Full text of "Tractatio de polygamia in qva et Ochini apostatae pro polygamia, et Montanistarum ac aliorum aduersus repetitas nuptias argumenta refutantur: addito veterum canonum & quarundam ciuilium legum ad norman verbi diuini examine"

See other formats

DUKE 

UNIVERSITY 

LIBRARY 


Treasure  %oom 


Digitized  by  the  Internet  Archive 
in  2011  with  funding  from 
Duke  University  Libraries 


http://www.archive.org/details/tractatiodepolygOObz 


DE    POLYGAMIA, 

IN     QJ/  A     ET     OCHINI    A- 

POSTAT.C       PRO       POLYGAMIA,      ET 

Montaniftarum  ac  aliorum  aducrfus  rcpetitas 
nuptias  acgumcnta  refutantur :  addito  veterum 
Canonum  &  quarundam  Ciuilium  legum  ad 
normam  Vcrbi  diuini  cxamine. 

EXrHEOBORI     B  E  Z  AE 

Vez^eliiprdile^ionibtis  inpriorern  ad 
Conmhios  Eftfiolam. 


G  E  N  E  V  ^, 

APVD       EVSTATHIVM      VIGNOK. 

M.    D.    L  XXIII. 


DE     POLYGAMIA 

E  T     D  I  V  O  R  T,I  I  S. 

V  A  s  quscftioncs  cxplicare 
nunc  coftitui,  quarum  vna  dc 
Polygamia,  altcra  de  Diuor- 
tiis  agam :  ita  tamen  vt  mul- 
tas  prxtcrca  controucrfiasjin 
caufis  matrimonialibus,quas  vocat,  occur- 
rcntes,  dccidam,quantum  quidcm  meae,id 
eft,  Thcologicae  profcfsionis  ratio  patic- 
tur.Primum  igitur  dc  Poly  gamia  quseratur. 

DE       POLYGAMIA. 

Polygamiam  voco  coniugij  rnultiplica-  Poiyaam/a 
tionem ,  cuius  duse  funt  fpccies.  Aut  cnim  ^"'^ ,  & 
vno  eodemque  temporc  plurcs  vxorcs  du-  0)^^«"* 
cutur,  aut  foluto  matrimonio  alia  vxor  du- 
citur:de  quibus  fpecicbus  figillatim  dicam. 

Priorem  crgo  Polygamise  Ipccicm  nego 
vnquam  in  foro  confcicntix^vt  loquuntur, 
licuiftc  vcl  licere.  Contrarium  nemo  vn- 
quam  callidiiis  vcl  impudentius  dcfcndit 
quam  impurus  illc  apoftata  Bcrnardinus 
Ochinus  >  quibufdam  dialogis  a  bono  illo 

183259'"^^ 


4      TRACTATIO     DE 
viro  Scbaftiano  Caftcllionc  Latine  con- 
ucrfis,quibus  primum  rcfpodcbo:  dcinde, 
rcfutatis  eorum  argumentisjvcramfcntcn- 
tiam  confirmabo. 
Argumcn-     Hxc  funt  igitur  ipforum  pro  polygamia? 
0^0  poiT-P^^^o^^s  dcfcniionc  argumcnta. 
gamix  fpe      Primiim  profcrunt  cxcmpla  multorum 
vn/cG^Je!  fandorum  Patrum  ,  qui  quum  plurcs  vxo- 
futationi-  res  habuerint,nufquam  tamcn  legiitur  hoc 
o"^'  _     nomincrcprehcnfi.RcfpondconccmuIti- 

Fnmum.  i       .  r    •        rr 

Refponf.i.tudme  pcccatium  cxculari  pofle  pcccatum 
coram  Dco,ncc  vUo  tcmporis  fpatio  poflc 
contra  Dci  vcrbu  prxfcribi.Talcm  autcm 
ab  initio  fuifle  Dci  infl;itutioncm  ,  vt  vnus 
duntaxat  cum  vna  legitime  confucfccrct^ 
2  fuoloco  ofl:cndcmus.  Dcindc,  fi  vnquam 
licuit  pol}'gamia,Iicuit  ccrte  mundiinitio, 
quu  tunc  ncccflc  ctiam  fucrit(quod  alioqui 
naturas  honefl:ati  magis  repugnat  quam  po 
lygamia)  fororcm  a  fratrc  duci:  ncc  tamcn 

Cen.j.tj.antc  Lamcchum  qucnquam  lcgimus  plu- 
rcs  fimul  vxores  duxilfc,  cx  quo  fatis  intcl- 
ligitur  polygamiam  ficut  &  rcliquas  corru- 
ptclas  paulatim  obtinuiflc. 

obied.i.  Lxcipit  Ochinus  ctiam  fi  non  Icgamus 
quenquam  antcLamcchum  fuiflc-  •mhxjyi.-^ 
f^j/^tamcnjquuMofcs  flngularia  illa  omnia 
nonrcccnfuerit,  non  colcquipolygamiam 
a  Lamecho  ccepilfe.  Nam  etiam>mquit,(i- 

mili 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  5 

mili  rationc  efficcrctur  Cainum  rufccpifTe  cen.  4.17. 
vnicum  tantum  filium :  &  eius  quoquc  po- 18. 
fteros,  quorum  fingularcs  duntaxat  prolcs 
Mofcs  rccenfet ,  quum  tamcn  Cainum  di- 
cat  ciuitatem  condidiflc.Rcrpondeo  quod  Refpofia. 
Mofcs  vnicum  tantum  Caini  filium  rccen- 
feat>  quanuis  plures  fuftulcrit ,  caufam  effe 
manifcftam :  quoniam  videlicct,  non  cft  ei 
propolitum  damnatse  illius  familise  {ingu- 
las  genealogias  texcrc ,  fcd  tantiim  reccn- 
ferc  cotinuam  Patrum  fericm  ad  diluuiiim^ 
quos  elc<5l2E  vni  familise  Scth  opponit.Do- 
ceat  autcm  nos  Ochinus  fi  antc  Lamechu 
vfitata  fuit  polygamia,quorfumMofcs  hoc 
exprcfle  notarit  in  Lamecho. 

Obiicit  rurfum  Ochinus  illam  Lamechi    obi^i.a. 
polygamiam  Deo  non  difplicuiffe  ,  quum 
ex  illa  nafci  volucrit  ingeniofifsimos  filios, 
&  vtilium  artium  inucntores.  Refpondeo  Refponf.i. 
abfurdifsimam  cffe  hanc  confcquutioncm. 
Dona  cnim  illa ,  quse  filiis  Lamcchi  Dcus 
tribuit,funt  cx  corum  gcncrc,qua2  pro  fin- 
gulari  fua  bonitatc  ipfis  etiam  impiis  libe- 
ralitcr  comunicat.  Dcindc  vtdcmusDco  j 
gratos  fuiflc  libcros  cx  illa  polygamia  fuf- 
ceptos,  non  tamcn  confcquctur  polyga- 
miam  Dco  p]acuiffc,nifl  forte  placct  fimili 
argunicnto  colligcrc  placuiflTc  Dco  fcorta- 
tibricm  Gileadi ,  quod ex  merctricc  fuftu- 

a.  iij.         { 

183259 


6    TRACTATIO     DE 

lcrit  Iephtam,cuins  fidcs  ac  alise  multse  vir- 
tutes  infigncs  cclebrantur. 
3  Csetcrum  etiam  ii  Patrcs  non  lcgamus 
dc  polygamia  fuiflc  rcprchefos^illos  tamen 
idcirco  rc(5te  fcciifc  non  cofcquitur.  Nam 
ne  lacobi  quidcm  inccftum  ,  vt  qui  duas 
fimul  fororcs  duxcrit ,  rcprchcnfum  lcgi- 
mustneque  filiarum  Lothi,cum  patrc  con- 
cubitum  :  neque  iniquifsimum  illud  Daui- 
dis  pro  Siba  iudicium  cotra  Miphibofcth, 
ncquc  alia  ctiam  multa.Habuerunt  Patres 
vcrbu  Dcijhabucrunt  Icgcm  naturae  quan- 
tumuis  corruptar,a  quaoportuitconfcicn- 
tiam  ipforum  rcdargui. 

Conccdo  tamcn  multa  cffe  qua?  culpam 

Patrum  cleucnt ,  ne  quis  illos  cxiflimet  a 

nobis  intcr  impuros  illos  fcortatorcs  vel 

I  adultcros  numerari.Primum  cnim>toIIcn- 

Patru  po-  (Jge  potius  prolis,  quam  turpis  libidinis  cx- 

qlfa^tenus  pl^ndx  gratia,  polygamos  fuilfc  plcrofquc 

toierabilis  fatis  conil:at :  quanuis  homincs  etiam  non- 

nullos  hac  in  rc  fuiflc  minime  fit  diffiten- 

dum,vt  cx  ipllus  lacobiRachcIcmpra^Lia 

diligctis,&  Dauidis  no  vna  hiftorialiquct. 

Solomoncm  autcm  &  plcrofque  ipfius  fuc- 

ceiforcs  non  cft  quod  a  magna  incontincn- 

2   tia  excufcmus.  Dcindc  quanuis  cxcmpla 

maiorumnon  cfficiant  quominus  pcccata 

fmt  pcccata,  tamcn  lcuior  cft  corum  culpa 

qui 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  7 

qui  pcccant  corum  hominum  cxcmplis, 
quos  alioqui  fandos  &  honcftos  fuiflc  co- 
ftat,  quam  qui  primi  aliquid  audcnt  ambi^ 
gcntc  confcicntia.  ludicandi  enim  funt;illi 
iudicij  potius  crrore  quam  apcrtaimpro- 
bitate  vel  de  induftria  pcccare  :  praEfcrtim 
quotics  cxemplorum  multitudo  cftecit,  vt 
pcccatum  quandamrciindiffcrcntisvcluti 
fpccicm  induerit,  ficut  in  polygamia  fadu 
eft.Praeterea  noii  inuitus  agnofco  D  cum  in    5 
politia  Ifraclis  y  atque  adco  in  illis  populi 
lui  primis  audoribus ,  ad  polygamiam  vc- 
luti  conniucre  pro  fua  clcmentia  voluiffc, 
non  modb  earationc  qualibcIIumDiuor- 
tij  pcrmi(it(qucm  tamen  nunquam  fimpli- 
citcr  probauit)fed  etiam  vt  prseftandsefuse 
fidci  dc  innumcrabili  multitudine  cx  pau- 
cifsimis  oritura,qucndam  aditu  hoc  ctiam 
modo  fibi  patciaccrct.  Etfi  autcm  bcnc  v- 
fus  cft  co  Patrum  fa(5toDominus,non  con- 
fequitur  tamen  nullum  in  ca  rc  fuifle  pcc- 
catum,inqua  Patrcs  aDcivcrbo  dcflexc- 
runt.  Sic  dclcgit  fibi  Solomoncm  Domi-  *•  Sam.13, 
nus,  ncc  tamen  probauit  Dauidis  cum  So-  '°* 
lomonis  matrc  coniugium  ,  vtpotc  quod 
diferte  reprchedaticuiufmodi  multa  cxcm- 
plaprofcrre  ex  Sacris  hiftoriis  poflcmus. 
Hic  vero  fi  quis  rogct,  quid  igitur  fcntiam  ^^i«^.i» 
his  Patribus  fadum  eflc  quos  in  illapoly- 

a.  iiij. 


8      TRACTATIO     DE 

gamia  pcrfeucrafTc ,  nec  tamcn  poenitLnfTc 
Hefponfio.legamus  :  rcfpondeo,  quod  pcrfcucrarint» 
&  cius  tortaflc  illos  non  poenitucrit,  idcir- 
^  co  fadum  quod  hoc  fuum  pcccatum  non 
fatis  intclligcret,  ob  cas  quas  ciiximus  cau- 
fas.Ncgo  tamcn  hoc  illorum  fadum  vcnia 
non  indiguiffc.  Etfi  aute  ad  mifericordiam 
rcquiritur  poenitcntia ,  tamcn  non  ncccffc 
eft  fmgulorum  pcccatorum  cxprcffe  nos 
poenitcrc.  Quam  multa  cnim  non  red:e 
fiunt,quas  tamen  fcclerate  non  agimus,fcd 
duntaxat  non  fatis  crudita  confcicntia?  & 
quam  multa  funt ,  quorum  obliuifcimur? 
Quum  autcm  Patres  illi  fcfc  in  omnibus 
vit^  fu^  partibus  mifcrrimos  cfle  pcccato- 
res  ctiam  atque  etiam  agnoucrint,non  du- 
bium  cfl  quin  hsecilloriim  pcenitcntia,  & 
fides  in  vcnturum  Chriflum  ,  ipfos  fcrua- 
ucrit.  Dcnique  ctia  fi  Patrcs  cxprcfsis  vcr- 
bis  non  fueriit  a  Dco  dc  poly gamia  rcprc- 
henfi ,  dico  tamcn  variis  &  acribus  poenis 
fatis  apcrte  fuiiTc  dcmonftratum  quanto- 
Gen.i^.  pcre  illam  improbaret.  Hinc  illaSara;&: 
Agaris  c6tcntio,quam  non  tantum  cicdio 
matris,fcd  ctiam  Ifmaclis  cxhsercdatio  co- 
Ccn.jo.  fcquuta  cfl.  Hinc  Liair  &  Rachclis  rixa:  dc 
i.Sam.i.i^  cemulationcs,itemquc  Annae  &  Phcnennas: 
idquc  ctiam  cx  tragicis  multis  familise  Da- 
uidis  fcelcribus,&  multorum  Rcgum  luda 

triftif- 


1 


POLYGAMIA.  9 

triflifsimis  cxcmplis  liquet. 

Obiicit  tamcn  Ochinus  difsidia  etiam  Obieft.i. 
fuifle  intcr  Efau  &  Iacobum,&  frcquentif- 
fime,  tcftibus  quoque  Comicis,  litcs  inter 
focros  &  nurus  exoriri ,  ncc  proptcrca  ta- 
men  damnari  TnhvTimaM  ncque  aftinitatem 
quae  matrimonio  contrahitur.  Ego  vcro  Refponfio. 
minime  inficior  quin  hoc  verum  fit.  Dico 
tamen  huiufmodi  lites,ex  fola  hominii  im- 
probitate,  non  autem  cx  re  ipfa,exoriri,  vt 
inpolygamia  accidit.  Neque  cnim  Cain  Gen.atf.jf, 
odit  Abclem,ncqucEfau  lacobu  aliam  ob  &  *7'4^» 
caufam,quam  quod  ipfi  pcrucrfi  &  impro,- 
bi  cffcnt ,  adcb  vt  fuos  etiam  patrcs  defpi- 
ccrcnt.  i£mulatio  autcm  intcr  illas  mulic- 
res  cx  co  ipfo  orta  cft ,  quod  vna  altcram 
corriualcm  pati  non  poflct. 

Alterum  Ochini  argumetum  cft,  Quod  Secudum, 
nulla  exprcffa  lcgc  polygamia  prohibca- 
tur.  Ego  vcro  rcfpondco  non  cflc  fcriptas  Rcfponf.i. 
lcgcs  dc  rebus  omnibus ,  quod  ipfi  ctiam 
lurifconfulti  minime  difsimulant.  Rclin- 
.  quunt  enim  multaLcgillatores  omncs  quse 
cx  confequenti  vel  liccrc  vcl  non  liccrc  fa- 
cile  iudicatur.  Id  autcm  v-cl  maximc  appa* 
ret  ex  primi  ante  diluuium  fcculi  &  proxi- 
morum  temporum  hiftoria.  Ncquc  cnim 
iistcmporibus((juarIcgibusabipianatura, 
potiiis  quam  ab  alio  vllo  Lcgiflatore  po- 


lo  TRACTATIO  DE 
fitis  rcgcbantur)  fcriptam  aliam  lcgcmin- 
Gen.o  f.  uenimus  quam  dc  homicidio:&  tamcn  lu- 
Gcn.i8.j4  da  nurum  fuamTliamaram  (quam  adultc- 
ram  cflc  rufpicabatur  ,  quoniam  vidclicet 
poflrcmum  fuum  hlium  ci  dc^pondcrat) 
2  flamis  adiudicat.  Porro  quje  ratio  damnat 
adultcrium  cum  mulicrc  foluta  ,  damnat 
multo  magispolygamiam.  Pr^etcrquam  e- 
nim  quod  Dcus  vagas  libiduics  prohibct, 
pcculiarcm  rationcm  cflc  oportct,cur  gra- 
uiiispcccct,  qui  quum  iit  altcrius  mari- 
tus  rcm  habct  cum  foluta,  quam  qui  io- 
lutus  cum  foluta  lcortatur.  Ratio  autcm 
hxc  cft  ,  quoniam  illc  non  in  rcic  tantiim, 
fcd  in  fuam  ctiam  vxorcm  pcccat ,  hic  vc- 
ro  non  itcm  .  Et  rurfiis  illc  iuco  m  vxo- 
rcm  fuam  pcccarc  dicitur  ,  quoniam  cor- 
pus  fuum  quod  vxori  mancipauit ,  fcorto 
iure  tradcrc  non  potefl:.  Sic  autcm  argu- 
mcntor  a  comparatis.  Si  pcccat  maritus, 
qui  abfquc  commcrcij  diuturnioris  fpc  aut 
vokmtatc  cum  loluta  coit ,  multo  magis 
pcccat  qui  fidcm  vxori  datam  vioians ,  al- 
tcri  fcfc  pcrpctua  confuctudinis  vitse  obli- 
gationc  tradit ,  vt  fit  in  polygamia.  Itaque 
natutce  lcx  adulteria  &  furta  fuiipfius  pro- 
hibcns ,  polygamiam  quoquc  cucrtit.  Sed 
&  ipfa  ordinatio  coniugij  a  Dco  pcrfcri- 
pta  polygamiam  prohibct  a  confcqucnti. 

Nam 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  ji 

Nam  qui  funt  caro  vna ,  tunc  vna  elTc  dc-^ 
finunt ,  quum  altera  pars  cum  tertia  qua- 
piam  carne  vnum  fit ,  quse  non  eft  vtriut 
que  illius  communis.Vxorem  autem  fuam 
fuperindudam  priori ,  certum  eft  fieri  v- 
nam  carncm  cum  marito  duntaxat ,  non 
autem  cum  priore  vxorc  :  ex  quo  efficitur 
iftiufmodi  maritum  ,  dum  fit  vna  caro  cum 
fupcrinduda,  defmere  vnam  cfTe  carnem 
cum  priore ,  aut  certe  veluti  in  duas  partes 
difccrpi,  vt  ncutra  totum  habeat ,  fed  tan- 
tiim  dimidium.Quid  igitur  illis  ficret,  qui 
plures  etiam  vxores  duabus  habercnt.^ 
quotam  iili  fui  partcm  primcE  vxori  re- 
linqucrent? 

Aliud  Ochini  areurrtcntum  huiufmodi  T.^*""""; 
elt.    Dicit  Dominus  Dauidi  per  Prophe^ 
tamNatham  ,  Dcdi  tibi  domum  domini 
tui ,  &  vxorcs  domini  tui  in  finum  tuum. 
Dauidergo  videtur  audorc  Dominoplu-       . 
res  habuiffe  vxores.   Refpondco  nufquam      ^°  ^ 
legi   Dauidcm    acccpiffe   fibi  vxorcs   ex 
iis  quse  SauHs  fuerant.     Qupd  enim  diui- 
nant    Rabbini  intelligi  hoc  ioco  ^^glam 
&  Rifpam ,  qua;  primiim  Saulis,  deindc 
Dauidis  vxores   fucrint  ,  commcntitium 
cfl.    Nufquam  cnim  dicitur  ^gla  Saulis 
vxor ,  &  Rifpa  quidem  narratur  fuiifc  Sau- 
lis  concubina,  nufquam  vcro  Dauidi  nu-    2 


12      TRACTATIO     DE 

pfifle.  Deindc  i\  valcrct  Ochini  argumcn- 
tum,  profcd:b  non  tantiim  Polygamiam, 
fedctiaminccflusprobarct  ifi  quidcm  c6- 
fanguinci  vxoris  ,  codcm  gradu  iunguntur 
viro ,  quo  ipii  vxori.  Itaquc  non  magis  li- 
cuit  Dauidi  duccre  vxoris  fuse  Micliol  no- 
ucrcas,  quam  fuamipfius  noucrcam.  Ex 
hoc  aute  vtroquc  rcfponfo  cfficitur,quan- 
uis  locutio  illa  in  sinvmtvvm  pro- 
prie  &  vfitate  de  coniugiis  dicatur,  illo  ta- 
mcn  locopotcftatcm  tantum  &  impcriu 
declarare  ,  ficut  ctiam  intcrdu  Latini  fcri- 
ptorcs  hac  loqucndi  formula  vtuntur :  acfi 
diccret  Dominus,  Tradidi  tibi  omncs  do- 
mini  tui  facultates  ,  ne  exccptis  quidcm 
cius  vxoribus  ,  vt  cas  in  manu  &  potcflate 
habcrcs  ac  ii  tuse  ipfius  vxorcs  cficnt. 
Quamim.  Qiiarto  loco  fic  colligit  Ochinus:  Ca- 
Dcut.21.15  uctur  m  Lcgc,  vt  fi  cui  dux  fucrint  vxorcs, 
vna  quidcm  dilcda,  altcra  cxofa  :  &  cxofx 
natus  fucrit  primogcnitus ,  non  pofsit  pa- 
tcr  tilium  dilcftx  primogcnitum  antcpo- 
ncrc  cxofsE  filio.  Atqui  hcri  potcfl:  vt  illa 
exofa  quae  priorlibcros  fuflulit ,  poflcrior 
tamcn  nupfcrit:  cx  quo  cfficitur  vtriufquc 
matrimonijlibcros  paritcr  lcgitimos  cffc, 
Refpon/I».ac  proindc  poftcrius  matrimcnium  non 
miniis  approbari  quam  prius.  Rcfpondco 
vt  fupra,Dcum  toleraffc  in  populo  fuo  po- 

lygamiam^ 


POLYGAMIA.  15 

lygamiam,  (quanuis  cam  nunquam  appro- 
barit  taquam  kgi  fax  cofentaneam)  idco- 
que  in  parctum  lucccfsionibus  mcrito  ha- 
bitos  fuiflc  lcgitimos,  etiam  qui  ex  fecudis 
aut  tcrtiis  aut  aliis  dcinccps  vxoribus  nati 
efrent.Sed  quid  hoc  ad  conlcicntiis  foruro? 

Quintum  Ochini  argumcntu  fic  habet.  Quintum. 
lubctur  in  lcge  fratcr  excitarc  fratris  fmc  Dcumj.j 
fobolc  dcfancti  femen  ,  ncc  additur  exce- 
ptio,nifi  iarn  antca  vxorem  habucrit,  adco 
vt  hac  lcge  polygamia  ctiam  praecipi  vi- 
dcatur.Rcfpondco  exccptioncm  illam  per  Refponn©. 
fc  fatis  intelligi,quia  probabilc  non  efl:  vo- 
luiffe  Dominum  vt  quifpiam  fuum  ipfms 
fcmcn,  atque  adco  vxorcm  fuam  ncgliges, 
ahcnum  fcmcn  cxcitarct ,  fed  voluilfc  tan- 
tiim  hatrcm  in  dcmortui  locum  fubftitui.       ^ 
Id  autcm  manifcftc  indicant  vcrba  lcgis 

SI     SIMVL     HABITAVERINT 

F  R  A  T  R  E  s  :  quibus  verbis  cos  cxcipi  ap- 
parct  qui  vxorcm ,  acproinde  familiasfe- 
orfim  diftindas  habcbant.Quid  fi  prxtcr-  2 
ca  excipiam  quod  verum  cft,lpccialcmat- 
que  extraordinariam  circ  hanc  fpcciem? 
Nam  alioqui  non  modo  fimplicitcr  pro- 
hibctur,  fed  ctiam  damnatur  vt  inccltuo- 
fum  eiufmodi  coniugium.  Itaquc  hxc  O-  ^^""'  *^ 
chini  conclufio  li  hrma  fucrit,ad  inccftum 
non  minus   quam  polygamiam  proban- 


14      TRACTATIO     DE 

dam  valucrit. 

Sextum.        Scxto  fic  argiimentatur  Ochimis:  Vult 

i.Tim.3.    ApQftoliis   Epifcopum    cflc  vnius  vxoris 

virum  ,  cx  quo  liquct  aliquos  tumfuiffc 

in  Ecclcfia  polygamos  ,  quos  tamcn  Apo- 

ftolus  non  arcct  ab  Ecclclla  ,  fed  duntaxat 

Refponfio.  ,^1^  Epifcopatu.  Mihi  vcro  dubium  non  cft 

quin  multico  tcmporc  polygami  in  Ec- 

clcfia  fucrint,  tum  cx  ludxis,  tum  cx  Gcn- 

tibus  ,  quanuis  rata  fempcr  fucrint  Jn  Oc- 

cidcnte   polygamia^  iftiufmodi   cxcmpla: 

fcd  qui  iam  tum   cffent  polygami  quum 

Chrifto  nome  darcnt,quos  tame  an  Ecclc- 

fianon  abicdis  poftcrioribus  vxoribus  te- 

mcreadmifcrit,nolimfanc  atfirmarc.  Vc- 

riim  vt  cos  hiifle  tolcratos  demus ,  hadle- 

nus  faltcm  vt  inuitas  vxorcs  dimittcrc  non 

cogcrcntur  ,  noluit  tamcn  Apoftolus  cx  i- 

ftorum  numcro  dcligi  qui  minifterio  Vcr- 

bi  fungcrcntur,  nimirum  qubd  infamis  c- 

tiam  in  illis  eilct  polygamia  ,  miniftros  au- 

tcm  cflc  oporteat ,  quoad  cius  fieri  potcft, 

ttvr^A)/:^»- :  ncdum  vt  hinc  ett^iciatur  quod 

vult  Ochinus.   Nam  quod  ad  cos  attinct 

c]ui  quum  Chriftianos  fe  prohtcrcntur  ,  v- 

na  vxore  contcnti  non  erant ,  quid  dc  iis 

ccnfucrit  vctus  Ecclcfia  vcl  cx  eo  liquet 

quod  Clcrici  iftiufmodi  nuptiis  intcrcflc 

prohibcantur  ,  quibus  ctiamnonbenQdi-r 

ccbatur, 


POLYGAMIA.  15 

cebatiir,ricut  fuoloco  dcclarabimus. 

Rcpuifusautcm  a  vcrbo  Dei  OchinusSeptimu. 
ad  iiias  rationcs  coni"ugit.  Si  conccderc- 
tur,  inquit ,  polygamia,  non  ita  crebra  ei- 
fcnt  diuortia.Id  cgo  veroprorfusinficior.Rerponffo. 
Diuidit  enim  polygamia  mutuum  coniu- 
gum  amorc  m,  quem  (ingulares  nuptias  in- 
terhoncftos  quidcm  coniugcs,fouent. 

At  cnim,inqait  rarfus  Ochinus ,  numc-oaaunm- 
rohor  cffct  gcncris  humani  multiplicatio.  ■ 
RefpondcQ,  quserendam  cflc  prolcm  legi-Refponfio, 
timis  m.odis:  ncc  mala  cfTc  nobis  facienda,  _ 
vt  Dona  cucniant.  <<ju-  a>£*-««^«./^'7/«'=i?">*-^  u  ^^^ 

hxcjpjt  uie ,  admiiios  tamen  olim  ruifle  Nanum.  ^ 
polygamos  ad  baptifmum ,  quod  fieri  non  ^*^''/ '  ^^  ^ 
dc buit  fi  fcortatorcs  vel  adultcri  habitiR^^pon^o- 
eflcnt.  Rcfpondco  ciufmodi  polygamos 
ctii  non  probarctur  corum  faclum ,  mini- 
me  tamcn  intcr  fcortatorcs  vel  adulteros 
fui(fc  numcratos.  Pkirimum  enim  intercft 
intcr  fcortatorcm  vcl  adultcrum  qui  non 
nifi  concra  confcientiam  pcccat  ,  ^  eum 
qui  aiiorum  cxcmplum  fcquutus,  pkires  a- 
lioqui  honcftas  vxores  prius  duxcrit  quam 
fe  in  ea  rc  peccare  intcUigcrct.D^mus  au- 
tcm  Ecck'fiam  ad  tcmpus  tolcralfe  quod 
infcdum  reddi  nonpotuit  nifi  pars  vtra- 
quc  vkro  confcntirct ,  an  proptercapoly- 
gamiam  licuiile  confcquetur? 


i6      TRACTATIO     DE 

DeciiBum,  pcrgit  tamen  Ochinus ,  &:  lioc  quoquc 
argumcntum  torquct,Vxorcm,inquit5  ha- 
bcrc  non  cft  rcpugnans  rationibus  ad  fa- 
lutcm  ncccffariis.  Ergo  ncquc  vxorcsha- 
bcrc  rcpngnat  rcgno  Dci,ad  quod  admifsi 

Rcfpofioi.funt  Abrahamus  ,  lacobus ,  Dauid ,  &  alij 
multi  polygami.  Excipio,c|uanuis  rcgnum 
Dci  non  (it  pofitum  vcl  in  coniugio  vcl  in 
caslibatUjnihilominus  tamcn  abuti  nos  pof- 
fc  rcbus  quantumuis  pcrfe  indiffcrcntibus, 
Sit  ergo  pcr  fc  clJ^icl^o^v  coniugium.  Ma- 
ncndum  cft  tamen  inDci  verbo  ,  quod  iu- 
bct  vt  vni  vna  coiungatur.Dcinde  quid  ab- 
furdius  dici  potcft,quam  liccre  cuipia  ccn- 
ties  aut  millics  bibcre,  quonia  intra  modu 
licet  bibere,  &  neq;  in  efca  nequc  in  potu 
i  rcgnum  Dci  confiftit  ?Pretcrca,vt  conce- 
dam  in  coniugio  non  eflc'  pofitum  rcgnum 
Dcijat  certe  in  eopofitum  cft  vt  Dci  ma- 
datis  obfequamur ,  in  quibus  etiam  multa 
de  coningio  prxcipiuntur.  Et  nemini  du- 
bium  eflc  potcft  quin  polygamum  plurc$ 
curae  ncccirario  vclut  in  varias  partcs  di- 
ftrahant,  quod  ipfi  ctiam  monogamovfu 
vcnirc  tcftatur  Apoftolus. 

Vndeci-        Qi^d  amplius?non  cft,  inquit  Ochinus, 

■^""'  res  monftrofa  vt  vnicu  caput  habcat  mul- 
ta  mcmbra  :  fedillud  plane  monftrofum 
cft  5  vt  vnum  mcmbrumhabcatmulta  ca- 

pita. 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  17 

plta.  Itaquc  vt  in  mulieribus  improbctur, 
m  viris  tamcn  probanJa  cft  polygamia. 
Rcfpodeo  hanc  dcmum  cfTc  naturalcm  ac  Refponilo. 
minime  monftrofam  corporis  ftrudluram, 
quas  ordini  &  numcro  a  Dco  opifice  con- 
ftituto  rcfpondeat.Itaque  non  minus  cfTct 
is^y  ^umv  vni  capiti  duos  nafos  5  quam  vni 
naiotribui  duo  capita,  quoniamvidelicct 
fingulis  capitibus  fnigulos  nafos  attribuit 
Dominus.incptacftigitur  illaOchini  con- 
clufio,nifi  tortc  probarit  ficut  multis  mcm 
bris  vnum  caput  impofuit  Dominus,  fic  e- 
tiam  vni  marito  plurcs  vxorcs  afsignaflc. 

Dicit  pr^tcrca  Ochinus  multos  Patrcs  Duodfci- 
fic  ioqui  dc  polygamia,  vt  cam  fimplicitcr  '"""^* 
non  condcmncnt.  Scd  quos  patres  citat?  Rcrponfio, 
Leoncm  quintum ,  Grcgoriumfecundum 
&tertiam,ilomanos  pontiliccs.Dcindc  fit 
hoc  in  gcncre  rcfponfmpocxaminanda  effc 
fcripta  patrum  ad  Vcrbi  diuini  normam, 
quod  Auguftinus  cxprcffe  monctintcr  cx~ 
teros ,  &  aducrfus  Pclagianos  fcribens  fa- 
ditauit. 

At  cnim,  inquit,  miris  laudibus  effcrt  DecimG- 
AmbrofuisValcntinianum,qui  quum  duas  ^Ycepfror. 
vno  tcmpore  vxores  habucrit ,  atquc  adco  i'^)  »»•  tap. 
legcm  vt  id  liccrct  tulcrit,nufquam  tamcn  ^^' 
icgitur  hoc  nominc  vcl  ab Ambrofio,accr- 
rimo  alioqui  difciplinse  Chriftiana:  vindi- 

b.i. 


j8    TRACTATIO     DE 

ce,vel  a  quoquam  alio  rcprehenfus.  Idem 
quoque  deCaroIo  magno'&  aliis  nonnullis 
Impcratoribus  ac  Galliarum  regibus  fcri- 
B.€fpo/io.  bitur.Rcfpondeo  infirmifsimum  effe  iftud 
argumetum.  Notum  cnim  efl:  quam  liccn- 
tioii  fmt  intcrdum  in  nonullis  Principes  a~ 
lioqui  pij  &  religiofi:ncquc  perfcripta  funt 
rineulaEpifcoporumdidavclfada.Qaod 
fi  nuc  dcucniendum  eflet  vt  probarctur 
quicquid  non  fuit  in  principibus  expreffe 
"^  reprehenfum  $  quid  obftat  quominus  ba- 

ptifmi  ad  extrcmam  vfquc  setatcm  dilatio- 
nem  probcmus,Cpnftantini  magni  cxem- 
plo,inquo  tamcn  Impcratorc  laudando 
Grxci  ctiam  optimi  Epifcopi  modum  te- 
nere  non  potucrut?  Sed  quod  Ecclefia:  vc- 
teris  de  polygamia  iudicium  tucrit,  cx  ve- 
teribus  Canonibus  petcndum  eft ,  qui  di- 
gamis  bencdici  prohibentmec  placuiffc  il- 
lam  Valentiniarii  lcgem  fatis  cx  eo  conftat 
quod  vna  cum  ipfo  cft  fublata ,  ficut  ncmo 
Flutar.In  cft  olim  inuetus  qui  illam  Antiochi  dc  no- 
F'^"*""^'  ^^^^^  duccnda,&  altcramClaudij  dc  fratris 
ciaudio.    nlia  patruo  collocanda  fequeretur. 
Argiimen-     Et  ha6tcnus  quidcm  Ochino  csetcrifque 
^riorTvZp^^Y^^^^^  dcfcnforibus   fit  refponfum. 
lygami»    Dcinccps  autcm  folidis  fjrmifquc  argu- 
Primum     "^^J^^i^  illam  oppugnabo,primum  quidcni 
pctitis  a  triplici  coniugij  fine.  Nam  quod 

a4 


P  O  L  y  G  A  M  I  A.  i^ 

ad  prolis  propagationem  attinct,qiiauis  iq 
ipccicm  videatur  quifpiam  plurcs  Jibcros 
cx  pluribus  vxoribus  quam  cxvna  tollere 
poHc  ,  ccrtum  cjfl:  tamen  non  poffe  fieri  vt 
piuribus  vxoribqs  vnus  vir  depitum  foluat, 
quin  eius  porpus  mirum  in  modum  exhau- 
riatur  &  infignitcr  liEdatur.Qualcs  crgo  li- 
beros  polygamus  ifte  fuicipict?  vt  intcrea 
turpifsima  &  ncfaria  plurima  prxtermit- 
tam.  lam  vero  fi  communem  vitse  focie- 
tatem  fpcdemus  ,  quis;  non  vidct  ncgligi 
quod  a  multis  curatur?Omitto  infinitas  ri* 
xas ,  quas  ex  semulationc  oriri  nccefie  cfr^ 
adco  vt  nulla  pcne  vkx  focictas,nuIIa  tran- 
quillitas  fit  in  pQlygamia,ficut  non  tantum 
ex  Abrahami  &  lacobi  hiftoria  liquet,  vc- 
rumctiam  cx  eo  ipfo  quod  de  impuro  illo 
Mahumete  refcrunt,  qucm  aflirmant  in  v- 
:xoris  fux  odium  polygamiam  fanxiifc.Dc- 
niquc  quum  idcirco  ctiam  ordinatum  fit  a 
Deo  matrimonium,  vt  aducrfus  fcortatio- 
nem  remcdiurn  cifct ,  tantum  abcft  vt  po- 
lygamia  fcortationem  tollat ,  vt  ctiam  ca- 
ftos  alioqui  &  pudicos  homincs  ad  immo- 
deratam  libidincm  acccndat ,  ficut  copia 
cibi  guIofos,&  copia  vini  ebriofos  tacit. 

Illiipd  ccrtc  damnant  poIygamiam>qui  Sfcudum. 
illam  viurpabant ,  quod  vidcrc  cii  in  La-  Gcn. 31.59. 
bane  lacobi  foccro .  Cur  cnim  obtcftjitur 

b.ij. 


20       TRACTATIO     DE 

lacobumjnc  fuis  filiabus  aliasvxorcs  fuper- 

inducat,  nifi  c|u6d  iniuriam  illis  Iioc  modo 

fad:um  iri  exiltimabat? 

Tcrtium.      Scd  &  Romani  Impcratorcs  &  quidem 

nonnuili  intcr  eos  accrrimi  ChriitiancE  rc- 

ligionis  hofres,  vcluti  Diocictianus  &  Ma- 

ximianus,polygamiam  his  verbis  damnant, 

1.  2.C.  de  Ncminem  ( aiunt )  qui  fub  ditionc  iit  Ro- 

imitifn^p  J^^"i  nominis ,  binas  vxores  habere  poffc 

l. ).  D.  de  vulgo  patet,  quum  etiam  in  edido  Pra^to- 

iis  qui  not.  J.J5  huiufmodi  viri  infamia  notati  fint.  Ex- 

mfam.l.eu  .  i    r      r^  • 

qui.c.  ad  tant  &  alise  eiulmodi  lancnones,adco  qui- 

hg.  iui.de  jgj^  y|.  Arcadius  &  Honorius  nc  luda^s 

i.nemo.C.  quidcm  polygamiam  conccdant. 

de  lud,  Excipit  tamen  Ochinus  ,  ncc  Prsetores 

ncc  Impcratores  ilios  imipliciter  proriibc- 

rc  plurcs  vxorcs,  quum  pcrmittant  concu- 

binas:fed  hoc  tantum  vellc  vt  vnica  fit  ma- 

Refponf,  terfamilias.  Refpondco,  nosquoque  non 

niti  illiufmodi  conftitutionibus  Impcrato- 

rum  prophanorum ,  ncque  prxtorum  Ro- 

manorum  edidis :  fcdhoc  tamenmaxime 

pro  nobis  facere,  vt  ollcndamus  polyga- 

miamnihii  aliud  eife  quam  vagx  libidmis 

ipii  naturxhoneftatircpugnatis  vclamcn- 

tum,qubdhomines,  loia  prseeuntc  naturas 

luce  ,  illam  vt  infamem  damnandam  cfle 

cognoucrint ,  quanuis  humanum  quiddam 

palsi,concubmas  tolerarint. 

Scd 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  21 

Sed  a  lcgibus  penitus  humanis  ,  age  ad  Quartum. 
facrosCanonas  progrcdiamur,quos  tamen  ^p"^"Ji, 
vtinam  patribus  ad  vnicum  Dei  verbum  ly.Neo- 
exigere  placuifret.  Ij  certe  digamos,  id  efl,  *^*^'^ 
vt  ipfi  loquuntur,T«?  «/Vot  ■yl.^ti cv^Tf^^aidyT^fy 
fiue  "T^ei^i^  yay.01^  cru[X7n7Tlcy-nf.s  arcent  ab  Ec- 
clefiae  benedid;ione,  &  durifsimis  ^77/u/w? 
multant.Sed  excipit  Ochinus,Canonas  ta-  0^^«^^^ 
menillos  vctuftiores  &puriores  fimplici- 
ter  non  prohibcre  nec   diifoluere  diga- 
miam.  Refpondeo  veteres  Canonas  ne  de  Rcfpofio. 
inceftis  quidcm  nuptiis  dirimcndis  agere: 
tum  quia  Ciuilis  erat  Magiftratus  munus 
fub  Imperio  Romano  lcgcs  ferre  dc  di- 
uortiis,  tu  vcrb  multo  magis,quia  vcrbum 
pei  &  iudicium  Ecclcfia:  poenitcntiam  in- 
fligcntis,  fufficiebat  admonendis  eiufmodi 
jiolygamis  vt  ab  illicito  concubitu  abftine- 
renti,quum  nullafit  poenitentia  eorum  qui 
in  pcccatis  pcrfcucrant. 

PrcEtcrca  rcm  alicnam  ncmo  inuita  Do-  Qiiintum. 
mino  potcft  bona  confcicntia  alteri  dona- 
re.Vir  autcm  non  habct  in  poteftate  fuum  i.Cor.7.4. 
corpus.  Ergo  illud  altcri  mancipare  non 
potcft  ,  cuius  vfu  nc  ad  tempus  quidcm  al- 
ter  altcrum  fraudarc  poteft.Scd  excipit  O-  ohkaio, 
chinus  poifc  virum  cum  priorc  vxore  con- 
trahcntcm,  hancadiiccrc  conditionem,vt 
aliam  fupicrinducerc  fibi  liccat,  &  poffe 

b.  iij. 


22       TRACTATIO     DE 

quoqiie  priorem  vxorcm  iuri  fuo  renun- 
tiare  ,  vt  altcra  pofsit  cx  eius  conrenfu  fu- 
pcrinduci,  ficut  Sara  fuam  Agarcm  Abra- 
hamo  ,  Lia  &  Rachel  fuas  ancilJas  lacobo 
Rerponfio  fubdidcrunt.  Ego  vcro  rcfpodeo  hanc  effe 
"  •  coniugij  naturam  vt  includatur  pad:um  de 

inciiuidua  vitGe  confuctudinc,&  mutubfefe 
in  folidum  altcr  altcri  vtendum  tradat.Ita- 
que  fi  addatur  illa  exccptio ,  coniugium 
non  crit ,  ncc  duo  ficnt  vna  caro,  fiquidcm 

2  tcrtisslocusrelinquitur.  Dcindc,  iuri  qui- 
dem  fuo  quifpiam  rcnuntiarc  potcft,  at 
nonalicno.  Coniugij  autcm  vinculumnon 
aftringitur  vno  contrahcntium  confcnfu, 
fed  multo  magis  ipfms  Dci  vtrunque  con- 
iungcntis  authoritatc  :  cui  nihil  dctrahcre 
potcft  mutata  contrahcntium  voluntas, 
qcfumdicat  Chriftus,  Quod  Dcus  coniun- 

3  xit,  homo  non  fcparct.  Pr2:tcrea,quum  iu- 
ri  fuo  quifpiiim  rcnuntiat ,  diligcntcr  con- 
fidcrandum  cft,  quoufquc  ius  iUud  pro- 
tcndatur.  In  coniugio  autcm,altcr  altcrius 
corpus  fic  pofsidct ,  vt  co  cjuidcm  vti  pof- 
fit,ad  alium  vcro  fuo  arbitrafu  illud  tranf- 
ferre  nonitcm,  mancntc  nimirum  pcnes 
Dcum  dircd:odominio,qui  ctiam  vfum  il- 

4  lius  ccrtis  coniitionibus  dcfiniit.  Ex  his 
autcm  ctiam  illud  conlcquitur,Sar;:e  item- 
quc  LisE  &  Rachclis  fadum  culpa  non  ca- 

rcrc> 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  i^ 

rere,ncc  in  cjtemplum  trahi  oportcrc. 

Sed  age  ,  cxpendamus  primam  matri-  Sextum; 
inonij  inftitutionem :  &  primiim  quidem 
obfcrucmus  vnam  cum  vno  a  Domino  co- 
pulari  :  &  mox  dicere  Adamum ,  H  o  c 

NVNC     OS     EX      OSSIBVS     MEIS.Dc- 

inde  &  illud  quod  fequitur,E  t    a  d  h  ae- 

REBIT      VXORI      SVAE    (  non  ,    V  X  O- 

RIBVS  s  V  I  s:)&iIludquoquc,E  R  VNT 
b  V  o"  (non,  p  l  v  r  e  s )  i  n  c  a  r  n  e  v- 
N  A :  quse  omnia  manifcfte  polyg^miam  e- 
uertunt.  Itaquc  miris  modis  conatus  eft 
impurus  Ochinus  huc  locum  nobis  extor- 
qucrc.  Nam  ( inquit )  ctiamfi  Dcus  vnam  obic^fti. 
cum  vno  coniunxit ,  lingula  tamcn  Dci 
fad:a  nos  non  obligant  abft^ue  exprcfto 
ipfius  mandato :  alioqui ,  diccndum  Rierit 
vtcndum  nobis  cflc  vcftibus  pclliccis,quo- 
hiam  ciufmodi  vcftc  Dominus  Adamum 
&  Euam  induit :  nequc  cclcbrandam  no- 
bis  cfle  Coenam  Domini^nifi  vcrpcrc,in  a- 
liquo  ccenaculo,intcr  duodccim  homincs, 
panibus  azymis ,  &:  Pafcha?  fcfto.  Ego  ve-  Rcfpo^r.i, 
fo  primum  refpondco  nos  hic  non  confi- 
dcrarc  fimpliciter  quod  vnus  cum  vnafue- 
fit  a  Dco  coniundtus,  Ced  ca  iimul  coniun- 
gcrequ3efcquuntur,ncmpcE  T  adhae- 
rebit  vxori  sv ae,  e t  e r V n t 
b  V  o    I N    c  a  R  N  E    V  N  A.  Dcindc  di"   2 

b.  iiij. 


24       T  R  A  C  T  A  T  I  O     D  E 

cohaec  vcrba,  A  DH  AE«.  F.  BiT    vxoRi 
s  V  AF  ,  fignificare  exprcfTLim  Dei  manda- 
tu :  ifta  vcro  frvnt    dvo    in    car- 
N  E    V  N  AsCxprcfTam  Dci  bened.idioncm 
contincrc ,  fcd  qux  ad  duos  tantum  pcrti- 
3  ncat.  Prxtcrca  quum  hoc  Dci  fadum  fu- 
mimus  pro  ccrta  omnis  lcgitimi  matrimo- 
nij  norma,  trcs  fcquimur  diuin^e  volunta- 
tis  intcrprctcs  omni  cxccptionc  maiorcs. 
Malach.a.  Primiim  cnim  Malachias  prophcta  difcrte 
'^  hoc  ipfum  inculcat-,his  vcrbis  aducrfus  po- 

lygamos  vtcns ,  Nonnc  ( inquit )  vnum  fc- 
cit?  &  tamcn  ci  non  dccrat  fpiritus  abun- 
dantia.  Et  cur  vnum  fccit?  c|U2Ercns  fcmcn 
Dci.  Itaquc  ibi  pronuntiat  Dominus  tolc- 
rabiUiis  pcccarc  qui  vxorcs  priorcs  abii- 
ciunt,  quam  qui  illis  rctcntis  alias  fupcrin- 
Mat.  15.4.  ducunt.  Ipfe  autcm  Chriflus  Filius  Dci.dc 
diuortio  dilfcrcns  ,  quo  ncgat  matrimo- 
nium  in  foro  confcicntii^  vnquam  fiiiirc 
diffohitum ,  ludaeos  rcuocat  ad  iHud  Dci 
fadum  lanquam  ad  ccrtam  &iniiariabilcm 
matrimonij  rcgulam:  &  illa  Mofis  vcrba 
cxpendit  ,  M  a  s  c  v  l  v  m    e  t    f  of.  m  i- 

N  A  M  (non  F  OF  M  I  N  A  S)  C  R  E  A  V  I  T.  Tti- 

dcm  Paulusalhidcnsprocjldubio  ad  ilkim 

i.Cor.y.j.  Mofis  locum,  difcrte  fcribit,  Vnufquifque 

s  v  A  M    V  X  o  R  £  M,  &  vnaquajQuc  s  V  V  M 

4   V I  R  V  M  habcat.  Poflrcmo  quod  au  illam 

Ochini 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  25 

Ochini  obiedlionem  attinct  deCoena  Do- 
mini&  veftibus  pelliccis,  concedo  fingula 
Dci  fada  nos  nec  debcre  fcqui  pcr  omnia> 
ncc  etiam  poiTe  11  maxime  vclimus  ,  quo- 
niam  non  quicquidfccit,  etiam  facicndum 
prascepit.  In  prseceptis  autcm  Chriuijcu- 
iufmodi  cft  illud  ,Hoc  facitf.  ,  dico 
accidcntarias  circunftantias  a  rcipfa  cflc 
diftingucndas.  Hoc  autcm  vcl  illo  tcmpo- 
rc  5  loco ,  panc ,  numero  Coenam  cclcbra- 
re  ,  circunftantiae  funt  quse  nccciTario  va- 
riantur :  in  quibus  danda  eft  duntaxat  ope- 
ra ,  vt  rite  &  ordinc  omnia  fiant,  eo  vidcli- 
cet  tempore,  loco,  pane,  numcro,qui  ma- 
xime  conueniant.  Scd  pancm  &  vinum  fu- 
mere  &  bencdicerc:pancm  frangcrc,dare^ 
accipcre,  manducarc  :  vinum  itidem  cum 
benedidionetradcre  ,  accipcrc  &  bibcre, 
illa  demum  funt  quibus  conftat  facramcn- 
talis  aclio  >  qu2e  proinde  prsetcrmitti  ncc 
poffunt,nec  dcbcnt. 

Scd  rurfus  ad  illud, ^ dh xrehn  vxori  fu-£^  obia.a. 
rcfpondet  Ochinus ,  fcriptum  ctiam  cffc, 
T>'i\\^QSproxmumXi\x\i-,  ac  proindc  illis  vcr- 
bis  non  videri  vxorum  multitudinem  pro- 
hibcri ,  nifi  cx  hoc  etiam  colligamus  vctari 
ncplurcs  proximos  dihgamus.Rcfpondco  RefpSnv 
nos  non  fimpliciter  conTiderarc  vcrba  illa, 
Vxori  f?ice  ,  icd  totam  ilkm  fcntcntiam. 


2^       TRACTATIO     DE 

Adh(£rebitvxori  Jua,  qua  fignificatur  pccu- 
liaris  qu^dam  coniundio  multo  ardior, 
(]uam  vllum  vcl  fanguinis  vcl  vulgaris  ami- 
citise  ac  focietatis  vinculum  :  vtpote  q\ux 

i.Cor.7.4.hanc  vim  habeat ,  ficut  cxponit  Paukis ,  vt 
altcr  in  altcrum  fcipfum  transfcrat  >  &  al- 
tcr  cum  altcro  totus  coh^rcat.  Hoc  au- 
tcm  ficri  non  pofTct^fi  pars  vna  mariti  cum 
vna  vxorc  ,  altera  cum  altera  vxore  cohse- 
rerct,  quia  dnx  vxores  non  pofiunt  in  foli- 
dumvnius  mariti  corpus  pofsidcrc  :  quo- 
niam  realis ,  ipfiufque  adco,  vt  loquuntur, 
fad:i  cfl  mutua  ifta  corporum  coniud:io.  A- 
liud  autcm  cft  diledio  proximi,qu2^5quum 
in  animo  &  voluntatis  confcnfu  tota  pofita 
fit,  multitudinc  eorum  quos  amamus,  non 
impcditur :  imo  quodammodo  adaugctur.' 

Oblea.j.  Prxtcrca  ad  illud ,  Erunt du9  in  carnc  v- 
na,  refpondet  Ochinus,  Mofen  particulam 

«-  r  illam^/zonon  exprefsiirc.  At  eeorcfpodeo 
blalphemam  clie  hanc  Ochmi  cxccptio- 
nem,vtpotc  quae  aducrfus  Chriftum  ipfum 
2  torqucatur.  Dico  prxtcreahxc  vcrba  vcl 
Adami  coniugio  non  conucnirc  (  quod  cft 
did:u  abfurdum)  vcl  de  duobus  intclligen- 
da  cflc  ,  non  dc  pkiribus ,  (  quanuis  Mofcs 
ckiorum  numcrum  non  exprefferit )  quum 
tuncnon  cxtarcnt  plures  homincs  quam 
illi  duo,vidclicct  Adamus  &  Eua. 

Scd 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  27 

Sed  vult  Ochinus  hanc  effc  illorum  ver-  obica. ^, 
borum  fententiam,  vt  v  r  iubeatur  diligcrc 
vnarhquanque  vxorcm  fuam ,  ac  fi  eadem 
cum  ipfo  caro  idcmque  corpus  cfTet.  Ego  Refponf.i. 
vcro  credcndum  cfTe  dico  Chrifto  non  O- 
chino.  Chriftus  autem  illam  particula  duo 
cxpendi  iubct ,  cx  qua  colligit  cum  cflc  a- 
dulterum  qui  dimifTa priorc  vxore ,  exce- 
pto  adulterioj  altcram  ducat :  quod  quum 
ita  fit ,  multo  certe  grauius  peccarc  dicen- 
dus  eft  qui  plurcs  fimul  vxorcs  habct.  Ne-  ^ 
go  etiam  hanc  efTe  vcrborum  Adami  fen- 
tcntiam  ,  quam  Ochinus  comminifcitur, 
fcd  hancpotius,Dcum  fic  benedicere  duo- 
bus  matrimonio  iundlis  ,  vt  duo  efle  defi- 
nant ,  ficut  cx  vcrbis  Mofis  ipfe  Chriftus 
colligit. 

Rurfum  obiicit  Ochinus  fcriptum  e-0^»<^^-?v 
tiam effe  ,  Vbi duo  confcnfcrint  fuper  ter-    *^*  ''^ 
ram  ,  ncc  tamcn  inde  pofle  coHigi  non  li- 
cerc  pluribus   quam  duobus  confentire. 
Quafi  vcro  dicamus  vbicunquc  occurrit  Rcfp^^n^o* 
hsBC  particula  duO',  maiorem  numcrum  cx- 
dudi.Cur  autcm  Chriftus  co  loco  duorum 
vcl  trium  meminerit ,  manifeftum  eft ,  ne- 
pe  non  vt  maiorem  numcrum  excludat, 
led  vt  oftcndat  fc  nc  duorum  quidcm  vel 
trium  confcnfum  acfidcmnegligcre,vt  di- 
fcat  Ecclcfia  etiamadfummapaucitatcm 


28      TRACTATIODE 

^  redafta  ,  fc  Deo  nihilominus  cura?  eflc ,  & 

minimc  irritas  clTc  fuas  prcccs.  Apud  Mo- 
fcn  autcm  duos  non  plurcs  coniungi^  duo- 
bus  non  pluribus  bencdici,nc  ipfc  quidcm 
Ochinus  inficiari  pofsit :  &  Chriftus  hanc 
vul  cflc  omnis  lcgitimi  coniugij  normam. 
obieft.tf.  Obiicit  prxtcrea  idem  Ochinus  illud 
A<a.4.ji.  ^j.  Luca,Multitudinis  credcntium  erat  cor 
vnum  &  animavna:  ex  quo  collieitpofle 
^  qucmpiam  ciim  plunbus  vxonbus  vnam 
carncm  cffc.  Rcfpondeo  abfurdifsima  hf  c 
cffe ,  quum  plurimum  intcr  fc  diffcrant  a- 
nimorum  &  corporum  coniuncflio.  lam  c- 
nimantca  diximus  nihil  impcdire  quomi- 
nus  voluntate  &  affedu  cum  multis  co- 
hsereamus ,  ita  vt  animus  non  diflrahatur, 
ficur  animus  lonathae  dicitur  conglutina- 
tus  cum  animo  Dauidis  quod  tamcn  vix  ac 
nc  vix  quidcm  ficri  potcfl ,  fi  intcr  f c  difsi- 
dcant  qvios  amamus :  quo  fcnfli  Dominus 
dicit  nonpofTc  nos  duobus  dominisfcrui- 
re.  Scd  in  corporum  coniund:ionc  ,  &  vfu, 
qucm  vocant,  rcali,  ficri  non  potcfl ,  vt  vir 
cumpriorc  vxorc  in  folidum  coha?rcat,fi 
ad  prftcriorcm  quampiam  fcfc  adiungat. 
obicd.7.  Dcniquefkexcipit  Ochinus,Siinfcor- 
— --  tationc  duo  fiunt  vna  caro,ctiam  fi  fcorta- 
tor  fit  cum  alia  mulicre  matrimonio  con- 
iundusimulto  magis  quifpiam  cum  fccun- 

da  vcr 


POLYGAMIA.  29 

da  vcl  tcrtia  vxorc  (  fic  deinceps )  fiet  vna 
caro.  Ego  vero  hoc  argumentum  in  ipfum  Rerpofi», 
Ochinumretorquco.Conccdo  cnim  fcor- 
tatorem  cum  fcorto  vnam  carncm  fieri: 
fed  addo  quod  reticuit  Ochinus,  fcortato- 
rcm  quia  cum  fcorto  fit  vna  caro  ^  defincre  ** 

icffe  vxoris  fuse  carne  :qu3e  caufa  etia  eft  cur 
proptcr  adultcrium  poniis  quam  proptcr 
idoiolatria  (quod  tame  fcelus  longe  maxi- 
mum  eft)diuortiii  conccdatunquia  nimiru 
potcft  aiiquis  eflc  idololatra  ,  &  tamcn  v- 
xoris  dix  caro  :  fcorti  autem  &  vxoris  fua; 
caro  fimul  cflc'  nemo  potcft.  Sic  igitur  ar- 
gumcntonSi  adultcr  dcfinit  eflc  vxoris  fuse 
caro  ,  multo  magis  idem  ftatucndum  eft 
de  polygamo ,  quoniam  videlicct  adulte- 
rium  committcrc  non  cft  coniund:u  cum 
indiuiduae  vita?paci:o,acproindc  adultcriu 
naturafui  non  tam  rcpugnat  matrimonio 
quam  polygamia. 

Poftrem6,pronuntiat  Chriftus  cu  moe-  septimu. 
chari,  qui  dimiffa  vxorc  fua(cxccpta  nimi- 
rum  caufa  adultcrij)  aham  ducat.  Atqui  fi 
plurcs  fimul  vxorcs  habere  liccret,  non 
committerct  adultcrium  quifquam  aliam 
duccndo,fiue  priorem  rcpudiarct  fiuc  mi- 
nus.Ergo  prohibetur  polygam.ia.  Vult  ta-  pbJediei 
men  Ochinus  moechandi  verbum  nihila- 
liud  dcclararc  quam  adultcrijoccafioncm 


Refponf. 
Mat.5.32. 


Marc.io.ii 
Odauum. 


Nonum. 


In  An- 
drora. 


30      TRACTATIO    de 

illi  dimiflse  priorivxori  prsebcrc.  Scd  quis 
iion  potius  Chrifto  crcdatvtrumquc  fimul 
diccti,  ncmpc  cum  quicxccptacaufaadul- 
terij  vxorcm  dimittat ,  faccrc  vt  illamoe- 
chctur  :  quodfipraetcrcavxorcmduxcrit, 
moechari  ?  Dcindc  quomodo  illud  ita  cx- 
plicabit  Ochinus  quod  cft  apud  Marcum, 

Dcniq;  vcrbo  i^^iv^d^  nominc  tPm  in  hac 
Apoftoli  Tentcntia  V<^5bj'  tIuj  laijvd  ynvotiKa-l- 
^7w,}y  i)ijsit  'nvlJ^/ov  avS^^y  multitudo  mari- 
torum  &  vxorun;  tam  apcrte  prohibctur, 
vtpolygamia,  mcoquidcmiudicio,  ncmo 
nili  pra:fraclus  &  impudentcr  contumax 
tucri  pofsit. 

Poftremo  confidcrcnt  faltcm  ifti  poly- 
gamii'  defenforcs  ,  quid  de  hacrc  fapien- 
tes  homincs  iudicarint  >  cxiftis  Euripidis 
fcntentiis, 

ovJt  pS  fC^Xov 
I^vo7^  yiwaiicoiv  ctvS p%v  ywiol^  i^fv^ 
A'M'fiC M^t'^  ^^KiTPDVng duv^xl-iVKvTdptv 
'XTip'jpvo:vyOgig  (xyi  ^tlco^;  oheiv  d^Aoi, 

Et  rurfus, 

Ol<fi  7I0T  ai  Si^v/uicf. 

AiJtfp  hm.iaze  C^'^, 


p  O  L  Y  G  A  M  I  A.  31 

E  ejf-v  /uSp  oiitafv^ 

Cuiufmodi  alias  fententias  multas  alij  ob- 
reruarunt. 

Cseterum  &  illud  obfcruandum  eft,  hac 
ipecie  polygamix  comprchendi  non  eos 
tantum  qui  pluribus  fimul  vxoribus  vtun- 
tur,fcd  ctiam  qui  vna  alia  ob  caufam  quam 
ob  adulterium  repudiata(  qua  de  re  fuolo- 
co  dicemus)alJam  duciit.  Q^um  enim  ma-  Mm.19.9 
nifcfte  dicat  Chriftus  ciufmodi  homines 
moechari  ,  conftatprius  vinculuminforo 
confcicntiGE  firmum  pcrmancre.Quod  au- 
tem  Pontificij  ctiam  ad  nuda  fpofaiia  hoc 
extcnduntjiacflcnus  vcrum  cft,  vt  polyga- 
rnus  ccnfcatur  qui  vna  fibi  dcfponfa,  nc- 
que  lcgitime  dircmptis  fponfaifbus ,  aUam 
fibi  dcfpondct ,  aut  etiam  rcipfa  coniungit. 
Sponfalia  cnim  vcrum  cflc  coniugium(ct- 
fi  non  dc  facflo^tamcn  dc  iure,  vt  vulgo  lo- 
quuntur  )  vcl  ex  eo  liquct  quod  mulicrcm 
alicui  dcfponfam  violans  ,  punitur  vt  adul- 
ter,exlcgc  Domini  :  &  libcllo  diuortij  in^ 
fponfalibus  quoque  opus  fuiffc  colligi  po-  a^ 
teftex  lofcphi  &  Marise  virginis  hiftoria.  ^^"-'-^^? 


5- 
D  E      A  L  r  E  R  A      P  O  L  T- 

gamidc  fpecie. 

Contraai-p^t^^LTER  A  polygamk  fpccics  cfl, 

teram  po-g^^quumquis  foluto  rite  matrimonio 

fpedT'ar-  aiiam  ducit:c]uod  nonnuili  in  quibuluis  fi- 

gumenta    dcUbus  damnant  ,  vt  prse  csetcris  Cathari 

nulllwi  rel  &  Montaniftx  ,  quorii  facile  princcps  fuit 

futafione.  Tcrtullianus^vir  alioqui  maxjmus:  nonulli 

vcro  in  Clcro  duntaxat,qucm  vocant.Nos 

autcm  c  contrario  id  omnibus  Chrifiianis 

fcmpcr  bona  confcicntia  licuiflc  acliccrc 

conitantcr  cx  Dci  vcrbo  affirmamus.  Ac 

primiim  quidcm  Tcrtuliiani ,  dcindc  ctia 

cxtcrorum  argumcnta  figillatim  rci"utabi- 

mus,vcram  fcntcntiampoftca  firmis  ratio- 

nibus  probaturL 

Carnalc  quiddam  cft  (inquit  Tertullia- 
nus  &  pudori  rcpugnans  matrimonij  re- 
pctitio:  contra  vcro  fpiritualius  &  diuinius 
quiddamcft,  invno  matrimonioacquic- 
fccrc,ficut  Ecclcfia  vnum  Dcumpro  ma- 
rito  fuo  crcdit  &  agnolcit.Rcfpondco  ho- 
Refpofloi.  j^^^^j  quoquc  &  fandtas  cflc  nuptias,  ficut 
pronunciat  Apoftolus  ,  abfquc  vlla  diftin- 
Ctionc ,  fiucprima'  fiuc  rcpctitse  fucrint. 
,  Quodficrcidcndu  cft  iis  quf  dc  lofcpho 
Marise  virginis  marito  plcriqiic  vttcrcs 

tradunt. 


D  E     P  O  L  Y  G  A  M  I  A.      35 

tradunt,  volucrit  fane  Chriflus  quauis  non 
ex  fccundis  nuptiis  (  vt  qui  nc  cx  nuptiis 
quidcm  natus  fitjtamcn  in  fccundis  nuptiis 
nafci,  quod  cfl:  magnum  illarum  ornarncn- 
tiim,quumnufquam  rcprchcndantur,  imo 
gencraiitcr ,  qucmadmodum  dixi ,  nuptiiE  Heb.jj.^. 
yt  impollutSE  &  honoratsE  commcndcntur. 
Dcindc,  vt  hoc,  quam  iliud  pcr  fc  diuinius  3 
eifc  vkx  gcnus  Tcrtulliano  conccdamus, 
quis  tamcn  proptcrca  illicitu  cflc  dixcrit, 
quod  minus  cft  Ipiritualc?  An  cnim,obfc- 
cro ,  quoniam  exccllentius  cft  fcrmoni  & 
prccibus  vacarc  in  EccIc{iaDci,quam  ccr- 
doncm  cilc  vcl  ncgociatorcm,idcirco  iftas 
artcs  vt  illicitas  &  ncfarias  damnabimus? 
Quid  autcinitio  dixit  Dominus  hac  dc  rc?  4 
No  cfl:  bohu(inquit)homincm  folum  cffc,  Gen.2.18. 
id  cft  (  vt  rcs  ipfa  oflendit )  abfque  vxoris 
adiutorio.  Ifta  vcro  folitudo  an  non  ctiam 
eos  comprchcndit ,  quorum  vxorcs  obic- 
rint?  Qood  autcm  cxcipiunt  nonnulli  di-  5 
(ftumid  ciicantcpcccatum,non  modopro 
iliis  non  facit,  vcrumctiam  noftrx  caufx 
mngnopcrc  tauct.  Namli  pcccatum  hanc 
yitam  plurimis  maximifque  difticuitatibus 
&  incommodis  obnoxiam  rcddidit,  cb  fa- 
ne  magis  rcquiritur  adiutorium  ,  cuius  o- 
pcra  commodius  vitx  huius  curfus  confi- 
fiatur.  Qind  autcrn  ad  iilud  rcfpondcbit  6 

c.j. 


34       TRACTATIO     DE 

Tertullianus ,  quod  non  modo  ytilcm  & 
iucundum  facit  lcgitimi  matrimonij  vfum, 
vcrum  ctiamplane  ncccflarium?  Inconti- 
nentiam  dico  &  vftionem ,  cui  rcmcdium 
Cor.y.2.  clTc  coniugium ,  cx  Apoftoli  vcrbis  mani- 
fefto  liquct.Eft  autcm  contincntise  donuni 
non  a  natura,  ncquc  a  voluntatc  pcr  rc^fed 
a  mcra  gratia:  ac  proinde  non  omnis  in- 
continentia  damnanda  cft^quum  mihi  qui- 
dcm  fit  vcrifimile ,  ctfi  ante  pcccatum  nul- 
la  fuit  in  mutux  coniund;ionis  appctitione 
a,7tt^ie>, ,  tamen  ne  primos  quidcm  illos  no- 
ftros  parentcs,  quum  ad  matrimonium  cf- 
fent  diuinitus  vocati,  continenti^E  pcrpe- 
tu^  donum  liabuiflc  ,  cuius  nimirum  nul- 

7  lus  fuiflct  vfus.  Prsetcrca  fi  fpiritualius  eft 
in  vna  acquicfccre ,  quam  matrimoniurri 
poft  vnam  mortuam  rcpctcre ,  fane  multo 
magis  ctiam  fpiritualc  cft  oiy^iuov  manere 
quam  yLovoyiiJ.ov  effc.  At  fi  damnanda;  funt 
idcirco  fecundse  nuptiae  ,   cur  non  ctiam 

8  propter  etytixUy  ^voyauiet}  Porro  ficut  re- 
currentc  famc  &:  fiti  ftulti  hominis  fucrit 
rcpctitum  cibi  &  potus  vfum  rcprchcnde- 
re ,  quia  vidclicct  naturalcs  non  autcm  vo- 
luntariae  funt  cibi  &  potus  appetitiones, 
quas  nifi  moderate  faltcm  expleas ,  mor- 
tem  confcqui  ncccffe  fit :  cadcm  ccrte  ra- 
tione  efficitur  illos  non  miniis  infanire  qui 

recur- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  55 

recurrente  matuse  coniunclionis  cupidita- 
tc  (  recurrit  autcra  ad  vftioncm  vfquc ,  in 
iis  omnibus  qui  donura  continentioe  iion 
habcnt)repctitio.ncm  matrimonij  damnat, 
quum  hsec  quoquc  appctitio  in  fuogcne- 
rc  non  minus  fit  naturalis  quam  fitis  aut 
famcs  :  &  nifi  vflioni  tcmpcftiuum  rcmc- 
dium  a  Dco  conflitutum  adhibcas  ,  pcri-  ^ 
culum  multb  maius  ,  ncmpc  amittendi  re- 
gni  cselorum  5  fubcatur.  At  cnim  (aiunt)  Obiedio. 
ifta  matrimonij  rcpctitio  cft  magn^i:  in- 
contincntia^  argumcntum.  Ego  vcro  pri-  Rcfponfa 
miim  omnium  dico  id  pcrpetuum  non  eC- 
fe  ,  quum  quipku-cs  vxorcs  duxit ,  &  mul- 
tos  annos  poftca  c^elcbs  vixit ,  continen- 
tior  mcritb  fit  habcndus  ,  quam  qui  cum 
vna  ad  extrcmam  vfqnc  fcncdutcm  fuit 
coniun6lus.  Scd  vt  ita  cflc  dcmus ,  fi  nemo  z 
gcrmane  Cliriftianus  cft  nifi  qui  contincn- 
tise  donum  habct,  fanc  vcreor  ne  non  mo- 
do  ad  fummam  paucitatcmrcdacla,  fcd  c- 
tiam  abolita  iapridcm  fucrit  Ecclcfia.Imo 
vbi  fucrit  ante  dikmium ,  &  tot  poft  annis, 
Ecclcfia  ?  Et  quo  tandcm  iurc  Abraham, 
alioqui  in  Agarc  non  omni  culpa  vacans, 
dudla  poft  Sarse  mortem  Ccthura  glor;o- 
fum  iikid  Patris  credcntium  nomcn  non  a- 
mifcrit?Eft  tamcn,fatcor,(quod  &  rcs  ipfa  3 
conuincit)magna  in  hac  humana  imbccilli^ 

c.  ij. 


