P. Assmutht WASM. und Ferdani WESTW. 
FOWLERS Einteilung der indischen Paussus in zwei Sub- 
genera ist nicht haltbar. 

Gattung Platyrhopalus WESTW. 

Platyrhopalus denticornis DONOV. und seine Variabilität. 

> regularis RITS. Die Variabilität der Färbung 
an den Photographien erläutert. 

Stenorhopalus nov. subg. tridens n. sp. 

Dichotomische Tabelle der Untergattungen von Platyrhopalus. 

Biologische Bemerkungen über einige andere Paussiden. 

Nachtrag zur Liste der Paussidenwirte. 

Clavigerinae. 

Fustiger indicus n. sp. 

Fustigerillus n. gen. fustcornis n. sp. 

Paliger n. gen. latirostris n. sp. 

Fossiger n. gen. Assmuthi n. sp. 

Erklärung der Tafeln 5—7. 


E. WASMANN S.J , MYRMEKOPHILE U. TERMITOPHILE U.S. W. 383 


Ein reiches Material von myrmekophilen und termitophilen 
Koleopteren aus Vorderindien, gesammelt von Dr. P. JOSEF 
ASSMUTH S.J., damals Professor am Franz Xaver-Kolleg und 
an der Universität in Bombay '), liegt mir teilweise schon seit 
1902 vor und ist noch durch spätere Sendungen 1912—1213 
vermehrt worden. Eine vorläufige Uebersicht über das ältere 
Material gab ich 19027) und I9II 3), konnte aber wegen 
anderer Arbeiten und wegen Krankheit nicht zur zusammen- 
hängenden Bearbeitung des ganzen Materials kommen. Auch 
in vorliegender Arbeit kann ich nur einige wenige der 
interessantesten Formen des Assmuthschen Materials behan- 
deln zugleich mit einigen anderen, die aus anderen Teilen 
des indisch-malaiischen Gebietes und von anderen Sammlern 
stammen. Gegenwärtig ist auch die Literaturbeschaffung und 
die Vergleichung von Typen durch die Kriegsverhaltnisse 
bedeutend erschwert. 

Im Anschluss an das Material aus englisch Vorderindien 
wird in der vorliegenden Arbeit auch Material aus nieder- 
ländisch Indien, gesammelt von Herrn J. B. CORPORAAL, 1912 
bis 1915 auf Java und Sumatra, behandelt werden. Fiir die 
Ueberlassung der Typen spreche ich sowohl P. J. ASSMUTH 
als auch Herrn CORPORAAL hier meinen Dank aus. 

Die ausserordentlich reichhaltige Ausbeute aus den letzten 
Sendungen P. ASSMUTHs von 1913 ist insofern lückenhaft, 
als von den betreffenden Gasten meist nur wenige Exem- 
plare übersandt, und die Wirte (die Ameisen bzw. die Termiten) 
nicht beigefügt wurden. Das Fehlende sollte später nach- 
gesandt werden, was durch den Ausbruch des Krieges ver- 
hindert wurde. Bei der erzwungenen Abreise musste ein 
grosser Teil des Materials zurückgelassen werden. P. ASSMUTH 
schrieb mir darüber am 13. Februar 1917 auf meine Anfrage 
wegen des fehlenden Materials: „Die Hauptzahl der Tuben” 


1) Im Mai 1916 mit der Golkonda aus dem Internierungslager in 
Ahmednagar zurückgekehrt. Jetzt als Felddivisionspfarrer an der Front. 

2) Termiten, Termitophilen und Myrmekophilen aus Ceylon, gesam- 
melt von Dr. W. HORN, 1899, mit anderem ostindischen Material bearbeitet 
(No. 729 der Serie meiner Arbeiten) (Zool. Jahrb. System. XVII. 1902, 
Heft 1 miti, Lat) S.r15o ff, vel auch S.-150 u. 151. 

3) K. ESCHERICHS ,.Termitenleben auf Ceylon” (No. 789) (Biolog. 
Centralbl. XXXI, 1911, No. 13 u..14) S. 401—403. 


25 


384 E. WASMANN S. J., MYRMEKOPHILE UND 


— 600, mit der Ausbeute von 1911 bis 1913 — „ist jeden- 
falls in Bombay geblieben ; und die allerletzten Sammlungen, 
einschliesslich meines gesamten 7ermztoxenia-Materials, sind 
mir in England abgenommen worden und jetzt jedenfalls 
schon vertrocknet und unbrauchbar geworden.” Es sei hier 
bemerkt, dass P. ASSMUTH mehrere Jahre im Auftrage der 
indischen Regierung erfolgreich dem Studium und der Bekämp- 
fung der dortigen forstschädlichen Termiten sich widmete; 
dies konnte seine wissenschaftlichen Forschungsergebnisse 
jedoch nicht vor obengenannter Behandlung bewahren. 


» 


PAUSSIDAE '). 
Gattung Paussus L. 


Von dieser Gattung fand P. ASSMUTH in der Bombay- 
Presidency nur die folgenden Arten bei ihren Wirten: 

P. Assmuthi WASM. (s. Taf. 5. Fig. 1), zwei Exemplare zu 
Khandala (Poona-Distr.) in einem Nest von /%ezdole ghatica 
FOR, 22. V..1902=(5s "N 0.743, 9.358) 

Paussus Ferdani WESTW. (s. Taf. 5. Fig. 2), auf Fernhill 
bei Khandala in 2700 Fuss Meereshöhe, 2 Exemplare in einem 
Nest von ZPheidole latinoda angustior FOR, 29. V. 1911. 
Ausserdem traf er in demselben Nest den Tenebrioniden . 
Stenosis dentipennis WASM.?) in Mehrzahl. | 

Da sowohl die Abbildung WESTWOODS #) als auch jene 
W. W. FOWLERS 4) kein befriedigendes Bild dieses schönen. 
Paussus liefern, gebe ich auf Taf. 5 Fig. 2 eine Photographie 
eines der beiden ASSMUTHschen Exemplare von Yerdanz, 
welche die Skulptur und Behaarung der Art gut zeigt. Anfangs, 
als ich nur die WESTWOODschen Paussus-Beschreibungen 
verglichen hatte, glaubte ich eine neue Art vor mir zu haben, 
die ich ,,Paussus speciosus’ wegen ihrer schön entwickelten 
Exsudattrichome nennen wollte. Aber nach den Angaben 

1) Siehe meine Arbeit No. z42: Neue Beiträge zur Kenntnis der 
Paussiden (Notes Leyden Mus. XXV. 1904, S. 1—82 u. 110 mit 6 Taf.). 

2) No. 99, S. 168: Neue Termitophilen u. Myrmekophilen aus Indien 
(Deutsch. Ent. Ztschr. 1899, I, S. 145--169). 

*) Thes.  Entom.10xon. Taf.’ 18, Fig. 4. 


4) The Fauna of Britisch India, including Ceylon and Burma. Coleoptera, 
Vol. I. London 1912, p. 490. Fig. 227. 


TERMITOPHILE KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 385 


FOWLERS (1. cit.) über die Variabilität von Yerdanz musste 
ich die AssmuTHschen Exemplare doch zu dieser Art stellen. 
WESTWOOD gibt nur ,,Ostindien” als Vaterland an, ebenso 
ATKINSON ; FOWLER nennt Bengalen (Siripur Sarda) und 
Madras (Nilgiri Hills). Durch ASSMUTH ist ihr Vorkommen 
nun auch im westlichen Vorderindien (Poona-District) fest- 
gestellt. 

Paussus Ferdani WESTW. bildet mit Zystrix WESTW. (China) 
und formosus WASM. (Formosa) !) eine Gruppe, welche in 
meiner 1904 gegebenen Uebersicht der Gattung (No. 742) 
zu II, 13a (S. 43) zu stellen ist; sie vermittelt zwischen der 
Abteilung 13ax (Fühlerbecher dreieckig) und 6’ (Fühlerbecher 
kahnförmig) (S. 47). 

FOWLER (1912, p. 471f.) hat versucht, die Gattung Paussus 
auf Grund der englisch-indischen Arten in zwei Untergattungen 
zu teilen: Paussus s. stricto mit nicht ausgehöhlter Fühler- 
keule, und Scaphipaussus mit ausgehöhlter Rückseite der 
Fühlerkeule. Ich kann mich dieser Einteilung nicht anschlies- 
sen, da sie mit der schon von WESTWOOD stammenden, viel 
wichtigeren Haupteinteilung der Gattung in zwei Gruppen: 
„thorace subintegro” und ,.thorace bipartito” sich kreuzt. 
Ein Teil der Arten mit nicht ausgehöhlter Fühlerkeule, 
welche FOWLER zu Paussus s. str. machen will, gehört zur 
ersteren, ein anderer, kleinerer Teil zur letzteren Abteilung 
WESTWOODs. Ferner zählen zur Abteilung „thorace subintegro” 
andererseits auch Arten mit auf der Rückseite tief gefurchter 
Fühlerkeule wie P. Favieri FAIRM. Die nur auf englisch- 
indischen Arten fussende neue Einteilung FOWLERs in Paussus 
und Scaphipaussus ist daher nicht haltbar. Sie müsste, für 
das ganze Genus durchgeführt, zu einer Aufteilung in zahl- 
reiche Untergattungen führen (auf Grund der Halsschild- 
bildung primär, auf Grund der Fühlerbildung secundär), die 
ich einstweilen nicht für opportun halte, deren Grundzüge 
aber von mir schon 1904 (No. 742, S. 32—50) angedeutet 
worden sind. Die Uebergänge scheinen mir zu mannigfaltig 
zu sein, als dass man Untergattungen auf jene Artverschie- 


1) No. 797. K. Sauters Formosa-Ausbeute. Paussiden (Supplem. Entomol. 
1912, No. 1):S, 3, und afi. Fip. 3. 


386 E. WASMANN S.]J., MYRMEKOPHILE UND 


denheiten griinden dirfte. Es sei noch bemerkt, dass in der 
Bestimmungstabelle FOWLERS (p. 473) Paussus suavis WASM. 
unter jenen Arten angeführt wird, die an der Seite der Flügel- 
decken keine rotgelben Haarpinsel haben, während sie bei 
suavis daselbst ebenso wie an der Spitze tatsächlich vor- 
handen sind. 


Gattung Platyrhopalus WESTW. 


Platyrhopalus denticornis DONOV. (s. Taf. 5. Fig. 3—5). 

Dieses scheint im Poona- und Ahmednagar-District Vorder- 
indiens weitaus die häfigste Paussidenart zu sein und regel- 
mässig bei Pheidola latinoda ROG. zu leben. Sie wurde schon 
1899 und 1903 von P. J. B. HEIM S.J. bei Wallon (Ahmed- 
nagar-District) bei dieser Ameise gefunden, und später in 
vielen Nestern derselben bei Khandala (Poona-Distriet) von 
P. ASSMUTH im Mai 1902 und von den Schülern des Franz- 
Xaver-Collegs im Dezember 1915; im ganzen liegen mir 
Exemplare aus 12 Nestern von /%ezdole latinoda vor, 1—5 
Exemplare aus jedem Nest. Dies veranlasst mich, auf die 
Variabilität dieser Art einzugehen. 

Die Körperlänge variiert von 7—g mm bei einer Breite 
von 2,6—3,2 mm. Durschnittlich sind die gg etwas schmaler 
als die QQ, aber das Verhältnis der Länge zur Breite schwankt 
überdies auch individuell. Die Färbung ist heller oder dunkler 
rotbraun, auf den Flügeldecken mit schwarzer Zeichnung, 
welche aus je einer Längsbinde nahe dem Seitenrand und 
einer gemeinschaftlichen, sehr schmalen, auf der Naht besteht; 
die beiden Längsbinden jeder Flügeldecke hängen unter- 
einander meist in der Mitte und an der Spitze zusammen, 
so dass vier länglich ovale bis rundliche, rote Flecken ent- 
stehen, von denen das vordere Paar vor der Mitte, das hintere 
hinter der Mitte steht. Bei den dunkelsten Exemplaren (Form a) 
ist die schwarze Querbinde, welche in der Mitte der Naht die 
beiden Längsbinden vereinigt, stark verbreitert, so dass nament- 
lich das hintere rote Fleckenpaar bedeutend verkleinert wird; 
bei den hellen (Form b) dagegen erweitern sich die Längs- 
binden in der Mitte nur wenig, ohne sich zu vereinigen, so 
dass hier die beiden roten Fleckenpaare der Flügeldecken 
weit grösser und länger sind, und überdies der vordere Fleck 


TERMITOPHILE. KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 387 


auf jeder Decke mit dem hinteren zu einer einheitlichen 
Langsbinde sich zusammenschliesst; im extremsten Falle 
(Form c) verschwindet sogar die schwarze mittlere Langs- 
binde (auf der Naht) vollkommen. Ich gebe auf Tafel 5 die 
Photographien von drei Exemplaren in derselben Vergrösse- 
rung. Fig. 3 ist ein relativ breites und sehr dunkles Exemplar 
der Form a, dessen Flügeldecken auf schwarzem Grunde nur 
zwei kleine, dunkelrote Fleckenpaare aufweisen. Fig. 4 ist 
ein etwas langeres, aber schmaleres Exemplar der Form c, 
von sehr heller Farbung, dessen Flügeldecken fast ganz 
hellrot sind; die seitlichen Binden sind dunkelbraun, in der 
Mitte dreieckig erweitert; die Nahtbinde fehlt vollstàndig. 
Fig. 5 ist ein grosses, schlankes Exemplar der Form b, eben- 
falls von heller, hellblutroter Färbung; hier sind die Seiten- 
binden der Fliigeldecken schwarzlich und hangen hinten 
zusammen, während sie in der Mitte nur durch eine drei- 
eckige Erweiterung an die sehr schmale, in der Mitte ebenfalls 
dreieckig erweiterte Nahtbinde sich annähern, ohne sie jedoch 
zu erreichen. Dass das helle Kolorit dieses Exemplars nicht 
auf mangelhafter Ausfärbung beruht, scheint daraus hervor- 
zugehen, dass alle in diesem Neste gefundenen genau dieselbe 
Farbung und Zeichnung aufweisen. 

Die Farbungskontraste liessen sich auf den Photographien 
leider selbst bei Anwendung orthochromatischer Platten mit 
Gelbgriinscheibe nicht scharfer wiedergeben als die Figuren 3 
bis 5 zeigen, wahrend sie bei den fiir unser Auge ganz 
ähnlich gefärbten rot- und schwarzen Coccinella bei derselben 
Aufnahmsweise klar zum Ausdruck kommen. !) 

Platyrhopalus irregularis RITS. (s. Taf. 6. Fig. 6—8). 

Dieser schöne, durch seine für einen Paussiden ganz 
auffallend bunte Farbung ausgezeichnete Kafer wurde von 
C. RITSEMA Cz. 1880 aus Westjava beschrieben. Herr J. B. 
CORPORAAL fing bei Tjibintaro (Tjebebar) auf Java 1912 
ebenfalls mehrere Exemplare bei Lampenlicht. Leider gelang 
es ihm nicht, die Wirtsameise dieses Paussiden festzustellen, 
die, nach der Zeichnung seiner Flügeldecken zu schliessen, 


!) Siehe No. 792: „Neue Beiträge zur Kenntnis der Termitophilen und 
Myrmekophilen” (Ztschr. f. wiss. Zool. CI, Heft 1—2) Taf. VII Fig. 23, 
die Photographie von Coccinella distincta FALD. 


368 E. WASMANN S. J., MYRMEKOPHILE UND 


besonders gut entwickte Augen haben muss. !) Das goldgelbe 
Haartoment in den Querfurchen der Fiihlerkeule deutet mit 
Sicherheit auf ein echtes Gastverhaltnis hin. - 

Um die Variabilität in Färbung und Zeichnung dieser Art 
und zugleich auch die Leistungsfahigkeit der Mikrophoto- 
graphie zur Wiedergabe derselben zu zeigen, gebe ich auf 
Tafel 6 Fig. 6—8 die mit Obernetter-Silber-Eosin-Platten 
(Perutz-München) und Gelbgrünscheibe Zeiss aufgenommenen 
Abbildungen dreier Exemplare. Die Färbung des Körpers 
und der Fühler ist schwarzbraun bis schwärzlich, die Beine 
pechbraun. Die Flügeldecken sind strohgelb, mit einer zackigen 
schwarzen Randzeichnung, durch welche die gelbe Farbe 
gleichsam zu den Umrissen eines in der Mitte eingeschnürten 
Ameisenkörpers umgrenzt wird; auf dem Grunde finden sich 
verschiedene, jene Zeichnung ergänzende schwarze Punkte 
und 1 bis 2 Gruppen weisser Flecken; ausserdem haben die 
Schultern meist einen weissen Fleck. 

