Skip to main content

Full text of "Tractatus de Curia Romana, seu, De cardinalibus, Romanis congregationibus, legatis, nuntiis, vicariis et protonotariis apostolicis"

See other formats 


INSTITUTIONES 


JIIHIS  CANONICl 


VARIOS   TRACTATUB  DIVIS.I^: 


hlujusce  libri  auctor  ac  editor  jus  retinent  illum  transferendi,  vel  curandi  n\ 
ilie  transferatur  quodlibet  in  idioma.  Legibus,  edictis,  conditionibusque  pactiir 
inter  gentes  freti,  quamcumque  aldulterationem  interpretationemve,  nulla  su 
juris  habita  ratione  confectam,  persequentur. 

Id  opus  ad  normam  a  legibus  praascriptam,  in  fidem  publicam,  depositun 
fuit  Parisiis,  per  mensem  octobrem  anni  reparatse  salutis  millesimi  octengen 
tesimi  quinquagesimi  quinti ;  omnesque  sancitae  formulae  in  diversis  imperii: 
quibus  cum  litterarias  pactiones  Gallia  inivit,  fuerunt  expletee. 


VENIT  : 


ROMtE apud  Merle. 

—         BONIFAZIO. 

MEDIOLANI DuMOLARD. 

—         BONARDI   POGLIANI. 

TAURINI Hyac.  Marietti. 

FLORENTIiE P.  Ducci. 

OENUiE Bettolo  Antonio. 

NEAPOLI G.  GuRA. 

GAMBERII PuTHOD. 

GENEViE .  Berthier  Guers. 

—        Marcum  Meiiling. 

GRIBURGI P.  Meyll. 

MADRITl Carolum  Monnier. 

LONDINI BuRNS  et  Lambert. 

BRUXELLIS Dewageneer. 

TORNAGI J.  Casterman  et  filios. 

SILV^  DUCIS Vanhoeven. 

WURTZBURGI Stahel. 

COLONI^   . Heberle. 

LIPSI^ Alph.  DuRR. 

CRACOVI^ Val.  Wieloglowski. 

PETROPOLl ISAKOFF. 


Imp.  .T.  Mayet  et  Ci«  a  Lons-Ie-Saunier. 


TRACTATUS 


OE 


CURIA  ROMANA 


SKIJ 


»£  CARDIMLIBUS,  ROMANiS  CONfiR£GATIONlBI]S 

LEGATIS,    NUNTIIS,    VIGARIIS    ET    PROTONOTARIIS 

APOSTOLIGIS 

A  UCTORE 

».  notJiiK 

TnEOLOGl.l-:      ET      LTRfUSQITE     JURIS     DOCtOP.  E 


APUD  PERISSE  FRATRES  CATHOLICOS  BIBLIOPOLAS 

(iN    RB€ENTIORI    DOMO) 

BOURGUET-CALAS    &   C^^   SUCCESSOPvI  BU  S 
PARISIIS,  38,  via  dicta  Sancti  Sulpitii  38,  PARISHS 

1  88o 


AUTORISATION 

DE   MONSEIGNEUR    L^EVEQUE    D^AREIAS,     Di:    IJOlJLOGNi: 
ET     DE     SAINT-OMER. 

M.  1'abbe  D.  Bouix  Nous  ayant  deoiande  raulonsation  de 
taire  imprimer  dans  notre  vilie  episcopale  un  traite  intituie  : 
De  Curia  Romana^  Nous  avons  fait  examiner  cetecril.  ef, 
sur  le  rapport  qui  Nous  a  ete  fait,  Nous  en  avons  permis 
rimpression. 

Donne  a  Arras,  ie  4  aout  1859. 


+  P.-L.  PARISIS, 

Eveque  d'Arras,  de  Boiilogiie  ei  de  Sain!  -OiHf'i-. 


THE  LibKn . 

BRiGHAM  YOUNG  UNIVERSITf 

pf?nvn  iiTAH 


TRACTATUS 


DE 


CURIA  ROMANA 


TOTIUS  TRACTATUS  DISTRIBUTIO. 

I.  Notior  res  est,  quam  ut  probatione  indigeat,  diversas  a 
Romano  Pontifice  personas  geri  ;  prout  sic  inter  alios  multos 
tradit  CardinalisdeLuca  : 

«  Primo  est  Summus  Pontifex  Romanus^  id  est,  vicarius 
«  Christi,  caput  Episcopusque  et  supremus  gubernator 
«  totius  Ecclesiae  catholicae,  cujus  totus  mundus  territorium 
«  est  et  dioecesis. . .  Ex  hac  porro  persona  exurgit,  et  per 
«  totum  constat  Romana  Curia  :  quamvis  enim  Curiae  Ro- 
«  manae  denominatio  recte  etiamdesumatur  ex  aliis  effec- 
«  tibus  et  jurisdictionis  speciebus,  isti  curiae  competentibus 
«  ratione  aliarum  personarum,  quas  Papa  gerit,  tamen  cum 
«  ejusmodi  effectus  accessorii  sint  et  subordinati,  non  nisi  im- 
«  proprie  praedictam  denominationem  fundanc. 

«  Secundo  gerit  Papa  Patriarcli(B  Occidentis  personam ; 
«  quae  tamen  in  statu  praesenti  orbis  cum  prioriconfunditur  ; 
«  ita  scilicet  ut  in  praxi  ad  eam  nullatenus  attendatur,  nisi 
«  in  paucis  quibusdam  materiam  jurisdictionalem  respi- 
«  cientibus... 

«  Tertio^  gerit  insuper  Papa  personam,  eamque  pariter 
«  ecclesiasticam  et  spiritualem,  Episco^pi  urlis  Bomanm  ip- 
«•  siusquedistrictus. 

«  Quarto  i^ersomimgeril  princi^is  temporalis  qnodidterra.s 
^  Ecclesiae,  quae  vocantur  status  Pontificius...  »  (11  dottore 
volgare,  lib.  15,  cap.  2,  n.  1  et  seq.,  facta  ex  italico  idiomate 
in  latinum  translatione.) 


2  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

II.  Curi(B  (1)  vocabulo  designari  solent  personae^  quae  cum 
principe  et  sub  principe  regunt  atque  administrant.  Hinc  sub 
EomancB  C^w^^^denominatione  intelligenda  potissimum  venit 
tota  illa  consiliariorum,  dicasteriorum  et  officialium  coUectio, 
quibus  in  regenda  universali  Ecclesia  Summus  Pontifex  uti- 
tur.  Insuper  ad  eamdem  Romanam  Curiam  ii  eliam  pertinere 
censentur,  etsi  accessorie  dumtaxat,  qui  sive  in  regenda  tem- 
porali  status  Pontificii  ditione,  sive  in  administranda  Romana 
dioecesi^  Summi  Pontificis  vices  agunt  auctoritatem  que 
exercent. 

III.  In  pr8esentiautemtractatu,non  agemusdeillaRomanae 
Curiae  accessoria  ac  secundaria  parte,  quae  status  Pontificii 
aut  dioecesis  Romanae  administrationem  respicit  ;  sed  dum- 
taxat  de  proecijpua  ac  magis  proprie  dicta  Romana  Curia ; 
quae  scilicet  Romano  Pontifici  instrumento  est  in  regenda 
tmiversali  Ecclesia^  ipsiusque  vices  agit  qualenus  supremi 
totius  Ecclesiae  catholicae  Pastoris,  non  quatenus  Pontificii 
status  temporalis  principis,  aut  proprii  urbis  Romae  Epis 
copi.  Hinc,  verbi  gratia,  non  agemus  de  tribunali  Consultae, 
quod  nonnisi  in  temporalibus  status  Pontificii  negotiis  ver- 
setur  ;  at  disseremus  de  tribunali  Rotae  utpote  quod  aliqua- 
tenus  universalis  Ecclesiae  interesse  tangit.  Item  dicemus  de 
Auditore  Camerae  Apostolicae,  ob  jurisdictionem  quam  in 
nonnullis  materiis  universaliter  habet  in  omnes  orbis  ca- 
tholici  dioeceses;  silebimus  autem  deCardinali  vicario^  de  gu 
bernatore  Urbis  Romae,  et  aliis  similibus,  quia  horum  actic 
status  Pontificii  fines  non  praetergreditur. 

Constat  vero  Romana  Curia^  praedicto  modo  intellecta 
Sacro  Cardinalium  collegio,  pluribus  eorumdem  Cardinaliun 
congregationibus,  nonnullisque  aliis  tribunalibus  ecclesias 
ticis,  ac  tandem  iis  Legatis,  vicariis,  administratoribus, 
praefectis  qui  dicuntur  Apostolici  idest,  a  Sede  Apostolicj 
deputati,  atque  ejusdem  auctoritate  seu  jurisdictione  muniti 

Ex  his  omnibus  simul  sumptis  coalescit  veluti  quida 
generalis  vicariatus   Sedis  Apostolicae,  per  quem  Summu 


(1)  De  hoc  vocabulo,  vide  qu2e  diximus  in  tractatu  de  Judiciis,  tomc 
i,p,  343. 


TOTIUS   TRACTATUS   DISTRIBUTIO.  O 

Pontifex  attingit  afine  usguead  finemfortiter,  et  omniadis- 
fonit  suaviter. 

De  hoc  ergo  generdli  vicariatu  Summi  Pontificis  discep- 
tationem  in  praesenti  tractatu  instituimus  ;  eas  scilicet  juris 
sacri  dispositiones  exposituri,  quae  varias  Romanae  Curiae, 
seu  praefati  generalis  pontificii  vicariatus,  personas  officiaque 
ac  tribunalia  respiciunt. 

IV.  Totam  autem  tractationem  in  quatuor  partes  distri- 
buimus  \Parte  yrima^  disseremus  de  Cardinalibus  seu  d< 
sacro  collegio  :  Parte  secunda  notionem  trademus  de  sacri^ 
Romanis  congregationibus  ettribunalibus :  Partetertia^QX-- 
pendemus  quaenam  sit  earumdem  Sacrarum  Congrega- 
tionum  aucloritas  seu  quam  vim  obligandi  habeant  ipsa- 
rum  decreta ;  dumque  id  praestabimus  quoad  Sacram  Con- 
gregationem  indicis,  totum  jus  circa  librorum  impressionem 
et  prohibitionem  exponemus  ;  et  demum  "parte  quarta, 
agemus  de  Legatis  a  latere,  Nuntiis,  vicariis  Apostolicis,  aliis- 
que  nonnullis    Sedis  Apostolicae  ministris  seu  officialibus. 


PARS    I 


DE 


CARDINALIBUS  SEU  DE  SACRO  COLLEGIO 


Visa  est  tota  de  Eminentissimis  Cardinalibus  disceptatio  ad 
sequentia  duodecim  capita  commode  referri  posse  :  l^^de  ips^ 
Cardinalis  vocabulo :  2°  de  triplici  Cardinalium  ordine  ; 
necnon  de  eorum  numero,  ac  de  Cardinalitiis  titulis  :  3^ 
quam  antiquum  Cardinalium  collegium,  et  num  divinse  ins- 
titutionis  sit,  an  vero  dumtaxat  Apostolicae  :  4''  Cardinalatus 
essentia  ac  definitio  :  5''  de  superioritate  Cardinalitiae  digni- 
tatisprse  omnibusEcclesise  praBlatis,  solo  excepto  Romano 
Pontifice  :  6°  quomodo  sese  habeant  adinvicem  Papa  et  sa- 
crum  coUegium,  quoad  universalis  Ecclesiae  regimen  ;  seu  an 
teneatur  cum  Cardinalium  consilio  consensuve  et  ministerio 
procedere  :  T  de  Cardinalium  creatione:  8°  quatenus  Car- 
dinales  residere  teneantur,  et  quaenam  sit  eorum  in  titulis 
suis  jurisdictio  :9^devariis  Cardinalium  prserogativis:  10''  de 
officioet  potestate  Cardinalium  Sede  Romana  vacante,  et  de 
conclavi :  ll^  de  sacri  coUegii  Decano  :  l^''  de  officialibus 
sacri  coUegii,  qui  clerici  italici^  clerici  nationalis  et  com- 
^utistce  nominibus  designari  solent. 


6  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

CAPUT   L 

DE  VOGE  GARDINALIS^ 

Otiosanon  estinvestigatio  de  vero  hujusce  vocabuli  in  pris- 
cis  monumentis  sensu.  Presbyterianismi  siquidem  et  Janse- 
nismi  fautores  nihil  non  moverunt,  ut  persuaderent  hanc 
denominationem  fuisse  ab  antiquo  parochis  propriam  ;  Car- 
dinales  proinde  nil  aliud  primitus  fuisse  quam  parochos. 
Unde  et  sanctae  Romanae  Ecclesia^  Cardinalium  praeeminen- 
tiam  superEpiscopos,  et  super  ipsosmet  Patriarchas  tanquam 
novitatem  ex  ambitione  Romanorum  curialium  introductam, 
et  antiquae  disciplinae  subversivam,  perpetuis  declamatio- 
nibus  carpunt  atque  insectantur.  Quorum  mendacia  ut  fa- 
cilius  pateant,  totum  argumentum  in  distinctos  quosdam  pa- 
ragraphos  distribuere  visum  est,  ut  sequitur  : 


§1- 

Quaenam  sit  vocabuli  Cardinalis  grammatica  significatio  etantiquitas. 

I.  <c  Celebriores  lexicographi,  quos  vidi,  vocabulum  car" 
«  dinalis  explicant,  qnod  Sid  cardinem  spectat...  et  haec  vera, 
«  propria,  et  ut  ita  dicam  grammatica  est  hujus  vocis  si- 
«  gnificatio.  Metaphorice  tamen  cardinalis  pro  ^pr^eci^puo 
«  principaU,  primario,  ab  antiquis  usurpatum  fuisse  cen-- 
tc  suerunt  Vossius,  Salmasius,  Pitiscus,  aliique ;  hancque 
«  explicationem  sectatus  est  Ducangius.  Thomassimus  vero, 
«  Muratorius  et  quidam  alii  vocabulum  istud  interpretati 
«  sunt  /ixum,  staUUj  irremovibile  ;  etcum  forsanad  ea  quae 
«  volebant,  parochos  scilicet  eo  titulo  decorare,  haec  inter- 
«  pretatio  non  satis  apta  ipsis  videretur,  alteram  adjecerunt 
«  qnod  titulare  etprojprimn  significaret.  Verumtamen  nul- 
«  lum  revera  apud  latinos  scriptores  extat  indicium,  quod 
«  ad  haec  denotanda,  ne  tropologice  quidem  et  improprie, 
«  usurpatum  unquam  fuerit.  Quare  probe  sane  doctissimus 


PARS   PRIMA.  / 

«  Gothofredus  (in  notis  ad  legem  7,  codicis  Theodosiani,  lib. 
«  %  tit.  6.)  scite  praemonuit :  Cardinale  quid  sit  {non  magis 
«  quam  cardinales  preslyteri^  diaconi),  ad  Jianc  diem  nescitur. 
€  Dum  vero  illud  explicat,  diserte  ait  significare  pon  simpli- 
«  citer  fixum,  sed  affixum  in  cardine  suo,  eidemque  adhae- 
«  rens...  Quare  concludit:  UtCardinalesit^q^uodannexuMj 
«  insertum^  compactum.  » (Marius  Lupus,  de  Parochiis^  dis- 
sertationeS,  capite  7.) 

11.  Ad  antiquitatem  vocis  quod  attinet,  mpnumenta  quae 
illam  continent  chronologice  recensendo,  primo  loco  occur- 
reret  epistola,  quam  Gratianus(canone  Sacrosancta^  dist.  22), 
tribuit  Anacleto  Pontifici ;  quae  proinde  ad  annum  circiter 
84  referenda  foret:  in  ea  enim  cardinis  nomine  designata 
occurrit  Romana  Ecclesia .  At  vero  illa  Epistola  ab  eruditis 
pro  authentica  non  admittitur  ;  unde  non  est  cur  ei  haerea- 
mus. 

Idem  dicendum  de  Romano  Concilio  anni  324  (de  quo  Bel- 
larminus,  1.  i^de  Clericiscdip.  16.)  Namillud  concilium,  quod 
secundum  Romanum  sul)  Sylvestro  Pajpa  inscribi  solet,  om- 
nino  apocryphum  esse  pro  explorato  habent  eruditi  ;  ut  vi- 
dere  est  apud  Labbe  (tom.  1,  p.  1575,  edit  Venet.  1728,  ad 
calcem  paginae) . 

Primum  ergo  monumentum  (ex  iis  quae  ut  au- 
thentica  alleganturj  in  quo  vocem  Cardinalis  adhibitam 
reperio,  est  vetus  carta  de  qua  Tamagna  ( On^m  ^e  Oar-- 
dinaliy  t.  1,  p.  88),  sic  meminit  : 

«  Volterranus  scriptor,  cujus  magna  apud  eruditos  auc- 
«  toritas,  refert(l)  a  seipso  visamfuisse  scripturam,  quaZe- 
«  nobius  senator  Romanus  donationem  quamdam  Ecclesiae 
«  Aretinae  facit,  sub  Damaso  I^  qui  anno  366,  Papa  creatusest. 
«  Quae  carta,  in  Aretina  Ecclesia  asservata,  hanc  subscriptio- 
«  nem  habet :  Fgo  Joannes  iS,  R.  JE .  diaconus  cardinaliSj  ea> 
<  parte  Damasi  Pontificis  laudo  etconfirmo.  » 

Sub  Gelasio  Papa,  id  est,  jam  ab  anno  492usurpatum  re- 
"^^xxvxcardinalis  nomen,  affirmant  Ciacconius  et  Panvinius  ; 


(1)  In  AntropoL.  /.  22,  in  Vit.  Innoc.  IV,pag.  255. 


3  -^        TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

pro  quo  et  antiquissimas  citant  pergamenas  cartas  Sanct8& 
Mariae  trans  Tiberim. 

Apud  S.  Leonem  Papam  frequenter  memorantur  ii  pres- 
byteri  et  diaconi  quos  vocat  cardinis  nostri.  Coeterum  jam 
quinto  saeculo  in  usu  omnino  fuisse  Cardinalis  vocabulum^ 
pro  explorato  habent  omnes  eruditi.  Haec  de  elymologia  et 
antiquitate  vocabuli  :  nunc  de  sensu  quo  antiquitus  usurpa- 
tum  fuerit  agendum. 


Quemnam  sensum  vox  cardinalishabeat  inscriptis  S.  Gregorii  Magni» 

pROPosiTio  1\  -  Apiiddictum  Po7itificem^  nunquam  wx 
cardinalis  adhileturin  sensic  pm^ciPALis  ctijusdam  inter  alios 
ejusdem  ecclesioe  ejusdemque  ordinis  clericos.  —  Probatur  'P 
6x  eo  quod  Sanctus  Gregorius  pluries  memoret  Cardinales 
JEpiscojpos ;  quicertesupponi  nonpossuntplures  uni  eidemque 
ecclesise  praefuisse,  itaut  niiw^in&Q  Cardinalis  dici potuerit, 
quod  inter  alios  ejusdem  ecclesiae  Episcopos  principalis 
extiterit:  Quoniamecclesia  Ta^iatem^in  qua  dudum  fuerat 
Jionore  sacerdotali  fraternitas  tua  decorata^  itaest  hostili  fe-- 
ritate  diruta,  ul  illuc  ulterius  spes  remeandi  nulla  reman-- 
serit ;  in  ecclesia  jSaonensi,  qu(B  jamdiu  Pontificis  auxilio 
destituta  est^  cardinalemte^  secundumpetitionis  tuo^moduMj 
Tiac  authoritate  nostra  constituimus  sine  duiio  Sacerdotem 
(lib.  1,  epist.  79.)  De  eodem  Martino,  ecclesiae  Tanatensis 
prius  Episcopo,  et  Saonensi  dioecesi  in  Cardinalem  Sacer- 
dotem  dato  iterum  sequenti  epistola  sermo  recurrit  :  Neces^ 
sarium  duximus  Martinum  fratrem  et  coepiscopum  nostrum 
ididem  cardinalem  constituere  Sacerdotem.  Nec  mentem 
subeat  suspicio,  forte  loqui  S.  Gregorium  de  prsecipuis  ali- 
cujus  regionis  vel  regni  prsesulibus^  quos  ideo  Cardinale^ 
vocaverit,  quod  sedes principales,  patriarchicam,  verbi  gratia, 
primatialem,  metropolitanamve  occuparent ;  nam  qui  sub- 


PARS    PRIMA.  y 

hac  denominalione   memorati  passim  in  ipsius  scriptis  oc- 
currunt,  fuerunt  e  contra  exiguarum  civitatum  Episcopi. 

Probatur  2°.  Ex  adhibita  cardinalis  voce  quoad  presby- 
teros  et  diaconos,  quos  constat  nequaquam  jpnncipales  in 
suo  gradu  constitutos  voluisse  Gregorium.  In  epistola  ad 
Syracusanum  Episcopum  (lib.  13,  epist.  23,  edit.  Benedict.) 
agitur  de  Cosma,  qui  primum  subdiaconus  in  ecclesia  Syra- 
cusana  ordinatus,  postea  vero  ruri  in  pago  quodam  presbyter 
factuset  constitutus,  tanta  tristitia  ex  hujus  loci  incommodis 
correplus  est,  ut  fugam  cogitaret.  Cui  benigne  subveniens 
sanctus  Gregorius,  mandat  Syracusano  Anlistiti,  ut  eum  in 
Syracusana  ecclesia  recipiat  tiXnqndiWL presiyterum  cardina-- 
lem.  Ex  toto  autem  contexlu  patet,  non  petere  S.  Gregorium, 
ut  is  clericus  constituatur  primus  wXprincipalis  inter  eccle- 
sise  cathedralis  presbyteros,  sed  tantum  ut  inter  ipsos  reci- 
piatur.  Quod  praeterea  patet  ex  Joanne  diacono  (lib.  3,  cap. 
11)  :  is  enim  illud  ipsum  factum  adducit  ab  probandum  quod 
antea  de  S.  Gregorio  affirmaverat,  nempe  :  Cardinales 
molenter  inparochiis  ordinatos  forensihus ^  inpnstinum  car^ 
dinemGregorius  revocabat.  Unde  in  stylo  hujus  temporis, 
constituere  aliquem  presbyterum  cardinalem  non  erat  eum 
caeterisejusdem  ecclesiae  praeficere^rma^aZm,seddumtaxat 
eum  incardinare,  seu  huic  ecclesiae  addicere. 

Itemlibro  4,  epistola  14  (edit.  Benedict.)  mandat  S.  Gre- 
gorius  dictae  Syracusanae  ecclesiae  incardinari  quemdam 
Felicem  diaconum,  e  sua  ecclesia,  in  qua  ordinatus  fuerat^ 
expulsum.  Rationem  autem  cur  velit  clericum  illum  cons- 
titui  Syracusis  diaconum  cardinalem,sic  exponit :  Imlecilli- 
tatiejus  atque  necessitatiius  maximeque  substentationi  ejus 
pietatis  intuitu,  providentes,  in  tua  ecclesia  eum  proevidimus 
incardinandum.  Et  nedum  intendat  eum  constituere  inter 
alios  illius  ecclesiae  diaconos  principalem^  ne  petit  quidem 
ut  ad  explendum  diaconi  officium  admittatur,  sed  dumtaxat 
ut  hujus  officii  emolumenta  recipiat :  Sive  ut  officium  dia- 
canatus  expleat^  seu  certe  ut  sola  ejusdem  officiipro  sus^ 
tentanda  jjaujpertate   sua  commoda   consequatur. 

Item  libro  1,  epistola  83(edit.  Benedict.)  agitur  de  quodam 
Liberato  diacono,  qui  de  praecedentia  contendebat  cum  dia- 


iO  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

conibus  a  Januario  Calaritano  Episcopo  ordinatis.  Is  au- 
lem  Liberatus  in  ecclesia  Calarilana  ordinatus  non  fuerat 
sedjam  diaconus  eo  venerat.  Regula  autem  ecclesiastica 
jam  tum  plenissime  vigens,  prsecedentiae  ordinem  ex  an- 
tiquitate  determinari  praecipiebat.  Hinc  Liberato  debebatur 
praecedentia,  si  jam  Calaritanae  ecclesiae  addictus  seu  in- 
cardinatus  fuerat,  antequam  cum  ipso  contendentes  dia- 
coni  a  Januario  ordinarentur  .•  secus,  immerito  eam  sibi  ar- 
rogabat.  Etin  hunc  sensum  sententiam  protulit  S.  Gregorius 
hoc  modo  :  Si  a  decessore  tuo  non  factus  est  cardimlis, 
ordinatis  a  se  diaconihus  nulla  debet  ratione  yroeponi  ;  ne  eos 
quos  consecrando  frolasse  cognosceris,  reprolare  supponendo 
quodammodo  videaris.  Pro^dictum  %taq;ue  Lileratum^  quem 
reprimendus  amlitionis  inflat  spiritus,  omni  instantia  db 
intentus  sui  pravitate  compesce  et  ultimum  inter  diaconos 
stare  constitue ;  ne  dum  se  illicite  proeferri  contendit^  imme- 
ritus  loco  in  quo  nunc  situs  est  judicetur.  Oujus  tamen  si 
obedientia  fueris  invitatus,  et  eum  post  hoec  cardinalem  facere 
volueris  nisi  Pontificis  sui  cessionemsolemni  more  meruerit^ 
abstinendum  ab  omni  incardinatione  memineris.  Quis  non 
videat  ibi  cardinalemfieri,  idem  esse  ac  incardinari  ?  Cum 
praeterea  jus  praecedendi  diaconis  a  Januario  ordinatis  de- 
negetur  Liberato,  non  tantum  si  cardinalis  seu  incardinatus 
nondum  sit,  sed  etiam  nisi  cardinalis  factus  sit  a  prae- 
decessore  Januarii,  ac  proinde  competitores  antiquitate  vin- 
cat,  quis  non  videat  pro  synonima  ^rincipalis  nequaquam  ha- 
beri  posse  vocem  cardinalis  ? 

Probatur  3\  Ex  omissa  cardinalis  voce,  dum  expresse  lo- 
quitur  de  presby teris  qui  primas  in  aliqua  ecclesia  obtinebant. 
Epistola  namque  81  libri  1,  cujusdam  eccllesiae  clerum  po- 
pulumque  certiorem  facit,  se  illius  curam  honorato  presby- 
tero  integre  commisisse  :  Quousque  ecclesioe  ipsi  Sacerdos 
fuerit  ordinatus,  omnem  supradicto  presbytero  sollicitudinis 
ejus  curam  commisimus.  Is  certe  Honoratus  principalis  in 
60  clero  erat,  et  tamen  cardinalis  nequaquam  vocatur.  Item 
libri4,  epistolall  :  Oonventionibus  hierarchicis,  cunctisque 
cleri  primoribus  ;  ubi  pariter  vox  cardinalis  desideratur, 
licet  expresse  de  cleri  primoribus  mentio  fiat.  Item  libri  6, 


PARS    PRIMA.  11 

epistola  12  :  Manumissionis paginam...  jpropria  manu^  una 
cum  trihus  freslyteris  prioribus  et  triius  diaconis,  pro  ple- 
nimissa j^rmitaie  suiscripsimus  iibi  iterumsponte  sua  occur- 
risset  vox  cardinalis^  si  edipriores  designari  hac  lempestate 
fuisset  solitum.  Quam  tamen  tertiam  probationem,  utpote 
negativam  tantum,  non  ponimus  tanquam  quae  per  se  solam 
rigorose  thesim  probet ;  sed  dumtaxat  ut  alias  probationes 
consonantia  sua  confirmet. 

Propositio  II\  —  Apud  S.  Gregorium  magnum^  vox  car-^ 
Mnalis  non  significat  gregis  pastorem,  id  est^  ecclesice  rec- 
torem  seu  parochum.  —  Toti  fuere  Jansenismi  et  presbyteria- 
nismi  patroni,  ut  persuaderent,  nil  aliud  originarie  cardi- 
nalem  fuisse  quam  parochum,  id  est,  ipsummet  cujuslibet 
ecclesiae  rectorem.  Quae  hypothesis  per  deducta  sub  praece* 
denti  propositione  omnino  corruit,  Si  enim  per  vocem  car- 
dinalis  S.  Gregorius  intellexisset  cujusque  ecclesiae  recto- 
rem  seu  parochum,  intellexisset  hoc  ipso  in  qualibet  eccle- 
sidi  principalem ;  atqui,  exprobatis,  alienus  ab  ipsius  mente 
fuit  clevici  principalis  sensus;  ergo  et  rectoris  seu  parochi. 
Et  caeteroquin  si  vel  minima  attentione  perpendantur  tum 
citati,  tum  modo  citandi  textus,  apertissime  constabit  eum 
sensum  dicti  Pontificis  stylo  prorsus  repugnare. 

Pr<3eterea  dici  nequit  rectores  ecclesiarum  seu  parochos 
fuisse  diaconoset  subdiaconos.PofroS.  Gregorius non  minus 
yocem  cardinalis  quoad  istos  adhibet,  quam  quoad  presbyte- 
roset  Episcopos.  Quis,  verbi  gratia,  somniet  rectoremeccle- 
siae  seu  parochum  fuisse  Felicem  illum,  de  quo  supra,  qui  ideo 
dumtaxat  in  cathedrali  Syracusana  constituitur  diaconus  car- 
dinalis,  ut  habeat  unde  vitam  sustentet,  et  pro  quo  etiam  non 
postulat  S.  Gregorius  ut  officium  diaconi  explere  permittatur  ? 

Propositio  IIP.  —  Ajpud  S.  Gregorium^  vox  cardinalis 
non  designat  exclusive  clericum  alicui  ecclesice  perjpetuo  et 
irrevocaUliter  addictum ;  sed  dicitur  etiam  de  clerico  a  sua 
ecclesia  depulso,  et  alteri  addicto  donec  ad  suam  reverti 
possit.  —  Id  omnino  evincit  libri  2,  epistola  25  ;  in  qua  vide- 
mus  JoannemEpiscopum,  quiin  sua  dioecesi  propter  hostium 
occupationem  remanere  non  poterat,  a  S.  Gregorio  constitui 
in  Squillacina  ecclesia  cardinalem  Sacerdotem.  Ea  vero  eccle- 


12  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

sianon  ipsi  in  perpeluumet  irrevocabiliter  regenda  commit- 
titur,  sed  solummodo  quousque  possit  ad  suam  remeare 
Te  Joannem^  abJiosWbus  caftivatce  Lissitance  civitatis  Ejpis- 
cqpim^  in  Squillacina  ecclesia  cardinalem  necesse  diximu. 
constituere  Sacerdotem  ;  et  licet  a  tua  sis  Jioste  immiiiente  de 
;pulsus,aliam  quodipastore  vacat  ecclesiam  debes  gubernare ;  ita 
tamen  ut  si  civitatem  illam  db  hostibus  liberam  effici^  et  domi 
no  ^protegente,  ad  priorem  statum  contigeritrevocari^  in  ean 
in  qua  ordinatus  es  ecclesiam  revertaris :  sin  autem  prccdict 
civitas  continua  captivitatis  calamitate  premitur,  in  hac  ifi 
qua  incardinatus  es  debeas  ecclesia  permanere . 

Caeterum  cum  morem  ita  Episcopum  alteri  ecclesiae  incar 
dinandi,  ut  deberet  ad  suam  propriam,  remoto  obstaculo 
redire,  secuti  sunt  alii  post  S.  Gregorium  Pontifices.  Inte 
quos  adduci  potest  Joannes  VIII,  in  cujus  epistola  13,  sic 
occurrit :  Ut  Frotario  Burdigalensi  Ejpiscopo,  cui  tamdii 
Bituricensem  ecclesiam  committit^  quamdiu  pagani  Burdi 
galensem  ecclesiam  obtineant^  omnes  obediant.  Quo  praemissc 
titulo,  sic  prosequitur  epistola  :  Bidicimus  totam  provinciam 
Burdigalensi  metropoli  pertinentem — ,  ita  esse  paganorun^ 
jpersecutionibus  desolatam , , .  Quaj^ropter  ejusdem  S.  Bituri 
censis  ecclesioe^  cui  subestis^  ei  pastoralem  curam  Apostolic 
auctoritate  committimus,  et  in  ipsa  eum  incardinandum  ne 
cessarioesse  censemus. . .  Porro  sciatis,  quiasic  ista^  non  mo 
dica  interveniente  necessitatebarbara^  modo  concedimus^  u 
tali  necessitate  remota^  removeatur  etiam  quo^  necessita 
imperat  (Apud  Marium  Lupi,  diss.  3,  cap.  7). 

Confirmari  thesis  potest  ex  titulo,  qui  in  corpore  juris  ca 
piti  42,  quaestionis  1,  causae  7,  praefigitur:  Qui  metu  hosti 
litatis  ad  alium  locum  transierit,  postea  ad  suam  ecclesiari 
redire  oportet  (cap.  42,  quaest.  1,  causae  7).  Nam  constat  ho 
caput  citata  S.  Gregorii  epistola  (25,  libri  2),  qua  Joannen 
constituit  in  ecclesia  Squillacina  cardinalem  Sacerdotem  ;  se< 
ad  tempus  dumtaxat;  id  est,  donec  possit  ad  priorem  suam 
in  qua  Episcopus  ordinatus  est,  ecclesiam  remeare.  Erg 
qui  titulum  capitis  conscripsit,  ejusmodi  cardinales  intellexi 
de  clericis  ad  tempus  (et  non  irrevocabiliter),  alteri  quar 
suaeecclesiae  affixis. 


PARS    PRIMA.  13 

Confirmatur  iterum  thesis  auctoritate  doctorum,  qui  ad- 

;  nibitam  a  S.  Gregorio  Magno  cardinalis  vocem  eodem  mo- 

|do  intellexerunt :  «  Gensot  Altaserra,  id  genus  cardinalium 

«  non  fuisse  in  perpetuum  tempus;  erant  enim  Episcopi  suis 

«  sedibus   pulsi  ob  barbaricam   feritatem,   qui  vacantibus 

«  ecclesiis  a  Romano  Pontifice  solatii  et  alimoniae  causa  da- 

«  bantur.  Si  ergo  civitas  eorum  postliminio  reciperetur  ab 

«  hostibus,   ad  eam  redibant.  »    (Adnotatores  ad  epistolam 

79,  libri  1,  S.  Gregorii  Magni,  edit.  Benedict.).  Quam  Al- 

taserrae  sententiam  a  pluribus  aliis  doctoribus  pro  certa  ha- 

bitam  fuisse  sic  testatur  Marius  Lupus  {de  ParochiiSy  dissert. 

[3,  cap.  7):  «  Sed  et  alii  complures  praestantiores  juris  ca- 

«  nonici  professores,  j^Wmoquidem  relatas  formulas  episto- 

«  larum  Magni  Gregorii  indubilanter  de  translatione  ab  una 

€  et  affixione  ad  aliam  ecclesiam  intellexerunt :  easdem  enim^ 

«  aut  canones  decreti  Gratiani  ex  ipsis  depromptos,  citant, 

«  ubi  de  Episcoporum  translatione  agunt  (prsesertim  in  com- 

«  mentariis  ad  titulum  7,  libri  1  decretalium) .  Deinde  eis- 

«  dem  inhaerentes  docent,  quod  cessante,  aut  invasione  hos- 

«  tium,  aut  alia  necessitatis  causa,  translati  Episcopi  ad  ec- 

«  clesiam  in  qua  ordinati  erant  redire  tenebantur.  Ita  prae 

«  caeteris  Gonzales,  Reififenstuel,  ad  dictum  titulum  decre- 

«  talium,  et  Lancellotus  in  praeclaris   Institutionibus  juris 

«  canonici  (tituio  1 8),  et  ipsemet  Fleury  pariter  in  institutioni- 

«  bus.  Adeo  autem certum  est,  quod  qui  a  Gregorio  cardinales 

«  constituebanturautincardinabantur,  adtempussolummodo 

«  iis  ecclesiis  addicebantur,  ut  alter  doctissimus  juris  cano- 

«  nici  consultus^  Franciscus  Florens  (in  tractatu  ad  librum 

«  1  decretalium,  de  Translatione  Epscoporum,  pagina  228) 

«  presse  loquendo  et  ad  normam  posteriorum  saeculorum,  ne 

«  Iranslationes  quidem  vocandas  contendit  hujusmodi  a  B* 

«  Gregorio  commemoratas  incardinationes,  sed  commendas 

«  dumtaxat ;  nam  ait :  Translatione  alsolvuntur  omnino  a 

«  vinculoquo  adstricti  erant  priori  ecclesicB,  et  cum  secunda 

«  in  quam  transferelantur  novum  matrimonium,  dispensa- 

«  tive  contrahelant.  Incardinatione  vero,  primo^   ecclesi(B 

«  vinculum  et  matrimonium  duraiat  \  secundce  autem  admi- 

«  nistratioetministerium  concedebatur  lautum  ad  temjpus... 


14  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

«  Finito  tem;pore^  vel  hostili  wetu  et  j^ericulo  evidente^  redire 
«  compeUelantur  ad  pnorem  ecclesiam^  guam  jure  quodam 
«  postliminii  reci^ieiant.  » 

Ex  dictis  autem  patet,  vehementer  hallucinatum  fuisse 
Thomassinum,  Muralorium,  Vanespenium,  et  alios  quotquot 
illam  a  S.  Gregorio  usurpatam  cardinalis  vocem,  interpre- 
tati  sunt  exclusive  de  clerico,  ita  alicui  ecciesiae  addicto,  ut 
esset  in  ea  ecclesiaj^roj^rm.?^  titularis^  fixus^stabiliSy  n^c 
ab  ea  recedere  posset.  «  Idque  ea  solum  de  causa  (ait  loco  ci- 
«  lato  Marius  Lupus),  ut  Cardinales  parochos  fuisse  commi- 
«  niscerentur.  » 

Propositio  IV^  —  A^ud  St.  Qregorium  Magnum,  cardi- 
nales  frequentissime  mcantur^  qui  ex  ecclesia  in  qua  ordi- 
nati  fuerant  ad  aliam  migrantes^  huic  addicelantur  seu  in- 
cardinaiantur.  —  Prioribus  propositionibus  falsas  quasdam 
rejicimus  vocis  cardinalis,  apud  S.  Gregorium  occurrentis, 
interpretationes.  Diximus  scilicetquidMagnus  Gregoriushoc 
vocabulo  non  intellexerit.  Nunc  quonam  sensu  illud  adhi- 
buerit,  directe  est  pandendum.  Probare  scilicet  intendimus, 
cardinales  seu  de  cardine^  juxta  dicti  pontificis  stylum, 
fuisse  clericos  omnes  alicui  ecclesiae  addictos,  sive  per  ip- 
sammet  ordinationem  in  hac  ecclesia,  sive  quia  ex  alia  trans- 
lati,  huic  ad  tempus  saltem  affixi  erant.  In  praesenti  autem 
propositione  quarta,  agimus  dumtaxat  de  posterioribus; 
id  est,  de  translatis  ab  ecclesia  in  qua  ordinati  fuerant,  et 
alteri  ecclesiae,  ad  tempus  saltem,  affixis  seu  incardinatis. 

Hos  sub  nomine  cardinalium  a  Magno  Gregorio  compre- 
hendi,  certo  certius  est.  Nam  in  supra  citata  libri  1  epistola 
77,  videmus  in  vacante  Saonensi  ecclesia  cardinalem  Sacer- 
dotem  constitui  Martinum,  qui  in  sua  Tanalensi  Ecclesia, 
cujus  Episcopus  erat,  commorari,  propter  hostium  infesta- 
tionem,  nequibat.  Item  supra  citata  libri  2  epistola  25, 
Joannes  Lissitanae  civitatis  Episcopus,  ab  ea  sede  exulare 
coactus,  Squillacinae  ecclesiae  constituitur  cardinalis  Sa- 
cerdos. 

Item  Agnellum,  in  civitate  de  Fundis  Episcopum,  et  ibi 
commorari  non  valentem,  praefecit  S.  Gregorms  ecclesiae 
Tarracinae.  Quem,  libri  3  epistola  13,  sic  alloquitur :  Agnello 


PARS    PRIMA.  15 

£J;piscopo  de  Fundis^  qui  nunc  in  civitate  incardinatus  est 
Tarracinensi...  Qmaigitur  oh  cladem  hostilitatis^  nec  in  ci- 
mtate  necinecclesia  tua  est  cuique  haUtandi  licentia,  ideo  te 
auctoritate  nostra  Tarracinensis  ecclesiGc  cardinalem  consti- 
tuimus  Sacerdotem.  Et  in  Epislola  ad  Tarracinenses :  Quia 
Agnellum  cardinaJem  volis  constitui  deprecamini  Sacerdotem. 

Item,  libri  13  epistola  23  (edit.  Bened.)  :  Qregorius  Jo- 
Tianni  Episcopo  Syracusano.  Quoruudam  ad  nos  relatione 
pervenit^  Cosmam^  qui  a  decessore  vestro  venerandce  memo- 
ri(e  Maximiano  in  ecclesia  Syracusana  factus  suMiaconus, 
atque  a  vdbis  ^ostea  in  possessione,  quce  Juliana  vocatur^ 
jpreslyter  dicitur  ordinatus^  ita  nimia  tristitia  et  loci  quali- 
tate  vehementer  afflictum,  ut  vitam  siU  j^cenam  existimet. . . 
Ft  ideo  quia  tales  erga  subjectos  nostros  delemus  existere^ 
quales  noUs^  si  siibjecti  essemus^  nostros  volueramus  esse 
j)r(B;positos^  magnm  lenignitatis  est^  si  eum  in  ecclesia  ubi 
subdiaconi  est  functusofficio,  sanctitasvestra  reducere^  atque 
illic  presbyterum  voluerit  constituere  cardinalem.  Ibi  agitur 
de  presbytero,  ab  ecclesia  in  quapresbyter  ordinatus  fuerat, 
ad  aliam  transferendo:  relative  autem  ad  Ecclesiam  ad  quam 
transfertur  \ ocdXwv presbyter  hujus  Ecclesiae  cardinalis:  eo- 
dem  nempe  prorsus  modo,  quo  vidimus  pro  Episcopis  in  si- 
mili  casu  usurpari. 

Item^  cum  diaconus  Felix  ad  schisma  Istricorum  decli-- 
nassetj  postea  vero  correcto  errore  ad  S.  Gregorium  recur- 
risset^  ab  eo  Pontifice  ad  Episcopum  Syracusanum  directus 
est,  huic  Ecclesiae  incardinandus^  id  est,  cardinalis  diaconus 
in  ea  constituendus :  «  Imbecillitati  ejus,  atque  necessitatibus, 
«  maximeque  substentationi  ejus,  pietatis  intuitu,  pro- 
«  videntes,  in  tua  ecclesia  eum  providimus  incardinandum 
«  sive  ut  officium  diaconatus  expleat,  seu  certe  ut  sola  ejus- 
<  dem  officii  pro  sustentanda  paupertate  sua  commoda  con- 
«  sequalur.  »  (Libri  4,  epistola  14,  edit.  Benedict.) 

Item  (libri  6,  epist.  11) :  «  Fraternitatem  tuam  a  nobis  pe- 
«  tiisse  recolimus,  ut  Gratianum,  ecclesiae  Venafranae  diaco- 
«  num,  tuae  crederemus  ecclesiae  cardinandum  :  et  quoniam 
«  nec  Episcopum  cui  obsecundare,  nec  propriam  habet  eccle- 
«  siam  (hoste  scilicet  prohibente)  qua  suum  debet  ministerium 


IG  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA, 

«  exhibere,  pelitionem  tuam  non  praevidimus  differendam. 
«  Idcirco  scriplis  tibi  praesentibus  eum  necessario  duximus 
«  concedendum,  habituro  licentiam  diaconum  illum  (nostra 
«  interveniente  auctoritate)  ecclesiae  tuae,  Deo  propitio,  cons- 
«  tituere  cardinalem,  » 

Item  sub  propositione  prima,  textum  (ex  epistola  83  libri  1) 
adduximus,  in  quo  idem  diaconi  cardinalis  vocabulum  intel- 
ligendum  est  relative  ad  ecclesiam  ad  quam  ex  alia  diaconus 
ille  venerat. 

Inferioribus  etiam  saeculis  in  eodem  sensu  recurrunt  illae 
a  S.  Gregorio  Mae^no  usurpatae,  incardinandi  et  cardinalem 
constituendi  formulae.  In  opere  qui  liler  diurnus  inscribitur 
(editionis  Garnerianae,  ab  Hofmanno  recusae,  tom.  %  p.  110) 
datur  formula  ad  exequendam  ejusmodi  incardinationem  : 
Synoddle  ut  Episcojpus  alterius  civitatis  in  alia  ecclesia  possit 
incardinari.  Ettemporisnecessitasoiosperurget^  etimminutio 
exigit  personarum,  ut  destitutce  ecclesice  vestrce  salulri  debe^ 
amus  delileratione  succurrere:  et  ideo  secundum  desiderium 
vestrum,  fratrem  et  coejpiscopum...^  cujusecclesiaest  db  hosti- 
ius  occupata^  cordinalem  vestr(B  ecclesiody  sicut  petistis,  con- 
stituimus  Sacerdotem. 

Item  Hadrianus  secundus  in  septima  sua  ad  Episcopossy- 
nodi  Suessionensis  epistola  :  Sed  quia  idem  reverendus  An" 
tistes,  utvestra  relatio  manifestat,  a  projpria  Ecclesia  diutino 
jam  temporejpaganorum  persecutione  pulsus  hac  illac  peregre 
"proficiscitur. . ;  qua  de  re  secuti^rcedecessorumpatrum  institU" 
ta^et  Apostolicce  Sedis  exem^pla  jpontificum^  ^rcpxipue  Beati 
Patris  Gregorii,  qui  circahujusmodi. quoe nunc nos erga  proe- 
fatum  Antistitem  JDeo  faventestatuimus^  scepe  statuisse  di- 
gnoscitur,  decernimus  hunc  sanctissimum  creirojamdictum 
fratrem  nostrum  et  coejpiscopum  Actardum^  ecclesioe  qu(B  for-- 
te  suo  sit  viduata  pastore^  penitus  incardinari^  quatenus  in 
ea  incardinatus,  elc.  (Apud  Marium  Lupi,  de  ParochiiSy 
diss.  3,  capite  7,  pag.  368,  edit.  Bergomi  1788). 

Quibus  attenlis  documentis  (ut  caetera  brevitatis  ergo  prae- 
termittamus),  omnino  concludendum  est  cum  Romanis  Gra- 
tiapaei  decreti  correctoribus  :  «  Cardinare  vero,  seu  cardi- 
«  nalem  constituere,  ita  videtur  B.  Gregorius  accepisse,  ut 


PARS    PRIMA.  17 

i  canonicam  translationem  significet.  Nam  cum  tempore  S. 
i  Gregorii  canon  sextus  Concilii  Ghalcedonensis  accurale 
sc  observaretur,  ut  nullomodo  daretur  alicui  locus  in  eccle- 
t  sia  (qui  nunc  titulus  vocatur),  nisi  simul  ad  eum  locum  or- 
t  dinaretur,  cum  aliquis  jam  ordinatus,  necessitate  aliqua 
t  in  aliam  ecclesiam  transferebatur^  ut  in  illa  in  eodem  gradu, 
t  quo  in  prima  ordinatus  erat,  deserviret,  in  secunda  dice- 
ic  batur  incardinari...  De  hac  re  Joannes  Diaconus  libro  3, 
K  capite  8,  11  et  16.  Gregorium  vero  Joannes  VIII  et  facto 
K  ipso,  et  vocabulo  in  eadem  notione  accepto,  est  imitatus, 
«  quod  ex  aliquot  manuscriptis  ipsius  epistolis  constat.  » 
(Nota  ad  canonem  Fraternitatem  5^  distinctionis  71.) 

Propositio  V^  —  Juxta  jSf.  Gregorii  stylum,  cardinales 
alicujus  ecclesice  erant^  non  tantum  qui  alibi  ordinati  ad  eamr 
ecclesiam  transferebantur  eique  incardindbantur ,  sed  et  ii 
quiad  illam  ecclesiam  seu  ad  illumcardinem  ordinati  fuerant. 
— In  superiori  propositione  toti  fuimus  ut  ostenderemus,  car- 
dinales  a  S.  Gregorio  vocarisolitos  fuisse  eos  clericos,  qui  ex 
ecclesia  inqua  ordinati  fuerant  aliqua  necessitate  depulsi,  al- 
teri  saltem  ad  tempus  (id  est^  donec  ad  priorem  remeandi  fa- 
cult8sfieret)addicebantur.Nuncquaestioest,utrumadtalesex- 
clusive  cardinalis  denominationem  dictus  Pontifex  restrinxe- 
rit ;  ita  scilicet  ut  cardinales  simul  habiti  et  dicti  abeo  non  fue- 
rint  clerici  eidcm  ecclesiae  per  ordinationemaddicti  ?  Affirma- 
tive  respondet  MariusLupus  (^^P^rocAm,  dissert.  3,  cap.  7): 
«  Advertere  interest,  inquit,  quod  nulli  profecto  sive  Epis- 
«  copi,  sive  presbyteri  diaconive  magis  stabiles,  permanen- 
«  tes,   immobiles,  quin  etiam  proprii  et  titulares  fuerunt, 
«  quam  illi  qui  primo  in  unaquaque  ecclesia  ordinabantur 
cc  ac  consecrabantur,  eidemque  ut  proprio  titulo  (quemad- 
«  modum  hodie   dicitur)  sua  ordinatione  addicebantur.  Tot 
«  enim  et  toties  repetitis  sacris  canonibus  statutum  erat^  ut 
cc  singuli   singulis  ecclesiis  ipsa  ordinatione    affigerentur, 
«  ut  nunquam  ab  una  ad  aliam  nisi  necessitate  aliqua  ur- 
t  gente  transirent.  Hi  autem  cum  nullibi  a  Beato  Gregorio 
«  cardinales  constituti  dicantur,  ea  majori  quse  in  his  rebus 
<c  haberi  potest  evidentia  palet,  sanctum  doctorem  nihil  pror- 
cc  sus  eorum  significasse  ea  formula,  qua  de  iis  loquitur  qui 


48  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  de  una  ad  aliarii  transferebaiitur  ecclesiam,  et  ita  transfe- 
«  rebantur,  ut  cessante  impedimento,  ad  priorem  remigrare 
€  deberent.  Idque  etiam  hocomissoineptumprorsusfuisset; 
«  nam  eodem  pacto  atque  ratione  omnesomninoclerici  cardi- 
«  nales  constituti  dici  potuissent :  nam  omnes  alicui  ecclesiae 
«  ita  addicti  erant^  ut  in  iisdem  proprii  essent  et  titulares^ 
«  fixi,  stabiles,  ab  eaque  recedere  nequirent.  Gregorius  vero 
«  quosdam  dumtaxat  ea  formula  designat.  » 

Nulliforsan  magis  quam  mihi  eruditionis  et  doctrinae  gra- 
vitate  praeclarus  Marius  Lupus.  Ad  eum  tamen  in  hac  r€ 
deserendum  compelli  me  fateor.  Corruit  enim  tota  ejus  ar 
gumentatio,  si  falsum  sit  quod  adeo  fidenter  affirmat,  nul- 
libi  a  Beato  Gregorio  cardinales  dici  eos,  qui  ordination( 
tantum,non  vero  translatione,  alicui  ecclesiae  addicebantur 
Atqui  falsam  omnino  ejusmodi  affirmationem  probat  sanct 
Gregorii  epistola  15,  libri  1 ;  in  qua  expresse  agitur  de  cons- 
tituendo  per  ordinationem^  non  autem  per  translationem 
cardinali  presbytero :  Pervenit  ad  nos^  quod  Populonensi. 
ecclesia  ita  sit  sacerdotis  officio  destituta,  ut  nec  posnitentii 
decedentibus  ilidem^  neclaptisma  possit jproestari  infanti 
hus...  Jubemus  dilectioni  tuce,  ut  hujus  prcBceptionis  auctori 
tate  commonitus,  memorate  ecclesice  visitator  accedaSj  u 
unum  cardinalem  illic  "presbyterum,  et  duos  debeas  diacono 
ordinare,  In  parochiis  vero  jprefate  ecclesice  tres  similite 
^resbyteros,  Ibi  certe  agitur  de  constituendo  in  Populoncns 
cathedrali  ecclesia,  non  per  translationem,  sed  per  ordina 
tionem,  uno  cardinali  presbytero. 

Sed  et  idom  plene  constat  ex  Joanne  diacono,  qui  dic 
Pontificis  vitam  conscripsit :  «  Episcopos  undecumque  me 
«  lioresinvenirepotuit,  studiosissime  ordinavit.  Etsiquai 
_  «  do  necessitas  ordinandi  Sacerdotis  obrepsit,  neque  card 
«  nales  Ecclesiae  suae,  neque  monachos  monasterii  sui  peH 
«  tus  excusavil,  quominus  illis  ecclesiam  regendam  con 
«  mitteret,  qui  exemplis  et  verbis  pariter  illam  aedificare  m 
«  lius  potuissent.  Nam  ut  pauca  de  multis  conlingam,  \ 
«  presbyteris  cardinalibus  Ecclesiae  suae  consecravit  Epi 
«  copos,  Bonifacium  Rhegii,  Habentium  Perusii,  et  Donu 
«  Messanae  Siciliae.  Ex  subdiaconibus  vero,   Gloriosum  Ii 


PARS  PRIMA.  19 

«  triae...,  Petrum  Trecas...  Solis  diaconibus  Apostolicae  Se- 
€  dissuperhac  quodammodo  parte  pdLVcehdii  {iii  enumeran- 
«  tur  tres  tantum  ad  ej^iscopatum  evecti). 

c  Cumque  Gregorius,  percepta  occasione,  suae  Ecclesise 
«  cardinales  (si  lamen  consentirent)  satis  voluntarie  prove- 

<  heret,  neminem  prorsus  quantacumque  necessitate  coactus, 
«  violenter  promovere  certabat ;  ne  sub  hujusmodi  occasione 

<  quemquam  eliminando  deponere  videretur  »  (libro  3,  cap. 
7  et  8).  Ibi  autem  narrat  Joannes  diaconus,  quomodo  Flo- 
rentium^  Sedis  Apostolicae  cardinalem  subdiaconum,  sibi  in 
Episcopum  consecrari  postulaverint  Neapolitani;  recusante 
autem  Florentio,  quomodo  vim  illi  facere  noluerit  S.  Gre- 
gorius.  Ex  qua  Joannis  diaconi  narratione,  satis  patet  car- 
dinales  dici  solitos  fuisse  tum  presbyteros,  tum  diaconos, 
tum  subdiaconos  etiam,  Sedi  Apostolicae,  seu  Romano  Epis- 
copo  addictos.  Ex  iis  autem  multi  saltem  fuerant  in  Romana 
Ecclesia  ordinati ;  nec  omnes  supponi  possunt  aliunde  jam 
ordinatos  venisse,  et  Sedi  Apostolicae  incardinatos  fuisse. 

Quod  caeteroquin  magis  adhuc  palam  fit  in  subsequentibus 
citati  historici  verbis :  «  Aliarum  parochiarum  clericos  sibi 
«  et  aliis  discretissimus  Pontifex  discretissime  incardinare 
«  curabat  »  (lib.  3,  cap.  19).  Quod  ut  probet/ narrat  Joan- 
nes  diaconus  quomodo  S.  Gregorius  in  diaconum  Romanae 
Ecclesiae  ordinaverit,  Epiphanium  quemdam,  sibi  ex  Isauria 
missum,  eumdemque  remittere  noluerit;  pro  quo  ipsa  ad- 
ducit  S.  Pontificis  verba^  nempe  :  Filiumvestrum  Fjpipha" 
nium  mandastis,  ut  ad  sacrum  ordinem  provehere  deberemus^ 
X)obisqueretransmittere\  sed  in  unovosaudivimus^  inaltero 
vero  audire  minime  potuimus.  Biaconus  quidem  factus  est : 
sedquisquis  semelin  hac  Ecclesiasacrum  ordinem  acceperit^ 
egrediendi  ex  ea  uUerius  licentiam  non  halet.  Illum  profecto 
diaconum  Romanae  Ecclesiae  incardinatum,  seu  cardinalem 
factum  existimavit  citatus  historicus ;  et  tamen  non  per 
translationem,  scd  per  ordinationem. 

Adverterat  quidem  Marius  Lupus  (pagina  379,  de  Paro- 
chiiSy  diss.  3,  cap.  7)  sibi  contrarium  esse  Joannis  diaconi 
loquendi  modum.  Sed  respondet  auctorem  illum  nonnisi  sae- 
culo  nono  scripsisse,  quo  tempore  jam  alio  sensu  vox  car- 


20  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

dinalis  usurpari  coeperat.  Quae  responsio  admitli  quidem  for- 
san  potuisset,  si  aliunde  verum  foret,  nunquam  in  universis 
Magni  Gregorii  operiius  cardinales  dictos  conspici  clericos 
alicui  ecclesise  per  ordinationem  addictos,  ut  affirmat  Ber- 
gonensis  canonicus  (citato  opcre  pag.  378).  M  cum  supraci- 
tata  Magni  Gregorii  epistola  contrarium  prorsus  evincat, 
consonare  cum  Gregorianis  Joannis  diaconi  locutiones  potius 
censendse  sunt ;  prsesertim  cum  nuUibi  moneat  de  usurpatc 
a  se  in  diverso  sensu  cardinalis  vocabulo, 

Item  valida  non   videtur  Marii  Lupi  objectio,   quosdan 
nempe  dumtaxat  a  Magno  Gregorio  cardinales  vocitari ;  om 
nes   tamen  clericos  eo  nomine  fuisse  decorandos,  si  cardi- 
nales  fuissent  quilibet  alicui  ecclesiae  per  ordinationem  ad- 
dicli.  Nam  1"^  cardinales  Gregorius  vocat  etiam  eos  qui  pe: 
ordinationem  alicuiecclesiaeerant  affixi,  utexcitata  epistoU 
constat.  ^*"  Verum  quidem  est^  eam  vocem  quoad  affixos  pe 
translationem  multo  crebrius  a  sancto  doctore  usurpatam  re 
periri :  ast  id  mirum  non  est ;  qui  enim  alicui  ecclesiae  pe 
ordinationem  addicti  fuerant,  jam  ab  omnibus  satis  intelli 
gebantur,  quin  hoc  exprimeretur,  esse  de  ejus  ecclesiae  cai 
dinales:  atvero  qui  aliunde  venientes   his   adjungebantur 
nisi  expresse  declararentur  affixi,  seu  addicti,  seu  incard: 
nati,  nequaquam  intelligi  poterant  huic  ecclesiae  alligati;se 
relative  ad  eam  in  advenarum  et  extraneorum  conditior 
remanebant.  Hinc  3°  asseri   nequit  guosdam   tantum  a 
Gregorio  cardinales  dictps  fuisse^  eo  sensu  quod  a  cardin: 
latus    conditione   illos   excluserit,   quos    sub    hoc    nomi] 
non  designat,  clericos  nempe  ex  sola  sua  ordinatione  alicj 
ecclesiae  addictos :  licet  enim  eos  cardinales  non  vocet,  utp( 
qui  tales  satis  per  se  intelligebantur,  non  sequitur  quod  pl 
cardinalibus  non  habuerit.  Deserendus  ergo  in  hac  re  vidj 
tur  Marius  Lupus  et  Nardi ;  et  eum  secutus  Tamagna  (0; 
ginide'  Cardinali^  parte  1,  c.  3; ;  et  concludendum  S.  Grej 
rii  Magni  tempore  cardinales  dictos  fuisse  clericos,  tum  pj 
ordinationem,  tum  per  translationem  alicui  ecclesiae,  ad  tei 
pus  saltem,   addictos.  Sed  nuUam  hac  voce  expressam  fuisj 
inter  caeteros  ejusdem  ordinisin  eadem  ecclesia  praeemine[ 
tiam,  nuUam  principalitatem  nullam  specialem  muneris  p( 


PARS    PRIMA.  21 

petuitatem,  nullum  denique  parochi  vestigium,  certo  cer- 
tius  contra  recentiorum  parochistarum  commenta  demons- 
travitMarius  Lupus,  praeclarissimo  suo  opere  cui  titulus,  de 
Parochiis^  ante  annum  1000,  dissertationes  tres. 

ScHOLiuM.  —  Utrum  S,  Gregorius  Mag)ius  cardinalesintel- 
lexerit  clericos  cathedrali  dumtaxat  Ecclesix  affixos.  —  Ex- 
pendendo  quo  sensu  Cardinalis  vocabulum  in  scriptis  Magni 
Gregorii  usurpatum  occurrat,  plura  determinavimus :  l^ 
nempe  designatos  eo  nomine  non  fuisse  parochos:  2^  nec 
frincij^ales  quosdam  inter  ejusdem  ecelesiae  ejusdemque  or- 
dinis  clericos :  3°  nec  praecise  et  exclusive  clericos  irrewca- 
Mliter  alicui  Ecclesiae  addictos :  4°  designatos  autem  hoc 
vocabulo  frequentissime  fuisse  clericos  e  sua,  in  qua  ordinati 
fuerant^  ecclesia  depulsos,  et  alteri,  etiam  ad  tempus  et  non 
in  perpetuum^  affixos :  5''  eos  praeterea  qui  ex  ipsa  sua  or- 
dinatione  alicui  ecclesiae  addicebantur.  Nunc  inquirendum 
remanet  utrum  dictus  Pontifex  ejusmodi  formulis  designare 
voluerit  cathedralis  dumtaxat  ecclesiae  clericos,  an  vero 
etiam  clericos  aliis  civitatis  episcopalis  dioeceseosve  ecclesiis 
addictos.  Et  certe  magni  momenti  esset  hujus  difficultatis 
solutio.  Si  enim,  quod  sequiora  tempora  demonstrant^ 
cardinales  nempe  nihil  aliud  fuisse  quam  cathedralis  pro- 
prium  clerum,  idest,  Episcopi  presbyterium  seu  capitu- 
lum,  jam  a  S.  Gregorii  Magni  tempore  usurpatum  pande- 
retur^  non  parvo  hinc  lumine  cardinalitii  ordinis  origo 
iiiustraretur. 

Atvero  inter  varios  laudati  Ponlificis  textus,  mihi  nondum 
licuit  ipsius  hac  de  re  mentem  clare  perspicere. 

I.  Nam  fatendum  quidem  est,  cardinalis  et  incardinare 
vocabula  plerumque  in  scriptis  ejus  occurrere  relative  ad 
aliquam  cathedralem  ecclesiam  usurpata.  Immo  in  libri  1 
epistola  13  satis  aperte  innuitur  reservari  cathedralibus  cle- 
ricis  cardinalis  denominationem.  Nam  dum  jubet  Gregorius  a 
quodam  visitatore  Episcopo  ordinariin  dioecesiPopulonensi, 
(pastore  tunc  et  presbyteris  vacua),  sex  clericos,  hac  formula 
utitur :  Ut  unum  cardinalem  illic  (in  Populonensi  ecclesia) 
freslyterum^  et  duos  debeas  diacQries  ordinare:  in  parochiis 
vero  pro^fatce  ecclesice  tres  similiteryreslyteros.  Yoyiparochia 


22  TRAGTATUS    DE    CURIA    ROMA.NA. 

antiquitus  designavit  reliquum,  praeter  civitatem  episcopa- 
lem,  dioecesis  tractum.  Unde  tres  presbyteri  in  parochiis  ordi- 
nandi  intelligendi  sunt  de  presbyteris  qui  plebes  extra  civita- 
tem  positas  curare  debebant.  Quoad  hos  autem  S.  Gregorius 
vocem  cardinales  non  addit.  E  contra  loquens  de  presbytero 
in  ipsa  cathedrali  Populonensi  ordinando,  cardinalem  eum 
vocat ;  quia  nempeis  cardini  addicendus  erat,  idest,  cathedrali 
ecclesice,  ut  ex  innumeris  monumentis  sequentium  temporum 
probari  potest.  Ea  tamen  probatio  rem  non  evincit:  objici 
enim  potest  vox  similiter,  quasi  indicet  in  parochiis  tres 
etiam  cardinales  presbyteros  esse  ordinandos.  Et  quamvis 
ea  dictio  similiter  potius  videatur  referenda  ad  vocem  ordi- 
nare^  vel  etiam  ad  numerum  clericorum  pro  civitate  praes- 
criptum,  omnis   tamen  ambiguitas  non  toUitur. 

II.  Aliunde  in  contrarium  faciunt  duo  oratoria,  in  quorum 
altero  prohibet,  in  altero  concedit  Gregorius  cardinalem 
constitui  presbyterum.  Textus  ipsos  in  medium  adducamus  : 
sic  legere  est  in  epistola  2  libri  10.  ad  Fortunatum  Neapoli- 
tanum  Episcopum :  <  Fraternitati  vestrae  esse  non  putamus 
«  incognitum,  quia  Romanus  clarissima?  memorise  vir,  per 
«  ultimae  suae  voluntatis  arbitrium,  in  domo  juris  sui  eccle- 
«  siam,  quae  in  civilate  vestra  sita  est,  aedificari  deputavit. 
«  Et  quia,  Deo  miserante,  defuncti  noscitur  voluntas  impleta, 
e  sanctitas  vestra  illic  ingravanter  accedat:  et  locum  ipsum 
«  in  honorem  Sanctorum..  solemniter  studeat  absque  missis 
«  publicis  cum  veneratione  debita  consecrare :  ita  ut  in  eo- 
«  dem  loco  baptisterium  nunquam  construatur,  nec  presby- 
«  terum  constituas  cardinalem.  Sed  quoties  missas  ibi  de- 
«  gentes  illic  monachi  fieri  voluerint,  a  dilectione  vestra 
«  presbyterum  noverint  postulandum.  »  Libri  autem  12  epis- 
«  tola  11,  sic  habet :  <  Praedictum  oratorium  solemniter  con- 
<  secrabis.  Presbyterum  quoque  te  iliic  constituere  volu- 
«  mus  cardinalem^  ut  quoties  praefatus  conditor  fieri  sibi 
«  missas  fortasse  voluerit,  vel  fidelium  concursus  exegerit, 
«  nihil  sit  quod  ad  missarum  sacra  exhibenda  solemnia  va- 
«  leat  impedire.  » 

Ibi  certe  clare  agitur  de  cardinali  constituendo  extra  ca- 
thedralem  Ecclesiam,  in  oratorio  scilicet.  Ergo  cardinales, 


PARS   PRIMA,  23 

[uales  Gregorius  eos  intelligebat,  poterant  esse  alii,  iquam 
;athedralibus  ecclesiis  affixi  clerici. 

Hinc,  salvo  doctiorum  judicio,  non  parum  impellerer  ad 
joncludendum,  S.  Gregorii  tempore  nondum  cardinalis  de- 
lominationem  ad  clerum  cathedralibus  ecclesiis  addictum 
uisse  restrictam ;  sed  cardinales  a  dicto  Pontifice  indiscrimi- 
latim  vocatos  fuisse  clericos  alicui  ecclesiae,  (quaecumque 
lla  foret,  et  etiamsi  oratorium  solummodo  esset)  vel  per  or- 
Linationem,  vel  per  translationem  affixos;  itanempe  ut,  re- 
ative  ad  talem  ecclesiam  incardinatij  seu  de  cardine,  seu 
urdinales  vocarentur. 

Sequentibus  vero  temporibus,  idest,  ab  octavo  jamsaeculo, 
urdinis  nomen  evasisse  cathedrali  ecclesiae  (ob  ipsius  in  tota 
iioecesi  principalitatem)  exclusive  proprium  ;  consequenter 
utem  tunc  cardinales  exclusive  vocitari  coepisse  clericos 
lumtaxat  cathedralium  ecclesiarum  ;  eos  nempe  qui  pres- 
>yterium  Episcopi  seu  capitulum  constituebant.  Et  tandem 
ecentioribus  temporibus,  ob  Cathedrae  Apostolicae  super 
;aeteras  eminentiam,  clericis  presbyterium  seu  capitulum 
^apae  conflantibus,  remansisse  (honoriscausa)  propriumillud 
lomen;  caeteris  paulatim  in  reliquo  orbe  cathedralium  cano- 
ticis,  ejusmodi  titulum  exuentibus,  et  etiam  postea  exuere 
imnino  jussis. 


§IIL 


Iedio(Evo,  cardodicta,  tum  Sedes  Apostolica,  tum  quaehbet  cathedraUs 
ecclesia:  Cardinales  vero  nuncupati  majores  clerici,  qui  vel  Summo 
Pontifici,  vel  singulis  Episcopis  vicinius  adhaerentes,  quoddam  cum 
eo  tanquam  capite  corpus  constituebant. 


Propositio  I*.  — Romoe  al  octavo  saltem  scdculo^  certi  cle-- 
ici  diceianturpresiyteri  et  diaconi  Cardinales  seu  cardinis. 
— Id  invicte  probat  altera  Romana  Synodus  sub  Stephano 
iV  celebrata,  anno  769,  in  qua  habetur:  Ne  ullus  unquam 


^  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

yrossumatlaicorum.neque  ex  alio  ordine,  {nisi  per  distindos 
gradus  ascendens  diaconus  aut  freslyter  Cardinalis  factus 
fuerit)  ad  sacrum  pontificatus  honorem  promoveri.  Et  rur- 
sus:  In  afostoTatus  culmen  unus  de  Cardinalihts  presiy- 
teris  vel  diaconiius  consecretur.  Quem  textum  citansprae- 
clarissimae  vireruditionis  Marius  Lupus,  addit,  hocprimum 
esse  sincerum  monumentum  in  quo  viderit  presbyterosdia- 
conosque  Romanae  Ecclesiae  Cardinales  nuncupatos  {de  Pa-- 
Tochiis^  dissert.  3,  cap.  8,  pag.  388);  usurpata  scilicet  voce, 
Bon  jam  in  eo  sensu  qui  in  anterioribus  monumentis  occur- 
rit,  sed  quatenus  specialem  dignitatem  et  principalitatem 
exprimente. 

Leo  Papa  IV,  in  Synodo  Romana  anni  853,  Anastasium 
presbyterum  hoc  modo  memorat  :  Anastasius  j^resbyter 
Cardinis  nostri,  quem  nos  titulo  B.  Marcelli  martyris  atque 
^ontip^is  ordinavimus  (apud  Marium  Lupum,  pag.  381,  de 
Parochiis  diss.  3,  cap,  8). 

Adrianus  secundus,  epistola  23  et  24,  quemdam  vocat, 
religiosum  presiyterum  cardinis  nostri  (apud  Marium  Lu- 
pum,  loco  citato). 

Joannes  VIII,  epistola  83  ad  Angelbergam  Augustam : 
Latorem  quoq^ue  prcBsentium  Petrum  cardinis  nostri  pres-- 
tyterum  (apud  Marium  Lupum,  ibid). 

In  capitularibus  regum  Francorum,  libro  1,  capitel39  : 
Diaconus  in  cardine  constitutus  urlis  Rom(B  (apud  Marium 
Lupum,  lococitato). 

Propositio  II'.  —  In  locutioniius  sul  proecedenti  pro- 
positione  memoratiSj  vox  cardo  designalat  ipsammet  Sedem 
Apostolicam.  —  Satis  patet  ex  eo  quod  Summi  PontificeSy 
loquendo  de  presbyteris  diaconisve  cardinis  addere  soleant, 
nostri.  Quid  enim  esset  ille  cardo  quem  suum  vocant  Ro-- 
mani  Antistiles,  et  qui  etiam  di\Q\i\xv  cardo  urlis  Romce  nisi 
ipsamet  calhedralis  ecclesia  Papae,  seu  ipsa  pontificia  auc- 
toritas,  qua  veluticardine  tota  ecclesia  regitur  ?  Nam  ut  mox 
videbimus,  in  reliquis  etiam  dioecesibus  cardo  vocabaturi 
cathedralis  ecclesia  ;  ergo  et  idem  sonabit  cardourlis  Rom(B. 
Cardo  autem  dicta  cathedralis  non  propter  materialem  ca- 
thedram^  scd  propter  sedentis  in  ea  Antistitis  auctoritatem. 


PARS    PRIMA.  2S 

Propositio  IIP.  —  Medio  cevo^  in  singulisdioecesibus  qui-- 
dam  parifer  vocaMntur  presiyteri  et  diaconi  cardinis.  — 
€  Sicuti  enim  Romanae  ecclesiae  majores  clerici  aliquando 
€  ipsius  cardinis  dicti  fuerunt..  ita  etiamin  antiquis  monu- 
«  mentis  recensiti  conspiciuntur  aliarum  ecclesiarum  item 
€  majores  clerici....  In  charta  Lucensi  anni  904,  edita  a 
«  Muratorio  (tom.  6,  col.  407,  antiquit.  medii  oevi),  post  Epis- 
«  copum  subscribit  Vincentius  Archipresbyter  cardinis  et 
«  Vicedominus :  deinde  sex  aut  septem  qui  se  cardinale^ 
€  appellant.  In  praeclaro  decreto  ejusdem  anni  904,  edito  a 
«  Petro  Maria  Campi  in  historia  Placentinae  ecclesiae  (in  ap- 
€  pendice,  pag.  430),  legitur  :  Andream  ejusdem  ecclesi(B 
€  nostrce  cardinis  diaconum  scrihere  jussimus.  Ita  autem  se 
€  suscribit :  Ego  Andreas  diaconus  cardinis  S.  Placentince 
c  ecclesiod.  Chartse  editae  in  Auctario  Episcoporum  Lauden- 
c  siam  (pag.  110),anni  circiter  962^  mh^Q,v\\)\i:  Butlertu^ 
«  presbyter  de  cardine  S.  Laudensis  ecclesim  in  textu  autem 
«  habetur  quo  tantummodo  cardinales  sacerdotes,  preslyteri 
«  scilicety  diaconi  ac  subdiaconi  ad  comedendum  conveniant. 
«  In  duabus  supra  relatis  dioecesanis  synodis  Patavinis,  ab 
«•  Ughello  et  Muratorio  vulgatis,  habetur  :  Convocata  sacer- 
«  doium^levitarum,reliquorumquecaterva,tam  ex  cardine 
«  urlisejusdem,..  Deinde  tam  ex  cardine  ejusdem  ecclesi(B... 
«  Item  in  duobus  diplomatibus,  uno  Lotharii  II,  altero  Otho- 
c  nis  III  (apud  Ughellum,  tom.  5  de  E^piscopis  Novocomen- 
«  siius  legitur  :  Qregi  S.  Cumance  ecclesice  tam  de  cardine 
«  quamque  omnibus sacerdotibus .  In  Charta  autographa  anni 
«  millesimi  existente  in  archivo  nostrse  Bergomatis  cathe- 
«  dralis,  qua  de  ipsamet  cathedrali  et  ejus  canonicis  agitur^ 
«  TQcem^iwv,  Abel^  eidemecclesi(Bcardinis  presbyter.  »  (Ma- 
rius  Lupus,  de  Parochiis^  dissert.  3,  cap,  8,  p.  382), 

Propositio  IV*  —  In  locutionibus  sub  ;proecedenti  proposi- 
tione  memoratis  vox  cardo  significabat  cathedralem  ecclesiam. 
—  Nam  eis  qui  cardinis  constat  fuisse  cathedralis  ecclesiae 
presbyteros  vel  diaconos  ;  ut  probant  ipsa  documenta  in  qui- 
biis  memorantur  esse  de  cardine.  «  Inquirendum  superest 
«  quidnam  esset,  quod  in  ecclesiastica  significatione  tunc 
«  cardo  dicebatur.  W  autem  ex  productisconstatdocumentis. 


26  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  Quod  ad  Romanam  ecclesiam  attinet,  ipsemet  designatur 
«  Pontifex,  cui  qui  vicinius  arctiusque  adhaerebantpresbyteri 
«  diaconive,  eapropter  cardinales  dicti  sunt.  In  aliis  vero 
«  civitatibus,  episcopalem  sedem,  scilicet  cathedralem  eccle- 
«  siam  cardinem  appellatam  indubium  est,  uti  si  citata  di- 
«  plomata  consulentur,  cuiquepatebit.  Etenim  in  charta  quae 
«  continet  electionem  Episcopi  apud  Campum  (in  historia 
«  Placentiai),  conventus  ad  eligendum  Episcopum  initio 
«  decreti  dicitur  habitus  infra  sinum  ejusdem  majoris 
«  ecclesioe  :  Andreas  vero  qui  decretum  scripsit,  appeliatur 
«  ejusdem  cardinis  diaconus .  In  charta  Laudensi,  de  nummo 
«  exhibendo  Matri  ecclesioe  (ut  ibidem  dicitur,  cathedrali 
«  scilicet)  etpasto  pro^parando  ejusdem  cardinalilus  sacer- 
«  dotiius,  agitur.  In  synodis  vero  Patavinis,  qui  ex  cardine 
«  w"5i.9  appellantur,  iidem  dicuntxiv  clerus  ipsius  sedis  qno 
«  nomine  nemo  nescit  pariter  cathedrales  significatas ;  ac 
«  deinde  singillatim  dicuntur  ex  cardine  ipsius  ecclesioe ; 
«  initio  autem  diplomatis  memorantur  cathedralis  Patavii 
«  hoc  pacto  :  IndomoS.  Matris  ecclesioe  a  quaprima  voce  or- 
«  tumhabuititalicumvocabulum^i^omo  ad  cathedrales  deno- 
«  tandas.Id  ipsum  satisaperteelucetin  diplomatibusNovoco- 
«  mensis  ecclesiae,  quibus  confirmatur  quaedam  possessio 
«  tam  cathedralis  clero,  quam  caeteris  sacerdotibus.  Incharta 
«  tandem  nostra  Bergamati  evidentissimum  est,  tum  ex 
«  universo  contextu,  tum  quia  ita  exorditur  dum  in  S.  Vin- 
<  centii  Matris  ecclesioe  cJioro  ;  quae  sane  nostra  erat  cathe- 
«  diVd\\s:Ahel  autem  dicitur  ejusdem  ecclesicB  cardinalis 
«  presbyter ;  subscribitur  autem  ab  archidiacono,  archi- 
«  presbytero  et  pluribus  ipsius  cathedralis  canonicis.  Pa- 
«  lam  igitur  est  cardinis  vocabulo  cathedrales  significa- 
«  tas  fuise  ecclesias.  j>  (Marius  Lupus,  de  Parochiis^  pag. 
383.) 

Propositio  V\  —  Qui,  sive  Romod,  sive  in  aliis  dioecesihus , 
dicebantur  gardinis,  iidem  cardinales  nuncupati  sunt:  et 
quidem  ex  sjpeciali  eorum  cum  cardine,  id  estj  cum  Paj^a  vel 
Ejpiscopo,  cohoerentia.  — 1^  Quod  simul  vocati  fuerint  car- 
dinales,  patet  ex  eo  quod  in  chartis  ejusdem  oevi,  modo  una 
modo  altera  locutio  occurrat  in  eodem  prorsus  sensu.  «  Quin 


PARS    PRIMA.  27 

ac  immo  (ait  Marius  Lupus,  de  Parochiis  p.  382,  edit.  Ber- 

«:  gomi  1788),  in  uno  eodemque,  documento,  tum  cardinis 

i  seu  de  cardine^  t\xm  cardinales  dicti^  />  In  supra  citata  Lu- 

^ensi  charta,  verbi  gratia,  unus  subscribit  archipresiyter 

mrdifiiSj  et  sex  alii  subscribunt  cum  voce  cardinalis. 

2^  Cardinales  autem  eos  dictos  fuisse    a  cardine   patet  ex 

0  quod  hoc  nomine  nuncupati  fuerint  dumtaxat  cathedra- 

ium  ecclesiarum  certi  clerici ;  cathedralis  autem  ecclesia 

^ardinis  sibi    proprium    nomen  habuerit.    Cardinales  ergo 

iicti,  quia  de  cathedrali  ecclesia  seu   cardine.  Ipsa  autem 

^athedralis  ideo  cardo  dicta,  quiaibiEpiscopus  ;  ergo  ex  spe- 

iali  cum  Episcopo  relatione  seu  cohddveniia  cardinales  dicti, 

Confirmatur  ex  generali  veterum  auctorum  persuasione. 

Nam  Leo  papa  nonus^  qui  undecimo  sseculo  vixit,  loquendo 

ie  Romano  Pontifice,  sic  habet :  Uhde  clerici  ejus  cardinales 

iicuntur^  cardini  utique  illi  quo  ccetera  moventur^  vicinius 

%dho3rentes  {eY^isi.  1,  cap.  23).  Citat  Ducangius  (in  suo  glos- 

sario  ad  vocem  Cardinalis)  vetuscarmen,  quo  paritera  car- 

iine  dictos  Cardinales  perhibetur  : 

Dicage^quid  faciunt  quilus  est  a  cardine  nomen?.. 
Non  ratione  caret^  quod  habent  a  cardine  nomen  : 

Deservire  sdlent  nomina  rebus  in  his. 
Porta  suos  postes  sine  cardine  claudere  nescit ; 
Nec  lene  prcetereos  Pastor  ovileregit. 
Eugenio  Papae  IIP,  ut  narrat  Otto  Frisingensis  (  de  gestis 
Frederici,  cap.  57),  ipsimet  cardinales  ita  dixerunt  :  Pernos 
tanquam  per  cardines  universalis  Ecclesioe  volvitur  axis. 
Et  Concilium  Basileense  (sess.  23)  de  Ecclesiae  Romanae  Car- 
iinalibus  statuit,  ut  sicut  nomine,  ita  et  re  ipsa  Cardinales 
Hnt,  super  quos  ostia  universalis  versentur  et  sustententur 
3CcIesi(B. 

Propositio  VP.  —  Cardinales  in  qualibet  dicecesij  medio 
levo  nihil  aliud  erant  quam  canonici^  cathedrale  nemjpe 
^apitiilumj  seu  antiquum  preslyterium.  —  Hanc  thesim 
nvictissima  documentorum  suppellectili  demonstravit 
Marius  Lupus  {de  parochiis^  dissert.  3,  cap.  8),  et  p©st 
ipsum  Nardi  {de'  parochi).  Qui  auctores  omnino  profli- 
garunt   Thomassini    Muratoriique   et     horum    sequacium 


28^  TRACTATU^  DE  CURIA  ROMANA. 

systema,  quo  propugnatum  est,  cardinales  dictos  fuisse^ 
vel  ipsos  parochos,  vel  saltem  eos  solos  ex  canonicis,  qui 
simul  canonici  essent  cathedralis^  et  alterius  ecclesiae  rectores 
seu  parochi,  Extra  scopum  nostrum  ageremur,  si  ipsam 
ingrederemur  discutiendam  documentorum  sylvam  :  satis 
sit  conclusionem  Marii  Lupi,  qui  in  hanc  rem  strenue  desu- 
davit,  adducere:  «  Palamigiturest,  inquit,  cardlnis vocahnlo 
«  cathedrales  significalas  fuisse  ecclesias.  Cum  autem  a  car- 
«  dine,  ut  demonstravi,  Cardinalis  nomen  derivatum  sit^ 
«  palam  est  intimam  significasse  eorum  qui  ita  appellati 
«  fuerunt  ad  cathedrales  adhaesionem,  itaut  ad  eas  omnino 
«  pertinerent  atque  spectarent;  majores  nempe  fuisse  ea- 
«  rumdem  clericos,  canonicos  tunc  etiam  dictos..  Pro  longa 
«  complurium  annoruminpervolvendis  scrutandisquemedii 
«  oevi  documentis  assidua  exercitatione,  plerasque  arbitror 
«  vidisse  editas  Italia}  chartas,  in  quibus  clerici  variarum 
«  urbium  extraRomam,  aut  singillatim,  aut  universim  car- 
«  dinales  nuncupantur  :  in  iis  omnibus  solos  majores  ca- 
«  thedralium  clericos  eo  titulo  donatos  evidenter  persjpexi  ; 
«  ac  ne  unum  quidem  documenturn  deprehendi,  in  quo  vel 
«  minimum  appareat  indicium,  quod  de  alio  quocumque 
«  clerico  agatur,  eoque  minusde  parochis.  Pauca  vero,  quse 
«  ab  eruditis  viris  ad  hoc  suadendum  {cardinales  nem;pe  alios 
«  dictos  ;pr(Bter  cathedralium  canonicos)  proferuntur,  aut 
«  nihil  ad  rem  faciunt,  aut  revera  nuUo  pacto  asser- 
«  tum  istud  probant,  ut  identidem  demonstrabitur . »  {De  Pd^ 
rochiis^  dissert.  3,  c.  8).  Addit  citatus  auctor,  omnes  in- 
discriminatim  majorescathedraliumclericoscardinales  fuisse 
vocatos,  01O71  aliquos  solum.  Unde  quoad  Italiam  sic  con- 
cludit :  «  Ab  hac  itaque,  ampla  sane  et  totius  christiani  orbis 
«  nobilissimaprovincia^  jameliminatumcensendum  est  com- 
«  mentum  illud,  tanta  confidentia  jactatum,  quod  cardina- 
«  lium  nomine  parochi  designati  fuerint.  »  Idem  aulem  quoad 
alias  provincias  postea  demonstrat. 