^6       TRACTATIO    DE 

tatc  oC7ttJ/ot ,  atque  ctiam  foeditas ,  fcd  qiia? 
(quum  in  ipfa  rc  non  hsercat ,  &  rmgulari 
Dci  bonitatc ,  qua  lcgitimo  coniugio  ab 
initio  bcncdixit ,  cxcuictur )  non  impediat 
tum  primarum ,  tum  ctiam  dcinccps  rcpc- 
titarum  nuptiarum  at;vaeju^i/,  quas  alioqui 
A  Spiritus  fandus  nunquamprascipcrct.Dc- 
.  niquc  quod  atfcrt  Tertullianus  dc  Ecclc- 
fia  vnicum  Dcum  fponlum  agnofccnte, 
vere  quidem,  fcd  admodum  impcrite  di- 
citur.  Qiium  enim  ncquc  Chriltus  fpon- 
fus,neque  Ecclcfia  fponfa  vnquam  moria- 
turjmirum  non  cll  niillumhic  locum  rcpc- 
titis  nuptiis  rchnqui.  .Qu_^)rfum  autcm  hxc 
adhuius  vitas  imbcciUitatem?  Pcrtinent  i- 
gitur  ifta  ad  priorem  polygamix  fpccicmi 
2b  vero  poRcriori  dc  qua  nunc  dilfcrimus, 
nullo  modo  contieniunt,  quum  in  rcpetitis 
nuptiis,  non  minus  quam  in  iis  quse  prirnaj 
contrahuntur ,  vnus  cum  vna  coniungatur, 
ac  proinde  Ecclcli^E  cum  Chrifto  fpiritua- 
lis  coniundionisftoTTie^o;'  3c  in  his  &  in  illis 
<  cluccat.  Quid  ,  quod  vni  Dco  Ezechicl  v- 
Eiech.13.  xorcs  duas  vno  ctiam  tcmporc  ,  Oholam 
vidclicet  dc  Oholibam  collocat  ?  Qmd, 
[uod  apud  Paulum  dicuntur  fidcles  Chri- 
:o  ncn  nifi  priorc  marito  mortuo  ( pccc^- 
to  videlicct )  nubcrc?  Sed  dc  his  plura  c- 
tiam  dcinccps. 

Pergit 


3: 


POLYGAMIA.  37 

Pcrgit  tamen  Tertulfiamas ,  Sc  inquit,  Secuduni, 
Quum  dicat  Apoftolus  bonum  clTe  homi-  i.Cor.7*u 
ni  mulicrem  non  tanecrc ,  &  nuptias  non  !:„      ■ 
nid  pcneuiuitus  concedat,idquc  cx  huma- 
na  seftimation.c  potius  quam  ex  diuinaau- 
thoritate ,  poftca  quodammodo  reuocans 
guod  cx  neccfsitatc  indulferat  (  quia  vidc- 
iicet  mclius,id  cft  minus  malum  fit  nubcre 
quam  vri )  oportuerit  autem  nos  tot  fecu-- 
IjiS  proficcrc :  omnino  putandum  cfl:  Spiri- 
tus  fandi  afflatu  regi  qui  nuc  ardius  quid- 
dam  &  perfcdius  a  Chriftianis  cxigunt, 
quum  necefsitatem  illam  ccflarc  iam  o- 
portuerit.  Rcfpondco  Bomirn  illic  non  op-  Refponf.i, 
poni  ci  quod  fit  vitiofum  &  Dci  vokmtati 
repugnans.  Nam  fi  itae{fet,non  modb  rc- 
pctitx  fcd  primse  ctiam  nuptise  vcl  cifcnt  a 
diabolo(quod  apcrte  falfum  cffc  liquct  vcl 
cx  co   qubd   matrimonij  prohibitioncm  • 
Paulus  vocat  doB:rtnam  d.tmomonm  )  vcl  ita  iTim.^^r. 
cffcnt  dcprauat^e  vt  a  Spiritu  fando  nun- 
quam  laudarcntur.  Bomtm  igitur  non  aliud 
apud  Apoflolum  dcclarat  quam  id  quod 
Commodum  cft ,  &  ad  hanc  vitam  abfque 
diftradlionc    tranugcndam  accommoda-    - 
tum.  Deindc  nc  hoc  quidem  refpc(ftu  vni-  2- 
uerfalitcr  &  fme  cxccptione  intcUigcdum 
cffc  affirmo  illud  Apoftoli  diGlum,fcd  eo- 
rum  tantum  habita  ratione,  in  quos  colla- 

c'  iij. 


38        TRACTATIO     DE 

tum  cft  contincntix  donum.  Id  autcm  ipfe 
mox  dcclarat,  pra:cipicns  vt  proptcr  fcor- 
tationcm  vnuiquifquc  ( id  cfl:  quifquis  vri- 
tur  ,  quia  contincntice  donum  non  habct) 
vxorcm  luam'  habcat :  nunqiiam  id  ccrte 
fuafurus  ncdum  praccpturus ,  li  mulicrcm 
attingcrc  lluc  primis  iaic  fccundis  nuptiis 
malum',  hoc  clt  vitioium  ,  &  Dci  volunta- 
ti  rcpugnan^  cilct,  quum  noil  imt  facicnda 

3  mala  vt  bona  cucniant.  Pcrucrtit  etiam  a- 
liis  multis  modis  ciufdcrtiApoftoli  ic-ntcn- 
tiam  Tcrtullianus.  Verba  cnirn  illdyFe/tm 
omncs  cifc  vt  cgo  fum,nonfunt  praci- 
picntis  fcd  optantis  :  idc]uc  non  iimplici- 
tcr  (  quid  cnim  hoc  aliud  cifct  qiiam  hu- 
mani  gcncris  intcrnccioncm  optarc?)  fcd 
fuorum  tcmporum  ,  atquc  adco  Hcclcila- 
fticx  potius  vocationis  habita  rationc.  II- 

^  ludautcm  )(p  coyyvco^^fxio  eorci-crmr  quo 
putat  Tcrtullianus,  &  ahj  poft  cum  multi, 
fcd  ad  illud  potius  quod  proximc  dixcrat 
Apoftolus,ncmpc  vt  vnuiquiiquc  vxorcm 
luam  habcat.  Id  crgo  tcftatur  Apoftolus 
intcrprctandum  cx  a^quo  &  bono  ,  imc 
quoad  cius  ficri  oporterc(ad  fcortationcm 
nimirum  fugicndam  )  vidcbitur,  non  quaft 
vnicuiquc  iinc  cxccptionc  id  pracipiatur. 
nifi  malimus  aifcntiri  audori  libri  de  bo- 
no  viduitatis ,  qui  intcr  Auguftini  opcra 

rcpoiitus 


POLYGAMIA.  39 

rcpofitus  eft.  Arbitratur  autcm  ipfc  hoc 
intelligendum,  non  dc  coniugio  quod  li- 
bcrorum  procrcandorum  caufa  copulatur, 
aut  fide  pudicitise  coniugalis ,  &  indiflTolu- 
bili,  quandiu  ambo  viuunt,  matrimonij  fa- 
cramento  (qux  omnia ,  inquit ,  bona  fiint) 
fed  de  illo  immodico  carnis  vfu  qui  in  c6- 
iugum  infirmitate  agnofcitur,  &  interuen- 
tu  boni  nuptialis  ignofcitur ,  de  quo  ait  A- 
poftolus  ,  Secundum  veniam  dico,  nonfe- 
cundum  imperium.  Illavcro  verba,£^o  di-  5 
co  y  non  Dominm  ,  quum  fic  accipit  Tertul- 
lianus  acfi  Paulus  non  diuinitus  fed  huma- 
nitus  hsec  confuleret ,  a  blafphemia  non 
procufabeft  ,  &  ne  rcfutatione  quidem  e- 
get.  Denique  quod  idemTcrtullianus  di-  6 
citjoportuilfe  nos  atemporibus  Apoftolo- 
lum  proficere,re(5tc  quidem  dicit,  Ccd  huc 
prokdum  dicopofitum  elfe  in  rebus  lon- 
ge  aliis ,  nempe  in  frudibus  Spiritus  qui  in 
epiftola  ad  Galatas  commemorantur.  Er- 
rat  autem  vehcmenter  qui  perfedlius  aut 
meliu^  quicquam  in  Ecclefia  vel  prxftari 
pofTc  arbitratur  ,  quam  Apoftoli  manda- 
rint.quod  tamcn  dc  ftu  Montani  paracleto 
mifere  fafcinatus  Tcrtullianus  fomniat. 

Citat  quoque  TertuUianus  locum  illum  Tertium. 
loannis,  Quifquis  fpem  habet  in  eo  lltam,  i.ioan.}.j, 
caftificat  fcfe ,  vt  &  illc  caftus  eft :  &  illum 

c.  iiij. 


40  TRACTATIO  DE 
i.PcM.i^.  Petri,  Eflote  fand:!,  ficut  &  ille  faiKftus 
Rcfponf.i.  fuit  5  Chriftus  vidclicct  in  carne  fua.  Rc- 
fpondco  non  omnia  c^iix  fccit  Chriftus  no- 
bis  ad  imitationcm  proponi.  Nam  alioqu^* 
nobis  eflct  omnibus  cx  virgine  nafccn- 
dum^idquc  in  ftabulo,  &  quadragintapcr- 
pctuis  dicbus  iciunandum  ,  &  crux  in  car- 
ne  vcre  ac  reipfa  fubcunda :  qux  omnia,  vt 
&  alia  ciufmodi ,  quis  ita  infanit ,  vt  a  no- 
biscxigat?  Multa  cnim  in  Chrifto  pcrfo- 
nalia  fucrunt ,  id  cft  ipfnis  pcrfonac  ac  mu- 
ncris  propria.  Quod  autcm  Chriftus  fuit 
prorfus  ^-/xy.o^ ,  fi  ad  fingulos  Chriftianos 
pcrtir\crct,ccrte  nc  primic  quidcm  nuptias 
licerent,quas  tamcnTcrtullianusipfe  con- 
ccdit.  Et  quorfum  ipfc  Chriftus  tcftaretur 
non  omncs  polTc  hoc  vcrbum  capcrc?  Lo- 
2  cus  autcm  ille  loannis  ,  de  generali  fnndi- 
monia  tum  corporis  tum  animx  intclli- 
gendus  cft,  qua^  nifi  in  matnmonio  quo- 
quc  vigeret  fme  primo  fiue  repctito,  nulli 
5  ccrtc  pij  coniugati  cffcnt.  Dcniquc  locum 
Pctri  cx  Mofc  dcfumptum  non  rc6ti  ad 
Chrifti  carncm  traducit  Tcrtuliianus,quu 
de  purifsima  fandifsimaquc  ipf  us  Diuini- 
tatis  natura  intclligatur,quauis  alioqui  mi- 
nime  ncgandum  f  tChriftum,ctiam  fecun- 
diim  cari]cm,cifc  pcrfcdum  omnis  purita- 
tis  excmplar. 

PrsEtcrca, 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        41 

Prsetcrea,inquit  illcjfcribit  Paulus  Chri-  Quartum. 
ftum  miffum  cfTc  vt  in  eo  omnia  rccapitu- 
larcntur>id  cR  ad  fuum  caput  &  initium  rc- 
uocarcntur.  Initium  vcro  ciufmodi  fuit  vt 
Adamo  vnavxor  fcmcl  fucrit  adiunda.  Et  - 
prophetice  quoque  tunc  didum  cft  ^  Ete- 
runtduo  in  carne  vna,  Sic  ctiam  Noc ,  altcr 
humanigcncrispares,  monogamus  tuit,  & 
ipfms  filij,&  prseftatifsimi  quique  Patrum, 
vt  Iofcph,Mofcs, Aaron,Iofuc.  Etfi  autem 
digamus  fuit  Abraham,tamen  quum  cx  fi- 
dciuftificarctur  ,  monogamus  crat.  Qaod 
(i  digamiam  cius  rccipiamus ,  recipiamus 
ctiam  circuncifioncm,  quoniam  non  antca 
fuit  digamus.Ego  vcro  rcfpondco  vcrbum  Ref^onf.i. 
i/McfM^p^aJi^ixj^  nihilncq;  ad  monogamiam 
ncque  ad  rcpctitas  nuptias  pertincrc  ,  fed 
huc  duntaxat  vt  fignificetur  quum  omnia 
priiis  cflent  extra  Chriftum  difsipata ,  in 
eum  poftca  fuiifc  recollcda,ficut  docli  in-  , 

terpretcs  cxplicant.  Deinde&hoc  dico,  2 
minime  ftabilienda  cfTe  dogmata  cx  par- 
ticularibus  exemplis.  Addo&  illud,  non  3 
miniis  multa,  imo  etiam   plura  rcperiri 
pofTc  excmpla  Patrurn  ,  iftis  rcpugnantia. 
Sed  &  Abrahamum  conftat  multo  priiis  4 
digamum fuilfc  quam  circuncifum,  quum 
Ifmaelem  demum  circuncidcrit ,  annum 
iamagcntcm  dccimumtertium.  DcniquQ  - 


42       TRACTATTO     DE 

li  quid  valcrcnt  hsec  argumcnta,  torqucn- 
da  cflcnt  aduerfus  priorcm  poJygamicefpc- 
cicm  ,  c|Liia  non  minus  cft  vnius  vxoris  vir 
<^ui  mortua  vxorc  altcram  ducit ,  quam 
qui  in  vna  fupcrftite  accjuiefcit :  nifi  forte 
fomnicmus  contra  Pauli  dod;rinam,&  fcn- 
fum  ipfum  communcm  ,  nc  mortc  qui- 
dcm  matrimonium  difTolui^qua  dc  rc  mox 
diccmus. 
Quintum.  At  cnim,  inquit  Tcrtullianus,  Lcx  pro- 
hibct  faccrdotcs  matrimonium  rcpctcrc: 
fumus  autcm  omncs  in  Chrifto  faccrdotcs. 
Refponf.i.  Rcfpondco  nufquam  in  Lcgc  cxtarc  pro- 
Leuit.ii.ij  hibitioncm  huiufmodi,fcd  hoc  tatum  prae- 
cipi  fummo  faccrdoti ,  vt  non  aliam  quam 
virgincm  ducat,idq;  myftcrij  caufa,dc  quo 
2  alibi  dilfcrcmus.  Dcindc  quo  iurc  Tcrtul- 
lianus  cxtcrnum  ilkid  &  carnalc  faccrdo- 
tium  foli  tribui  Lcui  pcculiare,cum  noftro 
fpirituali  &Chriltianis  omnibus  communi 


com[- 


:)arat 


Sextum.  CoUigit  idcm  prxtcrca  Noui  Tcfta- 
raenti  cxcmpla,vt  Zacharix  monogami,&: 
]oannis  ctyiUH  :  Simcon  etiam  (inquit)  non 
fuit  digamus,  Anna  manfit  vidua,  fokis  cx 
ApoftoUs  Pctrus  maritus  lcgitur.  His  ad- 
dit  Eliam  k-^au^v ,  &  Mofcn  (xovo-^c/Moy,  quos 
potifsimum  transtormationis  fuse  tcftcs 
.   Chriftus  dtlcgit.  Poftca  colligit  oportcrc 

Chri- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  43 

Chriftianos  iftis  prseftantifsimis  viriscffe 
fimilcs.  Rcfpondco  multa  poni  in  huius  Rcfpo/roi 
enthymcmatis  antccedcntc,  cpix  fi  ncgcn- 
tur^probari  no  pofsint.Dcindc  ncgo  iftiuf-  - 
modi  confcquutioncm  ,  non  modo  quo- 
niam  cx  iftis  particularibus  conftitui  ai:tir- 
mans  vniucrfalis  no  potcft(  quu  prxfcrtim 
multo  ctia  plura  profcrri  pofsint  cxcm- 
plain  contrariam  partcm  )  vcrumctiam 
quia  placuiffc  iftos  ob  eam  ipfam  caufam, 
quod  alij  quidcm  monogami,  alij  vcrb  cC- 
fcnt  oc^^f^^.o/jprobandum  fucrit ,  quod  ccrte 
nunquam  cuincctur.  Prirtcrca  fi  quapofi-  5 
ta  cffct  prceftantia ,  qualcm  ifti  imaginan- 
tur,tum  in  kytyt.to(.  tum  in  fJLovo}auioi.^i\h  ccrte 
ifti  prceftarcf ,  ac  proindc  licut  cx  J))a.utdif 
rcprchcniionc  Tcrtullianus  {j.eyo-^,uUy  fua 
exornat ,  ita  ctiam  cxckidcndi  cflcnt  uoko- 
yt^ot  a  rcgno  c^elorum^Sc  in  Marcionis  ca- 
ftra  tranfcundum  ,  vt  folis  ccyluot^locus  rc- 
linqucrctur  :  quod  quam  abfurdum  fit  nc 
Tcrtullianus  quidcm  ipft  ignoraifct,vtpo- 
tc  Marcionis  hoftis  ,  niii  Montanus  iplum 
fafcinailct. 

Profcrt  pr^Etcrca    quofdam   ScripturxSeistioiii. 
locos.Oportct  cnim,  inquit,  nosficripuc- 
ris  fimilcs:  pucri  vcro  dc  nuptiis  non  cogi- 
tant.    Atqui  ii  hoc  ita  fc  habct>nc  prim;2  Refponf,  ? 
quidcm  nuptia:  liccnt.  Qup  vcrorcfpcdu  2. 


44        TRACTATIO    DE 

^  -  ^      id  poftulct  ChriftiTs  adco  quidcm  vt  dc- 
llue.18.17.      ^ .  ,.  "  , 

nuntiet  nos  alioqui  in  rcgnum   cselorum 

nunquamingrcfTuroSjncmpc  quod  adma- 

litiam  non  quod  adnuptias  attinct,  fatis* 

ftipcrque  conftat. 

oaa-um-      Huc  ctiam  idcm  dctorquet  aliud  Chri- 

Mitth.io  fl^i  did:um,  ncmpc  quod  oportcat  nos  cflc 
commbae  limiks.,  quam  vnam)  mquitjno- 

Refponfio.uit  mafculus.  Huius  autcm  rci  pcncs  illa- 
rum  rcrum  fcrutatorcs  fidcs  cfto.Illud  ccr- 
te  cogitarc  dcbuit  Tcrtullianus ,  fimilitu- 
dincm  il!am  ab  ipfo  Chrifto  rcftringi  ad 
morum  fimplicitatcm. 

Nonum.  Magis  ilkid  vrgct  quod  cx  loannc  citat, 
nempc  quod  Chriltus  lcxtum  ilhus  Sama- 
ritanse  virum  ncgaucrit  cffc  ilHus  maritum. 

R'^pofio.  Scd  in  cofalUtur,  quod  illam  fcxtb  nupfif- 
fc  cxiftimat ,  quum  potiiis  ,  quinto  marito 
mortuo  ,  fcortari  coepiffct ,  acproindca 
Chrifto  non  vt  -KvKv-^auc? ,  fcd  vt  fcortatrix 
reprchcndatur. 

Decimum.  ^^  cnim,  inquit,  nuptiis  femcl  duntaxat 
Chriftus  intcrfuit,id  cft  quotics  illas  cclc- 

Refponfio.  brari  voluit.  Quid  fi  vcrb  fccundae  illse  c— 
rat  nuptise,quibus  Chriftus  interfuitPquod 
tamcn  vt  omittam,nc  rcfutationc  quidcm 
cgct  hoc  argumcntum. 

Vndcci-        Pcrgitautcm,&  inquit:  Si  nonlicctfc- 

mum.       pararc  diuortio  quos  Dcus  coniunxir,  non 

liccbit 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  45 

Jiccbit  etia  coniungcrc  matrimonio  quos 
Deus  fcparauit.  Rcfpondeo  ne  hoc  quide  ^«^ponCo. 
nos  agere,  quod  fruftra  molircmur ,  nem- 
pcvt  morte  feparatos  rurfum  coniunga- 
mus.  Scd  nimirum  alio  torquctur  hsec  (cn- 
tentia  a  Tertulliano  fic  coliigente  :  Si  non 
poffunt  homincs  efficerc  vt  diuortio  dif- 
iungantur  quos  Dcus  matrimonij  vinculo 
coniunxit:confequiturnc  hoc  quide  polTc, 
ytnouomatrimonio  coniungatur  fccunda 
vxorcum  co  qui  primis  nuptiis  cum  alia 
coniundusjab  illa  poftea  cftfcparatus.Af- 
fumit  igitur  Tcrtullianus  duorum  altcrum 
in  hoc  iirgumcnto  :  ncmpe  aut  nc  mortc 
quidcm  plane  diffoluivinculum^quodpla-,  ^0,.- ^^ 
ilerepugnat  Apoflolo  ,  liberam  ciic  mu- 
licrem  pronuncianti  pofl:  mariti  mcrtcm: 
autiftiufmodi  fcparationc  Dominum  ta- 
icite  admoncrc  fupcrftitem  pcrfonam  nc 
de  matrimonio  dcinccps  cogitct :  quod  fi 
quis  inficictur  ,  vt  cgo  fane  iniicior  ,  qui 
tandcm  probabit  Tcrtullianus  ?  Vana  cft 
igitur  tota  hsec  collcdio :  ncque  il  ad  fe- 
cundas  aut  vltcrius  ctiam  rcpctitas  nuptias 
Vcniatur,  vcl  dirimitur  quod  Deus  con- 
iunxit  (  quum  ipfemct  permortcm  intcr- 
uenicntem  diremcrit  quod  coniunxcrat) 
vcl  coniungitur  quod  fcparaucrat ,  quum 
dc  fcparataperfona  no  agatur  rurfum  cum 


4^         TRACTATIO     DE 

cadcm  coniiingcnda  a   qua  difiund^afuit. 

Dtiodcci-       Addit  pra^tcrca  :  Si  non  licct  rcpudiatse 

"^""^'  ad  alium  virum  tranfirc^confequitur  rcpu- 
diatam  tcncri  viro  quanuis  difcordii^  ini- 
mico.Hoc  autcm  fl  vcrum  cft ,  multo  fane 
magis  vidctur  teneri  viro ,  a  quo  nuUo  i- 
plius  vitio,  fcd  Dominicce  lcgis  cucntu, 
id  cft  fola  mortis  ncccfsitatc  fcparata  cfl. 

Rerponfio.Rcrpondco  hacctiain  rc  magnoperc  falli 
TcrtullianCi.Nam  vt  omittam  quod  modo 
dixi,pronutiari  vidclicct  libcram  vxorcm 
pofl:mariti  mortcm,  vt  nubcre  pofsit  cui 

Matt.!9.9.vclit,  Chrif-tus  dc  diuortio  difTcrcs  caufam 
adultcrij  difcrte  cxccpit.  At  li  adultcrio^ 
(quod  tamcn  per  fc  mutuum  corporum 
vfum  nontollit)vincukuTi  matrimonij  ab- 
rumpitur ,  id  ipfum  fane  multb  magis  dc 
mortc  diccndCi  cfTc  ncmo  bcnc  fanx  mcn- 
tis  ambigct. 

DecJmum  ^^^  j^^jj  Hcct,  inquit,  poflularc  ab  Epi- 
fcopo,quod  ipfc  habcrc  non  potcfl; :  Epi- 
fcopos  autcm  oportct  cffc  monogamos, 
Ego  vcro  &  illud  &  iflud  ncgo.    Quid  c- 

^^^^'°"^'*nimprohibct  quominus  ab  aliquopoftu- 
Icm,quod  vt  ipfc  libi  non  habcat ,  mihi  ta- 
mcnab  aliolargiatur  ?  Nam  alioqui  ccrte 
virtus  omnis  corum  ,  qu:iE  in  Ecclcfia  di- 
cuntur  &  fiunt ,  a  miniftris  pcnderct ,  non 
2     ab  eo  qui  miniftroru  opera  vtitur.  Dcinde 

^  lcmcl 


POLYGAMIA.  47 

icmel  duntaxat  contrahcndi  matrimonij 
ncccfsitatem  vcl  Epifcopis  vel  aliis  vllis 
Cliriftianis  a  Domino  fimplicitcr  impofi- 
tam  fuiflc  prorfus  ncgo. 

Scd  aliud  ciLifdcm  argumentum ,  quan-  Decimum 
iiis  non  ita  manifefte  ab  ipfo  exprelfumj,  *!"*""'"• 
audiamus.Oportetnos,  vtbcnc  quippiam 
vclimus,id  demum  vclic  quod  Dcus  vult, 
3c  id  nolle  quod  Deus  non  vult.  Dcus  au- 
tem  vel  maritum  vxore,  vel  vxorcm  mari- 
to  priuans,videtur  omnino  fupcriliti  parti 
indiccre  yt  extra  matrirnonium  viuat ,  ac 
proindc  vt  fit  ca^iebs,&  nolic  vt  ad  matri- 
monium  redcat  cuius  vinculumip(c  abru- 
pcrit.  Ego  vcro  illud  quidem  maximc  co-  R^^po^o- 
x:edo,fed  hoc  prorfus  ncgo.  Etfi  cnim  cer- 
tum  efl:,quum  ncmo  nifi  volctc  Dco  mo- 
riatur ,  quotics  alter  coniugum  moritur, 
non  placcrc  Dco  vt  diuturnius  fit  illud 
matrimonium  quodipfemct  mortc  diflol- 
uitinon  tamcn  indc  rctte  concluditur  par- 
tcm  fupcrftitem  ad  cselibatum  vocari ,  nili 
{imul  hai)eat  continentiae  donum. 

Erimus,inquit  rurfum  illc  ,  poft  morte.  Decimum 
Quod  fi  credimus  refurrecftioncm  mor-quintum. 
tuorum,  vtique  tenebimur  cum  quibus  re- 
furrcduri  fimus  ratione  de  alterutro  red- 
dituri.  Ego  yero  rcfurrccftioncm  mortuo-Refpo/Joi. 
rum  credo,  nosautcm  proximis  rationem 


48        TRACTATIO     DE 

rcddituros  nufc[uam  lcgo  ncc  ctia  crcdo, 
in  hoc  potius  occupatus,quomodo  ne  Dc' 
quidc  m  ipfc  mccum  intrct  in  iudicium,  ac 
mcpotius  fua  mif^ricordiapcr  gratuitam  - 
in  Chriilo  rcmiisionc  pcccatorum  ablol- 
^   uat.   Dcniqucmiror  Tcrtulliano  non  vc- 

Mar.a2.:7  ^^^^  jj^  mcnccm ,  hanc  ipfam  qu^^ftioncm 
c(Ic  uc  quarogatus  a  SadducxisDominusj 
Erratis  inquit^ncfcicntcs  Sc;  ipturas. 

... .  ^.  Imo,  cxcipit  Tcrtullianus,  i\  in  illo  3euo 

ncquc  nubcnt,ncquc  nubcntur ,  icd  crunt 
arqualcs  angclis,  non  idco  tcncbimur  con- 
iugibus  dciunctis  ,  quia  non  crit  rcftitutio 
coniiigij :  imo  c6  magis  tcncbimur,quia  in 
mcliorcm  (latum  dcilinamur,rcfurrc(5turi 
in  fpiritalc  coniortium  ,  agnituri  tam  noi^ 
mctipfos  quam  noitros.  Honoratior  crit 
maritus  ,  quo  mundior  iactus  crit.  In  vita 
xtcrna  magis  non  fcparabit  quos  coniun- 

Rcfponfio.  xit  Dcus,quiin  ifla  vita  icparari  vctat.H^c 
illc  a  Montani  paraclcto  tafcinatus ,  qu^ 
nc  rcfutationc  quidcm  cgcnt:tanti  cft  mo~ 
mcnti  intravcrbi  Dci  limitcs  ita  confiilc- 
rc,  vt  ncquea:!  dcxtra  ncquc  ad  iiniitram 
dcclincs.  Inilitutum  cil:  porrb  matrimo- 
niiim  initio  ,  qubd  bonum  homininon  cf- 
fct  folum  cifc:illic  vcrb ,  id  cft  in  Dci  glo- 
ria  foli  ccrte  non  cnmus,  ncc  ciufmodi  ad- 
iutorio  cgebimus  ,  quia  Dcus  erit  omnia 

in 


POLYGAMIA.  49 

iii  omnibus.Finis  coniugij  altcr  cfl  hiimani 
gcncris  propagatio ,  cuiiis  tum  aducncrit 
tcrminus.  Scortationi  vcrb  qusercnclum 
nullum  crit  ibircmcdium  vbihsercdcsDci 
&  cohsercdcs Chrifti  crimus.Qiiorfum  igi- 
tur  ifra  noui  paraclcti  dcliria? 

Hxc  funt  pr;^cipua  Montaniftaru  aducr-  Q^amnda 
fus  fucccfsiue  rcpctitas  nuptias  argumcn-  nf[.).fpon3 
ta,  fludiofiiis  ctiam,  opinor,  a  TcrtuUiano  fionumre- 
quam  ab  ipfo  Montano  cxplicata.  Opcrx-^"""^* 
prctium  autcm  mc  fadurum  putaui ,  li  in 
corumgratiam  (quilediione  illiusalioqui 
maximijfcd  maximo  cum  iudicio  audicndi 
viri  dclccftantur)  ca  quoquc  adiiccrc^m  qui- 
bus  contrarise  partis,  id  cft  orthodoxorum 
rationcs  aggrellus  cfl;  rcfutarc. 

Itaquc  adlocumillumPauli  planum&  «vCor.yj-j 
pcnitus  pcrfpicuum,  Mtdter  tH?id;A  efltn- 
e^umtum->  ternforvs  viuit  vtr  eivu  :  fi  autei7u 
mortU]ii  juent-ilihera  efltcvit  vultmhat:  tan^ 
tmn  in  Dornino ,  ita  rcfpondct  vt  ncgct  fic 
conccdi  licetiam  fccundi  matrimonij  pofl: 
fidcm  Chrifto  datam.  Primum  quoniam 
Paulus  fibiipfi  rcpugn^rct.  Si  cnim,  inquit 
TcrtuUianus ,  fccuqd^is  nuptias  rcmittit, 
qux  ab  initio  nonfucrunt,quomodo  affir- 
mat  omnia  ad  initium  rccolligi  in  Chrifto? 
Si  vult  nos  itcrare  coniugia,  c]uomodo  fc- 
nix^n  noftrii  in  Ifaac  femcl  marito  audof  c 

d.j. 


50       TRACTATIO     DE 

dcfcndit?quomoclo  totiim  ordincmEccle- 
fise  dc  monogamis  difponitPHsec  illc,cuius 
primum  argumcntum  antcarctutauimus. 
Altcrum  certe  nuUiuscft  momenti.  Nec 
cnim  Ifaac  idco  proponitur  noftri  fcminis 
auctor ,  quia  lemcl  maritus ,  fcd  quia  pro- 
mifsionis  filius  :  vt  neque  Abraham  pater 
credcntium,  ncque  lacob  fortis  luftator 
idco  grati  Dco  qiioniam  bimariti:fcd  quo- 
niam  vterque  Dco  credidit.  Tcrtium  de- 
niqueargumcntunihil  moucre  quenquam 
debet,  quum  de  iis  dcmum  monogamis  a- 
gat  Apoftolus  qui  veris  polygamis  ,  id  cft 
lis  qui  plurcs  fimul  vxorcs  habucrint ,  op- 
ponuntur ,  vt  fuo  loco  plcnius  dcmonftra- 
Dimus,&  no  modb  Chryfoftomus,fcdipfc 
quoqucHicronymus  cgrcgia  illa  ad  Occa- 
num  epiftola  intcrprctatur. 

Sccundo  prsfatusTcrtullianus  Apofto- 
lum  haec  fcripfdfx  noux  adhuc  Eccclcfise 
quam  laflc  pafcerct,  dicit  hoc  accipicdum 
dc  ca  mulicre  qux  fucrit  in  viduitate  a  fide 
dcprehcnfa:  id  cft,  vt  planius  loquar,  quse 
nonnifi  iam  vidua  ad  Chriftianifmum  ac- 
ccffcrit ,  cuius  nouus  maritus  (inquit)  non 
dcputabitur  fccudus,  qui  cft  a  fidc  primus: 
ficut  ante  fidcm  foluto  ab  vxore  non  nu- 
mcrabitur  poft  ftdcm  lecunda  vxor  qu;e 
poft  fidemprima  eft ,  quoniam  ipfa  vita 

noftra 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  51 

noftra  a  fide  cefeatur.Scfl  quis  ifta  violcn- 
ter  ac  fophifticc  prorfus  dcclamata  fuifTc 
non  videtPCur  cnim  ifta  planiiis  non  expli- 
carct  Apoftolus,pr3efcrtim  cum  rudibus  a- 
gcns?Etfi  autcm  mcrito  Corinthiis  cxpro- 
brat  Apoftolus  qubd  craftc  adhuc  erraret, 
tamen  minimc  rudcm  fuiflc  illam  Eccle- 
{iam,fatis  apcrte  initio  prioris  Epiftolx  te-  i.  Cor.1.5. 
ftatur^gratias  agens  Dco  qubd  abundarcnt 
lj>  TravTi  hoyo)  ij  -yv^m.  Prseterca  quum  hoc 
ipfum  Romanis  fcribat  quoriim  Hdcm  ma-  Rom.i.s. 
gnificetifsimc  pr^dicat,  quorfum  ifta Tcr-  ^  7'*- 
tulliani  cflTigia?  Dcniquc  quum  intcr  infi- 
delcs  quoquc  fint  nuptise,(nam  alioqui  no 
fuaderet  fidclibus  Paulus  vt  in  ciufmodij.Cor.y.ii 
contubcrnio  manerct)  ccrtc  fccundus  ma- 
ritus  fempcr  fccudus  crit,quicquid  garriat 
Montani  paraclctus. 

Itcm  quum  colUgcrcnt  Orthodoxi,pcr- 
mitti  rcliquis  itcrationcm  matrimonij  ab 
Apoftolo,  cb  qubd  folos  qui  funt  in  Clcro  i.Tim.^  i. 
adftrinxcrit  monogamix  iugo:  Tcrtullian' 
primiim  rcfpondct  idco  potius  omnibus 
prasfcribi  monogamiam,quia  Epifcopis,& 
idco  Epifcopis,quia  omnibus.  Vndc  cnim 
(inquit)  Epift:opi&  Clcrus?  nonnc  dc  o- 
mnibus?  Hic  vcrbrurfam  manifcfta  cft  fo- 
phifticc.Namfi  de  omntbm  eligi  ccnfct,qui 
(?x  ipfo  Ecclcfise  corpore  feligantur ,  rcdc 

d,  ij. 


52        T  R  A  C  T  A  T I  O     D  E 

loquitur,  ncc  indc  confcquitur  fingula  Ec- 
clcfi^  mcbraiirdcmlcgibus  adftringi  qui- 
bus  Clcrus  adftringatur.  Sin  vcro  de  omni- 
ha^  ita  intcrprctatur  acfi  quiuis  ex  Ecclcfia 
cligi  pofsit,  lioc  quidcm  pofito  confcque- 
tur  iilud  quod  colljgit :  fcd  quis  tandcm  id 
vcru  cflc  ipfi  largictur?  An  enim  quoniam 
cx  fidclium  turba  dcligiitur  Epifcopi  qua- 
lcs  eftc  iubet  Apoftolus,  idco  vnumqucm- 
que  ex  illa  turba  confequctur  talem  effc 
oporterc  vt  ad  Epifcopatum  fit  idoncus,ac 
non  potius  ij  dcmum  cx  tanto  numero  de- 
ligcndi  qui  idonci  compericntur?  Dcinde 
aliud  opponit,ncmpc  \\  vcrba  illa  Vnms  v- 
xoris  vmtmyad  folos  Epifcopos  rcferantur, 
idcm  quoquc  dc  ca^teris  qu2e  {cquutur  vir- 
tutibus  diccndum ,  quas  tamen  abfurdum 
fuerit  folis  Epifcopis  tribucre.Rcfpondeo 
vanam  ctiam  cfic  iftius  argumcnti  confe- 
quutioncm.  Qiud  cnim  prohibct  quomi- 
nus  Apoftolus  tum  earecefucrit  quse  pro- 
priein  Epiicopo  rcquiruntur,  tum  ctiam 
^ux  habcat  vcl  cu  rcliquis  omiiibus  Chri- 
ftianis  ,  vel  cum  aliquibus  duntaxat  com- 
munia,in  quibus  tamcn  ipfum  pra:  cxteris 
oportcat  cmincrcf'  Obfccro  cnimanhoc 
a  quibufuis  ad  Baptifmum  acccdentibus 
rcquircndu  vel  ipfe  Tertulhanus  cefuiffet, 
vt  cifcnt  ccviTTi^^n^c/}  an  vt  cflcnt  ^fuKvicoi} 

Imb 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  55 

Imo  ne  in  Epifcopis  quidem  ipfis  fimiliter 
illa  omnia  requiri  rcs  ipfa  cIamat,quoniam 
alioqui  diccndum  fucrit  qua  ratione  non 
cft  cligcndus  qui  non  fit  tcmperans  aut  qui 
fit  cbriofus ,  excludi  quoquc  ^(j.}auo-if ,  &  qui 
familia  &  libcris  careat ,  quod  vcl  cogitari 
nifi  pcrabflirde  non  potcft. 

Ad  locum  autcm  Pauli  ex  Epiftola  ad 
Romanos,  Qax  fub  viro  eft  mulicr  viucn-  Rom.7.3. 
te  viro,iund:a  cft:  fi  autcm  obicrit^cuacua- 
ta  eft  a  Icgc  viri,  refpondct  dupliciter,  pri- 
miim  addcnda  cflc  quse  fubiiciuntur  ciui- 
bus  iubet  nos  mortificari  lcgipcr  corpus 
Chrifti,id  cft,inquit,nos  aufcrt  a  lcge  quse 
non  tcnct  vxorcm  marito  dcfundo  qiio- 
minus  alij  viro  fiat ,  vt  ad  contrariam  nos 
redigat  conditionem,  nc  mulicr  amiflo  vi- 
ro  nubat.  Dcindc  fi  Apoftolus  abfolutc, 
inqi{it,pcrmifilfct  amiflo  in  fidc  matrimo- 
nio  nubcre  ,  pcrinde  fcciiTct  quemadmo- 
dum  &  c2Etera  quae  aducrfus  formam  rc- 
gulae  fux'  gcfsit,circuncidcns  Timothcum, 
&  rafos  quofdam  induccns  in  tcmplum,rc- 
bus  ita  cxigentibus  vt  omnibus  omnia  fie- 
rct  quo  omncs  lucrifaccrct.Ncutrum  vcro 
rclponfum  vnquam  vir  iftc  tantus  protu- 
liffct ,  nifi  fuiflct  a  falfo  illo  Montani  para- 
cleto  dcmcntatus.  Qnis  cnimlocum  illum 
vel  lcuiter  infpicicns,  non  animaduertit 

d.  iij. 


54      T  R  A  C  T  A  T  I  O     D  E 

Paulum  ibi  cx  profcflb  non  agcrc  qq  ma- 
trimGniojfcc!  fimilitudincm  a  lcgitimo  c6- 
iugio  qualc  fcrt  huius  vitse  ilatus ,  ad  fpiri- 
tualcm  noftram  cum  Cliriflo  fignificadam 
coiundioncm  duccrcPSublato  autcm  illius 
fimilitudinis  fundamcnto  (  quod  iftc  qui- 
dcm  fcdulo  facit)  rucrcfane  Sc  illud  opor- 
tcat  cuius  caufa  cft  inftituta.  Apoftolum 
vcro  vbitandcm  compcricmusmatrimo- 
nium  intcr  illa  numcralfc  qux  ad  tcmpus 
tolcrauit  vt  omnibus  omnia  Hcrct? 

Et  dc  iftis  quidcm  hadcnus.  lam  cnim 
tcmpus  cft  vt  aducrfus  cos  diftcramus  qui 
quanuis  non  cundcm  prorfus  atquc  Mon- 
taniftx  curfum  tcnucrint,tamcn  ad  cudcm 
prorfus  fcopulum  naufragium  kccrunt. 
Dc  repeti      Dicturus  autcm  a Jucrlus  iftos  qui  rcpc- 

tis  nuptiis    .  .        .      p  ,.  t    r 

Clero  in-  titas  nuptias  mlohs  quos  vocant  ccclcha-- 
tcrdictis.  fticis  codcmnant,  ncccftc  habco  de  primis 
ctiam  nuptiis  intcrdidis  initio  diflcrcrc, 
quoniam  vtcrquc  crror  iifdcm  magna  cx 
partc  argumcntis  nititur  ,  &  ficut  vnus  cx 
akcro  cft  cnatus  ,  ita  ctiam  altcro  cucrfo 
rucrc  ahcrum  oportct. 

Scd  hoc  in  primis  obfcruandum  cft ,  fic 
a  nobis  coniugium  laudari  in  omnibus ,  vt 
tamcn  coelibatum  in  ncminc,  nifi  in  co  qui 
vratur  damncmus.quod  idcircoprxdiccre 
volui,  nc  quis  cum  u  nobis  crrorcm  foucri 

putct. 


POLYGAMIA.  55 

putct,  quem  nonnuUi  (&  quidem,  vt  arbi- 
tror  5  immerito  )  louiniano  &  Vigilantio 
obicccrunt. 

Qui  igitur  arccnt  a  coiugio  in  facris  or- 
dinibus  conftitutos,  puta  Epifcopos,  PreA 
byteros,  Diaconos,&  Hypodiaconos,  non 
idcm  per  omniafcntiunt.  Nam  alij  perpe- 
tuse  continentiae  votum  ab  omnibus  ordi- 
nandis  exigimt.alij  iam  coniugatis  pcrmit- 
tiit  vxoris  vfum,  fed  cum  duplici  cxccptio- 
nc,nempc  vt  primafucrit,  neque  illa  mor- 
tua  repctcre  nuptias  vUo  modo  liceat^ficut: 
&:  ci  qui  coelcbs  ordinatus  fucrit  coiugium 
intcrdiciit.  Eum  vcro  qui  poft  baptifmum 
vcl  fsepius  quam  femcl  vxorcm  duxerit:vel 
femcl  quidem  fed  viduam  acccperit ,  a  fa- 
cris  ordinibus  rciiciunt.Etrurfus  inhis  in- 
terdidis  alij  aliis  funt  duriores,{icut  ex  eo- 
rum  decretis  apparet. 

Deinde  alis  funt  intcr  eos  ac  multlpli- 
ces,eseque  nondum  compofita?  controucr- 
fisE.  Quidam  cnim  iuris  hoc  clfe  diuini  & 
quidcm  fcripti :  alij  iuris,  vt  loquuntur,  cc- 
clefiaftici  &  traditionis  arbitratur.  &  hanc 
rurfus  nonnulli  ab  Apoftolis  ipfis  profc- 
d:am,alij  rcccntiorem  cffe  volunt,&quum 
hscc  initio  libera  eflcnt ,  acccfsiffc  poftca 
voti  neccfsitatcm.  Quid  plura?  ne  in  huius 
quidcm  nccefsitatis  definicdo  modo  intcr 

d.  iiij. 


5^      TRACTATIO     DE 

ipfos  conucnit.  Nam  alij  votiim  ciufmotii 
nulla  prorfus  rationc ,  nc  d  quidcm  ( vt 
ipforum  vcrbis  vtar  )  Soldanus  cum  toto 
Saraccnorum  rcgno  ficri  vcllct  Chriftia- 
nus,diirolui  poflc  dicunt :  alij  vcro  rclaxari 
ccrtas  ob  caufas  volunt ,  dc  quibus  rurfum 
intcr  fc  non  conicntiunt.  Poftrcmo  con- 
iugia  contra  iftas  Icgcs  inita  nonnuUi  non 
modo  vt  illcgitima,  fcd  ctiam  vt  inccftuo- 
la  diffoluunt:  nonnulli  ctfi  non  probant,ta- 
mcn  vt  vcra  matrimonia  dirimi  iurc  pofle 
ncgant.  En  quibus  labyrinthis  nccclfc  cft 
inuolui  qui  rcda  illa  via  Domini  rclida 
vcl  ad  dcxtram  vcl  ad  fniiftram  dcftcdunt. 
Illud  autcm  tritilsimum  cft,  c6  rcm  cua- 
filTc  vt  nulli  longiiis  ablint  ab  omni  pudici- 
tia :  nulli,  quod  omnibus  conftat,  omnili- 
bidinum  gcncrc  viuant  contaminatiores 
quam  plcriquc  qui  hodic  pro  voto  pcrpe- 
tux  vii  ginitatis  dcpugnarc  vidcri  volunt: 
qui  tamcn,vt  rcs  oftcndit;,  coniugia  non  a- 
liam  ob  caufam  damnant,  quam  vt  adultc- 
ria  omncqac  adco  fpurcitix  gcnus  c6  li- 
bcriiis  cxcrccant. 

Scd  nunc  quidcm  nobis  non  cft  propo- 
(itum  aducrfus  illos  dcclamarc  quos  in  ftiis 
fordibus  rclinqucdos  vt  tw7oyj.7ViXft7>if  ccn- 
fcojvt  qui  ignorat  ignorct,  &  qui  fordcicit 
fordcfcat  amplius.Fvcfutarc  tamcn  illorum 

argu  • 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  57 

argiimcnta  conftitui,vt  qui  fapere  meliora 
cceperunt,magis  ac  magis,dctcd:aiftorum 
inraniajinfimplici  puraque  veritate  con- 
firmentur. 

Quoniam  autem  ifti  in  hac  prxcipue 
controucrlia  vetcrum  canonum  ac  patrum 
authoritatem ,  &  quidcmnonprorrus  ina- 
nitcr,pr^texunt:ncccf]ari6  quoque  aducr- 
fus  ipfam  vetuftatcm  diftcram:  quod  tame 
fobrie  facere  conftitui,nc  cditis  quidem 
piorum  alioqui  patrum ,  nifi  fi  cogar ,  no- 
minibus ,  quod  meum  ftudium  vobis  vtile 
commodumque  forc  fpcro.  Quodfi  quis 
ifta  omnia  figillatim  volct  cognofccrc,  le- 
gat  Cl.Efpcnfri,  Parificnfis  Theologi ,  li- 
bros  fcx  de  Contincntia  infcriptos  ,  quo 
nemo  diligcntiiis  pluraad  hoc  argumctum 
pcrtincntia  congcxsit. 

Itaquclcj^is  coelibatus,  id  cft,pcrpctU2e  Argumcn. 

n  r         ■  •  .     ^       ^      .      .  Hierony- 

polt  ordinationcm  contmcntije  accrriminii  proca 
defcnforcs,  partim  quidcm  pugnat  autho- li^*»*^"» 
ritate  verbi  Dci :  partim  vcro  traditioni- 
bus,  c|uxtum  canonibus  tum  aUis  etiam 
patrum  tcftimoniis  confirmantur :  partim 
dcniquc  rationibus  &  vctuftis  quibufdam 
cxcmplis,  qua?  omnia  cuius  fuit  ponderis 
age  cxpcndamus. 

Cogimurautcm  inuiti  profcrrc  in  mc- 
dium  quod  libcntcr  tcgcrcmus ,  nifi  iam 


58       TRACTATIO     DE 

omnibiis  plus  fatis  patcrct:  nimirum  fic 
laudatam  fuilfe  a  vctcribus  nonnullis  ac 
prxlcrtim  ab  Hicronymo  virginitatcm, 
vt  plane ,  quicquid  poftca  prxtcxcre  fo- 
lcant  ,  nuptias  non  multo  miniis  quam 
ipfc  Tatianus  damnarint ,  atque  adco  illa 
ipfa  qu^e  rcfutauimus  argumenta  ab  co  i- 
pfo  Tcrtulliano 5  qucm  quotics  libuit  hae 
in  partc  dc  quidcm  optimo  iurc,  damnant, 
mutuari  ipfos  non  puduerit.  Id  autcm  vt 
penitus  liqucat ,  Hicronymi  aducrfus  lo- 
uinianum  prioris  libri  partcmpriorcm  a- 
ge  pcrfcquamur  ,  fmgulis  ipfius  vcfligiis 
infilfcntcs ,  dc  digamia  dcmum  poftca  di- 
fputaturi. 

louinianus  alioqui  dc  ipfc  nuptiarum  ex- 
pcrs  ,  ftultam  &  fupcrftitiofam  ccelibatus 
admirationcm  non  fcrcns,c6iugiumvirgi- 
nitati  xquabat.  Ne  fuperbtas^dXiih^u  o  vir- 
gOy  eiufdeyrL^  ecclefid  m^  mbrurru  es  ,  cmm  cr 
w;ip/-.e.Profcrcbat  quoquc  prxccptum  Do- 
mini,&:  patrum  fandifsimoru  cxcmpla,cx 
quibus  colligcbat  iftos  pcfsimc  faccrc  qui 
prxpoflero  coelibatus  ftudio  dc  nuptiis  no 
alitcr  quam  dc  malo  quodam  proptcr  a- 
liud  maius  malum  tolcrabili  iudicantcs, 
certatim  ctiam  quofuis  ad  voucndum  vir- 
ginitatcm  concirabant,quafi  in  earc  pofita 
^    clTct  pictatis  fumma.  Hoe  vcro  fcrrc  non 

potuit 


POLYGAMIA.  59 

potuit  Hieronymus,  vt  qui  fe  in  primis  ita 
carpifcntirct,  vircuiufuis  reprcheniionis 
impaticns :  &  quafi  de  religionc  Chriflia- 
na  adum  cflct ,  fi  virginitati  pudicum  ma- 
trimonium  prxfcrtim  repctitum  sequare- 
tur  5  virginitatis  dignitatem  fic  profedo 
tucri  ccepit,  vt  contentionis  seftu ,  vir  alio- 
qui  magnus,abrcptus,planc  fe  reum  faciat 
cius  cuius  accufabatur,illos  nimirum  fcqui 
Manichseorum  dogma  qui  coniugium  cui- 
quam  incontincnti  prohiberent.  Hoc  au- 
tcm  quum  dico,an  fim  in  ipfum  contume- 
liofus,  ac  non  potius  ingenuc  dicam  quod 
res  eft,  agc  cx  ipfiufmct  verbis  &  argume- 
tis  iudicetur.  ProuocatadPaulumiudicc, 
^ui-,  inquit ,  ^Piiccjmdflratuenti  Chnfii  tneo 
locfuentps  legemvute^nm,  Sanc  vcr6itafa-pj.j^-jp^; 
ciamus.  Rogatm  ,  inquit ,  j4poflolm  a  Co-  i.Cor.7.1. 
rmthiM  vtrmn  pofl  fidem  Chnfliccelibss  ejfe 
deberent  ^-  contmenti<£  caufa  vxores  dmtt^ 
terdrefpondet ,  Bonumefie  ho^nini  multerem 
non  tangere.  St  bo/ium  esf  multerern  non  tan- 
gere-imalum  efl  ergo  tangere.  Nthilent7n  bo- 
no  contrarium  efl  ,  nipynalum.  Qi^d  audio,  RefpofToi 
Hieronymc  ?  prof  clfus  es  initib  te  non  da- 
mnarc  nuptias  :  an  vcro  non  damnat,  qui 
malumeffc  dicit ,  mulicrcm  tangcre  ^  A- 
gnofcis  paulo  p6ft,cogcnte  Apoftolo,  nu- 
ptias  c{fc  Dci  donum  :  anvcromalafunt 


^o         TRACTATIO     RE 

Dei  dona?  Imo  fi  malae  funt ,  an  rccfte  facis 
3  quum  illasnon  damnas  ?  Res'autcm  itafc 
habet.  Contradiccntia  tum  dcmum  rcfe 
mutuo  expcllunt ,  vt  omnes  in  fcholis  no- 
runtjquum  cidem  fubie6lo  fimul  codem- 
que,vt  loquuntur,rcfpc(5tu  tribuutur.  Po- 
namushocaxioma,  Bonum  cft  iciunare. 
An  idco  fimplicitcr  makim  erit  cibum  ca- 
perefbonum  cH:  vigilare,  an  idco  fimplici- 
ter  malum  efl;  dormirc?  Minimc  profcdo. 
Sed  fi  cuipiam  bonum  cft  ieiunium  aut 
vigilia  ,  eidcm  profcdlo  malum  cft  co  tc- 
porc,eademc|uc  rationc  cibum  capcrc  vcl 
dormirc ,  &  contra.  Idem  quoque  de  nu- 
ptiis  &:  ca"libatuftatucndum  cftjnccillud 
concludire6te  potuit.  Imo  vtritque  iftae 
enuntiationcs  &  in  iifdcm  perfonis  &  in 
diucrfis,  quanquam  non  vno  ,  vt  vulgo  lo- 
quuntnr,rcfpcchi  vcrsc  compcricntur,Bo- 
num  cft  mulicrcm  non  tangcrc,&:,  Bonum 
cft  mulicrcm  tangcre:  Bona  cft  continen- 
tia,&  Bonx  funtnuptix:quod  poftcriusa- 
pcrte  confirmat  Apoftolus  ,  tum  hoc  ipfo 
capitc  ,  quum  dicit  cum  bcncfaccre  qui 
nuptui  tradit  fuam  virgincm,  tum  ctiam  a- 
libi  ,  quum  vult  iuniorcs  viduas  nubcre, 
nufqua  id  ccrtc  diclurus  nifi  nubcrc  quo- 
quc  bonum  circt  cx  ipfuis  fcntcntia.  Vrx- 
^  terca  quum  Boninomen  proinde  accipit 

Hicronymus 


POLYGAMIA.  ^i 

Hicronymus ,  ac  fi  fignificaret  rem  iuftam 
&  pcr  fe  cxpctendam ,  qua^  videlicct  vitio 
opponatur,in  qua  dcniquc  rcgnum  Dei  fit 
politum  5  aberratfane  ab  Apoftoli  fcopo, 
vt  qui  hoc  loco  ncc  dc  contincntia  ncc  de 
coniugio  vt  de  virtute  vel  vt  de  vitio  dif- 
putet  5  fcd  quatenus  vitse  commodius  & 
minore  cum  impcdimento  tranfigcndsB 
conuenicbant.Deriiquc  qui  mulicrcm  tan- 
gere  dicitpcr  fe  malum  efle  ,  quomodo 
non  eil:  rcus  do6lrin^  quam  meritb  loui-' 
nianus  cum  Apoftolo  ,  vt  dodrinam  dse- 
moniorum  damnatPFuit  enim  Iiomicida 
diabolus  ab  initi6,&  is  profedo  homicida 
eft  qui  coniugium  vc  rem  pcr  fc  malam 
damnat. 

Scd  &  illud  quod  in  eundem  locum  an- sccudumi 
notat  quomodo  tandem  cxcufabimus?  JVo 
dtxtt  ApoHolHSfinc^iiiti  Bommi>  esi  nmUerem 
non  habere-.fedyBonurn  est  mulierem  non  tan- 
gere,ijHafi  fsrin  tatJHjitpertculHrn,  Subiicit  „ 
poftca  Solomonis  fcntcntiam  dc  foemina 
qu^E  virorum  prctiofas  animas  rapit.  Item 
illud  ciufdem  ,  AUigabit  quis  in  fmum  i^ 
gncm,^:  non  comburctur  ?  Et  nc  quid  de- 
eftet ,  E^richthonium  cx  prophanis  fabulis 
depromit ,  Fnde  ,  inquit ,  (^'  nofier  Icfeph, 
cjuia  tangere  eum  volebat  AEgyvtiayfuo-it  ex 
tiHsmambHs,  Obfecro  vcro  quidaliuddi-RcfponCi. 


6i  TRACTATIO  DE 
z  ccrent  Manich^ei  fi  reiiiiiifccrcnt  ?  Totum 
autciTJ  iftud  inanc  prorfus  cft  commcntum. 
Qoorfum  cnim  coniux  mulicr  ,  li  tangcrc 
nctas  cft  /•  Quod  fi  tangcrc  non  licct  citra 
confcicntix  pcriculum,  ccrtc  ncc  habcre 
^  quamtangas.  Iftavcro  qux  citantur  tcfti- 
monia  tum  cx  Solomonc  tum  cx  M#fe, 
quid  aliud  oftcndunt  quam  vcl  nuUum  ef- 
fe  intcr  adultcram  &  iuftam  vxorcm  dif- 
crimcn ,  vcl  magnam  ita  ficri  Spiritui  Dci 
iniuriam  pcr  Solomoncm  ^  Mofcn  con- 
iugium  probanti,  fcortationcm  &:  adulte- 

•''"  4  rium  rcprchcndcnti  ?  Qiud  fi  rcuiuifccrct 
lofcph  ?  Ccrte  rcfpondcrct  fcfcquacon- 
fcicntia  adultcram  abhorruit,cadcm  pror- 
fus  fufccpiflc  cx  vxvorc  fua  duos  charifsi- 
mos  filios  Ephraim  &:  Manaffcm. 

Tertium.       Scribit  poftca  in  hi^c  vcrba:  Prorpterfor- 

i.Cor.  7.2.  nicationem  aiitem^  (jyc .  Si  mahtrn  efi  (^  tgno- 
/citHr-iideo  concedttnr ,  ne  cjutd  malo  deteriits 
fiat.  _Qjifi/e  autem  honHm  efi  (jHod  conditione 
detcrtoris  concedttur}  'ToUe  for?3tcationes  3  & 
non  dicet,  V mfqmfijue  vxorem  fuarn  habeat, 

RefpSfioi.  Rcfpondco  multiplicitcr  hic  quoquc  cr- 
ratum  fuilfc,  &  qubd  ipfc  Hicronymus  c- 
tiam  poltca  fcfc  cxcufarc  dc  hoc  di6lo  co- 
natus  cft  ad  Pammachium ,  quaft  vidclicct 
nonnifi  fub  conditionc  fic  loquutus  fit^ma- 
gis  ctiam  cum  rcdarguerc,quum  antca  di- 

fcrte 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  6^ 

fcrte  dixerit  hoc  ipfum  malucfTc^ac  proin 
denonfitinhisverbis  vlla  conditio  ,  Ted 
potiiisexprefTafii/TToAo^/c..  Dcindcquodad  ^ 
rem  ipfam  attinet ,  non  eft  ccrte  Chriftia- 
nx  religionis  quicquam  malum  concedere 
ncquid  deteriuseueniat ,  quum  nunquam 
fint  facienda  mala.  liceathoc  quidcm  ciui- 
libus  legiflatoribus,  ficut  pcrmiflus  fuit  di- 
uortij  libelkis  ad  duriciem  cordis.Scd  quo- 
tics  de  confcientix  lcgibus  agitur,  nun- 
quam  conccditur  makuTi.  Et  quorfum  ob-  S 
Kxroignofccrctur  cuius  ipfc  Deus  auclor 
eft?  Paulo  poft  cnim  dicit  Apoftokisin  ge- 
ncre  ,  V mtfquifqite  in  cjua  vocattone  vocatus  i.Cor.^.ia 
fuititn  ea  maneat.Kn  vcro  nos  Deus  ad  ma- 
ium  vocatPRcdarguat  igitur  Hicronymum 
Auguftinus  in  hunc  ipfum  louinianu ,  ied 
ionge  redius  fcribens.C(>«//^^/i/,inqujt,;2(?;? 
fic  dtcimus  honumvt  tnfornicatioms  compa- 
ratione  fit  bonum,altociutduo  mala  erunt-^quo- 
rum  alteruyn^eiusiam  bonurn  erit  (^fornica-^ 
tio-ycjuia  eflpetus  adulterium.  Hoc  atttemfal" 
fum  effe  ejtus  dubttet^N  on  ergo  duo  malafunt 
connubtum  ^formcatto  ,  ejuorum  alterumfit 
feius:  fedduo  bona  funt connubin  (^  conttnen- 
tia ,  ijuorum  alterum  eft  rneltus.  Hsec  ille,cui 
fi  nc  in  hoc  quide  aflentitur  Hieronymus,  ^ 
quxfierim  libentcr  ex  aliquo  Hicronymi 
fcdatorc,  quo  tempore  cceperit  cflc  con- 


64        TRACTATIO     DE 

iugiumcx  earum  rcrum  gcnere  quse  igno- 
fcuntur,  fiuc  qu^^  maioris  duntaxat  mali  vi- 
tandi  caufa  conccduntur,  quod  tamcnin 
conrcicnti^' lcgibus  diximus  nunquam  var 
luiife.  Nam  certe ,  ab  mitio  non  tiiit  (\c, 
ouum  aperte  dixcrit  Dominus  ,  non  cire 
bonum  homini  fokim  ,  id  cil  cxtra  coniu-i- 
gium  eflc.  An  vcro  pollea  vel  oc-mg/at  ill^ 
qu^  in  hac  potifsimum  cupiditate  efl-cr- 
buit,  vel  maxima  plurimaquc  iHa  incom- 
moda  qu^  in  iftam  alioquifuauifsimam  in 
communi  tuenda  famiHa  coniundioncm 
pcr  peccatu  inucCta  funt,ita  re  ipiam  per- 
uertcrunt  vt  pcr  fe  vitiofa  facla  lit  ?  Ccrte 
qui  ita  tcntit ,  nihil  fcntit :  neque  hoc  vn^ 
quamHieronymus  ipfeillo  difputationis 
feruore  ledato  magis  dixiflet  quam  da- 
■mnandum  effe  cibi  &  potus  vfum  auta- 
liasciufmodinaturalcs  appetitioncs,  qu-OT 
niam  homines  in.  iis  modum  tenere  no^. 
pol'sint,ac  proindenunquam  illis  ficvtanT 
tur  quin  venia  indigeant .  Quafi  vcrp  non^ 
fit  magnusintcrdum  ipfuis  quoquc  virgi- 
nitatis  abufus,  quum  eleemolynas  etiam  i- 
pfas  Phai  ifceorum  ac  ieiunia  Dominus  rc-r 
prchendat.  Fefcilit  autem  HiLronynium 
inter  c^tcra  nomcn  «rt/^i^^y//»^  ,  quodnon 
accipi  pro  venia  qu^  pcccato  dctur  ,  fed 
pro  modoratione  ex  ocquo  6c  bono,  quum 

quippiam 


P  OL  Y  G  A  M  I  A.  6^ 

quippiam  videlicet  rclinquitur  coru  ipfb- 
rum  arbitrio  de  quibus  agitur ,  colligcre 
faltcm  dcbuit  cxoppofito  iTn-myif  notniney 
quod  prsecifummandatudcclarat.  Poflrc-  ^ 
mo  in  co  quoquc  fallitur  quodfornicatio- 
num  pcriculo  ccflante  cxiftimat  Apoftolu 
fiiifte  coniugio  quibufuis  interdidurum, 
Q^d  enim  hoc  aliud  fuiffct  quam  cxitium 
humani  gcncris  quantum  in  ipfo  erat  pro- 
curare?Ncq;  ignoro  quse  fubtcrfugia  qua^-  Pbie^.u 
ficrit  tum  idem  Hieronymus  tum  etiam  a- 
licubi  Auguftinus,quum  ad  hoc  argumen-  Auguft.dc 
tumeflct  refpondcndum.  Stat  cnim  illudjjj^^^-^®^^ 
firmum  ,  fublato  coniugio  toUi  honcftam  pueio. 
omnem  propagadi  humani  gcneris  propa-^^'^°"^'** 
gationem  ,  quod  nemo ,  nifi  naturse  ipfius 
hoftis  &  altcrTimon  ft/iwSTJw-TrBfjfaccre  co- 
gitarit.  Red;e  enim  idem  Auguftinus  eo-  2 
dcm  hbro,ncmpe  dc  bono  coniugali,  cap. 
16,  ^QHod  efi  ctbus  adjalutem  horfnnt^.hoc  efi 
concuhtms  adjalutemgeneris.  Ncc  obftat  a-  obiea.i. 
liud  eiufdcm  Apoftoli  di(5tum  quod  mox 
explicabitur.Ipli  ccrte  Romani  pontificcs,  Refponfio, 
perpetui  ahoqui  no  tam  fcortationis  quam 
coniugij  hoftes,vbi  nullu  crat  incontinen- 
tix  pericuhim,  monachos  etiam  nonullos, 
famihas  alicuius  fcruandx  &  publici  boni 
caufa ,  e  fuis  clauftris  educerc  nop  dubj- 
tarunt. 


66       TRACTATIO     DE         1 

Quartum.      Addit  Hieronymus ,  Bomm  efi  tllud  na- 
turaltter  ^uod  comparationem  non  hab&t  rnali, 

Refponf.1.  ^uodprxlattone  altertus  non  obubratur,  Quid 
crgo?  an  coniugiiim  cuius  audor  eft  Deus, 
&  quod  ipfc  Hicronymus  mox  donumDei  i 
vocat ,  naturalitcr  malum  circ  arbitratus  \ 
1   eftPSit  fane  viri  &  toeminae  coniundio  per 
pcccatum  magnoperc  dcprauata:  vcrum  fl 
proptcrca  naturalitcr  cftc  bona  de(iit,quid 
tandcm  naturalitcr  bonumin  hac  vita  ccn- 
fticrimus  ?  Ccrte  nc  virginitatcm  quidcm 
quantumuis  incorruptam ,  poflc  quoque 
Dco  multis  dc  cauiis  ingratifsimam  ficri, 
nc  ipfc  quidcm,  opinor,ncgarit.  Rcde  c- 
nim  Auguftinus,dc  fanda  virginitatc,  cap, 
II ,  JVe-jue  nos  hoc  in  vtrgtntbm pr<zduampi4y 
cjuod  vtrgtnes fitnt i  jedqHodDeo  dicat£pia 
^^  continentiavtrgtnes.   Prsetcrca  qua^hseccft 
argumetandi  ratioPAn  cnim  nuptias  com- 
parat  cum  fcortationc,vt  minus  malu  cum 
detcriore,  quiillas  vitandi  mali  caufa  prse- 
cipit  ?  Contincntiam  fuadct  Apoftolus  ad 
vitandam  tribulationcm  in  carnc.Sit  igitur 
etiam  ex  hoc  Hicronymi  argumcntp  con- 
A    tincntianaturalitcrnonbona.Alterumau- 
tcm  illud  cuiufmodi  cd^t/iarura/tter  bonum-» 
id  non  ejfe  quod  pr.dattone  alteyiti^  obumbra- 
tur^  Contincntiam  coiugum  temporariam 
probat  Apoftolus,  proptcr  iciunium  & 

preces. 


POLYGAMIA.  <?7 
prcces.  an  igitur  naturalitcr  bona  non  cft? 
Imo  quomodo  cfFugict  quin  fatcri  cogatur  $ 
hoc  iciunium  &has  prcccs  mclius  quiddam 
cfTc  hac  contincntia  ,  quum  ha^c  ad  illa  rc- 
fcratur  ?  Et  ccrtc  ita  cflc  dico  ,  vt  nc  in  iis 
quidcm  bonis  fit  numcranda  contincntia 
qux  fuaptc  natura  &  ncccflario  bona  funj:, 
quumpotiusprout  aliquis  cam  vcl  ad  bo- 
num  vcl  ad  malum  rcfcrt,vcl,bona  vcl  raa- 
la  iit  neccfl^ario  cxifl:imanda:quod  manife- 
fte  tradit  dc  coniugio,ac  proindc  dc  conti-L"^"^-^^ 

o     ^       r  bono  coiu, 

ncntiaquoquc  Augullnius.  cap.^. 

Subiicit  pofl:ca  in  hsec  Apofl:oH  verba,^'"^""** 
Vt  vacetis  orattom.  Oro  te  ^uale  tHud  bGnurn 
efijijiuod  orarefrohibet?^uod  Chnfiieorpu^s 
acctvi  non  permtttit?  ejuandiu  tmpleo  martti 
ojfictum  ,  non  tmp/eo  ChrtHtani.  Imo  vcro  fl  R  efponf.i. 
Chriftiani  &  mariti  officium  ita  rcpugnant 
vt  ftarc  fimul  non  pofsint ,  quid  ifto  dctc- 
rius  clfc  potcft  ,  quo  illud  abrogatur  quo 
nihil  cft  mclius  ?  Si  mariti  offlcio  fungi  & 
prccari  iimul  non  licct,  quid  aliud  ilkid  cft 
quampcccarc?  Vtri  crcdcmus,obfccro,ti- 
binc  qui  mariti  cum  vxorc  cogrcflum  adco 
poikitu  cifc  cxiftimas  vt  in  hsec  ctiam  vcr- 
bacrupcris,  St  fimper  orandum  efi  vt  luba^-^^^^^-S' 
Apoftolti4-,nun<juam  ergo  coiugto  firutendum: 
quoniam  cjmttefcunque  vxori  debttum  reddo, 
orare  mnfoJfHm :  an  potius  Spiritui  fando 

c.  ij. 


68       TRACTATIO     DE 

nuptias  t?^-/»?  &  thorum  matrimonij  kfjudjf- 

2  T^v  in  omnibus  pronuntianti?  Rcquiris  ali- 
cuius  Synodi  audoritatem?  Nicicna  Syno- 
dus  cx  Paphnutij  coelibis  fcntcntia  iudicat 
vniurcuiulquc  ctiam  Epifcopi  cum  vxore 
fua  congrcflum  cfTc  m^p^javvlw  vs.>Sjjj,  Quod 
vcro  non  impcdit  ofFcretcmjquo  iurc  pro- 

2  hibucrit  accipicntcm?  Mcmbra  fimui  cflc 
nos  non  polTc  Chrifti  &  mcrctricis  lcgo: 
honeftce  vxoris  &  Chrifti  fimul  cflc  nos 
mcmbra  non  pofTc  vbi  tandcm  inuenics? 
Membru  autcm  Chrifti  quo  iurc  a  Chrifti 
corporc  arccbisPRequiris  Patrum  audori- 

A  tatcm? Auguftinus  tibi  rurfus  vckit  cx  pro- 
fcflo  contradiccn5  &  quidcm  in  cundcm 
louinianum  fcribcns,  DectvsAWQ^\\uefi con-* 
iugalccafltttiStprocre^ndt  ^  reMendi  carna- 
Its  debttifides^  hoc  efl  optis  mipt/artmy  hoc  ab 
orn/it  crimtne  defindtt  Apo^iolm.  Rcs  autcm 
ita  (c  habct ,  vt  a  mclioribus  intcrpretibus 

5  cft  annotatum.AgitApoftolus  de  cxtraor- 
dinariis  fiuc  publicis  fluc  priuatis  prccibus, 
quoc  &  rcs  ipfa  indicat,t$c  c6iund:um  cum 
precibusiciuniuminiflforte  ficut  afsidue 
prccandum ,  fic  ctiam  fcmper  ieiunandum 
aliquis  fomnict.  Cur  autcm  co  tcmpore 
prorlus  intcrmittcndum  coniugalis  copu- 
\x  vfum,  ncc  id  tamcn  abfque  magna  cau- 
tionc  fuadcat  Apoftolus,apparet  ex  verbo 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  6^ 

^K&L^t^ ,  ncmpe  vt  coniuges  toti  velut  a 
prasfentis  vitse  vfu  alioqui  per  fe  licito  a- 
uocati  melioribus  iftis  vacetiquod  quidem 
aLfit  vt  damnemus. 