Fig. 6, eine von C. RITSEMA erhaltene Cotype (Mons Gede, 
Java occidental., 4000 Fuss Meereshöhe, 1896) ist ein dunkles 
Exemplar, bei welchem der gelbe Mittelbezirk der Flügel- 
decken nur schmal und der schwarze Randbezirk dafür um 
so breiter ist. Es besitzt nur ein Paar weisser Flecken (mit 
einem schwarzen Punkt in der Mitte), der in der Mite der 
Naht steht. Von den vier grösseren schwarzen Punkten der 
Schulterregion ist der oberste (basale) nur sehr klein. Der 
weisse Schulterfleck fehlt. — Fig. 7 (J. B. CORPORAAL! Tjbin- 
taro, 1912) ist ein helles Exemplar, bei dem der schwarze 
Randbezirk der Flügeldecken sehr schmal ist, und ausser 
dem mittleren weissen Fleckenpaar findet sich noch ein 
Drillingspaar von schmaleren, weissen Flecken — je 3 jeder- 
seits der Naht — auf dem Apikalteil der Flügeldecken. Von 
den 3 weissen Flecken dieses Paares stehen der mittlere und 
der äusserste etwas weiter nach vorn (basalwärts) und zwar 
der äusserste nahe dem Aussenrand, während der innerste 
schräg hinter dem mittleren näher der Flügeldeckenspitze 


1) Ob hier eine wirkliche Mimikry vorliegt, wird sich erst nach Ent- 
deckung der Wirtsameise sicher beurteilen lassen. Ueber die Mimikry 
bei Ameisengästen siehe meine Arbeit: Die psychischen Fähigkeiten der 
Ameisen (Zoologica, Heft 26), 2. Aufl. Stuttgart 1899 (No. 764) Kap. VI. 


TERMITOPHILE KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 389 


und zwar unmittelbar an der Naht steht. Die vier schwarzen 
Schulterpunkte sind alle gleich gross,: der oberste nicht 
kleiner als die übrigen; sie sind anders angeordnet als in 
Bien On RES 6101: B.(CORPORAAL! Tjibintaro, rOr2)eist 
ein sehr dunkles Exemplar, bei dem der schwarze Rand- 
bezirk der Flügeldecken noch weiter gegen die Mitte sich 
ausdehnt als beim Exemplar Fig. 6. Dagegen hat dieses 
Exemplar zwei weisse Fleckenpaare wie Fig. 7; das apikale 
Paar ist jedoch nur ein Zwillingspaar, aus je 2 Flecken 
bestehend, welche den beiden innern des Drillingspaares in 
Fig. 7 entsprechen; der äusserste, dem Seitenrande genäherte 
Fleck fehlt. Die vier schwarzen Schulterpunkte sind ähnlich 
ausgebildet wie bei Fig. 7, aber etwas grösser, und ihre 
Stellung ist wie in Fig. 6; ferner ist die Mitte der Nahtbasis 
schwarz, während sie bei den andern Exemplaren gelb ist. 
Ein weisser Schulterfleck ist vorhanden wie in Fig. 7, während 
er in Fig. 6 fehlte. | 

Die Photographien geben die Farbenverhältnisse gut wieder, 
ja sogar manche Einzelheiten der Zeichnung genauer, als die 
Beschreibung es vermochte; dass z. B. auch der weisse 
Schulterfleck von Fig. 7 und 8 einen kleinen schwarzen 
Kern hat, ähnlich wie das weisse Fleckenpaar in der Mitte 
der Scheibe, bemerkte ich erst nach Anfertigung der Photo- 
gramme. Ferner hebt sich das zentrale weisse Fleckenpaar 
der Flügeldecken, obwohl es auf gelbem Grunde steht und 
nur hinten von einem schwarzen Fleck begrenzt wird, deut- 

lich von der Umgebung ab. !) 


1) Als geeignestes Kopierpapier erwies sich das deutsche Celloidin- 
Papier, Marke Tanne, glänzend. Es gibt die Feinheiten der Färbung und 
Zeichnung noch besser wieder als das Solio-Kodak-Papier. K. Absolon 
(Bericht über höhlenbewohnende Staphyliniden der dinarischen und 
angrenzenden Karstgebiete, in: Coleopterol. Rundschau 1915, No. 11—12 
und 1916, No. 1—3) empfiehlt in seinen lesenswerten Bemerkungen über 
die Methode der Mikrophotographie (1916 S. roff.) zum Kopieren der 
Negative Ridax- und Leonarpapier. Nach meinen fünfzehnjährigen Erfah- 
rungen sind jedoch alle Entwicklungspapiere, die gleich Diapositiven bei 
künstlichem Licht rasch kopiert werden müssen, für Wiedergabe feiner 
mikrophotographischer Negative viel weniger geeignet als die langsam 
bei Tageslicht kopierenden Papiere, bei denen man den Fortschritt des 
Bildes genau kontrollieren kann. 


390 E. WASMANN S.J., MYRMEKOPHILE UND 


Platyrhopulus (Stenorhopalus n. subg.) tridens n. sp. (Taf. 6. 
Fig. 9 und 10). 

Zwei Exemplare dieser interessanten neuen Art wurden von 
J. B. CORPORAAL auf Java gefangen, das erste 1912 zu 
Tjibintaro (Tjibeber), das zweite 1914—15 zu Tjigembong 
(Preanger). !) 

Stenorhopalus n.subgen. 

Corporis forma angusta, thorace haud transverso, valde 
convexo, pone medium vix constricto; pedibus gracilibus, 
tibiis haud dilatatis; antennarum clava longa et angusta, 
valde compressa, margine postico valide tridentato. (Siehe 
unten die Tabelle der Untergattungen von Platyrhopalus.) 

Stenorhopalus tridens n. sp. (Taf. 6. Fig. 9 und 10). 

Angustus, niger, nitidus, nudus, antennis, pedibus, elytrorum 
sutura et apice extremo castaneis. Caput angustum, vix trans- 
versum, linea subtili longitudinali media in fronte clypeoque, 
clypei apice neque emarginato neque reflexo. Oculi mediocres, 
prominentes. Antennarum art. 1° quadrato; clava (Taf. 6. 
Fig. 10) longa et valde compressa, latitudine triplo longior, 
margine antico recto, quadrifoveolato, apice obtuse truncato, 
margine postico tridentato (dente apicali breviore mediis), 
inter dentes foveolato, prope basin bisinuata, basi obtuse 
dentata. Prothorax angustus, capite paulo latior, longitudine 
haud latior, valde convexus, campanaeformis, antice rotun- 
datus, post medium vix constrictus, dein lateribus usque ad 
basin subparallelis, linea subtili media ante basin instructus. 
Elytra longa, latitudine plus duplo longiora, parallela, basi 
duplo latiora prothorace. Caput subtiliter alutaceum, prothorax 
dense subtiliter rugosopunctatus; elytra subtiliter alutacea, 
antennarum clava subtiliter dense punctata, minus nitida 


1) Letzteres Exemplar ging leider bei der Umpräparation verloren. 
Ich möchte den Sammlern von Myrmekophilen und Termitophilen hier 
nochmals dringend empfehlen, die Tiere nicht präpariert einzusenden, 
sondern unpräpariert in Tuben mit 70—90°/, Alcohol. Das Material aus 
jedem Neste muss stets getrennt von dem Material anderer Nester in 
einem Tubus untergebracht werden, so dass niemals das Matrial aus ver- 
schiedenen Nestern vermengt wird. Ferner sind dem Material aus jedem 
Neste auch Exemplare der Wirte (Soldaten und Arbeiter, womöglich 
auch andere Stände) aus demselben Neste beizufügen, sowie eine Nummer, 
welche auf die genaue Fundortnotiz in der Sendungsliste verweist. 


TERMITOPHILE KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 391 


quam corpus. Pedes angusti, sat longi, femora subcylindrica, 
paulo curvata, tibiae angustae, parallelae, marginis externi 
apice dentiformi. Long. 7 mm, lat. elytrorum 2,2 mm. 

Die schmalste aller Platyrhopalus-Arten, auch mit den 
schlanksten Beinen, in der Form der Fühlerkeule von allen 
anderen Arten abweichend und an Zuplatyrhopalus sich 
anschliessend, wahrend die Halsschildform in extremer Weise 
von letzterem sich entfernt. Der Kopf ist samt den Augen 
kaum quer, die Stirn nur fein längsgerinnt; auf dem Kopf- 
schild verbreitert sich die Rinne ein wenig, ist aber sehr 
seicht; der Vorderrand des Kopfschildes ist weder ausgerandet 
noch aufgebogen, sondern niedergedriickt, schmal, vorn stumpf 
gerundet. Die Fiihlerkeule (Taf. 6 Fig. ro) ist lang recht- 
eckig, fast ruderförmig plattgedrückt, wenigstens dreimal so 
lang wie breit, der Vorderrand gerade, sehr schwach gewellt 
durch vier tiefe, im Vorderrand endigende Querfurchen; der 
Spitzenrand der Keule biegt in einem gerundeten rechten 
Winkel nach hinten um und verlauft dann geradlinig, dem 
Basalrand parallel, bis zur Spitze des Hinterrandes, dort in 
einen scharfen Zahn endigend; der Hinterrand besitzt ausser 
dem erwähnten Zahne der Spitze noch zwei längere und 
spitzere Zahne vor und in der Mitte; gegen die Basis zu 
ist er zweimal gebuchtet und endigt daselbst in einen stumpfen 
Zahn ; zwischen den Zähnen stehen tiefe grubenartige Furchen, 
von denen die drei vorderen mit den gegeniiberliegenden 
Furchen des Vorderrandes nicht zusammenhängen; nur die 
Basalgrube des Hinterrandes vereinigt sich mit der entsprechen- 
den Furche des Vorderrandes zu einer gemeinschaftlichen 
Querfurche. Diese Querfurchen der Oberseite der Fühlerkeule 
deuten — aber in viel geringerem Grade als bei Lebioderus — 
eine Zusammensetzung der Keule aus 5 ehemaligen Gliedern 
an. Das glockenförmige, stark gewölbte Halsschild ist so lang 
wie breit und hinter der Mitte so schwach eingeschnürt, dass 
es an der äussersten Basis so breit ist wie in der Mitte, 
obwohl die Seiten gegen die Basis zu fast parallel verlaufen. 
Die Fliigeidecken sind trotz ihrer schlanken Gestalt doppelt 
so breit wie das Halsschild. * 

Wie aus der Beschreibung hervorgeht, vereinigt die neue 
Art Merkmale von Platyrhopalus WESTW. mit solchen von 


392 E. WASMANN S. J., MYRMEKOPHILE UND 


“ 


Euplatyrhopalus DESN., weicht aber von den übrigen Arten 
beider Gattungen wiederum so weit ab, dass man sie zu einer 
neuen Gattung erheben müsste, falls man Zuplatyrhopalus als 
eigenes Genus gelten lässt. Aehnlich wie diese Art zu Platy- 
rhopalus und Æuplatyrhopalus sich verhält, so verhält sich 
Platyrhopalopsis Badgleyi FOWLER (1912, p. 469 und Fig. 214) 
zu Platyrhopalopsis und Platyrhopalus, jedoch mit dem Unter- 
schiede, dass sie in ausgesprochenem Masse eine Uebergangs- 
form zwischen diesen beiden „Gattungen” bildet. Ich kann 
daher die von J. DESNEUX 1905 (Paussidae, Genera Insecto- 
rum, Fasc. 35, p. 18—20) aufgestellten zwei neuen Gattungen 
Euplatyrhopalus und Platyrhopalopsis nur als Subgenera von 
Platyrhopalus ansehen und glaube den natürlichen Verwandt- 
schaftsverhältnissen besseren Ausdruck zu geben durch die 
folgende neue Einteilung der Gattung Platyrhopalus WESTW. 
in fünf Subgenera : 


Dichotomische Tabelle der Untergattungen 
von Platyrhopalus WESTW. 


a. Körperform sehr breit und plump, weniger als doppelt 
so lang wie breit.') Beine sehr kurz und breit, platt- 
gedrückt, besonders die Schienen stark verbreitert . 6 
Körperform schmaler, mehr als doppelt so lang wie breit. 
Beine minder kurz, mit höchstens schwach verbreiterten 
Schienen wetn u N SS: 
5.  Halsschild stark quer, 3—4 mal so breit wie lang, quer 
elliptisch, kaum länger als der Kopf, flach. Fühlerkeule 
sehr gross, fast kreisrund, vollkommen blattförmig flach- 
gedrückt: 

I. Subgenus: Platyrhopalopsis DESN. 
1905 (Typus Platyrhopalus Mellyi 

WESTW. 1833; bisher 2 Arten), 
6’, Halsschild schwächer quer, nur doppelt so breit wie lang, 
mit nach hinten gerundeten Seiten, viel länger als der 


1) Platyrhopalus Mellyi und Picteti habe ich in natura gemessen, Sie 
sind erheblich weniger als doppelt so lang wie breit, obwohl PZ. Mellyi 
in FOWLERS Abbildung (p. 468, Fig. 213) etwas mehr als doppelt so lang 
wie breit ist. Deshalb nehme ich an, dass dieselbe Abweichung auch in 
FOWLERS Abbildung von // Badgleyi (p. 469, Fig. 214) sich findet. 


BR 


TERMITOPHILE KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 393 


Kopf, schwach gewölbt. Fühlerkeule kleiner und dicker, 
mehr linsenförmig: 
2. Subgenus nov.: Platyrhopalides 
WASM. (Typus und einzige Art: Pla- 
tyrhopalopsis Badgleyi FOWL. 1912). 
Halsschild stark quer, flach, zweilappig (an der Basis 
jederseits stark ausgeschnitten). Fühlerkeule stets flach- 
gedrückt mit lang gezähntem Hinterrand: 
3. Subgenus: Zuplatyrhopalus DESN. 
1905 (Typus: Platyrhopalus aplu- 
strifer WESTW. 1833. Bisher 4 Ar- 
ten beschrieben). 
Halsschild schwächer oder nicht quer, gewölbt, nicht 
zweilappio Le i DB ae te EN ER 
Halsschild mehr N weniger quer, hinter der Mitte 
stark eingeschnürt. Fühlerkeule kürzer oder länger linsen- 
formig, mit oder ohne Querfurchen am Hinterrande, 
aber ohne längere Zähne. Schienen wenigstens gegen 
die Spitze erweitert. Körperform breiter: 
4. Subgenus: Platyrhopalus WESTW. 
1833 (Typus: Paussus denticornts 
Donov. 1800. Bisher 14 Arten be- 
schrieben). 
Halsschild nicht quer, hinter der Mitte kaum eingeschnürt. 
Fühlerkeule lang rechteckig, ruderförmig plattgedrückt, 
mit lang gezähntem Hinterrand. Beine sehr schlank, 
Schienen gegen die Spitze nicht erweitert. Körperform 
schmaler: 
5. Subgenus novum: Sienorhopa- 
lus WASM. (Typus u. einzige Art: 
St. tridens WASM. n. sp.). 


Für die zu den Untergattungen P/atyrhopalus s. str., Pla- 


tyrhopalopsis und Euplatyropalus gehörigen Arten verweise 
ich auf GESTROS Paussidenkatalog von rgro (Coleopterorum 
Catalogus, ed. SCHENKLING, Pars 5%) und auf W. W. FOWLERS 
erwähnte Arbeit von 1912 (Fauna of Britisch India, I). Eine 
neue Art von Platyrhopalus s. str., PI. Manders aus Burma, 
ist durch ihn hinzugekommen (p. 464), aber ohne Angabe 
der Wirtsameise. 


394 E. WASMANN S. J., MYRMEKOPHILE UND 


BiologtsicherBemerkuneen üben einvge 

andere Paussiden. 

