Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct
to make the world's books discoverablc onlinc.
It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct
to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc
publishcr to a library and fmally to you.
Usage guidelines
Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying.
Wc also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
About Google Book Search
Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb
at |http://books.qooqle.com/|
I
■
T. LUCRETII CARI
DE RERUM NATURA
LIBRI SEX;
AB EXEMPLAR GILBERTI ^AKEFIELD, A. B.
CUM EJD8DEM
NOTIS, COMMENTARIIS, INDICIBUS,
FIDELITER EXCUSI.
ADJECTJE SUNT
I
EDITIONUM QUINQUE, IN QUIBUS PRINCIPIS, FERRANDI,
LECTIONES VARIANTES OMNES;
UT ET INTEGRJE RICARDI BENTLEII
ANNOTATIONES, ILLUSTRATIONES, CONJECTURiE,
EX IPSIUS AUTOGRAPHO,
IN MUS^O BRITANNICO CONSERVATO.
VOLUMEN PRIMUM.
GLASGUiE:
Excufkbat AndrcoB Dvncan^ Academia Typographva,
VENEUNT APUD BELL & BRADFUTE; GUL. LAING;
DOIG & STIRLING; £T ARCII. CONSTABLE & SOCIOS9 EDINBURGi:
£T ANDREAM DUNCAN, GLASGUiC.
1813.
I
I ■
I :
i
HONOBATISSIMO
GEORGIO JOANNI
COMITI SPENCER;
VIRO,
LITERARUM HUMANIOBUM,
STUDIO, ET PATROCINIO,
£MIN£NTISSIMO^
HANC T. LUCRETII CARI
EDITIONEM,
IFSIUS MUNmCENTIA,
ORNATAM ADAUCTAMQUE,
ANXMO ORATO VIOQV*,
D« 'Dm D.
aniSreas duncan,
Acad. Glaae^. Tjpog.
f ••
LECTORI
HUJUSCE EDITIONIS,
S.
%%%^^^i%%%»%^<»^»»%<%%%
Quio in hac T. Lucretii Cari editione expectandum) paucis
accipiat Lector eruditus.
Poetse Textus, qui vocatur, ex Recensione Gilberti
Wakefield, A. B. reprsesentatur; prout scilicet, ipse, Vir
doctus et acutns, atque supellectile non tenui, ad ejusmodi
munus fungendum, instructus, edidit, forma majorei Londini,
Anno MDCCXCVI.-VII.
Viri docti ejusdem Prsefationesi Argumenta, Notas, Com-
mentarios perpetuosi Indicesi caetera, id genus, omnia quibus
editionem suam ditavit et instruxit, ingenio ejus atque indus-
trise accepta grate referentes, in hanc nostram transtulimus*
Synopsin prseterea singularem, eandemquci ut nobis videtur»
utilissimami Lucretii vetustiorum quatuor editionum, in quibus
Princifis, FERRANDiy cum Editioue Bipontina primai per
'9
VIRO
Seculi Sui
JLLUSTRISSIMO,
et
VERE HONORABILI]
CAROLO JACOBO FOX;
Megantioribus Ingenii Dotibus
EMINENTISSIMO;
Eloquentiae Veni
Copiosas, Fadlis, Inafiectats, Vividas, Sublimis,
PROFLUENTI;
Virtutibus lis Omnibus
Quas Virum Politicum Exoment»
CONSUMMATISSIMO;
Sed Ob Teneros Affectus Animi
HUMANISSIMAMQUE BENEVOLENTIAM
IN PRIMIS VENERABILi:
HOC VOLUMEN
Nobilissimi Poets Carminum,
£ Non Ignobili, Uti Sperat, Editione,
£T FOETA88E
Cum FOXn Ipsius Nomine
In ^vum Serius Perennatura,
Vovens Omnia Faustissima,
DATy DICAT, DEDICAT,
GILBERTUS WAKEFIELD.
TE salvere jubet simplex, si rastica, Musa;
Angligenxim, Foxi! gloria, robur» amor.
Qu£, succensa tuis animi virtutibus, audet
Desuetis Latium carmen inire modis ;
Frorepensque humili caligantique recessu,
Opposito ratilum provocat ore diem*
Sed neque^ quod sociis cursu comes ire neg&rif
Deflexo, intrepidus, propositique tenax;
Diunque leves animos timor attentaret inanisy
Institeris rectam fidus, ut ante, viam:
Sed neque, quod referas, quem mirabantur Athene
Torrentem eloquii, vel Cicerona tones;
Quod rapidi ningues jam lingua profundat Ulixis^
Jam manet Pylii liquida mella senis;
Diunque Iqgis blatero tumidis spumosus abundat,
Fecundet sensus viva medulla tuos;
Non tibi, quod populi primos, populumque, loquelis
Suavibus arripias ;-— hoc leve surgit opus.
Nescia mentiri, blandiri nescia, Musa
Materid dotes nobiliore canit.
Quod mala^ qus lacerant mortalia pectora ssevis
Unguibus, haud cordi sunt aliena tuo;
Quod, male damnatis scelerato judicis ore,
Ingenuis caussam nobilis ultor agis ;
Quod cuperes, belli reserantem claustra cruenti,
Sacrilegam heu! frastra continuisse manum.—
Quot dedit inde soror gemitus, dedit anxia mater !
Quot patriae lacrymis immaduere genas !
Mille diem viduas fletu, noctemque, £itigant:
Flangit amatorem multa puella suum.
Quas strages Stygiis nigra Mors amplectitur alis !
Tam largd nunquam luxuriata dape.
Pars mutilos plorant artus; pars vulnera saeva,
Quae cum corporibus commorientur, alunt !
Undique Fata volant: putrique cadavere fultum,
Polluit innumeros putre cadaver agros.
Scilicet haec placidum non dedecorasse putatur
Christicohhn feritas sanguinolenta gregem:
Quosque sinu demens fovit, pavitque, Magister,
Hos bene discipuli dextra trucidat oves !
Dira Fames quanto populos captarit hiatu !
Dum tenuem oravit debile vulgus opem :
Grallia! quae, depulsa tuis feliciter oris,
Angliaca insiluit vindice regna pede. —
Quos tibi tunc gemitus, Foxi ! peperere malorum
Tantorum caussae !— quos peperere sibi !
Optasti quoties, cohiberent fcedera mundum
Pacis, et unanimus consociaret amor;
Talis amor, qualem lux ille, et glori^, nostri,
Vel cruce jam pendens, ore profudit Homo. —
Senserat Oh ! utinam, qui primus cuderit ensem,
In sua conversum viscera primus opus.
a2
Feralem Oh! utinam, deamas qui militis arma,
In tu» nutrires fata, Tyranne, gregem.-—
Tu, Foxi! perstes: vigilaces exsere curas.
Prodimur: imperii machina fessa labat.
Queis, adverte, notis Aurora crepuscula tinguat;
Utque novo rubeat mox oritura die.
In te forte situm est, an sol fulgentior ibit,
Obruet an noctis densior umbra polum.
Fausta sed eveniant! lux ocyus irriget alma
Squalentes campos, et loca pigra situ !
Jam certent, male fida cohors, Poenseque, Metusque,
Totaque barbaries, occuluisse caput !
Nascentem haud nullo te vidit lumine Musa:
Sustulit, ac tepido fovit amica sinu.
Prima setas medios inter nutrita lepores:
Jam pueri Aonius proluit ora latex.
Tu non injiceres volitanti vincula menti,
Sed sineres spatio liberiore frui.
Dilectum Phoebo Phoebi chorus omnis amarent:
Reptarentque sacrum, te praeeunte, nemus.
Omnes Castalidum neque cultor humillimus annos
Vomere sic sterili solicitaret humum.
Horrent magnanima^ regnum servile sorores:
. Heu ! lyra terrores inter, et arma, silet.
Anglica non Latias novere palatia Musas :
Ista domus friget, Graia Camoena ! tibi.
Has, decus Aonidum! atque leporum magne repertor !
Si tu, si veUes forsan adire fores,
Tu, mihi per longos soles vigilate, Lucreti !
" Ecquis es?*' audires, " Efier; etunde venis?'*
Jurgia, avarities, sitis insaturata cruorum,-—
Quem datis, aut Charisi, Kerisive, locum ? —
Quoferimur? nolim, preme te, spatiosius erres;
Curriculumque tuum, lingua proterva, tene.
Tu mihi principium, Foxi ! tu carminis idem
Auctor eras medii: tu mihi finis eris.
Prosperum iter facias ! placidoque en ! accipe vultu
Dona voluntatis qualiacunque meas.
Et te digna tamen : corpus sublime Lucretii
Vel tantum poterit condecorare virum.
Et te digna tamen; nisi, qui tenuissimus ofiert,
Deprimat egregii nobile vatis opus.
G. W.
aS
AD LECTOREM.
LlEBITUM, scite Lector et erudite! Lucretianonim caimi-
num, curis meis eaqx>litorum, atque, justas recensionis ope, ad
pristinum cultum nitoremque, in quantum per scriptos codices
atque mediocritatem sagadtatis meae et doctrinae licuerit, refor-
matorum, dudum promissione susceptum, tandem tibi, sed se-
rius aliquantulo quam vellem, spe trepidus, et, si quis unquamy
diffidens mei, repraesento. Sic profecto se res habet: quum
animum ad has pretiosissimas Latinarum Uterarum reliquias ex-
omandas primitus adjedssem, jucundae magis relaxationis, quam
negotiosse virium contentionis, mihi munus spondens, non nisi
de breviore commentario cc^tabam: postea tamen, c^ris li-
mine vix inito, hunc et amplissimum philosophum, et gravis-
amum poetam, tanta commentitiarum lectionum feditate deve-
nustatum deprehendi, ea adulterini scabitudine sermonis mul-
tis de caussis incrustatum, ut occasionem, haud instrenue obe-
undam, sed plane dignissimam mihi videbar nactus, in quam
iacultates onmes qualescunque, tum eruditionis tum ingenii mei,
studiosissime collocarem; nuBos labores defugiendos esse, nul-
lam non libenter efferendam esse solicitudinem, mecum statuens,
si modo fiructus inde aliquis bonis literis forte fortuna provenire
posset. Tandem vero, re gradatim procedente, ac materid se
ladus, ut fit, in omnes partes aperiente, cum tot tantisque
difficultatibus mihi esse conflictandum vidi, tam propter moles-
tias operi tanto proprias, quam innumerabiles adventidas ex edi-
torum priorum vel socordia, vel inscitia, vel temeritate denique,
vm^ f^f cumulatas, ut de conatus mei succcssu, adhibitis etiam
studio improbissimo et sedulitate morosissima, plane desperarem;
vui AD LECTOREM.
debilitatus animi, atque co^tis audacibus pene consteraatus, dum
naviculam meam, iihmensa cujusdam vastitatis solitudine fluc-
tuantem, tremebundus contemplarer:
maria undique, et undique ccelum !
Et enim, mirentur licet inexperti, vere mihi dicturus videor, ne
unum quidem ex illis omnibus, qui per aevi flumen ad usque
nostra tanpora devoluti sint, scriptoribus Lucretio minus emcn-
datum vulgo manibus lectorum teri; aut in cujus textu, quem
dicunt, concinnando magis susque deque habitam vetustorum Ur
brorum fidem passim senties* Nam, ut concesserim, Cari nos-
tri argumentum non ea esse amoenitate, quse turbam lectorum,
de rerum natura et abditis philosophiae parum solicitorum, suis
illecebris sponte trahat; simplicitas tamen orationis purissimae
inaffectata, ingenii lactca ubertas, in omnigenos lepores late dif-
fluens, sincerissimus insuper elegantiarum poeticarum gustus,
nativo quodam sensu rectissimo delibatarum; et varietas nume-
rosa versuum, lapsu facili decurrentium, et melle Musseo vere
contactorum: heec omnia severitatem subtiliorum disceptationum
deliniunt usque adeo, ac devincunt,
Molliter austenun studio fallente laborem,
ut nemo sit ingeniis non fucatis, atque elegantibus, dcmerendis
accommodatior; nemo, qui diligentiam fideliter tractantiiun
pleniore proventu remunerabit. Nimirum, si rcrum, de quibus
disputat, obscuritatem et jejunitatem liberaliter intuearis, Lucre-
tius auctor est philosophiae po^cus longe longeque dilucidissi-
mus; nec sunt, nisi rarissimi, in opere toto loci, qui desidercnt
interpretem, aut lectorem modice perspicacem morari queant:
hoc autem, ob depravationes potissimum, poetae non imputan-
das: id, quod expertus usu rem, tutemet haud ssgre confltcbe-
ris. His igitur de caussis, vehementer equidem mirari soleo, tam
paucos literatorum hominum exstitisse, qui versaverint Lucretia-
AD LECTOREM. ix
nam naturam rerum; tam paucos, qui pro meiitis admirati
sint artificem Musarun consmmnatissimum, et post Ennium,
(cujus operum jactura vulnus longe altissimum et immedicabile
prorsus philologiae infiictum est) Latinae poeseos parentem: sed
miror vehementius, etiam paucos ex iis paucis indolem s^li Lu-
cretiani percepisse: vix enim, confidenter loquor, vel unus re-
perietur criticorum doctrina celeberrimorumi qui felicem in eum
conjecturam periclitatus sit: quod in operis decursu, et maxime
incredulis, liquidissime patebit.
Caetenmiy ut mea in hoc officio explendo subsidia singillatim
persequar; Lucretius noster primum post renatas literas typis
evulgatus est Brescue^ per Ferrandum^ sine anni mentione: de
quo libro tamen inaudivi tantum ab hominibus rerum typographi-
carum, et cxemplarium veterum, callentissimis. Hujusce editi-
onis ne unum exemplar quidem in Anglia asservari creditur: et
de iM nihil amplius comperti memet habere &tcor. Lucem vi-
disse perhibetur circa annum salutis M.CCCC.LXXIL
Editio secunda, in fc^o, quas vulgo princeps existimatur, ad
calcem sic inscripta est:
T. Lucretii Cari, poetae philosophique antiquissimi
De rcrum primordia natura ad Memmium
'' Liber sextus et ultimus explicit fceliciter.
" Paultu hunc impressit Fridenperger in VeronA,
^ Qui genitus est in Patavid Aks magrue,
•* Ab incamatione Christi: MCCCCLXXXVI
*' Die vigesimo octavo septembris calen. octobris.*'
Quam sit omni gencrc corruptelarum refertissimus hicce liber,
apprime tamcn utilissimus, nostra lectionum variarum recensio
satis indicabit. Aliquoties profecto, scd rarissimey vitia quaedamy
longe crassissima, prudens silentio praeterii; nullum omnino u-
sum habitura, sed nitori nostrarum solummodo paginarum deho-
X AD LECTOREM.
neHaniaito fediHiiiio fiiteiBy cipttitDnipoiTO tirihiini lecluiBiofc
StCf nrfinpK gntiay u pu eon m ofrndiftn pio
pram$pn>pr€msj9tqaehtgmKe€ubutnio^^
tieeaoae: qaod mbHo winm monaidiim liabeo, ne
piJQi edidoaeaiy qmun milii fcffBenn obCakrit ne proprio le»
tampCnoaHiiiii, ct exqniflCiBamis» omnegemB, libris adimplecft»
Clatton CmACHEKODE: rir cgregieet aocontedoctiiSyaedpfop-
ter mormn ampliciam candidiadmam soaritatem, etanimiben^
iiitaffm homine litento cKgnaiiiy kmge laiidatior; qoam onnibaB
qaidem mortafibns fdene senqper solety mflii antem etiam peco*
Opcimi <jimlcm viii bnmaiiitas me deriiudt insoper monstnp
tione F^nute editioiiis, qme tertia est, et ffifroi^ai ./ApoiKacarl
procmrata prodiit apod JkbtM^ qaartae fbrmae, anno M. D. Mon-
stratimie dizi; nam asns aiterior sup ervacaneas iiiiawt, qaum
profiteatur editor, se naDam exemplar antiqaam adhibuisse ma-
no acriptam, aed confarmaTisse teztam ex Veronensi; pa r aD e lis
aKcMiim scr iptonim lods, cum Aristotdis operibus, aliisqoe 8cri{^
tis veteram, in sabsidium convocatis.
Denoo typis cosos est Lucretias Venttiis^ in iisdem aedibus
Aldinisy forma duodedma, anno M.D.XV. ex recensione atque
casdgaticHiibus Andrea Naugerii : qui nuDorum interea librorum
MSS. praesidio se sofiiiltam essepraedicat; et stJummodo ^* cur-
« sim didtur, propter ipsius oociq^ationes, et importnnam im-
** preseomm festinationein, tamen accurate, recensuisse.''
Ad Jldimt jnioris normam Juntina potiasimum composita vi-
detur; qme luGem ridit Florenti/t anno MJD.XII. in qua licet
exomanda Pehns Candidus se << vetustis exemplaribus coQatis''
osum glorietur, et *< obdis Pontani MarvUicpe temere inducta
AD LECTOREM. xi
expiiii^aBdo adhibitis," memini, me non nigi paucas scripturae
diiaiqMaitias deprehendiBse, quoties qperae pretimn habnerim
eim oomponere ciun hac AUind: quas pariter nihili, gi criticam
commoditatem spectes, iaciendas puto. Exemplar Juntimtm^ anni
lfJ).XL quod m^oaorant Havercampus et Fabridus, nesdo
qoam ob radmiem ad hunc annum referentes, ipsissima est hsec
editiOy de qu& loquor; et, cum Aldind consimili» me possessorem
habet.
Intereay cum magno commentariorum apparatu» Lucretius
prodierat '< BononUej ex ergasterio Hierom/mi Baptista de Be^
** nedicHs Platonici Bononiensis^ a Joanne Baptistd Pio editus, an-
no Domini M.D.XI. kaL Maii.'' Opes, quae sibi ad emendan-
dmn Lucretii carmen competerent, Pius ipsemet sic percensuit:
^ Contulimus, non sine aerumnis vigiliisque diutinis, codicem
* Veneti Hermolai, et Pomponi Romani; codicemque non om-
nino mahun, qui servatur Mantuae, in bibliotheca quadam sub-
urbanfiy qui fiiit viri non indocti, gentis darissimae Strotio-
nnn« Non deftiit Philippi Beroaldi, praeceptoris quondam md,
^ nunc coHegse, impressus quidem, sed tamen perpense exami-
**natus: Codri quoque, grammatid Bononiensis; cujus copia
^ mihi per Bartholomeum Blanchinum, virum eloquii excultissi-
^ miy fiute est: MaruUique poetse industria mira castigatum, non
^ defuit exemplar, Severo, Monaco Placentino, graece latineque
* perdocto, Musarum athleta, non gravatim offerente. Ex qui-
* bus, sicuti Zeuxis, ex quatuor diversis corporibus, unam, et, ut
^ arbitrory integerrimam, formam Lucretio praestitimus."
Optiniae frugis haec est editio, et nobis per fidelissimam dili-
gentiam tractata: nec addubitem tamen, aliorum exemplarium
testimoniis devictus, quin Pius ad arbitrium, nec admonitis lec-
tcnibusy poetae contextum plurifiiriam immutaverit; et, an levibus
de caussis hanc sententiam inimiciorem pronundem, penes alios,
peilectia onuiibus ac perpensis, sit judidum.
9
xii AD LECTOREM.
Obertus Gifatiius uberibus magis, quam accurate doctis, com-
mentariis, indicc tamen philologico perutiliy Lucretium instnudt.
<* Scripturas Teterum Ubrorum plus quam octo se perpendisse''
jactat, et nactum esse ^* non paucas emendationes, variasque in
<* poetam nostrum lectiones, quas vir docdssimus Antotiius Gold^
<< inghamuSf homo Anglus, ex libris calamo exaratis in patria
<^ sua studiose ac sedulo coUegerat," uti Gifiuiius opinabatur. Hoc
utcunque sit, limato judicio, sine quo frustra Cridce exercetur^
desdtutus iUe vir, diUgens quamvis et eruditus, parum contuUt,
me saltem judice, ex quo Lucretii contextus emendatior evase-
rit
Non aUus post hos esse videtnr editor, qui contextum Lucre-
tianum ad Ubros scriptos exegeriti prseter Lambinum^ Creechium
nostratem, et Havercampum.
De Lucretio primus istius triumviratus doctis animadversioni-
bus prseclare meritus est; Lambinum dico: quiususest, ut ipsius
verba proferam, ^* in Lucretio restituendo, Romsquidemtribus
** Ubris MSS. uno Vadcano; altero, qui fuit Gabrielis Faemi;
*' tertio, quem Scipio Tertius NeapoUtanus ei commodato dedit:
^^ Lutedae vero duobus, uno Memmiano; altero, Adriani Tur-
^^ nebi Ubro, ad Berdnianum codicem diUgentissime et accura-
^^ tissime usque ad Ubrum sextum duntaxat comparato."
Equidcm non is sum, qui virum ingenuis ardbus penidus im-
butum, ct amatoribus Lucretu necessitudine multonun officiorum
devinctissimum, fidei sublesdoris Ubenter arguam: nefits tamen
csset, et crimen pubUcum, dissimulare, multa mihi in hoc munere
dcfungendo scrupulum super hac re, manu scripds sciUcet exem-
plaribus Lambini, non lcvem injecisse; in quae lectores ultro oc-
cursabunt, et de quibus suum judicium, hactenus submonitos, pras-
sdterit integros excrcuisse: res igitur a me relinquitur in medio.
Hoc interca de plano nidlus dubitaverim affirmare, me neminem
AD LECTOREM. xiii
noviaae» qui oontextum scriptoris cujuslibet, auctoritate membra^
narum leviter conculcata, propriis conjecturis inferciendis, per ef-
fiisiorem lioentiam, atque inconsultam magis temeritatem, passim
praefiractius vitiatum et deturpatum dederit.
Creechii in Lucretium merita longe inferius jacere, quam
quod vulgus soleat existimare, memet habeo persuasissimum.
Eum alicubi, ut Gassendi plagiarium, Valckenaerus insimulavit:
ea vero utcunque se res habeat, certe iniquior esset, qui laudem,
utilibus gus ad illustrandum Lucretium coUectaneis philosophicis
acquisitamy cuperet deterere, si modo, quse dtra controversiam
sumpserit aliunde, promptiore animo ad auctores primos referre
vir ingeniosus ille se paratum ostendisset.
In maxima parte meritorum Havercampi pono, quod codicuni
Lugdunensium diligentiorem nobis collationem repraesentaverit,
et amid sui Preigeri nonnuUas animadversiones, eruditas illaf
acutasque, protraxerit in lucem: nam doctissimus editor de peni
proprio paudssima, nec ea quidem magni pretii, deprompsit
Verum enim vero, ne quisy mores meos haud expertus usu
oensurse severioris fortasse postulet, libet Emesti judicium, su*
per hac re in bibliotheca Latina Fabricii factum, vice propug
naculi, subjungere: '^ Omnino hoc opus suum peritioribus noi
** valde probavit Havercampus. Inter omnes editores principa
« tus debetur Lambino ct Creechio; huic ad intelligendum max
<* ime, iUi etiam ad criticam rationem. Sed, qui has res rect
*' tractare possit, is, si suscipere novam editionem velit ax^iliui
^^ ea, quse hodie peritis probatur, et cujus exempla recentiori
<^ temporis habemusy magnam laudem parare sibi possit Se<
^* absit usitata nostris temporibus festinatio, et lucri cupido."
Ha& sunt omnes editiones Lucretii, quantum equidem intd
lexerim, ope codicum MSS. procuratae; si modo singularer
xtv AD LECTOREIL
excqMas, de qiill mox dioetiir. Nihfligitiir tandemsiqMr «t, niri
ut eiqx>iiam, quibiis denique novis adjumentig soffUtiiSy qoibiis
pnesidiis animatn», ac ▼aHatus, ipflemet ad hoc munnB exseqiien-
dum, grave profectOy difBcile, et aemmnoeinn I aooedere non ex-
palliierim.
Jam deoem fere anni liqMi sont, ex qno Fahri Locretiiim e-
merimy fomue qnartae, qaum bibliodieca Ricardi BenUeiij qui
gnmmi Bentleii yolontatem testamentariam exaecutus est, et mag-
n& ex parte librorum haereditatem adiit, auctione pubfica diven-
deretur. Higusce exemplaris primas plaguhe notationem aequen-
tem nescioquis
** Hic Uber est Eicardi Mead: notae vero MSS. in margine,
<< sunt magni ilfius critici Ricardi Bemtleii, ex ipsius codice
Vir magnus nimirum, inter paucos doctrinae o^piis instructns»
sed sagacitate subdfiore^ et acutissimi ing^iii 'velocitatibusy quo-
dam modo suis, criticonim omnium, me judice, praeceHentissimuSy
difigenter yersaverat Lucretium; sed neque fibros manu exa-
ratos» neque vetustius impressos, nuQum denique praeter unum
Fabri exemplare, videtur adhibuisse; quum saepius imitado-
nespriommpoetarum margini alleverit, Lambino et afiis jam du-
dum occupatas, cum lods quibusdam Diogenis Laertii pervagatis.
Animadversiones itaque, quas ille coryphseus criticorum subinde
sparserit, non erant severiore judicio perpensae, secundisve cogi-
tationibus maturatse; in uno autem atque altero loco per acumen,
vere Bentleianum, quasi divinitus vir summus rem expedivit:
quae suo tempore comparebunt; nam supervacaneum esse arbi-
tramur, immorari rebus, in operis decursu lectoris sententiam
subituris: quam ubique Uberrime de nostris exerceri velimus.
Vero quidem simile est, notas plures Bentleianas in Lucretium,
et laboriosiores illas atque castigatiores, in manibus adhserere
AD LECTOREM. xv
Bicardi Cumberland; qui ex fiUa est Bentleii nepos, et haeres aviti
ingenii oertisfiimus. AUorum etiam librorum, pretiosissimia avi
sui commentariis perscriptorum, solitarius possessor est inge-
niosissimus ille vir; quorum usum mihi per alios petenti prorsus
den^;avit: illaudabili sane specunine caninse cujusdam malignita-
tis; quum nec ipse copiissuis uti veUt, nequealiisutendasimper-
dri. Haec autem non videntur gravius dicta, atque inhumanius,
qnam res postulat literaria^ et ipsa Ratio suffiragiis suis compro-
babit.
Codicem chartaceum manu scriptum^ in folio, nitidissimum,
vetustum, et (^timas notse, quum solus castigatissimis et antiquis*
simis exemplaribus saepiuscule consentiat, ex publica bibUothecfi
mihi Alma Mater, quondam mea, Academia CantabrigiensiSf
subministravit: opes suas haud invidens eruditis; neque, ut soror
ejns OxomensiSf exemplo nimis erubescendo, thesauros Musseos,
qui debent, ut aer etsol, omnibus communes esse, propriis parie-
tibus, indusos dicam, an abditos ac sepultos? in setemum conti-
nens. Hic autem codex olim erat Askewianae bibUothecae »fipiAi«f-
unde pretio redemit Academia. Tractationem ejus mihi impe-
travit amicus meus, semper ac maxime eolendus amandusque,
RoBERTUS Tykwhitt: qui me tynmculum CoUegii Jesu^ abhinc
annis quatuor et viginti, rude jam tum donatus, favore suo spon-
te prosequi non dedignatus est, et etiamnum profecto fovet
HtXXtnt ifiinm riy *m linFmf ^^H^t9 iXttfMU
Hujusce exemplarisy quod perfunctorie nimis mihi videbar
evolvisse, et inconsulto citius remiseram, ulteriorem usum a doc-
tisaimo protobibUothecario, Ricardo Farmer, obtinuit Geor-
Gius Steevens, vir ingenio et eruditione poUentissimus, cujus
fiuna mei prseconii non indiget; mihi vero nunquam sine et ho-
norisy et amoris, sensu nominandus.
xTi AD LECTOREM.
Secundos, milii coQatuB, MS. codex in MiuKo Britaniuco ser-
vatur; fimnA miDim^» manbranaceuet pulchre scriptus, seculi
Eadon iMbUotheca instructisstma tnihi tertium exemplarc MS.
atatiG gusdem cum priore, suppeditavit, chartaceum, in quarto;
qui deficit tamen infelidter cum versu 232. libri tL Scatet er-
roribuB sdiptionis codex iete plurimis; sed orth<^raphiEe vestus-
tioris pras cseteris omnibus, saltem meis, tenacissimus videtur.
Tertium denique MS. librum, cfaartaceum, et form£ simili, sed
seculi sequ^tis, eidem bibliothecse debeo. Recentior est profec-
to, quam cui tuto, reliquis diBsentientibus, con£di possit: nec ta-
men hic etiam omnino fructu suo camit
Sed et alium insuper scriptum libruin, de quo nihll cogitave-
ram, mihi pemiiBit evolvendum vir humanissimus Edvardus
PooRE, cumpromptiBsima benignitate, alaudabilibus in bonas lite-
ras a£feclibuE derivata. Nimirum manus recentior hunc codicem
exaravit; quum vero cujusris impressi typis libri non sit apogra-
phon, sed codicem quemdam MS. cerlissimc in exemplar habue-
rit, non Bpemenda est ejus auctoritas, quoties antiquiorum libro-
rum lectionibus in subsidium accedat Utrum plures sint Lucre-
tii codices MSS. in bibliothecis Anglicb, vel publicis, vel priva-
ds, plane nescio: et caussse sunt, qua theologicae, qua politics,
cur noBtrates eniditi non sint ad me fovendum, et conatus roeos
promovendos, nimis propensa voluntate: has autem, quod im-
penassime Isetamur, ac serio trinmphamus, jam jam evanescentes
video; ut, exorto sole, matutini rores evt^rantur: quod ideo in
transcursu monitum volui, ne nimis incurioei fortassis, aut indili-
gentioris cujusdam, crimen apud aliquos, calumniis inbiantes, im-
merito subirem.
Anno M.DCC.LXXXVII. Lucretius impressus cst VicmniB
ad codicem Findolxmensm, curante Francisco Carolo AUer, gym-
AD LECTOREM. xvii
nasii Yindobonensis professore. << Exstat hic codex membrana-
<< ceus in bibliothecfi Caesarea Vindobonensi, et seculi MD.
*< scripturfi nitet quidem elegantissima, sed multis adeo vitiis fe-
*< data, ut in calce operis longam satis yitiorum seriem iis homi-
<< nibuB adjungerem, qui codicum MSS. vitiis delectari, verius di-
^* cam, nugari, consuevenmt.''
Sdlicet inter illos nugatores, qui scripturam ipsissimam vetusti
codicis, sive sincera sit, sive demum vitiosa, fideliter repraesenta-
tam velint, egomet nimis velim nomen profiteri meum: et gradas
ago libenter maximas, habeoque, huic nugatariy quod vitia hujus-
oe codicis notaverit; quum genuinas aliorum libronun lectiones,
atque haud dubie Lucretianas, saepiuscule confirment Utinam,
rv{«yfl Ynnt! somnus tibi, tuum munus exsequenti, non aliquoties
snbrepsisset; nec commentitias recentiorum emendatorum divina-
ticmes loco xntiorum codicis^ in contextu nimium nimium negligen-
ter, uti vehementer suspicor, reliquisses: quod sane te subinde
quidem, quamvis inconsulto forsitan, fecisse, mihi est in omnium
longe persuasissimis.
Unum hoc maceror^ et doleo tibi^ Carole ! deesse.
Idem editor non est etiam dedignatus adscribere codicis alteri-
us vitia^ nugatores criticos ex abundante demereri cupidus. Hic-
oe codex, in eadem bibliotheca repositus, continet *< fragmenta
** Lucredi ex libris, ii. iii. et vi. a ver. 743. usque ad finem; et in
"^ principio secuH xiv. exaratus videtur."
In brevi notitia literaria de variis editionibus Lucretii, quam
professor iUcy deliciae nugatorum, sufie praefixit, mentio facta est
exemplaris in bibliotheca Vindobonensi, Venetiis impressi per
Theodonm de Bagazonibus^ anno M.CCCC.LXXXXV. quam
editionem equidem nunquam vidi: sed eo minus hoc infortunium
dolendum est, quod expressa sit ad editionem Veronensem, judi-
ce professore nostro; quum ^^ multis in locis^ atque adeo in lacu-
** nis, cum illa exacte conveniat.''
VoL. L b
xviii AD LECTOREM.
Jam yerOy quo meliiis cavermus, ne moles inutilis editioni not*
tTBB ex prolixis repedtionibus accresceret, et pretium pariter in-
cenderetur; libros illos, qui varietatibus codicum MSS. sint in«
structi, et ipsos codices tractatos nobis, compendiariis characteri-
bus significandos esse duximus: quorum nunc in ordine rado red-
denda esU
V. ed. liter» designant editionem iHam Veronensem^ de qu&
modo, quot habuerim dicenda, dixL
B. designat codicem Bodleianum Qxonii, cujus accuratam at-
que novam coUationem se nactum esse gloriatur Havercampus;
nam Creechius prior adhibuerat. Cum hoc codice et editione
Veronensi tanta est consensio varietatum, ut valde suspicatus sim
dolum aliquan coUatoris; neque prius hac suspidone sum solutus,
qyam ad secundum librum meas animadversiones continuaveram:
tum demum vir amplissimus, Gulielmus Jackson, B. D. in Aca-
demia florentissima Oxoniensi prselector Grsecse linguae doctissi-
mus» cum quo forte fortunfi in bibliopolium quoddam Londinense
conveneram, et super hac re sermones csederem, fisdsam et iniquam
opinionem, isto de codice, non ex vanis rationibus susceptam ta-
men, me benigniter dedocuit. Re ver& in bibUotheca Bodleiana ille
codexhodiequeasservatur; sed non magnam vetustatem jactat, ne-
que multffi firugis suat, quse re&runtur, variadones ejus: ideoque
non modo minus pcenitet indiligentius recensiti, sed angor levius,
inhumanissimas bibliothecse Bodleianse leges, omnibus mortalibus,
levissimo saltem contactis sapore doctrinarum, odio atque execrar
tione prosequendas, mihi liberam tractationem gus haud permi-
sisse. Mox, ut augurari soleo, illucescet ille dies, quum doctoe
homines et literarum penetralia pudebit, se tam diu barbaris his-
ce conditionibus patienter esse coUigatos. — Casterum, satis saltem
constat» exemplari Bodleiano, et editioni dictae Veronensi, unum
codicem, velejusdem prorsus fimilifie, prourchetypo primitus ex*
stitisse.
AD LECTOREM. xix
G. Ooiia^jnafmm esttragmentomf Ebvercampo atquealiiseru-
ditis celebratumy setatem attingens 800 vel 900 amiorum; quod
infiuiste tamen explidt cum versu 454. secundi libri.
P. Pii est editio Bononiensis, de qud supra.
Vind. literse exemplar Vindobonense^ modo memoratum nobisf
indicant: Q. vero, fragmentum codicis, ibidem dedaratum, quod
indpit ad lib. ii. ver. 658. interrumpitur ad lib. iiL ver. 614. nec
prius de novo exorditur^ quam ad lib. vi. ver. 747. devenias; un-
de ad finem libri condnenter pergit*
L. litera prior liber MS. membranaceus, duorum pulcherrimo-
rum ac vetustissimorum, quondam Isaad Vossii, qui in bibliothe-
c& universitatiB Lugdum Batavorumasservantur, a me designatus
est;
M. autem literd posterior liber: quorum varietates recensuit
Havercampus.
O. codex est Domini Poore» supra laudati: prius autem ad pa^
ginam quadragesimam volumen hoc progressum est, quam hicce
liber mihi in manus venerit.
o. Cantabrigiensis liber est:
A. n. et s. codices Muscei Britannici, ad ordinem recensionis
nostree, super illis habitse, in prsecedentibus.
Valde laboravi in orthographia textus Lucretiani constituenda;
ut tn^cfiutmn nitorem illum, ac florem femigineum venerandse ve-
tustadsy importunis correctorum manibus passim detersum, in
quantum sana grammaticorum priscorum judicia et subinde codi-
cum auctoritas suffiragarentur» redaccenderem. Res hasc erat
b2
XX AD LECTOREM.
ostentationis quidem parvae, sed perquam srumnosay et multe
diligentias ac industriffi, ut rationes gus ad liquidum perduceren-
tur, et aliquo tandem modo constarent sibi: sed haec diligentia et
industria, nisi simile negotium fungendbusy non comparebunt ta-
men. Pro officio nimirum habui multam et ingratam operam in
hac re ponere; sed, tands tenebris haec tota rado involuta est, ut
malim lectoris ad indulgentiam confiigere, quam censuram pro*
vocare. Quodes &x librorum scriptorum mihi praehiceret, in
phurimis haud dubitabam sequi: sed multa simt adhuc in hac re
recdus consdtuenda; de quibus meo judido manus trepida non
ausa est obsecundare. Quum vero sentendam meam in commen-
tariis super hac disputadone ssepenumero interposuerim, non ne-
cesse est, ut in hoc loco tempus teram; itaque ad alia me transfe-
ram, cum te ad Vossium demandavero, de hoc orthographiae ne-
godo scite statuentem, in art gramm. L 43. init. atque, prout in-
genuum virum decet, commonuero, unam et alteram dictionem
esse in primis plagulis aliter, atque in sequendbus, memoriae vido,
exaratam; quamvis secundas partes ageret impendio viriliter per-
diligens inspector qperarum; cujus acmnini non paginse solum-
modo, sed commentadones meae, tempesdvam aliquodes expur-
gadonem debent. Nihil autem dissimulandum duxi, quamvis
hae minutiae turbam lectorum probabiliter efiugiturae viderentur.
Libenter sperem, simplicem hunc errorum leviusculorum confes-
sioncm edidoni meae convenire; vel plures et crassiores fortasse
virtudbus suis redempturae, nisi parend suo nimium blandiatur,
nihil suis viribus parcend, ut in manus hominum quam emenda-
tissima veniret.
Nil cumulaty verbisque nihil fiducia celat :
Fucad sermonia opem mens conscia laudis
Abnuit — .
Porro quum Virgiliiun» poedcae composidonis artificem abso-
ludssimum, Lucredus noster, ingenio poetarum Romanorum
maximus, (nisi fortassis unius illi de pahna merito contenderint
AD LECTOREM. xxi
hgariosisaimi Nasonis ubertas et amplitudo) magna ex parte,
quantus est, efiecerit; veniistis hominibus me rem valde juom-
dam &cturum esse credidi, si Minciani vatis imitadones undique
conquireremy et cum exemplaribus suis apposite commissos spe-
daSter exhiberenL Hanc esse mei laboris partem nullo modo in-
fractuosissimam, ab ostentatione licet longissime remotam, depu-
tare soleo; et amoenissimam futuram hinc institutam comparatio-
nem hominibus elegantioris ingenii libenter auguror. In hoc o€-
fido multa sunt, quas diligendam eluserint doctorum, qui se ad
hanc rem ex pro&sso contuliss^nt; et segre, nisi ex compertis,
credi poterat, poesin Virgilianam quam penitus imbuerit, quam
meduOitus incoxerit» orado Lucretiana. Hunc autem ex abun-
dand fiructmn hac coOadone provenisse mihi vehementer gratulor,
qaod hinc complusculis ulceribus Virgilii, sanitads spedem men-
tiaitibus, ideoque diffidli et periculosa tractadone, medelam effi«
cadssimam admoverequiverim: unde apud quicquid esthominum
▼enusdorum me gradas ingentes initurum spero, confidoque.
Jam vero, non alius est poeta, in quem licentia cridcorum, in-
geniis suis temere indulgendum, saevius grassata est, atque in Lu-
credum; aut quem corrupdorem docd terunt arbitrariis emendar
torum interpoladonibus. Nos, auctoritati librorum scriptorum,
qua potuimus, et Ladni sermonis sincerae leges sinerent, fideliter
obsecud, et subinde per leviores ex ingenio mutadones, de rado-
nibus ad codicum vesdgia religiosissime subductis, dmidiuscule
progressi, depravadones innumeras profligasse, ac venustates
seraionis quam plurimas, demortuas plane condamotasque, imo
deperditaset obliteratas, nobismedpsis saltem videmur resuscitas-
se. Neque enim interea non opere summo cavebam semper ab
iM temeritate corrigendi, quam vidosissime usurpari quibusdam
Lucretii editoribus animadvertebam; et nolui committere, ut in
hac vituperadone inconstandssimus omnium homunculus haberer ;
et ea reprehensio, quam prioribus haud dubitaveram illinerey in
a^ut proprium denuo redderet.
bs
xxii AD LECTOREM.
Casteniin, de commentariis meis, quos muhis Tigiliis et impro*
bo studio contexui, praecipua mihi felicitas condnget, atque pro-
podti, quod animo semper eram contemplatus, tunc demum com-
pos fiam, si rationes sic videbor in notis condnnandis prudenter
attemperasse, ut eas nec docti fiistidianty et intelligant tyrones
fiructuose; atque hinc adeo, sicuti ait ille, utrique rei sdenter oc-
cucurrerim, ut mederi possim quum satietati, tum ignorantifley
lectorum. Quantillum denique sit iQud, quod indefessa diligen-
tia consequi vahierim, probe sdo: nec tamen animi judidum, sa-
cramento literarum liberalium Ic^time obligad, et humanitads
pleni, reformidem; neque ita siun profecto ab omni laudis appe-
titione alienusy ut non valde cupiam secundae aliquid opiniohis
mihimet acquirere. lividulos autem censores nostros nihil mo-
ror; homines, veris literis aut leviter contactos, aut^ quas arripu-
erint, pravis afiectibus dehonestantes: qui doctorum conatus» illis
displicendum, ex professo deamant deprimere, et fovendis hono-
randisque Musarum assedis nuDam qperam imperduntur. Quo-
des vero cessaverim, et intendonem animi videbor remisisse, mi-
hi vehcmenter gratulabor, ac cum meis studiis felidter actum
esse ezistimabo» si, liberalibus atque vere erudids errores benevole
monstrandbus, malignam cavillatorum intemperiem potero lucri-
fiu^ere.
In universum sane» hoc vel in maximis omnium a memedpso
obtinendum esse arbitratus sum, ut ne quid me putem sdre, quod
nesciam; quaeramque semper addiscere, quod ignorem: quum
•cndami minus prodesse perite quid fiKrere, quam obesseperperam
fecissc. ^mirum, in his temporum angustiis, nmo debet admi-
radone commoveri, nedum indignari dd)eat, si, laboribus suis
vicdtantes, et re fiuniliari ardore vigiliis addicdi nec non (quod
rd ci^ut est) inter librcmun vetusdorum raram nimis nimis so-
pdlectilem tenebricose dispakd; si sdUcet, his ino(»nmoditatibu8
pressi districtique, quaedam emittant nimium deprc^^erata, neque
ad unguem prsesectum, quemadmodum vdkmus.
AD LECTOREM- xxfii
Alia sunt insuperi meas vitae roticmes attingentia, et magnam
apud mentes benignas humanitus admissorum excusationem ha-
Utma:— de quibus tamen mefius tacere puto, quam questibus
ambitiosis inaniter indulgere.
PorrOf ne me fortassis» ab tali puerili ^tXMvrui remodssimum,
lector existimet propriis ingenii fetibus plus aequo delectari, quod
eom toties ad Silvam meam Criticam remiserim; docendus restat,
me compertum habere, ex usu literarum maturiore, plurima in
istis lucubrationibus inveniri, qua3 sint juveniliter temeraria, «•
w^iffv0n prorsus, et homine critico indigna; sed quae in sitientem
bxDiBdy rure tamen abditum^ et a libris sermonibusque doctorum
digunctissimum, &cillime jpossent cadere: sunt autem rursus plu-
rima rite excogitata, qualia viros harum rerum callentes jucunde
morabuntur, et astatem ferent: ea potissimum, quae in Novi Foe^
deris monumentis explicandis atque illustrandis occupantur; alibi,
nisi &lIor9 haud temere reperienda: quod serio triumphamus.
Non enim ii sumusi qui sacros libros vel cum nobilissimis ethni*
corum veterum in eadem trutina velimus ponere, aut eodem stu-
dio commentandos, ac meditandos, cordatis saltem hominibus au*
tumemus: ^aah yi mm iu^
X^vrftf xi^^^jaWff hcMT^fJi^i fyyMC^Mfr*
Jam vero, prius libet brevissime disquirere, quam huic prsefar
tioni finem ponam, utrum Lucredus noster alia ingenii monu-
menta quaepiam literis mandaverit, quse in hoc sevum non perdu-
ravere. Certe, eum in animo habuisse de situ et qualitate sedi"
tm sanctarum^ quas numina deorum tenent, de tenuissimd iddem
ipsorum natura, prorsus intacdli, nec admittente tactum udque,
nec vidssim exercente; — ^non perfimctorie disserere, suo ipsius
etiam testimonio liquidissime coQigitury in lib. v. verr. 147 — 158.
qoum argumentorum propositorum seriem, qui sequitur, versus
daudat: •
xxiv AD LECTOREM.
Qu» tibi posteritu la&go 8bbmonb probabo.
Sed enim an absolverit promissum, et ingens opuS) quantivis
timandum pretii, ruinae temporum oppresserint; an consilium
mutaverit; an rursus id agentem mors interduserit acerba; nul«
lus equidem de plano affirmaverim. Commentaria sane Servia-
na, ad VirgiL JEn. vi. 596. suspicionem injidunt haud levem»
hos etiam, quibus fruimur, libros sex De Naturd JRertm aliqu&
tenus imperfectos ad aetatem nostram descendisse: de qua re
paucula submonuimus in nostris animadversionibus ad lib. iiL
ver. 991. quo se lectores conferant:
*XH** )f fUt %9TI9
Aliud carmen, Lucretio relictum, olim exstitisse, Varronis testi«
monio saltem probabile efficitur; cujus verba, prout leguntur in
lib. iv. sect. S. de ling. Lat non pigebit adscripsisse: << A qud
<* bipartita divisione, Luciubtius suorum uniuset viginti libromm
*< initium fedt hoc:
^ JEtheris et terrs genitabile qusrere tempus.'*
Si sanus sit hic grammadd locus, nec nomini proprio scripturs
vitium insideat; qua voce, quo fletu, tantum literarum infortuni-
um, nuQis artibus medicabile, lugebimus? Tempus! vastator
omnium, tibi profecto felix, nimium felix, visus est Musarum
chorus, haec si dona propria fuissent; nam Lucretium meum, vd
ingenii viribus, vel degantia doctrins, cuivis veterum fortiter
opposuerim:
quis est crudelior in nos
Te Deus ? Ut semper gaudes illudere rebus
. Humanis!
Denique, ob* grandissimos operis hujusce sumptus, mihi gravis-
3
AD LECTOREM. xrv
sime incumbentesy prius volumeny ut anteciu^rem quendam, qui
pubHcam opinionem speculari quiret, et gradam aucupari, neces-
sum habui praemittere: et actum est profecto de fortunis meis, et
edidonibus poetarum yeterum per sudores meos in fiiturum pro-
curandisy nisi sit hoc specimen lautis judidbus liberaliter excep-
tum: quod sane yel ad omni luxu typographico condecorandum,
quo pulchrius yeniret elc^antibus formanun spectatoribus com-
mendatum, f^yparatus ne sumptuosissimi quidem cessayerunt.
Interea, candide lector, et erudite! indices duo, alter criticus
omnium in commentariis notabiliorum uberrimus, et alter locu-
pletissimus yerborum» libro scxto subjidentiu*. Quse supersunt
antem» prelum strenuissime exercent, et paucis abhinc mensibus
hoc yolumen^ Deo fityentey insequcntur* Vale!
E Musaomeo
prcpe Londimmj
Novemb. die xx.
i
TESTIMONIA VETERUM
DE LUCRETIO.
M. T. CICERO,
In epistoUs ad Q. Fratrem^ ii. 11.
JLUCRETII po&nata^ ut scribis, ita sunt mulds luminibus in-
genii; multae tamen artis.
Sunty qui negatioms paiticulam tum poBt icribit infeninty ^ngularem per
andariamj contra librorum scriptorum fidem: e&dem oper& Ciceronis judido
acertnsnmam injuriam fadentesy et ingenium Lucretii deprimentes malignis-
nme. Nimirum, opinioni Inter criticos receptae disertissimus togatae gentis
tadtus occurrit; que volebaty ingenii vim et artifidum scribendi in eodem
homine rarissime consociarL Hinc pendet Oyidius» trist. ii. 424.
EnniuSy ingenio majnmut, arie rudis,
Sed neque acutissimam et elegantusimam Tanaqiulli Fabri conjecturam, U-
tOy rice Uoy temere contra codices equidem receperim: nam yulgata sunt ac-
curate propria, et connexa.
Non minus igitur Ciceronis ipsius, quam Mard fratris» sententiam favora-
bilem habemus, tum de nativis ad iUuminandam poesin Lucretiani ingenii
▼irtutibusy tum de magoa solertis artifidi poUenUi, cultuque dicendi lima-
tiore.
xxviii TESTIMONIA VETERUM
CORNELIUS NEPOS,
In vitd Atticij xii. 4.
Idem L. Julium Calidum, quem, post Lucretii Catullique
miortem, multo elegantissimum poetam noetram tulisse aetatem,
vere videor posse contendere, — ^in proscriptorum numerum a
P. Volumnio — relatum, expedivit.
M. VITRUVIUS POLLIO,
De architecturdy ia:. 3.
Item plures, (qui literarum jucunditadbus instructas habent
mentes) post nostram memoriam nascentes, cum LUCRETIO
videbuntur, velut coram, DE RERUM NATURA disputare.
P. OVIDIUS NASO,
Amorum^ i. 15. 23.
Carmina SUBLIMIS tunc sunt peritura LUCRETII,
Exitio terras cum dabit una dies.
Tristiumy ii. 425.
Explicat ut caussas rapidi LUCRETIUS ignis,
Casurumque triplex vaticinatur opus — •
SEXTUS AURELIUS PROPERTIUS,
Elegiarum^ ii. 25. 29.
Aut quid LUCRETII tibi prosunt carmina lecta?
Nil juvat in magno vester amorc senex.
DE LUCRETIO. xxix
C. VELLEIUS PATERCULUS,
Historice RomaruB^ ti. 36.
Quis enim ignorat, — ^floruisse hoc tempore — auctores carmi-
num, Varronem ac Lucretium; neque uDo in suscepti operis
sui carmine (f. stamine) minorem CatuUum.
L. ANNiEUS SENECA
LUCRETn nostri meminit, sed citra poeseos vel laudem, vel yituperium,
de tranquill. anim. sect. 9. et in epbt. xcv. cx,
C. PLINIUS C^CILIUS SECUNDUS
Similem LUCRETII mentionem fecit in epist iv. 18. ut prior AvuncuIuB
ejus, Caius Plinius, in prsemissis lib. x. Historise Naturalis; quse tamen sus-
pects sunt auctoritads.
M. FABIUS QUINCTILIANUS,
De institutione oratorid, i. 4.
Nec ignara philosophiae (grammatice potest esse perfecta), cum
propter plurimos in omnibus fere carminibus locos ex intima
quaestionum naturalium subtilitate repetitos, tum vel propter
Empedoclem in Grsecis, Varronem ac Lucretium in Latinis;
qui prsecepta si^ientiae versibus tradiderunt.
Idem ibidemj .r. 1.
Nam Macer et Lucretius l^endi quidem, sed non ut phra-
sim, id est, corpus eloquentise, &ciant: el^antes in sua quisque
materia; sed alter humilis, alter difficilis.
Maoifeitissimum est cuivis contentius intuenti, magnum rhetorem non de
TESTIMONIA VETERUM
laudibuB Lucretiiy ut elesantu poHkBd, detrahere ▼oluisse, sed orationem cjus
lubtiiiorein ease, atque nxMMmrt^f, ut argumentum quoque nimis austerum
et exile, quam quie ubertatiy magnificendiey et amcenitatiy sermonia oratorii
consummandis pulchre unt accommodata. Meminit iterum Lucretii scrip-
tor ille fiructuonsnmusy ibid. iiL l . yiii. 6. xii. 1 1.
C. CORNELIUS TACITUS,
Dialogo de oratorihus^ sect. 23.
Neminem nominabo, genus hominum signasse contentus; qul
Ludlium pro Horatio, et Lucretium pro Virgilio, legunt.
P. PAPINIUS STATIUS,
Syloarum^ ii. 7. 76.
Cedet Musa rudis ferocis Ennii,
£t docti fiiror arduus LUCRETIL
Statius autem potissimum respidt Lucretii lib. l. Terr. 137. 145* 989. Et^
ne in sequioris Btatis scriptoresy qui Lucretium laudibus extulenmty evage»
mur latius» otium ndbis fecit immensa Barthii doctrina: cujus nota sdlicet
•d F^>inii locum plura scire cupientibus consulenda est.
Q. SERENUS SAMONICUS^
De medicindj ver. 614.
Hoc poterit quartus magni monstrare LUCRETQ.
ARGUMENTA.
IN LIBRUM PRIMUM.
IN ipso operis prindpio Venerem invocat IL Deinde, a ver«
45. ad ver. 159. libros suos de Rerum Naturd dedicat Memmio:
Epicuruniy cujus rationes sequitur» coUaudat; ab illius doctrind
impietatis invidiam amolitur; et hujus et sequentium librorum
argumenta breviter proponit. III. Tum rem ipsam aggreditur,
docetque a ver. 160. ad ver. 265, ex nihilo nihil fieri, et in ni-
hflum nihil reverti, posse. IV. A ver. 265, ad ver. S29. minuta
esse quaedam corpora, quae, Ucet sub sensum non cadant, mente
tamen possunt condpi; et e quibus res omnes componuntur. V.
His corpusculis a ver. SSO. ad ver. 4S0. subjungit vacuum, seu
inane qpatium: et VI. a ver. 4S0. ad ver. 48S. probat nihil esse
prseter corpus et inane; reliqua autem, quse videntur esse, ut
pondus, calor» paupertas, bellum, &c. esse tantum conjuncta vd
eventa, proprietates seu accidentia, corporis et inanis. VIL Do-
cet a ver. 48S. ad ver. 528. prima corpusculaesse perfecte solida;
ideoque aver. 528. ad ver. 6S5. insecabilia esse, minima, (neque
enim corpus in infinitum dividi potest) et aetema. VIII. Ddnde, a
ver. 6S5. ad ver. 712. refutat Heraditum, qui ignem, aUosque, qui
aarem, aquam, aut terram, rerum omnium prindpium esse sti^
tuerunt. IX. Tiun a ver. 712. ad ver. 829. contra Empedodem
demonstrat, res non componi e quatuor dementis. X. Demum,
a ver. 829. ad ver. 919. Anaxagoram refdUt. XI. Postremo, a
ver. 919. ad ver. 1050. docet, universum esse ex omni parte in-
xxadi ARGUMENTA.
finitumi corpuscula esse numero infinita, et inane nullis terminis
comprehendi posse: XII. et a ver. 1050. ad ver. 1110. libri finem,
deridet illos, qui existimant, esse aliquod centrum in uniyerso,
quo gravia omnia deorsum tendant^ dum levia sponte sua sur-
sum ferantur.
IN LIBRUM SECUNDUM.
I. AD studium philosophise, quae sola lenire curas et animum
metu liberare potest, Memmium suum a ver. 1. ad ver. 61. Lu-
cretius hortatur: inde II. de seminum, seu atomorum, affectioni-
bus disputat, quarum prima est motus ; moveri semina ex rerum
generadone demonstratur: motus vero hic est deorsum: onmia
enim semina sunt gravia; cum autem concurrant semina solida,
necesse est quoquo versum a se invicem dissiliant; ita quaedam
semina aliis implicantur, quas arctius conjunguntur, res duras et
densas constituunt; quas laxius, res moUes et raras: qusedam au-
tem semina nunquam coalescunt; sed, uti ramenta pulveris in
radiis solis videmusi perpetuo motu per inane feruntur, et alia
corpora subinde percutiunt et agitanti ad ver. 140. III. Cele-
ritatem motfis seminum deorsum tendendum explicat ad ver. 166.
* IV. Inde pro more suo quasdam scommata contra illosi qui
providendam agnoscunti intexiti ad ver. 182. V. Tum argu-
mentum repedt, asseritque, omnia corpora deorsum tendere, ad
ver. 215. VI. Deindci semina deorsum tendentia a recta linea
pauUuIum dedinare; nisi enim declinarent seminai nihil unquam,
saltem nulhun liberum agens, oriretur, ad ver. 293. VII. De-
mum docet, eodem motu semina jam ferrii quo ab aetemo fere-
bantur; nec quenquam huic opinioni diffidere debere, quia mo-
tus non videt, cum ipsa semina percipi non possunt, ad ver. S32.
Secunda seminum affecdo est figura; docet autem VIII. semi-
na non esse ejusdem figur»! quaedam vero rotunda, quaedam
ARGUMENTA.
iquadmtiif quiedam bevia) et alia aspera, hamata, &c. Aiseque os-
tendity quas figuras amara, quae dulcia, quse dura, quae moUiacor-
pora» oomponunt, ad ver. 476. IX. Hanc figurarum varieta-
tem non esse infinitam» semina tamen ejusdem figurae infinita;
nempe rotunda esse infinita, quadrata, &c. ad ver. 580. X. De-
mum ostendity res non con^ni e seminibus gusdem figurae; et
vsriis argummtis probat, concreta omnia variarum semina figu-
rarum continere, ad ver. 728. XI. Deinde docet, semina nul-
hshabere qualitates» quas sensibiles vocamus; colorem utiquef
«aporem, frigus, calorem, &c item, sensu non donari; quamvis
res ooloratae, sapidae, calidae, fidgidas, et sensibiles, ex iis compo*
nantur, ad ver. 1021. XII. Demum, infinita semina per infini-
tom inane volitantia infinitos mundos constituere, eosque mun-
dos augeri aliquando a seminibus ex infinito delapsis; aliquando
etiam, avolantibus ininfinitum seminibus, deminui etdissolvi: ut
plantas et animaJia nascimtur, adolescunt, senescunt, et ordine
vao demum intereunt; usque ad finem libri.
IN LIBRUM TERTIUM.
HAGTENUSy duobus nempe superioribus libris, naturam et
afiectionea, quas dicimus, atomorum, rite explicasse sibi visus est
poeta. Nunc quatuor reliquis libris ea, qusB ex atomis istis fiunt,
attentius qieculatur: atque, uti par fiiit, primas detulit partes a-
mmse et animo, de quibus hoc toto libro jam disputat Hunc
autem auspicatur Ubrum ab Epicuri laudibus, quem a ver. 1. ad
ver. 94. praedicat primum docuisse, non a deo, sed ex fortuito
atomorum concursu, mundum himc, et omnia fiiisse iacta; atque
inde hominum mentes a deorum, mortis, et poenarum post mor-
tem, metu liberasse: hoc autem unus Epicurus feliciter perfecit,
quod aUi philosophi firustra conati sunt. Pauca haec de Epicu-
ro praefiUus, docet a ver. 94. ad ver. 1S7. animum et animam
VoL. I. c
xzxiT AROUMENTA.
partem esse hominis, ceqtte ac pedes, manus, brachia, caputy et
rdiqua membra, et non habitum vitalem totius corporis, seu omni-
um partium corporis congruentiam, concentumque, qualem quir
dam veteres philosophi harmoniam dixerunt. Ne vero minus dis-
tincte disputare videatur, dum vocibus animus et anhna promiscoe
utitur, a ver. 137. ad ver. 161. docet, animum et animam unam
quidem rem esse, animum vero prsecipuam esse partem, et in cor-
de resideie, quippe ibi metus, gaudium, etTeUquse passiones, quas
animum sequuntur, sese ostentant; dum anima, in quk locomo-
tiva fiusukas unice sita est, per totum corpus sparsa, ad nutum
animi movetur: inde a ver. 161. ad ver. 177. demonstrare conaf
tur, animi naturam esse corpoream: animus enim tangit animam,
quam movet; anima autem, corpus; nullus vero, nisi inter cor-
pora, contactus est A ver. 178. ad ver. 323. docet, corporeum
hunc animum componi e seminibus minutissimis quidem, tenuis-
simis^ et maxime rotundis: et, si rem ipsam spectemus, e calore,
vento, seu vapore, et aere;. et alia insuper re, quas ex tenuissimis,
minutissimis, etmaxime mobilibus, seminibus constans, estsensus
principium, et origo: quo modo tamen calor, ventus, aer, et
quarta illa res innominata misceantur, explicare se non posse U-
quido fatetur. A ver. 323. ad ver. 350. asserit, animam et cor-
pus ita conjuncta esse, ut sine utriusque pemicie separari non
possint: deinde, a ver. 350« ad ver. 370. non solum animum, sed
etiam corpus, sentire affirmat, seu potius totum animal, rem e
corpore et anima compositam: post haec a ver. 370. ad ver. 417.
refutat opinionem Dcmocriti, qui singulas animse partes singulis
corporis partibus appositas et conjunctas esse docuit: et, ut olim
aflirmavit, animum esse potiorem totius compositi partem, sic ab
animo potius, quam ab anima, vitam dependere, et salutem ani-
malis conservari, asscrit. Deinde a ver. 417. ad ver. 841. ani-
mos et animas nasci et interirc cum corporibus, viginti octo argu-
mentis dcmonstrarc conatur, et transmigrationem Pythagoras
obiter deridct Dcmum, a ver. 841. ad ver. 882. mortem nihil
esse docctf cum post mortem nihil est mortali animae timcndum;
ARGUMENTA.
imoi n anima immortalis (ut Platoni visum est) oonoedatur, mor-
tem tamen nihil esse, cum anima separata non meminerit, se un«
quam antea exstitisse. Froinde, ad ver. 906. ridet hominum
▼anam de sepultura solicitudinem: deinde demonstrat^ mortem
non esse malum, quia mortui non indigent istis bonis, quibus vivi
gaudmt, neque isds doloribus afficiuntur, qui miseros mortales
cniciant, usque ad ver. 94S. Vitam etiam ipsam non esse desi-
derabilem, quippe quee nihil novi afferat, sed easdem semper to-
Iq>tate8 usque ad nauseam subministret, ad ver. 990. Ne vero
istse fid>u]£e, quaspoetse narrant, deinferis et pcenis post mortem,
terreant mortales, inde ad ver. 1086. omnes illas commodd inter*
pretatione elevat. Unde, usque ad finem hujus libri, monet,
plerosque mortalium inepte et absurde de morte queri; cum sa-
pientissimi hominum, etpotendssimi ducum etimperatorum, vim
dine necessitatis senserint: ac docet, ideo mortales vitam solicitam
etinquietam agere, quod hanc mords contempladonem refiigiant,
et inq>te votis omnibus eam vitam expetant, quam aliquando
amissuri sunt, quse nullam novam voluptatem afferat, innumeris
vero doloribus et periculis obnoxia reddatur; praeserdm, cum
vivendo nihil detrahant de tempore mortis, quae manet omnes in
stemum*
IN LIBRUM QUARTUM.
QUA supra libro primo usus est comparadone Lucredus, ut
Memmii sui animum tandsper a contendone relaxaret; eadem
himc librum quartum a ver. 1. ad ver. 26. auspicatur, ut audito-
rem sibi docilem reddat, et attentum. II. Libri hujus proponit
argomentum, quod ex industria cum superioribus connecdt Cum
enim primo et secundo libro abunde docuerit, quse et qualia sint
rermn primordia, quibus figuris disdncta, quo motu ferantur, ac
Gseteras res procreent, libro vero terdo animae atque animi natu-
C2
ARGUMENTA.
ram fiisiuB explicaverit, merito sane a ver. 26. ad ver. 4^« hanc
aliam sabnecdt diq^utationem, de sensadone tam vigilantiumy
quam dormientiunu Quam disputationem ut ex ordine absolvaty
8 simulacris exorditur» quorum ope omnem sensationem fieri
contendit Docet itaque, IIL a rerum superfide tenuia qusedam
et subtilissima simulacra mitti, quae passim per aera vditant^
sigillatim tamen sub visum non cadunt, nisi a q>eculis, aut aqua,
repulsa, in oculos incurrant, a ver. 46. ad ver. 108. IV. Subti-
litatem horum simulacrorum demonstrat, et subinde exiguitatem
primordiorum confirmat, ad ver. 129. V. Simulacrorum duplex
distinguit genus, alterum eorum, quse sponte sua generantur in
aere, qualia nonnunquam videmus fieri in nubibus, modo gigan-
tum, modo montium, aut etiam beUuarum, imagines imitantia;
alterum eorum, quae a rerum superficie avolant, quasi tenues
rerum exuviae: et deinde a rerum superficie has exuvias perpetuo
oriri docet, et ea motus celeritate per aera ferri, ut vel luminis
solaris jactum facile superent, aver. 129. ad ver. 216. VI. Quia
visus omnium sensuum primus habetur, ab eo exorditur, quem
ex ttmulacrorum, seu imaginum, incursu fieri docet: interim
autemesqplicateaomnia^ quse advisus caussas spectant; variaque
de visu problemata proponit, quse rite solvit et explicat, a vec
216. ad ver. 471. VII. Ne vero aliquis ex phaenomenis modo
explicatis sensus fidladse arguat, illorum dignitatem copiose ad*
struit, a ver. 470. ad ver. 524. £t subinde scepticos, prsecipue
a ver. 479. refutat: et demum asserit, omnem veritatem fidei
sensuum inniti. VIII. His ita de visu disputatis, cseteros sensus
aggreditur; ac primum docet, vocem ac sonum corporeas esse
imagines, quse aurem pariter feriant et auditum &dant: vods
naturam atque fonnaturam explicat Cur eadem vox perdpiatur
a midtis, rationem reddit; quid sit echo, quomodo fiat, a ver.
524. ad ver. 618. IX. Deinde de sapore, et gustu, de odore, et
olfactu, docet; quid nempe sit sapor, quid odor, et cuir non ab
omnibus sentiantur. Cur dbus idem aliis dulcis, aliis amaruSf
fiat; cur odor aUus aUis sit magis aptus; et vox aliis terrorem
ARGUMENrA. «xva
incutiat, qiue alios juTet, sakem non terreat, a Ter. 618« ad yer.
725. X. De imaginatione atque cogitatione agit, quas per te-
nuiflsima rerum simulacra, seu imagines, quae in mentem incur-
rant, fieri pariter ait; inde varia de cogitationibus problemata
propcmit et explicat; cur, v. g. videamur in somnis videre illos»
qd jam mortui sunt: cur simulacra rerum, seu imagines, videan-
tor nobis morari, dum cogitamus ea: cur subito quisque cogitet^
qofle lubuerit: cur in somnis cemamus imagines moveri, usque ad
ver. 820. XI. A ver. 820. ad ver. 904. docet, linguam, oculos,
aores, nares, omnia denique sensationis organa, prius nata esse,
quam eorum usum; secus vero in artifidosis rebus, quae pendent
cx praevisa indigenda. XII. De somno et insomniis agit; inw
pjmisque docet, qua radone fiat somnus in nobis, et in caeteris
«nimantibus: scmmiorum varias assignat caussas, et demum ad
res ven^reas ddapsus, a v^. lOSO. usque ad finem libri, de amo-
re, sterifitate, fecunditate, et aliis omnibus hanc materiam attin-
gentibusy liberius forsan et apertius, quam nonnuDi vellenty dis*
putat; sed philosophis saltem, vd in his tractandis, videtur esie
indulgendum.
IN LIBRUM QUINTUM.
I. L AUDES Epicuri, cui propter inventam et explicatam phi-
losophiam plus debent homines, quam Cereri, Baccho, Herculi,
aUisque divis, quos grati venerantur, ad ver. 55. praedicat. II.
Deinde, in ver. 92. proponit totius libri argumentum, cujus par-
tes postea expUcat: et III. ad ver. 157. terram, mare, codum, so-
lem, ddera, mortalia docet, nec, quod Stoid putarunt, animata»
dd ipsius partes, aut sedem et domicilium deorum esse, quod vul-
gusexisdmat, asserit. IV. Ne quis mundum a diis fiiisse fiictum,
atqae ideo immortalem credat, ad ver. 2S6. varias rationes con-
gerity tam a natura deorum, quam a vitiis hujus mundi, ductaa^
c 3
nacviii . ARGUMENTA.
quibus probare conatur, hanc compagem non a diis constitatamy
et mortalem esse. V. Ad ver. 417. quatuor dementa, terramy
aquam, aera, ignem, e quibus mundus constat, nasci et interire,
et proinde mundum ipsum aliquando inc^isse, aliquando etiam
periturum, arguit; variisque aliis argumentis oonfirmat, hanc com-
pagem nec ab aetemo exstitisse, neque iuturam esse immortalemu
VI. Ad ver. 510. agit de primo mundi exortu; et singulis gua
partibus, prout graviores aut leviores sunt, sedes suas et locos as-
signat VII. Ad ver. 61S. multa de ooeli et siderum motibus
prqponit, at nihil certi decemit: deinde docet, cur terra, cur to-
ta compages, quod corpus grave est, nuUi fimdamento innixa,
pendeat:* solem denique, lunam, sidera, metitur; atque illa nec
mqora nec minora esse, quam nobis apparent, pronunciat.
VIII. Ad ver. 770. varias utriusque solstitii, aestivi et hyemalis,
caussas reddit; quo modo nox fiat, cur aurora solem prsecedaty
cur dies et noctes vicissim sese si^rent, cur luna vultum et fi-
guram variet, cur denique sol ac luna edipsin patiantur, dispu-
tat IX. Deinde, a ccdo descendens, herbarum, arborum, a-
vium, brutorum, hominum, origines describit X. Ad ver. 8S5*
monstra quoque, mutila qusedam atque imperfecta animalia, nas-
ci concedit; sed Chimaeras, Centauros, Scyllas, reliquaque poe-
tarum portenta, suaviter deridet XI. Demum, a ver. 922. ad
ver. 1090. primorum hominum vires, rudem vitam, cultum, vic-
tum, ingenium, mores, domicilia, matrimonia, describit; et do-
cet, imde sermo, voces, et rerum nomina. XII. Tandem, post
ignem in terras a fiilmine delatum, cultior vita facta est, et victus
mollior; pacta et fiBdera inienmt homines, agros partiti sunt; et
pulcherrimi, aut fortissimi, reges constituti sunt; &t brevi, ortd
seditione, respublica emersit, ad ver. 1160. XIII. Indc, adver.
1240. disputat de deorum metu, et ortu religionis; quam divinse
naturse, et caussarum naturalium, ignorantise acceptam refert.
XIV. Qu£e'sequuntur, metallorum ortum, primas bellandi artes,
ards textrinae, agriculturse, musices, ct aliarum artium, ortum
atque progressum continenti usque ad finem libri.
ARGUMENTA.
IN LIBRUM SEXTUM.
PRIMI triginta tres versus hujusce libri oontinent, tam ipsa-
mm AtheBarum, quam Epicuri Atheniensis, laudes. Sequitur ad
ver. 95. qualem ab Epicureo philosopho exspectes, argiunenti
hujus libri esqplicatio: et de meteoris dicturo primum occummt
tonitrusy fulgur, fubnen; de quibus diligenter (Hsputat: et de-
mum istos deridet, qni, n^Iectis caussis naturalibus, ipsum Jo-
vem fulmina jaculari existimant, ad ver. 421. His subjungitur,
(nam prester fulmini affinis) a ver. 422. presterisbrevis explicatio.
Deinde, a ver. 450. ad ver. 53S. multa de nubibus et pluvia;
pauca de iride, de nive, vento, grandine, pruina, et gelu, dispu-
tat Si terrae motus caussas velis cognoscere, a ver. 542. ad ver.
606. habes fuse explicatas. A ver. 606. ad ver. 638. de mari
poeta disserit: inde ad ver. 710. de JEtxiSi. Sequentia, ad ver.
738. Nilo destinantur. Deinde, a ver. 738. ad ver. 840. de A-
vemis, aliisque terrse tractibus, qui sunt hominibus, cervis, corvis^
eqiusy et aliis, noxii, disputatur. Deinde, a ver. 840. ad ver. 905.
de puteis, variisque admirandis fontibus, agit peijucunde. Pos-
tea, a ver. 905. ad ver. 1087. Magnes lapis diHgentissime expli-
catoE. Postremo, usque ad libri finem, de morbis et peste quae-
dam disserit; quibus subjungit elegantem atque uberrimam sane
descriptionem, nec minus eruditam et accuratam tamen, pestis
iUius, quae tempore belli Peloponnesiaci Athenas opere maximo
▼astavit^ e Thuc^didis historia desumptam.
TITI LUCRETII CARI
DE RERUM NATURA
LIBER PRIMUS.
T. LUCRETII CARI
DE RERUM NATURA
LIBER PRIMUS.
<>%^^^%^»»»»
.^jNEADUM genetrix, hominum divomque Tohiptas,
Afana Venus! coeli subter labentia signa
Ik Berum NaiurA. Imo, T. Lucretii '* Tiii. 127. caprigenHm^ ibid. iii SSL
Cai RcmmNatun: nfde deleta lu ** omnigenHm, ibid. viiL 698. Sic cceU'
ipie, T. 556. Ita Chridii TVicfid, non de ** coliimi pro ctdicolarum (JEn. iii. Sl.)
Triftihif^ &c Sed boc videatur ease *' et trinundtnHmf Cicero pro Comdio:
Xiw»riMf n Mu irtfttfy0rtf*9 : nam ip- '* ampAoriZm, pro afnpAorarum; et ^im-
II Epicurus libros suos inscripsit irtft *' adi2m, pro JEneadarum^ Lucretius in
^mtmt*: et Empedodet^ vtft ^p^ttt rttf ** primo ▼ersu:
0»fM, libros iiL Suidat: et Oc^us Lu' •• ^jiMifiSm genetiiz, homlnitm divAmqoe to-
omu, «i^ r«# r* n«»r«f OiirMff. Sic «luptaf.**
ctitmnostcr mox, ver. S6. Bkhtl£iu8. Sed falli quidem potuiflse grammaticum
Hae autem luoem ii\|icient iia, qus in secundo ezemplo nos nulli dubitamusi
MBct datuii sumus inferius, ad iiL 15. conferas Plaut. Epid. i. 1. 16. nam alia
Vcr. 1. JEneadHm, In proclivi fuerat corradeTe in re tenui nimu anxii laboris
pmusiio^ ita acriptum esse ad Grscorum esseL
ta rmin slio nfm Asn^, quorum imita- j^^ JEneadHm genetrix. Ita ann».
tioBem in propriis potisdmum nominibus ^^ ^^ auspicatus est Ennius, ut noster
pn^Lstinisolent affectare: praesertim, iiocopus:
einn nrinima sit in bac dedinatione ca. ^^ ^^^^ ^^^ ^^^^ ^^^^ ^ ^^„^ ^^
^ patrii pluralis oontractia Sed alia nostri,
^ocBOi^ et salubria quidem, Prisdanus, Ut me de coelo viaas, co^«, parumper.
fib. til p. 731. " Est autem quando Bentlkius.
** goictinmi pluralem quoque per cond- Sed bunc locum Faber d jam praeceperat,
** BODcm proferunt, et maxime in compo. ut mihi etiam Ovidium, trist ii. 26Z qui
'*AtiB et patnmymids, ut Qraxugen^m^ aperte nostrum subsecutus est:
** po Orahmenanm. Virg. Miu m. 550. jBneaddm genetrix unde dt dma Femu.
A
L
2 T. LUCRETII
Quae mare naTigerum, quss terras firugiferenteLiy
Concelebras; per te quoniam genus omne animantum
Hinc proprie imprimis in epig. 85. rwnerim equidem hoic gkiMe, eC rab-
lib. iii. AnthoLLirt. Burm. rer. penult. jectas ejusdem libri potius ■mplectar:
•criptum legitur; " Ahna, ^fiwrufm: Almui, (ulw^.-'*
Vfauridmtedcnti Mij/r«w/«£Mcrr4«iIf >b alo adlioet; gmeinci nniUo magif
ServUt: hoc finci tnmdDubte nocet. mmmn «l— Hinc est, quod non Vemu
Statius forte an buc req>ezerit, Silv. L 3. tantum, procreatrix rerum et animali-
11. um, nominetur pdetis alma^ led Juno
Ipis mami miptnn genetrix JKneU dadt, pr a t erea, tari* pnesidens gadaJUJtm»^ com
LiindoademJsam,etduldprot>katend>entem. Tdluie onNi/DorfiU^.
Ibid.Aonuifttmdto^M«tN>/tt|i/<u. Hoc nrid. cedi. H«c ortbographia sempcr
de dimt generaliter poUus videtur dio- niihi visa est sincerissima, quum cofiiai
tum ad populares de illis opiniones, at- Latinorum nihil sit aliud quam Grscom
que rotunditatis gratii, quam quod sit ^y^ jjon dissentit Varro de ling. Laft.
£[ncureorum rationibus affine: non ideo \^^ 5, q^i huidat ex antiquis poeds «* oi-
ad morosiores oraUonis proprieUtes exi- cc ^^ coAutn, cava caii^ caU djfpeoi Ci.
gendum. Quc disputavimus autem nu- cc ^um enim clypeum. £t Ennius itam
per in nostrft Silv& CritidL, tom. t. p. u ^ cavadonem, cceli ingentes fini'
49. ad S. Matth. xxvui. 18. super hac «• cet.** Videnos infra, ad iv. 172. VeCna
locutione, nobis otium excusate fiidcnt sane glossarium in difersum abit: — ■* Cm*
nunc jaro, ad opusculum illud studiosos «< kun, §wfmmt r^-t:^ •■ Umtaie sdlioit;
philologos cum bonA lectoris veni4, re- cum mulUs aliis, quorum longa fticrit et
mittenUbua. inutilis diligentise recensio: nisi quod Fli-
Sed totum hoc exoidium nihil proximi- nhis, nat hist L 4. non sit alentio pi^
us attmgit, aut potentius illustrat, ver- mendus, cui prius Varronis anrHit «^
sibus quibusdam, hymnum in eandem nion. Marius Victor, in gen. L 64.
Venerem aospicantibus, Homeri dictum; qu» drdte vaito
quos certe Canis in ocnlis habebat: CentegU «thethnn.deducto htoc nomlBe,c<eIaaD
!!«#•, fMiim«« i^ n^vxfvr» Af(*amip i. e. operculo tegit magno, concatie, ra-
K»trfti4(,4irt^utmirtyXvM»9t/Mft9t^ tundo: si mentem poetsi satu BMtyior,
%m T wufMmrrmr» ptkm xmrmBni^m «m4(«mw, nOStram sententiam f^fffr^^^ e i ^ ^ F i Ipfffiftr
OMwvr « ^uwtrtmft nmt ^^m «■«rr», dicta ad ▼. 201.
H^Umu^w^r^.^^Uu*^' y^ 3 ^^ naufgfTttm. Koilnmi
n AXi FE .er- /-v-.^ rfm^ k.Ac«*. «ubsequitur Arienus, nitidissimni poda,
Ita veiTOs ulUmus leni medidni pcrsa- et omnmo dignus, qui prodeat oraatior et
nandus est. Vulgo, n«#/» t in^Miasime emendaUor in manus hominum, or. mait
undequaque; et contra justas linguse ra. ^g^
tiones, prout videbis, si perlegas statun taortuetfoateprimoMV^;
sequenUa in isto carmine. atque rursus, eib. desc. 631.
Ver. 2. Jlma Venut : ut Virg. JEn. L At, qoi nmvigen teUw dhcedit ab eedm^
618. X. 332. Vetus elossarium: •* Al- Innumewgente^populorumeMmteamlll^
„ . . Arvatenent.
ma, «Xim,.- cui convemret mterpreta- gic eUam. ut aUi porro, SeduUus, paadi.
tiom mox veniensver. 41. carm. lib. iiL de Christo mare superam-
-— petent pladdam Romanit, inclntn, pscem : buJante:
et de tole quem vocat atmum Flaocus, ^. ^ \. «.-*. u w n . . .
/ . *^ Miratur stupelacta cohon, mb csUe pedeitil
carm. sec. Avienus, Arat progn. didt, jviw^rriupstufaievia/.
" ris incUta aolii:** sed infitus ao- Ibid. terrat fiugfferaUtii: mfUftu 99^
LIBER PRIMUS. 3
5 Concipitnr, visitque exortum lumina solis:
Te, Dea, te fiigiunt ventei; te nubila ooelii
ft^ifmt Hom. IL S. 122. ;^l«i« rvX». Tibullua, usiu Tocabulo, nuhi Tidetur ita
Uru^ H. r. S^. Henod. Theog. 5S1. corrigendui, eleg. ilL 5. 29.
fi^icCMr ut ibidcm, rer. 693. £t in bis At vobis Tusck ceUbrMtUttrJittmina Nfmph^ :
fM yi«> baruin. dictio&um orthographia, quae pUnior est et rectior locutio: mlgo,
fiug^ertHieiSf nobis etiamamdet; codices numina lymp/uB. Variare dictionem Ca-
licel, opinor, ut omnes certe nostri, unani- nis Toluit, ad iL 346. et interpretis quasi
ni fflwTHM frugifirentU ezhibere sole- in se munere defungi :
lot Nec immerito sic statuimus, tam Et vari« volucrw, UBtantia quae loca aquimm
_____ ^. -^. ._. CwKfWr«i»/,circuinr^)a»,funtd«iue,lacu«que;
inplCT anuquitatem scnptur», quam Et,qu«A'rw<f«/n«nofaavla,pervolitantei:
fflmmoditatrs cgus; quas dqjanter exhi- ^j ^^^ notata. Unum igitur sunt
WthisTCfBibuaTerentianusMaurus, p. ^^ccUbr^ ei pervolgani, ad auctorit
8895. accuratua in primis et perpoUtus ^^^ ^^^ mentcm.
^^^'r^- Ibid. per te genus omne anmantUM
fleOvrii,Pterrii,etOaMH««cribimutplufaliter Concipitur. Euripides, HippoL 447.
■aBCfllmimncad(Ui£,iedperaumetilcutluit, "^ ^
Lsctor ttf mm dngnlarem nomJnartvum tciat, ^tir^ y tt mt9if\ un T u ^m^m^n^
f(lMqiientem,qiiipiloriiaBpedmiliiedltur. KAv^, KMr{«r' «rcvr» )* m ravrv tfn.
lUl^gfanus: Tulgo, et fct^; tenore or». Sic legendum: urrtVic^ctiif. Bentliius^
tioBis minime natuxali: re Tero et inter- £t prorocat Tir summus ad Orid. £ut iT.
poiilioncm in primo Tcnu, a Putscfau innuens haud dubie Ter. 91. ubi VeneriM^
cAioDe, quA aoli utunur, exulantis, ad»- alma potentia laudibus efiertur ui carmi-
mctri ncccssitates postulant ne nonnihil, opfaior, uigenio Lucretii de-
DniqiBC, Toce Jrugfferens non aliusfor- bente:
tMK, qui Dobis exstant, Latuiorum usus nia quiaem totum digni«ima temperat orbemi
mijrugifer aliquotics oocurrit, ut TCteris lUa tenet nuUo regna minora deo :
foSt» in fincmcnto apud Martialcm, li. Jan<iue dat ctth, terrte, tudaWnu umdis:
^. Perqne <uo« i$»ihu condnet vmne gemu.
Hla deos omnet (longimi enumerare) creavits
Atton te u wiue le^ terrar/ruglftrMl : lUa «ati* caunat, artMvibuaque dedit :
mMm epigrammatarium nullus equidem "^ "***" *°^°' hominum contraxit in unom,
I— j _^ i_ . Etdocidtjungicum parequemqueiul.
UidaTCfun, auribus suaves sonos magm. q^ genus muu cfJ7olucru,u, tM Nauds
tcoiquc sannis ita morose prosequentem. voluptasf
Yer. A, Omceiebrat : Le, uno tempore, Nec colant pecudes, tilevis abdt Amor.
•IqDetiiidSoperA, haecomnia, mare,terras, Haec apertissima lod totius Lucratiani
it aera, fircqucntas permeas— incolis— imitatio, et potissimum Tcrr. 4^ et 6. ««^
igiUs; (Td co nfr e f uenttUy ut loquar cum rwttafuirtu propositi, confirmant su^ndc^
I^odoitio, pciist -i 9.) hsBc enim vis est nem meam, quam constructio impeditiar
miposi t a B dictionis in hoc loco; quam ^ iuTenustior semper animo ingerebat,
Ovidbn iUustrabit, epist xt. 11. non sine sensu manco nimium, de oor-
AmPliaoncd^Ani/divemTypboldotiCtnx: nipteU secundum versum Lucretii insi>
«tibid. ver. 57. amor. ii 16. 37. met iv. dente; quam sic judicem tollendam esse:
46L mide infdicisBime quidam solicitabant ^EneadAm genetrisc, bominum divAmquc ve-
M. il 21& '°P^>
^ ^ .. . AimaVenut! caelixK^/flabentiailena;
Biaiiiciicca,priaifrlr6ermMfontibut,Ide. Quc mare navigerum—- : ^^
^*^*">Aia, Ti. S^ — " fai itinere ceh^ndo L e. " sub tui potestate jacent omlum ct
"luhil prodeat riam nosse, nisi conatus '< ignes aetheris; tui^ inquam, quie con-
*e rires suppctant ambulandL" Con- ** odebraa, non coelum tantummodo, sed
«dM ibid«B cditoris Farjsfaii notasL «« maro ctlam ct term." £t nisi quis saga-
T. LUCRETII
Adyentumque tuum: tibi Buaveis daedala tellus
Submittit flores; tibi rident sequora ponti,
dor probabilius mliquid extuderit, atque hujusce acriptune noritate, se q[uideiii la.
reoeptaB fcriptionis literis prozimius, quod cupletissimoruin testium m^^^h nullo
▼ix speres, hac emendatio in portu nari- negotio defensurs. Viam nebb steniat
gat. Nobis adspirat Halieutioon firag- P. Nigidii luculentissima suffiragatio, ho-
mentum, Ter. 4. minis in disdplinis doctrinarum nmntnm
CoBptantem, Fentu tdma, fove I Ne itaret Inerti pnecellentis, et auctoritatis maxlma, apud
MachtoamoleYacani,fiWprimuincandtdu8JK*gr A. Gellium, xiii 25. " Si h%yuM amiei^
ifJ^ fiicWan rfddogemmavteOlyinpo: ,, ^ ^ . ^. ^^ . ^^
Te fecunda sinu Tettus amplexa reKdit, »»v»« i«wi«'M, mujw, uuiuu wh»
Ponderibiufundatamb:-tufetibiuaogei ** extremum: tanyieiohimagnei^kiam^
Cnncta nxii : totot pariter tibi partuitt orUt. *' cdm casu multitudinis recto, t\ fTt\ anle i
Neque abnegat sufEragium Fhomutus, ** scribendum erite; atque idipiumliKi-
de nat deor. cap. 24. KmXurmt }c ii A- *' es in similibus.** Flura de hac re spar-
f^m rUumrmj ^w «"« uf* ry vf«»y> »«u i» sim leguntur apud Teteres grammatiooi»
Tff y^ tuu ^mXa^^ mv ^tnmfuf mumt Bu^ quorum locum in Putschii coUectandt
fuHmi. Jam Tero non intempestiva acces- conTenientissimum chartis meis ilhm
ierit pars fngmenti ex Euripide, quam ram, sed fidsis numeris pagin», adeo ot
oonsenravit Stobanis, ecL phys. cap. xii et e manu penitus sit ekpsus. Ubnifl
Athenanis, xiil 8. quum credibile sit hu- scriptores, omnia suorum tempomm pn>-
jus nostrum haud immemorem fiiisie : nundationi temere aooommodantes, gar-
TnfAfftin^9xk^^^i manse antiquitatis vestigia pa«m ab«»-
Axx' »)* M> Mrwf, »h /uff^mmi m», ravere: infra tamen, ver. 251. V. ed. B.
*0m «fMu, «4^ Umt iMfxtnu— . mrX. Lb M. plane dant ingenuei: ndeas etiam
Eit autem (Edipi firagm. xvii ed. Mus- Scaligcri ad CatuUum initia notamm.
grave. Olim ad tertium usque casum in td^
Ver. 5. Proportio sermonis et oondnni- dinationum aliarum se propagavit hsc
tas figure mihi persuasionem incutiunt, scriptura, ut abunde netum est : quum
6b vertmm visii utique, Lucretii manum vero nuUi distinctioni oommodae inde coo-
posuisBe: suUitur, non idonea satis apparet causM
— vliitqoe exortum OmmM aolii. iUius eatenus retinendae. Qui vero de
Subacto judicio lector quivis perpendat Nigidio modo memorato, et, omnium
committatque ea, quae nuper disputavimus consensu, dotibus ingenii cumulattssime
ad Virg. ^n. vL 829. ediiionb nostrae. instnicto, plura velit sdre, is adeat, mo-
Haud his ipse diasentit Lucretius, ii. 577. neo, Rutgendi var. lect iii. 16.
Quem puerei toUunt, vUentes luminli oroj. Quinetiam, codex noster A. versum, fo-
Neque Claudxanus, de laud. StiL u, €5, "T»» transpositis, ad hunc morem exhi-
— — vitxque, et lucu, in ipio ^'
Te, Dea, te ventifmgnmt.
Quibuscum ManOius conspirat, l 581. C»tenim, docte monuit Preigerus, qui
— — ^— fiigicntis limmm stlu. f^ mensuram notarum qus de Lucretio
Nec fadt nihil jam ventura vox, lumine^ bene meritus est, Claudianum huc respex-
nimis cderi recursu, ver. 9. nec nihU op- jgse, de nupt Hon. et Mar. 184.
timorum hbrorum varietates, lumine, G. ^^^„ ^^^ j^^a recedunt
Lte M. et numina^ V. ed. subseratum aU- NubUm: clareicunt purii AquUoidbus A\^m.
quid sonantes. Ver. 7. Quod comparet in codd. B.
Ver. 6. ventei. Hic praefiuklaquaBdam L. M. Adventuque tuo, non est, mihi cre-
oportuerit, ut aures lectorit depreoer, de de, quod existimabant editores, divcrsa
LIBER PRIMUS.
Flacatumque nitet difiiiso lumine coelum.
10 Nam, gimul ac species pate&cta est venia diei.
■ed gqrmaniiHiinm Tetiistttis inear- uti Tera eC el^ganter cutigaTit Betthius^
n^tc fleriptio, pro AivetUuanque tuom ad Pono, luec imitatur etiam Maniliiu niag«
■olitttn IneTitatnn, adtfentiique tudf data. no cum lueoeaBu ad iii 652. edit. Bent-
Kobia in operis decumi aaBpius illucescet leii, qui minus fdidter ad locum novare
tancbfis enimpena hujusoe idntillula ▼&- voluit :
ritatiB. Tunc ptlm um mlti pelagoi contteniitur undi»
Ibid. dadala tellut: i e. nmni artificio ^ variM audet flores emittere tellut.
«anmi. frngum. et •ifaomin, m piDgen. '^'^v^^ »oIucmmqu. ga.mperp.huto
ct e iom ans ;— rgum omnigenarum cum in Venerem partumque rult; totumqoe canort
▼arietate sosTissinlA qpedosa artifez, crea- Voce nemus loquitur, frondemque vireKit in
trizqoe. Adsit vero Calpumius^ ed. ii omnem.
^ £t mirum ftiiaset sane, si prorsus inobser-
ttlitetlam certantibyt ama eit "^ pneteriisset tanto cultu, tot gratiis,
Dtfrfafanectareoao^intermittereflorei: Tersiculos magistri Viigiliua. Sed non
imitatus nempe Tersum notissimum Ma- prsteriit, borumce citra controrersiam
rani% gea iT. 179* Qui Tero teUuti hoc memor, ad ed. iv. 23.
epithetom affizerit, si nostrum ezdpias, Ipntibiblandoa/viiim/cunabnlajlm.*
ndhdnm reperio; dum tamen toz ipsa tam et in prioribus, Terr. 1 8 — 21 .
GnBcis scriptoribus, quam Latims, pas- SuimUttit igitur Talet, ezquisitiore sen-
sim ftequentatur. su, '' e gremio mittit— ^ sub aolo fiidt
Jam Tero, quum deflorilnu tantummodo ** puUulare— eztrudit;*' ut in AnthoL
agatur, d^edala sit simplidter/Jicto; nam Lat. Burm. lib. iii epig. 255. de Jore in
dmdalam Circen Virgilii sic reprssentat bovem Tcrso:
Valerius, Alg. rii 211. Nunc erat a torvi tubmitten comua fronte.
ttc, ot ent, mutata deam ; mentitaque ^ft/ Occurrit etiam in hoc sensu subdere, ad
Festibms et maglcA drctn Tltanlda virgl. ejusdem AnthoL lib. iv. ep. 106. quod sic
Hcaiodus, Theog. 878. ymuf av^tfuueuf. fateberis probe lectum esse, atque inter^
Yer, S, Submtttit Jlores. Homerilocus punctum:
ofarersabatur nostro, ad IL S. 347. ubi 8l/na:/iM proprio /«Wa/ de germine /rtfi»/,
unum ez Veneris Lucretianse offidis ha- Sir^tfra/sparsiadebitaseminibus;
bes, non infimum iflud, neque instrenue. "aaccntur tumulo formas nova meads, honore^
, , , • . 1 Etlepor, et8uavi«#fnii«i«iiid/»<f.
nMhercule! neque rursus mjucunde, ez-
•ratatum: Vulgo, aubdity et reparat; nullo sensu:
TunV^xl*^im^fu»f^wm„, ^ firmaSy nova messit; ui fomuB sit in
hM0f^flifnurm,tUMf^,n^{mMif9$f, P"™^ ^^ pluraU, insdte: et gramina
JUmfm mm fttmXmM«f, nequitiee, quod toto epitaphii soopo refu-
£t imbedllius ad rem non fiuat, etiam tatur, bellissuni, Jupiter! et gravissimi
Tenustate parum cedens, Hesiodus, dum Aldmum edam Avitum, iv. 299. transe-
Veneris natales canit, ad Theog. 194. untes emendabimus:
EmTtCnmthnifmkn$ut' f^hrmn Nudaticolle8,fpoliat«roboretylvK;^
Jlffnf m fmin»mf «ifm. Pclion immensas twnmiuU vertice quercut.
Intereo, circa Lucretii locum Tolitabat Vulgo insulsissime legitur, cum mittat.
mens IVopertii, i 2. 10. Ibid. tibirident tequora ponti: *< emol-
Adspice, quot submUtat htmtu formota colores: " ^^^ nempe fiuctibus ad pladdissimam
ei Calpumii, eci riii 32. '* usquc et hilarissimam crispitudinem;
Wc cantare libet : virldei nam subjiat hetbm ** *^ complanata superfide et ^tmxufuftf^
MoUiiager,lattq^etacetacmtwoiiuie: " ut niteat pontus, lucis splendore non
T. LUCRETII
£t reserata viget genitahilis aura Favanii;
Aeri® primum volucres tei Diva, tuumque
tt oonfiuo ac depofdtto, led pure reflezo;
** ta» ▼iuB gnrtulebundiiit;" nem ytJiff
mAtpUnderet ut Romeni» edem ridert:
adeMHom. IL T. 96S. HofsL od. it. 11.
6. nem cui non dictus est hic Hylee?
Hinc cefHee .£ecfaylum, Pram. Tinct 90.
wmnm t%
Av«HiH«rEAA2MA:
cnm quflme editoree pukfare coQtulenmt
Cetullum, Ixii. S73. de meris undis mol-
liter crispetis:
QpB tsnte pfiinuinf ciBincnti flsBiinc pnliKy
Proce dnn t ; lcriterqoe«Miant plangore c u Mtmt i.
ApoUonides non intempesttrus ederit;
ciijue comiptissimum epigremma apud
BnmdL anelect in notis qus, p. 159. ae-
cundo distidio sic emaculendum esse diz-
crim:
Atf^ V mfafi t% IIONTOS, Aiw ZifnpM «^Mim,
A^ Anf wr» «mm», FEAASAS.
Aocedet Leonides Alenndrinus, eing. S8.
OwT, II fm FEAOaiA s«ram(fnM FAAHNH
KTMATA, mm iMPummm ffmm ftfm Zi^h^,
£t Euripides, ftagm. inoert 206.
Ajw/Manr 3i IIOPeMOX » f^uNi FEA^
Suariter etiem Oppienus, haL ir. 334.
KTM ATOl mMftrmfm rEAIll iA X«C^ «^Cif.
Hinc pendet elegantia CatuUi, bui. 67.
^piem alii secuti sunt in faoc usu dictionis.
OmiUa quB, toto delaUa e corpore paarim,
Ipdni ante pedei jfvcf kx nlli odltidtbMt.
Abesse non debet his delidis poedci ser-
monis ButiliuS| itin. u, 13.
Adridet pUcidum ndSk criipantibui tequor:
qui sibi in proposito habuit Virgilium
«mulari, lod hujusce felidwamum inter-
pretem, JEn. viL 9. nam TeTfoum veibo
ridetur respondere:
-— - spUndet tremuh nib lumbu p»mtus,
Heliodorus, ^thiop. Ub. ▼. init — kuw
wnmfutrt tm yn$ frftwnefunt, mvftm ;^«-
ftmktt innrfix* «^> mu ein IIPOSErEAA,
Tff wfmfunf, Sed ex hoc materioB pelego
cnatandi tempus est, ne lcctor nimietate
raeeum obniatur.
3
Ver. 9. niiet dfffuto iumine embm»
ConfiBr iiL 2S. et Homerum, IL e. 554.
Nostrum seltem Pftidentius ▼idetor m-
qpezisse, oontra Symm. U. 830.
— — — aolii radioi colluminat omnei
Dj^^ jr^lfMisre locoi :
et Tersum suum hinc Silius fijrmaTit» xiL
638.
Pargatuiqiie mUet, diiawili nnbibai, teiker,
Unde eruerit Pius numinej perum
mendoeam esse scripturam, id satis
▼el csBCutientibus. Nesdo quis, AnthnJ.
Lat. Burman. L 72. 63.
Ut tamen Inlssoi PapMaB lervetii amorei,
Vincula'ilc mlxtii caute conitringlte ramli»
Ne t^msm serml per ftoodei Immtimm Tltaii.
Sic reponendum: nam ▼ulgari «Att^fi»
raL Ipee Carus, iL 211.
^K^BM— iB-et htmutie cemserit arva :
ubi nos ridendi sumus, et locus Aricni
ad iiL 1057. Huc etiem wpectent, utpole
cjusdem prorsus eigumenti, Tenns noa
insuaves in ejidem AnthologiA, tL 89. 9&
de Venere; quos sibi oommunicatoe non
egre feret lector siqpore lauto contactns:
Adiident late toto revolantia mnndo
Sldera, blandito domlnam venerata aereno.
Ipia levi reddem cunu, mltiitima dlvAm,
Ventllat adflatu coetum, Zephyriiqae rcmiarii
Mulcet agroi, lenlque smtis adicmlgat snri;
Protinui nt llquidum PhOBbi jubar oce rtdauiif
ProgreMamque deam docuere dementafirrendo.
Male Burmannus conjectat blandiiu tn
secundo versu. £t tatit^ L e. tegetif de
meo dedi pro mendoso astrit. Airewti'
gat tatit nempe: quo non potuemt ele-
gantius. Rescripsi quoque reclutity vioe
recuttits et vere, ni iaUor.
Ver. 10. tpeciet vema diei. Animum
advertat lector conversionem rect» ooo-
structionis summo opere Lucretio aflecti^
tam, tpeciet verrui diei, vice tpedet diei
vemi^ vel veris: ut Propertius, iiL 20l 28.
lAretrtumgiue tues, docte Meoandre, emles :
pro iKorMiii iibrorum taiet. Hsbc fiirmu-
k niiiiiii («mfili docCia riris incuiiit
LIBER PRIMUS. 7
Significaiit Initiim* perculsae corda tua vi.
Inde ferse pecudes persaltant pabula iBeta»
BencB penuaaiaaem; frastra. Fbumdft- ^^ ^^ V^o aura, ▼oluit Hontio suo
bimiis Riper hac re inferiitt, ad ▼cr. 475. ^«rre^ «d od. IL 8. 24. aed infeliciflBimo
et limile ezemplimi videas ad Orid. met. «emplo, Bentleius. Verum enim vero,
ir. 814. Ftono, V. ed. «iiiMito#, pro ««m/ ut saspiwime permutantur oro et ottra in
^ libris omnibus, (vide ad ▼enr. 40. 74.) ne
Ver. 11. genitabais. Sic omnes uno ^^^ dissimulem, scripsiase Lucretium
canensu nostri. Avienus, OTb. desc. 377. «on ▼erear tandem contenderei
Alten piilntiir^Mtf«M/i/ ore nrvmH: ^* rwerato vigeC genitabilb «1« FamH.
Idemin Arateis,ver. 1833. ^^ "^ P"™^ ^"^^"^ «^ ^
Solen Natxixa, et renun genitabUu ordo:
ii4a
IndeArvonij
«4
4«
•«
M
et xn alio looo ibidem, quem proferemus Qpk pl^gafeamdU allt aspnufntoibus agroa,
tnnen infira, sub yer. ISa quo se lectores Barbara montivagot tellut extendlt Erembot.
conferant Amobius, lib. iv. p. 14e. Lu- ^° Maittairii vero coUectaneis ▼ersus se-
cretiani sermonis indefessus assectator: cundus sic eihibetur nobb:
** Quis est enim, qui credat, si modo ag- Qua plaga/aaoiio/ alit almosjlmetibiu agrot:
noscit ac percipit, ▼is istius potentia ^onge comiptissime, si audiendum sit ez-
qo« at^^eniiabiki habuisse partes De- emplar, Dionyshim dico, ad ▼er. 968.
um-^?*' Varro, de ling. Lat i^. 3. Ai»rfu fwtumv wm^m^minrm ^htt Eft/^Cm.
Lucretius suorum unius et ▼iginti li- ^ oontractione aqtros, consulas Sidoo.
** brorom initium fedt boc: ApolL ii 419. xxii. 131. Viig. Mn. iL
** Mthak et teme genitaiik qnxrere tempos." ^79. Stat Tbeb. L 622. Frisc perieg. 481.
Habent autem G. V. ed. B. L. M. geni^ Sic aspretum'-aipre€b-^ipretudo. His
taliM: quam tamen ▼arietatem breviori admonid, scriptorem iogeniosissimum,
scripturae imputandam dixerim, quae nul- Palladium Rutilium Taurum, in libro dt
lo negotio in hujuscemodi ▼eifois turfoas insitione, ver. 67. emendabimus:
det Tadtus, ann. xv. 44. — " exitiabUis Castaneae, septos aspn vaUasmtie, fetus
« superstitio ruisus erumpebat:" sed duo ^*^^» ^ P***^ P**"***=" ""*** °°"^
codices habent exUialis, De similibus ^"^' velamine: vide nos ad iv. 591.
coifusiombus, vide Oudendoipium. A- ^ P^™ nhmmm loquitur poeta.
piL met. pfooem. p. 9. Quod, si genitalis ^ ^*^'" ^"'■'' ^'»««"- ^"^
dnce» sit lectio. sequens auro depra^ata locum. sed non ita presso pede, mstiterat
cst, ut ex vidatis metri legibus bene m^ maximus Mantuanus, ad geo. iv. 51.
nifcstum. Hmc, si gravissimorum MSS. putam liyemem wl aurew egit
... ji .. . .,, Suh ttm»t ctelitmque rsttvd iucf reclusit.
pODden obsequendum arbitrens, non ille- ,, , . , . .
pide iq»«>eri. profecto ad bunc mo- H««l imnu» elegMtem ,n luc mrtene ••
m^ , prsstitit Valenus Fiaccus, l. 655.
^ -»_ 1 ^ ..*•..• ^ M^ Emicuit reserata dies, ccBlumque resolvit
Nam, teol ac spedes patefacta est vema did. ^ ^. ., ^ .,,
t <^ i~ 9 Arcus, et in summos redienmt nubila montes.
Et reserata viget, ^mi^o/ir cura Favonii— . ,... • ^. . i. ,.
Ubi cupientibus hanc nguram exemplis
Hoc sdlicet constnictionis ordine : « Si- aptissimis iUustratam adeunda sunt, qua
<* mul ac spedes verna diei, genitalis Fa- wdtdus et Burmannus docasshno Uibore
▼onii cura, patefacta est, et viget resera- congesserunt
ta:" i. e. illud ver. quod curant etfo- ibid. viget aura: ut rursus infra, iil
tent ZephyrL Virgilius, geo. ii. 263. ^g^
optima putri ventus, et «fr,
Arva solo : Id venti atrtmt, gdkteque pruins. £t calor, Inter se vigeant^i
VoL. L B
M
U
8 T. LUCRETII
15 Et rapidos tranant amneis: ita» capta lepore»
[Inlecebrisque tuis omnis natura animantum]
et hmc mendB e SQio tollenda ett, Puiu In re pronus aimili, Thomioaiis nogter,
ziL 7. oelebnms itidem amores avium, Luareti-
DumRhlpKaif^fra/Aqunoniiflaniiiia: anie dictionis potestatem assecutus est,
vulgo, rigent ; qu« voz ibi inepta est, ncc et eflBcaciA cum ieiici8sim& quidem npne-
minus ad L 588. ubi eandem medidnam sentavit:
fiBcerim : And iUver every fcather with deUght.
Thradiu hw Boress scopulot, Immitia regna, Jam Tero paratior acceaseris ad percipieD-
SolushabeC;semperquevi^,nunclitonpukat, ^g^ Sophodee phraseos venustatem,
Niinclp««all.plangitrtrldentibui Alpes. ^^^^ ^ ^^^^ scholiastarum commen-
Ver. 12. Hunc locum, et aUum, u. ^^ evolvisses, ad Ajac. 693. E^
991. Sutius expreasit. Fctiim loquitur: ,^,. qu« veiba sic transtuKt conditor
Quasegonongente«,qua!nonfacecordajugaviJ Thebi^dos, i. 493. sane quam feliciter :
Alltuum pecudumque mihl, durlque ferarum
Nonrenueregreget: ipwm In connubla Terr« Irttuque /fer artus
JEthera, cum pluvib rarc«nint nubila, «olvo. "^'^ *"•
Bentleius. Compares cum his nostrum, iii. 28. 29.
Ut etiam Calpumius, ed. xL 26. J^dem Sutius ulteriorem operam navabtt
CervamarerfN«luitur,taurumformottjuvenca; nobb ex ejuadem poematb v. 445. Man-
£t Venerem aenwre lupae, sentere leKnae, tuani vestigiis, ut semper, diligenter in-
Et, genus a&ium, volucres et squamca turba, h«rescens:
Etmontes,sttvseque: snosbabetarboramores. « _^. _,_ . ^ .
. . ErgoiterumVentts,ettadtusceri<ia^era/aauiitf
Ceterum, ut id moneam, etai senus, vel Lemniadum pertetuat «iw.-
ilhid dMa voiucres non pneteriit inad- Fructuose restituatur etiam hsec eadem
spectum idem Virgilius, ad ed. iiL 69. voz Senecae, Thyest. 822.
-m.^— mirue quo congesiere pabmbeu Trepidant, trepidant pectora, magno
Hos secutus est Manilius, L 237. FercuUa metu.
jKrUqutaAxmtvducrts; ^ulgo, percuita; minus efficadter et
et alii. Hinc suavissime noster Fdpius: tempestive mlnus: sed non est cujusvis
Or fetch f V airiai eagU to the ground. tenuiores discrepantias verborum subtili-
Ver. 13. initum: M. UUtium; sed V. ter discemere. Valerius Mazimus, L 8.
ed. A. n. nutum; errore fadllimo, et 3. ezt — *' inopinati monstri percuUa
prorsus inutiliter. Receptie lectionis sin- " conspectu:** quam lectionem summo
ceritatem monstrat Ovidii locus, fast. iv. ctun judido vindicat Torrenius, omni-
91. ad ver. 4. jam allatus. no consulendus. Nimirum, haud rsro
Ibid. perculsa. Creechius dedit post a^ evemet vel percuti, vel percelli, iu loco
Uos quosdam percutsa, sed invitis libris convenire, ut nemo prudentior confiden-
scriptis; et certe suadent aliud omnes ter ferat judidum: scd memineris tamen
nostri. KiXXii» utique est rtix^t ^f*X**^» '^"^ propric significare, ** in quadam par-
auctore EtymoL mag. in voce Njv;^tA4f: ** te corporis ictum pati;** hoc autem,
et perceliimur^ cum agiutio quaedam vio- ** membris omnibus commoverL** Vide
lentior, vd Uetitise vd timoris, membra Bentldum, ad Horat epod. zL 2. non per
omnia percurrat, et concutiat Sed ne omnia tamen satb accurate disputantem.
desideres Lucretii peritiorem interpretem, Ver. 1 4. ferte pecudes lectio est librarum
quam se prastitit Vii^lius; qui sic vide- omnium, tam manu scriptorum, quam
tur enarravisse vim dictionis perculsa^ in typis excusorum; sed Bentleio non i^ju-
gea uL 25(X rii suspecU: nam rarissime consodantur
Yionne \illestVittotdiremorpertenteteqaonaa haec vocabula; et passim inter se oppo-
o»f:^r<i,siuntumnotasodoradtulltauri.f nuntur/ifciirf« etfera »ud univenoa, et
5
LIBER PRIMUS.
Te sequitar cupide, quo quamque inducere pergis.
Denique, per maria, ac monteisy fluviosque rapacekf
loliitos metri lcjgibas» et induaos. Unde huic aittem facto m Oridius opponit, met
lobaitar olMecatunii emm Bentleio scri* x. 143. de eodem Orpheo veHM £Mdens:
bnti : Tale nemi» vate> attnxerat s Inquefenaim
iwit» §ggfg gi Mfiiiifi I CondUo, meditu turbae, volucnmiqoe Mdebat :
itqiie anicitai&ti, ver. 164^ ^ic enim locus iste legi debet, «tque inter-
AfBieota,«ix]i]ealte^M(M;genusomne/mMj pungi; videas me ad Silv. Crit iL p. 16.
CB potenft auljcciaae, v. 1057. Tertullianus, in libro de judicio Domini,
Omptcwdu mstas, cum deniqQe «ecla/fiwvai: ^^*
ct Viigiliiiin, geo. iv. 829.
Ukcpetudesjmaeatn, vlrot, gemitomne/rr«noii:
cmn Statio denlque, ut finiam, Theb. x.
141.
nBni auni aolo vtlucrei, pecudfjqaetferMsqpet
Fipllcar.
kA^ -*: . • 11^1 ««« qusB noncapio: animit vero, attm; vide
Adeas etiam noatrum, iv. 1191. v. 229. , *^^ ,,., '. .
Lucret v. 237. 1229. Hilanus m gene-
8ub ditione dedit ternu, «Jiiaii/que volantum
PemtataM geau»,et pecudmm genus omnt^rranMi,
£t genus aBquoreum, et deformia monitra na-
tantum.
Ita rescribo ez coi^jectur&, pro
— — — — — .-^^ ojiimArque volantum,
Pennatiim^ gtnm: pccudi
8ed emendatioai Bentleianie, quam seor-
nncgomet extuderam, prsBcipuam auc-
toritatem conciliare videbatur Mantuanus,
adgeo. iii. 242. quoniam sit locus iUe ex
pofeao, nti satis liquet ad imitationem
Gniiiostri oQmpositiis:
OBuie adeo genua in terris, hondnnmque, /irra-
si, ver. 11.
Gcns hominum./eatif/que/rr^r, miUe atque vo-
iucres
£t quK per liquidos discummt agmina campos,
Omnia per temet.
Sed in his Hiiarii versibus, pro ** mitte at'
** que volucres," rescribi jubeo:
— - pecudesque fer«, moUesque volucres.
It geaas xquoream pecuda, pictcque volucres, Marius Victor, in gen. L 1 1 9. emendati-
bi fiBiaaisncmqae ruunt : ^. ^^ ^^.
abi i«leg»s qum diximus in editione nos- ^ ^^^ ^^^^^ moOegenus, tmxere vl-
tia, 1000 Maionia explicando unice inser- gorem.
rientia: nam admonendus restas, /rraf Ibid. Vulgo,|HT«u^tU.* U,penaltanij
psrsepvoomnibua animalibus probissime antlquiore formi; atque, opinor, vere:
naupaii, vd victssim pecudes: adeas iL quum usitatum nostro sit vocalem simpli-
1060. Stat. Theb. i. 339. ne sim nimius dum verborum in oompositis non muta-
tn infinitA re. Hinc cnim vero fortassis tam dare; quod, qui eum triverint, fate-
fiMRt, cui non displicebit aliud tentamen buntur. V. ed.pertuUansi et mox araiur,
aoBtnim, et minore cum dispendio recep- pro amneis,
tnmnlitcrarumexcogitatum: Ibid. ;>CT-«aZ^an< |Ki*iifa. Avienus in
Udefere pccudes peraaltant pabula laeta : Arateis sub finem non incommode comp»-
giufialiori sensu m fire, quali nempe rabitur, in tenui materie pcSta miniine
BOiler ad ti. 370. contemnendus:
Ad ana qoiaque/crtf decurrunt ubera lactis. Et, A persuUens arles lasd vhis herbas
Enmos apud Nonium, voce pulvis, ilL
157.
lamqne/w pulvis ad coelum vasta videtur.
Sed, lationibus omnibus aocurate subduc-
lis, nihil in Luoretio demutem; nam
Adpetat, aut sese subtoHant saltibus ha e di ■.
Ver. 15. rapidos amneis- Virgiliui^
^n. xi. 297.
aaxamorantur
Cum rapidos amnis.
Bcntleiana dirinatio Martialem, ad speo- Unde quivis videat Livium esse corrigen*
tK. xxL etiam oonigendum postularet: dum, ad xxiL 5. — *' motum terrae, qui
MMtk iii.iiff»m« ptcadma gcom woaeferanm: ** multarom uxbium ItalisB magnas partcs
BS
10 T. LUCRETII
Fmndiferasque domos ayium, camposque virenteis,
20 Omnibus incudens blandum per pectora amorem^
Ecficis, ut cupide generatim seda propagent
Quce quoniam rerum naturam sola gubemas,
** prottnYit, «vertitque cunu rapidot am" i. e. *' quidque enaacitur, ubi ejus ctt ma-
** net, mare fluminibus inveiit" Et oon- ** teries.*'
jectunemefle sufiragantur codices emend»- Ver. 17. P. B. et n. pro 7V0 ^moiii^
titdmL Vulgo, rapido, O! duras au^ dant ^mocuh^.* firustra. UndeTeroFi^
res Drakenborchii, quibus haud impinge- us habuerit tuum quodque xenX^ 15. pro
ret ingratus vocalium istarum intoLerabi- capta, nullus dixerim.
Ushiatus! Ver. 18. Jluviotque rapaeeis. Maio,
Ver. 16. Versus extra cootroversiam gea iii 142.
adulterinus et insititius, quem non agnoa- /mwqu* Innare ropocis.
cunt P. V. ed. B. A. n. X. n. neque qui- Seneca, Phoeniaa. 71.
▼is alius, opinor, codez : ideoque, ut reji- — heic rapax torretu cadit.
culum onmino, unfrniff circumscriptum Conferas Avien. oib. desc. 432. Hoi
▼ohiimus. Alibi non adhibuit vocabu- «mulatus est Orosius, ut qui poetarum
lum iUecdfrii Lucretius; nec tamen mul- locutiones exquisitas studiosissimc compi-
tum velfan huic aigumento attributum. ^^0*»: hist iL 6. etlocum dabimus since-
Egomet hefde nihU omnium liquidius rescriptum, et explidtum: •« Nam unum
perspectum habeo, quam occasionem corw ** regiorum equorum, candore formAque
niplelR. Coram oculis ponamus sincerum ** «xcellcntem, transmeandi fidudA per-
lo^mQ. *' suasum, qul per rapacem alveum offen-
Itiaiptilcporc ** " ^*^ vortices attcdlebantur, abreptum
Teiequiturcupide,quoquBiu|aeiadocerepers^ *' pnedpitatumque merterunt:" vorticei
IdlMrarius nempe non potuit concoquere nempe. £d]tur vulgo, merterat : nam ni-
illud quamque serius, et extra ordinem cum fedt lihrariis et editoribus vox wrU'
fBHim^ veniena. cet extra rectum ordinem constructioiiis
Atqui eandem comtnictionem jam dedit ponta; quod nuper vidimus et Lucretii
poeta ad iii. 1052. commentatoribus eveniase. iViadanum
Dcnique, DemMritum port quam matun vetuftw «xdtabo, in peri^^, ver. 77».
Admonuit memorem motui langucKere mentif, — — — nam latior intut,
8ponte sui leto caput obviua obtulit ipw. Sangaiii rrvisjiwutt vidna rapads.
Rectum sdlicet fuerat Democriiut: et ^"'«^^» ">"' ^ ita esse reformandum
tantilla res vel acutiasimo BenUeio fhoidi «^ emendationem meam, vd solus Dio.
fuit Quid autem ? ai et alterura exem- "y""» ostenderet, ver. 81 1.
plum apposuero in re pervulgatissinul, ve- ^*<*^ w«-«» »«<* i^* 2«yy«<*-#-
niamne concedet lector? Terent. And. * ^° fidissimus omniuAi interpres ne U-
_qI^ ^ tum quidem unguem soleat evagari; ut
Id m negodi credidit «>lum daii, *^"*°* "^*''^ scriptoris peculiarem, qui
Populo ut placerent, ^uas fedaet fabuias. ^ ^<*- ^iO. similiter habet flumen fiuvii^
Inserviet etiam nobis alter locus ipsius ^ ^ ^®^' ^^' "*** *"""'*• Eidem non
Cari, huic simillimus, iL 318. «^* medicina facienda est ad ver. 909.
« ..t.^^ . «* .. j Huju$ ad auroram rtvis devolvitur akii
. ^ Hanc etiam oorrectionem exemplar G
etmoxvemens,adver. 171. - .^^ ^^.
cum flagitat, ver. 984.
Inde cnaacitur, atque oras in lumiois exit. w^ % ^
Materies ubi inot fsmMfM ; ^^ ETPPErma ftftrm'
LIBER PRIMUS. ll
Nec sme te quidqaam dias in luminis oras
Exoritur, neque fit lastum neque amabile quidquam;
25 Te sociam studeo scribundis versibus esse,
QuoB ego de berum natura pangere conor
wffurng nempe, pUnu $ tnoUm^^^Uiut^ Ver. 84. H«c quodam modo Comicum
ftifiits: Tide me td Soph. FhikKt 491. refenmt, ad Plutum, Ter. 144.
flnriiii antcm aUit ripU ett equA tenui K«i, vn Ai\ w n y^ im x«f<c<M, nmi utOm^
flnvinB, et inftm situst adi Virg. JEn. zii. H x^^f ««%«»w«-i, Itm n yiytMu,
75S. Caeterum, ex infinito locorum numero
Et obierf Mt lector, ad Carum redieni, r» Veneris delicias in libris ▼eterum ooUau-
Mflnffif respioere ssBvionun pecudum w^ dante, instar omnium sit suavisaimum
BB^ ct m cawpot vhtfUeu ▼idsaim mi. Nossidos epigramma; cujus duldasinuB
tiannn, in ver. 14. puelluUe e£btis lubentiflaime subscribo, ct
Ver. 19. domM amwn, Virgilius, gea deosculor lepores :
»• 909* 'AImv ith» i{MT«f ' t^uTH Immfm «mtt»
A ntfcm s iin iP dftmtr ffffwm • Erm' m'* mfutfKr ^ irrvr« s«m «« /uiAj;
al^ adeo de quietibus omnium anima- T«vra ktyu N««ir»r' t»« V k K«r«ir »« t^tkmm^
finm. Exemplo ait Valerius Flaocus, ut ^ «^» ">»•* •»*• «*« p^«-
fio&sonct illiiitrem, Argon. iL 73. Ver. 25. terHmndis: n. et S. tcriben-
JtanqwrabEoadnblotAtlaiitkUiignet ^i ^ audiendus est Frisdanus, lih. i.
4ftctateri motisqae tracei ab oviUbus «rii p. 558. *•* Apud antiquiasimos, quotics-
TWa, iMMjque, pctont. t« cunque nd sequuntur in his verl^ quse
Mbor so b d iihitar e Burmannum de voce *• a tertia conjugatione nascuntur, loco e,
aUei: vide noa de Stat Theh. x. 370, in- «« u scriptum invenimus; ut fadundum^
fta, ad vL 1234. sed maximos aestus det «« legundum^ dicundum^ vertundumi pro
didio motitt in qui ezpediendA nihil pro- «« faciendum^ Ugendum^ dicendum^ ver-
movent Heinsius et Burmannus. Tu in- «« tendum,**
tHpMKis vdUm moiit, te moventilmt; e Hune vero Lucretii locum imitatus est
looino sdlioet se eiciitientibiis ad pri« Gratius, in ipao limine cyn^etic&Q, ita
nsm loceni, qtus ezterret noctumas fe- certissime rescribendus; ut ipee partim
ns: medias vocia reflezo sensu, quam eram oonjectando assecutus :
poprielatem nobis oontigit primis probe Pottamt^ro^lanvik^wulmnprqfictu,
peroepisae, et multoties asseruisse atque Te8odun,Ratiol rebi» imnpwre gercndb.
lindifaise^— De scripturift vero JFrundife' Quie sunt venustissiina. Vulgo legitur
rai, vide ad Tar. 1 19. in editis, a li d mdiutque profecti; odiosd
ym,%^ineiUientperpectoraamoreni: cum scabritie oratioiiis, ct structura».
soliti copstnictionis inversione pro, incu- VorrOy V. ed. ttudio,
ttentamarepeeioras i e. percellens: vide Ver. 86. Rerum Naiurd, Auctor Ci-
■os ad vcr. 13. et ad Eurip. Herc. fur. ris, in versibus quantivis pretii, et quos
67. magniloqui Maitmis superhissimum judi-
V«r. 83. Nec: n. non, Idem diei^ dnm nuUo modo dedignatum easet, ver.
|ro diat: et, vioe orati n. et X. Aoroj. 36.
Ibid. in luminit orat, £nniu8, ann. i 1**^ ^ vellcm, Juvanim doctiadme 1 rlta
~ j__t_.j t-.. . , , Purpureoi inter «olci, et candida limaft
Tliproduxirtlno.intni/«si«ixf«. SSa. c«mld. o^ pul«ntia blgm
Etinnilifer Maicsepius, etomnesalii, MtfvmYrMi magnb intexere chartb.
tHB pedeaCrea, quam numeria indusi; ut Cieero de llnn. i. 19. ** Nisi autem remni
■Mlcitiim luerit atque in«^|^yf«p oooge- ** naiura p efs pe c U erit, nullo modo pote-
iwidii «ttnplis immorari. ** rimus scDittimi judida dcfcndHC.**
B3 '
12 T. LUCRETII
Memmiadae nostro; quem ta, Dea, tempore m omni
Qmnibus ornatum voluisti excellere rebus:
Quo magis aetemum da dictis, Diva, leporem.
30 Ecfice, ut interea fera moenera militiai,
Fer maria ac terras omneis, sopita, quiescant.
IbiA pangere: ut Eimius prior apud IItgmimDirdjmte,L«a,dea»; amiiiafeiix
rii* Tiio*. Almw^ « 1 c Ctil Natnra dedit, nuUo renuente deonim.
\AC iux,aispp.i. 15. Ille,foroauditwciimduldaiWwrrtor»,
Adspkdte, O I ceivet,fcnis EnnU imag^lnif formam. iEquabat PyliK Nelela mella lenecta: :
HelcvoitrAm^«ilmaxunM/«ctepatTum. Ille, ubi luspend patres, et coria vocem
Unde pluFes iUis succedentium. Todus Pwtnt^ ot canto, mMktbt corda senatite.
oimtionis color mihi haud levem persu»- Vulgo, ducebat; nec absurde proraus: led
sionem incutit, hanc vocem redonBndkm ViTgilii vcstigia Silius indefessus legit
csae Silio, ad Pun. zii. 389. quamvis pTe^ Sic autem ^ne'idos divinae conditor, JEsi.
ne sciam receptam lectlooem suo Ibco es- i 155.
se probatJMimam, et optimis scriptoribus Itte regit dictis animoa, et pectora mulcet.
firequentatam: Addas lEu, vii. 39.
Nonequideminnumerasaedca,totqoeliorrida Adsoet» ripii volucre», et flumini» alvco,
factm^ JEtliera miUcebamt amtu.
Sperarlmtantodignepronominererum Forro, liquidissimus est atque numerosia-
PinV^rr. necJJdi/beUantumcquarecalorem. ^^^ y^ ^ „^ ^^^. ^ eUsionem
Vulgatumpoiuffrvderebusminuscog- iUaaiin medio quarti pedis, sane peiju.
nitis, et ab intelUgentii populari recondi- cundam, impensissimo cum affectu am-
tioribus, rectius usurpatur. Nec mirum plezus est, et «mulatus, Mara
est poetam, de Ennio dicturum» Ennia- Ver. 30. Ecfice ut. Hoc dncerum ea-
nam dictionem adliibuisseu H« voces U- se, et ab ipsius poetae roanu, nego equ^
brariis permutantur etiam ad Seren. Sam. dem, ac pemego. Ocyus reponas.
de med. 1. Ecfice, at interea.
Ver. S7. Memmiadm : L e. Memmio^ Vinculum oonstructionis ad moUioran
ftuniUAMenmiorumoriundo; ut iiL 1047. aeriem veiborum impendio flagitatur;- ne>
Sdfiadn^ betli ftdmen, Carthaginis horror, que dubium est, qnin ezquisitior stmcti»-
Ossa dedit terrx. rae forma librariis scriptoribus imposuerit.
Ibid. lu, Deoy voluuii exceOere: ut de Pariter Ovidius, ftst iil 683. omisso ut:
Antonio Mus& epigramma VifgiUo as- i|^cf , Dii studio simOes mAmiim in unum.
criptum, ver. 5. Apuldus, met i. p. 31. ** Eflfed, se^pMU
Cui yhttu ante alios, Dlvi, DivQmque sorores, *< tur:'* ubi videas Oudendorpium;
Cuncto, neque indigno, Musa, dederc bona. Jq pervulgat4 re, et omnSMis vd pueruUs
Ver. 28. Omnibus omatum rcbus. Ho- notisdmi, quid operosis opus est ezcm-
meri vestigus insistere videtur, ad Odyas. piig ? vide nostrum, vi 231. et noCata no-
A- 725. bis ad u. 1003. et ad Viig. ^n. v. 5a
Umrmm «iftri)#» xtxtiffam t» Lm»mtmt. Inveniemus, in opere decurrendo, Lucre-
Undc refeUendi sunt, qui ez ruderibus tium minime abhorruisse ab hac elUpsL
cod. G. ora latum^ eradere volunt prala' Qui legere volebant Et face, morbum
tum, vel altatum, Gratiis renuentibus. quidem deprehendenmt, sed remedio •-
Ilis autem Lucretu versibus facQe dize- rant infelioea.
rim mentem Silii intentam esse ad Pun. Ibid. mamera: P. XI. munera; V. ed.
zv. 456. neque locum el^gantem huc ube- B. S. tMmmi. Locum dtat Lutatlus ad
rius tralatum, et scriptum distinctumque Stat Theb. iii 295. ubt lectum invenio
emendatius, lector kpidui damiuiTerit: ^^ iera m^gniai** ut putem, pro miM*0»
LIBER PRIMUS. 13
Nam tu sola potes tranquilla pace juvare
Mortaleis: quoniam belli fera moenera Mavors
Armipolens regit, in gremium qui ssepe tuum se
S5 Rejicit, aetemo devictus volnere amoris:
Atque ita, suspidens tereti cervice reposta,
qaod fortaae ffenuinum. Sic Luctnus, Tumma,iitcoMuetumfadleamof«mc«nefei,
T. a " bcIK «uma." ut etuun Siaiustiu., «^rf'^««««".flen..quamfammariter.
Tadtus, LiYius L 42. .d cujus etiam C«teruni. hmc loco supenrement sntis
ixxTi. 31. consuU potest de hisvocabu- «"^«^oda aiustratio rersus quidam in
& Drakenbocduus. Dictys Cietensb, i. Martem, Anth. Lat. Bunn. i. ep. 86.
16. ipsissimb Terbis:— " ad munia mili^ «^ ^*=«^ ™«™ revocandi, ut polttii^.
•• tfttf festinaient.*' post Tacitum, ann. xv. ^ «eant :
11. SimiUter variant libri ad Ter. 33. Mctibi.portpugna.^pa«tot«npilM
-- —, -, . Amplexus /n^iM/, vlncU Mcura. Cythere I
Ver. 31. sopUa. Dictys Cretensis, t. q^ ^^ galelquenibet ; tu, pukher in rre,
10. *' Ita, sopiio jam exinde bello^ passim Incntb bt vuUum radiantia lumina ferro :
(( uti quisque partium Toluerat, nunc L e. praestringis oculos splendoribus ra-
** GiSBd cum Trojanis, rursusque hi apud digntibus ab armorum ferra Vulgo,
•* nares, amioe agerc." trilmit, et e vultu.
Ver. 32. Ad l c. StatU, ubi vetus e- Ibid, devictus. Ita G. V. ed. B. P. L.
namtor nostrum laudat. Lucretianosver- M. A. n. :g. n. ut quae venia v^ devino
susslbiimitandospoetasumpsit adhunc tus concedenda sit, non equidem dis-.
"*^™'*'« cenio. Poteras sane interpretari demnc
O! mihi beDorum requies. et sacra voluptas. tus per impeditus, ut apud Macrobium,
Unaque pax anlmo ; joll cul tanta potertat Sat vl 4. Furius, si sit locus integer,
mvonm>quehominumq«»mei.occurrer^ ut est perelegans:
hnpune, et medii quamvis in c«de frementea '^ ^
Hotanbtere equo», hunc emem avellere dextrft. Ate, gravi tubito drvinctiu vulture, habenas
ft«geru.«umloaunP«pimiexdUvit ^^rJrS^^c!:""™""^"**""^
y«. 33. Voce. heUifera desunt in n: j.» Statius fortassU huc &ci«. Theb. i,.
ct hic codez pro qui sape m sequente ^57
fersu dat persape, Sldonliaque timul nectebdt vuhura Mavon.
Ver. 35, R^icit: V. ed. B. L. 2. XI. Nam minus convenit, ob vocem volnere
BeficUi A.autem B^Jficit: non omnino in Caro, VirgiUi locus, ^n. vul 394.
male, quum m gremium bene steterit quamvis hinc expressus sit:
p>0 m grfmio; vide Silv. Crit. v. p. 31. Tvan ^tm ^temo fatuT devinctuj amore :
etinfra, ver. 250. sed kctionem vulga- et ibi variant itidem codices. Saltem
tun malim, fadle detortam ex Reicit^ consentientibus Ubris haud videtur eun-
vd Beiicit^ in alteram: et fiivet Luta- dum obviam. Eadem de caussi, r»
tins, ad 1. c. Statu. Porro, r^icere m vulnerit nempe inteijecti, ad aliam lec-
gremium efficadssima est locutio, et vi- tionem asserendam non Apuleius fificit,
vidius depingit fesdnationem et avidi- met. ii. p. 98. satis cseteroquin tempes-
tatem Martb se in Veneris gremium e dvus: *< Serit blanditias; invadit spiri-
beUi tumultu abripientis, et quasi jacu- *' tum; amoris profundi pedids aetemis
lantis. Floros, L 14. qui floribus poeiids " alUgat** Ita distingucndum. SimiUter,
amat suam orationem oonspergere:^** in p. 217. ** Adjuro per dulcem istum ca-
** confertisBimaje hostium ttlBJaculatus** ** pilU tui nodulum, quo meum wnxisti
Tempestivus etiam obrtniet Terentius, **spiritum.^ In transitu emendabo Tibul*
And. i 1. ]09k lum, L 1. 55.
14 T. LUCRETII
Pascit amore avidos, inhiaiis in te, Dea, visus;
Eque tuo pendet resupini iqpiritus ore.
•
Me retinent rk/MR formooe «IncU pneniB. Retpldt ille tamen, moOi cervia f^/Uxmt.
Vulgo, cum putiditdmA locutionis oog- £t opportunam operam naTabit Suidai^
luit» congerie, vinctunu M«ro, ecL x. in voce /{«IfMi, neKio cujiis kudani ▼»-
69. '* Omnia tnncU amory Vulnere siculum:
wefKm Tero legat apud eundcm» Mxl z. fi ««^. m mnHm* m nr 'PAAmoio TPA-
842. xil 640, 945. XHAOT.
Denique, scriptor in Anth. Lat Burm. Caterum, optime admorit Phagerus On-
i. 72. 77. de Martis «t Venerb amoribui, dium, met. x. 558. ubi laudant Lucretium
LuCT«tium ridetur respexiiM, adeoque interpretes;
noetram lectionem firmat: Inqae dno jtivenli podti ccrvice, renldw..
flc alt : ac medUi Intenerit okuUi vert^lB.
^™ JS^!^'*''^'^'*'^'^ s^"» «■■«» *» """"i"" «°^ "t «»•
V«r. S6. tereti ceniee, lecundario tig«ur, ad Pun. tH. 322.
Tidc nos ad iL 596. ir. 592. et alibi plus jti^ manu ipolia, et ronmtia cjcde, Maraxefc
semel: nam propria potestas dictionis, Ita interpunxois emendate, et csste scrip-
tew, vd tenuiter et equaUter rotundato, ggris. Vulgo, capta,- sed VirgiUo SiUus
potiuB Venerem attingeret» quam ama^ oculossuosnunquam demovet; et itaiUe,
sium ^us durum ac robustum. Non g^ iy. 53.
negligenda est imitatio Mantuani, luoem Et doo, npim aMmr, dlverso ex hoite tropsea.
his iigiciens: JEn. TiiL 635. Ver. 57. Putcit vitus. Cicero, Philip.
Illnm, — r^ rr-i-frr rf^nmm, zL 5. ** — ^in ejus corpore lacerando at-
Molcerealtemot,etcorporafingerelIngui: ** que vezandoy cum animum satiare
qu« tamen Ciceronis ex Arateis, omni «« non poeset, oculos paverit suos.** Jus*
genere poeticarum ▼enerum florentisBimis, tinus, xxL 5. de ezsule Dionysio: *< — quod
Juraveris eum potius hausiase, sub initio « emere non poteiat, oculis dcvorart .•** ubi
Aragmentorum: plura de hoc loquendi genere interpretaiL
Obttipum caput, et hrtH cervke r^ftntwm^ Noster iterum, iL 41 9.
Obtutum In caudA nuOorii ligere dlcai. __^ tcuhs q^iApmscert ponunt:
Grotius dedit m caudauu Quam inftli- et, nostri memor, Claudianus, in Rufin.
dter! Anne aliter Oridius, ftst it. 517? L 164.
8ubmliM>quegenu,vultutii«taM«{afdIv» lUecebrii capltur, nlmiumqae etatt» «wo
yiipi^ Pmteihir tmtuttu :
Aut elinn Viigaiu^ JEt,. xiL 70? ut P«J««*«»f«»««ex.agnifiatioiu8wo^
poite cnttta libenUut, unde non dubi- '"'^ nnmrum. pto k ;«af,- unde
W .d bMC ttormem eiigoe ATienum. "*""• P''^' » P~I«i««««m L«in»
Amt, 494. ungu«admi9sum,ad AntlnL Lat.Biina.
ir. 48. nenitio nullo toUu. Sed inl»>
>««»)«ttllUccnn«.n>liace» ____«__ • :_; .. .
l»t,fnjlf—^. g™m|iro&i»mBm»cnptiODem,gi.l«lec
Nee minu. e«t idem M«o onponunu., *«^^^ ™» «t pori»im« «»W.
•d JEn. xL 622. do «gn»U-bu. et fortibus ««». « ««n»"» d«n».m.. «iu« mmunB
bdlMoribu. wta fiMien.: «mendetncem j«n nunc«be.t:
Optlme, nnitaid vltam com morte, SabeU;
jamqueprapinquabantpoitii,ninaiqueLatlni VtUicdettpotinsmoiteiecutatui:
Clamoran toUunt, et w > Wa c*tt« rtflectunt. Kunc etenlm vi\ a, nnnc im/t&iims Kvom
I...^.«dolnI««,l-mftmg.,„, «TS^ta^.SC^'::^
Maniliua, L 334 de MiptDtit gphittdli: Cum Supate, aectar^Mw, ct ambrosiam.
^»
f
LIBER PRIMUS. is
xxuuc MI9 jLrivHy luu recuuBiiieiu curpure 5
40 CircDXiifusa super, suaveis ex ore loquelas
Ita distiiictinn oportuit, et rescriptum. *' semper quidem spiritut meus ex te
Codices et fdicibus, Tel fidelibus, pro ** peperuUtj sed nunc vere, arbitror, m-
quilmsdedaviiteditoresef^ictu#; male, ** cro et venerabili ore trahitur:*' i e.
qoum nullus sit comparationi locus, si per te solum vivo semper, sed nunc po-
prior vita fuerit isto nomine indigna. tisdmum; ut vix videar ipsum aera vi-
Hscestmensscriptoris: ** Mutasti vitam, talem haurire, nisi per tuum os. Hinc
** Sabelli, cum morte. Vitam dixi? Imo, est quod addat statim: ** Servatus a me,
'* vivere nune demum incipis; nec vivere *•* vitam mihi dederis:*' quasidixerit, **• Si
«• tantummodo, sed in rebus etiam beatb ** tuum apiritum e£9averis, unii efflafals
** vivere; et pro dignitate tu& nectar pos- ** meum.*' £t eadem est Lucretii inter-
** oere.*' pretatio.
VuigOfpatciM: fedissime. Horatius, sat Quid autem? puto rescribendum esse in
ii 8. 8S. Lucretii versu ori>, pro ore : quum etex*
Qpod Ai pttenti non dentnr pocula. plicatior videatur hsec scriptura, et magis
Sed est &i tritissimiB dicendi formulis. poetico colore. Huic favet suspidoni
Qui fwo ad Silium, Pun. iii 202. versus nescio cujus recentioris in Anthol.
arduaqwerft, Lat. Burm. i. 72. 19. hinc exasciatus:
Sdtatnr, patb 5 terratque uiguentia membra itcprecor^Muwe; dum Mars, dum blanda Cythere,
l^ao teat, ec qoocnam populos depascat hlato : i^ j^f^ trahunt suipiria crebra medulUg,
cum Heinaio rescriberet depascmty aper- Dumque intermbcti captotur spirittu oris :
A^ 1^.-.! :.»^». ..^»»:^^ «r;» :»a»»^ Carmine rf«/ci/og«w Vulcani vinda ptrate.
t0 loa tpsius pcopnetati vnn mferret, ,r » . ^
^ «^ WMAM. ;«.•<».*»:« <>«t:»«..i^ Vulgo, doctiloquo, et ducta: rmvr^X^ymt,
aC omnes veneres imaginis extmgueret, ^ , rn \ «...
^ . ,. ^ j. j .^ Ordo est: •• Trahunt ex medullis sus-
IBC saltem ludice; ut audiendus sit po- ,, . . . . .. ^,
♦;«- 1,.*. ^A- ««.♦:-«•«.„. :ii« n^...^ P*™^ ^® suguntur mvicem." Nos-
tiiis nac vice acutissimus ilie rtomano- . . .' .
Adde, in priorem emcndationem, epig.
Deniquo, VirgiUus est Lucretio pro more ^4^ ibidem :
coomiittendus, ad ^n. i. 464. Duldloquu calamo» Eutcrpe flatibu» urget.
aitM»i«ipkturi^<«t<inani: Ver. 39. corpore: X. pectore^ quas vo-
ct Martialis, ix. 6a 2. ^ ^^^^^ \S6nin confundere; sic ut vi-
/fljtrxif nsoUet pueros, MKafqoe ciMnfilf . j . ^* ^ ^ • o^ .*• a ..mi
y^r ... * . 7 ^ 4 dentur etiam commutat» m Statu AchilL
Ibid. mhiani. Idem scnptor m An- ^^
L 228
dwL Lat modo memoratus, haec il>idem , '. vi- • *^ 1 *. ^ ». um
^ Ipea dehinc, toto resoluttun corpore, AchlUem
^™^ * ^* •* • (Qui pueris topor) ^monii de rupibus antrt
HH hiter floiei, ftirti vdamina, tectm, Ad pladda* deportat aquas.
tf|iKterJUmiVenerem,loftMqueaxdoretrem]Kit. Libri, pectore : nec male suo temp(Nne,
Ita rastigamlum prototo; nam Maronem ged omnium membrorum resolutioni vix
csprimit, ad geo. iiL 25a apte satis. Ovidius, met x. 368. ubi
Koaae vide^ ut mm trmtr ptrtentet eqnorum yidendus est Burmannus :
'^'* — _ cunuque, et corpora •omnus
Vcr. 38. JS^iie.* V. ed. Atque: et pro Solverat.
^ender, XI. pendeni. lihid autem Atgue Addas Sedulium, v. 350.
Veronensb editi(nus error videtur ope* jod»ia comtat ademptnm,
ffwum, enwe suo felicium fortasse, pro Qwemnof devotoportamMA«/orf,Chri«tum.
Agme / ut Viigilius, JEn. iv. 79. NonnulU Ubri habent corpore.
pendaqat itenan nsnantfa ab ort. Ver. 40. Ciramjusa: i. e. te circum-
Hi^osoe venAs non expaliuit imitatio- fundens: ut Maro, Mn. 'd, 383. de mediie
nem Q. Curtius^ liL 6. 10. '* Rex, inquit, vods Gnecorum potestate:
16 T. LUCRETII
Funde, petens pladdam RQinanis, induta» paceoL
Nam neque nos agere hoc patriai' tempore iniquo
Possumus aequo animo; nec Memmii dara propago
Talibus in rebus conmuni deesse saluti.
45 Quod super est, vacuas aureis mihi, Memmius, et te»
Semotum a curis, adhibe veram ad rationem:
Ne mea dona, tibi studio disposta fideli,
Iiindaii»,deiMbetdrcttmfundliniirannls; VerbodtatiiipieniiniMitarlociit,
** nonnediMos utique dicumfimdimus." Scstunentejutfetiath^uadtas
Pulchre, atque apporite, AchiUes Tati. ^ 8ermonh t«x.
ua, vL init AXA. ^, ^.Krar^ r^^ Ita emend«idum; ut or* vulnens: aper-
M ^ « ^ tune acilicet, unde ebulliebat senno.
XOI nEPIKKXTXOAI. *"» dictiombu» Ubraru : ut non probe no-
Biid. tuaveit loqudas Funde. Maro, tum eat nemini, qui has Utems vel labria
MxL. T 84S primoribus attigerit His acyungatur Se*
— i fimditqfie hai ore hqudas : d"^'"» denique, iii. 63.
Pressius autem Focas grammaticus imi- Et vod patefedt Iter, nexuque toluto,
tatus est, loquens de VirgiUo, in Anthol. *«"^ ^^ P^" ^"^'^ ^^ ^"^^
Lat. Burm. ii. 186. ^ fortaaw l^ndum, pro tacUau
Lata cohon aphun tubito per mra, jacentlt Ver. 41. Funde petent: U. Fondepoiei:
Labra ftvis tejOt, dukesfusnra toqueUu. ei verissime, ut opiner, Ulud Fonde.
In eadem Anthologia, v. 149. de Phi- jbid, placidam paeem. VirgiUus, iBiL
lomeU: i 249.
Et «lavl Uquidum gutture pande melos. Nunc, placUa conportus pace, quieKit.
Certissime rescribo, funde: quaj venus- Ver. 43. nec: sic L. M. n. vulgo n^
tasea Graecarum elegantianim fontibus quej et ordinem exhibcnt verborum A.
emanavit Sic Hesiodus, opp. et dd. 581. ^t n. meis saltem auribus jucundioran:
^%rmnm^ PoMumusKquoanhno; MiraimtiiW7«r darapio-
■^V^ Ai»){«ff i^^^MMr, >jyvfipf mmrmxMr mmim' pago.
et rursus de eadem cicada, scut. Herc. Pro not, V. ed. eot.
397. Ver. 44. Cogitabat fortasse de hoc
Kw rt wm»nf*»i*H rt mmt fimt XEEI ATAHN. loco Flaccus, In exovdio epistolse ad Ao*
Hinc emacules hymnum in ApolUnem, gustum:
Homeri dicturo , ad ver. 1 85. ta publica commoda pecccm,
— — ^— -^— » f«M )i ^•i/uyi Si longo aermone morer tua tempora, Caaiar.
XcurwMrwrX^KTfVMwwxoy^KElf/A^C^Mvwy* £t post hunc versum venhmt ver. 57.
vulgo, %x^' confer Lycoph. 5. nostrum et sequentes quinque, in V. ed. A. 11. X.
iv. 579, 583. In hac figura noster Po- ^ A. qusB mihi suspidonem spoote o-
pius quam feUdter •rtrsX^* bortam firmant, male eosdem mox eaw
Isitfortheethelinnet^iir/AurAroa/; interpolatos, quum teneant in secundo
Hinc elegantissime, ut solet, Amobius, Ubro stationem longe conmiodioi«m, ae
lib. V. p. 1 85. ** Nonne miUies optati- pUmc suam.
« us fuit elinguem fieri atque mutum, Ver. 45. Memmiut. Ita P. V. ed.
•* atque tcaturiginem istam vocit amit- n. X. 11. ut noster infia, venr. 412, 1051.
** tere, quam Deorum nominibus res ap- Vulgo legitur, Memmiada. A. autem
** pellare turpissimas?" Nec minus Pru- omittit voces et tf, et sic ordinatint^rom
dcntius, peristeph. x. 552. versum}
LIBER PRIMUS. 17
Intdlecta prios qoam sint, oontempta relinquas.
Nam tibi de summA coeli ratione deumque
50 Disserere incipiam, et rerum primordia pandam;
Unde omneis natura creet res, auctet, alatque;
Quoque eadem rursum natura perempta resolvat:
Quce nos materiem et genitalia corpora rebus
ReddundS in nJdone vocare, et semina rerum
<^iodiiiper«c,<|UMo,vaeuttinIhi,MeinmIoi, Denique, pro Semotum^ scriptum est in
* n. Scroorum,
BC ot rMoquitar etum in :g. Carfenmi, ly^^ ^cua* aureis: ut Pkutui, Tri-
A. nct r» Semotum sequentis venfts, ^^ p^^ 1 1.
MMt Snuotim^ quod mignini pne se
IM ven neciem, quum stt aayerbiorum tr .^ ^.
k. IniiMnliuiD Mge. uborim. Lucre. „ ^^" f" ^"^" l^ Dc^~
«o: « AMiTMmi. iMhimimitim, «UcuU- '^°""> '^'*^ T»'**' '"^ *«»*»•
«tf„^btaditto,c.terT«im.contcmptim. ^'^'L'' ^'^. °'«*'P>»^ •»■»»1"
«hTtim ™™l-.»!m ™in..f..!™ m.v AppoHte A. GcUiu», T. 1. imt. «'Quum
"jiiiiim, memDnuim, mmutatim, miz- << «m «. ...
« tim, modentim. particuUtim, propri- P^^j«^»^ '°q"»^ ^^'^^ n^onet,
H^ mua».»»!. |«r«cui*um, propri ,, ^^ objurgat; o/iWve quid disci-
"tnn, pedetentim, raptim, summatim, ,, ,. j- ■ .. . . .
«ZZL-^Z , r ^ , "pbnarum dtsserit ,** h e. spargit in
•* tiactim. tuimatim. vintim. Et operae j. -r» . . v ®
.. -^ • j _. auditores suos. Froprue significationis
pRtiDm tucnt ammadvertere, «uam spe- , ,., -, * «
MiZm^ endut, «1 hunc codi^ "'^" !»PP«^t«.t ex Viurone et Colu.
- . meUa lexica vulgana. Hinc cum quarto
.j-^ , ^^ purissime adhibuit vocem Terenti.
QpDd«p«e«,«.«^^,v.cuttmIU,Meminl»s ^„„3 Maunis, p. 1389.
i a corii, adhlbe veram sd ntionem. 8i tam tenues rts tibi aic disstn venu,
Ei illA aoton £nniM adveibiorum, modo ^^ "^ teaebnu.
■miimirim wcensitA, superest aliud, apud ^<^ ®^>^ Cretensis. i. 3. *< Ezpug.
AndwL Lat Boiman. lib. ia epig. 199. " °*^ ^"*PP« domum regis, eversum-
fiod ac melius confirmatum oontexenti. " ^^* regnum, et a/io in talem modum
ba kxics commendamus. Quum vero " ^"gu^* d»5ertf6an<.** Qui moz ad
pdftiiitium itt baud vuigaris eleganti», ^P' ^^* ^^ ^^^ locutionem: « Z)».
drite» akius icpetitos venus, et non " «"»«*'w<4 jam per universam Gradam
liil ■DGcrioteii '*/am^, omnes Pelepidae in unum con-
ScBBpcr momlltias, semper, BaiiliMa, decoiw, " veniunt.*'
tanpcrcompoiitasarterecentecomas, Ibid. Ditterere incipiam, Virgilius,
Itcomtosaempercultus, unguentaque aemper ma i. 5.
IMfitfioIiciti^rsMlavideremanu,
VoBamo:iuylrcll»,miIiiiequaBcomit,amica HUic cmure inapum.
8e dcc, inomatl «implicitate i/a/m/. Ibid. primordia pandam, Idem, .£n.
Loaim videas; nam fateberis sententias ^'^ 723.
ita duporitas in editis, ut tiirl)etur clau- 8usdpitAnchiaet,atqueordiiie/iii,;Ki:a/Miu/£f.
nlinun reqKmdentium concinnitas. Pro Ver. 52. Quoquey solus Seneca, ep. 95.
ttoBia, vulgo omnia; pro promta etiam, alii, Q^ove: vide ii. 63. retolvat: P. et V.
CBato, ilUspidA repetitione { et pro valenty ed. retolvit,
mlei, Propertius, ir. 6. 5. Ibid. perempta retolvat, Simillter Ma-
OifMi aifAr date. ro, nostri comes indifiduus, geo. vr, SOl.
18 T. LUCRETII
55 Adpdlare saemus, et hsc eadem usurpare
Coqpora prima, quod ex illis sunt omnia primis.
[Omnis enim per se divom natura necesse est
Inmortali sevo summa cum paoe firuatur,
Semota ab noetris rebus, sejunctaque longe;
60 Nam, privata dobre omni, privata peridis,
Ipsa suis poUens opibus, nihil indiga nostriy
Nec bene promeritis capitur, nec tangitur ira.]
plagbquc^ffifii^ leguntur in V. ed. A. II. Z. Si in hae
Toii«pertotegf«n/*rviiirtiirTkcer«pell«n. rtirtione reveim po«ierit poeU, iCa ert cipi-
Ver. 53, 54. geniialia corpora — semina enda, noo ntis leqiuuater continua, lor.
rerum. Idem Maro, ibid. ii. 384. - monis aeries, et potestas argumenti: *' £z
Veretument teme, etietdtMlia jemina potcunt. <* illia, iiM m^m ^ primis corporibua fiuBt ct
Hcc autem, cum Vacui doctrinA, erant ** exoriuntur omnia; non ex artifido deo-
• Democrtti thesauris Epicuro prompta; ** rum ducunt originem, ab humanu rebiii
nam de illo sic Diogenes Laertius lucu- ** longe longeque sejunctorum, pace fin^
lenter, ix. 44. A§»u h mvrif rc2i* A^«f *' entium immortali, nec se terrenis uIU
%gHu «wv ix*n artfMtj jmm Mtf§», K«i ** tenus iromiscentium.** Erat etiam len»
rmg artpMi h airu^ umi naru fuytt§f tentia Bentleii, intrusos esse huic looo,
MM wX9i0§f fi^t^hu )f f V rif iXf Inu^mf, nulU cum tempestivitate, memoratot ?ibw
Mtu §¥r§0 wmrra rm 99ym^f§mrm yfvvf v, a^, cuSb £t maigini MS. XI. manus TetuMiar
Simpt MfM, yn9, baec illevit: ** Hi sex venus ex «ecundo
Ver. 55, usurpare: l e. yocare — nomi- " Hbro in hunc locum transUti sunt, noB
nar»— nuncupare. Cicero, in Timaei firag- " poet» operi, sed scriptorum ignocan-
mento, cap. xi. ** Deinceps Jovem atque '* tiiL"
*( Junoncm, reliquo8,quo6firatresinterse, Ver. 65,fede, Isidorus, origg. i 96L
** agnatosque, usurpari atque appeUari ** Fedus^ quod est deformis, per e lolam
«•▼idemus.** Idem de ofiic. ii. II.— ** scribendum: /onIm, quod est pacHmi,
•' quem C Lslius, is, qui sapiens uiurpa- ** cum ee diphthongo scribendum:** qni-
«««nr, fircgit*' Ennius apud Nonium, bus astipulatur Beda de orthognpUa,
Tace TumuUi: *P"d Putachii coUectanea, p. 2335.
Qfdi hochkdamorb*? quldtumnltlett? nmne» "Ver. 64. Bdigione, Ltteram nangcmi-
qui utwfat menmr namus in simiiiter oompositis per nmnmim
Sic, opinor, scribendus est et ordinandus Lucretium, antiquiori consuetudini bm^
▼ersus, ut qui sit iambicus tetrameter «««- rem gerentea. Fabius, instt orat. i 7.
rtiXnurH* ColumeUa, ▼. 6. 1 1. — ** tabu- *' Semivocales non geminare, diu fint
** Uua instituenda sunt: hoc cnim nomine *< usitatissimi moris.** Adeo ut neutiquam
"«ujtftfTNin/agricolcramostruncosquepro- sit #i»<li«»nily Donati opinio in Tannt;
« minentes." Xnd. proL 25. ad quem, si tanti lit, tero>
Ver. 56. quod: n. quidem: error a cipia&
^tiom manavit, interpretatione m quod, Haec orthographia non geminat» lit«
brevius et indistincte acriptl fefellit librarios ad Homeri hjmn. in Ccr.
Ver. 57. Alienum locum occupant yer. 7.
haud dubie hi sex venus, et abesse dicun. a>A« r' mimftmv, f§im, umi Mfmm, ^rmmmim.
tur qiiibnadam libris tummanu scriptis, hufmf mfuii^MMms
tum editia rfoentioribai: certa non hic qu» Tetus erat scriptuia, poitcrioribiii in
LIBER PRIMUS. 19
Humana ante oculos fede quom vita jaceret
In terris, ol^ressa gravi sub Religione;
65 Quce caput a coeli r^onibus obtendebat,
Horribili super adspectu.mortalibus instans;
Primum Graius homo mortaleis tollere contra
Est oculos aususy primusque obsistere contra:
Quem neque &na deum, nec iulmina, nec minitanti
70 Murmure conpressit coelum; sed eo magis acrem
aftifui>mn§9 mixtata; i. e. «v ^««X*»o; sed ** illi, quos tanto opere Religio terreret,
iuctte literas icritMe diviBenmt; unde er- '* non dubitavit tamen obtueri, ac fortiter
Rxr ortus est Auftutfm /uOim*».' qui non *' obsistere» nullo duce, et exemplo nul-
ktuit Ruhnkenium. " lo.** '^^gilius, 2En, vr, 277.
Pono, Prudentius in loco cultissimo, con- MortalU visw medio «ermone reliquit:
traSymm. i 514. oboculoshabuitLucre- et similiter ibid. iL 605. Pedo Albino»
tium: vanus, Anth. Lat Burm. iL 12L Ter. 20.
Tonc primum, lei^ dodlis, soa aecula Roma Diirevocant, rerumque vetant cognoicere finem
Enibidt : podet exacti jam temporit ; odit Mortalet ocuhs.
PrctBltot fedii cmn reUgionUnis annos. Sulpicius Sevenis. l 33. " Poscente au-
Ver. 65. regumibus: V. ed. B. religiani. .. ^ Moise, ut Dominum in majestate
^^. ** proprid videret, reqponsum, Formam
IWd. cali regionibut. Maro, gea u. .» Oei mortalibus oculis perspici non pos-
*"^ " se:** ubi, ut in Lucretio, antithesis se-
Oun etiam co/i r«rioff«fli in cortice ttenant. j i ^ Ji ^ . •• i
Anobius, «haSrgentes. phrMto pro ««•J» °°«»°<»» "*» ntortahum oculorum et
mm «ripuit: Mb. ri. p. 195.-« iu wm- "P*??* ""'»«^'^"- . , .
« mii cK Ttpmibu, dMcre." ^^ '•**"• ^°"""' P- > ^»- "• ^^
Il»d..4to«feia«.-Le.cputcoramocu- ''"^' q«;Pd Primo wpectu cuivis ido-
•• ^,. un. u * .. • • neo cleirantianim arbitro arndere possit
fii mortauum ezhibebat, et quasi m os ^, ^. ^
. ^ A *: •*. , j r . Noster, iv. 326.
ingerebaL Antiquitus, pro ostendebat, '
inpodtione non eliquat& ad voluntatem ^^' ^^ ^*"^» ~"^ ^ "~'"'' ^^''
mem sequentis: nam se inscitissime de- "^' ".?« ^**^**^ SimiUter Vupliui,
denmt lezicographi atque editores, qui in -^"' '*- ^*
dnas voces ivere fissum r« ostendo etob^ ^*» '^«^"™ ^"*' "*^"^ '««^ ^"^ •
tendo. Ijttitantiua,uL27,6atostentabat; qui locus maxime huc facit, omni ex p«r-
Dec inal*» . te conveniens et germanissimus. Gellius
Ver. 66. instans: quasi parata esset in- ^^ Regulo, vi. 4.—" adversus ictum soUs
▼dlare, et arripere, viribus desertos, et " oppositum continebant, atque intendere
onmi pnedusos fiiga; sic ut iUi VirgiU- " "^ "^"«» ««*'« cogcbant" Hoc insu-
ano Liguri evenit, JEn. xl 702. P^' favorem dirtioni Nonianae condliat,
te nullo jam cumi evadere pugn« 0"«^ "^ videatur simiUus Ubnirios scrip-
Potie,neqiieiiur<m/mreginamavertere,cemit. tores mutaturos cxquisitiorcm dictionem
Ter. 67. Graius: V. ed. B. A. n. 2. ^mdtfre, et multo minus obviam, in /o^f ,
gnanu .* frustra; nam semper oberrantin quam vicissim: neque velim negUgatur
propriis nominibus exarandis Ubrariorum erudita Bentleii nota ad Horat epist i. 1.
calami: vide ad ver. 724. 28. qui tamen ad od. i. 3. 18. me deterret
Ibid. tnortaleis oculos. Quasi dixerit : ab aliquo novando, libris non addiccnti-
** Qnaams easet aeque mortalis, atque bus. Hoc etiam fadt Germanicus, quem
5»
T. LUCRETII
Inritfit animi virtutem, ecfringere ut arta
Natur» primus portarum daustra cupiret.
Ergo vivida vis animi peryidti et extra
Processit longe flammantia moenia mundi;
dizerim, ob similltuduieni aententis, Lu-
cretium in animo habmase, lub soorum
ingrevum Anrteonim:
Nunc vaait oMdmcgt in ctUum tettert t/vihu.
Ad illuitrationem yero Lucretii Aldmus
A?itus opcram <^gregiam navabit, hr, 220ii
Cum sublto, dauib foribua, tamen aliger intrat,
Conaplcuus, claro retplendem nunchu ore.
Hofreaclt, vbu tanto perterritiu, henM ;
MortalUque ocuiw perKmam ferre fupemam
Vlx valet ; et pavidi detorqumt lumina vultus.
In primo versu vulgo legitur tunCf quam*
▼is tum in e^em periodo statim pneces-
scrat: mendose. Error erat facilis ez
scriptur& breviore. £t ultimo verBu, de"
torquentf pro detorquet, scripsimus; tam
el^gantiA sermonis, quam proprietate, cas-
tigationem nostram deposoente.^In ver.
68. V. ed. abtistcre,
Ver. 69. neque, Sic V. ed. B. P. et n-
aliiytec* et tertittm nec omittit n. Ne-
que potui non admittere cgrcgiam Bent-
leii emendationem fana pro famat nude
ascriptam, ct indefensam, sui ezemplaris
maigini: quis enim temere dizerit legiti-
mum sonarephrasem yamafidlm^ Quam
▼ero pronus error fuerit ezscriptoribus,
quivis eztemplo videat Lucretius ipse
appoaitissime, ad v. 73.
Et quibus Ule modis dlvdm mctus Inrinuarit
Pectora ; tcrrarum qui In orhl sancta tiietur
fiatuit Uciu, lucos, aras, simulacraquc divdm.
Ubi tamen editio princeps, per eandem
oorruptelam, /ama ezhibet
nud. minitanti murmure. lisdem to>
dbus usum video Marcum Tullium in
Arateis; et eleganter quidem, ut omnia
ubique, ille mortalium eloquentissimus:
Nec metuunt canos mhiittui murmmre fluctut.
Gemello sermone Flaocus, od. il 1. 17.
jMxa nunc miHoci murmure comoum
Peis iiingi s aures.
Ver. 71. Hanc constitutionem Tersiis,
quam ez auctoritate librorum dederim,
proprium acumen ingenii priui ezpedi*
rat. Verborum oidiiMOi p w i i e nt 6. B.
L. M. A. n. S. scdus s. coi^jectiirBm iiw
xmit, effringere scribens pro co nfrin gerti
quam tamen neceasariam reddidit codieom
modo memoratorum latia In P. V. od. A.
n. 2* ordo est ▼erborum, Jrrit&t virtuUm
animi: XI. irritant, Terenttus, Ad^h.'
L S. 8. phrasem effringere clamtra pvrkk»
rum stabilit:
Fares ^ept^ atque in sdci imiit
Alienat.
Idem fadt Seneca, Herc. iur. 47.
iiffregit, ecce ! Hmen infemi Jovis.
Uvius. zziiL 32. <* Nec minore intiit Hf
«( quam foris,/wrf<!e effriagebamtur** Plai»»
tus, Amphit. iv. 2. 6.
— Pene (frtgijtit Htatf faribus cer£uu,
Tadtus, ann. i. 81. ** Adcurritur ab uni-
** Yersis { et, carcere effracto, sohunt Tiii-
*(cu]a.'* Petronius, cap. 7a. ** Itaqot
** vigiles, qui custodiebant fidnam regio-
** nem, rati ardere Trimalcfaionis domum,
** effregerunt januam sulnto." Q. Cufti-
us, iv. 5. 17. ** Qumnque, portd effraetif
** cohors Macedonum intrftsaet'* AldeM
Lucan. vl 574.
Mihi videor discemere cauwam ordinii
verlwrum, qui in libris obtinet Librario
cuidam, non indocto prorsus, indderak
cogitatio, finalem t vods inritdt meliaa
sustincri ek caesura potuisse, qu« in teitii
pedis prima syllaba longe usitatiorem lo-
cum habet, et agit validisBime. Pofro^
pro utt A. eti et in venm sequente ciip^
rff 6. B. L. caperet n. Prisdan. z. Tulga*
tis oonsentit: et L viL habet fidi ad w.
86. quod serus monea
Ibid. Inrit&t animi viriutem. In hM
sublimi deacriptione daborandi, nnlliM
equidem dubito, nostrum in oculis lute-
isse leonis Homerid imaginem, ad IL T*
168.
,te- TiTMnh m Z%t% ei ufuh^ ettm mij uf m mH'
LIBER PRIMUS.
21
75 Atque omne inmensum peragravit mente animoque:
Unde refert nobis victor, quid possit oriri,
Quid nequeatf finit^ potesitas denique quoique
Qua nam sit ratione» atque alte terminus haerens^
Oltff h «AMfflf tt MM M%MK ■^lflrtfilil
Mamtnu, U 1* mwm t n rf nm /tmxt^m^^mt.
Inrit6i autem contiscte pro huntami^ ut
▼idetur; et lic iterum noster in vL 586.
-»— quM exltiM hkc' animal
DufMrM/ urbcb.
Ver. 73. vivida vis animi: qaam Amo-
biui, libi T. p. 179. yocat ingeHii vivaci-
iatem^ et ip§e aliter nominavit supni acrem
viHuteM oaimi. Virgilius, JEn. xL 386.
-— »— i— POMlt quid inxHda vtrtuSf
EaEperiare UceC.
Pro vivida, n. vividasy errore crasao.
Ver. 74.Jlammantia maenia mundi: L e*
flamma» «therias, quae vallant mundum.
Loeo luoem impertient optimi versus Ma-
nilii, L 149.
I!gmis in ^etherias volucer se n»tulit «roji
Smnmaque complexui steUantis culmina catt,
fUmmarum valte naturac maenia fedt.
Ita l^endum detexeram cum Bentleia
JLoDge aliud est tetkerug aura ; illas nem-
pe, quibus vesdmur et vivimus mortales;
ut Viig. ^n. i. 546. Noster, vL 86.
Qbx snpra caput ^kerHs cerauntur in oris,
Manilius Ovidium secutus est, met L 26.
fpum convexi vis et line pondere ceeli
Emicult, summdqw lociun slbi le^t in arce.
£z boc autem Lucretii versiculo non ni-
hil stilus Papinii libavit, in silv. iv. 3, 156.
Rris, qni vagus Hercules, et Evan,
VUra sideratJlasH$aeumque solem,
Et Nlli caput, et nives AtlantlB:
ubi Ibrtasse falsi fuerint librarii scriptores,
et ivponere debemus,
U toa ddera, flammeumque callem ;
ob manifestiasimam per omnem locum
Maronis imitationem, ^n. vL 795.
-.———» fuper et Garamantaa et Indos
yro fe iet Imperfum . Jacet extra sidera tellus,
Extra anni soUsqac vias, ubi coelifer Mlas
Axem humero torquet, ttellbardentibusaptum.
Hojns In adventum jam nunc et Caipia regna
ReipoiMb horrent (fiviim ; et Mcotia tdlut,
Et aeptemgemini turbant trepida ottia Nili.
Mcc vtfo AUidiJ tantiim tellurls oblvit.
Hilarius etiam in genesim, ver. 77. noa
est huic Lucretii loco alienus, et ad hunc
modum emendatus legi debet:
Igneus ille jubar prccelso vertice tollit,
Ore rubens patulo : cali perm^Hia fertor,
Astrorum ductor,mundi vigor atque element&m.
Vulgo legitur, dementa; nec puncta pro.
be disponuntur. Forro, pro mcenia^ X.
lumina; etpro mundi, A. mondi.
Ver. 75. omn^ .* G. V. ed« L. "S, omnem.
Ibld. peragravit mente, Cicero, de finn.
iL 31. " Haec non erant ejus, qui innu*
'* merabiles mundos^ infinitasque r^o-
** nes, quarum nulla esset ora, nulla extre-
** mitas, mente peragramsset.** £t satis li-
quet ex orationis serie, huc oculos et Honi-
titun convertisse, ex epist. L 14. 9.
— — ^-— — — tamen btuc mens animusque
Fert, et avet spatiis obstantia rumpere claustra,
Ibid. mente animoque. Hdc etiam te-
nus sequi voluit magistrum Mantuanus,
^n. L 304.
In primis regina quietum
Ci
(C
Adciplt in Teucros animum, mentemque bonig-
nam.
Ver. 76. refert nobis victor. Lambinus
optime: ** Ego referre hoc loco sic acd-
" piendum puto, ut apud Virg. ^n. iv.
"614.
Egregiam vero laudem et spolia ampla
refertis: pro reportare; ut sit translatio
" a re militari.** Atque ad eundem mo-
dimi, ut par erat, olim Pius.
Ver. 78. Qud nam : G. P. V. cd. B. A.
n. XI. quanium.
Ibid. terminus heerens. Mantuanus,
Mn. iv. 614.
Et sic fata Jovls poscunt, hic terminus lueret.
Hinc autem vim suam ac proprietatem
mutuatur vocabulum heeret; quod agro-
rum termini, seu lapides fuerint, aive ar^
bores, solo infigerentur, et inhetrerent.
Ver. 79. pedibus suX^ecta. Credibile est
Viigilium convertisse animum in hanc
magnificam Epicuri laudationem e geo. ii«
22 T. LUCRETII
Qufi re Religioy pedibus subjecta» vicisum
80 Obteritur, nos exaequat victoria ccelo.
IDud in hiis rebus yereor, ne forte rearis
Inpia te rationis inire dementa, viamque
4901 qui loctts Lucraliaiio non oeflfierit simplid. Sic it pMnm mutttiir Rmft-
wblimitate: nis, m ■criboitibiUi Vide Feitum, tt.
FeUx,qalpotiiitrerumcognotcerecaii«as; " Endoiiiuniy initium:*' et eequenlilraiL
Atque metiM omnis, et inexonO^Ue Fatum, Agnoacit etiam oithographiam notlnm
Subjecit pedUms, •trephumque Acherontis.virL Valeriu» Probu», lic exhibens Tenicuhmi
Ver. 80. OUeritur pedibu$, SuWimU ^^^ ^^ ^ , g„^ j^^ ^ ^
eit imago Tictorii, hosti domito insultan- tandum:
tis,et8up«becalcanti»wbjacentcm. Ma- /«Ar^,rfj«^eri.;quodcontTa«piu.ifl^
ro, Mn. xiL356. j^ Lucretiu» alibi dare indupediH, ct
SemianiiniteJ^uewpervenit; €t^ci»ito «nrfu/NNfi/o plus semel. German» anti.
iMpresM, deactrx mucronem extorqoet. ... , . *
,.... ... ^^« quitatis apecunen oomerrare Toluit Jnv»-
Ondius, met Tui. 425. ,. ,__
^ nalis, X. 138.
Ipie, pede impMt; emput exJtiahile presjU.
ad hocte
Vide plura in SilT. Crit l p. 102. Habet Romano^ Gndusque, ac barbarut M^a^mHir
n.. opperitur. Erexit:
Ibid. not exaquat victoria ctdo, Hinc, Ciceronem secutus, de div. L 48. in vitio-
ignarus quid codices praedperent, propriis so yersu:
Tiribus mendosam Manilii lectionem pro- Omnibut cura virii, uter eiset mdupermt$r :
fligayeram, ad iL 542. et nostrum, iT. 964. Huc refeFas etiam
ArtisutingeniodhrfDapotentiaiufKat, TOcabiUa indipiscor — indigena^-^
Bx4eque$uqaeftdem ceck mortalia corda : _^
i. e. " ut persuaaio et sdentia mortalium .< jf^dupero, •«-ir.rr*» ." Tetus gloaMnum.
*« aequis passibus comitentur coelestiuin j^^. « jj^^^^ „^^. ,j^^^„,, „ ^^
«« signorum vim atque demonstrationem.*' " ^y." Qua nihili sunt Scribediviaim:
Nam Carum vidctur oemulari phrasis. „^ ^, , i e. " Endo nunc potest «, nunc in ;
Ver. 81. hiii : ita nostri codices exhi- cc ^^ pnepositiones utique sspius conter-
bent tantum non constantiasimo consen- <c tuntur; ut didmus i^Mr/*iMi i» «-«Xi^
iu: quam orthographiam, ut vetustiorcm, c< ^[^ ^^ «■•Xi^»." Hoc voluit
quo minus aequi debeamus, quam in I>ii graphus; et probo cum judido. Si pluim
et consimilibus, nihil equidem caussae va- velis de his vetustatis reliquiis, adeas qa«
leo discemere. Vidc ad v. 350. supersunt legum regiarum atque decem-
Ver. 82. ra/iVmiJ inire elcmenta : sicini- vindium, verbo, de quo agitur, et inde
re rationem^ Tcr. Phorm. et Cic. in epist compositis, abundantium. Ante vero
Virgihus, -^n. v. 846. quam dictionem hanc missam fiiriamtii»
Ipie ego paulliiper pro te tua mmiera Mbo, opene pretium fuerit Knnium co n rigere et
Ibid. elemcnta : L e. prindpia — inida — supplere, annaL vL
primordia: forte an ab tkvfif, tfnffut: ut ut primum, tenebrdi abjectei^ mrf<ifl<l»f
semina noster, ver. 54. Orta diei.
Ver. 83. Indugredi: sic optimi aliorum In fragmentis Ennii vulgatur inaUwbaL
ct ex nostris, mutationc literarum facta, Ibid. tceleris quod: 11. sceleri fuia: P.
quod praepositionibus solitum est in com- sceleris quin.
podtione ; nam rectum fuerat Endogredi^ Ibid. iUa, Sic 6. V. ed. B. L. M. A. n.
ab iy)«v communi, vel iy)M Dorum. Nos- S. XI.
ter alibi endo per se, ut Ennius haud vioe Quidam male, olim. Nostcr, iL 633.
LIBER PRIMUS.
83
Indugredi scderis; quod contra wBf
Rdigio peperit soelerosa atque inpia
Aulide quo pacto Triviai virginis an
Iphianassai turparunt sanguine fede
qoi Jovte i0iim
llfifiM IB CRfti qnoadam obcuhaHe f erantur :
itad T. $131. siniiliterlocutus est poeta:
quodomnlt
Lamlnnuft Uudat Tercnt. Eun. hr. 8. 1.
Varr. de ling. Lat. Ub. ▼.
Peperit yero, intulit pitravit; ut Maro,
JEn. vL43S.
tnfaus fn mammM convertitur UU aUmentL
Anenus, Anit. phsn. 18S. ad moran
Ckaoaia, qui frequentat hanc fbnnam
lomoma in Aratdi:
qui fibl i^fiMi
• pott qnam iUt norercB,
I— tuiam odib. serpnu vlctorii «b ictu
O ccwliu lt.
[bideni,w. 11S5.
Ultinia, cxnileo produceni aeqoore puppim,
Ab mlcat, maloqae tenus «k exerft, ^« ;
abi, ob maio^ acripserim erigU; ut Vir-
gOhis, Xjk, ▼. 487.
Ingentlqae mann MoiMn de nave Sercftl
tripi.
Cooferaa insupcr de voce Ule^ ad quam
ndeo, JEn. ziL 5. et interea emendabo
Vslerium Flaocum, ri. 527.
Biibtiki chlamyt ar|let acu, tremefiictaqoe
▼ento
implet equnm ; quoB ilU rotit it Ludfer olK/,
(^KD Vcout InluttTi gandet producere cobIo.
Volgo legitur, fualis rateis it Ludfer alit:
portaitose satia: Tide Silr. Crit v. p. 79.
INcl|s Cretenais, iy. 15. '* Ceterum,
* Bbi eoleYiorem dolorem esse, quod non
* ia eotamine, neque inluoe belli, Adiil-
* Wi interfectua esset; quo fbrtiorem non
"f WJwe quidem quemquam existere
* ■unc^ Tel in pneteritum, excepto uno
*8k HcrcnleL*' Sic legMidum: editi,
t/Ate, £t ssspe scriptores utuntur idem
fniOet ut Stntius, Theb. vL 857.
|SB dadnm «thcriat «nlfM redltuni tnb anrst.
^^trinsque IbnnulaB non rara exempla le-
flntiura ocoliB incurrent.
Ver. 84. soelrrosa aique inpia, Vooem
Primn adhibnere et Ludliua et Afinani-
■>» tfnd Nooium ; Apuleius, met x. Ar-
Bobios, liixTL p. 189.—^* tanquam ingfias
^ ffnBBBm «t aoeferoMi miptei:" «t aian.
VouL
Intontei/if^irmv mann.
Ver. 85. TVtvM?.- n. Trivia: et post
hanc ▼ocem, n. X. A. inteqjKmunt ad:
nec sane de nihilo ridentur hac in se ad-
misisse pulchri oodioes. Attende modo,
quanto yenustior eradat locua, si ad haae
scripturam levi castigatione accommode-
tur, ut nominatiTus efficax Religio do*
minetur totam per periodum:
Aulide quo pscto, Trivial ad Tirginit aram,
Iphianaiial turparit «angnine fede
Ductorei Daionim deUdu, prlma ▼Iromm.
Ubi nihil vhn patitur prsrter dictioneBi
delectot; quum constet hsBc emendatio >y
iKrporiMU uno tantununodo ductn calamL
Sed de hoc tentamine riderint lectorei^ et
in primis, quilms alii codices manu sar^ti
suppetunt.
n>id. Tritfitti virginit, Ita Mantuanua,
^n. iy. 511. qui locus neqoe Lanabinum
hituit:
Tfergendnamque Hecaten,tTl8 virjiNi/ ora Dimue,
Ver. 8& ^iVmassa?.* V. ed. Ipkia-'
nattaio; £U Iphianatteo, cum ^ et 2:
et fbrtassis yere. Idem Tolebat n. cum
suo ipAiaiiaJso.
IlHd. turpanuU tanguine. Vetns poet»
l audatu s Tullio, adT.qq.iii. 19. pnedaro
carmine:
Itec omnla vldi inilammsfi,
Priamo vl yltam eritari,
Jorit anm sMtpastt tttfpan.
Virgilius, JEn. x. 892.
Sastgidsie turpsuUem, comptot de more^ capfllot.
Sistatur liis insi^ Silius Italicua, zL
199.
victorutidem
Lydis Romano ra/}^«rll ttagna fTMrr.
& reponendnm dioo; nam omnia exanu
pboria brtMitt l«v«arll. IdemilL17.
24 T. LUCRETII
Ductores Danafim delectiy prima vlronim:
Quoi simul infiila, virgineos circumdata comptus^
Ex utraque pari malarum parte profiisa est|
MKoniMltaloitfrZenru/ianguinefluctui: yer. 37. Pessimo autem conulio inqiu-
et ibid. ▼cr. 697. fedare lacut; quas con- buBdAm editiooibus subdistinctum video
similia sunt Kec aliter censueiim de post DanaHm, Maro, ecL iv. 34. ubi ad
Senecs (Edipo, Ter. 177. epicam majestatem sux^t, et quasi prslu-
Bis twpaUM tanguitu Dircen. dit ^neldi divin« :
Vulgo, htrbatam : sed de hoc loco minore ^y^^ erit tum Tlphyt, ct altera quae vehat Argo
pertinaciA contenderim, quam de Siliano, DeUctoj henas.
quum hic scriptor se totum ad Virgilii Ver. 88. Nec flores honimce quoque
imitationem composuerit Par hallucina- vemram non delibavit diligentissima M*-
tio somniculosi scrib» Statium quoque ronis discursitatio, ad gea iiL 486.
crimine inhones tis si mw »au»^nXtms tra- 8KpeinhonoreDeOmmedioif4tiiihottia,ci«rfai,
duxit, ad Theb. X. 311. Imka dum vA^vtk cntumdmtur infiOa vittl,
Inter cunctantis ceddit moribunda minUtrt,
rnt u rbat mena» dinii liquor; undique manant,
8ansninepermixti,caUcet. "^^^- comjttut: L e. cultus-— omatuil
Barthio submoraae stomachanti ad voca- Festus de verbb. vett " Gimptum Afirani-
bulum/wftirAo/, quisharum degantiarum " »« P«> «»»'»«'^ «» «*^» posuit" Gh»-
idoneus aibiter sucoensuerit? Odus k- «n»™ ▼e^- " Comptusy »«>A«r«-ir^**
bem ffdi fJFP^T»* eluas reponendo, Claudianus, de ri. cons. Honor. 525.
P«f«i9^menca8dinitUquor. vestuq^, tt cmptia, cemii
Neque tibi sit terriculo dictionis noritas, _/V^ * . _ . . ^
iurtrno» um «o «aJo u»udit» et « " '^' T^ ^1^»» et Mend».
.* . j . ,.^ r *• <^™ Calchante — sacnnao adomatU.
pfopna incude, quam ob uterarum Lati- . . , ....
D.rttm D»ifi.«iu« »Ut«>i^ Idempo». Atqueh.ud^a«l.denm,poet«nnoi.
in D0bili«mi p«t. Thebddo.. xii. 4ia f!'" '" ''"J"f <^f*''>m> "™^ P-
Tocdnilum hH^u«eftmili«Bbi revocMun ^». ^^ ^V"^ d«»T»«e ex
] celebemnu Tunanthis tabula, quam lao-
„ * , , , . , . dat Quintilianus, ad insdtt orat il 13. et
HaudprocuiInnenimonitTabantmurmuraripas, _,.. .
Qai,/i«/^i/i»adhucet«uiguinedecolor,ibat: l^hnius, nat hist. xxxv. 36. 6. qui sunt
L e. decolorante sanguine fedatus. Vulgo, lectoribus adeundL SimUem tabellam no-
urbatus: sed indubitato est h«c emend»- «"Mtim laudat JEschylus, Agam. S4ft
tio propter statim pnecedentem ver. 407. *»""<^ 'P«™ Iphigenia> mactatum deflcos:
Vlcino tvrbata die. II^Mirr» 8*. ie t» y^m^.
Ver. 87. ;>rima wrorttm. De hac for- 7«^* ®^- Latinitotem hujusce loci noa
mula, ex Gnecorum penu petita, diximus «««ge^nt editores; nec miror, quum cro.
ad Eurip. Herc. fiir. ver. ult Dictys Cre- diderim rationes ejus ncutiquam illis pep-
tensis, V. 7. " Circumspidentes, laudan- *P**^ ^- ^ "*°^ «"^es proni sumna
" tesque prceclara operum dvitatis «rjus." <ii«>ni«l*re, atque sUentio prartervehi, qu»
Felidter audet Statius, Theb. xi 350. «*»*»"?» no^trumacumenposita. Stnio-
Sophodeo more: turam sane orationis sic egomet expedi-
non mater enim, non obftat ennti ^*^'"»» ^ ^»"<= ordinem verborum : *• Ib-
Ulla Boror: te cuncta rogant; hic plangimus '* fula profusa est ex utraque malamm,
*"*'**' *< pari parte:** i. e. aequa utrobique mcn-
£t epportune Faber monet Ovidium, a- surft, ito ut hinc et iliinc ad *Tnn«urf» do-
mor. L 9. plane suum ex hoc Lucretiano penderet, just& longitudinis proportion&
expresaiasei ^^ Summa dmmm Atrides:" Ibid. /yr^/^ ett. Uaoc figuzm, a
*.
LIBER PRIMUS. 25
90 £t moestam simul ante aras adstare parentem
Senait, et hunc propter ferrum celerare ministros,
Adspectnqoe suo lacrumas ecfundere civeis;
Homereo lepannn foote prottuens, post huic rei minittri providiasent: sonituf
nmentitim ooinium poStwum inrigavit vero ce^sroainuii fenrum, mtque acuentium»
aiftt: IL E. 734w quos demumborrorctexcitaretpetri? Vir-
imiAOll pm KATEXSTEN jm wmtfH m^ plius, ^n. L 656.
•1«, H^ ceUramtt iter ad navb tenddMt Achite».
Tf i nrrt w > Neque insuper absurdum est suqpicari,
Hiae mihi videntur Servius et Heynius mendosam interpretationem n propter^
nunQs poeticam interpretationem impin- quodjuxta — ^irojx — valet, aliquid pnmio-
pre Virgilioy ad ecL viii. 64. visse, et propagasae, quam impugnamus,
— — — jmAI dnee Imk altaria tfittd : dictionem. De boc autem erroris genere,
l e. fluiA—pensiU; quamvb non is sum, ^"«n g>gn»l »** «1«»P» ▼«» syllaba, ut
qni negiverim la«4»» fuisse: sedinvenus. ^^^^^ P^ «*»*» P« •• probMa ▼«»»»
tior est b«c ratio, crasaiorque. Idem, ^*aa*» ™«>«" "^ SUv. Crit ii. p. 3. et er-
Sm. vfi. 488. '^ ^ **°^ ' maiime genuinb ortbogn^
aMBfta/faitexemomsbatcomaairr/!/. P'»»» contractioris fructibus. Non aUo
Conftr Ovid. ftat v. 34a C«terum, |f«^ ^^^ Italicus maculatur, ad Pun.
Sdntiio neutiquam manus dederim, huc ^ ^^'
dtoqiicnti veraiim .£scbyleum in Aga- icdet acta mcdnlHa
S qui eat numcro 247 su« edi- ^ dudum, atqueinopca penltuicoquitlntima
tiiui; qBum Titt« in sacrifidis, ni fcllor. ^ f,^ ^;^^ ^^^ ^^^.^ ^
itttf iberint, noacvoco tinctae: neqne mibi Vltcen^ et exurit liccatai tanguine venas
UD fiquidiaainie constat istum locum cir^ ^ longum ceUrata famei.
(■BCBrri depravBtum. Vulgo, durantia^ quod non leriter torsit
Voc 90. Ei: n. ttt. B. MarCt pro cu/- critioos, se undiquc vcrtcntes, et ezpedien-
tes nihiL Noster Lucretius, vL 1 145.
ftU aaJe arm adstarf. Hoc etiam jKitf&an/ etiam fauces intriuecui atro
sumn fecit magni magistri non Satig$tme.
dbripolua, JEn. iii. 150. Videas etiam ad ▼. 1198. Et celeraia
— — vkl«i/*o««fei«i//«rrjacenti«. utique, pedetcntim properata, atque in
Var. 91. ceUrare. Hanc ediUonis Bono- diem gradatim ingravesoens, ad ipsam rei
■iadi lac&mem, longe kmgeque signa. veriutem. Quid vero cum celata feceris
ttaw, atqoe loci acopo convenienUorem, »» ^ ^oco, voce improbe intractabiU?
T|iiifaiiiiL arripio, lubentissime amplec- ^^ pos^ Heinsaum m animum venerat
tor: tt qoam fmdii lapsu, propter scrip. celerata^ rioe ce/ato, ad Sil. It zviL 93.
Mibievitatem, in vulgatiorem lectio- ^ "»^ ^^ novatum velim. Adi Dra-
>iB|Csbr« acOicet, nostra deflueret, quis kenbordiii notam.
■• ridst statim, et agnoscit? r» celare ^'®f:.^^ lacrumas ecfundere. VirgiUus,
«flfMmagb eat poet« ezcusantb atque -*"• "*• ^^^-
Cttttuntb scdua, quam omnibus ingenii Hector ubi est t dbdt : Uunmojqiu {fu£l,
*iABi,et f f b fF' ^' "* •mTianmf maligni- ^ttc autem, eandem narrans rem, sic ali-
Mii gnmter incondeBtU Quid? quod ^ ezpressit Naso, met ziL 30.
PMib fiatex iis, quse sub ver. 88. oon- cMtumguc datura cruorem,
'■'■01, obmipto capite stetiase Agamcm- «n«»iM ante aram atetii Iphfeenla ««i««nfc
■■■(eoDfer Euripu Ipb. AuL 1550.) ne- De scripturft vero antiquiore eifitmderep
9^ gJinim TJdere qiiiMSi etiamai minus ride mox ad ver. 1S6.
C2
26 T. LUCRETII
Muta metHy terram, genibus submissa» petebat:
Nec miserse prodesse in tali tempore quibat,
95 Quod patrio prinoeps donarat nomine r^pem:
Nam, sublata viHim manibus, tremebundaque, ad aras
Ver. 9S. Muia metu: ut Mmo, Mn, *i*rf«»qae^«,iMtriiflgelMtlnore,
WgA\ QuAUcet,aipectum;corpi]S9i(i«tiirtMittadMt.
U6Lvtcm.muMmut^mtu, Vulgo, gui: Md locus ad VirgiUwm ili
De illl^ JEschylus etiam didt, AgUD. 249. ^^* "• ^^ daris&ime exprimitur. Hit
w^mwM i^«r« wmn^: iHpud tragicum «ccedat Cicero, in Arad pluBnomenis:
Tero non metut impediit, acd miniatrorum Ev ytmn Yodtant,xtniJ6iu quod tdxm ftntar,
Tiolentia, et iuTolutio vestimentorum. JuTencua, hist erang. lib. iT.
nnd. terram tubmUta pelebat, Idem Ti]nc,^mi6tt/fiijrJ,regemdoinimmiqiie«dat8Bt
conditor iEneldos, iiL 95. J*«>«« gentU.
SubmUH temmpetimus. ATienus in primis, Arat. plwn. 185.
KAL genibut eubmitta: Tide locum A:membn.^«ii, «*«««« rfnlrtm,
Oridii ad Ter. 36. Silius, Pun. xt. 146. SuitentaMeferunt.
Tum Tero capere arma Jubent, ga^mttpxt sa- Hasc igitur didt Lucretios; '* IphigeBiini
*.^*°**"' ^ " toto corpore prostemi, in terrft defolo-
9uouusjt ausunum. . . ,
^ '* tam, nisi ouod senibus sc^s aiibiiitMe>
SimiUter PHnius, N. H. xi. 108. «; H^ .. tur.^atque^subTLur sola^^^
•«decaussa, mter imtui v^ nui tub^ Porro,inbacsupplidspuey«de««pti«ie,
«•m«tfMg<mt^.nonpoasunt a Cur- crediderim poetam nortnun tinxiaae cA-
tiu», iT. 6. aa •• Unqui ddnde animo, et mum in JEsdiTleoa fontes, «d Agm, 25».
'*nf&m«i(ltgini» oaepit:** ubi Tidendusest •
Gronovius. HaK autem non a^ me n * J» ^l__ *^""*^'^*
commovent, ut non putem kmge elegan- n«*6ta«,*i«b»T» ^
tiorem, atque adeo pneferendam, nostri a, ^ * ^g ^^
oodids A. scripturam: y^^ ^ .^ ^^ ^^ ^^^ ^j^
MutametUfterTamti^eiutei/ii^iilxtffpetetMit. , ... ....
Certe minus perTulgata tox est. neque '^^VVf^^f' m his angustus-m l«c
adeononminusobTialibrariorumimporw ^^f' •"^^.,^ I*^> ^ ~
tunis solidtationibus. Nullo etiam nego^ dii^uUTmius ad SUt. Cnt it. p. M. h«id
tio subindicare possumus probabilem pro- »""« f»°> P^^ fortasse perleg^i: qd.
gressum comiptel»; tubnixa, tubnita, ^^^* ^ cumuUvimus fiructuosa ad tom.
tubmitta: quo quid prodirius, atoue usi- ^* ^ ^^' ""^ eju^dem, ut de hac re>m
tatius? Qui triTerunt veteres Ubros MS& ".^?*' *^ "' permissum. Aliter Viiw
mhil duri in hac ole& reperient Livius, ^**** ^^** *** ^^^
xHv. 9. 6.—« stantilms primis, secundis qu« mulu vUlet ifiimaiair l*
•' submissioribus, tertus magis et quartis, «e^ redit ad exemplar suum, ibid. xL 30«.
'* postremis etiam genu nirit" Apud noa te m ^toB
eundem, iv. 42. 5. ««— ubi tubnixut et Cogere condlimn, cum muro» adildet hortK
«< fidens innocentiae animus esset.^** Sed ^i^e ver. 547. infira.
nonnulli codices ezhibent tubmittut: vide Ver. 95. patrio: n. patria: et pn> dn
Drakenborchium. narat, P. B. V. ed. donaret; n. T«Ob
Marius Viciorinus de fhitribus Madiabae- daminaret; et idem, vice regem^ datrr-
is, ver. 131. quem, punctis rectius oidina- g^f^
tis, et fadli emendatione, sic restituam: Ibid. princept, Ita Viigilius, Ma. ▼•
At juyenli tadlo ndttehat murmurevocem : ^^
Ofanticimifii,paImaitaidciNitiaaitam} PrfnffAr wtr nmnro nillmmn
LIBER PRIMUS.
-h
Dedacta est; non ut, solemni more sacrorum
Perfi^cto, pofiset daro comitari hymenaso;
Sedy casta inceste, nubendi tempore in ipso,
100 Hostia condderet mactatu moesta parratisy
27
Fluct cditorai opportiine ooQtuleniiit
Euiipidcm, Iph. AuL 122a qu«m notter
aptimae Toldist:
Vm.96. Haeauntez^sdiyloadum-
Imb, Agnu. S39.
II«rA«tf« «nfmm,
Ifaid. wHbn .• ** quibus utique Tel oculo
^'iMiipari fuerat indecorum ▼iigini; ne
"dnm oonstringi manibus.** Hcc est
VcE. 97. Deduda eU : e ihaiamo flcili.
eit nperiorum cdium, in quo virgines
indiiSK procul ab hominum oonspectu
itan dqgcbcnt: unde pendet fortcase r«
teKe, w. 99* Maro, ^n. vi 397.
Jfl iBmlmin IMHi tkmlamo deducere adortL
£tprapriiim cst in boc n^^ovocabu-
In; Teicnt. Hec. l 260.
•-«——• mxwtm deducU domom.
lUhis. fii. 4w 31. itc fortasse castigan-
Ot jBvenl jM l MBum virgo dcdocta nunito
iflAdtnr tenenM,JUre mbente, geiuu:
tisnempc flore tunc primum cokncs
pnpBCQsapericiite. Vulgo, ore, Quam-
iB IIB flit notior, quam .qu« muhis se illus-
tnd poscat, neque iqjuwindiis nec intem.
pallms fluperveniet po^tanim pater, 11.
X.499:
■W» ^ SK eAAAMON, hu^ inXmffue^-
Vap.98. Perfectoposeet: n. Projerto
^fomt: oonruptissime.
0>di cbro htfmenmo: L e. alto— undi-
fMndieiido: «||i^ AAMnpn. Viigili-
tt>iEn.v. 139.
Ind^ sbi ctera dedlt lOQitain fsifttf-^
Bemiror cquidem LamUnum; qui tamcii
iifl est in Lucretium et Hteras hiimaniorea
meritis, ut nunquam sit sine honore no-
minandus; et, sicubi caligaverit, dormi-
tans habendus est Homerus.
Ibid. comitari: passiTe, ut Oridtus,
trist iii 7. 47.
lugetd^ tamen Ipie mco cemiSvrtfae, fhioniae.
Ver. 91. caita: ut apud Enripidcm
Acfailles, super hac ipsa hostiA Dianam in-
▼ocans, Iph. Aul. 1574.
A^f MTM adftM tuDAtmtm^jkttt h^. .
Inceste vero, utpote humana rictima, ca-
que modis indignissimis crudeliter atque
indeoore babita.
Ver. 100. HoUia mactatu, HoratiuSi
od. L 19. 16.
Maetmtd veniet lenior kostid.
Ibid. mactatu parentis, .£sdiyhim
pressb vestigiis Lucretius insequitur, ad
Agam. 233.
ErXm y m ^vmf ymf€m ^vj m fftt »
TtnmiMmemfm «tkifdm mfmym,
Km utm rfmXiMk
His condnit Sophodes, Elect 532.
Einf VAnif VTM «vr, h ^fifMie mtt,
T«)f m» iftMifdm fMMMf 'EXXintm *rkn
SvrmBimttti
et Euripides, Iph. AuL 1 176. ab aliis jam
adhibitus:
Awmkm r\ m «umr, i f mw iieie rMmp,
Amt mreumt tm flUAjr, »V «AAif xH^
Porro, vocabulum macto deonim saais
dedicatum est; unde Oridius, in loco
longe pulcherrimo et affectuum tcneranim
refertiasimo, epist. Did. ad JEn. IIS.
Ocddit Intemaa coqjilx wuutMtmsadmrme^
Et tceleiii tanti pnemia frater liabet.
Ver. 101. dassi: G. dasse; n. dastis.
Ver. 102. Tantum malorum/ In smi-
lia epiphonemata sofet enmvere Viigiliusi
ut JEn, m. 415.
9
28 T. LUCRETII
Exitus ut dassi felix faustusque daretur.
Tantum Religio potuit suadere malorum!
Tutemet a nobis jam quovis tempore, vatum
Terriloquis victus dictis, desciscere qufleres.
105 Quippe et enim quam multa tibi jam fingere possum
Somnia, quae vitas rationes vortere possint^
Fortunasque tuas omneis turbare timore.
Tantum aevi longbqua valct mottfe ▼etotai f Apollinarem, tr. 414. ad imitatioMBi CIao-
Auctor Ciris, yer. 445. diani propenaisaimum :
Reipoiuat damor Utub, viituK|ue repente» •
Ver. 103. Obscurior locus, et in quo ignavlB vel ^«, furit.
yiz deprdienderis filum «ubtilius argu- Jtalegendum; noaparva: utin iEnc3de,
mentL Quantum equidem valeam dispi- vL 89.
cere, ita. conc^ienda est poetae mens: — i— — Attutia/Mjam^MrfMAchille^
'* Etiam tu ipse, moribus omatus, ingenio Natus et ipae dei.
<« poUens, et excultus sdentiae disdplinis, Ver. 105. Bentleius in margine lic
" ad omnem viae flexum oonaberis efiu- constitudMt versum:
** gere veritatis vim, larvalibus religioa(V Qn^ppe etenim ^ multztMcomfingtreptsMMt:
<• rnm fabulis devictus; nam multae sunt, temerarii quidem manu usus, neque pro
*' et vitie rationes univeraas ab imo fundo solertissimi artifids acumine ac prudentift.
*' turtMre efficaoes, adeo ut bene beateque Virgilius, gea L 176.
** vivere nuUo modo Uceat. Quid mirum? Posjum multa lUn vetenmi praecepU Tclcm.
*• quum in crassissimA caligine ignorantiaj i\y\± tibi fingere Somnia, Maio, ed.
" versenttur homines, a vene philosophiae ^iii. 108.
•* luce longissime disdti: quam in me Credhnus? an, quiamant,ird Obi smmAtJk-
** suscipiam depromere et difiundere, si luntf
** modo pmeccptis mds aurem velis pati* Pro et enim, V. ed. eeternum.
** entem commodore: id, quod te maxime Ver. 106. tnrtere. Ita semper acribi-
** decebit** mus, ne color ille «^;^M««r«nif rubiginis,
Ibid. quovis : G. quodvit ; V. ed. XI. quo, procul dulno, venerandum hoc poe*
quoquis. ma primitus ubique enitescerct, Lucre^
Ver. 104. desciscere: A. desistere. nostro nimis deflorescat. Vestigia bu-
Ibid. Terriloquis dictis vatum. Locum jusce orthographi» pasdm manent bodie*
ipsum perstrinxit Virgilius, extimuit lo- que,vdipsonimexscriptorumstuporeiMn
cutionem, ad JEn. v. 5'i4. obstante, in dictionibus vortex et devortiim.