Iftud  aute  eft  ctiam  deterius  quod  mox  Sextum. 
fubiicit  Hieronymus,  illud  videlicet  Petri, 
vtvidemtvin  caftam  veHram  comerjatio- i.Tct].iif 
nem:dc  iHud, Similtter  viri  cohabttames,  ^c, 
his  verbis  explicans,  Ecce^inquiueodemjen- 
(ii-i^uia  eodem  Spiritu^tmpedin  dtcit  oraticncs 
officto  coniugalt,  Imo  nullum  neque  apud  Rcfpoafa'. 
Paulum  neque  apud  Petrum  inucnerimus 
quod  illis  affingitur.  Imo a>r^T>f7o«" nomine    2 
commedatur  id  quoquc  quod  hic  damnat 
vt  impurum.  Ht  quod  mox  fubiicit  cuiuf- 
modi  eik^CohabttateSiinc^int-tiuxtafiienttay 
vt  nouerint  qutd  velit,<^utddefideret  Deus,vt 
trtbuant  honoremvaficulo  multebri.  St  abfitne- 
mm  nos  a  cottUy  honorem  trtbmmm  vxortbm: 
fi  non  abfttnemtis  ,  perfjtcuum  efl  honort  con- 
trartam  ejfe  conttmeltam.  Imo  vero  nominc  ^ 
TMf  (rvnivM(ncdi  quis  non  videt  illud  ipfum 
quoque  comprehcdi  quod  ipfc  contumc- 
liam,  nimium  certe  indigne  &  cotumclio- 
fe^vocat?  Qaoverotadcm  verbiDcitcfti-  a 
monio  conhrmabitur  ifta  vocabuU  Hono- 
risfignificatio?  &  qua  ratione  iftud/^fr//»-  ^ 
dum  fctenttami  quo  fanfta  prudcntia  ad  re-^ 
gcndam  Yxorem  ac  famiham  neccffaria^ 

^,  iij; 


70        TRACTATIO     DE 

fignificatur^ad  vnam  illam  Hicronymi  co- 
tinentiam  refcrcmus? 

Septimu.  Addit  autcm  deinccps :  Verum  m  quis 
pHtet  ex  co  quodJcciuituryVtvacetis  orationiy 
^  iteriim  reuertimtni  ad  tpfum ,  hoc  velle ,  (jr 
nonpropter  rnatorem  rmnam  concedercftattm 
injert,ne  tentet  vos  Satanper  tnconttnenttarn, 

Refponf.i.  Pulchranimiriiindulgetia.  Et  mox^  ,Quum 
aute, inc]uit^  dtcat  Apoftolus  tuxta  tndulgen- 
ttam,  non  iuxtaprdtceptum.an  mujfitarntis  ad- 
huc  nupttas  non  vocare  tndulgenttam  fidprtz^ 
ceptum^uafinon  eodern  modojecuda  eir  tertia 
matrtmonta  cocedantur:  ^uajinon  &firnica-' 
toribiisperpoemtetiam  fi/res  Ecclefidi,  apertan- 
1  tur,^uod^^  hts  efl matui^tncefi-ts.Kurfam  cr- 
go  pcrgit  in  fuo  inftituto  Hicronymus  ,  & 
vt  nuptias  effc  probet  malum(c]uod  tamcn 
indulgcntia  coccdaturjmaioris  mali  vitadi; 
caufa)  arripit  tm^  ffvyyvafjLMS-  nomen.  Enim- 
ucro  ciii  ignofcitur  nifi  pcccato?  cjuanuis 
nuptias  non  audcat  apcrte  vocarepeccatu: 
quod  fortalfe  tamcn  fcciffet ,  fi  veniflct  ei 
in  mentem  illud  Dauidis,  Et  in  peccatis 
concepit  me  matcr  mea ,  quum  alios  locos 
3  plurimos  magis  etiam  torqucat.  Imo  vero 
quorfum  illud  depoenitentia?  Ac  dc  diga- 
morum  quidcm  poenitcntia  poftea  videri- 
mus.Inccftorum  autcm  quorfum^obfccro, 
mcminit ,  nili  vt  codcm  quoquc  rcmcdio, 

nempe 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  71 

nempc  poenitentiae ,  nuptias  etiam  primas 
indigcre  doceat?  Rurfum  igitur  rcdarguat 
Hieronymu  Auguftinus  &  quidem  in  hoc  Debono 
ipfo  ars-\imcnto.N on  dno  funt maUymqmu  coniugah', 
conubmm  qt prmcatiOi^uorum  alterttmvetm:  ,©, 
Jed  d>io  funt  bona  >  coniugfAm  ^  continentia, 
qmrum  alteruyn  eB  meltm.  Nomcn  autem 
avyyafAMif  i  quod  vcniam  intcrprctatur,  au- 
diamus  quato  ctiamredius  exponat  quam 
Hieronymus.  Mtht,  inquit,  vtdetureos  ejtii 
fe  non  continent  coniUgart  o^ortcx  c-^JecHndum 
tUam  eiufdem  ApoHoltJententtaihy^updfife 
non  conttnentynubant.  Nec  ipfis  tamenpecca- 
tumjuntnuptt£  ,  ^Utifi  in  comparattone  firni- 
cationis  eligerentur ,  mtnvu  peccatunu  effent 
^uam  firnicatio  ^  fcd  tamenpeccaturru  effent. 
Nunc  autern  cjuid  dtciurt  (iimm  aduerfis  eui-, 
dentiffimam  vocem  ApoFiolt  dtcenti-s ,  Quod 
vult  fkctat  5  non  peccatfi  nubat?  Non  itaejue 
nuptias  fecundum  veniarn  conceditApofholm. 
Nam  cjui/:  amhigat  abfkrdtffime  dtct  ^non  eos 
peccaffe  quibm  venta  daturf  SedtUurn  concu- 
bitum  fecundum  veniam  concedtt  3  ^uiptper 
inconttnentiarn ,  nonprocreandt  caufa,  ^  ali^ ' 
cjuando  nuUa  caufaprocreandi.  Wxc  illc,vc- 
lut  cx  profeffo  illium  Hicronymi  &  alioru 
crrorcm  oppugnans  :  &  cadcm  inculcans 
in  libcUo  dc  bono  viduitatis ,  capitc  3,&:  4. 
quanquam  illi  no  afTcntior  in  ipfafcntcn^ 

e.  liij. 


72       TRACTATIO     DE 

tiae  Apoftolicae  cnarrationc  ,  quum  ne  te- 
nuirsimam  quidcm  cius  rci  mcntioncm  fa- 
<  ciat  Apoftolus.  Omnino  igitur  (wyyva^M}  no 
dcclarat  hoc  in  loco  vcniam  quas  pcccato 
ignofcat ,  fed  potius  modcrationcm  fiue 
concefsioncm  cx  xquo  &  bonorpoteftque 
veladproxime  prseccdcntcm  fcntcntiam 
refcrri ,  ( ncquis  vidclicet  cxiftimct  impc- 
rari  quod  dc  fcccflu  ad  tepus  dixcrat,  quod 
fe  teftatur  vniufcuiufc|uc  arbitrio  rclinque- 
rc: )  vclad  altcram  illam  fcntcntiam,vnuf- 
quifquc  fuam  vxorcm  habcat ,  quod  fc  di- 
cit  non  prsecipcrc,  ac  fiomncs  oportcret 
ncccflario  cffc  coniugatos,  fcd  vnumqucn- 
quehicfibi  iudiccm  clfc  oportere  ,  vt  vi- 
dcat  quid  cxpcdiat ,  fiuc  an  contincrc  pof- 
fit  an  fccus  :  in  quam  fcntcntiam  magis  in- 
clino  proptcr  illa  quse  proxime  idemApo- 
ftolus  fubiicit. 
0(aaimm.  Paulo  poft  idcm  autcm  Hicronymus  ex- 
i.Cor.7.7.  poncns  illud,  P^olo  autem  omnes  himmes  ejfe 
jficut  meipfiirru.  Almd  eTty\x\<^\Uiielle  Afo- 
j}olmn,alnid  efl  tgnofcerey  is  fctre  cjmd  veltt 
Apostolm  ?  Volo  homiries  omnes  cffeficut  & 
metpfiim.HocAnc^mt-tVoIojhoc  dejiderovt  tmi 
tatores  metfitt^s.ficut  ^  ego  Chrisit.Iile  vtrgo 
de  vtrgtne -,  de  tncorrupta  tncorruptus.  N  os 
ejuiahomines  fumust  &  nattuttatem  Saluato^ 
nsnonpojfumus  tmttartytmitemur  Jaltem  con-* 

uerfa- 


POLYGAMIA.  73 

uerjationemj  ^c.  QtU  enim  in  Chritluyn  cre^ 
dit ,  debetjlcut  ^  tiie  amhiUmt,  (^  ipfi  arn^ 
buUre.  Wxc  illc,  rurfum  ad  eofdcm  fcopu- 
losimpingcns,quodn6fmetantiviricom- 
mifcratione  dicojnedum  vt  eius  reprehen- 
fione  delcdlcr.Mirum  cfl;  autem  eum  ab  v-  Rcfponni. 
na  vocula  fic  pendere  vt  aufit  dicere  Apo- 
ftolum  coiugium  noIuiflc,fed  duntaxat  to- 
leraffc,aut  ctiam  ignouifTe.Quafi  vero  ver- 
ba  illa  l;i^'7&>,&  /lm»  a!7jB?ip-~Tf,n5  fint  mandan- 
tis.quafi  qui  dixit,  ^iv(dawi>a>?  Kotya,  non  di- 
xerit  ya.mcm7Uffzti>,  Cui  cnim  dubiii  cft  quin 
coniugij  rcmcdiu,quatcnus  aducrfus  vftio- 
nem.ncccffarium  eft,pr2ecipiatur?  Imo  ve- 
ro  tantu  abeft  vt  non  praeceptas  fint  incon- 
nentibus  nuptise  ,  vt  contra  virginitas  nuf- 
quampraecipiatur.  Quidplura?  Hocipfo 
Volendi  vcrbovtitur  idem  Apoftolus  de 
viduarum  coniugio  loquens ,  yoloy  inquit,  i.'Tira.^ 
iuniores  nuberejiberos  gignere,  ^c.  quod  quu 
alibivcniifct  in  metem  cidcm  Hicronymo,  in  epift.ad 
hanc  rimam  qua^fiuit  qua  clabcrctur,qu6d  GerStiam, 
videlicet  Apoftolus  id  quidem  volucrit,  gamia. 
fcd  coadius  volucrit.  quafi  vcro  coadlio  & 
volutas  fimul  ftare  pofsint.Etfi  cnim  quae- 
dam  mixtsE  funt  adtioncs  ,  tamen  vt  rcdc 
de  iisloques  Ariftoteles  dQ^muWiK^tn  uaA-  ^\^^'  ^'^- 
hav  iKoi/notf.  N  e  logius  autcm  abcrremus,Iic  cap.x. 
de  re  ifta  conftituendu  arbitror.Quod pru-  4 


74       TRACTATIO    DE 

dcntiahumana  folct  corulcre,&  nccefsitas 

interdum  a  lcgiflatoribus  ciuilibus  cxtor- 

quct,ncmpe  vt  cx  duobus  maiis  minus  co- 

ccdatur,hocnunquam  confcicntix  concef- 

fum  fuit  cx  facro  Dci  vcrbo.  Itaquc  nequc 

Loti  cxcphuTi  probandum  cfl:  in  confcicn- 

ti^  foro,qui  oblato  fiUaru  ftupro  rcdimcre 

maius  fcclus  vohicrit,  nequc  ciufdcm  liHa- 

rumfacinus,  neque  Abrahami  medacium. 

Nunquam  enim  male  agendu  cft.ac  proin- 

dc  fi  quo  modo  nubcrc  mahimhnlfct,nun- 

quam  id  conccfsiifct,  nedum  voluilfet  vUo 

5  modo  Apoftohis.  Supercft  crgovtquod 
dicit  Hieronymus  de  coa6lavohintate,Io- 
cum  habeat  tunc  dcmum  quum  ex  duobus 
bonis  acquiefcimus  in  minorc  ,  quoniam 
quod  maius  cft  confequi  non  poffumus. 

6  Dcmus  igitur  Apoftohl  potius  defidc- 
raturum  fuilfc  vt  omnes  Corinthij  coehbcs 
mancrcnt,coiugium  tamen  c6ccdcrc,quo- 
niam  ilhid  obtincri  non  poflc  vidcbat :  aii 
indc  conchidctur  quod  vuh  Hicronymus, 
nempe  ignofci  coniugio  tanquam  minori 
malo  fiuc  lcuiori ,  ac  non  potiiis  in  mino- 
rc  bono  acquielccrc  Apoftohim,quoniam 

n  maius  non  impctrafllt  ?  Scd  nc  hoc  qui- 
dcm  conceflcrimHieronymo.AfFert  enim 
longe  aham  rationcm  Apoftohis,  nempc 
quia  vitanda  fit  tum  fcortatio  tum  etiam 

vftio. 


POLYGAMIA.  75 

vftio,ex  quo  efficitur,  non  cocedcre  ipfum 

nuptias,  v'cl  tanquam  minus  malum ,  (hoc 

enim  non  eft  Chriftianum ,  nedum  Apo- 

ftolicum )  vel  vt  minus  bonum  maioris 

boni  obtinendi  defperatione,  fcd  potiiis 

vt  bonum  neceflarium  prseciperc  ,  quo 

magnum  malum  vitctur.    Pi2etercamirari   g 

&  iliudfubit  non  venilTc  inmentcm  Hic- 

ronymo  (  malo  enim  obliuione  id  fadum 

putare  quam  non  re(5tadirsimuIationc)A- 

poftolum  optarc  Corinthiis   coelibatum, 

non  vt  magis  arduum  aliquid,  fcd  e  con- 

trario  vt  ipfos  infinitis  coniugij  moleftiis 

cximcret ,  quibus  merito  vcrebatur  vt  pa- 

res  efTepoirent,  quumin  Chriftiana  reli- 

gione   diuortia  nonnifi    propter  adulte- 

rium  concedantur.    Quum  enim  coniugcs 

dixiflct  habituros  affli<i:tionem  in  carne, 

fiibiicit  ftatim,£^o  autem  vobis  parco.  Ita- 

que  fi  qua  hic  cft  indulgcntia,  ca  certc  po- 

tiiis  ad  coelibatum  quam  ad  coniugium 

fped:at.     Quod  fi  crcdimus  Apoftolo  (vti  9 

fane  credendum  eft,  acccdcntc  prcefcrtim 

ipfa  expericntia )  multo  fane  laboriofms 

cft ,  &  molcftius  in  coniugio  quam  coeli- 

bem  viucrc:  ac  proinde  fi,  (quod  ifti  mcri- 

torum  difpcniatores  tradunt,  )pro  ccrta- 

minum  ratione  prsemia  dcfcrcnda  funt,  vi- 

dcrint  quo  iurc  Jaureolam  >  quam  vocant, 


7<5        TRACTATIO     DE 
virginitati  potius  quam  bonis  &  fandis 
coniugibus  tribuant.    Scd  hoc  obitcr  di- 
dum  lit ,  nc  quis  idcirco  mc  calumnictur 
peius  ctiam  faccre  quam  louinianum  qui 
nuptias  virginitati  duntaxat  cx2equabat.Su- 
pereft  vt  illud  admoncam ,  pelsime  quo- 
que  in  hoc  Faccrc  Hicrony mum  ,  quod  il- 
i.Cor.u.i.  lud  Pauli,  Imitatores  mci  cftotc  vt  &  cgo 
Chrifti ,  itemquc  gcneralem  illam  loannis 
cxhortationem  ad  bona  opera  fcdanda, 
non  fccus  interprctctur  quam  (i  cxcluiis 
coniugibus  foli  ccelibcs  cffcnt  Chrifti  imi- 
tatorcs  ,  quo  ncicio  an  quicquam  vnquam 
in  nuptias  cotumcliofius  cuomucrint  Ma- 
nichaei.Satisautcm  conftat  illud  ncque  de 
coelibatuncq;  de  coiugio  (quibus  in  rebus 
per  fc  n5  magis  cffe  pofitum  rcgnum  Dci 
certum  cft,  quam  in  cdendo  vcl  non  cdcn- 
do  )  fcd  dc  ea  vita?  rcgula  intclligi  quam 
tum  coiugatos  tii  coelibcs  fequi  oportcat. 
Nonum.         Idcm  paulo  poft  in  ilkid,  Sed  vmtfcjutf-- 
i.Cor.7.7.  ^jf^pjroprum  donumhabety&c.Quidyinc^wix.y 
velit  jlfoftolus ,  per/picuum  eft.  ^Momam  m 
Bcclefia  duterfa  funt  dona^  concedit  c^  nu^ 
ptias,ne  vtdeatur  damnarenaturam.  Simulijue 
confidera,  efuodalmd  ft  donum  viratnttatts, 
altud  nupttarum.  Stemm  eadem  ejfet  merces 
nuptiarum  (jr  vtrginum  ,  num^uam  dixiffet 
poft  prxceptHm  conmemi(X.  >  fedvnufcjutfque 

proprtttm 


POLYGAMIA.  77 

proprium  donum  habetex  Deo,  Deus  bonej^efpofioi» 
quo  fcruor  ifte  contentionis  abripuit  Hie- 
ronymum  PPrimum  enim  quod  demerce- 
de  vel  a^quali  vel  insequali  difputat ,  pror- 
fus  eft  extrafcopum:  &  fi  Paulum  interro-Rom.tf.2j, 
^ts-f  refpondcbit  gratuitum  donum  Dei 
effe  vita  seternam ,  acmercede  quidem,  (c6. 
qu2e  credentibus  donetur  ,  non  quse  opc- 
rantibus  debcatur.  Exemplumadeam  rem  Rora.4.4. 
profertur  Abrahami  patris   credentium, 
non  agami,  non  monogami,  fed  digami5& 
in  quo  etiam  aliquid  hac  in  partc  fasfit 
non  laudare.    Non  tamcn  his  nominibus, 
fateor,  iuftificatus  eft  :  fcdne  ob  virginita- 
tcm  quidem  fuiffet  iuftificatus,  quum  fidcs 
qua;  illi  ad  iuftitiam  imputata  cft  ,  neque 
coniugium  ncquc  nuptias  refpiciat  ,   fed 
gratuitam  Dci  promifsionem.  Qucm  au-   ^ 
tem  hominum  etiam  Tiv.^^nidTwnv  aufis  vel 
cum  patre  credcntium  Abrahamo,vcl  cum 
Mofe  coniuge  (cui  non  furrexit  alius  fimi- 
lis  prophcta)compararc  ?  V^ue  ex  fide  fiuc 
coniugatus  fiue  coelcbs  ,  nec  tc  fallet  qui 
promifit  quod  non  debct.   Scd  ncque  nos 
fane  coniugium  neque  ccelibatus  fcruabit. 
Rcgnum  enim  Dei  non  eft  neque  hoc  ne- 
I     quc  illud ,  vt  neque  efca  neque  potus ,  fed 
iuftitia  &  pax  &  gaudium  in  Spiritu  fando. 
Praetcrea  quorfum  hic  mcminit  doninu-R0m.14.17 


78        TRACTATIO     DE 

3  ptiarum? Arripimus  tamen  hoc  vt  cum  ap- 
parcat  vcl  dctrahcrcMono  Dei  quum  nu- 
ptias  makim  vocat ,  vcl  libi  ipfi  contradi- 
ccrc.  Scd  quam  hoc  facit  intcmpeftiue? 
Tantum  cnim  abcft  vt  hxc  dc  nuptiarum 
dono  dicat  Apoftokis,  vt  contra  dc  conti- 
nentisedono  haec  omnino  intcihgat,  mo- 
dcrans  vidcHcct  vniucrfalcm  iliam  fenten- 
tiam,  Velirn  omnes  ejfevtmetvfmn  ^c^2im 
ad  eos  folos  rcftringit  qui  contincntias  do- 
num  habcnt,  quoniam  ,inquit ,  non  omnia 
vni  data  funt,  ied  hoc  quidcm  ifti  aliud  vc- 
roahj :  fecutus  nimirum  hac  inre  Chrifti 
veftigia,  qui  hac  ipfa  dc  rc  diifercns,  non  o~ 
mntbus-tmQ^xxiUhoc  dAtmn  eB.qulfoteH  cape- 
re^  captat.  Scd  nc  hoc  quidem  datum  cft  o- 
mnibus,vt  onus  matrimonij  pofsintfufti- 
nerc.  Itaquc  quid  prohibct  quominus  & 
ilkid  dicamus  dc  coniugio,  Cui  datum  cft 
vt  pofsit  ficuti  dccct  capcrc,capiat?  Tefta- 
tur  enim,vt  paulo  ante  diccbam  ,  Apofto- 
lus  fe  ad  cceUbatum  hortari  Corinthios, 
non  vt  tanquam  robuftiores  ad  dithcikus 
akquod  opus  vocct,  licut  imaginatur  Hie- 
ronymus:  fcd  potius  vt  illis  tanquam  infir- 
mioribus  parcat.  Denique  vbi  tandem  in- 

A  ueniet  praeceptum  illud  continentiae  quod 
hic  commemorat ,  aUbi  vcro  nufquam  eife 
ipfcmct  agnofcit? 


POLYGAMIA.  79 

Idcmpoftca  inhaec  vcrba ,  Jldeliuseft^^^^^^* 
. nuvere  ^uam  vn^Ideo^mo^ix. ,  melius  esr  nu- Refponf.i. 
here,<jiHtaPems  efl  vrt.  ToUe ardorern hbidi- 
ntSyi^  nondicetjnelius  eH  nubere.  Qaafi  ve- 
ro  non  ctiam,&  quidcm  potiGimumj  pro- 
ptcr  gencris  propagationem  nunc  quoque 
vacandum  fit  marnmonio.    quafi  non  & 
propter  mutua  alia  ofHcia  coniugium  ex 
Dci  ordinationc  contrahatur.   Totuiftud  i 
igitur  inanc  &  triuolu  cft.  lllud  vcrb  quod 
fcquitur  prorfus  cft  cx  Manichseorum  do- 
dlrina.   Vbi  de  continentia  locjjueris ,  inquit, 
bonum  esh^ais,  muliercrn  non  tangere  :  3c  ,  bo- 
num  eH:  eisfific  jeYmanferint  vt  cir  ego  :  (^ 
puto  hoc  bonum  ets  ejfepropter  tjjsfantem  ne- 
ceffitatem :  &,  ^fuia  bonurn  eft  hcminific  ejfe. 
feddtciSymeltiis  esinubere  cjukmvri,    Stper    . 
fe  nupttAfunt  bonJiy  nolt  tllas  tncendio  compa- 
rare:fed  dtc  fimpltciter,bonum  eft  nubere.  Su~ 
Sf>eEia  eft  mtht  bonitas  etus  rei  cjuam  magni- 
tudo  alterius  rnalt  cogtteffe  rnalumtnfertus, 
EgQ  amern  non  lemus  mdurnffed  jimplexper 
fe  bonum  volo.  Vixc  illa?,  qu^  paulo  ante  cx 
ipfo  Auguftino  rcfiitauJmus.  Oftcndimus 
&  illud^non  agi  hic  dc  bono  cui  vitiu  op- 
ponatur ,  fcd  dc  co  quod  conducibilius  cft 
ad  vitam  fuic  diftra6tionc  Deo^  dicandam, 
idquc  non  fimplicitcr,fcd  pro  tcmporis  & 
perfonarumratione.  IUud  autem  nunc  e-   5 


So         TRACTATIO     DE 

tiam adiicio ,  quod coElibatuin rcbus pro- 
ptcr  fcipfas  cxpctibilibus  collocat.non  rc- 
d:e  ab  co  dici :  quod  &  ipfc  Apoftolusin^ 
dicat :,  quum  addit  rationcs  proptcr  quas 
bonum  fit  cis  non  nubcrc.  propter  tn^Jm" 
m/iMiL]imyneceJJitatem,  ^  vt  factlms  c^  Ji^ 
ne  vlia  dtihaEiione  cchareatts  carn  Dormno, 
tCi^atavobts parco.^  ,  quodcuftarn  vos  cciJt.i' 
eiiJ.Yovf^sT),  Namalioqui  iiuc  ccelcbs  fucris 
-  fiuc  maritus ,  nihilo  ccrte  proptcrca  fueris 
Dco  commendabilior.  Quod  fi  valct  iftud 
diCtumyToUe  ardoremlibidimsynon  dtcet  A-- 
posicbis.rneltHS  efi-  nubere :  cur  non  &:  iftud 
y d\wcni:T olie prdifentern  rjecejjitatern^  ^  non 
dicet  ApoHolus-,  bonum  eftfic  vos  effe?  Sicut 
cnimillud  dixit  propter  vftioncm  &:  for- 
nicationcm,  :ta&  iftud  dixitproptcr  pras- 
fcntcm  nccefsitatcm.  Quid  ipiuYs.}Dtcfm- 
plictter  ,  inc[uit  Paulo  Hieronymus,  bonum 
eft  nubere,  An  non  vero  fatis  fimplicitcr  & 
pcrfpicue  hoc  exprcfsitjquum  dicerct  cum 
qui  nuptum  tradit  fuam  virgincm  bcne  fa- 
ccrc,  quanuis  qui  non  tradit  ( addita  tame 
exccptionc)mclius  faciat? 

Scdncillud  quidc  rcd:e  Hieronymus, 
quod  putat  in  his  vcrbis  malum  minus ,  id 
cft  coniugium  ,  cum  maiorc,vftionc  vide- 
licct,comparari,quum  potitis  bonum  cum 
malo  fic  comparctur  ,  yt  quam  ncccfTario 

fit  hoc 


P  O  L  Y  G  A  MI  A.  8i 

fitlioc  bono  iis  vtcndum  dcmonftret,  qui- 
bus  alioqui  tatum  imminet  malum.Neque 
Vcro  nouum  cft  hoc  diccndi  genus.  Melius 
eft  bene  agendo  affligi  quam  male  agedo, 
inquit  Pctrus.  An vcro  affligi  proptcr  iufti-  i.Pet.5.17. 
tiam,malum  cft,  ac  non  potius  infignc  bo- 
numPQuid  ampliusPSi  qui  non  dat  nuptum  7 
melius  facit,annon  &  ille  benc  facit  qui  dat 
nuptum?  fi  bcatior  cft,  id  cft  meliore  con- 
ditione,  vidua  quse  fic  manet,  annon  &  illa 
beata  eft  quse  rurfum  nubit  inDomino?  An 
Vero  ficri  quicquam  potcft  in  Domino, 
quod  malum  lit,  fuie  fimpliciter  fiue  com- 
paratc  confdcrcs? 

Itcm  in  iWudyCircuncifus  alicjnis  vocatm  Vndeci- 
eft  ?  ne  adducat pr^fHtmm,  Fer  hoc ,  inquit,  ,  .cor.7. 
JicuthabentthH6  vxoresApoftolm  tolltt  licen-  »8«^' »«' 
tiam  eas  dtmtttedt-,fic  vtrgtmbus  arnputat  nu- 
hendt  picultatem.  Et  in  illud,_^^^  Ither  voca- 
tm  eft-ijeruus  eH  Chrifti.  ^Quanta,in<^mt,fce'- 
Itcttas  non  vxoris  feruum  effeyfed  ChrtUtmon 
carnt  fermre-^fed  ff>iritm?  Qui  emm  adh£ret  i  .Cor.tf.17 
Domtno  ,  vnus  jptrttus  cft.  Mirum  eft  vero  Rcfponf.!. 
iftapotuiife  tanto  viro  excidcrc,  quafi  non 
apcrte  contrarium  affirmct  Apoftolus,  te- 
ftatus   bencfaccre   virgincm   quas  nubat: 
quafi  etiam  tcmpla  Spiritus  fandti  non  vo-  z 
carit  idem  Apoftolus,fand:orum  coiugum 
corpora. 


82       TRACTATIO     DE 

Diiodeci-.  Illiid  vcro  cuiiifmodi  cft?  Sl  honum  e§f 
"^"'"*  homintfic  ejfe ,  malum  eft  ergo  hommific  non 
%6.  ejje.  Qmd  li  bonu  cft  iciunarcjan  idco  ma- 

Refpofio.  jm-,^  ^£^  comcderc  ?  ncmpe  cui  opus  cfl  ic- 

iunio.Scd  de  Iioc  fupra  pluribus.    , 
Decimum       Itcm  in  illud,5/  acceferis  v.xoremynofeC' 
i.Co7.7.a8  ^^-^^*  AltudeFt-i'mQ^\.Unonfeccare,altud be- 
Refponf.i,  ne jkcere.^^oYiiro  contra  affirmo>etfi  mul- 
ta  funt  in  fcfc  rtcOi^o^,tamen  quicquid  agi- 
mus  vcl  bcnc  agi  vcl  malc  ,  ncc  dari  polTc 
2  mcdium.  Et  quorfum  iftam  inancm  argu- 
tiam ,  quum  apertc  dicat  Apoflolus  ,  cum 
quoquc  qui  virgincm  nuptum  tradat ,  bc- 
qbJeaio.  ncfaccrc?  Excipit  autcm  Hicronynuis  cas 
Rcrponf.f.  virgincs  quse  fc  voto  obligarunt.  Scd  quo 
i  iurc  hoc  faciat  fuo  loco  cxpcndcmus.Illud 
quidcm  iam  nunc  dicam,  no  rcc^le  cum  fa- 
cerc  vidcri,qu6d  qua:  dc  viduis  primam  fi-- 
dcm  violantibus  dixit  Apof|:olus,ad  virgi- 
num  vota  Apoftolo  prorfus  ignota  tranf- 
fcrat ,  de  quo  criam  alius  dabitur  diccndi 
locus. 
Decimum       Ncc  illud  quoquc  probarl  potcft  qubd 
^CorTu  ^<^rit)cs  in  hxc  vcrhayNupta  cogitat^u£  (unt 
mu.dr.de  hocinc^mudicitur  ad  ApofiolosySi 
ejfetis  de  hoc  mundo  ,  amaret  vticjue  mundus 
Rcfponf.i.  cjuodfmi  eU.  An  enim  diccrc  audcbit  Hie- 
ronymus,  iniudum  ccElibatum  Apoftolis, 
aiit  ctiam  ipfos  fimul  maritos  &  fcruosDci 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  83 

non  fuiflc  ?  Nam  fi  vcru  id  efTet,  quomodo 
nubcret  aliqua  in  Domino?  Itaque  redc 
monet  Chryfollomus  non  poninis  verbis  z 
difcrimen  intcr  ccelibcm  &  coiugatum^fcd 
inter  k^sr^yi^Loo-vvOju  &  7jz?^wsr^y{>ccffJyLujy  neq; 
efle  rhjj  yLihv  y^xav  T/jfed  7«  lu^TroJi^i^zu.  Dc-  3 
niquc  figniiicat  neccflario  auocari  ad  huius 
vitae  folicitudincm  coniuges ,  in  qua  etiam 
pleriquc  modum  non  tenent:  contra  vcro 
ccelibcs  maxima  curarum  ifliufmodi  parte 
non  impediri,vt  mcritb  dixerit  Apollolus 
fe  parcere  Corinthiis  quum  illos  ad  coeli- 
batum  hortatur  qui  contincrc  poffunt.  At  obie^lio. 
enim,inquiut  ccelibatus  mcriti  dcfenfores, 
longc  magis  arduum  cft  contincre  quam 
c5iugij  laboribus  detungi.Ego  vero  fateor  Rcf^onf.i. 
fane  continetiam  fuperarc  humanas  vircs, 
veriim  hoc  ncgo  fpcdari  ab  Apo{lolo,fcd 
hoc  potius  quod  multo  commodius  &  mi- 
nore  cum  molcftia  viuant  coelibesjnfinitis 
videlicct  curis  vacui ,  quam  coniugati ,  iis 
prsefcrtim  tcmporibus  qux  tum  praefagie- 
batApofl;olus,ac  proindc  optimc  fibi  con- 
fulant,qui  fi  coelibes  fmt,  dc  vxore  duceda 
non  cogitent,tum  qui  quu  iam  fmt  mariti, 
quoad  eius  ficri  potcfl: ,  animii  ab  iftis  tcr- 
renis  abducunt,  ad  quar  alioqui  coniugium 
cos  vel  inuitos  pertrahit.  Intcrea  tamen  e- 
tiam  atqi  etiam  inculcat  adeo  fcfe  ncmini 

f.ij. 


84       T  R  A  C  T  A  T I  O     D  E 

laqueum  iniiccrc,vt  &  moncat  tum  vnicui- 

quc  dc  coniugio  cogitadum  qui  continen- 

tix  donum  no  habcat,  tum  vnicuiquc  conr 

iugato  ianctc  colcndum  coniugiumnc  vi- 

dclicet  qui  coniagij  molcftias  fugiuntjin  a~ 

liud  pcfsimum  malumjncmpc  in  fcortatio- 

2,  ncm  vel  adultcrium,incidat.  Qiiorfum  au- 

tcm  haec  ad  inancs  iftas  &  prorfus  ccrsn^fjho^ 

vu<noi-  difputationcs  de  vlrginitatis  &  nu~ 

ptiarum  proBftantia,quafi  in  iftis  per  fe  po- 

5  iitumfit  rcgnumDci?  Qiiod  autcm  idcm 

Hieronym.us  ^«fe^aaajsjr,  id  cfi: ,  abfque  di- 

ftradtione  ,  interpretatur  fine  vlla  diftcn- 

fione ,  &  locum  Ecclefiaftis  eodem  refert, 

tum  ipfius  Hcbrteitu  GriEci  fcrmonispro- 

prictatercfcllitur. 

Deciffium       Illud  quoque  rcfutatione  non  indiget 

^Cor"'"^  4^^^^  P^*"  "^^^gf^^^^fi^r/i  intcUigit  carnem 

coelibis, 

Decinaum       Et  quu  illud  ^^;z^y^a>,dicit  mox  obum- 

^'^c^^'     ^^^^^  comparatione  mehoris ,  quia  videli- 

'  ^  cct  fubiiciatur  rnelmsfactty  nihil  fanc  dicit 

quod  pofsit  excufare  contumclias  quibus 

antca  coniugium  afFccit. 

Decimum       Scd  &  iUud  plane  no  video  qui  tolcrari 

reptimum.  pofsit,qubd  fcribcs  in  hsec  vcrba,  Putoati-- 

tem  ^Hod  (^  ego  Sptritum  Det  hahearn  :  Vbi, 

inquit ,  ad  continenttamprouocati  tbt  non  ho- 

•mmi6,fed  SpirttHS  Det  cofiltum  €S~t,vbt  atttem 

nnbendi 


I 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  85 

nubendi  conceAitveniarru-iSfirimrru  T>ei  mn 
mminat.fedfntdetitz  Itbrat  confiUmr.  itafin- 
gulM  relaxaSyVt  vnufquif^^firrepoteft.Qud,- 
fi  verb  Apoftolus  alio  fpiritu  de  continen- 
tia  quam  de  coniugio  fit  loquutus. 

Et  dc  priore  quid.:m  illius  Hieronymia- 
ni  libelli  parte  hadenus.N  unc  vero  ex  po- 
fteriore  quoquenonnulla  eodem  iped:an- 
fia  etiam  cxpcndamus. 

Ludit  Hieronymus  in  coniugij  myfterio  Declmunir 
quod  Chriftum  &:  Eccleiiam  adumbrat.  ^  ^"""^' 
ChriftptSyinquk-im  carne  virgOiinSpirttumo- 
nogamm.Knam  enim  habet  JEcclefam-^.Hoc 
ipfum  quoque  fcribit  Tertullianus,&  qui- 
dem  eodcm  prorlus ,  vt  apparet ,  fpiritu. 
Sed  quam  ho6  rc6le  ?  Primum  cnim  fi  in  Rcfpt)nf.if. 
primis  nuptiisfaltcm  Hicronymus  facrum 
hoc  myftcrium  cum  Apoftolo  vcre  agno- 
fcit ,  cur  toties  antea  malas  pronuntiauit? 
Deindc  fi  harc  coaptatio  coniugij  carnis    z 
cum  fpirituali  iftis  anguftiis  definitur,  fane 
defmit  marituseflc  typus  Chriftifimulat- 
que  virgo  cflc  dcfiit ,  quod  tamen  cx  dia:- 
metro  repugnat  Apoftoli  confilio.  Quo- 
modo  enim  ifta  congrucrcnt  cum  matri- 
monij  typo ,  Membra  (umm  corporis  eim^     - 
Poftremo  fit  fane  Chriftus  vnius  Ecclciise  3* 
coiux  in  fpiritu,  annon  etiam  quifccund;^, 
vel:  tcrtia^,  &  fic  dcinceps,vxoris  coiux  eft> 

r.  nj. 


26       TRACTATIO     DE 

vnam  habct  non  plurcs?  Sed?  inquies,  hsec 
fucrit  fccundajvcl  tertiaivna  autcm  cft  Ec- 
4  clcfia.  Ncmpe  quoniam  ca  cft  vitse  noftr^ 
imbecillitas.  Scd  quo  iurevult  Hicrony- 
mus ,  carnalia  non  cffc  ipiritualium  typos, 
nifi  pcnitus  illis  rcfp6deant?&  iftius  diftin- 
(flionis  an  nulla  cft  vcl  leuifsima  apudApo- 
ftolum  mcntio? 

Decimnm       Ifta  vcro  pcnitus  funt  Manichseorum, 

Bphef.5.  ^^^od  hxc  Apoftoli  vcrba ,  Dihgite  vxores 
veftras,/icut  (jr  ChrtBm  Ecclefianu.  Itcm, 
Vnufcjuifqite  junrn  vas  pojfideaf  tn  fanUtfica- 
ttone  c^  honore  3  non  tn  vajfione  difidertt,  ficut 

i.Thef.^.^^^^^^^-^  7^^^  Deum  nonnouerunt.  Itcm  ,  JSl on 
vocamt  nos  Detu  ad  irnrnundtttamyfid  tn  fan- 

Refpofio.  Ettficattonern  >  &c.  torquct  aducrlus  matri- 
monij  copulam  ,  quum  Apoftolus  Paulus 
ifta  quidcm  aducrfus  fcortationcm  difcr- 
te  fcribat ,  quam  ctiam  nominat :  illud  ve- 
ro  omnia  coniugalia  officia  planc  compre- 
hendat. 

ViccCmu.  Q£is  autcm  illud  cxcufarc  pofsit  quod 
qua^  apud  Apoftolum  dicuntur  dc  vetere 
homine  cxucndo  &  nouo  inducndo  fccun- 
dum  imagincm  crcatoris  fui,  vbi  non  cft 
mafculusncque  foemina,rurfus  eodcm  de- 
torquet?  N am,  inquit ,  trnago  creatoris  non 
habet  copulam  nHpttaram.  Vht  fextu  dtuerfi- 
tas  avifirtnrj^veten  homine  exmmur,  ^  tn" 

dmmMr 


POLYGAMIA.  87 

indumur  nouo  ^  ihi  %n  Chnfkum  renafcirnur 
"virointyn^qm  dr  natus  ex  'virgine^  ^  renatus 
fervirgtnem  efi.Kn  hoc  vero  no  cfl  nuptias  Refponfia. 
plane  &  ex  profcflo  cxecrari ,  &  quidem 
vcrbo  Dei  manifcftirsime  dcprauato? 

Ad  illud,  Crefcite  ^  multtfltcamini.  Ne~  Viceiimu 
cejfe fiittfincimtypriiis plantare /yluam  ^  cre-  P''*'""'"* 
fcere,  vt  ejfet  ^uod  poftea  pojfef  exadt.  At  Refpofioo' 
iftud  quod  tu  vis,  Hicronyme,  non  eft  fyl- 
uam  putarc,fed  radicitus  cxtirparc, 

Et  iftud  allcgoricum  fmc  pythagoricum  vicefimu 
potiiis  quam  Chriftianum  ,  cuiufmodi  eft?  fecundum. 
Scripturatin quit,  inprimoytertio,(]uarto,ijuin 
to  3  ^fexto  dte  ,  expletis  fngttlarum  openhus 
dixtt,  ^  viditDeus  qma  honum  efl.tnfecun- 
dodiehoc  ommno  fuhtraxtt ,  nohts  intelligen- 
tiam  derelmquens  non  ejfe  honum  dupltcerru 
numerurrLj  qui  ah  vmone diutdatt  ^prAfigu- 
retfoedera  nupttarurru.  Arguc  igitur,  Hic-  Refponf.»* 
ronymc ,  opificem ,  qui  cx  vno  duos  fc- 
cit,quia  bonum  homini  non  cratfolum 
cflc.  Quod  ii  volcbas  hic  philofcpharijcur   z 
non  potius  confidcrafti,  vnum  coniugio 
non  diuidi,  fcd  ex  duobus  vnum  ficri?  An-  5 
iion  vcro  etiam  longiiis  ab  vnitatc  difcc- 
duntalijnumeri  quam  binarius?  Sed  fri-    .- 
uola  fane  ifta  funt ,  &  aeonibus  Valcntini 
fion  difsimilia.    Caufa  vero  cur  ilkid  in  o-  4 
pere  fecundi  dici  non  fit  a  Domino  ex- 

f.  iiij. 


88       TRACTATIO     DE 

prcfTum  fatis  eft  manifefta,  quoniam  vide- 

licet  aquamm  intcgra  difpolitio  tertio  de- 

mum  die  perficitur,  in  cpo  ctiam  bis  illud 

idcirco  dicitur. 

Vicenmu       .Qmim,  inquit,  Noe  ingredttur  in  arcarn, 

tertium.    ^^^^^  ^y/:  £cclefidi:,  t)fm-itanLj  tpfe,£^uam  filit  6- 

Sc  j.  '  '  im  ab  vxonbus  feparantur.  Imo  rcdarguit 

Rerp5/io.  te  Mofcs  ipfc ,  Hicronymc,  vt  quinon  ali- 

tcr  ncc  aliis  vcrbis  loquatur  dc  Noc  in  ar- 

cam  cum  familia  fua  ingrcflii  quam  dc  exi- 

tu  diiTcrcns.  Et  quum  quatuor  maritos,  & 

totidcm  vxores  ,  ncc  vllos  alios  in  arcam 

ingreflos  legamus,  quato  iuftius  coiiigcrc- 

mus  coelibcs  ab  Ecclclia  Dci  cxcludi,li  lu- 

dcre  inanibus  iftis  allcgoriis  tccum   vel 

cum  Origcnc  placcrct?Itaque  totum  hunc 

locum  prcEtcrmitto  libcns,  ne  quis  me  ftu- 

diofe  captarc  putct  quod  in  tanto  viro  rc- 

prehendam. 

Aha  igitur  quae  fpccicm  aliquam  proba- 

tionis  habcnt  aggrcdior. 

Vicefimu      Populus  acceffurus  admontern  Stna^^^  Dei 

quartutn.  ^^^i^nyus  elofAtum  y  tTibus  diebus  JancHficari 

Rcfpofio.  tujfus  efl.  Concedo.  Nam  fanc  vcl  cx  ipfo 

mundo  cxire  oportuit ,  fi  fieri  potuinet^ 

fancftam  Dcilcgiflatoris  vocem  audituros, 

&  ipfiusDci  colloquio  intcrfuturos.Opor- 

tuit  quoque  fub  psedagogia  Lcgis  pofitos 

fuam  immuditiam  cxtcrnis  fignis  agnofce- 

rc& 


POLYGAMIA.  89 

rc  &  deteftari,  vt  difcerent  impuris,  cuiuf- 
modi  omnes  nafcimur ,  nullum  patcre  ad 
Deum  accefTum :  ac  proinde  Lcgem  iis  o- 
mnibus  ad  mortem  ccdcre  quorum  corda 
non  fmt  pcr  fidcm  in  Cliriftum  puriiicata. 
Ecquid  autcm  non polluitur  hominum  vlu 
coram  eo  cuius  confpcdum  nc  Angcli  qui- 
dem  beati  fuftinent?  Itaque  &  tua  ifta  con- 
tincntia ,  Hicronymc ,  coram  ipfo  impura 
eft,  quatancunquc  volcs  animo  concipcre. 
Et  ipfum  lofue ,  ( quem  tu  proptcr  coeli- 
batum  ipfi  ctiam  Mofi ,  contra  expreffum 
Dci  vcrbum  antcponis  )  csetcrofque  vir- 
gincs  ,  fiquicrant  in  Ifracl ,  mundarc  cum 
caetcris  vcftcs  oportuit.  Vbiautcm  inuc- 
nics  quoti^s  ad  Dominum  acccdcbant  If- 
raclitse  ,  iuffos  ab  vxoribus  abftincrc ,  aut 
vcftcs  mundarc? 

Quxrit  Achimclcch  daturusDauidipa-Vicefimu 
nes  propolitionis  edcndos,an  pucn,  id  clt,  ,.sam.2i.4 
qui  eum  comitabantur ,  mundi  effcnt  ab 
vxoribus,  qmniarn  ,  inquit  Hicronymus, 
^Hod adrnundttiai  corporw  ChnUtyomnis  coi- 
tus  tmmundHs fit.  Nos  vcrb  noftraq;  omnia  Rcfponf.t. 
quis  non  fatcatur  coram  Dco  &  Chrifto 
ipfius ,  nihil  aliud  cfle  quam  impurifsimas 
fordcs  ?  Sed  hoc  fane  ad  contincntifsimos 
etiam  quofuis  pcrtinet.Interca  fcimus  nos 
omnes ,  fme  virgincs ,  fiue  maritos ,  in  eo 


90  TRACTATIO  DE 
puros  &  fanctos  habcri  qui  fadus  cft  no- 
bis  a  Dco  Patrc  iuftitia  &  landificatio, 
atquc  adcb  fandificauit  fcipfum  pro  no- 

2  bis  ,  vt  &  in  ipfo  fandi  fimus.  Iftud  vero 
quod  dicit  de  quouis  coituHicronymus, 

Hebr.ij.  rcfeliit  Apoftolus ,  quum  coniugcs  cife  di- 
cit  Chrifti  mcmbra:&  aliusjquum  nuptiasy 
nuptias,  inquam,  vcras,  non  quae  fint  con- 
tincntix  votoamputati€,vocat77<//B$-  &  cu- 

3  bilc  impollutum.  Quod  autcm  quserit  cx 
Dauidc  faccrdos  ,  alio  fpcd:at ,-  quum  aliisr 
ctiam  modis  viri  vel  cx  folo  mulicrum 
contadu  pollucrcntur  ,  vt  cis  nihil  facrum 

Vlde  le-attingcre  ad  vcfperam  vfquc  licerct,  nc- 

imic.i^,     ^^^^  vtpropofitionispanibus  extra  ordi- 

ncm  vcfci  poffcnt.  Quorlum  autcm  haec  ad 

coniugiurii  alicuius  immluulitici  damnan- 

dum ,  quum  facerdotcs  ipfos  coniugatos 

fuiffc  Icgamus ,  abftinuiilc  autcm  nccelfa- 

rio  a  fuis  coniugibus  vllo  tcmporc  non  lc- 

gamus? 

Vicenmu        ^Ht  vxQTenLj  ditxerit ,  c^  ^piiplantaiterit 

fextum.     ruiYi^^iyfi  qjeluti  propafwes  filiorunh  prohtbetur 

14.  ad  bella  procedere,  N on  emmpotest  Dorntnt 

Rcfponf.i.y^^^^^y,^  Trraltti^^feruus  vxorps,  Hoc  vcro  non 

ita  cft,quod  pacctua  dixcrim,Hieronymc, 

vt  tua  tc  plane  mcmoria  fefcllerit.  Quo- 

modo  cnim  bellaffet  Mofcs  bclla  Domi- 

ni ,  imo  quis  pugnafTct  in  ifracl ,  maritis  a 

miUtia 


POLYGAMIA.  91 

militia  cxcluris?&  vbilegifti ,  maritos  cfle, 
non  DominJ,recl  vxorum  feruos?  Hoc  qui-  2 
dem  inuenio  ,  indulgere  Dominum  vaca- 
tioncm  militise,  iis  qui  vincse  fu2e(hirredita 
tis  videlicet  charifsimse^nullum  adhuc  fru- 
<5lum  pcrceperint :  &  fponfis  qui  nondura 
vxores  duxerint,  itcmque  nouis  primo  an- 
no  coniugibus.Caufa  vcro  qua  atfers  ,  nec 
fane  vera  ncc  vcrifimilis  cfi:fcd  hf  c  potius, 
quod  bcnignus  patcr  aliquid  concedcre 
huiufmodi  affedibus  voluerit,quum  etiam 
pcriculumcffet  ne  qui  animum  domi  ha- 
bercnt,  parum  alacriter  foris  bellum  ge- 
rerent. 

Iftavcroquse  fcquuntur,  quis  tandcm 
pofsit  in  Hicronymo  excufarc,  quum  cen- 
tum  minimiim  Scriptur^  tcftimonia  vclut 
cxprofcffoin  manifcftam  coniugij  contu- 
meliam  atque  adeo  cxecrationem  ,  paucis 
paginis  dcprauct  ?  Hoc  vcro  quum  merito 
rcdargui  poftea  minime  ignorarct  ,  quis 
non  doleatipfum  tamcntantum  hoc  cri- 
mcn(ncc  cnim  fcio  quid  detcrius  commit- 
tcre  quifquam  pofsit  Scripturarum  intcr- 
prcsjinanicxcufationc  diluere  quamagno- 
rccrc  &  deprccari  maluiffc?  Nos  tame  hoc 
quam  paucifsimis  ficri  poterit  abfoiucmus. 

Primum  quicquid  Solomon  in  Proucr- Vicefimu 
biis  differit  aduerfus  malas  mulieres  >  tor--  ^^P"'"'-»"'' 


92        TRACTATIO     DE 

quet  aduerfus  coniugium  :  fcd  quam  tem- 

pcftiue  idfaciat.cxhis  faltcm  intclligatur. 

Scribit  Solomon  in  Proucrbiis  ,  inquit 

Hieronymus  ,  Mulier  infipiens  c^- andaxj, 

»  -  ->.  inopsparas  efficitHr,Ctii:tspams?  nempetlltus 
<^m  de  c^lo  dejcendit,  Atqui  nulquam  id  a- 
pud  Solomoncm  inucnias,  vt  liquido  con- 
ftet  Hicronymum  hanc  criminationcm  ne 
infpedis  quidcm  locis,  impctu  quodam 
potius  quam  ccrto  animi  iudicio  cffu- 
difTc,  quodtamenccrtc  faccre  nullo  mo- 
^  do  debuit.  Scd  vt  hoc  extct ,  quis  non  i- 
ftam  rationcm  pcrucrtcndi  Scripturas  da- 
mnct?Euadct  fane  inops  &  famclica  qux- 
cunquc  cft  infipicns  &  procax.  Quorfum 
hoc  aducrfus  nuptias  ,    vel  ad  modcftas  & 

obieftio,  cQrdatas  coniugcsPv^f  emm ,  inquit  Hicro- 

nymus  ,  hoc  ■penculumm  memet  fierigraue 

f  pon  '^V/?.  Ergo  c6  prudctius  agito,  &  Deum  ad- 

hibctoin  confilium.Scd  annon  multogra- 

uius  cft,vt  makim  incertu  efFugias,teipfum 

vltro  darc  in  vftionis  &  fornicationis  proe- 

3    cipitium  ?  Dcniquc  quse  hxc  agcndi  ratio 

cft,qux  in  malas  mulicrcs  dicuntur  aducr- 

fus  nuptias  torqucrc,  &  quse  fandarum  & 

honcftaru  mulicrum  laudcs  ab  codcm  So- 

,  lomoneprxdicatur,  fdctioprxtcrmittcre? 

oftauim"  Citas  ctiam  illud  cx  Ecclcfiaftc,Tf^/2p«i 
pariendh  tempus  moriendiytempiis  plantcindiy 

tempus 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  95 

.jtempHs  vellendt  (^uod  flamatum  eFi :  Feperi- 
mus  5  inquit ,  tn  lege  curn  Aiofeymonarmrin 
Euangelw  cum  Chnfto  :  plantauimus  in  nu- 
vttis  3  euellamus^fer  pudtcttiam  cjmdflantOr- 
tum  ff?.Quid  Iioc  aute  ci  cft,obrccro?Qms  Dgfponf  , 
enim  ignorat  de  rcrum  omniu  vicirsitudi- 
ne  Sapicntcm  diflercrc  ?  Quid  hoc  ad  nu^ 
ptias  aut  virginitatcm?  Ccrte  ii  tempus  eft 
aliquod  paricndi ,  tcmpzis  quoquc  eit  vxo- 
rcm  ampicctcndi.  Promifsioncm  autcm  ^ 
multiplicandx  poftcritatis  adcatcmpora 
rciiringcrc  quse  aducntum  Chrifli  prxccf- 
fciunt^quid  tandcmnos  cogit?  TempusAn- 
quit  Apoftolus,f5/-r^^//w^ii-.  Fatcor.idco- 
quc  dc  cselcftipotiiis  quam  dc  tcrrcna  do- 
mo  sedificanda  cogitanduin.  Scd  an  idco 
bcnc  facit  quifquis  vxorcm  non  ducit  f  A-  ? 
poftohim  autcm  illic  non  in  gcncrc  dc  hu- 
ius  vitse  brcuitate  vel  de  tcmporum  quae 
Domini  aducntum  praeccfTcrunt  diicrimi- 
ne  difTcrcre ,  fed  peculiaritcr  notarc  pro- 
xime  tunc  immincntcs  Ecclcfise  tcmpcfta- 
tcs,c6que  dcmum  rcfpcdu  hortari  vt  qui- 
cunquc  pofTunt  dc  ccehbatu  potius(vttra- 
quiUiore  vitse  gcncrc )  quam  dc  coniugio 
cogitcnt,mccum,  vt  fpcro  ,  fatcbitur  quif^ 
quis  totum  illum  locum  attcnte  confidc- 
rarit.  Sic  non  dicit  abfokite  Dominus ,  p^ct 
fr<zgnantibus  dr  lactamthus^  {ca  addit  tn  die- 


94        TRACTATIQ     DE 

Mat  14.19  ^^j.  iliisSic  prsecipitur  Icrcmiae  nc  vxorcm 
cai^\zt,{cd3.ddit\iry  mlocoifto.  &  caufa  cx- 
primitur,quoniam  videlicct  vltima  vaftitas 
a  Domiao  immincbat.  qui  Icrcmix  locus 
A  optime  cxplicat  Apoftoli  fcntcntia.  Quod 
autcm  addit  Hicronymus  ex  codem  lcri- 
ptorc  5  TempHs  ampleile?idty  c^  temfus  longe 
fiert  ab  amplexih  annon  difcrte  cotra  ipfum 
facitPNam  ccrte  nullum  tcmpus  cft  agendi 
quod  malum  cft. 

Vlcefjmu       Multa  poftca  cx  Canticis  Canticorum 

RefTn/lo  P^^^'<^^^  idcm  Hicronymus  ,  fcd  itafane  vt 
imprudcns  prxuaricari  vidcatur.Cur  cnim 
illicfpiritualis  coniugij  tot  laudcs  decan- 
tantur  fub  caftarum  quidcm  ,  fcd  tamcn 
carnis  nuptiarum  typo  ,  fi  bonae  ift^  non 
funt? 

Eit^a^."'  ^ ^i  vcrb  ad  Efiiam  vcntum  cft ,  cxpli- 
cans  aducrfus  ludaeos ,  &  rcde  quidcm  lo- 
cum  ilium  nobilcm,£fr^  virgo  conciptet.  Si 
'/lonprafertnr  ,  inquit^  nptpmsvirgmitas  ,  cur 
Sptrtttts  fancins  maritatam ,  cur  vtduam  non 

Refp^fioi.  elegit?\mo  vcro,  mi  Hicronymc ,  nc  virgo 
quide  Dco  placuit ,  nifi  quia  tuit  >w;^5<7w- 
^n,'\d  cft,gratis  dileda,  quod  ipfamct  di- 
uinitus  cccinit,  non  fuam  virginitatcm,  fcd 
Dci  mifcricordiam  pra^dicans.  Gratias  i- 
gitur  agant  Deo ,  tum  virgincs  tum  nupt^. 
z    Cur  autcm  cx  virginc  potius  illibata  quam 

vcl 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  95 

vel  cx  coniugata  vel  cx  viduanafci  Domi- 
nus  voluerit,non  ca  tantiim  caufa  cll:  quod 
quam  purifsimumvasillc  fibi  dclegit  qui 
efl:  ipfamet  puritas  ,  fed  etiam  prf  cipue  vt 
Filium  cjuidem  hominis  >  id  eH:  iiomincm, 
fed  diuyiitusprorfus&conccptum  &  na- 
tum  cife  citra  omnem  controuerfiam  eon- 
ftaret. 

Quum  autem  idem  Hieronymus  ifta  c-  rHcefimu 
iufdem  Proplietf  verba  ,  Spremt  te  vtrgo^^^^^^^' 
filta  Stonjcum  illis  comparat ,  Exu/ta  fteri-  j^.* 
Us  cim  r.onparisj  rurfum  torcpet  vtrunque  Refponfio. 
Prophctf  locum.    Nam  illic  quidem  Sion 
orbf  &  dcftitutf  pucll^  comparatur  per 
1a.pyj.<riAQv,  quod  rcx  AfUu"  cam  vfque  adeo 
contempfifTet ,  qucm  poftca  h^c  ipfa  cfTet 
irrifuraihic  vcro  florcntc  Eccicfi^cx  Gen~ 
tibus  potifsimiim  eollcct^  ftatu  dcfcribit 
Propheta,  qu^  quidc  Getcs  funt  Sionis  po 
pulus  no  fccundum  carncm^fcd  fccundum 
libcrtatcm  fpiritus  gcnitus  ,  dc  in  natura- 
lcm  filiorum  locum  per  fide  infitus,  quam 
intcrprctatione  docct  nos  ad  Galatas  fcri- Gil.4.27. 
bcns  Apoftolus.Quorfum  autem  h^c  ad  id 
de  quo  agimus?  Quis  cnim  fic  nuptias  lau- 
dauit  vnquam ,  vt  lilis  acccptu fcrret  quod 
filij  Dei  fimus ,  quanuis  benedicat  Deus 
tum  fandis  ipfis  tum  etiam  fandtonim  fc- 
mini,pro  bona  fua  voluntatc? 


9^         TRACTATIO     DE 
Trlcefimri      Ijem  nihilo  rcdiiis  iftis  leremie  verbis, 

fecundum.  --r  l      l  i       r  rf       r^  ■  r>  ■ 

iere.a.32.  ■'^  unijuid  mUutjcetur  sponja  ornamenttjut, 

aut  vtrgo  fafct<£ petloralts /m  ^  ad  virginita-  - 

Refpofio  I.  tem  coniugio  pr^fcrendam  abutitur.  Pfi^ 

miim  enim  videmus  hic  non  miniis  fieri 

2    fponf^  quam  virginis  mentioncm.  Deinde 

quis  ignorat  populum  illic  a  Propheta  re- 

dargui,  quod  Dcum  fuum  minoris  fccerit, 

c[uam  fponf^  aut  virgincs  ornamcta  fua? 

Quorfum  autc  hoc  ad  nuptias  vel  damnan- 

das  vcl  virginitati  poftponcndas? 

Tricefimu      ler^-w/^jinquit  Hicronymus,  ideoparci- 

tcrtium.    fffy  ^^^  zfrhts  vaftattone  ,  cjuontarn  vtrginitatis 

itx.cx^.iS.^T^^t:  beatitudpm  desfinatuf.Qmdfi  vcro  ne- 

gcm  leremiam  fuiffc  virgincm?  potcft  c-» 

nim  aliquis  in  vtcro  fanclificarijncc  tamen 

contincnti^  donum  habcrc.    At  enim  pro- 

hibctur  vxorcm  ducere  &  libcros  toUerc, 

z  Fatcor  id  quidcm.  Sed  quid  fi  ccelcbstum 

erat?Scd  dcmus  quod  aftirmat.  Non  fuillc 

tamcn  ideo  feruatum  ex  ipfo  contextu  li- 

quet.  Aliundc  igitur  pctere  oportuitvirgi- 

nitatis  laudes  ,  &  mcminilfc  huncipfum 

Prophctam  pafsim  ipfis  quoque  virgini-^ 

bus  intcrnccioncm  minari. 

Tricefimu      H^SLcchicl   tcftatur   kfe  vxore  vefperi 

quarium.'  mortua ,  maneloquutum  cff^ad  populum 

^«•M*'    ^^^  jpfj  niandarat  Dominus.     Dthgenter 

attendeiXnc^Vi  Hieronymus,  donec  vxor  vt- 

neretj 


POLYGAMIA.        97 

ueret ,  non  hahebat  Itbertaterru  pcpulum  com- 
tnoneiidt,  Morttur  vxor,  c^  contuf^ale  vtncu- 
lurn  folmtur-i  ^  abfcjue  vlla  trepiaattone  fim- 
per  efi  tn  officto  prophetalt.  Quj.  emm  liber  vo- 
catusefiyvere  efiferum  Chrtfit.Kt  tc  potius  Re/^onf. 
iniror,  Hicronymc ,  (ic  in  aduerfario  quo- 
quo  modo  oppugnandofuifTc  occupatum, 
vt  non  attedcrcs  quum  multo  antc  in  mu- 
ncrc  prophctico  pcrfcucralTct  tzcchicl, 
confcqui  aliam  ob  caufam  hic  ficri  vxoris 
mortuae  metioncm.Iuflus  cnim  fucratnon 
lugcre  >  atquc  adco  populum  a  ludtu  auo- 
carc,quod  fc  fcciflc  dicit,  ctiamfi  domi  cf- 
fct  ipfi  oblataiufti  ludus  occafio.Q^rlum 
igitur  ifta? 

.    lam  ad  ca  tcflimonia  acccdo  quGC  fic  col- 
lcgit  cx  Paulo  Hicronymus  ,  vt  plane  fit 

Numcrat  coniugium  iritcr  illa  quorumTrlceM 
finis  fit  mors,&  quorum  fructus  crubcf cc-  ^"^"^""»* 
re  nos  oportcat.  Qu^nam  autem  illafunt? 
Sicut-i'm(^\ii  A^odolus^fe.vhtbmfttd- membraKom.6,i^ 
'vefhafirua  tmpuritatt  (^^  tntcfuttati  ad  pa- 
trandamtnicjuttatemy^c^x.  dubitamus  dia-Rerponf. 
bolicam  hanc  dodrinam  pronuntiare? 

Eodcm,  id  cft  ad  conuitiandum  nuptm,  Tricefimii 
dctorquct  illa ,  Quum  efi&mus  tn  carne ,  ^  ^^*-^^^* 
nonin  nouitate  Sptritm  ,fidtn  v^tnHate  Hte- 
Y(Z^p,CHbamu4  ea  qus.  carnis  erant^  c^fiucli-^ 


98       TRACTATIQ     DE 

Ronyj.i^flcahami^t^  mQrti.B.t  iWzylnfoelix  egohomoycjuk 
^  ^^       me  Itberabtt  de  corpore  tnortis  hmm^  Et  illa, 
lp(e  iritiir  mente  firtiio  legt  Det,  carne  autem 
Rcfpofio.  legufsccatu  Qni()d  fi  hsec  dc  coiugio  dicun- 
tur,  Hicronyme,vt  tu  visvquomodo  virgi- 
ncm  audcs  Paulum  pronuntiarc? 
Tricefimu       £t  illa ,  ^ut  fecundum  carnem  funty  qutz 
Ro!^Ts',fi^^  ^'^>'f^i<ffipt^^f'  Prudentta  carnifymors  efi, 
&  dein-    Prtidentta  carni^.intmicitia  eft  inDeum,Qui 
Sufponf.i  ^^<^^^^c  f^^tyDeoplacereno  pofpmt.Wxc  vc- 
ro  aducrlus  coniugium  torqucrc,  quid  cft 
aliud  quam  dodirinam  dsemoniorum  ma- 
Z  nifeftc  proponcrc?  Et  nc  dubitcmus  hunc 
fuiffc  animum  Hicronymi,&  hac  fcntinam 
ex  qua  Syritius  &  Innoccinius  impuras  & 
impias  illas  voces  hauferut  quae  nunc  quo- 
quc  tam  multos  inficiiit,hxc  ipla  funt  Hie- 
ronymi  in  hunc  locu  ycrha-,  Stprudetta  car- 
nisiimmicitta  esl  in  Deu,^  ^tii  tn  carne  fint, 
Deoplacere  nonpoffunt :  arbttror  eos  i^ut  fier- 
munt  ojfcto  contugali,  (^uhdprttdentiam  carni^ 
dtltgant,  (^  tn  carne  fitnt,  At  cgo,Hicrony- 
mc,dctcftor  hunc  fpiritum  qui  pronuntiat 
bonum,makmi:  $c  Gangrcnfcm  Synodum 
arbitror  rc<fle  aducrfus  hanc  tuam  fcntcn- 
tiam  anathema  protuhffc. 
inttCimu       Et  illa  quorfum  ,  ISfolite  conformari  hutc 
Rom  12^1  f^^^^^  'f^^  reformamtni  tn  nouitate  fienfim  ve- 
fhijVt probe^tis  ^utc  fit  volu^tas  Deibona,  c^ 

ken€r 


POLYGAMIA,  99 

beneplacens  ,  ^perfe^a,  In  qusE  verba  fcri- 
bens  Hicronymus, Concedit,'m(]uitynuptt<ti, 
concedtt  digamtam,^finecejfe  ptertt,fjrnicd- 
tioni  ^adulterio  prdjirt  ettam  tngamiam.  Sed 
nos  cjut  corpora  nosira  exhihere  deheynvu  ho- 
Utam  viuam,  ^c.  non  ^iuid  covcedat  Deiu6,pd 
qutd  velit  co/ifidcremvis  ,  vt  prohemvu  cjha  fit 
voluntasDei  hona  ($"  heneplacens  O^perfecfa. 
Ergo  quod  cocedit  nec  honvjm.  nec  hciepLxcns 
eft,necperjF^Hm.  Et  mo\-iu4liud  eft  volnntas 
Det,altudindulgentta.  Qtiid  hoc  vcro  mon-R<^fponf'«» 
ftricft?  quo  igitur  puciorc  facerdotcs  nu- 
ptiis  bcncdicunt?  fi  coccdit  Dcus  malajcur 
non  impune  pccccmus?  Longe  alitcr  &  z 
multo  rcd:iiis  Auguftinus,  non  quidcm  in 
hunclocum(in  quo  dc  virginitatc  Apofto- 
lus  nc  >fy  quidcm,  verum  dc  fandtis  tu  vir- 
ginumtum  maritorum  moribusagit)fcdin 
illud  ciufdcm  Apoftoli  fcribcns  ,  Ego  au-  t 
tcm  vobisparco^Sf^^/^^r^j^inquitj^d-j^m/^  Auj^uft.de 
continentidi  admoneo  vt  fw-mi  honum  ita pr^fe-  (^^^^  vir- 

,         .'     ;.  .      l       ■'      rinuate, 

rant  nupttts-^ne  malum  tudicent  nupttas,  necjue  cap.18. 
fallaciter  fcdplane  veraciter  ah  JipoHolo  di- 
Ehum  nouertnt.Qm  dat  nupturn^  henefactt. 

Et  iWcL-, I ?id;ttmtnt  Ch'tftum  I efum^&car-Tricefim^ 

/1    r'  j  nonum. 

eceritts  tn  aejtdertts.  Rom.ii.i^ 

Et  illa ,  Non  pftis  fapcre  cjnkm  oportet  fa-  Rom.  la^j 

pere,  fcd  fapcre  adpudictttam,  vbi  Hicrony- 
mus,  Non  adjohriaatmy  inquit,  vt  m.ile  m 


joo       T  R  A  C  T  A  T  I  O     D  E 

codtcibm  Lattms  legitur.fiamdemGrdice  fcri- 

Rerponf.  ^tim  eHySiCn  a7i):p^(}v'Sy,Qa<i(\  vcro  ipfe  con- 

tcxtus  non  manifcfte  conuincat  tv  <m(p(^pyi7y 

vel  inutilibus  ftudiis  opponi>  qualianimiu 

multa  funt  quorum  cognitionc  nullus  eua- 

dit  fanioris  mcntis ,  vel  eorum  arrogantiae 

qui  intra  modum  nolut  multis  in  rebus  fa- 

pcre,  idcoque  llultifsimi  tandem  cuadunt, 

Q^adra-         ILt  i\h,SiCHtcarna/ti^i44,  Jicut partiultSylac 

f.Cof.jT.*  '^obtspo:H7ndedt-ino?i  efcam.  Vbirurfumhic 

nofter ,  _(^  aramalts  eft  3  0"  non  rectptt  c^ua 

(ptrttiis  Det  junt^Fttiltttia  enim  tUt  efl,r?ecpo- 

tesi  intelltgere ,  (jtitu  jptritaaltter  dintdtcatnry 

isie  no  perjecio  caslttatts  ctho,fid  rudt  nuvtia" 

Yum  latle  mttrttur. 

i.Cor.ij.        Et  illa,  Caro  (jr  fanguis  regmtm  Deipojfi- 

5®*  dere  nonpojfunt ,  neque  corruptto  tncorruptio^ 

nem.  Vbi  Hicronymus,parum  fanc  pudcn- 

tcr,  Hoc-i  inquitjf^iw  clarum  vt  ntilla  expop- 

ttone  queat  ihanifasvim  fieri :  St  corruptio  ad 

omnem  coitum  pertf.etitncorri^ptto  autempro- 

prte  caHtta:ts  cH-.pr^mtapudtctttdi.  nupttoupof 

Refponf.i.y7^^^^  non pojfunt.  ImOjJriicronymc,  vt  tibi 

penitus  conftares,  dicere  te  oportuit  inge- 

nue  nuptias  non  poflllTuras  rcgnum  Dei, 

2   Sed  ablit  vt  mcndaci  fpiritui  credamus.Il- 

licvero  quis  ignorare  pofsit  Apoftolum 

diifererc  de   corporum  poft  rcfurrcd;io- 

ncm  qualitatibus ,  fiuc  virgines  fmc  mariti 

olim 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.         loi 

olim  fuerint  qai  tuiiG  refurgcnt?     ^ 

Et  iila,£A:  overibm  legis  non  iuTtificahitHr  Quadra- 
omnis  caro.OVera  legts^'mc]uiu&nupU£  (mty  |rfmu"i^ 
cjHAji  conceauntur  ettam  in  Euangelio ,  alii^d  Gal.  2.1^« 
efi  indulgetiarn  tnfirmttati  tnbuere-ialiudvir- 
tuttbHs prmta poUicen.Hoc  eft  fcilicct  rcm  Refpoiioi' 
acu  tangcrc.Imo  vero  quam  me  tui  pudet 
quum  hsec  lcgo  ,  vir  alioqui  magne  ?  Nam 
quid  cft  quafi  cx  induftria  vcrbu  Dei  per- 
iicrtcre,fi  hocnon  cft? 