Subjioit  idem  praeclarissimus  auctor  :  «  Interea  haud  su-i 
«  pervacuum  erit  cathedrales  recensere,  in  quibus  majores 
«  clerici  seu  canonici,  in  antiquo  aliquo  edito  documento 
«  cardinales  dicti  reperiuntur^  ut  constet  late  per  universam 


PARS   PRIMA.  29 

«  Italiam  diffusam  hanc  nomenclationem  ad  easdem  semper 
«  indicandas  personas.  Harum  autem  eruditissimus  Mura- 
«  torius  (tom.  5,col.  163,  antiq.  medii  oevij  nonnullas  com- 
«  memorat:  Aquileiensem  scilicet^  Beneventanam,  Pisanam, 
«  Astensem,  Bergomatem,  Senensem,  Vercellensem,  Capua- 
«  nam,  Salernitanam.  Supraverodocumenta  produxerat  aut 
«  citarat,  Mediolanensis,  Ravennatis,  Lucensis,  Placentinae, 
cc  Veronensis,Neapolitana3,  atqueFlorentinae.  His  adjiciendae 
«  sunt  Laudensis  atqueFirmana.  Ipsarum  aliquas  recenset 
«  etiam  Ducangius  (in  glossario,  ad  vocem  canonici  cardi- 
«  ndles)  ;  paucas  vero  aliarum  provinciarum  :  Nivernensem 
,«  scilicet,  Visuntinam,  Magdeburgensem  Compostellanam. 
«  Quibus  Muratorius  adjicit  Aurelianensem^  atque  Constan- 
<;<  tinopolitanam.  Cujusquidem  magnae  ecclesiae  (>zmj9e  Cons- 
«  tantino]politanc3)  presbyteros  diaconosque  Joannes  vm  Papa 
«  cardinales  appellat :  at  suspicor  quod  sic  ab  eo  nuncupan- 
«  tur,  quia  tunc  in  Italia  passim  ita  nominarentur  cathedra- 
<c  lium  clerici,  non  vero  quod  apud   graecos   nomen  istud 
cc  receptum  fuerit.  Coeterum  non  desunt  antiquiora  docu- 
cc  menta,  e  quibus  liquet,  saltem  in  Galliis  generalim  cardi- 
«  nales  dictos  fuisse  cathedralium  clericos .  »  {De  Parochiis) 
diss.  3,  cap.  8,  pag.  384.) 


§IV. 


Circa  varios  variis  temporibus  vocabuli  cardinalis  sensus,  capitis  con- 

clusio. 


I.  Ex  discussis  sub  paragrapho  secundo,  satis  constat  in 
scriptis  magni  Gregorii,  sexto  scilicetsaeculo,mmr^m^rg  seu 
cardinalem  constituere  idem  sonasse  ac  clericum  alicui  eccle- 
siae,  ad  tempus  saltem,  affigere  seu  addicere;  ita  ut  in  ea  offi- 
4Cium  sui  ordinis  proprium  expleret,  atque  inde  commoda  ad 
(rsustentandam  vitam  traheret.  An  autem  dicto  Pontifici  e^r- 
dines  eo  sensu  fuerint  etiam  quaelibet  aliae  praeter  cathedra- 


30  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

lem,  ecclesiae,  atque  ipsa  adeo  oratoria,  mihi  non  satis  liquet. 
Novum  autem  et  a  superiorum  saeculorum  usu  alienum  sty- 
lum  fuisse  a  Magno  Gregorio  inductum,  vix  crediderim.  Et 
potius  idem  quod  ipse  per  voces  incardinare  et  cardinalem 
constituere\niQ\\Q^\i^  etiam  antea  intellectum  fuisse  autuman- 
dum  videtur ;  cum  et  adeo  traditionum  tenax  vir  fuerit,  et  ne 
vel  minimo  quidem  indicio  significet,  novas  a  se  locutiones 
usurpari.  Id  autem  extra  omnem  ambiguitatemhabeatnecesse 
est,  qui  vel  cursim  ipsius  opera  pervolverit,  nequaquam  ab 
ipso  cardinales  incardinatosve  vocari  parochoSj  aut  principa- 
les  quosdam,  superioresve  inter  ejusdem  ordinis  ejusdemque 
ecclesiae  clericos.  Ex  quo  solo  totum  corruit  parochistarum 
commentum,  quo  somniarunt  ideo  primitus  quosdam  Cardi- 
nalium  nomine  fuisse  insignitos,  quod  aliqua  ipsis  regenda 
ecclesia  in  titulum  coUata  fuisset,  seu  quod  parochi  constituti 
fuissent. 

Certum  est,  medio  oevo,  id  est,  ab  octavo  saltem  saeculo, 
cardinales  dictos  fuisse,  tum  caeterarum  cathedralium,  tuni 
SedispraesertimApostolicaemajoresclericos;  eos  nempe,  qui- 
bus  coalescebat  coUegium  illud^  olim  presbyterii,  postea  vero 
capituli  nomine  designatum,  speciale  quoddam  corpus  cum 
Episcopo  tanquamcapiteconflans,  et  cujus  membra  canonici 
etiam  passim  vocari  coeperant.  Statim  autem  ac  cardinalium 
vocabulo  majores  illi  cathedralium  et  Sedis  Apostolicae  clerici 
exclusive  designari  coeperunt,  idem  sonare  debuit  cardinalis 
ac  principalis;  cum  reveradicti  cathedralium  derici  principa" 
les  essenl,  relative  ad  reliquum  dioeceseos  clerum,  tum  ob 
specialem  suamcum  Episcopocohaerentiam,  tum  quod  eidem 
auxiliarentur  in  ecclesiae  regimine,  atque  etiara  sede  vacante 
supplerent. 

3^  Quomodo  autem  a  generaliori  supra  memorata  signifi- 
catione,  quae  ad  tempus  usque  magni  Gregorii  obtinuisse  vi- 
detur,  vox  cardinalis  ad  specialem  illam  medii  oevi  transierit, 
mihi  compertum  non  est,  atque  eruditis  enucleatius  excutien- 
dum  relinquo. 

4"  Cardinales  Romanos  eo  nomine  dictos  nequaquam  pri- 
mitus  fuisse,  eo  quod  regendis  parochiis  praeficerentur,  seu 
eo  quod  parochi  constituerentur,  jam  extra  omnem  contro- 


PARS   PRIMA. 


31 


versiam  fecerunt  Marius  Lupus  aliique  eruditi;  etpatetprae- 
cipue,  tum  quia  in  una  eademque  parochia,  seu  titulari  eccle- 
sia  urbis  Romae,  constat  plures  simul  extitisse  cardinales ; 
tum  quia  cardinalis  vox  remansit  aliis,  qui  ejusmodi  parochiis 
non  addicebantur,  conimunis;  tum  quia  aeque  ac  alii  cardi- 
nales  fuerunt^  non  tantum  diaconi,  sed  etiam  aliquo  oevoip- 
simet  subdiaconi^  qui  profecto  parochi  fuisse  perperam  existi- 
marentur. 

5°  S.  Pius  V,  constitutione  sua  diei  15  februarii,  anni  1568, 
referente  Cardinali  Petra  (ad  Const.  15,  Eugenii  IV,  n.  5), 
omne  sustulit  privilegium,  quo  aliis  praeter  Romanae  Eccle- 
siae  Cardinalibus  illud  nomen  permittebatur.  Sed  eam  consti- 
tutionem  non  reperiri  objiciunt  Cohellius  et  Tria  (Vide  Ta- 
magna,  tomo  i,  pag.  123). 

5°  Jam  a  multo  tempore  Cardinalis  titulum  majoribus  Eccle- 
siae  Romanae  clericis  reservatum  fuisse,  ita  ut  paucissimarum 
cathedralium  canonici  nomen  illud  retinere  permissi  sint,  om- 
nibus  notum  est. 

Haec  de  nomine  cardinalium  praemitti  libuit ;  nunc  ad  rem 
ipsam  gradum  faciamus. 


CAPUT  II 


IN  TRIPLICEM  EGCLii:SI.E  ROMAN^  CARDINALIUM    ORDINEM,    ATQUB 
IN  EORUM  NUMERUM   ET  TITULOS,  DISQUISITIO  mSTORIGA* 


Agemus:  :  1°  De  presbyteris  Cardinalibus  atque  eo- 
rum  titulis  :  2°  De  diaconis  CardinaUbus  atque  eorum  dia- 
coniis  :  3^  De  Cardinalibus  Episcopis,  atque  eorum  cardi* 
nalibus. 


32  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

§1- 

De  presbyteris  cardinalibus  atque  eorum  titulis, 


I.  Quo  tempore  cmperit  urls  Roma  in  varias  jparocJiias  et 
titulos  distingui.  —  A  Sancto  Cleto,  qui  tertius  post  sanc- 
tum  Petrum  ad  summum  Pontificatum  anno  75  evectus  est, 
divisam  in  varias  ecclesias  Urbem,  et  unicuique  suum  affixum 
fuisse  presbyterum,  testatur  Pontificalis  liber,  addens  id  ex 
ipsiusmet  sanctiPetri  praecepto  inductum.  De  quo  sic  erudi- 
tus  Franciscus  Pagius  :  «  Ex  prsecepto  S.  Petri  viginti  quin- 
«  que  presbyteros  ordinasse  in  urbe  Roma  dicitur  in  libro 
KK  Pontificali^  idest,  Urbemin  totidem  parochias  distinxisse.» 
^ln  vita  S.  Cleti).  Eam  quidem  titulorum  institutionem  et  in 
parochias  distinctionem  ab  ipsis  Ecclesiae  exordiis  esse  re- 
petendam  concorditer  admittunt  eruditi  :  Atvero  ad  prse- 
fatum  numerum  25  quod  attinet^  an  pariter  certus  omnino 
sit,  in  quaestionem  vocat  Antonelli  :  «  Numerus  titulorum  an 
«  viginti  quinque,  an  minoresset,  merito  dubitatur  ;  nullus 
«  apud  Anastasium  numerus  exprimitur ;  et  hominis  in- 
<(  consulti  esset,  in  re  obscura  atque  ambigua  aliquid  certi 
«  definire.  »(Dissert.  de  Titul.  cardin.,  pag.  4.)  Quidquid 
^sit  de  titulorum  primitivo  numero,  divisionem  praedictam 
urbis  Romae  in  ecclesias  seu  titulos  confirmavit  sanctus  Eva- 
ristus,  qui  anno95  in  Summum  Pontificem  electus,  anno  108 
vita  functus  est  (vide  Tamagna,  Origini  de'  Cardinali^  parte 
l,cap,  4,  art.  1,  n.  64).  Praedictos  titulos  jarh  a  tempore 
sancti  Higini  Papae,  qui  sedit  anno  137,  cardinaUtios  vocatos 
fuisse,existimat  Tamagna  (loco  citato).  Quid  autem  -ea  tem- 
pestate  cardinis  et  cardinalis  vocabulo  significatum  fueritj 
€st  quaestio  difficilis,  de  qua  jam  superiori  capite  egimus. 

II.  Unde  ortum  tituli  nomen.  —  Quadruplex  distingui 
potest  eruditorum  hac  de  re  sententia  :  Prima  est  eorum 
qui  putant,  titulum  dici  solitam  fuisse  quamlibet  domum, 


PARS   PRIMA, 


33 


i  sacram  sedem  conversam,  et  pro  habendis  christianoruni 
^tibus  donatam.  Et  revera  hoc  nomine  diclas  fuisse  aedes 
profanis  in  sacros  usus  conversas,  probat  quaedamS.  Gre- 
DriiMagni  epistola  (63,  parte  l,lib.  1),  in  qua  jubetur  res- 
tui  ejusmodi  domus,  quae  injuste  in  ecclesiam  mutata fuerat : 
Ut  omni  (ait  Pontifex)^  excusatione  et  dilatione  omissa,  de- 
posito  tilulo,   eamdem  domum  praesentium  latrici  Theo- 
dorae  relictae  antedicti  Petronii  sine  mora  restituas,  ne, 
quod  absit,viduis  inde  praejudicium  oriatur,  unde  conso- 
itionis  debent  invenire  solatium.  »  Ea  tamen  prima  sententia 
uUatenus  satisfacit  ;  quia  quod  in  quaestione  est,  cur  nempe 
'tulorum  vocabulo  praefatae  aedes  dictae  sint,  non  indicat. 
ecunda  opinio  est  Baronii,  qui   adductis  pluribus  sanc- 
irum  Ambrosii,  Augustini,  Gregoriique  testimoniis,   nec- 
onjuris  romani  textibus,   demonstrat  aedibus   ad  regium 
scum  perlinenlibus  praefigi  solitum  fuisse  vexillum;,  impera- 
)ris  imagine  ornatum.  Ex  cujus  vexilli  appositione,  domus 
\m  intitulabatur  seu  dicebatur  fisci  regii.  Similiter  porra 
omibus   in  sacras    aedes  conversis  praefixam  fuisse  crucis 
naginem,  atque  inde  intitulatas  seu  titulos  dictas.  Et  re- 
era  Theodosius  imperator  quaedam  paganorum  templa  in 
cclesias  christianasconvertijubens,  vultid  fien  coUocatoin 
s  venerand(B  christianoB  religionis  signo  (codex  Theodosianus 
2,  tit.  14,  lege  1).  Quaesecunda  opinio  parum  probabilis 
idebitur,  si  notetur  jam  a  tempore  Higini  Papae,  id  est, 
agrante  in  christianos  persecutione,  viguisse  morem  titulos 
ocandi  sacras  aedes.  «  Nemo  facile  adducetur,  ait  Thomas- 
sinus  utcredat  eo  venisse  secundo  saeculo  fideles,  ut  erecta 
supra  domos  cruce  exasperarentpersecutorum  iras  et  in  se 
provocarent..  Quamquampossetet  illud  dici,  ecclesiis  qui- 
dem  signa  religionis  quaedamesse  appensa,  sed  quae^  tamet- 
si  notissima  essent  fidelibus,  infideUbus  tamen  nullam  rei 
suspicionem  moverent.  Nam  et  grammaticos  constat,  et  ar- 
tium  liberalium  professores,  ejusque  modi  homines  alios, 
habuisse  pro  foribus  titulos  et  signa  aliqua  quae  eorum  et  se- 
dem  et  artem  indicarent  »  (tom.  1,  lib.  2,  n.  11).  Tertiao^i- 
io,  quam  pariter  proponitBaronius,  magis  Thomassino  arri- 
t:  «  Itaque,  ait,  pluris  faciendaessetillaalteraBaronii  ratiOy 


34  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  ecclesiaspropLera/^Y^Zo^dici,  quod  presbyteri,  penes  quos^ 
«  earum  curaei  at,  tituluminde  ducerent  et  nomen.  »  (Tho-- 
massinus,  loco  oitato.)  Quarta  sententia,  quai  est  Tamagna) 
{Origini  de'  cardimli^  tom.  1,  pag.  130^,  edil.  Romae  1790)^ 
titulorum  deno  ainationemdeducit  ex  usu,  apud  veteris  tes 
tamenti  patres  frequentissimo,  titulos  vocandi  lapides  et 
aras,  inhonoroia  etcultum  Deierectas.  Saepe  enim  recurrit 
illud  sacri  elo(|iiii,  erexit  lajpidem  in  titulum,  fundens  oleum 
desuper  (vide  (  enesis,  c.  28  et  35. —  Exodi,  c.  24-2 —  Regum, 
18.  Isaiae,  c.  1.).  —  Ezechielis,  c.  19.)  Immo  et  apud  idolo- 
latras  gentes  ubiqueoccurebant  ejusmodi  lapides,  sacro  rita 
dicati  et  in  hoiiorem  numinis  erecti ;  quod  inter  alia  multa 
documenta  te^iantur  hi  Propertii  versus  : 
Nullas  iJla  suis  eontemnet  fletilus  aras, 
JStquicuiquesacery  qualis  uUque  lapis  (i-k.) 

Cum  ergo  clirisLiani  domos  suas  in  sacras  converterent 
sedes^  quid  ve  isimilius  quam  ab  ipsis  usurpatum  fuisse  sa- 
crae  scriplura  slylum,  et  inde  titulos  eas  aedes  fuisse  dictas. 
quod  e(i  jam  n  mine  vooari  solitse  fuissent  arae  in  honorem 
Dei  eieclae?  Quod  tamen  vocabulum  nunc  non  om- 
nibus  sacris  a  iibus  commune  est,  sed  iis  dumtaxat  qua&^ 
sanctaeRomaiu  jecclesiae  carriinalibus  assignantur. 

III .  Quot  extiterint  variis  teinporiius  et  nunc  extent 
iituli  Cardinaiitii  preslyterales.  —  Sub  Dionysio  Papa,  qui 
seditanno239.  23  extitisse  titulos  existimat  Platina  (in  vita 
Dionysii  Papae  .  Qui  numerus  sub  Marcello  Papa,  (anno  308^ 
ad  supremam  alhedram  evecto)  idem  permansit,  juxta  Ho- 
nuphrium  Panvinium  (de  7  ecclesiis,  c.  2);  ad  28  excrevit, 
juxta  Cohelliuia  (notit.  Gardinal.  cap.  6).  Varias  posteavices 
eum  numerum  subiisse,  vide  indicatum  apud  Tamagna  (on- 
igine  de'  Cardi  lali^  tom.  1,  pag.  133,  edit.  Romae  1790.  Anno 
vero  1410,  quu  Ecclesiae  gubernaculum  tenere  coepit  Joan- 
nesXXII;  qu(  t  fuerint  tituli  presbyterales,  seu  Cardinales 
presbyteri,  de.-umi  potestex  manuscripto  pergameno  aFran- 
cisco  Pagio  edilo,  et  apud  Tamagna  relato  (loco  cit.  pag. 
134).  Ibi  nempe  dicitur^  quinque  Romae  extare  ecclesias 
Patriarchales  :  sancti  Joannis  in  Laterano,  S.  Petri,  S.  Mariae 
Majoris,  S.  Pnuli,  et  S  Laurentii  extra  muros.  Prima)  ad- 


PARS  PRIMA,  35 

dictosesseEpiscopos  septem,  qui  Romano  Pontifici  assistanl. 
Caeteris  quatuor,  assignatos  31  Cardinales  presbyteros  ;  quo- 
rum  tituli  hoc  modo  enumerantur : 


S.  Crucis  in  Jerusalem. 

SS.  IV  Coronatorum. 

SS.  Marcellini  etPetri. 

SS.  Joannis  et  Pauli. 

SS.  Anastasiae. 

S.  Sabinae. 

S.  Stephani  in  monle  Coelio. 

S.  Glementis. 

SS.  Nerei  et  Achillei. 

S.  Susannae. 

S.  Petri  in  Vinculis. 

S.  Martini  ad  Montes. 

S.  Sixti. 

S.  Balbinae. 

S.  Eusebii. 

S.  Priscae. 


S.  Praxedis. 

S.  Vitalis. 

S.  Pudentianae. 

S.  Cyriaci  in  Viminis. 

S.  Marci. 

S.  Marcelli. 

S.  Laurentiiin  Lucina. 

S.  Laurentii  in  Damaso 

S.  Mariae  transtiberim. 

S.  Caeciliae. 

S.  Chrysogoni.    . 

SS.  XII  Apostolorum. 

S.  Equinatii. 

S.  Primatii. 

S.  Eudoxia^. 


Sed  neque  fixus  postea  permansit  titulorum  numerus.  In 
'oncilio  Constantiensi,  anno  1414,  statutum  est  Cardinalium 
Lumerum  ad  24  esse  restringendum.  In  Basileensi  pariter, 
nno  1429^  ita  decretum,  Oardinales  numerum  viginti  qua-- 
uor  non  excedant.  PaulusIV  buUamedidit  quaprohibebatur 
e  in  posterum  numerus  40  posset  praeteriri.  Quo  non  obs- 
mte,  tum  idem  Pontifex  anno  1555,  tum  Pius  IV  anno  1559, 
\m  Gregorius  XIII  anuD  1572,  numerum  illum  usque  ad 
6  protraxerunt.  Sixtus  Papa  V  limitem  fixit  numerum  70, 
ui  etiamnum  perseverat.  Presbyteris  autem  Cardinalibus 
ssignavit  50  titulos,  abolitis  quibusdam  antea  existentibus 
t  creatis  vicissim  quibusdam  novis.  Et  tandem  «   ultimum 

statum    Ecclesiarum  presbyteralium   determinavit    Cle- 

mens  VIII  anno  1602,  confirmavitque  Paulus  V  anno  1618. 

Est  autem  hujusmodi : 


36 


TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 


S.  Laurentii  in  Lucina. 

S.  Mariae  trans  Tiberim. 

S.  Mariae  Angelorum. 

S.  Praxedis. 

S.  Petri  inVinculis. 

S.  Anastasiae. 

S.  Petri  in  Montorio. 

S.  Onuphrii. 

S.  Sylvestriin  Campo  Mar- 

tio. 
S.  Mariae  in  Via. 
S.Marcelli. 

SS.MarcellinietPetri. 
SS.  XII  Apostolorum. 
S.  Balbinae. 
S.  Caesarii. 
S.  Agnetis  in  Platea   Na- 

vona. 
S.  Marci. 

S.  Stephani  in  monteCoelio. 
S.  Marise  in  transpontina. 
S.  Eusebii. 
S.  Chrysogoni. 
SS.  Quatuor  Coronatorum. 
SS.  Quirici  et  Juiittse. 
S.  Callixti. 

S.  Bartholomaei  in   Insula. 
S.  Augustini. 


S.  Csecilise. 

SS.  Joannis  et  Pauli. 

S.  Martini  ad  Montes. 

S.  Alexii. 

S.  Clementis. 

S.  Marise  ad  populum. 

SS.  Nerei  et  Achilisei. 

S.  Marise  de  Pace. 

S.  Mariae  in  Ara  cseli. 

S.  Salvatoris  in  Lauro. 

S.  Crucis  in  Jerusalem. 

S.  Laurentii    in   Pane    et 

perna. 
S.  Joannis  ad  portam  la- 

tinam. 
S.  Pudentian». 
S.  Priscse. 
S.  Pancratii. 
S.  Sabinse. 

S.  Marise  supra  Minervam. 
S.  Caroli. 

S .  Thomse  in  Parione. 
S.  Hieronymi  Slavorum. 
S.  Susannse. 
S.  Sixti. 

S.  Matthsei  in  Merula. 
S.  Trinitatisadmontem  Pin- 

cium. 


«  Quibus  addidit  Urbanus  VIII  titulum  S.  Caii.  » (Tamagni 
Origini  de'  Cardinali  tom.  1,  pag.  140,  edit.  Romse  1790.1 


PARS   PRIMA.  37 


§". 


De  Cardinalibus  diaconis  et  eorum  diaconiis,  et  quomodo  aliqui  etiam 
extiterint  Cardinales  subdiaconi, 

Ab  Apostolis  ordinatifuerantdiaconiseptem  (actuuniApost. 
cap.  6).  Eumdem  porro  numerum  Romae,  etab  evangelicse 
praedicationis  exordiis  exlitisse,  et  per  plura  saecula  perse- 
verasse  constat.  Eorum  officio  adjunxit  S.  Fabianus  Papa 
qni  anno  136  sedere  coepit),  ut  viduarum,  pupillorum,  et  in- 
firmorum^  per  quatuordecim  urbisRomae  regiones  disperso- 
rum,  curam  gererent.  Cum  autem  essent  dumtaxat  septem 
numero,  duas  unicuique  ex  14  regionibus  assignavit.  Unde  et 
regionarii  vocari  coeperunt.  Sub  Simmacho  Papa,  quianno 
498  ad  Summum  Pontiticatum  evectus  est,  jam  reperiuntur 
diaconi  cum  regionis  sibi  assignatae  indicatione  subscripti  : 
Cyfrianus  diaconus  S.  R.  E.  sej^timc^  regionis^  suiscripsi 
et  consensi :  Anastasius,  diaconus  regionis  frimoe  suiscripsi: 
Citonatus,  diaconus  regionis  secundcBy  suiscri^psi  ;  Ter- 
tullus,  diaconus  regionis  quartm  suiscri^si  (apud  Tamagna 
Origine  de'  Cardinali^  tom.  1,  pag.  144).  Crescente  magis 
acmagis  christianopopulo  duplicarinecessefuit  diaconorum 
numerum,  et  singulos  singulis  14  regionibus  praefici.  Cum 
autem  perpetuo  Ecclesiae-  supervenirent  novae  praediorum 
atque  aediumdonationes,quorum  administratio  penes  diaconos 
erat,  paulalim  inductum  est  ut  nomen  seu  titulum  suum  non 
jam  a  regione,  sed  a  praecipuis  quibusdam  ejusmodi  dona- 
tionibus  aut  etiam  donatoribus  sibi  traherent  diaconi.  Et 
inde  origo  titulorum  Equisii,  Vestinae,  Pammachii,  Lucinae 
et  aliorum  hnjusmodi. 

Dictis  vero  14  diaconis  a  Gregorio  III,  qui  ad  Petri  ca- 
thedram  anno  731  sublimatus  est,  quatuor  alii  additi  sunt, 
qui  S.  Joannis  in  Laterano  basilicae  addicerentur,  et  ceie- 
branti  SummoPontifici  assisterent.  Hinc  iis  inditum  (7^r^i- 


38 


TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 


nalium  Palatinorum  nomen.  (Tamagna,  tom,  1,  pag.  145;. 
Anno  1410  decem  et  novem  Cardinales  diaconosextitisse 
testatur  manuscriptum  superiori  paragrapho  citatum  :  dia- 
coniarum  vero  titulos  fuisse  hujusmodi : 


S.  Lucise  ad  7  coUes  (qui 
erat  Cardinaiis  Vice-can- 
cellarii  titulus). 

S.  Marisein  Aquiro 

S.  Theodori. 

S.  Marise  in   Ccsmedin. 

S.  Georgii  in  Velabro. 

SS.  Cosmae  etDamiani. 

S.  Mariae  novae. 

S.  Adriani. 

SS.   Sergii  et  Bacchi. 


S.  Mariae  in  via  lata. 

S.  Mariae  in  porticu. 

S.  Angioli  in  piscaria. 

S .  Nicolai  in  carcere  Tul- 

liano. 

S.  Mariae  in  Domnica. 

S.  Eustachii. 

S .  Luciae  inter  Immagines. 

S.  Luciae  in  Silice. 

S.  Viti  in  Macello. 

S.  Agathae. 


c<  Sixtus  V  ad  14  iterum  Cardinales  diaconos  revocavit, 
quorum  etdiaconias  determinavit,  eo  modoqui  etiamnum 
perseverat,  nempe: 


Sanctae  Mariae  in  Via  lata. 

S.  Eustachii. 

S.  Mariae  Novae. 

S.  Adriani. 

S.  Nicolai  in  Carcere  Tul- 

liano. 
S.  Agathae. 
S.  Mariae  in  Domnica. 


S.  Mariae  in  Cosmedin. 

S.  Angioli  in  Piscaria. 

S.  Georgii  in  Velabro. 

S.  Maric3e  in  Porticu. 

S.  Mariae  in  Aquiro. 
SS.  Cosmae  et  Damiani, 

S.  Viti  in  Macello. 


«  His  autem  addidit  titulum  S.  Laurentii  in  Damaso,  Gar- 
c<  dinali  vice-cancellario  destinatum,  sive  presbyteralis  or- 
«  dinis  hic  foret,  sive  diaconalis.  »  (Tamagna,  Origini  de' 
Cardinali,  tom.  1,  pag.  146.) 


PARS   PRIMA.  39 

Extiterunt  etiam  identidem  Cardinales  subdiaconi.  Anno 
1057  a  Viclore  II  cardinalitia  dignitate  ornalus  estFrederi- 
cus  Lotharingius,  sub  Oardinalis  suMiaconi  nomine  (apud 
Tamagna,  qui  cilat  Cohellium,  t.  1,  pag.  147).  Ilem  a  Nico- 
taoll,  qui  anno  1058  ecclesiam  regere  ccepit,  r.ardinalis  sub- 
iiaconus  creatus  est  Hildebrandus  a  Soana.  Qnae  duo  exem- 
pla  a  Ciacconio  etiam  et  Panvinio  tanquam  certa  adducun- 
:ur  (ut  videre  est  apud  Tamagna,  t.  \,  pag.  147).  Item  Ba- 
?onius  (tom.  12,  ad  annumll77,  p.  171),  Nuniios  Alexandri 
[II  fuisse  refert  diaconum  a  sancto  Georgio,  et  subdiaconum 
juemdam  Cardinalem  Sedis  Apostolicae.  Ilem  Guillelmus 
ririus  {hist,  sacr,,  lib.  22,  cap.  12)  quemdam  memorat 
foannem  Sanctae  Romanae  Ecclesiae  cardinalem  subdiaconum. 
Vlajorem  autem  mirationem  movet,  ut  adnolavit  Thomas» 
iinus  {Nova  etvet.  disciplina,  part.  1,  lib.  2,  cap.  116,  n,  6), 
^oncilium  Romanum  anno  968,  sub  Ottone  I  celebratum: 
bi  nempe,  non  tantum  quidam  Joannes  Cardinalis  subdia- 
:onus,  sed  et  quidam  occurrit  Stephanus  archi-acolita  cum 
aeteris  acolitis. 


§111. 

De  Episcopis  Cardinalibus  et  eorum  episcopatibus. 


I.  Videtur  anteannum  769  nondum  Romae  ullum  exstitisse 
"".ardinalium  Episcoporum  gradum.  Id  nempe  innuitsequens 
lecretum  Synodi  Romanae  hoc  anno  celebratae  sub  Stephana 
II,  seu  utalii  voiunt  IV:  jS!i  quis  ex  Fpiscops  vel  freslyte-* 
'is,  vel  monachis,  aut  ex  laicis,  contra  coMonum  et  iSancto- 
'um  Patrum  statuta  prorumjpenSj,  ingradum  majorem  Sanc-- 
(B  Romanod  JEcclesicB,  id  est,  preslyterorum  cardinalium  et 
Uacono7nim  ire  prcBSumpserit ;  et  hanc  Aj^ostolicam  Sedem 
nvadere  quiliiet  ex  supradictis  tentaverit,  et  ad  Summum 
^ontificaleni  honorem  ascendere  voluerit\  ij^si  et  sili  faven-* 
\ibusfiat;perpetuumanathema  (apud  Labbe,  tom.  8,  col.  485, 


40  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

edit.  Venet.  1729).  Ibi  damnatur  ambilio  eorum  Episcopo- 
rum  qui  tentarent  ad  gradum  majorem  Sanctae  Romana3  Ec- 
clesiae  ascendere ;  et  explicando  quinam  sit  ille  gradus  ma- 
joTy  dicunt  Patres  illum  consistere  in  cardinalatu  preshyte- 
mli  et  diaconali :  de  cardinalatu  vero  episcopali  prorsus  ta- 
cent:  non  tacerent  autem,  si  exstitissent  tunc  temporis  Ro 
mae  Episcopi  Cardinales;  quia  potius  horum  gradum  in  Ec- 
clesia  Romana,  quamgradumpresbyterorum  aut  diaconorum 
Cardinalium^  ambiissent  extranei  Episcopi.  Ergo  revera 
nondum  ea  tempestate  coeperat  Cardinalium  Episcoporum 
institutio . 

Praeterea  apud  Anastasium  bibliothecarium,  in  vita  Ste- 
phani  Papae  IV,  sic  habetur:  Tunc  allatis  sacratissimis  ca- 
noniius,  eisque  liquido  perscrutatiSj  prolata  est  sententia 
ab  eodem  sacerdotali  Concilio  suh  anathematis  interdiciOj,  ne 
^llus  unquam  prcesumat  laicorum^  neque  ex  alio  ordine  {nisi 
per  distinctos  gradus  ascendens  diaconus  aut  preslyter  Oar-- 
dinalis  factus  fuerit)  ad  sacrum  pontificatus  honorem  promo^ 
mri  (pagina  51,  edit.  Venet.  1729).  Qui  textus  videtur  etiam 
supponere,  solos  diaconos  et  presbyteros  Cardinales  tunc 
Romae  fuisse,  non  autem  Cardinales  Episcopos. 

II.  Nihilominus  conlrarium  suadere  videtur  synchronum 
documentum.  Nam  idem  Anastasius  bibliothecarius,  in  ejus- 
dem  Stephani  Papae  IV  vita,  sic  prosequitur,  sequenti  post 
citatam  pagina :  JErat  enim  idem  jprcddictus  ieatissimus prtB- 
sul  ecclesiasticce  traditionis  dbservator;  unde  et  pristinum 
Ecclesi(B  in  diversis  clericatus  honorilus  renovavit  ri- 
tum.  Hic  statuit  ut  omni  dominico  die  a  septem  Episcopis 
Cardinaliius  heldomadariis^  qui  in  ecclesia  Salvatoris  ob- 
servanty  missarum  solemnia  super  altare  Beati  Petri  cele- 
irarentur^  et  gloria  in  Excelsis  Deo  diceretur.  Cum  istisep- 
tem  Episcopi,  ecclesiae  S.  Salvatoris  addicti  fuerint,  et  Car- 
dinales  vocentur,  non  videtur  quomodo  negari  possit  tunc 
temporis  exstitisse  Romae  Cardinalium  Episcoporum  ordi- 
nem.  Praesertim  cum  in  sequentiumtemporummonumentis 
perpetuo  recurrant  ii  Lateranensis  ecclesiae  Cardinales  Epis- 
copi. 
IIL  Doctioribus  expendendam  relinquimus  praeallatorum 


PARS    PRIMA.  41 

documenlorum  oppositionem,  atque  determinandum  qua 
praecise  tempore  coeperint  aliqui  Episcopi  Cardinalium  col- 
legium  ingredi. 

Anno  1410  liquido  constat  exstitisse  septem  Episcopos  ad 
assistendum  Romano  Pontifici,  ecclesise  S.  Joannis  in  Late- 
rano  affixos,  et  eosdem  simul  civitatum  Romae  vicinarum 
Episcopos  fuisse.  Carta  enim  pergamena,  de  qua  sub  pri- 
mo  paragrapho  egimus,  se^tem  memoreii  Episco^pos  praefatse. 
ecclesiae  addictos^  qui  deleant  Papodassistere;  id  est,  Ostien- 
sem  (ad  quem  perlinet  Papam  coronare)  Albanensem,  Por- 
tuensem,e  S.  Rufina,  Sabinensem,  Tusculanum,  etPraenes- 
linum.  (Vide  Tamagna,  tom.  1,  pag.  134J. 

Quoordine  missarumsolemniacelebrare  deberent  prsedic-^ 
ti  Episcopi  in  Lateranensi  ecclesia^  exponit  Tamagna  {Origi-- 
ni  de'  Cardinali^  tom.  1,  pag.  149). 

Sed  et  anno  1058  jam  existebant  Lateranenses  Episcopi, 
Cardinales  YOCdiii.  NamBeati  Petri  Damiani,  qui  dicto  anno^ 
Cardinalis  creatus  est,  sic  inscripta  occurrit  epistola  (prima, 
libri  2) :  Venerabiliius  in  Christo  sanctis  Fpiscopis  Late- 
ranensis  Ecclesiod  Cardinalilus^  Petrus  indignus,  intimcd^ 
devotionis  affectum. 

At  jam  multo  antea  exstitisse  Romae  Cardinales  Episco- 
pos,  constat  ex  adducto  a  Baronio  (ad  annum  1037,  n.  19),, 
antiquo  quodam  Vaticano  codice,  in  quo  sic  habetur : 

Sunt  in  Ecclesia  Romana  (id  est  Romm)  qidnque  EcclesicB^ 
Patriarchales ,  Prima  est  Ecclesia  Lateranensis,  quoe  et 
Constantiniana  et  iasilica  iSalvatoris  diverso  nomine  nuncu- 
"patur. —  Hcec  hdbet  septem  Cardinales  Episcopos,  hosque 
dictos  Episcopos  coUateraleSy  itemque  et  heidomadarios ,  ea 
quod  singulis  heMomadihus  jper  vices  expleant  munus  Pon- 
tiflcis,  Episcopi  Cardinales  erant  hi^  Episcopus  Ostiensis^ 
Episcopus  PortuensiSy  Ejpiscojpus  sancto^  Rufince^  sive  iSiU 
vodCandid(B^  Episcojpus  Albanensis,  Episcopus Tusculanus^ 
Episcopus  PrcBnestinus. — Alia  PatriarchaUs  est  sanctcB 
Marice^  Major  dicta^  quod  hdbet  septem  Cardinales  preslyte- 
Tos^  scilicet  Cardinalem  SS.  apostolorum  Philipjpi  et  Jacoli^ 
sancti  Cyriaci  in  Thermis^  sancti  Eusebii^  sanctod  Puden- 
tianodj  sancti   Vitalis,   sanctorum  Petri  et  Marcellini^et 


42  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

sancti  Clementis.  —  Alia patriarchalis  ecclesia  sancti  Petri, 
ingiia  item  septem  sunt  fveslyteri  Cardinales^  scilicet  sanctm 
Marioe  trans  Tilerim,  sancti  Chrysogoni.  sa7ictoe  Coeciliodj 
sanctoe  Anastasio3^  sancti  LaurentH  in  Damaso,  sancti  Marci^ 
sanctorum  Martini  et  Sylmstri. — Alia  ecclesia  patriarcha- 
lis  est  lasilica  sancti  Pauli^  in  qua  sunt  Cardinales  sanctoe 
JSaMnoe^  sanrtce  Priscce^  sanctoe  BalUnoe,  sanctoriim  Nerei  et 
Achillei^  sancti  Sixti^  sancti  MarceUi,  sanctce  Suzannoe. — 
Quinta  patriarchalis  erat  sanctus  Laurentius  extra-muroSy 
in  qua  sunt  hi  Cardinales:  sanctm  Praxedis,  sancti  Peiri 
ad  vincula^  sancti  Laurentii  in  Lucina^  sanctorum  Joannis 
et  Pauli,  sanctorum  quatuor  Coronatorum^  sancti  Stephan'^ 
in  monte  Coelio^  sancti  Quirici.  His  autem  patriarchaliMis 
ecclesiis  proefecti  erant  hi :  Lateranensi  primus  Ejpiscojpu^ 
collateralis^  sanctoe  Marioe  Majoris  archi^preslyter  CardinaliSj 
mncto  Petro  archipreslyter  Cardinalis^  ecclesioe  sancti  Pauli 
abbas  Cardinalis,  ecclesice  sancti  Laurentii  dbhas  Cardinalis. 
—  Sunt  prcBter  titulos  diaconie^  iisgiie  prcefecti  diaconi  Car- 
dinales^  dictiregionarii^  iidemqiie  numero  duodedmdiaconiis 
Regionariis  ;proefecti.  Item  diaconi  Palatini  sex :  hi  jproesunt 
diaconiis^  quoe  sunt sancta  Maria  inDominica^  cui  fvoeest  ar-^ 
chidiaconus,  sanctaLuciaadse^ptemSolia,  sancta  MariaNova, 
mncti  Cosmas  et  Damianus,  sanctus  Hadrianus,  sancti  Ser- 
gius  et  Bacchus^  sanctus  Theodorus^sanctus  Georgius,  sancta 
Maria  in  schola  Graccay  sancta  Mariain  Porticu,  sanctus  Ni- 
tolaus  in  Carcere^  sanctus  Angelusin  Foro  piscario^  sanctus 
Eustachius,  sancta  Maria  in  Aquiro^  sancta  Maria  in  Via 
lata,  sancta  Agatha  in  Equo  marmoreo,  sancta  Lucia  in  ca- 
^ite  SuburrcB^  sancti  Viti  inMacello,  Est  munus  diaconorum 
Regionariorum  cantare  Emngelium  in  stationilus.  Palatini 
cantant  Evangelium  in  ecclesia  Lateranensi,  —  SuMiaconi 
^unt  omnes  numero  viginti  et  unus :  sejptem  Regionarii,  qui 
epistolas,  et  lectiones  cantant  in  stationiius :  sejQtem  Palatini^ 
qui  idem  w.unus  ^prcestant  in  ecclesia  Lateranensi  :  septem 
alii  qui  dicuntur  schola  cantorum,  qui  cantant  tantummodOj 
quando  Summus  Pontifex  celebrare  consuevit.  —  Sunt  in  Ur- 
he  allatice  viginti  duce,  videlicet  sancti  Cesarii  in  PaJatio, 
mncti  Gregorii  in  clivo  scauri^  sanctce  Marie  in  Aventino, 


PARS  PRIMA.  43 

[ 

micti SaMni  JEpisco^n^  sanctorum  Alexii  et  Bonifacii^  sanc- 
\orum  Priscoe  et  Aquiloe^  sanctiSdbhod^  sancti  Tiburtii,  sanc- 
orum  Oosmod  et  Damiani  in  Vico  aureo,  sancti  Sylvestri 
nter  duos  hortos^  sanctod  Marioe  in  Capitolio^  sancti  Basi- 
iijuxta  Palatium^  sanctoe  Agathoc^  sancti  Laurentii  in  Pane- 
erna^  sancti  Thomoe  juxta  forum  Claudii^  sancti  Blasii 
nter  Tiberim  et  portam  sancti  Petri^  sanctoe  Trinitatis  Sco-- 
orum,  sancti  Valentini  juxta  Pontem^  sanctoe  Marioe  in  ca- 
ite  aureo^  sanctce  Marioe  in  Pallaria^  sanctoe  Marioejuxta 
anctum  Petrum  ad  vincula.  —  Insuj^er  ^roeter  seftem  colla-- 
erales  Bpiscoj^os  erant  alii  Bfiscofi^  qui  dicuntur  suffra- 
mnei  Romani  Pontificis,  nulli  alii  Primati^  xel  Archiepis- 
o;po  subjectiy  qui  frequenter  ad  Synodos  vocarentur.  In  cam- 
\ania  Tihurtinus^  AnagninuSj  Signinus^  Ferentinus,  Ala- 
rinuSy  Verulanus,  Soranus,  Fundanus,  Cajetanus^  Tarra- 
inus.  In  Marsis  sunt  hi^  FurconensiSy  Marsicanus^  Valven- 
is^  Theatinus^  Pennensis^  Aprutinus.  In  Tuscia  sunt  hi: 
Yepesinus,  Sulsinus,  Civitensis^  Hortanus^  Balneoregien- 
is,  Urlevetanus^  Viterliensis,  CastrensiSy  Suanensis^  Clu- 
inuSj  Perusinus^  CastellaiiuSj  Aricinus^  Grostetanus^  Vola- 
erranus,  Senensis,  Lucanus^  PistoriensiSy  FlorentinuSj 
Fesulanus,  Lunensis .  In  Umlria  et  Marchia:  Sfoletum^  As- 
isium^  Fulginas,  Nucerinus^  FuguUnus^  Reatinus^  Tuder- 
inus,  Amerinus,  Narniensis^  Interamnensis^  EsculanuSy 
Hrmanus^  Camerinensis,  Auximannus^  humanus,  Anconi- 
anus^  Esinus^  Senogalliensis^  FanensiSj  Pisauriensis^  Fo- 
vsemproniensiSy  CaUiensis,  UrMnas,  Ariminensis^  Feren- 
anus. 

Antiquiori  aevo,  occurrunt  iidem  Cardinales  Episcopi,  licet 
londum  eo  Cardinalium  vocabulo  designati^  sed  cum  aliis 
equivalentibus  denominationibus. 

In  actis  pseudoconcilii  romani  anni  963  legitur:  TuncRo- 
li  Pontifices,  Efiscoyi  scilicet  suffraganei,  et  Cardinales 
nesbyteri^  et  diaconi  cum  universa  plebe  dixerunt  (Apud 
rhomassinum  parte  \,  lib.  2,  c.  116^  p.  6).  Quiibi  vocantur 
Romani  Pontifices  iidem  essevidentur  qui  postea  (7^r/?^- 
es  Episcojpi  dicti  sunt.  Vocabanlur  etiam  Romani  Epi^copi\ 
lam  Otto  I,  quo  regnante  praefata  Synodus  habita  est,  sic 


44  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

scribit  ad  Joannem  Papam  XII:  Dum  filios  vestros,  Roma- 
nos  scilicet  Episcoj^os,  Cardinales  "presiyteros  et  diaconos, 
et  universam  plelem  devestra  dbsentia  percontaremur  fapuc 
Thomassinum,  loco  citato).  Et  in  capitularibus  Caroli  Magn 
(lib.  S,  cap.  34):  Consultu  Leonis  cceterorumque  EcclesiQ 
Romanoe  Ejpiscoyorum. 

Monumenta  diligentius  perscrutando  forte  reperient  eru- 
diti,  jam  a  remotissima  antiquitate  quosdam  vicinarum  civi- 
tatum  Episcopos  a  Romano  Pontifice  adcitos,  qui  presbyteric 
suo,  idest,  Cardinalibus  suis  presbyteris  et  diaconis  adjun- 
gerentur,  et  eum  in  Ecclesiae  universalis  regimine  adjuva- 
rent. 


CAPUT  III, 


COLLEGII  CARDINALIUM  ANTIQUITAS,  ET  AN  INSTITUTIONIS  DIVlNii 
SIT,   AN  VERO    DUMTAXAt  APOSTOLIG^. 


Propositio  P.  —  Cardinalium  mcdbulo  intelligendum  Jiodi 
est  clericorum  collegium^  ad  auxiliandum  Romano  Pontific 
in  Ecclesi(e  regiinine  sede  plena,  ad  supplendum  eumdem  se- 
de  vacua^  institutum.  — Quidquid  antiquitus  Cardinalisvoca- 
bulo  significatum  fuerit,  id  certum  est,  a  multo  jam  tempon 
eo  nomine  certos  quosdam  clericos  designari,  quorum  pro- 
prium  officium  sit  Romano  Pontifici  auxiliari  in  ecclesiae  uni- 
versalis  regimine,  et  dum  vacat  Sedes  Apostolica,  idem  uni- 
versale  regimen  quoad  necessaria  suscipere,  usque  ad  nov 
Pontificis  electionem.  Hujusmodi  scilicet  clericorum  roUegio 
usus  loquendi  generalis,  a  multis  saltem  saeculis,  propriair 
fecit  Car dinalium  denomimitionem.  Qui  ergo  hodie  Cardina- 
lis  vocabulo  alios  praeter  dictos  clericos  intelligeret,  ab  usu 
generaliter  recepto  deviaret^  et  proinde  indebite  loqueretur 

Praifatos  autem  clericos  merito  designamus  et  ab  aliis  dis- 
linguimus,  ex  praerogativa  auxiliandi  et  sup^lendi  Romanc 


PARS  PRIMA.  45 

Pontifici  in  ecclesicB  regimine :  licet  enim  aliis  eliam  prae- 
rogativis  potiantur,  ea  tamen  praecipua  est,  et  in  ea  repo- 
lenda  videtur  institutionis  Cardinalitii  collegii  essentia,  ut 
infra  ostendimus. 

Propositio  II\  —  Cardinalium  collegium  statim  ab  ipsis 
Ecclesice  Romance  exordiis  extitit^  licet  nondum  eo  Cardina-' 
lium  vocabulo  tanquam  sibiproprio  designatum. —  I.  Extitit 
(juoad  rem  Cardinalium  collegium,  idest,  ea  institutio  quam 
hodie  Cardinalium  vocamus,  statim  ac  extitit  coUegium  cle- 
ricorum,  quibus  proprium  officium  incumberet  Romano  Pon- 
tifici  in  regenda  Ecclesia  assistere,  eodemque  vita  functo  sup- 
plere  :  atqui  taleclericorum  collegium  ipsimet  Romanae  Ec- 
clesise  Synchronum  est.  Nam  eruditi  pro  explorato  atque  om- 
nino  indubitato  habent,  in  singulis  ecclesiis  seu  dioecesibus 
statim  ab  earum  efformatione  extitisse  quoddam  coUegium 
clericorum  Episcopo  specialiter  adhaerentium,  atque  ipsi 
auxiliantium,  quod  remotior  miiiqxxiidi^ preslyterium  eteccle- 
siod  senatum  vocavit,  recentiores  vero  cathedralis  capituUet 
canonicorum  nomine  designarunt.  Eorum  porro  partes  erant 
cum  Episcopo,  et  vice  Episcopi,  jus  dicere,  negotia  expedire, 
perpetuumque  auxilium  praesuli  suo,  tanquam  capiti  corpus 
prsestare.  Sede  autem  vacua  penes  eosdem  Ordinaria  juris- 
dictio  remanebat.  Id  locupleti  calamo  Thomassinus,  aliique 
anliquitatum  indagatores  unanimi  consensu  asserunt  atque 
demonstrant,  et  ipse  in  meo  tractatu  de  capittiUs  ex  professo 
firmavi. 

Jam  vero  et  Romanae  Ecclesiae  suum  ab  exordiis  adfuisse 
presbyterium,  nedum  dubitari  possit^  abundantiori  documen- 
torum  copialiquet.  AdRomanum  autem  Pontificem  non  unius 
dumtaxat  dioeceseos,  sed  universalis  Ecclesise  statim  ab  initio 
suprema  gubernatio  pertinuit.  Cui  proinde  debuit  suum  pres- 
byterium  in  hoc  totius  ecclesiae  regimine  auxiliari,  et  sede 
vacua  supplere.  Ergo  statim  ab  initio  Romae  extitit  verum 
cardinalium  coUegium,  etsi  nondum  eo  nomine  designatum 
fuerit. 

II.  Idem  expresse  docet  Eugenius  IV  :  Etsi,  inquit,  hujus 
dignitatis  nomen,  quod  modo  in  usu  est^  ab  initio  primitivtB 
JEcclesice  non  ita  expressum  fuit,  officium  tamen  ipsum  a  B. 


46  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

Petro^  ejiisqiie  successorihus  institutum  evidenter  invenie 
(Bullarium  Romanum,  tom.  3,  pag.  3.  Constitutio  XIX  Euge- 
nii  rV,  §  4).  De  qua  cardinalitii  coUegii,  quoad  officium  ipsi 
proprium,  antiquitate,  concordant  doctores,  ut  ex  sequenti 
thesi  magis  patebit. 

Propositio  III\  —  Cardinales  esse  instituiionis  divin^, 
^uit  opinio  valde  recepta,  et  a  Gallicanis p'oeci;pue  doctoribus 
propugnata. — I.  Duplex  proferri  solet  e  sacris  scripturis 
fundamentum,  quo  probetur  jure  divino  institutos  fuissecar- 
dinales :  allerum  ex  veteri  testamentOj  ubi  videmus  divina 
dispositione  praescriptum,  ut  pro  difficultate  et  ambiguitate 
judicii  accedatur  ad  sacerdotes  leviticigeneris^  et  Judicem  qui 
fueritillotempore^  et  obediaturipsorumjudicio(deuter.  cap 
17).  Item  adduciturillud  numerorum  (cap.  11):  Dixit  Doni 
nus  ad  Moysen :  congrega  mihi  70  viros  desenibus  Israel^  quos 
tu  nosti  quod  senes  ^populi  sint  et  magistri ;  et  duces  eos  ad  os- 
tium  talernaculi  foederis^  faciesque  ihi  stare  tecum :  utdescen- 
dam  et  loquar  tecum;  et  auferam  de  Sj^iritu  tuo,  Iradamque 
eiSy  ut  sustentent  tecum  onus  popiili,  et  non  tu  solus  graveris, 

Alterum  fundamentum^  e  novo  testamento  depromptum, 
est  ipsummet  Apostolorum  officium,  antequam  in  diversas 
mundi  partes  ad  praedicandum  Evangelium  dispergerentur. 
Interea  nempe  Christo,  et  poslea  Petro,  sociiet  adjutores  fu- 
erunt;  idque  ex  Christi  procul  dubio  eos  vocantisinstilutione: 
in  quo  munere  iis  successerunt  Cardinales,  sicut  in  munere 
eorum  episcopali,  quo  postea  dispertiti  functi  sunt,  successe- 
runt  Episcopi. 

II.  IUam  autem  opinionem  gravissimam  reddit  ingensipsi 
adhaerentium  doctorum  auctoritas.  Nam  Innocentius  III  (ca- 
pite^er  veneraUlem,  13,  titulilV,  libri  4  Decrelalium)  apei-te 
docet  per  sacerdotes  levitici  generis  de  quibusin  supra  citato 
Deuteronomii  textu,  intelligendos  esse  Summi  Pontificis 
coadjutores  :  Sane  cum  Deuteronomium  lex  secunda  inter- 
jpretatur,  ex  vi  vocdbuli  comprobatur  ut  quod  ibi  decernitur^ 
in  novotestamento  debeat  observari...  ISunt  autem  sacerdotes 
levitici  generis  Fratres  nostri^  qui  nobis  jure  levitico  in 
executione  sacerdotalis  offlcii  coadjutores  existunt.  Sub  no- 
mine  fratrum  et  coadjutorum  ibi  ab  Innocentio  indicari  Car- 


PARSPRIMA.  47 

dinales,  dubium  non  est.  Ilem  Eugenius  Papa  IV,  in  sua 
Constilutione  quae  incipit  ^o^^  m6^^om(Bullarium  Rom. ,  tom. 
3,  pag.  3),  de  officio  cardinalium  sic  affirmat  :  ImOy  ut  inquit 
Innocentius  III,  ex  veteri  testamento  jussu  Dei  traxitorigi- 
nem.  Asserit  enim  id  quod  Deuteronomii  17  dicitur  {ut  "pra 
difficultate  et  ambiguitate  judicii  accedatur  ad  sacerdotes 
levitici  generis  etjudicem  qui  fuerit  illo  tempore,  et  oledia- 
tur  ipsorum  judicio  qui  presunt  loco  quem  elegerit  Domi- 
nus),  de  iSummo  Pontifice  inteUigendum  esse  et  fratrilus 
eJuSj  idesty  /Sf.  R,  E .  cardinaWbuSy  quietjure  leviticoinexe- 
ctUione  sacerdotalis  officii  existunt. 

Sed  et  hujus  doctrinae  antiquiusmonumentumexhibetBa- 
ronius  (ad  annum  882,  n.  8) ;  constitutionem  scilicet  Joan- 
nis  VIII^  qua  varia  circa  officium  cardinalium  disponuntur. 
Sic  nempe  eos  dictus  Ponlifex  alloquitur:  Qidppe  cum^sicut 
nostram  mansuetudinem  Moysi,  ita  et  vestra  fraternitatem 
sej^tuagintaseniorum,  quisub  eodem  causarum  negotia  diju- 
dicdbant,  mcissitudinem  gerere^  certum  Tiabeamus. 

III.  Doctores  autem  Scholse  qui  eamdem  doctrinam  tenue- 
runt  longum  esset  adducere.  Multos  citat  Cohellius  {notitia 
cardinalatus,  part.  1,  cap.  1)^  quorum  allegationibus  sic  ipse 
subjungit :  «  Ex  praecilatis  igitur  scriptoribus,  aliisque  per 
«  eos  congestis,  satis  probatum  videtur  cardinalatus  officii 
«  originem  ex  jure  divino,  tam  ex  veteri  quam  novo  testa- 
«  mento  deduci  posse.  »  Quae  quidem  sententia,  quam  gene- 
raliter  saeculo  XIII  esset  recepta,  satis  probat  Frederici  II 
imperatoris  ad  cardinales  anno  1239  directa  epistola,  in  qua 
sic  eos  alloquitur :  Gum  sicut  Christus  caput  Ecclesice  et  in 
Petri  vocabulo  suam  fundavit  Ecclesiam  supra  Petram^  vos 
Apostolorum  statuit  successores  (apud  Thomassinum,  p.  4> 
lib.  2,  c.  114). 

IV.  Ast  in  ea  propugnanda  opinione  caeteris  zelopraeisse 
videntur  doctores  gallicani.  Percelebris  est  Petri  de  AUiaco 
de  Ecclesiastica  potestate  disceptatio,  Constantiensis  etiam 
Goncilii  Patribus  exhibita.  In  ea  porro  sic  de  praesenti  quaes- 
tione  disserit  citatus  auctor,  adulationis  in  Sedem  Aposto- 
licam  haud  sane  suspectus  :  «  Licet  nomina  Papatusetcar- 
«  dinalatus  tempore  Petri  et  aliorum  Apostolorum  non  fue- 


48  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

^  rint  in  Ecclesiae  usu,  tamen  ecclesiasticae  potestates  dictis 
c<  nominibus  designatae  ex  tunc   in  Apostolis  praefulserunt, 
«  videlicet  papalis  dignitas  in  Petro,  et  in  singulis  Apostolis 
€  cardinalatus   aucloritas.  Pro  cujus  declaratione  sciendum- 
«  est  quod,  sicut  patet  ex  der^ursu  historiae  actuum  Apostolo- 
«  rum,   ecclesiasticis  historiis    ac  Sanctorum   Patrum   de- 
«  cretis,  ante  divisionem  Apostolorum,  per  quam  ad  diver- 
«  sas  mundi  partes  dispersi  sunt,  Apostoli  Petro,  tanquam 
«  papale  officium  gerenti  assistebant,  tanquam  cardinalatus 
«  ministerium  exercentes;  sicut  nunc  Papae  assistunt  Gar- 
«  dinales,  tanquamejus  principales  assessores  et  consiliarii 
<c  atque  cooperatores  in  regimen  universalis  Ecclesiae.  Post- 
«  quam  vero  Apostoli  aPetro  separati  speciales  sibi  dioeceses 
«  sortiti  sunt,ex  tunc  episcopale  officium  exercuerunt.  Ex 
«  hoc   potest  inferri,  quod  Apostoli  prius  Cardinales    quam 
«  Episcopi  fuerunt...  Prius  fuerunt  Cardinales  Orbis,  quam 
<(  Urbis.    Senatui  Apostolorum  succedit  CoUegium  Sacrum 
<c  Cardinalium,  quantum  ad  illum  statum  quo  Apostoli  coas- 
<c  sistebant  Petro  antequam  fierent  particularium  ecclesia- 
<  rum  Episcopi:  slatui  autemApostolorum,  in  quantum  fue-' 
«  runt  Episcopi,  succedit  ordo   Episcoporum.   »  (Van-der- 
Haid,  Acta  Concilii  Constant.y  tom.  6,  parte  2,  pag.  18  et 
^eq.). 

Idem  vividiori  forma  expressit  Gersonius:  «  Status  summi 
«  ac  Sacri  Collegii  dominorum  Gardinalium  fundatus  est  in 
•«  ecclesiastica  hierarchia  subcoelesti  immediate  a  Ghristo, 
«  nec  humana  institutione  aut  praesumptione  potest  des- 
<c  trui  »  (tom.  1,  pag.  188;  citatum  apud  Tamagna,  tom.  1, 
p.  76). 

Gaeterum  anno  1413  Pragensis  universitas  decreverat  a 
suis  doctoribus  et  magistris  pronuntiandam  formulam  fidei, 
qua  quisque  inter  alia  profiteretur,  quod  sentit  et  credit  ac 
Dult  sentire  et  credere  sicut  Ecclesia  Romana  et  non  aliter ; 
tujus  Romance  Ecclesice  caputest  Papa^  corpusvero  coUegium 
Cardinalium  ;  manifesti  ac  veri  successores  in  officio  eccle- 
^iastico  B.  Petri  j^rincipis  Apostolorum,  et  collegii  aliorum 
Afostolorum  Ghristi  (apud  Raynaldum  ad  annum  1413, 
n,  S). 


PARSPRIMA.  49 

Propositio  IV*.  — Sententiam^  qu(B  juri  divino  adscrilit 
Oardinalium  insiitutionem^  nec  de  fide  nec  fideijproximam  esse 
ndeturjposse  licite  sustineri. — Gravissimas  proculdubio  quis- 
ijue  fatebitur  auctoritates  modo  adductas,  quibus  fulcitur  de 
iivina  Cardinalium  institutione  sententia;  nec  defuere  auc- 
tores  qui  iis  perculsi,  dictam  sententiam  existimarunt  esse 
de  fide,  autsaltem  fidei  proximam.  Sed  nimia  fortehaeccon- 
clusio.  Nam  citata  Innocentii  III  et  Eugenii  IV  verba,  pro 
3xpressis  Sedis  Apostolicae  definitionibus  non  videntur  ha* 
benda,  ut  totum  contextum  perpendenti  facile  liquebit. 
\liunde,  quamvis  receptissima  sententia  haec  apud  doctores 
Scholae  fuerit,  non  tamen  constat  id  tanquam  quid  dogmatis, 
3t  tanquam  omnino  certum,  et  communi  consensu  fuisse  ab 
psis  propugnatum  ;  quse  conditiones,  ex  regulis  a  Melchiore 
Gano  traditis  {de  locis  Theol)  necessarise  sunt,  ut  ex  docto- 
rum  Scholse  auctoritate  illicitum  fiat  propositionem  aliquam 
impugnare  aut  in  dubium  adducere.  Hinc  potius  cum  Tama- 
gna  (tom.  \.,  pag.  78)  praefatam  sententiam,  etsi  gravissi- 
mis  auctoritatibus  fultam,  non  tamen  inter  necessario  am- 
plexandos  doctrinse  articulos  reponerem. 

Atvero,  si  juri  divino  adscribenda  non  videatur  Cardina- 
lium  institutio,  ad  apostolicas  saltem  ordinationes  eam  esse 
referendam  fatendum  est;  atque  id  plane  evincunt  sub  prse- 
cedentibus  propositionibus  allata  rationum  atque  auctorita- 
tum  momenta. 

Propositio  VV  — An  a  su^rema  Ecclesioe  potestate  Cardi- 
nalium  collegium  aliquando  supprimi  ^ossit^  inter  dudias 
quo3siiones  mdetur  relinquendum.  —  Affirmantem  Gersonem 
supra  audivimus,  non  posse  sacrum  Cardinalium  CoUegium, 
iitpote  a  Christo  ipso  immediate  institutum,  ulla  humana  ins- 
tituiioneaut  proesumptionedestrm.  Et  id  quidem  verum  esset 
side  divina  Cardinalium  institutionerevera  certo  constaret: 
quseenim  juris  divini  sunt  ab  ecclesiastica  potestate  immutari 
non  possunt.  Atvero  hoo  ipsum,  quod  Cardinalium  institutio 
juridivinopotiusquammereecclesiasticoadscribenda  sit,  sub 
prsecedenti  propositione  diximus  posse  licite  in  dubium  re- 
vocari.Hinc  non  videtur  ulla  theologica  censura  notandus, 
qui  Cardinalium  institulionem  habens  pro  mere  ecclesiastica 


B0  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

(utpote  cujus  non  ipse  Christus^  sed  Aposloli  dumtaxat  auc- 
tores  extilerint)  mutabilitati  eam  atque  etiam  suppressioni 
obnoxiamsuslineret.  Cum  ergo  inter  dubias  qua^stiones  me- 
rito  reponi  posse  videatur  divina  Cardinalium  institutio, 
idem  sequitur  de  possibilieorum  suppressione  dicendum. 

Nec  objicialur  obstare  Cardinalium  suppressionijusnatu- 
rale;  vicujus  nempe  semper  tenebiturRomanus  Pontifex,  in 
negotiis  ad  Ecclesiae  regimen  spectantibus  prudentes  adhibere, 
consiliarios  atqueadjutores.  Nam  aliudest  teneri  conscientia 
pontificem  ad  adhibendum  idoneorum  virorum  consilium  et 
juvamen,  aliud  est  ejusmodi  consiliarioset  adjutores  ex  coUe- 
gioaliquo^  in  hunc  finem  instituto,  esse  necessario  desumen- 
dos.  Jurisquippe  naturalis  obligationisatisfaceretPapa,  moda 
hos,  modo alios,  pro  prudentia  sua  sibi  in  auxilium  adciscendo ; 
qui  tamen  ex  eo  quod  rogati  sententiam  dixissent,  aut  commis-? 
so  sibi  negotio  operam  dedissent,  nequaquam  ideo  collegiuni 
constituerent  et  Cardinales  essent.  Quod  eliam  exemplo  ex  ca- 
thedralibusecclesiis  desumpto  potestcommode  illustrari :  nam 
si  ecclesia  supprimeret  cathedrale  capitulum  (quodest  unius-» 
cujusque  Episcopi  consilmm  natum^  ut  loquuntur  canonistse), 
non  ideo  consiliariisex  jurenaturali  adhibendis  destitueren- 
tur  Antistites ;  immo  multi  hodie  Episcopi,  non  canonicorum, 
sed  aliorum  virorum  consilio  in  expediendisnegotiis  ordinarie 
utuntur.  Isti  autem  alii  clerici,  qui  a  consiUis  sunt  Episco- 
po,  nuUatenus  ideo  capitulum  cathedrale  constituunt. 

Item  conclusioni  non  obstat,  jurisdictionem,  Sede  Ponti- 
ficia  vacua,  ad  Cardinales  transire;  ita  utex  ea  ratione  dici 
debeat  nunquam  posse  eorum  coUegium  supprimi :  nam 
quod  jurisdictio  in  Cardinalium  collegium  sede  vacua  tran 
seat^  de  fide  non  est  ex  juredivino  procedere.  Siautemex 
lege  dumtaxat  ecclesiastica,  absolute  loquendo  mutari  lex 
illa  poterit ;  ita  ut  suppressis  Cardinalibus,  jurisdictio  haec 
necnon  Pontificis  electio,  ad  certos  quosdam  alios  Romanos 
clericos  pertineat. 

Cseterum  praesens  quaestio  inter  otiosas  merito  relegari 
potest.  Nam  quidquid  sit  de  praefatae  suppressionis  possibili- 
tate,  moraliler  certum  dici  potest  usque  ad  finem  mundi 
Cardinalium   institutionem  perseveraturam.  Remanet  enim 


PARS  PRIMA.  51 

saltem  proiaMle  eeim  esse  juris  divini;  qua  stante  probabili- 
tate,  nunquam  profecto  supprimentur  Cardinales.  Posset 
quidem  dubium  ejusmodi  expresso  Ecclesiae  judicio  dirimi: 
atvero  Ecclesia  definitiones  emittere  non  solet  nisi  ob  ali- 
quam  instantem  utilitatem.  An  vero  unquam  ingentis  utili- 
tatis  erit  definire,  jure  divino  non  niti  Cardinalium  institu- 
tionem  ? 

Prseterea,  posito  etiam  quodjamcertum  esset  Cardinales 
ex  institutione  dumtaxat  ecclesiastica  processisse,  adhuc  mo- 
raliter  certum  remanet  eorum  coUegium  usque  ad  finem 
mundi  remansurum.  Cum  enim  necessarii  semper  futuri 
sint  qui  Romano  Pontifici  auxilientur  in  Ecclesiae  regimine, 
et  inter  possibiles  ejusmodi  assumendorum  adjutorum  for- 
mas,  cardinalitium  pollegium  caeteras  facile  vincat,  tum  an- 
tiquitate,  tum  fulgore  etiam  institutionis  Apostolicae,  tum 
ipsa  sua  naturali  aptitudine  (quam  recta  ratio  perspicit  at- 
que  experientia  demonstrat  quammaximam),  pro  chimerico 
haberi  potest  casus,  quo  praefatam  suppressionem  Sedes 
Apostolica  utilem  aliquando  existimet. 


CAPUT  IV. 


CARDINALATUS  ESSENTIA  ET  DEFINITIO, 


I.  Ad  essentiam  cardinalatus  pertinet,  ut  sit  cdllegium  quod- 
dam  clericorum.  Nam  essentia  rei  aliquo  vocabulo  desi- 
gnatae,  est  essentia  rei  quam  ex  communi  loquendi  usu  ho- 
mines  sub  isto  vocabulo  intelligunt:  atqui  vocabulo  Cardi- 
nalium,  unanimiter  hodie  et  a  multis  saeculis  intelligi  solent 
certi  clerici,  collegium  quoddam  speciale  efformantes  :  ergo 
collegii  clericalis  forma  ad  essentiam  cardinalatus  pertinere 
censenda  est. 

II.  Satis  autem  per  se  patet  collegii  clericalis  formam^  ad 
Cardinalium  institutionem  pertinere  tanquam  genus^  non 


52  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

vero  tanquam  differentiam  maxime  propriam.  Nam  prseter 
Cardinalium  collegium,  certum  est  multa  alia  existere  cle- 
ricorum  coUegia.  Quodlibet  cathedrale  capitulum,  verbi 
gratia,  est  etiam  collegium  clericorum :  item  quilibet  ordo 
religiosus  vel  congregatio  clericis  coaiescens.  Unde  ut  recte 
definiatur  quid  sint  Cardinales,  huic  enuntiationi  collegium 
clericorum,  addenda  est  aliqua  alia  essentialis  eorum  pro- 
prietas,  qua  a  caeteris  clericorum  collegiis  distinguantur. 

III.  Officium  Romano  Pontificiauxiliandi  in  Ecclesia^.  uni- 

versalis  regimine  sede  plena,  et  supplendi  sede  vacua,  haben- 

dum  est  tanquam  essenlialis  cardinalitii  collegiiproprietas. 

Nam  tanquam  essentialis  proprietas  cujuslibet  societatis  seu 

collegii  habendum  est  ipsius  pr^ecipuum  et  constans  officium. 

Societas  quippe  in  sua  propria  essentia  non  determinatur  et 

abaliis  secernitur,  ex  eo  solo  quod  sit  societas,  sed  ex  eo  quod 

sit  societas  ad  talem  finem  prosequendum,  seu  ad  tale  of- 

ficium  praecipue  et  constantcr  explendum  instituta.  Unde  si 

constet  aliquid  esae  alicujus  collegii  praecipuum  et  constans 

officium^  dicendum  est  officium  hujusmodi  esse  illius  colle- 

gii  finem  proprium,  ac  proinde  essentialem  proprietatem. 

Jam  vero  id  quod  vocamus  cardinalitium  coUegium,  cons- 

tanler   haec  duo  peregit :  auxiliari  Romano  Pontifici  in  Ec-1 

clesiae  regimine  sede  plena,  et  sede  vacua  supplere.  Quam-j 

vis  enim  prioribus  saeculis  majorum  Sedis  Apostolicae  cle- 

ricorum  collegium,  Cardinalium  nomine  non  designaretur, 

idem  tamen  erat,    (ut  supra  demonstratum  est)  ac  id  quod 

hodie  cardinalitium  coUegium  vocamus  ;  atque  duplex  su- 

pradictum  officium  explebat,  et  constanter  ad  nostra  usque 

tempora  explevit.    Aliunde   officium    ejusmodi    non  fuisse 

aliquid  secundarium  et  parvi   momenli,  sed  praecipuum  el 

gravissimum,  satis  per  se  patet.  Ergo  revera  tanquam  es- 

sentialis  cardinalitii  collegii  proprietas  haberi  debet  officiun 

auxiliandi  Romano  Pontifici    in  Ecclesiae  universalis  regi- 

mine  sede  plena,  et  eadem  vacua  supplendi. 

IV.  Facultas  cardinalibus  exclusiva  summum  eligend 
Pontificem,  non  est  essentialis  ipsius  proprietas.^ — Nan 
ejusmodi  facultatem  non  semper  exclusive  habuerunt ;  sec 
multis  saeculis  cum  reliquo  clero  et  populo  Romano  commu 


PARS    PRIMA.  53 

nem.  Et  sicut  in  hac  re  varia  fuit  olim  disciplina,  absolute 
iterum  immutari  posset.  Ergo  ea  facultas  quatenus  exclu- 
siva,  ipsis  accidentalis  fuit;  ergo  non  pertinet  ad  essentiales 
hujus  collegii  proprietates. 

V.  Nec  proprietas  dislinctiva  Cardinalium  est,  auxiliari 
Papae  in  dioeceseos  Romanae  regimine  sede  plena,  et  supplere 
sede  vacua.  Nam  officium  ejusmodi  commune  est  omnibus 
cathedralibus  capitulis  quoad  suum  respective  Episcopum. 
Ergo  quamvis  dictum  officium  pertineat  ad  Cardinales,  qua- 
tenus  sunt  simul  capitulum  cathedrale  dioecesanum,  non 
tamen  per  hanc  proprietatem,  tanquam  ipsis  exclusive  pro- 
priam^  discerni  potest  et  definiri  quid  sit  eorum  insti- 
tutio . 

VI.  Nec  proprietas  essentialis  cardinalium  est,  eorum 
quatenus  principum  temporalium  dignitas.  — Gum  a  Cardi- 
nalibus  eligatur  Summus  Pontifex,  qui  simulest  status  Pon- 
tificii  verus  et  independens  monarcha  temporalis,  sequitur 
eis  inde  accedere  veram  et  proprie  dictam  principum  tempo- 
ralium  dignitatem.  Atvero  accidentale  est  quod  Papa  sit  si- 
mul  temporalis  monarcha ;  item  accidentale  est  quod  Car- 
dinalibus  exclusive  reservata  sit  electio.  Haec  enim  sunt  et 
de  facto  fuerunt  mutationi  obnoxia.  Ergo  non  inter  essen- 
tiales,  sed  accidentales  dumtaxat  proprietates,  reponenda 
est  Cardinalium  quatenus  temporalium  principum  dignitas. 

Vll.Cardinales  recte  definiri  possunt,  clericorum  coUe- 
gium,  ad  id  institutum,  ut  in  Ecclesise  unlversalis  regimine 
auxilietur  Romano  Pontifici  sede  plena,  et  suppleat  sede 
vacante.  — Ha3C  definitio  ex  modo  expositis  legitima  satis 
intelligitur.  Exprimit  scilicet  proprietatem  constitutivam,  qua 
illud  clericorum  collegium  ab  omnibus  aliis  clericis  et  cleri- 
corum  collegiis  discernitur  ;  atque  illius  venerandae  insti- 
tutionis  patefacit  proprium  et  essenlialem  finem.  Essentialem 
inquam  ;  nam  si  quando  cessarent  Cardinales  esse  praedicto 
modo  Summo  Pontifici  adjutores,  perseverare  quidem  posset 
Cardinalium  nomen  ;  at  certe  ea  institutio  qua3  ab  Ecclesia^ 
exordiisiisque  nuncextitit,  quamquecardinalitiumcoUegium 
vocare  solemus,  quoad  sui  substantiam  et  essentiam  plane 
deficeret^  et  extincta  censeri  deberet. 


54  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA 


CAPUT  V. 


DE  SUPERIORITATE    DIGNITATIS    GARDINALITI^  PR.«     0MN1BU5  EG- 
GLESIiE   PRiELATIS,    EXGEPTO   SOLO   ROMANO  PONTIFIGE. 

PrcBnotanda.  —  Circa  illam  qua^slionem  triplex  distiii- 
guendaest  opinio  :  l""  Heterodoxorum  quitenent,  non  tantum 
Cardinales  ante  saeculum  XI  praecedentiam  non  habuisse  su- 
per  Episcopos,  Arcliiepiscopos,  Primates  et  Patriarchas,  sed 
abusivehanc  praecedentiamipsis  fuissecollatam  :  2^  Catholi- 
corumdoctorum  quiconcedunt  quidem  ante  saeculumXIdicta 
praecedentia  Cardinales  caruisse,  at  simul  tenentjuste  eis 
hanc  praerogativam  accessisse  et  hodiecompelere  :  3''  Docto- 
rumcatholicorum  quipropugnant  semper  dicta  praecedentia 
Cardinales  dejure  et  de  facto  potitos  fuisse.  Unde  in  hoccon- 
senliunt  catholici;,  quod  Cardinalibus  praerogativa  illa  certo 
competat  et  juste  coUata  sit ;  el  disputant  dumtaxat  de  quaes- 
lione,  an  eam  semper  habuerint  necne.  Quo  praenotato,  ex- 
ponemus  l^sententiam  quae  tenetdicta  praecedenlia  caruisse 
Cardinales  usque  ad  undecimum  circiter  saeculum  2"*  ex- 
pendemus  rationes  quibus  haec  sententia  nititur  :  3* 
deducemus  rationes  eorum  qui  contendunt  praecedentia 
illa  Cardinales  omni  tempore  potitos  fuisse  :  4^  errorem 
confutabimus  heterodoxorum^  qui  praecedentiam  illam  tan- 
quam  abusivam  habent. 


§1. 


Exponitur  sententia  quae   tenet  dictam  prcecedentiam  nonnisi  undecimo 
autduodecimo  circiter  saeculo  Gardinalibus  accessisse. 


Sententiam  illam  amplexati  sunt  multi  doctores  calholici. 


PARS   PRIMA.  5S 

itandus  imprimis  occurrit  Bellarminus  (lib.  1,  de  Olericis 
16) :  <c  Fateor  tamen  (inquit)  olim  Episcopos  quoscumque 
K  praelatos  fuisse  Cardinalibus  non  Episcopis  ;  immo  etiam 
cardinalatum  gradum  fuisse  ad  episcopatum,  ut  Onuphrius 
recte  docet  in  libro  de  Cardinalibus,  et  aperle  coUigitur 
ex  libri  1  capite  7  vitae  S.  Gregorii.  Postea  tamen  mutatus 
est  ordo,  et  coepti  sunt   Cardinales  Episcopis  anteponi,  et 
episcopatus  gradus   esse   ad  cardinalatum.   Cujus  muta- 
tionisduplex  ratio  assignari  potest :  una  quod  ad  solos  Car- 
dinales   devoluta  sit  electio  Summi  Pontificis.    Nam  quo 
%  tempore  Pontifices  eligebant  imperatores,  vel  clerus  et  po- 
pulus,    non  est  mirum  si  tanti  nonfierent  Cardinales.  At 
k  posteaquam  coeperunt  ipsi  soli  eligere,  et  etiam  soli  ipsi 
K  ut  plurimum  eligi,  non  sine  causa  coepit  dignitas  cardina- 
litia  pluris  fieri  quam  antea.   Altera  causa  est,  quod  soli 
K  Cardinales  coeperint  adesse  Summo  Pontifici  in  consiliis ; 
nam  anteaCardinales  nequesoli  neque  primarii  consiliarii 
k  Pontificiserant.  Siquidem  primis  sexcentis  vel  octingentis 
«  annis  Summi  Pontifices  ad  graviora  negotia  ecclesia^  diju- 
«  dicanda  cogebant  Concilia  nationaliaEpiscoporum  Italise; 
«  quibus  Conciliis  intererant  quidem  Cardinales  presbyteri^ 
«  sed  primus  locusEpiscoporumerat.  Quocircanon  erat  ratio 

<  cur  eo  tempore  Cardinales  presbyteri  Episcopis  antepone- 
«  rentur  ;  cum  eo  tempore  non  minus,  immo  magis  Pon- 
«  tificem  juvarent  in  Ecclesia  universali  regenda  Episcopi 
«  quam  Cardinales.  At  postea  creverunt  negotia  Ecclesiae 
«  Romanae,  praesertim  cum  accessisset  principatus  tempo- 
«  ralis  tempore  Pipini  et  Caroli  Magni.  Proinde  egebat 
«  Summus  Pontifex  consiliariorum  ope  multo  saepius  quam 
«  antea.  Neque  poterattam  saepe  convocare  Concilia  Epis- 
«  coporum  quam  necesse  erat.  Itaque  usu  docente,  et  neces- 
«  sitate  cogente,  his  postremis  annis  sexcentis  vel  sep- 
«  tingentis,  coeperunt  paulatim  omitti  Concilia  episcopalia, 

<  et  res  totae  redigi  ad  senatum  Cardinalium.  Facta  autem 
«  legitima  hac  mutatione  consilii  Pontificii  ab   Episcopis  et 

<  Cardinalibus,  ad  solos  Cardinalcs^  mirum  esse  non  debel, 
«  si  etiam  facta  est  mutatio  dignitatum.  »  Eamdem  apud  Ba- 
ronium  doctrinam  reperies. 


86  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

Item  Thomassinus  sustinet  duodecimo  dumtaxat  saeculo 
dignitatem  cardinalitiam  episcopali  superiorem  evasisse.  De 
quo  mulla  congerit  (tom.  1,  libro  2,  cap.   113,    114,  116). 

Consonat  Natalis  Alexander,  qui  sub  Innocentio  IV  dum- 
laxat  vult  Cardinales  sessionis  honorem  supra  Episcopos  ob- 
tinuisse  (Hist.  eccles.  in  saeculum  II,  cap.  5,  post  dissert. 
1,  schol.  3.) 

Nec  in  hac  re  dissentit  ipse  Cohellius,  in  extoUendacaete- 
roquin  dignitate  cardinalitia  prsecipuus  (notitia  cardinalatus^ 
cap.  5).  Hos  secutusest  Cardinalis  Petra  (tomo  1,  ad  Const. 
unicam  Joannis  XV). 

Unde,  ut  alios  praetermiitamus,  fatendum  est,  sat  recep- 
tam  fuisseinter  ipsos  etiam  catholicos  scriptoresopinionemy 
quae  ex  immutata  circa  undecimum  saeculum  diciplina  re- 
petit  superiorem  Episcopali  Cardinalium  dignitatem.  Aa 
vero  solidis  in  ejusmodi  conclusionem  rationibus  inducti  sint^ 
nunc  est  expendendum. 


§111 


Expenduntur  rationes  afferri  solitae  ad  probandum  episcopali  olim  infe- 
riorem  fuisse  Cardinalitiam  dignitatem. 


1*  Ratio.  —  In  veteribus  Romanorum  Pontificum  et  syno- 
dorum  diplomatibus,  occurrunt  Episcopi  non  Cardinales 
ante  Cardinales  presbyteros  et  diaconos  subscripti;  ergo 
horum  gradui  praeibat  episcopalis  dignitas. 

Hoc  praecipue  argumentum  urgent,  atque  invictum  exis- 
timant  Thomassinus,  Natalis  Alexander  et  caeteri  generatim 
dictae  sententiae  patroni.  Sed  ex  isto  subscriptionum  ordine 
posse  quaestionem  dirimi  negat  Franciscus  Pagius :  «  Nec 
«  obstat,  inquit,  quod  idem  Cohellius  in  suae  confirmationem 
«  opinionis  adducit,  scilicet  Episcopos  etiam  Cardinales  subs- 
«  cribere  aliquando  diplomatibus  Pontificum  post  alios  Epis- 
«  copos  qui  non  erant  Cardinales  ;  hoc  inquam  nihil  obstat  ; 
«  quia  juxta  antiquam  consuetudinem,  tam  Concilis  quam. 


PARS  PRIMA.  57 

diplomatibiis  primo  loco  subscribebant  Episcopi,  sive  Car-^ 
dinales  sive  non,  secundum  atiquitatem  consecrationis  ; 
postea  presbyteri,  deindediaconi.  Qui  modus  subscribendi 
deducitur  ex  ipsis  subscriptionibus  quas  refert  Cohellius. 
Nam  cum  capiteS  Episcopos  septem  hoc  ordine  numerarit^ 
Episcopum  Ostiensem  primum,  Episcopum  Sylvse  Can- 
didae  seu  S.  Rufinse  secundum,  Episcopum  Portuensem 
tertium,  Episcopum  Sabinum  quartum^  Episcopum  Prae- 
nestinum  quintum,  Episcopum  Tusculanum  sextum^  et 
Episcopum  Albanensem  septimum ;  explioare  debuit  cur 
Episcopus  Sylvae  Candidae  qui  ex  ipso  erat  secundus 
inter  Episcopos  Cardinales,  subscripsit  tamen  dam- 
nationi  praefati  Anastasii,  tituli  S.  Marcelli  presbyteri 
cardinalis,  (apud  Baronium  anno  853),  post  Portuensem 
qui  erat  tantum.  tertius  inter  Episcopos  Cardinales;  et 
cur  Episcopus  Tusculanus  qui  erat  ordine  sextus,  subs- 
cripsit  ante  Prsenestinum  qui  erat  ordine  quintus,  di- 
k  plomatiPaschalisII,  cujussubscriptionesipsemet  Cohellius 
refert.  Hujus  subscribendi  modi  alia  ratio,  meo  quidem 
judicio,  afferri  non  potest,  quam  prioritas  consecrationis 
^  episcopalis...  Ex  quibus  inferendum  est,  nihil  deduci  posse, 
«  ex  illis  subscriptionibus  pro  superiorilate  Cardinalium 
K  inter  se,  nec  consequenter  Episcoporum  superCardinales.  » 
Inpraefatione  Ireviarii  Mstorico-chronologico-critico  vitarum 
Pontificum,  n.  11.) 

Pagii  sentenliam  amplexus  est  Tamagna  {origini  de'  car- 
Mnaliy  tom.  1,  pag.  283,  edit.  Romae  1790);  qui  simul  os- 
tendit  in  hac  hypothesi  nihil  difficultalis  aut  contraJictionis 
occurrere  in  praefatis  veterum  diplomatum  subscriptionibus  :. 
admissa  vero  contraria  opinione,  subscriptum  nempe  fuisse. 
iuxta  praelationis  ordinem,  multa  non  concordare,  nec  ex- 
plicari  posse,  nisi  excogitando  variationes  quasdam  et  alter- 
lativas,  quae  aliunde  monumentis  ecclesiasticis  non  con- 
gruunt. 