Seraque /rrr(/?J ccclncrunt omlna a;<i/M. Ver. 107. turbare timore. Sic
T^A*... »i^..«,^....i. i< T— «« - »» Mantiumus, JEn. xL 401.
\ ctus giosaanuiti: ** lerro^ «rrM», ^rw^ti: '
ct, •• Terricrrjms, (im0ySf4fi»t." Ilinc ^ ~ -Proindeomniaoiagne
- , -.„,..;.. N« <*•■• turbare metu.
flmtnrrlrnr/ficiu Tcrentu, And.i. 1.142. ^r ,.„ • xr j ^ •
.^ 1.M 1 ^cr* 108. nam si: V. ed. tl,jamu:
ut terrUlcus MaruniM, cum tterterrtcrepo -^ , » xr j n .
._f I 1 ou /M 11 j 1 1 et pro certam, P. V. eA B. certum,
nostri, vl. ISJH. Claudlanua, do laud. v«- m . j- • • *^ j- /\_
.,,« >er. 111. restandi: l e. resistendL U-
Stil. L 109.
ifrrhtiiu •trldur vcnlentb Alanh
vidius, fast ii. 749.
— metioribus, Ardea, rettasp
nam Ildnslo conjMianti/frriiufiMi «cquia improba.
obtvmiHjrablt sobriusf AUUa tfldunlum SiUus ItaUcus, ri. 15.
LIBER PRIMUS. 29
£t merito: nam, si certam finem esse viderent
.Slrumnarmn homines, aliqua ratione valerent
110 Rdigionibus atque minis obsistere vatum:
Nunc ratio nulla est restandi, nulla &cultas|
^temas quoniam poenas in morte timendum.
Ignoratur enim, quse sit natura animai;
Nata sit, an contra nascentibus insinuetur;
tom iSe pm» decon alta pmrk y^^^ j 14^ insinuetuf: i. e. se iiiBnuet;
**^*^ ut Propertius, iil 7. 28.
IfaBe aatem hausta flunt ex illis Epicuri, Et tlbl ad effectum vire. det C«»ar, et omni
qnarum feliquias tndidit nobis Diogenes Tempore tasn Cacfles buinMeHtur opes.
Laiiitiasin x. 81. Ewih rwrtt iXMt ^«r*. Apuleius, metam. sub finem: *• Adest
m, %Mw %u utmwu9^ iri rm^»x** • *^V^ •* tibi dies, votis asaiduis eioptatus, quo—
WHTmn mti^tmit '^vxtt ym«u— i» « per istas meas manus piiasimis sacrorum
tf mmtm» « htMw mmt itf«th»f9, mmt uirit' •« arcanis tntinueris,**
nmn, Mmrm rut fut$9t» Porro, huic loco opportunisnme Lambi-
Ver. 113. pttnat timendum. Ad hane nus Arnobium admovit, hb. L ** Quid sit
ftnnokm constructionis, Gnedscelebav « gensus, quid anima? Advolaritne ad
rime finequentatam, se Varro composuit, «• nossponte, an cum ipsis satosit etpro-
de re rust iiL 16. fin. *« ColUgendum eat .. creata risceribus? mords particeps de-
«' in vas aliquod." Et Silius ItaUcu^ il u^^ immortaHuUs perpetuitate do-
^ *« nata sit?"
lliiiicfacMiara«Jtmi,nunclmprobafoederenipto VerAlS, dirempta. Vropomt perempta^
f«*^MMH(iMt,etbellumexitialecavendum, temeraria satis atque puerili conjecturA,
Crcechius, ut qui poetae scopum neuti*
911 locmn Tulgatissimum Maroms sibi qu^m attigerit Hanc autem habent
imitandum sumpat, Mn. xi. 230. efficaciam vcrba, si rectc expediantur, ut
———.———».— alia arma Latlnii elucescat argumenti nitor : ** Et, quoniarn
(^nemida, iutpacem Trojano ab rtgepetendum: „ „7 dirempto (i. e. divulsa atque separata
ntinribitur castiasime, et nos edidimus. «< a consortio corporis), tc/eosimulintereat
Hacaotem 'rideturesaeconstructio, si res « nobiscum, et intercidat: nam in oon-
in dementa sua resolvatur, et suppleatur «« fesso cst separatim corpus invcniri,
ontionis series: « Quoniam dmcndum '^ quumputrescat^etmoxprobaturussum,
** ettfiituras eue poenas aetemasin morte.** « mutuas opes sil^ pnestare- corpus ani-
Haud aliter statuerim de Viigilii gea i « mamque; ita ut altenim sine altcro ne-
160. (( queat permanere:** oonfer iii. 324—
. Ukeniwm ec qoa sint duris agrestlbus omui : 35 1 . Rationem igitur complectuntur Tocea
i e. -** Dicendum e§t arma etiam ea, quae morte dirempta; et condusionem rursus,
** wit agrestibus.*' Vix ridentur autem simui intereat nobitcum.
qosdem ratioms, qua», a communibus oon- Cfleterum, potestatem dictionis bene de-
«mctiooisfarmulis satis abhorrentia, pro- darabit Cicero, Tusc. dispp. L 29. eC unft
tuHt GeHiua, atque ad examen revocavit operA mentem Cari illustrabit egregie:
ia L 7. Atticarum Noctium, quas lcctor ** Quod cum ita sit, certe nec secemi,
adcat, multiplici doctrina suariter condi- " nec dividi, nec discerpi, nec distrahi
tn. *■ potest (antmus) : nec interire igitur.
so T. LUCRETII
1 15 £t simiil intereat nobis cimiy morte diremptay
An tenebras Orci visat, vastasque lacunas;
An pecudes alia« divinitus insinuet se^-
•> Sit mm interitut qiUMi dtaoofus, et loctun, nia noitri plus aquo n ohii mn ff tip Bb
!" idCmlin, ac dirtmphu mmm pvtiuin, blftndumtur fetna, haad inscite et indodt
'^tan* *^^ interitum junctione aliquA illustmrimus in I^t. Crit t. p. 74. aed d»
** lenclMntur.**—- Sic legendum: Tulgo» boc inoomqptius ferent judidum cni^KtL
direpiusi icd illud suadet Lucretius. Similiter Miltonus nostcr, Par. amiH. iL
Ver. 116. Ipsissimas Tooes Ennii pro- 678.
cul dubio nobu eihibet Lucretius; sed God and Mt lon eaceytt
riri Tenerabilis monumenta, longe pretio- ^^^ '*^ °«>^^ ^*^"'*^ »»«• norihuiM:
sissima, et setemum deflenda doctisquum ubi in Bendeii not4 firustra Bentkiiiili
Latins lingun prindpiis explicandis utilb. qusnrasb
aimam operam naTassent, nobis inridit Ibid. divinihu: Le. **ezlcgibasi
Ktas wm t^fiu rm^, Superftunt tamen nau- '* ns» drcumductionia, diTin& ratione ooi»*
ftigii reliquise huc probabilitcr pertinenteai •« stitutas :** unde Pythagonn, metempqr-
Apud Nonium habemus Toce S^eut, choseos doctrinam proferens apud Orid.
Xnfer&m vattot Mpeau : met XT. 143. de se pnrfatur ad huBC ino>
et apud Varronem de L. L. ri. dum:
jkkmuUtemfiatlx^OmtnMt^lBUm Et, qaonism Dnu orainoTet, •eqnar eta mo-
quae luzata ridentur et fnooncinna; neque ventem
RJte Dtuw^m^
laborem aane luaerim in ib coagmentandis ^^ Mmim^
cum ftagmentOb non aUuade, utputcm, Vcr. 118. £iiiiiiu u* iioater ceenut.
distracto, quod nobis conserTarit Romaiue Fragmentum lod, quem &cile ooigeceriir
pater doquentia», in Tusc dispp. L 21. *» animofuisse poel» nostri, per Cioero.
ric distinguendum, scriboidumque: ois manum ad nos devenit, Acad. iL 16.
AcktruHM templm alta, Ord psUkls, " At, cum somnlarit (Ennius), ita nar^
Lcthaea, nabUa, obtita ten^rets^ loca. *( rarit:
Ibid. vattoi lacunat, Quam locutio- »« vkm Homenu adcae potta.*
nem sic Tisum est Mantuano Tariatam Et Ennianum deliramentum non illcpidt
dare, ad ^n. ^, 896. in praeoeUentissimis sugillat Peraius, wl 10.
mijeatate Teraibua: ^^ ^j^ ^^ ^^ p^ q^ dertertult me
Hlnc vla, Tartard quae fert Acberontia ad un- MKonldes, qubitus pavone ex Pythagofco:
dat:
Tuibldu. kuk ccno •Mi<4que 'miine,garga Horatium, \d adaolet, aecutus, cpist iL L
JEituat, atque omnem Cocyto eructat arenam. 52.
Ita reponendum cenaeam pro hic: et fa- Ibid. primut: adeo ut Naerium dranui*
dlUmua eratlapsuaabantiquioreacripturii tum oonditorem, rudi nomue sermonia
heic ad nostram emendationem. scribentem propiors, non rideatur po^
Vcr. 117. pecudet aliat : nam et homo annumerasse superiMus Lucretii judictinB,
peeut cst, Horatio saltem teste, sat. i. 3. quod suo suffiragio cumularit auctorilaa
lOa Horatii, sat L 4. 48.
Cum prorepeerunt prhnb aninmHa tefrb, Ibid. ameeno Helicone: i. e. aiboribua
Mutumetturpe^raM>— ; deiise consito, ri audiendum modo sit gloe»
ne plures tcstes dtem; nam fbrte oom- sarium vetus: '* Ameenut, evetuet remn^
modius capias rf aliat pecudet, ut laxe emnftfnt:** quibus non dissident Hoiati-
elatum pro aimpUce pecudet^ ad moran ana iUa, od. L 12. 5.
gemeUae phraseos in S. Luae eraagdio, Ant In Miftrim Ac&mu 0rti .*
xxiiL 32. nm *£TSPOI lae ««sa^; quem nec IklaniUus, L 4. Canim imitatus:
LIBER PRIMUS. si
Eniiiitt nt noster cedmt, qui primus amoeno
DetuUt ex Helicone perenni fhmde coronaniy
120 Per genteis Italas hominum quae dara dueret
primiiiqiie novfa HtSemiM movcre de quA formuU videas Bentleiiim infta,
Caiitilwl,cC,viridinutantetvertlce,ir/«a/. advL 1063. nos ad Mosch. id. iL 121. ct
Vm. 119l er Hdieonc: V. ed. Il* ear /iico- quie adnotabtmtur ad ver. 475. hujusoe
M.* qoaai soUt» aberrationis in propriis llbri. Sic Virgflius, JEn. lii. 199.
iwminihaa tenaoes, etiam notisaimis ac VfmqiJutdtQaaiitfmum:
plantssimis. pro ** vim deorum infemorum:*' ubl pro
nnd. perenni Jrwnde: quam vocat Pli- spe me& variant in vooe infemam codioes.
Bius, nat. hist. zvL 95. miemAfronde: ez £t judicari potest additamentum superva-
Mfaon adlioet, cigus folia per anni totius caneum prorsus r« hominum, in versu Lu.
vioes florent, nec paliida» nec deddua. cretii, ut in hoc Suctonii loco, iii 61.
Ffnmde vcro antiquitus, ut supra, ver. 19. ** Nullus a poenA htminum cessavit dies;
frmndiferas, et Ennius, ann. t. « silvst ** nereligiosus quidem, acaacer.'* Ubire-
**fmndemV* Sosipater Charisius, lilk L p. ceptam lectionem tuetur Oudendorpius,
105. " Frutj hv^vafrundis ; quod sic ab et fortassis enidite atque prudenter; non
•« £miio est dedinatum ann. viL Rares- possum tamen quin existimem vocabulum,
*■ cant Jrundet, non frondes,''* Velius de quo agitur, caudam 9)i trahere ineptia»
Lo^gus, de orthograph. sub init ** Unde sime, et ezquisitum scriptorem ita consti»
** in multis etiam nominibus vaiise sunt tuisse ab initio periodum : ** NuUus a
** scripturae; ut fontes, fimtet; fW>ndes, *' poenA amnium cessavit dies:'* L-e. no
frmndet." Nec mirum, si acdpiendum quidem unus: quod venustum fuerit, ef-
ait ctjrmon Varronis, de ling. Lat iv. 26. ficazque. Nostrum denique imttari vo*
** Fons, unde frnditur e terr& aqua vi* luit Sidonius Apollinaris, zzii. 178. rari-
** Ta.** Hos autem mfxmiwfmtt ut erat ore adoptanda locutione :
spcrandum, pasaim obliteravere librarii cum^ ^,^ Aomteitm glandcm Unqucntibw
■ariptores; orthogn^hiam venerandnan. olim,
tiquitatb eA, qu» apud suos lequales inva- Fulvifirugedatl,j«miccula fiilva pciirent.
Ittcri^ per constantissimam pervicadam Nec tamen lauto lectori taedium, ut puto,
•c summam insdtiam muUntea. Vide creem, ai locum Silii, ubi h«c formula fe-
plmm ad ver. 722. Viri doctiasimi, Vosai- fellit Hcinsiura, probe constitutum dede-
tn «t Oudendorpius, vere reatituerunt C«b- ro, Pun. vL 336.
nrcm de beli. dv. iii. 58. *« etiam frus ez nubc» «ubito cum dcnaa Laconum
.- . ., • is . ,., *i «, j:«*i««««, Saxo«i«latebri«!ntcnttmiadpr«liacircum
•• arbonbus defiaebat: quam dictionem ^^^^^ ^ ^^ ^^^^ 4 ^ ^^
in Tulgatae kctionis proliziutem, fruct^ Ordo est: •• Nubes funditur « hitebris
dioo, pronissmiA nunu hbnmi eztensum .. ^^ intentum.** Vulgo, iniento:
faeot. Ut vero ad propositum revertar, (j. ^. .Wen/om, m^ faDor) cassa construc
Td mscription» lapiAbus mcis», vestus. ^.^^^ Hdnsius, P««t2m; quam conjec.
t«n orthographiam fidebus tradentes, lo. ^^^ i^cus Lucretii refelUt His etiam
eupletissimie manent testes, quantam m p^j^^ j„ ^^ ^^^. 659. commit.
bac provinaA graasatoonem sibi permise- ^^^ ^ ^^^ ^^^ elegantioribus ac-
rintezsariptorumnatoa censcri possit, quam ut leviusoilam emen-
Ver. 12a Voz homxnum abest » V. , . ^ [? . .«r^*
dationem nobis acceptam referat:
•d.^vicecfti^,n.iY/«crt. Hunctamcn.immcn«otorrentemfluminc.vcrtit
Ibid. genUit Italat homtnum dixit nos- j^ g^adcm Borcaa, Ijorrendo flamlne ttBW.
tcr per inveraionem poeticam, sibi fire- hcuI mbcroahominet,habitantquifiniliusillii,
«Iuentatam,pro5«ii««//o/onimAoiiiimi».- A«re4aiiiii««wtriiti,nimioqueilgorei
82
T. LUCRETII
£t si preeterea tamen esse Acherusia templa
Ennius aeternis exponit versibus edens:
Quo ncque permanent animae, neque corpora nostra;
Q)M> pereant pecudes pariter ^«^qoe vinmm,
N1 propere linquant tua rura furentibus auris,
Vulgo, damnatit cum ezaecrabiU qiu^dam
»«jMf«wf ' et Eurii, venu secundo con-
tn stante, et luculentissimit yerbis Dio-
nyni, ver. 678. non minus renuentibus:
—.— kunn h ymtm AHTAIS
Biid. qua dara dueret: L e. «Ajmi, ut
ad hanc phrasim exacte loquebantur po»-
teriores, '* quae audiret dara.'* Glossa^
lium vetus: ** Cluor, U^m.** Ennius apud
Konium vooe duet :
FergaUAs tme chuhat onuifaim miierrimus:
audiebat nempe— •nominabaiur: unde m-
dytut illustris. Plautus, Trinum. ii. 2.
S8. qui et alias vocabulum adhibuit, non
prarsus rarum, vel prisds vel serioribus :
___ dum vivit, victor victorum cluet.
Hinc, ni fallor, caatigandus est Ausonius
in epistolis, zvi.
*~ Nam conral iitermtu cluet :
vulgo, iBtemum. Nec minus erat in usu
contracta fonna duo, »Xmi», conjugationis
terti», ut supra in Plauto, quam dueo,
aecunds. Exemplum sistatur e Pruden-
tio simplex, cath. ix. 807.
Dexter in parentis arce qiU clitu virtutibus :
i. e. poUes ; ut in Anth. Lat. i. epig. 73.
foce Thalia cluetu soccis, Dea comica, gaudet.
Ejusdem Anthologiae epig. 144. lib. iL hoc
admonitum vocabulo, macula penitius im-
but& non pigebit eluisse, ver. 1 1.
Hot inter, juvenlle decens^ led honore leniU,
BiMeno ceinu, Symnuche, fasce chds.
Vulgo, dtfcus ; constructione nulUL Nos-
tra emendatio venustatis est exquisitisai-
msB.
Ver. 121. Et si praterea. Quasidix.
erit poeU: ** Quanquam, ut erumpat a
«■ me in immortalem virum vcra vox, vix
«• sibi constare vidoatur Ennius, aut sal-
** tcm nugas •fllitire, cum fabulis de se-
•t dibua infarorum oommiacens doctrinam
<« Pythagortam mctMnpsjrchoNOS «t effi-
** gies hujuaoemodi oommentua, qu» oe-
c* que verbis describere, neque animo
" comprehendere, cuivis fiidle est*' His
autem non intempestive apposuerim oom-
mittendam Masonidis vanitatcoi» ad Od.
A.60a
Tm h /MT yrtmfm fiim 'HfMA«Mp,
qusB J. Caesaris laudibus plenisaime a^
commodavit Naao, fiut iii. 701. ubi Vea>
ta loquitur :
Ipia virum rapui, sbnukureqae nada reOqql:
QuK ceddit ferro, Cae«ria usubru foit.
JUe qnidem, cato posUus, Jovls atria lervaty
Et tenet in magno templa dicata foco.
Ibid. templa: L e. altas cavemas: vidc
notata ad ver. 1013. et iL 28.
Ver. 122. edens: V. cd. cgdent: imde
mm inconcinne omeris sic refingere:
£t si pneterea tamen eae Acherusia temfla
Ennius Ktemis ezponit verdnis ; eatem^
Quo neque permanent animae— .
Malim tamen equidem duos, qui sequnn-
tur, versus pro Ennianis capere; nisi ci«-
dibilius sit Lucretium re^icere distichon a
Cicerone conservatum, ad Tusc dispp, L
16. Bentleio acutissime emendatum, et
cujus priorem ipse sponte ad eundem mo-
dum castigaveram:
Undeanimx exdtantur, obacurx umbrc, ^ierta
ottio,
Alti Acheruntis, fuso sanguine, mortuorum ima-
gines.
Sed csedssimis caedor sum, si non adhuc
pede defidat vcrsus prior; quod demiror
Bentleium latuisse. Sic redintegrem sane
egomet:
Undeanimc excitantur,obacurae umbrx,aperto
«froatio.
Tum demum trocfaaSd pedibus rectis sta-
bunt: et, quum libri consentiant in ^^faUo
** sanguine,** forte an scripserit F.niiiMt^
**faUi sanguine:** L e. privati sanguina
Virgilius, 2En, vL 401.
— — — licet ingens janitor, antro
JEteroum latnns, exsuugms terreat umbnu.
LIBER PRIMUS. 33
Sed quaedam simulacra, modis pallentia miris:
125 Unde, sibi exortam, semper florentis Homeri
Conmemorat speciem lacrmnas ecfimdere salsas
i.
Imo, rebufl, ut fit, inter flcribeiidum, alU duis; vide supra ver. 119. i. e. €Ptemi.
alii, luoem aoceodentibus, ita scripsit £n- Ovidius, ex Pont iL 10. 13.
ntus : Tu canb ^emo qukquid restabat Hmen,
■ wuB nngnine, mortuonnn fansgtees. £t ex orto, vd ex ortam, edidit Piu&
Cioero, de divin. ii. 64. codileam descri- Ver. 126. speciem: lilMXw— membr»-
nam — cortioemp— effigiem: vide It. 34^
Tenlgenam, hefblpradam, domlportam, jan- ^^- Claudianus, laus Seren. lia
gmtu ausmm : Qu^lque datur,/ra/m jpeciem tOA reddlt adempti,
€t Avienus, oib. desc 602. haud inye- Ibid. effundere: sic L. M. A. n. 2. XI,
misle: nonnulU et fundere dedere •. P. cuifundere,
Uk «laoQdam Fython, tramactu» arundlne mem- ^aro, Mn, x. 465.
Iff^ I facrmnaiqae ^ffudit inanb.
UngMi et cmsms, prolixa vohmdna tolvte. Vom^ probabiliter judicat Havercampiui
Atque hcc emendatio versus Lucretii, ad illud etfundere merum esse m^^titwfMt or-
Ennianum distichum compositos, propius thograi^iia», leviter vitiatum pro ecfundere:
atttngit quod scriptum volul In minoribus oo-
Ver. l^. permanent : G. n. 2. n.iter- dicum literis vix possibile est « et c dis-
mameaia; t. perveniant. Sed permanant tinguere. Vide Cortium ad Sallust Jug.
unice venustum est, ettenuissimbfluidis- xiv. 11. Sed has scripturas vetustioris
que imaginibus impendio oonveniena. Ita formas caligine crasussimi mersit impor-
r, ui. 699. tunitas et indiligentia scribarum.
Permmure mdmam noblt per membra nlere Ibid. lacrumas salsas .• i e. r« «r/x^» )«-
Ovidius, ex Pont. iiL 3. 93. *e«» Homeri, Od. A. 153. vide Silv. Crit.
. ille eit tenue» £lapsus in aurai: "*• P- ^^^' ^' siniile finxit de Agamem-
ct Lucanus, iiL 35. ^^^ •^•'^y P<***» »**»<*• '^-
ric fnta, TffiiEit K^MtV iytXiyUK,^mX»ff$uMrmimM^yCm.
. Mrw, per amplexus trcpldi dUapsa marid. Ver. 1 27. Ccepisse et : G. V. ed. B. M.
Ver. 124. simulacra modis paUeniia n. X. ceBpisset; V. caspisset et.
miris, H»c totidem vcrbb integra trans- Ibid. rerum naturam. PauUo aliter
taUt in usus proprios Mantuanus, geo. L Viigilius, geo. iL 483.
477. ._———._ natur^e adcedere partis :
— — — et simulacrat modis patUutia miris, et inferius ibid. ver. 490.
Vha«bob«nmminocti.. rmim cogno«:ere r««x.^.
Oaudianus in Rufin. i. 128. ^^^^ ^^ ^^^ eipandere. Maro.
iim»i!a<rg cotoni ^n. vi. 267.
FaiRda, defiunctasque vident mrrare figuras. _ . i.. . * _. ,.^
• Ptfn^Irrr rfi alti terri, et caligine, menaa.
Fro migrare^ quidam codices, mugire. Exemplum compositi expandere in trans-
I^ego: lato sensu non invenio: unde haud ab.
' deftmctasque vident muHre figuras. surde suspicari liceat, solenne vocabulum
Confer Virg. JEn. vL 492. Hor. od. ii. poetie, exponere dico, hic esse rescriben-
1. 21. cui Flacci formul» multa similia dum.
obvcnantiur. Quum vero loqueretur Maeonides, et la-
Ver. 125. semper fiorentis: mutmkwt, crimas efiunderet, intelligendus est inde
nt sertum, quo coronatur, foliis non ded- ostendere voluisse Ennius, non imagina-
34 T. LUCRETII
Ccepisse, et renim naturam expandere dictis.
Quapropter, bene quom superis de rebua habenda
Nobis est ratio; solis lunseque meatus
130 Qua fiant ratione, et qufi vi quaeque gerantur
In terris; tunc, cum primis, ratione sagad,
riam promu atqiie eTanidam fuiae hanc dique disputationeg: quae pvouide pro
defbncti spedem. Quoraum Tero lacri- pottulatis quibundem sunt ti^i^m^^^^^ n^
mas eftunderet Homenit? Anmiaeriasifl- doctrinas capitaliores, hic reoensitaay itU
tius illaetaliilis regionis deflens? ut Acfail- neri stemendo potissimum inservientilma.
lesprior, Od. A. 468. Ver. 131. tunc: sic libri [rnmtantissi
BkX«i^ m\ mrnfVfH mw, ^^rmtfm «u^ ^' "^ quum in tum et tunc perpetoo
A»leir«^MXiift«,^/Mi/8i«m«Aivifii, codices iuTeniantur variare, rem, tithriUtii
H trmn wtmtimn mmrmfiifMMigt m»mMt9. haud Kstimandam, et ipsi consnlens et
Ver. 1S8. tuperii de r^mt: quas ad lectoribus, rilentio ^«teribo, oontentua
hunc modum explicatius dedararit ad t. optimorum exemplarium auctoritatem se-
85. quL Mihi sane Tenus sic castigatus pl»>
rrtmiinMlh, ceretmagis:
QuK iupra caput «therib cerauntur In oris. m xmi»', tmu^ in primk, ntk>oe i
Ver. ISa solit lunaque meatut. Vir^ Et, ^ fides Haveraunpo, quidam MSS.
gilius, J£n. TU 85a dant la /irimw; sed quos vdit, pbae
• ccfiqoe memtus do.
1^«*^"*«* "*"<»• Ver. 132. coiute*.- n. 5. anutat:
et Lucanus ettam, ix. €. tra tenorem temporum, qui serTandns ert
————— temi loter, Imuequt meutuj, inoorruptus.
Oridius insuper, met xv. 71. Ver. 134. Terrificet: editiones dum
' qu* *i^*ra lege mearent. cum Bodldano codice TerrificetU : et m»-
Denique, cum multis aliis, Cicero, Arat. hercule illi numero unitatif, ri attentiua
progn. init inspexeris, aliquid inest durius, quam
Ut cum Ijma means Hypcrionis obficit ort>i. quod &cile castioris vir judidi ooQCOXcriL
Ver. 130. gerantur, Sic onmes nostri, Versui sic reformato non oflfbiderem:
et aliorum, codices, ciun vetustis editioni- £t ^ ^^ noblt vlgUant&Kit obvls, mentcli
bus: sed audacter intrurit, et exemplo Ternficent-^:
pessimo, Lambinus, dtra necessitatem, r« i. e. " et quam ob caussam terriculaments
genantur vulgarium editionum. Neque cc -^ simukciorum visibus nostraram
a mei aententia BenUdi judidum disoes. ,» mentium obveisentur." Lector nasu^
sit. Summo opere nugatorium agerem, •& ^ judicet.
siintaUredisquireremperscriptoresauc Ibid.niof*aa4^c<*».- utTerentius,Hec.
toritatum cumulum : suffidat igitur Na- lii. 3, 5,
sonianum ringulare, met xii. 62. ____—« alio "^-r^rv^
Ipts, qukl in cah rmaii, pelagoque, genUWf Morbo me vlnmmi a^fectam,
Et tellure, videt j totumque inqulrit in orbem. Sed rariflsime plenam phrasim poet» sal-
Qii^ vi Tero Mantuanus etiam, in materi& tem exhibent Propertius, iL 21. 1.
simili Tersatus, gea iL 479. Juplter, a4fecUe tandem miierere^iMar.
Unde tremor terrii, quit vi maris slts tumetcant. Ibid. tomnoe^ tepuUis, Hic ita Lam-
In hoc autem operis proporiti breriario, binus: ** £x Ennio:
Qon attingit Lucretiui libri primi ncuh- ^Nuachoitea»riaodoinitd,i«snM9iir/i^ei;
LIBER PRIMUS. S5
Unde anima atque animi constet natura, videndam:
£t quae res, nobis vigilantibuB obvia, menteis
Terrificet» morbo adfectis, somnoque sepuhis;
135 Cemere uti videamur eos, audireque coram,
Morte obita quorum tellus amplectitur ossa.
<* BC ct Viipliiis, Mn, ii. 189. tiua. Prior Silio, Tttes idem diTiniis, nmi
■* Invadont urbem, smmo vfnoqne ttpulum,** immemor magistri, ^n. ▼• 31.
C«tenmi, mamh Bentleius, *■ aomnoiv .* " » quK Dardaniam ttUus mlhl senrat Aceiten«
id tamen irix memontu dignum Tideri lxi^tt\iAxicYAacgrtmUc9mpUctUurosta,
poHit, niai quod nolim p r a t t ennittere vel Sed in hac elegantiil oommendandil quis
leviaBimam tanti Tiri auapicionem. mollisaimum Meleagrum aequipararit? e-
Vcr. 135. Cernat: B. cemimur. Pro pig. dx. Brunck. analect
«tf, V. ed. n. n. «f.- ttB.audirecoram- Aaa> n rtfwfuu, FA ^tmr^ rm wmM^iu
fMe: olfenans ntique poaitione, quam hic Hft/^ ntt KOAnoi2, MATEP, ENAFKA-
obtinet r« ^, non ingrati Lucretio, ut AI2AI.
nt «nibus magb fiMtidioaia inaequentium Plinius autem, nat hiat. ii. 63. et locunl
poSftanim ininua jucundA. Vice coroiii, V. coram nobis, et eum, qui mox veniet ad
cd, cofanaiii exhibet Ter. S5S. cum ii 997. illuatrat felidaaimft
niid. Cemere coram. Mans ^n. ii 53a conTenientiA. << Sequitur Terra, cui uni
qul naticvrMi me ctnurt letum «< rerum naturaD partium, eximia propter
** merita, cognomen indidimua matem»
Ver. 136. MorU obUL Infrjquentior u venerationis. Sic hominum ilhi, ut
hac est nominb ac vert)i consodatio. Si- c. calum dei: qu« no» nascentes exdpit,
militer autem Terentius, And. i. 3. 18. tt ^^m alit, scmdque editos susUnet sem-
Uatntmorttm: ** per: novissime, cofn/^/^xa grmto, jam a
nbi sic Donatus: " Plene dixit, quod nos »« reliqui natura abdicatos, tum maxime
•* tbiU tantum. Viigilius (-«In. x. 641.): « ut matcr, operiens." Vetus inscriptio
•• UtrU ubiUt quakt fama ert voUtare figunw." in AnthoL Lat Burm. h*b. iv. ep. 334.
Konnulk congesat exeropla Drakoibor- dj^.^ p^^r. Ttaus, al-vo cmpUcttre, sancta,
ciniia ad Sil. Ital. ii. 574. nobilissimum Osjva, quorum in hoc nomina sunt lapide.
locum, Venere Gratiisqiie eUboraturo, et Ita interpungirous, ut rcdeat tancta ad
dignissimum sane, qui, politus mek casti- Tellus; et rectius fortasse, quaro in editis.
gatione, nativis honoribus efiulgeat: Ausoniuro dcnique in transitu emacula-
FcHx, Murre, neci», patriique «upemite felix ! turo dabimus, Id. vL 14. huc fadentem:
At no^ Sidonii. famulatummatribu. acta.. ^^ ^^^ ^^ ^^„,^ ^^ „^^
Poft belH caaus vartique pericuia ponti, Exercent memore.. tbitd jam morte, dohrtsi
Kaithago anpidet vlctrix : tandemque. /«^rrmi ^^ ^ ^,^ revocant^ herolda. Kvum.
ffocu obitd, LibyaB gremio captiva jacebo.
-, , ikr ^ ^ In vulgads legitur doloris, et abest que,
Vulgo, tunremum, Mantuanus autem, , - ,^ ° , . **. , .. t •. *
® : . : .. ^ , ' •. ^ Mukus est in hac locuUone Taatus, ut
cuem in his versibus ter soltem iroitatus . <. . , ... • _^ j:
^ _ . . ^ ,_ j 1., j Qiu fuent colore poetico sermonis studlo-
cst Pumoorum scnptor, haud ahter ad ^ . _ *^ . . . ^ .
-, . -,- sissimus aflTectator, et in pnmis amantisai-
JEn. VL 513. _-. .... *^
mus VircnhL
— ut nr^mnam falaa inter gaudia aoc/rm _,_ °^ . . ,r ■! « -,
Egerimm, nottL Ver. 137. antmt : V. ed. R n. aiuiNiu.*
Oremio autem TeHuris, ut quie matemis ^"i ««n ^*^*^ variaUoni vel v. 98. vel si-
«Actibuainainufoveat,etuhiiscomplec- milis Virgilii structura, ad iEn. iv. 96.
Cirtuf; sicutin looo coram poiito Lucre- Ar« aw adeo/a/fi/. veritam te mosnla nortm-.
36 T. LUCRETII
Nec me animi &mt, Gniiorum obscura reperta
Difficile inlustrare Latinis versibus esse;
Multa novis verbis prsesertim quom sit agundum
140' Propter ^estatem linguae, et rerum novitatem:
Porro, dat edam X,Jallunt: finistn. '' obscum in lingui LatiiiA dfludde ex-
Ibid. obscura reperta: i e. ** doctrinas '^ ponere; pr icrt im, cum lermoiiii iao.
*' subtiUssinias, quas e reconditioriiyus Na- '* pia et ipsarum rerum novitas me ledU
*' tura penetralibus deprompserunt Gntd. ** gant ad dictiones ina^yyt^f badenua,
" philo^opbi» rqjertores;** qui voce usus *' atque ideo ab bominum communi in-
est ad iii. 1049. in carmine divinitus csb- *' tellectu remotiores, procudendasb'
lato: Ver. 141. tperata: n. tpreta . Ob
Adierefintores doctrinarum, atque leporum. commutationem eam, de quA ad iL S. de-
Ver. 138. inluUrare: l e. non tantum dit fortasse noster:
in novam atque inopem linguamtransferre, Sed tus me virtus tsmen, et spectMta voloptM
Terum etiam. tenebricosas illas diadplinas 8u«vh s midti K :
ita luce perftindere, ut evadant clariores. «^ »*»"» videtur aibitrari, vohiptales •-
Horatius, art. poeL 44«. midti», diu jucundisBimo oommerciopev-
panmiclariilucemdarecoget. ceptas, impujisse ad has vigilias laborioni^
Sub initio Academicorum Maicus TuUi- ^^ gaudiorum ftiturorum qiem; qiuMi
us:— " sum ingressus res eas, quas tecum diffidere posset amid sui studio ac oon-
««simul didid, mandaie monumentis; 8tanti«, nisi ulterius amorem ejua cum».
«« phOotophiamque veterem illam, a So- ^^^^ offidi tesdmoniis, atque eis quidcm
«« crate ortam, ^f »*• /iterw in/ia^fr." amimnosis, demereretur. Viigifius» JEn»
Ver. 139. MuUa tpiom tit agundunu ^*' ^® '•
De hac sermonis formuU satis dedimus ad ^*"*»^ tandem i tuaque, spectata psienti,
, . ^ Vlclt iter durum irfetas l
ver. 1 12. *^
Ver. 140. egestatem lingua: « quum Dccemant autem pro aibitrio de bac e-
«» Romanonim ingenU has phiIosophi« mcndatione lectorcs lauti : saltem aemula.
«« partesnonaccesserint,etverborumcopia *"'" »<*«™ summus vates hunc locum ad
«' non aliunde veniat, quam ex rexHJtitis ^^ ^"** ^^^
*« virorum doctorum disputationibus, ad Sed tua me 'virtus, tua tenis dldita ftma,
«« multiplices obortas cogitationes dccla- Cognatiquc patre», et «ancta oracula divom,
, ,. . r j- • . Coojimxerc tibi :
«« randas undique vocabula disquirentium,
•• atque conformantium.** Seneca, epUt. ^ *1"^ normam credibae est, vel ex hoe
LVIII. '* Quanta vcrborum nobis pauper- ^"«^'^^ *«»» ^"«« istoscastigandos epi^
«• tas, imo egestcs, sit, nunquam magis ^*^"* ordinandos: conferas velim, si le
«« quam hodiemo die intcUexL" «^^" P^«^^ ™«»" SUv. CriL iv. p. 189.
Oetemm, in ediUonibus ad hunc modum ^^'^ voluptas Suavis amiciiiee. £pi.
locus exhibetur, aspcctu prorsus indecoro, <^^ «°^^ "^ ^° ommbus, oonsentieni;
dtranecessitatem: ^« ^ ^^ Diogenes Laertius, x. 148.
^- ., , , ^ , ^ , ,w 'il» « r#f <« r«#ftrji(iMi^ir«4 ut mv r» «Xe
DifficileinlustrareLatinis versibutetse, ^ -^
(Multo novis vcrbi» prasertim quom sit agen- ^'» fiasim^terf,Ta, «••X» f^iytfTn irriv n r«f
dum,) ^iXtat Hmwtt, Quam ytmfm* sic OTnatn
Propter egestatem linguK, et rerum noviutem. magnifico suie orationis convestivit Cioero,
Viaro nos inivimus speciosiorem, ut haec Acad. i. SO. «« Restat locus, huic dispu-
demum sit argumenti serics, et clausula- " tationi vel maxume neoessariua, de A-
rum nexus: «« Sdo dlffidle eise res tam «« midtia; — de qu& Epicurus quidem ita
LIBER PRIMUS. 37
Sed tua me virtus tamen, et sperata voliiptas
Suayis amicitiae, quemvis ecferre laborem
Suadet, et inducit nocteis vigilare serenas,
Quaerentem, dictis quibus, et quo carmine, demum
** diett: Omniuiii rtram, quas ad beate tem, «•« perpeti ac pati SBpinime valere
** ▼tfendum Sapientia oompanTerit, nihil facere, longe notiasimum est Atque in-
** eae mijus amicitiA, nihil ubcrius, nihil super ex probissimorum oodicum Taria-
^ jucnndiua" Imo, sentiebat Epicurus, tione, atque constantissimi Maronis imi-
Mj MTi^ f«X9 w§Tt rtiniitwim' Diog. Laert. tatione, qui nihil ezquisitioris in Lucredo
X. 121. quam sententiam suo suffragio intactum rcliquerit, aut intentatum, non
oommendat Paulus Tanenais, ad Rom. temere mihi videor colligcre dictionem
▼. 7. *T«ii^ y^ rv myahi r»x» ^*s »»* efferre iUi esse redonandam, ad JEn. xii.
rtXfUf «MTtlsMif . 635.
, Ver. 142. guewwit: G. M. quamvit. — 8ed quh, Olyinpo
^errt: sic G. Vind. V. ed. B. L. M. A. Demysam, tanto» voluit te tfferre laboresf
n. 2. n. ut pene inducaris affirmare, r* Dict» membrans perferre^ sed Musis
perferrt editionum, quod ob reconditiorem multum indignantibus.
potcitatem dictionis efferre videri non ab. Ver. I4J. nocteit terenat: L e. pure
lurdepossitex interpretamentistationead tranquillas, ut loquitur Horatius; nuUo
mari^em se in textum promorisse, odi- strepitu, nullis perturbationibus, nl«x«»-
torum temeritati, Tel certe quorundam /*wquippe quum mortalium cur«nube
acrSMmim Teondiae, esse imputandiun. soporis obtegantur, et altum sit undique
Lambinus admovet quam opportune peri- silentium, et tranquillitas:
odien auctoris nescio cujus ex Ciceronis MifM-w» n ^wx» «wm»
ondone pro P. Sextio, cap. 48. " Sed te Ki«t«u, xm-w ^mfuttrm.
^ id, quod multi invideant multique ex- ApoUonius Rhodius, iv. 1058.
*• petant, insdtia sit, inquit, postulare, si un^. «/niTti;»
«* tu lahorem summi cum cur4 efferat Nt/f i^^ «rd^irri, ««nu«rAnrt »i «■««•«r
<« imnum.'* Ubi quoque scrupulum in- Tmcuifjutt:
jedt Grflevio tox, de qua satagimus, tcn- L e. omnem tellurem terenavii. Ciccro,
tanti afferat, Neque aliter pocta vctus Tusc dispp. iii 15. " Frons erat—fran-
spud eundem TuUium, Tusc dispp. iv. " quilla ct terenar Quid, quod terena
29. quem emendatiorem dabimus^ et in- vidcatur noctis perpetuum epitheton ?
oiflEensiorem metri, ex vulgata lectione Ennius, ann. xiv.
^**™**"*** » Omne« obciaei, obcenaeique, !n nocte sereni.
NeqoetamterriblUsulurando/tfffioert, Conferas Virg. geo. L 426. TibulL L 2.
Necwn, nec Iri <»»tum invectum malum, g^. cic Arat. ph«n. 169.
Qood non natura humana patiendo rr/rro/. . ,., i-i. i ^ . ..
Akter libens amplexus essem Creechii
Factio nempe est ret, r» Euripideum «•«. nostratis suspidonem, ipso Benlleio non
/##.- Tulgo ratio l^tur. Sic Plautus, improbatam:
^^ "' ^ ^^* noctei« vigaare jeveraj :
L. Neqoe cdepol tibl do, neque quidquam debeo. sic enira Lucretius ipse, iv. 46 1 .
CQnaehjec/Ktioeft? Nondebesf «^ ,^ ., ., ^
*V . t.t ton\tm audiret tevera stlentta noctU
Apuleius de habit doct Flat. phiL sub Undique cimi conatent.
ioitio:— <« materiamr— figurarum capacem, Ad Nemesianf ecL i. 56.
^^ faaionifjie subjectam : " L e. qua$ pos- Blanda tlbi vultat gravltai. et mite iertnA
aei artificem manum patL Rursus au- Fronte lupercUium ;
S8
T. LUCRETII
145 Clara tuae possim prsepandere lumina menti,
Res quibus obcultas penitus convisere possis.
in divenum abeimt critici, hic aerend^ ille
autem severA, praeferens: ego recepte lec-
tioni standmn putem ; yideasautem Bur-
mannnm, qui docet haec vocabula aliquo-
ties in libris commutarL
Porro, super hisserenarum nocdumlucu.
brationibus, non incommoda sunt, quie
leguntur in Greds Anecdotis Villoisoni,
L p. 295. ita constituenda: tuu ym^ mt i»
mrnrt ^nrfinait ^u ^^t r« «sr« ^miiamr
tu^^mf ym^ tS *9tnrmt v 1/ mX\§ rt m» »i>»-
r« i««Xi«'«v, II ^tm T» tv f^»fU9 i» mim/, mg
mmt Ev^txm^ftsff
£m n (^nn) imus #«^. rm mtrtt trSu ft^ t tm '
NoD pauca e cqbIo depeQciM ifKQa, lepeate
Exorltur, pamdau Inlaytfia lomlna, V^go.
Vulgo, caitden» : unde Grotius, comipte-
lam oomiptds fediMime aocamiilaiii^
eandent iUuthi iumine, 8ic autem ynd»
simplice Carus usus est ad ▼. 656.
• nMesm Matuts pcr
^theris auronun dcfot, et
ut Cicero, Arat phien. sub llnem, etalibi
etiam in superioribut ibidem :
dmul, cum Immimm pmmdk^
II«»r» r» 0WwUum wmrt /uMim i{iHyr»inw.
Vulgo, iw^irxirM, trochaSco daudicante.
Ibid. nocteis vigilare, Horatius, sat L
8. 17.
noctu lAgdt^t *4 ip<lB»
Mane:
et Claudianus, de belL Gild. fi49. ci:yus
et Preigerus meminit:
-»— ^^— — »— *— diacatqne coactus,
Qwu t/igilat Veneri, castrii impcndere noctes.
Ver. 144. guo carmine, Olor A^cia-
nus, geo. iL 95.
.—.»—.——» et qtto te ctrmme dlcam,
Rlueticaf
Ver. 145. Clara: 11. Clare.-~menti :
P. mentit: sed mendose.
Ibid. prcejmnderelumina : i. e. ** lumen
*< exhibere, quasi de fronte speculc, qiue
" tibi, per tenebrosos erroris fluctus naTi-
*' ganti, viam prannonstret" Virgilius,
cuL 15.
Ipae feram dextri retiiiet.
Ideo autem pandere^ quod
puncto dato profluentium, magb ct magjb
^plietur atque expandatur ^^^rvihi,
Hinc proprietatem suam locusPerm nan.
dsdtur, iii. 2. THnrtmstrt^ exomatasi
— — Jam darum maoe ftneitns
Intmt, et anguttas ««taM& lumloc rJMw f
dilatat utique, ndiis perpetuo d i^giyli .
bus.
Carterum, looo Lucretii, ooram poeitOy ia
primis convenit, et egregie inaenit, qoi
legitur in ▼. 776. omnino gemellus:
• et Mperto Imnimt rumm
—«-— — »— ^-^— qui Pama^ rupes
Hlnc atque hinc patuli pr^pandit comua fronte :
ubi pratendere malit Scaliger, non satis
idone4 de causs&. Cicero dictionem ad-
hibuit in duldssimis TerBibus Arateorum:
Et post, hibemi pntpandent temporis ortus,
Admonet, ut numdent mortales semina teiris:
quem, ad hanc normam exact^, TeriaBim&
mactabimus ibidem emendatione:
Omnia contmunt clard loca '^»d ida luce,
Cum his udliter committi potest el
tisaima Valerii Flacci phrasis, ingenio nml-
tum simili, Argon. Tiii. 248.
»c pingues tum candida/canu pcr aoni
Expiicwt.
Plinius, nat hist ii. 9. " Non sumus pro-
*^ fecto grati erga eos, qui labore, cunaqiM^
<* lucem nobis aperuercy in hac hioe.'* Ila
distinguendum, ut fiidlius intdllgaiiCnr
Terba m hac luce ad priorem partem ■»-
tenti» redire. Sed an legendum?— » a.
«* peruere in ocdutoV*
Ver. 146. penitut: G. peniii.^.^.em^
vitere: P. convitceres n. eomisere,
Ibid. convitere: L e. adirp attingcw;
et alibi noster Tocem adhibuit, iMm bk
propatulo jacentem, aut alicubi temov !••
gendam. Tullius in Aist phm. ■e, 0>
pinor, comgeiidua:
LIBER PRIMUS. 89
Hunc igitur terrorem animi tenebrasque neoesse est
Non radiei solis neque lucida tela diei
Jam abnal ot aupero se totum lumine Cancer ductius dare volui, ut inde confinnetur
E^i^extanj^loctahdaMv^corofiM, recepta lectio ad il 804. ubi no. uberiores
EtiocftcMn^caudA tenusinfenipuppii. ^ '^ ., ,« , .. , .
effundimur, contrm Bentleu emendatio-
Vulgo legitur <ato, intdeivbili plane »««•. ^^^ Ad locum te recipi«L Hucetiam
^ £t erroris fadllima est declarandi conycrtebat oculos VirgiUus, geo. iiL 357.
j* - Tum jot pallentii haud umquam dUcutit umbnu,
. , **"" ,7 ^ .* .?! "^« In immena4 autem materie loconmi hanc
mcurioae virguuL aut etiam obuterata ve- ^i ^ ^ ^ ^ .^
. . ... . , . elcgantiam attmgente, satis sit unum m-
tustatis situ, ubrorum provemt depravatio. « -rr • • i _^
• . . . *^ ^ f, supcr Homen vcrsiculum pervenustum
De hoe errons uberruno fonte, vide Burw .^duxisse, Od. E. 479.
maim. ad AnthoL Lat l p. 6, nec fortasse
«. i^ A^- » ^u • V - --^ 0«^ *»*■ iDms ftuBim AKTI21N EBAAAEN.
male fecuset editor, qm hanc scnpturam r"'^
per tolum Lucretium restituisset ^^ *™^° occasione versus quosdam,
Ver. 148. iela diei: vide nosad Eurip. *«^ *»"i"8ce figur» exempUi dantes,
Herc. fiir. 1095. FigurA usus est Marius ^^-^ter depnivatos, recte constituam,
Victor, comm. in gen. L 101. cujus ver- ^ emendatissimos exhibebo. Avieni vero
«cuK, exquisitissinul sane respersi elegan- ^^ ^ ^™*^ prognosticis. ver. 1566.
tiA, vitiati leguntur apud Maittaire, corp. ^ "<>"• o™ cavo «imili». medioque recedeo»
I>oett.sedfoTt»s»ope»nmitantummodo '^r^^''"!^'^^^^''^''
Z .- ,. \r, "X^ "^ auitralem porrecto stdere partem«
incuili, nam aba edlUo non noblS suppe- Aut bore» ri^ jacuUtmr lumme signa,
tit: EtventoetpluvliareparatAinlucecarebit.
Floritnuaetheribvarioto/i/Ttfr^colore*, Vulgo; Orbe, quatt vei; tt luminit igne.
Bt magi. ornati. nc re«P|endere tenebrfai, Venun in priore loco distinctionem vidit
CautnaJ/ojritupuitirutilitdum/^taf/^/tfmau/ ^ . ,.«,... ,
Fuia micant. etiam Grobus, sed infehcissune emenda-
Quis autem in hac figurA Pmdentium ^ '^ ^«- *^ Virg. gea L 442.
supcmvit? ad Hamartig. 86. ^er. 149. Natura sjHiciet, Natunun
^ ^. .. scilicet magnifice ^»»tt*^awHU. ut supra
Ant, il fnsca polum fufftidit palla serenum, «... ^.^ n
Oppodtos quotict radlomm spicula nimbus Religionem, ver. 64. Sjfectet ergo firma
Igne rcpercuaso mentitos spargit in orbes : est, vel imago, ut nuper, ver. 1 26. Homeri
L e ita spargit, vXjictUios efibrment tolet, 1*cciem,
Interpres non intellexit: qui laudavit Ca- Caeterum, in Pii ediUone ad hanc nume-
tbcm. iL 5. haud minus elegantcm locum. «>nim seriem disponuntur versus: w. 149.
— ^Expreasit nostrum imitatione minus ^^^. 153. 154. 155. 159. 150. 151. 156.
amlMguA Ausonius, Mosell. 269. ^^'^- ^^^ ^^»
Exialtant udae super arida saxa rapinc, ^er. 150 Verborum in hoc versu talis
Xaci^mque pavent leUlia tela diei. exhibetur ordo vulgaribus editionibus :
locum et Lambino laudatum esse Prindpium hinc cujus nobis exordia sumet :
inteUexL quo quid turbatius, atque magis incom-
Ibid. tenebrat Ditcutiant lucida tela, positum, sperari possdt ? Rationes, quibus
Hanc locum in ocuUs habuit, opinor, Se- nixi sumus, in verbis aliter digcrendis, vel
neca sub finem epist ciL *' Aliquando validiores videntur csse, quam quae tali
*' Naturee tiln arcana ret^entur, discutic' suffidant inconcinnitati anioliendae. Nos-
** tur ista caligo, et lux undique clara perm tram dispositionem luculenter exhibet cdi-
*' eutiet, Imaginare tecum, quantus ille tio Bononiensis; et voces hinc cujus trans-
** nt fiilgor, tot sideribus inter se lumen posits reperiuntur in Vind. V. cd. n. et
«< misoentibua.'* £t «rfnmr^rMy pro- X. atque, uti su^icor, in aliis codicibus,
Vot. I. D
40 T. LUCRETII
Ducatiant, sed Naturas f^^edes, Ratioque:
150 Quoius principium hinc nobis exordia sumet;
NuUam rem e nihilo gigni divinitus umquam.
Quippe ita formido mortaleis continet omneis^
Quod multa in terris fieri coeloque tuentur,
Quorum operum caussas nulla ratioue videre
quonini teadmoiiiuiii siluerit editonim in- *' supentitiosus, nilu] eaw Divis impoMft*
diligentia. Hunc autem non prtiuntur ** bile, ita finibus angustiB indusot mofw
ordinem meCri necessitates. Noo igitur ** tales tenet, ut noo audeant expotiaii, ct
judicandi sumus rem inconsulto nimis, et " veras rerum caussas iuTestigare;
pro arbitrio, administraaa& *' dabilium omnium confectioncm paticiH
Porro, subobscurus est lod sensus, et im- *' ter alque inoonsulto divis attribucre i
tio constructionia. Sic rem condpiendam '* tenti.*' £t eat, ni fidlor, ab vmatorii
arbitrer: ** Ctgus Rationis, Tel Pbiloao- re tralatia Quid Yelim, aatis qwricC Viiw
** pbi», prindpium ab hoc, quod insequi- gilius, ^n. xii. 749.
** tur, axiomate exordietur, Tel suam in- mcluMm vehitl d quando in flmnine nactai
<* Btituet profectionem.*' Viigilius, iEn. Cennim, aut punkeK jeptumfomdSme
iv. 284. Venator cunu, canit et latratlbai, initat.
qa« prima ex^dU sumatf Conferas Nemes. cyneg. 303-«)9.
Ver. 153. Quod: n. Quom: nmc&^
plicet.
Ver. 154. caussas. Audio Fabium instt
Ver. 151. Vulgatisbimum est boc efilH
tum veterum pbjrsicorum, quod sic Aris.
toteles extulit, quem susdtat Lambinus: . ^ ..,>.,, j ^.
-. . « oratL?. ** Quidf quod CioeroDistes^
T» yty9§fn$f§» t* fin t9ret¥ ytyftHmij mivmTtr .... „ . r ^
« ^ ** ponbus, paullumque mfra, ferc quoties
_ _ .* ^ T> • — «» * htera media vocaJium, vel sulnecta
it»9rts H ir%»i Ciwitff. Persius, lu. 83. ... \ '^^
** longis eseet, gemmabaturf ut coiuso.*
^groti veteris meditantet somnia, Gigni ,. „„^ «,«^« «♦ : ^ -tr* n*
De nlhilo nlhU. in nihilum nil ^ re^. ^"** °*^*^ ** *P«"'"» ^ Virgibum ^io-
„, , .^ . " que scripsisse, roanus eorum docent."
riura super hac re petentibus mandem v"— ie« j- •
^ , . . , «, . ^^^' *^^' oivino fiumme: u e. nutu.
Homerus, II. A. 528.
Gatakeri commentarios ad Marc. Anton.
iv. 4. eruditione multiplid pro more lo-
cupletissimos. Nec tamen addidisse me Mymn^f «• «^< NET3E K^mm :
pigebit boc dogma ez Democriti ibntibus et Viigilius, JEn. vii. 592.
cmanavisae ; qui sic opinatus est apud Dio- saevK nytu Junonis eunt rcs.
genem Laertium, iz. 44. Mali* i» ru fa,n Plura vidcas super hac voce ad ii. €32.
•frt ytft^fmi, ftnh us r« /i« «v fSu^iWci. In Ver. 156. Ad hunc locum magnaeden*
quantum autem Democriteus fuerit £pi« tur turbae in codidbus. Versus 156, 157,
cunis, docet Plutarchus in libello adversus 158, desunt in n. duo priores in Vind.
Colotem, non longe ab initio, et stoma- et verr. 157, 158, 159, in V. ed. B. A)i-
chose Cicero siepius in philoaophids. us est ordo versuum in XI. ad bunc mi^
Ibid. divinitus: i. e. deorum potestate. dum: verr. 158, 159, 156, 157. Sed ez
Quasi dizerat: ** Redacti scilicet ad ind- ^i» discrepantiis nihil efficies ad meliorem
" tas, auctores tanti miraculi deos infe- ^od constitutionem, quam quae in vulgatis
** runt: hcc autem res eztra deonun, quoa obtinet.
sibi fingunt, potestatem jacet** Ib.'d. nihil, Sic V. ed. R Vind. vulgo
Ver. 152. continet: i. e. " metus hic *><'•' ^d nobis statutum est semper aiAil
3
••
LIBER PRIMUS. 41
155 Possunt; ac fieri divino numine rentun
Quas ob res, ubi viderimus nihil posse creari
De nihilo, tum, quod sequimur, jam rectius inde
Perspiciemus; et unde queat res quaeque creari^
£t quo quaeque modo fiant opera sine divom.
160 Nam^ si de nihilo fierent, ex omnibus rebus
«ribera; tun qood codicit ita pkninique quente venu, looo nil, Vind. V. ed. X.
fihibwnt, quam quod frequentiasinum nihili ut paaaiin.
Bthoc fiioere oomicis tragiciique, in quan- Porro, noster tantum non Terbum Teiiio
tmi «upersint, Romanorum ; lingui ad- transtulit Epicuri dogma, prout eztat in
fiost dtatiore vooes hiyuscemodi Teteres LaertiD, x. 38. n^rtw ^v, irt whw ytn»
ifcebaoL Sic apud noitrum trisyUab» rma» n^ §fr»f wmw ym^ s» wmtraf iymr^
■mt vehemeniery ii 10S3> oriundt, ibid. «», rtn^c««i»ff yt eliv w^»sh§/up»p, Unde
990. nec uberrima non est « m i l iu m ex- Uquidiflsime constat fiitilem esse Tariatio.
anploran seges, legentibus passim obria. nem cod. M. dantb ai, pro nil^ in Ter. 161.
Ad Lurantun, t. 431. vice r» eompren- et Tana arguitur cogitatio HaTercempi,
4a«f, plene scribitur, et emendadus, opi- distinctionem post egeret toUendam ease,
iisr,eoii9yr«Atfmiaic<,inTetusto codice, qid utsequentis Tersiis sensus hinc sumeret
publicaB bibliothecsBest in Academia Can- ezordium: quod riz operae pretium fuerit
tabrigiensi, quem nos contulimus. Sed animum adrertisse.
«nditis Tidebimur procul dubio morosio- Ver. 162. e terrd: n. et terrd : atque
m et infrnctuose loquaces, si diutius huic loco possety Xl . possit,
ici immoremur: ergo missam fadamus Ibid. mare: recentiores, ut plurimum,
•hem nunc jam. dicebant ntart. Priscianus, Ub. rii. p. 759.
Ver. 157. guod teguimur. Recte: r§ ** Vetustissimi solebant hujUscemodi no-
lnni/u»n, t§ ««'«^v^inv.* ut tL 808. *' minum ablativum etiam in e proferre.
aiEaiti rnnir. luriqtic, icqtiuMhtr. ** Varro, antiquitatum humanarum xii.
Bemtleius. '* Ab Erythneo mare ortL Idem in Fun-
Nam L. M. kgunt. sequUur, Sic etiam " ^'''' ^'^ "'«'* "^^ ^'^^^ **™-
VngiUus, Mn. l 342. " Atadnus quoque didt:
** Cingltur occono, Llbyco wure, flumine NHo.**
Quibus et aua ezempla subjiauntur ez
et aUi bene muHi non raro. pj^^^^,^ Lucano. OTidio, atque aUia, apud
Ver. 15a et. Libri plures, ut: frustra. i^g^ igctori, qui pluraTult, petenda.
P. leqocntem Tersum omittit; ct sane tuto Ver. 163. Scripsit noster, aut ego fid.
daiderari poterat: in X. ita scribitur: Iq, ^^ nusquam aUas, ob iuTenuste toties
Bt qno queqoe modo fiant line numine divdm : repetitam eandem dict i onem genut :
mmeris oerte condnnioribus, sed haud Squamlgerum^faw:
dobie-ad Ter. 155. ez arbitrio Ubrarii con- ride u. 343. et nos olim ad Vlrg. geo. iiL
Hitatis. In B. ne habemus pro sine: im- 243. Ausonius, MoseU. 135.
de tcntare posdt aUquis, Nunc,^ciM equoreum, cdebrabere, magne SUure:
Uqao qoBqne modo fiant j operUe Deorum : ^ simUiter ^pist zzt. 1 9. — Porro, totam
Md assentientem habuerit oordatiorum periodum, qtue nos diu multumque frus-
ntminem. diomttm, pro dtt^m, 11. tra habuit ezerdtos, punctb incondnne
Ver. 16a JieraU: 11. fent: et in se- dispositis misere cffeotam el tantum non
D9
L
42 T. LUCRETII
Qmne genus nasci posset: nihil aemine egsceL
E mare primmn bomines, e terra po68ct oriri
Squamigenmi genus, et volucres: erumpere odo
Armenta; atque aliae pecudes, genus omne, ferarum»
165 Incerto partu, culta ac deserta tenerent:
Nec fiructus iidem arboribus constare solerent^
Sed mutarentur; ferre omnes omnia possent
Quippe, ubi non essent genitalia corpora quoique^
diiperditam, nitori fuo atque ordini, nt- mulaett oimtioiU8Lucretian»,aKtissoper«
tionibui validianmis fulti, restituimus. que nobis ad ver. 475. et looos ibi noCatos
Sic eibibet editio HaTercampi: illustratB, ^pecudes^ vd greges, alianm
Emare|iriinumhomlncs,eterTipoMetoriri firarum^ tam mitium et beifais Tesonti-
Squamigerum genus, et volucreii erumpere um, quam ferodum atque camiTonnmi;
^*^^ vide supra ver. 14. £t phrasim gemu
Arments,at(ioeBiUBpeciidet: genuiomne fe- * ^ • m*^ ji.m„ «^ j •
JZ.-/L "^ ^ omne Lucretius smiibter adhibuit adiv,
739.
n>id. mifNpere corfo. Sic absolute Maro,
ffao iv 78. Oiiuwfmauquonlimpflnimjiiimlsmiferuntiir:
o
trgo, uW ver nact» lodum campowiue petentk, "bi videas quse dixerim, et iL 194. iiL 222.
Krum^mtt portb. S67. v. 607. locos gemellos conferas.
Silius etiam Italicus, xii. 4J9.
Ver. 165. tenerent, Ita G. P. V. edl
B. L. M. A. n. S. ft. NonnulU, feneref,
snguitli e fwidbw «quor ^^ auctoritatem Ubrorum.
SnmpUKop^t» Inter : j^^ .^^^ ^^ .. L e. " pecudesmi-
et rursus viL 955. qui versus meliore sunt «c tiores ex feris nasoerentur, loca deserta
distinctione excolendi: •• celebrantibus ; et vidssim fene bubus
I»— glliccnte malo, et qoaMsntlbut Kgra ** et ovibus, culta pascua tenentibus et
Armentbcapluac«utK,plngueicereflammK u hominumamantibussocieUtem.progig.
Coepere, et, vlncens fumo», erumpere vertex : „ ^ »» a ^ • «vi
*^ t » ^ r- cc nerentur. Auctons scopo nibil aper-
" aammsB uUque a4jutfli atque venUlata ^^^ ^ verborum ratione nihil evolutius;
" armentis, capita sua undique jacUnU- ^^ mirum sit Havenaunpum ac Preigeram
•• bus." Conferas eundem ad Pun. ix. ^epastu, loco partu, cogitavisse; sic to-
614. In iis autem lods, ut in Lucretio, |^ proprieUtem argumenU perditum
contra usitatissimam Cari consuetudinem, euntes.
et vulunutem Oratiarum, pronomen $e Ver. 166. Xecfiuctus iidem arbaramt.
infiOidssime vult inferdre Heinsius. Vi. Mantuanus, gea iL 89. horumce venmum
deas utrobique Drakenboppbium. Amo- haud prorsus immemor:
bius, ftdissimus Lucretii imitator, lib. u. ^^ ^^urih^ ^a^ ^«h^i. ««.►•u^
._,-._»,., . , -., . N9n emaem mntrwus penoet vinaemia nostrii— k
p. 51. ** Quid m Pobuco idem PUto?
•« Nonne— rursus erupturos homines td- ^^^ amttare.- L e. ordine uno at^
•• luris e giemio scribit?" lu ManiUus, imperturbato sUre. ViigiUus, JEjl m.
iv. 587. 518.
TotklemventldepaftnHulbdem cuncta vldet «do cwufarf tereno :
tnmp un L L e. proprii in positura tranquiUe starei.
Ver. 164. iUim pewiu firmrwm Ibiw Ver. 167. firre ommes emmia postent.
LIBER PRIMUS. 43
. Qul posset mater rebus consistere certa?
170 At nunc, seminibus quia certis quaeque creantur,
Inde enascitur, atque oras in luminis exit,
Materies ubi inest quoiusque, et corpora prima:
Atque hac re nequeunt ex omnibus omnia gigni,
Quod certis in rebus inest secreta facultas.
175 Praeterea, quur vere rosam, irumenta calore,
Viteis auctumno fimdi suadente videmus;
Totam clamHilam aibi sumpsit mutuam Hbrarii cujusdam, yel lectoris, interpreta-
IHig^iua, gea ii 109. mento, genuinsB dictioni secreta affiza
Hec Tcro ttnrnfirrt omnej mmdapossimt, "SoaHer iiL Q64.
Vcr. 1 68. genitalia corpora : i. e. oorpo- __ nihn ot secermer unam
ra primordialia; aemina rerum, ac mate- poadt, nec spatlo fieri J^ftAsa potettai.
ries: adi lupra, Ter. 51-^7. iL 61. adeo y^ j^^^ Pr^terea: G. Fropterea.
iitimportuni»im4sitvanitoteGas8endus Male: nam argumento novomunit ratio-
«inpoaere volens semina, pio corpora. ^^ ^ ^^ ^ tempeitivUate rerum
Ovidius, met xr. 239. . ^ ^ .- ^
^ ducto, super pnore aigumento generHu»
<2patQor Btemnt gemuRa corpora mundua rerum niza
^*****- Ibid, guur, Prisdanus, Ub. i. p. 5ea
HiBC corpora gemtaUa, seu primordia, «» Apud antiquos fiequentissime loco ck
vocat Epicurus apud Diog. Laert. z. 41. «« syllabs, quu ponebatur; ^ut guum
mr$/Mt ftiutroiif pygut: L e. semina cor- <« pro cum, quur pro cur,^* £t cst sdlioeC
porum insecabilia, bis verbb usus: lifrt contractio rv quare,
«f mfx»t^ mrefitws afmy»me9 tMU emfAmrtn Jbid. vere rotam. Virgilius, gea iv.
f«f. 134.
Ver. 169, maler certa, Maro, JEn. vi. primu» vere rosam atque auctumno carpere poma.
^^ Ibid. frumenta calore. Hinc ez inge-
Anddai generate, Deiim certissima proles. ^{q ^gjpg emendaveram prius Claudianum,
Ver. 170. quexque creantur, Sic P. V. qoam codices quosdam consentientes nc^
ed. B. L. M. O. A. X. ft. Alii, quidque vissem, ad Rufin. i. 8. in pulcherrimia de
creatUT. n. habet, quidque oriantur. providentii Dei versibus:
Has antem varietates, quo melius oocur- .........^....-. qui lege moveri
rant tcdio lectorum, cultissimi scriptores Sldera, qui fruge« dMso tempore na«ci.
adamant. Xenophon, anab. i p. 49. ed. QuivariamPhccbenallenoju-eritigni
r y r Complen, solemque 8UO :
Hutdi. EmiMls EMEINAN itmmg rout. .....
«u EniXITIXATO « rr^«.^ t^'?' ^ ^' «^» ^*^^' propnoque.
Ver. 171. M. «aic^hir, absorptA, ut fit. Editi, d^verso, quo nihil auctons scopo
Uteii e, ob sbnUem finalem praccdentls "^* contranum ezcogitan pater^ ne
dictiooisL— Et, de constructione lod, vide- *^"^ "^^ Virgihanum. gca ui. 149,
m dicta ad ver. 16. '^*'*^ mendbus Mtat:
Ver. 174. secreta: l e. separata, vel qui ibid. ver. 116. emendationi nosti»
divi«: unde ratio petenda est varia» lec- commodam operam navabit:
tiodis Havercampo memorat», diversa Dit/irr artwwibut patri».
utique; quod mendosum est pro divisa, Ver. 176. Vices aucumno dat B. «x
D3
44 T. LUCRETII
Si non, certa euo quia tempore semina renim
Quom confluxerunt, patefit quodcumque creaturi
Dum tempestates adsunt, et vivida tellus
180 Tuto res teneras ecfert in luminis oras?
Quod, si de nihilo fierent, subito exorerentur
errore, ni fallor, conferentis oodioem, neque ad hanc lecticnein, afgomend cumt: O.
nimiam aimiHtudinem literarum < et c in temen, V. ed. B. L. M. O. habent, ptis
minoris scripturK formis intento aatis ocu- unde non incommode rellngas locum, !»•
lo lustrantis. yissimas per mutationes, ad banc Dor«
Ibid. siiodenle» Ita G. B. L. M. A. n. mam:
le. n. iuadere, V. ed. mdante autem P. « „on. certs «lo ^' tempore .cmfaa mimi
cum aliis, hebeU nimium atque msata ra- 7^ confluxenmt, patefit quodcnmqoecreatar,
tione. Nos dedimus, quae si cum bac Dum tempesutes adsont— .
voce conferenda dixeris, idem mutes i. e. " si non id, quod creatur, cui aiia ae*
X^vTM xA^»^»* Umni*Ui' tnmCtim: ** mina suo tempore tunc coofluzere, noo
longc magis poetica, atque a vulgari pe- " « ostendat ob anni tempestatem, peco-
destris orationis wsu remodora. SuaderUe *' li«ri*« convenientem?"
vero, quasi blandis vocibus coropellante, Nec imperite tentat Havercampus:
et commodiaaimam se effundendbus spon- ^l non certa, suo^r in tempore, lemina renmi-%
dente tempestatem; ut Viigilius, geo. iii. Sed enodata magis sunt recepta, et vel faia,
522. ^cl meis, longe pneferenda.
Zepkrris cum 1»U -v^cantibus Ktsi ^er. 179. adtuni: l e. favent, opitukop
^ , . ., . . tur; ut probissimi Latinitatis auctoras
SaJmasium eqmdem cum fesdvo conatu, , . , . ••
T^ , . . passim : unde pene inducor, ut medium
sua dante, loninun valere jussenm; et ^ , ,. .^ n ^i • «^ •
_ .^. . ,•* . ostendam digitum Dentleio graviter in-
Cnedi» n« ju<toum nec lepor contMe- t^^i„,„^^ ^ ^^^05 obtcmpemn, «I
«t, luAmie protanti. Horat artpoet lOl.quumnonftdlecot^
Bono. iunc eiorms, Dei pn>dic.t omni- „„ , ,3,^ ^^„ „d^ i„ ^
potentum gr.Ti»imi. yemTMi. bc su.tis- „^^bi«ii. «nipt^n, neque diffidUm, 1».
■unu SeduUu., quos si attulero, gr.ti.m j-^ore vultu:
non minlmam a lautis lectoribus inibo :
1 1*1. 1 UtridenHbusadrident, ItaflentibutaJliaHC»
psscn. carm. jid. i.
Himumi vultuj :
Tc duce difficilis non est via : subditur omnis
Imperiis natura tub. rituque soluto '• «' V^^ *"'**» ^ quam^is ■nHitl».
Transitlnadver8as,jussudomlnante,flguras. n«m se paratos exhibent» Idemibid.W.
81 Jubeas mcdiis segetes arere pru&iis, 205»
Messorem producet hyems ; si currere muttum Adsi^rare, et adeisi, clioris erat utiU^i-«.
Vemali sub sole velis, florentibus arvls Sed judido suo fruatur per me lector.
Sordidus impreaas calcaWt vlnitor uvas ; Ver. 1 HO. oras : M. horaSy usitati
Cunctaque divinls parcbunt tempora dictis. tione: Bentleius maluit attroa poit F»-
Pro arerCt scribendum fortassis, horrere ; brum ; ut teneras auras conjungerentur.
spicis sdlicet : et has voces aliquoties con- Nobis neque arridet phrasis aiiraa Iwmmity.
fundi discas ab Heinsio ad Ovid. met iv. neque anit novare in hoc looo, vel ambi-
777. guae magb constructionis timor, vel imi»
Ver. 177. quia. Sic P. ct quatuornos- tatio Virgiliana, quam statim suo tenqpo*
tri : neque melius proccdere poterat, quam re lectoribus nostris proferemtis.
LIBER PRIMUS. 47
Huc adoedit, uti sine certis imbribus anni
Lsedfioos nequeat fetus submittere tellus;
195 Nec porro, secreta cibo, natura animantum
Propagare genus possit, vitamque tueri:
Ut potius multis conmunia corpora rebus
Multa putes esse, ut verbis elementa videmusy
Cioero apud PliniuiD, nat hist. xyiiL 61. juge longe mittere, interpretante Nonia
• libris de div. L 9. Silius, Pun. ii 52.
Jam ▼ero temper viridto, leinperque gravata, populfa, secliMiue. propaget
Lentibciii trii^ aoUtt eit gnndescere fetu. Regna ferox.
Ipae Mniu», ibid. ix. 54. " Si tempcs- ^****^ vit(mque tu^i: L e. a fame atque
«• tire ■atientur, grandescere et partus,*- •^"« infortuniis, quibuscum mortaUtaa
ColunieUa, iL 2a " Ut potius in ared, et J"<^ ^^^ defendere. Ovidius, trist.
«« io acerro, quam in agro grandeuxint *^' ** ^^*
** frumeota:" qui habet edam plus semel ^^^ mi«?rum portl tHtam, muroqne, tuerit
imgroMdeseere, ut Aodus pergrandescere ^^ ****"• ^* ^* ^^-
apud Nonium. '^^^ ^^' vitam ; tu, quam dedit Qle, tueris,
Ver. 194. Uetificos fetus: ut Uetas se- Ver. 197. Id est, " Satis liquet suam
getes^ Virg. gea L 1. Apuleius, met. vL " subesse unicuique rei materiem, propria
init *' Per ego te Jrugiferam tuam dex- ** primordia, unde exoriantur et augmen
«« tram istam depiecor, per latificas mes- " sumant: quum vero res eiedem videan-
«• jsim cwemonias." Exstat etiam vox " tur ea suppeditare, ex quibus multa
in Ennn rdiquiis apud Ausonium. '* a nim alia grandescant, non absurde putea
EtyehM ita scribimus, non per « duplicem " etiam multa esse rerum nonnullarum
fitnam: vide A. Gellium, xvi. 12. fin. " communiapnndpia.- tantum abest sdli-
CMnun, digni sunt, qui lectoribus pn>. " <»* ^^ nuUa sint principia, et e nihHo
ponantnr integri, non intempestivi versus ** omnia proveniant!"
cx Sedufii paacfa. carm. Ub. 1. ver. 37. Ver. 198. elementa: L e. verborum se-
Kdamoaavireta mina, vide ad ver. 82. nempe literas.
Fksrentam temper nemorum, sedesque beatai, Horatius, sat i. 1. 25.
Ferladceiintfateplo.: ubi lemina vit» ut pueri. olim dant cruitula blandi
Dlvkiia animantur aquis, et fonte «upenio Doctore», elementa vclint ut diK»e prima.
Mjt^fSeaim teget tpinii mundatur adcmptii.
« , , . ... ^ Ver. 200. parare : " Mmru^ttmZu*»
Sedkgenm, gemunamt€e; quae sabcet ^. -, „ .\' ^ . _ JT* *
r^. *• II . j efficere; docte et apposite Lambmus:
xn Tizctis nemorum florent, modo memo- .... . . ■,. . .
., . , ^ i*i. mihi tamen persuasio msedit, antiquiorem
ZBt»: ut idem etiam de segetCf bb. v. ver. _ ,. ^ , i.. ..
150. Roman» Imguie formulam. bbranis, pro
captu suo nova et vulgatiora callentibus,
— .fedundaotemcomalato^vrMtiirmenem. obrutam sublatere. Scripsit nimii^im Lu^
Ver. 195. secreta cibo: L e. separata a cretius, cum unius litenilse discrepantii:
dbo. vd privata dbo. Simili regimine Denlque.quurliomine.tanto.natuniA»'^
dictknis fididter usus est Ausonius, Mo. Non potuitf
••**• ^^ Pomponius apud Nonium:
' quum prsBbuit horai, si pnegnans non et, paribu numqoam.
«Krrf«xhomimimc«fif.flagrantioraMtn«. Diomedes grammaticus, lib. L p. 578,
Vcr. 196. Propagare genus: L e. genus ** Pario, cum ez hoc dicamus infinithrum
48
T. LUCRETII
Quam aine principiis ullam rem exsistere pcMee.
200 Denique, quur homines tantos natura parare
Non potuit, pedibus quei pontum per vada possent
Transire, et magnos manibus diveilere montets»
Multaque vivendo vitalia vincere secla;
Si non, materies quia rebus reddita certa est
205 Gignundisy e qua constat quid possit oriri?
'* partrt^ ■pud Tetens parirt dictum re-
" periinui; ut «pud Enniuin:
** Onparirt tolcC gcnus pcnnh condecontiim.'*
Notter ipM limiliter locutus est etiem in
V. 985.
Tritua ipM jMrif, iM/nrique dKdala remm.
Ver. 901. Commode aatb Lambinus:
** Qualis fingitur Poljphemus m Virgilio,
•• Mvu iiL 665.
M
graditurqne per cqoor
**|unmedlum, nec dum fluctua Istenardna
tlnxlt.*
Ver. 909. maniXnu diveUere. Idem
Maro, Mvu il 99a
tUeilmul amiiiMf tendlt ^kwflrrr nodoa.
£t credibile est Lucretium prsdpue at-
tingere Xereis facinora; qui» giganteA
quAdam pcrmotus immanitate, montes dis-
ddit, et itinere pcdestri transiTit maria.
Ver. 903. rivendo fpineere, Hanc quo-
que locutionem transtultt Virgilius in
^nelda, xu 16a
Contra qto mvMl» vki mca firta.
Ibid. vitmlia mda: quaHa ncmpe ri-
Tunt communis pWbcs bominum: wir4m
watla TocaTit Mantuanus, in loco hinc
•xprenoi neque Prcigemm latcnte, gco.
il9^
Tidetur Tocabulum per e simplicem;
etyma Varronis et Isidori, a temihu ct a
aefuendo petentium, pto ineptisaimis ha-
bere nulhis dubitem.
Ver. 904. fuia: V. ed. fum; M. fM.
n. Todbus tnnspositis rebnu quia: ct A.
omittit ecf .
Ibid. reddita: L e. simplidter data» il>
tributa; ut noster multoties^ et prior Ei^
nius, ann. TiiL
Ingenti radit cuno, qoi reiShu tefmo ot :
et postea, cum multis aliis, Viigiliiii, MtL
T. V7.
— d prlmi 8alk> mltefMr luMiOfek
'* Reddere, dare:** Nonius» hwiiMii keai
Plaut AuluL L 1. 6.
Sic etiam referrtj pro ferre^ aoctor ckf.
in Msecen. obitum, Ter. 90.
B. Sigmamditi
Mttka
Inmota manct* multoMiae acpotca,
Tohrvm doraado jMvla» Ttedl :
«bi pcmutatkMMm habce maximc Lucre-
Atqoe aqnfiam roUme
tcqai»
Poak amaturo Tina trfrm JotL
Ver. 905. Gignmi
unde nihil ezsculpa
Ver. 906. mikilo: sic V. cd. B. A. n. 2.
Vind. qui ct nika dal. Vulgo editnr, Mk
AUbi <fiximu& Pro dr, habct n. a.
Vcr. 907. fmamdo: A. f la Qngff .*
V. cd. fiur.
■cmhfe
^eli ■ *
illam:
riila; Tidc noa ad Tcr. 475. h^iuscc Ubri:
nam hic cd oido TCfbovum: ** Vindtque
«« mulM» ncpoica» Tohem» dum dunt»
** fitr muHa «ccuk TiionwL**
IbiiLaMAt.^ Lcw
poiii ia pcraa maii iiwk
hosl3vos:
quo
V
%,m.
Sk
LIBER PRIMUS. 49
MQul {gitnr fieri de nihilo posse fatendum est;
Semine quando opus est rebus, qno quBeque creatas
Aoris in teneras possent proferrier auras.
Postremo, qnoniam incultis prasstare videmos .
210 Culta loca, et manibus meliores reddere fetus,
Esse videlicet in terris primordia rerum;
Quse nosy fecundas vortentes vomere glebas.
O. V. ed. L. M. n. X. XI. oeteri, Ibid. e$$e viddicet. Pkouni fuerat,
fmmU: flt JLffffifrt, « Videre licet esse." Terentius» Heuit.
lUd. tgmera» awra» dSns^ ut aSira tene» !▼. 8. 16.
fiB, iL 145. i eu malleiii, facile ceden- id amlcg dabtoif . Ch. Sdlica
m, NiiHiiim ■eqgitnr Phidentina, h*. Dsturum:
91, i. e. acire licet, ut noster ii. 468. Videas
UbcnBetaHrmi peoetfec meditatlo cmlym : *^ Westerhovium.
HpiTcboaL 121. puldiro loco: ^**^ autem? Jacet in comiptelA Lucretii
-ild«.«qnlt«rconvld.plnu^ ^i"^'"*'^' ^^t^ t? " '"^*
'^ Bodleiano codice exhiben. Me sponaore
iMidhiinditnupeniaedltorRomanua. ^^V^^''^''
MBrViigiUiu, JEn. ix. 69Sl E«e vfcleUcet ta f«i/W/ primordla remm.
* ... Hinc eat, quod atatim dicat poeta. cimiM
jmmpettemermm: adortut! diei nempe et lucia, e caligine
iMeiHeintto^quiomninoconsulendu.. P«>^~«- Maro, ^n. vL 267.
dndM esemplorum aegetem. Avienua, „ ' ^ »ltd UrrA tt cangbu menm.
j^ ^ Redeas ad ver. 180. ubi de terrafetu lo.
hlcffnfrjrr, ^^ gemeUA phrasi, in oras lumitUs
MMBteqpe snvli conactlo. ' veniente. Conferas Claudian. in Phibc
Ver. SKkfiiue,' O.fiti: et, pro reddere, «* ^^^^ «>»«• ^- ^ Ho"*- od. ii 2. 2.
fBicbtt Gifimiiia reddiers quam baibare! ^tatim sequitur terraH, minus venuste, si
irfMlw«tomiiiiio, mejudioe, qui n». *tetur receptas lectioni
«pta lectioiiem veKt extnidere; si quis ^^' ^J.^' «»rteHtes vomere glebas. Ma-
iMnbocniOTbotentetur.eicommendem ">, gea iii 525.
RlViiiiain divinarionem; quld Twmre terrat
_^ .. . -_ InverHue mtki
«^MM.ctinaiiBKHmalorei Ainvliettii:
«^ LocKtiiis. a 617. ^ '"^ ^"!. <»n««»^ *««
n«m^aam^to««,U«M.,i^: ^^"t*^ « '^'^ n«nu ftu-e «fe*«,
«M«on.,g«,.iT.199. U«^^lo^p^i^;,ttcrras^
^ ^ mterpretatione margmali se m contextum
aat/^iiljdb»<rfiiitf. insinuaase. Vide modo incondnnitatem
a • MJwuuBaeie. tiu« uiuuu mconcmmiaiem
WniMua«mt«.«iisamiolocoab.tmeD. «^tionis, . castissimi poef poemate
dnr-.Borra, locutiom manibut reddere, Umatissimo maxime aUenam:
Minieiitiarime committetur Mantuani ^
r^tm m;»!»!. «•« 5* tf\A. Adfmwn^flultdevexoponderecervtx.
W geniMmaaimn, -flin. ix. 704. (Juidlaborautbenefiictsjavantf QoUvomare
■ ■ neqoe qtfm jacwto vltam flle ie^jyf. terrtu^
VcK 811. At terriis ponit poat rsncm Ver. 213. tubigentes: B. M^tiigeiilM.
Q'-^ ffiMiii, B. — <iiRiM.- L. M. JCfniMs; «, ut saqpiaMma,
52 T. LUCRETII
Si penitus periniit eonsumens materiein omnem»
Unde animale genus generatim in Imnina vitae
Reducit Venus; et reductum dasdala teUus
Ver. S3a Punctum Bentletus rf gitme-' L e. poriui nurniniiiMi Aywiw f«o
TtUim poetponeDdum jubet, sed onmino topkum^ mmrtfim^ neque lapiddanmi uA^
male: hoc enim dicit poeta : ** Unde ani- fidis K^citstum, atque eipolHiiiii; m.
'* malia, suo quodque genere, in lucem brum denique, ad ii i t T t pratatHWffin 8U
'^ reducuntur ; et pabulis, cuique generi donii Apollinaria, ▼. 86.
'* convenientibus, sustentantur V* Confe- — i— . scM famM fub panike lafkL
iBs ver. 165. Coofer his nostram SOr. Crit, ▼. p. lA
Ver. 231. ingenuei. Sic soli castissi. cum Drakenborchio ad liv. ir. 901
m& orthographiA B. L. M. ingenii^ V. ed. £rgo, fontes ingenui snnt iDtigri ct il^
ingemti^ P. de qu& lectione sic Bentleius: ceri fontes; mer» «ra^iriymit ip^og lab
«< Quidam codices ingeniti, Optime. rse; noo turbatie, noo cott MPl it». NoUb
«« Unde mare, inquit, tui fontes et flu- ridetur nimis aigutum r» ingeniii.
«< mina extema suppeditant et integrant ? Ccterum, qui Lucretio est ybiu M^nnmi^
«« Vide ver. 1031. ii. 591. vl 613." incertus auctor Cops vocat mrgiimm^
Hactenus rir acutisaimus ; omnino infeli- ver. 15.
dter, neque prse libiisintegerrimisaudien- Et quK virgme» Ubau Acheloli ab mum
dus editori cauto ; qualem ab immutatione LiUa vimind* adtnUt in calathb.
teztiks fadle deterruerit Tel unicum Au- Immerito suspectas habuit has fixas
sonii testimonium, in MoseU. 65. Heinsius, sed probante BuimaoDO ad
Vupiemhingenuua^tatmfoHtUmjhetbK Anth. LaL i. p. 71 4. Quid
Vibrante. patixmtur aquas. proprium did possit epithetum J^^afAi.
Sufla^getur etiam Phidentius, catbem. iii ^„, , Clemens Alezandrinus, iHom. i.
^^* p. 321. y$i9 «'«M^tvMif memorat: sed nuoi-
Fundit o^/ ager fivmiM/, . _^ ■? u i s t» ^ae
Dlve. arSifmc ^eti. : «"« appoatus est iEsdiylus in Pen. 615.
,. ^ ubi caasae constructicmi pcr cmendationam
1. e. puras, simplices, natiTas; non arte ^ ., . . ,
.^ ^ , , « . ^,. .,. faalem subvcmendum est:
qiuesitas, et labore ; ▼el, ut cum v irgiuo
_J «lua. ipM volcntia rura ^^" ^^«^ nAPeENOT nHTHl WTA,
Sponte tulere lui. Vulgo, ^sta. Homerus, II. 0. 4S7.
Simiiiter Boetius, lib. iii. mct 1. init UUyV mxxsin Bu^gt.
Qui icrcre ingenuum volet agrum, Orphcus etiam, Argon. 338.
Liberat arva prius fhitidbus. Amt^tif r* m^tfu/f, A»^ MIFA x< " #W{m •
Neque abludit lepidus Juvenalis locus, ut idcm alibi plus semel. lUe BanDan-
qui neque Pium Utuit, aat. iii. 20. nus subdubitat de phiasi libata amne, p«r
In vaUem Egeriae descendimua, et speluncaa se nimirum minime ambigenda; deqao
DiJsimiUs veris : quanto praestantius enet ^i f^ctit locupletissimus testis poet» nOi-
Ntunen aquae, viridi si margine duderet undas , __, . . , j . «i^ n s-j
Herba,iSiii«.««»vlola^marni.ra/«M««' ter, ad v. 26L ubi de rod«Ui*u# ftummi-
GrangBus pro prastantiut conjectat praf *>"» *™* locutus:
tentiut i quod probem equidem, carteris, ^^ ^rra tibi motur et aucta recresclt.
uti nunc leguntur, stantibus: scd loci Quum vero nuDum efficiat UudabOcm
color mihi aliter persuadet veri essc simi- sensum in hoc loco, quem tractamua, iita
lesdirinationesnostras: dictio, legendum aio:
quanto prMtantiiia uset virglneo liUta Achdolt ab ungut
tlumen aqxic : ^^*
LIBER PRIMUS. S8
SSO Unde alit, atque auget, generatim pabula pnebens?
Unde mare, ingenuei funtes, «ternaque longe
Humina, sobpeditant? unde flether sidera pascit?
& de UUii iiadem Bropcrtii», L Sa 39. niid. trtema, Hcc lectio, qiuuiliTis
iUfirytim rrnfm inirrflltrT mffwi - Mne predi, oodid Z. debetur: nempe
ut piior CirtaUiis de/oiv, Ijl 43. queiii ••»•« «••r-^, ut Heiiodui, opp. et dd.
Frapcrtiiis lectatiir : 795.
tmwi cmfhu deAonat wgid : m»mm wt/rfun m m)A tff *§9 iiaif:
JflB f«D p— im idem valent carpere et ut ibidcm, Ter. 548.
mtrti nnde oxpliaitur Eimii ▼ersus lau- w^rmfi*!» mtn mnm^rrm.
artaimiie^cujiistamenrationesperspexit Ennius, apud Macrob. vL 2.
"'** * Coiutitere amnej perttaus,
lhriafift<fiu popoH, Suadxqiie medalk: ^^ ^^^ impendio signatis usus est Lu-
i.c««qoem ai adigas e populo, idem ^^u,. ^|^ Um^^ , i^ •* flumina,
" fiBBii, ac d carpas floris gemmulam." «, ^^ ^ tantum spatium decummt, ct
Fiadm, OL L 9a cc indefeaso pede!" De confusis vero
M-i—— Mi»* ^mrmf it» vocibus telemus et extemtu, vide Burm.
anth. Lat i. pp. 932, 448. et Draken-
ftrro, Lucretii Ibntes ingenuot Cato in ^^^- «^ ^iv. L p. 67a iis coUata. ad
Did^cidtiiaimopoemate,co«to<nominat, ^«^- 286. His autcm commodissimus
m^ gO^ supcrvenict Silius, iv. 692.
j ! et, Lydla, daldor Ulb ! *«^*^ ^^ ^"^ "~^ ^^^
HtttAJmUs, et, feilx nomen, agelU ! ^"^*" '''"" *
Trtaahl iiilKras,dcKetHUteinoiite,capeUKi Qvidius etiam. amor. iil 6. 2a
(MbioakcmincarpetiipabuUfiorf. ^ *i. ^ , « ^w
Tu potnii, npu emue caparibus, mtnu^
■cknd didne l^endum: oonferas verr. S&c rtemuj eas ! labere fine tuo.
W,«8. Vdgo, moWa noto. Apud Sta- Et Avienus, Arat ph«n. 49.
tani, ■hr. u. 1. 44. ^^,^^ ^j^
t^pniqiie loper mnf/. Quem festina citb urget Natura fluentii ,
.^ . * , . . . Lapiu CMtinuo :
«■lcmici Don adultenm, et nitore na-
«wB. «» focsto, commendaU. Tacent «"" ^"*^'°' '**"•'• *°*
**■!«•» Adi porro lUMtnun SUt. NOTp.tfW«Mtu.«lManimx«TT' •*»»«•
*»j^^ "^ Rupit Tarpdas, hoate premente, viat.
w». ▼. p. 158. 5i fj^ rtemuj, casum fortaaie putarcm :
Drtpi^ nt n. codids scriptor, distinxi „^1 plura Burmannus.— Et concidcras-
<a ticri; tx quo pendet utique vem lod ^^ ^ ^„ ji^^j ^^^ ,.„^,. ^p^
Ma^ntatiQ. Ait noater: " Unde mare, pr«ter tion aliunde deducti, per canalca
nOt ibntea, unde flumina suppetunt, «.iUcet; adeoquepoets menUporum con-
^«tmfflduntur?"— Nam id doctrinae, ^gmat. Idem Rutilius, ver. 104.
«W» ct flumina ab oceano derivari." ^otaque natrvo momia fmUe lonant:
P«WBi inoommodum est huic loco. et j, ^. ibi nato, ingenito; ut edam Proper-
«Wannm. Vide mox, ver. 54a dc voce ^^^ j^. 4. 4^,^ scripturA veroyiiiUff,
«BwTiW; uti aspoTadtus, et alii lo- ^ide ad ver. 119.
Vmm. £t jam videoLambinuminivisse Vcr. 232. eetker: L e. ignium thesau-
»Wtti viam, aed neminem sequi voluisse, „»3 et habitaculum. Ovidius, mct i. 26.
9>od pcrtinet ad vocabuli ninpediton/ in- , : ^ ^^ .. ^n
'' /^nM convesd o/i/, et dne pondere, coeU
Emicuit, summdque locum sUil leglt In ar«#.
54 T. LUCRETII
Qmiiia enim dAetj moitali corpore quae mmtf
Infinita stas consmnpfie ante acta, diesque.
235 Quod, si in eo q)atio atque ante acta astate fuere,
E quibus haec rerum consistit summa refecta;
Inmortali simt natura prsedita certe:
Vide noatrum v, 499. quam opinioneni, Quid mutem prohibet ad
ut qu« pervagador at, atque omnium fere rcstituendum eandem occaaioncm ani>
philoflophorum, non dubitaWt in hoc looo pere? Pun. viii. 109.
pmumptiase. — — nec dbseisstm thalamot nl* naKBa "**"— — ^
^a. I. 608. iu certi«ime c««Hi>°da., ^^^ ^^^ omne. libri; «d B. te»«
utd.turu.«im5et«ncteju»repo«m, q,adem unguem mori. .* SiJio . Itow.
me m l»nc ememktumon propno m»te decede«, qui ric de «xtan Tant». ^
penreniase, quum pnor Hemaus attigent: .
In IreCs dutn fluvii cufTrat, dun rnontibus uuibi k ,,__^_^ fluctuiaue atrot AnutMU aealHt.
Xiufivitftefi/, conve3Ui»liMdumalderaA<vcrf. « , , , .
£t de hac emendatione non rHinqualiir
Pter similem promii comiptelam meliores dubitandi locu», cum On^ua acciMuit,
libri dant nudahanty pro nuda dahant^ ad jq^ jj|^ ^09.
Lucretv.969. Quod autem objidt Hey- inde ni,.nt alil r«piii velociu. «rrf.
nms de coni^xn, aane leviculum est, et n,y ^,^ ^^^^. j, j^ ^ j^
fedle poctie concedendum, ut miQe alia ^^^ usitatiasimo poetia. Rectum noalio
non alio colore commutatae locutionis. ^,1^;^ ^ ^, ^^^^ hujuace libri:
Caeterum, fons clausuUe, quam illustra- lo sM^jhi
mus, est Callimachus, hym. Del. 175. ut infiniurtAr:
alii quoque dudum observaverc : cujus excmplum prior Enniua exhibuemty
«) tfti^iBfAM quod lcgitur apud A. GeUium, ix. 14.
Tb^iTir, iflt»m vXurrm Kmr r^« ^nxikMtrm : Postrcmac longinqua duj confecerit «tef :
L c. ^tf»«Xi0»rM, jyatcuntur errabundi, ubi diei stat mfxm^w^ pro diei, Non
Ver. 234. consumpse : V. ed. B. n. 2. multum abludit Virgilii formula, ad ^-"r
consumjnisse. Hujuscemodi vero con- ix. 447.
tractiones, eUam apud illorum poetarum ^uUa dui umquam memori voa eximct ^v.
acripta, manibus puerorum frequcntissime ,, , • • «^ « ^» . ^. -.
, "^ ' . \ .. 7* Haud accessenra igitur Bentleio diecntL
volutata, passim legentibus ingeruntur: - '
vide Drakenborchium, ad SiL It. xvL 84. ^^^
g:>^.i * 1 ^ • /H/S«i/<r «tascoMumpaeantcactaiiri.'
SMngularc tamen exemplum, praetcrmis-
aum cditoribus, non pigebit attulisse ex "^ P^*^ ^^ *^ morosiores pedottii
Officu» Ciceronis ut locus iste tragici o»t»onM consecutiones violenter exigcn.
neado cujus cmendatior cvadat. Exstat ^** "" aliter, mox marcuerint utriusqiie
in iii. 26. linguae bellissimi leporea.
Quod. n! Palamedi. penplcax prudentia ^'«^" 237. Ita luculenter atatuit Epi.
Isthu percepset malitloMm ojtuHam^ curus apud Diog. Laert. X. 39. Ka» fmn
Fide sacratac jus pcrpetuo fallerct. ,^ ^, ^., .^ ^^^„ ,, ,/„ ,,^ .^ «^
Vulgo, audaciam, quod alicnum prorsus mu Ttmt t^m- «/tt ymf trrtv ut i furm"
est : Tocem vero malitiosus cum astutu» — C»XXi«* «-«/« ymf r» wmf wh* w^», tst i
wemitM—faUaz, et similibua, centies «v uttXSsf myr» nf» ^ir«C«>.if» wsmnuf,
Cicero oopulavit Explicatior est in hanc rem I^ftbagonf
LIBER PRIMUS. AS
Haod igitQr poBsimt ad nihiliim qiisque revoitL
Deniquei res omneb eadem vis causMUjue vdgo
240 Confioeret, niai materieB aetema teneret
Inter se nexu, minns aut magis indupeditai
Tactufl enim kti satis esset caussa profecto;
«▼. 959. qul miiltiim AnMMiw, lib. i. p. 98. ** Chriilii*— «•
hMb ioipatiet Locrttio: «« tohit et Tidt, qn» perpehUs nexihHi «
^m^im^^m^mtm^m^ Tenaoi^ iioTttrfac ** lAiBobiJi iiMnHit oiOQMittte dlfWIIC"
BstfBtailMfcpantlfatanifigant: *' ta.'*
llte pcik te tanto «iiiidqiitm, mihi cradtei JViaii «11801 Iflwwl, llt M«fo noii dhH-
husimIo;
ledTaftat, £Kienunw noretj naiciqiie vocatur nilHter, ^n. viiL 589. CamfUim teneth
bcipere CHe aliiid, qoam qood lait ante; mo- Ibid, indupedtta, Sic O. P. Vind. V.
_^ ^.. ^ od.B.L.M.A.n. «111 endepedita^ vel
DeriMreWadidcm: cum 4ot bnc fovritan lUa, . . ,j. ^ ^ ^^ , _, -
HKtramlatallluc, summA tamen omniacon- *»«iip«f«e, ut 2. Tide BOi fnpemii» Od
«ant. ▼». 83. £t rectv oonHmctionla forat
Vor. «58. potmnt revorUi nam con- »»«'»P«'«to*f nempc m, Ter. 939. aed in
«mditur en primitus ex nihilo Teniaae: ««rt™» g«>»» ««• ^«^11. «^ Hderim,
UnemeHt. Vii^us, gea iL 319. lolet in hia noster. Simiiem vldero ert
▼ariefionem in Terr. 916, 917. nam ordo
^ . ^ ** pedBta nexu minus aut maffis inter ee:**
Haud igitiir pottg ad nihihim, imlo, qms* ......
.. T .• *mt res m sua pnmordia, mox in noraa
que vBTorti : more minime Lucretiana ,, '^ T:
«, ^^ j • Mi speaes coautursB, sed interiturflB nun*
Ver. 939. eadem mt: lUa nempe tis '^ '
Bodo memorata, Ter. 954. Tetustatis, et ^**"*
__. .. . . .^ • _.!* uM A Ver. 942. Titctus: 11. ItfCfiM; P. V.
laHacti tempons, exitium inevitabile tan^ , ^ . ' .
j > j. ..* u> ^ 1 .^ ed. B. A. tractus: non probo; soccumt
oaa md u cen t is. Hmc enam eiucesat •« . .
tamen Horatius, quem apponam, huc
—mm re eonficeretf Tods Iraic rei po- . . « ..
Mi»mdieM« No«er. iiL 959. f^"» "«^ ob«««<P>«»dum. st ii. 6.
fin.
atlbi noo mmis corpiM jam marcct, et artut
OVKfJ languent. — — ledme
ba VirgiUus, iEn. It. 599. Imperio- trehU Prfuerpina,
9mn •ubiiM ImmeriB, cimfichen itieti, pa- ^^ ^^^ n«^= " ^ "^^ tangeret Mon,
rcntem. " omnia perirent: et mortem Talerct in»
Adeas etiam JEn. xl 85. ct Ennii Ter- *' ^^ »*<» ^on ctemis TelTctustas, tcI
tam nuper admotum, sob Tcr. 954. *' »^ demum qusBTis caussa."
Ver. 94a niti: V. ed. B. n. nee. IWd. tatit cautta: l e. tuffident caua*
Ver. 941. nexu. Sic Vind. A. n. X. "^ idonea; nam Tocabulum tatit •djtc^
qni habet n«rum in margine: casteri, **^ offido fungitur, omnium generum ac
aem, tcI nexas. Placet quod in coo- numerorum: adeasea, qum congessil et
teitn exhibuimus. Lucanus, iT. 189. diqputaTit StaTerenus ad ComeL Nep.
Epaminond. cap. 4. Hinc emendandus
est Terentius, And. i. 1.3.
Ilanc adcf , ittemo complectens omnla tuxu.
Mamlim, iL 163. ut acutissime rescripsit
llMiLii_t „. — Rcdeo Inde Iratut, atque SBgrc ftrcni i
^""^ Mec satU ad ob|argandum cemut. Dlceret,
llli<M|^eiKf«iBettta!teraobrachiaiM)re. Q^fccl?
Voi.. L £
Si6
T. LUCRETII
Quippe, ubi nulla forent aeterao corpore ; qnonmi
Contextum vis deberet dissolvere quaeque.
245 At nunc, inter se quia nexus principiorum
Dissimiles constant, aeternaque materies est,
Incolomi remanent res corpore, dum satis acris
VulgOi eaugsm: sed Dooati oommentari-
us noitnaii tuetur divinationein. ** Mire
** ezpresut indulgentiam patris erga fili-
*( um. Erat, inquit, cautsa ; aed pro
** amaritudine objui^gationis noo erat tatis:
** hoc est, non idonea videbatur.** Vix
aliter legere potuerit grammaticus. Ci-
** conropt» pnetezturam, hoc ct^ ecKpmr
quod, antequam advcniaet pchralic^
ct
<f
Cf
pnetezuerat «t disponierat; nunc imi-
tata Natura Penelopen rstezit» q|iiod
**priu8 texuerat" Cui noa i ^w l i i ialia
auribus obsurdesdmus.
Ver. 249. redit abest a n. qpii et iUs
cero, de Ipgg: i. la ** Quod argumentum prie se fcrt, pro uUa.
** satis est, nuUam dissimilitudinem esse Ver. 250. corpore. Sic A. IT. X. A«
** in genere:** ubi oonsulendus est Davi- ratione nimirum ezquiait& magia eC poifti»
sius, Lucretii non oblitus; ut Burmannus cA: alii corpora, quod vix probca, aiit
etiam, ad Virg. JEn. iii 348. qui nobis colori dicas loci consentaneom, nam H»-
otium fecerunt teriam wfs»tir§irMU noster: eorpug iptar
Vcr. 243. ubi: P. ibi. — €BUmo: M. Materic potest ipsam MaterianL Appo-
4etema,-~quorun£ vulgares editiones, eo- site Virgilius, et eleganter, Xjl viL 630k
rumi vanissime et insdtiasime, contra FUimhuicjuscu Launii; quopukhrioraker
oomia manu scripta exemplaria, et vetus- Non ftift, excepto Lanreotit ctrptn Itowi.
tio» typis excusa. Nec minus ad rem fadt JEn. vi. 7S7.
Ver. 244. vis quteque: i e. *' vel par- Meraagitatinolem,etmafnoiecw]^nibOBC.
** vissima; quippe quum res non magis De regimine vero minus vulga?!^ qpiod
*< aut minus inter se nex» forent, sed librariu ideo imposuit, nos plenA maaii
** fragili corpore et imbecillo, vi cuilibet contulimus ad Silv. Crit iL pp. 56,
** obnoxia: nam nihil est medium inter ]32. et v. pp. 30, 31. qiue videoa,
** SBtema primordia et maxime disaolu- et nuper dicta ad ver. 56. hujusoe libci.
««bilia; nequc vel levissima caussatio Credibile est alios codices «ippeditaviaat
«* fieri potcst, quin quovis tempore, et cx nostram lectionem; sed, qui refarunt nif.
" impetu quovb, partium sit discidium, fmgia membranarum, nimio aont pro-
** et interitus.** pensi ad ea tacenda, qu« videntiir afaauiw
Ver. 247. remaneni corpore, Ovid. diora, quum captum suum superent. Ali-
mct iii. 493.
Nec corpuj remanet, quondaxn quod amavcrat
Echo.
ter non cxpediveris illud Statiannm, siW.
i. 2. 109.
teOure CMdintem
Excepi, fovique rinu :
i. e. in tellure, cum rectum fiierat in fcf*
lurem.
Porro, loco acris, P. B. actis .* et in versu
insequente, vice pro, P. V, cd. B. A. pr^e:
nec non P. retcTtOt pro reperta.
Vcr.248. InedWoneBoDOnienrivcr. Ip»«» L|Kretu noU<mm «cViigflh»
8118 ad hanc formara comparet: pnese i, geo.
— — — huc reddi deinde, ac reaohita referrl,
Vit obcat, prrtexturd cujusque retextd : Omnia.
oonstructione minus cnucleata ; quam ta- Ver. 251. pereunt: Le. oculia homi»
men ita declarare Pius est aggressus : num, et priore forma, tantummodo; io
■* Cum Natura retexuerit cujutque rei aliis oorporibuB statim naacitari. Hac
9
LIBER PRIMUS. 57
«
Vis obeat pro textura quoiusque rq)erta.
Haud igitur redit ad nihilum res uUa, sed omnes
250 Discidio redeunt in oorpore materiaj.
Postremo, pereunt imbres, ubi eos pater Mxher
In gremium matris Terrai' prfficipitavit:
iMlt FlnlUtlBiii, cb plac. phiL L 84. BC OmmipmtuAUher^ttnnBncaam^Bfiitns,
r» i0m fnm ^ITNAePOIXMOT m
p»fan wm/ut/rmw ut^ftmtmitn, um r»y- et Avieiio, in Anti phKnoiiieiiifl:
jMff MM MmufMt utmywn^ ytnnn 2i Erldanamque pttrem, nalbx Jrvii mimipveuAs^
mm fhfm§ » u9fmn' « yu^ umrm wmn i( ^^ recepenint.
aU^mmhMs um/rm \% wwtvt tu ^vmt^fm^uM
nMm (yMriK utiqiM et flipf ) ym#liu. Ex illo fbnte ColuiiielU bibeiit, x. 904.
lCiiltt» iMie cu m itupore hme ultima M«xlimi.lpiedetoi,poAoJamlWmlne,fiUtox
veddifit iulnpne; qu« iUia, qui Lucreti- Acriakmeo* veteici imitatur amores,
imi vil • limiiM lelutaferiiit, itaneceaw InqueiinusMatriiTioteDtodeplultlmbre:
mI SBt plifflf I ut me pudeet Tffttinff d^ «. « «^ «
^ I ■- jjjjj nonnulli libri, defiuiL Eadem tox
». . , , debet eidem oedere in Avieni Anteia,
Hkmemlociu, m quo ▼eruunur, loco- ,^^^
^«■^ > - — . 1 » ver. 1595.
pMtiMimni est vcnuitetum poeticarum:
ct, m ienliWtiM ipectea, le|Hdaa in Omnlbui hit dgnk In tenam ie^aif fanber
primii; dve twmnnia gntiaa, longe oom- Plnrimui:
pniitiMimi; ^n% ▼ersuum condnnitatem, . •»_ . ^ ^ ... ..^
Lji_ m \ • • !• * «• *** Prudentiua, cathem. ul 78.
qnmi fraatim qiumveni eliquatoa molli^ ^
UiS ailifioem lo^tur meloD MuaaBonim Art>or omn, tremefacta, •onm
***^irffTT ntktlTmtTr DedduogravisifRArr^air.
VliA, pater JBiher~-^MlrU TerrdL Ita ^ ,, ,. ^ . ^. .
fl«imdma,dapl«xphiLL6.A/in«raf Adda. bcet A.umum, foK iv. tct. 8.
fm»%U^mmrut ^ Owfum &rmfxu9, Unmf Protinus,lropulsuaventi8,circnmtonat Atlier»
li h rr renM li, i fut OufmMtt n«mf, li» Et gelidus nimias depluii imber aquas:
«» tmt «M* j fa rs w tuxwmt 0Wiff»mrmf tx*m
««r i >• r,. Mmt. U » ><xmAu «HH ubi«ctedqrfi.*«/«crym«mPropatii.
««. Mi «a«M. ^^ "^* Cannepeterua aawnt. £«t loco-
N«MIWiiionini Mmmb T»uum. hinc tioni» ii»iKt»A> mil.i in mmtcmreTOcit
admteatafam. Td puetuloi cradun ft». pefeleg»"""» •««»««> Hin". 1««" «»*ig^
tim neortirtun». geo. ii. 885. f "» "*•'»'" 'W^'^ "' ""*»• "^"
leYandum, nat hist x. 54. '* Sucus e
TtaB nter «mnlpotfns f ec u nd l s fanbribaa JEther ** plagA manat, quem qpobalaamum vo-
CeqH«^lnfrcmiDmlaBtcdeicendlt,etomnes « cant; auaTitatis eximiae, aed tenui ffut-
MaMBn iBt, macno coomixtus corpore, fetus. ,< a . ... , . ,» , .»
^^ —6-« *~ , ,, ^ ploratua:" l e. lacrimuU destiUatu&
QDid wtfQ iiU velit hic r§ omntpotetUt Libri dant, phratu.
pamm video. Reacribeiidum haud dubi- Tenram nc alloquitur in hymnii Homo-
tantar dicam, ct diatinguendumi rua :
Tam Ftter, oaml/amu feomdli Imbribus, .Cthcr: Xsu^ ^un fitnmf, mktx •¥••* m€*fMfT§s,
GdpnmlOy viiL 35. Td, ii malis, Nemesi- Accedat etiam Euripidis fragmentum,
4B0| hovttlm: poetia et phyiicis antiquis passim lauda^
£2
58 T. LUCRETII
At nitidfls surgtmt frngeB, iwndqae virescimt
ArboriboB; cresciait ipeaei fetuqiie gmvantur.
255 Hinc alitur porro nostrum genus, atque feranun:
tum, et Lucretio certiirfiiit obim»- 806L lii^itttee Ubri, li^iiido imiiiins «ii
tum: Papiniut:
Ef^ fUf ia/ifii Tmi, W m» ^nfm «li^ liMMhf/, et tdbt mmkomm^ aibatt» vacflnk
E^ r i #v^ OiVM<r, «AiK»/MMr Exhk Tero Biiptib Ateii TelhiiiiqM
0/*C(v, wwuf iw Tmm», ftftifcm jm. pendet Marii Victorft loeut, ia gta. H.
*Or' mt h 0\tftfux9mm ut rAvrm ^ 19^ qiiem ti tdduxen^ noii dnbiMai»
Tumm»^wmgrmm4mrftf9^ kftm^ quitt ob ringultiem ^(ut degitttini flrfU
'09» fiftum iyrummi ^m^jiu, ymg. l«ctor gntitt st btbiturut:
Fundut ertt JEK^ut tpttd Adientnmi, Ttim ae decoctb AI(k/ ptacoiMiint ^tbii
xfiL 4. et tlioik citiut Tenut probe ooniti- fafeto tniovltvaftot} qnota^w^to
tutoidtbo: QBltumldi
Bsititlt, ct motiB «idaiii trepidivltaiiith.
£{f» fm kym OvfmMg TigaiMu }^tnm'
EfMr li Tmuu kmfaCmHu ymftm «vxK»* ^^' i^^^brei JBtker pracipUQtii. AiWK
OjpiCeir y* M^ wNMvvw OnB i > «wm^ biut, lib. iiL p. 115. ** Deum eigD dt6t>
Emrvi FffMMr* 4 >« «««wm C^mvk «« mu i i ntim yeibi uniiii mom
m^Xm w%fit0Mmt, mmt Cm AiyMfDp*». «» ctmpot ctdtTeribut tggertre, ■a^oi-
Sic puri«me kgitur frtgmentum tpod ^' neot yr^),»torg tarreniei ^r An fli
Euitttbii commenttrioi in IL ». p. 967. *'*' «««««m. n«q«« tdmodum pncrilo.
T^tM nempe »im» sitr^, vd telo; ^*'' 252. ^fnrtuii» IWrat Ifm^
quod turpictthim: ride Etym. M. in Ki»- "*"'» ^^ "*• ^^'
ruu^. EvNMMVf ▼€«>, hmnore pUni: stemimuroptat«^r«iiM«rffari/adwidt«.
per irXfi^/»iff«f «^fi^v interpretttus eat £u.
ripides, ubi nipra: ut Homerus, Od. Z. ^»^- pracipkavft imfcnjt. Idem. fliii
29S. '^- ^-
mhMr,n,fmu.m^hi^^. — — eft»! d quando gttndtae «Ja*
Trochihioot in pcrrigilio Venerit, ver. 59. Vcr. 255. naida fruges: L e. qu« ni.
numeria fiUtot, et ex Stlmtsii ctitigttlo. tent, eo quod Uppit, tribulitqot, tt
nibus ftlfloiet, iic condnntverim: noxiis quibusvis heibis tc sufibctntaMi,
Cra.erlt.quoprimu.iEthercopulavltnuptla«, «int expurgtt». Mtro, gca L 153.
£t Pater totb creavlt verno* annum nubibui. , ^ ., ^. ,.
In tlmmi maritm Imber flutit alm« conjugli, , - ., , ^ taterque «/«iIm «Ite
iiiirfctuimixturomneia/errmagnocoipSe. Infdix loBum, et rterile. domiitmtur .v««i.
rwbtbiU, ni fWlor, conjecturil tentttu. " ^"* ^ ^**™ "^*^ debe«it" Seiw
ru. sum Stttium, P^igero hic tdmotum. ^"*- Oridius, fiwL iv. 928.
iiiv. I. 2. 1 85. jtttrU opes tuteautf inqulnet annt dtm.
ipiumlnconnublaTerr» Poeto vetus iqmd Cic Tusc diqip. E
Atbera, cum pluvHt tmbeseunt nubila, Mdvo. 5,
Vulgo invenustior ille legitur, rarescnn/. ,«, et tl In kegetem mBt deterloram dtt»
Lucrttium nostnim ut tUbi» itt td vcr. Atr^r/.tamenlpaifaiptentttiii
LIBER PRIMUS.
SQ
Hinc laetas urbeis puenim florere vidmus,
Frundiferasque novis avibus canere undique syhras:
Hinc, fessae pecudes, pingues per pabula laeta,
Hbcprabe inteiprateiis Virgilhun, geo.
iL Sll.
At nidii mltair InpalM vomerc csmpoi:
L 9k hilari lidet fecunditato puiam ex
cnhiiiA apfciiim jndttitur. Ausonius,
MoadL 15a.
—«—*.«.— praprioque niUmt Pangwi Zjfit».
A» GcHius, xiL 1. ** Ac ssppe Tideas ar'
" lomn leetam et niientemy in locum ali-
" om tran^KMitam, deterioris teme suoe
* deperisse:" ut UHtu segetes^ Virg. geo.
Lh
CdnuBi, numeris horumce dulcissimo-
nni Tcnuum condnere suos voluit ad
cnmcm claustilam ille idem summus ar-
tiCB modulationum poedcarum, qui Lu^
octnralumen semperhabebat replicatum,
el iDdefesB ocuH scrutationibus periustra-
bst, ad ed. z. 53. quamris coinmune nihil
viBqm looo cum sentcntia vidasim inter-
Hlo VbglUum me tempore duldt «lebst
Pirthenope ■tiidfis, Jtorentem ^obiUi «I».
Cicero pro ArchiA poeta, sect viL <« H«e
** ttudia adolesoentiam alunt .**' et ent
tunc temporis adolescent Marok Pscun-
us, apud Noniimi, iz. 6.
Poftqoam ett emeniut frugum^ et floris Liberi.
Sic legendum: Tulgo, honortUui,
IbUL puerHmJhrere, Mantuanus, JEn.
▼ii. 643.
quibiisltala jam tom
>tciierisqoe roeot inckiere amores
Aiboribai : creacent ipsas { omcetii, amores.
Vmfm adeo, qnasi poeseos ejus blanditiis
imiilns, ct plane i<rr««/uMr, ultra qiatia
cnmcoli Lucretiani non iUe quivit eva-
Vcr. 254. Jetugue gramntur. Idem,
9AiL4Sa.
■ I fetu nemos omnc gravejcit,
Vo: S55. ITriic.- V. ed. B. n. S. Hic:
ct V. cd. aliteTt pro aiitur,
Vcr. S56. puerCm. ^ V. ed. B. n. et
^■iaiBe: cartari, pueris. Regimen sdli-
ttt oqpBtins displicuit librariis, nihil
|Mr vttlgBRa doctis sapere. Flcrere
^^ tAmndmres cui noUoni convenien-
li*fanis est gignendi casus. Ezemphim
■iflkit Manilius, ai modo ainceritati suas
iWitaBtur, iv. 687.
''ttina terra riris t £« fecundinima docds
<Hr aae k^ieniks^ Jtorentei «rit Athcme.
B>» «actior tott ad iinem geo. iv.
Viigaias:
JfUruerit terru afana viris :
Statius, Theb. ▼. 54.
fiorebat dires aluautit
Terrui
et Aodus in Menalippo:
^— Qnisnam/«r«m Uberitm invidit meAm i
Graecas el^^tias aemuUtL Lurianus,
Scyth. 9. iu restituendus: — t^eet w>m sw-
TMf MltfMir,
A>#i«rsif etyeJeit «"«rff, s/f eAAAOI irsXif*
Malis vero, sit rejhrere absoluto podtum,
ut in Virg. geo. u. 6. Jioret ager; et pen-
deat genitivus puerAm a voce latuty ut
Uetus animi, VeL Faterc. ii. 98. ubi plura
dant interpretes ezempU, et Sii. ItaL zviL
308. latissimus ira: nos autem priorem
viam potius ingredimur lucentiorein.
Denique, codez e nostris A. pro mrUs^
habet herbas, et in margine variatioaem
ru pratis, loco puerisi unde non iHepidus
versiculus ezsistit:
Hinc iKtas kerbat pratit florere vidcmus.
Horatius huic ledioni est, et scopo lod,
inqpendio appositus, od. iii. 18, 9.
Ludit herbato pecus omne eampo.
Reoeptis tamen acquiesoendum arixtn^
mur.
Ver. 257. Frundiferas tylvae, Ennius
apud Macrobium, ri. 2.
onmesonabat
ArtNistum frcmittt tjlvai Jruttdata.
Ibid. omNts omcrv tffkat. Rf^geras
L
£3
60 T. LUCRETII
Corpora deponunt; et candens lacteus hmiior
260 Uberibus manat distentis: hinc nova proks
Artubus infirmis teneras lasciva per herbas
opportune oommmt illad VirgfltBnimi, tcrpretatioiii totus aocoKffm. Mm^
geo. iL 3S8. JEtL tiL 108.
Avte tnm reiMMSf mvibtu wguttm canorii. Ouform lab ramif itpmtmt aiborii ahs.
BmiL novU ambut: Tel implumibiu ct £t ippositiMime CatuUus» xxxiL 8»
modo natiB, ut intelligatur tox de gwri- (^mcm mater prope Ddkdn
entibiis tantummodo pipilantifauaque; cui D^i«* oH^Mn.
conveniret inteipretationi Virgilius, -fin. I*»A coMdau iacteut Aacmor. Vidilv
xii 475. refbrmidayisae Vlrgilii nugcstaa ^iliMli
pemiiialuatrialuttnthiraiido, «mplicitatem, ex antiquitate purianBil
XV. 79.
nec vobit lactms humor
Pabulaparval^eiu,iifi2Miue/«9tMcite/etcai: petiti, res per suas p r oprie la tes ingeoitai
Td, minus stricte, generis nori fetu, ad dwtinguen! potissimum adamante. Sie
letatem cantionis articulat» jam progres- Homerus, IL A. 434.
aa m^i t X y/MMU FAAA AETKON:
Ver. S58. fessa. Hsbc est, quantum et, ne plures excitem, Theocritus, L 58.
oonstat, omnium librorum manu exara- — wp«irT» ;ay«» AETKOIO FAA AKTOX,
torumlectio; et oommodam satis admittit Levi^^ ^ ^^^^^ vestigiis Tibulhis do-
interpretationem. FeMsa scilicet, onere clinavit, iiL 5. 34
gotaDdi fttO. jam grtriori^ u4>ole m.. ^, ^ J^ ^^ mto, „«,:
tumc».!», et «taUm emtend.. Mfitm „, he«le port Muonem, gea a. 177.
Bcriptura, quae unde yenent nescio, nec . , ^ " „
J . ^ ^ mvem inplebttnt mulctrmSm vaay.
qua mtatur auctontate, Bentleio placmt ^,,, , ^ . o> ^«ji-
*.., . ^ ..... jt ' ^' ' ■*"'^' ioctcus humor, Sic Ovidiiia,
Mihi autem ven simiUor divmatio in
mentem inddit, qus» fortasse lectoribus
■"'"*"*• Erlpitur; nec mella, thyml redolentia il
Hinc/iM-rpecudapingue«perpabulaI«U Ver. 260. UberOnu disteuiu.
Corpora deponunt. »«■ ^ » • ^,
'^ Mantuanus, ecL iv. 21.
Viigilius, JEn, i. 21 4. et alibi : ,p^ ^,, ^^^ ^^^ ^,^^ ^^.p^
— ^— ^— — ^— /iuique ^ herhmm, Ubera.
Inplenturveteri.BacchL Ver. 261. infirmis: X. fn/enw; pniw
Atque in hanc herde scripturam summo sus inutiliter, et inauditi fortaase pennn-
opere mea sententia propendet, et in con- tatlonc.
textum admissam lubentissimus viderem. Ibid. artubus infirmis, Dilatavit cogi-
Distinctiones autem eas dedi, quas postu- Utionem Maro, gea iiL 187.
lat vcnustas, et recept» lectionis ratio, Atque haec jam primo, depuln» ab ubere matrih
ut ordo sit: " Pecudes, pingucs jter pa- Audeat. Inquc viccm det molUbus ora capMi,
« buU;" i. e. ope pabulorum : aUter om- '"-^«'^«^» ^«1"« ''^^. «*«» »"«*» «^
nia fuerint inelcgantissime coacervaU. Et ^** ^*^^ «* interpungendus, ut flkpida
ea potestas pnepositionis dictie pervaga- <^o°«»^c^on« ambiguiUs eritetur. G^
tissima invenitur. mcllum locum Lucretii, iiL 7. libet eliam
Carterum, pro leeta, n. scribit, kgteB: *^^^^'
male. Virgilius, geo. iiL 385. — aut quld nam /rrmtt/i/ facere «rf«*«/ hoMH
" ° Consmiile hi cursu poadnt, ac fbrtis equi vis)
fuge/tfMfitf/^rta. Ex his enun duobus lods distidion ef-
Ver. 259. Corpora deponunt: sdlicet finxit epigraromatis scriptor in AnlhoL
cum parturiunt Bintlkiijs. Hujc in- Lat Burmanni, lib. v. ep. 14.
LIBER PRIMUS. 61
Ludity lacte mero moiteis perculsa novellasr
Haud igitor penitus pereunt quaequomque videntur;
Quando alid ex alio reficit Natura, nec ullam
AAadoiit M«di tremuUi cooatibiis agni, puro, ex ingenuis natune fontibus per
Lacteola«iDe animas lacteut bomor «Ilt. meMcas scaturiginea exuberantibua. Ele-
Tidfli i^ngnlae pene Lucretii vooes huic ganter Sidonius ApoUinaris, epist iiL 10.
piplo intertextas. Sic autem scribendum — ** ad meracutimum scienti» fonUm
a^ minim^ cuxn violentii, si sis scripturae •* laudabili aviditate profidsdtur." £t
Imieffis memor; bUmdi, pro pavidi: nam ipsam mentem Lucretii varietate haud
^piod vnlgstur eum matribut, vice conati' injucunda Nemesianus eztulit, cyneg.
lat, Salmasii ert misera oomiptela, libris 327.
foiuentfiMis, nec volentibus lingua gratiis. Mox lactu UpOdos tendm super tdditfimn* :
Canis, ii. 390. i. e. puros et integros suco&
Et ntiatl Mgmi ludtmi, bUadtque coruscant. Ibid. menteis noveOas: L e. tenerms, ut-
Ibid.lajc»sa.* Le petulans, etimpor- pote recenter natas. Sdle Lamhinus
iBDa in ezaultaodo, ut Donatus ad huic admovit looo poetam ipsum, ad iiL
Tcrait Heaut v. L 72. voluptuosa, ludi. 766.
bluidiL Sdlicct in tenero UMerasare corpoce memUm,
Ycr. 263. percuUa: i e. quod ita per Pulchre G. Nasiaazenus, vit p. la
snua membrm diditum irrigetur. ut ea ^^^, «4^... «« XA0AZ0TXA2 m-
paottlat, pemitiat, vel pertentet: vide
Ms iuperiua, adver. 13. Sicoptime scrip- ^® »**»^ propoataj phrasi cogitaripoterrt
tam eilubeBt omnes, prsHer Vind. qui, iUustrandae convenientius. Huc ftdt a
■t editi quidam^ imbedUiter, nec vcnuste, ^' ^'
jMrcKMo.; gustui tamen Craecfaiano sapi- ^*'^* "'' »»^^^ ^v^* ATAAO^PONA, wmm
diiune. Audacter fecerunt editores, qui munK.
dt ^ffiff y B m U m ^mihrftni» nKvi^m ivgrintiiH Confer Theoc. xiii. 48. — Caeterum, ver-
Viigim JEn. L 513. sic certo certius scri- »««ni series, quibuscum nobis res est,
y^^. animo Frudentii obversabantur ad c»-
^ .... .1. . *i.^ Ihem. zii. 112.
Obitnpoit dmol ipte, aimnl percuisiu Achatei
Itffifidqne,atff»que: Transfigit ergo camifex,
ot aiem ibidL ver. 502. Mucrone districto furens,
Utoo«tadt«n^«./aii/Wi.pectns. ^^I^^I^Z^.
NoBler, V. 1222. 'Locum minuOs aitubus
_— — percuUi membra liaisfr. Vlx Interemptor in venit,
Loocnm erat persequi locos innumeros, Qno.plagadescendat^si«w/
Mioguiii f» po^ , JuguloquenuUOTpugloest.
Qnde-exduierunt editores indignis moois
bDc vocabnhim; sed quse diximus jam Poteusplaga: L e. plenus ictus vdiemeas-
loiic^ ec in priore versu modo memorato, que, qualem intulisse velit furibundua.
boem dabunt atque adjumentum lectori- Sic legendumr vulgo mendoae, jMUensf
\m hac volentibus ad examen accuratius quae lectio litem, neque iiguriA, critida
iVToean; Imprimis audienda est librorum incendit
pnborum vox; et suus gustus, et color Vcr.263. Haud: n. ^m/, errare maxi-
niQs orationia, nnicuique scriptori conce- me usitato; V. ed. Hanc. per e u ntpeni.
dadns: prster quae nihil temere novari tus, tralatb invioem dictionibus, X. et pro
pmtitait vulgari quaeumque, nobu exhibet gaueco»-
Vcr. 268. lacte ntero: i e. ■impliatiT que n. haud dubie idiquiaa, tantunriuM
L
6S T. LUCRETII
265 Rem gigni padtur, nisi morte adjuta alieni.
Nmic age us, quoniam docui nihil posae creari
De nihilo, neque item genita ad nihilum revocari;
Ne qua forte tamen coeptes diffidere dictis.
oblitentM litu ▼eCoitatis eC ftupore libm- procul dubio idem voiebet, G. B. I* M.
rionniu genuiiMB eiitiquitatis, quam Lu- S. n. ciBteri, aliud; qoam ad normam
cretio nostro restitutam nuDC eaie denique sanea Kiibatur» nihil intare«e dicam;
l^tii ledoribuB, et emunctarum, qualium quum cderitas Tods e flfer endie inttn%il
deaideramus, narium, impenie gratula» dcbeat pro temperamento aoce wi aa e nimie-
mur. Nimium, nimium ddlemus, inad- tati syUabarum: ridenosadYer. 156. Es
tiam ■cribarum cum mfxM^$ hujuaoe- hac autem vooe r« u aolebant Telerea ei-
modi iniemedna odia exercuisase! £ztim dudere: ride Sodp. Charis. p. 115. Dk>»
controversiam jacet, poetas magniflcos, med. p. 3S3. Prisdan. p. 949. ad qoos
quovenerabiUorispedeeniteBoerent^scrip- et alii dudum provocareve: adeaa etiam
tis auis drcumdedisse trabeam quasi phra- interpretes ad Sallust bdL CatiL in ine.
oeoB antiquioris, et locutiones afflectasK, Sic autem rescripserim periodum, qoHi
quibus usurpandis fortasse jam diutius laudant historid istius uno ote
desueterant homines «tatis sua. In per- ticorum grez : ** Alit alibi ttaiu: et <
multb vodbua Utera o locum obtinebat ** tamen adrorsis TohMfibus conddenmt*'
apud vetarea, quem v^ u posteriorcs de- In libris scribitur, Mianiei. Mid vciDpfaM
derint Sic ^wu^folme», om in secund» semel restituit Terentio BentldusL £l
dedinationis quarto casu,ybrlom pro ykr- sane, quantum egomet judido c o ns eq ul
Ivfii, ^aoni, conjof, VeL Long. p. S216. Taluerim, in omnilius iis lods, numm
cum nniltis aliis, qu» si velim reoensafe, rix numerabilibus, ubi quiSfquid^ etfiMd,
luserim laborem. Queiquomque vero et brevia leguntur, u Utera negligebatur; ut,
guoiiensquomque leguntur in legibus an- exempU gratia, in hoc versu:
tiquis Romanorum, quas, si libeat, possis givc qtM Antflochum narrabat ab Hectore vlctw
eonsulera Shnplexy-ompasaimrestitue. oUm fortasse scribdmtur, yu. Inde est,
runt unanimo pene conaensu cntici : nihil j i- .• ^» *_ v-T^
. ._ , '^ , . . quod ahquoUes oiii non padatur disif^
igiturregenpotestcausssB, obquamsimi- • • i- JL* • -: ri^ i^is
,7 - ^. .. ^ . nem, msi vocahs postenoris; facta vocabqn,
hsforma m compositu nostro sit poiftaB . ' • -u lu^ j- • •
^ j\ '^ ut postenonbus saepe factum, dueresi, m
rT^ !L- • . u «. 1 . fallo'- VirgiUus, ecL riu. 108.
Cum doctnn» autem hujusce loci con- **
sentaneus est Empedodes, apud Plutarch- Credimu* l an, qur axnant, Ipd siU •onmia fla-
pUc. phiL L fin. ^
.,, » ^^*« . Q*" versus LucretU morem sequitur. Ne»
- . ^ . que ahter exphco Statu consuetudinem,
Bfnrm^ «M th vXiyMrir 3>«mm«i« rt\aum. ^ .. .... „ /
AJUL* ^ ^ n. I,.ax^ « ^^. ^ «^'«^™» '» <^^'«°« '«•>•"' "* ^^' ^
S«v»' fv«v it fiftrm ffiutiwm •»l|{Mr«#». ^ ^^'
-- , , - . Sperne coU rm»t9r« lyri :
Vulgo mendose, «#1?.* sm autem, quod
dedlmus, solonim sit Ucentia comiconim, •' ^ ^ '"*'^'» •"^ "• •^ prionun «i.
reponendumjusserim: emplorum normam, neglecta Quime-
liora habeat dicenda, eum non modo pa>
1 -. MH AEN ^ i#t>» i^m^. ^^^ audiam, sed habentissime auscul-
£t huic rationi veiba Plutarchi pr»euntia tem quoque.
magis lavent; qui adeundus est Ibid. alid ex alio reficit. De hoc loGt
Ver. S64b aUd; aic, vd o», qu» voz oogitabat ViigiUus ad gea uL 65.
LIBEE PRIMUS. 63
Qaod nequeiint oculu rerum primordia cemi;
S70 Addpe pmteretkf quae oorpora tute neoesse est
Confitesre efse in rebus» nec pofise TiderL
Prindpioi Yaiti vis verberat indta pontum.
Uiftt^mtMmOdt^imnndeii^ei^inlkm.'' ** bestkruniy nc plut nq^otti ftiit cum i^
iHptfflrinri^. «« miruti CMtfaaguK, qnwn inftyA."
V«. M5. niti.' V. «d. B. A. T. nee. F€ao,eeqti€8diffi^f9o\mmtAmmamio.
ijrtr, ad *« nctiMiiiie*' indainat pfD lii^yklaj, quali gaudent in primis Novi
BnMni lialMnt nmiri, li ezdpiM A. 2. F«icrii flcriptorctL lUtioncm locutiooia
i/ V. «d. ctf ««a; G. mfnfta; ««"i^ «t probe dedcrayi^ Cortiui, ad
i;qMipooloriomTarictatcsinaiii- Salluit CatiL 7. 1. qui Tolcntibui plum
» amt i l tpff t TntitmiTf IfintgniT. coniulcndui cit Vodi autcm ceepio^ aliii
fMiMicslnbiiimua. icriptoribui probiiiimii ficqucntatv, «i-
teaiMM Lncfotii lie doquitur Ariito- «mplum Virgiliui non reliquit
ldiSBkLdegai.ctoomiptqucmdtat Vcr. S69. cemi: L c diitingui: nam
haMtmi*Urwk$0ifmjuXXaytHfit' mmt cernere proprie Talct teftarare^ ct quad
iffAyMfir. «JUlc ^»^ judidum fiMxre, ut do larinA, pcr foc».
y«r.8M, J67. Ad PU cditionem hi tt™ «^ri dcmiisA fkctis agitationibui;
lMiipraocBtHitur;nontamquodbac <^ju* sensiii exempla apud Oridium,
COMlWb lod Dobii ez omni parte latii Plinium, et auctorn rerum ruiticarum
kkl; foam quod arbitrio conjccturarum «▼emri posnmt Inde tranifertur ad
nl i^iBC^ si poasit alitcr fieri, indultum ocukxrum facultatem, et cogitationei ani.
nlHHt SU habcnt Vind. V. cd. B. A. ™- ^"^ autem dedi, ne quis in phrasi
IL 1. a fvlgo, fw. Prt pumiam^ V. LucretianA ocvlU cemi redundantiam icfw
d. A. ct MmnUi oodicM Pii, juandoi monis eat rituperrtum.
Oltiinidi. Ph)«ail,ct^cfiite,omnes, Ver. 27a Jdcipe: n.cape. An Toluit
•■lll V. cd. non, ct genitat: nihilum ^**^ *^P^^ Non probem. VirgiUui, Mn.
^ pm «Oir, fola editio Pii. Clare ^- ^^^
^qMmodoTmiiccrtiisumicxr»- Xid/r, f-* pefsgend. prfai.
^MJniiiCMiiimmii £n! tSn: ^^- ^^ pontum: M. G. coorius;
Vind. V. ed. B. O. Cl.portus; IL S. /K>r-
]>Myii,y«M»wdoQiiiMiipQMt<j<ari ^^ Nihil egomct Taleo extunderc cum
™Mli|aii|iiekcBiXicsm#idiiJn/revocaTW^ .4 i _^. n < ^
rccepta lcctione ullo modo comparandnm.
OMnai Bire c iim in yy genitat locuple- Ibid. venti mt verberat, Itn AiduM
MaoMt argumento r« rv« desidcrari: in epigrammatc de Many&:
i^ ob fanritatem scriptune, quom et fuo- Am^!!. ^^ncMf 'IMA220MEN02 »i^ ATPAI2,
iriM pinim pcrmiarmtur, ut non dicam taji^, mt ^ t ^u t •» Xmnmt nrvH.
tti Vind. darc ciim, quamrii horiaontaU Maro nmilitcr, JEn. ir. 249.
teicdami ttrictur, f MOHMm podto ad venf pmismimr, et imbTi:
■^Mm. 8cd pnNtitcrit in rc non undc idem, ob Ycnti particuks tocc ezd-
MniBonMnti tuticfem riam iniviiBe. ti^ai, et omnibus, quc oocummt, impin-
V«. 268. i«? fnJ.- L c quA wtf-qui gentes. ad ^n. t. 150.
■ mmi uuA ratMme— quo modo: ut _ ^ u^u.^.,.^
_. , ^ , . . »- Conionat omne nemm, vvcmque Inchan rolii-
"«tontrafMtiMmiGnpnt Florui,!!. 15. tant
VL la im^no molfanmc nilifl cxpcdhmt Llton: pmtsmti cones cUnnore renltant.
^litlti cmditl: «< Scd, fuA maximc Ncqoe alhmdc pctenda cart Hotatii faitcr-
"■ortifcniM naymm olcatincriaitfaim pfctatio, od. iiL 12. 3.
i
i
64 T. LUCRETII
Ingenteisque ruit naveis, et nubila difl^;
Interdum, rapido percurrens turbine, campos
275 Arboribus magnis stemit, monteisque supremoa
Sylvifragis vexat flabris: ita pcrfurit acri
^atruatverbermnngam. Q>»Us HTpetboreii Aqnllo qaom dcBlOii* «b
Sed deg»otU8 poetanim hinc derivids in- '~S?**' «cythteqM hlemb, ^M^^
NuinU,
finiti foret operii •tudioaius immoreri: in
tfansttu tamen ▼enus ■cituk» Victorini de Ver. 974. rapido turbime: vX VngiliBiy
fratribus Maodiabaeis, Ter. 500. emend»- ^n. xiL 855. ctleri turbime,
bimus : Ver. 375. ttemit : codd. quidaiii HciBBi
Qni legb Imperium cocli, temeciue. marl«iue ; Piique, unit ; volucve ncmpe tewii^ ^flam
Sldeni qui coBlb, qul «Lu anhmmtia terrfe, lectionem codex Vindob. ««^Sbft^ oooa-
^uoribw piKet, wmtum, qui verberet^mttru^ ^^i minus efficacem : ftnw ^Tp ^rfft tttBMI
Vulgo dicumfertur, verberat auras. Noe cauasam mibi depreheadiMe Yidaor. Scs^
bene conjedase fidem fadct ipse Lucietius, ^i sdlicet Lucretius :
^ ^^** Art)oribus magnb ifirtfTif :
__ ^^ch«t««iue volantdi nam tempore pr«terito vhn ■ahllMiMffli
#Vr6rrt6iwv«ii/Avemnt,pl«nguntqueper««rti: * , "^ , . ...
t anden.. Ter. 566. '^"f U.mulmo««m«n »ipta. d^
ffantissimi solent depinffcre: vida me ni
^i,f«lb«»da..utt«t.fr. g.,^ ^^ .^ ^ ^^ „ Hfac VlmiB»,
Ver. 873. difftrt: V. ed. au/ert, n. ^ . ^g^ penmvMU:
difert,
Ibid. rutV.' i. e. subruit, evertit Vir- quo m«xnma'motn
gUius, iEn. l 85. '^^* ^^ • ^'^^" '««•
Incubuere mari, totumque a sedibui Imb ^on alia est UuUoris ofmtioiiis formula.
Uni Eurutque Notu«que ruuni^. quoe in reprehensionem atque impottiliii*
Forte, tortum; ct idem MarkUndo pla- ^^"^ semihominum scribarum ftcOiua
cuit, ad p. 52. epist crit. qui omnino ineurreret: unde veri Taldc aunOcm hsnc
adeundus est Idem Mantuanus, gca i. «>^iecturam puto. Certe hinc corrign.
IQ. dum est Germanid fiagmentiim in Aa»
. ■..._< thoL Lat Burm. y. 51.
—— — enmuusque rutt male pmgms arenK.
U Evertit, dissipat:** Servius. Jupiter ett Ulo iKtm meige, ricubi toHi
Ibid. nubila differt : i. e. dissipat— dis- ^^^^' flamma. proprio bene luddua occ :
««:♦ V»..:... ;« a « j-^ ja - j xt • Nec pecus in felu fallit : nova tnrba rcpeate
jicit Lnnius m Andromedd apud Nom- ^^^jj; ^^^ ^,„ ^^^ ^^ "*~-
um, vuce visceratim :
Vulgo, magist hic ubi^ et mugiet. Burmni-
guine. tempom congruerent: infelidter. Coii»>
tus noster scriptori venustolongeconTcoi*
Sic fortasse m trochtf cos hi versus dige- ^ntior. Sed exemplum puldiriua noii
rendi sunt: m^m tamen larfan/, metro ^^^^^ neque observatiom^us noatria iU
consulens; ut idem Ennius apud eundem lurtrandis aptius, quam unum Adullia
grammaucum, voce «nrt; Tatii, i 3. ed. Boden. T. ^.> 7«^ •|«<f*a»
JB, «nit. franguntur hast«. terra sudat sanguine. ^^, ^ •T^J.«,r« uiirXcm nit .^Xm
Quod neque Nicolaiim Fabrum ktuit, sic «^ r^mir». um, KATEBAHTIXE. Dig-
If^ndum est Vulgo, «< Et sonit" Maro» nus est etiam, qui et hic legatur, prinoipa
«»•">• 197. poStanim, a P. 58.
LIBER PRIMUS. 65
Cum fremita, sfevitque minaci munnure, pontus.
Sunt igitur vaiti nimirum corpora caeca,
Quae marei quBs terras, quae denique nubila coeli,
280 Vemmt» ac subito vexantia turbine raptant.
EUw y iCmwv mM/mt n» XmKmm MXXfi, Autem lectkmi quis cordatior poteik a^
B«^ «^ ESE2TPCYE, flMM ESETANTZ2* M« quiescere? Nonoulli conjiciuiit c&rttu^
ym^ pro cocrtut: quod friget IVeigerus nui-
Hioe pRibo, ut nuigis efficacem, et ipsi luit Cbrtu, Tel Caunu: et eadem tox
ici cooantaneam, lectionem oodids ded- nobis etiam in mentem venerat; aed parum
mi aecoli in Musceo Britannioo, nobis placet, et multo minus amid cujusdam
coQsti ad Vii]|pHi ed. l 13. md dirinatio onUuj, tam ob rqietitionem,
lloipetrfaBfinii,cCdiilcla/i9«i}ii«/arva. quam quod a recept» scriptune literis
Ibid. magnisf IL magnosf et, proxu- nimium decedat, nec credibile sit hanc
premta^ X. SKpmot, parum absurde; sed dictionem comiptum scribas ituros esae.
▼ulgirtam scripturam abunde tuetur imi- Quid autem faciendum est? Fortasse r«
tatio Viigiliana, geo. iv. 4«X pontut^ l e. potus^ orium est ex /w/m*,
Atdien»«qa.]bDry»lumclanu)rei»^rm<» genuin» lectionis marginali glossa, quum
lofileruat flMnft/.
dederit Lucretius:
Kflome summA montium cacumma, ven- " ; Ita perfurit acri
. *^ . « ^. . .^ Cuinfremitu,i«vitqueiniiuiciinunnureO(rsi-
•ontm Yerbenbua potissunum exposita. ^^ ^"
Ver. 276. vexat. GdMus, noctt Att iL ^oster supra, ver. 69.
e. " Fexam gr^ve verbum est:-nam n^minitanH
^ cpd fertur, et raptatur, atque huc atque Murmure conpressit calum.
•* iUuc distrahitur, is vexari proprie did- Virgilius, JEn. iv. 160.
•• .tur." Adi locum, si plura, venustatem interea, magno miKcri murmure calum
atfne efficaciam hujusce vocabuli illus- indpit.
tmtia, desideres. Hinc impetum vastio. Sed in re incertissimi siiffidat bactenua
iiBacentis tauri non aliunde fortius daborasse.
Juvenalis potuit, sat ziL 11. Ver. 278. igitur: 1. et enim; sed igi-
qul 'vexMt nsKentl robort comu. *^^ "* margine.
niid. vexat flabrU: ut Oridius itidem Ver. 279. nubila. Apage sis hanc im-
de sen/u, met zl 435. bedllam dictioncm, quae Ubrarii aures
cceUciaoque nuWla 'vtxasa : circumsonabat, et exquisitiorem lectionem
ct Seneca, Heic fur. 109a obruebat: nam misere caderet oratio, si
— — — ineenti P**' maria et terrai in cumulum violenticB
Fexata Ntto, aervat longo* posuisset noster ** nubila coeli,** quas vel
Unda tumnltus. levlssimis auris per aera saltem verruntur.
Ibid. perfkrit pontut. Valerius Flao- Rescribas ocius, me sponsore:
^^ ' QujB mare, quae terras, quae denlque eulmma cocll,
Noctetctque «Hes vatda mare fluctlbas Inter Verrunt— :
ftrfuni.
Vcr. 277. mihaei murmvre. Horatius,
cmL& 1.17.
- . . — se pariter cum sole in culmma ceM
%un mmc minaa murmmre comuum -_^ „^ '^
BLl -iitiuLUii.ir.uL Ertulit:
Fefauiogis anres.
Ibid. fNNUiM. Sic omnaa, quotquot re. et Manilius, l 1 15.
pflrittittiir, mum scripti codioeai Huic «tdlanti» eu imiaa ca&.
i. e. Olympum ipsum. Cicero in Ar»-
teis:
66 T. LUCRETII
Nec ratione fluunt aha, stngcmque propagant»
Ac quom moUis aquBe fertur natura repente
Flumine abundanti; qiiem lorgis imbribua anget
Addas Sutiuin, Theb. iv. 6B0. Ver. 281. JluunL Amicus mcui J.
Tanpiiienit,medUcunvsoleni in ckMm wumdi Jones, Tigore dictionii, ut putnili pnm
ToUt anheU die»- : contentuf, tentabat/Mniitf, ¥d rmmU: qm
cum Boetio, lib. ir. met. 6. voces sane Mepius permiscmtnr; ct
AdKpktmmmlculMihuicmU: nihil fkvere locus Viigilii ▼idM
Juvencoque, evang. bist iiL Teiwis non JExl zii. 453. quem mox aUituil
illepidos fundente: sub ver. 288.
Sed enim inWtis libris nibil d e mu f adnm
6icvobiifadetgcnltor,qaiaf/Miii«rdB/l ju,„^. „^ «r— --♦Sw, *.«««*• UmA^
Poiridet,imniite«aBvodpectorcfr«trum dixerun; cum pnnertun raccpCa lcctM
Peccata orantum dure punire voletifB. moCui C€tco primoraiorum nt oonvtniaia
tior, et similitudini, quc subiequitur, pul-
Videas etiam Calpum. ecl. viH. 87. Sed cberrime pridudaL
divinationi meae astruenda» sola satis eat yer. 282. jtc ita^nd. afiiooUMa m,
imitatio Maronis, ad ^n. L 67. ^^ ^^ Verum fuerit fbrtame^ Qmm
WtMd^iUmMria.Kterras.c^umqaepnifundum, ^^. ^ concUTSUS sfanilium dictkinim
Quippc fcrant mpidi «ecum, verrautqae per f.. .. ,. ..
Pono, non temere dixeris Avienum in ^^ '"^" "^' Exempb. qn»L-ii-
Arateis, de Aquil& loquentem. bos Lu- ^»"" «uscitarit ex Viig. MiLix.8l7. it
cretU versus intuitum esse, adeo reapon- 'P** Lucretio, ii 376. aUo HMCtaiit» it
dent locutiones: ^««" «*^ °°*»* ^^ a^jufmit. Ap-
positus aderit TibuHus, L 4. 18.
Spumotum bte auirr cubruit ; omnia culi,
Omnia terrarum, mox/aAra procada verrunt. ^^^^ diea awtfl «xa percdlt uqud t
,r oo/> . -1 1 quem prcssis vestigiis Ovidiua i
Ver. 280. omiinf.* quidamvoluercver- ^ "^ . ^*^
. . , cj . est, art am. i. 475.
<un/, sed nescio quorum ndejussorum '
auctoriUtibus suffulti, pr«ter unum, V. Q^^ m^if^se^nxoduxumi qvidmMun
, ... j. «> ~ Dura tamen iR0<ti taxa cavantur «nul. .
ed. noc male; sic enim conditor ^nei-
dos, iL 652. MoUit utique, ut aer et venti. Maiim
nc -vertere uxum VictOT, gen. ilL lO
CUHcta pater, fatoquc urguenti incumbere vdlct : Seu volucnun ex ipede, moUu quai a wUn e t a2K
quem Lucanus imitatus est, ad Pbars. vii. Ver. 283. Flumine abundanii. Vfa«>
58. NobismctipsLs sane parum arridet gilius, geo. L 115.
illud epitbeton subilo, Quod propositurus Pneaertim incertii sl mendbua mmmh uHmdtat
sum, bilum discrepat in lineamentis lite- ^^^-
rarum: Accius in Epigono, apud Noniiim:
«— — acrv^ovexantiaturbineraptant. Apud ofrMiiaii/m ant&quam aomen, et npUsf
Ita Virgilius, JEn. iL 416. "o***« '«"«^»*-
Adverti rupto ccu quondam turbine tetiH Valerius Maximus, iL 2. 3. «
Confligunt. « felicitatis Arpinum unicum; aitei
£t necesse est ille sit omnium lector *' rum gloriosissimum oootcmptoieiB. ■?•
maxime incuriosus, vel in Lucretii car- ** abundantistimumfontem^ intueri
minibus bospes, qui docendus est, poetam Ibid. ^iiem. Ite G. V. ed. B. A. X. •
nostrum has vidnitates vocabulorum rupto nino verissime, ut reapectua tJKitua i
— ra/tfan/— «tudiosius venarL Nihil ta- tur ad generaliorem dictieiMm
men in Lucretio temere mutari dcbet in fiumine deHtesoentemj «tque ifai
■*.-
LIBER PRIMUS. 67
MoQtibiis €SL akis magnus decursus aquai^
2SS Fragmina oonjldens sylyarum» arbustaque tota:
Nec Talidei possunt pontes venientis aquai*
pnhoisun: pergas «d ea, qpm mox di- poetae periculum sui ingenii fecenmt: U.
ccndA 10111^ in Ter. 353. Quid mirum, £. 87.
hi» aqaMdaKh ekfuite formulis liln»- e»M rm{ mfMnim, «»r«^ irXndim immv,
liot ^recOldes esse l u d lfi ct tO S? Xaifuiffm,itr*m»mftmtM9im^ytfufmt:
Ibid. iargis inUnibui. Maro, gea L S3. ^ y,ox imSmvi commoda est illustntio
<^d«BetBdtl«xi»ic()BlodcmittttiiiiN»mi. ngstri commentarii ad ver. 271. do leo-
Ycr. S84. MimHhut ear ai^i«. Idem tione feroM^.* et scholiastes ibidem lucem
Gni disGipukis» JEn. vr. 164. injiciet scripturae aiema, nobis ex codice
rount ir monHbuj amna, depromptaesuperius, adyer. 231. n«ra^
Hiid. deemnut aquat Ovidius, met ;g^M«^ Xiy«mi. •/ ^^ AENAON r« £^40^
^* *®S. t^tfTif^ %m }f }^tiftun0t wXnfHfAtft vir§ r«9
; v«nenim»r.i««^n«ii ^^^ .^c^^ Hinc elucesdt vera lec
, 1 «^ tio Maronis, seo. iii. 254b ubi me rideas:
^^ yiMi aiiif «'•r«a«f, qualem Toluit "
Flumina, conreptocque undi torquenda pontis.
aS^ coff^jtdefus V. ed. L. M. Vulgo, moniii; satls portentose: nam Si-
f nec cpinor, mendose, licet sas- i|„g^ indefessus Virgilii comes, non defen-
in his voeabuUs exscriptorum det, ad Pun. iv.524.quilonge molliorest,
et vari« Ibnna» r» icto et a tragico fastu remotior. Adeas velim
TCOOitioribas non habeant locnm, nisi quo- locum, et ibidem Drakenborchii commen-
lioB toiwium syllabarum quantitati con- tarios, plura conferentis Lucretio illus-
HdMdotn rft. Accedat autem, ut locutio trando inservientia. Nobis statutum est
', Mantaanus, ^n. v. 661. jn trivialibus pardus cvagari Claudiani
.fimia^w,'virvau.U<«^, gemeUuslocm8uminacuri.^ueartifido
perpoUtus, hic legi meretur. Exstat in
poemate contra Rufin. L 296.
fc^llMe kKt tton oUitus etiam ad iEn. x. ,|„diecu«hlbcmotunii«lu«cumvoTticetorr«ia
8axa rotat, i/frfi/que nemus, pontesque revellit ;
qsl MJTtf ntOHtis late Frangltur objectu tcopuli, qucreoaque meatum
U9iiicratl»rfva«,«r^teqaediruUripis. Spamat, et iHij^ mootem circumtonat undi.
Vt mtv» Cltodiamis, xvii. 237. ^^ "«*^« «^^ """«^ .^«o, volvii:
vide superius, ad ver. 28a de vooe osTia.
Tsmotea famnaiie/rfliiM/, laniaque minentur ^uUo negotio commutarentur exscriptori«
Mih» .• Involvant •pomoao vortlce xy/a;a/. bus ^^ ^ volvo. Emendatiorem quid
Fko laaw, forte fant/ ut Maro, ^n. L vetat Statium relinquere? Theb. vii. 315.
19S. Aaopos genuine datur, digmuque vlderl
laKulatermnconpsgibu^omne. Tunc pater, oftri^u cum torrentiadmua exit
Addpioatlnfanlciimimbrcm: Pontibtu,
qoM vocea librarii permnUvere ad SiL It Vulgo, abrupiit fontibut: illud potUibut
▼L278. Lacan.L695. Lirium, et alios, etiam Barthioobver8atumest,etrya6«p-
iMUnlnra. tit fiivet Viigilius nuperrime laudatus:
Ver. 286. wdideipmUt, Hocex Ho- nec tamen nihili videntur fadenda, qu»
penu trsnstttUt, qui fundus est ho- diximus ad Soph. Trach. 852. ad quem
iimilitiidnd^ in qoS axomanda tot locum lector remittatur.
68 T- LUCRETII
Vim subitam tolerare; ita, magno tiuiiidiis imbri^
Molibus incurrity validis cum viribus, amnis;
Dat sonitu magno stragem; volvitque 8ub undis
290 Grandia saxa; ruit qua quidquam fluctibus obstat.
Ver. 387. turbidut. Sic omnes libri; Mitem tuMdut u e>t pnprit, qai fartfl^
led ex coi^jecturA videnon reponendum cruare, ?el sordibiis aKb qngmJlb e t, d^
eve turgidus, et HaTercampus cmidem coloratus fluit Locttms, yu. I16L
■cripturun ex VoMianis lecdonibus pn>- SMtiimMe Romaiio quam turbUm fbk lalpeaff
tulit. Repetit nerope Lucretiui, et Taria- Quid autem.^ Varietati modo mmaauim
to pauUulum ■ermone rem de noro iMf- codids nostri n. turhida niwM nOD d»-
yumt gratiA dedarat: heic igitur turgidut bemus obsurdescere: latetenim, n! fidkr.
imhri r« auget inUn-ibut, rer, 285. liquido proprietatis vetustioris Testigium,
repraesentat, ut utrumque congruit H<^ locus Ovidii modo laudatus
mereo itTmfuf xXntnru M. habet turbio; a^juvabit. Scripsit nempe Lucralin^ d
n. autem turbida nirnbi, SimiHter de his quid acuminis mihi oontlgerit» nd
torrentibus Oridius, amor. i 9. 11. modum:
Ibit ln advenos monteh dupliutmi^ fiia&a _i.«i«. ita, magnofivfUtf
MolUnia incunit magnli cnm vUiQi
Horatius, od. iv. 12. 4. Sic apud Nooium, in voce Mmem, Itali
Jam nec prata rlgent, nec fluvilitreiNint, habemus uUa anmiti Aocii, olMl 4Mutf»il
Hlbernl nive tmriiM : antiquam amnem ; Nsvii, amiuff n^/hM ;
cui conferas ibid. 2. 5. Varronis deni«iue, *< aamM» fumn oB»
Monte decarrenf vdut mmmU^ Imbrei cc AUmlam dicimt eocdotem."
Quem«ipernota.4/»rrrrfpa.: y^ ^ ^^^^, ^ MMAm: ^
etlocumOaudianiinpriorenota. Non quirf.m exemplaria typb eiciim d«t fc.
aUud sentio de Silii loco, Pun. xvil 122. ^^^ „^ „„^ ^^ ^^ ^j^^^ ^
ubi legitur in editis turbidut: dJce consentiente. H«c autem Uocstfe
— — — ^— ceu turpdus amnls, editorum in neminem sibi latlus i»M^!«lf^,
Qid,.ylvai^ac««atrahem,pcrdeviap«cq^ quam in Lucretium. Voluit utique poSta,
Volvitur, et ripM •pumantl ginKitc Uxac. ^ , _ . ^* • _ •
> quo mistn in omnuHitdabaralum V!ib
Idcm dictum Tdim de Senec. Here. (Et ^ ^^^^ ^ peipolitam aqiidiiliMHl
508. et Ovid. fcst. ii. 206. adquemTer- ,p^ ^,,^ ^^ ^ ^j^ ^
sumvidendiMmtHeinriusetBurmHmui, ^^ „„„entibuss roluit udque nnas
borum Tocdnilonm. commutMionein me. „o,^„^decuirere,utip,iu.fciiidiA
moruites atque •Uu.tru.tes: quamv» «- ^^ „^^ «vidioribus. et ondoids
empla, qu« prior attuieri^ non sint sati. ^^^ ^^ accommodato rei, d«b»M.
opportuna, meo saltem judido. Haud ^
aliam fortasse medidnam pulchre &das ^^ ^^.^^ incurrenM.
VirgiUo, ad geo. ii. 137. jEn. iL 496.
Nec pulcher Gange.. atque auro tmvduj Hermu^ .ggeriln» roptia quum apameus amnli
Laudibu. Itali* certent: ^^ obpodta^pie evlcit gargS^MT/,
sic enim Claudianus. «i 32. ^^^ ^^^ ^j. ^g^
TSgus intmmujemt amn,
TT • « isj • • ^ ImprobusutfractisejnindataMiJihtf amiilk
Huic autem minus fidenm conjecturv, ^ — ■«—
quum alia obstent loca veterum, qu» non ^^^ validit cum viribut. Enniiis tpad
sunt hujusce tempori& Adeas insuper Nonium, ann. ix. voce iucton/.
Heinsium ad Claud. epig. xx. 6. Amnis — — -vlrelaw&MiafMvMhtf hictaatt
LIBER PRIMUS.
69
Sic igitur debent venti quoque flamina ferri:
Qasdf vehiti validum quom flumen procubuere
Qnam libet in partem, trudunt res antey-ruuntque
Inpetibus crebris; interdum vortioe torto
it» cniiii fbrlMns vefsai ot nipjj^endus.
— vmBMs liigentein vhibus '.
Obvia qucque ruitu :
et ejinclein libri rer, 102.
• subltam cett pastor ad amnem.
Solpiciiis Seferus, sac. hist. i. 41. *« Sed
** JiKdanis, Jlumen validittimumt tranai-
•* lum pffohibebst."
Ver. 889. mH»iu.' n. touitum: unde
fivtMis legendum:
Dat stmUum ampMiit» it itnigem.
ViigiUus, gea iii. 199.
masaaMqat sMurtm
Dtuiwjhm,
Idtm, JEn. iiL 453.
dabit menOna»
A f b o i t w i i , i frn f w qu eiatfa; mrf omnla late :
Anle volaBt, jMufMaque fenmt ad Utora, venti.
Ibid. Ligo:
■ vtlvmsqae nib andb
nilt} qoAqmdqiud flactibiMob-
i» cu dugicit, detuibst. Qjuidquid, i, e.
^pddqiiie, ut snpe alias. Ovidius^ met. viii.
da apro Caledonio:
1Ber«ir»fpargltqoe canes, ut quiique ruenti
BlNTLEIDS.
Bis aotem ne mica quidem Bent]»aiue
wgarifaris inesty et nihil efficaciae ad bunc
locom ezplaiiandum.
Ibid. volvit sub undit, Virgilius, ^n.
Lioa
I nbltot Slmols conrepta tub undis
tcaca vfrftm, galeasque, et fortia corpora, voivU,
Vflr. S90i quMdquam: sic P. Vind. n.
X q uiaimque; V. ed. B.— «arteri, quid^
fmid, Oido lod et plena constructio sic
ae habent: ** Ruit (L e. diqidt, evertit,
** c& tii) qui quidquam obstat fluctibus:*'
«abintdlecto tantum pronomine. Nihil
plaiiius: et eodem res redibit, si legas
fuHfuid g nam qu» lectio anteponenda
■ty haiid temere dixerim. Valerius FUo-
€oa|iiL5a3.
Spumantem nimbit,/Mc/«que arbusta ruentem.
Ibid. Grandia taxa voiviL Maro, ^n.
xL529.
Si ve instare jugls, et grsmiia ifoivere saxa.
Ver. 291. ventijlamina, Sic Juvencus,
carmine nec rudi, nec inscito, sub finem
lib. L hist evang. quem adhibebimus, ad
plenioreih intellectum Lucretii non nihil
fiuaentem:
Qui vero auditu tantum mea jussa tenebit,
Diverrisque procul factls per lubika perget;
Hunc rimilem fadam, volucrl qui fuldt arenl
Fundamenta domAs : cul mox ut.^4nR«M veni^
Et pluvi^, eflfusls caepere Incumbere rivis,
Omnis subverso procumUt pondere moles,
Insequlturque gravls tectorum strage mina.
Sic legendum: vulgo, pluvia,
Forro, ^ro ftaminay legitur in 'B.Jluminat
procul dubio mendose: et solent hm vooes
in codicibus permiscerL In Catonis Diria^
ver. 15.
Ipss non sylv« fit)ndes, non flumina montes:
Jlamina volebat Heinsius, et alii: male
omnino; videnostram Silv. CritLp. 14?.
quibus multa possent adjicL Tolliusmale-
bat fontet, pro montet, ponere, cum mox
sequatur, in ver. 18.
Pednt et sylvis frondes, etfoHtibus humor:
et manifestiflsimum sit, vel in priore venu
cum ToIIio sic legendum esse, vel in hoc
reponendum montibut, Satis etiam li*
quet nihil demutari oportere in Theocrito,
viii. 57.
r
tk»%^%n fsju x**/*"* ^K*' MMMT, 'TAAZI T
ATXM02'
quod probat etiam Vifgilius, et nonnihil
favet meis rationibus in Catonem prae Tol-
lianis: ecL vi. 56,
at sl formosos Alesds
Mntibus his abeata videai t^umkia skca^
70 T. LUCRETII
295 Conripiunti nq^ideiqae rotanti turbine portant.
Qua re etiam atque edam siint venti corpora caeoa;
Quandoquidem &cti8| et moribus, aemula magnis
Amnibus inTeniuntuTi aperto corpore quei mmt.
Ver. S98. ptom Jiumeni Hoc ordine Tocebiila vortex eC vertat rwi n n iW i U ^ ^ f^
voces exhibentur in G. V. ed. B. I* M. dent: hmc recentior tantnmmodo t^ iOi
S. A. nectttbcMMBTidelMtiirmotindi «item irctustior, orthogmpliia.
cum editoribus tnnqpoatione ▼ocum. In Ver. 295. rajridei: lic coodmiiai, ct
A. lic comperet Tenus: suaviore constructione, P. TindL V. ed.
QuK vdua v^Uitam canaJlMmiMM procobaere: B. L. M. O. A. TI. T. H. eC omnca fidm
et sic in n. rotanti cum V. ed. Vuigo, rapido ct ro-
Q;nB vduti ▼alidum cum/MMM cm procnlMere. tantiai sed quibus auctoritatibiit lue leo-
Ibid. vduti fiumen procuXmere : ut de tiones suffulciantur, non coaslat F9
fiuetu Virgiiius, gea iiL S40. scriptura, in codidbos fidclioribui, vk ait
lm]naiietoiiatperiuu,iiequelpM ipee, reperta, nobis impense piaoit; cC, ri
Moote mlnor^rsaMiM/. suifiragium alins quilibet oodez iililllliiil^
Hanc autem sbnilitudincm habuisBemus "> contextu posuissem:
etiam in Claudiano, a editores ejus se n^AKiue rw««iw vortice pottmt:
satis oculatos praDStitissent, da vi cons. omli nempe, ftdle ex supcriorflNii
Honor. 469. ■en^-
mediumqueperho.tem, IWd. /H>rten/. Sixnilem
Fiami9atusvirtutepU,proprUtqueMhitif dam huic Teibo tribuit ad ir. 445. ct
Immemor, ec itricto prottmcni obvia ferro, feras Viig. 2Ejl i. fin. gea iv. 594.
Baibara/iMMMtecuitteiitorlacunu. y^ 297. et: mc P. Vind. V. cd. &
Ita prius ez divinatione certissimA per- L. M. X. n. alii, ac: n. autem» de: et
spexeram legendum csse, quam me ad pro moribut, P. B. motibus^ ndmm
syllogen variantium scripturarum in fine et vice magniSy n. magis.
cditionis BurmanniansB convertissem, ubi Ibid. moribut, Simili tralatloBC eb
comparet ez codidbus nostra lectio, pro hominibus ducta Columella uws csl^
fulmineoi utsane saepissime commutantur in prsfat. 25. *' Cadi et anni prmmUa
voces: vide nos infra, ad ver. 1002. Secat « moret intueatur:*' imde noitne oon-
autem proprie die fiuminilmt : adi nos ad jectur» in Virgilii gea i 335. robur i^
Y. 273. cedere videtur:
Ver. 293. trudunt: V. ed. et B. ten- Hocmetuent,f«riaMr«i,etdde»a,aBrva:
dunt: unde non absurde fiic locum con- ut idem ibidem, ver. 51.
stitueres, si quid noTandum foret : Ventoa, et varlnm €mS prcdlicere SMrva^
tunima re>, ante ruuntque *''*
Inpetlbus crebris. Neque alitcr Hinius, nat hist. znr. 5w—
Ver. 294. torto: G. B. toto, usitatiasi- ** »d cali mores, soUque tngeiiM.'*
ma permutatjone : vide supra, ad ver. 273. Ver. 298. pti sunt : TU quid sint^ HH»-
Sedulius, iv. 224. dose utrumque.
DJ«:lpull,»loterrl«r«identemaglrtTo. I»>"^ «^- "• ^ °»^» manifca»,
VndoaumpetiereMlumf fluctuqnetumente quod oculis usurpari poaaiL Viigaiiii^
TMa laborantem jactabant «quora puppfan. j£]|. vL 406.
Sic castigandum : vulgo, torva, Sosipo- ap^famom,qUlvertelat«bat.
ter Charisius, p. 68. et alii grammatici Vcr. 299. Tum: P. Vind. V. ed. B*
nugantiir, dnm diffcrcntiam aliquam inter s. XI. Cunu
LIBER PRIMUS. 71
9
Tom porro varios rerum sentimus odores;
SOO Nec tamen ad mureis venienteis oemimus umquam;
Nec validos sestus tuimur, nec frigora quimus
• Usurpare oculis; nec voces cemere suemus:
Var. 300. cemimia: A. credimut. £t Vulgo, calidum: led, si Td ipsam rei Teii-
■mmoptfe minMr, lAicretiom non eritare tatem, vel contextum poet«, perpendas,
anbigaitatem illfpidein voluisse, scriben. non calore solis, sed dariiate poieniiore^
doMrtM. Prudentiflsimum est de hac re Luriferum viz negabis prsgimTari Ori-
QjoiDtiliaiii judicium, et imitatione dig- dius, met. viL 9.
«■imim, ad instt viiL 3. ^' Vitanda CanOi^tatettkvaMt X/eduigiuu
* in primu ambiguitas; non haec solum, nam ordo verborum in Lucano est: *' Di-
<*-^ incertum intellectum fiuat, ut, »c em, validum, L e. efficacem, ah igne."
•• Ckremetem audivi percuuitx Bemeams Solere Ubrarios in his vocabulis tuibare,
«led illa quoque, qu«, etiam si turbare te Burmannus certiorem fiunet, ad Ovid.
« noii potest sensum, in idem tamen ver- met. xv. 324. et Dnikenbordiius ad SiL
* bonnn vitium inddit: ut, si quis dicat, it xv. 337. Idem Naso, xiv. 352.
« ruum a te hominem Uhrum ecribeniem: ^^^^ ^^^ ^H^ ^ ^,,^
«aam,etiamsilibrumabbominescribt ibi pariter Hber unus MS. cfliiao pnebct
« piteat. male tamen composuera^ fece- ^^. amand. iu. 543.
•« latque ambiguum. quantum in ipso fuit " .^^^^ p^^^ ^^^
Sad re vera Ovidii testimomum de Enmo jjioc languidulum Propertii ve»um fadlc
«^D&apartempoetamnostrumroc. ^^^tes, iiL 23. 17.
hMimr fem poterat:
*^ Niinc demum valido femi reripiidniu» 4tstu.
tnam,fDeentomM^n^ertenulu. jj^^^ ^^ Arnobius Ub. ii. p. 57—
Ver. 301. tfalidot: L e. utcumque ve- ». g^ i^ lemperatus et medius, ut nec
haBcntes atque efficaces sint, in oculorum ». frigoris hyemaUs sensum, nec ardorem
MlMam noB cadunt; multo minus, si u ^idum perpetiatur aautis." Neque
■hione Teniant, visu nostro sunt arripi^ pulcher locus Ven. Hon. Fortunati nobb
MdL Argumentum a fbrtiori condudcns. nuUam operam navabit, dignus qui poU-
Iti icposueram ei iugenio; et postea tior l^atur: viiL3. 1.
Arinationi mese subscribere inteUexi vidi-
qia codices scriptos B. et A. Csteri, co/i- ^ tempertates, et turblda nubila ccell,
dmf noD absuide pcr se; sic enim Hora. <2«io» «let tofcito tena rjg^egf*»:
UBi, nt L 1. 38. Flamine sub rapldi nira gnvante Noti j
Succedunt iterum veroalia tempon mundo,
— _cumteneqoe/€rwii«i*i#ii/ Gnrtaque port glaclem provocat aora diem.
Dcmoveatlucro:
«ahid efficad» multo minus opportune. ^" ««»°«^ ^^ ^ scribitur y«o.. L
EsndemponocastigationemLucanoquo. ^9^' ^ m quarto, seu, msukissune.
910 non denegandam esse, baud «gre Apuldus, de mundo:
Mnntur omnes, nisi qui pronundent SpWtu»ertcuncti«.vafirfiMque«tJupitervii/.
«m sensua soos veibii appodtis efierre Hinc proprio acumme corrcxenun Vir-
noUo modo quisse. Locus, de quo cogi- giHum, geo. iil 459. nam c et f vix dis-
tBnns, in iL 724. legitur, ubi de die ap- tinguas in codidbus:
pnpinquante loquitur : Profuit intetuos ^tstus avertcre :
Mi^afaqae latent ttdte, -i;aiSJ«aque/efugIt ^ verissima est emendatio, ct lod scopo
Lodlcr ipu diem. oommodianma. Idem jam Hcmsio vene-
V0L.L F
72
T. LUCRETII
Quae tamen omnia corporea oonstare neoesie est
Naturfi; quoniam sensus inpellere possunt:
S05 Tangere enim, aut tangi, nisi oorpuB, nulla potest
Denique, iluctifrago subpensas in litore, vestes
Uvescunt; eaedem, dispessas in sole, serescunt:
nit in mentem, et nne huc lectionem
claie exhibet penretufta editio penes me.
Ibid. tuimur. Non usus est hac voce
Viigiliiis extra paitidpium; nec tamen
Statius •Tcnntus est, Acliill. i 131.
Ntmque mihi Infeftot utero modo contuor tmet :
quem locum, et elium Lucretii, iv. 225.
commisit in GrammaticA mk Frisdanua,
p. 838. pro bujusoe Tocabuli exemplis.
Ver. 302. Usurpare oculit, Sspius ita
noster locutus est Flautus ad eundem
modum, Tiinum. iv. 2. 4.
Advenloex Seleudi, Macedonii, Aiift« atque
ArablA,
Qpas ego neque aciiAr, neque pedHnit, umquam
uturpmtH fad»,
Apuleius, de deo Socratis, initio: '< Quos
*' quidem deos coelites pardm vitu utur^
'* pamut^ alios inteilectu Testigamus.** £t
ibidem, non longe a fine: — " saspenume-
** ro auribus suis uturpant vocem.*' Ao-
ccdat etiam Rutilius Lupus, de fig. sent
et eloc. L 13. sic, nt faUor, leviter casti-
gandus: '* Nam Chanremenes cum ho-
'* roinibus armatis ad eum veoit: cum
'* venisset, sine ulU religione domum qus
*' expugnavit: expugnata domo^ vi fami-
" liam abstraxit: abstractam, tormentis
" omnibus excrudavit: crudatam, vinxit:
" vinctam, in publictun projedt: putOy
" ne suum malefidum tacitum lateret,
*' sed, dum pnetereuntes prostratam fa-
" miliam viderent, et ab his rem gestam
" audirent, simul et oculis et auribut
" scdus ilhus uturparent.** Vulgo legi-
tur, transpositis vocabulis, oi domo^ quod
proportio dausulanim et sermonis unitas
Bon patttur: pro puto, pr^tdoj et pro
dum, cum : sed perlegas locum integnim
veUem. Araobius liU vil 238. *« Dii
" cnim tx utaris pvodcunt, ct habcntdies
" laetos, quibus eis adscriptimi est auram
" uturpare vitalem:** ore sdlicet, ct naii^
bus, hauriendo spiritu.
Ver. 303. corpored: V. ed. B. ct n.
carpora^ fadli fessis vd indoctis abeirip
tione.
Ver. 304. tentut inpeUere, Hinc Vir-
l^us, pulchre memor ai&a, sononui
vehiculum, natur& oorporea constare, ad
geo. iv. 349.
— .-.— Iterum matemat impuBt amis
iMctw AxytsO.
Videas ctiam ibid. 305. Mn, xfi. 618.
Hanc ekgantiam Statius invasit, TlMb.
V. 555,
bnpuUt.
• ArgoUcat tUmlahu flebilii msru
C(
«<
Ver. 305. aut^^uUa: n.
cceteri omnes, et: sed testimonium A.
Gellii, noctt Att v. 15. mibi non videba^
tur negligendum: " Vetus atque peipetiia
'* quiesdo inter nobilissimos philosopb»*
rum agitata est ; corpusne sit vox, an
inoorporeum. — Corpus autem est, quod
'* aut efficiens est, aut patiens : id Gneoe
'^ definitur, r« )^^i»«», H flr«r;^«r, ^mftm
** irrf. Quam definitionem significare
" volens Lucretius, ita scripsit:
** Tangere enim, amt tangi, nid corpos, nnOa
potest res."
Quibus commode committas ea, qu« lui»
bet noster in iv. 529. et sequentibua;.
Ver. 306. subitenstt : O. A. n. tutpam*
MP, et ita S. in margine : ncm proba /a
etiam omittitur in Aw — teretcuwt: V. cd,
n. se areKwU,
WAdLjiuciijrago litore: L e. ry «srgr m^
fiMT^^X^yt atque MmfiMT^myu Sophodii,
(£d. Col 1241. 1243. TdtuUianus^ IB
cannine dc Joni et Ninivc, vcr. 39.
LIBER PRIMUS. 73
At neque, quo pacto persederit humor aquai,
Visum esty nec rursum quo pacto fugerit aestu»
SIO In parvas igitur parteis disspargitur humor,
Quas oculei nulla possunt ratione videre.
Quin etiam, multis solb redeuntibus annis,
lilBCy HfiKi ticsilt amiiii •jhra tnb
ktn
iitiioertadMHicntcdBloqiicfretoqaei Tinimiit Tenibus Avieiii, AnL phan.
1578.
— — il tctro cnmioT orbc ert,
.,j. "-T, •kT • «A l/w/crt pluvUi tellui, InlUtaque cehai,
AUtcrtamenNfmius: •« &y«actf poutum Aggcre devicto, •upcrabunt flumina ripM.
**pR> aiccatur, quod flerenitM sicca sit ^^ t.> «j • u
V _ , ». . ^ Neque ambigam equidem, quin, hac et^
am dictione tenut, magutrum tuum Vir-
"IMgDc, /iicfiT;«roiiin>eiMelnlitore,vettes .,. i «^ oi j :; m
"UtZ^^Ld^ dk^ in ^ J^^t.- «^« ^ol»*"^ effingere, ad.geau.ll 1.
cKdcm dispensK hi lolc acrcKunt.
Noo male, nec inTenuste, ob mutantes li- «^ '«^^ nimbu» arcuB
>,__. , . ..... n ^ TolBtur: «t/^iOM/ spumit, flatuquc •equcntum.
laro tennmos ex varus mdies fluctuum *^ h ^
Ndpfocationibiis: sed Tero est similius, Vulgo, humescunt: nam distinctionem,
nriorem Tocem, ut fit, usitatiore extru- ^"«" commcnti sunt nonnulli inter has
am esse, ad gustum insdtomm librari- ^«*s, mera esse grammatioorum nu-
oram, omnia ad doctrin» propriie mensu- gatorionun somnia loci multi scriptorum
iwn aocommodantium. probissimorum arguunt Aliud edidt, eC
Hoc autem epitbeto Lucretu monitus, oamino gregi reUquo contrarium, incer-
Jbutifrago. dicticsiem invalidisslmam ez ^ *"<^' ^® differentiis vocum, p. 2«06.
Euripidejusserimfacessere^etlociveneres ^ PutochU; qui, si tanU sit, consulen-
wilectionerevocat&elucerefecerim, ad <^"» ^ ^^ Homtium, sat ii. 6. 7a
Hwwffl. 1 173. librarii haec vocabula permutavere.
... Ibid. dispessa: Suetonius, viiL 19.-*
' ' , ^ •* ^* dupantam dextene manus palmam.
c « r-* c ^ > ^j quorundam exemplanum vanetatem,
i. e. Iiiloru fracti et dtmorti fluctibus ro- ditpentam^ oorruptelam esse genuinae leo-
dataNis^ exesi: vide nostrum mox, ver. tionis ditpettam vere judicat Oudendor-
931. iv. 831. vL 926. et nos ad v. 237, pius. Plinius, nat hist ix. 3. — *' aibor
Honcius, od. L 31. & « vastis ditpanta ramis:** qusB Cioeronii
Non rara quc Liris quieu est ** patulis diffuta ramis,** de orat L 7.
i#«nirf , aqul tacitumus, amnis. Ibid. jcrefcvn/. Philoxeni glossarium:
Ilslocus istescribendus, etdistinguendus. " BnfMM^* aresco, teretco^ sooesoa*'
Vcr. 307. Uvetcuni: ^. X. Udetcunt; Alibi vooem in hoc sensu non reperia
Md posterior vulgatam lecdonem margini Ver. 308. .^ ; V. ed. n. Ac^-^umor:
iOitsm ostendit. £t Gellium esse aus- L. M. umor: unde tentare quis posset
Q»hsndum putavi, docentem in noctt, uwr; sed, opinor, auditores tardos habi-
Attxx. 15. veteres dixisse ;ias«ttm a/Min- turus. Varro, de ling. Lat iv. 81. fin.
^ noQ pansum: nam vix fieri poterat, ** Uvae, ab tttN»rv.** Isidonis, origg. xviL
9Dio casta scriptura pcr librariorum ma- 5. " Uv« dictae, quod intrinsecus uivore
luii cx dispensa tandem disjtansds prodi- '* sunt plense, sudque, et pinguedinis.**
fit Pii editio habet candenti; omnino Itacastigandum: editur, Attmore. — perse*
ttotia probabilitatem, et Nonii insuper derit: V. ed. pesens erit,
aifiagiuni. Ibid. persederit kumor aquau Hinc
CTnriciml. Vox legitur in tu»- Viigilius, geo. iiL 448.
F3
74
T. LUCRETII
Annulus in digito subter tenuatur habendo:
Stillicidii casuB lapidem cavat: uncus aratri
S15 Ferreus obculte decrescit vomer in arvis:
Strataque jam volgi pedibus detrita viarum
I ubi fr^ldus imber
Aldus ad vivum persedk.
Flinius, nat hist xriL 37. 4. " Pniinae
'* perniciosior natun, quoniam lapsa per-
*' tidet, gelatque.** Accedat etiam Ovi-
dius, amor. iL 6. 32.
Pdlebatque dtkn slmpUds kitmor ajiut.
Ver. 309. Vitum ett. Sic n. plene:
n. Vitu* esi: nobiscum fadt Pius, dum
csteri editores Visu est exhibent, ecthlip-
81 liter» non subindicata: at pravo, n!
iallimur, consilio. B. fugeret. P. eutut:
▼olens, ut videtur, quartum casum numeri
pluralis: male.
Ver. 310. dittpargitur, Hanc ortho-
graphiam antiquiorem nobis consenravere
V. ed. O. A. n. casteri omnes ditpergi^
tur: si modo, quod Tiz putem, ut in re
ad eorum judidum levissimi momenti,
suas partes lustrmtores oodicum fideliter
administraTerint. Codex Leidensis vere,
ut exputo, scribit ad Mn, xL 617.
— ^— — -— et vitam dhpargit In auras.
Vide nos supra, ad ver. 14. V^etius, de
re miU iiL 15. *' Sed melius est plures
*' ades facere, quam milites extpargere.**
£t ita iUe alibL
Ver. 312. multit: P. V. ed. n. mul-
tum: mendose.
Ibid. solit annit: omatu ex poetico,
cum sol sit anni dominus et rector. Hinc
Virgilius, gea i. 5.
' Vos O ! clarisjima mundi
Numinm^ labentem coelo quc dudtis annum :
ad qucm locum conjecturam Fabri in ver-
su Lucretii, olim pro tolit, quondam im-
probavi ; et sententiaB non poenitet Idem
Maro, Mn. iii. 284.
Interea, magnum sot drcimivolvitur annum,
Ipse Lucretius apposite, v. 999.
Multaque per coelum so^u volventia lustra.
Ibid. redeuntibut annit, Idem Mantu-
anus, ^n. viiL 47.
ter denis urbem rtdeuMtHms
Porro, hunc locum intcgrum Sulpichis
imitatus est, apud anthoL LaL Buimaau
ui. 97.
Decidens scabrum cavat unda tolbm ;
Ferreus vomis tenuatur agiis ;
Splendet adtriu^ digitos hoaorana,
Annulus auro.
Sic et ipse videram sibilantes veniculos
tersi poet« castigandos esse. Vulgo, le-
nuatut^ et ac trito^ distinctione ad tfiewiA
po8it&.
Ver. 313. halendo .• L e. dum habetur,
vel gestatur. Viigilius, gea iL 5S0L
Sed plds In morem ad digitos lentetdt kakenda.
Ver. 314. StiUicidii catut lapidem ca*
vat. Sic Bionis fragmentum, ufai Doa lo*
cum alium Lucretii attulimus:
Porro, vix oper» pretium fuerit admomi-
isse, n. dare Stilcidiique; V. ed. ct
Viud. StiUicidiique : et, ut nos curavinMtt
imprimendum si^;^su««f, sine contiac»
tione, Sliilicidiiy L. M. 1.
Versum Chairili protulit Lambinus:
Htrfmt tutkmfU fmut iimrtt trhX>xim,
Ver. 315. obculte decretcit tmmer im
arvit. Lucretium respexit Ovidiua, amor.
i. 15. 31. (vide Bentleium ad Hor. od. L
12. 45.)
Ergo, cimi xilicesy cum dens patlentis aratri^
Depcreunt aevo, carmina morte carent.
Eleganter legit Servius, sed memorie
fortasse lapsu, ad gea L 46.
■- occulto decresdt vomer in arr/e.
Hinc autem vexatisamum locum Haiatii
corrigamus, od. i. 12. 45. qui plane in
animo nostrum habebat:
CresciJ, occulto velut arbor arvOf
Fama Marcelli:
ut Ovid. in nucc, ver. 87. quem non cilOb
quum sero videam hcc Honsio jgoi»
LIBER PRIMUS.
75
Saxea ocmgpicimus: tom, portas prc^ter, ahena
Signa manus dextras obtendunt adtenuari
Ssepe salutantum tactu, praeterque meantum.
820 Haec igitur minui, quom sint detrita, videmus;
cirpliL At Hontii» aperte aeqiutur Ho-
HKium, n. P. 53.
Om* Ii t{«^ EPN02 mmf %^i^ iXmw
zoFa »oionoAn.
* «
Enlidiius ad locum: fm^i yf r« i» i^.
^ Mu fufml^nrm fvrm fimkt^m ScXXiiv*
tm\i fm rmmorm^ Arm i»r^«^ umi, ttm
fV mXXnXMn f«^»r«» rif tyyvmrt m^mtf-
fnom, MaMmidis locum CatuUus Tersibus
Liliiiis polchre adomayit, Iz. 39.
Ut )bf fai leptis seerttus naidtur hartUt
Ignotni pecOTi, nuUo convolnu aratro,
- Qpon malcent anrse, finnat lol, edocat imbcr.
Aooedat edam non incommodus An-
CBQs, orlx. desc. 1038.
i-i^— — — per inhoqrita cujtu
Aqaora s«cr*t9 ▼ttam prodnsurat agrt.
Oridius, quem et alii laudaTere, Lucretii
vows cum Tarietate suaTis8im& ezpressit,
in art am. L 475.
FcneiH adririwo conamnitiir annulut mu ;
&italt artridiil ▼omer aduncw humo.
(tMU magli eit saxo durumf qidd moUhu undl i
Ooa tamen moUi aau cavantur aqui.
Hinc etiam Theocritee orationis proprie-
tHN, editoiribus minime perceptas, peni-
ttui diqpezeris, idyll. ziiL 31.
■ »Bm Kimirm
Tifidb nimirum drcumstantiis, aratri at-
tritu et amf^tudine suloorum, boum vires
atque ezoellentiam solertissimus poeta de-
damvit Eleganter tamen, et erudite, D.
Heinsius iu§»9§trt proponebat; de qua re
oos uberius disputavimus in Silv. Crit vt.
Pp-58, 59, 6a sedTheocriti lcctio non
ioumitanda est His autem ezorsus Avi.
«num castigabo in orb. desc. 354.
▼oaere qtne duro, qoae longi pondere aratri,
SoBdtavit hmnum ; quae rectu tdndere sulcis
l^dhirem docuit ; qoK, metans partibui aethram,
IMIAt oMqoo aolem decnrrere coelo.
Tdgp lcgmit» eadere et ceden$.
^pm Lncntii sententiam obiter qnidem,
F
aed omatisBime, sed felicissime, protufit
Virgilius, geo. i 46.
— — — et, sulco adtriiust iplendetcere vomer,
Ver. 316. Strata pedibut detrUa viarum
Saxea: qiuD ez liquefiictis montium ar-
dentium ^jectamentis, oongelatisque, coni*
posita fuisse probabiliter putantur; unde
Juvenalis, vL 350. quem depravatum le«
gere est in J. Sarisb. de nugis curialium,
vui. 11.
siScem peiibus quafco/Uerit atrum:
unde edam Prudentius, contn Symm.
582.
Qoiqiie tentsVicem variii diicurribut atrmm.
De eodem RomsB pavimento Ovidius in-
telligendus est loqui, ad art am. iiL 91.
Conteritur ferrum, sUices tenuantur, ab um— .
Ita interpungendum, ut voces ab utu u-
tramque clausulom respiciant
Ibid. Strata viarum, Virgilius, Mxi, L
422.
Mh^tur portas, strepitumque, et strata viarum,
Ver. 317. ahena: V. ed. harena.
Ver. 318. obtendunt: B. ostendant.
ScxTba fortasse voluit, ostentant; quod
in se habere vividioris aliquid et signatio-
ris videri possit.
Vcr. 319. tactu: non manuum solum
contrectantium, sed ctiam labrorum sdli-
cet, dum turbie salutatrices deosculantur.
Ilunc morem lepidissimis versibus Pni-
dentius pnestrinzit, contra Symm. L 208.
Lucretii, ut putem, non immemor:
Mox, hmnerii podttu nutricls, trivit et ipse
Impreiids silicem labrisi pueriUa vota
Fudlt, opcsqoe sibi ctrsd de rupe popoKit :
quae est ingeniosissima emendatio Heinsii,
pro aecat atque edam verissiina. ffimm-.
ter idem Prudentius, perist iii. 69.
Et male prodiga corda sid
Stcmen rasiHbus scopulk.: *** .
Ixxnim Ciccronis, in Verr. iv. 43. per
solefttam tempestivam Havercamput ad*
3
76 T. LUCRETII
Sed, quae corpora decedant in tempore quoquey
Jnvida praeclusit speciem natura videndi.
Postremo, quflequomque dies naturaque rebus
PauUatim tribuit, moderatim crescere cogens,
S25 Nulla potest oculorum acies contenta tueri;
Ncc porro quflequomque aevo macieque senescunt:
Nec, mare quse inpendent, vesco sale saxa peresa
Biofit: de q«o lector est moneiidiis, oiii- quod aa tolerandum sit, aUi feruit jinfi-
nia, qu» pratemiiMiinis suxn, in peren- dum.
tfaesi debereponi; nem in iis, quibus utor Ibid. Imvida: V. ed. InMUu — firvp-
editionibus, tota periodus prmTiute turpis- dimt : G. pfwdutei; V. ed. pntdmikf
sim& distinctionis obscuratur, oomimpi. soliti permixtione in minusculis charao-
turque. ** Herculis templum est apud teribus c etllnd.
** Agrigentinos non longe a foro, sane Ver. 5S5. oculorum ades. Virgifius,
** sanctum apud iUos, et leUgiosum ; — JEn. vL SOO.
«•usque eo, judices, ut rictum ejus ac Qpsntum «i* poiient .«fi •enrare ■equentom.
** mentum pauUo sit tUtriiiutj quod in Ibid. contenta .- i. e. ad medise tods
** predbus et gratulationibus non solum usum, te caniendens, vi omni aovriiiie
** id venerari, verum etiam osculari, so« connisa. Nos autem elegantiam ac pro-
** lent'* Amobius etiam, lib. vi. p.20S. prietatem vocabuU ubertim dedaravimus
huic loco illustrando idoneus superveniet: et iUustravimus in Silv. Crit iL sect 119.
— ->*' hsBC sigiia, quorum plantas et genua ad quam lectores amandamus:
'* contingitii eC contrectatit orantss." Ju- __ i^^i^, ^ ju« irrTv
venaUs deniqoe, sat liv. 219. a,u m^tit^ u^^m /uStXn^*^*.
Cerefls tMngetu atwmque,pedemqpt. Hinc autem, ut aUos bene multos in bae
Porro, vice fneafiittm, XI. babet mean- dictione parum perceptos, probe inteUjgis
tur. Prudentium, bamartig. 797.
Ver. 320. minui: O. A. nimium, non ■giiaionHhiM nm»m
prorsus inepte, si jungas cum detrita, et Ctmtenttm splni», reptasse per ardiia am:
interpretcris valdej ut, •* nimid levitate,*' Le.se contendentem, strenue coUuctao-
iu. 588. tem, cum spinis. Venuste et animoif
Ver. 522. videndi. Lego, videndo: Suetonius, iii 7. '* Sed Agrippinam ct
passive. Bentleius. '* abegisse post divoitium doluit, et sanel
£t fateor equidem, me non posse con- '* omnino ex occumi visam adeo coiifni-
strucdonem lod, ad lectionem omnium " tit et contumentihut oculit prosecotos
codtcum MSS. et excusorum exemplari- '* cst, ut custoditum sit, ne umquam in
um, commode satis expcdire; neque ex- " oonspectum ejus posthac veniret" H«e
pediendam puto, quamvis interpretes ni- ^ potentior atque degantior membra-
hil saldirosi atque ardui hic inveniant narum lectio, et omnino restituenda; eo
Cum videre non male res procederet ad magis propria, quod ocuU dnt bini nn-
hunc modum: ** Invida Natura pnedu- mero, ac mutuas. operas contocient, Ho-
** sit nobit r« videre spedem,** vel for^ ratius, epist L 1. 28.
mam eorum: sed a vestigiis scriptursB Non potsb ocifi!» qusntum cMrf«ii4frr Lynccok
conununis nimium recedit Nihil igitur Lucani denique mentem, quam caUida
restat, nisi ut interprctemur tpeciem ot- gens interpretum non attigeraiit, pkne
dendi^ modum, vel rationem, ddeodi; capias, ad Phars. v. 684.
LIBER PRIMUS. 77
Qaid quoque amittant in tempore, cemere posas. ,/
Corporibus caecis igitur natura gmt res.
S30 Nec tamen undique corporea stipata tenentur
Omnia naturfi; namque est in rebus inane:
Quod tibi oognosse in multis erit udle rebus;
Nec sinet errantem dubitare, et quaerere semper
De summa rerum, et nostris diffidere dictis.
ammareconvohriceentei; comUtoniTethys largyrio placuit ad Virg. gea iii 175.
llelnituU.p.ti.ccelo^«.iateneri: « Lucretius certe «r«o pro «fac. po«iH:"
L e; operam strenuiniiiumi dans, et se bunclocum kudans.
fdMmenter tendens, ut nuUis limitibus, nid. ^gco tale: Ausonius, epist ladi.
ipso oodo inferioribus, contineretur. 27.
IWd. contenta tueri. Memor erat lod jt nunc pamvit trtticum csko sale,
fiilius Italicus, xiiL 441. Novuaque poUet emponu.
coHtentU tutrit h^gp» vesco sale. Queedam MSS.
EductumqoeteneYaginilnterTitutenaem. c«««i. tritlco, f f «le :
Ver. 32& quaquomqite: n. ^tMrcom^, proinde hoc modo locus constitui potest:
iFedistam scripturam castissime seryans; Et nunc paravit /n/icimi vetcum, et /iOmi.
qnam, si meo jure res administrari cum Mq^j scriptor, ver. 97.
boD&lectorumveni&potuisset, peromnem Hinc«ll.inn)ergitmica.i x«/r dun» aieia
Locretium libentiasime intulissem. Sed, QaKOMadjidtur,
uti fit, dum prave cauti imaginarios er- Bsntleius.
racs evitare volumus, veris obretimur. Havercampus opportune adhibuit Ovidi-
Ibid. avo senetcunt, proprio sensu; um, met. xi. 783.
made senescunt, secundario et tralato, ut « ^copulo, quem rauca sulfederat unda,
alii o|ttimi scriptores passim: quod tam 8e dedit in pontum.
de ip^ sermonis formul4, quam de voca- ibiA mU saxa peresa, Sidonius Apol-
buk>, dictum velim. £t erudite Faber Unaris, xi. 5.
moneC hunc Luci^i versum ex Pacuvii ^ ^^ ,^j^ ^ ^^j^ ^ ^^^^^
Periboea videri effictum, quam laudat Exesl saU, montu tifex.
Nonius im voce macor: jy^ regimine vero mare mpendent^ quasi
— — corpuaque meum i«W, separatim l^eretur in mare pendenly haec
Mxxtxn,mgcon,macoresenet. ^^^ simplicium verborum in coroposi-
Ita fortasae in aoapaesticos pedes vexba tionem transvecta tantopere scriptoribus
^gavnda sunt omnibus per omnes cujusvis generis dlc-
Ver. 327. inpendent: Vind. B. n. X. tiones frequentatur. ut putidum fuerit vel
impendunt: vesco autem deest in G. et in tyronum monitionem huic insistere.
M. etejus vice n. datno«/ro, etX. vasfo.- Ver. 328. quoque: F. quaquet non
quod subindicat difficultatem interpre- male, sed multo minus ad loci scopum,
tandae dictioois jam a praeteritis seculis quam lectio recepU, facere videtur: poS'
invaluisse. Nosmetipsi nihil ambigimus, set edam, pro possiSt idem P. et V. ed.
id, quod simplicissimum est et cuivis ob- In K r« cemere onmino omittitur.
^um, esse etiamverissimum; velle nemi- Ver. 329. cacii: Vind. G. M. ceesis,
Tumvesco sale^ quod vescitur et peredit: qus vocabula confusa vidimus nuper, ad
ct nihil ultra quatri debere. Idem Phi- ver. 319. In n. dcettgerit.
78 T. LUCRETII
S35 [Quapropter locus est intactus inane, vacansque.]
Quod, 81 non esset, nuUa ratione moveri
Res pofisent; namque, obficium quod oorporis exstat,
Obficere atque obstare, id in omni tempore adesset
Omnibus: haud igitur quidquam procedere possent»
V«r. 330. slipaia: l e. rsyMriXir^m, ut modo noiter, T«r. 33a c» kk nmlte
▼el rrafVMiM' qu» sunt Aristotelis toccs, alia consimilia nuHo negotio ei pbiribus
wtft fv^ MM' iv. 9. eodem spectantes. Gnecorum scriptis accumulari poMent;
Ibid. teneniur: l e. continentur, con- quibus tamen Lucretii locus maxiine pow
globantur, et inter se cohaerent. Virgili- spicuus, et lector non desidioaus, patien-
us, geo. iL 371. titsime carebit; tantummodo ad Tanam
^ _ , . nuerilemque ostentationem emditiaaiB &-
Tcxeiid«i«p«etlim,etpecwomnef«i#«Aoii; *7 ~^
cientibus, et molem pretiumque Timmd-
ie.coeroendum,etstabuhscontmendum. ^is accendentibus.