Item  ilk,  Stc  tnfiptentes  esiis  vt  quum  cce-  QuaJri- 
perittsJptritH,nunc  carne  cofinmnaminii^Et  il-  f^^^^"jj^^jj,  • 
h-,Sptrttu  ambulate  3  & defiidena  carnis  ne  gzL^.^. 
ferficeritM.  Caro  concuptfictt  aduerfias  fpiri-^^'^'^^' 
tum.  Vbi  Hicronymus>iVo  necefife  eH  nunCj 
inquit,^i?  operibtM  carnis  ddcere^  ^uia  longum 
tft*  Tm6,Hicronymc,vidcne  mcrito  dica-  Refponf. 
ris  aftute  ita  prcEtcrmittcrc  quo  vcl  vno  fa- 
cilc  conuinci  poteras.Ncc  cnim  in  opcrum 
tarnis  cnumcrationc  nuptias  inucniifcs. 

Et  illa ,  Defpondt  vos  vnt  viro-tvirginerru  Quadra- 
cafham  exhibere  Chnfto,  ^?^<7^,  innuit,  //  ad  g^^^'?^""» 
totam  Ecclefiam  creaenttnrn  volw/ns  rejcrre»i^cor.ii.i<,;^ 
e^  tn  hac  defpovfioneChrtsli  qt  maritatas  & 
dtgamosyC^  vtduas.,  ^  vtrgines  conttiert,  hoc 
(juof^uepro  nobis  fiuCtt.N afn  du  omnes  advu- 
dtcttiam  (j;'  pratmturn  virgimtatis  tnuttat  t  0- 
ftendtt  cuntfts gradibm  vtrgtmtatem  ejfe  po- 
iiorem.   Scd  annon  ialtcm  animaducrtercRcfpVnf.iv 


102       TRACTATIO     DE  1 

tc  oportLiit,  Hieronymc ,  fi  de  ifta  tua  vir- 

ginitatc  diffcrcrct  Apoflolus  ,  incptirsimii 

futurumfuiflc  illius  dcridcrium?  Nam  ccr- 

te  virginitas  corporis  amiffa  nunquamre- 

ftituiturjac  proinde  no  potucrunt  vnquam 

plerxquc  cx  Corinthiis  co  gcncrc  virgini- 

2  tatis  virgines ,  coram  Dco  iifti.  Planius  cft 

autcm  quamvt  inficiaripofsis^Apoflolum 

agcre  dc  tota  Corinthiaca  Ecclciia,  &  de 

fpirituali  Ecclcfix  cum  Chrifto  coniugio 

diffcrcntem  (  quod  plcniiis  dcfcripfit  alibi 

adRom.  7,  &  Ephcf.  5.  )  pcr  virginitatem 

nihil  aUud  intcliigcrc  quam  fan&ificatio- 

nem  tum  corporis  tum  fpiritus  ,  quse  tum 

virginibus  ,  tum  viduis  ,  tum  coniugatis  & 

viris  &  mulicribus,crcdcntibus  dcniquc  o- 

mnibus  communis  cfl  in  Chrifto,  vt  difcr- 

te  Auguflinus  annotat,  lib.  dc  bono  vidui- 

tatis,cap.io. 

Qnadra-       Et  iUa,  _Qm  (ufitChriflhcarnem  fuam  cru- 

pcfimum    cifixerHnt  Ci^mvinis  c^concufifcemiis.ltcm^ 

0^.7.14.-^^  cum  Chnito  carnem  nosiram  ^paffio^ 

nes  etpu  acdejideriacrucifiximus-i^mdrtirfum 

Rerponf.1 .  ea  cjudt,  carnts  [unt  agere  cupimm?  Hoc  vcro 

aducrfus  coniugium  torqucrc ,  annon  cft 

nuptias  vt  rcm  omnium  pcfsin-iam&  im- 

2  purifsimam  damnarc  ?  Et  quum  toties  fa- 

tcaris  non  prxcipi  virginitatcm,  Hicrony- 

mc  ,  quomodo  tibi  conftabis?  Nam  cerce 

*  dubium 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  103 

dubium  non  eft  quin  contraria  carnis  con- 
cupifccntiis  prxcipiantur.  Imo  annon  eft 
totius  Lcgis  Dei  ^75/y.>),recudum  ipiritum 
ambulare? 

Et  illa,  Qm [tmindt  in  carnefua,  de  carne  Quadra» 
metet  corruptionem ,  vbi  ctiam  ha^c  fcribit:  g^?'""™ 

■  n-  '^   1       ■  7     /  j  quintura!» 

Exijhmo  cjuod  qm  vxorem  hab&ttquandiu  re- 
uertitur  ad  tdtpJum{CiC  autcm  folct  conuer- 
terc  Grsecum  illud  ^  70  cujtv  cuo  vtitur  A- 
poftolus  mutuum  cafti  coniugij  vfum  ho- 
nefte  fignificans)  ne  tentcteum^  Satana^^in 
carne  fcmin et^  ^  non  m Jptntu.  jQui  autem  in 
tarne  fminat,(non  ego  loquoryjed  JipoHolm) 
metit  corrupttonem.   At  cgo  miror ,  tantum  RefponniJ 
virginitatis  dcfenforem  tam  obfccena ,  & 
tantumTheologti  tam  abfurda  &  tam  falfa 
fcribcrc  potuifte.Certe  vt  cxtera  omittam  z 
qusE  hic  in  Hieronymum  dici  poterantjnifi 
hoc  ipfius  crimen  alise  multge  obtcgerent 
virtutcs ,  cuius  fuit  iudicij  fateri  (nec  cnim 
id  negare  poterat  quod  totide  vcrbis  fcri- 
pfit  Apoftolus )  coniuges  rurfum  coniungi 
ne  tentct  cos  Satan ,  &  tamen  ebs  diccre 
corruptionem  metere ,  quoniam  in  Carne 
femincnt?  Nam  ccrte  tota  ifta  carnis  fatio 
&  corruptionis  mefsis  eft  a  Satana.  Itaque 
hoc  fane  non  ciTct  Satanam  vitarc ,  fed  in 
ipfius  laqueos  fponte  fcfe  inducrc^aut  ftul- 
tos  imitari  dc  quibus  iUc  non  incpte,Dum 

g.iiij» 


104      TRACTATIO     DE 

vitant  ftulti  vitia,iii  contraria  currunt.  An- 

non  hoc  cfl:  igitur  Apoftolicu  prcECcptum 

ludibrio  Iiabcrc? 

Qiiadra-        Itcm  ilhyEiegit  nos  Pater  vt  effernus  fin- 

feffura?    ^^  ^  tmmacuUti  coram  ^o.Sane  vcro  annon 

Ephef.i*4.  fandi  funt  coniugcs  quorum  fandos  ctiam 

J-^°['7^'+c{Ic  libcros  tcftatur  Apoftolus  ?   Annon 

Refponf.   ^andse  illse  vxorcs  quas  hoc  nominc  Pctrus 

velpotiiis  Spiritusfandus  cxornat,ctiamiI 

«ier.cStra  alicubi  non  rccte  illas  imaginatur  Hicro- 

Heluid.     nym^^s  ^  vxorcs  cfle  dcfiifTc ,  vt  fandx  eifc 

incipcrcnt? 

Quadra-         Itcm  ilhjAmbulammus  in  concuvifcentiis 

femiTum.  ^^^^^-f-»  &  jiiifnus  filn  ir^  vtcxten.  N unc  au- 

Ephef.  2.3.  tem  exuamus  veterem  hommem  cfni  coYruyn- 

in  c.z^.    pttur  iuxta  defidena  erronsy  vt,  inquit,  nobts 

ista  Apofh/i  henedi^tio  aptan  pojjit ,  Gratta 

vobts  cum  omrahus  (jvti  diltgunt  Domtnum^  in 

Refponf.    incorrupttone.^rgo  tibi,Hicronymc,  coniu- 

gcs  funt  irx  tilij ,  fcd  rcdarguit  tc  Spiritus 

landusjfiquidcm  itafcdatus  fcnlifti  vt  ira- 

tus  fcripfifti. 

Quadra-        Ifta  vcro  cuiufmodi  funt,fi  modo  quic- 

gefimum    quam  illis  quse  iam  diximus  dctcrius  dici 

Phil.4.8!  potcft?  ^ji£cu?i^ue  funtAn(]u'n  ApoRoluSj 

cnuvay  id  ejh  veneraida^  ( Hicronymus  vcr- 

tit,pudica,vt  &  vctus  intcrprcs,  fcd  pcrpe- 

ram)  cjuuuncjtie  kyva,,  tdefirpura  (  vctus  in- 

tcrpreslcgic  ei^cc ,  Jancia ,  Hicronymus  fu- 

peruacuo 


POLYGAMIA.         105 

pcruacuo  vcrborum  ambitu ,  adcaftitatem 
vertinentta)h<&c  cogitate-,  (  Hieronymus,  co- 
diccvt  opinor,non  infpcdLOj^/i-  copilernuTy 
hdic ficjmmur.)  Ifta  vcrb  quum  vt  aducrfus  Refponf. 
coniugium  didaprofcrt^quispius  illisai^ 
fentiatur? 

Quid  quum  ifta  eodem  dctorquet?  Or- Q''?'^''^- 

^yr-  ^  .  ^  r  <n        ■    genmum 

cuncijijumus  cncuncijtone  ?ion  manujacta ,  tn  nonum. 
expoltationem corpons carnts}  Et illa,  Saptx- Coii.u.aj 
mus  cjudi  furfumfunty  c^  no  cjua^fuper  terrarri}  ',".xim.2.4 
Et  iUa^Nemomtlttans  Deofe  implicat  huius  Tici.u. 
vtt£  negotitsi'E.t  illa,  Abnegantes  impietatem 
C^  fecularia  defideria ,  czop^pva^',  temperanter  Refpo^f' 
(vetus  intcrpres  non  maleyo^nf.-Hicrony- 
mus  fuo  morc  ,  cafie  ,  quod  ipfum  tamcix 
cotra  nos  nonfacit)  ^  tufle  c^ptevtuamus 
in  hocfeculo? 

Quid  amplius  ?  Huc  ctiam  pcrtrahit  il- Q"^"^"*- . 
lud  Domini  dictum^  Adhucmtiita  vobis  ha-  ioaa.i6.i» 
heo  dicere  yfednon  poteBts  ea  portare  rnodo. 
Et  torcjucns  ctiam  illud  lacobi,  Omne per-t3i<:oh,i.zf 
feU^um  donunu  defurfttrru  defcendtty  vbtyin- 
quit,  nonfuntmtptidiy  ^  defcenditnon  k  e^uo- 
Ithet.  Ccrtc,Hicronymc,  nccillic  comcdi- R^^po"^' 
'  tur  vbi  ncquc  nubitur.  Cur  non  igitur  cibu 
ctiam  &:  potum,&  fomnum,  lianc  deniquc 
mortalcm  vitam  fcmel  prohibcs? 

Pcrgit  tamcn  ctiam  longius,&  ab  hcere-  Q-Ji'mua« 
ditatc  incQrrupta  cuius  mcminitPctrus,ar-  ^^^j^^J^ 


106       TRACTATIO     DE 

Refponf.   cct  coniugcs.  Scd  bcnc  clT:  quod  Lazarum 

nouimus  in  fmum  Abrahami  etiam  digami 

collcdum. 

Quinqua-      lubct  nos  idcm  Apoftolus  cx  Mofcffin- 

gefimum    f^^j  ^/T^^  j^j  ^fj-    ([  Hicronvmo  crcdimus ,  a 

fccundum.  •       •      j    t  r      a-  r  c     i 

1.  Pet.i.i;,  coniugio  dchortatur ,  vt  lancti  timus.  Scd 

^^^'       quid  liMofes  ipfc  pcr  qucm  hoc  prxci- 

picbatur  coniugatus  crat?  lubct  nos  ctiam 

Rtfponi;!.  cafitfcare  antmas  nofiras.  Imo  dicit  Apo- 

ftolus  ^JanEios  omnesiam  ejfepunficatis  ani- 

mabm  {tu?  'Xv^^s  yiyvtK-oT^^^)^  addit,^' J^^xaMi 

2  ccKr^iagyobediendoverttati.  An  vcro  nullus 
audit  vcritatcm  nifi  qui  virginitatcm  vo- 

3  uct?  Subiicitur  etiam,  :/^  (^/Arte/^Acpiot)/ ctyuW- 
)if)tTzv  y  adfiaternnm  amoreni  fimulattoms  ex- 
pertem  y  quod  miror  ab  co  praetcritum  cfie 
qui  nullos  maritos  fratrcs ,  nullas  vxorcs 
fororcs  agnofcit ,  vt  antca  vidimus ,  nifi 
fuperuencrit  coelibatusvotum.Atnoscre- 
damus  potiiis  Spiritui  fandlo,  \biquc  pro- 
fitcnti,fidcm  (quo:  fandcs  a  mundofcgrc- 
gat,non  autcm  virgines  a  coniugibus)  co- 
rum  efle  qui  vcritatcm  ,  id  cft ,  vcrum  Dei 
vcrbum  audiant ,  vnde  tanquam  ex  fontc 
promanat  vcrafratcrnadilcclio,  omnium 
tcclefi^E  mcmbrorum  communis  tclicra. 
Idco  ctiam  idcm  Apoftolus  confenticns 

1«  Pet.i.aj.  loanni  addit ,  nos  non  ejfe  regenitos  ex  com- 
mumfemme  fme  fmone  ( «wD^r  quod  inui- 

diofo 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  107 

diofo  vocabulo  Hicronymus  coitum  ma- 
luit  hic  'mtcrpietan^/edwcorrHpnlpi/i-yVeri^o 
Dei  vtdeBca  rnmente  tn  &ternu7n.  Cuius  cr- 
go  iudicij ,  cuiuspudoris  fuit  ifta  torqucre 
aducrfus  nuptias  ,  quanuis  aliud  iit  fccun- 
dum  naturam  gigni ,  quam  fecundiim  gra- 
tiam  rcgigni?Nam  fane  vtrunquc  filiisDci 
tum  virginibus  tum  coniugatis  nccclfario 
communc  efl:. 

lam  vcro  quid  contumcliofius  dici  inQuinqiu- 
coniugium  potuit,  quam  quod  citat  cx  co-  g^^!^"°* 
dcm  Apoltolo  quali  nuptiaru  holtc,  qucm 
tamcn  coiugatum  fuiffc  &  vxorem  circun- 
duxific  Paulus  teftatur?  Quipajftu  efl  m  car  i.Pet.^.i- 
ne,  mo^iUc^meuit  apeccatoyvt  nequaquam  in 
dejidenis  homtnum,fedin  voluntate  Dei-^relt- 
qttum  tn  carne  tempvu  exigamm,  Sufficit  entm 
nobiiprditerttum  tempm-iquado  ambulauim.us 
inluxuriis  c^  defidcriis^c&terifcjuevitti^.  An  Refponf, 
hoc  vcro  fi  in  nuptias  didum  cft ,  nuptisc 
non  funt  pcccatum,  &  quidcm  cui  ncccffa- 
rium  fit  Chriftianos  omncs  rcnuntiarc^ 

Idem  in  altcra  cpiftola  tcftatur  grandia  Qumqua-. 
nobis  c^  prettofapromiffa  donata  effe ,  vt  per  gefimum 
h£c  efpciamur  atutn£  conjortes  natura.  Q^d  z.Pet.i.^. 
enim  cft  maius  eo  qui  datus  cftnobis,  &  in  Refponf. 
quo  promiflk  funt  nobis  qu^  in  cor  homi- 
nis  non  afccnderunt  ?  Verum  ft  Hierony- 


io8       TRACTATIO     DE 

mo  crediinuSfgrandia  nobis  virginitatis pro- 

mijfa  donauit ,  'vt  per  hanc  efficiamHr  dtmn£ 

confortes  natdr<&  -yfugientes  eam  qii(Z  in  mmdo 

ejl  cccupifcentiam  corrupttonis  yid  cft  nuptias. 

Coniugcs  cnim  &  ij  qui  nuptias  fuadcntj 

a.P6t.».io.fiquidcm  ipli  crcdimus,  ij  iunt  ^ntpofi-car- 

•eps!'"'    ^^^^^  ^^  dejideriispollutioms  amhtilat:>qui  qua- 

fi  trrattonaha  tumcnta  in  ventrev».  ^  Itbidi- 

nempromfunt',  in  quos  dcniquc  compctunt 

horrcnda  illa  quse  in  pcrditifsimos  homi- 

ncs  ibi  ab  Apoftolo  rcribuntur,&  qux- 

cunquc  loanncs  profcrt  vt  nos  a  mundi 

dilcdionc  auocct.  Et  Irxc  non  cft  doctri- 

na  illa  quam  Paukis  do6lrinam  dsemonio- 

rumvocat? 

3rn?"n*      Profcrt  quoquc  Hicronymus  foles  tllos 

cjuiunuu.  cantantes  canticum  nommtyqut  nonfe  cotncjtti- 

Apou.4.14  ^api^y^yjf  (;^firi  multertbus .  Acne  putaremtiSy 

inquit,^e  hts  dtct  cjutfcorta  ?ion  norunt-,ftattm 

irtultt  loamieSi  Virgtnes  entmp  .rmanferunti 

Re/ponf.   Quafi  vcrb  dc  fpirituali  virginitatc  ibi  non 

diiicrat  loanncs ,  vt  totus  lilc  libcr  myftc- 

riorum  &  vifionumcorporalium  ad  res  cx 

leftcs  iignificandas  plcnus  cft.  Alioqui  nos' 

doccat  Hicronymusquomodo  therT5^im- 

maculato  adharcat  coin<iuinatio. 

Quinqua-       Huc  quoquc  fpcctarc  dcccm  illas  virgl- 

gellmum    ^^^  ^  ^^^.^  iidclium  ccetum  adumbrant ,  res 

fextum.       .     r       «  v  v  •  C  ■ 

Mat.ij-u,  ipiii  clamat .  Age  vcro  cur  quinquc  ratux 

cxclu'- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  109 

cxcluduntur?  .QHomam  ^  inc^mt  Hicrony- 
mus-f/ola  abpjiHe  aiits  ofenbus  vtrgtnitas  r.on 
feruat,  Ego  vcro  malo  aflcntiri  Paulo  cla-  Rcfponfj. 
nianti  nos  iuftificari  cx  fide  abfquc  opcri- 
bus,quanuis  fane  aflentiar  virginitatem  ni- 
hil  elie  nifi  reliquis  fidci  fi-u^ftibus  cxorna- 
tam.  Scd  quod  addit  idcm  Hieronymus,^-  2, 
mnia  opera  abfifue  vtrginitate  ejfe  imperfeEiay 
quum  ab  hac  virginitatc  excludat  c5iuga- 
tos,  falfum  cfTe  dico,  co  c|uidcm  lcnfu  quo 
loquitur,  quumalioqui  ipfarum  etiam  con 
jtinentifsimarumvirginum  virginitatcm  cx 
tcraquc  adco  opcra  plurimum  a  perfe- 
(5iionc  abcjGTc  crcdam. 

Et  hadcnus  quidcm  rcfutata  fint  Hie- 
ronymi  aducrfus  louinianum  argumcnta. 
Nunc  vcro  vidcamus  quam  apte  illius  ar- 
gumentis  rcfpondcrit,  ita  quidemvt  funt 
ab  eo  annotata.  Nam  (i  louiniani  libcr  i- 
pfe  extaret ,  plcnius  ac  fortafsis  ctiam  vc- 
riiis  cxplicata  ipfius  fcntetiam  habcremus. 

Obiicicbat  louinianus  ,  &  quidcm  rc-^^^^^fptJo- 

a\  •  •  ••    •    n  •        •  •     nesHiero- 

Cjprn-nam  matrimonn  inltitutionemmnym,3^io 

paradifo,  aducrfus  eos  qui  prarpoftcra  toe-"'ni«iniar- 
libatus  admiratione  coniugio  dctrancbat.fj^^rmrio- 
Qmd  ad  hoc  Hicronymus  ?  In  paradif^in-  umiani  ar 
c^inuante  ojfenfam  vtrgtnes-,  paftpeccatum  au  ^^l^^^^' 
tem  ^  extraparadifim  protinus  nuftid,  EtHierony- 
mox  j  Nuptta  terra?n  replenty  vtrgimtaspa 


CQi. 


iio        TRACTATIO     DE 

Refutatlo  radirwm.  At  ceo  dico^Hieronyme  Jn  para- 

nis  Hycro  (^iio  nupti^  rLicrunt  antc  oiTcniam,&  etiam 

nymi  /.     audita  iam  tum  vox  eft,Et  crunt  dao  in  car 

ncm  vnam ,  &  illa  bencdidio ,  Crefcite  & 

multiplicamini.  Eft  tamcn,fateor,poft  pcc 

catum  dcmum  fobol cs ,  quia  vcl  ita  difpo- 

fiierat  Dominus  vt  nemo  nift  per  gratiam 

fcruarctur ,  vcl  quia  prius  amiffum  cft  bo- 

num  illud  quam  tcntatum,adc6  brcuis  fuit 

prioris  foelicitatis  vfura. 

2        Ncc  iftud  fane  poftcriuspcr  fcvcrum 

cft,  quoniam  coniugati  quoquc  ca^lum  rc- 

plcnt,c|uum  ipfa  virginitas  in  fmu  coiugati 

Abrahami  fit  bcata,quauis  ncc  virgincs  vir 

ginitas,  ncc  coniugium  coniugatos ,  fcd  v- 

trofque  vna  Dci  gratia  iuftificatos  icruct: 

&  virgincs  quoque  :  etfi  non  vt  fint  virgi- 

ncs.ac  ccrtevt  fint,hocnuptiis  dcbcnt. 

Seamaum        Qbiicicbat  louinianus  illudApoftoIi, 

louiniani  n         ^     r 

arg.  Nunquid  nonhabcmus  potcltatcm  loro- 

I  Cor  9.     j.^.^  mulicrcs  vcl  vxores  circunJucendi ,  vt 

Excepuo        n        1  •         r  1  •       • 

Hieron.  i.  olicndcrct  ctiam  laccrdotum  puntati  pro- 
bc  conucnirc  cum  matrimonio.  Hicrony- 
mus  vcro  ctfi  alibi  aliquoties  inculcat  fe 
non  rcprobarc  nuptias  (  quibus  tamcu  au- 
dmimus  &  porro  audicmus  qualcs  notas 
inurat)nouos  hic  fodit  cuniculos  quibus  e- 
labatur.Primum  cnim  ncgat  probari  pofle 

,/  """^  aliumpriEtcr  Pctru  fuiflcintcr  Apoftolos 

coniu- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  III 

conlugatum.    Atqui  vt  dc  Clcmcnte  &  I- 
gnatio  ip^oquc  adco  Ambrolio  taceamjno 
teiTicre  Paulus  addidit  Ccphae  &  fratriDo 
mini,cxtcros  ctiam  Apoitoios.  Scd  hoc  fa 
ne  parum  momenti  habet ,  quia  vcl  vnum 
Ccpham  Apoftolum  fimul  &  maritum  fuif 
fe  fatis  cft ,  vt  coniugium  nihil  ofiiccre  fa- 
ccrdotij  dignitati,  ncdum  cuiuluis  lidclis 
munditici,  probctur.     Hoc  tamcn  adii-    5 
ciam,intcr  fratrcs  Domini  vel  prsecipuum 
reccnfcri  lacobum  qucm   vctuftas  vocat 
Epifcopum  Hicrofolymorum,  quodfi  vc- 
rum  cft  (  yt  fcribjt   ctiam  difcrte  Grae- 
cus  fcholiaftcs  )  vidcrit  Hicronyrnus  quo 
iure  pcrpctuu  cius  ccelibatu  prxdicct.  Sed 
ad  rcm  vcnio.  Excipit  crgo  fccundo  loco  Exce- 
Hicronymus,  fi  habuiifc  ipfos  vxorcs  con-P"°^* 
ccdatur  ,  relt^mjfe  tamen  oiJicmm  conm^alej 
^tiodenmi  te^atur  Petrmex  jiposlrolonm 
ferfona^cjvmm  et  relfondens  Dommpt^,  memi- 
nerit  cjmcjHe  eorum  <fui  vxorempropter  regnu 
Deireltnquunt :  qiiod  etta:^n  oftendat  fororum  Matth.  rp. 
nomen-i eas  videlicet  tn  Iptrttufuijfegermanoi,  ^^V 
non  r^V^^^j.  Atqui  di(5tu  ilhid  Chrifti  i\  hoc  i. 
modo  explicandum  cft,quid  fict  fratribus, 
fororibus,patri,  matri,domibusquoquc  & 
agris?ncpc  Chriftianus  ci]c  n5  potcrit,  niii 
qui  fuo  etia  crga  illos  oflieio  fungi  dciinct, 
quo  quid  abfurdius  dici  pofsit  ?  Relmquedi 


m      TRACTATIO     DE 

2  igitur  vcrbum  no  eo  fpcflat,  quum  difcrtc 
&  gcncralitcr  dixcrit  Apoftolus  Chriftia- 
nis  omnibus  coniugibus,  N e  fraudate alms 
altHy  &  Euangclium  n5  cucrtat,im6  potius 
ftabiliat  dilcctione  proximitfcd  huc  potius 
rcfcrtur  vt  Dci  gloriam  vnufcjuifciue  pro 
fux  vocationis  rationc  quibufuis  (inc  cxcc- 
ptionc  rcbus  antcponat,  ncc  fit  quicquam 
omnino  quod  noltrum  curfum  abrumpat. 

3  Nomcn  autcm  fororis  minime  fane  abro- 
gat  coniugij  copulam ,  quum  e  contrario 
Chriftiana  omniaconiugia  intcr  fratres  & 

4  fororcs  contrahantur.  Dcindc  fi  ita  cOct, 
oportuit  fanc  Apoftohim  fcribcrc  potiiis 
mulicrcm  liuc  vxorcm  lororcm,  quam  fo- 
rorcm  mulicrcm  vcl  vxorcm  ,  quum  mu- 
licris  fuic  vxoris  nomcn,h  intcrprctation^ 
iftam  fequamur ,  latius  patcat ,  ac  proinde 
no  praeccdcrc,  fcd  lcqui  omnino  dcbucrit, 

Exccptio  Tcrtio  cxcipit  nos  ctiam  ^wct/^^ifpofll'  mu- 

5*  j^^        licrcs,n6  autcm  vxorcs  intcrprctari,z'/^/?oc 

,o  videl  cet  ditlurru  fit  nonde  vxoribus  yfedde 

Lbc.8.?    fanclts  aiits  7nuliertbHS-)  cjua  tuxta  ynorern  lu- 

datcurn  magiflrts  defuafubflantta  mtntBra- 

Ke^uut.x.  Ipant.  Hancvcr^  intcrprctationcm  ctfi  fc~ 

qiluntur  vctcrcs  plcriquc  tum  Grseci  tum 

Latini,tamcn  rcdtc  rcpudiatClcmcs,quo- 

niam,v:rcd;e  obfcruat  cruditifsimus  illc 

■vir  Petrus  Martyr ,  fi  ita  eflet,  non  ftiiffcnt 

iftiuf- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        113 

iftiufmodi  mulicrum  circunduclionc  gra- 

uatae,fed  potiiis  fublcuataeEcclcfisejac  pro- 

indc  contra  Paulu  hoc  ipfum  faccrct,quod 

pro  fe  adducit.  Scd  altcram  ctiam  caufam  2 

adiicio,quia  vidclicct  fupcruacancum  ellct 

nomcn  ^vfoj^if.  Qoorfum  cnim  fubiiccre- 

tur,quum  omnisfororfit  mulierPDico  igi- 

tur  neccffario  oportcre  fororcm  vxorcm 

intcrprctari,  quorum  illud  fit  latius ,  iflud 

anguitius:&  iliud  prius  cxprclfum  fuilfc  ab 

Apoftolo  vt  maior  cffct  fcntctia;  cmphafis: 

additum  autcm  iftud  poftcrius  v(]u6d  alio- 

'  qui  honcftum  no  fuilfct  mulicrcs  ctiam  ft- 

dclcs  circuduccrc.  CiEtcrum  qux  dc  loan- 

nefubiicit,  [pjumvide/tcet  ^uiavtrgo  fiiemBxce^if 

plmfipjfe  amatum  ,  ^  quoA  pofl:  refurreclio-  ^' 

nemfilm  virgo  virgmenu  ag7iouertt:^md  di- 

catur  non  monturpi^ ,  cjuia  vtrgtnitas  non  mo- 

ritur,  nec  fordes  nuptiarunu  abluantnr  crucrc 

rnartyrti-ijcdmaneat  cvmChnfi^oidenicfue  pro-- 

pterea  ettam  fittjfe  non  tantum  Apofiolum  vt 

JPetrum-ifed  etiam  Prophetam  ,  &  Euangeli- 

ftam,  c^  ^tttdem  alns  prAfrantioremi^uta  ex- 

pofuit  virgt?jnas,cjmd  nuptiafcire  nopoterat: 

jfta  ,  inquam ,  rcftitationc  iongiorc  non  c- 

gcnt.  Dilcxit  loanncm  pcculiari  ciuodam  Refnutio. 

atfcc^tu  Dominus,profua  mifcricordiamcc 

eius  amoris  caufa  in  loannc,  fcd  in  ipfo  di~ 

ligentc  qusercndacft.  Non ,  inqiiam ,  fuit 

h.j. 


114      TRACTATIO    DE 

dile(5lus  loannes  prse  cceteris  quia  virgo; 
fed  ideo  virgo  quia  diled:us  ab  co  qui  do- 
na  fua  diftribuit  vnicuique  licut  vult.  A- 
gnofcit  primus  Dominum  ftantem  in  lito- 
XG  >  fcilicet  quia  virgo ,  ac  non  potiiis  quia 
fic  eius  oculos  direxit  DUpminus,qui  nc 
praefens  quidem  ac  lateri  adhxrens,  a  duo- 
bus  difcipulis  agnofci  facilepotuit,  quod 
eorum  oculos  tcneret.  Sordcs  autcm  nu- 
ptiarum  vt  &  ipfius  virginitatis  per  eum 
tolluntur  qui  tollit  peccata  mundi :  quod 
hic  ipfe  loannesapcrte  teftatus  eft,itafcri^ 
bcns  5  Si  dixerimus  nos  peccatum  non  ha- 
bere  ,  mendaccs  fumus.  Itaque  quod  diu^- 
tius  manfit  fiue  fupcrftes  fuit  in  hac  vita 
guam  rcliqui ,  caufa  pra^cipua  &  gcrman;^ 
fuit ,  Dci  bonitas  ,  Ecclefiam  fuam  refpi- 
cientis:  deinde  vero  illaipfa  fides  quae- 
,tiam  intcrucniente  tranflatus  eft  Enoch,nc 
'vide;"et  mortem.  Dcniquc  quod  Petrum 
Hieronymus  fpoliat  Euangeliftx  &  Pro^ 
phetx  titulo  ,  vt  cius  fpoliis  loannem  ve- 
ftiat  5  non  recle  facit ,  quum  ipfemct  alibi 
rekrat  iMarcum  cx  ore  Petri  excepiffc  Eu- 
angclicam  hiftoriam  ,  cuius  proindc  verus 
auctor  fucrit  Petrus,  dcfcriptor  aute  Mar- 
cus.  Prophctix  vcro  in  altcra  Petri  epifto- 
la  qualcs  &  quam  vcr^  cxtcnt  qui  non  {cn- 
dt,  fane  nihil  fentit.  Dcnjus  tamcn  hoc  ita 

cffe, 


uiniani  ar- 
gumetum. 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  115 

effejprout  variafunt  Dci  donajncc  vna  eo- 
rum  mcnfura ,  quorfum  hsec  vt  fordefcant 
nuptise? 

Obiicicbat  etiam  louinianus  ad  digni- Temuro- 
tatcm  coniugij  aflcrcndam  ,  locum  illum 
Pauli,  Saluatamen  fict  pcrfiliorum  gcnc- 
rationcm.  Rcfpondct  Hicronymus  quseExceptio 
nunc  nolo  copiofius  pcrfcqui  ,  quoniam  ^l^fO"/- 
fortafsis  ncc  illc  quid  obiiccrct ,  ncc  iftc 
(quod  fine  iniuria  didum  fit)  quid  dc  rc  i- 
pfa  rcfponderct  fatis  expendit.  Sed  quod 
intcr  csetcra  pcrmifcuit ,  fane  non  poifum 
prxtermittcrc.  Addit  Apoflolus  co  loco> 

^^s6niy  id  cfl;  fi  manfcrint  in  fidc,  in  chari- 
tate,&  in  fandificationc  &  pudicitia.  A"(?« 
ent7n(mc^\it  ¥{\Qxo\vjm\xs)fohneta6  efllegen^ 
dayVtmale  hahetur  tn  Latinis  codicihn^^Jed 
cashitasyid  efl:  ma^^^cxirA.  Ego-vcro  miror  an  Rcfut.i. 
potucrit  Hieronymus  exiflimarejnuUum 
inucntum  iri  GraccGe  lingux  ,  vel  pene  ru- 
dcm,  qui  quid  cffctow^g^^n/Mnon  intcllige- 
ret ,  ac  proinde  non  tacile  agnofcerct  quo 
ipfum  abripucrit  iftius  contentionis  (^ftus. 
Dicit  Lucas  d^moniacum  illum  qucm  in-Luc.8.25. 
uaforat  dsemonum  lcgio  ,  poftea  rcpcrtum 
ctA^ppjv^iv-ni,  ad  pcdes  lefu.  Paulus  apud  cun- 
dem,quum  Fcftus  eum  vt  nircntcm  arguc- 
jrct,  Non  infanio^inquitjfcd  vcrba  cloquor  Aa.i^^.jj. 

h.  ij. 


ii<^       T  R  A  C  T  A  T I  O     D  E 

(n0(p^<v'jv»f,Anhxc  quoqiieHieronymusvo  ' 
culam  ifta  acico  ftudiofe  arripicns^ad  fuum 
cociibatum  tranftulcrit?  Imo  nc  longiiis 
abcamus  ,  quum  cadem  cpiftola  <k  codem 
capitc  Apoftolus  iubct  vxorcs  fcfe  cxor- 
narc  intcrnis  dotibus  qua:  fan6tas  matro- 
jias  dcccant ,  pudorc  vidclicct  &  (mpc^ffiivif, 
quis  non  vidct  modcftiam  co  nominc  fi- 
gnificariP-Eftautcm  variacius  vocis  dccla- 
ratio  5  quum  in  gcncre  tcmpcrantiam  dc- 
clarct,  icd  tamcnlatius  etiam  patcat,  adco 
vt  omncm  mcntis  ianitatcm  qui^  fcfc  intra 
modum  cotincatiignificct.  Itaquc  &:tcm- 
pcrantiam,  &  modcftiam,  &  fobrictatcm, 
&  fanam  mcntcm  ,  intcrdum  intcrprctari 
oportct,  prout  rcquirit  loci  circunftantia. 
Age  tamtn  dicamus  Pudicitix  nomcn  hic 
optimc  conucnircjdc  quofane  nolim  con- 
tcndcre  ,  quum  vcl  prsecjpua  fit  mulicrum 
virtustan  idco  ccelibatus  pr^cipictur?  ncpe 
fi  nuUa;  funt  vxorcs  pudicx:  qua  dc  re  falte 
autcm  audiatur  caftus  illc  poctarufticum 
patrcmlamilias,coiugem  quidcm  cumquc 
multorum  libcroru  patrcm,  fed  vrbis  for- 
dium  cxpcrtcm  fic  quoquc  dcfcribcns,/;^- 
tvreapciuientdulces  circ.m  ofciila  nati.Caji-a, 
fHdicttiarnferuat  dvmu^s. 

Sed  longe  dctcrius  cft  quod  fubiiciturj 
Ttinc  ergOj  mquit  ■^jalHabitur  mnher fi  iUos 

gemte- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  117 

gememfilios  qui  vlrgtnes  fermanjuri  (unt^Ji 
^iiGdtpJapeYdtdit,ac^uirattn  /^^^r^.Egrcgie  Refut.fc 
profc(^t6,  qiiail  matris  falus  a  filiorum  mo- 
nbus  pcndcat ,  nili  liquid  ipia  fortafsis  in 
cdiicationcpeccauittquaii  etiammaternu-  2, 
bcns  &  coniugium  fandte  colens ,  aliquam 
noxam  contraxcrit  a  qua  in  filiis  abfolua- 
tur :  quafi  falua  rcs  fit ,  fi  liberos  genuerit  3 
ccelibcs  ,  autfortafsis  etiam  monachos  fu- 
turos :  quaii  denique  in  matribus  fitum  fit  4 
contincnti^  donum  quod  filiis  largiantur. 
Dcnique  quorfum  hsec?  Nam  ccrte  verbu  S 
f^iiycdffiv  quo  vtitur  Apoff  oius  ,  non  poteft 
commode  ad  mva  referri ,  quod  nomcn 
non  prsecefsit  nifi  in  compoficionc  vcrbi 
'tix;f''^yiiV)  fed  ad  ipfas  vxorci-  pcrtinet.Ne- 
que  nos  moucre  debct  numcri  mutatio, 
quum  de  mulicribus  vxoribusin  gcncrc, 
non.  autcm  de  certa  quapiam  differat  A-^ 
poftolus. 

Quxrcbat  louinianus  quse  fit  futura  di-  Qjiint«  lo 

/V*-^    .  .  ,.  .'■     .  I  .r.     uini.-ini  ar 

ucriitasmtcr  viduamc<:  virgmcm  baptiia- gun^etum. 
tas,quse  iic  pcrmanfcrint.  Refpondct  Hic-  Exctptio 
ronymus  eadcm  rationc  icorta  &  profti-^-f'^^"^"" 
bulaiifucrint  baptifata,virginibiis  sequari, 
Ego,  quaeftioncm  hanc  m^iror  dignam  ccn-  Reiiit.^/ 
fuiffe  tantos  viros,  dfc  qua  vfque  adeo  con- 
tcnderentvt  in  apcrtas  ctiam  matfimonij- 
cotumclias  rucrent.Scd  hoc  diconon  con- 

hvn); 


^n8      TRACTATIO     DE 

fcqui  quod  concludit  Hicronymus.  An  c-^ 

2  nimparcsruntvidua&  mcrctrix?  Scdhoc 
etiam  dico  ,  quanuis  multo  laudabilior  fit 
quse  intcgrc  quam  qua:  flagitiofe  ctiam 
antc  baptifmum  vixcrit,  ncutram  tamcn 
habcrc  dc  quo  in  fclc  glorictur,iftam  vcro  ^ 
cui  plura  rcmifla  funt ,  co  ampliorcm  cau- 
fam  habcrc  in  Domino  gloriandiifcd  ab  iis 

{>otiiis  qusE  baptifmi  gratiam  cofcquuntur 
lanc  diucrfitatcm  cflc  pctcndam.  Itaquefi 
ifta  mcliorcs  in  fua  viduitatc ,  quam  illa  in 
fua  virginitatc  fruftus  cdidcrit,  viduam  no 
dubitarim  virgini  antcponcrc.Qidd  vidua? 
imo  «3c  publicam  invrbc  pcccatriccm  ,  (i 
modo  quia  plus  illi  condonatu  cft,amplius 

3  ctiam  dilcxcrit.Addam  &  iftud:Dcs  mihi, 
Hicronymc ,  vcl  contincntifsimam  virgi- 
ncm  baptifatam  ,  fcd  ftipcrbam,  malcdi- 
cam^auaram:  dcm  tibicontra  proftituta? 
antca  pudicitix  mcrctriccm  vcl  ipfa  Laide 
corruptiorcm,fcd  iam  poenitcntcm,&  fmc 
in  coniugio  liuc  cxtra  coniugium  maximis 

'urimifquc  virtutibus  cxornatam  ,  audc- 

nfnc  tu  ipfc  illam  virgincm  cum  hac  mu- 

tata  pcccatricc  compararc? 

Qwintam-       Obiicicbat,  &  quidcm  pcrappofitc,  lo- 

uinianus  aducrfus  coniugij  taquam  rci  im- 

j.Tim.j.  z.  pura'  hoftcs  ,  Apoftolicum  illud  ,  Oportet 

Ej^tfcopnm  ejfo  vmus  vxons  viriim.  Hicro- 

nymus 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  ii^ 

nymus  autem  tripliecm  exccptionem  re-  Exceptic» 
^crk^Sicuhinc^mtjW dtfpHrattor/e  de  virgtm-  ^j\^,^°"^' 
tate  (jr  matrimomo  Apojtolus  (iiada  quod  im- 
verare  non  audet^ne  videatur  laqueum  iniice- 
reyita  ^  in  Ecclefiasitco  oy\dtne  conftituendo^ 
(^uta  rudis  ex  Gentihm  confhttuebatur  Eccle- 
fia^  leuiora  nuver  credentihm  datpracepta ,  ne 
territtferre  no  pJfent.Deni^ite  jipoftoli  mit-  Aa.iy.2>. 
tuntvt  non  ampltiiS  tmponatur  oneris  tis  qui 
ex  Ge  ttbus  crediderunty  mfi  vtfieabHineant 
ah  tdololatriay  firniciiticne,  finguine  ^  fuffo-- 
catisy  ^  cjuafiiparmtlis  Qytnfkntibus  lac  potu 
dantjnonjoUdum  ctbnm-.nec  pn^ciptunt  de  con- 
tinentta^  nec  de  vtrgtnitate fitfntfiicanty  rtecad 
ietunia  prouocat-i  nec  dtcunt  tliud^N  e  habeant  ^uc.ft.?; 
duas  tuntcasj&c.  \\\  hac  porro  cxceptionc,  Refutat.r. 
Dcus  bonc,  quis  agnofcatHicronymiacre 
illud  iudicium,&:  cruditioncm  minime  vul- 
garcmPPrimum  cnim  tatum  abcft  vt  in  illa 
dcfignadi  cpifcopi  dcfcriptione  qnippiam 
mcdiocrc  proponat  Apoftolus  ficutrudi- 
bus  difcipulisfolcnt  magiftri,vt  cotrapro- 
pofucrit  pcrfc6tifsimum  paftoris  exeplar, 
^uale  nuUius  oratoris  apud  Rhetorcs  in- 
ucnias.Scdquoniamncfcio  quapcne  fatali 
coelibatus  pcrfuafionc  falcinatus  Hicrony- 
mus :,  virginitatcm  pro  omniumvirtutum 
quadam  ,  vt  ita  loquar ,  hmvfj.»  duccbat, 
idcirco  nulla  funfmarum  illarum  virtutum 

h.  iiij. 


120       T  R  A  C  T  A  T I  O     D  E 

habita  rationc  quas  in  paftorc  Apoflolus 
rcquirit ,  pcrpcram  fanc  dc  rc  tota  iudica- 

2  uit.Dcindc  quod  dc  illo  Apoflolorum  rc- 
fcriptoprofcrt  quamappofitc  dicitur?Et(i 
cnim  habita  cll  Gcntium  ratio  quum  Cir- 
cuncifionis  onus  illis  non  imponcrctur,ta- 
mcn  hoc  idcirco  propric  fadum  non  cft 
vt  carum  infirmitaticonfulcrctur,fcd  quo- 
niam,vt  in  ipfa  S)  nodoPctrus  oftendit,ini- 
quum  fuiffct  arquc  adco  Domini  vokmta- 
ti  rcpugnans,ccrcmoniarum  iugum  iis  im- 
poncrc  cjui  fcmpcr  fucrant  cius  cxpcrtcs. 
Et  quod  additur  dc  fu^guinc  &  fuffocato 
non  arguit  Gcntium  ruditatcm,fcd  ludito- 
rum,quibus  vnis  hoc  tribuitur,quumGcn- 
tcs  multo  cffcnt  in  Chrifto  adultiorcs,  co- 

3  tra  guam  opinatus  cil  Hicronymus.Dcni- 
quc  ficut  nulla  fuit  in  Paulo  infirmitas,  fcd 
inludxis,  quodTimothcum  circuncidit, 
Grxca  vidclicct  matrc  natum  (  nunquam 
idalioqui  iadurus  )  itaiftud  Apoftolicum 
intcrdictum  ludxis  datum  cfl  non  Gcnti- 

4  bus.  Scd  ^'  illud  quo  iudicio  fcripfit  Hic- 
ronymus  dc  prasccpto  contmcntix,  quod 
cibum  folidum  vocat?  Nam  fi  ita  cft^ccrte 
milli  vnquam  folidus  cibus  cft  fubmini- 
ftratus.Nam  coniugij  pr^^ccptum  lcgo  fal- 
tcm  proptcr  tornicationcm  ,  virginitatis 
autcm  pr  jcccptum  nufquam^  nufquam,  in- 

quam> 


POLYGAMIA.  121 

c]uam ,  in  facris  literis  inucnio ,  fed  fuafio- 
nem  duntaxat :  &  quidcm  addita  multipli- 
cireftridionc  ^ncmpc  proptcr  inftantcm 
neccfsitatcm,  vt  vitctur  folitudo  nos  a  me- 
lioribus  auocans ,  dcniquc  fiquis  quod  ve- 
lithocpofsitjfmcfiquis  nonvratur.  Ncc 
dicit  Apoftolus  fc  haec  ita  fcribcre  quod 
vcrcatur  nc  virginitati  pares  effe  non  pof- 
fmt  Corinthij ,  fcd  contra ,  quod  cis  par- 
cat ,  ne  vidclicet  fi  ad  cam  quse  immincbat 
tempeftatcm  acccdcrct  coniugij  pondus, 
pcnitus  obrucrcntur.  Nec  ctiam  dicit  fe 
hortari  duntaxat  adid  quod  expcdire  cen- 
fcbat  5  nc  vidcretur  eis  laqucum  iniiccre, 
fcdncipfis  iniiceretlaqucum.  Poftrcmo,  5 
quum  Hicronymus  vcrbaiila  Chrifti,  A^^ 
poffidete  duas  tunicivs-,  accipit  pro  folido  ci- 
bo,  omnibus,ni^i  intirmitas  prohibcat,co- 
uenicntc  ,  multis  modis  abcrrat  a  Chrifti 
fcopo.  Primum  cnim  folis  Apoftolis  hoc 
fcmcl  dicflum  cft,  idque  pccuiiari  ccrtc  dc 
caufa,  ncmpc  vtplcnam  cxpericntiam  fa- 
cerent  fummx  potcntix  prxccptoris  ,  a 
quo  poftca  fuo  tcmporc  mittendi  erant  in 
vniuerfum  terraru  orbcm.Et  quxfo  quan- 
do  hoc  iilis  mandatum  cftPtum  ccrte  quum 
prorfus  adhuc  rudcs  erant ,  &  la(5le  indige- 
bant ,  ncdum  vt  hic  fuerit  folidus  ille  ci- 
bus.  Qiipd  fi  qui$  rogetjcur  igitur  onus 


122  TRACTATIO  DE 
adco  difficilc  tam  infirmis  impofucrit^quu 
praefertim  illos  iam  confirmatos  in  orbcm 
terrarum  mittcns,  cadcmilla  non  rcpctic- 
rit:  rcfpondco  longc  facilius  fuifle  manda- 
tum  illud  5  quanuis  prima  frbntc  longe  af- 
fpcrrimum  vidcatur.  Nam  (  vt  dc  pra^ce- 
ptoris  pr^fcntia  taccam  qua?  vnica  tum  il- 
los  fulcicbat ,  vt, pafsim  apparct )  longe  a- 
liud  fuit  apud  fuos  gcntiics  obirc  brcuis 
tcmporis  Icgationcm,quum  ad  vniucrfum 
orbcm  cxpugnandum  mitti.  aliud  quoquc 
mitti  viatico  quidcm  vacuos ,  fcd  brcui  ad 
praeccptorcm  rcucrluros  ,  addita  promif- 
fione  forc  vt  nihiltame  ipfis  dcc{fct,quam 
Wat.io.ii  diccrc,  Eccc  cgo  mitto  vos  vt  oucs  in  me- 
l,uc.a2.35.  clio  luporum.  Itaquc  tum  roganti  Domi- 
no  rcfpondcnt  niliil  fibi  dcfuilfcipoflca  vc- 
ro  fiEpc  dcfucrunt  cis  multa,  quanuisnun- 
a.Cor.4  8.  quam,  vt  ait  Apoftolus,  fucrint  a  Dco  de- 
Ixccptio  flituti. Altcra  cxccptioncm  mutuatur  Hic- 
«iahera."  roiiyiTi"s  a  tcporis  fui  confuctudinc.iV^w, 
ini.\mt,fi retHr  lotttmanm r/o pojfe  Eptfcopum 
ejfe,  cjiit  tn  efifccpatufiliosfMtat.a[io^^^tp  de- 
frehenfiis  fiiertt ,  non  quafi  vtr  tenebttur  :  fd 
^uafi  adulter  te?iehitur.  Op-rtet  ergo  Epifcopu 
effe  zinivts  vxorts  vtrum,  tdefi,cui  vnapLj  v- 
Rcfttt.K.  xorem  habuerttinon  habeat.  Atqui  manifcfla 
ctiam  cfl:  ifta  cauillatio.  Ncquc  cnim  fcri- 
pfit  Apoftolus  }i}fiViYdUi  fuifle  ,fcd  ^mf  cffc: 

quan- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  125 

quancjuam  in  eo  fane  afTentior  Hicrony- 
mo  &  Chryfoflomcnon  cflc  h^c  Apofto- 
li  verba  fic  accipicnda  quafi  nullus  nifi  v- 
nius  vxoris  vir  lit  ad  minifterij  munus  de- 
ligcndus.Qupd  autcm  ad  illum  morcm  at- 
tinct  nullum  cpifcopum  maritum  dcligcn- 
di  nifi  qui  vxons  vfui  renuntiarct:fatcor  ve 
tuftum  quidcm  fuiflc,  fcd  Romse  duntaxat 
prxcife  fcruatum,vbi  conftat  vixilfc  &  do- 
cuiffe  louinianum.  Vcriim  quid  ad  nos  (i 
Romana  Ecclcfia  iam  tum  pictatis  prsetex- 
tu  myftcrium  iniquitatis  moliens,laqucum 
iniicerc  voluit  imperitorum  confcientia?? 
Tyrannicam  autcm  acplane  Satanica  fuif- 
fc  iftam  lcgcmcoelibatus,non  tantum  illud 
oftcndit  quod  manifcfte  rcpugnat  Apofto 
licse  dodtrinGBjfcd  ctiam  quod  a  Niccna  Sy 
nodo  clare  &  cxprcffe  redarguatiir  :  vnde 
ctiam  fadlum  vt  a  icxta  fynodo  OEcume- 
nica  ob  cam  caufim  Romana  Ecclcfia  di- 
fcrte  5  quod  ad  prcft^ytcros  quidcm  &  dia- 
conos,  fucrit  rcprchcnfa ,  praefcntibus  ncc 
repugnantibus  Agathonis  Papse  Romani 
'7tmT'^fii77tJi' ,  qua  dc  rc  alibi  plcnius  dilTcrc- 
mus.Vrget  tamen  Hicronymus  in  candcm 
fentcntia ,  (JtSp^^vofydc  ctyyornTvf  nomina  qui-.  3 
bus  ibidcm  vtitur  Apoftolus.Scd  iam  ofte 
dimus  iftamaritis  quoque  fidclibus  qua- 
flrare.  Conatur  tamen  prasterea  Hierony- 


124      TRACTATIO     DE 

Exceptio  1^115  iftum  morcm  fic  cxcuiarc.  Si  laicu^j 

tcrtia  Hic  .  .        .  .  ^j..  .' 

ronymi.     mquit, cT  ^uic;in^uepde'!^y  crare  non  potesry 

i.Cor.7.5.  ^jjj  careat  ojf^cto  comugali :  facerdottycmfem-' 

f  er  pro  populo  offerendafuntfacrificia^femper 

orandiim  esTr.Sifemper  orandum  esljergofem- 

per  carendum  matrtmomo,  Nam  ^  in  veteri 

legijijtii  prop^bpulo  hofttas  offerebant  ^nonfo-- 

lum  in  domibus  fms  non  erant^  fedpunficaban 

tur  adtempus  ab  vxortbus  feparatt:(jr  vtnum 

^ficeramnon  bibebantt  cjua  folent  libtdtnem 

Rcfuf.i.    procreare.Hxc  vcro  fi  fic  habcrcnt,qui.s  ta- 

^  dcmnubcrct  in  DominoPScdde  quibus: 

3  prccibus  ag^.t  Apoflolus  ,  abunde  didum 

cft  a  nobis.  CViod  autcm  citat  cx  lcgc,nu{- 

quam  extat  ntquc  quod  ad  coniugaiis  coi- 

tus  immunditicm ,  ncquc  quod  ad  vxorum' 

fcparationcm  attinctjVt  fxpc  mirari  fubic- 

rit  ab  Ambrofio  quoque  id  dici,  &  Augu- 

^^Y^^'^ll:inum  in  co  qui  nufquain  cft  cxpcdicndo 

cap.4.       nodo  tantopcrc  laborarc.Longc  itaquc  rc 

Au^ufti-   ^^j^^^  Chryfoftomus,  0;/ow-;^o,inquit,  hono 

in  Leuir.   rabtlesju/it  nupticZ,Ji  nostantopcre  ttf/pedmnt? 

^^'?x^^'  tt  mox-ySi^qHttihpedtttfwit  exnitptiii^fctant 

traa.Iib.2.       ^   1  ^  ,\-    ■  j  ^        -^      rJ 

cas  Chry  ^uodnon nuptict tUts tmpedtmentojueruntijea 
fofto.  inc-  ijolunta:  quac  male  vtiturmptiis.N am  neqm 

prft.ad  r  t  r  J         i  i  • 

Ueh.ho.y^^^i^f^^-^f-^i^^i^^^^^^^^f^^^^y^^^^^ta  voluntas,  (^ 
moderattonis  excejfus,  Vtert  cum  moderatto- 
nenupttis,&  P  Rl  MV  S  LRIS  IN 
R  E  0  N  Oj  er  ommbusfruQris  bonts.  Dc- 

niquc 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  125 

nique  opponamus  fibiipfi  Hicronymu  lon  Hicron.o- 
ge  retftius  alibi  de  Epifcopis  coiugatis  fcri-  toLz*. 
hcntem.OmntHr^Htd/ttymquit-^m  ordman  objcaio. 
do  Epifiopcnon  ^mdfnerit.f^uure  TjerofoJum 
vxons  nomen  impediat ,  cjuod  folum  peccatuvi 
nonfuit^^ ccinc  vero,  inquiet  fortaire  quif-  Rcfponijo. 
piam ,  dixit  vrquam  Hieronymus,  nuptias 
efTe  peccatum.  Refpondeo  vttotidem  ver 
})is  id  non  dixcrit,  imo  quoties  libuit ,  hse- 
reticorum  efic  tcftetur  nuptias  damnare: 
cum  tamen  fatis  ex  orc  fuo  conuinci.Quid 
cnim  eft  aliudpeccatum  quam  quod  maiu 
eft?  quam  quod  non  nifi  ex  venia  licetPcu- 
ius  deniquc  tanta  eft  immunditia,  vt  ci  va- 
care  &  Ciiriftiani  officium  implcre  ,  imo 
ne  precari  quidcm  pofsis  f  Sed  hoc  ex  iis 
qusE  moxfubiiciam  magis  etiamlioucbit. 

Qu^rebat  quoque  Iouinianus,Si  omnes  ^^**V  ^®"' 
fuerint  virgincs,quomodo  ftabit  gcnus  hu  gimentaT 
manum  ?  Hic  vcro  miris  modis  Hicrony  Exccptio 
mus  tcrgiuerfatur,  nec  tamcn  clabi  potcft.  ^'crony- 
Syu^dji ,  mquit ,  omnesfuennt  vidudt,  vel  m 
matrimomo  commentes  Z  Refpondebit  loui-    ^  "^'^"^* 
nianusnehocquidcmficrioporterc,  &  tu 
nodum  ncn  cxpedicns.Hicronyme.  Iteru  2. 
excipit  HicronymuSj/^frdT/j-  neftvtrginkii 
templures  appettermt ,  ceffe?it  lupx.ccfmt  a- 
dultertz,  ne  mfxntes  m  vrhihus  cir  vtiits  yib  va 
gtant,^acis  vcro  mihi  iniuria,  Hicronymc,  ^^«^""^»<>' 


ti6        TRACTATIO    DE 

potuit  optimo  iure  rcgercre  louinianus, 
qui  ftupra  6c  adulteriafugieda  fuadco  cum 
Apoftolo  (juum  nuptias  fuadco.  Imo  hoc 
^  vercor  potius ,  ne  mancnte  ifta  Tyrannica 
ccclibatus  lcgc  ,  cucniat  quod  Paphnutius 
iam  olim  Synodo  Nicense  pr^dixit,&  eue- 
tu  Lim  ccepit  confirmari,id  eft,  vt  pro  lcgi- 
timis  vxoribus,omnia  concubinis,  fcortis» 
turpifsimis  dcnique  libidinibus  confpur- 
centur  ,  quia  eo  deuenire  tandcm  oportet 
3  cjui  rcmcdium  oblatum  afpcrnantur.  Vc- 
reor  &  illud  5  ne  fi  pcrfuafcris  quodtu  di- 
cis  contra  Dci  verbum ,  malum  cfTe  nimi- 
rum  mulicrc  tangcrc ,  pcr  tc  non  ftet  quo- 
minusnuUicx  fandorum  connubio  pro- 
pagcntur. 
louliulii  Diccbat  ctiam  Iouinianus,non  pro  fcor 
argumen-  tatoribus  aut  adultcris,ncc  contra  contine 
tiam/cd  contra  iftos  qui  virginitatis  admi 
rationc  nuptias  non  vcrbo  quidcm,fcd  re- 
ipfa  damnabant,  alij  quide  in  omnibus  fim 
pliciter,  (vt  cx  fupcrioribus  Hicronymi  ar 
gumctis  Jiquct,  &  multo  magis  cx  iis  quse 
lcquutur  coftabit  )  alij  vcro  in  Clcro  duta 
xat  3  tanqua  faccrdotij  puritas  matrimonio 
Contaminctur:dicebat,inqua,aduerfusiftos 
Jouinianus,  Cungttur  creatafurit gemtaliay 
Cr  fick  Conditore  fapienttjjlmo  fahricatifu- 
mm-i  vtmuimmi  nostnpatiamHr  ardorem ,  c^ 

ge[tiami44 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  127 

feBiamus  in  natwralem  copulam  ?  Hicrony^  Escepti» 

'^  r  1       r    1  '    •      1  11-       Hicron.  i. 

tnusrclpondet,lcdtamcntitubans,aaalios 
.  .etiam  vfus  cas  partcs  clTe  conditas.  Hoc  ve  Refucatio. 
ro  nihil  ad  rem.Loquimur  cnim  dc  alio  v- 
fu  qui  ncgari  non  ^otc{^,Nm^iiam  ergo  rf/Exceptio 
/^W2;/j-;,inquit ,  k  libtdineyne  huiufmodi  mebra  *• 
JrHfirkfortemus,  Cur  emmmaritusp  abBi^ 
neat  ab  vxore  f  Cur  cafla  vidua  ferfeueretyfi 
ad  hoc  tatlim  natifumus,vt  fecudummore  vi 
mmus?  aut  quid  miht  nocebitfi  cu  vxore  mea 
aUus  comubuertt^  Qnc.rfim  enmichos propter 
re(Tnum  Dci  commendit  DommusfCur  Pau- 
lus  imo  Dormniis  ipfe  has  etia  partes  habuit? 
Pudct  cnim  me  Hicronymi  vcrba  omniaRcfuuti». 
huc  adfcribcrc.Atqui  hoc  quide  no  cftrc- 
fponderc,fed  caluniari.  Scortatio  ccrte  & 
adultcrium  cotrahominis  rationc  prxditii, 
nedum  contra  Chriftiani  &  rcgcnjti  ho- 
minis  naturam  cft.  Loquitur  autcm  loui^ 
nianusderedloillarumpartium  vfu:&  hoc 
dicit,  Hicronymc,vcl  non  fapientcr  fabri- 
catos  fuifTe  homincs  ,  &  accufandum  in 
ipfa  natura  humana  opificem :  vcl  faten- 
dum  clfc  in  naturam  &  naturae  architc- 
ftum  pcccare  quiab  ill^rum  partium  vfli 
lcgitimotanquam  a  rc  non  nili  cx  compa- 
rationc  dctcrioris  mali  bona^,  homincs  a- 
uoccnt:  qui  dcniquc  omncs  quantum  in  fc 
eft  cuperct  effe  calibcs,& Apoftoli  vcrba» 


u8        TRACTATIO    DE 

Velim  omnes  ejfe  ficut  meipfum ,  c6  dctor- 

qucnt.   l\ium  vcro  fuit  non  tcrgiucrfari 

ncque  abfurda  ifta  opponcrc,fcd  lolidas  ra 

tioncs  opponerc  5  vcl  lententiam  mutarc. 

Quseris  cur  igitur  laudcntur  qui  fcipfos  ca 

flrarunt  proptcr  rcgnum  Dci?  quafi  vcro 

Domino  non  liccat  quos  ad  rcc^tum  vfum 

formauit^ad  alium  ctiam  prxftantiore  tra- 

duccrc  :  &  quafi  non  fmt  maxima  laudc  di- 

grii  quihac  ctiam  inpartc  fcipfos  abncgjt. 

Scdhoc  fanciis  dcmum  conucnit  quibus 

datum  cft,&  quandiu  datum  cft.Manet  in- 

tcrca  communis  ordo  naturae  fic  Dci  opi- 

ficis  dccrcto  confirmatus,vt  quicunque  il- 

lum  volucrit ,  quocunquc  id  obtcntu  fiat, 

^    rcfcindcrCjtadcm  fcfc  ^ouau^tv  magno  fuo 

malo  cxpcriatur.Eadcmautcrationc  con- 

cidit  quod  dc  Paulo  ipfoquc  adco  Domi- 

no  noftro  ccrtc  non  admodum  Tr^f^v/xaif 

codcm  loco  lcribit  Hicronymus. 

oaaim  lo      Dcniquc  quii  louinianus  obiiccretDo- 

uinuiuar- rninum  pr^elcntia   fua  nuptias  honoraflb, 

gumcncu.  ^^q  ^^.fpQj-j{^i- j--jicronymus,  qucm  tamcn 

oportuit  fimplicitcr  alfcntiri,  li  nuptias  cf^ 

Except;o  fc  nuhof  vcrc  cum  Apoftolo  fcnticbat.Pri 

Hie.ony-  j.,^j^-j  igitur  inquit  hic  quoquc  ludaicam 

cofuctudincm  obf.ruairc  Dominum,  ficut 

&  idcm  circuncifus  cfl ,  nc  lud^is  iullam 

caufam  fc  intcrficicndi  tribucrc  vidcrctur, 

quafi 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        129 

quafi  verb  vel  nuptise  fint  ex  lcgalium  ce-  Rcfut.i, 
rcmoniarum  iam  abolitarum  numcro  ,  ac 
no  in  ipfo  paradifojpcrpetuo  &  inuiolabili 
naturx  foedcre  fancitas :  quarum  dignita- 
tcm  imminuit  quidem  corruptio  fupcrue- 
nicns,non  autcm  fuftulit.Dcindcponamus    2 
ad  nuptias  inuitatum  Dominum  venire  rc- 
cufaflc.quis  eum  proptcrca  damnarc  natii- 
ram  vcl  vt  lcgis  tranfgrcflbrcm  mortis  reu 
cenfuiflct?  Im6(quod  iam  totics  Hicrony-    ^ 
mumfecifle  oftcndimus)quum  quicquid  in 
carnis  opcra  fcriptum  cft  aducrfus  nuptias 
torqucrct5&  quum  argumetum  illud  loui- 
nianijSi  omncsvirgincsfucrint,  quomodo 
ftabit  humanum  gcnus ,  oppugnarct ,  hoc 
fane  fuit  naturam  damnare.  Dcniquc  vnde  j^ 
caufam  iftam  dcfumpfit  Hicronymus,lcgis 
a  Domino  implct2e?Longe  cnim  aliter  hac 
de  re  fcnfit  Apoftolus,fcribes  idco  fadtum  Gal.4.4. 
fub  lege  vt  eos  qui  fub  lcgc  crant  rcdime- 
ret:Oportuit  enim  ab  co  iuftitiam  omncm 
implcri ,  quifadus  cft  nobis  a  Dco  Patre 
iuftitia.  Sccundo  refpodct  qui  fcmel  venit  Exceptio 
ad  nuptias,  fcmcl  docuiflfc  cflc  nubcndum.  Hierony 

E»  T-  •  /-  f  .       mi  altera. 

rgo  ,  Hieronymc,  pnmas  laltcm  nuptias  Rcfut.». 

nonefle  malas  iam  tandcm  c5fiteris,quum 

minime  fucris  vnquam  did:urus,Chriftum 

docuiflc  vei  fcmelvcl  fxpius  cflc  malc  a- 

gendum.  Neque  ego  -z/^ro^inquit,  coniugtum 

i.>. 


130       TRACTATIO     DE 

damno,(jHod  efl  h^reticorum-y criim  c|uis  Iiic 
pudor  eft,  poftquam  omnibus  conuitns  & 
probris  coniugium  afi:cccns,negare  tc  nu- 
ptiis  detraxi{ll,&  vno  verbuio  toc  maculas 
2  abftcrgi  pofie  arbitrari?  Poftremo  annon 
iiium  mcminiirc  laltcm  oportuit,quum  in- 
cptu  &  clumbe  hoc  argumentu  exTertul- 
liano  rcpcteret,qaid  in  eiirn  tot  antc  annis 
durifsime  fcripfiiret,  nempe  homincm  Ec- 
clcilsB  non  ftiiiil? 
Decceiiba      ^cd  fortallc  rof^abit  quifpiam  quid  im- 

tus  ix  vir-  j  ,  -1  ■      •  '  -D    r^         1  ^ 

gimuns    tur  hac  dc  rc  mihi  viucatur.  Kclp^ndco, ' 

pfsfta  itJa  quod  ad  huius  vita:  tranquiilius  tranl:gen- 

D.'i  vTrbo  ^' '-  comoditatcm  C:c  rationem  attinct,  coe- 

fcnciendu.  i;batum in  iis  quidcm  qui  non  vruntur,mc- 

rito  nunc  (  id  cft  poft  ingrcrtum  pcccati  in 

jnunuum)antcponi  coniugio,  duabus  prse- 

fertim  dc  caufis.  Ccelcbs  cmmlibcrcft  a 

plurimis  maxuTnT-nic  rei  domcfticx  curis, 

ac  proindc  ad  prxltantiora  linc  diftradio- 

nc  mcdjtandamulto  eft  accommodatior: 

quas  ob  caufas^acccdcte  criam  tertia,ncm- 

pc  teporum  vcl  prsEfentium  vel  imminen- 

tium  afpcritatc^pronuntiat  Apoftolus  me- 

lius  i"accre,&:  bcatiorcs,id  cft,  meliorc  co- 

ditione  efTe  coelibes  quam  maritos.Sin  ve- 

f  6  dc  faturx  vitae  praemiis  quxritur ,  pri- 

mum  illud  dico ,  nullum  ncque  virginibus 

neque  coiugatis  prafmiu  deberijac  proindc 

Chri- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  131 

Chriflianos  ifliam  quaeftioncm  non  admo- 
dum  decerc,  vt  quipotius  de  eolaborent, 
quomodo  fmtDomino  fuo  placituri,quam 
quidabco  merccdis  inutiles  fcruifmtac- 
eepturi.  Et  certe  fuit  hxc  infignis  verfutia 
Satanse,  vt  magnos  alioqui  viros  in  merce- 
dis  potius  quaminlaboris  mcditationc  oc- 
cuparet.  Scripturam  vcro  quum  fatis  con- 
flet  nihil  dc  iftius  gcncris  cotrouerfiis  fta- 
tuere ,  fed  iuberc  potius  vt  qux  praua  funt 
fugientes,  8c  qux  rc6la  funt  fcqucntcs,vo- 
cationis  noftras  curfum  fmc  coniugcs  fme 
virgines  alacriter  obeamus  dc  corona  no- 
ftra  lccuri,  quorfum  ifta,  qusefo  ,  digladia- 
tioPCur  non  enimseque  diues  Ecclcfia,bo- 
nis  &  fandis  coniugibus ,  atquc  virginibus 
abudans?&  a  quo  fpiritu  profcdlas  fmt  iftse 
contentiones  ,  annon  exitus  ipfc  fatis  de- 
monftrat?  Sed  age,  vt  hoc  qua^rerc  licuerit 
foelici  illo,  vtinam  non  imaginario,  feculo, 
in  quo  de  virtutum  prGeftantia  ccrtamcn  c- 
rat,quorfum  h^c  ad  illos  qui  lcgis  coeliba- 
tus  prsetcxtu,tefte  Dco  ^  Angelis,  ipfifq; 
adeo  diabolis,pene  opinor,cohorrefcenti- 
bus,  orbem  tcrrarum  in  Sodomam  &  Go- 
morrham  transformarunt?Nullus  certe,nc 
iftorum  quidcm,ignorat  corcmrcdiifrc  v£ 
mudus  hodic  vniucrfus  nihil  fit  aliud  quam 
fpurcifsimum  lupanar.  Et  nos  fcilicct  car- 

i.  ij. 


132       T  R  A  C  T  A  T I  O     D  E 

nis  libcrtatcm  prcedicamus,  qiii  ncmini  in- 
iicicndum  virginitatis  pcrpetuse  laqueum, 
&  vnicuiquc  contincnti^e  donum  non  ha- 
bcnti  accipicndam  vxorcm  quicum  fandtei 
&  publicc  viuat ,  cum  Apoflolo  docemus. 
Scd  ad  rcm.  S;  pro  mod6,quanuis  non  pro 
jnerito  ccrtaminis,donabitur  brabium,vt- 
cunquc  admircr  in  fandis  continentibus 
fingularc  &  angclicum  potiiis  quam  hu- 
inanumDci  donummon  poffum  t^mcn  vi- 
cifsim  non  prsedicare  corum  fortitudincm 
quiconiugij  pondus  fic  pcrfcrunt  vt  non 
fuccurnbant.  Communc  cnimcfl;,quanuis 
non  aequale  ,  ccrtamen  cum  incontincntia, 
tum  virginibus  tum  coniugibus.Coniugcs 
vcro  quam  varias  &  multipliccs  obirc  pu- 
gnas  ncccffc  cfl^quas  pcnitus  coelibcs  igno 
rant?  Dcniquc  quod  fxpc  iam  dixi,4pcrtc 
itcrum  dico ,  ncquc  virginitatcm  ncquc 
coniugiumin  carum  rcrum  numcro  cen- 
fcri  oportcrc  quse  pcr  fe  fmt  cxpctibilcs, 
vel  in  quibus  pcr  fc  pofitu  flt  rcgnum  Dei: 
fcd  quatcnus  vcl  ad  illam  vci  ad  iftud  vo- 
catus  cfl:  quifpiam ,  &  fua  vocatione  ^ene 
vtitur  ad  Dci  gloriam  &  proximi  aedifica- 
tioncm  ,  coronaritum  coelibcs  tum  mari* 
tos  prout  ccrtarunt.  Itaque  totum  illud  de 
Wat.ij.S.  ccntcfimoliuc  fcxagcfimo  virginvim&  dc 
triccfuno  viduarum  frudcu,  cxclufis  coniu- 

gibus 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        135 

gibus  (  quorum  tamen  vbcrrimos  frudus 
iampridem  carpit&  carpet  ad  extremurri 
vfque  Domini  aduentum  Hcclcfia,)  vt  ina- 
ne  &  abfurdum  fomnium  rcpudio  :  quum 
nihil  ibi  tale  comemoret  Dominus  neque 
de  vitae  seternse  vel  pari  vel  impari  pr^- 
mio  5  fed  de  vcrbi  Dei  m  prsefenti  vita  ef- 
ficacitate  differat.  Et  de  Hieronymo  qui- 
dcmhad:enus. 