Ea  vero  Francisi  Pagii  et  Tamagnae  sentenlia  sufficere  vi- 
ietur  ad  evertendum  opinionis  oppositae,  ex  ordine  anliqua- 
rum  subscriptionum  deductum,  argumenlum  ;  quodsicos- 
tendi   potest  .•  morem  olim  viguisse,  non  juxfa  gradum  prae- 


58  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

lationis,  sedjiixta  hierarchiam  sacrorum  ordinum,  et  juxta 
antiquitatem  cujusque  in  eodem  ordine,  subscribendi,  est 
hypothesis  quae  sallem  probabilis  est,  et  quam  opinionis  op- 
positae  patroni  falsam  nullatenus  demonstrarunt ;  atqui  hoc 
sufficere  videtur  ut  robore  careat  corum  argumentum  :  nam 
quandiu  dicta  hypothesis  non  demonstrata  fuerit  falsa,  dici 
poierit  Cardinales  presbyteros  vel  diaconos  reperiri  post 
Episcopos  non  Cardinales  subscriptos,  non  quod  non  forent 
his  Episcopis  dignitate  superiores,  sed  quia  mos  erat,  in  ejus- 
modi  subscriptionibus  sacrorum  ordinum  hierarchiam  ob- 
servandi :  in  qua  certe  hierarchia  etiam  hodie  Cardinalis  qui 
non  est  Episcopus  inferior  est  Episcopo  non  Cardinali.  Cum 
Ergo  certum  non  sit  hoc  subscribendi  ordme  indicari  ordi'- 
nem  proelationis^  frustra  allegatur  ad  probandum,  praeisse 
olim  cardinalatui  Episcopalem  dignitatem. 

De  praedicta  vero  Pagii  et  Tamagnae  opinione  diximus 
clumtaxat  eam  esse  saltem  frolahilein  et  nondum  falsitatis 
convictam,  quiaid  satiserat  adpraesentisquaestionis  scopum. 
Caeterum  eam  certam,  aut  non  esse,  aut  probari  non  posse, 
non  affirmamus;  sed  cum  longum  esset  ejusmodi  antiquas 
diplomatum  subscriptiones  hic  recensere  atque  excutere, 
eruditis  id  negotii  relinquimus. 

2'  Ratio.  —  Cardinalatus  erat  gradus  ad  episcopatum  ; 
€rgo  potior  erat  episcopalis  prae  cardinalitia  dignitas.  A 
Bellarmino  urgeri  hoc  argumcntum  supra  vidimus.  Urge- 
tur  etiam  a  Thomassino,  Cohellio  et  aliis. 

Porro  etiam  haec  ratio  prorsus  robore  caret.  Nam  quod 
Cardinalatus  gradus  fuerit  ad  episcopatum  probant  praeci- 
pue  textu  Joannis  diaconi,  in  quo  narratur  a  Gregorio  Ma- 
gno  in  Episcopos  diversorum  locorum  ordinatos  fuisse  non- 
nuUos  Ecclesiae  Romanae  Cardinales  presbyteros,  diaconos 
^t  subdiaconos.  Porro  textus  ille  nullatenus  probat  cardina- 
latum  gradum  fuisse  ad  episcopale  culmen.  Quod  utpalam 
fiat,  ipsa  primum  Joannis  diaconi  verba  adducamus :  «  Et 
si  quando,  inquit,  necessitas  ordinandi  Sacerdotis  obrepsit, 
•«  neque  cardinales  ecclesiae  suae,  neque  monachos  monasterii 
«  sui  penitus  excusavit^  quominus  illis  ecclesiam  regendam 
^  committeret,  qui  exemplis  et  verbis  pariler  illam  aedifi- 


KQ 

PARS  PRIMA. 

care  melius  potuissent.  Nam  ut  pauca  de  m'"''^^  contmgam, 
ex  presbyteris  cardinalibus  ecclesiae  s'^  ^^^^^^^^^^*'  ^P^^"" 
copos  Bonifacium  Regii,  Haben*'*^^  Perusii,  et  Donum 
Messanae  Siciliae.  Ex  subdip-^^^i^us  vero  Gloriosum  Os- 
ti^,  Faustum  Capuse,  P^^^^^  Trecis.  et  Castorium  Ari- 
mini.  Solis  diaconib-^  Apostolicae  Sedis  super  hac  quo- 
dammodo  parte  /^arcebat;  quorum  cum  decem  et  novem 
plenitudine  T>^dundaret,  ipse  Bonifacium  Florentium  et 
Epiphanjw^  consecravit.  » 

Quan^  immerito  ex   his  verbis   inferatur,    cardinalatum 

radum  fuisse  ad  episcopatum,  facile  ostendi  potest.  Nam 

^  hodie  etiam  mos  estut  quis^  jam  Cardinalis,  constituatur 

naliqua  civitate  Episcopus ;  et  tamen  hodie  minime  dubia 

st  cardinalatus  super  episcopatum  prselatio ;  imo  ex  epis- 

:opatu  solet  gradus  fieri  ad  cardinalatum.  2"  Quamvis  pres- 

)yter   diaconusve  cardinalis  in  Episcopum  alicujus  civitatis 

rdinatus,  non  adaltioris,  sed  ad  mferioris  dignitatis  munus 

ransiret,  bene  potuit  sanctus  Gregorius,  ad  subveniendum 

estitutis  ecclesiis,  ejusmodi  onus  Cardinalibus  suis  impo- 

lere:  quando  enim  agitur  de  animarum  discremine,  post- 

)oni  debent  quse  ad  dignitatem  pertinent.  Et  hunc  sensum 

iperte  indicant  allata  Joannis  diaconi  verba.  Ut  enim  osten- 

|iat  quanto  zelo  S.  Gregorius  destitutarum  ecclesiarum  curam 

3gerit,  tanquam  extraordinarium   quid  et  summum  profert, 

|uod  neque  Cardinales  ecdesicd   suas  excusatos   voluerit  a 

liali    suscipiendo    onere,   si   quando  id  exigeret  necessitas. 

Ergo  detrimenti   quid,  non  dignitatis  augmentum  erat,  e 

ipresbyterali  diaconalive  cardinalatu  ad  episcopatum  migra- 

tio.  3^  Sed  rem  omnino  evincunt  adjuncta  ejusdem  historici 

jverba  :  Addit  enim  solitum  fuisse  Magnum  Gregorium  id  non 

Iperagere,  nisi  obtento  prius  Cardinalis  ad  episcopatem  trans- 

ferendi  consensu ;  ne,  inquit,  sud  hujusmodi  occasione  quem- 

quam  eliminando  de^ponere  videretur.  Ergo  periculum  erat 

ine    Cardinalis  diaconus   subdiaconusve   deponi  videretur, 

dum  Episcopus  in  aliqua  civitate  constituebatur,  nisi  prsevio 

consensum  ipse  prsestitisset.  Undenedum  ex  Joannis  diaconi 

historia  deduci  possit,  gradum  fuisse  ad  episcopatum  cardi- 

nalitium  decus,  conclusioomnino  contraria  inde  exurgit,  po- 


TRACTATUS    DE    CURIA   ROMANA. 

lions  nemp.„  episcopali   dignilatis  fuisse  Cardinalem  etiam 
subdiaconum. 

Magis  ad  rem  viclt;.,p  inscriptio,  de  qua  sic  meminit  Cardi 
nalis  Petra  (tomo  1,  ad  c.^stitutionem  unicam  Joannis  XV 
n.^11).  cc  Cardinalis  Baroniub,  lomo  7  annalium,  ad  annun 
«  583,  n.l5,recensetepitaphiumccausdamAndreaepresbyter 
m  Cardinalis,  Cajetae  Episcopi,  positui.  in  dicta  civitate  :  Ho^ 
«  manamquepriusdecoravitpreshyter  Uritn:  culminisauctui 
«  honor  hic  dedit  esse  Patrem.  Quare  honore  auctus  dictm 
«  fuit  Cardinalisepiscopatumassumens.  »  Respond9.ri  forsaij 
potest,  locutionem  qua  episcopatus  vocabatur  culmen,  fre- 
quentissimi  usus  fuisse ;  ita  ut  idem  foret  evehi  ad  honori; 
culmen,  ac  consecrari  in  Episcopum.  Quod  verum  erat  e 
semper  erit  quoad  hierarchiam  ordinis,  non  autem  dignitatis 
siquidem  quoad  dignitatem  et  potestatem,  episcopatus  sem 
per  inferior  fuit  summo  pontificatu.  Auctorem  autem  inscrip 
tionis  hac  locutione  usum  esse,  ut  mere  synonima  consecra 
tionis  episcopalis,  et  simul  magis  poetica ;  non  autem  ut  indi 
caret  superioritatem  episcopatus  relative  ad  cardinalatum  : 
quasi  nempe  solummodo  dixisset :  collata  ipsi  consecration( 
episcopali,  factus  est  Cajetse  Episcopus. 

3*  Ratio.  —  Quando  mentio  fit  de  Episcopis  simul  et  Car 
dinalibus,  priores  ponuntur  Episcopi.  Dum  Leo  Hosliensis  lo 
quitur  de  creatione  Victoris  Papae  III,  sic  habet:  Fpiscopot 
et  Cardinales  Romanoe  Fcclesioe  ex  diversis ^artilus  Roman 
confluentes,  etc.  «  Et  inbulla  unica  Callixti  II,  tomo  1  bulla- 
«  rii,  anno  1122,  scripta  Ilenrico  V  Imperatori,  sic  habetur 
«  Fratresenim  Episcopi,  Cardinales,  et  totus  Romanus  cle- 
«  rus  una  nobis  te  salutant.  »  (Cardinalisi^etra,  tomo  l,ac 
constit.  unicam  Joannis  XV,  n.  10). 

Hoc  autem  argumentum  non  videtur  peremptiorum :  nan 
tunc  temporis  extabant  Roma3  Episcopi  cardinales^  prout  con 
stat,  verbi  gratia,  ex  his  Petri  Damiani  verbis  (epist.  1,  libr 
2,  anni  1058)  :  VeneraUlihus  in  Christo  sanctis  Efiscopi^ 
Lateranensis Ecclesioe  Cardinalilus,  PetrLs  indignus  intima 
devotionis  affectum,  Dici  autem  potest,  in  citatis  textibus  agi 
dumtaxat  de  hujusmodi  Cardinalibus  Episcopis.  Isti  autem 
Episcopi  Cardinales  subscribebant  cum  sola  denominalione 


PARS    PRIMA.  61 

'piscoporum,  nec  addebant  Cardinalium ;  quia,  cum  essent 
piscopi  Lateranensi  Ecclesiae  addicti,  satis  intelligebatur  eos 
se  Cardinales,  quin  opus  foret  id  exprimere.  Pariter  quando 
e  ipsis  fiebat  mentio,  sola  Episcoporum  denominatio  pone- 
atur.  Quod  autem  Cardinales  Episcopi  ante  Cardinales  non 
piscopos  nominentur,  nihil  facit  ad  qusestionem. 
4*  Ratio. —  Ante  decimum  quartum  sseculum,  ut  vult  Co- 
ellius,  Episcopi  non  fiebant  Cardinales ;  ergo  cardinalitia 
raestantior  erat  Episcoporum  dignitas. 
Respondetur,  jam  undecimo  saeculo  occurrere  exempla  Epi- 
coporum  ad  cardinalitiam  dignitatem  evectorum;  siquidem 
ib  Alexandro  III,  cardinalis  presbyter  tituli  sancti  Marcelli 
reatus  est  Conradus  Moguntinus  Episcopus;  et  ab  eodem 
)ontifice  (in  Concilio  Lateranensi  III,  sessione  2),  Cardinalis 
tem  presbyter  tituli  S.  Sabinse  creatus  est  Guillelmus  Rhe- 
nensis  Archiepiscopus.  Caeterum  ante  mediam  circiter  un- 
lecimi  saeculi  partem  non  solitos  fuisse  ad  cardinalatum  pro- 
noveri  Episcopos,  explorata  res  est.  An  autem  quia  nondum 
jardinalatia  dignitas  superior  reputaretur  ?  Minime  :  sed 
juia,  cum  ad  residendum  in  titulis  suis  tenerentur  Cardina- 
es,  Episcopi  in  suis  civitatibus  degentes  nequaquam  Cardi- 
lales  esse  poterant.  Quod  sic  praeclare  Franciscus  Pagius : 
K  Si  quis  quaerat,  cur  ante  medium  saeculum  undecimum  vel 
c<  duodecimum  Episcopi  non  fierent  Cardinales,  ratio  iu 
«  promptu  est :  quia  scilicet  tunc  Cardinales  obligabantur  ad 
c<  residendum  sicut  Episcopi ;  ideoque  non  poterant  simul 
«  esse  Episcopi  et  Cardinales,  cum  non  possent  duobus  in 
«  locis  residere.  Cardinales  obligatos  fuisse  ad  residenliam 
«  saeculo  nono  jam  viri  docti  deduxerunt  ex  Anastasii  biblio- 
<r  thecarii  verbis  in  Leonis  IV  vita;  in  qua  tradit,  Anasta- 
«  sium,  tiiuli  S.  Marcelli  presbyterum  Cardinalem^  ad  syno- 
«  dum  vocatum  venire  noluisse,  ideoque  canonice  depositum, 
«  et  omni  sacerdotali  honore  privatum,  eo  quod  jparochiam 
«  suam  per  annos  quhique  contra  canonum  statuta  deseruis- 
«  set^  et  in  alienis  usque  demoraretur.  Ex  quibus  etiam  in* 
«  ferendum,  Cardinales  ab  obligalione  residentiae  fuisse  dis- 
«  pensatos,  cum  Episcopi  in  Cardinalium  collegium  cooptari 
■«  coeperunt.  »  (In  ^vddidXionelreviariihistorici-chronologici- 
criticij  n.  13). 


62  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

5*  Ratio.  —  Joannes  XXII  quemdam,  quem  ad  archiepisco 
patum  idoneum  non  existimabat,  Cardinalem  creavit ;  de  qu 
dictus  Pontifex  certiorem  fecit  Philippum  Galliarum  regem 
Ita  Thomassinus  (parte  1,  lib.  2,  cap.  114,  n.  8  et  9),  qu 
inde  infert  minorem  episcopali  tunc  temporis  aestimatam  fuis 
se  cardinalitiam  dignitatem. 

Quae  ratio  adeo  est  frivola,  ut  vix  confutatione  indigeat 
Cum  enim  aliud  sit  episcopatus  officium^  aliud  cardinalatus 
nemo  non  videt  aptum  ad  posterius  reperiri  potuisse,  qui  exe- 
quendo  priori  impar  aestimaretur.  Nisi  forte,  eo  quod  Tho- 
massinus  architectum  agere  nequiverit,  bene  vero  theolo 
gise  lectorem,  dicendum  sit  theologiae  magistris  architecto 
dignitate  praeire. 

6*  Ratio.  —  Episcopi  Cardinales  subscribebant  cum  soL 
Episcopi  titulo.  Dum  ergo  negligerent  addere  Cardinali 
litulum,  satis  innuebant  sibi  videri  episcopaii  inferioren 
cardinalitiam  dienitalem. 

Sed  neque  huic  argumentationi  vis  ulla  inest.  Conceditu: 
quidem  reperiri,  usque  ad  medium  etiam  duodecimum  sai 
culum,  subscriptos  Cardinales  Episcopos,  absque  illa  Car 
di^ialis  denominatione.  Non  tamen  id  constanti  regulaobser 
vatum  fuit;  siquidem  anno  1054  Humbertus  subscribebat 
Dei  gratia  Cardinalis  Episcoj^us  SanctcB  RomancB  Ecclesicd 
et  mulla  alia  ejusmodi  exempla  adduci  possunt,  ut  viden 
est  apud  Tamagna  {Origini  de'  Cardinali^  tom,  1,  pag.  289) 
Atvero  quod  ex  omisso  in  multis  saltem  ejusmodi  subscrip' 
tionibus  Cardinalis  titulo,  inferri  legitime  possit,  eam  di 
gnitatem  a  subscribentibus  Cardinalibus  Episcopis  despec 
lam  fuisse,  et  minoris  quam  episcopalem  factam,  omnim 
negandum  est.  Nam  ut  valeret  illatio,  necesse  foret  ut  dicta 
omissionis  nulla  alia  potuerit  causa  existere,  quam  allegata 
quod  nempe  ii  Cardinales  Episcopi  cardinalitiam  dignita- 
tem  pri3e  episcopali  parvifecerint :  atqui  alia  potuit  existen 
causa  ejusmodi  omissionis.  Cum  nempe  variae  denominali- 
ones  in  subscribendo  addi  plerumque  in  hunc  finem  soleant; 
ut  persona)  subscribentes  aliae  ab  aliis  distinguantur,  quaa 
do  jam  satis  per  unam  denominationem  distinctio  ha3C  ex-" 
primitur,  alii  tituli  (utpote  inutiles)  plerumque  omittuntur 


PARS    PRIMA.  63 

5C(  LPorro  quoad  Cardinales  Episcopos,  inutilis  erat  cardinalitiae 

(jii  qualitalis  addita  mentio.   Omnibus  enim  nolum   erat,   ab 

en  ^anno  768  septem  civitatum  Romae  circum  vicinarum  Episco- 

qipos  Sacro  Gollegio  fuisse  incardinatos.  Hinc  quando  unus 

[liipx  eis  cum  sui  episcopatus  titulo   subscribebat,   hoc  ipso 

ntelligebatur  Cardinalis,  et,   tum  ab  Episcopis  non  Cardi-^ 

lalibus,  tum  a  Cardinalibus  non  Episcopis  omnino  distin- 

juebatur.  Haec^  verbi  gratia,  subscriplio  N.  Episcopus  Al- 

i^)anensis,  perfecte  aequivalebat  isti,  N.  Ej^isco^us  Allanen- 

\^  jiSf  et  S  R  E.  Oardinalis ;  quia  nempe  omnes  sciebant  Al- 

jlQpanensem  Episcopum  esse  unum  ex   septem  Cardinalibus 

Spiscopis,  Lateranensi  ecclesise  addictis  ut  Romano  Ponti- 

ici  assisterent.  Si  vero  postulatur  cur  potius  per  solam  vo- 

jQlfcem  Cardinalis^  tacita  sui  episcopatus  denominalione  non 

mbscripserint,  facilis  responsio  est :  per  solam  nempe  Car- 

^^^Unalis  denominationem,  a  Cardinalibus  presbyteris  et  dia- 

:onis  non  potuissent  discerni.   Cum  ergo  episcopatus  sui 

K^,  ienominatione  cardinalatum,  non  vice  versa  episcopatum 

per  Cardinalis  nomen  exprimere  valerent,  quis  non  videat 

3x  ea  sola  ratione  accidere  potuisse  cardinalitiae  dignitatia 

n  subscribendo  omissionem?  Contrarium  vero  quoad  pres- 

3yteros  et  diaconos  Cardinales  procedebal:  cum  enim  alii 

prseter  Cardinales  Romae  existerent  presbyteri  et  diaconi^ 

}b  his,  nisi  adjecto  Cardinalis  vocabulo,  distingui  non  po- 

uissent.  Somniarunt  ergo  qui  ex  praedicta  omissione  con- 

pluserunt  minorem  episcopali  aestimatam  fuisse  cardinali- 

jj  ;iam  dignitatem.  Perseveravit  certe  ejusmodi  omissio  etiam 

jgj;)ost  S,   Petrum  Damianum  ;  et  nihilominus  affirmabat  ille 

le  cardinalibus,  tanquam  quid  omnibus  notum  et  extra  con- 

^[j  roversiam  omnem  positum:  E^piscoporum^  ArcMepiscojJO-- 

urrij  Primatum^  Patriarcharum,  jura  transcendunt  (apud 

Jramagna,   Origini  de  Cardinali^  tom.  1,  pag.  292,  edit* 

Pomae  1790). 

7*  Ratio.  —  «  Patres  antiqui  quotquot  ecclesiasticam  hie-^ 
rarchiam  descripserunt,  Episcopos^  presbyteros  et  diaco- 
c  noscommemorant.  Concilium  Tridentinum  (sess.  23,  c.  6): 
Siquisdixerit^  in  Ecclesia  catJiolica  non  esse  liierarcTiiam 
divina  ordinatione  institutam,  quce  constatex  EjpiscopiSf 


feei 


85) 
fif 
i\ 
lec 
lin 
cti 
ita 


let 
ali 
li 
laD 
ei 


W 


64  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

«  fresbyteris  et  ministris,  anathema  sit.  Nulla  ibi  mentio 
«  Gardinalium  ;  adeoque  ordinationedivina  nonsuntinstituti 
«  eo  sensu  quo  Episcopi,  neque  ex  institutione  Ghristi  sunt 
«  Episcopis  superiores  »  (in  saeculum  2,  cap.  5,  diss.  1, 
Schol.  3). 

Ejusmodi  ratiocinationem,    quomodo   pro  valida  haberc 
potuerit  Natalis  Alexander,  vix  capio.  Ut  statim  pateat  istius 
argumenti   nuUitas^    illud    Romano   Pontifici    retorquendc 
applicemus  :  in  hierarchia  ecclesiastica^  qualis  a  Tridentins 
Synodo  describitur,  nulla  fit  mentio  Papae,  sed  de  Episcopis 
dumtaxat,  presbyteris  et  ministris  ;  ergo  institutioni  Ghristi 
adscribenda  non  est  papalis  dignitas,  neque  ea  dignitas  est 
■episcopali  superior.  Si  respondeatur  sub  nomine  Episcopo- 
rum  Papam  includi,  subjiciam  ego  :  includitur  quidem  qua- 
tenus  E^iscopus\    quatenus  vero  est   supremus  Pastor  e 
Ecclesiae  caput,  et  cseterorum  Episcoporum  Episcopus,  d( 
ipso  prorsus  silet  in  ea  hierarchiae  descriptione  Tridentinj 
Synodus.  Si  ergo,  ex  eo  quod  taceantur  in  dicta  descriptione 
Cardinales  Episcopi  presbyteri  et  diaconi  quatenus  CardinoA 
Jes^  inferre  liceat  cardinalitiam  dignitatem  et  potestatem  all 
institutione  Ghristi  non   procedere,   pariter  licebit  conclU' 
dere,  ex  eo  quod  ibidem   nulla  mentio  fiat  de  Papa  prou 
Papa  esty    papalem    dignitatem  et  potestatem   institution 
divinae  nullatenus  esse  referendam  :  falsum  posterius,  erg' 
et  prius.  Unde,  etiamsi  verum  foret  institutionis  divinse  Cai 
dinales  non  esse,  ad  id  tamen   probandum    nihil  prorsu 
valeret  Natalis   Alexandri   argumentum.     Gujus   praetere 
inanitas   directe  patet^  ex  eo  quod  in  adducto  Tridentinj 
Synodi  canone  describatur  dumtaxat  hierarchia  ordinis 
.extra  hanc  autem  existere  possit  et  de  facto  semper  in  Eccle 
sia  extiterit  hierarchia  jurisdictionis  et  dignitatis;  quar 
'certe  non  negavit  laudatus  auctor.    Ex  hierarchia  jurisdic 
tionis  processit,  quod  Patriarcha  superior  Primati,  Prima 
Yero  Archiepiscopo,  et  hic  Episcopo  fuerit,  quamvis  hi  ono 
nes  ordine  episcopali  aequales  sint :  item  quod  archidiacc 
lius,  etsi  presbyteris  in  ordine  sacro  inferior,  iis  tamen  ji 
risdictione  superior  fuerit.  Haec  et  similia  tota  mole  claman 
'monumenta  ecclesiastica,  et  negat  catholicorum  nullus.  E 


PARS  PRIMA.  65 

erte  Cardinali  presbytero  superiorem  esse  Episcopum,  si 
hierarchia  ordinis  agatur,  de  fide  est:  Si  quis  dixerit 
^piscopos  no7i  esse  preslyteris  suj^eriores^  anathema  sit 
Frid.  sess.  23,  cap.  7).  Atvero  cum  de  Cardinalium  supra 
Ipiscopos  superioritate  agitur,  non  jam  de  superioritate 
uoad  sacrum  ordinem  quaestio  movetur,  sed  dumtaxat 
uoad  jurisdictionem  et  dignitatem.  Provocando  ergo  ad 
ierarchiam  ordinis  omninoextravagatur  Natalis  Alexander. 
Jaeterum  ipsius  objectiunculam  jamdudum  subverterat  Eu- 
enius  Papa  IV,  in  sua  Constitutione,  quae  incipit  non  me- 
iocri,  anni  1438,  his  verbis :  Nec  causetur  quisj^iamj  quodL 
rdo  episcopalis  preshyterio  major  sit;  quoniam  in  ejusmodi 
rcdationiius  officium  ac  dignitas  sive  jurisdictio  prcepon- 
erat  ordinis.  Quemadmodum  jure  cautum  est^  ut  arcJiidia'* 
onus  non  preshyter^  sim  jurisdictionis  oltentu^  arcMpres- 
ytero  proeferatur ;  simili  modo  diaconus  vel  suMiaconus, 
liusve  clericuSy  noster  aut  alicujus  metropolitani  vicarius 
eulocum  tenens^  in  Synodo  et  alibi,  dlios quoscumque ordine 
lajores  etiam  Episcopos  antecedit^  propter  illius  jurisdicti- 
nem  quam  exercet^  et  jpersonam  quam  reproesentat.  Sic  et 
lectus  ad  ecclesiam  cathedralem  et  confirmatus^  quanquam 
ondum  consecratus^  ratione  jurisdictionis^  cunctis  in  sua 
lioecesi  proeeminet. 

Conclusio  paragraphi.  —  Sedulo  expiscavimus  varias  ra- 
iones  afferri  solitas  ad  probandum^  episcopali  olim  inferio- 
^em  fuisse  cardinaliliam  dignitatem.  Porro  praeter  septem 
3raemissas  nullam  reperimus  quae  alicujus  momenti  videre- 
,ur.  Cum  ergo  neque  septem  istae^,  modo  discussae,  rem  cla- 
:*e  evincant,  concludendum  videtur,  nullatenus  pro  certa  et 
Drobata  habendam  esse  opinionem,  de  prisca  dignitatis  car- 
iinalitiae  relative  ad  episcopalem  inferioritate. 


66  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 


§111, 


Rationes  sententiae  quae   tenet  cardinalitiam  dignitatem  episcopalisu 

periorem  semper  exstitisse. 


Ad  probandam  hujus  sententiae  veritatem,  adduci  solent 
sequenlia  argumenta. 

Argumentum    I.  —  Ex   auctoritate  Eugenii   IV,  —  Cum 
Cantuariensis  Archiepiscopus  pra^cedentiam   cuidam    car- 
dinali  denegaret,    edidit   praefatus  Ponlifex  anno  1438  pra) 
claram  constitutionem  quae  incipit  oion  mediocri,  in  qua  sic 
legere  est: 

<^  Quantum  autem  haec  cardinalatus  dignitas  sit  sublimis 
«  et  aliis  excellentior^  ila  et  hactenus  in  ecclesia  reputata. 
«  si  ejus  officium,  ac  sanctorumPatrum  statuta,  etconsue- 
«  tudinem  tam  apud  hanc  Sedem  quam  generalia  Concilie 
«  semper  observatam,  sciveris  diiigenter  scrutari,  facile  tibi 
«  innotescet.  »  (§  3). 

«  Ab  exordio  Ecclesiae,  sicut  et  hodie,  Summis  Pontifici- 
«  bus  in  regenda  gubernandaque  universali  Ecclesia  assis- 
«  tebant  »  (in  §  4). 

«  Cardinales  pro  honoris  ac  dignitatis  eminentia  parteni 
c  sui  corporis  Summi  Pontifices  appellant.  Ex  quo  sine  uUa 
«  dubitatione  ostenditur,  post  caput  ecclesiae,  quod  est  Papa, 
«  contigua  sui  corporis  membra,  qui  sunt  fratres  ejus  Car- 
«  dinales,  prae  caeteris  ecclesiae  membris  ac  partibus  hono- 
«  raridebere;  adeo  quidem,  ut  sacris  canonibus  sancitum 
«  sit  eos  qui  in  Cardinalem  manus  injecerint  violenlas,  aut 
«  fugarint^  aut  insecuti  fuerint^  seu  ad  hoc  dederint  consilium 
«  vel  favorem,  criminis  laesse  majestalis  reos,  maximis  e! 
«  multiplicibus  poenis  esse  plectendos,  ac  si  ipsius  x\posto- 
«  lici  throni  violaverint  majestatem^  quod  in  ipsos  qui  Pa- 
«  triarchas  Archiepiscopos  vel  Episcopos  offenderint,  sta- 
«  tutum  minime  reperiLur.  »  (§  6). 


PARS  PRIMA.  67 

<(  Quis  efiam  non  videat  cardinalatus  dignitatem  archi- 
«  episcopali  esse  majorem  dignitatCj  quia  cum  illa  privatae 
«  unius  patriae  prsesit  utilitali,  ista  publicae  totius  populi 
«  christiani?  Illa  unam  dumtaxat  regit  ecclesiam  :  ista  cum 
€  Sede  Apostolica  universas.  Et  cum  a  nemine,  nisi  solo 
«  Papa,  judicentur  Cardinales,  ipsi  et  Patriarchas  et  Archi- 
<  episcopos  et  reliquos  Ecclesiae  gradus,  cum  Summo  Pon- 
«  tifice  judicant.  Quorum  officio  nomen  ipsum  ronsonatop- 
€  time;  nam  sicut  super  cardinem  volvitur  ostium  domus, 
«  ita  super  hoc  Sedes  Apostolica,  totius  Ecclesiae  ostium, 
«  quiescit  et  substentatur.  »  (§14.) 

c(  Multum  etiam,  movere  te  debet  diuturna  per  christia- 
«  num  populum  ubique  servata  consuetudo,  quae  etiamsi 
c(  caetera  deessent,  ex  quo  tam  vehtsiaestut  ejusinitiime- 
«  mo?'ia  non  extet  in  contrarium,  pro  constituto  jure  ha- 
ic  benda  foret;  praesertim  quando  sciente  et  approbante 
t  Summo  Pontifice,  non  quidem  uno,  sed  tot  quot  unquam 
i  habuit  Ecclesia,  id  actum  esse  dignoscitur.  In  omnibus 
:<  enim  nationibus  et  regnis...  hujusmodi  praeeminentiae 
K  Cardinalibus  delatus  est  honur;  qui  quidemnontam  ipsis 
:(  quamnobis,  cum  nostra  sint  membraj  attribui  censendus 
(  est.  Nec  minus  his  Ecclesiae  Romanae  consuetudOj  quae 
I  caput,  norma  et  magistra  est  reliquarum  ecclesiarum^  idip- 
(  sum  tibi  persuadeat,  qua  semper  {nwWo  unquam  contra- 
dicente)  in  cunclis  actibus^  quibuscumque  Praelatis  prce- 
(  honorali  sunt.  Idem  in  antiquis  generalibus  ConciliiSj 
praesertim  ia  duobus  Lugdunensibus,  in  uno  praesidente 
Innocentio  IV,  in  altero  GregorioX,  quorum  adhuc  extant 
acta,  usitatum  fuit.  »  (Constitutio  non  mediocri,  §  10 
^tll. 

Ibi  Summus  Pontifex  expressis  terminis  docet  semper  de 
acto  dicta  praecedentia  potitos  esse  Cardinales;  semperque 
Uis  de  jur.e  debitam  fuisse.  Asserit  nempe  consuetudinem 
[uae  praecedentiam  hanc  Cardinalibus  tribuit  esse  tam  ve- 
ustam,  ut  ejits  initii  memoria  nonextet ;  et  subjungit  hono- 
em  illum  ab  Ecclesia  Romana  Cardinalibus  sem^per  tribu- 
Lim  fuisse.  Magni  sane  ponderis  est  solemnis  haec  anni  1438 
'ontificia  attestatio,  Neque  enim   minus  attente  ibi  locutum 


ll 


68  TRACTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

Eugenium  dixeris  ;  cum  et  quaestionem  ipsam  ex  professo 
discutiat,  et  totus  sit  ut  hoc  ipsum  reluctanti  Archiepiscopo 
persuadeat. 

Quid  ad  haec  Thomassinus?  Eugenius,  inquit,  nondej^rch 
mit  sfeciale  documentum  ullum  Concilio  Lugdunensi  I  et  II 
vetustius... ;  idque  abunde  est,  ut  tempore  Eugenii  IV  im- 
memoraUlis  ea  haleaiur  consuetudo^  immo  et  Apostolica. 
Qiiis  enim...  Pontiflces  synodosque  velit  opinosis  critico^ 
amiagiius  sese  inserere,  ut  certas  epochas  rerum  definiant^ 
et  quarumms  Ecclesice  consuetudinum  ? 

UndC;,  juxta  Thomassinum,  quod  consuetudo  aliqua  pcr 
annos  193  duraverit,   abunde  est    ut  Romani  Pontifices  et 
Concilia  expresse  et  ex  professo  docere  et  asserere  possint 
eam  consuetudinem  esse  immem.oralilem  et  ab  Apostolicisa 
deductam  temporibus.  Quia  nempe  a  Papa  et  Synodis  exi-j 
gendumnon  est  ut  critica^  sluduerint,  ex  hocignorantiae  ti- 
tulo,  iisdem  plane  fas  est  mentiri  circa  facta  et  consuetudi-l 
nes  ecclesiasticas,  tanquam    certum    afflrmando,  quod  ne- 
quaquam  pro  comperto  habent.  Merito  forsan  videbitur  illud 
Thomassini  assertum  injuria  potius  quam  solida  responsio 

Argumentum  II .  —  Fx  eo  quod  jperemptorie  no7i  prodetur  oUn 
JEpiscopis  dignitate  inferiores  fuisse  Cardindles^  atqueho^ 
inferioritas  reeto  ordini  adversetur. — lUud  nempe  admit 
tendum  non  estin  Ecclesia  de  facto  evenisse,  quod  recto  or 
dini  contrarium  esl,  et  aliunde  nuUa  solida  ratione  probatur 
Nam  ex  eo  quod  factum  aliquod  non  probetur^  gratis  asse 
ritur,  et  dubium  saltem  remanet ;  si  vero  insuper  adversetu 
juri  rectoque  ordini,  etiamsi  absolute  accidere  potuerit 
multo  probabilius  est  non  accidisse.  Porro  duo  ista  circ 
factum  de  quo  agimus,  verificantur:  siquidem  supra  osten 
dimus,  ipsum  peremptoriis  probationibus  non  fulciri,  et  le 
gitimo  insuper  ordini  adversari.  Unde  etiamsi  deessent  do 
cumenta  quae  factum  ejusmodi  falsum  arguant,  interea  ta 
men  rejici  deberet. 

Argumentum  III.  —  Ex  positivis  documentis.  —  Nam  1 
magni  ponderis  est  Eugenii  Papae  quarti  attestatio  de  im 
memoraiili  consuetudine  quae  praecedenliam  supra  Episco 
pos  Cardinalibus  vindicat. 


PARS   PRIMA.  69 

2^  Sexto  saeculo  Episcopis  dignitate  superiores  Cardinales 
^eperimus.  Nam  Joannes  diaconus,  postquam  retulit  quomodo 
B.  Gregorius  Magnus,  ubi  id  necessitas  exigeret^  etiam  Sedis 
\postolicae  Cardinales  presbyteros  diaconos  et  subdiaconos 
juandoque  ordinaret  et  constitueret  in  civitatibus  Episcopos, 
ta  subjungil :  Cimq^ue  Gregorius^  perce^ta  occasione,  suce 
Ecclesi(B  Oardinales^  si  tamen  consentirent^  satis  voluntarie 
Toveheret,  neminem  prorsus^  quantacumque  necessitate 
"^mctus^  violenter  'promovere  certdbat;  ne  sul  hujusmodi  oc- 
)asione  quemquam  eliminando  dejponere  videretur  (in  vita 
>.  Gregorii,  lib.  3,  n.  8,  edilio  Benedictina  operum  S.  Gre- 
orii  Magni,  tom.  4,  p,  87).  Periculum  ergo  eratnedepositus 
dderetur  Cardinalis  etiam  subdiaconus,  quando  ad  Episcopa- 
em  ordinem  evehebatur  et  Episcopus  in  aliqua  civitate  cons- 
ituebatur,  nisi  id  ipso  consentiente  fieret.  Si  vero  cardina- 
itiae  dignitati  superior  existimata  fuisset  episcopalis,  nun- 
juam  accidere  potuisset  ut  Cardinalis  subdiaconus  ad  epis- 
iopatum  migrando  censeretur  depositus ;  non  enim  a  ma- 
jore  ad  minorem  dignitatis  gradum  descendisset,  sed  e 
:3ontra  semper  a  minori  ad  majorem  ascendisset.  Ergo  de- 
srescere  et  delrimentum  dignilatis  pati  censebatur  Cardi- 
lalis  presbyter  diaconusve  aut  subdiaconus,  qui  ul  alicujus 
diistitutae  ecclesia?  subveniretur,  consentiebat  se  ibi  in  Epis- 
c®pum  ordinari.  Quod  ca^teroquin  magis  adhuc  palam  facit 
.  Gregorii  epistola,  in  sui  asserti  probalionem  a  Joanne 
didcono  adducta.  Ibi  enim  videmus  Neapolitanam  civitatem 
in  Episcopum  sibi  postulasse  Florentium  Sedis  Apostolicae 
Gardinalem  subdiaconum  ;  istum  vero  a  tanto  episcopatu 
refugisse,  ordinationemque  suam  lacrimahyliter  evitasse 
et  sanctum  Gregorium  ideo  Neapoiitanis  rescripsisse  ut ; 
alium  sibi  Episcopum  eligerent.  Cur  autem  nollet  Gregorius 
Cardinales  invitos  in  Episcopos  ordinare,  non  ambiguum 
reliquit  Joannes  diaconus^  sed  diserte  expressit :  Ne^  inquit, 
sub  hujusmodi  occasione  quemquam  eliminando^  dej^onere 
videretur. 

Scholium,  —  Ex  adductis  pro  et  contra  sub  tribus  praece- 
ientibus  paragraphis,  compertum  habere  potest  lector? 
controverti    apud  doctores   catholicos  num  cardinalitia  di- 


70  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA.  ^ 

gnitas  episcopali  semper  superior  exstiterit.  Negant  scripto- 
res  gravissimi;  sed  affirmant  alii  haud  spernendis  innixi 
argumentis.  Atvero  nemini  fas  est  dictam  Cardinalium  su- 
perioritatem  abusivam  et  contra  rectum  ordinem  inductam 
dicere,  prout  firmatur  sequenti  paragrapho. 


§IV. 


Sive  ab  initio,  siveab  imdecimo  dumtaxat  sa^culo,  prsecedentiam  supra 
Episcopos  obtinuereni  Cardinales  presbyteri  et  diaconi,  legitimaest, 
etjuste  mducta  heec eorum  praerogativa. 


Probatur  I.  — Rationihtis.  — 1°  Superioriparagrapho  bul- 
lam  Eugenii  IV  quae  incipit  ^^o^^  mediocH,  adduximus;  in 
qua  exponuntur  rationes,  ob  quas  idem  Pontifex  dictam 
praecedentiam  Cardinalibus  debitam  ostendit.  Eas  si  attente 
lector  perpendat,  omnino  legitimam  conclusionem  facile  exis- 
timabit,  prout  concorditer  existimant  doctores  catholici. 

2^  Qui  putant  undecimodumtaxat  saeculo  dictum  jus  prae- 
cedendi  Cardinalibus  accessisse,  juste  ac  merito  idinductum 
probant  praecipue  ob  duo  praestantissima  Cardinalium  of- 
ficia:  «  Primum  est  (ait  Zaccaria,  antifebronius  vindicatus, 
«  parte  4,  dissert.  10,  c.  1,  n.  2  in  nota)  quo  in  Piomano 
«  Concilio  anni  1059  a  Nicolao  II  ornaii  sunt,  in  eos  omni 
«  Summi  Pontificis  eligendi  jure  translato...  Alterum  est 
«  ut,  quod  ad  Eugenium  scribebat  S.  Bernardus...^  Ponti- 
<c  ficis  in  decernendis  curandisque  totius  Ecclesiae  negotiis 
«  collaterales  et  coadjutores  sint,  illique  adsint,  cum  eo  or- 
«  lem  judicaturi.  »  Sane  ex  quo  Cardinales  Summi  Ponti- 
ficis  electores^  atque  ejusdem  in  universalis  Ecclesiae  regi- 
mine  coadjutores  (1)  exstant,  consequens  est  ut  praecellen- 
tiam  etiam  supra  omnes  obtineant. 

(1)  Notentur  verba  haec  Tridentinae  Synodi  (sess.  25,  c.  1):  Quorum 
consilio  apud  sanctissimum  Romamm  Pontificcm  cum  universalis  Eccle- 
ise  administratio  7iitatur, .. 


PARS    PRIMA.  7t 

3^  Inter  catholicos  doctores  qui  justam  hanc  praecellentiam 
ariis  rationibus  propugnant^  sic  habet  cardinalis  Petra 
tomo  1,  ad  Conslit.  unicam  Joannis  XV,  n.  30) :  «  Ratio 
ejusmodi  observantiae  seu  legis  est  non  minus  congrua 
quamjusta.  Namduplex  estpotestas  spiritualis  :  una  pro~ 
cedens  ab  ordine,  et  altera  a  jurisdictione...  Ordinis  po- 
testas  confertur  mediante  charactere  in  anima  impresso, 
et  requiritur  factum  :  dignitas  vero  et  potestas  jurisdic- 
tionis  solo  verbo  datur  (S.  ThomaSj  2,  2,  q.  184,  a.  6). 
Sicque  ad  dignitatcm  acquirendam  non  requiritur  per- 
necesse  ordo  :  unde  cum  Cardinales  sint  dignitate  majores 
Episcopis,  nihil  refert  quod  ratione  ordinis  sint  minores 
quia  promanant  haec  a  diversis  fontibus. . .  Et  videmus  Epis- 
copum  non  consecratum,  etsi  aequalem  simplici  presbytero, 
cum  non  habuerit  ordinem  episcopalem,  tamen  praecellere 
eum,  quia  per  electionem  et  confirmationem  fuit  ei  com* 
municatapotestasjurisdictionis.  Archidiaconusitem,  quam- 
vis  simplex  clericus,  praecellit  omnes  de  cajdlulo  et  clero, 
etiam  parochos.  Itaquoque  vicarius  generalis.. 
cc  Quodque  officium  et  jurisdictio  illa  Cardinalium  sit  ma- 
jorordine  episcopaliconstat...Iienim  repraesentant  magis- 
tratum  una  cum  Papa  ;  praesunt  toti  Ecclesiae  ;  eminentio- 
remquem  locum  una  cum  capite  habere  debent^  ne  detur 
difformitas. 

c(  RursusEpiscopus  praeest  curae  ccrtae  dioecesis  :  Car- 
dinalis  vero  totius  Ecclesiae,  ut  bene  dixit  Innocentius  III. 
in  capite  lonce  memoricB  (3  de  Postul,  proeh)^  ibi :  Quod 
Cardinalis  persona  utilior  sit  non  solum  Romanoe^  sed 
etiam  Ecclesioe  universali.  Et  divus  Bernardus  (ad  Euge- 
nium,  1.  4)  inquit  :  Veniamus  autem  ad  collaterales  et  adr 
jutores  tuos  :  hi  seduli  tui,  Jii  intimi  tui,  eligendi  de 
toto  orley  orlem  judicaturi,  Sunt  enim  pars  corporis 
Pontificis  (Joannes  Monachus);  et  inviscerati  eidem  dicun- 
tur  ;  et  identificantur  cum  ipso  (Jacobatius);  sicque  nequit 
c  dari  ista  disjunctio  in  re  tam  unita  et    identificata. 

«  Sed  objici  potest  rursus  Apostolorum  successores  esse 
K  Episcopos,  qui  fuerunt  vocati  etiam  Apostoli.  Sed  etiam 
K  Cardinales  tales  sunt,  et  tales  merito  nuncupantur  ab  Eu- 


72  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

genio  IV  ;  ut  quemadmodum  conversanli  in  terris  Christo  as 
«  sislebant  Apostoli^  ita  etiam  Cardinalium  coetus,  Apostolicun 
«  repraesentans,  coram  Papa  assistit :  reliqui  vero  Episcop 
«  ubique  diffusi,  Apostolos  repra^sentant  ad  pra^dicandum  pei 
«  orbem  missos.  Certe  enim  Apostoli  prius  partes  Cardinaliun 
«  egerunt  assistentesPetro;  deinde  perorbem  dispersimunuj 
«  Episcoporum  assumpserunt,  ut  bene  probat  Thomassinu^ 
«  Nulla  igitur  major  est  dignitas  in  Ecclesia  Dei,  post  Vica- 
«  rium  Christi,  cardinalatu.» 

Probatur  II. —  Auctoritate.  —  Queritur  Febronius  (t. 
p.  128),  quod  Summus  Pontifex  Episcopos,  contra  nativun 
ordinem  jpreslyteris  et  diaconis  Cardinalibus  poslponat.  At 
sin  minus  rationibus  expositis,  auctoritali  saltem  cedere  de* 
buisset.cc  Cum  in  generali  Concilio  Lugdunensi  I^  anno  1244 
«  Cardinales  presbyteri,  deinde  in  Concilio  Lugdunensi  II 
«  anni  1274,  uti  et  in  Florentino,  ante  Archiepiscopoi 
<c  et  Episcopos  sederint,  nihil  reluctantibus  Episcopis 
«  ac  praeterea  in  Tridentina  Synodo,  Hispaniae  Episcopi 
«  licet  se  Cardinalibus  presbyteris  el  diaconis  postponi  aegn 
cc  ferrent,  nihil  adversus  inductam  jam  consuetudinem 
«  patribus  inipetrarint ;  mirum  est  Febronium  ejusmod 
«  querelas  In  medium  afferre,  et  quam  Episcopi  detrecten 
<c  litem,  pro  illis  Piomano  intentare  Pontifici  voluisse.  »  (An- 
tifebroni.us  vindicatus,  parte  4,  dissert.  10,  c.  1,  n.  2j.  Fui 
nempe  haec  Cardinalium  praerogativa  a  citatis  concilii.^ 
cecumenicis  comprobata.  Ut  adeo  non  possit  quis  abusivan 
ejusmodi  prserogativam  dicere,  quin  hoc  ipso  dictorum  con- 
ciliorum  sententiae  suam  anteponendam  contendat ;  quoc 
profecto  summae  temeritatis  et  arrogantiae  foret. 

Accedit  auctoritas,  non  tantum  Eugenii  IV,  quaestionen: 
ipsam,  ut  vidimus,  expresse  dirimentis,  sed  et  multorum  alio- 
rum  Pontificum.  LeoX,  verbi  gratia,  in  constitutione  suam 
^ernoe^  sic  pronuntiat :  JEt  cum  Sanctx  Romance  Ecclesia 
Cardinales  cceteros  omnes  in  i^sa  Ecclesia  "post  Swmm%m 
Pontificem  honore  ac  dignitate  froecedant,  Idem  reperies 
expressum  in  Constitutione,  de  Cardinolium  praestantia. 
tertio  nonas  decembrisl586,  a  Sixto  V  edita. 

Cum  ergo  jus  praecedentiae  Cardinalium,  relative  ad  quos- 


Ji 


PARS    PRIMA.  73' 

cumque  alios  praelatos,  praeler  Roaianum  Pontificem,  omnino 
justum  sit  el  certum,  si  (quod  averlat  Deus)  praescriptaeisexhi- 
bere  obsequia  et  honoris  signa  aliquis  unquam  Episcopus  Ar-^ 
chiepiscopusve  aut  Primas  vel  eliam  Patriarcha  renueret,  is 
profecto  in  re  gravi  delinqueret,  injuriam  Sedi  Apos- 
tolicae  irrogaret  ,  et  sese  non  minus  ridicula  quam 
scandalosa  superbia  inflatum  proderet.  Etsi  enim  tempore 
Eugenii  IV,  aliquatenus  ignosci  potuit  iis  Primatibus, 
qui  praecedentiam  Gardinalibus  haud  ultro  cesserunt,  quia 
tunc  quaestio  nondum  ita  fuerat  eliquata,  nec  a  Sede  Apos- 
tolica  expresse  decisa ;  at  nunc  post  emanatam  ejusmodi 
ubiqueusu  receptam  ac  toties  confirmatam  decisionem,  quae 
universalis  Ecclesiae  legis  procul  dubio  vim  habet,  intolera- 
bilis  arrogantiae  foretinania  illa  tentamina  renovare. 


CAPUTVI 


QUOMODO  SESE   HABEANT  AD  INVIGEM  PAPA  ET  SACRUM     COLLEGIUM 
QUOAD  UNIVERSALIS  ECCLESl^  REGIMEN, 


Ab  illa  sane  quaestione  Uienier  {nt  Palaeoti  Cardinalis  ver- 
bis  utamur)  nos  aistinmssemus ;  quod  sanctoe  Apostolim 
Sedis  summique  Pontificis  majestatem  silentio  potius  ac  re- 
verentia  colendam  esse  censeamus  {de  Consistorio,  parlel, 
quaest  3,  art.  1).  Atnonsinit  suscepLi  operis  ratioibi  nosLram 
abrumpi  ac  deficere  tractationem,  ubi  in  divino  Ecclesiae 
aedificioea  pars  exploranda  venit,  quae  praecipua  est,  aitio- 
remque  divini  artificis  sapientiam  alLestatur.  Eo  vel  magis 
quod  circa  propositam  quaestiDnem  non  desint  opiniones 
quaedam,  a  rectae  doctrinae  tramite  nonnihil  deflectentes^ 
nec  omni  expertes  periculo. 


74  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 


§1- 


An  in  expediendis  Ecclesi  ae  negotiis  Romano  Pontifici  necessarius  sit 

Cardinalium  consensus. 


MuUiplex  est  proposita  quaestio,  Primo  enim  inquiri  po- 
test  utrum  dictus  consensus  necessarius  sit  quoad  liceitatena 
dumtaxat,  an  vero  etiam  quoad  validitatem  actus.  Secundo 
utrum  necessarius  sit  in  omnibus  negotiis^  an  vero  lantum 
in  arduis.  Tertio^  posito  quod  necessarius  non  sit  generatim 
neque  in  levioribus  neque  in  arduis  negotiis,  an  saltem  ex 
aliqua  ratione  specialinecessariuscensendussitquoad  aliena-* 
tionem  bonorum  Ecclesiae^  quoad  excedendum  solitum  Car- 
dinalium  numerum,  quoadcreandum  vel  deponendum  Gar- 
dinalem  aliquem.  Ad  quas  enodandas  diffiiiltates,  sit. 

Propositio  P.  —  Pa^pa  in  levioris  mome?iti  negotiis,  neque 
quoad  validitatem  neque  quoad  liceitatem  Cardinalium  con- 
sensuindiget.  —  Ad  rectam  dumlaxat  disputationisordina- 
tionem  propositio  ha3C  pra^mitlitur  :  neque  enim  probatione 
indiget,  cum  a  nuUo  in  dubium  revocetur,  et  tota  contro- 
versia  sit  de  arduis  solummodo  negotiis.  Caeterum  rationes 
mox  afferendae  ad  probandum  non  requiri  etiam  in  arduis 
CardinaUum  consensum,  a  fortiori  probant  neque  in  levio- 
ribus  esse  necessarium.  Et  praetereastatim.  quisque  perspicit 
quam  falsum  foret,  Romano  Pontifici  competere  (prout  de- 
finivit  Florentina  Synodus)  plenam  potestatem  regendi  et 
gubernandi  univer?alem  Ecclesiam,  si  nedum  ardua,  ne  le- 
viora  quidem  negotia  vaUde  et  Ucite  posset  nisi  dependenter 
ab  aUquo  senatuexpedire.  Duo  certe  tunc  Ecclesiae  prseside- 
rent  capita  :  Papa  nempe,  et  iUe  senatus  a  cujus  consensu 
papaUs  gubernatio  tota  dependeret. 

Si  quis  vero  quaerat  quaenam  ardua  censenda  sint  negotia, 
et  quomodo  a  levioribus  distingui  queant,  respondent  com- 
muniler  doctores,  non  posse  id  generaU  regula  definiri,  sed 


PARS    PRIMA.  75 

rudentum  aestimationi  esse  relinquendum.  Notum  est,  ait 
Cardinalis  PalaBotus,  non  posse  ista  certa  regula  compre- 
hendij  cum  suos  gradus  habere  soleant  prore,  tempore  et 
loco  dijudicandos:  et  ideo  receptum  communiter  est,  haec 
omnia  arbitrio  boni  et  sapientis  viri  esse  asstimanda  »  {de 
'onsistorio,  parte  1,  quaest.  3.  art.  1,  in  fine). 
Propositjo  IP. —  In  arduis  negotiis  Cardinalium  consensu 
'^apa  non  indiget  guoad  actuum  validitatem, —  «  Cumcon- 
sensusnecessitatem  includat  illius  ampiectendi,  si  concede- 
remus  eum  requiri,  sequeretur  quod  auctoritas  Papse 
hoc  casu  non  esset  libera  et  absoluta  sed  duo,  ut  dicunt, 
auctorizantes,  nec  unus  esset  primatus  vere  ;  neque  unum 
caput,  sed  duo  capita,  quando  aliorum  quoque  voluntates 
ad  res  decernendas  essent  necessariae  :  quod  quidem  ab- 
surdissimum  esset.  Praetereahoc  summae  illi  atque  abso- 
lutae  polestati  detraheret,  quae  Papae  ut  Christi  Vicario 
competit :  et  amplius  receptam  illam  magno  doctorum 
consensu  sententiam  infirmaret,  quae  astruit  Summo 
Pontifici  plenissimam  in  administratione  rerum  Ecclesiae 
potestatem  deferendam  esse  :  ac  denique  rebus  publicis 
magno  posset  eaopinio  esse  detrimento,  si  quando  fortasse 
nollent  Cardinales  Papae  deliberationi  consentire,  ut  om- 
nibus  satis  patet.  »  (Cardinalis  Palaeotus,  de  Consis- 
oriOj  parte  1,  quaest.  3^  art.  3).  (Juae  Palaeoti  rationes  sub 
ilia  forma  sic  evolvi  possunt  : 

l^  Dogma  catholicum  est  unicum  Ecclesiae  catholicae  prae- 
5sse  Pastorem  supremum,  unicum  caput,  Romanum  scilicet 
i^ontificem  :  id  vero  falsum  esset  si  papales  actus^  absque 
3raevio  Cardinalium  consensu,  irriti  for  ent :  tunc.  enim  va- 
idum  etlegitimum  Ecclesiae  regimen^  non  abuno,  seda  du- 
bus  penderet ;  aPapa  nempe,  et  aCardinaliumsenatu  :  ergo 
uprema  regendi  potestas  penes  duos  ab  invicem  depen- 
entes  staret ;  ergo,  duplex  foret  caput,  duplex  supremus 
)gistor. 

2^  Item  dogma  catholicum  est  ple^iam  Romano  Pontifici 

liompetere    universalem    Ecciesiam  regendi  et   gnbernandi 

potestatem .  Porro  plena  non  esset  illa  potestas,  si  Papae  actus 

.rriti  et  nulli  forent  absque  Cardinalium   consensu.  Tunc 


76  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

enim  tam  a  cardinalitio  senatu  Ecclesiae  regimen  penderet 
quam  ab  ipsoPapa.  Ergo  non  plena  sed  dimidiata  tanturr 
PapdB  competeret  Ecclesiam  gubernandi  potestas. 

3®  Merito  tanquam  heterodoxum  rejicitursystema  Febroni 
et  similium^  qui  leges  Pontificias,  ut  vim  habeant  volunt  al 
Episcoporum  consensu  pendere.  Unde  non  in  solo  Papj 
supremam  et  plenam  jurisdictionem  residere  conten 
dunt,  sed  in  Papa  simul  et  Episcoporum  coUectione  sci 
morali  corpore.  Porro  non  devitatur  istiusmodi  errori^ 
monstrum,  sed  simile  et  sequale  illi  substituitur,  si  pro  collec- 
tione  Episcoporum,  collectionis  Cardinalium  consensus  ac 
validitatem  pontificiorum  actuum  necessariuscontendatur, 
4°  Nec  minus  ad  dogma  catholicum  pertinet,  sicut  fi 
deles  reliquos,  ita  et  ipsosCardinales,  relativead  suprenum 
EcclesiaB  pastorem  Romanum  Pontificem,  esse  oves  et  sub 
ditos;  ergo  praecipienti  et  regenti  Papae^  ipsi  etiam  obsequ 
tenentur.  Porro  pugnat,  in  seternumque  pugnabit,  Papam  ii 
regimine  suo  ab  eorum  pendere  consensu,  qui  huic  ipsi  re 
gimini  obedire  debent. 

5°  Si  papales  dispositionesnullse  forentet  irritae  deficientc 
Cardinalium  consensu,  Papa  esset  tantum  caput  ministe- 
riale  Sacri  Collegii ;  praecipua  vero  potestas  proprie  apud 
Cardinalium  senatum  resideret.  IUe  enim  est  caput  minis- 
leriale  alicujus  senatus,  cujus  acta  et  decreta  irrita  et  ina 
nia  sunt  nisi  a  voluntate  senatus  vim  accipiant :  tunc  quippe 
totum  ejusofficium  in  proponendis  decretis,  et  postea,  si  vim 
ex  consensu  recipiant.,  exequendis,  consistit.  Quod  certe  of 
ficium  ministeriale  remanet,  quantumvis  sit  cum  primatu 
honoris  conjunctum. 

6°  Necessarius  foret  praedictus  Cardinalium  consensus, 
vel  ex  lege  ecclesiastica,  vel  ex  jure  positivo  divino,  vel  ex 
lege  naturali  :  atqui  nullum  ex  his  dici  potest.  Non  ex  lege 
ecclesiastica,  cum  Papa  nullum  in  Ecclesia  superiorem 
agnoscat,  qui  possit  eum  suis  legibus  vel  praeceptis  conslrin- 
gere ;  unde  si  forte  praedecessores  ipsius  decrevissent  aliquem 
actum,  absque  consensu  Cardinalium  gestum^  pro  irrito  e{ 
nullo  habendum  fore,  tali  decreto  nihilominus  Papa  non  li- 
garetur ;  quia  minor  non  est  ejus  quam  praedecessorum  po 


PARS    PRIMA.  77 

estas,  et  par  in  parem  imperium  non  habet.  Necjureposi- 
ivodivino  cautum  est,  ut  irritus  sit  actus  pontificius,  non 
btento  Cardinalium  consensu  :  nihil  enim  tale  e  sacris 
cripturis  aut  traditionis  testimonio  proferri  potest.  Si  vero 
d  legem  naturalem  recurratur,  recta  ratio  dictat  bonam, 
mo  ut  multi  volunl,  perfectiorem  cseteris  esse  monarchicam 
egiminis  formam ;  ejus  autem  formae  proprium  esse  ut  unus, 
idependenter  a  quolibet  senatu,  rectoris  et  legislatoris  of- 
icio  fungatur. 

Omnino  ergo  concludendum  est,  Papam  in  regenda  Ec- 
lesianuUatenus  Cardinalium  conseusu  indigere^  quoad  pon- 
ificiorum  actuum  validitatem. 

Oijicies  l"".  —  Exemplum  Episcopi  erga  suos  canonicos 
t  capitulum.  «  Nam  quemadmodum  secundum  rerum  varie- 
tatem  quae  decernendae  sunt,  tenetur  Episcopus  jure 
communi  eorum  concilium,  et  quandoque  consensum  adhi- 
bere,  sic  etiam,  cum  instituti  sint  Cardinales  tanquam  con- 
siliarii  et  coadjutores  Papae,  et  eorum  coUegium  s^natus 
Ecclesiae  vocari  soleat  (1)  »,  necessarius  Summo  Pontifici 
censendus  est  in  rebus  arduis  Sacri  Collegii  consensus. 

Jiespondeo.  —  Nego  paritatem  et  ex  paritate  illationem. 
S^am  primo  Episcopus  subjacet  legibus  ecclesiasticis  ;  ita  ut 
pro  varia  earum  dispositione  possit  ipsius  jurisdictio  plus 
minusve  extendi  aut  restringi ;  unde  nec  mirum  est  ex  jure 
communi  episcopaiem  potestatem  de  facto  reperiri  quoad 
actus  quosdam,  caeteroquin  paucissimos,  a  capituli  consensu 
dependentem.  Atvero  Papa,  utpote  supremus  legislator, 
nulli  subjacet  superiori  ecclesiastico ;  unde  nec  potest  ipsius 
jurisdictio  ulia  lege  ecclesiastica  limitari,  aut  dependens  a 
cujusvis  hominis  consensu  constitui  ;  et  aliunde  a  Christo 
ipso  plenam  accepit,  non  autem  limilatam  et  ab  uUius  col- 
legii  consensu  dependentem,  ecclesiastici  regiminis  potesta- 
tem.  Hinc  secimdo  exurgit  notabilis  etiam  canonicos  inter 
et  Cardinales  disparitas ;  cum  (ut  habetur  apud  Palaeotum 
de  SacTO  Qonsistorio,  part.  l,q.  3,  art.  2)  collegium  Cardi-- 


(1)  Gardinalis  Paaio  tus(rfe  S,  Consistorio,  parte  1,  quoest.  3,  art.  2* 


7  8  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

nalium  non  assistat  Papos  per  modum  limitationis  potes 
tis  illius^  sed  instar  ministerii  ;  dum  e  contra  cathedral 
capitulum,  et  per  modum  ministerii,  et  quatenus  episcop 
lem  jurisdictionem  tantisper  (ex  lege  ecclesiastica)  limitans^ 
et  participans,  Episcopo  adunatur.  Quam  doctrinam  diserU' 
etiam  exposuit  clarissimus  Cardinalis  de  Luca  :  c<  In  quibus-l 
«  dam  inquit  aliis  guberniis,  magistratus  aeque  cum  principel 
«  concurrunt  ad   constituendam  unam  eamdemque  curiam 
«  seu  unum  atque  idem  corpus  morale,  cujusprincisps  dicitui 
«  caput,  alii  vero  magistratus  et  tribunalia  pro  membris  ha 
«  bentur.  Ad  formam  nempe  corporis  illius  cathedratici,  ex 
«  Episcopo  simul  et  capitulo  coalescentis.  At  non  ita  se  res 
«  habet  in  spiriluali  Summi  Poniiiicis  principatu,  ob  pri 
«  mam  quam  ab  eo  diximus  geri  personam.  Papa  enim  cs 
«  solus  et  absolulus  princeps  atque  rex;   neque  necesse  es 
«  hujus   principatus  fieri  participes,   eive  connecti  caetero 
«  magistratuset  officiales  ;  imo  necipsummet  cardinalium 
«  collegium  :  siquideni  soliPapaea  Christodata  est  potestas 
«  Hinc,  quoad  caeteros  principes  locum  habet  typus  (ssepe  i 
«  nobis  memoratus)  mariti  et  uxoris  ;  ila  nempe  quod  respu 
«  blica  dicatur  uxor  (utpote  quae  sit  dominadotis,  ex  variisprin 
«  cipatusjuribus  coalescentis),  princeps  autem  quasi  reipu- 
«  blicae  maritussit.iVtvero  in  principatu  ecclesiastico  Summ 
«  Pontificis,  totum  dominium,  quo  principatusipse  conslat,  ir 
«  potestate  Christi  est,  nec  uUatenus  a  republica   vei  populc 
«  dependet.  »  {II  dottore  xolgare,  lib.  15,  cap.  2,  n.  10  e 
seq.). 

Eamdem  doctrinam  alibi  sic  urget  citatus  auctor  :  <f  Quani 
«  vis  aliquatenus  universalis  Ecclesiae  regimini  parlicipentj 
«  id  tamen  inde  tantum  oritur,  quod  eos  ipse  Papa  in  consi 
«  liarios  assumpserit :  at  nuUalenus  ipsis  competit  ea  formai- 
«  lisin  regimine  participatio,  quam  habet  capitulum  cathei 
«  drale  cum  suo  Episcopo,  quocum  unum  corpuscathedrali- 
«  cum  constituit.  »  {II  dottore  volgare^  libroS,  cap.  4,  n.  5;. 
Hinc  Tertio^  licet  Cardinalium  coUegium  cathedrales  canoni^ 
cos  tantum  dignitate  superetquantum  Papa  Episcopos,  nihi- 
lominus  tamen  ipsis  cedit  quoad  consortiumcum  capitis  sui 
potestate  :  Cardinales  enim  participes  dumtaxat  fiunt  exer- 


PARS    PRIMA.  19 

citii  Papalis  jurisdictionis,  ita  ut  meri  sint  illius  jurisdictio- 
Dis  ministri :  canonici  vero  cathedrales  ipsammet  potestalem 
3piscopalem  aliquantulum,  id  est,  quoad  aliquas  particulas, 
ita  disponente  lege  ecclesiastica,  co-possident.  Id  tartien  non 
impedit  quin  Cardinales  unum  morale  corpus  cum  Papa  effi- 
iant,  alque  ipsius  membra  dici  possint ;  quia  unitalem  iK 
iam  satis  fundat  Pontificiae  potestatis  per  ipsos  tanquam  mi- 
laistros  exercitium. 

Oljicies^''.  —  Etiamsi  Papae  necessarius  foret  in  certis 
quibusdam  arduis  negotiis  Cardinalium  consensus,  non  in- 
de  sequerelur  Papam  non  esse  Ecclesise  caput  et  supremum 
Pastorem  ;  ergo  admitti  potest  ejusmodi  consensus  necessitas. 
Respondeo  Primo  :  Sequeretur  Papam  non  esse  caput  et 
upremum  Pastorem  ciim  plena  regendae  Ecclesiae  potestate ; 
nam  plena  non  est  potestas  quae  in  aliqua  materia  deficit,  et 
ab  aliorum  consensu  dependet.  Porro  dogma  catholicum  est 
Papae  potestatem  esse  plenam,  ut  definivit  Concilium  Flo- 
rentinum,  et  numeris  omnilus  dbsolutam^  ut  docet  Pius  VI. 
Secundo  casus  in  quibus  fingeretur  necessarius  praedictus 
consensus  determinari  nequeunt,  neque  lege  ecclesiastica;, 
cum  viminPapam  illa  habere  nequeat,  neque  jure  positivo 
divino^  quod  prorsus  de  illis  casibustacet,  neque  lege  natu- 
rali,  qua  nihil  tale  probari  potest.  Ergogratuita  prorsusest 
eorum  casuum  hypothesis. 

Propositio  IIP. — Neq^ue  quoacl  liceitatem,  tenetur  Papa 
in  arduis  negotiis  Oardinalium  consensum  requirere,  —  Diri- 
gitur  propositio  haec  contra  hypothesim  cujus  fundamentum 
sic  memoratur  apud  Palaeotum  {de  /S,  Consistorio^  parte  1, 
3,  art.  3) :  «  Sunt  denique  alii  qui  respondent,  quod 
quoties  Papa  hac  plenitudine  potestatis  utitur,  non  ad  Ec- 
clesiae  utilitatem  prout  oportcl,  valet  quidem  quod  ab  eo 
gestum  est,  propter  summam  illius  auctoritatem  quae  a 
nemine  judicari  potest,  sed  tamen  graviter  in  foro  cons- 
cientiae  peccabit,  ac  Deo  rationem  hujus  potestatis  qua 
abusus  est  reddere  tenebitur  ;  cum  non  pugnent  inter  se 
t  quod  actus  quandoque  valeat,  et  tamen  qui  illum  exercet 
K  graviter  delinquat.  »  Posset  ergo  quis,  ex  eo  quod  non  re- 
pugnet  dari  actum  Papalem  validum  simul  et  illicitum,  in 


' 


SO  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

hanc  opinionem  abire,  necessarium  quidem  esse  Cardina- 
lium  consensum  ut  Papa  non  peccet,  non  tamen  ut  actug 
ejus  valeat. 

Sed  eliam   sic  temperata,  prorsus  rejicienda  est  praefati 
consensus  necessitas.  Nam  plena  potestas   universalem  re-* 
gendi  Ecdesiam^   quae  ex  dogmate  catholico  penes  Roma- 
num  Pontificem  residet,  intelligenda  est  potestas  quae  sine 
jpeccato  in  sua  plenitudine  a  Papa  exerceri  possit.  Nec  voluiti 
certe  Concilium  Fiorentinum  definire,  flenam  esse  hanc  po-| 
testatem,  modo  Papa  peccet.   Et  tamen^   admissa  expositaj 
opinione,^Ze;^^  non  esset  Pontificia  potestas,  nisi  accedentej 
peccandi  facuUate :  nam  (ex  dictis  in  superiori  propositione) 
plena  nullatenus  esset  Pontificia  potestas,  si  Papa  nequiret 
expedire  negotia  et  Ecclesiam  gubernare  nisi  dependenter 
a  Cardinalium  consensu :   aliunde  vero,   ex  memorata  quam 
-confutamus  opinione,  consensum  illum  omiltere   Papa  nonj 
non  posset,  nisi  peccando  :  ergo  non  nisi  peccando  potestatis 
suc3e  plenitudinem  possetPapa  exercere.  Ergo  cum  in  Papa^ 
omnino  agnoscenda  sit  talis  plenitudo    potestatis,   quae  totej 
et  plene  ad  exercitium  citra   peccalum  deduci  possit,  agnos-j 
cenda  etiam  in  eo  est  potestas  Cardinalium  consensum  abs-j 
que  uUo  peccato    omittendi. 

Insuper  pugnat  cum  dogmate  catholico,  Papam  non  ess 
uncum  caput  et  unicum  supremum  rectorem  universall 
Ecclesiae,  nisi  peccando.  Jam  vero  si  nequeat  absque  culp^ 
Cardinalium  consensum  omittere,  non  erit  unicum  caput  eli 
unicus  supremus  rector,  nisi  quatenus  peccans  :  nam  si  de 
pendeat  a  Cardinalium  consensu  in  expediendis  negotiis 
jam  non  est  in  Ecclesia  unicum  caput,  unicusve  supremui 
Pastor,  sed  duplex  ;  Papa  nempe  et  Cardinalium  senatus 
ut  in  superiori  propositione  ostendimus  :  aliunde  tamen,  63 
hypothesi  quam  impugnamus,  non  posset  Papa  ab  hac  de 
pendentia  sese  subtrahere  nisi  peccando  ;  ergo  non  nisi  pec 
cando  possct  Papa  esse  unicum  caput  atque  unicus  supre 
mus  Pastor  universalis  Ecclesiae ;  quo  nihil  absurdius  dic 
potest. 

Omissis  aliis  Papae  praerogativis,  e  quibus  multa  possen 
«imiliaargumenta  confici,  generatim  sic  argui  potest :  Pap 


PARS   PRIMA. 


81 


s,  qualis  a  GhristOj  docente  fide  catholica,  institutus  est, 
mino  subvertitur,  si  Papa  dicatur  ab  alicujus  senatus  pla- 
0  dependens  in  regenda  et  gubernanda  universali  Eccle- 

Jam  vero  dependet  Papa  a  Gardinalium  senatu,  si  abs- 

le  Gardinalium  consensu  non  possit  licite  et  sine  peccato 

gotia  expedire.  Nam  blasphemum  et  insanum  esset  dicere, 

uisse  Ghristum  ut  Papa  modo  peccaminoso  Ecclesiam  re- 

ret :  voluit  ergo  Ghristus  hsec  duo,  et  Papam  non  peccare, 

non  peccantem  independentem  esse  a  cujusvis  senatus 

insensu,  in  regenda  Ecelesia.  In  opinione  autem  quam  con- 

tamus,  vel  Papa  regeret  ex  consensu  Gardinalium,  et  sic 

dependens  non  esset ;  vel  illum  consensum  praetermitteret, 

sic  graviter  delinqueret. 

Unde  sive  quoad  validitatem  simul  et  liceitatem,  sive 
oad  liceitatem  tantum  supponatur  Papa  a  cardinalium  con- 
nsu  in  gubernanda  Ecclesia  dependere,  subvertitur  atque 
gatur  Papatus^  qualem  a  Ghristo  institutum  fuisse  nos  fi- 
s  edocet. 
Propositio  IV\  —  Paj^a  non  indiget  Oardinalium  consensu 

alienanda  EcclesicB  dona. —Jeim  satis  probata  remaneret 
propositio  ex  generali  thesi^  quae  modo  stabilita  est,  non 
digere  Papam  cardinalium  consensu,  in  expediendis  ad  re- 
men  Ecclesiae  spectantibus  negotiis.  Gum  tamen  quoad 
aesentem  et  nonnullas  alias  materias  quaedam  speciales  oc- 
rrant  difficultates^  visum  est  deiis  singillatim  tantisper  dis- 
rere,  quo  magis  firmetur  doctrina  tradita,  et  omnis  amo- 
atur  dubitandi  occasio. 

Ad  ecclesiastica  bona  quod  attinet,  non  egere  Papam  Gar- 
lalium  consensu  ad  ea  alienanda,  sic  probari  potest : 
Ad  obtinendum  ejusmodi  consensum  teneretur,  vel  ex  sa- 
s  canonibus  et  praedecessorum  decretis,  id,  sub  poena  etiam 
llitatis,  prescribentibus :  vel  exjurealiquo  cardinalitiae 
jaitati  proprio :  vel  ex  lege  aliqua  divina  :  vel  ex  vi  consue- 
linis :  atqui  nuUum  ex  his  dici  potest,  ut  probatur  sub 
juentibus  numeris: 

I.  Pro  alienandis  Ecclesice  honis  Oardinalium  consensum 
otinere  non  tenetur  Papa  ex  ullis  canonihus  aut  decretis 
imtificiis^  etiam  sub  po3m  nuUitatis  dictum  consensum  re- 

6 


82  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

qmrentiius.  —  Certnm  est  extare  decreta  quae  Romano  Pon 
tifici  prohibeant,  ne  absque  Cardinalium  consensu  Eccle 
sise  bona  alienet.  Jam  sub  Symmacho  Papa  coarctalam  re 
perimus,  quoad  ejusmodi  bonorum  alienationem  Ponlificiam 
potestatem:  «  Non  liceat  Papae  praedium  Ecclesiae  alienar 
«  pro  aliqua  necessitate,  nec  in  usum  fructum  rura  dare 
€  nisi  tantummodo  domos  quae  in  quibuslibet  urbibus  no 
c  modica  impensa  sustentantur.  Qua  lege  omnes  custode 
«  adstringantur;  ut  donator,  accensator,  venditor  honorei] 
«  perdat.  Et  qui  subscripserit,  anathema  sit  cum  eo  qi 
«  dedit,  vel  qui  recepit,  nisi  restituatur.  Liceat  etiar 
«  quibuslibet  ecclesiasticis  personis  contradicere,  et  cuii 
«  fructibus  alienata  reposcere.  Quod  non  modo  in  Apostolic 
<  servandum  est  Ecclesia,  verum  etiam  universis  ecclesii 
«  per  provincias  quidem  dicitur  convenire.  »  (Capite  20 
causae  12,  quaest.  2;  exSynodo  3,  sub  Symmacho  Papa,  ann 
499).  Gregorius  vero  IX  in  Constitutione  suare^  excelsus 
16  januariil234,  magis  determinans  praemissam  Symmacfc 
dispositionem,  decernit  irritas  fore  quaslibet  rerum  patri 
monialium  Sedis  Apostolicae  alienationes,  nisi  fiant  praevi 
Fratrum  (Cardinalium  scilicet )  consilio  et  assensu.  Cum  dei 
quaedam  subsecutae  nihilominus  fuissent  alienationes  et  in 
feudationes,  eas  quae  sine  utilitate  factae  fuerant  cassavi 
Pius  IV,  Constitutione  sua  ApostoUcce;  in  qua  postquam  me 
moravit,  multas  alienationes  reru7n  Ecclesice  Romance  pe 
Romanos  Pontifkes  prcBdecessores  nostros,  et  forsan  {quo 
dolenter^  referimus)  per  nos,  nulla  rationaUli  causa  sua 
dente,  in  gravissimam  ipsius  Ecclesi(B  lcBsionem,  Bei  oj 
fensam.^oi^uli  scandalum,  et  evAdens  anirnarum  ^ericulun. 
hactenus  factas  et  approiatas  extitisse,  eas  cassat  et  irrital 
Successit  Sancti  Pii  V  Constitutio  admonet,  qua  prohibet  J 
dumtaxat  castrorum,  feudorum  et  locorum  jurisdictionaliui 
alienatio  et  infeudatio ;  sed  ibidem  praescribitur,  ut  illii 
Constitutionis  observationem  jurent  Cardinales,  tum  i 
eorum  promotione  seu  assumptione  galeri,  lum  in  conclav 
Sede  vacua.  Item  ut  Summus  Pontifex  noviter  assumpti 
idemjuramentum  pr^stet,  quod  postea  in  litteris  confirmc 
torus  iterare  debeat.  Alias  de  hac  re  Pontificias  dispositionc 


PARS    PRIMA.  83 

idicatas  vide  apud    Cardinalem  Petram  (in  Constitutionem 
,  Gregorii  IX,  t.  2,  p.  283,  edit.  Venet.  1741).  Extant  ergo 
lura  decreta,  quae  liomano  Pontifici   necessarium  faciunt 
ardinalium  consensum  ad  alienanda  Ecclesiae  bona. 
Niliilominusdicendumiiscanonibus  et  decretis  nullatenus 
gari  Ponlificiam  potestatem,  et  dictum  Cardinalium  con- 
3nsum  minime  requiri ;  quod  sic  probatur : 
l^  Etiamsi  per  se  vim  haberent  dicta  decreta  ad  adstrin- 
endum  Papam,  ex   desuetudine  tamen  jam  non  urgerent. 
>e  qua  desuetudine  sic  Cardinalis  de  Luca  :  «  Quamvis  Gre^ 
gorius  IX  dicta  ejus  Constitutione  sexta,  innovando  Cons- 
titutionem  Symmachi  {in  c.  non  liceai.  12,  q.   2)   ita  sta- 
tuerit  (nempe  irritas  esse  alienationes  sine  Cardinalium 
assensu),  dictoque  decreto  adha^serit  Concilium  Constan- 
tiense,   attamen  haec  omnia  non   usu,  vel  contrario  usu 
abolita  videntur,  saltem  de  facto ;    stantibus  amplissimis 
derogationibus...   Unde   in   pluribus    controversiis    meo 
tempore  agitatis,    quamvis  doctissimus  Camerae  et  Fisci 
advocatus  perpetuo   hoc  motivum  Constitutionis  Gregorii 
IX  inculcaverit,  semper  tamen  scio  in  camera  de  iilo  non 
fuisse  habitam    rationem  »  {de  FeudiSj  discursu  4,  n.  2  et 
.  <(  Ista  Constitutio  contrario  usu  abolita  videtur  ob  amplas 
derogatorias  in  concessionibus  apponi  solitas  y>   (ibid.  dis- 
irsu   5,   n.    13).     Idem    testatur   Cardinalis  Petra:    «  In 
praxi  abiit  in   desuetudinem  dispositio  citati  canonis  non 
liceatj  etforma  inducta  ab  hac  Constitutione  Gregorii  IX  » 
n   Constitutionem  5  Gregorii  IX,    n.  19).  Ergo  saltem  ex 
raedictorum  decretorum  desuetudine,  jam  non  tenetur  Papa 
1  requirendum  Cardinalium  consensum  pro  alienandis  Ec- 
esiae  bonis. 

2^  Sed  neque  unquam  hisce  decretis  ligatus  fuit  aut  ligari 
iquam  potuit  Romanus  Pontifex.  Quod  sic  exponit  Cardi- 
iUs  Petra :  «  Contra  tamen  praefatas  Symmachi  et  Gre- 
gorii  dispositiones  insurgit  viva  etconvincens  ratio,  quod 
nuUo  modo  potuerint  successores  Pontificescogere  etcom- 
prehendere ;  cum  Papa  sit  solutus  legibus,  nec  par  in  pa- 
rem  habeat  imperium,  ut  praecise  fuit  dictum  ab  Inno- 
centio  III  (in  capite  innotuit,  de  electione) :  Quia  successo- 


34  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

,  rilus  suis  nuUum  fotuit  in  hac  parte  pmjudicium  gene 
«  rare,  pari  post  etm,  im^eadempotestate  functuns.cm 
«  nonMieatimperiumparinparem.  Unde Bonifacms  Vll 
«  (incapite  flnali^e  rescriptis,  6),  dum  sibicertam  legem  im 
«  ponit,  et  dixit  in  flne,  quodque  noUs  licere  non  fattmur 
«  nostris  successoriius  indicamtis,  ibi  Glossa  (verbo  tndi 
«  camus)  subjungit :  indicare  potuit,  sed  non  legem  tmponer 
«  quia  par  in  parem  non  habet  imperium.  Et  iisdem  verbi 
«  usus  est  sanctse  memorise  D.  Pius  V  (citata  Constitution 
«  35,  de  non  infeudandis,  §  2) :  Et  quod  noMs  licere  no^ 
«  patimur,  nostris  successorilus  indicamus.  Et  in  termini 
«  docuere  passim  canonistse  »  (in  Gonstitutionem  5  Gre 
goriilX,  n.  15,  tom.  2). 

"  Quod  revera  ita  communiter  teneant  canonistse  satis  pate 
bit  si  legatur  Fagaanus  (in  cix^vX  ex  farte,  defeudis,  n.  ^ 
etseq.  —  in  caput  omnis,  depoenilent,  etremiss.,  n.  25  - 
caputl,  de  Constitutionibus,  n.  56  et  seq.) ;  Cardinalis  d 
Luca  (adnot.  ad  discursum  4  de  feudis,  n.  1  et  1—derelo. 
tionibus  GuricB  Romanod,  discursus  2,  n.  30);  Rota  (decisi 
1204,  n.  12,  coram  Emerix  juniore — decisio  664,  n.  9,  pai 
lis  2,  recentiorum) ;  et  ipse  Petra  (post  supra  transcriptui 
locum). 

3"  Possunt  autem  rationes  in  thesis  probationem  addu 
solitae  sub  alia  forma  sic  exhiberi :  Primo,  nequit  legislatc 
lege  sua  proprie  constringere  nisi  inferiores ;  atqui  nulli 
Papa  est  inferior  relative  ad  alium  Papam  prsedecessorei 
suum ;  ergo  nullus  Papa  proprie  oligari  potest  lege  prsed< 
cessoris  sui.  Secundo,  qui  succedit  iegisiatori  cum  sequa 
poiestate,  potest  ipsius  legem  abrogare  ;  atqui  Papa  qui 
libet  prsedecessoribus  suis  cum  sequali  potestate  succedit 
ergo  eorum  discipUnares  leges  abrogare  potest ;  ergo  prc 
hibitio  papalis,  ne  Romanus  Pontifex  bona  Ecclesise  alien» 
absque  Cardinalium  consensu,  a  quolibet  successore  RomJ 
no  Pontifice  abrogari  potest ;  ergo  tali  lege  nullus  Papa  I: 
gatur;  ergo  quilibet  Papa  contratalem  legem  agere  potesl 
quia  agendo  contra  ejusmodi  legem,  eam  hoc  ipso  tollit  s« 
abrogat.  Tertio,  prsedicta  lex,  ne  directivam  quidem  vim  h; 
bere  censenda  est  in  successores  Romanos  Pontifices.  Na 


PARS   PRIMA.  85 

est  quidem  sat  cammunis  doctorum  sententia,  legislatorem 
Lum  suis,  tum  praedecessorum  legibus  constringi  quantum 
%d  vim  directivamj  licet  non  obligetur  quantum  ad  vim  co- 
activam;  atvero  hoc  sustinetur  dumtaxat  quoad  leges  into- 
tam  communitatem  latas,  et  in  hypothesi  quod  non  abro- 
^entur ;  non  vero  quoad  leges  successores  legislatores  so- 
[ummodo  attingenies,  neque  quoad  facultatem  leges  praede- 
cessorum  abrogandi  :  atqui  lex  prohibens  ne  Papa  sine 
Cardinalium  consensu  bona  Ecclesiae  alienet,  dirigeretur 
lumtaxatin  successores  Pontifices;  et  praeterea  quando  suc- 
:essor  Pontifex  contra  eam  agit,  hoc  ipsoeam  abrogat;  ergo 
^uod  dicitur  de  vi  directiva  legum  in  ipsum  etiam  iegislato- 
^em,  nuUam  hic  applicationem  habet.  Sit  in  exemplum  lex 
jemel  in  anno  in  paschate  peccata  confitendi,  quae,  in  quan- 
:um  tale  tempus  praescribit,  est  mere  ecclesiastica  :  talis  lex 
n  omnes  fideles  lata  est,  non  autem  in  successuros  legisla- 
tores  tantum;  et  dum  quasritur  utrum  Papa  vi  hujus  legis 
:eneatur  et  ipse  in  paschate  peccata  confiteri^  supponitur 
3am  legem  non  abrogari,  sed  in  robore  suo  relinqui.  In  hac 
3orro  hypothesi,  cum  sancto  Thoma  (1,  2,  q.  96,  art.  5  ad  3) 
^ommuniter  doctores  tenent  vi  legis  directiva  obligari  legis- 
atorem  ad  observandas  suas  et  praedecessorum  leges ;  ita 
3tiam  ut,  nisi  eas  et  ipse  servet,  possit  peccare,  tum  ratione 
;candali^  tum  aliis  de  causis.  Atvero,  si  Papa  ferat  legem, 
lon  in  omnes  fideles,  sed  ad  restringendam  dumtaxat  in  ali- 
jua  materia  successorum  suorum  potestatem,  vel  si  Papa 
^uccessor  eamlegem  de  medio  tollere  velit,  et  de  facto  abro- 
get,  absurdum  foret  dicere  dictum  Papam  successorem  tali 
lege,  etiam  quoad  vim  directivam,  constringi. 