Ver. 332. cognotte: B. commufie ; n. y^ 337 namque: n. negue. erMatt
cognatce, q^ ^^o/. L. et M . ett tU : quam lecdo-
Ver. 333. tinet : V. ed. sine. Abwr- ^^^^ ^^ ^^ distinctione ad ert, prabat
beri possit litera, et scripsisse Lucretius, Havercampus: sed quafis inde oonstnio-
pleniore disdnctione ad finem versfts pras ^^ legitima sermonis enasceretur, udnaai
ccdentJs positft: lectoribusilleapeniisset: egomeC dlriiiafie
Nec sUu te errantem dobiure. nequeo. Sane, quum rix affirmes didione
Similiter v. 1128. exttat omnes numeros proprietatis et da-
. *, . , , . ^ j . janti» impleri, et litene t mcc adeo coop
Prolnde,HMlncaifumdefenisaneuineradent. ....... . .
similes smt m membranis, ut acemmo ob-
Ver.334. iXrfumma: B. In snmma: ^^^ oculonim vix dignoscas, non male
voluit opinor, /n tuvimam; nec insate, ig-jtpm.
quum castae Latinitatis auctores non mi-
, ^,..,^ ..i.ii__._ obficium quod corporis exdt :
nuB m rem quafrere, quam de rc quierere, ^ "^
subinde dixerint. i. e. offido, quod in omni tempore ac loco
Ver. 335. QuaprojUcr: quum prorsus oorpus defungetur. £<c</ nimirum «^cj^
nihil pneccsserit, ex qiio fiat conclusio, m^, pro m/, ut norunt omnes. Mdioi
ncc facili sit hic vcn^us constructione, tamen et tutius stari vulgatis arbitror.
sed impeditUK obscunisque, oratione sca- Vcr. 338. Obficere: A. ^fficere; aed
biosus, ct ex omni partc putidissimus, iUud est in marginc.
in Bcntleii sententiam baud invitus Ibid. Obficere atque obttare. Amobius,
conccsserim, spurium pronundantis et lib. iL p. 43. *' Quod si non mentis elatio
njicuhim; quod uncinis appositis d^ " — obttaret atque officeret, jamdudum
daravL Nihil erat magis exspectandum, ** sdre potuiasctis, quid, aut quare, pn>-
quam hsc axiomata sdolos esse illituros ** hibuerit fieri — .*'
maiginibus librorum; et ca tandem de- Ver. 339. possent: iu n. verissime;
airsu tcmporis in tcxtum migratura. quodex enarratione lod manirestuspatebtt,
Ver. 336. IIoc Epicureorum dogma et constnictionem longeloculcntioremda-
Sextus Empiricus sic diludde exposuit, bit ** Sinc vmcuo, rcs nulla ratione mo-
ndv. logicoa, L 213. Mn tvrtr «ihi, 11)1 ** vcri possent : nam naturale offidum
jMvnrif atfuXtf i<Nu, ««ir#f fin i;^«fr«r ru ** corporis, quo solet cuivis extnidere et
MW/Minr emfuKTtt ut «v «^rmnrM, )mi r« ** impellere conanti obstare atque resis-
rAfrM ^Xfsfn liNci, nm merm: i e. stipaia^ ** tere, omnibus rorporibus in omni temi-
LIBER PRIMUS. 79
S40 Prindpium quoniam cedendi nuOa daret res.
At niinc per maria, ac terras, subUmaque coeli»
Multa modis multis varia ratione moveri
Cemimus ante oculos: quae, si non esset inane,
Non tam solicito motu privata carerent,
«' pon oonies indtnditus adesaet; adeo ** lum obscuribat.'* Seneca, Med. Tera.
^ ut nulia corpoi» de suo statu poasent penult.
•Kluliim amoveri; nec alteri utique ce* PeraltavadespatianiMcmistheris.
** dentia, nec invenientia ▼idssim quse Hinc condnnius, ni &llor, Virgilius scrip-
«• ilKs oaderentt quum nihil cogitari pos- asaet ad ecL ix. 29.
•««it, unde prindpium movendi tcI ce- Cantantes /ifMma fereat ad ddera cycnL
•• dcndi uHo modo snbnascatur." H»c j^^ ^ ^^,^ est eum Lucretu memo-
•dam, sic condnnata, disertius rcpnesen- ^ ^^^^ ^ invenust» cujusdam tauto-
tsnt ipsaa Epicuri dictiones, prout eas ex. j^, ^^ ^,.^ ^^ ,,.^^ separatim po-
hibiMril Diogenes Laertius, x. 40. E, fin ^^^ ^^^^ ^^ ^^ ^^^ ^^^
«* i MMf, mm ^MfSf, Mi m^fi ^v^» o.^- ^^ ^^^^ ,,.^^^ p,,^ frequentantur.
(«^S 9»m^ ux*rm XXIMATA iv» HN. y^ 343. MiOta modit muitU, Hanc
AV^ EKINBITO, nmim wtf fminrmi «i- ^^^^ vocabuH dupUcationem. ad aures
wm/um. locutioocm vero, yttidyiiam pro- hercle quam jucundiadme accidentem, ar-
C£dtr€, vix opus est, ut illustremus: sic ^^^ virgiUi lepos, et frequenUvit U-
aatem Terentius, And. ir. 1. 48. ^^ ^ alterum exemplum non pigeUt
— — ^— — piimo pneestU panm : adtulisse. Geo. ii. 327.
•t Viinlius, ecL iiL 94« Maptut alit, ma^no conmixtus corporG, fetus.
hfdte, OTea, iMum pnceden : Mn, x. 842.
Mqiie Horatius denique, sat l 5. 2a «^'«"«' "**»"^ '"^'«'' ^°'"^*^ ^'"^-
m/cum^ri^lintrem Vide nos ad geo. i. 19a Ovidius deni.
que, ne mmius sira m re minime exquisi-
CflBtera onmia, et scripta manu, et typis ex- ^oris inteUigenti», met iii 60,
pwiaa, exemplaria dant uno consensu ww- — — — dextriqoe molarem
weL Idem n. flW, pro W, exhibet. er- «"tuUt. et «^«« ma^ conamine mirit :
iof« in Ubris longe usitatissimo: et ducet, "^ ^^ '«^"» ^^""^* ^ Scheppcri ra-
locDifofvf, in sequente versu. ^^^*^"* *"^ ^*^ «=^^ i^irdioreM
Ver. 341. tublima: X. «tWmw. *8*^^ obverUm.
Ifaid. tublima, mrecUy sublimut. Noni- ^^- ^' '^'"'^ '«^* *«^^ "««?«'
vs Maitellus: " ^uWiVnw pro subUmis. ^^^^ "» «* ™*» inquietudine mo-
•« Acdua Phoenissis: ^®*^ aliquis, cmciatibus agitatus, vel
animi districtus acffritudine: in quo se-
•«AntiKpeexhumiliiedeiiiMiiiMJRevolat.** . .. . . - ^. . j
* nere nobis imagmem perfectissimam de-
Ita certissime castigandum in utroquc lo- pinxit poetarum pater, II Xl. 5.
co, pro ««.««. Priepositio arf tuto po- .rrp.^- •«. «« .^-
tent omitti post omnia vert)a, ne uno Axx^^^srK^MmrmMUf^.mJJ^ymn^
quidem excepto, qu« motum de loco in ^rwrm. mJO^ ). «pm.
locum significant: et sane pereleganter.
Idem grammaticus ibidem protuUt in nos- ^<*^» ^*- ^^'
tmn rem SaUustii fragmentum: " Nam Jofid/oawftisempcrjactatur.
•• tertia tune crat, et tublima nebula coe- ViigiUus, ^n. xU. 404.
'9
80 T. LUCRETII
345 Quam genita omnino nuDa ratione fuiflsent:
Undique materies quoniam stipata quiesset.
Praeterea, quamvis solidse res esse putcntur,
Hinc tamen esse licet raro cum corpore cemas.
nequidquam tpicuUi dextri ATSH2I2* » ymf •» ht^Hti umu «miAf» tt
«»H«.*MM ^^ y Mtf§»,
l e. crebro motu tentat, ct luocussione. Ver. 346. si^uiia: l e. •« ita coodai.
Hinc ists pervagatae locutiones «• terram, « ^^ ^ oQiQe spatium penitus 0009».
«« mare, tolicUarer l e. crebro dere ac .. ^ corporea natura, explerelqiie; etlo-
movere. Terentius, Heaut uL I. 52. ubi n cub nuUus vacuo, atque ezinde motui,
meritis sannu Westerfaovius Eugraphii c« qyj ^ vacuum fit, relinqueretur."
commentarios prosecutus est: 1^5^ guieuet: n. quiesmmt: non ab-
Omnt»s9BcitoshMbtA: g^^^ ^ ^c insuper demutare ooDMdi.
L e. celeriter et continenter discursitantes. tur:
Bene Donatus: «' Nihil significantius di- Undique materU quonlam stipitt friestms
** cere potuit Quid enim aiiud est wli^ quce quidem fiMilior oomtnictio HW
** citarr, quam tuo loco moveref Solidtos possit
" igitur habuit omnes domesticos, qui Ver. 347. Peigit Lucretius ez Ibrtiflrf
** hinc et inde ad ministrandum distine- ^ mmfm, irftitmmp Vacuum ooochidaik
•( bantur.'* Vide Wcsterfaovium. '* Non tantununodo Vacuum invmiliir,
Ibid. priveUa carerent. Non sunt om. '* corporum omnigenorum prmiisezp«S|
nia in Lucretio, sic ut nobis plus semel " et undequaque Uberum, atque intae-
contigit admonuisse, cum supertnoris ju- *' tile; sed in ipsis ctiam cotpofflnis i^
didi morositate rigidius pensitanda ; ne- *' cuitates purissimas inene argunMotis
que, ut qusvis dictio ad praBcisum Virgi- ** maxtme indubib pervind potesL*
liani nitoris unguem castigata molliter Ver. 348. esse licet: I^ M. eiae licerti;
efliuat, aequum fuerit ezspectare: his au- G. celiceret. Nostri codices nihil variaiit|
tem ooncessis, Tumebo jure displicuit neque exsculpere valeo, quod vulgatis aa-
phrasis, privata carerent; qui legendum teferri debeat Editiones nonnuUae ha-
proposuit, privatajacerent: non insdte. ^"^ lifuet; undc monet HaTercampoi,
Nec deterius tamen fortasse fiierit, priva^ «c legi posse non absurde, et distingai,
to manerent: conferas iii. 548. iv. 396. v. locum:
1120. genuinum vero esse, atque a Lu- Hinctamenetaellquetrarocnmcorpore:
cr^til n»nu. quod daturu. «an. yix ^. ^J^^.^rl'^:.,^!;^!^::^:!^^
dubitem:
— ^— motu privata, 'vacamU:
Liquidos humor: et uberibos flent omnia snttii.
Sed, ut taceam de voce diasyUabi cemaj^
post pleniorem pausam in fine quinti pe«
L e. ouarentur. et inertia quiescerent dis, non temere admittendi ; hcc omnia
De dicuonum autem i«co et carfo per- ^^^ 1,1^^ ^^^ ^ dissoluta, flumine
mutatione. videas Ovid. am. iii 4. 23. et numerorum ingratissime cohibito, pns-
"«*• "• ^22- fractoque.
Ver. 345. genita nuUd rationejuissent: iwA cemas: B. cemes: sed de fide-
nam, ex sententia Democriti, Leucippi, lit^te harum varietatum ez hoc codice ob
et Epicuri, omnia fiunt et exoriuntur ex rationes in prolegomenU meis propositas
atomorum movcntium concursu. De hac editione Veronensi non conaentiente, ve-
re Aristoteles, f ur* ««^m,- iv. 6. ed. Syl- hemenler dubita
burg..-Xiyeri Ji,— iri 4 iMfnrif, 4 ^urm Ver. 349. Ovidius, fast iL 332.
r#flro, ir« •» nr mwm %' irri ftfm mmt lEaidia p«r tenebna Faunua ad aifira vtoit
LIBER PRIMUS. 81
In saxisy ac spehmcis, pennanat aquarum
350 Liqiiidiis humor, et uberibus ilent omnia guttis:
Dissupat in corpus sese cibus omne animantum:
Crescunt arbusta, et fetus in tempore fimdunt:
ftifaidm, T. 661. uberibai jI^ji/ omnla gnttii ;
«— — — - nt vhv mOM nramHa muu ^^ ®^^ spemendum, sed longc longeque
AAm, leret, camim imtiiiaiitb, aqiue. infra Lucretianas veneres locutio jacuiaset
Vcr.85a/0iU.- V,ed.Jlueni; B. flw 1hi± flent guUis, Rarior constructio,
nf; L. M.JUnt. quam annulatur tamen Auaoniua, parent
Ibid. Lifuddui: i c; darus, splendi- prsfat ver. 3.
dni» Ammmt, aibut: vide nos ad iL 39a FUta ^tbu laerymU.
Et primam hujiace TocalmU syllabam Etiam Prudentius, peristeph. x. 705.
prilsrprodiizit ad il 452. eC alibi, nec ^ r^ r
an prioran in li^. Similiter factum T?"* ?**^* ?!!?!J!?! S**^^
iifiiiiis m fidei nibleations poematio apud
AMk Lat Burm. iv. 76. ^^ elegantiam Lucretu voluit Virgilius
iti^ ^ «M .^^t^ M B^j. ^M. reUnqucre prorsus intetitatam, gea L 480.
acsK, ec vm paterai, ec ntfanaa meua, ,, ., ««.• i
jtaitiblln^^masdo,«>ror,e»ivta.. de humidions aens effectu m miraculum
j «« Ek / dhL" perverso; cum quo conferas Ovid. meC.
Umu L^uiduM humor aquarum. Ar-
Minif, lih. iv. p. 137. *< quam Nilus, Et mwtum w/afAiyswr tempIU ebur.
** ■wimiis fltiminum, aquis generavit ex Puldire denique Columella, x^ 25. Ma»-
* tipudis,** ronis memor :
Ifaid. uberibu» guttis. PauUo aliter Aut/ow/ iflaCTyma/ putd non sede profundl.
VhgiKiis, .«1 in loco conshnUi. et Lu- ^^ ^^^ ^^^^^. . ^ ,^^^j^^^,.
CMii, at pittem, memor, geo. u. 245; distribuit, dispergit: nam vcteribus sijnire
•-«—»« aqua eluctabltur omnis erat jacere et spargere^ auctore Festo in
WlaCcKfrMiMlbuiitperflumina^^.- Prosapia. Nec videtur discrepare No-
ifci toCiiis orationis oolor summo est arti- nius: *' Prosapiesgeneris longitudo, dicta
ido adomatuik '* * prosupandoy ut proFerenda** Supare
niL fient. Mul novi eleganUus, aut igitur est extendere. n. noster habet i)a-
nabo gemeUum : nam, quod frequen- cipat,
tte Gnecia Latiiiisque, )««(«« et lacry^ Ver. 352. fitusjundunt. PauUo aUter
9m de saciB aiixirum et florum, nonnihU ViigiUua, gea iL 521.
dlMrapat: in quo tamen genere libet ez- EtvariM/ofii//4rfai Auctumnus.
fiiiritisBunam PUmi periodum apponere. e^^ ^ Lucretianam phrasun non as-
irt. hist »L 54. " Sucus e plagi manat, ^^^ niiror. Anponit comiptela potest
"qnem opobalsamum vocant. suavitatis ^^ ^etustioris scriptune ybndit brevius
cimii«, sed ienui guttd ploratus Umis exanitae,/odi*^
psnra coUigitur m comua." Sic, nl prfsciaiius, Ub. L p. 554. "17 quoquc
Mlor, kgendum: vulgp, plaratu, „ ^^ j^ p^^li^ m usu non emt,
«OB «tlqoe mbertim^ ot spelunc^ Cari, «ed tenidter, « ged e contrario utebantur 0: unde Ro-
Amobius, lib. viL 233. — " viscum est ex " manorum quoque vetustissimi in multis
« oorticibus profluens— ^acrimodi// destil- " dictionibus loco ejus posuisse inveni-
** htione ooalescens.** " untur; poUicum pro publicum, quod
Valgariaingeiiupo^CaicripoItieC: *'testatur Papyrianus de orthographiA;
u
u
u
83 T. LUCRETII
Quod cibiis in totas, usque ab radicibus imis,
Per truncos ac per ramos di£Funditur omneis:
355 Inter saspta meant voces, et clusa domorum
Transvolitant: rigidum permanat fngus ad ossa.
Quod, nisi inania sint, qua possent corpora quaeque
Transire, haud uUa fieri radone videres.
Denique, quur alias aliis praestare videmus
w
*' polckrum pro puldinmi, eolpam pro ** languidas, natunle est svide esnifarv;
«t culpem dicentes, et Hercoiem pro Her- '' eihu autem eenim imber."
** culem.** £x hoc autem Lucretii loco, Ibid. totat. Sic omnes libri, atque ont
leviorem maculam abstergeas, quie Cicero- integerrimi Tjitinitate : nam ad ^B^-^wiMtffn
nem ddionestat, de fion. ii. 34. •< Nos uatatiorem atque generaliorem, arfom
** yero, si quidem in Toluptate sunt onmia, dico, in arbutta tadte oomprdienaam. i»-
*' knge multumque superamur a bestib; spectushabetur: adi meaa a nim a df wio n gt
«• quibus ipsa term fundit ex sese jxirtus '^ ^oph. Trachin. S6a quc siipim ooBtnli,
*< varios, atque abundantes, nihil labor- a^ ver. 283. et Amobii locom» mb ftr.
** antibus; nobis autem aut vix, aut ne ^•^* ^^ pnetermissis ad iv. 438L noK
*< vix quidem, suppetimt multo labore admovendis. Haec figura mnitniftiflili
** qusrentibus." Vulgo, pastus; at ho- acumen Lamfaini non efiugit, qui pnUre
minibus, non tampastusy quMmpaHus, vel >Hu»travit etiam ex Hom. Od. li. 74, 75L
fitus, telluris suppetunt Canis noster, ^ nostro vi. 757. Similiter
iiL 993. iii. 16.
————— alnui Hquenteis «_« i^ BPEMZ fU9
Humonm» gutU- m«ter quom Terra rcccpit, ^ «>EPONTA r^ :
Ftia parU nitklas fruge», arbusUque iBta. ^^
Neraesianus, ecL ii. 32. i- e. trtui* in fi^t^H complicatum. Neqne
At mlhi Flon com»sp^enti grsmtae junglt. *^***' ^'^"«"* Paterculus, ii, 1 15. ubi h«:
f j. j ^ formula non Bunnannum scdum. nd
Jam fundere jwrtus maxime propna est « .^ . . .^^
, ^ . 1 ^ 'j iT^ etiam Ruhnkemum, at quem virum! iio>
et pervulsatissima locutio: vide VirB. eea , , . ^7 , , *^
I.I3.Veri»ime«,t5tu««n.xdiTuuiSlc TZ "T " C««r «1 rftenm bdfi
Ovidium. fast iv. 8& mmaUc, molem «umum .l^ «»
'* contuut In qua regione, quali adiutora
^^l^'^'»^'^^*^^^ ••legatoque fratre meo, Magio Celm
Frigorl9asperita«v/W«quetefni^rt/; .. i- ii • •. • • ^^^ ^-««
** \ elleiano, usus sit, ipsius patnsqueqoi
gramina sciUcet, et flores. Suf&agantur «c pr«iicatione testatum est, et anqili».
tres codices manu scripti. Vulgo,;»/^; .« monim honorum, quibus triumphaiia
cui lectioni fhistra Burmannus patrocina- «» eura C«sar omaiHt, signat memoria.**
^' Sic, opinor, castigandum. Ruhnkcniiia
\ cr. 353. ab: P. V. ed. B. n. o. malebat, donavit et donorumi quod mihl
Ibid, cibus, de arborum nutrimentis; ^idetur loci miyestatem noo adaquaie, et
quod exquisitius est, et lectoribus, hanim premere scriptorem. Hoc pacto, denique,
venustatura sapore subtiliori contactis, se- maUm HoraUum inteti«etari. od. i. 12.
dulo notandum. In hanc rem longe 4e.
longeque elegantisaimus PUnU locus ex- n^^^ ^^^ ^^^
«ta^ nat hist xvu. 2.— •• Arbores, fctu juii«n «rf«i. rehit later Ignei
**exinanitas,ctfbU€rumqooqiMamis8ioDa l.iuiamiam:
LIBER PRIMUS. 83
S60 Pondere res rebus, nihilo majore figura?
Nam, si tantumdem est in lanae glomere, quantum
G>rporis in plumbo est, tantumdem pendere par est;
Corporis obfidum est quoniam premere omnia deorsum:
Contra autem natura manet sine pondere inanis.
365 Ei^) quod magnum est seque, leviusque videtur,
Nimirum plus esse sibi dedarat inanis;
i «. ** inter oomM tUUa»;** ut «tdtcj dio- '< manet." Vulgo^ nobilior; optinie Tero
tioiiein indudat minus generalem. inter se conTeniunt vocabula, constaiy no-
Ver. 354, trvncos: n. troncot, antiqui»- tabilior, clara. Sed tempus est de diTerti-
jiKm acriptionis ante alias, ut Tidetur, culo regrediendi in viam*
nwmbranaalfSS. servantiaBimus. Ibid. rigidumjrigu$: L e. quod hdt ri-
Vcr. 555, Cum bis versibus bene com- gere: unde Persius, iiL 105.
gifait Lambinus aimili argumento locos, inportamrigidMcalceiextendit:
•t omioiie, ad iv. 616. vi. 951, 952.-— Pro mortis nempe yrigorf rigentcs. Dumviro
Mmf» n. babet meat. Festos et Nonius interpretantur rigidum
Vcr. 556. TrantvoUtant : n. Trant- ^frigidum^ et hic provocat ad Viig.
•aCaiU.* H faunc erroris fbntem, nempe geo. ii. 316. egr^e nugatur grammati-
wfltAmt vd fiterv, interpositae omissio- cusuterque.
Bm, qiiotiaB quod supersit dictionis inte- Ibid. permanat ad otta, Paullo diver-
gram atque l^timam vocem effidat, sius Mantuanus, geo. iil 457.
anigjmua olim in Silv. Crit ii. p. 6. Vide- ■ Iroa dolor balantum la^nu ad mu.
inferius, iii. 1022. iv. 435. Liceat Ver. 357. An ^ikv, vice quodf Bent-
Bobb hanc rem uno et altero exemplo leius. Haud placet, ne ambigua evadat
eonfirmatam dare. Marius Victor, in constructio verborum; nec necessaria est
gen. iiL ita etiamaccuratiusinterpungen. mutatio, et hoc tempore contra moram
dna: sermonis Lucretiani fieret
Voces, tini qua^ omittit Veronensis editio.
-f ccce damai vobfa ret promis Jn omnea ; ^ ^ , ^. , . ..
TMqoe Inter spedea rerum. qi» ^«ntc moven- Oterum. non valet h»c condusio poeta»,
tnr, quum sonus propagari possit per sasptum
Cafoca mcmbn qiddcm veatroa largimurin luus, locum, non meatuum vacuorum viik, sed
QwaiMmam mterdioum vobia a langutac vifvo j>i< •• •• • «u ^ i
'■TT^tr aedificu concussione ex aens vibrati pul-
sibus, aera etiam extemum inde commo-
Liari dant huerdum^ elapsis literis ict; et vente. Aliter, pro vacuo propugnator
9mL Stobanis, eth. serm. lii. ed. Tig. noster admirabili cum solerti^, et versibus
Lytmht, i fnrvf, Xn^uf msxf^ttXtfT^t •» rp omatissimis, digladiatur.
acrs XMtfttnmf futx^ v^» Oi^jrar», «c« Ver. 35a haud uUa: n. aut nuUd.
XTNE2TIAOEIS murv, i»uvii «rmf rtm Ad postcrioron lectionem egr^e consti^
r^m«^i»v, Hti n ivyttum »mt h tnnf»xn ^nt tui possct locus hoc modo, et omnino pro
AlsMMi w§Xufti Eyfttf «V, i^, m ^«nrXi», Cari CQHSuetudine:
rm^w»X%tft^omfuf,uAhi9mu0ffitt^iXiw Quod, nid inania dnt, qui posscnt corpora
ntt MmMtUmn h X«^f , t^fmrfiyu, Libri, quaeque
nmhsr ineptisabne. Livius. i. 24. «* Ho- Trandrc, id nulla ficri rationc vidcrc^
** ratios Curiatiosque fuisse, satis oonstat; ^^ nonnullb exempkuibus inventum est
** nec ferme res antiqua alia est notabUior. 9^^ »»^» pro >»'; »nde tic condmM»:
** Tamea in re tam dar4 nominum enor »' baud uUi ^irt ratkmevideres.
84 T. LUCRETII
Ut contra gravius plus in se corporis esse
Dedicat, et multo vacuum minus intus habere.
Est igitur nimirum id, quod ratione sagaci
S70 Quaerimus, admixtum rebuB; quod inane vocamos.
IDud, in hiis rebus ne te deducere vero
Possit, quod queidam fingunt^ praecurrere cogor*
Cedere squamigeris latices nitentibus aiunt,
Et liquidas i^rire vias, quia post loca pisces
S75 Linquanty quo possint cedentes confluere undae:
Vice wderet sutem, legitur etuun vaU- corporum: et pro eiie, iidem
rent: hinc non nude tentes ad hunc mo- metx, n. etiam grtum, ▼ioe gmnu;
diim: Ver. 36S. iwciftcm.* its multo phmi fll
.— ^»-*— haud ulli fleri ntkme v«/ffvr. castiores libri, G. P. V. ed. B. M. A. O-
Interee, nihil est in Tulgatis quod dis|di- 2. XI. quibus aucto rit a tib us, nuM
oere debeat, Ti mi^jore codicum addicente. necessitate, religioncm habui obrtm..
Ver.361. Codein. hunc ordinem ver. Ordo est: >« Etmultominus (prskfioia
borum servat: " "«P*'") *""**" ^*»» ▼•cuum:" et iii
^, ^ ^ , , his nihQ absoni anparct, nihil sakiHML
Nsm, al tantumdem in lanK c/f glomere : « , ., , , .
qu» pede sunt dmndio manca. Fortasse: ^^. ^.^^ fy,^)u^ ^io^ .tque ela.
Nsm,altantumdemliiiaiMjrertglomere: gantiorem; sed de hb minutioribv iMa
quamscribarumaberrationemTaldeusita- nuncdierumpaiumidoneijudicwldb«idl
tam esse per operis decunum deprehen- ^^^^^ j^^^^ ^^^ ^on imio pfawuat
^^^^*"'' poetae nostro, aliud autem aeri seq u entis
Ver.362. Corporis: n. carjwrum; ut politissimis ingeniis.
in scquentc versu P. Vind. V. ed. B. lyj, 2)edicat: i. e. plane didt^-«ffir^
similiter. Non probo, (confcras ver. 337.) mat-significat-demonstrat: cujus sa-
quamvis in concessb habeatur vetustissi- ^^ ^^^.^^ .^ ^^ j^^ eiemplm praCnH^
mos m finalem aliquoties non elisisse; ut ^^^n, ^^ ^^ AlphesiboEA, altcrum n»
Ennius apud Priscian. i. p. 556. ^j^ e«!dUi Annalibus: qu« ▼ideasi NiU
Insignita fere tum mlllia mifi/irM octo agunt igittu-, neque uHo modo sunt aiis>
Duxh. delectc. bellum tolerarc poteotelt. cultandi, qui receptam kctionem intam.
Ibid. pcndcrf: G. V. ed. B. n. /loit- ix^ranter solidtatum eunt
dere, facili errore. Pro /xir, n. etiam Ver. 369. Hoc modo distingiModof
habct pars, versus Bentlcius dixit:
Ver. 364. laniiis.* n. /Nani; et fortasse -^,.^ . , .^ ^ ^
.. ... Ettigitm^nimirum, idquodratkiaeMgaci
mebus: " manet utique rf mani sua na- Quiertmu^ aUmixtum retn» quod taanevoct-
" tura sine pondere:** nam vulgata lectio mus.
iNanii, sccundo casu, a temiinationc com- Nos videmur nobismetipeis planioraB ft
muni nonnihil ambigui, quod dispUceat, aminivissc: sednihil,autparum,intflreit»
nandsdtur. quamcumque demum elegeris, ad poSUi
Ver. 367. Ut: sic edidi ex ingenio meo, mentera, neroini non penpicuam.
pro vulgari ^i; quum codices G. B. L. Ver. 371. ne: B. Nec.— crro.- V. ed.
M. 11. S. habent Aut^ haud dubie volentes, B. tfcrc.
opinor, 17.— cof^ioru.* P. V. ed. B. A. Ibid. deducere: l e. deonum daooe
LIBER PRIMUS. 85
Sic alias qaoque res inter se poBse moveri»
£t mutare locum, quamvis sint omnia plena.
Scilicet id fidsa totum ratione receptum est
Nam, quo squamigeri poterunt procedere tandem,
380 Ni ^Mitium^de^erint latices? Concedere porro
Quo poterunt undse, quom pisces ire nequibunt?
Aut igitur motu privandum est corpora quseque,
Aut esse admixtum dicundum est rebus inane;
Unde initum primum capiat res quaeque movendi.
in iHBukm Tit» mlg»ris callem, s fiuti- IbicL aperhre wu. Idem Mait>, iEn.
gjiilnipli, in quHms oommormntur Veri* xL 884.
jjj^ PUk«phi.: «1, ii. 7. 8. Hinc p«cU»d«port«.
gea lU. la Nec todit di^mrr i/MM.
w cn in iBrtTJtm mccmn, modo vita ni-
P^^ Ver. 377. sint: 2. nc ooUationes Hein-
fcrfi if mgni deduam vertice Mutai . sian», tunt : et, in TerBU Teniente, n. non
V«. 812, JingmU: G, Jigunt.-^ijne' ngnoachett,
mme: ft. p ercurrere. Ver. 379. Hoc dicit poeta, ex concessis
Ibii Ordo est: ** Cogor pnecurrere adversarii condudens: «* Quomodo pote-
* ilhid, qpod quidam fingunt, ne possit te " rant pisces procedere, nisi cedentes latices
"ivrodeduoefe:** i. e. prius cogor, quam " viam aperirent? quod tutemet etiam
Ba|amento oommodeTaleamprocedere, '* confiteris. Atqui, hoc confessus, ti^
HMcnidam argumento et temerario i» " cuum una opera concedis: nam, nisi
nft^ occ ur rere. " esset vacuum, et pisces moveri possent,
Vff. 873. ntteniilna: V. ed. natentibus: ** nihil loci haberent latices, ad quem se
■iBi aham vmrietas lectionis, quam me- ** reciperent. Ergo datur vacuum, quum
nonft Hsvcfcampus, conatibus dico, haud ** pisces moveantur, et latices recedant.**
Ui mendoae scritntur pro conantibus^ Ver. 381. Quo jwterunt: V. ed. B.
«■ nktMHbtu interpretamenta Sic ab- Qu€e poterant: levi aberratione, ut arbi-
idDli Viigiliiia, JEn. viii. 237. trer, pro ^ii^; nec deterior haec foret le^
Hnc^ nt ptona Jugo Ixvum incambebat ad ^o*
mian, Ibid. quom, vel cuni; P. V. ed. B. A.
Dnier,taadvemmiiii/«M.conciwlt. ^ ^ ^, reUqui», m^ faUor, vetust»
Ibid. sfuamigeris: i e. animalibus. scriptionis, quam nosinhocvocabulopas-
laeomitatft dictione sic et Pliniam usum sim exbibemus ad alionim exemplum,
«■s ndeo, nat. hist xL 50. " Simili mo- quom^ brevius exaratse.
*• do tfiumigeris atque serpentibus.** Ver. 382. privandum est corpora. De
Ver. 374. Uquidat viat, Virgilius, hoc genere constructionis satis jam dixi-
JUL T. 217. mus in superioribus, ad ver. 112. — ^Et ita
itdltiierBfuidum. concipienda est tuec conclusio: '* Aut
Qnod bemisticbium juvenis quidem ele- " igitur dicendum est nihil moveri posse,
fiBtis ingenii ad oeleberrimum tontorem ** autadmittendumvacuum: sedconcedes
Guitabrigiensem, manu celerrim& ofB^ ** latices moveri, et piscibus locum dare:
am iDum peragentem, cum sunmu^ festi- ** admitds ergo vacuum.**
filtta tnmrtullt Ver. 383. dicundum. It» ecriptum in-
88 T. LUCRETII
Venim animo satis haec vestigia parva sagaci
Sunt, per quae possis cognoscere OEtera tute.
405 Namque canes, ut montivagae persaepe ferai'
NaribHs inveniunt, injectis frunde, quietes.
Ver. 401. pottuni: ita A. a oolUitioiita ferai^ quam ad canes^ • l i q i umti ilo d^poi-
Ilein&Uins, quam lectioDem« ut exquisiti- tius referri videatur, ut ipw Lucrctiui, iL
orem sermonis ▼arietatem, redpiendam 1060.
duxi. Alii pottum, £t conmemorando InytoiatictmmtHmgimimtuemefentnm:
utique, ** dum commemorantur,'* ut ver. et ibidem Ter. 597. similiter. Senecaf
515. quod fadliorem dat constnictionem Herc. (£t 137.
cum «•« j)o$sunt. n. et Z. habent comme' vix gratuin pectri wttntiveg» ncmot.
morandif quod superscribitur etiam in M. Videaa etiam (hrid. iuL iL S16. at ^«g
Vcr. 402, fidem: P. n. quidem. Et pendet Statiu», Adi. i. 45a
pro conradere, P. V. ed. B. A, X. XI. can' ^ ^^,, ^
tradere; Vind. contrudere : quod ultimum Mmtivtii^ dllecta dcB :
Donpronu..bjudiGU>dumnd«tur.pla- ^^^,^,«^^0. Alqu* boe pgne.
nbu. test>iDonu> n.ffultui.1. u Don «»et tf. pecuKuit» diipeAI. ««ndum
on.ni cx p»te venurt. «t integn rKq>t. ^^^j^ Hi»e «item SiBum «nendAis
lcct.0. Conradfre, qu«. undK,ue coU^eie ;„ p^ a. 996. loco ^.po«li«no:
argumentorum oongenem et acenmm.
Persius, vi. ult S^^J^^SL!^.*^ 7 ^!? ?^.'°^
' Venator dnmcta Lacoo, «nt exlglt Umber,
Invcntiu, Chiyilppe, tui finltor acen-i : smre segax, e ctlU ferat ; pertenlta late
Horatium imitatus. II. denique dat> con' Agmina prsclpitant, volucmfbniildtaet cervL
diccrc. Vulgo, calle: ct hat vooes <^«"«fi'pdimliiT
Ver. 403. sagaci, Hoc vocalmlum de etiam in Livio, xxxi. 42. 8.
caHf 6uj maxime proprium usurpatur: un- Ver. 406. injcctis: vulgo, inicdatg V.
dcacccssu decoro, utuihilsupra,fadliquc ed. /n Udis: B. intedis: volebant aiw
in scqucntcm comporationcm Carus dela- dubio, injectis; naribus utique intramia»
bitur. Plautus, Curc. L 2. 17. sis in frondem: ** se fronde intnidcnt^
Omem wnc hanc quidcm magl» par fuit : sagax ** bus;" pr« CUJUS lectionia d r g i Ht ii
Nasum habct. sordet vulgatum : ct ita demum «*1— mIht
Ennius, ann. x. apud Fostum, voce niWare, csse statui ; nec lepidi lcctorea non statim
sic fortassis noii male condnnari possit; sunt oncerisaimam Lucretii acriptioiiem
ct ipbc etiam grammaticus: agniturL Trivialc est, et ingenii aigaiiiB
" Vcl, vchitcl qua emJo vincUs vcnatica pcmox ^ plc*»^ ^«> pueruli versificatoiia, «» m|0c-
** Apta M)lctf M furtc fcro» cx n.irr iaj;.icti tasfronde : ca^tcris tamcn 13nis omnibuB
** Somit, vucc >uA nictat, ululatqiic ibi acuta. iuhaTct.
** rntlo o*.t ips:i gannitio:" r/tf/n/autem Conversam phrascos figuram, nempe aii^
ticntiiy ut iu rauca sonans Virgilii, ct si- quid naribus iM/Vcrrc, plus semd dedit
initibus. Scribonius Largus: ct aeque bene did po.
ViT. 10 1. fft'/cT(i docst in n. tcst narcs in aliqnOf vd la aliquodt i^ji"
Ver. •K\l. tu.^ntitxi^^tv: B. n. niHdra^ct^ ori\- vidc nos ad iL 802.
nou Bl»un!e; Viml. iM.in/n^i-i. VrofcriU, Naso lcctioni nostnc est appositut, flMt.
15. fitiri; (;. I,. M. fraiv: volebant, iiL t!49. de canibus Actsona devoniiti.
opiuor, /Ir«ri3, \. c. fcrArum : qu.iui lec- bus:
tiouen» fortassc in ixmtextum consultius undiqucdrcumstantin^Aniueiiicar^rMM,
»ilmi*>enivi« nl<^ quoil t$ rion'iini^<e ad Diiaccrant fjdii domloum sub imagice cervi.
LIBER PRIMUS. 89
Quom semd institerunt vesdgia certa viai;
Sic alid ex alio per te tute ipse videre
Talibus in rebus poteris, csecasque latebras
410 Insinuare omneis, et verum protrahere inde»
Ibid. quietet: L c «Miv«»X«f, ut Plato, ** rorum et pectoris usqpie ad umbQicuiD^
de legg. i iiiit. mmi iwJUm M mrm m» '* atque intortis villb adeo hispida, ut im.
flw I » vms ri|^Mf hf^n %tn emiftu. ** bres respuant;— de quibus Sallustiui,
Juvaoca» cfaag. hist iL 16. '* Germani irUextum renonHms corput te»
VnlpBRis In nlta rapes exdit latebnm ** gunt:** L e. artissime involutum. Vul-
Pmbct, et aerlb avUnn dat «ylva qtdttem. go^ intectum : at, cum tegunt^ quam pn-
Hilarina, in gen. ver. 96. tide! De confusione vero dictioniun teo
fgaftoiiDitnKto cobIo» patcr optfane, terrat tut et textut^ vide Bunnannum ad AnthoL
Excolaeadgralaif: donaf et nuiaere opimo X^t. v. 133.3.
&egna bomlmiin, pecodinnqoe larem, rMid«m« •• ^^ • ^«^ » -^* •
^^qoevoIucAmr^ ^^- ^' in^Merunt vesttgta; pro ro-
Plniea seriplores has ferarum domos cu. «Jmine usitaUori posterioribus, inttiterunt
bOia Dooiinant; ut, exempli grati&, Livi- «''*'«'"• VirgiKus, ^n. xL 573. antiqui.
«a Andranieus in ^uis^ hexametro apud onun formularum amanlissimus:
Tfiinli Maurum : v^vm primb iniant 'vuti^ pymtb
IntHterat'^ :
DlrfBeodacbeqaosadlrclACKWfiacanes. ^ .^, _ . i. j
_ - , atque itidem cum quarto casu, ut haud
^^r^^^^V^V^^cert^^^ raro veteres comid, gea iiL 164. iEn.
m <tetet qnoque Manus Vi^us. sub ^j^ ^^ ^ ^^^ Loco autem Lucietii
fln^ t art gramm. eundem versum ^ incommodi sunt Nemesiani veisus,
kndaDs. Possu quoque caca, ut noster, ^35
ver. 4091. Kurms etiam vocant Gned, in
m. ms ^ ' 1 . Namque et odorato noicant i;«/rtfia prato,
qmbiia utique fer» jacent dorvuentes; un- ^tque etiem leporum lecreta cMbiSa moMtrant.
^ fllBtias, Theb. xiL 235. Unde non improbabiU conatu Livium
ItvflavkM, Mcnra vadi,MiiMo/qoe/«ranap Andronicum, nupcr admotum, tentes:
Fneter.etboRcndbinaeaMcK&UiamonttTis. ^i_. ^ . ^ . m^,-
^^ , , Dfange oaoruequom ad secreta cuMia eanem.
libet losuper, dum m hac materie versa- .«r^ >t/xo i-j /-^ ii^r i-* t" j »r
, ^. . , ^, Ver. 408. a/id .• G. M. altt; Vmd. V.
Bunr, cmendare Vanum, apud Macrob. ^ t> r\ ^ ^ i- j *
. • » -r *• *i*mauM. gjj^ g^ Q^ jj^ j^ o/iMd.* quorum postrc-
mus omittit te.
S?^.!^?Sr^ '°'*^ ^"^^ '^°"* Ver. 409. Ctfcos /aleftrar. Virgilius.
■ ccftrlf potult cervK conprendere lustra, -v — o ^
tavk In abaentem ; et, clrcum veitigia lustram, -**"• "*• ^^4.
JCthcn per nkidnm tenues sectatur odores. At Scyllam atch cohibet fpelunca latebru,
libri, «etfr/tw— Cieterum, ut ad Lucreti- Ver. 410. Insinuare-^-protrahere. Sua-
ism revertamur, non male legunt non- visdme perstat uti vocabulis similitudinem
nulli, nec invenuste, convenientissimam suam, jam adhibitam,
iMtextoj frande qoietet; attingentibus. Hae tralationes scilicet vi-
qnos aceribius castigat Creechius, vir nec ridissime repnesentant animi sagadtatem
doctrind, nec ingenio, pollentissimus. per omnes rerum sinuosos amboges inso-
Hanc lcctionem equidem, pne vulgati, quentis Veritatcm, et ex abditissimo re-
iniectasy longe malim. Saepisaime per- cessu tandem in apcrtam lucem protnt-
mntantor ttfxtiu et /cc/icf.* etsichauddu- hentis. Sed necesse cst, ille naius sit
bie cmendandus est Sallustius apud Isi- «yit> X«p«9wy, qui consummadssimam ubi-
dorum, origg. idx. 23. quem laudat Prei- que nostri poeta* dcxteritatcm non mira*
** Rcnones sunt velamina bume- bundus contempletur; diluddam in pri-
G2
90 T. LUCRETIl
Quod, ai pigrarisy pauOumve i^eoesseris abs it^,
Hoc tibi de plano posBum promittere, Menuni $
Usque adeo laigos haustus de fontibus amnis
Lingua meo suavis diti de pectore fimdet»
415 Ut verear, ne tarda prius per membra senectus
mis Acnitttem oimtioiiis cum figuris lepi- Namqiie, iibi^^r»ite ert, et ubt cnncote,
dinimis eC argumentfttione tubtiliflsima, *^-
socccesu pronus InimitabiU, coDBodantis. ^'^- ^l^. Hoc: V. cd. B. Ific^^^
Ibid. verum: l e. ▼critatem, ut passim. P^^o: V. cd. B. L. M, O. Z. XI. dipianos
Hinc Livium mendH puiges, zxiL 5§. 19. ^ demptanoi n. dempio: qoonim CDdex
«• Gknriam qui spreverit, aerum babebit" "**"""• interpoJat ^uofue port Aoc— ^w*.
De sinccritate hujusce scriptur» nemo ^***^*- O. permiUere^ ut paaim nvia.
dubitaverit perlecto loca Editur, veram. ^ ^ ^ prsBpoBtioiiibua ob «v^^T^wMg-
Ver. 411. «, P. ntsi\^^uaum : A, "™ »fnba>dl
parum.^-reeestenss ita O. P. Vind. V. ^^ ^ piono: l e. plane; ot d^Mfc'.
ed. R L. O. n. X. XI. alii, abscesseris, '*' "* ^^^ ▼•l^ "Wto adreibialitcr podtoi
nisi quod A. recesserit.-^cbs: ita O. n. */»^««'»ttPl«»tiMS&Epid.v. SLSI,
X. vulgo. aft.— rr .. O. n. X. te. Ptofro, ""*' ^"^'•^ perfhcili. sooat mMe fidU:
pro w, Vind. 11/, fortasse hinc non ^**"* «««*"» •>»* ««mpl» citim mokaii.
male: '"^ longioris investjgatioois fmTiit sii-
pauUumM/abKCMerissbtre. Penngeri: ride dicU ad Tcr. 985.
Scd mliil cst, quod in receptis repiefaendi ^^' ^^^ haustus: B. kauMUi me jo-
debcat Huic form» versiks calcuhun ^**' ^^ deterius.-* .. sic G. P. Vind.
suum apposuit Bentleius: V. ed. A. n. X. reliqui, dc; £t aiRiui, tcl
Quod nisi pigmris paullumve abiceiKri. ab le. ^T?"'* ^' ^' "^^ »««»«; ut , .
Qu« minu, sunt peispicua. ncque me ha. l^ ^' " Lingua ftmdet baustu. amm.
bebunt appIaudcnteZ " "^~ ^"f^ ' ^«'**"» ^ ^»«^^1
Ibld pigraris: l c. pigmveris, absolute "^ "^~ Ovidii, ex Pbot. iii 5. la
pro Lucretii more. qui tamen in hac dic ^ ^ ^"**" '* '^^-^*^' blbuntur «poe.
tione habuit auctomn Accium in Nonii ^^ ^"^ "~f* "^** ^ '^^^^ "^-
MareelU collcctaneis, voce pigrare, ii. 655. . ,.''' ~"™' ^ "^"»* •*"^
neqtie lectum caste. neque probe inteliec !° ^*^"^ «^»» "«^ ^«^««n cooatitoeo.
tum:
MeUus fHgrasse, quamde propen«e. «t nefat : ""^ "**~ ^"^ **^ *^ '^"'*^ amael^t
vulgo, ^MflTO. nuraeris claudicantibus. Et *** Post^riwclausula sit cpezegesisquiedam
hoc vult poeta: " IMinor est culpa fcsti- P"0"*> sed in hoc nec voU cst, nec vc».
" nationis, quam nimi« tarditatis. lUa **P"™» condnnitatis. Omne piinctum
"cniminocerrimosetstrenuissimosmor. ^•°^^*>* et nitoris fadle tulerit codez
"tiles non raro cadit; h«c autem non '^'^^obonensis, si tantc auctoritates oon
" nisi baidis ct ignavis competit" De ''*n*<*viam:
qud potCRtate rv meliusy te non pcenitebit ^*^"^ ^^ ^^*^ magnis e fontibas haustiis:
nostrre Silvo? Criticic scctt Iviii. et ccvi. *" ^ tamen cditoris fidelitas noo caret
consuUiisse. «* 2^'pro, tmfui, ««Ti»w«..-** suspidonis. Bentldus nudcbat:
Philoxcni glossarium, ad nostri poetae Usque adeo i!ay;pi AaaoiM e fontibos amncb :
Tnentem. £t dictionem fortassc non a- edictis ezemplarium MSS. valcre jussis;
versctur Phiedrus iii. 6. 9. qui locus mul- et h«c loca, illustratiooi inservieotia, oiar.
tum criticos ezorcuit: gini allcvcrat Ausooius, ptofeM. 91.
i
LIBER PRIMUS. 9i
Serpat, et in nobis vitai daustra resolvat,
Quam tibi de qufi vis unS re veraibus onmis
Argumentorum sf t oopia missa per aureia.
Sed nunc, ut repetam oceptum pertexere dictis.
420 Omnis, ut est, igitur, per se, natura duabus
BtfvrrmiifcenDiiIichH ttflaaue iimt vooeB. Lod denknie nuiTis-
^»'^^', rimi non immemor erat Mantiunus, JEn.
ut Hon. IL r. Hontius, tat l 7. j^ ^^^
-rodMt <^]SBluctantemaiiimamMJ«e«qaerfiflv«r«f«rfK/.
mt hibeniiiiii.
CknwBs Aknadrinut, •liom. i. in w- Afitaii«eti«» veniculut, utquimui.
pUit>t: nM^»> mnx>m f^.n. « >. "^ '"'^ '^ himc bcum iUuminMi.
„mym„^. Hm tuctenu. »ir docii»i. ^°°» ««««tu.. « Mn. x. 601.
im iy, Ttun latebnu aninut<t pectut, mncrooe rediMUt.
JM,famianu tmni$. Mait>, geo. iii Sed mi lector, te rogatmn vdiin, « quid
4S8. tibi generod in lapvH mamilke parte lalial^
Qptf,dam«mMiiiIlirmnpuntiir/mfi&«ii-^ an quidquam frigidius, insuhius, aut o»
Ver, 414. meo mavU: M. meos aiaois, diosius denique, atque ad nauseam fad-
fftiri- xx. dicti. endam pukhrius comparatum, q[iiam il-
Biid. diii dg pectore Jundet. His con- lud jMrcftu/ Quasi sdlioet proprium gk»-
siniilia sunt, qiui oednit de oonsulatu satorem fieri poetam nobilem loctoribus
soo TnlKus, £nn* L 19. erat expectandum, aut in illis nirsus tan»
laque Academil mnbriferl, nitidoque Lyceo, ** "** insdtia praesumenda, ut quid sibi
MersNf daras/acwMli^Mfvfi/arteii. tellet phrasis anima latebrat non quirent
AfCns «st etiam Ovidius, trist. iL 335. assequL Ocyus abigas eo, unde pedem
DMtis ingnM cst faimania CsBiaris acta infaustum promorcrit, illcpidum inteipre.
Coodcn, materift oesuperetur opua. tamentum, eil de caussa tuto deliteseens,
CompoDaa insuper Hcnt od. iv. 8. S. quod dictionis Fxtrusce sono formaeqiie
Qnin imo, apud eundem Nasonem, cpist. non dissideat:
m. lOa generalis est vod significatio, Tum latebrat animc, /Mf<u mucrone, rechidit.
V^pOeni quibus libet animi cofporisvo ^^ j.^„^ ^^,^ il,.^ ^ 33^
En<e ucent lato voInQt« tclique latd>ram
42DaBqiiemodo,ntpoMitetiamJovedIgnaTideri, Resdndant penitm.
JMvM eias, niidi oiida recumbja humo. .^ ^«a j i* _ ^ •!• .
_, ^ , „. ^, Ver. 418. mista: de Imgua sdlioet,
Ver. 415. tarda ienectut: ut Vugilius, _^ „««^^ . «..& :„ „» «...w^ \^ ««w.*!...
_ " ' per vocem ; qua m rc passim noc Tocami-
£iLis.610. lum frequentatur. Satis dt Viigilii t«iti-
XMbOitatrircsanfanL monium in loco non absimiti, ^n. iv.
Ver. 416. Serpat, Hujusce vooabuli ^^'
tnlatio lectorum oculis ad vivum figura- ^ "»« ^»^'« "«8** <*""• dmUtere m em-etf
tOB exUbet ingravescentis asvi indeftssos et Amobu, lib. vi. p. 192. " undique ad
ac tadtoa inceanu. Pulchre Juvenalis, " sc miuam vocem Deus exaudiet"
epam huic loco Pius percommode admo. Non dissimiliter Graed ^ufw^ et Latini
▼il, ix. 139. tpargere; unde aliquando dubitavi, an
•bre^ MmfaxtXkxtzsenectut. idem Virgilius hinc sit reformandus, ad
Ibid.ia^?c2attafrarMoto.quaaisdU. ecL uL 27.
<XC ca rosr e oonduss, et vinculis oorporeis Stridenti miseruro stlpoli ditpergere carmenf
implicit». El^gantiswna ast figura; lec- Nam quid sibi vdit r$ ditperdere in hoc
G3
92 T. LUCRETII
Constitit in rebus: nam corpora sunt, et inane;
Haec in quo sita sunt, et qua divor^ moventur.
Corpus enim per se conmunis dedicat esse
Sensus: quoi nisi prima fides fimdata valebit,
425 Haud erit, obcultis de rd)us quo referentes
Confirmare animos quidquam ratione queamus.
Tum porro locus, ac q)atium, quod inane vocamus,
Si nuUum foret, haud quaquam sita corpora possent
Esse, neque omnino quoquam divorsa meare:
430 Id, quod jam supra tibi paullo obtendimus ante.
Prseterea, nihil est, quod possis dicere ab omni
looo, Tix liqueC, et vooes niiierum et j(rt- ed. M. A. Z. reliqui, quo: et in
detUi ntis imi^t poetae mentem, pre- yenu M. habet, te ferenUM^ noe T^en^
mendA peritiA cantorii. Vide SiIt. Ciit. te$.
Y. p. 107. et judido tuo utere. Ver. 426. animoi: it» P. Vind. V. cd.
Ver. 419. vt: sic G. Vind. V. ed. B. B. A. n. Z. rdiqui, mumit minusdoelft
L. M. n. XI. reliqui, jam: et, pro per- oonttnictione, quam ett noetr» lectfcMiii
tetere^ Vind. et A. pnetexere, Omfirmare animoa juidquam .* n^ L e.
Ibid. repetam perlexerei ut infra, tL umrm rt irXnft^fn^ vm ie> ^iifmmt
956. repetam conmemorare: quie sunt lo- V. ed. n. quo^mi A. quaquam^ Tni%M|
cutiones, ni fidlor, longe rarissim». tamen lectione mai|;ini adscriptft.
^er. 431. Conttitit in, Hanc lectionem Ibid. Confirmare animot, Vngiliui,
pnebent G. P. Vind. V. ed. L. M. O. A. geo. iv. 386.
X. Xi. et n. etiam agnoacit m. Alii. Con- Owine ^,^ firmens animum^
sistit.
Ver. 423. conmunis: P. communeit; Ver. 428. pi&quam: sic P. ViDd. V.
V. cd. B. O. n. communes: et dedicat ed. B. 0. 1. Tulgo, usquami 11. quicjuamm
habent omnes libri vetusti, tam impressi, — sita: P. cita; n.scita.
quam manuscriptL NonnuUarum edi- Ver. 429. quoquam: sic G. Vind. V.
tionum deliquat Lambini fetus est, ut cd. B. L. M. O. A. n. Z. A. Vulgo, fva-
etiam ad ver. 568. quam. Pro neque, H. habet nee.
Effatum vero magistri ejus Epicuri, quod Ver. 4S0. quod: n. aliquid , stp t u s
Lucretius in hoc loco poetice exposuit, ita vide ad verr. 532. 544. B. O. n. X. tU
legitur apud Diogenem Laertium, x. 39, superat; arrept&, ut solet evenire, primA
40. sic, ut videtur, constituendum atque dictionis sequcntis literiL
adimplendum: T$ wav ifn r«>/i««, (r« /mi» Ver. 455, Quod: V. ed. B. IT. X. quo:
yttf €uftMrm m i^rty xmt mvrn n mtHn^tt et, pro numero^ Vind. V. ed. B. P. A. n.
f Ti «'«»r*rir ftMfrufu^ xmf hv mvmyKOff r$ X. habent rerum, sed ma]e.-wt7 tertia, cx
•^ifXfi' rijt ktytffitijt fAUfrvft^mt, is «'ip transpositionc, n.
WfU9»f r$ ^f$Htt) KAI KENON* u TAP Ver. 434. quodquomque: TI. quodcom^
ftti nv, • »t9$9 juu ^^A^p*» ««4 «NB^fi fvftv qu€ : etloco a/i^iV/, P. a/iW; nec insdte:
«M|U«^«/ui», vx «y u^i ^» €vfAmrm ««ir n*, uit nempe id ijisum aliud^ r$ Xrtf^ rur», *' de
)/ $i tmtfttrt, mmim vtf pmtnrmi «iyv/uiMt. '* quo loqueris, ut de re a corpore a^juno-
Ver. 424. quoi^ vel cut : ac G. P. V. ** ta, et secreta ab inani; ab utroque v»^
LIBER PRIMUS. gs
Corpore sgtinctum, secretumque esse ab inani;
Quod quasi tertia sit numero natura reperta.
Nam, quodquomque erit, csse aliquid debebit id ipsuni
435 Augmine vel grandi, vel parvo denique, dum sit;
Quoi si tactus erit quam vis levis, cxiguusque,
Corporis augebit numerum, summamque scquetur:
Sin intactile erit, nuUa de parte quod ullam
Rem prohibere queat per se transire meantem;
440 Sdlicet hocc* id erit vacuum, quod inanc vocamus.
Praeterea» per se quodquomque erit, aut &ciet quid,
Aut aliis limgi debebit agentibus ipsum,
** ftH « fi yi ywy, et sui gcneris.** Porro, z. & ut alii non raro; unde mireris in-
viee tf, V. ed. atL tcrpretes ad locum tam strenuc nugari:
Vcr. 435. Angmine: Vind. V. ed. O. Principio,se(lcin}if<iiMroxopnebeatAor/»
L agmiae, ut deamant librBrii verba inu. ^S^ ^S^-
■Miocacumpcnrvgatiscommutare. Quam Fortasse tamcn Ilirtium Sedulius defen.
nriatinnfm in hac voce minime omnium ^^ ii>> 7?«
■linn ddMmus^ cum Amobius^ lib. viL quo» non mala ddtmotu pauco
piS49. Luaetium suum segui maUet 8ed legto vexabat atrox :
contim omnium alioarum poetarum consuc. et Hyginus, fab. 194. *' Post /Niucum
tadincm: *' ei Epidanio t»ynm guid est " ^cmpat nunciatur Pyrantho, navem Co-
ualiodaUatum nni magni augmims co- *' rinthum dclatam tempestate, in qua
" hber?" Be terpentibus enim alia dictio ** Arion vcctotus fuerat"
pMHm.uiuriMitur. Vidc ad ii 72. ^^^^ tummam seguctur, Rarissimum
VfT. 436. tadut: wminrmmt nimirum; '«cutionis gcnus, sed ex translatione, ut
** ■ id habeaty ez quo tactui fiat obnozi- P"^*'"» liominis tardius venientis, et se
nnm** tandem turiMc comitum, qui, in trium-
Vcr. 437. Corporit: ita G. L. M. A. P**"™ P"**» P""* egressi crant, imnus-
X. n. reliqui, Corjxtrum. Indignaban- <^«"*»^ " ^^ erit utique ex particulis,
tor utique scribarum natio, numerum *' Q*'® gregatim summam cujusvis corpo-
ittan pio guantitaie: hoc autem saepius " poris conficiunt*'
ftetum inrenitur. Sic Xenophon, anab. Aristotelcs, f «r* «»/• iv. 7. e$tfMi h iraktf
viL p. OOOL ed. Oxon. • mfJft^f ofyyfiw, avav Mvrau Mut kwrw.
qnod aliis est ct>, vd coptd, argenti, Ci- ^^* 438. intactile: umftt' ride ad
OOD, in Verr. ii 72. *< magnum nume- ^^i'* ^5.
^'nm frumentit vim mellis nuudmam." Ver. 459. transire: O. L. 'M.transere.
Hiitiusy beil. Afr. 67. *' Ibi in campo Si quid lateat usus antiquioris, vel aliud
** CMbria nnis positis, ipse, frumcntatum ^od libet, egomct ei protrahendo non
" dicnm villas cum parte equitati^ pro- sum.
" fcctns, magno invento hordei^ olei, vini, Ver. 440. hocc' id: voces transpositas
** fid attnicro, parco tritid, atque recrea- exhibet n.
** to exerdtu, redit in castra.** Itaemen- Ver. 441. gHodguomque erit, ut va-
dandum: libri, pauco; codex unus, par" cuum; faciet guid, ut corpus.
•»1 cs interpretatione sdlicet Columclla, Ver. ^2. fungi: Ji. fngi; O. A,
94 T. LUCRETII
Aut erit, ut pofisunt in eo res essey gerique:
At fisu;ere) et fungif siiie corpore nulla potest res;
445 Nec praebere locum porro, niai inane vacansque.
Ergo prseter inane, et corpora, tertia per ae
Nulla potest rerum in numero natura relinqui;
Nec, quffi sub saisus cadat ullo tempore nofitroe,
Nec ratione animi quam qubqnam possit apiscL
450 Nam, qusequomque duent, aut hiis conjuncta duabns
fundi^ ut hic moz edam, ▼«■. 444. — deft*- ny»CiC«««vw, Xcyv^MM. Q^i locas, quiim
bU: V. ed. B. dMMU ad Lucretii intdligaitiam mmm o pfr e f^
Ibid. Jungi: xf^^m^imi, uii : et moz ciat, ct diligcntiaBme nt animadfer f nd u^
Ter. 444. Talet patL Sic Arnobius, ii. p. Latine redditum quam pcrqpicae dabimWi
69. qui pluribus lods Cari nostri lucem *' Sed, prBler oorpus ct Tacunm, nifail
dabtt: *' Omnis enim pasiio, leti atqiie " neqfue intelligi potest, Tel animo eQO^
** interit&s jauma est,** (oonfcr Tcr. 1105) *' prdicnsum, vel simile eonmiy (pm ao-
<* ad mortem duoens via, ct inevitabilcm " lcnt animo oQmprehendi; quasi pio-
** rebus aficrcns Jumctionem: quam si " priam naturam powidfn», ct non poti-
** sentiunt aniiiMe, et tactui ejusatque in- " us rcrum Ycranim arridmi» Td •f)»-
** ciusionibus oedunt; usu et iUis est Yita, " tus.'*
«* Don mancipic», tradiia:** ndt iiL 984. Ver. 450. guegquomfue: n. ^immmi*
Pbikncni gUiwriiim ; •* FumgUur dlBdii^ que, ut fere sempcr, in bac Yoce» ct oof-
** MXfurm «ffouMf .** natis.— <dica^.* G. L. M. duobm: ct Am
Ver. 443. possunt: ita Ubri TctiistiaBi- nostri onines usitatisBime scribunt kiiti
mi G. Lb M. non temcrc repudiandi, cum qui an purus sit ardiaSsmus, edioere oon-
Vind. et V. ed. Reliqui, pottinL £rit fidenter non valea De hac autem re qnid
igitur ut potsunt phrasis finalit^ quod di- eTplorare quiTcrim, dabttur ad t. 55a
dtur, non cauttalit, £< varietate intcrca antiquissiinorum eo-
Ibid. geri: i. e. morcri, cresoerc, dis- dictun duotmt^ nihjl mutationis disqut
solri, ct omnia denique sua, quscunque rendum; cum sit siinillimum Teri, Vbt^
sint, offida peragere. Epicurus, apud rios, ut in loco Talde perspicuo, po^am
Diog. Laert. z. 67. r« )< «cm» vr» «-«mrau, menie prxcucurrisse, ▼eniens substanti-
vr» vmhtvy Immrmt^ «XAji mirwt^ ^mv %t ▼um non sperantes, sspius utique subin»
Uutm rit €ttpmgt 'wmftx^rmt, teUectum.
Ver. 444. ^l.- B. n. jlut, Ibid. conjunctay r»fi.wrmftMrm' ut nm-
Ver. 445. niti: V. ed. B. n. ii«c.' fa sunt rv^CiCnjMr*.
quonim ultimus in ver. seq. corpora ter- Ver. 452. numquam: L. M. n. nu-
tia transponiL quam ; ct ferri potest : nam, siTe dicas
Vcr. 447. II«c, et quap statim Tcniunt, non esse separandum uUo locoy seu uHo
es Epicuri fimtibus, ut eos nobis Dio- <rm;Hwnc, quid interiTit? jtemiciali : A.
gencs Laertius apertos reliquit, derivan- iniciaii,
tur. Sic Ulc, X. 4a Umfm h r«m, (^. Ver. 453. Discidio: n. Dittigio,
futrm ncmpc, tuu «i m*) «#i» «rt twt^tnhimi Ver. 454. taxi: ita P. et nonnuUse ali»
liMirM, nrt vtftXnwrmt^ »r» «NiX«y»f rts editiones antiquiores; ut A. quoque, nisi
•yiXwrrMf, mt mmi* ix«f foeut A«^C«m- quod t derasa sit: reUqua omnia cxem.
/UMh umtfutmrm rwrmf ewftwrttfutrmt • plaria, taxit^^^ignit: ac n«»«i« omni
S
lunn I tHriiii
LIBER PRIMUS. 95
RAm ea iiiveii]e8, aut honim eventa yidebiB.
est id, quod Rumquam sine pemiciali
potig est sgungi, seque gregari:
Pondus ntei saxi est, calor ignis, liquor aquai»
iiSS TactOB oorpcnibus cunctisy intactus inani.
Servitium ocmtra, paupertas, divitiaequey
libertas, bdlum» ocHicordia» caetera, quorum
Adventu manet incolomis natura» abituque;
efmipl ii T ia; ut plane nfairiain quo ut miea.dk craiwlaMinA expui^getur, et pro.
aodD tt tueri valeat Tulgatum igttihut^-^ bis distinctionibus concinnius procedat:
eakt: n. oo/br^— o^aia?.* P. VincL V. ed.
R A. IL tmanms L aqua, solenni H<wtmitlubr»corporipr«betdbo«,
^^* VarioMiue caii!rii/. Geyr cultori refert,
"*'■*• Olui sulve, multiplcx hcrb» gcnut,
ExUf autem vaiiatatibus lector nasutus Uvunitente>,atquefetusarboruin.
•Mim inleUiget, ma cogitate interpoeuisse ^^ ^^ hortb et vohiptat niaxinui,
f» Mt es ingenia Compendio sdlicet •Illi'''^!!!^!^!.'^?*^^!''^
, . ^ -11 j . i«grfi^8trepentl»vitre«Uunbit/i7«or/
■OVursi «natum est illud mxm, omisso t Sulcoque ductus, iirigat rivm /«/«.
poiteoalitas dictiones, aaxVtt: nam con-
MBMS libronim omnium in tgnist et non- Vulgo, uepe: nec necessarium videtur,
uOonim lectio o^iuirvm, satis ostendunt, loco sic interpuncto, ut Heinsii divinatio,
^■ilem constructionem totius versus Lu- Jructus^ pro adtus^ in conteztum admitta-
cntim Toluerit Qui scribebant aquarum, ^^i °am ▼oces cultus et cu^ort sic divisae
obriam cis volebant iie, quibus placult r§ ^^ offendunt
^PiAm, et sonj, forma vocu iUat^ ne- ^^* ^55, Aliam huic versui construc-
nuni in cimtroversiam vocandli; nam ai^ tionem noster maluit, ad qiumi prsBceden-
H^nflTtrt^ir quidam, veteres in primH de- ^' quoque versC» ibant compositum non-
solitos esse nomina genitivo ^^ scribae; sed inscitissime, cum non
pcr a$ proferre, item dativo per aV; Aliud magis poesin oommendet, quam
nli dooet Soiipater Charisius, p. 7. ezem- varietates hujusce modi cum judicio fac-
fbm tamen terminationis oi in dativo, ^» i^ut a didacticis scriptis, ut sunt in.
Bt pDtem, non ezstat Unde mox in genio minus hilari ac jucundo, satietatem
gnmmatici loco error operanim sit ne- efiicacius defendat
cst, ne ipse sibi contradicat: ipsum Ver. 456. jmupertas: si G. P. Vind.
Porro, ne numenis unitatis in V.edO. A.n. S. n.reliqui, utinvulgatis
V9ee 9091 lectorem quemlibet remoretur, editionibus, vocabuhi paupertas et libertat
et oostrum de loco judidum videatur in- ezhibent ordine transposita Delicatuli
frmare, sic ipse Lucretius, ii. 102. sdlicet ezscriptores quidam par pari jun-
Hxc vaUdas taxi radicet- : gendum esse sibi pcr summam insdtiam
persuascrant; nam contra, r« que, non
imit etiam, quoties generalis diclio sit, alias in sentcntia adhibitum, duo nomina
emidem etiam numerum vods ignif, ut prorsus aliena in&uavissime consodasset :
a plnribus lods abunde constat. quod tamen cditores haud perspezere,
Ibid. Uquoraquai: ut in carmine per- neque etiam absurdum esse, poetarum
le|Mdo, apud AnthoL Lat Burman. iiL ingenia legibus, ez nostro arfoitrio cogiti^
51. 9. quod ez altiori petitum dabimus, tis, dtra necessitatem contineri.
«6 T. LUCRETII
HaBc solitei siunus, ut par est, eventa ▼ocara
460 Tempus item per se non est, sed rebus ab ipsis
Consequitur sensus, transactum quid sit in flsvo;
Tum, quae res instet, quid porro deinde sequatur:
Nec per se quemquam tempus sentire fiitendum est
Semotum ab rerum motu» placidaque quiete.
A65 Denique, Tyndaridem raptam, beUoque subactas
Troiugenas genteis quom dicunt esse, videndum est,
Ne forte haec per se cogant nos esse &teri;
Ver. 457. Libertat: sic G. P. Vind. Ver. 466. quom: P. Viiid. B.A.TLt,
V. cd. L. M. O. A. n. Z. n. u/, aeque bene : i. e. ** ooniidenm ddie*
\qit, 458. natwra: abest in B.— o^ihi: *' mus quo modo^ quo neB^ wmmi^ di
Vind. n. Z. habitu. '* his eventxs dicant ee eue;** quan de f»>
Ver. 460. Tempus non est reb ut ab bus jam nunc exiitigniibus; et ob
ijms, Hinc Virgilius, Mn, vii. 57. FRtionem temput^ utpote eventit
Nunc age, qui reget, Erato, quc temporm r enm . tum, sit aliquod ccrtum, et
** Quia, ut diximus supra, ad ^n. iiL nens.
««587. secundum Lucretium, tempora, Ibid. Res gestas non ea» per se: fw
«« mn ex rebut coUigantur, per se nulla ^^79, 48a Bintleius.
««sunt" Serrius.-- Bentleius. Dio- Ver. 467. not: A. m t ^ E m : P. qBW»
gcncs Laertius, x. 73.— r«f nfufmdtt Mm '"' Vind. n. contra.
vait »«^, rvftrXt*§ftt9 xf*^*9 **" '*'»'f **" ^' ^^' y*""^*'* ^ pumdoi G. Of
rm fuftftf i,s«evTtt It *m r$it T«/tri, mu "*"»» ^o^^ variatione, ut cwr pio antiquo
rmit mwaiumti tuu jwwiriri, luu frartfn' 7""''» <^* «imili», ex mutata pronunciatiaM
4)<«i> T< €vfjL<frmfM wtfi ravra »r«Ai», «vr« onginem ducentia. fuerunt: ita G. L.
w», «rMvvTff, ««r ; xfouf n«ftaX0fttf, /»«^«^ ^'- mendoso unius literuUe duetn,
Verba sunt ipsius Epicuri, atquc hoc mo- pro/u^ii/, L e. Juerunt. Reliqui, fitert,
do distinguenda. Similiter Isidorus, o- ^^^^ *^^^ hominum. Maro, geo. fi.
rigg. V. 31. «* Tempus per se non intelli- 295.
«« gitur, nisii per aclus humanos.** Mulu virum volvens durando mcwIo vindt.
Ver. 461. sensus: 2. tempus, sed vul- Ver. 469. abstulerit eetau Idcm
gatum cst in marginc. V. ed. intcrpolat ditor ^neidos, vi. 429.
^um post consequilur : et, pro tevo, dat Abjtulit ztiz duj^
n.eevum; i. c tevo. . .. ... ... , ^
xr A^^ rw. ^ r^ „ Amobius, bb. iii. p. 104.—«*
Ver. 462. Tum: n. Cum; X. Tunc. .. . , r . ,- . »
^nstet ' n ' st d ' d - Ti d ' ^^^^ abstultsset — ."
v— Act ' J, . ^^'' 470. terris. Haec est omnium li-
Ver. 463. quemquam: n. qmcquam: , * * . • . , .
. . , . brorum, quotquot sunt, scriptorum lectia
et ▼ocabula quemquam tempus transposita n _i • j- J^ , . f "*" •«««.
dant Vind." n. "* legitur, t« rebus nempe,
xr^- -^. * » -j* .. ^r. ... commentum est ipsonim editorum, noet»
Ver. 464. jflacida qtuete. Viigihus, , . ,. ^ , . "^ l*^
JEn ix. 187 » » laboranu succurrere volentium. In bis
autem angustiis, unde Luoretius, saho
«^c/rfacWacontcnteTwrf.est. s^o argumento. et receptis lecaonibui
Ver. 46£. Tyndaridem: U. Tyndari' pertinacitcr retentis, nullo acumine eitii-
^^» cari poi^ moUiorem medidiiam podas
LIBER PRIMUS. 97
Qaando ea leda hominiim, quorum haec eventa fuerunt,
Inrevocabilis abstulerit jam praeterita cetas.
470 Namqoe aUud terris, aUud l^onibus ipds,
Eventum did poterit, quodquomque erit actum.
Denique, materies si rerum nuUa fiiisfiet,
Nec locuB, ac spatiumy res in quo quaeque geruntur;
Numquam, Tjmdaridis fonn« conflatus amore,
475 Ignis» Alexandri Phrygio sub pectore gliscens,
Clara adoendisset saevi certamina belli;
eziidiiiaTi, reponendo — — — fadt ipae Terendam
id£i« Ugiamlms in locum « regumilms; """ "^ ^^ ~° l«»d.^«W..
01 idaii vikat i«tm dicdo cum ^rfmrf ^^o fimue, Tetufldwmi Hbri G. L. M.
Gfwsonmi, pojmlo genenOiter: ride nos fi^' «51"'^ "^ ^^* P^« «>"a®» "«
ad Soph. Phikx*. 387. Hinc VirgiUus, "' ^^ «*^ *° "'^» ^^ auferendu»:
JBa. T. 884. Nnmqiuin, Tyndaridii/omJ conflatos, mmoris
Ignh:
THtonciqne dti, Phordqoe extrdnu omnis. sed non sads causs» esae ▼idetur, ut a
„ ...... vulgatis abscedamus.
voecs autem mto et legio submde con- .*; ... ., . . «.
. j, , *. j TT . . . ^ Ver. 475. Jtexandrt Phrugio pectore,
haaL noe docuunus sd HoraL sat. i- 6. „ .^. ,. ^ __* ^ j .
~^ . , ^ j . . • Poetice dictum est, et ad morem unice
4 ez eertisHma emendatione: et m Lu- ^ . _. ....
p.^* i^ —1 .«*5««. K-iw^ «n*-^ Ain Lucretianum, pro Phrygn jOexandnpec
CRtu looo Tel antissims naoen poCest aic« •,. , « , ^ , ^ ...
^ j _lZ r\i- • * '.V. *^' Vide supra, ad verr. la 12a uu
Vide ad m. 1341. ^
FoBO, aigiimentum Lucretu sic se habet: , »n ■. r
- Qoiaiaid transactum sit, id recte dicas P~. f^»^»^ Tyrrhenai tuba,
«nl *e«mi»a< quisbusdam, vel ierris ^^"^ Ignu ghscens. YocBbalum glisco
-^fAoBdMm (et restat nihil terdum) «tis Pervajpaum est; sed ^ et gemellis
-««««; ea autem esse nuUo modo vodbus potissimum con^^
^ ,. . ^ .. u* summe propna Fulcfare de Sini ardori-
«• recte diiens: ergo temnus etiam, nis , ,r i • t-i ».,«
.. . _^ „ ' ,. j bus Valenus Flaccus, ▼. 372.
'* conninctum, nii//ttm est; neque aliud
... * « . . . — — — Ulum tanto non Hiscere coclo
«• m natur& renun, pneter corjms et in- ^^ ^^^^ ^^„^j ^^j^ f^„^ ^^
J™ ^ _, Ubi sads mirari nequeo, Heiusium, ex
Vw.474. con/»a<« /gm.. ElegM.Us. ,„ieute codicU/m6«, conjed-e «r*,,,
ame d>ctum est, quum incendia «>lus ^ commutatio r« r ct t minutiori.
aacitet Tentorum IIa<iM. llinc, ob usum .^„,,.._ „„_ „„i,„ „._;. ;_ ™„i- •
.._. .. ... ■'. , '. scnpturo non multo magis m procuvi
fiHvm fcbnl.mn m hoc negot.o. aura, ^^ ,«ret/.- cum p™»ertim
Kci|»ent.um .tquc reddent.um, Virgd.us, ^^ ,„j ^^^^ ^^ Umgftviii clegwtior.
gea I. 508. g^ jjjjjjj intactum relinquebat, vir om-
Et corvK rigidum falco cof\flantur in cnsem. nium ingeniosissimus in hac solertia con-
Hinc edam, si cum his comparare velis, '^''^ ^°**>^'- ^ B"™' *"' ^^'
qu» statim sequuntur de vocc glisco^ ele- Creaclt arbor, gritcit arder, ramus Inplet litera*.
gantiam Valerii Flacci, iL 27S. plcoius Hinc autcm videtur Sallusdus conigen-
dagustabb: dus, Jugorth. 4. 6. ** Sdlicct non ccram
98 T. LUCRETII
Nec clam durateus Troianis Pergama parta
Inflammasset equus noctumo Graiugenarum:
Perspicere ut possis, res gestas funditns omneis
480 Non ita, utei corpus, per se constare, neqae esse:
Nec ratione duere eadem, qua constat inane:
Sed magis ut merito possis eventa vocare
** illam, neque figunmi, tantam ▼im in quam formam lequi tur Auiclliia Victav
*■ Bese habere; sed memorii rerum ges- orig. gcnt. Rom. i 7.—** da
*■* tarum eam Jlafnmam egregiis ▼iris in " tione eorum, qui equo dmrio
" pectore gUscerCt neque prius sedari, quam '* bantur."
** virtus eorum famam atque gloriam adie- Ibid. pariu, Hinc Viigiliui, Mam u,
** quaverit*' Vulgo, crescere; ex glossft, 238.
ut putem; nam phrases Lucretianas ada- Scandlt ijttsMi marhina miiras,
mat, ut est antiquioris orationis scctator, Feuarmu:
castigatissimus historicus. Vide Nonium conferas ibid. ver. 9a JEn. Ti. 51& qni
in voce glitcity L 83. auctorem habuit Euripidem, L c
Ver. 476. Clara: L e. splendida— ful- Ex»v/m»'m«w:
gentia, ut conslet cum ignit et adcendit' ct Lycophrona, ver. 34S.
teL Virgilius, JEiu u. 705. ^ ^fmrm ^My/<m A4x«u
•»»—-»— et jam pcr mcenia clarior ignu Hac tralatione llcentias abutitur TrjphiD.
Aiidltur. prophiique Kstus imcendia volvunt. ^^^^ ^^^ 382—389. elegans tuiMn kiCM
n>id. adcendittet tavi certamina belii. est, neque indignus, qui in trtnaconB
Idem, ^n. viL 482. emendetur:
— — — beltoque anfanof adcendit agresUs : Tit m^evr/tn X^xh «px**^» «^ *^ X^^f^*
et rureus. ibid. x. 146. '^"'^*'" «rr^«rr.^ «A*«P^«^'Tno
duri ceriamina beUi : ^, ^^ ^^^^^ «Aii.T««i ««^i^tvu.
utalibisiepiussimilitcr; et scnva jrralia, y^^^^^ ^^^ ^^ ^^^^^ ^^^ ^^
tr >t^-f * « , i_ * « fof^rify et tota pbrasis tir< ^h^a 4frrH
Ver. 477. clam, n. tam; abest B. — ,.j^ j,._^ :i„ . „ ,^^ ?^_j_ ____..
durateus: n. dura reus; Z. dura tenus.
^Troianit: sic P. B. Vind L. M. O.
vide Stat silv. i. 2. 109. unde egregje
illustrabitur nostcr, v. 1.^24.
n. 2. et elcganUssinie dicitur injlammare '^^ P*'"^° P"^' ut sxvU^Vcrtf. ab undii
. ° .... Navtta, nudus humi jacct^ infans, indlgus omnl
Trojann; ut summs smt inscmce postu- vitaii auxilio.
landi, qui librorum rcliquorum lcctioni, _ r\.-j- _^ • -^^ j »■* .-»
TfTV.. ... . _. . , . . ,r Porro, (hidius, art am. 1. 564. deTroia:
TrMai salicet, nostram posthabuennt V. '^
, fj. . MUitibtu iTavidum lacta recepit eqmtm.
IhxAHurateus. Civitate Roma non Deniquc, cum pouores videantur dactyli,
mutatam Homeri dicUonem donavit nos- >«P»>"* "°«^ "«'* obstantibus, consultius
ter. Od. e. 493. fortasse cxcudendum curavissem per disN
resin Troianis^ ut Seneca, Troed. 824.
'^ '^ '^ Muit Infectos TVof^r ruinis.
AOTPATEOT, rM EvMf isrMqn n/f Aftsvi}-
Ver. 478. equut: G. M. equots vetei^
i. e. Ugnei, ut ProperUus, iii. 7. 42. ^j^^^ scripturam, et fortassis in Lucrelio
Vlctor PalladUB liineMi ard» equus. verissimam quoque, retinentes.
Euripidi est lufut twws^ Troad. 14. Ver. 479. Pertpicere: n. Per^ice,'-^
LIBER PRIMUS. 99
CSorporis, atque loci, res in quo quaeque gerantur.
Corpora sunt porro partim primordia rerum,
485 Partim condlio quae constant principiorunu
Sed, quBs sunt rerum primordia, nulla potest vis
Stringuere; nam solido vincunt ea corpore demum;
Et si difficile esse videtur credere quidquam
p9tm: V. ed. Vind. n. S. possii : unde ad Unue fabulam et viper» forsitan allu-
obofitur fluspicio, his inter ae coUatis leo* dens, nec immemor Virgilii, gea ii. 379.
iVff^t»», ita refingendum esse : Ubet etiam, dum in hoc sumus, emenda-
Hnpid Mp^tdi ret g«t«i^ *»««™ ^^ Prudentium, psychom, 305.
Ver. 48a ita uUi: ab«,nt a G. et M. ^^^y^^X^^"" ^"^"^
-HiMiitf .- ita G. P. V. ed. B. Vind. L. M. -. , ^ . • _^ .
^t, n. et «>riba. meb molli».. ^"'«^ ^"'IT' "TT^' T
^**" . -^ *• ea vox valct, tuperficiem ret tergere. Va-
^*^^ **^' , ^ ,-. rietaa Vat. cod. perfringensy interpreta-
Ver.481. dture: G. M. n. X. luerej ^^^ ^ ^^ ^^^ j^^ ^
L fisert: V. ed. duere, coale«*ntibus, ^ quam cras«j et nuDo cum judi-
ot sape ahas, htens clmd, — quS: XI. . „. ^^ ^ ^«»«— :.w^,«. j u-
'^ * ^ ' cio, ut mos est grammatioorum, de his
fuia^-^anMat: B. Xl. constei. dictionibus Nonius Marcdlds egerit; et
Ver. 483. Corporu: V. ed, n. Corpo- ,^^^i^^ j„^ „.ww«. _;-,«i'^ •
- . f , . ,. ^ inazime, dum vocem sunphassimaB po-
- men^ime; sed jam dictus est ^^^ .„ tot diveisas significationes dis-
hic HjUs^erantur: V. ed. ge^ ^^^^^ Sed rem proprio acumme lecte
«--,-,.. »^ . . . , intclligent nasuti lectores, me tacente.
Ver. 484. Hi versusEpicun verba, sed jj^ ^^ lexicographis m omni UnguA
oiltapoeticoadorTAta, repr»sentant.sic dictum esto. Adi nos, iiL 1057.
m leguntur apud Diog. Laert x. 40. T.,, y^ ^^^ ^^ . p ^ ^ ^ j.^^ .^^ .
em,mrm r. am" ^r» ^vy»^^t,jm J. .| ^ ^^ ^^^ ^^ ^pj^^^. yj^ y ^ ^^^^.^
ai^yymf^t «r-nw-w. r««rra >..rr««r^ ^^^^ ^ ^^ ^ ^j^^ j^^^ j^ ^ j^
^, Mi «^«.CXiir». margine O. et X. totus versus sic fere scrip-
Ver. 485. concUio: xi. consilio,--^. ^^^ eihibetur:
L. S. ftta; V. ed. gue.
Ver. 487. Slringuere: ita G. L. M. re- ^"»»^ ** ^»»^^ «^ ***®^« ~ ^^***^'
fiqui, flh'ing««.— fuim : n. non.—vincunt : Ver. 49a fulmen. Duo codices vetus-
P. V. ed. evincunt. tissiml G. M. praebent^umtfn.* et, quam-
Ibid. Stringueres l e. elidere— deterere V» non sum admonendus, pervicadssimi
— jtemderc defringwre— desecaie. Virg. esse moris librariis scriptoribus has vooes
JEn. viii, 62. confundere, pene adducor, ut huic lectioni
e80«>in,plenoqaemfiaininecemk assensum largiar: nam flumen cadi ele-
ttrtMpuntem rlpM, et plnguls culto •ecantem. gantissima fuerit periphrasis, et Lucretio
«^Radentem, imminuentem;** Servius: digniwi™» '«V««rf/>/gurir Adeasmox
m noster v. 257. ^^' *^^* ^* ^®^* ®* *°^ omnia, in u.383.
aniniadversa nobis. An alios quilibet La-
rtpa> rademtia fiumlmi redimt. ^. .. .. j- r i --«- »^.»»^
tinorum dixent cmi fulmeny nec negem
Adsit Ausonii distichon, incomparabili equidem, nec aflSrmcm. Locus AWeni
vnustBte, id. ii 55. egt in Arateis, ver. 775. huic disputationi
Ne fortonstx ipatium mnnelabUe vltse impcnse commodus, quem distinguam ac-
Fatall Umvrsu ttrimgertt uUa dle* : airatius:
100 T. LUCRETII
In rebus solido rq)eiin corpore posse:
490 Transit enim fiilinen OGeli per seepta domoruiny
Clamor ut, ac voces: ferrum candescit in igni;
Dissiliuntque fere ferventi saxa vapore:
nMnqniietenigeralto farvemikL Nan tmprolwviiieiii. a
Coclo Arle» toUlt, qui Pbc&NM aftn duobiu .^^ «—:«•; „♦ »w... t ,„,.i ;
Augentur. rutUat mbter Nerel. Pfatrix "«* «"«**• "* "^ LMOiHnui:
EfBua, percurrent non mnltl jf Mmiini astra, TMBkaktqptfenftrvtnhm umm ^n/att»
Efflua utique, se effundens pcr magnum '*^ DistOiwU mpore. AnMm^
cceli H»tium. Enmt fortaaae, qui o». ^ "^- P- laa—" hiibitudinem fictiUbiif
jicient rescriUi debere luminu .• ct luo ju. " «ntribuit vaaculu, ne Jtammanm i^
dido per me fnuntur. " «^'««^ « "^'
Ver. 491. «^oc; ita O. A. n. G.autera, C»terum, baud dubie locos faic in oeufia
B. L. M. ti ad; Vind. V. ed. S. XI. ii/ «** ViigiUo ad geo. iv. 155.
ad, Coi\jeceram, ad nonnuUorum libro- — qnum trhdi UenuctSaimiiim MfoveMM
rum scnpturam:
Cl«nori/«..acvoca.: ^^ ^93.aniabefactaiui: «c L M .
led nihil eipuoor, cm cedere debeat re- ^ » r^ ^ . t r- j . -
cepUl^o.qmeQnunip«umniffnigan. ^^^ Cum. fto n«or. n. rv».
tem habet, ad vL 227. ,. . , ^ , . ^ ^ / ^ -
Ibid. Conlabefactatus: L e. fictui cor«
TraniltenlmvalldumliUmenperaeptadomo- niere. Veraus Ovidiani de HcKuI^
Clam ™j; «c voce.. «ibniente domum eaxoiam Cad, gfifidfli
iwi. ••;.«, ,H M ««n «..u t«,f«« 1«! ^^**' cxpoaitam vim hHJuice dictiiMd^
inoaui etiam, ut aiii, non maie tentare ad ^^^ . ,._ '
bunc modum:
... Nitltur hkc* humero (coelum quoque ledcntflB
Clamor vfi il i;«*m. Et vartum motu cmlabrfactat onus :
Sed haK leviuacula sunt, et exitOs incer- i. e. dexiro humere; confer Virg. iEn.
**""^'- viii. 237. qucm in hb omnibus libentis-
Ibid. candescit; ideoque parUcuUs ig- sime Naso sequitur: sic enim scn^endom
neis permeatur. Non aUenus est huic est ad fidem codids ArundeUani Evul.
etiam loco VirgiUus, ^n. xU. 91. gatur, humeris.
£ju«ai. quemDaunoignipotensdeusipteparenti Ibid. rigor auri: ut Virgilius, ecai
Fecerat, et Stygii Mnim/nii.tinxerat undi. 245.
Ver. 492./<rrf.- ita P. A. neque aUter Tumferri rigar^.
divinaverat Prcigerus, qui videndus est Carmen non infimi lcporis apud AnlhoL
etiam ad U. 37a Egomct dudum proprio Lat Burm. iii. 134. macula emundabo:
acumine hanc eram emendationem asse- _ ,
jj ^ ,,. ... ... Fanineam maribm nam confert Pvrrkba dai-
cutits, adductus versu \ irgiliano, geo. lu. g^ ' ^^
S63, £t veluti in morcm miBtb arma movet :
VEraquc dissUmmt x «fr • ; Q"* ^«" *^ ""<> ^ *«(r«' «nt strkta rigtre,
^ f- ir • .^1 ». XT j. Sed «ohim reddunt boxea teU «onum.
nam verc GcUius, i. 21. •* Non verba
" autem sola, scil vcrsus prope tolos, ct ^^^° * »- «• i>.«»A.«^w in laminas vi
«« locus quoquc Lucretii [iurimos, secta- '«aUcorum tundenUum ducta. Vulgo
*»tumesscVirgiUumvidemus.** RcUqui, l««»tur, ««na. Persiui, sat. Ui. 66.
fcro : nisi quod in V. ed. O. II. frro sit ^<^ baccam conchK rmiuset et stringerextom
--ferventi: aic G. V. cd. 11. K M. O. Fcrventi* nw«« ciudo dc pulvere, ju«it.
A. n. probantc ctiam Bcntlcio: rvUqui, Couipone his nupcr dicta ad ver. 487.
LIBER PRIMUS.
Conlabefiictatiis rigor auri solvitur «stu:
Tum glacies seris, flamma devicta, liquescit:
495 Permanat calor argentum, penetraleque frigusj
Quando utrumque manu. retinentes pocula ritc
101
V«r. 494b 2^111 .• L. A. eum^--mrit:
P. O. aeri: Vind. B. ocru.
niid. giacieM €grit. Habes, loctor, egre-
gue Tenuitatui lacudooem, et ingenium
ft&iauiie audax pfBBdicantem. CUaciet
mit.' L e. ** m, utcunque lit gdidwm
^ rigidumqae^ ilammir potestati oedit**
Homerus, IL E. 75.
-^— TTXFON r Ua XAAKON tiwnf.
Stalina» Theb. zi. 545.
nic^ dolens nondoin, teiftrri/rigere primo
Tentai, in dypeom tinbatot coIUgit artui.
£t hla laiitJMimum Sidonii Apollinaris
faculum apponi meretur, xziv. 55,
8ea comia rebfaUIeonis aBstoa
VeMt/ngm-e marmtnm penatM.
HAA, Jtammit devicta, VirgiUus, geo.
iiL560L
— — — nec vtacen quitquani
Ant undia al>olere poteit, aut i/incerejlamma,
Ver. 495. Permanat calor, Egregie
vno, atque ut optimum poetam decuit,
camjluidut calor ait: redeas ver. 490.
ct loooa ilH laudatos. El^anter in liac
materie Catullus, li. 9.
— ^— — tenuia lob artus
EMgnntteamini
Noo minore cum sublimitate Virgilius,
qnam elegantii^ hanc tralationem extulit,
ad JEiL X. 270.
Afdet apex capiti, criitlsque a vertlce/MUM
^auUtmr, et vastos umbo 'vonut aureus ignit :
nt ««vomit undam" gea ii. 462. Sed
Mix audacia Sidonii Apollinaris omnes
procul a se reliquit, xvi. 24.
Qpdque trtom quondam pueronun in faucc so«
nasti,
<^ioi, in ChaUbei positos fomace tyrannl,
MMtcHa combusto madtfedijiamma camino :
quaa refrigeraret potius caminus, quam
lcdereL Quem sic, optimo cum successu,
mus est Sedulius imitari, hanc ipsam
httlnriam attiogens, carm, i. 21B.
Seryavit sub rore pioi.
Ita castigandus est: vulgo, camino, Co»-
fer locum Euripidis sub ver. 536, hujusce
libri.
Ibid. penetraie fiigut: quaai jacnla
tenuia atque cuspidatas particulas immit.
tens. Pulchre Ausonius, qui in transcursu
emendabitur, idylL viii. 10.
Moideat Antxunnas /ripu twbHle pruinas,
£t tenuata ntom cesset mediocrlbus SBstas.
Vulgo, modit; ineptissime. £t sic fortaase
rectius prior versus procederet:
Mordeat jfutumnoj frlgos subtUe pruinis :
respidt autem poeU Virg. gea ii. 321.
£t suavissime apud ejusdem Ausonii edit
Delph. p. 425. Q. Qcero:
Pigra 8agittipotensy«£ti/a/vryr^or« terris:
unde r» aculum gelu Horatii. Denique,
Lucretium sic expressit Maro, geo. i. 93.
' aut BoreK petutrabiUfrigus adurat.
Ver. 496. ulnimque: V. ed. utrinjue;
B. utramque; O. utraque, — retinentet:
G, n. retinentis,
Ibid. retinentes, Idem valet simplici
tenentet in hoc loco. Ita Cicero in Verr.
iv. 84. ** Sagittro pendebant ab humero ;
*' sinistrd manu retinebat arcum; dcxtra
** ardentcm fifuremprsferebat:** utnostcr,
il 25,
Lampadas igAiferas manibuj retinentia dextrb.
Adde CatuUum» IxiL 63.
Non flavo retinens subtilem vertice mitram :
quem sequitur auctor Ciris, verr. 170.
511. unde nihil est in Theocrito novan-
dum, vii. 64.
m^am wtfi nfmri ^TAA22fiN.
Ibid. rite: L e. solenni morc, uti fit
in conviviis et libamentis; cui usui quasi
consecratur hoc vocabulum, ct omamento
potttico tantum in hoc loco. sed venuste.
102 T. LUCRETII
Sensiinus, infliso lympharum rore supeme:
Usque adeo in rebus solidi nihil esse videtur.
Sed quia vera tamen ratio, naturaque rerum,
500 Cogit, ades, pauds dum versibus expediamus,
Esse ea, quae solido atque aetemo corpore constent;
Semina quie rerum, primordiaque, esse docemus:
Unde omnis rerum nunc constet summa creata.
Prindpio, quoniam duplex natura duarum
505 Dissimilis rerum longe constare reperta est,
Corporis» atque lod^ res in quo quaeque geruntur;
videCur insertire. Porro, leguntur paraU Nunc adeo, qam Ot dnbta Motciitk menti,
lela in vL M9. ExpeHmm^faptmdt^ nimu ad ki htti, doocbo.
Ver. 497. ii^uto ntre.- Huc respexit Ver. 501. ea: P. V. ed. €«^— m pm:
VurgiUus, geo. L 385. p. aliquo.—anutent: O. X. XI. coMttt
Certatim buso» humerlt ifi^iMiMv fiDre/. jjt septem versus aequoilea in TL nOB
Et effectum, quem Lucretius denarrat, oomparent
Ovidius ita tetigit, epist xxi. 2aa Ver. 504. dtutmm: B. tfiierMii.- tide
Arsenti color eit inter convivia talii, supra, ver. 450.
QuodtactumgelidKfifgorepaUetaquK. Ver. 505. Miror Lucretium pcnpkoi-
Ver. 498. sOidi niha: n. ioiidum ns7. tati consultumnon tTiflaedictkmumiiifeiw
Ver. 499. vera: P. V. ed. B. roro. sarum positu:
Forte an vellent : Dinimillt hmge rcrum
8ediprfac^«tamcnnitio-: jy^ consiare: A, prastare. Forte,
nam aliquoties permistas esse librariis jterstare; quod, scripds fiiventlbus, Boa
voces darus et rarusj disces a Burmanno csset improbandum.
ad Ovid. met viL 622. Ver. 506. Corj^i^' Vind. V. ed. Cbr-
Ver. 50a Cogii ades: Vind. P. V. ed. porum; mendosissime. In supcrioribus
O. A, 2. n. Cognita de; 11. cognita de satis dictum est
9^' Ver. 507. Esse siln per se: i e. ae lia-
Ibid. versHms expediamus. Sic Maro, b^rc solam, sine rei cujus libet miztnrft;
^n. vi. 759. Expediam dictis, Varia lec- sibi res suas habere, ut PUuitus plusscmol
tio in B. expeditos fortasais corruptela sit est locutus; simplicem, a^ufhT§%,
Tu expedibo, glossa» margini appicto; dc jy^ ^„^„^ . ^^ Mantuanus, JEo. n.
quH veibi formft plus semel Nonius, ex ^46.
Ennio Flautoque,
IWd. ades^ paucis dum, Terentius, Concretam exemlt labem, ^nnraique rdlqpilt
lAitio Andfi« • JEtherium sensum, atque aural tin^Sdt igDCfli:
^^ ^ purum, extraneis omnibus libenmi atque
AdeSf dum paucu te yo\o. ' „. « .. .
expurgatum. His Servu commentanus
Formulam sic immutavit Virgilius. ^n. ,^^ .„j.^^ „ &mp/icif autem, nostri
iv. 116. nonnihil attollens et cxpoUens. c. compamtione. qui constat de lignoet
ut gravioiem pocsin cohonestaret : .. ^^, j,j^ ^^ ^,^^ ^ ^ ^^
paucu, adverte, docebo: «c est et atcmus, quia simplex: omnia
atquc itevum, ibid. xi. J14i '* enim rv>^fr«, id cst. composita, esituiB
LIBER PRIMUS. 108
Esfle utramqae sibi per se, puramque, neoesse est
Nam, quaquomque vacat spatium, quod inane ▼ocamusy
Coipus e& non est: qufi porro quomque tenet se
510 Coipus, ek vacuum nequaquam constat inane.
Sunt igitur soUda, ac sine inani, corpora prima.
Praeterea» quoniam genitis in rebus inane est^
Materiem drcum soUdam constare necesse est:
Nec res uDa potest verfi ratione probari
515 Corpore inane suo celare, atque intus habere»
Si non, quod cohibeti soUdum constare relinquas.
** Mcthiiitttr: unde et atomot perpetuas Ver. 51S. genitit: Vind. V. ed. XI.
* dieimt^ quie flimplioei sunt, nec redpi- genituss A. genitusls unde, quoniam P.
" imt sectionem.*' B. A. non agnoacunt eil ad finem venCia,
\9r.S08.qudquomquevacat: V. ed. B. l><ud deterius legas, et fumme probabiU-
piteumque vocat. ter, ad hunc modum:
Ver. 510L nequaquam: V. ed. lU qua^
fmmi le.kaut,piokaud:unde£iMtUMe Pnrtct«,qaoniamf«irt»»«/lnrebo.l«ia«ie.
iiel^gendnm est: ,-„an^ eil.- Vind. V. cd. B. n. X. inanes^
«-»cA vacnnm kaud qiiiqann eomisHt huBic.
ooalitis nempe vocibus inane *tt ut aupra
genitu *tt codids A. qu» scriptura etiam
Nam ▼oceicoiMfo et contitto confundi so- in vetustia exemplaribus excusis pasom
bnt, nt moz nd ver. 873. obtinet
Ibid. eocMMm inanes ut mox ver. 521. Ver. 513. tolidam: G. toUde: et abeat
hme mtearets et imitatus est Virgilius, ett B.
id Mm. xiL 906. quod Hayercampus Ver. 514. potett: B. potet: voluit for-
prior monuit : tasee potit.
Ver. 515. celare alque: n. cedere nec.
flfaniliter Amobius, lib. ii p. 57. — ** loci ut A. in ver. 517. nec, pro niti.
* iOiiBi liospitiuiiif quod habeat rem nulp Ver. 51 8. tectum : me P. cum collationi-
** km, et sit inane ac vacuum." bus Hcinsianis, quamvb non satis liquet,
Ver. 511. Horum coiporum primigeni- an hae pro varietatibus codd. MSS. an
enni^ sive atxmiorum, uberrima exstat propriis viri maximi conjecturis, quas in
tttqaie hicuTentisirima descriptio apud Flu- librorum margines manibus non parcenti-
taidiumy de plac. phiL L 3. quam ideo bus conferebat, sint habcnds. Impense
^ponam. Eirtnuftt NM»Xivf Ainfft^ »m- plaoet hsec lectio, pne reliquorum exem-
ff» ^aifumfiT§9 fiA«r«fiir«r, if n rms «f^«f plarium r^ rcrumy dictione supervacaneA
em fpMWy tfw/MMW X»y^ ^tatfnrm, a/t%T»x» proTBUS et ineptiL Fhrasis tectum cohibere
mmt myttntrmy «7)i«, mp^mfrm, wrt SfMw^ir- vidssim respondet rnt cetarCt atque intut
Mu Imi^iwi, urt \mirXm0fU9 tm rmt fuftn habere in ver. 515.
AeCuvy ur^ mXXtiinnu' tnmt V myrm Xtyf Ver. 520. catera : 11. tgtema^-^dit»
^tm fn r m, Tmtrrm fu» rm MnuHmt t9 r^ mt*^ toluantur: V. ed. dtMOttonlttr.* eC, in
«S0 W «V »iMP liMH )• mmt m9rt r» mtuf m^ versu praecedente, XI. habct conttant.
^ Uf th MM «w etfftmrm ttwuftt. Ver. 521. ti nihih vd nt/9 etaet: ac O,
V0&.JL H
■ •■■j.
104 T. LUCRETII
Id porro nihil e&se potesti nisi materiai
Conciliumy quod inane queat tectum cohibere»
Materies igitur, solido quae corpore constat,
520 flsse aeterna potest, quom caetera dissduantur.
Tum porro, si nihil esset, quod inane vacarety
Omne foret solidum: nisi, contra, corpora ceita .
Essent, quas loca conplerent, qusBquomque tenerenl;
Omne, quod est, spatium, vacuum constaret inane.
525 AItemis*igitur nimirum corpus inani
Distinctum; quoniam nec plenum gnaviter exstat,
P. et V. ed nisi quod hsc ett ImbetA; wd Ver. 5S5. AUemu: n. AUeriuti deqnl
idiqiii omnes, tiquidem mhil est : et, pro oonftisioDe, vide Burm. ad AntboL htL
tfocartii L. M. vocaret, £x his autem iL 247. 5.
wietatibus non posRumus non ambigerc Ibid. JUemit: i. e. altermtim, pcr
de recept» lectionis sinceritate. An ita vices. Virgilius, ed. iii 59.
scripserit Lucretius ? ^^^ ^j^^ . ^^^^ ^^^ Ctfweme.
Tum porro, siquidem nlhU ett^ qnod insne tv- Flenam locutionem Lucanus extulit ad L
4ia
C0ru,
Sed longe commodiora sunt rulgata, et Htos dobfaun, qnod tcna,ffetamqBib
nihil habent, quod tectorem remorari de- Vlndkat aUemu vidlms,
beat, nisi dfscrcpantii tot proborum ei- y^^^ ^26. Editiones recentiorcs infer.
emplarium moveremur. Sagacior aUquis ciunt ett post disiinctum, exemplaribus
fortasse, quod probari possit, quibit excu- ^^^ adversanu^us, cum anUquisannis
dere: no» dcsinimus. excusis; si excipias nostnim codiccm S.
Ver. 522. nisi: V. ed R n. •wrc— qui habet rfiWnciiw; comiptelam, ut noo
contra : V. ed. B. oncta.—certa : P. A. temere dixeris, nt dittinctuMt, tcI distine^
n. r. caca: et idem dictum sit de hac |^^ ^^. Sed Ubrarii ad inferendum ett
voce m ver. 527. contra exemplaria sua longe fiiiasent
Ibid. ccrta: l e. qua^dam; ut vL 785. promptiores, quam omittendum, iiadcffl
^ ^ .^ _, ....._ retinentibus. — gnaviter: V. ed. naniier,
w<r6on^«jprimunicfrfugTavisumbTatribiitaest: ., f ^ ,r. • -*
Ver. 528. jtleno: G. Vind. B. pema;
et Viigilius, gea 160, V. ed. O. n. X. H. pUna, — inane: L. M.
B. O. A. n. inani: unde haud duliie de
Continuo, has leget, Ktemaqoe foedera, certij yersus est condnnandus.
Inponitt natura ioctj :
Quc spatium plenom povint dlttinpMre kimd,
ndeo ut non opus sit Lucretio interpokta Ver. 529. icta: B. iclutj V. ed. tciic.
vocis vulgatioris ceeca^ ad plurium edi- Ver. 531. queunt: Vind. V. ed. B.
torum voluntatem, oontra meliorum li- queant. — tentata: quidam oodd. Pii, te>
brorum sufiragium. Vide mox verr. 527, merata: male^ — labare: V. ed. B. fl. lo-
676, in quorum locorum priore idem fa- 6orf; fmaHi errcne.
dnus editoresausisunt,obtrudentessuum Ibid. tentata: eleganter, ut alii noa
cceca Lucretio, pro certa fidelium exem- raro, et in primis Viigilius. Exempl»
plarium. sit ecL L 50.
LIBEK PRIMUS. 105
Nec porro vaciiuma sunt ergo corpora certBf
Quae tqpatiam pkno possint distiiiguere inane.
HflBC neque dissolvi plagis, extrinsecus icta,
530 Pofisunt; nec porro, penitus penetrata, retexi;
Nec ratione queunt alia tentata labare:
Id, quod jam supra tibi paullo obtendimus ante.
Nam neque conlaedi sine inani posse videtur
Quidquam, nec firangi, nec fimdi in bina secando:
5S5 Nec capere humorem, neque item manabile frigus,
Nec penetralem ignem; quibus omnia con&ciuntur.
K»vliiMta»Mipabakfecat. Ver. 556. penHralem: M. petndewi^
IkkL lakmre: ie.it» turiMri, ut parti- confaduntwr: V. ed. ctmjicianhtrg et» o-
«leokmntia diacutiatur. Ennius aimd pinor, B. quamTis oompereet cum t varia-
Mbniimi, voce e^ewtenia: tio, confitiantur,
ldeui.Ubantar,uxMi c«neot» «dunt: "^^ ignem-^mnia canfaduniur. Ell-
npides, Med. 1 187.
L «. ite hbent aexe, ut dfddent, Sic re-
■ribendum, pro I<UhU, X^nnrr /•• mftft mfmn fUtfUtH 9\»mH
Ver. 538. «pr..- «: Vind. V. ed. B. •-»-^ '" "^ °^*^ °W>«-
LM. O. A. n. S. XI. Tulgo, tupera; et Ver. 537. qno: «c, optnor, unirerd
imtionabiliter, et nullo fructu. Variare oodices MSa et editiones antiquc: mira
•nMMMm wum poeta liceat tamen pervenitate atque audacii editorea
Ver. 533. conimdi: vide me ad iL suum quam nobto obtrudunt.^^Mtf7i(tf.*
^^ V. ed. quttcumque,
Vw. SS^fumdi: ac O. B. L. M. A. IL ftid. et ver. 538. guo Tam. Simili
X XI. ml^ fiuU, P. tcindi, Arridere pronus colore oonstnictionis noster, in ir.
ftHmwtkfindif niai tot libri maxima auc- 253,
oootim starent, et facerct phraais
. . . . , j •< • .•* • • et quento pltu «tri» «ntc «gitatur,
aiMM BeeoMdo WTe desidenum dicuonis . . ^.
Bon «liiid Yalentis m hoc loca Fundt r — « ^
nro potert li^per^' et labefactari, ita ut Ver. 538. Videtur legendum :
piior tntura pereat Translatio est ab TSm msgli icil6«/ ».f c peiiitut.-Faber.
«fiM| qu», semel humi effusa, coUigi
Mqni^ et in priorem statum redintegrari. ^™®» *«» »'^- »• «• hu»ore. frigore, ig-
Mei|Be ezempla huc fadentia non passim ^ Bentleius.
VfiBtiwn oculis iogeruntur. Exspecta- Ibid. hit^ Tulgo: 2. kiits ut tantum
m amom in boc loco scriptores librarios non semper nostri codices; quod suprm
Jio fitndere magis obrium vocabulum diximus, ad ver. 450,
iMim reposituros eaw, sapore poetico le- Ver. 540. utei: O. n. ui^~-docui, tint:
^dntt oontactoa. L. doeuittent.
Var. 535. negue: V. ed. n^c— £t si Ver. 541. niti: Vind. V. ed. B. IL km.
oo nfa i a snpra, ver. 495. intelliges quam fuiste t: A. fuittent.
Ispidi cum wietate sua immutaverit epi- Ver. 54S. redittent: n. dedittent; B.
«rtifez orationia solertisBi. deditset.
Ver. 543. nihiloque renaia: P. Viad
HS
'---"*'-
106 T. LUCRETIl
"Etf qao qusBque magis cobibet res intus inanet
Tam magis hiis rebus penitus tentata labaacit.
ErgOy si soUda, ac sine inani| coipora prima
540 Sunt, ita utei docui, sint haec aetema necesse est
Praeterea, nisi materies fletema ftiiMet,
Antdiac ad nihilum penitus res quaeque redifisent;
De nihiloque renata forenti quaequomque videmns.
At, quoniam supra docui, nihil posse creari
54f5 De nihiloy neque, quod genitum est, ad nihil revocarii
Eese inmortali primordia corpore debent,
y. ed. B. O. A. n. 2. nihiloqiunita: genere phraaB cstTadto» ct aEk
unde dederit fortaaBe noster: pata; ut ei ad hiat. L 1. ** Quod, li vita
De nihUo<iue fxcite forent, qiuequoiiiqDe Tlde- " ««P««^/' Vide pluim in GfVfU
mut. oommentariis ad Ciccr. in Verr. t. S&
c« V •!• a? "j ^^ ^ 1-w u C«terum, super boc nortri poSl» aigo-
Sic Virgilius, JEn. lii 676. et alibi, hac ^ , _^ i .• • t^
. . - * 4 ^ mento locus exstat eloquentiasimua Ter-
verbi fonna usus est: „. . , ,_ .
tuUiani, de resur. cam. 12. cujus perafi»
At geno* e «ylvli Cyclopum, et montibitt altis, tionem lectoribus anponam : •* Omnia in
Exdtum^ niit ad portas.— « _^ ^ j ^ i • *
*^ ** statum redeunt, cum abscessc rm t; om-
11. nihiio qnoque nata ; 6. L. M. nihUo « nta incipiunt, cum desierint; idco ,fini*
qwB ranta * f o r e n i : Yind, fuerini. *' untur, ut fiant: nihil deperit, nisi in
Ver. 544. supra : sic P. Vind. V. ed. << salutcm. Totus igitur bic oido ttfo»
O. A. n. X. A. et, ut putem, omnes alii, '* lubilis rerum, testatio est resurrectiottis
nisif ut in re tenui, et momento nullo, ** mortuorum.*' Adi'Min. FeL xxxiv.
tacere voluissent lectionum vaiiarum ocu- Ver. 549. solidd simpHcUaU: l. e. ita
kti coUatores. Vulgo, tupera, absolutissime una, atque ab aliis omnibos
Ver. 545. neque abest S. ut ett etiam sccreta, ut nec penetrari, nec frangi, nee
A. dissolvi possint, qudcumq[ue demum vi
Ver. 547. tuprenio tempore: i. e. cum adbibiti: ideoque letema sint necesse esL
bora interitus accesscrit. £t notabilis cst Ver. 550. avom : sic G. et sane, in
hujusce vocabuli frequentatio in cxtremis quantum liceat ex codicum Virgiliano-
rerum dcsignandis: vide supra, ad ver. nim varietatibus, atque aliis quibuadam
94. nonnulla hanc rem spectantia. Ca- locis veterum, judicare, boc antiquioria
tuUus, Ixii. 151. scriptionis exemplum in bac voce diutint
QuamtibifalUici/ii/f«iMln/«ii^»r*dee«e. permansisse fidenter dixerim; atque •-
doo, Havercampo morem gerens, in no^
Pbrro. in pneccdente versu, V. ed. habet ^ ^^^ ^^^^ servandum statuL
corpora, pro corpore, Insuper, pro jerwto, L. babet renovala:
Ver. 548. tubpeditet. Ito s«pe noster perperam. Mihi qoidem sic videtur Vfi^
absolute, pro tnj^tat, uti Lambmus eti- ^ y^ rescribendus, vel inviUs libria»
am dudum monuit Hinc recte capias transpositione tantummodo litcrarum fto-
Fabii locum, instt orat i. I. — ** cum in- |^.
** ofTensa atque indubitata literarum inter
.- .. ... :«.. ..iiA ^ Nec ratione qoeuiit sHft, *m4»te per SBvom :
** se conjunctio tuppeditare sme uiia co- ^ i i^
** l^itandi saltem morft pottrit** £z boc L e. agitata— jactata— pubata. Locus crt
LIBER PRIMUS. 107
Dissolvi quo quaBqiie siq>remo tempore pofisint»
Materies ut subpeditet rAua reparandis.
Sunt igitur soUdd primordia simplicitate,
550 Nec ratione queunt alia» servata per aevom,
Ex infinito jam tempore res reparare.
Deniquet si nuHam finem natura parasset
Frangundis rebus, jam corpora materiai
Usque redacta forent, asvo fituigente priore,
555 Ut nihil ex illis a certo tempore posset,
Conceptum, summum setatis pervadere finem;
inftrin^ Tcr. 635^ ad onmia gemelhia, go, Jlorem, Phrasis summum aiaiis per^
atqne hic integer exh3>eiidti8, ut compa- txidere Jinem valet, ** maturitatem fluam,
ntio oa nm odi o r imtituatur: •• tpuan sibi mitura pnescripserit, com-
At, T*'"»**'" Iragai naturft pnedita cooctant, ** pWre." Virgilius vocat avi lermmum^
nKrepat,Kteniumtemp«spotidaeinanere, ad gea iv. 906. et ex profeaao quaai ple*
l aiiaini t ■ hilBw ia plagfa vexatm per ^vtm, ^ dedarat ad iEn. x. 472. ille optimui
Optima Tero est voz verto in hoc aensu ; Lucretii interpres:
canftrTLlS5.£n.vi.362.etBroukhusi- EttamfuaTurmiin
nm ad Plmpert. iiL 6. 19. FaU vocant, wuUuqpit isH pervemi mi ^vL
Yer. SSi. nuUam : P. V. ed. B. nuUum, - >, -^ u
v« jen «...w^. P A «..w««*^, Et cum ry ««amwM/iMfm comnnttaa aE-
vcr. 000. materuu: r, A. maienetfuef , ... ... • . «^
maieriefmei B,maieriams L. M. maieria: extrtma fob Jine lalMf lUw.
ode rectiasime efiecta est recepta lectio, Non igitur erat causs», ut editores ilhid
it in eomextu editoribus ooUocata; hanc Jhrem ex aliis Lucretii lods huc aroesa^
wuBk tibui I arione ni per hos libros fie> rent, libfis melioribus ac phuibus ftlttfr
manus scribarum abeira- jubentibus. VideiLll29.
Verc Gronovius ad Phuit. Caa. Ver.557. In hanc prudentisshnam, at-
pniL 90» ubi libn dant comacdia : que veritads simplicissinua univenalem
AaaMvaclvmilaont,animumadvortlte: quidem, aentcntiam dudum Pind^rua coo-
(kir i tlar nomea dare vobh volo. ceaaerat; cujua vcrsus looge pukfaarrimi
Et mei&m mutt, ut noatcr, ver. 45. hu^ ^ annotationibus, ut purporeus qpiidam
JMOi laKi, mteuoM aureis, Hinc etiam V^^ aasuentur. Leguntur aotcm m
mmm FjWMano», apud. Cic. de senect. 6, ^^ ^^- ^^
propno oorrexeram, post Lamp •fmhn tuf ym§ mX» em»
<^vablimcatehrectaB<paBitareaolclMmt fmt mUig Uvmt, ^nmm)M
i H a liT, dcmcatei tcte flcxere vkJ/ An ymrmi t f/ m mtme ,
?«%» ligitar. eta. ^ m^ »m kyffmm m^
V«r. 554. rwiiula .* P. Vind. V. ed. R pmntym^
OL n. X. fi grfi i cfa ^- foreni: G. L. M. Probe achoKasTw; T§ fufye^^mmem w
J m tni. Xs» umi rett euiin^rtfttt /f^M* i#n, /ui TI
Voc SSe,Jinem: sic P. V. ed. M. O. yt hi r$it u hfmfut mufumt- Sic repo-
L,Jmis9 Vind. L. B. n. X./iie» 6. rvH- ncndum cft; mcndoie dmuMfc tUir, ^
HJ
108 T. LUCRETII
Nam quid vis citius dissolvi ptme ▼idemiUf
Quam rursus refici: quapropter longa diei
Infinita aetas ante acti temporis omnis,
560 Quod fi-^isset adhuc, disturbans dissoluensqoey
Numquam id reUqiio reparari tempore posaet:
At nunc nimirum fiiBngundi reddita finis
Certa manet, quoniam refici rem quamque videmnSf
£t finita simul generatim tempora rebus
rti yu Hesydiiui: Mn « yt* «^f y* hil, «ut ptmm, InterBit, qnidnliis
ftmXXni ut apostolus, 1 Cor. tl 3. cujus nibus Tdis digere.
ctiam memor ent Alberti: Ora uUn, Ibid. rdiqiio, SSereiiqiiai^ i¥. 974. iC
in myytXwt Mfnw/U9; fun n yt fi m rim m, Ph«uniS, IT. 84. 12.
Clemens Alezandrinus, Pcd. ii. 8. *0 ymf CwnrtHflHm poKcre^-i.
mmfmrty nmrm rn ««^Mff, •X»ym mvmymF^ j^ i^ watiesBL et similibiis mos nitiqBil»-
iu PfMif, f^n n FE r«f^ti». Sic legen- ^ ft^ j^ ndetur gcminMBe UterM;
dum: Tulgo, ^ri AE. Error hujuscemo- ^^^ ^^ Plautum equidem» TrimmLir
di de Flutarcbo toUendus restat ad finem ^ iq^^ Tescripaerim:
tractatOs de educatione liberorum:-^- r „.„bdeitultldl«dl
IXmt ^Xmt Imfnt wU rmt htXmt frmffn^ Solut niperfit prKter, Titepi rcfifte.
rm» myunf twsrsf^f, f^n Tlyiln rmt uSmt. q^ ^ ^^ -^ comieos ob«mti(k
mn eihibent. ,«. J«nbhclmi, yA. gic eti«n Gmd m parioribu. .«Ilooa«.
Pyth. .««. aii.r-,m ^,« ,x,^ xf^ ^^ p^^ ^
fuw Tf^nty m»mifmty fmrt Vftptffuw
rmmMrm^ m^ in x**f*f •"' ''^» wmfutrm \\ut O»'^*»* «A»»»»* wmar «yMM« wmxH mm:
yiwrmt' MH TI ^ fmtvfrm FE, «XX* «- et in Dios. 94.
«.rr- wmfrmf, Ito corrigendum dixerim. ^ y ^^ ^.^^ ^„,^ ^^ .
Vulgo, ^uri dn fAtivrrm ru Sed vereor, , ,. . ,
ne nimii videamur ; et ledeundum est in ^*"*^"» «iperadditum singukre eiemplum
^lg^ ez Homen penu sufi^dat, IL B. 1 13.
Ver. 559. Infinita : sic Vind. V. ed. L. I>^ tmnfemrr wrtixm mmttmHmt.
M. O. A. n. X. XI. reliqui, Infinita; sed Unde constantissimam sinoefiorum oodd.
nostro perquam familiare est ad hunc Latinorum scripturam in vodbus ab icio
modum in miyorem emphasim epitheU comp«atis, abicio~^nicio-^obiciO''-tHbi'
congererc.— (imntf : P. omna n. omnes, cio—et similibus, quam rejiciunt editores,
Ita capias verborum constructionem : nisi quoties syUaba contrahenda sit, vehe-
*< Quapropter longa (imo) infinita Ktu menter susptcor in omnibus esae retinen-
*< diei, (qu» est) omnis praeteriti tempo- dam, et vctustioribus potissimum pcetis:
•* ris— w" Conferas autem ver. 234. su- sed unusquisque suo judido fruatizr.
pra- Ver. S6^2, reddila; pro simplioe dala:
Ver. 561. Editio Veronensis: Reliquo videas ad ver. 204.
idnunquam, Optime. Bentleius. Sed Ver. ,563. refici videmus : L. M. reJUe
ordini nostro favent G. L. M. et n. qui demus, £t V. ed. B. in sequente verm
cum A. non agnoscit id, L. habet, A^iin- jit habcnt, pro JSL
quam deliquo: P. Id reliquo nunquam; Ver. 56S, eevi Jiorem, Vifgiliiiii JEo.
Vind. O. A. X. Id nunquam reliqmo. Ni- viL 162.
LIBER PRIMUS.
109
565 Stare, quibus poesint sevi contingere florem.
Huc adcediti utei solidissima materiai
Corpora quom constant, possint tamen omnia reddi
Mollia, qu« fiunt; aer, aqua, terra, vapores,
Quo pacto fiant, et qua vi quomque gerantur:
570 Admixtum quoniam semd est in rebus inane.
At contra, si moUia sint primordia rerum,
Unde queant validei nlices ferruraque ereari,
> priKUtw /mv javcntai.
£x Ilonw ro autem derivata hcc figum
per imhenam Grcdom Ladumqae fluxit,
Un. 484.
K«i y ixif 'HBH2 ANeOX
Vcr. 566. Huc: n. Nunc: Tide ver.
580.
Ver. 568,Jiunt: ita P. Vind. V. ed.
K L. M. O. A. n. 2. fiant placflft edi-
toiibusy inde totum locum, ni faUor, pes-
nm dantilNis; leviasimo tantum puncto
tdJUnU posito, et coofusis onmibus. Nos
ita Kripsfanus et distinKimus, ut mens
aiKtoris darissime eluoescat, nec indigeat
iutenaetis. Porro, versus in oodd. O. X.
it XI. ad hunc modum exhibetur:
MolDs, qiMB fiunt : aquMj et alr^ terra, vaporet :
coi mdoni kmge antcferenda est vulgata.
Ver. 569. guomque: G. P. Vind. V.
sdL B. O. A. S. quteque: nwle. — ^eran.
tmr: ne G. P. Vind. B. O. n. X. et r»
gaunUur aliorum librorum ortum put»-
fcrim ez generantur^ quod legitur in Ve.
dose: et statira Jc^ pro ^w— B. non ha-
beteif.
Ibid. quoniam. Non enim difiicile est
concipere, res quasdam poose moUe» fieri^
si spatia sint in corporibus omni ▼acua
materie.
Ver. 573. L^o:
VcrsCks autem 'tiaec est inteipretalio, im-
pcodb fadlisy si ad utrumque relativum
iUnd fuomque arcessatur: ** Quocunque
* tandem pacto h» res moUes exsistant,
** et quicumque demum vi negotia earum
" oomigena administrentur.**
Bcntleius obelo hunc versum, quasi a-
dulterinum, confoderat; oculos ex prava
▼ulgarium editionum constitutione cali-
guesibi passua.
VjK, 510, temd: V. ed. simul: men-
nsm fimdttttt gmii
Piindplo M/fiamM/i natura csreUt.
Videver.615. Bentleius.
Procul dubio, naribus emunctis viri,
mortalium omnium acutiasimi, repetitsB
dictiones, funditus fundameiUi^ dispUcu-
ere. Sed hujusce emendationis noUem in
me susdpere defenslonem : nam nihil ad-
jumenti est cx loco, ad quem provocat;
atque his vocabulorum consonantium ri-
cinitatibus Lucretium ddectari satis U-
quet, ut nobis in superioribus jam contigit
observare: vide ad ver. 594.
Ver. 575. poUentia : n. pakntia : et,
in versu proxime veniente, pro condento^
n. habet cum dentOy quod est usitatisBi-
mum aberrationis genus.
Ver. 577. vireit: ex n. erasum est hoc
▼ocabulum.
Ibid. valida* vireis, ViigiUus, iEn. vL
834.
Neu patite va&JUu bi viicera vcrtite wa,
Ver. 578. Hic versus, et sex sequentea,
multo oommodius leguntur in hoc loco,
apud G. P. Vind. V. ed. B. O. A. n. X.
A. Vulgo ponuntur post ver. 635. edi-
tionis nostr».
Hoc autem modo poetK ratiodnatio pn>-
cedere videtnr: ** Si tibi concedam non
110 T. LUCRETII
Non poterit ratio reddi: nam funditiui omnis
Principio fiindamenti natura carebit.
575 Sunt igitiir solida poDentia simpHcitate;
Quorum condenso magis omnia condliatu
Artari possunt, validasque obtendere virduu
Porro, si nulla est frangundis reddita finis
Corporibus, tamen ex aetemo tempore quaeque
580 Nunc etiam superare necesse est corpora rebus^
QuiB non dum dueant ullo tentata perido.
** eflse ferum frangeiidaram finem, mfhi Ver. 581. «o» dtm: A. «on
'* neoeflse est Tidasim ooncedas, oerta esse dueont: L. M. cieanti Ylnd. O. A. n.
*' oorpon^ qusB nondum diffiringmntur: queanii 1,potsinL — nUo: TLnuttoi L c^
«f hanc enim conccssionem tibi extorque- ab vlio,
** bit ▼alidissimum oculorum tesdmoni- Ver. SS5. Ditcrepat: L e. Imk argn-
** um. Ergo oondusio, quam yoIo, ne- mento distidet, non oongruit, cootiadicit;
** cessario ezsuigit; tolida utique esse, ad veibum, aliud dicit ei, quod aigameo-
** non oontra moUiay renim omnium pri- ti tui tenor postulaL
** mordia: aliter eniniy undenam per in* Ver. 585. generatim: B. generatami
'* finitum ctatis ante acta» tempus, cum L. M. generaim,
** tot plagis semper tuditantibus oonflicta- Ver. 586. cretcendit: ita Vind. I* Mi
** ta, in «Tum nostrum durare petuis- O. A. n. ut Ter. 555. Jrangendit rste.*
** sent?** Hinc autem Uquidissime patet, ▼ulgo editur cum rdi^s, cretcendi^
nos, pnidente consilio subnixos, in hanc tenendi: ita P. Vind. V. ed. B. L. M. n.
tranqxMitionem septem versuum, cum X. 11. probante Bentleio: alii, tuendi:
quibus jam nunc versamur, concessisse. quie vox est in hoc usu pervagatier, ne-
Ver. 579. qtutque: i. e. singula ea cor- que invitis membranis arripienda. Cicero,
pora, ez quibus res peculiariter constant, nat deor. ii 54. *' Nam, cum tribus r^
atque effiduntur. Hanc lectionem pr»- ** bus animantium vita teneatur, dbo, po«
bent G. P. Vind. V. ed. L. M. O. A. 1. " tione, spiritu; ad hsec omnia perdpien-
A. reliqui, qtuedam^ editoribus avide ar- *' da os est aptissimum.** Seneca, Herc
reptam, sed, me judioe, minus necessa- (Et 1 775.
^ Q}Mt miten, dvatt, vitJif qaidlmcemhMactiiiisf
Ver. 580. JS^unc: 11. Hunc ; nec mi-
rum; nam Utene majusculie iV et H in ^<*"^» <*« h*brariorum aberrationibua in
libris sunt quam similUmae.— n. inferdt ^*^'*'" '•'^ ^ tenere^ te conferas ad Bww
et post ett. ™^ ii^ Ovid. fkst iv. 225. et Draken-
Ibid. sujicrare: l e. superesse: ut \lr. **"*• '^ ^»^- ^ ^- 2.
giUus, JEn. uL 339. ^'«^- ^7. Et: B. Sed, quod fluxit a
&t,—queant: 11. queat, — Porro, punctia
^ " f- » •' pcnsitatc disposius, ivi cautum, ne aho
Ubi tuibas, quas det Senrius, de hoc sen- i^^eras dictiones j)erfaedera naturat^ quam
su verbi, satis mirari nequeo, post Carum ^ tancitum.
nostrum, atque Sallustium in GeUU col- ^'^^' ^^" tancitum per fatdera* Vir-
lectands, i. 22. qui oonsulendus est, ne S^"^ ^'^ ^i* ^^
loDgior nuUo cum fructu aim. qul/«far«ftilmlDe*aiidf.
LIBER PRIMUS. 111
Atf qiUHiiaiii fragili naturfi praedita constanty
Diacrepat, fletemum tempus potuisse manere
Imnunerabilibus plagis vexata per aevom.
15 Denique, jam» quoniam generatim reddita finia
Crescendis rebus constat, vitamque tenendi;
Et quid quaeque queant, per fixdera naturaii
Quid porro nequeant, sancitum quandoquidem exstat;
Nec conmutatur quidquam; quin omnia constant
)0 Usque adeo, variae volucres ut, in ordine cunctae.
anrttm habet ▼ocem quandoquidem, <* siam sententiolis Tibrmntibas pictam,**
lis duabiu ad finem literia; et, pro Confer Pers. sat. ▼. 25. et nos ad Moa-
eoiU, legitur nequeas^ mendose, in chum, ii 67.
jan. z. sub fin. Ibid. in ordine cuncUe: liMtmr t» rf
V. 589. conmuiatur: V. ed. B. com' j^j^ rmyfutny uti locutus est apostolus, ad
leaimr} L. M. comitatur, — quin: i Cor. iv. 23. L e. ordine sic fideliter per
L V. ed. B. quando: L e. qn. Pa- fcedera natui» in singulis consenrato, ut
interest, utrum eligas. nullo tempore in eadcm volucrium dasse
sr. 590. varia volucres: i. e. si inter- permutatio fiat macularum.
■ sunt auscultandt, varia avium ge- Vcr. 591. Obtendant: P. V. ed. O. ^
. quam tamcn interpretationem in n. Ostenduntj ncc displicet— ^«imi/eM.-
»M90 nullus equidem probaverim. In- Vind. genitales. Nec male; sed vulgato
(as velim potius, picta, pulchris co- potius standum putem : generales utique,
Qsdecors, wtimXm: quibus concinit guo generi propritim datas.—corpore : n.
aeuliM versus insequentis. Virgilius, ^. corpori, cum vulgaribus libris editis:
IV. 525. minus cxquisite, et ex indoctorum scriba.
«.— - pecudes, pic/^rquc volucres, rum importun& correctione : vide iiL 634^
V. ed. macuia,
tt ad geo. iiL 264. y^ ^^2 Inmutabiie: V. ed. B. /m-
QnU fynces Bacchi varut—: mobilesj A^nd. L. M. O. S. Immutabiles:
—, - ___, n. Imitabiles, B. porro, quoque materiai^
n iKn. 1. 323. ,.
ordme mverso.
tiuuulos^tcettiinefyncis: Ver. 594. ralione revicta, Persius, v.
08 locis opportunus superveniet Ovi. ^^*
oet. iiL 669. Ut premitur rattesu snimua vbtciqw laborst.
fMniaiquejacentferacorpora/ton/Aeranmi. Horatius, od. iv. 4. 23.
ique, idem Maro. gco. i. 44. ^ ^„^, l^^f" "^**™'
^ubitu^eniemmnculis^vana-veritonum. ^^ ^^ BenUeius maluit represuB;
"o, hinc explices controversam phra- quod vocabulum multo magis glossam re-
Petronii, cap. 2. '* maculosa oratio;" dolet, et captum attingit librariorum,
picta, et figuris affectate variata. Ci- quam recepta. Inanem prorsus operam
, de dar. orr. 85. — " Lysias similem, insumpsit vir summus exemplis corraden-
K> nihil esse potest pic/iu»." dis vods obvis», atque pervagatae, rejfres"
Pctronius, cap. 118. — " controver- siti neque animum advertit, parononusl.
112 T. LUCRETII
Obtendant maculas generaleis corpore inesse;
Inmutabile materise quoque corpus habere
Debent nimirum: nam, si primordia rerum
Conmutari aliqua possent ratione revicta,
595 Incertum quoque jam constet, quid possit oriri,
Quid nequeat; finita potesias denique qucnque
Qua nam sit ratione, atque alte terminus hfer^is;
Nec totiens possent generatim seda r^erre
Naturam, motus, victum, moresque, parentum.
600 Tum porro^ quoniam est extremum quoique cacumen
am haud invenustam poetam capUvisse que^ vel c^jusquei sed G. L. M. habent
dictionibus wctricet et revicUe; ut uno quoquei P* autem, Vind. V. ed. BL X.
tempore tam milites, quam imperatorem, quodque. ResesttaneincertKdiTinatioius;
cgr^pA laude insigniret Quos scilicet sed putem non detmus fore, neque pio»
hostes Tinoere nequirent, consilium vidt, babilitati alienius, si vanum aic Defin|pBs:
•t disdplina. Non discrepat Drydenus Tum porro, quonlam «t «t«mum ia f-n» c
nostras, conatu longe felicissimo: cumen :
The vanqmsk*d tfktw tonk opon her breast. ted, quoties erratnm sit drca pnBpositio-
nem f n, cum ^-ox pnecedcns a HtenL m de»
Vide locum ex Anthol. LaL ad fincm no- ^^^^^^ ^^ ^^ ^ doccndus?
tarum in ver. 55. hujusce libri. y^^ ^^ C^rjH^ris: V. ed. n. Carjx,^
Hoc Cruquu commcntatorem non effugit: rum.^'liiut: fdc P. G. Vind. L. M. A.
«« Mire autem revicta, quia supra dixit „. x. XI. Vulgo. est aliquod; B. iUud
vtctrices, quod. Vulgares etiam editionea habent
Ver. 598. toUent: ito P. Vind. V. ed. ^^^^^y^. quem verborum oitiincm nuU
L. M. O. A. n. de qua scriptum saUs sit j^^ ^j^^^^^ ^^^^ vindicare. Denique,
•emel monuisse.-|>o««i/ ; n. postint; P. ^ ^^^ verbonim: " Porro, quoniam est
V. eo. pottet, cc cuiquc (corpori) cacumen iUius corpo-
Ver. 599. Naturam: R Natura: et «. Hs, quod— .- Jam vero fuerint fcr.
G. L. M. vocabuU motut et moret trans- ^^ ^^^y^^ .^ ^^^ normBm constitutus
podU exhibent: minus concinne. j^ „^^ arridebit, nec migore cum
Ibid. moret parcntum referre, Hoc niutationc:
pacto Virgilius, geo. iiL 128.
Tum porro, quoniam est extremum qifdqM
Invalldkiue^rMN rtferant jtjmnia natl. cacumen
Ver. 600. In lectionum ▼exatis8im& ° iiw, quoa—.
Tarietate, nos, pro acumine ingenito pro- quibus equidem hoc volentibus non repug-
babilitatem secuti, textum condnnavimus. nem. UUorum et iUorum statim permis-
Jam vero librorum testimonia reoensean- ccntur iterum, ad ver. 612.
tur, quo melius de conatibus meissenten- Ver. 602. nimirum: n. mirum.
tiam lectores aequi ferre poterunt Ver. 604. se: abest V. ed.-^H>sthac :
T« est, quod vulgaribus abest editionibus, V. ed. R A. n. X. postheec: UnUimdcro
agnoscunt P. G. V. ed. B. L. M. X. XI. est Pius etiam habet concrslimi, vice
Pro quoique nostro, editur vulgo quoiut' tecretum.
LIBER PRIMUS. iis
Corporig jBimf quod nostri cemere sensu^
Jam nequeunt; id nimirum sine partibus exstat,
£t minum& constat natura: nec iuit umquam
Per se secretum, neque posthac esse yalebit;
605 Alterius quoniam est ipsum pars primaque, et ima:
Inde aliae, atque alise, similes ex ordine partes
Agmine condenso naturam corporis explent.
Quae, quoniam per se nequeunt constare, necesse est
Hserere; unde queant nulla ratione revelli.
610 Sunt igitur solid^ primordia simplicitate,
Ver. 605. esi non oomparet in M. ipsum serit vocem ci^us inter diminui et jam,^
in n. et pan in Vind. V. ed. B. M. X. Porro, G. eteditiquidalnleguntcfmifiKi.*
Ph> nif V. ed. B. habent tunts et, pro mendose, neque huic looo satis commode.
tma, M. tma, maiime firequenti permuta- Longe scilicet diversae rationis sunt dic-
tioiie.— Csterum, nuUo modo displicet tiones deminui et diminui. lUa vult de^
wenm, prout integer diverse repraesent»- trahi^ vel deduci, particulis amovendis;
tor in Bononiensi : haec autcm separari^ vel diffringi^ parti-
. , ... ., Ver. 616. nununmni: Vind. n. niiii»'
f" '«^'" V^^"*:, *^ °r?*^ ««. errore «>lenni Kiibuum.
denmm perpensis, mihi qmdem venssima: tk:^ c «r j •k.T
"T^* T . . IhicL parvisstma, Sic Varpo apud No-
led m re mcerta, nec maximi momenti, „:..^ ,„^ . . « r»--.. • • ••
-„ .... ^ nium, voce ric/um .- "Rictus»arw«imiM."
nmlibecmutikternovare. Decommuta. ExempU ex recentiorum scriptb in lexid.
tSBoiiemis et alterius supra dixunus, ad communibus memorantur. Noster alibi
^•^^* similiter. Sic etiam Vegetius, de re mili-
Ver. e07. Agmine: P. Augmine: vide ^^ ^ 8. « Sed nos disdplinam miUta-
•d ver. 455— «w7»or«; V. ed. n. corpo^ .. ^ ^^^^ Romam debemus inquirere;
mm .• et, in sequente versu, V. ed. neque^ „ ^ ^^ parvissimis finibus imperium
'"^* *' suum pene Solis regiooibus, et mundi
Ver. 609. Hterere: V. ed. B. n. flie- .. -^^^^ ^^^ dissepitr Sic. opinor, 1©-
renss Vind. Habere.^nde: sic Vind. ^^^^ ^^^^ j.^ immutatis, pio
V. ed..P. G. L. M. O. n. X. n. sed A. vulgato distendit; quod certe vitii affine
inde: ii/est in vulgatis editis.-^anl.- ^ Lucretius mox, ver. 998. hujuac*
sed nequeant contra Hbros editi plerique; m^.
V. ed. n. queat, — nuttd : sic P. V. ed. B.
A. n. reUqui, uUd; quod cum queant A«r ii//«^ coUcb, atque aZm mont«.
stare ncm pot^t. Porro, argumentum, cui heic nititur poe-
Ver. 610. Deest hic versus in O. A. ta, puerulis etiam, quos vel prima elementa
Ver. 612. ex: A. etiam, — uUorum: ita geometria imbuerint, non ignotum est
P. n. reliqui tamen consentiunt in tZfo- Ver. 617. partibus: Vind. rebus,
ncm; quod si verura sit, valde saltem Ver. 619. pnefiniet: L c. pne illly
fuerit ambiguum atque inconcinnum. quasi in qus fronte sdlicet, finem ponet,
Ver. 614. nec: Vind. A. S. neque. — quem transgredi et peirumpere non liceat.
iam.- ita P. A. reliqui omnes, tam, IL in- Ita leguntP. Vind. V. ed. G. M. A. S. n.
114 T. LUCRETII
Qufls minumis stipata cohserent partibus aitei
Non ex iUonun conventu conciliata,
Sed magis aetema poUentia simplidtate:
Unde neque avelli quidquam, nec diminui jam,
615 Concedit natura, reservans semina rebus.
Praeterea, nisi erit minumum, parvissima quaeque
Corpora constabunt ex partibus infinids:
Quippe, ubi dimidifie partis pars semper habebit
Dimidiam partem; nec res pnefiniet ulla.
620 Ergo rerum inter summam, minumamque, quid escit?
Nihil erit, ut distet: nam, quam vis funditus omnis
ncque erat causaae, ut reliquorum perfiniet Ibid. nam .* l e. ** ai dizeris enim lU-
ab editoribus omne sibi punctum ferret^— ** quam differentiam interoedere id, qood
Porro, n. Dimidia, ** summum est, atque id, quod minimum;
Ver. 620. quid: Vind. M. A. qnod, — ** oondudere licebit, parriasimam quam*
e$dt: P. Vind. V. ed. B. O. A. n. X. ** que particulam «Bque ex infinilis paiti-
utet: et, pro que quid^ n. quicquid, ** bus constare, ac omnem matew imi-
Ibid. escit: l e. erit, Festo interprete; ** Tersalis congeriem: quod cC ftdcm sb-
in cujus collectaneis leguntur etiam obet' <* perBt, et y&ret repugnat ratiooL Eigo
cit et tuperescit, pro oberit et supererit, « nibil est in his re ver& differentis."
cum ezemplis ex Ennio Attioque. Oc- Ver. 624. Quod: i. e. secundum ^piod,
cummt insuper etcit atque etcunt in vc- uti passim locutus est noster, nec minus
tustis legibus Remanonim. Emanavit omnes Gra*ci Latinique: vide supra ad
autcm ez lonum ir««», quam MaK)mdcs vcr. 222. £t scquor in bac lectione G. P.
usurpat dictionem; uti bcne Fabcr obscr- Vind. B. L. A. 2. vulgo, QuoL—^tio:
Tavit n. vcro; V. cd. B. non; qui error ez ooid»
Ver. 621. Nihil: sic G. L. M. 7. scd pcndio scripturs, ro, fluzit — vera: B.
P. Vind. V. cd. B. n. Xilj quod idem natura,
cst: yuigf},non,^HUttet: ita G. P. Vind. Vcr. 625. animum: V ind. animt.
V. ed. R A. n. X. XI. reliqui, distcntj ez Vcr. 626. jam: n. item.
correctione procul dubio scribanim, lec- Ver. 627. conttent: G. conttati V. ed.
tionem nostram maleconcoquentium: scd B. L. A. 2. conttant.
insdtissime, nam sic passim probatissimi Ver. 628. lUa: n. S. Ilh,—ette tibi :
acriptores absolute loquuntur. Prorsus x. ettet ibi. — solida atque: M. tolidant,
gemella est locutio, ne latius dispidentes £t, ad finem versOs, ett inn, comparet
evagemur, Horatiana, epist i. 17. 44. Ver. 629. ni: scd P. Vind. V. ed. B.
dUtat, tamaMOt pudenter, O- ^ n. X. H. tij et, opinor, vere, si
An npfaM : modo probam sequentis versus scripturam
L e. Aoc distat: qam est oonstructio plena «»^^"»*-
bujuflce pbraseoa. — ^Pro ut insuper, G. aut; Denlque, si mlnumu In parteis cuncta reK>lvl
quasi legendum sit, ^"^^ "*« '^"'^ ^*™" "■***" crcatrix-^
NlhU erit; kaud dlstet. Quum vero de sufiragiis codicum L. M.
yicefundiiut denique, V. ed.Junditur. apud Haveroampi editionem altum ait
LIBER PRIMUS. 115
Smnma dt infinita, tamen, parviflsima qaae smity
Ex infinitig constabunt pardbiui aeque.
Qood» quoniam rado re^kunat veray n^^atque
625 Credere poMe animum, victus fiiteare neoesBe est,
Esse ea, quae nullis jam praedita partibus exstentf
Et minumH constent natura: quae quoniam sunt,
IDa quoque esse tibi solida, atque aetema, fatendum.
Denique, ni minumas in parteis cuncta resolvi
630 Cogere consuesset rerum natura creatrix,
Jam nihil ex illis eadem reparare valeret:
Propterea, quiai quae nullis sunt partibus aucta.
Awtinm , licet tix ambigem eos reliqiiis oondum oolliia atque intenmzto; uti do-
m leftagari, a oontextib mutationibiui cet noeter in u. 494.
ningenio me oonsultius esse tempera-
taram esistimavi. ^^ tomaH noiritttem corporb sagmen
Subtequittir.
Yer. €90. nahira ereatrix, Anthologia
IjL Baim. iv. 47. 1. banc locutionem lis tamen, qui censebunt minime his esse
^mfiitna*^ cgt. acqulescendum, non improbabilem con-
jecturam propinabimus; unde, literis col-
H«ied5lli.iitSnuHm«mbniieimtaitegaiit. 1«^"««"^ lectio recepta fkdle ezonn po-
terat:
Vcr. 6S3. hmJIu: it» P. Vind. G. V.
d. R A. n. S. n. L. »d M. •,««,•.• edi. ""^ ""' "^ '«"•■
tons autem, exemplaribus scriptis, quot» "^de verr. 534. 747.
qoot ezstant, redamantibus, ex ingenio Ibid. partibut aucta, Amobius, lih.
dsderuntmtiAu; mentem po^ non satis iii. p. 105« *' Neque enim veri estsimile
poipectam habentes. Lucretius utique
opponere vult atomis, vel minimis corpori-
Ims, ea, quse grandiuseida sunt et tamen
rfmpliria, nuUit nempe aucta partibus;
qnalia affirmatesserebusgignendisminus nam non tantummodo ad Lucretianam
apta: rerum enim creatio non confit, nisi ontionem eflingendam se passim Amo-
« oorporibus, grandioribus illis quidem, bius composuit, sed hunc ipsissimum lo-
isd qufB ez minimis primordiis ooagmen- cum ridetur ob oculos h a b u i sse.
tuitnr, atque in eadem resolri possunt. Ver. 634. pondera: V. ed. B. pondere.
£x minimit igitur particulis non ulterius Ver. 635. quos: ita n. verissime, ut
dirideodis, inTicem cohaerentibus, et com- opinor: P. Vind. V. ed. B. M. A. yuasg
BiiscentibQsi, omnia producuntur; non ex L. S. XI. qua,~^erttntur: L. genunturg
■ eoiporibus augmine migori, quie in mini- cujus tamen fides penes HaTercampum sit,
na primordia se dissolri negant. quem necessario in his rebus sequimur.
Porro, ex Lucretii sententii, aliud obstat, Ver. 636. rerum: A. tummam,
qno mintta oorpofm, res omnes effiden^ Ver. 637. tolo: B. ettlo, An foluit
afait gmidiora, et pariter indiridua: figu^ ccrco/ i. e. ex primordiit emcit ignis, tit
las utiqaa omnigenas per se baberent, iofta, ver. 1103.
* luberi haec firustra, aut improridam in
* illis suaye ludere Toluisse Naturam^ ut
< eos his/Mir//6iit aggeraretf quibus uten-
( dum non est." ljege,partibutaugerets
116
T. LUCRETII
Non pottunt ea qus debet genitalis habere
Materies, varios connexus, pondera, plagas»
635 Concunus, motus, per quos res quaeque geruntur.
Qui^ropter, quei materiem rerum esse putanmt
Ignem, atque ex igni summam consistere sdo,
Magno opere a vera labsi raticme videntur.
Ver. 638. Magno opere: sic wpwatU
dictioiubui ezhibent G. V. ed. et s«fNHi.
me nostri, cum aliii fortuM, b talia ao-
curate recenaere visum esKt oper» pretium
collatoribus. Nos autem, quibus persu»-
sum est multas tenebras tam Grasc», quam
Latina», orationi ex his verborum mixturis
ofibsas esse, hunc scribcndi modum et ve>
hementer probamus, et paasim exhibemus.
PUutus, mil. glor. i. I. 75.
Nam rex Seleuctis me •pert oravit mmxw m .
Ver. 6S9. init : V. ed. iiuitis B. qniete:
O. wUi A. tn.
Ibid. HeracUlus. Hutarchus, plac
phil. L 3. *UfmM>Mr§t luu ^lwwrmrt • Mi-
Tmwnrtft ^fX*** *^' iX»i9 r§ wtf %m fnff§t
ymf rm wmtrm yifirimtt mm ut itvf wmwrm
rtXcvTf f, Xtywr «rX. quibus habet similia
Diogenes Lacrtius, et alii, quas apud eos
quaerenda sunt.
Ibid. init preelia primut, Virgilius,
viL 647.
Prtanu jntf M/nmTyrrhenb asper ab orfai,
Contemptor dlvAm, Mesentius :
et idem, inire pntlia^ gea iv. 314.
Ver. 64a aarus: P. Vind. V. ed. R
A. n. X. Ciariut, — G. P. V. ed. A. H.
omittunt obs quam mendam crediderim
originem habuiase ex prima sequentis di^
tionU sylUbi: hoc autem commisAo, li-
brarii Clariut scripaere, ne in metri leges
peccaretur. — inaneis: B. AifmiiHos; V.
ed. maiiof . Pro ofrsmraiii vero, P. oftsm-
rant,
Ibid. oftacicniiii linguam: unde per-
muhis veterum rjMnmr* sive ienetfrotutt
appelUtus est. Multa etiam de eo, non
iqjucunda Uctu, apud CUmentem Alex-
•ndrinum cemi pommt Talibua autan
hic operam impendere nee eoufmut^ mt
vacat; et infiniti aane Uboria caaat
Ver. 641. graveu: P. Vind. V. ed. a
2. Oraiit^ cui P. suljungit fui.
Ibid. *« Qjuamde dicebaat tdnet pra
** quam," verba Festi suDt In vooe, qoi
laudat hunc ipsum Lucrctii Tcnum, ct
exempU profert ctiam ez Livlo FnnU
que.
Ver. 643. auin.- A. cmii; ncc malc.
Ver. 643. Invertit verbit: non reettm
scilicet atque naturakm significatioBcm
habentibus; ad alienam et inuatatam dU>
tortis. Terentiua, heaut ii. 5. ]81«
Imvtrsm verbm, cverwa ct f f lce a tnas ;
ubi consulas, si llbucrit, vdcrca gf am m^
ticos et interpretes hodiemoa, qm tamcn
satis ad liquidum rem perducere oon vi*
dentur. — B. autem habet vertit,
Ver. 644. Fera : B. Vota^-^Mle: V. ed.
B. n. beUas A. vella: vide quc dizcrim
ad. iii. 920.
Ibid. tangeres cum vox »t corpmta^
atque adeo quit tangere: vide iv. 589. et
seqq. Hinc, cum el^antia minlmc vul>
gari, Lycophron, ver. 1452.
Ti lAMXfm^ rXnfMm Mc
Ejt uttfam utiftt^ ut wmirmi ATXIIAHTIAAS,
Bmim^ mmt» '^mXXarm /nMfTmmtf mfrtt i
Attt^Xnrt^t utique, fon» intactHet. Edi«
tores non inteHexere, nequc probe cnar*
rantem sdKdiastem audivere: htttrXnriktt
mi %vt»§Xmt «'Xnrr^^iMu. IVopcrtiua, iiii
L40.
Gaodcet m toBto tmOm puella .
uti videram cum Burmanno legcndnm
11 rarta an icipeiMBt
£t ra Mle
LIBER PRIMUS. 117
Heraditiu init quorum dux praelia primuSf
640 Clarus ob obscuram linguam magis inter inaneis»
Quamde graveis inter, Graios, quei vera requirunt..
Qmnia enim stolidei magis admirantur, amantque,
Inversis quae sub verbis latitantia cemunt;
Veraque constituunt, quae belle tangere possunt
■oDiiim laudAtonim blandiloqiicDtUs. bendi lcges, qutfum TeCcraB erant obser-
FmiiiB, L 49. ▼antiatimL Sic igitur ausim vel pignore
jtev t«M«Tf«. cc BetU^ posito contendere Lucretium scripBiBae:
Toti antem phrasi btUe aureis tangere e et lepWo qa« «int rfnlcato KmoTe.
co miai io HBBpondel iila Persii c(iuBdem, Scriptum erat utique in membranis duca»
ibjd. 107. ta, literA /, quod adsolet, supra obscurius
^ . , . exarato; unde Ubres emnes mcndoBa leo-
tenerai motdad rader* reto ...
AHriemUu. ^* V^ circumfcrtur, nuUo negotio pc^>
▼aserit Sidooius ApeUinaris» ii 10&
Vcr. 64S.Jucaia: V. ed. Jurata: un- vcwibuB omatiaBimis:
ds noo male sic tentes locum; nam quis
fa%Bta, qufB portentosa plane Tideri poa- Te naicente, ferunt exorto flumins raelte
dat, in se susciniet defendenda? DitlcaiU canctau vadfe, oldque liquorei
' Ine per tttonitot, bsccA pendente, trapetai.
— et lepido <paB mnt cwreia lonorc.
Tacitiis,ann.Ll3.fin. «donecHateriuB De quo vocabulo consulas ihidem inter-
« Augoatum oraiet, ejusque curatissimis P'«*«» «* ^ ejuadem epist. v. 4. cum cri-
« pradbua prol e geratur." ^°^ «^ ^* ^^ ^' ^- ** ^co* r^»-
Yide rursum, an veram Lucretii manum " »-«^" glo«sarium PhUoienL Adeaa
BoUsptodiderit codex noster n. «**^ noBtnim supra, verr. 40» 414, 94&
iL 473. eC, re diUgenter in animo vemtA,
ctlcpldo(iine»ntfucaUcal.rr. ^ix ambigem, quin in sententiam meam
B«e aulcm phrasis ect omni major ex- pedibus sb itunuL Nihil tamen in Lu-
cc p tio oe , et centum similibus apud Ci- cretii oontextum hac occasione de meo
CBro uem aliosque, vd tyroni in memoriam interpolatum voluL Virgilius, iEn. s.
icditoris, ae fadUiroe tueri poterit: neque 801.
f«mpKs cooferendis opus est. Sedre. ^^miMiw^
polet sacum lector, an idem Romanorum sspe tuo dmid trlitei ex arr recurmt.
«BcniaaimuBsitcorrigendusinlib.iiLS5. Ovidhis, art am. iL 284.
de OBOtore: ** Omatur igitur oratio ge-
•* ncro primum, et quasi colore quodam . . .^ canninalector
u ^ j- » tr t • Conmendet imki qaaHacumqoe jm*.
•« fXjuco aua VuJgo, «itcco, i. e. suco:
locutio eoim omari succo monstro similis His autem gemdk passim l^guntur.
vidctur. Ver. 647. tmo.* sic A. n. X. sed G. L^
EnimTeia, ut mentem doquar, exquid- M. iiro; reliqui, wro; non male. — -puro:
Ihu his aliquid sublatere dixerim: nam G. vere; quod ferri potcFBt, u indigera-
ncmo temere mihi persuadebit, nec idone- mus.
us hnrum venustatum arbiter oonabitur Ver. 648. denserier: Vind. densarier,
pcrBuadcre, poetam nostrum, subactiBdmi n>id. caiidum: cujus Bdlioet, utcunqna
jndicii scriplorem, sic sordide metaphoras modificati, sok propiietas color est. In
pcnfnicrwiBBe oootm receptas -bcoe scri- vcno Bequeota» O. ca<lrai| pco
118
T. LUCRETII
64/5 Aureiiy et lepido qu» soiit fiicata Boncm.
Nami quur tam varifie res possent esfiei requiro»
Ex uno si sunt igni, puroque, creatae.
Nihil prodesset enim calidum denaerier ignem^
Nec rarefierii si partes ignis eamdem
650 Naturam, quam totus habet super ignis, haberent.
Acrior ardor enim conductis partibus esset:
Languidior porro disjectis, disque supatis.
Amplius hoc fieri nihil est quod posse rearis
Vcr. 650. kabertfU: G. M. haberei
A. n. herent,
Ibid. tuper: i. e. etiain, ponx>; i;^
itfet: «dcM Ludani interpretes ad Her.
mot 61. eC notttrun SUt. Crit ii. p. 54.
Ver. 651. conductis: F,comjuncii$i quod
Ibid. Acrioir ardor, Virgiliiu, geo. vr.
409i
Aut ecrrmJUuiuiut aonltum dabit :
epitheto in efl^ctum e cauaak d^gantianme
tn\|ecta
Ver. 65St. di^fedis^ disfue supatis, Itm
MSS. Pii, L. et n. di^iisqurt supaiis,
M. di^fcciis sciqw /wmlii, P. O. fortasse
rere: di^fcciisque superaiis^ G. V. cd. dis'
jectisei Mparaiis^ R di^fedaiisque supaiisy
Mnd. X. di^fcciaiis superaiisque^ A. dis*
jeciimifue separaiisy n.
Ver. 651. ifuod: P. fno, cessi constnic-
tionc: ct^ prt» me dum^ in aequente, wtr
dum^ ut IV «t NoniuH vtiam in Toce rarr.
«iilM« quam per pariciairm in t et pgete tus
«Ht, hunc ipsum Uudans Lucretii venum.
Nihil iniefvct.
Ver. 655. Tkmia fme^ densis: B. Tkm^
imfue cjt a%\ensis: et stmiUler, omtsao
tammi or, V, «d. Viad. A. n. X. Tkmim
fnkifw 4MVimM« : n.
'I^^ta futi rv
IKki ««v^: V. ed. n. /wwt.* mide Mtt
t iwy « sic t^mM* coiMiim p«ee«l:
Ver t^^ Mfwiftir
Hoe et Qnod, initio ■eptenti»; ac aoliit
est in niperioribus jam plus lemd iUue-
trmte. EdiUnn» autem, ezemplo nunqusm
setis improbendo, non modo dtm
sitatem, sed cum magno diqiendio t4
tatis, Buum jiique hi Lucretio obtmaeiik
Ver. 657. Denteri: n. JDeiuari, aofitft
▼arietate.
Ver. 65S. imesse: sic P. V. ed. reBqoi»
«K, Tel wuuee; unde feoerecritici r»
aoiif, Tulgarium ,editiannm: coi
lectioni ut cooBuhnm eant, ad finem pioii»
me Tenientb rersib inlcrciunt cf, Vbm
redamantibus; unde omnia fiunt imua ?i a
et ioculta. Ita nos imprimendum con^
rimus, ut neque naturalis otdo ? e i bu i um
turbctur, nequc constractio i mp e dia tnr.
** Scd, quoniam hujusoe T"^>9TOBMfrlai
** multa esse s3m contraria sentiunt, atqne
** iidcm non admittunt Tacunm;
** Bt, ut Tcram Tiam amittant, duai
** braam atque < lifii i ilnn icfimidaBt n
C4
*•
Ver. 65!k./a;»teitf.- Vind. B.yii;tal;
P. V. cd n. T.Jug9amL
Vcr. 6G0L nrrB mn.- L. ler rabt; M.
; n. rerha wc mOa: ct r*
iLS3&
/
HBER PRIMUS.
119
Talibus in cauBsis; ne dum variantia rerum
655 Tanta queat densisy rarisque, ex ignibus esse.
Id quoque, d fiidant admixtum rebus inane,
Denseri poterunt ignes, rarique relinqui:
Sed, quia multa sibi oemunt contraria inesset
£t fugitant in rebus inane rdinquere purum;
660 Ardua dum metuunt, amittunt vera, viai:
Nec rursum cemunt exemptum rebus inane,
Qmnia denseri^ fierique ex omnibus unum
->foM, delet& fempore, Td iDobwmiU col-
latori, TirguU boriiontali super KripcA.^
rebmi: P. rfnim.-«-iiiaii«; ita G. P. V.
cd. B. L. M. n. Edititr vulgo:
Nec mmim cemunt, exempto rebm inani,
Qnmiadenaeri:
qam ut coaoedam fmdlioris esae construc
tfonift, quam ee, qum nos edidimus; ipM
haee fiicilitas, roeo judicioy si tesdmonium
librorum ad trutinam aocuFatam revooe-
tur, Don levem in se habet importunae
mutationis suspicionem; et praesertim,
quum proba sit, si pauUo exquisitior, lec-
tioDum probabiliorum ratja Sic inter-
preteris velim: ** Nec contra diapidunt,
«« quid sibi velit vacui negatio, et hinc
*' quam abaurda oonclusio Kcquatur: om-
"^ nia acilicet denseri." Quo quid plani-
us aliquis desideret ? quid oondnnius, at-
que inculpatius?
Ver. 66S. denaeri: Vind. n. S. dm-
aort.
Ver. 663. nihU: ita Vind. V. ed. L. M.
alii: hb tamen observandis praestiterit
anperaederB.— a6.* n. ad,r~^raplim : ita
P. X. et rectiasimum videtur, quamvb G.
& L. M. A. n. habeant raptis^ et Vind.
V. ed. n. raptum.
Ibid. raptim: L e. celeriter, ita ut
emiasaB particuUe longissime decedant a
corpore, quod eea jaculatur: qui videtur
cflbctUB atipatia oorporibus male oonsen-
tire. «« Baptim^ «(m^." vetus gloflMrium.
Homerua» hymn. ApolL 374.
VOL.1.
/MMT «SmT «HAiiM :
quod Virgilius sic expressit, gea i. 98.
^~i-^_ rapidbit potentia aolk.
Ver. 664. ignit lummjacit. Pulchram
hanc locutionem in Virgilii carmSnibus
indubitatis nusquam inveniri semper valde
admiratus sum. In Culice,desolevenuate
legitnr adhibita, ver. lOS.
Qnl jacit oceanum JUmnuu in ntrrnnqae r^Mi«
Nos sspius huic elegantiae sermonis ex-
omandae qualemcumquc demum operam
navavimus. — In sequente versu A. dat ear,
vice e.
Ver. QQQ. ulld : sic P. ct vpre, ut pu^
tcm, quamvis aliud quiddam sublatere
innuere videantur G. L. M. dantes niiia,
et Vind. V. ed. & O. A. n. 2. XI. unOf
literarum ductibus prorsus consimiUbus.
Ibid. potette: antique, ut Terentius,
et alii priores, quos asmulari non dubitat
Prudentius, Lucretii in primis sectator,
peristeph. x. 803.
Unam labantis diadpare ta^i diu
Vos non peUtte fabrlcam corpuacali I
Ver. 667. ccetus: sic G. P. L. M. A.
ita ut voces igneit iVi c»/tts vf * U acdpi-
endsB sint, quasi igneit coUectots V. ed.
K A. n. catUf quae naturalior haberi pos-
sit constructio, et t adhaesisse ez sequente
verbo: sed Lucretius noster neque ad
vulgaris sermonis rationes temere est r^
digendua, melioribi» libris dissuadeptibm,
120 T. LUCRETII
Corpusy nihil ab se quod possit mittere raptiin,
.^Estifer ignis utei lumen jacit, atque vaporem;
665 Ut videas non e stipatis partibus esse.
Quod, si forte uM credunt ratione potesse
Igneis in ocetus stingui, mutareque corpus;
Scilicet ex nulla facere id si parte reparcent»
Obddet ad nihilum nimirum fimditus ardor '
neque luec TarUtio quarti lextiqiM ctdb pafwrent. Sunt, qui Icgant, parie reper^
ita nura est, ut ob hanc cauaum de mu- centi quibus non temere aaKnserim: de
tatione aliquA cogitare debeamus: adi verbo autem poreeOf coosulas Nonium in
Silv. Crit V. pp. 30, 31. — Pro m ccettu vodbus porctf et jwrcel.
autem, Vind. intextat; X. la tectu, et in Ibid. reparcemt: L & abetineant, ut
margine, interitu, Hinc haud equidem simplez parcent^ ad morcm rmw teneo ct
improbandum existiroem, retineo, ** Si nempe ab boc (adendo duUA
'* nes ommno ezstingm, et, suam natu-
i e. un4 quasi texturA involutos; stipatos .» nm perdentts, in aliamtiansire; actum
utique.— «rm^ui.- P. V. ed. stringi^ non «« est de Heraditi philoacmhii.** Vods
contemnendA varietate. TuUius autem in ^^^^ reparco duo ezemphnaicograpfais
Arateis, sub finem: proferuntur; prius ez Plauti Tmc ii ^
Ut, cum luna means Hyperionb obfidt ort>i, 85.
Stbiguuntmr ndfl, oeci caligine tectL
Utinam a pr ln c i pfc) rei ttem psrriMm 11MSB9
£t ibidem alibi, uti te docebunt lezica. ut tu nunc r«y«rct/ tuavik !
GlMsarium vetus: •* Stinguo^ rCi»»»».** . _ , . .,»,„,
y. . j , -^ -«r* j -^ r^ postcnus cx Svmmacho, 1. em&t 33. •* Is-
Ibid. mutare: ita Vind. XI. musare, G. f. . / *
ta„^ ^^ T. ^us munens cmeram non rrfNrrcaiii.
JL. A. n. i. mussare^ O. ^.massare^ r. ... ^^^ ^, ., <.r 1 V« ^ ...
V ^ *i .. .' nr Ver. 669. Obctdet: V. ed. B. OccidUs
\ . ed. et loco stingut mutaregue^ M. san- j 1. . .
_ . . . . , quod malim.— niminim .• Xl. m «iror:
guints areque, permixtis et depravatis vo- , ^ ....
^•u X-1--1 1 1 . , . ^ nidera fortasse germansB anUqmtatk, «1-
ciDus. rNihil exsculpo lectionc admissa , ^** .1. , ..
, . ... mirom, una tantummodo utera discre-
ct vulgan vero similius. . . . - .
T .. 1 1 j . * m . t. pante; nam pnmarum ductus m formis
Interea, loco lucem dabit Plutarchus, ... ...
Tt ,.. ^. , , ., . minonbus prorsus udcm sunt. — funditus:
Ilerachti raUones exponens, plac. phiL ^» ^ ^ ^ -_"^
- . . _^ •• I G. L. funditur.—ardor : al, (trbor,
3. et, quie sequuntur, connectas us ad vcr. ,..,,», . >. ..
r-TCk « 1.«^.:. * m Ibid. Obcidct fundttus^ mar tuun^ ••
. „ vXurm. Virgihus, Mn. zi. 413.
*»w/MWMuHm ra «'«»r«. Il^r*» ^» ymf
Tt wm}^vf€tfteTaT99 avTUt tt$ «vr« rMrriX- «cmd agminc vcno,
X0f*tffy ynv yttirimi' trurmt mmxuXMfittnf >^««i'w ocitu/wjuw.
rn» yn» m r» sn^f, XTXEI 4«f ««••«- Ver. 670. et deest B. n.— cx deest G.
Ai^Wm- «»«/v^»^i»if» }i, «i^ yinrimu Ite Vcr. 671. mM/a/um .• G. V. ed. L. X.
corrigcndumest: libri dant etiani ^vrti, mutuatum: et A. in sequente veisu,
nullo 8%»nsu. mt.Wc'.
Ver. 668. «11//«. aic Vind. V. cd. B. Vcr. 673. aliquid: P. V. ed. aliquod,
I* M. O. A. n. T. n. editi, «//a; P. tina. —<»///$.• i. c. ignibus, ver. 667. ita legunt
— *#.• A. *«•.— ;)or/c.- n. ;jarfc.— fvjHir. P. Vind. V. ed. L. M. A. 2. reliqui au-
ctnt: INI. ct Pius in notis, rtcrptanti V, U»m, Mi.
LIBER PRIMUS. 121
670 Onmis, et ex nihilo fient quaequomque creantor.
Nam, quodquomque suis mutatum finibus exitt
Continuo hoc mors est ilUus, quod iiiit ante:
Proinde aliquid superare necesse -est inoolome oQis,
Ne tibi res redeant ad nihilum fimditus omnes,
675 De nihiloque renata virescat copia rerum.
Nunc igitur, quoniam certissima corpora qnaedam
Ver. 674w Hoc ▼enu Ltdne reddiintur utramvis dictionem aape indifTemiter, ut
Epcuri vertMt i^d Diog. Leiert z. 41.— fortuns in hoc etiam .vergu, usurperi
f«m 2t arriv mrtf^ mm AMETABAHTA, po«e, natunlioris esse usik r§ decedere
SI HEP MH MEAAEI nANTA EIX TO in istiusmodi lods Ubenter judicaverinu
MH OM oeAPmEXeAl. Si duo bomines domum Unquant» probe
V«r. 675. gue deest V. ed. renata dixeris eos decedere; si alter alierum, dl*
mrttoat: & nata retAreacat^^retcat: ^c>^ itinera carpcntes, accuratius dixeris
G. I* M. viveaeali iuide non male tentes ®^ ditcedere^ mutuA sdlicet scparatione
vigetcaL Juvencus, erang. hist ii. S04. ^*<^ Decedit terra, cum, navi in pda^
^ ,^ , gusproToctd,ex oculisenuiescat;</ijcff<2«e
H«iei»iltam«actl;f«5Srrrv«c*rrcemmiert: T^ ^^"^ ^^ "» ^^ apenatur.
Homerus advenict opportunus, IL A.
cm bena oomparari potest Lucretianum 53a et differentiam significationis in Us
iOud suptm, ver. 11. viget aura FavoniL verbis, de quibus disputotur, nobis com.
In <|oaNBdam presbjteri ezemplaiibus modissime definiet:
TidosiaBme excuditur reviviicere. Sed ^ , . ^ , ^1,.™*^..« .
nihilcsBe inbocCeCan loco novandum, » f» T « 4l • » «*
ad liquidum perduatur imitatume Clau- ^wr i% U wfs lotiu^
diani, in Prob. et Olyb. cons. 15. ^
AiiT/MiT^»* ittx^fi^n^af scbol. ditcetn»
F^&m numenntur avi. scmperqoe nmMtd ^. , jdem ibid. vcr. 428.
KofalBntte vlrmr.
«... „. . . , •il*«^fW«r^AnEBH2AT0-
Itt codices nonnulii, vtgent; nunus clo-
gttiter, nec Lucretio sinentc Vide ad ^^^^^ «*<>>• ^^^»*^- Vide Davisium,
^^ jgg^ ad Minuc. FeL 1. de bb dictionitN» probe
Ver. 678. abitu. aut: B. iabitu, atque: d«»n*em. In glossano vetere pro syno-
etiUud ukimum non damnem. ^* babentur ditcedo ac decedo: crisi
Ver.681.rr/crr^.- n.referL-.-deced€re: ^^ ^"^ "^"" •«"'•«^ «vidii U>-
ita K. a prima manu, sed ex conectione; «» csl, ilbi confusio particularum di# ac
Vbd. dieeederes reUqui omnes, detcen- "^ magnam caliginem viris doctis offu-
rfff». De lecUone autem nobis recept^ <^*' «* lectionis vitiosissimam pepererat
mi Tidetur locus ambigendL Non ^o <li^ersitatem: et, quum iUustrandis supra
nodono>ter]ocutus«»tadu.961. ^<^ inaerviat, coram lectori sistam,
^ . quamvis jam videam et emendationem
QBmn, qoo decurcuin prope jam sict, ire ct einrit ' ' . ^ ' ^ «^
et interpretationem essc Bunnanno pra»-
Hinc, opinor, Suetonius, ut alii multi ve- occupatas, amor. iL 19. 9.
terum in iisdem dictionibus, emendandus, Quiquc celer Nfli», lato (tilapsus ab alveo,
in Otbone, sect. 11. — ** eos, qui ditcedere Peraeptem portaslnmariicxitaquai:
** et abire cceptabant — b'* Malim, dece» L e. " se, dum labitur, ab uno lato alveo
^ere: nam, licet confiteri sim paratus, ** in septem minoresdividens:*' uti veris-
12
122 T. LUCRETII
Suntf quae oonservBnt naturam semper earodem,
Quorwn abitu, aut aditu, mutatoque ordine» mutant
Naturam res, et convortunt corpora sese;
680 Scire licet, non ease haec ignea corpora rerum.
Nihil referret enim, quaedam decedere» abire,
Atque alio adtribui, mutarique ordine, quaedam,
Si tamen ardoris naturam cuncta tenerent:
Ignis enim foret omnimodis, quodquomquc crearet
nme idem BunnanDus ezpotuit; ctii Uuis ad Statii Theh. ▼. 908. in codice
cmnif elegantisiimfB restitutionis deferen. xiL quem ipie oculis usurpavi, pro m
daett \\dgOt delapsut: et probo por<a« mole^ acripsit immole. Sunt interea de
Bentleii, ut ipse sponte correzeram: por^ hoc genere infinita. Nondum nobia de
tut tenori orationis non condnit bac 8criptur& penwiasum erat in operif
Vcr. 688. alio: sic P. Vind. V. ed. L. initio; unde ad Terr. 81, Sa infelidicr
M. A. n. vulgo, alia: ex correctione cu- obtinet praecedentium editorum moa.
juadam miyorem penpicuitatem efficere Ver. 688. similaia : sic P. V. ed. R T.
studentis; aed inconsulto atque inihictu- et collatiooes Hetnsianse; ad aatiquioivni,
oae. jitio adtribui: L e. '* in alio loco ut aibitrer sane, usum; ideoqoe ▼ulgats
** res addi, dum ex alio decedunt: et ita reliquonim fonn» jmailata prvpoocD-
'* ftcilicet utrinque, Ticibus permutatis, dum duzL — uUa: P. Vind. V. ed. n. XI.
" fieri; hinc auctis rebus, iUinc decres- uUi. Sic autem loquebantur vctcra^ ut
«* centibus.'* Qu« dilucida «atis sunt, Plautus, Truc. IL 2. 38.
et oiaUonU solertia longius extia vulga- ^^^ ^^^^^ ^ ^^ cerpori rdiqueri.
rera usum poati. Tuo potesut«n «/irm «fli csptaidi, mata !
Ver. 683. tamm : P. V. cd. O. A. n.
tnntnm: si quid videam, haud dcterius: Ver. 689. rriV sicP.Vind.V.ed.etcodd.
ardorem scilicet tantummodo; nihil aliud. nostri: vulgo geminant liteiam, saiben-
— arHorit: O. M. arborit, — tcnermi: R tes reii; qualem scripturam in nullis, o-
teHfrtt, pinor, libris vetustis coUatores inTenere.
Ver. 684. <»iNNtiiiM/u.* P. omnimodut. — fwtsii: P. V. ed. /msart.
— <rfo»W; ardor scUicct: ita P.X ed. Ver. 690. adjeciu: Vind. V. ed. A. n.
li. Im M. n. ncc causam ridco rejidendi et r. o^*ctii; O. qfactmm.
Icctionera sic ftrmatam. Vulgo, crtartm, Ibid. a({feciu. Hoc substantiTo Yhru-
\"cr. 6S5. iia esi : absunt 11. et in rer. vius usus est, ix. 9. — *• quarum breTitates,
Mi pnuime \-eni«nte, pnvbet n. iihWm. **^ aut crescentias, cuneomm atlfectms^ aut
Ver. 687. Kcficiunt, Ita scribimus, ** cxemptus, in singulis diebus et mcnsi-
ut, iu quantum fieri possit, et proprictas ** bus pcrBcere cogit.**
patiatur, nobismetipsis nos constemujt: ilUs Ver. 69 1 . /vm» iptem : A. tiqme nepu.
autvro, quibus mm usu cimtigit mcm. — ijriitrM .- V. cd. tt^i; B. ti fnet; \lnd.
branas vctefw trivisw, «gw penuasum si^ne: n. si qnam: X. «•
Ibfvt» quam sibi ipsi scriba^ awtradicant, Mnd. V. ed. B. rem t es^ e sse abest Mnd.
rt antiquiorca fbrmubs stiidio quasi ob- V. cJl & .^. n. S. Quid sibi volnerint
littfmverint. Kicmpli gratia, ut librarius har vvirtates, non daze video ; et inutifis
Kteram pnrpositiums Analem ad vucabuU csset labaras acque eciam iBoenissimi, afi-
iwarvcdciui^ priuuun cummode cnwUirM, cui cttumkodo iBsudaic, cum Tulgatc
LIBER PRIMUS. 128
685 Verunii ut opinor, ita est: sunt qusBdam oorporay quorum
Concursusy motus, ordo, positura, figune,
Ecficiunt igneis^ mutatoque ordine mutant
Naturam: neque sunt igni similata, neque vJiae
Prseterea rei, quae corpora mittere possit
690 Sensibus, et nostros adjectu tangere tactus.
Dicere porro ignem res omneis esse, neque uDam
Rem veram in numero rerum constare, nisi ignom,
bcdones idoiMis audoribuf niffbldantiir, omnino consulendis; ibi nam nobit om»
ct oommodiaBimum sensum prabeant. nia, qu« dicenda habuerimus, praerepta
V«r. 698. rerum nisi: V. ed. rem nec; reperies.
TLnefue, Ihid. perdeiirum: L e. rectam Yene
niid. Rem ofratii. Lego: Be verdf rationis semitam longe transgreditur; ut
C MlliBii ii ft BiNTLEius. boTes, quoties e rectA sulcorum r^gione
Nobis etiam receptSB lectionb scabrities protenriter aratrum rapiunt: adi nostram
non omnino placet; sed de hoc genere Silv. Crit iv. pp. 58, 59. nam Xufmvwtv
qnadam, ut alias monuimus, setati Lu- ipsi, qui deriTationem aucupantur, cum
CNtiansB concedenda sunt, neque temere glossatore veterc, a GrsBoo Xii^, loco La-
adsDiendBtionesconjecturalesfugiendum. tini /tra/ de qu& dictione te non pomite-
Inde est, quod sagadssuno viro dissentire bit adiisse Nonium in voce Deiirare, et
aoa erabeicamus. Isidori origg. z. sub literft D: cum Colu^
Ver. 693. Aicc*; P. n. koc, — ferddi' mellii, iL 4. 8. Hinc Ihro, liror, et UraHm^
nm: V. ed. B. A. perddiru»; n. delixui* de re rustictl scriptoribus.
Forte an dederit noster, pro perdelirH in Ver. 694. conira tentus ab tensibus: l
Ubds MSS. & ipsis quasi sensibiis abutitur ad tollen-
. P^rdeftri etse vUctnr. Jum eorundem sensuum auctoritatem,
Vide tamen ver. 699. dnm oontendit rem 6cri, non dtra sien-
Ibid. kicc*: i e. hicces ut scribendum suum facultates perdpi«idam, quae tamen
pwtamtis, et edere statuimus, auscultantes non sensibus perdpitur, neqoe omnino,
Flrisciano, lib. ziL p. 948. «< Ce quoque ut videtur, ezstat: atque eodem temporv,
*< lolebant per omnes casus vetustissimi ex aifaitrio, iisdem sensibus, alia perdpi.
** addere articularibus vel demonstrativu entibus, fidem denegare non dubitat
» pronominibus, hoc est, ab aspiratione Ver. 695. imd^.* H. nunc^mnia:
•'indpientibus; ut Aicce, kacce^ hocce: n, omnio,'—pendeni : IX. perdent.
**wa6e Aoc, quasi duabus consonantibus Ver. 696. ^iim.- P. Vind. V. ed. B.
** ce sequentibua, solent poetae producere; Q. A. qui,
*' ut, Ver. 698. ^iur nihilo: sic G. L. M. H.
<• aoa erat, alma pareoi, quod me per teli, per rdiqui cum cditionibus vooes transpositas
«•Erlnk-* ^^' exhibent, non paticnter ferentes r« nihilo
^^' Virg. ^n. iL 662. locum spondsri iraplere, cum veri sit si-
*■ et sie in antiquissimis codicibus inveni- miliimum ex vetustorum exemplpium
«*tur bis c scriptum," Plui» invenias consensu, antiquos poetas haud aliter pas-
ikip^ hac qusertione m annotationibus «« scripsisse, et lectores exsequavisse
Hflmai ad iEn^os memdiatum versum, sylWjas celeri magis docutione: de qua
libi nm finnatiorcm cxpoicenti, lcctor. ns in superioribua dictum est
15
124
T. LUCRETII
Quod &cit hicc* idem, pcrdelirum ^sse videtur.
Nam contra sensus ab sensibus ipse repugnat,
695 Et labe&ctat eos, unde omnia credita pendent;
Unde hic cognitus est ipsi, quem nominat ignem.
Credit enim sensus ignem cognoscere vere;
Castera non credit» quss nihilo clara minus sunt:
Quod mihi quom vanum, tum delirum, esse videtur.
700 Quo referemus enim? quid nobis certius ipsis
Sensibus esse potest? qui vera, ac fiilsa, notemus?
Praeterea, qua re quisquam magis omnia tollat.
Ver. 699, mihi: B. nisi, — quom^ re\
c <m .* B. A. tum.
Ibid. vanum: L e. falsmn, xnaidax;
uti mox, Ter. 1067. vanus erTor^ qui fal-
Bitatem parit GdUus, xtHL 4w ** Nos
« autem postcm ex ApolUnari didicimus,
** tutiM proprie did, — ut Tetenim doctis-
** simi dixissent, mendacet^ et infidos, et
** leria inaniaque pro gravibus et veris as-
*' tutiasime componentes." Mantuanus,
JEn.u.8a
Fln3dt,T<
Ncc, d mbenun Fortuna Stoonetn
etUm mtendacrmq^ tnprotM finget.
*' Vanum^ faUactm:** Senrius. liem
Terentius, Eun. l S. S4.
8in/ii>Ma, ant tmmumy aut fictum est, con-
tinuopslun ott:
ubi Donatum pericgas, morosius ncc in-
fructuose tamen, rationcs dictionis cxi-
gentem. Oroaius, bist. iv. 1. *' Dclphici
** illius vanissimi spiritus, et mendacissi'
** mi nebulonis.** Apud Livium, x\iL
S5. vanhfribus liieris sunt, ambitiose fu.
catis, nec prarcisani vcritatnn scnipulosi-
us obwrrantibus. Atque ita fere sem-
per.
Ver. 70a fuid: P. V. «d. ^od,
Vcr. 701 . fuS: i. e. quo roodo ; ride
Priscian. lib. xv. |x loil. 34. 8ic autcm
lcgtmt P. Mnd. \'. cd. L. M. O. A. X.
n. rdiqui, ^no. l^rum inlerest. Mox
V. «l tititaut; ct ver. 703^ rehtt,
Vor. 'lO^. IIoc dtctt poeto: «* Quum
** Hcrsclitus ita cx wbitrio ifm «fanini»
'* stret, et nibil esse in rerum naton,
** practer ignem tolum, dicat; qnidnam
** impedit, quo minus et dos widaiok im-
*' periose cum iUo agamus, et omnia alia
*' esae, nuaquam tcio ignem, affirma-
•* mus?**
Ver. 704. igneis; ut verr. 657, 667,
680, 687. Vulgo, ignis, pairio casu sin-
gularis numeri, ut structura orationis sit,
« qiuun neget esse naturam ignis:'* quod
nobis minus obrium videtiur.
Ibid. summam: L. ignem; et G. M.
decst : ut justa suspicio ccHTuptelic cujus.
dam, quaro non tollendam H>eres, obmo.
vcatur.
Ver. 705. JEqna: V. ed. B. A. IL
Xeque : 2. Xequa. Deinde, in ordine
versuum, et cx eodem atimmento, kgitnr
in A. ut in aliis quibusdam codicibus:
Neque tgnem, neque aSra, ncquc humoreni,
prindpiaesse;
qus manifestisdme sunt mera sequentS-
um capitula, stationem non suam temere
occupantia.
Vcr. TIO. ijisum: P. ijtsas; V. ed. if».
sam; haud dcterius, si locus itA distin-
gtiatur:
■ at:t humorcm qud(]uomi;uo putarant
nnpcT* re», ifjjm pcr »c terramvc creare
Outni»—.
tcrrttmK': B. tcrram^ue; H. "S. ttTTove.
Ver. 712. X!:icno ojtere lomg€iiU\Trasse:
i. cw ** magnam quasi operam dcdisBC pu-
LIBER PRIMUS. 125
Et veUt ardoris naturam Hnquere solam,
Qoam neget esse igneis, summam tamen esse reUaquat?
705 JEqua videtur enim dementia dicere utrumque.
Qui^ropter, quei materiem rmun esse putarunt
Ignem, atque ex igni summam consistere posse;
Et quei principium gignundis aera rebus
Constituere; aut humorem queiquomque putarunt
710 Fingere res ipsum per se; terramvc creare
Omnia, et in rerum naturas vortier omneis;
Magno opere a vero longei deerrasse videntur.
** tn, ut procul diveni a Teriute deeir*- looo tx^u: restituimus «uiem ez Diogene
'* lent" Elegantiaaime. Laertio, yiiL 76. et poeteriorem emenda-
Ibid. lomgei: bc L. M. n.-^eerrasu: tionem ante co^Jecturft aaaecutui eram,
■e A. et G. 1*. derrauei M. autem, lon" quam apud hunc versiculoa inTeneram.
gique derraue s & longeque emiua, Re* Ver. 716. terra^ aigtte anim&i B. ter-
Bqui, ut editur vulgo, longeque erraue, ra, vento; ex gloasa; V. ed. terra^ atque
Ibid. longei deerraue. £x hoc genere omnia; H, terraque^ atque anima»
deganiiaB e^ quod dedJt noster in iii Ibid. animd.- vento, utv. 237. ubi noa
464. videndL Noniua in ▼ooe: ** jhumat ven*
Qalii edam, morbls In corporb trvhu errat '* *^ ^"«*** -*"' ^
wpe anlmm. „ Qliantum Igne^ anMKque, valent.
Et sane formula est sermonia longe notis- u Varro Margopoli, wtfi mx,nt: Noctilu-
** cam toUo, ad focum fero, inflo anim&^
Ibid. dterraue, VhgiUus, ecl. tiL 7. .c reviYiacit" Ita locua interpungendus
Vir gregb ipse caper deerraverat, est
xr •*«>• I- i*t.« ^ «. Ibid. imbri: L e. humore, re\ aqua;
Ver. 714. Itquort: sic alibi noster ab- « . . - 1.
, ^ , ..... TT j ut Enmus m fragmeDtis, p. 121. quatuor
aolute plus vice simplici, pro aqua, Ilaud . . ^ , ' *^ ^
t^ TT ^ j — « ^^ elementa sic oomplexus.
aiiter Horatius, od. lu. 3. 46. ^^ *^
qal mcdhiB liquar Quol par Jaifter, et Ignli, tpiritui, et gravli terra.
SecemitEuropenab Afro—. Virgiliua, gea it. 115.
Ver. 715." Opportunua in primis locus
Ipieferads
«t, atque nosU-o illustrando acoommoda. pigat liumo planta^ et amicdt inriget imbris,
tisatmua, in mythol. acriptt. ed. Gale, p.
«27. Tnt ii rmt ertxtmf ^yn^tf i| imr- Oridiua, epiat xtiii. 104.
rtm rtmrTment, Infmr^t « nm vyfmr»$^ Et madidam siccaa rquoru imbre comam.
tuu ^ffumr»$ um ^uxf*rnr§$* mt* )t m$
WfH aXXnXm u^X»ym$, ueu Mfecrm$, tm. ^"^ primordia idem Mantuanua sic
w,nuJ:0fUfn$ r. wur Ef.inUnXn$ i^n «"""em^^ ^' ^- 32. nostri memor:
9U iXm rwnrrmmi •!irm$' Semina terrarumqfait, anJM^rque, «Mrifque fuit"
«ent,
AXXmrt fUf pXamn mfx»fu»* ug J» krmrrm^ Et Hquidi timul igmi,
^ * Sic etiam VariD, de re ruat L 4. 1. «• E-
Malevulgo, m»ri$ pro mu^ix'; et mx^, « jus (cultura soli) principia sunt eadcm.
126 T. LUCRETII
Adde etiam, quei conduplicant primordia leruniy
Amt jungentes igni, terramque liquori;
715 £t quei quatuor ex rebus poaie omnis rentnr,
Ex igni, terrfiy atque anima, procresoeret et imbri;
«« qiue mundi €Me Eimiiis icribity ^ A- An marUf iit ** aa^fraetu» toUt^' h%,
** 9«a, Terraf Anima, et SoL'* drcuitio: Cioaro. Bintlbius.
PoiTo, ut imber in hoc loco aqnam gcne- Haud dubie in hoc looo, maris loon «n-
ralitor, vel bumoram qucm libet, agniii- fracUbnu^ qoHnvis in utramqDO ptitcm
cat; ita scpius aquam sdhibent auctores dictio indifocntcr spectet: ncc minun;
pro imbre,- humore pluTialL Sic Demos- nam terrarum projectune maris drcniti*
thenes in Neaeram, p. 1979. ed. Reiskc: onibvs ne c cs s e est ropondcant: co nfc ra s
'TAXIP ymf, TtM^m» rnt ftmrn «^X», Valer. Flaoc. iL 452. iiL S77. ir. 7517«
iMXnTf» mvruf vmfrat ttftXjhn. £t aliter pUn. iil 1. fin. Claudianus, in Frob. ct
bunc versum dtat Senrius, ad Virg. ^n. OL coosulatum, 55.
L 125. sed suo proposito tantum acoom- .„ _ .^^ , , _«..^
t» t~ Ilhim£rauivchktxaiM»iDori,traiitiiiieieaionH
modate, ne constructio non constareL ^^^, ambifgu, AtlaateoMiac reccMit.
Ver. 717. Agragantinut: sic Hbri cas-
tiores et Yctustiores, G. Vind. L. M. O. ATienus, Arat 802.
X. Xl. Agrigeniinut: n. Vulgo, .^^cro- Rriiaa cotant §MtftMt \ bus:
gentvMu, ^ , , ™ V «nde eundem czplicem et condnncm ad
Ibid.^mp«/acfef : de quo PlutanAus, ^ de«. 542. de NUo canentem:
plac. pniL 1. 5. E^«^«Xnf Vitrmt, A-
MM^vr^f , rtrrmfm-^Xtyu rvw vus, «••f, Fecundatque •ohon procnl : UBc semios cocit
mimLsLm^ -r- /^ /w r inBore«ni;tcl»a«qdevagJi«|^«li»«/,W|Oor
mtfm, vig^ yn9. Proaerit, et ponto septem /mw expUcat ora.
Ver. 718. triquetris: Vlnd. trivelris,
Hoc autem nomen a Lucretio sumpsit Audad cum venusUte, aqaor Nili, ob
Horatius, Lambino non pneteritus, sat. «mplitudinem: et/«m«. ut Horat od. iiL
ii. 6, ^^^ 29. 40. Rutilius, itin. iL 25. qui nullo
modo solicitandus est :
MUitibut promian, triquetrd
Pr«MniaCaMar,anettItaIlteUuredatunii? In latum variii damnoM «n^artihfi tatrat
Tyrrlieni rabies Adriadque mHs,
IbiA geuU: i. e. uj,- l^buit, continuit. g.,.^ j^^ ^^^ «mendtioni. indi-
po«ed.t: c»nf« u. 734. .». 49. VL 847. ^ ^^ ,„ „y ^ ^^^ ^,
Maro, gea u. 122. ^ —oo
' * atos :
Aut quos, occano prcpior, gerit India lucoi. ^^^ ,^j Auwniu^ tiMU^ gurgite. ductor
Sic genY/rtigM, Ennius in fragmentis, ct utpeiagt.
alii passim similiter poetA. L c. gurgite se insinuante; ut idcm, ir.
Ver. 719. amfractibus tequor: M. ac 227.
fractibaquor; G. ac Jractibus Umgi, Vo- ..^_^ jj„,^ qui flexibus undam
lebat fortassis : Aufidus, et curvo drcum errat gurgite ripas :
— — — — Umgis amfractlbas xquor. et iL 172. non aliter :
ll>id. amjractibus. An lUorisT ut Ac- ^"^ "P*^ '^' ^ ^^ "™-
cius Eurysace: ^iu uc immutes, frigebit et languebit
Super Occani stagna alt. patris, »^«« ^P'*^^ solitarimn Hludgurgiie.
Terrarum antfrscta rcyiaam. Vox autem an^actus, m fallar, ex Grae-
LIBER PRIMUS.
127
Quomm Agragantintn cum primis Empedodes esU
(Insula qa&ok triqtietris terranim gessit in oris;
Quam fluitans circum magnis amfractibus, aequor
720 lonium glauds adi^paigit vims ab undis»
cowtM ^^ w rri », rtH mftftfm^m, Ex hoc
goMra voK ctt afl|/EnNi, apud Pomponium
Tiffihmn, iU. fL mmbachUi i e. m^ achUi
iB IhipiiCBtis Emiii, cC ooinia vocabuUi
■militer oompOKta Romuii&
Ver. 79a ad^targit: ita O. L. M. li-
toi vcM dmpUda mfxa*»m wemtk: n-
fiqpi, arf^wryit— etfntf.- P. Vind. V. ed.
ROL^X lituB,
TtUL gfameit undis: ut Sedulius, &L
SS7. in Tcnibi» optimi pdSta lcpore di^
flb:
• ctpotindePidiTiii
tmic, noctiBOiNiaB
Tenipofe» calaitai Dominiitiiipa' ambolat undaa,
preoiitanra ired; flniciiqtie/wM/i/
I Jamhfhant mannora plantafc
Ibid. gtamds adtpargii ab undii. Huoc
fnmn in oculis liaboit AYienus, orb.
dne. 5S3L cojus mera rudeni ez mem«
bnyiis aic in primo Tenu l^guntur a|ftid
Maitturiiim ; nec slla nobis auppctit
cdilio:
la voia re eanmi nmam w caper Yla flectunt :
ii, pcri^. 384. ita ac
Kadmrmt
r t y wri ^ i f #if tri AX^
Undeadliiiiic modimi
Afiani:
Rupmi Itmmt prKtendi rupibui int,
Porro^ niai Lucretius in omnibas nmpU-
citatem marimc natnralcm ot inafltoatam
aectaretur, putatiaaem acripaiaac;
loidiim faafd/ adipars^ Tinit ab uadii:
Tide Virg. JEn. vL 5S7. Ovid. cpiat z.
S6. aed bic nitor ingonii magia fticcti
loreCi
niid. orrvs.* ita aspius noctcr in ae*
queiitibna pro maria taltugine vooem po-
suit: Tide ii 475. ▼. S7a yI. 65S, Item
Maniliiis, y. 683.
Quin etlam magnat poterunt celebrare lallnai,
Et pootom coquere, et fomti lecemere virus:
ubi animadYcrtas ctiam dictionisctffe6rare
Yim Lucrctianam. Idem moz appdlat
boc virus Ycr. 690. gemelli phraai, peiagi
venenum, In looo priore pbirea editi ha.
bcnt viret. Cypriani Sodoma, Ycr. 149.
«— wM_MB^M^_M piagiie cremats
PinueqMtt,
Ver. 781. Jretu^ a recto freluM dedina-
tionia quarts, ut etiam in yL 36S. qucm
Tcrsum citat Noniua in Yooeyrefiim, ubi
aimilia ezcmpla protulit ez Ennio, Noyio,
Varranc^ ot Ludlio; cqjua ulttmt locos
sic emaculandus cat:
restituerim
CoriiMMMa, etaallifketai:
tttmmd
Mqaatattt
hiMJntm
laocalia
nr.lS06.
mmim le c^rmU flectont
^K^^vc^^a^o vOBeo #
habaitLiicretiiim ibidem.
Ultiaia terramm tellui «i^^vrxifarlndi
JVacfitai/ oceanL
Meqoe alibi reqpidcbat, eandem materiem
tnMus» Claudianus, rapt Pros. L 147.
editur vitioae^ nomnia. £t Ycnum, qucm
tFactamua, adduzit Priadanua, p. 554.
Pono, Gellius, Pio non praetermimia,
noctt Att ziiL Sa Cioeronem laudat ob
aolevtcm htguaoe dictionia usum; nec ipsa
Yciba fhigiferia ez coUecUneia pigebit ad»
moYiase: — ^*uc uti etiam M. Cicetoni
** moUiua teretiuaque Yiaum, in quintA in
*• Verrem, fretu acribere, quam freio,'
^Perangutto,iDtpnt,fretudivisa: erate-
** nim crassius uoK/iiaque, /jerai^giuiCtf
ik.
128 T. LUCRETII
Angustoque frctu rapidum, mare dividit undis
.^Ek>liffi terrarum oras a finibus ejus.
**freto** Sic legendum, pro Tulgato ee- Axmmn^ldohrwttqfAtpi^ftmfontm,
tuttiui, (ao iHvtnustiut f) quod nuduit Iiisuper,priutliccit,quainhiiicdigridiv,
Gronoviui. ** Vastam «tque hiantem o»- turpi menda C a tuHi i nwm V CTim Ub— w^
** tionem*' habemui apud scriptorem ad Iziv. 179.
Herennium, iv. 12. ita dictam, ni fallor, at.rpti!ltt % »ff
ob ktiorcm lODum; in qiuun rem non Di/cfnwii/.pontltnicalcatttm^MdrBqaor.
ijKipportum.. •cce.erH Theocritus, xv. j^^^, ^^ ^^^, ^ arridat hoc tW
Bodalitium, ditcement dividiif Scribo:
— — n AATTAZ AOIZAI mwmtru, __i__^. at, gniflle UHe
Destrpms, pooti trucaleDtiini (ttvldlt Kqnor :
Amobius, lib. L p. 36. Lucretii, ut paa.
aim, mcmor, inter aUas vocabulorum m- ^ ^ *"^ «erpemi, sub montibaa. Vidt
quivalentjum diacrepantcs tenninationea, ^'fr ^^' ^' ^ Avien. orh. desc. 87.
habet : «« Non item fretus, et frctum." Error forte an ait ex redtatioDe derivatDai
Adi Sosip. Charis. p. 103. Cartcrum, repedtio dictionu umdiM, pro
Porro, hic est ordo verborum: «* Mare- q«^* ««^ «* >«» ™*^- ^- ««mniter ad ft-
««quc, rapidum angusto fretu, dividit nemversiishujusceatquefinem pr»oed«B-
" oras undis:" i. e. mare, quod rapidum *>»» ▼ehementer dispUcet, et depra;vilioiiii
efficitur, vel celeratur, angustiis freti, susiricionem det Lego:
fluctus comprimentibus: vide me ad Anguitoque frctu rapidnm, mare divkUtaWi^
Moschum, ii. 128. cditionis meae. Lu.
cem infundent huic interpretaUoni versus Sic Euripides nEAAFIAI ATKAAAI, He-
Avieni quidam, orb. desc. 640. quibus in !«"• JO^^. 1452. et apposite magia in
tranaitu medicinam faciemus: Orestc, 578.
Heic iter infidum pelagi ; miscrandaquc fata li lettm, ClKUttf w
Involvere salo, fluctuque hausere voraci, Tmi/ftxptt**: AFKAAAIZ
8«pe rate» : urgent anguitae marmora fauces, 'E)urru» mvmXm yfl^«;
jfrtaque praecipitant propcrum confinia pontum.
__ , , . post .Eschyli nONTIAI ATKAAAI, in
Vulgo legitur, turgent, et Jrctam Neque ^^^^ ^ .^ j^.^^ emendaveram
auenus est idem ibid. 397. ^. f • «<•* • w
Priscianum, pcrieg. 353. nescius n i
eadem inrinuatio pontl um et Schraderum in eandem emenda*
Europam et Libyam rapido distermlnat ^siu. ^^^^^^ verissimam inddisse:
Profuerit etiam contuUsse Vi,^. iEn. iiL «j^ ^ji^j Parthenopct domua e«t cattl«imt, fiu-
414. — 420. Lucretii non oblitum, et Avi- gum
eno vidssim observatum: nam, si omnia FertUia: hanc Poii/iMpropriisexccperat»^.
vclim, nostro iUustrando inservienUa, huc Vulgo, undis: quemadmodum suavisiinie
plene transportarc, ^^^ ManiUus, iv. 594.