Die Paussiden, welche J. B. CORPORAAL aus Niederländisch 
Indien mir sandte, sind ebenso wie Platyrhopalus irregularis 
und Sienorhopalus tridens sämtlich abends an der Lampe 
gefangen. Zur Kenntnis ihrer Wirtsameisen kann ich daher 
nur aus anderen Quellen einige Bemerkungen beifügen. Die 
von Herrn CORPORAAL gesandten Arten sind noch folgende: 

Cerapterus Horsfieldi WESTW. 2 Exemplare, Tjigembong 
(Preanger, Java), XII. 1914. V. BUTTEL-REEPEN fand diese 
Art auf Sumatra auf der Karoo-Hochebene, 4500 Fuss 
Meereshöhe, am 24. V. 1912 in einer Kolonie von Myrmmi- 
carta subcarinata SM.') Es ist dies die erste Wirtsangabe für 
Cerapterus-Arten. Nach v. BUTTELS Beobachtungen in einem 
Lubbocknest gehört dieser riesige Pausside, wie auch schon 
sein Trutztypus andeutet, zu den Synechtren, die von den 
Ameisen feindlich angegriffen werden. Sein Bombardierver- 
mögen das schon I. C. C. LOMAN 1887 untersuchte, ist sehr 
stark entwickelt. 

Pleuropterus Westermann! WESTW. 1 Exemplar. Dinewatiel 
(Preanger, Java), VII. 1915. Eine revidierte Tabelle der Pleu- 
ropterus-Arten habe ich 1910 gegeben. 2) Die Wirtsameisen 
dieser Gattung, die durch ihre Exsudatorgane (Halsschild- 
gruben etc.) als zu den Symphilen gehòrig sich bekundet, 
sind wahrscheinlich sowohl in Ostindien als in Afrika Arten 
der Gattung Myrmicaria SAUND. Allerdings kennen wir bisher 
nur den Wirt von //. Dokrnî RITS. näher; P. HERM. KOHL 
S.C. J. fing bei Stanleyville (oberer Congo) diesen schönen 
Paussiden bei M. eumenoides GERST. 8) 


Nfa‘c'h.tra:9 zur Esten diem a ui sis dien va ee: 
Zur Ergänzung der von mir in der Tijdschr. v. Entom. 


!) Siehe meine Arbeit No. 207 (S. 204— 206): Wissenschaftliche Ergeb- 
nisse einer Forschungsreise nach Ostindien, ausgeführt von H. v. BUTTEL- 
REEPEN, 1911—1912. V. Termitophile und myrmekophile Koleopteren 
(Zool. Jahrb,, System. XXXIX, Heft 2, 1916, S. 169—210 mit 2 Taf.). 

2) In der Arbeit No. 782: Zur Kenntnis der Gattung Pleuropterus und 
anderer Paussiden (Ann. Soc. Ent. Belg. LIV, No. 11, S. 392—402). 

3) Siehe No. 759: Ueber einige afrikanische Paussiden etc. (Deutsch. 
Ent. Ztschr. 1907, IL, S. 147— 153). Der daselbst S. 152 beschriebene 
Pl. Dohrni sub. Zujae muss eine eigene Art bilden. 


TERMITOPHILE KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 395 


LIV, 1911, 3. und 4. Lief. S. 195—207 !) gegebenen Ueber- 
sicht der bisher bekannten Paussidenwirte seien hier noch 
folgende neuere Wirtsangaben (mit Einschluss der in vor- 
liegender Arbeit enthaltenen ?) beigefügt: 


A. Bei Pheidole WESTW. 


Bei Pheidole latinoda Rog. : 
Paussus Ferdani WESTW. (Khandala, P. J. ASSMUTH! (siehe 
oben S. 384). 
Bei Pheidole megacephala F.: — 
Hylotorus Caroli REICHENSP. 3) (Harrar [Abessinien |, KRIS- 
TENSEN !). 
Bei Pheidole rotundata MAYR subsp. /lgz FOR.: 
Paussus capreolus REICHENSP. 3) (Harrar, KRISTENSEN |). 
» znermis GERST. 4) (Harrar, KRISTENSEN |). 
Hylotorus Caroli REICHENSP. 3) (Harrar, KRISTENSEN !). 
Bei Pheidole caffra EM. subsp. abessinica FOR. : 
Paussus anxius REICHSP. 3) (Harrar, KRISTENSEN |). 
Bei Pherdole punctulata MAYR subsp. atrox FOR.: 
Paussus cucullatus WESTW. (Buluwayo [Rhodesia], in Collect. 
BRAUNS 5). 
Paussus fallax PÉR. (Buluwayo [Rhodesia], in Collect. 
BRAUNS). 
Paussus cultratus WESTW. (Buluwayo [Rhodesia], in Collect. 
BRAUNS). 
Paussus spinicoxis WESTW. (Buluwayo [Rhodesia], in Collect. 
BRAUNS). 
Paussus inermis GERST. (Buluwayo [Rhodesia], in Collect. 
BRAUNS). 


1) No. 187: Ein neuer Paussus aus Ceylon, mit einer Uebersicht über 
die Paussidenwirte. 

2) Dass Paussus Assmuthi WASM. bei Pheidole ghatica FOR. lebt (S. 384), 
ist bereits in No. 787, S. 200 angeführt. 

3) A. REICHENSPERGER 1913, Zur Kenntnis der Myrmekophilen aus 
Abessinien, I (Zool. Jahrb., System., XXXV, 2. Heft, S. 185—218 mit einer 
photogr. Tafel von E. WASMANN). 

4) A. REICHENSPERGER 1915, Zur Kenntnis afrikanischer Myrmekophilen 
(Paussidae, Clavigeridae u.s.w.) Entom. Mitteilungen (Berlin), IV, No. 4—6, 
S. 120—128). 

5) Nach brieflicher Mitteilung von Dr. HANS BRAUNS (Willowmore, 
Kapkolonie) vom ro. Dez. 1912. 


396 E. WASMANN S. J., MYRMEKOPHILE UND 


Hylotorus sebakuanus PÉR. (Buluwayo [Rhodesia], in Collect. 
BRAUNS). 
Bei Pheidole punctulata MAYR subsp. zmpressifrons WASM.: 
Paussus crenaticornis RAFFR. !) (Harrar [Abessinien], KRIS- 
TENSEN |). 
Bei Pheidole jordanica SAULC.: 
Paussus cyrenaicus FIORI. 2) (Lybien, FIORI!). 
Bei Pheidole sp.: Paussus burchellianus WESTW. (Brit. Caffraria, 
in Collect. BRAUNS). 


B. Bei andern Myrmicinen. 


Bei Zetramorium (Xiphomyrmex) tortuosum ROG. var. Yer- 
buryi FOR.: 
Paussus Desneuxi FOWL. 3) (Kandy [Ceylon], YERBURY!). 
Bei Zetramortum Blochmanni FOR. subsp. continentis FOR.: 
Paussus cochlearius WESTW. (Buluwayo [Rhodesia], in Col- 
lect, BRAUNS*). 
Bei Zetramorium sericeiventre EM.: 
Paussus cochlearius WETW. 5) (Erythraea, ANDREINI!). 
Bei Messor barbarus L. subsp. punctatus FOR.: 
Arthropterus pallidus RAFFR.®) (Harrar [ Abessinien], KRIS- 
TENSEN |). 
Bei Myrmicaria subcarinata FR. Sm.: 
Cerapterus Horsfieldi WESTW.”) (4-maculatus WESTW.), 
(Sumatra, V. BUTTEL!). 


1) A. REICHENSPERGER, 1915, S. 123. 

2) A. Fiori 1914, Descrizione di alcune specie di Coleotteri mirmecofili 
del Gargano, Sicilia e Cirenaica (Revist. Coleotterol. Ital. XII, No. 6—7), 
S. 16 Separ. 

3) W. W. FOWLER, 1912, The Fauna of Britisch India, including Ceylon 
and Burma, Coleoptera. Cicindelidae and Paussidae, S. 476. 

4) Siehe Anm. 5 auf S. 395. 

5) R. GESTRO, 1909, Materiali per lo studio della Fauna eritrea, raccolti 
1901—03 dal Dr. A. ANDREINI, Paussidae. Bolett. Soc. Entom. Ital. XLI, 
S. 256—267. 

6) A. REICHENSPERGER, 1913, S. 187. x 

7) E. WASMANN, 1916, No. 207, Wissenschaftliche Ergebnisse einer 
Forschungsreise nach Ostindien von H. v. BUTTEL-REEPEN. V. Termito- 
phile und myrmekophile Coleopteren (Zool. Jahrb., System. XXXIX, 2. 
Heft, S. 199— 210 mit 2 Taf.) S. 205. 


TERMITOPHILE KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 397 


Bei Pheidologethon diversus FR. Sm.: 
Platyrhopalus (Platyrhopalopsis) Mellyi WESTW. !) (Nilgiri 
Hills [Südindien], ANDREWES !). 
Bei /schnomyrmex Swammerdami FOR: 
Paussus dama H. DOHRN (Madagaskar, in Collect. BRAUNS). 


C. Bei Camponotinen. 


Bei Camponotus aeneopilosus MAYR: 
Arthropterus brevis WESTW. (Elenfield, N. S. WALES, in 
Collect. WASM., von A. M. Lea erhalten). 
Bei Acantholepis capensis MAYR subsp. canescens EM.: 
Arthropterus pallidus RAFFR.?) (Harrar [ Abessinien], KRIS- 
TENSEN |). 
Arthropterus Wasmanni REICHENSP. 3) (Harrar [ Abessinien], 
KRISTENSEN |). 
Paussus globiceps REICHENSP. 4) (Harrar [Abessinien], KRIS- 


TENSEN |). 
Paussus laetus GERST.5) (Harrar [ Abessinien |, KRISTENSEN!). 
> > » 6) (Erythraea, ANDREINI!). 


> hirsutus RAFFR. 7) (Erythraea, ANDREINI!). 

Paussomorphus Chevrolati WESTW.®) (Erythraea, ANDREINI!). 

Es ist auffallend, dass unter den Camponotinen die kleine 
Acantholopis capensis in Afrika so viele Paussiden als Gaste 
hat und manchen Rassen von Pheidole megacephala hierin 
gleichsteht. Arthropterus pallidus RAFFR. wurde zwar von 
KRISTENSEN auch bei Messor barbarus punctatus gefunden; 
aber es ist wahrscheinlich, dass er gesetzmässig bei der 
Acantholepis lebt, bei der auch Arthropterus Wasmanni ent- 
deckt wurde. 


1) E. WASMANN, 1910, No. 782, Zur Kenntnis der Gattung Pleuropterus 
und anderer Paussiden (Ann. Soc. Ent. Belg. LIV, No. XI, S. 392—402), S. 395. 
2) A. REICHENSPERGER, 1913, S. 187. 

) A. REICHENSPERGER, 1915, S. 122. 
) A. REICHENSPERGER, 1913, S. 189. 
5) A. REICHENSPERGER, 1913, S. 190. 
) R. GESTRO, 1909, S. 257. 
) R. GESTRO, 1909, S. 260. 
R. GESTRO, 1909, S. 257. 


398 E. WASMANN S,J., MYRMEKOPHILE UND 


CLAVIGERINAE. 


Diese myrmekophile, symphile Unterfamilie der Pselaphizdae, 
welche bereits 1911 39 Gattungen zählte !), ist auf Madagaskar 
durch die grösste Zahl eigentiimlicher endemischer Gattungen 
vertreten. Weitaus die meisten Genera der Clavigerinen zahlen 
nur eine oder wenige Arten. Am artenreichsten sind die 
paläarktische Gattung Claviger PREYSSL. und die australische 
Gattung Articerus DALM. Aus dem indisch-malayischen Gebiete 
waren bisher nur einige Vertreter der endemischen Gattungen 
Mastiger MOTSCH., Diarthricerus, Amblycerus, Anaclasiger und 
Pseudacerus RAFFR. bekannt. Durch die Funde P. ASSMUTHS 
in der Präsidentschaft Bombay kommen hinzu: zwei neue 
mit Zustiger verwandte Gattungen, Zustigerillus und Paliger 
WASM., eine neue Art der sehr weit verbreiteten Gattung 
Fustiger BREND., von der bisher die meisten Arten aus Nord- 
und Südamerika beschrieben wurden, endlich die neue Gattung 
Fossiger, die mit der südafrikanischen Gattung Commatoce- 
rodes verwandt ist. 

Dass Indien eine Clavigerinengattung besitzt, die auch in 
Afrika vorkommt, kann um so weniger befremden, da — 
ganz abgesehen von anderen Pselaphidengenera — ähnliche 
Beispiele auch von anderen Gattungen der myrmekophilen 
bzw. termitophilen Insekten bekannt sind (z. B. Paussus, Pleu- 
ropterus, Cerapterus, Doryloxenus, Termitodiscus, Termitotrox, 
Termitoxenia.) 

Mit der von 1912 mir beschriebenen Gattung Fuszzgerinus vom 
Congo ?), mit den von REICHENSPERGER 1915 beschriebenen 
Gattungen Pseudoclavigerodes vom Congo und Radamopsts 
aus Kamerun 3), Radamira und Radamides aus Natal und 
Fschyroceros aus Zululand*) und mit den drei neuen in 


1) SieheRAFFRAY, Genera Insectorum, Fasc. 64, Pselaphidae, 1908,S. 415ff.; 
Coleopter. Catalog. ed. SCHENKLING, pars 27, Pselaphidae, 1911, S. 17 1ff. 

2) Neue Beiträge zur Kenntnis d. Myrmekophilen und Termitophilen 
(No. 792) Ztschr. f. wiss. Zool. CI, 1912, Heft 1—-2) S. 104—106 u. Taf. 
VI, Fig. 17 u 17a. 

3) REICHENSPERGER, A., Zur Kenntnis afrikanischer Myrmekophilen 
(Entomol. Mitteil. IV. 1915, No. 4—6) S. 124— 128. 

4) REICHENSPERGER, A., Myrmekophilen und Termitophilen aus Natal 
und Zululand, gesammelt von Dr. ]. TRAGARDH (Meddel. Goteborg. 
Mus. Zool. Afd. 5, 1915) S. 5—10 Separ. 


E. WASMANN S.J., MYRMEKOPHILE U. TERMITOPHILE U.S. W. 399 


vorliegender Arbeit beschriebenen indischen Gattungen Fustt- 
gerillus, Paliger und Fossiger steigt die Zahl der bisher 
bekannten Clavigerinengenera auf 48. 

Es sei noch bemerkt, dass zum Zählen der Fühlerglieder 
der Clavigerinen das Binokularmikroskop (Obj. az, Oc, 2) bei 
ca 40facher Vergröserung die besten Dienste leistet. Das 
erste, von oben nicht sichtbare, Glied wurde nach dem 
Vorgang REITTERS und RAFFRAYS stets mitgezählt. 


Fustiger indicus n. sp. (Taf. 7, Fig. 11.). 


Brevis, ovatus, rufus, breviter flavopilosus, praesertim in 
capite, prothorace, antennis et pedibus. Caput opacum, lati- 
tudine vix triente longius, antice haud dilatatum, dense 
rugosopunctatum. Antennae 3-articulatae, art. 2° brevi, qua- 
drato, art. 3° sesqui longiore capite, sensim incrassato et 
clavato, subrecto, apice truncato. Prothorax opacus, capite 
distincte longior, basi duplo latior capite, convexus, paulo 
transversus, campanaeformis (antrorsum tantum angustatus, 
a medio usque ad basin subparallelus), dense rugosopunctatus, 
ante basin in medio obsolete foveolatus. Elytra nitida, duplo 
longiora prothorace, lateribus rotundatis, apicem versus dila- 
tatis, paulo convexa, sutura haud impressa, angulo apicali 
externo flavidofasciculata. Abdomen nitidum, ovatum, elytris 
haud longius, fovea basali lata et profunda, simplici, margine 
basali utrimque incrassato et albofasciculato. Pedes breves, 
setosi, femora vix clavata, tibiae angustae, apicem versus paulo 
dilatatae, apice ipso angustato. Long 1,6 mm, lat. 0,7 mm. 