4^  Hinc  dictas  leges  haberi  nequeunt  nisi  tanquam  consilia 
quae  a  Papa  praedecessore  dantur  successoribus.  Nec  obstat 
quod  Gregorius  IX  ita  voluerit  necessarium  esse  Gardinalium 
consensum,  ut  alienationem,  eo  omisso,  decreverit  fore  nul- 
lam:  nam  id  intelligi  debet  successorum  voluntati  subordi- 
natum  ;  ita  ut  ipsis  legem  permanere  volentibus  valeat ; 
secus  vero  si  legem  sublatam  velint. 

II.  Necex  ullojure  Oardinaliius ^roprio  requiritur  eorum 
consensus^  ut  Papa^^ossit  Ecelesim  lona  alienare.  —  1 .  Quod 


86  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  vera  et  communis  sit  scribentiumconclusio,  Papam  solui 
«  posse  sine  Carrlinalibus  ardua  expiicare  »,  Iradil  Fagnani 
(in  caput  exfarte,  de  feudis,  n.  18) ;  et  cilat  piures  idem  a 
firmanLes  canonistas:  ergo  juxta  veramet  communem  doct( 
rum  sententiam,  potest  Papa  Ecclesia  bona,  prsetermiss 
Cardinalium  consensu,  alinare  ;  ergo  nullum  Cardinalibi 
jus  competit,  ex  quo  necessarius  ad  dictam  alienatione 
consensus  demonstretur. 

2.  Pra3terea  quidquid  juris  seu  potestatis  habent  Cardi 
nales,  a  Papaineos  defluit.  Ita  tenent  communiter  doctorej 
C ardimlium  potestas,  diil  Fagnanus  {in  cap\xi  exjMrte. 
feudis,  n.  20),  a  solo  Papa  emanat.  Quod  jam  antea  docu( 
rat  Arcliidiaconus  (in  caput  uU  perkulum^  de  electione 
6) :  JDominorum  autem  Cardinalium  potentia  est  db  homin 
nam  q^ddquid  possunt,  habent  a  Papa,  Nec  dissentire  ca 
teros,  vide  apud  Fagnanum  citato  loco.  Ex  ipsa  caeteroqu 
cardinalitiae  institutionis  natura  idem  inferri  potest.  Dixim 
nempe  supra,  in  eo  stare  distinctivam  ejus  proprietatem, 
sit  collegium  clericale  ad  auxilia^idum  Papoe  in  Ecclesiae  r 
gimine  institutum.  Jus  ergo  cardinalitiae  institutioni  pr 
prium  seu  essentiale,  est  iioc  tantum,  auxiliari,  Si  aute 
Papa  in  agendo  a  consensu  Cardinalium  dependeret,  Carc 
nalesc^sseaialiquidampliusquammeri  auxiliatores,  ul  pat 
Nec  objiciatur  capitulum  cathedrale  esse  etiam  collegium  cl 
ricorum  ad  auxiliandum  Fpiscopo  in  dioecesis  regimine  in 
titutum,  et  nihilominus  ipsius  consensu  in  aliquibus  Epi 
copum  indigere  :  nam  id  juris  capitulo  cathedrali  acces 
non  ex  proprii  ipsius  officii  natura,  sed  ex  lege  ecclesia 
tica,  quae  hoc  modo  restriclam  voluit  episcopalem  polest 
tem.  Cum  vero  nullus  existat  supra  Papam  superior,  n( 
potest  ulla  lege  ecclesiastica  papalis  potestas  praedicto  m 
do  restringi,  el  a  consensu  Cardinalium  dependens  effici. 
manet  ergo,  Cardmalium  consensum,  ut  Papa  possit  Eccl 
siae  bona  ahenare,  nec  ex  ulla  lege  ecclesiastica,  nec  ex  ip 
cardinahtii  officii  natura  requiri. 

ll\.  Nec  requiritur  prcedictus  consensus  ex  ulla  legea 
vina.—  Nam  etiamsi  admittatur  institutionis  divinse  es 
Cardinaies,  non  lamen  uUatenus  probari  potest  a  Christo  ipi 


PARS  PRIMA.  87 

Drohibitos  fuisse  Romanos  Pontifices,  nebona  Ecclesiae  abs- 
que  Cardinalium  consensu  alienarent.  Nullum  uUibi  exstat 
yusmodi  legis  divinse  vestigium.  Aliunde  Romano  Pontifici 
jollatam  a  Christo  iwi^^e  plenam  jpotestatem  regendi  et  gu- 
)ernandi  universalem  Ecclesiam,  dogma  catholicum  est,  ex 
^'lorentini  Concilii  expres^definitione:  plena  vero  non  esset 
ja  potestas^  si  a  Gardinalium  consensu  ex  parte  dependeret, 
Jnde  rejicienda  omnino  est  hypothesis  divinae  alicujuslegis, 
[uae  necessarium  Papae  faciat  pro  alienandis  Ecclesiae  bonis 
!;iardinalium  consensum. 

IV.  Nec  requisitus  dicifotest  frcBdictus  consensus  ex  legi^ 

ime ^rcBScrijpta  consuetudine . —  Nam  suprema  Papae  potes- 

as  juris  divini  est  ;  atqui  contra  jus  divinum  nulla   potest 

[uantumvis  longa  consuetudine  praescribi.  Unde  etiamsi  per 

►lura  saecula,  aut  etiam  semper,  soliti  fuissent  Romani  Pon- 

ifices  Ecclesiae  bona  non  alienare  nisi  de  Cardinalium  con- 

ensu,  eo  tamen  usu  nuUum  jus    Cardinalibus   accessisset. 

Si    introduceretur  consuetudo  contraria,   ait  Cardinalis 

Petra,  non  valeret,  quiaesset  praescribere  contrasupremam 

potestatem   Papae   impraescriptibilem  (Abbas,   cap.  2,  de 

Clericis  non  resid.^  n.  4) ;  et  cum  potestas  Papae  sit  im- 

mediate  a  Deo,    et  illa  Cardinalium   sit  a  Papa,    nequit 

illa  ab  hac   pendere,  ut  prosequitur  citatus  Fagnanus  ; 

licct  ex  honestate  soleat  Papa  in  pluribus  arduis  consi- 

liuna  Cardinaiium    petere...    et   verba  solita    apponi   in 

aliquibus    BulliS;,  de  venerdbilium  Fratrum  nostrorum 

consilio,  non  inducunt  necessitatem,  sed  solam  honesta- 

tem  »  (in   Constitutionem   5    Gregorii  IX,  n.  20  tom.   2, 

ag.  284,  edit.  Venet.  1741).  Et   tandem  supra  audivimus 

ttestantem  Cardinalem  de  Luca,  in  desuetudinem   abiisse 

lonstitutionem  Gregorii  IX  quae  dictum   Cardinalium   con- 

ensum  necessario  adhibendum  praescribebat. 

Propositio  V\  —  Papa  non  eget  sacri  collegii  consensu 

tsolitum  Cardinalium  numerum  augeat.  —  1°  Facta  qui- 

em  sunt  variis  temporibus  decreta,  quae  certum  quemdam 

ardinalium  numerum  praescriberentperpetuo  in  posterum 

3rvandum.  InConcilio  Constanliensi  anno  1414  praescriplug 

ut  nunquam  excedendus  numerus  24.  Atque  anno  1429  in 


gg  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

Synodo  Basileensi,  sessione  2,  idem  firmatumest :  OardinaU 
mmerum  mginti  qmtnor  non  excedant.  Sub  Paulo  IV,  qu 
anno  1555  ad  Summum  Pontificatum  assumptus  est,  pos 
varias  Pontificeminter  et  cardinales  hac  dere  disceptationej 
statutum  est  ne  unquam  excederetur  numerus  quadragints 
Sixtusvero  V  fixum  voluit,et  pariter  a  successoribus  servan 
dum  prsescripsit,  numerum70.  In  coeremoniaii  autemRoman 
(lib.  1,  sect.  8,c.  1  et  seq.),  videmus  aliquando  viguiss 
usum  (nunc  penitus  obsoletum)  exquirendi  votuni  sacri  collejl 
gii  circa  qusestionem,  an  novos  creare  Cardinales  necesse  sil 
vel  expediat,  et  in  quo  numero.  Atque  aliae  similes  memorai 
possent  dispositiones,  certum  quemdam  Cardinalium  nume 
rum  determinantes. 

2*^  Sed  dicendum  omniaejusmodi  statuta,  in  quantum  fi 
turorum  Pontificum  libertatem  restringunt,  habenda  ess 
tanquam  mera  consilia,  nontanquam  legespropriedictamol 
hgationem  inducentes  ;  cum,  ut  supra  ostendimus,  repugn 
Papam  ulla  praedecessorum  suorum  lege  ecclesiastica  poss 
constringi  (1).  Unde  etiamsi  praedictse  dispositiones  requin 
rent  Cardinalium  consensum,  nullatenus  ad  hunc  obtinei 
'dum  Papa  adstringeretur.  Aliunde  nec  ulla  lege  divina,  m 
uUo  jure  cardinalibusproprioobligatus  dici  potest  Papa 
certum  quemdam  Cardinalium  numerum  non  excedendun 
Ergo  penes  arbitrium  Romani  cujuslibet  Pontificis  omnii 
est  creandorum  Cardinalium  numerus.  Quam  caeteroquindo 
trinam  tenent  communiter  canonistae  :  «  Quaesitum  est  (< 
c(  Cohellius,  notitia  cardinalatus,  cap.  3)an  SummusPontifi 
<c  hac  Sixti  Constitutione  non  obstante,  septuagesimum  ni 
«  merum  superare  valeat  :  et  omnes,  nullo  penitus  discr 
«  pante,  affirmative  respondent ;  dicentes  arbitrio  Papae  r 
«  lictum  esse  numerum  cardinalium  (2).  » 

(1)  Le  boUe  de'  Papi  per  restringere  la  liberta  de'  propi  successori  r 
sembrano  appartenere  allaclassedelle  debolezzeumane.  Ridicola  pr 
sunzione  di  voler  regnare  fin  nella  tomba,  e  regnare  sopra  quello  c 
ricevera  da  Dio  la  stessa  egualissima  podesta  (Tamagna,  Origini 
Cart^maZipartei,  pag.  139.) 

(2)  Decreverat  Sixtus  V  hoc  modo :  Si  unum  vel  plures  a  Nobis,  t 
pro  tempore  existente  Romano  Pontifice,  in  futurum  ultra  dictum  numeru 


PARS   PRIMA.  89 

Propositio  VP. —  Pafa  nec  Synodo^  nec  sacri  collegii  con- 
sensu  indiget  ad  deponendum  aliqmm  Cardinalem.  —  I.  Ex 
eo  quod  in  capite  ex  gestis^  de  clericis  non  residentilus ^ 
memoretur  Cardinalis  quidam  in  Synodo  db  omniius  cano- 
nice  depositus  putaverunt  olim  canonistae  nonnuUi  non  posse 
Cardinales  nisiin  Concilio  a  Papa  deponi.  In  quam  senlentiam 
propenderunt,  inter  alios,  Hostiensis  (in  dictumcaput,  n.  1), 
et  AbbasPanormitanus(inidem  caput^  n.  3). 

Sed  nuUatenus  Concilio  Papam  indigere  ad  deponendum 
Cardinalem,  tanquam  certum  jamdudumhabent  communiter 
doctores  ;  quod  omnino  amplectendum  et  incunctanter  te- 
nendum,  inter  caeteros  pronuntiat  Fagnanus  (incap.  2,  tituli 
de  clericis  nonresid^  libri  3  decretalium^  n.  5  et  6).  Quibus 
autem  rationibus  solidissima  probari  haec  sententia  possit^ 
facile  introspicitur  :  PrimOj,  in  Summo  Pontifice  absque  Con- 
cilio  residet  plenitudo  potestatis  ;  ergo  potest  Papa  absque 
Concilio  quemcumque  Praelatum  atque  ipsos  adeo  Cardi- 
nales  ab  officio  deponere.  Secundo^  si  pro  causa  depositionis 
oporteret  Synodum  universalem  indicere,  et  sententiam  pro- 
trahereusque  ad  ejus  celebrationem,  nemo  non  videt  quantis 
id  periculis  et  difficultatibus  obnoxium  foret.  Tertio  posse  a 
Papa  Cardinalem  absque  Synodo  exauctorari,  confirmat 
praxis  :  Bonifacius  VIII,verbigratia,  absque  ConciUo  Cardi- 
naies  Columnenses  deposuit,  (ut  videre  est  in  capite  unico 
de  Schism,  in  6). 

II.  cc  Major  est  difficultas,  an  Papa  possit  Cardinalem  de- 
c<  ponere,  legitima  subsistente  causa,  sine  Fratrum  suorum 
cc  consilio,  »  ait  Fagnanus  (in  cap.  ex  gestis,  de  clericis  non 
resid.y  n.  7) ;  qui  narrat  postea  quomodo  Andreas  Barbatia, 
cc  prsemissa  protestatione,  quod  non  intendit  in  aliquo  de- 
cc  rogare  potestati  Romani  Pontificis^  tandem  concludit  pro 
cc  opinione  negativa,  dicens  eam  tenere  iliustres  doctores :  » 
item  quomodo  Hostiensis,  quividetur  in  eamdem  opinionem 


eligiinCavdinalemaut  C7'ean,  aiit  pronuntiarl  contigerit,  decermmus  hu- 
jusmodi  electionem,  creationem  etpronunciationemnuUam,irritam  et  inanem 
fore  (Bulla  Postquamverus.) 


90  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

propendere,  concludat  nihilominus  his  verbis  :  Quidquid  ta- 
mendicatur,  hocdeplano  fateor,  q%od  in  solo  Pajpa  plenitudo 
residetpotestatis.  Quibus  commemoratis  subjungitFagnanus 
(citato  loco,  n.  8) :  «  Tu  dicas,  Papam  de  honestate  non 
«  debereCardinalem  deponere,  vel  alia  ardua  expedire  sine 
«  Fratrum  consilio...  Sedde  plenitudine  potestalis  Papapo- 
«  testprocul  dubio  ardua  expedire,  et  Cardinalem  deponere, 
«  sine  ulla  requisitione  Fratrum  .  Gommunis  enim  conclusio 
«  habet,  Papam  posse  ardua  explicare  etiaqa  Gardinalibus 
«  inconsultis. . .  Felinus  hanc  partem  juribus  et  rationibus 
«  comprobat,  et  plurimos  cumulat  idem  sentientes,  et  con- 
«  trariam  opinionem  dicit  procedere  de  honestate...  Prae- 
«  dictis  adde,  quod  in  novissima  Gonstitutione  Innocentiana 
«  {cumjuxtai9  februarii  1646),  ubi  agitur  etiam  deimpo- 
«  nenda  poena  privationis  dignitatis  cardinalatus ,  legitur 
«  infra  scripla  clausula,  videUcet,  perinde  ac  si  in  consis- 
«  torio  nostro  secreto  de  eorumdem  veneraMlium  Fratrum 
«  nostroTum  consilio  et  unanimi  assensu  emanassent .    » 

III.  Si  possit  Papa  absque  consilio  sacri  collegii  Gardina- 
lem  deponere,  a  fortiori  idem  poterit  absque  ejus  consensu  . 
Quod  evincunt  prseterea  rationes  omnes,  quibus  supra  (pro- 
positione  2  et  3)  generatim  probavimus  Papamin  expediendis 
quibuslibet  ecclesiasticis  negotiis  Gardinalium  consensu  nul- 
latenus  indigere. 

Propositio  VIP.—  Papa  sacri  collegii  consensunonindiget 
ut  aliquem  ad  cardinalatum  evehat.  —  Id  satis  evincunt  ra- 
tiones,  quibus  supra  (propositione  2  et  3)  probalum  est  posse 
Papam  qua^Iibet  ecclesiastica  negotia  absque  Gardinalium 
consensu  expedire.  Unde  difficultatem  facere  tantum  posset 
antiqua  illa  formula,  qua  Papa  novum  Gardinalem  creans, 
sacrum  collegium  sic  in  Gonsistorio  alloqui  solet :  Quid  voMs 
videtur^  Quaequidem  formula  satis  innuit  antiquitus  solitum 
fuisse  Pontificem  prassentire  sacri  coUegii  sententiam  cii-ca 
promovendi  idoneitatem.  Sedprimo  non  probat  consuetudo 
ejusmodi,  requisitum  ullotempore  fuisse  Cardinaliumconsen- 
sum  cum  bene  potuerit  formula  haec  adhiberi  pro  solo  requi- 
rendo  consilio.  S^ecundo,  necetiamprobat  requirendi  hac  inre 
Cardinalium  consilii  existimatam  necessitatem  ;  sed  etiamsi 


PARS  PRIMA.  91 

libere  Pontifices  ita  egerint,  in  formulam  transire  potuit- 
Nunc  vero  si  velit  Papa  circa  promovendos  Cardinalium 
sententiam  pronoscere,  eam  ante  Consistorii  celebrationem 
exquirere  solet  et  privatis  coUocutionibus.  Unde  jamdudum 
dicta  formula,  prout  in  Consistorio  ipso  pronuntiatur,  mere 
coeremonialis  evasit  ;  et  consequenter  mere  coeremonialis 
pariteraestimandusest  illeassensus,  quem  purpurati  Patres, 
surgendo  detectumque  caput  reverenter  inclinando,  praestare 
solent.  c(  Animadvertere  oportet,  inquit  Cardinalis  Petra, 
«  Cardinaliumconsilium  potius  ex  quadam  Summi  Pontificis 
«  conniventia,  quam  ex  necessitate  in  hac  re,  ut  in  aliis, 
c(  exquiri,cumSummumPontificem,  nullo  postulato  suffragio 
cc  ex  sui  potestate  posse  sacra  purpura  decorare,  late  ratio- 
c(  nibus  adductisfirmet  Cardinalisde  Luca...,  Jacobatius..., 
c(  et  Cohellius.  »  (Tomo4,  ad  Const.  1  EugeniilV,  n.  14). 

Propositio  VIIl*. — Sententia  qufe  tenet^  requirisacri  coUe- 
gii  consensum  si Papa  agat  expotentia  ordinaria^  non  requiri 
si  cumpotentia  extraordinariaprocedat,  videtur  vel  ad  sensum 
expositoB  doctrincereducendaj  vel  errore  etpericulo  non  vacare. 
—  Fatendum  est  confugisse  quamplurimos  doctores  ad  dis- 
tinctionem  illam,  agentis  ex  ordinaria  vel  extraordinaria  po- 
tentia  Pontificis.  Cum  nempe  reformidarent  ne  Cardinalium 
dignitati  detraherent,  si  nunquam  necessarium  eorum  con- 
sensum  consiliumve  pronuntiarent,  simul  vero  ne  rei  fierent 
in  supremam  Vicarii  Christi  auctorilatem,  si  eam  cardi- 
nalitio  senatui  viderentur  aliquatenus  subjicere,  rem  totam 
componi  posse  existimarunt  dicendo:  dependere  quidem  Pa- 
pam  a  consilio  et  consensu  Cardinalium,  si  velit  ordinaria 
potestate  procedere,  secus  vero  si  plenitudinem  Pontificiae 
jurisdictionis  explicare.  Cui  sententiae  plus  caeteris  forsanfa- 
vorem  conciliavit  Cardinalis  Palaeotus.  Atque  eam  insuper 
innuere  aliquatenus  videntur  saepius  in  bullis  Pontificiis  re- 
currentes  formulae,  depotestatisnostrceplenitudine  etsimiles. 

Cum  ergo  gravissima  sit  quaestio  illa;  operae  pretium  est 
enucleatius  illam  expendere  ;  quod  hoc  ordine  praestabimus  : 
primo  diligenter  inquiremus  quomodo  apud  doctores  in- 
telligi  soleat  sententia  in  thesi  memorata  :  secundo,  quidde 
ea  sentiendum  videatur  subjiciemus. 


92  TRACTATUS   DE   CURIA  ROMANA. 

I.  Quomodo  sententia  de  qm  agitur  expni  et  intelligi 
soleat.  —  «  Cum  Papa,  inquit  Palaeotus(de  S.  Consistorio,  p. 
«  1,  q.  3,  art.  3)  in  Ecclesia  summam  semper  etplenissimam 
«  habeat  auctoritatem,  cum  tamen  illam  ad  actus  exteriores, 
c<  atque  ad  certum  usum  vult  redigere,  dupiici  modo  hoc 
«  solet  facere ;  videlicet  exercens  facultatem,  quam  ordi- 
«  nanam,  aut  facultatem,  quam  appeliant(!;feo/wtew.  Unde 
«  a  doctoribus  duplexillius  potestas  vocatur :  altera  absoluta, 
«  altera  ordinaria  :  quod  tamen  ad  usum  polius  potestatis, 
«  quam  ad  propriam  et  naturalem  illius  vim  refertur,  quae 
«  semper  intrinsecus  est  plenissima...  Quemadmodum  Deus 
«  potuit  statuere  leges  naturalibus  rebus  ut  juxta  eas  ope- 
«  rarentur,  potest  tanien  idem  Deus  prseter  leges 
«  naturse  ex  prepria  virtute  sua  agere,  quod  •miraculum, 
«  vocari  solet ;  sic  in  Ecclesia  spectat  ad  Summum 
«  Pontificem  condere  leges  morales  et  prajscribere  jus  om- 
«  nibus  personis  ecclesiasticis  et  toti  ecclesiae  ;  idem  tamen 
non  semper  tenetur  servare  hujusmodi  leges,  sed  potest  agere 
«  praeter  illas.  Quando  igitur  Papa  ea  vult  observare,  quae 
«  suislegibus  continentur,  tunc  dicitur  uti  potestate  ordina- 
«  ria.  Quando  vero  aliquid  vult  exequi  supra  idquod  legibus 
«  constitutum  est,  tunc  dicitur  plenitudinem  potestatis  exer- 
«  cere.  » 

Semel  posita  illa  ordinariai  et  absolutse  potestatis  distin- 
ctione,  sponte  occurrebat  qua?stio,  an  Papaj  licitum  sit  pro 
arbitrio  et  quoties  vult  alsoluta  sua  potestate  uti.  De  quo 
quid  nonnulli  doctores  senserint,  ita  exponit  Palseotus  {de 
>S.  Consistorio,  parte  i,  quaest.  3,  art.  3):  «  Suntalii,  qui 
«  ex  una  parte  videntes  necessariam  fuisse  in  Ecclesia  Dei 
«  hanc  potestatis  plenitudinem,  propter  accidentia  multa 
«  quibus  juris  communis  provisio  sufficere  minime  potest ; 
«  ex  altera  vero  prospicientes  magna  pericula  christiano 
«  orbi  imminere  posse,  si  quando  Summi  Pontifices  hac  po- 
«  testate  abuterentur,  ideo  dixerunt  ad  hanc  plenitudinem 
«  nonnisi  in  extremis  admodum  rehus  tanquam  ad  sacram 
«  anchoram  confugiendum  esse,  cum  et  canones  raro  admo- 
«  dum  hujus  pienitudinis  menlionem  faciant.  Unde  sicuti 
«  Deus  ipseomnipotens,  cujus  potestati  omnia  sunt  ex  aequo 


PARS  PRIMA.  93 

«  subjectaj  servat  tamen  fere  semper  comniunem  rerum  or- 
«  dinem  et  naturam,  nec  miracula  facit  nisi  in  rebus  admo- 
«  dum  necessariis ;  sic  aiunt  debere  Papam  hanc  plenitu- 
«  dinem  potestatis,  tanquam  extraordinarium  quoddam  re- 
«  mediumj  nonnisi  propter  summam  Ecclesiae  utilitatem  ac 
«  necessitatem  exercere.  » 

Ipse  vero  Pala^otus  ex  professo  sustinuit,  non  posse  Pa- 

pam  absque  Cardinalium  consilio  et  consensu  procedere,  si 

potentia  ordinaria  utatur.  Posita  enim  quaestione^  an  Po^j^a 

viens  'potestate  ordinaria^  teneatur  in  ardids  consensum  aut 

consilium  Oardinalium  adhibere^  et  memoratis  quae  pro  sen- 

tentia  negativa  allegari  possent,  sic  prosequitur  :  <f  Verum 

((  contrarium  respondendum  esse  omnino  videtur^  ex  ratio-. 

«  ne  illa  quam  nuper  attigimus,  declarantes  quomodo  ordi- 

«  naria  potestas  Papae  ab  ejusdem  absoluta  secernatur... 

«  Usus  ordinarise   potestatis  in  Papa  nihil    aliud   censetur 

((  quam  id  exercere,  quod  canones,  decreta  et  constitutiones 

((  juris  declararunt.  Quod  Innocentius  III  variis  in  locis  in- 

((  dicavit^  dicens  volentes  tamen  juris  ordinem  olservare 

((  (capite  cum  dilecti,  de  Dolo  et  contumacia)  :  et  ibi  :  quan- 

((  tum  de  jure  fossumus  jprocedemus  :  et  alibi :  quia  tamen 

«  nolumus  a  juris  tramite  declinare  (capite  licet  causam^ 

<f<  de  prolat ,).   Et  Innocentius  IV  in  Concilio  Lugdunensi 

«  dum  ait :  ut  in  eum  quantum  de  jure  ^oterit  frocedatur 

«  (capite  cordi^  de  AppellationibuSj  in  6)  :  et  paulo  superius^ 

«  iis,  qu(B  in  appellationiius  antiquitas  statuit,  non  mutatis. 

«  Unde  et  vox  illa  imperatoria,  summo  vere  digna  principe, 

«  quod  quamvis  legibus  solutus  sit,  vult  tamen  vivere  se- 

«  cundum  leges  (lege  digna  vox^  c.  de  Leg.).  Cum  igitur 

«  vetere  instiluto  et  communi  observatione,  cujus  initii  me- 

«  moria  non  extat,  receptum  fuerit  ut  Papa  cum  Cardina- 

«  lium  consilio  res  Ecclesise  administret,  idque  lege  canonica 

«  ac  perpetuo  Summorum  Pontificum  usu,  (prout  auctorum 

«  monumenta  testantur)  fuerit  probatum  ;  idcirco,  ut  ordi- 

«  nario  jure  dicatur  res  agere,  necesse  est  ut  actiones  suas 

«  juxta  legesjam  constitutas,  consuetumque  morem  exer- 

«  ceat,  in  iisque  ex  solito  legum  cursu,  una  cum  Cardinalibus 

«  progrediatur.  Nam  et  a  doctoribus  communiter  receptum 


94  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  illud  est,  non  censeri  Papam,  in  dubio,  uti  plenitudine  po- 
«  testatis  tanquam  extraordinario  quodam  jure,  nisi  id  spe- 
«  cialiter  exprimat.  Hinc  legimus  in  multis  Constitutionibus 
«  quee  passim  occurrunt,  eas  de  consilio  et  assensu  Fratrum 
«  factas  fuisse.  Quod  quidem  non  sine  magna  ratione  olim 
«  dicitur  ita  institutum.  Nam  cum  haec  de  quibus  agimus 
«  ardua  appellentur,...  meritocensenturaliorum  praesidioin- 
«  digere...  Ipse  etiam  Papa,  qui  humana  circumdatus 
«  est  intirmitate,  interdum  labi  potest...  Idcirco  prajter  alias 
«  rationes,  quibus  institutus  fuit  amplissimus  Cardinalium 
«  ordo,  heec  maxime  opportuna  visa  fuit,  ut  Papa  ipse  tot 
f  lectissimis  consiliariis  circumseptus,  totidem  veluti  oculos, 
«  aures,  manusque  sibi  adjunclos  haberet,  ex  quibussacer  il- 
«  lorumsenatustanquam  unum  corpus  Summo  Pontifici  ubi- 
«  que  pr«sto  esset,  paratusque  ei  semper,  atque  ante  oculos 
«  positus,  ne  aliunde  subsidia  ad  res  deliberandas  accersere 
«  cogeretur.  »  {Dt  S.  Oonsistorio,  parte  1,  quaist.3,  art.  2). 
II,  Quid  de  exposita  doctrina  sentiendim  videatur.  —  Sub- 
est  iili  sentenliae,  meo  quidem  judicio,  nonnihil  ambiguitatis 
et  periculi.  Dum  enim  ab  obtinendo  Cardinalium  consensu 
Papam  liberum  facit,  modo  ex  potentia  aisoluta  procedat, 
vel  simul  admittit  penes  Papae  arbitrium  esse  ut  absoluta 
potius  quam  ordinaria  potestate  utatur  quoties  libuerit,  vel 
non: 

Si  prius,  sequivalet  huic  enunciationi :  Papa  tenetur  fro- 
edere  cum  consensu  Oardinalium,  quoties  vult  cum  eo  con- 
sensu  procedere  :  Quae  enunciatio  vicissim  aequivalet  huic 
alteri :  Papam  nunquam  oistringitur  ad  oUinendum  Oardi- 
nalium  consensum ;  quia  qui  non  obligatur  nisi  quando  et 
quatenus  vult,revera  non  obligatur.  Unde  sic  intellecta  dicta 
sententia,  prorsus  recidit  in  eam  quam  supra  sustinuimus 
doctrinam;  nuUatenus  scilicet,  neque  quoad  validitatem, 
neque  quoad  liceitatem  actuum,  teneri  Papam  ad  obtinen- 
dum  Gardinalium  assensum. 

Si  vero  posterius,  id  est,  si  Papa  non  liceat,  (quoties  id 
opportunum  existimabit)  absoluta  potius  quam  ordinaria  po- 
testate  uti,  jam  ad  errorem  via  periculose  sternitur.  Tunc 
enim  in  multis  Papa  tenebitur  cum  ordinaria  dumtaxat  po- 


PARS   PRIMA.  95 

testate  sua  procedere ;  immo  (ut  vidimus  supra  a  nonnuUis 
sustineri)  non  nisi  in  extremis  admodum  rehus  fas  ipsi  erit 
ad  potestatis  plenitudinem  recurrere,  et  liberum  se  facere 
a  necessitate  obtinendi  Cardinalium  consensus.  Ergo  extra 
casus  illos  extremos,  qui  supponuntur  rari  sicut  miracula, 
non  poteril  Papa  Ecclesiam  regere,  nisi  dependenter  a  sacri 
coUegii  consensu.  Jam  vero  si  semel  id  admittatur,  salvum 
non  est  dogma  catholicum  ^/e^^m  romano  Pontifici  tribuens 
regiminis  potestatem.  Ilie  enim  nunquam  dici  poterit  j^le- 
nam  habere  regiminis  potestatem^  qui  ordinarie  et  fere  sem- 
i^er  in  regendo  dependet  ab  alicujus  senatus  beneplacito,  et 
liber  fit  ab  istiusmodi  dependentia  in  raris  dumtaxat  casi- 
bus.  Nedum  "glena  sit  talis  potestas,  trunca  potius  et  mutila 
dicendaest;  ita  etiam  ul  majorem  possidere  censendus  sit 
ille  senatus,  sine  cuj u s  beneplacito  princeps  or^m^ne  nihil 
statuere  et  defmire  potest.  Ego  vero  de  Pontificia  auctori- 
tate  ita  sentire  nunquam  audebo ;  sed  omnino  ^plenam  illam 
conliteor;  ita  scilicet  ut,  neque  in  ordinariis,  neque  in  extra- 
ordinariis  casibus,  ab  uUius  senatus  beneplacito  et  consensu 
dependeat :  quia  romano  Pontifici  in  persona  B.  Petri  dic- 
tum  est:  Pasce  oves,  pasce  agnos;  et  Quodcumque  ligaveris 
erit  ligatum,  quodcumque  solveris  erit  solutum, 

Adde,  memoratse  sententiae  nonnuUos  patronos,  dum  in 
extremis  dumtaxat  casibus  Papae  licitum  faciunt  absque  Car- 
dinalium  consensu  statuere,  non  determinare  quis  erit  com- 
petens  judex^  ad  definiendum  utrum  casus  extremus  sit 
necne.  Quod  judicium  si  ad  alios  praE^ter  Papam  devoivant, 
nemo  non  videt  inde  etiam  graviter  Pontificiam  auctoritatem 
vulnerari.  Hinc  tuta  nequaquam  videtur  supra  descripta 
sententia  ;  de  qua,  si  a  notis  theologicis  abstinendum  sit^  id 
saltem  dicere  liceat,  periculosa  eam  ambiguitate  laborare. 


96  TRAGTATUS   DE   CURIA   ROMANA 


§" 


An  teneatur  Papa  in  expediendis  Ecclesise  negotiis  Cardinalium  consi- 

liDmexpetere. 


Superiori  paragrapho  gravissimam  expendimus  quaestio- 
nem,  utrum  Papae  in  expediendis  Ecclesiae  negotiis  necessa- 
rius  sit  Cardinalium  consensus  ;  et  ad  hanc  devenimus  con- 
clusionem,  nunquam  et  in  nullo  casu,  sive  ad  actuum  Pon- 
tificiorum  valorem,  sive  ad  eorumdem  liceitatem,  consen- 
sum  ejusmodi  requiri. 

Nunc  succedit  non  minus  ardua  de  requirendi  Cardinalium 
consilii  necessitate  disceptatio.  Cui  enodandae  priusquam 
manum  admoveamus,  praemittenda  visa  sunt  praecipua  ca- 
tholicorum  doctorum  hac  de  re  placita. 

l^  Communis  dici  potest  sententia,  quae  Papam  a  dicta  ne- 
cessitate  liberum  facit,  addendo  tamen  decere  et  honestum 
esse,  ut  inconsultis  Cardinalibus  Summus  Pontifex  non  pro- 
cedat.  Ita  sentire  quamplurimos  nec  ipse  inficiatur  Cardinalis 
Palaeotus,  quantumvis  oppositam  conetur  doctrinam  obtru- 
dere  :  cc  Tum  canones,  inquit,  tum  doctores  de  hac  materia 
c(  loquentes  videntur  hanc  necessitatem  excludere,  cum 
«  dicant  tantum  decere  Papam,  et  honestum  esse,  illum  con- 
c(  silia  Cardinalium  adhibere,  non  autem  illuni  ad  id  omnino 
<(  compelli.  »  {De  S.  Consistorio,  parte  1,  quaest.  3,  art.  4). 
Idem  expresse  testatur  Fagnanus  (in  caput  ex  gestis,  de 
clericis  non  resid.,  n.  8) :  «  Communis  conclusio  habet,  in- 
c(  quit,  Papam  posse  ardua  explicare  etiam  Cardinalibus 
<c  inconsultis...  Felinus  hanc  partem  juribus  et  rationibus 
«  comprobat,  et  plurimos  cumulat  idem  sentientes,  et  con- 
cc  trariam  opinionem  dicit  procedere  de  honestate.  »  Et| 
certe  conscius  sibi  erat  Cardinalis  Palaeotus  novitatis  omnino 
expertem  non  esse  opinionem  suam,  dum  haec  verba  thesil 
suae  praemilteret:  cc  Quod  quoniam  nimis  novum  atque  in-l 


PARS   PRIMA.  97 

€  solens  aliquorum  auribus  videri  posset,  audientibus  Pa- 
€  pam  plenitudine  auctoritatis  utentem,  adhuc  tamen  com- 
«  pelli  ad  aliorum  consilia  confugere,  ideo  paulo  diiigentius 
«  tractandum  censuimus.  »  (de  /S.  Gonsistorio,  parte  1, 
quaest.  3,  art.  4,  versus  finem.) 

2^  Aliqui  tamen  doctores  in  opinionem  contrariam  abie- 
runt;  ita  eliam  ut  sustinuerint  irritos  Papae  actus  ex  omisso 
Cardinalium  consiiio  evadere.  «  Non  defuerunt  olim  aliqui, 
fc  qui  totum  hunc  actum  irritum  plane  reddi  opinati  sunt, 
K  variis  adducti  rationibus.  Primo  ex  praesumpta  mente 
r  Papae  ;  quippe  qui  non  servans  consuetum  ordinem,  et 
r  quem  ipsemet  sibi  quodammodo  initio  praescripsit,  cense- 
r  tur  potius  eo  animo  fuisse,  ut  hujusmodi  actus  ab  aliis 
€  ratus  non  haberetur.  tSecundo^  cum  substantia  facti  hoc 
K  casu  potuisset  immutari^  quia  ex  unius  consiliarii  senten- 
t  tia  Papa  a  priore  proposito  potuisset  discedere :  idcirco 
t  dixerunt  hi^  hanc  consiliorum  petitionem  inter  graves  so- 
t  lemnitates  censeri,  quae  si  negligatur,  tunc  actum  nullum 
«  et  invalidum  effici.  Tertio  subdunt,  quod  etiam  doctores, 
«  qui  negant  consilium  Cardinalium  esse  Papae  necessarium, 
f  eosdem  tamen  unanimes  affirmare  illud  de  honestate  adhi- 
t  bendum  esse  ;  ex  quo  inferri  aiunt,  quod  cum  honestas  et 
justitia  aequiparentur,  pariaquesint  aliquid  fiericontra  jus- 
K  titiam  vel  contrahonestatem..,  propterea  concludere  vo- 
K  lunt  actus  hujusmodi  a  Papa,  non  requisitis  Cardinalium 
K  consiliis,  tanquam  adversus  jus  et  aequum  atque  honestum 
t  gestos,  irritosevadere.  »  (Cardinalis  Palaeotus,  de  S.  Gon- 
nstorio^  parte  1,  quaest.  3,  art.  7.) 

3^ExponendaremanetlaudatiCardinalisPalaeotisentontia. 
3uae  ad  haec  capita  reduci  potest :  Primo  tenetur  Papa  rebus 
n  arduis  Cardinalium  consilium  adhibere,  si  agat  ex  potes- 
ate  ordinaria.  Secundo  ad  idem  tenetur  etiamsi  procedat  ex 
3otestatis  plenitudine.  T^^r^zo  si  dictum  consilium  requirere 
)mittat,  actus  erit  quidem  illicitus,  sed  nequaquam  irritus. 
^uarto  Cardinalium  consilium  sequi  Papa  non  tenetur. 
Quinio,  in  casu  quo  petitio  consilii,  ob  extraordinariam  ali- 
juam  circumstantiam,  nociva  foret,  potest  Papa  eam  omit- 
tere. 

7 


98  TRACTATUS   DE    CURIA   ROMANA. 

Quibusin  antecessum  prsenotatis,  ad  excutiendam  qucestio- 
nem  ipsam  gradum  faciamus. 

Propositio  l^  —  Ad  actuum  Pontificiorum  valorem  non 
tenetur  Pa^a  Cardinalium  consilium  requirere.  —  Nam 
r  ex  omisso  Cardinalium  consilio  irritus  fieret  Pontificius 
actus,  vel  ob  legem  ecclesiasticam,  velob  jus  positivum  di- 
Yinum,  vel  ob  jusnaturale  :  atqui  nullum  ex  his  dici  potest. 
Non  ex  lege  ecclesiastica  :  nullus  enim  superior  potuit  Papae 
necessariam  facere  hanc  consilii  petitionem  sub  poena  nuUi 
tatis  actuum  ;  quippe  cum  Romanus  Pontifex  nullum  in  Ec- 
clesia  superiorem  agnoscat :  et  ipsius  etiam  prsedecessores  le 
gibus  suis  eum  constringere  nequiverint,  ut  supra  probavi- 
mus.  Unde  si  qua  forte  lex  ecclesiaslica  reperiretur,  quae  sub 
poena  nullitatis  praescriberet  certos  actus  Pontificios  cum  con 
silio  Cardinalium  peragendos,  tale  nihilominus  praeceptum 
successores  in  calhedra  Petri  Praesules  nuUatenus  obligaret ; 
sed  tanquam  merum  dumtaxat  paris  ad  parem  consilium  esset 
habendum.  Adjus  positivum  divinum  quod  attinet^  promun 
tur  quidem  nonnulli  e  sacris  paginis  textus,  quibus  innui  pe- 
tendi  consilii  obligationem  aliqui  auctores  contenderunt,  ut 
infra  videbimus  :  atvero  nuUus  unquam  somniavit  islis  tex 
tibus  irritos  decerni  Papae  actus,  absque  Cardinalium  consi- 
lio  gestos  :  unde  ad  summum  probarent  dicti  consilii  neces 
sitatemadactuum  liceitatem,  non  vero  ad  eorumdem  validita- 
tem.  Et  tandem  a  legenaturali  repetinequitpraedicta  actuum 
Pontificiorum  nuUitas,  si  recta  rationondictetirritumessede- 
bere,quod  Papa  omisso  Cardinalium  consilio  peragit :  atqui 
recta  ratio  id  nequaquam  dictat  :  bene  enim  concipitur  po- 
luisse  a  Christo  Papatum  ita  institui,  ut  ipsius  in  terris  Vica 
rius  non  teneretur  sub  poena  nullitatis  actuum  talis  aut  talis 
senatus  consilium  requirere.  Ergo  necessarium  ad  actuum 
Pontificiorum  valorem  Cardinalium  consilium  nuUo  ex  capite- 
probari  potest. 

2^  Plenam  Romano  Pontifici  a  Christo  coUatam  esse  potes- 
tatem  ad  universalis  Ecclsiae  regimen,  dogma  catholicum 
est  :  atqui  p'ena  non  foret  haec  potestas,  sed  restricta,  si  va- 
lor  Pontificiorum  actuum  a  praehabito  Cardinalium  consilio 
penderet.  Minus  equidem  hoc  modo  restricta  foret,  quam  si 


PARS    PRIMA.  99 

requirerelur  simul  sacri  collegii  consensus  ;  sed  tamen  ipsa 
etiam  adhibendi  consilii  necessitas  veram  constituit  potesta- 
tis  restrictionem  ;  ac  proinde  impedit  neplena  dicii^ossitiWa 
potestas.  ii 

3''  Irritus  proprie  dicitur  ille  actus,  qui  per  se  quidem  "^ 
ftttenta  agentis  potestate  valeret  ;  sed  ne  valeat  et  effec- 
tum  obtineat  a  jure  positivoprohibetur.  Jam  vero  cum  Papa 
Dullum  humanum  legislatorem  superiorem  agnoscat,  sequitur 
actus  ipsius  a  nullo  positivo  jure  impediri  posse  ne  va- 
leant  ;  ergo  nunquam  proprie  et  stricto  sensu  irriti  esse 
possunt  ;  ergo  irriti  non  erunt  ex  omisso  Cardinalium  con- 
sensu.  Quam  rationem  sic  evolvit  Cardinalis  Palaeotus  :  «  Ve- 
«  rum  absit,  ut  nostrum  unquam  intellectum  occupet  tam 
«  i^illdiX  oi^imo{nempe  irritumessePapce  actumjOmis^o  Cardi- 
€  ^a?mm6?o^5^7to),quse  summamPapaepotestatem  labefactat, 
«  primatum  illius  debilitat,  eminentissimam  ejus  potestatem 
€  legibushumanis  subjicit,  ac  denique  divinam  auctoriiatem 

cum  saeculari  confundit.  Nam  cum  abrogatio  atque  extinc- 

tio  actus  illius  qui  gestus  est,  dicatur  poena  jure  positivo 
<  imposita,   saepius    diximus  Papam  non  subesse  huicjuri 

quoad  vim  coactivam  ;  et  ideo  non  teneri  poena  quae  inde 

oritur  :  siquidem  regulaest  apud  doctores,  quod  in  audito- 

rio  principis  quando  potestatis  plenitudinem  exercet^  nul- 
«  litati  locus  esse  non  solet.  Accedit,  quod  cum  actum  infir- 

mare  atque  irritum  reddere  pendeat  a  vi  quae  coactiva  dici- 
K  tur,    Papa  nulli  hujusmodi  potestati  subjicitur  quae  illum 

necessario  cogat.  Immo  nec  ipsemet  adversus  seipsum  hu- 
K  jusmodi  vim  potest exercere,  ut  sancti  doctores  declarant.  » 
[De/S.  ConsistoriOj  partel,  quaest.  3^  art.  7). 

Oijicies  1°.  —  Praesumendus  est  Papa  velle  actum  suum 
lon  valere  quando  solitum  omisit  Cardinalium  consilium.  — 
^espondeo  :  praesumendus  est  e  contra  velle  ut  actus  absque 
licto  consilio  valeat^  siquidem  alioquin  consilium  illud  non 
)mitteret. 

Ohjicies  2^.  — Ex  formula  de  consilio  Fratrumnostrorum^ 
n  BuIIis  adhiberi  solita,  constat  id  esse  solemnitatem  valde 
jravem  :  porro  praetermissis  gravibus  solemnitatibus,  actus 
mllitate  laborat.  —  Respondeo  hanc  solemnitatem  necessa- 


100  TRAGTATUS   DE    CURIA   ROMANA. 

riam  non  probari  ;  unde  ipsius  omissio  actum  non  facit  irri- 

tum. 

Ohjicies  3^  —  Fatentibus  communiter  doctoribus,  actus 
Pontificius^  omisso  Cardinalium  consilio,  saltem  contra  ho- 
Heslatem  sunt  ;  sed  quidquidestcontrahonestatem,  iniquum 
est,  ac  proinde  nuUum.  —  Respondeo  :  dicti  auctores  dum 
tradunt  teneri  Papam  de  honestate  dumtaxat  ad  requiren- 
dum  sacri  coUegii  consilium,  expresse  ipsimet  hanc  formulam 
de  honestate  opponunt  obligationi,  qua  Papa  sub  poena  nuUi- 
tatis  acLuum  teneretur  consiUum  prserequirere.  Ergoabsur- 
dum  est  ad  ejusmodi  auctores  provocare,  ad  firmandam  eo- 
rum  auctoritate  contrariam  conclusionem. 

Propositio  IP.  — NequeadUceitatem  actuum  Fontificio* 
mm  necessarium  est  {regulariter  loquend&f  Cardinalium  con-' 
silium.  — Ad  diflicultatis  cardinem  devenimus  :  hic  nempe 
clarissimum  Palaeotum  aperte  adversantem  habemus  ;  etdu 
bium  praeterea  esse  potest,  num  auctores  communiter,  dum 
tradunt  teneri  Papam^e  honestate  ad  praesentiendum  Car 
dinalium    consilium,  id    eo  sensu  intelligant,    quod  peccet 
Papasi  ejusmodi  consilium  expetere  omittat.  Pro  quaestionis 
ergo  gravitate,  varia  quae  rem  illustrare  et  conclusionem  fir 
mare  videntur,  sequenti  numerorum  serie  singillatim  expo- 
nemus. 

I.  Extra  controversiam  est  Papam  adpetendum  Cardina- 
Uumconsilium  non  te^ieri,  quando  petitio  ho^c  lono  Ecclesid: 
nociva  foret.  —  Id  neque  ipse  Paiaeotus  negat ;  sed  e  contra 
ex  professo  firmat  hoc  modo  :  «  Cum  haec  summa  potesta^ 
«  fuerit  Papae  divinitus  attributa,  ut  eo  tutius  ac  salubriml 
«  christianae  reipublicae  prospiceret  (itaut  nullis  vinculis  aul 
«  repagulis  extrinsecusesset  impediendus,  ex  quibus  publice 
«  utiUtaspossitretardari);idcircoferendumnon  esse  dicimus 
«  ut  quotiesconsiUorum  petitio  possit  ejus  finem  aut  studiun 
«  j^^vandaereipublicaeperturbare,iUetuncistis  consilns  exqui 
«  rendissitsubjectus.ExempUcausa,quando  ejusmodi  neg 
«  tiumverteretur,quodsecreto  admodum  esset  tractandumi 
«  propterinsigneaUquodpericulumquodimmineretsires  d 
c<  tegeretur ;  ac  velutietiam,  si  negotium  iUudnullam  mora 
^  pateretur,  nec  tempus  daretur  Consistorium  convocandi 


PARS    PRIMA.  101 

€  aut  singulorum  Cardiualium  vel  aliorum  prudentum  consi- 
€  lia  exquirendi  ;  sive  si  qui  alii  casus  similes  emergerent, 
«  quibus  Papa  boni  publici  causa  suaderetur  ne  Consisto- 
€  rium  convocaret,  aut  alios  rerum  usu  ac  judicio  prsestantes 
€  accerseret.  Atvero  ubi  nulla  esset  suspicio  aliquid  incom- 
<  modi  ex  hac  consiliorum  petitione  in  publicam  rem  redun- 
€  dare  posse^  nuUa  tunc  subesse  ratio  videtur,  cur  ille  non 
«  debeat  ac  teneatur  prudentum  aliquorum  sentenlias,  et,  ut 
«  moris  est,  Cardinalium  explorare.  »  {JDeS.  Consistorio^ 
parte  1,  qusest.  3,  art.  4.  Potest  illa  Palaeoti  ratiocinatio  sic 
contrahi  :  absurde  diceretur  teneri  Papam  ad  id  peragen- 
dum  quod  Ecclesiae  nocivum  foret ;  atqui  in  praesenti  hy- 
pothesi  nociva  Ecclesiae  foret  dicta  consiliorum  petilio  ; 
ergo. . . 

II.  SummusPontifexnullalegeecdesiasticaadrequirendum 
Cardinalium  consilium  adstringitur.  —  Nam,  ut  toties  jam 
diximus,  nuUum  in  Ecclesia  superiorem  Papa  agnoscit,cu- 
juspraecepto  aut  lege  possit  constringi.  Unde  si  ab  ipsius 
praedecessoribus  forte  statutum  fuisset,  ne  posset  absque 
Cardinalium  consilio  in  certis  negotiis  Papa  procedere,  decre- 
tum  ejusmodi  vim  successores  obligandi  non  haberet ;  quia 
nemini  in  parem  imperium  competit,  ut  in  confesso  est  apud 
omnes.  Caeterum  neque  Palaeotus,  neque  alii  qui  Papam  ad 
consilium  Cardinalium  exquirendum  adstringi  volunt,  ad  le- 
gem  ecclesiasticam  provocant ;  sed  ad  jus  dumtaxat  divinum, 
et  legem  naluralem. 

III.  Pa])a  non  tenetur  ex  jure  divlno  positivo  ad  yroceden^ 
dum  in  JEcclesice  regimine  cum  Cardinalium  consilio.  — 
Contrarium  expresse  tenuit  Cardinalis  Palaeotus  {deS.  Con-^ 
sistorio,  parte  1,  quaest.3,  art.  5)^  cujusdoctrinae  haec  summa 
est  :  exjure  divino  positivo  illaduoconstant :  1"*  teneriPapam 
ad  consiliarios  adhibendos  ;  2""  Cardinales  esse  de  numero 
consiliariorum  quos  Papa  adbibere  tenetur :  ergo  Cardina- 
lium  consilium  a  Papa  esse  adhibendum,  ex  jure  positivo 
divino  sequitur. 

Quod  teneatur  Papa  consiliarios  adhibere,  existimavit 
Pdlaeotus  sufficienter  probari  hisce  scripturae  sacrae  tex- 
tibus :  Fili  sine  consilio  nihil  facias  (Eccli,  32):  Erit  salus 


102  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

uUmuUa  consiUasunt  (Prov.  11  et  24):  Qui  agunt  omnia 
cum  consilio,  reguntur  sapientia{ProY.  13)  :  Im  consihum, 
cogeconcilium  {Is^i^,  16) :  Consilium  sem^er  a  sa^piente per- 
quire  (Tobise.  4):  Domine  da  mihi  cor  docile,  utsciamjU' 
dicare populum  meum  (2  Reg.  3)  :  Ad  hoc  dictum  apostoli, 
q^iis  consiliarius  ejus  fuit/it^  advertit  Chrysostomus  :  Cum 
reliqui  omnes  quotquot  sunt,  aliorum  consilio  egeant, 

Quod  autem  Cardinales  sint  de  iis  consiliariis  quos  Papa 
ex  jure  divino  adhibere  tenetur,  deducit  idem  Palaeotus  hoc 
modo  :  frimo,  memorat  a  clarissimis  doctoribus  sustineri 
divinde  Cardinalium  institutionis  opinionem  ;  qua?.  si  vera 
sit,  sequitur  teneri  Papam  ex  jure  divino  ad  requirendum 
Cardinalium  consilium.  Secundo,  eam  rationem,  utpote 
controversise  obnoxiam  praetermittendo,  subjungit  :  cc  Ne- 
«  gari  saltem  non  posse,  quin  amplissima  Summi  Pontifi- 
«  catus  administratio  semper  adjutoribus  et  operariis  in- 
«  diguerit..  Exquo  illud  sequi  aiunt  {nemjpe  illi  qui  eamdem 
€  cum  ipsothesim  sustinent)^  quod  si  divino  jure  monetur 
€  Papa  pascere  oves  Christi,  non  quomodocumque,  sed  sancte 
«  et  utiliter,  hinc  etiam  intelligi  eum  conjunctim  moneri  ad 
«  res  arduas  pro  Ecclesiae  et  gregis  salute  consultandas  cum 
«  viris  rerum  peritia,  ingenii  acumine  ac  virtutis  integritate 
«  praestantibus  ;  inter  quos  Cardinales  jure  optimo  semper 
«  prsecellere  habiti  fuerunt,  cum  ad  hoc  ipsum  consulendi 
«  munus  potissimum  delecti,  et  longo  usu  exercitati  dignos- 
«  cantur.  Quamobrem,  sicuti  ridendus  esset  qui  in  morbis 
«  corporis  alios  quam  medicos  accerseret  ;  aut  in  naviga- 
<  tione  alios  quam  remiges  et  nautas..  ;  sic  in  consiliis  pe- 
.«  tendis  absurdum  esset  eos  omnino  praetermitti,  qui  hoc 
«  n.unus  profitentur  :  quandoquidem  Cardinales,  prout  in 
«  monumentis  legimus,  valde  praeceliunt  alios  consiliarjos  ; 
«  cumipsiita  sint  consiliarii,  ut  sint  membra  Summi  Pon- 
«  tificis,  et  portio  hujus  sacrosanctae  reipublicae.  Ipsi  eligunt 
«  Principem,  ille  ex  eorum  corpore  eligitur  :  ipsi  in  Ecclesia 
«  universali  in  ordine  hierarchico  primarium  locum  obtinent 
«  iidem  praecipui  in  Ecclesia  romana  sublimiori  quodam 
«  modo  de  rebus  communibus  consulunt,  quam  caeteri  con- 
^  siUarii.  Item  p.erpetui  sunt,  et  instar  Apostolorum  adsis- 


PARS   PRIMA.  103 

«  tentium  Christo  Domino,  adsunt  et  ipsi  Papaeejus  Vicario 
«  illisque  sunt  coadjutoreset  cooperarii...  Si  cum  eis  res 
•«  graves  non  communicarentur,  irrita  fere  et  inanis  eorum 
€  posset  evadere  institutio:  quod  magnum  rebus  publicis 
«  afferret  detrimentum.  »  Ita  Palaeotus. 

Ejus  tamen  rationibus  idquod  probandum  suscepit  nulla- 
tenus  evincitur  :  nam, 

1°  Adducti  sacrae  scripturae  textus  deberent  probare  pec- 
catireumfieri  Summum  Pontificem,  nisi  in  quolibet  ardua 
negotio  consiliarios  adhibeat ;  atqui  id  non  probant.  Hi 
quippe  textus,  qui  caeteroquin  ad  omnes  homines  diriguntur, 
€ommode  interpretari  possunt  dicendo,  adhibendos  praes- 
cribi  consiliarios,  non  semper  et  in  omnibus  gravibus  ne- 
gotiis  sed  tunc  dumtaxat  quando  necessarium  et  utile  est 
€onsilium  ;  quando  nempe  ilie  qui  agere  debet  non  potest  per 
sesolum  discernere  quidprudenter  et  licite  peragere  possit 
aut  debeat.  Jam  vero  persaepe  contingere  potest  ut,  sicuti 
hominum  caeteri,  ita  et  Papa,  in  magni  etiam  momenti 
negotiis,  satis  discernat  quid  faciendum  sit ;  et  tunc  nullos 
consiliarios  adhibere  tenebitur.  Unde  in  textibus  allatis, 
sine  consilio  nihil  facias^  consilium  semper  perquire^  et  si- 
ihilibus,  subaudiendum  est,  quando  Wbi  non  satis  lig^uet 
quidperagere  deieas. 

2^  Etiam  quando  Papa  consiliarios  adhibere  tenetur,  jus 
divinum  positivum  nullatenus  praescribit  Gardinales  potius 
quam  alios  ad  ejusmodioffiicum  assumi.  Textus  enim  scrip- 
turae  supra  relati  de  Cardinalibus  silent.    Nec  dicatur  im- 
pUcite  saltem  iis  textibus  Cardinales  designari ;  cum  praes- 
cribatur  perquiri  consilium  a  sapientibus,  et  de  facto  Car- 
dinales  caeteris  sapientiores  aestimandi  sint:  nam,  esto  dicti 
textus  praescribant  in  consiliarios  adhiberi  sapientes  viros ; 
at  non  jubent  adhiberi  sapientiories  aut  omnium  sapientissi- 
mos.   Cardinales  autem,  etsi    de   jure  caeteris  sapientiores 
in  tractandis  Ecclesiae  negotiis  censendi  sint,  non  tamen  soli 
sapientes  sunt.  Ergo  ne  implicite  quidempraedictis  textibus 
Cardinales  potius  quam  alii  in  consiliarios  a  Papa  adhiberi 
praescribuntur. 

3^  Sed  neque  in  hypothesl  quod  Cardinales  institulionis 


104  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA- 

divinae  sint,  sequitur  teneri  Papam  ex  jure  divino  ad  ex- 
quirendum  ab  ipsis  consilium  in  omnibus  arduis  negotiis 
Nam  si  Christus  ipse  Cardinales  inslituit,  utique  voluit  exis- 
tere  coUegiumvirorum,  qui  praesto  essent  adadjuvandum 
consiliis  suis  romanum  Pontificem :  atvero  non  inde  sequi- 
tur  voluisse  Christum  ut  Papa  de  necessitate  et  in  omnibui 
arduis  negoliis  iis  consiliariis  uteretur;  sed  tantum  utpossel 
iisutiquando  opportunum  existimaret.  Et  certe  milites,  lice 
ad  bellum  faciendum  instituti  sint,  non  tamen  ad  bellum  d( 
faclo  et  perpetuo  faciendum  instituti  censendi  sunt;  sed  pro 
institutionis  scopo  satis  est  ut  possint,  quando  opus  erit,  ad 
id  officii  adhiberi. 

4**  Hinc  infirma  etiam  videtur  ratioquam  subjungit  Pa 
laeotus,  irritam  fere  et  inanem  evadere  posse  Oardinalium 
institutionem,  si  cum  eisresgravesnon  communicentur.  Nam 
irrita  et  inanis  non  evadit  militum  institutio  ex  eo  quod  de 
facto  eveniat  eos  per  longum  quandoque  lempus  belio  ge- 
rendo  non  addici :  satis  est  eos  praesto  esse,  statim  ac  host 
resistendum  erit.  Pariterad  essentialem  institutioniscardi- 
nalitise  scopum,  satis  est  Cardinales  praesto  esse  romam 
Pontifici,  quoties  ipsorum  consilio  et  opera  in  regendaeuni- 
versalis  Ecclesiae  negotio  indigebit.  Quamvis  autem  aliquii 
Papa  nonnulla,  vel  etiam  plura  ex  arduis  negotiis,  per  seip* 
sum  aut  cum  assumptis  aliunde  consiliariis  expediat,  noi 
inde  statim  subversaexistimanda  est  Cardinalium  iustitutio 


CAPUT  VII. 


DE  CARDINALIUM  GREATIONE. 


Dicemus  1«  de  requisitis  ut  quis  Cardinalis  creetur  eiqu 
vere  competant  cardinalatus  jura:  2^  de  forma  et  ritu  h 
Cardinalium  creatione  adhiberi^solitis:  3^  de  qualitatibus  re 
quisitis  ut  quis  ad  cardinalitiam  dignitatem  evehatur :  k 


PARS   PRIMA.  105 

an  et  quatenus  e  variis  nationibus  assumendi  sint  Cardinales^. 
et  aliqui  etiam  ex  regularium  ordinibus. 


§1 


Quid  requiratur  ut  quis  Cardinalis  creetur,  atque  ipsi  vere  competant 

Cardinalatus  jura? 


Propositio  I\  — Ad  creandum  Cardinalem  sola  requiritur 
mluntas  SummiPontificis  sufficienter  expressa ;  ita  ut  nulla 
certa  foruula^  nullusqueritus  aut  coeremonia  ad  id  essentia- 
lis  sit. —  Etenim  tota  substantia  cardinalatus  consistit  in 
potestate  jurisdictionali  et  praerogativis  eam  consequentibus: 
nonautem  est  cardinalatus  aiiquod  sacramentum,  characte- 
rem  imprimens,  et  dependens  ab  aliqua  materia  et  forma 
sacramentali  divinitus  instituta.  Jam  vero  collaliojurisdic- 
tionis  tota  pendeta  voluntateilliusqui  conferendi  potestatem 
habet.  Unde  ad  creandum  Cardinalem  sufficit  ut  Summus 
Pontifex  id  velit,  et  hanc  suam  voluntatem  exterius  expri- 
mat.  Estque  doctrina  haec  apud  doctores  unanimiter  recepta. 
«  NuIIa  praecisaforma  (inquit  Ferraris,  v.  Cardinalis,  art.  1, 
«  n.  12),  necessario  observanda  in  Cardinalium  promotione 
«  utitur  summus  Pontifex,  sed  verbis  sibi  bene  visis  promo- 
«  tionem  indicantibus  complet.  »  Idem  tradit  Cardinalis 
Petra  (ad  constit.  1,  EugeniilV,  n.  4)  :  «  Cum  cseteroquin 
«  ait,  Summus  Pontifex  solo  verbo  creare  possit  Cardi- 
nalem.  » 

PropositioIP.  —  Eugenius  IV decrevitutfromoti  ad  car^ 
iinalatum  ^ro  Cardinalilus  non  halereniur  ante  recepta  in^ 
signia  :  neque  vocem  halerent  on  electione  Summi  Pontifi- 
ciSj  antequam  os  ipsis  apertum  fuisset,  id  est,  votandi  fa- 
eultas  concessa  esset.  —  Substantiam  Constitutionis  dicti  Pon- 
"lifiCiS,  quae  incipitm  eminentiy  sic  refert  Cardinalis  Pelra 
(lomo  4,  ad  Const.  1  Eugenii  IV,  n.  3 )  :  «  Eugeniusdecrevit 


106  TRAGTATUS   DE    CURIA   ROMANA. 

«  et  declaravit,  ut  Cardinales  in  secreto  consistorio  pronun- 
«  ciati,  quamvis  ad  cardinalatus  initium  dispositi  habeantur, 
«  nuUum  jus  re  aut  nomine  sibi  vindicare  possint,  neque  pro 
<  Cardinalibusreputaridebeant,  quousquecardinalatusinsi« 
«  gnia  sint  ipsis  tradita,  videlicet  per  capelli  rubri  Iraditio- 
«  tionem  vel  missionem,  ac  tituli  assignationem.  annulique 
«  juxta  morem  in  digito  immissionem  :  quodque  Cardinales 
«  sic  pronuntiati,  etiam  postquam  insignia  hujusmodi  rece- 
«  perint,  in  electione  summi  Pontificis  vocem  activam  mi- 
«  nime  habere  censeantur,  donec  per  Romanum  Pontificem 
«  ad  id  expressa  Ucentia  ipsis  tribuatur,  seu  (ut  verbis  uta- 
«  mur  communibus)  eis  fuerit  os  apertum.  » 

ProposjtioIIP.  —Dicta  EugeniilV  Constitutio  nonpo- 
tuit  ipius  successores  oUigare  :  de  facto  secuti  Pontifices 
omnia  cardinalatus  jura  promotis  Cardinalibus  contulerent 
ante  oris  a^peritionem  et  insignium  traditionem  :  etjamdur 
dum  certum  est  Tianc  esse  Romanormn  Pontificum  intentio- 
nem  et  voluntatem^  dum  aliguem  Cardinalem  renuntiant^ 
guamvis  Eugenianod  Constitutioni  expresse  non  derogent.  — 
l^  Quod  ad  servandam  Eugenianae  Constitutionis  dispositio- 
nem  obstringi  nequiverint  successores  .Pontifices,  patet  ex 
eo  quod  praedecessorum  suorum  legibus  non  subsint,  ut- 
potecum  sequali  potestate  succedentes. 

2^  De  facto  proximi  post  EugeniumlV  Pontifices,  persolam 
in  consistorio  Cardinalium  promotionem.  et  ante  insignium 
traditionem  et  oris  aperitionem,  jura  cardinalitia  eis  contu- 
ierunt.  Simul  tamen  expresse  Eugeniana^  Constitutioni  in 
singulis  ejusmodi  Cardinalium  creationibus  derogabant .  Quod 
eosfecisse  existimandum  est  ad  tollenda  dubia :  nam  in  rigore 
jurisnecessarianon  erathaec  expressa  derogatio,  sed  satis 
eratutde  ipsorum  mente  et  voluntate  clare  constaret.  Hinc 
postmodum,  etiam  absque  illa  expressa  derogatione  idem 
peractum  est.  Et  quianonnuUadehocoriebantur  dubia,sanc- 
tus  Pius  V  ita  decrevit :  Quia  aliquando  duUtatum  fuit, 
utrum  Cardinales,  quiius  os  clausum  esset,  si  antequamih 
2ud  eis  aperiretur,  Sedis  vacatio  eveniret,  utrum  inquam  in 
JSummi  Pontificis  eleciione  votum  halerent :  Sanctitassua... 
decrevit,  quod,  cum  jpotissima  Cardinalium  facultas  in  Ro- 


PARS  PRIMA.  107 

mano  Pontifice  eligendo  consisiat,  quoe  sane  ipsis  ^roj^ter  in- 
ngnium  et  cceremoniarum  defectum  auferri  non  debet^  ol> 
zam  causamSanctitatem  suam  statuere^  ut  fostguam  aliquis 
mnctcB  Romanoe  Ecclesiod  Cardinalis  creatus  fuerit^  Tiono- 
mnque  acceperit  etconsensum  suum  dederit^  is  statim  mcem 
'djus  eligendi  Romanum  Pontificem  lialeat,  et  consequenter 
Hiamsi  cardinalatus  galerus  nondum  illi  traditus  sit^  neque 
)s  clausum  vel  siclausum  fuerit^  nondum  tamenajpertum  sit. 
Vide  apud  Cardinalem.  Petra,  tomo  4,  in  Gonstit.  1  Eugenii 
iV,  n.  4etseq.). 

3^  Ab  emanato  sancti  Pii  Vdecreto  usque  nunc,  certa  est 
ntentio  et  voluntas  PiomanorumPontificum,  omnia  jura  car- 
linalitia  conferendi  ante  oris  operitionem  et  insignium  tra- 
iitionem,  id  est^  per  solum  promovendi  in  consistorio  actum. 
Vc  proinde  post  istam  promotionem  certum  est  omnia  car- 
linalatus  essentialia  jura  Cardinalibus  competere.  Imo  ut 
diter  contingeret  deberet  hodie  Summus  Pontifex  expresse 
jontrarium  exprimere.  Si  enim  contrarium  non  exprimat, 
lensetur  egisse  juxta  praximjamdudum  receptam,  nimirum 
uxta  citatum  sancti  Pii  V  decretum.  Hinc  Cardinalis  de 
-luca  (relat.Romance  Ourioe^  discursuS,  n.  11)  de  oris  aperi- 
ione^nec  non  juramento  et  insignium  traditione  sic  adnotat : 
c  Sunt  coeremoniae  vel  solemnitates,  quae  non  percutiunt 
c  substantiam  vel  perfectionem  actus;  quoniam  secutapro- 
c  motione,  illi  sunt  veri  ac  perfecti  Cardinales  ;  ideoque 
c  fquidquid  alias  dubitatum  sitj  votum  habent  in  conclavi  in 
c  electione  Pontificis,  omnesque  alias  cardinalitias  jurisdicT 
c  tiones  et  praeeminentias,  ut  moderna  praxis  docuit.   » 

Propsitio  IV\  —  Etiamsi  Papa  ante  suam  promotionem 
urasset,  se  nulli  furpuram  daturum^  nisi  ex  consensu  Sa- 
■ri  Collegii^  nihilominus  aisque  illo  consensu  Cardinales 
nlideac  licite  creare  posset .  —  Jam  supra  (cap.  6,  §  1,  pro- 
)ositione  7*)  probavimus  Sacri  Collegii  consensu  non  indi- 
jere  Summum  Pontificem  ut  Cardinales  creet.  Quid  vero 
n  casu^  de  quo  in  praesenti  propositione?  Casus  non  est 
^himericus  :  «  Ad  hujusmodi  Romani  Pontificis  libertatem 
c  restringendam,  ait  Cardinalis  Petra,  saepesaepius  incomi- 
K  tiis  pro  novo  successore  eligendo,  Cardinales  juramento 


IQg  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

€  sese  obstrinxerunt,  novos  Cardinales  non  electuros,  nis 
€  de  consensu  Cardinalium,  vel  saltem  majoris  eorumderr 
<  partis,  ut  in  articulis  juratis  ante  electionem  Eugenii  IV 
«  Pii  II,  Sixti  IV  aliorumque  »  (tomo  4,  ad  Constil.  1  Ea 
genii  IV,  n.  14).  Qusestio  est,  an  posito  tali  juramento,  Pon 
tifici  iicitum  sit  absque  Sacri  Collegii  consensu  aut  consili 
novos  Cardinales  creare?  Affirmative  omnino  responden- 
dum  est.  Repugnat  enim  pontificiam  potestatem  non  ess 
in  Ecclesia  supremam,  Non  esset  autem  suprema  si  restring 
posset  juramentis  et  pactis  a  pontifice  ante  suam  promotio 
nem  initis.  Item  repugnat  eum  qui  potest  cum  omnibu 
Christi  fidelibus  dispensare  in  votis  et  juramentis,  non  poss( 
cum  seipso.  Unde  statim  ac  quis  electus  est  Pontifex,  hoi 
ipso  liber  existit  ab  omni  vinculo  juramenti,  quo  suprem; 
ejus  ac  divinitus  accepta  potestas  restringeretur.  Imo  tali; 
juramenta,  utpote  divinam  Pontificiae  potestatis  institutio 
nem  subvertentia,  sunt  de  se  nulla  ac  prorsus  irrita 
Unde  toties  renovata  a  Cardinalibus  in  conclavi  ejusmod 
tentamina,  pro  inanibus  habenda  sunt,  ut  jamdudum  te 
nent  communiter  doctores  catholici ;  quamvis  apud  antiquo 
nonnihil  dubii  hac  in  re  extiterit.  Caeterum  egregiam  d 
hac  qua3stione  disceptationem  reperies  apud  Catalanun 
(in  commentario  Cceremonialis  sanctce  Ro7nan(B  Ecdesiob 
tomo  1,  pag.  55  etseq..  edit.  Romae  1750),  qui  sic  conciudit 
«  Quam  tamen  hujusmodi  cautiones  infirmae  sint  obligatio 
«  nis  in  eo  qui  suprema  pollet  auctoritate...,  nemo  noi 
€  intelligit...  Possunt  enim  ipsi  seipsos  ab  iis  liberare  (jura 
«  mentis),  cum  expedire  viderint.  » 


§11. 


De  forma  et  ritu  in  Cardinalium  creatione  adhiberi  solitis  :  et  dehodiemi 
praxi  quoad  ipsorum  numerum. 

!•  Forma  seu  ritus  creandorum  Cardinalium  in  C(Brem 


PARS   PRIMA.  109 

mali  Homano  {Vihro  1,  sect.  8,  cap.  1  et  sequentibus)  descri- 
bitur.  Unde  ad  textum  illum  lectorem  remittendo,  pauca 
dumtaxat  sequentia  adnotabimus. 

2°  Quod  in  praefato  caeremoniali  dicitur,  de  promovendis 
Cardinalibus  feria  quarta  quatuor  temporum,  obsolevit. 
Item  jamdudum  a  Sacro  CoUegio  non  postulat  Summus 
Pontifex^  an  necesse  sit  novos  Cardinales  creare  et  quo  nu- 
mero;  quamvis  requirendum  quoad  id  Sacri  Collegii  con- 
silium  in  dicto  Gceremoniali  Romano  pariter  adnotetur. 

3^  Hodie  vigens  praxis  in  creandis  Cardinalibus,  summa- 
tim  hsec  est :  Romanus  Pontifex  secretum  consistorium 
convocat  ;  et,  aliis  expeditis  negotiis,  adstanles  eminentis- 
simos  patres  his  aut  similibus  verbis  alloquitur :  haletis 
Fratres.  Tum  exprimit  eorum  nomina  quos  ad  cardinalatum 
promovere  decrevit,  et  subjungit :  quid  voUs  videturl  In 
signum  assensus,  Cardinales  caput  detegunt  et  reverenter 
inclinant.  Et  fit  decretum  promotionis  novorum  Cardina- 
lium,  quod  illico  extra  consistorium  promulgatur  (vide 
apud  Card.  Petra,  lomo  4,  ad  Constil.  1  Eugenii  IV,  n.  13). 

4**  Si  promoti  in  secreto  consistorio  reperiantur  Romae, 
eodem  quo  prius  utebantur  habitu  ad  aulam  Apostoiicam, 
nuUo  assumpto  comitatu,  se  conferunt;  ibique  ab  aliquo  ex 
antiquis  Cardinalibus  excepti,  Summo  Pontifici  offeruntur, 
qui  bireto  rubro  eos  condecorat.  Atque  ex  tunc  usque  ad 
Consistorium  publicum,  in  quo  iisdem  tradentur  insignia, 
nullam  eis  licet  publicam,  id  est,  cum  associatione,  visitatio- 
nem  facere  aut  recipere;  neque  licet  Cardinalibus  eos  invi- 
sere  absque  praevia  licentia  Sanctissimi. 

5°  Si  noviter  promotus  in  secreto  Consistorio  absens  ab 
Urbe  sit,  statim  ad  ipsum  deputatur  unus  ex  familiaribus 
Summi  Ponlificis,  quibiretum  rubrum  ei  deferat.  Quod  bi- 
retum  recipiendo^  jurare  debet  noviter  promolus,  sub  poena 
inhabilitatis  et  privationis  Cardinalatus,  se  intra  annum  ad 
limina  Apostolorum  accessurum  :  ita  enim  disposuit  Sixtus 
V,  Constitutione  Postquam.  Invaluit  usus  ut  iscuidicto 
modo  biretum  rubrum  defertur,  det  Xenia  quaedam  seu  mu- 
nera,  inter  cubicularios  participantes  ex  intima  Summi  Pon- 
fiticis  aula,  dividenda. 


IJQ  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA.  ' 

6"  His  expletis  indicitur  Consistorium  publicum  ad  tra« 
denda  novis  Cardinalibus  insignia.  Omnibus  Cardinalibus  in 
aula  Apostolica  Congregatis,  Summus  Pontifex,  mitra  pre^ 
tiosa  ornatus,  pr^cipit  ut  noviter  promoti  accedant.  Qui  pro- 
funde  se  eis  inclinantes,  a  caeremoniarum  magistro  post  ulti- 
mum  Cardinalem  presbyterum  locantur  ante  conspectum 
Pontificis  detecto  capite.  Eos  Pontifex  de  cardinalatus  officio 
et  prsestantia  breviter  alloquitur,  et  habetur  in  caeremoniali 
Romano(I.  1,  sect.  8,c.  6)  hujusce  allocutionisformula.  Tum 
accedentes  novi  Cardinales  osculantur  genuflexi  pedes,  ac 
dein  manus  Summi  Pontificis,  qui  et  ad  oris  osculum  eos  re- 
cipit.  Postea  deducuntur  ad  pacis  signum  recipiendum  a 
cseteris  Cardinalibus.  Quo  peracto,  Pontifex  [eisdem  genu- 
flexis  galerum  rubrum  super  caput  imponit,  dicens  :  Ad 
laudem  omnipoteniis  Dei  et  Sanctoe  Sedis  ornamentum,  ac-^ 
ci;pegalenm  rubrum.^  insigne  singularis  dignitatis  Cardi" 
nalatus,  per  qiioddesignatur,  quod  usque  ad  mortem  et  sarv^ 
guinis  effusionem inchisivepro  exaltatione  sanctce  Fideiy  face  j 
et  quiete  populi  Christiani,  augmento  et  statu  sacrosancto&^, 
RomanceEcclesi(Bteintrepidum  exhiiere  debeas^  innominel 
Patris  +,  et  Filii^^  et  Spiritus Sancti  ^^  amen. 

T  In  allero  Consistorio  SummusPontifex  claudit  ipsis  os, 
inhibendo  ne  quid  loqui  praesumant  in  Consistoriis  aliisque 
consessibus,  donec  eis  os  apertum  fuerit. 

8°In  alio  tandemConsistorio,  «  Romanus  jPontifex  jubet 
«  ut  noviter  electi  exeant,  donec  ipse  siscitetur  ab  antiquis 
*  Cardinalibus,  an  ipsis  videatur  os  noviter  electis  aperien-^ 
«  dum  esse.  Atque  omnibus  plaudentibus ,  revocantur^ 
«  et  benigne  a  Sanctissimo  admoniti  ad  aperitionem  oris 
«  accedunt ,  quae  his  verbis  expletur  :  Aperimus  voHs 
«  os,  tam  in  collationiius  quam  in  consiliiSy  atque  in  elec- 
«  tioneSummi  Pontificis,  et  in  omMibus  actihus  tam  in  Gon- 
«  sislorioquamextra,  quiad  Cardinales  spectant.  Innomine 
«  Patris  +  et  Filii,  et  Spiritus  Sancti,  amen.  Atque  tandem 
€  res  perficitur  cum  annulorum  traditione,  tilulorumque 
<  assignatione.  »  (Cardinalis  Petra.  tomo  4,  ad  Constitutio- 
neml  Eugenii  IV,  n.  17). 

9«  «  Numerus  Cardinalium  varius  olim  fuit,  pro  varietate 


PARS    PRIMA.  111 

*  temporum  et  Summorum  Pontificum...  Inter  omnes  qui 
€  plures  Cardinales  creavit  est  Pius  IV,  qui  pervenit  usque 
€  ad  septuagesimum  sextum ;  quo  neque  ante,  neque  post 
€  perventum  est.  A  tempore  tamen  Sixti  V  numerus  septua- 
€  genarius  invariatus  remansit.  »  (Ferraris,  v.  Cardinales, 
art.  1,  n.  40).  Statuit  nempe  Sixtus  V  (Constit.  postq^uam, 
§4)  ut  dictus  numerus  nunquamexcederetur.  Etquamvis  hoc 
decreto  ligari  nonpotuerint  (ut  supra  diximus)  ejus  succes- 
sores,  de  facto  tamen  ad  hodiernum  usque  diem  sese  illi 
conformarunt.  Itemque  constanter  servata  est  dicta  Sixtina 
Constitutio,  in  quantum  decernit  ut  sint  Cardinales  Epi- 
scopi  6,  presbyteri  50,  et  diaconi  14  ;  et  singulis  assignetur 
ecclesia,  titulus,  vel  diaconia. 

lO^  Praeter  galerum  et  biretum  rubrum,  capitium  etiam 
seu  pileolum  (la  calotte)  ejusdem  coloris  deferunt  Cardina- 
les.  Quod  eis  concessit  Paulus  II,  prohibens  ne  ulli  alii  ejus- 
modi  rubrum  pileolum  deferrent. 

11°  Cardinalibus  autem,  qui  ex  ordinibus  regularibus 
assumuntur  id  proprium  est,  quod  in  suo  habitu  colorem 
proprii  ordinis  servent,  excepto  rubro  biretoetpileolo. 


§  ni. 

Qualitates  requisitae  ut  quis  ad  cardinalatum  evehatur, 


Eligendos  esse  in  Cardinales  viros  quammaxime  virtuti* 
3US,  doctrina  et  rerum  gerendarum  experientia  conspicuos^ 
^ivide  expressit  Paulus  II,  his  verbis,  apud  Raynaldum  (ad 
mnum  1471,  n.  63)  relatis:  In  rebus  aliis  Jiominem  esse 
oosse  (nempe  Romanum  Pontificem).  I7i  ecclesiarum  recto^ 
Hius  creandis^  angelnm:  in  collegioaugendo,  Deum  Ponti-- 
ficem  esse  oportere.  Qui  in  altero  j^eccet^  impium:  qui  in 
iltero,  dcemonem  esse  existimandum.  In  illo  unam  ecclesia-* 
'um  prostitui,  ac  viro  alieno  conjungij  non  suo  :  in  hoc  ec^ 
'lesias  universas  ^ericlitari. 


IJ2  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

Item  Tridentina  Synodus  (sess.  24,  c.  1)  admonet,  nihil 
magis  Ecclesix  Dei  esse  necessarium,  quam  ut  Beatissimut 
Bomanus  Pontifex,  quam  sollicitudinem  universoe  Ecclesia 
ex  muneris  sui  officio  delet,  eam  hic  potissimum  impendat 
ut  lectissimos  tantum  siU  Cardinales  adciscat.  Et  de  eoden 
Cardinalium  delectu  praeclara  eliam  dicla  reperies  in  Con- 
stitutione  postquam  Sixti  V.  In  particulari  autem  circa  re- 
quisitas  ad  cardinalatum  qualitates  haec  slatuta  occurrunt 

I.  Delent  hdbere  qualitates  a  sacris  canonilus  ad  episcopa- 
tum  requisitas.  —  Id  a  Tridentina  Synodo  (sess.  24,  c.  1 
de  Ref)  decretum  est  in  hunc  modum  :  «  Ea  vero  omni^ 
«  et  singula,  quae  de  Episcoporum  vita,  aetate,  doctrina  el 
«  casteris  qualitatibus  alias  in  eadem  Synodo  constitutj 
«  sunt,  decernit  eadem  etiam  in  creatione  sanctae  Romana 
«  Ecclesise  Cardinalium,  etiamsi  diaconi  sint,  exigenda. 

l\.  lllegitimi^  etiam  per  subsequens  matrimonium  legiti- 
mati,  ad  cardinalitiam  dignitatem  non  sunt  promovendi.  — 
Ita  decrevit  Sixtus  V,  Constitutione  postquam^  §  12. 

III.  Item  promoveri  non  debent^  nisi  in  minoribus  salten 
ordinibus  ai  uno  anno  versati  sint^  et  clericalem  hahitun 
gestaverint, —  Decretuma  SixtoV,  indicta  Constitutione,  §15. 

IV.  Qui  hdbet  avunculum  vel  nepotem  Cardinalem^  ipsi 
ad  cardinalatum  promoveri  non  debet.  —  Ita  siatuitur  ii 
eadem  Constitutione  Sixti  V. 

V.  ^tas  requisita  pro  Cardinalibus  E;piscops  et  presby 
feriSj  est  triginta  annorum  :  pro  Cardinalibus  diaconis 
vigintidtio.  —  Vide  apud  Ferraris,  verbo  Cardinales^  art 
1,  n.  36. 

VI.  Proemissis  proescriptionibus  non  ligatur  Summu. 
Pontifex,  nisi  in  quantum  sunt  legis  naturalis.  —  Quij 
nempe,  ut  pluries  diximus,  ligari  nequit  Papa  legibus  men 
ecclesiasticis,  sive  suorum  praedecessorum,  sive  conciliorum 
Hinc,  verbi  gratia,  potest  Summus  Pontifex,  si  utile  i( 
existimet,  aliquem  in  Cardinalem  presbyterum  promovere 
antequam  trigesimum  annum  attigerit ;  quamvis  id  ex  Tri 
dentino  decreto  prohibeatur.  Quia  scilicet  mere  ecclesiastice 
kges,  etiam  Conciliorum  oecumenicorum,  relative  adPapan 
nonnisi  direclivam  vim  habent. 


PARSPRIMA.  113 


§iv. 


kn  et  quatenus  ex  omnibus  christianitatis  nationibus  assumendi  sini 
Cardinales,   et  aliqui  etiam  ex  regularium  ordinibus. 


L  Inter  eos  scriptores  qui  onnni  data  occasione  Sedem 
ALpostolicam  conviciis  impetere  solent,  alii  Romanos  Pon- 
tifices  carpunt  quod  sibi  non  assumant,  alii  e  contra,  quod 
assumant  e  nationibus  exteris  Cardinales.  Febronius  utrum- 
(jue  exprobrat  (vide  apud  Zaccariam,  Antifebronius  vindi'- 
mtus,  dissert.  10,  cap,  1,  n.  4). 