Ante diem dauso componet Ve.per Oiympo. ^^ ^^, ^^^^ ^^^^ ^^ ^^^^
Comparandus est ettam omnino Silius, Cingenti. medium /ijuWix «.^.xifc^. orbem.
xiv. 1 1. — 20. elegantissimo carmine Vir- Ver. 722. JEolia: G. 1,^ M. 5. Ilalias
gilium suum annulatus, et auctores, quo- unde rectc nostram lectionem editores
rum vim magnam interpretes ad locum effinxere. Reliqui Ubn, /to/t«, ex inter-
adhibuere. Rem eandem sic vivide Lu- pretatione, ne Sidliam lector intelligeret:
canus exhibct, ▼. 234. cum enim temporibus antiquis tota rcgio
3
LIBER PRIMUS. 12J>
est vasta Cbarybdis, et heic JEtneuL minantur
Munnura, flammarum rursum se conligere iras^
JTalM andin^ teriA fivto pernipta, p«r- 8ulfumBvoatwitnemorifp«ropiMafiivfll«:
ttetakduBdimlsisidnoniaipotisumum j^^^ bnmlxtli •trktentla •ulfum iamml..
ialMmMslML Ibi Vulcam et Cyclopum
dom&t, antim adlicet JEoMb, tcriptoribua S>c reponendum aio: ut OTidius, m«t
imiTmis decintata. H»cautemcoUigun- xilL 770.
tBrexaclioiio, quodexlibrissuisnonnulli ffcwfastddatnssdJBtnsm;
dipiompaefe: «*£a,quamJoca8tes,iEoG atque Lucanus, Phars. L 545.
** fBi», ad lineCiim Stcuhim inhabitabat, ^, ....
•p-adicf.^a/id.- 0.habetfi^c/«. <>« fen« .lo^ l«nr Muldber ^tnie.
ndd. ierrarum: sic omnes libri MS& ^"*" ^* «^«* -*^' ■'^ ^ propriis
at aotiquiorca editL Vulgo, terrai. nominibua longe numeroaissimee enore»
Ver. 735. eojto Char^bdis. CatuUus, '^ crassissimos librarii scriptoras em-
l^ j^ ▼er& Cujos alteri sit ezemplo Claudiani
insignis locusy nuptt Hon. et Mar. ver.
Qpm iyrtl^ qoae 8cf Ila Torax, «luae vasU Cht' 278.
< Jam teTenerabltur Itter:
Unde Viigilius, flores poeticos ab omni iiomenadonliunt^.^.jamRlienus,etAIbh,
pale ooUigens, ^n. TiiL 30S. Servlet : In medios ibis regina Sicambrot.
QfMBjitm» ant ScyUamihl, quid vsjtm Ckttryb- £x notis Burmanni disco, eum etiam ali-
^ ^,_ ^- quid mendae sagaciter odoratum eaae ; aed
ae toUendo non parem ingenue firteri, uC
Ihid. JEtnMi murmura: ut idem Maro, hominem Uberalem decuit Lego:
JEb. liL 58S. de hoc monte: Nomen adorabunt Cokki.
It, famm qootiei mutet latut, kitremefe om- Hujuace Tcro generis depraTationum in-
signius adhuc exemplum dabo, ex cjua*
dem CUudiani de cons. StU. iu. 158.
Ver. 7«4. rurmmM: B. runumque ,e : hujo, padfid. debemu. moribu. omoei.
tt ar abeit G. M- Quod, vduti patrfis, re^nibus utitnr bospes ;
Ibid. Jknumarum irat. Amobiua, in- Qnod sedem mutare licet ; quod cemereTbulen
«tn& pbna, lib. iiL p. 109. •* Quantas, '-"^ «*» horrendos quondam, penetnre reces-
ma *
«Impiam, irarum Jlammat suffunde- Q^Mbi„« ^^ JUuHUmum, potemms Ortm^
•' itat ?'* alquc etiam pp. ISl, 282. temi
Mnkiim •inr>nia est insuper poetae nostro Qnod cnnctl gens una snmus.
tilT. IT. 4. 79. in simiU quoque Xl?!!^ ^;?^*^^
^^^ Qnod Ublmus, PhoM thodamnn, RamMuu Oroa'
tem.
■ ftactasubiyesbtoierigitin». 1%««^ oppidum est in ripis eodem nomine
• JbaalaTrlDacffiBTolTensfaicendia/Mnn/. - .. . . , ....
fiuTu positum, et mcolas regionis latius
Sti Shidyractcu vix probent, opinor, na- repraesentat Probissime Tero oppomm.
SBtioRaL An dedit igitur, tur JRomanui et Orontes. JuvenaUs, iii.
. r«sca/ ubiVesbiuserigitiras? 62.
Ubi lede praeferunt Tirl docti rs erigii Jam prldem Syrus in TSfrmm defluxit Ors««r/.
iM J I a tiua reoepto egerit; quo tamen Ma- EnimTero, Uetitifl me non mediocri poatea
tim Victor probe usus cst, in gcn. iL perfudit editio Burmanniana; undedidici
188L IK Tarianim lectiooum reoenaione, Pha*
130 T. LUCRETII
725 Faucibus eruptos iterum ut vis evomat igneLiy
Ad coelumque ferat flammai fulgura runum.
Quae, quom magna modis muIUs miranda videtur
Gentibus humanis regio, visundaque fertur,
Rebus opima bonisi multa munita virfim vi;
wm, pro passim^ in nonnuUis codicibua Ibid.Jlaiii»a7.- V. vLJUmmms B^/lm-
inveniri. Vide supra ad ver. 67. mari; L. Jlamme; L «i Jtammm^ qnaB
Ver. 725. emptoi: V. ed. n. eructotf fommm pro^/KoiRiiia? MBpiMme ditdtna^
etandqui oodioes Fii; protfrMCtatot, quod abernmtet, ut erat exipeclandumy Lucntii
et ipfum in G. oomparet Noo amplco- eucriptona.
tor, quamvis Gdlius, xL 7. verbum «mc- Ibid. JtammaH Jklgunu Pari cum an*
tum habeatt quum eo nt icnsu, qui Lu- dad» venustate magistrum suum Maotu-
cretii sane loco, quantum egomet qucam anus imitatus est, JEn, liL 571.
diaoemere, nuUo pacto congruat.— ti/ . harrificbjuxtii«i-/ JEtnanifah.
abcst V. cd. B. O. A. n. T. n. — ii< vis ^ ^ * , . . ._
^ . .. . , A.gre tamen aBqua laude pwawniar MMt»»
evomat : G. L. M. vts ut omniat : adeo ^. , » .
.. ~ , ... , . tionem alteram: qiue doq aotummodo
ut rescnbendum ese yideatur ad hunc j .• * '• « , ,
^, modestue Lucretianse finesionge l ongaqiie
traiiHgressa est, r« M ceelumferat idliecti
F.ucibu.enipto.itenimx;ii»/T-MMfigneb. ^ o„„em casti sermoois pfoprietatcm
Ibid. J'aMct6ii« evomat igneis, Viigi- riolat, L c. ver. 574.
liua» JEXL Tiii. 252. AdtollHque globoa jbMmmn, et tiderm iembit.
F^ucibus Ingentem Jumum, minbOe dictu, Vcr. 727. multis : n. mnft m ii.. ei arfi tr;
FvMmt: P. V. ed. L. videntur,
et ibid. Ter. 1 99. Ibid, magna miranda : L e. nt fidlor,
_ magnum miranda, ut Virgilii Raucaire-
On 1'omens ignu. ^ • •%- , ,
mens, et similia passim observanda.
Ibid. crui>tos igncis. Ita Tuliiiis in Ver. 728. Hic et tres sequentes vcrsus
Arateis, de Sirio: absunt n. sed in margine manus eadem
.Astiferos validis rnrw^t/ flatibus ^i/. scripsit: et in hoc codice verr. 732:733.
Et dignus est Virgilius, ad iEn. ilL 579. "^**- pr»cedunt verr. 73a 731. ut in G.
etiam, qui coaunittatur: ^c"'* 732. 733. veniunt ante eosdem verw
sus; cui porro codici hiatua est indcad
ingcntemque insuper ^tnam, mg^
Inpodtam, rupiu/ammMm eiupirare caminii. ^«^ « r^ r . •
\er. 729. Rebus optma botus: i. c
Carterum, hunc Lucretii locum Ileinsius «•aym «>«^»» wtwXtif$0funi, uti Grscili»-
ad SiL II viL355. mendociissimum vocat; quuntur. S. Lucas, L 53. Iluvmvrmt im-
atque adeo audacissimis conjccturis conri- «•Xsn» «y«/«»9. Sic etiam Demosthenes,
git, sed, me judice, perquam infelicibus. Xenophon, et alii: vide Suidam in Aymki,
Adeat loctor Drakcnborchium, ne simus ct nos de hac phrasi, si libeat, in Silva
nMO"- Critica, iii.p.118.
Ver. 726./mK: P./miN/. Lcgcndum Ibid. fNic//a iNunila n. Virgilius, ^i^
fortasse: L 271.
Ad coBlumqueyWwtf»/ (Umms! fiilgura rumim. -.«.^— longam umltd x-i mitmiet Albam.
Vido meas annotationes nuperrime dalas ^^ "*'"»« «• ^*^> -*^- ^'^ ^
•d Viig. gea L 511. '^' « n«n* *»^
LIBER PRIMUS.
ISl
780 Nihil tamen hoc habuisse viro praeclarius in se,
Nec sanctum magis, et mirum, carumque, videtur.
Carmimi quin etiam divini pectoris ejus
Vociferantur, et exponunt praedara reperta;
Ut vix humana videatur stirpe creatus)
Et Intagmm Lucretii ge nt witiam in hoc
tmi ik aliii veibis oomplezus est ille
utlfiHi MlertiMimiM, gea iL 173.
Idff^ mmpM ^trtmtfmpm^ SatnrnU telliu !
Vfr. 731. tanciiun: quaa deus ali<iuis,
diffMique interprat veritatis. Ennius, in
frifiii.ann«L tl
idMk Toeei prapilo cum peeior* tamcto,
£t ndbiliflimum babemus sane pbysici
g»fiHimi atqua doctissimi poetiB prae-
conium; ciyus operm deperdita mirum
oobis dflfriderium reliquere, fragmentis
igfegib huc illuc sparsis v^ementer ac-
eensum. MHidos autem in eum Diogenis
LaMi Tersiculos appingere quid vetat?
fiiL75.
Hif M mfvnfm WMV AeAN ATON.
Om %ftm y, in ft mv m imm fimXte te ff» AiT?v.
AXmt, ymme ttm ^iO^ :
.».*._» nec Romuk quonfkmii
Ullo se tantum tellus jactatdt alumno.
Vcr. 733. Vociftrantar: L e. " alt&
■' Toce hoc laudibus ejus testimonium do-
** quuntur;** ne r» repcrta huic verbo
jungas, quod minoris bic saltem esset ele-
gantis: vide iL 1050. Locutione proraua
consimili scriptor ad Ilebneos usus est,
iL 4i— Ji* mmrtift miteimMn, iri AAAEITAI t
de $e loquitur, sese praedicat
Yer. 734. vix humand stirpe: adeo ut
Epicuro suo tantum non Empedodem
excquet, v. 8.
-^ Dems lUe fuit, Dems, Indute MemmL
Ibid. stirpe creatus, Virgilius, JEn.
Z.543.
Volcani stufe creatus^
L & nt cum Homero loquar.
Viilgo, mietmrm: et nonnuUi /*et0u9, pro
Xmiur male Omnia ezpediet Horatiut:
....»..^1«— ....—- Deus huuortalis haberi
Diim cnplt Empedocles, ardentem frigidui Xt-
nam
L Sk vblens homines latere, ignem hausit
d at ore m immortalitatis: mt r« {;ii>, mox
Tocat ille idem Grxcua.
Ibid. cnruiii.* L e. nihil habuit hxec in-
iola, quod magis in delidis generi humano
sit Putidum est, vel ob praecedens preg'
tUrhu^, ocnnmentum Fabri, elarum. Rem
«aidcm sic magnificoB eztulit Virgiliua^
J£n.vLS7&
Caeculu»— s
Vcr. 735. tupra: sic, nisi fidlor, omnes
libri scripti, et pleraeque vetcres editiones.
Vulgo, supera, £t hinc, usque ad ver-
sum 785. desunt in M.
Ibid. inferiores egregie: L e. valde, im-
pense. Rhetor ad Herennium, lib. iii,
■* At si quid videmus, aut audimus, egrc'
'* gie turpe, aut honestum." Itaque egrc'
gie turpe idem ferme fuerit, quod paullo
post unicam turjiitudinsm appcllavit Fa«
ber. Adde Terentium, Ileaut iiL l. 11.
— » ego profecto ingenio egr^ ad miserias
Natua sum.
** Hic egregiet valde, nimis: non est ergo
** ad laudem positum." Donatus.
Ver. 737. invenientes: n. X. inveniente:
et XI. pro retponta^ in vcrsu scquente,
pnebet sponsa^ voce decurtata.
Ibid. divinitus invenientes, lia TuUius
satpissime locutus est, ut de orat L 53,
** Itaque baec, cum a te diviniiut ego dicta
«(
II
K>
192 T. LUCRETII
735 Hic tameiiy et, supra quos diximus, inferiores
Pardbus egr^e muIUs, multoque minores;
Quamquam, multa bene ac divinitus invenientest
Ex adyto tamquam cordis, responsa dedere
Sanctius, et multo certa ratione magis, quam
740 Pythia, quse tripode ex Phoebi lauroque pro&tur;
Principiis tamen in rerum fecere ruinas,
Ver. 738. adyto cordit, El^^tor: Editii autem potiu» ■cq[ttie iccii dnm pnttm.
neque multo «liter Statius, silv. iii. 5. £t veri timile eat, poiHam noilnim m^
S6» morem fuiase epigrammmrin> quod landift
axainqueM»iiAr»«rr«fi»«/imii I^ogciH» Leotius, i. 12. neque incom-
Noctediequetenet: mode jam nunc leotoribus apponemu^-
quem ««piitur CU.odknui. rapt Pk». L «"T "^ iUurtnndum Ubri teoiDdi pro-
^. . cemium, et ▼. 1 1S8. noo mlul uciat:
VeneriMfli/tiAfiMfr«/Mnudat. A»<^i«wi,/««X*«~W**^ •«>»•¥««
Variat aliquantuium Prudentius, psy- ArXnrrw »»««• «fxm, mu «*%«*'
chom. 6. T«f fMMT V i wX9Ttt ifm wm fimm MWXt^
Diswre,rexnofter,quoinllltepenerecttlpai A< U mmu ufunH rm» mtfm%m Om.
UtataxvaaUqaeatnottxidtepectQruantn: Tvn HumX^m wtwvm vmn n rmfm U90m
ut ibidem, ver. 774. pefpuichre:
, _^.^ , Pro Twrt, malim rmtnrm^ ut ambwaum
d turhida fratrem . \^ , ^ Tr ^
Meni impacaU «ub pectoru oderit «i/ro. entetur. Et nostnim bene commisit Ou.
dcndorpius ad Lucanum, ix. 464.
Keque cleganter minus Naso, mct xv.
245^ Ille, deo plenus, tadti quem mente gereitat.
augustK reicrabo oraatla mttitis.
EfTudit, dignas adytis,« pectore vocei.
Adde sis Juvcncum, evang. hisL iv. 48. ^er. 741. fecere ruinas, Horatius, mt
ii. 8. 54.
Sic vox velatur justae sub Imagine vitae,
Atque adytu nuntu celantur sordida corda. Interea, nispensa gravis auhea rtiinas
^ «. . In patinam/fffrr.
Vcr. 74a Pythia: O. A. n. X. Phytta; *^
XI. Phitia; ct simili aberratione codex Porro, vice^c^r^, ^. facere.
Stat. sec xii. in musaK> Britannico, quem Ver. 742. magnei tnagno. Has deliciat
ipse contuli, ad Theb. iv. 289. et scribae ad orationis Virgilius etiam annuhituB est,
Com. Nep. i. 1. 3. ct Lucan. vi. 425. — gea i 19a
trijyode: M. n. trijxHii; Vind. V. ed. B. Aikif ^que cum »»^pM veniet tritura calore.
O. n. X. trijHxiis — ex: L. a; scd abest ,. __ ., ^ - .,._^
. • tr- j tf j T» — ..» . Uterque Msranidem sunt secuti sauccC,
prspositio Vmd. \ . ed. B. 11. X. ut que , ,, ^
. "tr j r . "I" j /• ; ad. IL U. 26.
etiam V. ed. — jyrofatur: > md. jtrojertur. «
Hoc ultimum non temcre contcmpsissem, — — fuym* fuymXMm rmsim^.
n plures libri condiccrcnt, ut vox Pythia Vidc qus nuper notavcrim ad Bion. i. 8.
non vulgaritcr ncquc invcnuste rs ratione — Porro, vice graviter^ TL. habet parOer,
rcspiccrct. Virgilius, £n. ii. 115. Ibid. cecidere ibi: i. e. super ruinit
. ^ , «u ui principiorum, quas ipsi fecerant, procu^
fiuspensi Eurypylum tcitatum oracula Phoebl r i i -» r
Mittimus ; isque adjtU iisec Uistia dicU repwtat. buere.
LIBER PRIMUS.
iss
Et gmviter magnei magno ceddere ibi casu:
Primum, qaod motus, exempto rebus inaniy
Conatituunty et res molleis rarasque relinquunty
745 Aera, solem, ignem, terras, animalia, frugesi
Nec tamen admiscent in eorum corpus inane:
Deinde, quod omnino finem non esse secandis
Corporibus &ciunt, neque pausam stare fragori:
Vv. 746L adnuMcent in eorput, Simili
Npmine Viigiliui, iEn. xii. 71i.
Fon et VlrtiM wtiMtntmr in mmm.
Orffcfains, qui nihil de penu proprio boni
praCnfit, intciriM J m e lcgendum proponit
Oiid. hume. IpM Empedocles:
(Mi«mr
Bentlkius.
Vmus isle legitur apud Plut plsc phil
L 18. £t quadrsginta versus sequentes,
boc induso, non leguntur in M . codice.
Vcr. 747. Beinde quod: Vind. n. 2.
Deniqne ei; V. ed. Denique ei quod.
Vcr. 748. /octuni.- Vind. V. ed. L. O.
t, n. faeient : 1. faciunt, — ftausam: n.
X. pauaa,
paumwu In propatulo simt hu-
dictionis exempla. Scd an Accius
agnd Nonium ad Lucretii normam sic
corrigendus est?
ted jam Amphllochom huc vadere cerno ; et
MoUt stmt bona pmua loquendi.
Vulgo^ daiur, contra leges carminis, si
nodD sit anapssticum. Addam Amobi-
un, libL ▼. quem Lambinus admovit: —
** cnm ab Jovis ipsius maledictis nullam
** pautam facere vel exigui temporis qui-
**vmtis?'* £t ex Anthol. Lat. Burm.
cpig. 830 lih. iv.
|Bi datut ett finb vit«, jam p»uta malonnn,
VoMi, qoaf h^>et hoc, gnatam matrcmquei se-
pulcran.
l\i\d, fragari : i. e. fracturis et niinit
corporum: ut vi 155.
Denlque, sspe geli mttltusy>^f»r, atque ndna
GrandiniB, In magnis Mmitum dat nuUbui altes
L e. gelatorum fragminum cruptio: adeo
ut fragor pro crepilu non sit nisi secun-
daria hujuscc vocabuli signilicatio; inde
ducta, quod rupla corpora soleant cn^rf .
Isidorus, origg. xiii 11. •* FragornfnC'
** tarum rcrum nominatus est sonitu — ;**
quem locum corrigc ex Servio ad Virg.
gea i. 357.
Ver. 749. prorsum: n. jnrortus.-^mi"
numum: V. ed. nimirum; XI. nimium:
de quonim vocabulorum permutatione
consulas Drakenborchium ad Liv. xxxiv.
15. 6. ct nossupra, ver. 616. — guidjuam:
V. cd. O. quiviti n. 2. quidvis,
Ver. 750. videamut: B. videat: — id,
n. ad,
Ibid. extremum cacumen. 3Iaro, ^n.
vL 678.
dehinc summa cacumma linquunt.
Ver. 752. ex: Xl. ei, — i/uod: B. O. A.
n., qua. Quidam codices, qua, Optime.
Alias legendum ease, habet, ** Extrema
'* cacumina corporum eorum, qus integra
'* visum fu^unt, sunt atomi, ct mlnimA
** natura.*' Bkntleius.
Scd viro summo nolim equidcm obtem-
pcrarc, ne dilucide quidcm constructionem
propriae lectionis, ita ut verbis poetae con*
cinat, exponentL Ita capias structuram
OFStionis et auctoris mentem: ** Est ex-
*' tremum craasius cacumen corporibus,
" quod nos vidcrc ((uimus : undc pronum
186 T. LUCRETII
765 Atque in eas rursum res omnia dissoluunturi
Qui magis illa queunt rerum primordia did,
Quam oontra res illorum, retroque putari?
Altemis gignuntur enim, mutantque coloremy
£t totam inter se naturam, tempore ab omnL
770 Sin ita forte putas ignis temeque coire
Corpus, et aerias auras, roremque liquorumy
Nihil in oondlio naturam ut mutet eorum;
Nulla tibi cx illis poterit res esse creata.
Ver. 771. aHriat: P. V. ed. n. aSireats Vcr. 775. Quippe: n. Qm^fue^ y irf -
quam ortbographiam, ut ctiam in atherf que: V. ed. L. A. n. X. fuitqmes VumL
«u, tcio multis criticis placere, atque yeris- B. fuitquam^^-iu: IL uaUd cartw, P.
simamhaberi; nobis autcm intcrea si nun- Vind. V. ed. L. IL XI. noii omninooao-
quam quiTerint persuadere, non caussa tra Lucretii consuetudinem ; aed, fmiplv
est, ut pertinaciae postulcnt, Gnecorum abundantiam quartorum oanium fjoMkm
mifi»s et ms$tft§i in animo habentibus. — numcri, inhoclooominusdagantcr; adw
liquorum: 11. Uquoremi A. S. liquorit: ut nihil novatum velim.
quod probaverim, ut poetse nostro uata- Ver. 776. obtendet: Vind. n. otieuiitg
tius in numero singubul n. ottendat. — mixtut: A. auuxiut.
Ibid. rorem liquorum. Ilinc Amobi- Ver. 777. Hunc ▼enum, in OBminm
us, lib. i jduviarum roret; et lib. vii vini vexatisumis, edendum curavimus ad oo^
rorety post Pindarum, OL viL 4. «^nXv cum, quotquot sunt, MS& et cicmplaii-
)^rf. um vctcrum typis expressorum, fidem;
Vcr. 772. ut: Vind. L. A. et; abcst exccpto, quod n. det quondam^ vicu quo-
n. 2. dam^ ct L. manare^ pro manere. Quiris
Ver. 774. eranimo: Pius, ex animoy vidct, locum posccrc simile aliquid Lam-
disjunctis vcrbis; omnino male. — cum: bini conjcctunD, quam sequentes editons
ita P. Vind. V. cd. B. L. A. n. n. rdi- uno conscnsu sunt amplczi:
qui, cum vulgaribus cditionibus, quid. atque ard,^ cum rort nmimt.
Nobis maxime arridcbit, quod antiquo
excmplari aijusdam docti manus ascrii>. ^cd qu«nam cst litcrarum simititudo cor.
scrit, lcviter hoc pacto castigatuni, pro ruptis dictionibus, atque huic emendationi,
animo: ut digna sit omni doctorum puncto? Non
dcterius ipsc divinaverim ad hunc morem
Non animas ex non animJt non corpore corpus ' a '
ita ut dictiones non animd et non corjwre
v^* \t accipiantur, ct «•• non in posteriorem
et quodam cum rore x^ap^rts :
clausulam ««•• »«*v acccrsatur. Si lcctor ^^ ^*** frcqucntissima est Lucrctio; sed
lem attentiorc animo intuebitur, nulli du- ***** ^^^^ ^^^ conatus hicce nasutiori
bitamus, eum gcnuinam Lucretii manum cuivis facict Veri putem similius, quod
nohiscum agniturum esse; quum iniciuum ««luitur;
st, et contra rationcm, de Iioc ffcncrc ali-
., - •. , .. ct caudum aim rorc numere :
quid acceptum referre scnbarum dehra-
mcntis. Illud ar6oi vulgatac lcctionisvix >• e. caldom ; ct, supcrscripto /, eadom:
honcstc satis caudam trahere videtur. quxe dictio videri possit strictius ons
S
LIBER PRIMUS. 137
Non animans, non exanimo cum corpore, ut arbos:
775 Quippe suam quidque in oGctu variantis aoervi
Naturam obteDdety mixtusque videbitur aer
Cum terra simul, et quodam cum rore» manere:
At primordia gignundis in rebus oportet
Naturam dandestinamy cascamque, adhibere;
780 Ijnineat ne quid, quod contra pugnet, et obstet^
Quo minus esse queat proprie, quodquomque creatur.
Quin etiam repetunt a ocelo, atque ignibus ejus;
legtre ilepnirmt» codam. Sed fortaiais er- Interea, «zeiiiplum dcnderoirertn repeto^
tar fiieiit in yoce «/mic/, nec citn mem- bc abeolute sine futMtantiTO positi. Si
bnnamm emendatiorum opem fadle tol- liceret hariolari, non male dixerim r^
ImduB. Peritioribus itaque ingeniis, at- poni poaae:
OM iclidoribus ooojecturarum, yerBum ^, ^ ^
Ir ^ , ^ y. j ^/ , . Quln ns jam repetnot a c oelo ;
diKatiendum tradimus, ad alia lauora
libantitatme ez his angustiis procedentes. tcI fortaaib ad prohabiHtatem proiiiui ac«
Ver. 779. cacam: n. ceram: yoluit, oesierim, si scribam:
opinor, ceriam: et banc esse genuinam
pdeUs acnpturam puto. Certam utique, ^^ '^
hm fiz» proposiUeque compotem, non ^ Viigilius tuebitur, Mn. tIl 241.
inatiliter fhistratam, uti se res habet cum
primoRUb nullam subeuntibus mutatio- hincDardsnu» ortn»
Bon, led priorem naturam retinentibus, "^ '^^ *
aac prvpriwm aUquid novo genere per Ver. 783. aura$ AerUi ut distingaaa.
BditaFBm, ut oportuit, crcantibus. Vide tur sdlicet ab aurh oftheriu, proprie vi-
far. lectt ad iv. 85. talibus; de quibus nonnulla in his ooom-
Ver. 78(X Emineat: Vind. L. O. A. mentariis occurrent, nobis jam nunc la-
n. n. Demineat: nec mifai pulchre li- borem ^r"*^»»^ Viigilius, JEn. v,
qoet, Teteres non demineat sMjue bene 520.
diiime , ac emineati X. Diminuati P.
De numeros V. ed. Denumeroti B. De- o^rw tehun contendk In eww.
Mnmerai^^-ne: TL nec. Arbitror equi- Vcr. 784. imbrem: V. ed. B. O. A.
dtm ad hanc normam tutius l^ posse: ignem.
tk nMmero ne /i/, qaod contn pugnet, et obttet. ^*>*^ *«»c -• i. e. ex aere. Seneca, nat
qusestt iii. 20.—*' ex epiritu^ qui in o-
Naa quoties t§ d in libris exaratur tf «< quam transfiguiatus est**
Bt minimn literarum sit in hoc tentamine Ver. 785. imhri: Vind. V. ed. B. L.
' motatio. O. A. n. Z. Xl. igni: et indignor toC ex*
Ver. 782. Qnin: V. ed. B. n. Qjuan- emplaria in hoc errore.longe craasiasimo
4»i uti passim permutantur.— <i/yit«.- n. consentirp. Veriia Heraditi apud Dio-
0/. Porro, hoc Heracliti i^tque discipu- genem Laertium, loco nuper iaudato, sie
loromi^ phuntum, invenias supra GrsB- se habent, impendio diludda: — «vMrr»-
Oe expositum, ad Tcr. 667. et presaius ad /»im» mif» yniHm uhttf^ «fryviyMMir r« Sim^
Locretianam orationem in Diog. Laert. ut ytif rftwtrtau — a terrd: Vind. V. edL
Is. 91. qaea Creechius etiam laudaTit A. S. A. m terranu
K2
188 T. LUCRETII
£t primum fitciunt ignem se vortere in aontf
Aeris: hinc imbrem gigni, terramque creari
785 Ex imbri; /retroque a terra cuncta revorti, .
Humorem primum, post aera, deinde calorem:
Nec cessare hsec inter se mutare, meare
A coelo ad terram, de terra ad sidera mundi:
Qiiod &cere haud ullo debent primordia fiicto.
790 Inmutabile enim quiddam superare necesse est;
Ne res ad nihilum redigantur fimditus omnes*
Nam, quodquomque suis mutatum finibus exit,
Continuo hoc mors est illius, quod fiiit ante.
Quapropter, quoniam quas paullo diximus ante.
Ver. 787. mMtare, ut muUtri: sic alii ex nuIU luitune ooiistitadoiia Moi wm^
Bspius, et noster in oonsimilibus dicttoni- ter, Ter. 941.
bus saDpiasime; adeas me ad ▼er. 398. et . _,
Cortium .d Sidlust Jug. 38. 10. cu- Sedpodm./di/.cf.Teaesu.Triac.t.
jusexemplum • Livio depromptum nihil Ver. 791. Ne: n. J^eo-^gantMri
•d rem fadt n. reducaiUur. Et A. in ver. 795. habet
Ver. 788. ji: mc P. G. Vind. V. ed. «ore, pro mor..
B. A. n. n. reliqui, De, Ver. 794. quoniam: a. ^noiuro.— yaur.-
Ibid. sidera mundi. Locutionem exce- q. A. qui; V. ed. quod.
pit VirgiUus. ^n. ix. 93. Ver. 795. Jn conmutatum: O. n. H^
FUIu.huiccontrmtorquctqui/W«^«»«iiii. commutaium, conjunctis yodbus.— iwm-
unt: V. ed. verum,
i. e. sidera cobII: vide doctissimum Doe- Ibid. Jn conmutatum: l e. In commu-
ring, ad Catull. Ixiv. 205. qui locus sic tationem : sic enim partidpiis noster uti
scribi debet, ut integra constructio per- gaudet: redeas ad ver. 385. et pergas ad
maneat: iL 438.
Quotuncettellu., atquehorridacontremuenint ^er. 796. usquam. H«c est lectio
iEquora, conciujujque micantia sidera mundtu. membranarum omnium, atque editionum
_, , ... ...... primarum: quam nullis idoneis de caussis
Vulgares editi, concussit; sed divmatiom i «a j*a n.
**,.. . _, . . ^, cum unquam placmt editoribus mutare.
me« libn Vossiani veteres aspurant Hor- ^ j j -j*^ •
'^.. Scd prorsus eodem sensus recidit, sive
nda autem aguora smit " quibus super- j. . - tt a
. . , .^ * dixcns rem quamvis nuilo tempore vana-
« ficies homncata est, et auuuX^g. ex ^. . ,, ,
- .... . . 7 . tionem pati, seu nuilo loco.
nutus divini conatatione; quasi vento im-
peUente: videas ibid. ver. 271. ^er. 799. Bentleius legendum propo-
Ver. 789. yado: P. A. n. Xl. pactoj *"*=
quod usitatius est: sed meUonim libro- ^^^ ^, ^ ^rte creaHnt-r
rum, atque etiam plurium, testimonium
non ausus sum rejicere; quum pronum quod mihi etiam se objecerat; sed infeli-
foret Ubrariis r« facto in pacto mutare, citer, nec dtra di^ndium constructionis,
sed e contrario non item. NuUo facto : quae ad receptam lod scripturam pedibus
i. e. ex nulUs rerum actionibus inter se— inoffensis currit ** Hac natur& corpor»
LIBER PRIMUS. 139
795 In conmutatum veniunt, constare necesse est
£x aliis ea, quae nequeant convortier usquam:
Ne tibi res redeant ad nihilum iunditus omnes.
Quin potius, tali natura prsedita, qusedam
Corpora constituas; ignem si forte crearint»
800 Posse eadem, demptis paucis, paucisque tributis,
Ordine mutato, et motu, fiu:ere aeris auram:
Sic alias aliis rebus mutarier omneis.
At manifesta palam res indicat, inquis, in auram
Aeris e terra res omneis crescere, alique:
805 Et, nisi tempestas indulget tempore fausto
Imbribus, et tabe nimborum arbusta vacillant;
** canititnOT; eadem «ct/icef, si forte cre- do rem tenuiase, quorum indefinita expo-
** avcrint ignem, posse — " sitie de tempore opportuno loquitur.
Vcr. 801. auram: sic P. V. ed. B. et n>id. tempore fausto: veris utique.
plicet ob TarietAtem: sic saepe Virgilius Hinc oboritur lux Horatio, ad od. ir. 5.
b unitittit numero. Libri reliqui, cum 18. sic haud dubie corrigeodo, ad men-
editis, oMras. tem etiam, ut sero inteilexinuis, Thraso*
Ver. 803. Jti: V. ed. B. X. Ac^^it' nisiilius Cunninghami:
fnu: A. ignU: quam Tocem supOTcrip- Tutu.bo5ctenimrunipmmbuUt:
tam babet M. Nutilt culta Cerct, almaque FatutUat :
B^eret mntem •dTenorius EmpedocUu.: lcUmpori.fauUiOtm. Idemlyr.Ro.
" At mutifcitum ert ro. omnes quatuor ^^ ^^^ ^^, j^ ^, „
**«K dementis deriTari: nam videmus
- omnia de terrd suigere in adra, et sic ^^ ,^^ ^'^'*^^ ^^ ^' ^^**
.** mitnri; nec tamen dtra Utpsus imbrium
" ct calorem solis." n«c, inquit Luor©- Ver. 806. tabe: P. tabesi V. ed. tole.
tius, bliens conccsscrim: sed indequid- —vaciUant: F.fociiianti V. ed. a. fa'
nam secuturum est? Ista sdlicet alimenia ciUent; Vind. B. L. M. O. A. n. X. tw-
Rram csM, non jmmordiai nam alia ciUenti adeo ut forte legendum sit indul-
aUis aluntur: liis terr» quidem fetus; ^«1 in versu prroedente, quum ab iUA
potu Tero, cibisque, humanum genus. «'•«i **<*"* omnino abhorreant poet«; mul-
Ver. 804. e terra: L. et terrat forte, *© nainus noster.
«r; n.ietemas^-^ique: Tl. aliquas. ^o»™. nonnuUi, vana de metro supersti-
Ver. 805. tempestas indulget. Virgilio ^f^ moti, volunt tabi scribcre: sed au-
patarerim haDC in oculis volitasse, dum diamus IMsdanum, lib. vii. p. 768.
divinoa iUos versus scfiberet, quse legun- " Vetustissimi tamen, ctiam in quibus-
tor in fleo. iL 345. " ^^""^ Latinis, qu» nominativum in es
*' productam tcrminant, et parcs cum ge-
Nec res hnnc tenerc poMeitt perferre laborem, cc netivo habent syllabos in hac declinati-
S non tanta qulcs iret fr^uaquc caloremque .. , . , ..i .•
liiler, ec exciperct cmH indMlgauU temu. " o»«. solebant producere abhmvum more
'* quintJB declinationia, vel supradictorum
Hinc liquido potet, ver imbriferum intel- ** Grasconim, ut a molet fame, tabe, quod
ligiLiimtiOb et eoa itttcrpretas nuUo mo- "adhuc sic profertur. Virgil JEu, vi
K9
140
T- LUCRETII
Solque sua pro parte fovet, tribuitque calorem;
Crescere non possint fruges, arbusta, animantes.
Scilicet; et, nisi nos cibus aridus, et tener humoTy
810 Adjuvat, amisso jam corpore» vita quoque omnia
Omnibus e nervis atque ossibus exsoluatur.
*'• 4S1. Lucan. x. 58. Jurenal. xt. 103.
** Lucrctius:
** ImbrfiHit, Mt tmbe, nimbonim nbufU xwdOrsf .**
Malim tamen equidem in hia grammatici
cxcmplis rem ad eflScaci» virtutcm cassur»
potiut deferre : de quo Tiderint lectoreflb
Ibid. tabe. Hcc degantia Viigilium
non eflbgit, ^n. L 173.
Et, «le tabemtis, artu» In Utore pontmt :
L e. «* multi madrfactos aqiergine,** uti
Sertins exposuit Pmdentius, cathem.
▼ii. 107.
Nec dc calcnte aole tabaamt nlvei:
iramlatus Lucanum, x. 225. quem jam
laudarit HaTercampus:
Adde, quod omne caput fluTli. quodcmnque
•oluta
Pnedpttat Rladet, ingrcHo vere, tumeKit
Priml /«6« nlvb.
Plures ibi codiccs dant labe: de qu&
pcrmuUtionc vidcas ibi Oudendorpium,
et Burnumnum ad Quintil declam. IxiL
4. Ukc autem ad Amobium immutan-
dum non mc impulcrint, lib. ▼. p. 185. —
'< ct cum dcorum criminibus labem imbris
** e ccrlof ct tclluris significarc madorem?**
quanquam locutiones Lucretianas nus-
quom non vcnctur. Sic enim Auscmius,
id. vi. 7.
Ct tacltoa slne iahe lacus, ilnc murmure rivoa :
L e. sine aquarum lapsu : quas signific»-
tlonis hujusce confirmationes lcxicogr»-
phis commendatas volumus.
StAtius insupcr commodus Lucretio ad-
movvri potcst, Theb. iv. 364.
Pectora /«Ani/I tanle gravii:
cum Svnccii, Alcd. 590.
8oIe jam fortl, medloqoe vcrc,
Tabt^ Xxnm,
Conferas dicU ad SiW. Ciit ▼. p. 155.
Ibid. meUlani: L e. nutant grmta,
iroiidibus quasi defatigatis. Hanc vero
▼enuatatem sic Maro puldiefrime ▼aria-
▼it, JEn. ix. 437.
/«jMve papavcffaritfa
Demuere caput, plmvid cum toHQ irmvtmiun
quibus haud supenracaneus accesKrit Ho-
merus, fons omnium leporum poifticoram,
IL e. 306.
lUfVf* BPieOlfENH. N0T1H2I t« EIAPDIU-
2IN.
Ver. 807. Solfovet. SimiUter Amobi-
us, lib. L p. 16. inu si modo sit errort
fvdissimo Uberatus: ** Quis, nc fixa stn*
** porc pigritiae stupescercnt dcmenU n-
** talia, solit ignes constituit rcrum incr»-
** menU fiturosT** In ▼ulgatb legitur
longe insdtissimc: *' ad rerum incremen-
** ta fiuuros." £t infclicissime pronus
actum cst cum ali& hujusce famili« dic-
tione in suavissimo carmine AnthoL Lat
Burm. iiL 32. 11. quod transeuntes ema-
culabimus, dc calidarum aquanun bal-
neo:
Innocuo«/e/iM membris parit intima telhia,
Natununque pio temperat igne calor.
Vulgo, yirt ua. Sic in epig. 35. ibid. et
aliis istius libri pocmatiis :
Hic fctKM artus viva lavacra fntmt.
Sic outcm de sole priores loquebantnr
Gr^ecL Sit testi Pmdarus, OL L 8.
Mmil* 'AAIOT #*m
AAA« eAAnNOTEPON
E» A^uf^
LIBER PRIMUS. 141
Adjutamur enim dubio procul, atque alimur, no6
Certis ab rebus, certis alias atque alias res:
Nimirum, quia multimodis oonmunia multis
815 Multarum rerum in rebus primordia multa
Sunt; ideo variis varias res rebus aluntur..
Ubi oofrigas hoc modo idKilittteiii prio- Vcr..813. ii6; IL t. tL-^e e rt it : n.
inm Mmrm nir§9 t#» xf§9$f i|«Wi»ii MAAIZ- Ver. 814. muUimodit: ac Vind. P. V.
TA. Libri, fmtftefmt, rel fminrmi: sed ed. B. M. ^ n. 11. adverbialiter tdlioet,
nxibiilo posteriori rix diiridet ftmkt^rm ut alii sBpe: libri reliqiii, muUa modit,
alte priRMm Uteram. Ver. 815. mulla: sic G. M. reliqui
Ver. 808. non: P. ne.-^isint: ita ^^^ ^^, .c Pogta autem (Terba
Vind. G. L. M. A. n. X. XI. reliqui, ;>of- .< ^^ Preigeri) maiiifeito captat hoe
pbU^ — animanies: 1, animantit. lo fer- cc if^ omnimodam ▼ods higus multipli-
•Die^ente,nMabertn. " cationero, et ralde ezaggerat quod di-
Ver. 809. tener humor: A iyfm 2tmim c« dt" Ex hoc genero est ilhid Pauli-
Hippocratis, humidut abut Celai. num, 2 Cor. ix. S.^Sm, ly nANTI HAN-
Ver. 8ia A^juvat: V. ed. J^fuverint; toTE HAXAN mttrmf»umf ix»*r%t^ trtfie^
P.Vind. n.X. Ai^uvet: ride ver. 805.-^ „,^ n, HAN mymin, Ita legendum:
wmitto: X. admitto^~<:orpore : P. V. ed. vide SiW. Crit iiL p. 118. Sic OemoD.
R tempore: et Piu» scribere didt quos- thenes, conlra Arittog. L fin. K«i « hi
dsm robores ex interpretamento sdlicet. rmvrm wmuf^ i|#» u/fnfAttf^ mmt 'AnANTAX
Ibid. amitto corpore, Sic loquitur Tul- «ahaXI HANTA r' «tmIs itfxtHmt—; Et
Sas, in«pi8toUl quAdam ad GaU. lib. rii. limiUter Pkto, subfinemMenexeni: nA^
*• Virds et corput amiti:'* et noster mox, XAN nANTXlN r«^ HANTA xftfn tmfw
m. 1038. lAmbinus. Amitto nempe, xu«y r«iv/uiMi. Vide Hutcfainsonum ad
ttkt&do^ siccato, et quasi pr» made Xen. anab. L p. 85. ed. Oxon. fonna ma-
mnido. GemeUa est S. Matthaei locutio, joris. Sic atii passim.
ap.TLcom.16. A<I»ANIZ0TXI ymf r« ' y^ gjg ^^^ . „ ^. ^ ^
wfHi^ ->rmf: m quem veiBum qu« ^ntissima est permutatia
dedimus ad SUv. Crit ii. p. 10. et ▼. p. 9. «• o,^ n •*• j <«r
•""^ . . r* I" Ver. 819. yttof .• B. omo. — te: Vind.V.
pbrimum luas hoc Lucretu loco com- ^ g, q. ^, jg,^,
imuiicabunt. Nec multo secus poUtisri- ' ' ' ^ ^ T,r * *
__j_^ „._, ... „ o A^^. Ver. 820 Namque: V. ed. JVam .• at-
mus scriptor Fhsdrus, m. 11. 3. de eu- ^ ^
, ^ que M. infert rt post terrat.
Bucho:
Ver. 823. Qfiin: V. ed. Qfiando; n.
DanNan imecutut ert a»2/ij c«r:Ki'* QjMm^^iottru abest V. ed.— «rrjt^tti;
Ver. 811. atque: B. flc— «rw/tta/ttr; ^- «"«^-
ZL n. extoiuantur. Ver. 824. o^m.* sed G. Vind. V. ed.
Ibid. extoluantur. Amobius, Ub. u. p. B. L. M. n. X. beUit; quam dictionem
86w— ■* et, nisi vos appUcatis Dei prind- «^y vertibut sane conaodare possemus, et
**pisnotion], a corporalibut vinculit ct- ip«>m Lucretium fautorem habere hac-
** tolutot exspectat mors scva.** tenus, quod ita sibi soleat amantissime
Ver. 812. Attfutamur: X. Abdicamur^ blandiri; ut in verr. 644. 932. 944. hu-
sed in margine est recepta lectio; O. ad- jusce Ubri, u. 528. iv. 181. sed neque
Jwttmur,'-'procul atque: voces inversas commodus sensus exsurgeret, etesset in-
hibet M.— ii/iittttr/ n. (duni. suavissunA stnictur* locus: idMque lco-
142 T. LUCRETII
Atque eadem magni refert primordia saepe
Cum quibusy et quali posituriit ocmtineantnr;
Et quos inter se dent motuB, addpiantqtte.
820 Namque eadem coelum, mare, terrat, flumina, soleBi,
Consdtuunt; eadem fhiges, arbusta, animanteb:
Verum, aliis alioque modo conmixta, moventur.
Quin edam passim nostris in versibus ipsis
Multa elementa vides, multis conmunia verbis;
825 Quom tamen inter se versus, ac verba, necesse est
Confitearc, et re, et sonitu distare scmanti:
tionem UDpleciimur et tenemus vulgatio- dmur. Flinius, epist. iv. 18. ^* Qoem-
rem. ** admodum magh approbare tibi poe-
Ver. 825. te: X. «sw.— «emu; Vind. ** suro, quanto opere mirer cpigmmiute
A. IX. versui V. ed. vonus: quod praba ** tua GriEca, quam quod qmedam «mu-
Vcr. S^.permuiatoordhie: n. muiato ** lari Latine, et exprimere, teDtain? Im
nomine, " deterius tamen. Accidit hoc primum
Ver. 8S8. jit: V. cd. L. jttque: nem- ** imbedlUtate ingraii mei, deinde inopil,
pe Lucretius fortasae scripserat, alio cum '* ac potius, ut Lncretius ail, egesiaie pa^
ordine verborum: " trii termonit.**
M qtue sunt remm primor d l a \'er. 834. Principium : P. V. ed. B.
Ibid. Bentleiuamaluit ac<Aii6ert.- quod, M. n. X. Principio; haud dubie senraB-
utcunque majorem pne se ferat construo- tcs germanam scripturam antiquitalis;
tionis fadlitatem, admitti in contextum vide ad. verr. 120, 146, S8 9. Hinc, opi.
nolim sine libris. nor, SaUusdus restituendus est, opies
Ver. 850. Anaxagone sententiam fusi- consuctucBnis egregius afiectator, Catil.
us exponunt Diogenes Lacrtius in vita, et 3. fin. — ** ac me, cum ab reliquorum roa-
Plutarchus, plac pbil. i. 3. sed dilucidio- ** lis moribus disscntirem, nihilo minus
res sunt Lucretii rstiones, quam qu« sub- *< honoris cupidom eadem, quae carteros,
sidio interpretum indigeant Porro, Gra^ «« fama, atque inridia, vexabat.'* Vulgo^
cam vocem Gnccis literiH exhibendam cupido. Eadem etiam medidnil locus in
puUvimus, quamvis pluribus in libris, Anthol. Lat Bunn. L 169. 15. videtur
tam scriptis quam editis, Latine sit exa- persanandus, ubi de Sirenibus et Llysse
rata: sed, ut cditores fluctuantcs, in libro loquitur poeta:
quarto, Gratco cbaractere dicUones mul- Tramilult scopuloe, et lnho»pita lltora, cl*«b;
tas darent impressas, hic autem Latino, Illc pnedpites dcsiluere frctom :
idoneie causs» non exstitere. H. sane i. e. de scopulis in fretum : scd post h«c
deest omnino vox, ut etiam in ver. 834. verba, molum significantia, prspositio
librario fortassis Graecas literas non cal- nusquam non omittitur; quod pluribus
lcnte. in horum commentariorum decursu ma-
Ver. 831. Graii: sic G. L. M. tl, nifestum faciemus: vide ad ii. 206. Edi-
Crai: reliqui, Graci ; quod antiquius. tur, freto. Quod vero Burmannus et
\er. 832. patrii sermonit egettas; hanc Heinsius lectionem prioris vers(b iverint
vcrborum consodationem diffidliter ad- immntatum, et ille clns9cm transiiuisse
mittentis: in cujus tamen junctune calli- scopuios sine exemplo dici affirmet, satis
ditate nos Angli vel ipais GnBcia non vii». mirari nequea Anne aliter Iloraaus,
LIBER PRIMUS. 148
Tantum elementa queunt, permutato ordine solo!
At, rerum qpm sunt primordia, plura adhibere
Powont, unde queant variae res quaeque creari.
8S0 Nunc et Anaxagor» scrutemur ifutft%^um^
Quam Graii memorant, nec nostra dicere lingua
G>ncedit nobis patrii sermonis ^^estas:
Sed tamen ipsam rem facik est exponere i^erbig,
Prindpium rerum, quam dicit ifi^^fu^r
855 Ofisa videlicet e pauxiliis atque minutis
Osdbus, sic et de pauxillis atque minutis
oiLi.84etl8.7?sed his non iimiio- Ibid. Oua ex Oitibut. Pulchre his ad-
akbnir. ^juidem AnthoL iL 43. 1. lic morit Fius Virgilium, ^n. Ir. 625.
'MripMrim t . Exorlare aBqali noitrii ex Mtbtu ultor.
HoeeniiiiploinmielcoiiientkmtR. Verbe Servii, memoriter dtentis Lucre-
Ikmowttpi w mt m fvimevinm, tium, ad hunc modum supplenda esse
EldiMndemnoRDuncommodiu. cesti. i"«f^e™»jj»u^ «>lenne «t Ubr«riis.
iteM ^» o^Q quoties ejusdem sit vocis repetitio, poste-
^v ina. epig. XDX. ^««^ ^:**«^. j« & .i *• _,
riorem omittere; de qu4 aberrstione vi.
m ttm lm i mon BDa> mamit, deis Bentleium ad Horat epod. ▼. 28.
IM. h^ jacei. Tel vacai. Hinc i! Secundum Anaxagoram, qui Hom«>.
' tm^minJ ^..^^A^ r3«nn.nirM», ihiA^^ menam diat, l e. ommum membrarum
twuflune emenoes vyermanicum liMflWBa .. . .«.^ ,.
*lw.S75.d.i«,li!co, -jueexo-lbu,»»» ex-ngume»».
** gutnem. ex medullis methUlas: nam
jepiier eit UIo Utt^m mage. ** omnia pro parte sui transeunt in pco-
rt». ._ j t . . " creationem. Lucretius:
*mat, lmt9: de hac autem sermonis .. _
-i- ... w .^ . ,_ " Nunc md Anazagors •veniamut HomoBOme-
■>|iuUa, Ji^fiier est iatum^ nos consu- mT^j» -«-«-«~«=-
H «bohis effiiaoa, ad SUv. Crit ▼. pp. . .
«,».«t]oco.ibidesignatos. Porro, ni , «^d. p««*i»« • TaMe pauos, l e. p«>
«cseoZT^ elisi literA, qHiteTvod. ^.^7' ^^* "'^ ^* <^- ^- M- ^. Aic el;
bei canpositb acddere soleat Paium Vind. P. n. X. rt «c.
wfat, unde deprompseris exemplum; ad- , ^"- ^^' f""«^ • "^ «««T"»». «t
A%iturexLirio,L5a7. -H«catque Accms, Ennius, et Varro apud Nonium
"•Kt esdm pertlnentia:" nam plena *" "^ q»" potest oonsuU; atque etiam
fcerit •oo.tn.ctio, «d «mdm. locum Cato apud Gellium, iii 7. Ex recenUori-
«a«,|»rtmenl.«. H«c autem ad eru. »>«». ^oce usus est Petromus. cap, 59.«
«ommjodidomlibentissimedeferimus. " P^ «»ol«centulo: «w^ iUi fer-
V«.835.e.. Vind.V.ed.RL.M.n. "^**^^ **/ ^*^^ Burmannum; et,
Xa. *; et tuetnr Havercampus elisio- ^T ^'^ ^""^' "^ ^***- "^"^ '^*
■ib»p.rv.8.ti. ^lbteas; sed male. et ^. ".^"» ^" «*°- ^^' *^^- "*^ ^-
«ttibamit laUimur. exemplis destitutus. ™«»^<*"»-
- ^iin.Tr- V2«J A ^»^'!/.-. «♦ -.la.: HfBCiollconceMahomlnl: nam cKtera mutmn
-*««««.. Vmd. A. iHittntfw; et abl». jff,pecu.obtinult; ventran, pr«conlla, nemw.
^B I, ft, et J^ Krib» p«aum tuilMUit. Veoarumrlrof.etfpsnumcorporei»v«0i.
144 T. LUCRETIl
Visceribus viacus, gigni; saiigueiiqiie creari
Sanguinis inter se mulds ooeuntibus guttia:
Ex auraeque putat micis conaistere posse
840 Auram, et de terris terram ooncresoere parvis;
Ignibus ex igneis, humorem humoribus, eaae»
Qetera consimili fingit ratione, putatque;
Nec tamcn esse ulla parte idem in rebus inane
Vulgo legitur, Ut, omniiini tanore waSkWigmtSam^ vam ii
Ver. 839. Ex auraque: S. exkamqme. •ententii, quam iniTerim, non ebrt e nw rt .
—i^t: n. jnUa^-^eit: V. ed. nucU: Pono, ut noster awiB micat dizit, Mimii
et omnes in ▼enu sequente, Aurum. cius Fdiz ad eundem modum de otowj
H»c nimirum ad Tulgarium editionum genenditer locutus est, Octnv. nct 17
lectiones exq^us; quum Tero pkuie in- *' Quo magis mihi Tideotur, qfd Ium
dignum sit aSra solum cz omnibus ele- " mundi todus omatum noo difiBft i»
mentis promis negligi, a me ncm potui ** tione perfedum Tolunt, sed fiuMtu qai
impetnure ut emendationem Bentlkia- '* busdmm temere oohBrentibus coi^bi
NAM r^jiccrem, quam sic mimirit atque '* batum, mentem, sensum, oculoi «1— #
iUustimvit criticus incomparabilis: *' Qiia- " que ipsoa, non habcre.** Ulil ftrle m
** tuor dementa numeraL Quid hic a«- legendum, profectums ut Cioero^ me^
** Tumt Oculoa, credo, inteipretum pn»- iL 37. ** Pythagorei ez numciiB et ■»
** stfinzit Micm aurei: ita /nuta joii* *' thematicorum initiis profiehd toIhb
** H1MIIIX, Brudent psychom. 485. et/nu- ** omnia.** Addam denique Anahiiim
** tiUa igneay Amob. lib. ii. Simplidus lib> ii- P- 77. a Lucretii Tesdgiis laro ab
tamen de Anazagora: wmvrm r« «^»- 4teentem: ** Quid enim.
u
** ^i^, •;•» r# v^ »mimif,n XPTXON— «se auream tenam, quod in Tcnicnli
•*»rX. Noster, rer. 853. ** coUis unius insint exigu« «icHZie, qui
.. , . ^ . ^ " bus nascitur colliquefacds auium. e
** Iffnb, an humor, an mr« ^— — ^ .. j • ^ . ^^
'* admi ra ho co n gregatione aoquiritiir?'
Ilirc ille. Fieri quidcm potest, Simplici- qu«, quamvis in rem Tulgat» L>ftiopS
um depravatis ipsius Lucredi codidbus magis faciant. non subtrahenda ezisUma
deceptum esse; nam intcUigimus ez Gel- vi; et pulchre cum UUs committBS noa
lio, vcl sua Ktatc difRcile fuisse in casta tnim, v. 1S54 IS59.
scriptorum primariorum exeropUria in- Ver. 84a terram: n. terrot
cidere. Sed obstat eUam emendadoni IWd. de tfrris amcreacere, Ptei son
propoaits Diogenes Lsertius, u. 8. quem VirgUius dicUonem eztuUt, ed. vi. 84.
Lambinus excitavit nobis: ubi tamen in ^
timilitudintm tantummodo hoc onnim ad- omnta, et ip«e teiier"L^S^^!lSl^*^
hibetur ; quod ncque in Lucretio suspid-
onibus patuissc^ aut emendandum sani- ^"^' ®*^' ^° ^ ""^ repnaentan*
ori cuiUbet fuisset; W- «^ ^^ « rm ««<i*»<» ^ind. G. L. M. A. n. X. A. lefi.
^wy^r^. Xiy.^^ r- XPT20N r»..rr- ^»" «« eihibent adhunc modum:
Mj, «vrwf •■ ra>» i f t uf t t ftn ftuMftn em^Tm* (f"^ ex SgniMit, bumoreni ex humofttMis eae;
« r«> rvr.ia^rliu. qu« (ut id mooeam .ed secundum ex neque Vetonensb edsn
in tranjdtu) nitiiUora sunt iis, qu« Suidas .gnosd^ et fadle uw Mun, in posterio-
dederit, unde I^^rdi verba emendatum ^^ dausulam acceni potest
ibat Casauboiiut. Il«c autem, re ipsA et Ver. 84S. Vocee tnaiHKmunt G. L. M
LIBER PRIMUS. 145
G^ncedit^ neque corporibus finem esse secandis.
S^5 QuS re in utraque mihi pariter ratione videtur
ErrBre; atque iDis juxta, quos diximus ante.
Adde, quod inbecilla nimis primordia fingit;
Si primordia sunt, simili quse praedita constant
Natora atque ipsae res sunt; aequeque laborant,
850 £t pereunt; neque ab exitio res uUa refraenat.
idem parie^ ezhibentes; ted extra dubium cudone lucis actdeo maTiter eommittA
fitioie.— ^Nirte/ n. pttrtem, — in abest n. Luorctianam illam superius, ▼er. 148.
Koalu otique Yocabuli pracedentis sylla- . .
Ver. 844. esae: Vind. V. ed. B. n. S. et ea, qu« ibi nostra sedulitas contulenC
kmmg finali liteiA pnecedcntis vocis in Ver. 852. eefugiat: G. V. ed. I* M.
•Bsnum locum pforectft, errore contrario n. ^fficiat ; sed plane incredibile est men«
dii qoemnuperrime attigimus. dosam esse receptam dictionero, nisi quid
Ver. 64d. Id est, In utrique re pariter sublateat, cui protrahendo nosmedpsi non
«mity atque etiam " similem errorem sumus. — dentibus: P. V. ed. ceetibut: O.
« Hcraditi disdpulis supra memoratis.** tubeuiuamtt A. n. tentibut; X. uUnii"
HnBC ▼WBum, sic ut edidi, ex divinatione but.
piua emendayeram, quam eodem modo Ibid. lai dentibut, Imaginem haud
pime aoriptum intenerim in oodioe S* multo discrepantem finxit etiam ad v. 374
ValgD imiiffimttur: — 377. quo te referas. Opportune Lam-
— atqoe 118 mpen qnM dixfanni ante. binus Amobium susciUvit, lib. ii. — ** cum
Viee «M iUi tmpera quotj habet G. iOit ** ab summo traditum teneamus auctore,
•fr m qmof Vind. V. ed. B. iUitJura quod; ** non esse animas longe ab hiatibut mor»
A. n. iOit Jura quot; L. iUit vira quod; ** tit etfaucibut constitutas — .**
X. db' fnira quo; O. illit Jungi quod, Ver. 853. CondnnaTilectioneshujusce
Hihfl wioerius est nostrft lectione. Tersus ex rationibus, qu» mihi videbantur
IbidL iUitjuxta, Ita Livius, xxiv: 19. Teri simillinue, ingenio partim nixua, inter
6v— ^ Fabius omittendam rem parvam, ac Texatissimas codicum Tarietates; quas
'^juMta magnit diffidlem, abscedendum* ddnde recensendas offidum muneris sus-
** que inde, censebat'* Priscianus, lib. cepti postulat.
Xffii.pl. 1172. **-Juxta et prope, et dativo^ Ignit: G. M. Ignibut; quod certe nihili
* et acnwafivo, junguntur.*' est fadendum. — tanguit an f anne otf h.
Ver. 847. inbeciUa: L. M. imbecilia. M. Xl. tanguitf an ot: et hsec secutos
2. ietbeeiUia; qu» confusio ex consunili- est Havercampus, disnresi in jan^lt
bas literis, ut fit, exorta est iacti, ut in dactylum produceretur; quod
Ver. 851. obpretsu. Vooem adhibuit in minime arridet nobis, ut taceam de er-
loooaemKmis exquisitissimi Sidonius A- rore metrico in an: Vind. tanguitt an
polliiiaria, epist. ix. 11. ** Ciyus lucit otta; non male, si ullo modo cum libris
**aeuieo non soUt penetratur aut arena melioribus consentiret: P. S. tanguinit
** aubtilis, aut humus fossilis ; sed, si saxd ad not; et alius codex in notis ejus, tan-
••montia opprettu fontium conditorum guit ifiumt: V. ed. tanguit omot: n. tan»
^ TanA oeletur, apcrit arcanum liqucntis ^inif annos; O. tanguen an otta; A.
**dementi secretorum codestium natum sanguen ad not. Sero animadverti, editores
^ violentior.** £t cum elcgantiMimd lo- BasUiensem et Florentinum, annorum
146 T. LUCRETII
Nam quid in obpressu valido durabit eorunif
Ut mortem ecfogiat, leti sub dentibus ipsis?
Ignis? an humor? an aura? quid horum? sanguifl an?
anne os?
Nihil, ut opinor; ubi ex aequo res fimditus omnis
855 Tam mortalis erit, quam quse manifesta videmus
£x oculis nostris, aliqua vi iuncta, perire.
At neque recidere ad nihilum res posse, neque autem
Crescere de nihilo, testor res ante probatas.
15SI atque 1647. noitram mm priores derts aed in L. a primA maBO, rteUen^
inivuae. £t lane in prodiyi jacelMit er- teste HaTcrauiipa
ror libnurii*, cum diuurum dictionum nud. oMiem: L e. contiB, mi^ «•#«, mh
■imilium a» et anm coocunus fieret: Tide r%: unde Romena iroz.
ad Ter. 835. Ver. 859. attget aiitfue, Cioa<o^ de
Ver. 854. nbi: B. ibL — ^uo: L. m^ amic ad fincm:— ** ted nec iOa ewrfacli
fMor; n. fno. ** lunt, ofoiat0*que potiiis el a^geiiliir eo-
Ver. 856. faiuta, Sic locum simb sin- •* gitatiaiie et memoria.**
ceritati restituimus ex ingenia Pro vul- Vcr. 66KX ei prior: A. ac. eaugmn:
garium editioaum vicla, Vind. V. ed. B. Vind. L. M. tamguin,
a A. n. X. dant caacla; unde lectikmem Ver. 861. Abeathk TenBs G. P. VM.
nostram parce deloilam deHvavimus: n. B. L. M. A. X. XI. kgititr in
inticta; repetitis sdlicct literanun ducti- et ex nostris IL £o omisao. mancns
bus Tods praeeuntis. Pro n' denique, n. locus, ac nullo prorsus sensu, et
dat III. Reliqui codices, si nobiscum fide- tione. Porro, voce alienigenut mu hnde i
liter coUatores egerint, vi victa : quo ratio usi sunt Valerius Maximus et de re ms-
nostra longe est exquisidor, et mori magis tica scriptores, ut alienigena ad snhitiiitifi
aflftnts Lucretiana Noster, iii 814. fbrmam plures aliL
,. . ^ , __, Ver. 862. Sive: V. ed. B. L. M. A. H.
naftamm qula nmt expcrtia ; »k ut inane e»t,
Quod msnet inuctum, neque ab ictu /ia^trw Sime.—cibos: V. ed. ^ n. cibo, — dieeni:
hOum : n. licet, £t suspido est pravitatis in
et alibi lepetitis ridbus. Statius, sUv. iL /*«^' "™ «r^^ in I^ core, et in
I oi]9 gine Vind. rorr.- quamvb non per se (fis-
pUceat pbrasis ammixto co r po r t .* oorpae
omnU/M. ;«. ^^^j^ misceUo, et alienigcnis ex paitiiw
composita Virgiiius, J£ja. xn. 855.
Aut moritura, vUc*.
Conivras eundem ad Tbeb. uL 143. et
nostrura supra, rer. 444. ^^
£Wgant\Mr .\ro6bius, tibk ii. p^ 6& pbrasim
Liicretianara irraulatiooc constantissima Verr. S65, 864. Esae ef.* L.
efRngvns: ** Omnis enim passio Wti, atque Osso^: B. O. Ossa.
•* int«>ritus, jamM «l; ad moiteiu ducens Ver. S66. pmientmr: oomcs librif jmte-
•* ria» <t ineriiakaWm rrbu» allmns/«NC- tur; sed «pia de caussa emendare non
t« iHMmn.'* dubitaTcrim, statim liqjucbit; ct noniBt
V«. S,>T. **; li 11; 1. -Aija^.— rr- omnes, mut aticpem minus Tiokntam ncn
fiMrrr. M. mviAtr. V. cd. & L. nhcr- po« fien, qam Ulcim a tenni tantvm
LIBER PRIMUS. 147
Pra g tcrea, qaoniam cibus auget corpus, alitque;
8M Scire licet, nobis venas, et sanguen, et ossa,
Et nervos, alienigenis ex partibus esse:
Sive cibos omneis conmixto corpore diccnt
Esse, et habere in se nervorum corpora parva,
Ossaque, et omnino venas, parteisque cruoris;
865 Fiet, utei cibus omnis et aridus et liquor ipse
Ex alienigenis rebus constare putentur,
dncla calami fupra exarato ugnificetur. truserat, necessaria visa est dictio a ▼ocall
Vn emtiare: n. ium ttarti Tolens cum: incipiens: hinc Immfttt inTectum scribis.
fideYcr. 818. Ver. 869. terram: sic G. V. ed. B. A.
Ibid. Ex aiiemgenu rebuSf et non ex n. XI. reliqui, lerrat: nimioautem aibilo
fonMnilHm»; quod aibi postulat i^^ufw nostre aures facile carere possunt, et hiec
«ff dnrtrina, quam tuetur Anaxagoraa. varietas cjusdem dictionis lautis lectoribus
Vcr. 867. venit: ita solus antiquiorum arridebit
P. aec loci tenor universus de sinceritate Ibid. Si sunt: i. e. qwmiam sunt Sic
Inguiee acriptur» ainet ambigi, quamvis S. Matthanis, iv. 3. Ei yt§t tt re eui, uirt^
6. Vind. 1«. M. O. ^ n. Z. n.. habeant ;»« •; xJt 0vtm mfrt yiftnrm: i. e. ** ^«m
tnues V. ed. tanit; B. tanguiniit,^-mix' «* sit Dei filius, baec res potestatem tiiam
ta: ac G. Vind. V. ed. B. M. O. A. n. Z. «< non superat." Salnnus etiam, epist i.
•fiti, iiUKto. Error utique errorem peperit: 93. quem, hac usus occasione, menda sal-
im vid aemel deteti horiaontali notA vod tem simplice expurgatum, admovebo:
mttdmr auperacriptft, ne constructio labo-
talLaliiUB lugujB grammaticas rationea scd, /i Tlredas um tetl provklus augur,
hbiAwlari putabant, si neutro genere ad- (^iam verax vates In mala noitra fuft,
JKlinim ad aubatantivos mascuUnos, cibut ^J«"* «* ^Y^^l ^»""^ mlhltri«te canebat,
TT. « ■»> . .1. EmeMW, fcto jam meliore vagoT.
tt lifnor, referretur. Ferperam; smuli-
tar cntm livius, v. 44. 4. quem verissime Vulgati in secundo versu dant, ,/m»r; illo-
corrigendum aic proponit Drakenborchius: pidissime quidem, statim post differor,
** Qui effuao agmine tutventant, gens est, Virgilius, JEn. vL 355,
''cui natuia corpora animofque, magna . ^ ^ ,
jT , , .,, _, , Tris nofiM hybemas inmenia per «quora noctis
u nagis qpiam /rma, dederif \ulgo, ^rxi/ me vlolentus aqul.
({■«• ooQtra libros: et adventat, Plura _ .<..,.
dcQpiaa exempla, Ubi satis ftciet Sano- ^^^ P^™ P'**'""' ^*"* ^* ^^ "^
lins, in Blinerv. iv. 8. qui nostrum etiam Charisium, iL p. 201. audivisse : «* Si fini-
cx Livio. ut aeri vidimus. occupavit. " ^^ J W' ^^ "«'^' "f^^ "^
Bnim vero dudum aifirmavi, errorem er- " ««^» «gnificat, ut apud Cceronem:
f«e gignl ; cujus simplex testis adsit Dio- " ' ^' mlustnmtur, ti erumpimt omma.
d«ua Oailu., xL 89. Eersh »ms r. rt^ « mutet Catihna mentem. Sic quoque
^ A *' et perfecto lungitur; ut apud Virgili-
fU90t I» inh^ ^iiTftiru »ufuuft xut er§mt '^ ^ o > r o
MU ruH mXXmt KATAATZE^I KAAAS " ^'
MJMr^H^M». Vulgo legitur, MraXwrtri» " « potult manet accenerc conjugl» Orpheua :
mmmt» Poat quam acilicet se finalis f in- ** adfirmat enim potuisse." Ubi notea
148
T. LUCRETII
Ossibus, et nervis, venisqae» et sanguine, mixta.
Prseterea, quaequomque e terr& oorpora crescont»
Si sunt in terris, terram constare necesse est
870 Ex alienigcnis, quse terris exoriuntur.
Transfer item, toddem verbis utare licebit:
In lignis si flamma latet, fumusque, cinisquey
Ex alienigenis consistant ligna, necesse est;
Ex alienigenis, quse lignis exoriuntur.
875 Linquitur heic quaedam latitandi copia tenuis.
varietatemicriptunB; qu» Maroiiii edi-
toreshaud efiiigit.
Ver. 870. terrif .* A. terras.
Ver. 873. consuiant: V. ed. coiutoni.
Deinde hunc aequuntur in G. Vind. V.
ed. L. M. O. A. 1, n. hi duo versus lec-
tiooibus levitcr variatis; ut in P. quoque,
sed ordine inverso:
Pneterea, tellus qose corpon cunque alit, auget,
Ex aUenigenb, qoK l^;nb exoiinntur:
quorum prior haud dubie adulterinus est,
quum et orationis seriem interpellet, ct
ab argumento lod prorsus alienus inter.
veniat: postcrior autem verus est poet£C
fetus; et verbis prax;edentibus,
Tranafer item, totldem verbis utare licebit,
non defenditur tantummodo, sed omnino
vel conviciis dcposcitur. His dc caussis
admittendum ccnsui.
Ver. 875. Hunc ordinem vcrbonim ob-
6cr\'ant G. L. ]M. reliqui scdlbus mutatis
ponunt voccs copta et icnuis. Si vcro sic
fuisscnt ab initio posita*, scribas turbaturos
esse prorsus iucrcdibilc vidctur. Sic autem
pessime Veroncnsis:
Linquitur hlc tenuls copia qiuedam latitandi :
unde tamen vulgarium libronim ordincm
se recte non habcre suspicari licuisset
Similiter posuit dictionem Maro, geo. il
isa
TenutJ ubi argUla.
Ver. 876. ul: n. cx; V. ed. B. et:
nec malc, si A. codicis lectio in scquentc
versu una ad hunc modum societur:
Id, quod AnazagorM dbi waaAi tt oibbBmi
onuiek
Re< pHtat inmixtsff rdM» :
qun farillim& ooostructioDe decunrunt, ek
meo saltem sunt gustui vulgatis aapidionu
Ver. 877. Diogenes Cyniais, wturm o
«'«#«, Mu ^M ^mvrtff KMU, dilit: tuu ytf
I» Tf ttfTf *f%ms I4MU, JMU 1» ry Xmx^^ tSfTfS
Mu T19 0ttpkm,rmf rtn Xim»» i» «'«#», \m nmrf
mifOdtn «'«parv mu tymmt^ Msmfu^^nn um
mviu\tfMJMn, BkNTLKIUS.
Hasc habuit rir summus ex Diogeoe La-
crtio, vL 73. atque ita castigata liquit.
Dubito an vere: saltcm omittere debuent
xa/, vel sic mutare, KA0A r«* etfuirmft:
sed ipsius sentcntiie (rf>scuritas tcntamina
emcndatorum periculosa facit.
Ver. 878. Adpartrc: n. Apellarej—
plurima : sic P. Vind. V. ed. B. G, L. M.
O. n. Z. A. sed A. cum vulgaribus edi-
tionibus, jtluria; cx temeritate editOTum,
citra omnem necessitatcm.
Ver. 881. minaci: sic Vind. L. M. n.
Z. XI. minace, G; minacis^ V. ed. B. et
ha;c ultima minutas eliam, vulgatam lec-
tionem, posuit ad finem versus. A. autem,
vice siej>e minacif dat semine nati,
Ibid. minaci: ex oniatu poetico pro
tcrribili atque formidabili, atque adeo
mapto, graviqae, Cum codidbus pluri-
bus, ro minacis non damiutvisscm ; sed
longe exqiiisitius est, quod dedimus, et
magniloquorum poctarum audacibus in*
gcniis convcnientius; cpithcto scilicet ad
qualitatem rci potius relato, quam ad
LIBER PRIMUS. 149
Id» qaod Anaxagoras sibi sumit; ut omnibus omneis
Res putet inmixtas rebus latitare, sed illud
Adparere unum, quoius sint plurima mixta,
Et magis in promptu, primaque in fronte, locata:
880 Quod tamen a vera longe ratione repulsum est.
Conveniebat enim fruges quoque saepe, minaci
Robore quom in saxi franguntur, mittere signum
Sanguinis, aut aliquid, nostro quse corpore aluntur:
Quom lapidem in lapidem terimus, manare cruorem:
tpwn nm, Haod aliter eqaidem intelli- ob admiasum ver. 874^ cum maximl le-
gm Viigilimn, ^n. viii. 668. gentimn incommoditate. Porro, inter
lapidi et lapidtm interserunt m omnia
— --ette.Catillna,mtiud vetusta exempUria prieter A. tam monu
scripta, quam typis expresBa; et Utpidem
l Ck in teopulo ? egrandi, ad auras distric- legunt, pro lapidi, P. Vind. V. ed. B. A.
lOBi; in acopulo, qui se oppressurum esse XI. et sic edendum censuL Pro terimuSf
iagwitibu» nrinb omnia minatur. L. M. terremut; O. tentiemi X. tenuem
Vcr. 889. in: hanc habent voculam tn» mutat4 m in statione. Mihi sane,
Vind. y. ed. B. L. M. X. H. abest reliquis. quamvis olim ex innata sponte suqndone
IiitdBgaa autem, vel per tmesim Lucretio nigrum theta versui praefixeram, et spuri-
«rftalissinnm, pro injringuntur; vel in um pronunciat etiam Bentlcius, memet
fOboie, L e. cum robore; ut Graed «».• vide in omnia versanti persuasum est, optime
Mi, SOt. Ciit. iv. p. 101 . Valerius Flao- libris stari posse. si accipias versum quasi
aMLL641. P^ exegesin addi, stomachante scilicet
nonnihil, atque irridente ineptias adver-
_aim i^it» tilfidA NeptuntM in bMtk nnonim Lucretio, Dixisse Ulum putes:
CBraleamlundocaputeztuUt. „ _.. ^ /sj • 'j' i i
'* Du, vostram fidem! perridicula plane
etiam ad v. 349. et ibi Bur- ** res haec est, quam modo declaravi; fhi.
** ges sanguinem emittere! lapidem sdli-
Ver. 883. Sanguinis: n., Sanguit. — «« cet, tn to;7i<l^ tritum, difflueie cruore !
n. aliemi n. alium^ ciun edi- ** Talia autem gpraves philosophos affir-
tionSius Imdiemis, pro aliorum; male; ** mare non erubuisae!" Haec fortasse
quad scilioet pnmomen eorum optime, ct lectores haud respuerint, cum at exempli
ad opdmonim scriptorum consuetudinem, pessimi fadnus, nisi in re prorsus dq[>lo-
nbintcUigi non poterat — qua: G. quo; rat&, et extra omnem cordatorum homi-
n. CKM. num dubitationem jacente, surdos aures
Hoic versui subjicitur in Ilbris communi- universorum codicum unanimi testimonio
bas, qui aequitur: obvertere. A me saltem hanc contuma.
, , -, , .^ ^ dam procedere nunquam velim, et pards-
CiimlKMdiiapidemterimus, manarecruorem: . . '^
sime processuram qxmdea
qoem judicat Faber adulterinum essc, et Ver. 884. herbit. Ita legitur in V. ed.
natom ex glossemate, versiks 882. inter- B. L. M. O. A. II. n. reliquis, herbati*
pietamenta E me& tamen editione ejeo- quae Icctio placuit editoribus: sed immeri»
tnm nolui, sed in numerorum seriem non to ; quum sapiat importunam castigatio-
feoeptomy ne in hac re perturbatio fieret nem grammatid minus docti, planiorem
150 T. LUCRETII
G>nsimili ratione herbis quoque, saepe deoebit
885 Et laticis dulceis guttas, similique s^XNre
Mittere, lanigerae quales sunt ubere lactb:
Scilicet; et g^ebis terrarum saspe
eonstnicdoiiem, eC ad fiigidiores oratiooii Dnd. ubera iaelu, TBmHni:
pedestrislegetpropiusaocedenteiiifdeside- ..■iiij. jiiij.iu u*
rantis. Ordo et structura sic se habent : qmi aecttrb mkerm hrtir
** Ratione quoque consimili tn herbis»
«« scpe decebat ees mittere— :** quibus Sed oliosum pkne et inen ert fflod
nihil diluddius uit elegantius optandum ^ ^^» presturui aut pn|iiin ad tiil-
est— «fecete/.- n.doc«6a/. gatam lectionem, «ndartt. Nam, ofiBflr,
Ver. 885. laticis: P. Vind. V. ed. L. ««ri«w» ilK. mutum et tmpe peaii,
M. O. A. n. XI. iatices: unde cogitan- «Hn/cfrqto» non dum. babcbuit. Bemt.
dum est, an oontextus non debeat oondn- ^^^^^»
nari,bacpotiaBimumcastisumorumlibit>- I^ocus ezstat in Tibua l 5. 4& Et poa-
rum rarietate nos impeilente, ad scriptu- te™"*™ dirinationem ralde faigemonm
ram codids n. qui suppeditat ^/if, pro «*» *^ aeuminis reie Bcntlaiani, qak
gulta*; boc pacto sdlioet, si modo tokrari neget?
poagjt: ^^- 887. friatis,- V. ed. JbamHts &
tinatis; O. A. TLfricatits ut S. ctimiB
Et 2«/t<r/, dokds fKlfi/, jianMique sapore, marsine.
Ibid. gUbit terrarumfriadt: i. c; COB-
ac enim codez M. rioe «v timUi. Iltec minutis atque dispulventis, uti Pina cl»>
autem, utut nobis rideantur elegantiam gantissime Tocabulum exposuit FliniD^
Tcre poeticam prae se ferre, et Lucretio nat. bisL xxztl 39. de lapide qf nodm
dignisaima, tutioribus posthabenda sunt. summe fragili: ** Ipse tam moUis» nt
— tajxrre: n. sapor, " etiam digitis frietur.** Varro, de ro
Ver. 886. gualet: Vind. X. quaii, — rustica, i. 9. — •• si sit terra alba, si nigra,
ubere: Vind. J. ubera; B. rubore. ** si lcvis. qua^, cum fodiatur, iacile Jrte-
Hic ordo est, et constructio: " Quales " '«»••" 1« terra generis contrarii de-
«* sunt gutta lactis in uberu laniger» scribenda, vini dictionis friare Virgiliiii
«« aw«." vel, si malis, «' Quales gutUe s»c venuste dilatarit, gea ii. 248.
*« sunt ori lanifferse /n ubere lactis:** cui ....
. . r -. j j r,.-. „. , PinRuU item qu« rit tellm, hoc denique pacto
ratiom favet mox admovendus Tibulh lo- Discimus : haud umquaip, mambmj jactatm, /a-
cus, et noster, ii. 370. tUcit^
Sed, picb in morem.ad digitot lentetdt habendo.
Ad 8ua quisque fere decummt ubfra lacth :
ut Varro mammat lactit dixi^ observante ^^"^ ^^^ superius, ver. 304. hanc ter-
id Prdsertk '^™ friabiiem^ vel solubilem, sic descr^-
Ibid. ianigera, Sic sine substantivo *^™^*
Ovidius, met viiu 312. Nigni fere, ct preno pingui» lub vomere terra,
Et cui^fr^ tolum^ namque hoc imitamur anndo,
ProtinminnumerbeflTetus/aR^rrannis Optuma frumentis :
Adtrahitur:
o i-r^j. ,- q"os versus nequc Servius, neque aliui
ut etiam Seneca, (Edip. 134. .. , .^ ., ,.
quivis, quod sciam eqmdem, vel mterpre»
iMMiitr pingue. malc carp.lt herbai : tum, vel editorum, intellexit Hoc didt
et multoties Manilius. limatissimus poeta: *< £a tena, cui «i-
LIBER PRIMUS. 15I
Herbarum genera, et fhiges, fhindeisque videri,
Dispartita, ac in terram latitare minute:
890 Postrcmo, in lignis cinerem fiunumque videri,
Qaom praefraeta forent, igneisque latere minutos.
<* hiiii cit iwtiir& aolnbile, firumentiB mizi- edltionum suurum defnxmptefe: fide not
^'iiM idones est: et ob hanc auusem ad TerT. 250. 1081. et looos ibi mcmoratos
" •effioet; quod per ae habeat eam aohi^ hujuace libri. Non aliam recte retuleria
** tioiiem, quam unice volumus, et nihil ad originem lectionem ponebaniur in hoc
** iSad» aratrii exeroendis efficere. Fe- Vcgetii looo, ii. 13. — ** in qud censu,
** Sdlcr itaque cum aratri offido terra» ** genere, literis, forma, Tirtute poOentet,
** istius indoles oonspirat." Nihil verius *' milites miuebanlur" Centu vero, vice
faae hitcipratatione. Conferss geo. L 94 er c^JifM, ne retrahas ad poUeniet juxta
— lOGl £4dem operi ezpUnari potest, casterorum nominum rationem.— Hiuiuiitf.*
Irtqua a temerariis coojccturis vindicari, V. ed. minutm: non repudiaascm miattfa,
CdmneUaB locus, v. 4. 2. Virgilianum sed nihil ausim sine auctoribus demutare.
icranm nomine Uudantis: ** Qu« (pas- Ibid. Diqiariita, Animum advcrtaa,
** tiDatio) tunen ipsa pene supervacua est lcctor, ad acyectivum neutri generis sub*
'* iis lods, quibus tolum putre et per se stantivos femininos potiss imu m respiciens:
* moimlum est; namque hoc imitamur vide qua» notaverimus ad ver. 867. et Ou-
** anmdo» ut ait Vixgilius: quod etiam dendorpium ad Lucanum, L 17fi.
** pcifinando;** L e. quod facimus etiam V^. 890. /Mia»m.- P. mmmumu^Hie
nempe, tam arando, quam et sequens versus absunt G. Ordinem ver-
putrefacere glebas volumus: borum sic n. invertit:
est igiuir lerra proprio in- j^^^ amirmqae vlderi.
gnia friabflis, et mieveiiiens quasi com- „ ^
■odtote mA n.tui.fi bbore. .gricol.. Y^^^^ pr^cta: n.pat^fi^
Ibid. prafracta: mwuiuAM^fum^ a
vr— oaa ^ A /t^ ftonte firacta; L e. firusto quolibet diapa*
ytr,6SB,genera:A,genere:'-^ges: ^-j- ^ .. ^?^
/U-A|«i* o —y ^ yjjj^ Ovidius, met. ul 5S6.
Vcr. 889. Dispartita: sic, probe et •oUdoqne rewllere/tmi.
«BcndBle, A. n. yni\giOf Ditpertita: vidc Annotam pinum magno moUmine tentat :
■d ver. 14. — flc.- sic X. Aldina posterior, <2»«» V^ o<» potult, pntfnctsm mUt In hoi-
at Juntina anni 1512; P. Vind. V. ed. B. ^'
n. «*, metri U^btts repugnantibus; A. gic foAaw» rcscribendus est iste locus.
IL et vulgaies editiones, atgue. Nolim ^^ ^^^^j ^^ ^^ dumo-^
imcrca lcctor artntretur, me ignoFare La- TOo--^erra--*iiwco— dtw.- unus autem,
tiaos noo temere admittere atque usur. quod sero inteUexi. lectum pf»bc^
pne r§ ac ante dictionem a vocali indpi-
«ntem;8edvixcredamilluda^decrea- >utoqueeveUere«ftta..
eenpotuiaseintfl; potuiase autem in ac, Sed iUud tolido omnino tenendum est
lomgC credibilius videtur: et vulgarium Amobius, lib. viiL p. 246. ** trahi aUoc
Kriptorum leges non sunt ad libitum Lu- ** cruribut, et cUudicare, prafractit :**
cralio irragandae. ut superius idem, lib. iL p. 50. Colu-
PCrro^ omnes omni genere, nisi faUor, meUa, iL 2. 28. — ** ptwfractat ttirpet^
Bbri vctustiores habcnt terram; quod re. «« summaaque radices, quibus ager, arbus-
tglmen qaum concoquere non quiverint ^ to consitus, implicatur, omnes refiodiat,
cditorcs, ex proprio penu nobb r« territ ** atque^«r^a<ttr.**' quflepoctremasunt
VoL. I. L
152 T. LUCRETII
Quonim nihil fieri quoniam manifissta dooet
Scire licet, non esse in rebus res ita mixtasf
Verum semina multimodis inmixta latere
895 Multarum rerum in rebus conmunia debent.
MmNiit imitetio ad geo. ii. 407. atque *' tempatetibiis et veniis^ dtmm crabrilA^
adeo rccqitam ibi lectioDem aaMnint: ** tibus, arbores agiUUm^ et inUr te tertmUa
** ramoty ignem excitatenuU" OajjOM lod
l>irri«fa«fiir vttem, «dtondens; fingltque pu- p^igeni. etiam meminit, ut et StMai,
Theb. tL 109. minus ad rem. AM pono
Duo codices, Proeequiturf recte impio- nortrum, t. 1095. AureL Vict. de m
bante Bunnanna. lUustviL 1.
Ver. 892. Quorum: n. Quo^^docei: Ver. 897. ««iimi caciiaitfia .• utdeor.
n. deceL fto« Vif]gilius, si Virgilius, in CuL 141.
Ver. 896. Ai: H. Ut, — itiquis: A. ig* IiMsque excedont sd jmimm McwiiiM lents.
^'' Ubi summopere miror, elegantissmaBi
Ihld. inquit. Lege, tii^iu^ Bent- ^^^^ excedunt Heynio dispUce» po-
'•"'''• tuiase.
At cedo mihi effiitum Anaxagone, quale y^ g^g . ^ . y ^fiog^,
Yellem, et tua postulat emendatio; atque ^^ ^,.^ ^^^^, ^ Tumus in
me habebis, Tel codicibus recUmantibus, ^^. ^jcganter:
obtempeiantem tibi, vir pnestantiasime!
ftid. la magnU montHms. VirgiUus, At -r-lu/u «quor putaMt x^ «ul.r.
jEn. ▼. 449. Ver. 899. Jtammdi: L. M. Jiammm^
aolenni errore.— :/ii/jimml .* P. 11. iliBe-
Ant lid in magtUt radkibiu eruta piniM. i .- • u-^ 1.1.^^ J— _
^ * runt: nequc elegantu» suis hsBC lectio des-
Huic aulem loco illustrando Lambinus tituitur; conferas enim nobis dicenda ad
bene oonsuluit ex Thucydide, lib. ii. hSh ij. ^g^. sed in hoc loco minus habet tem-
yuf IV «firttv yXi», rftf^ra vw m»ifun wft pestivitatis, et felix Hbrariorum abenisn-
«vrny, aw Tayr^f^ni wuf *m p>.»ym, vw* ^y^^ liidibrium judicari dcbet Itamox,
«i«Tr ti9n*u Et opportiinc admovit Ha- ypr. 902. *• semina ardoris confiuxere"
▼crcampus Suctonium, iii. 6. quem accu- gj ^pud Claudianumdc Seren» laudibus,
raUus interpunctum dabimus :— ♦• digredi- commutantur haec vocabula, ver. 90
** ens inde, itincrc noctumo discrimcn
•* vitae adiit, jlammd repcntc e sulvis un- quacumque per hertxam
.. j. ;- j tI •. Reptare«,/i»^*rrro«Bj cindendana»d
*• dique fxorta^ adeoque omncm comita- ^J' ^
*• tum circumplcx4, ut I Jviie pars vestis
•*et ca}nUi comburerentur.** Flamma Vulgo,/MJr«rre.' et scro intellexi Burman-
autemctrctim;>/^racst«^«^fiAji^ff Gra». num proposuissc fulgere: utrum velit,
corum, vel r» warm •^nXm^m/iLtff wvf lector eljgat; nobis ea varietas constnio-
scripturis ad Hcbrajos, cap. xiL com. 1 8. dotiis placet. Sic dc rapt Pn». ii. \3fX
dc quo nos in Silv. Crit. iv. pp. 227, 228. hxc graditur, itMata r^u:
Difrnus cst etiam, qui excitctur Icctoribus, ^ .■.. ..,.--
** et Ovidius. amiNr. u. 5. 37.
itruvius de archit u. 1. •* Honuncs ve-
«• tcre more, ut ferw. in sylvis et speluncis Q"«>« rosffulgaiu Intcr sua liUa rnbct».
*• et nemoribus nasceltantur: ciboque a- \'ide autem fulsere et Jluxere permutata
*• gresti vescendo, vitam exigebant In- librariis ad Lucan. vi. 129.— ^/lorf.' B.
'* terea, quodam in loco (an luco?) ab fulgure; O. rore; Vind. P. V. ed. n. 2. oJ
3
LIBER PRIMUS. 153
At, saepe in magnis fit jnontibus, inquis, ut fdtis
Arboribus vicina cacumina summa terantur
Inter se, validis &cere id ^cogentibus austns,
Donec flammai' fulserunt flore coorto:
fijgore: adeo, ut im pleriflque cditioiilbus Pono, illud XmfMmifH Euripidis unS^
whihfatiir Tenus ad hunc modum: quaque iuculpabile est, et m ipsa dt»
Doaecftdieruiit/«iiMi^/tfi(r»fvcoorto: morwiorem verborum dngulomm ezao-
9»» lecepco Tix minu. elegantem dixe- *^~" **^ illu«t»tur Pind«a Siimlem
rii. Voce.perturiiata.ordineVefoneii«. ^-^^ ^^ P««tonbu8 Vugdiam. de-
^j. denm, gea lu 305.
nec multo afiter B.
Odocc cMTto fubeiunc fufpm flamnue.
CMrto.* n. •corM#o».* nec displlcet. Vir*
£t totum Involvit flammfci nemui— s
Mactianus C^pella, vi 21.
Tuqut ipus Jhi et, chiii et yX mm m n t ▲Amt.
gaim, geo. !▼. 98. Atque, haud vulgari cum venuitate»
^ „ , , Marius Victor, in gcn. L 98.
duocnt aliae, ct fittgore cenucmnt, ^
></fraque, distinctii coelum pingentia Konis,
Ibid./amfiMt/ore. Hanc locutionis ve- nonbus ^ttherHj varioa vibrare color ei.
.«.laleai ex Gneconun fomibus «man^ ^^ ^^^. f ^^^ a Pro-
w nonmt omnes. ^yUis, Prom. ^^^ j^ Tim«um. Ub. iii. p. 137. ed.
'* Bas. sic ut illud castigandum puto:
'^.TJT:.^^'^ "^"^' "'"''''^' "^^^ K-A,AH^^^.«.«^«r^«^iXnr-
•nmn mlar^ «««#«» : g^ wvftum. wfnrrr^, mfu^if» IITPOX ANeOS,
■c ut Dos (^ legendum proposuimus ac K02M0T ENiepaSKON mmXMftmtrt.
diMinguendum, ad Silv. Crit l p. 91. nec In Ubris, «^n^^w unde critid, «^
paottet, fiiventibus schoUas t e «, et £us- S^rxu.* sed potius crediderim negligen-
tttfaio, ad IL I. 212. Avr;^«A«f iv n^^ii- tem scribam simiUum ductuum nimietate
lif ANeoS nTP05 Xiyu. Jam vero di- peccavisse. Et vulgo, »«r^v t»§f$temm%,
Gtfe Fmicani Jlortm simpUdter, flamroa Cum locutione vero m$^fAii mmXmfut^tt
non oonaodalA, longe foret, me judicc, conunittas Carum nostrum, iv. 172.
insnlsissimum. Legitur vulgo, ^tXmu magna. c«r, conple«e coa/mm,.
Ilinc etiam emendandum est Iniis £uri-
pidw fragmentum apud Stob«um a ">"<^ •"*«" perdpias Flori venustates,
Pindari schoUasten; (vide Valck. Am- «1. L 22. L " H«c est secunda »tas po-
Bion.animadveis.p.l39.)inquodsingula. " P»*" Romani, et quasi adolescenUa:
ri cumaudacii et successu nuHo.calamos " "^ maxime mgnit, et quodam fiore
distrinxei« ScaUger et Vakkenaerus: '* '^»^^ ««^^ "^ f«*"i*- ^«. ^f ^
** rat, quaedam adhuc ex pastoribus fen«
Urml%f$$^sTmu9,knym0^Xf»^' " tas, quiddam spirabat indomitum." Sic
UmfmymftmXMfi^r^llmm^mi lcgendum : vulgo, virwti eleganter per
^^^**' se, sed, an maxime vtruit elegantem
Vidgo, mp TH' quod ferri poterat, sed ele- acriptorem deceat, valde dubito. De his
gantissimo poeta unice digna est nostra autem vocibus permutatis, vide ad ver.
dirinatia Fulchre Avienus aub initLo 675. supra. Sic Uvius, L 57. *' Si vigor
Antpham. de Jove: **juventa inest:". et Hontlus, od. iy.
L2
154 T. LUCRETII
900 Scilioeti et non est lignis tamen insitiis ignis;
Verum s^nina sunt ardoiis multai terendo
Quae quom confluxere, creant incendia syhis.
Quod, si &cta foret sylvis abaccmdita flamma»
Non possent ullum tempus celarier ignes:
905 Confiurerent volgo sylvas, arbusta cremarent.
Jamne vides igitur, paullo quod diximus ante,
Permagni referre, eadem primordia saepe
Cum quibus, et quali positura, contingantur;
OUm juvenuu, ct patrlas vigor^ Jbid. etmftuxere. MuHam babet cl»>
Et Ua qua, pro Uaque, ipse etiam pn» 8"«^ *»«^ Tocbulum de ignamt adhi.
prio ex •cumine repoBiieram. ^tum: ridetti •nimadvenioiies meu in
Ver. 90a SciUcet, Solennis eit nortro ^ ^ Aldmu» Avitus, u. 547.
formula, quotieft, pottulato advenariioon- P*"^"*> "* ooooma:
oeaao, subruere condusionem parat: vide ns^tigiut Jith m his
supra, ver. 809.--C«terum, voces liput Qpae non aotixgit fenrcntto c ri mlna flc f ,
iamen inrenm leguntur in n. njnc emendate oonstituas ad Kbratum
Ver. 901. ardorit: V. ad. ar6ort*f^ fidem Claudiani kcum exquisitisrimo
terendo: U tenendo. ^^^ artifido perpoUtum. Imitatio
Ibid. sfiRtRa ardorit. Ex Homero, Viigiliana; et credideris cum cum
quem longo agmine socuti sunt hactenus ^^ ^ ^^^ concertare Tohiiase. Le-
poBteriorcs, Od. K. 490. ^^^ ^ ver. 194. de quarto consulatn
SnEPMA nrPOS #»:«», Honorii:
Hinc Pindarus, OL riL 87. ciyus schoU- ^. ., , j -— venttirt potert»
. ^ Claniit Aacanio, niMti qoum luce comsnmi
astes ad Homcn locum ptovocat: Innocuus flagraret apex ; /luiJtqoe votat»
. rertice^ fktaUi redimiret tempora camlor :
snEPM* mtZm» ♦AoroS v. L e. fluidis vortidbus, vel vertidbus, (nam
Virgilius, JEn. vL 6. **• ^*^ prorsus eaedem sun^ priore fbr-
ma ad vetustiorem orthographiam com-
Vulgo legitur, Phrygio. VugUius, JEo.
umK> idcin |)endet ad gvo. L 131. ^{i^ ^<*o
Metiaque drcu«lt folUs ifnemq^ rem^it. ^^ ^^ ^,,,^ ^,^,^
I\wro, locus cst Manilit ad Lucretii illu»- ^*» ^^ «■^' ^"^*-
trationrm opere sununo fAdens, i. 854. Communem nostram himumitatem ez»
«unt autem cuncth pennlxti part&H» ipKSi i*'^"* «* Hcinsius. qui r. Phrygio ante-
Ac «Uke In durA, t- Minjue In «wfitf, acvlem ponendum arbitnUus est.
Invenluni, cuin srH^, slM ««ttM. ertm^hir: Ver. 905. facta. Sic omncs scripd, et
linlhu» luquc ail«o natura ert omnk abuiHUm. %u' i .• • » • . ^ n»
^ ^ editi plurcs anuquissmu ; fan/a, nonmilli
Ver. 909. fNam r^Hi^ium.- P. fam nim ci cditis: male^ fhcta ftamwta eat jam
ftmjtert,' V. ed. n. cnmftmMrrti errore ad formata, eC in covpus vividum, oonlinis
eun\ fbntem reANrendi\ qutm ad verr. seminibus globota: L e. «« si flamma
885t ^ apeniimuik «« jam pcrfecta in tjMi dalilcaccrat» slft-
LIBER PRIMUS. 155
Et quos inter se dent motos, adcipiantque?
910 Atque eadem, pauDo inter se mutata, creare
Igneis e lignis? quo pacto verba quoque ipsa
Inter se pauDo mutatis sunt elementis,
Quom ligna atque igneis distincta voce notemus.
D^que, jam quaequomque in rebus cemis apertis^
915 Si fieri non posse putas, quin materiai'
Corpora consimili natura praedita fingas,
Hac ratione tibi pereunt primordia rerum:
" tbn enimpmt, et kte omnia iDcendiii Ver. 913. diMinad notemus: O. A. dij-
** confioeret**—- o&tCKmdito .• 2. ascondita. tn»cta notamut,
Ver. 904. hIIkiii temput: S. uUis lig" Ver. 915. wm: deest I«— ^iUoj.* n.
mt i temp ut: O. A. /tfmm; etabestom- putes.
tdno focabulmn n. cmn Vind Ver. 917. Hac: G..L. M. Htec L»>
Ver. 905. voigo: i. e. ** pusim, indis- .tet aliquid; nec tamen hoic stationi jbxu
«* oiminatim,'* probe Piui. Maro, gea atio convenerit: utinam bc licei^ inter-
iS.S4fi. polare!
————— nec ftmeni vttgo Hac ratlone tibl lurc pereimt primordla rerum;
Tuimiiltainformeturri,itragemqiie,dedere. i. e. " hoc pacto biec consimilia pri»
Ver. 906. Jamue: n. Xonne: ct A. " «o^ ^e quibus somnias, ad nihi-
inleipoiiit et post igitur. '* ^^^ ^^^ funditus redibunt: nam quid
Ver. 906. et: n. est] A. aii/.-«m/m. ** manifestius cst. quam ea nec cachinnis
«eiifiir; n. c«Kiii««i/i»r, ut supra, ver. " co^cu^, nec lacrymis madescere?**
818. Md ▼ariantium loquelarum jucundi- ^^^' ^^^ '"^' "• ut^tremulo: M.
tM kpidinimo poet» concedatur:-4. e. ^^O' ^^ »« ^» codice, ut ipse vocat,
•«cumqnibus corpoiibus, et quali modo «^«^«>d« vetustaUs. temulo: scd nihfli
•• podtis, communes tactus habeant, atquc ^^^^ ^ ^^ varictas, qu« originem
«• aocietatem.'* O. c(nUmiiaiili.r. ^*^* «* ^^ ^''«"^^ ^^"^ ^ ^ ^^
Ver. 909. motus: A. tactus, ^^ aliquoties sollta reprssentare.—
Vcr.9ia imaala.* n. ««/to^-HWare; ^^^^^- Tl.eachtnet.
B. crHorc; '^ concussa cachinnent. Jure-
nrid. inter se mutata: lespecta posi- "^ "^ "^ ^^*
fan» sdlicet, magniludinis, ac speciei; Ridttf msi^ cacMtm»
non autem naturse, quse «tema est, nec Cnumtihtr:
patitur mutationem: vide yerr. 237. 501. et Horatius, epist iL 2. 84.
006.
V— . nii a: -•- n !• t i* — — itatul tacltumim ealt
Ver. 91 1. iignts: G. Imgnum; L. iig^ pienmwiue. et rUu popolmn quMit.
uum: qu» yarietates quorsum tendant,
non valeo diapicere. An, «• Igneis, et I>e contrario autem animi affectu simili.
« lignum r Mox paulto abest n. *«' ^^>^*"*» ^^«"^ verissimo Musarum
Ihid. mutatis elementis: partim scilicet "«^ contactis, amor. ui. 9. 12.
qwde, aed potissimum positurd; quum Exclplunt«partllacryma«percollacspllH,
lBi9or Utmrum numenis sit e consimili. OtMqoe yu,iuliu amcuiUnu «nmoz.
bus utiiqiw dlrtwtH. Nonius fructuosc potest admovari: •* G^
L9
156 T. LUCRETII
Fiety utei risu tremulo concusaa cachhmenty
Et lacrumis salsis humectent ora, genasque.
920 Nunc age, quod super est, cognosce, et darius
Nec me animi &lUt, quam sint obscura; sed acri
•* chinnafr non de-ritu tantum, sed et de '•« iMnmit caimtftgen^.
•» 9ono vehementiore, vetuttas dici Yoluit. Ver. 99a cUrita, audi. Idem, JB& ii.
** Accius Fhoeniasis: 705,
•* Sfanul et drcum //^^, iMMM/ifttf/ et jam per moBnto dkrMr Ignb
** Exdu saxb, mbv» MNUuido
** Cum crepitu cUngente cactdnnant.**
eleganter et poctarum more, pro clariiu
Sic lcgend. suDt h. Te«u. «.pndcL „^a«r.-C«t«nun. t>c <.«<*,, V. .d.
Vulgo, magna sonaniilmt, insulae ac r«^ ^.
r.X.y.f. confer Virg.gea L371. Seoec " y^ 92I, fallil: H faauni.
Tioad. 174. Mallem etiam j^angmte: jy^^ ^.„. ^^^^ VirgiUus, ^a. nk
Tide Virg. gea L 334. et similiter adhibi- «qq
tam Catullo Tocem eackinnut ad ver. 8.
hujusce ubn, nostram divinationem /Wbit-
genu conArmantl Porro, de confusis vo. V^ ^oimm honiroce versuum suaviasimD-
cabulis tono et ionoy nos ad Virg. A^n. "«« «eriem per eminentiorem simiUtodi.
xiL 366. nem, certandi cupidus, sic efiSnxit: geoi
Ver. 919. taltit: B. O. et Fius in no- ui- 289.
th,faititi inesHe.—humecteni: U. hu- Nccsumanlmidubius,verbbeavinceremagm«D
mectei. Qjaam «it, et angustii kimc addere rebus honorem :
Ibid. lacrumit taltit: wmfus Uuft^t: Sed mc Pamasl deserta per ardu» dulds
11« «nnrft vm- 1 Q#: KaptSLt amor ; juvat fre jugis, qui nulla prionim
m supr» Ycr. iw. ^ Castaliam molli dlvertltur orbita clivo.
Ibid. lacrumit humectent ora. Virgi-
lius, JEn. L 465. Sic olim vidi rcscribendum esse in secun-
. . do versu, iimarus juxta cum iffnaris maxi>
la rgoQuc kumectat Hummt vultum: _. , , .
me, Burmannum hanc emendationem
et ejusdem operis xL 90. praecerpsisse. Liber unus apud He^mi-
It lacmmanj.gutfuqw kumectat grandibu» ora. "^ °<*» adsUpulatur. Hos autem locoa
primus commisit Macrobius, vL 2. init
Ovidius etiam, ea cum mollitudine ear- y^^ 922. Percussit th^rso laudit spet.
minum, atque mitiorum afTectuum tene- Huc respexit Virgilius, ad Mn. ix. 197.
ritate, quie universaro gentem togataro
longe longeque post se reliquil, neque vel ^.X^'; "^° '^'"" ^"""' ""^'^
£uripidi priroas cesscrit, roe saltem ju-
dice; roet ix. 655. nec minus ad gea ii. 475.
Muta jacet ; viridesquc suis terlt unguibos Me vero primum, dulces ante omnia, Af«i^,
'*«'*>« Quarum aacra fero, ingenti>frcvii«i amore^
Byblis, et kumectat laajmarum gramina rtvo. Addpiant.
Maronem subsequitur, ut passim, Statius, Haec etiam in aniroo habuit Horatius,
Theb. iv. 591. ubi, poeticis furoribus instinctus, et vere
.^^^ *«-^/^# imhrib^ ^ »*fr«^»iif , in simili materie versatus eo^
— — ^— .— — larrtj aumectant Omfrwut tra. ... . ^ ^
od. u. 1 9. 8.
Ibid. lacrumis genut. Idcm MantUa-
_ , -- ""~~"— P"ce, Libcr,
nus, ALn. V. 173^ Parcc,xr«;imetuendef*rrie.- .
LIBER PRIMUS.
157
Percussit thyno laudis spes magna meum cor,
Et simul incussit suavem mi in pectus amorem
Musarum: quo nunc instinctusy mente vigenti
925 Avia Pieridum peragro loca, nullius ante
qood ct Lambinus monutt Bcne interM
Havcvcunpiis: ** Summe ekgani! quod-
M qne pukherrime illustrat iUud Oridii,
*■ Ut qoai pempiiiei teCiglne Bfcorolgcr haiti
** Oredltur, boc Uluc, qoi furor egit, eo.
** Queie muaa nottri Statio notata, dlv.
••il7. 7«.
** Docd /unr ardtmB LucretB,-
Forro^ Tice Percussit, V. ed. Percursit
habet
Vcr. 923. incussit suavem amorem. Non
malto aliter HoratiuB, epist i. 14. 22.
f omix tlbi et uncta popina
tnaOwnt urbis desulerium:
nam yix invenies dictionem incutio, nid
•d res injucundas et affectus inimicos,
•13)1 adhibitam; vide supra vcr. 20.
Vcr. 924. instinctus: V. ed. indistinc'
tei;
IlMd. quo instinctus: nempe amore
^usarum. Non alienus est Valerii Maxi-
mi locus de Platone, L 6. fin. " At milii
" qnidem iU» apes, non montem Hymet>
** tmn, tfaymi ilore redolentem, sed Mu-
** Mnfni Heliconios coUes, omni gcnere
** doctrinae virentes, dearum instinctu de-
** pastae, maximo ingenio dulcissima ali-
** menta summc eloquentias instillasse vi-
«• dentur.*'
Ibid. mente vigenli. Cicero, de finn. iL
14. ** Homines mim, et, si aliis multis,
** tamen hoc uno a bestiis plurimum dif.
** ferunt, quod rationem habeant a natura
** datam, mentemq^ie^ et acrem et vigen-
** tem, celerrimeque multa simul agitan-
••tem — ^" Nonius Marcellus, v. 44.
*• Inter vegetum et vigens hoc intcrest: —
**vi^etum corporis, vigens ctiam animiy
** poasumus dicere, ut in multis.** Ilinc
proprie admodum Horatius, sat ii. 2.
Alter, ubl, dicto dtius curata, lopori
Membra dedlt, veg^tu prMcripta ad munia
surgit:
L e. ahuri corpore, et ad diumos kbores
obeundos vivida £t locus ita debet in-
terpungi : nam cave referas rm dicto ct-
liiM ad verbum surgit, cum commentatore
Cruquiana
Ver. 925. loca : V. ed. locus,
Ibid. et ver. 926. nuUius ante Trita
solo. Hjsc Oppianus, quem Land>inus
admovit, imitatus est, ver. 20.
Eyft»t »m Tfi^xuM» tirtrruimfiAt mrmftrf^
Tfl» fUfrm » wm rtt ijw tsrmnwtf mmieut'
ubi consulas aniroadversiones De Ballu,
et interpretes ad l^ropert iii. 1. 3.
Primut ego ingrcdlor^ro de/onte Bacerdos:
nostrum manifcsto respicientis, qui Ma-
nilio praeluxit, stib opcrts initio :
primu«que novis Hdicona movprc
Cantibus, ct viridi nutantes vertice sylvas ;
Hofpica sacra fcren«, nulli memorata priorum.
Ita locum oportct interpungas: confcr
Virg. geo. ii. 476.
Ibid. so!o: i. e. fundo pedis. Isido-
"'Sf origg. xi. 1. sic castigandus: ** Solum,
** inferior pars pedis, dictum, quia co term
** vcstigia imprimimus: sed ct solum didttnr
** omne, quod aliquid sustinet, quasi 50//-
** dum: unde ct terree solum, quod cimc-
<* ta sustineat; et sotum pedis, quod totam
** corporis molem jtortet," Vulgo l^tur,
terra solum, et jwrtat. Confer Servium,
ad ^n. vii. 111. v. 199. Varro, de re
rust L 47. qucm suscitavit Faber, ita est
ad libros MSS. exigendus: ** quo peciis
** a prnto ablegandum, et omne jumen-
** tiim, ac ctinm hominem: soium enim
** hominis exitiiim herbae, et semitie ftm-
** damentiun.*' Vulgo, homines: scd vide
nos supfa, ad ver. 112. de hoc regimine.
158
T. LUCRETII
Trita solo: juvat integroe adoedere fiiiiteist
Atque haurire; juvatqoe novos deoerpere flores
Insignemque meo capiti petere inde cormiamy
Unde prius nulli velarint tempora Musie.
n»d. mtfgros funteii: L e. ab iiso ho-
minum int^prot-— quon nuUui attigit —
nemint delibatoa. Hinc autem locum
Cmaris intelligas, beU. dv. i 49^ — ** ioca
** trans flumen tniegra, quo omnino C»-
** sar adire non poterat:*' intada Kilioet;
quorum pabulum, atque frumentum, ne-
mo subduxerat. Hinc etiam mentem
Sallustii, ad Jug. 6S. 3. de Mario loquen-
tis, aperdorem daba ** Ita inter artis
** bonas integrum ingenium breri adole-
'* vit:" L e. ingenium, unde nihil decerp"
terant prava studia— malis artibus non
attennatum atque imininutum. Illud
brevi^ in quo hcsit Cortius, innnit Mari-
um soUto maturius suam animi firmita-
tem adeptum esse, nullis iUecebris pio-
gressus ^us impcdientibus, aut agentibus
tzansvemmk Pukfare autem Petronius
pofit neminen, c^i. 5.
' det prlmos venibin annos.
Minmumqw Hbmt felid pectore fontem:
ubi pluribus de hac imagine interpretes.
Faber etiam opportune Flaccum admovit,
od. L S6. 6.
— — OI qvK ftntibus Integris
Gaudcs, apricot necte /oiYj,
Necte meo LamUe cotomjn,
Pimp/^r dulck.
Omnia vidcs ad Lucretii versus delineata.
— Vel integros pro purosi utpote quos
nemo contigcrit ac turbatk^it, Cicero, de
aenect 22, — *' sed cum omni admiztione
•• corporis Uberatus, purus et integer esse
** coepisset, tum esse sapientem."
Ver. 937. juvalque : abcst 711« V. ed. n.
Ibid. notxM decerpere Jlores, Horatius,
od. iii. 27. 43.
-^— — — meliume fluctus
Ire per longoc fult, an rtcentis
Otrpertjittsf
Ovidius, fast. v. S55.
Protini» bKrenttm ieterpd poDiGe/
Idem, lemed. amor, lOff. *
^— ■™— ddectat Teneili mtctrptrt Jtsrts»
Sic l^endum; non prmcerpert cum
Heinsio, nec fructus cum libris nonmil-
Ib MSS. Animo utiqoe cuhissimf vMli
inhanebat Pindarus, Nem. viL 78.
Km fttXt, mmt r« rtfn* ANeE* A^POAISIA.
Ubi in tnmsitu leviter corrigias scboUas-
ten: iru Mfn ENEZTI wmn. libri dant,
iwien, Denique, rf»noooijloreff Lncretii
opponere voluit Horatius suimi Undifut
decerptom olivam^ od. L 7. 7. noaCri
mor:
Undique iecerptem froQti pnepooere «Kvi
quasi fuerit poikis materies vulgatissima
laudes Athenarum canere; uti locum op-
time Bcntkius cepit, et expUcutt. ValcBt
nuperus editor Londinensis cum suo Jk-
dequcy scriptoris mentem nulla tmus at-
tingente.
Ver. 928. Libri nihil variant, ideoque
demutem nihil ; sed mirari liceat in loco^
poeticarum venerum refertissimo, non in-
veniri vocabulum exquisitius, et a ser-
monc pedestri remotius aliquantulo, at-
que etiam in hac re proprium in primis;
nempe,
In«^emqoe meo capiti metere inde coronam :
literula simplice mutata. Viiplius, geo.
iv. 54.
Pnrpurcoaque mehtmt Jlores:
Martialis, x. 93. 5.
Ut r»M delectat, wuiitmr qu« polUcc primo \
eundem Maronem snnulatus, BLxk, zi.
68.
— ^— ^^— virglneo demessum poUkeflereui.
Addam CUudianum, rapt Pros. ii. 15S.
Nnrcissumffae metunt^:
ct emendabo Sophodem, (Ed. CoL 708.
LIBER PRIMUS.
159
990 Primum, quod magnis doceo de rebus, et artis
Religionum animum nodis exsolvere pergo:
Deindef quod obscurd de re tam lucida pango
Carmina, MusflBO contingens cuncta lepore:
T§fut «V, mt ff««r« «n ynf^
kXMmh x^ KEP2AS.
VilfB, ^nfrmt^ miniis eleganter. Mo*-
chniin. 98.
■ W !■ aiyiwtf mtnm Xnfm KEHOL
Stdxfin edam, Supik 674. lic l^endut:
MHA', Afpalmv
Sic castigandam ez oodice: ^ide qu« iioe
commenUti nuper fumus ad cjuadem geo.
i. 511.
Ver. 93S. Deinde: n. Deniptet qam
▼ocabula superius quoque Ubrariis com«
mutata yidimus, Ter. 747.
Ibid. obtcurd re. Mantuanus, JEn. zL
543.
Mtm millXio^scuri
fm UP2BIEN
il aG pawm: sed tempus est reoeptui
coronam. Viigilius, Mn.
- adcenn cerwiMi,
tS.75.
7a.
Vcr. 9S9. orlartiU.* L. O. vdaruni.
Hadi weUtrhU iempora, Maro, JEjk. t.
Ver. 953. Mutao. Vocem eicepit
Germanicus in Arat 319. de Pegaso^
versibus praestantissimis:
Gorgonif hk prolci, in Pierio Helicone,
Tertlce quum loinino non dum dec ur r eret aada,
Mtuneoi fontei deictri pedit ictibiB haoalt.
Ibid. coniingens lepore. Idem Terbi
sensus est, qui Virgilio in gca iii. 448. ct
alibi:
> tritti coMtingtmt corptu amurcA.
>««lt# matemi tempere mf/rto.
Vor. 98a doeeo: V. ed. deceti B.
lUl magmt de reiue. Horatius, sat
mlMi nugi^ ie rtbus, aterque.
Tcr. 981. omiiiiMi; sicomnes scriptiat-
9*^<diti feteres: cujus in locum sufTecerunt
cditoni animosi propriis magis auribus
'"•mStfUMuu quam Lucrecio, atque ipsi to-
rttad, oonsnlentes. Nobis non licet esse
ten faatkDoab. Lactantius tamen legit
•msi, inatitt L 16. si lldes editoribus
^itada slL | >cr go : L. M. porgoi Tere,
vtpmck
Ibid. eseolvere pergo: i. e. paro, ope-
M Hva Virgilius ad eundem modum,
'SB.iii.58«.
Neque aliter Flinius, et de re rustica
scriptores. Amobius, lib. iiL p. 108.
** Quisquamne est bominum, rationis ali-
** cujus tajtore coniacius^ qui pilos et Ia-
** nugines credat in deorum oorporibus
** nasd?'* Versfis Homerici, in Od. B,
547. memor ridetur fuisse scriplor cru-
ditiasimus:
irr* «Xiyif «y ter^tmim V f an hee u,
Interea, hb quamris auctoritatibus sim
sufRiltus, animi dubius adhuc pendco, u-
trum hoc voluerit Lucretius, an coniin'
gens^ vel coniinguensy a tinguo: quam
sententiam Lambinus fidenter damnat:
sed, non temerarii dijudicatione res est,
nisi plurimos locos Teterum emendatum
ire pro aibitrio Tolueria. Adsit Manilius,
iv. 528.
Nec tritte ingenium, aed dulci tifKla leporo
Corda, creat; vodtque twnit, dtluntqoe te*
nantis,
loitndts «tdili»Mltff(
160 T. LUCRETII
Id quoquc enim non ab nuHa raticHie videtur;
935 Sed, velutei pueris absinthia tetra medentes
Quom dare conantur, prius oras, pocula drcumy
Contingunt mellis dulci flavoque liquore,
Ut puerorum aetas inprovida ludificetur
Sk certMme ad membranarum teitimo- ubi locum poeta lepedtum dedit» atqm
nium CMtigandus locus est Vulgo, dotet in quibusdem eiemplaribui QuintiliMd,
o/lo. Eret nimirum taUatio res summi inttt iii initia
artifidi et egrcgii leporis apud antiquos Ibid. tetra .* L e. amara, (Tide ^cr. 989l)
quod ex innumerii auctorum locis mani- uti bene Nooius, Lucretii ▼cnum lan-
festiasimum est, et norunt omncSb Quod dans: qui legit, ** Ac ▼cl uti ;" adeo at
enim logat Bcntleius, ** Sed quid erit ;wc- vulgatum Sed^ quod tamen iion pirtafi-
** tore nudc positum?** cx suo Hontio mus rejidendum, aegenrime quidem m
■ibi hoc auferat responsum, ez epist L 4. tueri poterit. Vide Nooium.
6. ne aliosadTOcem: Ibid. medentet: partidpium pro wab-
. ^ ^ stantivo medid, ut alii non laio in utdU
que hngua scnptorcs. Teali art fVlKin^,
Grata lectoribusacceaserit Q. Curtii peri- chus, in Dian. 1.
odus milcherrima, vi. 4. S3. — ** frequens
•* arbor fadem quercus habet, c^fus folia ^ jL|u-
*• multo melle tinguuntur; scd, nisi soik .y ^^
«* ortum incoUe occupaverint, vel modico
•• tepore sucus exstinguitur:" ut staUm Ovidius, cpist. ▼. 147.
noster, ver. 957. ubi nos plura: Quxcunuioe herba poteni ad opcm, mdixqDe
nudenti
CMtmiUMi melHs duld flavoque Rqinrt, utUb. in toto nMcltur ort)e, mca ctt :
Kotanda cst autem locutio Curtiana, sn- uti vere restituit Hdnsius, pro medeudi;
€ut exttinguitur: i. e. exhauritur atque quem videasc £t nosalibi dehac le; acd
evanesdt; exquisiUore scilicct sensu vocis, joeus exddit memori*.
Uti noster, iL 8i.>7. V„. 937. ^^^i favo: cditi quidam,
lvaneic«fepaulUttai,/rti«wqw.cok«m. dulcit; et n.favi: non male; aed stari
vulgatis malim.
Ver. 935. Egregiam sane similitudi. ly^ C^ingunt meilit Uquore: Le.
nem ex thcsauris sub nobis I.ucretius de- fartasac, Continguunt; prout videtur ae-
prompsit, et qu» magnam laudem atque c^sse IlierooTmus in Rufinum, hoc
admirationcm d apud wtcr» conciliavi^ alludens. quem Lambinusexdtavit: «• Id-
certatimquasiscriptispropriis,utpannum .. ciito te veneni calicem cireumlinere
qucndam purpureum, contexentes. Locos .. ^^ Toluisse, ut simulata dulcedo ri-
tamcn umvenos Wctoribus coram sistcte .. ^ pessimum tcgcfet:" quibus vcitas
nec (Vugiftjrum satis fuerit, et summopete etiam, Lucretium respidentibus, usus «t
molcstum. Certiorc» autem fadendi saW Svmmadius in cpistoJis, codem Lambino
tem sunt. me ivpositum malle .Y««, vice citante. llinc foite an cmgendus ait
m Stti libvwtim; hoc, ni <allor, postulan- pUutus, Truc, L 2. 76.
ttbu^ «cniKmh» ac structurw rationibus:
M\l ncquc omnino ex cmcndationis pruri» *■ "'^ •"*•* l*nK"« f*^ rnttrm, atqoe
«"'• '«"^»" «w.«fi«. suum Don .liKr i,„„p,^^ fcfc «« fiu.
wmiiMMl >«nu» la coaicwu» aa n. 11.
LIBER PRIMUS. 161
Labronim tcnus; interea perpotet amarum
940 Absinthii laticem, deceptaque non capiatur,
Sed podus, tali &cto recreata, valescat:
Sic ego nuncy quoniam haec ratio plerumque videtur
Tristior esse, quibus non est tractata, retroque
i9.nliimmeUe.- Yulgo, tiUBi quod ni- eriliter poeta noster sectari nobismetipns
niniiii Tix toleralnle vifletur. aaltem, Adrasteam tamen Tenerantibus,
Pomi, pro Qmiinguni, apud Fabium, L videtur; id, quod supra monere non re-
cfcibemiis Agpiranty mendose pro At^ fonnidaTimus,,Teritatuiunice studiosi, ne-
jMfyim/, ut probe judicat Lambinus, et que ad errorcs vel ipsius Lucretii, ex
inlupictatioiicm fuisse rw Centingunt amore nimio suscepti operis, stulte cali-
(Lc; eootiiiguant) itidem probe oenset. gantes.
PUoiMiigioMMrium: «• Jspergo, $Mm^ Ver. d41. Udifacto. Ovidiusex Ponto,
••#».•- et «• CanHngo^ «'«rrai.** Scribe, iiL 2. 102.
Omtimgno, Sed hoc in dubio est, et nihil ^_.. ..« . »> , ^ ^^
-T* ,. . . . Cum tangant dlroi /«Ai/tfrt« Geta».
coBldeoter ducenm: oommittas emm
HflBL IL I. 214. cum imitatione Virgili- ^f^* *"*«™ binc caltcm bonus I^.
aft. sea iiL 403. binus cum suo tactUy in contextum recep-
Ver. 938. OfuL inpnmda: L e. ignara *°» P*' eam temeritatem interpolandi, qu»
Hqiw incauta; qu» non potis est provi- ^ P^»™ *" Lucretium, quam in alium
dcre, et prospiciendo sibi cavcre et con- ^«"^" «criptorem. permittenda censuit ;
ialcro, quum nuUa rorum experientia "°^« noWllssimus po«ta tantum non Dei.
coQtigerit Hac autem proridentiA, qua phobus alter noWs denique evaserit;
cipnrteritia futura o^ligit, nihil magis lacer crudeUter ora.
a bestiis distinguit; unde Oro- ^» "«""«1«« "«»»•! populataque tempora
«B baud insdte, hirt. L l.— ** quasi vero Auribus, et tnuicaf inhonesto volnere naris.
" ci leniis kumanum genus ritu pecudum ^r^ a^i « -o xr ^ r% -j
. ® 1 . . * er. 943. reiroque : P. V. ed. O. tdeo^
** viZOTit, el tunc nrimum, veluti ad no- j* r u a • • j •
.. . oii«; dispBcebant nimirum, sedimmento,
«*viiii mvimdentutm concussum susata- . . ^. . i
« t»..wJL -irJ«5UrU »» O,.- «.«t i«1«in. MCiataB voccs rctro abhorret, quas degan.
«tanqoe, evigilant Qme sunt admo- ter defendit Lambinus ex Yirgifii JEn. iL
OBm VMiiisla: neque ad locum immemor °
m haat& «ai H.vciaunpu*. ^'^
V«. 99». Xa4«r««.- L. M. Lab<^.- OUWputt. ««hKpK p«Iem cum voee rvr«rf« ;
^ fio labiormm, inqiiit HaTercampus: "que » iUa pbmi Homerea, IL r. 3S.
iao potius dizerim, demi, vel non ob. a^ r' Mxxnw •'
mmA eall.torftu^ minutiore noti lite- ^ gemellum eM illud eli.m ilHd. A. <!a
~ni r m membranis auquobes mdicante.
Ver. 940, capiatur: Vind. O. X. capi- ^^ •«•^•mjnif— :
.- ut n. in sequentc versu, valescant, quem pleonasmum sic Florus imitatus es^
fbid. deeejHa non capiatur: L e. mellis i. 5. fin. — ** prorsus ut consanguinea dri.
Ifutn pnevio decepta, non capiatur morbo, " tas non periisse, sed in suum corpus
•lqiiedeviiicstur,8edadsalutcmrecupere- ** rediiise rursus^ viderctur-.** ubi cadem
tur. Lucretii mentem, cum pluribus aliis, de caussA nonnuUi scribae, quie illorum
Boaatus ncutiquam tenuit, ad Terent fuerit insdtia, r» rursus oroiscre. Simlli-
£Bii.iiL3. 9. Ilas autem proximitatum busautcmlocutionibiisscatentoptimorum
^didas in cognatis dictionibus nimis pu- auctorum paginc. Vide nos ad iv. 31 L
8l
16« T. LUCRETII
Volgufi abhoiret ab hac; volui tilH siuTiloqiunti
945 Cannine Pierio rBtionem exponere noatram,
Et quasi Miueeo dulci contingere indle;
Si tibi forte animum tali ratione tetiere >
Veratbus in nostris possan, dum penptcii omiMi
Naturam rerum, qua constet compta figura.
950 Sed, quoniam docui, solidisiiina tnateriajf
IIcTchiu*, qui lacum H
" osiarti ola Kinlibiur Semui: coofcr
NbniamiDTOce TVute, i>. 455. fidHoitai mnurci
Vcr.944. iwinbfaMlf.- ViDd.B.aui- Tdoluni:
BrfvftmJt j n. Z. n. nianc loyMmli, ia- in Bnimo hiberu cdani hHi
juDctii Todbin. Cicero, de daH) onloti- II. a. 919. Huc pstiiia
bu^KCt. 15. lectio in Pcrwi pndogo^ q
orCorad
L & ilMm.- Hooi. IL A. aia.
Vcr. 945. rotron™- L e. disdpliium—
philoiophiun. Cicero, de Gdd. i. 5. " Ut
" aulem a faciUimis Qrdiunur, prinis tc-
*' niat. io medium Epicuri ralia, quK
■' pleriique notiiuina esL" Sic ille mul.
todei.— Porro, Vind. n. S. Carmina.
Vet. 946. Hkc, et qua commentati ni.
mu« in ver. 937. Piodari Itxnu tmpendio
tempestivu» feliciter illustrrtrit, OL 1. 113.
cujus conitmctioneni, proi^ui dcperdi-
tun, sic opcra fadllimi refocei et redin-
tegrei:
Ktfm/ SLiftht Aw.
KUnw A« AtMf^ afi«Hin>. HEAITI
r iMHr> "»■" K ATABrExQN. w~r >.
"•^fifX"' f^Jn- melU cmlinguent —
irroruis. Scboliasten lic emendci: Ak-
nmu- AHAOAEKEl, ■hitmMUh. Vul-
Cmtiirc creda» PfgmstSam m
Vulgo, mffDi; MusB indign:
tibus. Illiun Tervicuium i
patri, epig. 79. opportune E
Bsf&r', ■•»*» KEKTAr E1
Gratus etiam lectoribua mt
superTcniet, nii. 8S.
Sic legendum : Tulgti, ■> Aa^
6. ct i. 65. ibidem.
Ver. 948. fwucn — pcriptc
— praqrtcii .- qua TOcabDla |
dUime ctmfunduntur, ct loli
Pro libronim ptriptctS, ad C
3B. uon accoaeriin equideii
ponere Tolenti proipecl6,
Ver. 949. ^u,- n. quani
compla, nulc Fius rescriptUD
ei pri^B, ul ail, exenipUrib
tione cempia nilii) sptitu, nit
LIBER PRIMUS. 163
CoqMHB perpetuo volitare, invicta per fievoin;
Niincy age, aummai quaedam sit finis eonim,
Necne sity evolvamus : itcm, quod inane repertum est^
Seu locnty ac spatium, res in quo quaeque gerantur,
955 Pervideamus, utrum finitum funditus omne
Constet, an inmensum pateat, vastequc profundum.
Qmne quod est, igitur, nulla rcgione viarum
«flMf» pdStioo colore. Virgiliui, JEn. u vohatt sed biguKe, et etiam Yind qui
^lil» plane, prout edidimus, exhibet, ut pene
^t^^^M ..... ^ . collatores fides «it, omoino veHm.
(^•tMamibUraltdegciiteMcenlot, ^., . ^ «...
IMb nper g*if*«* et felid cmptus oUv A : ^'"* evoloamut : ut ot ncundltrimom
, . RomuUdanim in Arateis, juTenilibus in-
UmrtniCtiia.«ioni.tus.Festus:«*amp- g«,ii ^ere pogtici piolusionibu.:
'*l8i,LeL oenatus: a GrsBco descendit,
«4iadi|aoa»«r^diciturcem<mf." Et: »«>~»«8o»««<=n«l»«»toto.ex^«^auu.!
** OmiiiMM Afinaaius pro ornatu et cultu "^ P"^ Ennius:
**poniL'' De Mam^ aulem, vel »9ef^ Quli potb ingenteb onu rvthHre bellif
Locretius. Adi sU animadTer. quajvelpuerinoruntViigiliumsublegissc;
«mdltoa in F^cati paneg. Theodos. qui ad gea iv. 509. hujus dictlonis ex-
AilpMt aeet iz. & emplum longe longeque venustissimum
Ver. 95a aoiiditnma: n. tolidittime, exhibuit.
— Et titDlua, qui sequitur, in codice Vin-
liAuiMiMx^mi leoitur * — .— et gelidli hKc rvolvUse rab ajtrU:
uti nos in editione nostra cerdssime scri.
TbTAiiAmoHTo OAEOEPiEAs MENoiiA. bcndum csse, nl faUimuT, evidmus.
^****' Ver. 954. qu€Bque: V. ed. quicquitL
fmiaic acribendum atque supplendum — gerantw: P. V. ed. geraiur: nam r§
mt tMtm: T« Mf »*uf$w T§ ymf «•iri- genantur nempe, quod in hoc loco et alibt
fmfutm «apff {*x**)' V^ ▼enturis examua- inter varietates lectionum memoratur, ex
mt tmgoadent. ingenio est emendatorum, qui dbi in Lu-
Ver. 953. mmmal; hoc optime efTece- cretii carmina nihil non concedi iniquis-
nmt ed i tore a ez «mRma oodicum L. M. >inie arbitrati sunt
lae entm emr scribis maximc in promptu Ver. 955. Permdeamut: B. Pervideat.
jMrimt, et atepissime per omncm Lucre- Ver. 956. an: V. ed. et an.—^mteat:
liimi BObia obversetur: vide supra ad ver. V. ed. paceati P. patepat. — vatteque:
559L Aliam dictionem interponunt ad iU L. M. sed P. V. ed. B. A. n. S. A.
kmie mndiim, «imima audi, P. Vind. V. ad utque^ legc carminis repugnante, ideo.
iii <X A. IX. S. A. tummam audi^ B. — que de suo vel editores plerique supplc-
aie L. M. reUqui autem uni- vere.
^tunuLM* Ibid. inmentumpateat^vattequeprofun»
Ver. 953. Necne tit^ evolvamut. Haec dum. Festus: ** Chaos appellat Hcsiodus
iit tw i i wm a, ut opinor, Lambini restitu. " confiisam quandam ab initio unitatem,
Ib n ooigectiirl, quum libri MSS. ad " liiantem patentemque in prqfundum : ex
mam. depmventur. L. M. Nec tit evol' *' eo et xunuf Graecl et nos hiare dici-
tMMU; F. V. ed. Nee tie evohamut; A. " mus.**— Lego (pro unitatem nempc) m-
IL^I!k. Nectitevolvamutf B. Nec $i anitatem; ut alibi: «• Cavum a Chao
164 T. LUCRETII
Fitiitum est; namque extremum debebat habere:
Extremum porro nullius posse videtur
960 Esse, niai ultra sit quod fiuiat; ut videatur,
Quo non longius haec sensus natura sequatur.
Nuncy extra sununam quoniam nihil csse fafeendum,
Non habet extremum; carct ergo fine, modoque:
Nec refcrt, quibus adsistas regionibus ejus:
«* dktum eCcjufltiiaiif^a/e.** Cogittamen itidem libimrii ad Livii nziL 18. SL flk
dubiuure AitioImus lib> ▼• '* Noime digna scriptunm brerem.
" res easet, propter quam irmtus et perd- Vcr. 938. Hamqma: M. nam yiub-^
** tu9— HDCS omnes in antiquc speciem con. bebai: n. debeaL
** funderet MMila/M^" Bentlbius. Ver. 960. tJtra: B. mn/faw— Mt: IL
Haec vir magnus. Sed vel (hridius nihil JuU^niat: L. M. fineat,-^: L.wL
essc novandum in Festo satis declarabit: Ver. 961. Qito: P. V. ed. B. O. A. O.
^»..^ .^^ h t ^ 1. guod: nec male: i. c. iecuiidiim fML
Unms erat toto naturc tnutus in orbe, * /
Quem dixere Chao» ; rudlt indigejtaqw matet: Ponx>, dedi openm, Ut per aiUlMlMVM
et in primis Senecm, nat qucstt iil 3a ^'«^«^11 rationem clarior eva datpca»
« Jam autem a primo die mundi, cum in "*™*' P~ vcMei^ mmime &cili tradM,
*• hunc haWtum ex informi unitaie dis- ^*'" •dmodum obscura: •• Ranmi ol*
« cederet, quando mergerentur terrena, " ^«~*" °»"* *» P^ *"*" «>^
«« decretum csL" Hinc Justinus de statu " tlitun •in aliter. «tremitalem aM^
nsrum chaotico loqui IntdUgendus est, " ^^^ "«*«* ^ In ^^uantimi n|«
ad hisL il 1. 14. " C«terum. si mundi, " "*" '^^ expenentiA docemur, nofll
«• qu« nunc partes sunt, al^uando unitas " ^»*^*^"* iwssumus esse rei extremitatem,
" fuit-.** Hinc autem aperietur mens " "''^ ^^^' *^** ^' ""' f^^f* "* "^
obscurioris loci in Quintiliani declam. xiii. " ^°^ J^"*' *J"^, «=^ ^"^«"' "^*
2. et ipse locus mcnda liberabitur, atque " P*"^' ^' ultraquod penetrarc nequesat
plusuna quidem:-" respcclanU^s patri- " "^"*^ *"^^'"> ^"1"»^,^ P^ •**"'*^
" um laivm/' (conferas Virg. gea iii. " ^** "^™°^ "^""* ^""" •*'*^' ^
228. ecl. ix. 4.) " migraverunt veteres " ^"* "^^^"«^** citrcmum aliquod vd ani-
"coloni; et lala: «>litudinis indiscreta " "° effingcre, vcl argumcntis qulbui
^^unitas facu ct, ;>riiu quam ad apcs " li»>et dcclarare: nam. si Bngas hoc ex.
" mcas divitis fundus accessit:" i. c. f.c- " ^™' *"* °*y*^»° «^^ subniitur,
tum cst cAaoi ac solitudo. Edi solct /.e/ar, " ^""™ "«^ "*» "* "^» «^^^ *»"
et ;K,fi. I)c confusis /af i« /^/u^quc no- " *™ **«^ »P""™ cxtremum locetur."
minibuii,videadu.317. ^^'^ '^»'^' "«'«"^ jryiMiliir.- nempe
Ver. 957. regiane viarum: O. n. ro- «^*^' VirgiUus. -En.viiL592.
iione viarum; sed mendosc. Virgilius, 8tantpavidiBlnmuritiiatrcs,»caliiqi]e /#(«»-
Mn. ii. 737. '«"•
Pulvcream nubem. et fulgentis Kre catervst.
————— notl excedo regiane viarum ;
^ .... , 1 -mr _.• 1« ••• ^ ^ Hinc codicis cujusdam lectio multum
et abbi plus semel. Martiaus, lu. 4. 2. , . . . «^ .
elcgautue accenderet venuii in ^n. tL
Romam vade, Ilber ; si. veneris unde, requiret; 200.
AmiliB dicet de rrptme vit,
Paacentes illc tantum prodire volando.
Voces autem ra/io et regio permiscuera Quantum ade pooent oca/i tervare /«TtMiA.
LIBER PRIMUS. 165
965 Usque adeo, quem quisque locum poesedit, in omDeis
Tantomdem parteis infinitum omne relinquit.
Praeterea, si jam finitum constituatur
Qmne, quod est, ^patium, si quis procurrat ad oras
Ultimus extremas, jaciatque volatile telum,
970 Id vaUdis utrum contortum viribus ire,
Quo fuerit miasum, mavis, longeque volare;
Tdgo, 9tqMeiUum; et utroque mellus, ni scnsut suos foitius atque diluddius cipri-
&ilar, ftmit, hoc modo: mere : videaa me supra ad ver. 815. Miht
^^i*.»— * Kle poi«t pcmB lervare sequentet. •"'«» ^"•» prastantisaimi tentamcn sug-
Hoe dsmum abaolotss venustatis est. et «^^ ^^«^ ^** P^« oogitatiooem:
Virmlianum, poetam nostrum nempe moram Romano-
V«r. 96S. Mummami P. Vind. V. ed. ™n» P«*e cegnitum lespicere; quo sole.
% n-\ mikil n. n. nil, Ilabent **"' *" '^"** eorum, quibus bellum indi-
of, ad fliiem Tersfia,' n.*X. n. iit multss "^^ i*^**»" contortum mittere.-<e.
lum: V, ed. celum^^^iat: tl.jaceat.
Ver. 96S. quem: V. ed. quam, et Tbid. jaciai tdum. VirgiUus, ^n. x.
pnttit ioeum.-^-pouedU : Vind. A. n. pot' ^^^
Vcr. 96& aiHHtf.* O. n. ette. Ibid. Dolatile telum, Idem iUd. iv. 71.
Vcr. 967. »: M. «c; male, Utpote \\<fAtq\x 'VoiatUe ferrum:
CMrtt, eontn LucretU morem, qui in ^^^ ^^ ^ ^^^ ,^^
cniBmasimpUcitatem sermomsa^ueper. .y^ ^j^ ^^ ^^. tantoscriticistumultus
^icBtnlem per rectissimum judiaum exdtaverit, ne dubites. insigniter depmva-
Aidioce aequitur.-:/in//um.. V. ed. iini^ ^^ drcumfcrri. et sic omnino corrigen-
•*** dum:
Vcr. 96«. pTocurrat: P. V. ed. B.per-
amii fcdU aberratione ob scripturas ra- |^3^"*°*"' °^' ****^ '""^ '^"'"'
lioiicm in his prsepositionibus breviatam.
Cbmm, crcdiderim equidcm baud im- Lanat, stuppam, atque id genus levissi.
nemorem vel hujusce loci VirgiUum maa materies non poterat honestiore peri.
ftoi^ ad iEn. xu. 266. phnai et signatiore lectoribus depingere.
Erunt fortasse, qui malint bdlumt etsane
Oiait,ecsdvenoii«lasicoatoriiilnhoitli, Amim «j Arffum suWnde Ubrariis pcrmis-
ceri novimus; sed nobismetipsis unlce
Vox autem ex rei miUtarisusu tradudtur. prior placet conjectura, ut VirgiUo, siqua
Tcsti sit Vegedus, iiL 1 8. '* Hic enim nt alia uspiam, ex omnl parte dignisaima.
^ locus est, in quo tota acies gubematur; ^His Ovidius accedat, met vii. 841.
• ex qoo rectus est, Uberque, procarnis." 8uinnitu«e«seferain,f#/i«iquevfl/a/i/rmW:
•Sic etiam Lirius, et aUi porra ^ . . „.^ _^ • , ^^
_» ^ „, . ^_.. atque iterum siroiuter, art am. l 169.
Ver. 969. UUimus extremat. Forte, "T* . ,^^ '
Vttle IV. 377.
MMdiuextrenuM— . Ver. 97a Id validit: sic Vind. n. re-
Bentlxxui. liqui omncs, Invalidtti forte ut impoten.
Non auscultem: moris est enim Lucretio ti^t, promultum vaiidit. — utrum: Vind.
oonaimiUimi vocabulorum congerie irferum; O. iterumi n. rerHm.— coiUor-
166 T. LUCRETII
An prohibere aliquid ceDses, obstareque, pone?
Alterutnim fatearis enim, sumasquey neceaee est:
Quorum utrumque tibi edugium praedudity et otnne
975 Cogit ut exempta concedaa fine patere.
Nam, sive est aUquid, quod prohibeat, ecfidatqQCb
Quo minus, quo missum est, veniat, finique locet ae;
Sivc foras fertur, non est a fine profectum.
Hoc pacto sequar; atque, oras ubiquomque locaris
980 ExtremaS) quasram quid telo denique fiat.
tum: n. contorquei V. cd. eoniortimi "* dere atqiie •naeiillv* iWtwitifc*' Bk
dcprmTmte, aed, ni fallor, loco genuini ar* litiri ▼etefe&
chflisini, contortom : vide ad Ter. 834. Ver. 977. fini: O. M. fime.
Bnd. validis contortum viribuu Man- Ver. 978. a: P. At. f t ^ttimm : %
tuaniw, ^n. iL 50. pr oveeium.
lloc autem dicit potta- ^ Si Qiilk ti
Sk fiitiit, t/aBdis Ingentcm virihu luntUB— . _ ,. * ,\
Qmtonit eitrenntatein renini poiHm, Itlm
** jaciat, atque aliquid prahilMl, ila itt
Vcr. 971. Qfio: Vind. t^. ed. O. S. £1. «• illud tdum non progrediatiir, qao
Quod, ut in Ter. 961. — iiuieu.- P. Vind. *> nim sit; aut rursui, n
V. ed. majut: H. inanit, «« foras; pariter ez utroqne eveotn nAlB-
Ibid. longe volare, Maro, JEn. xll 48a « tur, qui finem Telit mundo •tMomt
voiai avk Imge. *' quum manifestum ait, id teliim noB a
Ver. 973. tumas: P. V. cd. summat: " ^"* ''"«»™ "*™ *^» potuiaK." Qpid
et, in «equente vcreu, I. pr^udet, ""^^ ^'''' ^^P^''^ ^ apeitiua.optari
Ver. 975. excmpld: P. exaHpto.-^. ^^^*'- A"' ^l^^ impedxt, quo
ler«r. r./mrtTc. ^'^^ temeritatis insulaissin» atqiie
Ver. 976. prohiUat: G. /,roAfa/; Vind. ■"^■«" P'*"« intolerabilis portukndi sint,
V.ed.B. I. M. O. A. n. X.pr<ebeat; Aurato et Lambino auscultantes. adhunc
quas depravationes cclerior vocabuU pio- l"*^""» «* •*>^® Lucretianum textom
nunciatio, ut du« syllalMB in unam eli- »nt«PoUnt"*bu»?
quarcntur, ct mensura: vcrsus vis minor Slvc forMfertur,nonert««/«/ ^r^wl»,
inferrctur, extra controverbiam progenuit Nihil indignius unquam vidi factum; ne-
Hinc etiam exorta est rw nihil in nil con- 9"« «Ha fuit sententia, ut
versio recentioribus libris contra sincero- **"«» Bentleius noster.
nim atque vetustorum excmplarium auo- ^ *^* ^^^* ^^cumque: V. ed. obil
toritatcm, uti prius inonuimus.— <r/!ctoi.- T^» ^* ubipte,
sic G. Vind. V. cd. B. P. L. M. O. A. ^'^^- ^^ <^^o * V. ed. B. aelo^^t:
n. X. scd n. facint: et vcrara essc lcc- ^- ^^-./^^^^ «l»e bene: ct, nce Tefsi. in
tionein, quis harum renim pcritus existi- ««qucnte vereu, M. habet JVnl, male.
mator vcl hora» momentum dubiUvcrit? ^'"'- ^®^' consistere: i. e. constare—
Editorea, dc suo, officiat. starc— esse. Iloratius, sat L 1. 107.
Ibid. prohibeat ecjiciatque. Amobius, ■ mnt certi deniqne/Mf/,
lib. ii. p. 48. ira. " ik-d ifficiant hsK nihil, Q"« "^"^ citraque nequk cmmsisUre rectitm.
•• nihilque impediant, quo minui eis cre- Ver. 98S. Ecfugium prolatet: l e. fbf»
LIBER PRIMUS. 167
Fiet, utei nusquam possit condstere finis;
Ecfiigiuraque fugae prolatet cqpia semper.
Pfaeterea, spatium summai totius omne
Undique si inchisum certis consisteret oris,
985 Hnitumque foret; jam copia materiai
Undique ponderibus solidis oonfluxet ad imum;
Nec res ulla geri sub ogdIi tegmine posset;
Nec foret onmino codum, neque lumina solis:
Quippe, ubi materies omnis cumulata jaceret
^fiopia tM&odl aabtt tdi volatum. Silius, Ver. 984. indusum: G. L. inclutm^
Vuii. SL 142. #m; n. koris.
rtant «w, atquc honidaaacTa^ Ver. 986. confiuxei: sic P. M. A. cum
Aote •caloj; bi«vJta«iae veUt mutabttb hom Aldin& McumU, et Florentini^ amii 1512.
^^ ,, ^ . . ^ ..,. unde autem Tenm hanc lectionem du»
Qoid autem haes cum isto mutabUis^ , • v • i • ^,.'**^
J7 .:. . __^ ^i • .1..1 posteriorc8hauaennt,planenesao:reiiqui
jBorMw raipoituno, et loa acopum nihil ,. ?,'^ ^^
Mri^gmter VBgiUanum iUun,. iEii. «i T"" ""^" ^"^'^'' ~»^"'*-
4M. «nino dlAnum es^ .tque huc tor- ^" ff^-^l' '*'• *«*, !' ««f!^' ""»*•
.^ n • ? _^ . sat iL 5. 169. cum multisaliis; mquibui
m&n aeqmt. Repoauenm, ct certissmie, ^ , ^ •• , ^ ,! ^~7
i: ~7 . .*^ ^ ^. ' Varro, de re rust. u. 1. 6.—*« ut Arna
iit aoip u tc m , minimam per mutationem : ., a ' , » . '^
>,^Jt..nn^v^tSLuuh^ ^^^' ^"*" (auream peUem) sibi
Mtatandian. Thyestem subduxe quentur:" eUam in
Nw BW temierit, qiiod sequioris tantum- pedestri onitione.
modD leculi acriptores vocabulo utantur, Ver.987. catli tegmine:<faodcortinam
imr bas UteMTum wetenim niinas; quum «^ ^*^^** Ennius. Vt noster autem,
prMrthn interea veri &it similUmum, eos tog^to""» discrtissimus in Arateis:
•I porianmia antlquionim fonUbus rivuloe Amplexi tcrram. cali mb tegmint fiilU :
Ptero, Toi Lucretiana. quAcum nobis res «* simiUter alicubi in iisdem. Amobius,
«K, ferta an sit Vegetio restituenda, de ^^ ^»- P- 1^2. •« Sub axe eaim nudo, eC
TO miL iii. 6. *• IUud quoque vitandum, " «* tBtherio tegmine^ invocati si ftierint,
•• ne per ncgligentiam, aliis festinantibus, ** ^}^ audiunC*
*•«!& taidius incodendbus, interrumpa- ^^^ ^'<^ ^ «^ geri possei: nam
•• tnr tf t^t aut certe tenuetur : continuo ««teries onmis ex longo temporead imum
•* cnim bostes inter jn-okUata pervadunt" «ubsedisset, ez oyus motibus atque con-
In fibria, prelata, vel interpolata: sed, cursionibus creantur omnia, ac sunmia
qasm prooaB esMnt ih aberrationes scri- renim sustentatur.
bamm manus, quoties syllabae similes Ver. 989. ubi: P. V. od. ibio^-^nateries:
eonaBTerent, emendatrix Critice passim Vind. materias, Mox O. subsistendo.
tcilatar. Aliud hujusce depravationis ex- Ver. 991 . requies: n. reges.
«mplum proferre liceat ex fragmento oe- Ibid. requies data nuUa est, ViigiUus,
eooom. HierocUs: Avgwuh^Ttfg V tgmt i ^^ ^ ^^
WfH Bartfm rtn tfyt^t Un ywtm^ AIIO- _ nec fibrto reqwies deawr utta renatls.
MENEMRTAI, wamnmXsn rtf tnifn Xtytt* . , ^^
V«lgo, .,«^ CoBfc n-ttum. tu 1 166.
VoL. I. M
168
T. LUCRETII
990 Ex infinito jam tempore, subiideiido.
At nunc niminim requies data prindpioram
Corporibus nulla est; quia nihil est funditos imuBy
Quo quasi oonfluere, et sedes ubi ponere, ponint:
Semper in adsiduo motu res quaeque geruntur
995 Partibus in cunctisy infemaque subpeditantur,
£x infinito cita, corpora materiail
Vcr. 99S. nulia ett: S. wUlis; Vind.
O. L. n. XI. nulku, elapsa nempe t UterA
cx •cripturA breri, qualem ezbibent P. et
V. ed. nmUast.—nikil: sic caste VeroneD-
lis, cigus editor m odestug ytnf i tytyfmw
T» ff»nn Doluit — imum: P. O. Mnirai;
de qok permutatione, vide Bentleium ad
Hor. art peS^ 32. et Drakenborchium ad
SiLIt.T. 118.
Ver. 993. pomnt: Vind. n. :£,potteis
0,poaciti XUpostit; \,ed, B.pottent.
niid. tetUt ubi ponere, Viigiliut, JEn.
iilSS.
Qfumteqaiwmi qoore Ire jubci) «W poun*
StdiSf
Ver. 994. m nu>iu : i. e. ctcfn motu —
tf Mifnni : redeas ca, qu» sumus commen-
tati nuper, ad ver. 881 . Nimia cum teme-
ritate ex arbitrio dederunt editores et pro
tn, usum praepositionis ezquisitiorem doo-
tioremque minus callentes.
Ver. 995. in: L. M. qua; n. decst—
infema: P. ^etema, Injema autem, '* ex
** imo susdtata, neque ibi subsidentia,
*' (Ter. 986) quod fiMcrent, si renim uUa
** finis daretur: ex imo, inqiuim, non
** minus quam ex alia parte quaUbcC'*
Unde clare liquet, voccm infema loco csse
pror«us neccssariam, atque adeo totius
arjguroenti caput.
Vcr. 990, ciia : V. ed. B. cito,
Ibid. Kx imfnito ata: i. e. ex infinito
tfmpore agitau atque excitata; ut sit plane
putid» it^petitioni» crambe r« ^cma Bo-
nonicnsis, atque communium cditionum,
in Tcrsu pnrccdente.
IVvro, lectomn edoctuin TcUm, r« ciiut
sempcr csse, quod TocaDt paiticipiniBy
adjectivum nnnquam. Hine loci ViigiP*
liani ratio dlcgantior oitcnditiir, otmull»*
rum etiam apudomncs aiictarca atioram,
ad JEiL xL 714.
Qn&drapedcBMiue, tUum fe rr atl eake^ fcf^p**
nam Virgilium ipnm, atqoc imttalefcn
^jua «wtfwti^cinMtin Silium, in tcipr B l CB
grammaficonmi centum audaritati fink
prgtnlcrim. Sic ille, JEn. L 316L
Usrpslirce:
bic autem, Pun. rii. 696.
Arrati rnlcf, stqoe eAiii IsffsnB bsbcnl,
Cunctsntem hmpelltbet equum :«
et rursus ibid. xiiL 1 69.
Et yunferratd rapiebat cake 'v e laHttm
Taum comipedan :
ubi Hcinsius cximiam locutioocm
hat infdicissime sub con j ecturis mp p la »»
tatum ibat, rectcobstantcDrakenhorefaio;
nam in bac cdam clcgantia tibt cxcmplar
babuit JEneidoB oooditoran PUnioonBn
pneoo, .£n. riL 725.
Tomoqoe ferocii
umt rmfit p9pvUi :
ct alibi quoque similitcr locutus esL
Ver. 997. anU: Mnd. an; unde haud
inrcnuste tentare possim ad bunc modmn,
ct TiTadus» quasi ad ipsos adTcnarii sen-
sus poi'ta coofidentissime prorocaret:
ro^tmno, en 9cuBs ret rem finire vidctur.
res rrm: V. ed. B. rrs jam; et pbires
editi nxcs incpiiadme tru^Nmimt, rem
LIBEE PRIMUS. 169
Pofitremo, ante ocuIog res rem finire videtur:
Aer diflflaepit coHkk^ atque aera montes; •
Terra mare, et contra mare terras terminat omneia:
1000 Qmne quidem vero nihil est quod finiat extra.
Est igitur natura lod» ^patiumque profundi»
Quod neque dara suo percurrere flumina cursu
Perpetuo possint asvi labentia tractu;
fVSCiliibcQteSffidelibronimMSSLpiideii- Nec miiiu* dB/a/miiiiikM bc poStik Noi»
ter perum poathebitd. ter, yL 89.
Ver. Si96. diuapii: n. diteepUs B. 8imttanpestatce,et/kteiMclar«caiieiMU:
iiaoepdU >i col]Atori nt aedendmn, quod ut Lucanus etiam, Phan. t. 690.
jBgre atiirmem. nec/«(fr»ciimint
IJone ecribendum eit:
Alrdi«epka«M#,ftt(tiicaSnji«*M. l^wwrere ▼efo /«mma optime et swpie.
BxMTLKiUBt *™^ ^^ quis'deneget? adeo ut uno
Avieni teetimonio me prmstiterit contineri,
^pnbus ditinationibus paucos habebit Tir ^^ ^^g^ 1371.
«mBmas assentientes.
ir— 1/wi -iw^ •« jt '^ -^ ViarixazpnsteTetpercummtJluminattTXMm
yer. lOOa wro^ aDest n.-^JMiil; n. PenUI«,etrlgfclaicarv«itlii6«iAirlp«.
^^^^1002. fumina: V. ed. Jlumine; ^^J^ rigide stantes ob altitu-
X. iuminaj n. ^Wmine; G. X. /«c/m,«a, **^ *"°^'^ ^*^ ^»**"^
«d ame paarim turbant oodices in his To- Ru""» ««^ >'«««« modo nos Luca-
«alwlis; et, quum totus omtioms oolor ^^^^^ ^ ^um multis alib Vii^iKus
miinqoe Gonveniat, «gre dixeris, utm ^^*^ ^°- "^ ^^^'
lactio utri sit hac occaiione praefeienda: — '««^ c"™ ™Pt« cormco,
>W«Miiii enim habuerit Tiridiorem intellec- '«"" "^ fei^percurrU lumine nJmbo..
tum, d poetae mentem similitudine sign». ^^' 1<X>3* potsitK.- F. V. ed. n. poe-
tiori «fficadus depinxerit; aed flumina '**'^'
fci ililalfini quandam Lucretianam atque ^^ labeniia, Hanc Tooem antiquis
limplicitatem minime accersitam pr» se acriploribus de ^iwiimifriw usurpari, odio-
ftvt, ideoque retinendam duximua. >^ essem, a pergerem exemplis asserere:
AdmaThnus autem oolorem aermonis ^ocam tamen Claudiani, ut rectius oon-
ntiique lectioni percommode congrueie; «tituatur, proferam. Legitur in Rufin. i.
et, ai buifi latius dedarando paullisper im* ^^^
noranur, neqoe aberrabimus de proposito, ^ ""^ *'^'*'"*» " '«*^" momiura rM.
et gntiam fortaase lepidis a lectoribus ini- Vulgo scribitur :
bimis. Igitur bene dara flumina. Ita Hic evium canttu, labentlc munnun rivL
^ntmij, Tbyest 555, Quae nemo toleret venustior; et, quod
AntundiTaguaaurci dedimua. reponendum estvelinvitislibris,
Oar» devehit alveo : ^ centum scribis obstrepentibus. Nec
non versus quosdam Aldmi Aviti, iv.
et ATicnus, Arat pham. 1009. ^^^ ^^l^ ^^^^^ admovisse; quum videa-
hek equna eminet, heicque comantt *»» « imiutione Lucretu expreasus, atqua
Cenrice ei^ltar^lar^ dator appocrtnet, adeo nostnun lectionem tueatur, locUs:
M3
170 T. LUCRETII
Nec prorsum fiu^ere, ut restet minus ire» meando:
1005 ^CTsque adeo pasBim patet ingens copia rebus,
Finibus exemptis, in cunctas undique partds.
Ipsa modum porro sibi rerum summa parare
Ne possit, natura tenet: quia corpus inani»
Oceiniiiqaenccr,iiota<collectuilnom, Tam,qaivltlfcfwdomltitPf«tiittopulws^
CootentiiB Mlito UbenA^Jlmmmm trmOu L«Ulaboffc,«g«»» «t penni, et/iii«i«r, etaiA
Sofbuit,etcaDctiidiidnxitCrenafluentb. iK*frw/, et AdMwnenlo -ifrfKJw «rca,
EToUt.
cdert— ■icyWiiiaM ik/wr: quot \m ooUatioaes feUdaiiiie iDnitn*
et ibUL 333. Imnt:
ceieri volat inpete Imbau, iii«mait contra TyfThcaam mofmar, et ooiac*
.^- . .j ..^ . Exriluere loco. 0»« tantum cartaMapooCo,
Nec minim ci ▼idebitur hmc omma Toca- Qme bello rfc teia, Yotant \ qa« mMte csBlof
bula tamjlttiiuiiiftiu, quam ^auiii;^, ^tamtefAfAcrw/mlnorimpetn^cf Jrvi/igai:
oommuniter «quo jure coiiMntire, qui Twdiw aM cadunt, glomeranuir tardlni ka-
animo aecum reputaTerit, de utriaque, ut ^_,.*''**' . .« :.--«-.*.
, . ^ - — .f---, Tardiute«immorf««moi/jhflai«amoole.
Jluidis^ poetas loqm: consilas ▼elim de
boc annotatiooes noatm infra, ad iL 383. Sic castigandus ea^ a^ue in otdinem di-
Pofio, cderitatem lapsu fiUminis optime 8«'«^"». ^««»» q»»^»»- Vulgo:
significari, necesse est iHe sit in Tetenim Amnibut b7befiiisminoreit,iniiMrlmpetai%|il:
poetarum scriptis hoqies omnium norisBi- nude nimis et indistincte. liber scriptns:
mus, qui non statim reoordetur: adeo Amntbushybemitminor et JovkimpetutigDi:
similitudinibus hinc petitis omnia redun- horridius atque incultius, quam quod Sta-
dant Satis ergo sit, lectores amandawe tio imputari debeat. Interea, miror Bar-
meos ad ea, quse contulerim super hac re thium ad hybemis amnibu* et flumma
in Silv. Crit ▼. p. 41. et ad interpretes in tanto opere haesisse, ut tautologiam Ps-
Florum, iv. 2. 63, ne in tririalibus et per- pinio non dubitaverit imputare; non m^
▼ulgatiasimis otium bonum contcramus. mor sdlicet, aliud esse ;^u/ui^«f armyMf,
Contra, cderilati dedarandae primo statim aliud autem wruftff tuutn. Quid intenit,
intuitu ^ttmtnum cursus minus accommo- discas, si Telis, a ver. 287. et annotatisad
datus judicari possit; sed immerito, quum ver. 251. hujusce libri.
ex iis, quae dicturi sumus, cumulate plana Hinc minus honorifice de eorum judido
res efiidetur. PHnius, nat hist v. la sentire cogimur, qui statuunt ad Mrgihi
de NUo: ** Insulas ita innumeras spargit, JEn. i. 317. comparationem vtnti ratioDi-
<* quasdamque tam vastae magnitudinis, bus lod accoounodatiorem esse, quam
«* ut, quanquam rapidd ccleritate, tamen fluminis. Adeas, quae nos ibi in nupera
** dierum quinque cursu non breviore nostra poeta nobilissimi editione dixeri*
*• transvolet." Egregie Silius Italicus. iiL mus, vetercra lectionem, eamque longe
307. ad rem nostram fiMrii: cxquibitiorcm, in stationcm suam revo-
Nec non Autolole», lcvlbus jjcns Ignea plantb j cantcs :
Cui tonlpet cumi, cui cesscrit incitm amMu: loiBcrrmque fugi prxvertitur Hfbnm.
II is animadv^sis, ne in longius hanc dis-
Et rursum, nobis pcrcommode, ut nihil putationem trahamus, abunde patet, u-
supra, ad xr. 572. tramque similitudinem proposito Lu-
LIBER PRIMUS. 171
Ety quocl inane autem est, finiri corpore cqgit;
1010 Ut sic altemis.infinita (Hnnia reddat
Ant etiam, alterutrum nisi terminet alterum eorum
Simplice naturd, ut pateat tamen inmoderatum;
Nec mare, nec tellus, neque oceli lucida templa,
cretii ^gregie conTenirt: ntiones au« Vcr. 1006. Ne: n. ^c— ^ia.* ViiuL
tem priiis dictas nobis, quam dedirous, A. que^ — tnani: G. Vind V. ed. B. A.
kctioncin oommendaTere; aliter interea n. X. 11. inane: non obstat tamen hmc
mtientibus Fabro Bentleioque, quibus castorum pluriumque codicnm perfica-
ffidmina arriait Quod superest, suo dssima oonsensio, quin promis incredi-
quiaque judido fruatur. bile ▼ideatur, ita potuiase, in hoc saltem
Ibid. moi iradu, Valerius Maximus, loco, Carum acripsisse.
fiiL 15. ext. 3. <' Quid isto tractu atatis Ver. 1009. JBt quod: \, eL Ec quod,
'^aat longius, aut beatius?** £t Oro. — inane: V. ed. R nattcw — auiemett: P.
«as, sac. hist. ii. 7. " Hoc tractu tem- auiett,
^fmm^ Nabudiodonosor, elatus rebus Ver. 1010. a/«enii«.* V.ed. n,aUerius,
« lecmidis, statuam sibi auream immen- «* «"P™ ▼«» essdem commutatas ▼idi^
•• m magnitudinis posuit:" ex imitatione ™"«» ^ ▼«"• 525, 605.
Vdleii Paterculi, ii. 77.qui adeundus est Ver. 101 1. terminet: P. Vmd. V. ed.
Fteio^ Yoce tractu Lucretius similltudi- ^* "• ierminat,f—alterum: O. A. alter.
nem suam suaTissime tangit, et cum avo Ver. 1012. Simplice: n. Simj)lici: et
Bfsu quodam consociat, quasi unA cur- I»^ ^^ ^»*™ "^^^ ^. V^^ ^^
tmm ladone iractus temporis et tractus «*»»™ ^. ed. Idem e post naiurd venit in
JimUnum. Q. Curtius, ir. 9. 21. " Tan- Vind. et autem in X. et vulgaribus edi-
« dem, qak leniore iractu amnis aperit tiombus: hinc nos ut ex conjecturA efie-
"-vadiun, emersere.*' Oaudianus, de dmus, et totum locum tant& luce perfu-
Kilo ver. 8. dimus, ut nihil clarius, aut facOius in-
tellectu, desiderari poasit Poetae sensus
^ sic declarabitur: *' Hoc si neges, nec na-
UMid alitcr partidpium cognatum intel. •• tura hoc modo, finibus sdUcet altemis
^gi debet in pulcherrimo Neronis impe. ** vacui ac corporis, ita simplidter res
fitoris fragmento, quod nobis Luconi " omnes terminet; neque hac conditione
aefaoliastes conservavit, ad Phars. iiL 261. <* terminet, ut vacui vel corporis perpetua
at cajus boc looo podti roihl gratiam lec- <* sit extensio, et spatium undique sine
tons Iqndi habebunt: ** limite allus cujuslibet generis propage-
" tur; hoc, inquam, nl fiat, nec mare
ODk^ peremtam lubdoctu. P«nida -ngtk ,. ^^ tdlus-.** iamen : Vind. tanium :
— '\l eC, iongo terrar um tractiu hiatu.
Uddlt qanitat Jam non qtnerentibua undas : ▼olebet Bentleiusex conjecturil rescribere,
tNicttttm : parum probabiliter.
Le.se trahens: non ahsorpius jam nunc. ibjd. inmaderatum: i. c. ««•li^t— «ino
«b praoedentem vocem subductus, modis, immensum, infinhum denique. Ita
Ver. 1004. ire meando: V. ed. B. XX. Cicero, de nat deor. il 2.
iifWiitftfiMio; Vind.mretii^aiirfo; O. n. vides, sublhne fusum, tnmodtfra/Mm,
imtmeandoi P. in remanendOf et fidelia «thera :
tjoM exemplaria, irremeando. £t in se- et Amobius, lib. iL p. 97. cujus Davisius
qnente versu, loco pauim^ XI, habet/w*- ad TuUii locum non oUitus est: «« Tem-
**">: '* pus enim a finibus et extremitatdms
M 3
172 T. LUCRETII
Nec mortale genus, nec divdm corpora sancta»
1015 Exiguiim possent horai sislere tempus.
Nam, dispulsa suo de cceto» materiai
<*iioacitur,qiuebabareiionpolestaerMieC Vmmi «yliithii ct feHdni wpolHoi Hk
** immoderata coatmuatio Mculonim.'* inTcnics. Vulgo, amferta^ in fie mMte ae
Ver. 1018. neque: A. n. nec^ ut edi- ru9r$X§ytft, £z Lncretti ecflicct penn
tiones pluret. phraeis cl i gM» cmueria UmimAmi pm ii»
Ibid. etelitempla: i e. ooncsTum b- nit,«dii.SiI.
qiiear, canentum teetum: vide nos ad ttbmhuemuerittamiz
iu 23. fific prior Ennius, in fng. annsL L |,|,i te susviter, nisi fsllimur, iif4inftmit
Unmerit.qaemtutoUetadaenilacc/i «nnotetiones nortr», si modo Iris owtioBii
Trmpla : poeticB ddidis medulUtns tengnm Hoe
ut mireris ViigiUum nusquam locutionem "**• suipseiam, quam me certictcm int
adoptasse. TerenUus, Eun. iiL 5. 41. 8tttberiaditio, candem lectioiie mfaico dici
Pnisiensi oompaicre. 3£eiis ctiam ic-
At quem deum l qui tem^ coTt nunms looitii . .. »% ...
coocutlt. P<>""9 P^ ***^ ^<» longe rasDisisrinnmi
, . Y . cst; mcA Tcro diviiiatiooe mbil anlioiL
Accius, apud Nomum, Toce SonU: ^^ ^^^ ^^^ nictmitibu..^;
Clamoreetgemitofc«^nireioiiitc«filMii. „t mox Ludotius, w. 1088. mnltum iua.
Eundem Eimium apud Cic. de £▼. 1. 20. yjggjiQ^.
lcviter¥itiosum, emendabo: .. jj_.»*_.i , -^v ._i
' Atque ideo totnm drcKmtmun sethen jiprii;
Quamqutmmultamaiiniadadlcaeni]af«M>te ubi me consulaa. lie JUrSmt autem in
Tendebamlacrumans,etblandAroceYocabam. hoc sensu, nos ubertim supfa disBTOmBS,
Sk «ero tnm corde meo me lomnni rdiqirit. , „^ _ . , .
* ■ ad ver. 899. PicUt Tcro, pro vulgalo jfe-
Vulgo, Vix: sed, quo modo vix illa ex- c<r, quid laudabilius, et ex omni paite
pergisceretur, qus exterrita repente sit lautius? Carusitidcmnoster,quemin^gno
somnoy nemo facile expcdiet Germani- opere Manilius passim cmulatus est, ii.
cum etiam in prognosticis Arateis, ver. 575.
453. rectius distinctum. «^ue em«»l.. c«u),.nmv>* g««. .»rm ntk». Tid«».
tum, dabo : Pimgere tdluri* gremium, qui molfilNtt uni&
.... , j^.. . £i/orti inctuiribibulampavitxquor«mMBS:
Trmpla sed irtkertt aunul ac poswdcrit igms, ^
Omnia mlxta feret, pluvias mediubitur, bigem q^ gmit oonsimillima, et divinitus ff«»f
U„a^ucg™.d„».t;™n,p«^»i«n.m. ^^ Qu. diximu. «1 hunc quoqo.
locum, venusti lectores fortasse cum tSBdio
Vulgo, admina: ncc sprcvcrim tamen „<,„ perlegent. Atque h«c bactenus in
Jluminai ut Virgilius, JEn. xi. 548. ManiUum; qui ad L 44«. ii. 354. adeun-
untu» te nubibtu imter dus cst, atque hinc ibid. 118. sic extra
kupertt : dubitationem levi medidna persanandus:
ita tamcn ut priorem divinationem anto- Signommque cboroa, acaiaiii^flammea/fla^.
poncndam habuerim. II is Manilius su- Vulgo, tecta; de quorum vocabulorum
pcni-eniat, v. 726. quem, si quid rectc ex- confusione, pluribws acturi sumus ad iL
cogitorc vnleiun, elcgantissime sum emen- sg. Hinc, ut pote de domo positam re-
datunis, tribiis dictionibu» per totidem giii m^gnificaque, membranarum scripm-
verMiH iuKignitcr depmvstum: rani plurium tenendam dixerim, ad Catui-
Tiinc cttnsnta Hcct ceeH ftilRentia tmpts iu«n» '"▼• "^5.
Ccmon^ hmiinibua dciuJa, w«/f ique mlcare ___ qoo tempore TbeKUti
» loribuii, ut p\ t4e lurvum per Utos areov. Adtigit ioiutti reiu Gortrnia temph.
LIBER PRIMUS.
173
Copia ferretar magnum per inane, soluta;
Sive adeo potius numquAm concreta creasset
UDam rem, quoniam cogi di^ecta nequisset.
Evnlgni lolet Ueia: oonfar Tcr. 85. ibid.
Denique, distidioo dnlriidnmin ex egre-
po poymerio in Anth. Lat Burm. iv. 13.
S8L hif dcgantiis admiioebitur:
me Mocta Vem» tedct non nonedlcntuin
Jotatt^lncKtilucidmtempUtxiait,
Bro el, Dolim equidem Bunnmnianum
•f, ipm minorem pne ae fert fiidlitatem ;
iCboc epitaphio nihil timplicios Tel puri»-
imm antiqoitatis secuk jactaTerint.
Ver. 1014. corpora ttmcUu Ennint,
ipod Cic. de dir. i 48.
Csdnnt de coelo ter qoatoor cprporm tmuta :
it noster in prooemio, ver. 39.
Hnnc to, tBvm, tno recubanton corptrt tancto
omnes partes violenter undique digecerat:
▼ideas ibidem Senrium. Bene glossarium
Tetus: Dispulit, lii#»tWt.
Ibid. de coeiu: B.deleciumi P^decoi"
tu, ut etiam V. cd. et ad latus, moAt; n.
de toio; L. M. di? colinii, adlueresoento
scilicet, ut fit solenniter, primi verbi ae-
quentis literiL Sed coitut una est atque
eadcmvox cum catus: quod non effiigit
gkMsarii veteris oonfectorem, sic interpre»
tantem: ** Cfaehu, wtno^m motmg, Cfiiut^
ic «.^.^** Silius Italicus, i 638.
Vcr. 1015. Exiguum horai temput:
munn momentum scilicet. Horatius,
■t L 1. 7.
concorritur; kont
Jftsinifi dta mon venlt, aut vlctoria teta :
qoam locutionem sic idem variat, epist iL
8.172.
ptuicto qood mobUii korttt
GnBcam phrasim interpretatus, rriy^jr
Xftm^ SL Liu& iv. 5. oonferas Is. xxix. 5.
LXX. Similiter dicunt de spatio pauUum
nnjore, komrum momenio: vide Justinum,
fi.14.
Ibid. siUert: l e. oonsistere, in sui
sHNione fixa permanere. Viigilius, Mn,
^7.
Inceiti, qoo firta fersnt, obi dstere detor.
Ver. 1016. ditpulsa: n. dipuUas vo-
hut fiNTtasse depulta^ minus efficadter, nec
cmn moieniia atque impttiit pari signifi-
catione: vide nos ad ver. 614^ superius.
Hac ngnati dictione felidter usus est
Viigaius, JEn. l 512,
«— .— ^— — ater quoi squore toriw
Ditpulertit :
ie. DonsegregaverattantummodOyiedhi
Et, qoem famns freta, aot catiu genoere f era-
rumy
Vidfanut HannttMlem :
L e. coUut ferarum genuere. Addam
Statium, mox, ut sperem, meum; Theb.
iv. 314.
TSniareit hit celiaa equit, quam diipare etttu
CyUanit ignaro generarat Cattore prolem,
QoaMthumum.
** Ccetu a coeundo dixit in Venerem:'*
ibid. Lactantius. Ausonius, epig. cviiL
VertMque, latdvot meretricum hfniraotia car/vx,
Vlbrat:
et ibid. IxxL
PrKter l^tfani genitaUa foedera ctetCj,
R.en>erit obtcoBoai venerei vitiota Ubido.
£t runum denique in ephem. ult. 11.
Inlkndat etiam veneret, incettaque noctii
Dedecora, et tnglcoi patimur per lomnfai cettut,
Amofatus, lib. iv. p. 141. ** Nec conten-
** tus hos aetut gravitati attribuiase Sa-
*' tumise, edam ipsum regem mundi fli^
" g^tiosius libcros procreasse, quam ipse
** est natus atque cditus, pnedicatis.*'
Atque iterum inferius, lib. v. p. 187.
** Esto, in Jovis et Cereris ctetu irrigatio
" sit significata teUuris.*'
Ver. 1017. /errefur.- •' quippc, quum
«( nulla fi^ret vacui et corporis, per poai«
•* turas quasdam altemis, s uccedentium,
** atque 10 invicem axd pienri u m, infinitum
174 T. LUCRETII
1020 Nam certe neque consilio primordia rerum
Ordine se suo queeque sagad mente locarunty
£t, quos quaeque darent motus, pepigere profecto:
Sed, quia multa, modis multis, mutata, per omnCf
EIx infinito, nexantur percita plagis;
** proptgata coDgeries, cigus ope rerum labis, loDge u«titri«umam ene oomiaSfe nt
** fumma oomisteret ac oontineretur." pueruli quidem nesdunt.
Ibid. magnuM per inane. Maio, ecL nadL Ordine loearuni, ViigiHus, JEa
vL 31. V. 102.
wugnumf^inmecoactiL Orduu ^heM UcMtt m.
Semina— : Ver. 1082. Et qtuu- P. n. Nee pMi
ad quem locum Scrvii commentarios ve- ^« Nec^qui.'-iiarent motut pepigere pro»
limconsulat, qui Lucretianam dererum fecio: X. gerunt sagaci mente locanmti
primordiis philosophiam disertissimis Ter. Vind. L. M. tagaci mente iocarunt: «« ve.
bis sdentissime comprehensam, et ekgan- ** «""n» "" L- (▼«*» «"»t HaTercampi) a
ter expositam, videre cupiat *' litur& apparet, utrum^e TerHmi, buoc
Ver. 1019. nequistet: V. ed. nequies' «* et prsBcedentem. a primA manu alilcr
«f/. ** fuisse scriptum." Deest integer venos
IWd. cogi nequitaet: «« quoniam nec Vind. V. ed. B. n. n. Fto £(. in prodiii
" vacuum fuisset, quod corpora penetra- est proponere Jut: sed utrum Aut^ NeCt
** rent; nec corpora, quibus materies, loco ^«^ ^» «'*' «<>'* * "^^ praseunterepetito,
«« dispulsa, poterat occurrere, atque a va- ^*«*»» «^ interest
*' gationibus suis per spatium immodera^ ^^^^ pepigere. Mantuanus, JEjh. xL
•• tum rejHimi." ^^'
Ver. 1021. «« tuo quaque: ita G. L. Bb senos ^^^rrr dies.
M. et Vind. V. ed. nlsi quod hi duo ha^ «c Peingere, pacti sunt: nam. ab eo. quod
beant neque, pro quteque; B. A. seque tuo <> est jxiciscor, et pejngi et pactus sum fii-
neque; O. seque suo; n. seque suo nec; « dt:" Servius ad locum: quem videas
r. ne qua suo; a. sese quaque; P. se nec gtiam ad Mn. viiL 144.
qnaque. Qtiod daraus, Bcntieiani etiam Ver. 1023. muUa modis: X. muHimodit,
judidi punctum tuKt: nostro sane gustui m comraunes editiones; pessimc. contxa
et copula placeret, et sito sic positum non giios omnes hT>ros consentientes, et ipssm
satis omnino facit: sed meUoribus exem- proprietatem; non enim universa semper
pUribus obtemperandum esse censuimus. moventur, scd muUa solum. cseteris pro
Versus recurrit infra. ad v. 421. Suo au- te,„pore in su& statione et certis posituris
tem, quasi swo, ^•m#i/XX«:«,. Sic Ennius permanentibus, donec sua fiat vidssim r©.
.^pud Nonium. ^oce jmelios: ^^^^^ i„ prfniordia, ut alias res et alios
///i//w/divbmossacrificarepucllos. mundos creent — mutata: nonnulli, Pio
Sic ccrtissime versus istc rescribendus est; teste, oio/afa ; minus bene, ob tnof U5 in
nam. quod vox Pomi compareatapud Fes- vcr. 1025.— cmne: XI. omnem,
tum, in voce puelliy grammaticus eam ex Ver. 1024. infinito: M. injinita. — H.
prnKredentibus arcessivit pro more, per- repetit ex post injinito. — Omnes alii, ocr-
spicuitatis gratia. Infra videatiur nos- antur^ exceptd V. ed. quie habet nezantur:
tcr, ad iiL 1037. itidem Ennium secutus. et verissime; nam versus, qui sequitur,
Uanc autem crasin tam in verbo tuus^ et pnccedentium est «v«»f f «XoMvrif qua^dam,
coniamilibus. quam in aliis muUis dissjl- ubi omnc geuus motut respondent cm; mo-
LIBER PRIMUS. 175
1M5 Qmiie genus motuSf et ocetus, eiq>eriundo,
Tandem deveniunt in taleis dispoaituras,
QuaEbns hsec rerum consistit summa creata:
Ety muHos etiam magnos servata per aimos,
Ut semel in motus conjecta est convenienteis»
dii wudiiM muiaia^ ttplagit pereita; eeehu onuiem macfamani, qu4 ndbis uti
wtm ▼kifldiii Tfnerantur. Hcc •XA.ii- amoUendae. Fieri autem poHit, ut cor^
Xmvvm sdlicet atomorum Democritea, ruptela quaedam r^ QualUnu insideat: cui
fA Epkurea, multis neilbus particularum susfHcioni faTerit editionis Tercmensis ya-
prios operatur, multb concursionibus se riatia
cweet, quam in di^>osituras oeationi Ver. 1028. muUot tervata per aimot.
fnmmndas coQTeniat rerum summa, et Viigilius, Mtl iL 715.
omnium cohaesiones ezorian-
jmttaque sntiqiis tupi e Mus
tOKi Noslcr, u. 96. ReUgionepatramiiu(^/«rv«/a/rrMiiM.
nimimmitulbqulcfleft Ihid. magnot annot, Idem Maro, .£n.
teddka co fporib u» primJs per.buuie profun- »• qoa
y
SsdmaKbtailridoovarioqoeezercitamotu, Interea, sMiSiiinii sol drcumvolvitur MiiMn.*
fSrtim iatenallit msgnit conflicts rcfultant, . i • i« • ^ •
rMcCtambreTBnitipatibiMXMMrablctu: qu«a longius solito tempus anm ftient,
, j, ^ j, ^ eisulibus patris», et omni pelago jactatisL
« q» «qoontar: «W ut g»d.tun fit, ^^^^ ^^ g^^ ^^ ^^ ^ ^
,Mailia leiiam GohneMaitibus. lerum ^ ^^ jj^^^ intelligere. Nofait
MlMe«ntiaiiiuiiigeD«umden»tio.Vide ^,^ .j u8«tionem i^edo-m rrf».
entibus, Graecorum poetarum usus. Sic
enim Lycophron, Teraibus duldssimis,
Cassand. 1039.
adti.98.
Vsr. 10S5. moiut et eettut: 11. motat
gttaeius.
Gonstractioiila autem ratio in hoc yersu
^d lto re a ktuit: nomina enim motut et Xif«v fraifmmf v y«p «f f^ wtt
csrfwnon aunt in secundo casu numeri ywri, MEr AN nAEIQWA /mi n fmy w m,
aingukria» aed quarti casus plurales: de Am EA2H f«ff«aK TOfvrvM.
qno r^giniine plenius aeturi sumus cum ^^ legendum, cum scboliaste, et codice;
Deo, ad nr. 739. Redi ad vcr. 164. hu- quma^ vulgatum Mrw retineat etiam
jnaet libri. Vla sane sthictune pervul- stephanus Byantinusin Ta^r* Taet-
fMiorcafetofifendiculoisedelegantissimo ^. Miyat rXu^w iXtt fw«irT«f. Acoe-
Locntli ingenio mos proprius fideUter as- dat Aratus, dios. 9.
samndns eat, atque editori ejus cur4 ^^^, «.^™*,,.,^^
iBiniiisainia vinaicanaus.
Ver. 1087. Qualibut: V. ed. Qualibet, Ubi puldire Theon, et nobis percommode:
— <Mato.* n. creatat; ut muito, versu Mfy«f iw«i»T#f, «••f ItXmtuf ktyu' m ymf
seqnaote. Etadmittendam aititratussum iraXMti rfm ifiteut f^iTfu xf**^* *'"* ^'
Fkbri emendationem reram, pro libcDrum nA.fifiif wtft^^f, rnf U«mrf «f«f nrtfMvnr,
constantiaaimil lectione rdm; nam sibi timt mf h>um»w itift^§r fuytrrtf h r$n mX-
Bcntkii quoque approbationcm nacta est: Jurf , i^ iiXiMfi. Magnificentius tamen qui-
aoo qood r» siimma re6iM in reprehen- buadam dictum videbitur, si Lucretianam
Mem debeat per se cadere, sed quia sic locutionem ariiitremur Mctonis annum
positiim cum QuaUbut in notam incurrat respexisse; de quo stc AusonTus, epiat ii.
■nbigiiitilia infclicissimas, a Lucretio per 12.
176 T. LUCRETII
1030 Ecficit, ut largis aTidiun mare fluminis nndis
Integrent amnes, et solis terra vapore
Fota novet fetusj summa quoque gens «nimftntnm
Floreat, et vivant labentes setberis ignes:
Quod nuUo fiicerent pacto, nisi materiai
QalilultUledlMt Non «muu /mvjv tUe M, EispectaTUietiailwnampltdin,«t«id^
Attlc. quem «tocH coUegtt cu« M«onl,. ^^^ ^ ^^^^^^ MmaU, JEn.iM.SU
NobiaDeUpH. Umen prior nlio. multo Htoc/«*«^/,i»«rfajf«l»ii(fc„
fccUior.umcearndet .ed no»net bodie l-mm «.btfDwam jo-
Porro. s. «ictonttte <iu.tu n.aulci.tar ^^ ^^^ ^^ ^^ ^^
editiom. loct.0, H.yercampo memontm. .„ ,,j^ ^^ i,bm^J~
nempe>«ato.v.ce«n»te;le».ter».t». Euripide., Hetc far. S68.
tam dixenm et detorUui] a g|enmiiA Lu-
credi scripturA, sic primitu» ae habente: ^*'^ ^' APOTPAI nEAlAN
magnMjinMta per tnnos : quibus centum pera He k fiidle aiipoiii poi-
quamTocemlococoDvenicntiMimeaffiDem sent; aed sine te remittam ad 8Qt.
esse, nemo denegavcrit; aed librorum vis ▼• P* 35. Morsm nihilo minus bi ef e Bi
non est de nihilo panri facienda. nobis Virgilius ezcusabit, gea iw, S6l.
Ver. 1029. coiyecta: B, an^ncia^ n ^
coUatoribus fides haberi queat Cunrats In montb fadero, drcunutcdt i
C«terum, aUquantulum subdubitare me- Adcepitque dnu vaito, mUtqoeMib <
cumsoleo, anolimdederitpoctanoster: Ver. 1031. Integrenti n. Integereif
Ut •emel In coitiu conjecta e«t convenienteb : Vind. V. ed. R O. X. A. Integerent^ ad-
namjudices,motusgenitalcssuumoffici. "^*^""" clegantcr. « ratio temponmm
^ . j- • constarct Habacuc, ii. 14. ex Tulntft
um peregisse, ct ccetiLS certos ac dispoHi. ^ . , . -^»^
^ . . » • • • _i: • u vcrsione: *' Quia replebitur tena, ut coff-
turas maten» creatncis jam pernci, rcbus , , . Vv . **ii^
j j ^ .j vr 1 -.• • noscant elonam Donuni, quasi atnup
ad speciessuasdeformatis. llanc lectionis „ . ° .. «. ! ^^^ ^m^
.^^ . ,. i„ !• • _^- ojierienles mare. Sic eUam vere St-
vanetatem in his vocabulis jara experti ^, , , w — ^
j i/x«<. ^ -u'! -I.-. • rusct Chaldajus: mterpretesLXX virale»
sumus, ad ver. 1016. sed nibil ex arbitno , , ^ . "*'^
., .^^ r • ^ ""^c orr, pro ON lcgerunt. Ovidius. au£
atra necessitatem confessam m me sus- , . ,. , , . ,. ^
. , ^ non his discordat, admoven disnua ^_
cepenm demutare. ^ , _* .n ^ ^ » . ^^
^r ,,^»^ j -*. utunaoperaillustreturLucretio,etemeo-
Ver. 1030. avtdum: i. e. vastiun, sensu , . ,. ... '— *—
, . ^ T .: • j detur etiam nobis, atqUe vmdicetur, epiat
secundano atque Lucretiano: vide mox .. -- '^
dicenda, ad il 1065. v. 202.
Ibid. Lege: Per "Mr^ quod totum ventfa agitatnr, et «aiii.
largliavklummareinyi/rrnndU. ^^^ rescripseris optimo jure, tortimi.*
Bentleids. quoties enim haM: verba oommutantur?
TT 1 • '^ ^ ia j- • .• . '^^ supra, ad ver. 294. Ita moz. ver.
Herde incogitantue multie divinaUo cst, . f ••««^ ▼«.
• • I ^*!.* • t. 11 A « , 38. ibidem:
virsagacissime! Tibi nunus bella, ni nu-
lor. videbatur locutio gemellis dictionibus ^"^'^" ^ '^^* *1«»* ««"«^ •ra»-
curaulata fliiminis undis amnesj aed hu- Indignissime vero Heinsium r» undis flo-
juscemodi verlx>sis exuberationibus abun- licitatum ivisse, ex abundanti manifestnm
dant antiqiiorura poetarum monumenta. facient nobis nuperrime ad versum pnew
Exemplo pari sit Prisdanus, in perieg. cedentem disputata. Burmannus lectio-
SIO. nem vulgatam benc retinendam vidit, sed
Hinc/tn/iipinguisdetcendunt/tfaiinaM/i. exem{dis nullA tenus lod ' neoeaBititcs
LIBER PRIMUS. 177
1035 Ex infinito suboriri copia posset,
Unde amissa solent reparare in tempore quoque.
Nam» velutei, privata dbo, natura animantum
Diffluit, amittens corpus; sic omnia debent
Dissolyi, simul ac defecit sulqpeditare
attingentilnu defendebst Hsc autem bilem reddat— geiu.' V. ed. genuts ex
iMCtenua. gloss&, ut eiittima
Hnd. InUgr^ Viigilius, gea iv. Ibid. gens ammantum. Sic de muiis
SIS, animalibus Virgilius, geo. iv. 430.
atin» vaitl drcum gens htnnida ponti-^ :
Fkt iioctcro;famo(iueaedeiu,miaeiabilecaraien et Manilius eodem modo, L 236.
•«— variK genUs bominum, atque/n
fierviigkasamitacorrigas: «<FAfinoc/<»ii. IWA tummA: i e. «« ita floreat, ut
« Jugi noctem anUinuat fletu." Vide ad u «imma eis consisUt sine interitu toto;
"• 11*5. uj^ quod aliter eveniret** Confer Ter.
Ibid. <o/if vapore. Horatius, epist L 1027.
J^ "^- Ver. 1053. Horeat: Vind. G. L. n. r.
— .ledotveaicnsdextramlatusadcpiciat/o/, Floreanii P. Fhrent^-labentes,' V. ed.
Lsvnm decedena cumi fiigiente vtf^er : B. L. XI. labentis; Zk. labentifms; non-
i.».calefaciat. Awnaus, .m»*», nuOe. »»1« Jfg*"". «««•«0. *«"»*«««,; miUc.
V«r. 105«. Jite.- G. M. Farta, V. .,?"^/'»^' «*" on.maiift.«; Vir.
«a. 3W.,. ». Jteto, ut M. . secundi 8^"»« -^»- '"* ^*'"
mann. Odium sdlicet infensissimum in qoibusltalajamtum
Iwac dictionem et oonsanguineas ejus #ter»*H/ terTaalmai;im.
libnrii exercuere: vide ad ver. 807. et n>id. vivant ignes. Idem Maro, ibid.
tum demum fateberis fortasse similem ▼. 680.
HMcolam e Statio restare eluendam, silv. . . ^
"L Q. 11 8ed non idcirco/<mMi4r atque faicAiibi vires
™* ^ 1 '* Indomitas posnere: udo nib robore invU
tagite de vitreis spumosse Doridos antris, ^ "'
JEn. iiL 515.
VulgO,/«te. Lucanus, ix. 184. ^acuncUnotat.tacltoi«6«.«.c«/t.
^f^ittnru, Vcr. 1035. suJboriri: V. ed. R guJbiri.
P. Vind. V. ed. B. A. 7. XI. mo- Ver. 1036. reparare: P. Vind. XI. re-
sef; n. mo9ent.i'~^ummd : sic P. Vind. parari.-^tempore : n. tentpora.— ^ico^utf.*
V. ed. B. L. M. n. S. Xl. nimnuim, A. G. P. V. ed. L. XI. queBque} quod noo
editi oommunea, ez conjecturi cujusdam, deterius.
nt videtnr, exhilMnt tummistai qua vox Ibid. solent reparare omissa: nempe
mentem Lucretii nequaquam Tidetur at- mare, terra, animalia, et 8idera,hoc«o/int<
tingere. Nos modestius facturos esse facere; qu« constructio longe facillima
opinabamur, si ex ingenio rcponeremus parum perspecta varietatem invenustam
quoque, loco que^ vel gua, membrananim reparari genuit Bene oommittetur Ori*
nmnium atque vetustiorum impressorum; dius, met L 363.
^ram ria scribendi compendiaria corrup- q, utinam pottcm ^^^ n^arare pateiBli
tilam hujuscomodi nullo modo improba- Artlbut.
178
T. LUCRETII
1040 Materies, aliqua ratione avena viajf.
Nec plagse pcwsunt extrinsecus undique summam
Conservare omnem, quaequomque est conciliata:
Cudere enim crcbro possunt, partemque morariy
Dum veniant alias, ac subpleri summa queatur;
Ilinc fortasM PlMitus edam oorrigendiB
raut, Epid. Y. 1. 45.
PtnBMM et refmruii me» toror l<*
Vulgo legitur, reperuti,
Ver. 1038. DiffiuU: L e. liqueKit—
dinolTitur— diffUnditur, ct ad nihilum
eraneacit, ut aqua in terram dwitillafa ;
▼ide Sopfaodit Trachin. 698. et animad-
▼ernonet meaa. Locua cst germaniaaimus
Apuleii, in met ix. p. 6AO, ed. Oudend.
*< Interdum, aoerrimo gravique odore sul-
** phuris juTenis inescatus atque olmubtl*-
«* tus, intercluso spiritu, d(ffluebat:" l e.
•nimo et Tirilius defldcbatur ■entim col-
Jabebatur, ct quasi eranescebat, undique
sparsis Tiribus. Alia est tranabtio Viigi.
liana, ad ^n. iL 169.
Ex illo/Mr», ac retro niblapn refenl,
Ret DanaOm :
nempe ez saxi fWigmine, quod vetustas
subruit, vd ruin& qualibet, decidente;
ergo bene Scrrius: '* Fluere, delabi;**
non dilabi^ qu« dictio Lucretium accura-
tius interpretari yalet: etsi fuerint ibr-
taasis occasiones, quibus utravis vox in-
differenter adhiberi potcrit Ilejnius ad
locum fallitur egregic Adeas Terent
Heaut ▼. 1. 73. ibique Westerhovium.
Sic Graed paasim imffuf ^ftfff, et sunili-
bus, aolent dic««.
Ibid. amittens corpus. Hanc locutio-
nem dabamus opcram iUustrare supra, ad
▼er. 8ia quo amandandus lectorest
Ibid. sic omnia debent Dittolri. Tan-
tum non ▼erbum ▼eibo Virgilius haec ef.
flnxit, gca u 200.
sime subfenientem. CVmmlaii li Inli
sit, qus nuperrime ad iatum
mentati snmus. «
Ver. 1039. defecU: V. ed. d^ffieki 0,
defUciti n. n. defidis A. defUL
Ibid. drfecit mbpediiare. RariniV^i-
men habemus hiigusoeTetbicuminliBilifo
scquentc, ncque alifai temcra iq n ri a i i d uBL
Sic aulem Silius, iii 111.
ik fastoa neta,
PihuiUc q oe tortgeUdoaut seamdin
D^icUm mootei co^Jox tnsf
Ad quem locum Hcinsio rcponm ▼«Imi
Deficiar ne auscultcm, vd aoloi hatik
Lucretius. Caterum, de hoe afaaolalo
usu ▼erbi tuppeditOf noa dizimni ad wm,
548. ▼ideas etiam Ruhnkenium, ct qM
laudat rir nuignus, ad RutiL LopL iL %.
Ver. 104a aliqud ratioue: sic P. Viad.
V. ed. (nisi quod habeat ranoiitf, opcn*
rum, ut putem, culpa) B. L. M. O. n.
Z. n. editi hodiemi cum A. et G. (ai
fides Havercampo sit ser^ata) rectA re-
gione,- improbante etiam prolie Bentlcici
Nostcr, ▼.414^
> vU, aSqud relime evtrtm, rcc ew H .
In pcitn jtaurr:
ttc
Htk
sic uti noB castigandum esae cootendimtts,
et hunc locum Lucrctii habcmus strciuiia.
—aversa : P. adversa^ orrore
Ibid. owrso otiai.* mt Sba mwterfmfa^um,
pro ria, ve\ a wid, averta : nam manilcs>
tissinaa est GraBcismi phrasis Lucietianai
Hujuscemodi ▼enuads noritatflws potisB-
mum Horatius delectatur; ut uiorvfli o^
ttinetOf et detine guerelarumf quae aimt
oomibua notiasima. Haec autem exqnisi-
tior acriptura scnipulum noonulUs haiid
dubie injcdt, et mlgariorcm ooostiuclio-
nem, r^ rectd regione suppeditatam, huic
k>co peperit
Vcr. 1041. potsMMl: iu P. Vind. V.
ed. B. G. L. M. A. n. rdiqui, ut cdiii
plcrique, |MMni/.
LIBER PRIMUS. 179
1045 Interdam resilire tamen coguntur, et una
Principiis rerum spatium tempusque fiigai
Largiriy ut poasint a ocetu libera ferri.
Qui re etiam atque etiam suboriri multa necesse est:
Et tamen» ut plagae quoque possint subpetere ipsas^
Hoe «item didt Lucretius: *' Dixerit nequiturt cum Cortio ad Salluit Jug. 5i.
** Toro IbrtMie aliqui», summem rerum 8. Dictys Cretensis, iL 21. *< Imperfec»
** poHe iiiiitam eae atque extremitatibus ** ti igitur re, ut opinor, consequens fuit
*( Bois cucumscriptem, et interea tamen ** arma capere; juaque per Yim extor-
M cmn primoniinfum concursum ac ooUi- ** quere, quod amice impetrare nequitum
« sioocpi per plagas extrinsecus illatas et ** esi" Priscianus, perieg. 417.
** simimam renim, ne eraffetur, inde ^ . . i^ i ^^ .. . .
, ' ^ . .. Hk luad lapldem, qul, tacto accensus sb fenL
**^iasi continentes, recte neri, quibus ExtdngaimiqMitttr:
•• omnes res creantur." " Enim rero, . , ,. ,-. ^, _ ,.
-mpondet Luoetiu^ hoe nuUo pacto ^ ^ «*"* ^*^* ^J^^' «P-
ucoDcedendum esL Prineipi. adlicet «"-.""t»^» ^ Diomedes. gnmm.
» conconentia non semper continuo nex- ^* ^ ^.^^' "^^^^ P~*^' « ^^^
» antur, s«l resiUunt interdum, et longe ^ f ~^» ^''«' «?' ^T^' T^'"^'
« discedimts unde, nisi ex infinito spaUo y,*^'' ^^*^' ^.^"": • ^: ^ ^*^'
« ris infinita materi» ad effidendas pla- Y^^^^' , -P**' W* "^ ^^' ^'
« «i. geoetrices «ibinde oriretur, res jam T '/^.T"""k- ,• .T^^i ^^'"'
- coaUt» cito diffluerent, et res nondmn ^' ^"^^ ^"^ "*»' ^«'"»*' ^°^ »«I"«^
«•coaUt» in «temum disjungerentur." "*" *l"^ veri ridcatur simfle, Tarictate.
Hic est argumend «»pus, breviter expo- ^ principium et principio repr«sentare
•hi, ne lectoris acumini parum tribuere ^*^"^»*' " "»^ ".°" •bermascn^ ^.
^^^^ mfx»i»*9 prtncipiom, L e. prtncipiorum :
Ver. 1M3. omnm puBquomgue eH: V. 7**f «^ ^^' ?®^ E»««*«*™ «^» «»«1-
id. omne qum cum est. daUonem loa, hmc exowus. expedire qui.
n«d. caneitiata: l e. coacta^-congi^ verim; sedaud«dore«^quamqu«admitU
amciUum rocata; videas supra ^*^ «« ""*** P^*^ ^ """^ '°™-
i«r. 184. 485. 518. VifgiUus, iEn. x. branarum «uff«gii», aut veterum testi-
1501
monus, mmxa:
————— Mesentkif amu Interdmn reiUlre taoien coguntur, et um^
Qne OtA cmdOet • Pnncipum certum «patlum tempusque fugat
^^ Largiri.
t c oolUgat— in unum convocei; a cafo „ . i .^ -^ j . ...