Die Gattung Fustiger BREND. (1866) umschliesst in der von 
RAFFRAY ihr gegebenen Fassung, nach Vereinigung mit den 
Gattungen Commatocerus RAFFR. (1882) und Commatocerinus 
WASM. (1897) recht verschiedenartig gestaltene Formen, die 
sich jedoch wegen zahlreicher Uebergänge generisch nicht 
trennen lassen. Fustzger indicus unterscheidet sich durch seine 
breite, kurze Körperform von der einzigen bisher bekannten 
afrikanischen Art, Commatocerus elegantulus RAFFR. (Revue 
d’Entom. 1882 S. 1) aus Abessinien und nähert sich mehr 
dem Commatocerinus Ranavalonae WASM. (Deutsch. Ent. Ztschr. 
1897, S. 261). Aber auch von diesem unterscheidet er sich 
stark durch die breit eiförmige, an Radama und Verwandte 

26 


400 FE. WASMANN S.]J., MYRMEKOPHILE UND 


erinnernde Gestalt, welche durch die seitliche Rundung der 
Flügeldecken und des Hinterleibs, die einen gemeinschaft- 
lichen Bogen bildet, in scharfem Gegensatze steht zu der 
fast rechteckigen hinteren Körperhälfte von Comm. Ranava- 
lonae. Ferner sind die Haarbüschel an der Aussenecke der 
Flügeldecken bei zudicus nicht goldgelb sondern weissgelb, 
und diejenigen an der Basis der Seiten der Hinterleibsgrube 
sogar reinweiss. Die dreigliederigen Fühler sind um die Hälfte 
länger als der Kopf, das 2. Glied quadratisch, das 3. keulen- 
förmig, kaum merklich gebogen, von der schmalen Basis bis 
über die Hälfte seiner Länge allmählich verdickt, von da an 
bis zur abgestutzten Spitze gleichbreit. Der Kopf ist nur sehr 
wenig länger als breit, walzenförmig, vorne gar nicht erweitert. 

3 Exemplare (£ 9) lagen vor aus P. ASSMUTHS Sendung 
vom 15. IL 1913; No. 59 — Fundortsnotizen zu dieser 
Nummer: ,,Khandala, 25. V. 1911. In einem schönen, grossen 
Cremastogaster-Nest (Kartonnest), etwa 6 Fuss über dem Boden 
auf einem starken Baume. 12 Exemplare dieses Clavigerinen 
und ı Exemplar einer andern Art mit gerade nach vorn 


stehenden Fühlern — gemeint ist #uwstigerillus fusicornts 
n. gen. n. sp. — wurden in diesem Neste gefangen. Dasselbe 


war bei weitem nicht so gastreich wie das unter No. 19 
erwahnte Nest von Borivli (siehe unten bei den Fundorts- 
angaben zu Paliger latirostris), dasselbe gilt überhaupt für 
alle Khandala-Nester dieser Art.” 

Da die Wirtsameise zu No. 59 nicht beigegeben war, kann 
mann also nur vermuten, dass es sich um dieselbe Cremasto- 
gaster-Art wie bei No. 19 handle, nämlich um Crem. Rogen- 
hoferi MAYR (siehe unten bei Paliger). 


Fustigerillus n. gen. Clavigerinarum (Taf. 7, Fig. 12, 12a). 


Generi Fustiger BREND. affinis, sed antennis multo longic: 
ribus, dimidio corpore vix brevioribus, art. 3° haud recto et 
conico sed curvato et fusiformi, apice angustato et oblique 
truncato. A genere Neocerus WASM. (Deutsch. Ent. Ztschr. 
1893, S. 105) distinguitur antennarum art. 3° haud compresso, 
fovea abdominali simplici et perlonga, intus haud fasciculata, 
et capite thoraceque haud crenulatis, laevibus. 

Die Fühler sind dreigliedrig wie bei Awstiger, das 2. Glied 


TERMITOPHILE KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 401 


kurz walzenförmig, dicker als die Basis des dritten. Auch 
im übrigen scheint die neue Gattung mit Zustiger zunächst 
verwandt. Ich mus sie jedoch von letzteren trennen wegen 
der ganz verschiedenen Bildung des 3. Fühlergliedes, welches 
sehr lang, so lang wie Kopf samt Halsschild ist. nicht gerade 
und gegen die Spitze verdickt, sondern gebogen und spindel- 
förmig; nahe der dünnen Basis beginnt die starke Verdickung 
und wurstförmige Krümmung, die grösste Breite liegt in der 
Mitte, im letzten Drittel verjüngt sich das Glied allmählich 
wieder bis zur schräg abgestutzten Spitze. Die neue Gattung 
ist in RAFFRAYS Pselaphidae (Genera Insect.) von 1908 in der 
Tabelle S. 418 zwischen Neocerus und Fustiger zu stellen. 
Von XNeocerus unterscheidet sie das nicht flachgedrückte 
Endglied der Fühler, die einfache, sehr lange, nur auf dem 
vordersten Seitenrand mit spärlichen Haarbüscheln versehene 
Basalgrube des Hinterleibes (bei Veocerus mit zwei grossen 
Tomentpolstern innerhalb der Grube), sowie der glatte Vor- 
derkörper. Die Hinterwinkel der Flügeldecken sind mit gelben 
Borsten besetzt, nicht mit eigentlichen Haarbüscheln. Der 
walzenförmige Kopf ist vorne beulenartig erhaben und kurz 
längsgefurcht, aber seitlich nicht erweitert. Die Fühler und 
die Beine sind kahl, nicht wie gewöhnlich beborstet. Die 
Vorderbeine sind sehr lang, die mittleren und hinteren sehr 
kurz. Die Schenkel sind an der Basis dünn, gegen die Spitze 
keulenförmig verdickt. Die Schienen sind an der Basalhälfte 
sehr dünn, von der Mitte an erweitert, an der Spitze wiederum 
etwas; verrenst (vel. Taf. 7, Fig: 12a). Die Vorder- und 
Mittelschenkel tragen einen grossen gelben Haarbüschel an 
der Mitte ihrer Unterseite. 


Fustigerillus fusicornis n. sp. (Taf. 7, Fig. ı2, 12a). 


Modice elongatus, rufus, nitidus, nudus praeter elytrorum 
angulum apicalem et marginem basalem abdominis. Caput 
cylindricum, latitudine dimidio longius, apice haud dilatatum, 
subtiliter. punctatum, inter antennarum basin elevatum et 
breviter sulcatum. Oculi parvi, vix prominentes. Antennae 
ut in descriptione generis. Prothorax capite vix longior sed 
duplo latior, subglobosus, haud transversus, basin versus 
parum angustatus, vix impressus in media basi, parce subti- 


402 E. WASMANN S.J., MYRMEKOPHILE UND 


liter punctatus. Elytra convexa, polita, prothorace duplo 
longiora et apice duplo latiora, lateribus sensim rotundato- 
dilatatis, angulo apicali externo longe flavosetoso. Abdomen 
politum, fovea basali simplici et longa, lateribus basi incras- 
satis et parce flavofasciculatis. Long. 1,7 mm, lat. 0,7 mm. 

Nur ein Exemplar (dg) lag vor aus P. ASSMUTHS Sendung 
vom 15. II. 1913; No. 59: Khandala, 25. V. 1911, bei 
Cremastogaster sp. Nähere Fundortnotiz siehe oben bei 
Fustiger indicus. 

Leider war das einzige Exemplar stark verletzt und schlecht 
erhalten. Zum Verständnis der Photographien (Taf. 7, Fig. 
12 u. 12a) sei daher Folgendes bemerkt. Fig. 12 ist die 
Aufnahme des Exemplars, wie es ursprünglich vorlag, und 
zwar bei seitlicher Belichtung gesehen. Die Form des Kopfes 
und der Abdominalgrube sind nach dieser Abbildung zu 
beurteilen. Fig. ı2a zeigt dasselbe Exemplar nach der leider 
misslungenen Umpräparation. Kopf und Vorderbein war 
abgebrochen und nur angeklebt; der Kopf erscheint hier 
zu lang, weil der ringförmige Basalteil ursprünglich im Pro- 
thorax eingeschlossen ist (Fig. 12). Das Vorderbein wurde 
etwas hinter dem ein wenig vortretenden Mittelbein angeklebt, 
um letzseres auf der Photographie nicht zu verdecken. — 
Ob die ausserordentliche Länge der Vorderbeine bloss ein 
Geschlechtsmerkmal ist oder ein Art- oder Gattungsmerkmal, 
bleibt selbstverständlich einstweilen unentschieden. 


Paliger ') n. gen. Clavigerinarum (Taf. 7, Fig. 13, 13a). 


Antennae 4-articulatae, capite parum longiores, art. 2° et 
3° perbrevibus, 4° crasso, clavato, bis sinuato, apice truncato. 
Caput ante oculos valde dilatatum instar palae ?), angulis 
lateralibus valde prominentibus. Elytra inermia (absque fasci- 
culis vel setis in margine apicali), angulo apicali externo 
integro (haud exciso). Abdomen elytris longius, fovea basali 
lata et perbrevi, in medio per carinam elevatam divisa, 
margine basali laterali breviter flavotomentoso. 

Wenn man die gewöhnliche Zahlungsweise der Fühler- 


1) Von pala, der Spaten, wegen der Form des Vorderkopfes. 
2) Siehe Anm. 1. 


TERMITOPHILE KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 403 


glieder befolgt, sind die Fühler als viergliedrig zu rechnen’ 
da man von oben drei Glieder sieht. Das 2. und das 3. Glied 
sind jedoch sehr kurz, das 4. dick keulenförmig, so lang 
wie der Kopf, zweimal gebogen, einmal in der Nähe der Basis 
nach innen und das zweitemal oberhalb der Mitte nach 
aussen; die Spitze ist gerade abgestutzt. Sehr eigentümlich 
ist der Kopf gebildet. Er ist hinter den Augen quer, dann 
in der Gegend der Fühlerbasis tief eingeschnürt, vor der 
Einschnüring stark spatelförmig erweitert, mit seitlich vor- 
ragenden, gerundeten Ecken, der Vorderrand abgestutzt, 
dreibuchtig und daher 4 stumpfe Zähne zeigend; die Mitte 
des Vorderkopfes ist stark kielformig gewölbt (vgl. die Photo- 
graphien Taf. 7, Fig. 13 und 13a). Das Halsschild ist quer 
kugelförmig, wie der Hinterkopf grobkörnig gerunzelt. Die 
Flügeldecken sind mehr als doppelt so lang wie das Halsschild, 
mit vertiefter Naht, seitlich fast gerade, die Hinterwinkel 
gerundet, ohne gelbe Haarbüschel oder längere Borsten. Der 
Hinterleib ist etwas länger als die Flügeldecken, fast recht- 
echtig mit gerundetem Hinterrande, die Basalgrube stark 
quer, sehr breit, kurz und tief, in der Mitte mit einem 
erhabenen Längskiel; der verdickte Seitenrand der Basalgrube 
trägt zwei kurze, goldgelbe Tomentpolster. 

Die Gattung ist wohl mit Zusfiger am nächsten verwandt, 
trotz der viergliedrigen Fühler, unterscheidet sich jedoch 
durch die starke, rüsselartige, dreieckig-spatelförmige Erwei- 
terung des Vorderkopfes (Taf. 7, Fig. 13a), das zweimal 
gebuchtete Endglied der Fühler und die durch einen Längs- 
kiel in der Mitte geteilte Abdominalgrube. Nach der Zahl 
der Fühlerglieder wäre die Gattung in RAFFRAYS Tabelle von 
1908, S. 420, nach Articeropsis WASM. (Deutsch. Ent. Zeitschr. 
1893, S. 257) zu stellen, der jedoch durch schlanke Fühler 
mit relativ langen Basalgliedern, durch einfachen, nicht erwei- 
terten Vorderkopf, stark ausgerandete Hinterwinkel der Flügel- 
decken und ungeteilte Abdominalgrube von ?alzger abweicht. 


- Paliger latirostris n. sp. (Taf. 7, Fig. 13, 13a). 


Rufus, breviter parce setosus, antennis densius et longius 
setosis, capite. thoraceque opacis, ceterum nitidus. Caput 
(praeter os dilatatum) et prothorax dense granulosa et subti- 


404 E. WASMANN S. J., MYRMEKOPHILE UND 


liter flavosquamulosa. Oculi magni, prominentes. (Ceterum 
capitis et antennarum forma ut in generis descriptione.) 
Prothorax capite paulo tantum latior et haud longior, trans- 
versim globosus, in medio longitudinaliter canaliculatus. 
Elytra thorace plus duplo latiora et longiora, obsolete longi- 
tudinaliter sulcata, sutura impressa, parce punctata et setosa, 
subnitida, lateribus apicem versus paulo tantum dilatatis, 
subrectis. (Abdomen ut in generis descriptione.) Pedes breves, 
femoribus vix incrassatis. Long. 2 mm, lat. 0.8 mm. 

d: Femoribus intermediis apice inflatis. 

Mehrere dd und einige wenige QQ lagen vor aus P. 
ASSMUTHS Sendung vom 16. XI. 1912, aus dem Fund No. 19: 
Borivli, auf der Insel Salsette, ca 29 km nördlich von 
Bombay !), 5. IV. 1911, östlich vom Dorf im Dschungel. In 
einem sehr volkreichen Kartonnest der gelbbraunen Cremasto- 
gaster Rogenhoferi MAYR?) auf einem Baume: 741 Exem- 
plare (!) dieses Clavigerinen zugleich mit 93 der folgenden 
Art (/ossiger Assmuthi n. sp.) und rr eines Anobiiden 3). 
Ferner aus dem Funde No. 166: Borivli, 27. III. 1912, in 
einem Kartonnest der schwarzen Cremastogaster (Oxygyne) 
aberrans FOR. (von FOREL bestimmt) auf einem Baume; hier 
wurden nur 15 Exemplare des Paliger und 5 des Fossiger 
von P. ASSMUTH gefunden. Die bei den zwei verschiedenen 
Wirtsameisen lebenden beiden Clavigerinen zeigen, so weit 
sie mir vorliegen, keine Unterschiede. 

Die spatelförmige Erweiterung der Mundregion von Palger _ 
latirostris scheint darauf hinzudeuten, dass er, abgesehen 
von seiner symphilen Lebensweise, auch an der Brut seiner 


1) Also nicht zu verwechseln mit der Insel Salsette bei Goa. Beide 
sind eigentlich Halbinseln, da sie auf einer Seite nur durch einen Fluss 
vom Festlande getrennt sind. 

*) Die Ameisen waren in demselben Gläschen beigefügt; ebenso bei 
No. 166. 

3) P. ASSMUTH schrieb mir später: Mein modus procedendi bei Unter- 
suchung von Nestern dieser Art (Kartonnestern von Cremastogaster) ist: 
Nest in Sack über Nacht in luftdicht schliessendes Gefäss, das mit 
Chloroformdämpfen gefüllt ist, dann am nächsten Morgen ausschütteln 
des Nestinhaltes auf grosses weisses Tuch, wo die oft ausserordentlich 
zahlreichen Gäste leicht aufzufinden sind. (No. 19 z.B. enthielt ausser 
den oben erwähnten Käfern noch 16 Myrmecophila, ı Spinne, 13 Milben, 
3 Blattidenlarven und 3 Lepismiden, zusammen also 880 Gäste.) 


TERMITOPHILE KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 405 


Wirte frisst, was übrigens auch unser Claviger testaceus nach 
meinen Beobachtungen manchmal tut, indem er die grossen 
weiblichen Larven von Zasius anbohrt, die dann braune 
Flecken bekommen an den Wundstellen. 


Fossiger n. gen. Clavigerinarum (Taf. 7. Fig. 14, a, b). 


Die Gattung ist mit Commatocerodes PERING !) zunächst 
verwandt durch die 5-gliedriger Fühler (auch Commatocerodes 
hat nach RAFFRAY 1908 5-gliedrige, nicht 4-gliedrige Fühler, 
wie PÉRINGUEY angab), deren letztes Glied lang walzenförmig 
und vom 4. kaum sichtbar abgesetzt ist, da es ihm in der 
Basalbreite völlig entspricht, ferner durch die grosse, tiefe, 
quere Abdominalgrube, die jederseits einen erh6hten Längs- 
kiel nahe dem Seitenrande besitzt, sowie durch die an der 
Spitze keine gelben Haarbüschel tragenden Flügeldecken. In 
RAFFRAYS Tabelle von 1908 ist sie S. 422 nach Commato- 
cerodes zu stellen. Von letzterer Gattung unterscheidet sie 
sich durch die gestrecktere Gestalt, die mehr parallele Form 
des Hinterleibes, durch den vorne nicht dreieckig zugespitzten 
sondern stumpf gerundeten Kopf, durch die einfache, nicht 
nach unten stark vorgezogene Hinterleibsspitze, durch den 
hinter der Basalgrube hoch gebuckelten Hinterleib (vgl. Taf. 
III. Fig. ı4b), sowie dadurch, dass auch die Seitenkiele der 
Basalgrube mit gelben Haarbiischeln versehen sind, die viel 
stärker hervortreten als die äusserst kurzen und flachen 
Tomentbüschel der Basis des Seitenrandes. Der buckelig auf- 
getriebene Hinterleibsrücken, der beim gd (Fig. 14, b) nur 
wenig, höher ist als beim 2, erinnert an Fustigerinus WASM. 
vom Congo, dem auch die Körperform gleicht; aber bei 
Fustigerinus ist die Abdominalgrube nur sehr schmal und 
kurz, und die Fühler, die nicht länger als der Kopf sind, 
nur 4-gliedrig. 