Hacde  re  sic  olim  Petrus  Alliacensis  :  «  Tollendus  est  de- 
«  testabilis  abusus,  a  quo  primo  schisma  originem  traxit, 
t  scilicet  quod  una  natio  sive  regnum,  aliquando  ultra,  ali- 
c  quando  citra  monles,  in  scandalum  residuae  christiani- 
«  tatis,  ita  diu  Papalum  tenuit,  ul  posset  dicere,  hoereditate 

possideamus  sanctuarium  Dei.  Quod  quam  detestabile  fuit, 
ic  praecipue   in  Papatu,   ostendit  ille  qui   ait  :  In  veritate 

comperi  quod  non  sit personarum  acceptor  Beus...  Item 
€  pro  dicta  provisione  esse  statuendum,  quod  de  ca^tero 
«  major  pars  Cardinalium  non  posset  assumi  de  uno  regna, 
«  sive  de  una  natione,  sicut  quandoque  hactenus  factum  est, 
«  in  magnum  scandalum  plurimorum  ;  sed  quod  de  diversis 
«  regnis  et  provinciis  indistincte  juxta  personarum  merita 
«  assumantur.  »  (Citatum  a  Zaccaria,  in  ^^^^^/eZ^muo  mn- 
dicato^  dissert.  10,  cap.  1,  n.  4).  Dum  is,  et  alii  qui  deinceps 
talia  declamarunt,  utuntur  hisce  formulis  statuendum  esset^ 
deberent  prius  creare  in  terris  potestatem  quae  valeat  ita 
\statuere  et  statuto  suo  Romanos  Ponlifices  ligare.  Ecquis 
ienim  sub  coelo  superior  Sedem  Apostolicam  disciplinari  lege 
(Constringere  valet  ?  Vel  quaenam  ecclesiaslica  lex,  quam 
snequeat  Romanus  Pontifex,  immutare  ac  moderari  ?  Id  no- 
jtatum  voluimus,  anlequam  Tridentina^  Synodi  et  ipsius  etiam 
Sedis  Apostolicae  quaedam  hac  de  re   decreta  subjiciamus, 

s 


114  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

ne  putet  lector  hisce  decretis  aliam  inesse  vim  erga  Romano 
Pontifices,  quam  directivam  seu  meri  consilii. 

II.  Assumendos  ca^dinales,  quantun  commode  fieri  poterit 
exvariis  christianitatis  nationiius  proescripsit  Tridentinum 
Concilium.  —  Nimirum  sessione  24,  capite  1,  sic  disponitur; 
«  Quos  sanctissimus  Romanus  Ponlifex  ex  omnibus  christia- 
«  nitatis  nationibus,  quantum  commode  fieri  poterit,  proul 
<  idoneos   repererit,  assumet.  » 

III.  «  Ex  regularibus  mendicantibus  quatuor  saltem  fier 
«  debenl  Cardinales  theologi.  Sixtus  V,  in  Constitutione  in- 
«  ci^ienle  postquam,  §  4,  ibi :  Inter  hos  septuaginta  Cardv 
«  nales,  prmter  egregios  utriusque  juris  aut  decretorum  doc- 
«c  tores,  non  desi^it  aliquot  insignes  viri  in  sacra  theologia 
€  magistri,  prcesertim  ex  regularibus  et  mendicantium  ordi 
«  nilus  assumendiy  saltem  quatuor^  non  tamen  pauciores. 
(Ferraris,  v.    Cardinales^  art.  1,  n.  26.) 

IV.  PrGedictis  decretis  non  oistringitur  Summus  Pontifec 
nisiin  quantum  6b  speciales  circumstantias ^  a  legeetiam  na- 
iurali prcescriberentur ,  —  Romanum  enim  Pontificem  obli 
gare  nequeuntleges  mere  ecclesiasticae,  sive  a  Conciliis  siv< 
a  praedecessoribus  suis  sancitse  ;  habent  nempe  quoad  ipsun 
ejusmodi  leges  vim  directivam  tantum,  non  coactivam^  u 
pluries  diximus.  Unde  si  opportunum  existimet  Summu 
Pontifex  ab  utroque  praemisso  decreto  recedere,  id  ei  licebil 
Si  vero  ex  circumstantiis  clare  pateat,  lecedi  ab  eis  noi 
posse,  quin  damnum  Ecclesise  inferatur,  cum  de  jure  divin 
teneatur  Pontifex  Ecclesiae  damna  praecavere,  proculdubi 
ad  observanda  ea  decreta  tcnebitur ;  alias  supremo  judi( 
rationem  de  illalo  Ecclesiae  praejudicio  redditurus. 


PARS  PRIMA.  115 


CAPUT  VIII. 


}UATENUS    CARDINALES  RESIDERE    TENEANTUR,    ET    QU^NAM  SIT 
fc'  EORUM  IN  TITULIS  SUIS  JURISDIGTIO. 

Qu^.sTio  I*.  —  An  et  uM  Cardinales  residere  teneantur  ?  — 
l*^  Cardinales  qui  simul  sunt  alicujus  dioecesis  Ordinarii,  te- 
lentur  in  suis  dioecesibus  residere ;  et  legibus  de  Episcopo- 
'um  residentia  subjacent  (vide  apud  Benedictum  XIV  Con- 
;tilulionem  cum  a  nolis^  4  augusti  1747 ;  et  apud  Ferraris, 
rerbo  CardinaleSj  art.  3,  n.  28).  Equidem  ejusmodi  Cardi- 
lales  nequeunt  Summo  Ponlifici  auxiliari  prout  eorum  offi- 
jium  expostularet.  Inserviunt  tamen  aliquatenus,  Sedis 
^postolicae  negotiis,  licet  longe  positi,  pro  posse  operam 
lantes  ;  et  invaluit  praxis  ut  piures  e  70  Cardinalibus  assu- 
nerentur  ex  ejusmodi  Episcopis^  qui  in  suis  dioecesibus  resi- 
iere  tenentur. 
2"^  Non  tamen  in  suis  dioecesibus  residere  tenentur  sex 
ardinales  Episcopi  suburbicarii  (vide  apud  Ferraris,  loco 
it.,  n.  33).  Ratio  est  quiaobsuarum  dioeceseon  vicinitatem, 
lossunt,  quamvis  Romae  commorantes,  eas  accurate  admi» 
istrare. 

3°  Exceptis  Cardinalibus  Episcopis  qui  in  dioecesibus  swis 
esidere  tenentur,  ut  dictum  est^  caeteri  omnes  tenentur  resi- 
ere,  in  curia  Romana,  id  est,  apud  Summum  Pontificem, 
t  ipsi  auxiliari  valeant,  prout  eorum  officium  exigit.  Ubi 
utem  est  Papa^  ibi  et  curia. 

4®  Nequeunt  e  Romana  curia  discedere  sibe  licentia  Ro 
ani  Pontificis ;  et  conlravenientes  subjacent  gravibus 
3enis  ;  quas  vide  enumeratas  apud  Ferraris  (v.  Cardinales^ 
rt.  3), 

&•  Ipsi  etiam  Cardinales  Episcopi  in  suis  dioecesibus  r^si  • 
entes^si  accedanl  ad  Urbem,  abea  discederenequeuntabs- 
ue  dicta  licentia  ;  et  quidem  sub  poenis  de  quibus  supra. 


I^g  TRAGTATUS   DE    CURIA    ROMANA. 

\  ideid  decretum  in  Conslitutione  BenedictiXIV  inregimine 

8  3,  3  februarii  1745. 

Qu^sTioIP  —Qucenam  sit  Cardinahuminsms  respec 
tive  titulis  jurisdidio  "^^ -- i^  Sex  Cardinales  suburbicarii 
titulos  Romae  non  habent,  sed  Ecclesias  seu  dioeceseg 
Romse  vicinas.  Quod  autem  hi  jurisdictionem  habeant  in 
sua  quisque  di(^cesi,  extra  quoeslionem  est,  cum  sint  earuriG 
dioeceseon  Ordinarii. 

2^  Cardinales  diaconi  proprie  tit^ilos  non  habent  sed  dta- 
conias.  Soli  enim  Cardinales  presbyleri  stricte  loquendc 
titulos  habere  dicuntur.  Nihilominus  quia  de  diaconiis  quoad 
praesentem  qusestionem  idem  currit  jusac  dc  titulis,  eassut 
titulorum  denominatione  comprehendimus. 

3^  Tituli  CardinaUum  separalum  olim  habebant  terri 
torium,  cum  clero  et  populo  eisdem  subjecto,  ut  colligitur 
ex  quadam  Joannis  VIII  Constitutione,  quam  refert  Baro 
nius(ad  anum  882)  et  Cohellius  {Not,  Cardinal.,  cap.  23 
Proindetuncjurisdictionemquasi-episcopalem  in  suis  tituli 
habebant  Gardinales  presbyteri  et  diaconi.  Et  hanc  eis  ju 
risdictionemattribuitetiam  Sixtus  V  (Constitutione  religiosc 
idibus  aprilis  1589)  his  verbis  :  Prceter  sex  E]^isco]^os  Car 
dinalesqui  certis  catliedralihus  urhi  finitimis  prcesunt  sit 
guUs  presiyieris  etdiaconis  Cardinalihus  proprice  in  Url 
ecclesioe,  tituli  videlicet  et  dia^.oniw  cum  suis  clero  et  popiih 
ac  quasi  episcopali  jurisdictiom  in  spiritualihus  et  temiporc 
lilms^  regendm  et  administrand(B  committantur . 

Alvero  jurisdictionem  illam  quasi  cpiscopalem  in  suis  ti 
tuiisjam  a  multo  tempore  non  habent  Cardinales.  Decl< 
ravit  enim  Innocentius  XII,  in  sua  Conslitutione  Romam 
Pontifex,  ipsis  competere  facultatem  seu  j urisdictionem.  \ 
iis,  quce  servitium  ecclesice  seu;  locipiiy  circa  tamen  discijfl 
nara  ecclesiasticam  et  morim  correctionem  dumtaxat  coi\ 
cenmfit.  Ex  iis  verbis  sic  arguit  Pitonius  {de  Contromrh 
Patrori,,  alleg.  41,  n.  31):  <i  Quae  quidem  Constitutio  sile: 
«  facit  hanc  qusestionem  super  juiisdictione  episcopali  p 
«  Gardinales  titulares  prsetensa,  eo  ipso  quod  eorum  faci 
«  tatem  restringit  ad  eam  quae  respicit  servitium  ecclesi 
cc  cum  illa  idiX^iiN d^  dumtaxat  quse  pmnem  aliam  jurisdi 


PARS    PRIMA.  117 

€  tionis  speciem  excludit...  Per  quae  verba  Constitutioiiis 
f  Innocentianae  nonsolum  excluditur  jurisdictio  in  populum 
«  et  parochianos,  sed  eliam  tribuitur  sola  jurisdictio  domes- 
«  tica  in  respicientibus  servitium  ecclesiae  circa  disciplinam 
«  et  correctionem  morum,  qua3  competit  omnibus  capitulis 
«  ecclesiarum  (seu  earum  vicariis,  praepositis,  prioribus, 
«  seu  archipresbyteris)  in  forma  extrajudicali  pro  recto  ec~ 
«  clesiaegubernio...  Neque  extenditur  haec  facultas  ad  ex- 
«  cessus  graveset  ad  tribuTial  contentiosum.  » 

4''  Hinc  vera  hodienon  sunt  quae  plures  canonistse  (inter 
quos  et  ipse  Ferraris,  v.  Cardinales^  art.  3),  affirmant  de 
jurisdiclione  episcopali  Cardinalium  in  suis  titulis ;  vi  cujus 
possint,  verbi  gratia,  cum  suorum  litulorum  subditis  dis- 
pensare  in  votis,  matrimonio  eorum  valide  assistere,  aut 
aliisassistendi  facullatem  concedere,  et  alia  ejusmodi  pe- 
ragere  quse  jurisdictionem  episcopalem  supponunt.  Dicen- 
dum  est  eos  hac  jurisdictione  carere. 

S""  Quoad  ordinum  collationem,  hsec  notanda  veniunt: 

Primo^  Cardinales  habentes  Romae  titulos,  si  charactere 
I  sacerdotali  sint  insigniti,  possunt  in  suo  quisque  titulo 
tonsuram  et  minores  ordines  conferre,  personis  dumtaxat 
addictis  servitio  ecclesise  ejusdem  tituli.  Vide  idfirmatum  a 
'  Benedicto  XIV,  Constitutione  ad  audientiam^  15  februarii 
1753,  §  16.  At  majores  ordines  dictis  personis  conferre  ne- 
queunt  Cardinaies^  etiamsi  sint  episcopali  charactere  in- 
signiti. 

Secundo,  de  Cardinalibus  suburbicariis  quseri  potest  an 
idem  quoad  dioeceseon  suarumsubditos  facere  valeant  Roma^, 
non  quidem  in  suis  titulis,  cum  nulloshabeant,  sed  in  ca- 
pella  palatii  sui  ?  Respondetur  posse  ab  ipsis  in  sui  palatii 
capella  conferri  tonsuram  solummodo.  Et  contraria  opinio 
omnino  rejicienda  est,  prout  tradit  Benedictus  XIV,  in  citata 
Constitutione  ad  audientiam. 

Tertio^  iisdem  Cardinalibus  suburbicariisliberum  non  est 
dimissorias  dare  dioeceseon  suarum  subditis,  ut  ordinari 
valeant  ab  alio  Episcopo  prseterquam  a  Cardinali  Vicario; 
sed  ab  Alexandro  VII,  quoad  ipsosstatutum  est  in  hunc  mo- 
dum:  Si  Cardinalis  suburbicarius  non  habeat  suffraganeum, 


113  TRACTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

id  est,  coadjutorem,  etipse  suos  subditos  in  dioecesi  sua  non 
ordinet,  sed  velit  eos  ordinari  ab  alio^  debet  dimissorias  lit- 
leras  dare  ad  Cardinalem  Summi  Pontificis  Vicarium,  el  non 
ad  alium.  Si  habeat  coadjutorem,  is  quidem  coadjutor  po- 
tcrit  dictam  ordinationem  facere,  sed  ea  lege  ut  ordinandi, 
pro  quolibet  suscipiendo  majori  ordine,  diebus  decem  Ro- 
mae  in  aliqua  religiosa  domo  prius  vacaverint  exercitiis  spiri- 
tualibus.  Vide  dictam  Gonstitutionem  ad  audientiam  Bene- 
dicti  XIV. 

Quarto^  Cardinalis  suburbicarius,  dum  praesens  est  in  sua 
dioecesi,  potest  subditos  suos  ibi  ordinare^  per  se,  vel  per 
alium  Episcopum,  et  de  hoc  nulla  occurrit  difficultas. 

Quinto^  falsa  est  opinioquaetenebat,  capellam  quam  Car- 
dinalis  suburbicarius  Romae  in  suo  palatio  habet,  fictione 
juris  censeri  posse  tanquam  pars  dioecesis  ejusdem  Cardi- 
nalis,  et  consequenter  posse  a  Cardinali  suburbicario  in  ea 
capeila  fieri  ordinatioaes  suorum  subditorum,  perinde  acin 
sua  propria  dioecesi.  Sequitur  ex  praemissis  ;  atque  ad  re- 
jiciendam  prsecipue  ejusmodi  opinionem  scripsit  Benedictus 
XIV,  Constitutionem  suam  ad  audientiam,  15  februarii  1753, 


CAPUT  IX. 


DE  GARDINALIUM  PR^ROGATIVIS    (rEMISSIVE) 


l^  Inter  praecipuas  Cardinalium  praerogativas  imprimis 
computandum  est  ipsummet  Cardinalium  munus,  videlicet, 
in  regenda  universali  Ecclesia  auxiliandi  Summo  Pontifici, 
Sede  plena,  et  supplendi,  Sede  vacante:  item  quod  ad  ipsos 
exclusive  pertineat  Summum  Pontificem  eligere. 

2^  Ipsis  competit  praecedentia  super  Episcopos,  Archiepis- 
copos,Primates  etPatriarchas,  utsupra  probavimus. 

3^  Ad  ipsos  exclusive  periinet  titulus  Eminentise  et  Emi- 
nentissimi :   necnon  privilegium  rubrum  deferendi  galerum. 


PARS    PRIMA.  119 

biretum  et  pileolum.  (Vide  apud  Ferraris,  verbo  OardinaleSj 
art.  2). 

4''  iEquiparantur  regibus ;  nec  desunt  exempla  regum  qui 
praecedenliamCardinalibuscesserint.  HincGardinales  crean- 
do  Pius  II,  dicere  ipsis  solebat:  Vos...  regum  similes  estis. 
Et  in  coeremoniali  (rubrica  dereceptione  regis^  et  de  ingressu 
imperatoris)  in  capella  et  in  consistorio  assignatur  locus 
Regi  postprimum  Cardinalem  Episcopum,  vel  anliquiorem 
Cardinalem  presbyterum.  (Vide  apud  Ferraris,  loco  cilato. 

5°  Orto  schismate,  etduobus  de  Papatu  coatendentibus, 
ad  Cardinales  pertinet  concilium  convocare.  Ita  doclores 
communiter.  (Vide  apud  Ferraris,  verbo  Cardinales^  art.  4, 
n.  12). 

6''  Credi  debet  Cardinali  quando  asserit  aliquid  actum  in 
praesentia  Summi  Pontificis :  Item  quando  asserit  sibi  a 
Papa  aliquid  mandatum  fuisse  vivae  vocis  oraculo:  IteniL 
quando  asserit  se  esse  Legatum  ;  tunc  nempe  agnoscenda  in 
0  est  ordinaria  Legati  potestas,  quin  legationis  litleras  ex- 
libeat.  (Ferraris,  cit.  art.) 

7^  Pluribus  aliis  gaudent  privilegiis,  a  quibus  enumeran- 
lis  abstinemus.  Videat  lector  citatum  articulum  Lucii 
Ferraris. 


CAPUT  X, 


>E  OFFIGIO  ET  POTESTATE  CARDINALIUM,  SEDE  ROMANA  VA- 

CANTE,  ET  DE  CONGLAVl. 

Dicemus:  PAnad  Romanum  Pontificempertineatdetermi* 
lare,  a  quibus  et  quaforma  ipsius  successoreseligendi  sinl  ; 
t  an  possit  ipse  sibi  successorem  eligere  :  2^  Quo  jure,  et  a 
[uotemporead  Cardinales  exclusive  pertineat  Summi  Pon- 
ificis  electio  :  3''  Quaenam  sit,  Sede  Aposlolica  vacante,  sa- 
ri  collegii  potestas  seu  jurisdiclio  :  4**  De  servanda  in  cele- 
)rando  conclavi  forma. 


120 


TBACTATUS   DE   CURIA   ROMANA. 


§1- 


Ad    Romanum  Pontificem    pertinet  determinare   a  quibus   et  quj 
forma  ipsius  successoreseligendi  sint  :an  autempossetipse  sibi  succi 
sorem  designare  et  eligere,  controvertitur. 


Propositio  P.  —  Christus  Dominus  eligendi  SummiPon'\ 
iificisformam  ipse  non  determinavit^  sed  reliquit  ai  ecclesias-^ 
tica  auctoritate  determinandam.  —  Etenim  1°  nulllbi  ii 
scripturis  sacris  aut  in  traditione  reperitur  a  Christo  editi 
lex  qua  decernatur,  per  quos  et  qua  forma  Summus  Ponti-| 
fex  eligi  debeat.  Equidem  primum  tolius  Ecclesiae  principei 
Petrum  ipseChristus  Dominus  elegit  et  constituit  :  at  d< 
successoribus  ejus  siluit.  2°  Si  a  Christo  Domino  constitut 
ac  determinata  fuisset  eligendi  Summi  Pontificisforma,  noi 
varia  variis  temporibus,  sed  semper  eadem  fuisset  ;  utpot«| 
quae  a  nuUa  mundi  poteslate  immutari  potuisset :  porn 
certum  est,  ut  infra  exponetur,  variani  eam  fuisse  ;  ita  ul 
ejusmodi  electio  nec  ab  iisdem,  nec  eodem  modo  sempe 
facta  fuerit.  Ergo  revera  a  quibus  et  quo  modo  eligendi  fo 
rent  Petri  successores,  ipse  Christus  non  determinavit.  Cum 
que  aliunde  supponi  nequeat  eum  in  re  tam  necessaria  Ec| 
clesise  defuisse,  dicendum  est  relictam  ab  ipso  fuisseinE( 
clesia  potestatem  ad  id  determinandum.  Atque  ita  tenei 
unanimiter  doctores  catholici.  (Vide  Cardinalein  Petra,tom| 
4,  ad  Constitutionem  5,  Clementis  VI,  n.  35). 

Propositio  \\\  —  Romano  Pontifici  collata  esta  Chrisi 
$otestas  determinandi  formamjuxta  quam  successores  ejtk 
elirji  deberent.  —  Etenim  l^  ex  dictis  Christus  ipse  formai 
illam  non  determinavit,  sed  reliquit  in  Ecclesia  potestatei| 
quae  eam  determinare  valeret.  Porro,  dicendum  est  potestJ 
tem  hancresidere  in  Summo  Pontifice.  Nam  quod  Roman| 
Pontifici  collata  sit  a  Christo  Domino  in  persona  Beati  Petj 
plena   potestas  universalem  Ecclesiam  regendi,  pascendi  <1 


PARS    PRIMA.  12t 

gubernandi,  dogma  catholicum  est.  Jam  vero  plena  non  fo- 
ret  potestas  hsec,  imo  nec  sufficiens  ad  rectum  universalis 
Ecclesiae  regimen,  nisi  posset  etiam  Summus  Pontifex  for- 
mampraescriberejineligendissuccessoribussuisadhibendam. 
Cum  enim  formam  hanc  Christus  ipse  non  edixerit,  si  neque 
suprema  Ecclesiae  potestas,  idi  est,  Summus  Pontifex,  eam 
statuere  valeret,  a  nuUo  statui  posset .-  nunquam  proinde  certo 
valida  foret  successoris  electio  :  unde  et  tota  Ecclesiae  insti- 
tutio  rueret.  Nequeobjiciatur  supponi  posse,  datam  a  Christo 
fuisse  potestatem  hanc  Episcopis  collective,  id  est,  Concilio 
cecumenico  :  nam  certum  est  nullam  vim  inesse  Conciliorum 
cecumenicorum  decretis,  nisi  a  Sede  Apostolica  fuerint  ap- 
probata  et  confirmata.  Hinc  eligendi  Summi  Pontiflcis  for- 
mam  decernere,  vel  ad  Papam  hertinet,  vel  nuUus  eam  de- 
cernere  potest.  2^  Idem  insuper  certum  facit  Ecclesiae  praxis. 
Nam  plures  Romani  Pontifices  variis  temporibus  leges  hac 
de  re  edixerunt,  quae  tanquam  vim  habentes  ab  uni\ersa 
Ecclesia  fuerunt  habitaeet  ad  praxim  deductae.  3^  In  tribuenda 
RomanoPontificipotestate  illa,  consentiutitdoctores  catholici. 
<c  Non  est  autem^  inquit  Cardinalis  Petra,  cur  dubitandum 
«  sit,  an...  Summi  Ecclesiae  Praesules  suam  potestatem  ex- 
«  pHcare  valeant  in  hac  constituenda  forma  Pontificiae  elec- 
«  tionis,  etiam  cum  decreto  irritanti  ;  quippe  cum  Christus 
«  Dominus  jus  collativum  Papalis  dignitatis  reliquerit  in 
«  Ecclesia,  nec  certae  formae,  nec  determinatis  personis 
«  affixum,  reliquum  est  quod  ejusdem  Vicarius  in  terris 
«  possit  eam  regulare,  et  praescribere,  et  secundum  lempo- 
«  rum  vicissitudines  variare ;  ita  tamen  quod  ab  Ecclesia 
«  eam  non  abstrahat,  puta  laicis  committendo,  vel  in  quem- 
«  cumquemodum  qui  in  manifestum  Ecclesiae  totius  detri- 
«  mentum  et  perniciem  vergeret.  Quapropter  varie  et  pluries 
«  mutatus  fuit  mos  eligendi  Pontifices,  Apostolica  interve- 
«  niente  auctoritate...  Atque  tandem  est  receptissima  sen- 
«  tentia,  etiam  ab  his  qui  Papam  successorem  eligere  sibi 
«  non  posse  autumant.  y^  (Tomo  4,  ad  constit.  5,  Clemen- 
«  tis  IV,  n.  35). 

Propositid  IH\  — An  possit  Simmus  Pontifex  ipse  siU 
successorem  eligere^  controvertitur ,  —  Ardua  quam  maxime 


122  TRACTATUS   DE   CUniA   ROMANA. 

est  qusestio  illa.  Quamvis  enim  doclores  concorditer  in  Ro- 
mano  Pontifice  poteslatem  agnoscant  decernendi,  a  quibus 
et  qua  forma  ipsius  successores  eligendi  sinl,  ubi  tamen  de- 
venilur  ad  qusesilum.  an  ipse  sibi  successorem  eligere  valeat, 
in  varias  opiniones  abeunt ,  quas  hic  adnotandas  dumtaxat, 
non  autem  expendendas  duximus.  Hanc  opinandi  varietatem 
sic  exponit  Cardinalis  Petra  (tomo  4,  ad  const.  5,  Clemen- 
tis  VI,  n.  5)  :  «  Inhanca^^enamdescendendo,  doctores  triaag- 
«  mina  efformantes,  acriter  inter  se  pugnant.  Quippe  non- 
«  nulli  absolule  loquendo  Papam  sibi  subslituere  posse  suc- 
«  cessorem  docent.  Alii  absolute  hanc  potestalem  Summo 
«  Pontifici  negant.  Et  tandem  aliqui,  medium  inter  hos  te- 
«  nentes,  affirmantquodnonnisi  urgente  necessitate  vel  uti- 
«  litate  Ecclesiae,  non  vero  per  modum  ordinarium,  Pontifi- 
<  cem  successorem  prsedecessor  statuere  possit.  » 


§n. 


Quo  jure,  et  a  quo  tempore  ad  Cardinales  exclusive  pertineat  Summum 

Pontificem  eligere. 


Qu^sTio  I*  —  Quomodo  peracta  /uerit  Swmmoruvi  Ponti- 
ficum  electio per  quatuor  priira  sceculal  —  «  Pro  comperto 
«est,quodaprimordiisEcclesiaeSunamiPontificiseleclioapud 
«  presbyteros  et  diaconos  urbis  Romse  erat...  A  temporibus 
«  vero  S.  Silvestri,  sub  quo  publice  chrisliana  religio  pro- 
«  fitericoepit,  nonnuUae  etiam  fuere  partes  universi  Romani 
«  Populiin  SummiPontificis  electione,  testimonium  scilicet 
«  ejusdem  vitae  et  conversalionis  prjebendo  ..  Juxta  nunc 
«  dictummodum,  per  quatuorsaecula  summa  in  Ecclesia  Ro- 
«  mana  viguit  libertas  in  eligendo  a  presbyleris  et  diaconis 
«  SummoPastore,  suffraganleuniversopopulo.  »  (Cardina- 
lis  Petra,  tomo  4.  ad  Constit.  5  Clementis  VI,  n.  18  et  seq.) 

Qu^sTio  IP.  —Quis  fuerit  modus  eligendi  SuMmi  Ponti- 


PARS  PRIMA.  123 

ficis  a  qidnto  smoulo  usque  ad  undecimum  ?  —  Toto  fere  hoc 
temporis  tractu,  imperatorum  et  regum  potestas  in  iis  elec- 
tionibus  magnam  partem  sibi  usurpavit.  IUa  autem  saecula- 
ris  potestatis  interventio  duobus  modis  contingere  potuit: 
per  injuriam  etinvalide,  si  assentire  renuerint  ii  ad  quos  per- 
tinebatelectio  :  absque  injuria  et  valide,  si  ii  qui  jus  eligendi 
habebantinterventionem  hancacceptaverint  etratam  habue- 
rint.  Multoties  autem  ejusmodi  interventionem  meram  vio- 
lentiam  fuisse,  et  multoties  etiam  in  eam  consensisse  Roma- 
num  clerum,  monumenta  testantur  historica;et  expositum 
videri  potest  a  CardinaliPetra  (tomo  4,  ad  Const.  5,  Clemen- 
tis  VI,  n.  22  et  seq.)  De  qua  saecularis  potestatis  in  eligendis 
Romanis  Pontificibus  interventione,  sedulo  notanda  suntse- 
quentia : 

l^  Pxeges  et  imperatores  nullum  tale  jus  ex  vi  saecularis 
suae  potestatisacquirere  potuerunt,  aut  unquam  poterunt,  ut 
per  so  patet. 

2^  Clerus  Romanus,  adquem  pertinebat  electio,  ad  vitanda 

lissidia  et  schismata,  potuit  ita  electionem  perficere,  ut  non 

3vaderet  absoluta,  nisi  accedente  tah's  regis  aut  imperatoris 

assensu.  Qui  enim  potestatem  habent  aliquem  eligendi,  pos- 

5unt  etiam  eum  non  eligere  nisi  sub  tali  condilione  ;  qua 

/erificata  conditione,  electio   evadat  absoluta.  Etiam  hodie 

possent  Cardinales  in  conclavi,    nisi    obstarent  contrariae 

3edis  Apostolicse  praescriptiones,  aliquem  eligere  sub  con- 

iitione,  quod  electionem  probabit  (v.  g.)  alicujus  cappuc- 

inorum  conventus  janitor.    Et   tunc    ad   istum  janitorem 

)ertineret  facultas  electionem  suo  assensu  validam,  et   suo 

lissensu  irritam  efficiendi.    Similem  porro  facultatem  po- 

uit  olim  clerus  Romanus  alicui  regi  aut  imperatori  tribuere. 

Itquod  reveraid  quandoque  feceritRomanusclerus,urgente 

idelicet  temporum  calamitate,  ex  factis  historicis  coUigen- 

um  videtur. 

3"*  Quamvis  autem,  ut  dictum  est,  ad  Romanum  Pontifi- 
:em  pertineat  formam  eligendorum  successorum  suorum 
)raescribere,  non  tamen  posset  per  modum  perpetui  decreli 
latuero,  ut  non  valeret  electio  nisi  a  rege  seu  imperatore 
ipprobata  seu  confirmata.  Id  enim  Ecclesiae  manifeste  no- 


^24  TBACTATUS    DE    CURIA   ROMANA. 

civum  foret,  nec  habet  dictam  poteslatem  Summus  Pontifex 
in  deslructionem  Ecclesise,  sed  in  sedificationem.  Etin  facto 
nonvidetur  probari  posse  factam  unquam  fuisse  ejusmodi 
concessionem,   nisi  tempore  schismatum   ab  intrusis  Pon- 

tificibus. 

Diximus  tamen  j?er  modum ;per]petui  decreti.  Nam  absolute 
loquendo,  ob  specialeslemporum  augustias  utile  esse  posset 
ut  alicujus  Pontificis  successor  eligeretur  cum  diclaalicujus 
principis  inlerventione.  Et  tuncille  SummusPontifex  posset 
forsan  dicto  principi  personale  et  transitorium  illud  pri-' 
vilegium  pro  futura  illa  eleclione  tribuere.  Quod  tamen  vix 
unquam  in  praxi  periculo  vacabit  ;  quia  prona  est  saecularis 
polestas  ad  opprimendam  Ecclesiae  libertatem  ;  et  quod  uni 
ex  prcedecessoribus  a  Sede  Apostolica  personaliter  conces- 
sumest,  solent  successores  reges   sibi  tanquam  acquisitum 

jus  vindicare. 

4^  Quaelibet  saecularis  potestatis  in  Summorum  Pontificuni 
electionibus  concessa  interventio,  semper  ab  Ecclesia  revo 
cabilis  fuit,  ita  ut  nuUus  rex  aut  imperator  potuerit  un- 
quarn  jus  illud  interventionis,  contra  Ecclesiam  praescribere 
Etenim  tale  jus  quatenusirrevocabile  manifeste  in  Ecclesia 
destructionem  vergeret ;  ac  proinde  dari  nequit  hac  in  r( 
praescriptio. 

Qa-ESTio  Ill\  —  Quis  fuerit  modus  eligendi  Summi  Pon 
tiflcisa  Nicolao  II  anno  1059  constitutus  1 —  «  Jamdh 
«  vero  diversimode  perturbata  Summi  Prsesulis  electione 
«  non  solum  relatis  principum  violentiis,  quin  etiam  varii 
«  seditionibus  et  tumuUuosis  impressionibus  ipsiusmet  Ro 
«  manicleri,  et  populiambitione.Nicolaus  tandemll,  summa 
«  prudentia^  et  nunquam  satis  laudandusRomanus  Pontifex 
«  priraus  omnium  fuit,  qui  futuris  casibus  prudenter  occur 
«  rendo,  certam  formam  et  methodum  in  providenda  Ro 
«  mana  Sede  pra^scripsit.  Quippeanno  1059,  eodem  Nicola 
«  auctore,  in  Concilio  Lateranensi  statutum  fuit,  quod  solun 
«  CardinalesEpiscopi  praeduces  sint  in  promovenda  Summ 
«  Ponlificis  eleclione,  et  penes  ipsos  summa  sit  auctorita 
«  conclusionis  ;  reliquis  aulem  Cardinalibus,  clero,  populc 
«  que  Romano  remaneret  dumtaxat  eleclioni  ab  ipsis  factc 


PARS  PRIMA.  125 

€  consentire.  »  (Cardinalis  Petra,  tomo  4.  ad  Const.  5  Cle- 
mentis  VI,  n.  33).  Dicli  celeberrimi  decreti,  quo  exclusa  lan- 
dem  fuit  quaelibet  principum  temporalium  interventio,  haec 
sunt  verba  :  Electio  Romani  Pontiflcis  in  fotestate  Oar- 
dinalium  Episcoporum  sit ;  ita  ut  si  quis  ApostoUcce  Sedi 
sine  pr(Bmissa  concordi  et  canonica  electione  eorum^  ac  deinde 
sequentium  ordinum  religiosorum^  clericorum  et  laicorum 
consensu  intronizetur^  is  non  Papavel  Apostolicus ^  sed  Apos- 
taticus habeatur  (can.  in  ?2omw^,  distinct.   23).  «  Comper- 

tum  tamen  est  populi  acclamationes,  petitionem^  deside- 
€c  rium  atque  applausum  hoc  canone  non  fuisse  in  Ponlifl- 
cibus  eligendis  exclusum.  «  (Cardinalis  Petra,  loco  citato.) 

Qu^sTio  IV*.  —  Quis  fuerit  modus  eligendi  Summi  Pon^ 
tificis  db  Alexandro  III  statutus  anno  1178.  —  Sic  decrevit 
laudatus  Ponlifex  in  Concilio  Lateranensi  anno  1178  : 
«  Statuimus  ut,  si  forte. .  •  inter  Cardinales  de  substituendo 
«  Summo  Pontilice  non  poteril  esse  plena  concordia,  el  dua- 
«  bus  partibus  concordantibus  pars  tertia  concordare  no- 
«  luerit. . ,  ille  absque  ulla  exceplione  ab  universali  Ecclesia 
«  Romanus  Pontifex  habeatur,  qui  a  duabus  parlibus  con- 
«  cordanlibus  electus  fuerit  et  receptus.  »  (Cap.  licet^  6  de 
electione,)  Ex  tunc  ergo,  id  est,  ab  anno  1178^  Romani  Pon- 
tificis  electio  ad  Cardinales  ommno  exclusive  pertinuit ;  quod 
ad  hodiernum  usque  diem  servatum  est,  nec  probabiliter 
unquam  usque  ad  finem  mundi  mutabitur.  «  Magno  Eccle- 
siae  bono,  nostrosevo  vigentem  perspicimus,  etin  perpetuum 
duraturam  conjicimus  consultissimam  hanc  Alexandri  Con- 
stitutionem...  Ab  ipso  primum  felicissimo  successu  populares 
consensus  et  imperiales  violentiae  per  tot  saecula  grassantes, 
a  Pontificiis  electionibus  fuerunt  seclusae,  et  ad  sacrum  Car- 
dinalium  coUegium  soiummodo  redacta  fuit  integra  Summo- 
rum  Pontificum  electio.  »  (Card.  Petra,  loco  cit.,  n.  38). 

Qu^stio  V*.  —  Quomodoforma  eligendi  Romani  Pontiflcis 
ulterius  a  variis  Summis  Pontiflcibus  determinata  fuerit .  — 
Ad  perfectam  ejusmodi  formam,  occurrendum  remanebat 
damnis,  quse  quandoque  ex  longius  protractis  electionibus 
emergebant.  Quapropter  a  Gregorio  X,  in  Concilio  Lugdu- 
nensi  anni  1274,  institutus  fuit  conclavis  usus  ;  atque  inter 


126  TRAGTATUS   DE    CURIA    ROMANA. 

alia  provide  prascriptum,  ut  si  Cardinales  intra  triduum  in 
eligendo  non  concordarent,  uno  dumlaxat  ferculo  reficeren- 
tur  :  quod  si  nec  intra  quinque  sequentes  dies  perficeretur 
eleclio,  panis  tantum  cum  vino  et  aqua  eis  porrigeretur,  do- 
nec  eam  absolvissent.  Quae  tamen  circa  cibos  rigorosa  dispo- 
sitio,  postmodum  a  Clemente  VI   tantisper  temperata  est. 

His  varias  addiderunt  dispositiones  secuti  Pontifices,  ni- 
mirumClemensV,  Clemens  VI,  JuliusII,  PaulusIV,  PiusIV, 
Gregorius  XV,  Urbanus  VIII  et  Ciemens  XII.  Et  sic  tandem 
ad  eam  perfectionem  res  devenit,  ut  ab  Ecclesia  jamdudum 
exulentdissensionum  tumullus.  qui  tot  rei  catholicae  damna 
olim  intulerant. 

Qu^sTio  VP  —  Ouijuri  tribvmda  sit  Cardinalium  fr(B- 
rogativa  Summum  Pontificem  exclusive  eligendi  ?  —  1**  Non 
est  juris  divini:  nam  ex  dictisChristus  ipse  nondeterminavit 
a  quibus  personis  et  qua  forma  electio  illa  facienda  foret, 
sed  illud  rcliquit  ab  Ecclesia  determinandum.  2°  Quod  Car- 
dinales  praecipuas  sallem  partes  hac  in  re  habeant,  videtuj 
Iribuendum  institutioni  Aposlolicse  :  nam  ab  ipsis  Apostolicis 
temporibus  clerus  Romanus^  id  est,  Romanae  Sedis  presby- 
teri  et  diaconi,  electionem  illam  faciebant  :  Sedis  autem 
Apostolicae  presbyteri  et  diaconi  iidem  sunt  qui  postea  Car- 
dinales  vocati  sunt,  Et  quamvis  disputenl  eruditi  quasnam 
praecise  partes  habuerit  etiam  in  dicta  electione  populus,  at 
in  eo  consentiunt^  quod  secundario  dumtaxat  intervenerit,  et 
ad  clerum  potissime  electio  pertinuerit.  3^*  Quod  poslea  ex- 
clusus  omninofuerit  populi,  aliorumque  omnium,  sive  cleri- 
corum  sive  laicorum  interventus,  et  potestas  eligendi  in  soiis 
Cardinalibus  tota  reposita  fuerit^  institutioni  ecclesiasticae, 
Romanorum  scilicet  Pontificum  Constitulionibus  est  adscri- 
bendum. 


PARS    PRIMA.  127 


§  "I- 


Quagham,  sit,  Sede  Apostolica   vacante,  sacri  collegii  potestas  seu jiiris- 

dictio. 


Propositto  P.  —  Cardinalibus  prohibitum  est  ullam  Pon- 
tificiam  jurisdictionem  aut j^otestatem  sede  vacante  exercere, 
j^rcBterquam  in  casu  imminentis  periculi,  cui  illico  essetoc- 
currendum.  —  A  Gregorio  X,  in  Concilio  oecumenico  Lugdu- 
nensi  anni  1273,  sancitum  fuit  hoc  modo  :  «  Idem  quoque 
«  Cardinales  accelerandae  provisioni  sic  vaoent  attentius, 
«  quod  se  nequaquamde  alio  negotio  intromittant :  nisi  for- 
«  san  necessilas  adeo  urgens  inciderel^  quod  eos  oporteret 
«  de  terra  ipsius  Ecclesiae  defendenda  vel  ejus  parte  aliqua 
a  providere  ;  vel  nisi  aliquod  tam  grande  et  tam  evidens  pe- 
<  riculum  immineret,  quod  omnibuset  singuiis  Cardmalibus 
«  praesentibus  concorditer  videretur^  illi  celeriter  occurren- 
t  dum.  »  (^Cap.  uU^ericulumy  3  deelectione^  in  6).  Circa  illud 
iecretum  Lugdunensis  Concilii  ortaest  decimo  quartosaeculo 
quorumdam  erronea  opinio,  qua  sustinebant,  possea  coetu 
Cardinalium^  Sede  Apostolica  vacante,  decretum  hoc  immu- 
tari,  aut  etiam  ei  derogari.  Quam  opinionem  condemnavit 
Clemens  V,  ita  subjungens  :  Irritim  et  inane  decernentes 
^uidquid potestatis  autjurisdictionis  ad  Romanum^  dum  w- 
vit,  Pontificem  ^ertinentis  {nisi  quatenus  in  Constitiitione 
prcedicta  (1)  jpermititur)  ccetus  ipse  duxerit^  eadem  mcante 
Ecclesia^exercendum  (Clementina  ne  romani^  2  de  electione). 
Ergo  revera,  excepto  casu  imminenlispericuli,  etexcepta 
etiam  (ut  moxexcipienda  probabitur)  sacrarum  congregatio- 
num  solitajurisdictione,  quae  per  mortem  Summi  Pontificis 


{i}  Id  est,  indecreto  citato  Consilii  Lugdunensis, 


|2g  TRAGTATUS  DE  CURlA  ROMANA 

nonexpiral,  nihil  Pontificia)  potestatb  licite  aut  etiam  valide 
^xevceve  possant  CarJinales,  vacationis  tempore. 

Propositio  \\\  —  JErgo  non  potest  sacrum  collegium;  Seclt 
Apostolica  vacante,  creare  novos  Cardinales;  nec  Cardina- 
liius  ^er  Papam  depositis  et  of/2cio  suo  privatis  jura  cardi- 
nalatus,  vocemve  activam  restituere ;  nec  Cardinaliius  recens 
creatis  insignia  tradere;  nec  Episcopos  creare,  aut  electos 
conflrmare;  nec  leneficia  conferre\  nec  decreta  grati(B  aut 
justitice  a  defuncto  Pontifice  pronuntiata  ad  executionemde- 
^^^^^^,_Sequitur  aperte  ex  proposilione  praecedenti;  ex 
eo  nempe  quod  nequeant  Cardinales,  Sede  Apostolica  va- 
cante,  quidquam  Pontificiae  jurisdictionis  aut  polestatis  li- 
€ite  aut  valide  exercere.  Atque  ita  tenent  doctores  communi- 
ter,  prout  videre  est  apud  Ferraris  (verbo  Cardinales,  art. 
5,  n.  23  et  seq.) 

Propositio  IIP.  —Ergo  lex  cmonica,  quod  defunctiEjpis- 
cop  ordinaria  jurisdictio  ad  capitulum  transeat,  Sacro  Colle-^ 
gio,  al  anno  saltem  1273,  non  fuit  appUcaiilis.  — Elenim 
Concilium  Lugdunense  dicti  anni  1273  nullam  voluit  de- 
funcLi  Pontificis  ad  Sacrum  Collegium  transire  jurisdic- 
tionem,  praeterquam  in  casu  imminentis  periculi.  Ergo,  ex 
tunc  saltem,  or^^m^m//^  Ponlificiam  jurisdictionem  non  ha- 
buit  Sacrum  CoUegium,  vacante  Sede  Apostolica.  «  Unde  in 
«  hoc  (ait  Ferraris,  v.  Cardinales^  art.  S^  n.  31)^  collegium 
«  Cardinalium  est  deterioris  condilionis  quam  sint  inferiora 
«  collegia;  in  quae  transit  jurisdiotio,  sede  episcopali  vacante  \ 
cc  et  non  in  collegium  Cardiaalium,  vacante  sede  Apos- 
.«  tolica.  » 

,  Dicimus,  saltem  ex  tunc:  nam  si  ad  remotiora  tempors 
respiciamus,  puto  sacrum  collegium  Cardinalium,  id  est 
Romanae  Sedis  presbyterium  (prout  tunc  vocabatur)^  de- 
functi  sui  Praesulis  jurisdictioni  successisse,  non  secus  a( 
caetera  capiiula  in  suis  respective  ecclesiis;  ciim  hoc  lamei 
.discrimine,  quod  jurisdictio  ordinaria  cui  succedebant  Ro' 
manae  Sedis  presbyteri  et  diaconi,  ad  universalis  etiam  Ec- 
clesiae  regimen  extenderetur.  De  quo  adeat  lector  eruditos 
qui  de  antiqua  Ecclesiae  disciplina  disceptarunt. 
Propositio  \y\—Jurisdictio  jSacrarum  Congregationun 


PARS    PRIMA.  129 

Qardinalium  dmat  Sede  ApostoUca  vacante;  quamvis  tunc 
luoad  graviora  negotia  exerceri  non  soleat.  —  «  Congregatio- 
K  num  Cardinalium  facultates  sunt  perpetuae,  et  non  expiranl 
«  per  obitum  Papse,  sed  etiam  durant  in  tempus  Pontificum 
t  successorum.  Habent  enim jurisdictionemordinariam ;  cum 
t  jurisdictio  quae  defertur  a  lege  vel  statuto  sit  ordinaria... 
(L  Satis  clare  cautum  reperitur  in  declarationibus  facultatum 
c(  earumdemCongregationum,  editis  a  Sixto  V^  Constitutione 
«  incipiente  imw.ensa,..  Ultra  quam  quod^,  creato  novo  Pon- 
«  tifice^  facultates  Congregationum  nunquam  consueverunt 
«  renovari,  sed  fiunt  Congregationes  prout  solebant  vivente 
«  Papa  praedecessore ;  quod  aperte  demonstrat,  eas  facul- 
c(  tates  non  expirasse;  alioquin  opusesset  nova  concessione; 
«  quia  jurisdictio  semel  extincta,  etiam  causa  extinctionis 
«  cessante,  non  reviviscit. 

«  Licet  autem   Congregationum  Cardinalium  facultates 
(c  per  obitum  Papae  non  expirent,  tamen  Sede  vacante,  Car- 
«   dinalibus  in  conclavi  manentibus,  debe))t  conquiescere  et 
«  dormitare  quoad  negotia  illa  et  causas,  quae  in  Congrega- 
«  tione  expediuntur  per  subscriptionem  Cardinalis  praefecti 
seu  habentis  sigillum...  Negotia  quae  in  communi  forma 
a  solo   secretario  expediri  solent,  possunt  etiam  expediri 
sede  vacante.  »  (Ferraris^  v.  Oardinales^  art.  5,  n.  43). 
Quod,  Sedo  vacante  et  durante  conclavi,  suspendi  in  Con- 
regationibus  debeat  expeditio  negotiorum  quae  Gardinalis 
praefecti  subscriptionem  requirunt,   intelligendum  est  cum 
hac  limitalione,  nisi  justa  causa  aliter  ^ostulet^  prout  ad- 
notat  Cardinalis  de  Luca  {relatio  Eomance  curioe,  discursu  3) ; 
atque  idem  testatur  S.  Congregationum  praxis  :  in  ipsarum 
quippe  regestis  reperiuntur  plura  rescripta,  durante  conclavi 
expedita,  et  a  Cardinali  praefecto  subscripta.    In  regestis, 
^erbi  gratia,  Sacrae  Congregationis  Episcoporum  et  regu- 
larium,  sic  legitur  :  Sede  vacante  per  oUtumSummi  Ponti- 
ficis  Pii  VII  sanctce  memorice,  diei  20  augusti  1823,  hora 
iecima  cum   dimidia,   Rescri^ta  ex  facultatihus  ordmariis 
Sacro^  Congregationis  et  Eminentissimi  Prcefecti^  signata 
"^eu  subscripta  in  conclave  db  eodem  Eminentissirrvo  Proefecto. 
PROPosiTfo  V\  —  Quamvis  Gardinaliumjurisdictio,  Sede 


j30  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

Apostolica  vacante,  intra  /Ines  supra  expositos  restricta 
fuerit,  adhuc  verum  remanet,  eos  in  regimine  universalis 
Ecclesice  defuncium  Pontificem  supplere.  —  In  casu  enim 
imminenlis  periculi  Pontificiam  exercere  possunt  jurisdiclio- 
nem  quoad  universalem  Ecclesiam;  et  singulis  eorum  Sacrii 
Congregationibus  sua  etiam  remanet  respeclive  jurisdictio, 
Id  autem  potestatis  sufficiens  est  ad  universalis  Ecclesia 
regimen  vacationis  tempore  ;  acproinde  vera  remanet  supn 
tradita  definitio  cardinalatus,  cujus  instituti  proprium  el 
essentiale  esse  diximus,  auxiliari  Summo  Pontifici,  Sed< 
plena,  ac  supplere,  Sede  vacante,  in  universalis  Ecclesia 
regimine. 

Propositio  VP.  —  Dudbus  de  Papatu  contendentibus^  at 
Oardinalespertinet  generale  ConciUum  convocare  :  item  at 
eos  pertinet  intrusum  in  Papatu  anathematizare  ac  detru^ 
dere.  —  Hac  de  re  sic  adnotat  Ferraris  (verbo  Cardinales 
art.  5,  n.  40;  :  «  Duobus  de  Papatu  contendentibus  et  gene 
«  rale  Concilium  convocare  renuentibus,  potest  fieri  convo 
«  catio  a  coUegio  Cardinalium  (Card.  Zabarella...^  Fagna 
«  nus...).  Quoniam  cum  sint  in  possessione  eligendi  Roma 
«  num  Pontificem...,  per  consequens  adeos  spectant  omni; 
«  quae  sunt  consequentia  ad  electionem... 

«  Cardinalium  collegium  potest  et  debet  intrusum  i: 
c(  Papatu  anathematizaro  et  extrudere,  textu  expresso  i 
«  canone  si  quis  (9,  dist.  79).  Et  hujus  canonis  dispositi 
<c  non  est  sublata,  quin  potius  est  pra^servata  in  dicto  capit 
<  uM  periculum  (de  Elect,,  in  6).  Nam  extrudere  invasorer 
c(  pontificatus  spectat  manifeste  ad  electionis  negotium,  ci 
«  jubenlur  Cardinales  sic  attente  vacare,  ut  de  nullo  alir 
«  negotio  sese  intromittant,  nisi  data  urgente  et  imminenl 
«  necessitate  et  grandi  periculo,  quale  esset  in  casu  tali| 
«  intrusionis,  cui  celeriter  esset  occurrendum.   » 


PARSPRIMA.  131 


§iv. 


De  forma  celebrandi  conclavis  (remissive). 


Totus  eligendi  Summi  Pontificis  ritus  adamussim  descri- 
3tus  habetur  in  Coeremoniali  RomanOj  Gregorii  XV  jussu 
jdito.  Cui  libro  prsefixae  sunt,  tum  antiquae,  tum  etiam  recen- 
iorum  Pontificum  hac  de  re  Constitutiones.  Sede  Apostolica 
/acante,  librum  hunc  pro  manuali  et  regula  in  agendis  ha- 
Dent  Cardinales.  Atque  ad  eumdem  lectores  remittimus  qui 
Dlenam  sibi  comparare  volunt  notitiam,  circa  conclavis  cele- 
Drationem  ;  eos  prsemonendo,  in  editionibus  annol740  ante- 
:*ioribus  deesse  Clementis  XII  Constitutionem  Afostolatus 
ifficium^  in  qua  plures  continentur  ordinationes  circa  con- 
:lave,  et  res  Sede  vacante  peragendas.  Hic  vero  summariam 
lumtaxat  de  conclavis  celebratione  notionem  subjicimus. 

l""  Defuncto  Papa,  e  palatio  migrant  officiales,  excepto 
Jlamerario,  cujus  officium  non  expirat  morte  Pontificis. 

2"*  Secretarii  ad  Cardinalem  Camerarium  deferunt  sigilla, 
it  annulum  piscatoris,  quae  franguntur. 

S''  Gardinales  absentes  non  convocantur,  sed  monentur 
antum  de  morte  Pontificis  a  secretario  sacri  collegii. 

4°  Expectandi  sunt  per  decem  dies,  non  ultra.  Si  tamen 
)rsesentes  Cardinales  ante  decimum  diem  electionem  face- 
ent,  aut  si  e  contra  expectarent  absentes  ultra  decendium, 
^aUda  electio  foret. 

5*^  Per  decem  dictos  dies  celebrantur  defuncti  Pontificis 
-xequiae. 

6^  Si  Papa  extra  Urbem  ac  vicina  loca  diem  supremum 
igeret,  conclave  in  loco  obitus  haberi  deberet.  At  solent  Ro- 
nani  Pontifices  iter  suscipientes  casum  praevidere,  et  sta- 
uere  ut,  si  contingat  eos  mori  procul  Roma,  nihilominus 
^omae  successoris  electio  fiat. 


j32  TRACTATUS  DE  CDRIA  ROMANA 

T  Absolutis  exequiis  ac  completis  decem  diebus,  Cardi 
nales  conveniunt  inbasilica  Sancti  Pelri,  et  celebratur  miss 
de  Spiritu  Sancto.  Qua  fmita,  cantando  Veni  Creator  pei 
gunt  ad  conclave,  in  Vaticano  palatio  aptari  solitum.  Cun 
que  ad  capellam  conclavis  perventum  esl,  Sacri  CoUeg 
decanus  recitat  orationem  Beus  qui  corda, 

S'  Leguntur  Pontificiae  Constitutiones  de  eligendo  Sumn 
Pontifice,  et  Cardinales  earum  observantiam  jurejuranc 
spondent.  Semel  autem  ingressi  conclave,  exire  nequeun 
nisi  peracta  novi  Pontificis  electione.  Si  quis  eorum  exe; 
infirmitatis  causa,  jam  nequit  regredi  etiamsi  convaluer 
nec  vocem  habere. 

9"  Clauditur  conclave  intus  et  foris,  et  claves  Camerari* 
coeremoniarum  magistro  et  custodibus  conclavis  Iraduntu 
Intus  autem  remanere  nequeunt  prseter  Cardinales  n: 
eorum  familiares  aliique  nonnuUi  officiales  et  ministri 
Constitutionibus  Pontificiis  permissi.  Per  rotas  quasda 
cibi  introducuntur,  adhibitis  cautionibus  et  rotarum  cust 
dibus,  ne  cum  cibis  aliqua  carta  aut  notitia  ad  aliquem  co 
clavistam  deferatur.  F 

10'^  Cardinales  qui  veniunt  incepto  jam  conclavi  introdj 
cuntur. 

11**  Nemini  licet  litteras  vel  nuntium  transmittere  aut  : 
cipere. 

12^  Vocem  habent  omnes  et  soli  Cardinales  in  concl 
praesentes  :  omnes,  inquam,  etiam  excommunicati,  et  etiar 
insignia  cardinalitia  nondum  receperint.  Quod  ita  statuti 
est  ad  vitandas  dissensiones. 

13^  Si  e  vivisdecederent  Cardinales  omnes  praeter  unu 
ad  hunc  pertineret  electionem  facere  :  non  tamen  pos 
seipsum  eligere  (vide  apud  Ferraris,  verbo  Papa^  art, 
n.  41  et  42). 

14^  Si  Cardinales  omnes  ante  electionem  morerentur, 
quosnam  pertineret  Summum  Pontificem  eligere^  disputal 
inter  doctores.  Prima  sententia,  quae  pro  communiorM 
tutiori  habetur,  tenet  potestatem  eligendi  adhuc  fore  in  clB 
Romano,  id  est,  in  canonicis  Lateranensibus.  Secunda^ 
tentia  potestatem  hanc  in  dicto  casu  tribuit   Concilio  m 


PARS    PRIMA.  133 

rali.  Tertia  paucorum  est,  qui  a  Patriarchis  tunc  eligendum 
Papam  dixere. 

15°  Pluribus  de  Papatucontendentibus,  et  congregato  ge- 
nerali  Concilio,  si  contendentes  deponantur,  electio  ad  so- 
los  Cardinales  (probabilius  saltem)  pertineret.  Casus  evenit 
in  Concilio  Constantiensi ;  et  disputata  fuit  qusestio.  Ubi, 
ad  tutius,  et  majoris  concordiae  causa,  statutum  fuit,  ut  Car- 
dinales  tam  propria  quam  Concilii  auctoritate  electionem  fa- 
cerent,  adjunctis  sibi  triginta  electoribus,  inter  membra 
Conciliietex  variis  nationibus  assumptis. 

16"^  Eligi  valide  potest  in  Summum  Pontificem  quilibet  vir 
christianus^  etiam  laicus  et  uxoratus,  dumm^do  sit  sui  com- 
pos,  et  non  haereticus  neque  notorie  criminosus. 

17^^  Electio  fieri  potest  quatuor  his  modis  :  per  inspiratio- 
nem,  per  compromissum,  per  scrutinium  et  per  accessum. 

18°  Ut  valeat,  eleciio per  inspirationemy  necesse  est  ut  fiat 
conclavi  jam  clauso,  nemine  dissentiente,  quin  praecesserit 
ulla  tractatio  seu  deliberatio  de  persona  quae  eligitur  et  per 
verbum  eligo  clare  emissum,  sive  viva  voce,  sive  in  scriptis 
ab  eis  qui  clara  voce  loqui  non  valent.  Si  quis  nempe  Cardi- 
nalis  dicat :  Fgo  eligo  talem^  et  omnes  caeteri  statim  cum 
praedictis  circumstantiis  idem  proferant,  erit  eiectio  jper 
inspirationem,  et  valida. 

19°  Fit  electio  per  compromissum,  quando  Cardinales  com- 
mittunt  aliquibus,  ut  Papam  eligant.  Tunc  nempe  qui  eligi- 
tur  a  compromissariis,  hoc  ipso  est  valide  electusin  Pontifi- 
cem.  Formam  in  eo  casu  servandam,  vide  in  Coeremoniali 
Romano  Gregorii  XV  jussu  edito.  Pxarissime  fit  electio  per 
compromissum,  et  rarius  adhuc  per  inspirationem.  Unde 
modus  ordinariusest  per  solum  scrutinium,  necnon  per  scru- 
tinium  cum  accessu. 

,  20°  Modus  electionis  j9(5r  solum  scrutinium^  mira  prudentia 
fuit  a  Gregorio  XV,  id  est^  in  Coeremoniali  ipsius  jussu  edito, 
prsBscriptus  ac  determinatus.  Quamplurima  sunt  in  ejusmodi 
electionis  modo  observanda^  pro  quibus  lectorem  ad  dictum 
Coeremoniale  remittimus,  praecipua  dumtaxat  adnotando. 
Per  sortem  eliguntur  et  deputantur  scrutatores.  Traduntur 
Cardinalibus  schedulae  certo   modo   dispositae.    Cardinalis 


134  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

quisque  in  schedula  scribit  suum  nomen,  et  nomen  illiui 
quem  eligit  in  Summum  Pontificem,  ha<'  formula  :  Ego. 
Oardinalis...,  eligo  in  Snmmum  Pontificem  Eeverendissi 
mumDominummeum...  Schedulae  omnes plicatae  et  sigillalae 
immittuntur  in  vas,  magni  calicis  formam  habens.  Scruta 
tores  certo  praescripto  modo  inspiciunt  et  publice  legunt  no 
men  electi  quod  in  unaquaque  schedula  reperiunt.  Gomputa 
tur  et  enuntiatur  numerus  suffragiorum  ab  unoquoque  ob- 
tentorum.  Si  nuUus  duastertias  partessuffragiorumobtinue- 
rit,  nuUa  remanet  electio.  Si  unus  solus  duas  tertias  partes, 
sednonultra,  obtinuerit,  aperitur  ejus  schedula,  etiamin  ea 
parte  m  qua  nomen  eligentis  scribitur;  et  si  reperiatur  eum 
ipsi  sibi  suffragium  dedisse,  nuUa  remanet  electio ;  quia  hoc 
suffragium  est  nullum,  ac  proinde  ipsi  deest  unum  suffra- 
gium,  ut  habeat  duas  tertias  partes :  secus  electio  ejus  erit 
canonica.  Si  phires  reperiantur  duas  tertias  partes  vel  ultra 
obtinuisse,  tunc  in  suffragiorum  paritate,  nuUus  erit  electus  : 
in  imparitate  vero,  ilie  est  legitimus  Papa  qui  superat  alium^ 
etiam  uno  suffragio. 

21°  Quando  per  scrutinium  obtenta  non  fuit  canonicaeie- 
ctio,  Cardinalibus  liberum  est  recurrere,  si  velint,  ad  mo- 
dum  electionis  jper  scrutinium-cum-accessu.  Tunc  in  alia 
schedula  quisque  Gardinalis  scribit  nomen  illius  cui  accedit, 
hac  formuia:  Ego..,  Cardinalis..,  accedo  Reverendissimo^^ 
Domino  meo...  Per  scrutatores  inter  schedulas  accessuum 
quaeritur  illa,  quae  quoad  sigillum  et  signa  apposita  concor- 
det  cum  unaquaque  e  scheduUs  scrutinii.  Si  schedula  acces- 
sus  correspondentem  non  habeat  inter  schedulas  scrutinii, 
quoad  dicta  signa  et  sigiUum  conformem,  omittitur  seu  pro 
nuUa  habetur.  Quando  reperitur  dicta  conformitas,  enuntia- 
tur  nomen  electi  quod  in  utraque  habetur :  si  iUe  qui  eligi- 
tur  in  schedula  scrutinn  et  cui  acceditur  in  schedula  acces- 
sus,  idem  est,  pro  nulla  etiam  habetur  schedula  accessus 
si  diversus  est,  tunc  suffragium  schedula^  acressus  validun 
est.  Gomputantur  postea  suffragia  qu^  quisque  obtinuit. 
sive  per  schedulas  scrutinii,  sive  per  schedulas  validas  acces 
suum  :  et  si  quis  habeat  duas  tertias  partes  vel  ultra,  et  nul- 
lus  ahus  superiorem  nec  ^qualem  numerum  attigerit,  is  esl 


PARS  PRIMA.  13S 

canonice  electus.  Finita  recognitione,  sive  electio  secuta  sit 
sive  non,  schedulae  comburuntur. 

22°  Statuerat  Gregorius  X,  ut  si  primis  tribus  diebus  non 
fieret  electio^  Cardinales  uno  dumtaxat  ferculo  reficerentur  : 
elapsis  autem  aliis  quinque  diebus,  eis  porrigeretur  solum- 
modo  panis,  vinum  et  aqua,  donec  facta  fuisset  electio.  At 
rigorem  hunc  temperarunt  Clemens  VI  et  Pius  IV ;  ita  u* 
elapsis  dictis  duobus  terminis,  adhuc  ferculum  unum  indul- 
geatur. 

23°  Peracta  electione,  consensum  ab  electo  petit  sacrum 
CoUegiuro.  Quo  praestito  consensu,  et  assumpto  nomine, 
novus  Pontifex  Papali  habitu  induitur,  et  sedens  in  cathedra 
recipit  salutationem,  quae  fit  a  Cardinalibus  oscuio  pedum, 
manuum  et  oris.  Tunc  prior  e  Cardinalibus  diaconis  e  con- 
sueto  loco  electionem  novi  Pontificis  populo  denuntiat,  di- 
cendo  :  annuntio  vobisgaudium  magnum  :  habemus  Pajpam 
Eminentissimum  et  Reverendissimum  Dominum.,.^  qui  siU 
nomen  imposuit... 


CAPUT  XI 


DE  DEGANO  SACRI  COLLEGIl. 


1°  Sacri  Collegii  decanatum  ipso  jure  consequitur  anti- 
quior  inter  sex  Cardinales  Episcopos  suburbicarios,  dum- 
modo,  quando  vacat  decanatus,  prsesens  sit  in  Curia,  vel 
dummodo  absens  non  sit  nisi  ex  causa  publica  et  ex  Summi 
Pontificis  destinatione.  Ita  statuerat  Paulus  IV.  Postmodum 
Benediclus  XIII,  disposuit,  ut  obtinendo  decanatui  non  ob- 
istaret  absentia  ol?  residentiam  in  priori  dicecesi  ab  antiquiori 
iCardinali  retenta.  Sed  Clemens  XII  hoc  sustulit,  et  jus  re- 
duxit  ad  terminos  Constitutionis  Pauii  IV.  Vide  Pontificias 
illas  Constitutiones  apud  Ferraris  (verbo  Oardinales,  art.  2, 
n.  19  et  seq.). 


136  TRACTATUS    DE    GURIA    ROMANA. 

2^   Decani  praerogativas  sic  describit  Cohellius  {Notitia 
Oardinalatus,  c.  62j  :  «  Praerogativae,  quibus  sacri  CoUegii 
c(  Decanus  decoratur,  sunt  :  ut  Episcopus  Ostiensis  efficia- 
«  tur,  qua  dignitate  (Papa  tantum  exceptoj  nuUa  major  est 
«  in  Ecclesia  Dei,  ut  Alexander  Pontifex  hujus  nominis  IV 
«  dicere  solebat...    Secunda   praerogativa  est,  quod  si  ad 
«  Apostolicam  Sedem  evectus  fuerit  Cardinalis  qui  non  sit 
«  Episcopus,  ejus  consecralio  celebratur  ab  ipso  sacri  Col- 
«  legii  Decano...  Tertia  est  praerogativ^a,  quod  si  celebranda 
«  sit   coronatio   Imperatoris..,   antequam    coronetur  sedel 
c(  electus  Caesar  post  Cardinalem  Decanum ;  et  si  quis  re.\ 
c<  adsit,  hic  sedet  post  primum  presbyterum  Cardinalem 
«  Cum  vero  Caesar  coronatus  erit,  tunc  sedebit  in  sede  sib 
cc  parata  inter  Papam  et  primum  Episcopum  Cardinalem 
cc  post  quem,  locum  habebit  Rex.   » 

Cardinalis  Decanus  est  semper  praefectus  Sacrae  Congre- 
gationis  CcBremoniarum.  Item  est  semper  secretarius  Sacra; 
Congregationis  Sanctiofficii^  cui  pro  praefecto  est  ij:se  Papa. 


CAPUT  XII 


DE  OFFIGIALIBUS  SACRO  CARDINALIUM  GOLLEGIO  ADDIGTIS,  QU: 
VOGANTUR  GLERIGUS  ITALUS,  GLERIGUS  NATIONALIS,  ET  GOM- 
PUTISTA. 


I.  De  clerico  italo  seu  secretario.  —  A  sacro  coUegio  pei 
fabarum  suffragia  eligitur  secretarius  :  qui  vocari  solet  cle 
ricus  italius,  eo  quod  nonnisi  ex  italica  natione  assumi  so- 
leat.  Ejus  officium  est  ut  iibrorum  et  scripturarum  ad  Sa 
crum  Collegium  pertinentium  curam  habeat.  Disposuit  Ur 
banus  VIII  (Constitutione  admonet  nos)  ut  idem  clericui 
italus  esset  insuper  secretarius  Sacrae  Congregationis  con 
sistorialis.  cc  Est  hic  Pontificis  familiaris,  ideoque  vestef 
«  violaceas  ad  instar,  cubiculariorum  honoris  gestare  poi 


PARS    PRIMA.  1    37 

<c  test...  Intrat  Consistoria  secreta  in  habitu  rubro  et  dblon- 
K  go  ex  lana  confecto.  Sed  cum  dicitur  extra  omnes,  exit 
«  et  ipse  e  Consistorio.  »  (Plettenberg,  Notitia  congrega- 
tionum,  pag.  47,  edit.  Hildesii  1693). 

II.  De  clerico  nationali,  —  Praefatus  clericus  italus  seu 
sacri  Collegii  secretarius  substitutum  habet,  clerici  nationa- 
lis  appellalione  designari  solitum.  Juxta  dispositionem  ci- 
tata^  Constitutionis  admonet  nos  Urbani  VIII,  debet  ille 
substitutus  a  Cardinalibus  eligi,  ad  annum,  et  per  vices,  ex 
quatuor  nationihus,  videlicet  Germanica,  Hispanica,  Gallica 
et  Anglica  ;  ex  quo  indictum  ei  nationalis  clerici  nomen. 
Ejus  officium  est  supplere  supradictum  secretarium  seu  cle- 
ricum  italum,  quando  is  aliquo  impedimento  detinetur. 
Postquam  suum  annum  explevit  clericus  nationalis  unius  e 
dictis  nationibus^  succedit  alter  ex  altera,  per  ordinem  ; 
prout  dicta  Constitutione  Urbani  VIII  disponitur.  Quae  ta- 
men  dispositio  an  hodiedum  vigeat  aut  immutata  sit,  com- 
pertum  non  habeo. 

•  III.  Comfutistm  sacri  Collegii  munus  circa  redditus  ejus- 
dem  sacri  Collegii  versatur  ;  de  quibus  Cardinaii  Camerario 
rationem  reddit.  (Vide  apud  Plettenberg,  loco  citato). 


PARS    II 


NOTIO    DE    ROMANIS      GONGREGATIONIBUS 

JST  TRIBUNALIBUS 


«  Cum  universus  pene  orbis  terrarum  supplex  quotidie  a 
c<  Romano  Pontifice  tanquam  supremo  in  terris  legislatore 
«  acjudice  rescripta  postulet,  isque  solusper  seomnibus  sa- 
«  tisfacere  et  responsa  cuique  dare  non  possit,  varii  instituti 
c(  sunt  senatus,  congregationes  et  tribunalia  quae  illum  sub 
((  hoc  immenso  negotiorum  onere  pressum  sublevent,  eique 
((  opportuno  consilio  et  opera  quotidiana  assistant.  Horum 
((  vero  judiciorum  et  tribunalium,  auctoritate  Pontificia  in 
«  Urbe  institutorum,  ob^rerum  causarumque  multitudinem 
((  tantus  est  numerus,  ut  exteri  vix  computare  nedum  pers- 
«  picere  possint.  »  (Plettenberg,  Noiitia  congregationum^ 
in  praefatione). 

Notionem  de  Romanis  Congregationibus  et  tribunalibus  ita 
mhhdiO  secunda  tractatus  parte  trademus,  ut  gravissimam 
quaestionem  de  auctoritate  seu  vi  obligandi,  decretorum  ab 
iisdem  Sacris  Congregotionibusemanatorumad  tertiam^diV' 
tem  rejiciamus.  Dicta  enim  quaestio,  pro  sui  extensione  ac 
gravitate,  digna  visaest,  quaetotamtertiam  tractatus  partem 
sola  occuparet. 

Agemus  autem  dumtaxat,  proutinitio  monuimus,  de  Sacris 
Congregationibus  ac  Romanis  tribunalibus  quae  aduniversa- 
lis  Ecclesiae  regimen  referuntur :  non  autem  de  nonnullis 
aliis  solam  statusPontificii  gubernationemrespicientibus. 


40  TRAGTATUS    DE    GURIA    ROMANA. 


CAPUT  I 


DE  CONSISTORIO  ET  SAGRA  CONGREGATIONE  GONSISTORIALl. 


Dicemus:  l""  Quid  sit  Consistorium,  et  qusenam  ejus  origo 
etantiquitas  :  2^  Quotuplex  sit  Consistorium,  et  quodnam 
uniuscujusque  speciei  proprium  objectum  :  3°  Quaenam  ne- 
gotia  in  Consistorio  expediri  soleant  :  4°  Quid  sit  Sacra 
Congregatio   consistorialis. 


§1 


Quid  sit  Consistorium,  et  queenam  ejus  oiigo  et  antiquitas 


1°  «  Consistorium  generali  acceptione  quaevis  congrega- 

«  tio,  in  qua  homines  pro  publicis  negotiis  simul  consistunl, 

«  nuncuparipotest,  »  (PleUenherg,  IVotitia  congregationum, 

c.  3).Astubiagitur  de  Sacro  Summi  Pontificis  Consistorio, 

sumitur  voxilla  in  particulari  quodam  sensu,  qui  jamdudum 

peruniversalemin  tota  Ecclesia   usum    determinatus  est  : 
nimirum, 

2^  «  Istud  vocabulum  singulariter  illam  significat  adunan- 
«  tiam  seu  congregalionem,  qu»  per  Papam  cum  collegio 
«  Gardinalium,  in  forma  senatus,  in  ejus  Apostolico  palatio 
«  fit :  adeo  ut,  quamvis  aliae  in  eadem  Romana  Curia  sequan- 
«  tur  adunantiae  per  eumdem  Papam  cum  eodem  collegio, 
«  velcum  aliquaejus  parte,  utin  capellis  Pontificiis,  vel  in 
«  aliquibus  congregationibus  contingit  (in  illis  praesertim  san- 
«  ctiofficii,  et  signatur»  gratiae,  ac  examinis  Episcoporum, 


PARS    SEGUNDA.  141 

€  et  quandoque  rituum  pro  canonizatione  sanctorum,  ac  in 
c<  aliis)^  non  tamen  istud,  sed  aiia  adhibentur  nomina.  » 
(Card.  de  Luca,  Theatrum  veritatis^  libro  15,  parte  2,  dis- 
cursu  5,  n.  1). 

S''  Non  extabant  olim  plures  Sacrae  Congregationes,  sed 
unica^  nempe  Consistorium.  Antiquitus  quippe  solebat  Sum- 
mus  Pontifex  in  Consistorio  dirimere  causas  omnes  de  qui- 
bus  nunc  cognoscunt  et  pronuntiant  variae  Cardinalium  Con- 
gregationes  aliaque  Romana  dycasteria.  Hinc  fere  quotidie 
ejusmodi  Consistorium  habebatur  :  et  in  eo,  praeter  aliorum 
negotiorum  expeditionem,  ventilabantur  etiam  causae  in 
forma  contentiosa.  Postea  vero  ob  negotiorum  molem,  coe- 
peremultacommittiquibusdam  tribunalibus  et  officialibus,ec 
institui  variae  Cardinalium  Congr^^gationes  ;  ita  ut  tandem 
nonnisi  certa^  quaedam  negotiorum  species  in  Consistorio  ex- 
pediendae  reservatae  sint. 


'.0 


Consistorii  autem  origo  et  antiquitas  ab  ipsis  Romanae 
Ecclesiae  exordiis  repetenda  est.  Quod  enim  primitus  non 
tantum  Romae,  sed  in  aliis  etiam  ecclesiis  haberet  quisque 
Episcopus  suum  presbyterium,  seu  senatum,  presbyteris  et 
diaconis  calhedrali  ecclesiae  addictis  constantem,  ac  cum  eo 
senatu  causas  atque  ardua  quaeque  negotia  expediret,  pro 
comperto  habent  eruditi.  Quibus  etiam  explorata  resest, 
eosdemqui  nunc  Cardinales  vocantur,  eos  fuisse  presbyteros 
et  diaconos,  quibus  Summi  Pontificis  presbyterium  seu  sena- 
tus  conflabatur.  Hinc  in  coeremoniali  Romano,  quod  com- 
mentariisillustravit  Catalanus  (1.  1,  tit.  1,§  9)  sic  asseritur  : 
Senatus  autem  Romanoe  Ecdesi(B^  a  Petro  divina  inspira- 
tione  institutus  est.^  cum  quo  omnia  ardua  EcclesicB  negotia 
exjplicaret, .  Quae  verba  perpendens  Gaialanus  sic  adnotat  : 
«  Senatus  ecclesiae  dictus  estclerus,  ac  praesertim  coetus 
«  presbyterorum.  Ejusque  non  uno  in  loco  meminit  S.  Hiero- 
«  nymus...  Ecclesia^  inquit,  hdbet  senatum^  ccetum preshyte- 
c(  rorum.  Sanctus  Ignatius  in  epistola  ad  Trallianos,  sena- 
«  tum  ipsum  vocat  sacrum  coetum^  concilium,  et  assessores 
cc  Episcopi.,.  Morem  autem  fuisse  Ecclesiae  Antiquissimum, 
(i  ut  sine  consessu  et  consilio  cleri  nihil  Episcopus  perageret, 
«  testem  habemus  S.  Cyprianum... 


142  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA.  I 

€  Ad  Romanam  Ecclesiam  quod  attinet,  non  addubito,  quiii 
«  ea  ibidem  a  Sancto  Petro  statuta  fueiit  disciplina^  ut  cunij 
«  ipsius  Ecclesise  senatu  seu  clero  Pontifex  omnia  ardua  Ec- 
«  clesiod  negotia  explicaret...  Juxta  veterem  vel  Romana^ 
<c  Ecclesiae  disciplinam  Siricius  Papa,  qui  ad  Apostolicam 
«  Sedem  evectus  fuit  anno  384;  confixit  Jovinianum  novel- 
«  lamque  ejus  haeresim  in  Synodo  presbyterorum  et  diacono- 
«  rum,  ompresiyterium  nomen  erat,  uti  ex  ejusdem  Pontifi- 
(f  cisepistola  2  liquet :  facto  ergo  presiyterio^  constitit  chris- 
«  tianoelegi  esse  contraria  fquae  docebat  Jovinianus).  Om- 
«  niumnostrum,  tam^preslyterorumquamdiaconorum,  quam 
«  etiam  totius  cleri,  una  suscitata  fuit  senientia . . .  Tandem 
«  ut  alios  omittam  Romanos  Pontifices,  Felix  III,  ordinatus 
«  Papa  anno  483,  depositionis  sententiam  in  pseudo  Episco- 
«  pum  Antiochenum  Petrum  Cnapheum  contorquens,  eam- 
«  dem  suo  et  eorum  nomine  promulgavit  qui  una  secum 
«  Apostolicum  thronum  regerent,  hoc  est,  presbyterorum  et 
<i  diaconorum  Ecclesiae  Romanae,  ut  ex  illius  epistola  4  ad- 
cf  dicimus  :  Firma  sit  Jkbc  tua  de;positio^  a  me  et  ab  his  qui 
«  una  mecum  ApostoUcum  thronum  regunt. 

«  Quod  de  Siricio  et  Felice  attigimus  perspicue  demonstrat, 
c(  quod  fuse  explicatThomassinus,  presbyteros  diaconosque 
cc  romanos  romanis  conciliis  interesse  solitos,  cumEpiscopis 
<s  qui  forte  tum  Romae  reperiebanlur,  et  una  cum  Pontifice 
cc  cognovisse  de  causis  omnibus,  quae  ad  primariam  princi- 
cc  pemque  Ecclesiam  toto  ex  orbe  referebantur.  Haec  erat  et 
«  aliarum  omnium  forma  ecclesiarum,  seu  metropolitanarum 
<t  seu  cathedralium.  Causae  omnes  ibi,  seu  temporales  seu 
«  spirituales,  cleri  superioris  conspiratione  et  judicio  termi- 
«  nabantur,  hoc  est,  presbyterorum  et  diaconorum  cum  Epi- 
cc  scopo.  Atqueexhis  splendetmj?^Y^Zor^mantiquitasdignitas- 
cc  que  summa,  collegii  scilicet  presbyteroriim  et  diaconorum 
cc  Episcopo  adunatorum  in  tractandis  negotiis  ecclesia^  ca- 
cc  thedralis,  imoetthroni  Romae  Apostolici.  Eorum  enim  cum 
«  Episcopo  unus  erat  senatus,  unum  consilium,  unum  totius 
cc  Ecclesiae  regimen  ;  cujus  abimperio  clerus  populusque  re- 
^<  liquus  pendebat...  Utinteliigas  clerum  superiorem  Metro- 
«  politani,  Primatis,  Patriarchae,  adeoque  Summi  Pontificis, 


PARS  SEGUNDA.  143 

«  illum  esse  senatum,  ad  quem  referantur  causae  omnes  quae 
c(  ad  ipsum  Praesulem  perferuntur,  quocumque  se  exporrigat 
«  ejus  potestas.  » 

Ergo  revera  Consistorii  praxis  cum  ipsa  Romana  Ecclesia 
exordium  sumpsit ;  mutato  dumtaxat  decursu  temporum  no- 
mine  :  coetus  enim  ille  presbyterorum  et  diaconorum,  qui 
olim  sub  presiyterii  seu  senatus  nomine  una  cum  Summo 
Pontifice  de  totius  Ecclesiae  causis  et  negotiis  cognoscebat 
et  pronuntiabat,  hodie  sacri  collegii  appellatione  designatur. 


§" 


Quotuplex  sit  Consistorium  ,   et  quodnam  uniuscujusque  speciei  pro- 

prium  objectum. 


«  Tribus  modis  celebrari  solet  Consislorium  ;  unde  et 
<  distinctio  Consistorii  ordinarii  seu  secreti,  solemnis  seu 
«  publici,  et  Consistorii  semi-publici.  Quod  ultimum  ita 
«  nuncupatur,  quod  formam  tum  publico,  tum  secreto 
«  Consistorio  propriamex  parte  referat... 

«  In  Consistorio  puilico  non  tractari  solent  negotia,  sed 
«  potius  coeremonialia  quaedam  peragi  :  veluti  regum  et 
«  principum  atque  ab  eisdem  missorum  oratorum  receptio  : 
«  galeri  traditio  Cardinalibus  noviter  creatis,  et  aiia  hujus- 
<^c  modi.  In  eo  tamen,  iis  intervallis  quibus  Papa  ipsa  coere- 
«  moniali  functione  non  detinetur,  ne  tempus  inutiliter  ela- 
«  batur,  interveniunt  aliqui  advocati  consistoriales,  qui 
«  lingua  latina  virtutes  et  merita  alicujus  servi  Dei  enarrant, 
«  canonizationem  postulantes,  beatificationemve,  aut  cultus 
«  publici  concessionem. 

«  Semi-puUicum  Consistorium  celebratur  pro  causis  ca- 
«  nonizationum  ;  atque  in  eo  ejusmodi  canonizationes  prae- 
«  parantur.  Ei  autem  interesse  et  votum  dare  permittuntur 


144  TRACTATUS    DE   CURIA    ROMANA. 

«  Episcopi  et  Archiepiscopi,  quotquot  in  curia  (1)  reperiun- 
«  tur ;  ita  ut  imaginem  quamdam  referat  et  figuram  gene- 
«  ralis  Concilii,  ac  veluti  universalis  Ecclesiae  repraesenta 
«  tionem. 

«  Frequentior  caeteris  est  ordinarii  seu  secreti  Consistori 
«  forma.  In  ejusmodi  autem  Consistorio  solebat  antiquitus 
«  Pontifex  per  seipsum  dirimere  causas  omnes,  de  quibus 
«  nunc  cognoscunt  et  pronuntiant  variae  Cardinaliumcongre- 
«  gationes,  aliaque  tribunalia.  Hinc  fere  quotidie  primitus 
«  habebatur  illud  Consistorium  :  postea  vero  bis  in  hebdo- 
«  mada.  Et  in  eo  ventilabantur  causae  cum  advocatis  et 
«  procuratoribus,  in  forma  contentiosa  ;  ac  praeterea  in  eo- 
«  dem  expediebantur  negotia,  quae  nunc  a  dataria  aliisque 
«  officialibus  pendent. 

«  Crescente  autem  negotiorum  numero,  ccepere  quibus- 
«  dam  tribunalibus  et  officialibus  multa  committi,  retentis 
«  certis  causarum  speciebus  in  Consistorio  dirimendis. 

«  Juxta  hodiernam  consueludinem,  solet  bis  in  mense 
«  ejusmodi  Consistorium  celebrari...  Praemonentur  Cardi- 
«  nales  pridie  per  cursores  Pontificios...  Postquam  ad 
«  atrium  destinatum  pervenerunt  Eminentissimi  Patres, 
«  sedentin  scamnis  ligneis...,  Summum  Pontificem  expec- 
«  lantes...;  qui  veniens.  ad  caput  atrii  sub  baldachino  sibi 
«  paratam  sedem  occupat  ;  patentibus  interea  januis  et  vi- 
«  dentibus  iis  qui  Cardinales  comilati  sunt ;  et  sic  audien- 
«  tiam  auricularem  cuilibet  postulanti  Cardinali  concedit 
«  Papa...  Qua  audientia  finita,  (aut  slatim,  si  eam  pr«ler- 
«  mittere  malit  Papa),  a  clerico  Consistorii  alta  voce  sic  in- 
«  timatur,  extra  omnes  :  et  tunc  exire  debent  cateri  omnes 
«  praeter  Cardmales,  qui  in  atrio  portis  clausis  cum  Papa 
«  remanent...  Tunc  tractanfur  negotia  consistorialia,  pro- 
«  ponente  Pontifice.  etsingulorum  Cardinalium  votum  sive 
«  sententiam  exquirente.  Fiunt  decreta,  et  ea  describit  Car- 
«  dmahs  vice-cancellarius,  qui  notarii  seu  secretarii  Pap« 


(1)  Id  est  Roma3,  yel  ubi  Papa  degit ;  quia  ubi  P.pa.  ibi  Curia. 


PARS    SEGUNDA.  145 

€  et  Consistorii  officium  explet.  Nam  etsi  quidam  alter  offi- 
«  cialis  secretarii  consistorialis  nomen  gerat,  est  tamen 
€  privatum  ejus  officium^  respiciens  dumt;ixat  interesse  et 
«  massam  emolumentorum  sacri  collegii ;  ita  ut  nequaquam 
«  sit  actuum  consistorialium  secretarius.  »  Haec  italice  Gar- 
dinalis  de  Luca  {il  dottore  mlgare^  lib.  15,  cap.  4,  n.  2  et 
seq.),  quem  locur.i  in  latinum  transtulimus. 