.-*-««rp««««««,w« r«i»^« «w.«-« PasBimloquiturpoetadepnmordusrmun
Vfttrum liomanorum, oraecam vocem .... ...
.doptantimn, ut placere inteUigo gram- et minutitsini» corporum particuh^ per
«tormn fiUis. ^«^"^ .• >'^« V]",'^' •^ Vir-
V irv.i« -- « ^ T? u gihanum lUud, gea u. 462.
Ver. 1045. jwrfm.- n.portam; Faber " ®
ft BenUeius vidcntur partim maluisse: Mane «alutantum totb vomit asdlbu. «wtoii.
nos nUul demutandum esse sine fructu proimmensamultitudine,omnesnorimus;
nMtramur. et pofteriores, ne GrsBCos advooemus,
Ver. 1044. Sic Terentius in passivi hanc metaphoram certatim arripuisae. In
fonni fuita esl antique dixit, Hec iv. I. his autem tempus consumere non libet,
57. ubl plura dabit Westerhovius: videas et contenti sumus super ingenU nostri
•tiam Festum in vodbus Neguitum et tfntMninff arbitrium doctanim espeririy
180
T. LUCRETII
1050 Infinita opiis est vis midique materiaj.
Hlud in hiis rebus longe fiige credere, Menuniy
In medium summae, quod dicunt, omnia niti;
Atque ideo mundi naturam stare sine ullis
Ictibus extemis, neque quoquam posse resohd
1055 Summa atque ima, quod in medium sint omnia niza:
Ipsum si quidquam posse in se sistere credis;
Ety quse pondera sunt sub terris, omnia sursum
ooosultimi euntes tctUmoiiio membrani^
nmL— /ugaV; ^Jigura.
Ver. 1049. t/sftr.- G. ei tpm; Bi. et
iptm, Si quid lateat, ut bi lunt egregii
ceiiritafp libiri, nequit roee tagecitet odo-
rari, nisi r« mppetere tat ei interpretatioDe,
et Mripaerit Lucretius, quum Terbis neu^
traliter adbibitis delectet, ut qui maiime,
ad banc nonnam:
Et taxnen ut plagc quoqoe pOMint /nMfrr f/ ^MK.
** Subtre, subdcre,'* Nonius in Toce tubit,
It, 444. Edicat autem lector nasutus
atque eruditus, ad quem omnia mca de-
** opitf, ▼el res, ponitur:** si dfcam
tra, ** Oput est mmptut^*' Talet, ^
cc
cc
Ibid. Et tamen ut — .• i« e. <* His autem
** missis, vel illas ipsie, quas fingis, plag»,
«( quasi extrinsccus impellerent et con-
*' tinercnt sumxnam rerum, finibus suis
<* drcumscriptam, continuaii nequirent
** in infinitum, nisi materies infinita sub-
•* deretur."
Ver. 105a Infinita: M. Infinitai non
deterius. — e$t nbest n.
Ibid. vis ojms est : iit nomcn quasi ad-
jectivum opus sit, omnium generum, in-
declinabile; tcI, si mavis, substantivum.
Sic saepe noster. Sic etiam Flautus, Cap-
teiv. i. 2. 61.
Jam marituml omnes milites ofntj nint tlM :
quem versum laudat Nonius in vocc Opus,
ut et nostrum Carum, ii. 814. Sic etiam
Terentius, Adclph. iv. 5. 72.
Ego eo Intro, ut, qiue ofmt nint, parentnr.
Nec difiicile est diversorum regiminum,
^quse in hanc dictionem cadunt, rationes
dcclarare. Si dicam, '* Opus est tumptu
** ad bas nupUas," valet, ** m simsptu
tut est ref , per quam hm nupdsB praoa-
dent.** £t similiter cque boie dinrii
CtpMS cat Miiipf^.-** quod per se palet
Ver. 1051. fuge,- V. ed. ILjugtL
Ver. 1052. Iu medium omiimi uitL CS-
cero, de nat deor. iL 45. — **
** (mundi), undique medium locum
** sentes, nituntur SBqualiter.**
nnd. quod dicunL ** Peripateticonim,
** et veterum Academiconim, et filoloo-
'* rum, et omnium denique, qui umiiii
** mundum, eumque finitum^ease voliml^
** ha*c sententia est; Omnia gravia in me-
** dium ferri, levia a medio ad extremum:
*^ Epicunis autem, ct caeteri, qui mundos
** censcnt essc innumerabiles, et ixniiey
** infinitum; ncque extremum, nequeme-
** dium, cssc conccdunt Ita eorum ra-
** tione neque gravia in medium, nequa
** levia ad extrcmum, moventur.'* Laia*
binus.
Vcr. 1054. extemis: P. altemiti V.
cd. eetcmis; dcquorum vocabulonim peiw
mutatione, vide nos superius, ad ver. S01 .
—guoguam: A. 11. quoque,
Ver. 1055. nixa: V. ed. ciumi, operap
rum fortasse incuria. Diomedea, de art
gramm. i. p. 371. ** Nitor, niteris; per*
** fecto nisut sum: sed «el^res immutantv
(* %iixus declinant, ut Virgilius, etc** Ve-
rum enim aliorsum videtur ire Prisciaims,
lib. X. p. 903. im. ** utor usum, nitor a»-
** ium: invenitur tamen etiam ntruia.'*
Scripturae, quam nos recepimus, £ivet
Serrius, ad Vu>g. i£n. i. 144. 506.
LIBER PRIMUS. 181
Nitier, in terrfiqae retro requiescere posta;
Ut per aquas quse nunc rerum simulacra yidemus:
1060 £t simiU ratione animalia suppa vagari
Contendunt, neque posse e terris in loca codi
Reddere inferiora magis, quam corpora nostra
l^x>nte 8U& possint in coeli templa volare:
IDei quom videant solem, nos sidera noctis
1065 Cemere; et altemis nobiscum t^npora cceli
V«. 105«. in m iiUere: M. imutere; Qiw,demenallqaore,obeaiit, refrKtiiTideD-
IL nM 96 ritUrti XI. m fine tistere. ^>_ , ^ _,. ^ __-*i
_ ^' „•' ^ , . Omnia convortt, jursumqat mpina revortL
Vtr. 1057. JSr.* G. M. Ais unde scri-
^i Hf mi putem, P- cuncta; Vind. V. ed. B. L. O. A. n.
wM quae ponden sunt— .
puU: B. Mint.~^*HTsn'm : V. ed. O. A. II.
Z. XI. supra; quod pro tnpera, casu quar*
to numeri multitudinM, Aliter non con-
tempserim, nisi exquisitius quiddam jam
X. n. nirfmit; prani manus, ocuUve, ,„ppeterct; quum elegantissime dixisset
— --' *-. ^ ^^ . . noster tupera vagari^ sine praepodtioney
V.1058. NUierin:G NisieHni; .. ^^ tLe partes pe^^
lliWjS^..comnuxU.hteris.atq^ videa. retrorsum, ad ver. 834.
iafe deprsratis ipsui dictiombus.-in ter^ j^ animalia vagari. ViigiKus, ecL
vv; V. ed. B. inUrea^-retro : n. recto. . ^
■' ftfMiVicgrg poUa : G. requieste reposta ;
•• _^^. . per ignotoi errent animalia montbi
sr» reftueste repotsa.
Ibid. r^ro potta: l e. situ pnepostero «* geo. iii 540.
— Imctwm habentes, et nobis contrariam, timidi dam^, cervlqw fugace^
pOBlurHn; ut recte Faber, et interpres. Nunclnterqnecanei,etcircumtecu,'c^tfff/tfr.
«• F^igiai, Memmi, credere, non dico cor- Ver. 1061. loca: n. lococa, simUibus
*• potm, ad oppodtam terrae partem js- ^^j^ ^^ proximitatem negligentissimc
"oeiitia, tursum niti, sed vel posse ea commixtis.
«dcataoomino requiescere, et in sta- Ver. 1062. Recidere: i e. retrorsum
«tioM pcrmanere."— In proximo, pro cadere, quum sint nr^v ^wiite, ver. 1058.
fiuv, XI. ofue, quasi voluerit prajceden- cicero, de div. l 54.— *• in agroambulanti
tn toiooem, ut fit, repetere. u ramulum adductum, ut remissus esset,
Ver. 106a tuppa: sic G. M. et. ut •• in oculum suum «cidMJc."
.lUiCiir, a prima manu, L. quae vox est Vcr. 1063. m aelitempla volare. Maio,
Uige «xquisitior, quam quae librariorum g^^ -^ 226. hinc sua fortasse, divinitus
loNitiaB, aut etiam incuriaa, adacribi de- perfccta, coloraverit:
bart. ** Suppum antiqui dicebant,** (ver^
Im Vw: .....* fi.1»...:^ «.:,.- ;«^:^«<.\ — necmortieaieIocam,«edvlvmwl«rr
bi Fortl «mt, Salmasio pnus mdicata) sideri, innumerum,atqueidto«.bcedere c«l».
" qiHm nunc tupinum didmus: ex Gras-
« eo ridelicet, pro aspirato ponentes lite- ^^' ^^^' «^«^"- ^*» »«^'» ^^
* iim f ; ut cum iidem 6XMt dicunt, et *"» «* Lucretius. Hinc castiges Enni-
'« Boa syivat: item l{, aer, et ia^«, tep- wm, ann. i
* Hm.'* Ut nempe tupput sit ab var*, vel iftrmioieritote diem concordlter ambo:
Jmai y uti etiam tuhtut. Ipse noster, iv. i e. altemo semine sermonis — altemo
445. flermoiie. Vulgo, alternumt i e. veteri
182 T. LUCRETII
Dividere; et nocteui parilds agitare diebiu.
Scd vanus stolidis hasc omnia finxerit erroTy
Amplexei quod habent perverse prima viai.
Nam mcdium nihil esse potest, ubi inane locutqiie
1070 Iniinita: neque omnino, si jam medium sit,
Fos&it ibci quidquam hac potius congistere caunfty
Quam qufi vis alifi longe regione manere.
Qmnis enim locus, ac qMttium, quod inane vocamuB»
ioriptunL aUemom, rc\ polius aUernS, ** Primo itAttm oonspectu vm t a uf U
Vidflt utique progrctsum depraratioiiis. •< puidtas; ac libi quisq[ue deposoertpd-
Kihil certius: adi nostnun fflhr. Crit sect «< lendosiiidehostcs, oc locumcsipicndiBiL
cvi et imprimistom. ▼. pp. 107, 108. Por- «« Dux tpse, inter atoUditdmoB
ro, nos rect» Virgilium rescripsisie ad «« mosque, «d srma tqkmIi fkmmuwtSaAk
fgto. i S5a ad hunc modum. *« et mims increpct hostem.*' Ila bsBS
Perisonius.
NMqueobiprimiucquborientadflavitsxihelit, ^r ,^«0 ^ -j • 1 x « i>
/Ubwrsnibefuadccndltlumiia veqieri ^^' *^^' -««pww ^Ment: r. oa-
jiUxU kebemU p er uerm priima ; XI. jpotf*
pToUtomnino prsrcedens TcrMis hi]jusce umper uirmmqme^-^erM prima sm^ sb-
kxa nobis jam sulgMcntU: sunt Vind. V. ed. O. A. S. et traspfioni
fiUi quom vidcsnt «olcni, ms dders ooctii literse etism erv, 11.
Cemere. nxid. Am^pUxei kabeni^ sryasCwni
Addam AnthoL IjU. Burm. iiL 62. 9. '^* «^ P*™ P"*™ **
cui geminum et simillimum ex
,„ _, . *^, , .ii^ K nuni non est ad msnus,
Hic, rivo tenui pervia, ridet humus.
Ver. 1069. Xam : P. V. ed. R Josb
Sic reponcndum putcm. Vulgo, depug- _^f^- ,.^„^ iocusque: Xl. iine JSnemM^
mu, Et post hunc rersum G. posilum ^^^ . ^^^^ yj„j y ^ q ^ „ j^
Tuhver. 1«)3. y^^ Iq-^j^ Infnita: Xl. /a/Saitesi
Vcr. 1066. ;».iri7c-«.- a /wrrfii*. au/m.— n^^u*'.- Mnd. V. ed. R H. X.
Ihid. rfiW.a*. Dptimc. Vcrissimum acniqu^; P. et denique; XI. non deniqne.
e*t, antipodaano6tr«noct«agitaivparw ^.^nino: P. in omni,^medium A:
diebu» nostris. Bcntucus. omittunt Vind. V. ed. O. A. n. X. n.
IMitiiwo* utique pWraH^ue cum G. r. et y^, ^^^^^ ^^ qnidquam: R ubiam-
pri««s Pii aKiicilHB habeo^ dicsque, In ^^ . „ „»„y«,«^ ^,« cauu&: a.
ftiap. epigram. Uiv. 8. ^.^.^„ ^^, . ^,^^ ^^^ y ^ ^
l^rum, quod xti Mih LahoriNu luof, et kac unum, L. c o ntistert : X. cameth
f^»rtm Mms |w>^U tnho M.^m. Art^.— <«««d .- abest Vind. V. cd. O. ^
Utid. noctat a^^itarr, Mantuanus, geo. n.
ii. 547. Ver. 1072. quaris: n. yaaattM . r e
Ifm Jiet 4j:tt<^ tcAKtf^ fiyfnc: Mnd. V. cd. O. A. n. Z. XI. rs-
Kt htticioco G. M.in«enint t«r. 1075. tisHU; ncc minus bene; ut hsBc sit loci
Ver. 10(i7. iunm: n. manu4.^^n ttrit: maem: ^« Co miatc re non polcst oofpiB
P. i^irTarii,— «*MiMiki linKTit ernfr^ «ksunt ** quodquam eo in loco, hac magb ds
Vind. V. «d. iX A. 11. X. ** cauaMu qyod sit mimdi mcdius; qoam
Ibid. tw«a« j^^Wm. Litius» lUk ^ ;!^ ** «h aliam quanns
LIBER PRIMUS. 18S
Per medium, per non medium, concedat oportet
1075 .^Bquis ponderibus, motus quaquomque feruntur.
Nec quisquam locus est, quo corpora quom venere»
Ponderis amissa vi, possint stare in inani:
NeCy quod inane autem est, ulli subsistere debet,
Quin, sua quod natura petit, concedere pergat :
1080 Haud igitur possunt tali ratione teneri
Res in concilium, medii cupedine victae.
** £«itna, et omnino alienam.** Eadem cho proferre liceat, de Fyth. orac p. 399.
foeabula aupra etiam commutata vidimus, B. et tom. ▼ii p. 569. ed. Reiake: TiMMwm
ad vcr. 957. — manere: abest Vind. V. ed. nr Bcn^w htXi^wH, • 2if«irM#»* Aimim, if«,
0. t. n. 2. r§ ml^fui irif$ rtn «vrMf , 'XIS X*yu B«W«r,
Var. 1075. ac: omittit n. — ane voca' oft^rm tuu awirthrmt \%yfMimt, Vulgo,
mn: ttmnA Vind. V. ed. A. n. Z. deest illud «f, Yocabulo prscedente, ut
Ver. 1074. concedat: P. Vind. V. ed. fit, abaorptum.
& L. O. A. n. XI. concedere. — oporUt: Yer. 1078. uUi: P. Vind. V. ed. B.
O. opieMts abest Vind. V. cd. O. A. n. X. O. A. A. uttitj adhcrescente Utenl Yods
Forte flcrit)endum, debet. Tenientis: de quo errore, Tide ad ver.
Vcr. 1075. feruntur: Vind. ferunty 1016.etexemplumnulli8ecundum,unum
onlMO fivtaaM ae; A. fnerunt. etiam atque alterum, in Silv. Crit sect
niid. ^put ponderibus: rw «iinr, scili- JuL-^utem vero deest II.
cct, (lecundum Epicurum, cujus verba Ibid. uUi tubtittere: L e, acdpere et
cx Laertlo prlor adnxmt Lambinus) rnv fundamentum dare — stationem venienti
tff» ifumv iemftx»fMn rif »Mf§rmrif >uu rj ^rmbere-^tuttinere denique. Vocem in
fiofmrmrif mrf^ ut r«v mutfm. Cum edi- hoc sensu, aut pardasime detorto, paasim
tofibus quibusdam, JEque maluit, re non invenias, sed semper cum casu tertio, vel,
Mtis, ut mihi saltem videtur, perpensd, si malis, sexto. Unde Gronovio non ac.
Bentleiua. Locus exstat apud Diog. ceaserim ad LiT. xzvii. 7. edicend, ali-
Laifirt z. 43. et, qus pnecedunt allatis quoties Tariare hujusce vods significatio-
wba, non minus ad rem faciunt, et prc^ nem; neque dubitaverim, quin ille liviua,
fcrri debent: Kimrrmt n fvfixft ml mr»^ L 4. sic legendus sit:— •* jam non ferit
/u$- pn^i h %fUrifmt »mt ifrmx»»s mvrms *t' <■ tantum tubtittere^ sed in lationes— im-
Mieimt, ru «inr, «rX- qu« supra venlunt " petus facere:** uW vulgo, ferat. Hinc
Ver. 1076. quom venere: G. cum veni' tuttinere^ cum lifaris quibusdam, ibid. ix.
runts Vind. V. ed. B. convener^ L. com^ 31. 6. pro tubtittere l^erim; neque re-
mners M. convenir; n. con venire; A. ceptam lectionem de loco moverim, ad
can venere; XI. cum venerunt. Inter cum xxxviL 38. 4.
ct can scribc passim fluctuant: ride ver. Ver. 1079. pergat: cum corpus utique
118. X. commoveant. Abest O. venere. venerit in medium, quod vocant, non ibi
Ver. 1077. Ponderit: O, A. Pondere. minuscorpori vacuum est oottceasunun,
'^ttare in inani: XX. tittere inani: m quam in aliis ubilibct locis.
abeat Vind. V. ed. O. n. cui omissimii Ver. 106a Haud: V. cd. Hanc^ —
rspetitio syUabsB caussam dedit: ride ad pottunt: U.pottint: et, In versu statim
Kfr. 98S. Specimen emendationis, hancce pneeunte, rice QMtn, S. QMem.
vitiositatis originem qpectantis, in Plutar- Ver. 1081. concilium: sic omneslibrl
VoL. L N
184 T. LUCRETIl
Prasterea, quoniam non oninia corpora fingnnt
In medium niti; sed terrarum, atque liquores,
Humorem ponti, magnasque e montibus undas»
1085 £t quosi terreno quee corpore contineantur:
scripd, atque cdki priores; recentioftet Ihkd. Humortm pontL Bfantiiaoiis,
aiitem, ex arbitrio criticoruiii, concHio: geo.iT.430u
male oinmiia Has regiminis nuioris TMti gem kumUg pmH:
formuks religioni sit, membranis Tetanti- et eundem Sud i. 37S. iu rectius cipiai,
bus, demutare: redeas ca, qu« dedimus et interpungas:
ubertim, ad terr. 250, 289. mpediue: mc .uioeoau.kn.Tit..^
O. T. n. at Vind. V. ed. empidime. ««oi., Tds tegit :
Jam vero de Uteri non geminata, relegas
dicta in Ter. 64^C«terum, recept» i- ^ ]^e!a, ,0« pontus humecUTit.
lectioni vicue Creechianam diTinatiooem ^^^ ^ ,T^ "f ""^* - '"T^ **'
rinci^e Bentleius antepo«iit. Jactanti» tornonnullahucfkaenti.mnoti.adw.
mminim est Talde puerilis Toces. pa.«m ^\ h«J««eUbn: ncque Tidear »1».
scribis commutatas, conjecturis, nulla de P«toTus, « Teram coostructioiiem ta m
caiissa a^ue incontinenter propositis, so- Ho«tio apeniero, quam sdwUast.. Oii.
lidtare. Ega nihil noTem. Q. Curtius qui«>«s «t Aeron penpeiere, sed edha.
ix. 2. 12. - ncit ergo cupido rationem." ™™' "^"^ ^^ mtdhgefe,hod«r.
Sed nugis hnmorari nola nonim nema Exstat od. l 29. II.
Ver. 1082. ^oNtam; Vmd. A. ^o^ .Quknegetardrii
jam ; qpiod editorum turb« placuit, contra "^^t^J^IS^,
rim membnmanim atque editorum sin-
ceriorum conscntientem, immerito; si
Mootibi», et Tlbcrim rerertl?
Ordo est . " Quis neget rivos, prooos v-
, , , 1. 1 . duis montibus, (l e. deadentes— decur-
modo qiucdam suppleantur, quaua solent ., \ , t . • «>i
^ "^ , . ^ j reutes — montabus) •* posse relabi— ?
in anmmentorum decursu sine fraude _,. •.« > •• t>i •
. „ _ ,. . ,.«. limc ctiam > aleni Fiacci versum restmi-
reticen. " Pnetcrea. alia insuper diln- . ^ ,
.. , . .^ , „ as, qm Burmannum vebcmenter cruciavit,
'* cuitas rationibus eonim adversatur: .; i
vel, ** Hoc etiam, quo sibi minus constare
viL 391.
^* videantur, iUis potest objici :" vel simile Et jam jam magico per opaca rilentia Colchis
1- • I V «•- . . »• 1* Cocperat ire «ono, monrtratauue conderc vultu»
ahquid. I.. M. habent qua cum IineoU Numina, n,*quc $im averti .Wrii^ «wr..
desuper; quje scriptura quidnam sibi vo- _, , • ^ .,..
, .\ ,, , . ^ 1 • ,- * "Igo. cumque; poncntose satis. Ovidu.
lucnt, collatons erat cx locis aliis com- , , . . ,
.... . . , f ^ duos locos pnus ex insenio emendaverun,
missis declaravisse. Interea, defragmento , ,
Go«o.pUno altum i«itur «lenUum. ?"^ "^ l""^ con«ntKot« inteU
xr ,^, . „ f- lexenm, mct. xiii. 954.
\ er. 1083. atque: n. ac. — ttquores: '
sic L. M. et pUcet, ut vulgare minus atque *"^"^ ^^ **^ "^'^^^ ""°"-
eleganUus: X.n./iV«4>r«;roliquiomnes, Vulgo, /o«/i6w . de quanim dictionum
/iVaarum. uteditionesrecentiores.—rorro, pennutationc videas ver. J9i. supm, et
hicce versus in P. V. ed. I^ A. X. n. se- consulas Bunnannum ad O^itlii l c. Allcr
quenU postponitur. sed in M. Tf ver. *«^* ^ ^* ^*^^^y »^- ^ ^^'
XQH^S, Fluminaquc in munUs cumi reditura tupino.
Ver. 1084. ma^aa^.* 1. magnis^ ut vul- Plus videtur dicere. quam cum >-uIgato
gares editi, minime ad loci scopum. Huic fontesi quamvis utrumque eodem redcat
nutcm venui aequens prarpooitur in V. Porro, Claudianus, in Eutrop. i. 3J3. his
cd M. et XI. noo alienus aoccKcrit:
LIBER PRIMUS. 185
At oontra tenueui exponimt aeris auras,
Et calidos simul a medio differrier igneis;
Atque ideo totum circum tremere sethera signis,
Et soUs flammam per codi oienila pasci,
pefcimtffetrojrirvji/fill*^ nlme tenentes, Lynamt oontrA Fhfloc.
qmy piOTeibiinn Grscum, quod hm epil. non intellexit Beinkint, et, ad ejili
idi foffmuUe reqpidunt, uc Euripides mentem inoonsultiut interpolanSf Auge-
ttus cat, Supp. 581. rus depravAYit: Th ^ •» «lif Ahvmsan rfm
imymfmfm rmXmvvm wmfm VffmXim fU0vyyvnit9Tm
Vm MAMAe'«^. u *w$rmi»/ufU H ^S Xtyerif, u ^irnurr* «vr»f r«r«i, um f^n
^ insuWsrime, T. ^^^ ^^. *««r,r.^; Sic si«|oeri..mie ^e^UrtJn
•hipertium. simUe trsZtl «gu- ^WinA. Non diunde pendet loa m IKj.
Z^ egregie corruptum, «3i ««>« Ls^o, iL 95. inteUectus. ubi M.
lii m« periditabor, ad l 15. 29. Casaubonus. egregie luABcatus, vanM
. _. .. , w ^ ii . coniecturas prodigere sustinuit: AfMMf «t
m prins vmcuo Ubantur flumina ponto, ^*^ "^ ^^ ^'^
mnt tC toTem* duxerit ante vU»-. »»* *»* msfinru$, im muftCwmt m* twiyfm-^
mm Tarietates apud Burmannum n- ^' **» * ••^^ f«f#/i»tfarf ir«fr« «-^«w
et fortasse conatui meo plaudes. «^- *»«"P« «« •'W«» •w«^«»» miiXiww.
r. 1085. Hunc versum, ut adulteri- Similiter Tertullianus, apoL cap. 35.—
, obelo confodit BenUeius; et sane, " 9P^ »« ^^^^^ Romanos haberi, sed
idm dignum est, Bodleianus non '* **o«*®» prindpum Romanorum." Ne-
idt. Nobis, ut exegeticus, adeoque q"« alienus est idem nobaissimus Tarsen^
Idtatem stiU Lucietiani sapiens, nul- «»» ™odo memoratus, ibid. il 1 2. Tunumi
odo dispUcet. Pono. A. ?ice con- ^» ^'^»»" »» ««'f«<^^. ^* «Wifriif «f-
tter, babet coniinwxniur, V^* «^* •"«" •» ^^^f- '^'^® insuper
id. ^« terreno corport: i. c. non I>a™"in ^ Cic de finn. u. 8. SanctU
ie terrena tantummodo, sed Ugnea, Minenr. ix. 8. fin. Cum trimetro denique,
A. ut Virg. JEn, ▼!. 732. tcrreni artusi qucm dat Marius Victorinus, art gram.
s alia hoc genus: ut nequaquam 8u& >• P* ^504, hunc excursum daudam; non
cabnlum quati destituatur. Ciccro, indigentem tamen, ut sperem, excusa-
; ditpp. i 20. *« Nam nunc quidem, t'»on». q»»>»™ '«™» ^^^ ^»"* eniditis
imquam foramina illa, qusB patent parum perceptam, tangat, atque ad jus-
aafanum a corpore, raUidifWimo arti- tam inteUigentiam locorum innumcrabiU-
io natura fifOiricato est, tamen ea ter- "™ ^^'^ leriter conducat:
lis ooncretisque corporibus sunt in- Amare nolo, nec dolere, CUnis.
aapta quodamrooda" Sic fortasse Ver. 1086. tenueit airU auras. Sic
Umdum. Vulgo sine ea, sed codex Maro, gea iy. 311.
I. babet a. Amobius, Ub. iL p. 61. ^ ^ ^
^: « Nrfo ilUm diKe«. «d do- — "»««-<I«~«^. ■»««*. •*«"^'
■•; nec ex doct^ ut didtur, elemen- «* ibidem ille, Tcr. 500.
iam fieri; sed, rctinentem res suas, ceu ftnnm to •«f/
'poribut semet drcumligare terreni*.** Conmfactui tenuis,
libus animum advertat lector formu- Porro, rice d^it, V. ed. artus,
lermonis PauUnae gemellam, 1 TinL Ver. 1087. medio.- n. nuiri^^ffer'
. MXMfTArf y«^i«f, awixieimt /3^/m«- rfer.* V. ed. ditterier,
quam nos ad SiW. Crit Sect xxIt. Ver. 1088. ciraim tremere: propter
b illusCraTimus. Ilanc autem mi- sdntiUantem, palpitantem, ac nictantem
N«
186 T, LUCRETII
1090 Quod calor, a medio fugient, ibi conligat omms:
[Quippe etiam vesd e terra mortalia seda;]
Nec prorsum arboribus summos frundesoere ramos
tidenim micantium ignem. Faber. Addam Senecun* HippoL 846.
Sudus, Tbeb. l 353,
nec Don abrupta tremisamt
Per hw Mnec» jg^touiUw «ppkx
Fklgmra: Porro, TldeM qiue dicturi somiB ad ▼.
ut Ennius mpud Macrobium: ^^' Hic «item Terwi integer •bat V.
ed. et, vioe ^etkera, TL dat omnia.
Zi0iiin« Hc /rrM«lo tem ct cava oenila candent : •* «y^j^ ^ xt* ^ ^ ^ ^
Yer. 10B9. JlafiiiNa.* Vind. n. ^E.JIam'
cumquoversucomperesstatimTenienteia, mam: A.Jtammat, pateif V. ed.jNU(t;
▼er. 1089. iv. 406. uti sspe Uber iate, ob similitiidinem lit».
Sic etiam Cicero, dc divin. L 1 1. quem jmm c et I in minoris scriptiir» fiDnnis.
castigatione leporis non infimi donabi. Ibid. $oU» JUmmam per emyia paad:
tnus: de hac re ad dicta superius, in Tcr. 852.
Nam primum astrorum volucrcis, te consule, remittendus es.
n»*»^ Ver. 1090. a: R e.— ^t.* omnia ve-
Conc«r«i.ciuer«^-irtelto«m-*.r.n^^ ^ ^^^ ^ ^ ^^ ^ ^
Tu quoque, quom tumulos Albano in monte "V . .
nlynl^ me penuasissimiun habeo, voocm oan»
Lustnuti, et iKto mactasti lacte Latinas, trazisse literam s a fine vocabufi pneoe-
Vldiiti, et claro trrmuhi ard^rt cometaa. jentis, quum nuUam constnictaoiiem aU-
Optime Tumebus, cui debuerat Davisius ter cxsculpseris. Neqne aliud visum cst
assentire, grawi reposuit, pro gratU libro» editoribus, qui pnBoessere.— oon/i^gal.* G.
rum. In hoc loco non erat nomen nu- contigct. — omnit: G. A. TI. igneiss ct ita
dum epitheto suo relinqucnduin. Vulgo vulgares cditi: sed male. Huic varietati
insuper, ardort; sed vcrissimum est, opi- pr«buit originem consuetudo Lucretii,
namur, vel ob eandem dictioncm statlm maxime ci in deliciis, miniis diligeoter
recurrentem, tentamen positum. " Jlbor, observato, quae verba in absoluto, quem
" XiMfciff,** et vidssim ♦* Ai»»#nif , a/bor^ dicunt, significatu studiose soiet adhibcre.
«* candor:" glossarium vetus: vide nos Conlfgat igitur, pro se amligat^ vel con-
Silv. Crit. V. pp. 79. 8a 81. Scd divina- Hgatur, In operis decursu magna de hoc
tionem nostram maxime stabilit, et esse g^^ exemplorum vis nobis obversabi-
sincerissimam tantum non dcmonstrat, '"'"• ^** ftierit, cui minus h«c ratio pla-
parallelus Virgilii locus, geo. i. 365. citura sit, ille rcpetat «sr« xun ex versu
S«pe ctiam striUs. vento inpendente, tUrbu P"«^«nt« « Jiammam: " Quod calor
Prscipttk coelo bbi} noctI*que per umbnim ** omnis utique, fiigiens a medio, oonligat
FUmmarum longo* a tergo mLWxert tractus. «• in coelo flammam.** Iroo, fieri potest,
Ad Chidii epist ii. 12. explicationem >Uud s, quod rw 1^61 agglutinatum codioes
Burmanni miror: nobis exhibent, veram Lucretii scripturam
-> saepe putavl
ad bunc modum fortas&is indicare:
AUm procenoso. irU rtft rrc noto. : ^^ ^^^ , ^^^ ^^^ ^ ^. ^^^
i. e. sfitanientia vela, aU i]isam rem veris- omnis.
sime, ut, qui viderint, apnoscvnt; pelago Nobis cx analogia prima ratio satisfiKriL
nigricantc, ct |wti»iinum, si sol luceat. Dcniquc, quum prodivis foiet, intcllec
Ssatius Theb. v. 130. interpivtem tam lus facUioris gratia, m omnis in igneis
frigidum non egit: mutatio, contraria autem ratio multo mi-
advenoaiiwfaarWfproftiada. nus vcri simiUs, credibik est libcarios ad
LIBER PRIMUS, 187
Posse, nisi a terris pauUadm quoique cibatum
Terra det: at supra circum tegere omnia ocelum;
1095 Ne, Tolucri ritu flammarum, moenia mundi
kB&c ▼arieCatem loco Vkgiln, in gea L Vcr. 1092. Nte: n. Hecs uti auie U-
427. impnlww eHe: ter» miguaculjB ^ et ^ in libria pesKim
Lmui revertentii quum primom eonB^ igms. commutatioiii subjacent, ob vel lenaii-
Ver. 1091. Spurium e«e hunc Tenum "«» ^^ horiiontalis dedinationem:
pnmundat Bentldus; nec libris antiquis ^ «^* ^*» ^ membrana. ▼..
agnoecitur,aiexcipia8L.etA.dequorum »«»^5 ocuhs u«upaws: yide no. ad ver.
priore Tdiementer dubito, an fideliter re- ^ ^""^^ hbn— Catorum, hunc cti.
mmdaverint; ideoque canceUis undno- -™ ▼««m ««» «qu«ite BentWu. obelo
nnn drcumscriptum volui Mihi quidem. «nfodit; c^ius judido in hac re saltem
qnamris oratione rix satis simpUce pro ^^^ ®^P*^ subacripsaim: oooferas
LncKtiiingeniosententiaenundetur,non «««™m sibi ad u. 187— 196.
omimo videtur ^umt postuUndus. Ac . ^^ fr^ndeicere ramoi. Amofaius,
c^ sane, sensu haud incommodo, quasi !»«>•»• P- 2. im. <« Commendata semina
«xerit poeta, aigumentum ab adyersarii " **""" "«^ t^peie, mA Jhmdeicere
doetrinis in eum letorquens: " Imo. non " °f*^ nolunt?"
« fiamma solummodo centrum fugit, sed _ ^^' ^^' *""•' ^' ^c.r-^qwnque :
«< etiam terrena iUa. quibus hommes ves- ^' f^odque: V. ed. cm^j; in nempe pro
« cuntur, non vcrgunt penitus ad medi- «*» « q««i «dnaodum prodive scribis emt
^'um, sic ut tute posuisti; ideoque tua _ VV*
«de medio omnium quodam sententia. V^ cibahmi: sucos sdlicet. qui
«mermevaseritphnosophorumsomnian- P^ • n>edio difleruntur; ut et ips«
cc tium deliratia*' arbores, a solo in aera salientes: vide ver.
Ibid. mortalia seda. Gemellse locu- ,' ^ ^
tk.D« .pad nortrum p.«bn leguntur. ^^^* ]F^- ^ "~" .^: ^*^ ^'
iEiniibtu. ot CUudunus. in Rufin. u. *^^ ^' .^" "• .*•. «"• «T^^ "*^
^». sionem dedisse eustmuivefmi rationes to-
*. ^ .... ^ lod non satis liquido scribis libnmis
Huc poft emeritam mortalts semla vitam
Dereniunt: perceptas.
et Serenus Samonicus, ver. 539. sic casti- ^ ^^ "^^ ^«7, ^'"^ ^««-
^^^. templo suo nempe, vel bquean: vide su-
TSm varii casus mortaiia secU fatigant.
pra, ad verr. 987. 1013. Ovidius, in
Ut dnt diverab obnoxia corpora morbis : ™*«™ ®P«™ exordio:
8Kpe etenim nimio cumi fluit impetui alvi ; Ante niare, et tellut. et. qood Uiit oNmla, emlum,
Frenatcommixt0 9<i«m/TT;«iiibraMicavino» Ver. 1095. Ne: G. P. H. a. Nei
Vulgo, quumferveh Bro voUeri, muks editioDes «ofocncm.
Neqoe interea suam rim non habent in contra fidem membranarum et vetustissi-
Luoetio voces veici e terrd, <* Dicebas morum tjrpu expreasorum, longe minus
M modo, manifestissunum esse flammas irotnnM^e. Exempla consimilia transla.
*« a medio difierri; non enim aliter aether tionis ab ips& re ad id gualitatem quan-
«« signis pingeretur, neque haberet solis dam, vel circumtlaniiam, in quibusvis
** globus, quo vesd posset, et lucem suam paginis abundant; neque aliud quidvis
** oontiniuue: et ego vidasim quoque tibt poedd sermonis indolem a soluto discri-
** demonstrabo, homines etiam iis yesd, minat efficadus.
** qusB de medio tuo sustolluntur. Hsc Ibid. volucri: a vokmdo nempe; unde
** niha valent** Vu-gilius, Mn. v. 319.
N3
188 T. LUCRETII
•
Difibgiant subito magnum per inane, adata;
Et, ne castera consimili ratione sequantur:
Neve ruant OGdi tonitralia temp]a supeme,
Terraque se pedibus n^tim subducat; et omnesy
1 100 Inter permixtas rerum OGdique ruinas,
Corpora solventes, abeant per inane profundum;
Hrtaikt9t/ulmitutocYotmlu: iUiutnnrit, ci oppoitiiiie nofaii odMi ficOTi
et his fMuria apud auctores utriuaque Un- feciL
gam inflnito numero l^untur. Nequeo HAL tamtralim, Sariptnffim ganii>
tamen mihi tcmpenre, quin ▼cmis quoe- nam ene tomiiruaiia aitiitramur, n Tcrtio
dam Bfanilianoa ezdtem, quorum locu- tcniiruo. GloMarinm vetns: ** Ibntilraib
tiones ex muhis Lucretii kxas, hinc inde ** fifnrm:*^ et idem runos: ** Bfttvw,
sparsis, dcgantisBime ddibatae sunt. In- <* tonitmo,** Seneca autcm et aUi nomcB
Tcniuntur autem in i. 856. et nostnim toKiiruMm usurpant Apulcius de moB-
pulcfare iliustnbunt: do, sub fincm, de Jove: ^ Didtur at IiiIp
ItiMmt oique adeo nsturaetc onmis ohau/ansi '* gurator, et tcnitmalis^ ci fiilminatoCi'*
JJtwbw fKnma Aimerumpencmh, Ver. 1099. 2Vrro ae podAm «hWmcoL
Arkl.comple»>m^ii««^«mii»f«rr^/ ^^ Tocis formam poloitatcmque
Qpne^Mlwrrfucaw^ieqnltnniuet/ivtfAiDe, ^uit Virgihus, .£n. lu. 565.
F^ilgaricumTidcMCraMriMvibnmtis/Msm TolBmur In cflBlnm cunrato gnftlte, ct
labi^bmtvDitmt^cmlmmfmtmntntttuai, Subdtictd ad manii imoa i1f*Hmoi mmdd:
Fmgat utique, ezpeUit ignca aemina: sic l e. undi te smbducente^ vd subtnbcnta.
rasrigandum; Tulgo lcgitur, ^ii^. " £t Amobius, libw ▼. p. 173. *^ Jopil» IDe,
Toccs, Italids literis distiiictae, ex tbe- ^' quicumque est, si sentiret sc eme, ant
sauris Lucretianis vel integrae, ye\ leriter " si ullo sensu afficeretur injuriae, nonne
detortae, provenere. ** digna res easet, propter quam iratus, et
Ver. 1096. Diffmgiant mania mimdi. " percitua, terram nostzis tnbducertt gres-
Commode cum hb compaiabuntur, qus " ''^^ ^^ icunina exstingucret atquc
dederit acriptor Apocalypseos, xx. 11. " lunat; quin imo res omnes in antiqu»
Kmi tOn /^M» x«a«o fuyat, mmi r« mI*- " «pedem confunderet unitatis?"
t^tw %w mm- M ««V wftmwu E4»TrKN ^^^ raptim: l e. impetu ot a tis s imo ,
iyn,mmi'0 OTPANOX. Virgaius, gea ii. 427.
Editioad cod. Vind. exacta, dat Dim^ ^ ^. ^ _ addderar^^
- * •*' Vi proprU nituntur— :
gimnt, typothctarum, ut aibitrcr, ex in- ... . . ,_. _ .
^^A illa hujusce libn Lucretiana, ver. 18S.
Ver. 1097. Qmsimili: O. similL In- 1*««^ ^ta volens exhiben:
signion cum varietate in n. veisus exhi- ^ ''^** exorta r,^ arb»ta .afir«/.
I^^mf . Pbn-o, de regimine nt omnes^ vide ad iu
Et ne cuucU qmidem tbam ratkme teqoantur.
„ , __ . . „ ^'«f- IIOO" permiitat: G. M. mixUui
Ver. 1098. <«„W». P. V. «l B. A. ^Usi priore syll^ prepttr «mUtudi.
n. X. penrtrvlia: Vmd. pcnUralio; G. ^ pr««JenU. Icr.- ride .d Tcr. 1077.
Lk M. XI. tonetratia.
81C uno ore omnia genuina ex«
HmA raiml cartt frm^. Sic Teren- empUria, tam scripta, quam ediU: i e.
tius. Heaut iv. 5. 41. tcfTenarum renun. Spedmen signiSco-
quld,dnuncr«/««rMf^ tus hujusce pafcim occumntis suffidat ex
ubi Wcitcrhoviui hanc phrasim cniditc Hontiob od. iv. 15. 17.
LIBER PRIMUS.
189
Temporis ut puncto nihil exstet reliquiaruin»
Desertum prseter spatium, et primordia cieca.
Nam, quaquomque prius de parti corpora.deesse
1105 Constitues, hasc rebus erit pars janua leti:
Hac sc turba foras dabit onmis materiai.
Haec si pemosccs, parva perductus opella;
Ciutode rvrui» CaBure— :
com imitatione Virgiliana, ad ^n. xL
510.
I qui rerum jaceant percuUa ruind,
De suo editores audaciasime r« terrte in-
teipolavere. Vodbus autem transpositis,
n.
cetH r«nrmque roinls :
qao modo maluerim. Manilius, L 932.
Nec mlrere gravetliominum rerumque rutnas.
Jbid. caeli ruinat. Seneca, Octav. 392.
— — «i— i»i— nunc ades mundo, dics
Sopremufl ille, qiii premat geniu impium
Ckfi ruimet.
Sic optime rescribendum jubet Gronovi-
QS, pro adest. Virgilius etiam et Silius
habent ceeli ruinam^ sed laiiore sensu,
vice tempestatisi ut iUe pnetcrea, ruit
ather.
** Onmei codicei, rerum. Lego :
** Inter wuxtoj terrarum coBlique ruinas.'*
Bentleius:
m/usfmtf et inscite satisb
Ver. 1101. CorjHjra solocntcs: Le. Cor-
porm sua, nexibus ob omnibus literata, in
primordia primigenia friantes. Hunc
locum videtur in oculis habuisse Mantu-
aous etiam, ad ^EneuL xiL 204.
■ non si tetturem eflfundat in undas,
IMluvio miscens, cdE/timque in Tartara soivat.
Idem adhibuit hoc dicendi genus, sed fi.
gurate, ad geo. iv. 198.
—————— ncc corpora aegnes
^ Yencrem solvunt.
"Ver. IIO^. Temporis: V.edn. Tem.
porum.^-nihit: H. vel.~-exstet : B. res'
tatf-qaad ex glossa irrepserit, si irrepserit,.
in contextum.
Ver. 1103. etBca: non tantum propter
eniitaiesn tenuiiwimain «tque e v a n ida m.
quae oculomm aciem eludit; sed propter
inutilitatem etiam, in hoc loco, et ad res
creandas ineptam conditionem; ut Grs-
corum rvf A«f . Faii sensu noster, iv. 1 004.
Inproba navigii ratio tum c^« jacebat.
L e. nondum ad usus «uos susdtata; ubi
nos de hac vocabuli exquisitiore potestate
mox ampliabimus.
Ver. 1104. quaquomgue: V. ed. B.
gueecumque. — prius: V. ed. jirtma^— cor-
]}ora: U. tempora; quartmi de dietio-
num permutatione, videas Burmannum,
ad VaL Flacc iL 324.
nnd. parti. Varro, de re rust L 13. 5.
*' Fenestras habere oportet ex ek partt^
** unde commodissime perflari possit*'
Ibid. deesse: L e. deficere, et deoedere,
quiUrunque demum caussi impellent»
Lambiniun vero vocem undequaque in-
cu^Mibilem et opportunissimam ad arbi-
trium ex statione 8u& ejecisse, ut cesse in-
ferciret, et editores in sententiam ejus
pedibus patientissimis ivisse, Lucretiiun
contra omnium proborum exemplarium
auctoritatem contaminantes! Pesomo-il-
lud hercule exemplo, atque, ut a me vera
vox erumpat, flagitiosissime quidem, fac-
tum est.
Haec autem, et qua sequuntur ad epilo-
gum, ita sunt aocipienda, quasi dixerit
poeta ad faanc normam: " Recte quidem,
*' et optimo de jiuie, ek tenus suas opi-
*' nioncs advcrsarii noatri suffultum eunt,
'* dum ooelum omnia tegere et continere
** fingunt, reprimens rerum impetum col-
'* ligensque, ne per inane spatium solutsB
" dispergantur: aliter enim mumHmoles
*' discerperetur, et in chaos omhia dila^
^ berentur. Hoc, inquam, «Altem baud
190
T. LUCRETII
Namque alid ex alio daresoet; nec tibi caBca
Nox iter eripiet, quin ultima naturai
1110 Pervideas: ita res adcendent himina rebus.
«( male ftctum cat; et opinionit est ab-
*' niidB non abnirdum mediauneDtum."
Ver. 1 105. janua letu Virgilius, JEn.
iL 661.
— .— — i^— ^— pfttet iad jmuM let».
Aniobius (quem Tidces edam supm, mi
ver. 856.) Ifb. iL p. 64.—'* si animB Uti
** ■deunt^niuM, Epicuri ut 8ententi& de-
«* finitur.** Insuper, pro leti, A. Ute,
Ver. 1106. se dabit forat. Shniliter
Flautus, CapteiT. L 2. 12.
tmeneyUdem ipaeimptdaf
ut idem alibi, dare te tn Jugafn,
Ver. 1107. jterdudut: L e. ** quasi
*( prolectatus Musararum leporum illeo»-
'* bris, et rationis TerK blandimentis:**
nam graWter timehat poeta, ne vacuas
aures (vide w. 45.) illl Memmius suus
DoUet adbibere; ne illum quidam religi-
onis scrupuli, (ride Ter. 82.) quasi riam
aoeleros» phiiosophig ingressurum, re-
nuHari possent; ne, denique, totum argu-
mentum, ut duriusculum, tristius, et ob-
scurum, (verr. 932. 942.) aversaretiur:
ideoque niliil aptius, nihil elegantius, ni-
hil signatius, voce perdudtus, excogitari
poterat Fcrendumne igitur cst, editores
in teztum conjecturam Lambini, perfuMC"
tus scilicet, avidissime admisisse, et foras
projeciasc kctionem longe longeque lepi-
dissimam? Hoc pacto scilicet in opti-
mum poctam grassata vanorum tcmeritas
licentiosa criticorum! Pudet, pigetquc.
Si quid licerct immutare, jterd<HUus r^
IKrfunctus facile egomet pra^tulcrim ; scd
manus emendatrices ab boc versu omnino
abstinendum c&t. £t jterductust Ijm»*
quasi «iMvn >> ^n^ft^ ut suavissimc IIo-
merus, hactenus protraheretur, et ali-
quantulum rcluctatus. Appositus est
Terentii locus in Andria, i. 1. 54.
Qul tum Ulam amabant, (vmf^ Ua ut fit, ftlhun
ttrJuxere UluCt wcuni ut uni «tfeti mcum.
** Pcrduieiv. Intfitum mt Itephilum
cc
his verfaii lignificat ; perduamtMr 9Bim^
^* necessitate coacti:** ut cgngw Do»
tus.
Ibid. parvd apeUd. Hoc verecimdini
amici sui vuU attingerc; qaam dizcrat;
** CcrCe moleitias tam bravb opcris hwd
graTaberi&**
Ibid. opelld. Voz in Hontio q^oq|M
legitur, episL L 7. 8.
Offidosaqne aedntttai, ct • peHe fownili;
sensu diminuto, et modcato; quasi (ucrit
opera molestiannn fertilior, quam pro-
fectjb.
Ver. 1108. Namque: V. ed. Ntfues
P. JEque.-~alid: V. ed. B. O. n. aliad.
— daresceti G. darisdt: unde maUcm
equidem, daresciti i. e. soiet dareeoerti
ut efiatiun ait generalem veritatem coDti-
nens. — nec: Vind. A. n. nim.
Ibid. daresceL Maro verbum piopric
adhibuit, 3S,n, iL 301.
CUresamt aonitm.
Non inscite Hilarius in gen. 54.
Utque hominum «01«« po«et ciarescere vita,
Artibus letherUt totai quc ducere luces
Gaudet, et ingenhun diversii laude fatigat,
Insequitur nox atra diem.
Ver. 1109. quin: V. ed. R n. quauF^
do; solennis variatio, breritate scriptuna
nasd fadlis; nisi forte Virgilius hac oc-
casione scribis importunis ansam dederit,
arripientibus Mn. iL 446.
^— ^-^— — quando ultima cemunt.
Ibid. Xox ceeca. Virgilius, gea iiL
260
Socte natat c^cd senis freta :
Ibid. Xoi iter eripict. Idem Mantu-
anus bcllissimam locutionem non incuri-
osus viilit ; sic cnim ille, ad JEn. i. 88.
Friti-JKt sul itsp nubcs coelumqnc, diemque,
Trutrorum ex oculb : ponto nox incubat atra.
Ilanc lectionem, kmge ezquisitiorem vul-
gata subito, veri esse simillimam, imo
LIBER PRIMUS.
191
a, CNrineent tiln, nifallimiir, qiue
Bus H b eriore cslamo, ad. u, 363.
hiims ■opcrveiiientes idlicet,
tttibid. iz.33.
m tiigro glomcfarl pulTere Hubem
itTeacri:
itidem imus peasime habet ju-
maemor nostri Maro, ad JEu.
nvolTitqoe domiim caUgitu citcd^
a «rlE^iMM ocuUs.
^Uma naturdi Parvideas; L e.
n adem ultra flammantia mun-
ia, ut Epicurus ipse, jaculeris."
▼ix equidem dubito, quin figu-
rtionem oondnnius servaTerit
er» et hoc pacto locum primitus
nectiMcaeca
r cflpiet, quin ultima nstttnl
mt.
oaagment aptissime, et amids- ProMrere.
sime coospirabunt Noster supn^ Ter.
73. per eandem translationem:
eattrs
Pnceitit looge flammantia moenia mundL
Similiter Virgilius, qui ry pemidere nus-
quam usus est, S,u. x. 472.
—«————— etiam sua Tumum
Fata vocant, aufa/que dati pervenU ad kvI ;
i e. ad awi vJUima: et sic alii 88epissim&
Perveniat autem %dtima^ sine prspositione^
perquam deganter; ut Claudianus» de
bdL Get 73.
——«——* nec pervenere Juventae
Rtbur AloTdae :
et videas par regimen ad ver. 1060L soprs.
Ver. 1 lia adcendent : P. V. ed. acce-
dentj X. accendatU,
Ibid. res adcendent lumina relnu, Vit»
gilius, gea L 251.
WU lera rubent sdceiuUt iumma vetper :
uc enim legendum ease alibi pUnum fe-
dmus. Similem habet insuper senten-
tiam Gratius, cyneg. 8.
contiguaa didlcere ex artibus artet
ADDENDA QU^DAM.
'. Hbi tellut Submittitjlores. £u-
paneg. Constant Aug. sect 22.
jm videtur imitari, et suspido-
im de Homero, quasi notionem
suppeditaverit, confirmare : •—
lagis Jovi Junonique rccubanti-
VM^flores terra submisit, quam
aa, Constantine, vestigia urbes
pla consurgunt"
4. Jera pecudes. Hujusce ver-
tura vere constituta est Pariter
I Fdiz, sect 17. — **■ pradpue
i feris beUuis hoc difieramus,
Qa prona— etc.'*
'1. ecfringere portarum claustra.
oiodum Comelius Nepos etiam
sst, X. 9. 6. foribus effractis; et
alias, iteratis vidbus. Asin. iL
. cM^&nes ne foribus ^nniaMtur,
Iq miL glor. etiam, iv. 6. ^S.
— Mil. ObcluMB aunt/or«/. Ac. FffriMgam:-^
et in Stich. iL 2. 3. denique:
— — »- ein' gratii/«rfj ^ffriniuf
Ver. 93. Tantum non pcenitet haudad-
mifwam eaae vocem tubnixa, Locus Livi-
anus, xzvi. 9. 8. maxime congruit: ** Plo-
*' ratus mulierum non ex privatis solum
'* domibiisearaiuft>tonfttr,** (vide nostrum,
iL 579, 58a) ** sed undique matroniey
** in publicum effusae, drca deftm ddu-
*' bra discumint, crinibus paasis aras ver-
** rentes, nixce genibus^ supinas manus ad
" coelumacdeostendentes,orantesque— w'*
Hanc notionem verbi glossator vetus re-
spidt: ** Subnixusy vweiint:" L e. quasi
minor genibus, vel metu perculsus: nam
in utramvis partem potest acdpL
192 ADDENDA.
Ver. 851 . ingmueifinUes. Hinc haiiat ** voee dariui, Mit tenio iortiiis, Mii
locutioDaii, sed lensu }Nunuii definito, ** Yiolenttus? H«ctaiiMn,ciiiiip«
Eumeiiius, gntt. act sect la ** Sic in- ** feruntur, ad sensusqiie iMMtras
** ^mift laigique/on/ef , ut ubique prosint, ** et eos polentU sui impdlitiit, non
*' ire festinant — .** Explicatior est Juli- ** nuntur ade luminum, sed alik cotp o ii a
us Flrmicus, p. 461, et nosinun lectio- ** partibus sentiuntur.** Nec minuB liL
nem firmat: *' Laventur itaque sordes nudus FeHz, sect SS. unde LadantiaB
*' istse, quas colUgis. Qusere fontes ta- sua eliam ezpolivit: ** Nec mireria, u
** genuotf qume jmrot Uquores, ut illic te *' Deum non vides. Vento et flatibiis om-
** post multi» maculas cum spiritu sancto " nia impelluntur, ▼ibrantur, a gifntiir ;
** Christi sanguis incandidet.** Qui lo- " et sub oeulos tiumen noo Tenit flmftiSa ct
cus pulchre reqiidt apocalyps. viL 14. ** flatus.'* Sic rescribendum: in cditiB
Ver. 268. lacte mentes perculsa, Locus est, sub ocuUs; meiidoae. Esee sob «cv-
Oiphei de lapidd. ver. 221. cujus sincera lu, vel t» loco^ probe dizeris; aed vemire
scriptura, atque adeo vera mens, viros sub oculis^ vd esse in ioeum^ nemo dize-
doctos penitus effiigit, ezquisitissiiium rit, ad redas aocurati sakem sermonis
Lucretii phrasim luculenter illustrabit: legea.
:tmU,,uxiMfnnffUTmyXjm»f4i0fuyt^ Ver. 281. Higus lod Tideliir mcmar
o^nt wtHfutm ntfifiit' n» wnrm yim esae Msmertinus, in psncgjiiooy ■ect. &
MA2T0I2I, MEOTONTA, rmf* ETNA0I2I ** Toto quippe pnelio flerebare, non ali-
Mfuim. « ter, quam magnus amnis solet, hiber-
Ita distinguendum : nam Xvt prsepositio ** nis imbribus snctus ctnivibus, iiaiiiiin
ad Offm debet provefai. Jsm vero ivNMir/, '* rM^rv, qui csmpus est*' 8ic, opinar.
pulckre fluentibus, ez coi^jecturA reposui lod vis reacribendum flsgitat, pto ^^h-
pro ivMUM#», longe insulsisBima Fadlis ere, Dictionea ruo et Jluo ooofusB sunt
erst ermr, et in doctissima voce mazime librariis ad Claudian. in Rufln. iL 428.
probabills. Vide sis Hom. Od. I. 222. SiL Ital. zii. 619. ubi vide notas; ad Liv.
Eurip. Med. 835. xxviL 17. 4. Porro, in paneg. inceiti,
C«teruin, duo prcDCtxlentes versus me Constanl. Aug. sect 9. alia est versuum
movent, ut judicem. scriplori Gncco nos- Lucretianorum imitatio: ** Toto quippe
trum non inobscrvatum fuisse: ** impetu fcrebare, torrcnti similis anmi,
0:r,f,irtf f^^Mimr» H*furmuum, ymXmBrm " ^^^™ abnipUe radidttis sylv«, et con-
lM*rns9f^ 11«^, «».un,r.rT- .yif-t... " ^ulsa funditus saxa, sequerentur."
Verr. 278. 299. 302. Hirc locadc natmi ^'^'' ^^' "uj"^ sdiematis, quod
invisibili trntorum. odorum, et vocis, Lac »*« "«"P^ illustravimus, mcmmit Da-
•-«.* • » u . j j- • • .-.. •• « visius in notis erudiUssimis ad Mmuc
tanuus mtuebatur, ad divm. msutt vu. 9. „ , . ▼ _^
-♦:ii . u-. .» A . • TA^ r«?L scct 17. atque etiam Lucretianum
etillustrabit: ** Anteomnia,quomam De- *. , . ,
.».„... • 1 • . . versum non neslezit: multa in nanc rem
" us ab hommc videri non potest, nc quis ® ' ^_^
a . . ^ lA frucluosa conferens, quae nuper, Octavi-
*• tiuncn ex eo ipso putaret Deum non ""'■'""^ «.vmi^ ^ ^ ^ ^ r- »
" esso. quU mortalibus oculis non videre. ""> recolentcs, incursavimi^
«• tur, «nter c«tera institutorum miracula, ^'«'- ^^' «'«^'^ *^^ ""^^f? ^
« fedt etiam multa, quorum vi, quidem ^^«^ *»^"*^ ^""^^ "*^"* concipus raU-
" appaivret. substuitia autem non videie- «*«"' '^ «^ metaUum re^»icias, igne h-
" tur: sicut cst «w, odor, ventus^ Quid ^^^^^^^ ^ ^dndc frigore caitgdaHrsi.
TITI LUCRETII CARI
DE RERUM NATURA
LIBER SECUNDUS.
f
T. LUCRETII CARI
DE RERUM NATURA
LIBER SECUNDUS.
%i^»»%i»%^%<%%^
iSUAVE, mari magno turbantibus aequora ventis,
"F, tprra mafimum alterim snectare lahorem:
spectar<
VEIL 1. Constnictio est, vel turban- Jug. 78. 3. alitcr sequerer equidem tul-
^jku iiuirt €p^«ora, adnotum Graecismuin, garem dictionis sensum: terrorem enim
qaan in tyronum gratiam admovemus: facileadaugeatspatiosaoceanimagnitudo;
iit Sopli. CEd. tyr. 2. ad illud Virgilianum, Mn. iil 193.
Tmm «#• iifmi rmiV E MOI eo AZETE j calum undique et undlque pontu» :
vd, quod simplidus fortasse, turbantSmi ^d alia ratio constructionis longe venufr»
m^mura mari: quam asseruimus et illus- ^ior est, et exquisitior.
tnnmus ad Silv. Crit. iL p. 39. et ▼. p. 34. Versus nesdo cujus apud Stobanmi, ed,
Huc a utf*" ncm equidem Tadtum retu- moral. de navigatione et naufiragio, quos
krim, ad ann. xv. 37. adeoque ad hunc «W imitandos sumpsit Lucretius, sic le-
modum punctis dederim dispositum: gendisunt:
** Volncres et feras diversis e terris, et 'Q^^i^ im ^mXMvrm mn TH2 ynt ipft*.
** animalia maris, oceano ab usque, pe- O l*^* >«^* M*i <rXMvr« fMthtt*»-
** timmt.** Fngnientum Sophoclis ibidem, quod pul-
Interea, mihi rem reputanti subest cogi- chre Lambinus etiam contulit, mihi vide-
titio, an recte iniveris dirersam distinc- tur hoc paeto commodiasime reacriben-
tioDem locif quam serus video et intcrpreti dum, hahitis tam Stobsi, quam Cioeronis,
piiCDisae: rationibus; nam illud mu, Brunduo me-
floBve mari magno, tuibantibu» Kqnora vcntfa, moratum, meo Stobsi exemplari deest:
EtmimagDnmalteTlusspectareUborcm: T< x«VA^ ^*^ A*^* •• ^^^' ••^
i «. «* suave spectara periculum alterius, T» yns EmTAY JAI TE, K*Ae^ yan myy
• mari m magno versati, dum turbat su- ni«»«c mmwmi -^mif, tH»^ ^a
'*parficieni aquarum tcmpestas.** Tum Adquos versus Sophodeos suaviter Ti-
inteHig— maxi magno non male de mari bullus aUusit, L 1. 45. sic fortaaae reacri*
klmetcetUe^ cum viris doctis ad Sallust bendus:
196 T. LUCRETII
Non, quia vexari quemquam est jocunda TcduptaSf
Sccl, quibus ipse malis careas, quia cemere snaye est
5 Per campos instructa, tua sine parte peridi,
Quam juvat inn^tet ventot aodire cubantem, IlNd. vexari: L e. jaetari pthfBi tt
Etioi»»^i..teneToirfihiiii«dnu! ^^j^. ^ «d L S7a Onduw. ipit ik.
Ibid. mari magno : sic Maro, IRn. ▼. | ^
tf28. mart magnum: atque iterum, ut .....
noster, iEn. IT. 566. niare (tiriar/. C». n rtf In BqiinnMii iii« n ilmir '
ten.in.«ar.,««».m«nwpopotan^pn, Conftr- «»d-n «I ™t ». 4» A«t
quOT» ,KU.«. m». i^ cum «rudit», ^ ^ «Ug^ «rtj Al.».
utitur. Cicero, aomn. Sap. 6. — " miulm ^^ "
469.
** cst, circumfusa illo mari, quod Adan*
" ticum, quod magnum^ quod occanum, TT~i rtc d«Mii tottm licf M.
„ . . T „ ^ Creberutrlquemanu,pulMt,vrjMfique,DBnl8.
** ftppeluUis m tems.
Ver. 2. E: Nonius, iy. 441. Et: ad Vulge. wno*.. de quarum dictioBin
qusBdun ezemplaria: arrepti t nr terrd, commutatione, Barthius ad Stat. Tbfl». f .
IWd. magnum. DJsplicet tahi dto su- «^2. commentatores ad CatulL Im. 80.
pamagno. Forte: ^ ^^ nominat eruditiaslmut Dnkoi-
Eterri^M^aheriustpectarelaborem. borchius, ad Lir. ii. 34. 5. ootatim^
Scneca, Herc fur. 1 103. "^**^
genOhu -vmtfi ^*^' "*" animum admtu ad mcMn
AudiatKther: loci VirgiUani distiDCtioiicm, elcg a ntiM
et LudUus junior in .lEtna, Ter. 20a «J«« neutiquam dcgustabis; nam a cwfcr
Ipae procnl «wxfw mlratur Jupiter ignei. pendet r» maniu Idcm. Mn. L 85.
Vulgo, iM^iiof; sed codez unus tanto$: uni Eomaqoe NotOMiQe nmiit, mfarqiic #r«
unde nos Tcram lectionem restituimus. cMit
Similiter libri fluctuant inter magnas et Africut.
vastas ad Ovid. fasL ii. 322. VirgiUus Ibid. jocunda voluptas, Lucilius, mo-
sane multis in locis hoc pacto vocc vaslus do raemoratus, ver. 247. ejusdem carmi-
usus est; sed ez colorc sermonis ad geo. nis, hanc locutioncm mutuatus est:
1* i SS, Scd, manifesta notii certl disponere lede
Heul magnum atteriuj {rvatn spectabU acer- Singuia. divina ett animl ac>iici«fi« vali^.
^""^ ' Vcr. 5. Tcmpestiva sunt, ut quae maxi-
reccptam Lucretii lcctionem videri potcst ^^^ Appiani iUa in Punicis, secL 71.
confirmarc: nisi quod iste versus iu for- ]^^Am Haveicampo, neque voluptatem
tassis est scribendus: lcgentibus non afferent hic etiam ezhibiU:
frwtra tperabis acm-um : .^ ,, j^,^^, ^,^^ ^, ^^^, ,^. .^^^
uti pUne exhibct codcx in Musaeo Britan- ,^. ^ „ ^^^. ^^^ „ «xx««if im-
nico sccuU decimi, qucm nos contuUraus. ^,^ .^^ euftnxhss ft^Xut^ u w^rt A
Ilinc de glossi nonnuUonim MSS. Tarie. ^^^. m.m» ymf, if «, r«>)t rat rmt
tas, exsfiectabis: et ex ca dccurtata lectio (laborem, ver. 2.) aff^wTss i)f/», fufmUi
vulgata forta.s!as invalucrit. De pcrmu- «apr» rv»<irrcf tf ftmx^ Uim- tXiyt «
tatione autcm sjtero et */vt7u, passira cri- rt/»»v»«rf , Am «^^ cvrv m Btmp T»m» ikf»,
^<^'« I» ry T^r«y «'«A.iiM», r#» Am mw rm l2wt
Vcr. 3. ^Mmi^ttam .• P. V. ed. quem-^ umi rn TlteuUfm tu Imfuifmmut, Et Clt
piam : et jocunda scribunt antiquo vota^ narratiuncula sane undequaque lepidiw-
P. Vind. V. ed. O. A. n. X. ct aUi for- ma ; et heroa, omnibus rebus ezceDeiilif-
tasse omnca. simimir agregic commendat
LIBER SECUNDUS.
197
Suave etiam belli certamina magna tueri:
Sed nihil dulcius est, bene quam munita tenere,
Edita doctrina sf^ientum, templa serena;
et 6. In omnibus, pne se ferenti-
boi audoritatem, exemplmribus, scriptis
(t editia, n Fii exdpias Bononiensem, bi
dno wioa» uti nos posuimus, ponuntur;
(t eieoiplaria qoidem Tetera omnia nobis
m&inda eaae existimayimus.
Ibid. helii certamina, Vii^lius, JEn,
1.146,
— i-— »— > duri eitianunm MU.
Ibid. eertamina magna, Idem, ecL Tii.
16.
Wtiertmmem crat, Corydon «nn Thynlde, moi-
IbidL tueri: nempe in turrey ve\ aldore
qiiodam loco, positus; unde proprietas
Mquentium darius eluoescet, ac venus.
tn. OcuUs p6et«e nostri involasse putem
Hflmeiei loci aimulacrum, ad IL r. 155.
vUL similiter optimates Trqjanorum spe-
dem belli intuentur:
TiMi Mfm Tpmtt* nyimftt i»r tn tevfym'
ntqne fortaasis illi procul aberat rei re.
coidBtio, quam de Xerxe, copias suas de
tmiis apice cum lacrimis lustrante, plures
mg um nobis tradidere. Sed operam
longe commodissimam, atque ad illustran-
dnm Lucretium sununopere facientem,
ScMea naYabit, ad Troad. 1068.
Bit oaa magna hirris e Troji raper,
AdmeU Priamo ; cujtu efiuHgiot
tmuaSaqae pmmj, ari>iter belU sedent^
lifebBt acie« : turre In hsc, blando sinu
Rirent nepotem, cum, metu verMM gravi,
Danaoe lugaret Hector et ferro et face,
htema poero belU moiutrabat «enex.
Vcr. 7. nikil: 6. M. nihilo.^-dtdciut :
G. dafoe; aed quid sibi haec velint, non
pwpicioi bene: P. V. ed. bone,
IbUL dulcius. Idem ergo sunt dulcis
^SMamt; neque aliter Cicero, de senect.
iQi ** £t enim, ut ait Homerus, ex ejus
*'Bngtti melle dulcior fluebat oratio:
** qnam ad suavitatem nullis egebat cor-
<* porb ▼iribua."
Tbid. bene munita : L e. tuta; ut Ovi-
dius ad Uv. Aug. 61. ita leviter castigaD-
dus:
Ipse vigU, summi sacer ipte locatua in arce»
Rei hominum ex tuto cemere dignoi erat.
Ibid. bene munita sapientum templa,
Aristophanes, Nub. 1024^
m KAAAUITPrON SG^IAN
unde lyne Romanse fidioen, od. iiL S8. 4.
illustrabitur.
Af anitl^rque adhibe vim sapientur :
L e. X«^Mi tfkwiwvfymfufif, doctrinis sdli-
cet atque disciplinis pbilosopboruro. Ap-
positus est etiam Acdus apud Tullium,
de div. L 22.
Proin vide, ne, qoem tn esse hebetem deputes
seque ac pecus,
Is, safientid mumtum, pectus egregium gerat i
Teqne regno expellat.
F6rro, locum contrarium sic Lucanns
graphice lectoribus depinxit, ▼. 250. Cari
memor:
Haud magis expertus discrimine Caesar in uHo
est,
Quam non e stabiH, tremulo sed, cuhnitu cuncta
Despkeret; staretque super titubantia fiiltus.
Ver. 8. Edita: L e. educta-^acta —
creata — in altum erecta— doctrin& philo.
sophorum. Q. Curtius, ix. 1. 9. — ** Syl-
** Ym erant prope, in immensum spatium
<( difiuss, procerisque et in eximiam al.
** titudinem ediiis arboribus lunbros»:"
L e. fe dantibu9-~w tollentibus — ^in exi-
miam altitudinem.
Ibid. templa serena: 6b altitudinem
suam, rerum terrenarum nebulis carentia.
Pulcfare Statius, Theb. iL 35, Carum oer.
tissime respectans :
8tat sublimis apex, ventosque imbresque serenus
Despidt.
Ver. 9. Despicere alios Errare. Idem
Statius, silv. ii. 2. 131. Lucretium imita.
tusest iterum:
I celsi tu mentis «6 arce
Desfids erumUst humanaque gaudia rfdes:
198 .T. LUCRETII
Despicere unde queas alios, pasBiinqae
10 Errare, atque viam palanteis quserere vite;
Certare ingenio, contendere nobilitate,
Nocteis atquc dies niti praestante labore
quem locum mihi Prdgerus oocuptvit, dire oongont LiTium tamai, id v. 44.
«tqueetiam Nasonianimi, mct. xr. 147. 5. malim legi ad alium cod k cm, ctdii>
multum Lucretio debcntem : tinctioiie melius cunti nblefari, ad knc
modum: ** Jam* obaidBoiiiB t0&> fiEd.
Aitn ; juvat, terrto et toertl sede lelictk, " abscedunt, t^gtque pcr agroa pspaiBa-
Nube vehi, validlque humeris infktere Atlantii; <* tur : cibo vinoque rapdm hansto rcpled,
PalsMtejque ankiH» pMssim, ac rationit egento, .. ^ ^, ^^^^ ^^ ^^^ aqaaram,
'^ ** sme munimcnto, ame stationibus acciB>
Eleganter item in hanc rem Silius, zv. cc todiis, pasnm, lcfmrum ritu, atcfmm-
106. «( tur." Vulgo, palantuT; qusi did»
— — — mox, ceisus, ab alto minus ad scopum lod, me judioa aalleaB,
inf ra te ceinca hominum genus : ^^ Historicus autcm pntem noa «-
ubi pluim vidcas in not^ Drakenborchii nobUem inustraW^ uthoc in transitu tan-
Nec minus venusle Claudianus, plures g^. ciaudianum dico^ de bclL GflL
Cari looos cmulatus, in MalL Theod. ^^q^
cons. 4. de Firtute:
— ^— NoUa Lyal
NflopiiextcraKcnplensaiAt/lndigalaadi^ pocutai raniCere»: ra^wconteBtnihimb
DivitiiB aitoota milt, immotaque mundi Pcllbmr dbu .-
fad^rfi ex mltd mortalia despkU arce :
uti legendus est cx Ubiia. Corruplos ver- V-»0^^ <*<^«ri«*te»«fc»«n»«w»
susin Ciri Maionis, verr. 14—18. hinc ^'^' "' ^^""^ ingfiuio: ut Atbsm.
desumptos essc plures obser^avere. Ad- cnscs antiqui, teste VirgiUo, geo. iL 382.
dam Orosium, ut cmcndem, hist ii. 1 8. — Tr^pmiaq\3^ wgeniu pagos ct comidta drcsm
•* si qub intentius adhibcat animum, se- Thesida: posucre:
" scque toto mcntij» adfectu ipsis jtenile uti locus istc verissime legitur; non iji-
" caussis bcUisquc permisccat, ac rursus, gnitcs, ut quidam h*bri. Eandemmendam
" vclut in arce spectaculi constitutuSy u- prior sustulerat Gronovius ez V^akrio
" trumque in suis qualitatibus tempus Maximo, L 7. ext. 4.—** ingenii agihtate,
" pcrmctiatur— ." Vulgo j>ene, vice f»e- " ct corporis dotibus, prtestantiotem."
nae. Mamertinus, gratt. acL Julian. sect Omncs codices, ingenti; comiptissime.
la 1.—" nunc in illud idcm cditum re- Confer Heinsium, SiL It xvi. 4C eno-
"ponatur,ac«/«;>iWa/cunctalictanti»— ." rcm conlmrium sagadter emacukntem.
Ver. 10. jxilanteis: U. jmlcntes. Kt A. Gcllius, xv. 23. " HeUonicus. Hero-
librarius, vcl tjTWtheta, in V. ed. oculo »c dotus. Thucydides, historic scriplm,
longius provccto, a^uc in vocem sc<,uen. •* Usaem tcmporibus fere, laude ti^eaii
tis vcrsus, simiU stationc positam, et simi- " floruerunt" Sic optime GrtmoriBS,
liter temiinatam. iucidentc, omnia omisit vice vulgat» lecUonis. ingenti adlicet
inter crrarc el ingcnio venientia. Ver. 12. jrraHante: XI. prentare; ex
l\nA. ErrarejHilanteis. Pariavocabula jtrteUatc, Neque auaim equidem damnara
sic amant scriptorw consodare. Ita Sal- „ jfra^anie, quum bonum ait, et iu iion
lustius,Jug. 18.2.— "«igi,;>a/anl«,quA multo aliter eloquenti» Romanse ilos,
« nox cw^erat, sedcshabebant:" ubi sa- Tusc dispp. L la " Aristoteles. looge
tUmulUhucfacientiaCortUdoctrinapui- cc onmibus (Platonem aemper exdpio)
LIBER SECUNDUS. 199
Ad siimmas emergere opes, rerumque potiri.
O miseras hominum menteis! o pectora cascal
15 Qualibus in tenebris vitae» quantisque periclis,
Degitur hocc* sevi) quodquomque est! Nonne videre est.
'^prmtianM et ingeiiio, et diligeiuid':" bus, forte fortunA in illud incidentibus,
Baltm tunaiyCttm ]ni membrmnis^iibus* monun ii^jidat, prout exhibetur in codice
dMB, adiiL 6S. perttanUf L e. perMTt- Vindobonensi, Sartossus states ca-
nntrt pirtinnci. Hontius, sat ii 5. 39. tastema; nncerius aliquantub exara-
P^nte, ■cqae Mtmra, tur in editione Veronensi, ad hanc nor-
CbtannB, intagra lod oratio satis ostenc mam: ** Sarcoseus id est sarcos eustates
dit, Siayphi fmagingm, de quo plura ad ** cata schema:" quod Talet, probe evolu-
iii. 1019. animo Lucretiiprsesentcmluisse, tum, et GrsKU literis distinctum, X«f»«r
d atlendas dictionibus sigillatim: nocteit tvrrc^if ttmrm^mfuu Hoc autem est vo-
Mtqmdies — niii — labore — tumnuu em er - luptatis, vel summi boni, Epicurea defini-
firv. Dignui est, qui committatur, Te. tio, quam invenies apud A. Gellium, ix.
NBtii locoB, simili ▼erborum efficadum 5. initia
lifpn roboratus, And. iv. 1. 55. Ver. 15. Qnudibut: V. ed. Qmdibet^
1|9, Pamphile, hoc tlbi pro aervitio debeo ) ut nonnulla etiam Lactandi exemplaria, 1.
Ctmmn matiibtUt pedUms^ nocHsfue et dUi^ ^ y|^ ^ 1027.
CiVitispeflclamadire,dumproiimtibL -,., . , *, . .^ «. .,. •>
_7 ^ Imd. tn tenebrit mta. Vugiuus, ^n.
Yer. 15. emergere: 4*nmvn(4* quasi ex ^zqo
hio miiUUit^ ac profundi rerum coUuvi- ^ ^- ' • . ^ • i ^ . v.^
^ . . . Adflictus, tntoM w tetubrtt, luctuque, trahdMm.
«na, qoibus fanmersum vuJgus hanret ^., ^. • >• tj «u-j
TiA.. .• t, ir cc Ttr **.,-. ^.- ^^ quantttque penclu. Idem, ibid.
vL69J.
livhis, L 12. 5. ** Monumentum ejus
^ pogna», ubi ex profund& emertut palude
•••quusCurtiuminvadosUtuit" Vale- 7i««i/«jactatam,nstc,^rfWii.
tSns Mazimua, iL 10. 6. " Marius, in ^^' ^^' -^««^«"■•- Nonius m voce, iv.
^pnfiauiHM ultimarum miseriarum ab- l^*^* ^gimta.'-4ionne : n.nene.-^videre
«jectua,— benefido mi^iestatis, emertH:* ««.sicn.etemacuUticodicesPU; etveri
Hfaic pnsdare Juvenalis, iiL 164. simillimum videtur, r« ett omissum csse
-- -. g^^ ^.^., «„^ i^ ...u K^ * in G. L. M. hic enim fons uberrimus er-
nBoa nciie emergUHtf quorum virtutibos obstat "•'-'• -^ ^
tciangiisUdomL roris, 6b angustias chartae non raro, ad
Ibid.rentiii^/>oftrt: acsimontisfJM- finesvefsuum. Hoc codid noatro A. sk-
%io saxum Sisjrphium. Ovidius, met pissime evenit, quum minim a m formam
XL8S9. habeat Vmd. P. V. ed. B. O. A. n.t»de-
rertke Pamati /wtUur. tit: X. antem utramque lectionem, tam
Ver. 14. miterat: A.netciat: eitmen- videre, qattOL videtit, exhibet Nudalec-
Ifii ktminum^ vodbus transpositis, n. qui tio vulgsryun editionum, r« videre sdli-
b utTOque looo scribit OA, non 0/ Varie- cet, nemini non jure displicuerit ex venus-
titm lectionis In Lactantio, L 21. fin. tioribus, ni fallimur. Pom),deorthogra-
««ttaf, pio miteraty fallad scriptoris poli- phifl hocc\ redeas observaU in L 699.
tfcainii memorisB tribuerim. Ver. 17. niti: V. ed. n. n. nec. —
Foftean Lucretius versum Ludlianum, quoi: sic P. sed omnes alii, qui; haud
qnsm in usus proprios sumpsit Persius, dubie pro cui^ vel quoi: B. quo^ si fi» sit
ob ocolos habuerit: ccedere. Benildus edam legendum jubet,
O c«as homlnum i O quantum eit bi rebui ^ ut nos edidimua.
inane I «« Naiuram vero, ctiyuslibet hominia, nisi
Cip it iil nm interea sequentium, ne tyroni- ** ut t2(e froatur;*' ne in expediendA con-
Vot. L O
90t T. LUCRETII
Nec domus argento fiilgety auroque renidet,
Nec cithar» reboant laqueata aurataque templa;
nUqui supdlectili, in vaaurio fulgent»- drtionfm, qaam »1111110 cum aftifido af^
bm. Idem voluit Horatius, sat. ii. S. 4. fiOm rotundati, odeo ut lonot quoovb iai*
Dbdte, non hiter Imm/ iMiMique nltentit, penae «ictioRt leddiL Qnidvdini,»^
Cum«upetln«nl.«k./«(r«»H6.u: ^ .^ M«rtu«iu^ JEn.L7S5.qu»
1. e. " vario luxu et splcndore epul»- ^rtim dixeris magiitram wum nio
•* nmif** ut bene Aaoeniius; nec minua ^,^»^^.
ad rem commentator Cniquianua. _ ,. ., . ^_. ,
pootea V. ed. qam ab initio aic dedit veiw Atiia: depcndent fyduu Isquegrihu mmnkt*
aum: Ibid. laq m eata attratofme iempla.
Wec cjtkmret /f wf r»»»e«ritf ainataqpe templa; bea utique laqucarisy anro perfinaa, v«l
quam aequitur n. in oidine Teibonim. — imbracteatas: iWxa ; ^ ywr wi yooKiAk
laquetUa: n. laquear. iEacfayhis, Agam. 785. quam certi a MiBam
Ibid. ct^Aarvrrvieaiilleiiipto.^vel, ** TO- emendatkinfm non dolenma Sdnrtmopn»*
«'boantadvocemdtfaane,'* utflBtcvCAofv» reptam eme. Vulgo kgttnr inankiarimei
in tertio casu numeri singularis: Td, uiXm. Cjrprianua, epiat. i aob incm:
quod malim equidem, ** dthane facumi ** Jam tibi amro duUncta la^meut mb acr»
** reboarei'* in numero muhitudinis, quod ** debunt.** Enwndrtur Muaoniua, apud
ifuirtMmTif$9 est, magnificentiusqiie. £t Stob«iim, ethic. ed. L T^ 7 «7 wtftrrwXm
hanc rationem esK Terissimain, mihipa'- «v>4u; nT mS wtuuXm XPfiZEIZ t n T
suasit Maronis kicus, modo memoratus, mS XPT2OP0MI STErAI i r$T mS flnA»>
ubi poeta perfectissimus certe non ocuUs nXtuu rmt xJmt; Vulgo, x fn ru t. Cfan*
nuUis Lucretium suum respidebat: dianum, nl fallor, veriaBimi dirinationc
Divet inadccMo» ubi solb filia lucos sum donaturus, ad epist iL 42.
Adsiduo rriWM/ cantu : AuraHetpu teramt culmina cebs trmba :
L e. resofuire facit, ut bene Servius. Fa- i. e. jungant — distinguant intertexant ;
ccssant igitur editorcs cum suo citharisi ut/om «rrii, Apuldus, met. x. p. 745.
lcctione oppido vulgari, ct testibus pau- post Lucanum, x. 164.
doribus atque lerioribus subniia. Acdplunt strtas nardo florentc c^rmcs :
Ibid. cithara reboant, Fortius habe- ubi rideas Oudendoipium. VuJgo,J6w
mus, ut videri possit, quam, quodexigat ranti sed colummt, non trabes^ laquear
occasio, vocabulum. De re scilicet effi- ferre veteribus dicebantur; quodexpluri-
cadore Majonides, II. P. 265. mis lods dbi facere manifestissimum de
BiCfvx* /*•>• «vftMi T*n |MM, «uf. it T mMfm proclivi cst, scd in transitu gifflf^yf Ho-
\iimH BOOflSlN: ratius, od. u. 18. 3.
ut idem alibi ; ad qucm Virgilius, gea Non trabet Hymettiae
iii. 223. pn^rium dictionis significatum Premiau c»Itpmmax-^
cxhibens, de tauris bellatoribus: ^'idcas autem TibuU. ilL 3. 16. Prudent
rr/iotfji/syU-KqueetlongusOKnnpus: peristeph. xi. 219. Senec Tbjest 646i
cui superveniat Pacurius in Mcdca apud ^ ^ ^^ permutatiooe, fero et sero^
Nonium, iL 8a vide ad L 9.
Clamore et sonitu collcs rwonantc» bount : ^^^ "*™ "* controrersiam TOcaTerit al-
tcram Claudiani emendationem, debeD.
sicut sonitu sonanti noster, L 825. cum
▼eteris colorc simplicitatis. Hac igitiu' ^^ ^*
de cauasa rs rthoant Lucretianum intelli- F^l^oqoe d ff tp i ci en » mmro Imfmemrim dlvc»— :
gamus TeUm did ad iofticaru commen. quamsen>ridi,uttame9BcexHeinsiicon-
LIBER SECUNDUS. 203
Quom tamen inter se, prostratei in gramine moDi,
30 Propter aqus rivum, sub ramis arboris altae,
Motoris, multum in hoc ▼enu fluctuan- nri degantiaBmo iDgenio indigniiis. It»
tis» pro Tulgata letdoDe fidta. Similem Mne egomet olimiponte coi^jcccnm, loco
cMtigationem Avieno equidem adhibue- Flacci ductus, od. iL 16. 11.
rim, oitK deac 878. elegantissimo loco : __- cunt Idpuatm dfcom
_^. , TMavciantk:
Hcic, liiter ceiM late surgentiainabet,
lysipla Simfite Jovis MdsUmtt nin columnit, aed diu poenituit, et nihii in Lucretio no-
Otfite Mxonmi drcnm veitiu metallo, vandum dicam. Rem sdlicet sublimio-
AaoMvm gravi, nlveo radiantia dente: j^ yoce magnifidL notnlitare noster vo-
i. c. non auro liiat sedetiam laminis craa. \^i, ^t vulgatam lectionem satis tuetur
■orihus, ei^ot^, inducta. £t vulgo Lucanus, Cari non immemor, x. 111.
kgitur etiam, Xnope Jovit adttabatU : quem prior Havercampus occuparit.
nwndoaisrime. Quin etiam Apollinarcm i^ locus (rm^i, qnod vlx conruptior setai
Sidoishmi apponam, epist. ii. 10. quum Exttruat, instar ent; laqueataqat Uctm fere-
Alocu.»«u«i«unu5.etifa.quibu«cum DlvM^^««m,u« »«»« rt»cond«.t .»«..
ferwmur, iUui^randissummopere laoneus:
. ^ ^ . . ^^ Tenu)lum nempe more Lucretiano valet
Intoi lux micat, aXqw bracteatum ^ ,
8ol ilc aolfciutur ad lacimar, tegmen—coDCSfum lacunar ; ut noster cctU
Wtftv ut concolor erret in metalU. cavemas, iv. 172. et cceli temjtla^ L 1013.
Qttod iUe bracteatnmt numerus scripto- ubi nos videndi: oonferas etiam ibid. 987.
rum inaura/Km, nominat Juvenalis, ziiL Rutbus, iv. 628.
151. Humida lingiul drcum tudantia templa :
— *— — minoratrtatsacraegui, qul L e. oris cavum et laqueatum tegimen,
Radat inoMraii femur HercuUs, et fadem ipiam quod MfttMs Graeci vodtant Ibt plura.
Mcptnnii qul 6ri«:/«to« de Cairtore ducat. j^^^ .^ gpujcissimo quodam epigram-
Unde virorum doctissimorum incogitan- ^^^^ meretrix didtur r« «^fi< Ubenter
tiam satis mirari nequco, manus unpor- ^ ^ ^^^^ ,^ ^^ j^ ^^^ ^^
tonas Lirio injidentium, ad xlL 20. 9.— glarata. Porro, nisi de odibus hominum
«* Joris Capitolini magnificum templum, nuignificentioribus, sicuti de templit, U-
«« non laqueatum auro tantum, sed parie- cerei loqui, vix probandus esset ^Naso,
«« tibus totis lamina inauratum:*' i. e. la- quasi vocibus haud discriminatim accura-
minis aureis bracteatum. At dispUcet il- ^ uteretur, ad amor. iii. 9. 43.
hid iiio»ro/um.- quasi sciUcet laminis ar- ^„^«| .anctorum potuiaaent /m^ ^fwmm
geiUiy vel aiius metalU cujusUbet, non Urere^
obdud poterat! Amobius pro consuetu- Locum EnnU commodiasimum, Lucretio
dine su4 Lucretium aemulatus est, Ub. vL non inobservatum, aUquantulum castiga.
p. 191. et lucem dabit conjecturia nostra» tiorem praestabimus, ex Ciceronis Tusc
amiia, pro ferant^ in loco Claudiani :^ di^. iiL 19.
" laquearibus aut remdeant aureit; splen- ^ , ^^^ ^ , ^,^ ^ , ^^^ ^^ .
** deant hic gemm», et sidereos evomant Septum altiaono cardine templuml
•• variA hOerstinctione fulgores.'* Vidi ego tc, adrtante ope barbarici,
IWd. ten.pU. Macrobius. S.tum.vi 2. ^, ^^f'^,^;^^ ,
utique tecta : recta Propertius, iiL 1. 49. hibc omnia vidi inflammari.
Qood non TKnarUs duwnu eft ndhi fulu co- Sic l^^endum pro regijice, ad numerorum
lumnii, legem, si modo versus ultimus, quod ar.
Nec camera amratas intcr ebuma trabes, /r . , . ., .. .. ««„♦;„,,,,_
P bitrer equidem, pnonbus sit conunuus.
Vox regificeit utrumque nomen complec-
NihU unquam ndi infeUdua, aut tanti titur, auro sdlicet atque ebore. Nam in
O 3
206 T. LUCRETII
35 Textilibus si in picturis, ostroqiie nibenti,
Jacteris, quam u plebeia in vestc cubandum est
Quapropter, quoniam nihil nostro in oorpore gazas
Proficiunt, neque nobilitas, nec gloria r^gni;
fortaise Tcrsus 87. in CuUce probe oor- mui ad Euripidis lan. 19S. ubi
rigetur: tur mmkkipmfm f«w quam l ocmioDgB
lllecoUtlucot; QliPuKluTBtura, iXM primi penpicue dedarsrimat, et
Htnims agrestet herbK viridmmtihu, adnint. apeniiffius locum craaA caKgine denci^
Vulgo, variantibus. Et Lucretii memo- «"»• Ontcm locutioob audMiam Mi.
rem fuiasc Marooem oedam, ad ed. iz. «m Manilius cmuUri noo ezpaOnit, ct
1 9. dum dlvinos versus istos ezpoliret: w» « processit optime. Verm nitidi^
auhcanerct Nymphai? quis humum /•r«rf«- «""^ V^ CU™ TohiptBte kdor onMft,
imj kerbij dictis fidem dabunt» ▼. S58.
Spmrgerrt, aut viridi fontis induccret umbri? ^
Ille colct, "itW<f gcnimantcm florilxM*uuiUwit
Ver. 34. caUtUe decedumi corpore fetnrs, paUentea viola^ et purpureoa hyadnthoa,
Ileec imitatus est Horatius, epist i. 2. 34. LiUaque, et lyrisj Imitata papavera Imca,
uti I^binus etiam obeenrarit: h^, BtnHa, criticorum sagadwne!
Nun domus, aut fimdus, non aerts acervut, et communis humanitads ^ges, et membnK
aurU fmn terrenorum tarditatemf quam grari-
^l^rotD domini deduxit rofiterf /rfrrir ; ^ ^ . -, . iv^. vi» :«-
Non animo cixnu. «« ^'Hpertus es, qm Tsnruujueot hic ive.
ris repositum ! Scd quiaque suot patmMt
Ibid. decedunt corrore. Hinc SaUus- ^^, ^j^ ^ ^^^^ *«m^
tius, Jug. xU. 3.—« m formido menti- j^.^ ^^ ^^j^-, ^^ jj^ yir.
" bus decettit:'' sic legendum; non dij- ^^^ ^^ ^ ^ tauguineo ottnK
cetsii, cum Cortio, qui diveisas vertKmun y^ ^ Jacterit: G. Jactarui V. ed.
raticnes ne minima quidem ex parte te- i^acterit.-^i abest V. ed. plebeia in: sic
imit: retleas m placeat, ad ca, qua? dix- ^.^ transpositas exhibent L. M. A. vul-
imus in i. 0'81. Ne<]ue aliter extra omnem ^^ nlebeid.
a»ntroversiam ibid. xx. 1.—" legaU Afri- 'n,ii Jactn-is. VocabuK singularisusu
** c» dcccssere :'' nisi velis et Africam et ^j^jjg pj^jjj j^ coloribus imaginem ho-
le^-atos i)ariter abiisse; hanc una via, eos ^jnj, ^ undequaque vi doloris, aut «gri-
alii. Sicwloctusloctorproprioacumine tudinis, volutantis. Nescio, an Home-
per Kxx>s vetenim innumcralMlcs rcm cer- ^^ ^^^ pnescntem, II n. 5. habuerit:
to prosc<|iii ciini succesbU quivcrit : nobis «^__^___^ i
«i :iUa transcunaum est, cum affirmave- .^^ «i,i^«p, ^' ^^/JeH^L »«..
rimus non mentituros cssc, si dicamus Axx»t* w wxm^fmt MmrmMUfum. mxx^rm^
inille saltcm loci>s in mortio cubare, non 'T-iw . mXXT% ^ Tprrm' «« >* tfSH — .
alius inctlicin.i' indipcntes. Interea, ac- Quam varietateml qua i^mfyuM/ Juvena-
curatc otHcio functus cst glossator vctus: ]j^ xiiL**18
** /).-,v.t,.«.s .^,^ wier.,. Ihscessns. x^ Nocte brcvem rf forte induldt oira «porem.
*' f4ru tf. Et, t»t9 t^sata terp, jam aMi^ra quieKunt.
Vcr..V». 7Vi/i/i^«5;u,^Mri*. Hiec ve»- l\ilchro CatuUus etiam, L 12. cgrimdi-
timcntaMantuanus, mtstrtiintcntus ubc- ncm antmi calamo descripsit, Juvenale
iiu<i cxsccutus cst, ad .l\n. iii. -IS«'^ non inobservatus:
I crt, f(..'kr j.M* auti »uMciuinc, ^ : :if ;— ^'* «*<< "^* mi«rum dbu* juvarrt,
r. vri^ii-u *^w oncrat J,- ti^: >»<^ somnu* tcfrffec quicte oceBos ;
Scd tftf^ indomicu* furorc, l<v/»
de quibus taincn, qu« sufiiciant, cCTudi- rr-ttrr*^ cvpie» vidcre lucem.
LIBER SECUNDUS. 207
Quod super est, animo quoque nihil prodesse putandum:
10 Si non, forte tuas l^ones per loca campi
Fervere quom videas, belli aimulacra cienteis;
Fervere quom videas dassem, lateque vagari;
fligtiiim imitui videtur Prope rtiu s, L Ver. 39. stgier eH: n. X. tiqtereti ct
91. subjungtt literas n. m^ quaai ac lectum
Et luiMfum M» Jarenem verimre ckM/I, ▼ersum voluiiMt:
<^i«ievaiitv«nifWritttrjr/J6te// (Jood «^, W/ tnlmo quoqae—
fmftn wt^uM^fuu vertibus acu pic- p^^ ^ ^^ ^^^ ^ ,^ ^
ktis, textiUbu, denique picturui adeo y„ ^ ^ . y ^ ^ . ^ .^ ^^
Icinfli co^iectura, ingeniottssima li- jjj^ ^j^ insanit.
TkariU, pro «iriii sdUcet, ad iUum y^ ^j ^. ^,.,^^ ^VfiKo*. Hu€
m miHo pacto debeat admitu. Et oculoaViigiliu»intendebrt,ad JEn.v.585.
dnem Jatet, linei* vestimentis, non ^„p,^d«,/H««««r.«b«ink:
1 serrioolori^Mf, ^gyptum ceiebran.
liqiie, Dictyn Cretensem, iil 3. reo- «* ibidem, ver. 674.
intvpunctum pnestabimus: " Dein, Qf^ ^^ Indutui bem tmnUcra eitbtu.
umijactaiionet saucius, buc illuc ober' Rem eandem vates summus attingit etiam
Biu.***puldire. Constructioest: "Ddn ad iEn. zl 660.
niciua, oberranshuc iUuc ;,raf animi q^ nr»r«i quum flundn. 'memiodontl.
Ktatione : *' qus videtur cditores latu- Puinnt, ttJUHs bettmhir Amasonei armU:
Adeaa etiam Valer. Flacc. viL 21. ^ • •_ i .<
^,. . ^ uti nos ez ingemo vensKime locum resti-
^aOiandum, Bene; nam usurpa. ^^^^ ^ sUv. Crit iiL p. 94.
vmded^rofupotissimumdecumben. p .^ quibusdam codicibus, et edi-
is. Tanius,Tusc.dispp. il24. «« Ita- ^ ir • u
rr- tione Veronensi, hunc versum sequuntur
nt nanwMt, eum graviter et copioae , . , ^. . ^ ^
r\ . ^ j. . . .. d«o, vane lecU, qm ex roannne cootez^
I. boe iv^y-^ubontem d>n«t.v»e> ^^ .^,^ ^ .^ j^ ^^ ^^^
do.ut«n^«rM,«oum«ra.««r«e ,„e,rf^ dWe«, ««™»to, et gnmdi.
«nm. Sic Honuum c.p.unt A- ^_^ ,j^ ^^^ ^ indiantibu., le-
•» et MiK>li.ste. CruquiMiui. «1 .t ^^^^ Sicferecoii»tituto.Ku.
in ordinem admiait:
"^ma Tfberim longe oAat to, prope CaBttris
^of^Qg, SubddM» magnb Eplcuri coMtabflitai,
Ornataiarmy itatuas, ■ranteiique animafai.
Ver. 57. gatm, Dubitari non potest,
ntio totum hunc locum in ocuUs fu- Varietates autem lectionis morosiua le-
8, ad od. iL 16. 9. in versibus impense censere, et otio proprio et lectorum esMt
tribua et ddicatis : molestiaBime abutentia.
Ver. 42. clauem. Festus: « Qauit
Woo enim^j»^» ncque conwUxl. », yeteribus exercitus.'* Servius, equiies.
Sobmovet Ilctor mberos tumultu* "e» u. i • i 'n •
Mentk, et CKrds, laqmeata drcum ^SO "^ loci retmeo significationem com-
Tketa vdantit. munem. Horatius:
Ver. 88. neyue: L. M. nee,—^c: L. Scandit aBratat vltloia s«twf
. A. neque. Vide Amtsenium ad Cura, nec f«r«i«/ «^«a rdHnquit,
oid. Vict. p. 145.
BSNTLCIUSL
ndd. gloriia regni, Ita S. Matthww, CflKerum, hic versus de Nonu teatimo-
8.— lioivwrfv avrf wuemt rut BAXI- nio, too6 fertfitf qui ibi protulit ez Lu-
UAX cv «##yMf, Mu mv AOHAN «era^ cretii aecundo Ubro, in oonteztum edito-
208 T. LUCRETII
Hiis tibi cum rebus, timefiu^, Rdigiones
Ecfugiunt animo pavidae, mortisque timores ;
45 Tum vacuum tempus linquunt, curaque sohitnm:
ribus dudum imporUtus est: etsane, mek Mamertuius, geneth. Haxim. mcL ](Xr»
nltem opinione, commodi«inuun ttatio- ** ane incendi, tuim poni, vimi ttiQ»
nem tenet; Tix enim denaumaehue amu- *' Tictinue caedi, cuncta gradio cafev*»
Ucrifl, quibua Romani tantopere delecta- *' cuncta plauHbua tripiidlarr i* Fr9
bantur, poeta siluinet: videu de hac re catere^ Sdiwmraiua proponit mlire: qaad
▼enus Auaonianos quoadam, ad MoadL noUem fiictum: non polenit cob
217. Suelonium,i. 44. 2. etsaBpealibi; cius. Nempe ita paaam Gr«d; cti
nam res est notissima, nec phiribus trac- pl^ infinita tibi poasem suadlare: aed i
tari cupit Sed enim Ausonii locum, et fidant, quc Brunduus dedcrit ad
depravatum, et intellectum nemini mofw Pers. 39. Eumenius, gratt. mCL
talium, emendare libet, cum bonA lecto- Aug. sect 14. ** P r i e Him ^ amii
ris ▼enil^ atque explicare: ** ▼eneris,— ^ta^roM toCa diilBa gniiUg
Aut PompeUni Mylnena pericnls beU " peratrepet, et, cum profidaoaria»
EobolcK refenmt per Avems «oiuntia cymtNei «« retinebit** Ita locua intenm^
Iimocnofratlumpulni*, pognaMitiejocantei Virmliiis. JEn. iv 407
NaumachiK: 8tcuk> quslct tpectsnte Fdore vwg»"«^ ^^ !▼• W.
CKrulemvlrkiirf^tfrclfubaMfTiiMpontui: ** opere omnit eeaatkferoet:
i e. *< qualea, si res tulerit, iterum re- *' pedibus nempe frequentftHis diaeiini-
*< ferret pontus sub oras ripK Tiridis, li- ** tandum formicarum, aemitam tennti-
*« tori sdUcet proxime; ea utique belli si- " *>"«> ^ caleftdentibus.** Alitcr rd ▼•-
** mulacra, quie Augustus, (vide Sueton. nustatem non tenebis. Hinc penpicne
** ii. 16. 2.) bello Pompeiano praeludens, consUt, quomodo CatuUus est acdpieo-
•« ibi quondara exhibuerit.'* Vulgo le- ^"* »" <*^ ^^ ^5. GaUiambo:
gitur, reparat et itnagine. Mihljanux frequentes, mihi limina tepUs:
Suspidonem interea, quam de Lucreti- ^. •. m* .. « *,.
... . ., , ... n«n/M scUicet numepoaorum pedum. Huc
ano versu sibi tnsidentem lector aliqms ^ n - ^ • ,^^ % ^
-_ . , . ,, .... etiam Peisium, sat I. 109. pulchrequess
fortassis habeat, allcvare possit imitatio • » ^ . ....•» • ^ .
-,. ... , . mterpretan; ubi nihil sam Casauboous
Virinliana; nam ex hoc ipso versu non ^ ,.^
,.*..,. ^ ^ . magnusprotuht:
mjuna dicam summum vatem profeosse,
ad JEn. viii 677. ^^*** *^ »« majonim tibi fbrte
Umind /rigejcant :
In medio cUusu Kratas, Actia bella,
Cemere erat } folvmque instructo Marte inderei calceamentis tuis non usurpata.
Fervere Leucaten. auroque effulgerc fluctu». Ver. 43. cum : sic P. Vind. V. ed. A.
Ibi sic corrigendus est Servii commenta- n. Xl. et mihi placet, ut elegantius et a-
rius in voces ultimas: •« Non quod hic quisitius vulgato /mii» timrfacUe: V.ed.
«• ex auro fiuctus esse dicat, quos supra O. tumefactte; P. tumefacto; nec mak,
" (vcr. 672.) canos dixit; sed quod, guom nec sine venustate, meo judido: n. <o-
«« mare ex auro expressum sit, fiuctus men effecte; unde haud inepte tentes ad
*' n«;>er aurum eflfulgeanC* VideSiLIt. huncmodum:
iii. 695.
•fv..,:-..^ r ^ A » . Hiistibicumrebut/wawfacl^religionea:
Demque, fervere potest celertter moveri; «Hi«««
ex secundario sensu, quod celeres motus «am breviter scriptum est illud tomm, boc
soleantymx>rfm exdtare. Horatius, od. V^^» '^» pro mope.
i. 1. 4. Porro, his illustrandis tempestivam ope-
metaque fervidis "™ navabunt luculentissimi Varronis ver-
Evitatarotli > sus, qui comparent apud Nonium, vooe
LIBER SECUNDUS.
S09
Quod, 81 ridicula haec, ludibriaque, esse videmusf
Re veraque Metus hominum, Curseque sequaces,
Nec metuunt sonitus armorum, nee fera tela;
10, iT. 387. Lucredanis quam simil-
» et aUis editoribus adinoli:
on fit tkessmriSf non anro, pectus taititum-i
m denumt anfanb cnras ac religionej
ramm mcmtes, non drvitis atria Qrasi,
opinor, reformandi sunt; hanc enim
iCatem nominmn adamant in hac re
By nt nos ostendimus ad Euripi Hoc
647. Statius, silv. i. 3. 105.
{ne MidaBa et Crmsi, Pelopisque, et Perade
fUic(Bxn3ateobnpuvordcwutMi,
Hiados epitome, inoerti auctoris, ver. 71 T..
lUe, tismore pmvems, Vltam concedlte, dis^t^
L e. palpUant timoie. Virgilius, ^n. ii.
685.
Not paviS trepidare metu—:
L e. ** nos, metu palpitaiUes^feainarej et
** operi^ oeleri subvenire.** Ita locns iste
capiendus est: vide me ad iiL 597. sed de
i iedet ita eo loco castigandum esse;
BB MariLlandum. Vulgo, ** Midae
nmqve bonis:*^ sed e/, scriptum e,
e elaberetur ob finalem literam prae-
is tods; atque de aberrationibus li-
ioram in nominibus propriis jam dis-
(rimas ad L 724.
W. 44. Ecfugiunt: P. V. ed. Effu-
i,—timores: TU timore,
bid. Distinctione locus levandus est:
qg^hmt animo pavidx ; mortiMiue timores
ma vacDmn pectus linqmmt.
Bentleius.
os qnoque idem olim se suggesserat;
! Silv. Crit iL p. 38. sed, quamris- e-
idationis ibi propositae non pceniteat,
im interpunctioiiis viam ineundam
jam tandem aibitramur. Debet in-*
a nemo doctior ad voces conjunctas,
faeteB et pavida, offendere; nam, ut
ttam repetitis vidbus admonere, non
teoua Lucretium se fiotidiosissimum
rtare, apud alios auctores vel politioris
ifi smilia leguntur. Sed minime om-
in culpari debet rv pavidus vocabulis
KJ, timor, terrory formido, et aliis cog-
> sensn, consodatio, si verum dictionis
noD noB deprompserimus in ver. 376.
uaoe libri; ad quem te promoveaa.
utus, Curc V. 2. 49.
uddean atque pavidtau ; nec vivam, nec mor-
tuam.
tlcr Carus, iiL 143.
Ver. 45. Tum: n.Cbm. Pro tempus,
editi nonnulli pectus eihibent, nullis ido-
neis auctoribus subnixi taaeiu Terenti-
us, Heaut L 1. 38.
Sine me, vadvom tempus ne qnod dem mihi
Laboris.
Ver. 48. armorum deest V. ed. quae in
ver. 46. hal^ ludibra ; et ver. 47. revera
gtuB^~^era: 11. firrea: et fortasse vere,
si ad hanc normam leriter concinnes ver.
sum:
Nec metmmt nmtum armorum, ntcferrea tda:
vel sic, pauUo aiiter:
Nec metmmt sonitus armorum, etferrea tda.
Utpum libet anteponam equidem vulgatia
ob majorem sensiis, hinc exorti, perfec-
tionem ; tam fragorem armorum invicem
impulsorum, quam daritatem formidabi-
lem, (vide mox, ad ver. 50.) complecten-
tis sdlicet: neque dissenserint, opinor,
lectores lq»idL Per se tamen non dis-
plicere debuiaset r» fera teia; aimiliter
enim Maro, ^n. xL 545^.
— — — — tela undique sseva premehant»
Addaa Ovidium, epist. xiv. 56,
Non facinnt moUcs adfera teta manns.
Sed hic lod non habet epitheton, de quo
agitur, eam opportunitatem, quam in sdto
poiStA judex nasutior desideret Contra,
vulgatis favet mox veniens ver. 102. ** et
"feraferri Corpora."
Ibid. soni^ia armorum. Viigilius, ut
iu ssepitts de armis, sic ad geo. L 475^
210 T. LUCRETII
Audacterque inter rega remmqiie polaiteis
50 Vorsantur, neque fiilgorem reverentur ab auro,
Nec darum vestis spkndorem puipureai':
Quid dubitas, quin omnis sit hasc rationis poCestas?
Omnis quom in tendiris praeserdm vita laboreC.
Nam, velutei puerei trepidant, atque omnia cascis
55 In tenebris metuunt; sic nos in luoe timemus
Interdum, nihilo quae sunt metuenda magis, qoam
itotoGennaiitacaBlo TmUwmx »M^ mmt Ifimttt mm AOTBMI
AudMt.
Scd in boc looo, tam ob occaBOois wblU
mitamn, quam ob ctfacriam ngioocm, AhcrBm nmos c mciklti oncm ipv ■»
undc Ihigor ▼cDcrit, mihi ad liquidum res Ut .£adi jlw ftidcm iuiMn, wm, SMi
pcrducta cct npoiii dcbcrc: XaJUi,JU«i KAAZOTXI
AnnonnnM^vMtotoGcniuniar^ cum Euripidc in Rbcn, w. 306. dc G»
Siliusautcm,comc8iDdiriduusMaiituJuii, ITii^iin r>i ■■lam rrTTlflff tlTltm
dirimttioius mcclocuplctiaBmussuffiraga. Ver. 49. rermm: n. cC Pg ipiitli m-
tor adait, Pun. xiiL 9. diccs, regmm: ut amik ait hA FImq,
cat Danafia tellQi «piat. i. 10. 33.
Videmcsupra, ad i 918. ct ad JEn. tiiL «««. et r.,« vM pntcnm« ««,.
474. editionis me«, cum JLn. riiL 529. Scd Tulgatjr lcctioni nos tcnacitcr adhv-
ix. 709. xiL 70a Statius, Tbeb. iiL 4S3. remus.
Ver. 50. fmtgomm r fver m t ur. Andao>
tmitrn fcrit. pcrstringente, atque animo l a iui c m ia-
_ ^ ... cutiente. Horatius ae noo minus hBdtu
£!>-/»<* i>jUsus«mprop.g.to.j««p«; .ud^g«it,o4ai.9a defcniipla.
sicut milues Lucretius, eC omncs alii aoni- .
liter: unde mireris Bartbium Tocabulum
aobcitantem, quo nuUum est sincerius, aut Jan /k^pp- stmtimm fucad»
I ^ n _j • -«^^j^ir Trrret tqatm, tqaStwnqat vmlimj,
clegantiusL Reconian roe res ^Sacbrh
facit, sept. Ihth, 123. ita certo ccftius Hinc .\nx>bius, lib. ri. p. 908. pcfdcgan-
rescribendi : tcr, ac nerrosisaime : — " ut adcaac risqiUB>
Af>«* >«/ «•XAriMi timimM
«• dam in /migor^ms crederecur, qiue noQ
^ ocmlormm tantum perstriugeret amsaai,
^* Tcrum etiam munies ipaas augustissimc
#0^s' «W '* '"^ ratbaihmHms terriiaretJ" £t pa-
gina «cquente, nostmm respicicns :— ** ip-
Libri in sccundo rersu f«C«r babcnt; fn- •* acnque illo» deos— cum ipa» «^«n osvnj^
gidrwme: et mii«r«t me «dilorum, qui ^* mrtmfmdij^me^ Jmigo^-ibusJ^ Haud ali-
ooncoqucrv potucfunC Homcrum noiqie tcr I^auaanias, cum quodam aparitn podi-
tn^^icus cmulattts crt, li L 5^ oo, rr. 21. 'o ^ut' rws ff^?^tr
LIBER SECUNDUS. 211
Qiue puerei in tenebriB pavitant, finguntqae fiitura.
Hunc igitur terrorem animi, tenebrasque, neoene est^
Non radiei solis, neque lucida tda diei,
60 Discutiant; aed Naturse spedes, Ratioque.
Nunc age, quo motu genitalia materiai
Corpora res varias gignant, genitasque resolvant;
Et, qufi vi fiuxre id cogantur, qusBque sit ollis
Reddita mobilitas magnum per inane meandi,
raif •^Tfmwmt ilirXwm.* cui leius attulit Hoc insuper poeta didt:
ifaiiilis ert PhikMtntus, ioon. ii 15. — im- " Quid dubitBs, quin haec potestas, per
wirknx^^ f^ ^^ MMs r» nt \»y»uts " quam Religiones, Metus, Cunsque,
tfifuu Fabias etiam, instt yiiL 3. ** Xam *< summoveri etterreridebeant, sit oomino
** fttferrum afiert oadis terroria aliquid." <* solius potestas Rationis?'*
Hiiie, quid sibi velit sublimior quidam Ver. 53, in tenebrislaborei: Le. *»cum
Fkndaitii c o natiiSi Tpergja» discere, psych. «« asrumnis et laboribus conflictetur, dum
S97. *< viam tenebricosam conatur eluctari.**
ltaBtHMtlDdomitiim,dumfoniiidsbttofer«et, Pono. ▼»ce laboret^ il. roboret: et, in
Vtm icse ostentat, cljpeo dum terrUai auren Tcrsu sequente, pueri decst n.
Lt. fhun eMs0fmxp cum a&e, et fblgore ^er. S5. cacis tenebrit. Haud dissi.
^ eoruscantbterritat Ausus est nem- "^^ «^ ^*^ «* Mantuanus Ule,
paViigiliam»muhm,ad^n.xL351.id, «d -fiiwM. iiL 205.
fiod Sifiua prior fecerat, Pun. iv. 278. Trtiadeo,lncertoic«4ctf/(pii/,tole9
i^BOB looos velim consulas. Erramiupelago^
V«. SU i^i» tplena«rem P-n^ureal: 1^ ^^ .^ «ructunm: « Soles, tacer.
yhrm Xmmtrfmv vocat S. Lucas, zzui. 11. .. ^ u i- - » w ^ «
r •*^f rr' ^ .., ** tos <* cahgmem:" ubi, et quo tempore
faqnamIocom,.d SiW. Critsectxcu^. „i„»i„^ orti sint et ocdderint; ut pen-
dtjHi^ daritate nos ohm «nphari- ^ .^ ^ .^^ . ^^ ^^
!!!!;! ^^^-T"^?^".!"^ d«g»ntiam.punctisp«)bepo«tiscaTen.
nium addidiss^ idylL riiL 5. ^^ ^^ ^^^ ^^j^ ggj.^^ ^^ ^
Btfif«>«r:^»rrirudlanspnetexta8enati: |^
nU quod nefiu foret hiyusce leporis fbn
Im pfSBlerire, de tali vestim
flee canentem, ad IL z. 295.
1»» nM.*»4*. A^ *M •««H-n,«„f^ «.««: *°^ ***" ****°*"^ cunroque fanmanb In antro
Ini pnBtoire, de tah vestmiento magniP sub terri«pecw,ettri«tea/Mi#A»a#«irfnr.
Sed locus in morbocubat, noetift medidnA
awHPV^AnFAAiuniv ^^ peiMnandus. Legendum dico:
• et tristea tine loce tattbr^:
Var. 52. ^iun.* V. ed. quando^-^-omnit: ,^ .,.. , „. .....
?.m,me^^: P. AocJW^.' P- A. «Vuyhi suisdhcetprosohtomutatione,
Haa autem varietates non ali- ^^^"^^
prognatas credam, quam indignis Utrrli/i/ilMi«frio«w/,locatui1iida,adirei.
rii ciigiisdam offensionibus de sjUabe De oonfusis autem dictioiiibus tenebrte bc
i$t duplici saltem in eodem versu, elkione; latebra^ Burmannum adeas, si libeat va-
qOHi vao non idem jam iactitavcrit £d- cetque, ad AnthoL Lat L 89. 12.
Bbs dnn aliis antiquioribus. Exemj^ \er.S7.Jinguni: A.fiigiuntt infelici-
dtfcnicukmimprior, quoeadLl. Bent- ter. £t tres versns proxime tequcftlcs
212 T. LUCRETII
65 Expediam: tu te dictis prsbere mementa
Nam certe non inter se stipata ocdiaeret
Materies; quoniam miniii rem qiiamqae videmaa,
Et quasi longinquo fluere omnia oemimus aeFo,
Ex oculisque vetustatem subduoere nostris;
70 Quom tamoi inoolomis videatur summa manere;
Propterea, quia, quee decedunt oorpora quoiquey
Unde abeunt, minuunt; quo venere, augmine donant:
IDa senescere, at hsec oontra florescere, oogunt.
jam habwimii», ad L 147. In primo, toz deganti ingcnio Ladnii dabatnr. Vn^o^
oiiriRt n. oodici oimttitiir. tUvm — infiBCio—€oloret.
Ver. 63. qtutque: P. A. Z. quate; male: £t insuper cnm fkgantii, qoi aolet, Sbk
▼idfi L 5S.— «ao2fM.- n. Z. uioilit; Cte- tiut, Tbeb. ziL455.
ris, uti fit, male diacretis.
Ver. 65. F^ nmtatunu eram ez ar^
Secnne i qulppe omiie ▼Ucnt/Baeinp (
Intrio Terborum ordinem; nec, uti non
▼ercar affirmare, nasuti lectona mihi id !<• Maro, iEn. iL 169. ^/■crvipiiDa-
▼itio TertiMent, boc pMrto^ ** naibn."
Ver. 69. Hnnc venum» ctvcr. 76L
Egpcdian duHtj tm u pnebere mfmmfti.
Haud aliter enim locutua esi in L 500.
Mihi mne, nt eif golii i, p»
— -adehpandsdnmvrriihuM^iManu.* quam degantea sunt; aed iinuaqiilnBi
et ▼. 114. prorsus ad eundem modum: suo judicio fruatur. Saltem isti mImw
Mulu ta>l expe£am doctk sotetia dictu. suspicioni nullus codex fitret.
Nec ▼ariare voluit disdpulus, ad Mvu ▼L ^'«- "0- i^cdonUu Hanc antiquiorai
759. ortbographiam bene nobb ezbibent FS
ExpedUm £ctu; et te tua f«u docebo. «diUo atque Veronensis, quas sequendM
Sed nohis ab initio solidissime statutum '^*''^
est, Ubidini emendatioms pruiienti ad ""^^' *^'- «'««'««'•• ". decidmnt: ct,
▼anam ingenioli ostentationem ne semel P~ ^r^' ''''^ ""^' nonnulU editora
quidem inutiliter indulgere.
imperiose reponunt cuimque; boc aufl
Ver. 68. Et: n. E.^asi cemimus: «^"^ ^"^ «™^ j™ ^«^^ ^"^
V. ed. 7iia terminus: et in ver. 66. pro »^ ^^^' ^l- ^^ ▼€« poeUe non Kceret
inier n, iter, carmen suum grata sermonis ▼arietate sub-
Ihid,fuere: L e. Uquescere^-tabescere »™*« conspereum dare!
— dissoWi; ut in ver. antepenult. bujusce ^'«'- "2. aiigmiii^.- P. augndna; G.
librL Ita Pmudentius, de corpoie Laaari ^'">d. V. ed. O. n. 2. Xl. agmine: ne^
putrescente, apoth. 765. banc ▼ocem non esae genuinam Lucrdn
_ . .... . scripturam temere affirmaverim. Axnfr>
Qub potuit/miiu anfanun sufiundere ■«arii/ ,. ... .. ,. „ ^
Nimlrum,qulmefnbndediti qul fictilis «m^r bius, Ub. vu. p. 23a " Non magmenta,
Perilavit vnuun nMdidam ; cu tabkU ^eba ** noo an^miiaa, noo mille species vd fir-
'mxlt«uiguineo«i^.-/»huinorec«lfm. »c dminum, vel fritillarum :" ubt sans
Sic expurgandus est comipteUs maculatus ^^ unus babet augwtenta ; atque, nt ▼»-
locus. T« «mtf , (conlcffas ▼err. 9S0. nun £stear, Latinitas ipsa dictioiua ai«-
1085.) L e. ▼ana, ▼¥! bumani cotpoiis, ««m m>bi smpectt cst, ne^ em
LIBER SECUNDUS. 213
Nec remorantur ibei: sic rerum summa novatur
75 Semper, et inter se mortales mutua vivunt:
Augescunt aliae gentes, aliae minuuntur;
Inqiie brevi flfmtio mutantur seda animantum,
Ety quasi cursores, vitai lampada tradunt.
Si cessare putas rerum primordia posse,
80 Cessandoque novos rerum progignere motus;
Avius a vera longe ratione vagaris.
Nam^ quoniam per inane vagantur, cuncta necesse est
Locnluimet AniobiamquiTireperire:n- etaliosbene multm: videas etiam Pers.
dtis tnneii, qiuB attiilimiu ad L 435. ntTL61. etvet sdiotibidem Hincin-
Ver. 73. lUa 9ene$cere^ hac floretcere* terea palebit, bi]ju8ce Xm^M^iumi va-
Pdcbre etiam Velleius Paterculus, ii 11. ria geners exstitisBe, neque euctores inter
8^--^ ut iqipareat, quemadmodum urbi- se prorsus consentire. Quse narrat Persii
« UBi, imperiorumque, ita gentium, nunc srJioliastes, et yetus commentator, Haver-
^fartrt foftunam, nunc teneweere^ nunc campo memoretus, Lucretii mentem vi-
** failmre:*' per translationem sdlicet ex dentur proxime attingere: hic igitur ex-
pbMiisi vel arborihut; quas Plinius sspis- scribetur. ** Pulcra tnmslatia Cursores
iinie didt eenetcere, *' noctumo tempore sibi iuTicem lumen,
Vcr. 74w ibei: n. ti6i.— 4iatNi<ttr.* 11. ** comu iodusum, tradunt. Mos est»
L. novanltur: non probo. ** cum prope diTersorium venere cursores,
niid. rfrttm tutnma. Virgilius, JEn. ** signum fiuere, ut socii pnesto parati
X. 70. • ** sint; qui Utemam accipiunty et iter ar-
VBmpiieroAMiiiMm6e2S,numcKderemaroer ** ripiunt. Sic traditur per manus Yita
Ver. 75. mutua: l e. per vices— per " animantum." Lege, «rci/>«i«U.
■uccwionri — «^Cci«f — imXXa^.- ver- Ver. 79. SH cetsare. Lege: *< S^in ccs-
•nm Homereum wio vocabulo quasi co- *' sare.**
▼olens exbibere, in IL Z. 149. Bxntleius.
Bene sane; et amplexus essem, libro vel
'n,m^ytnn.iifM.fuu.^Vm^nyy, "«o MS. addicente; aUter non omnino
.......... «^ .. VK coffit, aut argumenti poS^ce adminis-
Adrit ti». VugiUu.. Xn. vu. 66. ,J^ J^ r.tio^ut it. W
pedibospermatfaMnexis. tionum norma ad regulas scrupulosiores
Borro, pro et nUer w, n. iiem tete: unde necessario exigatur.
iilhfl exaculpimus. Ver. 81. Jviut longe vagarit, Maro,
Ver. 77. sec^ anivMiUunu Amobius, j£q^ ^iL 480.
Bbu vfl. p. 50510, — **■ qu& dejicere dbos, et
« r^kn^ natui» est ruminatarihut tecu- "« ^^*"« "^"" ^^^ '' '^ «^ ^i'-
«• Us^* Ver. 83. gravitate tud ferri, Plutar-
Vcr. 78. ^radttfil; V. ed. traduntur. — chus, de plac. phiL 1. 3. Ln/A§»fir9t fUf
Dehacautem XMfiirminp»ftf Atbeniensi- yaftXiyt )m (rtt ^mftm^t r»/MCiC««fMu),
«m, quam praestringit poeta, consulas i^^yttu n mmt ^x^t^' ^ ^ Emmitf^f mrMs
¥tnmxL m Att 33. Herod. Uran. 98. »«" ^f^*** «*• BAPOX, in/e«»* Amymn
Potteram ad Lycoph. 734. Plat. de re- y^» fn^h mtueimt r« ^m/utrm nf m fimfMt
piib.Liiut. Arrian. exped. Alex.iiL 16. «•Xwr?* •«'«' • mvfiinnvmu Ubivitiosum
214 T, LUCRETII
Aut gravitate 8U& ferri primordia renim}
Aut ictu ibrte alterius: nam, concita, saepe»
85 Obvia quom flixere, fit, ut divorsa repente
Dissiliant: neque enim mirumi duriadma quae sintf
Ponderibus solidis, neque quidquam a tergo ibuB obetet
Et, quo jactari magis omnia material
est ilhid wXny^. Forte tn, ry r« fimftg extim omMm oontromiim dkpomi
'OAK|L — 'Proferrit n,fieri, Ommum ▼iarum, qutt iugndi ponmms,
Ver. %A,forU: codd. Pii, at^errL^ hmc tutiaaima forte fiierit denique» Hqw
condta sape: «c n. sed G. L. M. cita c ommodiwim a;
ampe: ml ilhid con^ breviter cimtum, Aiitlctufortetkwiw:iMdii,9»Micltt,«pe
qida heSHe dabt pomet, nemo dubitet; ObviacM||lixfrr,fi(-^
quidua PK codd. percila ^i P. Vind. Q„e„„amodum norter, L 996.
V. ed. B. O. A. n. 2. cUa tupeme: led __^
•iEpicuridoctriiiAvixvideturr.««/ienie Ex tafinito di« cotpora materttl.
luem proprietatem retiDere: mun in ^-fi^ ^- V. ed. 1. mI tUii J^JUmUt 0%
*< infinito inani** (Ciceronit verbis utor, i^ ^h ^ 9elui.^-divor$a ,- n.cfieua.
doctrinam Democriteam, quam Epicurus ^^'^ JUtere, Sic liviua, flt f i < tW|
•mplezus ert, czponentis, ad finn. bon. «pud Nonium, ii 52& Yoce FHgi.'
et maL t 6.) ** nihil nec jvmfiniiR, nec //tf«/ieinternunnnclnij%ircadau.
•. infimum, nec medtum, nec ultimum, i^. fo^e lescribendum: libri, Ipte.- ct
•• nec cztremum.*' Norter mox, ver. Xccius ibidem, ad hunc modum ndin
^^ distinguendus:
Omnia quapropter debent pcr inane qtdetiim ^^ .^^^i^i.. *• • ^
* r_jw- . •. /• t Nec pcrdolescit/tfi«)cios,mortecampoicon-
/Eque ponderibus non aequis ctncUafern : ^^ - -o -. r
ac simibter, iv, 189. Vocabuli hujusce vetustioris substantivum
tequenti comciia pUtgd, Virgilius non reformidavit adoptaxe, ad
Et ordo est: •* Nam, concita, (i. e. quo- ^^ '*• ^^^*
•' niam commoventur) quum flixere, i. e. Stemitur omnesolum telis ; tum tcuta,cavcqiie
«* (post collisionem) fit saepe — :** ne for- Dant sonitum/ur/u galeac :
tassis r« sa^te perperam referas ad concita. ^bi videas Servium; nam Pacuvii pbx»-
Ibid. Quid si legas. gjm^ quam profert, grammaticus, in usus
Aut ictu/0r/i alteriuft— . proprios Silius arripuit, Pun. zir. 558.
Remorumquc fragor,>ric/tfque sonantia roctra;
Ingcniose, ut semper. Sic validd plaga, yirgiiiuni secutus in pnecedentibus, Pun.
iii. 819. et validi ictus, Virg. ^n. viiL j,. ggg. Vide Drakenborchium. InHia.
419. nihil tamen in Lucretio mutandum ^os epitome locus ezstat haud vulgni
arbitramur. venustate, cui dictionem hujusce fiunilic
Ver. 85. quomjtixere : P. cumjtuxere; restituam. et vice simpUd emendabo, ver.
Vind. V. cd. B. O. A. n. X. Xl. confuxerc; 744
G. conflexere; L. M. conflixerc. Ut viz
possibile sit in his varieUtibus ezpenden- ^»* txon» viros In prlrtina beUa remirit ;
dis, et lectione loci concinnandA. longis- IT^J^^^''"*;!^" "^'''- "^V «.;.
*. ^ Dardanidikm DanaAmque duces: volat undi-
sime a veritatc al)errare ; ita non m pro- que nubes
divi est ipaiaomam Lucretii scripturam Telorum, et ferro fcnum lonat : undiqae/icfif
LIBER SECUNDUS. 215
Corpora pervideaB, reminiscerey totius imum
90 Nihil esse in summa; neque habere, ubi corpora prima
Consistant: quoniam spadum sine fine modoque est»
Inmensumque patere in cunctas undique parteis
Fluribus obtendit; certfi et ratione probatum est*
Quod quoniam constat, nimirum nuUa quies est
latirtertrideneinncronibitt: inctat otrinqoe fllud fthu, ▼€! hibus^ pno im Tel Aif, in
0«.^ idx»que auit om. «.Kolne ^^ ^y^ ^^ p^^ viiMm,
quantitatem, quam Lucretii Tenus poitu-
Vulgo, mixiis! sed ttrictiM^ non sine Mu- lat, certe babet in Plaut Rud. proL 73.
ib iiatia, Wemadorf volebat Hinc me-
didnam Lucani looo fiuaanu fiinirarum ««nc «n»>o « »«> axo, leno atque hoq», ■Imnl
^ . -, Jr. oeaentqecti: navM confncta ctt imi/.
oooniHOiie mitemme affecto, Phan. ▼.
118. Sic fortaMe castjgandum: vulgatia abest
qmppertimnlo/l^ernrorii "' ^"P*' ^ ^^ ^****»*^ nominum
Co mp a g ci bnnuuui labat ; pnlnuque deoram te rmin a tio nibus, Preigerus dibut, pro dii§t
CMCBtinntfngUecanimat. H JUibus, foeo filiit, ex inscriptionibus
Imtigo est equi cum domino, ttimulit et Gruterianis attuUt; et oonsulas, si libeat,
terberibut rem gerente, conflictantis. Vul- Sosipatiwn Charisium, instt gram. l p.
^Jiuehu Sic infligere plagam usitatum '^ «^ Prisdano, lib. xiiL p. 961. Cato,
eat; et Virgilium exprimere voluit Luca- ***. « nist sect ciL— «« eabut latera doliia
nui^ ad JEn. vi. 101. '* intrinsecus usque bene perfricato.** Do
nostio ibutf si Nonium consulas, exempla
Plautoque; quibus sic praefiitur gramma-
MoiipeeLucanus,ver. 174. ticus: " /6im, pro tw, minus Latinum
liatnm te, Phoebe, ferero : nec verbere tolo " putat oonsuetudo, cum veterum auctori-
Utok, et ttimu&s. ct ^^ plurimum valcat :** via 21 .
Ihid. divorta : Le. se divertentia. Verbi Ver. 90. neque habere: L e. ** neque
Bcmpe participium est, cum medi» GtBi' •• eam summam habere, ubi corpora con-
eorum vocis potestate. Nos alibi de hac <« sistant** — Et, vice uhi^ n. tibi,
ve. Ver. 93. obtendit^ vel ottendit .- sic Vind.
Ver. 86. Dittiliant: n. Disiliant; R V. ed. O. X. A. L e. ottendit r» patere;
L. M. Dittolvant; et vix ausim damnare; quod multo magis poeticum, etLucretiani
In tantum usu verborum absoluto Lucre- moris: reliqui dant ottendi^^-certd et: ita
tfais delectatur: sed vulgatam lectionem P. Vind. V. ed. Vulgo, et cert&, Vennis
pnBferam. Vide ad iv. 609. integer abest n. atque in Vind. A. literis
Ver. 87. neque: n. nec. — tergo ibut: rubris scribitur; in hoc etiam divena
cnmcs libri, et MSS. et editi vetusdores, form& literarum. De Havercampi mem-
imo ore dant tergibutf quasi tergit: dc quA branis parum liquet Videas autem simile
vertn formil quum nihil explorati habeam, regimen infra, ad iv. 769.
vd apud Latinitatis reliquias, vel gram- Cieterum, quod prius monitum oportuit,
maticos antiquos repertum, non dubitan- ut nofaismetipsb per omnia constemus,
dom putavi de admissione in contextum obtendit^ non ottendit^ in hac voce scriberc
pradar» illius emendationis, quam Vossii solemus. Nam etymon vods ad os et
ingenio Preigenis tribuit: quamvis enim te^do sine caussft nonnuUiputantreftren.
VoL. L P
216 T. LUCRETII
95 Reddita corporibus primis per inaiie profiuidiiin;
Sed magis, adsiduo varioque exerdta motUy
Partim intervallis magnis conflicta resultant,
Pars etiam brevibus spatiis nexantur ab ictu«
Et, qusequomque, magis condenso oondliatUy
100 Exiguis intervallis, convecta resultant,
Indupedita suis perplexis ipsa figuris;
Hcec validas saxi radiccs, et fera ferri
dum ease. Olim in usu Yidetur AiisM ta/ quodTorum eqiiidempatav«im:p»>
tam o6t, quam ofr; ut hodieque ab§ non tidpium ut sit utique fcrtn oompoalieK
miniis, quam ab: et prior sane praepositio con et saiio^ atque inMliitff asnJtibuB eoBm
roagis frcquentatur vetustis, quam posteri- Taleat. Antiquitatem sane ndoJet lioc
or. Huc refer obttinet, L e. obstenet^ '* co- vocabulum, neque exempla amit ad mi^
*< ram tenct/* pro ostendit apud Festum; num, quibus ejus usus oonfijrmeCar. Sod,
et ibidem obstrudunt, Neque hilum dia- an Lucaretius acripserit,
crepant, si rem propius inspidas, vulgaria Partim intervsUfa magob esmpmlM remltaBtr
obtendo et osfendo^ aliter quamvis scripta. Non tiimi^mi diaaepant Utenrum iHntn f^
Ad eundem modum post sub venure nat- et genuini commatis dictioncm babenDi.
piuscule solebat elementum s: buc refer Sed incerto res est, et aititrioleclorisnb»
vocabulum subscus multis scriptoribus u- mittenda. Virgilius, JEjl L 575.
sitatum; et voces substrako^ substineo^ sub^
*i«., «^aento, ,ubUcntalio: vetuMnum ^S^^f^T "^ «oto «,^«d-,
formarum reliquias, in glossariis antiquis
et codicibus MSS. etiamnum comprfrentes. ^^^' ^- *»«»*»»«• G. L. M. bmius:
Hinc erroris patet ratio in codice Juve- ^^^ °"°*" eleganter, etviz vera. MaD-
nalis qui bibl. pub. Acad. Cantab. est. ad t»»»"»^ ^^- >^ 275.
XV. 88 . substravit pro sustinuit, Frequens ^^ q„^ ^p^ f»9pim»mi mm
est subslulit in Hygino. Insequitar, Tenerande puer !
Vcr. 94. Quod: A. Scd. — nuUa : G. ^ , 'ktz^a rt a «^ ««
— nexantur: Vmci. U. A. n. XI. ooraa-
\md.O, a.muha; U.ulia. Ilacautem ,^^. ^.j^^ j io24.-<,6 ictu: M. avicta:
varieuite, muUa scilicet, nihil abenius loci ^^^ pronunciationis, 6 UterA fadllime in
scopo per errorcm scribi potuit; ita solent ^^^^^^^^ ^^ ^^ ^^ ^^^ ^^ ^
tamcn voces omnium diversissimas librani .^
quata.
permisccre, sic ut obser>'atum est nobis -r , -r^ • • ▼ _^
, , ,\ Jam vcro locum Epicun, quem Lucretuis
dudum, ad i. 756. .^ . ^ i».. t u* x •
,- ' . expressit, prior contuht Lambmus. Lem-
Ver. 95. in-imis: 11. vrtmum; cui m . . ta- » --l* ^» •
, ' ' tur m Diogene Laertio, x. 43. sic emen-
ver. 96. dcest que. j j^ « . / \
Ibid. exerctta motu, \ irgihus, gea lu. , , , ^ .. V *' LZZZ,
AnoriAAMON trx^^t^i {cohibent — repri'
fontc» Hquidi, atque, ^xmi/fl fi/rjtf , munt) ir mt rvxi^t* trt nj» «^XMHf
xixXi^iMei, n IIEAAZOMENAI wmfm rw»
Ver. 97. conjlicta: sic vcteres Pii codd. frXixrix*»» ; i. e. ** cum illa», quae amplecti
quos rc dubia mc tutius secuturum cxisti- ** et colligare pos&int, iis acccsserint"
mavi: P. Mnd. Gj L. ]\I. II. X. n. con' Vulgo, mttr^t r»9 roX^y, et friymitfuvmu
fulta; O. confulcta; V. ed. 13. A. consul- Sensum verborum Lambinus optime de-
3
530.
Flumina.
LIBER SECUNDUS. 217
Corpora constituunt, et caetera de genere horum
Paucula: quae porro magnum per inane vagantur,
105 Cffiters dissiliunt longe, longeque recursant,
In magnis intervallis; hasc aera rarum
Subficiunt nobis, et splendida lumina solis.
Multaque praeterea magnum per inane vagantur,
Condliis rerum quee sunt rejecta, nec usquam
110 Consociare etiam coitus potuere recepta:
dutnk; led Tereor, ne ntionem gcnuins — nec jam validU raHdbm luexeitf,
pocettatis, ut par erat, fideliter perceptam ^""^ ^ ~® "*•
noohidmerit Ver. 104. Pbmruto.- A. Pauiieia; n.
Ver. 99. anuUnso: A. 5. Xl. amtentOi Po^cina; X. Pflttcitw.-^iur deest X. ut
Md TulgBtam margini Z. codicis manus P^ ^ * ^
cadem aHeTit. ^^* ^^^* ^^^^- >^c omnia scripca
Ver. loa convecta: V. ed. A. X. can- excmplaria, et vetereB editiones. Vulgo
• neeta: undenon inepte propoeuerim, con- Jeg»tuf " arbitrio criticorum, Et cita:
leetag sed placet reliquorum Ubrorum 9"* mutatio, si moUiorem reddat con-
kctio, quam in tcxtu posuimus. Com- «tructionis cursum, non erat, contra fide-
mimes editiones, membnmarum fide con- ^«m librorum consensum, audacter ta-
CQJcata, de suo dant connexa. Ordo est: ^^ admittenda.
-Etquacunquc, convecto (i. c collata et * Ver. 109. Condliis: V. ed. ConcOat:
•«seBecomitantia)ccetumagiscondenso,re- ^'"»^* "• ^- Concilias, Nullus dubito,
« suhaat ad minores distantias, vel exiguis 9}^ Lucretius dederit:
•« iotcrTaUis, figurarum peculiari habitu Cwt i/io « rcrum qu« «unt rej«ct»-.
** compUcata invicem, ac cohibita; baec Sic ille, vi 80.
** ooostituunt ferrum, et similia.*' Qui- -^_— ^^. a tiobu ratio veriasinui longe
bos nihil dilucidius, aut concinnius, ego- Jitjiciat:
met desiderem. Edicant lectores, quibus et Virgilius, ed. iii. 96.
judicia ad has subtilitates probe sint sub- Tityre, pasccntb a Jlumhu reice capellas.
acta. Pius in notis didt legi etiam con^ ^ed, quod rd caput est, nusquam alias
nitas quod non capia similiter in plundi numero vocem con^
Ver. 101. Induj^edita: A. Endopedita: „.^,.„^ ^^^^ ^^^ „^ adhibuit; in
iediadi.83. Et conferas parallelum lo- „umero contra unitatis, s«pius.
cuaipr«enti,ini. 571-578. y^ jj^ Qmsodare: V. ed. anto^
Ver. 102. taxi radicet: confer ui. 326. ^^ g, ^^ ^y^^^^ ^^ j^^^
Et vox radices Wc potest primardiorum ^^^ feUcissimA dirinaUone nixus Bent-
amgeriem; aed ahquotics simjUicia rerum j^ ,^. .^^ ^^^, . ^^
primordia: ut m Empedocbs versu, apud ^^i^j..^ ,^^..- •*. -^
V« , .... - ,. , scnbendum potius cottus existimavi, ne
Plut plac phiL I. 3. et ahos complurcs i^ •.,„ «...^ ,.«-*..i-«-* . i
"^ "^ ^ longius, quam postularet res, a comiptelse
forma abcrrarem: ride qu» modo dixi-
Tt^mfm rm 9mn^ PIZOMATA r^mxn mitl ™» ^ »• 1016. 1029. Ordo CSt: " Nc-
" que, ctiam recepta,** vel in oondlium
T^i^ validas radices : ut Virgilius, gea admi^sa, '* ccetus potuere consociare;**
iL 367. validis stirpiOus; et Lucanus, L L e. in concilio sc tcnerc Non alio pacto
138. Ciccro locatus ent, de finn. ilL 2a— •** in-
P2
218 T. LUCRETII
Quoius, utei memoroi rei umulacrum, et imago,
Ante oculos semper nobis vorsaturi et instat.
Contemplator enim, quom solis lumina quomque
Insertei fundunt radiei per opaca domorum:
115 Multa minuta, modis multis, per inane yid^is
Corpora misceri, radiorum lumine in ipflo;
Et, velut aetemo certamine, proelia pugnasque
cc
Ci
ter nos iiatur& ad civilem conmMmtaiem perque lectoribus iuculcaTiiiiiii. Maro,
conjuncti et consodaii ■umus.'* • iEn. iz. 461.
Ver. 111. m^moro; V. ed. R L. M. X. Jam iW^ ii{f«j», jam rcboi hice retecd».
Xl. memoron accreacente, n! fSdlor, pri- ^ Ambn»u», hymn, ii 7.
ml Tocabuli venientis literA. De boc , ^_i.r.^
. ... JtAsraae ancd niritib
errorum fonte, videM i. 1016. 1078. et /«^«Jr nomk iendba».
Avienum hinc emendatum, ibid. 721. , . ; , .
L^tur autem in Pii libris, quo» codice» Contextum tmen nortnmi mmmtmi».
iidei reverend. vocmt, mmaro6o, me .ri- tionibu. .done» noo i«»«. .dig«to^
temnonpnrfmnte. ^ ""~ ndumius: quMnv» Semu^
Ibid. «m«/acrum ^ ,mago. lu «rip. hunc locum .ttingen., iid Virg. ed ri.
sit majoris emph»us atque luds gr^; ^^' "***« «HUectur» Tideatur opttulsn:
mm,p«simindifferenterh»dictioL.d. " Unde et stomi dkt. «m^ qims L««.
hibentur. TuUius autem utr«nque simi- " tius mmutiores diiit esse ilb. oorpu..
Uterineadem«mtentiAposuit,proArthiA " cubs. qu» m «0«« P«fe«i~
.wo:»A --.*,« tt^ir 7. . "dib solis videmus."— IHwio, uti mo-
poetA, sect 12. — ** ststuu et tmagines, . . „ . , • .,
•« ««« -..:». • » j ^ nuit etuun F.ber, hos versus idcm
•* non uumorum ssmiaacra, sed corpo- . . , _
ci _ ^ j' i^* • 1. • Mantuanus rcspiadiat, ad ^n. lu. 152.
'^ rum, studiose multi summi hommes re- tr '^
t* liqucrunt** "'"'"""" multo manifesti Itamne^ qni ae
•., .,_ . . «T j VittiAPfruuerUufimd^MtVxaaifenestrmi.
Ver 113. quom: abest V. ed. — ^uom.
que: n.ctiique. Et formulam Contem* Junduni: \ . ed. B. fundant ; P.Jkndai;
plator Virgilius mutuatus cst, ad gea i. sed exempla ejus prisc dabant, fitnduiU
187. radii.-^-^radiei : sic G. L. neque aliud hap
Con/«n/>/ii/or item,7Uttmscnuxplurimatylv!8 bendum est r# radi M. cieteri omnes.
Induet in florcm— . radios.
Ver. 114. Insertei: sic soU G. L. scri- ^^'^ P^ *'/'«<^^ domorum. Mantuum.
bunt; sed idem voluit r» Inferti codids ^°* "* '^^^'
M. ca*teri, Insertim; cui nonnihil proba- Ponesubit conjunx: feTimur^o^a/aconni:
bilitatis confert mos Lucretii, advert)ia hoc ^t ibidem, iii. 61 8.
generc lubenter usurpantis; vide ad i.
45. Sed, quum aUud suadeant antiquis- Z~.^T' "°^'' ^^"^"^ ^^*»
• ' ^' • iij 1 A. Intus o^a, ingens.
simi codiccs et fidehssimi, sicut vidimus,
mihi suspido oborta est, Uteram sequentU P^ ^ ""^®™ particuUs voUtantibus, qu«
vocabuU adhaeaisse, et poetam oUm scrip- *** ^^ "^** cemuntur, sic Aristotde»,
sissc ad hunc modum: *1"®"* ®* P*rte admovit Lambinus, lib. L
in^mei is^undunt radiel-: ^^' ^ '^" A.^.^r., ^., ariy « neu V
fc«» ^nfftii «vrti» {rnf >^v;^nv nempe) %im'
hanc autem Cari consuetudinem, verbo- «ru^» ymf «m* r;c«^iMcr*»r, »m «r«^,
rum neutro sensu adhibitorum, satis su- r« ^fmf^uln ri^ mu ^»,;^,, xiyu, #/«» o
LIBER SECUNDUS. 219
Edere, tarmadm certantia; nec dare pauBain,
Conciliis et disddiis exerdta crebris:
120 Conjicere ut possis ex hoc, primordia rerum,
Qoale sit, in magno jactari semper inani;
Dum taxat rerum magnarum panra potest res
Exemplare dare, et vesdgia notitiai.
Hoc etiam magis haec animum te advortere par est
rfmtfi rm %mXMfum |«r^r», i fmmrmt Ergo nunc discindi vocat notter, quod
if rmtg Imh t«v ^pftitft MTim* m m» «'•- aUbi scpius diisUire, Prius dimdium
Xt^wtffumfy eruxum \Myu nt iXnf f Mt«f. dtra discidium^ et deinde diicidium ip-
QiuilNis iUustiBntur ea Lucretii ad iiL sum, sic Ovidius describit. met i. 18.
S04— 207. quem emendatiorem dabo:
Ver. 115. Seneca, nat quostt ▼. 1. 06/<«ft«/que allb aliod ; quU corpore In uno
** Cum toi in aliquem dausum locum in- Friglds^ivM«AMf caUdto, humentls ilcdi,
" Jknu est, videmus corpuscula minima **®*"* ^^ ^^^ ^ pondcre habentto pondus.
«<:« •^».m #■««•. .1.'. «,*..». .i:. H«ncDeus,aii/melk)rlitemNatu«,<«rwiiJf.-
•*m adrenum fem; alia sursum, alia Ham ccclo tertm et terri. -AicuW «iii«/
^ deonum, varie ooncuraantia.*' £t Uquldum splno tecnvit ab aCre coelum.
Ver. 117. prtdia pugneugue, Maro, ▼*- .^u^ ' u -^. j
-, . ^ /'-©— ^ » Itn oeitissmie ▼enos henim quartus de-
bet corrigi: i. e. quasi dizerat: *' Siv«
Cootinooq«eine«nt^^C»«,et^^tentent. u 2)«i« «ocar. velis, «ju Naiuram melio.
Emiiiit sqpud Nonium, vii 5B, voce IVtr- *• rem," nam ethnids unum sunt atque
UmU: idem Deus et Natura: non disiident u^^
Ha mortski Inter le pupunt^ prmBeMt. que, neque proinde discidium patienter
Dictioiict ab Isidoro, zvia 1. ita disdn- tolerabunt Confer AureL Vict epit zvi
giiimtiir,atque,opinor,non male: " Differt ^ ct animadversores doctos ad locum.
«•aiitHnteaKm,|>ii^,etprarfivm. Nam Ver. 121. Quale: G. Quide^^t: V.
*• heBmm universum didtur, ut Punicum. ed. B. «ic.
^ H^jiis partes sunt pugna^ ut Cannen- Ver. 122. 2>Mm taxat parva res: i. e.
** w^. Rursus in una pugna sunt mul' P«Ta res tantummodo-^era parva res.
•* ia pralia, — Bellum igitur est totum; Vide ad ver. 99a
••^«^iia, unius did; prcdium, pars pug- Ver. 123. notitiai: V. ed. notidaii IL
•* BB cst" noctitiai.
Cartemm, r« ^, in fine versi^ abest Ver. 124^ hac animum advortere, Si-
\^. V. ed. O. A. n. S. unde non de- mili regimineSallustiusususest, Jugurth.
ftniiis Ibrtasse sic legerim locum, ac dis- zdii 2. — ** animum advortit inter saza
tinzerim: " repentis cochleas:** ubi, cum nonnuUis
Et,velutctemocertamlnepf«Blia,pugna. minus ad rem suam pertinentibus, Cahun
Edcrenmnatimcertantia: aostrum opportune laudat Cortius. Fleni
et vdmi committas iv. 1004. "*"" ^^ ^ formuU Oudendorpius, ad
Ver. 119. disddiis: L e. hmx^ftr,^, Caes. belL GalL L 24. Apposite Ovidius.
postquam coaluissent n. praebet dissidiis : *^ *"' ^*
sedtenendaestvulgatalectio. Satisliquet JuaiuilnexpertamCWcAoi«itwrfcrr^/g^
peraequiddifierantluecvocabula; etdu- Huc fadunt, qum dizimus ad L 854.
sidittm pone fieri sine discidio: vide Ou- 106a Vide Bcaitkium, ad Cic. Tuia
dc&dorp. ad Soeton. iiL 7. et supra, L2S1. diifip. v. fZ,
P3
220
T. LUCRETII
125 Corpora, quae in solis radiis turbare ▼identor;
Quod tales torbae motus quoque materiai
Significant dandestinos csecosque subesse.
Multa videbis enim plagis ibi perdta caeds
Conmutare viam, retroque repulsa revortiy
130 Nunc huc, nunc illuc, in cunctas undique parteis.
Sdlicet hicc' a prindpiis est omnibus error:
Prima moventur enim per se primordia rerum;
Coterum, looo magU^ P. mage ad; qu»
varietas «d formam orationU exquisitio-
rem minime perceptam referri debet: et
pro luBc^ B. hoci ut V. cd. adverey vioe
advertere*
Ver. 125. turhare: L e. turbari; ut
etiam Virgilius, ^n. vi. 801.
Et Kptein geminl twbtmt treplda ostia NOL
Sic Plautus saepius, Terentius, Tacitu»-
que. — In sequente versu, 11. dat Q^idy
loco Q^od,
Ver. 127. clandestinot. Hanc vocem
Plautus usurpavit, et post alios Manilius,
i 895. qui locus librariorum macula ex-
purgandus est:
Quin et bcUa canunt ignes, 8ubito$que tumultus,
£t clandettinis turgentu fraudibus arma.
Vulgo, surgcntia; non male, nisi foret
in propatulo, cum imitari voluisse Vir-
gilii geo. i. 464.
I ille etiam ciecos instare tumuUus
Scpe moneti/rau^rmque, et opnta tumescere bella.
Ver. 128. i6i.- A. ubi. — percita: XI.
parcita.
Ibid. i^lagis ceecis. Hinc de Epicureis
Claudianus, F. Mall Theod. cons. 82.
Hi vaga collidunt aecis primordia plagis.
Ver. 130. undique: sic G. P. Vind.
V. ed. n. et placet : hoc enim pacto solct
Lucrctius per consimilium vocabulorum
scriem res extollcrc et provehere in ma-
jus: quod plus semel in praecedentibus
contigit nobis observavisse. Non minorc
cum significantia vcrtx>rum emphasin ct
ttetfytmt Virgilius sectatus est, od JEn.
viil 20. in gcmello loco:
Atque animum nunc ter celerem, ntfnr divtdit iUuc,
In partisqae rapit 'varias^ perque omma vemt.
Ccteri libri, et editiones vnlgaret, habcnt
denique; quod meo gustui valde insufauiii
venit
Ver. 131. ^Sensus eat: '« Sdlioet hac
•« discursitatio omnibus his covpaacufii
** est, vel acddit, a prindpiis eonim: in»-
** de mot&s initia primitus propagmtur.**
Ver. 132. Prima: n. Primos ezglos-
sa sdlicet
Ver. 133. parvo conciHatu: ue, par*
vorum corporum condliia oonglomcnta
— ez ccetu exiguarum particulanmi con-
stantia. L. M. XI. prvbent comdUata:
omnino male. Rarior dictio de p r a v a doni-
occasionem dediL Ezemplum hujusce^
modi liccat ex Plutarcho proponere, ad
ii 129. C. de sanitate tuenda: ^t* i ht
fxosTMy »1$ «* rnvrn vufi,wtwrn% nat ptntfu-
Mi/t/v, «V /Atiiit n TytufimrtMtt, iri Tl wmfub-
rtxtt trrit Miriat, tMt^wroXns Tnty n KA-
TAXAAAXEflS, }f«^*«». VulgO, nmUtf
rttts ' sed editiones Ald. et Bas. nmroMfa^
rtttS' Larationis utique; ut noox, p.'131.
B. rn uypm rufmywm, nmi vnyvunem rms «m-
^tffamrus* mtt XAAASOAI nmt Itmp^uaim
^aKofittmS' Altcri sit exemplo Diodorus Si-
culus, iv. 3.^-T»» ^i* ymf Mv«f , mxfmm ^nf
fitfaft ftmfiatitis ^im^trus mwortXuv rv )' «r«
Ai»s •f-^f^ fiuyttraSi ^' /uiy rtf^n *ms rwf
riiattit fitfUfj r» ^i rns f^mfims xmt IIAPAA-
AGinSEnS ^Xmrrat liaf^UfPmt. Ita re-
scribendum est: vulgo, «'«^A.vtm';.— £t
pcne oblitus eram lectorem admonere, ine
in Plutarchi locum voculam n imp(nta^
visse: quod videri possit, praecedente irt
absori^turo, scriptori nobilissimo deperiisse:
de quo errore diaputavimus superius, ad
LIBER SECUNDUS. 221
In4e ea, qu8s parvo sunt corpora conciliatu,
Et quasi proxima sunt ad vireis principionun,
135 Ictibus illorum caeds inpulsa, cientur;
Ipsaque, quae porro paullo majora, lacessunt
Sic a principiis adscendit motus, et exit
Paulladm nostros ad sensus; ut movcantur
Illa quoque, in solis quae lumine cernere quimus;
140 Nec quibus id iaciant plagis adparet aperte.
fcr. 11 1. Sed nimiftittm reprehenskmem toritate lectio isU non omnino destxtiicre-
inconTmiis, et reoeptui canendum est. tur.
Ver. 194. Etguasi: V. ed. Ec gwii, Ibid. lacettunt; ictUms sdlicet vers(U
Ver. 135. Ictibu»: V. ed. Letibus; fii- pneeuntii* Virgilius ad eundem modum,
tS& errore, ob litenuiim Ticinitatem, se- gea iii. 235.
condum solitam scripturam librariorum. ▼ento^qoc lacejdi
"HMniur: L. M. gientur. '^**^'
niid. Ictibus inpulsa, Pariter Oridius Ver. 137. exit: I. e. terminationem
locutus est, in loco vitiosis distinctionibus suam habet, csC«/vir ut elegantissimus
«ale affecto depravatogue, sic demum, ni scriptor epistols ad Hebrsos, xiii 7. —
Mor, ordinando, met iiL 61. ^y am^furrts rn» EKBA2IN mt »H^rf~
dcxtrlque molarcm ^*'» ^u/iMh rnt «•4rr«.- de quo loco dixi-
Saitnllt, et magnum magno conamine midt. nuis Jionnulla ad Silv. Crit iv. pp. 231,
IlHiii in^uUu cvaxi turribm ardua cckb 232. ExquisiUssime Virgilius, geo. ii 81 .
Mcada mota forcnt, serpcns tinc vulncrc manait.
— — ncc longum tempuB, ct ingcns
Omnia sunt uno spiritu perlegenda. ExiU ad calum ramis felidbus arboa.
- Serpens ilhesus mansit, quamvis eodem simiUter Euripides, Med. 56.
.** ictu moenia fuissent collabefacta.*' . . .
Ver. 136. que abest V. ed. L. A. 11. X.
haud dubie ob comitantem consimilem Ver. 140. Kec: M. Ne; ehips& litera,
dictionem: de qua re, vide supra, ver. 19. ob simili sono sequentem; 8crib& fortasse
Hinc suppleas Avienum, ortx deac 1023. vocem redtantis excipiente.
integio pede deficientem: Termessusque Ver. 142. hinc: P. hic; facili errore;
ddiinc urbs eminet: eminet, aroem In- A. hen^ monstroso. In versu prsecedente,
dyta, per nubes attollens moenia, Lyri>e. 2* vice mobilHas^ habet nobilitas^ per soU-
In editione Maittaireand, quae mihi sola tam librariis commutationem. Mox au-
nippetit, posterior eminet omnino deest; tem, V. ed. tetras, pro terras.
ctloGus nude interpunctus legitur. Sic Ver. 143. spargit: U' e. luds quasi
autem repetitionibus indulget ille scriptor jactis seminibus: oompaiies infra, ver. 21 1.
facetiasimus. Mox ibid. ver. 1233. In hac figura Maeonides omnibus praeces-
ait, IL e. 1.
Panditur Hyrcanis Unc janua: janua Fenis
One patet, imbriferum qui vergit mandut in H«ir /«» mfitagwXH EKIANATO «m^m» w* muu:
^*"^"*"*' ad quam vods normam Aratus exigendus
Ita castigandum: vulgo, « Hic patet'* est sub introitu Diosemion, de luni verba
CAterum, r« Icta Gifanii, pro Jpjo, cal- fadens:
colo suo Bentldus oomprobarit; et ac- jn rfm AnOKlAKATAl m^ mityti
npga ii M em ipee, si librorum veradum auo- 'Omr mmmu»^
222
T. LUCRETII
Nunc, quae mobilitas sit reddita mBteriajr
Corporibus, pauds lioet hinc cognoscere, MemmL
Primum, Aurora novo quom spargit lumilie terras»
Vulgo legitur, Moss ingemisoeDtibi» gn-
▼ialme atque indigiuniibua, aw^tuimnu.
Hinc oontenderim equidem Silium Itali-
cum recte refiormari posse, ad Pun. xvL
330, nam Lucretium de plano sequitur:
Jamque tuvum terris tpargdkU^ limine primo
Egrediem, jfurorm diem.
Vulgo, pariebaty nulU cum venuitate:
■ed abaorpaerat utique literam primam
dictio [vscedens, et tum fadllima facta
est reliqua depravatia Eleganter Petro-
nius, cap. xxii ** Lucerrup quoque, hu-
** more defectae, tenue et extremum /v-
*' men tpargebant" Virgilius autem, plus
loco simplice, iotum versum Lucretii in-
sumpsit. Sic ^n. iv. 584.
Et jam firima mvo xpargebat Immhu terras
TUhoni crocemn ttnqoen< Aurora cubile :
ubi Servii nota non nobis aliena est:
** Novo lumine: aut recenti, aut secun-
** dum Epicureos; qui stulte solem de
** atomis dicunt constare, et cum die
«« nasci, cum die perire.'* Boetius, Hb.
u. met. 3.
Cum polo Phabus roseis quadrigis
Lucem spargere cceperit :
structuri non tolerabili. Lege, poli: i.e.
lucem poli. Denique, nequit ambigi,
quin Macrobius, Sat vi. ] . memorl» cul-
pa sic Lucretii versum exhibuerit.
Cum primum Aurora respergit lumine terraa :
unde tamen Ausonium opportune emen-
dabimus in MoselL 62.
Quimi vada lenc meant, liquidarum et laptus
aquarum
Prodit, ccerulei respersas luce* figuras.
Vulgo, disjyersas: sed interpres tacitum
saporem veritatis habuit, et occulte recep-
tam lcctionem damnavit, nostram adhi-
bens in explicationc.
Ver. 144. varia volucres: i. e. pictae
—wiv-usuXfittmi: vide nos ad i. 583.
Mantuanus meus, ^n. vii. 52.
- Variae, clrcumque tupraque,
AdnietK ripi», votucres^ et flumlni« alvco,
Aira mulcebant cantu.
Sic reponendum, vice JStkera: «di gea
iiL 546. et hic sequntam nolam. Sed
Lucretianos venus ille pr ei riua cffimift
ad JEn. tv. 525.
— .— — — — ^— picmda, pkUef m vdaeru^
Quaeqoe lacus late Uquidot, qusqaeaapcrs damli
Rura, tenent :
ubi pulcfare Senrius de vocalralo pietm,
Hinc interpreteris Scaftiuni, in looo lab»
limi Thebaidos, xiL 87L
Qualia, ab KXoatia accens& lampade i
Ort» CeretnuigMB vaiiatel imagincflanBNB
Ausonium ^culumque latui:
L e. ftorere fadebatp— ptagetel.* vide qam
dixerim ad iv. 537.
Ibid. pervolitanieM loca. Hiyuaoe lod
Virgilius haud oblitus est, ad Mml jvL
24.
OmTda pervolitai Udtte laca.
Ibid. nemora avia. Idem, ibid. ▼. 580L
— — — adtonitie Baccho, umara avia wattm
Insultant thiasis.
Ver. 145. obplent: n. oppiet; et, e
contrario, in sequente versu, soUant^ pio
soleat.
Ibid. Aira per tenerum : videas L 208.
Virgilius, ^n. ix. 699.
————— Volat Itala coraus
Aera per tenerum:
ad quem locum Heinsianas animadver-
sioncs fructuose consulas. Avioius, Ant
phaen. 1039.
■ medio de tramite si qui<
Dir^t obtutus agiles procul, hosque, loconm
Defessos longo spatio, tener amputet o^r.
Sic legendum ; non, agilis. Hilarii ge-
nesin, ver. 45. hinc emendabimus:
EsKtque ut spatium vacuae regionis apertum,
Qui tener incedens mortalia pasceret o^r— >*
DiffusaB coguntur aquae ; mox Hmite certo
Linquuntur maria, et finem non transsilit unda.
Libri dant eether, sed male: vide nos*
trum, vi. 1225. atque voces hujusce fr-
miliae conftuas ad iiL 1057. £ft in veno
LIBER SECUNDUS.
223
Et VBriae voluGres, nemora avia pervoCtantes
14f5 Aera per taierum, liquidis loca vocibus obpknt;
Qnam subito soleat sol ortus tempore tali
pennltimo, l^gHur mlgo, imme: de qui
solaiiii acrilianiiii permuUtkme, Draken-
bofdihis id SiL It iv. 105. et alii alibi
pluiea.
Biid. Uquidis ffocibut. Viigilius, gea
L4ia
Tnm B^mUu corvi preno ter guttore voca,
Ant quater, ingemliuuit :
ubi leris enror inaedit Servii commenta.
ffitt: ** heti ex venturm propinquitate se-
•< loiitatia.*' Vulgo, tfenturd,
VonL loca vocUmt obpleni. Idem Maio,
geair. 515.
— — — — mcettb late toca questibMj btpUt,
Ver. 146. tempore talL Redi ad L 94.
atibiiiobiadicta.
Vcr. 147. Convetiire: n. Conviteres
mendoai^amew— pgr/Wnifgm .• V. ed. P.
frefiiMdent,
Ibid. Omxxstire luce, Habei, lector,
ycioniMimum poeticae locutionis florem.
Sc Psalmographus, dr, S. ex versione
LXX ▼irali de Jehova: — M9»C»Xk§fU9*g
^AT, m 'IMATION. Lucretium Amobi-
us, quod adsolet, omulari voluit, lib. L p.
& ** Ipse siderum sol princeps, cujus om-'
^nto iuce vestiuniur^ atque animantur
** calore.*' Locum Virgilii perplexiorem
hac occasione operam dabimus construo-
tionis expeditum linquere, ^n. vi. 640.
Largiior hdc campU xther, et lumhu veslls
Purpuieo:
qu« sunt, ni fallimur, longe longeque ele-
gantion. Vulgo, cam^ios, et vestit, Haud
dnbie versum exprimere voluit Ausonius,
Mosell. 13.
Punor keic campis akti PhoebiMqoe aereno
fpurpureum reserat jam sudus Olympum.
Sic iterum in Amtets, Ter. 186. ita ootri-
gendus:
Hsc Sol Btemo cmvestit lumine hntrani,
Annua confidera vortentia tempora curru,
Vulgo, cursu. Conferas nostnim, ▼. 693,
Cursum vero et currum passim confundi,
quisnam ignorat? Sed nemini in bac
figurft exomanda Tertullianus cesserit, de
aniin&, sect 17. ** .^lqualitas enim dr.
** cumfusi aeris, pari luce vestiens angulos,
** lineas obliterat." Accedat Arienus In
Arateis, ver. 35. sic emendatior evasurus;
infdidter tentatus Burmanno, Anth. Lat
▼.8.
' ignea cujus
Ltmiina tunt latus toi et soror: IDediei
Tendat ut infiisi rutilum jubar, altera ooctii
Ut face flammantl teuebroses rumpat amktus,
Vulgo, late. De Deo loquitur. Non alia
fiurienda est obiter medidna Leonidag,
epig. 49. ubi libri dant l%fet:
Krrfm fu$ i^MKfMn, umt ETPEA mwX« «iXfprqr,
AltM hvnrmtt tfsavfH «|iAj«r.>
L e. non astra tantummodo, sed latum
oibem Luiue: ut pulchre Flaocus, od. i.
12. 47.
velut inter ignis
Addas Ciceronem, de nat deor. iL 44.
ci:gus Heynius meminit ad Virgilii L c.
QDem, quom perpetuo vestrvit lumisu TUasi,
Bnunali flectens contorquet tempore CDnrum,
Luna minores.
Similiter Viigilius castigari debet, JEn.
ix.405.
Suspiciens latsmt Lunam :
libri, altams sed rix aliam, quam pienam^
lunam oontextui convenire statim fitte*
beris, si compares ibid. verr. 355. 374.
Malim tamen legere, ut verum dicam:
Suspldens albam Lunam :
et hanc emendationem pro certissiinl ha-
buerim. Ovidius, quem laudat Heinsius
ad iBneidos locum, de lun6, epist xviii.
61.
Haac ego suspicienst Favess, Dea Mii4Ms,dl|d.
2S4 T. LUCRETII
Convestire sua perfiindens omnia luce,.
Omnibus in promptu manifestumque esse vidcmus.
At vapor is, quem sol mittit, lumenque serenumt
150 Non per inane meat vacuum; quo tardius ire
Cogitur, acrias quod sic diverberet undas:
Adi me«ii Silv. Crit ▼. p. 81. Sed redeo Reposui insuper ez ingenio d^iigimA:
•d Lucredum. Ita JuTencus, hist evang. L e. undique fulgur spaigity pro libraram
liL 331. impendio deguiter: lectione defulgurai: neque onoeriaRm
TiUfai dom loguitur, «elo pnefulgkU, nube^ emendationem DiraB Critioes obstetridimi
Clrcamjects octtlii, 'vri<i6«/ tesMM montem : in hioem protuUt Audacter f^^^^fm^
L e. pr» coelo, vel in coeli (acie, fulgens. pouinans,
ExempUria qusdam habent, perfulgida ; Portes ChrytoUthi fulvm d^vlguna ardor.
quod minus equidem proba
n,id. OmveUireperfundemluce, Oro- Hmc autem. ut nam repetamus, inagi.
nus, iiL 8. de Christo:-"qui sicut »/ ^^ GxoDmu mirens, ad Gratfi ey-
*» iniens diem luce petfundit, ita. adve- ^^' ^^'
*' niens miserioorditer, extenta mundum et multo jfiamirjto—i^
«< pace veflKrtV* Emkat;
niid. perfiiMdent luce. Ito Valerius reponentis /umin^, et locum totum fiigara
Flaccus, V. 566. Maronem, JEn. L 59a ferientis. Vide nos moz ad ver. 38S. ct
nonnihii varians: i. 495. In consortmm bvum ilfafltft.
-»-~— roteae petfm^ Imce fartaitm. tionum veniant versus Hilarii in gen. 51.
Sed omnes in hac omanda sermonis fi. P«^"«» elegantes:
gura longe longeque post se reliquit nos- Tunc orimr lux alma ; die» qus: juan vocui
ter Popius. Testi sit solus Messias ejus : Nascentem tenero petfudit lumine mundum.
verr. 40. 98. Tenerv lumine: L e. novo— recenter na-
And on the sightless eye-ball pour the day.^ to ; pulchernme : conferas Virg. ecL vL
And break upon thee In a fiood of day: 34. geo. ii. 343. Jam Statium inteOigM^
One /t^ of ;/of7t one unclouded blaze, ..,1 .,:i„ -- n An '
O^efPnvxhycomts. •'^ "^^* ^ -' ^^' ^J"* mcntem mmiis
percepit Barthius:
Dignus est etiam. qui suscitetur, Calli-
machus, hym. Dian. 1 1 7. ^, . ., ^ ,^ ^. J'**^ ^*^"» ^'^
— <I»AE02 y m^ miTf^ Qpc denique Lucretii mendam toUas ex
A^imr. „ ^ «.^ AnoXTAZOT JI «.^ ^pj^ g ^^ ^. Anthologi« Latime:
His autem delidis, si sectari per otium Exoritur Phccbu», petfundens luce recenti
licerct, campus imraensus apcritur: nec £t maria, et terras, stelliferimique pohmu
tamen se negligi patienter feret Ausonius, i ,n. •
perioch, V. Iliad. in loco felicissime eU- ^" l»^^^^^"»>*^i '«^^ «"^^'-
borato. macula tamen levi ad hunc diem "• J^S m promptu manifistumque
obfuscato: ^^' ^™^»"*i »*• ii- P- 57. — •* moiii-
" festum et promptum est^ nihil nos attu-
Hdc et lydidU mentem TritonU PalUa " lisse de coela" Atque iterum, n. 98.
Audaci virtute rcplet : vomit aurea flammas n n . ^ r ^ \
Ca«i.. et undantem clypem difulsurat i^ ^'^'"^''^ ^ fnamfesta caussa esL^
^ Ver. 149. ^: V. ed. ^c-W mittit:
V uigo scribitur inepte, Tydidem monUum. n. submiuit.
LIBER SECUNDUS. 225
Nec siiigillatim corpuscula quaeque, vi^res,
Sed conplexa, meant inter se, conque globata:
Quapropter umul inter se retrahuntur; et extra
155 Obfiduntur, utei cogantur tardius ire.
Aty quae sunt solida primordia simplicitate,
BmiL vopor: L cu calor, vel ignis: quo epitheton ttat tenuis, Nihll omnino (a-
pacto iKMlar UBpiua. Hinc Virgilius, dunt loca, qu« satis copiosa protulit Bur-
SsL ▼• 683. mannu», verum aensum neudquam dis-
lcntTirric tirlnnf cemens: nam in quo^ u eum •equaria»
Efltvi^: natat crims? Ceterum, higusoe lod me-
elmoiibid.ver.696. Vide Oudendorpium "oinit Isidorus, origg. xiiL 20. sed non
cgngie interpretantem Lucani locum, tanti est, ut admoveri debeat
•Phf^ y^ 4|4^ Ibid. aHriat diverberet utidat. Ita quo-
Ver. 151. quod «c/ L e. " vd sic, que Maro, JEn, v. 503. .
M qiiMims e& celeritate veniat, undas aeris ^^^^^^ ^ ^^,^ ^^^ ^^^^ ^^
*• vcriicrmt in transitu, et non sine impedi- Hyrtackte juvenb volucrls drveH>ermt tutns,
^maitii» ductatur.** Necesse habui ad ^. , ..,.,.,
• , - • 1- 1 _^« Dtverberat : i. e. ** scmdit dum verberat
iogenium confiigere m hac lectione con- ^^ _verberibus * b* di dit " "
dniiand^. librorum tamen optimorum ^ „ ^ * , peraera.
V t-s..4 • *. ^ • —'^ ^ Longe ahud sonat deverberat; nempe,
hibitl, m quantum potuenm, rauone. ^^ ^^ _ . ^ ,, w,
ir 1 j'.^ -* '«r j --. j ' probe et emcienter verberare. Et ac-
Vulgares editi, et Vind. pro quod «w, . *^ . ^
. , j. ^ • • • tionem remi in aqua Lucretius et Maro
MOff ^Mom vd ctim .- codices antiquissum, .^. "^.
f% t \m -Tiir^DAvr^^^ M™ pnesentem habuere.
O.L.M.^<i; P.V.cdB. A. n.X. XI. ^ , -o . ,, ,. ,,. , . .,
j f j •!! j f • A _a Ver. 152. ttngulattm: Vmd. stngtia"
qtud tois sed illud lo/ in A. super rasuri . ,r -■ . . . •
serifailor, et «gre ferri possit Nos, ni ''^'y-^t ^ «»«;f«^-*«/^'- «^
«.w i2^ u u u- ^ *: * P- Vind. V. cd. B. O. A. n. XI. et mihi
fiulor. lectorem habebimus consentientein. ., , . ,
„ ^, . , .^ . , , videtur mulio venustius vuigato vanorts,
Bntleiiis malmt, quatt dum: sed, quam __ , ^. ,, ..^ , ^
, i^ * L V * . Ver. 153. congtie: P. V. ed. ciinoue.*
Ofloiam propnetatem babeat r« ^oM, acu. ., ,. ,^^^ ' ,. . « ,^ .
*^ *^ •. -i^ • j . £ ^<*e «d I. 1076. sed in noUs P. habet cum
man meum nequit dispicere. — dtverberet: .. .
P.Vind.V. ed. A. n. XI. rfiiwrftfra/; aeque ^^ -» JH \ t. ^ • r^ « .
^^ ^ Ver. 154. rf<raAttn/ur.- sic G. P. A.
■n^j .^- j A -A rt»,»» «* Priscianus, lib. viiL p. 802. sed Vind.
Imd. iHrtat undat : ut noster, v. 277. ,rj»Tn*-,^.
,. ... . j* •. A V^ ^* B. Li. M. n. X. trahuntur: amisso
ubi noB ampliavimus, pan cum digmtate : ^ . „ .
fortasse re ob syllabam prspcedentem te
^ „ consimilem, totidemque htens; XI. tur-
A4uiig.tur VitniT.u8, vul 2. « ^ «u- ^^^^ j,n,a ^^j ^^^^ .ubUrtere:
•• tem, cum niit,-«»A,» crescente. fiicit ^ ^^ cvidentiorem, aut Kriptori.
-ventorum: Hinc accuratius percipics «:opocon.modioran,totiusL.timt.ti.the.
deguti» eorum locorum. quos laudavi- ^ „„„ ^^ «.ppedit.verint.
mn. m iv. 178. nd quem vem.m f..erit y^ j^, ,^^ju. Dediex ingenio,
oper. p.M>um te recq»»e Nec nunus ^ ^^^ ,^^^ ^^ ^ ^
Imic probe mteU.getur VJenus FUccus, ^ expendenti simniimum vcro visum
est. Non postbaberem nihilo minus, r«-
— — i^_ /miri vagus innatat undd morarit. Vetus glossarium : " Remoro^
C'*^* " wmfikK60, ^fttivTty tvix»»'* Et ambabus
Tmiuf unda, densiori undae oppodta, est ulnis amplcius essem remoramty qiue lec-
t^ sdlicet; cujus tantura non perpetuum tio est O. XI. si tempora constitissent.
226 T. LUCRETII
Quom per inane meaiit vacuum, nec res remone fit
Ulla foris, atque ipsa, suis e partibus ununn
Unum, in quem coq^ere, locum oonniza feruntor;
160 Debent nimirum praecellere mobilitate,
£t multo citius ferri, quam lumina scJis;
Multiplexquc loci spatium transcurrere eodem
Temporci quo solis pervolgant fulgura ccdum:
Sc antem te habent libromm tcsttmonia. p— bb tcnui dfenan
Vulgo editur aim A. nee re, remaratun ^«^ coavew, tem. /^«««rm» «lo.
G.necret temor autemi Viod. V. ed. n. Nullut dubito, me, plaudcntibus Mom^
X. ne (B. nec) eretcere ntora e$t; L. ne^ Maroni suam scripturam rodfloalDnni
eretcere moravUi M. nec ret te renuramL «■e» ad ^n. v. 527.
Cctenmi, voz remora, pro tardiiat^ est ^miMm r^ ^tp^ • ^^^
notB probatiHimje. GloKarium vetus: T>mucumaUt grlneBiquc ▼olantfa ridtn dwit.
** Semora, fiftiomt^ wmfX»n^ •••X^t •«*•- Vulgo, ceelo: l e. calo~-<teioms vidtad
*< x^'' Plautus, Trinum. L 1. 16. i 289. Minon sdliccc cum tlinninlin
i^lnnbaimultkotntaiit, odkMeqoeiimt, ^'wtatis, subiCantivo soocaRliit «vf*.
Mfmonamqae fadimt rei privatie et poblicK. .^ro, quam trantcurruni : adi iEn. iz. 1 11«
Buraus. PoHL iv. 2. 106. ^°^' «*• *• 28. 11. Suetonius, iL sa ds
.... _^_ _^ Augusto: — <• constematus olun periM»
ti lW$ t W ri tlT_ ITIIl «wlfw gfm mihl Afjt. me rl to .
«aMr»<n«.quiii»inniemmmioec,memo c. turnum iter/raiuair««yii<yiir«." Cth
. j , w ~. j ^_^ terum, varietatera codids G. MuHulkttt
Adde Luahum, apud Festum m voce, _. ,, ,^. , ^ . .,' . '
... , ▼ice Mwtipierj unputavenm eqmdcm m»
ffraviter depravatum, mutilumque: ad .• •. » . J. i
® 1. - norantiaj scnbarum, adproductioncmin-
quem te n^m confen». 1J« secund» in voce JVf «/»,;*, o«fendai.
Vcr. 158. Legcndum fortasse: ^
ipsa suls efinibuj unum. Ycr. 1 63. soUs fuigura. SimiUter Se-
Bentleius. ncca, Med. 826.
Nihil ausim, vel tali impulsore me hor-
tante, immutare. Hic est loci sensus, —— — ctvivacfa
_^ _^. . ,. .^ FutgvraJlammdP dt cogmto
atque series constnictioms: " At corpus- Pbacthonte tuM:
*' cula primaria, quum per vacuum puris-
«» aimum transeant, quum nihil ea tardet, "*** Famabius insigniter fklsus cst inter-
*^ quumpartibussimplicibusconstent,sine pjretationis, oblitus Pkaethonte poni pro
*» omni alienigcna mixtura; et, cursu non '»*^9' fmtfetrt HomeA. Neque aliter
** impedito nec deliberato, viam inceptam Ausonius, ephem. i. 12. versibus meUe
** celeri nisu tcneant; debent utique ct Musa» tinctis:
«* aliis rcbus, et radiis solaribus etiam, Inde nec flexa» sonus intrat aure«,
** multo citius per aera promoveri.'* Et iocum mentis sopor altus urget;
Ver. 159. in auevi: M. in quam.^ Nec car«/c«/u oculos lace«unt
connira: P. vmcL G. L. M. 11. X. cori'
nexa, lapsu facili; O. A. convexa. Nihil ^'>^e nostrum, iv. 757. Hinc resdtuenda
novandum esse res ipsa clare vodferatur. ^ >^ genuina lectio ad edog. iL 21.
Ver. 162. transcurrere solis fulgura, Ai<giirtetragonoadspectu vitalecors/cs/.*
Juvencus, hist evang. ilL 318. ut ibidem, ver. 29.
LIBER SECUNDUS. 227
Nam neque consiHo debent tardata morari,
165 Nec penectari primordia dngula quseque,
Ut videant, qua quidque geratur cum radone.
At queidam contra hsec, ignarei, materiai
Naturam non posse, deum sine numine, reddi
Tanto opere humanis rationibus admoderate;
170 Tempora mutare annorum, firugesque creare;
nec ftUgura pard Ibid. non deHm Hne numine. Sic Mui.
ImMi totendeni, toto fovet igat conm«j. tuanus, Mn, ii 777.
Alia^ Juigor, Vide nas mox, vcr. 327. ^, iuldsconjunx.mnhMcwumammdiviim
Fona, quum Seneca plane nostram imi- Evenhmt:
tHoaiUadDat qu«stt L 1. et poedcas ^ Gnecorum »» mny W Vide &
kwulionea ez industriA penequatur, cum ^^ ^ ^
Une e»e corrigendum judicem : " Quid, y^ ^^^ admoderaU: Vind. L. M. a*
<«ttdicam>tellasmterdiunone»e qma ^o«fera/c ; sed in M. superscribitur. arfmo-
«nooappaient? Quemadmodum ilUe U. ^^, p. V. ed. O. A. n. 5. oc mocfe-
«tent. t«rf«>/gureolmmbrantur; sic ^. a, ct moderare,
^ qiioq»» ««««currufli etiam mter- ^^^.^ PhnwU^ddi «dmodera/. A««««iii
" ^. "^. '^'^* T ^»^/"^» ratumibu. dicitur, ad mentem criticorum,
"dantas.' Vulgo «rfntur /«/gore. ,„„1 forct aJmodm»/am. vel consentane-
n«Lpm«%««*c«/«m. H«:phr.«s ^ pi^t ex Tenmtio Gronovius, And.
yjmUnM est: videas locum appositum
w. 877. 13>. V. infenus.
Ver. 164. Totus deest vereus V. ed. R '^« adtemperate e^enit, hodie In ipds nnptiit
^ . «. ,, Ut veniret, antehac numquam f
O. L. M. XI. sed locus eo carere non po-
test. Occurrentis est adversario, quod- Et Phagerus ex Horatio, epist L 10. 12.
canq^ demum sibi peifugium quaerentL rhfere natttr^ A cmvenienter oportet.
Lnom dahit collatus i. 1020. quod mo- Nonrepugnem sane; sed inddit cogitatio,
nniteCiamdudumLambiinus. dvconempe an non dilatari debeat librariorum scrip-
impeCu fcruntur alomL tura compendiosior; ita ut Lucretius, om*
Vcr. 165. pertedari: P. per$crutari^ nibus Uteris explidtis, ad hunc modum
at in maigine A. minus docte, et, ni fitUi- denique dedisse versiculum reperiatur:
mur, ez interpretatione: amplectuntur TSnto opeie humsnis rationibus «iiiiaiffaaf «a.
n vnlgaiea editi, quod miieris, ri sb i^eent meUus de hac re doctL Plautui,
nor: vide iv. 1004. Nempe «•• oer- ., , . .„ « «,
. ... • . niiL glor. iv^ 2. 81.
metan pomum est; sermonis autem so- °
Inti, r« prosequi, omnibus scriptoribus Heqneo hercle qaklemriiume«ii««fr.
ptrvulgatum. Idem Bentleius oensuit ^"
Ver. 166. pideani et Utera posterior re i*» legendum fortasse mS: L e. " admo-
Ut abaunt A.-^-quidque geratur: XI. quid- " derarier mflii in risu." AUter structu-
we gerantur. «m non expUoo.
Ver. 167. ignttrei: V. ed. ignorarii Ver. 17a Tempora annorum: Le^an-
ni tempestates quatuor. VirgiUus, geo. L
Ver. 168. reddi: X. rentun ut multm 258.
edittones: male, eC ex correctione, ad L 2Vm#or»iw«iueparemdivei»bquatuor-
155. compoaita. Ver. 171. Et jam, Editores plcriqHe,
228
T. LUCRETII
Et jam caetera, mortaleis quae suadet adire,
Ipsaque deducit, dux vitse, dia Voluptasi
Ut res per Veneris blauditim secla propagent,
Ne genus obcidat humanum: quorum omnia caossa
175 Constituisse deos quom fingunt omnibus rebus,
Magno opere a vera labsei ratione videntur.
Necjam, majore cum audacia, dicam, an
iaadtia, contra omnes libros? M. babet
T0 gtue male transpositum postjam.
Ver. 172. deducit: G. deduceL — dia:
n. inoy quasi glossa in teztum mutHa ir-
repsisset, pro divina,
Ibid. dia. Virgilius, ]E.r\. xL 657. ** dia
«< Camilla:" Ausonius, Mo8clL374. <« dia
** Mosella:** Ennius in fragmentis, ^ dia
** dearum,** et ** dia nepos:*' unde An-
thoL Lat iv. 13. 31. *' Di^: nepos:** nec
dubato, quin leges metricas pemipcrit ibi-
dem neniarum scriptor, 344. 6.
Et Ubra legi, legi dia carmina Homeri :
led de boc ipse Yiderit. Vulgo, pia,
Ibid. dux vita Volujttas. Ciceru, de
finn. L 9. — ** eztremum ct ultimum bo-
** norum — Epicurus in voluptate ponit:
** summuroque malum, in dolore.*'
Vcr. 173. Ul: J*. V. ed. O. r. Et.—
blandilim^ Vind. A. et I^mbini conjec-
tura; P. V. ed. B. O. n. X. fl. hlandi-
tum; G. L. M. blanditur; quasi inter-
pretationem voluerint, blandiler scilicet;
quod vocabulum plus semcl legitur in
Plauto. — propagent: n. propaget.
Ibid. res Veneris: vcl quod alibi loca
vocitaverit, ut nescio quis apud Amobium,
lib. v. p. 1 75.
Objccitquc oculb formatas Inguinibus ret:
vel modestius, ut S. Paulus, 1 Thess. iv.
6. ff TM nPAFMATl: quam locutionem
nos illustravimus in Silv. Crit scct. xIL et
tom. V. p. 137.
Ibid. blanditim. Ilinc IVIantuanus,
gea iiL 127.
— — — ne blando nequeat niper es&c labnri:
de his ipsia rebus Veneris, quas noster
nemorat.
Ver. 174. Ne: Vind. Ngc; hnid nMle.
Ibid. genui obcidat humanmm, Iti
Maro, ecL iv. 24.
Ocoiff et lerpeas, et Hillax hcrba
Ocddet:
L e. interibit— ad nibil ▼eniet £t ki
num potest aocipi pro kM man onam^ La.
bominum, ut iiL 80i sed pnestat fi^gvi-
ter intcllectum, ut r* fuorum rt ipicial pii>
mitivum homines^ powcBBJro com p rdw»
sum, cum Lambino: de qui «mnonii fDr-
muU ampliavimus ad L 553. Aooedit a
Fhilostrato exemplum opportunum, fit
ApolL T. V. 28. *H fU9 U AfyvetTH «)•
«*s«-;tt», AnEIPHKOTEX nhV k MruJM.
T$: et ex Euripidco BeUerophonte, apad
Just Mart. dc monarcfa. p. 108. ed. Ptf.
^y iytt TTPANNI AA
Krutut rt TtAXirf, JKrr^UATM* r mf^Tk^t^
'Ofxws n IIArABAIN0NTA2 ixnpA.» n^Uv.
Ibid. quorum caussd. — Ad rem Cic«o,
de nat deor. iL 53. *< Quorum igitur ca«j.
" sii quis dixerit cffectum esse mundum?
*' Korum scilicct animantium, qusentioiM
** utuntur. Hi sunt Dii et hominestqai»
*' bus profecto nihil est mellus; ratio est
*^ enim, quse praestat omnibus: ita fit cre-
*^ dibilc, Deorum et hominum caussa &t>
*' tiun esscHnundum, quasque in eo mon-
** do sint omnia.**
Ver. 175- quomfingunt: sic G. L. BL
sed P. Vind. V. ed. O. n. Z. Xl. pcraber-
rationem fumiliarissimam manibus exscri-
bcutium, confingunt: videsupra, ver. 153.
A. configunt. Editores, cum temeritate
nunquam satis improbanda, sic vemnn
de suo vulgavere:
Constitubse deoc fingunt; sed im omnibui it>
bus— .
LIBER SECUNDUS. 229
Nanif quam vis rerum ignorem primordia, quae sinty
Hoc tamen ex ipsis coeli rationibus ausim
Confirmare, aiiisque ex rebus reddere multis,
180 Nequaquam nobis divinitus esse creatam
Naturam mundi: quamquam hsec sint prsedita culpd;
Quae tibi posterius, Memmi, faciemus aperta:
Indignum fiKinus, etodionim! Hoccine omittunt: V. ed. guam^ bac iinii A.
tKgenuin« anti({uitfttis monumenta fide- quamyue hac: ex his omnibus id, quod
litff curata demum exhibere ? maxime videl>atur probabile, effedmus.
Ver. 177. guamwt ignorem: L e. " si Vulgo editur, ciun admirabili quidam
" touctiwro me ignorve; quod tamcn auctoritatum fideliumconculcatione:
** ntutiquam conoeaaerim** Naturam mundi, qur tmtd est pnedita colpi.
Ver. 178. Hoc: Xl. iVan.— Et co/i ra- Ccterum, n. pro mundi, babet mondii
tignibtUy ut eadi ratione^ L 49. ac Plinius, mfxui^^u ut sspe alibi id exemplar.
ntt. hiit. vm. sub fin. " Omnia haec an- ihid. quamquam sint pradita culpd:
<* nuA ecBliratione constant; et aliquando i. e. «* licet in hominum reprehensionem
** «rins poecuntur, aliquando celerius.*' <• haec philosophia incunat, quasi sceles-
lo tena statim ?eniente, n. in, vke ex, « tis et impiis ex elementis oonstituU:**
Ver. 179. reddere: i e. praestare--dare uti similiter praecavit noster, ad i. 81. 82.
— €xpoiiere; uti Nonius, iv. 392. Alibi Phrasis;ir<«d</a culpA valet, culparidigna
dahacvoce,proBimplicepoBita,nonnihil _reprehendenda: ut Cicero, pradilu*
< Hihnns . audacid, metu, icelere, amentid^ levitate,
Ver. 180. divinihu creatam: i e. ** ex et similibus, pro audax, timidut^tcelettui^
"dii mente fiuAam;** uti interpretatus ament^levit, HincGellius,L 11. *<Ha]y-
•it Charisius in gnunm. institt euftf, «< attea — ^rex terrae Lydiae, more atque
g^OBB. vetua. Maro, gea L 414. ** luxu barborico preeditus:** per hendya-
Iteid, eqiiid«n cwdo, quU lit ^vinitus Olh ^^* "* «P"^, pro more lux(U barbanci:
l i^calum. et ibi sane legendum fortaase, perditut:
lCala legitar dtoiai lu apud J. Sarisb. de po. . .
BOgb curiaL iL 2. Hinc autem ^Out IX»n«~mptuo«i adoleKena 1»^ /mijfa/;
apod veteres Epicurus audiebat, ut Cle- "* " **^ moratam,'* Flautus, Asin. iiL
mcnsAlesandrinus,strom.iL21. Eri«ir- ^- ^- GelUum autem comicorum imiu.
fHK^nffm wttf^f (nfi^i it^^f, mf iOm. *»o°«™ »"™°^o 0P«~ affectoviase nori-
fmm» nh^fHy rnv MISOOEON fflrifwvnrf ™"^
fmif, MC»f fitrar», E» rsyrtg »f » Atiwarft ^cr. 183. expediemut: U, expediamut.
fmx»^0m. Vulgo legitur satis frigide, ^er. 184. iUud quoque: Vind. L. ftL
irtkn. Atque ad Homeri versiculum non ^' ^* 9^9^ i^^'
illspide philoeophus allusit, IL E. 457. ^^^ " '^«"» ^«^ "*" Bentleids.
Flaceret sane, si per codices lioeret, ob
TM^^kntfytMmmAaw^f^X^r.: ^atim pneeuntem Nuncs sed probabilius
qnod editores videtur effugisse. Diony- videtur Jam. Nihll interea, ut his fasti-
sius Episoopus, apud Euaeb. praep. evang. diis consulatur, in Lucretio norandum.
zi?. 87. eum vocat «/im. Ver. 185. tud vi: V. ed. auat»; vodbus,
Ver. 181. ^ttam^m fuec tintr sic Z. uti fit, consolidatis. Hinc derivata Acfail-
n. et P. nisi quod habeat tunti omittunt lis Tatii depravatio, vi. 22. init. hoc mo-
aiiii n. Z. et hac tint etiam, G. L. M. do in rectum redigenda est: Kau n Aimmc*
«30 T. LUCRETII
Nunc id) quod super est, de modbus expediemus.
Nunc locus est, ut opinor) in hiis iOud quoque rdlyus
185 G>nfinnare dbi; nuDam rem posse sufi vi
Corpoream sursum ferri, sursumque meare.
Nec tibi dent in eo flammarum corpora fraudem;
im EIIIE- NAI, irmf0%9H luu fiirm ZmWivhv- ■J m ii U tn m ?elim, hanc mihi ■empcr ni
twu wwBv Z«Wii«f. Vulgo, linv Ej: aen- e«e gemiaiiam Lucrecii Kriptaram:
•a CMtis et coosmictioiie. Elegutcr cor. jvir tlW if«, «iim», tomnanim cofponift».
rigas, hinc ingrasus eCiam, deploratum dcsn:
VeUeii PatercuU locum, quem fruitra conftras L 81. 415. nec tamoi op«»p».
tentabat Ruhnkenius, L 15. 3.— « thea- tium ert adeo incertii diutiua immowi
"tnimfiMcreinstituit. Cui«ufemott«da Oeterum, pene in eo eram, ut aidiA.
« eximia civiutis severitas et «». Sdpio ^^^ ^^ ^^^ ^^^^ nwaadlMtm^
" resdtere." Legitur in ediUs, Cui m neglectum deperditumque, acribcndo:
demoliendo, Serus intellexi, non sine
jucundo quodam stupore, meam dirin»-
tionem AddaUo esse occupatam, et edi- ">«» cfc/ri«rfocomicis,PlautoTewntloqii^
tores ulterius disquisirisse. firequentatur; etinfim, ri. 18& • iHMlrii
Ver. 186. meare: Vind. V. ed. B. L. codia^us X. ^>erte habet ei[a»rtumyhM«r
M. A. meari; sed mendose tamen, arbi- «d, ne intempertiTus noritatnm affKSa-
tror, et contraLatin» linguse reoeptas ra- ^ *P«d minus ca n didos habcrer, nnl.
tiones. Habet sane Orosius, hist iL 5. «"m timui: sed, an recte, rdiemaicr
'^troHsmeati fluminis;** Apuleius, met dubito.
tL p. 414. " Umite tranmeato ;** et Am- IWd. fammarum carpora. Hinc in-
mianus MareelUnuSjXxvii. 8. "frawmra- telligas Homeri notissimum ▼erricnhmi,
" to freto;** sed significatu proprie pas- !*• f^- 595. uti vere inteUigendus est:
sivo omnes. 'fi^ m /u» f^pfmm, AEMAZ IITP02 ■ifc^iini
Ibid. /rm-. meare. Plinius, nat hisL j^ ^ „ ^^^ ^^^ .^^ conglobatum.**
X. 54.—" qu«dam avei et resupin» > VenusUtem loci nec schoUasUe. nec lexi.
" runtur; ut, si pariter cemantur plura cographi, ncc editore^ attingere quive-
** genera, non in eadem naturA meare vide- runt.
" antur." In Lucretio tamen. dictionem Ver. 188. vorsus: n. vertum.-^ deest
Jerri ad coactam motionem, wi^anf autem n.-^ugmina: G. V. ed. B. A. o^iia;
ad spontaneam^ vel naturalem, referri ve- jj^ augumina.
Hm: quam distinctionem mox facit noster, Ver. 189. Loco nitidtf, quod irterpo-
^^^- ^^^' Utum putem ex i. 253. V. ed. exhibet
Ver. 187. Nec: ita V. ed. et molUorem ^,-^^ GrassaU est sdUce^ aut vehe-
structura. fluxum praebct r», reliquonim ^^^ f^^ ^^^ ^^^^ scribarum un.
iW.mesaltemjudice.— <fenMn(.o. Quum portunitas, labascenti metro tropidanter
ex Havercampi ailentio coUigi debeat, ^^i^^ festinantium; et r^UquH Lu.
hanc lectionem in codicibus G. L. M. in- cretius-
veniri, mihi reUgio fuit fidelissimis atque
... ^ • • • 1 •. ikMa>a Et sunum frugei i/uto», arbutcaqoe cieKoat.
usdem antiquissimis exemplaribus MSS.
advenari: his proxime Uber A. de niteo; Versum oesura efficax per se vaUdissine
Vind. P. n. n. dent timeo; r. dent m »«st«»tabit; utin VirgUio, geo. u. 144.
timeo; V. ed. dem timeo. Nec tamen dis- — ~ teneot oUsp, annentaqoe iKta.
LIBER SECUNDUS. 231
Sorsus enim vorsus gignuntur, et augmina sumunt:
Et sursum nitidae fruges, arbustaque» crescunt:
190 Pondera, quantum in se est, quom deorsum cuncta ferantur.
Nec, quom subsiliunt ignes ad tecta domorum,
Et celeri flamma degustant tigna, trabeisque,
V«r. 19a fuatdum : n. in quantum. tteraitquc a culmiMi Trojam.
C — miin, olim diviiuiirenm, nec pomitet, "Seado ttmen, an lectio, Servio memorata
tta l^gndum esse hunc ▼enum: atque in quibuadamcodicibus tenrata, non
Aeiif», «aaatnm in le cst, qaom deonom A&teponi dd)eat:
coDctafefantiir: aciatodomormn
L«.inopondere, naturaliter deprimente. Culmlna conveDant.
Conectom, opinor, male caUidi, ad ver. Saltem ry tecta culmma in artemum valc-
SQ5. mox venientem, cigua divena pror- ^cen, ut phrasi putidiaainue, nuUus Yus-
•08 ratio eat, hunc volebant conformare. «itaverim.
Ver. 191. subnliunt: i, e, de tub saU- Ver. 192. tigna: M. tigua: forte an
H*--eK infeiiofe loco saUunt GemeUa veUet Ugna. NUul mutandum. SimiUtcr
rfgnifieatio eet verW tubmitto ad L & ubi Mantuanos, geo. iv. 307.
■oa vidcndL Non aKud est usitaticnr voz ^ . .... ^ ... ^
w ^mmanMM.^ xjwu mu%Mu «sm uHUHiur tux oanuU qoam rtpOs nidom tttspendat tiinmdo.
tUMuUo, Sic varro apud Nomum, iL
515. voce Miriut: ^ ^*^ ^^^ itidem si^mm. Ausomus,
id. n. 44.
#MilSt ac plandls.
Parietibns qvat nxa locat, qine culmitu tigna,
Nee non Plautom et Senecam voce uaos
ene te kiica docebunt: unde non audi- ' ^^^ ^^^' ^"•'^ deguttant. Ele-
«Ddoi eos dicam, qui ex tutum, vel turtum, gantissime: ut aUi poet» passim lamberf,
e^moo vods volunt accersere. Glossari- «««*. et similia dicunt de ^giM&w. Hinc
mn vetos: « SubtiUo, i^.xx.^" Non ^ ^"^^» W*^ ^*^*™" ^"^^ '^^'^•"
^Bcrepat re «it^Vcio vis apud Vifg. ecL x. —^^fH-iguit: i. e. edax^eiertter coH'
74. Qbi tamen Sefvius intcrpretatur per «w^- underaptdafermi voraceP^'
mrsutujacii. Ita capiendus est idem sum- P^'- ^«^ "»«^ "* »"^ P^"* ^"^"
musvates, ad gea iv. 585. qui locus ab geant correctores reponendo mWAt; nam
boc Luaetiano expressus est: "» ^» dictionibus perpetuo fluctuant acrip-
_ . ta excmplaria: videas Heinsium ad Ovid.
Ter/Ml««,adnniiaiaNMf«r/j/M6;Vcl«,reluxit: ''^ _^ _ •««_ j. »rii? q;».:i:
'' epist. X. 96. et nos infra, IV. 716;. aimili.