Fossiger Assmuthi n. sp. (Taf. 7. Fig. 14 u. 14a, 14b). 


Sat elongatus, rufus, nitidus, capite thoraceque subopacis, 
dense rugosopunctatis; parce breviter albosetosus, antennis 


1) Second contribution to the S. Afric. Coleopt. Fauna 1888, S. 84—85 
und«Pl- Ie Fig. 3. 


406 E. WASMANN S. J., MYRMEKOPHILE UND 


pedibusque densius albosetosis. Caput latitudine vix sesqui 
longius, ante oculos prominentes paulo constrictum, dein 
rotundatum et vix attenuatum. Antennae 5-articulatae, crassae, 
capite sesqui longiores, art. 2° transverso, 3° angustiore, obco- 
nico, latitudine paulo longiore, 4° latiore, transverso, 5° capitis 
longitudine, cylindrico, basi haud attenuata, apice recte trun- 
cato. Prothorax vix latior et haud longior capite, convexus, 
oblongus, apicem versus attenuatus, in medio longitudinaliter 
canaliculatus et ante basim foveolatus. Elytra apice plus 
duplo latiora thorace, sublaevia, linea subtili elevata prope 
suturam et in medio disci, angulo apicali simplici et sine setis 
longioribus. Abdomen elytris paulo longius, subquadratum, 
valde convexum, fovea basali brevi profunda et lata, utrimque 
prope marginem lateralem carinata et flavofasciculata, etiam 
margine basali laterali ipso, sed brevius, fasciculato. Pedes 
sat longi, robusti. Long. 2,5—2,6 mm, lat. I mm. 

d (Fig. 14, b): Femora magis clavata, intermedia subtus in 
medio valide unidentata. 

Kopf und Prothorax sind fast matt durch sehr dichte, 
runzlige, grobe Punktierung. Der Kopf ist nur wenig länger 
als breit, vorne breit gerundet und daselbst so breit wie in 
der Augengegend. Hinter den Augen ist er geradlinig nach 
hinten schwach verengt. Die Oberseite des Kopfes ist gleich- 
mässig gewölbt, mit glatt abgeflachter Vorderstirn und einem 
sebr feinen, schmalen Längskiel auf dem Scheitel (Taf. 7. 
Fig. 14a). Die tiefe Langsrinne des Prothorax endet vor der 
Basis in einem flachen Griibchen. Die Fliigeldecken sind 
seitlich fast geradlinig nach hinten erweitert, doppelt so lang 
wie das Halsschild, an den Seiten ohne Längsfurche, fast 
glatt, mit einer sehr feinen, erhabenen Längslinie neben der 
Naht und einer zweiten, schrägen, hinten abgekürzten in der 
Mitte der Scheibe: sie sind mit Längsreihen kurzer weisser 
Börstchen besetzt und im Basalteil mit äusserst feinen Punkt- 
reihen (Fig. 14a). Der Hinterleib ist etwas länger als die 
Flügeldecken, die Seitenkiele innerhalb der Basalgrube sind 
mit zwei ziemlich starken gelben Haarbüscheln versehen, die 
Basis des Seitenrandes selbst mit viel flacheren und kürzeren. 
— Die Grenzlinie zwischen dem vorletzten und dem letzten 


TERMITOPHILE KOLEOPTEREN AUS OSTINDIEN. 407 


Fühlerglied ist manchmal schwer zu sehen, weil sie von der 
Behaarung bedeckt wird, zumal die Basis des Endgliedes . 
genau so breit ist wie das vorletzte Glied. 

Ich benenne diese schöne Art zu Ehren des Entdeckers. 
Mehrere dd und einige QQ lagen vor aus P. ASSMUTHS 
Sendung vom 16. XI. 1912: Borivli auf der Insel Salsette, 
No. 19, 5. IV. 1911 bei Cremastogaster Rogenhoferi MAYR; 
ferner No. 166, 27. III. 1912, ebendort bei Cremastogaster 
-(Oxygyne) aberrans FOR. Die näheren Fundangaben P. Ass- 
MUTHS siehe oben bei Paliger latirostris. 


ERKLÄRUNG DER TAFELN. !) 
dattes: 


Fig. I. Paussus Assmuthi WASM. (Type) 6: 1.. (Zeiss a,, 
Projectionsocul. 2*.) (Zu S. 384.) 

Fig. 2. Paussus Ferdani WESTW. 6,5 : 1. (Leitz Microsumm. 
43 mm, ohne Ocular) (Zu S. 384.) 

g, 3. Platyrhopalus denticornis DONOV. (Individuum No. 2). 
6,6 : I. (Leitz Microsumm. 42, ohne Ocular, mit 
Gelbgriinscheibe) (Zu S. 386.) 

Fig. 4. Platyrhopalus denticornis DONOV. (Individ. No. 7.) 

(Wie Fig. 3.) 
Fig. 5. Platyrhopalus denticornis DONOV. (Individ. No. 3.) 
(Wie Fig. 3.) 


‘haf 61-6; 


Fig. 6. Platyrhopalus irregularis RITS. (Individuum No. 1.) 
(Cotype, dunkles Exemplar.) 6: 1 (Leitz Microsumm. 
42, Projectionsocul. 2*, mit Gelbgriinscheibe Zeiss.) 
(Zu)-S. 387. i.) 

Fig. 7. Platyrhopalus irregularis RITS. (Individ. No. 2.) 
(Helles Exemplar.) 6: 1. (Das Uebrige wir bei Fig. 6.) 

Fig. 8. Platyrhopalus irregularis RITS. (Individ. No. 3.) 
(Dunkles Exemplar.) (Das Uebrige wie bei Fig. 6.) 


1) Sämtliche Photographien sind mit Obernetter-Silber-Eosin-Platten 
(O. Perutz, München) von mir aufgenommen. Gelbgriinscheibe Zeiss 
wurde nur dort angewandt, wo besondere Farbenskontraste zur Geltung 
kommen sollten. 


408 


Fig. 


Fig. 


Bio: 


Fig. 


9. 


IO. 


UNI 


14. 


14a. 


14b. 


E. WASMANN S.J., MYRMEKOPHILE UND 


Platyrhopalus (Stenorhopalus) tridens WASM. (Type.) 
6: 1. (Leitz Microsumm. 42, ohne Ocular.) (Zu S. 390 ff.) 
Vorderkörper von Stenorhopalus tridens WASM. (Type.) 
13 : 1. (Leitz Microsumm. 24 mm, ohne Ocular.) 
Zeigt sehr schòn die Form und Skulptur der Fiihler. 
(ZurS 300: th) 


Taste lt 


Fustiger indicus WASM. (Type 9.) 15 : I. (Leitz 
Microsumm. 24, ohne Ocular.) (Zu S. 399.) 
Fustigerillus fusicornis WASM. (Type d). 15 : I. 
Von der Seite belichtet. (Leitz Micros. 24.) 


. Dasselbe Exemplar, 18 : 1. Von vorne belichtet. 


(Leitz Micros. 24.) (Zu S. 400 ff.) 
Paliger latirostris WASM. (Type 2.) 13: 1. Von der 
Seite belichtet. (Leitz Micros. 24, Projectionsocul. 2*.) 


. Dasselbe Exemplar, 23 : 1. Von vorne belichtet, um 


die Skulptur des Vorderkörpers zu zeigen. (Leitz 
Micros. 24 mm, ohne Ocular). (Zu S. 402 ff.) 
Fossiger Assmuthi WASM. (Type 2.) 13: 1. Von der 
Seite belichtet. (Leitz Micros. 24, Projectionsocul. 2*.) 
Dasselbe Exemplar, 18:1. Von vorne belichtet, um 
die Skulptur des Vorderkörpers zu zeigen. (Leitz 
Micros. 24, ohne Ocular). 

Fossiger Assmuthi (Type d.) 13 : I. Seitenansicht, 
um die buckelige Wölbung des Hinterleibes und 
die gelben Haarbüschel in und an den Seiten der 
Basalgrube zu zeigen. (Zu S. 405 ff.) 


eN EN 


181, 
181, 


. 183, 


2 247, 
: 268; 


regel 


» 


(Deel LIX, jaargang 1916). 


II 


2 
19 


(Deel LX, jaargang 1917). 


mbv. bi un, leest une. 


16 
23 


ERRATA. 


vios: Atlas, 
v. b.: Blutenstiele, 


“apo 


» 


» 


» 


> 


» 


» 


Drückfehler, 
Vorder-, 
Mittel-, 
Auch, 

: wie, 

dan, 

Kapokfrücht, 

Kapokfrücht, 

60 X, 

60 X, 
nich, 
LASAUSS. 
peis 
.» Tarsen 


SALES 


lees: 


Alas. 
Bliitenstiele. 
Druckfehler. 
Mittel-, 
Hinter-. 

Auf. 

wie sie. 
dann. 
Kapokfrucht. 
Kapokfrucht. 
40 X. 
HO 

nicht. 

SAUSS 204 
ist. 

Tarsen dunkler. 
LIZ GL MOI CS 


RDS Cleese hay DAG 

RD A alees th DEAN 

COCHON nov ons eer EME La DRAG 

3 v.o.: Königsberg i/R, lees : Königsberg i/Pr. 
16 v.o.: ZEHNTER, lees: ZEHNTNER. 

11 v.o.: Bolanng, lees: Boläang. 


REGISTER. 


AGNATHA. 
Oligoneura III. 


COLEOPTERA. 


Abax ovalis Dfts. VII. 

Abdera flexuosa Payk. XI. 

Abraeus granulum Er. IX. 

Adelotopus 378. 

— — gyrinoides 379. 

Adoretus 357, 358. 

Aegialia sabuleti Payk. XXXII. 

Aepus marinus Sam. XXXI. 

—— robinii Lab. XXXI. 

Aesernia bimaculata Ws. 197. 

—— corallipes Gestr. 197. 

— — splendens Guér. 197. 

— — whitei 197. 

Agabus nitidus F. VIII. 

Agrilus pratensis Ratz. X. 

Agyrtes castaneus Fröhl. IX. 

Airophilus elongatus Gyll. XXXI. 

Aleochara erythroptera Grav. VII. 

—— haemoptera Kr. VIII. 

—— lata Grav. VIII. 

—— major Fairm. VIII. 

—— villosa Mannh. VIII. 

Amara fulvipes Serv. VII. 

Amarochara bonnairei Mannh. VIII. 

Amauronyx maerkeli Aubé IX. 

Amblycerus 398. 

Anaclaviger 398. 

Anaesthetis testacea F. XI. 

Anaglyptus mysticus L. ab. hierogly- 

phicus Hbst. XI. 

Anaspis varians Muls. XI. 

Ancyrophorus omalinus Er. VIII, 

Anisodactylus nemorivagus Dfts.VIII. 

Anisoplia villosa Goeze X. 

Anisotoma humeralis Klg. ab. 
[clavipes Hbst. IX. 

Anobium castaneum Hrbst. XI. 

—— nitidum Hbst. XI. 

Anoides unifasciata Jac. 204. 


Anomala aenea De G. ab. cuprea 
[Westh. X, XLIII, XLIV. 
Anthaxia manca F. X. 
— — nitidula L. X. 
Anthicus instabilis Schmidt XXXII. 
—— salinus Crotch. XXXII. 
Anthobium abdominale Grav. IX. 
—— florale Panz. IX. 
—— primulae Steph. IX. 
—— signatum Mark. IX. 
Anthophagus abbreviatus F. VIII. 
Anthrenus verbasci L. ab. nitidulus 
[Küst. X. 
Aphodius ater De G. XLIV. 
—— fimetarius L. XLIV. 
—— maculatus St. XXXIV. 
—— pubescens St. X. 
—— quadrimaculatus L. X. 
— — satellitius Hbst. X. 
—— zenkeri Germ. XXXIV. 
Aphthona atrovirens Först. XII. 
Apion armatum Gerst. XIII. 
—— astragali Payk. XIII. 
—— columbinum Germ. XIII. 
—— distans Desbr. XIII. 
—— —— ab. subcavifrons Desbr. 
(XIII. 
—— elegantulum Germ. XIII. 
—— flavimanum Gyllh. XIII. 
—— pallipes Kirb. XIII. 
—— reflexum Gyllh. XII. 
—— semivittatum Gyllh. XII. 
—— simum Germ. XIII. 
—-— unicolor Kirb. XIII. 
Arsipoda acuminata Wat. 214. 
—— atra Kirsch. 213. 
—— chrysis Oliv. 214. 
—— fulvitarsis Ws. 214. 
— — nigripennis Ws. 212. 
Arthropterus brevis Westw. 397. 
— — pallidus Raffr. 396, 397. 
—— wasmanni Reich. 397. 
Articeropsis Wasm. 403. 
Articerus Dalm. 398. 
—— viridipennis Ws. 212. 


412 


Aspidolopha kampeni Ws. 193. 
Aspidomorpha adhaerens Wb. ab. 
(testudinaria Montr. 219. 
—- punctum F. ab. lunifera Spaeth 
(219. 
—— socia ab. staudingeri 219. 
Atheta longula Heer VIII. ~ 
— — paradoxa Rey VIII. 
—— scapularis Sahlb. VIII. 
Athous puncticollis Ksw. X. 
Atomaria gibbula Er. IX. 
—— gravidula Er. XXXIII. 
— — peltata Kr. IX. 
—— umbrina Gyllh. IX. 
Atractocerus III. 
Attagenus marginicollis Kust. X. 
— — piceus Ol. ab. sordidus Heer X. 
Aulacophora Dup. 205. 
Aulonium trisulcum Fourcr, IX. 
Bacanius rhombophorus Aubé 
[XXXIIT. 
Baris cuprirostris F. XIII. 
Batophila rubi Payk. XII. 
Batrisus delaportei Aubé IX. 
— formicarius Aubé IX. 
——- venustus Reichb. IX. 
Bembidion aspericolle Germ. 
—— atroviolaceum Duf. VII. 
—— bipunctatum L. ab. sexpuncta- 


XXX. 


[tum XLV. 
-~— brunnicorne Dej. ab. milleri 

[Duv. VII. 
— — clarki Daw. XXX, 


—— fasciolatum Dfts. VII. 

—— fluviatile Dej. VII. 

--— lampros Hbst. ab. coeruleo- 
[tinctum Reitt. VII. 

—— millerianum v. Heyd. VII, 

—— monticola St. VII. 

—— octomaculatum Goeze VII. 

—— prasinum Dfts. VII. 

— — quadripustulatum Serv. VII. 

—— saxatile Gyll. XXXI, 

Blatticephalus Hell. 377. 

— — adelotopus Hell. 378. 

Bledius bicornis Germ. XXXI. 

—— defensus Fauv. VIII. 

—— furcatus Ol. ab. skrimshiri 

[Curt. XXXI. 

—— nanus Er. VIII. 

—— unicornis Germ. XXXI. 

Blemus areolatus Creutz. VII. 

Bothrideres XXXIII. 

Brachyrrhinus singularis L. XLIV. 

Brachida exigua Heer VIII. 

Bruchus cisti F. XII. 

Bryoporus cernuus Grav. VIII. 

Byrrhus ornatus Panz. X. 


REGISTER. 