Ne  quis  autem  me  calumnietur  no  tanl 
aflTerendse  veritatis  quam  nouandarum  re- 
rum ,  aut  iam  rcceptse  nouationis  ,  vt  non- 
nuUi  loquunturjdefcndcndse  fludiojnon  in 
iflam  Hicronymircprchcnfioncm  incidif^ 
fe  5  fed  vltro  tam  quaeliuiffe  :  prsetcrquam 
quod  cofcicntise  mex  tcflcm  Deum  ipfuni 
appcllo ,  fpero  a^quos  omncs  lcd;orcs  re 
ipfafacile  quse  mihi  mcns  fucrit  seflimatu- 
ros.  Apologiam  porro  ipfius  Hicronymi 
cur  attingerc  nolucrim  fi  quis  rogabit,fciat 
duabus  de  caufis  id  a  mc  non  cfle  fad;umi 
quia  vidclicet  quu  nihil  mihi  quidem  pro- 
ferrc  vidcatur  quod  pro  iufta  excufatione 
accipi  pofsit,  illi  tamen  omnino  parcedurn 
potius  quam  alteram  in  eum  paradam  rc- 
futationem  putaui.  Ar^umcu 

lita  vero  quse  nunc  lubncio,aiueria  qui-  coehbatu 
dcm  funt  a  fupcrioribus,fedpartim  ex  eo-  ^^^-^'^'l^ 
dem  audore,  partimexaiiis  fcriptoribus  fcnpto. 

L  iij. 


134       TRACTATIO     DE 

pctita,  ad  qux  figillatim  ctiam  re{pondcn* 

dum  piitauimus.  Nam  illa  rcpeterc  quse  cx 

Hicronymo  dcpropta  rcccntiorcs,ac  pr^e^ 

fcrtim  blafphcmi  pontificcs  Syritius  &  In^ 

noccntius  primus,cx  malis  dctcriora  fcce- 

runt,fupcruacuus  labor  fuiffct. 

Argumen-      Profcrunt  cxcpla  cjuorundam  a  condito 

m^rrr'"   r^'-i"^C)  ad  Cbrifti  aduentilm  qui  coelibcs 

Rtfponf.i.  vixcrunt.  Atqui  non  qusritur  an  coelibatus 

fit  vitce  gcnusDco  probatum,  (quis  cnim 

hoc  ncgat ,  modo  ad  rcd:um  fincm  rcfcra- 

tur?)fcd  an  fitVcrbi  miniftris  ncccflarium, 

&  ita  quidcm  vt  votii  prx^cat  ordinationi, 

z   Itaquc  abfurdc  ifta  citantur,  vrintcrim  ta- 

ccam  paucifsimos  illos  fuilfc,ncc  omncs  cx 

Prophctaru  aut  faccrdotum  numcro.  Imo 

ipfi  inficiari  no  poflunt  fub  lcgc  faccrdotcs 

ipfumquc  adco  PontihMaximum  ac  Lcui- 

obieaio.  |-as  fuiffc  coniugatos.  Scd  cxcipiunt  id  ne- 

ccfsitatc  fa(ftum  ,  quod  cx  fola  tribu  Lcui 

dcligcrentur  faccrdotcs  ,  quorum  alioqui 

gcnus  intcrcidilfct,  quse  ratio  nunc  no  ob- 

Rerponf.    tinct.Ego  vcro  ita  id  oportuilfc  ob  cam  e- 

tiam  caufam  ficri  conccdo:  fcd  hanc  folam 

fuiflc  coniugi)  faccrdotum  caufam  fortiter 

ncgo,vcrum  han.c  potius,qu6  ctiam  rcfpe- 

xit  Apoftokis,quum  diccrct,Proptcr  fcor- 

tationcm  autcm  vnufquifquc  vxorcm  fuam 

.  habcat.Fuerut  cnim  &  illi  homincs:nequc 

pecu- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  135 

peculiarem  continentiae  promifsionem  a 

Dcohibjcrunt. 

Ciuint  Lcgem  Domini ,  vbi  immundus  Argumcn-; 
■•  proritintiatur  a  quo  manat  femen  cubilis,  ^"J^  ^""^ 
(fic  eriim  habet  Hcbrsea^ouod  ipfi  dc  quo^  Lcuic.ij. 
Uis    coitu  intcrpretantur  ,  adco  quidem  vt  '^* 
Augultinus in hoc nodo  expediendo  pluri-  Auguftln; 
miim  laborarit.  Scd  mirum  eft  iilos  non  ?''^v!'* 
aiiimaducrtme  quod  ex  cpitheto  non  te-  qu«/l.8i. 
mcre  adiund:oliquet,nempe  Mofeninitio  ^J^l^* 
capitis  illius  15.  agcre  de  gonorrhiea  quam  cap.^*;. 
vocant  5  poftea  vcro  de  ieminis  per  quie-  ^^f^P««^'^» 
tem  inuoluntario  fluxu  diffcrere  ,  vt  ipfc 
quoque  Caictanus  agaoicit.    Quis  igitur 
pudor ,  imo  qua^  infcitiafuit  hoc  torqiicre 
aducrfus   ciibilc  nuptiarum  impollutum? 
Deindc  illuu  quoque  animaduertere  de-    s 
buerunt,lcgalem  &extcrnam  dutaxat  fuiC- 
fe  iftam  pollutioncm  vt  &  aiias  multas ,  ac 
proinde  nullum  nunc  ei  locum  relinqui,ni- 
£  cjEtera  etiam  legalia  vclint  in  vfum  reuo- 
care*  Poftremo  non  tantum  ad  iacerdo-  ^ 
tes,fcd  ad  quofuis  ctiam  ex  populo  lex  illia 
pertincbat.  Vhiautem  compericntprohi- 
bitos  maritos  atempli  aditu&  vllis  facrifi- 
ciis  quoties  vxores  luas  attigiffentPNon  cft 
igitur  quod  veterumhacinre  confuctudo 
nobis  opponatur,  de  quatamcn  Hierony-  Hicron.m 
mus,  ifjoruin  (inquit)  confcientiarn  conucnio  Hmafi^^l 

i.  iiij. 


13^      TRACTATIO     DE 

f^m  eodem  Mepofi  coitum  ammunicantiCjmre 
ad  Adartyres  ire  non  audent  ^  <juare  non  in- 
grediuntur  Ecclefia^f  an  alim  tnphbUco,alius 
m  domo  ChrtUus  e¥i  ?  Quod  tn  Ecclefia  non 
Hcetydomi  nonltcet.  Chryfoftomus  autcm 
duriiis  ctiam  loquitur ,  &  quidcm ,  cjuod 
mirum  cft,  lc^flum  nuptiarum  incontami- 
Chryfoft.  natum  clFc  profcfllis.  ^uo  dte>  inquit ,  Itbe- 
hom.5a.1n  ^^  legttime  operam  dedtht,  cjUtnuis  tUud  cri- 
men  nonfit ,  orare  tamen  non  audes.  quod  ta- 
mcn  quum  ad  folas  prcces  publicas  pcrti- 
ncat ,  vidcrit  Hicronymus ,  quo  iurc  illud 
ad  priuatas  ctiam  trahat,  crrorcm  fuum  ita 
cxcufans  vt  ctiam  duplicct  >  quum  in  A- 
pologia  rcpctit  abfurdilsimum  illud  argu- 
mcntum  :  Stfimper  orandumeft ,  nun^uam 
ergo  contugto jerutendum  :  d>i\\uc  ctiam  ma- 
nifcftc  torquct  illud  Pctri,  A''^  impedtantur 
orattones  noHrdt,  Ca^tcrum  illa  confuctudoj 
etfi  cx  co  manauit  quod  quam  rcligiofifsi- 
me  cupicbant  accipi  tant^  rci  facramcnta 
(quodftudium  non  potcft  non  magnope- 
re  laudari)tamcn  quum  in  nuptiarum  ope- 
rc  ftatuat  pcccatum  quod  a  Chrifti  com- 
munione  arccat ,  atquc  adco  ab  Ecclcfiae 
corporc  nos  aucllat ,  manifcfta  fuit  fupcr- 
ftitio  ,  praeter  Dei  vcrbum  inucda :  quan- 
uis  cditi  lint  Canoncs  poftca  quibus  non 
modo  confirmaretur>  fcd  ctiamplurimum 

auge- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  137 

augcretur.  Itaque  mirum  non  eft  cx  eo  er- 
rorc  qui  per  fpccicm  rcligionis  irrcpferat, 
maiorem  etiam  abufum  cxortum ,  ncmpc 
Vt  quibus  rcligio  crat  ad  templum  accede- 
rc ,  rcligio  non  effet  domi  coenam  priua- 
tam  facerc,  id  cft^facra  myftcria  manifcfte 
prophanare ,  fi  Paulo  crcdimus.  quod  ta- 
men  fatis  ex  codem  illo  Hieronymi  toco 
apparet  fuifTc  Romae  prsecipue  fadlitatum, 
quod  tum  illic  quotidic  corpus  Domini 
accipcre  confueuiffcnt ,  quum  tamcn  lu-  ^uftln-a- 
ftini  sEtatc  diebus  tantiim  Dominicis  fyna-  ^^  ^^'^ 
xis  cclebrarctur.  Ex  eodcm  fontc,id  cft,ex 
illo  Leuiticiloco  pcrpcram  cxpofito,pro- 
fluxit  &  illud  argumcntum  ab  Ambrofio 
cxprclTum ,  &  ab  aliis  poftea  inculcatum, 
femper  mtmFtns  contmendHm-i  cjuiafemper  tf- 
randnm  (fr  iugiter  facrijicmdurru ,  cui  noua 
rcfiitatione  non  cft  opus.  Sed  cxccrabilcs 
funt  profedo  Syritij  &  Innoccntij  voccs, 
quum  iftud  tam  falfum  &  Dei  vcrbo  repu- 
gnans  argumcntum  fic  cupide  arripucrunt 
vtaducrlus  coniugiumquicquidin  turpif- 
fima  lupanaria  dici  poteft  cuomucrint ,  ar- 
bitrati  nimirum  domum  Domini  pulchcr- 
rime  repurgatum  iri,fi  coniuges  a  rcgno 
Dci ,  quantum  in  fe  eft ,  cxclufiffcnt .  Sy- 
ritij  autem  in  primis  pudcnda  ctiam  cft 
infcitia ,  &  incredibilis  audacia ,  quum  a^i- 


138       TRACTATIO     DE 

nuas  fuccrdotum  viccs  fuifTc  fcribit,  qui- 

hiis  ipr^>s  ab  vxoribus  feiunctos  fuiiu;  com- 

mini^citiir.- 

Tertmar-      Auiiis  ctiam  cfl  furiofus  ille  Smythcus 

gumetuiu.  reponcrc  rancidum  illud  pro  faccrciotum 

cceiibatu  argumcntum,  quoJ  viJcllcct  iu- 

bcretur  Ifraclit^  accindiis  rcnibus  agnum 

Palchas  cdcrc :  quo  ritu  (inquit)  f  gnincata 

Refponfio.  cft  caflitas.Rcfpon  jct  dodifsimusP.Mar- 

tyr,praEtcrquam  quod  totum  hoc  ailcgori- 

cum  cft  ,  aiiam  caufam  huius  ritus  ab  ipio 

Mofc  cxprimi :  &  tamcn  vt  caftitatcm  ita 

^gnificata  fuiffc  dcmus,  pcrtincrc  quoque 

caftitatcmad  CiStcros  ,  atquc  adco  ad  vni- 

ucrfam  populumrac  proindc  fi  valcrct  hoc 

argumcntum ,  cxckidcndum  fiiiffc  ab  his 

conuiuiis  totum  Ilraclcm. 

O-uT-tn  ar-      E.X  nouo  Tcftamcnto  citant  Marix  vir- 

fi    ei.,m.  ginis  votum.  Ncquc  vcrb  ignoramus  quid 

t.ponf.i.  y^^^j.^^  ^.^  j^.  j.^  lcnfcrint  &fcripfcrint.Yc- 

riimvnde  tandcm  votum  iftud  cliciuntPDe 

pcrpctua  iclcdifsimiE  illius  virginis  virgi- 

nitatc  non  ago,quam  mininK  fanc  iniicior, 

quum  ancc  partum  quidcm  virgmcm  hnC- 

fe&cxEfaisE  prL-edi(^tionc  &:  cx  Matthari 

narrationc  ccrriisime  conftct^poft  partuni 

vcro  a  lofcpho  fuiifc  cognitam  nct]uc  -vf- 

quam  lcgamus ,  ncc  fanc  iit  probabile.  E- 

ius  crgo  purifsimamvirginitatcmminime 

in 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  t^9 

in  dubium  voco  ,  fed  de  voto  qu3ero,  vnde 
tandem  colligi  pofsit:  quia  non  modo  nul- 
la  eius  rei  mentio  apud  Matthseum  ,  fed  c- 
tiam  contrarium  manifcfte  coUigi  potcft 
ex  eo  quod  effet  viro  defponfa.  Quorfum 
enim  dcfponfatio,fi  vere  nubere  non  infli- 
tucrat  ?  Ncc  rurfus  inficior  Dci  prouiden- 
tia  ita  fuifTc  faclum,  fcd  aliud  tamcn  ipfius 
Marix  confilium  fuiffc  dico,  quum  prsefer- 
tim,  vt  ex  cius  perculfione  apparet ,  mini- 
me  in  ihcntcm  ci  vcniifet  quodpoftea  nuii 
tiauit  Angclus. At  cnimf  diccs )  cur  igitur 
excipit  fc  virum  non  cognofccrcPNcmpe, 
vt  ctiam  idem  D.  Martyr  egrcgie  obferua- 
uit,  cogitans  virgo  quidtandcm  fibi  vcllct 
tam  inexpcdata  &  fibi  adhuc  virginimi- 
nime  conuenicnsfalutatio,modcfte  &  pru 
dentcr  de  rei  futurse  modo  &  rationc  quae- 
rit.Nam  fi  vfitata  futura  erat  conccptio,dif 
fcrcndus  faltcm  vidcbatur  nuntius  quoad 
vfquc  marito  cffct  coniundla.Sin  vero  po- 
tiiis  ,  quod  cx  Angcli  vcrbis  proculdubio 
colligcbat,cxtra  ordincm  id  futurum  clfct, 
cupiebat  &  illud,quantumvirgincus  pudoi* 
paticbatur,cdoccri:fubuerita  nimiru  nc  a- 
lioqui  de  fama  ac  dc  vita  ctiam  pcriclitarc- 
tur,  fi  grauidanccdum  nupta  dcprchendc- 
rctur.Quorfum  autcm  hxc  ad  votum?  Po- 
ftca  vero  vouiffc  virginitatem  vndc  colli- 
gcmus,  quanuis  illibatam  cx  confenfu  lo- 


140       iKArTATIO     DE 

fcphi^cuftodispotius  quam  mariti.pcrma- 

fiflcvltro  conccdam  ?  Poftrcmo  quorfum 

hsec  ad  Clcrum  votopcrpctui  coclibatus 

conftringcndum? 

Legcmcoi      Eucrfoporro  lcgis  Coelibatus  fiindame 

libanis  no  to  prsccipuo ,  quum  qusecunque  cx  vcrbo 

didonc  aI  ^^^  fcripto  nonnulli  profcrunt,partim  ab- 

poftoiica  furde  citcnt,  partim  ctiam  manifcftencc 

lajpta.     ^j^^  blafplicmia  torqucantmcccflarium  eft 

vt  a  vcrbo  Dci  dcpulfi  aliunde  fubfidium 

petant  qui  Clcri  ccelibatum  adco  pertina- 

citer  dcfcndunt.Hinc  cnim  efficitur(quod 

ctiam  Thomas  &  faniores  Scholaftici  tue- 

tiir  (  vel  a  traditionc  Apoftolica  non  fcri- 

pta  5  vel  a  iure  Ecclcfiaftico  quod  vocant, 

promanaffc ,  aut  fi  ncutrum  etiam  iftorum 

verum  cft,  manifcftc  damnandam  effc  Le- 

gem  quae  a  Dco  nuUo  modo  profeda  do- 

ceatur. 

tu'^p"m"'    Traditioncm  autc  Apoftolicam  fcripta 

Obic(ft.i.  cffc  qui  tandcm  probabunt ,  quum  in  fcri- 

*=  po  '<>•  p^Ij  Apoftolicis  nufquam  cxtct  ?  Canonas 

enim  illos  ita  vocatos,pro  Apoftolicis-ha- 

bere  ifti  non  poflunt ,  quin  a  Papa  Gclafio 

diffcntiant,  ac  proindc  Catholici  cffc  dcfi- 

nant:  fiquidcm ,  vtipfi  arbitrantur.cadcm 

eft  illa  Romana  fedcs  qux  &  Ecclcfia  Ca- 

obicA.j,  tholica.  CIcmcntisvcr6</>«7«j^$-quistan- 

dcm  nifi  fumme  impudcns  vt  Apoftolicas 

tueri 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  141 

tueri  pofsit?  Nos  tamcn  dc  iftas  &  illos  fuo  Refpofia. 
loco  fauente  Deo,  expendcmus,  acne  iftis 
quidem  fauere  oftcndcmus.  , 

Supereft  igitur  vt  traditio  ifta  fit  A-^^ct^pof,  i,bftu$*^n5 
Scd  qui  potuit  vcl  fmc  fcriptis  tradi,  vcl  e-  effc  ex  A- 
tiamtolerariab  Apoftolis  quod  nonmo-j^3^^°,^n* 
do  non  cxtat  in  corum  libris  (  quibus  tame  «;<«9«»- 
affirmo  complcxos  fuifle  quicquidfaltcm^^*^^'*' 
diredle  conf(:icntiam  refpicit)fcd  ctiam  il- 
loru  fcriptis  cx  diametro  rcpugnat  ?  Quid 
enim  attinct  tcrgiuerfari?  Impcrari  coniu- 
giu  iis  falte  qui  vruntur  non  cft  quod  quif- 
iquamni{ipr2Efrad:usinficiari  pofsit.  Scd 
audio  quid  cxcipiant,  Contcndunt  cx  ve- 
tcribusetiamplcriquc  lioc  nonpcrtincre 
^d  cos  qui  contincntiam  voucrint.  Atqui 
vitiofifsimum  cfic  hoc  argumcnti  gcnus 
ne  pueri  quidem  ipfi  in  fcholis  ignorant, 
quum  illud  ipfum  dc  quo  quasritur  ,  ad  al- 
tcrius  probationcm  afllimitur ,  quod  pcti- 
tioncmprincipij  vocant.  Hoc  igitur  no- 
bis  imprimis  demonftrctur,  votum  pcrpc- 
tux  contincntise,aut  prseccptoaliquo  ,  aut 
cxemploexfacris  litcris  petito  niti:  dcin- 
dc  ab  eis  qui  ad  munus  aliquod  Ecclefia- 
fticum  vocabantur  id  gcnusvoti  flagitatu 
fuiffeiac  tcrtio  dcmum  loco  nobisoftcn- 
dant  cur  Paulus  hac  ipfa  de  rc  ex  profcfib 
rogatus  a  Corinthiis ,  nc;.fv  quidcm  iftius 


142         TRACTATIO    DE 

diftindionis  mcminctit.    Qimm  cnim  a- 
deo  grauitcr  iftorum  iudicio  pcccent  qui 
votum  iftiufmodi  violant,  quitandcm  fieri 
potuit  vt  cius  cxccptionis  nuilo  modo  mc- 
mincrit  Apoftolus?    Qaid  quodnufquam 
virginitatcm  nc  fuadct  quidcm,  nifi  addita 
ratione  ,  qua  vcl  ccflantc  vel  aitcrius  vali- 
dioris  intcrucntu  impcdita,nullus  ci  fua- 
fionilocus  rclinquiturPQuid  quod  tam  cx- 
prefTe  tcftatur  (c  nolle  cuiquam  laqucum 
obled.i.  iniiccrcPNcquc  nos  vcr6,inquiunt  iftijCui- 
quam  laqucum  iniicimus,quum  ad  voucn- 
Rtfpo/io.  dum  ncmo  cogatur.Egrcgium  fane  rcfpo^ 
fum ,  quod  mirum  cft  Apoftolo  in  men- 
tcm  non  vcnilTc :  pcrindc  ac  fi  quis  nullum 
quidcm  obtorto  collo  ad  rufpcndium  tra- 
hatjicd  pcndcntcs  cx  trabc  laqucos  oftcn- 
tans  ac  ctiam  ad  illos  inuitans  ,  quicunque 
ccruiccm  infercrc  vltro  volucrint  non  mo- 
donon  cripiat  huic  pcriculojfcd  ctiam  ex- 
tricare  fc  volcntcs  pro  viribus  impcdiat. 
Ac  nc  quis  duriorcm  cfle  iftam  flmilitudi- 
ncm  arbitrctur ,  fciat  mc  dirccdcrc  ab  A- 
poftoli  vcftigiis  nohuiTc,  qui  non  contine- 
tiam  qiiidcm  ipfam,  (abfit  cnim  hoc  a  no- 
bis)  /cd  fcruandx  contincntice  lcgcm  La- 
c^tmrm  vocauit.  Q^d  qubd  tam  mukis  ide 
Apoftolus  Diaconi  &  Epifcopi  dotcs  de- 
fcribcns  ,  nonmodo  nonrequirit  pcrpe- 

tuam 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  143 

pctu^  iftam  continentiam  ,  fcdctiamv- 
«ius  vxoris  virum  admittitPNam  quod  no- 
nullinonvxorcs  fcd  fororcs  potiiis  fuifle 
volunt,  a  quibus  vidclicct  cx  voto  abftinc- 
rent,ncrcfutationc  quidcm  indigcrc  vcl 
ex  hiilorise  Niccnx  Synodo  liquido  pcr- 
/picitur.  Scd  dc  Iiis  ctiam  plcniiis  dilTcrc- 
mus ,  vbi  dc  matrimoniis  ipfo  iurc  nullis  a- 
gctur.  Hsec  autcm  cil:  huius  argirmctifum- 
ma,  quantumuis  ApoHolica  elic  hanc  tra- 
ditioncm  aficrant  vctcr cs  nonnulli^ac  prse- 
fcrtim  Epiphanius ,  tamcn  id  nc  verifimilc  Epiphan. 
qi?iJcm  eifc ,  quoniam  alioqui  a  foipfis  K-^^^^'^,  ^^ 
poltolos  ujhenlilic  conicqucrctur. 

lam  vcrofi  intcrdi6tum  iftudab  Apo-pS»<^a='^- 
Jtoijsncquc  m  iacrastabulas  cit  rciatum,  .e^^ce  pr«- 
ncc  vocc  traditum,quid  fupcrcft  niil  vt  f  t  ^^^' '"/^^-■" 

r      1    r    n  •    •  r  '  i   .    .  .    I .  j  ,      clefiafticu 

Jbcciciiaitici  imc  poiituii  luris  quod  vocat?  fim  p»fiti- 
Etfanchuc  adadi  confui^iunt  Scholaftici"""^* 
omncs  quibus  aliquid  cft  iudicij.tum  quo- 
niam  quae  cx  vcrbo  Dei  profcruntur  vi- 
dcnt  manifeftifsjme  torqucri ,  tum  quod 
alioqui  iandifsimi  lui  I\ipas  difpeniatio- 
nes  tueri  non  poifcnt.  Nos  vero  qualc  fit 
ius  iftud  non  ApoftoHcum  &  tamcn  Ec- 
clciiafticum,agc  difpiciamus, 

Hoc  igitur  omnes  «quos  iudiccs  mihiArgumetu 
conceifuros  arbitror  ,  ratas  cffenon  poffe^^^'"""** 
legcs  nifi  ab  co  profcclas  cui  condeudaru 


144        TRACTATIO     DE 

legum  fit  potcftas.  Hanc  crgo  au<5toritate 
cuiquam  vnquam  mortalium  a  Deo  fuifTe 
attrioutamvtlcgcs  confcicntiis  fcrrct,  o- 
ftendant  nobis  iftarum  lcgum  Ecclcfiafti^ 
carum  dcfcnforcs.fm  minus,  mirari  dcH- 
^!'**^^?*'^  nant  nos  ifliufmodiiugum  rccufarc.  Mo- 
fionc.  fcn  audio  lcgcs  ctiam  huiufmodi  ferctcm, 
fcd  quas  cx  orc  6c  manibus  Domini  acce- 
pcrat,  quibus  addcrc  quicquam  aut  detra- 
hcrc,ne  tum  quidcm  cuiquam  mortalifas 
effct,  quum  Dcus  adhuc  7m?^v^ifZi  k^u  m\o- 

j  /uof^wf  loqucbatur.  Dauidcm&:  Solomo- 
ncm  audio  in  ftrudura  tcmpli  quxda  prse- 
tcr  tabcrnaculi  dimcnfioncs  sedificaflc,  fed 
illum  quidcm  Prophctam  ,  iflum  vcro  pa- 
tris  monitis  obtcmpcrantcm.  Legcs  au- 
tcmdc  faccrdotum  &  Lcuitarum  vicibus 
prxtcrquam  quod  cx  codem  Spiritu  ma- 
narunt,adordincm  propie  non  autcm  ad 
confcientiam  aut  ipfum  Dei  cultum  re- 
fcruntur.  Hominum  mandata  iicct  eo- 
rum  proculbubio  qui  facra  tradabant,  au- 
diotamcn  difcrte  a  Domino  inania  pro- 

4  nuntiari._^«;«  dic^rityfactteyinc[mt  Chriflus: 
fcd  prxccdit  conditio  ,  quum  vidclicet  fc- 
dcrint  fupcr  cathcdram  Mofis.  Nam  alio- 
qui  iubet  idcm  Dominus  caucri  Pharifaeo- 
rum  fcrmctum.  Audiohabcndu  vtEthni- 

^    cum  dc  Publicanum  qui  non  audicrit  Ec- 

clcfiam. 


P  O  L  Y  G  A  MI  A.  145 

clcfiam.Sed  eundem  Chriftum  audio  Pha- 
rir^Eorum  ablutiones  reiiccre ,  carundem 
traditiones  coarguere,  totius  denique  fyn- 
agogSE  prorcriptionem  nihil  omnino  cura-^ 
rc.  ex  quibus  intelligitur  aliud  cfTe  Eccle-r 
fiam  quis  fpofi  fui  vocem  audiat^aliud  Tpe- 
ciofam  laruam  quxEcclcfise  fpeciem  men- 
tita,gubernandae  familiae  legcs  no  accipiat 
fed  fcrat.  Audio  folutum  &  ligatum  in  c2E-  ^ 
lis  quicquid  foluitur  aut  ligatur  in  tcrris, 
fed  ita  vt  folucndi  &  ligandi  ieges  a  Domi- 
no  accipiant  fidi  myfteriorum  Dci  difpcn- 
fatorcs  no  ex  faa,  fcd  ex  hcri  fui  voluntate. 
Audio  &  Apoftolum  teftantem  Ephefiisj   7 
fcfe  illis  omne  confiiium  Dci,ncmpc  quod 
ad  falutem  noftram,&  Dei  cultum  attinet, 
expofuiffe.  Idem  fcribit ,  Dico  ego  non  Do--   S 
minHiyfcd  vt  Spiritum Dci  habens,^,:  vt  A- 
poftolus.  Ethic  nimirum  locus  cft  qucm  ^^i^"*»* 
nobis  obiicicnt  aducrfarij,vt  qui  fc  qiioquc 
Spiritum  Dei  habere  iadcnt ,  nimirum ad 
Ecclefix  gubcrnacula  collocati  tanquam 
Apoftolorum  fucceftbrcs.  Ego  vcro  mal-  R^^po^^-" 
lcm  ipfos  dodrinam  quam  fedem  Apo- 
.  ftolicam  dcmonftrarc,  ne  Caiaphse  fmt  fi- 
milcs,qui  ex  Aaronis  cathcdra  Filium  Dei 
vt  blafphcmum  damnauit.  Dcindc  ctiamfi  i 
idcm  docerent  atque  Apoftoli,affirmota- 
mcn  ipfos  videri  non  polTe  fuccefforcs  A- 

k.j.    ^ 


^6      TRACTATIO     DE 

poftolorum,rcd5Vtplurimum  ipfis  largiar, 
eorum  duntaxat  qui  ab  Apoftolis  confli- 
tuti  funt  pcr  llngulas  Ecclciias.  Nequc  vc- 
rb  iiliud  difcrimcn  parui  cft  momenti.Quu 
cnim  Apoftolis  onus  impofitu  cftet  plan- 
tandi  Ecclelias  pcr  vniucrfum  orbcm  tcr- 
rarum,  non  dubium  eft  quin  prse  cseteris  & 
authoritatem  pcculiarcm  ordinadi  Ecclc- 
fias  ,  &  cxplicandsE  diuinx  voiuntatis  cum 
maxima  Spiritus  ctiicacitate  habuerint.  lis 
vcrb  qui  ab  Apoll:oiis  per  iingulas  Ecclc- 
fias  conftituti  fucrur,nihil  aliud  curandum 
fuit  quam  vt  Apoftolica:  tu  doftrinse  tum 
difciplinx  cuftodcs  r(fent:quodfuo  iam  fe~ 
culo  quum  a  nonnullis  non  fatis  diligcntcr 
obferuari  Paulus  cxperircturjqueritur  non 
dccffc  qui  foenum  &  ftipulam  extrucrent^ 
atquc  adcb  anathemati  deuouet  quicun- 
que  aliud  Euangelium  prsetcr  id  quod  ipfe 

3  prxdicarat  annuntiarcnt.  In  fumma  igitur 
vt  Dominus  pcr  Apoftclos  aliquas  ctiam 
confcietiis  leges  pofuerit ,  negamus  tamen 
hoc  ius  in  quenquam  poftea  tranflatum, 
quoniam  plcne  &  integre  munere  libi  co- 
miffo  defun(fti  funt  Apoftoli,  vt  nihil  ciuf- 

4  modifaciedum  pofterisrcliquerint.Dcin- 
de  quumiubeamur  probare  ipiritus,  quod 
obfecro  cxpcrimcntum  oftcnderint  ifti  lo- 
qucntis  in  ipfis  Chrifti?  Nam  vt  cxtera 

omittam 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        147 

omittam  cjuae  hac  dc  rc  pluribus  dici  poi- 
fcnt,annon  aliquid  prsetcr  Euangcliu  Pauli 
facit,  qui  quod  illc  faccrc  ncc  voluit  ncc 
dcbuit ,  coelibatus  laqucum  omnibus  pa- 
ftoribus,  prcsbyteris  &  diaconis  imponut: 
&  ita  quidcm  vt  coniugatum  clfc  &  in  car- 
nc  cfTc  ac  proindc  Dco  noii  placcrc^vnum 
&  idcm  eiic  affirmcnt?Ex  hoc  autcm  illud  5 
effcdum  volo  ,  ius  iftud  non  cffc  Ecclcfia- 
fticum  appcllandum,quum  Ecclcfia  cxtru- 
d;a  fit  fupra  fundamcntum  a  Prophctis  & 
Apoftolis  pofitum,fcd  hanc  ipfam  cflc  dx- 
moniorum  dodrinam :  quod  cuetus  ctiam 
ipfc  oftcndit. 

Non  tamcn  ,  inquiunt ,  damnamus  nu-  obied.p. 
ptias,vt  Tatianus  &  alij.  Ccdo  igitur  quod  Refponf.i 
intcr  vos  &  illos  aliud  difcrimcn ,  quam 
quod  illi  in  omnibus  ,  vos  in  ccrtis  dunta- 
xat  pcrfonis  nuptias  damnatis  ?  At  non  vt 
impuras  ,  inquiunt ,  quum  illas  ctiam  inter 
facramcnta  numcrcmus  ,  &  palam  cis  be- 
ncdicamus.  Mirum  fane  hominum  gcnus, 
Cur  crgo  Hicronymum  ,  Syritium ,  Inno- 
ccntium    apcrte  aducrfus   matrimonium 
torquentes  quicquid  in  facris  Literis  ad- 
ucrfus  quseuis  fcclcra  dicitur ,  non  hoc  no- 
minc  rcpudiatis?   Quodfifcrio  adnume-  2. 
ratis  matrimonium  rcbus  omnium  purif- 
fimis  ,  id  cft  facramcntis ,  qui  fit,  obfccroj 

k.  ij. 


14S       TRAGTATIODE         1 

vt  ei  cum  ordinibus  facris  ,  cjlio  vidclicet, 
vt  vultis,  facramcnto,  tam  male  conue- 
niat ,  vt  fcortatorcm ,  adultcrum  ,  potiiis 
quarn  maritum  quantumuis  honcftum  & 
pudicum  ,  fitis  ad  ordinationcm  admif- 
furi?  Qucm  cnim  vnquam  a  vobis  ordi- 
nandum  rogaftis,an  virgo  cfTct?  imb  quem 
tandcm  in  tota  vcftra  hicrarchia  audere- 
tis  bona  confcicntia  iurarc  aut  ctiam  prs- 
fumcrc  virgincm ,  ac  proinde  nec  fcorta- 
torem  efle  ncc  adultcrum,  ne  quid  turpius 
dicam? 

Secundum       Scd  &  ilUid  quarro  ,  fitnc  habendum  ius 

argumen-  jHuJ  Ecclcfiafticum,quod  Niccnoe  Synodi 
dccreta  manitcftifsime  conucUit.  In  his  e- 
nim  difcrte  cx  vcrbo  Dci  &  dodlrina  A- 
poil;olica  pronuntiatur  impoilutum  cfte  c- 
pifcoporum  ctiam  &  aliorum  in  facris  or- 
dinibus  conftitutorum  congrcflum  cum  v- 
xoribus  ante  ordinationcm  dudis.Cur  igi- 
tur  pro  Ecclcfia  habcbimus  corum  coctus 

Obicd.r.  Si^-ii  contrarium  poftca  ccnfucrunt?  At  non 
tamcn,  inquiunt ,  conftituit  Niccna  Syno- 
dus  liccre  ,  mortuis  vxoribus  quas  iam  ha- 
bcntes  ordinati  fuerint ,  alias  poftca  ducc- 

Refponi^  rc.  Dehoc  vcrb  poftca  vidcrimus.  Nunc 
illud  fatis  eft  demonftraife ,  coniugio  cum 
facris  ordinibus  optime  conucnire  ex  Ni- 
ccnae  quoquc  Synodi  decrcto  :  quam  ifti 

catho- 


P  O  L  YG  A  MI  A.  149 

catholiei  fcilicet  pro  facra  &  inuiolabili 
ducunt,  quosnon  pudet  pronuntiare  eos 
in  carne  effe ,  nec  Deo  placere  poffe  qui 
matrimonio  vtantur.  Operxprctium  eft 
autem  intelligere  quid  etiam  hac  in  parte 
praetexant.  Fuit ,  inquiunt,  illis  Apoltolo-  oMea.*, 
rum  temporibus  Ecclefia  ex  Gentibus  & 
ludaeis  colledia.  Illis  ne  fcortari  quidem 
flagitium  erat :  iftis  coeUbatus  erat  etiam 
inuifus  &  vfitata  polygamia.  Quid  mirum 
eft  igitur  ,  inquiunt ,  maritos  etiam  fuifTe 
ad  facra  miniftcria  admiffos  in  tanta  coeli- 
bumpenuria?  Hocautem  incommodum 
quum  nunc  ceflarit ,  merito  alitcrEccle- 
fix  vifum  eft.  Ego  vero  fateor ,  boni  viri,  Refponf.i. 
cam  tum  fuifle  tcmporum  rationem.  Sed 
nonnifi  propter  coelibum  pcnuriam  tolc- 
ratos  fuiffe  ad  tempus  maritos  ,  vnde  tan- 
dem  colligitis  ?  Imb  fi  facerdotij  dignitati 
tantopere  rcpugnat  coniugium  ,  vt  necef^ 
farium  fit  ccelibatus  vinculum,qua  con- 
fcientia  tolcrarc  illud  potuerunt  Apoftoli, 
idque  ne  vocuia  quidem  cmiffa,cx  qua  in- 
telligcreturalitcr  poftcris  faciedum,  quo- 
niam  quod  tum  bcercnt,  temporibus  dare 
cogerentur?  Imo  fi  ita  rcs  fe  habebant,  an-  z 
non  pra^ftabat  PauUim  totum  illud ,  Fmus  '^ 
vxoris  vtrum,  omittere  ?  Nam  '\\\u6-,Velm 
'vos  omnes  ejfe  vtmetvjurru  >^.d  totam  fan^ 

k.  iij. 


150       TRACTATIO     DE 

Oblea.3.  Corinthiacam  Ecclcfiam  dingitur.  Ergo, 
Rcfponf.i.  inquicnt  ifli ,  multo  magis  ad  CJcrum.  Ita 
vcro  cfl:o,quid  indc  coniicictis?  Hoc  vidc- 
licct  Paulum  cptaflc ,  quod  &  ipfi  optarc- 
mus,ncmpc  vt  quotquotin  miniftcrioEc- 
clciise  iunt ,  donum  contincntise  habcrcnt 
ficut  habuit  Paulus;  &  ccelibes  cfTc  poiTcnt 
vt  fuit  Paukis  ,  &  quidcm  ob  cas  dcmum 
caufas  quas  ibi  Paulus  rcccnfct,  non  ob  il- 
las  quas  poftca  commcnti  cftis.  Hoc ,  in- 
quam,  &  ipii  vcllcmus.  Scd  quishocprse- 
ftabitPquod  quum  ita  fc  habcat,cur  potiiis 
dicitis  ,  .Qm  vult  capereycaj)tet^  quam  cum 

2  Chrifto  i^iQ^_Qvtj>otcfl c^pere,capiat}&c cur 
laqucum  audctis  torqucrc,  qucm  nc  coUo 
quidcm  cuiufquam  iniiccrc  aufus  cft  Apo- 
ftolus  ,  ncdum  vt  cuiufquam  ftranguhuidi 

3  cxcmpkim  vobis  pra:bucrit?  Illa  porro  c 
iufdcm  fcntcntia,  A<fe/im  eft  nubere  cjuam-> 
vn  y  annon  ctiam  cft  vniucrfalis  &:-indcfi- 
nita?  Cur  non  crgo  &  ifta  multo  magis  ad 
Clcrum  pcrtincbit,ctiam  fi  alitcr  Epipha- 
nius  ,  &  ahj  poft  cum  icntiunt?  Sicut  cnim 
ccelibatus  commodis  cgct  Cicrus  prxci- 
puc,  (quod  crat  fiipcrioris  argumcnti  fun- 
damcntum)ita  ctiam  nulli  iibi  magis  ab  v- 
ftionc  caucrc  tcncntur  quam  quorum  ma- 
ximc  pcricuiof  is  cft  lapfus. 

cum6t'um"      QB^  ^wo^  proHuntians  Apoftolus  ho- 

noratas 


;  P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        151 

noratas  efle  nuptias  &  cubilc  impollutum, 
h  Tjua-im  ommbm ,  omnem  fane  exceptio- 
nem  omnib^  pra^cidit?  Hoc  cnim  fi  ad  per- 
fonasrefcras  (quod  omnino  faciendum  vi- 
dctur )  videtis  nemincm  prorfus  cxcipi ,  iri 
quo  non  fit  honcfrum  coniugium  fi  eo  fibi 
vtendumcenfueritradeo  vtfi  Paulus  etiam 
aliorum  Apoftolorum  exemplo ,  vxorem 
duxiffet  (duxiffet  autcm  proculdubio  fi  iu- 
dicaffct  cxpedire,&  nifi  cotinentise  donum 
habuilfet)nihil  turpe  vcl  Chrifli  Apoflolo  ■ 
indignum  fuerit  fadurus.  Sin  vero  id  ma- 
uultis  neutro  gencre  accipcre,  8<:  per  omma 
intcrprctari,  quotadcmfpiritu  gubernan- 
tur  qui  ab  co  quod  pcr  omnia  purum  fuc- 
rit,  facerdotcs  ncceffario  etiam  perpetuo- 
quovoto  prohibendosfanciunt?  anquod 
non  omnia  quantumuis  alioqui  licita  quof- 
uis  deccat?Cur  crgo  vmmvxoris  vtros  ad- 
mittit  nominatim  Apoflolus? 

Sed  &  hunc  nodum  velim  mihi  ab  iftis  Qnartu  ar 
caflifsimis  votariis  expcdiri.  Coclebs  fuit  S""^^^""- 
Paulus.  an  vcro  ex  voto?minime  profeclo. 
Mcntitus  cnim  effct  quum  fibi  quoque 
<k  Barnabie  diccret  potcflatem  faiffc  vxo- 
rcm  fororem  circunduccndi.  Ita  enim  o- 
mnino  locum  explicandum  effe  fupra  o- 
ftendimus.  At  cur  non  cx  voto?Certe  quo- 
niam  quum  fatis  intclligerct  Contincn- 

k.  iiij. 


i5i       TRACTATIO     DE 

tix  donum  cx  corum  gcncrc  non  effe  quat 

vcl  quibufuis  vel  fcmpcr  &  in  pcrpetuum 

Dominuslargiretur,  homo  alioqui  de  mi- 

fericordia  Dci  certifsimusjtame  ne  fibiipfi 

quidem  laqucum  iniiccre  voluit. 

obieaio.       Ycntum  cfl:  igitur  a  nonnullis  ad  aliam 

//.qS.l  41-^andam  rationem ,  quod  videlicet  Apo- 

in  princi  fioli  inclioarint  duntaxat  xdificium  quod 

fta!&  js.q!  poftca  fuis  ornamcntis  oportuerit  decora- 

i.adfin.    ri :  inter  qUcT  vcl  pra^cipuo  loco  numeran- 

odus^cin.  da  fit  virginitas. At  ego  fanc  miror  potuif- 

12.  fc  quenquam  vnquam  fomniarc  puriorem 

Refponf.  1.  ^,^j  ornatiorcm  vnquam  Riifle  Ecclcfiam 

contia  A-  quam  Apoitolorum  tcmporibus.  Quis  c- 

poftoi.  Sc  j^jjj^  adco  ca^cus  cfl:  vt  non  vidcat ,  quis  ad- 

c6  prxFradus  vt  non  agnofcat^riuc  dodri- 

nx  puritatcm,  iiue  EcclcfijE  formam  8c  or- 

dinem ,  fiuc  paftorum  pra^ftantiam ,  fiuc 

auditorum  virtutcs  coniidercmuS) )  aurea 

tum  vcrc  fccula  fuiffc  prs  iis  qux  ftatim 

confcquutafunt?Itaquc  hoc  cgo  confiden- 

ter  dico  ,  vix  vllos  magis  Ecclcils  nocuiflc 

quam  iilos  ipios  Epiicopos,  qui  ca  tum 

dodrina  tumEccIcfix  forma  vt  quam  fim- 

plicifsima   fic  ctiam   quam  optima   non 

contcnti ,  quam  i\poftoli  tum  fcriptis  tum 

ipfo  vfu  conftitucrant>non  de  retinenda 

illa  natiua  pulchritudinc ,  fcd  de  fuco  po- 

tius  &ealamiftris  incpte  laboraruntjcoque 

rem 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  153 

rcmadduxeruntvt  virgineum  tandem  Ec- 
clefiae  vultum  ,  in  mcrctricium  habitum 
plane  transformarint.  Rcde  igitur  Augu-   2^ 
ftinus,  citantc  etiam  Erpcnfajo,  hac  ipfa  dc 
re  difTercns ,  Nec  eos,  inquit,  mniUmWyqui  Auguft.de 
vidHOsfinupJennty  tanquam  ^^^^f^''^^  ^^^'^^^^^2 
nant,  &  fupcrdo^frinam  AposioHcam  fi pr£-  ji. 
dicant  ejfe  mundiores :  qui  fi  vellent  nomen 
JHum  a^nofcere  ^  mundanos  fe  potms  cjuarru 
mundos  vocarentyqui viduas  (uas  vricogunt, 
quas  nuhere  nonpermittunt^  Paulo  ejui  mauult 
ea^  nuhere  quam  vri,non  hahendiprudetiores. 
Ac  de  viduis  quidcm  fuo  loeo  dicemus. 
Qupd  autcm  dc  viduis  dicitur,cur  non  &  in 
virginibus  locum  habcat  ?  Niii  FortafTe  in 
illis  quidem  prudctiores  Apoftolos,  in  his 
vero  imprudcntiorcs  arbitrabimur.  Quod  obiiftio. 
fi  quis  excipiat  Auguftinum  dc  virginita- 
tcm  aut  viduitatcm  profefsis  no  agcrc,vc- 
rum  fortaflc  dixcrit ,  fcd  quid  indc  cffcce- 
rit?An  cnim  voucndo  obtincri  potcft  con-  Refponf.i. 
tincntids  donum,ac  non  potiiis  ftulte  vouct 
qui  contincntias  donum  antca  non  habct? 
Et  vndc  h.-EC  quoque  vouendi  ratio  profc-    2 
da  cft,  nifi  ab  iis  qui  fibi  vifi  lunt  Apofto- 
lis  prudentiores? 

Deniquc  illud  nobis  refpodeant  velim,  Qi^jntriar- 
vnde  tandcm  ius  iftud  Ecclcfiafticum  coe- S'^"'"""^ 
pcrit.  Nequc  cnim  adhuc  ea  dc  rc  intcr 


154      TRACTATIO     DE 

Veteribus  ipfos  liquct.  Imo  tanta  eft  hac  in  rc  3c  in- 

odiT^Vo^tS  ^^^  Canonas  &  intcr  vctcrcs  Patrcs  difcrc- 

coflibatus  pantia,  vt  nullus  adhuc  lit  rcpcrtus  qui  cos 

fuifff."*^"  intcr  fc  poirct  conciliarcrquod  quam  pau- 

cifsimis  ticri  potcrit  dcmonftrabimus,  lc- 

d;orc  ad  Efpcnfau  farragincm  rcicdto,  vbi 

planc  inucnict,  (^af^HJ:. TreAAot  (u^  l^^oi  ^(ju- 

^/^isVrtjOTAAa  cTfe  hv-^^cL.  Nos  prsecipua  tantum 

carpcmus. 

DeCanoni      Primum  igitur  quod  ad  Canonas  Apo- 

^'"'^^''"•ftolicosjfiuc  c%i7z;>:tf  ancfcio  c|uoClcmetG 

collcdas,&:  Grirce  nupcr  editas  attinct, 

quum  intcrapocrypha  mcrito  numcretur, 

non  cft  qubd  morcmur  quicquid  indc  pro- 

Can.Apo-  fcrri  potcft.  Hoc  tamcn  conftat,illic  inhi- 

^  '^*       bcri  omnino  in  lacris  ordinibus  conftitutis 

ne  religionis  obtcntu  vxorcs  fuas  ciiciant. 

quod(vt  ab  aliis  etiam  cft  obfcruatum)fru- 

Diftin.28,  ftrii  dcprauarc  con^itus  cft  Gratianus,  nihil 

can.ii  quis  ^jj^^^ j  intcUiees  hic  prxcipi  quum  ne  alcn- 

ik  diit.  }i.  darum  vxorum  curam  abiiciant.Ncque  ve- 

ncm'^"ml  ^^  ^^^^'^  c^^Ta^.Tx  Ibxto,  cap.  17,  ftatuitur  vt 

cunquc.     voucant  contiucntiam  ,  aut  etiam  ab  vxo- 

rum  congreffu  abftincant  Epifcopi ,  Pref - 

bytcrijvcl  Diaconijfcd  duntaxat  vt  illa 

T^    .        mortua,  aliam  ducerc  non  pofsint,  dc  quo 

De  Ancy-  .  \        ,  1  •   j-  ^ 

ranaSyno-  mtCtdlCtO  allDl  dlCcmUS. 

^J^-     ^         Ex  Ancyrana  Svnodo  particulari  qua:; 

Ancv.fyn.  ^-     vf     '  •         ri 

can.io.     aliquot  annis  Nicenam  vniuerlalem  prae- 

cefsit> 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  155 

ccfslt  5  liquct  rogatos  fuiffc  faltcm  Diaco- 
nos  coelibcs  ccquid  ca  conditionc  vellcnt 
hoc  munus  obirc  vt  vxorcs  poftca  n5  du- 
cercnt,  quod  tamcn  ctiamli  nonpromilif- 
fent,nihilominus  ab  Epifcopo  admitti  po- 
tcrant :  dc  cis  intcgrum  crat  poftca  vxorcs 
-  duccrc.  Sin  vcro  vcl  filcntiovcl  cxprcfsis 
vcrbis  id  polliciti ,  poflca,qu6d  contincre 
non  poffcnt ,  matrimonium  contrahcrcnt, 
expungcbantur  cx  Diaconorum  numcro. 
Hxc  porro  ordinatio  ctfi  patcfccit  iam  tu 
nefcio  quidlabis  afpcrfum  fuiffc  Apofto- 
lic<e  do<5lrinx  puritati,  quum  nihil  talc  nc- 
quc  Apoftoli  Hicrofolymis  commcmo- 
rcnt  c|uum  primos  Diaconos  cligunt,(in- 
tcr  quos  Nicolaum  faltcm  &  Philippum 
coniugatos  fuilfc  conftat  )  ncquc  Paulus 
prxcipiat  vbi  dc  Diaconis  agit:tamc  fi  quis 
qu^  tum  fucrit  Ecclcfiarum  conditio  ,  dc 
quid  ibi  c6fl:ituatur,propius  infpiciat,  ma- 
gnasequitatc  niti  compcrict  quodillic  dc- 
ccrnitur:  quod  qui  non  confidcrant ,  idco- 
quc  Canonas  tanquam  vniucrfalcsquafda 
rcgulas  cflc  arbitrantur  ,  multa  pcrpcram 
cxplicat ,  ncc  poffunt  tame  fcfc  cx  iis  quos 
yltro  fibi  ncdunt  nodis,  vlla  ratione  extri- 
carc.  Inops  adhuc  crat  Ecclcfia  vixdum  cx 
illis  afsiduis  perfcquutionibus  cmcrgens. 
grauifsimu  crathoc  onus,quu  dcligendus 


^6        TRACTATIO     DE 

lefTetDiaconus  aliquis  ,  fi mul  grauariEc- 
ckfiam  magna^  alicuius  familise  pondcre. 
Quanuis  enim,vt  cx  aliis  locis  apparctjpri- 
uatse  facultatcs  cil  Ecclcfiafticis  non  pcr- 
mifcebatur ,  tamcn  id  non  potcrat  ta  com- 
modc  caucri  quin  Ecclcfia  damnii  infigne 
accipcrct ,  vcl  ob  hanc  vnam  caufam  quod 
domcfticx  familiae  fimul  &  tam  laboriofo 
muncri  fitisfaccrc  cllct  pcrdifiicilc.No  du 
biu  eft  igitur  quin  optima  rationc  dcdcrint 
operam  patrcs  illi,  vt  coelibcs  fi  ficripoffet 
(modo  &  ipfi  idoncicflcnt  )  dcligercntur: 
quod  fi  qui  non  occurrcrcntjfalte  a  dclige- 
dis  nondum  maritis  flagitandum  ccnfuc- 
rint ,  ecquid  fc  fpcrarct  vxoribus  dcinccps 
carcrc  poffc.  Hoc  autcm  omnc  fa(5lu  hiine 
cx  aequo  &  bono^  &  abfquc  vlla  conlcicn- 
tiarum  tyrannidc  ,  vcl  illud  oftcndit  quod 
licuit  vnicuiquc  quod  fcnticbat  ingcnuc 
rcfpondcrc  ,  ncc  proptcrca  quifquam  vt 
diaconatu  indignus  reiicicbatur.  Quod  fi 
quis  fibi  tcmcrc  promififlc  compcrtus  cf- 
fctquodpoftca  pra^ftarc  diutius  nonpof- 
fct,ncque  matrimonium  dirimcbaturtan- 
quam  contra  voti  alicuius  obligationcm 
initum(nulla  cnim'<<i;^f5  id  cft  voti,fcd  1- 
'mtyyiKioLfyid  cft  fpontanc^  promifsionis  ibi 
ftt  mctio ,  quod  Latini  intcrprctcs  profcf- 
fioncm  funt  intcrprctati )  ncque  commu- 

nionc 


POLYGAMIA.  157 

nione  Ecclefise  eiiciebatur,  neq;  inter  fcor 
tatores  pcenitentes  tum  ftare  iubcbatur: 
fed  duntaxat,  quanuis  non  finc  aliqua  leui- 
tatis  macula,  alteri  locum  cedebat.  Quor- 
fumhoc  autem  ad  iftam  diabolicam  voti 
tyrannidem?quorfum  adpcrfedius  nefcio 
quod  Ecclefi;^  Chriftianse  ornamentum? 
quorfum  ad  matrimonij  contumeliam  vt 
rei  cuiufpiam  impurifsimae  &  qu^  ad  vi- 
tandum  duntaxat  deterius  malum  conce- 
daturfScd  quorfum  hsec  aduerfus  noftros 
Catholicos?Oftendant  ifti  mihi  in  totafua 
Hicrarchia  vel  vnum  diaconum  ,  &  ipfos 
audiam  de  his  rebus  difputantcs.Nos  vero 
fane ,  per  Dci  gratiam  ,  meHus  &  iuftiori- 
bus  de  caufis  poftlimus  de  hoc  ncgotio 
difceptare. 

In  eadem  Ancyrana  fynodo ,  0/ -^pSt- Can.19. 
v'tdLV  i-myy^KKo^oiy  id  cft  qui  vltro  promife- 
runt  contincntiam,nifi  ftent  promifsis,  iu- 
bentur  r  oej>v  '^  Siya.ucov ,  id  eft  tempiis  di- 
gamorum  poenitetise  prdefcriptu  implcrc. 
Ac  dc  digamis  quidem  iftis  agemus  fuo 
loco.Hunc  autem  canonem  quis  non  videt 
prorfus  cum  alio  confcntire ,  &  quod  de 
Diaconis  in  priorc  did;uni  fuerat  ,  vniuer- 
faliter  hic  ftatui?Iam  tum  enim  Ecclefiam 
inuafbrat  fuperftitiofaiilaccelibatus  admi- 
ratio  3  vnde  exortum  illud  dccretum  cui 


158         TRACTATIO     DE 

'  intcrccfsit  in  Niccna  Synodo  Paphnutius. 
fcd  quam  procul  adhuc  a  confcqiuita  cor- 
ruptionc  totum  hoc  abcffct  ,  vcl  hoc  oftc- 
dit,qu6d  nc  intcr  fcortatorcs  quidcm  poe- 
nitcntcs  ,  ncdum  intcr  adultcros  ,  ncdum 
intcr  inccftuofos  ccnfcbantur  qui  contra 
promillum  vxorcs  duxcrant.Itaquc  diftin^ 
d:io  illa  quam  ctiam  fcquitur  Efpcnfaeus^ 
intcr  fimpHccmhanc  pollicitationc  &  vo- 
tum  folcnne/iuc  intcr  laicalcm  &  vclatam 
virgincm  ,  quafi  alia  voce  conciliari  non 
pofsit  hic  Canon  cum  Chalccdoncnfis  fy- 
nodi  canonc  16,  quo  virgincs  &  monachi 
non  contincntcs  cxcomunicantur,  nihil  ad 
rcm  facit.  Ncgo  cnim  Ancyrana^  Synodi 
tcmporibus  fuiifc  illum  iftiufmodi  votiv- 
fum  inEcdcfia  :  ncgo  ctiam  inilio  Chal- 
ccdoncnlis  Synodi  canonc  vllam  ftcri  diri- 
mcndi  matrimonij  mcntioncm  ( totiim  c- 
nim  hcc  poftca  iuucxit  in  Ecclcfiam  fu- 
pcrftitio,)ac  proindc  caufam  no  knl\c  dico 
cur  hoc  loco  diftincftio  ifta  quxrcrctur. 
DeM-o  ^^^  autcm  quod  dico  multo  ctiam  magis 
cxC  fyno-  cognofci  potcft  cx  alia  Synodo,quce  &  ipfa 
^^'  f.  vctuftior  habctur  quam  Nicsna  ,  ncmpe 
can.i.  Nasoc3:iaricnh  ,  m  cuius  canoncprimo, 
prcl  bytcr  fi  vxorem  duxcrit ,'  ordinc  fuo 
duntaxat  mouctur  :  fin  vcrb  fit  fcortatus, 
vcl  adultcrium  commifcrit ,  grauius  puni- 

tur 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.     ,     159 

tur.  Nam  ccrte  fi  quis  tum  fuifTet  vfus  i- 
ftiufmvocii  yoti  quale  ifti  imaginantur  ,  in- 
tcrucnillct  in  ordinando  prelbytcro  ,  ac 
proindc  matrimonium  pmnino  fuiflet  di- 
rcmptum,{icut  poftca  inucda  illa  voti  nc- 
ccfsitatc  5  quamfcucrifsime  cautumfuit. 
^  Intcrca  tamcn  hoc  ncgari  non  potcft  quin 
iam  tum  qui  coelibcs  ad  prcl  Dytcrium  c- 
jrant  vocati(  dc  his  cnim  vnis  hoc  accipien- 
dum  apparct  &  ex  Gangrenfi  pene  tota 
Synodo ,  &  cx  Scxtx  canone  dccimo  tcr- 
tio )  vcl  abdicarcntur  ,  vel  contincntiam 
promiffamfcruarc  tencrcntur,  CLyus  etiam 
rci  caufispaulb  ante  cxpofuimus.  Qupr- 
fum  hoc  autcm  ad  iftius  voti  ncccfsita- 
tem  Pquorfum  dcniquc  ad  Catholicos  no- 
ftros  prcfbytcros? 

Proxima  fuit  illis  fynodus  illa  Nicxna^j^^*"^^^^" 
omnium  vniucrfalium  vt  prima  ita  ctiam 
cclcberrima,  in  qua  quum  dilcrte  tranll- 
tum  ftt  in  Paphnutij  fentcntiam  aifcrentis, 
non  in  Oricnte  duntaxat  (  ancnimalius 
cft  Oricntis,  alius  Occidcntis  Dcus?  )  ncc 
duntaxatEpifcoporum,{cd  omnium  t^  h^.- 
77iii  HWT^Koyn  cum  propriis  vxoribus  con- 
cubitum  idqiic  non  cx  iure  ncfcio  quo  a-  y 
y^kcpu  vcl  Ecclcfiaftico,fcd  c^  difcrto  Dci 
ycrbo  purum  ac  lcgitimum  eflc,contra  co- 
rum  fupcrftitiofam  opinioncm  qui  hanc 


i6o  TRACTATIO  DE 
ipfam  obtrudcre  voucndi  coelibatus  lcge  . 
iamtum  cogitabantraut  fatcamur  neccire 
cftnoftri  boni  Catholici  (  Conciliorum  & 
fanctse  ApoftolicscEcclcfix  fortifsimi  fci^ 
licctafTcrtorcs^crraffc  concilium  quod  ii- 
dcm  ipfi  cjuoticslibuit  quatuorEuangcliis 
(fic  cnim  loquuntur)  cx2cquant,autfc  po- 
tius  magni  crroris  conuinci,  quu  ci  ex  dia- 
metro  obfiftant,idquc  in  re  tanti  momen- 
ti,quanti  vix  vlla  cfle  potcft.  Itaque  mirii 
cft  quod  cx  ipfo  Efpcnfco ,  ingcnuo  ccrte 
hac  in  parte  fcriptorc,didici ,  Torrenfem, 
infigne  iUud  Catholicas  Romanas  fcdis  co- 
lumen,  eo  vfquc  efferucfcerc  vt  Socratem 
&  Sozomenum  aufus  fithac  in  rc  mendacij 
accufare.  Qooniam  autem  idem  Torren- 
fis  ncgat  in  adis  illius  Synodi  tale  quic- 
quam  reperiri ,  adfcribam  totam  eius  hfti 
hiftoriam,tantifpcr  dum  integraada  prx- 
lo  tradantur ,  ficut  illa  non  ita  pridem  fum 
nadus  ,  &  quidem  in  Italiabona  fide  de- 
fcripta,ne  quis  a  mc  fuilfc  deprauata  cau- 
fctur.Sic  crgo  illic  narratur  hiftoria: 

$ig rlw  QMK?^y]oinM  eicruyL yuv  zfl^i)  avvoSct)^ 

?7D  oeJicJtJuf.   i!ypct(pov  oSv  ^te^/ tS  juf)  J^7v 
T024  li^jumiq^iiTi  ^fhicmoTroiy  eni  ^ifrSv- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.         i6i 

7«  U^TiTtH  ii^iuXo-^pv ,  cvffCcitdiuJ\tv  Touq 
yx/bt^Tctl^  oCg^iTi hcuyto] qvtzq yiyt^s^VTO.TVv^ 

mVHTtt>  chclTV7fD'J/U&lJCCV  ,  aJct.^(;  Of  jUiO-Ct) 

t2  o^A8  't^  '6^<T7i07p:t>v  0  d^lo^  Y\a(pviTiot; ^ 
/u^ysLKr\  (povr\  iQoYi-^n  Aiyt^v ,  juy]  ^cifwuiT^ 
7VV  'Qj^v  r^h^oo/jS^ocvv.  Tijuu&'  yip^cptia-^v^ 
0  yi^fA^Q  iv  Traoi  )u  y\  koityi  dfuioJiTOc;^  Ivcil  /m 
^Ij^j^QoKyi  Tyig  d}te^SeiCL4^  tiiv  d4iHArcn:t9 

MvctVTctf  (pip<lv  T}]g  dTra^ictg  rluu  ctcxm^nv, 
iiA)g  Sv^  c^g  ol/uctf  ^  (piKst^iicrirctf  Iv  t«  act>- 
(p^awji) ,  Tyji;  ifcd^'^  yt/uutTiiQ  Th  ctvcfjboc;  ^- 
^v/u^y](;.  ffttxp^crujuLuu  Jl  >(_gL?\luu  k^  Ty>g  vo* 
/Uijui^v  yxfJL^TY\c;  i}(J.(pi  tIuu  GWJiXdjcr.v  As- 
yjd./JLA /jLluij^^TrQ^duyinj^BTc "^utLuu luu  o  0goc 
'il^dC^i ,  i^  luf  amzt^  ctvciyifri)^g  «  '^hTyig  w 

UcKpvi^Tiog ^  iTni^g  (tv  yi/j(pvj  ^  to  vyiTiio- 
div  o¥  d(jyty;7}iQxoig  ajidSiZi^cajTvv.,J)io7nt' 
^)g  0  ttS^  rii  'fhcntQ7izt)v  uv^Koy^^  t\\th 
ti^J)jOc;  (nj/J.QHhict  j  dincjryyicn  «is%2  th  ^htjI' 
fj(StTO^  ^UTOv^rrj  yyco/jtrt  fc^TuAei^^vTiQ  W 
^hAojlS/jcov  Kp  cw/JLpovm  did'^^  t  IJitou; 
ytjuirfg,     Id  eft. 


j6i       TRACTATIO     DE 

Placcbat  quiburdam  Epifcopis  in  Syn^ 
odo  N  o  V  AM  lcgem  in  Ecclcfiamintro- 
duccrc ,  &  vt  dc  aiiis  Ecclcfisercbus,  ita  c- 
tiam  dc  hac  dccerncrc.  Cenfcbant  igitur 
oportcrc  qui  faccrdotio  fungcrcntur ,  liue 
prcsbytcros,  fiuc  diaconos,  liue  fubdiaco- 
nos,  quicunque  denique  in  faccrdotaii  ca- 
talogo  ccnrcrentur,  ab  vxorum  concubitu 
abilinerc,  cjuas  adliuclaici  duxificnt.  qua? 
quum  ita  ordinarcntur,  confurgcns  in  mc^ 
dia  Epifcoporum  turba  diuinus  Paplinu- 
tius,  magna  vocc  clamans,  Ne,  inquit,  ag- 
grauatc  Saccrdotum  iugum  ,  quum  hono- 
ratse  fmt  in  omnibus  nuptiiE,  &  cubilc  im- 
pollutum  ,  nc  potiiis  ifta  fumme  cxaci:a  fc^ 
ucritatc  dctrimcntum  Ecclcfia:  aftcratis. 
Ncc  cnim,inquiL,omncs  tuendx  ifti  ratio- 
ni  vitx  ab  omnibus  iftiurmodi  aftedibus  a- 
licnre^parcs  ciVc  poiTunt :  ncc  quifquam,o- 
pinor  ,  caflitatcm  feruabit ,  (i  vxorcs  fuis 
maritis  priucntur.  Aio  vcro  honcftam  c- 
tiam  calHtatcm  cffc  ,  cuiufquc  cum  lcgiti- 
ma  fua  vxore  congrcifum.  Non  igitur  fc- 
paratc  quam  Dcus  coniunxit ,  &  quam  fe- 
mcl  quifpiam  adhuc  lcdlor  aut  cantoraut 
laicus  duxit.Hxc  tum  igitur  dixit  Paphnu- 
tius ,  &  quidcm  nuptiarum  cxpcrs ,  vt  qui 
fliiffet  a  pucris  in  afcctcriis  educatus:  cuius 
coniilio  quum  aifcnfus  eifct  vniucrfus  Epi- 

fcoporum 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  163 

fcoporum  coetus ,  de  hac  c^uxMonc  tacuit, 
&  cui  cx  mutuo  confcnfu  libuiflct  a  fua  v- 
xore  abftincrc  vniurcuiufquc  arbitrio  re- 
liquit. 

Hsec  tum  igitur  placucrut  Niccnae  Syn- 
odo,  in  quibus  fane  non  inucnio  cju^e  apud 
Socratem ,  Sozomcnum,  &  Niccphorum 
adco  diferte  lcguturdcnon  duccndapoil: 
ordinationcm  vxorc  .  Nec  tamen  inficior 
pofTehocvtcunquc  cx  iftis  ctiam  colligi, 
fedvotitamennullaibiadhuc  mentio.Cur 
autem  ccelibcs  ordinati ,  vel  quorum  vxo- 
res  poft  ordinationcm  detuncftae  fuerant,  (i 
vxores  ducerent^exaudoraretur^caufanon 
erat  vel  quod  coiugio  cum  faccrdotio  non 
conueniat ,  ( hoc  cnim  manifefte  rcfc  llitur 
exipfius  Paphnutij  verbis  &  fynodiaffcn- 
fu)vel  quod  contincntias  cxvoto  ncccfsitas 
fuiffet  vnquam  illis  impofita ,  (hoc  cnim  li 
ita  elfct ,  iftiufmodi  coniugium  tuiflct  ipfo 
iurc  nullum  ,  &  durifsima  poenitcntia  iam 
tum  fuiffct  illis  iniunda)  fed  quod  coelibcs 
taquam  magis  idonci,  libcri  vidclicct  a  rci 
domefticx  curis  ,  maritis  antcponcrentur. 
Ifta  tamcn  cautio  fuit  fane  foenum  &  fti- 
pula,  quanuis  fuper  fundametum  cxtru6ia, 
licut  triftifsimus  rcrum  cucntus  oftcndit: 
tanti  eft  momcnti  cx  folo  Dci  vcrbo  fic 
fapcre  vt  nufquam  ncque  ad  dcxtcram  nc- 


1^4      T  R  A  C  T  A  T  I  O     D  E 

que  ad  finiftram  dcflcdas. 

Vctuftifsi-      Etd  vcro  prascipue  cx  lcgitimaru  Syno- 

voia^cffiii!  ^oi''^"^  dccrctis  probabilitcr  iudicanduni 

batusigno  cft  qu^  tum  fucrint  maioris  &  fanioris  pajr- 

^-  •       tis  iu:iicia,t$mcn  quoniam  folct  noftri  Ca- 

tholici  quotics  illis  placuit,  pcculiarcs  hu- 

ius  vel  illius  fcriptoris  fcntcntias  nobis  ob- 

iiccrc  ex  quibus  poftca  vniucrfalcs  fuas  c5- 

dufioncs  cxtruant,  idcirco  placuit  ne  hanc 

quidcm  partcm  intadam  rclinquerc,quod 

mihi  fane  difficilc  non  hiit,aIiorum  multo- 

rum  ac  prxfertim  D.  PctriMartyris  labo- 

ribus  adiuto. 

Dico  igitur  nullum  antc  Synodum  Ni- 
caenam ,  id  eft  treccntis  &  amplius  annis  a 
Chrifti  aduentu  repcriri  idoncum  fcripto- 
rcnijcx  quo  ius  iftud  Ecclefiafticum  per  ea 
tempora  viguifle  apparcat,  quauis  minime 
negandum  fltiam  tum  ccelibatui  quidcrn 
plusjconiugio  vero  minus  quam  oporterct 
tributum  fuiflc,  atque  adco  Satanam  in  an- 
gelum  lucis  transformatil  prima  tyrannica* 
iftius  lcgis  qu3E  vcram  caftitatem  cx  orbc 
tcrrarum  tandcm  profligauit ,  iam  tum  fa- 
ccre  fundamenta  ccepiflc. 
Apoftoli,  Qiud  crgo  ftatucrit  Paulus  ,  id  eft,  qtiid 
inEccIefliis  tu  ipfe  fecerit,tum  faciendum 
docuerit,cx  eius  fcriptis  apparct.Non  ali- 
tcr  autcm  fcnflfle  aut  fecifle  rcliquos  Apo- 

ftolos. 


I 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  i<^5 
ftolos  5  vel  cx  eo  conftat  quod  vxores  cir- 
cundiiccre  non  dubitarent. 