Eamdem  materiam  cilatus  auctor  perlractans  in  suo  tliea- 
tro  veritatis  (lib.  15,.parte  2,  discursu  5,  n.  5),  quaedam 
notatu  digna,  in  modo  citato  textu  praetermissa,  exposuit 
quoad  Consistorium  ordinarium,  seu  secretum,  hoc  modo: 
«  Quatenus  itaque  ad  ordinarium  secrelum  Consistorium 
«  pertinet,  illud  antiquiori  tempore  bis  in  hebdomada  teneri 

solebat,  medio  vero  (sevo)  semel,  pro  brevioribus  causis^ 
«  in  forma  contentiosa  etiam  cum  interventu  procuratorum 

et  advocatorum.  utriusque  partis,  decidendis  per  Papam, 

cum  voto  Cardinalium  :  atque  ex  hujusmodi  decisionibus 
«  aliqua  pars  canonum  registratorum  in  quinque  libris  de- 
c  cretalium  est  desumpta  ;  alia  vero  ex  decisionibus  rotse. 
«  Hodie  vero  rarius  illud  habetur,  ad  Papae  placitum...  Pro 

frequentiori  autem  praxi  bis  in  mense... 

«  In  consueta  palatii  aula  magna,  (vel  in  alia  Papas  pla- 
«  cita)  singuli  Cardinales  cum  solemni  comitatu  et  obsequio 
«  ad  illud  accedunt,  more  regio  ;  adeo  ut  in  hac  functione, 
«  magis  quam  ia  aliis,  Romanae  Curiae  majestas  elucere  vi- 
«  deatur,  atque  ita  verificari  id  quod  antiqul  scriplores  de 
«  profanse  Iriumphantis  romanae  reipublicae  senatoribusdi- 
«  cere  solent,  ut  scilicet  tot  reges  reputari  mereantur. 

«  Poslquam  vero  Cardinales^  in  convenienti  numero,  sta- 
«  tuta  hora,  in  aula  congregati  sunt,  in  scamno  seu  banco 

ligneo,  cappa  magna,  rochetto  el  birreto  induti  sedendo  ; 
«  Papa  ad  suam  consuetam  sedem,  aliqualiter  elatam  sub 
«  throno  seu  baldachino  in  habitu  privalo,  cum  rochetto 
«  scilicet  et  mozzetta  ac  birreto  Ponlificio  accedit ;  ibique 
«  donec  omnium  Cardinalium  accessus  sequatur  (vel  etiam 
«  eo  secuto  ad  sui  beneplacitum),  januis  adhuc  apertis, 
«  adeo  ut  omnibus  nobilibus  et  qualificalis  viris  ac  Praelatis 
«  aditus  pateat,  singulis  Cardinalibus  petentibus  privatam 

10 


146  TRA.GTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

«  auricularem  auclientiam  praestat,  super  propriis,  vel  prin- 
«  cipumautamicorum  velfamiliariumprecibus  acinstantiis, 
«  aliisque  negoliis.  Atque  in  hac  functione  praesertim  Papae 
«  majestas  dignoscilur  ;  quoniam  licet  Cardinales  in  pra:^- 
«  sentia  Papse  sodeant,  in  dicto  banco,  cooperto  capite,  cum 
«  birreto  cardinaiitio,  attamen  ubi  singuli  Papam  ibi  publice 
«  alloquuntur,  coram  eo  stant  capite  discoperto,  cum  mcigno 
«  obsequio  ac  reverentia,  quamvis  magnorum  principum 
<c  filij  sint,  vel  Cardinales  magnse  existimationis...  Dictaque 
«  audientia,  pro  Papae  beneplacito  expleta,  omnes  ab  aula 
«  ejiciuntur,  solis  Cardinalibus  cum  Papa  remanentibus ; 
«  in  proxima  aula  solum  assistentibus  collegii  secretario  et 
«  clerico,  aliisque  ministris,  ut  prompte  accurrant  ;  ita  ta- 
«  men  ut  Consislorii  secreta  audire  non  valeant.  Negotia 
«  vero  quae  liodie  in  Consislorio  explicantur,  forensem  con- 
«  tentiosam  formam  amplius  non  habent,  sed  solam  gra- 
«  tiosam  vel  polilicam,  ut  principis  supremum  senatunx 
«  decet.  » 


III. 


Quasnam  negotia  in  Consistorio  expediri  soleant. 


Quoad  Consistorium  publicum  et  semi-publicum,  id  jam 
satis  dictuni  est  superiori  paragrapho.  In  secreto  autem 
Consistorio  expediri  solent  sequentia  : 

1**  Promotiones  ad  cardinalatum  :  2^  promotiones  ad  ca- 
thedrales,  metropolitanas  etalias  superiores  ecclesias  :  3^  Epi- 
scoporum  translationes  :  4°  deputationes  suffraganeorum 
seu  coadjutorum  Episcopis  concessorum,  sive  cum,  sive  ab- 
sque  futura  successione  :  5«  dioeseseon  creationes,  uniones, 
dismembrationes  :  6«  Pallii  concessiones  :  7«generatim  magni 
momenti  negotia  ecclesiastica,  qua^  cum  redbus  aut  prin- 
cipibus  componenda  veniunt ;  nisi  tamen  absque  Consistorio 


PARS    SEGUNDA.  447 

ca  expedire  magis  opportunum  duxerit  Summus  Ponlifex  : 
8°  solent  eliam  Summi  Pontifices  in  secreto  Consistorio  sa- 
crum  collegium  alloqui,  sive  de  generali  totius  Ecclesiae 
statu,  sive  de  exorta  in  alicujus  regionis  ecclesias  procella, 
sive  de  irrepentibus  erroneis  ac  periculosis  doctrinis,  mo- 
rumve  corruptelis ';  simul  exprimendo  quid  ipsi  probent, 
quidque  rejiciant,  doleant  et  condemnent.  Qua?  allocutiones 
eo  consilio  fiunt,  ut  postea  juris  publici  facta^,  et  perlata 
per  totum  mundum  earum  notitia,  certiores  fiant  Episcopi, 
clerus  ac  populi  de  perversorum  moliminibus,  de  latente 
sub  novis  doctrinis  errore  ac  periculo,  ac  de  via  tandem 
quam  inter  contemporaneas  commotiones  ac  rerum  circum- 
stantias  sequi  tuto  possint  aut  etiam  debeant. 


§IV. 


Quid  sit  S.  Congregatio  consistoriali». 


1*  Hoc  nomine  dicitur  nonnullorum  Cardinalium  congre- 
^atio,  quorum  officium  est  negotia,  de  quibus  in  Consistorio 
aronuntiandum  est,  examinare  ac  discutere,  necnon  de  iis- 
lem  ad  Summum  Pontificem  referre ;  ita  ut  antequam  ha- 
Dealur  Consistorium,  jam  determinatum  fuerit  quid  in  eo 
3ronuntiandum  sit^  nec  in  ipso  Consistorio  opus  sit  ulla 
ieliberatione  vel  discussione.  Hinc  dici  potest  congregatio 
lla  Consistoni  prcByamtrix.  Instituta  est  a  Sixto  V,  Consti- 
utione  immensa  (22  januarii  1588)  :  vide  Plettenberg, 
Votitia  congregationum^  cap.  3,  §  1,  n.  54  et  seq. 
2**  Attributiones  ejus  dictus  Pontifex  sic  determinavit  : 
Imprimis  cognoscant  de  legitimis  causis  erectionum  nova- 
rum  ecclesiarum  quarumcumque,  patriarchalium,  metro- 
politanarum  et  cathedralium  ;  ac  decujusque  earum  dote, 
capitulo,  clero,  populo,  et  aliis  quse  ad  ejusmodi  erectio- 
nes,  juxta  prsescriptum  sacri  Concilii  Tridentini  et  san- 


148  TRACTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

<(  ctorimi  Patrum  decreta,  necessaria  erunl.  Examinent 
«  pra3terea  omnes  difficullotes  de  his  incidcntes  ;  controver- 
<(  sias  quoque  inter  eas  quae  jam  erectse  sunt  necnon  dicta- 
€  rum  ecclesiarum  ;  dioeceseon  vel  monasteriorum  uniones, 
€  dismembrationes,  cessiones,  permutationes,  Iranslationes, 
«  pensionum  super  illarum  reditibus  assignationes  ;  monas- 
c(  teriorum  pluralitatem  ;  dignitatum  incompatibilitalem  ; 
<c  prsesentationes  et  nominationes  ;  electionum  sive  postu- 
«  lationum  confirmationes  seu  admissiones  ;  sufTraganeo- 
c<  rum  coadjurotumque  deputationes ,  cum  futura  succes- 
«  sione  sive  absque  eadem  successione  ;  curamque  adhi- 
«  beant  solertem  circa  aetatem  et  qualilalem  promoven- 
«  dorum,  eaque  discussa  et  examinata  ad  Pontificem  refc- 
«  rant.  » 

A^ota.  —  De  particulari  congregatione  super promovendis 
ad  episco]patum ,  — Instituit  Benedictus  XIV  (Constitutione 
ad  ApostoliccB^  17  octobris  174U)  particularem  quinque  Car- 
dinaliuni  congregationem,  cujus  officium  esset :  perquirere 
(adhibitis  prudentibus  informationibus)  quinam  viri  utiliter 
ad  episcopales  archiepiscopalesve  sedes  promoveri  possint  : 
contingente  sedium  vacatione,  consiliis  suis  juvare  Ponlifi- 
cem  ut  digniores  dignoscere  et  promovere  valeat :  transla- 
tionum  propositarum  causas  examinare,  atque  item  consi- 
lium  suum  de  iis  Ponlifici  aperire.  Hujus  congregationis 
secretarium  constituit  prsefatus  Pontifex  auditorem  camerse 
Apostolicae. 


CAPUT  II 


DE  SACRA  GONGREGATIONE  UNIVERSALIS  INQUISITIONIS  SEU  SANGT! 

OFFIGU. 


Dicemus  l^  quid  sit  S.  Congregatio  sancti  officii  ;  quan- 
donam  instituta  ;  et  quomodo  differat  a  sancto  officio  seu 


PARS    SEGUNDA.  149 

inquisitione  :  2®  quibus  personis  constet  dicta  congregatio  : 
3**  quaenam  causse  et  personae  ipsius  jurisdictioni  subjaceant : 
4**  qua  forma  procedere  soleat  :  5''  quae  sit  specialis  ejus 
procedendi  forma,  in  librorum  examine  et  proscriptione. 


§1 


Quid  sit  S.  CongregatioSancti  Officii  seu  inquisitionis:  quandonam ins- 
tituta:  et  quomodo  differat  a  Sancto  Officio  seu  inquisitione. 


Qu^sTio.P  — Quid  sit  sanctum  officium  seu  inquisitio  ?  — 
l*'  Hoc  nomine  designatur  institutio  judicum,  a  Sede  Aposto^ 
lica  ad  id  deputatorum,  ut  in  variis  mundi  partibus  contra 
reos  haereticai  pravitatis  p^^ocedant.  Quamvis  enim  Episcopo- 
rum  quisque  in  sua  dioecesi  id  officii  explere  debeat,  sitque 
proinde  vi  suaeordinariae  jurisdictionis  verus  inquisitor,  seu 
inquisitor  natus^  ut  dici  solet,  nihilominus  non  Episcopi  aut 
alii  locorum  ordinarii  inquisitorum  nomine  intelligi  solent^ 
sed  dumtaxat  illi  alii  judices  a  Sede    Apostolica  deputati. 

2"*  Saeculo  decimo  tertio  coeperunt  ejusmodi  inquisitores 
auctoritate  Apostolica  muniti,  per  varias  regiones  mitti.  As- 
sumi  autem  praecipue  solebant  e  praeclaro  sancti  Dominici 
ordine  :  ac  non  pauci  etiam  e  familia  Franciscanorum. 

3®  ^  Olim  instituebant  eos  generales  et  provinciales  ordi- 
«  num  Praedicatorum  ac  Franciscanorum.  »  (Plettenberg, 
Notitiacongregationum,  pag.  603,  edit.  Hildesii  1693).  Quam 
potestalem  dictis  generalibus  ac  provincialibus  contulerant 
Innocentius  IV  (constitutione  odore  suavi),  Clemens  IV(con- 
stitutione  licet  ex  omnibus)^  et  Alexander  IV  (constitutione 
olim  pr<esentiens y  et  licet  ex  omniius). 

4^  Variis  item  constitutionibus  statuerunt  summi  Pontifi- 
cesspecialem  contra  crimen  haereseos  procedendi  modum^ 
quem  dicti  inquisitores  sequi  deberent  ;  et  pariter  determi- 
narunt  quomodo  in  eadem  dioecesi  Episcopus  et  inquisitor 


^5Q  TRAGTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

procedendi  contra  haerelicos  potestatemsimul  haberent,  eam- 
qiie  exercere  deberent. 

5«  In  Hispaniis,  ab  circiter  anno  1486,  inducta  est  specialis 
soncti  officii  forma.  Dequasic  Pleltenberg  :  «  Ferdinando  V 
«  sic  postulante^  abdicavit  se  Dominicanorum  familia  inqui- 
<c  sitorum  officio  ;  et  authoritate  Ponlilicis  commissum  id  est 
a  clericis  ssecularibus,  canonum  et  legum  peritis.  Quare  jussu 
c<  regis  etex  permissione  Pontificis,  instituit  Cardinalis  Men- 
c<  dozius  officium  sanctae  inquisitionis,  eique  adhibito  docto- 
«  rum  virorum  consilio,  legos  et  ordinem  pra^scripsit  in  tota 
«  Hispania  ac  provinciis  regi  catholico  subjectis  observan- 
«  dum.  » {Notitia  congregationum^  pag.  595,  edit.  Hildesii 
1693).  Supremi  consilii  hispanicae  inquisitionis  membra  ab 
inquisitore  generali  eligebantur,  et  a  rege  approbari  debe- 
bant.  Ipsum  autem  generalem  inquisitorem  nominabat  rex, 
confirmabat  Papa. 

6''  Proprium  inquisitoribus  est  ut  eorum  jurisdictio,  quam- 
vis  sit  delegata,  non  expiret  morte  delegantis.  Unde  mortuo 
Summo  Pontifice  perdurat  jurisdictio  inquisitorum,  ipsius 
auctoritale  deputatorum.  Idjam  anno  1267  decrevit  Cle- 
mens  IV,  his  verbis  :  ne  aligui  dubitationem  sollicitam  ex- 
citanfes  in  daiium  revocent,  an  officium  inquisitionis  hcere 
tic(B pravitatis  sollicitudini  vestrcB  intra  certos  limites  aT) 
Apostolica  Sede  commissum^  expiret  jper  mortem  Romani 
Pontiftcis  qui  commisit,  prcesenti  declaramus  edicto,  ipsum 
officiumy  non  solum  quoad  negotia^  vivente  mandatrre  in' 
cepta,  iw.o  etiam  qaoad  integra  et  7ion  ca^pta,  et  quod  plus 
est,  quantum  ad  ea  quce  tunc  nequaquam  emerserant^  in  fa 
vorem  fidei.postcommittentis  oUtum  perdurare.  (C.  ne  ali- 
qui,  \Odeh(Breticis,  in  6).  «  Pro  intellectu  hujus  capitis(ait 
«  Glossa)esl  pra^supponendum  primo  illud  quod  habeturin 
^  (^^^'degravatum.deoficiodelegati,  videlicetquod  jurisdic. 
«  tio  delegata  expiratmorte  mandaatis,  reexistente  inlegra: 
«  item  secundo  est  praesupponendum,  quod  inquisitores  a 
«  Sede  ApostoUca  deputati  habent  jurisdictionem  delega- 
«  tam.  »  Hinc  juxta  ordinarias  juris  regulas  debuisset  in- 
quisilorumjurisdictio  per  mortem  Summi  Pontificisextingui, 
nisi  contrarium  exprcsse  a  SeJe  Aposlolica  fuisset  statutum. 


PARS    SEGUNDA.  lUt 

8**  De  aliis  quae  circa  inquisitionis  seu  sancti  officii  instilu- 
tum  moveri  solent  quaestionibus,  necnon  de  praetensa  ejus 
crudelitatft  et  injuslilia,  vide  meum  tractatum  dejudiciis^ 
tomo  2,  pagina  366  et  sequentibus. 

Qu^sTio  IV.  —  Quid  sit  Sacm  Congregatio  sancti  officii 
^eu  inquisitionis.  —  «  Cum  sub  inilium  saeculi  decimi 
€  quinti  Lutherana  hseresis  totam  fere  Germaniam  infecis- 
«  set,  et  aliquas  etiam  Italiae  partes  afflasset,  ne  virus  hoc 
«  longius  serperet,  sed  eo  jam  infecti  opportunis  remediis 
«  curarentur,  erexit  Paulus  III  anno  1542  (Constitutione  34, 
«  quae  incipit  licet  ai  initio)  Congregationem  Sancti  Officii, 
«  seu  tribunal  universalis  inquisitionis  ;  quam  deinde  con- 
<c  gregationem...  illius  successores  approbarunt,  pluribus- 
«  que  privilegiis  auxerunt  Pius  IV  (Constitutione  cum  nos)^ 
«  Pius  V  (Constitutione  sanctissimus ^  Constitutione  inter^ 
«  et  Constitutione  cum  felicis),  Sixtus  V  (Constitutione 
«  omnes).  »  Ila  Pletlenberg  {Notitia  cong regationum^  pag. 
618,  edit.  Hildesii  1693).  Confundenda  non  est  Sacra  Con- 
gregatio  sancti  officii  seu  inquisitionis,  cum  ipsomet  sancta 
officio  seu  inquisitione.  Sub  Innocentio  III  exordium  sump- 
sit  sanctum  officium,  id  est,  institutio  judicum  delegatorum 
qui  contra  haereticalem  pravitatem  procederent.  Congrega* 
lio  autem  Cardinalium,  quae  in  eodem  haereticos  coercendi 
officio  praecipuas  partes  haberet,  nonnisi  anno  1542  erecta 
fuit.  Unde  jam  existenti  sancto  officio,  addita  est  eique  prae- 
posita,  ut  finis  per  sancti  officii  institutionem  intentus,  me- 
iius  obtineretur. 


§11. 


Quibus  personis  constet  Sacra  Congregatio  universalis  inquisitionis. 


1*"  Congregatio  illa  non  alium  habet  frefectum  quam  ip- 
^ummel  ilomanum  Pontificem.  Aliis  aulem  pluribus  Coa- 


152  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

gregationibus,  ut  infra  videbilur,  proeest  aliquis  e  Cardina- 

libus. 

2°  S.  Congregationi  Sancti  Officii  is  addicitur  Cardina 
lium  nunierus  quem  opporlunum  existimat  Summus  Pon- 
titex.Qui  Cardinales  dicualnv  ffe^ierales  inquisitores.  Secre- 
tarium  autem  Congregationis  semper  agit  Sacri  Collegi 
decanus. 

3^  Eidem  Congregationi  adlaborant  plures  officiales,  vide 
licet :  commissarius,  assessor,  fiscalis,  notarius,  et  alii  in- 
feriores  ministri. 

Com7>iissarhis  ordinarii  judicis  parles  gerit  :  assumi  solel 
ex  ordine  Sancti  Dominici,  et  e  provincia  Lonibardice  ;  voca- 
turque  commissarius  sancti  officii. 

Assessor  dicilur  is   quem   commissarius   pro  consiliario 
habet.  Soletque  illud  officicium  committi  alicui  ex  iispraelati 
qui  camerarii  honorarii  dicuntur,  vel  alicui  clerico  ssecu- 
lari  sacrorum  canonum  perito. 

4**  Habet  insuper  S.  Congregatio  sancli  officii  consultoreii 
suos,  qui  e  sa^culari  et  regulari  clero  assumuntur.  Hos 
interlocum  semper  habent  duo  Patres  Dominicani,  videlicet 
generalis  totius  ordinis,  et  magister  Sacri  Palatii  :  iteir 
unus  ex  ordine  Minorum  Conventualium. 

5*^  Qualificatores  autem  dicuntur  ii,  qui  a  Sacra  Congre- 
gatione  jussi,  censuram  de  scripto  aliquo  ferunt.  Hi  nempc 
declarant,  qua  nota  theologica  digna  sibi  videatur  aliqua 
propositio,  aut  alicujus  libri  doctrina.  (Vide  Benedicti  XIV 
Constitutionem  sollicita,  §  3,  9  Julii  1753). 

6"^  Supradicli  autem  consultores  et  officiales  secretum  ser 
vare  tenentur,  sub  poena  excommunicationis  ipso  facto  in 
currendae. 


PARS    SEGUNDA.  15S 


§111 


Quaenam  causse  ac  et  personae  Sacrse  Congregationis  Sancti  Officii  juris- 

dictioni  subjaceant. 


l^  Criminales  causas  quse  sancti  officii  seu  inquisitorum 
Iribunalibus  subjicent^  enumeravimus  in  traclalu  de  Judi- 
ciiSy  tomo  2,  pag.  379  et  380.  Porro  ibi  enumeratae  causae 
ac  person3e,subjacent  etiam,  et  a  fortiori,  Sacrae  Congrega- 
tionissancti  officii  Cardinalibus  ;  cum  ii  Cardinales  genera- 
Uum  inquisitorum  munere  fungantur.  Unde  «  in  hac  Con- 
«  gregatione  seu  Iribunali  discutiuntur  omnes  causae  et 
«  materiae  haereticam  pravitatem,  schismata,  apostasiam 
c<  a  fide,  magiam,  sortilegia,  divinationes,  sacramenlorum 
«  abusus  concernentes.  »  (Plettenberg,  Notitia  Congrega- 
tionum^  pag.  619,  edit.  Hildesii  1693).  Insuper  aulem  de 
prsefatae  Sacrae  Congregationiscompetentia,  haec  adnotanda 
veniunt  : 

2^  Habet  generatim  cognitionem  supremam  de  religione  : 
non  quidem  ita  ut  novos  fidei  articulos  conhcere  possit,  sed 
ut  quaecumque  contra  fidem  commissa  judicet  ac  puniat.. 
(Vide  Plettenberg,  loco  citatoj. 

3''  Cognoscit  de  appellationibus  quae  in  praefatis  materiis 
ad  Sedem  Apostolicam  deferuntur  (ibid.,  pag.    620). 

4"*  Ad  ipsam  recurritur  quando  in  sententiis  ferendis  noa 
concordant  inquisitores  cum  Episcopis  (ibidem). 

S**  Jurisdictio  quamhabet  Sacra  Congregatioindicis  etma- 
gister  Sacri  Palatii,  cumulative  etiam  pertinet  ad  S.  Congre- 
gationem  universalis  inquisitionis  (ibidem). 

6®  «  Supremilnquisitoresjarisdictionem  habenl  supraom- 
«  nes  Patriarchas,  Archiepiscopos^  Episcopos  etin  inquisi- 
«  tores  ;  et  quascumque  alias  personnas,  licet  praeeminen- 
«  tes.  »  (Pletlenberg,  loco  cit.,  pag.  622j.  Quod  tamen  intel- 
ligendum  est,  in  maleriis  ad  quas  dictae  Sacrje  Congregatio- 
nis  jurisdictio  extenditur. 


|g4  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA 

?•  Eadem  Sacra  Congregatio  deputare  potest  inquisitores 
ubivislocorum  ;  etiam  cum  facultalealios  subdelegandi(ibid., 

8*  Ipsiusautem  officupra3Cipue  estinvigilare,  ne  pravaedoc- 
trinae  libris,  aliisve  scriplis  diffundantur.  Hinc  licet  ad  Sa- 
€ram  Congregationem  indicis  examinandos,  et  (si  opus  sit) 
proscribendos  ssepius  remittat  suspectos  libros,  ipsa  tamen 
perseipsamejusmodi  examen  et  proscriplioaem  idenlideni 
peragit ;  quando  nempe  agitur  de  difficilioribus  et  magni 
momenti  quaestionibus. 


§IV. 


Quaforma  in  Sacra  Congregatione  inquisitionis  protedisoleat. 


1°  Triplicis  speciei  comitia  in  ea  Congregatione  habentur, 
videlicet  :  consultorum  absque  Cardinalibus^  Cardinalium 
absque  Summo  Pontifice,  et  coram  Summo  Pontifice. 

2°  Congressus,  seu  (utetiam  dicitur)  Congregatio  consul 
torum^  seu  feriae  II,  habeturregularitersingulis  hebdomadis, 
die  lunae,  in  palatio  sancti  officii  quod  a  sancto  Pio  V  prope 
vaticanas  sedes  extructum  est.  In  ea  conveniunt  consultores, 
cum  commissario  sancti  officii,  ejusque  assessore  et  ministris 
aliis.  Et  ibi  fit  communicatio  negotiorum  emergentium,  et 
deliberatur  da  causis  et  materiis  quae  in  proxima  Congrega 
tione  Cardinalium  ab  assessore  referri  debeant. 

3^  Congregatio  Cardinaliumabsque  Summo  Pontifice,  quae 
et  Congregatio  ferice  IV  yocdXwv,  in  conventu  Dominicano- 
rum  supra  minervam  nuncupato,  singulis  feriis  quarlis  ha- 
beri  solet.  Congregatis  ergo  Eminentissimis  Cardinalibus, 
«  accedit  solus  assessor,  et  stando  negotia  occurentia  refert, 

<  ac  processus  missasque  litteras  seu   relationes    praelegit. 

<  Quibus  auditis,  et  a  Cardinalibus  ponderatis,  admittuntur" 
«  consultores,  qui  interim  in  aula  exteriori  praestolabantur  ; 


PARS  SECUNDA.  155 

^  eorumquesententiaexpetitur.  y>  {yX^VienhQv^,  Notitia  Con- 
gregationum^  pag.  624,  edit.  Hildesii  1693). 

Tum  Cardinales  definilive  pronuntiant  ac  decernunt  ;  nisi 
forte  gravius  aliquod  negotium  remittendum  polius  existi- 
ment  ad  Congregationem  Feriae  V,  id  est.  coram  Summo 
Pontifice  habendam.  Pleraque  autem  negolia  in  hisce  Con- 
gregalionibus,  a  quibus  abest  Pontifex,  expediuntur  a  Cardi- 
lalibus.  Eodem  vero  die  quo  ab  ipsis  facta  sunt  decreta,  de 
iis  per  assessorem  relatio  fit  ad  Summum  Pontificem.  Et  pos- 
tea  promulgantur  decreta  haec,  sub  nomine  Cardinalium  Sa- 
crae  Congregationis  sancti  officii  ;  facta  tamen  dictae  relatio- 
nis  ad  Summum  Pontificem  mentione. 

4**  Proprium  id  habet  S.  Congregatio  sancti  officii,  ut  quod 
a  majori  parte  praesentium  Cardinalium  decernitur,  etiamsi 
duo  tantum  praesentes  forent,  perinde  valeat,  ac  si  ab  omni- 
bus  -statueretur.  (Vide  Plettenberg,  operecilato,  p.  623). 

5°  Congregatio  coram  Summo  Ponlifice,  quae  et  feri(B  V 
vocatur,  in  Palatio  Apostolico  habetur.  «  In  principio  hujus 
c  conventus  adsunt  praeter  Summum  Pontificem  soli  Cardi- 
«  nalescum  assessore  ;  ac  summatim  referuntur  ea,  quae  ia 
«  pridiana  Congregatione  Cardinalitia  discussa  fuerant : 
«  suamque  quisque  purpuratorum,  inchoando  a  juniore,  edi- 
«  cit  sententiam  ;  ut  ea  quae  videbitur,  oraculo  Pontificia 
«  confirmetur.  Tum  admittuntur  consultores  ;  eorumque 
«  consilio  audito  statuuntur  ea  quae  agenda  sunt  ;  et  decer- 
«  nuntur  commissiones  circa  illa  de  quibus  missae  erant  rela- 
«  tiones.  »  (Plettenberg,  loco  citato). 


§v. 


Quisnam  sitspecialisprocedendi  modus  quoadhbrorum  examen  et  pros- 

criptionem. 


Servandam  quoad  id  a  S.  Congregatione  sancti  officii  pro- 
cedendi  normam  praescripsit  Benedictus  XIV  (Constitulione 


jgg  TOACTATUS    DE    GURIA    ROMANA. 

solUcHa,  §  3  et  seq.,  9  julii  1753),  in  hunc  modum  :  c  Cum 
«  librum  aliquem  ad  eam,  tanquam  proscriptione  dignum 
<jc  deferri  contigerit,  nisi  ad  iudicis  Congregationem,  ul  fieri 
«  plerumque  solet,  judicandum  remittat,  sed  rerum  tempo- 
«  rumqueratione  sibi  de  illo  cognoscendum  esse  arbitrelur ; 
a  Nos...  hac  ratione  et  Methodo  judicium    institui   manda- 

€  mus : 

«  Primo  nimirum  uni  ex  qualificatoribus  aut  consultoribus 
€  a  Sacra  Congregalione  designando  liber  tradatur,  quem  is 
«  attento  animo  legalacdiligenter  expendat  :  tumcensuram 
cc  suam  scripto  consignet,  locis  indicatis  et  paginis,  in  quibus 
«  notali  errores  continentur.  Mox  liber  cum  animadversio- 
«  nibus  revisoris  ad  singulos  consultores  mittatur ;  qui  in 
«  Congregationepro  more  babenda  singulis  feriis  secundis 
«  in  sedibussancti  officii,  de  libroet  censura  sententiam  di- 
«  cant.  Ipsa  deinde  censura,  cum  libro,  et  consultorum  suf- 
«  fragiis,  ad  Cardinales  transmitlantur  ;  ut  hi  in  Congrega- 
«  tione  quae  feria  quarta  haberi  solet  in  fratrum  Praedicato- 
«  rum  coenobio^  Sanctae  Maria3  supra  minervam  nuncupato, 
«  de  tota  re  definitive  pronunlient.  Post  ab  assessore  sancti 
«  ofiicii  actaomnia  ad  Pontificem  referantur,  cujus  arbitrio 
«  judicium  omne  absolvetur. 

«  Cum  autem  veteri  institutione  receptum,  ut  auctoris  ca^ 
«  tholici  liber  non  unius  tantum  relatoris  perspecta  censura 
«  illico  proscribatur...,  volumus  eam  consuetudinem  omnino 
«  servari ;  ita  ut  si  primus  censor  librum  proscribendum  esse 
«  judicetj  quamvis  consultores  ineamdem  sententiam  conve- 
«  niant,  nihilominus  alteri  revisori,  abeadem  Congregatione 
«  electo,  liber  et  censura  tradantur  ;  suppresso  primi  censo- 
«  ris  nomine,  quo  alter  judicium  suum  liberius  exponat.  Si 
«  autem  secundus  revisor  primo  assentiatur,  tunc  utriusque 
«  animadversiones  ad  Cardinales  mitlantur,  ut  iis  expensis 
«  delibrodecernant.  At  si  secundus  a  primo  dissentiat,  ac 
«  librum  dimittendumexistimet,  tertius  eligatur  censor,  cui, 
«  suppresso  priorum  nomine,  ulraque  censura  communice- 
«  tur.  Hujus  autem  relatio,  si  a  priore-consuUorum  sententia 
«  lion  abludat,  Cardinalibus  immediate  communicetur^  ut 
«  ipsi  quod  opportunum  fuerit  decernant.  Sin  minus,  iterum 


PARS  SECUNDA.  157 

a  consultores,  perspecta  tertia  censura  suffragium  ferant ; 
€  idque  una  cum  omnibus  pra^fatis  relationibus  Cardinalibus 
«  exhibeatur  :  qui  re  ita  mature  perpensa  de  controversia 
€  denique  pronuntiare  debebunt. 

«  Quotiescumque  autem  Pontifex,  velob  rei  de  qua  in  libro 
«  agitur  gravitatem,  vel  quia  idauctoris  merito  aliisque  cir- 
«  cumstantiis  tribuendum  censeat,  libri  judicium  coram  se 
X  ipso  in  Congregatione  feriae  quintae  habendum  decreverit.., 
«  tunc  satis  fuerit  exhibere  Pontiflci  et  Cardinalibus  libri 
<c  censuras  et  consultorum  suffragia,  omisso  examine  Con- 
«  gregationis  feriae  quartae,  ejusque  relatione^  quam  per  as- 
«  sessorem  Pontifici  faciendamdiximus.  Nam  Cardinaliuia 
«  suffragiis  coram  ipso  Pontifice  ferendis,  atque  hujus  defi- 
«  nitiva  sententia^  vel  alio  opportuno  consilio  in  eadem  Con- 
«  gregatione  capiendo,  res  absolvetur.  » 

Hac  eadem  Constitutione  praescripsit  Benedictus  XIV, 
qua  ratione  Sacra  Congregatio  indicis  procedere  deberet  ia 
proferendo  de  libris  judicio ;  quas  praescriptiones  sequenti 
capite  referimus. 


CAPUT  III. 


DE  SAGRA  CONGREGATIONE  INDIGIS . 


Dicemus  l^  Quid  sit  Index  et  Sacra  Congregatio  Indicis : 
2°  Quisnam  sit  dictse  Congregationis  procedendi  modus  :  3* 
Quae  regulae  Consultoribus,  ut  rectum  de  libris  judicium  fe- 
rant,  a  Benedicto  XlVtraditaefuerint, 


jgg  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 


§1 


Quid  sint  [ndex  et  Sacra  Congregatio  Indicis. 

Cum  Sacra  Congregatio  indicis  nomen  suum  trahat  ab  in- 
diceseu  catalogo  librorum  prohibitorum,  atque  ipsius  mu- 
nus  sit  indicem  hunc,  per  novorum  qui  in  dies  eduntur 
pravorum  librorum  prohibitiones,  continuare  semper  ac 
perficere,  visum  est  sub  praesenti  capile,  de  praefato  indice, 
ac  de  ipsa  Indicis  Congregatione  conjungenda  notio. 

QUiESTio  l^  —  Quid  sit  et  quomodo  confectus  fuerit  pro- 
Mlitorum  librorum  Index  seu  catdlogus.  —  I.  Quod  Ecclesia 
potestatem  semper  habuerit  atque  etiamexercuerit^  non  tan- 
tum  pravos  libros  censurandi,  id  est,  erroneosaut  nocuos 
declarandi,  sed  eliam  eorum  lectionem  prohibendi,  et  des- 
Iructionem  seu  combustionem  fidelibus  praecipiendi,  infra 
palam  facimus. 

II.  Diclum  munus  pravos  libros  prohibendi  commisit  Pau- 
lus  III  Sacrae  Congregationi  Inquisitionis  generalis,  anno 
1342,  Constitutione  licet  db  initio.  At  de  conficiendo  ejus- 
modi  librorum  prohibitorum  authentico  indice  seu  catalogo^ 
nihil  ab  illo  Pontifice  dispositum. 

III.  Cum  autem  saeculo  XVI  novatores  impiis  suis  libris 
totum  Occidentem  replerent,  et  ejusmodi  librorum  singulae 
proscriptiones  ad  fidelium  notitiam,  ob  perpetua  hujus  tem- 
poris  bella,  difficile  pervenirent,  statuit  Paulus  Papa  IV  eo- 
rumdem  catalogum  seu  indicem  conficere  ac  publicare.  Igi- 
tur  anno  1557  Sacrae  Congregationi  generalis  Inquisitionis 
commisit  ut  hunc  indicem  contexeret.  Qui  absolutus  est,  et 
ab  eodem  Pontifice  evulgatus  anno  1559. 

IV.  Quia  vero  in  hoc  indice  aptior  methodus,  et  aliquae  de- 
clarationes,  necnon  multorum  aliorum  librorum  inserlio  de- 
siderabatur,  Tridentini  Patres  de  ea  re  in  Concilio  agendum 
censuerunt.  Ne  tamen  sua  auctoritate  opus  susciperent  quod 


PARS  SECUNDA  159 

jam  Sedes  Apostolica  absolverat,  impetratse  sunta  Pio  IV 
lilterse,  quibus  eos  ad  hoc  opus  horlabatur,  eisque  novum 
indicem  conficiendum  commiitebat.  Selecti  ergo  a  Triden- 
tina  Synodo  18  Patres  opus  perfecerunt,  et  cum  adjectis  qui- 
busdam  regulis,  Synodo  approbandum  tradiderunt  At  quia 
Patres  nimium  fatigati  de  reditu  erant  sollicili,  noMim  indi- 
cem  una  cum  praedictis  regulis,  ad  Summi  Pontificis  judi- 
cium  remiserunt,  Eum  Pius  IV  iterum  a  peritissimis  viris 
expendi  jussit ;  ac  tandem  cum  adjunctis  dictis  regulis  edi- 
dit,  atque  ab  omnibus  observari  pra^cepit,  Constitutionei?o- 
minici  gregis  24  martii  1564.  Postmodum  hunc  indicem, 
multorum  librorum  insertione,  et  aliquibus  novis  declara- 
tionibus  adauctum,  per  totum  orbem  publicari  mandavit 
Ciemens  VIII,  anno  1594.  (Confer  sanctum  Ligorium  Ap- 
pendix  de  prohiiitione  lihrorum^  ad  calcem  libri  1,  ipsius 
theologise  moralis;  Devoti,  Institutiones  canonic^^  tum.  2, 
pag.  293,  editionis  Gaudensis;  Pallavicinum,  Historia  Con- 
cilii  Tridentini,  1.  5,  c.  19.) 

Esi  ergo  Index  catalogus  librorum  Pontificia  auctoritate 
prohibitorum,  cum  adjunctis  sapientissimis  regulis  ac  de- 
cretis,  eadem  pariter  aucloritate  munitis. 

QuiESTio  II*.  —  Quomodo  instituta  sit^  et  quilus  personis 

constet  fSf.  Congregatio  Indicis  ?  —  Post  confectum  prohibi- 

torum  librorum  Indicem,  invigilandum  erat  ut  novi  qui  ede- 

rentur  pravi  libri  pariter  prohiberentur,  et  dicto  Indici  inse- 

rerentur.    Sufficienti  quidem  ad   id  prcjestandum  potestale 

instructa  fuerat  Sacra  Congregatio  universalis  Inquisitionis  : 

et  revera  hoc  officio  fungebatur,  et  adhuc  hodie  ex  parte 

Fungitur.  At  cum  simul  ingens  ad  ipsam  dive^sorum  nego- 

Liorum  copia  perpetuo  conflueret,  specialem  ad  prohibendos 

et  Indici  adscribendos  pravos  libros  Sacram   Congregatio- 

lem  instituendam  duxit  S.  Pius  V,  quam  Indicis  nuncupa- 

/it,  De  qua  sic  Benedictus  XIV  (Constitutione  sollicita^  9 

julii  1753)  :  «  Certum  est  sanctum  Pium  V  primum  fuisse 

i  Congregationis  Indicis  institutorem  ;  quam  subsequentes 

t  deinde  Pontifices  Gregorius  XHI,  Sixtus  V  et  Clemens  VIII 

j  confirmarunt,  variisque  privilegiis  et  facultatibus  auxe- 

I  runt. 


jgO  TRACTATUS    DE   CURIA   ROMANA. 

«  Ejusque  proprium  ac  fere  unicum  officium  ost,  in 
«  examen  libros  vocare,  de  quorum  proscriplione,  eraenda- 
«  tione  vel  permissione  capienda  est  deliberalio... 

«  Plures  compleclitur  Cardinales  ipsi  a  Ponlifice  adscrip- 
«  tos...  Ex  eis  unUs  ejusdem  Congregationis  Pmfectus 
«  existit.  Assistens  vero  perpetuusestMagister  sacri  palatii. 
«  iSecretarius  aulem  a  prima  Congregationis  instilutioiie 
«  usque  in  pr^sentem  diem,  ex  ordine  fratrum  Praedicato- 
«  rum  a  Summo  Pontifice  eligi  consuevit.  Sunt  prselerea 
«  ex  utroque  clero  sajculari  et  regulari  ejusdem  Congrega- 
«  tionis   Consultores  et  Relatores  selecti.  » 

Nota.  —  De  Indice  et  Sacrae  Congregationis  Indicis  insti- 
tutione  uberiorem  notitiam  hisloricam  tradimus  infra  (parte 
3,  sectione  3,  capite  5). 


§" 


Quisnam  sit  S.   Congregalionis  Indicis  procedendi  modus. 


Hacde  re  citata  Constitutio  solUcita  disponit  ut  sequitur  . 

«  Cum  Congregatio  Indicis  ad  librorum  censuram  unico^ 
ui  dictum  est,  instituta,  non  ita  crebro  convocari  soleat  u 
altera  Sancti  Officii..^  illius  propterea  secretario  peculiare 
munus  et  officium  recipiendi  librorum  denuntiationes,  ut 
fieri  jam  ante  consuevil,  committimus  et  demandamus.  Is 
autem  a  libri  delatore  percunctabitur  diligenter  quas  ob 
causas  illum  prohiberi  postulet.  Tum  librum  ipsum  haud. 
perfunctorie  pervolvet,  ut  de  propositae  accusationis  subsis- 
tentia  cognoscat,  duobus  etiam  in  eam  rem  adhibilisConsul 
toribus,  ab  ipso  (praevia  Summi  Pontificis,  aut  Cardinalig 
Praefecti;  vel  ejus  qui  Prcefecti  vices  supplet,  aprobalione) 
^ligendis.  Quorum  collato  consilio,  si  liber  censura  et  nota 
dignus  videatur,  unus  aliquis  relator  ad  ferendum  de  eo 
judicium  idoneus,  illius  nempe  facultatis  de  qua  in  libro 


PARS   SEGUNDA.  161 

agitur  peritus..,  eligendus  erit ;  qui  scripto  referat  animad- 
versionos  suas,  adnotatis  paginis,  quibus  singula  ab  ipso 
reprehen  sa  conlinentur. 

«  Sed  anlequam  ejus  censura  ad  Cardinalium  congrega- 
tionem  feralur,  haberi  volumus  privatam  consultorum  Gon- 
gregationem,  quam  olim  parvam  dixerunt,  nos  autem  prcB" 
'garoioriam  vocabimus  ;  ut  relatoris  animadversionibus  ad 
librum  coUatis,  de  earum  pondere  judicium  fiat.  Hujusmodi 
Congregatio  semel  omnino  singulis  mensibus^  aut  etiam 
saepius,  si  oportuerit,  ab  ipso  Congregalionis  Secretario 
convocanda  erit...  Eique  semper  intererit  Magisler  sacri 
palatii  pro  tempore  existens,  una  cum  sex  aliis  e  numero 
€onsultorum,  singulis  vicibus^  pro  qualitate  argumenti  et 
materia^  de  qua  disputandum  erit,  ut  supra  de  primis  duo- 
bus  Consultoribus  et  de  Relatore  constitutum  est^  a  Secre- 
tario  eligendis;  praeter  Secretarium  ipsum,  cujus  partes 
erunt  in  tabulas  referre  Consultorum  sententias,  quasdeinde 
ad  Congregationem  Cardinalium  mittet  cum  relatoris  censura. 

«  In  generali  demum  Congregatione  omnia  illa  servari 
debebunt,  quae  superius  statuta  sunt  pro  Congregatione 
Sancti  Officii  circa  librorum  examen.  Ac  quemadmodum  ad 
assessurem  Sancti  Officii  pertinet  de  actis  in  Congregatione 
Summum  Pontificem  certum  reddere,  ita  ad  Secretarium 
Congregationis  Indicis  spectabit,  quotiesha^clibrum  aliquem 
proscribendnm  aut  emendandum  censuerit,  ejusdem  Ponti- 
ficis  assensum,  prsevia  diligenti  actorum  omnium  relatione, 
axquirere  (§  8). 

c<  Quoniam  vero  in  Congregatione  Indicis  de  sola  librorum 
prohibitione  agitur,  nonnuUa  hoc  loco  adjungenda  judicavi- 
mus,  eidem  Congregationi  potissimum  usui  futura,  quae 
tamen  ab  altera  etiam  Congregatione  Sancti  Officii,  dum  in 
ejus  quoque  generis  causis  se  immiscet  ubi  similes  rerum 
circumstantise  se  offerant,  aeque  observanda  erunt  : 

«  Quotiescumque  agatur  de  libro  auctoris  catholici,  qui 
sit  integrae  famae  et  clari  nominis,  vel  ob  alios  editos  libi^os, 
vel  forte  ob  eum  ipsum  qui  in  examen  adducitur,  et  hunc 
quidem  proscribi  oporteat,  prae  oculis  habeatur  usu  jamdiu 
recepta  consuetudo  prohibendi   librum,    adjecta   clausula, 

11 


if^2  TRACTATUS    DE    CURIA    ROMAiNA. 

donec  corrigatur,  vel  donec  expurgetitr,  si  locum  haberc 
possit,  nec  grave  quidpiam  obslet  quo  minus  in  casu  de  quo 
txirdiiY  adhiberi  valeat.  Ilac  auteni  conditione  proscriplioni 
adjecta,  non  statim  edatur  decretum  ;  sed  suspensa  illius 
publicatione,  res  antea  cuni  auctore,  vel  quovis  altero  pro 
eo  ngente,  communicetur  ;  atque  ei  quid  delencium,  mutan« 
dum,  corrigendumve  fuerit  indicetur.  Quod  sinemo  auctoris 
nomine  compareat,  vel  ipse  aut  alter  pro  eo  injunctam 
correctionem  libri  detrectet,  congruo  definilo  tempore  decre- 
tum  cdatur.  Si  vero  idem  auctor,  ejusveprocurator  Congre- 
galionis  jussa  fecerit,  hoc  est  novarn  inslituerit  libri  editio- 
iiem  cum  opportunis  castigationibus  ac  mutalionibus,  tunc 
supprimalui*  proscriptionis  decrelum  ;  nisi  forte  prioris 
edUionis  exemplaria  magrio  numero  distracta  fuerinl  ;  lunc 
enim  ita  decreium  publicandum  eril  ul  omnes  inteliigan 
prima3  editionis  exemplaria  dumtaxot  interdicta  fore,  secun 
da/  vero  jam  emendata)  permissa  (§  9). 

«  r.onquestos  scimus  ciliquando  nonnullos,  quodlibrorum 
judicia  et  proscripliones  inauditis  auctoribus  fiant,  nuUo 
ipsisloco  ad  deiensionem  concesso.  Iluic  autem  querelae  res 
ponsum  fui^se  novimus,  nihil  opus  esseauctores  in  judicium 
Yocare,  ubi  non  quidem  de  eorum  personis  notandis  au 
condemnandis  agitur,  sed  de  consulendo  fideliuni  indemni 
tali,  atqueavertendoab  ipsis  periculo,  (juod  nocua  libroruni 
lecliono  fncilo  incarrilur.  Si  nua  voro  iirnominipj  labe  auc 
loris  nomen  ex  eo  aspergi  coutingal,  id  non  directe,  scc 
oblique  ex  libri  damnalione  conscqui.  Qua  sane  ratione  mi' 
niiHo  impn.bandas  ceusemus  hujusniodi  libroruni  proJiibi 
liuues  iuauditis  auctoribus  faclas...  Nihilo  tamen  minus 
quod  ssepe  alias  summa  aquilatis  et  prudenlia;  ratione  al 
eadem  Congregatione  factum  fuisse  constat,  hoc  etiam  ii 
posiorum  ab  ea  servari  magnopcre  optamus  ;  ut  quando  re 
sit  do  auctore  calholico,  aliqua  nominis  ct  meritorum  fam; 
iJluslri,  ejusque  opus  demptis  demend^s  in  pubiicum  pro 
desi^e  posse  diguoscalur,  vel  auctoretu  ipsum  suam  causan 
tuei  i  volentem  audiat,  vel  unum  de  Consulloribus  designet 
qui  ex  of/icifi  operis  patrocinium  defensioncnKiue  susci 
i)ia[  f§  10). 


k 


PARS    SECUNDA.  1G3 

ft  Cuin  in  praolauuala  Gongrcgalione  Saiicli  OiTicii  seve- 
lissiniis  legibus  cauluni  sil,  ne  de  rebus  ejusdem  Congre- 
galionis  quisquam  cuni  alioexlra  illam  loquatur,  Nos  eam- 
dem  silenlii  legem  a  relaloribus,  consultoribus  el  Cardina- 
libus  Congregationis  Indicis  religiose  custodiendam  prai- 
cipimus.  IUius  tamen  Secretario  potestatem  facimus,  ut  ani- 
madversiones  inlibros  censurai  siibjectos  eorum  auctoribus, 
vel  aliis  illorum  nomine  agentibus  et  postulantibus/sub  ea- 
dem  secreti  lege  communicare  queat;  suppressis  semper 
denuncialoris  ceasorisque  nominibus  »  f§  12). 


§111. 


Regulse  a   Bcnedicto  XIV  Consultoribus  traditae  ut  rcctum  de  librisju- 

dicium  ferant. 


In  eadern  Constitutione  qua)  incipit  sollicita^  Sacra^  Con- 
gregationis  indicis  Relaloribus  et  Consultoribus,  quide  libris 
denuntiatissententiam  suani  dicere  debent,  nonnullas  tradit 
regulas  Beiiedictus  XIV,  cjuarum  summa  haecest  : 

1"*  Meminisse  debent  suum  munus  non  esse  ut  librorum 
proscriptionem  modis  omnibus  procurent  ;  sed  ut  Sacra^ 
Congregationi  fideliter  exponant.  quibus  ex  rationibus  eos 
proscribendos,  aut  absque  censura  dimiltendos  existiment. 

2''  Si  Relator,  cui  examinandus  aliquis  liber  traditus  est, 
comperiat  se  minus  idoneum  esse  ad  ferendum  de  eojudi- 
cium  (eo  quod  forte  satis  versatus  non  sit  in  iisdisciplinis,  de 
quibus  in  hoc  opere  disseritur),  id  declaiaredebet  Secrelariu 
S.    Congregationis,  ut   is  alium  Relatorem  designet. 

3''  Non  debet  concludere  librum  esse  proscribendum,  ex 
eo  quodadverseturopinionibusilliusscholcecui  ipseadha^.ret ; 
sed  tantum  ex  eo  quod  aberret  a  doctrina^  quam  necefsario 
lenendam  communiter  Iradunt  doctorescalholici.  Sunt  enim 
opiniones  qua^  uni  schola^,  instituto ,  aut  nationi  certo  certiores 


|g4  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

videntur,  et  quse  tamen  licite  deseri  et  impugnari  possunl  ; 
utpote  quas  Sedes  Aposlolica  scholarum  disputationibus 
adhucpermittit. 

4^  Judicium  suum  determinare  debet  ex  totius  operis  dili- 
genti  examine,  non  autem  ex  aliquibus  propositionibus,  seor- 
simacontextu  consideratis.  Saepe  enim  contingit  ut  aliqua 
propositio,  per  se  et  a  contextu  praecisa,  pravum  sensum  ex- 
hibeat,  et  tamen  auctor  alibi  contrariam  doctrinam  clare  et 
ex  professo  defendat ;  ut  adeo  evidens  sit,  scriptam  ab  auc- 
tore  fuisse  propositionem  in  sano  et  orthodoxo  sensu  quam- 
vis  accurata  verbahaud  adhibuerit. 

S^Inquibusdam  libris  historice  referuntur  erronea  dogmata 
aut systemata^  quin  auctores  ea  refellant  autsese  eis  adhaerere 
profiteantur.  «  Pulant  qui  taliaagunt  nulli  sese  reprehensioni 
«  autcensurae  obnoxios,  propterea  quod  de  alienis,  utaiunt, 
«  opinionibus  nihil  ipsi  affirmen,  sed  historice  agant 
Ejusmodi  librivalde  perniciosi  esse  possunt.  Quod  periculum 
si  revera  adesse  existiment  revisores,  merito  concludent  sibi 
eos  libros  videri  proscribendos,  aut  emendandos. 

6^  Item  rnerito  censebunt  librum  esse  emendandum  aut 
proscribendum,  si  ditfamationes,  injuriasve  ac  conviciain 
adversarios  contineat. 

7®  Item  si  libri  auctor  placita  sua  tanquam  dogmata  pro- 
ferat,  cum  merae  sint  opiniones,  et  oppositam  adversariorum 
sententiam,  quae  a  doctoribus  catholicis  (sciente  et  permit- 
tente  Sede  Apostolica)  sustinetur,  non  tantum  improbet,  sed 
notis  theologicis  audacter  porcellat,  merito  existimabunt  re- 
visores  hanc  nimiam  licentiam  esse  coercendam.  Inde  enii 
facile  possent  dissidia  ac  perturbationes  in  Ecclesia  exci- 
tari. 


PARS    SECUNDA.  165 


CAPUT  IV 


DE  S.  GONGREGATIONE    GONCILII  ; 


iibi  etde  duabus  sectionibus  huic  Congregationi  adjectis,  pro  visitationi- 
bus  sacrorum  liminum,  et  pro  recognoscendis  Synodis  provincialibus. 


Dicemus  :  1"*  Quomodo  instituta  fuerit  Sacra  Congregatio 
Concilii,  et  quaenam  ipsi  coUata  potestas  :  2''  Quomodo  ipsi 
tanquam  appendices  adjectsesint  duae  sectiones,  seu  particu- 
lares  CongregationeSj  altera  super  visitationibus^^^^^  limina  ; 
altera  quae  provinciales  Synodos  recognosceret  :  3°  Quibus 
personis  constet  Sacra  Congregatio  Concilii  :  4^  De  proprio 
ipsius  procedendi  modo  :  5""  De  ipsius  regestis,  quae  Lihri 
decretorum  et  Thesaurus  resolutionwYi  nuncupantur. 


§1. 


Quomodo  instituta  fuerit,  Sacra  Congregatio  Concilii,  et  qusenam  ipsi 

collata  potestas. 


De  praesenti  quaestione.jam  disseruimus  in  tractatu  de 
Principiis,  pagina  305  el  sequentibus.  Ibi  nempe  haec  cum 
Plettenbergio  tradidimus  : 

1°  Eam  Congregationemprimum  instituit  Pius  IV;  sed  ad 
hunc  dumtaxat  finem,  ut  Tridentinorum  decretorum  obser- 
vationem  promoveret,  et  si  quid  dubii  circa  eorum  sensum 
oriretur,  ad  Pontificem  referret. 

2*^  Sanctus  Pius  V  ei  potestatem  addidit  causas  et  contro- 
versias  omnes,    Conciiii  Tridentini  interpretationem  con- 


gg  TRACTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

corneiites,  deciclendi.  UiiJe  ex  tunc  propriiua  hujus  Sacra 
Consregationis  objectum  fuii,  non  tantum  executio,  sed  el 
inter^oreiatio  Tridentini  Concilii,  et  hinc  orta  est  Cardina- 
11  im  Tridentini  Concilii  interpretum  denominatio. 

3^  Sixtus  V,  Constitutione  wimensa,  22  januarii  1587, 
ejusdem  SacrcC  Congregationis  facultates  auxit  ac  determi- 
navit  in  hunc  modum  :  Primo,  Tridentinorum  decrelorum 
quce  fidem  seu  dogma  respiciunt  interpretationem  sibi 
reservavit  :  ca^terarum  autem  Tridentinarum  sanctionum 
sensum  dictee  Gongregationi  declarandum  commisit,  cum 
hac  adjecta  conditione,  noMs  tamen  consuJtis.  Secundo,  ipsi 
insuper  demandavit^  ut  consiliorum  provincialium  decreta^ 
ad  se  mitti  juberet,  et  ea  antequam  publicarentur  recognos- 
ceret.  Tertio^  item  ei  commisit,  ut  procuraret  recte  fieri  ab 
Episcopis  visitationem  sacrorum  liminum,  et  eorumdem 
postulatis,  qu8B  dicta)  visitationis  occasione  fieri  solent, 
responderet.  $m/'to  tandem  ei  potestatem  contulit  statuendi 
quoad  universum  orbem  qua^cumque  opportuna  ipsi  vide- 
rentur,  ad  reformationem  cleri  et^oij)vli,  addivimim  cultwm 
propagandim^  devotionem  excitandam^  et  mores  ad  pr<BScrip' 
tum  ejusdem  Concilii  (Tridentini)  comj)onendos .  Unde  huic 
S.  Gongregationi  competit  vera  potestas  legislativa,  quae  ad 
materias  omnes,  exceptis  causis  fidei,  vi  Sixtinae  Gonstilu- 
tionis  extenditur.  Dicimus  ti  Sixtinw  ConstitiUionis  ;  quia 
potuit  Sedes  Apostolica  post  Sixtum  V,  aliquas  causas  alii 
Gongregationi  aut  tribunali  exclusive  subjicere. 

4^Hisce  facultatibus  addidit  Gregorius  XIV,  ut  eadem  Sa- 
cra  Gongregatio  rescripta  sua  nornine  Pontificis  edere 
posset. 

SMIabet  ergo  simul  Sacra  Gongregatio  Goncilii,  potesta- 
tem  interp^etandi  Tridentinam  Synodum  ;  potestatemy^ii- 
ciariam  ad  decidendas  controversias,  exceptis  quse  ad  do- 
gma  pertinent  ,  et  potestatem  legislativam,  ad  statuendum 
circa  disciplinam.  Interpretandi  autem  Concilii  Tridentini 
dicta  potestas  ipsi  exclusive  propria  est  :  alia3  vero  faculta- 
les  ei  communes  sunt,  quoad  multas  materias,  cum  aliis 
Sacris  Gongregationibus. 

Nota.  —  Ad  Gongregationem  Goncilii  vel  ad  Pxota'.  audi- 


PARS    SEGUNDA.  167 

torium  privative  speclanl  causa3  malrimoiiiales  ad  Sedoai 
Aposlolicam  delatse.  (Vide  Constilutionem  jtistitlce,  \)  ocL 
1746,  Benedicti  XIV). 

rAd  eamdem,  vel  ad  Congregationem  Episcoporumetregu- 
larium,  vel  ad  Rotam  pertinenl  causse  nuUitatis  professioni^ 
regularis,  per  appellationem  ad  Sedem  Apostolicam  delau^e. 
l(Vide  in  citala  constitutione). 

Ad  Congregationem  Concilii  privative  spectanl  causae  nul- 
litatis  professionis,  ex  capitenon  expleti  tyrociniiin  coenobio 
pronovitiis  destinato,  etiam  in  prima  instantia,  etiam  inlra 
quiuquennium  proposita^.  (^Vide  Constitutionem  si  datamy 
J3enedicti  XIV,  4  martii  1748). 


§" 


Qiiomodo  S.  Congregalioni  Concilii  tanquam  appen  llces  acljectae  sjnt 
duse  sectiones,  seu  particulares  Congregationes ;  altera  super  relatio- 
nibus  de  statu  ecclesiarum,  quae  fiunt  ab  Episcopis  in  visitationibus 
ad  limina;  altcra  qua^  provinciales  Synodos  recognoscat. 


%  I .  De  sectione,  seu  particulan  Congrejatlone^  fvo  exci' 
jdendis  examinandisqiie  reJationibus Fpiscopornm  super  Ec- 
desiarum  suarnm  statu.  —  Eani  instituit  Benedictus  XIV, 
Gonstitutione  decet^  23  novembris  1740.  Cujus  institutionis 
ha3C  causa  exlitit :  cum  teneanlur  Palriarcha^,  Primates.  Ar- 
cliiepiscopi,  Episcopi,  ac  etiaminferiores  Pra^lati  jurisdiclio- 
nem  quasi-episcopalem  cum  territorio  separato  habentes, 
certis  statutis  temporibus  sacrorum  liminum  visitationcm 
facere,  atque  simul  de  slalu  ecclesiarum  sibi  commissarum 
rationem  Sedi  Apostolica3  reddere;  cumque  soleant  in  ejus- 
modi  relationibus  dubia  ac  difficullates  annectere,  pro  qui- 
bus  opportunum  responsum  CKpostulant ;  aliunde  vero  Sacra 
Congregatio,  cui  commissa  fuerat  dictas  relationes  expen- 
dendi  atque  ad  eas  respondendi  cura,  ingenti  negotiorum 
copia  perpetuo  detineatur ;  frequentcr  contingebat  ut  muUo 


168  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

serius  quam  par  erat  ejusmodi  relationibus  responderetur ; 
unde  nec  pouca^  exoriebantur  Episcoporum  querelae.  Qua- 
propterconstituendum  duxit  laudatus  Benedictus  XIV  par- 
ticularem  Prselatorum  coetum,  cui  specialis  haec  cura  com- 
mitteretur.  Illi  autem  Praelatorum  coetui  non  alium  esse  Prae- 
fectum  voluit,  quam  ipsiusmet  Sacrse  Congregationis  Con- 
cilii  Cardinalem  Prsefectum;  nec  alium  Secretarium,  quam 
Prselatum  qui  apud  dictam  S.  Congregationem  Secretarii 
munusexplet.  Est  ergo  coetus  ille,  qui  ab  Ilalis^Y  co7icilietto 
vocari  solet,  appendix  qusedam  seu  sectio  ipsiusmet  Sacrae 
Congregationis  Concilii.  (Vide  apud  Benedictum  XIV,  cita- 
tam  Constilutionem  decet,  necnon  de  Synododicecesana,  I.  13, 
c.  6,  n.  11). 

Modus  autcm  procedendi  in  hac  parliculari  Congrega- 
tione,  a  Benedicto  XIV  determinatus  est:  «  Instituimus,  in- 
«  quit,  et  decernimus  particularem  Congregationem  non- 
«  nuUorum  Romanse  Curiae  Praelatorum.. .,  quorum  munui 
«  el  officium  illud  dumtaxat  esse  volumus,  ut  eorumdem  ve- 
«  nerabilium  Fratrum  Patriarcharum,  Primatum,  Archiepis- 
«  coporum  et  Episcoporum. . .,  aliorumque  territoriura 
«  habentiumetjurisdictionem  quasi  episcopalem..,  postulata 
«  el  litteras. . .  diligenterinspicere,  omniaque  in  eiscontenta 
cc  in  eorum  conventibus  et  particularibus  Congregationibus 
«  accurate exponere ;  ut communi consilio omnibus  considera- 
«  lis  el  perpensis,  quae  majoris  momenti  videbuntur  ad  ip- 
«  sos  S.  R.  E.  Cardinales  interpretes  praedictos,  et  deinde 
«  per  ejusdem  Congregationis  Secretarium  ad  nos  referan- 
«  lur  :  ut,  votis  eorumdem  Cardinalium  et  Praelatcrum  au- 
«  ditis,  derebus  gravioribus. . .  statuere  valeamus.  »  (Const 
decet^  §  2).  Unde  si  nihil  magni  momenti  contineatur  in  re- 
latione,  a  Prselato  sacra  limina  visitante  transmissa,  resex- 
peditur  per  Eminentissimum  Praefectum  et  Secretariuir 
praevia  dumtaxat  deliberatione  et  sententia  hujusce  parti- 
cularis  Praelatorum  coelus  ;  et  non  proponitur  coram  Cardi- 
nalibus  S.  Congregationis  Concilii.  Sin  autem  in  dictissuper 
stalu  ecclesiarum  relationibus  occurrant  majoris  momenti 
negoliaautdubia,  exponuntura  Secretarioin  plenadictorum 
Cardinaliuin  Congregatione ;  etpostmodum  idem  Secreta- 


PARS    SEGUNDA.  169^ 

rius  refert  Sanctissimo,  tum  prsefali  Praelatorum  coetus, 
tum  Eminentissimorum  sententiam  ;  et  Sanctissimus  quid 
rescribendum  sit  decernit. 

U.  jDe  sectione,  seu  particulari  Congregatione,  aPioIX 
instituta,  pro  recognoscendis  provincialibus  Sgnodis,  —  Qui- 
bus  causis  inductus  fuerat  Benediclus  XIV  ad  praefatam  ap-^ 
pendicem  Sacrae  Congregationi  Concilii  adjiciendam,  eaedem 
Pium  IX  feliciter  regnantem  impulerunt,  ut  aliam  pro  re- 
cognoscendis  Synodorum  provincialium  decretis  adjiceret. 
Anno  nempe  1849,  dum  Cajetae.  Pontifex  commoraretur,  Se- 
dis  Apostolicae  revisioni,  prout  de  jure,  subjecta  sunt  provi- 
ncialium  conciliorum,  tunc  temporismagno  numero  celebra- 
torum,  statuta.  Horum  autem  recognitio  si  per  plenam  S.. 
Congregationem  Concilii  de  more  peragi  debuisset,  nimis  in 
longum  fuisset  protracta.  Quareinstituit  Pius  IX  particula- 
rem  coetum,  aliquot  Cardinalibus,  ex  eadem  S.  Congrega- 
tione  Concilii  assumptis,  constantem;  cui  cura  haec  in  pos- 
terum  committeretur.  Ei  autem  coetui  idem  Praefectus^ 
idem  Secretarius  est,  qui  et  S.  Congregationi  Concilii.  Ei- 
dem  insuper  addicti  sunt  Consultoresaliquot.  Et  hi  quidem 
primum  nonnisi  ex  albo  Praelatorum  Romanae  Curiae  assu- 
mebantur :  sed,  postulante  clarissimae  memoriae  Cardinali 
Mai,  selecti  sunt  eliam  e  regulari  ciero. 

Modus  autem  procedendi,  in  hac  particulari  Congregatione 
hic  esse  solet :  committitur  examinanda  Synodus  provincialis 
uni  e  Consultoribus^  qui  per  Secretarium,  assenliente  Emi- 
nentissimo  Praefecto,  ad  id  designatur.  Debet  autem  illeCon- 
sultor  singula  diligenter  examinare,  atque  animadversiones 
suas,  notatis  paginis  ad  quas  referuntur,  scriptas  tradere. 
Quse  animadversiones ponuntur  i7i  folio,  id  est,  typis  mandan- 
tur  ;  et  traditur  impressum  folium  singulis  Cardinalibus  ac 
Consultoribus.  Posteaconveniunt  apud  Secretarium  Consul- 
tores  omnes,  et  quid  sentiant  de  praefatis  animadversionibus 
proferunt.  Demum  congregatis  Cardinalibus  refert  Secreta- 
rius  Consultorum  sententias  ;  et  Eminentissimi  Patres,  quae- 
nam  faciendae  correctiones  et  quid  Metropolitano  rescribendum 
1  sit,  decernunt. 


170  TRACTATUS    DK    CUBIA    ROMANA 


[II 


Quibus  personisconstetS.  Coiigregatio  Goncilii. 

l^  Constat  Cardinalibus,  qt.i  ConciliiTridentiniinterpretes 
nuncupanlur. 

2°  Unus  ex  iis  Cardinalibus  est  Proefectiis ;  atque  is  cuni 
Secretario  litleras  et  decreta  subscribit ;  ac  eorunn  quae  Con- 
gregationem  spectant  praecipuam  curam  gerit. 

3Mn  Secrelarium  deputari  solet  Praelatus,  qui  sitEpisco- 
pustitularis  seu  in  partihis  infideliim.  Ob  muneris  auteni 
prsestantiam,  ad  illud  explendum  quam  maximeinsignes  viri 
plerumque  eliguntur  :  ab  eo  munere  nonnisi  ad  cardinalalum 
gradum  facturi. 

4^  HabetSecretarius  ^wnm  anditorem^  cujusetiamofficium 
maximi  momenli  est.  Is  enim  revcrendissimo  Secretario  au- 
xiliaturj  atque  inmultis  ipsius  vices  agit.  Ab  auditore  ple- 
rumqueconcinnantur  causarum  expositioncs,  quse  ponuntur 
in  folio^  et  nomine  secretarii  Eminentissimis  Patribus  dis- 
tribuuntur.  Item  alias  scripturas,  ad  Secretarii  munusper- 
tinentes,  auditor  extendit  ac  pra^parat,  sive  per  se,  sive  adhi- 
bita  inferiorum  aliquot  officialium  opera. 

3'' Constitui  etiam  solet  aliquis^  cujus  officium  sit  lalinas 
litterasadEpiscoposexpediendas  scribere.  De  quo  officio  me- 
minit  Benedictus  XIV  (Conslitutione  decet,  23  novembris 
1740)  his  verbis  :  isqui  eidem  Congregationiin  latinislitteris 
Episcoj^is  rescrioendis  oj^ieramp^cebet, 

6'Ad  S.  Congregationem  Conciliietiam  pertinentilli  Prae- 
lati,  qui  cum  Eminentissimo  prsefecto  et  prsedicto  secretario 
sectionem  seu  particularem  congregationem  su;per  relatio- 
nibus  de  statu  ecclesiarum  constituunt. 

7^,Tandem  silentio  praetermittendanon  est  tam  utiUs  illa  stu- 
dentium  institutio,  quajuniores  canonista)  pertraclandorum 
negotiorum  et  expediendarum  causarum  praxi  paulatim  ini- 


PARS    SECUNDA.  iTl 

lianlur  el  assuefiunt.  x\dmilluntai'  uetnpe  a  reverendissimo 
^ecretarioS.  Congregationis  Concilii  juniores  presbyteri  aul 
fclerici,  ad  quanidam  veluli  scholam,  (|ua3  studium  vocatur. 
Studio  huic  prae  est  Secretarii  auditor,  qui  et  captit  studii  vo- 
cari  solet.  Conveniunt  certis  horis  illi  studenles  in  convenlu 
sancU  Andra^  de  Valic,  ubi  habctur  S.  Congregationis  secrc- 
taria.  Ipsis  auditor  communic:)t  varias  ac  difficilioresin  Sacra 
Congregalione  pertractandas  causas.  Assignata  causa  cui 
studere  debeant^  uni  ex  ipsis  committit,  ut  in  scriptis  de  ca 
disserat,  et  quomodo  sibi  videatur  decidenda  proferat.  Sta- 
tuto  dic  legit  iscoram  auditor'e  et  studentium  coelu  disserta- 
tionem  suam.  Do  ejus  conclusionibus  sententiam  suamdi- 
<junt  alii  :  allegantur  pro  variis  sententiis  jura,  auctoritates, 
doctores  et  ratiocinia.  Ut  adeo  causa  quae  in  studio  disceptata 
^stj  plerumque  jam  itasit  eliquata,  ut  facile  ipsius  exitus 
f)ra?videri  possit.  Et  quamvis  ejusmodi  studentium  sentenliaB 
nulla  ralio  habeatur,  neque  etiam  de  ea  in  Sacra  Congrega-* 
tione  mentio  fiat,  raro  tamen  contingit  ut  aliud  ab  Eminen- 
lissimis  decernatur,  quam  quod  in  studio  praevaluerat.  Ex 
his  postea  studentibus  eliguntur  haud  pauci  ad  explenda  va- 
riaapud  Sacras  Congregationes  munera  ;  atque  ex  iisdem 
saepius  Episcopi  vicarios  suos  generales  assumunt.  Junioribus 
Galliae  presbyteriS;,  qui  sacrorum  canonum  disciplinam^  non 
lanlum  e  liminesalutare,  sedet  vereingredi  etpracticesimul 
ac  theorice  callere  cupiunt,  plurimum  suadeo,  ut  procurent 
ste  in  dictoSacrse  Congregationis  Concilii  stiidio  admitti,  at- 
quein  eo  duobus  aut  tribus  annis  sese  exerceant. 


§1V 


De  procedendi  modo  S.  Congregationi  Concilii  proprio. 


I.  De  negotiis  rpw  non  propommtnr  in  Congregatione.  — 
Inler  negolia  et  dubia  quae  ad  S.  Congregaiionem  Concilii 


172  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

perferuntur,  mulla  sunt  pro  quibus  nulla  opus  est  Eminen 
tissimorum  Palrum  deliberalione  ;  sive  quia  saepe  saepiu 
jam  resoluta  sunt,  sivequod  alias  per  solius  Eminenlissimif 
praefecti   rescriptum   facile    possit  recurrentibus  salisfieri 
Quando   ergo  ejusmodi  esse  negotia  aut  dubia  exislimat  Se 
cretarius,  ea  non   proponit  coram   Congregatis  Eminentis- 
simis  Patribus;  sed  expedit  ipsemet,   una  cum  Cardinali 
Prsefeclo,  prcevia,  si  opus  sit,  audientia  Sanclissimi.  Epi- 
stola3  autem  vel  decrela  quibus  respondet,   ab  ipso  et  ab 
Eminentissimo  Praefecto  subscribuntur,  et  Sacrae  Congre- 
gationis  sigillo  obsignantur. 

II.  De  negotiis  qu(B  proponuntur  in  Congregatione,  per 
summaria  precum.  —  Alia  sunl  negotia  quae  aliquam  re 
quirunt  indaginem  ;  ita  tamen  ut  breviori  expositione  et 
discussione  satis  enucleari  posse  videantur  :  cujusmodi 
sunt  multa  minoris  momenti  dubia,  et  omnes  ferme  gratiosae 
causse.  NegoliahaecexponilSecretariusin  Eminentissimorum 
Pafrum  Congregatione,  sed  cum  breviori  forma,  seu,  ut  dici 
solel,  per  summariaprecum  Et  suam  expositionem  conclu 
dere  solet  per  hsec  autsimilia  verba  :  Quare  dignentur  Emi- 
nenticB  vestrx  decidere  sequentia  dubia  :  1°...  2""...  etc.  Re 
autem  mature  perpensa,  decisionem  Eminentissimi  Patre 
pronunliant,  per  verbum  afirmative  vel  negative  ad  singula 
dubia  proposita  (1). 

Informationes  autem  praeviae,  si  necessariae   sint,  quan 
tumvis  summarie  procedatur,  non  omittuntur.  Eas  requiril 
reverendi&simus  Secretarius,  sive  ab  Ordinariis,  siveab  aliis 
qualificatis  personis  et  quandoque  etiam  secrete. 

III.  Be  causis  seu  duUis  quoe  ponuntur  in  folio,  et  exfe- 
diuntur^x  officio.  —  Causae  contentiosae,  necnon  graviore 
et  difficilia  duhia  non  expediuntur  per  summaria  precum  : 
sed  ponunturin  foliOy  id  est,  typis  mandatur  eorum  exposi 


(1)  Quandoque  contingit,  ut  causa  quag  Secretario  per  summaria  pre 
«wmexpediri  possevisa  erat,  inceptaejus  discussione,  gravior  et  majoren 
disquisitionem  requirens  ab  Eminentissimis  Patribus  existimetur.  E 
tuncjub-ent  Eminentissimi  eam  poni  in  folio,  et  ad  alia  comitia  discu 
tiendam  remittunt. 


PARS    SEGUNDA.  173 

tio,  etfolia  sicimpressa  Eminentissimis  Patribus  distribuun- 
tur,  aliquanto  tempore  ante  comitia  in  quibus  decisio  pro- 
nuntianda  est.  Atincontenliosiscausis  duplex  est  procedendi 
modus,  nimirum :  vel  servato  juris  ordinej  \q\  ex  officio. 
Quando  ulraque  vel  alterutra  pars  vult  ^vocq&\ servato  juris 
ordine^  id  declarat  per  legitime  constitutum  aliquem  procu- 
ratorem  ;  quae  declaralio  fieri  solet  per  verbamM/m^se^^^ 
Et  tunc  Sacra  Congregatio  servat  judicialem  procedendi 
formam,  quam  sequenti  numero  IV  exponimus.  Si  vero 
partes,  expensas  meluentes,  nolint  in  judicio  contendere, 
procedilur  ex  oficio^  id  est,  non  servata  dicta  judiciali 
forma.  Et  tunc  a  Secretario  aut  ab  ipsius  auditore  concin- 
nalur  expositio  totius  caui^se,  cum  adductis  hinc  inde  ralio- 
nibus  ac  documenlis  ;  et  ponitur  in  fine,  sub  forma  dubii, 
res  ipsa  de  qua  contenditur.  Typis  mandatur  scriptio  haec 
expensis  gubernii  Pontificii,  et  Eminencissimis  Patribus  dis- 
tribuitur.  Postmodum  in  plena  Congregatione  Eminentissi- 
mis  Cardinalibus  causamillam  decidendam  proponit  Secre- 
tarius.  Et  Eminentissimi,  habita  deliberatione,  ad  dubia 
proposita  affirmative  nq\  negative  respondendum  decernunt. 
Quae  dccisio  per  Secretarium  nolificatur  partibus. 

Hic  igitur  modus  procedendi  exofficio  et  praevio  impresso 
folio^  adhibetur,  tum  in  causis  gravioribus  non  contentiosis 
(verbi  gratia,  in  decidendis  majoris  momenti  dubiis  circa 
Tridcntinorum  decrctorum  sensum),  tum  etiam  in  causis 
contentiosis,  pro  quibus  partes  non  postulant  ut  servato  juris 
ordine  procedatur.  Et  prsevio  semper  capiuntur  opporlunae 
informationes,  quas  procurat  Secretarius  sive  a  locorum  Or- 
dinariis,  sive  ab  aliis  gravibus  et  fide  dignis  personis  (quan- 
doque  etiam  secrele)  ad  S.  Congregationem  transmitti. 

IV.  De  causis  contentiosis  quod  exj^ediuntur  servato  juris 
ORDiNE.  —  Quando  alterutra  pars  vult  causam  expediri  ser-- 
vatojuris  ordine^  et  interposuit  suum  nihil  transeat,  serva- 
tur  procedendi  modus  praescriptus  in  decreto,  Ponlificia  auc- 

toritate  firmalo,  diei  27    septembris   1847,  tenoris  hujus- 
modi: 

Siccome  oltre  alle  cause  meramente  graziose,  od  economi- 
che,  sogliono  eziandio  agilarsi  nella  Sacra  Congregazione  del 


174  TRACTATUS    DE   CUfUA    IlOMA]NA. 

Concilioquelledi  contenziosa  giurisdizione  ;  cosi  per  (juesle 
£u  di  nieslieri  fin  da  principio  adoltare  una  procedura,  la 
qualerilenendosemper  deirequila  delle  Socre  Congregazioni. 
p'*rlicipasse  insieme  nella  osservonza  delle  forme  della  rigi- 
dezza  dei  Tribunali.  Ora  questa  procedura  registrala  ne'  re- 
golamenti  de'  nostri  Predccessori,  col  volger  del  lempo  subi 
qualche  variazione,  cheaffidata  alla  sola  tradizione  di  pochi. 
non  fu  con  la  debita  accuratezza  riportata  iiemmeno  da  que- 
o-Ii  Scrittori,  clie  nelle  loro  opere  forensi  si  occuparono  della 
pratica  delle  Sacre  Congregazioni  ;  per  cui  a  poco  a  poco 
venne  alterala,  en  anche  trasandata  dai  procuratori  ed  agenii^ 
non  senza  discapito  delle  parti  litiganti,  e  di  queirordine 
lanto  necessario  alPessatta  amministrazione  della  giustizia. 
Per  provvedere  quindi  a  tanlo  inconveniente,  riassunte  le 
precedenti  disposizioni  che  sono  conciliabili  coi  melodi  vi- 
genli,  autorizzati  dalla  stessa  S.  C.  nella  sua  adunanza  de'  7 
agostodel  corrente  anno,  e  previa  la  suprema  sanzione  della 
Santita  di  N.  S.  accordata  nella  udienza  de'  9  agosto  del 
medesimoanno  ;  siamo  venutinella  deliberazionediordinare^ 
ed  ordiniamo  quanto  segue  : 

1.  Le  causeche  si  portano  innanzi  alla  Sacra  Congrega- 
zione  diretlamcnte  od  in  grado  di  appello,  verranno  inessa 
Irattate  jiiris  ordine  servato  secondo  la  di  lei  prassi,  ogni 
volta  che  una  delle  parli  a  cui  interessa,  medianfe  la  costitu- 
ziune  dilegittimo  Procuratorc,  abbia  apposto  Wnihiltranseat 
negli  atti  della  stessa  Sacra  Congregazione. 

2.  In  questo  caso  non  sono  ammessi  ad  agire  se  non  quei 
procuratori,  che  hanno  persona  legittima  di  stare  innanzi 
glialtri   tribunali  di  quesla  Dominante. 

3.  Non  potra  proporsi  alcuna  istanza  in  piena  Congrega- 
zione,  se  prima  non  siasi  interpellato  rOrdinario,  e  prepa- 
rato  inoltre  quel  tanto  che  stimera  necessario  Monsignor 
Segretario,  siccome  vienesaviamenle  disposito  nel  §  1,  di  al- 
Iro  regolamento  emanalo  dalla  istessa  S.  Congregazione,  in 
data  del  6  settembre  1731. 

4.  Non  si  avranno  a  calcolo  documenti  relativi  alla  causa, 
se  questi  non  partono  dalle  rispettive  Curie,  o  non  sianoal- 
trimenti  legalizzatti,    o  non  presentino  in  se  stessi  un  segno 


PAUS   SECUNDA.  175 

certodiaulenticita.  Nell'  csibirliin  Segreteria  dovra  farsene 
apposita  nota,  ed  inserirsi  quesla  nel  protocollo. 

5.  La  comrnunicazione  de'  documenti  si  accordera  alle  ris- 
petlive  partiin  copia  da  far^^i  presso  gli  officiali  della  stessa 
segreteria,  previo  il  rescritlo  di  Monsignor  Segretario. 

6.  Quando  Monsignor  Segretario  avra  segnato  sulla  posi- 
zione  il  decreto^  Ponaiur  in  folio  citata  parte^  potra  proce- 
dorsi  alla  concordazionedel  dubbio,  e  destinazione  della  Con- 
gregazione,  mediante  la  citazione  della  parte  pid  diligente  ; 
nella  quale,  prima  di  trasmetlersi  all'  altra,  sara  fissato  da 
Monsignor  Segretario,  o  di  lui  Uditore,  il  giorno  e  V  ora  d\i~ 
dienza  in  cui  potra  leggersi. 

7.  I  giorni  d^udienza  sono  il  martedi  e  venerdi  di  ciascuna 
settimana,  eccettuato  il  tempo  delle  ferie^  giusta  relenco  af- 
iisso  in  segreteria. 

8.  Concordandosi  il  dubbio  tra  le  parli  si  sottoscrivera  da 
Monsignor  Segretario,  o  di  lui  Udilore  ;  e  sottoscritto  che  sia 
non  potra  variarsisenza  nuova  istanza  concernente  la  i'iforma 
dellostesso  dubbio  da  discutersi  in  contradizione  delle  me- 
desime  parti. 

9.  In  caso  di  discordia  se  ne  formera  uno  ex  officio^  riser- 
vando  pero  conanalogo  decretoalle  parti  il  diritto  di  dispu- 
tare  in   piena   Congregazione,  e   contemporaneamente    alla 
causa  in  merito,  anche  snlla  riforma  dcl  dubbio  per  memo- 
riale. 

10.  Non  comparendo  uiia  dolle  parli,  il  dubbio  sara  con- 
cordato  indilei  contumacia,  econcordato  si  notificheraunita- 
mente  alla  destinazione  della  Congregazione  a  termini  dj 
legge. 

11.  Le  allegazioni,  e  sommarii,  di  cui  crederanno  le  parti 
far  uso  nella  proposizione  della  causa,  dovranno  esibirsi  in 
iscritto  a  Monsignor  Segretario,  o  di  lui  Uditore,  entroil  ter- 
mine  perentorio  di  giorni  trenta  innanzi  alla  proposizione 
(previo  Tavviso  che  nesara  dato  dallo  stesso  Uditore  dieci 
giorniinnanzi;  tanto  per  farne  il  consueto  transunto  nel  fo- 
glio^  quantoper  munirle  della  necessaria  autorizzazione  alla 
slampa 

12.  Esse  dovranno  essere  scritte  in  latino  giusta  la  prassi 


176  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

yigente  nesi  receverannosenon  firraate  da  avvocati,  o  procu- 
ratori  approvati  dalla  Curia  Romana. 

13.  N^onpotrannoladette  allegazioni,  qualunque  sia  il  nu- 
mero  dei  dubbi,  contenere  piu  di  cinque  fogli  di  stampa,  e 
le  riposte  non  ne  potranno  contenere  piu  di  due,  senza  un  par- 
ticolare  permesso  in  iscritto  di  Monsignor  Segretario,  il 
quale  lo  accordera  o  neghera,  secondo  che  lo  richiedera  la 
^nlita  delle  cause  o  rinviluppo  dei  fatti.  In  caso  dicontrav- 
venzione  sara  il  procuratore  assoggettato  alla  stessa  multa 
pecunaria  che  suole  applicarsi  in  simili  casi  dalla  Sacra  Rota 
a  favore  dellapia  Congregazione  di  S.  Ivo. 

14.  In  conformita  a  quanto  si  dispone  sulla  contumacia 
nel  §  4,  del  citato  regolamento,  rimane  stabilito  che  se  pre- 
ceduti  tutti  gli  atti  preparatoriisuddetti,  una  delle  parti  per- 
sislesse  nella  sua  contumacia,  non  si  dara  luogo  a  dilazione, 
mala  causa  a  relazione  di  Monsignor  Segretario  si  risolvera 
etiamunica.  E  se,  seguita  la  risoluzione,  la  parte  contu- 
mace  volesse  domandare  la  nuova  udienza,  questa  non  si 
accordera,  se  non  abbia  prima  pagato  alla  parte  atlrice  le 
spese  della  proposizione  contumaciale. 

15.  Perparte  contumace  si  ^itiene  quella,  che  citata,  non 
sia  affalto  comparsa,  ne  abbia  esibito  nel  termine  preQsso 
vcruna  allegazione,  ovvero  abbia  dimandata  e  non  ottenuta 
ia  dilazione. 

16.  E  riservata  a  Monsignor  Segretario  la  facolta  di  diffe- 
rired^officio,  o  ad  islanza  delle  parti  per  motivi  legitlimi,  la 
proposizione  della  causa^  anche  quando  fosse  stata  da  lui  des- 
tinata  colla  clausola,  omnino  et  infallanter.  Se  pero  il  de- 
creto  di  dilazione  con  detta  clausola  fosse  provenuto  dalla 
S.  Congregazione,la  nuova  dilazione  dovra  chiedersi  per  nie- 
nioriale  alla  medesima. 