Byrrhus pustulatus Först. ab. 
[rufipennis Ill. X. 
Bythinus distinctus Chaud. IX. 
Caenoscelis pallida Wall. IX. 
Calandra III. a 
Callicerus rigidicornis Er. VIII. 
Callistes lunatus F. VIII. 
Calodera nigrita Mannh. VIII. 
Calosoma inquisitor L. ab. violaceum 
[Westh. VII. 
Candezea loriae Jac. 212. 
Cantharis cyanipennis 265. 
— — discoideus Ahr. X. 
—— paludosus Fall. X. 
Carabus convexus F. ab. simplici- 
[pennis Dej. VII. 
Carpophilus hemipterus L. ab. qua- 
[drisignatus Fr. IX. 
Cassena elongata Jac. 212. 
—— femorata Jac. 212. 
Cassida V. 
— — murraea V. 
Catops dorni Reitt. IX. 
— — grandicollis Er. IX. 
Caulotrupis aeneopiceus Boh. XXXII. 
Cerapterus 398. 
—— horsfieldi Westw. 394, 396. 
Ceratia kampeni Ws. 205. 
—— loriana Jac. 204. 
—— melanoptera Boisd. 206. 
—-- occipitalis Bal. 204. 
Ceratotrix polita Ws. 210, 211. 
Cerophytum elateroides Latr, X. 
Cerylon fagi Bris. IX. 
Ceutorrhynchidius apicalis Gyll. XIII. 
—— nigrinus Mrsh. XIII. 
Ceutorrhynchus albosignatus Gyllh. 
[ XIII. 
—— dawsoni Ch. Bris. XXXII. 
—— griseus Ch. Bris. XXXII. 
—— molitor Gyllh. XIII. 
—-— nasturtii Germ. XIII. 
--— trimaculatus F. XIII. 
Chaetocnema compressa Letzn. 
[X XXII. 
Chalcomela montivaga Ws. 199. 
Charopus pallipes Ol. X. 
Chennium bituberculatum Latr. IX. 
Chilomenus 6-maculata F. ab. uni- 
[fasciata Ws. 220. 
Chlaenius sulcicollis Payk. VII. 
Chlorophorus annularis F. XIV. 
Chrysomela geminata Payk. ab per- 
[viridis XI. 
— — menthastri ab. resplendens 
Cionus olens F. XIII. [Suffr. XI. 
—— thapsi F. XIII. 
Cis bidentatus Ol. IX. 


REGISTER. 


Cis punctulatus Gyll. IX. 
—-- rugulosus Mell. IX. 
Claviger 398. 
—— longicornis Mull. IX. 
—— testaceus Preys. IX, 405. 
Cleonus cicatricosus Hoppe XXXII. 
—— nigrosuturatus Goeze XXXII. 
Clytra affinis Hellw. XI. 
—— aurita L. XI. 
—— cyanea F. XI. 
— — flavicollis Charp. XI. 
—— longimana L. XI. 
Clytus glabromaculatus Goeze XI. 
Coccinella distincta Fald. 387. 
— — duodecimguttata L. ab. ocelli- 
[gera Ws. X. 
—— quatuordecimguttata Poda X. 
— — quatuordecimpustulata L. X. 
Coccotrypes dactyliperda F. XXXIV. 
Codiosoma spadix Hrbst. XXXII. 
Coelocrania Jac. 217. 
Colon dentipes Sahlb. IX. 
Colydium XXXII. 
Commatocerinus Wasm. 399. 
—— ranavalonae Wasm. 399. 
Commatocerodes 398, 405. 
Commatocerus Raffr. 399. 
Corticaria umbilicata Berk. IX. 
Corymbites purpureus Poda X. 
Cossonus cylindricus Sahlb. XIII. 
Crepidodera aurata Mrsh. ab. nigriaxis 
—— nitidula L. XI. [All. XII. 
— — rufipes F. XI. 
—— splendens Ws. ab. laeta Ws. XII. 
--— —— ab. gaudens St. XII. 
Cryphalus arecae Horn. XXXIV. 
— — jalappae Letzn. XXXIV. 
—— setosus Eichh. XXXIV. 
Cryptocephalus bipunctatus L. ab. 
[thomsoni Ws. XI. 
—— flavipes F. XI. 
- hypochoeridis L. XI. 
—— macellatus Suffr. XI. 
—— octopunctatus Scop. XI. 
—-- punctiger Payk. XI. 
sexpunctatus Scop. XI. 
“goa schmidti S. IX. 
—— umbratus Er. IX. 
Dasycerus sulcatus Brongn. IX. 
Dasytes flavipes Ol. XI. 
Deretrichia laevigata Ws. 196. 
—— plebeia Jac. 196. 
Deronectes latus Steph. VIII. 
Diaperis boleti L. XI. 
Diarthricerus 398. 
Diastictus vulneratus St. X. 
Dichirotrichus cognatus Gylh, VIII. 
Dictyopterus V. 


413 


Dictyopterus cosnardi Chevr. X. 
Dinarda dentata Grav. var. pygmaea 


(VII. 

Diphyllus lunatus F. IX. 
Donacia appendiculata Ahr. XI. 
Dorcadion fuliginator L. XI. 
Dorcatoma dresdensis Hrbst. XI. 
Doryloxenus 398. 
Drilus flavescens Fourcr. X. 
Dyschirius intermedius Putz. VII. 
Dytiscus lapponicus Gyll. XXXIII. 
Elater pomonae Steph. X. 
Elmis mulleri Er. X. 
—— opacus Müll. X. 
Enicmus testaceus Steph. IX. 
Enoplurus guttalis Rey XXXII. 
— — spinosus Stev. XXXII. 
Epicauta ambusta 265. 
—— cinerea Forst. 265. 
—— erythrocephala Pall. 265. 

— var, latelineolata 265. 
—— marginata F. 265. 
—— megalocephala 265. 
—— pennsylvanica De G. 265. 
—— ruficeps Ill. 259, 265, 267. 
—— sibirica Pall. 265. 
—— verticalis Ill. 265. 
—— vittata F. 262, 265. 
Epilachna doryca Boisd. 219. 
—— haemorrhoa Boisd. 219. 
—— kampeni Ws. 219. 
— — signatipennis Boisd. 219. 
—— tricincta Montr. 219. 
—— 26-punctata Boisd. 220. 
Epitrix atropae Foudr. XII. 
Esolus angustatus Mull. X. 
—— parallelepipedus Müll. X. 
Eubria palustris Germ. X. 
Euconnus wetterhali Gyllh. IX, 
Euplatyrhopalus 391. 
Euryusa optabilis Heer VII, X, 
—— sinuata Er. VIII. 
Eustrophus dermestoides 378. 
Exocentrus adspersus Muls. XI. 
Fossiger 398, 405. 
—— assmuthi Wasm. 405. 
Fustiger 398. 
—— indicus Wasm. 399, 402. 
Fustigerillus Wasm. 398, 400. 
—— fusicornis Wasm. 401. 
Fustigerinus Wasm. 398, 405. 
Galeruca interrupta Ol. XXXII, 
—— viridipennis Boisd. 208. 
— — xanthomelaena Schrk. XI. 
Gastrallus laevigatus Ol. XI. 
Glymna candezei Mars. XXXIII. 
Gnathoncus nidicola Joy. IX. 
—— rotundatus Ill. IX. 


414 


Gnorimus variabilis L. X. 
Gonioctena olivacea Forst. ab. um- 
[bratilis Ws. XI. 
Gonioctena rufipes De G. ab. 6-punc- 
[tata F. XI. 
—— triandrae Suffr. ab. decastigma 
[Dfts. XI. 
Grammoptera ustulata Schall. XI. 
Gymnusa variegata Ksw. VIII. 
Gyrophaena laevipennis Kr. VIII. 
—— poweri Crotch VIII. 
Haemonia appendiculata Panz. 
[XXXIV. 
Harpalus atratus Latr. var. subsinua- 
[tus Dfts. VIII. 
— — laevicollis Dfts. var. nitens 
[Heer VIII. 
Helodes marginata F. X. 
Helophorus affinis Mrsh. X. 
— — quadrisignatus Bach. X. 
Hermaeophaga mercurialis F. XII. 
Heterhelus solani Heer. IX. 
Heterocerus aureolus Schiodte XXXI. 
—— crinitus Ksw. X. 
—— parallelus Kr. XXXI. 
— — sericans Ksw. XXXI. 
Heterota plumbea Wat. XXXI. 
Hippodamia V. 
—— septemmaculata Deg. X. 
Homalium fontisbellaquei Fourcr. X. 
Homoeusa acuminata Mark. VIII. 
Hydnobius punctatus Strm. IX. 
—-— —— var. spinipes Gyllh. IX. 
— — strigosus Schmidt. IX. 
Hydraena atricapilla X. 
—— gracilis Germ. X. 
--— pulchella Germ. X. 
Hydrocyphon deflexicollis Mull. X. 
Hydrophilus aterrimus Eschsch. X. 
Hydroporus discretus Fairm. VIII. 
—— sanmarki Sahlb. ab. rivalis 
Hylastes XVIII. (Gyllh. VIII. 
Hylecoetus IV. 
—— dermestoides L. XXXIV. 
—— flabellicornis Schneid. XXXIV. 
Hylotorus caroli Reich. 395. 
—— sebakuanus Per. 396. 
Hypnoidus dermestoides Hbst. X. 
— — meridionalis Cast. X. 
—— minutissimus Germ. X. 
Ischyroceros 398. 
Jobia 213. 
Laemophloeus clematidis Er. X. 
— — turcicus Grouv. IX. 
Lamprinus haematopterus Kr. VIII. 
Lareynia megerlei Dfts. X. 
—— obscura Müll. X. 
Lathridius pandellei Bris. IX. 


REGISTER. 


Lebia crux-minor ab. scutellata 
[Letzn. VIII. 
Lebiodorus 391. 
Lema boisduvali Bal. 193. 
—— rufocyanea Suffr. XI. 
Lesteva longelytrata Goeze var. maura 
[Er. VIII. 
Licyllus rostralis Ws. 217. 
Lignyodes enucleator Panz. XIII. 
Limnobaris T. album L. ab. martu- 
[lus Sahlb. XIII. 
Liodes badia St. IX. 
—— litura Steph. IX. 
Lionychus quadrillum Dfts. ab. bi- 
_ [punctatus Heer VIII. 
Lixus cribricollis Boh. XXXII. 
—— spartii Ol. XXXII. 
Longitarsus aterrimus Gyll. XXXIV. 
— — bicoloratus Jac. 217. 
—— curtus All. f. monticola Kw. XII. 
— — fuscoaeneus Redt. f. maasi 
[Hubenth. XII. 
—— obliteratus Rosenh. XII. 
—— suturalis Mrsh. XII. 
—— verbasci Panz. f. elongatus Ws. 
D 
Luperus circumfusus Mrsh. XI. 
—— niger Goeze XI. 
Lyctus pubescens Panz. X. 
Lymexylon navale L. XXXIV. 
Lymnaeum nigropiceum Mrsh. XXXI. 
Malthinus balteatus Suffr. X. 
Malthodes nigellus Ksw. X. 
Mantura obtusata Gyllh. XII. 
Mastiger Motsch. 398. 
Medon dilutus Er. VIII. 
Megarthrus affinis Mill. IX. 
Melanophthalma distinguenda Com. 
Melasoma cuprea F. XI. IX. 
Meligethes corvinus Er. IX. 
—— czwalinae Reitt. IX. 
-— — rufipes Gyllh. IX. 
—— solidus Kug. IX. 
—— tristis St. IX. 
—— villosus Bris. IX. 
Meloe autumnalis Ol. XI. 
Mezium affine Boield. XXXIV. 
Metriona papuana Spaeth 219. 
Micropeplus staphylinoides Mrsh. IX. 
Mniophila muscorum Koch XII. 
Molops picea Panz. VII. 
Monolepta basimarginata Boisd. 211. 
—-— bimaculata Jac. 211. 
— -— brunneipennis Jac. 212. 
—— humeralis Web. 211. 
Mycetochara bipustulata Ill. XI. 
Mycetoporus angularis Muls.. Rey. 
—— splendens Mrsh. VII.  [VIII. 


REGISTER. 


Panne 259. 

calida Pall 265. 
-——— cincta Ol. 265. 
—— crocata Pall. 265. 
—— 10-punctata F. 265. 
—— floralis Pall. 265. 
— — frolloni Germ. 265. 
—— fusca 265. 
—— geminata E. 265. 
—— magnoguttata Heyd. 265. 
—— ocellata Pall. 265, 


— — plistulata Thenb. 252, 265, 267. 


—— 4-punctata 265. 

—— 14-punctata Pall. 265. 
— — schreibersi Reich. 265. 
—— 16-punctata Gebl. 265. 


— — 6-marginata var. ledereri Mrs. 
— — sibirica Fisch. 265. [265. 


—— tekkensis Heyd. 265. 
—— unicolor 265. 

— — variabilis Pall. 265. 
Myrmedonia plicata Er. VII. 
Nacerdes melanura L. XXXIV. 
Nemadus colonoides Kr. IX. 
Nemosoma XXXIII. 
Neobisnius prolixus Er. VIII. 
Neocerus Wasm. 400. 

Nicea basalis Jac. 206. 

Nisotra obliterata Jac. 212. 
Nosodendron fasciculare Ol, X. 
Notothecta confusa Mark. VIII. 
Obrium cantharinum L. XI. 
Oedemera flavipes XXI. 

—— podagraria L. XI. 

Oides bivittata Ws. 202. 

—-— clarki Jac. 202. 

——- humboldti Jac. 204. 

—— jacobyi Duv. 204. 

—— kampeni Ws. 204. 

—— melanophila Ws. 203. 
—— nigroplagiata Jac. 203. 
—-- rubra Blanch. ab. ornata Bal. 


Obigota granaria Er. VIII. [203. 


Omalium VII. 

—— septentrionis Ths. IX. 
—— validum Kr. IX. 
Onthophagus taurus Schreb. X. 
Ophionus puncticollis Payk. var. 


[parallelus Dej. VII. 


Ophonus brevicollis Dej. VII. 
—— obscurus F. VII. 

— -- rufibarbis F. VII. 

—— signaticornis Dfts. VII. 
Orcus cinctus Ws. 221. 

—— coxalis Ws. 221. 

—-— ovalis Blackb. 221. 
Orochares angustata Er. XXXIII. 
Orsodacne cerasi L. XI. 


415 


Orthaulaca Ws. 205. 
Otiorrhynchus rugifrons Gyll. XXXII. 
Oxylaemus XXXIII. 
Oxymirus cursor L. XI, 
Oxypoda abdominalis Märk. VIII. 
ms zugulosa Kr. VIE 
Oxystoma ochropus Germ. XIII. 
—— opeticum Bach. XIII. 
Paederus sanguinicollis Steph. VIII. 
Paliger 398, 402. 
—— latirostris Wasm. 400, 403, 406. 
Paratinus femoralis Er. XXXII. 
Paropsides bifasciata 201. 
—— monticola Ws, 201. 
Paussomorphus chevrolati Raff. 397. 
Paussus 398. 
—— anxius Reich. 395. 
—— assmuthi Wasm. 384. 
— — burchellianus Westw. 396. 
—-— cochlearius Westw. 396. 
—— capreolus Reich. 395. 
—— crematicornis Raff. 396. 
—— cucullatus Westw. 395. 
—— cultratus Westw. 395. 
—— cyrenaicus Far. 396. 
—— dama Dohrn 397. 
— — desneuxi Fowl. 396. 
— — fallax Per. 395. 
—— favieri Fairm. 385. 
— — formosus Wasm. 385. 
—-— globiceps Reich. 397. 
—— hirsutus Gerst. 397. 
—— hystrix Westw. 385. 
—-— inermis Gerst. 395. 
—— jerdani Westw. 384, 395. 
—— laetus Gerst. 397. 
—— speciosus 384. 
— — spinicoxis Westw. 395. 
— — suavis Wasm. 386. 
Pedinus femoralis L. XXXII. 
Peritelus senex Boh. XXXII. 
Phaedon armoraciae L. VI. 
—— cochleariae F. ab. sublaevis VI. 
—— —— ab. fortiterpunctatus VI. 
—— concinnus Steph. VI. 

—— pyritosus Rossi VI. 
——- tumidulus Germ. XXXII. 
Pheletes aeneoniger De G. X. 
Philonthus pullus Nordm. VIII. 
—— spermophili Gangl. VIII. 
—— scribae Fauv. VIII. 
—— varius Gyll. var. picimanus 

[Mén. VIII. 

Phloeotrya rufipes Gyll. XI. 
Phosphuga laevigata F. IX. 


-Phyllobius XXXIX. 


—— maculicornis Germ. XL. 
Phyllocharis apicalis Bal. 201. 


416 


Phyllotreta armoraciae Koch XII. 

Phytobius velaris Gyll. XXXII. 

Phytoecia coerulescens Scop. XI. 

— — cylindrica L. XI. 

Phytosus balticus Kr. XXXI. 

— — nigriventris Chevr. XXXI. 