Ignatius  virgines  ad  puritatem  exhor-  tgnaCM 
tansjdiferte  cautionem  addiu N o  tan^uam^J!^^-^^ 
nttpttas  abomtnantes.fid  vtpr£sfantius  qmd' 
dani^  appetentes  ,  non  culpandA  comunciionis 
gratta,jfedvtleges  dmina^  meditemini*  An 
vero  nos  aliter  de  iftis  doccmus?  Interea 
voti  nulla  ne  tenuifsima  quidem  mentio. 

luftinus  multos  teftatur  in  Ecclefiis  ex-  inftiAutf; 
titiffc  qui  ad  extremam  fcncdutcm  perpe  lu^-^po^* 
tuam  virginitatem  feruarentivoti  vero  ali- 
cuius  nufquam  meminit.  Qu^ftionu  enim  idg  quxrf. 
libcr  luftini  efle  non  poteft ,  vt  qui  Mani-  2'. 
chcEos  &  Origenem  nominct.  Sed  tamcn 
quod  ibi  de  Monachis  fcribitur,  pro  nobis 
ctiamfacit^vtpote  quos  fcriptor  ille  non 
dicat  aliqua  voti  ncccfsitate  ,  iQ.d  (mp^vt  ao- 

VdUfy  id  eft,  ratione  ad  caftitatcm  comparata 
cohibitas  coniugales  voluntates  aduerfari. 
Idque  etiam  multo  magis  confirmatur  ex 
co  quod  multis  poft  annis  Athanafius  Ma-  At^ani- 
gnus,  idq*,  cx  ipfa  yEgypto  Monafticcs  do-  Athanaf. 
micilio  totidem  verbis  fcripfit,  Multt  quo-  epifc.  ad 
cfue  ex  Epi/copis/mc^iuumatnmoma  non  tnte-  ^-[^^'^ 
Yunt  imonacht  contra  parentes  ItberorumfaBt 
ftinticjuemadmodii  vtcijfm  Eptfcopos  filtorum 
patreSi  &  ?nonachos generatvonii»  poteHatemJ 

1,  iij. 


166       TRACTATIO     DE 

non  t^u&fiuijfe  animaduerta^,Sk  enim  ltcetj& 
ad  enm  modum  m  prohtbctur^Jed  cjmfque  vhi 
vclet  decertat,  qucm  Athanafij  locum  ci- 
tans  Efpenfeusjfruftra  conatur  cu  eludcre. 
DionvflJs  Dionyfius  autcm  Corinthius  in  cpiftola 
Cormthms^^j  Gnofios,rcfcrentc  Eufcbio,ipf6quc  ad- 
c6  Hicronymo  ,  Pinitum  Epifcopum  gra- 
uitcr  monct  nc  hoc  iugum  cafiitatis  fratri- 
bus  imponat.  Quod  fi  cxcipiant  ifti ,  nc  fe 
quidcm  vclle  qucnquam  ad  votum  caftita- 
tis  cogi,quis  non  manikftum  ipforum  do- 
hmi  animaducrtat?  Quum  cnim  carcrc  mi- 
niftris  Ecclcfia  no  polsit,nolint  autcm  ipft 
qucnquam  ordinari  nifi  qui  ccehbatum  vo-* 
ucat,an  hoc  votum  libcrum  cifc  patiuntur? 
Nam  ccrte  ita  fit  vt  no  minus  ncccffarium 
cuadat  votum ,  quam  cft  EcclcfiiE  ncccfla- 
rium  miniftcrium.  Prcetcrca  vt  ncmincm 
advoucndum  cogant,annontamcn  ad  cce- 
libatum  fcruandum  cogunt?  Ncmpc  ,  in- 
quiunt,quoniam  vouifti,tutetibi  hancne- 
ccfsitatcm  impofuifti.  Im6ver6  vcftrum 
fuit  (k  ftulta  vota  ,  nc  quid  nunc  nccrbius 
dicam,  proliibcrc,  &  fcmcl  facta,in  iis  fal- 
tcm  qui  vruntur,irrita  pronuntiarc,vtvni- 
cuiquc  falua  m.ancrct  libcrtas  no  carnis,fcd 
fpiritus,quia  qui  proptcr  vitandam  fcorta- 
tioncm  niibit  inDominOjfpiritui  ccrte  fcr- 
uitjHon  carni. 

Clcmens 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  1^7 

Clemens  autcm  Alexandrinus  ex  pro-  ciemens 
fcilo  maiiimoriiu  dcfendit  in  ipfis  quoque  Alcxadri- 
Apo{tjiis,nediim  vt  in  eoru  fuccefloribus  cieiftromt 
impr.'jbei:.&  rnultaetiam  argumentarcfeL*i^'3» 
lit  l  nobis  antca  refutata.Duobus  tame  lo- 
cis  mcminit  ocio^^cyid;,  Ncquc  vcro  ncgo  ab 
iis  qui  coeiibcs  ordinarcnturpetitumfuiire 
an  conftituiffcnt  in  ccelibatu  pcrmancrc, 
ficut  cx  Ancyrana  Synodo  paulo  ante  dixi- 
mus.  Vcriim  hoc  ncgo  faiiic  votum :  ncgo 
pro  cuitu  Dei  habitum :  dico  fuiffc  etiam 
ordinatos  ,  fi  ita  Vifum  cfTct  Epifcopo  & 
plcbi ,  qui  rogati  rcfpodcrcnt  fcfc  vxorcm 
•nxfi  continere  poifcnt  duduros.Dico  vxo~ 
rcs  ctiam  poft  illam  pollicitationcm  duce- 
rc,nulla  ob  id  fcortationis  ncdum  adultcrij 
aut  inccflus  poenitcntia  ipfis  impofita,  po- 
tuif]c:quanuis  poftca  qui  hoc  fcciflcnt  iufsi 
fmt  cxauthorari,nimirum  proptcr  lcuitatis 
notam:  dico  etiam  inauditu  fuiflc  vt  a  con- 
iugatis  ordinadis  pctcretur  vt  ab  vxoribus 
fuis  abftincrcnt ,  quod  a  primo  Elibcrino 
Goncilio,  cutraNicxnam  Synodum  ftatui 
ncc  dcbuitnce  potuit. 

TertuUianus  vcro,  prcsbytcr  quu  effet,  Tertullja- 
vxorem  ctiamhabuit,  cui  duos  libcllos  in-""*' 
fcripfit,  ncdum  vt  ccnfcret  faccrdotium 
poliui  coniugio.Quum  autem  Rom.2e,tcfte 
Hicronymo ,  prsecipue  vixerit,,  &  Africa- 

r?iiij. 


1^8       TRACTATIO     DE 

nas  Ecclcfias  ( fliit  cnim  Carthaginlcnfis 
prcsbytcr )  conftet  ad  Occidcntcm  pcrti- 
nerc,nullam  hic  fubterfugiumiis  patct  qui 
vbi  Oricntem  alitcr  quam  Occidentcm  in 
hoc  faditarc  folitum  rerpondcrunt,omnes 
nodos  pulchre  fe  cxpediirc  fomniat.  Nam 
vt  conccdam  (Romano  prajfcrtim  pontifi- 
ce  fedulam  hk  operam  Satanse  nauante,vt 
ex  Syritij  &  Innocentij  blafphemiis  appa- 
ret )  aliquanto  tardiiis  in  Oricnte  quam  in 
Occidente  tyrannidem  iftam  inuatuiflc, 
quid  ad  nos  ifla  diftindio ,  qui  non  quid 
ab  his  vcl  illis  fit  fadlum  ,  fed  quid  ficri  ab 
omnibus  ex  Dci  vcrbo  oportuerit,  quarri- 
mus?  An  vero  duplcx  eft  Ecclcria  Catholi- 
ca?  an  alius  Orietisjalius  Occidcntis  Deus? 
an  quod  in  Grsecia  licct,  Romse  pcccatum 
cft  ?  &  tamen  ne  tum  quidem  Romx  pcc- 
catum  hoc  fuiflc  ccce  ex  Tcrtulliano  o- 
ftendimus  ,  alioqui  accrbifsimo  repetita- 
rum  nuptiarum  hoftc.  Qupd  autcm  cx  c6- 
dcm  citatur  de  virginibus  vclandis  nihil  ad 
votum  iftud  quod  poftca  noua  ncfcio  qua 
velaminis  fpecie  iniigniri  coepit  ,  quan- 
uis  minime  inficicr  ibi  mcntioncm  ficri 
virginum  qux,vt  iprcloquitur,y2;z<r//^r^rff 
carnem-j-propofuerant-i  itemque  carum  quas 
ex  conrenfii  contincbant,  pro  quo  Tcr- 
tullianus ,  dujritcr  fane  5  conmmeharru  com- 

mmem 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  i6<^ 

mmem  recufijfefcribit.  Qms  cnim  vnquam 
vel  in  viris  vel  in  mulicribus  contincndi 
propofitum  non  laudauit ,  niii  prorfus  im- 
pudcnsPmodo  id  quidcm  ad  redum  nnem 
refcratur.  Sed  quod  Satan  hoc  praetcxtu in 
Ecclcfiam  Dei  inucxit ,  &  cui  Dcus  ipfe  e 
cxXo  tot  poftca  fcculis  maledixif.quod  de- 
niquc  modicae  fcmpcr  fuit  vtilitatis :  item- 
que  quod  ipf^e  vcterum  coelibatus  patro- 
noru  qucrelx  (nifi  hoc  veluti  fatale  quod- 
dam  malum  fuiffct )  fatis  commonefacerc 
potcrant  optimos  corum  tcmporum  Epi- 
fcopos  ,  omnino  cfTc  intolcrabile  :  hoc  il- 
lud  eft  quod  affirmo  in  puriore  illa  Ecclc- 
fia>id  cft  trecentis  minimum  annis  a  Chri- 
fti  aduentufuiffe  inauditum ,  votum  nimi- 
rum  ncccflarium  perpetui  coelibatus ,  quo 
miferx  confcicntix  contra  cxprcffum  Dei 
verbum  vltropcruftse  non  dcfmunt  coruc- 
re  prcccipitcs ,  quo  tandcm  abripi  fcorta- 
torcs  &  adultcros  oportct.  Itaquc  illud  I-  Ignatius. 
I  gnatij,  euTrztp^yo/  ^vaayATwtmv  nyi  )(a.!^rcpaemv  4-  /^t^Vh 
twiufy  &  illud  cx  cadem  Epiftola ,  kami^ouaA 
^f '^i^KiiTpi^f  Tizip^vvfy  nihil  contra  nos  fa- 
cit ,  imo  noftros  bonos  Catholicos  vni- 
:  ucrfo  mundo  tcftc,  ac  in  primis  ipfms  con- 
,  fcicntise  morfu  ,  plus  fatis  rcdarguit.  Vi- 
\  dcotame  excodcmTcrtuIIianoduo  prx- 
terea  teftimouia  dtari,vnumcx  librodc 


170       THACTATIO     DE 

Vcladis  virginibiiSjvbi  alias  vocat  virgines 
Dei,alias  virgincs  hominnm:altcrum  vero 
ex  libro  cxtrcmo  cxhortationis  ad  cnftita- 
tem,quii  tamcn  ncutcr  ad  rem  fliciat.Prior 
enim  allufionc  quadam  ad  illud  quod  fcri- 
pfit  Mofcs  de  filiis  Dci  in  nlias  hominum 
exardcfccntibus ,  (qucm  locum  tamcn  ab- 
furde  prorfus,vt  &  vctcrcs  plcriquc,intcr- 
pretatur)cas  virgincs  qua?  tum  toris  tum  in 
Ecclcfia  vclat^e  fcmpcr  comparcbat  ficuti 
modcftas  &:  pias  dcccbat ,  dilHnguit  ab  iis 
quas  foris  quidcm  abfque  velato  capitc  in- 
cedcbant,m  coetii  vcro  tcd:as  cofpicieban- 
tur,  fatis  cx  co  dcclarantcs  fc  in  coetu  dun- 
taxat  modeftiam  virgincam  fimularc,  quu 
foras  cgrcfla?  formam  fuam  quibufuis  ven- 
ditarcnt.Tn  his  vcro  quxnam  cft  vcl  tcnuif 
fimavotiua?,  imo  vllomodo  promiflse  vir- 
ginitatis  mentio  ?  Nihil  enim  certc  ncquc 
has,  ncque  iJlas  nuberc  prohibcbat,  quan- 
tum  ex  Tcrtulliano  coniiccrc  poifumus, 
Altcr  autcmlocus  manikfte  ad  viduarum 
ordinempcrtinct,  cuius  ctiam  mcminitli- 
bro  ad  vxorcm  priorc ,  qua  dc  rc  luo  loco 
diflcrcmus. 
Orlgenes.  Qrigcncm  porrb,quu  in  plcrifque  fucrit 
?2.' mN™-^^?^^'^^^^"^*^^'^'^'  adco  ctia  inlanierit  vt  fei- 
x»cr»  pfum  cafl:rarit,cur  pro  iudicc  admittamus? 
lugejacrtficumh  inquit,  prcccs  intclUgens 


5 

non 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  171 

non  nifi  a  virgine  aut  k  coeltbe  pr(zfl-ari  poteft, 
Vbi  vero  hoc  compcrit?  QmA  enim  tadtu 
olim  eflet  Aaroni  &  aliis  potificibus?  quid 
Petro  etiam  in  ipla  Roma  coniugato,ii  hi- 
ftoricis  credimus  ?  quid  ahis  Apoftolis  v-jj-  ^^^^, 
xorcs  circunduccntibus  ?Eiufdemeft  fa-in  Mawh. 
rin2e,quod  ide  numerat  coniugiu  inter  illa 
quse  ad  duritie  cordis  dutaxat  concedutur, 
quod  argumctu  proculdubioHieronymus 
ex  eo  deprompfit.Sed  ide  rediiis  alibi,co- 
tra  quamfcnfit  poftea  Hicronymus,docet 
fan6tos  quoque  coniugatos  ofFcrre  corpo-  rdeinRo. 
ra  fua  hoft^am  viuam.  Et  alibi  rcde  inter  "• 
eos  qui  onera  importabilia  imponunt ,  eos 
reponit  qui  nuptias  prohibcnt.  Infumma  J^^"*, '  ^** 
vero  quorfum  hsec  ad  votiuam  contincn-  hom.14, 
tiam  ,  &  Satanicam  pcrpctui   coclibatus 
lcgem? 

Cyprianum  porro ,  ctfi  in  libello  dc  ha-  Cypnau. 

bituvirginum,  verbo  dcuouendi  &  dedi- ,j]^i^^'.iT'* 
candi  vtitur :  tamen  nihil  eiufmodi  fcnfiffc' 
quale  poftca  in  Ecclcliam  inucftum  cft, 
liquct  cx  iis  qux  apcrte  ad  Pomponium 
fcribit ,  ncmpe  vt  iftse  etiam  ipfx  virgines 
fi  fe  continere  non  poffunt,nubant.  Quod 
autemibideminiund:se  poenitcntise  ac  ta- 
dcm  ctiam,nifi  admonitse  refipucrint,pcr- 
petux  ciedionis  mcminit,quum  ad  cas  rc- 
fcraturqu^  continentiam  fimulantes  dc- 


I7Z         TRACTATIO    DE 

prehenfe  fuerint  vitiatas ,  optimo  fane  iu- 

re  ftatuiturrncque  contranos  facit:  qui  mi- 

nime  omnium  vel  fcortationcs  vcl  adulte- 

ria  probamus ,  nec  fane  continentiam  da- 

mnamus ,  fed  duntaxat  perpetuum  ac  ne- 

celiarium  cius  fcruandse  votum. 

Et  hi  quidcm  funt  prsecipui  illoru  trium 

feculorum  fcriptoresquos  croquideno- 
Abdias.  .         a  1  J'  •      Mi         •         ^Tr- 

CataUn-  ucrim.  Abdiam  cnimillum  incptiilsirnum 

^uificoru.  &  fabulofifsimum  fcriptorcm  ,  quemetiS 

nnojss9'  J^omani  ipfi  inquifitores  profcripfcrunt, 

vt  &  illam  dc  pafsione  Petri  &  Pauli  fabu- 

tlnus,      lam  qu2E  Lino  infcribitur  quid  attinct  re- 

futarcPPhiloncm  vcro  vt  conccdam  de  M- 

gyptiis  monafteriis  loquutum  ,  nonvideo 

tamcn  quinampofTunt  ifti  coeHbatus  vo- 

tarij  dcfcnforcsinpartcs  fuas  pertrahcre,- 

Scd  abfit  vt  tam  ineptarum  rcrum  Mar- 

cum  Euangcliftam  au(5torc  faciamus.  Pro- 

fercnt  autcm  fortafle  locum  cx  altcra  E- 

Clemens    piftola  Clcmcnti  papse  infcripta  ,qua  pro- 

Romanus.  hibctur  ordinatis  cubilc  vxorum  inuade- 

^dia?obu.rc,  non  minore  pcne  fcueritate  quamft 

Dift.8i.ca- parricidium  admififrcnt.    Quis  vcfo  quic- 

non.mim- ^^^-^  illic  fcnbitur  non  animaduertat  nec 

iis  tcmporibus  ncc  grauitati  apoftolicas  vl- 

lo  modo  conucnirc?    Quid  quod  hsec  ca- 

dem  apud  Gratianum  Lucio  Pap2e,ne  vcr- 

bo  quidc  immutatotribuuntur?  Egovero 

vtrunque 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  173 

ytruque  adulterinu  cffe  non  dubito.Quor- 
fum  enim  fi  ita  elTetJegcm  coelibatus  ,  vt 
rem  n  ov  a  m  tot  annis  poftea  dicerentur 
Epifcopi  nonnuUi  in  Synodo  Nicsena  vo- 
luifTe  in  Ecclefiam  introducere?  &  quam 
probabile  eft  Romanos  falte  TcTnr^ptliuf^ 
non  fuiffe  tam  vetuftum  decretu  Paphnu- 
tiooppofiturosPConciliu  porro  quod  Ro-  Syluefter. 
manum  appellant&  Sylueftro  tribuitur,  p^"*"*    ®' 


Kimi 


prefbytero  a  die  fufcepti  oneris  prefby-Can. 
terij  coniugio  intcrdicit:  voti  vero  no  me- 
minit ,  nec  aliam  poenam  prsefcribit  quam 
yt  annos  duodecim  a  fuo  munere  ab- 
ftineat.  ^  ^  ^^^^^  ^  ^ 

Et  ifta  quidem  fortaflc  plus  fatis.  Volo  nodu^s  v-* 
tamen  vltcrius  ctiam  progredi  ,  vt  nihil  nwerfaii». 
fuperfit  quod  veritatem  pofsit  obfcurare.  ftrndnop.' 

QLudverbum  Dci  ,quid  puriorEccle-i"  Truiio. 
iia,  quiddenique  exprcfsisvcrbis  proba-""*^' 
rit  in  Pahnutij  rcntcntiam  Nicarna  Syno- 
dus  abundc  dixim.us.  Statuit  tamcncon- 
trarium  in  Epifcopis  fcxta  Conftantino- 
politana  Synodus  vniucrfilis,aJioqui  quod 
ad  dodlrinam  attinet  orthodoxa  ,  ne  quis 
calumnietur  cam  a  me  non  admitti.  Vtri 
credemus?  Et  quid  hic  refpondcbitis  Ca- 
tholici  ?  illudnimirum  quodibi  cxprdfe 
dicitunncmpehicnon  prohibcri  fuarum 
vxorii  vfumEpifcopis  vt  cucrtantur  qux 


174  TRACTATIO  DE 
priusfunt  Apoftolice  conftituta,  fcdpar- 
tim  vt  fiat  progrcfliis  ad  mcliora ,  partim 
nc  ftatus  Ecclcfiafticus  vllo  probro  afii- 
ciatur.  Scd  c|uid  hoc  eft^obfccro  ,  putare 
progrcdi  Ecclcfiam  ad  mcliora  fi  contra 
cxprcirum  Dci  vcrbum  prohibcntis  vxo- 
rcm  dimitti  niii  proptcr  fornicationcm, 
alicjuid  in  Ecclcfia  llatuaturPEt  quauis  non 
quicquidlicct  cxpcdiat ,  ac  bonum  fit  ctia 
carnemnon  cderc  ncc  vinum  biberc  fi  of- 
fcndatur  infirmus  fratcr ,  quis  tamen  ad  vi- 
tandum  ofFcndicukuTi  rcdic  ccnlucrit  prae- 
cipiendumquodDcus  dilcrte  prohibuit, 
&  abfque  animx  pcrnicic  laccre  non  pof- 
fisPnifi  fortc  prxftat  aUquc  vri  &  fcipfum 
pcrdcrc,quam  non  nubcrc,  vt  fupcrlHtio- 
fulo  gratiiicctur.  Scd  quid  pluribus  cft  o- 
pus?  Audiatur  illa  ipfa  Synodus  canone 
Ro.pana  proximc  lcqucntc.Ibicxprcirc  rcprchcn- 
fJi^f]^^*  ditur  &  corrigitur  vcftra  Cathohca  Ro- 
marisre-   mana  Ecclcfia,CathoHci,qu6d  coniugatos 

arvimier-P^^'^^y^^"^o^' ^^^^^'"^^^^'  lubdiacouos  or- 
faii  Syno-dinandosad  coL^hbatus  profcfsionemadi- 
*  gcrct:  &  poftca  contradta  matrimonia  dif» 

Ibkicrct.  Scd  &  Carthaginicnfis  Synodus 
quxfimik'  quiddam  iampridcm  conftituc- 
rat  ,  ahqua  intcrprctationc  cxpHcatur, 
Quibus  autcm  argamcntis  nititur  ifta  fan- 
c:tii*simwEfcdis&  bcatifsimi  PapiE  Romani 

corredrix 


IclemCoc 
f  an.  I  ^ 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  175 

eorredlrix  Synodiis  ?  Primum  quod  sequu 
fit  antiquum  canonc  Apoftolicx  p  e  r  f  e- 
c  T  I  o  N I  s  reruari.Sccudo,ne  nuptiis  quas 
Dcus  co.:ilituit,fuaq;  pr^fcntia  cofecrauit 
iniuria  afferatur.Tcrti6,quoniam  exprcfTo 
Dei  vcrbo  cauetur  ,  ne  quod  Deus  coiun- 
xitjhomorepuret:&  Apoftoi^  docethono 
ratas  cfle  nuptiaS>&  thoru  immaculatu,&j 
Ailigatus  es,  inquit,  vxori  ?  nc  qusre  folu- 
tione.  Qmd  vero  vos  ad  ifta  potcftis  rege- 
rere,Cathoiici  ?  Luthcrana  certe  hsec  noa 
funt>  neque  Caluiniana,fed  vniuerfalis  Sy- 
nouiis  fic  dcccrnit,cii  Nica^na  hac  in  parte 
conlcnticns.li  •.'c,inquam,veftra  hanc lcge 
vt  Dciverbo  ,  &  Apoftolicae  perfcdtioni 
rcpugnante  condcmnat:&  vos  iitiuspcrti- 
naci  c  nrm  tandc  pudcbitPOpcrxprctiu  eft 
tameaudire  quidopponatis.iVor^?/^/^;/^^^/-,  ^l>ie<^-i. 
inquit  Hubcrtus  Cardinalis,  ifta  Synodt^ts 
ad  tradendpi  Rcma?ns  novtM  cdftuHttones-ifed 
addeftruendd  J\donotheli:arit  h.trefm,  Qnafi  Refponf. 
verbnouufueritpoft  dogmatu  c5trouer- 
foru  dccifioncm,  canonas  dc  cseteris  rcbus 
ftatucre.Scd  &  F.Surri^Carthufian^hiJC  ca  obied.2. 
nonehabetpronxuo,  quod  ,inquit,matre 
omniuEcclcfiaruRomanaEcclcfia  pauci 
eanoncssquoaccrbius  pcrftringat.  Ergo 
quid  fupcreft,boni  viri,nifi  vt  ctia  vniucr-^^^P°"^' 
fales  Synodos  lcgitime  coadas  &  congre- 


v]6        TRACTATIO     DE 

gatas  5  imo  &  Romananam  ipfam  Ecclc- 
fiam  errare  pofTe  fatcamini  5  vtpotc  qu^ 
pcr  fuoslcgatosifti  dccrcto  non  intcrccr^ 
dcns  5  in  fuiipfius  damnationcm  confcnfc- 
rit  ?  Scd  hoc  Icpidum  cfl:  profcelo ,  vt  to- 
tics  crraflc  ccnfcantur  Synodi  quotics  ali- 
quid  conftitucrint  quod  poftca  S.  D.Papar 
non  allubcfcat. 

Intcrca  illud  fane  manifcfle  liquctnor^ 
poflc  iftos  Patrcs  ab  omni  crrorc  in  fupc- 
riorc  canonc  cxcufari  ,  &:  quidcm  (  quod 
corum  pacc  diclum  iit)  iis  ipfis  argumcn- 
tis  conuidos  quibus  aducrfus  Romanarr^ 
Ecclcfiamrcde  vtuntur.  Quicquidcnim 
ad  Diadonorum  &:  Prcfbytcrorum  coniu- 
gium  minime  dirimcndum  profcrunt,va- 
lct  ctia&  cx  Dci  vcrbo  &cx  Apoflolicae 
pcrfcdionis  ordin,ationc  in  Epifcoporum 
connubiis.  Quo  iudicioigitur  ifla  quidem 
dirimunt ,  ncfcio  quid  mclius ,  id  cfl  ipfa 
pcrfcdionc  pcrf-e(5lius  ,  imaginantcs ,  illa 
vcro  diffolui,&  quidcm  optimo  iurc  ,  non 
patiuntur  ?  Tantinimirumcft  momcntja 
vcrbo  Dcinc  tantillum  quidcm  dcflcdc- 
Carthag.  j-e.Ad  Carthaf^inicnfcm  autcm  fynodum 

Svnodiis.  ,  .  ^   .         ...  \        n 

Diain.84.quoa  attmct,  camtclligenda  cit  quse  ,  quu 

Q^um  deSyi.ii-ii  ^  Jnnocctii  primiblafphcmiis  Oc- 

pr«terito.  ^-^^^  infcclus  ia  cflctshabita  cft  Carthagi- 

nc,anno  Domini  422, in  cuius  5,4,&25,  ca- 

none 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        177 
nojie  difcrte  cauetur  dc  cpifcoporu  prcf^ 
bytcrorum  &  diaconorum  caititatis  vin- 
ciilo  implicatorum  continentia,&  quidem 
faclaprscedentis  Synodi  mentione,  nem-^ 
pe  quintsE  circa  Innocentij  tcmporahabi- 
tr^cuius  ca  de  re  canoncm  tcrtium  duobus 
locis  inculcat  Gratianus.  Hunc  igitur  ca-  Min.  34. 
noncm  quoniam  lic  cxpiicatvniucrlaiis  ilta  quorunda, 
de  qua  nunc  aii^iraus  Synodus  ,  vt  eum  di-  ^^  jt-qno- 
cat  duntaxat  dc  eo  tcmporc  accipicndum  ^j^^j 
quo  munus  fuum  obcunt,  non  autcm  ciuafi 
fempcr  a  fuis  vxoribus  abfiincrc  iubcatur, 
mirum  quas  hic  turbas  boni  viri  Pighius, 
Torrenfis,Sotus,cxcitcnt,adc6  quidcm  vt 
totam  etiam  Synodum  conuitiis  atuccrc 
audeant:  tantus  cft  b^norum  Patium  pro 
Romanx  fcdis  tucnda  dignitate  zclus.Rcs 
autcm  ita  omnino  fc  habet.  Citat  tcrtius 
iilc  Canon  illius  Synodi  pofrcrioris ,  td  J^. 

TDf  y^aT«5tV ,  quodper  Apoftolos  traditum 
cft,  &:  ab  ipfa  vfquc  antiquitatc  obfrua- 
tum.ld  autcm  quum  patrcs  illi  Confcanti- 
]  nopoli  coacli  videret  falfifsimii  cfic  fi  fim- 
plicitcr  accipiatur  ,  idcirco  vtrba  ifta  ciuf- 
dcm  canonis  J^vc;>^i/£77  ^'rj<  ■/,cJL^inf(i)'JUL7tY,cjui 
dtinnts  Jarris  (ubicrmy,nt :  &  ifta  quarti  ca- 
nonis ,  oi  ra  i:^i/.'^»\ci^vv7i<^  <^ia  facra  co-itre- 
U^nt:^  ifta  viceiimi  quinti,r  rai  a.}ici  f.Lu^zt.ci- 


lyS       TRACTATIO     DE 

4«Ao£^KazyV ,  cjnA  ficra  myfteria  contreBanti 
ifta,inquam,vcrbanon  dc  muncrc  ipfojfcd 
dc  muncris,vt  fic  loquar,cxcquutionc  funt 
intcrprctati:  ita  vidclicct  vt  qucmadmodu 
fu.E  dcmum  vicis  tcmporc  Lcuita:^  &  Sa- 
ccrdotcs  a  fuis  vxoribus  abftincbat,  (quod 
tamcn  nufquam  dicitur  in  Lcgc)  ita  ctiam 
lcx  ccelibatus  in  Chridianis  laccrdotibus 
valcat.Eodcm  ctiam  applicant  illud  Pauli, 
dc  contincntia  ad  tcmpus.  ncc  id  quidcm 
fatis  rcdte,  quum  dc  cxtraordinariis  prcci- 
bus  &  iciuniis  ibi  agat  Apoftolus ,  vt  rccte. 
Dionvf.t-tradit  Dionyfius  Alcxandrinus  ad  Bafdi- 
pift.ad  Ba  j^^^^  ^j^  ieitur  boni  illi  Patrcs  cxplicarunt 
can.3.  Canonas  illos  Carthaginjcnks  ,  alioqiu 
prorfus  intolcrabilcs.  Vcrum  tantum  abcll: 
vt  ca  rcs  Ecclcfix  Roman.t  adulatorib^^s 
fatisfcccrit,  vt  contra  tanquam  talfarios  aj.. 
ccrbifsimc  conuiticntur.  Et  fanc  mihivc-. 
rifimilius  cll:  Carthaginicnfcs  illos  ab  Epi- 
fcopis  Romanis  Syritio  &  Innoccntio  faf- 
cinatos,  fimplicitcr  potius  contincntix  Ic- 
gcm  prjefcribcrc  volaifTc  ,  cui  crrori  iam 
abunde  rcfpodimus.  Imo  quod  hi  ftatuunt 
dc  vicis  tcmporcnon  multo  minus  cfl:  fu- 
pcrftitiofam.  Vbicnimhoc  inlegcvctcri 
cautuminucnicnt?  &  vt  tuc  cautum  fucrit, 
quo  iurc  volunt  illa  mcre  lcgalia  in  vfum 
rcuocarc? 

Hinc 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        179 
Hinctamcnfibi  viii  funtnonnulli  Ro-obiea.j. 
manx  tyrannidis  fautorcs  rimam  iniicniirc  ^'^'^  ■ 
qua  ipiis  patcat  cihjgium.  A^/zzw^  inquiunt,  ne,F.Lau 
ft  iujie  prohihemur  m  Oriente  (acrts  i/jtLUt^^""'^^^'^' 
cpim  profnt^  vxo  wti6  mmere  victs  jiiJi  tem-  fextxSyiv 
pore  5  nonne  dLCju^  ent  conHittttio  vbificerdo-  oJi-M» 
tes  0'  reh^nt  -  on  prafini/u  vicijjim  hebdoma- 
dbti^.JidperpetHO  facrificantyVtin  Occidetc? 
Imo  vcro,  F.Surri,  totum  iftud  Ac  vicibus  RtffonCji 
ludaicum  cfi^non  Chriftianum:im6nc  lu- 
daicum  quidcm,fcd  prorfus  com.cntitium: 
imo  pianc  Satanicum,  quum  vt  immildum 
culpct  quod  Scripturapronxmtiat  -ny.r.v  )csri 
iftUictj/T^j/jDco  vidclicct  quiccjuid  cftin  ccfk 
iugali  dcbito  ot7tt|i«<f,  boncftatc  nuptiarum 
•obtcgctc.  Scd  vt  illud  valcrc  poflc  dcmus,  2 
non  tamcn  id  quodtu  vis  cmcitur.  Nam 
praetcrquam  quod  filftfsimum  cft  omnqs 
faccrdotcs  quotidic  in  Romana  Eccrcfia 
facrificarc,(ritc  autcm  an  minus  ritc  facri- 
ficent  nunc  non  qu.rro)  vnde  ifta  totics  fa^ 
crificadi  ncccfsitas  nifi  cx  priuatarum  mif- 
farum  abufu  prorfus  intokrabiii ,  ctiamfi 
alioqui  vcftrsE  milf^  tolcrabilcs  eflcnt?  A- 
pagc  igitur  &  vcftram  hanc  nc^ccfsitatcm 
^vcftra  quoquc  facrificia.Manct  autcm  il- 
Iud,reprchcnfam  fuiflc,praefcntibus  c^  iub"T 
fcribcntibus  Epifcopi  Romani  roTTCThdiwh 
JlomaiiamEcclcfiam>  a  rcccpto  conciiio 

m.  i]. 


i8o      TRACTATIO     DE 

Vniucrfali  circitcr  annum  Dortiini  6Sh  i4 
eft  5  antc  annos  887,  &  quidem  vt  vcrbo 
Dci5&  Apoiiolic^  rcgulx  r^^pugnatcm,  in 
voto  ccEiibatus  a  Prcsbytcns  &  Diaconis 
cxigcndo. 

Qjoniam  vcrb  iampridcm  Romani  por 
tificcs  iftos  canonas  oppugnarut,  iibct  hac 
dc  rc  BaHamonis  fchoiion  cx  nianu{cripto 
codice  vctuftirsimodcrcriptiim  fubiic.rc. 

k^ffi  }l}o\itoJiC^ji}ifi  ^ctyt clJ\jr.itQi 
^^cnioTroi .  If fct^ct  </hAo  6n  jc^  /\g.fivot  \j7r0 
T^  ycfvovci%  tJ»^  ^sccuiTjg  awjcJhj  xcuQx^f; 
7iK^,r]6 i/Spoi  <Jmnc^yT(tj  jUA  tl)  ''Q.wyUfJ  oi- 
HH/uS^iK^m,  urJi,  TCTrciy^n  tuc  -m  Tnim  ^- 

rbjj  'Urlvj  cTWJjJhv  rlw  '6^a  lyjc  ^cio.M^ia4 
K'vgTiVTiv'dT;iiUci.'}mctrd'^ojb^^lw  d;  ^prt^ 
rctf  ^"^vrlw  j  /Lt%Td  ^ov^Q^^i^ctJj  7roM«c» 
J^  m\djc7iv  ra  ptvor /ufiTH  l^i^^viciVH  dM'  ip^ 
juh  ea/i^vSfjoc  daoifiv  lOiHTZdv ,  k^  /L($iM.o\r 
$>i7mv  rluu  6(plw  Jh  ■zs^9(;(pce}vi]/L(^.Tcc  Svtu, 
itj  i  *?r.«;  tol^  K^MvctA  ^ijs^v^c  £^icnv  vi 
ayia  ;^  ohto  fj^im  ciwjoSoc,  '^cft  ^  ^c/V\ 
Tst iL&{j  rtoy^tti^  vo/uis'*tdvoxa,  co;  ju,  sp^v"^ 
\}zt!^^:i^cti  T^  i^^/uS^^v  ra^  awjoJb.Q 
jiflwnAe*^  r^  Trom^fiufkJpaj^v^  k4  rTd- 

0nc^ 


POLYGAMIA.        iSi 

^6  vzi^%^oi<pt^v  b  n  y^  ov  Tm  TOioLt'T\  owdoo  6> 
*t7yi¥  iiu)  (ski/^^Ct)  Tr-  j2cioi?\ifcou  TizL^ygiTi^  av- 

^ciCTi]  7nir^Cra.V  GtCf.OiXei©-'  7)C  'T  YopT<^\'OUCLf 
fJL  ''p'.7f6MC0Q  TYiq  VYi^TOV  y pi',T>lQ ^  HCL,  TIC  ^- 
€f%  7JR^  P3t6^fm^,  Ti\  TOTJOViTn^vTig  7nxa}';C 

TriccTWJcJh.  Tyit;  CAtnAycriCt^  ^cojung  Ka)  h 
jLigvov  cuj-m^  ct?^d itj  ci  toti  «vt^?  My-ivtTS 
rfaTiu.o  <c;"€.\Tc6A0r/£/)i< ,  0  ^ctpcPoLVtdAj)  H(25«- 
^(riOL;^(c}c^fC4)^  iuo  Koeiv^.      Idcft, 

Eftautcmhxc  quoquc  Synodusvniucr- 
falis.  Etfi  cnim  Occidetales  Epifcopijtali 
videlicet  &  Latini,  quibus  lctlialc  vulnus  a 
quitrufdam  huius  Synodi  canonibus  infli- 
gitur,valde  inftant  iftam  non  ci^c  vniucrfa- 
lcm:  ncquc  ci  intcrfuiftc  Romani  papa?  vi- 
earios,  quod  alia  lit  fcxta  Synodus  rcgnan- 
te  Conftantino  Pogonato  hablta  ,  ficuti 
didum  cft ,  hxc  vcro  multo  poft  tcmpore 
luftiniani  Rhinotmcti  mandato  coicnt:  c-* 
gotamcn  hiecaudirenon  fuftincs,&  huius 
aliocutionis  cohaercntiam  potius  confidc-^ 
rans:&  ordine  fcqucntcs  Canonashis  vcr- 
bis  fcriptos,  s  a  n  c  t  a  &  vniuerfalis  Syn-^ 
odus  hsec  &  hapc  dcfiniit,  prsptcritis  rcccn-- 
tibus  Nomocanonibus ,  vt  qui  ncquc  Rc- 
gum  nequc  patrum  i  tj^uibus  editas  fuiit 


iSi       TRACTATIO     DE 

Syi>ocli,rubreriptionc&contincant,rumptis 
in  m,r.iaus  vctullioribus  Nomocanonibus, 
copcri  cx  fiitircriptionibus ,  in  hac  t]uoque 
Synocio,  cjua:  in  Trullo  rcgij  palatij  coiit, 
adtuiflv?  vniucrfa^Synocli  Roman  i*  Ecclefi^ 
nominc  vicarios,Bafiliu  qucclam  Gortyn-c 
Crcta?ittfula?  mctrop6lis,&  alium  cjuedam 
Rauennae  cpifcopum,  ncquc  iflos  dutaxat, 
vciiim  etiam  papa:  tiinc  Romani  lcgatos 
Thc.{ralonica?5Sardini3e,Hcraclca2inThra- 
cia,&  Corinthi  cpifcopos.  Hxc  itfc. 

Ccdo  igitur,  cjuod  tandcm  c  fl  iftius  Ec*- 

clcfiaftici  iuris  Rindam^tum,  vtpotc  quod 

cx  vcrbo  Dti  ab  vniucrfali  Synodo,  mini- 

mc(c}uod  coftct)rcclamantibus  totiusRo- 

manas  Synodi  vicariis,^:  Epifcopi  Romani 

Tiiaentl-  lcgatis,apcrte  dcflruatur?  Et  tamc  cjuidam 

ciiwm  fru  "^  itapridcm,cuius  fuic  mc  mifjrct  quod 

ftraEfpin-  nc  mauu  quiclcm  porri^cntc  ipfi  totannos 

(tus  niti-  vcritatc,pafsit  cx  hoc  coeno  cmcr?crc,pul 

fait.         chre  <ibividctur  rndcntmu  conciliabuia 

cxcidaifccj»  legcm  fupcr  hac  rc  latam,  Ec- 

clcfiallica  vocarit :  quafi  vcro  duabus  fcilis 

fcdcat  Ecclcfia  ,  vna  quidc  diuna  qux  Ec- 

clcfiaftica  no  fit,altcra  quxEcclcfiaflicaiit 

n5  diuina.Ncq;  cft  quod  mc  cjuifquam  ca- 

lunictur  quafi  difsimule  quod  nuUus  igno- 

rat ,  quafda  cflc  Icgcs  diuinas  totidcm  ver-^ 

bisfcriptasjcpafdu  quse  vtpr^sfcriptis  vor-. 

his 


POLYGAMIA.  185 

his  latse  no  rintjtamcn  ex  ipfa  ^via.  aut  ex 
nccciTario  cofcqucnti  colligantur,  quas  ifti 
cxplicitas  &  implicitas  aiit  aliis  quihufuis 
vernaculis  nominibus  appcIlat.Hoc  cgo  fa 
tcor,hoc  coccdo,quod  ncmo  ncftrum  qui 
nouatorcs,  dcfcrtorcs,  !ia:rctici  dcniq;  vo- 
camuf ,vnquam  efl:  inficiatLis.Scd  hoc  dico, 
&  hociampride  omncs  vocifcramur  quod 
ifti  furdallri  clarius  multo  quam  vclint  cx- 
audirit,non  modo  ncq;  in  expHcitisncq;  in 
impIicitisDci  madatis  inueniriifuidtyran- 
nicum  &  diabolicu  votum,  quod  nulii  mi- 
niis  cbfcruant  quam  qui  maximc  illud  dc- 
fcndunt,fcd  ctiam  cxpIicitifsimo,vt  ipforu 
Vcrbis  vtar,  vcrbo  Dci ,  cxplicitifsimaque 
purioris  Ecclcfise  confuctudinc  damnari. 

Ncmo  ctiam  pcrinde  mc  calumnictur 
acH  ncgcm  m.ulta  cife  quoE  quii  ncccfiaric) 
varicntur,tcporari!s  Icgibus indigcat,  quas 
ccrtc  ncmo  fan^  mctis  inficiabitur  cx  lcgi- 
timi  ccetus  Ecclcfiaftici  icntcnria  confiitui 
oportcrc  ,  vt  omnia  in  domo  Domini  rite 
^ordinc  fiant.HoC  cnim  quis  vnquam  no- 
ftriim  ncgauit  qUod  ipfa  rcru  natura  rcdar- 
guit  &:  ipfi  quotidic  facimusPScd  hoc  dicoy 
hoc  clamo  ,  hoc  vocifcror  quod  illc  ccrte 
fion  ignorat ,  &  cxprimcrc  potius  dtbuit 
quam  cotra  confcicntiamTrideminuillud 
conciliabulum  vtriufque  tum  Grsecx  tum. 

m.  iiij. 


i84       TRACTATIO     DE  1 

Latince  EcckfiSE  Canonibus  conformc  di- 
ccrcniepc  ncquc  nuncin  Romana  Ecclcfia 
c[ux  fc  no  mniiis  faUo  quam  incptc  Catho- 
licam  vocatjcifc  vilii  Jcgitimum  cGstu  coii- 
flitutum  qiti  dc  iftis  vcl  conHitucnJis  vel 
intcrprctadis  lcgibus  aliquid  crdinc  &  mo- 
rc  maiorum  fanciat:  ncquc  vnquam  in  iflis 
cjua:  ad  colcicntias  vincicndas  fpcdtant  fme 
qux-  pcr  fc  vcl  iufla  vcl  iniufla  fmt ,  licuiflc 
quicquam  Ecclefiie  vcltantillum  cxtraDci 
vcrbu  fcriptum,  id  cfl  cxtra  vtriuRjUc  foe- 
dcris  tabulas  Canonicas,  fuatucrc.  Nos  ita 
fcntimus ,  ita  icribimus  ,  ita  viuimus,  bone 
vir.Tu  vero  vidcris  qua  coicicntiaicripfc-  , 
ris  nos  dcicrtorcs  ( dcicrtorcs  quidcm  vc- 
ftrorum&  fccundum  carncm  &  iccundum 
ipiritum  lupanarium)  lcgcm  dc  cotincntia 
clericali  &  monallica  pcdibusprorfus  hir- 
cinis  (Sc  fuillisproculcarc.  Nam  tu  quidcm 
ccrte  cotincntiam  &  intcr  clcricos  &  inter 
monachos  tuos  non  magis  quam  reipubl. 
Platonicx  Idcam  inucncris:Satyrorum  au- 
tcm  &  faunorum  capripcdum  luflra  tam, 
benc  noili,  vt  nc  difsimulare  quidcm  pof- 
iis, tanto  futuro  in  tc  grauiorc  Dci  iudicio, 
niii  rccto  tandcm  pcdc  inccJas. 
Slfa^Fi^e-  Placct  vnum adhuc  attingcrc  quod  pr;E- 
utceiibsstcrmitti  fme  non  dcbct.  Caufe  ccelibatus 
"dchgln^^^  iis  fuadcndiquico  vti  poifcntjcx  Paulo 

notar 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  1^5 

liotas  funt.  Qnas  poflca  rationes  nonnulli 
commcnti  fint,  nefcio  quo  Angclic<E  puri- 
tatis  lludio  plane  pra:poftcro  ,  cx  iis  quaJ 
diximus  abunde  liquet.  Qjas  dcniquc  po- 
ftrcmi  hominum  cxccgitarint ,  hypocritcC 
vidclicct  maniicfti  &  qui  dc  cotincntialo- 
quuti  bacchanalia  viuunt,  partim  ex  tyran- 
nicis  Paparum  dccrctalibus,  partim  cx  tri- 
ftifsimis  muitoru  populorum  cafibus,  par- 
tim  cx  pra^fcntis  fcculi  moribus  licct  sefti- 
marc.  Mcdij  autcm  intcrhos&  illosfuc- 
runt  qui  prudcntia  quadam  nixi,  qu^E  nunc 
quoque  vtinam  nc  plcnam  Tcmpii  Domi- 
ni  inftaurationcm  impcdiat,non  modb  rc- 
quificrunt  CGeiibatum  in  ordinandis  Epi- 
fcopis  &  aliis  id  gcnus,vcrum  ctiam  vt  or- 
dinandi  nuilos  ncc  fiiios  ncc  ncpotcs  ha- 
bcrcnt ,  fiuc  illas  lcgcs  amplcdtantur ,  ftuc 
rcfpuant.  Sic  cnim  ianciuit  luftinianus  y  &  NouelK^ 
quidcm  tribus  Noucllis  :  ac  ,  quod  magis  ^j '*^* 
mircris  ,  citatis  ctiam  in  cam  fcntcntiam 
non  miniis  ^|2»  quam  impudcntcr  &  A- 
poftolicis  fcriptis  &  facrorum  canonum 
dcfinitionibus.  Eft  autem  hxc  ipfa  confti- 
tutio  quam  Pelagius  papa  qui  Grcgorium  Diftin.as, 
Magnum  antcecisit  Principalcm  vocat,cu-  "ciir  ^^^'^ 
ius  etiam  fanclionis  caufam  quoniam  pul- 
chre  cxplicatjtotum  rcfcriptu  vt  a  Gratia- 
uo  citatur,  placuit  adfcribcrc.  Sic  crgo  ibi 


lU      TRACTATIO     DE 

Pelagius,  adhuc  cx  ccru  Epircoporum  nu- 

mcro  qui  lcgcs  ab  Impcratoribus  accipc- 

rcnt  5  quas  tamcn  pro  arbitrio  lam  tum  in- 

flcdcrc  incipicbant. 

pHlin.  28.      ^^  Syracnjcv/u^  vrbis  antiHite  y  optanera- 

rap.dcSy-  j^^pps  lyi  ipjo  tnitio glortdi  veflr£  defidents  obe- 

dire ,  ntfi  nos  multiplex  ratto  tpftpts  non  paucis 

teporthpts  ordtnattonern  dtjferre  fcerdotit  coe- 

gtflet.  Ob  hoc  aiitcm ,  cjmd  vel  perjon£  ^na- 

Ittas  (fcut  e^  vos  meltus  nojlts  )  vel  fuper- 

fies  vxoramflttfper  qvios  EcclefiaHtcaperi- 

clitart  jolet  Jubil-a:>ttti)  7ioflros  antmos  dtuttus 

ab  etm  ordinatione  fl'Jf>enderety  t]uantunu'ad 

^atttelam  hHmanarn  perttnet^  tntegro pene  an- 

m  dtshdimiis:  optnantes  cfuod  tn  meltus  Syra- 

cufunorum  prouentre  pojfct  eleUto.  Sed  cjuta  trt 

voluntatis  (Iti&propojito  trreitocabiltter  perftt- 

ieruntt  QirnuUtfs  ejl  altus  tn  eadem  repertti^s 

Ecclcfia  , 7itji  longtortbits  adhttc  ternporitm-- 

dijferretur  sfattts:nepaulo  arhpliHi  inftyitrent 

(JtcutfJttveHrt  magntflci-ErdLtoris  tefHfica- 

ttone  didrctmus  )tnter  huttijntodt  ambt((mta- 

Pes  Hlud  confilttHs  tudtcaiitmvts  fi.ciendum^^ 

vt  congrua  promdentta  caufam  ^propter  cjuam 

princtpalis  conHitmto  habentfm filtos  (7"  vxo- 

rern  ad  eptfcopattts  ordinem  promouert  praht- 

het^fi.ltia  dijpojittone  conctltt  niuntremus:  c^ua 

dere  fimmojhidto  ab  eodemS^rarttfinA  vrbis 

epifcopo^prtufquam  a  nobis  tn  epifcopu  contin- 

geret 


POLYGAMIA.  1S7 

geret  ordtnari,  huiufrnodi  exegnnm  cmtionera 
per  cjuayn  ^  fuam face-retur  3  quantula  effety 
pr.zfentis  ternporis  habita  rerum  defcrtpttonCy 
fubsia  ittam  :  c^  mhtl  vncjUA,m  pcrfe  autpsr 
fiJtos  &  vxorem  fiue  ^iuamhbet  propincjuam 
fiut  d.umefttcam  vel  extra-icam  forte  prrfona, 
derehus  audeat  vfu^are  Ecclefij!  :  (jr  vni-^ 
ue'fif.t  EpifcopJttus  qu^fita  tempore^E^ccle^ 
jidL  fudi  dQminio  [ociciret  :  mhtlvlcra  id  quod 
modo  defcriptum  eft  tfiUisfiis  vel  hxrcdtbns 
re'iBurtis, 

Exhis  autcmncmonon  vidctnonpro- 
pric  rcligionis«cauia  ,  fcd  vt  Ecclcfialticis 
facultatibus  caucrctui',coe!ib:sfuillc  mari- 
tis  antcpofitos,  quantumuis  coelibatLiiam- 
pridcm  nonullis  fpoliis  matrimonij  cxor- 
naifcnt.   Qjj^d  autcm  hic  potius  dcplorcm  nonVjH< 
quam  &  pnncipum  &  paftorum  prxpo-i  ftifuinfe 
ftcra  iudicia?  Cur  cnim  a  vcrbo  Dci  potius  "^j',','|^"j^ 
quamu  carnis  prudcntia  confrliu  non  pe-adneccOa- 
tunt  ?    Dcprccati  funt  Apoftoii  crcfccnte  ^'^^  '^"f^y^* 
EcclefiaHicrofolymitana  quod  nunc  vnu  lutioncm. 
ifti,  illorum  fcilicctfuccciTorcs ,  cupidifsi-^^&P^^"»' 
mc  arripiunt:&  pro  quo  vno  rctinendo  no 
^ubitant  hodie  totum  orbcm  terraru  con- 
cutcrc,  ncmpe  bonorum  Ecclciiaiiicorum 
adminiftrationcm  Jtaquc  quumlioc  quo- 
que  ad  tcmpus  Hierofolymis  fummafidc 
curaflcnt ,  totum  boc  onus  mox  a  fc  ab di- 


Seeudum. 


m        TRACTATIO    DE 

catiim  Diaconis  rdicjucrunt  ,  fcruatofibi 
vidcliccttum  adminillrandi  fermonis  tum 
prccrm  muncrc,  quod  a  Domino  acccpe- 
r3.nt'Nam.y  inquiunt ,  rw^  esi  Aqmim  ?ics  de^ 
relicto  fermone  Dei,  mimsirare  me  fis.  HanC 
ccrte  rationcm  ii  amplcdi  maluilknt  po- 
flcri  quam  cmnia  Epifccpis  in  manus  tra- 
dcrc  ,  quibus  nihii  arquius  vidcturquam 
<juod  iniquum  cllc  iudicarunt  Apofloliy 
tot  tantaquc  mala  EcckTiamncn  cucrtif^ 
fcnt  flmditus,vrpotc  quxiampridemnullii 
rcmcdium  patiatur. 

Deindc  ,  cjum  difcrte  Paulus  intcr  ilU 
cx  quibus  pcriculumficri  vult  dc  Epifco-' 
po  ad  rcgcdam  Domini  familiam  idonco, 
iilud  quoque  rcquirat  vt  domui  fuae  bene 
pra^fit  ,  &  iibcros  habcat  ad  obcdicntiam 
&  honvllatcm  rcdct  compofitos ,  qu^e  ha?c 
fuit  audacia  in  co  Impcratorc  qui  fc  rcli- 
giofiisimum  vocarct,  quicunquc  cfTcnt  ma 
riti  ik  parrcs  ab  cpifcopatu  cxciudcrc?qu2C 
Vc  6  tpifcoporum  ac  prxfcrtim  fummi  ii- 
liur(fi  Dco  placct  )  &  vniucrfalis  catholi- 
tx  Ecclciia?  capitis  ncgligcntia,  imo  qux 
fidcs  ^v  conicicntia  5  non  modb  dc  tanta 
vcrbi  diuini  dcprauationc  Impcratorem  a^ 
lioquin,  vtarbi  ror,  minime  malum  non 
commcncfaccrc ,  verum  ctiam  cx  iftiaf- 


modi  icgibus  Ecclcfiamadminiflrarc? 


Bcnc 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  iS^ 

Bcneautem  iUud  ccciciit  quod  cefTanti-  Tertmoa,, 
bus  vel  potius  m  tucnda  fua  Tyranide  oc- 
.cupatis  Romanis  Epifcopis,  rcpertus    ft 
inter  ipfo^  Impcratorcs  qui  hanc  coni  - 
tutionem  non  modoyt  iniquam,  fcd  ctiam 
vt  ftuitamrefigerct.Isautcm  ci\  Leo  co- 
gnomento  Philofopusjac  fane  reipfain  hoc 
quidem  fapicns ,  cuius  ctia  verba  ipia  plr- 
cmtd.dicxibcxc:Aiiranju(?tt-iii\i\mi,(juomt   ^^ 
do  miijeriti  mnnullt  pnt  jdtras.  dmtruipji^ie 
Leges  tancfita,m  iil&  a,bfulut&  non  rffer.t  pro-^ 
7nul^atu  diif  LeJibii-i  ahrogare.  Etenirn  (javb 
(acrt  C^i^'Oy:ef,  c^iuhusloctsde  Fpfcoporu  crea 
'tione prctfcrihunt  y  jlatuant-,  eum  cj  i  ex  legttt^ 
mornamrnonto  liheros  haheatfi  mod;  tn  reli^ 
(jHamt(Z  rattone  'nthiltmpedimentt  fiti  adpri^ 
marturn  faccrdotium  promouen  pojf:ht  tn  co- 
trariHmilattie- 1  s  aiu>  tyVt  tt  cjmlheros  ha- 
h\   t  ^  tametfi lcgttim  contugU munus  Jint ,  ad 
EptfcopaUm  dignttatcrn  eitadanty / ^  o  imp  tdt- 
mento  non v.icare.  jQjiod  ideo  fort(?ffe  in  ari^ 
mtmtndixenrnt-,  ^uod  dffecione  cjHad.m  er- 
ga  liheros{^utdemm  cjAts  altns  d  catf  )facras 
fkcultates  ohUfurus  tfiiufrnodt  videutur.  Ve- 
Yurn  r,on  recvefefetlia  ratto  hahct,  Stc  nancjue 
necis  cui  fratres  altive  cognati  fticrtnt  ac" 
cejfumad  Eptfcopatupt  haheret-.fi^wdem  ^ 
Ad  hos   famuinis  propin<jH'tattfciue  ajfectto 
re/^tcit,  jQujn  iS'  (kc prcmtdenttJf  dintm  Cd'- 


I^o       TRACTATIO     DE 

nones-ijkceruntEftfcopispoteflatemi  vtjtiffi 
cogniittpauperes  eJfent,tllorwn  mcVtam  exja^ 
crisjl.  cult.itthus  fiibleuarent*  A  oHra  tgitur 
Jmperatorta  cjudi  ex  Leo  eji;  matejiasyfimada- 
tis  dimnts  iytjiftatitr^id  longe  coyiuententv  sfo- 
re  artimaduertens  iCO?fo^:  arn  illisprofertlegem 
(^uemadmodum  tpfis  vtdctur  ad p' tmantzm  fa 
ferdonum  prcmoueri pojfe,  e^tit  tUo  honore  aiio-  ^ 
^ut  dignusfitttanietjl  Itheros  lege  tatnen  hono^ 
ratos  hahe.ity  ttA  definiens  vt  ab  co  qui  contra- 
dicere  auflisfucr.ttlexpro  atid.ict^poe  -aper- 
petunmjilenttum  extgat.Hxc  illc  ,  fatis  de- 
clarans  quod  antc  clixi ,  ncmpc  non  ta  fan- 
(ftimoniiE  maioris  gratia  quam  vt  faculta- 
tibus  Ecclciiafticis  confulcrctur  coclibcs 
6c  oi7?-^n<>  tuillc  maritis  &  patribus  antc-r 
pofitos. 

Quartum.  Nullam  autcm  nc  tum  quide  fuiffc  voti 
ncccfsitatc  in  Lpilcopis ,  fcd  cis  ordinadis 
licuiiTc  vcl  cceiibatu  (ii  libuii]ct)promittc- 
rc(quc  nifi  poilca  fcruaiicnt,cxauthoraba- 
tiir  cuntaxat,vt  ante  diximus  ,  ncq;  n  atri- 
monium  dirimcbacur  )vcl  vxorcm  duccrc, 
tc  iiiiiilominus  ordinari,abolito  hacin  par 
tc  canonc  illo  iz.Synodi  fcxt  u  dc  quo  pau- 
16  ante  diximus  ,  ipfaquc  adcb  ludiniani 

iae><ou.>]sjouclla  6.  imb  ttiamintra  bicnnium  ab 
ordinationc  illis  adhuclicuiflc  vxorcm  du- 
ccrc  ,  liquctcxaiia  ciufdcm  Impcratoris 

confti^ 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  191 

conftitutione,  in  qua  tamcn  iftud  quod  de 
biennio  diximus  fuftulit ,  idquc  addita  ca 
rationc  quse  fatis  oflcndit  iam  tum  Oricn- 
tcm  quoqucnonnihil  fuiilc  Romanse  Ec- 
clcdx  vcncno  atflatum. 

Mitigat  autcm  ctiam  iilud  dc  ccelibatu,  Qii*"*""* 
quod  tum  Epifcopos  cligcrc  antc  triccfi- 
mum  quintum  vitse  annum  non  liccbat^in- 
traquodfanc  fpatium  ipiis  abunde  licue- 
rat  fuarum  virium  pcriculum  faccrc. 

Et  tamcn  quanto  fatius  fucrit  a  puro  Sextunt, 
Dci  vcrbo  nufquam  dcflcderc,  vcl  ipfis 
caecis  pcrpctua  tot  fcculorum  cxpcrien- 
tia  dcrnonilrat.  Qoos  cnim  tumultus^in  o- 
mnibus  Gcntibus  lyrannica  &  plane  dia- 
bolica  Icx  ida  pcpcrit  ?  quot  indc  populo- 
rum  vcl  in  yna  Gcrmania  ftragcs?  quot  in- 
fanticidiis  contaminatus  vniucrfus  tcrra- 
rum  orbis  ?  quae  fpurciria;  Romam  ipfam 
prsefcrtim,  omnis  iftius  mali  fcaturiginem> 
quanuisiamab  vltima  mcmoria  turpium 
omnium  libidinum  parcntcm  obrucrunt? 
an  vnquam  Sodoma  &  Gomorrha  vfquc 
adcocoramDomino  Dco  cxcrcituu  foe- 
tucrunt ,  atquc  obfcoenifsima  ifta  non  ho- 
minum,  fcd  porcorum  colluuics,  dicamjan 
ipfuis  Satanse  proluuics? 

Imo  quis  hoc  non  mirctur,  nullis  vnqua  Septtmu, 
modis.  hoc  potuilTe  obtincri  vt  lcx  lila 


^192         TRACTATIO     DE 

cjuantumuis  rcpctitis  canonibus  fancita,  & 

crudclifsimis  edidis  confirmata,  iniuola- 

bilitcr  fcruarctur  ?  Rcpiignabat  cnim  ipfa 

rcrum  natura,  contra  iftos  confcicntiarum 

carnificcSjDcum  humnni  gcncris,&  fanc^ti 

coniugij  authorcm  intcrpcilans :  ncc  Dco 

vnquam  vifum  cfl:  vfquc  adco  aducrfariis 

laxarc  habcnas,vt  cjuod  ipfe  fanxilfct  pror- 

fus  irritum  cuadcrct. 

ftauum.       Qoid  quodipfis  pontificibus  (  pccunia 

tamcn  dclinitis  iuxta  illud  ,  Qiu  altari  fcr- 

uit,  cx  altari  viuat)rcIigio  non  fuit ,  vtcuii- 

cjuc  in  fcholis  fclc  milcri  homincs  dc  in- 

difpcnfabilitatc  difputando  fatigarcnt,fuis 

ipforum  lcgibas  dcrogarc  quum  libuiflct: 

6i  quod  pro  irrcmiisibili  pcccato  ducunt 

oS}p«i;o   quotics  libuit,  vltro  conccdcrc?  Ncmpc, 

Refponnu.inquiunt,piibiici  alicuiiis  maximi  boni  cau- 

fi.  quafi  vcrb  facicndafint  vnquam  mala, 

vt  bona  cucniant :  quafi  non  fit  bonis  pa- 

ftoribusvvl  vnius  animulx  ratio  habcnda, 

quafi  dcniquc  Romanorum  Epifcoporum 

hac  ctiam  in  re  ambitio,auaritia,  '©e-jjiwTrBA/- 

^L  dcniqucnon  fitcx  omnibus  hifloriis 

manifcfia. 

N-^nnm         Rcdtius  itaquc  multo  Syncfius ,  tcfiatus 

^  ^E^tro  ^«-'noi^^i'-Tiif^urum  vxorcm  quam&Dcus 

pi  m.       &  Lcx  &  Epifcopi  manus  ipfi  tradidcrant. 

©u«awi.  ^'c(juc  nobis  Ep  phanius  hac  in  pjirte  au- 

dicndus 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.         195 

diendus,  quem  fane  miru  cft  audcrc  etiam 
Canopss  profcrrc  ,  quum  ncmini  dubium  RcQ»»'* 
eircpofsit  quin  Nicaen^  Synodo  cx  diame» 
tro  rcpugnct.  Intoicrabilis  autem  plane  in 
hoc  cjoquc  Hicronymus ,  quum  hxc  fcri- 
bit:  (Jmd  jnciet  Onrntvs  tcclefidi^^md  A E-  obieA.» 
gypti  er  Jedts  Aposlchc^  ,  (^H£  aut  virgmes 
clencos  acctptpi^:t,  aut  conttnentes-  aut.fi  vxo- 
rcs  hahuennt^mami  ejfe  defifiunt?  Etii  enim  RefpenR 
non  dccrant  qui  pra^poficrozcloiftud  iu- 

fam  vcllcnt  quibuiuis  imponcrctamcn^vt 
piphanius  ipfc  fatetur  ,  &  vetus  hiftoria 
teftatur ,  nunquam  huiufmodi  contincntice 
neccfsitas  in  Oricnte  valuit,im6  ne  in  Oc- 
cidentc  quidem  abfquc  maximis  turbis 
obtinuit. 

Illum  autem  cx  Patribus  cuius  nomini  Obie^.j. 
libcns  parco,  quis  no  videt  ludere  quanuis  *"  ''«^po"* 
inre  nimium  fcria,potiiis  quam  fcrio  agc- 
re,quum  in  his  vcrbis  Apoftoli,-;^  /c/>'«  oiicoa 
*at9'i^i^v ,  <^Hi  dornut  fitiZ  henefrdfitt  domu 
interpretatur  vniufcuiufque  corpus,vt  hoc 
quoque  ad  coclibatuslegcm  torqucatPHic-  obieA.4. 
ronymum  dcnique  quis  fcrre  pofsit  vfque-  *^""^P°"^' 
adeo  dcprauantcm  Apoftoli  vcrba ,  vt  il- 
lic  quoquc  nomine  rwv  •nxjKdv,  id  cft  libcro- 
rum,  filios  tbus-  Koyi7u.ov^^  fiJias  Ttff  /sjja^.J^f  in- 
telligat?  Sed  de  his  fandifsimis  nugis  plus 
Citis. 

n.  j. 


194       TRACTATIO     DE 

Condufio.  Summa  autcm  iftorum  hsec  cfl: ,  nc  Ec- 
clcfiafticum  quidcm  ius  illud  vidcri  pofle 
quod  &  vcrbo  Dci,&  Apoftolorum  totiiir. 
que  vetcris  illius  purioris  Ecclcfise  mori- 
bus  cx  diamctro  rcpugnct. 
De  diga-  '  Nunc  vcro  tandcm  ad  digamise  intcrdi- 
^^^^"^^''■'(ftum  acccdamus,ac  primiim  quid  hoc  no- 

minc  intclligatur  cxpcndamus. 

Quid  di|^a      Ncquc  digamiam  ncquc  digamum  in 

mia ,  &:  e-  ycrbo  Dci  inucnio:  imo  nc  apud  probatos 

tripkx.     quidcmauthorcs  OrsECos  Icgcrc  mcmmi. 

Scd  vt  ci-;aLuof3i  TTv^^vyci^.o^  d;citur,  &  vctus 

pocta  fcripfit  ^etyjMoto yuvAi Ko^yha.  non  vidco 

cur  illa  quoquc  non  licucrit  vfurparc.  Ita- 

que  de  voce  non  contcndimus,  fed  dc  rei- 

Prlma5f    pfa  quxrimus.  Etii  cnim  ipfa  nominis  no- 

fecunda.    tatio  dcclaiat  digamiam  rcpctitas  nuptias 

fignificare  ,  tamcn  quum  vcl  fimul  vel  flic- 

ccfsiuc,vt  loquuntur  in  fcholis,plurcs  vxo- 

rcs  ducantur ,  non  parua  cR  controucrlla, 

quum  de  bimaritis  &  binubis  agitur  >  vtra 

Tertu.     digamia  fignihcctur.  Acccfsit  autcm  ali^ 

quoqucpofl;cadifticuItas,quoniam  qui  vi- 

duas  ducunt  numcrari  quoquc  inter  diga- 

mos  coppcrunt.Ego  iicut  non  inuitus  con- 

cedo  digamorum  nominc  lignificari  quot- 

quot  duas  vxorcs  fmc  fimul  fmc  fuccefsiue 

duxerunt,ita  ctiam  aio  vnius  vxoris  virum, 

&  vnius  viri  vxorcm  apud  Apoftolum  iis 

dcmum 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  195 

demum  digamis  opponi  qui  plurcs  fimul 
vxorcs  habcnt.  Dc  quibus  autcm  cligamis 
in  vctcribus  Synodis  agatur  fuo  quoquc 
loco  expcndcmus.  Scd  quaratione  digami 
cenfcndi  fint  qui  viduas  ducunt ,  illud  fane 
vidcrc  non  pofTum.  Csetcrum  quocunque 
nominc  rcs  ifl:;^  fignificcntur,  videamus  an 
hic  faitem  pofsimus  corum  quos  fa^pc  iam 
rcprchcndimus  fcntcntiam  probarc. 

Sane  qliod  ad  vcram  digamiam  attinct,  Pri^Ja  fpe- 
qualis  fuit  Lamcchi^quum  vidclicct  phircs  mix  iliidl 
vxorcs  aUquis  fimui  habct ,  quatopcrc  nos  ta. 
eam  improbcmus  cx  iis  apparct  quse  ad- 
ucrfus  Ochinii  apoftataminitio  huiustra- 
dlationis  diflcruimus.  Li  altcra  vcro  fmc  ^Jter»  «^i- 
cmel  liuc  ixpuis,luccclsiuc  tamcn,rcpcti-  c,ei,  id  cft 
tarum  nuptiarumfpccic,  dillcntimus,  tum  fwcccrs.ua 
ab  iis  qui  digamide  dctrahunt  contra  Dci  rep^^c^fio"^ 
vcrbum,  tum  ctiam  ab  iis  qui  dig imos  Ec-  qiiibufuis 
clcfiSE  miniflcriis  cxcUidunr.   Contrarium 
al"hrmo,ncpc  rcpctitas  nuptias  a  Dco  cffe 
bcncdid:as  vt  d^  primas  ,  ncc  cuiquam  qui 
vratur ,  vcl  cx  iurc  diuino  vcl  vlla  iufla  ra- 
tionc  prohibitas. 

C;Etcrum  quod  ad  prius  illud  D^tincf,c-  ^^ierony- 

.  ,  .^  ,A  r         •  n-  "  '  rthita- 

quidcm  non  ignoro  cliccrc  coniucuiilc  vc-  t.,  teftmio- 
tcrcs  illos  alioqui  orthodoxos,minimc  a  il  "'^  *^°""'^ 

d^  .      f.  .  repi-tuas 

amnari  quantumuis  ixpc   rcpctitas  nu-  niiptus. 

ptias,^dc6  vt  inhaec  ctiam  vcrbaHicrony- 

n.  ij. 


i<^6       TRACTATIO     DE 

Hlero.lib.  mus  crumpat,  ATo  damno  digamos^trigarnos, 

nian  &  in  ^  fi  ^^^^  potefl ,  oEitgamos.  Scd  protcdo, 

Apoiogia   quodillorum  pacc  didum  fit,  cogunt  nos 

ad  Pama-  ^jj^  eorundcm  voccs  in  rcm  ipfam  inqui- 

Prioium.   rere.  Qi^d  de  hac  rc  fcnfcrit  Tcrtuliianus, 

Hierony.  qucm  hanc  ipfam  ob  caufam  idcm  Hicro- 

Hckid.*    ^'^y^^^^  aiicubi  hac  cxccptionc ,  brcuifsima 

quidcm  illa  fcd  verifsima,  rcpcllit ,  quod 

homo  Ecclcfice  non  fucritifatis  liquct.  Sed 

quidli  ilieipfc  Hicronymus  dctcriora  c- 

tiam  fcripfit?  Et  vtinam  quidcm  mciiora 

fcnfcrit  quam  fcripfcrit.  Eius  igitur  hsec 

vcrba  funt  in  louinianum ,  Adehm  e{t  alte- 

Yim  c^  tertium  vnum  virim  nojfe  ejnkmplu- 

rimosytd  eH  itolerabtltpts  esi  vni  homtnt  projH- 

tutam  ejf'  quam  muitid^lddrco  vero  reprc- 

hcnfus  quafi  primas  nuptias  compar.rifct 

fcortationi,quid  r.'^;-odct?Sc  vidciicct  illa 

fcripiliTe  non  dc  primis  nuptiis ,  fcd  dc  di- 

gamia&  trigamia,  &  ita  quidcm  vta-:! di- 

dcrit  fe  rccipcrc  quoquc  fcortatorcm  pce- 

Refutatio.  nitcntcm.  Scd  vt  ca  omittam  qus ,  vt  ante 

diximus ,  inprimas  ctiam  naptias  fcnpfit, 

quibus  fanc  nihil  dici  afpcrius  in  viium  cri- 

mcn  potefl::hoc  tamcn  cffugcre  no  potcft, 

quin  cam  qux  nuptias  priorc  viro  mortuo 

rcpctit,dixcrit  fcfe  proltitucrc  ^poenitcn- 

tia  egcrc.  Hoc  autcm  fi  ita  cfl: ,  an  non  cft 

digamia  fcortationis  fpccics^annon  pecca- 

rc 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        197 

rc  ccnfct  &  ^uidcm  grauitcr,  qui  poenitcn- 
tia  publica  incligeant?&  quomodo  iftes  n5 
damnatPim  >  fi  hoc  vcrum  cfTct,  qucmodo 
ipfc  damnandus  non  cflct,ni{i  illos  damna- 
rct  ?  Scd  de  ifta  poenitcntia  poflca  vide- 
rimus. 

lilud  autcm  quis  cxcufarct  quod  idcm  Secudum. 
alibi  fcribit  in  illud  Apoftoli  di<5tum,^^-  "akm!i«f 
damemm  declmaHerunt  poft  Satanam.  V  tde^ 
inquit,  cfiiuliajint  matrimoma  cjH£,  iHfanari-- 
bmvr&'^rvtur.  Id^o  adolefcentulav idua  ^ha 
(enonfoteft  attnere  mantnm  pottiis  acctpiat 
^uam  d.i^holmn,pukhra  mmtrum  (^  appeten- 
da  res  iju.z  Sata:£  ccmparatione  fufcipitur» 
Pulchra  fane  rcs,Hicronymc,&  diuina,cui  Refutat. 
Dcus  bcncdixifqu^  rcmcdiii  cft  purum  & 
immaculatum  aducrfus  ignitum  fcrpctcm: 
&  dc  qua  dixit  Paulus,  Nubat  in  Domino. 