Le.se aubyiciens— subsiUens. Mentem 1«^ non raro obversatur vdoxjlamma: ut
• poetaB sagadter vidU Heynius, et el^an- .^ ^^^^^^ ^ ggg,
*■— *T*»^ dedaravit.
luiA *^ j Tj . H? ExowltcaUdmn/tfaiaMiawlKifriuv»*»;
Ibid. Ircla aomoruiM. Idem vates, ^n.
^yi^ 0g^ unde feUdter emendatunis sum, n! fidlor,
locum Q. Curtu, crucem editorum: vUL
— — — rarateirvOT ^^ ^ „ ^^^ quippe sUvis ftammam ex-
«* dtaverunt; quas igni alite oppidano-
Unde lUum coiTigam equidem, ibid. u. ,. ^ sepulcm comprebendit:" L^cderi
^^ et wrfoci igne Lucretu. . Vulgo, ottte.
DsfdaiiidK contra tniris, ac teeia dmormn, Catenim, hoc tranalati sermoois spedmen
Culmint coovcUttnt : ^ admooet venuum ManUii lautisBimo.
i. e. w^fili», ut ver. 603. iaferius: rum, dupUd corrupteU laborantium, sed
VoL. I. Q
236 T. LUCRETII
205 Pondera, quantum in se est, deoraam deducere pugnent
Noctumasque fiu^eis^ ccdi sublime volanteis,
Nonne vides longos flammarum duoere tractusy
Ibid. prr aunu ABrn. Heiidy»dem JM. Nocimmasjaeeu. Sicipiritiivwi
maluit in looo nmilit ontioiiia» et minime megnifico Lucwrot, et Tenibiu polifiMi'
IntempestiTo nobis, Oridiui, met zr. S46. mis, i 5S6.
rfwt^f iffytt^.— f>^t lgiioUobicoi«TMeniiitddertnocte^
InsuperaaSrtenuiHinniscmkatlsBca. Ita rntflgind*»*", ut conttructio ftdfior
VeF. 304. espretMaJlammm.' ut Lucm- ^'^•^perinaneatlL Iibri,earf0. Vidt
nus, i. 151. enndwn, Ti. 791. ir. 473. Claud. in En-
trop.L375. Elcgnnter etiun MnniKiii^
— expmium Tcntb per nobils/UMS.* J^ 357^
ut prior Tullius, de div. iL 19. — ** si au- Ne inircfe,>»i «ibitatenaiicre caelo,
*' tem nubium cooflictu ardor eipretstu Aeraqjic atceiuuin liainRiis luui^ ^uwiuui.
«< se emiseiit, idessefulmen.*'— Et insu- E^ ^ faeet^ inteUigo eoffpon furmfg
per jungo tunum cum rrpresue; nam cMiasb ex obscuris igncaoentim, et inpcte
▼ereor, ut Latinum sit satis sursmm suc- «»bitaneoc«lum tnnacurrentia; tpuelmm,
ccdere^ cum per se suceedcre sit SMrnw *»«*»> ^ eolumum^ alio nomine «ocilau-
toUii scd ita, propter sub^ ut de bumiU «»»• Seneca, nat qusBstt L 1. •< £x hac
loco nirgere incipiat Atque sic est cum " (•«"») ▼«««tiooe naacuntur tnbc^ ift
verbb onmibus similiter compositia, quo- *' g**'» ^faces^ et aidacea.*'
nim potestas nonnullos multum cruciavit, ^*"^ sublime oolanteis. \lrgiliui, JEn.
atque impulit, ut crcderent ex sursum^ ^* ^"^*
non *ii6, confecu; et, Um hodicmos cri- Sed, sMblimt -volam, nubi «e lomiicuit atm,
ticos, quam gmmmaticos vetustiores. Su- Ibid. adi suUime volonteii: L e. per
pra, ad ver. 191. subsilire de hoc geneie iuNime, solita omisuone poetis in generis
cst; submittit, ad L 8. «ii6i7, Virg. gea L hujusce verbis: vide qua^ contulimus ad
15i2. subroiare, AurcL AicL de vir. illust i- «34. 106a iL 124. Hinc Cailimadms,
vL 3. ct alia millia, quK Ivguntur ubiTis. bymn. Dian. 193.
Adi sis iT. 1 6t>. • r tM iM^m E*OITA
Ver. 205. Pondern: M. Pondere; n- DAinAAA «, KPHMKOTSn:
tionibiis scrmonis plane repugnanUbus. — et similiter ibid. 155. Ouftm ^nirimf per
insrest: Vind. V. ed. B. L. M. n. T. moutes se pascere, \9\pasci: iulocuiest
inest ; ncc omnino male : vide nos ad i. r«ddendus : et ver. 235. Owftm wXmZ»fums»
.•>6'2. ct mox. ver. 247.— rffc/iicor.- Vind. Confer Theoc xuL 66. Soph. Aj. 30.
V. cd. (). A. n. X. n. ducerc; undcquo- Veteres in hac etiam formuU sermonis,
vis pigiiorc contcndcrim, co more, quo se- ut in pulchris omnibus, «rmulari vohiit
quitur, LucrcUum scripsissc : maximus Miltonus; ei, cui vd Viitus
-^i— — ^— — »— quamquam ^^^ IJbertas, cordi sit, vd T^Iusap deniqne,
i>oif</rrr, quantumiMri/tdeonumir Jik-tfr^pug- GratiiEquc, nunquam, nisa vcnerabundb
"^"^ ' cum aflcctibus, nominandus^ Asaturgite,
ct tantiiin nou pecnitet, inc coutextum iu doctorum chori! Parad. amiss. iv. 677.
dcniquc constitutum n^liiuiucrc noluiase. Million* of spiritiial creature* tratf tke eortk
\\'T, 206. suNimc: V. «L sublunc; per Vnsecn:
erroanu ad vcr. 196. declaratum. atque itenim, ibid. viL 477. ftBciaBime:
LIBER SECUNDUS. 237
[n qdasquomque dedit parteis natura meatum?
Non cadere in terra stellas, et sidera, cemis?
Sol etiam summo de vortice dissupat omneis
came forth vrhatever emps the gmmd^ Sspe etiam itelUs^ veoto Inpendente, vldebb
M worm. FritdpiUj cobIo labiy noctteque per ombnun
le fiim, iL34.— «• si Xerzes, Cum '»««»«»w/«ix»'»tergotU»cere/r»h»i.
M ambidavisMt^ ttrram namgaws^ Hiic etiam Lucanui ropezit. t. 56S.
Caaeubonus summus ad Stra- ■ ' tepaperaltmn
lib. iL p. 178. scribentem, ••X^ AHm dln««t lr«f/r» cademtUsMU»i
i, «.X'. «"»• huju^e prqme- jj^ j,,,^ ^^^ quid 111» T«Ut in hoc
lemor, iDcaateraponenduindixit, i,^ ,. , . ,
' '~^. . ^ loco <■« dupenot tulcos; quod ■ccepueem
"^,."^: Amobiu^ Ub. 1.- ^eequiden^ut<top«^««o«,«m.qu^
mOKv^fum^ repunt. Con- ^ ,^ „j^^ ^^ ^j^^
ii»ui>^ i^ Ovrf. epist Tii. 4a compUn««itur, .d communem tdluri.
to«.pusHomerum,Od.H.3I9. „peH5ciem. Legendum putem. <hi»rM.,
-i» #7 1* iX«Mn /«Xipiiv, «ff* M isqai ut ad Arati Tersus AWenus Tenustisume:
I «nr. Quod* d diversU wt pMrim parHbus Ignei
^ .« .. » Excutlant, venet pelasus dne fine modoqoe
0r tnmquiHum mare. Bame- Turbs procellsrum.
e aooepto scholiaste, pravam in- p^,^^ Lucfetianos vennis diUgenter in-
onemcommentusest Hunclo- tuebatur Virgilius, etiam ad JEn. t. 527.
ezit Phavorinus in voce ymXntfi : ^^,^ ^ ^p^ ^^g^
O, quin yetkniims scripserit scho* Trasucwnintt crinemque volantia sidera ducunt.
Mm yet^nveutt* Hinc Ovidii Manilii versus admodum elegantes, tam
onem haud formidem petere, Lucretium, quam Maronem imitantis,
• 40. probe scriptos ezhibebo, i. 845.
Ite Vl3aiA»findantur cantibus angues ; Prxdpltes stenac, passlmque, volare vldentur,
ieat fontes unda suplna suos. Curo vaga per Uquldum sdntUlant lumlna mun-
tdU m: videas ibidem Hein- Et tenuemlonglsjaculanturcTlnlbuslgnem;
lem de temporum ratione veris- Excnmintque procul, volucres Imitata saglttas,
^A^ judicem, quamvis Burman- -^^''« ^««" S^" tenuatur semlu aio.
(uatur. Hasc ellipsis autcm viris Nonnullorum Hbrorum nitidum in versu
Heinsio et Marklando, egregie «ecundo glossema merum est exquisitioris
. eat ad Stadi silv. iv. 6. 61. ^o«« liqtudum, Et Albida, pro Arida^
^— »— — Pellxtis habebat reposiu ez conjectunl, qu& nulla Terior:
r tetb numen vencrablle mensis, vide sis nostnun Silv. Crit v. p. 78. sed
«n •uasus sccura portabat, ct ortus: j^m^. j^ s»pius attigimus.
Tel, per, occasus; ne pro casu ibid. ducere tractus. Idem ManiHus,
capias. Hinc, dcnique, acumen {^ 355,
Haudiani locum verissimc prius „, ,,, ^ . - .. L ^ .i^
• lurca 8lve lUas Natura Caces, ut cuncta creavit
it, quam duo excmplana MSS. Sldera, perpetuas coelo iiwwiAi flammas.
e intellexissem, belL Gild. 493. j^ castigandum: Ubri. tucentia. Reli-
intmergl.;r*i/i/«r.i/i/or«comIx. ^^^ ^^^ constituit, mejudice, Bent-
'itore: sed nihil verius, aut cle. leius, criticorum omnium, quos noverim
bac emendatione.' equidcm, aut de quibus legerim vel inau-
07. Post Aratum et ApoUonium divcrim, longe longcque sagacisstmus.
Tetii loco plurimum debent Ma« Ver. 208. parteis: ^.j>artem; Ut leg«r
nifl ezcultissimi, gea L 365. tur:
234 T. LUCRETII
Re^oat humor aquae? Non, quo magis unimus altom
Directa» et magna vi multei pressimua aegre,
Tam cupide sursum revomit magit, atque remittits
200 Plus ut parte foras anergant, euiliantque?
militer ad Stat Theb. v. 50& Ubcr MS. L. M. n. altui Vind. & X. V. «L H.
•ecoli ziL in Musso Britannifo mcadote aliat led ad ftnem aequentb Taifti^ dne
dat «orr, pro m ore: et par oonfusio eit poetremi libri additimi habent oltai P.
ad Orid. epiit z. 157. aUe. Noe id, qood Teri Tideretttr ilBiiDi-
Ibid. l^^fNa, trabeidfue: L e etiam ligna mmn, ciusrimiia imprtmcndmn; qmaB
tanti magnitiidine. CBtenim, Lucretia- lineola hoiiaontalii ab altu variis de cai»>
nos Teruia in animo habiiiMe Rutiliumy ■> fiMillime potoerit aboew.
itin. L 129. oertiaBmii lignb oomtat: Ihid. Beqmat kmmor: ut prior de «a-
Qp«inergiiiequcimt,niiaii^k>reniiiisiiot; w/nflhi cednit M go n i d et, IL A, W.
ExaiIfaintqueimii,altiDsacta,Twib. AIIOHTTEI 1* ikn ■k»^
Ubi Burmannui de rtstJtamt oogitabat, Apporite f^OMvium ▼etus: ** Sapmt^
pro resurgent: imdtiHime, ob ExsOhmt " mwt^rrmu Seqnut eorfnM^ imSfmM n
lequentem. Hinc autem Horatium recte ** '^•^ ^ SsX4mb**
inteUigamus, od. iv. 4. 65. in primario ^^* ^^^* ^- ^* *'"« ^ Bupv. id
dictioms ogniilcatu : ▼^* 196 . a ii i ftei .- V. ed. & l alfa ^ mg i t:
Mene>proftiiido,^Arl«-eT«itt ^'^ egere altut n.altU4ggr9.
Ibid. DirectA: nempe oid. Flaiilm,
1. e. ut probe commentatores veterei, /or- Amph.iv.3.a
tior^ ad Varronianum etjmon wkvxuf:
et vide Serrium ad iEn. iv. 149. Etiam H"nj«n«dregemmtamediicffli.
Ennius quo modo capiendus sit, liquido ^^^ magnd w.- ut Maro, geo. L 169.
patct, in fragm. incert. p. 135. magn^ vi flexadomitar.
Optumzcxaup9kkreuMiwuijKomaxuL'}uveatu$: Ibid. multei pressimus! pro miiiSfiai
^ ni,«.»« ;« -««-1 : pressimus, solenni satis e
et nirsum, m annaL i. • « .i • . n_. '-.
ms. Bentleius tamen rescribi prBdpit
— — — at Romulut poUher in alto ^^^ ^^ ^^^^ ^ Vcroo. et profOCBt
Quaerit Avcntino : .... ... ..- .
ad 1. 1028. 11. 552. quc loca nihil fiKiiiat
ut Virgilius. acer ct mats>rtiui Romulus; p^ viri magni lectione: et miror lopcr.
atque Ovidius, fast vL 93. bissimum ejus judidum non avenatum
TaxXum, /ortrmqvicQHirittimi, esse tantam scabiem orationis. De ge-
Hinc beUica fortitudo, quum in maximo *"***• venustate poetica, nos consulas, ri
honore pr» omnibus aliis animi dotibus ^^^ vacctque, ad Viigilii Moretum, im,
apud veteres habcrctur, «^irn, virtus^ »ur ^ ^ Neque hnmerito committi poteit Sla-
*l'X*>^ vocaliatur: et bello strenui malique, *""*» Theb. viiL 684.
aymfet oc «mm. Vide Duker. ad Flor. TdumIngensavide,et7tMii/ononante£iMr«»,
iv. 4. 5. ImpuUt :
Ver. J97. Xon: itasohis 11. et sequen- atque iterum, ibid. vL 791.
dum existimavi, quum locus hinc anlmo- _____ gemlnatque rocat«
sior longe, atque erectior, evadat Reli- MMltipHcatqviie Btmui :
qui omnes Nam prKbent — ur«imiu.- P. unde Callimachi locus egregie vindicatur
Vind. V. ed. B. M. O. 11. 7. ft. urgi» et illustratur; quo nihil noverim exquj.
mus: led in I^i antiquis exemplaribus, sitius, faymn. Dian. 27. ideoque plenius
ut nos edidimus, ursimus legitur.— .«/^irm.* exhibitum non lectori lepido displiceiMt:
5
LIBER SECUNDUS. 235
Nec tamen haec, quantum est in se, dubitamus, opinor,
Quin Yacuum per inane deorsum cuncta ferantur.
Sic igitur debent flammfle quoque posse per auras
AeriS) expressse sursum, subcederei quamquam
'Ot 4 Mtut wrwnt ymi mU t nlfti wmrfH magnifloe, «nimalinm ■fibctum inttio-
'A4«wlw* noAAAS U ftmfrm i i— wnr w nalium ad re« inanimataa tranatulit Hu-
XEIPA3 juaoe venustatis exemplum jam dederat
M»xtt9 *• 4«**»* leporum omntum repertor, in II. A. 573.
I>ebock>coadeaaetiamRuhnkenium,ad n«xx« !• »« Aw^n»». »«fH xf^ xiwm» ir«f«r,
ipist crit. iL p^ 14S. lententiam prio- K'y«^^«^ AIAAIOMENA xp-» -~
nm mdiore prudentiMime mutantem. Ub» rem animum advertit « c h ol i aatea Vil-i
Hanc autem elegantiam non nuUo cum lo^^^iiu*
mooesn «mulatus est haud ultimus poe- Aw^rmtfi^m /Mm^
tarum tenerorum Naso, epist viii 93. Ibid. remittiL Amidsstme oonipirat
ltimtv>CMpunbmHbusto^coaMiscertis: bsKce vox cum statim pf«gressis. retpuat
et revomit, Plinius, nat hist zzx?i. 33.
neque enim aliunde recte intelligas phrsp <• Melitites lapis sucum remittit dulcem
■m ▼enustissimam breoihut lacertis; L e. «< mellitumque:*' i c. rTtnidnt r"^iat!
MB pcrtingentibtts: quam notionem ten- ut alibi similiter. Virgilius. gea il 218.
taminis imperfecti fe li cissime repranentat Et blbit hnmorem, et, quum vult, ex le Ipea
«» CaUimacheum ^xf* *^ ^S^ csbcu- remittit,
tik scholiasres. Vates denique Pelignus, ex Pont L 3. 18.
Ver. 199. Tbni.* n. Ttim,'-~€Upide: V. Cemk, ut e molU Mngub pulmone mNi//w
«L cupid o. r evo m it: sic Aldi secnnda AdStyglMcertoUmlteducitaqua.:
«ditio^ anni 1515. libri omnes rdiqui, "• «• rqectn»— evomitus; uti perbene Mi-
tam scripti, quam impresd typis, tam noa- cy^"™ exposuisse ridea Gneci «MMri^-
Iri» qoam aliorum, ut videtur, habent re- «^»f u^ PiDdarus, Pyth. L 48. de iEtni,
aMset. Sed haud dubie falso. Ad Lu- »f^ mm^ww L e. etMmU, vel eructat^
«Mk ri. S4. pro tcopuliigue tfomentOus, ^'«^S- -^»- ^ ^?^*
^rtmmaUibut. multi oodices MSS, ha- Ver. 200. IHut parte emergant: L e.
iMBt remooentibut simiHter. SUius Itali- '* "«?^»« /»**?> 9^^ «»^«»- Mus sd-
iL 308. ubi plura tibi suppeditat " licetparltf naturaliter emergebant; post
Dkrikeoborchius: " impulsum vero, parte^ magis quam pri-
" us« solent emenrere.** Rem Faber et
e ftwdo rtiwnentem traiMtni ChsrylKttn: . ' . ° ...
mterpres neutiquam tenuerunt; '* dimi.
Hiiic dispioere possumus ad Lucanum, tL "di& parte amplius*' ille, hic autem,
137. " plus mediA sui parte,** exponentes: qua»
ftoboritlmpacti.cicbiw^fliit/agseradictut: * **^ scriptoris longissime aberrant in-
. , .^ ,, . terpretationes. Pius dicit: " £x majore
qnid vanetaa nonnuUarum membranarum* ,, . _ „ j ,_. .
.^ ... ^ . .. n.» • 1 ••smparte: quod ambiguum est
wmu scilicet, vioe gemtt^ sabi m eo looo -, "T.- -^ ^ /*„ - ,
veiit Scripsit Anmeus nempe: ^^' ^ f^^^''- ^- n.>u»/ur.
'^ Ver. 203. debentflamnuB guoque: Vind.
KoborkfanpacticfebroaaMVff aggeradlctus: y. ed. B. M.X. O, quoque dOentJlamnuB,
quam viam recepta», utpote Tulgariori et et eodem ordine n. aed quocuntigue dat,
minua venustSB, fadle equidem anteposu- vice quoque. Ipse prsetulerim, ut proba-
crim. , bilius, hoc pacto vendculum constitutum:
Ibid. cupide. Eleganter enhn vero, et siclgituric^fmfWfjlMMwrpoMeperanni.
Q9
S38 T. LUCRETII
Ardorem in parteis, et lumine oonaerit ar?a:
In terras igitur quoque solia veigitur ardor.
Transvorsosque volare per imbieis fulmina oemis:
In yMif ti awyi r f d«Ut partm natunt motqin t jftWMii rntnm iiTrfiii pir oitwii j
wd Avicniii, modo coUatus, nihil fkvet. mlgo, utmm: wd non vactt 11111 «i.
Ver. 209. terram: ric omnes, pnsier ceribus tortentes curiaiios trKtm. Hb
G. L. M. qui terrd; beud ingntam per autem Ifiltonus nostns kmge pralmit,
▼arietatem, et fortasw Tere: vide nos ad par. iwi^ y. 1.
i. 889. Re denique in animo repetiti, NowMom, hcrratyftepilath^esitemdtaw
non aliter imprimendnm curarimu8,Theo- Advandss, mv^itkt mrA wM m^pmrL
crito potisaimum inducti, ad xiiL 5a ubi, ^^ minore cum elegantiA, ibid. Tcr. 43a
quod adsolet, multum aacndo nihil acit ^. . ^ -^. . .
1„ thougfafiromofftheboqgfastschmoni
Wartomis: WebraihmeUifluoiMdew^aiidfiadlftffrsMtf
rttfuiimatf CovctMwlth /Mf^Xrqi».
A9fm, itimmwvfeHmt^ 9 fmM»H?mEHmn^ Ez Ambrosii bTnmis, iL S. me mcndim
Aifm EN nwro. summo cum jure ablaturum esae noBO
non firtdHtur:
Ibi partm n^giminis diTenttatem, oniatQa
aratiA, potSCa mellitiaimus eihibuit; in Splmdor pstera» gtotte.
quoprsniierit Homcnis, II E. 75. , . ~
libn, jfrofirens : de qua srrihanim abcN
HpMTi y » MN|^ ratione, vide notata ad Tcr. 28. hi^uiee
Similiter Hyginus, £dl czxiiz. ** Juno libri. Omnem dubitationem lollct Ari^
** autem Jovem in Cretensi huuia detu- uus, ortk desc. 58a ita distingucndua, ut
«> lit,** — Caeterum, verius de hac re Ovi- fulgore suo rideant versus nitidissimi:
dius exposuit, met, iL 222. igthmi terga dehlnc geminus cbcmnlatrat ntoi,
Ver. 210. summo : H. summa ; A. athc' Parte Ephyres ; piceas qui nox agit atra tenebm,
reoi ex glossa, ut videtur.— d«««tpa/ .• n. ^^ matutinut qu4 lucem proserit ortm.
discipat; qui pronimciationis error esL Ver. 212. vergitur: L e. effunditur; ut
Ibid. vortice. Cassiodorus de orthogra- noster, v. 1CX)8. De hac autem 6gurA
phia, p. 2285. " Vortex olim ita per 0, diximus ad ver. 147. nuper. Stotius,
•' bodie txrtex pcr e:" nam nugantur hi Theb. vL 211.
grammatid. qui distinctionem honim vo- Spumante«iue mero, pateraj T;CTxi«i/»rw-.
cabulomm comminisd cupiunt: adi nos ^^^13. Transvarsos. Non retinet in
m 1. 902. unde prorsu» importune Gro- ^ j^ ^ ^ significatimHm» su«n
"T^ ■^.^."^"'" Firmicum, p. 433 pn> ^^^j^ Transva^sos, nempe redo «m.
" Nili rapidis verticibus, emendandum , j .^ ^ j »« .. ^ /• 1
,. . . ., trarios: sed tantummodo ** a tractu raU
eciixit vortictbus» .. • • j. .1 -vt i-^
-^ ^, , ^ . '• mmis diversos. Neque aliter, opmor,
ver. 211. arva: G. arvem: l e. opi- .r. -i. 10 ,«
., ^ Virgihus, Mn.v. 19.
ner equidem, arvom,
Ibid. lumine conserit arva : vide me ad ^"^" tranrvorsa fremunt. et vopere ab atro
. ^ -^ , , . - Conwrgont, venti:
L 9. £xemplum hujusce ngurae, perquam . ... . <,
. jj* • j*-. »•©• cursu veniunt pnon contrana Se*
speciosae, dederatnesaoquisnpud Aristo. '^
telem in poetid.: '"^ "»*• n""«- '• >• " *»* 'P^ *•
" i^ibus philosophia velit, quosaerfraiif-
xnEIPQN ^.«irirr.» <I>AorA. »* ^^,^* agit" H«c tameu interpreu-
Hinc divinaveram dcpravatum Manilii tio, qus sola Lucretii loco competit, si
versum sanandum esse, et conjecturam cui nimis coacta atquc arguta videatur,
firmat codez Gemblacensis, L 742. ille mecum fortasse levissimam textiis im-
LIBER SECUNDUS. 239
NuncheiCf naiic iUic, abniptei nulnbus, ignes
215 Conconant; cadit in terras vis flammea volgo.
IHud in hib quoque te rebus cognoscere avemus:
T P^AiMa pnBftrat, ad hanc normam tichium aliquantulo ▼aiiaro rchntj t& mo«
coafbrmati: do ▼ariaTerit, ViigOius, iEn. iil 199.
Opei» pretium fiierit ibi Burmannum
iii oWiquitaa motas redeat adyWmtna; con«ului«e et Drakenborchium ad locum
qoodwaipaapotiusrequirittconferasver. ^ memoiatum. Confeiaa, in utram.
S17. Sie Lucanus, L 154. defulmine: ^ ^^^^ ^^ gea i. 44«. iEn.ii.
_» ^0f«4pnBitziiigeiulamfaui/Mi»a. 671. Mihi r« ahmpti in Virgilio etiam
^ , , , ^ , . T,. -ir. •!. acdpiendum esse, quamvb in diTenum
ItUL volartfidmtna. Hmc Virgihus, ^ ' J Tvr«.-«w... wi.
«. -.-. j j • •..• abeant exempla MS8. et Macrooius, ¥1-
&I. ▼. 519. sed audacms ibi, quam ao- . : ^^iZZ —
"T*" \^ ^ den non diffiteor. Jbruptt scuicet, «
fammi dacuent: abrumpenUi, exquisitius est multis vici-
— «.— — et ▼cntis, et/tftetiui oqror aRt, bm, et doctius. Statius, Tbeb. i 953.
Cirtcruin, V. ed. pro Trantvortos eihi- •fc*^^ tremlKuiit
bat Terrai vertoii qui fluut error a com- -^ ' •
p^^ 2Yn<. ^> p raep r opera repetitio Tods rumpiUtr^
Ver. 214. Aeic— i^c. Ipso poetA id a »« ingenii mediocris ubertati, nec auri-
me pradbus importunissimls flagitante, bus Tulgaribus, adroittenda, mihi est pro
«oa denegaro potui recepts lectionis vel indice certisaimo grarissimam aliquam
contn libros immutationem ex conjec- depravationem delitescere. Nihilopisest
tuiA, pro hinc et Ulinc: et quam fadlis ▼el in codidbus vel scholiaste; neque ipse
ftMril comipteUB ratio, quis non cderrime «Uud ausim spondere, prarter coiyectu-
intdligit? Vide Dnkenborchium, Liv. "«», vix ad ductus lilerarum expressam
xxfL 13. 13. Voces, quasausi sumuscji- «*»»• ^ aniraoso poeta certe dignissi.
CCK, tenor aigumenti plane respuit. Id ™«™5 0"*™ P"»«»^ "">" dubitabo lecto-
iMmpe dihiere vult Lucrelius, quod con- '^us proponcre, ut saltem vicc cotis aUo-
timiBtiones ejus quiUbet afferre poterat; nun mgeniis fungatur:
^pnboa aflinnatur, '< nullam corpoream — ^— et, attritus sublti Cice,/aMJiMfr Kther.
•• lamsna viposse sursum ferri." Osten- Adi prokta ad ver. 147. v. 468. vi. 204.
dit enim flammas, in quascunque demum 690. Macrobius autem, Sat vi. vel in
portas, indifferenter ferri; sursum, deorw Lucretio l^t abruptii.
woBkt vel transversocursu: etignes, nu- Ver. 215. Cancunani. Non valetboc
bibna erunqtentes, vd ad kunc vel ad iU verbum simpliciter concttiruit^, ut inteiw
iwii locum, (in terris puta positum, oselo, pres; sed sajnus^ iterumque iterumque,
anta&e denique) nuUo diacrimine con^ concurrunt: confer iii. 396.
eurrere, ac convergere solere. Vides, Ibid. cadU in terras tfolgo. Quasi dix-
opinor, stationem suam ut nequeant tueri erat: " Non raro ad ipsas terras, itinere
vnlgo receptae voces hinc et iilinc, quum >< directo, et naturae suae conveniente, ca-
deoCTio looo fingantur ignes provenire; « ditflamma: adeout obliqui motus ejus,
siii6lhta utique, et cor/o. Forro lexico- « qui effidunt, ut aliquoties videatur ter.
n quidam, rtt hinc et ttfinc sensum « ram aufugere, et superiora petere, sint
rm hic et iUic affigentes, et re ipsi, et «« ex aliis fortuitis cauasis explicandi, et
tiemplis, ad hoc allatiB, egregie faUuntur. «* a vi quadam extem^ deriventur."
Ibid. ahruptei nuhibui ignei. Hemis- Ibid. visftammea. Amobius, lib. iiL
S44
T. LUCBETII
Et
Nee «ii*n«™ift fiKUuit primotdi» motAi
JnrtDCipitllB QQOdflttDlU QQOQ flitl HBQflnt RBIPQm
855 Ek infinito ne aniiMm caaM leqpiatan
libera per terrai iiiide haec aniinantibat entifty
Unde ett hmc^ inqaain» &tu avalia, Yolaiitaiy
4t DtBfC
^toram
iiliiQm»
Viir. 94&— £r Mpero yiwrf.- P. S
IbUL prme^Hiami: L «. la pnntpi c»-
dBBt; nnitn» pto imvejpOmficr.* utVir-
gPlii^ iEiidd. IL a
^ n. Mf/, ut a. mImbi
Mdtni i^paMKQMk: Viaa» S*
V«r.a57. «mIw/ O.
«m; rieVU XL Mii;
MtlHivmiu «t
aUfai, Qt Fkntii^ diiqiit» cam
I wunm^ ad iv. dSB.
Vk a4ft fvcd.* a ^fttUetti wuSm
aiU didoi «1» la Ywm itqiiciilt, n.
mM lnlMty HetfMi^Mlw
Vtr.SSa Dtdkmmmm. Vtilmmd^
eUHtt9 BOC 1000 jODCItlir COSI ODtttO
•t crt w y yct wi ir ot apQd VbgOi-
if. lai
r,cd.iLeff.
ot apQd If. Tulliom dc firto: '• Qn» cr-
" fo BOfo rciit innatorl «t, qucdi-
** ef JiMf atomum /" Lcmbinm. Sic noi.
lcr itcrum, ver. 259.
Vcr. 351. motus: Vind. B. L. M. ^.
n. S. moiut adeo ut Titii quiddcm sube»-
ic Tidcctur; scd altius latet, quam ut sim
•qiiidem ei eruendo par.
Vcr. S52. veteri: sic aolus A. ted for-
mam poetia dilectiorem amplexus sum:
fldc Frisdanum, lih. viL p. 763. reliqui
omncik veiere.
Idma Vber, et O. omittit temper^ et in-
lcrpolct aigue post notmt: quas omnia
cunuptcuB luapicionem oonfinnanL— G.
Utf inscrit Ter. 505. et in M. desiderantur
ccqncntes Tenus usque Ter. 3G3,
Vcr.S55. Nec: Vind.V. ed. Nes A.
JXcc/ crror ob similitudinem JVet Sin
acriptorA mcmbranarum.
Vcr.seo. mti: mBBcalMdHlBi^d
cxdpias S. qui praebct «I; mdo fllnd ntf
effedmus, loco loogc oonvcnicntiaa: de
enim utramque rem, tam tempmt dcdi*
nandi sdlioet, quam re^^oiMRt, mi, nt par
^W^^WB O ^&^^B^OwpS»^a^^^^^^Sp4^^WW ^/l^^^^^^^9 ^bAM
Ibid. reghne loci certd. Ucba HaiOb
geo. L (XX
hat
InpoR^ Datnra UcU,
Ver. S61. Nam: II. KeCi eua f«d-
que^ ?d cuique: V. cd. n. S. siwffriyBC^
voluniat: n. volupiaM.
Vcr. 86S. fiio^.- V. cd. n. S. dcirt
omnino toz; n. Aoomiet. An oeumt
sdlioet A« r«f.
Ibid. ri^aii/vr.* L e yBguntMr- dif»
funduntur— propagantnr: ooBftnc 1r.
LIBER SECUNDUS. 245
Per quam progredimur, quo dudt quemque voluptas;
Dedinamus item motus, nec tempore certO)
260 Nec regione loci certa» sed ud ipsa tulit mens?
Nam, dubio procul» hiis rebus sua quoique voluntas
Prindpium dat; et hinc motus per membra rigantur.
Nonne vides etiam, patefactis tempore puncto
Carceribus, non posse tamen prorumpere equorum
591 Aociiis a|md Serviuin, ad Virg. Ver, 265, Hos egregios Lucretii Ter-
Mtk, ziL 605. sus in animo habuit Mantuanua, ad geo.
Smt ui lanugo JUra nunc danum inriiati '^ ^*
l e. perspargit Addas fidissimum asse- ^^^ "^^* *!""»" praedpiU certamlne campom
dam Lucretii. Amobium dico. Ub. ii p. Conripuerc. ruuntque. effudc-rcrre.cuiru»-?
43. inlocononindigno,quiethicl^ur Huic etiam igni facem suam inflamman-
haud mutUus discerptusque: " An uUa ^ g^^^, ^^^^^ Theh. vL 390. nihil
- est religio verior, officiosior, potentior, pr^teriens, unde propria descripdo flori-
«justiw. quamDeumprindpem nosse, dior enitesceret. Versus dabimus meUo.
« sdre Deo principi suppUcare; qui bo- ^^ ^ distinctiortum non mediocriter
- Dorum omnium solus caput et fons est, ^^^^^^ ^^^ suiamam ob exceUcntiam
«» perpetuanim pariter fundator et condi- ^^ decurtatos:
** tpr rerum; a quo omnia terrena cunc-
** taque ooelestia animantur, motu irrigan' jamquc locua cuique ett. et limlnis ordo.
«* /«rque vitaU ?" TulUus etiam appodte Zf^"^ ^**^"*" **"• "^' ******" ^^ ^"«"^
. ^ ^ . ^„ Divum utnimque genus. ttant uno mareine
m Arateis, ver. 239. clauai.
Propter, Aquariu. obKurum dextri rigia amnem: SpoQue. audazque uni metut, et fiduda pal-
lens.
Le. diffundit, dispergit. His autem lu- NUfixum.cordi: pugnantexire. paventque:
cem dabunt ManiUi quidam versus nobi- Concurrit wmmo. animotum frlgu. in artuiu
^, . . .. „ Qui domini», idem ardor equls: face lumlna
liSBnm, u. «>. iurgunt:
Msmqoe canam, taciti Natune mente poten- <>« ~°»°« »no""i tpumiKiue. et sangulne,
tem, f«™»
Infbsamque Deum coelo, terrisque, fretoque, Uritur : impulsi nequeunt obsistere postes,
tngentemaequaUmoderantemfoederemolem; Claustraque compreass transfumat anhelitus
Totomque altemo consensu vlvere mundum, "**
Et ntkmls agi motu ; cum spiritus unus ^tare adeo mlserum est, pereunt vestlgla mille
Per cunctas habitet partes. atque irriget orbem, Ante fugam ; alMentemque ferit gravis ungula
Omnia pervolitans, corpusque animale figuret : campum.
irr^rt nempe, agitet; se propagans dis- Conferas nostrum, vi 593. In ultimo
pergensque. versu non placet de vdocisumii equis il*
Optimo cum successu «mulatus est Ma^ i^ ^^, ungula. An scripserit PapiP
nmem, ad iBn. vL 726. £t haecce est qI^,^
primi versib constructio: ** Canam Deum,
** qui tadt^ mente Naturam regit, et cos ^^^"^ ^ ^ "°^ "^"
'* loinfunditur.** Quod latuit Bentldum;
ideoque reposuit vir summus ex ingenio, Vide Lucretiiun ad ver. 376. hujusce li-
Naturam. Hunc autem locum serus in- bri: Maro tamen vulgatam lectionem ita
teUezi Creechio esse prsfloratum. tuetur, ad geo. iu. 88. ut periculosissimum
242 T. LUCRETII
Avius a ver& longe ratioiie reoedit.
230 Nam, per aquas qusequomque cadunt atque aera deofsomi
Hsec pro ponderibus casus cderare necesse est:
Propterea, quia corpus aquse naturaque tenuis
Acris haud possunt asque rem quamque morari;
Sed citius cedunt, gravioribus exsuperata.
235 At contra nulli, de nuM parte, neque uUo
Tempore, inane potest vacuum subsistere rei;
Quin, sua quod natura petit, ooncedere pergat.
Onmia quapropter debent per inane quietum
JEque^ ponderibus non aequis, ooncita ferri.
min, quam Latiiioruin, monumeiitb; et atqaeto^i^
noi «Ucubi dc hU fonnulis nonnihn dixi- Olgiiere.qu«^f«wf«&redd«feiiiot»;
mus, B recte modo reoordemur, ad Euri- L e. ** itn plagis ee gignere, qu» ■nt A
pidis lona. ** motu genitali spenuidn.*' Ledor «ni-
Ver. S24. um^uam: H. n. niiM^M; ditus dyudioet — ^Porro, ^km wumi^ P.
ut ?er. S40. mores: et, in Tenu sequente^ V. ed. rve»*
Ver. 2S5. ti: B. nisi,^-€redit: P. cre- dat.
^o*' Ver. S3a aira: V. ed. oerva; «tcoB
Ibid. potnK. Huic anti<iuiorem Terbi n. huic vod t-o futKitnftu inlyingit^
fomuun variis in locis Plautus poniit; deorsum: L. M. rarum: G. arwm: Md,
Tcrendus etiam in Eun. iv. 3. 24. hac admissa lectiooe, ddumbis evMlit
Sed nihil potase, ^er. 232. et omnino supenacuus.
v^ oo«» 17 j Ver. 231. Hac: XI. Nea. — cderart:
Ver. 227. ex supero: V. ed. eiuiiero, .. .,»>..
„♦ «♦:--. ^A — OJ1 x':^A T> ^« toierarCf ct codices quidam Pu.
ut etiam ad ver. 241. \ ind. P. e tupero; ^
n. er sjKCto.—jylagas : sic A. X. uti su- ^^^' 253. yieris: A. Aer, — aque: n.
perscriptum dat eadem manu M. plag. in "9^i ^ ^^ «^**™ 9^ "* ^«™ ^'
litura L. rcliqui omnes, piagis: sed pla- cedcnte.
g<i« mens poet« flagitat, et bene rcposuit Ver. 234. cedunl: n. redunt^
Lambinus, collato statim venicnte ver. jhrata: P. Vind. V. ed. n. Z. 'exsujterO'
241. Si jilagis gvnnana sit Lucretii /<p; scd receptam malim: vide ad L S66.
scriptura, r« gigucre inbaeret \itium. 8S9. B. extujieraU.
Tum forte: \^^^ cv^q ^,y . jj^. onuies libri semper,
■ atquc ita plagis cum quibus mihi res est ; editoribus ao-
^tringere, quK poacint genitaleb reddere motm: tem plerisque visum est de suo reii nobii
l e. « atque iU impingere cum iis pla- »>«n*»gn»w^ V^ P" ^^ elargiri: ride
'* gis, qusD possint .** ^* ^^* ^ *^**™ ^^ ^**® committas L
Ibid. rxiM/icrv.- L c. loco; ut Plautus, ^^'***
Amph. iiL 4. 18. iV supero. • ^'«•- 237. Quin: V. ed. Qumm; Vind
Ver. 228. j*ossint: Vind. V. ed. A. 11. ^. Cum; X. Caom.- literis tn pro sofito
X. a.possiti unde mihi videor verisime "> "• coagmentatis : vide ad ver. 196.
dcmum valerc locum constituere ad Li- Ver. 238. iiianc quietum .* L e. corpo*
brorum fidem: ribus tnnsitum fuittum prxbens, nibilo
LIBER SECUNDUS. 243
240 Haud igitur potenint levioribus incidere umquam
Ex supero graviora, neque ictus gignere per se,
Quei varient motuS) per quos natura gerat res.
Qua re etiam atque etiam pauDum indinare necesse est
Corpora» nec plus quam minumum; ne fingere motus
845 Obliquos videamur, et id res vera refutet.
Namque hoc in promptu, manifestumque, esse videmus;
Pondera, quantum in se est, non posse oUiqua meare,
Ex supero quom prsedpitant) quod cemere possis.
Sed nihil omnino recta regione viai'
250 Dedinarei quis est, qui possit cemere) sese
nBonuite,Teloffeiidente. Virgilius, ^n. Ver, 242. gerat: B. geriL Lambinus
w, S16. ez ingenio reposuit genat, audadasime;
mox, ain htm quUto, «* probayit Creechiu^ ineptinime.
laditlterUquUlum: Ver. 243. inciinare: sic omnes libri;
Qbi ¥18 niminis quieto non aliunde, quam «d clinare placuit editoribus; nec mihi
pcr Lucretium, expUcari debet.— Carte- »"« =>»""» arridaret, si scriptis exempia-
nim, pio quapropier, V. ed. guia propUr. "*»»»> «^1"« antiquis editionibus, prius ar-
Epfenri porro locum, apud tMog. Laert ™>««et: his autem aUter risum, et nobis-
JL 61. Cieechius prior Uudarit. neque metipsU piseter tesUum horum edelhim
Bobk etiam negligendum; et effktis veri- «uctoritatem tapere non permittitur. AU.
«bphikMophicreperituromninoconsen- t«r P«*» vox est dino simplex: ride
taMaa, per experimenU in vacuo, contra ™<» *d ver. 292. Indinare autem, de
Bffnini dicenda. IpsisBima ▼erba scrip- '«««^ ftederei hitransitiYe, ut multum
toria GrsBci sic se habent: Kmt /tinv hm» tw* ^otMet diligit
^XUt •mynmn r«# «r«^f uuu^ W «v Ver. 244. nt fingere motut wdeamur.
]b» r» juv» utptfttrrm, /»«)»•; »m»$wrf. Festivum hominem! Quasi vero non satis
r§r •n ymf r» ^mfut ^rrov •i^^nnrm e»e^ •^ libidinem Bctionis, saltem physi-
rm mnpm, ir* «v yt "hfi /tin^fv ««-«vr^ «v. co, in hoc ipso dinamine prindpiorum !
rmf •« r« ^umfm rttf fuymXttfj wmvrm «•#- — CsBterum, pro ne, 11. tw; B. nec.
ftf 09fb/urff f;^«vr«, ir «v /tin/i » ft,n^% f«t«- Ver. 245. Hos motus obliquos Epicu-
ntt mfrtmtrrif' mrk. sic legendum, cmissis rus philosophic Democriti superinduxit.
•nte mwfan verbis inutilibus /kj«^v mm: Flutarchus, plac phiL L 25. Anfttmftntt
et in iis, quse sequuntur, longiora sane Iv ytft rnt mtnruttj r« mmrm wXmyttf
nobis, et lectori melius adeunda, si leviter Etnm9f$tj ^m u^ rnt mfnmttt t§ mmrm
mtcrpungas post r«rv ih»n fimfvf, et statim grmifAnv, mm r§ mmrm trmfiymXtnf: uti dis-
vnientia, usque ad vrXnJgmfrot iufm/mf, in- cimus etiam ez Ciceronis philosophicis
tm parenthesin daudas; bene concin^ ad locos antea nobis memoratos.
namliabebis,atquelongeclariorem, perio- Ver. 247. in te est: Vind. V. ed. B.
dum, susque deque habitam in libris, et O. L. M. n. Z. inest; ride candem varie-
sensu probabili carentem. tatem supra, ad ver. 205. et erat error
Ver. 240. jwterunt: V. ed. B. G. L. multum fadlis, ob eam scripturie brevi-
M. potuerunt; procul dubio mendose.— tatem, solitam librariis, quoties dictio,
umquami A, nunquam. quam vocalis daudit, vetbo fubatantiTo
240 T. LUCRETII
Corpora, quom deorsuin rectmn, per inanei &nmtuiv
Ponderibus propriis incerto tempore ferme,
Incertisque lods, spado depellere pauHum:
220 Tantum, quod minumum mutatum dicere poflds.
Quod, nisi declinare solerent, onmia deorsum,
Imbris utei guttce, caderent per inane proAmdum;
p. 1 17^* aetlMr»— flagraiitcm vi fiam' " nilul fbre in Dortrft p oUrta te , quod cs-
** fnWS, atque ardorisinexitinguibili vasti- *' aet eanim motus certus et onrrMiiiui^
tate.*' Ilinc fortaans iUe idem casti- '* — ait atomum, cum poodefe, et grMi>
garidebetadlib.vLp.207. «< Ubi Juno *' tate, citrect^ (irorfac«y«ra<inp» dediaan
*' regina, cum inclutum ejus fanum, sa- " pauU u lum."
'* cerdotemque Chrysidem, eadem t»> Ver. 218. ineerto: \, ed. iii cerfo, di-
^'Jlammea Argiva in dvitate deleret?'* visis vodbus : ut statim /n certis etiam:
Vulgo, Jlamm€e. Hanc autem sermonis sed vide ver. 250 . fii me : Vind. V, ed.
fbrmulam Graeds acoeptam Romani refe- L. M. ^,firmei Tl,firmeHt,
runt Sic exempli gratii, Homerus, IL Ver. 219. depeUere: sic Vind. V. el
Z. 1 82. et onmes libri MSS. nisi quod Fiua affir-
Anf» Mvrfcim nTTOS MEN02 m^ittvt ™^ qusedam exemplaria probatse fidci
Vide alia de hac re infra, ad vL 802. ^^ decedere: quam lectionem ut a
Ver. 216. avemm: Vind. V. ed. B. G. .^"'?^ "*"" °^ Pnx^si-e, luee
L. M. X. habemus: qui scribarum enor ""P™" *^' «^**?^' ^ P~«^
est longe ftequentisimus, obconsimilem "^""P* ^ocem et loci rationibu. unde.
sonum Uterarum 6 et ». De hac autem ?^"^ commodam, aberratiombus sai-
atomorum decHnatione, quam ut ruenti ^^^""^^^^ obnoxiam exstitisse. Vul-
8u« hypothesi suffultum irent, «bifinxe- ^* ^^^'^^°^ ^':"°'' *" ^'^'^^' 'P^
runt Epicurei, atque hic ponit Lucretius, ^"'*^™ l^^^;"^ ^' ^°^*^"^ ^»>»fi^-
ille Romanorum disertissimus copiose dis- '*°"^"' \" l^^cr^Uo, qui tot exempla pror-
seruit, et ex profcsso, ad i. 6. de finn. qui T ^^^^^^^^^* suppeditet, damnare fonni-
^ 1 j ^ . •!. . daverim. De hac re sa^pius raihi venit
consulendus est cum cnarratonbus ejus, , , *^
. , |. j u >. .. * • usus lectorcm admonere. Si pronomen
si plura velis ad hanc sentenUam peru- . . . ^ w»»wiii«
nenti.: n«n sunt prolixiora, quam qu» «".o"'""» "«cssar.um. sic fortasse cum
commode possint in has chartas impor- J^°°™ ^'^"^<> probabiliUtis interpo-
tari. Intcrea, ea cum evidentia argu. possi .
mentum noster explicuit, ut vix interpre- Pondeiibu» propriia se Incerto tcmpore fcrrae,
tis indigeat, quantumcunque* res ipsa sit Incertuque locls spatio depellere paullum :
subtihor, atque veritatis aliena. sed meura fert judidum, ut, in hac Lati-
Ver. 21 7. Miror, ut ambiguitas omnis nitatis vetustioris obscuritate, exempls-
amoveretur, non scripsisse nostrum, uti riura fidelissimorum tutioribus testimo-
superius, ver. 198. ad hanc normam: niis contenti simus acquiescere. Unam
Corpora.quomdeor«,mr«/dperinanefcruntur. «^)tem dictionem ex hac familia, c/^W/o
scilicet, et Gro^am /SaXA*» non diversam,
Nos punctorum, qualem potuimus, opcm intransitive multoties esse usurpatas, om-
tulimus. Non aliter Cicero, in hac ma- nes novimus.
terie versatus. de nat deor. i. 25.—" Epi- Ver. 22a momen prastat (dum rebqui
" curus. cum rideret,» si atomi ferrentur omnes habent minimum) n. et, si fidef
'* in locum inferiorem suapte pondere, Havercampi silentio, L. M. sed de horum
LIBER SECUNDUS. 241
Nec foret obfensus natus, nec plaga creata
Fiincipiis; ita nihil umquam natura creasset.
225 Quod) si forte aliquis credit graviora potesse
Corpora, quo citius rectum per inane fenmtur,
Incidere ex supero levioribus, atque ita plagas
Gignere, quse possint genitaleis reddere motus;
cod k i nfn tertimonio me non leves suspi- TI mft rm C«n»v hrTittfku wfTrnv 2i»«i#-
doncs oommoCum hibent. Vehementer rvmv, u /»ff#* ift^Xsyuvmf fmr* mXXmt »*•-
tme mens inrlinet animus, ut momen il- ^iixviwrj». Quc sunt longe planiisima.
Ind correctonim acumini potius tribuam, Ibid. Tanium guod: L e. ** in tantum
^|Dam germanae manui poijt»: sed de hoc *' hUervaUum dedinare, ad quod pessu
aI3 mom judicium intermisceant Vide ** dioere minimam a linei mutationem
moK Tenientem ver. 244. ad quam nor- ** fiex|.'* Phrasis tantum quod tam de
nam CSoero, laudatus Creechio, locutus tempore minimo^ quam de minimo tpatio^
uk in libdlo de Fato, sect. 2a — *' cur usurpari solet Hinc bene gkNsarium
** atDOii mifitino dedinent intenrallo, ma- ▼etus: ^^ Tanlum quod^ mfTMt:** i e;
^ jora non? aut cur declinent uno mtai- fuuftv ir»9 Un^ uti scriptor ad Hebrsos
** MQ, noD declinent duobus, aut tribus?** luculentissimus locutus est Suetom'us^
Idnn non minus apposite locutus est eo- ii. 65, — *' filio, tantum quod pueridam
demlibro, sect la *' Sed Epicurus de- <« egressa** £t ibidem, sect. 98. — *• de
M dtnationo atomi Titari fati necessitatem <• navi Alezandrinil, qusB tantum quod
** pmit Itaque, tertius quidam motus <« adpulerat** Hcc autem exempla sero
** oritur eztra pondus et plagam, cum de- iiiTeni occupata Gronovio, qui multa con-
** dinaft atomus intervallo minimo: id ad- gcssit ad Liv. xxiii. 4. fin. tibi, lector, con.
** pdlaft tXmxt^n." sulendus, cum Sahnasio, Flin. ezerdtt
Igjteir, 81 vetostiaBnus membranae Lei- in Solin. cap. xix. fin.
daoKa vf momen suflBragari non invenien- Ibid. Legot
tor. r« minumum pro genuin& scripturA Tantnm qfu>Ambiimvannutareuf^kerev<mk:
*-*Hfm* acdpiendum putem. Denique,
1« ad ungoem pnnioi«m exp1o»t£. mf- »' *""«»•» '=''"«~' ""• «5. B.nt-
m wwt amplexus sum, multum dubitans^ leius.
mmmentaetam meDti probe srtisf». IJbenter «ccederem uique iUud ««, quod
^^^ facile elabi posset ob syllabam prsccdeno
GSMfum. h-ic rem attiogit Plutaidius, *^' "* ^*™" '*» ">°-i*>Mni:
iL pi 964;. C in loco non intellecto edi- Tantum qood mimmmni matatum mt dkere
tofibiis, sic autem scribendo et explican- poMlt.
do: Oidt ymf uuru r^ EwMWff it^Hi^iv Certe hinc structura molfior ezsurglt;
iwtf r»f9 fuyt^tn ^fuuff §urtt irfayfut umt sed emendatio tamen minus neoessaria
fa«X«ir, «/Mu, mr$f»49 irmftymXtuu fumw tvrt existimanda est
ratXMXt^rtf, irmt KAI mrrfm Mot Ittm rvxn Ver. 222. Imbrit: Vind. V. ed. B. L.
wmfUitJj^y {ut fortuna et aitra et anima" M. n. X. XI. Imbre». — utei: Vind. V. ed.
iia pertingat) tuu r» if * nfuf fm mwtXnrmf n. 2. Xl. (et reliqui, opinor, qui habent
htmwfmi h r§ ttinXtft fjMscunt nempe, imbres, nt ut taceat Havercampus) ut;
verbo aliquantuluro olio r^ ititm^tf subin- fortasse vcre: ut imbres guttce dictum sit
teUecto: de qu4 re nos ad L 1085) fiX«^ ad morem ruf fama anus^^fnf l^mst'
Cmmf rt rtn rftinxm» KAeA ^ftn»u Xivf— et miUa consimilia, tam in Grcco-.
246 T. LUCRETII
265 Vim cupidam tam de mibito, quam meiiB avet ipia?
Omnis enim totum per coqpnB materiai
Copia conquiri debet, condta per artos
Omneis, ut studium mentis connexa aequatur:
Ut videas initum motus a corde creariy
270 Ex animique voluntate id procedere primum;
Inde dari porro per totum corpus, et artus.
Nec simile est, ut quom, inpulsei» procedimus ictUy
Viribus aherius magnis, mi^oque coactu;
lit noTare. Ascribi dcbet ctiam aniiiio* pnBeimftis tenniiuitioiiein. Uloere, Iwic
Baunui Sidonii ApoUinara detcriplio, ad dcrifaKH labotat Ariaiidea, ad intnitiim
Statii picturam studioaiisime cokmta; orationis prioris Skuls, tom. L pl56S.
cujus Barthius item wXy^t^mrt non ed. Oion. E#n In vfmrm^ » Aiwmm^ fm
oblitus est. Exstat in carra. xxiii. et m»- evftZwXm» twmmMu nr» iiyewn ■ftyiL
cula, quc dehonestat, per opem meam X»yt(/»f»»mst m a)i» AIl itrrm rrmf kftm
exporgabitur. De equis, cursum exspe^ mrm riau %mmurm: o6 Biillam wsilrssi
tantibus, loquitur poeta: ciii^Niiii. Vulgatis deeat AI*, ahaosp liu i
praoedente N, lisdem calami du^&Nit
Illi ad clauitni freimiiit, repsgulbqiie delbrmato.
Incumbunt limul, ac pw obwmtat
Tnnsfumant tabulM, et ante cummi * «^- *^« '^ tubito : X. et ikAafOw mvel:
Cainpu«/ii//ite/occupaturab*ent. Vind. V. ed. A. IL 2. A. kabei: qd pcf.
IropeUunt, trepldantjtrahunt, repugnant, petuus error est scribanim. ct in iupmo.
ArdescuntfSaliunt, tbnentttfanentur; \^ *
Nec groium cohlbent, sed Inquieto nbu» a mc notatua.
Duratiun pede stipitem flagellant. ibld. de tubito, Hujusce formulse No>
nius afTatim exemplorum tibi prari)ebit in
In quarto versu libri habent /rr/f 6ii*.— vocibus; qui Lucretium laudat, et ritio-
Cajterum, vox jmncto in n. non compa- sonim Ubrorum. r» habet utiquc, lectio-
ret; et Pii antiqua exemplaria habent, nem exhibet. Comparet etiam phrasU dt
primo. Quidam scilicet eadem de caussa, subito in editione Bentleiana Teraitii,
non concoquentes utique phrasim, puncto Heaut. iv. 2. 6. et Cari nostri meminit
tempore, quamvis alibi usurpet noster, re- Maximus Victorinus in art. gramm. ad
ponere volebant in hoc loco vulgatiorem finem capitis de adverbio.
formam, tcmporispuncto,&d.l 1102. ad- Ver. 268. connexa: A. conorxa; sin-
hibitam; sed audacter et indocte. Apu- cenim po«ta scripturam, ni faUor, proxi.
leius, met ii. p. 98.—" quodvis animal me pnestringens:
•* puncto reformat:*' i. e. piincto temjfore;
sed plcne maliiit dictum LucreUus. Sic "^ •^'**"^ ™*"'" cmvfcta sequatur :
Jlle alibi metnmorphoseon lcpidissimus j. e. " materia? copia conquiritur et coo-
confector. Amobius, lib. v. p. 1G4.— " in .» cietur, ut. postquam concita sit atque
"imnc/ispatiopomacxtulitmitia:" i. c. ^* conquisita, (i. e. convecta, una voce
puncti temporis. Prior formula Gnecis cc duabus comprehcnsis) voluntati mentis
usitatior; ut S. Lucaj, iv. 5. i, ertyfin " obsequatur." Interpres, cum didt,
W*'** conjunctae, vel uno impetu emittte, noo-
Ver. 2G4. eguorum: Vind. V. ed. n. nuUarum editionum lectionem aUudit,
S. XI. quorum ; c sdUcet elapsa ob Tocis conniia nempe; neutiquam meo nltsm
LIBER SECUNDUS. 247
Nam tum materiem totius corporis omnem *
275 Perspicuum est nobis invitis ire, rapique,
Donec eam refirenavit per membra voluntas.
Jamne vides igitur, quamquam vis extera multos
Pellat, et invitos cogat procedere saepe,
Praecipitesque n^i; tamen esse in pectore nostro
280 Quiddam, quod contra pugnare, obstareque, possit:
Quoius ad arbitrium qupque copia materiai
Cogitur interdum flecti per membra, per artus;
fuffiragio comprobandanL— tf^alitr; II. ett» bell. GalL ▼. 27. 3. ** eoaeiu dvlta*
tequatUur. ** tU:" et Auaoniua, epig. 128. 4.
Ver. 269. initum: nc P. A. vide noa r^ ^ ^ « •» n. j ^.
. . TriquetrocflartKDelUUteramdudt.
ad i. IJ. reuqui, tnUtum: nihil interest,
ct neeGias utram utri prsferas; confer Sic etiam alicubi M. Tulliua.
Hont od. iiL 4. 41. et ejusdem libri, vL Ver. 274. materiem: sic P. Vind. V.
6L de quorum locorum orthographi^ ali- ed. L. O. n. caeteri, materiam,
puerile nimis judicium tulit Jortinua Ver. 275. ett nobis: L. nobit etL
Ver. 276. Donec: ita P. Vind. V. od.
Ver. 271. porro: i. e. alteriua per pro- B. L. A. n. X. Xl. editur vulgo, Donicum
gicaaiiinciii " Porro, l^tn:** glosaarium ^om : V. ed. B. causa ; Pii quidam codi-
Vfltua; bene. Virgilius, JEn. v. 600. ^ clausa; in n. onmino deaideratur.
An iegepdumf
■ hinc maxuxna perro
Mxctpit Roma. Donec catuta refirenavit per membra tMtutatu.
JPtrro, per auccessionem utique. Nihil Ut git cauua volutans per membra^ vel
agit Serrius ad iocum. £t ita l^^endum «• caussa se per membra promovens,** pe-
ot, vivodaercr^iomaiimcproprid: Le. riphrasis voluntatis. Et sane Vindobo-
«• Roma habuit post decursum temporis, nensis codex clare exhibet volutans^ pio
•• per manus altero alteri traditum ex or- voluntas: ncc cuivis rem vel perfunctorie
'•dine.** Vulgo, Accepiti male: vide attendenti non erit iftanifestissimum, dic-
Bie ad iEn. L 434. et mox ad Lucretium, tionem wduUnuy ob firequentiarem usum
▼• 827. rv voluntas in hoc loco, librariorum vel
Ver. 272. inpulsei: n. impulsuf unde importunitatem, vel negligentiam, diffi-
Don inelegante constitutione locum sic culter esae evasuram. Sed judidum suum
nacuis: ' lector interponat
Ver. 277. extera: Vind. V. ed. 11. X.
NecrimUe eit, ut. quom tnpuUu ptocedimu.. ^^ p ^^^ . ^ ^ ^.^ ^ ^_
VMmnalteriusmagni»-. dinem vertwrum r
multoa vii extera quamquem.
Viigiliua, ^n. viii. 239.
- ^ Bentleiua legendum jubet muUa^ pro
l»^quomaxuma.ii./o«/«tlier. ^^^ «ed non est contra Hbroa audien-
Ver. 273. aUerius: n. aJUemis: vide dus.
ad ver. 237. et L lOia Ver. 278. PdUU^-^^ogat : aic P. L. n.
Ibid. coactu* QyA vooe CflBsar usus S. FaUat^-H^gat, Vind. V. ed. O. A.
VoL. L R
248 T. LUCRETII
Et projecta refrenator, retroque resddit?
Qufi re, in seminibus quoque idem &teare9 neoeflse est;
285 Esse aliam, praeter plagas et pondera, caussam
Motibus, unde haec est ollis innata potestas:
De nihilo quoniam fieri nihil posse videmus.
Pondus enim prohibet, ne plagis omnia fiant,
Extema quasi vi: sed, ne mens ipsa necessum
290 Intestinum habeat cuncds in rebus agundis»
Et, devicta quasi, cogatur ferre, patique;
Id &cit exiguum dinamen principiorum,
Nec regione lod certfi, nec tempore certo.
Nec stipata magis fiiit umquam materiai
Vulgo, PtUit—cogUi quonim utnimqiie rut Tocitat apud Diog. Li2rt. z. 61^
habet n. potterius, A, Porro, nce cammm^ n. eoMtm».
Ver. S79. rapi: aic optime P. reliqui Ver. S86. cUii: teminibus utiqoe; ac
omnes rapitt oontra ordinem temporum, ut mens scriploris epertisBime p«*«*"V
mttiacti Tenientb Tocabuli primA literi.— Uanc lectionem habet una aique allefm
tn peetore: Vind. V. ed. S. i^fector: sed editio cum Pii prisds excmplaiftus; md
V. ed. dat Tulgatum in margine.— «lojlro omnes libri, quo« sequi aoleo» pwsb ait
abest Vind. V. ed. A. n. X. iriilgatam dictioncm nobis; haud dubie
Ibid. Pracipites rapi. Maro, gea L perperam, et re ipsa ad ravim contra to-
203. ciferante. Cstenmi, verbum est non le-
«. , . . . gi^u'' in V. ed.
Atque Ulum m ^^cr^/ prono rtf^ alveiu amnl. _. ^ .
•^ '^ Ver. 288, Pondus: " quo solo sdlioet
Ver. 28a Quiddam : P. V. ed. Quod" ** agente, omnia oorpora ad perpcndico-
dam. ** lum sine mutuis coUisionibus deferrai-
Ver. 281. copia: Vind. A. cona: n. '* tur." Sed planior est mens pod»,
cena, quam qu« indigeat enarratoris, et nefiu
Ver. 282. per membra, per artus: i e. habeo supervacaneis laboriosius immorari.
per membra, et eorum commissuras. Ita Ver. 289. mens. P. Mnd. V. ed. B. A.
Virgilius, ^neid. v. 422. n. 2. res: quae lectio quo pacto stare poa-
Mt sal?o lod scopo, non equidem vmleo
Etmzgaoimembnrvmartiu^: „. _ / ' ^^
mteUigere. Fem poterat fortassis ret uta;
ut idem ibidem, vi. 732. sed, ob brevitatem scripturae, SDque in pro-
„ , ^ divi fuit librariis conversio rv mens in rsi»
TerrenkiuebebeUnttfrf«i,morU)undaquem«m- ,» i . . .
bra ac rv tsta in tpsa. Vulgatis igitur ac-
quiescendum puto; neque aUter aUi
Isidorus, origg. xi. 1. *^ Membra sunt tores censuere.
«♦ partes corporis: artus, quibus colUgan- Ver. 290. Intestinum: Le. intus
** ^^ membra.'* — innaturo— proprium. Ita Amobius, Ub.
Ver. 283. residit: Vind. V. ed. O. X. i. p. 20. " Dioneia Venus proles, viri ma-
residet; n. resedit. c< terfamiUas Troid, atque intestini decoris
Ver. 285. aliam caussam : nempe men- «t pubUcatrix," Et infra, lib.iLp.66L
tem, vel voluntatem; quam mi^ Epicu- c< y^^ vestrarum »nim^ nn saluton m
5
LIBER SECUNDUS. 249
^S Cc^ia, nec porro majoribus intervallis:
Nam neque adaugesdt quidquam, neque deperit inde.
Quaprc^ter, quo nunc in motu principiorum
Corpora sunt, in eodem ante act& astate fuere,
Et posthac semper simili ratione ferentur:
SOO Et, quae consuerint gigni, gignentur eftdem
Conditifxie; et erunt, et crescent, inque videbunt,
Quantum quoique datum est per fisdera naturai:
Nec rerum summam conmutare uBa potest via.
Nam, neque quo possit genus uUum materiai'
305 Ecfugere ex omni, quidquam est; neque, mrsus, in oBme
Unde coorta queat nova vis inmmpere^ et omnem
<* Ipsis Tobis repooitis, fierique tos deOB ^Ver. 501. eresceiU: V. ed eretcuni* —
** Testro fiditis inUtiinoqae amatu,*' iuque: sic Fii loU Bonoiuensis, perel»-
Ver. 291. firre pafique. HoratiuB, gaater: rdliqui omnes, vigue^ hdh iber-
^pnt i. 15. 17. ratione, neque alin oontemnendA phren:
Hure mco^poiminquld vk feiftnt patiqui. '^ ^ ^^> 1 ^*
V„. 999. din^nen. Hoc nom«. diW ^^'^ ^^ "'^^ ^"«^
Boii rqperia Eloqucndssinius togatorum ^^
tinbo 1^» lemel usus est in Arateis: ^^ hn legci, aetemsqne/Mlffw, certif
Inpouiit iM/vr« lodi.
-» jasn vero eStuiia eat unguU vehement
Fortiteqiiipropterpennsticorpori.alsm: Cirtenun, ett in n. desiderator: et, in
•C ■Mn ibideni rursus: Tersu sequente, pro uHa^ tl. habet nuUa.
• Wt f fcw fg msgit panUo ert aquilonig ad aorst. Ver. 305. mrfics abest Viod. L. O. IX.
Inftriiis denique: S. partis; V. ed^-^-amne: Vind. V. ed.
• noBit STli cspot, et clmaf corpore tergum. n. X. omnes. — Et, in Terro seqoente, G.
Addascpig. 55. lib.iiLAntboLLatBurm. omne.
TaXkhnmmVtaenm moUet clkmtnt in her- Ver. 308. Hicce Tersus cum tribus le.
baa. quentibus abest Vind. A.^£t ooeurrit ob-
CiMerum, n. babet cinamen; Titiose. jidenti Lucretius, hos atmnorum motus,
Jfer. 294. fuit umquam: P. Vind. V. quos Epicurei fingunt, non poaM indesi-
ed. L. Z. H.fuUum quam; U.fuUim que. nenter-fieri, quum sunmia rerum, ra «sf,
Ver. S96. Nam abest n. et tunty Ter. immota perstet, atque impertuibata^
998.^-iM^ jiosterior: .P. V.ed. nec. Porro, in Temi proximo, XI. tunt habet»
Hiid. adaugetcU. Dictionis rariasimaB locosmf.
damplum egregii versus M. Tullii in Ver. 31 1. quid motut. Non jtomptum
Aiateb nobis suppedltant sub finem: est dispioere, qualem oonstructionem lod
A»tdcnsusitridor,quom,celMSTorticemontia noster Tohierit: utrum yiwa molfls, in pa^
Oftm, mimmgesat ■copulorum nepe repolfu. trio casu, tim »ini€n' an quid molut dat^
\m. 999. poMac: n./K«rt«c,nt Ji«L «» «»» T»«° P'"»"« V 'T '.' "^
Ver. 30a anw^: n. X. a. omM^ ««c tU nobi.Tidrtur docturtw. mgeni.
«1«; ct Tulgara ctiam editionei. , «ccommodmlior.
B3
250 T. LUCRETII
Naturam rerum mutare, ei vortere motus.
Olud in hiis rebus non est mirabOe, qu& re,
Qmnia quom rerum primordia sint in motu,
810 Summa tamen summa videatur stare quiete;
Pneter quam si quid proprio dat oorpore motus.
Omnis enim longe nostris ab sensibus infira
Primorum natura jacet: quapropter, ubi ipsam
Ver. 313. ab.^ X. a,-^ tensilmi: V. Ver. 316. diducta: P. Vmd. V. cd. B.
ed. abteniibut. O. A. n. Z. n. deducta; sed, extra oobf
n>id. infra. Nec proprie dictum eit, nem controv e rgiam, vitiosiaBime. ZMn-
et per tacttam comperatioiiem. ** Non cere Talet ** de loco in locum duocra,'*
** magis hcec primordia umrpari possunt Tel transportare; didueere contra, *' seop>
■* oculis, quam res longissime disBitae, vel ** sum per intcnrallum ducere,*' Tel dis-
** etiam sub teni positae; ad quas yisus trahere— separare: confer me ad ver. 34.
** vel aoerrime contentus spatium inler. hiyusce Ubri, et adeas Serrium, in Viift
** jectum perrumpere non valet." JEn. i. 284.
Ver. 313. iptam: sic G. Xl. ut con- Ver. 317. tondeniet: II. tendenias
structio sit: " Quapropter, prinui debent mendose. Nihilultrain membranis vana-
*< motus quoque surpere, ubi nequees jam tur; sed haud «egre tamen crediderim,
*< cemere ipsamprtiiior«m neUuram :** un- levi mendi versum obsideri, et Lucrethun
de non ingrata varietas enascitur, et minor scripsisse ad hunc modum :
vis optimorum Ubrorum testimoniis infer- Nam «pe In colll, tondente. pabuU, ImU
tur. P. iptot; Vind. V. ed. L. A. n. X. Lanigenereptantpecudes:
ipsum ; vulgares editi ex arbitrio. ipsa. ^^^ ^^j^ facillimus erat librariis ; et hinc
Vcr. 314. guoque: P. qua.—turpere : argumentum poeta adjuvatur, si pecudes
V. ed. B. L. M. A. X. XI. aturpere; Vind. ^^^^^ divagentur; ac major fit similitudi.
atsurjyere; U. assumere; P. serpere, non „^,„ congruentia, quod fateberis, si com-
male, et fortasse verc, pro ** ferri adeo ^^ ^^^ 535. 326. stotim venientes.
«' molli raotu tardoque, nostris saltem sen- g^^ impetrare a me nequeo. ut sentism
*« sibus, ut obsenari ncqueat." Interea. ^jj^j ^ ^ari manu venisse; potissimum,
notum est vocem surripere simiUter Ho- ^^^^^ VirgiUanam imitationem loci cgn-
ratio breviatam lcgi, in od. iv. 13. 20. tcmpieT, ad ^n. iiL 538.
Quc me surpuerat mihi :
Quatuor heic, primum omen, equos in gramine
atquc iterum, sat 11. 5. 83. ^^^ •
unum mc svrplte morti : Tondentit campum latt.
ut prior Plautus, Capteiv. prol 8. Perlegas, qu« contuHmus ad Virg. gea ii
Alterum quadrlmum puerum scrvus surpuit. 1 44. harum dictionum permutationem
Sed cum Preigero meum quoque judicium spectantia, usitatam satis librariorum na-
facit. in Lucretio mclius scribcndum fuisse ^°"*- Interea, fatuus essem et temerari-
turriperet sine ulla avulsione syllabarum. "^» ^ probum esse per se r« pabula keta
— Caeterum, cum r»i serjiere Pii r» rep» ncgatumirem: contcndamsolummodoLu-
tant, ver. 318. amicissime conspiraret. O. cretii proposito minus csse tempestivum.
plene, turripere. Pulchrc Juvencus, evang. hist ii 427.
Vcr. 315. i>ostimut: P. i>o«fmiM.— Taliamiramispopulistipantetumultu
celent: n. cedent. Vallator: cemeMacdmilliatanuvironun,
LIBER SECUNDUS. 2.51
Cemere jam nequeas, motus quoque surpere debent:
315 Praesertim, quom, quae possimus cemere, celent
Saepe tamen motus, spatio diducta locomm.
Nam ssepe in coUi, tondentes pabula laeta,
Lanigerse rcptant pecudes, quo quamque vocantes
Invitant herbae, gemmantes rore recenti;
820 Et satiatei agnei ludunt, blandeque coruscant:
Ingemit,utruri«domlniii,cul^f«a/^« Tulgo, rariuima; quod jure editoritms
ItmamemtoiuUHipecudes.nctorittgeatu. dii^Ucuit Plinius, nat. hist xvi 63.
Ubi tamen epitheton innumereB fadt, ut ** Item wlenitiuin; ciijus est xninor aci-
cBctionem late minime desideremus: aliter '* nus, sparsior racemus.'* Calpumius
pnestitiaset lata, etiam lectori lauto gratissimus superveniet,
Ver. 31 8. reptant : P. O. A. raptant, meis castigationibus ezpoUtior: ed. ▼. 52.
Similiter variat ad Stat Theb. iv. 795. et ,. ^ .^ ^,
Mi j -KJTo !• j j • • • — ante dlem peoM excat I hunuda dulce»
V. 581. codex Mb. seculi duodeami, m Effidt «ura dboe, quotlw, fuglentibus «iiW/,
Musao Britannico, nobis collatiis. Frlglda noctumo tlnguuntur paacua rore,
Ibid. Lanigera pecutUt. Maro, JEn. EtmatutiMBlucentingTaminef«i«.
iii. 642. Adeas locum, et tecum perpendas rem.
— «i^— — Polyphemui in antro Vulgo, Euris et gulta. Malis tamen for-
LanigerMj daudit pecudes. tassis ad hunc morem :
Ibid. reptant : i. e. pedetentim progre- Et matutinjc lucent in iermhie gutt».
diuntur— tardis passibus promoventur: ut Et cum hoc Cari loco committas v. 462.
de TibuUo otiante Flaccus, cpist i. 4. 4. Hsbc autem non nimis obstant, quin mul-
An ucitiun sylvas inter rf^iirf salubres : tum suspicer, germanissimam Lucretii
ct Plautus, Ca&in. i. 10. nonnullis infeli-i manum ita eise exhibendam:
dter solidtatus: Invltant hert«, genMnante«/*rr recenti :
Quidlnurfocr^Ma/, villice, heicmagnipretiif . - . ^^.^
^ r t » b r ^ ^^ vemo flore— teneio— nuper nato.
Ver. 319. Invitant: V. ed. A. Immu' jTaccus, od. iii. 27. 45.
tant. — gemmantet: V. ed. geminantet. „ .
_..*,- -,. ... , ... melinane fluctut
nnd. herba rore. Virgilius, ecL viu. ,^ ^ ,o„g^ ,u,t^ „ ^^^^^i,
15. CMTfereJlores f
Quum ros In tenerS, pecori gratiirimus, *rrM. j^^^^ ^^^ ^ lepidissimos Hilarii in
Ibid. herba gemmantet rare. - Sic Au- ^^j^^i^,^ ^e^. 65. emaculatos, et rectius
■onius, idyll. jiv. 15. multa cum clegantiA: j|i^„rtos, admovebo:
Oara pruinoiis canebat gemma frutetis,
Ad primi radios interituradlc. Tw»c conden. Patcrastra, polos quoquelumlne
donans,
Sic legendum : vulgo, rara. Et impedse Sldera distinguit, variis pertexta flgurii :
placet erudita Barthii divinatio, Dei, i. e. Ludfer exsurgit, roieusque et fulgldnt ore
*^~" .. ,^ . ,. , , Vesper,puniceoi«pargit Auroracapillos:
80hs; vice dte. De vocabulis autem cla. j^^ ^^^ tiidvLm, a»t Important Pleiades im-
rusetrarut confusis, vide Burmannum, brei:
ad Ovid. mct vii. 622. qui veisus ad hunc «unt juga, sunt plaustra, et, gemmantei Jlor^»
modum fortasse rescribendus est:
,. . , Vulgo,f>frtec/a.- j^eroM perfecta ,- sedal-
J^*|:!?l.Cir '"""""• "°^ luJ ei «i «rt« floribu. et «umdiba.
B3
253 T. LUCRETII
Omnia qu£S nobis longe oonfusa ▼identury
Et vdati in viridi candor omsifltere coDL
pictantai. Addam dtnique, ne tiiD bh Ta> AiCw» w« w pkmtwu, ftm w lOFTyfL
mius, V wwmt i nm Fottuiuitum, pcMSm. L Veri» ichaliwtti, qam FfattvorimM oom-
aa 1 S. pilant, hac lunt: T« Mf«««{i» ■ytrru» •!
fbrM gtwmtl9 grunlne pfsta vlrefit. Arwsii Xiyvriffb m mmrftx * *^ * mXXnXmt
A quo tamen enor oontnvius toUendus «^ "fMm* «mm ««# " •ff f^t wXmrrmrvm^, am
•ft, ibid. 18. 3. ftiytmfumf.
Porro, quum IucmUb res ribrent et fMtfJ-
E«t locm, MtSfcro qosmvte rit tenapore ferror, eiUexm fulgoiii ndios, inde emnueo pra
Qpo Hfct miduo fww i doctiwiMK i « i<. t ^ ^
^^ ^ eenmdano aeneuvultyfemfee.- quod pm-
Vulgo, /ofv. Me« autem ooDJectune teritum nohii ob elienam pramu intcv-
subsidio maxime tempeitiTo Tenit imitati* preiationem, quam ■<ft»»t?i ?>» Jurcnalis yrm^
Viigiliana, gea h, 109. eui Taylorus ad subtiles ijus ct peidoctH
itnHtiMt, crocdi halantesjbfihu, k$rH, animadTenioncs in mann. Sandr. p. 7&
De confusis^ et rot, adi Burman. AntfL Vid» nos supnt, ad vcr. 195.
Lat iii S92. 49. Cvterum, potestatem ▼ocis conueo ac
Ver. 32a taiiaUi: L. M. tatiait ▼«>- ampBarit cnarrator Lucretii kmge longe-
lentes fortaase, satiatet i e. ** e satietaie que venustiaBinus, in gea ii 5S5.
*« Ittdunt:*' vide ver. 1057. n.faeieni,'^ plnguewiue In gramiae teto
htduni : n. ludum, co nu cani: P. V. ed. Inter ae adverris hictantur comibus IwdL
cronifcaiK; R ionaeanit Vihd. chora^ yer. 38S. candor: V. ed. eandortt d
cani. CodicU B. variatio spedem pri4iet ^er. 3SI. n. coii/«c.
lectioni, quam editorcs plerique ex Qum. j^ ^y^- ^^„^^. Pulchra est, ct
tiKani institutionibus, riii 5. p. «85. in omatiks vere poetid, A«c twridite/w «n co«f ,
contextum intulere: " Et alibi Cicero: ^^^ ^^^^ candoris, oppadtia
•« Caput opponis, cum eo coniscans:* Sed Ver. 323. De boc loco crediderim Vir-
res est futilisamas affectationis, et temeri- giiium cogitasse, quum similem TyrTheni
tatis inexcusabilis, ludibriis conjecturarum exeidtiks prospectum nobis per imaginem
indulgcre, posthabito sinceranim mem- beUissunam depingeret, ad Mn. viii. 603.
brananim testimonio, vocem aptissimam, „ . . w.- r^ v >* rr> ■. , ^^ .
' *^ ,. . Haud procul hbic Tarcho et Tyrtheni tuta le-
et undcquaque elegantem, suppeditanti- ^^
um. Ita Juvenalis, qucm Bentlciua etiam castra lods ; celaoque omnU de coUc vlderi
post Pium advocarit, sat xii 6. Jam potenit legio, et latk tendebat in arvb.
Sed procul extentum petulan. quatit bottia ^'^' ''24. Caviporum ampleni loea.
funem, Idem, ^n. vii. 643.
Tarpeio scrvata Jovi, frontemque conucat,
IntraniMtive autem, ut noster, Maro, gea Conptennt ampos aciet.
iv 73
Ver. 325. In hoc loco P. quem plerique
Tum trepldae Inter se coiJunt, pennlsque conw editores secuti sunt, posuit verr. 329. 330.
^'"' * reliquis cxemplaribus, tam manu exaratis,
ut alii bene multi; ubi se nimis festivum quam impressis, ordinem nostrum edi-
dedit Philargyrius. Corusco scilicet est centibus. Primum de co^yiis pedesiribut
x$ft/^^mi Kfvrrtty nfttTrt: vide Etym. loqui Luoretius videtur, postea de ludi-
mag. in Kfu^n, Glossarium vetus: bundis equitum discursibua. Porro, dua-
** Ksfwrii, arietat, comu petit" Theo- bus ex circumstantlis argumentum con-
critus, iii. 5. dudit noster; equitunt scilicet PMtu^ con-
qus, quemqne secutx.
LIBER SECUNDUS. 253
Prstereft) magnae l^ones qaom loca cursa
Camporum conplent, belli simulacra dentes;
ftiflen «ppventium, quamTii taato opere le,te vibrantia, in media focb poleitate
tumultuentur, tam kte tpeticDtur; et ar' — tremula — nictantia— iulmine. Valeriue
mi$ pedituM conucis^ undique moventi» Flaocus, iil 119. pereleganter:
liQi^ et s pl endo r em fluctuantem prolbn* ttrictoiinc ria» prafiilgttrat nttT
dentibua, dum interea ^ectatorilN» luec uW nonnulla. prorsus aliena, contuKt Bww
iluctu^ non diacernitur. Vefam poeU» niannui. Confer eundem Vakrium ad
aentem, et lod proprietates,interpretes et ^ gj, stmji ^5^» Uquido probant eum
editores nullo modo probe perspectas ha- g, Ijqc Lucrctii loco profedsse:
buerunt
Ibid. Fulgur: G. L. M. Fidgar: sed armanuntransmUtuntfutgur^^UM:
infeUciter, quamTis maxim» sint auctori- V^ pulchie sublimis vates imaginatus
tttis codices; quum multo fadUuBfulgur "*• CUudianus, de tert cons. Honor.
in Julgar «brarii demutavissent, quam e ^^- ^^' Virgilium secutus:
contrario: et illud vocabulum el^^tio- ggUdt ncc trfate tfanentan
mn sapit Me videas ad Horat od. ii. 'Mr«^*^adtiiininaatendentefnbnich]acxiftat:
1. 19. jPti^fitr utique est Homeri ^n^«, neque aliter idem de laud. Stil. il 874.
in loco slatim exdtando. SimOiter sane. rapt Fh)s. il 1 47. Prudentius, perislepb.
sed audadus, locutus est ille sacerdos pri- xL 184. Rcdeas etiam ad modo coUala
marius Musarum, ^n. ix. 733. in ver. 163. faujusce libri. Denique, non
-«.»——— treniunt fai vertlce crbtx infinue not» coiyecturi Sidonium ApolU-
SsagofaiesD, dypeoqw xaicuitUJulmiiu oilttunt. narem restitucmus, carm. xi 85.
Qtd locus tamen certissime ritiosus est ■' collau niborl,
Bescribo, et feUdasima, ni faUor, emenda- PaUUa blatta faitet ; depreiiaque lumfaie vult At,
Ij^ji^. NigreKunt vfaicto baccanun/ir(pMr« coHo.
efypnttae mkantfai fufanfaia nktumt. Ubri, vuineras ineptissime: et neroo ele-
Exquisitior vox Ubrariis fucum fedt: con- gantior ac cordatior nostram divinationem
ftne Lucretium meum ad ri. 180. et om- non agnoscet unice commodam poctas
nem rem 'tenebia. Antiqui sdUcet tam menti, et omnino redpiendam. Inridia,
mieto nictere^ quam nictare, usurpabant ^pm nostris solct oblatrare, hic, opinor,
Porro, jam rides et inteUigis probe, quid immutescet. Jam vero, ut lectores lepi-
sibi velint Ubrarum varietates, nUtant et dos demerear, Corippi versiu nonnuUos
vitant; adeo ut sque probablle sit, si ma- laude meritiasinU, de exsequiis imperatoris
gis arrideat, verbum pervagatius, nictant Justiniani exomandis, emendatiores pro-
adUcet NQiil profecto verius est hac res- feram, Ub. iii. ver. 19.
titutione. Virgiiianum fulmina in boc
locoNasostabmt,amor.L8.16.nisiutio. T^ inW*5*«» Jj^
. . - . iffta roperporf th radfaibant sUnmmu gemmb,
iMque^^a eXfulgurat reponere debea- xempore quat prlKO Roroana potenda cepki
mus, quod rcor equidem, quum sint voces Qfxu vlridl* Nereua, quas protulit Indkra teUna,
permutabiles : ^^ ^^^ Memphitk:i CaB«ar perduxH ab auU ;
QfxaM tupptex Cleopatra dcdlt» quum vfaicufai
oculb quoque pupufai duplex fratrb
fUlmiMU, et gemfaio luraen ab orbe venlt : Frangeret, et rupto paUeni custode venfaet i
Ex qulbt» advenli cemebant/M(r«r« mlttl.
L e. a pupuUs et orfoibus utriusque ocuU. iuk lumen, non Ignia, erat : faix undique ful-
Demiior Hdnsiuro. Hinc discas eundem S^> _
^^,. ^ .. _^- AureaconiipicnihMtranitaquearfaitectl.
Ondiumexponere, met u. 308. Tufa8abitacr«inant;yr-^fr«iiAi mcUalocatif
VBdemovcttonitnit, tfi^tfteqiiefufaBiDSjactst: infiiadunt patftb, cc odoro bslHuna nco.
UteAnctnat
254 T. LUCRETII
S25 Fulgur ubi ad coelum se tollit, totaque circum
JEre renidescit tellus; subterque, virum vi,
Excitur pedibus sonituS) clamoreque montes
In primo vcrwi libri habeiit,/m^. In tragicus compkxus est, ad Agam. W. <fm
ncondo, Alta ttramina: certe sunt hc «didtas eit GrMonun, nec Angforum
conjectunr. CepU in tertlo; nempe, ex linguat nostr» minus oompetensi
TictUhos^ Inve«unonorepo«umus aaa, l' -JU^ OTFAIWMHB»
Hmc pro Sed; Terusune. " Hccpro lu^ ^ ^^ .
** mine, sine igne et hunpedibus, suffide-
" banf Mmime distant in libris Hee Nequc inomate rem tractarit LaoBmn,
et Set, Mai, fragraniia dedi, pro/o- ^- 214. qui tamen adeundus est, ne iip
grantia: qu» uaitata est corrupteU: rida °"»» ^ ▼ereor ne fuerimus, hmgioies.
ad Virg. gea iv. 169. lectionis varietatem. Ver. 326. renidetcii: Vmd. V. ed. B.
Eundcm Corippum, ibid. ver. 222. leviter L. M. O. n. X. Xl. renitetdt; errore pn>-
itcnim castigabo: divi, ei Phflebo respuente: Pii oodices
literis transpositis, redinetcit.
Emlnct excebu. «iper omnia vertice Nam n,ia. ^re renidescit tota tdluu Hasc
AgmIiu,etAugustamciiltu^cirfk(pir«faulim. ; . .^., .. -»»
arripuit, et nonmhilexomavit, Maro, gea
£diti,7)r<r/tt/giira/; minusapte. Neque, U. 282.
rem mecum reputans, dubitem eandem
mutationem Valerii Fbcd loco, jam lau- j^„ remdenti tellus.
dato, facere. — Libri inter has voces ad
Statii Theb. vii 502. simiUter fluctuant: Renidenti utique, rideniei ut modo Mco-
ibi tamen prafiOgurat multo elegantius, ^^ ^^ suniliter variant cum renitenti
et omnino tenendum, autumo. exemplaria.
Ibid. ubi: P. L. ibi; ut plures editl Ver.327. clamorvque: V. ed. XI. damor
Corterum, locus integer Lucretu, cum quo 9^oque; Vind, clamorenique; unde sic re-
versaraur, manifestissime ex grandlssimis ^^ n^n male. ^
quibusdam Homeri versibus adumbratus ^^^^^ ^^^ ^nu, . cUtmorem quoque montei
est, ad IL T. 362. ampliatus quamvb, et Ictei, « r rejectant voces, ad sidera mundi :
cxi)olitus: .
nam clamor et vocfs noster ad l 491 . et
AiyXr, V vfuin 1»%' yiKmfrx U ir«r« fn^t x^ ^^^ conjunxit: sed reccpta longe loDg^
XfltXxw ua-e mpdr»»' ««•« 2i *-vvxh atfn/rt rM^nw que faciliora suut, ac decentiora.
'^*^/'*"- Ibid. Excitur jiedibut sonitut, Memor
Nec tamcn Caro nihU contulit Hcsiodus, ^^^ ^^» VirgiUus. ad /En. xii. 445.
gcut, Hcrc 58. . ^^^ ^^^^ pulvcrc campu*
, Miscetur,^/iuquc/>^</tfmtremit fxrr/4i /«//»/.
Aurtf, xtu r»Tif iv, Apt!v, artt 9»xtf*t; Vcr. 328. rejcclant: Cl. ct ejectant.
^rrm^r i» Ji^^p* x^«« ^* uiTt/T«. Mnte Irrsi, Similis cst varictas ad Virg. iEn. v. 470.
Nprr«.TWxnXr,ri«w.i.r^'«^Jiiru, ibjd. /c^,- c/amarc, „eon/r5 rtjectant
K^r./u»n. *A«r««» .J^* ip;z^;. ,« t^« /rr^; ,,^^, Hujuscc loci rccordatus est Vir-
cum quibus committas Ilom. II. B. 457. ^*^'"^ ^^' ^' ^^- Marklando docte il-
458. 780. 781. omnia enim exhiberc, nec ^"sU^^s ^ Stat. silv. v. 5. 71.
debeo, ncc possura. Atque totara phra- puhatl colUs clamore resultant :
SHD, ad calum te toUit, dictione siropUce a«ris ncmpe pulsibus agitati« Hinc Au-
LIBER SECUNDUS.
255
Ictei rejectant vooes ad sidera mundi;
Et circum volitant equites, mediosque repente
330 Transmittunt, valido quatientes inpete, campos:
tonius, epist xw, 27. erudite et poetice in
primis:
Ttbique nostnt veiitas aunu deferat,
Amresqiait sirmo verbtnt.
Nec oeaeerit JuTencus, evang. hift L 267*
misiritf toboUi pro funere, matret
Homiuiii graviter cttlmm puisare qtureRs,
Sic legendum: libri, misero. £t simiUi-
mum esN Teri judico, ob venustum lo-
quendi morem in bac re poetis constantis.
dme serratum, Sophoclem, ad Antig.
1909. sic leviter esse corrigendum :
Tfi y «J^Xmv m^f*m IIBPIB AAAEI /Smw
Tulgo, wtftZmtfw lapsu valde proclivi.
Confbras ver. 11 88. Nos alibi in his com-
mentariis hoc dicendi genus illustravimus,
et plus semel. £x hoc autem Lucretii,
loco prius correxeram Lucanum, nostri,
ot videtur, haud immemorem, quam me
Burmanni editio certiorcm fecerit unum
codicem favere, et Heinsium cum Guieto
noo aHter sensisse; hoc pacto, ad Phars.
¥iL477.
Nec Virgilius negligendus est, ad gea iii .
233.
— — reboamt /jr/v^rqne, et longm Ofympms.
Sallustius etiamhanc furorb poetici auda-
dorem formulam non expalluit, ad Ju-
gurth. 60. 2. ** StrepUus armorum ad c<r-
^^lurn ferri." Sed de re tritiore sstis
diximus.
Ver. 329. volitant equites. Ita solent
poets loqui de turmis equitufUi ut Vir-
gilius, ^n. xi 546. loco nobilisslmo:
————— tela ondlque ««Bva premetMmt,
£t drcuin fiuo 'votitahant agmine Vobd:
confer viL 803. 804. SiL It L 162. 163.
Sic etiam pedestres scriptores non raro
sunt locuti.
Ver. 33a Transmittunt cawpos, Mtno,
Mn. iv. 1 54. quem Macrobius dudum cum
nostro commiait, ad Satum. vL 4^
' alU de parte patentii
tnnc itthera tundUy
Extremiqne/r^jfor convexa imunpit Olympi.
Vulgo, tenditi nimis fKgide. Carus me-
na, iv. 932. tibi stabilitam dabit emenda-
tionem. • £juadem poetae mentem, ad
ix. 168. pravissima interpungendi
oomipit, disperdiditque:
Interea, totis audito funere Magni
Litotlbu^ tontdtt percussm plattctUmt, aether.
Vulgo, punctis post totis et Magni podtis,
Toces totis Litoribus cum sonuit insulae
oonjunguntur. Pro se res ipsa loquitur.
Statius denique in hac re videtur omnium
f udadasimus, ad Theb. vL 448.
— nibit astra fragor, coelumque tremiicit.
Ibid. ad sidera mundi. Heslodum
Kmulatus, Theog. 685.
TtaninutttiHt curra campot, atque agmina cervi
Pulverulenta fugi glomerant.
Ibid. quatientes inpete campos. Uoo
verbo rem confedt ^achylus, sept Theb.
83. m^titoirXonTvirof fiom' ubi ambiguae
scholiastanim interpretationes Stanleium
in errorem induxere. Virgilius imitatione
pressiori tragicum effinxit, ad ^n. xL
875. atque unil operl^ Lucretium, omnia
thyma laboriosissime drcumvolitans:
Quadmpedumque, putrem cursu, fuatit ungula
campum,
Ordo est: *' Ungula quatit campuro, pu-
** trefiK^tum cursi^ impetu." Avienus in
Arateb, ver. 487. hanc notionem, Audac-
ter quidem, sed et felidter, ad equum in
campis aetheriis volitantem transtulit:
Et quatit «theriai primis modo erurUnts auras,
Ubi tamen rectius fortassia legatur, oras,
Idem alibi similiter ausus est.
Ver.331. altis: n. aitiusi et in ver.
330. quatiens.
958
T. LUCRETII
Kg tUDCn QK QttluSID JOCQB SlDB
OUro ▼MlnnDF I Ct ID CSuHIH CODHHBlv IDHEHr*
Ndbc flgc^ jiiii clciDcqiB cnnctiniBi oboidiD
QiMlia mt» et qpMn hnge dwHntMi famMi»
SS5 Peniqiei mnkigenis qoam ont Tiriatn figniii:
N0119 qno mnlta pomm simiH aint pneditn finni»
Sed qnia non Yolgo poria omni
Nec mimm: nam^ quom lit eomm copia tnfeBy
▼cr. SML Mmtwr: L «. tqititn dKom
ttt IcriHHiiR ooiMbtflrab HttiolcclkNMni
ffffliif gfiQBciciM lodi ic prapQilio flA*
B06 ipimio ofiMlft muulio mi^
(•
«• CDMJilffv) idom loqpitiir.
r, fMdmts ndaoilimloclio»
ounput tw piMn MUMt idmii-
)OC^[Bii^^M nbiii oiiihmim cootra
«m aUttMi^ compovt in
Vind. O. Oi A« 9- O. Vto
n. iMbot ra i yo.
▼•r» S8B. fiM/ P. A. X. a. fMtf/ mi.
Et| fai ramt MiCiiii ■eqiiMilo^
O. IC cMMtal>-Hoc «ilcm didt ^gokkx
** Mnhft cuiit pMrqnnn dbn&ia, nec fiKilc
** cM y^i*** IQmI Mcliiw diitiiiyicrag ■m
** pcrpmcft iiinl M ncquc in onmBiiM om-
** nino pcria, ot non ra rarl cprtiMimM
** diMiiictiones attentius inspidentibuc, et
** iii potiMimum c naturA peculiariter
U compMTStis, statim emineant in singu-
Ver. 359. neque posterior: A. nec.
Ver. 341. filo: n. JUio.-^we decst V.
mL^-adfecta: V. ed. affectu; 11. effecta:
BOB omnino infeliciter, sed nec ▼ere, et
«iqinisifee minus: similis eM varietas ad ri.
848.
Hiid. pairi JUo. Similitcr Flautus est
locutua, Merc ii, ^ 15.
8Mii •dtamjEtesi nmUctlt.—
Apnkins, in dCo Soc. loqncns dc dffmo-
Bum oorporibus: ** Scd fia cofporum
** pocBdcnt nura, et iplgndida, ot tcnuiB ■*
ral pisocs in tantismoUbuifBiicl,td||-
noBci qucant Plinius dicit, naL IdM. ix.
74. — *• dnguU utMi piicinm iB m B BM »
«* bilia Gonciptunt*' VnlgatMtnBCBlce»
tioni potius standum mbc esiatimra.
IbkL fKUta: dc tXXett «t momaUtttxkf»
Sopbodies; iXJL»^, LyooplunoB; olHi
tius, ut noster, mtUmi. Delne iprfli
pisdum impotentiA, coimuIm Ffiniiim £►
putantem nd nat Mst zL 118. et
inteTprctibus cjus lendmo^
Pono, scriptor alius ita
locum:
SqoanilBerAm pecudci!
sed a^Jedira solct
Ver. 543. ariMMta.
LIBER SECUNDUS. 257
Ut neque finis, utei docui» neque somma sit ufla;
S40 Debent nimirum non omnibus omnia prorgum
Esse pari filo, similique adfiscta figurd.
Prseterea, genus humanum, mutaeque natantet
Squamigeriun pecudes, et laeta armenta, feraequey
£t variBe volucres, laetantia quse loca aquarum
345 Concelebrant, circum ripas fimtisque, lac^ue;
Et, quae pervolgant nemora avia pervolitantes:
Londinffimiinn ez conjectiir& emencktio, phocis, pelagus inoolentibiit, prior Paea»
qam lod imtionibus omnino necesaaria vi- Tiua, apud Quint instt rbet i. 5.
drtur, neque injurii omne punctum doc- _____««■___ Neral
tofnm tulit Codices MSS. autem ad RepaodinMtrttm, incurvicenrtctim, peeiu.
mm, et antiiiuiores impressi, legunt ar- Vide me ad. l 1S3. ad Virg. gea iil 245.
Awte. Eruttt fortaase, qui putabunt veru nuper; et moz ad iiL 742.
IBS £mpedocleos, Oementi Alexandrino, Ver.344. 711« foco.- A. queetloca.
D. LaSMo, et AthensBO dtatos. hlyrorum itJd. varia volucres. Oaudianus, epist.
ItGlioiii nonnihil iavoris condliare; ego. 11,5,
matTeroagemmeconsenserim. Interea, J fer». ^fcnwf^q^ oWacm.
diilicbon, de quo loquor, sic scribendum ... ,
fit «rtim omnem dubitationem: AmjOiavimus supra, ad ver. 144.
nnd. Ustantia loca aquarum: ut de
tthymfnT*nmymfui,M9f$tTi, m^t^ lacte uberum Virgilius, geo.iiL3ia
•AMMOl «^, MMr n^mmti AXh EAAOnoS ijeta msgi* preMia manabunt/vanM mammk.
'*^ Ver. 345. dreum ripas: V. ed. B. cir^
Cimuboiiui quidem, ad finem lib. viiL cum iptasi P* ipsos circum; qatt nihili
Atfiensri, de hac varietate, ut de rgicuk> aunt, et negligenda.
fraiiiis^ pnmundavit ; sed virum longe Ibid. Concelebrant. Hinc Claudianus
emditisBimum humani aUquid in hoc ju- de Nymphis, rapt Fnn. iL 59.
dkio paasiim eaae mihi persuadent Cle- Qpm fontes, Crfnite, tuot,* et laxs rotantem
memia exempla et Etymologicum mag- Panugiam, nomenqoe Odan qol praboit ttrbi,
Bimi in voce MarXW^* quos adeas^ K>JU- Cof^ctUbrma.
wt nempe, non minus quam tXA^, nui- Addam Avienum, or. marit 448.
giltri GrsBdtatis usurpabant. Conferas porro, ante et urbcs heic ttetere pbirim»,
■rholiaet. Theoc. L 42. — Caeterum, hanc Popiiliqaemaltic0nc«MrarMi#/N«i.
laoetii contra membranas scripturam Carterum, aliter atque priores editoies
^giegie ibrmat ipse, ad v. 229. scribendum existimavi, lectoribus, opinor,
At varis creKcmt ptcuia, amuntM, fengfue : plmisuris. Vulgo:
et pariter baud minus infra, ad iv. 119a clramiripa^/ii«fAqoe. lacaique.
cum Maitme, JEn. iiL 22a Ver. 346. qum: V. ed. qua; non om-
nino male.
vapng q peau. ^ j^ plscuit editoribus: immerito ta-
Bentleiiis etiam margiiii ezemplaris ejus men, nec idoneis de causds; quum, ob
alleverat armenta. distantiam «r«l«n^, longe eiquisitior sit,
Ibid. Squamiger^m pecudes. Sib de atque doctorum poetanim moribus mul-
258 T. LUCRETII
Quorum unum quod vis generadm sumere pei^;
Invenies tamen inter se difierre figuris.
Ncc radone alia proles cognoecere matrem»
350 Nec mater poseet prolem: quod posse videmus;
Nec minus, atque homines, inter se nota duere.
Nam saspe ante deum vitulus delubra decora
Turicremas propter mactatus concidit aras.
to convenientior, relativi usus, quam pro- *0r yu rmmifkin $>Mtn€ «^ ifi r A nnf , tfm
nominia. Maniftstum est extemplo, nihil A/smiX» mmXm 4m mnmtf^t n^'
de hoc genere ekgantiarum ad scriberum **^ ** wfrmftumf fiftrm kfm iVifMyn,
inscitiam referendum esse; et multo mi- •*V«^ v*«»^ ««» «^ t^nftmms m9^mni,
nus pAudorum librorum atque leriorum Critictfum rallooum non ignari, si aa ad
fidem melioribus ease prarferendam. i^cum conferant, et varieiates codioiB
Ver. 348. differrt: P. VinA V. ed. L, coosiderent, emendationum mcanmi fim-
n. X. distare,-^Jigurii: O. A. Jigurat; do, nuUo negotio intelligcot; sed pro-
nec sane nobis displicet; quin imo doc- [ixior habeier, de omnibus, que v Aft^
tior constructio Tidetur. forte fortuni nobis oboriantur, ad examea
Ver. 349. cognoscere matrem, Mantu- sererius satagens expendendis.
anus, ed. iT. 60. Ver. 353. Twierema$ arau Maro,
indpe, parvepucr. r^cop^cntn^. ^^ ^^' ^'
— ^— turicremj qtxvan dona Inpooeret ,
Ver.351. noia ducre: sic L. M. O. A. _, ^ ., .. , . . .
•^ ^ ^Tii' .^' r^ • r> t Conferas etiam iEn. ii. 309. sed mutatio-
Z. n. et Pii oodices antiqui; G. nocluere; ... ,
«r. . n < I \r A I • iicm expressiorem loci, quem celebramus,
Vind. B. wta duerc; v. ed. voca clutre; .*^ , '
_ ^ , T% A ' ^ I cxhibuit ille Mantuanus, ad gco. ui. 515.
n. nota deuare; P. denique, voce cluere. ' **
Ver. 352. dcluhra: i. e. ad maxime Ecce autem, duro fumans »ub vomere, /««rv/
proprium sensum dictionis ac primarium, ConcUit, et. mlxtum spumb, vomU ore crwmi
, . . . • . . f •. • • 1 Extremosquc clet gemitiu.
Ugna decorttcaia ct exjmtta ; imagines de-
orum nempe, dcdolatas et afiabrc elabo- Dictionis autem concidit plenam potesta-
ratas: ride Servium ad Virg. iEn. iv. 56. tem non aliter declares, quam GrKdsvo-
et Fcstum in vocc Dclubrum : mox, ab cibus eJfmt ert^rrtt. Nos Angli subitane-
his initlis profectum, ad generaliorem sig- am illam membrorum collapsorum rui-
nificationem yhni, et sancUoris templo- nam, quam tadte praepositio suggerit, non
rum recessus, vocabulum pro solita ser- aliter reprsesentare quimus, quam dicen«
monis progrcssionc dcmigravit. Glossa. do, ^^ He falls in a lump^ or in a heap**
rium vetus: •* Delubrum^ \eaut.^* De Ver. 354. Majorem partem hujusce ver-
hoc autem genere imaginum multa apud sus mutuari Virgilio visum est, ad JEn.
veteres obversantur memorata; sed locus ix. 414.
Orphei in ArgonauUds sufficiat: quem ^mxv^x \\\c. 'vomens calldum de pectorejlumet^
testimoniis aliunde deprompUs antepono,
quod criUca? maniis egeat. Legitur ad ^er. Z55. saltus peragrans. Eodem
ver. 603. modo Virgilius, .^n. iv. 72.
•i— ^ illa fugi sylvas. /a//uique, peragrat^
AElPfiN' U^' Servius appositc: " Peragrare esl^
Afyot r ATTIX* i««H, Aitm unfrtm nm^ " circumire inqufrendo." Hanc coropa-
LIBER SECUNDUS.
259
Sanguinis exspirana calidum de pectore flumen:
S55 At mater, virideis saltus orbata peragrans,
Linquit humi pedibus vestigia pressa bisulcis;
Qnmia convisens oculis loca, si queat usquam
Ck>nspicere amissum fetum: conpletque quereUs
Frundiferum nemus, adsistens; et crebra revisit
860 Ad stabulum, desiderio prefixa juvenci.
nnioiiem in luctum Deldami» Q. CalA-
ber aocommodavit, ad vii 256.
n«pnp iv AIZH, KAI u myumf' mfi^ U
MAKPAI
Otfm miwum wtfiCf/jMtn mXmm.
tn quibus ex conjectur& reposui 2<{ti mmt,
vin linrmi' et ^«^, pro tMmpm- ut Ho-
Ver. 3S6. Linquit: L. O. Xl. Nonquit;
O.Inquit; Vind. B. Nbn quid; V. ed.
Nam quid; A. n. Num quid; Z. Ncm
fuod»
TtiULpedibusbisulcis, Oridius, met TiL
113. de tauris ignem spirantibus:
Pidmeamque ■olum pide puluvere bisuko.
Ver. 357. convisens loca. Ito locutus
flrt maximus Quiritium in Arateis ejus:
Bt Ucm etimit, caudi tenut, infen Pbcb.
Pro amvisens, n. conviscens prsBbet
Ver.S58. amMJttm/rtum.- utVirgilius,
9». W. 51 S. loci totius Lucretiani memor :
jtnduu querUurfetuj;'
• et moestiB Ute loca queitUnu inpUt.
Ver. 359. adsistens: G. adsictens; L.
M. adsiUens. — revisit: V. ed. remisit; n.
reviscit.
Jbid, crehra revisit. Idem Maro, ibid.
liL500.
«..^.—•— ^— — et pede terram
Cr^aferit.
Hrid. revisit Ad stabulum. Neque hoc
rcgimen, neque usum intransidvum ver-
bi, Mantuanus attigit: non ita prorsus,
Lucretii ssqualis, Veronensis vates, Uiv.
3d0. quem locum inquinatisfiimum oonfi-
dimus nitori suo primigenio not esse feli-
citer reddituros:
Bcpe pater divdm, templo in fnlgente, revisens,
Amiua quom festis venkHent sacra diebm,
Conipexit Cret& centum pnrumpere cumu.
Versus sunt grandes et venustL In vul-
garibus editionibus sic ultimus exhiberi
solet:
Conqteidt terri centum procurrere curms.
Videbis autem, mi lector, si tenorem lo-
ci inspidas, nomen propriumrequiri; nec
docendus es, hic saepissime scritMs bbi:
porro, nonnulU llbri pro c^fUum, vel ciir-
riM, habent Cretum. Jam vero cujusnam
aures To-^procurrere currus — sustinere
quibuntf Codices quidam dant procumi'
bere; unde statim exsurgit nostra divina-
tio: et videas Carum supra, ver. 264.
Gellius, xiii. 30. ** Quum valebo ab ocu-
*< lis, revise ad me:** Plautum, quod
adsolet, lemulatus, Truc. iL 4. 79.
ut, quandootium
Tlbi sit, ad me revitai.
Sic noster iterum, ad v. 655. et ipsum
verbum reviso per se neutre adbibet in iv.
1 1 la uti Statius, silv. v. 4. 8. pulcfaer-
rimo in poemate :
totidem Oetxie, Paphisque, rewtunt
Lampades.
Ver. 360. desiderio perfua. Transla-
tionem suam noster hausit ex Homereb
fontibus. IL I. 9.
Arfu^m 2*. AX£iVM9^BEB0AHM£N02 nrtf*
ad quem locum schoiiastes hoc, aut alio
simili, modosuppleridebet: MtymXifX.unft
mt Wtf OlXTXl, niv^»%*'' A«CA.«I^N^ At-
260
T. LUCRETII
Nec tenerae salioes, atque herbes, rare Tigentfli^
Haminaque iDa queunt, summis labenda ripis»
que, hac uflos oecasioiie, recte conitKiie»
mui ct expUdtem debimiis Hetjrchii ^oe-
iim, comipCam oonturbetamque: BiC«-
Xnfuwf BEBAHMENOX, « Tirp/M»««. f Bt-
CwXu^Mf nwtfitfumf vtrmfmyfUf^i, MuU
ta de boc genere ae stetim nobii ingenmt:
led ee cuiie mds in Gnscos lezicograi*
phoB, Deo ▼olcDte, scrius ocjus proditu-
ris, reservsri melim. Accedat autem Ho-
latius, od. iT. 5. 15. Fabro noa prsBtentus:
8lc, diMerUs ieta fideilbt»,
QuKTlt patria CKnrcm.
In generis ejusdem similitudine, prodiTe
est opinari Statiimi, ad Thebw t. 394. Lo-
cretii memorem eistitjsse;
It tranami dnchonore pccut; regcmqne pcr-
cmptum
Ipic ager, Ipal amnct, et mots axmenta repd'
fWtU
i e. ** desiderio perfui cupiunt" Sic op-
time kgitur in codioe MS. Mussri Bri-
tannid, seculi xii pro Tulgato queruntur,
Sciibonius Largus, sect 194. — ** e Testi-
« gio det dclorcm omDium interaneorum
** infinitum, et velut telo trajectorum.'*
Ac conferas denique nostrum et dos, ad
iii 306. cum exquisitissimo Amobii av€^
wwfutru»^ ibid. sub ver. 661.
Ver. 361. iVec* li. Ne.—vigentei: M.
vienteti Macrobius, Satum. vL 2. viren"
tetj quasi legerit insuper:
BOi
ribus ooonisus,
adsBqua'
^per«B«B>
diomi;i
te DOQ cxaupersrit: gw». Hi. 590L
Non nmbrflB akorom
poMunt
Prata nMvcre aalnnai
lutm,
Purlor dectro, campam pctk
HsK vel LucretiaDis ipsb miJBstali
tem nullo modo oedunt; aed ille
fuit, et in Maronem fortaiie dixeria^
lentioribus hb aflectibus
▼ix satis convenire.
Ibid. frigeniet: Tel leceptati,
eivtViique; vd etiam Jlomlet, ac
tes: Tide ver. 319. ir. 451. Q.
apud Auson. p. 4S5. ed. Ddph.
pdor
atque herbae, Jlore tnrentet :
redeas ad mibi superius notata in ver.
319. Silius Italicusnon aliter, Pun. i. 61.
hk cuper, aevi
Ftore inrenj, avet Agate»— :
et Seneca, Med. 717.
Quodcunque grzmenjlore mortifero viret.
De permutatis autem vocibus virco et
t^o in superioribus nonnuUa occurre-
runt: vide L 675. 899. at receptis sufira-
gatur Viigilius, ecl. viiL 15.
Cum roe in teneri, pecori gratusimus^ herbd.
Caeterum, idem Mantuanus bos magistri
15.
Tenta lopra, drcaqoc, vijfMtf uM <
L e. ubi ctherea
expandimtur. Vulgo, Jimmima.
Denique, totos Cari et Maronis looos, po>
eticamm Venerum refertissimos, non ad-
spexit oculis nallis Statius, quem sinceri-
orem dabo, Theb. vL 186.
Non secus ac, primo Iraudatum lacte, juvca>
cum,
Cui trepidae vires, et solus ab ubere sai^ub,
Seti fera, seu dunu avexit pastor ad aras :
Nunc vallem spoUata parens, nunc flumiBa
questu,
Nunc arbtuta^ movet; vacuosque Interragat
agros:
Tunc piget ire domum, moestoqoe noviaima
campo
Exit, et apposUas impasta avertitur herbas.
Arbutta: i. e, Jrundiferum nemut Luoe-
tii : vulgo, armenta. Similem commuta-
tionem modo vidimus ad ver. 343. Editi
etiam, ojfpositat: insulse. Fortassts etiaoi
** durwe pastor," ot Virgilius; et error
sit Ubrariomm de syllabae productione in
caesura frustra solicitorum.
Ver. 362. illa : sic G. M. opdme qd-
dem, ac yfoipMo^rmrmi ut nUiil supnu
Illa ipsa flumina sdlicet, quibus dudum
t(
LIBER SECUNDUS. 261
Oblectare animum, subitamque avortere curam:
Nec Titulorum aliae species per pabula laeta
«conmfml, et m^ «d haiic haram te, tngrtuA. Libri, nibUo.' Lucanus, H,
^ iHitopcre dchctibcnir;" tide nostrum, 548. limiliter capieiidus eat:
•d L 85. et HMO, ▼er. 589. Rdiqui om- _^ __^
MUbri, «tfo.— yt*«im.- n.yiimm«. SwdtaqMBHmui:
Ibid. Fiumma Mmmmit ripiM, Maro,
j m jL 547. ^**^ illum in/roomU. Hinc cartigem equi«
dem Rutilii itin. i. 348. ubi editur guHio:
fiflw»ii An uienin •btmdani
f m,^mt>m* fifH,, Parvnla nibrectb fadinaf teotoria ronk;
Tnnuvem» mMfii cuhnlna cotttus ent ;
Ver. 585. flwrlfrc cnram. IdemMMi- nobb ecilicet in^reiiM. CW««, i 5. «• Ne-
tattmt, ^n. iv. 594. « ^^^ «^^i^Mw ex repentino nubilo» fWgus
dictii nxrf grg orra/. ** dimoveat:" L e. fiigus, ez nubilo itta^
Cirterttm, pro mMiam, n. wmmam; in- <•**• ^nde intdligas, et fiMale emendcs,
Uiciter. tam ob mmmU, quod jam st»- W ^^- ^^ ^ AntboL Lat Burmanni:
tim pnsiTerit, quam ob eiquisitiorem u- sub tanto ttUntit rtupuenmt pondere clamei;
sum dictionis laM^m in hoc ven», qusB i e. •• classes, yiwr «•6,>ra«* tontam mo-
filelutique;-"idcur«,quod«.«iii. uiemmonti»." Ibi admodum tumultu.
««^" Quum vero b«c mterpretatio ^^ ^ ^ ^^^ Vulgodant
tos«me pateat, et nonnulla smt nobis m ^^^^. Addamus Rorum, iii.
phttetri. hoc vocabulum spectantus qu« j^ ^^ .. ^^^ j^ j^^
caterosLatmitatisstudiososlatuissevide. „ ^j^^ ^^^ j^^,^ ^ .. j^
«Hur; me rem vins eleganUoribus haud ,^^^_L„eem libet inter tenebras Vale-
bjucundam fiMrturum arbitror, si per ^i Flacd extollere, i. 437.
qoosdam vetenim looos, buc admotos, vod
fflmiand» aliquantulum temporis insis- ""^» nomerom phalanx, prolet Cyllenla ; certut
, ,, ^ .. ^thalidet, swbitas ncrvo rcdeunte, aag^ttat
tm: faiiic enim digressi, Qrrones propms cogere— :
Yhribiia in futurum omnia conaimilia qui- . _ i » «
l»»t ,im.i^ Primu. «Wt noM. »• •• ««»«» «W«. ~» compeUere. .d
«r* ^- » •• ^m scopum sagittas, quse tubeunt nervum re-
ViigilMi., iEn. vu. 67. delmtem^ stationem suam, atque inde
Bxamcn, mWfta» ramo ftondente, pependit: n^ttinM propellentem. Porro, vox cogen
impt examen, quod ramum subierai. complectitur sensum multitudinis; unde
Statfais, sflv. V. 5. 104^ tadte colligitiir eum fuisse etiam gnavit'
^.ea^su^^epui^ruito.. simam sagittarium.
S86.
... ... " manes, qui sepulcra deseruerint, ut ter^
polm utujue, qu. W exortu^ eo. w .. ^ ,.,,^,^,... i„ 0»idH fi-t ii.
mT, tentque. Ibi lamentabiliter sestuan-
ton MarUandum videas.
Ipie deos vdoz d l t cur rer e gandet bi altb
Qpantnm neque atro delibotut Herculet Montibut, et sMas condtat uuU ferai ;
Mcid cruufe. <. «
mterpretens velim, ** feras, qurn mon-
XntHca, manilam dQuamus ex Lampri- " tem«ii6imfa," veloccuparint: sicetiam
&, ad Antonin. Heliogab. sect S5. legendum est, inde pro iUei quod et
** Ebrios amicos plerumque daudebat; et, Heinsius ante me dudum viderat Idem
*' jM^crd nocte^ et lcopardos, et lursos ex. Cytheress vates, nemini posthabendus,
^ annatoa, immtttebat— •" Ncmpe, noc- ^ist xiL 98.
262 T. LUCRETII
365 Derivare queunt animum» curamque kvare:
Usque adeo quiddam proprium, notumque requiriL
Praeterea, tenerei tremulis cum vocibus haedei
Comigeras norunt matres; agnique petuld
Ipift ego, qu» dedenm Tiiedicmiiina, pal- necae male obtnisuie, ad iMt. qumlL iil'
lidtsedi, S7. — *' jam dcc grainiiuiaat/MiMa,lMB
Camvidii«»««nnatenereviro.: " «^ («'"°*) «««i™*^" uti mm ihi.
dcm, cap. 28. «' Non Uedi debent terrm,
i. e. qui exorti erant— quos terra submise- cc ^ abscondL" Vulgo legitnr, jmMi
rat: Tide nostrum, i. 9. Apuleiui, met ^^^^
iLtub initio:— « de ipao vero codo, et Ver. 365. animum: G. n. X. «Im;
««jubaris orbe tubito, venturum oracu- ^^, opinor: nam veile videtur, evidiQ.
«Mum:"Lc«poito— cumsuirexisset Lo- tiae gfati& et pulcbr» proportioni», venfts
cus iste crudabiUter habuit Oudendor- ,j^^ ^j^^j .^p^ in^i„em iteiatam
pium. GtBmmaticcsermonistationesad ^^, ^ fj^ ^ scripturA antiqaioR,
Lucanum, L 517. nemini, ut cxputem breviter exhibiti, alo scilicet, prognata ait
sane, claruere: bapc varietas.— c«ram; G. n. X. cmris
Et, subUuj raptl munimine cctpitis, agger uon deterius, nisi quod recepta nobis lec-
Praebet aecuroa Intra tentoria somnoa . tio varietate jucundi structune commen-
L e. anurgens ope cespitis--exstructus d*** veniat
eespite. Emendabo denique, his innixus. Ver. 566, requirit: n. requirunt ; quod,
Vegetium, iiL 22. " Prtrterea, levis ar- ^^ q^o^ codice armatum, a«attm ad-
««matuia prsmittebatur ad colles; sub miussem: nam nobis ista lectio vaUe
«« quos tuhitut^ tuto revocaretur exerd- pJ»cet; ut etiam efl&to generali quodam,
"tus:" L e. colles mbiens, sub eos se cum qujiU sdUcet inceperat, tote periodus
redpiens. Editores nihil viderunt: legi- claudatur.
turenim in editis, subilo. Jam vero re- Ver. 567. cum: Macrobius, Sat vL 5.
liqua, vel puerulis demetcnda. priutere- '"' ^"«^ ^^^c'"'' ^octius, ad Grascum mo-
untes, regredimur in viam, longius eva. '«"^» "^ ^^ ^""* «^ interpretadone: vide
gati; nec tamen, ut spcramus. accusa- "^ »<^ »' ^^^' ^^^*- ^^^™ ^^''dem habet
tionem nimictatis ob hunc excursum ab corniferas, pro comigeras, in sequente
ocquis judicibus ipsi subituri. versu.
Ver. 364. pabula la:ta, Sic sane Vir- ^^'^' ''•^'«"'" «'^""^ • ^^^^^^ ^^^»
gilius, geo. iii. 385. ^^ imbelUbus, ut recentissime in lucem
editorum. Statius, silv. v. 5. 7. de la-
fuge pahula Uta : j^^^^^^^ .
neque ausim equidem novare aliquid in poscentemque nova» /r.iwi/» u/«»Z«rt*i»i aura^
Lucretio; sedf argumenti magis interest, inseruivntx:
ut hic etiam legatur ad hunc modum : ...
i. c. ** suppuce quasi qucstu, qua potuit
Necvitulorumaliac«pecie8perpabulalata: ,, ^^^^ ^ ^^ petentem nov» vita?, in
quo magis mirum fit, eam nuUo alio vi- " quam ingrcssus erat, usuram:** quo ni-
tulorum detineri posse ac mulceri, vel hil pulchrius, aut dexterius exa^tatum,
lata pascua occupantium: ideoque, uti dici poterat; Marldandi tamen cmendflp
par est, numerosiorum. Plures codices tio, in textum etiam recepta, fndsardm
habent lata pabula ad Ovid. amor. iiL 5. sdlicet, unde omnes loci Veneres pror*
28. £t certum est librarios, ndeo per- sus corrumpuntur, doctis pluribus, opK>
vulgatus est ejus usus, hanc phrasem Se- nor, scmper se probavit Usque adco lu'
J.IBER SECUNDUS. 263
Balatum pecudes: ita, quod natura Fcposcit,
370 Ad sua quisque, feri decummt ubera lactis.
Postremo, quod vis firumentum; non tamen omne^
Quidque suo genere» inter se simile esse videbis.
bric» Cit eieicitati«Dui hac wn critica, Ver. 570. feri, Sic lego, pfo Tulgato
tpMOk not miaelli profitemur, et laboribus fere : tac etiam vetus editio, VeneCiis im-
jmM*— ^* agitamus! presia. Maniliua, L 368.
Diid. hmdL Nouiulli Bcribuiit, hadu cujnsab uberibos magoum Ule aiccndlt Olym-
Nos Varroni auacultamua, de ling. Lat pum,
if. 19. •* Hirau^ quod Sabini fircuti et, Uetffno cxftcti» ad ftihnina, vtaique tonandi.
•« quod m^Jedut, in Latio rure hedw^ BtHTLtius.
(in ambabus nempe dictionibus, ut in aliis XJtferi cum lactis utique jungatur. Sed
pluribus, eandem vim habcnte ^olico di- Pii rationes in Bononiensi, qui legit
gamrnfL^ quam litera aspirata) " quod in etiam feriy magis probo, illustrantis a
•* mbe, ut in multeis, a addito, hadu*.'* Virg. JEn. vii. 489.
Ver. 368. norunt: V. ed. notuntj sed Pectebatque/rr«m, puroque in fonte lavabat:
n. maires^ repetita voce. de oervo miti, et manibus berilibus as-
Ibid. agnique petulci. Virgilius, geo. s^jeu>i ubi Servium inspicias. Sic etiam
i^» i^ alii bene multi. Sit igitur r$ feri nobis
ovejy k^dique petulci. |„ nominandi casu numeri pluralis: ut
Festua, qui utrumque kxnim laudat, sic legitur etiam in V. ed. R
interpretatur: <« Petulci appellantur, qui Ibid. lactis. Heinsius, in advcrs. p. 83.
** proCervo impetu et crebro petunt, lc degantissime proponit, lactens : scd muta-
*« dcndi alterius gratid.'* tionem absterret ipse noster, ad i 886.
Vcr. 369. ^alum.* sic P. V. ed. R quoiedeas.
IL XI. et mibi potior lectio visa est, ut Ver. 371. Hic argumentum suum po-
iit utiobiqtte exemplum, tam parvuUmun '^ noster penitius penwquitur, ab anima-
maties agnosccntium, quam matrum par- Ubus descendens ad inanimatas res. — Cae-
nilos; piout nuper juvencse vituhim plo- tcrum, pro/rtttii«n/ttm, n. dat frusmen-
nntis; ct ordo sit: " Pecudes, L e. oves, |,j,„^ Et, quod structuram sermonis spec*
•* norant balatum agnL** Caeterum, quam- tat, vel repeus licet voces sumere perge^ a
vis dizerit Virgilius, IxUantum, pecudum ver. 347. aut nominativus esse pendens
nempc, gregem, mihi nou satb placct, potest, ut nuper, ver. 342.
qaaiiivis benc Latinum sit, balantumpe' Ver. 372. Quidque: P. Vind. n. n.
eudes. Rcliqui autem codices Balantum Q^odque. in post fuo vulgarcs editiones
«xliil>ent— fKOidff .* P. V. ed. R pecudis, inserunt, scd abest P. V. ed. A. n. Z. XI.
non male; et dubitari potest, an scriba- et rcliquis ctiam plerisque, si non omni-
mm de ^llabfle brevis productione solici- bus, abessc suspicamur. £t se insuper
tado rcceptum pecudes non importaverit. V. ed. non agnoscir.
Ibid. .0a/a/ttm a^i. Maro, ^n. ix. 61. Ibid. Quidque: ex duobus scilicet eo-
— — — - tuti sub mMtritut, agni dcm genere frumenti granis. Quintilia.
Bmktum exercent. n^,^ j^g^j ^^ 4^ ^j^ — cc ^^ cum duo fii-
Addam Calpumium, ecL ii. 68. ^ res pecuniam alxtulerunt, separatim
Mflle •ub uberlbas baianta pasdmus apus. ** quadniplum quisque^ an duplum, de-
Ibid. reposcit, pro simpUce po<ci/, ad- ^< beat?** Qu& de re lectionem quodque
Mbetul'; dc quiL re oonsuUa Ruhnkcnium, levioribus auctoritatibus se suffuldtnteai
ad RutiL Lup. L 10. p. 37. cditores anteposuerint, totus ignoro.
VoL. L S
264
T. LUCRETII
Quin intercurrat quasdam distantia fonnis:
Concharumque genus parili ratione videmus
Pingere telluris gremium, qua moUibus undis
Litoris incurvi bibulam pavit eequor arenam.
Qua re etiam atque etiam simili ratione necesse est^
Natura quoniam constant, neque &cta manu sunt
V«p. 373. Qum: P. V. eA H. S.
duando; M. O. A. QmitL Bentleius in-
super, ut amicus HaTercanipi quidaiii,
proponitlegendum, ffUerciirraiU; in ani-
mo habentes similem structuram supra,
ver. 334. Sed oratio his varietatibus lo-
cutionum jucundissime oonspergitur : ne-
que saltem id pretu est mutadoDis, quod
neglectam omnium librorum vetustorum,
omne genus, fidem quit redimere.
Ibid. iniercurrat diaantiafirmu, Fari
cum regiminc M. Tulfius, Tusc. di^ip.
iL 14. **• Ergo his laborioBis earercfitol/<mi-
** bus et doior intercurrit nonnumquam."
Plinius etlam, nat. hist xxxvii.' 8. *' Ad
*' hoc quibutdam intercurrit k9r6Wi— s"
Ver. 374. Pingere : n. JVngnior.— ^re-
mium : V. ed. gremum.
Ibid. Phtgere telluris gremium Concha*
rum genus. Auctor Ciris, ad ver. 103.
non ignobilis, hos vcrsus calamo felidter
cemulo praestrinxit :
Actxos inter collis, et candida Thesei
Pvrpurrtj late ridmtia litora conckis.
Qimm vero infauste Friesemannus ibi ra-
diantiay pro ridcntia^ rescriberc volebat,
tc docebunt nobis mox dicenda ad ver.
501. Illa vox tritior est in hoc usu, et
niinus poeticc colorata. Nos vicissim pro-
posituri vidcmur aliquid rectius cxcogi-
tatum, atque baud dubiam scriptoris ip-
^us manum:
Purpureis Ute ridcntia litora conchls.
De qua permutatione plus semel alibi.
Suas vcnustates cx Lucretio apertiasime
etiam Ovidius hausit, ad araor. ii. 11. 13.
Nec medius tenues conchas^ pictotque lapillos,
Pontus habet : tnlwli litoris Ula mora est.
In suavissimo disticho diversitas ea lec-
tionis, varios sdLUcet, glossam sapit genu-
inc piUot: vide Doa ad Tcr. S44. Inijatee
libri. Adsit Fkopcrtius, L 2. 13.
£jf«fv nathros per te dent ^icte taqiOk».
Pukfaerrime Claudiaaus, in Rufin. L fin.
• psotumqne per oamcai
JtU«teM/ virides gemmb naicent&Mif «<(«.
Neque oculu nulUs adqwxit nostrum auo-
tor epigrammatis 63. in lib. iiL Antfaol.
Lat Burm.
Ecce Inter viridet jacutur llltyfais aJ^
Et rauco trahitur kabrica concJk* anm.
Ecce, recurrentet qui venat fluctus arvas/,
Diso)lor adtriti calculus exit humo.
Denique, quumgrfmiKm, ut vetereagnm-
matid vere videntur exposuisse, sit at-
pansum vestis receptaculum^ susriter Lu-
cretius alludit ad picturata ve tti mem ta , de
quibus nos nonnulla protulimus nuper,
in ver. 35.
Ibid. gremium tcUuris. Virgilius, Sjdu
iii 509.
Stemimur optatx gremio tMurit^ ad undam.
Ibid. molUbus undis: L e. ob ridnita-
tem terrs sensim mitescentibus, et se l^
vius litori affringcntibus. Locum exprea^
sit idem Maro, ad ^n. ix. fin.
■ ■ iUe suo cum gurgite flava
Adcepit venientem, ac moUibus extuUt itniu.
" Cum gurgite " autem pro ** fa gur-
*' gite:*' vidcadvcr. 147. MoUitiamma»
ris Aurelius Victor nominat, devir. illust
xxiL 3. ubi larga manu conferunt inter-
pretes rem illustrantia.
Ver. 376. bibulam: n. bibulum. — po-
vit: P. lavitt ut Nonius etiam, in Laviis
infcliciter: vocem nempe exquisitiorem sc
rariorem pcrvulgatior ejedt : vide ad ver.
193. Hinc identidem dubitare soleo, an
librarii hoc fadnus in se admiserint ad
Papinii Tlieb. vL 401.
LIBER SECUNDUS.
265
Uniiis ad certam formam primordia rerumi
380 Dissimili inter se quadam volitare figura.
Per&cile est animi ratione exsolvere nobis,
Qua re fulmineus multo penetralior ignis,
Quam noster, fluat, e tedis terrestribus ortus.
Dicere enim possis coelestem iulminis ignem»
•tsreadcoiiilMfiimeft: pereaot ▼eiagU miUe
ABtefncun* abteiitenu]ae fertt gravb ungula
De ^relodbtu equis in atadioconcertaturis,
pkrasis gravit ungula yix satis accommoda
lidetur. Cogitafaani, aa sic resaibi de-
bsiit, atqoe alias pluribus asserui:
•» afaieiitemqae Uvu pttvit ungula campom.
Ihid. biMam arenam, Viigilius, gea
Conlectnm humorem VUndA dedudt arend.
Ibid. panii: i, e. stemit; a Graeco
wmmt inteiposito digamTna. Plinium ex-
seiibam» et, ni fidlor, emendatiorem dabo,
dbL bist ix. iS. — " eaque, defossa extra
*' tqjoM et oooperta terrA, adpatfitd peo-
" tove et oomplanatl^ incubant noctibus.*'
Vulgo iegitur, ac pavita, Vocem adbi-
bum etiam Cato, de re rust xviiL 7.
C!oen>, de diTin. ii 34. Plinius alibi;
cum Varrone, de re rust i. 51. Exjtavi'
Im» pro expavidust critid probabiliter re-
stitaunt Gellio, ad i. 8. fin. ubi nonnulla,
banc lem attingentia, Gronovius admis-
aiit. Hac autem occasione viam tritam
Viigilitts tenere voluit, nec magistrum
auum comitari, ad ecL ix. 43.
• insani/rruM/, dne« fUtra fiuctut.
Ver. 378. conatant: A. conUcU: sed
dubito, an sic noster reliquerit uUimam
r* Natura syllabam ita productam in liac
iiltem caesur& versib.
Ver. 38a quadam. Ita ex conjectur&
edendum esse judicavi; vd libris omni-
bus, quotquot sunt, reclaouintibus, vice
vulgati qutedam, Non aliud sinet kxa
soopus, et mens certissima seriptoris.
dizerat: ** Haud dubitandum.
««quandam ease figurae diilbfentiam in
'* primordiis, utcunque minutam et sub-
« tilem: ut grana parvisaima frumenti,
** perfimctorie spectanti,con8imiliariden-
** tur; sed, intentius considerata, nonni-
** bil discrepantiae in formis produnt'*
Ibid. volitare. Scriptor, solutus metris,
dixisset esset vd constare^ simplidter; sed
omniajepidum ingenium sic profert oma-
tiora. Simile spedmen comis artifidi
Virgilius exhibuit, ad ecl L 77.
Non ego vo« poethac, viridi projectus in antro,
Dtmiocl fiendere procul de rupe videbo.
Hinc picturis vividissimis, atque verara
NaturaB spedem referentibus, floricUor
po&is enitesdt. Vide mox, ad ver. 490.
Ver. 381. n. ut vulgatae ediiiones, ba-
b^jam post estj et omittit nobis,
Hnd. Forte legendum:
Perfodle ett animi ratlone exaolvere nodos,
Bentleius.
Ingeniosum habemus et perelegantem lu-
sum. Phrasim alibi Lucretius adhibuit
sane; sed hic lod minus patientcr, ut mea
fert sententia, nasuti judices tulisaent
Ver. 3S2, fulmineus: V. ed,falmineis;
L. M,fluminetUi de quA commutotione,
videas L SB^^—penetraiior : P. Vind. B.
O. A. n. XI. penetraliuss non male : V.
td, penetrabHius, — ignis: G, igne,
Ibid. penelralior ignis; ut penetralem
ignem^ L 556, et penetrale frigus, ibid.
ver. 495. Ovidius, met xiii. 857.
«— — coelum spemo, et pemtrMU/Mtmen,
Ver. 383. PuncUs alitcr dispositis dedi
operam declarare, verbum fluat ad voces
ignisfulmineus etiam refcrri debere; quae
venustas interpretes latuit: vide locum
SS
86e T. LUCBETII
i
885 SubCilem migiif e panii co mtm %iiriif
Atqiie ideo tnmife fbnuDiiiSy qm iieqiiit ignk
Notter hict e lignit ortiiSt tedAque cmitiii.
F^Ktefeef kniien per ooniiiiii tniMli et iinber
Reqrattiir. QuA re? vM Imiiiiiis ilk miiioim
CiHhnTlri, npm ad rm. 147.
lOaemt0km.ifM»ABmMmmahmo^ rnrrn -irii/Uiiifi_Tii!-Ti"
dtt iiU WM l l iwto iit, toi tSmmkM jmA y^^ ^^^ ^^^, iAmI^W. V. dL a
«MMMapMgipMgw %iwcrib«do >i|r, jj^ jj^^ j^ ^ firf^.. n. x.*i ^
jfnJUmi» Flm mm coBmnmtm ad if. ^,^^ ^^u^mUmar tm^^^ki^
^^^^ ^^ ^^^^^n^^V ■^^^^^■^■^^^B V^H^^^^^^BB^ ^^■■^^^^^^^^ ^^^^^^V
90S. Hm Mta nm Min^ Vw. «8«. «wiiwii; P. Vlod. V. dL »
uita eootniplHtfi, Dif» C»tot «B^^ O. a A. n. 1. n. «wwii orf H» iiM
CiQiMm Locud DOB dt4eDil» «t iBift- mq,. «HoBonnB OfidhimMfc E STC
luive, qu» ibrliM bpidb har*'^'
imlliwi coiiliofwdnn ffiritrfiiti
unlct lit gnndlkqal ipiritn pirilte 40DiL nld vidMt HrinrioiiiL V
I^ioiii qiMB Tolnniniy «nttH in FlMHnk L qnoqn^ pml« FHninm.
^* t owi y mi : V. fd. oc/ JLm.
n nmMi niiWi niinwimi, riiiitijinni Hddi Immm p$r eanmm iimmtH, Fl>
Woac ^ ■■■(ni i.tito/wfw rf IwcMitMBnto , nini» not. hJA ri. 16. do ojirtM
•oooMniqwiali^^pMMrtcanlMiMte. ** SpoelBtnm boo Bonui
Va%0|/mmaMl; aad In fminpooBimn ^^dinn M dn u ba n o; ahoii
fonicnin lnHnr oliom /^i n nl i/ ot, poM •* lifnuhKMi teii.**
fimtrtmi^ oodk looipto fon. ftigolqna 81- Vm. 38». <M f«' wW. TfoM
milem icriptor iim ligario nu n abenatio- tieam dloeiidl formam itm locle iiipplMi;
ticmem id Silium, L 196. dudum detne- ^ QuA de re? Nma& de rv, niri— w" Por.
nun; eed eam vcriMimam enMndationcm, ro, pro nfii, 11. baliet nUi male admo*
me netdo, Hciiuius pr« cerpierat; dum.
^ . . . .„ Ver. 590, fuibma: A. ent fc -- Nfm tr ml»
^tolotlatecoQtternimlHtecainpoi, , v ^ >•
IdKoquelicusiiiViMitfMstngulnecenio. ««•• ^* «»f«M»« «tfwii»; V. ed. lifMr
.... ,. ^ aiinut; L. M. lieiior olniiiif; n. X l^
Ib. «t»m ood.ce. d«>t>«r«ue<. ^.^. ^^ „^^^ ,^ ^.
nh Jubu. Ob>,u«». «p. 7S. " Ad fo. ^ ^, ,rf h«. tonpori. pcn>«».
" nm. Edi. boTanJtamiMi, «x qMui or. ■ .^.__„.. r.^». •
" «to, 1«» U»lt."-QH«um. pro «««., "*" JTf^^^T' S^
_ . . ^ . XT ^ \r quam protuut ex quodam oodioe HafCf^
n. ierrtt: et, Yice r» ^, V. ecL ct. ..... j i^
X7 m\>^ . m . j i.-^ campus, tine Itmo utique, me manu dorit
Ver. 384. fnim.* F,jam; unde fortM- , .^ , . _?_ « .
. ^. . ' ad nncfriiMmam tcripturam lod; qoam
iu, luifii; A. <ic; Le.lMm; et <m non un- ... „^^1„|, ^^A Jjs^
. -«T ji ... tamen, mTitit memonnti, mim reiwi
probaasem: V. ed. eam; a voluent ckm, m ,^ , _^ ^ m^—^-Tj-
"^ i^ . , ' ftiit in oontextu reponere. Ncmpo m
verun mm lactioiiem pene induoor ut - . ^T j^»*
. . '^ Lucreuus vemim exaratum dedit:
onsUmem.
Ver. 385. e. P. n. et; nec dispBcet; — qusm de qolbaf ert llqoor «ftiw
M. ac .£gre dizeris, utra rit dictio e, jBmut sane suo tempore locum iptlMi
vel et, prMferenda; nec tanti rm eM, nt in mum per bm teneat, sed alienum «I
eil muHum temporii teiamui: fulgnto jam nunc; nostram vero coi\|ecluram cp»
tamcn ikfet iv . 899l portunisslma tempcs li f i tM coiin i Miid a L
LIBER SECUNDUS. 267
390 Corpora sont, quam de quibus est liquor almus aquarum.
Et, quam vis subito, per colum vina videmus
Perfluere; at cotitra tardum contatur oKvom:
Aut, quia nimirum majoribus est elementis,
Aut magis hamatis inter se, perque plicatisi
** Aqua, tttcttoque at locida tft pw^rfftwa^ Coiifar ibid. iiL 407. Haac voflem pro-
**ideoqne tmttiiwiiai» corpnaculis oon- Cttl omiii dubio ▼eiWiiie redoDabimus
** ituity pejticulis luds temen subtilitmte «pig* 106. lih. v. AntlioL Lat Bunn.
««cedet,nece«e«rt;hisqttidemcarmlm undaqoleurefeft-tt.4eg««lielb«iM;
•• tnttseuntibus, lllis atttem repttlsum Ac, veluU specalam, nitido /^Jbiitfrv conncat.
** pasns.** Nibil desiderem undequaque
daritts et commodius. Ita Grad passim Vul«atur, aAo: sed ihi passim habes in
loqttttntur: atqui sit instar omnium testis P"**" poematiis, unda iifuida, pura^
CbniDiadius, hymn. Jov. 1 9. •^**' mundimma, et purisumus kumor
aquarum, ad phraaim Lucretiaiiam quam
Amitm «AA* v wm fjoym tf^ut^ «S* E^/mwIk, proxime. PoiTO, de confusis aUut et a/.
AITKOTAT02 mt«^. h^^ notata ad ver. 147. superius inspidas.
AUnu autem, pro darus^ splendidus: vide ^™ ^«^ "» ^^ «™i ^»cu» «"«^ di-
if. 212. Horat od. ilL 13. 1. Noe, Sflv. ^«™ quamvis rationis, ubi eundem er-
Git ▼. p. 77. et seqq. abunde probavi- ^^^ librarii, ni fallor, erravere, in Silio,
mus. Nnper, ad L 350. idem, «« bumor ^^ ^ 132.
^Ufuidus aquanim,- audiebat; pariU DonecDbltal.vfcumertexrtlnguereluinen
dgnificatu. ** Liquidum , itauyu : " teste Gentb ; In egregto cuju* dU pectore ledem
gflotBario vetusto. Ad hanc normam e- Ceperat «/*a FUci.
mcndandus Claudianus est, de rapt Bros. Libri, alma, Horatius, od. i. 35, 21.
E114.
Te Spet, et atbo rara fidtt coUt
Haod procul inde lacus, Pergum xlixere Sicani, Velata panno.
ftnditur; et, nemorum frondoso margine dnctus,
¥lclnli «a««ar aquis. Eundem conferas ad sat. L 5. 41. Hsk
T > « 1 ,r , . autem si vera sit emendatio, multis aliis
Locum mtegrum perl^ns. Vulgo, jxd- ,. , . . j. T
. .. «I ^ 1 ^« f . ahorum locu comffendis portam pandet:
iesctf .• vanaautemlectio, ciarffci/ nempe, j ^. .. . . . . .
.^,,_^__ aSa. *• • • . ^ quod satis sttadmonuisse: nosemmbmc
noitrae restitutionis pro interpretamento, . .. ^. ^. 7
« , x !...•/. «i^ diutius non immorabimur, quam do-
a quodam glossatore, haben debet Sus- __ . ^ X iZ^
pi«r etiam in mendA cubare r. vicinis, ^^^^"^ ^^ ^ <f C-ceroni.
Eamiem medidmmi Oridius non respuet. ""^^■^ir' ^?'' j'''^ ^^ ^
»A A.^ ;: li?* exstantibus etiam m AnthoL Lat Burm.
aa tast u. loo. ^, ,
V. 41. eluenmus:
— — densi niger illce lucui.;
In medio gelidx fons erat o/^ aquc -^^iam sequitur, nebulU romns, liquor c/nmm
AquariL
Agnosds, opinor, lepores Nasonianos in
oppositione istd; niger lucus, et albus 1« J"^«*t>8, nel»das, et altus: sedhem!
fons. Codices, alttui unus autem, aptus. ^°°-
Idem, met v. 385. ubi fluctuant mem- ^^- ^^^' ^*^' ^' ^' ^ ^- ^ ^*
faran» inter alUt, et aUus, ad locum pa. ^^^^i q««M «alicrt rarioni omnia triUs
mUelum Claudiani castigandus est: comniutare librarii scriptores inter se con-
Haud procul HennKis lacus cst a nKcnibus, ^ -. _^„ . « * ,
^^^ ' Ver. 392. at: n. ac— «m/o/Mr.» sic
llonilneFergat,a9ihr. ufxuiM4»$ sola editio Veronensb; quam
89
968 T. LUCRETII •
S9£ Atqoe ideo fit» utei noii tam didiicta refMnte
Intier ae ponmt primoidia dngak quBqnt
Siiigiik per qaoiuMiiie fiMramioa pemanere.
Huc adoedit, utei melKs hctiaqiie liqnoieiy
' Jocimdo aeiisu fingm, tmctentmr in ocei
400 At oontra tetra eheinthii natnra firiqDe
Centamrii iedo pertorqacnt ora MfKmi
Ut &cile adgnoacas e bmboB atqne rotmidii
/ V. dl
H«iqai,Tir«iq^iUitdoeliM,al9iwidn V«r. 40a flMrtUf; V. dl «MHi
adiMidam i^aiidonn, sd p^ lea obHra^ iLohfatfti •t/wWtJM^proJWi
tiomai ^ kfndnB pnpoidt cmmM- Vot. 401. pifHffmm mtu HlMiMi
«irr L«.««jiiMto^porftiiiiit; oHfOi, od goo^ iL 847. ViigPiiii luRHib
•^cmeMtrr FKJIii €it ot fcri iimiHi ,. , ,„, > .. ^ . .
MW MBOMMIO^ BOO tOCMn iillO iBRi ^ TMtii ttOtMttOB MHB iiviwMl ^■onfs
omdofli ^^Dimrtwii ciooBim.
Vor.59B.«*.- n.mu. Et in V. od. do ^ toco dJctoimn oBm «^ —
& iidM Inijiiioo ▼onAi, oc ioqiMOllh in. »»P«ii»i^ ««nctMP" %n»»
• ^^a^^BMM faika^BBMB^AWk^r~'~""~ "^ — i- ir — . hX ■ ■ .^KiKZ^k
Ver.594. pUcaiii: V. od. jrfieolii» o- ^^ ™^
mkminM»lii|iiryii«. ***. wmi aK ^ iponto ■u bn ooc itg , «
Ver.595.laiB.- obcitV.ed.— «iMliicta.- oooroc. i cq^ 6«. 0{if li «m» W^
P. V. cd. n. «ferfiicto.- aed, me judice, ^^»'^ fftfuuns wfn nt «sns», 2» «b
longe meUus est in hoc loco (fitfiicto, me- *» ^TOMATOX r«rf]pffii». Etbociitifi^
diK vocU ad potestatem. te disirakeniia, <f^ amara conweia hinc profcniuit, m-
vcl separantia; quam J^iieto sdUcct, «r "^"^ «portolum, od Rom. iii 14. ^
<f«/raAoi/ia, L e. descendentia per colum. ''• ^^^ «f-» »~ niKPIAX y^
Ver. 396. /loMni/: A. 5. Xl. pouii; ut ^^ *"•**"*» •*»/»««#.
h«?cce at verbonim constructio: " Atque ^^* ^^ adgnoicas: V. od. <vim>«c»<^
" ideo fit, uti oBnim non posnt mt» *«»*•"• ^- ^ &»«*«; ut codicm iolmt
" singuk primordic pcrmanare per sin- *»*«• ^ BenUeium od Hor. ait
•' gula foramina.- poet. S6. In vomi ■equente, n. |N»»ml.
Ver. 397. permanare: M. n. perma- 7«^- ^,,?^ «"'^ ^**^ ^
n«Y; ad obriiun solitamque permutatio- P^"*» ®^ ^■"' ^^
^"1- Crediouttr «n, fMi «BMtf, IpddblnainisiB-
Ver. 398. ITuc.- n. AW; qu» fadl- 8<ntr
lima est aberrstio, ob brevem scripturam Ut videantur « et i Hifi <^t iyff! poti, ct Ira
et umilitudinem majorum Uterarum J? et ^u» „, an gu* a, dactyU rcston. Pkogie-
Ai — adcedit: U. accidit.^^iquoret: A. 11. dere ad ver. 617.
. i*9^ris. I])i4 ofpgra. Idem, in goo^ Iv. 877.
Ibid. lactis liquoret: ut Justinus, zxiu.
1. 9. " Cibus his praeda venatica; potus ^ ofCM^.
" aut lactisy aut fontium, liqnor erat" Ver. 405. kamaiit: A. n. aoialifw—
'Ver. 399. Irad^urtN ore. Juvenciis, ieneri: tl.iueri.
evang. hisL iv. 661. Ver. 406. i¥i;plcpw.- V. od. IVwlcnio.
LIBER SECUNDUS. «69
Efise^ay-qus sensus jocunde tangere possunt:
At contra, quae amara, atque aspn^ quomque videntur,
405 Hsec magis hamads inter se nexa teneri;
Proptereaque solere vias resdndere nostris
Sensibusy introituque suo perrumpere corpus.
Qmnia postremo bona sensibus, et mala tactUi
Dissimili inter se pugnant perfecta figura:
410 . Ne tu forte putes, serrae stridentis acerbiun
— «offffv.* n. folarei «t omitth innqwr iu.39a £t Heuuii notani' coniidM ad
qme: unde nobis dubitatio suborta est, Orid. trist iii 11. 65.
quam cum lectore oonmuinicatam toIu* Ver. 408. mala tactu: IL maU taetui.
mus; num rariorcm dictionem atque ve- Ibid. hona tensibut: ut Virgiliua, geo.
tnstiorem importunitas scribarum indoc- ii* 447. eodem regimine rariove uaus est:
torum Lucretio expulerit; quem sic re- AxmyitM ^9m»1uutmuttthMaheUo
Ibffmes: Coraui.
Propterea, soOtare vIm reKindere nortiis Addas licet huic exemplo Statium« AchilL
Seiuibu»— . ii. SO,
A. GeUius, Tii 1. " Id etiam dicere haud tecum.liifwAww.addt Agyrtes.
" piget, quod iidem illi, quos supra no- Ibid. hona tentihut, et nula tactu: l c.
** minavi, literis mandaverint; Scipionem bona senaibus, et mala tentihut: nam lo-
** bunc Africanum toUtavitte noctis ex- cutioni mutatae, tactu nempe, solus amor
*' tremOb prius quam dilucularet, in Ca- varieUtis, et versib necessitas, ortum de-
*' pitolium ventitare-^** Sic gloesator dit Ita enim noster de singulb sensibus
▼etus: " Solilo^ uW«.*' loqui aolct; aureit tangere, L 644. guttum
Ibid. viat retcindere: u e. tecando a- tangere, iv. 225. nareis tangerp, Ibid. ver.
perhe. Hinc Virgilium* probe interpre- 678. et ocii/of tangere, moxver. 815. a-
teris, ad geo. L 28a deo ut in errore sit Faber, dum inter ten^
Bt coojuratgi codum rejchuUre fratret : «^ «* ^'** distinctionem oomminisca
, „ . vult Bene interpres: ** Denique, qu»
«t .«pebtar «1 ^n. vu S83. i. e. pene. „ .untet jucund.«n«ii.qu« ing™-
lro«— yi «jaiidere-^iernunpere— ingre- .. « « injucunda."
& Sic prior Homeru^ Od. A. 315. de jyj^ ^^ ^„ ,j^ jjj, ^^
codem eorundem friinntum uicinore: ... ^,^ .
^^ nus, gea m. 416. haec quoque mutuatus
■ iV titfmm AMBAT02 un. CSt:
Falluntur «que, si quid valeam discemere, viDeni delituit • "**^ *^^
ct Sorius et Heynius ad locum. Glos-
sarium vctus: ^^ Retcindo^ «Mr;^i;«r.*' qu««i 1*»*"«» q«um vox torta utrobique
L e. divido. Idem Maro, Mn. ix. 524. »P«^ Scrvius veriasime videtur inteiw
" JUtcindit vallum:** sed iL 234. pretatus: " Qu« ct tacu nocet. et cst
'* pemiciosa, dum tangit**
DividimMjmuno,ttmccn\jipamdimMs}iMti Vcr. 410. Ne: 11. Neu; et, pro j«Tar,
L e. d{ffidimuty ut nonnulli male legunt; dMtfirrL
mm^X*^*f^*' ^<^ ctiam ad gea iiL 453. Ibid. terrm ttridentit acerhum HorrO"
^^4rtcindere ulceris os,** potest «« aperire '««• Id«m prorsus voluit indefcssus sec.
'* ac penetrare fcrro:** neque aliter capi- tator nostri diirarB& dictioDe dedwaiie, ad
JM «< retciudant latebram tdi,*' ad 2Bo. g^ ^ 149.
S70
T. LUCRETII
Horroran ooiMtare ehfnmt ii ketibai nqpWf
Ac Mufflea mdey per chordei QrguaoA ipm
MbbQibiis digitis eaqmgefiMta figannt:
Neu niiiili penetrare potet primoidin fimnft
415 In nareis liominunit qaom teb» Gada^era tonroit»
111109 M^ps ooptsvif nDffHios iciiplorai^ do
wiintiHtiT lyTWrt, ut it, imdlo ioliciloi^
otpotWMoi iB iMie cMnolf ooCTnpiao
Maranim cmidm od od. ix. 5& nbi rfe ^*^
■dlmc ▼■flo irldcor.
VOl fOffaCHMM^
ofaifc
Vii
▼.17.
Cono noii ilitor Moftioli^ iii 5& 14.
^fWtUS MMTf (CBmni|QC pOVOOfll.
Ibid. jfriEfmKf occrftiioi IToiToron.
Rmiii Ifoio, goob iii. 149,
ndd.
ftionmltti
519.
t j qft rg ^ tc kL Hond
ct IDo imiB, od Ak irL 988.
tnfmtmittH mrtmiMt»
Ver. 411. Horrorem: IL Ifoiiormi.—
laeibus : O. A. toiafriM; quom confiicic^
nem nupcr Yidimiu od ver. 40S.
Vor. 41 S. oryamcci ^iMr.* V. ed. or-
gnnicafuei A. or^nt qum.
Ver. 413. Mobilibus: uc soli Vind. S.
ct nonnulli apud Pium in noCit: reliqiii
omnec, Nobiiibuts ad soliUun in his voai-
bulis tcriborum oberrationem. Contn-
rium vitium apud Arienum, otb, deac.
3*25. d^rehendo, in exemplari saltem
meo Maittaireano:
rnttMu hinc Garamat late conlinla tendit ;
Trux Garamai, pedibm pernix, ec arandinli um
StbUu,
Vidgo, Mobilis, De hac autem permu-
tatlono, vidcM intcrpretes ad RutiL itin.
i 22S. et in primis Drakenbordiium, od
Liv. X. Sa 8.
Ibid. Mobdibmt: L o. kvinimA iolor.
fhfffjnf pcrTolitMitBmb Vi
•AnsiMff;
Popio vora^ Gfiioquo»
locii nliowvovinnn
Ver. 414. peneirttrgf V. od. n.
iral e » p uiet . IL pmtemL
Ibid. /inicfrarv m narmt. Sk do cdo»
n&iM Claudianus, idylL L 98.
Et, Pdiniacaa prodoctiM ad wqpe paiadeh
IndiM •^^«Kfraf iMTM.
Ibi malim equidem perdMctut<t utin miit
tis aliis vetenim loda, ubi aUoffam voooK
editoribos visum eot rcCinuime. Ancfai-
us, lib. viL p. SS3. ^ Acdpiimt onroB, ot
** remittunt; ut p cwc<r o rg illoo poaiiit wi^
** domm difierantium quolitotoi.*'
Vor. 415. tctra torrtni: V. od. terru
correni.
Ibid. Mocum dnbitiie ooloO} on odt
tores recte capiant ad mcntcm ociiplaiii
vocem iorrenif pfo crtmttni^ in pyris
cet Voluit fnfftOMi noilor
cxpffimcffo vim dictioiiii GnMB» iotiiuii-
tot% ^iftn' firwinis L o. •«cumcodovom
- mimmu pylwiBWtio,*' Viigiliu^ goo^
if.8oe.
LIBER SECUNDUS. 271
Et quom soena croco Cilid perfiisa recens est,
Araque Panchaeos exhalat prqpter odores:
Neve bonos rerum simili constare colores
Semine constituasy oculos quei pascere possunt,
420 £t quei oonpungunt adem, lacrumareque cogunt.
liiterc«,taieri8tepcractiiiiiioiiibi»,hamor Hiid. croeo dlici. Appoatus eit puU
^'"^' dier locus in Culice MAronii, li
qno te mp ore ftt odor longe teterrimus. Ter. 400.
Hinc saltem doctus Frudentii locus recte .^— -^^— » Heic et acsntlini«
•odpiendus est, cujus ver» proprietas non ^ "»■ purpureo cxtadt ^ituMda colore:
perqiectn ftiit editoribus, othem. iv. 22. ^t viote^u. omne Hdc et. et 8p«ti« «yr-
ubi per veibum neutre adhibetur: Atque hyadnthut; et heic CSficJ cnau editut
amtn:
TUmm Jlmrai tsAoi vapore crano
Horror conacias, itshunie culpl. qu» longe ekgantisnma est horumoe ver-
Coni^msmoxdicenda. advcr. d27. Haud »""" acriptura. L«rvius, apud Geliium,
aliam ob caussam Statium caatigaie non ^^ '^' ru6«Ufm auroram appellavit piMio-
wformidem, ad Theh. xiL 249. ricolorem: et alii simiUter sunt locutL
Columella, x. 102. siutvissime:
Boita jacere reor : grave ^^^^^uai a«r '^ ^« ^^ »»"°^ ^^Jrfmdes purpurat
2Wrii«/.etmagi«redeuntperinanevolucre.. pon,tur^«t nhnhunn«-irf«a^«i.ri,.
Vnlgo, &mUdm. Propertius, iL 21. 5. ^^ ^^ j^ yenustius. ut egomet
Veoit enim tcmpus, quo ttrridmt eeshutt air, qmnte correzeram. Vulgo, Jrondens.
_ . ^. , Ibid. perfusa recetu. Hoc quoque
Et smuliter eodem venio usus est mtran- ., ... , -^ .. v ■ r
.,. ^ , 11 . ^ ,^ « j Maro, gea ui. 156. uhi abud exemphmi
«va ColumeUa, i. 4. lO — " neque de- «^ "^^ .
** pwua hyeme pruinis torpet, aut iorret
«* Mtate vaporibus— :" ubi recte Gesne- 8olew«Morta.
niB. Ver. 41 7. Ara Panchaoi exhalai odores.
Ver. 41 6L CUici: n. simHii ut ubique Bis fortasse locum hunc Virgilius reipex-
tdlioet sua sors infelix nomina propria erit, gea iv. 579.
pmequatur, in quas capitale odium in- PancA^adolcKuntlgnibu.»..
docta acriharum gens amat exeroere: vide , .. ,
«pn. .d m. 959. qa« tunen leeboi>e. plurOH» «ie c«»b
TL^j v^ r^ ^ >!. j ^ valde suspectas habeo. An dedentf
Ibid. £i: fortasae Ac scribendum est; '^
aec minus ad ver. 42a uti ad hunc lo- PMnchsasMentsnbturilmsumi
cum Bentieius etiam putabaL Sed malim confer Phmt Cas. ii. 3. 19. Iterum, Ma.
ftoeptiB adhserere. i. 417.
Ibid. scena croco perfusa. SimUem uM temptam illi, centurtque Saheo
metaphoram, sed felidore cum acumine Turecalent«rr,tcrtisquerecentibnsib«<«tf.
ptricUtatam, mox iUustrabimus ad ver. yer. 418. bonos coiores: i. e. pulchios
627. Sallustius in fragm. hist, Uh. a— -.l«u»-haares— jucundos. Hinc ex-
« rimul eroco sparsa humus;" qu« vox ^^^ genuinam lectionem Senec», ad
•odem referenda est: sed opportunior Herc. fur. 814.
obveniet &)artianus, Adrian. cap. xix. _ .
^ CMa per gradus tbeatri ^«err jusrit** Rcaumit snimot vinctut.
S7S T. XUCRETII
Qnmii enim» lauas qott imiloet qaomqiie ndhntni
Haud tiiie piuicqiieli eliqiio ksvote cifieto ert:
At oontn^ qggqnomqne mol ce t e etqne eqien OQMtet»
4S5 Noa eliipio mie meten iqnekm iqperte ert.
Sunt etiem, quae jem nec kevia jure putentnr
Uil 1I8& dnt iMMilp tt Imm/ anlt 11. Moi miiion vi mi
nmb^eodttn. li.>Mtfw/ VU. V.dl B. a L. IL
y«r. 4901 cw^NMifiHtf .* IL eM^poivwif» A. S. A. «tffalar ; «d» aoi^ p« Min
mlqiio; 1. onloai e0aqpii|gAoil. lilvul» miHotlni»oi, loeli Tiort hIim li.
JtikL cnojiMOf— r odMi. Hond oli- dMnr ■obiaoMiipoii eonlilaiHoi
•
Ibid. locmouMV cniMl; TiwHiwi wpid oHMMfc
llmAiBB,a.e7.liifoeoap#; IW^ ftMili.- ^ tn, w. 418L ori
;
^pocirt, fw. iSi. niiid o§o qoidHi
lffidotMlIoidniiioodFliii.iMLliiM.iii. Vor.4«». Bowl.- O.V.dia
^ "^^^«^^«^•^•^''«^ jir^e^Mtf.. V.od. A. n. n.
mm Horoliui, tot 1. 5. 8a -^fiw.- A. olib.— iMwr*.- Vind. V. od.
lMrjwus»m^fitm: B. L. M. O. A. X. Umoret n. ItMrc
ciiius inoommodi, tippitudine loborontem, Ibid. pnncipiaii Imorv.- i. o.
homuncionem recotdotum eme minime nio Urrore, prindpie ^ut attingcnie olqne
mirerii. efficiente; cum lcvA elementomm ooMli-
Ver. 4jll. tetri: M. fodi; O. fl. fni tutione.
•^idi; X. #ol»ai; Vind. aoli; n. celi; V. Ver. 424. Jt: Vind. V. ed. L. M. A.
ed. adii unde putem Lucretium ■aip. n. X. Amt.^-amttat: Xl. ooMtont. Ca-
iiHe: lerum, lotum hunc locum Aniolin» In
AiitfediipeckMmi,tnrpMque,TldeBtiir. oculis habuit, lib. TiL p. S34. *« Et nnde
LectiouMn honc percommode Viigiliui " «^-i™ wti^ on, li «Io«m «mfiioto
lUuMrobit, ed geo. iT. 49. " cepiuntnr. eedem tmt mo jueaido.qoM
** Tobii; et porili miimi foitiM — «iprfTf
Aotobl^«lr«^. "diid«it«p«n.turm? Noum imi podi
£t nun ibidem« ver. 96. *« eM, ut quM vobis olBBrunt TriliifilMMii,
— alter«r]^/horrent,ccuinilTeieabalto " contra illis oipcra Tidoontiir, ot IriMiof*
Qnum ▼enit, ec temm ricco ipiiit ore, vlator. Qu« omnia ad aennonis Lucralioiii eolo-
Confer slatkn fenientem Tor. 485. Voccs i«m studiosa condnnttate fiicota omo M»-
ontem tetri turpetque omnino in A. non ^ intelligis.
oomponnt. Ver. 425. sficalore.* i e. borrore ot
Ver.48S. MiMtM.* G. epedea nonmole, scsbritie, tam labricM quom ooleris. Gd-
nisi et aliam mutationem hcc lectio poe- Hus, ii. (». *« ^S^iialere enim didum eM
ceret, ad hunc fere morem: ** o squamarum crebritole a^pertteltqui^
Omabenfan^eckib qiM mnket qoomiiiie «j- " quM in serpentium pisdumque ooifit
deateh^ '' fasuntur." Sed kxum intagtum pori^
LIBER SECUNDUS. 27S
Essei neque omnino flexis mucronibus unca;
Sed magis angellis paullum prostantibus, ac quae
Titillare magis sensus, quam hedere, possint:
430 Fsecula jam quo de genere est, inulaeque si^res.
Denique, jam calidos igneis, gelidamque pruinam»
Dissimili dentata modo, conpungere sensus
gts; nam ad intellectum plurium auc- nendamputevt,quumV. ed.]iabeftt«iyiie,
torum egregie fadt Ammianum Mar. et tox omnino desit Vind. M. A. 11. X.
cellimmi, zxii. 15. in tnmsitu libet expli- Ver. 429. pouini: ac P. V. ed. A. n.
care, de Hippopotamo dinerentem: <■ In- X. XI. vulgo, ut Vind. atque, ut videtury
** ter arundines cekas, et sgualetUes nimii reliqui, poisutU.
**den8itate, hsc bellua cubilibus positis Ibid. Titillare teiuut: Gisci, uti bena
** otium perrigili studio drcumspectat— •: " Tetus glossarium intcrpretatur, ymfym3itiu%
L e. arundines horrentet et mpftuvms. Ip- Pulcfare Julianus Quaslor:
historici notionem sic elegantissi-
mus Vurgihus elegantissune dechuraTit, _ \
SoL lu. 83.
Fofte fult joxta tumohis, qoo comes tummo ^^***^ ^ "^ ^' '^' ^ " At has le-
nrzMitm^€t^dnuUhMtimmskorrUa.myTXmi " ▼iores duds voluptatcs, quibus quaai
ad quem locum prior Servu inteipretatio " '^'"«'•* (Epicuri enim hoc veibum est)
•dmodum invenusta est, nec patienter " «dhibetur i«i«*i«." Ibi plura volenti.
audienda. ^* Davisii nota consulenda cst, et idem
In Bononiensi duo vcrsus sine gratiis, et ^*^*^ **• *"*• *• * *•
haud dubie aduiterini, jam sequuntur : ^»"- ^^ Fatada : A. Fehda; per soti-
^, , , . j ^_ tamoonunutationem/etc— -fojw yiio.'M.
At qoSB lenii, et est jocimdo pnedita aenau, t» ir- j mr j V» . .
itec sHqoo «Ine seminio brfviort crests eit. quojam. — tnuia: if. Vind. V. ed. B. etai;
v^.. n: 1^^ * — • L. inM! A. 11. vinuBi XI. vitia^ et
Ifonnulu legunt, gramore, _.. , . \.
xT^ Aa^ • ir ^ > • tigata Fii exemphuria: rartasse pro wie»,
Ver. ^e.jam: V. ed. rara. — Uma: ^ ... V, . *
... quam vocem huic looo mensura ^lh^MS
Ver!''^^?. mucronibus: V ed. mutioni^ '^^''7^, ^, ^' ""' inul^O.
fti«.-^nca.. V. ed. A. unca^ie. ^^"^ ^*^' '^"^^ «"^*- ^~
Ver. 428. angellis: sic O. A. 5. 11. et ^ compungjmtAus sensum, et stoma-
prisca Pii exempkria; G. L. M. a«ge/m; fh«i»Pf^tibu^Horat,usamiumera^
Vind. angelus; U. ageUum; P. V. ed. B. "^^ "^J' ^'^J^' ^ ^?^ ,,
anguhdis, quam vocem communes edi- , Ver. 431 . g^Mam^ pncm^ Vocea
tianes recepere: sed de nostrii lectione ^as conjunxit Maro, gea it 265.
nec dubitare vetustissimorum codicum idventicuiant,xrfii*^/nwi*.
proximitas patietur, neque Amobii, Lu- Verba Epicuri, quse noster respexit, ex-
cretium passim sequentis, auctoritas, ad stant in Diogene La&tio, x. 109. quem
- Ub. vii. p. 253. — ** lapis quidam non mag- Creechius laudat, et Casaubonus, post
** nus, ferri manu bominis sine ulla im- Gassendum, mutOum arbitrsbatur; sed
** pressione qui posset; colorisfurvi atque perpenun, me judice: Tm? I ft ^m v rwrmw
** atri, angeilis prominentibus inapqualis." m^f tim «'«•» XmZwTm* Imi wtft^rmfn vim
Ubi nonnuUi scribere volunt anguiis^ m%ft ^yxfy mftf^rmKkH evfrtXurmt^ mms
. jnembranis renuentibus. — prostaniibus : mmr tmiXf^n (et per) /mi» r» wiftftfss r^e-
O. A. pnatrantibut/^Hsc gua: ita rcpo- ^m/rwfei i» nr #lar«f, wmmn \s rm nm»
874 T. LUCRETII
Coqporii» indicio nobis ot tMtH iilerqB&
AJBCtOi CDlIDf tBCtlHf piO QlWilll BBDUDft IttCtftl
495 CoiporiB eit ■aMDif Td qnoai ns eitietm mm
Insiiiuity Td qaoin ksditf qott in c u f p o ii ? iMtACrty
Avt jnvBt cgrediens gcnitilein per Vcnerie m:
Autf ex ooiciiiiu qnooi nnrwint cofpon m ipeo
Senunaf Gonfimdant inter ae ooncita lennm:
440 Utf M forte mann qnm w jam coip aM ipee
ltt)mmrmtmJ^Uwmwwm- BOO JBlJlnSl) ifmm n m
IIAPBXKKTAXIIl, ^OSA wm wtfiftfm x^
^BfMWSf nMb PlimiyiBll^ 00 pfflBO fti*
gidoi,pb94& A. iMad dobk EpicBra» Hr SKBIliDn, «v
iBBlMbB^ dS DB DDllOIOBHM lOflnflBfl tfBH mmm «Lft^lu. aiaa jBMktfn^
y«r. 4nL dMfltaf P. ViDd. V. «d. dpaii^ vt
n. X* ffMtata; wd MiOBi P. io eooot I^am» ttxum qrti y wdi wiBodp poM— t #1 ipd
poBD Lali denteta inTrnitd iwiiyiMB^tfrg/ Tact^ qiuedam qpedci wniniri ;
n. ctmipamgtre, me ad Tcr. 406. et L S05. Edidit
Ibid. iffJHfe jwfiMw Hioc Hovo» Epicunit tnctatum ungularcm A Tattm,
tjm, Mt ii. & 45. IIi^ Afnr cujin mcmiiiit Dio^eaes Liaw
WUatanpmoiCMatmiunJr^amdimt. tiua, in libra <ju8 f ec m en d ii , od ». g.
Alrimn» autcm Avitua, pocm. L 85.
Sidooias ApoUinarii, tii. 263. . _^- ^
* m bac matcne Tcnalis
i«t«fiucxdftaiaMiB. quidcm opcram narafait Scrmo cat da
Vcr. 48S. tadi».* n. ae taetmt: ct or> Dci creatoris opificio, hominfm
dolectioq|uecodicbA.nirtatimdirtionfm aitifici mann cffingcntia; alque
tacfiu noaler crcipcrct, mibi Tchcmcntcr bilcm Tatt^ cfficadam aic InmWnHr
Corpotl^lBdiclor^MHftinKMwalcrqwt Moc aiccm cafidi labiiBi ia
^gmt BCBipc, ct fimiJM.- tad. ut w fm oifcctii,«odtai,vtau,
habet, raBqiuiilibria omnino auac uhandum Acf«/ cm j«fmi, toco
Mbitror. tantiBt, ct pni|wiDm
Ver. 484^ fta diUm^ naauiM aaneta/
HoBc iBOQfitaBtiam et ituporaB Epicvfi InprinK>Tenanmcgn8ionnn,TioejvMl,
CMti ga tl on e ac«biMimA DioBTaias Epi». kgcndum csac palaB« /H'*: ^ ^^
oopua pantrinxit apud EuMbii pnBp. quoris pari Tocrimlo^ m ab acotioriias
«vang. xir. 87. Km» la nmr uuMn, vm pooBtt crui, r^ tigmmt l ilcfoium Tati^
fmUwWfH^f^^ fperiitinde^ pumika pmpias
LIBER SECUNDUS. 275
Tute tibi partem ferias, atque esq^eriare.
Quapropter longe formas distare necesae est
Prindpiis, varios quae possint edere sensus.
Denique, quae nobis durata ac spissa videntur,
445 Heec magis hamatis inter sese esse necesse est,
£t quasi ramosis alte conpacta teneri.
In quo jam genere in primis adamantina saxa
Prima acie constant, ictus contemnere sueta;
Jbid, niniifiui itmcta, VirgOiui, JEn. Ver. 445. «tas abcst V. cd. 6b uniiKtu*
fiL 543. dinefli literanim in vocabulo praoedente:
>Tum ntau^MmnmetMprtcuam
▼ide nobis monitaad ver. 19.
nHadb amilioo»^-. "^ ^^' ^^ ^iuiit ramotit: V. ed. ^fuasi
-tr Mmm ' . . ' . JL •!• ^^i Viud. R A. H. X. ^iMJi Tamass
Ver. 437. nmU: A. vnats errore fadh n f\ ^ i j
'^ . M • . f F. O. n. ottoii per ramof; non niale,sed
obJitemsprorsuscoiiBimilesminembranis: , j j* j. i . «^. .
., , ,^^ .. ^r- j ^r «d modum dioendi ▼ulgariorem. Piusm
fide ad ver. 196w— cxfvdim.* Vind. V. ^ ,. .^ j i
^•D* j- «^ j- ^ notis diat, quosdam legere, ffvta tmrra-
ed.B. A.gnidi^iu; n.S.e^ditfiu; quod . . '.?' n.-^j^J' .
p«*o: p! «v«^«. sed ex aliis'mem. ^*' ^ q^"» '°au videor dis|a<^ geiw
bZsTulgitom^ manamscnpturamloa.«csehabentem:
niid. gniito/«j re#.- quas toca appellat, Bt quari n/ ramii alte conpscto teneri.
iniv. 1028. ut «trer prius Graw. Exaratum erat utique vulgari formA juw,
Ver. 438, i^bjefuu: P. V. ed. B. O. "*^ quibusdam exemplaribus etiam ad
A. IL X. ^«utf; et ito Cicero ad Atti. iH. 1058. unde r. tun* profluxit
cum, ix. 2. « Nam, quod negas te dubi- ^^' ^"7. jam: n. X. nam: et, in ver-
•« taie, quin magmL in offentA sim apud " pwaime Teniente, n./mma, vice prtW.
«« PMnpeium hoc tempore, non rideo ^^' ^^' ^*»"^ «^'<f conHaiil; figur».
««caussam, curitasit, boc quidem tem- **» ut milites sdlicet validissimi, et totius
«« pore." Sed dudum su^ioitus eram ex «»«reitib propugnatores.
more Lucretu rescriW debere: ^*»^ •<^«' amUmnere tueta. Maro,
iEIn. iii. 77.
Ant ex d^^mr» quom turbant— :
,. -,. , . Inmotamque coU dedit, et cMtf«sMWf» twnto/.
atqne ita postea mvem codioem Vmdobo-
nensem expresse exhibeie: videad l 795. ^* "»*>«^ ^ P^» •» ^ucretii looim
m^ o^^ respexerit ibid vL 552. ut Lambinus etiam
Ver. 439. lUud fue, quod nonnulU U- ««»»"»:
fari r^ confanduni minus necessario solent port. adveraa, Ingens j loUdoque A<aauii/« co-
inbjungere, non agnoscunt P. Vind. V. lunwK,
ed. B. O. L. n. X.— «mtum.- G. j«wu. Vhutiiullavirtm,nonipde»daderefefTo
Ver. 44a Ver«mi proisus dispenlidit C«^^«»«»^-
Veronensb: Ver. 449". durt: V. ed. n. X. dura.
Vc A forte manu fuamot corptrt Ipw. Ibid. duri roborafirri, VirgUius, iEn.
Ver. 441. aique: boc probat etiam ^ ^-
Bentleius. Editores vulgo dant teque^ Centum crd clandunt vectet, Ktemaque/rrH
contra libros scriptos. Kaborm, .
Ver. 443. edere: V. ed. aderci P. fcr- Hinc grave robur aratri^ ad geo. i 162.
dere. est mfmmfw fu*H mfrf^Hfolidam vim ara -
278 T. LUC&ETII
Et Tilida silioes, ac dori robon feni,
450 XfMfBtCf que daiisliM ralaiitift vocifenBlnr*
Hia qoidem ddMDt eK iKfibni wtape iDtmidii
jSMHC DHBUf "WMiO QIHB OOnMW fiQQldft OOCHtBDIb
Nunqiie pqwroriB linutiis ilem cift fiwiltt qi^
Nec fetjnentiir enim inler se glnmefnmi mi fpmip fr ij,
Et {Hnociirms item prodivc viJnliKs
■iodopg|MOQilaqpMBd«m i | wriiniiM, qn<>. ^ .. ^ . . ■■*»"""
tie> idiiliUiih Ibfte fortiiii& ^ums ei " P"« fc"d«™ «Pnronm
codicaiwcmiauct,ainiiiiiiiiisnaMatarc. " *««P"«n«™t •«««»»
Hd
Vide VoMiim ad CatalL pL im quem " ^*^"*^ ^ ommm Wmnior et def«l.
Uodiit Prei8en& " ^*^» «fl "»c cogii; adeo ut liqw»
CMnnn, iUustnbit ooetnmi Mm, Sjl ** ^^^""^ exem|ai gntie. comnlido
L 449L ** qooris oooipontDs, neoaw cit ck faevi-
^ bos «que at et rotimdis g— fr lftfT,
9iam notioocm pro ingeoio soo nblimi. ^ _^ . ,. . . .
uscxtolitMiltanBoortna.Pta.amM. •«™*« 1« " «P»» >«nB^ «I
m ■'~'iTn iiBiiuwww niMBaBh tLwU amii^ *'
12,88], «' lotDodatii.'* Hsk aotcm lcdoris jodi.
cio siitofiiHinniiL
Ver. 453. ^lMMrmMBC.- L c aqD» ^»>
^ bolos qoos Tidcmos lobricA com mofaiE.
IntctccdmnatiooemBeotleominosne. tatc ad dntfiHtinnrm scpami OUmt^
^**-»-* puto, qw iCBcribeBdom Toluit: «« est cx moWs pmticnlii qoirfcm
toqm. fr cloaib rrji - rtl »' l o d lei iia-. globatio: ride mox. w. 685.
Ver. 451. fMdm : Vlnd. n. Q. a««na. wwmifmt^ putiom.
-*wih«. O. n. Imte. Ver. 454. /»r«car».- ita Viod. si coDa-
\ er. 452. /aitfa.* V. cd./aM<ie.-c«i. tori st fidendom; P. G. V. cd. B. L. 9L
^aalc O. n. X, rwulBl. a n. XI. prmi2mf ; PB qoidam codica,
Pwro^ mquitur. Tsnos comnuni ftn fertm$»M: A. X.|ircciiliw.* cx qmbusfa.
LIBER SECUNDUS. 277
4i55 Qmnia postremo, quae puncto tempore oemis
Difiiigere, ut fiunum, nebulas, flammasque, neoesse esti
Si minus omnia sunt e laevibus atque rotundis,
At non esse tamen perplexis indupedita;
Pungere utei possint corpus, penetrareque saxa,
460 Nec tamen haerere inter se; quod quisque videmus
Sentibus esse datum: &cile ut cognoscere possis.
qimm inperHpro fiicilliina stt abenmtio, biiius *C%XtZu: htmc numero qictriormn
Tgrim hn e repodtun Mae nobu procurms Bentleius eximit, notam M0tmg duobus
(i e, actio provolvendi; ride ver. 409.) tantum posterioribus appingere oontentusb
ketkmem, ad editomm exemplum prsBce- Nobis sane, quod ad sensum atque con-
d m t iu BL Afiter, quoniam voces tritae et nexionem attinet, nihil offendit, si modo
pamim fenientes, in qualibus est procur^ puncta probe disponanturf et huic rei de-
jnt,* depraTationibus minus obvia reperi- dimus operam cavere. Alia tamen im-
antmr, dtrinaTerBm,necineptefeiutan,ad pedimenU, qu» ex lectionum varietate
Iniic modum: creantur, et ea quidem non levia, obmo-
Bt^nfainultemUiprocHYevolubilitezfttt: ^en*»»- ««« ▼ulgat» lectienes per se
« • ^«» 1. • • .. • 1 ridentur undequaque commodae; sed pro
coover iv. 287. ct boc satis sit breviter lec- . ,nV/* .. . .^ "^
.^ . . . . ,. guuqMe^ m Iibns omnibus mvemtur cuii-
lonbas mnpertisBe. — la communium edi- '«t^ «.-i t i^
. "l . ... , -, guef et Sentunu pro Sentumt, In ultuno
taonum post item non affnoscunt Vmd. V. _ i. • j j - -. l
:, ^ : ^ . ^ 1 1 « certe prochvis admodum tuent aberratio;
ed. G. A. X. n. et formula est lonfle ele- . . •. ▼ ^
,. , .... . ^ ,. m pnmo non item. Loco este datum^
procU« vUubau, rt m proclives ^^^ ed«n L. M. e « datum, Vind.
quod me persuasum habeam Lucre- .« .. „ r^ ^ ^ r ^
. ... , A. X. «e datums n. O. teaatum, Jam
tinm potius soripsisse. ad artatis su« et ^^^ ^ ^^ membranis veterum evoU
optnMrum poetarum morem, m pro" y^mdiB exerdtatus, in animum revocet,
-cftaavolubilis: sed nihfl ausim de meo, quam sint affines formis litene r, et i, cum
1« non oogente, demutare: adeas nostnun, ^^ ^ ^^ ^^^^^ ^^^ ^^ 1Q35^j chaiacte-
vL 728— Ponro, codex mancus Gottorpia- ^ ^^ minusculonmi; ille, opinor, haud
ms mc desmit. ^^^ fatebitur, eam versuum constitutio-
Ver. 456. Diffugere: P. EJfugere, id ^^^ ^^^ 5^,^^^ ^^ conjecturA proposi-
VDlens procul dubio, quod V. ed. B. n. ^^ ^^ probabiKtatU spede minime
nempe Affugere: i. e. Jbfugere; vulgo, carere:
Anfiigere: qu« lectio mihi sakem prae ae
waiimam spedem veritatis fert ^ec tamen hKrere inter se, quodqwmqui vide-
Ver. 457. omma: X. omnibus..^4av&ms: sensU^Ts! cUrum:^
O. n. lenibue*
Ver. 459. Pungere: V. ed. Pangere; L e. ** £a est natura fumi et simiUum,ut
A. Frangere; sed bene pun^Av, vXfiimue «• pungant sensus, et oorpora penetrent;
nempe; vide ad ver. 430. quas attulunus: " unde pronum est conjicere, has res ex
penetrare vero taxa, ut nehula^ eiflamma: «• hamatis et angulosis elementis consis-
i. 327. 350, iv. penult vi. 687. Virg. *• tere : quum vero res omnes hiiguscemodi,
geo. L 473^— ^ienefrare.* H, penetrale, £t •* quae oculorum testimonio subjiduntur
fue deest O. •< (nam sunt ex illis, odoret praedpue,
Ver. 46a Hunc versum, et sequentes •* quaa vim acerrimam habent, nec tamen
duos, pro insititiis atque adulterinis Lam- *• ade oculorom attingi queunt) ttatini
878 T. LUCRETII
Noo e perplezis» led acotie» emt ckmenth.
Sed, quod emara Tidei eadem» qw flnfida eoulaiit|
Sudor ntci maria eit, mimmip miidhile qooiqaaiiL
465 Nam, qood fiirridmii ert» e kefibiia alqiie roCmidii
Mimwaimtmmk
n.-.:-^.. -: 5. fcdi.de
P. V. cd. Bcndcio |VolMBte; wd Pii co» pn^ ^i^ aoteai iWmt Imit
dkcs qoidam, kmhentlmm: quod oos «laMi $krtmtantrwtidi tmitr,
od priorum tdiionim cxcmphim am|dcn gj^ |,,,,„| ^ ^^ , ^
iwimm, «lio lihrooddicctmo: L^M.Mcf; ^ ^-_- --jJ w •«__- .,.«,„
imdc mtum sahcm oramcn oliaii pndio ^ rmhidi\ riee npidi.^nKB^K
m; de
Ibid. 50^ «Mirw. L^^ mdmr: Bc quc ^ ^ g_^
oliicr ad vi 501. BiMTLcirt. y' -^ -^^. n
NoUcm dictum, w acutimuDo. Ut cmm . \ ' . ' , '. * ■
twi coBccduD dictioDcm Dirf^ LiDtM ctvi- _. . ^ ■ «
praoc ttgtm DD
c om i ofccio VcnoDt» Igcoi» dc liDf. Lm. ir.
5^ inDiti vidctur; doo cM« id pknM tmdmr /mdno.* Vind. M. O. II.
SbA^ OMW v«bt Aimidb JnlnhHf^
Tcl Amm#^ siniponicff'^
OpMlltfttlk OMOd
auij!»w fllL Mcnk JKil ii I73L
LIBER SECUNDUS. 279
Est; et Isevibiis atque rotundis mixta doloris
Corpora: nec tamen hsec retineri hamata necessum:
Scilicet; esse globosa tamen, quom squalida constent,
Provolvi simul, ut possint conlsedere sensus.
cocto««w«de«thonorldcm? in poiHia, hinc pendente, honorifioentio-
uiH peri^^endA est eiquisita Bentleii eru- Rm de tanlinA re opinionem condpcre
ditia ^^ dedignerit. Ad hanc fbrmulam in
Ver. 466. ett «c dedi ex conjecturd, Lucmio, Phms. v. 439. se Cortiusturpiter
Itfioram mutationem putans, et aBquc bo- traduxit, dum conjecturis vemmi conrum-
nam kctionem, ac eam, quam ingenia P«« ▼olebaf.gelatum maredeacribentem:
aliorum editorum interpolaverint, at uti-
coraprlmitaiida.
que: nam e «mplex est librorum omnium, Deprendk quaKmmque, ntei; nec pervia vdb
tun MSS. quam antiquitus impresaorum, Aqnon fnngiteqaei:
aciiptun.^-rolMiu/M.* Vind. rotundi, —
mitta: P. Vind. V. ed. A. n. X. 11. ad- '• «• "<J*«quM firangit «quora, vf^non
«ttfa/ quod mihi scrupulum injicit: et " penria." Verum solus Burmannus sa-
miiw Pium, qui ^Uabam abundantem, g«a*«r odorstus est Idem tamen Bur-
aiha super e& lectore monito, patienter ««nnus, infeUcissime suiimmemor, pro-
ttt]erit,ac adnuserit.— do/ori«; P. volare. **™ lectionem ad Ovidii met viii 291.
Ver. 467. tamen : P. toninm.— rrtm^iV •jedt, et amplexus est depravatam nunc :
P. V. ed. A. n. S. n. retinerei non de- ^^ matmrm metU lletuTl vota coloni :
terius; ut oonstructio sit: ** Nec necesse . , . .. ,* .
.« ^ u — * -^ I- -^ — • •• 1. c. *• «I metit vota non matura. Vale-
'* cst, hamata pnmordw moram mjicere . _
.... .. „ . r» \t- j num Fuocum, ad l 133. mterpretes
**hiscorponbus." — ii«ceMuiK .* sicP. Vmd. „ . .,. ., \,.
V ^ TT ^,.^ ..* ».u.... *. silentio transihunt; ne videantur sahcet
V, edu n. quod, ut mraus pervaffstum, , .......
. . I |. . |. . .... lectorum suorum sagaatati ninuum dif-
habui: reliqui libri, neceue -, j ^. . -.• • i i
fidere modestisaime venti, si locos luce
fy* , . « . . meridian^ clariores enanatum eant, et
CBterum, lector, commonefaaendus res- ....... '.. . . ...
^ 1 .... titivilitus suse eniditionis et acummis vim
tas, vocuuun nec m ongines qus, conjunc-
tionem nempe et atque adverfoium iion,
dispesci d^iere, si vclis ad plenum intel- -— » illa sedet, deiecti in liraiina palU,
Isctum argumentationis LucretiansB per. Nec Jove nu^onm nasci suspirat AchlQem.
venire. ** Amara iluida, quum tinifluida^ ., . »^ a . .h ....^:*..
. .. ^^ ... • I. e. *• rt suspirat Achillem non nascitu-
•' «X I«v>bu. et rotundu p.rl,cub. com. .. ^ ^ j^, m^ren;" ob o«culura
" P^TT' ••^ ?T TJ"^' " nempe p««to mMrimooio fru-ntum.
puticuh. euun doJon «ffinibu., ite t^ Not. «» «t: sedde hi. «ti.. « etin Ho.
« men, ut h« puticuU. Kdicet no» «nt ^ ^ „a,i e„„eedatur genuinun ver-
« m boc c«u hiun.t«: id. quod Ubem- ,^^ con:rtn.cUonem «perire, quiun per-
" mu. e.rum procurra. haud pttitur: ^j, „^„^ «| od. i 31. 1 9.
M
*' sint igitur oportet, et globosa et a^^era,"
(hoc significatur t^ tquaHda ; vide ad ver. Fnii paratlt, et valldo mihi,
425.) ** ut uno atque eodem tempore Lato», donet, et, precor, integrl
*• Ijidant, et pariter provolvantur." ^Z^"^' "uh"?*"*^'^
_. .. ^ -*^ *^ Degere, nec cithari carentem.
Quid autemr observabam nec in non et
resolvendum esse: sin hoc tibi leviusculum Ordo et sensus sunt: ** Lato)S, dones ml-
videatur, ex vero seosu multerum looonun ** hi, ct cum «ano corpore, et mente sani,
VoL. I. T
280 T, LUCRETII
470 Et, quod mixta putes magis aapen bsvibus ease
Principiisy unde est Neptuni oorpus aoerbum;
Est ratio secemundi» seorsumiiue videndL
Humor dukis, ubd per terras crebrius idem
Percolatur, ut in foTeam fluat, ac mansuescat.
475 Liquit enim supra tetri primordia viri;
Aspera, quo magis in terris hsresoere possint.
^ firui paratity ei digne ■mwtam «oii tHein alqi» ininfkin siue goitb
M
Vcr. 468. a$e: V. cdL e$L—caiuieni: Ver. 47a Ei: M. AL^-fmod: V. cd.
L. BL n. comatei: ct sic mc ooutniclio fMtf; Vind. A. H. fwo^ ut Tolgita «dU$
poasct pTOoedere, «d duriiMCiile, hoc pae- «d alitcr potius loqni lokt
to: «' Ui constet cac ca globoM, cnm Ver. 471. Nrpimni eorptu
sint squalida.*' VulgBtb oamino stai»- i c iHc tmdar maris^ quem prioi abi ia
dum cst OTcmphim sumpaent,
Ver. 469L Piravolm: n. Bmfoim; Qt qni inter Iubc «fistingiicrc
modo nd fcr. 454. p ere urt utj Tice procwr^ ooinino &lKlur. Et acer6ini
sifj, Tidimu& — conimlere: 1. dpressc; n. Vctus ^osBsriiim: ^ TUmftr^
ladere, omisso et; O. A. coUidere, ed ood. ** mamm:** et, *^ Aoerhum^
Z. sed scriptura reoentiorc; reliquiomaci, qmbus m i iiminas Tcfim mcmn Silr. CriL
et Uedere, Quum vcro id antiquitatb ger- iiL pw 131. ir. pc 234. ▼. pi 155.
maiue vestigium non temcre relictum vi- Ver. 472. Eai: Vind Tia ■ftiiaws
deretur, re diligentius explortta, notabi- di: V. ed. XI. sf cermendL
lem sanc, ct quantivis prctii «stimandamy Ver. 473. Ordo Tcifaoi um perturiiatior
rcsdtutioncm htiic loco tandcm quivimus est, quam vdis; sed eiempla non miiini
conficere. Infinituto verfoum scilicet iVo- insuavia structune bujusce incomposit»
vohi officio substantiTi fungitur, ut iv. ex poetis studiosioribus hanim rerum fis-
769. cile produd possent '* Humor idem dul-
Pnctcrca. wumirUs^ jacet. bnguctque «opore. " cis <r»r, ubi per terrss crebrius percob-
'* tur.'* Editores sane de suis apotheds
Et ordo est . " Ut, simul r^ provolvi, pos- „^, ^^ ^^ ^^^ ^ j^^^ ,^.
" sint seosus conUrdcre.'* Similiter, ut ^^^ propinant; sed omnia, quotqoot
alii sa^ius, SiKus Italicus. t. 41 8. ^^^ exemplaria huic fadnori rcdamitant.
avul««tnainpn)tinuih«d «^ ^«« '^^ «*• Latinitas noo agnos-
Ore /Mur/cmix. ci(.
Porro, in ri. erasum est Tocabulum idfla.*
et hanc humoris percolandi Tiam fuse
Flenum fuerat, " simul cum ore." Si-
militer, intcrea, verbum cuMbus omnibus . .. ir* •!• . ■!
. . , , et omate \ irsilius denarrat, ad sea u.
accommodan penc pudet admonere; ut ^j,
23a
Ver. 474. mansmescat; L e. moUescst
— m ites c a t — -du kescat : uti Lucanns, x.
satis sit lectorem remi&isse ad Sanctii Mi>
nervam, iii. 6. has formulas multa cum
industria atque cruditione persequentis;
et Periionii commentanoa. Invenustos
autcm librarios versibus ad has exquisitas -«f«««wqoe *^' longo miteuert tractn.
dkendi rationes exactis prupriam temcri- Ver. 475. LiHqmit: V. ed. JVd^iV.
257
LIBER SECUNDUS. 281
Qttod quoniam docui, pergam connectere remi quas,
Ex hoc i^ta, fidem ducat: primordia rerum
Finitd variare figurarum ratione.
480 Quod, si non ita sit, rursum jam semina quaedam
Esse infinito debebimt oorporis auctu.
Nam, quod eadem und quoius vis in brevitate
Corporis inter se multum variare figurce
Vmd. Uqnits P. O. LiquU, optime; uti " «»««• demittijiuiiL" Rm recte animid-
cittt etiam Friidanus, lib. tL p. 722. qui '«rtit DtTisius, veriam lectioDem appe*-
maAStMtve$tigia,vroprimordia^-ng>rm «« cx gloMemate natam e«e. SedTida
tan: P. t^i tuperai V. ed. teporarei « pl«» de hac dictioois Bgnificatioiie
Vind. tupera tetrit A. n. X. tuperatei 11. ^V^ Nonium in Jptamt^ i^. 3. qui TuUu
mpermae 9alo,-^mordia : Vind. mor- locum appowiit TibuUus, L 9. 69.
dJB^amiaasyDabaobsmilitudiDempn»- iita teic persmdet liKlefl, «tiroque lacertos
rAntinm literanim in Toce tetr i. — viri .- Vindat, et Tyrlo prodcst apu dnn i
S.reni». £x his autem ▼arietatibus ni- jt, ]g^di sunt hice versus, ac disUn-
hn coUigeDdum yidetur, quo vulgata mu- guendi: unde spedem habet nostra Ca-
tari debeant; nisi quod Liquit importa- tulU emendatio ad SiW. CriL ii. p. 31.
m
^*™'^ et omnino consulas Servium, ad Virg.
niid. telrt wfi .• L e salsi. vel amari ; jEu. iv, 482. SoUnus, cap. xxvi.—" sed,
ut ver. 40a Hinc per oxymoron baud il- cc gp,,- compUxibui mutuis, velut humanis
lepidum de pomo fataU, Ev« degusUto, cc coiyugationibus copuUntur." In&pice
Akamus Avitus, iL 232. etiamdicto ad m. 851.
Metmblt virs/; capltiir Morf horrida pattn. Ver. 479. FinilA: P. V. ed. B. O. et
-. -. . , . ^ ^. n. in rasurft, Finitati quam lectionem
]>e dietKme .ir» egunu. »1 .. 7aa Pl.. ,.„ton.noopnrtukrim^r,««.- M.«,-«
num t»n« ^.ponemu.. n.t h.,t «n. ^^ . ,^^5 ,„,o_^f^, p, vind.
83. ■• QnMMn et m quarUius dodere tr ^ rt w, ..■ _
-V ....*. V. od. B. n. ratvma.
«.«B(«lu«n>,»n.)bri>ond.m: ... Ver.48ai.«.- ft.n,«.. Sed«.deeor.
««mt«n, et mboc Tetu.Ute c.r« de. ^„ ^^ ^^, „,j^ loco per «.ta .
» ponentem." Ond.u., ex Pont .v. la ^, vide Ter. 4S6.
4&ea ^^. ~1 .^«.giBem, «m .c Ver. 48 J. iOdmnt , n. dAeunt; V. ed.
*^ dd)eibafit: fortasse rectius.— cor^wri*.* V.
Ver. 476. haretctre: V. ed. horretcere. ^ n. corponwM.
Etediti habent /wMun/, contra omnium Ver. 482. Nam quod: ita P. L e.
veterum Ubrorum auctoritatem. «« Nam ila erit, eo quod — :" oeteri om-
Ver. 477. ^ikr.* n. fico/ nec male: i.e. ncs, si exdpias n. qui habet Namque et
** Pergam connectere rem ed vid, qua ez m, dant Naiuqut in : sed repetitum m
" hoc fidcm duciU** quo tandem pacto tolerari posait ? — eddem
Ver. 478. apia: nonnuIU, acla; P. in und: n. mniia ima{ quarum posterior
aotis; ut 0.-^uca/; L. M. ducitf ti ore- uBtatiflsima est permutatio: vide ad L 992.
dendum sit Havercampo. ■■ br emt a te : n. 6reiii. In versu sequente,
Ibid. apta: L a dependens, et quasi V. ed. omittit jr.
iMncaUigaU: ut Cicero, Tusc. dispp. v. Ver. 484. pottunt: A. pottum,—face
2L ** In hoc ipedio ^iparati^ fu%en- enim: sic Xl. forte molUus; Vind. B. L.
•• tcm gladium elacttoari, tetd equinA ap^ M. TLfac enimi P. ^fateori V. ed. «a-
T2
282 T. LUCRETII.
Non pofisunt: &ce enim mininni» e partibus csse
485 Corpora prima; tribus, vel pauDo {duribus, ange:
Nempe, ubi eas parteis unius oorpcnris omneis,
Summa atque ima, kxams, transmutans dextera keins,
Omnimodis expertus eris, quam quisque det ordo
Formarum qieciem totius oorporis gus;
490 Quod super est, si fbrte voles variare figuras,
Addendum parteis alias erit: inde sequetur.