17.  Si  dovrano  distribuire  in  doppia  copia  a  ciascuno  de- 
gli  Eminentissimi  Padri,  nonchenelnumero  consueto  a  Mon- 
signor  Segretario  e  suo  studio  e  al  Sottosegretario  le  scrit- 
ture  facti  et  juris  col  somniario,  dieci  giorni  innanzi  alla 
Congregazione  ;  qual  termine  dovra  ancora  /osservarsi  tanto 
per  fare  la  cambiaturadellescritturetra  le  parti,  quanto  per 
produrre  ulteriori  documenti  legalizzati  come  al  §  4. 


PARS    SEGUNDA.  177 

18.  Le  risposl  e  dovraano  distribuirsi  per  tutto  il  mercoledi 
precedente  alla  Congregazione,  e  dovranno  essere  parimenti 
sottoscritte  come  le  difese  ;  altrimenti  non  si  vedranno. 

19.  Non  sarranno  attesi  i  documenti  ed  osservazioni  esibite 
iTiscia  pa7'te  doipo  le  risposte. 

20.  Si  dovranno  informare  gli  Eminentissimi  Padri  tra  11 
giovedi  e  venerdi  precedenti  la  Congregazione. 

21.  Seguita  la  risoluzione  della  causa,  la  nuova  udienza 
dovra  chiedersi  dentro  il  termine  di  dieci  giorni  con  istanza 
aMonsignor  Segretario. 

22.  Sela  risoluzione  della  S.  Gongregazione  sara  munita 
deila  clausola,  et  ampUuSy  un  nuovo  esperimento  dovra  di- 
mandarsi  air  Eminentissimo  Prefetto^  il  quale  se  credera  di 
non  doverlo  accordare  per  se  stesso,  potra  rimettere  l'istan- 
za  col  decreto  Per  memoriale  ciiata^arte  alla  piena  Congre- 
gazione  :  in  ambedue  i  casi  ottenendosi  favorevole  rescritto, 
la  causa  non  potra  riproporsi  prima  di  tre  mesi,  osservandosi 
r  ordine  della  prima  proposizione ;  e  soccombendo  la  parte 
istante,  sara  essa  tenuta  alla  rifazione  delle  spese  di  cosi 
fatto  straordinario  esperimento. 

23.  Passata  la  risoluzione  in  cosa  giudicata,  se  ne  conseg- 
nera  i'  autentico  esemplare  al  vincitore,  il  quale  lo  presen- 
tera  al  Giudice  esecutore  delle  Lettere  Apostoliche  e  de'  de- 
creti  delle  S.  Congregazioni,  per  averne  1'  opportuno  decreto 
esecutoriale. 

24.  Tanto  nei  casi  contemplati  dal  §  14,  e  22,  quanto 
negli  altri  in  cui  secondo  i  decreti  della  S.  Congregazione 
ha  luogo  la  rifazione  delle  funzioni  e  spese  (cioe  nelle  cause 
di  matrimonio,  di  alimenti,  di  attentati  e  spogli)  la  parte 
vincitrice  ne  esibira  a  Monsig.  Segretario  la  nota  per  essere 
da  lui  approvata  o  moderata,  e  munita  deir  opporluna  ordi- 
nanza  sulle  norme  vigenti.  Dato  dalla  segretaria  del  Gonci- 
lio,  11  27  de  settembre  1847. 


12 


178  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 


§v. 


De  regestis  S.  Congregationis  Concilii  quae  Lihri  decretorum,  necnon 
Thesaurus  resolutionum  nuncupantur. 


L  Resolutiones  seu  decreta  SacraB  Congregationis  Concilii, 
quae  annum  1718  praecedunt,  nunquam  fuerunt  typis  man- 
data.  Extant  manuscripta  in  longa  serie  voluminum,  qua& 
volumina  Lilri  decretorum  vocantur,  et  sub  hoc  nomine 
citantur  a  Benedicto  XIV,  aliisque  scriptoribus.  Si,  verbi 
gratia,  allegata  decisio  contineatur  in  tertio  ex  dictis  volu- 
minibus,  citatur  hoc  modo  :  L'ibro  3  decretorim,  Et  quia 
numeri  paginarum  appositi  sunt  dumtaxat  in  recto  folio^ 
non  autem  in  verso,  si  decisio  reperiatur  in  adversa  parte 
fohi,  citatur  hujus  folii  numerus,  addendo  a  ter^  id  est,  a 
tergo, 

Quanti  momenti  sint  Libri  decretorum  vel  inde  coUigi  po- 
test  quod  declarationes  ab  initio  Congregationis  usque  ad 
annum  1718.  contineant,  nec  alibi  quam  in  hoc  manuscripto 
declarationes  illae  authentice  existant.  Et  notetur  intra  dic 
tum  temporis  spatium  S.  Congregationi  proposita  fuisse 
majoris  momenti  dubia  circa  Tridentinorum  decretorum 
sensum.  Aliquottamen  ex  istis  declarationibus  certo  noscun- 
tur  ;  tum  quia  citatae  sunt  ab  auctoribus  fide  dignis,  ut  a 
Fagnano  et  Benedicto  XIV,  qui  eas  ex  manuscripto  ipso 
transcripserunt  ;  tum  quia  passim  reproductae  sunt  in  edita 
coUectione  posteriorum  declarationum,  qudd  Thesaurus  reso^ 
lutionvm  inscribitur  ;  tum  demum  quia  identidem  petentibus 
expeditur  hujus  autillius  declarationis,  in  dicto  manuscriptc 
contentae,  copia  authenticata  (1). 


(i)  Pro  hujusmodi  copiis  habendis,  solvenda  est  S.  Congregationij 
officialibus,  qui  in  hoc  operam  navant,  merces  aliqua. 


PARS    SEGUNDA.  179 

Hosce  Libros  decretorum  cum  Romae  degerem^  benigne 
annuente  Eminentissimo  Cardinali  Dandrea^  qui  tunc  S. 
Congregalioni  a  secretis  erat,  pervolvere  potui,  ac  plures 
in  meis  tractatibus  citatas  declarationes  ex  ipsis  transcri- 
bere.  Adverti  autem  haud  pauca  ex  antiquioribus  volumina 
esse  jam  adeo  vetustate  detrita,  ut,  in  pulverem  redacta 
carta,  multae  passim  lineae  perierint  (1).  Hinc  Romse  agi 
coeptum  est  de  edendis  illis  voluminibus,  aut  saltem  de 
procuranda  eorum  aliqua  transcriptione,  quae  ab  auctoritate 
competente  conformis  declaretur.  Ingens  enim  damnum 
foret  hujusce  manuscripti  deperditio. 

n.  Ab  anno  1718,  coeperunt,  ut  dictum  est,  S.  Congre- 
gationis  Concilii  decisiones  typis  mandari ;  et  huic  coUec- 
tioni,  quae  Thesaurus  resoluiionum  inscribitur,  novum  quo* 
tannis  volumen  accedit.  At  integram  coilectionem  illam^  ca- 
nonistis  per  necessariam,  pauci  comparare  sibi  possunt : 
haut  minoris  enim  pretii  est  quam  600  aut  700  francorum ; 
quamvis  noviter  anno  1843  edita  Romae  fuerit. 

ni.  Thesauro  resolutionum  non  inseruntur  causae  quae^^r 
summaria  precum  expediuntur  ;  sed  dumtaxat  illae  quae  po- 
nuntur  in  /olio.  Ad  quod  ego  non  advertens  ('etsi  expedi- 
tionem  per  summaria  precum  nequaquam  ignoraverim)  per- 
peram  nonnulla  scripsi  in  quadam  nota  tractatusmei  dePa- 
rocho  (pagina  583) ;  quae  nota  e  proxima  editione  expunge- 
tur.  Hoc  mendum  meum  periodica  quaedam  Belgii  publicatio 
merito  adnotavit. 

Caeterum  ipsa  Summaria  ^recum^  ab  anno  1847  typis 
mandantur  :  at  Thesauro  resolutionum  non  inseruntur. 


(1)  Inter  manuscripta,  quae  dum  Parisios  sub  Napoleone  I  trans\ehe- 
rentur,  maris  unda  (ut  mihi  dictum  est)  conspersa  sunt,  fuerunt  et  isti 
Lihri  decretorum. 


130  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA, 


CAPUT  V. 


DE  SACRA  CONGREGATIONE  RITUUM, 


Dicemus  1°  quomodo  instituta  sit,  quem  in  finem,  et  qui- 
bus  personis  constet :  2°  de  variis  ipsius  comitiorum  specie- 
bus,  deipsius  procedendi  modo,  et  delegesecreti. 


§1 


Quomodo  instituta  sit,  quem  in  finem,  et  quibus  personis  constet. 


1°  Eam  instituit  Sixtus  V  (Gonstitutione  immensa  22  ja 
nuarii  1587). 

2^  Quemnam  autem  in  finem,  seu  ad  quod  explendum  ot 
ficium,  sic  exprimit  in  dicta  Gonstitutione  laudatus  Ponti 
fex  :  c(  Congregatioquinta   pro  sacris  ritibus  et  coeremoniis.. 
«  Gardinales  delegimus,  quibus  haec  praecipue  cura  incum 
c^  bere  debeat,  ut  veteres  ritus  sacri  ubivis  locorum,  in  om- 
c(  nibus  Urbis  et  Orbis  ecclesiis,  etiam  in  capella    nostn 
cc  Pontificia,  in  missis,  divinis  officiis,  Sacramentorum  ad 
<f  ministratione,  cseterisque  ad  divinum  cultum  pertinenti 
c(  bus,   a  quibusvis  personis  diligenter  observentur  ;  coere 
cc  moniae  si  obsoleverint  restituantur,   si  depravatae  fueri 
c(  reformentur  ;  libros  de  sacris  ritibus  et  coeremoniis,  i 
«  primis  pontificale,  rituale,  coeremoniale,  prout  opus  fueri 
c(  reforment   et  emendent ;    officia  divina  de  sanclis  patro 
«  nis  examinent,  et,   Nobis  prius  consuitis,  concedant.  Dil 
c(  gentem  quoque  curam  adhibeant  circa  sanctorum  canoi 


PARS   SEGUNDA. 


181 


«  nizationem^  fesLorumque  dierum  celebritatem,  ut  omnia 
c(  rite  et  recte,  et  ex  Patrum  traditione  fiant;  et  ut  reges  et 
c<  principes  eorumque  oratores,  aliseque  personae,  etiarn  ec- 
«  clesiastic3e,  ad  Urbem  Curiamque  Romanam  venientes, 
c(  pro  Sedis  Apostolica^  dignitate  ac  benignitate  honorifice 
((  more  majorum  excipiantur,  cogitati  onom  suscipiant  se- 
c(  duloque  provideant :  controversias  de  praecedentia  in  pro- 
c(  cessionibus  aut  alibi,  caeterosque  in  hujusmodi  sacris  ri- 
c(  tibus  et  cooremoniis  incidentes  difficultates  cognoscant, 
<(  summarieterminent  etcomponant.  »  Versatur  ergo  hujus- 
ce  Congregationis  officium,  frimo  circa  causas  beatifica- 
lionum  et  canonizationum :  secundo  circa  caetera  omnia  quae 
sacros  ritus  et  coeremonias  cultumque  divinum  respiciunt. 
Licet  autem  interveniat  in  discutiendis  beatificationum  et  ca- 
nonizationum  causis,  non  tamen  ad  eam  pertinet  beatificatio- 
nem  aut  canonizationem  decernere :  decretum  illud  fert 
Summus  Pontifex  in  Consistorio,  audita  prius  Cardinalium 
omnium  et  praesentium  Romae  Episcoporum  sententia. 

3"^  Constat  Congregatio  haec  Cardinali  Praefecto ;  pluribus 
aliis  Cardinalibus;  pluribus  Consultoribus ;  Secretario; 
subslituto  Secretarii ;  Cancellario ;  Hymnographo,  cujus 
munus  est  officia  sanctorum  aliaque  ad  id  pertinentia  or 
dinare  ac  corrigere.  Interveniunt  etiam  magistri  coeremonia- 
rum  Apostolicarum,  et  quandoque^  ubi  quaestio  est  de  sa- 
cris  ritibus,  eorum  votum  exquiritur. 

4°  Cardinalis  qui  causam  refert,  vocatur  fonens  seu  re- 
Jator.  In  causis  autem  beatificationum  et  canonizationum, 
c(  Summus  Pontifex  ille  est,  qui  causam  uni  potius  quam 
c<  alteri  referendam  committit,  juxta  decretum  editum  die 
cc  25  februarii  1665  :  Sanctissimus  Dominus  noster  Alexan- 
«  der  Pajpa  VII ^  in  lenigna  audientia  a  Sanctitate  sua  ha- 
c<  Mta^mihi  secretario  significavit^  r/ientem  Sanctitatissuoe 
«  essCy  deinceps  in  unaqiiaque  causaleatificationis  et  cano" 
«  nizationis  leatorum  et  servorum  Dei^  velle  Sanctitatem 
«  suammet  dejputare  ac  sulrogare  in  relatorem  Gardinalem 
«  sili  lene  visum ;  ideoque  in  jposterum  ita  fieri  et  servari 
«  mandavit.  »  (Benedictus  XIV,  de  Deatificatione,  1.  1,  c. 
16,  n.  12). 


^32  TRACTATUS    DE    CURIA   ROMANA. 

Solet  autema  Papa  designariin  Relatorem  ille  Cardinalis, 
qui  relationem  fecit  de  processu  ab  Ordinario  loci  confecto 
(ibidem). 

5^  Inter  Consultores  plures  sunt  qui  dicuntur  Consultores 
nati\  cc  ex  eo  quod  statim  ac  determinato  quodam  munere 
c(  vel  dignitate  exornantur,  inlelliguntur  eliam  facti  Consul- 
«  tores  Congregationis  sacrorum  Rituum.  (Benedictus  XIV 
loco  cit.,  n.  13;.  Sunt  autem  sequentes  :  Episcopus  Aposto- 
lici  sacrarii  Praefectus,  vulgo  sacrista ;  Protonotarius  Congre- 
gationis  sacrorumRituum  ;  tres  antiquiores  Rotae  auditores; 
Auditor  Summi  Pontificis  ;  assessor  Sacrae  Congregationis 
universalis  Inquisitionis  ;  magister  sacri  Palatii ;  fidei  Pro- 
motor;  et  Secretarius  ipsiusmet  Congregationis  Rituum. 

Consultores  ad  clerum  regularem  pertinentes,  assumi  so- 
lent  ex  variis  ordinibus  ut  sequitur  :  unus  e  Patribus  Domi- 
nicanis  ;  unus  ex  Minoribus  Observantibus;  unus  e  Societate 
Jesu  ;  unus  e  Minoribus  Conventualibus  ;  unus  e  Congre- 
gatione  clericorum  regularium  Barnabitarum ;  et  unus  ex 
ordine  servorum  B.  Mariae  Virginis.  (Vide  Benedictum  XIV, 
loco  cit.). 

6°  Praecepit  Clemens  XII,  die  11  mai  1733,  ut,  cum  cause 
cujuscumq^ue  Beati  vel  servi  Dei.  ordinem  aliquem  vet  re" 
ligionem  dum  vita  frueretur ])rofessi^  tractantur^  Consulto- 
res  qui  de  frcedicto  ordine  vel  religione  sunt^  CongregatiO' 
nibusomnibus,  tam  antepro^paratoriis  etproeparatoriis,  quam 
generalicoram  Sanctissimo,  omnino  non  intersint ;  excej^tis 
tamen  personis  in  dignitate  episcoj)aU  constitutis,  necnoiv 
sacrijjalatti  Ajpostolicimagistro  (apud  Benedictum  XIV,  loco 
cit.,  n.  14). 


PARS    SEGUNDA.  183 


§" 


De  variis  speciebus  comitiorum,  quae  a  S.  Congregatione  Rituum  ha- 
bentur ;  de  ipsius  procedendi  modo ;  et  de  lege  secreti  qua  ipsius 
membra  obstringimtur. 


l.Devariis  comitiorum  specieius. — Distingiii  Solet  S. 
Congregatio  rituum  in  extraordinariam  et  ordinariam. 
Subdividitur  extraordinaria  in  ante-prcB^paratoriam^  prcspa- 
ratoriam  et  generalem. 

1°  Congregatio  extraordinaria  non  habeLur  nisi  quoad 
causas  bealificationis  aut  canonizationis;  ad  deliberanduni 
nempe,  vel  super  virtutibus,  vel  super  miraculis,  vel  super 
martyrio,  aut  demum  super  dubio  finali,  an  tuto  procedi 
possit  ad  beatificationem  seu  canonizationem. 

«  Congregatio  ante-prcBfaratoria  cogitur  in  sedibus  Car- 
<c  dinalis  causae  relatoris,  cum  ipse  opportunum  judicaverit: 
cc  eidemqueinterveniunt  Consultores  Sacrae  Congregationis 
«  et  magistri  coeremoniarum.  Suffragium  praestatur  a  solis 
«  Consultoribus,  minime  vero  a  Cardinali  relatore  :  et  inilla 
«  discutitur  unica  causa  beatificationis  seu  canonizationis, 
«  aut  super  dubio  virtutum,  aut  super  dubio  martyrii, 
«  aut  super  dubio  miraculorum.  Hujus  Congregationis 
«  ante-jprcBjparatorioe  nuila  fit  mentio  in  decretis  Urbani 
€  VIII,  nec  in  novissimis  Innocentii  XI:  fuit  enim  post  ins- 
^  tituta,  ut  animus  videlicet  Cardinalis  causae  relatoris  ins- 

<  truatur  ;  utque  ipse,  auditis  consultorum  suffragiis^  merita 
«  causae  etdifficultates  bene  perspectas  habeat. 

«  Congregatio  proeparatoria^  de  qua  sermo    habetur  in 

<  decretisgeneralibus  Urbani  VIII,  cogitur  ad  libitum  Car- 
«  dinalis  causae  relatoris  in  Apostolico  Palalio,  in  quo  Sum- 
«  mus  Pontifexhabilat  ;  et  ei  interveniunt  Cardinales  omnes 
«  sacris  ritibus  praepositi,  consultores  Sacrae  Congregationis 
«  Rituum,  et  magistri  coeremoniarum.  Suffragium  fertur  a 


184  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  solis  Consultoribus,  a  Cardinalibus  nequaquam.  Quemad- 
«  modum  enim  fitCongregatio  ante-p^od^paratoria  utinstrua- 
«  tur  animus  Cardinalis  causae  relatoris,  ita  tit  Congregatia 
«  preparatoria  ut  instruantur  animi  omnium  Ci-.rdinalium, 
«  qui  deinde  in  Congregationegenerali  mentem  suam  aperire 
«  debent  et  suffragium  dare. 

«  Congregatio  postea  generalis  cogitur  coram  Summo 
«  Pontifice  ;  et  in  ea  suffragium  prsestatur  primo  a  Consul- 
«  toribus,  deinde  aCardinalibus,  vel  super  virtutibus,  vel 
«  super  miraculis,  vel  super  martyrio,  aut  demuni  super 
«  dubio  finali^  an  in  hac  vel  illa  causa  tuto  procedi  possit  ad 
«  beatificationem  seu  canonizationem.  (Benedictus  XIV,  de 
«  Beatificatione,  I.l,  c.l6,  n.5et  seq.)  ».  Dicta  Congregatio 
generalis  bis  ad  summum  quolibet  anno  fierit  solet ;  et  in 
unaquaque  non  discutitur  nisi  unica  causa. 

2°  Congregatio  ordinaria  illa  est  in  qua  dirimuntur  cseterae 
omnes  quaestiones,  ad  sacrosrilusdivinumque  cultum  perti- 
nentes.  Imo  in  ipsa  etiam  quandoque  expenduntur  certa 
quaedam  dubia,  in  causis  beatificationis  vel  canonizationis 
occurentia,  et  quse  particularem  discussionem  merentur  :  do 
quaspecie  dubiorum  exemplum  pra^betBenedictus  XIV  (loco 
cit.,  n.  4),in  hunc  modum  :  «  Excitata,  occasione  dubii  super 
«  virtutibus  theologalibus  et  cardinalibus  venerabilis  servae 
«  Dei  Joanna3  Francisca)  Fremiot  de  Chantal,  oppositione 
«  amicitiae  contractae  eum  Maria  Angelica  Arnauld  Portua 
«  regii  Abbatissa,  et  communicationis  habilae  per  litteras 
«  cum  Joanne  Vergerio  de  Hauranne  Abbate  Sancirano, 
«  hujus  opposilionis  examen,  ex  qua  progressus  causae  ad 
«  ulteriora  impeditus  remanebat,  ad  sacrorum  rituum  Con- 
«  gregationem  ordinariam  coram  nobis  habendam  delatum 
«  est :  in  qua  auditis  Cardinalium  suffragiis,  dilataque  pro- 
«  positi  dubii  resolutione,  utinterim  divinam  opem  implora- 
«  remus,  die  demum  10  septembris  1741  decrevimus,  ob- 
«  jectas  oppositiones  non  obstare  quonimus  ad  uiteriora 
«  procederetur.  »  Unde,  licet  Congregatio  sit  ordinaria, 
dicta  quaedam  dubia,  ad  beatificationem  vel  canonizationem 
relativa,  in  ea  excutiuntur,  et  quandoque  coram  ipsomet 
Summo  Pontifice.  At  hoc  raro  contingit ;  et  ut  plurimumia 


PARS    SECUNDA.  185. 

ordinaria  Congregatione  expediuntur,  ut  diximus,  caeterae 
quaestiones  circa  ritus  aut  divinum  cultum ;  non  autem 
quaestiones  bealificationem  aut  canonizationem  respicientes. 

In  hac  ordinaria  Congregatione  interveniunt  Cardinales 
sacris  ritibus  pr^^epositi,  sacrista  (ille  nempe  Episcopus  qui 
Apostolici  sacrarii  curam  gerit)^  protonotarius,  secretarius,, 
fidei  promotor,  et  magistri  caeremoniarum. 

Noia.  —  Quandoque  contingit  ut  Summus  Pontifex  ali- 
quid  expendi  mandet,  non  ab  omnibus  Congregationis  ri- 
tuum  CardinalibuSj  sed  ab  aliquibus  ;  et  cum  aliquibus,  vel 
sine  ullis  Consultoribus.  Ejusmodi  CoiiQ^veo^diiio 'particnlaris 
a  Benedicto  XIV  vocatur.  In  ea  interveniunt  secrelarius  et 
fidei  promotor. 

11.  Procedendi  modiis .  — Diversus  est,  prout  ordinaria  vel 
extraordinaria  est  Congregatio. 

l^  Quoad  ordinariam  Congregationem,  haec  servari  solent : 
ponuntur  causae  in  folio^  et  aliquotdiebus  ante  Congregatio- 
nem  distribuuntur  impressa  hujus  folii  exemplaria  Jt^minen- 
tissimis  Patribus.  Coacta  Congregationein  palatio  Apostolico, 
Cardinalis  qui  ad  proponendam  causam  designatus  fuit^ 
quique  fonens  dicitur,  eam  exponit.  Soli  Cardinales  suffra- 
gium  ferunt  :  caeteri  vero  ad  interrogata  respondent.  Pro- 
nuntiata  resolutione,  Secretarius  de  ea  ad  Sanctissimum 
refert.  Quo  annuenle,  fit  decretum  in  forma  authentica,  et 
subscribitur  a  Cardinali  prc^efecto  et  secretario,  ac  sigilla 
munitur. 

«  In  hac  Congregatione  duo  negoliorum  genera  pertra- 
«  ctantur :  alterum  contentiosum  inter  partes  liligantes,  al- 
c<  terum  pacificum.  Ad  hoc  spectant  ea  quse  sacros  ritus  et 
«  divinum  cultum  concernunt ;  nimirum  approbatio  officio- 
«  rum...  Adalterum  genuscontentiosum  referuntur  quaestio- 
«  nes  de  prsecedentiis  et  prseeminentiis  .  »  (Plettenberg, 
Notitia  Congregationum^  pag.  707,  edit.  Hildesii  1693).  Porra 
pro  causis  illis  contentiosis ,  sumuntur  praevio  extrajudiciales 
informationes,  sive  ab  Ordinario  loci,  sive  a  superiore  regu- 
lari,  pro  causae  qualitate  :  et  postea  extra-judicialiter ^  et 
gratis  causae  istae  deciduntur. 

Decisiones  autem  et  decreta,  quae  praedicto  modo  emana- 


186  TRACTATUS  DE  CUPJA  ROMANA. 

riint  in  Congregatione  ordinaria,  collecta  et  edita  sunt  (cum 
ejusdem  S.  Congregationis  facuitate),  ab  Aloysio  Gardellinio, 
usque  ad  annum  1826.  Collectionem  continuavit  Josephus 
de  Ligne  usque  ad  annum  1848.  Quam  nunc  itwum  cuden- 
dam,  et  ad  annum  1836,  protrahendam  curat  Rev.  Capalti, 
ejusdem  Sacrae  Congregationis  Secretarius.  Inscribitur  col- 
lectio  haec  Decreta  authentica  Congregationis  sacrorum  ri- 
tuum,  et  vocari  solet  Collectio  Gardelliana. 

^''QuoadCongregationem^^^raor^^w^rmm,  in  qua  nonnisi 
de  causis  beatificationis  aut  canonizationis  agitur,  plura  jam 
supra  diximus,  quae  procedendi  modum  respiciunt.  Haec 
autem  insuper  adnotanda  visa  sunt  : 

Nequeunt  Consultores  in  ulla  beatificationis  aut  canoniza- 
tionis  causa  postulatorum  munus  suscipere.  (Vide  apud  Fer- 
raris,  v.  Mtus^  n.  3o). 

Officium  ipsorum  est  diligenter  legere  informationes 
omnes^  summiaria,  scripturastum  facti  tumjuris^  animadver- 
siones  fidei  Promotoris,  responsiones  et  replicationes.  Tenen- 
tur  audire  verbales  informationes  procuratorum,  advocato- 
rum  et  posLulatorum.  Item  tenentur  accedere  statutis  diebus 
ad  Congregationes,  et  inillis  ferre  suffragium.  Secreti  lege 
obstringuntur  eo  modo  qui  dicetur  infra.  Debent  manifes- 
tare,  an  oretenus  vel  in  scriplis  sibi  fuerint  causae  beatifica- 
tionum  et  canonizationum  commendatae  ;  prout  injungitur 
in  decreto  Clementis  XII,  die  undecimo  maii  1733,  n.  15, 
in  quo  decreto  exhibelur  formula  juramenti,  adid  a  Consul- 
toribus  pra^standi  (Vide  apud  Ferraris,  v.  Ritus,  n.  36). 

Consultores  sedent  cum  suffragium  praestant  in  Congre- 
gationibus  ante-praeparatoria  et  praBparatoria  ;  stant  autem 
cum  suffragium  ferunt  in  Congregatione  generali  coram 
Summo  Pontifice  :  et  postquam  omnes  suffragium  dederunt, 
exeunt  aula  Congregationis,  remanentibus  in  ea  Summo 
Pontifice,  Cardinalibus  S.  Congregationis,  Secretario  ejus- 
dem,  fidei  Promotore,  et  Magistris  cceremoniarum.  (Ferra- 
ris,  ibid.,  n.  44). 

III.  De  secreto  servando.  —  1«  Imposita  est  secreti  ser- 
vandi  obligatio  quoad  Congregationem  extraordinariam,  in 
qua  scilicet  ventilantur  beatificationum  et  canonizationum 


PARS  SEGUNDA.  187 

causae.  2°  Servandum  est  secretum  quoad  ea  omnia  quse  fiunt, 
sive  in  Congregatione  generali^  sive  etiam  in  jproeparatoria 
et  ante-proeparatoria.  3^  Servandum  est  dictum  secretum 
sub  poena  excommunicationis  latae  sententiae^  a  qua  praeter 
Summum  Pontiflcem,  nuUus  (ne  ipse  etiam  major  poeniten- 
tiarius)  extra  mortis  articulum  absolvere  potest.  4^  Secreti 
lege  obstringuntur  quicumque  dictis  comitiis  intersunt,  vide- 
Hcet  Cardinales,  consultores,  secretarius,  fidei  promotor, 
tressupra  dicti  rotae  auditores,  et  magistri  coeremoniarum. 
5°  Ad  legendas  scripturas  et  studendum  causis,  potest  unus- 
quisque  Cardinalis  duorum  familiarium  auxilio  uti ;  sed  et 
hi  juramentum  de  servandosecreto  emittere  debent.  6"*  Item 
potest  quilibet  ex  supra  dictis  tribus  Rotae  auditoribus,  quoad 
dictas  beatificationum  et  canonizalionum  causas  opera  uti 
unius  familiaris^  similis  juramenti  religione  obstricti.  7^ 
Consultores  vero  non  possunl  (nisi  ex  speciali  Summi  Ponti- 
ficis  concessione)  uUius  opera  uti  ;  sed  debent  per  seipsos 
ssripturas  legere  et  causis  studere.  8°  Potest  tamen  quilibet 
Consultor,  quin  impositam  secreti  legem  ullatenus  violet, 
difficultates  proponere  procuratoribus  et  advocatis,  qui 
ipsum  pro  verbali  informatione  adeunt.  Potest,  inquam,  dif- 
ficultates  j^roj^o^er^,  non  autem  quid  ipse  sentiat  manifes- 
tare.  Haec  omnia  firmata  reperies  apud  Benedictum  XIV  {de 
Beatific,  I.  1,  c,  16)  9^  Formula  juramenti  quoad  Cardi- 
nales^  quia  etiam  (mutatis  mutandis)  utuntur  alii,  tenoris  est 
hujusmodi :  «  Nos  infra  scripti  sanctae  Romanae  Ecclesise 
c<  Cardinales  Congregationis  sacrorum  Rituum,  tactis  per 
«  nos  sacrosanctis  evangeliis  coram  nobis  positis,  juramus 
<c  et  promittimus  fideliter  exercere  officium  nostrum  in  his 
«  quae  proponuntur  in  Congregationibus  sacrorum  Rituum 
«  habendis  coram  Sanctissimo,  et  non  revelare  nec  loqui, 
c<  nisi  cum  aliis  dictae  Congregationis  Cardinalibus,  tribus 
«  antiquioribus  Rotae  auditoribus,  Consultoribus  et  officiali- 
«  bus  praedictae  Congregationis,  ac  duobus  familiaribus  ab 
«  unoquoque  nostrum  deputandis,  quae  fient  aut  tractabun- 
«  tur,  non  solum  in  causis  spectantibus  ad  dictam  Congrega- 
«  tionem,  sed  eliam  in  aliis  ad  illam  non  spectantibus,  in  dicta 
«  Congregatione  coram  Sanctitate  sua,  occasione  discursus 


|gg  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA 

«  de  rebus  Magnatum,  Religionum,  vel  aliis  gravioribus  oc- 
«  curentibus,  sub  poena  perjurii  et  excommunicationis  latse 
tf  sententise.  a  qua  nonnisi  a  Summo  Pontifice  dumtaxat 
«  (excluso  etiam  majoripoenitentiario)  praeterquam  in  mor- 
«c  tis  articulo  absolvi  possimus :  et  sub  eadem  poena  perjurii 
€c  et  excommunicationis  de  qua  supra,  juramus  similiter  et 
«  promiltimus,  quod,  si  per  lilteras  aut  supplices  libellos, 
«  sive  etiam  oretenus,  vel  per  interpositas  personas,  com- 
«  mendationes  a  quocumque,  etiam  cujusvis  dignitatis  et 
«  praeeminentiae,  nobis  factse  fuerint  de  causispertractandis 
«  in  dictis  Congregationibus,  praefatas  litteras  scienter  non 
«  aperiemus,  sed  clausas  et  sigillatas  mandabimus  consignari 
«  in  manibus  secretarii  dictae  Congregationis  :  si  vero  non 
«  informatos  decontentis  in  praedictis  litteris  contigerit  per 
«  nosaperiri  et  legi,  si  eaedem  continebunt  similes  commen- 
«  dationes  tantummodo,  pariter  eas  transmittemus  ad  eum- 
«  dem  secretarium  ;  verumside  aliis  negotiis  in  praedictis 
«  litteris  pertraclabitur,  mandabimus  transcribi  illam  tan- 
«  tum  partem  continentem  commendationem,  diem  datae,  et 
«  locum,  necnon  etiam  subscriptionem  illius  qui  negotium 
«  commendavit;  quam  pervenire  curabimus  ad  manusprae- 
«  dicti  secretarii :  atque  eisdem  litteris  non  rescribemus,  nisi 
«  de  mandato  dictae  Congregationis  :  et  saltem  in  ipso  actu 
«  votandi  propalabimus  a  quo  vel  a  quibuscausafuerit  nobis 
«  commendata.  Et  ita  praefati  Cardinales  promittimus  et  ju- 
«  ramus  :  sic  nosDeus  adjuvet  et  haec  sancta  Dei  evange- 
lia.  » 

Nota.  —  DQ  auctoritate  et  vi  obligatoria    decretorum  S. 
Gongregationis  rituum,  dicimus  infra,  parte  3,  sectione  2. 


PARS  SEGUNDA.  189 


CAPUT  VI. 


DE  S.  CONGREGATIONE  SUPER  DISGIPLINA  REGULARI  ;  NEGNON  DE 
S.  CONGREGATIONE  SUPER  STATU  REGULARIUM,  A  PIO  IX  INSTI- 
TUTA. 


De  utraque  hac  Gongregatione  visum  esl  sub  eodem  ca- 
pite  disserere,  ut  facilius  perspiciat  lector  quam  affinitatem 
inter  se  habeant,  in  quibus  differant,  et  quae  fuerint  utrius- 
que  vices. 


§1 


Quomodo  Sacra  Congregatio  super  statu  regularium    erecta  fuerit  ab 
Innocentio  X,  et  a  Clemente  IX  confirmata. 


Hujusce  Congregationisinstitutionem,acfacultatesipsi|tri- 
butas  exponit,  simulque  eamdem  Congregationem  confirmat 
GlemensIX.  GonsiilniionQ  injuncti,  11  aprilis  1668,  in  hunc 
modum:  «  Cum...  Innocentius  PapalX  praedecessor  noster, 
«  Congregationem  nonnuUorum  S.  R.  E.  Cardinalium,  ac 
«  Romanae  Curise  Praelatorum  super  statu  regularium  insti- 
«  tuerit  ;  ipsique  Congregalioni  sic  institutae,  intra  fines 
«  Italiaeet  insularum  adjacentium;,  designandi  ac  deputandi, 
«  pro  novitiatibus  etprofessoriis,  conventus,  monasteria,  col- 
<£  legia,acdomos  quorumcumque  monachoruiii  acregularium 
«  virorum  cujusvis  ordinis  mendicantium... ;  et  hujusmodi 
«  novitiatus  et  professoria  mutandi,  transferendi,  suspen- 
«  dendi,  et  supprimendi...  ;dandi  licentias  superioribus  re- 
«  gularibus  ad  quos  pertinet  recipiendi  in  novitiatibus  sic 


190  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

<(  deputalis  novitios  ad  habitum  et  professionem  sub  regulis 
«  et  formulis  ab  eadem  Congregatione  jam  praescriptis  seu 
«  prsescribendis;  praefigendi  seu  taxandi  numerumreligioso- 
«  rum  in  singulis  conventibus... ;  exequendi  Constitutionem 
«  ejusdem  Innocentii  prsedecessoris  quae  incipit  instaurandcB 
(c  necnon  decretum  quod  mcipit  inj)arvis...  ;  et  decidendi 
c<  controversias  emergentes  inde  ;  ac  demum  promovendi 
«  executionem  decretorum  recolendae  memoriae  Clementis 
«  PapaeVIII  super  reformatione  regularium.. .  ;  et  in  prae- 
«  missis  omnibus  etiam  poenis  et  censuris  ecclesiasticis  pro- 
«  cedendi  facultates atlribuerit :  Nos...  motu  proprio...  prae- 
c<  dictam  Congregationemconfirmamus.  »  Ergo  Congregatio 
h^csuperstatu  reffularium (qndd  anterior  fuit  Congregatione 
super  disciplina  regulari)  habuit  quoad  aliqua  potestatem 
restrictam  ad  regulares  Italiae  et  adjacentium  insularum  ; 
quoad  aliqua  vero  (nempe  quoad  executionem  decretorum 
Clementis  VIII)  universalem,  id  est  totius  orbis  reiigiosos 
attingentem. 


§n 


Quomodo  Innocentius  XII  Congregationem  super  statu  regulariwn  sup- 
presserit^  et  Gongregationem  super  disciplina  regulari  instituerit. 


In  Constitutione  sua  deUtum,  4  augusti  1698,  l^  narrat 
laudatus  Pontifex,  a  se  jam  institutam  fuisse  Congregatio- 
nem  super  disciplina  regulari  :  2°  eamdem  confirmat :  3^ 
huic  Congregationi  quoad  regulares  Italioe  et  adjacentium 
insularum  easdem  ferme  facultates  tribuit,  quas  superiori 
paragrapho  vidimus  a  Clemente  IX  tributas  fuisse  Congre- 
gationi  super  statu  regularium  :  4°insuper,  quoad  regulares 
totius  orbis,  vult  dictae  C.onQ^vQ^dX\om^  super  disciplina  re- 
gularium  proprium  munus  esse,  Romano  Pontifici  ea  jugi-- 
ter  suggerere  ac  projponere^  qu(B  jpro  eorumdem  regularium 


PARS    SECUNDA.  191 

fovenda  seu  rejparanda  disci^Jlina,  opportuna  fore  in  Domi^ 
no  judicaverit  :  5^  his  ita  constitulis,  jam  fere  inutilis  rema- 
nebat  S.  Congregatio  <9^^er  statu  regulariiim;  quapropter 
eam  supprimit  Innocentius  XII.  Et  extincta  remansit  usque 
ad  Pium  IX  feliciter  regnantem,  qui  sub  eoclem  nomine, 
non  eamdem,  sed  diversam  S.  Congregationem  instituit,  ut 
exponitur  sequenti  paragrapho. 


§111 


Quomodo  Pius  Papa  IX  novam  Sacram  Congregationem  super  statu 
regularium  instituerit,  non  suppressa,  sed  aliquatenus  immutata 
Sacra  Congregatione  super  disciplina  regulari. 


I.  Jam  ab  initioPontificatus  sui,  menterevolvens  Sanctis- 
simus  Dominus  noster  Pius  Papa  IX,  qua  ratione  in  multi^ 
virorum  religiosis  institutis  reduci  valeret  primaevus  sancti- 
moniae  vigor  atque  splendor,  ratus  id,  n(m  ordinariis  jam- 
dudum  adhiberi  solitis  mediis,  sed  validioribus  quibusdam 
et  efficacioribus  esse  obtinendum,  decreto  diei  7  septembris 
1846^  Sacram  instituit  Congregationem,  quse  tanti  momenti 
negotium  aggrederetur,  quam  de  siatu  regularium  ordinum 
nuncupavit. 

Constat  Congregatio  illa  nonnullis  Cardinalibus.  Secre- 
tarius  autem  idem  est  ac  Sacrse  Congregationis  Episcopo- 
rum  et  regularium. 

Dictae  Sacrae  Congregationis  institutionem  et  finem  de- 
claravitPius  IX,  Encyclica  sxidiuii  primum  (17junii  1847), 
ad  superiores  regularium  ordinum  directa,  in  qua  sic  habe- 
tur:  «  Has  igitur  ad  vos,  dilecti  filii,  qui  eorumdem  ordi- 
«  num  moderatores  estis, litteras  damus...,  quibusconsilium 
«  a  Nobis  de  regulari  disciplina  instauranda  susceptum  signi- 
«  ficamus,  Quod  quidem  consilium  eo  omnino  contendit,  ut, 
«  Deo  bene  juvante,  illa  omnia  statuere  et  perficere  valea- 


192  TRACTATUS   DE    GURIA   ROMANA. 

€  mus,  quse  ad  cujusque  religiosse  familiae  incolumitatem 
«  prosperitatemque  tuendam,  ad  populorum  utilitatem  pro- 
«  curandam,  Deique  gloriam  promovendam  magis  possint 
«  conducere...  Utautem  tanti  momenti  negotium...  optatum 
c(  exitum  obtineat...,  peculiarem  venerabilium  Fratrum 
«  nostrorum  S.  R.  E.  Cardinalium  Congregationem  insti- 
«  tuimus,  quam  de  slaho  regiilarium  ordinum  nomina- 
<£  vimus.  » 

In  epistola  autem  ejusdem  diei,  qua  prai^fatam  Encyclicam 
^d  locorum  Ordinarios  mittit,  ab  ipsis  postulat  Pius  IX,  ut 
prsefatse  S.  Congregationi  significent  qna3  ad  intentum  sco- 
pumutiliacenserent:  «  quoniam...  peculiarem...  Cardinalium 
«  Congregationem  instituimus,  quam  de  statu  regularium 
«  ordinum  nominavimus,  idcirco  tuuni  erit,  pro  tua  pietate 
<£  et  prudentia  eidem  Congregationi  ea  omnia  significare, 
«  quae  ad  optatum  exitum  obtinendum  magis  in  Domino 
«  expedire  censueris  (1).  » 

II.  Ex  dictis  patet,  non  restitutam  fuisse  a  Pio  IX  priscam 
Congregationem  super  statu  regularium^  sed  potius  novam 
sub  eodem  nomine  creatam  ;  ut  satis  perspiciet  lector,  con- 
ferendo  prioris  scopum  et  facultates  paragrapho  primo  expo- 
sitas,  cum  scopo  in  citatis  Pii  IX  litteris  expresso.  In  eo 
prsecipue  stat  discrimen,  quod  priscae,  ab  Innocentio  XII 
suppressae,  proprium  officium  fuerit,  jam  editorum  pro 
instauranda  regulari  disciplina  decretorum  executionem  at- 
que  observantiam  urgere  :  atvero  satis  indicat  Pius  IX  cita- 
tislitteris,  eo  consilio  institui  a  se  dictam  Congregationem, 
ut  nova  iiac  de  re  praeparentur  ac  condantur  decreta.  Hinc 
non  dixit  restituimus  sed,  instituimus ;  quia  revera  non 
prisca  restituebatur,  sed  diversa  instituebatur. 

III.  Non  suppressa  est  a  Pio  IX  altera  S,  Congregatio, 
sufjer  discipU7ia  regulari  nuncupata.  Notabilem  tamen  in 
ea  immutationem  induxit,  statuendo  per  organum  secretarise 
status,  die  12  martii  1856,  ut  Sacrse  Congregationis  Episco- 


(i)  Citatas  Pii  IX  Encyclicarn  et  epistolam  in  extenso  refert  auctor 
Synopsis  Congregationum,  pag.  131  et  137,  edit.  Lovanii  1855. 


PARS  SEGUNDA.  193 

porum  et  regularium  Cardinalis  Praefectus  praefecturam 
simul  gereret  Congregationis  sujper  disciplina  regulari. 
Praeterea  officium  Romano  Pontifici  opportuna  suggerendi 
pro  fovenda  et  re^aranda  regularium  disciplina  erat  S. 
Congregationi  super  regulari  disci^lina  proprium  :  at  nunc 
potius  expletur  per  alteram  Congregationem  a  Pio  IX  in- 
stitutam. 

Hinc  minoris  momenti  hodie  est  Congregatio  swj^er  disci- 
^lina  regulari  :  praesertim  cum  multae  causse  ad  ipsam  per- 
tinentes,  respectivis  religiosorum  ordinum  protectoribus 
Cardinalibus  dirimendse  frequenter  committantur^  et  in  cae- 
teris  cumulalivam  cum  ipsa  jurisdictionem  habeat  S.  Con"- 
gregatio  Episcoporum  et  regularium. 

IV.  Dicta  autem  a  Pio  IX  nuper  instituta  de  statu  regu-- 
larium  Sacra  Congregatio  plura  jam  edidit  maximi  momenti 
decreta,  quae  sequenti  paragrapho  colligenda  visa  sunt. 


§iv. 


Decreta  et  declarationes  S.  Congregationis  super  statu  regularium 


Documenta  illa  sub  distinctis  numeris  subjicimus  hoc 
ordine  :  1**  decretum  de  receptione  novitiorum  ad  habitum 
et  professionem  :  2^  decretum  de  Ordinariorum  testimonia- 
libus  litteris,  pro  dicta  receptione  requirendis  :  4®  instructio 
pro  examinandis  iis  qui  ad  habitum  admitti  postulant :  5^ 
decretum  quo  statuitur,  ut  peracta  probatione,  novitii  sim- 
plicia  dumlaxat  vota  emittant,  et  nonnisi  post  tres  annos  ab 
emissis  simplicibus,  ad  solemnium  emissionem  admittantur- 


1» 


494  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA< 


I. 


<(  Decretum  Sacrx  Congregationis  super  statu  regularium,  auctoritate 
^  Sanctissimi  Domini  nostri  Pii  PP,  IXeditum,de  receptione  novitio- 
<(  rumad  habitum  et  professionem.  » 


€  Regulari  disciplinse  instaurandae,  ubi  coUapsa  fuerit^ 
€  vel  servandae  ubi  vigeat,  nihil  magis  conducit,  quam  in 
«  admillendis  novitiis  ad  habitum  et  ad  professionem  maxi- 
«  mam  curam  adhibere^  ut  ii  tantum  recipiantur,  qui  su- 
«  perna  vocatione  ducti,  morum  honestate,  caeterisque  do- 
«  tibus  prcediti  religionem  ingrediuntur,  cupientes  Deoin- 
€  servire,  mundi  pericula  evitare,  et  spirituali  proximorum 
€  saluti  qua  exemplo  qua  opere  ad  praescriptum  instituti, 
«  quod  profilentur,  consulere.  Ex  novitiis  enim  religionis 
«  bonum  vel  malum  prorsus  pendet :  quandoquidem  hi  sunt 
€  religionum  semina,  hi  sunt  novi  palmitesDei  vineam  no- 
«  vellantes.  Sed  si  semina,  si  novitiae  vites  infectae  sint^  non- 
«  nisi  fructus  mali  coliigi  possunt.  Quapropter  RomaniPon- 
«  tiflceSj  et  praesertim  Sixtus  V  (1)^  Ciemens  VIII  (2),  Inno- 
«  centiusX  (3),  et  Innocentius  XII  (4),  saluberrima  edidere 
«  decreta,  quibus  leges  in  admittendis  novitiis  servandae 
€  conslituebantur.  Cum  igitur  Sanctissinms  D.  N.  PiusPP. 
«  IXab  ipsis  Pontificatus  sui  primordiis  pastoralis  vigilan- 
«  tiae  studia  convertenda  esse  duxerit  ad  religiosarum  fami- 
«  liarum  disciplinam  totis  viribus  promovendam,  praedeces- 
«  sorum  suorum  vestigia  sectando,  certam  stabilemque  le- 
«  gem  constituendam  esse  existimavit,    quae  in  admittendis 


{i)Const  Cum  de  omnibusainm  1857. 

(1)  Decreto  cui  miiiumlSanctissimus  in  Christo  Pater^  diei  19  maii  1602 

(3)  Instructione  ad  propagandam,  diei  5  novembris  1654. 

(4)  Decreto  Saiictissimus  in  Christo  Pater,  diei  18  julii  1695. 


PARS  SECUNDA.  195 

/  €  novitiis  ad  habitum  et  professionem  servari  omnino  debe- 
'«  ret.  Re  igitur  demandata  S.  R.  E.  Cardinalibus  hujus  S. 
«  Congregationis  de  statu  regularium  a  Sanctitate  sua  insti- 
«  tutae,  eminentissimis  Patribus,  universa  rei  ratione  sedulo 
€  diligenterque  perpensa,  necessarium  visum  est,  in  admis- 
«  sione  novitiorum  ad  habitum  et  professionem,  partes  con- 
«  cedendas  esse  nedum  inferioribus  Praelatis,  et  superiori- 
«c  bus  generalibus,  verum  etiam  nonnuUis  aliis  religiosis  vi-' 

<  risprobatae  vitae,  regularis  disciplinae  zelo  ferventibus, 
€  consilioet  gravitate  praestantibus,  ut  eorum,  qui  religiosae 
«  familiae  nomen  daturi  sint^  indolem,  ingenium,  mores,  cae- 

<  terasquenecessarias  dotes  accurate  explorent,  et  sedulo  in- 
«  vestigent,  quo  consilio,  quo  spiritu,  qua  ratione  ad  regu- 
€  larem  vitam  ineundam  ducantur,  et  eos  tantum  probent, 
«  quossecundum  Deum  idoneos  esse  revera  constiterit.  Sen- 
€  tentiae  S.  Congregationis  Sanctissimus  in  Christo  Pater 
«  inhaerens,  ea  quae  sequuntur^  pro  Italia  et  insulis  adjacen- 
€  tibus,  hoc  perpetuis  futuris  temporibus  valituro  decreto, 
«  Apostolica  sua  auctoritate  statuit  atque  decernit.  » 

<r  Pars  prima  degreti.  — De  lege  servandain  probandisiis 
«  quiad  Tiabitum  religiosum  admitti  jpostulant.  — Art.  I. 
•  Qui  duplici  scrutinio  juxta  modum  inferius  exprimendum 
«  probatus  non  fuerit,  ad  habitum  nuUo  prorsus  modo  ad- 
«  mittatur  in  quocumque  ordine,  congregatione,  societate, 
«  instituto,  m<^nasterio,  domo^  sive  in  iis  emittantur  vota  so- 
«  lemnia,  sive  simplicia,  et  licet  agatur  de  ordinibus,^'congre- 
«  gationibus,  societatibus,  institutis,  monasteriisacdomibus, 
«  quae,  ex  peculiariprivilegio  etiam  in  corpore  juris  clauso 
«  vel  alio  quovis  titulo,  in  decretis  generalibus  non  com- 
«  prehenduntur,  nisi  de  ipsis  specialis,  individua,  etexpressa 
«  mentio  fiat. 

«  Art.  2.1n  qualibet  provincia  habeantur  octo  examinato- 
«  res,  scilicet  provinciales,  et  septem  alii  idonei  religiosi  pro- 
«  bataevitae,  prudentia,gravitate,aczelodisciplinaereguIaris 
«  praediti,  acapitulo  seu  congregationeprovincialipersecreta 
«  sufTragia  eligendi,  ita  tamen  ut  si  in  provincia  sint  defini- 
«  tores,  vel  consultores  vel  assistentes,  vel  alii,   quocumque 


196  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  examinatores  deligantur.   Examinalores    in  praeialo   mu- 
«  nere  usque  ad  novum  provinciale  capitulum  seu  congrega 
<c  tionem  perdurabunt. 

c(  Art.  3.  Cum  aliquis  ad  habitum  recipi  poslulaverit,  pro- 
<c  vincialis  omnia  exquirat  documenta  et  requisita  ad  prae- 
«  scriptum  SS.  Ganonum,  Constitutionum  Aposlolicarum, 
<(  decretorum  S.  Congregationum,  ac  statutorum  Ordinis,  et 
«  diligenter  inquirat  circa  iiiius  qualitates,  utrum  nempe  ab 
<c  omni  defectu  et  impedimento  immunis  sit,  et  necessariis 
<c  dotibus  praeditus^  religioso  statui  idoneus,  ac  etiam  an 
<c  amore perfectioris vitae  et  Deo  liberius  in Religione  serviendi, 
<c  seu  potius  levilate  aut  necessitate,  vel  alio  inordinato  fine 
<c  ductus  admilti  postulet.  Deinde  omnia  prsefata  documenta 
«  et  informationes  tradat  saltem  tribus  ex  provincialibus 
<c  examinatoribus,  exclusis  iis,  qui  postulanti  sintconsangui- 
<c  nei,  vel  affines,  ut  eas  absque  ullo  partium  studio  serio 
«  perpendant.  Indicto  examinis  die,  provincialis  cum  delectis 
<r  ab  ipso  examinatoribus  conveniet,  etpostquam  ipse  et  alii 
«  examinatores  juraverint  ad  Sancta  Dei  Evangelia,  se  qua 
^  cumguehumana  affectione  ]post;posita  fideliter  munus  exe- 
«  cuturos,  postulantem  examinent,  eoque  ab  examinis  loco 
<ic  dimisso,  ejusdocumenta,  qualitates,  et  requisita,  aliaque, 
<K  quae  superius  notata  sunt,  serio  expendant,  et  deinceps  pei 
<c  secreta  suffragiajudicent  an  dignus  sit,  qui  approbetur 
cc  super  quibus  omnibus  provincialis  et  aliorum  examinato 
cc  rum  conscientia  graviter  onerata  remaneat.  Is  autem  pro 
cc  batusdumtaxat  intelligatur,  qui  saltem  unum  sufi^ragiu 
«  supra  medietatem  obtinuerit.  Sipostulanspraefatoscrutini 
«  probatus  fuerit,  examenet  scrutinium,  scripto  fidelite] 
<x  exaratum,  provincialis  et  unusquisque  ex  examinatoribu 
<r  manu  propria  subscribet,  declarando  etiam  sese  omni 
«  requisitaaSS.Canonibus,Constitutionibuset  decretisApos| 
cc  tolicis  etregulis,  et  statutis  respectivi  ordinis  prcescripta 
<K  debito  modo  examinasse  :  hujusmodi  vero  relationer| 
<c  examinis  et  scrutini,  et  respectivam  declarationem  jurej 
€  jurando  confirment.  Quibus  peractis,  provincialis  prae 
<c  fatam  relationem  et  declarationem,  una  cum  authentici 
c  documentis,  ad  superiorem  generalem,  vel  adprocuratc 


PARS    SEGUNDA.  197 

«  rem  generalem,  prout  inferius  in  art.  11  explicabitur, 
«  transmittet.  Neautem  hujus  decreti  executio  differatur  us- 
«  que  ad  celebrationem  proximi  capituli  vel  congregationis 
«  provincialis,  inlerim  examinatores  provinciales  eligantur 
«  persecreta  suffragia  a  provinciali,  una  cum  suis  definito- 
«  ribus,  vel  assistentibus,  vel  aliis  consiliariis  provinciali- 
«  bus  ;  et  si  hujusmodi  definitores,  assistentes,  consiliarii  in 
«  aliquo  Ordine  desint,  electio  fiat  a  provinciali  una  cum 
«  quatuor  religiosis  graduatis,  vel  gravioribus,  si  graduati 
«  desint,  ejusdem  provincia^,  ab  eodem  provinciali  deputan- 
«  dis. 

«  Ai^t.  4.  In  ordinibus,  aliisque  institutis,  in  quibus  provin- 
«  ciales  non  existunt,  vel  provincialia  capitula  seu  congre- 
«  gationes  non  celebrantur,  examinatores  pro  unaquaque 
«  domo  novitiatus  eligantur  juxta  superius  praescriptam  me- 
«  tbodum  a  capitulo,  dieta,  seu  congregatione  generali  ;  et 
«  superior  ejusdem  domus  loco  provincialis  habeatur,  cujus 
«  erit  convocare  examinatores,  et  alia  peragere,  quae  in 
«  art.  3  statuta  sunt.  Verum  cum  hoc  in  casu  ob  pauciorem 
«  religiosorum  numerum  contingere  possit,  ut  septem  exa- 
«  minatores  eligi  minime  valeant,  oxaminatores  numero  mi- 
«  nores,  non  tamen  citra  quatuor,  eligi  poterunt.  Si  autem 
«  hujusmodi  capitula,  dietae,  et  congregationes  generales 
«  statimnon  convocentur,  inlerim  electioexaminatorum  fiat 
«  juxta  modum  in  art.  5  designandum. 

«  Art.  5.  Si  institutum  constet  aliquo  tantum  separato 
«  monasterio,  conventu,  vel  domo,  nec  in  congregationem 
«  erectum  sit^  et  capitulum,  dietam,  congregationem  gene- 
«  ralem  minime  habeat,  examinatores  capitulariter  per  se- 
«  creta  suffragia  a  superiore,  et  capitularibus  ejusdem  mo- 
«  nasterii,  conventus  vel  domus  eligantur,  et  quoad  eorum 
«  numerumserventur,  quae  in  art.  4,  definita  sunt,  ac  in 
«  officio  ad  triennium  perdurent. 

«  Art.  6.  Praeter  memoratos  examinatores  provinciales  in 
«  quolibet  ordinc,  congregatione,  societate,  instituto,  alii 
«  septem  examinatores  generales  constituantur,  qui  tamen 
«  ad  quatuor  reduci  poterunt  in  iis  ordinibus  et  institutis, 
«  in  quibus  ob    pauciorem  reh*giosorum  numerum  septem 


193  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

c  haberi  nequeant.  Hi  ex  gravioribus,  et  prudentioribus  re- 
c(  ligiosis  viris  probatse  vitae,  ac  zelo  regularis  disciplinae 
c  prseditis,  per  secreta  suffragia  in  capitulo,  dieta,  vel 
((  congregatione  generali  eligentur  ;  ita  taroen  ut  si  agatur 
((  de  Ordine,  in  quo  sint  definitores,  assistentes,  consultores, 
«  visitatores,  vel  alii  consiliarii  generales,  duo  ex  ipsis  in 
c  examinatores  deputentur.  Examinatores  generales  in  offi- 
«  cio  usque  ad  futurum  capitulum,  dietam,  vel  congregatio- 
«  nem  generalem  perdurabunt.  Superior  generalis  erit  prse- 
«  ses  cum  suffragio  in  consilio  examinatorum  ;  et  procura- 
«    tor  generalis  uti  examinator  natus  pra^ter  electos  haben- 

«  dus  erit. 

((  Art.  7.  Examinalores  generales,  in  intervallo  quod  in- 
€  tercedet  a  data  hujus  decreti  usque  ad  celebralionem 
((  proximi  capituli,  dielae,  vel  congregationis  generalis, 
«  eliganlur  per  secreta  suffragia  a  superiore  generali,  una 
((  cum  saltem  tribus  religiosis  graduatis  seu  gravioribus 
((  ordinis  ab  eodem  generali  superiore  deputandis  et  deli- 
«  gendis,  ex  definitoribus,  visitatoribus,  assistentibus,  vel 
((  consultoribus  generalibus  si  adsint. 

«  Art.  8.  Si  agatur  de  instituto,  quod  constituatur  ex 
fi  aliquo  tantum  separato  monasterio,  conventu,  domo,  nec 
«  in  congregationem  erecto,  et  pra^ter  localem,  alius  major 
«  superior  non  habeatur,  superior  localis  probum  et  ido- 
((  neum  deputet  religiosum,  ut  primum  scrutinium,  de  quo 
<(  in  art.  3,  perficiat  cum  examinatoribus  electis  juxta  art. 
«  3,  et  ipse  superior  localis,  cum  iis  capitularibus  ejusdem 
«  domus,  qui  locum  in  eodem  primo  scrutinio  non  habue- 
«  runt,  secundum  scrutinium  in  art.  10  praescribendum  exe- 
«  quetur. 

«  Art.  9.  Quod  vero  attinet  ad  ordines  et  instituta^  quae 
«  licet  in  congregationem  et  societatem  erecta  sint,  tamen 
«  in  iis  capitula,  dietje,  et  congregaliones  generales  vel  non 
«  celebrantur,  vel  raro  convocantur,  in  iisdem  ordinibus 
«  et  institutis  auctoritas,  quae  capitulis,  dielis  et  congrega- 
«  tionibusgeneralibus  circa  electionem  examinatorum  supe- 
«  rius  attributa  est,  conceditur  superiori  generali  cum  defi- 
«  nitoribus^  visitatoribus,assistentibus,  consultoribus,  aliis- 


PARS   SEGUNDA  199 

«  que,  quocumque  nomine  appellentur,  consiliariis  genera- 
«  libus,  ita  tamen  ut  si  definitores,  assistentes,  aliique  con- 
4c  siliarii  generales  non  sint  saltem  quatuor^  superior  gene- 
€  ralis  alios  graves  et  idoneos  religiosos  eis  adjungat  ad 
«  enunciatum  saltem  numerum  constituendum  :  quae  reli- 
«c  giosorum  deputatio  potiori  ratione  fieri  debeat,  si  in  ordine 
«  etinstituto  definitores,  assistentes,  aliique  consiliarii  gene- 
«  rales  non  reperiantur.  Quibus  in  casibus  electio  exami- 
«  natorum  fiat  per  secreta  suffragia  quolibet  triennio,  nec 
«  electores  teneantur  duos  definitores,  assistenteSj  vel  alios 
«  consiliarios  generales  inter  examinatores  adnumerare. 

«  Art.  10,  Cum  autem  superior  generaiis  relalionem  exa- 
«  minis  et  scrutinii  ac  enunciatam  superius  declarationem 
«  cum  authenticis  documentis  et  praescriptum  art.  3,  rece- 
«  perit,  ipse  omnia  accurate  percurrat,  ac  per  singulas 
«  partes  expendat,  per  secretas  etiam  inquisitiones  sedulo 
«  investigando  num  tenor  hujus  decreti  servatus  fuerit,  et 
«  an  adversus  candidatum  et  primum  scrutinium  aliqua 
«  exceptio  inveniatur.  Quibus  peractis  superior  gencralis 
«  praefatam  relationem,  declarationem,  et  documenta,  ac 
»  requisita  tradat  procuratori  generali,  et  saltem  aliis  duo- 
«  bus  examinatoribus  generalibus,  qui  cum  candidato  nuUo 
«  consanguinitatis  vel  affinitatis  vinculo  conjuncli  sint ;  et 
«  quatenus  procurator  generalis  non  adsit,  tribus  saltem. 
«  examinatoribus  generalibus,  ut  omnia  perpendant  juxta 
«  modum  in  art.  3  designatum,  Postea  vero  indicto  die  con- 
«  veniant,  et  praestito  tam  a  superiore  generali  quam  a 
«  procuratore  generali  et  caeteris  examinatoribus,  ut  supra, 
«  juramento,  reque  mature  perpensa^  per  secreta  suffragia 
«  definiant  an  approbatio  facta  in  primo  scrutinio  confir- 
«  manda  sit,  vel  revocanda  ;  super  quibus  omnibusconscien- 
«  tia  superioris  generalis  et  examinatorum  graviter  onerata 
«  remaneat.  Tunc  autem  approbatio  confirmata  inteliigatur, 
«  quando  ejus  favore  saltem  unum  suffragium  supra  medie- 
«  tatem  habetur. 

«  Art.  11.  Si  superior  generalis  Romae  non  resideat,  acta, 
«  de  quibus  in  art.  3,  ad  procuratorem  generalem  Romaa 
«  morantem  transmittenda  erunt  (valde  enim  expedire  visum. 


200  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

^  est  secundum  scrutinium  Romae  fieri) dummodo  tamen  idem 
«  procurator  tres  saltem  examinatores  generaies  Rom<3e 
<c  habeat,  vel  eos  ad  Urbem  commode  vocare  possit.  Quo  in 
«  casu  quoad  praemissa  omnia  vices  superioris  generalis 
«  gerat.  Quod  si  examinatores  generales  nec  Romae  degant, 
«  nec  commode  vocari  possint,  eadem  acta  ad  superiorem 
«  generalem,  etsi  alibi  moretur,  transmittantur,  ut  ea  pe- 
«  ragat  quae  in  art.   3  statutasunt. 

«  Arl.  12.  Superior  generalis,  sive  ipse,  sive  procurator 
«  generalis  secundo  scrutinio  prsefuerit,  polerit  candidatum 
«  ex  justis,  et  rationalibus  causis  rejicere,  licet  fuerit  ab 
«  examinatoribus  in  utroque  scrutinio  probatas  ;  nunquam 
«  vero  admiltere  eum,  qui  fuerit  ab  examinatoribus  repro- 
«  batus. 

«  Art.  13.  Ut  vero  candidatus  definitive  ad  habitum  reci- 
«  piatur  praeter  praescriptam  legem,  et  formam^  cui  omnes 
«  omnino  sese  conformare  debent,  servanda  etiam  erunty 
y>  quae  a  constitutionibus  et  statutis  respectivi  ordinis  circa 
«  receptionem  ad  habitum  ulterius  praescribuntur,  in  ea 
«  tamen  parte  dumtaxat,  qua3  huic  decreto  non  opponi- 
«  tur. 

«  Art.  14.  Superiores  quolibet  semestri  ad  hanc  Sacram 
«  Congregationem  super  statu  regularium  summarie  referant 
«  de  singulis  novitiis  ad  habitum  receptis,  de  uniuscujusque 
«  setate,  patria,  aliisque  qualitatibus^  et  respectivis  docu- 
«  mentis,  necnon  de  actis  confectis  pro  receptione,  deque 
«  observatione  hujus  decreti. 

«  Pars  secunda  degreti.  —  De  legeservanda  in  admitten- 
«  dis  novitiis  ad professionem.  — Art.  i.  Quicumque  exre- 
«  ligiosis,  et  novitiis  alicujus  ordinis,  congregationis,  socie- 
«  tatis,  instituti,  monasterii,  domus,  de  quibus  part.  1,  de- 
«  cret.  art.  1,  cognoverit  novitium  sui  instituti  aliquo  impe- 
«  dimento,  vel  gravi  defectu  pra^peditum  esse  ad  religiosum 
«  statum  rite  assumendum,  impedimentum  ipsum  et  defec- 
«  tum  superiori  conventus  novitiatus,  vel  provinciali,  vel 
«  superiori  generali  manifestare  teneatur.  Superiores  vero 
5  denunciantis  nomen  secretum  retineant. 

«  Art.  2.  Prope  terminum  cujusque  trimestris  novitiatus 


PARS    SEGUNDA.  201 

«  magister  novitiorumprovinciali  de  agendi  ratione  cujusque^ 
«  novitii  scripto  referat. 

€  Art.  3.  Duobus  mensibus  ante  professionem  provincia- 
«  lis  sive  per  se,  sive  per  alium  idoneum  religiosum  sibi 
«  benevisum^  novitii  voluntatem  diligenter  exploret,  an  coac- 
€  tus,  an  seductus  sit,  quo  spiritu  ad  statum  religiosum 
«  ductus,  an  sciat  quid  agat,  an  obligationes  status  religiosi 
«  et  regulse  agnoscat :  secreto  audiat  tum  magistrum  novi- 
€  tiorum,  tum  novitios,  necnon  religiosos  etiam  conversos. 
«  conventus  seu  domus  novitiatus  circa  novitium  ad  profes- 
«  sionem  admittendum.  Quo  facto,  capitulum  conventuale 
«  ejusdem  conventus,  seu  domus  convocet,  utcapitulares  per 
«  secreta  suffragia  declarent  an  novitius  ad  professionem 
«  admittit  possit.  Deinceps  omnium  actorum  etresultantium 
«  relalionem  scriptoexaratam  propria  manu  subscribat,  quin 
«  tamen  eos,  qui  secreto  deposuerint,  ullo  modo  in  aliquod 
«  discrimen  adducat. 

«  Art.  4.  Hujusmodi  relationem  provincialis  tribus  saltem 
«  examinatoribus  provincialibus  communicet  ;et  condicto  dia 
«  convocet  praefatos  examinatores  et  novitiorum  magistrum^ 
«  et  praestito  ab  omnibus  superius  enunciato  juramento,  ma- 
«  gister  novitiorum  referat  de  novitii  agendi  ratione  in  no- 
«  vitiatu  servata,  de  ejus  libertate,  vocatione  et  idoneitate  ad 
«  statum  religiosum,  et  declaret  utrum  ipse  in  Domino  exi- 
«  stimet  novitium  ad  professionem  tuto  admitti  posse.  Si 
«  veromagister  novitiorum  vel  ratione  distantiae,  vel  alia  le* 
«  gitima  causa  ad  locum  scrutinii  commode  accedere  nequeat^ 
«  transmittat  super  praemissis  relationem  in  scriptis,  illam- 
«  que  juramento  confirmet,  el  propria  manu  subscribat- 
«  Provincialis  deinceps  et  examinatores  per  secreta  suffragia 
«  definiant  an  novitiusnecessariisdotibuspraeditus  sit,  ut  ad 
«  professionem  tuto  admitti  possit,  super  quo  eorum  cons- 
«  cientia  graviter  onerata  remaneat. 

«  Art.  5.  Si  novitius  probatus  fuerit,  provincialis  de  om- 
«  nibus  insf ructum  reddat  superiorem  generalem,  qui  ulterio- 
«  ribus  informationibus,  quatenus  necessarium  judicaverit, 
«  requisitis,  approbationem  revocet,  vel  confirmet,  prout  m 
«  Dominojudicaverit,  quin  tamen  unquam  permitterepossit 


202  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  professionemnovitii,  quiabexaminatoribus  provincialibus 
€  reprobatus  fuerit. 
c(  Art.  6.  In  iis  institutis,  in  quibus  provinciales  nonexi- 

<  stunt,  sint  illoram  loco  ad  effectum,  de  quo  agitur,  supe- 
^  riores  domus  novitiatus. 

c(  Art.  7.  Si  quid  ulterius  exigant  constitutiones,  et  re- 
«  gulse  alicujus  ordinis  et  instituli  in  admittendis  novitiis  ad 
«  professionem,  id  servandum  etiam  erit  in  ea  dumtaxat 
«  parte  quae  tenori  hujusdecreti  minimecontraria  sit. 

«  Ut  autem  suprascriptum  decretum  quoad  utramque 
«  ejus  partem  executioni  omnino  demandetur,  Sanclitas  sua 
«  omnibus  ad  quos  spectat  etiam  in  virlute  sanctae  obedien- 
«  tise  districte  praecipit  plenam  illius  observantiam  ;  et 
«  quemlibet  superiorem  cujuscumque  gradus  sit,  etinstituti 
«  quantumvis  exempli  et  privilegiati,  etiam  de  necessitate 
€  exprimendi,  qui  non  ser\  ata  hujus  decreti  forma  novitium 
«  ad  habitum  vel  professionem  receperit,  poenae  ipso  facto 
«  incurrendae  privationis  omnium  officiorum,  vocisque  ac- 
«  tivae,  et  perpetuae  inhabilitatis  ad  alia  in  posterum  obti- 
«  nenda  plane  subjicit,  a  qua  nonnisi  ab  Apostolica   Sede 

<  poterit  dispensari.  Mandat  etiam  singulis  superioribus 
«  idem  decretum  quolibet  anno  in  omnibus  monasteriis, 
«  conventibus,  coUegiis  et  domibus,  die  prima  januarii,  et 
«  Dominica  prima  julii,  in  publica  mensa  legi  sub  poena 
«  privationis  officii,  ac  vocis  activcO  et  passivae,  ipso  facto 
«  incurrenda.  Decernit  insuper  vi  cujuscumque  privilegii, 
«  facullatis,  indulti,  dispensationis,  approbationis  regularum 
«  et  constitulionum,    etiam  in    forma   specifica,   quam  ab 

<  ApostolicaSedealiquisOrdo,  institutum,  superior,  religio- 
«  sus  consequeretur^  nunquam  huic  decreto  derogatum  esse 
«  censeri,  nisi  ei  expresse,  et  nominatim  derogetur,  licet  in 
«  concessione  derogatoriae  generales  quantumvis  amplae 
«  apponantur  :  quod  si  alicui  instituto  expresse,  et  nomina- 
«  tim  dispensatio  super  eodem  decreto  aliquando  concedl 
«  contigerit,  aliis  minime  extendi  posse  vi  cujuscumquepri- 
«  vilegii,  et  communicationis  privilegiorum.  Tandem  Sancti- 
«  tas  sua  ne  hujus  decreti  observantia  aliqua  ratione,  titulo, 
«  praetextu  impediatur,  quibuscumque  in  contrarium  facien- 


PARS    SEGUNDA.  203 

«  tibus  constitutionibus,  regulis,  et  statutis  cujusvisordinis, 
«  congregationis,  societatis,  instituti,  monasterii,  domus, 
«  etiam  in  forma  specifica  ab  Apostolica  Sede  approbatis, 
«  necnon  cuilibet  privilegio  licet  in  corpore  jurisclauso,  el 
«  apostolicis  constitutionibus  ac  decretis  confirmato,  ac  ex- 
«  pressa,  individua^  speciali,  et  specialissima  mentione  di- 
«  gno,  aliisque  contrariis  quibuscumque,  Apostolica  aucto- 
«  ritate  prorsus  derogat,  et  derogatum  esse  declarat.  » 

«  Datum  Romae  ex  Sacra  Gongregatione  super  statu  regu- 
«  larium,  die  25  januarii  1840.  —  Andreas  can.  bizzarri  d 
«  Secretis.  » 


II 


<(  Decretum  Sacrx  Congregationis  super  statu  regularium,  auctoritate 
«  Sanctissimi  Domininostri  Pii  PP.  IX  editum,  de  testimonialibus  Or- 
«  dinariorum  litteris  requirendis  in  receptione  illorum  qui  ad  habitunt 
«  religiosumadmittipostulant.  » 


«  Romani  Pontifices  pro  eorum  pastorali  cura,  qua  semper 
«  regularium  familiarum  bono  et  splendori  prospicere  non 
«  omiserunt,  illud  superioribus  pro  viribus  commendarunt, 
«  ut  antequam  ad  religiosum  habitum  postulantes  recipe-^ 
«  rent,  de  illorum  vita,  caeterisque  dotibus  et  qualitatibus 
«  sedulo  inquirerent,  ne  indignis  ad  religiosas  familias,  non 
«  sine  maximo  illarumdetrimento,  ostium  adaperirent.  Ve- 
«  rum  quamlibet  moderatores  ordinum  diligentiam  adhi- 
«  beant  in  informationibus  exquirendis,  in  gravi  tamen  ut 
«  plurimum  versantur  periculo  deceptionis,  nisi  ab  locorum 
«  Antistitibustestimonium  exquirant  circa  eorum  qualitates, 
«  qui  ad  habitum  religiosum  admitti  postulant.  Ordinarii 
«  enim  vi  pastoralis  officii  oves  suas  prse  caeteris  agnoscere 
«  possunt,  et  saepe  saepius  ea  manifestare  impedimenta,  quae 
«  alios  latent.  Haec  animadvertens  sanctissimus  D.  N.  Pius 
«  PP.  IX^  audito  voto  S.  R.  E.  Cardinaiium  hujus  Sacra& 


204  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

<c  Congregationis  super  slatu  regularium,  attentisque  postu- 
«  lationibus  nonnullorum  Episcoporum,  prsesenti  decreto 
«  ubique  locorum  perpetuis  futuris  temporibus  servando, 
«  h3ec,  quse  sequuntur,  Apostolica  auctoritate  statuit,  atque 

«  decernit. 

«  I.  Inquocumque  ordine,  congregatione,  societate,  insti- 
«  tuto,  monasterio,  domo,  sive  in  iis  emittantur  vota  solem- 
«  nia,  sive  simplicia,  et  licet  agatur  de  ordinibus,  congre- 
c<  gationibus,  societatibus,  institutis,  monasteriis,  ac  domi- 
<c  bus  quaeex  peculiari  privilegio  etiam  in  corporejuri^ 
«  clauso,  vel  alio  quovis  titulo  in  decretis  generalibus  noa 
«  comprelienduntur,  nisi  de  ipsis  specialis,  individua,  et 
«  expressamentiofiat,  nemoadhabitum  admittatur  absque 
«  testimonialibus  litteris  tum  Ordinarii  originis,  tum  etiam 
«  Ordinarii  loci,  in  quo  postulans  post  expletum  decimum 
«  quintum  annum  aetatis  suse  ultra  annum  moratus  fue- 
«  rit. 

cc  II.  Ordinariiinpraefatislitteristestimonialibuspostquam 
«  diligenter  exquisiverint  etiam  per  secretas  informationes 
«  de  postulantis  qualitatibus,  referre  debeant  de  ejus  natali- 
«  bus,  aetate,  moribus,  vita,  fama,  conditione,  educatione, 
«  scienlia;ansitinquisitus,  aliquacensura,irregularitate,aut 
«  aliocanonico  impedimento  irretitus,aere  alieno  gravatus, 
«  vel  reddendae  alicujus administrationis  rationi  obnoxius.  Et 
«  sciant  Ordinarii  eorum  conscientiam  super  veritate  expo- 
«  sitorum  oneratam  remanere  ;  nec  ipsis  unquam  liberum 
«  esse  hujusmodi  testimoniales  litteras  denegare  ;  in  eisdem 
«  tamen  super  praemissis  singulis  articulis  ea  tantum  testari 
«  debere,  quae  ipsi  ex  conscientia  affirmare  posse  in  Domino 
«  judicaverint. 

«  III.  Omnibuset  singulis  superioribus  regularibus,  aliis- 
«  que  religiosis,  ad  quos  spectat,  cujuscumque  gradus  sint,  et 
«  instituti,  licet  exempti  et  privilegiati  ac  de  necessitate  ex- 
«  primendi,  etiam  in  virtute  sanctae  obedientiae  hujus  de- 
«  creti  observantia  districte  praecipitur  :  et  qui  contrahujus 
«  decreti  tenorem,  aliquem  ad  habitum  religiosum  recepe- 
«  rit,  poenam  privationis  omnium  officiorum,  vocisque  ac- 
«  tivae,  et  perpetuae  inhabilitatis  ad  alia  in    posterum  obti- 


PARS    SEGUNDA.  205 

«  nenda  eo  ipso  incurrat,  a  qua  nonnisi  ab  Apostolica  Sede 
€  poterit  dispensari. 

«  IV.  Vi  cujuscumque  privilegii,  facultatis,  dispensationis, 
«  approbationis  regularumetconstitutionum,  etiaminforma 
<:<  specifica,  quam  ab  Apostolica  Sede  aliquis  ordo,  institu- 
«  tum,  superior^  religiosus  consequeretur,  nunquam  huic 
«  decreto  derogatum  esse  censeatur,  nisi  ei  expresse  et  no- 
«  minalim  derogetur,  licet  in  concessione  derogatoriae  gene- 
«  ralesquantumvis  amplae  apponantur.  Quod  si  alicui  insti- 
«  tuto  expresse  et  nominatim  dispensatio  super  eodem  de- 
€  creto  aliquando  concedi  contigerit,  aliis  minime  extendi 
«  poterit  vi  cujuscumqueprivilegii  et  communicalionis  pri- 
«c  vilegiorum. 

«  V.  Quolibet  anno,  die  prima  januarii,  in  publica  mensa 
«  hocdecretum!legatur/sub  poenaprivationisofficii,  ac  vocis 
«  activae  et  passiva^,  a  superioribus  ipso  facto  incurrenda. 

«  Ne  autem  hujus  decreti  observantia  aliqua  ratione,  ti- 
«  tulo,  praetextu  impediatur,  Sanctitas  sua  quibuscumque 
«  in  contrarium  facienlibus  constitutionibus,  regulis,  et 
«  statutis  cujusvis  ordinis,  congregationis^  societatis,  insti- 
<c  tuti,  monasterii,  domus,  etiam  in  forma  specifica  ab  Apos- 
«  tolica  Sede  approbatis,  nec  non  cuilibet  privilegio  licet  in 
«  corpore  juris  clauso,  et  Apostolicis  Conslitutionibus  ac 
«  decretis  confirmato,  ac  expressa,  individua,  speciali,  et 
«  specialissima  mentione  digno,  aiiisque  contrariis  quibus- 
s«  cumqueprorsus  derogat,  et  derogatum  esse  declarat. 

«  Datum  Romse  ex  Sacra  Gongregatione  super  statu  regu— 
«  larium,  die  25  januarii  1848.  —  andrea  gan.  bizzarri,  a 
«  secretis.  » 


206  TRAGTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 


III 


«  BeclaraUones  a  Sanctissimo  D.  N.  Pio  PP.  IX  approhatse,  ad  Decreta 
i<  incipientia  Romani  Pontifices  et  regulari  disciplinas,  a  S.  Congrega- 
«  tione  super  statu  regularivm  edita,  die  2o  januarii  1848.  )> 


«  Dedarationes  sufer  decreto  Romani  Pontifices  ulique 

locorum  servando.  —  I.  An  sufficiant  testimoniales  datae 

ab  Ordinariis  per  litteras  privatas  ?  Respondetur  affirma- 

tive. 

«  2.    Utrum  sufficiant  teslimoniales,  in  quibus  Ordinarii 

non  testanlur  in  specie  de  iis  omnibus,   quae  in  decreto 

Eomani  Pontifices  praescribuntur,  sed  dumtaxat  in  genere 

referunt  de  qualitatibus  postulantis  ? 

«  Ad.  2.  affirmative^  sed  a  superioribus  regularibus  ser- 

venlur  alia  de  jure  servanda  ad  singulas  qualitates  postu- 

lantium  cognoscendas. 

«  3.  Quid  agendum  si  Ordinarii  respondeant  se  postulan- 

tes  non  agnoscere  ? 

<  Respondetur :  posse  postulantes  admitti  ad  habitum,  et 

novitiatumj  si  Ordinarius  a  superiore  requisitus  expresse 

respondeat   sese  circa   qualitates  postulantis    informare 

non  posse,  quia  illum  non  agnoscit,  dummodo  tamen  tes- 

timonialium  defectui  per  aliam  accuratani  informationem, 

et  fide  dignam  relationem  suppleatur,  et  serventur  alia 

de  jure  servanda  ;  ad  postulantes  antequam  ad   habitum. 

admittantur  maneant  saltem  per  tres  menses  in  conventu, 

ibique  diligenter  probentur. 

«  4.  Utrum  superiores  admittere  possint  ad  habitum  sui 

ordinis  postulantem  absque  litteris  testimonialibus  Ordi- 

narii,  quando  hic  affirmat  non  posse  eas  dare,  quia  prohi- 

bitus  ab  auctoritate  civili? 

«  Respondetur:  sufficeretestimbniumOrdinariidatumetiam 

per  privatas  et  secretas  epistolas ;  sed  si  Ordinarius  a 


PARS    SEGUNDA.  207 

€  superiore  requisitus  testimoniales  ob  expositam  superius 
<c  causam  quovis  modo  dare  renuat,  posse  postulantem  ad- 
€  mitti,  supplendo  teslimonialium  defectui  per  aliam  accura-^ 
«  tam  informationem,  et  fide  dignam  relationem. 

«  5.  Utrumsuperiorespossintadhabitum  ipsum  admittere 
«  milites,  de  quibus  Ordinarii  affirmant  se  non  posse  in 
«  Gallia  informare,  cum  nullos  delegatos  in  exercitu  habe- 
<<  ant,  nec  parochi  uUam  de  his  notitiam  habere  possint  ? 

«  Respondetur  :  affirmative  si  Ordinarius  a  superiore  re- 
«  quisitus  respondeat  se  informare  ob  dictam  rationem  non 
«  posse,  dummodo  testimonialium  defectui  per  aliam  accu- 
«  ratam  informationem  etfide  dignam  relationem  suppieatur, 
«  et  serventur  alia  dejure  servanda;  et  insuper  postulantes 
«  antequam  admittantur  ad  habitum  saltem  per  tres  menses 
«  maneant  in  conventu,  ibique  diligenter  probentur. 

«  6.  Quid  agendum  sit,  quando  Ordinarii  nolunt  dare  lit- 
«  teras  testimoniales,  non  aliam  ob  causam,  nisi  quia  oppo- 
«  nuntur  ingressui  postulantis  in  religionem  ? 

<  Respondetur  :  Ordinarios^,  proutin  art.  2  decreti  jRoma- 
«  ni  Pontifices  praescribitur,  non  posse  testimoniales  licteras 
c  denegare  :  si  tamen  eas  dare  recusent,  recurrendum  erit 
«  ad  S.  Congregationem  super  statu  regularium. 

«  7.  In  his  ordinibus,  in  quibus  praeter  conversos  laicos 
«  habentur  donati  seu  oblati,  an  testimoniales  exigendae  sint 
c  ante  susceptionem  habitus  donatorum  et  oblatorum,  vel 
«  potius  conversorum  ? 

«  Respondetur  :  ante  susceptionem  habitus  donatorum  et 
<  oblatorum. 

«  8.  An  sit  nulla  susceptio  habitus  sine  litteris  testimonia- 
«  libus? 

<  Respondetur  :  susceptionem  habitus  esse  ilUcitam,  noii 
«  tamen  invalidam  :  testimoniales  litteras  omissas  in  recep- 
«  tione  ad  habitum  quamprimum  obtinendas  esse,  alias 
«  novitii  ad  professionem  licite  admitti  minime  poterunt. 

«  y.  Utrum  sit  invalida  professio,  si  fiat  omissis  testimonia- 
«  libus  litteris  ? 

«  Respondetur:  non  esse  invalidam,  sed  illicitam. 

«  Declarationes  sujper  decreto  regulari  disciplinae,  in  Italia 


208  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

^  et  insulis  adjacentilus  servando.  —  1.  Si  superior  gene- 

«  ralis  alicujus  ordinis,  in  quo  provinciales  non  habeantur, 

^  sit  eodem  tempore  superior  conventus,  seu  domus  novitia- 

<  tus,  quomodo  se  gerere  debeat  superior  ipse  in  perficiendo 
«  primo  scrutinio? 

«  Respondetur  :  superior  generalis  deputet  ad  effectum, 
«  de  quo  agitur,  probum  et  idoneum  reiigiosum,  ut  una 
«  cum  prsescriptis  examinatoribus  primum  scrutinium, 
«  perficiat. 