ToUe,  ir.quis  codcm  loco^^uod peim  efl,  Tmfura. 
vri  o^perfe  bonum  non  ertt  nubere.  Cur  cgo  Reftitat^ 
Vcro  non  regcram,  quum  illudtollcrc  non 
pofsis^inique  te  faccrc  qui  hoc  abiicias?  Et  % 
illud  cur  yicifsim  non  dicam,Toik,im6  fic 
mitiga  impcdinvnta  quae  fuperuenies  pcc 
catum  inucxit  in  nuptias,  vt  vocationcm  a-*" 
licuiusnon  impcdiant ,  &  bonum  crit  ho- 
mincm  folum  clfe^tollc  proptcr  quse  con- 
tincntise  locus  cft ,  &  pcr  £i^  bonum  non 
^rit  continentia? 

n.ifj. 


ipB       TRACTATIO     DE 

Quartum.  Qnjd  qiiod  idcm  illc  quafi  non  fatis  e{- 
fct  fcmcl  iita  fcripfiifc  ,  inculcat  ctiam  ifta 

Hieron.adfu2e  Gcrontix5&:  quidcm  putidioribus  ccr- 
te  vcrbis  quam  vnquam  lcriplcrit  1  crtul- 
lianus  in  codcm  argumcto?  Pr^j?rf, inquit, 
di2^amiam  formcattOf,t.  Et  mox,Toleral?iltHS 
eft  dtg  imam-j  ejfe  quhnfcQYturru.  Et  m  ox, 
]Sl on  {olvim-^\\\Q^\U  ab  officto  facerdotit  exclu- 
ditur  dtgamm,  fed  ^  ah  elee7nof)na  EcclefitZy 
duTTu  tndtmaputatur  ftipe ,  ^udt  ad  fecunda 
contugfa  deuoluta  e/l.E.i  poftca,fane  vt  illum 
omnino  crcdas  ledoribus  illudcrc  ,  Darn- 
nrtmu^,  inquit,  fccunda  matrtmonta  r"  mtnimL 
jlbitct7ntis  de  Ecclefia  digamosfabft.  In  arcU 
N oe  nonjolum  nmnda  ffd  ^  tmynu^  da  fite- 
rttnt  animalta.  habuirhomi-ies-,  habuit  (^  fer- 
poittis.  In  domo  cjuGque  magna ,  vafa  diuerfa 
fint'  alia  tn  honorem^aha  tn  cont'  meltarn.  Efi 
crater  ad  b-bendip^n,  c^rnatula  adfcretiora 

Kdiii2t.i.natHr£.  Obfccro  vcro  qui  lic  loquitur,  qui 
digamos  nonnifi  poenitcntcs  rccipit ,  ab  e- 
lccmofyna  Ecclcfi^  cxcludit,  fcrpcntibus, 
matulis  dcniquc  comparat,  annon  illos  fc- 
uerifsime  damnat?  an  asquu  facit,qui  qqod 
2  facit  ic  tamcn  ncgat  faccre  ?  an  dcniquc 
mudus  cfl:,cuius  tam  im.mundus  cft  fcrmo? 
5  Scd  his  omnibus  illud  vnum  Apoftoli  fatis 
fucrit  opponcrc,/^A*or  atli(rata  efir  lege  viriy 
(noa  icgc  pcccati  ncc  carnisj  vt  tu  quoquc 

fcribis 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.         199 

fcribis,  Hieronyme)  ^uandtn  viuit  vir  eim: 
^uodfiobdormten!:^  (  mortis  videlicct  fom-  a 
no,vtnulIum  hiclubtcrlugiumncqueTer- 
tulliano,  ncquc  Chryfoftomopateat,qua(i 
fomnus  ifte  vinculum  coniugij  non  abrum- 
pat )  Itbera  eft  adnubend^im^  cm  velity  tan- 
tum  tn  Domino,  An  enim  vas  cft  ad  contu- 
meliam ,  an  fcrpcns ,  an  matula ,  quas  nu- 
bit  in  Domino  ?  an  proptcrea  clcemofynis 
Ecclefiae  indigna  qubd  Dco  ad  coniugium 
vocantifit  obfcquuta?  In  lioc  autem  de  e-  5 
lccmofyna  vidctur  ctiam  Hicronymus  alio 
modo,  &  quidcm  de  inc;uftria,crrailc.  Vi- 
d^ux  cnim  dc  quibus  conqucritur  Apofto- 
}us,qu6d  velint  nubcrc,non  ab  elccmofyna 
propric,fcd  a  miniftcrio  viduarum  abiicic- 
bantur.Sant  cnim  diftinguedas  vidua?  qua- 
rum  inopise  fubucniebatur  ex  Ecclefias  ^e- 
rario,  ab  illis  viduis  quse  >($i  W^^i/td,  id  cft  in 
earum  album  rcfcrcbatur,qu5B  paupcribus 
&  aliis  fandtoru  vfibus  inferuicbant.Itaque 
fuftcntabantur  quidcm  iftx  ex  serario  Ec- 
clcfis  ,  vt  probabilc  cft :  fed  ita  vt  vicifsim 
laborarcnt,  non  cantillando ,  ncquc  fcfc  in 
crcmum  rccipiedo ,  vt  poftea  faditatu  cft, 
fcd  ca  cxcrcedo  qux  cftcnt  Ecclcfisv{lii,vt 
cx  Dorcadis  hiftoria liquct,&  ex  alio Apo-  Aft.9.32, 
ftoIiioco.Iftasporr6,fi  quidcm  nubebant,  \^^^^'^' 

n,  iiij,  . 


200      TRACTATIO     DE 

quid  mirum  eft  cx  hoc  albo  fuiflc  expun-^ 
6as ,  quum  in  maritorum  familiam  tranfi- 
rcnt  ?  illas  autcm  non  quod  nubcrcnt ,  fcd 
quodnubetcs  iam  non  cflcnt  alio  fubfidio 
dcflitutx,probabiIc  ctiam  cft  dcfiiffc  ali  cx 
publico,nifi  rurfum  paupcrtas  aliundc  prc- 
mcrct.Quorfum  haec  igitur  aduerfus  lepe- 
titas  nuptias? 

Qjymum.  Nc  quis  autcm  arbitrctur  vllam  a  me 
iniuriam  tato  viro  ficri,alium  etiam  lccum 
ex  cadcm  cpiftola  profcram.  Damnauit  i- 
pfcmet  alibi  TcrtUilianum,&quidcm  me- 
rit6,qubd  in  monogamia  prxdicada  Mon- 
tanum  fcqucrctur.  Q^id  fi  ca  ipfa  cx  Tcr- 
tulliano  ipfcmct  mutuatur?  Hseccnimv- 
triufquc  cadcm  penc  vcrba  funt,cadcm  fa- 
ne  pcr  omnia  fcntcntia.  Lege  facerd  tdi  te^ 
netnr  &  latcHS  ,  ^m  taltmprAbere  fi  deba  vt 
foffit  ehgt  tn Jacerdotittrn.  N on  enirn  eligitur 
jidtgamm  fiierit.  porro  eligmtttr  ex  laicts  fa- 
cerdotes.  Ergo  dr  laicm  tenctur  mandatOyper 

Refut.i.  rjHod  ad  jacerdotium  pcruenittir.  Hoc  vcrb, 
(vt  alia  plurima  omittam,id  cft  totum  pc- 
ne  Tcrtullianu  repctitum)anno  cft  omncs 
vcllc  ad  monogamiam  cum  Montanoob- 
2  ftringcrc?  Et  fine  qui  ncc  fccundis  nuptiis 
benedicunt,nec  digamos  abfqucpceniten- 
tia  rccipiunt ,  non  vidco  qui'  pofsint  a  Ca- 
tharorum  crrorc  prorfus  immuncs  videri, 

vt 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        20I 

vt  pluribus  fuo  loco  dilfcrcmus.  Sed  dc 
Hicronymo  plus  fatis  ,  cuius  fane  nimium 
multa  (iint  huius  gcneris,  vt  &  alioru  mul- 
torum,quorum  nominibus  parco. 

Pra^-flitcrit  crgo  non  tam  quis  hoc  vclRerutatio 
illud  dixcrit  quam  quibus  rationibus  id^''^''"  ^^' 
connrmctur  cxpcndcre,  quanquam  nihilruTi  con- 
fcre  citant  prsetcr  illa  qux  conti  a  Tcrtul-'^*'''^^'"^'* 
Iianum  mitio  rerutauimus. 

Non  dixit  Adam ,  vel  potiiis  Domlnus  primum^ 
in  Adamo ,  Et  adh.crchit  vxoribus  fuis »  fcd 
vxorijiid.  Conccdo ,  idcoque  plurcs  fimulRcfuMt. 
vxorcs  habcrc  ncbs  cft.  Sed  quorflim  liaec 
aducrfus  cos  qui  plurcs  fuccefsiue  ducunt? 
nififorte  putamus  cum  Montano,ne  mor- 
te  quidem  folui  coniugij  vinculum. 

Simili  ratione  friuolu  illud  argumetum  SccUam 
rcfellitur ,  Dho  ermtin  carnevna^  deprimis 
nupttis  dt^H  eJJ-jnon  deJecund/^.Smc  dc  pri-  RcfutaN 
mis  concedo,  quum  antc  Adamum  nullus 
homo  cxtitcrit.  C5cedo  &  illud, Adamum 
vna  Eua  cotcntum  fuiffc^quohiam  nihil  in- 
uenimus  in  Scriptura  quod  cotrarium  do^ 
ceat.Scd  dc  vnis  illis  didum  id  fuiffc  ncmo  vide  jt.q» 
fanae  mcntis  arbitrabitur,quia  confcqucre-  *-"P  ?^"* 

r  1  •       ^  mafculum, 

tur  vxorcs  Iccundas  non  mcrcri  vxorum 
nomcn.  Quomodo  igitur  viduas  diccrct 
Apo{loIus,nubcrcin  Domino? 

Illud  vcro  vix  aliqua  refutatione  indi-  Tertium. 


202       TRACTATIO     DE 

PcuPrimus  Adarn  monogamus^JecttndHi  aga~ 
mm.Om  digamtamprobanttexhtheat  terttHm 
Sefutat.i.  Adarn  dtg^amvt^n^q^iemfequanttir,'^  am  quod 
ad  primum  Adamii  attinct ,  vndc  illi  didi- 
ccrunt  oportcrc  nos  illi  in  iftis  quse  pcrfo- 
naliafunt,limilcs  ficri?In  co  tamcn  lane  fi- 
milcs  illi  iimus,quocl  non  pluribusjfcd  vni 
coiundus  fuit.Scd  annon  ctiam  poft  prio- 
rcm  mortuam  duda  vxor  fccunda,vnacft? 
QLJod  li  cjuis  cotmcrc  mauult  &  potclt,c5- 
tincat  fane. Scd  an  AdamusEua^  fupcruixc- 
rit,&  ita  continacrit^quis  nos  doccbit,  aut 

2  cur  quxramus  curiofius?Sccundi autcm  A- 
dami  Trco^muuaT/f^in  hac  quidcm  vita,pofi- 
ta '.  fi  m  Spiritus  frudibus  ,  fiue  mariti  fiue 
coeiibcs  fimus,tatifpcr  dia  apparucrit  quod 
furaus ,  quum  iimilcs  crimus  Angclis  Dci. 

3  Qnj,d  quod  li  argutari  libcrct,digamos  ce- 
fcrcmus  potiiis  quam  monogamcs ,  patre 

Auguft.de  illum  crcdcntiii  rc  fcrrc?Sic  enim  ait Augu- 
hhT6%\  ft inus,  Promfim  fnjfe  hoc  exeplo  contra  h^re- 
34.&c5tra  f^cos  fiituros  ficudarim  nupttaru  aduerfinos. 
gt"  Hbr.i".  ^^^^'^ '  "^4"it  ^ mbrofius ,  cumfictmda 
p  9 .       benedicitptr.  Et, Scim n^i  lommnumfemel bene- 


S^'/'"'"*  dict.  At  c£io  morcm  iftum  vt  &  alium  quo 
poenitcntia  miungcbatur  alteram  vxorcm 
fucccisiuc  duccntibus ,  non  dubito  plane 
iniquum  pronuntiarc.Annon  cnim  vnarcs 
funt  liuc  prim^ ,  iluc  fccundse  aut  faepius 

m 


P  O  L  Y  6  A  M  I  A.  105 

in  Domino  rcpctits  nuptixPSi  in  Domino 

nubit  vidua,vt  &  virgo ,  quo  iurc  rccufabi- 

tur  illi  bencdidio  quge  ifti  tribuctur?  Lon- 

ge  (ancrcd:ius  &  vcrius  Augaftinus,  fiue    2, 

quicunquc  audor  cft  libclli  dc  fidc  ad  Pc-  ^^  ^^ctd 

^  _.A      .       .  Pec.cap,5. 

trum,6?  cmpnmo  contigertt pnu^ri  conmg'Oy 

fecundptm  veltertium  imens-^nuUumpeccatum 

hahebit.^t  fane  ita  cft.   Qjjs  cnim  pius  di- 

xcrit,pcccatum  ab  Apoftolo  fuadcri  vt  fiat 

inDomino  ?  Qjorftim  igitur  poenitcntidE 

poenamnon  pcccanti?  Idcmcodcmlibcl-   5  . 

\Ojnu0tt<&-,\ni]Vi\u  nontantum  pnm<z  diuimtus  cap.At* 

inflirMA  funt  (tfr  benediti<&^fd  c^ fecundA  ^ 

te^^^titz  ,pro  eorum^uife  conttnere  nonpojfu  it 

infirrmtate.  Cui  vcro  bcncdixit  Dominus, 

in  quo  nimirum  vult  viduas  nubcrc  Apo- 

ftolus  ,  quo  iurc  faccrdos  bcncdidlioncm 

rccufaucrit  ? 

5f^,inquiunt  Scntcntiarij^/^-cwW^  nuptidt  Sextum," 

nonfunt facrarnentales y  cjuoniam ,  ait  Duran-  tent^^tUft* 

Avis-,^uum non fiit  -vnAvnivts ,  altquem  defi^^^-dc  ibi 

Bum  facramentt  patimtur  adplen^m  matri-  ^"'^^"^"'» 

monit  Chrifi-t  qt  Eccl^fidi  firmficationem.  At-  Refuut.r* 

-qui,  C  vt  illud  ridiculum  &  millics  rcfutatu 

commcntum  de   Matrimonij  facramcnto 

nunc  non  attingam)quum  Paulus  illius  fpi- 

ritualis  fandorum  &:  Chrifti  coniundio- 

nis  vclut  imaginem  dicit  in  coniugali  co- 

pula  cxtarc ,  quis  iftos  docuit  <ic  primis 


104        TRACTATIO     DE 

magis  quam  de  fccundis  vel  vltcrius  ctiam 

fucccfiiue  progrefsis  nuptiis  hoc  rntclli- 

gcndum  ,  quum  iliic-  ir  gencrc  dc  mutua 

coniugum  intcr  fc  dilcctione  mamfcfte 

dilTcratur?    Annon  vcro  vnus  cum  vna  iri 

*   fccundo  vcl  tcrtio  vcl  vlt.nore  fuccefsiuo 

coniugio  non  minus  quam  in  primo  copu- 

latur?  Quadraret  igitur  ifta  profecto  in  vc- 

ros  polygamos ,  id  cft  qui  plurcs  vna  vxo- 

Xi  s  h  mui  habet,  quu  vna  Ecclcfia  fit  vnius 

Chrifti  fponfa:  aducrfus  iflos  aute  de  qui- 

bus  nunc  agimus  ,  non  itcm.   QLud  fi  vcro 

St»r!i.ij  obiiciam  illud  Oholse  &  Oholibse  rcpu- 

^^.^       dium  ?  quid  fi  totius  Synagogr  diuortium> 

o;e*  2.  '  &  ftcrilcm  illam  multorum  nunc  filiorum 

Xercm.3.    xnatrem  in  illius  rcpudiatae  locum  afcitam? 

annon  fi  minutim  ifta  vcllcmus  confcd;a- 

ri,(quod  tame  cffct  praeter  mentcm  Apo- 

ftoli )  diccrc  liccrct  eorum  potius  matri- 

moniafccundaqui  rcpudiata  vxore  aliam 

ducunt,plcnam  Ecclcfia?  &  Chrifti  fignifi- 

cationcm  habcrc  ?  Totum  igitur  iftud  ina- 

nc  cft  Mat  tologorum  fomnium. 

lam  accedo  ad  illud  quod  nonnulli  pal- 

leptimian.  marium  putant,vt  votum  viduitatis  fcruan- 

dx  ftabiliant.  Profcrunt  cnim  primo  loco 

j.Sam.Mi  cxcmplum  mulicrum  quse  ad  tcmpli  vefti- 

bulum  excubabant.  Scd  vtcunquc  de  iftis 

Rsfutatio.  tabulentiirRabbini,  dc  quicunque  alij,nuf- 

quam 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  205 

quam  ibi  inucnient  vllam  votimentione. 

Cclebrant  quoque  Annse  prophcti/fe  P^a"^"»: 
cxemplum  :quaii  vcro  viduas  contmentcs  R.efuM. 
vitupcrcmus ,  ac  non  potius  laudcmus  ma-  2 
gnopcrc,  fiquidcmruaviduitate  rcdev- 
tantur.Dico  igitur  nuncquoquc  contincn- 
ti^  donum  a  nobis  non  miniis  quam  ab  vl- 
lis  vctcribus^fi  hypcrbolas  cxcipias  ,  prse- 
dicariiac  ctiamj,  Deo  fit  gratia :,  multo  mi- 
niis  inter  nos  tolcrari  quicquid  continen- 
tia?  rcpugnat ,  quam  inter  iftos  qaos  hodic 
non  pudct  de  his  rcbus  contra  nos  diffcrc- 
rc.Sedhoc  vicifsim  fatemur,  non  diuinam, 
non  Ecclcfiafticam  ,  fcd  mirifica  Satanse 
fraude  inuectam  videri  lcgcm  quxvotii- 
ftius  fpecic  tot  animarum  myriadas  infcris 
mancipct ,  vt  triftifsima  tot  fcculorum  ex- 
perientia  comprobauit. 

Illud  autcm  cft  vclut  vltimum  corumNonun» 
perfugium  quod  cas  viduas  rcprehcndat^R^^f^/,,!. 
Apoftolus ,  quce  fidcm primam irritamfc- 
ccrunt.En  cnim,inquiunt,  fidei,id  cft  pro- 
mifsionis  datx  fiue  voti  fit  mcntio ,  &  qui- 
dcm  inuiolabilis.  Atqui  primiim  omnuim 
hoc  illis  confiderandum  crat ,  non  agi  hoc 
loco  dc  quibufuis  viduis,fcd  dc  iis  dcmum 
quse  ad  ccrtum  illud  collcgium  crant  alle- 
d2e,quod  apparct  cx  vcrbo  y^-nf.kiy.^.  Ifti 
vcrojYt  paulo  ante  oftendimus,fic  loq^uua^ 


io6      TRACTATIO     DE 

tur  dc  fccundis  nuptiis ,  vt  pcccatum  qui- 
dcm  non  ciTc  vcrbo  htcantur  ,  rcncgcnt, 
quum  rcnubcntcs  omncs  poenitcnticE  poe- 
namultcnt.      Scd  vcniamus  ad  primam 
iftam  fidcm.  Eam  vcro  ctiam  fi  conccdc- 
rcmus  ita  vt  ifti  volunt  accipicndam,quor- 
fum  hoc  ad  illoriim  viduas  ,  quse  nufquam 
funt  ?  Collcgij  cnim  illius  viduarum  apud 
ipfosnc  vcftigium  quidcm  aliquod  nunc 
vidcas.Et  quod  ad  mc  attinct,vt  fucrit  ali- 
quis  corum  vfus  primis  illis  tcmporibus, 
tamcn  cxiftimo  magnam  caufam  non  cfFc 
cur  dc  illis  infiaurandis  magnoperc  labo- 
rcmus.  Itaque  inutilis  vidcri  poiict  hxc 
qua^flio  ,  nifi  votiux  iflius  contincntia?  ne- 
ccisitatcm  nobis  propofitum  cilct  oftcn- 
dcrc  nullo  prorfus  vcrbo  Dci  ncqucprse- 
ccpto  ncquc  cxemplo  confirmari.  Dico  i- 
gitur  Fidci  nominc  nihil  cifc  prorfus  quod 
iios  cogat  aliud  quam  padum  &  fimpli- 
ccm  promiisioncm  Ecclcfix  faclam  intcl- 
ligcre.  Q^^nam  aiitcm  illa  crat  ?  ca  nimiru 
qui:e  miniitcrium  iiuid  rcipicicbat,  quofa- 
ne  dcfunginon  potcrant  quse  ad  nuptias 
rcdifcnt.  Polliccbantur  crgofc  conflantcr 
opcram  fuam  nauaturas  Ecckfix  ,  ncc  ab 
cis  cxigcbatur  votum  quo  conicicntias  ob- 
ftiingcrcnt  coram  Dco  ,  fcd  ilmplcx  pol- 
Ikitatio  fux  fortitcr  &  fidclitcr  tucndx 

vocatio- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  207 

vocationis.  In  iftis  autcm  tum  cxigendis 
tum.  pra'ftandis  poliicitationibus  quu  ex- 
pericntia  oftcndifTct  grauitcr  pcccari,hanc 
normam  adhibuit  Apoftolus,vtnulla  ni(i 
fcxagcnaria  dcligcrctur,CLiius  ordinationis 
grauifsimas  rationcs  affcrt :  ncmpe  quod 
iuniorcs  ad  luxum  &  dclicias  lubindc  pro- 
lapfpjpoft  varia  otfcndicula,  tandcm  apcr- 
te  lcuitatcm  fuam  prodcrent^dcfcrto  con- 
tra  fidcm  datam  muncrc ,  ad  fccuadas  nu- 
ptias  tranfcuntes,  adco  quidcm  vt  nonnul- 
Ix  quoque  interdum  a  Chriftoipfo  dcfi- 
ccrent.  Sic  crgo  ifti  incommodo  profpici 
voluit  Apoftoius.  quam  rcgulam  fi  pofte- 
rita§  cflct  fcquuta,  prxter  quam  quod  in- 
finitisofFcndiculis  obuiam  itum  cffct ,  fu- 
pcrftitiofum  iftud  pcrpctuse  viduitatis  vo- 
tum,quodtandem  etiam  mcritorium  cua- 
fit,&  rcpetitarum  nuptiarum  turpifsimam 
vitupcrationcm  pcpcrit,  tccldianon  in- 
iiafiffct.Scio  tamcn  aliter  quoquc^&:  com- 
mode  quidcm  cxplicari  primse  fidcivoca- 
bulum.Scd  quid  mihi  maxime  accommo- 
datum  vidcatur  ,  illud  dixi ,  ncmpc  nihil  a- 
liud  quamfimpliccm  pollicitationcm  JEc- 
clefis  fadam  minimc  tamen  tcmerevio- 
landam  ita  fignificari ,  fcd  qux  a  folis  dia- 
conifsis  &  quidcm  fcxagcnariis  cx  a?quo 
&  bono  non  faiictimonia;  alicuius  nedum 


2o8       TRACTATIO     DE 

mcritijfcd  miniftcrlj  ipfiiis  caufa  quodo- 
birc  nupt^  no  poflcnt^cxigcrctur.  Vcrum 
liac  dc  rc  rurfus  aliquid  in  traclatu  de  di- 
uortiis,Dco  f  aucntc,diccmus.Nunc  autcm 
ad  cam  digamiam  accedamus ,  quaj  Clcro 
intcrdicitur. 

Digair.i?       Di^amos  5  id  cfl:  ,  (vt  ij  intcrprctantur 

intcrdici  contra  cjuos  nunc  diIputamus)cos  qui  plu- 

facrurai-  ^qs  fucccfsiuc  vxorcs  ,  vcl  ctiam  vnam ,  fcd 
j  tenum.  ^^^  viduam,duxcrunt,adc6  iam  olim  ple- 
riquc  ccniucrunt  indignos  cffc  facro  mi- 
niucrio ,  vt  cos  non  modo  a  facris  ordini- 
bus,puta  cpifcopatu,  prcfbytcratu ,  diaco- 
natu  ,  acfubdiaconntu,  fcd  ctiam  ab  ipfo 
clcrofcmcl  cxclufcrint  ,  adco  cpidcmvt 

Hicrony.  j-cludantc  frullra  Hicronymo ,  alioqui  in- 
fcnfifsimo,quotics  libuit,nuptiarumhofte 
cum  quidcm  admittant  qui  antc  baptifma 
^.  «  fiicrit  quantumlibct  fcortatiis ,  dicamum 
aiitc  non  itcm.Sit  autcm  hoc  c|uanhbct  vc- 
tuftum,  nihilominustamcn  iniquifsimum 

Rcfponf.  ^fj^-^  ^^^^  jj^  Ecclcfia  tolcrabilc  afhrmo.N cc 
cnim  ca  vis  cft  vctuftatis  ,  vt  quod  malum 

Ohlea  2  cftj^wi^vctuscft  ,idcirco  bonum  cuadat. 
Ncc  cft  rurfus  quod  clamitcnt  Parribus 
ira  infigncm  ficri  iniuriam  ,  &  illud  inane 
fuum  CathGltcum  nonulii  nobis  obtrudant: 

Rifponf.  Saltcm  cnim  fcmpcr  id  dicinon  potcft  ob- 
nmu(fe,quodp^c3etcr  D«i  vcrbum  fcnfim 

fuilTc 


P  O  L  r  G  A  M  I  A.        209 

fuiflc  in  Ecclefiam  inucdum  non  difficile 
fucrit  dcmonftrarc.  Audiamus  igitur  quas 
rationcs  iftius  moris  affcrant.  Ita  cnim  li- 
qucbit  an  fupcr  vcrum  tundamcntum  xdi- 
ficarint  aurum  &  argcntum,  an  potiiis  foe- 
num  &  flipulam ,  qua^  nunc  clarus  illc  dics 
Dominirctcxcrit5&  quafipcr  igncm  con- 
fumpfcrit, 

lad-at  cjuidcm  aperte  Synodus  Valcnti-  ValefttlH. 
na  prxccpti  diuini  formam ,  fub  Damafo  ^'.,0.^^ 
papa,vc]  potius,vt  arbitror,fub  Syritio,fcd  Refutatfo 
quum  ad  rcm  vcntum  cft,  tum  plane  dctc-  JJ" mTni^ 
gitur  impoftura.Nam  hxc  dcmu  cx  vcrbo  fteriodi- 
Dci  ab  iftis  profcruntur.  f^^^^'^^' 

Cautum  fuit  in  Lcgc,(inquiunt  iftiusic-  Prima.  * 
gis  dcfcnforcs  qua  digami  a  Clcro  arccn- 
tur)nc  Saccrdotcs  fcpius,  id  cft  plus  quam 
fcmcl  nubcrcnt.At  fircquiras  vbinam  Iioc  Kefutat. 
cautum  fit,nufquam  fane  ncquc  apud  xMo- 
fcn,  ncquc  apud  Prophctas,  nuUo  dcniquc 
facra:  Scripturse  libro  inucnias.  Ac  Tcrtul- 
lianum  quidcm  a  paraclcto  Montani  iafci- 
natum  flfFud  quoquc  fomniaflc  non  adco 
mirandum  fucrit.  7Yrtulliani  vcro  vcftigia 
poftca  fcquutos  ftiiflc  Syritium  8z  Inno- 
ccntium  primum,  homincs,  vt  corum  cpi- 
ftolcT  palam  faciunt^blafphcmos  dc  infigni- 
tcr  impudcntcs  ,  quis  iurc  mirctur  ,  quum 
nihil  illos  puducrit?  Quofdam  autcm  fum- 

o.j. 


2IO       T  R  A  C  T  A  T  I  O     D  E 

mx  albqui  tuiT»  cruditionis  tum  probitatis 
viros  quis  non  miretur  &  ingcmifcat  in  rc 
prsercrtim  tanti  mometi  non  raltcm  facros 
codiccs  quosquotidic  vcrfabat  infpcxiire, 
vt  fcircnt  vcre  iftud  an  fajfo  citarctur?  Sed 
illa  tunc  fait  nimirum  mcndacis  fpiritus  cf- 
ficacia:  &  Chriftiana,"  Ecclcfix  fatalis  cala- 
-  mitas.  Hicronymus  prse  cartcris  quaratie- 
nc  pofsit  cxcufiri  ccrtc  non  vidco  ,  vt  qui 
in  Epiftola  ad  Occanum,quocunquc  illam 
temporefcripferit(tum  fane  re6tiiis  multo 
de  nuptiis  fcnticns  quam  quum  in  louinia- 
num  dcclamarct  )  manikfte  dicat  ipfis  e- 
tiam  faccrdotibus  fub  lcgc  patuiifc  p'>Iyga 
mia?,  ideftpluriumfimul  vxorum  habcn- 
darum  liccntiam.  Quod  fi  vcrum  cft>  quis 
altcrum  digamia:  omnibus  conccfl^  genus 
illis  intcrdictTim  ccnfcat?  Et  tamcn  idem 
ipfc  cx  Tcrtuiiiano  iiludrcpctit,caufcE  fuae 
fcruicns. 
Secunda.  Protcrunt  fccundo  loco  Icgcm  illam 
Leuic.2.  quondam  Mofi  traditam,  qua  iubetur  fa- 
ccrdos,ncc  viduam ,  ncc  mcrctriccm ,  nec 
prophanatam,ncc  ab  alio  eicdtam,  fcd  vir- 
gincm ,  eamque  ex  populis  fuis  accipere. 
Etech.44.  quarlcx  ctiam  abEzcchicIc  rcpctitur.Eum 
Rcfutat.i.  am-cm  locum  quem  vcrcor  vt  multi  intcr- 
prctcs  nondum  fatis  comodc  cxpofuerint, 
placet  explicare,priufqua  oftendam  quan,r. 

topere 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  211 

topcrc  ab  iis  torqucatur  aduerfus  quos  nuc 
cu.  nobis  agcndum.  Sic  cnim  fere  rolct  ac- 
cipi  acfitotitribuiLcuihoc  cfTct  praEfx-ri- 
ptum,  quod  tamcn  cft  pra^tcr  Lcgiilatoris 
mcntcm  ,  vtqui  dc  folis  Aaronis  poftcris 
exprefTe  dilferat  priorc  loco  ,  vbi  dc  non 
duccnda  vcl  mcrctricc  vcl  prcphanata  vcl 
cicditia  cauctur.  Quod  aurcm  additur  de 
vidua  non  ducenda,  fcd  virgine  ncad  o^ 
mncs  quidcm  faccrdotcs ,  fed  ad  folum 
Pontificcm  Maximum  pcrtinerc  partim  li^ 
quct  manifcfte  cx  Mofc  qui  difcrte  hoc 
habct,  partim  cx  Ezcchiclc  qui  folos  lilios 
Zadoc,  non  autcm  omncs  filios  Aaron  no- 
minat.  Additur  autcm  apud  Ezcchiclcm 
exccptio,  ad  Potificiam  quoque  familiam, 
vt  vidctur  ,pcrtincns,  ncmpc  vt  viduam 
quoque  duccrc  liccat ,  fcd  ex  faccrdotc. 
Obfecro  vcrb  quorfum  hsec  ad  digamos, 
fiuc  viduarum  maritos  ab  omni  facro  mi- 
niftcrio  prohibcndos?  Qma,  inquiunt,  fi 
hocfuit  obfcruatum  in  iis  quitum  mini- 
ftrabant  altari,  multo  magis  idrcquircn- 
dum  cfl:  ab  iis  qui  nunc  multo  dignius  mi- 
niftcrium  excrccnt.  Atqui  nulla  prorflis 
hic  mcntio  de  nuptiis  non  rcpctcndis  ,  vel 
non  rcpctitis.  Imo,  vtpaulo  ante  diximus, 
cenfct  ipfc  Hicronymus  faccrdotibus  quo-  Hierony. 
^ue  conccffum  hiific  piurcs  limul  vxores  ^"^"O' 

o.  ij. 


2u       TRACTATIO     DE 

haberc,  nedum  yt  fi  pliircs  rucccrsiue  vxo- 
rcs  duxiircnt  5  ex  raccrdotum  numcro  cx~ 
pungcrcntur.Dcinde  viduarum  coniugium 
vni  Pontifici  Maximo  intcrdiccbatur.  Ita- 
que  ctiam  fi  iftis  daremus  iprorumXle- 
rum  tribuiLcui  rucccrsiflcj&  illa  lcgc  nunc 
quoquc  Ecclcfiam  tcncri,  hoc  tamcn  nihil 
prorfus  illos  in  hac  caufa  fublcuarit.  Sed 
ncutrumfane  iUis  concedimus.Nam  quod 
ad  iplorum  Clcrum  attinct,  quse  tandcm 
luci  conuenicntia  cum  tencbris?  Lcgcm 
vcro  Lcuiticam  prxtcrcpam  quod  abro- 
gatam  conftat,  li  rurfum  ifl:i  in  vfum  rcuo- 
candam  ccnfcnt,cur  illam  rcftringunt  tum 
in  diaconis,  quos  effc  volunt  alios  Lcuitas, 
tum  in  Epifcopis  &  Prcsbyteris,quos  anti- 
quisfaccrdotibus  comparant?  an  quodpu- 
rius  &  fpirituaiius  quiddam  fit  Euangcli- 
cum  miuiftcrium?  Atqui  vt  cultus  Lcuiti- 
cus  prae  hoc  noflro  carnalis  fuerit,nihil  hoc 
tamcn  adrcm  ,  nifi  oftendcrint  labcm  ali- 
quam  vcl  primis  vcl  repetitis,{iue  cum  vir- 
gine  fmc  cum  vidua  nuptiis  contrahi ,  quse 
puritati  faccrdotij  ofhciat:  quod  nunquam 
lane  oftcndent ,  quum  clamat  Apoftokis 
honoratas  eflc  in  omnibus  nuptias5&  tho- 
rumimpollutum. 
Tcftia.  Cur  ergo,inquies,  virgincmjnon  autcm 
viduam,  aut  meretricemj  auc  ab  alio  rcpu- 

diatam. 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.         213 

diatam,duccre  poteratPontifcx  Maximus? 
Rcfpondeo  rurfum  nihil  hoc  ad  rcpctitas  Refutat.i, 
nuptias  pcrtinerc ,  quum  hac  lcgc  non  vc- 
tcturPontifex  Maximus  fepius  coniugium 
contrahcre,  modo  virgincm  fcmpcr  acci- 
piat.  Item,nc  coniugium  quidcm  faccrdo-  a 
tibus  cum  vidua  fic  prohibcri ,  f\  modo  fit 
ex  a!io  faccrdote  vidua:  quod  quum  ita  fit, 
dico  rurfum  morcm  iftum  ,  quo  tum  diga- 
mi  tum  viduarum  mariti  ( fic  cnim  hos  ab 
illis  multi  etiam  recetiorcs  canoncs  diftin- 
guunt )  a  clero  arcentur ,  nullo  iure  diuino 
niti,ac  proindc  iftud  intcrdidum  Apofto- 
lica?  ipfi  dottnnx  cx  diamctro  rcpugnarc. 
Sed  ad  rcm.  Cur  virginem  duccrc  iubcrc-  5 
tur  Pontifcx  Maximus  trcs  cauf^  aPhilo-Philo  li- 
ne  afferuntur.  Vna  ,  vt  facrum  fcmen  aruo  n^chu!^^ 
intaclo  cxcipcretur:altcra,ne  huius  natales 
cum  aliis  familiis  mifccrcntur:  tcrtia,vt  fa- 
cilius  faccrdotum  moribus  accommodarc- 
tur.  Ego  nullam  ex  his  caufis  probo.  Nam 
quod  adprimam  atttinet,  illam  non  valcrc 
vel  cx  co  apparct  quod  licebat  etiam  fa- 
cerdotibus  cxtraPonrificcm  Maximum  vi- 
duam  ex  alio  faccrdote  duccre.  Sccunda 
vero  falfa  ctiam  cfl: ,  quum  cxpreffe  dicat 
Moics  licuiflc  Pontifici  Maximo  virgincm 
ducerc  depopuliA  fuis  ,  id  efl,  vt  intcrprcta- 
tur  Ezechicljdc  fcminc  domuslfracl,quod 

o.  iij. 


214      TRACTATIO     DE 

aliocpi  aliis  tribubus  non  liccbat ,  nc  con- 
fundcrcntur  fingularum  tribuum  hcercdi- 
tatcsivndc  ctiam  fadum,vt  Elifabcth  &:  fa- 
ccrdotis  vxor  &  Marix  cognata  cffct.IIlud 
vcro  tcrtium  prorfus  commcntitium  cft, 
ncc  rcfutationc  indigct.  Vcra  autcm  caufa 
h  rc  cfc  proculdubio  ,  quod  Pontifcx  Ma- 
ximus  vcnturi  Chrifti  &  fpirituaHum  Ec- 
cIlCix  ciim  Chrifto  nuptiarum  pcculiaris 
typus  clfct. Vmbi  as  autcm  iflas  omncs  iam 
dcfiiffc  ,  quum  corpus  ipfum  obtincamus, 
ac  proindc  manifclte  ludaizarc  qui  hxc  dc 
alia  ciufmodi  in  vfum  rcuocant,  quis  igno- 

Qbieaio.  i'at?  At  cnim,  cxcipict  aUquis  ,  Paukis  hoc 
ipfum  in  noftris  cjuoc|uc  matrimoniis  fi- 

Refponf.i.gnificari  dicit.  Imo  vcro  fi  dihgcntcr  Pau- , 
him  infp  cias,  copcrics  i[[ud  fjiv^eiov  (quod 
nomcn  vctus  Latinus  intcrprcs  folct  Sa- 
cramcntum  intcrprctari )  non  in  coniugiis 
noftris  ,  fcd  in  Chrifti  &  Ecclcfix  copula- 
tionc  mcrc  arcana  ftatucrc.  Scd  ita  cfto.  Si 
tamcn  hoc  ad  folas  virginum  nuptias  rctu- 
lcris,  non  modo  pcrpcram  idcirco  fcccris, 
quod  hxc  fimiHtudo  in  co  pofita  fit  quod 
quibufuis  coniugiis  communc  cft ,  ncmpc 
quod  duo  hant  vna  caio  :  fcd  idco  ctiam, 
quod  illud  quoquc  Apoftoli,  ftrh  dtltgtte 
vxores  vesira^  (  quo  tota  \\xc  fcntcntia  rc- 
fertur)  res  ipfa  clamet  omnibus  Hnc  cxcc- 

ptionc 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  215 

ptione  maritis  prxcipi.  Dcindc  nc  hanc 
quidem  analogiam  tfle  fubtiliu5  indagan- 
dam^vt  finguia  fmgulis  refpondcant,vcl  il- 
lud  manifd-he  declarat,  quod  dc  repudiata 
3i  alterinupta,&  nihilominiis  itcrum  con- 
tralcgemrecipienda  dicit  apudleremiam  ie«ffl.  j.rj 
Dominus.  Ac  dc  virgine  quidem  &  vidua 
hadicnus.Quod  atitcm  ad  prophanas,id  cft  Refut.4* 
(n  intcrprctatur  Philo)  infamibus  parcn- 
t.bus  prognatas,  &  ad  merctrices  attinet, 
nemo  non  videt  idco  ciufmodi  mulicruna 
coniugium  faccrdotibus  fuiffe  fub  lcge  in-» 
terdic^tum,  nc  qucd  caru  probi  um.  ad  illos 
vfcpic  rcdundarct.  QLiod(i  quis  rcgetan 
hanc  quoque  lcgis  partcm  aboiiramiijiire 
exifl:imcm,refpondco,  quu  hc^c  ratio  nunc 
quoquc  valear,alitcr  de  iftis,id  cfr,dc  pro- 
brofis  mulicribns  ilatuedum  quam  dc  vir- 
ginc  aut  viduaridque  no  quod  clim  itafue- 
rit  cautu  in  faccrdotio  Leuitico(cjUod  ianj 
abrogatum  cft  )  fed  quonia  res  ipla  clamat 
fieri  vixpolTe,  quin  fi  ciufmodi  probrofas 
famas  mulicres  ducatur,aliquid  dctrahatur 
miniftcrij  dignitati,cuius  quanta  fit  haben- 
daratio  vel  ilJud  dcclarat  quod  Apoftolus  Tic.^.^, 
in  familiam  quoquc^  Epifcopi  vult  inquiri. 
Abfit  tamcnvthac  in  re  fine  exceptionc 
probem  fummam  illam  Canonum  quoru- 
dam  feucritatcm :  abfi.t,  inquam,vt  Phari- 
^"  o.  iiij. 


21^      T  R  A  C  T  A  T I  O     D  E 

fseumillum  imitcmur  qui  prse  fc  pcccatri- 
ccm  illam  multum  diligcntem  damnabat, 
nc  forte  illud  audiamus  cx  orc  Domini, 
Publicani  &  mcrctriccs  prcECcdcnt  vos  in 
rcgnum  c^Elorum.  Matthxus  ccrte  fadus 
cfl:  Apoftolus  &:  Euangelifta  cx  publicano. 
Noftri  autcm  Catholici ,  bclli  fane  homi- 
ncs  funt ,  <k  fcucri  fcilicct  Canonum  ob- 
fcruatorcsjquibus  intolcrabilc  quidcm  fla- 
gitium  clTct  honcfl:ifsimde  etiam  matronx, 
ncdum  cuiufpiam  quantumuis  poenitcn- 
tis  mulicris  maritum  facris  initiarc ,  infa- 
mcs  autcm  omniquc  libidinum  gcncrc 
contaminatifsimGs  non  itcm  ,  modo  nc 
roaritos,  quum  vix  tamcn  alios ,  tcftibus 
ipforum  hifloriis  ,  intcr  dcccm  f  culorum 
Pontiticcs  inucnias .  Poftrcmo  quod  ad 
rcpudiatam  attinct ,  quum  rcpudia  nun- 
Guam  fucrint  in  i"oro  confcicntise  ,  vt  vul- 
go  loquuntur ,  probata ,  ( adco  vt  manifc- 
fte  dicatur  qui  fic  rcpudiatam  ducat ,  adul- 
tcrij  rcus  cffc  coram  Dco  )  non  mirum  cft 
Iticcrdotibus ,  quos  oportuit  honcftatc  vi- 
tse  csetcris  prxhiccrc  ,  intcrdidtas  rcpudia- 
tx  nuptias ,  quod  in  crtcris  non  nili  ob 
duriticm  cordis  ,  ciuilibus  Icgibus  tole- 
rabatur. 
Qnarta.  Profcrt  ctiam  Hicronymus  quod  alt  in- 
Gcr5ti1'm'!  ftitutum  quoque  fuiffe  in  Lcgc ,  ncmpc  vt 

maritatx 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.         217 

maritatx  filia^  raccrdotum^fi  vidua?  ficrcnt» 

vefircrcntur  faccrdotalibus  cibisifin  autem 

alios  viros  acccpiflcnt,  alicnx  ficrent  a  pa- 

tre  &  facrificiis ,  Sc  intcr  cxtcrnas  dcputa- 

rcntur. Atqui  nc  hoc  quidcm  fatis  bona  fi-  RcfutaM. 

dc  citat  illc,fiuc  mcmoria  fi'ctus,  fiuc,vt  a- 

libi  nimium  fxpe  fiiditat ,  caufx  (\xx  fcr-  ^ 

uicns.  Ncc  enim  aliud  ibi  confi;ituit  Mo-Leuic.i»> 

fcs,  quam  vt  filia  faccrdotis,  quse  cxtratri-^** 

bum  fuam  cnupfcrit,extraneaccnfcatur,ac 

proindcvcfcioblationibusnonpofsit:quia 

nimirum  in  cxtranci  familiam  tranficrat,a- 

liisautcmquam  faccrdotibus  non  liccbat 

facris  cibis  vcfci.  Qaodfi  fuifict  rcpudiata, 

aut ,  dcfundo  marito ,  abfquc  libcris  rcli- 

6la  (  nam  alioqui  manfifict  adhuc  in  cxtra- 

nea  familia)  tum  ci  ad  fuos  reucrtcnti  licc- 

bat  rurfum  ,  vt  antc  nuptias ,  apud  patrcm 

facris  vcfci :  in  cuius  vidclicct  familia  rur- 

fus  cenfcrctur.  NuIIaautem  apud  Mofcn 

vcl  primarumvcl  fccundarum  nuptiarum 

mcntio. 

Citant  dcniquc  illud  Pauli  dc  Epifcopis  Qh»"^^' 
&  Diaconis ,  Vntm  vxoris  virmn,  qui  locus  «-  Tim.j.2, 
triplici  modo  torquctur.  Allcgoriam  cnim 
iIlam,qu2E  vxoris  nominc  Ecclcfiam  intcl- 
ligit,vt  ab  ipfomct  Hicronvmo  rcfutatam, 
omitto.Placct  crgo  quibuldam  illud  dc  co 
accipcrc  qui  fuerit ,  non  autcm  qui  fit  ma- 


2i8       TRACTATIO     DE 

i^ero.  Hb.  ritus.  Vnim  vxoris  vtmmy  inquit  Hicrony- 

i.^aduerfus  j^us,  id  cft,  cjut  vnanu  vxcran  habnem^rion 

habeat.  Ncc  iilud  Ambror!)  difsiinilc  cft, 

Attbrof.e-  Jriahmtenu  fdics dtxtt  ApoHolti^s^non  fkiien' 

Refurat.u  ^^^^^'  ^"'^  ^^^^^  dcpraLiaticni  opponcnda  clt 

finipicx  veritas^quam  confirmauit  ISI  ica:na 

SynoGUS  in  Paplinutij  rcntctiam  tranlicns: 

vbi  ctiam  icx  iila  N  o  v  a  vocati:r,qua  vo- 

lcbant  nonnulli  flatucrc,  vt  iacris  mitiati  a 

2    coniugibus  fuis  abfiincrcnt.  Itaque  real- 

tcra  quidcm  abfurda  intcrprctatio  admitti 

potcft^quantumuis  magnis  authoribus(lcd 

in  hac  rc  quidcm  planc  tum  a  vciboDci^ 

tum  ab  antiquse  Ecclclla:  iudicio  abcrran- 

tibus  )  nitatur:  quaj  vidciicct  hoc  di6tum 

Apcftoli  intcrprctatur  dc  iis  qui  vxorcs 

quidcm  habcant ,  icd  a  quibus  cx  m.utuo 

confcnfu  abflincant,  cuiufmodivotapror- 

fus  fuiilc'  vctufiGE  Ecclcf  se  incognita  fuo 

loco  dcclarauimus.  Ncc  fanc  in  hoc  cxcu- 

fari  potcft  Epiphanius  (  quod  tanti  viri  pa- 

cc  dixcrim  )  quum  audct  ctiam  Canonum 

authoritatcm  prx^tcxcrc,  ojuos  tamcn  non 

cdit.  Quos  cnim  cdidif  ct ,  cuii  Nica^nae 

<k  Gangrcnll  Synodo  manifcfic  hac  in  re 

coetradicit?   Ita  vcro  fcripfiflc  Epipha- 

Ambrore-niumncmom.irabitiir,  quiobfcruarit  Am- 

piftoia  ad  brofium  aulum  ctiam  cflc  fcrib-rc, Parrcs 

Usiz,      «i  Nicsno  Concilio  addidiflc,  Cicricum 

qucnquam 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  219 

qucnquam  cfTc  non  dcbcre  ,  qui  fccunda 
coniugia  fortitus  fit,in  quo  fane  cft  pcri- 
culofe  hallucinatus  :  nifi  dc  iis  hoc  accipiat 
qui  duas  fimul  vxorcs  habcant.Itaquc  mul- 
to  rcd:iiis  poftca  fynodus  fcxta  vniucrfa-    3       . 
lis  ccclcfiamRomanam  coargucns,  illam  Truiicca 
obiurgat,  quod  iftam  continentise  Icgcmnon-'»- 
obtrudcrct  c*  izt^i  K£f.vomyid  cft,  vicc  Cano-  jie^contin! 
ais,&  tanquam  Canonem :  quod  fanc  fal-  primocap. 
fum  crat,vtplane  mircr  Efpcnfasum  cx  illis  ♦' 
ipfis  fynodi  fcxtx  vcrbis ,  quibus  Romanae 
ccclcfiae  tyrannis  &  impoftura  coarguitur, 
aliquam  cius  excufand^  occafioncm  arri- 
pcre  potuiflc.    Tcrtia  deniquc  huiusloci  j^ 
dcprauatio  corum  cft  qui  vnam  vxorcm 
accipiunt  pro  prima ,  quafi  qui  plurcs  fuc- 
ccfsiue  duxit  ,  ab    Epifcopatu   arccatur, 
quam  fcntcntiam  fcquutus  quidcmvide- 
tur  Chryfoftomus  in  Epiftola  ad  Titu  /cd 
in  altcro  Epiftolx  ad  limothcum  loco  de 
Polygamise  ludaicse  prohibitionc  rc€lc  ac- 
cipit:  quam  intcrprctationcm  amplcditur 
quoquc  Thcodorctus,nonnihiI  tamcnfcr- 
mcnti  dcvoto  admifccns.    Quiim  autcm 
manifcfta  fmt  Apoftoli  vcrba,  quid  attinct 
nodum  in  fcirpo  qu^rcre  ?  Cur  non  enim    5 
potius  (s^^Tnf  quam  //./^f  fcripfilTct  Apo- 
ftolus?  &  quce  tandcm  in  fccundis  fucccfsi- 
uis  nuptiis  labcs  incft  vcl  macula  ,  quje 


220        TRACTATIO     DE 

qucmpiam  Epifcopatu  indignum  rcddat? 
Rationcs  tamcn ,  quas  hic  nonnulli  pritc- 
6  xunt  5  mox  ctiam  cxpcndcmus.  Nunc  hoc 
dico  5  planum  8c  penitus  pcrfpicuum  cfle 
quodfcnbit  Apoftolus,  quum  qui  fccun- 
dam  aut  tcrtiam ,  &  fic  dcinccps ,  vxorem 
duxit ,  modo  nc  plurcs  fimul  habcat ,  tam 
in  vnius  vxoris  vir ,  quam  cui  ncccflc  non 
fuit  prima  mortua  aliam  duccrc.  Et  ita  e- 
tiam  fcntirc  puriorcs  fcholafticos  cocgit 
ipla  vcritas,vt  mox  oftcndcmus. 
obicaioi.  Expcndamusautem  etiam  quasab  iftis 
opponuntur.  Primiim  quarrunt  cur  illud 
vcrbum  o  p  o  R  t  e  t  viurparit  Apoftolus, 
quum  cx  co  vidcatur  confcqui  (  (i  quidcm 
hunc  locum  ita  vt  diximus  intcrprctcmur) 
nonpoflcalios  quam  maritos  cpifcopari. 
€  pon  .1.  i^efpondco ,  non  folui  hunc  nodum  ctiam 
fi  in  iftorum  fcntcntiam  tranfcamus ,  qui 
de  alio  gcncrc  digamorum  hcec  intclligut. 
Verum  cft  autcm  quodanoftris  quoque 
non  fcmcl  rcfponfum  cft  ,  Ipcctaflc  Apo- 
ftolum  quod  confuctudo  illorum  purio- 
rum  tcmporum  fcrcbat,  ncmpcvt  qui  a- 
doicucrant,mariti  cflcnt ,  ac  proindc  dc  v- 
nica  vxorc  &  honcftate  familis  non  alia 
formula  quam  dc  rcliquis  virtutibus  fta- 
tuiflc  ;  quum  tamcn  ccrtum  flt  ncc  kylu^vi 
vcre  continentcSjTieque  ccTi^Kovf  propterea 
cxcludi.  ~  Obii- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  111 

Obiiciunt  prxtcrca  ciufdcm  Apoftoli<^^'^^'o-* 
altcrum  locum,  in  quo  mbct  non  aliam  dc- 
ligi  viduam  quam  <]ux  vnius  viri  vxor  fuc- 
rit :  cjuse  vcrba  ad  illam  polygamiam  trahi 
nonpoilunt,  quum  nullis  vnquam  lcgibus 
licucritfoeminisplurcs  fimulmaritos  ha- 
bcrc.Hoc  cgo  vcrb  ita  ciTc  latcor:fcd  con-  Rcfponf.i. 
fcqui  tamcn  ncgo  ,  quin  vtrobiquc  cadcm 
digami<Efpccics  (  quanuis  non  pcr  omnia  ) 

fimilis)prohibcri  intclligatur  ,  atquc  adco 
quin  cadcm  intcrprctationc  locus  vtcrquc 
exponatur.  Vult  cnim  Apollolus  non  cligi 
cpifcopum  nifi  qui  vnica  mulicrc  ,  &  qui- 
dcm  vxorc,fit  contcntus:  vult  quoquc  non 
rcfcrriin  viduarum  album  vidua  ni{i  quse 
vno  viro  &  qiiidcm  marito,fit  vfa.  His  au- 
tcm  vcrbis  a  lacro  miniftcrio  non  alios  ar- 
ccri  dico  quam  primum  quidcm  turpis  &,  . 
flagitiofas  vitar  tu  viros  tu  mulicrcs:  dcin- 
dc  ctiam  J)}d(y.ovsyid  cft ,  tum  qui  plurcs  ft- 
mul  vxorcs  habcrcnt,  tum  qua?  pluribus  ft- 
mul  maritis  vfs  cflcnt.  Hoc  autcm  pofte- 
rius  nc  cui  mirum  vidcatur  ,  fcicndum  di- 
gami^e  quoddam  gcnusluiflc  tumviristu 
mulicribus  communc  ;,  quum  vidclicct.  illi 
quidcm  rcpudiatis  aliam  ob  caufam  quam 
ob  adultcrium  vxoribus,alias  illis  fuperfti- 
libus  duccbant :  iftse  vcro  vicifsim  tcmcre 
difccdcntes  a  fuis  maritis ,  ad  alias  nuptias 


222         TRACTATIO     DE 

tranfibant.Hinc  illa  vetus  lcx  Mofis,  ne  fa- 
ccrdotiliccrct  meretriccm  aut  rcpudiata 
duccrcjdc  quapaulo  ante  diximus.Hinc  & 
illud  PaulijVxor  a  viro  nc  difccdito:  quod 
fi  difceflcrrt  >  maneat  innupta ,  aut  viro  re- 
conciliator:&:  vir  vxore  nc  dimittito.  Fuif- 
fcautcmipiis  ctiam  mulicribus  hoc  flagi- 
tium  minime  ne  Romx  quidem  nedum  in 
Grxcia  infuctum  ,  vcl  ipfe  luucnalis  hoc 
pcruulgato  vcrficulo  tcftatur. 
'^JJcfient  oBo  mariti 
^Quin^neper  autuTnnos. 
Scd  dc  his  ha6lenus. 

Hxc  funt  igitur  qua?   pro  tuendo  illo 

fuointcrdido  citarc  vcl  potius  manifcfte 

Veterum    dctorqucre  cx  Prophcticis  ^  ApoftoHcis 

ln  qiiibtis^^^^^P^^^  lam  ohm  conlucucrunt.  quorun- 

dedi^dmii  damcnto  quum  dcftituantur  ,  caulafortaf- 

pfracTocu  ^^  ^"^"  ^^^^  ^^^  vltcrius  progrcdcrcmur. 

Deiveibo.  Placct  tamcn  tum  vctcrcs  ca  dc  rc  Cano- 

nas,  tum  vctcrum  quorundam  Patrum  ar- 

gumcnta  expcndcrc  ,  nc  tcmere  vidcamur 

ab  iis  ,  quos  iaifo  nonnulli  Cathohcse  Ec- 

clclia?  nominc  cxcrnant,   diHcntirc.     Sic 

igitur  habct  Canon  ApoftoUcus  >  vt  vo- 

cant,  17, 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  223 

v^g^yi  oXco^ tS  y^ja.Xoy^  tS hzgtnTtS,  .Id  eft, 
jQ^^tt  duplici  comtigto poB  ha^nfmum  fue- 
ritirnpitcitm ,  autpelHcem  pojfedertt ,  nonpo- 
tefi cjfe  epfcop^-^apftpyefiyter,  aut dtacontis, 
mtprorpM  ex  faserdotdt  catidogo, 

Et  dcciirius  o6lauuu.s,  O'  "^^es^v  Xa^c^v  ,>i  ^l^^^f^ 

cni!juuy}t;^i^  o  ovcnzct  tt)  '^cFyto7n)^,yi  ^icrhv* 

Id  cil, 

O^d^  vidi4,arn  accepcrit  aut  repudtatam,aut 
meYetr^cem  ,vd  ancillam ,  velfce/ncarn-y  non 
potest  ejfe  eptfcopHSfd-^tprefbjtery  autprorfns 
ex  fac&rdotdli  catalogo. 

Libct  autcm  ctiam  fubiiccrc  Krc  eadcm,  ^^^^'/'^* 
fcd  paulb  plcnius  fcripta ,  cx  ilio  libro  que 
&  Grcce  &  Latiire  nunc  cdidcrunt  Clc- 
mcnticpifcopo  Romano  infcriptum  ,  cui 
titiilum  fcccrunt,  A^ct^i^^'  7fj  d}4cov  clttd^ 
9iA^V.E'7I7O%07!ZiV  ^ij  'ci^icrGvTs^v  ^Jicc^ 
Tiovov  i-iTw/uRp  ^voyxjULOv^  ^diguS-ctf^  Ttdv 
^cdonv  ajuryl fiS ytjui^ciui  ,  yAv  ri^vclai^  fMi 
c^&ivctf  j  ewToic;  /Jf)  x^^mictv  dyji(JLOic; 
oScnv  m^iTn  yijuov  SjO^^fS^C^^w  *}^')ct/uyy.6crtVy 
rripcuc;  cw/uTiXiKiixf^^  aM.^  dpyMcd-ctf  Sg;:^^- 


224       TRACTATIO     DE 

}C^  cwvjIjQ  /uQvoyijuotJ^  e?)  KiXdjofj^,  el  ^ 

:7C/Mi^  cwTug  ')cLju&'iV  &i  Q.4  'ZSf^t;  t£to  'Ztfi^- 
^iQiv^^VG.v ^%dL  u\\  ajucipTyicmVTif;  KoXct- 
cnucTu^^aaiV  ^chv)^  T^  cy  t^  KXr^pcfjKi- 
^^djoju^j  v\  iTcuz^v  5  ij  ohinv ,  «  ;^;e^v  ;t$«j 
c^t^egA^  jL^Luu  Mju£av  ^v,  ^'?  (^  6  vo/^c^  Ag- 
7^.     Id  clt, 

Epifcopptm  dr  frefhyterum  &  dtacomtm  di- 
vtmm  vntvu  'uxoris  vtros  debere  constitut  ^fi- 
ue  vtttant  eonm  vxores  -,  fitie  mortH/x,  fuerint: 
non  Itcerc  aittcm  tpfis^fipo^t  ordinationem  co- 
mott  exvertes  fnerim ,  ampltus  ad  nttpttas  de- 
uemre  :  velfim.iritt  fiiertnt^  cum  altis  tu?igiy 
Jed  ea  contentos  ejfe  cjuam  hahentes  ad  ordi- 
nationemferuenerunt*  Mtynsiros  atttem  ^ 
Can4.res,^  Leciores^  &  lamtores  ,  tuhemtts 
auocfuevmitsv-xoris  vtros  effe.  Quodfian- 
tequam  matrtmorno  lungerentur  tn  clerum 
prcuccit  fi??t,rontedt?nm  ets  vtvxores  ducat-t 
ne  fi peccartnt^poena^luant.  luhemus  vero  vt 
nulhcx  derojiceatvel  meretricem ,  velfer- 
uam,  vel  vtduam  &  repudtatam  accipere  ^fi- 
cut  vjT  lex  tpfa  dtctt. 
Clem.  Ub.      Nonomittcndaquoqivc  alia  exeodcm 

3.can!i.   'librOc^&Sy^VF^^^^^'^^^^'^'    3    ViCOTi^Oj 

;^pctf 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.         225 

/Lin  'ttdti  'Zi^^TaJcrJTi^juh  dVvctcd-ctf  K^z^jiiv  t 

fB^f/^Ti  '^oCfivrctf.  if^.Ko-jfSiS-coauv  J^k^ 
^coyd^ied-cvcjztv  Ivct  fJih  ''<^(^cicp{  r  Ae^iTTi^^ 

(i^piTdiQ^i^^S}^.  KafT£TX)p!S  &iclivcLj  0- 
(p&iMTl  foTl  /JipVC^^Cif/Jcl  /lS^  Kp  VOfH^V   }iVQ- 

fiS^jYi ,  (^\ncfia  ,  cuc,  cLv  ;cj  y\;cafjLhjJ  «^IjS  vznafi- 
yovGxt.  chyifM%  j  fj[^  i7jny!iA^(ct^\  ^^vo- 
fAPVit^  SJ^  rbjj  (jwjci^{w,  clMii  cT^i  tc'  'v^eS- 
JhQ.  ZtytfArt  j  dz^^.cncL;  c^f^lov.  t^  j  \^ 
rltu  QyjtfMJiv  ,  -^<£y^:tf,';^  TTopvsid  ju  d^A-, 
ylct  ctvaf^(piSoA(^.G  ^  d^oi;  jiMVi  yiwct:}(gc 
h) ctvcf):>i  JiJh)>tiv  iv r7\  JhfJuapyct.eaDVTcij 
y^  01  J6co  el<;  0Tzpf(pL  fjuav,  viccrifctjjq  Jl  /J^ 
rl/ju  tS  fsr^r<i  nhdtrbjj  ovBt^^fi^S-co  j^ 
0  c/^fe^?  5 /W  juh  ek  iteJf^t^  T?i  ^CoAh 
lf/.7d<7wcn  j  j^  7iuyJh.g  Tro/^oU  y  iu  fhdy- 
fAictgcafoi}jhC-i  }U  ^^inCy^fd-dc,  A^v^^iq,  &.l'nvi(; 
7t6^oiv  'zs^g^iv^cn  yJcMcv  ri  aiecnv,    I  d  cft, 

Vidu&  iumoresimmn\\m  annis  fcxaeinta,  .    , 
vtpaulo  ante  dictum  i\xcv2iX.)vtdHarum  col-  ««v,  ,p  qt.o 
leno  ne  accenfcntor,  ne  eo  ohtentu  qiiod  <ztatis  "^'''*^  f'''' 

o  J  rr  1  r^    -'  1  umsvidtja- 

vtgorcm  coercere  ndpo/Jrntiad/ccudas  nnvvas  km  ftata. 

p.j. 


ii6      T  R  A  C  T  A  T  I  O     D  E 

prolapfd^.,  yregoUMm  fkcejfam.  Subuematur  ta- 
ideni  pr.o  mcn  tlUs  &  77ecejfand  (i4ppeduetur,m  f  "  dc- 
xeim^    f^yi  pyj, texe?7tes ,  &  ^d  rep etmm  conmnHm^ 

perperatn  J ,      '  ,  ^    .  j 

fejii t  XV  -    deitementes ,  indecormn  qvupptam  aammant. 

'^^'       ]\J  ani--  hcc  qiioquefcire  vos  opartet,  rnonoga- 

mtam  fjtttdem  rtte  tmturn,  tuHam  pjfe,  vtpote 

Det  vohmtattcon]iruerJtem:dtgamtam  autem, 

pojl  politcttattonem ,  tlleptima?n  ejfe ,  nonpro- 

pter  comtiJfBione  ipfmhfidpropterfalfitatem. 

Trtgamta  vero  eft  tncotinentiJi  fignUm.  Quod 

■  vero  vltra  tngamtam  ef  ,  mamfusiA  ejf  Jcor- 

tatio,  ty  certa  lafcttiia.Deids  entm  vntcam  mu- 

Iterem  vmco  vtro  adtunxtt.  Erunt  entm  ,  in- 

quit,<^/iO  tn  caryie  vna.Ittmortbm  autenL^  pojl 

prtmt  mari:t  obttnm  ccnccditur  prts^ereafmi' 

dns,  ne  tn  ludtcium  dtabolt,  &  Ucjtieos  multos 

inctdant-i  cr  ciipidttates  amentes  ac  amrnts 

damnojJis ,  ex  a^tttbvis poena  pctths  firjuatur, 

qtikm  voluptas  coyuih  etur. 

Ad  Cano-      His  vcro  antcquam  figiilatim  rcfpon- 

.  ^P^*  dcam,  primiim  dico  iam  olim  cffc  dc  ifto- 

rum  Canonum  numcro  &  authoritatc  du- 

l^itatum  :  ncc  pofic  ncgari  ab  Apoftolis  e- 

ditos  non  c(rc,c|uum(vt  aiia  omittam)quo- 

riTndam  dccilioncs  contincant ,  dc  quibus 

nunquam  aiiquot  poft  fcculis  tam  acritcr 

in  Ecclcfia  ccrtatum  eilct ,  ac  ctiam  alitor 

pcftca  ftatutu,ii  tum  iftiCanoncs  vcl  cditi, 

vcl  ccrte  rcccpti  ab  Eccleilis  fuiifcnt.  Hu- 


nas 
ftol 


lUS 


P  O  L  Y  G  A  M  i  A.         227 

ias  autcm  rci  Canon  etiam  iftc  17.  ccrtum 

nobis  tcftimonium  prsebct.  Cur  cnim  ifta- 

particiila,,«J?7?'  iS^.7^/oju9c,addita  cftjnifi  vt  fi- 

gnificetur  in  ifto  intcrdi<fto  no  ccnfcrijqui 

ante  Baptifmum  plurcs  vxorcs  habucrint? 

Hoc  vcro  (i  Apoftolitam  pcrfpicue  dcci- 

dcrant ,  cur  hoc  tacerct  Hicronymus  hanc  Hieron.ad 

fentctiam  tot  areumcntis  communicns,  &  P'^^''*"""» 

quipoftca  traniitumpotius  cflctin  cotra- 

riam  Ambrofij  &  AuguftinifcntcntiamPac 

nc  id  quidcm  fatis  rcric,vt  arbitror.  Mihi 

vcro  rnaximc  probabilis  vidctur  corum  o- 

pinio  ,  qui  coniiciunt  aliquanto  poft  Apo- 

ftolorum  tcm.pora,  fiuc  a  Clcmctc,fiuc  ab 

alio  <|uopiam,cius  qu^  tum  vigcrct  Ecclc- 

fiafticse  politia;  rcgulas  aliquot  colligi  ccx- 

pilTc ,  quarum  poftca  paulatim  aud:us  fuc- 

rit  numcrus :  fcd  priuatum  fuiftc  hoc  fcri- 

ptum,  nccpubhcse  vllius  aucftoritatis ,  do- 

ncG  paulatim  obtinuit  vt  publicc  lcgcrc- 

tur ,  quoniam  vtile  Ecclcfiar  compcndium 

iftiufmodi  videbatur.  Apoftolicos  autcm 

fuiffc  iftiufmodi  Canonas  vocatos ,  vcrifi- 

mile  cft  ,  non  vt  abipf  s  Apoftolis  cditos 

(fliiflct  cnim  primis  illis  tcporibusnimium 

craflum  hoc  mcndacium  )  lcd  quod  in  Ec- 

clefiis  quas  Apoftolicas  vocabant,antiqui- 

tatc  vidclicct  acproindc  audloritatc  pri- 

masjobtinerent.  Sed  ipfas  ctia  Apoftolicas 

p.ij. 


228       TRACTATIO     DE 

Ecclefias  nimiiim  facile  in  ipfa  cjuoq;  do- 
d;rina,  nedum  in  ritibus,  fuilfc  dcprauatas, 
quis  aufit  inficiari,quum  idita  futurum  A- 
poilolus  ipfe  non  modb  prccdixerit ,  led  e- 
tiam  fuo  ipfius  feculo  in  Galaticis  prsefer- 
tim  &  Achaicis  Ecclefiiis  fit  expcrtusPllIas 
porro  Sfy.-myLi  ita  etiam  confarcinatas  ,  vt 
illi  Canones  vidcri  pofsint  cjuxcam  efle 
iilarum  epitomiE,Clementincfcio  cui  fefc 
Romanum  tumEpifcopum  tum  ciuem  ad- 
modum  ambitiofe  vocanti  attributas ,  mi- 
rarer  hoc  feculo  inueniri  poffe  cjui  defen- 
derc  auderet,  nifi  res  ipfa  oftenderet  nihil 
nunchomincspudcre.Nam  certeiis  fcatet 
vanifsimis  mcndaciis,ita  etiam  inter  fe  re- 
pugnantia  quirdam  contincnt,  denicjue  ita 
poliunt  &  ex  Apoftolicis  fcriptis,  &  cx  Jii- 
itona  Ecclefialticarcfelli,vt  nulla  iufta  ra- 
tione  detendi  poile  mihi  cjuidem  videatur: 
ficut  alicjuandofortafle  pleniuspropria  de 
hisrcbus  tradatione  demonftrabo.  Poffet 
igitur  vno  verbo  rcs  totatrafigi,  (\  excipe- 
rem  non  latis  idoneos  tcftes  ab  aduerfariis 
profcrri.Sed  ne  quis  a  nobis  qusefitum  fub- 
terfugium  arbitretur ,  age  figillatim  etiam 
refpondeamus. 
AdCanon.  Canonc  ij.prohibentur  numero  Saccr- 
'^*  dotum,id  eft,  eoru  qui  publico  in  Ecclcfia 

munerc  facro  funguntur ,  adfcribi  qui'poft 

Bapti- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.         229 

Baptirmum  duplici  coiugio  fticrint  impli- 
citi.Rede  hoc  quidem,&  exApoftolifcn- 
tentia,id  cftjexprcfTo  Dci  vcrbo.  Ncgo  c- 
nim  dc  aliis  quam  vcris  &  propriis  fic  ap- 
pcllatis  bimaritis  intclligi ,  de  iis  nimirum 
quijVt  tunc  tcmpera  fercbant,plurcs  fimul 
vxorcs  habcret,iiue  vna  temcre  rcpudiata, 
aliam  ea  fupcrftitc  duccbant.  Id  autcm  ita; 
efrc(c[uanuis  alia  poftca  cxpolitio  obtinuc- 
rit)velillud  oftcndit  quod  dcpclliccfubii- 
citurmimirum  nc  quis  quod  de  duplici  co- 
iugio  didum  erat,  eludcret ,  fi  fc  pclliccm 
duntaxat  diccret  (ux  legitimas  coniugi  ad- 
iunxiirc.  Ncc  cnim  ■^wAAaj'^  proprie  quauis 
c5cubinam  declarat,  fed  cam  dcmum  c\ux 
iufta?  vxori  (it  adiund:a. 