■; t,faiemMr, At emmfaee ▼idetor libi ▼elit bcnd UniuMt malim dkuft ■!■:
•ntiquior orthogiipliia, et foilif muhb mc prom ignocBre fttfsor. HoniliiHk
comicorum locit rwdtncnda cat Varro, ml L 4. 58. locum habot non ^MBileB:
dercnist.L9.7. «« Sed, quod «quitmr, et, qpod prtai onBne
«' tcrtium iUud de modb dicff.'' EtiT"
II. 1. 11. Sonpftter Choriniie, crumn. .. .^. /v_ • j- • ^-Ai t
:« * i*u — JI,~ . ^v . V ^. Ver. 488. Ommmodu: BcedibooeiTnl-
inst Iib. lu. p. »37. •* Omnis innMrBliYB _ » . . . - - __
.. . . 7 . . , saret recte, ex Lembmi macmo, ut d-
" teitue conjugBtionis lecundam perw- ^^ » \» rv_ • j- ^- •
«« nmm Sn^iuT«««««. ««• . iCr»n P»**"» J ^. M. OmMtmodii reliqm omnei,
nBm instantie temporit per e litcnm ^ . . «• <
.. _ . ^ ' "^ OmiifiiuMfo; quibiis nuUo modo poiBiiin
**terminuitur. Corrumpunturautemhsc „,^^^^ ,^ >,. ^,, Mr^ii,^ mtnoa hmt^..
„ . . 4> . >. ,. .. , subecribere, ut hMtus icilicet mmiii neoe»>
« ^ ^*'-'^"' ^f^' *~ '"f * "rio RluMputur, et loquadiDonn.. Lo-
-«d .;mrf «««, i^.. «t r^; ^^ j^ . ,j^ «.«.«fi,
Rl«nnu Pd«mooi.«. gnnm.. p. 1388. y^ ^,^ ;=-,,«<^„, L. M. A. /W.".
. ..... pBrum interest Et ocuo est: " Aempe
quam cmm, addit« rt, mtesre «onuerit .. . . , „ ^„ ... ___
. . > o »« ub,^ locans eas omnes paites, *t sum-
infin.tivus: sed hoc usu plurimum va- „ ^ ^ j^ ^^;^ ^^^^.p^ ^,^^ 1,.
lu,t; nam \ .njUius didt Dice, et Te- «» ^^ transmutans. eris expertu. omni-
rentius Face: quibus si adjicias ir, „ ^^ ^^ ^^^^ formarum quis-
faciunt integre sonare infimtivum mo- „ ^^^ ^^ ^^^j^^ ^j^ ^^^,^p^ j^. ^
» dum Dicere. Facere, Ducerer Hinc „ ^^^ ^^^^^^ f^^ ^^^riare, id non
haud dubiiem legere in Virgilii JEn. L ,» ^^^^ ^^ norarum particulanun
<53. VI. 318. 343. viL 546. <//ce, pro vul- „ m^jgsgu ^^^^
gari dic; et .i:n. xL 464. geo. iv. 358. bis y^^ ^^q^ ^^, . yj^j^ y ^ ^. M.
^ucr, pro duc. Idem Varro. ibid. iu. 2. ^^, ^t tres versus. qui statim conse.
fin._" induce me in viam disciplin»." quuntur. desunt Vind. V. ed. A. n. X.de-
Sed omnino consuU debet Burmannus, ^^ j^„^ ^^^ie apographis homceote-
ad AnthoL Lat iu. 135. 6. , . u i ^ . • •.-.. -j
lcuto vocabuio Jiguras, uti sagaater ad-
Ver. 435. tnbus vel : U. partubus uti. monuit nuperus editor Lucretu ad exem-
•^uge: idem euges et V. ed. interpolat pi^r codicis Vindobonensis. H«c autem
jrra ante tribus, ^^ p^ jl^ depravationibus, quas nuU» cri-
Vcr. 487. transmutans • V. ed. n. trans. ticorum opes eniendare valeant; et, defectu
mutas; n. transmittas. Pro /^m, Gn>- scriptorum libronim, nequit ambigi quin
novius, obss.3. l.p.433. laudantc Haver- multi sint auctores, qui vitiia inemenda-
campo, videtur voluisse lavius, quxe fuit biUbus ob banc caussam in omne tempus
prior scriptura codicis M. quamvis eddem inquinabuntur : quod satis sit in transitu
manu superscripta sit l<tvis, Quid autem pnestrinziase. Hinc est, quod in codice
LIBER SECUNDUS.
283
Adsimili ratione, alias ut postulet ordo,
Si tu forte voles etiam variare figuras.
Ergo formanim novitatem oorporis augmen
495 Subsequitur: qua re non est ut credere possis,
Esse infinitis distantia semina formis;
Ne quaedam cogas inmani maxumitate
Esse: supra quod jam docui non esse probare.
Jam tibi Barbaricae vestes, Meliboeaque fiilgens
Cantabriipciui, Jirrenalb Mtim tL rm.
14€. omittatttr; et in noatro codice O. ver.
836. libri prixnL
Ver. 491. Addendum jHirteis: egi de
hae formiili ad i. 112.
Ver. 492. Adtinuii: P. Asimaii O. A.
At simili,
Ver. 494. formarum: A, formai,'^^or'
poris: V. ed. n. corporum. — augmen: n.
tigmeH.
Ver. 497. Ne: 11. Nam, £t vocis max^
imitas uaiun non aliunde, opinor, habuit
Nonius probatum dare ex veterum scrip-
tis, quam ex hoc Lucretii versu, quem
iQe grammaticus apposuit Amobius,
pro solito sibi, banc etiam nostro peculi-
Mnm dictionem suis immiscuit, ad lib.
tL p. 204. ** Radone bac ergo sequitur,
** ut intelligere debeamus— DeoB— in yaa-
** tis pomgere se longius, atque in niax/-
** mitatem producere.**
Ver. 498. esse probare. Hsbc scriptura
Cit longe exquisitior codicum antiquo-
rom Pii; quam librarii non satis intelli-
geotes in r» posse omnium exemplarium
ncUquorum demutavere: boc autemiacto,
necesse habuenmt editores proAari ponere
contra omnia exemplaria, loco probare :
illam lectionem tamen in O. A. egomet
invem. Enim vero formula, quam Lu-
cretio restituimus, usitatiorest, quamquss
stafailiri exemplis vel poscat se, vel patia-
tur. Rediver. 469.
Ver. 499. Barbarica vesies.* Le.gene-
raliter orientales, propter diffluentem opu.
Imtiam ac luxuriosissimos cultus harumce
gtttthim. VirgiUus, JEn. u. 504.
Berbarko postei snro, tpolBiqiie, npefbL
Quem secutus est Valerius FUccua, vi
526. ubi locutio cklamys ardei^ cum lods
adductis Heinsio^ multum ilUistrat r«
CwnfiUgaupurpura:
Nec levior comitstiir Aroo;- horrentia c^jiM
DiKolor annsn^ter, M|aaleiitetqtte ssxt lacertos,
Barberkd ekUmfs ardst acu.
SguaUrUes are: i. e. squamis asreis hor-
rentes: vide supra, ad ver. 4525. £uri.
pides, Ipb. Aul. 73. de P^ride loquens:
— .»— «vA^ /ov dfsmnm STOAHN,
X^ff Tt Xmt*«f4t, BAPBAPQ XAIAHMATL
It» locus castigandus est ad fidem quo.
rundam Clementis Alexandrini codi cum :
i. e. ** fulgens vestiroento floribus aureb
*' picturata'* Vulgo^rrA^: confersa ejus-
dem lona,' 1 178. editionis mess. £t pri-
orem Euripidis locum imitatus est Ho-
ratius, od. iv. 9. i9. unde explicare vim
atque venustatem dictionis mfmwnfmemt m
Herodoto, ii. 116. quam prudentes edi-
tores non attigere, in proclivi est; aed
hsBc nos ab opere proposito longius eve-
herent.
Ibid. 3£elibcea Purpura. ExlocoViiw
gilius profecit, nonnihil etiam de suo or-
namenti intertexens, ad JEn. v. 251.
▼ictori chlamydem attratsm, quam plurlma
drcum
Pwrpura MKsndro duplici MeVibma cuctirTit.
Ibid. fulgens Purpura. Idem MarO,
ad ^n. ix. 614.
— pictacroco, et/tf((«ii/t murice, vestU.
•• Fulgenti murice, purpurd." Servius.
Ver. 500. tincta: sic editorei, post
T3
284 T. LUCRETII
500 Purpurat Theasalioo amduurom tmcta oolofe;
Aurea, pavonum ridend inbuta lepore.
Pium et Vcroiitnitin, ▼wiMinM repoiu- ' ' rEAA»»lli
OTf , pro tedof quod ▼idum omiii* cscm*
pltfU Kripu olMidct. Euidcm raidtuti. Tidc noc cd ?«. 575. ct ifl. M. IbM»
oncm, Ubrit Itidcm rcnucntilNn, nonci- mQii nni, Uqnct, *»— »^ ^Hv^kmm nk^
ipd VirgUio nupcr fcdmus, cd fca L ncndnn cmc cumim 993. fw. IS. Ek ft
467. pUuuurii, ut Migunmur, cruditii. AntlioL Lct.Biirm.Tcl AoNBfiidjILiif.
£t?ulgcti infnviunt «I cd ilncm bvgutoc ^idc cd tct. 919. npfm*.
vcnib, Md omnino linc Ubrii. ck» nniifuid. rOi*-* «mma frmnfc.
IbidTVnilico.ncqiciTitcilVttaluc, ^^ pnm«- n«p- g.™»
tcHcScrrio, Lccrt iMton: Guieoo. Vulgo, eandrfaf ; «d Tcric lcctio
•cntit Stqihcnus BymnUui. *^ «^ «* "^ ^~ ^^ «1*
Vcr. 301, rMlmli. lic n. cC alii dudum w^to»«» >m mne^ inl
rciUtucnint ci librii Kriptii; Md raUqui libct Tcro Pctrenium w «iBfily cb
nmnci, quibuMum nobii rai «t, rtdnil. oonctibuicdilorumTindicaic, ineip.lOfc
IMWi clcbcrcturobwiiucntcmijrilcbciiL nimr riii imrtin wil Jmii iii|iwi— itf.
Ibid. .^iiiTw ftomiim lfp«rt. Antbo- ArwqneattiitiifiAfidortapab:
logia Lct Burm. iiL 15S. 9. L c spUndei: nam, caho cradilc ke>
TuopilitoclaiMM^vpMcltnr, torcs! ailfinil a^iitacchviium; cnti
PlunMtooawriifoarwBoMMik»: Homero fidei nt: hinc ~
qu» Lucretium ^ragie iUurtrcnt: nam ^t^ dicadtac in Lljmui, Od. X. SSk
hunc Tcmim, ut pntovdfntii e i e giticum ^ota pcndet:
CI|MO, ^um TOCCI^ ^pubw paVQMI tnn E «icw mm tMMi l«3fl» #ttJK iMMMi mm9
in |HWti« Gratcfek «|uam Lalinis. insigniri k*..,^» «,,•». »px«OTAHlAllI:
»ao.l.v^puta,.^,etsimili..in. ^ «1« ubique in «> fcgendum «L Hie
dinvrrnter dc luxu miinientonttn etiam ^ , ' _^ _/' _ .. .-«
autcm locus non cOiigit Skmaa di licui '
UMintcntur. Ijtxnun Lucani Don alMNium .. _ . ^ t . •
aditH>%HK\ ut ^Hkamus quki »ibi TeUt ^^ «l xL lOSw
iIKkI cfulhctvMi ttiumahu: nam schoUasles
rctu iKui tvouit; «diK>rr» autcm, pn> nv ~ "*
lit\> lUbi» mvliik» |iutant disaamulara* «piam L e. cnitcaccrct, et
i|;iK>ffauti«m >uam inpMiuc £ttcri Lcgi- Ibid. ratea.
tur «utcm in Ituurx \. I :^ ^ Iwcfa prioris
Anc 144«.
f*r» ji«f\» A^«>A-4 a*ict, 5«r> ^:3m v\x-ci? : «« in£tm« «et I5T4.
«i\x*t>-~<Av.rv' M)C4j«r«v ^^ bcrrsdai ^ide
«Kv xt-^vTi «d ^vr 4^\v R«m cvcMet
I ■ x^w sirlfc «iSrea»
ISd 'w;.-^: *• Ck ^filtOiCWe^ pUM
LIBER SECUNDUS. 285
Pqpla, novo rerum superata colore, jacerent:
Contemptus sudos smymae, mellisque sapores;
ctp. 55. proposita; ubi, qusB bene multa X. Sed nova: unde nne ob similitudi-
interpretes congessere, ad illuatrmndum nem d r^ d^ Tulgaru editorum lectio,
Lucretium egregie fadenL Loquitur ni- Seda Bcilicet, aliit non obitantibus, spe-
mirum per omnem locum Carus noster dem baberet: emendatiasimi oodices Pii
de rebus inanimatis; ttnde viventinm pa- dant, Sedulo ^fua: de scripturft membra>
vonum mentio intempestiTa maxime et narum L. M. in boc loco, ut in aliis bene
mTftiluw^^s baud injuria videri possit. multis, parum liquido oonstat; et sane
Jam vero ex universb Latinitatis tbesanris Havercampus, cui iiber usus horum opti.
voaibulum magnifioentife sermonis Lu- morum ezemplarium suppetebat, perfunc-
oretiani atque amoenitati adjunctarum torte nimis offido suo functus est. Ipsum
phrasium accommodatius bac conjecturft me etiam nonnibil subinde culpo, qui ali-
nemo deprompserit. IsidoruSb origg. lix. quoties membranas n. negligentius in-
35. ** Pirp/Km, matronale pallium, ez pur- speierim; sed recentior is forte liber,
*^ pur& signatum; cujus fimbri» oarft quam in quo locorum de boc genere valde
** ttaminis summitate resjilendent.** Sic lubrioorum omnis cardo versari debeat^
lcgcndum : libri, aureis, Servius, ad Denique, si Secia scripserit Lucretius vo.
Virg. ^n.-i. 480, -peplum definit, pallam cem ubivis d>viam, et ipsimet passim ire-
fictam femineam, Vcrsus quidam nobis quentatam, unde comiperint librarii, segre'
admodum appositi leguntur in Homcri aliquis divinet
hymno ad Venerem, ver. 86. sed comipti Vcr. 50?. Conjunctionem El^ a qui'
luzatique, hoc autem pacto concinnandi : omnia exemplaria versum ordiuntur, qud
nirA^ ;«, yuf .Vr., ^^^ ^fc auy^, ^* «"«& poUssimum omiserim, statim
KAAON, XPT2EI0N, nAMnoiKlAON* «r patcWt. Sane, sine copulis, mcosu vivi-
Zt nXfTu, diori atque stabiliori locus procedit, et si-
Srqd^v mfAf Surmkturn ix*/u!m«, ^mvidm tZt^ milem interpolationem nuperrime e)eci*
Bm. mus de fine ver. 500. — sudos^ vel sudor:
£i;c* '* vTiYfmitarrms hjxmi^xrK (sed uos oTthograpbiam vetustam Lucre-
Mtfxi judices et idonei, qui sibi id labo- *". «t antiquis agnitam grammatids, ut
ris suropserint, ut IL E. 338. Z. 289— decor ac proportio postulant, amplecti-
296. J. Pollucem, vii. 50, cum boc loco mur) sic perspicue A. n. X. ct V. ed.
conferant, haud invitc fatebuntiur, qpi- quamproxime,««o</ornempc;L.M.iaior;
nor, depravationem scribarum insignio- cfrorc fadU. quum litcram prostantem
rcm pulchre mihi profligatam esse. C«^ priBiens vocabulum attraxerit et eliserit:
terum, ut ex abundanU divinationem reliqui onmes, P. Vind. B. XI. utique,
Burmannianam, in optimis sane atque fe- ^*^ *' dictione tritissimi cum aliA ex longe
licissimis habendam, oonfirmatam atque eleganlissimis, quod adsolet, commutatA.
iUustratam demus; quid colorem sermonU Sed enim auctor Ciris non absurde judi-
Lucretiani per hunc locum propius at- cari potest hunc ipsissimum locum imitari
tingit jiescriptionc ilU pepli Pkpinian&, ad voUiisse, ver. 498.
Theb. X. 59 ? Non mihi jam plngui judabunt teinponi mjrrhd. .
varUs ubi plurims/orrf Totidcm vcrbb Euripides, lon. 1 1 94.
Fwpura picta modla, mixtoque incenditur auro, ,«««—««. m rt ym» M%mrrm vimf
Jam vero lectionis varietatem pcrcensea- Xip«f MrvMn Mrrp«, M^in^fMm
mus, ut nihil desit lectoribus, quo minus 2MTPNH2 'I ApaTA :
^udicium de hac emendatione accuratum ubi nos videndi: sed noUssima est trans-
ierant. Pepla novo: P. V. ed. B. A. n. lati sermonis formula, nec annotatioms
286 T. LUCRETII
Et cycnea mde, Fhoebeaque, daedala chorduy
505 Carmiiia, consimili ratione obpressa ukrent:
Namque aliis aliud praestantius exoreretur.
Cedere item retro possent in deteriores
Qmnia sic parteis, ut diximus in mdioies:
Namque aliis aliud retro quoque tetrius esset
510 Naribus, auribus, atque oculis» orisque saporL
loogiorit indigeoiw — wmymm: sc, «^«i* BMt. ziiL 830. nbi Tidcndi imit «odili
Mf ct AM)ummi% cxhibcnt P. Vind. V. cd. rommfnra towi» qni milii iieiitiqDnii pcr.
B. L. M. 2. flcd A. n. ut edttioact com. fudcnt Nin vtf/Mtitar in pdiBlit
moBcc, nufrrka ; n. tmirnm. ret, cjUabom ■mmdcm faRTcm
Porro, le^or olMervct velim. Lucretium ncmo credidinet A. aortrttUmt: tsuapib
eb rebus iohcrere, quc tcI oculis, ▼d hic TcrMS cum duobusiequcntibas demnt
naribus, re\ gustui, tcI auribus dcoique, L. ct M. lo A. Tcro Tcrr. 507. 506.
obvenantur, (ridc ver. 5ia) nuIUintereA transpositi lcguntur: alqyc, in Tcnn pn»>
tactiU ratiooc babita; hac nimirum de eunte, n. titereL
cauflsi^ quod is sensus unus alios omncs Ver. 509. rtiro qitoqme tetriMM: V. cd.
attingatetca m pre b cndat; redi ad ver. 408. B. O. n. X. retroque mt acrimts A. relro-
Ver. 504. cyenea: 11. cyHgeai A. cy» qwe atl tetriut.
renettm.—faele Pkeebea: A. n. eiaphef Ibid. retro, Displioet bujosco voci^
bma^ — mele: lU idem. pronws, ut ridetur, supcrfacaiics, rcpe-
Ibid. deedala chordit: L e. ope cbor. titia An dederit noster?
darum Tariata. In hoc usu dictionis, Namqueaffi.«Bod*rtn«qo«p«t«rta.««K:
quatenus caraiinibus acoommodetur, auc- , ^. . . . ,
tomn Pin<Unun DOMer jMbuit, OL L 1 69. '1"° "'''" '^'"" «P^-sq-e de».de«n que-
at. £t, si rem mtueans, vix ulla uter»-
MXx/rmri imiZm' fum (]( mutatio: quantulum enim inter
W(.u4f if4Mt9 wrvxMH. se discrepaut retro ct Utro? i. e tetrom, vei
Lyrici scholiast« atque interpretibus ad tetrum: vide i. 970. — Caeterom, in vcnu
Pyth. iv. 526. non assentior, sed a Lucre- proxime veniente, atque deest n.
tio expositionem malim pctcre: Ver. 511. quin: i. e. imOf vel ««/, vd
U.XXMJU, u T. r^ ImlMX^, »" *»^^ quodam significatu, cujus plura
^»ffjuyya. fimrrm^ rtiw exempla tibi lezicographorum coUectiones
-rmt^ %nxift ^ty •/**>' ^^^ denegabuot Sic autem ausi» sum
i.e.diverson.mc«,tuum«p.cen,. Idem " ^''J"»"™ rescribere pro librorum
denique Nem. xi 23. "'""'"'" ''^™' '■»• "' ^^«^ «»-
structioms morfoo facillime mederer. Alii
'^*^ «««^«^f. sjuje editores hanc medicmam aho roodo
Ver. 506. rxorrrrtur.- Vind. V. ed. B. administrarevoluerunt; inferciendanempe
n. 2. exorirettir: et, quam ob rcm sylla- conjunctione et ad finem versus: qood et
ba ri hujuscc tcmporis haud a?que benc incondnnum est, atque duabus rationi.
possit corripi. atque in praKenti tempore bus oppugnatiu-, qu» divinationem mcam
njodi indicatiri, non equidem invenio; et ex Lucretii ipsius auctoritate summo ope-
htm mutationes moribus antiquiorum po- re stabiliunt. Si te ad indicem redpias,
ctarum adversantur. Ad eundem modum statim deprehendes locutioncm reddere re-
\ariatur vox j^otiremur in MSS. ad Ovid. bus, et germanas multas, poet« nostio
LIBER SECUNDUS. S87
Qu« qu(»ttttn non siinty qnin rdius reddita oerta
Finis utrinupie tenet 8umroam$ fiiteare necesse est,
Materiam qooque finitis difierre fignris.
Denique, ab ignibus ad gelidas hiemisque pruinas
515 Finitum est, retroque pari ratione remensum esL
Omnis enim, calor ac firigus: medieique tepores
Inter utrasque jacent, explentes ordine summam*
qnain familijuriter adhibitM; reddere au. Ver. 515. T^ es^ secundo caient R A.
Ism in rebus, nusquam legi. Rureus, — Hoc autem didt Lucretius: **Pertero«
pbrasim reddiia certajinis rebut libentis- *' pestates quatuor tantummodo totus an*
flime usurpat noster; sed locutiones istae, *' nus demutatur: ab ignibus sstat» si
qam ezsuigunt, si seorsim ponantur voces ^ exordiaris, et cursum per pruinas uaque
rebt u reddiia ; atque itidem scorsim certa " «d eoadem ignes remetisris, omnes vi.
finii^ quod posito r« et editorum ad finem '' debis varietates tempestatum; annus in
▼enfis extemplo neoessitate factum est, a '* tlits non eicurrit: his soUs terminatur
iQrlo Lucretiano prorsus abhorrent, neque, '* in omni tempore: suos intra fines, ut
ui ezputem, per totum ejus poema vel *' alia universa, continetur.'*
vice simplici lectoribus ostenduntur. Spe- Ver. 516. Omnis: L e. ** Omnis annns
rem igitur, haec saltcm meam emenda- '^et^ calor, acfrigus; nihil aliud.*' £di-
tionem judicibus aequis et idoneis i^pro. tiones nobis dant Finit, invitislibris om.
baturm esse. nibus, si excipias Vindobonensem, cujus
Denique, alia divinatio menti meas se ob- collatorem in hoclooo probabile est cessa-
tulenit, quam cum lectore communica- visse. n. interponit ac post enim, Si ad
visae non pigebit, et vije editoribus initas conjecturas fugiendum sit, proposuerim:
nuUus dubitem longe anteferre; quamvis OMi/enfancaloracfrigus:
hand eam pne illa malim, quam prior L e. Claudit — ^impedit— obstat— quo mi-
sim ingressus: nus divagetur; adeo ut r« Finit ez glos-
Qpaa qnonlam non sunt in rebus, sed data certa semate natum videri possit: quod miUies
nnisutriinquetenettummain.- fiMTtum novunus. Festus: " Obdere op-
nt inferius, v. 384. u ponere.**
PoMe darifinem, Ibid. j^^igi tepores. Hos VirgiUus tam
Ver. 513. Materiam: P. Materiem^ • ezquisitis versibus uberius exposuit, ut
finitis: sic P. n. soli; reliquis in omni* mihi temperare nequeam, quin apponam.
Ims l^tur injiniiis, apertissimo scripto- Leguntur autem in geo. ii. 343.
ris soopo repugnante.-In priore vemi, „^ ^ ^^ ^^ p^^ ^^^ ,^^^
pro utrimque, n. utrumque: quae dictio- Si non tanta qnies lret/r(ffiwque caioremqiie
nes alias confunduntur. loter, et exdperet coeli indulgentla terras.
r>id. finiiisfiguris: l e. «• Quum sum- Anne aliquid divino iUo ingenio dignius
"ma ipsius materisB sit finita, necesse lcgisti? £t tam aic/umm, quam pmi, de-
'* ast, ut omnes figuraB, quas materia po- scriptio est generalis; uti Servius existi^
** terit induere, sint etaam numero finita».** mat
Hanc tamen oondusionem poetas nostri Ver.517. uirasque: nempe tempesta-
fiUi geometrarum ei sunt neutiquam con- tcs; ut Hippocrates, aphor. ui. 16. i» ry.
eessuri Scd cum sensu poetas gramma- nw %winZft^en: L e. i>fa$t: de quA eUipsi
tiook non accurata opinionum veritate, consulendus est L. Bosu libeUus, ubi lo-
nobis in hoc munere defiuigendo res est cns Hippocratis addudtur. Haec sdUoet
890 T. LUCRETII
At rcgione, locoque aKo, terrisque remotis,
535 Multa licet genere esse in eo; numenimque re{deri:
Sic, uti quadmpedum cum primis esae videmus
In genere anguimanos dephantos; India quorum
Milibus e multis vallo munitur ebumo,
Ut penitus nequeat penetrari: tanta ferarum
540 Vis est; quarum nos perpauca exempla videmus.
toris tBdio luniiiiil diltgenti* sibi pneca- Ver. 536. Sic uii: Lege, SiemL Bsvt*
Tcntiumy Luoretius concludit. Lod to- lkius.
tiua Kopus sic per expositionem uberio- Vere, ut putem; ne sjIlabA pnetar a».
rem dedarari potett: ** Dicebam nuper, rem omnium, ni fallor, poetarum coiii»
^* summam materi» esse infinitam, et piatur*. sed nuUus liber sufihigptur.
** numerum etiam primordiorum amiliter Ver. 537. anguimanot: P. Vind. V.
(( figuratorum «que duere infinitum. ed. O. anguinuinut: fbrte Tolebant tm^
Regcres autem, boc ita fieri non posse; guimanet. Julius Obsequcns, de prod%i
nam Tidemus iit hit animalibus nume- cap. Ixuii. — ** pueri quadnipcdcs et futt»
** rum minorem esse, in iUit autem ma- '* drumanet na^^^^-depkantot: A. dr*
** jorem fecunditatem ; quum ad tuam by« fantet,
*' potbesin omnia deberent et esse nume- Ibid. anguimanot eUpkantot: L e ** e*
'^ ro pari et infinita His respondeo, Nos ** lepbantos, quorum maatis, tcI prabos-
** uniTersi partem tantummodo exiguam ^' cis, Tersatlli mollitie toituosa ast, ad
** cognitam habere: si omne immensum " instar anguis." Orosius, hist. ir. 1.
*• liccret peragrarc, numerosa invenire- '* iNIinucius — protcntam in se maiiKiN bd-
** mus ca alibi, qua? rara sunt nobis; et " luae ferro desecuit," Sed adeas inter-
** inviccm, qua; abundant nobis, aliis in pretes ad Q. Curt viii. 14. 29. nam om-
** plagis rariora: ita ut in omnibus, sum- uia super hac rc trita sunt, ac dudum
** mae rerum rationc habita, flcqualitas et vulgata: nec tamen elegantem satis Op-
** proportio, sine defectu, sine abundan- piani descriptioncm lcctoribus inridebi-
** tiA, obtinerent." mus, cyneg. iL 522.
Ver. 534. Ilic versus in V. ed. non
comparet.
Ver. 535. gencre : sic solus Vind. uti Ku»r ^nf< t^ wmi<MfAn- «loii, r« ^Uwi,
Tulgares cditi; ct verissime, ut opinor, 'Pr^ii^ ifiwn.
quamvis alii omnes libri uno consensu
dent gencra : qusc tamen lectio quo pocto
«<
Amtt») t», r»*Xjr, rt' Tf*C*€iuim rrf mmX.tMn.
Ver. 538. MiUibus: V. ed. Melibusi
.^ . j . ^ L. IM. Miiibus; quos sequimur: vide ad
stare possit, haud invenio. ... ^ ^ ««^ -«
.... . . ,, ^ . »"• 724. — e: n. eUi forte, ex. — vallo:
Ibid. numerum rejjlert. Maro, .^n. vi. j ...
Ibid. vallo ebumo. Nec minus el^an-
Dbcedam, expiebo numerum, reddarque tenebria. *®^ Tullius, nat deor. ii. 57. — ^** munit»-
** que sunt palpebne tamquam txi//o ;m-
Reddar: i. e. me reddam, ad mediae vocis *» /enmi ." ubi fructuose consuli potest
GraKxmim potestatem. Si vero nugato- Davisius. Homereum illud, i^««f ^ttrmy
rium tibi propinatum velis. en! tibi Ser- quis nescit vel puerulus? Sed obiter Var-
Tium ibidem, gerras germanas cffutien- ronis pulcherrinios vcrsiculos, apud No-
^^*"- nium, voce iW;>tj6rttm, iii 164. emenda-
LIBER SECUNDUS. «91
Sed tamen, id quoque otei oonoedam, quam lobet eBto
Unica res quaedam nativo oorpore sola,
Quoi similis toto terrarum non sit in orbi;
Infinita tamen nifd erit vis materiai,
545 Unde ea progigni possit concqpta, creari
Non poterit: neque, quod super est, procrescere, alique.
Quippe et enim sumant oculei, finita per omne
tioras eihibeba De oculis autem pufclini Nnaqae ocnlot faifiBrta pOonnn tdftlaceMant;
podUe videtur ibi loqui poeU lepidisn- Qw»q~ »»»•<«««'««««" n«OT tue^
^ ^ '^ Inde inliDiai sesei propriM deOBvit in orbct.
mus:
QuotcaIUbltpliironatund!p.Ipebr» Venu» «mt Tdde •pwdoB. Sed pradpoe
Tlnct«!, vaiUuu mMU tepto, tenent. ^^ ^^ Statiut, hinc manifestiflune ei-
pwui, quem Frsigerus indionrit, Thcbw
Vulgo, vattato fMbOis teptos. Cioero, de ix. ot ipeeait:
•HMCt 15d — ** e quibus quum emencrit,
"«»ditfrugem^onHne«rucl«n.« ^urf«.,to««»»««P«.P« *»•«,««-
** contra «vium minorum morsus miuutur
**eaiZb aristarum.** Unde Ausonium His c ommit t e, qam notabimus ad fti.
corrigam, in Mosell. 86. 497.
Ver. S39.ferttrum Vis, Avienus, or.
SqnameiM herbosas Capito interlncet arenai, marit. 410.
Vlicere prx tenero fartim conseptus arUHj,
yu hittmanm petegnt onuie Intematat,
Libri, coiigc«<ttJ; invenuste. Ergo, eoiZb MultuKiue terror ex feils ^fiter ftcta.
«ft^ munitur, quasi fhmte exerritOs, j^ „^,amus ex ingenia Editiones hii.
«hi stationem^ pro ,««»1«»,»*, babebant i^^ in priore verw.. PJ, se/ varium; et,
daphantes. Florus. u. 8. 16. non mcon- j^ «jeundo, Aa6An/.
anne, de Antiocho: « EUphanii, ad hoc ^^ ^j ^.. ^ ^^^,, ^^ q.
•• immensoB maffmtudims, auro, purpunL ^ ^ , . — . r^ .»a
u . -* .a«_TJ ,./ . A. antiquo modo, probe; 1. jubets aW
** argento, et «uo el>ore fuigentibus, actem uh^
•* utrinque uaiiaverat.'* Nescio quis de ~~» -^- Vxj :.t njr ..• «.w ? ..
„ r^ ., .* ... .. . «, . A Ver. S45. orbi: sic L. M. ut solet Lu-
nostm Bntanma, hb.li. epig. 91.9. An- - , ,.^ , ,., ..
.K^i T .» ii..rr *^ "«*»««5 ^ «^*»' «d libroa reliquos,
orhe. £t L. tn deest; unde sic fortaa»:
thoL Lat Burm.
Quam pater invictls Nerent valUverii nodk',
Qnam fallax ntu drcnit Oceanni.
Qnol sfaniBs toto. tcrramm non iicr orbi :
luomnino rescribendmn, na temporum ^^ "*• ^^' "* ^' «* 1«^ dandi casu;
coiicinnit..disturbetur. Editi. natfa«r«/; ^ ^^^turtiores tenmnaYuse dicdonem
qoodnon ferendum. Haud aUenus ac- 'oius, et mmih^ ad normam secund» de-
cesserit CUudianus. de bdL Gfld. 146. ^^<«>^ nominum, te Prisdanus doce-
bit, lib. Ti pp. 716. 717. quamris in hoc
■ feUdor Uls pemtts loco nihil impedit, quo minus ait ablati-
fto Lltoy», nimio qup le mumisa cai^ ^, ^ subaudita, ut pavim solet fieri,
Defendit. tantique vacst lecura tyrannl. ...
prspositione in.
Addam insuper Serenum Samonicum, de Ver. 547. Bentleius crucem panrulam,
med. 667. et scaturigine Ciceroois haori- quA eonr up te l » suspidonem solet innuare,
entem: vocabulo ocm/i apptnxit: nco injiiri&;
892 T. LUCRETir
• Corporajactari aniufl genitaliara;
Unde, ubi, qua vi, et quo pacto, omgreflBa ooibantt
550 Materiae tanto in pelago, turbaque alien£ ?
Non, ut opinor, habent rationem oondGandi:
Sed, quasi» naufiragiis magnis mukiBqae ooortis»
Di^ectare solet magnum mare transtra, cavemasy
Antemnas, proram, malos, tonsasque, natanteis;
555 Per terrarum omneis oras fluitantia ajdustra
Ut yideantur, et indidum mortalibus edant,
nam res videtiir perdiflkili intdl«ctn cui- Ver. 552, MttlCit; P. ventit: ted fra-
▼ii, deprabendcftt quidnam ^ yenuftrtk tra.
luOieet, vel eti«n proprietatis, hoc voc»- Ver. 553. tranMra: O. A. cmtwa^^t^
buhiminhocloca Cogitabem equidem, venuu: bc M. ct ita liere L. camm:
an sic noster scripwrit: quod in prodivi est intdligcre de quolftel
^. , , . „ . * t^ concaTO naris interioris fraffmento: ooale
Qi^pe et enliB nimsnt olM, ftnlcs per omne>» ' ^ . •. •
Graea nuncuparent tUpH, Mfrfi ym^rfUM^
i.V iHi, qui materiam cujusris rei infini- ^d «^«f^wr^ff, mmXnt nm: adi sisJ.Folo
tam esse nolint concedere, et principiis lucem, L 87. carinat: P. Vind. V. ed. IL
Bostris consentire. Nihil, quod lectoribus ^- itidem bene; nisi quod veri sit simiUi-
ofieram, probabilius boc tempore mentem mum, hanooe dictionem indepraratamptr
meam incurrit — ^Porro, pro finitay n. librariorum manus fiiisse descensunuB.
oodex habet fitncta, cartnoj O, A, carinamy n. SaJtem con*
Ver. 550. Matcria: A. Materia; n, «'»""» Lambini, reponenUs ex ingenio
2. Materie, gubema^ in cujus sententiam edltores
Ibid. materia^ pelago: ut pote semper I^»^"* »^*™"^ neutiquam videtur dtra
movente se, et ^stuante, Hanc autem »«^^«^«> adoptandum. Sed nimirum
figuram scrmonis dudum illustravi, ad '" o™»" tempore ha conjecturaie» castiga.
Silv. Crit. iv. pp. 123. 124. Ita dixit tiones nimis faciliter. ne dicam inconri-
CWnsAlexandrinus,cohortadgg.lO. ^^'^^'' negligenterque. sunt in Lucretii
^i>My.f ayai»..: Theodoretus, i. 15. «- ^»*^^™"» ^«^^*» importat».
>My( mymhrnr.f: et Themistius, p. 1 77. I^id. Di^cctare mare transtra, Ita
xaXXtf; wiXmyf : sed plenimque de ma- Maro, ^n. L 1 28.
lorum muhitudinc usurpari solet locutia ^. . „
Confer mox ver. 562. Ad parem meta-
plioram provcrbinlem cxigebant vocem Ammianus eUam Marcellinu^ xvi. 3.—
montes, ut noster iii vL 159. " montes " ut.-conspiratas gentes in noxam Ro-
" nimborum." Durior cst pro more, et « mani nominis di^ectaret:'
quem vix probes, Salhistius, CauL 23. 3. v*.r kka ^ » xi ^ ^u^
]* ... .... * ^- 554. Antemnat, Haec est ortho-
** mana monttique polhceri coepit:** ubi ^..uu \r ^ i •• . • e • . •
1 ^ r. r^ -.• T .. . graphia V. ed. glossani vetens, Sosipatns
piene et erudite Cortms, Lucretu non im- ri.»..: •• • . . ^ . j-
r "wu uu Charisu, inst gramm. i. p. 20. et sic codi-
inemor. , . , ,. «,..._
ces multi ad \ irg. ^n. m. 549. — tomas:
Ver. 551. conciliandi: i. e. in conci- V. ed. consas
hum materi«. rt^bus gignendis acc^mno- Ver. 555, fiuitantia : n, fluvitantia,-^
datum. veuiendi. „^^^,^^^_. ^j^^ ^^ ^^ ^^ ^^ ^^ ^^ ^^
LIBER SECUNDUS. 29S
Infidi maris insidias, viseisqaey dolumquey
Ut vitare yeliBt, neve ullo tempore credanti
Subdola quom ridet placidi peUada ponti:
560 Sic tibi, si finita semel primordia quaedam
Constitues, ssvom debebunt q>arsa per omnem
Diqectare «stus divorsei materiai:
Numquam in condlium ut possint cocpulsa coire;
Nec remorari in concilio, nec crescere adaucta:
565 Quorum utrumque palam fieri manifesta-docet res;
fiUuuira : nempe, a lemel absorpd, man* Coelum, wlumque, vim mmigur^,
iit TOi nihiU j^tutras quem statim scrilMB Mentuanus etiem r« Infidi marU ^SM^i^
doetiaimi in probem dictionem mutefere. gum dedit ed geo. L 854.
Ite Tar» vibiam fequi solet.
GMlerum, huic Lucretio loco Flori unus t^vmt peuere
impendio similis est, quem hoc mpdo Ver. 559. ridet peUacia: n. rident
Bentleii sagadtas admirabilis ad integri. palaiia.
OrtHn piistinam reduxit, il 2. 31. •• Quan. Ibid. pellacia. Mantuanu^ gea ir.
** tus O! tunc triumphus tempestate in- 443.
«^tciddit; quum, opulenta prseda, clas- nuUs viwn repcffc^eflsCT— ^
•* lis, adversis acta ventts, naufiragio suo ^, , ,, . ., ^ .
« A«c«n, « Syrtes. rt omnJuin .«to*.. 1"^ " ^*""»" ™*T- ">'•»/««""»'«'
««««.» m.uUmimUto™.imple»it." bta dicti«HMan pm s<dito vulgrtwrem «i-
Ibid. fluUantia apluUra. VfagiBus. bSb^f. faUacu. ,ah^ H-c pt.T. h-
Mn^x^ 206 branorum consuetudo, et reoeptaB lectio-
nis MJM^«*Mi, mihi persuadent Manilium
Ihasndna remonim quos, et JtuUantia trmutre. ^^ ^^^ vitiatum drcumfeiri, ad iii.
Inpedlnnt :
■^^ 338.
•t Tullius in Arato, quem Lambinus ad- ___ nquo itat foedere terninm
movit : Ncc manifota patet faU peUada mundL
Navibu* abtumptb, ^uitantia quaerere apiustra. Editur autem faOacia. Ad quam depra-
Neque Silii versus quidam heves atoue ^t«««nproximeaccedit etiamcodexLu-
numerosi, Lucretium haud dubie le^i. "!?^"» ^' **^ pallacia^CM^rum,
dentis, displicebunt Exstant in Pun. x. «^ '''^ f^v^Bm ^sopicam, «« de
,Ao '* Psstore et Mari,** ni failor, in oculis
habebat
81c Lagea latit, vasto velut intula ponto -.r^ e^ js •* tr* j t iir ^ -rr
Cona^,illlA«:opuliiublnubifcrEunii, ^"^' S€0.fimta: Vmd. L. M. A. H.
Mi^^hviiniitp«rgena,opcritmare: jamqueper ^* A. infinita: sinuliter supm peccatum
undas est, ob frequentem in hujusce argumenti
St «««fr-. et mali, laceroque ^ustria velo. ^g^cana vocabulorum usum: et iu solent
AcmiMrljfittf«ii/,revomentei»quora,nautc ^. . ji. • •.. . ••
^ scribflB m dictionibus nuuume contrariis
Ver. $56, edant: V. ed. mdants n. quondam aberrare: vide ad ver. 94. su-
edats XI. edam. periua.
Ver. 557. marit vireit: nempe /tnym Ver. 561. omnem: sic Vind. V. ed. L.
whwt •fMimff poetarum principis: ut e- H. S. reliqui« omne, Sed erat aliquotiei
tiam Prudentius, perist z. 5^, hoc veriium mayulini generis apMd ve»
294
T. LUCRETII
£t res progigni, et geoitM procresoere po«e.
Esse igitur genere in quo via primordim renim
Infinita palam est, unde onmia subpeditantur.
Nec superare queunt motus itaque ezitiales
570 Perpetuo» neque in setemum aepelire salatem:
Nec porro rerum genitaks, auctificeiqae,
Motus perpetuo possunt senrare creata.
Sic «equo geritur certamine princqnorumy
Ex infinito contractnm tempore, bdlnm.
terea, ut in noilio eCuDn, iu. 604. FUu-
tus, Poen. ▼. 4. 14.
J;ipitcr„
<Iiicin Ttrlmai vUsUm
Ver. 562. ^thu: M. antu^^iuortei ;
Hs tUveraet M. O. diverui; non male:
** te mndique vertetUit** — pnnm fluctuan-
tis. £t *' tethu materiK,** ut nuper, ver.
550. **peiagut materi«:** quod Jam yri-
deo nec ipei Cnfbio inobeertatwm.'
Porro^ duo irems, qui proume sequun.
tur, ordine inTerw comperent in 1* Bf.
et, in priore Tenu, ut abest n. atqoe in
ver. 567. pro in, A. habet ut.
Ver. 569. ilaque: P. utique; quod gus-
tum ooiTectoris, argumentatioiiis m^
Ciic» et canstructionis xquabilitatem afiec-
tantis, valde sapit
Vcr. 571. auctijicei. Haec ipsa dictio
apud Lucrctium solum fortasse invenitun
verbum cognatum plus semcl in Amobio
legitur, ut lib. ^-ii. p. 224. " Cibis noris
** auctijicatis deos — .**
Ver. 572. servare: Xl. pripare.
Ver. 575. vitatia rerum: L e. rcs vi-
tales; quemadraodum apud Horatium,
epist. i. 17. 21 .
igitur iwutMidum. vagqrT A»
Vind. V. ed. n. 1. vigtr; O. m^ftr;
libmii, noo ceacnt libnrii,
ad ingenium sunm reTertcrcntur» aqniii*
ta ▼nlgaribua, sinccrai
tantea
Ibid. muteetmr fimere vagtr, Fi
** Fagorem pro ▼agitu Enniua KHb
Ci
mo:
** Qpti damot obpugiiantcii v^gmv ynbattL*
Sed bic ▼cnuaquin inagnitcr d qirt f Mu§
sit, nihii dubtta Intcren, nomen wagar
Tidetur Statio restituendum, ad Tbeb. ir.
789. ubi de Arcbemoro infante poieta
ampliavit versibus, quales vix antiquorum
maximi hcroes in pocdca aequaverint, et
quos integros lectori consultos Tdumus:
caram modo lactis egeno
• tu poscis filis rerum :
i. e. res viles.— Lambinus.
Porro, vice ti/o/ia, V. ed. victalia.
Ver. 576. iuj)erantur item: P. tupe-
rotU urna; qun lcctio politior videtur el
elegantior, sed vulgatc Pius idem in no-
tis meminit, ncquc aliter Festus Nomu»-
que, voco Vap^r^ vcrsum citant: nihii
Nutricein vagore cieiu.
Vulgo, clangore; ex interpretatione, nl
fallor. Erunt tamen fortassis, qui pUai'
gore rescriptum malint. Lucretium aa-
tem nostrum Virgilius, in loco nobilissi-
mo .^En. vL 426. ocuUs obversatum ha-
buit. Versus egregios, pravis distinctio-
nibus pessime afTectos, nos hodiemonim
{Mimi probe constituemus, et interpreta-
bimur :
Continuo auditx voce*, vagitus et ingeos,
/m/atUumque anixnc /temtes: in /iauji/ prim»
Quo« dulcis t-f/^, exsortes et ab ubere raptos,
Ab&tulit atra dies, et funere mersit acertx).
De orci limine jam dixerat poeta, ad ver.
275. nec sanus quivis litem in nos move-
bit, phrasin limine primo ad infanttiim
LIBER SECUNDUS. 295
575 Nanc heic, nunc illicy superant vitalia renim;
Et superantar item: misoetur funere vagor,
Quem puerei tollunt, visentes luminis oras:
Nec nox ulla diem, neque noctem aurora, sequuta est,
Quae non audierit, mixtos vagitibus, segros
580 Ploratusy Mortis comites, et Funeris atri.
IDud in hiis obsignatum quoque rebus habere
Convenit» et memori mandatum m&ate tenere;
Nihil esse, in promptu quorum natura videtur,
ykimiftlhfi mi > Sed «udiainus Semam, umA aiim mm ez Ingenio reponere
tfn mihi odum interpretadcmis aolicitioris aghuy in locum nr €Bgris, omnes libros,
hdt ** /n 'liniine pnmo, Quia de pri- et impre«oa et maau acriptos, ocGupantis;
M jng u siibripti sunt viti.** Idem rur- aed manifestiMimo soopo scriptoris id ex-
fUi: ** JBrjorlff. Expertes; quos Grmd posoente, neque, uti sperem, cum yeniil
'^MXsjpirf dicunt:** yel, ut pffido proprii tantommodo eniditorum omnium, sed
interpretis ipse \^rgilius fungatur, omni' approbatione etiam, ac plausibus. Sole
«M egenott Mn, L 599. quibus utique vi- mcridiano darius esty ploratus agrorum.
lalium gaudiorum atque commoditatum et morbis suocumbentium, postlongiorem
buIIa perfiruitio oontigeimt Hac autem usuram vitae, opponi vagitibus modo li.
da toto looo crisi nibil inculpatius: et mi- men luds inrisentium.
ierisneminem,TdexServioprannon8tra- Ver. 580. atri: O. acri; A. X. acti:
tore, rectam viam iniriase. Homeri ver- male. Virgilius, supra:
ficttlus, sed in sensu primario vods, ad
grammatid istius expUcationem aptissi. Abrtulitirtnidiei,^,^«immei«ltacerbo.
me quadrat, ex Od. A. 489. " Ver. 581. obtignatum.- l e. fideUtcr
A»^ ntf* mmXfifm, ^ /mi ^««r^wAiv »«1. reconditum et asservatum mente: nam iis
*, .< • c «^ . rebus, quas ab importunis senrorum digi-
Ergo, *' mnms, expersommum, vxtaBbre- . , / . ,. . .« , .
.... tt A j* * 1 _ ^ 1* tis Toiebant vindicare, sigillum mipnme-
" Tissunus. Adi sis, quae pliura contuu- . ^ „. „ z. , ..\,
u — ..^ *• j ••• ^ot tr- •!•• b»'**- TuUius, deorat. iL 61. — " furace
mus, huc spectantia, ad m. 681. lorsilu „ . , ..,.,. . .
beum Luc-iu. «mulatu. ert, «1 Phu.. ««"«J-*»' ^' "^ "t™* <*'«»f-
& 106. uM con«il» Telim doc<a»imo. *!!".' f* ^«^ Sed re. ot m
n.. notiasunis etuun ex Horatio Persioque.
ecDwires.
Ver. 577. Quem. A. Q^^^Munt: V^ «d q»»«<>fa», «igUli. curtoditM. ne in
n. tM»U.-vi,ente,: A. vhenli*i n. «.- ^ «cnpU diyulgwmtur, li«»l mmu.
^^ commode retem potent metaphora. Sal-
IWd. puerH: L e. generditer. Mbole. *"^ ^™*" ^'^. «P^ i" Ub. ii. p. 45.
Td ,«».,, utGned: vide «. Donttum, L"«"?^' «Wo"""^ «f «udmooe
•d Terent And. iL 3. 26. ^f^""" '*"*'"*' ." V"^' 1^'"
\r e-.*o » * ..f -KJT vobis tantum sapientUB traditumr —
Ver. 578. uUa: A. iUa.r-aurora: M. ., , _ . , -. «
" quia Formcem Luduanum, et Marsy-
,. *. , . . , '■ am Pompoiiii, bbsignatum memorid,
Ibid. nox diem^ noctem aurora, tequuta ,, . . f„ ^ ^
. -, ^ j .• «-, continetisf
est. Horatius, epod. xvu. 25. ,, ,^. . , . .... .
' *^ Ver. 583. videtur: m cujus diciioms
Urguet diem ikmc , et dUt noctm.^ j^ posteriores editiones babent tenetw^
Ver. 579. Qme: V. ed. QMare^Et odiosisrimam per repetitionem; et, quo
VoL. L U
296 T. LUCRETII
Quod genere ex uno consistat prindpionim:
585 Nec quidquam, quod non permixto semine oonstet.
£t, qucequomque magis vis multas possidet in sef
Atque potestates, ita plurima prindpiorum
In sese genera, ac varias docet esse fignras.
Principio, tellus habet in se corpora primay
magis nauscabandus inwiMinititem fitfiiK^ tur: Tbebk vfii 909. ubi TdturaB aDo>
ris aboaiiDeris, ralde suspicor ita fiKtum quitur Tbiodamas :
contra unanimem omnium exemplaR q! bominnm dfrQoMiiie setcras cniiis.
rium auctoritatem ; ut ut ista lectio ex Qpm fluvios fylraiqiie,
Harercampi silentio tn codioe M. rep^ ?"^.
▼idoatur.
Ver. 584. omsiMiai: M. CMUtarv.* et, (^cnii» ct imfmA
inTcnusequente,codeza.deadenitnM, UkAJuniiM^La- g
et inserit de post permuxto; unde ▼crws libqoe: '
numerosior e» leri castigatione sic cnur» Tc peaci et pcanlnm geniSBitii,jet Ifs
Et Tolocnan reqidei I
KecqaiilqauHqDOdnooauctoiraemlnecon- In ^piibus ayiia «»/«w«« i
fltcc fiu vel flSr, Tm am im m m m (vide
T. 397.) mtkery r^ temuma mmmii: ct igm
\er. 586. fmmrumqme: P. fao fus- denkpe, r» Pnmeikea» manauL Pbiasii
^■'•\f."?-^~**^^' "*^" autem «/«crm-i r»^ egiegi«in.fat
r»editi: snlutfa<}ueTarietas,mejudice. operam Luoetia, ad i. 999.
glftisatDns ingvniura rcdolet. \ etusti co>
dices Vix qno quodqme babent— r« sia/. ^ . — °x»tiT»g» pCT«pe//rtf
I.ijt.- \ ind. inTerso ordine, miultas ziu
DiTersitatem lectionum, quje in Priada- ^O"- 590.fngora: P. Jlmmuma: sed,
no, Ub. vi. p^ T07. obTcrsatur, memoriie opinor, ex correctione, quamTis in nodt
equideni grsmmaticum fidlenti imputa» Pu mbil supcr bac re sit admomtmn;
Tcrim: •• Hicc ri>, bujus rw; cujus plu- nam oantra stant omnia alia cxcmplaris:
*• talc sinuliter, nV, tam Lucretius quam atque undenam fibrarus r» frigara^ m
** Sslhistius prtttidcrunt: Jlmmuna sb initio compamcrit? Ergo,
pbraas r^JtmUt /n*ara aiala i ni^ poni in-
- .*.i f w« ...uLx^ ^^ .i, po«drt in « tcUigatur Tdim, pro <i^««. fngidam wd-
xmues; qucmaamodum poetis boec, ct
•• ^Uui4. in iiL hi«toriarum: Msle jam /•>»'« nimirum perpctuo distiuguuntor.
*• a$^uctumsJi>mncs rHicontrwersisrum." Virgilius^, ecL x. 4i
Quixi md primsni lVr$ciani Tarietatcm Hek f<&s /«£«;, iw moGa pnfia, Lrcari.
pertinet, ci Ft fiuv.t .'vrr. unde, ut pas- „ ., , .
>in\. V* ^ autem cprtbctnm rrru inde proii»*
eotibus cptxme cootcfuret, ob anras fiigi-
J.M— t.t «KU.A.h «am>r« *. «»o «ftr- j^.^ HctamK. 04 E. 4ffl.
huio Arrv^^rsniMr inirrwi akkbcentihu^ ^^ '* ^»
Ver, .V^ llunc Kvum non in»ote rs- H:dc
rU^ii ^atiw^ iwnnino dig«u» qui coafiera- l^
LIBER SECUNDUS. 297
590 Unde mare inmensum, volventes frigora, fimtes
Adsidue renovent; habet, ignes unde oriantur:
Nam multis subcensa locis ardent sola terr»;
Eximiis vero fiirit ignibus inpetus JEtnBd.
Tum porro nitidas firuges, arbustaque lasta,
595 Gentibus humanis habet unde extollere possit:
Uods, quB vitrtis palntls Utora lymphb, i e. ** geUdat auras^ Aniene fluvio gene-
^an^q^dulce.«iir»/diftiiulltbisik, *t ^^» Ita locua lite «piendiis €»t
Oeteram, ontume proM uaus diziaseC,
Sic optime Heiiudus emendevit pro vet- portanUty vel vehetUes, vel habeniet, fri-
irit: ut sit omnium proportio specioMi; gotm; aed pictam dictionem, et omatam,
vUreit lympkit utique, dtdcet awrat. Vo- pukiire adbibuit poeta pulcher; voivetUet
cet nempe vitrum et vitreut importunit»- gcilioet: Tide aupra, ad ver. 380.
tem librariorum, ut omnia ezquisitiora, ibid. mare inmentum. Viigilius, geo.
infelidasime ezpertas sunt Quioquid Bur- i. 29.
manni contra sentiant, hic ad locum, ille Andcwiinwiuivcniu msru^f
ad Anthol Lat. L c Catonis, idem Hein- j. e. « cmus mensura non poteat compre-
siua Teriasime caatigarit Oridium, epiat. ,^... ^ ^^ g^^ ^^ ^^^^^
*^- ^^^^' ymmt- Oppianua, haL L 85.
Eatiiitidus,'vt/roqueniagiiperlucidiiSMWif, — «ptwn yiip. •<uh^«*k «. ^«^uw.
Hmc Archytae, summi matbematia et
Vnlgo, vitreo amni; aed HeinsianH emen- geometras, kiua apud Horatium, od. u
datione nihil elegantiua, nihil certiua. 28. 1.
T?^n<Vmi dictionem noa Solino redonabi-
«« , «3 .•* «. j Tenurii,cttemc,numeroquecarentii«renfc.
mua,cap.iz. " Hanc ab ^tobe Pindua Menaoremcohibent.Arcliyt»-:
•«diridit,qui Acheloumparit,cumprimia . . . .^„„'
. ^ / ^ .. VT . . , . L e. qm quantitatem materue in immenais
«« Graeaae amnibua, praeditum vttn dan- ^ ../ ,. ^ . . ^ ^, .
.. , .. . ^./^ j . corponbus istis, terri utique, et man, et
«t«e." Libn«liibent,«ter.; und.«l ^^^^^ ,^,^^ ^ ^ p„,j^
ii>dignumpronni.f«»uinMnnoKnptons ^ „^^ giobon„„ cum drtb dame-
detorquetur. PUniu.. nM. hat. .u Sa ^ j,,^^ ^^ 3ic men. poet»
«« Fadus— nulli «mnium dantate mten- -gj^-ignj- ^
« or:" quod ambiguum ea^ ut Solinus y^ ^^j renovent: A. remoiwU; n.
etiam p. 1 1. de isto flumine; sed fortaaae ^^^^^^^
rectiua de lymphanim quaUtate, quam de Ver. 592. aofo terrtB. Paullo aliter
nomine, intelligendum. Dionyaiua, pe- p|„Mim tncta^it Mantuanu^ iEn. x. 102.
rieg. 289.
^ EttremefiictaMlttellKr.
Vide Avienum, or. marit 19a Addam, ^^, ^^ j^ ^,-, . niinore cum aimplid-
denique, ad Lucretium illnstrandum, V»- |^ . ^^ j^^ ^^ ^d ver. 607. dicentur.
giLii versus appositisaimoa, ecL L 52. jj^ j^ ignihut. Maro, geo. iii. 99.
Fortunate senex ! lieic inter/irmtM nota, utquondaminstipuiismagnussine virSni8J(piu
Et/wi/M sacros, frigus captabis opacum. Incassum/kri/— .
Unde Statius, silr. iy. 4. 17. Aurelius rictor, epist z. 12. *' Hiyus
THniris la lucos, didenaqpejngtre, captant : *♦ tempore mona Veauriua in CampaniA
U2
298 T. LUCRETII
Unde etiam fluidas fhindeis, et pabula laetat
Montivago generi poBsit prasbere fisramm;
Qua re magna deum mater, materque feraramy
** aidcre ooepit; iuoenddumqam Rooue ane in ▼». hiit iz. S. Adi SiIt. Grit iv.pi89L
** DOCtuniA requie per tridttumyitriif.- Iuct Fetrooiu^ de bcQ. dw. 71.
•• quoque, quanta vix UDqu«m antett, ^ ^ «_ . ^ _^ _«^ . ^,.
^fuit: SclegendumrTulgo. "pertn. c«pltelKtaiager;iion,v«niopenao.arto.
•* duum/auir.** Similiter peocsrere libruii iioam ditcoffdi nwpko viigmliM loqiBnafr.
«I LacM. liL 484 Flor. i. 16. 18. lu WKriWim». pro »,«. Vm^tOm
Ver. S9S^Mrc j««» cim. «qonte ^ ^ ,^^^ „,»chm.: «d
a»tn.Lib™n.«a«tocufc»^«*... «,tonno»««; i. e. in &octa» pnd..
«, «Buum ddu«t: «de ad T.^ 49a «„di, „*„,„„,„« ^gi^ »«<«t
Ver.596.JJ«a«..ic»«er.PI.«em. d, t^ jicdonum oobIu»»., «I. «>
pUna, et omnino vere, ahi licet oodices __, _..,.._ u:«^ a,^ ..wImU
'^ . . . ^ . , . . ▼«. 361. supenuaL Hmc fiitmirocaoole
et unpreen retmeant /?iin<M; quod msobe ,,. ... ..,. ..^,*^ ..^ .- «oo
V , . - *,. , Vurgiliui exooeran potest, gea ii. 328.
•upenluum pneoedentut fecerunt lUud ^
Juidas forte migmverat in Jluvias, unde l^tumttmmMntm^n^iri^cmcri»',
vulgarior voxjluviot exorta est: vide No- i. e. tenuia, mollia, tcrelia, Bezilia. Volg^
nium, iii. 100. in Fluvius. Nostra au. '^Ma, Caipumius, ecL ▼. lia
temlectionenifaflezquisitiusacqieciosins Tatamen«at^rw/»«rf™.atttinolle«llctaB^
fingi potest: Jiuidat utique, ryfSf , moUes, Valle premct geUdl :
teneras. liquida,, (vide me in Sihr. Crit. j^ ^ flexibUes, qu« nmcsjkndmui, im^
iil p. 137.) modo puUulascentes, aquul» ^^^^ utest in noto quodam epigfam-
purissim«plenas,menimsucum. Maro, ^^ Dignse sunt etiam, quse kctoribus
^^ *• ^* corsm sistantur, Amobu gratise auda-
Dum/^nrrfladtondentsimaa/i/x^^^capcllae: ciores, lib. vi. p. 197. Lucretiimi feliciter
eundem conferas ad geo. ii. 372. Hoc iUustrantes: " Liber membris cum maUi'
ipsissimum Lycophron volebat, et admi- ^' bus^ et liquoris feminei dissoluiissimus
rabili venustate protulit, Cassand. 307. " laxitate:'* i. e. fluidissimus. MUii vero
jam videor sinceritatem pristinam loco
Ai M, rr«Mi{« JMU rw ETTA ArON eAA02. * •__••« , ^. j..^
^ Nasonis certissmia emendatione redditu-
C rxvfut' riftn^f mynmijr/iM trvyymtw.
Ita l<^ndum: aUbi diximus. Mentem
nis, met xv. 231.
.. _. . .^ ... ... ^— fletque Milon senior, cum spectst inanes
poeta Tzetzes non ampuit \ irgdius, ,i,c, qui fuerant wUdorum mole tororum
geo. i. 3 1 5. Herculds similes,>fiM^taii pendere lacertos.
Fnuncnta in -viridi rtipuU lactentim turgucnt : jri^dum pendere elegSJis cs^ ut " lugubn
i. e. " adhuc tenuiaetUctisplena:" Ser- " rubent,'* et centum similia. Vulgo,
vius. Forte, tencra. In hac clegantia jluidos; sed duplex epitheton tmin^* /a/-
Aldmus Avitus se lautissimum praestitit, dos juie dispHcuit Gronovia Exaratum
ad iv. 10. de diluvio: erat/uido, L e. Jluidom; vide supra, ver.
fluctus nunc prosequar ilios, 162. unde ^uiV/os. Hinc elegantias Mar-
Per quos immissus rebus. vix pcne creatis, ^^ xL 41 . 3. persentisces.
Lactentem vclox pnevcnit tcrmmus orbem:
.. ... .... , . Indulget pecori nimium dum pastor Amyntas,
voces lener orbis Virgihi, ecL vi. 34. novo Et gaudct fam4 luxuriique grcgis ;
sermonis lumine convesticns. Eleganter Cedcntesoneriramos,syIvamque/iimim,
etiam iEUanus, de animm. vii. 9.— r^«i, ^^* concussas ipse sccutus opes :
itvttknit ntrrtf 'TrPOIX: et pari modo L e. flexUem, se moUiter incurranteni:
LIBER SECUNDUS. 299
Et nostri genetrix hflec dicta est corporis una.
600 Hanc veteres Graium doctei cecinere poetse
Sedibus in curru bijugos agitare leones:
confens autem Viig. geo. u. 570. Neque Nec appoaitiasimus non est Hesiodus,
aUns huc magis, quam NicandcTy fadt, Theog. 105.
^*'* KAiiin y mBuvmrm Ufmf yuf mnn mrm,
lu^ h, i NHXTTOl OraHS ^* ^"^ leiyiMrt».
B«r»iiiiir Mwr n, nmt murmrrm, n8nn. Arnobius acoedet, lib. iii. p. 119. quem
m±frundei,. Sic etiam Maro erat Lambinus etiam apposuit: " rmY,m qui.
leribeDdus, ad gea ii 372. «» dam e yobis, quod cunctis suffidat ani-
** mantibus victum, MtUrem esse dixerunt
Pnec^Kie, dum /rimt teners, InprodenaqDe la- cc fnagnamJ*
\ioinm «r m^s^ • • •
ver. 599. noiirt corpons: l e. genens
nam Senrium ita castigandum esse res ipsa bumani Non aliter locutum esse vatem
loquituTy et pulchre vidit Burmannus: Venusinum video, od. L 35. 3.
** jPrttiM, fiundis vera lectio est Lucre- Pnetens, Tel fano toUere de gradu
<« tius, i 19. Frundiferatqae domOs avi- iArtaU cor^uj^.
** um. Apud antiquiores enim singularis £t Tullius in Arato:
** nominativus entjrunt^jrundi*.'* Sed -^». propter pennaH ctrporit alsm :
locum inspice; et intelliges, quam lamen- i e. propter vo/aicrem. Naso, met iii 58.
tabiUter h»c omnia hl>rarii, quasi ex in- 1,^ ultor vertr.,Mi/rf»M «r^. mortfa,
dustrii, germanae vestigia vetustatis obli- Aut comet, inquit, ero.
tcrare soleant , .. , IpMm sentcntiam aliud ««••rrc^/Mirio ex
Ver. 598. Integnim Lucretu locum ^y^ Homereis iUustratam dabit:
feliciasime illustrabunt instar omnium, m
hanc rem apud poetas exundantium, ver- ^»'»» ^mftfMsrufm» mun/tMt, tfi^tfM»^,
sus hymni, vulgo Uomero dati, in Cybe- n^irCmir- 4 ^u «n x^ *«^ i^ um,
l^. Hfu$iem x^«Mi ai«y EIIEPXETAI, ^ irm
Mnn^ f*m 9m»rm r% 3i^, wm»rm t mr9fmrm, HV iem nntfrmi- rm^ ftfCmu is nfty 0.\-
'Tftvii, Mvr« Xsyum, Atn ^ttymrff fUfymXm' bON.
•H jKMrsXMr rvxm»m r i«x*l» ^ « ^f^^t «•'" » - , ,.. . .
j^^ Ita scribendum: libn, vwtfx*'^*^ et »x^y.
. Ei«^», «iJi J^tmm M>Myyih X»f^ « Xmrm^ Euripides, lou. 1376.
0»pM> r .% W, mmi ^«Nrrv tHU^ ^^ y EHE AMN A^ \ Eyfm^ 9 ifirr,
Unde in promptu est emaculare Oiphei rw^T«y «m.
hymn. in Rheam, ver. 5. His condnunt Orphei nonnulla, i c.
Oufum q xmtfUiy OHPON r' «A«Xv9</Mri ffix- Miimp fua n diMr, nM ^ntrm mvSfmrm'
Ttts: E« nr ymf mmt ymim, mmi Mfmmg utfvt «n^
11. ^ -KT J 1 • **" «WT»r, rHMM Tl.
nam vulgo l^tur, ^rttf. Nec dubium
est, quin Lucretium ob oculos habuerit Ver. 601. Sedibus m cttrni, I^ego,
Caifnmius, Wemsdorao non prvteritum, " Sedibus in superis" ut Virg. ^n. xi.
ed. viiiS5. 53S. Bcntlbius.
Satis ex arbitria Sed audiamus Grono-
Omnip.ren. ^ther. et, rerum cm-«. Llquore^ ^ Havercampus attulit: " Vide-
Corporuetgenetrtx TeUusty^taSktXAiTt _ ,. . , , . w • ^
Acdpitebotcalamoe. ^ aliquid vohusse LucreUus, quod
U3
soo T. LUCRETII
Aeris in spado magnam pendere dooentes •
Tellurem, neque posse in terrfi sistere terram.
Adjunxere feras; quod, quam vis ecfisra, proles
605 Obficiis debet moQiri victa parentum:
Muralique ci^ut summum cinxere corona,
Eximiis munita locis quod subtinet urbeis:
Quo nunc insigni per magnas praedita terraa
Horrifice fertur divinse Matris imaga
'* neado, an aliter ftdle exprimere potue- Ver. 605. malliri: n. molni.» «n et a:
** rit. Id docet Varronis fragmentum O. A. vita. Servius autem, ad Viig. JExk
«' apud Augustinum, lib. xvi. rerum di- z. 255, nuperrime laudatum, pauSo di-
<' Tinarum: Eandem dicunt Matrem Mag- ▼ersam hujusce allegoriae explicatiaDem
** nam: quod tympanum habeat, signifi- oomminiadtur: <* Adfrena leones, Ideo
•' cari esse oibem: quod turres in c^>ite, ** hoc fingitur, quod omnis 'feritas matenue
•* oppida: quod tedes fingantur drca eam, *' subjacet affectioni, et tulffugata est**
•( cum omnia mo^eantur, non moreri. Adhuc aliam Ovidius, fiwt iv. S17. Lam-
** Hinc cv/^Mv appellat Apollonius, i. bino susdtatus:
" 1093." Obss. iii. 5. quae mihi non sunt Dederat. Coepi : Cur huk gemis acre, leones
ad manum. Pnebett iiuolitaa ad juga curva jubas I
CaJterum, imitado Virgiliana perjucun- Derieram. Cocpit: Feritas noUita per illim
, , _^ ., ... CrediCur: id curru testificata nio est.
dam lectoribus comparationis occasionem
dabit, ad ^n. tL 785. Alteram denique fabulam contexuit Op.
QuallsBerecynUamater P»*""«» ^^^' ^ '"»^ <I"«° commisit
In^vehitur curru Phrygias timita per urbu; Havercampus. Locum videas, si lubue-
Lxta deAm partu, centum conplexa nepotci, rit.
Omnisca:licolas,omnlssuperaaltatenenti5. Ver. 607. Eximiis: Vind. 2. Eximis;
Et rursus, ibid. x. 252. A. O. Atquc imis; XI. Ex imis. — subti-
Alma pnrens Id.a J.tfm, cui Dindyma cordi, ''f' ' ^"^«^» '"""^^ ' ^\ ^' '^^^i^' ^'
Turrigeracqueurbe8,6i>K^queadfrenai^on«. tiquae scnpturae vestigia rctinentes; vel
,. ., .1. . , fortasse formam ipsissimam, ut poU*us cre-
*' ^/ma propne telius est, ab eo, quod nos ,., . ., , . j- . , • »^«
tt f . ». o • •! , f^ . didenm; vide nobis dicta ad iv. 750.
^*alat: Scnnus. vide mc ad ver. 2. Ubn tu-j r» • • •
. . Ibid. Eximtis; u e. egregiis, ex acervo
\r' ^^ ^. . . selectis; et, usu secundario, excelsis. Ali-
yer. 602. Aertsin s])atio: i. e. m aere ^ , •. t -j • .. -
, - , „ ter, sed apposite, Isidorus, oriMf. X. "rtn-
spatioso, velprofundo; f,i*/3«^„«. Hom. „ . . * . „*^. ,,.
7\ -^ AA^ T? j ;l • mius^ quasi valdc eminens. Hmc Vu--
IL T. 446. Eadem mens est Maronis, .,. -• . ^^
u . • . g»"us, geo. u. 156.
quam nemo hactenus penctrare qmvent,
«•1 iii lO' Tot congesta manu pracruptis 0^^^ /ajcM.
Adeas animadversiones nostras, huc spec-
Dic, qulbus In terris, ct eris mlhi magnus Apollo, tantes, in Soph. Trachin. 273.
Trispateatfar/ij^/iuni, nonampUus.ulnas: ^^^ _„ » ... ..
Ver. 608. Quo tnstgnt jtreedita: l e.
i. e. in quibus ccelum, spatiosissimum li. quod insigne gerens, vel habens. Hanc
cet, trium ulnarum amplitudinem non ex- formulam Lucretius frequentat: vide nos
cedat. in bujusce hTjri ver. 181. SiUus Italicus,
Vcr. 604. quod: Vind. qua; A. quum: xiv. 88.
etprolcmy idem codex. bisoctonlsnondum rex pr^dUuj enms.
LIBER SECUNDUS. soi
610 Hanc variae gentes, antiquo more sacrorum,
Idseam vocitant matrem; Phrygiasque catervas
Dant comitesy quia primum ex illis finibus edunt
Per terrarum orbeis fruges ccepisse creari.
Gallos adtribuunt; quiay numen quei violarint
615 Matris» et ingratei genitoribus inventei sinti
Significare volunt indignos esse putandos,
Vivam progeniem quei in oras luminis edant
Atictor ifaetoricomm ad Herennium, ii Ver. 618. tonant: t. tonant^-palmis:
S7. ** Mllrtuum defomiatum, tumorepriB' n. phanat.
** ditumi coknratum, fuiiM oonstat*' Ibid. iympana tonant, Hinc, audaci
Ver. 609. Sorrifice fertur: L e. toi^ qpiritu poiSta, Statius omnino corrigendus
▼am migestatem pr» se ferens; cum vo- eit, ad Theb. viiL 221.
luptatenoii nihil horrorisincutiente: vide gemlna «niiw.-./. Id«aque terga.
iii 28. vl 1267. Descriptio Sdpionis EtmodentaMMmiTartospinuniiiebuxiu.
8ai«»,PuiLTiU.568.curi<«aselabor.t«, jj^ ^^ ^^ ^ ^^
lucem nostro dabit:
et sonum m carmme magiiopere expolita
Hartla froiui facilewiue comK, nec pone re- Porro, dixeris Auaontum huc nspcsmc,
^^^ episL XXV. 21.
Cc«ariesbrevior: flagrabant Inmina miti '
Adspectu, gratusque inerat viaentibus horror. •— »— tintu reboant cava lympans tergis.
Ver. 610. antiquo more: nempe, quia ^' fortaasis locus CatuUi convenientissi.
ejus sacra in Idd, monte Phrygio, primi- ^^ ad lecUonem Lucrctianam exigendu»
tus agebantur, Idaa mater audit ^ ^**"* ^^ •
Ver. 611. catervas: n. cathenas; con- Ubicym&a/i!m/oiwi/vox,ubilya»/«Mreboanti
fundens hunc locum cum lectione ad ver. Tibken ubi canit Phryx curvo grave,caIamo :-l
ggQ Lcve tympamum remogit, cmvm cjmbalm rccre-
Ver. 613. orbeis: 11. urbess editiones
vulgat«, summam per audadam et insd- Vulgo legitur, sonat: qpk super commu-
tiam, contra libros omnes, oontextum ma. tarione, redeas ad i. 918. Silius Italicus,
cuUmt intrudendo suum orbem. Nempe, ^^ 1®- oommodus adveniet:
primario sensu vult orbts rei alicujus cir^ drcum, argute cavis tinnitibu», sra ; dmulque
cuitus rotundus i et seeundario, genendi- Certabant rauco retonantia tympana pulsu.
tercWu*. Multarumigiturterranim Hmic tamen, ut qui omnia potius, qu»
multi n^esse est smt orbes: ut ver. 1074. ^^ ^^^^^ vertrisgimndioribus m ma-
Maro, Mn, viL 223.
EuropB atque Adx fatis concurterft orbU.
jus evehere soleat, quam deprimere, haud
quibut actui nter^ dubitem sic rcscribere:
• rauco retonmmtia tympana pulcu.
Prudentius. peristeph. iv. 61. ^inc autem liquet, et ex Ovid. art. am. L
Vix parcmorW/ populosa Pata. 538. quam falsus sit judicii Burmannus,
£t alii similiter multoties. De antiquitatc dum Propertium, iiL 15. 33. immutandum
vero Phrygum Herodotum consulas, In censet, rf cymbala reposito, vice tym"
Hmine libri sccundi fabulantem. pana:
Ver. 615. Matris: II. 2. Matri. Mollia Dircaec ^//o^a/ //m/Ma Theb«.
30S T. LUCRETII
m
Tyinptm lcoUi IflniiH |wlniii| ci cyiiilMiki
t ^ ■ t I 4
eSO Et FlnTgio ctimiikt imiiicra am tifak
Tehqoe pnepottaiifty vkknti cigiift fimmi
IngraU» niiiiiocf aftqpie inpiA pee^^
Ibid.
Va%a» MNMC. Hmc iBritrinim liv- giKiii. jEb. L 158,
cflMli AeiHB,iB AaaoLLflt.L58. B«i> bteii|jk«ctli<
m«nd: V«.6ag. EdaBnmiiiiiiniyiiMii,fJ>
Adcihiic,adei,C7bcbedei,iiioiidcenadcai si msrity pcDCtnbilcm ■■girititfm, cni
Agf,ijmp^tmmtiipBUUMSbaecMpou ytUmxoA omnia, likDtio tnoMmtiaB
Ibi quoque, ionanii; md iic Luoctius hujuicc lod cooctnictioiMm, Tulguiini
noiter, ci Vano in ▼cnibiit» qui itatim ingeniis noo gtstim eiplicabikm! Ami.
wquuntur: cm Hsf crcMDpi quidMn diiBcukMcm pri-
TTbi (y^ww hend hiiil lonltii, dee, ttuimmi.' mus, uteMooiyiccre, pcncnat; ctlcgCD-
SonitumKrkJMMMnMutiblDMMmMri. dum propoHnt, mmttnts.- quod potioe
AHnn6bbeiqMnuntbocgencn,noami- structnrM ntis, ^iam probdinitMi, iccMiL
nus indubitata; icd ooenri lcctofmn no. Noi boc pacto rcm nitidius p iocc Muiam
lumiuL CMC optnamur. nam in codicfiius nihil crt
Ibid. cymbala cireum. Maro^ geo. £▼. prMndii niper:
64. Co m cr r eie metus qati powtat nomhie diy«;
Tfauiitniqoede,et JAifmquMecfaftofaidfciaB. i e. ywi terrores^ imaginii idlicct divinM,
Ver. 619. miiciMiio^ Miiiaii<icf.- IL tympanomm, ci alionim omnium, (fm
rauciaono imiiantmr, prnnrint. Suam wentwitiam lectoni
Ibid. mucijono Mtnanliir eomiM oan/M. fcnnt
Hmc ctiam Biantuanus airipuit, JEjl viiL Ver. 624. magnas urbeis, Viigiliiia,
S. Mn, liiL 106.
I fMioiUepuerantflirMMCMM. Ccntom «fM/ habitant e^ilMi.*
£t limnitcr Catulhia, bdy. 964. cujuilo- alitcr dinMcm e compendio ccriptuiM er-
cus integer ad LucnCiam iUustnndiim nnm natum cmc, magnas e magnast; ct
utiliter faciet: Lucrctium dediaic:
LIBER SECUNDUS. 803
ConteiTere metu qus possint numiDe dim.
Ergo, qaom primum, magnas invecta per urbdsy
625 Munificat tacita mortaleis muta salute:
^re atque argento stemunt iter omne viarum,
Largifica stipe ditantes; ninguuHtque rosarum
Crfo» qiMm pilmQm MainM est Invecu per Q. ungunii Vind A. jungunii X. min^
"^**^' guni.
nonpe, 4 UiytAn: ntm lodfl grandioii. IWd. nm^vni roiarum Floribus. ETe-
Ins ez omiisione oopulanim noster aolet gMitiwi m e quidem hoc dictum e«t, ut
majorem dignitatem comperaie: led mu- nihil supra; aed Graecoa poetas, omnium
latiooflNii parum necessariis semper ab- leporum repertores, Lucretius a u cto r cs
■^Sty*Mi»"iri. habuit. Ita, venibus longe suaTiasimis,
Ver. 625. MuniJUat, Vocabuli hujusce olor Dircsus, OL viL 62.
Festus etiam meminit: alibi non rqMrio. _i.... «lU nn
IhUL muta. Haud placet cum taeiid BnxE ^tm fim^iJMi i fMymt
hac dictio quamvis non sim dooendus a XprMrNl^AAElXl n^jv:
BOenHa tadturna, et simih-bus locutiooi- ^ ^^ .^ ^ «Oioliaste, Home-
b«, Lucretu .ngemum mmime abhor- „^ p^ ^.«igiis «ibsecutus esl, ad lU
misse. Pius mterpretatur: « Muneribus b. 67a ad quem locum lector, sdens An-
•* mnumens mortales affiaens, nec im. gUce,qu«contulerintinversionisPopian»
««pfoperans; utconsentiathis S. Jacobi, aiustiatiooem animadve.«ones me«, pos-
1. 5. lententia: Es h Tsfyfun Xuwtrm ^e^ ^^ consulere. Idem Pindarus plenius
fmi. mrur^ wofm r. M.rr^O.. w« ^^^^^^ ^^ p^ ^^^ ^ ^
ArX«f, nm ^n «H.2i;t»r«f. Qu« t^ ^^^^ ^^ .^j^^^ vehementer admiiatus,
aigutiussimpUatatemmmusMpientibus, j^ fiBgmento perdegante apud scholias-
affinia videntur. Ip«»scribendumputem: tem ejus, Ol iL 16. quod, ante coUatos
Mmittcattadtlmortaldiiwfttfialute: locos, sic videram certissime restituen^
pcr notam elegantiam, et vocem s«pe dum; nam editi, i» t uffpmHttns, et
coinmutatam: vide Burmannum, ad Lu- nfn:
ean. V. 218. Ovidius, amor. L 15. 38. ._— msWrtin mmnmu^.
Atqtte a soUdto mmltut amante legar. fiNO' A^PlIAeENTEI, «^Hxjw nXn
Ver. 626. iter: Vind. Uemf B. inier; A/«f«^(-^- rA«#T«A*«»
Bi. ite.— omfkf.- sic n. 2. XI. leliqui, om- ^ !ltirr *" NlT ^ ^
aia.— tnarMm.- ita n. solus; P. V. ed. R
2. mtrMm; Vind. L. M. etmm; O. Xl. Poteras etiam rcscribere, £*#* tpffu^itf.
et Pii quidam codices, circMm; haud de- rtg: aed unioe venim ert quod supra de-
terius, si sic distinguas: dlmiis^ JSTtiic digreMtij in divems partes
JKfeatqiieargentogtefmmtlter.tamiidrCTfla insul» sdlicet Euripides, Androm.
Larsifici itipe ditantct : 1 19a
aed elegantior videtur admJswa lectio, et iCmxxtf t» xyp^ rtrfmg'
usum Lucrqtii sibi suffiragatorem habet, nM«ni>iNI*AAlr«»r»«i#«>»/a»«r— .
ad V. 1123. Ludanus, ver. hist iL 14.— «u cifl«Mf,—
Uir Infestum fecere vimi. «« «w» «•Xnriwy Xufui9»n ANeOAOrOTN-
Ver. 627. ditanUs: n. didantes. — TA, KATANI^EI mfrut. Hinc pulchre
ninguunt: V. ed. vingunti P. vindunti Euitathius de Ismen. amor. v. init. /•!«»
SM
T. LUCRETII
Floribittf nnilinaitci MiitRnif
6S0 Q1108 menKiiuit Flii]^gioiy inttf
STAAArMOL
fmkmd
Claiid. de
nupL Hon. ct Mar. S9I. consuL IVoh.
45. SlaL rily. ▼. 3. S85. Flor. ii 7. 14.
MaitiaL viu. 78. 9. Oelcnim. ▼cnicafais
Ondianm, modo Unditni, cc ficqucas
ifictianuin pcnnutatio. de qui nnpcr, ad
Tcr. 319L «ifpirkinrni
dam» Lucretium hocmodo
de qak mib sit priu» bRritcr admonui
qpwn ad catlcra pcrgamus; niuqaod
mum advctlat lcctor vdim, huic
■odalilati tcffsum Lycophranis
ty Caas. 876.
Vcr. 630. asrfe cofrran. Sk,
m iffp^^ prows dcnlOKatOa an i^MMnnn&
aimssum conli^cfCy mntationihiittaBicn
miniinr nolcntb hic, tcI aliaa, indulgcns:
et mcas lcctionc*, «nc non a dimwhim
obacuras, prius i Piwtialai dabo, qjnaoi va-
rictatcs cndimm rcccnscam. Valcnt igi-
titr mihi fuocs asrfe calmas iudmUf *^ hi-
** dunt calcnalim , ■■ ■*■*!•*— » q u oq yc ahi
M Ms^uaim oocupanlc: d jniciprctis
oflicio ftingi quiiit Apnlcius, mct. z. p.
734. cd. Oudcnd. qucm locnm Hamr-
campws cxdtarit: ** Nam pacDi pudl»*
** q^, riicnti i o mHn stlBtula, — Gi»-
lailanlcs pynhicfaam» dupouiii
44
OO* OMBriA «ipt^M Immm K1«AX
■y«Mf, ^tmm^t: HcsjchiiBL
Vcr. 6S8L mwArmnU*: V.cd.
-<aterfas, Tu%ati: acd V. cd. L. M.
n. S. oaimia. Scripakutiqai
Aocior CSria^ «cr. 14SL
•* ttanl _ ** \
sim *^n« f niiMi5
ct
ttfin
Op«
riiL 746.
«r
Jam fcro P. cmioTtt: non malc: Vind.
V. cd. L. O. A. n. S. XI. cnlrraaf ; B.
LIBER SECUNDUS.
905
Ladant, in numerumque exsuhaiit, sanguine fletei:
Terrificas capitum quatientes numine cristas,
Dictaeos referunt Curetas, quei Jovis illum
caten»; vulgares editi, caienass quas leo-
tio, si oodidbus niterctur, non displiceret,
pro catenatinif vel, junctis manibus, or-
bicalatim: quaxn notionem locus integer
Apuleii, modo propositus, felidter illus-
tnmit, et interpretes ibidem. Bentleius,
post Lambinum tamen, legi vult ad hunc
iDodum:
Ibid. extuUant, Idem Viigilius, ^n.
viiL 665.
Heic extuUantu Salio*— .
Ibid. ianguine lati, Silius, xL Dedus
ad Annibalem:
' dc victima promis
•Inter le terqut qnaterpu
Ludunt:
i e. terce catercei quae mihi videntur vel
nivibus Sithoniis frigidiora: nec rursus,
quid sibi velit r§ forte librorum, valeo
equidem dispicere. Si liqueret exemplare
Bf. catenas suppeditare, ea lectio foret
omnino admittenda: sed rem in tenebias
ooUationes Havercampi mergunt, quas
sola lux membranarum castiorum discu^
tcre valebit
Ver. 631. JUtei: i e. *' roribussangui-
'* neis, guttatim, lacrymarum instar, stil-
*<Umtibus, coopertL" P. V. ed. B. X.
freti; Il,ficti; Vind. A. ketit ut commu-
ncs editiones: sed Jieti I^tur in Pii no-
tis, et L. M. O. A. XI. Hanc formulam
Carus adamat Sic i 350.
Digna cadat Dedus; nec enim te, soMgi^ Uttum
Hunumo, lit fas cxait placane Juvenda.
BCNTLIIUS.
Deinde apponit vir egregius: ** Qnidam
codices,^/!; quidam, yyv/i. L^go:
cc
uberibus/M/ onmia guttis :
ubi animadversiones nostr» inspidendaB
lectori sunt Prudentii locus, figuris pa-
ribus conspersus, fnictuose admovebitur,
cath. V. 21.
Nectar de liquido vertice fervldom
Gottatim lacrywus stiliat olcntilNis :
Ambustum quonlam tIs fadt ignca
Imbrem de madido/rrf cacumine.
Ante omnia yero phrasim tang^ine fleti
darabunt ac confirmabunt nobis dudum
eongesta ad SUv. Crit i. p. 75. v. p. 71.
Ibid. Ludunt in n«tii«nfiii. ^aro, eci
vi27.
Tum vero in numerum Faunosque, ferasque,
videres
Lttdere
" Ludunt in numemm, atqu€ exsultant san-
** guineUnti,**
Horatium suum poterat etiam attulissc,
od. iii. 4. 35.
Et, Uetum equino sangmne, Concaniun :
cum Ovidio, fast iii 65,
Siepe domum veniunt, prxdonum samguine Uttt,
Cieterum, rs et non agnoscunt, ad finem
versCks, P. V. ed. B. 2. A. et, plenius
distinguendo ad Jletei^ atque conjunctio^
nem istam cjidendo, mori Lucretiano, ni
fallor, melius consultum ivimus.
Ver. 632. capitum quatientes numine
cristas. Memorem fuisse nostrum cre-
dam versuum nobilissimorum, qui ex-
stant in Homeri li Z. 47a
AuMv mu^ m K fe rmn ie mftSH vu m r m ^ vMir«r.
Viigilius, JEn. xii 570.
Et cristam adverso curru qwUit auni volantem.
nnd. capitum quatientes nttmine: i e.
** nutu capitum tremefadentes.** Festus:
'* iVttnien, quasi nutus dd.** Virgilius,
JEn, iv. 269.
— — cceium et terras qui numine torquet.
** Numine autem cst, aut nutUy aut po-
** testate:'* Servius. Vide nos pluribus
mox, adiii 145.
Ver. 635. ittum: supcncribitnr in M.
aoe T. LUCRETII
Vigituiii in CKtA <mmin>in obciikMM fivifliluri
6S5 Qnoiii {Nisra circQiii poeniiii pmioe cwmAf
Amiatriy in naiiiemiii pakaxmt nibni «n»
Ne Satamiu emn malis mandaret adeptas»
.^flStenimiMiii daiet matn wib pect or e TO hiui i
•Itef iDtUi IliiMMiriimeoRiiiiipwiqiii- proliatffvni
i— TnMiil rf— ■!!! triT Tit TJiffmr nMiIModoffvt akok»
V«. 684. Hne nai Cillinflini la>
cnlMtlHfaMi dMB^lm diCK mL ufmL monlQi m
Jor.fit
Ubl
pvdf», 0«^- KATA KABPON, ^yMiwff* rf
idmktl p o f t ,i midifi onwn m i in,nnpg Llliri, JfWdmmt, in
aKtmi, ad Ttr. 680. miriici confinmint; oobiui, nti mm ort^
iid onn iie €■• fiirigindim cKiiiim: primit, liK ffi. pi lac ■ u Cm9tn ft%
OiA«* KAe* *0AOKABFON, ^yMiwf . 11-««^ oeoilfM» JliitfliMf JWt
ladiXAqDidim crndnfitifiiorai, Qtai- •« fll^Tiumdi •igdMm.*' JLocai ia
bUnpnu Inlirpntorcqnidmi, Imdfr— tini pancgjrico, icet 9.
■ioBiMr;/SMflldiOBiA, ct^emibi. Knc HWicfini, nonindjgnoiCit,
oBm cnMndafwnm fcnicidnm poSiba cn- *• — intm diieniioi ilraoini jBmnlntK ct
juidim, ipiem Imdit Bentkiiis in Plo- ** crmonmi lonitiu tuis TigilibQS dMtt^
larideiSj p. 147. ed. Leimep. ubi libri dcnt ^ pentes? Fiiiguntur bsc de Jove, flcddi
)vXm ; '* te ven sunt, imperitor.*' Demiror c^
E^\ mxuftf 9JUU m MXnmi 9r%fm- ****» veTMn lectionem non dispidenlii
molU remisi& penna, ut cnimo periter et ^ »Iinudum Fdicem, sect Sl. « Et
Tiribus destitutus: cui contnrium estO. " qu» Joris secn sum, Nutrii cnidh
lud Hontii sdlicet, " penni mehunU " cst; ct svido patri snbtnbitur in&m.
« toivL'* Sic Nonnu^ Dionys. xr. 9a " "« w^'; «* Corybmitum CTmbelts,
'* ne ptter cudiit Tigitus, tinnihu iUidi'
Tf^ li »1,9»^ iwm. im IITEPOIl OTAOll „ ^ » ^^ i^mo^ iponte emcndive.
^^^* nm, etimb-berMa Fedissime erulgi-
Abter, intdligam libcnter cum Erncsli, p^^ ^j^j^ ^^^ Germmiid, ««>Wo
wXm »fx^' ^itXiMT^t *^u His eu- .. «^t„... ^ ^ej^^ orthognphiim.
tem i^gim Aritum, ph«n. 30. ut qu«m nos sequimur.
emendatior exhibeetur: Ver. 655. puerti. Nempe Yocem Ksp-
«———"—*—— • 9fm In T«f GnNcm %TwiUk»yu Lucretius: bos
K^ ^ i'iiib i MMM TE Amt /My«x» mnm cnim NVf r»Mif , ct Mcr mu Mfcr, Stiibo
ufflNCnffw», i /Mi». noTE mftdmrm^ nuncupat, dc iUis loquens, lib. z. p. 718.
Amrf • Mil«. «^ #xil« IImm, cd. Amst qucm Lambinus indicariL Kc-
A»Tf^ tyumti^fT^ Mi cTpifw Mff Mwfw ^iirirw«w«.' Hcsjrchius, resf^dciis, Hom.
Asmrmm K»^. ir« K^ «Mi»*^ jj^ ^ g^g^ Hyginus, ftb. CXXliX. hinC
Diu est exq[oo videnmitilcgendumcmi, miteriem tnctins:— ** Ne pueri vagitus
LIBER SECUNDUS.
m
Propterea, magnam armatei Matrem comitantur:
640 Aut, quia significant divam prsedicere, ut armis,
Ac virtute, vdint patriam defendere terram;
Prsesidioque parent, decorique, parentibus esse»
Quae, bene et eximie quam vis disposta ferantur.
** andiretur, impuberes oonvoca^t, eisque
*< dypeolft «nea et hastas dedlt; et juasit
" eos, cifcnm utMrem etmtes, crepare:
*• qoi Grmse Curetes vant appellatL*' Sta-
tiiiB cum hoc looo non injucunde com-
mittetur, Theb. iw, 78S.
— — — — i QpaiS^ Berecynthla matcr,
Dum drca pannun jubet cicsultare Tonantem
Cnretai treirfdos: iUI certantia plandunt
Or^a» •ed magiUt reionat vagftUnu Ide.
Porro» in P. Vind. V. ed. A. hicce versus
•equitur:
Afmatl in numerum starent ptmlce chorei;
lnL.Bf.ita lectionibus Tariatus:
Annatl et in numerum pemice choreA.
Nimirum, oscitans librarius initium ver-
sfts sequentis exceperat; et, arreptA ite-
rum higusce fine, versus integer de novo
confectus est, ut decor suus codid salvus
serraretur. Certe abjidendum esse fidens
dizerim, et omnino nihili fSunendum.
Ver. 636. Armatei: A. Armat elw— fm/-
tarent: n. 0,pulsarunt; Sosipater Cha-
risius, instt gram. lib. L p. 97. pultabant,
Ibid. in numerum : ut locuius est etiam
Ausonius in epist xxr. 24. ita leniter caa-
tigandus :
Nec Dodonsei cenat tinnitUB aheni,
iH numerum quotien« radils ferientibus ac/^,
Reqx)ndent dociles modulato verbere pelvet.
Vulgo, invenuste satis, ictm; non sine
magno versuum praeclarorum dehonesta-
mento. Quis enim ferientibut icta in
un& sede patienter toleret ? Actus autem
et ietus confundi solere, docet Burman-
nus ad Ovid. fast iii. 741. et alii alibi.
Ver. 637. Ke: O. X. Nec — mandaret:
O. manderetf et primitus M. sed erasa
illa, vulgatam lectionem eadem manus
reposuit.
Ibid. malis mandnrrt .* i. c. daret — ^tra-
deret; ut ** mandare w fuga^* et oeo-
tum similia paiwim.— Porro, locum Apol»
lodori, in bibL L 1. p. 3. ed. Heynii, pnf
▼a distinctione contuibatum, ita oonstit»-
as: Ol li Kv^nr twrXm^ cv ry «vr^ r§
$fifH fyXM00»9rtSt TMs itfm^t rmt «r«v-
l«v rvnuftny tnt /»« ms rv wtuUs prnns •
Kftfs m»99if,
Ver. 638. JEtemum subpectare volnus,
Haecetiam Viigiliuamutuatusest, JEilL
36.
— ^ drtemuM tervans sub pecton velnus,
Vcr. 639. Propterea : Vind. O. Frate-
rea, Solita est librariis alibi dictionum
propter et prater, propterea et preeterea^
commutatio: vide Heinsium, ad Ovid.
met ▼. 159. Cortium, Flin. epist ▼. 9. U
sed nihil hic mutandum.
Ver. 640. pradicere: i. e. ** stgnis/Trie-
" tentis dicere:** ** per actiones dicere,
" non per voces,** Qui usus ▼ocabuli no-
tandus.
Ver. 642. Preesidio decorique, Pariter
Viigilius, ^n. v. 262.
————— deew et tutamen In armis.
Jpsissima autem verba Flaccus sumpsit,
od. i 1. 2.
O ! et pritsidiMm, et dulce decus meum.
Alii aliter. Ipse Horatius, ib. ii. 17. 4.
decus adumenque, Silius Italicus, viL 734.
— Fabiumque isoi/, FaMumque /aiW«M.
Tadtus, Agric. ▼. «« decus ac robur.**
Sallustius, Jug. zix. 2. ut noater— ** pars
" originibusprirnciio, ali« decori fuere.*'
Anthol. Lat Burm. iii. 152. 5.
Solus honw nobis, ar* et tMiissima nobis.
Hinc Livii emendationem, ad Ub. xxv.
31. 9. experiri libet : ** Archimeden, me.
'* morisB proditum est, in tanto tumultu,
** quantus captee urhis in disoursu diri»
*' pientium militum cieri poterat, inten»
308 T. LUCRETII
Longe suiit tamen a vera ratione repuka.
M5 Qmnis enim per se divdm natura, neoesse est^
Inmortali levo suntoa cum paoe fruatur,
Semota a nostris rebus, sgunctaque, lcHige.
Nam, privata dolore omni, privata peridis,
Ipsa suis poUens opibus, nihil indiga nostri.
^ tnm fbnnis, qnas in puhrere dcacr^ie.
** lal, ab igiuufo miUte, quis eaet, inter- in ipaaHmis Lnaetii mfais, yL 57.
** lectum. JEgn id Marcellum tuliaae, Nanbeneqaidlfflcefedeoiteciifmnajefei
** sepultuneque cunm habitam; et pio- Ver. 646. IpsaTcrtiaEpiciiriapiidDb-
M pinqnijt etiam inquisitis homcri pntstdi' gencm Laertium entant, z. 139. T* ^
** oqme nomen ac memoriam ejus fuisse.** MfM», tuu mf^mfrw», wrt mt» wfmjfmn
Vu]go lcgiiur, quanium capia urbs dert. tx*** *^ mXXm trmftxw mn wn •fymtt, an
Scd plures memliranst habent capt^ ur» X*f^h r»nx*nu: qam CSoerosic rediSdil;
bis; unde nostnurum casdgationum pro- lib. i. cap. 17. de naL deor. *< Qnod btt-
prictas dependet. Oridius denique, fast ** tum artemnmquc sit, id ncc faabcre ip-
L 415. et alibi; <2eaa et titfcfa. *' sum ncgotii quidquam, ncccxfaawred-
l\md.pr€t$idioparenUlms. Committide. ** teri; itaquc ncque irk^ neqac gn^
bct Euripides, loo. 495. ubi nosnonnulla, '' teneri-.'* ubi doct» Dnrisii mnalioaw
kanc fnm ilhistrantia, contulimus; et coosulendc wnt. A p poaitus Cit Silin^
SDT.Crit.Lp. 144. Necminushincpen- Pun. zr. 55.
dct Slatius, Thch. i 393. QoantatipteDeaslaetosgcfienritioan
Res homioi, plcn&iine dedit bona p i»^ *» «i^T ftf^r
HicteziUmeBorisincpmedprolertrebatt Atque idem, exemplar lenk mortaBb» «ri,
Feminei, fremino natarum pignore/«Z.*Bj. Imperturbati placidus tenet otia mente.
Ubi malim vigebat, ut pote colori serxno- Notam Drakenfoorcbii inspicias; qui di-
nis convenientiorem dictionem. Xec non vinationem Heinsii, terit pro tenet^ pru-
similiter Julianus .^gyptius, epig. 45. denter rejicit. Idcm de deis olim Biaeo-
\f*»i wmrfi rtxf : et exordium pulchnim nides praedicaverat, IL Z. 1 38.
lib. xiL ColumelUe de re rustica: qui vi- — _-^_ .^, ^ s«««v-
dendus. \'er. 647. sejuncta longc. Hinc Amo-
Ccterum, voci parent rideo Bentleiura bius, lib. viL p. 252. — ** essetne venis
notam suspicionis appinxisse ; nec tamen ** Deus, an nescio quid aliud, longeque
idonea satis de caussa, quantum ^omct ** ab supera sublimitate s^undum.** Si-
Taleam discemere. militer incerti paneg^rricus, ▼. 9. *' Siqui-
Ver. 643. eTimic: A. O. cxipu. ** dem dii ipsi, quod pUrumque humanas
Ver. 645. Plutarchus tempestivus cxci- " ir* negligant, dum querimur, ignos-
tabitur, in plac, phiL L 7. — iuMiTmtwf.i, — «* cunt ; quibus aliud fortttse curantflxis,
•r* r#» 6u» i«-M«rc» nr.rr^^tutfs* r*» cr- ** grandines ruunt, terrae defaiscunt, uibes
ifmwi^tn, n xsi ntm x*!"» '"'» «m-m*» ««- " hauriuntur: qu« non illis oriimfar to-
r«#xtm{#»r«* r# yuf ftuMUf^st uu* »f^xf ** lentibus, scd aut aliorsum adspicienti-
T$9 ^«^t», r9fiiw\TXnf»ffut$t n vurt r^j cy«- ** bus, aut, fatali remm cursu urgente,
/•«f, mui MUM9 «rs»r»f dfart», ixtt tt wim ** videnturaccidere." Sic legexxlum. Alia
r«f rvftx^ ^* *^* ii4«v*«»wr; uu4 m^^mf^ erat Homeri, atque haud paullo sapien-
#Mf, mnwtfTftfts •m rtn •»/Mrri»wy wfmy. ti<w, sententia, ad IL B. 27.
^um». Hoc Epicurcorum dogma tangit n,, y u^ jw «^ A^ l» ** •yytJUr um'
Ctiam Horatius^ ad sat L 5. 101. 'Qrf^, aiaife ur». mtrmm^Tm. ^i^tr-f^
LIBER SECUNDUS. 309
650 Nec bene promeritis capitur, neque tangitur irk
Terra quidem vero caret omni tempore aensu;
Sedf quia multarum potitur primordia rerum,
Multa, modis multis, ecfert in lumina solis*
Heic, si quis mare Neptunum, Cereremque vocare
655 Constituet fhiges, et Bacchi numine abuti
mnc Ibrtane comgendus est senarius in in Pyrrho, lect sa de Epiouicis ▼eibft
Flutttdio, advenut ColoCem, p. 1 124. faciens:— t# U 0Mf •r«m« x^frn, um
*EKA2 ymf irrMr, i 9m tyyi^ pKweu. •fV^U »« «* fn%Xuf ^tun, ut mmfmy/MHk
VulgD legitur, niX«i. Lucretio cond- ^** *^ fM^- tmrmSutn mwauiinrtt, Sl-
nunt iOa EnnUna, in dc de div. ii. SO. miUter Epicunis ipse, apud Diog. Laert
Bgo deAm genu. ««e «emper dlxl, et dkttD, ^ 77. • y«^ r^^eri «r^y^«-«, »«
caeUtum; ffnriht^ tuu fymh »mt ;^«ffrff, ftMnmfw
8ed eo^noo curare opfaior, qoid agat humaaum ^^ {fn^ mp^ufnmt),
«""• Ver. 651. Ttrra quidem vero^ n yn fUf
Vcr. 649. niha: n. fit7; ut mi^r pan '*!'• luun erravit Piua, qui vero ad sensu
Nbronim Claudiani, hunc locum expri- retukrit Noiter ipae, i lOOa
mentb in Virtutis encomio, ad Mall. Omne qtddtm vero nSha tMt:
Theod. oona. 4. nec Plautus multum diacrepat, Aain. iii
NO opii extemaB cupieiu, nil indiga laudJfl, ^' ^^
Divitili animosa suis, immotaque omctit Ego vero, et qtddem edepol lubeni.
Cadbui, exaiamortaliadespicUarce: Ver. 652. Sed: aic r. n. reliqui om-
et Lactantius, de ir& Dei, cap. 8. qui nes, JSf .• quod£adlea&f, utalibi aspius,
locum protulit; quamTis ct ejus membra- deminutum est; aliter jft esset in proclivi
nsB varient. Ibid. potilur primardia, Ita aiias Lu-
Ibid. nihil indiga nottri: ut Brennus, cretius plus semel cum quarto casu boc
Gallorum ductor, apud Justinum, xxiv. verbum extulit; et Flautus, Rud. i. 3. 7.
€, " Deos— nu//M opibut egere, ut qui Nam hoc milii haud labori eat Morem hunc
** eas largiri hominibus solcant, affirma- A*'^ *
" *>•*•" cum Terentio, Adelph. v. 4. 17.
Vep 65a neque: sic V. ed. A. n. nu-
merisvividioribus: carteri, nec
IWd. Corrigendus est Amobius, lib. i. ,. . . , ^. .••..*.•
p. 12. « Cieterum, dii vestri, et. qui ha- P?° ««•tiyo «ne graUis^tant. .ngenu
.. . .^ • • 1. • . elegantue minus accommodato, hbentis-
«« bere, qui ferre, nommis htyus auctori. * i.-|,«««,„ ^ ar„ ;» « ^ „«
., . . ,. . . sune lioerarem, ad JtM, lu. 55» et, ne
«• totem condigm sunt; neque irascuntur, » ^. . ,. . .
M ..^.^ :.«^:^.»*... »» T -^ « jt" . .. Lucretium m hac re, ut m caetens omm-
** neque mdignantur. Lege, «• dii veri** . • •^ • i • _ij ^
BiKTLEius. ''"■' '°"*^ "°^"^ videatur:
Ita et ipse seorsim emendaveimm, et ante — Polydorum obtruncat, et aurum
nos olim Fulvius Ursinus. Statius, Theb. P^'^'
iil 659. ad Epicuream sentenUam locu- '• ®- auronk, aurd; unde comiptela: vide
tus est: supra, ad ver. 596. Ovidius, fast. iii. 21.
— — miseretniperAm, si carmina curae, M^ ^^ *»«"«. visamque cupit, potiturque
Humanaeque preces. cupitam :
Uln vetus enarrator versus Lucretianos ad quem versum mihi otium faciunt eru-
pravissime descriptos exhibet Plutarcbus, dit» animadversioncs Hcinsiante. Indc
— Ole alter sine labore patrla potitur eomm»da :
ubi videas Donatum. Hinc Maronem du-
410
T. LUCRETII
Mtvoltf qDSHi kitiGit prapriimi pfofam
CoiioodfliiiiUt ut luc tifivnDniiii uictitet
£§■6 defim Mntrenif dimi ranft re tmai
Sh epe itaqpc» ck uno tondentee giminMi
660 Lanigen pecodet» et eqnormn dnelliai
BnceriaBqiie grqgeSf eodem fub t^gmine
v«.em.
Bm
Vtf. eA iraiiMi ; iLbmim^lltKm
ivi» fiMff«aMi»: ctBlaiDplaitnMi, a»>
IbidL «cfin. 8iiw nrWmiiiii «t in
dMalii) pro
IWti&;Ct
£t nlrabi^int
•«ffA iit ^ oiMi
L«. «d
taHiiiri
M(
Mbb BHiClrai ^ifclmMBit fliB niyilcrii trftmt
fbnt*
Vcr. 655. MimfM. Sic omim uno con-
iensu libri; et ceite tolerari potest, pro
^ Deura ibuiiTe inferre:** mmlim tamen
cum Tulgiribus editii nomtHe, quamTii,
quum neceMtis non urgeret, membnma-
rum et imprenorum antiquorum «ictori-
titem temere ooncukiUam ndlem : et •»«.
Mfli sine doctius biberi po«it, et a oom-
muni jfrmonis usu iliquantulo lemotius,
adeoque orationi poetics convenientius.
Meque pro nihilo eiistimandus est ezem-
plarium consensus in dictionibus alias sa;-
pissime permutatis.
Ver. 656. tfocamen, Usus est Amo.
bius» lib. TiL p. S5I^ — ** aut, si quod aliud
** nobis usus «oca jMfli obtulerit:*' et alibi
ftequenter. Sdinus, cap. uvit de hys.
nA: — *■ sequitur stabula pastorum, et au-
** ditu iMiduo addiacit vocamen^ quod ez-
** primere poHit imitBtione Tocii huma-
** lUB.*'— Cfrtenim, vice prtfirre, n. tf»
jwfTe»
icripnmui; ne, firenii semd drtiii lioHi-
tia emendandi moz ad libitum evagctnr.
Ver. 659. ita^: A. «eow— Poero, hic
locus intcger 4n ocuUs Vligilio
tur, ad ^n. iiL 536.
Qpatnor heic, primaai oncn, «fMflaj
T^nim/u campiun late« candore nhralL
Et pater Anchliet : Bdhm, O I tenB hoipita,
portas;
BeOo armantiir tfidi beOmm hmc anMnta nl-
nantur.
'* Post digreaaionem de lCatfe daonmi,
^ redit ad diaputatiooem inititutam; in
'* quA ostendit, nullam rem ease, qua ez
'* uno genere principiorum oonstct: quod
** nunc ezcmplis multii coMc ct ii dooit*'
Limbinus.
Ver. 660. equorum dmettiea proleg, He-
rodotus, i. 78.— Xiyttrif, tfn tttm ym
wtuU' *innON If, nOAEMION r», um Miv-
%mU. Lucanus, vi397.
TheMaUcos mmJ^, beOt hnJSbm omen.
Coofer HoTifSum, od. iL 16. 5. cuai He-
LIBER SECUNDUS- 31 1
Ex unoque ntim sedantes fluinme aquai,
Dissimili vivunt spede, retinente parentem
Naturam; et mores generatim quaeque imitantur:
665 Tanta est, in quo vis genere herbae, materiai
DimimiliB ratio; tanta est in flumine quoque.
Hinc porro, quem vis animantem ex omnibus una
liodi opp. €t dd 505. Adde Jufdnum, *' eodem aht^ iiidem gramiiiibuf, et eo-
XTiii 5. 16. '* nii quoqoe equi caput re. *' dem periter flumine, Teioentet.'*
«« pertum, beliiconim potentemque popu- Ver. 668. siiim tedaniet, Ovidius, met
«• lum Ibtnrum dgnificanft.— " £t nmi- ia 415.
liter alicubi LiHui. Denique, nunum Damqae«ri«i/«tar#coplt, rftbtltencrevit:
Virgiliu., geou ii 145. ut Ph«dru. eti.m, i.. 5. 1.
* "^ EqoiM ifttorr Mtttm qoo foent dtfan,
'Iwitf 0tUfx»f(*Hi Pind. Pyth. ii. 4. Op- Dum leie aper volatat, turterit vadom.
pianna, cyn. L 195. l\AL flumine ofuat. Mutuanus, ^n.
-— — — APH'l02«C^/Mr*Iimo2. zL 495.
JM.dudUca: Tetuste,proM^'ea. Prie. «dwetui ^ perfimdl/««m. noto.
cianus, x. 1263. *• DueUum dicebant an- ^^ animadvertas veiim medis vods po-
*'tiqui, pro M/um.'* Glosaarium vetus: testatem; perfundi^ pro 9e perfundere.
** Duelium: tr§x$fMf, ufx»*^**** Plsutus, Scrvii vero commentarios ita suppleas:
Epid. iii 4. 14. ** flgurate, aquie adsuetus; aut^ aquc per-
Nempe, qoemln«doIeicentlI '* ftmdiflumineadsuetus.**-C«terum.lo-
Memonmt apud reget, armb, arte duettk4, cojlumine, A.Jlumtna; viliose.
Dlvitiss magnsi Indeptum. Ver. 663. reiinenie: sic V. ed. B. O.
Ver. 661. eodem iub: sic vetuatiores ^. M. ^ ". X. A. longe itsmrms^t:
L. M. cum V. ed. n. X. n. nsliqui. ut ^' «<^^; "t editioiies vulgares; re-
editiones hodiern., sub eodem : ei hk oi^ /mfnl^, Vmd. H ««atis utrisque lec
do quidem nostris auribus moUior et COD. ^**^""- 0«Jo «*• " Vivuntspecie, re-
cinnior videtur; sed hanim r«rum minus " *'°^^ Naturam eam, qu» peperif*
idonei sumus judices, a^ue auctoritalem ^ ^*^ ^^ ** restitutiooe no$tr4
codicum debemus venerari. Non aUter ^ fi»cilUmA, ac veri similUml, nihil
VirgiUus, JEn. xil 847. elegantius, aut commodius, desiderari po-
^ ^ ^ , test Nempe Vind. V. ed. D. O. L. M.
Qua», el Tartaream Nox intempeita Mennun ^^ ^ __1j.. * . »
Uno eodemqw tulit partu. ^ ^* «upp«u««nt parenU, L e. jtarente,
« . j ^. ^ . ,« ^^ pareniem: P. autem, cum A. n. X.
Ennius, apud Ciceron. off. l 12. ' ^ . i j. . . *
parenium, ut vulgo editur, sed ex gloaMi,
Sorumdem me Ubertati parcere certum ert. ^^^ j^j^ . ^^j i«,c|onmi scribarum
Vide mox, ad ver. 692. muUUone, nihU exquiaitius caUentium.
Ibid. Buceria, Graeds mifm§f est cor^ Conferas ver. 707.
nuiui; etfiit»if»0t foret " magnis, vel bo- Ver.664. imiianiur: V. ed. muianturf
•• rinis, oomibus prxditus:'* ex qu& for- literarum ductibus ne latum quidem un-
mA vocem Lucretionam crediderim pnv guem diKrepautibus.
fluxiase, pro vulgaUorU>us fiuMtfg et bu- Ver. 667. Hinc: A. /a; n. X. Hic;
ferus, non maler— fu^PAf; ViiuL L. O. Q. ^uam-
Ibid. codem sub tegmim ctrii: i. e. vis: cujua rci fides penes auctores esto. —
VOL. I. X
HU T. LUCRETII
()HMft| criiori vciuc, colofi humor, ▼Mceffa, nervei,
(!iiiiiititiiiint{ qu» Buiit porro, distantia looget
o7() Dimiiinili |H*rfecta figurfi principioruiii.
Tuni i^orro» (|iuDC]uoniqae igni flammata
Si iiihil pmiorra, tamen hsec in coipore ahmtnry
iiNiMflNirm; W ^miwmmtmmi opdne, a «vr. 4.
«iiilU^v» MkUcwvilt.— «M.' 1\ mmmm; A. 7.>acntf;
M. imiiiii, ul MuniM» cdki; mi^Aww !■
ianu\ Vnm Mmp» mm, miu c
r«lk|ii«, vaImii •• i»mi f« «-
** iiiilU, ui vdkwi |««
** MiiitibuA «kkfi |i^winil: «l tMMSk M* «i»
** «niiiqur attnui» dlr fnnnpai M» cal»
** iliaiMiittwM cm>nwiuimir.** mi» «»
iiMJi i*itt« in
9$WiHk IW \WL :^
M W» «M «11«' £••«.
AniioK»v V^ «^ Y. :a^ "^ \ic Aus
CfV<.;u* v^ *> t.x*.\ jiJ^ mr • * li. • •.
II*: iM<>' ,voK«ak.iiv .sx un^ ^ji— ipcaM-^
Wkk» <«uv<fftMC36<urrv.-v «.«x -'^:rHi> l-rwxi
LtftVV^.^ m-M^'» ,Sc7(M.,-.« ^te3s-.:=a».JX£
.iiifLr 4«!« «uwwUi-* Ti^.. .r-u^ --—-**
LIBER SEGUNDUS. S13
Unde ignem jacere, et himen submittere, pofisint;
SdndUasqae agere, ac late difierre &TiI]am.
675 Caetera, comimili mentis ratione peragrans^
Invenies igitur multarum semina renun
Coipore celare, et varias cohibere figuras.
ed. O. Q* A. 2. XI. traduni; IX. autem, niid. SehaUUu agerg, Similtter Maro,
inubmis atque etiam» looo Si, pnebet ^n. idiL 258. locutus csL
Vcr. 678L igneMjaeere. If. TuIEut in Tvmmagk,
Af»to:
yer«675. mentts ratume peragrant:
Cootfa,hsdiexiguniniMnm/mortal&nuvMM. ut peragnwU menU^ i. 75. Audecter
Cmnmitte mox Umdatos locoe ad ver. 88S. aane, aed ita ut admirentur lectoree lepi-
niid. lumen tubmiUere: i. e. deiub e- ^i, probentque, Pliniu», nat bist xxt. 5.
■ittm, iuppeditare: ut noster, L 7. " Pythagon»— vdumtti— composuit-—;
•« teDus Submittit flores:" ubi perlegas, " composuit et Demociitus; peragraiis
tpA noUverim. Lucanus, ix. 182. " Porsidis, Arabis, iEtfaiopi», ^gypti-
^ que, magit,** Locus est indole cognatd
^^l^JS^^A^S^::^'^ in Ho»ti». od. I. 28. 5. quem canw U-
IgnefoTetterras. bras omnes nullus dubito, me certissmie
w «. « esie emenoaturum:
Ita malim legere, quam junctun, cum e-
ditii, depastis. Male Burmannus, pro — nec quldqutm tiM prodett
, - . . -.j u u -•* ^Rf*«rJ«id«M<rAr/#domoe,anlmoquerotundum
gramma, dat germtna ; et, unde habuent, p«JLrt«e oolmnrmorituro.
nuttum fertium. Propeitius, L 2. 9.
Pe r c urr lM e polum, morituro.
. j , . w_t*^. u Vulgo, false et inepte, Ahias teniatse.
Adtplce, quot tubmittat humui nou xwrut co- _ . " ,. . \ - ,. ,.
lores: Fnores dictiones passim connmdi, discas
1 o> ji ^ . ex animadversis ad ver. 145. Jam fero
L e. non vena, mculta. Sic fortasse scn- ,. ^ . - ^ . .
, . , parum discrepant penetratte et ientatte
bendum, pro vulgato.ybr«o»a;quode- hi ^embmnis. T^nlarv sane de inceptis
niditis jure displicuit ob statim veniens peHculosioribus eleganter adhiberi solet;
/onno5/i«. Vide Bunnannum. Ad eun- ^ penetrare de hominibus, remota et
demsensummAtotfoverbumLucanuspo. diffidlia invesUgantibus, pulcherrimum
suit, loiars. IV. 597. ^ ^ acceptissimum vocabulum. Lecto-
coeloque pepercit rem non detinebo longius, quam quod
QModnonPhIegTaeisAntKumit»/»/tfarvii: Lucanum sufficiat admovisse, viiL 215.
et, quod notandum est, tubduco Avienus, Ne plgeat, Magno quarentem lata, remotai
in oib. desc 379. Medorum pe$utran dmos^ Scythicoique recesius:
Nec mhius heic tpecttl» vertex tuhdudtur^ ex ct Senecam, Herc CEt 1870.
quo __^^_
CemcreiitlongePaUenidkifaithnaterrs. r- totSB parlter
nanglte gentet ; quarum tsvot
Ver. 674. ac late: V. ed. ag lates quod We tyrannot juttte Stygiat
. .j. gt Peuetntre dotuot,
non observassem, nisi ut manifestum fie-
•ret, in quantum soni concinnatio ad in- Sic alii probiasimi scriptores passim. Co-
di^em sequentis litene formas vetustioris gitari sane poterat, Horatium ad gigan-
orthograpbia? germanas passim corruperit, tas corium scandentes allusisse; obstat
ct eGserit. tamen in primis alteni vox percurritse, et
X2
314 T. LUCRETII
Denique, mnlta vides, quibus et color et sapor aaly
Religione animum turpi quom tangere pacto»
680 Reddita sunt cum odore; in primis pkraque dona:
Haec igitur variis debent constare figuris:
Nidor enim penetrat, qufi sucus non it in artus:
Sucus item seorsum, et seorsum sapor, insinuatur
Sensibus; ut noscas primis di£ferre figuris^
685 Dissimiles igitur formae glomeramen in unum
Conveniunt; et res permixto semine constant.
suspidonem meam plurhnum ad|jttyat dloes nihil, ad qood ofiendant, repertiiraf
Scd tacea in oonsdtutione ▼enuum nobis fiicli, ab
Ver. 676. igitur: i. e. ifT«i/«-iXMtea optimonmi et antiquisBimorum ezempb-
— deinde; ex hac utique peragimtiooe. "«m auctoritate Tix ktum unguemdis-
Flautus, Amphit. i. 1. 55. cedentibus, et ne singularem quidem w
culam inmiutantibus ez arfaitxio. FkMt
"""~ MUt • ^ ™''""» n«l«« o»*» qaam pnemonuerimus, sugiUationem, po-
Sete iiitur nunmA vl virtoque eoTum oppidam pulaiibus religionibus in transitu impac-
exputnaaiere. tam, indoli Lucretianae admodum oooYe*
, vT . j .* •. - m^ '"'^ «* poet» scopum explicat& conatroo-
Quem locum Nonuis advocavit, u. 456. ^ ,, ^ jj. j «^
^ . . , . ' tione dedaratum dedenmus, ad YaneCa-
ut hunc sensum voa Igtlur assereret. i _. . j «
** tem lectioms reoensendam acc m ge m ur.
Ver. 677. Orpore: P. V. ed. O. L. .» Denique, multa vides, quibus plures
Corjwra; et nescias, quie lecUo sit melior; „ ^^^^^ ^^^^^ ^^. „^ ^^^ ,^^,^^^
nisi quod hiBC ambigaam construcUonera „ communem omnibus, et colorem. sapor
reddat, et, ob facilitatem regiminis, in- ,, ^^^ nosafficit; non suci sane, (quem
gcnia scribarum sapiat c* ^j, crassioribus particulis gustus arripit)
Ibid. cohibere: i. e, continere, vel sim- «* s^d nidoris sajwr, (tam palatum, quam
pUciter tenere et habtre; sine ulla vis at- « nores, sua vi contingens) quem tenuio-
que neccssitatis notione. Ita etiam Vir- « res particuUe, extritae flanmiis, exdtant:
gilius, Mn, iii. 424. " et imprimis ea dona, thuris et aromatum
At Scyllam cxcis cohibtt spelunca Utebria. " P"**i minoris preUi, et frequentissime
*'*' onmium in aris turicremis combusta,
Quod Servius etiara animum advertit, cc i^q^ ^^^^ sensus feriunt,"
glossam suam hinc exorsus: Cohibet sj^e- Jbid. et color: P. Vind. Q. est odor;
lunca. " Ilj-pallnge in sensu: nam ipsa ^. n. x. et odor; quod nos dedimus, le-
" se tenet intra spcluncam sccundum fa- gitur in V. cd. L. M. O. XI. et Pio etiam
" bulam." Progredere ad ver. 1030. jb notis memoratur.— una deest Vind. Q.
Ver. 61S. Ad locum devenimus. lector, Ver. 679. Hic versus, et qui sequitur,
plurimis criticorum disquisitionibus con- inversum habent ordinem in n. et vul-
trectatum ac controversum. Duos se- garibus editionibus: et abest prior A. et
quentes versus delendos esse post Fabrum J. — quom tangere : omnes libri contin-
Bcntlcius ccnsuit; secundum tantummo- gere; sed maxime probabilem esse hanc
do rcjcctum voluit Lambinus. Nos le- Lambini conjecturam solennis permutatio
niori manu orania esse tractanda arbitra- th9 con et cusn fadle persuadeat: ^ide
mur; ct quidem confidimus, idoneosju- supra, ad verr. 153. 17 5,^pacio: sic O.
3
LIBER SECUNDUS. 315
Quin etiam, passim nostris in versibus ipsis
Multa elementa vides multis conmunia verbis;
Quom tamen inter se versus ac verba, necesse est»
690 Confiteare alia ex aliis constare dementis.
Non, quo multa, parum conmunis, litera currat^
Aut nulla inter se duo sint ex omnibus eidem;
Sed, quia non vo]go paria -omnibus omnia constant:
Sic aliis in rebus item conmunia multa»
695 Multarum rerum quom sintprimordia, rerum
n. et Piu^-etkin hujuaoe lectioiiis mem^ ** corpora;**— ** fluorum.primoirdionmi fi-
oit: V. ed. Q, parto; n. parco; Vind. L. " guris:'* cui nihil aliud, salvosensu, locus
M.para/0. Forte an/ac<o.* adi8bL941. patitur; Havercampus tamen, librisom-
Ver. 680. cum odore: P. cum adolent; nibus ad ravim redamantibus, Luoretio
Q^ eum hodore; unde venit fbrtaans 4*« suum prtt>i« obtrudt Qua inscitii! quam
Ciim dolore Vind. V. ed. O. A. n. X.Xl. temeritatem! Hocdne etiam Preigerum
^-f^leraque: tt.pleiiaque. £t sic tandem suo judiciooomprobavisse?
ex hac doacd Istamur evasisse. Davisi- Ver. 687. Q»in: V. cd. n. Quaudo:
us nostras, et ingeniosus vir, et impense ut tspe alias variari nofimus, et apparuit
doctus, hunc locuip sic legendum putavit, in pnecedentibus. — Ccetcrum, ad illustra^
in notis ad Min. FeL sect. 2. tionem aigumenti sui, ope hujusce simi-
— — ^— quUuM ett odor et sapor uni litudinia, non minus ingenioss quam ap-
RuUUttu, ut ciun adoUs imprimis plcraque dona. positae, noster jaro confugerat, in L 825.
Sed lectiones scriptorum exemplarium non P»»»cis tamen ex re mutatis.
Mtis respexit vir iUe acutiaaimua. ^er. 691. guo: n. quod; ut editii
Ver. 682. tucus: ita recte scriptam vo- communea.
cem exhibent V. ed. A. X. Xl. Donatus, ^er. 692. eidem. Vox dissyUaba est, ut
ad Terent Eun. iL 3. 26. «» Sucut pro- »*» nionosylUba, in iiL 931. ubi nos vi-
«« prie quasi tugut; quem sibi ex alimen. ^«°^ »"™'»' <^"™ Manilio, ad iii. 73. et
" tis membra tugunt, ut se replcant" ^*^**™ ^ " veteribus grammaticis, anti-
Glossarium vetus: 1«< Acci», ;^yW'— quosRomanoslongumictiamperwscrip.
LocuUonem vero, Nidor peneirat, utcun- *"™ exWberc. Vide ver. 661. Propert iv.
que iUustravimus nuper, ad ver. 414. hu- ^* "^» ^* Nam lector attendat velim ad
jusce UbrL lod soopum. Tria sunt, de qulbus loqui.
Ver. 683. teortum: P. rurtum; V. ed. <" V^l '«<«•« sdUcet. verba effidentcs;
Vind. L. O. Q. A. S. turtum.—^ teor^ verba^ unde vertu9 constant; et ipsi cer«u«.
tum: P. qua nan; V. ed. qua; O. il. ^^^^P^^t " Diversitatem oriri, non a
ted nec; in reUquis omnibus omnino va- " P««a*^e communiumtterorttw; non,
cat locus: unde restimtio Vossiana, quam " ^«* °"^ ^^ ■»* »*^ «* omnibus,
oontextus noster exhibet, veri fit similU- " ^ •ccurrunt, communianV^fm vertui:
ma, ob frequentes omissiones dictionum " ^* V^ ™» omnia, vel Uterae verbo-
bis oocurrentiumt vide ad L 835.— m/w.* " ""™» '^' ^«** versuum, ad eundem
M. tapori; arrept& prim4 venientis dio- " <»dinem paria cum paribus, coUocen-
tionisUtera. ** tur.** Sic vides, opinor, orationem
Ver. 684. primit figurit: L e. «« figu. menti scriptoris undequaque respondere,
^< lis corpttaculorum, unde oonstant ipsa ^ constnietionem ladlUme prooedere.
X3
316 T, LUCRETII
Dissimili tamen inter we consiftere sumiiift
Possunt: ut merito ex aliis constare ftrator
Humanum genus, et fruges, arbustaqoe keta.
Nec tamen omnimodis oonnecd posse putandom eit
700 Omnia: nam volgo fieri portenta videres;
Semiferas hominum spedes ezsifltere, et altos
Interdum ramoe e gigni oorpore vivo;
Myltaque omnecti terrestria membra marinis:
Tum, flammam tetro spiranteis ore, Chimaeras
705 Pascere naturam per terras omniparenteis:
Quorum nihil fieri mani&stum est; omnia quando.
NOul ergo restet, nifi ut osteDdam tibi, tandon valde co Miiur a rta cz comm
probabileBi esae, et tantum non ncocwi^ nibas prodiiaw, quom Lucrelius ab initio
riam, lectionem eidem; quam ex libro- ▼eniculnm, cum quo rea ert nobia, ita a-
nun discrepantiis, ingenio iisut, condn- hibuerit:
naverim. P. Vind. V. ed. O. A. idem: „ , , . _, ,_^
L. M. eadem; 11. t. iadem; XI. iddem,
Quemadmodum optimorum codicum Perlegcre n Tclb Tcr. 6S9* ad vcr. 667.
acriplura acdem suam tueri poterit, eadem et argumenti rationem eicmincs accuratc
ncmpc; Telrursus uiem aliorum; non in- ac cogitatc; statim agnoaecs, poStam
telligo: et d, qui felicius aliquid propo- aegre potuisse res tam dissimiles stne ju-
sito quiverit eniere, lampada libens tra. dido permiscuisse: et suspidonibus nos-
dam. tris manum dabis. Sed contra codices
Ver. 695. constanl: L. consiei, Forte, haec evincere quis speret ?
constent, ut ver. 723. Committas insuper, ex abundanti, verr.
Ver. 695. rmim prior: P. vero,''-re' 710. 717. et Carum suum Mantuanus
rum posterior: L. O. A. XI. longe: sed videri potest eipressisse, ad geo. iv. 223.
voces easdem et consimiles sic conirerere
. . ... ... Wncpecudes. armtntat vmjf eettaMOaa»^
Lucretimn, perspicuitatis ac simpliatatis
unice studiosum, adsolere, quivis obscr- Ver. 699. connecti: V. ed. connecta:
vavcrit, et nosplus semdalibi monuimus. ut etiam in ver. 705. et 11. statim non»
In versu sequente, se abest Vind. codid. pro luini.
Ver. e^n.feratur: sic Vind. L. M. O. Ver. 701. ei: A. O. «*.— Jam vero,
Q. XI. reliqui, ferantur. semiferas species, ut Centauros, Tritonas,
Vcr. 698. et: X. ui; fortassis vcre: ver. 703. et stmilia fabulosiasime porten-
editi, ac; haud dubic sine libris ma- tosa.
nu scriptis.— CaBterum, supra ad verr. Ver. 704. flammam spiranteis ore.
343. 361. permutata vidimus armenta et Maro, geo. ii. 140. aliquantidum variavit;
arbusta: nullus ambigo, librarios hac
^: ^ • j • • ■ taurl, ttirantes nmnbus ignem.
ctiam occasione ad ingenium suum re-
diisse; et, comipteU, uti fit, comiptelam Igitur, quum spirilus, vel anima, Chimae.
generante, quo partes versCis sibi inviccm r» merus ignis fuerit, mihi sspius oborta
oonstarent et mutuo responderent, omnia est cogitatio, an scriptura brevior Virgilio
LIBER SECUNDUS. Sl7
Seminibus certu certa g^ietrioe creata,
Conservare genus crescentia poBse videmus.
Sdlicet id cert& fieri ratione necesse est:
710 Nam, sua quoique, cibis ex omnibus intus in artus
Corpora dlsoedunt; connexaque, oonvenienteLs
Ecfidunt motus: at contra aliena videmus
Rgicere in terras naturam; multaque cssds
Coiporibus fiigiunt e oorpore, perdta plagis;
715 Quce neque connecti quoquam potuere, neque inter
Vitaleis motus consentire» atque initari.
Sed, ne forte putes animalia sola teneri
enmm impegsrit, ad Mil vl SSS. et dunt; quam inieliciter. Elegantissimum
fieri poant dedi»e illum : eit ducedmU: l e. diduntor, distribuun.
bdtaiLcTiMC *"'» "** '•^ Lambinus ezpotuit: •* in
HorTeDdnm stridcns, flanunbqiie taAiiaUi " omniA ooqwrii diverticuUi dispeigun*
Chimw»: •• tur:" ride iiL 47«. «4a
i. e. c^ius anima SanmuB fuerunt Con- ^^' '^^*' «<• V. ed. O. A. n. XI. «c /
jectunm «quis landbus lectoret pensent «V» bene : sed ad simiHtudinem literm.
Vulgo, armata: quod mihi frigidum ri- ™mc et t h«j vuietas referatur.
detur, nec poeticum. Hesiodusy Tlieog. Ver. 713. B^icere: A. n, Beicere; et
319. casti s s ime , ut puto: ac, si meo judido
minus diffiderem, h»c scriptuiB in boe
'H)tXi/MUf«fiTMm,«M»rM«fMw;Mwm»««p. ^ocabulo et cognatis CTarandis pasnm
Ver. 705. onuupareni€it:yin6.omma~ ns»«itula foret Usus autem re r^ieere,
parenteis; M. omnia parienUs, ex ^ ^ "f^ P« «^^^ ™»~*» mihi n«i suo-
semate, sinceram Tocem expellente; & cmfrit; de icbus per os redeuntibas, pro-
omnipotentisi quam comiptionem pne- P™" •* ^ frequentissfanut.
strinzimus ad i 251. ^er. 714. Sensus est: " Et multa, c».
Ibid. terras omniparenUis: Tide v. 26a " ^ corporibut constantia, plagb peidta,
Hinc Viigilius. ^n. vi 595. " ^^ « corpoi»:" m, puta, quotiea
q^immus, fd sudamus; ex plagis etiam
Nec non et Tityon, Trrr^ mmpartntU «hua- ppg^^yHMn minutiMmaram, impetu in.
Cerneree^' deftMO in«nbri» unittKHJuiqae impingen-
tium.
Homenis, hymn. xxix, 1. iUis auctor ftiit . Ver. 715. fuoquttm: 1 1, m quoquam
loco.' A. qnoqnet S. qwmiami Tulgares
^TT^ -T— '• ' " editi, ^ttor^iMiiii; nuUll cum auctoritate,
Suetonius, i. 7.-*** quando mater, quam usu nuilo.— <itf«r.' V. ed. A. S. intrag
sufajectam sibi ridisset, non alia esset quod tantidem est: O. A. frite: quod, Ana-
quam Terra, qujs omhiimiii parens ha- lem literam si exdudas, in scri^itur» duo-
beretur.'* tibus ry inter^ nobis recepto, nihli distat
Ver. 709. id: O. A. ut: et statim n. Ver. 716. initari: i. e. se initare— se
cibus, intromitttr»— ingredi — ita affid, ut intrcv-
Ver. 711. discedunt: P. B. n. de$ces^ eant Gloisarium vetus: •« htito, t^
•c
•<
tt
318 T. LUCRETII
Legibus hiis, quasdam ratio disterminat omneis*
Nam, velutei tota mitur& dissimiles sunt
720 Inter se genitae res quaeque, ita quomque neoesse est
Dissimili constare figurfi prindpiorum:
Non, quo multa parum simiU sint praedita formA;
Sed, quod non volgo paria omnibus omnia ooiistent
Semina quom porro distent, di£ferre neoesse est
^25 Intervalla, vias, oonnexus, pondera, plagas^
nww.** Et, •• E^Urnmf, ingredlor, sni- piaKnt? IVo pUKtam^ M. ^iiaiii; n.
/0.** Dioroedes gnuDmaticiis, lib. i. quem dum; S. eadem^—duterminat: P.
p. 856. ** Item, Adeo adis: hoc iter»- Vind. dimriminaij n. res terminai: qaod
** min, Adito aditas dictitantes, ut Enni- «tatem recentiovcm sapiL
«' us: jfd eum aditavere. Item, laeo Biid. ditterminai, Vooem adhibaitTal-
*• inis, et iiiito, dicimus; nt Pacuvius Ui Aratus:
, Qdss lotefvallniii blnss distninmsf QBm t
irero, lector, docendus es, nos ex conjeo-
tiir& hanc medidnam rei desperatc adhi- Avienus etiam, Arat ph«L 385.
buisse; te, opioor, de Ubrorum varietati- ^^^^^ ^^^ ^^ dUteminstMXi
bus cer tioi em ftctum, nuUo pacto repre- Cnmior.
hensorem habituros. P. Vind. V. ed. L. ^ , , ,
O. ax.n.habtnt, mi^ar,-; quod a nos- ^^ Lucanum. i 216. ix. 957. nam
-trA dictione tantiUo Utene duotu dister- »«'«»g«pW «*«»»»• parccntibus exem-
minatur: M. iVn^ar.; A. n. animari; P^* P"^»^^ ^^««« ''^^- " ^^^
qiuB Lambini emcndatio est: sed lectio, • «<«^^«».
tam proba faciUsque, Ubrariorum depra- Ver. 720. quomque; wei cumque; l e.
vationem haud tcmere subiisset Nostia quodammodo. Ite ad unum omnes nos-
autem divinatio usum minus pervulgatum ^» **^ scripti quam impressi ; nec du-
nactaest; ideoquc iUepidam correctorum ***^» *F*° *** vulgatum gutedam ex e-
importunitatem statim provocaret, vel in- niendationc editorum. Glossator vetus:
doctorum ludificaret ignorantiam, ** Cumquey h wtu* Horatius, od. L 32.
fin
Ver. 718. quadam ratio disterminat
omneis. A libris non discedimus, et dau- mlhi cumque «alve
sulam sic intclligimus, ac connectimus: Ritevocand.
•• Ne putes sola animalia teneri his certit c^ • ._ i ..«.•• ^ ¥
.. , J . . , . , Sed m utroque loco, et Horatu et Lucre-
•* legibus, quaedam raUo (vel reguU qusB- ^- . /" ,. ,. ., __
,, , • N 1- . ? tii, vis vocabuli mebus tacito gustu sentj©-
•* dam apposita) disterminat omnes lcffcs ^ i ,. , .. •:_..•
_ . , r ^i* lautis lectonbus, quam mterprctatione
naturs, ita ut generales eae non smt, |.. ^
<4
qualibet.
et expertes Umitum, quibus alia omnia
•« tenentur." Universa inferioris a?vi e- ^^^' "^^ ^"'^' "* -^a™— «'»^-' ^-
ditiones, Lambini conjecturis admissis, '^^^'
exhibent: Ver. 723. quod: sic P. Vind. V. ed. O.
Q. A. n. n. sed 2. quia^ atque ita L M.
si fidcs coUatoribus habenda sit.^
eadftn ratio rej termmat omnets.
Sed undenam Hbrarii unanimi cum de- Ver. 724. quom: V. ed. X. tum; n.
pravatione hiec plana et perspicua corru- dum.
LIBER 5ECUNDUS. 519
Concurisusy motus; quse non animalia solum
Coqpora sgungunt, sed terras ac mare totum
Seoemunt, ocelumque a terris omne retentant.
Nunc age, dicta, meo dulci qusesita labore,
730 Percipe: ne forte haec albis ex alba rearis
Prindpiis esse, ante oculos quse candida cemis;
Aut ea, quae nigrant, nigro de semine nata:
Neve alium quem vis quce sunt inbuta colorem^
Ver. 726. moiuM qua: V. ed. motu»- quartiim casum cum simili constnictionis
ijuei P* mohuque ei,^-gua dcest omnino indole et passiva voce adhiberi ssBpissime,
IX. quis dubitet, quis ignorat? Tacitus, for-
Vcr. 727. Corpora ^jungurU: V. ed. mularum antiquiorum et exquisitiorum
Corpore te jungunt,^-ac : n. rt. In ver. structurarum nimius aflfectatar, vel in hoc
729. M. dulce, Tocabulo, ad Lucretii morem, omisBfle
Ver.73a/or*e; n, dicta; in superio- prsBpoaitionis exemplum suppeditavit, hist
lem lineam oculos Ul)rario mittente*— ^- 5—" ^^ guidquam prius imbuuntur^
albis exalba: V, ed, alba ex albits P. n. " V^ contemnere deos, exuere patri-
ex albi* alba, " am— :" l e. vel m, vel eecundum, quid-
Ver. 732. nigrant: i. e. nigra sunt ^"*^ ^«^ '^^ ^^» ^«^ »«°
Hanc formam dictionis ViigiUus usurp»- ^^^ ^^^ ^ mcertior est, quam
vlt Exemplo sLt ^n. V. 97. vellem. noctt Att xvi. 8. mit " Quum
'* in disciplinat dialecticas induci atque
• Totqae iue«, totWetn, nigrttntU terga, juvencot. cc im^i yeUemus— ."
TertuUianus. adv. IVIarc. iv. 8.— «• luri- Ibid. inbuta colorem. Valerius Maxi-
«» dati dcUnquentiaB macuUs, et nigrati ^^ ▼"»• **• 7. ext^" spongiam, omni-
«• ignorantijB tcnebris." ResUtuam jure " bus imbuiam coloribus^" Vidc sis
optimo dictionem Claudiano, rapt. Pros. 8«P«i ver. 501. Avicnus, Arat phwn.
iii 129. '^^' ^® Sirio, qui emendatior exhibebi-
tur, quamvis correctionem unam et meli-
Larea vel invito pronimpnnt flumlna vultu, j* ^,* ^* ^ .*
ini.i-mu.manti«i^J/i««*tonitiindnnt. <»«m distmctioncm Grouus pnor sit as-
InjiuMeque manus nignmtia pectora tundnnt.
secutus:
Vulgo legitur ad codices, mirantiaf vel
.. r\ j j rk • j* -A ^theriae canis Ule plagK, cui plurimui ardor
motrentia. Quemadmodum Ovidius, met , . * , ^ .
viiL 535,
.Astuat In mento, multus mbor imbuit ora :
Stridit anhelanti fatue ^st\fers aSra motu
Immemores decoris, Irventia pectora tundunt. Torret, et Immodld terras coquit ignibus astrL
De altera forma nigreo, sic Nonius Mar^ Libri, face pestifer: sed maxima stella
ceUus, u, 582. «* Nigret, nigra fit Pa- est in ore; et, si te ad nostram Silv. Crit
«' curius Chryse: SoUs exortu capessit redpias. atque pp. 20. 21. tftm. ui. perle-
" candorem, obcasu nigrei:* Ita trocha^ g^g^ ^jx Utem meis divinationibus obmo-
lcus exbibendus est Vulgo, Solisgue, vebis. Conferas eundem Avienum, ver.
Ver. 733. Neve: L. A. X. Nive. — iit- 1446. Ita perspexerum ingenio Claudi-
buta: XX. ijUfr^a. Lambinus audadasi- anum esse rescribendum, et libri quidam
me, et iUum secuti posteriores insciUssi- lectionem hanc venustiorein praebent, rapt
me, dederunt induta, contra llbros: nam Pros. ii. 93.
S20
T. LUCRETII
Propterea gerere hmic credas, quod matemi
735 Coipora consiinili sint qus tincta oolore.
Nullu^enim color est omnino material
Coiporibus, neque par rebus, neque denjqoe diqpar :
In quse coipora si nuDus tibi forte videtur
Posse animi injectus fieri, procul avius erraa.
SflURIttkCO flDiCDQOVC V080S« VSCCOUft QhBTO
iwiMt, et dold vtoias fiernigliie pingit:
L «L tingit, infidt: atque a^luTsnt hi fer-
■iis, qiUB nuper notsverim ad Vixg. gea
L 467. et invioem acQuTantur. Hinc au-
Im tumnuipere miror Heinsium, ex acu-
tiaimis criticonim et maxime ingenioais,
■ed aubinde novandi cupidiorem, dcmu-
tare ToluiaBe Claudiani ejuadem spedo-
«iwiinam locutionem, de iv. ooni. Honor.
889.
— — ^— — Sit Nilns oblqiic
Veitcr, et emkw quldqoidaol mhM ortu :
qak lectione rincerio r em nuUam putem:
^i. e. quioquid sol oriens infidt;** —
** quicquid sole oriente purpurasdt** Pul-
chre Pelignus vates, met xv. 191.
cum, pncvia luci.
Tradendum Pbcebo, Palantias inficit orbem.
Catis Ausonii versibus, vitio lalwrantibus,
transiens opitulabor, parent. xxiii. 16.
Quam tener, et primo, nove flos, decerpeds
BVO I
Non dum purpureas tinctus^ ephebe, genas :
i. e. flava barfo^ coloratus: videas ^'^irg.
iEn. X. 324. Vulgo, cinctus: de qua per-
mutatione Burmannus ad Ovid. met. iv.
SI . et maxime Drakenborchius ad SiL It
xiv. 6. Opportunus est Lucanus, x. 135.
Vix ulll fuicante tamen lanuglne malat.
Denique, nob diffiteor, me vocem editio-
num vulgariuro, indula nempe, miniroe
solidtaturum fuisse, nisi codicum impe-
rioaa auctoritas juasisset; nam sic Ovidi-
us, met L 270.
Nuncia Junonis, varioi induta colorej,
Coadpit Iris aquss.
Verum interea tamoi lector mcBUBerit,
haK de Iride trmmtXufum, t^ oaucHi pio-
turato oniat&, dicL
Ver. 734^ gerert humc: ViiuL kuMc ge-
TCTC»
Ibid. gerere colorem: i, e. habcre: cre-
berrimus cat in hoc usu tiu^yftm Lucr^
tius, quem multoties sequitur Viigilius»
ut adsoiet; ad Graecum ^tfn. Gdliui^ t.
1. ** Varioa adeo Tultua dJipailkBqini
** sensus geral*' Sed in re minhne ob-
scur& et inoognit& superscdeDdiim cat ex-
emplis: satis sit nobis obitcr tyroocs ad-
monitos exsusdtasae.
Ver. 735. colore: I* M. coUte,' ac si
librmrius a recto colot, qiuB est aotiqiiior
scriptura, derivare vellet IneptiaBime.
In ver. 737. n. babet nec, pro neque, bis.
Ver. 739. animi injectus: quasi nta-
nuum injectus, quo rem quamlibet tan-
gere possis, et contrectare. El^antiasi-
mus est ab actibus corporeis translatio.
Noster quam apposite, v. 103.
Nec tamen lianc pos&is oculonun subdere visu,
Secjacerf indu manuj, via qui munita fida.
Proxima fert humanum in pectus, templaque
mentis.
Ibi meae sunt animadversiones inspiden-
die, et roox ad ver. 1046. hujusce likiri.
Cicero non minus pulchre, de nat deor.
i. 20. '* Cujus operam profecto non d^
** sideraretis, si inmensam et intermina.
*' tam in onmis partis roagnitudinem re-
** gionuro videretis; in quam $e hyiciens
** animuty et intendens, ita late longeque
*< peregrinatur, ut nullam tamen oram
** M^tmi videat, in qua poasit insistere:*'
L e. ultimi sjxuii, £t dictum puto^ ut
illud Sallustianum, Jug. 23. — *«omiiis
LIBER SECUNDUS. 321
740 Nam, quom cfledgenei, solis quei numina nunquam
Deqpexerei tamen oognoscant corpoia tactu,
Ex ineunte esvo nullo conjuncta colore;
Sdre licet, noetr» quoque menti coipora posse
Vorti in notitiam, nullo drcumlita iiioo.
745 Denique, no6 ipsei, csecis quasquomque tenebris
*' siua fortmiM in exiremo sitas:** «c ami- ** cons titu enda est, ut tel a domino, Tel
lia. Quod ai ractum sit, Dayisius iUud " oerte a procuratore, dapici poasit:"
uUimi immerito studuit inunutare. i. e. oculum intente explorantem toleraie.
Ver. 74a «kiii^.* P. L. iuminaj mul- Haec autem si sint ad legitimam crisin et
to minus eleganter, et poetice; ac prs. probe Latinitatis indolem exacta, Viigi-
sertim, quum per emphasin Deut saepis- lium, ad iEn. vi. 734. imitatorem Lucretii
sime SfA audiat. Oridius, met. xv. 192. fidelissimum, nefas fuerit inunutare, con-
tra plurium membranarum testimonium:
Ipie Dd clypeiis, terri ctun tolUtur imi,
Maiierttbet.
Hinc metuunt, cupluntque; dolent, gaudent-
Adeas notau nobis ad Virg. geo. i. 6. et que: nequeaur»
l»«M«'/« i'n \>u ^;^.'on:Ki.. . JL'.»;m« #««. Deiptaumt, daus» tenebrfa, et carcere cssco.
lioranos m nis clictionuNis saepiasune tur-
bare, norunt omnes. PhaTorinus: Zivf £t dignum qusrere, an ditpicere, quod
*BXi0s. YaXet '* inter res divenas spectando di»-
Ver. 741. Detpexere: P. O. A. Z)m- «« tinguere,*' vel «' discemere,** hilum
pexere; omnes alii sic ut imprimendum conveniat huic loco. His positis, mihi
curarimus, nec ausi sumus immutare. clarissime manifestum est, nihil esse de-
Gloasarium vetus: •* Despicio, ttmrtwrttmy mutandum, sed majori codicum numero
«» »mtf^, ^Xi»*»:** »mif6t autem etjMirMr^ standum, ad ejuadem geo. ii. 187.
T%tm Bsepissime valent, attenie hupicere,
Veteres grammatid : « Despicere, et dis- ^^^ "''* '^" *'°°'''*"* •°'""'"
** quirere, contUium,** Passim reponere
fadllimum est sane dispicere; sed an tu- L e. spectare, inspiccre, deorsum; quasi
tum sit, vehementer dnbitem. M. Tulli- in monte stantes: diepicere^ auMfnufy )««-*
us, pro Sext Rosc. Amerino, sect 8. — «pyuf, m»ftUn i»«pf t, nihil lod hic habet
** cumpraesertimtammulti occupationem Vide VelL Paterc iL 14. ad quem Bur-
** ejus observent, tempusque aucupentur, mannus provoc^; ubi neutiquam probem
** ut simul atque ille despexerit^ aliquid Ruhnkenii rationes, ad hancvocem oflfon-
** hujuscemodi moliantur:** ad quem lo- dentis, et mptXum$ primaBvae pcriodum
cum Graerius debet in consilium vocarL hinc gloasenui esse m<trT§fun pronundan-
Ad nostram lectionem stabiliendam tip^ tis. £t quoties demum illa praepositio de
gie fadt constantissima membranarum in composiUs ne minimam quidem cum
acriptura ad Ciceronis finn. iv. 83w— «* ca- r^ deorsum communitatem habet? Huc
** tuli, qui jam despechtri sint, caed aeque igitur res redit In tali usu, vox detjficere
** et ii qui modo natL*' Deinde statim : non tam valet deortum tpeclarey quam
— ** catuli aeque caed priuaquam detpexe- tpectare de loco, ubi sumus, in circumja-
** ntiU, ac si ita futuri semper esaent** centia; late^ vel libere^ tjiectare. Inspi-
Mutatio autem tot locorum ex arbitrio das etiam mihi notata ad iiL 26. — Cae-
periculosissimum fiidnus ridetur. Colu. terum, pro tactUt A. tacta,
meUa, L 6. 23. ** Area, si coropetit, ita Ver. 742. conjuncta, H«c est omnium
322 T. LUCRETII
Tangimusy faaud ullo sentimus tincta colore.
Quod} quoniam vinco fieri, nunc esse docebo.
Qmnis enim color omnino mutatur in omneis;
Quod &cere haud ullo debent primordia paclo:
750 Inmutabile enim quiddam superare necesse est,
Ne res ad nihilum redigantur funditus omnes.
Nam, quodquomque suis mutatum finibus exit,
Continuo hoc mors est illius, quod fiiit ante.
Proinde, colore cave continguas semina rerum,
755 Ne tibi res redeant ad nihilum funditus omnes.
Pra?terea, si nulla coloris principiis est
Reddita natura, et variis sunt prsedita formis,
E quibus omnigenos gignunt, variantque, colores;
libvonim lectia Nos rtt coniacta et con- eL^-om.neit^ Tel omnh: P. omni: i e re»
tincia conjectorum, qiue nonnuUis editori- vel corpore: non male. n. cahr,
biM temere recepta sunt, kmgum Talere Ver. 150, quiddam: P. V. ed. fvotf-
dicimus. Pudet pigetque, inoonsultos dam.
Iwaiines, et lilridine novandi male feriatos, n>id. Haec habuimus supra, t 59S. 792.
Locretii decorum corpus tot maculis de- ad Epicuri dicta in Diog. Laert z. 54.-—
turpaTisse. Porro, Bentleius censuit, m 1i mr»ftut v)iv ^raCaXJivri»* %wu In «^
hunc ?ersum versui 746. debere subjici: ^u n vTefitftif tv rms itmkv^irt rw» trvyMff
qua de caussa, non equidcm valeo dispi- riw» rri^t0», xtu mtiaXvnf xrA.* quse solita
cere. O. sane habd conjucta^ per lineolae Meibomii inscitia turpiter depravaviL
transvcrsse omissionem; sed hoc impor- Ver. 751. redigantur: Tl. reducantur ;
tunitatem cditorum nihil adjuvat aut tue- ex glossa.
tur. Ver. 755. nihUum: sic Vind. V. ed. O.
Ver. 743. nostra quoque menti: Q. A. A. 2. Horatius, sat i. 5. 67.
n. 7. menti quoque nostr<Ti ut editiones A'iAi/o deteriusdominaejiucMe:
pleraique hodierns. ubi de morc nugatorium agit Baxterus:
Ver. 744. fuco: O. succo; A. suco; vidc Bentleium, mille Baxteris, et Bax-
per solennem commutaUonem: vide Hein- tgri similibus, prfflucentcm.
sium, ad Ovid. met. vi. 222. et alij^i, y^^ ^^q ^,,^ jn n. non legitur: et, in
cum aliis. Atque in ver. 746. vice haud, versu sequente, P. a/, pro et; quem con-
n. aut, pro solito; ut mox iterum, ver. ^ ^^^^ ^-^ ^^ ^^l^ ^^ ^^^
749
editores. n. etiam sintj vice iunt.
Ver. 747. quoniam: n. quando.-Et Ver. 758. omnigenos colores. VirgiUus.
diat poeto, se argumentis, ex phiJosophia ^„ ^,^. g^g ^,^^^ ^^^^
petitis, probaturum, quodjam, provoca.
tione ad communem hominum experien- Omnigetiiimquedeiim monstra-.
tiam facta, esse veriastmum eviciL Ver. 759. Praterea : O. Propterea.^-^
Ver. 748. in: ita P. n. O. sed hoc magni: n. magi.
exemplar forte an ab editis habuerit: vo- Ver. 760. quali: Vind. V. ed. A. n. X.
cula L. M. onmino deest; onmes reliqui, qualibus; quasi haec varietas ab interpre-
LIBER SECUNDUS. 323
Prsterea, magni quod refert semina quaeque
760 Cum quibus, et quali positurfi, contineantur»
£t quos inter se dent motus, adcipiantque;
Perfacile ex iemplo rationem reddere possis,
Quur ea, qus nigro fuerint paullo ante colore,
Marmoreo fieri possunt candore repente:
765 Ut mare, quom magnei conmonmt aequora venteiy
Vortitur in canos candenti marmore fluctus.
Dicere enim possis nigrum, quod saspe videmus,
Materies ubi permixta est illius, et ordo
Prindpiis mutatus, et addita demptaque quaedam;
770 Continuo id fieri ut candens videatur, et album.
Quod, si caeruleis constarent aequora ponti
tatione quali tub ezorta ut— con/tMan- cem marmor xum hic significare velle, ut
tur: O. continuatur, Aliis lods nonob- aliquoties, planam l«vemque oceani lu-
stantibus, continueiUur placuisset perfidemy aatis ex ver. 7^ ostenditur;
Ver. 762. extemplo: VindL V. ed. L. niaiLucretiusnosterinGoncinnitatisminus
A. n. n. exemplo; unde tentare quit po* faceta» postulandus sit Similem yerbo-
terat: rum oppositicmem Viigilius ezhibuit,
PerfadUexemplontiaaeninddenpoi^: quem ideo putaverim hosce versus respex-
, ^- -.• ^ , . M>«t «d JEn, viii 672.
sed «gre sequentia patientur. — rationem:
n. 5. habent ratione. H«c inter tmnldi late markUwt imago,
Ibid. ex templo. Varro, de ling. Lat. AattAiwedJuctutpuaubMBitcicrulacMu.
vi. 2. ** Extemplo est continuo; quod om-
«' ne templum debet drcum s»ptum, nec ™ °«^ **^"» immemor Lucretii vide-
" plus quam unum introitum, habere." *»'— " "^ imaginem sdmus pro ven-
Qusquomodo constent, au^adetynum || tonmi quaUtate muUri, et colores varios
locutioni» fadant, nullus video, nisi legas reddere.
«« cuHum swptum." MeUora videntur ^^' ''^^' *^'«"- ^- «^ '^««"- ^*» »"
Serviana non paullo, ad Viig. JEn. l 92. ^^ proxime veoiente, vice Pnndpiit^
11 699. qu« consulaa. "^*™ ^^'^ Principio; ut n. mutatit. A.
Ver. 764. Marmoreo: V. ed. A. n. •«tem, in ver. 77a vere, ut puto, a/»om;
Marmorea, et X. sed in nmL-^-pottunt: P^ ^^*" ^ lecentiore ailmm.
Vind. L. a A. n. X. potnnt. ^^' '^72. nuUo: n. «ffa.-^waien/.- R
IWd. Marmoreo candore. Sic Amo. po^^nt; Vind. Q. pattint; ut editiones
biua, lib. iv. p. 141w— «* ulnanun nivd *»«ii«™» quaDdam.
«• marmoreiqae candoret." Ver. 774. migrare: n. nigrare. Et,
Ver. 766. candnUi.- V. ed. candente; ^ ^- '^''^ ^ «'^' «* ^' ^' ^ ^' "*''''
P. candenti e; ambigue. et oontia mani. P«> ««'• ^ «^«°» »«» ^^^' '''''^' ^» ^**^
fiBstum lod soopum. ** Mare vertitur uti- ^^*
" que ex caBrulds fluctibus in canos, ad Ver. 778. quiddam: T. V. ed. quod-
«« colorem candentis marmoris:*' n^"» vo- danw-figura: L. M. figurat; et n. ha-
324 T. LUCRETII
Saninibiis, nullo possent albescere pacto:
Nam, quoquomque modo porturbes, caerula quae ttnt,
Numquam in marmoreum possint migrare ocdorem.
775 Sin alio atque alio sunt semina tincta cdore,
Qu£e maris ecficiunt unum purumque nitorem;
Ut sepe ex alii» fonnis, variMque figuiis
Ecfidtur quiddam quadratum, unAque fignri;
Convenidbat, uti in quadrato cemimus esse
780 Dissimikis formas, ita cemere in aequore ponti|
Aut alio in quo vis uno pnroque nitore,
Dissimikis longe inter se variosque colores.
bei esi ad finem Tersfis: hinc Muretus Ver. 787. guaducii: P. quod diatnL
docte et deganter suspicatus est Lucie- — «r itdicii ut: V. ed. A^2. inUdiu: P.
tium scripsisse: II. n. m licUwm; O. ittidtum. — ui abeat
L.
quadratum, wueqatJSgnne:
Ver. 788. coloret: V. ed. O. A. coloris;
n. autem doioris.
sed, in re lubriae divinationis, ad scrip-
turam plurium oodicum, eC ipsam admo-
dum Tenustam, attendere maluerim.— ^^ Sententia bujusce loci diffidlior
C«t«rum, horumce fenuum sententiam ^ «pUcatu: nec priores editoraa mifai
sc acdpio: " Ut ex rcnim diverse figu- ^^^*»" «™ Probe tenuisse. An ten^
«' ratarum congestione aliquid form» quo- ™*^ «cumen in eam penetrare qaiTerit,
" dammodo quadrat» cfficitur; quod sub P*"^' ^^°'^°* ^^ judicium. " Res quas
" eadem generaU forma, quadrat» non " ^^ ^""^ *1"»'»"^ *^«'^o'' «^^ constan-
"•multum discrepante, raodis plurimis " tissime contingit: veri ergo simile vide-
«» variari potest, nec tamen quadraU spe- " ^""^» primordia etiam earum rerum
" ciem prorsus exire: sic mare, si es " "militer esse colorata." Hiec caussa
" principus colorum dissimilium consta- ^» ^^ ^"°^ ®^ **^'°^ "^ colores prind-
" ret, magnam colorum diversitatem in P"« ^^^ tribuamus. Huic argumento
«* sua superficie exhiberet ; sed per se, re ^^ Lucretius respondet. •• Hoc si verum
" nulla extrinsecus impingente, semper " ^^^^ P™^'' objecUones modo proposi-
<* manet caniilcura.*' ** ^ haud alia insuper se ingereret, ex
Ver. 780. aguore: sic P. V. ed. reliqui " oculorum testimonio; nempe, Albanon
omnes, tBqmra. ** creanturex albis; uti videre est (exem-
Ver. 784. quo: P. V. ed. quod. — omne ** P^ gratiii) in spuma candida pelagi,
deest O. n. — esset^ sincera Pii exemplaria; ** ^"* ^x csruleis particuUs, varie positis
esse^ Vind. V. ed. A. X. unde legendum ** ®t affectia, exoriri solet: sed longe ab-
puto: ** surdissimum videtur existimare, hunc
^ . ^ ..... •* candorem friinii posse primordiis oeru-
quo quadratum moiuihurce tlt extra. , . . .^ ^ .
•* leis, vel nigrantibus, ponti; (u9»^»f sci.
— sit extra : sincera Pii exemplaria, m ** Ucet, fiiX.eu*6fttti/, ^tf^pvfm^ nigri: Ser-
'^"' •* vius, ad Virg. geo. iv. 373.) irao, po-
Ver. 785. vtirici: L. varia ; O. A. va. •* Uus ex nuUo colorc, quod candidum
'■'^** ** est, exoriri posset, quam ex ejus contm-
LIBER SECUNDUS. 325
Praeterea, nihil ol^ciunt, obstantque, figorae
Disfiimikfl, quo quadratum minus omne sit extra:
785 At variei rerum inpediunt prohibentque colores,
Quo minus esse uno possit res tota nitore.
Tum porro, qus ducit et inlicit, ut tribuamus
Principiis rerum non numquam» caussa, cdores»
(%cidit; ex albis quoniam non alba creantur»
790 Necy. quae nigra duent, de nigris; sed variis de.
Quippe ct enim multo proclivius exorientur
Candida, de nuQo, quam nigro, nata colore;
Aut alio quo vis, qui contra pugnet» et obstet.
** rio: hoc tamen, utcunque absurdum, i e. ^$e Dioret; qoodfkcne est, ac natu.
'* fieri solet ez opponentium opinionibus, nde: et hinc ee varietaa apud grammati.
** oolores oorpuaculis primis attribuentium. cum Diomedem. libri, ipto,
** Occidat ergo necease est h«c sententia, Ver. 791. prodiwut: n. prodivis.-^
" quum sibi ipsa parum constet" exorieniur: n. exoriuiUun XI. exortren»
Ver. 789. creantur: L. M. A. X. crea' ^f fortassis vere: et sit, si maris, exore-
luf.. rentur: de quo alicubi diximusin prace-
Ver. 790. Nec: Vind. V. ed. n. X. dentibtts.
Ne^-^^ua nigra: A. nigrata: non male. Ver. 792. Ordo est: ** Nam candida
— ^naU.' V. ed. elueni; n. ducunL'~-ied: «• multo facilius apparebunt, nata, re\ nas»
n. et: a wd, tet yenit; deinde s omissum « centia, de nullo semine, quam nigro."
est, ut siepe alias. — variiM de. Haec o- Hanc constructionem librarii non tenentes
mendatio est Lambiniana; qak non dete- dcderunt in P. ptMo, rice nuUos atque
rior foret, variis ex : sed hoc yel illo nihil editores, similiter cncutientes, ex aibitrio
mihi verisimilius in mentem Tenit. L. M. mu> intruserunt nobis de nigrante, pro
▼etustissimi codices habent, iMrrM ea, For- lectioiie omnium ezemplarium, nigro na-
te, variata; L e. ** res, ooloribus suis ta: licenti& niiwwnft fmndi, Tel ignoe*
** Tariegats, saepe ex albis diversis inter cendA, in Lucretium dfhMrhftt*-
'* se commixtis, et nigris etiam per se Ver. 795. earsijfitn/.- i. e. exaurgunt,
** similiter oompositis, haud raro exoriun- exoriuntur; ut sope Carus. M. TuUius
'* tur.'* Vind. V. ed. A. n. S. variit ea; in Arato:
O. n. variis tunt; P. variant te; et in -..^ .-. «^*-. i.«.4 ^« w. «««*^
,' . . fjTiU/i/ patiter iaiig& cum luce Bootea.
e|us priscis exemplaribus te non mYemtur.
Po8teriores?arietatescorrectoremsapiunt; Hoc autem Epicuri dogma Plutarchus
et difflciUimum est, quod lectores derin- exposuit in libeUo adversus Colotem, p.
ca^ expiscari. PrsposiUonis autem sic "10. C. et ibidem refeUere aggreasus
postporita», nuUus dubito, quin VirgUius «t: Ai»r#f ymf w i Eri»vp*f,— v» uftu Xi-
exemplum dederit, si per Ubrarios steti»- T^ «•• Xf^t^"^ 0uf^vn rit r«r^<», «XA^
set, ad ^n. v. 323. qui rariorem formup ytmm^tmt »mrm 9umt ramt rm^us, (vidc
Uim concoquero nequiere: supra nostrum, ver. 76a) ««i ^it ^ft
m» fs^if—mmrm Xi^ rmvrm ytyfm^tf AX-
Euryahimque Hdemua aequitur: quo deinde ^ ^ ^^, ^^ ^ fufott a» «^«, •^ft
Eccc volat. calcemque tcrit jam calce. Dlore.: ^" ~ «' '»•«' «'•^ •'^ ^*»'*" Xf»'^*"^^
326 T. LUCRETII
Praeterea, quoniam nequeunt sine luoe colores
795 Esse, neque in lucem exsistunt primordia rerumf
Sdre licet, quam sint nullo velata colore.
Qualis enim csecis poterit color esse tenebrisy
txur srX* qoje ipud iptum CluBronen. thrt percuMtiu, ob dici tda^ i 148. vel
•cm quaTenda sunt. qnada hids, fcrientta. KliynUir SSBm^
Ver. 796. velata: L e. induta; unde iii. 694. qucm accuntioie icriptiii& oob-
auctoritat, et itabilimentum, emcndationi rinnatimi exhibebo:
critiGarum ad vcr. 735. acocderet, ri suf- ^ , _ _^ ^
. . .. M^. . . «• Damque e« nainmur, mbito atrfdore, txcmcn-
firagio suo oodioes ibi oomprobarent: ninc dam I
etiam, qu« nos dudum disputarimus ad impohsB pstoere focei : mivor^ rcpentc
Virg. gea L 467. Lucretii tunc penitus -^«* ocakmferit,
immemores,aliquatcnusinfirmantur: scd, Confcias ix. 631. Similis «1^««, quic
ut erumpat yera vox e pectore, h»c dictio quid est hominum venustiorum me kiida.
celato mihi yalde est suspecU; et scrip- ^.^ «iauctorsim, ut jam tandcm adhi.
tores Ubrarii, ni faUor, aliquid, jam de- beatur ad ri. 205. eorundem Puniconim:
promendum, m longe venustissimis, pa-
rum assecuti, fruges gbndibus mutaverunt **™*^ medlo invarit flnctu ; ripKqne relstof
A • *. .• ▼ .• Heul (eenus inlandum leti 1} depmdtar artos*
Scnpsit utique Lucretius:
nollo o; Jo^ii colore : ^^ ""^**» ^ *' ^^' *
L e. tincta; atque, cum hac insuper com. ^* ^^ "^ «^^ itenimque itemmqae,
mendatione, stomadiantis quasi poetsB, ynna^lgn^
violeniiam quandam stmplidbus cjus atque
puris clementis illatam esse, ftico mere- ^^* ^'"^' ««*• ^ ^"^^- ^^ '^^^ ^^- ^^^'
trido deturpatis. Sed exsUt Viigilii lo- "°* *^ "*' ^' Valerium Flacnim ema-
cus Um appositus,ut ad hanc Lucretu ^"^*«^ Ille SuUus, dum in hoc sumus,
locuUonem illustrandam unice factus vi- ^"^ emendandus est, ad silv. ii 7. 100.
deri possit, in ^n. xii. 67. sic et tu rabldo, nefas! tyranne,
Indum «nguineo veluti -viola-vmt ortro J"**"* prardpltem «xbire Lethen,
Si qutt ebur : "^"^ P"8"**' '^«^-
L e. purum ejus nitorem tinxerit, et cor- Committas ibidem, vL 3. et Virg. ^n. riil
ruperit castitatem ; ex Homereo ^«im), II. 688. Vulgo legitur:
A . 1 4 1 . uti Serviu» observavit. sic et tu (rabidi nefaa tyranni)'^
Ver. 798. Editores temerarii, quibus ri« !««..♦;««« «..»«^ :«»a i
.... , . . _ ..... Llc locutione autem ipsa, jtcrcussus luct^
nuni ardui est in Lucretu scriptis vitiandis, _ -11 * j tx 1
... . '^ ' quam illustrandam sumpsiraus, Draicen.
cx arbitno voces transpositas dedere: 1 u* j • o-i- 1 i_ j .
'^ borchium ad pnmum Silii locum haud te
Lumlne qul mutatur in ipso^: poenitebit consuluisse.
Supra rem tetigimus, provocantes ad Virg. Porro, hos vcrsus Lucretianos in ocuHs
ed. viiL 1 08. Videas etiam ver. 755. et suis Seneca habuit, ad nat. quo^tt. i. 4.
V. 7. — " animalia, quorum color aut ex ipsis
Vcr. 799. jyercussus: n. perculsus; et " mutatur, — aut positione iucis; quam
V. ed. jtcrcussis. " prout rectam vel obliquam receperint, ita
Ibid. jKrcussus refulget: L e. color " colorantur."
cemitur; pro rebus ipsis, hinc colorem Ibid. obliqud luce, VirgiJiiis, goo. iv.
tuum nactis, vd ostendentibus. £t pul- 298.
LIBER SECUNDUS. 327
Lumine qui in ipso mutatar, propterea quod,
Recta aut obliqua percussus luce, refulget?
800 Pluma columbarum quo pacto in sole videtur,
Qu» sita cervices circum collumque coronat.
Qaatnoraveiitis,oMgiMl/Me«feiiettns. Ibid. eervioes dreum eoronat, Onmia
»vj . ^ » ^ Tj x* • «oo wno ▼ocabulo complezus est Hesiodus,
n>id. luce refulget, Idem, JEn. i. 588. jj «^,
opp* et dd. SOl •
Rettitlt ^neei. cbuiqoe io tua r^fkUii, .^, ^^ ^^^^^ ^^^ nOIKIAO AEIPON.
Ver. 80a Pluma columbarum. Dio- ^ ^^ Terdculum, ti non sis mcrum
genes Le^us, ix. 86. i rt mt rifim^f ^ ▼ivorum nK?mtiM"> invenusti»imus,
rfmxn^U (}rtft) «••f» w rr^t .* uhi j^^;^ nonnuUonmi interpretum atque
▼ideu Menagium. Pulchnim de hac le ena^torum mutus obitupesces. Tzetres
Neronis imperatoris Tenacuhmi Senec» ^ robodoratus est: n, nr» •rriy/»f»if. »«*
debemus, L c-" AUoquin, ut ait Nero ^^^^^ ,^^^^ ^, ,^^ Sic Anyte,
" Ca«Mur disertissune: ^p^^ JuL PoU. ▼. 48. ir^iuik^t izjt-
•• CoUa CytheriacaB spleiident aglUU columlMe: Hinc Q. C^cero, in firatris libro de divin.
^etvariiscoloribuspavonumcmi>*,quo. ^ ^7. «««um describens:
•« ties aliqoo deBectitur, nitet." Sie 3». '«'«^ «»▼*«» ^^*^ minantm.
dem mox, cap. 7. Pto etmr, si uaus Ita castigamus Ubrorum mendam, mican'
acriptorumcogitetur,rescribidebetcaHda/ tem: quam vooem, Ucet per vihrantcm
sin autem natur» ipsius latio habeatur, interpreteris, cum graviter vix commode
non est caussa mutationis. FUnius, nat satis sodari potest.
hist xxxvii 18. eximiam operam Lucretio Ibid. oMum coronai. Fortasse imita-
navabit: '* lidem (Chalcedonu tmaragdi) tus ett, didt Lambinus, illud NsvU in
*' fragiles, sed colore incerti; et, mrenti^ lUad. Ub. L
" um in caudit pavonum columbarumque ^^ marmoreum torquto gemnuiU c^rtnat.^
** aUle simUes, ad incUnationem magis «, ^ ^ ^ . , j /^l • •
1 .:....*, .. f Exstat autem versiculus apud Chansium,
".utmm^luadu Ex 1« «.t«n ph|. -^ g^^ ^ i, ^ nS^Pcno, bi,c
««r«« cotumbmarum «i>«.gdiD« v^«U. j^ Euripide., de columbU Terb. f-
iate, Ovidiilocum lucnlenter dedaratum \_ j t .. lom ^:»:^.:. »,».
, ' , - aens, ad lon. 1219. editioms meBe:
dabimus, de quo vel m altis tenebris intei^
pretes merguntur, vel faUuntur quam ^— i;AjMrT*ETnTEP0T2i# ATXENAJ.
egregic. ExsUt in epist xv. 38. yer. 802. <Uid: l e. aU4 vid drcum-
EtvaTiUaltaJuiigunturttpecolttmb*; ilexionis coUi Ita legunt V. ed. A. n.
EtnlgeravirkUturturamaturave: S. A. sed P. O. dant r« aliat vulgorium
editionum. Graviter dolet, altum silen-
i. e. niger turtur a twWdi turture. In ^^^ coUatoribus membiananim Vindo-
quantum vero locus erigeretur, sl £h/ bonensium Leidensiumque per versum
pro J2r, utrobique rescnTieremus, et feve- integrum teneri. Ipse me persuasum
rent codioes. habeam, istos Ubros nostris consentire. —
Ver. 801. cervicet coUumque. Pariter „1^-. xi. %tt.
oonjunxit voces Maro, iEn. xi. 496. Ibid. daro tit rubra. Pulcherrimc
adrectlKiuefremltc^^dfci^alte f^' ^^^ ^"^K^ audacter sane
Luxurlaiui luduntque jubjc per coth, per ar- fecerun^ qui, redamantibus Iibris univer-
mo«. 8U, prosa'icam formam, rubro clara pyropo^
VoL. L Y
328 T. LUCRETII
Namque alia flt, utei daro sit rubra pyropo;
Interdum quodam aensu fit, utei videatur
vicc pdedcK ccmvenionis, hic malueriiit mccewi maiimo me& ex dhiiiatkaie n-
infeicire. Eent igitur, et refingant ho- sdtuti, lubentcr delera Nem r» cmruiemm
mines bdli Statium, ad Tbeb. ▼. 364. si in moibo cubare, quamTis nihil Ubri v»>
per Muias concedatur, vd etiam sne rient, oolor ipae vennum dedant, ^
Muiis: comparationes suas a prationi lapidibiia
... 1. _.. ^ ^ I acoenunt; et tenoiem loa ▼ocabohmi
inde horror «quh, et nptus tb emml », ^^ _j^»*__
lilr rffff. Buqpectmn mtenruiiqNL Sed^ ut aibitrai
„ ^ . -^. .,. — ... ^^« Bentleium ulceris manifesto venui pro-
Refingantet»mVirgd.um,^vu..549. bammedidnam admatisse, du« cogil^
Hao3iieknfHMsipdhu»i tiones prohibent : prior est, nimia
Exdut: i^i^ discrepantia; altera Tero, odlorum,
et alios mUle locoe exquisitissimi sermonU ^ «»nt hehfUU et smarugdis, nimia proxi-
in poetarum monumentis. Adeas Bur- ^^ Hoc tamen fortasse pro Bentlei-
mannum, in Propert. L 8. fin. et nosmeU «no conatu contendi contia potest; quen-
ipsos ad Eurip. Herc. fur. 7. hanc rem ^am sdlice^ volentem dedaiare, qudi
(fi^i^taiites. odlore heryUut fuerit, maigini ezemplaris
Pbrro, forte an Manilius nostri memor ctfmfeum appiniisse: unde hoc vocabu-
fuerit, ▼. 711. ^^^ ^ ordinem contextib sensim inainua-
▼erit. Prisdanus, perieg. 1019. huic rd
Tertia Plelsdtt dttA^vU fonna tororet, fiimandie commodissimus inaerriet :
Femioeuxn rubn vultum guffim pjropo.
BerjlK gemmn ^ncr, ntrtrtpmqoe adamaots.
Recte BenUeius datamt, rice dotaba; uti j.^ ^ ^^^ ^g Dionysium presse wd-
et ipse non consdus correxeram : idera ta. ^ .
men nec feliciter, nec modestc satis, re-
. '^ jn, , r' ■ j Berylli lapidem liqtUdum, tlaucifmt coUtu.
scnpsit Cceruleum, pro Femmeum; quod y r t t* -»
valet vcrecunduvi, et epitheton aptum est Opportunus est etiam, ut qui maxhne,
ac spcciosum. Corippum interea fedo Hinius nat hUt xxxvii. 20. " Eamdem
errore, si quis aUus, sordidum, libcrabo, " "»"11« {smaragdis) naturam, aut certi
iv. 1 20. *' similem, habere heryUi ridentur.**
^ , ^ ..,..„. ,.. Jaro vero F/auctim et catruleum, scriptori-
M»centur teretes quadns, vindantibusalbv: • .j • t •
Chr\>oHthl, wyrrAarquc, micant; flammaaque *>"» Romanis idem velle, nobis Lucretius
pyropos ostendet, ad i. 720. cum Homero, IL n.
Afflan., et proprU depellens lucc tenebras. 34 ^^ Marone, iEn. xil 1 82. collatus : ne
NonnuHi scribunt, murrhtequc: in quam in manifcsta replures testes exdtem. His
litcm non descendo. Vitiose solet in ver. autero concessis, incommodum supra me-
2. evulgari, miref/ne: per facilem profec- moratum non minus premit et insequitur,
to librariis aberrationem. perraagnum sane ; tam heryUum utique,
Vcr. 803. quodam : V. Ci. quoddam. — quam ceeruleum^ colores indicare, nimis
scnsu, utci: n. seri ut. affines viridi pro lod proprietate, et aper-
Ver. 804. virideis: V. ed. virgis. — Le- to scriptoris scopo. Hoc interea lectori
gendum forte : nostro paucis, ut aequum est, probabitur.
Inter beryllum virideU lucere «naraj;dos. pganter Silius, iv. 82. et apposite. qucm
Bentleius. ^^ transcursu dimittam leviuscule castiga-
tum: versus enim alios, tenui orationc
Pra?clare, ut omnia, vir omnium perspi- decurrentes, non temere rcperies felicius
caclsximus; ct cui laudem integram loci, expolitos:
'Z
LIBER SECUNDUS. 329
Inter curalium virideis miscere smaragdos.
805 Caudaque pavoniB, larga quom luce repleta est»
OenduuTldtBmMfuaSf et ttagna ▼adoM Atf^^jum MfutrmXXM l/u^ifymit u*»Xm m^^
PmplcaiMterTat, tuibarinesda, fundot Eix* ^npmirrm fiuXmHfmm rvim SXfu».
Ac alUdiim 'viriS lcnte tiahit amne liquoreni.
Vlx credat UU; ripb tam mitte opads j^ec miDus Manifiiu, ei, cui poeticc ye»
Vulgo, ceHavune. Enuculetur cCiam Si-
T. 26a
donius ApoUiiiariii, priini ordinis poeta, VernantiMiae rone rKUcimio ttnguine florem :
de nuptiis Pdci TbMoaqae canena, x. 5. ^^^^^^' 'vMdemretogramini, coUem
Dacebatqae choro», virm pniectut amktm, _ ^^ . ^„;. ,. «^u^. «•«..««•..;
C^iilrir /«&r concolor ipae tocer. !-<»«» "* "» ommbus membns sincenssi.
mus, primaiin insuper elegantias; Tariis
ISbti dant, prope techu; et enor bic ad ^^^ Benil^ conjecturis in&ustissime
scriptm» compendium refem debet. Ptw- ^^^ . ^^ ^tiam sedulo notandus, quod
to est etiam inter primos Oridius, art rubicundu» color et cemdeu,, vel mridU,
am. 1. 402. gldl jnvicem spedose qpponantur, ad Lu-
Nec semper credenda-Ceret faUadbus arvia; cretii normam, nobis emendati.
Neciemper'c;trid<concavapuppl.a4u«: Superest igitur, ut conjecturam meam,
i. e. glaucs, Yel caruUte : nempe, dum pro moritis in contextum Lucretii admis-
uno nitore pladdo blanditur, nec tempes- gam, rice aeruleum lectionis, qu» in om-
tatibus spumeis aZftfict^. Ita locus intel- nibus codicibus, pertinaciter consentienti-
]jgi debet: confer Lucretium superius, \x^ infenitur, avide amplectamur: nam
venr. 765. 776. Porro, consulendus est ^erm est similUma, et ex omni parte in-
ibidcmOridius,(utreTertar)iii. 126. ISa culpabilis; quum liter» syllabaque pa-
epist V. 57. Hinc opem feram Plinio, rum discrepent, atque euralium iis sit
epist viil 20. 4. " Color ctfrtifeo albidi- ez vocibus minime pervagatis, quas libra-
" or, vividior, etpressior." Vulgo, wW- Hi lubentissime solent permutare. Pri-
dior, Ej^emoperasanuidusvideturlsi- luvero, quam ad eam vindicandam ac-
dorus, xvL 8. initio capitis de rubrii maiF' dngamur, pauca dicenda sunt, qua ten-
mis: " CoraUius gignitur in mari; emok tamen alterum BentUianum elevent, /a-
*« ramosus. colore viffidut et mazime ni- cere sdUcet: unde Uquido pateWt, hanc
" bens." Libri habent, viridi*. Reri coiqecturam, utcunque elegantem, nullo
tamen potest, ut Ule conftiae scripterit, et ^^^ msceaMriam esse, atque sine UTiris
primsBvum colorem, qoam sub aquis ha- y^^ aodpiendam. Recepta» vod favo-
bet coraUum, teste PUnio. nat bist mU. ^ ^^^ coodUat, Ub. u. met 5.
1 L grammaticus respexerit Hoc autem
^ 11 Nec lucida veUera Seram
permittunus gemmarum naturam c^ ,j^ ^^, venenoT
tilius expendendum. Nec GeUius dispa-
tationi nostne de nimiA colorum, cmuXei "* »°^ uSlkxX cdorum ftilgor exoriatur
«tricOtque, affinitate non ftivet, noctt Att impendio luxuriosus. Idem, Ub. iil met
iL 26. •• Neque non potuit VirgiUus, co- ^O. Cari nostri haud dubie memor:
/' lorem equi significare viridem Tolens, Aut Indus, calido proplnquui orbi, .
**caruleum magis dicere equum, quam Candidis mhcms viridet iapiUot :
*' glaucum,*" Etiam Noimus favet, Dio- t e. or6f , vel globo, soUs : nam Iloratium
nys. V. 178. versibus sane soaviasimis, eC exprimit, od. L 22. 21 . TertulUanus cUam
lccftori lauto salivam moturis: scripturam codicum tuebitur, de cult. fem.
• TAATKHZ Zt XiSn XAOAOTXA >• 6.—*' lapiUos istos, qui cimi auro su-
XMAPArAOT, ' " peri)iam^'uiigwn( — ." Lactautii carmen
y 2
330 T. LUCRETII
Consimili mutat ratione obvona colores:
Quei quoniam quodam gignuntur luminis ictu,
de phcmiGe, Ter. 135. hsc ▼entilantes, eC quo nihil Lucrelio illiistniido convcm-
enMiaiUbimus: entiut deiideras: *0 rmm xf^¥ "^ fy^
Albic.ttecruli.,«ix/ovlrld«ite«>«i«gdo: ^ ^ 'TAKlNeft, mi XMAPArAa,
i.e. ««mmiMtfu]gidusestcandar,«nA. ^ aisoIX .»3imXm. Fhisdras taa
" ragdi widitetecommixtus." Vulgo, m- ^^^ «dstiinilrtur, iil 18. 7.
iigndi legitur, quod Barthio jure displi- «^„™^«fl,p«to,g«t tuo.
Cttit His oonsentit ClaudiMUis de phoe- pictliqiie plmiib fwfw camimm csplicm
nice, ver. 19. nam vocem oUm» ^ uAx^ ^ ^ ^^^ „^^ y^^. ^ ^
fiilgido usurpari plus semel demonsnmn- yitnmo, et inferioris «vi multia scripto-
^^' ribus, usurpata est: nec, si locum atteo-
ratilocognstimiTerticeridw tius inspicias, fecae cicdes, aliter Ihm-
AttolUt crutattu apex. drum scrihere potuisse. Idem, in appeo-
Accedat denique Nemesianus, cyneg. 3ia ^ ftbularum, feb. xiii
HaslgiturTvlotemperfbcazeveneno 0\ qu«ittvulta.tpectoet, p«to, teit
CuratlM, nivei«]ue alios miirrr» color». Oif»«« rortrum, cruim vincunt porpw»
Fulgorem.
Post nullos autem huic rei tempestivus ^ , EsAielem, xxviiL 13. colores simi-
aderit Achilles Tatius, iu phomicem de- ^ consodantur, mridit ac mAer.— ««
scribens: T. )i yifss Adu^, mf x^t ,^^^^„^ nmim^fmMm: immcuraliumei
rmm$ it mmXXu hynfH' KEKEPAXTAI^t ^,.j,„^^,„ idem lucent Nec minns hsec
«» «^ Xf*^f »« «••ff«ff- R«^* «P- colorum sodetas apud Oridhim, amor. iL
tur, perpensis ac amatb omnibus, ut Lu- ^ ^i. invenitur, Lucretii md, ut equi-
cretius ooster ad hunc modum puldier- ^ dixerim. haud immemofem:
rime et castlssime scriptus existimetur:
Tu potcra» virides pennb hebetare smaragdas^
Intcr ntralhtm viridds miscere smaragdos. Tincta gerens rvbrti Punka rostra croco.
Coloruni mixturam, probc distinctonim, jjj^ ^^^ imponet locus Philonis Jud«
et commodam, et elegantem, nec rainus luculentissimus, et ad versus nostri poetat
ipsius rei veritati convonicntem, jam ag. iUustrandos quasi de industriA compositus.
nosdmus. Affirmat enim poeta. aliquan- ^j^^ i„ libeUo de ebrietate, p. 383. ed.
do per se rubrum nitorem cemi; atque ah- j^j^^^ j^^ j, ^^^„. ^^ wift^rtfms i» nXr-
quando rursus iUum rubrum viridi spede ^^^ ^^^^ ^ ,«ri.#i»w f^mi xf^H^»^
temperatum. Trypliiodorus, ver. 69. co- ^^^^^^^ ,3,«^,. „ ^x^ ^otuxin, suu mvm-
lores similiter conuniscuit: ^^^ nTPnnON « mv mmt m^fmmouiu, tn
rAAYKHS fi^uXUt; x«u 'AIMAAEHX «a*i- h XIXPON mi EPTePON, (l e. viridem
6Lmt: etrubrum; videVirg. CuL 142. Cir. 225.
L e. viridis et rubri. Pariter Ausonius, «naragdmMm etcuro/iosimilem) timtmXXm
MoselL 69. «rmfrdimvm <r;^M xt^t^'"''^ '^ *^* ''•^ *^'''
Quum -tiru/rj algas ct rubra coraUia nudat •"•'* paitn ««■SjCiHf/MMursu;
^Estus, et albcntes, conchanun Rcrmina, baccas. Quum vero quosdamnoveriraus experti,vel
Quinetiam, lapidem qucmvis potius Lu- affectuum invidiosonim a^gritudine adeo
cretio positum esse, quam voccm gencra- infestatos, ut generosos plausus recte aliis
lem frigidamquc c<rri*/eMni, tam loci to- excogitatorum nequeant a se extorquere;
tius rationes probabile faciunt, quam £pi- vel in universum rd criticap, conjecturas
])hauii aveffvraffjMrtoi^ quod Salmasio lau- etiam modestiusexercenti, prave inimicos;
datum invcnio in FUnianis ejus, p. 385. hanc notam studio laboriosiore deduxera-
LIBER SECUNDUS. 331
Scire lioet» sine eo fieri non posse patanduin.
Et, quoniam pktgBd quoddam genus exdpit in se
mu8,utvdioiquiiaimajaaoro8itiMrBtioDum ** eonsonaiite. Lucanusquoqnehocosten-
ponderibus dennd poaeet: nihil interaa " dit, in x. 131.
dubitantes, futun» eaae vd ric, qui oon- „ ^j,^ ^^^ ^^ ,^^ ^^^ ^_
jectuimm nostram sannis et cnmimbus rtgdo:
ezciperent: cum ecce! post intervallum „ s ^ ^ i.*_i-- •
*^. . . ,. . 1 . o z^ nwn si esiet x ante m, subbrahi m me-
tempons, mcidunus m Serem samonici ^, — ;«u«- «««i^ ,^ ^•-* — ».,
"^ ., . , *• tio mmme pooet. nec ataret versus; t
locum, silentium etuun nuuame pervica- <« • . ^ .
■M^uui, ■««. j~- <, gjj^ jjj metro saspe vun coosonantiB
dbus imponere valentem ; et vituperatores ^ amittit."
nostros deridendos potius factitfum, quam p^ ^^^ smnragdo, a nostio Tibul-
derisores. Ille acriptor, qm arca annum iu.«unpsit, iL 4. 27. ubi pluia Brouk-
24a post Christum florm^ exmplaribus huri„.. «^a h«r sunt tririalia. In ve«u
LucTetiihaudpaullosmcerionbusvidetur ««j„ente, ^ et eK absunt codid n.
usus; et ad hos ipsissimos versus, quos yer. 806. obvana: L e. lud, vel soU;
tractamus, manifestissime aUudens^noa. ^j^ Avienus, lab. xv. 8. nullo negotio
tram emcndationem cxtra controver». emaculari potest, de |NMone loquens:
rum fines posuit, ad ver. 952. de Medi-
cm&, ubi Burmannum videas: ^^ •*"">> ««t« dramMlaiittegiiiina caute,
. ^ .. Spsnent arcanoni, vtrstu ia «stn, jubar :
CuraRum atqoe crocum corio coanectito felH:
curanum vero il eoOo nectere veltei, L 6. «* se vertens in solem ;" ut vel vitio-
Ne dobite. Ull -uirides mscere smaragdos, ^ lectionem rurtu, significare debere
Ibid. smaragdoM, Valeant per me, qui pulchre vidit Cann^ieterua, qui adeun-
oleum addere camino velint, et numeros dutL Stylum correctorem in oppor tu num
satis horridos, sed ex neceasitate vods Apuleii locum nunc mittam, roet iL p.
tamen, magis horriflcare studeant, scri* log. «< Quid, quum capillis coknr gratus
bcndo zmaragdot, Sane rationibus hand « et nitor splendidus illucet; et contra
idoneis nizos esse judioo, cum GrsBd r^- <« solis adem vel vegetus ftilgurat, vel pla-
fmyiot dixerint; et egomet potius in oon- <« ddus renidet, aut in omirariHm gn^
trarium ivissem, t detrahendo, ut teneris «< tiam variat adtpeetusf" (L e. dum ob-
auriculis consulerem, atquescribendoaui- versatur, ad angulum diversum observa-
ragdit: vide Sihr. Crit meam, L p. 60l tus.) «'Etnunc, utaurum, coruscans,
Sed nihil temcre novandum est; et nosde *« in levem mellis depriroitur umbram,
hac re riw ei^ pluribus alias. C«Cerum, ** nunc corvinH nigredine caenilos '* (L e.
prsevalentem codd. MSS. orthographiam virides)*«columbarumcoUiflo8culosaemu«
cum z, hebetiori mediorum secnlorum <* latur; velquum, guttis Arabids obuno-
pnmunciationi, neque, ut fit, per expves- •« tus, et pectinis angutti dente tenui dis-
sam satis omnium Uterarum p ro pri e tl em *« criminatus, et pone veraum ooactus,
exhibitae, imputandam dizerim. Vohm- '< amatoribus oculii oocurrens, ad instar
tarius pedilMis eo in sententiam Prisciani, ** qpeculi, reddit imaginem gratioremf*'
Ub. i. sub finem: " In semivocalibus si- Vulgo, eontrariam-^-adtpectum^-arguti:
** miUter sunt aUas praepodtivaB aliis semi- sed locum periegas; nam de textorio pec^
** vocaUbus in e&dem 8yUab&; ut m se- tme non agitur. Vim dictkmis Lucre-
** quente n, ut Mnestheus, amnis. 5quo- tian» obverta Sextus Empiricus, L 181.
'** que sequente m; ut Smjma, tmarag' ita extuUt: Kci W rfmxn>M h rmn vif»-
*' dut: nam vitium fadunt, qui s ante wrtfmt irmfm rmt lim^ofus EniKAIZEIX li-
*' m scribunt: nunquam enim duplex in «f«fM fmtnfrmi mmrm xf^f^
««capite ^Uabas potest com aUA jongi Ver.807. Qj»ei: V.ed. Qfuti noamak.
Y3
332 T. LUCRETII
810 Pupula, quom sentire colorem dicitur album;
Atque aliud porro, nigrum quom» et cfletenii sentit;
Nec refert, ea, quae tangis, quo forte cdore
Praedita sunt, verum quali magis apta figura;
Scire licet, nihil prindpiis opus esse ocdoresy
815 Sed variis formis variaBteis edere tactus.
Praeterea, quoniam non certis certa figuris
£st natura coloris, et omnia prindpiorum
Formamenta queunt in quo vis esse nitore:
ut fleque ad onmU, qu» pnBCCMcrint, hme Ittcrit hand inTrauitt, •lipi& litcra, ot S»,
ooDcluaio refermtur. cd fincm ▼cnAs:
Ibid. tuminit ictu: ut l%ue perautut^ ^rtnnn p i sMt nuigit aftajlgmri :
w. 799. ubi nonnulU diximus. His au> ut itatim in numcro mukitudinic, Ter.
tem acmlent elegantium icript o rum p»- 816.
giiue. Ver. 814. cohnt: ita Nooius Ifaicel-
Ver. 806. Sensus est: '* Et, quoniam lus legit, vii. 113. ciijus bsBC sunt TCflM:
«< hi cok)res originem suam lud accep- « Opus est iUam rem, pro opus est Hld
«« tam referunt, licet sdre, i. e. inteUi- «• rr." deinde provocat grsmmaticus ad
*« gere debemus, putandum esse, vd coo- TUuU CisteU. iv. 2. 40. Capt L «61. et
** dudendum essc, colores non posw fieri nostri versum. Quum sit boc rKimen
«* «ne boc ictu luminis." Versus in vul- «xquisitioris ustb, ideoque sci^ptaribas U.
garibus editionibus hoc pacto repraesen. bnuiis mious obvium, nec non Lucretio
tari aolct, ex audaci corrcctione Lambini : alias usitatum ; quamvis onmia vetusta ex-
ScUicet id sine eo fieri non poase putandum est. emplaria in colore consentiaDt, non dubi-
Quum vero Scire licct in omnibus exem- tavi ad aliorum normaro editorum Nonii
plaribus probis invcniatur, si exdpias Vin- lectionem adoptare. Redeas ad noCata in
dobonensia; fides collatoris istius nobis in ver. 21. hujusce libri.
suspicionem venit. lUud e</ dcsideratur Ver. 815. varianteis tcuUut: i. e. *' o-
reUquis practer L. M. n.. «' culos tangere, et tactu varie afficere,
Ver. 810. Pupula : A. Papula; H. Pu- ** ob formas discrepantes; non autem ob
pilla. — Et vox pupula protriti satis usus " colorum diversitatem." Nempe, vocem
cst; noc minus in pedestri sermone, quam tactus ad omnes sensus Lucretio referri,
poctico: de quo Salmasius, ad J. C Fer- in supcrioribus innuimus, ad vcr. 410.
tin. impcrat. cap. 13. Ver. 816. lUud noti, male sodatum,
Vcr. 811. n. cum repetit post et; unde editorum oculos ad veram lod construo-
non male lcgas: tionem caligare fecit; ideoque mentem
Atquealiud porro, ni/rd(]uom,et7uomc3ctera, poetae ncutiquam perccptam habuerunt.
^"(it- Ita capias sententiam, et objectionis rim :
Ver. 812. tangis: opc scUicet pupuls. " Prsterca, quoniam colores ex variis
Ita legimt Vind. L. O. Q. X. scd tangit, " primordiorum figuris pendere nolunt;
P. V. ed. B. n. tangas rursum, M. A. Xl. ** scd coniendunt sciUcet, prindpia for-
Nihil intercst, quam dictioncm e tribus ** marum omnigenarum quovis imbui a^
cUgas. " lore possc, promiscue conjuncto ; unde-
Ver. 813. sunt: sic V. ed. B. M. A. 2. ** nam acddit, omnigcnos colores omni-
rcUqui, 9int,-^uali: A. qualis; quasi vo- ** genis animaUbus haud contigisse?
t>
LIBER SECUNDUS. 333
Quur ea, quse constant ex illis, non pariter sunt
820 Qnmigenis perfusa coloribus in genere omni?
Conveniebat enim corvos quoque ssspe volanteis
£x albis album pennis jactare colorem$
Et nigros fieri nigrp de semine cycnos,
Aut alio quo vis uno, varioque, colore.
825 Quin edam, quanto in parteis res quaeque minutas
Distrahitur magis, hoc magis est, ut cemere possis
Evanescere paullatim, stinguique, cobrem:
Ver. 818. Formaiuenta : L e: fannM per afcjectionein Hterae p, Libri, " pc^-
•ffigies — figuras. Exemplar soum secu- ** ium» ut ctBtnai.** De bipennisaxLtem
tus, Amobius dictionem rariaamam ad- etjrmo, equidcm laidori fiociur judieio as-
hibuit, in lib. iil p. 109. ** 8i vos fate- senserim, ad origg. xix. 19. quam Fabio,
*' reminiid— ^/brmam^M adtribuiflseflNi»- instt i 4. aliter edicenti; c^jus interpre-
'^ nu— .*'* i e. deorum fonnia. tes cum ipso studioeis harum antiquita-
Ver. 820. perfuta: i. e. tinc^ vel im- tum omnino consulendi sunt
tuta; admodum eleganter: vide Yerr. 739. Ibid. jaotare colorem, Venusta est lo-
754. Propriequidem, sedeleganter etiam, cutio: conferas supra, ver. 673. iv. 93.
iile Mantuanus, ad ^n. v. 1 13. 94. v. 576*. nam color et In* Lucretio pa-
StpslmK, pi«ttam^ctoribiu,armaqiie,et,««(rt rum differunt: vide sis verr. 794. 807.
Per/tu^, vestei. Ver. 824. variogne, Idem vult, ac fi
Sed omnium est in hac re longe suavissi- dixisset, variove : *' Cycni nempe vel ni*
mus, me& saltem sententia, Mosell» pna- " gri deberent apparere, vel alio quovit
eo, ver. 192. " simpUce colore, aut etiam variegato,
Qab color lUe vadb, •erat qnum protttttt ombras " prout particulsD, hoc vel illo modo co-
Hespenit, et tnridi fierfitndit nmu MowUamf << lorat», abundantius congererentur.** £t
Ver. 821. wlanieit: Hoc dixit, brevi- hac de caussft potissimum super isti re
tersignificans, oportere eos, inter volan- admonitum voluimus, -quia critici passim
dum, primordiadiversimodeeolorataspeo- solent in similibus locis r« gue in -ve
tantium oculis obvertere; adeoque non mutare: quA prurigine saepius tentabatur
modo celore nigro, sed ct -alio quolibeC, Marklandus ad Statium; alioquin exactis»
subinde tinctos videri. wnk doctrini et judido subacto vir.