Placusa atrata Sahlb. VII. 

Platyomus 222. 

— — lividigaster Muls. 222. 

Platyrhopalides Wasm. 393. 

Platyrhopalopsis Desn. 392. 

Platyrhopalus aplastrifer Westw. 393. 

— — badgleyi Fowl. 392, 393. 

— — denticornis Don. 386. 

—— irregularis Rits. 387, 394. 

—— mandersi Fowl. 393. 

—-— mellyi Westw. 392, 397. 

—— tridens Wasm. 390. 

Platystethus cupito Heer VIII. 

—— nodifrons Sahlb. VIII. 

Pleuropterus 396, 398. 

—— dohrni Rits. 394. 

—— eumenoides Gerst. 394. 

—— westermanni Westw. 394. 

Podabrus alpinus Payk. X. 

Podagrica fuscipes F. XI. 

Prasyptera abdominalis Jac. 208. 

— — bennigseni Ws. 208. 

—— kampeni Ws. 208. 

—-- rugosa Jac. 208. 

—— varicolor Ws. 209. 

Pseudacerus 398. 

Pseudoclavigerodes 398. 

Psylliodes attenuata Koch ab. pici- 
[cornis Steph. XII. 


—-— chrysocephala L. var. nucea Ill. 
[XII. 


—— hyoscyami.L. XII. 

— — obscura Dfts. ab herbacea 
[Foudr. XII. 

Pteleobius kraatzi Eichh. XIII. 

Ptenidium evanescens Mrsh. IX, 

—— wankowiczi Matth. IX. 

Pteroloma IV. 

Pterostichus cristatus Duf. VII. 

Ptilium caesum Er. IX. 

Ptinella angulata Matth. IX. 

—— aptera Guér. IX. 

Ptomaphagus varicornis Rosh. IX. 

Pycnomerus XXXIII. 

Pyrochroa pectinicornis L. XI. 

Pytho depressus F. XVII, XXXIX. 

Quedius infuscatus Er. VIII. 

Radama 399. 

Radamides 398. 

Kadamira 398. 

Radamopsis 398. 

Reichenbachia impressa Panz. IX. 

—— waterhousei Rye XXXI. 


REGISTER. 


Rhaphidopalpa aruensis Ws. 204. 
Rhizobius 223. 

—— amabilis Ws. 223. 

= Bells WSS 225 yl 
Rhizophagus coeruleipennis Sahlb. 
Rhizotrogus aestivus Ol. X. [IX. 
-—— ruficornis F. X. 

Rhynchitis interpunctatus Steph. XII. 
—— olivaceus Gyllh. XII. 
Rhyncholus punctatulus Boh. XIII. 
Rhyparida atra Jac. 196. 

— — fasciata Bal. 194. 

— — nigripennis Bal. 194. 

—— opacicollis W. 195. 

— — prosternalis Jac. 194. 

— — purpurea Bal. 195. 
Rhysodes IV. 

Riolus cupreus Müll. X. 

—— nitens Müll. X. 

— — subviolaceus Müll. X. 

Sagra rugulipennis Ws. 192. 
SRS aeneus Steph. XXXV. 
aeratus Muls. XXXV. 

—— ater Payk. XXXV. 

—— castaneus Panz. XXXV. 
—— mutilatus Berk. XXXV. 
—— reyi Ab. XXXV. 

Saperda octopunctata Scop. XI. 
Saprinus virescens Payk. IX. 
—— rufipes Payk. XXXI. 

— — rugifer Payk. XXXIII. 
Sastra costatipennis Jac. 206. 
—— depressa Ws. 208. 

——- helleri Ws. 207. 

—— kampeni Ws. 207. 

— — laetabilis Ws. 206. 

—— placida Bol. 208. 
Scaphipaussus 385. 

Sciodrepa alpina Gyllh. IX. 
Scolytus pygmaeus F. XIII. 
Scopaeus gracilis Sperk. VIII. 
Scraptia fuscula Mull. XI. 
Scymnodes lividigaster Muls. 223. 
— — longicornis Ws. 221. 

—— papuanus Ws. 223. 

—— punctiger Ws. 223. 
Scymnus ferrugatus Moll. X. 

—— pulchellus Herbst X. 
Sisyphus schaefferi L. XXXIV. 
Sphaeroderma marginicollis Ws. 218. 
Sphenophorus 357. 

Sphinginus lobatus Ol. X. 
Stenorhopalus Wasm. 390. 

—— tridens Wasm. 390, 394. 
Stenostola ferrea Schrnk. XI. 
Stenosus dentipennis Wasm. 384. 
Stenus leprieuri Cussac VIII. 
—— scrutator Er. VIII. 


REGISTER. 


Stethodes fulvilabris Lef. 196. 

Stethomela helleri Ws. r9g. 

——- trivittata Ws. 200. 

Sutrea apicicornis Jac. 216. 

— — brevicornis Ws. 215. 

— — impressa Jac. 215. 

—— taeniata Ws. 216. 

Tachinus rufipennis Gylh. VII. 

Tachys quadrisignatus Dfts. VII. 

Tachyusa balteata Er. VIII. 

Teredus XXXIII. 

Teretrius picipes IX. 

Termitodiscus 398. 

Termitotrox 398. 

Thiasophila angulata Er. var. pexa 
[Motsch. VIII. 

Thinobius brevipennis Ksw. XXXIII. 

—— longipennis Heer XXXIII. 

Tillus elongatus L. ab. hyalinus St. XI. 

Timarcha metallica Laich. XI. 

—— tenebricosa V. 

Tlanoma loriae Jac. 212. 

—— transversicollis Jac. 212. 

Tomicus XVIII. 

Trechus rivularis Gyll. XXXI. 

Trimium brevicorne Reichb. IX. 

Trinodes hirtus F. X. 

Troglophloeus schneideri Gangl. 

[XXXI. 

Tropideres niveirostris F. XII 

Tychius pusillus Germ. XIII. 

Urodon conformis Suffr. XII. 

Verania lineata Thunb. 220. 

Xantholinus atratus Er. VIII. 

—— glaber Nordm. ab. angularis 
[Ganglb. VIII. 

Xenidea lepida Ws. 214. 

Xestobium plumbeum Ill. ab. varia- 
[bile Dej. XI. 

Xyleborus dryographus Ratz. XIII. 

—— saxeseni Ratz. XXXV. 

Xyletinus pectinatus F. XI. 

Xylocleptes bispinus Dfts. XIII. 

Xylodromus cephalotes Epp. IX. 

Zonabris dejeani 265. 

—— impar 265. 

—— zebrae 265. 


CORRODENTIA. 


Cubitermes 229. 
Microcerotermeslibericus von R. 225. 
— — parvus Hav. 225. 

—— secernens Schmitz 225. 
Mirotermes holmgreni 228. 


417 


Procubitermes undulans Schm. 230. 
Promirotermes bellicosi Wasm. 229. 
— — gracilipes Schmitz 227. 

—-— holmgreni Silv. 227, 229. 


DIPTERA. !) 


Agromyza albohalterata 250. 
—— atrata Mall. 250. 
—— nigrita Mall. 250. 
—— plebeia Mall. 250. 
—— solita 250. 
—— tephrosiae de Meij. 
—— tristella 250. 
Alophora 247. 
Aphiochaeta XXXVII. 
— — rufipes Mg. XXXVII. 
Apterina pedestris Mg. 236. 
Bremia 238. 
Chymomyza costata Zett. XXXVI. 
Cistogaster globosa F. 249. 
Clytia 247. 
Coccodiplosis de Meij. 238. 
—— pseudococci de Meij. XXXVIII, 
Colodiplosis 238. [239 
Dasyphora cyanella Mg. XXXVII. 
Dermatobia noxialis Goud. XXXIX. 
Diastata XXXVI. 
Exorista blepharipoda B. & B. 249. 
Gymnosoma rotundatum L. 249. 
——- ventricosum 245. 
Hammomyia albiseta v. Ros. XXXVI. 
—— obtusa Zett, XXXVI. 
Hypoderma bovis XXXVI. 
—— lineatum Vill. XXXVI. 
Lestodiplosis septemmaculata Walsh. 
238. 
Limnophora septemnotata en 
Limosina 232. (XXXVII. 
— — pseudonivalis Dahl 232. 
Liriomyza urophorina 251. 
Meromyza laeta Mg. XXXVI. 
Metopina galeata Hal. XXXIV. 
—— heselhausi Schm. XXXVI. 
Microdon 244. 
—— simplicicornis de Meij. 245. 
—— vespiformis XXXVIII, 245. 
Musca corvina F. XXXVII. 
—— domestica L. XXXVII, 249. 
Mydaea anomala Jaenn. 249. 
Ocyptera brassicaria F. 249. 
Paramicrodon decipiens de Meij. 
[XXXVIII, 242. 
—— lorentzi de Meij. XXXVIII, 243. 


XXXVIII, 
(249. 


1) Voor DE MEIJERE, Studien über südostasiatische Dipteren XIV, wordt 


verwezen naar het register op p. 366. 


418 


Pelatachina tibialis Fall. 249. 
Pentatomophaga de Meij. 246. 


—— bicincta de Meij. XXXVIII, 247. 
Phalacrocera replicata L. XXXVIII. 


Phasia 247. 

Pipiza 243. 

Pollenia rudis F. XXXVII. 

—— vespillo var. atramentaria F. 


[XXXVII 


Prosena sybarita 249. 

Pteremis nivalis Hal. 232. 
Ptychomyia selecta Mg. 249. 
Subclytia rotundiventris Fall. 249. 
Termitoxenia 398. 

Xysta 247. 


LEPIDOPTERA. 


Acraea 244. 

Agrotis plecta L. XLI. 

—— rubi V. XLI. 

Callidryas scylla L. 269. 

—— —— asaema Staud. 269. 
—— —— minacia Fruhst. 269. 
— — —— obscura v. d. B. 269. 
Catopsilia crocale Cr. f. ostentata 


[Fruhst. XIV, 269. 


Cerura bifida Hb. XLV. 
Charaxes pyrrhus XIV. 
—— scipio R. & J. XIV. 


Donacaula mucronellus Schiff. XV. 


Ephestia kühniella Z. XXXVIII. 
Euploea 244. 

Evergestis straminalis Hb. XIV. 
Hadena secalis Bjerk. XLI. 
Heinemannia festivella Schiff. XV. 
Lycaena icarus Rott. XLI. 
Mamestra advena F. XLI. 
Mompha fulvescens Hw. XIV. 
Papilio 244. 

Scythris inspersella Hb. XIV. 
Trypanus cossus XLII, XLIII. 


HYMENOPTERA. 


Agriotypus XVII. 
Acantholepis capensis Mayr subsp. 


[canescens Em. 397. 


Blasticotoma filiceti Klg. XXXIX. 


Camponotus aeneipilosus Mayr 397. 


Ceropalites infelix 181. 
Cremastogaster aberrans For. 407. 


—— rogenhoferi Mayr 400, 404, 407. 


Dolichoderus bituberculatus 360. 
Dolichurus Latr. 181. 

Emphytus serotinus Klg. XLI. 
Formica fusca L. 156. 

—— rufibarbis F. 156. 


REGISTER. 


Formica ‘sanguinea Latr. 155, 156. 
Hemipogonius florissantensis 181. 
—— scudderi 181. 
Ischnomyrmex swammerdami 
Lasius 405. 

—— niger L. 156. 

Lophyrus rufus Retz. XL. 
Messor barbarus L. subsp. punctatus 


(For. 396, 397. 


For. 
[397- 


Monomorium 360. 
— — pharaonis XVI. 
Myrmica laevinodis Nyl. 156. 
—— ruginodis 156. 
Myrmicaria subcarinata Fr. Sm. 
Pepsis 181. [394, 396. 
Pheidole caffra Em. subsp. abessinica 
(For. 395. 
—— ghatica For. 384, 395. 
—— jordanica Saulc. 396. 
— — latinoda Rog. 386. 
— — —— angustior For. 384. 
— — megacephala F. 392, 395. 
-—— punctulata Mayr. subsp. atrox 
[For. 395. 
—— —— subsp. impressifrons 
[Wasm. 396. 
—— rotundata Mayr. subsp. ilgi 395. 
Pheidologeton diversus Fr. Sm. 397. 
Plagiolepis longipes 360. 
Polyergus rufescens Latr. 156. 
Pompilus induratus 181. 
—— niger F. var. concinnus 183. 
—— plumbeus 182. 
—— sceleratus 182. 
—— spissus 182. 
—— trivialis 182. | 
Prenelopis longicornis Latr. 155. 
Priocnemis 181. 
—— blochmanni For. subsp. conti- 
[nentis For. 396. 
Tetramorium caespitum L. 156. 
-—— sericeiventre Em. 396. 
—— tortuosum Rog. var. yerburyi 
(For. 396. 


MYRIAPODA. 
Scolopendrella V. 


ODONATA. 


Argiolestes 188. 
Bayadera 185. 
Chlorolestes 188. 
Euphaea 185. 
Heteragrion 188. 
Heteropodagrion 188. 
Megapodagrion 188. 


REGISTER. 


Melanagrion 188. 
Mesagrion 188. 
Mesopodagrion tibetanus 188. 
Metagrion 188. 

Mnais 190. 

Philoganga 185, 18 
Philogenia 188. 
Philosina Ris 185. 
—— buchi Ris 189. 
Podopteryx 188. 
Rhipidolestes 188, 189. 
Syndestes 188. 
Wahnesia 188. 


ORTHOPTERA. 


Acridium Geoffr. 76. 

—— aegyptiacum L. 77. 
— — migratorium 4. 
Acrostylus Fieb. 118. 
—— insubricus Scop. 118. 
--— longipes Charp. 119. 
Aphlebia 58. 

— — maculata Schreb. 59. 
—— punctata Charp. 59. 
—— schaefferi Gmel. 58. 
- —— subaptera Ramb. 45. 
Arcyptera flavicosta 266. 
Barbitistes Charp. 128. 
—— serricauda F. var. obtusus 


[Targ. 128. 


Blabera 51. 

—— cubensis Sauss. 51. 

—— gigantea L. 51. 

Blatta germanica L. 4. 

—— lapponica L. 5. 

—— pallida Steph. 5. 
Bryodema Fieb. 114. 

—— tuberculata F. 115. 
Calliptamus italicus 266. 
Caloptenus Burm. 77. 

—— differentialis 262, 266. 
—— italicus L. 79. 

—— —— ab. albotibialis Ned. 78. 
—— +—— bilineata Puschm. 78. 
—— —— germanica F. 78. 
—— —— marginella Serv. 78. 
—— —t— pallida Karn. 78. 
—-— —— sicula Burm. 78. 


—— —— var. wattenwyliana Pant. 
—— spretus 266. [78. 


Chrysochraon Fisch. 82. 

—— brachypterus Ocksk. 83. 
—— —— var. homoptera Ev. 82. 
—— —-— ab. intermedia B. 82. 


—— —— var. platyptera Ocksk. 82. 
nu = ab. subcoerulea Puschm. 
—— dispar Heyer. 6, 84. [82. 


419 


Colemania sphenarioides 266. 
Conocephalus Thunb. 122. 
—— nitidulus Scop. 122, 
Cyphagogus bipunctatus Ichn, 180. 
—— corporaali Kl. 177. 
— — delicatus Lea 180. 
—— diorymerus Lea 180. 
—— odewahni Pass. 180. 
—— suspendiosus Lea 180. 
Cyrtacanthacris nigricornis Burm. 
[252, 259, 266,267. 

Decticus Serv. 138. 
— — verrucivorus L. 139. 
—-— —— var. longipennis Ned. 139. 
Diestrammena Br. v. W. 123. 
—— marmorata de H. 124. 
—— unicolor Br. 124. 
Dociostaurus maroccanus 266. 
Dorylaea rhombifolia Stoll 51. 
Ectobia Westw. 51. 
—-- ericetorum Wesm. 5. 
—— lapponica L. 54, 56. 
—— —— var. brevipennis Brunn. 54. 
_—— —— ab. pallida 52. 
—— livida F. 54, 56. 
—— —— ab. concolor Serv. 56. 
—— —— nigripes Steph. 56. 
—— nicaensis Bris. 45. 
—— panzeri Steph. 58. 
Epacromia Fisch. 85. 
—— strepens Latr. 86. 
—— thalassina F. 86. 
Ephippigera Serv. 130. 
—— provincialis Vers. 131. 
—— vitium Serv. 5, 131. 
—— —— var. silvicola Az. 131. 
Euthystira dispar 134. 
Gampsocleis Fieb. 137. 
—— glabra Herbst. 6, 137, 139. 
Gomphocerus Thunb. 79, 104. 
—— antennatus Fieb. 106. 
-—— maculatus Thunb. 91, 107. 
MIOTTO: 
—— —— ab. viridis Schirm. 107. 
—— rufus L, 105. 
—— sibiricus L. 105, 266. 
Gryllotalpa Latr. 152. 
—— vulgaris Latr. 154. 
Gryllus L. 157. 
—— bimaculatus de G. 6. 
—— —— ab. immaculata Sav. 159. 
—— campestris L. 4, 159. 
svar. caudatus RE PDO: 
—— desertus Pall. 160. 
e es Var.» thistis: Serva 60: 
— — domesticus L. 4, 158. 