In  altcro  Canone  dico  pro  m  UtC^C^^yJ-  Ad  Can. 
y/a;,lcgedum  cfTc  kcU  ln,CiC?oify.i[/ju:  idquc  non  Apoft.i?. 
tanti^rn  illiusClcmcntis(quicunque  tadem 
fit)aud:oritatc,verum  ctiam  ipfms  Gratia-  h  Diftfn. 
n.itcftimonio  euinco,ita  videlicct  vt  f'gni-auam/^*~ 
ficeturhoc  intcrdi^to  non  quafuis  viduas 
intclligi,  fcd  eas  dcmu  quge  miifo  a  marito 
repudiovidude  habcrcntur.  Sic  cnim  Ari- 
ftophancsGrsecus  grammaticus  ;^f^f  dcfi- 
nit ,  non  modo  quse  mariti  mortc  vxorcs 
effe  dciiiffcnt,  vciTim  ctiam  ttJs-  (-^^y^u^  <hcf.~ 
>\.v(nv  fji^vi^v)  ovvotKivcTzci  :  qu6  fortafsis  allufit 
Apoftolusquu  7^.i'ov7iaf^p^.(  Y^  (^uiivcoy^^af  i.Tim.^.^» 

p.  ilj. 


230       TRACTATIO     DE 

dcfcnbcrct.  Eft  autcm  hoc  intcrdidum 

cxprclfc  quoquc  dc  ab  ipfo  Chrifto  &  ab 

Apoftolis  traditx  do^trinx  prorftis  con- 

fcntaiicum ,  quum  difcrte  dicat  Dominus, 

cu  cfTc  adultcri)  audorcm  qui  ab  alio  (cx- 

ccpta  vidclicct  adultcrij  caufa)  rcpudiatam 

ducat  5  quse  corruptcla  pafsim  tunc  rcgna- 

bat :  &  prajcipiat  cx  Domini  Spiritu  Apo- 

ftolus,  vt  iftcC  dcfcrtriccs  aut  viris  rcconci- 

lietur,autinnuptarpcrmaneant.N6ignoro 

l,euit.2i.7.  tamcn  apud  Mofcn  vidux  nomcn  virgini 

opponi,&  .1  rcpudiata  manitcfte  diftingui. 

Scd  quid  fi  probabilc  cft,iftiusCanonis  au- 

(ftorcs  fiuc  cx  Apoftolicarum  Ecclcfiarum 

morc,  iiuc  cx  luo  fcnlu  illu  lcripicrint,  hic 

quoquc  Moiis  Icgcmitavt  oportuit  rcla- 

Ganon.A-  xaifc^ncut  &  alibi  in  iifdcm  Canonibusrite 

poft  n.  2c  factum  cft?  Alioqui,fi  ifta  cxigcrc  ad  Apo- 

^  '  ftolicorum  lcriptorum  rcgulam  non  licct, 

fcquamur  fanc  illud  Apoftolicum  manda- 

tum.  Si  quis  vobis  cuangclizaucrit  prseter 

id  quod  acccpiftis,anathcma  cfto. 

AdCanon.      In  iUo  vcro  priorc  Clcmcntis  Canonc, 

ciem.pri- q^jj^.^].  jjjj^^  vtrjufquc  vcluti  commcnta- 

orcm.  A  a         n     i 

rms,  illa  tanquam  Apoitolica  rccipmius, 
quod  monogami  foli  admittatur,iiuc  prius 
mortuje,fiuc  adhuc  fuperftitcs  fucrint  vxo- 
rcs  ,  quod  Romani  Papse  iiue  Antichrifti 
poftea  vt  impium  damnarunt?  adco  vt  ad 

damnan- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        231 

damnandnm  hunc  Clcmcntcm,  cui  fe  fuc-- 
cefsiffe  quotics  libct  gloriantur ,  non  aliis 
quam  ipfifmct  iudicibus  cgcamus.  Itcm, 
qubdmaritisordinatis  altcras  nuptias  in- 
tcrdicit,quuni  nulli  Chrifliano,ncdiim  Ec- 
clefiaftico  muncre  tungcnti  cuipiam,  hs  fit 
plurcs  fimul  vxorcs  habcre:&  iilud  quoquc 
probo,  quodturpium  mulicrum  coniugio 
implicitos  a  facris  fun(5tionibus  prohibct, 
he  vidclicct  earum  dedccus  in  miniftcrium 
ipfum  rcdundct-  Idcm  dc  rcpudiatis  mu- 
licribus  ftatuo,  quia  fi  temcrejid  cft,  aliam 
ob  caufam  quam  ob  adult^rium  repudiatae 
fmt,  reconciiiationi  ftudcant  ,  vel  innuptse 
maneant  oportct  exApoftoli  do^Ltinaiqua 
dere  tamcn  plcniiis  alibi  diffcrcmus.  Sin 
vero  iure  funt  rcpudiat^e,  rcde  cautum  cft 
ne  eiufmodi  turp^tado  facri  miniftcrij  di- 
gnitati  dctrahat.  o^-dnSoi  vero  nomen  vi- 
dco  duplicitcr  accipi  poffc  cx  Gra^c^  lin- 
gu2E  vfumcmpe  vt  co  nomine  vcl  concubi- 
namintclligamus,qua:  itahoncftiorcvoca- 
bulo  quaft  cruvoiKoi  vocatur  (  vt  ctiam  a  La- 
tinis  contubcrnij  &  confuctudinis  nomcn 
vfurpatuj- )  vcl  fcruilis  conditionis  foemi- 
nam.  Illi  vcrb  intcrprctationi  cur  potius 
quamhuic  affcntiar ,  duofaciunt.  Primum 
cnim  lcx  Mofis  ,  cuius  fit  in  cxtremo  Ca- 
nonc  mcntio,  prsetcr  viduarn,  mcrctr iccm 


232  TRACTATIO  DE 
&  rcpuuiatam  ,adi!cit  ctiam  nSSn,idcft 
profa?jazn  ,  qux  vidclicct  non  Ht  publicum 
rcortum,ncquc  tamcn  Kgitimc  coniunda, 
fuie  vt  iufta  matcrfamilias,  ilue  vt  mhty 
(quam  proprie  Latini  concubinam  voca- 
runt )  ac  proindc  profana :  cuiufmodi  funt 
quas  hodic  Romaiuis  clcrus  folutas  amicas 
vocat.Dcindc  nifi  itaintcrprctcris,non  vi- 
dco  qui  pofsimus  hunc  Canoncm  vt  Apo- 
ftolicum  ,  in  hac  quidcm  partc  admittcrc, 
nifi  cam  intclligas  qua;  abfquc  domini  c6- 
fcnfunupfcrit.  Kam  alioqui  quum  Oncfi- 
mum,non  modo  fcruum,  fcd  ctiam  Rigiti- 
uum,non  minus  honorificonominc  quam 
Timothcumipfum  dignctur  ,  filium  illum 
&  fratrcm  appcllans,adc6qiic  ciim  Tychi- 
co  coniungcns  :  vix  mihi  probabile  cft  il- 
lum ,  quod  olim  fcruus  fuilfct ,  cxccllenti- 
bus  alioqui  donis  prxditum,miniftcrioin- 
dignum  fuiffc  pronutiatururr,,ncdum  vt  id 
in  co  ftatucrct  qui  ipfc  ingcnuus  ancillam 
aut  libcrtinam  duxiifct:quod  dilcrimcn  po 
tiusiuris  Ciuilis  Romani  fucrit  quam  Ec- 
clcdaftici  ac  vcre  Chriftiani.  la  vcro  quod 
coelibcs  ad  maiora  illa  muncra  vocatos  no 
fmit  matrimonium  contrahcrcquo  modo 
cxplicandum  fit  fupra  docuimus,nepc  non 
vt  ciufmodi  nuptix  tanquam  illicits  pro- 
nunticntur,ncquc  ctiamvt  aliqua  in  iUis 

pollutio 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        235 

pollutio  inefle  fignificctLif ,  quod  poftca 
nonnulli  non  rctic  fenrcrutrfcd  quod  coe- 
libcs  miniftri ,  partim  vt  Iiuius  vit^  ncgo- 
tiis  miniis  occupati^  ficut  Apoftolus  docct, 
partim  vt  Ecclcfiam  minorc  fumptu  gra- 
uantcsjmaritis  antcponcrcntur.  Quod  au- 
tcmlegcm  Mofis  citat  quafi  adhuc  illa  te~ 
ncamur  ^aut  fic  intclligcndum  cft  vt  paulo 
ante  diximus,  aut  vt  ludaicum  fcrmcntum 
potiiis  rcpudiandum^ncdum  vttancjuam 
Apoftolicum  rccipiatur. 

Supcrcft  aliud  Caput  ex  eodem  libro  a  A^I  Clem. 
nobis  dcfcriptu ,  cuius  prior  pars  de  viduis  fteHorem." 
iunioribus  non  allcgcndis  ,  non  potcft  non 
vt  Apoftolicaprobari,  quum  cx  Apoftolo 
fit  manifcfte  dcfumpta.  Scd  nc  illud  qui- 
dcm  improbo,  qviod  rcpctitum  c5nubium 
n5  fuic  polIicitationis(idcft?Ta7^gA/£t^,non 
autem  d^;;w< ,  id  cft  voti)  violationc  contra- 
6inm,miAyuet  a^:mc  Kifjt  <^j^yo(MVfid  cft  rcm 
indccoram  Sc  illcgitimam,appcllat:quatc  - 
nus  vidclicct  violabatur  fidcs  fiuc  promif- 
fio  illa  qua  fcfe  non  ad  coeiibatum ,  fcd  ad 
Ecclcfls  miniftcrium  conftantcr  obcun- 
dum  adftringebant.  Id  autcm  ita  cftc  vcr- 
ba  ipfa  ofteduntrN  o  N,inc|uit,P  R  o  p  t  e  r 

CONIVNCTIONF.  M      IPSAM,      SED 

PROPTFR    FALsiTATE  M,id  eft,non 
quianupferint,fed  quia  nubendo  tranfgrc- 


234       TRACTATIO     DE 

diuntur  quod  poUkita?  fucrant,  fc  vidcli- 
cct  Ecclelia?  miniflraturas.  Nec  cnim  tc- 
mcre  cfl  cuioci  cjua^uis  vidux  non  rccipic- 
bantur,  fcd  cx  dcmum  c]uascfict  proba- 
bile  in  miniftcrio  pcrfcucraturas^ac  proin- 
de  contincntix  dono  prxditas.  Eiict  au- 
tcm  proculdubio  ipfa  matrimonij  coniun- 
6t'io  damnanda,&  ( vt  poftca  pcrpcram 
de  his  rcbus  iudicatum  cll:  ab  iiominibtis 
falfa  voti  opinionc  fafcinatis  )  coniugium 
ipfum  ncccilarib  dirimcndum  ,  fi  c]uod 
tunc  iuflum  votum  fcruandx  viduitatis  cx- 
titiffct .  Quid  fi  vcrb  quifpiam  cxcipiat 
tacitc  faltcm  cxadlam  fuiifc  tucnda^  vidui- 
tatis  bdcm  ,  quum  id  promittcrctur  quod 
non  nifi  fcruata  viduitatc  prseftari  poilct? 
f  atcbor  c]uidcm  cgo  ita  cilc  ,  c]uanuis  in- 
tcr  id  c]uod  tacitc  iiuc  cx  confcqucnti  dun- 
taxat ,  &  c]uod  cxprcifc  dircctcc]uc  pro- 
mittitur ,  magnum  iit  difcrimcn  :  idcc)quc 
Apoftolum  dico  vt  iftis  vanis  plcrunquc 
pollicitationibus(ilcut  rcs  ipfa  poftca  pro- 
bauit )  occaiio  prxcidcrctur,  rccte  cauif- 
fc  nc  viduae  fcxagcnariis  minorcs  m  fa- 
crarum  viduarum  album  rcfcrrcntur.  Ea- 
rum  autcm  quod  munus  fucrit,cx  iis  li- 
A&9^  quct  qux  de  Dorcadc  in  Actis  Apoftoli- 
cis  rcfcruntur  :  vt  cos  qui  ifta  nobis  nunc 
obtrudunt>quafi  iincipii  vctcris  diiciplinx 

vindiccs> 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  235 

vindicesjfiquid  frontis  habent ,  fane  in  his 
faltcm  crubcfccrc  oportcat.  Scdadrcm 
redco.  Ifta  quidcm  in  hoc  Canonc  vt  A- 
poftolica  non  modo  non  improbamus, 
fcd  ctiam  ab  aducrfariis ,  fi  quidcm  rcfti- 
tuta  volunt  Yiduarum  collcgia  ,  inprimis 
cxigimus.  Vcrum  quse  fubiiciuntur  quis 
fanse  ,  ideft,  Apoftohcae  fidci  homo  non 
damnarit?Tn^^?w//r,  inquit,  esh  tnconnnen- 
ti(&figmm,  Efto.  nam  primse  ctiamnupti^ 
hoc  plcrunque  arguunt ,  quum  tunc  setas 
maximevigcat  ,  &  propter  fcortationcm 
quoquc  oportcat  vnamquamquc  fuu  ma- 
ritum  habcre.  Abftincrc  vero  fe  a  coniu- 
gio  non  pofte(id  cnim  eft,opinor  ,  hoc  lo- 
co  incontinentia)vitium  pcr  fc  non  cft,cx- 
cepta  ct-TttJ/flt  ,  quum  naturalis  fit  illa  appe- 
titio  ,  &  continentia  fit  pcculiarc  Dci  do- 
num:  fcd  quum  contincre  non  pofsis  ,  tur- 
pia  faccre  ,  id  demum  vitiofum  cft  ,  quod 
in  casnon  cadit  qux  quoniam  contincre 
non  pofsint,nubere  malunt  quamvri,quo- 
ticfcunque id  faciant.  Qood  autcm  fubii- 
cirur,cuiufmodi  tandem  cft  ?  .Qj^pdvltra 
mgamiam  ^y?,inquit,  mamfefiaest  fcortatto, 
(^  certa  lafcttita.  Ergo  quas  quarto  nupfe- 
rit,  fcortatrix  fuerit?  crgo  quartum  coniu- 
gium  dirimcndum  ?  Quid  ii  quse  in  setatis 
ilorc  tcrtium  coniugern  amiferit,  nec  con- 


il6  TRACTATIO  DE 
tinentice  donum  habcatPIftorum  ccrte  ,  vt 
paucis  abfoluam,  non  cft  audlor  illc  Spiri- 
tusquipcr  Apoftolum  nihil  tale  dcHniit, 
fcdillc  iple  Montaniparaclctus,  qui  non 
TertuUianummodo  ,  vcrum  ctiam  alios 
deinccps  pliirimos  milcrc  tcFcllit:  ac  intcr 
CiEtcros  Baiilium  quoquc  hsec  cadcm  in- 
culcantcmjli  modo  (  quod  mihi  probabilc 
noncf}:)cos  Canonas  cdidit  ciuiipfuisno- 
minc  quaii  ad  Amphilochium  lci-ipti  cir- 
cunl:cruntur,&  ab  aliis  quoquc  (  Grxcis  c- 
tiam  )  hoc  nominc  citantur.  Q^d  plura? 
Cocil.FJo.  }^m-jc  ipilim  Canoncm  non  ita  pndcm  c6- 

detinitio  f  r  1     T-  • 

icincpi-cilium  riorcntmiim  iub  Lugonio  quarto 
tome.  plane  abolcuit,vt  ErpcnfEus  ipfc  obfcruat. 
Photius.  Controucrfia^  autcm  illa^  hac  dc  rc  poftea 
Nomoca-  {iiiq^  hvpocritas  illos  Co.iftantinopolita- 

nonis  tit.  TA         •         1  o       1  •  r 

ij.&ibi  nos  Patriarchas  &  ahquot  Impcratorcs  ex- 
Ualfamon. citatx  ,  C  cfiribus  ipiis  ,  prout  fcrcbat  eo- 
rum  lcuitas,moc]6  in  hanc  ,  modo  in  illam 
partem  nutantibus  ,  a  quo  fpiritu  ifta  pro- 
fcda  fmt,  fatis  fupcrquc  probant ,  vt  lon- 
giore  rcfutationc  non  iit  opus.  Q^d  c- 
nim  cx  Dci  vcrbo  profcrt  ifte  Clcmcns, 
valcrc  non  potcft  niii  aducrfus  cos  qui  plu- 
rcs  ilmul  vxorcs  habcnt:vt  fuo  locoaducr- 
fus  TcrtuUianum  hoc  ipfo  argumcnto  v- 
tcntcm  probauimus.  Namalioqui  certe 
fcnticndum  crit  nc  morte  quidem  diifolui 

coniugij 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  237 

coniugij  vinculum ,  fi  plures  vxorcs  habe- 
rc,  acproindc  in  ordinationcm  Dci  pcc- 
carc  cxiftim-abimus  quimortuavnaaliam 
ducit.  Scd  quidfi  hcc  ctiamifti  cuicunque 
Clcmcnti  darcmus  ?  ccrte  confcqucrctur, 
digamos  ctiam  ipfos  aducrfus  Icgcm  Dci 
faccrc.  Qua  frontc  igitur  digamos  tolcrat, 
trigamos  vcro  damnat  ,  tctragamos  dcni- 
quc  in  album  fcortatorum  rcfcrt  ?  Ncy  in- 
quit,?)?  diahohtvAicium  ^  lacjHeosmultoSi& 
amentes  cuptdnates  rnctda?n.  Egrcgia  Tanc 
ratio  ,  tolcrarc  lcgis  diuinx  tranfgrcfsio- 
ncm,vt  diabolilaqueu  cfFugias.  Im.6  quum 
ctiam  tcrtio  ,  non  miniis  quam  fccundo 
mortuo  marito  ,  vri  pofsit  qui  continen- 
iix  donum  non  habct  ,  quiscil;  iftc  Apo- 
ftolorumfcilicct  difcipulus,  qui  rcmcdium 
aducrfus  incontincntiam  difcrtis  Apofto- 
li  vcrbis  cxprcfmm  ,  mifcris  confcicntiis 
aufit  adimcrc  ?  Itaquc  longe  rc(5tiiis  Hic- 
ronymus  ipfc ,  alioqui  prorfus  quum  libuit 
Montamzans  ,  nc  odogamos  quidcm  da- 
mnarcfc  tcftatur  :  minimc  ccrte  ita  fcri- 
pturus  fi  pro  fcortatoribus  habuiffct.  Quid 
ii  igituriftadicamus  non  dc  quibufuis  vi- 
duis,  fcd  de  iis  tantum  accipienda  qux  fa- 
jcro  miniftcrio  fungcbantur  ?  Atquc  ne  ita 
quidcm  pofsit  iftc  fcriptor  cxcufari,  quum 
nc  fccundus  quidcm  maritus  iftis,falua  ma- 


238         TRACTATIO     DE 

nentc  iplarum  pollicitationc  ,  conccdi  pq- 
tucrit.  Scd  vndc  fit  crror  iftc  cxortus  non 
ita  difficilc  cfl:  coniiccrc.  Qluuti  cnim  ini- 
tib  gcntibus  fcnilm  ad  Chriftum  tranfcun- 
tibus,multiin  Oricntc ,  ac  priercrtim  intcr 
ludxosipfos  ,  polygami  dcprclxndcrcn- 
tur  ,  quos  fi  quis  cocgifict  vxorcs  omncs 
prxtcr  primam  abiiccrc,multisfuiflct  pcf- 
fimc  confultum  ,  quod  ca  corruptcla  ita 
elfctinuctcrata,vt  vitio  non  duccrctur:  id-r 
circo  paulatim  hac  in  rc  progrcdicndu  fuit, 
Itaq;  a  Paulo  fuit  illud  in  primis  cautu  ,  vt 
omnis  ordoEccIcfiafticus  iftalabc  carcrct, 
Qoi  cnim  potuilfcnt  polygamia  in  aliis  da- 
mnarcqui  fuo  cxcmplo  illa  confirmallcnt? 
Ad  rcliquos  autc  quod  attinct.digami  poft 
Baptifma ,  id  ci\  ,  qui  vnica  fupcrlHtc  vxo^ 
rc  non  contcnti  aliam  fupcrinduccrcnt, 
primuma  bcncdiclioncjid  cft?publica  c6- 
fccrationc  cxcludcbantur  ,  adco  quidcm 
vt  prcfbytcris  intcrcffc  iftiufmodi  nuptia- 
rum  conuiuiis  ncfis  cllct.  Dcindc  iubcba- 
tur  crrorcm  ab  Ecclcfia  dcprccari,  &  ccr- 
to  tcmporis  fpatio  a  communionc  arcc- 
bantur.  Poflrcmo  fuit  hi^:  modus  conftitii- 
tus  huic  Iafciui;E  ,  vt  cumtcrtia  vxorc  vix, 
ac  nc  vix  quidcm ,  quifquam  admittcrctuy 
in  Ecclcfiam :  quadrinubus  autcm  pro  ma-r 
nifcfto  fcortatorc  habcrctur  ^  ac  proinde 

quartam 


P  O  L  Y  G  A  Al  I  A.  239 

quartam  abiiccrcprorfustcncretur.  Hinc 
illa  quse  &  hic  Clcmcns  ,  &  Bafilius  (vt  & 
vetcrcs  Canoncs  alij  multi)quii  dc  vcrisdi 
gamisjid  cft,  iis  qui  plurcs  x^  -T^oitv  vxores 
habcnt,rc(^tc  fcripta  fnit,  ad  alios  digamos 
nulla  in  rc  pcccantcs  (  ad  cos  vidchcet  qui 
plurcs  fucccfsiuc  ducunt  in  Domino)  pcr- 
pcram  trandulcrunt.  Vt  autcm  ita  fcntiam 
nonrcs  ipfamodb  pcnc  clamans  mc  im- 
pcllit,  fcd  &  rationcs  manifcft.^ ,  &  corun- 
dcmetiam  Vctcrumauthoritas.  Inconti- 
ncntiamcnim  ,  vt  paulo  ante  dixi  ,  id  cft, 
quod  aliquis  non  habcns  contincntia?  do- 
num ,  aijiiira  vxorc  pcrgat  vti  matrimonij 
rcmcdio,fiuc  fecund6,fiuc  vltcriiis  rcpcti- 
ti,quis  vnquam  fani  iudici)  homo  vitio  du- 
xit  ?  Qms  vcrb  ita  infaniilfc  Patrcs,  imD  i- 
pfos  Apoftolos,  fihuic  Clcmcnti  crcdi- 
pius  ,  cxiftimnrit ,  vt  pro  co  quod  iubet  in 
Domino  ficri  Apoftolus-.pocnitcntide  mul- 
d:am  cuiquam  irrogarintf  Rcdiiis  igituri- 
fia  multo  tum  Epiphanius  tum  Hicrony- 
mus  quam  alia  multa.  Sic  cnim  illc  contra  Ep/phan. 
Catharos,quauis  ineo,vt  antc  dixim^,ab-|"^^'^*~ 
erras,qu6d  qua?  in  gcncrc  dixit  ApoftoP: 
ad  lolos  quos  vocant  laicos  rcftringit.  Kcf/ 

Tiju7]  (LiP^  7iumv  QMKMo^a^o/uS^oit;  iw- 


ros. 


240      TRACTATIO     DE 

cdiwctf  TiAdtTyiadert]  ^iimK^VTivoi;  "ZtrQ^^poL^ 
aicoc^TrDpv&iCt^^yi  /^oi^m^yi  fcgtTtyic  cCrnau;  ^ 

eJ.O-jU^  '^UO/uSfH  ,  CRJULiCt(r,d{{QL  J\VT4pCt  JV^ 

vcuyj^  y\  ywucuf^^  ehvjipcf)  avSpt^dX.  cuTiaTcij 
0  d\iog  Ao^^,  «</»  *^J7D  iyi(;  'Q4cx,?^yicicu  ^  ryig 
t^ct)y]g  "STToyty^puTj^l ,  ciM.ct SJkQci<pz(^<l  ^ -^ 
d!^v\q  ,  0':>X'ivrti>va)ywucL'}(giQ  ^^to  oJto^ 
Xrj^iT,  ^u^ova^^c.  vigjutoti.d/^^^^iTo  fMouCbTn- 
%ibiig  J^vfipoL  &]  ^^t  oyvOjUCf)  (pjjjck^^i^^ 
iXi&iThTVv 0 dytoc; Ao^ , y^  f\ dytct  ^ov  C4c~ 
'A,?^i:ci:tj/t^Atgzt  cA  Tvf^x^l  0  TViovTtg  vx  ^  A- 
A5«  6G?\gLQc^(^  K^  vof/sv  ^oZ  7io7\mv6/uSpoc, 
Id  cft  5  £r  /i-  (juidem  cjut  V77am  habuitt  magis 
lavidMur  OT  honoratur  k  toto  Ecclcfidi  coetu, 
Eum  vero  qui  vna  qu£  defunUa  fent  con- 
tentm  ejfe  nonpotuertt ,  ^utvefiparattone  vel 
fcortaitonis  ,  veladuhertii  vel  altctitnsmali 
cnnnnis  occafione  ■fhclaiCum  fccunda  vxcre 
contuntipis  fiientyfue  ?nuhereyn  altert  vtro  ad- 
tunEi:am,non  accufat  diuinm  fermo  ,  necjtte  ah 
Ecclefia  cr  vtta  exclufiim  denuntiat  ,fedto- 
lerat  oh  tnfrmttatern :  nonvt  dttas  fimul  ha- 
heat  vxores ,  fedfiah  vna  jeiu-ncitu  fectmddi 
legtttrndi  contuncim  deprehendatur ,  eum  mtfe- 
raturfermo  diutnw ,  c^Jancfa  Dei  Ecclefia^ 

prdifer- 


ceano» 
rom.2. 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        241 

pr^/enim  fi  eiufmodt  cjiiifpiam  juerit  alio^jui 
pim,  (^  Jecmjdum  Dei  legem  fi gejferit.  Ha?c 
igitur  Epiphanms,vt  quidcm  habctur  in  e- 
mcndatioribus  codicibus :  cx  quibus  ctfi 
apparct  iam  tum  dcclinatum  fuiffc  ab  A^ 
poftolicafcntctia  dc  matrimonij  ctiam  rc- 
pctiti  puritatc,tamcn  illud  liquct,non  fuif- 
{q  indidam  fucccfsiuc  rcnubcntibus  -pcDe- 
nitcntiam,ac  proindcCanonas  illos  aducr- 
fus  digamiam  ,  ^o.  iis  cfle  accipicndos  qui 
plurcs  t^  TtLVTVY  vxorcs  habcrent ,  quibus 
opponuntur  quos  Apoftokis  vnius  vxoris 
viros  appcllat.  Scd  &  Hicronymus  ad  O-  Hierony. 
ccanum,fcdatiorc  animo  hac  dc  rc  fcribes,  ^^ 
longiiis  progrcditur,vt  qui  apcrtc  dicat,  A- 
poftoli  dcEpifcopis  vcrba  dc  digamia  pro- 
pric  fic  appcllata  intclligi.  Ex  ludai^s ,  in- 
quit,  erat  Aposiolii6  :  pnma  Chnfli  Ecclefla 
de  lfraelreli<^Hti.s  congregahatur.  fctehat  lege 
concejfurn'3  (^r  exemp  lo  P  atrtarcharum  ac  JHc- 
Jisfamtltariy  populo  tnmultisvxorthm  Hheros 
SfargereyCUim  ettam  licentidi  ficerdotibtts  pa- 
tehat  arhttrtum,  Pracepit  ergo  (neeandem  //- 
centiamfihi  Ecclefitz  vtndtcent  facerdotes)  ne 
hinapartter  c^  trtnaforttantuy  coniugta^fdvt 
fingula^  vno  tempore  vxores  haheant.  Ha'C  i- 
gitur  Hicronymus ,  omnium  maximc  ido- 
ncus  in  hoc  argumcnto  aducrfus  fcmcti- 
pfum  tcftis.Placct  autcm  tcrtium  iilis  duo- 

q.j. 


24Z       T  R  A  C  T  A  T  I  O     D  E 

biis  adiimgcre  Bernardum ,  rccentiorcm 
quidcm  fcriptorcm ,  &  quidcm  infclicifsi- 
mo  (cculo  natum ,  fcd  qucm  ob  fynccrita- 
tcm  &  lumcn  Ipiritus  adcb  corrupta  a:tate 
prorfus  admirabilc ,  non  dubitcm  quidcm 
cgo  multis  tum  Grxcx  tum  Latinx  Ecclc- 
f\x  dodoribus  in  multis  antcponcrc.  Sic 
in  Cant.  igitur  illc  dc  rcpctitis  matrimoniis,  Pmlt44 
fef m.  C6,  ^^j^ jj^ quit,  (][m  ccmcedtt  vidpix  vt  cm  vult  nu- 
bat :  <^  tu  contrapr£cipis\nHllaprd:,ter  vwgi- 
nem  nubat ,  c-r  hocnon  nifi  vtrgtnt ,  vt  non  cui 
vutt-.mihat  ^  tpfi.  ^Qmd  numum  Dei  abbrc- 
ptias?  Omdlar^am  benedtBtonem  nupttarum 
reHrtngu  f  cjutd  pnprtunu  vindica^  vtrgtni:, 
qiiod  tndultum  eft  fcxm?  Non  concederet  hoc 
PaulvJ  )itjiliceret.  Atparwm  dico  ,  concedit. 
VttltqtiQque.  Vclojtnqmt-^adolefcentiores  nu-^ 
bere^nec  dubium  cjutn  vtdua^  dtcat.  Outd  ma- 
ntfeffitu  eft?  Ergo  qttod  concedtt  cjina  licetye- 
ttamvult  qma  expedtt.Ojiodltcet  c^  e.vpedit, 
hdiretictis  prohtbet :  r:thtl  hacprohibttione per- 
fuadebttjritfnjuod  hcnrettcm  eft.  Hxc  illc ,  & 
quidcm  vcrc  contincns,vt  arbitror.  Scd 
aducrlanj  nimirum  cxcipicnt ,  dici  ifta  ad- 
ucrlus  Tatianorum  fiuc  Catharorum  rcli- 
quias ,  fc  vcro  minimc  damnarc  nuptias 
quantumuis  rcpetitas ,  fcd  duntaxat  pro- 
ptcr  incotincntiam  arccrc  digamos  a  Clc- 
ro>non  ab  Ecclcfia.  Aliqui  ctiam  fortafle 

poftu- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  245 

poftiilabunt ,  vt  quum  Bcrnarclum  citcm, 
adhxrcam  igitur  ipfi  in  caclcm  illa  concio- 
nc,purgatorium  &  prcccs  pro  dcfundlis 
tucnti.  At  cgorcfpondco  ,  nonhxc  a  mc 
profcrri ,  vt  vcl  damnandi ,  vcl  probandi 
matrimonij  argumcta  iilis  bafibus  fulciam, 
vcl  pcr  omnia  hisPatribus  adha?rcam,quos 
ad  Vcrbi  diuini  normam  cxigcrc  nobis 
ccrtum  cft ,  vt  &  ipfc  Auguftinus  Pclagia- 
nis  rcfponditrfcd  vt  iftorum  falftatcm  fuif- 
ipforum  tcfiibus  coarguam.  Nam  ccrte  fi 
vcra  funt  trium  faltcm  iilorum  tcftimonia, 
falfumfcripfit  ifl:cCicmcns,trigamiam  vo- 
cans  incontincntiam  ,  &  quod  vltra  triga- 
miam  cfi:,manircil:am  icortationcmrncquc 
rccSte  ob  fucccfsiuc  rcpctitas  nuptiastan-' 
quam  ob  crimcn  cxckifus  cfl:  quifcjuam  a 
cIcricatu.His  autcm  cxplicatis  facilc  hicrit 
Vctcrcs  dc  digamis  latos  Canonas  intclli- 
gcrc,c|aos  ctiam  placuit  figillatim  ad  Vcr- 
bi  diuininormam  cxi.^crc. 

Ex  Synodo  Ncoca^fariana. 
Canon  huius  Synodi  tcrtius  fic  habct,  Can.Neo,- 

id  cft ,  De  tt-s  cjiti  m  pUirmas-nupna^  mctde- 
fa/JtjT/iamjrH-um  eft  temvm  defintturrL..  Ccn- 

q.ij. 


244       T  R  A  C  T  A  T  I  O     D  E 

uerjatio  atitcm  acfides  tp(orur?L->^  tempns  illHd 
ccmrahit, 
Can.  Neo-      Et  ciufdcm  7,  UpicrSvTi^v  &i(;  >a/^^ cfi- 

cafar.7.      ytfj^iuuTZdV  jUhi^cl^':^,  iTn) JU^TUVOlCt^  cd. 
T^VTOi;  tS  cfiyJLjUii^  TJt;  ig-Ctf  O  ^i<7QbT2p(^  0 

^.  T  i^^^cbT^^iiC;  7vrK^Tidi/J^u&'  S'?^  yi/uiPKi 
Id  L{\.yPresbytertn  diga?nnni/n  ?ntpiis  cibptm 
ne  captto.  Quiimefnmrecjuiratpoemtentij^rru 
digamus ,  cjui^  presbyter  iUas  mtpttas  commm 
gratia  comprobartt? 
Explicatio  Hunc  autcm  vtrunquc  Canoncm  dc  iis 
Ncoiiar!'  qui  poft  Baptifmum  vxorc  adhuc  fuperfti- 
tc ,  iiuc  cum  qua  adliuc  pcrmancant ,  fiuc 
quam  dcfcrucrint,  aut  aliam  ob  caufam 
quam  ob  adultcrium  rcpudiarint,  altcram 
fupcrinduccbant ,  intelligi  oportcrc  dici- 
mus:cuius  cxcmplum  viderc  cft  apud  Hic- 
ronymum  in  Fabiolx  cpitaphio.  Nama- 
lioqui  fi  ad  cos  digamos  trahantur(vt  poft- 
ca  fa(ftum  cft )  qui  mortua  quotacunque 
vxorc  aliam  ducunt  in  Domino ,  vtrunque 
dicimus  ,  vt  iVpoftolicx  dodrin^  rcpu- 
gnantcm ,  plane  rcpudiandum  :  &  hinc  or- 
tam  illam  manifeftam  corruptclam  non 
rc(5te  dcknfam  ab  Ambrofio  ,  qua  fadtum 
eft  vthuiufmodi  digamis  in  Ecclcfia  non 
bencdiccrctur. 

Ex 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  245 

Ex  Laodiccna  Synodo. 
Canon  primus ,  Ileei  tQ  <hlv  K^  tcV  c^e-Can.  Lae- 

it\y\(nctVKov K^vcvciSiq  iAdt'd{^o(;  ;^  vom- 
jucog  (JVJJcf^(pdtv'^^  J^iVTi^ig  '}cc.fJi^iCy  juh  /\5f- 
d-^yijuicjLV  TTomcjzLV^Q ,  oT^i^^pv  p^ovov  vrct- 
piA^v^S^  icj  %o?\g.(7CLvTCiiV  '^tiq  ^a>esgdt^7g 
ju  vy\WiougyKp  cpjfyvco/xLtju^^cliJh^t^  cwvhq 

ThuuKoivcjOviaM  coex^TztjuS^Kl^.  Q^k^Oportere  ex 
EccieJIafttco  Cmcne-,fiifMihbere  ^legmme 
pcundis  77uptiis  C077tHnRi  fierint  y  ne^ne  clm- 
defiinum  matrimomurn  imerint ,  exi^uo  tem- 
pore  elapfi ,  poft^uarnprecibus  ^  ieiuniis  va- 
carinty  commumonem  tpfis  ex  dquttate  conccdi 
defimmus. 

Hunc  autcm  Canoncm  ,  vt  fcptimum  FaifaEf- 
ISlcocxraricnrcm  ,  qinim  vterquc  ad  vcros  penfei  m- 
digamos  dc  quibus  diximus  (ad  cos  vidcli-  tJo^Cfln^i^. 
cct  qui  plurcs  y^  TttvTcv  vxorcs  habcrcnt)  Syn.Lao- 
manifcfte  rcfcratur,  Efpcnffeus  alioqui  di-  ^^' 
ligcns  collcdtor  ,  ad  poftcrius  digamorum 
gcnus  prsepoftcro  planc  iudicio  dctorfit. 
Vult  cnim  additum  eflcvcy. /,«/»$■ ,  id  cfl:  legi- 
tnne ,  vt  digamipriorcs  ab  Ecclclia  apcrte 
damnatijab-iftis^liilinguantur  quorum  nu- 
ptias  fccund<3enmplicitcr  no  damnarentur. 
Dcinde  Aaa;poi^.(W/ou' putat  fignificare  folcn- 
nis  bcnedidionis  priuationcm  :  vt  fit  iftius 
Canonis  hsee  fcntentia :  lis  quoque  quife- 

^.iij. 


z^6       TRACTATIO     DE 

cundis  nnptiis  quantumuis  lcgitime,  id  cft 
niortua  priorc  vxorc ,  iungantur ,  fi  tamcn 
vfurparunt  Ecclcliafticam  bcncdidioncm 
(qua-  illis  nimirum  cfTct  intcrdida)  poeni- 
Ratioi.  tcntiamaliquam  modicam  iniungi.  Scd  ft 
itaclict ,  confcqucrctur  iLiflos  iftos  fuiftc 

AotSpo;.a,ae7/,  Vt  qui  J/gt  tv  Aei^O)cLUJcty  /jAt  TniYxnU 

muI6tarcntur,id  cft,qu6d  Ecclcfiaftica  bc- 
ncdictionc  cilcnt  abufi.  Ego  vcro  vbique 
inucnio  ^a^-^ctuiav  ita  damnari  ( quod  c- 
tiam  ipfi  vocis  notatio  dcclarat)vt  prorfus 
hallucinari  mihiquidcm  vidcatur,  qui  rc- 
prchcnfum-.ncdum  muldatum,qucnquam 
putct,  quod  Ecclcfia-  bcncdidioncpctita, 
potiiis  clandcftinu  matrimonium  non  inic- 

-  rit.  Et  quo  iurc ,  obfccro ,  qui  in  Domino 
nubunt  fiuc  primo  fiuc  fccundo,  clamid 
faccre,  id  cft,  non  confcia  Ecclcfia,&:  abf- 
quc  prcsbytcri  bcncdidionc,iubcantur?an 
ne  vidcaturEcclcfia  huiufmodi  nuptia^ap- 
probarc?  imb  Ecclcfia  Apoftolicanon  cft 
habcnda,  iis  coiugiis  bcncdiccrc  rccufans, 
qux  tcftatur  ( imo  ctiam  viilt )  Apoftolus 
ficri ,  ficut  antc  cx  Bcrnardo  oftcndimus, 
modo  hant  in  Domino.  An  vt  vitctur  of- 
fcndiculum?  atqui  non  pracbct  oftcndicu- 
lum  qui  a  vcrbo  Dci  non  difccdcns,  fiue 
prim6,fiuc  fc(tundo,vcl  vltcriiis  coiugium 

3   init.Dcindc  quis  non  vidct  15gc  maximum 

effc 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.         247 

cfTe  ofFendiculum ,  qucmpiam  cerncrc  in 
EcclcfiamaritumjCuius  coniugij  tcflisnon 
f Licrit  EcclcfiaPIncpta  cil:  igitur  ifta  horum 
Canonum  cxplicatio,  vt  qui  dc  vcris  poft 
Baptirmum  digamis  ,  fcmpcr  in  Ecclcfia 
tncrito  dam-iatis,  intelligantur.  Quum  au- 
tem  ab  cis  poenitentia  ,  &  quidem  feuera 
flagitarctur ,  additur  quasdam  in  liac  Lao- 
diccna  Synodo  iftius  fcucritatis  modera- 
tio  crga  eos  qui  alteram  quidcm  vxorem, 
fcd  tamen  libcre  &  lcgitime ,  id  efl  palam  >^ 
&  ritc  ,  nequc  clanculum ,  vt  {accre  folent  ^ 
qui  male  fibi  funt  confcij ,  matrimonium 
iltud  iniiflent. 

lubct  Canon  26.  fcxtse  Synodi ,  circiter  Ad  Can. 
annum  Domini  6^1,  corruptifsimis  iaml^'^^^.^ 
Lcclelus  ,  habita: ,  prcsDyterum  per  igno-  ^i.Diftin; 
rantiam  iliicitis  nuptiis  implicitum,  Do-^^^"* 
mino  dcflcre,&  ncfarium  ciufmodi  coniu- 
gium  difiolui,  qucmlocum  Gratianus  dc 
fccundisnuptiis  cxponit.  Fatcor  vcrb  hanc 
effe  Gratiani  expofitioncm,fed  longe  inc- 
ptifsimam.  Qin  cnim  pofsit  aliquis  igno- 
rarc  primas  an  fccundas  nuptias  cclcbret? 
Rc(5^e  igitur  Balfamon  non  fccundas  ,  Ccd 
inceftuofas  fiue  cum  cognata  initas  intcr- 
prctatur:&malc  Gratianus  illud  k^t' cf.^^votciv 

Omiiit.  Ad  elufdc 

Eiufdcm  Synodi  Canon  fcxtus  faccrdo-  ^J^jf^  ^^ 

q.  iiij. 


248       T  R  A  C  T  A  T I  O     D  E 

tcs  duobus  matrimoniis  implicitos ,  item- 

que  viduarum  maritos  adco  grauitcr  pu- 

nit ,  vt  corum  quoquc  coniugia  tanquam 

ncfaria  difloluat ,  rcnouatis  ctiam  Apofto- 

licis  Canonibus  a  nobis  fupra  cxpofitis.  At 

nosjuon  quid  illi  Synodo(cuius  ctiam  multi 

Canones  prorfus  impuri  lcguntur)  fimpli- 

citcr  placucrit,  fcd  quid  cx  vcrbo  Dci  de- 

crcucrit,quxrimus.  Qujrnam  vcro  cx  ver- 

bo  Dci  tcftimonia  iftis  piane  tyrannicis  lc- 

gibus  prxtcxantur,fuo  loco  cxpcndimus. 

Refutatio       Et  hi  quidcm  funt  vctcrcs  Canoncs  in 

turi) Tra-  vcros  digamos ,  vfquc  ad  Syritij  &  Inno- 

tionfi  pro  centij,pontificum  fanc  inhac  rc  impurifsi- 

interdilao.  morum,  tcmpora  fanciti :  quos  tamcn  Ca- 

nonas  nullo  iurc  primiim  aducrfus  plurium 

fucccfsiuc  vxorum  ,  dcindc  in  viduarum  e- 

tiam  maritos  iampridcm  &  Latini  &  Grse- 

ci  torfcrunt.  Piacct  tamcn  corum  ctiam 

Prima  ra-  nonullas  ratioucs  cxpcndcrc.  Primiim  igi- 

"°'  tur  digamos  tanquam  opprobrium,a  Clc- 

ro  arccri  volunt ,  proptcr  hiturse  inconti- 

Refut.i.    Vitntix  fulpicioncm.  Sanc  vcro,  quafi  qui 

contincntis,  &  quidcm  perpctux,  donum 

non  habct ,  facrorum  adminiftrationc  fit 

2  indignusraut  quafi  maritufn  &  incontincn- 

3  tcm  clfc  idcm  dcclarcnt.  Quam  fit  porro 
ccrtum  contincntis  finmxyitx  argumcn- 
tum,vclnunquam,vclfcmcltantum,idque 

nonnifL 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        249 

nonnifi  virginisjmaritum  fuifTcjdifccre  fal- 
tem  ex  fuorum  Heliogabalorum ,  ac  prse- 
rcrtim(nc  vetcra  illa  rcpctam)  cx  Alcxan- 
dri  fcxti ,  Lconis  dccimi ,  Pauii  tcrtij,  lulij 
itidcmtcrtij,  Potificum  fcilicct  fandi  Spi- 
ritus  via  &  iuxta  fand:os  Canonas  clc(5lo- 
rum  ,  inauditis  fpurcitiis  ,  Catholicos  no- 
ftros  certe  nunc  tandcm  oportuit. 

Profcrunt  alij  cxccllcntcm   faccrdotij  Secunda. 
dignitatem,  cur  clcricis  quod  laicis  non  li- 
ccat,quafi  fciiicct  inquinata^  fuit  in  fc^c  nu-  *^"""'^ 
pti3e,ac  non  potiiis  crcdcndu  fit  Apoftoio> 
honoratas  illas  in  omnibus  pronuntianti. 

Origcncs  omnibus  poft  Apoftolicum  Tcrtia. 
Conciiiis  antcrior ,  fcribit  non  foliim  for-  LucfHonu 
nicationcm,  fcd  etiam  nuptias  ab  Ecclcfia-  »7. 
fticis  dignitatibus  rcpcllcrcjncmpc  fccun- 
das  jcafqucpoft  viduitatcm  rcpctitas,vt 
locus  ipfc  oftcndit.  Ego  vero  id  concedo  Refutat, 
fcribcrc  Origcncm,qui alia  etiam  incptio- 
ra  codcm  loco  fubiicit.  Conccdo  &  illud, 
iam  tum  non  dcfuilTe  quihaec  &  alia  eiuf- 
modiinEcclcfiam  inuchcrcnt.De  digamis 
tamcn  illis  Canonas  a  nobis  citatos  pro- 
ptcrca  intclligi  dcbcrc  ncgo:&:  alioqui  O- 
rigencm  hic  pcnitus  reiicicdum,  vt  dodlri- 
nx  Apoftolica?  rcpugnantcm  dico. 

Leo  primus  qui  m  annum  Domini  cir-  Qiiarta. 
citcr444.  inciditjvir  do(^usjfcd  valde  am- 


250      TRACTATIO     DE 

bitiofus  pontifex^qiiadam  ad  Africanos  E- 

leo  Epift.  pifcopos  cpiftola  fcribit,  Illam  Faulipr^ce- 

^*  ptionern  de  Eptfiopo  vnitis  vxoris  vtro ,  adeo 

(anEiam  s  e  m  p  e  r  habttam  finjfe.vt  etiamj 

de  mHliere  Jacerdotis  ehgendi  eadeniinteilige- 

retur  (eruanda  coditiorne  firte  tlla,prtm  quarn 

in  etus  matrimontwn  ventret  qui  aliam  no  ha— 

bmjfet  vxorem,alt€riiis  virt  effet  experta  con- 

R.efutat.1.  iugittm.^c^.  caufa  nulla  cit  cur  in  hoc  magis 

Lconi  ailentiamur ,  quam  in  co  quod  alia 

epiftola  prirfcriberc  aulus  cft  Epifcopis 

contra  Dei  vcrbum  &  totius  purioris  Ec- 

clcfiiT  morcmio  p  o  R  t  e  R  e  vtdeltcettpfos 

non  dimtttere  quidem  vxorcs,Jed<juafi  non  ha- 

heantftc  habere  ,cjuo  falu^ijit  chantas  conivC" 

^  giorurn,c^  ceffent  opera  n'pttarum.  Quomo- 

do  vero  locus  illc  Pauli  lit  explicandus  fuo 

loco  abunde  eft  expofitum. 

Quinta.         Innoccntius  primuSjVt  iuccefsiue,ctiam 

piraic.V.  ^"^^  Baptifmum ,  factos  digamos  a  iaccr- 

dotio  cxcludat ,  quaii  videlicet  de  his  in 

Canonibus  Apoftolicis,  quos  vocant,fue- 

rit  conltitutum ,  hoc  cauiatur ,  qubd  etiam 

poft  Baptifmum  ,  maneat  vxorum  numc- 

Refutat.i-  rus.Id  vcro  primum  omnium  falfum,dein- 

de  ctiam  il  vcrum  cflct,  incptum  c^q  dico. 

2   Quum  enim,vel  ipfo  teftc  Apoftolo,mor- 

te  ioluatur  matrimonium,tam  cft  vnius  v- 

xoris  vir  qui  dcftm6tis  aliis  vcl  oclauam, 

quam 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  251 

quam  qui  primam  habct :  quoniam  mor- 
tuas  vxorcs  tanquam  vxorcs  nominarc,  no 
alius  quam  Motani  paraclctus  docuit.Dcin  > 
dc  etiam  fi  ita  cflb  darcmus,  vndc  iftc  didi- 
cit  iftiufmodi  numcrum  impcdirc  quo- 
minus  fitaliquis  facrx  fundioni  idoncus? 
Imo  fi  dcligatur  qui  vcl  odogamus  fucccf- 
fiue  fucrit ,  fit  autcm  coelcbs ,  nonnc,  fi  A- 
poftolo  credimus,  hic  magis  fiierit  ad  vni- 
ce  &  fmc  diftradionc  curanda  quse  Domi- 
ni  funt  idoneus ,  quam  qui  vel  primam  ad- 
huc  tencat?  Poftrcmo  quas  hsec  religio  cft,  ^ 
vxorcs  iiumerare  tanquam  impedimenta> 
fcorta  vcrononitcm  ?  Nam  hoc  quoquc 
fandifsimos  iftos  Catholicos  facerc  ni- 
hii  pudct. 

Au.^uftinus  hoc  etiam  a^ftu  ,  per  Am-?f"^' 
broiium  rortaisis  abrcptus  ,  non  valde  dil-  Comugaii, 
fimilcm  rationcm  affcrt ,  quam  alij  poftca  ?P/^'  . 
in  fuam  pernicicm  arnpucrunt :  Quomam  veiceii. 
inquit,^;//  excejfit  JinguUrern  vxormn mime  Ep^^^S^. 
rHmy7ion  peccatur)^  comnnfit  -,  fed  Jairamentt 
normam  amijitt/ion  ad  vit£  bondi  rnerttum^fed 
ad  ordmattonis  EcclefiafHcA  fignaculurn  ne-  Refutat.r. 
ceJfartam.H.xc  iilc:in  co  quidcm,  vt  in  plu- 
rimis  aliis,  ab  Hicrdnymo  rcctc  diffcnties, 
quod  nulhim  nc  in  repetitis  quidem  nu- 
ptiis  peccatum  agnofcit,quod  &  ipfc  Hie- 
ronymus  alibi ,  a  fcipfo  diflentiens  ,  fatcri 


252       TRACTATIO     DE 

cogitur.  Scd,ifla  quam  affcrt  racramcnti 

E3jt*3'pJ»norma  vndc  tandcm  defumpta  cft  ?  Qumy 

digamis.    inquit  Innoccntius  tcrtius,  nec  tlla  vmm  v- 

ntca-,nec  tUevnm  vmiis.  Imo  vcro(quum  v~ 

2    xor  cfFc  dcficrit  cuius  maritus  mortuus  cft, 

&  ncmo  vici(sim  mortux  fit  vxoris  mari- 

tus)&  iila  vnius  ctiam  ( fi  volcs )  ccatcfimi 

vnica,c^/  ilic  vnius  cjuanuis  ccntcfima;  vnus 

^    cft.    Quinctiam  fi  fpiritualc  coniugium  cx 

Apcftoli  fcntentia  potius  quam  cx  iflis 

vanifsimis  commcntis  ceftimcmus  ,  in  rc- 

pctitis  potiiis  quam  inprimis  nuptiis  hacc 

analogiainucnictur,  quandoquidcm  Chri- 

ftusnonnifi  vt  fccundus  maritus  >  mortuo 

priori  marito(pcccato  videlicct)  fucccdit. 

Ep[ph™n!      Itaq;  vana  ctia  cft  illa  ratio  ab  Epiphanio 

inCatha-  allata,  (quod  cius  pacc  dixcrim  ;)iVo;;/«/^ 

Refutat.    cipere  Jan^ta7n  Dei  pradicationem  poB  Chri-^ 

Fti  aduentum^eos  cjm  mortua  vxore  ^fecundis 

nupttis  tun^i  fim  -ipropter  excellentem  fiicer- 

dotit  ordmem  ac  di<Tnitatem.  Nam  fi  crimcn 

non  cft,vt  ipfimct  vcl  inuiti  hitcntur,  vxo- 

rcm  duccrc ,   quo  iurc  faccrdotii  dignitati 

dctrahcrc  dicctur,    quodabfokite  ik  fim- 

plicitcr  pronuntiat  pcr  os  Apoftoli  Spiri- 

tus  fanclus,  honoratum  cilc  in  omnibus? 

oftaua.  j4t  f,^;/r/2;,inquit  A  mbrofius  ,  ^tiomodopo- 

A.  ibr.  ot-  fgyif  lyQr^ator  effe  vidmtatis  ctm  crnnria  fre- 

c-pvit.     qtisntaHent'^   Q^fi  ycro  virgmitatcmaut 

Retutat.  I.  viduita- 


P  O  L  Y  G  A  xM  I  A.  253 

viduitatcm  laudarc  non  pofsit  etiam  qui 
contincntias  donum  non  habcns^honeftum 
matrimonium  ,  fiue  vnum  ,  liuc  fucccfsiue 
plura,in  Domino  inicrit.  Q^d  i\  ctiam  di- 
cam,  quomodo  ad  nuptias  hortabitur  ,  qui 
maritus  cficdctred:at?Hocnimirum  Am- 
brofio  &  omnibus  illisfalfa  iftaopinione 
imbutis  ,  quod  continentiafit  qnxdam  o- 
mnium  virtutum  cpitomc  ,  non  modo  ab- 
ftirdumjfcd  etiamincptum  vidcrctur,quo- 
niam  nullos  arbitrati  funt  iftiufmodi  cx- 
hortatione  indi^crc.  Scd  alitcr  fc  rcm  ha- 
bcre,  vt  expcricntiam  ipfam  omittam,  vcl 
ipfe  Apoftolus  fuo  cxcmplo  commonftra- 
uit,  qui  dc  viris  loqucns ,  cxprcfsius  ctiam 
dixkiPropter/corfanonem  'vmif^utfcjue  vxo- 
remjuam  habeat: (\Vi2im-,  Velim  omnes  ejfe  vt 
metpfum.^  dc  viduis  agcns,/^o/o,inquit,  iu- 
7itoresvtdtiasnubere.     Certc  quantofatius 
fucrit  omnibus  fcculis ,  ad  caftum  matri- 
moniumquam  ad  inancm  cceljbatus  fan- 
Ctimoniam  homincs  hortari ,  qui  nunc  fal- 
tcm  non  vidct,fane  nihil  vidct,  quum  Do~ 
minus  ipfe  contcntus  fucrit  dixi{ic,.P^?^o- 
teft  capere  captar,   Dcniquc  vbi  nuUa  culpa 
cft,  cur  posnaftatuitur  ?  Coniugiumcnim 
&  faccrdotium  fimul  ftarc  non  poflc ,  non 
Chriftus/cd  Satan  docuit. 

Idcm  codcm  loco ,  In  fecmdo  coniugio^  Nona. 


254        TRACTATIO     DE 

Rcfutat.  in(]\nunon atlpafedlexefi.Hoc illud  eft  ve- 
r6(magnc  vir  Ambrofi,cuius  virtutum  ve- 
ftigia  vtina  vcl  procul  pcrfcquimulti  pof- 
fcnt)quod  tc  eoufquc  fcicllit,  vt  lupcr  bo- 
num  Ruidamcntum,  hanc  palcam  cxtruxc- 
ris,  quam  nunc  apparcns  dics  Domini  c6- 
iumit.vbi  cnim  hanc  lcgcm  inucnics? 

Decima.  Scd  &  ilkid  ciufdcm  quis  cxcularcpof- 
fit?  Opiid  mter pGptilum  ^  p.cerdoteWy\n(\wit 
interejfet  ,  fi  tifdeni  ad,ftringeretiir  legthm^ 

Rcfutat.i.  Quafi  vcro  null^^e  ftnt  ali.c  lcgcsintcr  fa- 
ccrdotcm  &  popuium  difcrimcn  ccrtum 
conftitucntcs,  quam  iftx  qux  fandimoniie 
prictcxtu  faccrdotum  ordincm  non  fane, 
vt  rcs  ipfa  in  cxlum  vfquc  clamat  ,  fupra 
populum  cxtuicrunt  ,  fcdintraSodomam 
2-  &  Gomorrham  pclfundcdcrunt.  Quafi  fit 
ifta  in  Clcro,  paucifsimis  cxccptis  ,  imagi- 
n^iria  ccelibatus  fanctimonia  ,  illud  ipfurn 
quod  Logici  fpcciticam  diftlrcntiam ap- 
pcllant.  Quafi  dcniquc,ii  hocita  cifct,non 
3  confcqucrctur^  faccrdotcm  coelibcm,  iis 
fahcm  cx  popuio  qui  &  ipfi  contincntix 
donum  habcrcntjcxaequari :  &  vnius  ctiam 
vxoris  virum  iis  cx  populo  inlcriorcm  cifc 
qui  virgincs  manfcrint.Itaquc  ha;c  quoquc 
doctrina,ftipula  cft  inanis. 

Vndccima  Baptifmus ,  inquiunt  Scholaftici  paulo 
ianiorcs ,  ^  cvdpam  ^;^  poenarn  delct ,  ergo  er 

trregHU- 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  255 

irregulamatem.Kcf^ondcnt  alijjdigamiam  Henriais 
Hon  efTc  aut  ciilpam,  aut  culp^  pcena.  At-  &  .^'ui  eum 
quirefpondenclumpotiiis  crat ,  nccdiea-^eq"""^"^- 
miam  ellc  culpam,  ncc  irregularitatem  el- 
fc  culpsB  poenam.    Qu^ro  autcm  ,  Si  diga-  ^ 
mia  culpa  non  cft^vt  ipii  quum  libct  hten- 
tur  ,  cuiufmodi  hxc  ccclcfia  eft ,  qusenon 
pcccantcs  ,  vcl  potiiis  idco  nuptias  rcpc- 
tcntcs,nc  pecccnt,  eo  ipfo  ftatuit  irrcgula- 
ritatcm  incurrcre  ?  Dcnique  fi  pcenam  no    3 
mcrctur  digamia,quoniam  vbi  nulla  culpa 
cfljnullus  pcenx  Iocusrclinquitur,quo  pu- 
dorc  audcnt  Canonas  vctercs  dc  digamo- 
rum  pcenitcntia  loqijcntcs,  vcl  ad  ruccclsi- 
uas  nuptias  torqucrc  ,  vcl ,  fi  c6  rped:ant, 
tanquama  Spiritulanclo  di(51:atos  dcfcn- 
derc  ?  Namccrte  nunquam  docuit  Spiri- 
tus  fandus  innoccntcs  muldare,   Aut  igi- 
tur  ifci  fccum  manirLitc  confligunt  ,  vt  in- 
fanifolentraut  fuam  illam  digamiam  ccn- 
fentpofl:  Baptifmaculpam  ei\c,  Tranfeant 
igitur  apcrtc  ad  Montani  caftra.  Et  tamcn  Digrefsi*. 
Hfpcnfacus  nupcr  (  jqiianuis  inicrdumre- 
diiiis  fcnticns  )  auri   nominc  dignatus  cft 
c[uodapudTcrtulIianuiriUcnit ,  Dtgdmmn 
vidclicct ,  ab  eo  habenjltte  plnnMmfimulv^ 
xorurn  ^  Jiue  ahenus pnore  mortua  vtrum  ,  ne 
fefirteAm\inUmodermfilos  Grdci  noJfe*,ve- 
teres  nefctjfe  arbitrentur.  Acmum  fane  fcom- 


256         TRACTATIO     DE 

niarquafi  nos  Grxcx  altcriufve  lingux  co- 
gnitioncm  vt  pcculium  quoddam  nobis 
vindicemus  ,  quum  vfum  huius  vocabuli 
proprinm  ab  abufu  diftinguimus :  &  coru 
falfas  intcrprctationcs  rcdarguimus,  qui 
buius  difcriminis  vcl  ignorationc,vcl  difsi- 
mulationc,  aliosiccumin  pcrnicioroser- 
rorcs  trahunt.  Digamum  autcm  a  Tcrtul- 
liano  vocari  c  iam  altcrius  vxoris  ,  priore 
mortua,maritum,mirum  non  cft,  quum  nc 
mortc  quidem  dillokii  prius  matrimoniu 
fbmniarit  Jtaquc  vidcat  ctiam  atquc  ctiam 
modcrnorumadcbfcucrus  caftigator,  ne 
hic  quoqucvtalibi  frpc,pro  thclauro  car- 
boncs  congcflcrit. 
^uo  eci  Homicidasjfcortatorcs ,  quorumvis  de- 
nique  criminum  antc  Baptifmumrcos(di^ 
gamos  autcm  non  itcm )  admifcrunt  xtatis 
illius  Epifcopi,  qua  coepit  pcrtcclio  omnis 
Chrifl;ian2:,im6  Angclicap  virtutis  cx  duo- 
bus  gradibusaeftimari:  priore,  fi  quis  con- 
tincns  fcmpcr  habitus  fuiiTct,  poftcriorc,(i 
quis  amiilaprima  vxorc  ,  viduitatcm  fcr- 
uaflct :  crallo  fane  ac  toti  illi  vctufto  fcculo 
pudendo  crrorc,quafi  hacin  rc  pofitum  fit 
Rom.14.  rcgnum  Dci,ac  non  potiiis  in  iuftitia^pacc, 
*7-  ^'gaudiopcr  Spiritum  fanfftum,  id  quod 

multo  pluribus  maritis  quam  virginibus 
coDtigiffc  ncmo  pofsit ,  niufumme  impu- 

dcns, 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.        257 

dens,  inficiari.  Qui  vcro  funt  fecuti  hunc 
errorem  a  maioribus  acceptum,  vix  credi- 
bilc  eft  quantopcre  iilii  auxerint^adeo  qui- 
dcm  vt  primis  ctiam  nuptiis  (cui  malo  fm~ 
ftra  ftuducrat  Gangrenlis  fynodus,clamna- 
to  Euftathio ,  fuccurrcrc  )  non  modo  tan- 
quani  caufx  fuse  feruientcs(licut  in  Hicro- 
nymo  praefcrtim  probauimus)fcd  ctiam  ex 
profcifo,  vt  Syritius  &  Innocentius,  malc- 
dixcrint.Ita  c6  tandcm  rcs  dcuenit,vt  nulli 
miniis  ad  facras  fun(ftiones  idonei  habiti 
fint,  quam  quictiam  ante  Baptifmu  mor- 
tuaprima  vxore  alia  duxiffent.  Iftis  autem 
fuccedcntcs  Scholaftici  (  gcnus  hominum  Scholaftf- 
acutum  quidem,  &  in  fpcciem  ^/AO/«^^r, 
fed  fumme  curiofum,cotentiofum,  &  par- 
tim  linguarum  &  bonarum  literarum  co- 
gnitione  dcftitutum,  partim  ambitionc,ac 
quouis  potiiis  affcdu  ,  quam  fynccro  co- 
gnofccndas  ac  tucdx  vcritatis  ftudio  omnia 
perfcrutans)conati  funt  veritatcm  cii  men- 
dacio ,  kimcn  cum  tcncbris ,  in  hoc  etiam 
argumcnto,vt  in  plerifque,conciliare.  Ita- 
quc  quum  hunc  nodum  cxplicare  non  pof- 
fent,cur  antc  Baptifma  digamus,  irrcgula- 
ris  cuadat  poft  Baptifma,  de  homicida  ve- 
ro  aliud  ftatuatur ,  confugiunt  ad  facram 
fuam  anchoram,vt  decet  pontificum  man- 
cipia  ,  nempe  adEccIcfiae  bcncplacitum. 


ci. 


258       TRACTATIO     DE 

Refutat.i.  Egrcgia  fafie  Ecclclia:  cjuari  fit  caflx  fpoii- 

fx  aliquid  ycllc  prjetcr  id  quod  vult  fpofus. 

Oues  medy  inquit  iponfus  ,  voccm  rneam  ah- 

Aiunt^X.  Paulus  dc  his  rcbus  diflc-rcns: A^o?z 

t^Hod^n^M^iUicfiiCum  vobii  vniciaftt^. 

obleaio.        Caufantur  tanicn  lacri  Ordinis  dcfcdu: 

Refponf.    quia  fcilicct  fcortationi^adultcriojhomici- 

dio ,  icuiuis  dcniquc  lcclcri  potius  cum  fa- 

cro  ipforii  ordinc  quam  matrimonio ,  nc- 

dum  digamix,c6uenit.Et  quid  cft,vt  quam 

modcdifsimc  loquar,  culiccm  quidcm  co- 

Iarc,camclu  autcm  dcglutirc,fi  hoc  n5  cfl? 

Dcclma         Spmtuaks ,  inquiunt  alij ,  maxme  decct 

Duridusin  ^pir^tualitaSy  citi  cjmm  maxirne  repitgnet  con- 

4.Set.dift.  cHpifientta  ,  vrqua  totm  ho^no  caro  ejjiciatur, 

»7-S-+*     eimpcrmanentis  fignum  non  dehet  in  ortlman' 

di6  apparereiquodm  digamii  apparet  qui  vna 

contenti  vxore  ejfe  noluerint. 

Inhis  vcro  quam  multa  pcrpcram  di- 
Refutat.r.  cuntur?  Primiim  cnim  aliud  cfl  naturalitcr 
appctcrc  quam  vri.ncc  illud  (  cxccpta  "citj.-- 
|/fl6 ,  qua;  in  coniugio  ignofcitur  )  rcpugnat 
fpiiitualitati,qualis  quidcm  a  fcruis  Dci  in 
2  hac  vita  pofitis  rcquiritur.Dcindc  fi  fccun- 
dam  in  Domiao  duccrc  fignu  cft  cius  pcr- 
mancntisincontincntia?  qua-  totum  homi- 
ncm  efficit  carncm,  quod  tadcm  iudicium 
fict  de  futura  fcortatoris  contincntia?^  ta- 
mcn  hunc  ifli  admittunt  iinc  controucrfici, 

qui 


P  O  L  Y  G  A  M  I  A.  259 

qiilvidelicGt  antc  Baptirmufcortator  fac- 
rit^digamiim  vcro  vrquc  adcb  pcrtinacitcr  3 
repudiant ,  vt  dc  fui  ctiam  Pontiiicis  potc- 
flatc  fupcr  huius  rci  difpcnlatione  ,  vt  lo- 
quantur  ,  adhuc  intcr  fc  dcccrtcnt.  Quid 
quod  adultcros  ctiam  iii  monailcrium  fais 
lcgibus  dctrudunt?  ntmpc  ad  fui  fimilium 
coetus. 

Poftrcmb  duos  ctiam  cx  ipfis  Scholafti-  DediDa 
cis  coryphxis  tcftcs  ab  ipfo  Efpcnfaeo  pro-  qu^na. 
du(5tos  audiamus ,  vt  quam  inancs  fmt  ra- 
tioncs  pro  digamix  intcrdicio  allatse ,  vcl 
cx  ipfis  accrrimis  cius  dcfcnforibus  cogno- 
fcamus.  SicigiturThomas,  MumjisiujTLjTho.cpoA 
e/I-Anquitydtga?/?Hm  nonprcmouert.nec  adna-  J^°-4-^". 
tPtrdi  legem,necadfidet  arttculos/aec  adficra- 
menttnecejjitaternperttnere,  cjutaji  ordtneturi 
Ordims  facrarnentum  rectptt.Sic  autcm  Du-  Dnrandus 
Ya.nduS)Dtgamu non ordtnart  efl-  ex  iuremere  '^bi  fnpra. 
pofittuo  ynec  eft  contra  vclnaturdi  dtEiamen, 
vel  fidet  articulurn , .  vel  Ordtnts  jacramenti 
effentialta.  Cc db  igitur,  obfccro  ,  qupnam 
iftud  intcrdidum  rcfcrcmus}  ^4d  diy/int  cul- 
tu6 dctermtnationem,  inquitThomas,  cuiufi^ 
modtpermulta  Chnslrus  Ecclefidiprxlatts  ,  cir 
popu/t  ChrtfiiantprtnctpihHS  de^terrmnandu  it~ 
herepermifiit.  Ncquc  vcrb  ncgamus,quum  Reiiitat.i. 
in  domoDominiomniarite  &  ordinc  ficri 
oportcat,  &  ordo  iftc  ncceirarib  pro  cir- 

r.  ij. 


2^0     DE     POLYGAMIA. 

cunnantiarum  ordmc  varictur ,  quin  Icgcs 
dc  quibufdam  fcrri  in  Ecclcfia  ncccffe  lit. 
Vcrum  hoc  prxtcxtu  Icgcs  confcicntiis 
^  fcrre ,  &  nouum  Dci  cultum  inftituere ,  id 
vero  cuiquam  vel  Angelo  vnquam  licuifTe 
2  aut  liccre  nunquam  ifti  probabunt.Quinc- 
tiam  hoc  addo  ,  quanquam  millics  iam  in- 
culcatum ,  omncs  iftas  ccelibatus  &  diga- 
mix  icgcs,  non  modo  totidcm  cilc  ad  vcr- 
bum  Dci  additamcnta  ,  fcd  ctiam  vcrbo 
Dci ,  &  pura:  vctcris  Ecclcfiae  moribus  cx 
diamctro  rcpugnarc:ac  proindc  non  aliun- 
dc  initio  profcdta  quam  a  Satanx  aftu,fcfc 
in  Aneclum  lucis  transformantismcc  ab  a- 
lio  nunc  fpiritu  quam  ab  illo  vcre  impuro 
dcfcndi :  quum  hsec  fane  fit  cius  borrcndse 
focditatis  origo ,  quse  ab  apoftaticse  illius 
icdis  cloaca  in  vniucrfum  orbcm  tcrrarum 
fic  cxundauit ,  vt  vnius  iam.  diuini  cxtrcmi 
iudicij  flamma  purgari  poffc  vidcatur.  Et 
dc  polygamice  quidcm  viraquc  fpccie  ha- 
ttcnus  didum  cllo. 


F  I  N  I  s,
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Tractatio de polygamia in qva et Ochini apostatae pro polygamia, et Montanistarum ac aliorum aduersus repetitas nuptias argumenta refutantur: addito veterum canonum & quarundam ciuilium legum ad norman verbi diuini examine"

See other formats