Ver. 822. penniV.- P. V. ed. XI. /imnit; Ver. 825. guanto: M. guando* — ^r-
sed male. Servius, ad Viig. JEtl iL 479. ^*: TL.pratit: literis n^ligenter trans-
'* Bipenni. Eoce nomen, quod eerv a v it poaitis.
** antiquitatem : quia veteres pennat dioe^ Ver. 887. J^netcere : M. JSi vanetceres
** bant, non pinmat.*' Hac oocasione Fes- minus. eleganter«— ffNiiil^m .• O. priva^
tum restituam: *^ Penna$ antiquos fertur tim^-^-ttingm : O. A. exttingui.^-colorem :
" appeUasse petnas ex GmcQ; quod illi A. cahrem; usitatisBimi omnium permu-
" «iTHMi ca, qusB sunt vc^ucria, dicant*' tatione. Hic et sequens versus deside-
Vulgo, pecnat^, vitiose, ob simHitudinem nntur m n.
literarum c et ^ in libris mann acriptiai Ibid. ttingui: vide nos ad L 667. 933.
Qu« sequuntur in grammatico sic for- Ver. 828. aairKm. Atqui hoc de plano
taasenon inepte constituentur. ** Item falsissimum est, Lucreti! et ipsi experien-
'*Mdempe8Qts,ellf»iiM.**'qua8iairc«MH ti» repugnait Piacerpatur anncm aanb
334 T. LUCRETII
Ut fit, ubi in parvas parteis disoerpitiir aiirumy
Purpura, pcEnioeusque color dariflnmns muho,
8S0 Filatim quom distractus est, disperditnr omnis:
Noscere ut hinc possis, prius omnem ecflare cobrem
Particulas, quam disoedant ad semina rerum.
Postremo, quoniam non omnia corpora vocem
Mittere ocmcedis, neque odoremj propterea fit,
835 Ut non cmmibus adtribuas sonitns» et odores:
Sic, ocuUs quoniam non omnia cemere quimns,
ia tcnauBtniM ad lifaitiim tnum paiticii- Vcr. 8S9. penuenu: V. cd. ptmkems;
bs; itane iroiitcin pcrfnciiistt, ut andcM P. Vind Pktnucnu: A. Jwn^eut^ — ■ml-
«ffinnare, filoram •ptendovn evaiiesoafe, to.- P. mmui; M. in maigine» mUro; pro
ct eutiiigui ? NuUus hcrdc tu affinnavi^ ▼crl fartassis lectioiie, «tfo.
ris: audaz est librariorum oscitantium ig* Ver. 830. dithrachueti^ w^diMneimM.'
mcntum, et poete intcgerrimo minime sic mihi ▼idebatur Lncretii scriptuiB pcr
imputandum. Ipse diluam has sovdcs, et tp«"«""" oodicilMis rim iUatam probabi.
loeum certisBml cmendatione mactabo, Uter posse restitui Dant V. ed. B. L.
qmc in cooteztnm radpi debueiat: M. O. A. X. A. diHracimM ett; vei, bferi-
Vtfit, ublinpsrTatpvtdsdlKcrpitnrMfnnii. ter scriptum, dittractmti.' qnod kctioni
Nimirum, pcmiceut coior, pmrpmra, ct «o*» ^obal discrepat: Vind. ditiracimmf
oBfmiN, nihil sunt, pro siropUcitate Lu- n. ditiraciimi P. ditirahiimr.-'diiperdi'
crctiam sermonis atque ubertate, quam i^- V. ed. dispendiiuri n. ditperdiimt;
unius coloris, tincturis magis minusque ^ui etiam omnis deest.
vividisvariati, descriptia Hincest, quod Ver. 831. ecflare. Hoc tranilato voca^
in omnibus scriptoribus haK: divendmode ^*»'® nosier ideo usus est, quia fingat co-
atque indiflVrenter consociaU reperias. Ita ^^ o"»^ luminis, corporibus reflexa, ge-
VirgUius, JEn. x. 722. exempU gratia: nerari : vide nos ad v. 176.
Purpureum pennis, et pact« conjugb ostro : . Ver. 832. discedant: sic A. sed V. ed.
Ac Propertius. iv. 8. 51. ^- detcendunt; P. descendant; Vind. O.
Nam mihi quo, Panh si purpura fulgcat <»/m; "' ^* distendunt; U ditcedunt; M. Q.
Et e multis addam Senccam, Med. 99. ^^««'^'- /^' '^'''''fX' ^^ P"'^'
^ . . . , discedunt. In ver. 834. V. ed. concedat.
Ojtro sic nweva punueo colOT ., . . • • i
Perfusus mbuit. Ver. 839. antmum; A. amnu; elegan-
Isidonim, origg. xix. 28. libet castigare: ^" '^ «' «g«cwn animi; sed vix ad Lu.
»' Conchylia autem sunt maris; qu», cir- ^re^" consuetudmem. SiUus ItaUcus, u.
•* cumcisa ferro, lacrymas purpurei emit- ^^^
** <iinf coloris: his coUcctis color purpu- Fibrarum^ ^ penn^e, d\yin»mpaq\ie sagacem
" reus tempcratur: et ostrum exinde ap- Flammarum, rvMx. div» Callxda pubcm.
*' pellatum dicunt, quod ex testd kumor Ver. 840. Nihil mihi antiquius habui,
** eUcitur.** Et error hic, aurum vice quam ut Luci^tii contextum emendatio-'
ostrum, ortus fortasse sit ex consimiH so- nibus ex conjcctura natis ad libitum cod-
no syllabarum au et o, quum librarius ab taminare parcerem: sed subinde loci ob-
aUquo dictante versos excipcrct Utcun- versantur, ad quos emaculandos, vel sal-
que demum hoc sit, verissima est nostra tem turpissimis mendis Uberandos, ob co-
emendatia dicum vitia vel discrepantias, acuminis
LIBER SECUNDUS. 335
Scire licet, qiuedam tam constare orba odore,
Quam sine odore uDo quaedam» sonitaque remota:
Nec minus hsec animum cognoscere posse nagacem,
840 Quam quae sunt aliis rebus privata notarum.
Sed, ne forte putes, solo spoliata colore
Corpora prima manere; etiam secreta teporis
Sunt, ac frigoris omnino» calidique vaporis;
' Et sonitu sterila, et suco jguna, feruntur;
845 Nec jaciunt uDum prc^rium de corpore odorem.
critici oonfugium aniiiiiio necessarium vi- Ver, 845, omnino : U^omnL^-wtporit:
debatur. Inter hujuscemodi looos iste, V. edL IL vaportt,
cum quo nobis nunc est res, nomen suum Ibid. ealidi vaporis, Hoc ad antiqui.
profitetur. Id profecto, quod imprimen- oris orationis «mpKrita»^ dictum est, el
diim curaverim, notarum sdlioet, fetus est simiUler ad iii. 127. ut muUa alia in Lu-
conjecturae propriae. Non deterius fuisset credo; simul ut aliquid tepore intendus
fondtan, nec a veri similitudine remodus, indioetur. £x hoo genere sunt fuXtrt
notai. Privata autem notarum^ haud in- yXvM$f^y Hom. Od. T. 69. ymXm Xiiw^t
▼enuste: ut mox, ver. 832. secreta tepo^ (observante id etiam LamlHno) ejuadem,
ris, Omnes Hbri conseotiunt in nota^utf; H* A. 434. et mille siinilia Gracorum.
nisi quod O. habeat nataque, ez mer& ca- Hinc autem,. ut ingenuos agamus, non.
lami aberratione: et collator membrana- nihil infirmatur lectio '' validos aestus;**
rum Vind. Q, silentio transcurrat, .quasi quam vulgatiori nos prwtulimus, " caU'
haec ezemplaria vulgo editum notisque " ^^ aestus " nempe, nec tamen imme-
habuerint: quod nullus crediderim. Quid nto fortassis, adiSOl.
autem sibi velit hoc dicendi genus, aliis Ver.844. t/mto.- P.steriiias necmale;
rebus privata notisque^ neque declaisrit «* ™o* similia^ ver. 908. n. sterili: liber
aliquis in hunc usque diem; neque, uti prior ac inter voces suco et j^na ponit —
auguror, ez nostris ossibus ille exorietur, J^JWM : Vind. V. ed. O. Q. ^. n. 5. et una,
Ibid. sterilay ut subiima, L 341. Faber.
qui in expliclto daturus est Hoc sane Vind. O. Q. 11. XI. proprioj nibil aliud
fiMdenti nos omnium primi libentissime utique quam proprio, i. e. propriom: quam
aasurgemus. Interea, pro genuinA poeta formam si saepius ausus essem restitucre,
scriptuii meam lectionem non amplector; idonei judices fortasse consilium meum
et sinceriora exempUuia exspectanda pu- non improbassent
tem. Quid autem? quum rebu et sisu lb\d.jaciunt odorem: L e. particulas
non intervallo longo distent, an dicemus odoras jaculantur. Pulchram hanc locu-
reponendum? tionem Viigilius non pneteriit, geo. iL
132.
Quam qux aunt aUis sensu privata, netdqui :
Et, A non alium XzxtjactAret odorem^
L a " quam eas partes aliantm rerum, Lauru» erat.
" quae per notam aliquam sentiri, et at- Ver. 846. amaracini: n. amara ct.~
" tingi nequeant." Sagax lector exper- Uandum: V. ed. blandumque.—stactee'
giicatur, et huic nodo ingenii cuneym ad- que: Vind. O. A. n. Z. est actaquei Q.
^'oofeuL stactaque.^iquorem: Tl.Uquorest.
336 T. LUCRETII
Sic ut amaracini blandum stactaeque liquarem^
Et nardi floremi nectar qui naribus halat,
Quom fiu:ere instituas; cum primis quaerere par est»
nud. DilucidA profecto ac pcyekgante rem HeiiMO iaterpretem se dedit Ila
comperatione, ad mrgumeotum suum il- Virgilius eodpieiidus est, ecL tv. 23.
luitruidum, oommodiadme Doster usus ipMtiUMMit/fundentcttnabuUfloiei:
est: quamtamen Platoni debuit, in Ti- L e. suaveolentes, et quales odore soo pu-
m»o, p. 535. A. uti Lambinus docuit: eri narilius quasi blandianimr. Afitcr ta-
Ai* i mm wm*rmt mrt i^v utm xf^* '^* mea statuit in comnoentariis Serrius.
rm «'ftvr« iy)t|«^v«* i» mvTf ytm* um$m Ttf Ver. 847. halat: sic P. Vind. B. O.
wtft rm mXu/Afuirmj ^•ra i««4fi, rm )«|«- Q. A. XI. et re veri V. ed. n. qui dant
fu$m ifyfm rmf §0fmt» Quasi dixerat Lu. tenue altU : reliqui, si collatores credendi
cretius: " In unguentis, rarie compost- sint, halant, ut Tulgares editL Deniqoe,
*' th et odore suo iragrantisBimis, concin- pro narihus halai, Festus in Toce Kedary
*' nandis^ nihil n^jorc diligentiA debent mendosissime,^rfbu habel.
** qucrere confcctores, quam siroplez ole- Ibid. nardi Jhrem : ut nempe, vel de
** um, maxime inodorum ; ut sit unguen- gramine vivo intelligatur, ad Lucani \^
*^ ti constituendi basis: et, quo simplicius cum, Fhara^ z. 164.
** est id olivum et odoris omnis expers, Adciplunt, leTtM iwriojforw/*, coraoai,
** eo purior odoribus evadet, eo ezquisi- Et niunquam faglente rosd : •
** tior, tota compositia Ita se res habet vel de unguenti odore; ut Valerius, Arg«
** in onmibus omnium rerum elementis: vL 709.
** utcunque res ips« vel odoribus, vel co- Et gravid* maduere comae, quaa/i^ Stib^o
** loribus, vel qualitatibus demum qui- Nutrlcrat— :
*' buslibet, pra?dit« reperiantur, harum <^m Plauto, Curc i. 2. 1.
*' omnium qualitatum primordia ipsa, cx fTo/ veteris fim meis naribw oh)tcXmcsX.:
** quibus res constant utique« prorsus de- atque etiam Canis ipsc, iii. 222. Huic
*' stituuntur." De his autem commiTtis autem loci praescntis interpretationi, quae
odoribus atque ungnentist si nostram Silv. sequuntur, magnopere videntur se oppo-
Crit. sectt Ivii. cc\'Ii. diligcnter perlegas, nere:
inde fortassis haud indoctior abibis. nectar qui naribus halat :
lhi± atnaraciui. Isidorus. iv. 1 2. " Sunt nara fog nardi is est, qui halatur; odor
** et quapdam unguenta ab inventorum ulique: undenam igitur hatare poterit?
** nomine, ut amaracinum. Nam quidam Sic etiam a>^ef Grjpcorum: et boc multis
*» tradunt. regium quendam puerura, vcterura locis uberius nullo negoUo, si
•* Amaracum nomine, quam plura un- tcmpus posceret, ostendere quiremus. Re-
** guentorum genera ferentem, casu pro- sUt igitur. ut affirmemus Lucretium de-
** Lapsum esse, ct majorem ex coramix. disse:
** Uone odorem creasse. Unde nunc op- Et nardi rorrm, nectar qui naribm halat.
«* tima unguenta amaracina dicuntur: d^ quorum nominum confusione, vide
** sunt autem ex genere florum." Eadera ,i, aniraadversa in ver. 319. hujusce Ubri.
habet Servius, paucis leviter demutatis. o^jdius^ epist xv. 76.
ad Virg. ^n. L 693.
Ti_-j ii j f T> _^- • Non ^fli^o noster roTf capillu» olct :
IhA. blandumhquorem, Propertius, iv. ^ «wci..
g^ 5^ ad quem versiculum mihi multum otium
doctissiraac coUationcs Heinsii fecerunt,
Co«tum moUe date, et 6/aiiJi mihi /urii honores : «..«, c^^i : a r>^\v-^ u « n
"• cum dpanberaio ad Calum. hymn. ApoU.
ubi Broukhusius, me judice, pnestantio- 38. quem laudat Burmannus. Jam vero.
LIBER SECUNDUS.
SS7
Quoad licety ac possis reperire, inolentis olivi
850 Naturam, nullain quce mittat naribus auram:
Quam minume ut possit mixtos in corpore odores,
** nardi rorvm,** et ** 'stacUe liquorem^**
optime conveiiiunt.
Ibid. nectar naribus halat, Similiter
Prudentius de odorihus^ perist. ii 385.
cum enonni credulitate, et siIh familiari :
Quin ipsa »doru qoalita*—
His nidor, illit tuctar, est.
£t ibidem, v. 280.
Redolente nectar carcere.
Ver. 849. Quoad: sic A. S. H. et, u
Tere taceat Havercampus, L. M. AUter,
reliquorum lecdonem accepiflBem, quod.
In V. ed. hiatus est» ac deaiderantei—
possis: ^,pouiii quaai T(dumt:
Quoad licet, ac pattU reperiri^
Male vu]gares editi, libris omnibus, ut
putem, repugnandbus, potis est. — inoien^
tis: n. violentis; per eosdem literarum
ductus. In versu sequente, XI. habet
Ndturay et emittat.
Ver. 850. auram : L e. odorem. Vir-
gilius, gea iv. 417. simili cum venustate:
loco committi perquam commode polest
Juvenalis, ziv. 304.
lucri bonas ert •dsr^ ex re
QuaHbet.
Caeterum, Horatianum iUud, quod pauci
intellexerunt, od. ii. 8. fin.
tua ne retardet
atUU
Dulds conpositis spiravit crinibus avrtf .
Hinc intelligas Prudentium, hamart 297.
quem nescio quis voluit oorrumpere:
Illum pigmentis redolentibus, et peregrino
Pulvere, femincas spargentem turpiter amras.
Confer hymn. ii. 390. Tragics fastum
orationis, de dcorum appropinquantium
odoribus, irridet Comicus, Ran. 315.
jtura marftos;
quo nihil suavius; ab AcbiUe Tatio pol-
dire vocatur 4 r« ajOAvf AIIOPPOH* L 9.
ed. Boden. Addas jam dictis notata mihi
ad V. 176. vl 220 et olim ad Wirg, geo.
iv. 417. Lucretio autem illustnndo com-
modus superveniet, Plinius etiam, ad nat
hist zxxiL 2. de Torpedine: — ** necesae
** habemus iateri hoc ezemplo, esse vim
'* aliquam, quae odore tantum, et qulUlam
*' aurd sui corporis, affidat membra."
Nec pauUo diutius pigebit moram trazisse,
dum in transcursu moneam, me olim Lu-
cani locum gemeUum verissimA oonjeo-
tur& restituisse, et serum ex Burmanno
didicisse, quod Heinsio eadem pnnrsus
oogitatio inciderat Quem veUm, versu^
ezatat Phan. z. 166.
multumque madentl
ty^t y%' nm ^'hm •jt lytu
ATPA Tti Uf M>»rt fjuuvrtxmmif^.
Elegantiam vero dictionis «^^cvrif, ut
id obiter moneam, non perceperunt edi-
tores: de qua nos vidcndi ad Eurip. Herc.
fur. 976. — Porro, venuste PhUo Judsus,
ad iL p. 268. /m, ATPA rnt mfiXtuts
tweiftut, **Tet »tf»vt/9 Xfff^fff.' cum quo
Infudere comK, cm nondum evanuit aura,
Cinnamon, extemi nec perdidit aera terrft.
Vulgo, quody oomiptum a scriptur& quoi;
ut Burmannus etiam vidit Animadver-
tat autem lector, aUni, non roinus quam
aicra, pro odore pooL
Ver. 852. Cbncocto*.* P. Contrectans.'-^
conlactos: P. V. ed. contractusj O. XI.
contractos; Vind. A. n. Z. contractas;
fortaasis volebant, contractans: et boc,
nisi meUus esset in manibus, haud con-
temnendum foret — viro: X. vires. Ilia
varietatibus Noniusaccedat, iL 913. ** Fi-
'* ro etiam pro virtute naturali, Lucre-
** tius, iL
** CiMirocla/qtte soo servare et paden, viro.**
338
T. LUCRETII
Concoctoeque, suo contactos perdere viro.
Prc^terea, eadem debent primordia rerum
Non adhibere suum gignundis rebus odorem,
855 Nec sonitum; quoniam nihil ab se mittere possunt
Nec simili ratione saporem denique queiAquam,
Nec frigus, neque item calidum tepidumque vaporem.
Caetera, quse quom ita sunt tamen, ut mortalia constent,
Molli lenta, fragosa putri, cava corpore raro,
Sane ab kaud^ fluere potuit Aani— «u/ —
et; atque gmnmaticus olim •cripsiise :
Coococtotque loo aervare, hMud perdere, vlro,
Permittatur enim nobu aliquotiet hario-
lari.
nnd. viro: in bonam partem aoceptii
Yocey ut in Tenilnu Statii nitidiasimis,
iihr. i. 4. 104.
Jangsm ipte numiH, atque omne benigmtm
flnu, odorlferii Arabum quod doctut In srvb,
Aot Amphrydaco pattor de gramine, carptL
Ad quem locum iNIarklandus optimus
omnino consulendus est. Svd enini in
hac re Greeca ciemplaria de more secuti
sunt hi I^tini. Insigni sit pro teste Pin-
darus, OL vi. 78.
umiliter; ut noster compluries. Plaotus,
Bacch. iil 4. 26.
Rddem ezorabo, Chrysalo
Pater ne noceat.
cauasimel
Idem hoc roodo saepius. Chariaii»: " Ve-
** teres e&dem soUti sunt dicere, noD ad>
<*dentes vid; ut sit mmr' iXAin/^ Ut
** Plautus inquit:
•• Sddem blberts, eddem dedero t&i, oM bteii,
•• lavium.**
iv4 fi y>MV*tgTU du/r«f ,
Amtfd^tn fittXtu^it, I-
in MEA122AN, zmi4u»>t.
Lucanus, viii. 690. de medicamentls, pu-
trorem arccntibus, quoe solent esM?, ut
plurimum, suaviter odorata :
infiuo faciw solidata i>enmo e«t.
Hinc Virgilius, geo. i. 129. " malum vi-
•*nis" distingucndum existimavit: ad
qucm versum sic opportune Senius:
*' Bene ad discretionem epitheton addidit,
'* malum: nam virus ct bonum et malum
•' est, sicut venenum ; nam idem est Ve-
** nit autem a Gro^co: nam et illi ^et^fuf
*' xtf medium habcnt; L e. et bonum et
** malum.**
Ver. 853. eodem: i. e. eadem vii, vel
Qui locus exstat in Baocfa. L 1. 15.
Fabrum in Lexica Jam vero de e&dem
dissyllabo, vide sis supra, ad ver. 692.
Sic autem rescripsi cx levissima castigft-
tione: nam nullus dubito, hoc voluiase
scripturam codicum L. M. eandrm^ L e.
eddcmy nisi vel librarii manus, vel coUa-
toris oculus, aberravissct. Mnd. V. ed.
13. A. n. X. cundem: vel comdem^ eodem^
eodcm : i. e. eodem modo ; quod non d^
terius esset. Lectio landem^ in P. O. A.
ex crassu emcndatione est bomunculonmi
e lectioni gcnuina, vel genuinae proxima,
nihil cxsculi>cre valentium.
Vel sic itincrc tamen complanato, et su-
perioribus concessis, hiatus restat, cui
supplendo nuUa codicibus medela ministra-
tur, neque ex ingenio interpolare «mve-
nit £ duabus minor est difficultas eli-
genda; et ediccre praestitcrit, convolutam
syllabse cd pronunciationem cum vi c»-
surae conspirantem (vide Virg. geo. iL 8.
144. ]En. iv. 64. ut in locis pluribus)
huic incommodo, ex probissiroorum pois
tarum usu, idoneum sub&idium confOTe.
Aliter, • sinceriores codices exspectAodi
sunt
LIBER SECUNDUS. SS9
860 Omnia sint a principiis sguncta» necesse est;
Inmortalia si volumus subjungere rebus
Fundamenta, quibus nitatur summa salutis:
Ne tibi res redeant ad nihilum fimditus omnes.
Nunc ea, quse sentire videmus quomque, necesse est,
865 Ex insensilibus tamen omnia confiteare
Principiis constare: neque id manifesta refiitant,
Nec contra pugnant, in promptn cognita quse sunt;
Ver. 856. gimUi ratione, Hoc plenius tia. Certe tic ▼ocea singuUe coluerent
ezprimit ▼ocem eddem, in notA pnece- optime, atque invicem reqpondent. No-
dente declaratam. mina leniu$ et moUis paarim promiflcue,
Ver. 858. gua quam: Vind. V. ed. A. «* minime diicrepMitia, usurpari pro/ex-
quacumque. Pro tamen, editiones exhi- »'"» >• «• «1™" ^^ ">« tamen frangi;
bent. contra lihros, tmndemi sed vis nr W in plano eat, neque ezempUs ae deda.
tamen, qam correctores latuit, ita polest »« postulat. De rs cava insuper cum
enaxrari: " Qua tamen: l a utcunque ^»»^ convenientU nuUa Ks movehitur: at
« se res aliter habeat cum illis;" vel fi^g^ F» fiagaia hene stare, probahile
" quo modo cunque demum in aliis affi- ^'^^ quamf is alibi vox non compareat,
« ciantur;-quum sint mortalia^" Et ▼«*"« /^««re apud Nonium. iL 329.
ani veisOs pnecedentis, pro caudA sdUcet, P«> >ngi bi, Acdo adhibitum. et eidem
editores et agglutinant, faritis exemph«. ^fi^g^^cere Pacurianum : ne dicam/ra-
bus Tetustis. gotam orationem Fabii, orat. instt ix. 4.
«, ».^ n ^ ' j*iB Mi* nihil aliud significare, quam /rac<ani ora-
Ver. 859. Res est cnseos diffiaUims, . . "^ ^ \^x/ ^ n. t
... . . .^i. j tionem, mterruptam, subsultantem. Tale^
de lectionum m hoc versu oonstituenda^ ^ ^ ^ . j ^ •!
^, ^ «*. sunt etiam /raf oft tvrsia apud Diomedera
rum ratione fidenter pronunaare. Viam, ^ im. ... T.« ^
.... ^ . grammaticum, ubi ul p. 449. sed res ip.
per quam lemssmie decurrunt omnuu ^, . .^7 , .^. V .. .
'^ ..^ ^. ^ . . ■• longions disquintionis non yidetur m-
cum editorum numero nobis etuun uu- ,. ^ ., * , .
, . i_* n^ i..i-.^ digere. Verum adsit tamen, ooronidis
Tiasepkcuit, coram lectoribus exhibitam. t , , .^. ... „ .. ^^^
_- *^ ^ ^ . ^ .^^ cujusdam loco, ViigOius, Mn, m 567.
H« sunt autem soipturae Tanetatea. ' ^
MoUi: omnesUbri, Mottia^-^fnUri cava: mcdioqocyh^ymtf
n.putricanai Vind. V. ed. X. n. putri-^ Dat ■onltum ««b, et toito vertke, torreni :
cava^ sed an ferri possit nomen hoc i e^ '* torrens, cc^jus und» saxu et verti-
modo compoaitum, necne, dubitanter af- ** dbus^ inde ezoitas, interdduntur ac
firmaTerim; et suspioor, secnndam sylUi^ «' rumpimtttr.'* Efe est constructio Ter-
bam tum brerem futunun eaae, ut in borom.
muUicavut; ideoque slationem sum in Denique, ita singillatim exponendse sunt
▼erstt non fadle defiBnsunmiw— ruro.* P. Lucretiani mBfis partes, et accipiendae:
ntra; cujus diipoBitio, Uoet aUquantulo •• Quas lenta sunt, ob moUitiem ri impres-
coactiar sit atque horridior reoeptd, non •* sae cedunt, et subire mutationespossunt:
multum dispUoet: •• qattfragosa sunt, et fragiUa, putresceu'
%M m 1^*- «^ .-1 _ •• do ex ri adbibitL vel processu temporis,
JMUbtf, lenta, fhigoca, putrl cava corpore, rtfni. -*9 r r *
*• corrumptmtur: qu» cai«a snnt, com-
Re diu solideque mecum penaitatd, tuI- •• primi poasunt et pertundi, ob raritatem.
gatis equidem omnino aoquiescendum pu- •* Jam vero impenetrabiUa sint neoesse
tem: sed aUorum etiam libera sit senten- •< est, iqcomipta, et immutabilta etlam.
340 T. LUCRETII
Sed magis ipsa mana ducimt, et credere cogunt,
£x insensilibus, quod dico, animalia gigni.
870 Quippe videre lioet, vivos exsistere vmnek
Stercore de tetro, putorem quom sibi nacta est,
Intempestivis ex imbribus humida, tdhis.
Prseterea, cunctas itidem res vortere sese:
Vortunt se fluviei in firundeis, et pabula laeta
875 In pecudes; vortunt pecudes in corpora nostra
Naturam; et nostro de corpore saepe ferarum
*' rerum priniordia: hb ergo qualitatibui habent putorem: vide ver. 9S8w ut edltiO
" non obnoiia reperiuntur.** princeps AmobiL
Ver. 860. a abest M. Et nihUum in Ver. 872. Intempettidt: i e. in pri-
▼er. 863. eihibent Vmd. V. ed. Q. mario aensu, prcter suam tempestatem
Ver. 864. quomqtu: A. O. cuncta; cadentibus, ideoque pro tempore Mogiuf ;
malc, ob omnia in versu statim ▼wiicnte. unde generaliter, copio$ii, abundanamt:
Ver. 865. iMensilibus. Amobius, lib. vide dicta ad ▼. 984.
vL p. 201. " Qu« inun.aia fuerunt jyj^ „ .^^^^ 4„^ j^ ^
paullo .me. fnca ut «nt v.v., et .pm. ^^ ^j^ ^ in ecL «. 2a
'* tali agitatione moveanturr .
Ver. 866. refutant: Vind. V. ed. Q. i/Tu/iuhibernl vcnitif^famfrllenalcas.
n. X. XI. reputant; O. A. rejmgnant.
Ibid. negue id manifesta rtfutant. «• Sic ^^' ^'^^' ^° argumento poeta peigit,
** solebat interdum suns sententias suaque "* ostendat pluribus. sensilia n insensiU.
" decreta confirmarc Epicurus, ca quaj ^^^ *^*" P^' ^^ auctoris sensui
" non facile scnsu probari possent: r»yrm enarrando supersedendum esse existimo,
" » f^X^ras r«, ^«.M^.r^r ct, uh. r^. quoties in aperto conspiciatur, et tcI per-
(« ^. . •» functorie letrentibus deprehendi possiL
Lambinus. Caterum, super hoc versu caussa videtur
Vcr. 869. dico: P. ducoi scd omnino '«"^^ige^^di de fide conim, qui codd. Vin-
j^^]^ dobonensium et Leidensium varietates re.
Ver. 870. Ilic locus in oculis erat Ar- ^^'' "*™ ^' ^' ^* ^' ^' ^' P^*' '"*-
nobio. ad lib. ii. p. 46. quod neque Lam- ''^™' *^""* "* '^' ^"«* ^"*^ "'' '^'»
bino est inobservatum : " Cur malorum ^^ *^ eundem morem: et hoc fortassis a
" tanta eiperiatur examina? Utrumne Lucretio est; sed, ut se res habet, aliquid
" iUum telius, uliginis alicujus conversa ''^''*'® periculosum putem.
**;>M/ore, tanquam vermeSy animaverit?'* Ver. 874. in Jrundeis: ut scilicet /e-
Qui, ad iib. vii. p. 224. r» stercore tetro neree frondes, quibus pecudes vescuntiur,
Lucretianum exprimit, nullo modo con- pro pabulo generaliter adhibeantur: ad
tra libros demutandus: ♦' Et quid hoc ab quam nomiam, brevitati studentes, pocts
♦* illo differt, cum et ipsa, si nondum, sa?pi.ssime solent loqui. Huic interpreta-
«* futura sint stercora, et, exigui tempo- tioni noster consentit supra, ad ver. 596.
** ris contracta interjectione, putescant .'"
Nonnulli volunt, piUrescant; sine caussiL ^^^^ '^^^ fluidas/rttn^/m, ct pabvla lita,
Ver. 871 . putrorcvi exhibent B. L. cu- ^""^^^^^o gcncri po=«.it pnebere ferarum.
jus rei fides alios sit penes: reliqui omnes Sic de Jloribus Columella, x. 101.
LIBER SECUNDUS. 341
Augescunt vires, et corpora peimipotentum.
Ergo omneis natura cibos in corpora viva
Vortit, et hinc sensus animantum procreat omneis:
880 Non alia longe ratione, atque arida ligna
Explicat in flammas, et in igneis onmia vorsat
Jamne vides igitor, magni primordia rerum
Referre in quali, sint ordine quseque locata,
Et conmixta quibus dent motus, adcipiantque?
885 Tiun porro, quid id est, animum quod percutit q)sum,
Tum, qam pftUet humi, qioe frondit purpiinit Neqae alittr Valerius Flaocus, Tiu. S47.
auro,
Ponaturwte, Sedneqoete ptagueituin candfcU/owMper
Hoc saltem melius, quam oontra codicef SxpOcuit^
editorum turbam sequi, scribentium: Hiuc autem lod depravati in Valerio
Vertunt.efluvli,yr««i.,. etp.lml«l«t«, ?*«^ probaWlis eioritur emendatio,
In pecude*. ^ 4. 5w— *' contractis letibus, et, qu« fors
** obtulerat, nutrimentis, pertinaci spirito
Dixi autem, contra codices, quamris ita ..jiantmam evUmtr L e. explicui^ •».»-
imprimatur in exemplari ad Vindob. ex- ^^,^ ^^^ Codices prttbent, emovit
acto, et O. habeat « rt fifondes;" nam hic etrtwmai/. Certam esse hanc divinaUo-
liber recentior, quam cui per se fides ha. ^^ „1^^ aibitror.
benda sit, etdepriore suspecta est coUa. Ver. 885. id et: n. iVifm; atque in
toris diligentia. Vulgatis equidem pr». ^er. 886. pf»bet etiam «pan«*.
posuerim, qumdederim nuper ex ingenio. Cten^^ ^, jigne did potes^ in quan-
in SQv. CriL iv. p.89. ad quam se lector ^ editores aberraverint in hujusce lod
meus, si vdit, et tanti si^ redpiat. s«su dedarando: quorum tamen enar-
Ver. 876. nottro de corpare iope fera^ «tiooes piget lecensere. ExposuisBe ve-
rum Augescunt vireM. De hac re noster jfonmmdML " Aliud aigumentum, qao
conferendus est, ad iil 835. 893. 901. t. *. «itentia nostra confimiatur, animus
^^^* ** uniuscu}usque pnebet Undenam ille
Ver. 877. et carpora: P. Vind. V. ed. m .t affidtur. et movetur, et ad varios
O. A. n. 2. incorpore; prisca Pii exem- « ^^ promendos cogitur? Hmcqucs-
plaria, et corpore. m tiaii responsum dare nunqnam valebis.
Ver. 879. VortU et: V. ed. A. Verti^ „ ^ ^^^ ^ .^^ ,^ ^^
cel; per usitaUssimam ftdlUmamque U. ,, carentibus exdtari sdete, et procreari:
terarum t et c commutatiooem.— Aiac.- m namh»resammum impellunt; etmo-
n. hic: atquc, in prsoedente Tersu, A. „ ^^ ^ ^^ cogitationes inde enaf»-
legit corpore: et n. in ver. 88a Ungua, „ cuntur." H«c est argumenU vis co-
pro lignai ut etiam Unguii, ver. 896. 1^^. ^ rimpUds, et perspicads, et ar.
Ver. 881. m; deest V. ed. L. M. 11. guti. Jam, si velis errores priorum cog-
'2,'~'4)ortat: n. vitaL noscere, per me cognoscas Hcet: invenies
Ibid. Explicat: sdlicet Natura. Lu- autem eorum rationibus nibil magis coac-
canus, vil 201. looo gemeUo, et degante: tum fingi posse, aut orationi Lucretian»
DMmilemcertecnnctla,quo«xA'^C(tf,egit aUenius. Sed rei manifestissim» pudct
Thenalicum Natura diem, immorari.
»42 T. LUCRETII
Quod movet, et varios sensus expromere oogit;
£x insensilibus ni credas sensOe gigni?
Nimirum, lapides, et ligna, et tenra, quod unfi
Mixta tamen nequeunt vitalem reddere sensum;
890 Illud in hiis igitur foedus meminisse decebit,
Non ex omnibus omnino, quaequomque creant res,
Sensile, et ex templo me gigni dioere sensus:
Sed magm referre, ea piimum quantola coiutent,
Sensik quae faciunt, et qua sint praedita form&;
895 Motibusy ordinibus, posituris denique, quae sint;
Quarum nihil rerum in lignis, glebisque, videmus:
Ibid. animum. percutit, Mait>, geo. ir. ^ forms, motus, ordmca mutui, ac pOB.
857. '* tune.**— lUa iciliGefc diccioiiit igiimr pe-
Huk, pfnussa ooTft mmtfm fonnldtaie, mater. «"^*™ ^ «ditores latuit, ct a MOpo kxi
dignoscendo, latis eminente, penitus eo-
Faber opportune Terentium admoTit, rum oculos aTerterat: redeas ad ver. 677.
And. i. ] . 98. ubi plura contulit Wester- superius.
hovius: Ver. 889. fdtalem tentum. Amobiiis,
PerauHt Ulico «nisitiiii-. ^'^ '• P- 18.—" saxa, sensu animata pt -
" tali^:'
Ver. 886. tensus expromere: ut voces C«tcrum, pro Mixta, in n. compafet
expromere^ Virgilius, ^n. ii. 280. et no* Mutcu
mina (xjtromere, Amobiu», lib. ii. p. 61. Ver. ^90, fadus: M. n. sedus; P. re-
Ver. 887. insensUibus: Priscianus, Hb. hus; quod miror Bentleio pUcuiase.—-
iv. p. 632. insensibiii; quod, jucundfe va- decebit : n. decebat,
rietatis gratia, admittendum duxiasem, si Ver. 892. Magna est huic versui varie-
vel unus codex conspirasset— ni.- ita su- tas lectionum in membranis, et impressis
perscribitur in M. cui par nisi in Par»i vetustioribus. Exstat sic integer, uU nos
editione, Aldina posteriore, et Juntin&, edidimus, in L. M. I. et Aldina priore.
legitur: et cst procul dubio genuina leo- Reliquorum diversiutes sic se habenl ;
tio. sine quA scriptoris argumentum neu- quarum utique recensendarum taidium
tiquam processerit Reliqua exemplaria nobis, invitissimis licet, ut susceptum
uno consensu dant mr, si excipias n. qui munus expleatur, necessario devorandum
nec.—gigni: P. r. Priscianus, L c nasci. est Sensiie: V. ed. Setisibile; P. O. Q.
Ver. 888. Occurrit objeclioni; et ha;c fl. Sensiiia; et omisso. — cxtempio: Vind.
est sententia veriwrum: " De hoc autem, A. n. tempio. H. etenijtlo. — me gigni: A.
nimirum quod lapides, ct similia, ut- Jtrogigni; Tl. me gini. — sensus: Sl.sensu,
cunque commixta, sensile corpus ne- Ver. 894. Sensiie: V. ed. Sensibile;
queant constituere, dum membrorum unde liquido patet, pro nihik> babendam
" humanorum congeries sensum vitalem esse hanc hujusce libri variationem in ver.
** exhibct; illud deinde foedus naturs de- 892. Porro, n. constet^ in versu statira
** cebit niemhiisse, quod in superioribus priccunte.
" aninaadverti: nempe. magni referre, \vr. 895. Arrisit Bentleio Fabri tenta-
" qualessint inviccm rcrum magnitudines, men queis sinty vice guasint: L e. ciassa
«<
«i
««
LIBER SECUNDUS. 343
£t tamen hfiec, quom smit quasi putre&cta per imbreis,
Vermiculos pariunt; quia corpora materiai,
Antiquis esc ordinibus permota nova re,
900 Condliantur ita, ut debent animalia gigni.
Deinde» ex sensilibus quom sensile posse creati
Constituunt, porro, ex aliis sentire sueti,
MoDia confaciunt: nam sensus jungitur omnis
Visceribus, nervis, venis, qusequomque videmus
905 MoUia mortali consistere corpore creta.
Sed tamen esto jam, posse haec sstema manere:
Nempe tamen debent aut sensum pards habere,
«c vulgaria, prse doctis et elegantilius; tissimam coiifusioneni con eC eum, mihi
futiles et van» emendatonmi cogitaticmes veri videtur simiHor Vossii conjectura,
prae membranarum fidelium sinceritate. quam ezhibendam duxerim: vide me ad
Ver. 897. tunt: P. V. ed. O. sini. ▼o*- 679. et i. 818. ut veibum confacio
Ver. 899. novd re: P. V. ed. n. no- ^ »^ "^ primario acdpiatur, pro
Tare; neque ausim quidem temere reji- " »»°« «* ««^ ^^ faciunt." vel
cere; ut constructio sit: " Condliantur " "^ "^ fadunt" His consentit
«« ita novare, ut animalia debent gignu" ^«*"*- " Conficerunt, unA feccnmt**
Scd vulgatorum tamen. me saltem judice, ^«^icu» «™« P«> ^ PWte adjuvit
ratio simpUdor est, et apcrtior: iUisigi- etiam vetustior orthographia, confadunt,
tur standum puto. *«» recentioris conficiunt, nisi multum
faHor.
\ er. 901. Deinde: 0,Denique.-'~quom: tu'j »^if * fj* •
^ „ , , ^ ^ . Ibid. Mouta: at soltdmtma esse jam
P. V. ed. 11. qui; non male: n. X. guod; . j.^ . ^ j „
^ . "ir ^ • ostendit, nec vi frangenda, nec tempore
dissolvenda, hac primordia, L 529 — 578.
etiam non male. — sensile: V. ed. tensi''
bile, ut bis supra.
Ver. 902. ex aliis senHre stOtL Hanc ^er. 904. VUceribus: parte sdlicet
sententiam poeta noster dilatavit. ad v. ~«^ «^*»^ «^ ^»^ ^'°<^ Avienus.
1133 ^ Aiat 226. de Hippolyto resusdtato:
QuandoqttSdem npiont SHeno ex ore, petiintqiie — aniinsB nnfnm tepebcta calore,
Re«exauditUpotiiu,quani«en8lbiuipds. Fl««ra mundjuu» revocat madlcator In owfc
<iuales Horadus damnat, ut S«c etiam VlrgiUua, Mn. vi 854.
-«— -> addictos Jurare in verba nu^iitri. Neu patriSB validas in intcira venite virei.
Havercampus etjam lod mcntem per- Hinc pendent ea, qu» nuper eventilavi
spezit Ccteri secuti sunt T^hin^im, mus ad Silv. Crit iv. p. 213.
scripturam codicum verissiniam ^iden- Ver. 905. corTiore; A. corpora.--creta:
tes, et conteztum suo suHtis fedissime de- * n. certa.
turpantes. V. ed. suecii pro soUti nimi- Ver. 908. Editms scribunt simUia; et
fum abenratione in elementis f et c. f^ poteiat: sic enun fdibi Lucretius:
Ver. 903. confaciunt: omnes libri, sed libri vetusti consentiufat omnes in si-
quum, vel cum^ faciunt; unde editores milis, vel similes; qusB sinoerissima est
oon male, tum fadusU: sed, ob frequen- lectiQi Nempe, quoties nomina dlvend
Vot. I, Z
T. LUCRETII
' Aut stmileis totis aninialihus essc putftri.
At, nequeant pcr se parti?» scntire, nece§Be ettf
910 Namque alios srasus mpinbrorum n-qmit omnu:
Nec monus a nobia poti§ cst Becrrta, ncque ulla
Corporis onmino sensiim iwrs sola tenero.
Linquitur, ut totia animalibus adsimilentdi) 1
Vitali ut po&sint conscniire untlitjue spn8ih.V
>-" «««M^riabMi
; T«r. BOD. Mi P. ^Bd. T. «d. O. 4,
• Mf fM nBA «liptmiM: mu a
Ma, qiuiD lempui letbi nefimii/ aperta
viidM. Sic auHm tenMn et no&rie pu-
Mm (ctBiD eit cum Luaetio!
Ter. 910. dliiu.- Q, M. aliUM.—omiut:
Ver.
vitali c
ul bini
Vcr.
911
Bt«r
9U
1. comenllrc.- l e. una pvte
iruil uuuDi et umplci consti'
aibui Dieiubris suit ■Isolutum.
i. rtnim /.rinnTd»; quc no-
tuni obnoiia: adeu L xn — 950.
Va. S16. Ui tiat. HondiM, od. L SS.
Ver. 917. a
— «.- lic L. n. inl, P. ^ O. A. Hd
idxM oBmiiio Vind. V. cd. Q. O. X.
^* Aiqne^ dum
iomit, ab ■mnialr
Hmqiit ,SSm (ouu maiilininim ™ ^ " nihU t
"■^" Pm ■
Z( ■•^■•'f cum bellis niii Teilxirum id ">pn. Ter. 6GT. iiL 617. *. 695. Vid>
fOMiu pToprio* conditinubiu milefida , Jwgwiiui, ad Mamert. pHt aet. JatiaMh
pD*! Vos&i, prout noi ad membtaua- ^ ^
iwm atqu* omninm •eteran exempUri. Ver. 918. «iMtf.- V. cd. Q«iJ. ni ««■
um fidcm eildbiiimin, pnj^rua eM ceo- («.' boc nj
MnKlio; el onUio, *i qiia aliai, ut iia di- tudcTHDi; i
«■m, Locntiaiiinmum leporem i^ P. et nMlni quodidnn eM: ^ st e* erM,
" IhmTM Hiaii jmn re^nit «liM ■co- a Q. eHu/ V. cd.&I«l(.X.*dM
LIBER SECUNDUS. 345
915 Qui potenmt igitur renim primordia didf
Et leti vitare vias, animalia quom sint»
Atque, animalibus in mortalibus, una •eademque?
Quod tamen ut possinti ab ccetu concilioque
Nihil &cient praeter volgum turbamque animantum;;
920 Scilicety ut nequeant homines, armenta, feraeque,
Inter sese uUam rem gignere conveniundo.
ratus XI* abcortui atque V. ed. appoiitt Ifiteraeie«liMifangigiiereooiiveniniido.
etiam, coitu. De his ▼oaOiulie confiuiB, Yide DrakeB-
CaBteruin, hoc didt poiSU: «« Si primoidk boichium ad Liv. m 33. 17. ix. 29. 2.
^* renun animaKa sunt, nihil pneter ■ni> Vd etiem, quum dictionum duarum aLmi-
** malia conveniendo procreere poterunt: lium concunentium altera ■aepisarae o-
*< undenam igitur inanunataB res?** mittatur, (Yide ad verr. 19. '883.) ^ huic
Ibtd. caetu concUioque, Ita Cicero, de &Teat coDJectur» codez ^
senect 23. — ** cum ad illud diTimun ani-
morum concilium catumque
«« car."
later /e uUem «ilM» fan g^gnere amrenfauiAo :
quae lectoribus judicanda permittimua.
Ver. 922. Sic itidem qud: B. L. M.
Ver. 919. animantum: V. ed. habet gicuii denifue s quae lectio non nisi ductu
animatum; fadU errore. c,j^i simpiice distat illi, quam omnes
Ibid. volgum^ de feris etiam; ut Vir. aKi libri ezhibent, et quam nosmetipsiim-
gilius, geo. iiL 469. ** incautum vulgu»** primendam curavimus, mutat& tantum.
de ovibu»: et de certds^ Mil i. 190l Sic modo tocuIA que^ Tel '«^tue, in qu&: ipsA
£nnjU8, avium vuigusy et kastarumi ibi- re non aliud ainente. In Pli codicibus
dem obeervante Senrie: ut priores de r^ antiquis, pro aeiUrmuf, comparet tuia mt-
bus vita oarentibus Gned. Aristophanes, nimfa. Quod fortaasu hanc interpreU.
Lysist 200. »%fmfmn •x>-^t Athenagons, tionem taaud incommode admittat: «« Hac
tub initio LegatiOnis, pervenuste: nmrme" «« igitur lege hae OEiinimorum partas, tel
»%ia^99r%t OXAON lysXs^Mmrv. 8fneram «« ez primofdiis conatitutaB, sentire oonce-
dabo, sicu^Jegendum putem, HippoL958. **^ poestnt; ut pemnt utaque, et nihil
. *^ eztim se videant ffi|inefe.** Sed vulg»*
FluctuKiDeabuMUBBldiMocesnoYoca. tia,-et mehonMnauctonla»ecodd.«i«iltit,
aoquiesoendum puta Interea aibi habe-
Libri habent, i>»fo; quod Umen ferri po. «nt¥er8um,excerebelKspropriiidepiomp.
test, quamvis tentamen nostnun vero si. m„^ ^^ kpidiaBimi:
milius videatur.
Ver. 92a Aominca, armenia, firetque. 1*» Veneffc re^ e«t« homlnes. srments, fera.-
Ubetior est Vii^itius» geo. iv. 223. ^'
qui nuperM omnea editiones occupavit
--peciules,«raiM/«, t/jfM, Kenwomne/cfM- Hoc autem non est Lucretium edere, sed
flomnia venditare; nec Jovis sonmia, ut
Ver. 921. teu: A. ae; vide a^ v. 186. Homerus, Longino teate, sed vaniasimo-
Ibid. uUam: nempe prarter sui sunilem; rum homunculorum.
qui sensus fiuale suppletur. Nec tamen, Ibid. Hic autem est loci sensus : ** Stc
ut verum fiitear, non malim, et, ii fiivis- ** igitur, sive haac primordia fingantur
9ntoodioe8,ttatimreca^b8em: ** esM partes aiiimalium, seu-^ se iate-
Z2
546 T. LUCRETII
Sic iddem, qua sentimus, sentire neoease est.
Quod, si forte suum dimittunt corpore sensam,
Atque alium capiunt; quid opus fiiit adtribui id, qnod
925 Detrahitur? Tum praeterea, qno fugimus ante»
Qua tenus in puUos animaleb vortier ova
** gra animalia, necote est ea pariter eoa- nciit rede Hsrefcsnipiis momiit, Lucre-
*' dcm senftut habere, qui nobis contige- tium parum sapit.
'* runt: sed, si sensum habeant, eadem Ver. 927. ecfervere: L. M. X. offervere:
** mortalibus patientur, et affidentur eo- sed, qno minus optimiB exemplaribiis ob*
'* dem modo ; nec ctema mancre pote- temperem, reliquis non addioentibiia, Viiw
** runt, nec res inanimatas gignerci. Ergo gilii locus, statim p ro f ercndiis, fiicit.
** falaa est hac ratio de naturis primordio- Ibid. erfervere: ^miv* Gfaci*. con faas
** rum.** £t versus intcger nihil est aliud, supra dicta, ad Tcr. 41 5. et iii. 71 9. Hinc
quam generalis condusio, super duabos Virgilius, gca iv. 556. looo aic acc u n Uiu s
objectionibus facta, qua prariverint. distinguendo; ad normam looonim qno-
Ver. 923. dimiUuni: P. V. ed. n. X. "mdam sub w. 799. collatorum:
dcmitiunti mendosissime, sed per usita- Hdc vero, «bltttm ac dlctu mlniblle moortmm !
tam admodum commutationem : ride Adaplcfauit liquefacu boum per viKcra toto
Drakenborchium, ad Liv. vii. 23. 6. de StrWere ape» utero, et rupti» ;^*rwrr corth.
^ ^ Ovidius etiam, fast i. 379.
Ver. 924. capiunt: n. rapiunt^ uti /*rwii/ exsmlnt ^
passim Ubrarii aberrant. — id in solis L. M. De bove.
comparct; sed, quura facile elabi posset Pausaniam, fede depravatum, cmaculabi-
ob praccedentcm i finalem, ex optimorum mus: ix. 7.—» fint ^t avr»( x^^f^ ''•»
exeraplarium fide fugitivam vocuUm in /3,„x«rirT^i>;.i.- EnAHGTE (vel irX.,r#i,)
statione sua reponendam esse duxiraus: y^ ij,^^^ ^ .^- .^ zEONTOr iyiM»T.
nam Lucretium nihil magis commendat, ^^^. ut Ludanus, Alex. .59. ««-»#«»fr—
aut spedalius ;^^«^»tii^^u, quara scrraonis rjM-An»*,» ZE2 AX ; et 2 Macc. ix. a mn
luculentissima siraplicitos. ,^ ,, ^^ r«»^«f nr "h^nUi r*»»kwf
Vor. 9*25. tum: P. V. ed. dum. — pnF- avA^uf.- quae loca lucem offiindunt Luae,
terea : P. jyraterea ett. Et, quum magis ad actt. apost xii. 23. Pulchre, ut semper,
in nullis vocabulis, quam in illis, qusB Apuldus hanc quoque notionem signatis
Bolent exarari corapendiario, scripturs verbis exomavit, met. viii. p. 566. " Cujus
vitioss invcniantur, haud expalluiraus " in ipso carioso stipite inhabitantium for^
in desperata rcpotestateracriticam puden- ** rai^arum nidificia 6tt//t>6oiir, et ultro
tcr exercerc, rcscribcndo quo^ vice quod, " dtroque corameabant multijugi scatu-
omnium iibrorura lectionis. Quofugimus ** rigine:" — haec cnim est genuina loci
utiquc; *• ad cujusraodi argumentura, ab istius lcctio. Diogenes Lacrtius, iv. 4.
** cxpericntia jwtitum illud, supra ad vcr. nXuTtif^^tf h ^fifit^ — f^i/^/» EKZESAI
** 870. ut ccrtivsimam rationum nostra- a.vro*' ** pediculis utique rffervescentilm^
*» rura propugnationcra, nos in effugiura ut bcne Ambrosius: videsisetiam ibidem
** recepimus," Editores cx jJhrasi guod Menagium. Sic alii. Amobius, lib. i. p.
fugimus nihil eliccre quivere. Creechius, 10. *» Si in Asia, Syria, idcirco mures et
non sagacissimus vivorum omnium in con- ** locusta effervescere prodigialiter volue-
jccturis, proposuit fgimus; qu« dictio, •• runt^" Sulpicius SeTerus, sac. hi$t
LIBER SECUNDUS. 84'
Cemimus alkuum, vermeisque ecfervere, terram
Intempestivos quom putor cepit ob imbreis;
Scire licet gigni posse ex non sensibus sensus.
930^ Quod, si forte aliquis dicet^ dum taxat oriri
Posse a non sensu sensus, mutabilitate,
L 27. de manni^ IvaeliticA in deMrto lo* Ver. 989. ex: L, et , § e n sibui: V. ed.
quens: <* Sed reposiu fGeCofediroin orriii«t sensibilibuti 2. tensilibut; P. A. II. sen-
" effervescebantJ'* Eleganter Marius Vic- «tife; O. sensibile,
tor, in gen. i. 1 21. Hrid. non sensibutt vf>* l», ut Faber mo-
Hlnc volucre. quoque, moUc genu., traxere »"**• ^^^ ~P'"» Amobium, Ub. i. p. 16.
vigorem; ita castigandum tamen: — ** cujus volun-
Nam, Uquidat dnm format aquai, Immiaaque *« ute et art}itrio, ut interire et aohi, neo
Vlu.uSrjSJi«,/multotumida«quorapartu. " '^'^' «^""^ nec-interire." Nempe,
ita, tel •vrm<, respondensrf ut, omittitur
Forte, »♦ muto partu:" L e. piacibus: vide jn mw^m- quod est constructionis mini-
▼er. 342. hujusce libri Haec autem vo- me infrequentis. Ad hoc saxum critid
cabula passim confundi librariis, cum m- offcnderunt, qui Euripidem tracUvere, in
tigni saepe elegantia» detrimento, Burman- Iph. Taur. 15. sic punctis oidinandum :
nus docuit, ad Anthol. Lat. ri. p. 651. . .
Ezodus, ZTi. 2a demann^.- — jmu ESE-
ZEXE 2KAAHKAZ, tuu frw^iri. L e. wmtvfiutrmv: nullorum v^orum, cur-
Ver. 928. Intempestivo^ : P. Vlnd. V. sui suo ad Trojam idoneorum. Sic alii
ed. L. M. Q. Intempestivus ; sed obsUt saepissime: ride Casaubonum ad D. Hal.
rcs ipsa, et ver. 872. — quom: Vind. V. antt Rom. z. 43. fin.
ed. L. M. n. X. quem; XI. 71MI; Q. quam: Ver. 930. dum taxat, Veibum taxo
et in hanc emendationem me lectiooum vetustb ralebat finio^ vel tango: ride de
varietasmanu duzit; nammultumvenu»- iUo Festum, et Prisdanum, lib. zv. p.
tatis ez alii interpunctione, et usu verfai 1015. im. GkMsator antiquus: «« IlDwa-
effervere trsnsitiTo, quali gaudet Lucretius, « mi», JfiC^^t»." et, « 2\i«a, um§mwr»fuu:*
▼ersibus accresceret, hoc modo constitu- Eodem iacit Macrobius, Sat ri. 7^*' si-
tis : •• cuti taxaire pressius arebriusque est quam
vermd«]ueecferyefe tefram, " ««>g~- ^^^ ««««>• rf«« ^'^f
latcmpcMiTotfiMMiputorcepitoblmbreb. vel dtin/aral, idem eat, ac si diccres: Hoc
tantwm d^nitOt poato, adhibito, vel con-
Quae ratio dudum et Lambino placuit—
nutor: sic P. Vind. V. ed. O. Q. A. IL X. -.r ^, . „ — ..: r •
*^ , j . j Ver. 931. a; IL X. ear; omnes reliqiu,
n. vulflo, nutror; sed ommno mendoae, ji • «« • «^ • a ji •.
«*, 1 - .. T\ ea, sed m M. comgitur m a, Adliosit
propterverr. 871.897. necabsurdetamen, ! ,.^ u/i. 1 .•
. .. . . utique htera tf vocabuU pr»cedenHa. — sen-
si rei ipsius ventatem spectes; quummi- "* ^ .„., ^ __. „.. , .
T . , ^ T^ . . .r «« mutabilttate: proba Pu ezemplana,
fns terra m vermiculos quasi retolvi videa- . 1. .... !
^ ... . . sed sensus mobilttate.
tto. Recept. Jectjon» Umen nobon. ^^ ^^ ^. ,,^ p .^ „^^ ^ „
kcu. quHlun VugUu .lupuntulum «£ ^ ^^^ pUuii-im. lod plams-
fragatur, geo. iv. 49. . . f r» i.-^..« #«„.
^ , ^ simi mens. — aliquo: r. aitqua. — tam-
Aot u\Acdar<anisravis'^ ^^^. pjj codices, tangi.—partu: P.
Nihil i^tur de hac scripturA pcenitcndum Vind. V. ed. O. Q. A. n. X. Xi. paHum,
puto.— Dcnique, vice 0*, n. ab, — yuafli: dc L. M. sed reUqui, quod^
Z3
348
T. LUCRETII
Ante, aliquo tamqaain partu, quam proditwr eztni;
Huic satis iDud erit, planum bceref atque probare^
Non fieri partum, nisi ooncilio ante ooacto;
9S5 Nec quidquam conmutari sine conciKatu
Prindpiom; nequeunt ulliuB corporis esse
Sensus ante ipsam genitam naturam animantis:
Nimirum, quia materies disjecta tenetur
Ai^re, fluminibus, terris, terrfiqne creath;
940 Nec, oongpressa modo» vitaleis convenienteis
proditur: aic P. Q. A. XI. aUi OBiiea,
proditum.
Ibid. aliquo tamquam partu: i. e. ut
tum dcmum ▼!▼€!« et aentire incipiat, in
^MO partus articulo et puerperio quaa suo;
quamTis antea fucrit mcra brutc teUuris
portio.
Ibid. proditur: i. e. porro datur, vel
progreditur; in primmrio, et maxime pro.
prio, Terbi signilicatu. Sic alibi Hoster:
Tide ad Ter. 903.
Vcr. 953. planumfacere atque probare»
Amobius similiter locutus est, Ub. iL p.
83. " Potestis, interrogati, planumfacere^
** scientis&imeque monstrare, quid nivem
** in plumeas subaperiat crustulas?" —
CaBterum, fi. Hinc, pro Huic.
Ver. 934. nisi: Vind. V. ed. n. 1, nec.
Ver. 935. quidquam conmutari : voces
transposita; lcguntur in Vind. Q. B. L. M.
cujuft rei fides penes collatores esto.— «on-
mutari: n. conuitari.
Ver. 936. Principiom. Hoc germansi
vetustatis specimen haud dubie latet in
omnium cxeroplarium, tam jyiSSw quam
editorum antiquonim, lectione; nefnpe,
Principio. Vel alias librariis in m finali
familiarisHima cst abcrratio, et in hoc loco
fummla rarior vecordibus homunculis in-
supcr imposuit. Turpissimam generis
hujuscc maculam me ex Achilleidos cor-
pore sustuiissc gaudd[>unt Papiniani ma.
n^s. Ea profccto ver. 561. lib. i. debones-
tat:
At, procul occultum falsi sub imagloe irxQs,
JBadden fnrtojani aovent vna lafMlr
Deldamia vlnun.
Vulgo, UUentemi ▼intm nempto occmUmm
latentem.
BfHkiimi ccrte, et ApoiUnari laure& dooanda!
Ponno, editiones interponunt ui ante ne»
queuntf librii uniTenis repugnantibus.
Lucretiua nimirum, quasi ex trtpode, ct
profesaoril quadam gravitatc, ■cnfcntiat
■ingulas, sine oopulis, et ▼crborum poii>
deribus conglobataa, argumcoto imponens
ooronidcm, rotundius prolatur. £t nihil
est, vel ad intellectum lod, vel ad ora.
tionis structuram, spectans, quod lectores
lepidos et nasutos, sic saltem monitoa, re-
morabitur.
Ver. 937. Sensus: V. ed. Sensum; L.
M. Scnsu. — ipsam: V. ed. L. M. Uesam;
Vind. A. n. X. Usam. Aliquid latet, cui
eruendo non sum ; et dd sagadores con-
jecturarum Lucretius meus provocat.
Interea, vulgatis, quae codices alii suppe-
ditant, et fortassis ad primse scripturac
sinceritatem, necessario acquiescendum.
"^animantis: P. V. ed. animantum.
Ver. 938. materies disfecta : A. materia
di^cte.
Ver. 939. terrd: P. flammd: et sic
editiones communcs; sed, opinor, nc uni-
us quidem codicis auctoritatc nixaB: nec
credi potest r$ flamma membranarum
fidelium Hbrarios ullos in terrd mutaturos
fuissc — creatis: B. M. creata.
Ibid. terrd creatis: nempe, lapidibus,
arboribus, ct miUe aliis de gremio omni-
LIBER SECUNDUS.
CcHitiilit inter se motus, quibus oume tuentes
Adcensei sensus animantum quamque tuaitur.
Praeterea, quam vis animantem grandior ictus^
Quam patitur satura, repente adfiigit, et omneis
945 Corporis atque animi pergit confundere sensus:
Dissoluuntur enim positurae principiorum,
£t penitus motus vitales inpediuntur;
Donec materies, omneis concussa per artus,
Vitaleis animae nodos e corpore solvit.
parentis terne procrescentibut. Lectio llqui, animaniem^^-quam vit: P.
Jlamm& hoc incomroodo premitur, quod vit: hoc etiam non omnino mali
ignit in aHre etiam et temstribut^ (iignis Ver. 945. pergit confunderc:
puta, ver. 881. et ulidbus) non minus i 931.
quam in flammantibus coeli pbigis oonti- Ibid. confundere tentus: ** e
neatur : atque binc etiam Lucretius in ** ita perturfoate commitcendity u
eorum partes transire videretur, qui res " tim offido suo sincere fungi n
omnes quatuor elementis procreari voluere; Translatio fit a liquanem diverso
ab ipso superius, in L 716. et sequentibus, turft deriTata; ut in aperto est
acerrimequidemMr^i«^«/uMmr, acdepug- sed ezplicate minus, Oudendoi
natorum. putavit ad Sueton. i. 7. Magis
Ver. 94a cangretta modo: L e. «• si mo- edentulus sum, quam vclim; set
" do sit congressa;" si hoc etiam eveniat: l»« ^^ n»*ce nihil duri reper
nam voce modo hanc, aut geminissimam ^^* ^^* concutta: rt. conj
quandam potestatem, perdpiendam meli- ^o>^
us,quamparibusverbisdeclarandam, obti- '^^* 949. nodote: M. Q^ A.
neri, quis contra locos Teterum, se paisim ^^o» V. ed. O. A. n. 2. noc
ingerentes, audebit denegare? Et tamen ^ •«*«» Cari versu Ula Virgili
critici tanto opere inconsultos egerunt, ut, >▼• 695. 703. pulchre iUustTabuz
invitis libris, convenienti rescriptum ive- xum Juno omo^otais, longnm mk
rint Sic autem noster adhibuit motut mn,
Sonvenienteit, ad L 1029. iL 711. v. 446. Pmcffliqueobttqs, Irto demkit Oiyi
. , , ^, Qum hictantem anfansm Mxa/ouc
adeo ut tementatis ommno meicusabilis
csse videatur, ez voluntate conteztum Lu- .^— _— i^-.... Hnae <
cretii tara industrie vioUvisse. »•«"«» i«« '«~ S ^^ ^ «^
Ver. 941. oiiia^ tueniet. Sic noilri ad Vidce Maronem huc oMlilos iii
unum : vulgo, omnituentet: parum refert; videbis etiam, Ccrdam atque He;
sed libri audiendi sunt Fluctuant itidcm locum de leniioius Titioiiibus n
libri ad Valerium Flaccum, v. 248. boc statuisBe.
nomen Soli tribuentem: Ibid. nodot (t corpore, Hinc I
lib. iL p. 61« — **^ videat manere
Hkc tW, fatonun, eenitor, tutela meoram, .. . . . r ^ «..„.
^_ ^ • » B » » it annis vivus mnumens, et nuni
«* dit eorporeit ezunatur.** £
Ver. 942. animantum: sic P. V. ed. et " Vos, cum primum toluti mt
placet, varietatis inspergend» gratiii: r»- " abieritis e nodit, alas vobis
tm X. LQCRETItl
950 Dii«parsanic)ue form por cnulnH cicit onuicia.
Vam tjmd pnten fcoiie ictmm.fiamt.mmm
OM»i»M, nMJ di i cnft r^ Jinul i w i i ipmqim>f
Kt 9M19», vtm «ibnt, mSBmMl^tmntftLimm
B)^kpimmtH^ntJkiiaeenmaf»^.
955 l^uen, et iagnitHi pl^ Mdin tmmmltm .
bqne iuM qnidqadd
EtqMJmlatt
•• tfi.** H« ■almi im4h poiilB mmk la. jn Maln ^ idhMte mgr «t,
spidcu,.'icon'OTi^.il~JL.iivtiom'm;»lIat- td. JbNfwi TU. a Q. I. JM^/
Ver. 950. dijurjnni. iu A. vidl ad L MfKB^^v^WiTkCMNHi
n.o™M, Vind. 2.fl.co«,ai; ^4-«^ jyj_ yUffT-l-j rJHtmr ff^iWi-
— Vulgo. o,Wr. O. driti/.- >idc ad b. ^ Wfc TbBm h Alr;
1040; He autem varieWc^ tatuJHRM. '
et niuni, L *, canoi, ci glosHnnsM ^. KM<M*JaiM^«M«B>*MH(
ton; nam F(4iu9 didl: " Caula, a coas 'Wto fa*^ «• «*iJ«i^dt «■ ^**».
" dlctc" Ad Smrii contam meiitcm, in El Virfiliiu, £11. iz. 418.
Virg. JEn. ii. 60. " antla Gncum no-
"njen eal, c dclnctoj" et Gmii uXh fYrfw Himnirn rffl^^^"^*"*"**"
tA«t et/miiKiiuiw membronun tcnuini- Hontiui, epod. »L 64.
dMme. Em Amobtui tnimttei Dunctipfr ^n, dtfilac I^TadnrivltiKQla:
tit, Ub. i. p. sa de Chri^i diKipnUi
bqMn>, bydiopica mtdaOibuK— » &- "» a**- "■ * »■ ~«« '"n™. i-i 19- 1*
"muU^bocmodo«Mu.runt«™rt« '■ «»■ JK» L«*<nui.
" «in», ct . pemide <»,pc.rum «10. iibl /"• ^"V^ hi-»J(«. «Mtn.
.J,..~i..Q, M»ro, ^n, M. 897.
Connnitus noetnim. .d iii. «86. 587. Pro mgaiteu mtaa, M. titgenitBi.
Opponunus eit intupi», ut qui muime, Vcr. 9S6. fHulfaidi P. V. ed. iMbent
Lucsni locu^ Phan. ifi. G4a et iDta<- fuicfKam.
pfMiioffidainLucivtininMiciteidrfuDBi lUd, runut renKare. Hm tnaaalt
potM: reduadutiM ■ntiqui a9fact.b»it. ItnVir.
1- --,r <iTn-r.ti. ■n.h. ■i,..ilj_ ^"*' *°- '" '«" "«^ 8^' =
Qoa dlvcru ■Mir Hmm, Pete nx«, Mc-
V«r. 953. aci A. «Ij ■tfW, in ntK Ciui dnwn O w mwaM.
LIBER SECUNDUS. 351
Discuterey ac pene amissos adcendere sensus.
Nam, quA re potius leti jam limine ab ipso
960 Ad vitam possint, conjecta mente, revorti;
Quam, quo decursum prope jam siet, ire et abire?
Prseterea, quoniam dok>r est, ubi materiai
Corpora, vi quadam per viscera viva, per artus,
Solidtata, suis trepidant in sedibus intus;
965 Inque locum quando remigrant, fit blanda voluptat:
Non aliter iste lociis ooiici{iiendiis ett formidine tuit>ati, actionem denotat Vir-
Vulgarem rationem nimis argutam dixe- gilius, ^n. x, 657.
lim. Diversus autem est, te divertens,
ad media» vocis potesUtem. Hmc om- c«/W/ In laSra».
nino verissima est Heinsiana divinatio,
BenUeu etiam judido oomprobata et acu- Si sensus vitalis ictu possit ^ici. ver. 950,
mine exoogitata, ad Hontiam, od. i. 34. ^«"f impedit, quo minus idem dicatur se
5, co^jiceref Conferas iii. 941. etHyginum,
p. 455. im. ed. Stareren. Editores tamen
— — ^ n^ ' ^"» °" de suo nobU obtrudunt communtm locu-
CogoT retectts, tionem con/ec/^ ; quasi nefas sit Lucretio
doctissimo, nisi cum plebeiis, subinde
Ubi tamen pro lectione suH, gnaviter lioet, loqui n. convectd; Q. amecia^ quie gep-
neque optime illi ▼iri praestantiaBimi pro- in*ni«nm«^ est sinceras vetustatis ortho-
pugnavenmt, et vidarim oensurarum oitf- grapbia: vide os, quae in tranacursu dixi-
nino falsi sunt atque eurfHlmo^eiy qui op- mus ad L 752. Poteram sane Nonium
pugnant, Klotsius ac Janua. Virgilii Maroellum mihi in auxiiium susdtaaae,
locus quidam is erit pulvis, quo tanti mo- ad iv. 89. dioentem, *' Qmjicere, coliigere,
tus critioorum sedabuntur. Legitur autem ** certare:'* sed in morbo cubat, et san^
in .£n. iii 690. andus est hoc pocto: <* Conjicere. confii»
•*r«rtf,ceftare.**
TaUa monstratMt, relegent errata re t ror smm
Litora, AchKmenides, comei infelida UllMi. ^^* ^^ i • d^cursum .• V. ed. discurtum f
^ minus eleganter: X. decursu, — siet: V.
nAl meatus: L e. vias, tramites, caic- ed. n rt/ O. A. sineh n. *cire/.— Et de
lu; uti nuper vidimus hi ver. 950. phrad ire et abire, redeas ad dicta in 1.
Ver. 957. leti dominaidem molicm. Si- ggi.
militer Paulus. ad Rom. vL 9. locutus y^ ^ ^.. ^. ,i»,-y«flAi« pcr: n.
«rt: OANATOS myr, w» i« KTPIETEl. ^,^^ ^., ^ ^ ^^^ MWuente, afi»-
C«terum. locus hic Lucretii eximiA ser- ,^,^ ^^ ^ .^
monis proprietate, simpUdtate, atque ele- Ye,, 964, trepident intu,. Muo,JEn.
gantia, mihi videtur ekUkmitus. |^ ^g^
Ver. 959. limine: V. ed. 11. lumine:
et in his vodbus s«pissime acribs tmban^ ''^"» "*^' ^»'^-
ut optime norunt omnes. Ver. 965. remigrant: V. ed. remigrat.
Ver. 960. conjectd mente: L e. ** se Yer, 968, uUts: P. n. iliis, Hic au-
*' cor^idente in locos maxime vitales:** et tem locus prave enarratur in Havercampi
vox est eil potestate, qu« trepidantiS| et interpretatione; neque ulli editons, dcut
352 T. LUCRETII
Scire licet, nullo primordia posse dolore
Tentari; nuUamque voluptatem capere ex ae:
Quandoquidem non sunt ex illis principiorom
CorporibuS) quorum motus novitate laborent,
970 Aut aliquem fhictum capiant dulcedinis almae:
Haud i^tur debent esse ullo praedita sensu.
Denique, utei possunt sentire animalia quseque^
Principiis si jam est sensus tribuendus eorum;
Quid? genus humanum propritim de quibus auctum est,
975 Scilicet et risu tremulo concussa cachinnant^
arbitror, genuuiam verborum constmc- Ver. 974. proprilim : Vind. Q^ proprm-
tionem perspectam habuenint Idem pror- tim; V. ed. A. n. propnum; O.propriam;
WB nmt, quod eos Utuit, primordia et 1, propter res, — aitchiiii.* Viud. advm, ut
principia^ uti centum lods enndtur. H»c Noniua, xL 1 8. in yrocepropriiim: e£tons
ett igitur orationis series: ** Quandoqui- apium; ausi sdlicet, Ubris omnibus BeB-
** dem, principiorum (corpora) non sunt gionem invocantibus contra pro&oos
** ex ullis corporibus, quorum motus la- emendatores, dictionem, Lucretio Inbcn-
** borttot (L e. soleant dolorem pati) aut tissime frequentatam, contextu emovere;
** capiant fructum dulcedinis (ex) novi- et fetus proprios, per audadam odiosissi-
*' tatc:** qiin scilicet in novam posituram mam atque perditissimam, inferdre:
micrant Malim tamen, cum quibusdam .n , • -, a f
. , . . . * **f »fy»^ut Tfmy/jt irri», « Ziv, umt 3tUi'
libris siinpliciorem lcctionem iilisy pro
uliis, quam intulit, opinor, faisum judid- ^"^*^'"^*' ^'^* ^^'^' 1"^^ "» Amobius
um de iKxJta. sensu. Atquc ita demum «it ad Lucretu sui regulamexigendus,lib.
editum voluimus. Nomcn substantivum ^' P* ^-^' " ^'^"« *^^ ^ "»«'* P^
rcpetcre Lucretius peperdt: quo genere " /^''' ^» deos scire— .** Libri, ;^iria//m:
sermonis quid usiuitius ? ^ P*^"* "°^^^"°* exprimiL C^terum.
VeT. 969. lai>orcnt: i. e. tententur, vio- ^''^^^^ "*>» P"*^ et explicate declaravit
lentius afficiantur. Virgilius. geo. iii. 193. P^'^ mentem ac tenorem argumenti, sic
se babentes: ** Denilfue, si sensus est ita
Sltque/^Aor^n/isimUb: ** prindpus tribuenlus, uti eo animalia
quae ex Thcocriti fonticulis diligcatissi- " potiuntur; quid dicendum erit de ilUs
mus vates hausit, idyll. i. 41. " principiis, quibushomoconstatf Nempe,
** necesse est, ea omne fadant, quod ho-
KAMNONTl « «ctpnp*» mIo, EOIKni. ,, . , . ^ , .
** mmes; ut cachmnent, fleant, et (quod
Ver. 971. Haud: V. ed. O. n. ulut: ** longefestivissimum est) &icdisputent,ut
et hic, capicnt^ ver. 970. O. etiam debet. ** nosnuncjam,devariisrerumperipsorum
Ver. 972. jmsint: P. V. ed. 2. fl. pos' ** ccetum factis constitutionibus, etdepro-
sunf ; et verlssirae : aliter, non valet ar- ** pria etiam eorum natura. En ! tibi pri-
gumentum, quod statim enucleatum da- ** mordia Democritulos, Heraclitulos, et in
bimus. •• gravissimis philosophorum facta! At
Ver. 97.3. si jam. Faccssant pcrfricat« " qualem deraum, boni! absurditatem !"
frontis editores cum suo $i ctiamy contra ^^^- ^"^- ^'•" ^* "'• ^^^ legimus au-
libros: vide sis autcm vor. 1018. *cm h«K: supra, in L 918.
LIBER SECUNDUS. 853
Et lacrumis ^Murgunt rorantibus ora» genasque;
Multaque de rerum mixturfi dicere caDent,
Et, sibi proporro quse sint primordia, qusenmt:
Quandoquidem totis mortalibus adsimiiata,
980 Ipsa quoque ex aliis debent constare elementis;
Inde aiia ex aliis, nusquam consistere ut ausis.
Quippe sequar, quodquomque loqui ridereque dices,
Et sapere, ex aliis eadem hsec facientibus, ut sit«
Quod, si delira hsec furiosaque cemimus esse>
9S5 Et ridere potest non ex ridentibus auctus,
Ver. 976. spai^nt roranHlnu. SimiK- prop(mo.--nnt: M. A. tunt, In vwii
ter VirgiUu», Mn. TiiL 645. praecedente, n. caleni.
i^ir/ff»ni^iaDguizieveprcs. Ver. 981. alia: M. ali; O. A. n. 5.
Et est imago suie perquam speciosa; b- «'«' "^ "«^ ^^» ^'^ ^ "^' ^«^^
crymis instw roru destiUantibus: aUter '»^»« '»°" *'»*««™ «* *^»' P»^ '^**
epitbeton defrixisset Naao, met xiv. 708. ^**^* videntur.— n wyuam .- n. nunquam.
Ver. 982. sequar: A. siquaret. — di^s:
^^ii!^^^''''^^'^"''' ^'''^ P- *''*«^'' V. ed. deces, et, in margine.
disces, In sequente versu, P. V. ed.Jit,
Sabinus, epist. i. 75. p,^ ^iY.
Vldij nccUcrymasocuU teanen cadtnti,, Ver.984. Quod si delira: A, Deteriora i
Insulse, Recte dixeris, *« lacrymas ex L. M. n. 2. Qiiod « «fe^ «ra; V.ed. Quod
•• ocuUs cadere:** oculos autem non tent^ « dedita; O. 42uod « <^6i<a.
iMe laaymas cadenUs, quis Tenustior tan- Ver. 985. non er: ito P. V. ed. M O.
dem feret? Rescribe: A. n. J. XI. ut mox, in Tcr. 987. omnes;
— nec lacrymat ocuU tenuexe catenttt : ast editores ordinem transponunt, quibus
L e. copiosas, de novo semper decidentea. •«^•g»»*»»' Vind. L. Q, « «nceros ege-
ScQicet Homerum exprimit, D. n. 5. ™* '^»™™ membianarum ooUatores. Noa
oertioribus inniti radonibus satius habui-
AAKPTA eEPMA xtm, ^^ ^ ^^ p^ ^. ^^ yidssim, in se-
Me videas ad Sopb. Tracbin. 847. Non quente. Porro, vulgares editi iterum ap*
infidor aUbi in poetis legi lacryma caden» tus^ loco auctus; Ubrorum fide temerati
tesy sed lod esae diTersarum rationum in- critids, ad suum %ltfmfut teteriimum re-
▼enientur. Suavissime Propertius, i¥. 7. TerBis.
28. Ver. 990. caOesiisemine oriundi, Vir-
Deniqoe, qub nartn> ftirvum te fimere vWitf «^" ^^ «*» ^ committatur, ad
Atnxn qtdi Uurymu inaUuUsi togam f JEn. vt 730.
Ver. 977. mixturd : Gassendus, natu- Igneos ett oUls vigor, et cxUttU «nif«»
r^; et idem, ut in prodivi stabat, mihi Stmitubu»-^
etiam in mentem inciderat: sed minime Est ad numeros in pedibus «fmiiie oriMiufi
necessarium; vide ver. 989. nec fadle in- quidam offenderunt: sed immerito, quum
dices, quibus modis vox obvia ct notisii- hoc sit Lucretiani moris, sicut nobu plua-
ma in rariorem sic abierit. semel observare contigit Hinc hi siirpet
Ver. 978. sibi: 11. si, — proporro : V. ed. pro teihine^ repoaitum volehant, contrar
Et sapere, H docti» rationem reddere didis,
Non ex scniinibus sapientibus, atquc disertiB:
Qui minus esse ciueanlen, qnip sentire videmue,
Scminibun pcnnixta careatibus undiquc sonsu?
. MO Denique, cieiesti sumuii omnes semine oriundif
Omuibus illc idem pater est; undc tdma liqumteii
Mumoris guttos mater quom Terra recepit,
liabtnt, bocmodo w J h rp K B.
Gntdt uiliqtiiiaimanim: vide na* ^ L '^^'
i. DoluDiui emm repetitioiiibiu libri ma- P*"*
lemadwigcre. *™
H^cL Uqurnitit guUat .- L c jmroj Titb
morii aOi (vide md t(t. 390.} guttu: Eta
nam, pia puritUe nuL humor &dIlimD , . ... . . _..
, . „ .... . , . ul hinc «Tiim«ii« itareDt mitia, iIIIdc iib
„ . ■ ... Z ■ „„ » » _, *"'* mim»iMiiet«; nun«nptoni lilnriae
Slmum ad Vm. JEn. L «1 Et fucrit . . - , _ i/ i-i: _
fortun Vlnriliui huiuKe loci menwr, , , . ^ . . . ,-~ . ^
B-Ailioa hmiwe,jnniiu»o«utte»hujuiceia>»i««.
■ '"■ 5«. «1. 693.
Ver. 995. tarpara patnait. Uno mi».
•ituliBet, ai pff MuMi licuiBet. pMCMi-
O. Q. A. X. n. et plicet pn« Tulgelo, td Gnccorum incnm Latini quo^ue lanc-
Dulim etiun /ifiinUJt cqui- tiiume obvrrut. Hinc oror inHtpre-
III lecundo numeri umtetH. tum quorundun ^vvflwroiu, «tque ID il-
buc racil, gco. 1*3. lii nl Hejnii eleguitunmi, Dotaodui eat,
_. . ^ . ad Vinrilii Reo. iiL 143.
Saltibui bi TKult patcat, et plKu ■«cuii
Ibid. mBler TiiTo. Amobiiu, lib. ii.
f. 7ft — " Tidemm ■lios ei ^entibua di- Non, matres, TeljuTenc», fwicoiti,
" Ccre, TtBttmi ene Aan/num nalmi." cibum cafuuit; quod longe
LIBER SECUNDUS. 355
Feta parit nitidas fruges, arbustaque laeta,
Et genus humanum; parit omnia seda ferarum;
995 Pabula quom praebet, quibus omnes corpora paacunt»
Et dulcem ducunt vitaro, prolemque prc^Migant:
Quapropter merito matemum nomen adepta est.
Cedit item retro» de terr& quod fuit ante,
In terras; et, quod missum est ex aetheris oris,
comipla Latiiutatis macDlam poeUB nitU vel Fii ^fHHf .* Ttrra omHtparenM Maronis:
disumo adipcrgeret; sed agricoUg pas- Tide coUata ouper in ver. 598.
cant, Tel annantarii; quos dictio ^S' Ver. 998. Lactantius hos ▼enut nume-
quam, in var. 14a oomprehendit. Scy- ri8magnificentioribusextuUt,addiv. inatt
tha merus a venustis hominibus habebi- yii. 1 2. sed memorise, ut putem, fidens
tur, qui, semal monitus, huic interpreta- njinium :
tioni obgannire poterit Hinc cuivis in
promptu est TibuHum donare maiime in- Cedit itegi retro, de terri quod fiiit snte,
dubitati eraendatione, ad ii 5, 25. '° "^^ ' "^» «»"«* "*«^ "^ « «^«* ^
Id n$rsiu caUftUgentia templa receptsnt.
ttd tunc pat ctb aM t htrbo>a Pslatia 'vaccas, u.» ^ _ ^ ^* • ^ -e* •
».. ^ t/\ w II t * I xlisc autem, ut notiasimum est. ex £uri-
Et stabant humiles In Jovls arce cane: . » «^«=0104«»»» «^»», «* ^w
pidis mulieribus supplicibus, ver. 532.
nam Ubrorum lectionem. vacccB, nec dii, *~*'^^ """*' .^"*» ^™»' inslgniter de-
nec homines. mihi crede, tolerabunt Eo- ^"Tf^ "*^T '" ^'^'' ^^ "»^"J! P"!^
dem modo, uri nunc legitur. necesse est ^^*' emendare: nam conatus Toupia-
CdumeUa mtelligatur, ad rii 6. fin. " C»- ""'' '" ^' ^?^ '^*'^'' ^"^" ^"^"
«« pel]«, dum dumeia patcunt, capris ce- ^«>"»m doctissimorum meruerit, in Mu-
«« dunt:" L e. «• dum dumeta eis pastum ""^ castitotem peccat Porsonus etiam,
«<pnBbent:"alitermcndosusest.etemen. ."* "* ™* metrica longe caUentissimus.
dationis mdiget, iUe scriptor "^**' ^®8«* ""«^® violatas verissimo pro-
tr^. AAis ... .. « > o nundavit; inhoctamenagens minus doc-
Ver. 996. autcem wiam: utXttiiut ^w ^ . 1 . ....
^, Homerus. IL K. 495. ^asff.^^v. ^"^ T" ^ .^*^*'^'"' r"* .P"*^'^
^, Heriodus, scut Herc 428. Hinc Vir. d»b^t>«nem injicere «jstinuent Nos,
giUus, iEn. vL 488. dulcU vitat, et geo. "1°"^' ^*^*"'"^ *^* "^^** hbranorum
uL 495. diOcei animai, abenratione m recto positA, conjectunm
Ti* . j . . ... eUaturi sumus. quie, nl nimium parenti
Itnd. ducunimtams i. e. quasi hauri- ui j- *. ^ _7 .
«-«..w^-^- / «j ^^^x. L «10 blandiatur, omne punctum cofdatio-
lutf VLjhudu (vide ver. 596.) ten» pabu- ^^ -^. *^
Ut, vdi anfiftam Aa»ritiR/.- i. e. pergunt
vivere: unde capias spedosissmiam Fkpi- »„^-» |^,^,,> .^.,„ „
nii locutionem. Theb. v. 48. fTl ZIL^^J^'^*
I • U I UMA o i«f yiir.
Le.de pneoordiis, per suspiria iterum - _* . , . .
^m^^ *tfui est mortaie corpus, seu vivum ho-
^•■a*Bj> fluestus promere. _«i_ / - « »<«<«
nunem; (notam m^icias, ad ver. 599. su-
Ver. 997. adepta: Vmd. Q. adempta p«) ,^^^ g^^ ^^^ exanime, seu
•^^^***^ "• ^^***^ cadavcr. Prior Epichannus, quem Um-
Ibid. maiemmn nomen: i. e. An^nnff, binot laudat:
356 T. LUCRETIJ
1000 Id nmiim eoBli Tfhtnm taopb n ewp to n C ;
Nec lic inlerimit mm », ntmalariil
CSmpuvs copfccirtf ted cwrtiim diiinpet cllit?
Inde efiis elind ooijiiiigiti ct ecficit» omnee
Rci ite oooTOrtuit mnneef mnteuta|ue colonif
1005 Et capiant •enBns» et puncto tempore reddmiti
Ut noecM rafisncf ' eedem primoidie fenmit
Cnm qmbiiif et qneK pod t urtf omtineMitnrf
Et qnoe inter te dcnt motnif edfipiiiilnnes
Neve pntei stenie pemm fendefe polene
1010 Corpon prime, qood in inmmii flnitaie ridemne
Bdmif et interdnm naicif infaitoqne perirai
hoi tm
VU. a n. S. mitmti maimo wOq^
lafliuMjr. ^i^ g„m r3mh pio impcria
V«r, lOOa runum reiaium rtcepimU. ^altm manere, rel eues ut iii. 599. r.
De hif abuiiduitiis iennoiiis nuper egi. 14^. £t fbrtiMis haud ineple, aeque
mui, ed ▼er. 956. omnino intempeitive, dum rerum
Ver. 1001. rei ut: Vind. V. ed. O. a tionceecconTeniooeetrectet, mnnitionem
A. n. X. n. Ml fw. Siquidkteet, nequeo Rrfrfnde primariA de doctrini Epfeuieo.
muc penetmre: confcret eutem l 817. rom istam Lucrcaue noetcr intopooit.
V«r. 1002. amfaciat: n. ctmficiani^ Ver. I0l0.f uitart: Tl.Jlmmiare.
emium: V. ed. O. A. coctum; n. Mum. Ver. 1011. V.ed. n. 7. inierunt julite
Ver. 1005. coiyiMi^; P. amiingii^ lepetitum inter iiifmfii« et Mfet*; nec
e^Ecf^; A. (^w.— Sed forte en illud am- iijucunde repetitum, nisi vetsus imyMi-
lin^i^ PU innuet Wctio conpiii^iV; Tide ^ Dare poteret noster. et dcdisset nti.
rcr. 446. ▼. 917. m^i
Ver. 1004. iia: sic elegentisBme om- ,^ etf ii*tow-d, •ofaitoqpe pote.
nie exemplarie, quibus innitimur, tam
MSS. quam typis impressa, prsrter Pium, Ver. 1112. Qmiii.- V.ed. B. IX. Qum'
qui habet nl, stolidissime arreptum edito- do; ut sape alias Tariatum est
ribus. Nbs de faac sermonis formuU, vel Ver. 1014. eadem: nempe dememta ea.
puerulb penragati, jam dizimus, ad L 5a jon, vd liteiM.
Ver. 1006. eadem: Vind. V. ed. O. a Ver. 1016. maxuma part eti Ommiilu^
A. X. XI. ^oraiii; quod esse genuinum i e. iHene eisdem, plurespaacioreafe, is
aibitror; ride ad ver. 853. vcrbis longe pluribus inveniuntur; et snhr
Ver. 1009. puiet: V. ed. putat.^^pa^ susdiveraos efficiuntez divenis taatmi»
rum; sic priaca I^ exemplaria; omnia modo posituris. Elcmenta eunt fanii
penet: quod impense dimliret, tamob milia; scd, varie mnrfmiata^ finuii^ «t
LIBER SECUNDUS, 351
Quin etiam refert, noetris in versibus ipsis,
Cum quibfis, et quali sint ordine quaeque locata.
Namque eadem coelum, mare, terras, flumina, solem,
1015 Sigpificant; eadem fruges, arbusta, animanteis.
Si non omnia sint, at multo maxuma pars est
Consimilis; verum positura discrepitant res;
Sic ipsis in rebus item jam materiai
Intervalla, viae, connexus, pondera, plagse,
1020 Concursus, motus, ordo, positura, figuree
Quom permutantur, mutari res quoque debent
Nunc animum nobis adhibe veram ad rationem:
Nam tibi vehementer nova res molitur ad aureis
ipsse res inde sigiuficatflB xnultum discre- tetigit ad RutiL Lup. i. 1. in omnibofl ad
pitent istum locum non temere audiendus.
Ver. 1017. Pro res omnium librorum, Ibid. Adcidere ad aureiu Q. Curtius,
nobb KtBc obtrusit editorum impudentia, ^^* ^* ^ — " classem lltori, e quo fremi-
recte Bentleio etiam improbante: ut ver. *^ ^ acciderat, admovit'* Utnimque suo
1031. In versu sequente, V. ed. ita^ pro loco probum est, accedere^ et accidere^ ad
item, aures; nisi ver» sint rationes Ruhnkenit
Ver. 1019. via plaga: Vind. V. ed. •<* RutiUum Lupum, L 17. sed da vo-
B. L. M. n. r. viatplagasi sed pro cer- cun» permutatione, et ipsa phraai, ih con-
to vitiose. dlium adhibendus est I^rakenbofchius,
Ver. 1022. adhibe veram: Tl. adhOm. «^ ^'- *• ■"• ?•?!»" ~Pi«'«»«»- Con-
feras insuper sibi Lucretium, ad iv. 573.
880. — Cseterum, argumenti sui iUustra-
tione eA, qu« sequitur, nihil aptius et ex-
^am,
Ver. 1023. vehementer: VindL V. ed.
^•tu^^T*'"'^'^ II u. • r. «1 ceUentius desiderari potest A^iXi*, qua-
Ibid. vehemetUer. Syllabas sumhter col- , _ . . ^ , '' t -• j
"^ ,. ^. ,. dam nativa, et lepore vere Lucretiano, ad
liqueiactas alibi noster extuht Non ab- ' ^ ^ \
^ ,. . . . . consuramationem venustatis, usque adeo
ter disertissimus togatorum, m Arato. ver. ^^ ^ .^^^^ fidelissim JVondivit
^ ^^''' Ver. 1025. uOa deest n.— ^um.- V. ed.
cnnata ett ungula 'vehemens "* quando.
Fortb equi propter pemuU corporis alam. Ver. 1026. c©)M<rt.- V. ed. civf ce^ Et,
in versu sequente, nec Vind. Q^ n. pro
Quos Horatius secutus est; uti Lambinus negue,
prior monuit, epist ii 2. 120. Ver. 1028. Non minuas itenun mirari,
lector, editorum nostroium perditissimam
Fehemen., ct liquldu., puroque dmllUmu. amnl. temeritatem ; qui su& incude sic leforma-
xr 1^^ ^j . . <ir' j tr j T> to* versus, contra fideUum exemplarium
\er. 1024, Adcidere : Vmd. V. ed. B. . ,. . . i-. . u-u
-r j^M rk . ^ ^ -- j.j unamme edictum, orbi Utcrato exhibere
L. M. O. A. n. Z. n. Accedere; sed haud , . '
jur j«'4.- ^ ^T non erubuennt:
dume mendosissima aberratione, et Lu-
...«^: i:u— :• '^^a 'j j nec tam mhabile quidqusm
creta hbrarus ustoU: Tide mox. ad »er. ,^^^ ^ ^ „^^, mlmter on^
107& Hanc confoaoneiii Ruhnkeiiius rnUatim: ot c<ett— .
AJeidere, «til»i)m^«l(»«iillll|llfllMHM ujtQ
lOU Sed Jt^ue tim fcril» M» n»» m» <tilBMt>fmmi
,inJW(Be3i« nag» «1 «vdnndnin aaM«%.llMB^u*>C'
MiU ,JK» BMgw. aaqn» liM ■■iMi .it<il|np||
Qnod nqn p«fill > ITm wnMnt mrantr a)Ma».»w . ■*.
Mnqpin, ariiclHQmiHtfinn9Mfldin«*«. ..« ^
lOSO QaemqBe in ae lii Ailm il i palutin lillrfe |iewiai n- :
.; . , .. .: : 'f
srriplurs clmrsctcnbufc
ittlx. hu
iiiini, ui IViidanl pe4-
viT.ioBaei.«.gi«.L.o.ii.e*»7«. «8™ •—•« -"~- bo'-
lUd. c<i*£ft«l.'|>TOtimplice*<iiciil, nl H»iup™, B»KlB.h.blimi WlBfl.lB«Ty.
COHtJTwiil: lide Bipn. ad Ttr. 6TT. NoQ AdpirtaartiLi, eouWin LTcwdiBiiili.
», idylL L 3.
LJbri, dura.- nraipe, poi^uam, ct ia <t
coduissent, nihil lupennt lihniio, »M
ut ci nihili rocabulo, dara itilicM, dBn
diffingeretur. NosItb proftcto Avinadi^
Itiid.;BbMfiawilera. Ham, £ii.li.SI. ni DkmTiiu* ipw «ditipukbitur, ad w.
^toidiqoe polo rt tH u ■
Ver. l031.i»™7«.-iicP. V.oia J^n^Z^^ 7Z
IL X. n. sed Vind. L. M. Q. LuBOfiie, " '■^""'
■i cotUlonbui auKultuduis «l: A. A Undfl vinim rifgiintiwimuin.
lauTj O. ZnhoI: et nc profectomalim. iio«ri «otpitatorem, otniihi al
--'--" 4.pr«dore,- a. prmtarami nOrari «oleo, ad partem ii. Henrici IV.
pugnantilwii, w hib e n l , ti iniac UnaiyB*itb«lMadaut<
n penpeieram, ad faunc m
"nn, btppf Irati dnmt
LIBER SECUNDUS. 359
Lunamque, et solis pnBcIara luce nitoran:
Omnia quae nunc si primum moitalibus essent,
Ex inproviso si sint objecta repente;
Quid magis hiis rebus poterat mirabile dici,
1035 Aut minus ante quod auderent fore credere gentes?
Nihil ut opinor; ita hsec species miranda fuisset:
Quam, tibi jam nemo, fessus satiate videndi.
ubi iimiUi Uteramm el adhcsio lectio- cere: sed hcc constructio jam nunc am-
Dim TJtkiMMimMn, hw lU donm^ pepere* biguitate impendio iUepidil venum degra-
rat; quam futuram esse exspectaYisset Taret StetigiturAaiut/c<r/ttin.- i.e. **ocu-
tam l^ido ingenio terricuhim. ** Us coelum bibit, et arripuit;" ut idem,
Ibid. gifUes: i. e. kumanum genut. Ita pari elegantii, in geo. iL 34a
VirgiUui» iEn. i 17.
Qumn primsB lucrm pecndet hauure^i
I hoc regntiin dea gentibuj tste, ^ , .
81 (pii fota slnant, jam tum tenditquc, fovetque. «d quem k)cum, ex vanetate lecUonis,
jrrimumy coiyecturam dudum excogitave-
In pioximo verwi, P. Nulli, pro NihU. ^^ ^^ Cantabrigiensi coofirmatam,
Ver. 1037. auam .- L e. " secundum ^^^ ^ ^^^^ ^^ expoUtior evadit,
«• fuam spedem;" vel " quod ad hanc ^ ^^ contextui:
** spedem attinet:'* ut hoc et q%u)d cen-
ties in his libris adhibentur ; inspicias du- QPwm pnmam lucem pecudes hauwre-:
dum dicu ad L 222. Qu^enam est igitur j^ ^ ^^ enascentem: quod videtur ori-
h«c insdtia atque insulsitas editorum, ut ^^^„ pecudum poetica magis et exqui-
iuum Qnom nobis ingerant, membninb ^^ declaratio. Pkrtea eUam ctdum per
redamantibus, et Nonio, U. 791. in voce ^,g^ interpretari: ut per phradn uberi-
satiair orem QuintiUanus, dedam. xiiL 8. '* £x
Ibid. taiiate: ut v. 4a 1390. Dictys « eodem cato jpirtluia trahunt:' Etiam
Cretwisw, iv. 7. " Neque prius finis fac- q^ Curtiua, v. 5. 19. " Quin iUi ex hoc
tus, quam Grmcoi iatias, et ad postre- « carcer^ erumperent; aUum domi esse
mum fatigatio, incessit:" ut etiam v. ,, cali hauitum. aUum luds adspectum."
13. Sihus ItaUcus. iv. lia Oeterum, noetramdeloco VirgUiano sen.
Necfinig, Mrio/re, fuit*-: tentiam Juvenalis roboFBt, et extra dubU
limites ponit, in sat liL 84.
ad quem locimi consulas interpretes, qui
nobis omnia prsripuere. Usque adeo nihll est, quod nostra iniantia cmlum
ir^ ifvxo e i • f. . I «iMMi/^fvm/w»», baccinutrluSabinif
Ver. 1038. Subsptcere tn ccdt templa.
NoQ aUter VirgiUus, JEn. x. 898. quem Editi vulgares, Aventini; sed sequor op-
iddrco tamen potissimum admovebo, ut timum codicem Cantabrigienscm MS. no-
certi interpretatione locum determinem; bis usu tritum, et alibi laudatum. Maro
quum super e& editores fluctuantes vide« rursus appodtissime, JEn. iiL 6O0.
am, licet Servius cordate moneat:
— — — » hoc eaH spinMe ItmuM,
men materie, Juveoalis iUe usus est, sai.
Ita puncu sunt ordinanda. Recte qui- xiiL 162 — 174.
tei aiirai haurire dixcris pro aimw du" Ver. 1039. ^t6: l e. mcriTlfeoTitatc,
VoL. I. A a
«c
«c
S60 T. LUCRETII
Subspicei^c in coeli dignatur lucida tempbu
Desine quapropter, novitate exterritns ipfia,
1040 Ex^uere ex animo rationem; sed magis acri
Judicio perpende: et, si tibi vera videntnr,
Dede manus; aut, si fiJsum est, addngere contra.
miUU ex philosophU petitis rationibus <* futidio afiquid rt|ioen, «t cxpdkre.
oootim dicentibuft. Fateor tamen propii- '* Nam exapuere, est ejctra pus mittere.
am difinatMinfm mihi plurimum ani- " id est, foras. Nam fms est onmis hu-
dere: " mor corpori onerosu&'* Tu autem, leo-
tor! grammatici delirarocnta, ai me satis
IM>equ.pmptcriiDWtiit«eictcrfitu.4^r. ^^ ^^^ ^^ ^ ^^p^. ^
" Tu saltem, Mcmmi! retius omniBus or- «y™on «j«» n»»il est nisi merum pos.
« natisdme! quem opinionesineptientium ^^ ^^ ^atinum er^uo non sit Gr»-
«« homunculorum prvjudicat» » sobriA ^ ••■^•^» *^ indolem vanantem lin.
« atque intiepidA veritatis contempladone «f»*^ ^^ pauDulum tantummodo emol-
^ non debent absterrere.** Caeterum, hanc "^*
auspicionem codids n. auctoritate robo- ^^- ^^^* P^^T^^- Tl.perinde.^^
latam postidem inveni; nec ausus sum detUur: P. A. videtur; quod placuit edi-
tamen admittere in textum. toribus, snavia variatsB constructionis con-
Ibid. novitateexierriius. Phrasim, quod <iinienta summam per industriam a Lu-
adsolet, Amobius invoUvit, ayus perio- credo inconsultissime amo]ient3»us.
dum, insigni vitio scripturae depiavatum, ^Wd. Sane perpendere judido aoceptis-
puriorem prcstabo, lib. L p. 39. De «™ ^ phrasis, et ab omni parte proba-
Christo loquitur. " Exutus at corpore, bilis atque absoluta: su^ido tamcn mi-
»* quod in exigua sui circumferebat partc, h» »" mentem indderat. Lucretium, qui
«» postquam videri se passus est, cujus locutiones ex oculonim offido translatas
" esset et (vulgo, autj magnitudinis sciri, adamat, scripsisse forsitan :
** novitate rerum extcrrita, unitvrsi (edi-
,. , sed macb acri
«tur, untversaj mundi sunt elemenU j^aicio ptrtrnde:
** turbata, tellus tota (libri motaj contre-
** muit, mare funditus refusum est, aer hoc enim clegantissimum foret, et ejus
** globis involutus est tenebrarum, ig- usui verborum absolutorum aptissimc con-
** neus orbis solis stupefacto (vulgo, tepe" venirct Has autem dictiones permutatas
^'•factoj ardorc diriguit.'* Decaeteriscum cx Ciceronis orat pro Cor. Balbo, sect.
contumace non equidem contenderim: il- 5. potes cognoscerc; et accr de oculis
lud autem stujtefacto a me nemo facili co- s^issimc adhibetur. Plinius, nat hist
natu extorquebit; nam egregia est et cer- viii. 58. unus adducatur, dc crocodilo
tissima emendatio. De S^u^jp/crrf, vide ad disscrens: ** Hebetes oculos hoc animal
iv. 750. ** dicitur habcrc in aqua; cxtra, acerri-
Ver. 1040. Exspitere ex animo ratio' " mi visus.*' Et, in utriusque vocabuli
nem. Hac signatorum verborum locu- illustrationem, Prudentius, contra Symm.
tione Terentius prior erat usus, Eun. iii. ii. 99. Locus est eximius, et, partim ad
I. 16. cod. Oxon. fidem, sic legendus:
Qua«i ubi Ulam exsfmerct miseriam ex animo. ^^^^ ^.^^^ ^^^^^ ^^^ ^i intmdere tentet
Acrius^ ac penetrare Dei secreta «upremi :
Ubi aic Donatus; ** Eispuere est cum Quis dubitet victo fragUem UsKsccre vuvm^
3
LIBER SECUNDUS. S6i
Quflerit enim rationem animus, quom summa loci sit
Infinita foris, haec extra mcenia mundi,
1045 Quid sit ibei porro, quo prospicere usque valet mens;
Atque animi jactus liber sit, quo velit ipse^
Principio, nobis in cunctas undique parteis,
▼faiuiaefatisatsmentktubpectdreptnro ** ^Mttilit, AUt in$ani, aut fiiUaoes, fu«-
TuTbwUo^afii&qoehebeteminccumberecorW « ^unt" Vides, opinor, nomen idem p^r
Volgo, invalidis; contra pewpicuam men- <»»«>«« loc"'» dominari, jjroj>heias sdli-
tem acriptoris. Nempe i adhasserat ex ^ ^^^ ergo facias cum iilasr Lege:
▼ocabulo pnecedente, ivalidit. Finiat " ^' «»'«» «<>« divinaa, sed humanas,
Propertius, ne in mer& conjectur4, neque ** voces JUdisse,
eA sane neceaaaria, laboriosius aaserendA, ^Wd. valet. Hoc est ex meis divina-
tempus profundam, ii. 12. 17. tionibus, proUbrorum omnium lectione,
velii: audador profecto, quam pro me&
Qp^A,pntendens anlmo, vertita cubirt.. consuetudine in Lucretium; sed aequentis
Scini veste meas experierc manm. . - «i .
versus constitutio tibi, ni faJior, aakia pro-
Ver. I043,falsum: P. H, falsa; quod babit hanc casligationem omnino neces-
commimes editiones habent, varietatis sariam fuisse, nisi summum poeCam inve-
gradas odio infensissimo proscribentes : nustiasimum ease omnium poetam dixe-
A.'S.falsu; L e. haud dubie, yoiril, vel ns,
fsdsum, — n. non agnosdt est. Ver. 1046. Non est in toto Lucretio
. Ver. 1043. raiionem : A. n. 1. raliane, versus, de cujus lectionibus magis lubri-"
ut L 369. aed aliud hic arrisit nostro; et cum sit, atque arduum, pronundare. Li-
melioribus libris praKtiterit obtemperare. Inrorum varietates recensere pergam. —
Ver. 1044. extra: P. exiera; sed, in jacius: 11. et ita Gronovius emendaverat
^antum liceat ex notis coUigere, opera- feUdter, in aUis multum falsus, adducto
rum vitio: quo modo se rem habere non Ciceronis loco, valde opportuno, quem
raro aUbi in ista editione deprchendimus. jam contuUmus, ad ver. 739. bene mo-
Ver. 1045. sii ibei: V. ed. P. sit ubi; nens etiam " hos animi jadus^* Epicuro,
Z. si tibi; O. A. iibi si, inversione facti in epistoU ad Herodotum apud Diog.
Uterarum. — prospicere: Vind. prospere^ Laert x. vocitari ^atrm^Mn^ ifl^iCtfXny, et
elaps4 syllaba; ita tamen, ut qu« super- simpUdter iiriCtfXcr.* ut etiam twtUXas
sint, legitimam dictionem effidant, quali- rnt 3iavM«r, sect 51. FadUs est, atque
ter siepe estscribispeccatum: ride me ad admodum probabilis, haec conjectura;
Silv. Crit sect IxL Liceat ex Lactantio quia optimi Ubri, et antiquissimi, plures
htgusce depravationis singulare spedmen etiam numero, nempe Vind. V. ed. B. L.
protulisse, quum sit auctor candidissimus M, O. Q. 11. Tk. Xl. dant tactust Uterula
atque disertissimus, div. instt i. 4. ** iVo- un4 discrepantem: P. iractus; qui in nc*
'* pheta, qui fuerunt admodum mulH^ tis ait, legi injecius, in quibusdam exem-
<* unum Deum priedicant, unum lo- plaribus; glossemate, ut videtur, ex ver.
« quuntur; quippe qui, unius Dd spi- 739. arceasita— ^i6fr.' Vind. V. ed. Q.
•* ritu pleni, qus futura essent, pari et n. X. libero. — sii quo velii ipse. Haec
** consoni voce pnedixerunt At enim mihi visa est maxime simplex et obvia
'* veritatis expertes non putant his esse castigatio, diversitates scriptune in exem-
** credendum. lUas enim non divinas, plaribua, et lod acopum, contemplanti.
** aed humanaa, vocea fuisse aiunt Vi- Postea inteUexi, non alitcr ad verbum
'* deUcet, quia de uno Deo pneconium acrifai in Pii exemplaribus. I*. O. sU qvo
Aa2
362
T. LUCRETII
Et latere ex utroque, infiraque, superque, per om
NuUa est finis, utei docui, res ipsaque per ae
1050 Vociferatur, et elucet natura profiuidL
Nullo jam pacto veri uinile esse putandum est,
Undique quom Yorsum spatium vaoet infinitum,
Seminaque innumero numero, summaque profiui
Multimodis volitent, aetemo perdta motu;
volet tpKi quod noo dcCeriiu foretf a veHo^
veUe: eC ita Viod n. X. ,oiiuiio gUs V.
•d. ^no vdit ip»e^ eCiam ftine tU; XI. sd
fuo vtiet ipte; Q^ A. ^mo pentoiet ipee;
atque ita YulgBrcs cdid: led ▼idendum
est in hac lectione, an deoote fetis caudam
Cnhat iOud ipee: quod incommodum aen-
lit Hjnrercampus; ideoque ooi^iectsTit, itf-
fwe: inadte, quom ea tox statim pnme-
rit Alitcr r« pervolet Flautns muniri^
set, miL ^or. L 1. 4a Douai pcrpcnnn
snpcr, qam
182—187.
disputat
cgrcgiam narabunt
m.
IIEPH2H
t
H «n AIXKHMXIN m^ tf^mXt
'Slt if^' wng ^ Mmt tfym tfttiUn M>iitpise'Efftm.
Vulgo scribitur, «'i^iiru, ct IttmSmnw. Si-
militer ibid. Tcr. 279.
Offtm 'PIIITAZ£2K£N,
M
Py. Facete sdrortii «atimni tmim ad aniouiin
inciiin.
Ar. Novinemoreiinetnmincditatedecec,
Curamque sdhibere, ut ^«v«^ mihi quo
tu vcUs.
P. denique, ^tioquo velit ire. GronoTii
tentaxnen, quo pervoiitare, laudis destitui-
tur, et vix dignum est, quod editori com-
memoretur.
Ibid. animi jactus: ttti /S#Xii- per me-
tapboram ab oculo derivatam. Homerus,
Od. A. 150.
0<l>eAAMX2N rt BOAAI, s«f«Aq r*. t^Mip^f n
^«Xac r« fiXtftftMTm: scboliastes. L^o:
Tm BAHMATA. Apuleius, de mundo, p.
741. ed. Delph. •• Torquebitur cerrix,
" nutabit caput, octUi vilrrabunt.'^ De hac
autcm re nos uberius egimus ad Silv. Crit.
sect. cxxx. ubi se conferat bis elegantiis
delinitus lecKM*: consulat etiam, quse nu-
per dedimus ad Moschum, ii. 107. Op-
timi quidam versus leguntur, sed nonni-
hil vitiati, apud Homeri hTum. in Merc.
45. qui et huic loco illurtnmdo, et iis in-
Amobius, lib. iL p. 78.
** suspido, nisi opinatio icrum incetta, et
** in nil expositnm jacuiatio wtentis ma'
" tteF'' i. e. se infercntis. Sic legendum:
vulgo, illata. Idem mox, p. 86. — " in res
*^ eas qus sint a nostra procul «^putiooe
** dimotjr, infructuosas immittere cogita-
*' tionesP" PauUo aliter Boetius, lib. v.
met 2. de Deo:
Quae sint, quc fiicnnt, Teniantque,
Uno mentis cemit tn ictu:
ut ille alibi plus semcL Dc affinitate au-
tem verborum j'ar<iM et ictus^ te docebunt
nots ad iv. 1266. commiss» cum Silv.
Crit sect cliL Mamertinus, in geneth.
Maxim. sect. 8. ^^ £t enim, cum nihil
*' sit animo vdocius., vos, quorum igneat
*''' immortalesque mentes minime sentiunt
** corporis moras, pervecti estis ad vos
*' mutua desiderii celeritate.**
Ver. 1048. infraque superque. Vulga-
res cditiones, infra superaque: quae an
cum judicio mutaverim in plenius quid-
dam aique signatius, ex varianun lectio.
num perpensatione lectores edicant Vox
injra deest V. cd. O. A. EL. X. a^sujx-
LIBER SECUNDUS. 363
1055 Hunc unum tarrarum orbem, ccelumque, creatum:
NihQ agere illa foris tot corpora materiai;
Quom prsesertim hic sit natura factus, et ipea,
l^)onte sua, forte obfensando semina rerum
Multimodis, temere, in cassum, frustraque, coacta,
1060 Tandem coaluerint ea, qu», conjecta repente,
Magnarum rerum fierent exordia semper.
ta: Vind. V. cd. O. Q^ A. Z. n. niper,^ Ver. 1059. fruttrafue eoaeia: P. O.
per abest Q^ ut ^ V. ed. in sequente fiuttra guoque jada: V. ed. Viiid. A. n.
▼enu. X. Q^ n. fruitraque jacia; antiqua Pii
Ibid. infra tuper. Dum his Terfais uti- nfmfihriBjjactaiaquefrMttra ; noo male.
tur, 86 ad Tulgi sensus et opiniones ao- Ibid. coada; L e. collecta, coagmenta-
oommodat; nam ita bene magister Epi- ta: dicta videas ad L 763. Pmdentius,
cunis apud Diog. Laert, i. 60, Km ^ peristeph. iii. 93.
Mr« r« i^ttfe, itt fMf afttr»rt n mmrmrm' Divide membra, coact» luto.
rm, u tu mmrnyfut r» «w n mmrm» «rX. Ver. 106a coaiuerint. Hanc lectionem
Ver. 1049. utei doad: ad i. 957. Lam- p rg fer endam duxi, (ride Ter. 1 189.) quum
biaus. condudere liceat, non multo aliam oom-
Ver. 1050. vociferatur, Pari oratione parere in oodidbus L. M. Tetustiflsimis,
AdiillcsTatius, V. 17. KEKPAFE^^rv quamvis magn» Hbnmim discrepantia
Mtf it mmmmetf h f»*f^n rn» tyytwumt, mihi suspidonem moveant, et in hoc looo
Ibid. profundi: ut hac voce non in cum iUis membnmis Havercampo minus
imum sola altitudo demonstretur, sede- fideliter actum esse. V. ed. coartants
tiam ntmniiim, uti apud Viigilium, gea ciBteri, coierunt^ coierint^ coarciarintt co-
iT. 333. larunt, coiarint^ coltBritUy coierent^ cmia^
Temaque, tractosqaemarif, cfftemqae^r^^ ^^» ^ concrerint^ Gronovius ex coi^jeop
dmm. tuii. Verum esse arbitror, quod impri-
Ver. 1053. vortum: A. vortut^-^^ffaeei : «««dum Yoluerim.— OKi/ttmiil autem,
n. patet, ez glossA ; cui Ubro deest etiam ^ creverintj de pluribus, ut de nationi-
in ver. 1051. vocula ett, ^* ^^» P^* ^^ cretcent^ floren-
Ver. 1053. Seminaque: n. Denique: ^^^^ Jurtinus, xxxvl 3. 16. de Ju-
A. X. n. Semique^umero abest A^ d«orum regibus:— « quorum justitiA re-
profrnda: M. profudit, " ligione permizti incredibile quantum
Ibid. iiiniiiii^ numero: ut epigiam- " coaluere:*' qui locus quam immerito
ma in mortem PUuti apud Gellium, 1 34. I*'^ ^ rirorum doctorum castigationes.
-. . . . , , Forte tamen dedit historicua, ** justitii ac
EtaMMritimifnmiimulomnetconlacnmiaruiit. ..... „ . ^ . . .
** reugione ; ne stnictune mmis mcon-
Quod simplidter equidem interpreter, de ** ditse sit oratia
Romanorum populo, qui risum suumet Ver. 1061, Jierent: M. Jiuereni^—ex-
ludos, poetA mortuo, amiaerant. ordia: V. ed. L. M. O. A. n. X. 11. ex
Ver. 1054. voiiient: V. ed. voiiiant, ordines quod tamen quopacto verum esse
Ver. 1055. De hac mundomm pluraii- poesit, nullus video: et erat fadlis aber-
tate, quam Epicurei, post Democritum, ratio.
(Cic. nat deor. i. 34.) tenuenmt, videas Ver. 1063. Terrai: V. ed. n. X. Ter-
adv. 539. Epicurus, in Diog, Laert x. ra; videad L 953. — marit: U.magit,
45. mtef$m mwuft uetp, Ver. 1065. etl in A. O. non legitur.—
Am3
364 T. LUCRETII
Terraj, maris, et coeliy generisque animantum.
Qua re edam atque etiam taleis &teare necesse est
Esse alios alibei congressus maleriaii.
1065 Qualis hic est$ avido conplexu quem tenet aether.
PrsBterea, quom materies est multa parata,
Quom locus est praesto, nec res, nec caussa moratnr
Ulla; geri debent nimirum, et confieri, res.
Nunc, et seminibus si tanta est copia, quantam
1070 Enumerare aetas animantum non queat omnis;
Visque eadem, et natura, manet, quae semina rerum
Conjicere in loca quaeque queat, simili ratione
^uem: V. ed. cumi i. e. quumi obvio genittu: Yide ad L lioa— ^ueo/.- 11.
prolapsu. ^ant.
IWd. avido: l e. Ui^, pttulo, multa y^^ ^^^ ^^, y. ed. Jimti pnibos
comprehendente; conferas v. 202. mtque ^^^^^ Uterarum ductibus: lerenana
ibi commentata. Hilarius haud illepide, ^ ^^ g^^^
fS^'^ ' Ver. 1075. techtt vcl UBda : V. ed. in
Ac primum cttll pMnn Itber, omnla mondi margine fxda, coalitit utique c et / fite.
Comptectei» •patto, cdio iotpendltar orbe. ^. ^j^^ ^^ ^^^
Ibid. ^uem .* L c. quem amgr«MttiH m*- Ver. 1016. adcedii: n. acciditi in.
teriae; hanc terram scilicet Dormitabat spicias ver. 1128. — uti: ita ex conjectur2
utique bonus Homcnis ille, nobis com- prius usitatam formulam Lucretii reposu-
mendans prorsus nullo fructu, guaniy in eram, quam invenerim in P. reliqui otD'
diatrib. Eurip. p. 48. ad indoctam magis nes, ui ; a quo sequens dictio sane finale
et vulgarcm rationem. elementum abstraxerat.
Ver. 1068. confieri: U. confiteri; ct n^^ jj^ adcedit. Hac formula Jus-
mox, quanta. ^^^^ ^^^ ^^^^ y 10. 6. Plenior Q. Cur-
Ibid. geri et confieri: i. e. ita se gerere, ^^^^ , 3 g ,. g^ ^^ -^^ ^^ q^oque
vclita administrari, Mi confiant : i. e. ut „ accessit^." Alii etiam alitcr locuti
congrediantur et congressu mundos gig- gynt.
nant, atque omnem una mundorum ap- _. ,«„- , tr* j 1^ j ^
* * '^ \er. 1077. gignatur: Vmd. v. ed. O.
*^ .. * , Q. gignanlur. — creseat : O. n. crescani.
Ver. 1071. Vis: U. Fir.^ue et de- ^ ^ ,, ,
sunt V. ed. M. O. A. n. T. n. unde nul- ^ ^^* ^^^^' ^"'" ' ^' ^* "' ^""'^^-
lus profccto dubitem sic Lucretium scrip. --^l^^^oius sict : ita rescnbendum esse
sisse, per mutationcm litcraj tantummodo verissime Gronovius censuit; L. aliquoi.
sincularis- "" sieni; M. aliquoivis siet; Vind. alio
quouussiel; V. ed. cujus si et; O. aiio
^ cuivis sit; Q^altquo versi et; A. alto coht-
redi ad ver. 66l.—manet: P. V. ed. n. *'«^ ^^i ^- «''^"o V*^^ « ^^: ^- °''<»
moixt. Nempe, manct abierat in niowe/; quovis si et ; a. alio quovis sit; P. deni-
unde movet tandem factum est ^^^* cujusque sient.-^ycrmuita : XI. multa.
Ver. 1072. queeque: V. ed. n. 2. que; Ibid. aliquoius: L e. ** quin et aliquo
error concursu syllabanun consimilium ** demum seculo nascantur, et siilt suo
LIBER SECUNDUS. 365
Atque huc sunt conjecta; necesse est, confiteare
Esse alios aliis terrarum in partibus orbeis,
1075 £t varias hominum genteist et seda ferarum.
Huc adcedit, uti in summa res nuUa sit una»
Unica quae gignatur, et unica solaque crescat;
Quin aliquoius siet sedi, permultaque eodem
Sint genere: in primis animalibus indice mente
1080 Invenies sic montivagum genus esse fecarum,
Sic hominum geminam prolem, sic denique mutas
Squamigeriim pecudes, et corpora cuncta volantum.
Quapropter, coelum simili ratione, &tendum est.
** genere numerosa:** confer a ver. 598. gnOttam pwtu d«Mt Itta phiUm.
adver. 541. *r ,««- . ,. « ^, .
tr .^^ . j. . . ,. . Ver. 1085. Ufuca: m codicibus Nonii
Ver. 1079. tndice mente: i. e. mdiao j^-.^*u :; Aan, i^*. . t
. . depravaua, u. 48a legitur una* — In versu
mentis: n' rationis mentistnie monstra- „r-.n...i«.. tt -^ tr j .
* , ^ .. , T* ... . praeeunte, n. terrarttfii.— Moz, V. ed. ter
tiones attendas. In nac lectione libn con- «««,.. ^^ * •
manus^ pro terminu$,
iqpumnt omnes; neque satis esse caussae
videtur. ut ex aibitrio eorum auctoiit>tem, . ^*'- V^ ^'^'. ^ •' ^^' "^
diTiiurtionibus ingenio«>rum hominum ^e. qu«l Vi^.gea .y.US.ert «pl«w
«.teponendi., conculcemu.. AUter Up- "«">*««. re. rurtc. «vtorilnu. „
oi tentamen, injic, mentem. »ria«et: ^^ "* ^*"' ^'TTf '«^^
Tide qu. diiimus id ver. 1046. et Gio- ...-"f ,"**' .««i»«y«»u. ColumeU.,
noTU eti«n conjectu» m.«n«n habet re. '^,.^?' \ n^<|°l"n. depangere," «d
ri .imiUtudinem, indiU Memmi: n«m ^'""•^ m n«t littt ixi. 79. maluit defi.
d ssBpissime migrant in d, et f cum cpas- ^^^
sim commutatur; errores etiam in pio- ^®*"- ^^^. Hicce Tersus in editis
priis nominibus sunt lon^e usitatisumi, ^^»»J«»ri^ «d l>*nc normam legitur:
uti monuimus ia superioribus plus semeL -, ^ ^- ^ ^
-_., ., , "^ *^ . Tam manet ku, et tam nativo lutc corpore
Nihil tamen hoc tempore novare tutius comtant.
ac consultius arbitraraur.
Ver. 1080. Jhveniet: Vind. V. ed. n. Nos, codicum scripturaB pressius adhas-
X. Inveniste. — ette: n. omne. rentes, suavius abquid condnnare conati
Ver. 1081. geminam: P. L. A. n. X. «^= "^ ^^ contraUbBoa novatum
genitam, Sed vera est lectio recepta no- ^ " excipias et tam, pro etiam, Cum
bis; nec muuis ad alia exempla,ymu ph»» ««teint termimu manet hac^ non
nempe, pitcet, et wlucret, pertinet, quam inopportune committi possit hoc Viigili-
ad kommet: ut poeta significet, non tan- wium, geo. iv. 906.
tummodo midta esse cujusque generis j^«quamvi.aagurti/mri«a/«»vl
a nmi a b a , sed m quovis etiam genere muU sxdpUa^
ta utriusque seiib. Adeo nihil est in re-
rum natur&, quod sit unicum et «vr«- Ver. 1088. generatim: V*. ed. O. n. X.
ytftf, A. generat in, Nempe, scriptum erat in
Ibid. geminam proUm, Viigilii|s. paul- membranis, generat f , vods partibus ni-
Jo aliter phrasim posuit, JEn. i 274. mium di8taiilibus,*-<i6Kn<ia]u.* H. abun-
S66
T. LUCRETII
Terramque, et solem, lunam, mare, caeterai quas simt,
1085 Non esse unica, sed numero magis innumerali;
Quandoquidem vitae depactus terminus alte
Tam manet haec, et tam nativo corpore constant^
Quam genus omne, quod hiis generatim rebus abundans.
Quse bene oognita si teneas, Natura videtur
doMti A. abundatj ut comnmiiet cditio-
ncit sed prudentiiw Tidetur ita ezhibere,
ut Terbum lubitantivum pro lolito subin-
tdligatur, quam oontumadter librit opti-
mis et pluribus noUe morem gcrere.
n»d. H«c est aentcntim: *' Nam iUa
** non minus initia habuere, et habitura
*' lunt finem, quam genus omne animap
<* lium, qujB sunt, unumq|uodque in suo
** genere, tam innumerali numero.** Rec-
fum fuiiset, '* Quam genus omne karum
** rerum, quod abundat generatim.**
H«c autem non erant omittenda, ob pra-
Tam interpretationem, Fabro commentam
icillcet.
Ver. 1089. videtur: V. ed. nodetur:
quae scriptura, (si liber quilibet alius, in
▼er. 1091. agily pro agerey dedisset,) par-
ek mutationc in movetur detorta, multum
eleganti» in locum importavissct
Ver. 1091. Voces sud per desunt V.
ed.— ofnn/a; Tl. omne a,
Ibid. dominis superbis, Maro, ^n. xii*
056.
Nos, patrii amiMl, dominu parere tuperbis
Cogemur— .
Ver. 1092. iranquiUa : n. Xl. tran"
quillaque.
Ver. 1093. jtlacidum eevom: V. ed. O.
A. n. 7. jUacido ttvo; i. e. per fadlcm
mutationem, placidom etvom: vide ver.
652. — multum serenum: sic Pii codices
quidam, et n. sed Vind. V. cd. L. M. Q.
n. Z. multam serenam; P. O. A. viiam
serenam: ex recentiorum, ut puto, emen-
datione. Elegans est locutio, multum se-
renum; nec debuerat solidtari. SicHo-
ratius, od. i. 25. 5.
QuK prius multwn/aalu movebat
Canlines:
ubi ▼idendni eit Bentkius
non Flautm, Capt ii. 2. S2.
Nec
•— — — quamqom non «iilrinB ftait — Ifrti
aervitus:
ut etiam AuL iL 1.5. muUum iofuacet:
et alibi simiUter. Hinc, ad Virgiiii JEn.
zt 49. suavissimos Tenus:
Et nunc nie qnUem, q>e
Fon et vou facit, cumnlitqoe altaria dooiB :
equidem inii2liciii cum imani jun-
gere, quam cum copifKJ.
Ver. 1094. regert: n. gertre: uti laspe
lolent baec vocabula confimdi. Hinc in
cditione me& elegantiorem ad dodids leo-
tionem reformavi Virgilianum versum,
^n. xii 206.
dextri sceptnun nam forte rtgeimt.
Vulgo, gerehat: sed illud longe doctius
et exquisitius, ad normam Pindari, OL
L 18.
Btfutrv&t i( AM^EIIEI
SKAnTON if wi^fAmXAi
Hanc varietatem, codice addicente, non
debuerant editores Ovidio invidere, ad
fast. iv. 594.
Quam nunc, te caeli sccptra rtgente^ tuli?
Plures libri, tenente; ex glossa. £t de-
miror Heinsium non arripuisse consum-
matam venustatem lecticmis, quam meli-
ores libri cum editione prima suppedita*
bant, ad ejusdem amor. iii. 1. 13. loco
tenebat; quod itidem est ex glossemate:
Laeva manus sceptrum late regale movebat:
nempe, «r*»/ti«, traXXf cum fadlitate et
majestate quadam manCis, quasi plenissi-
LIBER SECUNDUS. 367
1090 libera contmuo, doininis privata superbis,
Ipsa sua per se sponte omnia diis agere expers.
Nam, pro sancta defim tranquilla pectora pace
Quas placidum d^^t sevom, multumque serenum!
Quis regere inmensi summam, quis babere profimdi
1095 Indu manu validas potis est moderanter habenas?
mttii pbtestatem exercentis: xne videas vortere ei: Viiid. V. ed. n. X. eotwerteret.
ad Sofdioclis Fhiloct. 1 125. Hinc bomi- —<nmnets abest n. Apud Nonium, Tooe
nem lepidisBimum Nonnus egit, in Di- ceelumt qui ez Ennio et Varrone mascu-
onjs. zzy. 449. lini aeiui exempla protulit, ita Titiose
yXaw 9%mitmf Ohffiun
Tersus hi l^untur, ad iii 44.
B«MX4r mmftfttTH •fMXM' TmmtfMtimt Qpis pariter coekM tamtuj c tmv e r tt rit omnb
ITAAAON xx^ KTII£AAA, rm rip Xmx* Mf- Ignlbui ctherUi temu suferrt fcraceisr
Sergius, in oorpore grammatioorum Put-
Emendabo in transcursu epig. 78. 126. scfaii, p. 1842. hunc locum memoriter,
libw 1, AnthoL Lat Burmanni: nec emendatum, laudat: *' Coelum in
pro/«di//r«,/.Cupklo. ** """«~ "^"«^ «*°«^ "*^"*^ «*» '»
Martis tds rtgent, " numero autem plurali generis mascu-
'* lini: habemus enim in Lucredo,
Vulgo, lucis forte,
UNd. miaeiui projuudi. Justinus, xli. ^* QfJk toiidem -vtrtU cc^loii*'
1. II. " Fines— in tentum protolere, ut jbid. cetlas amvortere, Maro, JEn. iv.
** non immema tantum ac profunda cam- £69.
«« porum, Terum etiam pnnrupte oollium
« montmmque ardua occupaTerint." ^*'*^ ^ ^" *»^ ^»"^ '•^-
Ver. 1095. moderanter: V. ed. A. iro- Hinc traxit magnificam translationem
derantur. Ipae oogiteveram de modera- pg^ summus ad Mn. xii. 180.
ion sed recepte scriptura longe longeque
anteferenda est OautM tuo qui btUa, pater, nib numine tor^j :
ftid. Indu manu. Sic Ennius, apud q^cm locum Servius indicavit Neque
GeDium, xiL 4. induforo; et apud M»- aliunde petitorum omamentorum decore
crobtum, vi 2. Indu man. Saepe scribi- ^gisus cgregios iWd. vil 101. idem con-
tur endo, quod GrsBOO if2«y propius est; yestivit:
ideoque antiquiorem orthographiam, at-
que in solitaiio usu veriorem, eam equi- _ . ^ ^,w.**"°™!"**?*f_ *^ nepotes
* ,. , . ,r7i j • OtoxiSm tub pedibos, qul sol utrumqoe recurreni
dem tecile credidenm. Vide notas ad i. Adspidt oceanum, i/ntiqoe regique videbunt:
85.
Ibid. Kabere moderanterj ixM^ tvturrf «* J»^» "*«I»« totidem in coeli soUo se-
»mt, vel mfxt»^r ad formulam scriptori- dentes, et suum imperium despectantes.
bus lingua utriusque, et prssertim Gr«- Cicero, de nat deor. ii. 58^" quum au-
ds, tritam. Flautus, Asin. i. 1. 63. " tem impetum cctli cum admirabili ce.
'' leritate moveri ofWt^ rideamus.*' Qui
Qnamquam mnm mater ortt cmttenttqut habtt, ^^^^ explicabitur infim, ad v. 201.— Por-
Patm nt confoeverunt, effo mitto haec omnia. .. '^ ji^ i t«
" ro, hmc pendet phrasis uXj^etftuut aumf^
Ver. 109& eedot: n. calum, deprava- in Euripidis Herc. fur. 675. et magna
tioBe prc^rewi per medium calom^^^oni' messis consimilium in GnBcis po^ La-
T«n VOIH. tmrmn VM. H. Ww^
b fataM, i^ta«7 ^ MiMMi Tv.
Mk «ta t>BiMM Mriid* lbM>I 1 - -
' nu. m^i L it 'imnHti, Ml pw •
- «1 FMta hU. t«|m Bipvl
V«r. 1099. JVkUftH) ul latdinu facial .■
L •. ut «it illc Hcmwnui wt^wyfm
Zm, I1.A.5II. cg«Df •Brisinnubem, »". nune "> «yW'. praniKiK « oulU
lU Vwgiliia. a:n. I. sa "^ proTideiitii, euTCCDi Idum. Hinc
Oad. c^i tcraui. H*c non *UQt Kei' P«"™> "■ «<■
tmu eugoidk, quui poiita de flilmiiie
poitaitoio loqimctur, quod calo oubiuni
,«odi,r»li««, «cipi»,»!..,.-. , Hma™. od. 1. 18. ib»:
rvM, ut epiIbMon perpctuuin, ad Honicn
■^Hi ■m^iM-a.- luun caluni ■emper ett Tu, pMmoic««kliilmlc«ftKji,
Mivan- et <«Ua/»> per «1 Md booiiiii- n-lmm4mkM.
bm nec jrmnni nec MeUnnin, d nubibui Etiam Ovidiui apponte, ■!»». iiL 5. 85.-
Olrfiirtii ib oeulcmun intuitu nt inurcep»
^^ JUplttt {p( lUO lnaiJMOllltMr, Ct B«l.
Ilnd. coU irmia CbiUKJtol Miutit. Si- Ver. ItOS; fuad.- F. V. ed. fBo,- ad
. iiL j. 48. quan meiun guttumelegBntiui. — Moailcftdeert
n.
imcKHmaumimUM Ibiitelmm: ut Viqilini dejUnAu,
LIBER SECUNDUS. 369
Ipse suas disturbet; et, in deserta reoedcns
Sseviat, exercens telum; quod saepe nocenteis
Prseterit, exanimatque indignosy inque merenteis?
Multaque, post mundi tempus genitale, diemque
1 105 Primigenum maris, et terrae, solisque, coortum,
■ Illeatgrand Corrige, •EOPTnN» ejndarum. Eadem
Aat Atho, aut Rhodopen. aut alu Ceraunia. teh .pothecA medeU PluUrchi, L p. 228. A.
^^^' videtur depromenda: Eyiyir* h rtwn
et Germanicus. yer. 432. Arateorum, Vir- ^%r mXXm^ ^» rv rr^rM-i)» r^v «r«Xi/uMw
gilium imitatiw, in loco inaignibus errori- a^itms, tnrvyx^w mvt^ ^it OXAOT
bus deturpato: tuJt^^fatf, tuu ^mfvmr§t rt» mtt»mt, Lego,
, . , __w-^i- i_^ _* f»«''« XOAOT: nam v#X» mmt ^m»»mr§$
iEgocerM fanbrea, et, cxexnfwlmme rupto^ ^j ^ « «v i /,
Nttbibus eUdet Mnitut, tremuloque nitorc *»«™ e«t cum ^«fir» ^^», vel 0«^y «fynir,
j^fTM/ii teli mortalia lumma vhuet. Theocriti, i. 96. Apollonius Rhodius, iv.
585.
VuUro, luminej numina vinceni. De per-
mutatis tiMmm et mmm, insptce notas ad
ver. 74a £t oincw lumina elegans est Ita, denique, peraanandum putem Silii
locutio, pro «« praestringere violenter ocu- ▼ersum, criticorum conjccturb vezatissi-
" lorum aciem." Epigramma 6. lib. L mum, viiL 55a
AntfaoL Lat. Burm. Ille virii pila, et ferro circumdare pectus,
. - . T>^ />.,. «^. -^» Addiderat : leviora modo, de morc parentum,
Qncnam hatc formaf Dei. Cur vena e»tr ^ .. w ** i t ^ ^ .V^
^ffxuMiu 11-B.v w Geitabanttela,ambu«taiiinccu8pldecomua:
Fulgora lucb '^
Divinae nonfert debiUi h«c adet. ^^^. j^ ^ ^^^ dudum, vel antiquitus.
Oterum, colore orationis Lucretian« pul- Libri exhibent, damo.
cbros quosdam venus penitius imbuit Ver. 1 104. tempus genitale: L e. horam
Claudianus, de Uud. StiL iL 26. natalem. Ovidius, iiL 13. 17.
Libaque dcm pro me,genitale notantia tempus.
JEtherilpatriscxemplo; qui,cunctaionoro . ... _
QmcuHi^,mtru,Cy€iov^^\^AtStrt Inversio poetica verbonim Silio placuj^
In icopuloi, et monstra marii ; noitriquc cruorli ad Pun. xiii. 528.
Parcu», in Oetaei* fx«r*//i«/iiii»w ir/vl/. . .. ., ,. .
* primo muudi genttalu ab ^tvo.
Pro joiioro, libri quidam tereno; quod Ver. 1105. coortum: V. ed. coheiumt
fottasse verum: si vero, ad illud nostri, volens, cohortum: uti passim cum aspii^k-
vL 246. capiendum foret cum nonnullis tione librarii mediaB ctatis scribunt; et
interpretibus in Horatii lociun, od. i. 34. hic in XI. scripserunt
8. et Maronis, gea L 487. Vice Cifclopum^ Ibid. Primigenum. Glossarium vctus:
Heinsius voluit Cyclopia: infelidssime, << Primigenus^ Wfotror^mt** Avienus in
ob sequentes tp, De quo plura, ad iv. liminc Arateorum, eleganti carmine:
77
Flos et flamma aidmae ; qui, diicurrente meatu,
Ver. 1103. Praterii: P. Perterii.—ex^ Mentii^riai^ni^penetralladurarewlveni,
mnimai: n. n. examinai: qui solennis, Implevit largo vcnai operatu» amore.
Uteris transpositis enatus, error. Exem- gcd quorsum iUud rfuraf Equidemparum
plum est in lonis Chii verabus apud ^„^„^ gi diffindas iUud d in partes
Athemeum, iL K de vino loquentis: ^^^ ^^^ ^^^.^ ^^^^ . ^^ ^^^ ^^
'HlfTffw rp«r»Xar fimfvy^wnp EPOTON : . genuina vox enasdtur :
'970
1110 'MentmtKmtnaii <t iii iiii u| iiil «a^ . •
Coipan i L ili iw iuulMi cl m ■ak Htb iWiMHCs
Vn. II H. p
ini libnrknim l^aa. nti ad Honli-
"™ mn, «rt. poeL 59.— «Ocni.- O. &. X.
— OTTAKOT ■ xf«* AOMWIIK. «l*CTHi^-oMi alnt V. oL A. « stkr
Potni,KripntLiiCntiu*, aut cgo maltntn •''•'". Wnd O. Q. tl. X.
AUat: Ver. lUS. Denifue.- Lt.jamtMaJemi
cnU daBnii, alaqiw fia^.'
ntiwpe alin; id, quod tibi latii Mtcn-
dtnt indii»: et omiUtcr Enniua locuuu —8==. am^
i«infi.Sn«.t>^<ai«m7iH.,,„teuiri. ««P".^ O- ™fri liW •d<«i»MS e»«
Mtnm M: *ide» H<«dh.m .d Enn. N"»»^ »• 69». td«or« «rto» JW*»,,
fragm. p. S5- VuTanem, de Hng. LaL n
•I dc LcideBAm
letqu,dixim»i»I«..«l™T.S8.M.. 1™.««*. "d""!""- «J-Uto, ^1- »«%«•
,iK„. j^ ^ iMina odnmtunt: ul illud Dtmieam Ot
nwnu utrittii fetut, La cw.li o pn> Bora
utilihiplniKmiL Doiique^ ipiiui lod yicw^i^ui otMNs, ct NmuBi L <^r<^
LIBER SECUNDUS-
Humor ad humorem, terreno corpore terra^
Crescit; et ignem ignes procudunt, aetheraque aether:
1115 Denique, ad extremum crescundi pierfica finem
Omnia perduxit rerum Natura creatrix;
Ut fit» ubei nihilo jam plus est, quod datur intra
Vitaleis venas, quam quod fluit^ atque recedit*
Omnibus hiis aetas debet consistere rebus;
fiee; quamvis nihil de 8criptiir& in L. M. RonuuiQnim, dijudicandii multum
lit relatura : procul dubio mendose. IVr- yabunt
fica nomen ett inhonesti numinis apud Ver. 1 1 18. fiuit: n. fiuvU: qui (
Anobium, lib. iv. pp. 131. 133. «« qua «libi hanc literam interpoauit.
" obsconas illas et luteas yolupUtes Ve^ j^ ^^ Hic latiorem aigc
" nmf ad exiium perficii:" et Lucretius ^^ jictio sibi vindicat, pro ma
Tidetur, nec inscite nec incommode, ad omnibus, yel con/i*, totius corporis:
bonos exitus rerum naturalium dictionem ^j ^^^ ggQ^ notata. Appositiasiii
jam usu tritam deduxisse. Petfica igitur y^^ rem Isidorus, xi. 1. " Veme,
non aUud sonat generaliter quam p(»:/«> " pcr corpusomnediyisi; quibusun
fr»,tiyesitinmuneresuoVenu8,8iyein « membra irrigantur."
soo sit Natura. ^r , a
T... _, - ,y. .,. Ver.1119. c«wMl«ie.Le."«ndi
Ib^d. exiremum finem. Vugdius, gea eo quod m«to sint H«c est yeriii
*^' positi potestas. Sen^um lod, paull
extremo nxb^ne labormn. struaiorem, sic in aperto contem]
„^ . , . , . . , ** Necesse est, ut «tas, yel rita, yel <
£t b»c locutio ob hanc caussam yidetur ... « . .
, . , ^ " tio demque, harum rerum omi
myaiuisse, quod eyentorum ommum, ut „ . . „ . ,.
T^ ,2 ^ , . ^ ^ 1 * mans utique, telluns, selis, s\
une» cujuslibet, duo sint fine», yel extre- ,. .7. — > -« ^
.^ *, ^ . . / ... *' atque animauum, suam maturi
mitates; hsBC, qua mapiunt; lUa autem, .. J*. . ,. , . ,
A . . " attmgentium, progredi desmat, c
qua tenmnantur. „ * . « . ^
*' mancat statiya; natura jam tandei
Ver. 1116. perduxit: P. A. n. X. pro- ,« ^^ rdrenante."
ditrif ; non male, si modo sincera sit non- .. ..^ „. , ,^
^ „ ,. ^ ,_^ , ,,. .... , . Ver. liaa Heic^ yel Hic: ita
nullorum codicum lectio ad Vurgihi ed. l , , ,, ^ , J « i- . r.
», ^ ed. L. M. O. A. n. X. rehqm, H
yulgares editiones.— oitcftcm; V. c
— — — en ! qao dlscordia dvii attdoni.
Pr^uxii mi.cra. f ^^ ^ ,gj ^^ . .^ ^ ^^
Sed ibi malim equidem Perduxit: nec ^ iwcribere, Tvietates codicum pi
mihi yd Heinsius, yel alius quiyis, per- ^^ ^- ^. ed. Aaori; Vind. hiloi
suaserit r« prodticere ferri posse in tali M. Q. X. Aiior; O. A. hilarenu
sensu, aut looos, qui ad hoc erincendum "^ ^» *f ^- *''«•"•' "' »^«-— <»
solent admoyeri, non ritiatos circumferri. *"•»• ^^ ^*"^' V. ed. B. M. O. A.
Qui prodMcif aliquem. quodam tenus eum H. sed P. Q. L. adauctu. Adi S. C
comitatur; qui /icrdttciV, ad finem usque ^ ^^^'
itineris unk pergit Haec, si accurate Ver.^1124. Dum: A. rum.— in
constituimus, in ilU yarietate harum dic- P. n. diditur^ uftyulgares editi, tril
tioQum, quaf passim obtinet per scripta dictionem rariori pneponentes. No
37S T. LUCRETII
1)20 Heic, Natura su)« refrenat viribus nuctuin.
Nam, qu(pqiioni(|uc vides hilare gmndestere lul ductuiii.
Pau]Jatim()ue gmdus ictatis scandcre adidtte,
Plura sibi odsumunti quajii de se corpora mittunti
Dum facile in venas cJbus umiieis ioditur, et duin
1 1S5 Xon ita Giiiit late disponia, ut niulta remittant,
Et jiluii di^iendii faciont, quam vescitur felos.
tec, K DiHler, ismvn PUutut, Cm. u. S. Ver. I VJl. aifnir nctdfn.- L. M. ■
31 ■ dtcaicrt; li dignum wt Ui>crtuDpa en
Blcp.ii../mcun,B..«.vinJp.tnii.l*UJi.' Ibid. /.inv ™^/»ro rrW SicE^
cunu, flpud Uiog. Lacn. i. «B. Smi jaf
BcUe, ut ODinii, Atienus, orti. de»f. 716. i^,, „, rri m tiMmnn iwin^ nn-
■.obw itrm »1 Tintai» pcr nwrti nuTiDOn X" 'k*.:».!., w wJiX» bWiin. La nr
Sc eliain Orid. mel. *iL 7SH. «Blii. li- "*■" Xf*'"* >■ "• •"•" "yx"l^'— *"r
ceU poa» mwtro rarreWe wrtgooi* con- X" l" ™»tig«idiini i ™lgo, »;■».
qwrsum cmnnon njiim d«re. El B[^te "''''■ -«"Jf" rrt... Reginiitw puura
Anruliiu Viclor, de vir. illiul. Hiii. 3. re- Pcr^ulgMo PWtus usus «I, Amphit. L
leitDs Agiipps fabulam ccldKrriinun; '' ^^-
m, TlMb.a54a
•JtaH ilciB, tc Fnnidia, ntaH,
VcT. 1198. «11««,. V. rd. wiOMt^
Vw. 1135. late: n.lau.—vt: V. ed. adadert- n. itcdderr^—ilitnt : Tl^
Vcr. 1196. In hoc Tena pluie aliquiil ptnui, L IIS. Vura, da n riuL i. II.
M, quod conln poiiliE menum radat. ISI. " Ogitrfif ojierUBi, uti potiwiniium — ^
COnMM quippe hme veiiia, ^kcm BCtciliir, qui fivqucotat baac fmiiulutL Vida ■•
oppCMtB illii eue, ji^iu dapmdiifadaitt : iln Generuln.
itsque wi teici ugnifiiaret acfUT«r«, jio- Ver. 1 139. Dmec: A. DBmcum; onuio
rare: cui rei linguB Latiiue unis recluuaL «Hi, ci fallor, t>m K 8S. quun liineiMi.
Faber. Roc igaorBfil idlicet, vetei tH- prout edidimui : niu quod Nonitie in voce
qnuido ectiTe (umi ; quod tunea Phvdnii oiUere babcat, JDumque aUteuAdi; No-
■um eum docece potuisMt; niuc L c. adoteicmdii et ita fnitami tutiut
Qid rcEnDin wleiitiB cceplt vtid dxpiUi. i>iiii>fiu idtliiaaiM ■unniuim tetttcrecHaBca.
KmiUter TibuUus quoque, ad eleg. u. S. V»H>« ^l™ l^ conitructio atis btaC-
^l fauumpedemdudl: " Sed [Uuia drfieol
" accedere; alque id jnidem, dum luaiD
SedNoniu.
memDriAlBlu natfrat. M lihi
Et alii b«D« tnulti. BlHTtitni.
LIBER SECUNDUS. 373
Nam certe fluere atque recedere corpora rebus
Multa, manus dandum est; sed«plura adcedere debent,
Donec alescundi summum tetigere cacumen.
1130 Inde minutatim vireis et robur adultum
Frangit, et in partem pejorem liquitur, stas.
Quippe et enim, quanto est res amplior, augmine adempto^
Et» quo latior est, in cunctas undique parteis
ndetur oUemperaie. Jm yero alescendi Ver. 1131. in abest A.-^quitur: O.
takt cretcendi, aluncntoium ope prooe- A. linquiiur,
dendi Varro, de re nist i. 2. 5. ** Illic Ibid. Frangit-^tguitur aias: i e. ta-
** in aemestri die, aut nocte, quemadmo- beadt Amobiua, lib. il p. 54.— >'* mor.
** dum quidquam seri, aut alescere, aut '* borum incommoditadbus/rangimMr, et
** meti, poaait?** Idem, ibid. 44. 4. ** Qu» ** senectutis destxidmur ttUfe." Caeterum.
** nata sunt, inquit, in fimdo alescunt, a- ex loci totius indole amltum ViigQius
*^dulta condpiunt — ." Aduita autem hausit, ad ^n. ii. 1 69.
eBiadalta! mutata tantum, ut fit, literi t-ni^« -- — *_. wi *> .
. . ^^ ^ ulo fluen, ac, retro flublapta, referri,
per compositionem. Huc referas, me 8pes DanaOm ; /r«c/4r i;iivi, avenadesmeiu.
auctore, aboleo et adolesco, cum cognatis; *, . , . _^ ...
-, -, . j. . , Ibid. tn partem pejorem liquUur eetas :
nam fidens amrmayenm dicUonem otesco, . _^. \ :%
- . ,. . .. . ' L e. m senectutem: quemadmodum et
quam Lucretio editores obtruserunt, nihih . -n^ » »J J r » •
^ « . . ^ . , Ausomus, MoaelL 95. de dar^o pisce:
esae, et vero Latio ignotam. Festi glossa,
bujuace verbi parens, ad banc sententiam Tu melior pejare ^o : tiM contigit. omnl
'. , 1, ,.. <<o 8pirantumexniunero,noninlaudata/enfc/iri.
ut sitconannanda, nullus dubitem: ** Su-
*' boles ab alescendo, id est crescendo, Ver. 1 133. et enim absunt O. A.— esf
*' dicta; ut adolescentes quoque, et adul^ res Tocabula iisdem transposita leguntur:
'* tee^ et indoles, didtur." Libri, olesceU' unde fortasais est recte deest tl^~^mplior:
do et dicta, Eadem sane cantilena nobis P. Vind. V. ed. Q. n. XI. ampHus^^^^ntg"
ocdnitur in Adolescit: sed,si librarii sana mine: 11. agmine. — adempto: Vind. Q»
omnia reliquerint, quis ambigat ipsum A. dmipfo, ut editi plures.
grammaticum erravisse, quum in promptu Ibid. adempto. Ita scribimus, Pris-
sit fons GrsBCus, unde vocabulum cmana^ dano morem gerentes, qui, ad p. 897. lib.
Terit, etxhm vd mkhiftuf? Iterum Varrp, z. sic edidt: ** Emi vero emptum fadt;
iL 4. 19. — ** mater neque potest sufferfe ** quod ideo asaumpaitp, quia non potest
** lac, neque congenerati alescendo robo- *' m ante t sine p inveniri, euidKmiae
** rarL-* His tamen glossarium vetus ad- •« caU8a&; ut sumptus, promptus, oomp-
versatur: *< (Hesco, enH^efuu:*' et, *< Olesco^ •• tua.*'
** ««IsM/uu.** Dijudicet eruditus lector, Ver. 1134. Plura modo. Ordo est, et
et has lites componat Gonstructio: ** £t, quo modo latior est, eo
Ver. 1130. minutatim. Mantuanus " modo plura dispaigit;" pronomine er
ille, goa iii. 485. vocem praestat: alterA parte subaudito, et ez alter& sub-
^ . ^ ^ .^ itantivo: etbbquidfrequentius? Edilores
OMa,miii«laltiiimorboconlabia^. . , ^ ^ j^^:«^ ;««.,;«♦;
tamen, singularem per audaciam, inqaieti
Amobius, lib. iv. p. 136. — <* ne longum idDper, donec Lucietii stellis nebulaar*pro>
'* videamur, et nimium minutatim, velle prias adsperserint, nobb procudere, Plurior
«* capita ire per singula — ." ro, vice Plura modo%^^itpargit : ita A.
«74
T. LUGBETII
Ffam aodo diipufpt, et a w
UU NBc&dfeiHTCnHabatim
Mec «t» ert, pro qonD lugoi
Unde qoMiit taBtoH nfaonri, m
Jnic igitar pveiBiC, cfiam EHc&ctB fl
Smtf e^^Dora eiiciUMii
1140
Tk lUK MW H. fvm^-«ttwr A^n.S.11
V«r. IIK.j>nfwi.- T.«d.^fMN, „„^ ,
• * - ■ ■ u W^ *** ***'^
largine ingressuvi, ciijiudm
Banleii judicia placuit Moi lckv
Dpponuiuar wtcwliiiu'.
»a drfit.- n. dfut. Mot a.
Ver. 1141. I
■ bbrili oSdnl iarata. Puilhu, qai
nolen
Si quid « mlgHTi
CoofcT iiL SOa et vi. 816. Nam io TOca
«Nw mataphm nuktuT ddiUKen, tx
marii fluiu et rvfluxu, *el aqui (anole,
(quod eodein rcdil) dcnTUai cboUknte
(tifn, mcUei;
gkMBiiuin Tctus, a n
'^ii^^^D.^ ;TW.'«,,,,^"Vulp.: 7W««.L«i-
lUti ~ 1 "■ loctmi piufCTnnt ex ftni Ij»«<l;f _
r. 557. lic «d meotan utwua Sciligcd
nrioB tauii enpiv^ane, vd balitu, dila- ^™' '"**w
butur. AdcuTer. JSS.bigumUhriict cond>n>uluin, lufihii ex uibitrio, t
coai|«K> Virg. geo. ii. aSOi JEa. n. 94a '■^'*«' Sme optra, pn ifimu, proba
CumnoMn>,iiL 1045. iL 830. ** eninxUtio; ccten
Ver. 1137. imxmt.- nempe coTptn; « P^»une b.beo^ a1
TCT- 1 134. OnlD ent: " Nec ntb cM rt-
LIBER SECUNDUS. «75
Nec toditantia rem cessant extriDaeciis uHaizi
Corpora oonfiu:ere, et plagis infi»ta domare.
Sic igitur magni quoque circum moenia mimdi
£iq)ugnata dabunt labem» putreisque ruinas.
Qmnia debet enim dbus int^rare norando»
Et fuldre dbus; dbus omnia subtentare.
Nequidquam; quoniam nec ¥enas perpetiuntur
HonUiili. «at iL 7. ult. Qpiklqukliolorleiu,qufclqufcletocdd«tt,
nuraui», "^ Novit; cwnileis oc«mui fretto
acccdet^««SrofMM8aMno. Quid<iufcl,velTealen^vdlutlem,tovitj
ljf! ^f n f i ^»^mmm Mitem fiOirorum cum iBtatFtgaMocoRipietgrBdtt.
maMS ingentibaa luetatkm» niha magii y^ ^^^ iniegrare navando: todbus
•d wrum poterat depingere, qoam vox ^^ dispartiti», V. ed. n. X. imtegra nr-
amUndert: led omnia tenebriooaa, sub- ^^^^^g^^
tilia, tortuoaa, Scaligcro placebant lbid.integrare. De hoe vocdbulo, vide
Ver. 1 1 42. rt donuire : n. ex donare.^ ^ Noniom Marodlum, ii 455. cum Do-
Fdithunc versum. thema sequentis dis- ^^ ^^ ^^^ j^^ .^ ^ ^ jj^g^
potationis, cum varietate quddam lectio- f^^m «d i. 1031.
nis,vixtantiutdignasitrecen8eri,inordi- y^ j,^ ^^ ^j^. y.^ y ^
nemcarmfaiisdigestumcomparetinV.ed. q. ^. n. XI. ci*i« e*; O.c^sel; P. a-
O. A. n. S. n. 6« oc De hoc genere erroris, qui repe-
laaqot lenein mundun», et porilUus omnia titione dictionis generatur, inspicias dicta
"^ ad L 835.
Becte scrihitur in S. ut titulus. Ibid.yii2ctre dbms. Hofatius, sat iL 3.
Ver. 1144. dalnaU ruinas. Maro, iEn. 153. ubi Bentleius dod» pfarasin ilkiatfat,
y. 5i(x Lucretii nostri non oblitus:
J&mDdphoblirdS/amplanriMa, Defidentioopem venate,alcite#,atqoe
Volcaao aoperante, domus. Ingent accedat ttomadioyKttsni nicati.
Ibid. labem. De hac vooe Davisium Jbid. dbus mbientare. Cmar, de belL
consulas, ad Ciceronis de nat deor. iL 5. GalL viL 17. 3.—" ut milites frumento
8ed nec tamen non apponam ipse locum •< caroerint, et jiecorv, e longinquioribus
inter primos tempestivum, qui viri doc- •• vicis adacto, eitiemam fitmem susten-
tisBtmi diligentiam videtur efiUgiaae, ez ••<ar«iit*' Augostinus, do mor. ecdcs.
Justino, zu. 4. 3. <* In Asii quoque eath. cap. 33. apud Fafaram in kzico:
•« cadem die idem motus teme Rhodum, •• Viliore victu vivere plaoet, mimmeque
•< multasque alias dvitates, ruinarum labe ** suroptuoao corporis nMtentam/b atatem
** concuasit, quasdam solidas ahsoibuit:'* ^ tranquilUHimam duoere." £t scribi
ut moz, ri. 544. rectlus puto eubttentaTes sed nihfl tanti
3Wrafopemetremit,magniicMicK/Mr»iii2i. "*> «t jrfures fordtan ezlstimabunt, hflM:
aa^ «ji^.ii. T *i t-« XiirT9X9ym: inspice notas ad iv. 954b
Atque, ut dabunt lahem Lucretius, sim- __ 1^^^ ^ .^, v -^ •» -*
!• • c* ._• rf,. . . ^»« Ver. 1147. Neqwdquam: V. ea.X. n.
plia voce Scatius, Tbeb. i. 632. ^^ . . i i j
Nec qutequam; sincenssame, oproor, quod
uUmMtur dulcet anfcnic.- ad Nec attinet, ct vefborum diagunctio.
Denique, boc Epicureorum dogma, de nem; n. Nec quoquam. p e rp etiuntur: V.
mundi comiptione, Seneca luculentcr ez- ed. perpeciuntur i n. perspiciuntur; qui,
posuit in (Edlpo suo, ver. 882. in versu sequente, omittit aeciindum est.
VoL. 7. Bk
• •
m /'. x. LUCsxTir. ";r
1150 ^ MdMlB pwm cnat» qM»
OCOHm iHDHQSB «WSBB IDBBDBH» OIVDQni IMDmB»
XXBDEm QS OPHHOki» CBBDB DMhTDHD-BDDH
Adm da coi» dMiUt finit ia aifmi;
UU 8hI flDnil idhD oDCkDu crdb nunc •&
iiBtfMMM^MjiwniOociMf Mf Ipliu» cotnipteMi
Atque aUius Italiciii, yl 474. ^^' "^ «««««t • P. V. ed. A. dimi.
tU^r—fimit: TLjinis,
totbeUKtocque«imi.,yh|tai»«VMi. j^^ ^^^ ^ arfoykiOf.. qiM^ Mf.
Ibid. tfc/efa letfiu. ViigiUut, gea L bum ygiio» radduDt Homcri ▼cfMm, a
'1* e. 19. nam ad iitain fidmkin Lucvrtio
J[f«tMdimmbiimiiMliiin|actarepcriVm.* •Uiisum OM, vd pucfi Mitim intriligHt:
por mctaphoram, ut quivic vidct, a muU- :itifm xrwnp ■{ ftilb ■^»i«wn i >:
«fc, froqucntilius pucrpcriia dilMMta, doo- ,Ai idioliaatci idte mooct, cpiflictM «»•
tam. Columollam dicam in lioa ▼cciuf ^^^ ^ ofnatu tantum poStioo appooi
qMad«uiitim«it,alMrtat*iuiiiia|wiu> i^dementonimductibo»^— imoic.- A.iMt
«ris..Tid.&tigMm»«trftemiiolum Et«.c«cuiidumde«t A. in ^. 11S4
" Mquif. pntina iMaigmtM. pi«i»i« ^ .^ Lucntiu^ ut opitior. in
«mc«.ifl»..Um«..." Q„i,«lii.l.8. ^p,^^ ^J;^ ZZL.,
tm.'^""~ T "^r- ^^lf>i c«»at omni. «mil».; ««
«* didit, pamitem ommum Terram, ocut 77 ^ . „ . _^ . ,,.
u . ... . muncmor mterea (qu» est deinntiMma
«* mu li cb icm iezum, aBCate amb jam oon- _ . . . .. r* 77® _^
.. ^^ ,. />Lr^ • Lambim oogitatio) commentorum poen-
•• loctam, pfogenerandis caM fctibus in- ^, - . - -
"babilcm.- cofum.qi««nguntfeioaoi«etmmiam.
., ,,.«>• ofos bommcs, quales receu tuhis pvc^
Ver. 1 151. ferarum tngentm corpora, , . - .,.*»„ • . .. .. _\^
«.T i>. «« _ ir^ * i^» duxent, fluctflxis mamus, agitalis
Non ahtcr Mantnanus, ^n. i. 192. . . ^ _ ^ ^ . ••
mention tempestate, generan. Homcniik
Nec prius abtbtlt, qiumi aeptem ingtnHM vlctor II. n. 34.
Corparm ftuMtat humL
yXmMm ^ n nsv« ^NJLofir%
CKterum, LiicrotitBi MfB&s hi cBfxmes lUrfm^^u^mm^
LIBER SECUNDUS. 377
Praeterea, nitidas fruges, vinetaque laeta,
l^x>nte 8ua primum mortalibus ipsa creayit;
Ipsa dedit dulceis fetus per pabula keta:
Quse nunc vix nostro grandescunt aucta labore;
1 160 Conterimusque boves, et vireis agricolarum
Conbcimus, seris vix arvis subpeditatei:
Usque adeo pereunt fetus, augentque labore!
. Jamque, caput quassans, grandis subspirat arator
Ad quem locum probe perdpiendum Lu^- — — pecuie* pensUani pabt$U Uta,
cpetio interprete utamur; et Kopuhi EtFlaccusbciiecommittetur,od.iiL23.7.
maris, fluctibus yeiberatos, per petrai it _^_ aot didus alMmni
las inteUigamus: quamvis aliud suadeaft Pomifero grave t«npu5 anno.
ViiKilius, iEn. iy. 366. Consule GelUum. ^^^ »^^ •^«^ rusticorum com-
XT. 21. et interpretes. Dubito tamen, an "»«»^* Venusinus noster; quibus utique
Terba Nec mare nec fluctus per hendya- ^^^ ^^ pecudum sint instar Hbero-
den capienda sint pro maris. vel marini, ™" ^"^^ ^ ^^ ^«"« ca^^mt,
fluciuMi anconveisio sermonis, acceptxs- ^llunt"'- Confer Juvenal. xL 153.
sima poetis, librarios ad lectionem immu- ^^' ^^^^' ^^' ^' ^' Qiw.— aucto.-
tandam indtoverit; et re verA scripserit "' cuncta; non absurde prorsus.
Lucretius: ^^' ^^^* »'*«'*• «c P. L. M. Q. re-
•> » ^ ^, .' liflui omnes, viribus; mendose.
Necmare, nec, flttctusA'<MfM/M,ia3Ucre8nint: ^__ ,, ' • •* u i tr j
...-.., , ^ Ver. 1161. teru: ita P. solus; V. ed.
cui suK>iaom MsBonides multum favet. ^ ^. . _^ - /> t u
,. r/ . ^ „ „ -, n,firtt; ctaeriyferrum, Jam vero phra-
IbuL genuu teUus. Homerus, IL B. . . ^ . . .. * >j
*-« A J^ . .^ . sis ista tertt arwf, pro «• tarde proven-
t^tZZ^^c^^^-r ^"*^'""* " ^ reddentibus," sine interprete pro-
^ prietatem suam vodferatur. — arvit : V. ed.
AiitMr Eftx^ f^tym9inr$fH, U wmr' kBmn anut; formarum lineb nihil demutatis.
e^». AiH ^yymrn,' TEKE ). C«i^ APOTPA. y^, j ^^^ ^^^^ . ^ yj^^ q q^
Ovidius etiam parem virtutem adscribit X. et Pii codioes antiqui; V. ed. parc'
rcoenti tenrat, dum dubitat, an primum unt; B. L. M. parcunt; P. A. n. n.
bominem pepererit, ad met L Sa pariunt, Sed enim noster scripsit, ni fal.
8ive recent teUns^ seductaqoe nuper ab alto lor, aliam vocem, vod augent convenien-
^there, cognati retinebat lemina coelL fi ytjfp^ ez opposito jacentem :
Ver. 1157. prriNttiN.' i. e. per auream Uaque adeo NMf(«n/ fetot, augentque labere.
•tatem. In re tritissim&, singuUve Na- ,^bore: sic Vind. V. ed. R M. O. Q,
sonis testimonium suffidat, met L 101. ^. n. X. e^ opinor, L. quamvis Haver-
Ipn qooqne ImmunJs, raitroque Intacta, nec ulUa campus taceat. Utcunque autem hcc se
8a«clavamerlbu.,per.edabatomnlaieIlu.. ^ h,beat, unice rincera est lectio, quam
Ver. \\5%,per: iu solus n. verissime; restituimus, licet P. n. dent ^Aomn; et
reliqui, et^ »nm XMftren» tautologum pror- licenter ab editoribus obtrudatur labores,
sus et frigidum nobis Lucretium propi- Hicce nimirum versus est omnium, qul
nantes. Nempe, dulcet fetut sunt pecU' prariverint, quasi im^etniffM quoddam et
des; quarum mentio integritati sensOs om. coroHarium generale. J>icit poeta, mira-
nino necessaria est: hinc autem locus fit bundus atque indolescens: ** In tantum
numeris omnibus absolutissimus. Ipse " sciUcetnonmodonf^jpon/e (ver. 1157.)
Canis, in operis exontio, ver. 14. " fetus non gra^ndetcunt^ (Ter. 1 159.) sed
BbS
119S ti, ifnmtm
niM giiiw«BiimMw
! fhHt
■«■*% I
■■ iciliwt bic loci lig^fieM
1m- cadm M (aiHiii oon nlde discnpu r.
iB- mtu^ar ptmwi DiHlji, *1 5S8. ubi uii.
■ TmA
«^*.»
DMMt IW.lKfc . MMfcM t l ll l 1 1 *111
> wwflpt, M wt. iwfc w."
t«ri; quod id qiata, oii lincB ttA dc-
amgicMilur, pra neooboe dcpiitui pn-
"^^ Bt, proptar lcxtiina «dicili na i UuniB
■■M iiiiiii» ■lit(r ad Inme m oJ wn ipn
■■ ncm «1 «rp-,.- Danrta. in loeuB. L.^„ ,«„1«« .„p,rii». i« L lOlT-
Plm nupw Cuw diiit, id tit. 11«l
j - » - wmh i^iHiV^ «f dc «CD. mlw W
«T«t.«.«;a>i<»>tnrnn.eitltei»i- ^ J^ «^,»^-— l-u.
^ Cdcnun, wtM Ma^M' nint diquiigiB-
y«^1164^ CVrfmi., O. n. S-p».; ^ Z ^!^.^!^^^Zi^^
a uMrprMMiaiip^-iiia^uM : VoMa*,iii.
dola «nnonti nihil inidlocti, Iwkl ia-
■UT, PaD. L 9. 14*7.
iwpTaiiktlinialla] txmulliiv
TuutcditoM et •rt.itrio, m.ri. oimiaiia »•« Iwi™"*" i" priniirii««»m n
«otr. MBa», iai«M, rico bb^s. T-i. A Oridin., «t. »il iL S.
Nimiium, rie K 1«. ti.bet V<T»i mi d«* - «™ («i. i«.li. m™.
uliqua tHion tdmi ontioiu., et Hno- iMm™ VJrgilin., £ii. riiL 5TS.
tuii multDra diiHrili ; nec poMum non an tc. culiikiic anjn.
regrMnUri poifta, Nnm mo.- BtciamntmntaiaixtxnU»
LIBER SECUNDUS. S79
Prfleteritis» laudat fortunas saeipe paraitis.
Trisds item vetutae vitis sator, [acta peragrans]
iriiicmtemgendu«Apuleiu8,apoLp.l07. tem, quibus Lucretii cannen in&gniter
«L' Friovi: '* Verum, ut dii Toluere, effloresdt, opermm dedimui eos ezpolire;
«•quMi emen bestia, m cattum hiavit:" in unum tantummodo verbum, quod egre-
i. Cb kMO pnBd», niliil pneter aera vacuum gie vitiatum nemo dcnegaverit, audado-
moiBU oompleiui eit: qualem conatum rb co^jectune licentiam ezeroentes. j£-
initum Maniliui «c vivide descripsit, et quum est, opinor, ufruges nitidat ^ua
deganter, in v. 601. (▼«>•• 1156.) agricola detur lamentari; ut
______—— «aevlt in axra* pUitatori non minus lioeat viuetorum /^
Moralbiu, et vani crepitant sine vulnere dentet. torum (ibid.) conditionem deflorescentem
Eleganter etiam Dictys Cretensis, ad iv. comploffare. — Jam vero scripturarum va-
19. de tagiuA aberrante, et aSera solum rietates singulatim dispungamus. — vetu^
fieriente: '^ Igitur primus Alexander tii la: V. ed. vitiUB, — vitis sator: V. ed. A.
** cassum sagittam contendit.'* Ac simi- viti sator; n. S. vitisator.^—acta pera-
liter ad iiL 18. Hinc Livius, z. 29. S. — grans: P. aquafaUigat; Vlnd. adquefa.
*< vana i» easswm jactare teia:** L e. in tigat; omnes aUi, atque fiUigat: unde
inanem aera. Valerius Flaccus, ii. 54. manifestissimum est ideo scribam aberra-
— — qoanti quotiet et Palladis arte visse, quia in finem versfis sequentis ocu-
/M cMssim dedmB addit tumor arduu» undae I ]mQ conjeoerit; nibil igitur subsidii oon-
L e. *' in inane pelagi hiantis barathrumf jecturis relinqultur in characterum ducti-
** nMjisolida non offendens.** Denique, bus: unde, positft phrasi, nec lod scopo,
Columella, iv. 3. 5^ — *'' quod nisi feceri- nec orationis Lucretianae coknri, dissenta-
** mus, omnis impensa in cassum reci' ne^, et undnis indusft, ne pro genuinis
** dot:**-— nam dies me dciiceret singula temeriter insulseque venditare videarour,
laborantem persequi; finis igitur faden- quc supersunt persequentes, lectoris dc-
dus est: sed multum fallor, si jam ani- precemur indulgentiam, et membranas
madversa nobb loco vetentm unicuique, sinoeriores exspectemus: aliter enim dc
in quo voces in cassum reperiuntur, non hoc ulcere persanando de^wrandum esse
muUiim luds afierent: saltem, si quis ad ezistimamus.
hunc usque diem verum hujusce phraseos ibid. vetuUt vitis: L e. egetis^ ver.
ingenium perspezerit, me parum con- 1149. assiduispartubus ezhaustae. Cice-
scio perspezit, oculos quoque per omnia ro, de finn. v. 14. — " et vivere vitem, et
diligenter jaculante. <« mori, didmus; arboremque et novellam
Ver. 1165. tempora: Vind. V. ed. O. « et vetulam, et vigere et senescere.** Ita
A. n. S. pr»bent temfxtre, locus distinguendus cst, quum construo-
Ver. 1166. Prateritis: O. A. n. S. tiosit: <• Arboremque et novellam et ve.
Pntteriti; et sane referri poterBt h«c leo- cc taltaa didmus; et vigere dicimus^ et
tio ad parentis, sed parum tamen venuste. cc aenescere.** Seneca, epist zii. init, " Ap-
Ibid. laudatfifrtunas parentis, ItaTe- «< paret, inquam, bas platanos negligi:
rentius locutus est, And. i. 1. 70 cc j^^n^ habent frondes.— Jurat,— sc om-
— »— tmn ono ore omnes omnla '* nia facere;— aed illas vetulas esse.**
Bonadicere, et/a»^«r^/or/MiM/meafl-s j^ij^ .^^ peragrans TemjHnris: i. e.
Ver. 1167. Hic et, qui sequitur, ver. oculis animi per spatium vitae praiteritum
sus editoribus pnetermitti solent: quum remissis. Noster, ad eundem modum, L
vero, depravati quamvb, in libris meUo- 75.
ribus compareant, et prae sc ferant eam Atqae omne Inmcnsum ^rflxr^iw» mente,^i'
simpUdtatem fermoiiis ti lacteam uberta- im«sr.
Bb3
. Tmri^ Mamlmmm. aiimmMm
IIW TaAtik M^lh nhoMt «■
Et nipirim in boc libR), tir. 67;^. M
Umparii. &c Oridin, tnt L IM
~ " — "^ ' ' — \% ifo, tolc OndJD patafioB,
AdMedunSa. It ri.5T3. 8tM.Th(l>. •>*L L 9a
B.9t4.ciimntnU^MinlDribai; Tb. ^ao-di. •^lte.MBnEtiiaVKtdctiKt.
dtoqiw. hoL L ». init. Pli , ii^b- Vm. I im mmgmMt.- U. mugm^: tt
niu (N hiaiiiiui nffiriinii kctva admo- nlnt Ib ba ■"■■'-»" nri TWmi tv-
■MR, N. Hanmiiii, Tirnm in (BMndw- faac: bc ^ Viis. gni.iT.89& ii«.T.41.
db LMinonun pnelwiim Un (omtm^ g. ( ■ frTMit .- V. mL P. tolnvM ; wd an-
qDO^uatfiMi^ mniliMiinimi, Mponnil- tiqBi adict> Hi nlgMiB \ti iitau iii hs-
LIBER SECUNDUS.
881
Quom minor esset agri multo modus ante viritim:
Nec tenet, omnia pauHadm tabescere, et ire
Ad capulum, spatio aetatis defessa vetusto.
m riii m: n„dhitims sed iUud in mar-
Tbid. fHinor agri modut. Hondus, nt.
^— — — modtts sgri non lu magniu.
Vcr. 1172. Nec: O. Hea F. Et: mi
tpiam lectionem ejus interpntatio proo^
dere conatur, aed greasu misese claudi-
Ibid. Nec temei. Nooius Maroellua, It.
462. «* Tenet^ intelligit, didt Terentiua
«< Andril, (iL 2. 12.) Rem tenet." Ite
noater iterum inferius, iii. 649.
Ibid. tabetcere: L e. liqui, fluere; vide
▼er. 1 131. Oroaiua, hiat il la de Xer-
zia redittt Terbe fiiciens, scriptorem egit
impendio ▼enustum: '' Fedcstres quoque
** copias— labore, fame, ac metu— drtfa-
" buerunt.** Opportunus est etiam Plau«
tus, Capt i. 2. 31.
MaceKO, consenejcOf et tabtico, miser.
Nec minus in Stich. t. 1. 8.
■ qtiaai uneXf tdbutit dlet.
ElegantiaBime, ut omnia, vatea Sulmo-
nenaia, «x Pont iv. 8. 49.
TtfMitfxonnunlt fenmn, lapidexnqoe* vduttms,
Amobiua inaujper, lib..iL p. 54. — ** mor-
«• borum inoommoditatibua fcangimur, et
" tenectutit deatruimur tabe."
Ver. 11 73. tcopnlum habent omnea li-
bri, ezceptis L. M. qui dant copulum:
unde librarii fadlius efficercnt dictionem
penragatam scopa/ujR, quam rariorem et
longe el^antisaimam, capulum dico; quae
est Havercampi ingeniosiaaima, ac dig-
nisaima pretii quantivis, emendatia Ke
intentiua meditatA, hanc conjecturam nna-
nino eaae in Lucretii contextum admit-
tendam pro oerto vidimua. Meti^hora
navitf ad aoopulum appropinquantia, et
fracturam aubitur», eleganti utcunque in-
genio per ae conveniat, minua congruit
indoli aermonis, quo locus integer con-
f tantiaaime coloratus eat. Vocabula adli-
•c
(C
oet, pauliatim tabeteere, tpatio oehcjfo, de-
fetta, mtaUtt cum notione vetuli, ita gra-
dattm maicentis et seneacentia, ut indies
fiuidbua aepulori immeigeiidiia ire videa-
tur, a wida a ime oonspinnt Nonius, ad
L 13. inTOoecopM/itm.* '* Saicophagum,
id est tepmlemm^ capulum veterea did
volunt, quod oorpora capiat:** ubi plu.
ra exempla ex priada acriptoribua protu-
Itt, quaa apudipaiim perlegaa; et in coo-
dlium oommuaea adhibe lexioographoa:
nam in prociiictu poaitia quid profuerit
immorari? Oloaaarium vetua: ^ Capulut^
** f%f%irfo9:** vide Servium, ad Viig. Md.
xL 64. et Featum in vooe. Tertullianus,
de reaur. cami 32. ** £t uti^ie triduo
**xx>nonquend«»caipiviaoenioeti tam suf-
ffda a ent, ' quam ooparfnai, quam tepul^
chrum, quam aenium requietas atque
'< reoondit» aliciyua aepultural** Idem
mox, ib. cap. 38. ** Poat dicta Domini,
&cta etiam ^ua quid aapevo credamua,
de capuHt, dctejmlcrit, mortuoa resus-
** citantia?** Denique, in tractatu suo de
pudidtiA, c^ 14<— ** per mortem banc
««.«pioqueoommunem etpropriam camia
** ipaiua, qu« jam cadaver, qu» capuium
** eaaet, immunditii irrecuperabili la6io-
** tum:" quoram poatrema multum con-
firmant lectionem Lucretio redonatam.
Capulum igitur proprie loculut ent, in
quo cadaver obaerabatur, ut xeconderetur
in aepukro.
Ibid.4palia«taltc Virgiliua, ^n. ix.
275.
Te^ero, mea queni spatiii propioribos ^ttas
Incequitur, veoerande poerw-.
Ibid. tjtatio vetutto: L e. ** apatium,
** per quod jam diu mundi rca cuairre-
*< rint** £t eat locutio ad poeticum sclie-
ma confonnata; nam rectum fuisHet, ad
hanc demum normam adlicet, dicendi
genua:
— — — ~ tpatlo etttii defessa vetustse.
C(
C(
l<
cc
S8S
ADDENDA QUiEDAM.
LIB. L
VER. 7. teUut tuhmiuU flores. Cum
rifg>« tUAn& locutiooe bene oonteiidet
Ovidii oonabnilis, in met xt. 81.
Prodlga iUvUiM aHmentaque mltia teOus
8oggerit— i
i. e. ^«f Mi, vel ^•C«>.Xi4, ut gl088« Te-
teres.
Vcr. 13. perculuB corda. Qu»notaTi-
mus de hac phrasi, Servius ad Vifg. ^n.
ii 559. luculenter illustrabit
Ver. 14. fera pecudet. Locus Ovidii
«t, in quo nomen^/Jrro de bruHs onmibut
ttnimalibus pari modo accipitur, met xt.
89.
Caxnt ferit ledant jejunla : nec ttmen mnes s
Quippe eqmu, et pecudeit armenUuiw, grunine
vivunt.
Ver. 50. meenera mUUiai topUa. Am-
mianui Marcellinu», xxxi. 4.—" iOistrBC.
*< tibus non nisi peracta, aut topiia^ au-
«( diri procul agendbus consueverant bd»
«« to."
Ver. 35. tereti eermce repostd, Forte
an respeierit noster Msoniden, Od. I.
372.
Ver. 69. neque fana deHm, nec con»
preuit ccelum. Similiter Sophocles, (Ed.
Tyr. 886.
AAIlfONnM'EAH SEBON.
Ibid. fana deHm. Isocrates, Nicoc.
sub init. pukfare oomparetur:— «in rut
reXfUffraf fiXe^ffiftut wtft rmw Mi)tM9rMy
jMU fik§0§f9fTen ifutet$ fl^«f ^Mru», «f vcf
rvf us rm eEXlN *EAH t3s^ifuifrmf§rvm$,
Ver. 71. etfringere portaruim daustra.
Flonis, iT. S. 21. '* JErairium quoque
«« aanctum — jussit effrmgi,** Vulgata ver-
sio Gen. lix. 9. — **jamque prope erat,
«« ut egringerentfores.** EtEiod. xxil 2.
** Si effringens fur domum — fuerit inven-
" tus— ."
Ibid. ecfringere daustra. Amobius,
lib. il. p. 72. im. — ^* domos ut effrin-
*' gptnt noctibus — b" Ibi Tideas insuper
Ehnenborstium.
Ver. 91. ferrum cderare. Haec scrip'
tura melius couTcnit Euripidi, in Ipb.
AuL 1566. et MiugraTii dubitatioDcm
toUit
Ver. 93. genihus tubmissa. Vulgatum
teneam, si modo sic interpreteris: <^ Se
<« ad genua pairis demittens.** Ita lucu-
lenter sdlioet Euripides, in Ipb. Taur.
363.
'Orete yuuit x*^ ifiiMVTir*,
rONATnN FE r» TEK0NT02 ie«^r»^un|-
Kvyitrm rumf^-^
Ita rescribendum, pro TeimTtn n • quum
<aliter sententia constructione cum inof-
fensft non procedat: et Tim propriam y%
particula nandscitur.
Ver. 133. vigUanltibus obma somnoque
seputtis. Hcc locus Celsi, in Orig. cont
Cels. lib. il p. 97. multum iUustrabit, at-
que Ticissim expUcabitur: E^rii, Mf }m«-
• . •
S86
ADDENDA.
Vcr. 413. Uutdta mJe. Pindanu, Iitfa.
Aagnfm mfmm^ MOISEinN MEAE12N— %
Vcr. 454. QuflB diiimus de tachf, Ne-
nMniif de nat boni. cap. TiiL ▼alde robo-
lat; ct in illo hoc podfluxnum:— «XAji
WW9 fU9 «'Xi4rran> mHnmftm hm ft u fft i tmf^
lli» u$ •vnfv rnt ^«Mft MrmCXMWTtrm r»
(iMV* ifnt )■ mwXXvfunn^ ^tfMtxtXXyrmt
umt r* lim§9' *Afti ymf fum rmt mt^innan
MiMi wmtrm* im Tam ^jMnr'^— srX. £t pos-
tee: ■«^irrwiif 7«^ i;^ii r«imif nr* wr-
#iiriT i m^ifmwf.
Ver. 596. fiuidas fmntUit, £x Ni-
cttidri ther. 591. ut Tidetur:
kmftft^m MmfmikH XTTON rtftCmwrmi EFNOS.
Ver. 598. tiia^mi de{im mater TeUut,
Sic etiam Sophocles, Philoct. 392.
Ofantfa mftCt^rt r«,
fMMif «vrv Atat.
Ibid.et599. Conaentit Pindarus, Ncm.
▼i. 1.
'Ef tLfHfut, it ^utt, yt»H' ts
MxTits atu^triptt'
iicnipc, ync ut rccte scholiasta.
Ver. 618. Tt/nifHiua tonant palmis.
Hinc Oppiani interpretatio opportunis-
sime peti |x»test; quem nemo quivit in-
ielligere, c\*neg. iii. 283.
TTMIIANON, tuxtX»it^, Aiiv/^^tt, fiAE2I-
KAPnON:
i. c. " iympanum palmas pcrdcns, vel con-
** tundens; ob vim scilicet, qua palm^r
** fcriunt, ut tonarc faciant" Nihil cer-
tius. Voce consimili se multum Iudi6cari
passus est Kuhnkcnius, ad hymn. Ilom.
Cer. 23. de quo peccato nos alibi.
Ver. 629. armata mnnus in numerum
ermltant. Ilinc haud dubie inteUigen-
dus est Justinus, xi. .'>. 11. ** — amiatus'
** que de navi, tripudianti similis, prosi-
** luit:" — i. e. ittTXif x^oftvrri.
Ver. 632. Terriflcas capitum quatientes
fiuminc cristns. Ne phrasis 9M/i//>n/<?s nu-
niiW, sic nude posita, videretur inanis et
•llepida, dixisset alius lcvi routatione:
Terrifia capltuxn qoatientet iiiimtaiecriitai:
■od hi^juaoe, vel timplicitatis, Tel inciiriK,
innumera sunt exempla
rum, peroommodus acc caaerit
MaroelUni locus, zx. 1 1. — ^^* triplez
**■ nostrorum instructa, conitque gmieanm
** minacius uuUtnt, — impetum <*«■«*>■— 1-
" tur in muros.**
Ibid. capitum quatientet nmmine ent'
tat: L e. verfao singulari, mfmfms^XM' «6
capi debet epitheton iUud Homereum.
Ver. 636. pultareni aribut eera, Hinc
etiam Ovidius sua derivavit, £ut iv. 184.
Ibunt aanlnurei, et inania tympsna tcaideiit;
^raque tinnitui, ^re rtfmUm^ dabunt.
Ver. 645. div&m noiicra, priwUa dolare
omnL Homerua, IL XI. 5S6.
'Oi ytif »wtMXjmnt0T» OEOI luJuttn fif^rmet
Imktt »x>vfumr' mrtt \% V AKHAEES itn.
Ibid^ et 646. diviim natura tummd cum
pace, Ad eandem sententiam Horalius,
od. iii. 3. 55,
' illum ef(o lactdai
Inire ledc*, ducere nectarii
Suco<, ot adscrihi quirtu
Ordinibus patiar deorum.
Ubi tu fructuose consulas vetustos enar-
ratores.
\<*r. 649. Ipsa suis poilens oj^ibus^ nihil
indi^a nostri. Ccrte, quod minus equi-
dem attenderam ad locum, hoM: Virgili-
us haud dubie recordabatur, in geo. ii.
428.
———————— ad Mdera rnptim
n propri.i nituntur, opiique luud indi^j nostrr.
Ver. 800. Plumn columbarum. Psalmus
Ixviii. 13. ornatissime:— flrri^y^if iri^rrt-
fai vifir.pyvftifji.ita,t^ XMt tc ftirtiffi*» cv-
rns I» ^XotftTDTi ^fvnti. Apuleius, met.
vi. p. 395. — ** columba: — picta coUa tor-
*' quentes — ." 3Iax. Tyrius, xxxvii. 4. —
i^aVBiTtifftt, n/uets, n.a.6et ^tfiffTtfaf EniX-
rn^TON, (in supcrficie tantumj vx av*
To^vify av^ti. Sic scribendum puto, pro
vulgari tTi^^ftfTtv.
Ver. 804. lis, quae de coloribus carru-
leo viridique disputavimus, suftragatur
Marccllinus, xx. 1 1. — **• postrema (-pecies
** iridis visitur) cetruleo concrcta ct tiri'
ADDENDA.
887
** di.** Moz Uudem:— *' qui color, quan-
** to nuigis diffuDclitur, concedit in otrv-
*' leum et virentem,"
Ibid. mucere. Sane Bentleian» emen-
datkmi lucere Ammianus idem Marcel-
linus obstat, ad xvi. 10.^ — ** insidebat au«
** reo aolus ipee carpento, fulgenti clari.
«« tudiDe lapidum variorum: quo micante,
** luz quaedam muceri videbatur altema.**
Nec minua, quod magnus Valeaius ibi-
dem attulit ex Basilio Seleuceno, ii. 5.
aonam describente, auro lapilliaque di»-
tinctam:— Mf «'«XmXC«» uhu t» »«>A«y, w
ir«XX«y n tuu a\>^j^*mf mummt STrKE-
PANNTMENON.
Denique, aliquantillo spatii vacante, con-
firmare libet lectionem, quam primi dedi-
mus Lucretio, ad l 71. ecfringere porta"
rum claustra^ ejusdem Ammiani Marcel-
lini loco, xxl 12. " Alii ferratas portarum
'* obices effringendat adorti, ultro ignibus
** petebantur.'*
Ver. 831. ecflare colorem: i. e. '• emit-
** tere aurat coloris;*' ut Horatius, od. il
8. fin. saepius nobis ad partes vocatus in
bisce commentariia. JElianus eleganter
et commode, de animm. iii. 18. — Mm i»-
w%fH9U ffmfmyhi ;^fMiv.
Ver. 847. nardiflorem, Priscianus, pe-
rieg. 984.
Myrrhkenque, bonum nnrdi cum reddit odorem,
Ver. 870. vivos extittere vermeis, puto-
rem quom nacta est ex imbribus humida
tdtus. Multum est appoaitus bis Nican-
der, in ther. 387.
TH V UfMiS$t 9tXy wynty
Hi nm t»r%fm ynt **» ^*^ 0f/iCfifUf mm'
L e. imhrificata terra, Sensum interpre-
tts, quos vidi, non assecuti sunt. Et vul-
go scribitur mf omnino invenuite ac
mendose.
Ver. 1046. animijactus. Maximus Ty-
rius, xll 2.— 'O NOTX, •ffmynt mf, nm
•rfvrtt tuu i«'i ir«r«f t^»witfi,ift fveuf
mfAfi;^m9f rm^u, it nPOSBOAH O^PEnX,
mrX,
Ver. 1060. Enumeratione simiU Ta-
tianus, ad Graec. sect 14. T« ymf it» nmt
ynt i^ir«, mmt rm iv rut t^mei mmrm^ mmi
TA Eni TOIX OPEZI TETPAHOAA — w
Ver. 1 122. gradus atatis scandere, Kt"
nobius, libw vii p. 249.—*' qui annorum
** gradibus ad eum finem ascendisset eeta'
Ver. 1131. liquitur tHas: L e. diffluit,
tabesciti uti mox, ver. 1172. Pulchrae
pfarasi Maaonides haud dulMe viam stravit,
ad Od. E. 152.
— — ^— K«r«Cir« )i yXcPMT AIQN
Nmtm «)v^iyM»fp, ftru «» tvt isflmn iv/u^
Ver. 1 1 46. /u/ctre cibus. Idem scrip-
tor, i. p. 58.—** cum cceperit solidioribus
** cibis infans dsberefulciri — .**
Ver. 1 151. Confer Nemes, de nat. hom.
p. 14. im. ed. Oxen.
Ver. 1154. fluctus plangentes saxa.
Comparari potest Ovidius, epist. xix. 121^
Memberaml qoMnto pUmguatur Htorajluctut
Ver. 1160. Ita Celsus Epicureus apud
Orig. lib. iv. p. 214. 'Hfnut ^i» yi, mmft^
Mvrif »mi ^ftrmXmiv^fmrtfy f»4Xtt mmt 1«*!-
«■«PMf rfiptfMimr^
Ver. 1 168. ctelumque fatigat, Utitur
hac phrasi Fhaedrus, iv. 19. 24.
Cmlumfatigas lordldo per)urlo.
Ver. ult Ad capuium, Pariter
us, in Macrob. Sat il 7.
Ita me vetuitat am|rfexu annomm coccat ;
Sepulcrl dmiUs, nlhil, nU oomco, retineo.
* •
S86 ADDENDA.
V«. 41S. Hmm «2r. Flndm, Ml »rN«<»
vLS. MdmMBi^ vd
▼«. 4H. Qm AdBni d* tacta, K*.
d* Birt.kn.cA«ifi.
Et
8ie CtiHII SopbodH, Fhfloct. S92. Xm» i;,ij[iiiirii' ^wm U ^ AMUAan M
Oft^nfmfPmfAmTm. IbidL ct 64». tfmln Mtf Mra Mmd cni
jMKc Ad Miidnii MDlcfitim Honlui^
Ibid.ct599. CoMcntit PindMW» Mcm. od. iit 5. 55.
«i 1. phmngo iBcldci
IiiIk ndM. doccmicctnli
'B9fl4^ iilM. 9Mr* •■ taco«,etidKfWf»«/
Ubi tu fructuoBe consulia ▼etustos enar-
nempe, ync- ut rocte icholUata. ratore».
Ver. 618. Tymftama tonani palmis, V>ct, 649. Ipsa suis jtolleHs opibns, nikil
Hinc Oppiani iuterpretctio opportunis- indiga nostri. Certe, quod xninus equi-
nme pcti potcst; quem nemo quivit in- dem attenderam ad locum, hac Virgili-
telligere, cyncg. iii. 283. us haud dubie recordabatur, in gea iL
TTMnANON, miX«3m. Ativf*mm, fiAEZI- ^**^
K APnON : .^_-._ ad Mdera rapthn
rf preprij nltuntur, o^/que haud indi£a nostrr,
i. e. " tympanum pa/mat ;)m/f*nt, velcon-
"tundens; ob vim sdlicet, qua jHilma Ver.800. P/umn co/umAarttia. Psalmus
" feriunt, ut tonare faciant" Nihil cer- ^*^*"- ^^* «rnatissime:— »«^if «-i^rrt-
tius. Voce consimiUse multum ludiiicari ^* vtftPSfyufmfittmt, mmt rm f^irmfft^ «».
passus est Ruhnkenius, ad hymn. Hom. ^ " X^^t^^* X^**- Apuleius, meL
Cer. 23. de quo peccato nos ah*bi. ^'»- P- 393.— •♦ columlMt^ncta coUa tor-
Ver. 629. armaia manus in numerum " quentcs— ." Max. Tyrius, xxxvii. 4.—
txwJUant. Hinc haud dubie inteUigen- •^«'«'■•rr» nfims, mmtm wtftrr%fms EniX-
dus est Justinus, xi. 5. II. ^* —armatus- PnrTON, (in sujtcr/icie tantumj 9» «».
«« que de navi, trijmdianti sunilis, prosi- ''•f w*» «•^•i- Sic scribendum puto, pro
«« luit:** — ^i. e. tt»vXm x*f^^' vulgari wixftem.
Ver. 632. Terrijicas capitum quatientes Ver. 804. lis, quae de coloribus arnc-
•iifmintf cristas. Ne phrasis guatientes mt- /eo nVidtque di^putavimus, suflTragatiir
miney sic nudc posita, videretur inanis et Marcellinus, xx. 1 1. — <♦ postrcroa (species
•Uepida, dixiMet alius levi mutatione: *< iridis visitur) ceeruieo concrcta ct nVi-
«
Mlx ct In iHo b0c nnliarfnnw' a^la — -— ' "■■■■"•
«inriB
ndd.
fMr Ln. «cri» ii^tnlMi,
Vcr. 696L fmtmmU mribmM mrm. EBm
W«X«~^"»«<'- «liMB OfidiM MA dciivwri^ fiHK. ir. 181
Vcr. 596. JlmUiM fmMt. Es Ni- ftcotwcdawm tt
ccndritlMr.m.ntvidctnr: . ^^_
'. vv5. flicMi iMfinnf jwcnwc nsitw
HcoMrnc, ILn. 596.
Vcr. 59& «^pM drdd smCa* 3UhM. 'iWyii^twrtMmefiOIIWjm^^mw»
ADDENDA. 887
** di," Moz ibidem: — ** qui color, qium- go scribitur mf omiiiiio iiiTeiiuite ac
«« to magM diSunditur, concedit in carw' mendose.
«* leum ei virentem," Ver. 1046. animijaehu, Mazimus Ty.
Ibid. miscere, Sane Bentleianc emen- rius, zli 8. — ^"0 NOTX, mffmym «v» tuu
dadoni lucere Ammianus idem Marcel- arf»r»s^ nm urs irmmt tl^HfWfUft ftmts
linus obstat, ad xyI 10. — ** insidebat au- mfuix»*f ▼«X'^ ^ IIPOXBOAH OYEAX,
** reo aolus ipse carpento, fulgenti dari- »rX,
«« tudinelapidumvariorum: quomicante, Ver. 106a Enumeratione nmxli Ta-
«« lux quflBdam misceri videbatur aitema.'* tianus, ad Graec. sect 14. T« y»f %n mt
Nec minua, quod magnus Valesius ifai- ynt ifs^^**» mm «w s» mt Sht^i mtrm^ nsu
dem attulit ex Basilio Seleuceno, ii. 5. TA Eni TOIX OPEZI TETPAnOAA — .
aonam describente, auro lapillisque dis- Ver. \\22, gradu» miatis tcandere. Ar-
tinctam: — mt «-«XmXC*» uhu r» mmXkty w noWus, lib. Tii p. 249. — ** qui annarum
ifXXtn n mmt m\X»;^9 mmmmt XTFKE. " gradHfUS ad eum finem ascendisset eeta'
PANNTMENON. *' <?«—%"
Denique, aliquantillo spatii vacante, ooo- Ver. 1 131. liquitur trtas: L e. diffluit,
firmare libet lectionem, quam primi dedi- tabescitt uti mox, ver. 1173. Pulchne
mus Lucretio, ad l 71. ecfringere porta" pfarasi Mwmides haud dubie viam stravit,
rum daustra^ ejusdem Ammiani Maroel- ad Od. E. 152.
lini loco, xxl 1 2. " Alii ferratas portarum — _ lUniCir* it yktmn AlilN
** obices effringendas adorti, ultro ignibus Nmtm Uvftfut^ muwn him^i wfi^
** petebantur.- Ver. \\46, fuicire cibus, Idem scrip-
Ver. 831. ecflare cohrem: i. e. •• emit. tor, i. p. 5a— •* cum coeperit solidioribus
*• tere auras coloris;** ut Horatius, od. ii «« eibis inians dAenfulciri'—,''
8. fin. saepius nobis ad partes vocatus in Ver. 1151. Confer Nemes, de nat. hom.
hisce commentariis. JElianus deganter p. 14. im. ed. Ozon.
etcommode, de animm. iii. 18. — mmt w Ver. 1154. fhsctus plangentes saxa,
w%ft9u efmfmyht ^fMif. Compaiari potest Oridius, epist. xiz. 121 ^
Ver. 847. nardiflorem. Prisdanus, pe- ne mlKram I qnaiito pkmgmUur Biorujluau i
"%• ^^- Ver. 116a Ita Cehms Epicuieus apud
Myrrhkenque, bODomiMnfi cum reddlt otfirvM. Orig. lib. iv. p. 214. 'H^iif fU9 yt, mm^
Ver. 870. tivos ezsistere vermeis, puto. ^' «^ ^f^rmXms^fttfrtt, f^Xst mms .ri.
rem quom nacla est ex imbribus kumida •'•^ rftpofuim .
Mus. Multum ot M>I>«itu. bi. Nicn. V«r. 1 168. c«6.«s« /«<««*. Utitur
der. in ther. 387. ^ I*~ "«*™»' «'• »«• «<•
CmkmfaAges tordldo peijnrio.
THVlxiMiAHrtXutym^, y„, ^ Ad capuUm, Pariter
Ht»m*»r%ft^ymHmrft^ft^lutm»m- us, in Macrdh, Sat ii Y.
L e. imbnficata terra, Sensum interpre- itamevetiiitaaamplewiaimoramenaeat;
tts, quos vidi, non aseecuti sunt Et vul- Sepolcrl tfanilis, nihU, nlil oosun, fetlneo.
^'^^TG^^'^
^i^.^
■i'- '■'•- '. -.'■■ ■■ %-^-'' *
'.-■-■ "'-■;.::\;.^;'¥|S:;iT;r;':-':';:;''
\'.^..; ,■ :■ :!~::.i'r^^rS^^:'', ■-■■■■.■■■■'■■
»^'
i.''^'.''^
:*^'''' .,.x.:?^i:''''^'>i^'i'-c^}''v^%
:V'',-^:JK:":';^'