— sylvestris L. 4. 
Teplopkyes Fieb. 121, 126. 


420 


Leptophyes albovittata Koll. 128. 
—— punctatissima Bosc. 127. 
Leucophaea surinamensis L. 50. 
Locusta Geoffr. 134. 

—— cantans Fuessl. 135. 

—— caudata Charp. 137. 

— — danica 266. 

—— migratoria 266. 

—— viridissima L. 136. 

Mantis L. 60. 

—— religiosa L. 61. 
Meconema Serv. 129. 

-—— varium F. 130. 
Mecostethus Fieb. 79, 84. 

—— grossus L. 63, 85, 94. 


—— femurrubrum 266. 
Myrmecophila Latr. 155. 
Nemeobius Serv. 157, 160. 
—— sylvestris Boh. 162. 
Nyctibora holosericea Burm. 51. 
Oecanthus Serv. 154. 

—— pellucens Scop. 155. 
Oedipoda Serv. 115. 

—— coerulescens L. 109, 117. 
—— —— ab. cruciata Karn. 115. 
—-— —— ab. ferrugata Karn. 115. 
—— —— ab. 
—— —— ab. nigra Chop. 115. 
—— —— ab. ornata Karn. 115. 
—— —— ab. 


—— ab. sebetium Cost. 117. 
Pachytylus Fieb. 110. 
—— cinerascens F. 5, 112. 
ab. virescens de Sel. 111 
—— migratorius 112—114. 
Panchlora exoleta Burm. 51. 
—— nivea L. SI 
— — virescens Thunb. 51. 
Parapleurus alliaceus Germ. 81. 
Periplaneta Burm. 48. 
—— americana L. 50. 
—— australasiae F. 6, 50. 
Phaneroptera Serv. 125. 
—— falcata Scop. 126. 
Phyllodromia Serv. 44, 51. 
—— germanica L. 46, 54. 
Bee Fieb. 141. 
—— bicolor Phil. 134, 141, 144. 
—-— brachyptera L. 147. 


—— —— var. macroptera Br. 147. 


—— grisea F. 145. 

— — kraussi Pad. 148. 
—— montana Koll. 146. 
—— raia Burr 147. 

—— roeselii Hag. 134, 148. 


— — —— ab. mediovittata Puschm. 
Melanoplus affinis 266. [84. 


marginata Karn. 115. 


sulphurescens Sauss. 
—— miniata Pall. 117. [115. 


REGISTER. 


Patycleis roeselii var. macroptera Br. 

—— tessellata Charp. 146. [148. 

Podisme Latr. 79, 169. 

—— alpinum Koll. 80. 

— — frigidum Boh. 80. 

—— pedestris L. 80, 266. 

—— --— var. alata Puschm. 80. 

—-- —— var. carpetanum Bol. 80. 

—— —— var. major Puschm. 80. 

Psophus Fieb. 109. 

—— stridulus L. 100. 

—— —— ab. ebneri Karn. 110. 

Rhyparobia maderae Fabr. 51, 168 

Scapterisus didactyla Latr. 154. 

Schistocerca peregrina 266. 

Stauroderus morio 266. 

Stauronotus brevicollis 266. 

— — kraussi 266. 

Stenobothrus 79, 87. 

—— apricarius L. 5, 7, 91. 

— — bicolor Charp. 5. 

—— biguttulus L. 6. 

—— dorsatus Zett. 93, 95. 

—— elegans Charp. 5, 93, 96. 

—— —— ab. virens Schirm. 95. 

—— —— form. maxima 95. 

—— —— ab. superbus 95. 

— — haemorrhoidalis Charp. 98. 

—— —— ab. grisea Az. 07. 

—— —— ab. nebulosa Brunn. 97. 

—— —— ab. obscurus Schirm. 97. 

—— —— ab. velata Karn. 97. 

—— lineatus Panz. 6, 90, 266. 

—— —— ab. violacea Skug. 89. 

—— longicornis Latr. 93. 

—— morio F. gr. 

— — nigromaculatus Herr. Schäff. 90. 

—— parallelus Zett., 5, 84, 93. 

—— —— var. explicatus Sel. 92. 

—-— —— var. pratensis Puschm. 93. 

— — —— var. sylvestris Puschm. 93. 

—— pullus Phil. ror. 

—— pulvinatus Fisch. 92. 

—— —— var. gracilis Az. 92. 

—— rufipes Zett. 5, 100. 

— — stigmaticus Ramb. 89. 

—— vagans Fieb. 6, 102. 

— — variabilis Fieb. ror. 

— — bicolor Charp. 102, 104. 

—— —— form.biguttulusL.102,104. 

——- —— var. collina Karn, 103. 

—— —— var. leuconotus Puschm. 
[104. 

—— —— ab. mollis Charp. 102. 

—— —— var. montana Harm. 103. 

—— —— ab. prasina Fieb. 102. 

—— —— ab. purpurascens Fieb. 

--— viridulus L. 99. [102. 


REGISTER, 


Stenobothrus viridulus ab. rufovio- 
[laceus Schirm. 98. 
—— —— ab. unicolor Schirm. 98. 
Stethophyma Fisch. 86. 
—— cruciatus Phil, 87. 
—— flavicosta Fisch. 87. 
Sphingonotus Fieb. 108. 
—— balteatus 108. 
—-— coerulans L. 108, 109. 
—— —— var. intermedia de Sauss. 
[109. 
—— —— ab..vitrea de Sauss. 109. 
—— cyanopterus Charp. 108. 
Stlopyga Fisch. Waldh. 46, 50. 
— decorata Brunn. 51. 
— — orientalis L. 48. 
Tettix Charp. 67. 
— bipunctatus L. 5, 68, 69, 75. 
— ab. binotata L. 73. 
—— —— ab. carinalis Fieb. 73. 
—— —— ab. circumscripta Fieb. 73. 
—— —— ab. contigua Fieb. 73. 
—— ab. cristata Thbg. 73. 
—— —-- ab. deltigera Fieb. 72. 
—- —— ab. discolor Fieb. 72. 
—— ——.ab: ephippium Thbg. 73. 
—— —t— ab. equestris Fieb. 73. 
—— —— ab. hilaris Zett. 72. 
—— —— ab. lateralis Zett. 72. 
-—— —— ab. limbata Fieb. 73. 
—— --— ab. lunulata Thbg. 72. 
—— bolivari Saulc. 70. 
—— ceperoi Bol. 70. 
—— depressus Bris. 69. 
-—— var. acuminata Fin, 68. 
—— —— ab. circumscripta Karn. 69. 
- —— ab. concolor Karn. 68. 
—— —— ab, conspersa Karn. 68. 
-—— —— ab. contigua Karn. 68. 
—— —— ab. dimidiata Karn. 68. 
—— fuliginosus Zett. 70. 
—— kiefferi Saulc. 76. 
— — kraussi Saulc. 6, 76. 
—— schrankii Fieb. 5. 
— — subulatus L. 70, 73. 
—— —— form. brachyptera 69. 


421 


Tettix subulatus form. macroptera 69. 
--— ab. nutans Hag. 71. 

—-- —— ab. obscura Zett. 72. 

. ochracea Zett. 71. 

. pulchra Karn. 73. 

. scripta Zett. 72. 

. scutellata Geer. 72. 

. variegata Zett. 72. 

. Vittata Zett. 73. 

—— —— ab. xyphothyrea Schr. 71. 
. zonata Zett. 71. 


| Thamnotrizon Fisch. 139. 


—— cinereus L. 6, 141. 
Xiphidium Serv. 122, 131. 


—— dorsale Latr. 5, 132, 134. 
| —— —— var. burri Ebn. 133. 
—— fuscum F. 5,6, 132, 134, 266. 


—— thoracicum Fisch. W. 132. 


RYNCHOTA. 


Anthocoris visci Dgl. & Sc. XIII. 
Chermes 238, 

—— corticalis 238. 

Chionaspis vaccinii 238. 
Hypseloecus visci Puton XIII. 
Lygus XIII. 

—— spinolae Meg. XIII. 

—— viridis Fall. XIII. 

—— viscicola Put. XIII. 
Pentatoma 356. 

—— plebeia Voll. XXXVIII, 247. 
Phylloxera 238. 

Pseudococcus 356. 

—— adonidum 238, 24I. 

—— citri 238, 242. 

— — crotonis 238, 242. 

—— virgatus 242. 

Psylla visci Curt. XIII. 


TRICHOPTERA. 
Silo XVIII. 


THYSANURA. 


Campodea IV. 


ALGEMEENE ZAKEN. 


Annes (G.). Lid, overleden. XXII. 

Bergh (P. J. van den). Callidryas 
scylla, form. obscura. XIV. 

—— Charaxes scipio R. & J. XIV. 

Bibliotheek. Toestand der XXVII. 

Bos (Prof. Dr. J. Ritzema). Door Bo- 
trytis aangetaste Trypanus cossus. 
XLIV. 


Bos (Prof. Dr. J. Ritzema). Brachyr- 
rhinus singularis L., schadelijk aan 
frambozen. XLIV. 

—— —— Aphodius, schadelijk aan 
champignons. XLIV. 

Commissie v. h. nazien v. d. rekening 
en verantwoording v. d. penning- 
meester. XXVII. 


422 


Eecke (R. van). Bestuurslid, gekozen. 
XXX. 


— — Inlandsche Thysanoptera. XLIV. 

Everts (Jhr. Dr. Ed). Kleuren der 
kevervleugels. IT. 

— — Nederl. Phaedon-soorten. VI. 

—— Coleoptera uit Limburg. VI. 

— — Coleoptera, in onze zeeprovin- 
cién te ontdekken. XXX. 

Heylaerts (Dr. F. J. M). Lid, over- 
leden. XXII. 

Hoop (D. van der). Biologie van Pytho 
depressus. XVII. 

Jurriaanse (J. H.). Verdelging van 
Monomorium pharaonis. XVI. 

Kalis (J. P. A.) Lid. XXI. 

Kampen (Prof. Dr. P. N. van). Lid. 
XXIII. 

Kempers (K. J. W.). Kleuren van 
Coleoptera-vleugels. XLIII. 

Kerkhoven (A. E.). Exotische Coleo- 
ptera XVIII. 

Klunder van Gijen (W. J. A.) Lid, 
bedankt. XXIII. 
Mac Gillavry (Dr. D.). 
Lygus-soorten. XIII. 
—— Chlorophorus annularis F. XII. 
—— Ribbe, Anleitung z. Käfersam- 
meln. XIV. 

— — spinsel van Trypanus cossus. 
XLII. 

—— Anomala aenea de G. ab. cuprea. 
XLIII. 

—— Exotische Reduviide bij Zee- 
burg. XLIII. 

Meijere (Prof. Dr. J. C. H. de). Supple- 
ment d. Nederl. Diptera. XXXVI. 

—— overwinterende Dipteren. 

[XXXVI. 

— — Dipteren v. Salatiga. XXXVIII. 

—— Larve van Phalacrocera repli- 
cata L. XXXVIII. 


Inlandsche 


REGISTER. 


Meijere (Prof. Dr. J. C. H. de). Ephes- 
tia kuhniella Z. XXXVIII. 

—— Insecten v. Suriname. XXXVIII. 

—— Blasticotoma filiceti Klg. bij 
Delden. XXXIX. 

Nieuwenhuis (E. J.) Lid, bedankt. 
XXIII. 

Oort (Dr. E. D. van). Silo-huisjes met 
Agriotypus XVIII. 

Oudemans (Mevr. H. J. —v. d. Velde). 
Begunstigster, bedankt. XXII. 
Oudemans (Dr. J. Th.). Larven van 

Pytho depressus. XXXIX. 

—— Phyllobius maculicornis Germ., 
schadelijk aan pruimeboomen. 
XXXIX. 

—-— Bladwespen, in eitoestand over- 
winterend. XL. 

Penningmeester. Finantieele toestand 
der Vereeniging. XXIV. 

President. Jaarverslag. XXII. 

Rubber-Proefstation. Alg., Lid. XXIII. 

Schoonhoven (J. P.), Lid, overleden. 
XXIII. 

Schuyt (P.J.M.). Eenige Nederland- 
sche Microlepidoptera. XV. 

—— Spinsel van Cerura bifida. Hb. 
XIV 

Toxopaeus (M. A. B.). Lid. XXIII. 

Vinke (Johan P.). Lid, bedankt. XXIII. 

Vos tot Nederveen Kappel (L. A. D. 
de). Aberraties van Nederl. Lepi- 
doptera. XLI. 

Vosmaer (Prof. Dr. G. C.J.). Lid, over- 
leden. XXIII. 

Wiel (P. van der). Bembidion puncta- 
tum L. XLV. 

—— Anomala aenea de G. ab. cuprea 
Westh. XLVI. 

Wintervergadering (Plaats der a.s.). II. 

Zomervergadering (Plaats der a.s.). 
XXX. 


MDG AM FAIR 


Mylabris pustulata THUNBERG. 


Eieren, microfoto, bijna 6 X vergroot. 


Larfjes (triungulinen) pas uit het ei gekomen, bijna 6 X vergroot. 


W. RoEPKE phot. 


ae 


TERPS Eo Tan DG BI 
Mylabris pustulata THUNBERG. 


Volwassen larf (Scarabaeoid), 
in een eierenhoopje van Cyrtacanthacris nigricornis. 
Microfoto, vergrooting bijna 2 X. 


Idem, de larf geïsoleerd, vergrooting 2 X. 


W. RoEPKE phot. 


PIE 


BEER 


Mv. 


eed 
wle AN 


uf p Ay 

MEN AR 

Te ri 
Te. 


i 


N. E DX. PI. 4. 


EN 


(| rm 
{ M 


lj > 


an jk 


f 
% 
à n 


Ra Pe 
CS 


De PL 5. 


E. WASMANN phot. 


pa 


an 


E. WASSMANN, phot. 


rit 


AT SEE 


BE 


Fig. 11. 


E. WASMANN phot. 


Avis! 


La Société Entomologique des Pays-Bas prie les Comités 
d’adresser dorénavant les publications scientifiques, qui lui sont 
destinées, direetement à la bibliothèque de la Société Entomolo- 


gique des Pays-Bas, Hazepaterslaan 5, Haarlem. 


Toutes les autres publications et la correspondance doivent | 


être adressées au Secrétaire. L’expedition du „Tijdschrift voor 


Entomologie” est faite par lui. 


Si l'on n’a pas reçu le numéro précédent, on est prié de lui 
adresser sa réclamation sans aucun retard, parce qu'il ne lui 
serait pas possible de faire droit à des réclamations tardives. 

R. VAN EECKE, 


Secrétaire de la Société 
entomologique des Pays Bas, 


Maredyk 159, 
Leiden: 


INHOUD 
VAN DE 


DERDE EN VIERDE AFLEVERING. 


Verslag van de twee-en-zeventigste Zomervergadering 

Jhr. Dr. Ep. EVERTS, In Memoriam Dr. H. J. VETH. 

Dr. J.C. H. DE MEIJERE, Studien über südostasiatische 
Dipteren XIV. à 

FERNAND MEUNIER, Note complémentaire concernant 
Styringomyia venusta LOEW du copal récent de 
Zanzibar 

Dr. K. M. HELLER, Eine neue aberrante Fustrophinen: 


Gattung . 

E. WASMANN Gi 1 Myrmekophile ‘und termitophile 
Koleopteren aus Ostindien . . . 

Errata 

Register 


% 


| 13 7) 


: 


Bladz. 
XXE EMI 
271—274 
275—369 
379375 
376— 381 
382— 408 
409 
411—422