«  2.  Si  aut  per  obitum,  aut  per  renunciationem,  aut  alia 
«  quacumque  causa,  numerus  examinatorum  provincialium, 
<r  vel  generalium,  in  parte,  vel  etiam  totaliter  deficiat,  nec 
«  tempus  celebrationis  capituli,  vel  dietae  advenerit,  quo- 
<c  modo  ad  eorumdem  examinatorum  electionem  proceden- 
«  dum  erit  ? 

«  Respondetur  :  servetur  methodus  in  decreto  regulari 
«  disciplincB  (art.  3  et  4,  in  fine^  et  art.  7),  prsescripta  pro 
<c  electione  examinatorum,  qui  eligendi  erant  statim  post 
«  latum  idem  decretum,  et  ante  celebrationem  proximi  futuri 
«  capituli,  vel  dietae  ;  et  examinatores  sic  electi  in  officio 
<c  perdurent  usque  ad  celebrationem  proximi  capituli,  vel 
«  dietae.  Quae  methodus  etiam  servetur  quando,  ex  S.  Sedis 
«  dispensatione,  capitula,  vel  dietae  non  celebrantur,  etelec- 
«  tio  superiorum  per  decretum  S.  Sedis,  vel  per  schedas 
«  fiat. 

cc  3.  In  aliquibus  institutis  capitula  provincialia  ordinarie 
«  celebrantur  prope  finem  triennii,  et  in  praeparationemca- 
«  pituli  generalis,  quin  in  ipsis  eligatur  superior  provincialis. 
«  Quomodo  hoc  in  casu  ad  electionem  examinatorum  provin- 

<  cialium  procedendum  erit  ? 

«  Respondetur  :  examinatores  provinciales  eligendi  erunt 
«  a  capitulo  provinciali,  licet  illud  celebretur  in  fine  triennii, 
«  et  dumtaxat  in  praeparationem  capituli  generalis.  Quod  si 
«  aliqua  vice  capitulum  provinciale  non  convocetur,  electio 
«  ad  consultam  provincialem  ad  hunc  effectum  convocan- 
«  dam  spectabit. 

«  4.  An  ad  officium  examinatorum  sive  generalium  sive 
5  provincialium  ita  duo  definitores,  vel  assistentes,  velcon- 


PARS   SEGUNDA.  209 

«  sultores  generales,  seu  provinciales  eligi  debeant,  ut  alii 
«  examinatores  ex  reliquis  definitoribus,  assistentibus,  con- 
«  sultoribus  eligi  nequeant  ? 

«  Respondetur :  negative. 

«  5.  Utrum  in  ordinibus  et  congregationibus,  quae  licet 
«  habeant  capitula  provincialia,  tamen  religiosorum  inopia 
«  laborant,  eligendi  sint  septem  examinatores,  vel  quatuor 
«  tantum  sufficiant  ? 

cc  Respondetur  :  negative  ad  primam  partem  ;  afflrmative 
«  ad  secundam.  Ut  vero  omnis  ambigendi  causa,  quse  ex 
«  erronea  decreti  interpretatione  originem  habeat,  auferatur, 
«  sciant  omnes  ad  quos  pertinet,  in  ordinibus  tam  amplis^ 
«  quam  exiguis,  sufficere  tres  examinatores  provinciales, 
«  praeter  superiorem  provincialem  ad  primum  scrutinium  ; 
«  et  tres  examinatores  generales  praeter  superiorem  gene- 
«  ralem  ad  secundum  scrutinium  peragendum ;  et  alios 
«  examinatores  ad  opportunitatem  et  commoditatem  eligen- 
«  dos  esse. 

«  6.  In  articulo  III  decreti  Regulari  discipUncBj  prsescri- 
«  bitur,  ut  postulantes  accedere  debeant  ad  iocum  primi 
«  scrutinii,  ut  ab  examinatoribus  provincialibus  personali 
«  examini  subjiciantur.  Saepe  saepius  accidit,  ut  hujusmodi 
«  examen  personale  absque  notabili  incommodo  postulan- 
«  tium  fieri  nequeat,  sive  ob  expensas,  sive  ob  loci  distan- 
«  tiam.  Quapropter  nonnulli  superiores  regulares  expostu- 
<  larunt,   quomodo  in  hujusmodi  casibus  sese  gerere  de- 
«  beant  ? 

«  Respondetur :  provincialis  (et  in  institutis,  in  quibus 
«  provincialis  non  existit,  is  qui  ejus  partes  juxta  decretuni 
«  adimplere  debet)  cum  tribus  examinatoribus,  ad  peragen- 
«  dum  examen  personale  postulantium,  quando  vel  ob  loci 
«  distantiam,  vel  ob  aliam  rationabilem  causam,  postulantes 
«  abacces  supersonali  dispensari  judicaverint,  possint  depu- 
,  «  tare  religiosum  sui  ordinis,  quem  in  Domino  idoneum 
«  revera  existimaverint,  si  examen  fiat  in  loco,  ubi  conven- 
«  tus  ordinis  reperitur;  secus  aUquam  personam  ecclesias- 
«  licam  sive  ex  clero  saeculari,  sive  ex  clero  regulari ;  dum-. 
«  modo  Episcopus  loci,  vel  ejus  vicarius  generalis  eam  ido- 

14 


210  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  neam  judicaverit,  transmissa  examinatori  deputato  ins- 
«  tructione  circa  ea  super  quibus  postulans  examinandus 
«  erit.  Verum  religiosus,  vel  alia  persona  ad  examen  perfi- 
«  ciendum  deputata,  transmittere  teneatur  relationem  exa- 
«  minis  ab  ipso  subscriptam  juramento  firmatam,  tpio  p^o- 
«  fiteatur  sese  fideliter  munus  suum  adimplevisse  quacum- 
€  que  humana  affectione  fostyosita.  Quibus  peractis,  pro- 
«  vincialis  dictam  relationem  tribus  examinatoribus  exhibere 
«  debeat,  ut  scrutinium,  de  quo  in  eodem  art.  III  decreti^ 
«  in  reliquis  perficiatur,  et  ca^tera  omnia,  quae  in  decretis 
«  praescribuntur,  omnino  serventur. 

«  7.  Nonnulli  examinatores  nimis  anxii  sunt  in  praestando 
«  juramento^  quo  declarare  debent  se  omnia  reguisita  a  Sa- 
«  cris  Canonilus^  Constitutionilus^  et  decretis  Amstolicis 
«  prsescripta  debito  modo  examinasse^  cum  non  omnes  tuto 
«  scire  possint  quaenam  sint  omnia  hujusmodi  requisita  : 
«  expostularunt  propterea  ut  a  Sacra  Congregatione  super 
«  praemissis  instructio  detur,  qua  tuto  procedi  possit. 

«  Respondetur  :  juramentum  quoad  requisita,  et  examen 
«  qualitatum  referri  dumtaxat  ad  requisita  et  qualitates 
«  ex^presse  et  speciatim  praescriptas  in  Constit.  Sixti  V,  inci- 
«  piente,  cum  deomniius^  cum  moderatione  Gregorii  XIV  ; 
«  et  in  decreto  Clementis  VIII,  cui  initium  cumad  regularem 
«  disci^linam^  nec  non  in  regulis  et  constitutionibus  res- 
«  pectivi  ordinis,  seu  instituti.  Et  juramento  satisfieri,  si  ea 
«  moralis  diUgentia  adhibeatur,  quae  a  viris  probis  et  timo- 
«  ratae  conscientiae  adhiberi  solet. 

«  8.  An  decretum  regulari  disciplinoe  vim  habeat  in  Sa- 
baudia  ?  —  Respondetur  :  affirmative. 

«  Datum  Romae  ex  S.  Gongregatione  super  statu  regula- 
«  rium,  die  \  maii  1851.— Andreas  Bizarri  Protonot.  Apost, 
«  a  secretis.  » 


PARS    SECUNDA.  211 


IV. 


«  Instructio  pro  examine  personali  eorum,  qui  ad  hahitum  admitti  postu- 
<c  lant,  sive  examen  ipsum  fiat  ab  examinatoribus  pr^ovincialibus  juxta 
«  art,  3  primx  partis  decreti  regulari  disciplinfe,  sive  ab  examinatore 
(c  deputato  juxta  declarationem  ad  dubium  VI  ejusdem  decreti .  » 


c<  1.  Examinatores  provinciales  seu  examinator  deputatus 
«  interrogent  postulantem  de  ejus  nominCj  parentibus,  pa- 
«  tria  et  setate.  Diligenterpostulantis  voluntatem  explorent, 
«  et  prsesertim  an  coactus,  an  seductus  sit,  et  quo  spiritu, 
«  quo  consilio,  qua  ratione  ad  statum  religiosum  ducatur, 
tf  et  utrum  aliquam  cognitionem  habeat  obligationis  voto- 
«  rum,  quae  deinceps  emittere  debet. 

cc  2.  Si  recipiendus  uti  clericus  religionem  ingredi  postu- 
c<  let^  inquirant  examinatores  vel  examinator,  an  eam  litte- 
«  rarum  scientiam  calleat,  aut  illius  addiscendae  spem  indu- 
«  biam  praeseferal,  ut  minores,  et  suis  temporibus  majores 
«  ordines,  juxta  decreta  sacri  concilii  Tridentini  suscipere 
«  valeat.  Quod  si  agatur  de  admittendis  ad  habitum  conver- 
«  sorum,  an  saltem  praecipua  doctrinae  christianae  capita 
«  noverint.  Quoad  omnes  vero,  etpraesertim  relate  ad  pos- 
«  tulantes  provectioris  aetatis,  examinatores  vel  examinator 
«  sagacius  sed  prudenter  curent  odorari  si  recte  de  catho- 
«  lica  doctrina  sentiant,  prout  conditio  cujusque  personae 
«  postulet. 

«  3.  Exquirant  a  postulante  utrum  ejus  parentes,  vel 
«  alter  eorum  adhuc  vivat,  quam  artem  et  professionem 
«  exerceant,  vel  exercuerint,  et  an  adeo  pauperes  sint,  ut 
«  filii  subsidio  indigeant. 

«  4.   Exquirant  etiam    a  postulante  ejus  conditionem  et 

«  slatum,  an  habeat  in  saeculo  media   sufficientis  sustenta- 

«  lionis;  si  sit  aere  alieno  gravatus ;  an,  et  quam  artem,  vel 

«  professionem  exerceat ;  an  alicui  religioso  instituto  nomen, 

I 


242  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

<L  dederit,  vel  saltem  iiti  novitius  illius  habitum  iiiduerit, 
<(  veleremitarumhabitum  susceperit ;  utrumfuerit  inquisitus 
cc  aUquanota,  infamia,etirregularitateirretitus,  gravLmorbe 
«  affectus. 

cc  5.  Videant  an  postulans  notabili  deformitate  laboret ; 
<c  utrum  aliquod  signum  valde  infirmae  valetudinis,  velfa- 
cc  tuitatem  praeseferat ;  et  caetera  exquirant,  quae  in  respec- 
«  tivis  constitutionibus  ab  admittendis  ad  habitum  in  eorunei 
cc  personali  examine  exquirenda  praescribuntur. 

cc  6.  Verum  Ucet  ex  hujusmodi  personali  examine,  si  di- 
<c  Ugenterfiat,  pkira  agnosci  possint^  et  in  scrutinio,  dequo 
«  in  art.  III  primae  partis  decreti  regulari  disciplmo^,  deeo- 
<c  dem  personaU  examine  ratio  omnino  habenda  sit,  tamen 
«  praeter  iUud  a  provinciali  exquirenda  sunt  documenta  et 
«  informationes,  prout  in  eodem  art.  III  praescribitur,  el 
<(  reUqua  omnia  perficienda,  qnae  in  enunciatis  decretis 
<c  cum  suis  declarationibus  decernuntur.  » 


Decretum  quo  statuitiir  ut  novitii  ad  simplicia  tantum  vota  primum  ad 
mittantur  ;  ad  solemnia  autem  nonnisipost  tres  annos  ah  emissione  sim 
plicium  computandos. 


cc  Reverendissime  Pater.  Neminem  latet,  tristissimis  hisc 
cc  temporibus,  quibus  inimici  crucis  Christi  humana  divim 
cc  que  omnia  pessumdare,  ac  mores  pervertere  studenl 
«  maximam  adhibendam  esse  curam^  solUcitudinem,  diU 
«  gentiam  ad  eorum  spiritum,  uti  par  est,  probandum,  qi 
«  vota  solemnia  Deo  nuncupare  postulant,  ne  quis  admitte 
«  tur,  qui  saecuU  contagione  poUutus,  tanquam  ovis  mo 
«^bidaelectum  Christigregem  inficiat,  vel  verae  vocation 
«  expers,  et  suscepU  instituti  poeniteat,  et  gravem  sodaUbi 
«  molestiam  afferat,  cum  discipUnae  perturbatione,  et  reg^ 
«  laris  observantiae  discrimine.  Hinc  porro  evenit,  ut  qui  eli 


PARS  SEGUNDA.  213 

«  adverso  sunt  contra  regulares  familias,  licet  de  Christiana 
«  et  civili  republica  optime  meritas,  pleno  ore  blaterent,  et 
«  culpam,  quae  paucorum  est,  in  universum  coetum  confe- , 
«  rant.  Ex  quo  non  levi  religionis  damno   debita  christiani 
«  populi  erga  reiigiosas  familias  opinio   et  reverentia  vel 
«  maxime   imminuta.  Siquidem  regulares  viri  propriae  vo- 
«   cationis  assidue  memores  esse  debent,  et  omnium  virtutum  , 
«  splendore  fulgere,  atque  ex  proprii  instituti  regula  nuUis 
«  curisnuUisquelaboribusparcere,  ut  majorem  Dei  gloriam,  , 
«  ac    sempiternam    hominum   salutem  procurare  queant. 
«  Quod  si  semper,  hisce  praesertim  temporibus  ab  ipsis  ma- 
«  jorestudio  et  contentioneestpraestandum,  cum  populi  licet 
«  omnigenis  insidiantium  hominum  erroribus  fraudibusque  , 
«  misere   decepti,   tamen  et  veritatis  luce,  ac  sanctissimse  , 
«  nostrae  religionis  auxilio  se  maxime  indigere  sentiant.  Quo- , 
«  circa  regulares  viri^  qui  auxiliares  Ecclesiae  milites  merito 
«  semper  dicti  et  habiti  sunt,  nihil  nunc  intentatum  relin- 
«  quere  debent,  ut  qua  opere,  qua  voce,  qua  exemplo  erro- 
«  rum    tenebras   dissipent,     hominumque  mentes    divinae 
«  nostraereligionislumine  illustrent,  errantes  in  omni  boni- 
«  tate,    patientia  ac  doctrina  ad  veritatis  et  salutis  semitas 
«  perducant,  vitiorum  germina  radicitus  evellant,  ac  pieta- 
«  tem,  religionem  omnemque  virtutem  ubique  foveant,  exci-  ^ 
«  tentac   propagent.  At    autem  haec  prospere  feliciterque 
«  agere  et  consequi  valeant,  caritatem   in  primis  praesefe- 
«  rant    oportet,    quae  virtutum  omnium   parens,  et  altrix,. 
«  quaeque  patiens,  atquebenigna  omnia  sufferi,  omnia  sus- 
«  tinet,  et  idcirco  necesse  est,  religiosos  ipsos  viros  arctis- 
«  simo  caritatis  vinculo  inter  se  esse  conjunctos,  concordis- 
i  «  simis    animis  consociatisque  studiis  praeliantes  bella  Do- 
«  rnini,  et  quaerentes  unice   quae  Christi    sunt,    possint  Dei 
«  ejusque  sanctae  Ecclesiae  regnum  magis  indies  extendere. 
«  Cum   igitur  Ecclesia    prudenti   quadam   oeconomia  in- 
«  gruentibus  malis  juxta  rerum  ac  temporum  adjuncta  pro- 
«  vide,  sapienterque  occurerre   soleat,    SSmus  D.  N.  Pius 
«  Papa  IX  religiosos  ordines   praecipua  benevolentia  prose- 
«  quens,  et  ab  iis  hujusmodi  mala  avertere  summopere  cu-p 
«  piens,  rem  deferendam  voluit  ad  S.  Co  ngregationem  supe 


214  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

c<  statu  regularium,  ut  Patres  Gardinales,  rebus  accarat^ 
«  discussis,  proponerent  quidquid  in  Domino  expedire  exis- 
«  timassent.  Itaque  auditis  eorumdem  Cardinalium  senten- 
«  tiis,  universaque  rei  ratione  sedulo  perpensa,  hsec  quae 
c(  sequuntur,  quoad  religibsas  virorum  familias,  in  quibus 
«  solemnia  vota  emittuntur,  ex  apostolica^  auctoritatis  ple- 
«  nitudine  statuit  atque  decernit,  et  ab  omnibus  ad  quos 
cc  spectant,  ex  obedientiae  praecepto  observari  et  executioni 
«  demandari  districte  jubet,  et  contrariis  quibuscumque 
«  etiam  speciali  et  individua  menlione  et  derogatione  dignis 
«  derogat,  ac  plene  derogatum  esse  declarat. 

«  Peracta  probatione  et  novitiatu  ad  praescriptum  S. 
«  Concilii  Tridentini,  constitutionum  apostolicarum,  et  sta- 
«  tutorum  ordinis  a  S.  Sede  approbatorum,  novitii  vota 
«  simplicia  emittant  poslquam  expleverint  aetatem  annorum 
«  sexdecim  ab  eodem  Tridentino  Conciiio  statutam,  vel  aliam 
cc  majorem,  quae  forsan  a  statutis  proprii  ordinis  a  S.  Sede 
«  approbatis  requiratur;  et  quoad  laicos  et  conversos 
«  postquam  ad  eam  pervenerint  aetatem,  quae  in  constitutione 
c(  Clementis  VIII,  incipiente  In  supremo  praefinita  est. 

«  Professi  post  triennium,  a  die  quo  vota  simplicia  emi- 
«  serintcomputandum,  sidigni  reperiantur,  ad  professionem 
«  votorum  solemnium  admittantur,  nisifortasse  pro  aliquibus 
«  locis,  uti  nonnullisinstitutis  indultum  est^  professio  voto- 
c(  rum  simplicium  ad  longius  ter.ipus  jam  concessa  fuerit. 
€  Poterit  vero  superior  generalis,  ac  etiam  superior  provin- 
«  cialis,  ex  justiset  rationabilibus  causis,'professionem  voto- 
c(  rum  solemnium  differe^  non  tamen  ultra  aetatem  annorum 
«  vigintiquinque  expletorum.  Si  vero  in  ordine  seu  instituto 
«  provinciales  non  habeantur,  eadem  differendi  professionem 
«  votorum  solemnium  facultas  attribuitur  etiam  superiori 
«  domusnovitiatus,  deconsensutamen  magistrinovitiorum, 
«  et  duorum  reUgiosorum,  qui  in  instituto  aliquo  gradu  insi- 
«  gniti  sint. 

«  Decreta  S.  Congregationis  super  statu  regularium  inci- 
«  pientia  MomaniPontifices.Qi  regulari  disci^lintJB,  anno 
«.1848  promulgata,  omnino  serventur  in  receptione  ad  ha- 
«  bitum,  novitiatum  et  professionem  votorum  simplicium. 


PARS   SECUNDA.  215 

«(  Quae  de  votis  simplicibus  emittendis   superius    sancitsi' 
:  sunt,    servanda    erunt   relativa   ad   eos,   qui  post  datatn 
praesentium  ad  habitum  admittentur. 
«  Ha3C  suntquae  tibi  ex  mandato    Sanctitatis  suae   signifi- 
canda  erant,  ut  ea  religiosis  tuo  regimini  subjectis  denua- 
^  cies,  et  interim  fausta  a  Domino  adprecor. 
'  c(  Datum  Romae  ex  S.  Congregatione  super  statu  regula- 
^  rium,  die  19  martii,  anno    1857.  —  Tui  fStudiosus,  —  A. 
<  Arghiepisgopus  Philippensis,  secretarius.  » 


CAPUT  VII. 


.    DE  SAGRA   CONGREGATIONE  EPISGOPORUM  ET  REGULARIUM. 


Dicemus  1°  Quid  sit  et  quaenam  ejus  origo  :  2*^  quibus 
personis  constet  :  3°  quaenam  causae  ac  negotia  ad  eam  spec- 
tent :  4^  Quisnam  sit  ipsius  procedendi  modus. 


§1. 


Quid  sit  et  quaenam  ipsius  origo. 

V  Inter  varias  Cardinalium  congregationes  extatuna,  cui 
proprium  officium  est  negotia  Episcopos  et  regulares  con- 
cernentiadirimere.  Vocatur  autem  Congregatio  Episcoporum 
et  regularium,  non  quod  constet  Episcopis  et  regularibus, 
sed  quia  ad  eam  pro  Episcoporum  et  regularium  negotiis  et 
consultationibus  recurritur. 

20  Primitus  non  una,  sed  duplex  Cardinalium  Congregatio, 
ad  hocce  munus  explendum,  constituta  fuerat  :  altera 
nempe  suj^erconsultationibusE^piscoj^orum^  el  S2i^er  consuU 


216  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

iationilus  regularium  altera.  Prior  sub  Pontificatu  saltem 
Gregorii  XIII  jam  existebat ;  siquidem  in  regestis  Sacrae 
Congregationis  Concilii  (tomo  10,  pag.  557)  sic  adnotatum 
reperitur :  Gregorius  XIII  dixit  nunquam  suoe  intentionis 
fuisse  committere  E^isco;porum  Congregationi^  ut  de  iis  qu(B 
ad  inter^retationem  Concilii  yertinerent^  aut  deipsis  Con- 
gregationis  Concilii  decretis  cognosceret.  Illud  autem  se 
recte  meminissey  ait  Sanctitas  sua^  commississe  Congrega^ 
tioni  Concilii  ea  omnia  quo3  ad  Concilium  interpretandum 
fertinent.  A  Gregorio  XIII  erectam  fuisse  Congregationem 
illam  super  Episcoporum  consultationibus,  autumat  auctor 
Analectorum  juris  Pontificii  (v^.  40,  col.  2247).  Posteriorem 
autem,  id  est,  super  regularium  consultationibus,  erexit 
Sixtus  V,  per  Breve  Romanus  Pontifex  17  maii  1586,  cujus 
textum  reperies  citato  loco  Analectorum  juris  Pontificiiy 
necnon  in  nuper  edita  Synofsi  Congregationum  (pag.  120. 
Lovanii  1857,  auctore  Haine). 

3°  Quando  postmodum  idem  Sixtus  V,  Constitutione  sua 
immensay  22januariil588,quindecim  Congregationespartim 
instituit,  partim  jam  existentes  firmavit,  duas  praedictas 
nondum  univit,  sed  sejunctas  confirmavit. 

4"*  Postea  tamen  ob  intimam  utriusque  connexionem  (ut 
refert  de  Luca,  relat.  JSomane  Curio^,  discursu  1  ;  il  Cardi- 
nalpratico^  c.  27)  facta  est  ex  duabusuna,  qudd Fpiscojporim 
€t  regularium  est  nuncupata. 


§n 


Ouibus  personis  constet  Sacra  Congregatio  Episcoporum  et  regularium. 


1°  Ex  24  Cardinalibus,  et  uno  Praelatoqui^ecre^^m  munus 
«  gerit,  constituitur.  Anliquior  inter  illos  Cardinales  prseses 
«  est  seu  Prcefectus.  »  (Pleltenberg,  JSfotitia  CongregatiO' 
num,  pag.  695,  edit.  Hildesii  1693). 


PARS    SEGUNDA.  217 

2^  Habet  insuper  dicta  Sacra  Congregatio  siibsecretariumy 
qui  pariter  ex  albo  praelatorum  assumi  solet  ;  necnon  sum-- 
mistam^  cujus  officium  est  compendiosam  causarum  exposi- 
tionemfacere.  Ilem  habety^^^^m  relatorem^  cuiincumbit, 
pro  causis  criminalibus  quae  ad  Sacram  Congregationem  in 
gradu  appellationis  deferuntur^  ad  congregatos  Cardinalea 
causse  statum  referre,  ut  Eminentissimi  Patres  perspicere 
valaant,  num  episcopalis  curiae  sententia  confirmanda  sit,  an 
vero  infirmanda  aut  reformanda.  In  iis  criminalibus  causis 
intervenit  etiam  Procurator  generalis  fisci^  ad  defendendam 
curiae  episcopalis  sententiam. 

3^  Quoad  caeteras  majoris  momenti  causas^  designatur  a 
Sacra  Congregatione  Cardinalis  qui  de  unaquaque  videat  et 
referat.  lile  autem  Cardinalis  qui  causam  aliquam  expendit, 
et  de  ea  in  Congregatione  refert,  JEminentissimus  relator 
dicitur. 

4°  Ante  Gregorii  XVI  Pontificatum  dicta  Congregatio  con- 
sultores  non  habebat.  Ast  anno  1834  ei  adjuncti  sunt.  Decre- 
tum  tenoris  est  hujusmodi :  «  Cum  negotia  majoris  momenti 
«  et  consultationes  quae  ad  S.  Congregationem  Episcoporum 
«  et  regularium  deferuntur,  fortasse  ratione  temporum  ad- 
«  modum  frequentia  sint,  Eminentissimi  Patres  in  generali 
«  congregatione,  habita  in  palatio  Aposlolico  quirinali  nonis 
«  septembris  1834,  rati  sunt,  rem  utilem  fore^  si  exemplo 
«  aliquarum  congregationum  majorum  nonnulli  consullores 
«  deligerentur,  quoruni  esset  superdubiisseu  quaestionibus, 
<c  de  quibus  rogarentur,  sententiam  suarn  exponere  ;  firmis 
«  tamen  manentibus  antiquis  institutionibus^  ita  ut  de  nego- 
«  tiis  alicujus  ponderis,  deque  consultationibus  omnibus  in 
«  pleno  auditorio  semper  deliberetur  et  slatuatur,  designata 
if  aliquo  ex  Eminenlissimis  Patribus  qui  videat  et  referat. 
«  Itaque  Eminentissimi  Patres  decreverunt :  Sujpplicandum 
«  Sanctissimo  j^ro  admissione  consultorum  juxta  modum 
«  enuntiatum. 

«  Et  faeta  eadem  ad  Sanctissimum  Dominum  Nostrum 
«  Gregorium  XYI,  per  dominum  secretarium,  de  praemissis 
«  relatione,  Sanctitas  sua  decretum  Eminentissimorum  Pa- 
«  trum  probavit  atque  sancivit.  —  C.  Cardinalis  Odescalchi 


218       •      TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

<c  Praefectus.  —  J.  Archiepiscopus  Ephesinus  secretarius.   » 


§111 


Quaenam  causceac  negotia  ad  hanc  S.  Congregationem  spectent. 


I.  Ad  ipsam  generatim  spectant  causae  ac  negocia  quse 
Episcopos  et  rectam  dioecesum  administrationem  respiciunt, 
verbi  gratia  :  recursus  qui  fiunt  ad  Sedem  Apostolicam 
contra  Episcopos,  sive  ab  ipsorum  subditis,  sive  a  regulari- 
bus  :  item  recursus  contra  Episcoporum  vicarios  generales, 
aliosve  officiales  :  cognitio  de  minoribus  Episcoporum  causis 
criminalibus  ;  ad  quas  discutiendas  et  terminandas  ordina- 
riam  habet  jurisdictionem  ;  de  quo  videtractacum  meum  ^^ 
Episcopo  (parte  3,  sect.  1,  cap.  2,  §  3)  :  sese  intromittit  etiam 
in  majorihus  Episcoporum  criminalibus  causis  ;  at  nonnisi  ex 
delegatione  SummiPontificis.  id  est,  facto  verbocum  Summo 
Pontifice,  et  actus  ejus  Romano  Pontiflce  approbante  et  con- 
firmante  ;  de  quo  vide  etiam  citatum  locum  tractatus  mei  de 
JSpiscopo  :  item  ad  ipsam  spectat  modus  providendi  dioecesi- 
bus^  quibus  recte  administrandisimpares  facti  sunt  Episcopi, 
sive  ob  adversam  valetudinem,  sive  aliis  de  causis  :  ilem 
modusprovidendi,  quando  Sede  episcopali  vacante,  oriuntur 
in  eligendo  vicario  capitulari,  vel  circa  ejusdem  electionem 
contentiones  ac  discordiae. 

II.  Ad  ipsam  pariter  generatim  spectant  causae  ac  negotia 
quaereligiosas  quascumque  familias  respiciunt,  verbi  gratia  : 
contentiones  quae  oriuntur  inter  diversas  regularium  fami- 
lias :  item  quse  oriuntur  intra  eumdem  ordinem,  et  generale 
ipsius  regimen  respiciunt,  ut  sunt  dissensiones  circa  electio- 
nem  generalis  superioris  aliorumve  superiorum  ;  ex  diversis 
observantiis  commotiones  et  querelae  ;  et  hujusmodi :  item 
contentiones  inter  religionem  et  privatum  aliquem  religio- 
sum:  transitus  ab  uno  instituto  aut  monasterio,  ad  aliud: 


PARS    SEGUNDA.  219 

alienandi  facultates  :  monasteriorum  et  conventuum  funda- 
tiones  aut  suppressiones. 

III.  Imo  dici  potest  ad  hanc  Congregationem  spectare 
universaliter  causas  omnes  ecclesiasticas,  eas  etiam  quae 
simul  spectant  alias  Gongregationes,  exceptis  tantum  quae- 
stionibus  fidei  (utpote  ad  sacram  Gongregationem  Sanct* 
Officii  propriis),  interpretatione  Tridentinorum  decretoruni^ 
(utpote  sacrse  Gongregationi  Goncilii  reservata) ,  et  norinullis 
aliis  maieviis j  qudd  privative  aliis  congregationibus  attributae 
sunt. 

Hinc  de  S.  Gongregatione  Episcoporum  et  regularium 
dici  solet.  eam  esse  occupatissimam^  et  negotiorum  multitu- 
dine  praecipuam. 


IV, 


De  proprio  Sacrae  Congregationis  Episcoporum  et  regularium  procedcndi 

modo. 


Prout  contingere  solet  in  ejusmodi  institutionibus,  quae 
paulatim,  docente  experientia,  stylum  suum  seu  procedendi 
modum,  novis  accedentibus  ordinationibus  perficiunt,  vide- 
tur  dictae  Gongregationis  in  expediendis  negotiis  norma 
tractat  temporis  magis  fixa  ac  determinata  evasisse.  Ut  adeo 
inter  auctores  qui  eam  describunt,  prout  antiquiores  vel 
recentiores  sunt,  nonnihil  intercedat  discriminis.  Quaprop- 
ter  visum  est  aliquem  exiis  paulo  jam  antiquioribus  scripto- 
ribus  de  praefato  procedendi  modo  disserentem  praemittere : 
tum  et  quid  hodie  vigeat  subjicere. 

Qu^sTio  P.  —  Quomodo  dict(B  Oongregationis  procedendi 
modum  descrilat  Plettenlerg.  —  <t  In  hac  Gongregatione, 
inquit,  res  formalem  exigentes  processum  tractari  non  solent; 
sed  quae  in  forma  summaria  et  extrajudiciali  expediuntur 
(Sixtus  V  constitutione  immeMa ;  Gardinalis  de  Luca,  dis^ 


220  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA, 

cursu  1,  n.  45  de  regularibus).  Ideoque  controversiee  termi- 
nantur  hic  more  principum,  absque  strepitu  et  forma  judicii, 
sed  solum  inspecta  facli  veritate,  ac  frequenter  etiam  sumpta 
tantummodo  extrajudiciali  ac  secreta  informatione. 

<c  Dao  vero  sunt  diversorum  negotiorum  genera,  quae  ad 
hanc  Congregationem  pertinent:  unumestcum  controversiae 
©riuntur  inter  Episcopos  aliosve  paaelatos  aut  vicarios  et 
officiales  exuna,  et  subditos  vel  regulares  ex  altera  parte... 
Alterum  est  cum  contenduntinter  se  religiosi... 

c(  In  primo  controversiarum  genere  hunc  stylum  Congre- 
gatio  servare  solet  :  si  sint  causa^  contentiosae;,  quae  proces- 
sum  et  telam  judiciariam  exigunt,  deputaturpro  singularum 
causarum  propositione  Cardinalis  aliquis,  qui  ponens  (1)  di- 
citur.  Hic  causam  sibi  commissam  a  se  primum  bene  pon- 
deratam  breviter  ac  dilucide  in  Congregatione  proponit,  ut 
quodaequitati  ac  justitiae  consonum  est,  statui  possit... 

«  In  causis  Episcopos  concernentibus  hic  procedendi  modus 
observatur.  Cum  Congregationis  hujus  institutum  sit,  juxta 
mentem  institutoris,  ut  summarie  negotia  pertractentur, 
recipiuntur  in  forma  extrajudiciaria  subditorum  recursus, 
eorumque  querelae  audiuntur,  quasin  libello  supplici  propo- 
nunt  adversus  gravamina  Ordinariorumaliorumque  Praelato- 
rum  ac  vicariorum  aut  officialium.  Lecto  in  Congregatione 
libelloy  mittitur  epistola  familiaris  subscripta  a  Praefecto  et 
secretario,  nomine  Congregationis^  ad  Episcopum  vel  alium 
superiorem^  cum  copia  porrecti  a  gravatis  libelli,  ut  de  con- 
tentis  in  eo  sacram  Congregationem  informent.  Accepta  in- 
formatione,  si  ea  non  discrepetin  facto  ab  iis  quae  narrarunt 
gravati.  proponitur  negotium  in  Congregatione ;  eoque  dis- 
cusso  fertur  sententia  ;  pro  cujus  executione  dantur  pariter 
litterae  familiares  ad  Episcopum  vel  superiorem  directae. 
Quandoque  etiam,  si  causa  postulet,  committitur  executio 
Metropolitano  seu  vicinioriEpiscopo,  aliive  Praelato,  informa 
extrajudiciali  facienda,  vel  datur  etiam  aliquando  decretum 
informaauthentica,  manupraefectietsecretarii  subscriptum^  , 


(1)  Vocaturefiam  Cardinahs  relator. 


PARS    SECUNDA.  221 

sigilloque  munitum,  ut  partes  adeant  judices  ordinarios  pro 
judiciali  executione  sententiae... 

«  Quod  si  ille  a  quo  informatio  petitur  eam  dare  negligat, 
aut  praetendatur  non  satis  sinceramdatam  esse,  injungisolet 
alicui  Episcopo  viciniori,  vel  Metropolitano,  aliive  Praelato 
iis  in  partibus  existenti,  ut  informationem  capiat,  eamque 
ad  S.  Congregationem  referat.  Nonnunquam  subordinantur 
etiam  praelati  aut  reiigiosi,  aliive  probati  viri^  qui  informa- 
tiones  dent  secretas. 

cc  Quod  si  vero  de  criminibus  Episcoporum  ac  superiorum 
agatur^  re  collata  cum  Pontifice,  committitur,  juxta  praescri- 
ptum  Concilii  Tridentini  et  Apostolicarum  Constitutionum, 
alicui  prselato  formalis  processus  informatorius ;  vel  injun- 
gitur  auditori  camerae  ut  commissarium  constituat.  Et  si 
Episcopus  vel  superior  reus  deprehendatur^  tunc  vel  sus- 
penditur  ejusjurisdictio,  ac  deputatur  vicarius  Apostolicus; 
vel  ad  Curiam  evocatur,  et  pro  delicti  qualitate  vel  includi- 
tur  carceri  in  aliquo  monasterio,  vel  committitur  auditori 
Camerse  ut  servatis  servandis  eum  puniat  etiam  privando 
episcopatu,  aut  transferendo  ad  ecclesiam  inferiorem,  aut 
alia  ratione  in  eum  animadvertendo.  »  {Notitia  Oongrega" 
tionum,  pag.  695  et  seq.,  edit.  Hildesii  1693).  Describit 
postea  idem  auctor  modum  procedendi  quoad  regulares. 
Tum  ita  subjungit  : 

c<  Congregatio  hsec  omnium  est  occupatissima,  cuminea 
c(  pertractentur  quse  ad  bonum  regimen  religionum  et 
cc  regularium  spectant,  agatque  etiam  de  negotiis^  quae  aliis 
cc  congregationibus  (excepta  Concilii)  communia  sunt,  con- 
cc  tineatque  regimen  quoddamuniversaleetpoliticumutrius- 
cc  que  clerisaecularis  et  regularis.  Omnia  vero  negotia,  quam- 
cc  vis  gravissima,  gratis  (etiam  pro  scriptura)expediuntur.  » 
(Ibid.  pag.  701). 

Qu^sTio  IP.  — Quisnamhodiemgeat  in  dictaCongregatione 
]^rocedendi  modus"} —  Describi  posse  videtur  varia  distin- 
guendo  negotiorum  genera  in  hunc  modum  : 

I,  De  negotiis  quce  in  Congregatione  non  fro^onuntur.  — 
Quando  negotia,  utpote  levioris  momenti,  aut  quia  moram 
non  patiuntur,   Eminentissimo   praefecto  et  secretario  nou 


222  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

videntur  in  Congregatione  proponenda,  pra^mittuntur  infor- 
mationes  necessarise  extrajudicialiter,  atque  eliam  quando- 
que  secrele ;  et  fit  resolutio  a  praefecto  una  cum  secretario, 
assumpto  nihilominus  nomine  et  auctoritate  Sacrae  Congre- 
gationis.  Quae  resolutio  per  epislolas  ab  iisdem  subscriptas 
transmittitur  Episcopis,  si  causa  eos  respiciat;  vel  intimatur 
procuratoribus  generalibus  ordinum,  Romae  degentibus,  si 
agatur  do  aliquo  regularium  negotio. 

II.  De  negotiis  qu(Bjper  secretarium  in  Oongregatione ])ro- 
ponuntur.  —  Alia  sunt  negotia  quse  in  Congregatione  qui- 
dem  proponuntur,  et  ab  Eminentissimis  Patribusdirimuntur; 
at  non  servato  juris  ordine^  id  est,  absque  certis  quibusdam 
formis,  quae^  in  expediendis  aliis,  nempe  contentiosis  et  ma- 
jorismomenti  causis,  adhiberi  solent.  Porro  quoad  ejusmodi 
negotia,  quae  expediuntur  non  servato  juris  ordine^  sic  pro- 
ceditur  :  proponuntur  in  Congregatione  a  secretario  ;  qui 
libellorum  supplicum  a  parlibus  porrectorum,  ac  etiam  do- 
cumentorum  quae  ad  rem  faciunt  compendium  quoddam 
Eminentissimis  Patribus  exponit.  Quibus  ponderatis,  senten- 
tiamsuamquisque  Cardinalium  dicit ;  et  quod  majori  eorum 
parti  opportunum  visum  est  decernitur.  Ipse  autem  secre- 
tarius  votum  non  habet.  Comitiorum  locus  est  palatium 
Apostolicum  ;  in  quo  Eminentissimi  hujus  Congregationis 
Patres  convenire  solent  singulis  mensibus  feria  VI ;  et  tem- 
pore  quadragesimae  singulis  feriis  sextis. 

III.  De  negotiis  quce  exj^ediuntur  servato  juris  ordine.  — 
Si  causa  sit  contentiosa,  et  Eminentissimis  Patribus  accura- 
tiorem  indaginem  exigere  videatur,  decernunt  ut  procedatur 
juris  ordine  servato.  Tunc  deputatur  Cardinalis  ;?o^^^^5  seu 
relator,  et  servantur  regulae  m  sequentidecretopraescriptae  : 
«  In  generali  congregatione,  habita  nonis  septembris  1834, 
«  Eminentissimi  et  Reverendissimi  Patres  decreverunt,  ut 
«  vetus  et  propria  S.  Congregationis  methodus  seu  ratio 
«  tractandi  negotia,  de  quibus  contentio  est  inter  partes, 
«  accurate  in  posterum  servaretur.  Est  autem  hujusmodi : 

«  1°  Quotiescumque  in  negotiis,  quae  apud  S.  Congrega- 
«  tionem  Episcoporum  et  regularium  aguntur,  tum  ex  rela- 
«  tionibus  Ordinariorum,    tum  ex  partium  deductionibus 


PARS    SEGUNDA.  223 

«  videatur  expedire,  ut  resad  viam  juris  reducatur,  rescribi- 
«  tur : Partes  deducant  suajura  coram  Eminentissimo N.^.j 
«  q%ii  mdeat  et  referat ;  citata  j^arte  et  concordato  dulio. 

ff  2°  Coram  Eminentissimo  relatore,  vel  ejus  auditore, 
«  adhibito  Sacrarum  Congregationum  notario,  singuli  actus, 
«  qui  ad  judicandum  viam  sternunt^  conficiuntur. 

cc  3°  Propterea  pars  diligentior  coram  eodem  auditore 
«  partemadversamin  jusvocat,^^^07i6?or<^(^7^(^^m^6^^^5io(l), 
€  alias  videndum  subscriM  et  dis^utari  infra  scriptum ; 
cc  quod  nempe  in  calce  citationis  transcribitur. 

cc  4*"  Eminentissimus  relatorj  sive  ejus  auditor,  vel  propo- 
cc  situm,  vel  aliud  dubium  concordat  de  consensu  partium  : 
«  sin  minus,  mandat  partes  suisjuribus  uti  per  memoriale 
cc  in  Sacra  Congregalione. 

«  S''  Si  pars  citata  intra  terminum  praefinitum  non  compa- 
cc  reat,  citatur  pro  secunda  vice,  ad  concordandum  de  duMo, 
cc  necnon  destinari  Congregationem. 

cc  6^  Si  pars  in  sua  contumacia  perstiterit,  Eminentissimus 
«  relator,  vel  ejus  auditor  concordat  dubium,  et  Congrega- 
cc  tionem  pro  causae  propositione  destinat,  ita  tamen  ut  spa- 
<c  tium  triginta  dierum  intercedat ;  et  decretum  adversae 
cc  partiper  cursorem  inlimatur. 

«  T  Jura  autographa,  quibus  utraque  pars  utitur,  quin- 
cc  decim  diebus  ante  diem  propositionis  causae  apud  dominum 
cc  secretarium  deponuntur ;  transmissa  utrinque  intimatione. 

«  S""  AUegationes  utriusque  partis  decem  diebus  ante  con-* 
«  gregationem,  tum  ad  Eminentissimos  Cardinales,  tum  ad 
cc  dominum  secretarium  et  ad  secretariam  Sacrae  Congrega- 
^  tionis  deferuntur. 

<c  9^  Mutua  inter  partes  allegationum  etsummariorum  tra- 


(1)  Causa  nempe  Sacras  Congregationi  judicanda  proponitur  sub  for- 
m^duhii  ;  et  Eminentissimi  causam  dirimunt  respondendo  ad  illud  du- 
Lium,  affirmative  vel  negative.  Debet  autem  determinari  formula  dubii 
de  consensu  partium,  si  in  hoc  concordent :  secus  a  CdLrdinali  ponente 
vel  ejus  auditore.  Unde  dubii  concordatio  nihil  aliud  est  quam  determi- 
natio  formulse  dubii  Sacrfie  Congregationi  proponendi. 


224  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

<c  ditio  fit  eadem  ipsa  die  in  domo  auditoris  Eminentissimi 

^  relatoris. 

'c(  lO^  Responsiones   triduo  ante  propositionem  causse  dis- 
«  tribuuntur  et  communicantur,  ut  in  articulo  praecedenti. 

o:  ll^  Resolutionem  Sacrae  Gongregationis  Eminentissimus 
<c  relator  scriptis  tradit,  et  suo  nomine  obsignat,  eamque 
cc  domino  secretario  tradit  partibus  significandam. 

«  l^''  Si  intra  decem  dies  pars  victa  iterum  audiri  postu- 
«  let,  Eminentissimus  relator  nova3  audientiae  beneficium 
cc  tribuere  potest. 

cc  13^  Quoties  cunctis  suffragiis  res  dijudicata  fuerit  cum 
iL  clausula  et  am^UuSy  vel  uno  tantum  suffragio  discrepante 
cc  cum  clausula  et  non  concedatu^r ^  tunc  venia  redeundi  noM 
cc  tribuitur  nisi  a  plena  congregatione(l). 

cc  14^  Causa  denuo  proponitur  servato  modo  et  terminis 
cc  primae  propositionis. 

cc.lS^  Dijudicata  causa,  authenticum  resolutionis exemplar 
«   ei  traditur  qui  causam  obtinuit. 

cc  16^  Victorinstat  coram  auditore  Camerae,  qui  ut  merus 
«  executor  resolutionem  S.  Congregationis  exequendam  de- 
cc  cernit.  » 

IV.  De  causis  criminalihics,  qucBper  appellaiionem  ad  fS^a- 
cram  Congregationem  Episcoporum  et  regularium  deferun- 
tur.  —  Iniis  proceditur  juxta  sequens  decretum: 

cc  Non  ita  pridem  a  Sacra  Congregatione,  negotiis  et  con- 
sultalionibus  Episcoporum  et  regularium  praeposita,  non- 
cc  nuUae  regulae  praescriptae  fuerunt  pro  recta  et  expedita  de- 
cc  fmitionecausarum  criminalium,  quaeacuriis  Episcoporum 
cc  vel  Ordinariorum  ad  eamdem  Sacram  Congregationem  in 
cc  gradu  appellationis  deferuntur.  Quas  quidem  praescrip- 
«  tiones,  quoniam  impedimenta  sublata  sunt,  quae  aiiqua  ex 
<^  parle  earum  executioni  interposita  fuerant,  visum  est  Emi- 


(1)  Formula  e^  ampZms  significat :  et  causa  amplius  non  proponatur. 
Formula  vero  et  non  concedatur,  concedendam  non  esse  novam  causaj 
propositionem  designat. 


PARS    SECaNDA  225 

^  nentissimis  Palribus,  in  conventu  habito  15  calendas  ]a- 
«  nuarii  1835,  uberius  explicare ;  et  cum  assensu  et  appra- 
«  batione  Sanctissimi  Domini  Nostri  Gregorii  XVI  iteruni 
«  promulgare,  ul  ab  omnibus  ad  quos  pertinent  accuratis- 
«  sime  serventur.  Sunt  autem  quae  sequuntur: 

<  l^^Reis  a  curiis  episcopalibus  criminali  judicio  damnatis 
€  spatium  dierum  decem  conceditur,  quo  ad  Sacram  Con- 
«  gregationem  Episcoporumetregulariumappellarepossint. 

«  2^  Decem  dies  numerari  incipient,  non  a  die  qua  senten- 
«  lia  lata  est,  sed  a  die  quo  reo  vel  ejus  defensori  per  curso- 
«  rem  denuntiata  fuit. 

«  3"*  Eo  tempore  elapso^  quin  reusvel  ejus  defensorappel- 
«  laverit,  latam  a  se  sententiam  Episcopus  exequetur. 

«  4''  Interposita  intra  decem  dies  appellatione,  curia  epia- 
«  copalis  acta  autographa  totius  causae  ad  Sacram  Congre- 
«  gationem  continuo  transmittat,  nempe: 

«  Primo,  processum  ipsum  in  curia  confectum  :  secundo, 
«  ejus  restrictum,  seu  compendiariam  expositionem  eorum, 
«  quae  ex  eodem  processu  emergunt:  terlio,  defensiones  pra 
«  reo  exhibitas:  quarto  denique  sententiam  latam, 

«  5^Ipsa  curia  reo  ejusquedefensori  denuntiabit,  appella- 
«  tionem  coram  eadem  Sacra  Gongregatione  prosequendam 
«  esse. 

«  6*^  Si  nemo  compareat^  aut  si  appellationis  acta  negli- 
«  genler  vel  malitiose  protrahantur,  congruens  tempus  a 
«  Sacra  Congregalione  pra^finietur,  quo  inutiliter  elapso, 
«  causa  deserta  censeatur,  et  sententia  curia)  episcopalis 
«  executioni  mandetur. 

«  l""  Reo,  aut  illi  qui  ejus  defensionem  suscepit  tradendus 
t  est  restrictus  processus,  qui  a  judice  relatore  (1)  conficitur* 

«  8"*  Allegationes  seu  defensiones  Eminentissimis  Patri- 
c  bus  distribuendae  typis  non  committantur.  nisi  judex  re- 
i  lator  imprimendi  veniam  dederit. 


(1)  Non  confundendus  judex  relator,  quiin  dictis  criminalibuscausis 
iiiteryenit  cum  Cardinali  relatore  sen  ponente,  de  quo  supra. 

15 


226  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

«  G^Causa  deflnietur  stata  die  ab  Eminentissimis  Patribus 
«  in  pleno  auditorio  congregatis. 

«  10'*  Eidem  congregationi  procurator  generalis  fisci  eL 
«  judex  relator  intererunt. 

«  ll^  Judex  relator  de  toto  statu  causae  ad  Eminentissi- 
«  mos  Patres  referet ;  et  procurator  generalis  fisci  stabit  pro 
«  curia  episcopali,  suasque  conclusiones  explanabit. 

«  12*Post  iiaec  Eminentissimi  Patresjudicium  proferent^ 
€  sententiam  curiae  episcopalis  aut  confirmando,  aut  infir- 
«  mando^  aut  etiam  reformando. 

«  13''  Prolata  sententia,  una  cum  omnibus  actis  causae,  ad 
«  eamdem  curiam  episcopalem  remittitur,  ut  eam  exequa- 
«  tur. 

«  14^  Revisio  seu  recognitio  rei  judicatae  non  conceditur^ 
«  nisi  ejus  tribuendae  polestasa  Sanctitate  sua  facta  fuerit, 
«  etsubsint  gravissimae  causae,  super  quibus  cognitio  et  ju- 
«  jdicium  ad  plenam  congregationem  pertinet.,. 

«  15'' —  J.  A.  Cardinalis  Sala  praefectus — J.  Patriar- 

«  cha  Constantinopolitanus  secretarius.  > 


CAPUT   VIII. 


DE  S.   C  ONGREGATIONE  A  PROPAGANDA  FIDE  NUNCUPATA. 


Prout  ipsa  indicat  denominatio,  instiluta  fuit  CongregatiO' 
haec  ad  propagandam  catholicam  fidem  in  variis  regionibus^ 
quas  misere  involvunt  infidelitatis  aut  haereseon  tenebrae. 
Dicemus  l'^  quomodo  instituta  sit:  2^^  qua  potestate  donata  : 
3^  quibusadjumentis  instructa  :  4«  qua  forma  in  expediendis 
causis  et  negotiis  procedere  soleat. 


PARS    SEGUNDA.  227 


§1 


Quomodo  instituta  sit. 


Auctorem  habet  Gregorium  XV,  qui,  Constitutione  ins- 
crutaMli  22  junii  1622,  sic  decernit :  «  Nonnullorum  vene- 
«  rabilium  Fratrum  nostrorum  S.  R.  E.  Cardinalium  pecu- 
«  liari  soHicitudini  negotium  committendum  duximus,  prout 
«  tenore  pra3sentium  committimus  etdemandamus.  Volentes 
«  ut  in  unum  congregati,  adhibitis  etiam  aliquot  Romanae 
«  Curiae  Pra^latis  et  religiosisviris,  ac  secretario,....  in  com- 
«  mune  consulant...,  omniaque  et  singula  negotia  ad  fidem 
«  in  universo  mundo  propagandam  pertinentia  cognoscant 
«  et  tractent;  et  graviora  quae...  tractaverint  ad  nos  refe- 
«  rant;  alia  vero  per  seipsos  decidant  et  expediant  pro  eo- 
«  rum  prudentia :  missionibus  omnibus  ad  praedicandum  et 
«  docendum  evangelium  et  catholicam  doctrinam  superin- 
«  tendant:  ministros  necessarios  constituant  et  mutent.  Nos 
«  enim  eis,  tam  pra^missa,  quam  omnia  et  singula  aliade- 
«  super  necessaria  et  opportuna  (etiamsi  talia  fuerint  quae 
«  specialem,  specificamel  expressam  requirant  mentionem) 
«  faciendi,  gerendi,  tractandi,  agendi,  et  exequendi,  plenam 
«  liberam  et  amplam  facultatem  auctoritatem  etpotestatem, 
«  Apostolica  auctoritate  earumdem  tenore  praesentium  con- 
«  cedimus  et  impartimur.  » 


228  TRACTATUS  DE  CUPJA  ROMANA. 


§" 


Qua  jurisdictione  seu  potestate  donata  sit  S.  Congregatio  de  propa- 

ganda  fide. 


I.  Extenditur  jarisdictio  haec  ad  regiones  omnes  in  quibus 
more  missionum  (ut  aiunt)  res  catholica  regitur  ;  id  est,  ad 
duas  tertias,  et  amplius,  orbis  partes.  Universi  quippe  orbis 
tractus,  quoad  ecclesiastici  regiminis  formam,  bifariam  divi- 
ditur :  nimirum  in  regiones  hierarchicB  ordinaricBy  et  in 
vegiones  missionum.  Priores  illae  sunt  quse  canonice  erectas 
episcopales  sedes  et  dioeceses  habent  necnon  Episcopos  ordi- 
naria ]nv\sdiciione  instructos  ;  ita  ut  unusquisque  Episcopus 
suam  administret  dioecesim,  non  tanquam  Summi  Pontificis 
vicarius  aut  delegatus,  sed  tanquam  Ordinarius  :  quam 
ordinariam  jurisdictionem  consequitur,  ipsa  sua  ad  aliquam 
ex  istis  episcopalibus  cathedris  promotione.  Posteriores,  id 
est,  missionum  regiones^  illae  sunl,  quae  cum  careant  dictis 
episcopalibus  sedibus  et  dioecesibus,  per  Summi  Pontificis 
delegalos  ac  vicarios  quoad  rem  catholicam  administranlur. 
Solent  quidem  ejusmodi  vicarii  Apostoiici  episcopali  chara- 
ctere  insigniri,  et  donari  titulo  alicujus  ex  iis  antiquis 
ecclesiis,  seu  episcopalibus  sedibus,  quae,  pra^valente  infideli- 
tate  aut  haeresi,  jamdudum  non  extant,  nisi  nomine ;  ex 
quo  Episcopi  titulares,  seu  in  partibus  Infidelium  nuncu- 
pantur  :  sed  ex  sua  ad  hos  titulos  promotione  nullibi  juris- 
dictionem  consequuntur.  Unde  ipsorum  in  vicariatibus  suis 
jurisdictio  ex  speciali  Summi  Pontificis  delegatione  tota 
quanla  dimanat.  Caeterum  etsi  per  delegationis  modum, 
ampUssima  tamen  iis  jurisdictio  concedi  solet,  pro  toto 
regionum  tractu  qui  ipsis  in  vicariatum  assignatur.  Et  hoc 
posteriori  modo,  idest,  missiomim  more,  provideri  solet  omni- 
bus  generatim  regionibus,  in  quibus  infideles  aut  hceretici 
numero  ac  praepotentia  catholicos  longe  superant.  Quae  re- 


PARS    SECUNDA.  229 

giones  eheii !  si  quoad  materialem  extensionem  dimetiantur, 
plus  quam  duas  tertias  orbis  partes,  ut  diximus,  occupant. 
Ejusmodiautem  regionumfideles,  €um  omnibus  siiis  missio- 
nariis,  praefectis  ac  Vicariis  Apostolicis,  Sacrae  Congrega- 
tioni  Propagand(Bj  tanquam  superiori  suo  subjiciuntur,  ut 
evincunt  citata  Gregorii  XV  verba,  Ex  quo  liquet  quam  late 
pateat  dictae  Sacrae  Congregationis  territorialis  jurisdictio. 

Utinam  in  dies  restringi  posset  territorium  illud,  ad  quod 
seseextendit  praefatae  Congregationis  potestas  ;  idest,  ubique 
terrarum  praevaleret  fides  catholica,  ita  ut  in  singulis  missio- 
num  regionibus  posset  ordinaria  hierarchia  constitui ! 

Et  nostris  quidem  temporibus,  favente  Deo  optimo  ma- 
ximo,  hierarchiam  illam  feliciter  restituit  Pius  IX  in  HoUan- 
dia,  in  Anglia,  et  Hierosolymis.  Erectae  tamen  in  iis  regio- 
nibus  dioeceses,  facultatem  retinuerunt  S.  Congregationem 
de  propaganda  adeundi  quoad  sua  apud  Romanam  Curiam 
negotia.  Quod  eis  ad  faciliorem  et  minus  oner^ssam  negotio- 
rum  expeditionem  obtinendam  concessum  est. 

n.  Amplissima  etiam  est  dictae  S.  Congregationis  potestas 
quoad  materiarum  et  causarum  species  ;  siquidem  Gre- 
gorii  XV  Constitutio  hanc  solam  apponit  limitationem,  quod 
nequeant  graviora  statui  aut  expediri,  nisi  facta  relatione 
ad  Summum  Pontificem,  ac  proinde  nisi  de  ipsius  assensu. 
Caeterum  causae  omnes  ecclesiasticae  ad  missionum  regiones 
spectantes,  cujuscumque  speciei  sint,  Sacrae  Congregationis 
de  propaganda  jurisdictioni  obnoxiaesunt. 

HI.  Dictae  autem  Sacrae  Congregationis  potestas  est  simul 
legislativa,  judiciaria  et  gubernaliva.  Id  evincunt  citala 
Gregorii  XV  verba.  Facultatem  quippe  faciunt  Sacrae  Con- 
gregationi  omnia  et  singula  faciendi  quce  opportuna  existi- 
maverit.  Qua  facultate  comprehenditurnon  tantum  potestas 
judiciaria  ad  dirimendas  causas  ac  controversias  omnes,  sed 
etiam  leges  etdecreta  ferendi,  necnon  missionarios  ac  Vica- 
rios  ipsos  Apostolicos^  tanquam  sibi  subditos,  regendi  ac 
gubernandi.  Tripli.cem  tamen  hanc  potestatem  semper 
attingit  limitatio  de  non  expediendis  gravioriluSj  nisi  facta 
ad  Sanclissimum  relatione. 

IV.  Hinc  decretis  S.^Congregationis  de  Propaganda,  inest 


230  TRAGTATUS    DE     CURIA   ROMANA. 

visseu  valor  ConsLitutionis  Apostolicae.  Quod  sic  exponitur 
apud  Antoine  (inappendice  ad  tractatum  de  legibiis)  :  «  De- 
<c  creta  Congregationis  generalis  de  propaganda  fidCj  quotieS' 
«  cumque  sint  a  pmfecto  ejusdem  firmata^  et  a  secretario 
«  sulscri^pta^  vim  et  valorem  halere  Constitutionis  Aposto- 
«  Zic^^  decrevit  Urbanus  VIII  ;  ejusquedecretum  confirmavit 
«  Innocentius  X  die  30  julii  1625,  occasione  litterarum  Fra- 
€  tris  Antonii  a  S.  Maria,  (ordinis  Minorum  strictaeobservan- 
<c  tiae  S.  Francisci),  in  quibus  asserebatur  in  insulis  Philippi- 
«  nis  missionarios  fuisse  qui  spargerent,  decreta  prcedictce 
cc  Congregationis  facere  tantum  opinionem  proiaMIem,  ac 
«  essepuramet  simjilicem  declarationem^  unde  posse  etiam 
<c  contrarium  defendi.  Ilanc  autem  vim  habent  decreta  hu- 
cc  jusmodi  ex  auctoritate  quam  huic  Congregationi  concessit 
xc  Gregorius  XV,  Constitutione  quae  incipit  inscrutaUU,  22 
c(  junii  1622...  Igitur  quae  fiunt  ab  hac  Congregatione  decreta 
-«  habent  Summi  Pontificis  auctoritate  vim  Constitutionis 
«  Apostolicse  ;  alque  ut  vim  obligandi  habeant,  sat  est^  (in- 
«  quit  Verricellus,  q.  224)  ut  authentica  copia  petentibus 
«  detur,  atque  a  praefectis  missionum  suis  missionariis  inli- 
«  metur.  » 

V.  Ergo  rejiciendus  omnino  est  error  eorum,  qui  effutiunt 
non  obhgare  S.  Congregationis  PropagandcB  decreta,  sive 
quod  inscio  Romano  Pontifice  soepius  ferantur,  sive  quod 
civihs  auctoritatis  placilum  eis  non  accesserit.  Sequitur  ex 
eo  quod  decreta  haec  vim  Constitutionis  Pontificiae  habeant. 
Prseterea  errorem  huncexpresse  confixitPiusPapalX  (in  sua 
Constitutione j)ro5e,  9  maii  1853  his  verbis)  :  «  Nil  vero  ina- 
«  nius  quam  quod  ad  captivandam  fideUum  simpHcitatem 
«  jactitareferuntur  hi  presbyleri^  permulta  esse  qua^  statuta 
«  sunt,  nonab  ApostoUca  Sede  et  a  Romano  Pontifice,  veruni 
«  eo inscio  et  inconsuUo,  aS.  Congregatione  de  propaganda 
«  fide  sancita,  nonnuUaque  haud  attendenda,  eo  quod  civiUs 
«  auctoritatis  placitum  defuerit...  S.  Congregationem  nos- 
«  tram  non  nisi  ApostoUcae  Sedis  ministram  esse  norunt 
«  omnes.  Putidum  vero  impiumque  commentum  iUud  est, 
«  ApostoUcae  Sedi  divinitus  coUata  jura,  ac  traditum  a 
«  Ghrislo  Domino  supremi  regiminis  in  Ecclesia  clavum,  et 


PARS  SECUNDA.  231 

^  potestatem,  humanis  placitis  nutibusque  arctari,  praescribi, 
<c  aut  imminui  posse.  y>  Inscribitur  Constitutio  haec,  JEfis-- 
wpiSj  mcariis  AposloUcis^  ac  dilectis  filiis  Ghristi  fidelilus 
missiomm  Indiarum  orie7itaIium. 


§111 


Quibusadjumentis  instructasit  S.  Gongregatio  de  Propaganda  fide. 

1.  Statuerunt  Summi  Pontifices  ut  omnia  in  hac  Congre- 
.gatione  gratis  omnino  expedirentur ;  quod  ut  fieri  possel, 
^ufficientibus  eam  redditibus  dotarunt. 

2.  Ei  insuper  extructum  est  Urbani  VIII  tempore  amplissi- 
mum  palatium,  quod  secretarius  aliique  inferiores  officiales 
et  ministri  incolunt,  et  in  quo  generales  S.  Congregationis 
conventus  habentur. 

3.  In  eodem  paiatio  constitutum  est  collegium  juvenum,  e 
•missionum  regionibus  oriundorum,  qui  in  humanioribus 
Jitteris,  linguis  variis,  et  sacra  disciplina  instituuntur,  ut 
■deinde  in  sua  quisque  patria,  vel  ubi  opportunum  S.  Gongre- 
gatio  existimaverit,  tanquam  operarii  ac  missionarii  fidem 
<)atholicam  conservare  ac  propagare  possint.  Quod  coUegium 
depropaganda  fide^  vel  etiam  urlanum  vocari  solet. 

4.  «  Recipiuntur  quoque  in  hoc  palatio  missionarii,  qui  e 
«  provinciis  suis  veniunt  Romam,  ut  Summum  Pontificerai 
<c  ipsamque  congregationem  de  statu  missionis  informent,  et 
<c  opportuna  media  fidem  propagandi  suggerent.  Praeterea 
^.  admittuntur  ad  illud  conversi  (ad  fidem  catholicam),  qui 
^  pietatis  causa  ad  limina  Apostolorum  accedunt.  Eodem 
«  demum  divertunt  sacerdotes  et  Episcopi  pauperes,  quibus 
«  quae  ad  sustentationem  necessaria  sunt  large  suppeditan- 
«  tur  (1)  ». 


(1)  Ita  quidem  Plettenberg^JVo/Zto  Congregationum  pag.  756,  edit  Hildesii 
1695),  ea  describens  quse   tunc  temporis  fieri  solebant.  Asthodie,  ob 


232  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

5.  «  Habet  quoque  Congregalio  eodem  in  loco  peculiarem 
«  lypographiam  pro  imprimendis  missalibus^  breviariist 
«  aliisque  ad  fidei  catholicae  doctrinam  spectanlibus  libris, 
«  in  linguis  etiam  peregrinis  et  orientalibus,  quideindeper 
«  eas  regiones  dispergunlur,  in  quibus  usui  esse  possint,  > 
(Plettenberg,  citato  loco.) 

6.  Pontificiae  Constitutiones  ac  decreta,  quse  propagandae 
fidei  negotium  respiciunt,  ab  anno  1839  edi  coeperunt  in  spe- 
ciali  coUectione,  quae  Ballariwni  clepro][)aganda  fide  inscri- 
bitur. 


§1V 


Quaformain  S.  Congregatione  dc  propaganda  procedi  valeat 


1.  Constat  Congregatio  ha^c  pluribus  Cardinalibus  (quo- 
rum  unus  pmfectus  generalis  dicitur,  alter  ceconomice priB- 
fecturam  habet),  secretario,  consultoribus  c  clero  saeculari 
et  regulari  electis,  minutantibus,  et  aliis  nonnullis  officia- 
libus. 

2.  Ipsius  comitia  duplicis  generis  sunt :  Ordinaria  et  ge- 
oieralia. 

3.  Ordinarii  conventus  habentur  apud  Eminentissimum 
Cardinalem  praefectum  generalem:  et  eis  nonintersunt  alii 
Gardinales,  sed  dumtaxat  secretarius,  cum  aliis  quibusdam 
officialibus.  Inhisce  comitiis  ordi^iariis  exponunliir  negotia 
per  missionariorum  litteras  ac  relationes  transmissa  :  deter- 
minatur   quaenam  ex  iis   causis  ac   negotiis  ad  generalem 


imminutos  (ut  autumandum  est)  temporum  calamitate  redditus,  ipsi 
etiam  Vicarii  Apostolici  qui  Romam  veniunt  aliud  sibi  hospitium  com- 
parare  coguntur.  Dolendum  profecto,  quod  erga  pauperes  ejusmodi 
Vicarios  Apostolicos  ac  missionarios,  in  collegio  PropagandcE  prisca 
iopitalitas  exhiberi  nequeat. 


PAR3  SEGUNDA.  233 

.Congregalionem  et  ad  Summum  Pontificem  deferenda  sint : 
caetera  minoris  momenti  per  secretarium  et  EminenLissimijim 
praefectum  deciduntur  et  expediuntur. 

4.  Cfeneralis  congregatio  habetur,  ut  dictum  est,  in  coUe- 
gio  cle  propaganda  fide  nuncupato.  Et  in  ea  proceditur  eo 
modo  quem  descripsimus  quoad  S.  Congregationem  Episcor^ 
porum  et  regularium.  Si  nempe  gravior  aestimetur  causa, 
^oxi\\x\v  in  folio  \  quod  folium  pluribus  diebus  ante  comitia 
singulis  Cardinalibus  distribuitur.  Adunatis  autem  ijjminen- 
tissimis  Patribus,  unus  ex  ipsis,  qwi  ;ponens  &\d\iwv,  causam 
exponit;  et  fertur  decisio.  Alia  vera  negotia  non  ponuntur 
in  folio\  sed  facta  de  iis  a  secretario  relatione,  ab  Eminen- 
lissimis  Patribus  deciduntur. 


CAPUT  IX. 


DE  SACRA    CONGREGATIONE  SUPER    NEGOTHS   ECCLESIASTIGIS 


Congregatio  haec,  quae  etiam  negotiorum  extraordinario- 
Tum  nuncupari  solet,  instituta  est  a  Pio  VII,  anno  1814» 
Nimirum  tunc  temporis,  ob  politicas  quae  in  tota  ferme  Eu- 
ropa  rem  ecclesiasticam  perturbaverant  commotiones,  a 
Sede  Apostolica  expendenda  ac  'componenda  fuere  quamplu- 
rima  gravissimi  momenti  negotia,  quae  dilationem  non  patie- 
bantur,  nec  potuissent  ea  qua  par  erat  celeritate  per  alias 
Sacras  Congregationes  de  more  expediri.  Quapropter  cons- 
tituit  Pius  VII  ad  ejusmodi  expedienda  negotia  specialem 
oclo  Cardinalium  Congregationem,  cum  secretario,  et  quin- 
que  consultoribus.  Voluit  autem  ut  illius  Congregationis 
secretarius  votum  haberet.  Atque  in  eadem  fixum  locum  ob- 
tinet  Cardinatis  secretarius  status. 

Non  restricta  est  dictae  Congregationis  competentia  ad 
aliquam  negotiorum  speciem;  sed  ei  subjiciuntur  cujus- 
cumque   generis  negotia,    quae   ob    aliquam   particularem 


234  TRAGTATUS    DE    CURIA   ROMANA. 

circumstantiam  hac  potius  via  expediencla  videntur.  Prceci- 
pue  vero  ei  committi  solent  quaecumque  ad  concordata,  et 
alias  cum  variis  guberniis  Sedis  Apostolicae  relationes  spec- 
tant. 

Ad  secretum  servandum  tenentur  sub  juramenli  religione 
etpoenis  gravissimis  omnia  hujus  Co.ngregationis  membra. 

Habentur  ipsius  comitia,  alia  coram  Summo  Pontifice,  alia 
in  secretarii  status  aedibus. 

lis  intervenit  secretarius,  non  autem  consultores.  Officium 
consultoris  est,  utprivatim  de  proposito  negotio  sententiam 
inscriplis  exprimat.  Etquandoqueetiameodemmodorequirit 
Summus  Pontifex  singulorum  Gardinalium  votum.  Qua3 
^scripta  votaa  secretario  ad  Sanctissimum  deferuntur. 


CAPUT  X. 


X)E  S.  GONGREGATIONE  INDULGENTIARUM  ET    SAGRARUM  RELIQUIA- 

RUM. 


I.  Congregationem  illam  instituit  Clemcns  IX,Constitutione 
In  ipsis,  6  julii  1669  ;  qua  eidem  facultatem  concessit : 
«  Omnem  difficultatem  ac  dubietatem  in  Sanctorumreliquiis 

<  aut  indulgentiis  emergentem,  quae  ad    fidei   dogma  non 

<  pertineat,  Romano  Pontifice  circa  graviora  difficilioraque 
<K  consulto,  expediendi  ;  ac  si  qui  abusus  in  eis  irrepserint, 

<  illos,  judicii  forma  plane  posthabita,  corrigendi  et  emen- 
'«  dandi  ;  causas  vero  judicialem  formam  requirentes  ad 
«  proprios  judices  remitlendi  ;  falsas,  apocryphas,indiscre- 
«  tasque   indulgentias   typis    imprinii    velandi  ;  impressas 

<  recognoscendi  et  examinandi,  ac  ubi  Romano  Pontifici  re- 
c(  tulerint,  iUius  auctoritate  rejiciendi;  reliquias  de  novo  in- 
<c  ventasrecognoscendi  quoqueet  examinandi ;  acinconceden- 
«  dis  indulgenliis  sanctorumque  reliquiis  donandis  modera- 
«  tionem  adhibendi ;  omniaque  pie,  sancte  et  incorupte  fieri 


PARS    SECUNDA.  235 

«  curandi.  »  Notetur  huic  S.  Congregationi  non  subjici 
causas  q^utB  ad  dogma  pertinent.  Hinc  si  quis  negaret 
Ecclesice  potestatem  indulgentias  concedendi,  autsustineret 
colendas  non  esse  sanctorum  reliquias,  non  a  S.  Congrega- 
tione  induigentiarum,  sed  a  S.  Congregatione  sancti  officii 
esset  judicandus. 

II.  Indulgentiarum  generalesconcessiones(l)  quaea  Summo 
Pontifice  obtinentur,  nullae  sunt  et  irritae,  nisi  impetrantes 
exemplarconcessionisaddictae  S.  Congregationis  secretarium 
detulerint.  Ita  fert  decretum  ejusdem  Congregationis,  a 
Benedicto  XIV  approbatum  28  januarii  1756.^Verba  decreti 
tenoris  sunt  hujusmodi :  «  Cum  experientia  quotidie  compe- 
«  riatur,  complures  indulgentiarum  concessiones  generales 
«  expediri  inscia  ipsa  S.  Congregatione,  ex  quo  multi  proma- 
«  nant  abususac  confusiones,  re  mature  perpensa,  praesenti 
cc  decreto  declaravit,  impetrantes  posthac  huj  usmodi  gene- 
«  rales  concessiones,  teneri  sui  nulUtatis posna  gY<xtidd  oh- 
«  tentae,  exemplar  earumdem  concessionum  ad  secretariam 
«  ejusdem  S.  Congregalionis  deferre.  » 

Hujusce  decreti  observationem  iterum  proecipit  aliud 
decretumejusdem  S.  Congregationis,  14  aprilis  1856,  PiilX 
^uctoritate  munitum  (quod  relatum  vide  in  Syno])si  Oongre- 
gationum^  auctore  Haine,  pag.  161). 

III.  ConstatdictaCongregatio  Cardinalipraefecto,  pluribus 
aliis  Cardinalibus,  secretario,  substituto,  et  consultoribus. 
Modus  procedendi  est^  ut  unumquodque  dubium  alicui  e 
consultoribus  expendendum  commiltatur,  et  postea,  audito 
ejusdem  consultoris  voto,  ab  Eminentissimis  Patribus  una 
congregatis  resolvatur. 


[{)  Varticularis  diiciiMv  concessio  quae  fit  alicui  vel   ahquibus  joerso- 
nalite  r. 


236  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA, 


CAPUT  XI 


DE    S.    CONGREGATIONE  SUPER  RESIDENTIA  EPISCOPORUM 


QuiESTio  V.  ~  Qua  formaetquem  in  finem  Urlanus  VIII 
dictam  Congregationem  instituerit  ?  —  Exstant  muUae  leges 
ecclesiasticsB  circa  obligatioiiem  residendi  qua  obstringuntur 
Episcopi.  Ad  urgendam  ejusmodi  legum  observalionem,  ab 
Urbano  VIII  instituta  est  Congregalio,  constans  Cardinali 
Vicario  tamquam  praefecto,  datario,  secretario  status,  secre- 
tario  Brevium,  secretario  S.  Congregationis  Episcoporum 
et  regularium,  et  secretario  S.  Congregationis  Concilii  ;  qui 
postremus  est  etiam  hujusce  Congregationis  su]per  Episcopo- 
rum  residentia  secretarius. 

Qu.^sTio  IP.  —  Quid Benedictus XIV deeadem  ve statueritl 
—  l^  Confirmavitprsedictam  CongregationemabUrbano  VIII 
institutam.  2°  Ei  addidit  promotorem  fiscalem,  eumdem 
nempe  qui  hoc  munus  gerit  apud  tribunal  Cardinalis  Vicarii, 
3^  Decrevit  ab  illa  Congregatione  non  habenda  esse  regula- 
riler  seu  periodice  comitia,  sed  dumtaxat  in  sequentibus 
casibus:  cum  a  Romano  Pontifice  «  alicujus  negotii  cognitio 
«  ipsi  remissa  et  delegata  fuerit :  quoties  de  poenis  adversus 
«  aliquem  transgressorem  reipsa  decernendis  infligendisque 
«  deliberandum  fuerit;  siquidem  hujusmodi  pcenarum  mo- 
«  dus...  ab  eadem  Congregatione  statuendus  erit,  ut  facta 
«  per  ipsius  secretarium  Nobis  seu  successoribus  nostris 
«  relatione,  approbataque  Congregationis  resolutione,  ad 
«  hujusmodi  poenarumexecutionem  cum  effectu  procedatur  : 
«  aut  denique  cum  aliquis  Episcopus  instantiam  proponat 
«  abessendi  a  propria  dioecesi,  ratione  alicujus  munerissive 
«  officii,  cujus  ea  dicatur  natura  esse,  ut  Apostolicumindul- 
«  tum  de  non  residendo  ad  longum  tempus  ipsi  sit  conce- 
«  dendum.  »  (Constit.  ^^  universce^  3  septembris  1741.)4 
Eidem  congregationi  normam  quamdam  prsescripsit  lauda- 


o 


PARS    SECUNDA.  237 

tus  Ponlifex,  circa  concedendas  aut  denegandas  certis  in 
casibus  abessendi  licentias,  ab  Episcopis  postulatas  (vido  ci- 
tatam  Constitutionem  ad  tmiverse). 


CAPUT  XII 


DE  S.  CONGREGATIONE  IMMUNITATIS   ECCLESIASTlGiE. 


«  Instituta  est  hsec  Congregatio  ab  Urbano  VIII...  Munus 
«  httjus  Congregationis  proprium  et  praecipuum  est,  prote- 
€  gere  ac  defendere  jurisdictionem  et  immunitatem  eccle- 
«  siasticam,  tam  personalem  quam  localem  et  realem,  ne  haec 
{nempe  immunitas)  violetur,  et  illa  (nempe  jtcrisdidio  eccle- 
«  siastica)  usurpetur  a  magistratibus  vel  communitatibus 
«  saecularibus...  Constituunt  hanc  Congregationem  Cardi- 
<r  nales  et  Praelati...  Horum  Prselatorum  officium  est  ins- 
«  truere  ac  referre  summatim  causas,  prout  faciunt  in  curia 
c(  qxxi ponentes  dicuntur...  Proceditur  in  forma  extrajudiciali 
^  sine  processibus :  sed  scribuntur  epistolae  familiares  ad 
€  Ordinarios,  vel  Nuntios  ApostolicoSj  aliosve  Praelatos  ec- 
ii  clesiasticos,  quos  negotium  concernit,  pro  informatione 
«  controversice,  capienda,  et  executione  decretorum  et  reso- 
€  lutionum  suarum  facienda.  »  (Plettenberg,  Notitia  Oon- 
gregatiomm^  pag.  703,  edit.  Hildesii  1693). 

Gausce  quc3e  ad  hanc  Congregationem  hodie  perferuntur, 
fere  omnessunt  e  statu  Pontificio.  Quoad  alias  regiones,  per 
concordatapraecaventurejusmodi  conflictus  et  controversia^, 
quae  circa  immunitatem  aut  jurisdictionem  ecclesiasticam 
oriripossent:  aut  si  quaeexcitentur,  per  secretarium  status 
plerumque  componi  solent. 


238  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 


CAPUT  XIII 


DE  TRIBUNALI    SACR.4i:  PCENITENTIARI^. 

§1. 

Quid  sit,  et  quoenam  ipsius  origo. 

l^  Qiiem  in  finem  insLilutum  fueril  sacrse  Poenitentiarise 
officiumseu  tribunal,  exposuitBenedictusXIV,  (Constitutione 
Pastor  iGmtsio  aprilis  1744)  in  hunc  modum:  «  Praedeces- 
«  sores  noslri  Romani  Pontifices,  quemadmodum  atrociora 
«  qusedam  et  graviora  crimina  severe  notanda  ac  dislricte 
«  vindicanda  duxerunt,  latis  contra  eorum  auctores  censuris 
«  aiiisque  ecclesiasticis  poenis,  quarum  absolutionem  seu 
«  relaxationem,  pro  suprema  potestate  in  universa  Ecclesia 
«  sibi  concessa,  suo  peculiari  judicio  reservarunt..;  ita,  ne 
«  nimia  obtinendse  veniae  difficultas  poenitentes  ad  despera- 
«  tionem  propelieret,  opportuna  reversis  ad  cor  offerre  atque 
«  admonere  remedia...  nullo  unquam  tempore  prsetermise- 
«  runt.  Ideo,  praeter  alia  plura  pro  variis  causarum  gene- 
«  ribus  constituta  Romanae  Curiae  tribunalia,  voluerunt  im~ 
«  primis,  jam  inde  a  velustissimis  usque  temporibus,  extare 
«  in  ea,  etnunquam  defecturum  perpetuo  conservari,  instar 
«  fontis  patentis  domui  David  in  ablutionem  peccatoris, 
«  Apostolicae  Pcenitentiariae  officium,  ad  quod  universi  fi- 
«  deles  ex  omni  Cliristiani  orbis  regione  pro  suis  quisque 
«  spiritualibus  morbis  quantumlibet  occultis,  sive  per  se, 
«  sive  per  arcanas  litteras,  propriis  etiam  suppressis  nomi- 
«  nibus,  tuto  confugere  possent,etconvenientem  medicinam 
«  secreta  et  gratuita  curatione  protinus  consequerenlur, 
«  Cujus  tam  praeclaritamque  salutarisinstiluti  ralioRomanis 


PARS    SECUNDA  239 

«  protempore  Pontificibus  magnopere  cordi  fuit.  Tantamque 
«  ex  hujus  officii  ministerio  in  Ecclesiae  administratione  uti- 
«  litatem  experti  sunt,  ut  olim  eidem  officio.  non  modo  cau- 
«  sas  ad  interius  poenitentiae  forum,  sed  alias  etiam  com- 
(i  plures  ad  gratiam  etjuslitiam  externi  fori  pertinentes,  ex* 
<  pediendas  committerenon  dubitaverint.  s> 

2°  Dici  ergo  potest  sacra  Poenitentiaria,  tribunal  ad  hoc 
institutum,  ut  absolutiones  a  peccatis  et  censuris  Sedi  Apo- 
stoUcse  reservatis,  necnon  varias  dispensationes,  votorum 
commutationes,  condonationes,  aliasque  gratias,  ad  forum 
internum  praecipue  pertinentes,  et  quae  nonnisi  a  Sede  Apo- 
stolica  concedi  possunt  elargiri  valeat.  Et  per  ejusmodi  tribu- 
nal  Summus  Pontifex  suam  in  foro  potissimum  internoju- 
risdictionem  quotidie  per  universum  mundum  exercet. 

3°  Hujus  institutionis  quaedam  exordia,  seu  potius  rudera 
nonnulli  erudili  sibi  videre  visi  sunt,  in  illis  sacerdotibus, 
quibus,  tempore  sancti  Cornelii  et  sancti  Cypriani  commis- 
sum  est,  ut  christianis  in  persecutione  lapsis  varias  pro  modo 
culpse  poenitentiasimponerent,  eosque  Ecclesise  reconciliarent. 
Hipresbyteri  poenitentiarii  dicti  sunt,  atqueelapsopersecutio- 
num  tempore,eorumofficiumfuit  poenitentibus  poenas  impo- 
nere,  secundumcanonespoenitentiales.  (VideapudPlettenberg 
Noiitia  Congregationum^  pag.  171,  edit.  Hildesii  1693). 

4'' Majoris  Poenitentiarii  dignitatem,  quse  jamdudum  non- 
nisi  Cardinali  confertur,  existimant  nonnulli  a  Benedicto  H 
primum  fuisse  institutam,  (Vide  Plettenberg,  loco  cit). 

5^  Sacrse  Poenitentiariae  et  majoris  Poenitentiarii,  jurisdic- 
tio^  novarum  facultatum  a  variis  Pontificibus  concessarum 
accessionepaulatimaucta,  antePiumlV  amplissimaevaserat. 
Sed  a  dicto  Pontifice,  et  praesertim  a  sancto  Pio  V  (Constitutione 
Inomnilus)^  et  ab  Urbano  VHI  (Constitutione  Regimini^  10 
junii\Q3k)  restricta  est,  et  multis  negotiorumspeciebus,  quae 
a  proprio  ipsius  fine  aliena  erant,  exonerata. 

Sed  in  determinandis  ejus  facultatibus,  praecipuus  fuit  et 
praecipue  hac  in  re  adeundus  Benedictus  XIV  (Constitutio- 
mhxx^  Romanus PontifeXj  idibus  apriliisl744  ;  in  ApostoUcce^ 
ejusdem  diei ;  Quamvisjam,  idibus  decembris  1747;  Pasto- 
ralis,  5  Augusti  1748). 


240  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 


§n 


Quibus  personis  coristet  Sacra  Poenitentiaria  :  quodnam  sit  proprium  cu- 
jusque  officium  :  et  quomodo  eligantur  ac  deputentur. 


Qu^sTio  I*.  —  Qiiibus  personis  constet  sacra  Poenitentia- 
fia  ?  —  Eas  sicennmerat  Benediclus  XIV  (Constitutione  in 
ApostoUc(e,^2)  :  «  Hi,  et  non  alii,  officium  Poenitentiariae 
«  constituenl^  videlicet:  major  Poenilentiarius,  regens,  theo- 
«  loguSjdatariuSjCanonista,  corrector,  sigillator,  procurato- 
«  resseu  secretarii  tres,  et  scriptores  ordinarii  tres.  >  Pra3ter 
hos,  ad  sacram  etiam  Poenitentiariam  aliquatenus  pertinent 
sequentes  :  minoresPoenitentiarii,  qui  in  tribus  Roma^  basi- 
licis  ad  audiendas  confessiones,  cum  certis  facultatibus  a 
majori  Poenitentiario  acceptis,  constituuntur :  capellanus 
Pcenitentiariae  :  etprosigillator,  qui  ad  auxiliandum  sigillatori 
deputari  potest  et  solet. 

Qu.ESTio  U\  —  Qmlis  esse  debeat  mojor  Pcemtentiarius  : 
qiiomodo  constituatiir :  et  ([uodnam proiiriimejus  officium  ?  — 
Haec  determinavit  Benedictus  XIV,  citata  Constitutione  in 
Afostolicce:  «  Major  Poenitentiarius,  inquit,  unus  sit  ex 
<i  sanctae  Romana^  Ecclesia^  Cardinalibus  presbyter,  idem- 
«  Que  magister  in  theologia,  seu  decretorum  doctor.  Atque 
«  a  solo  Romano  Pontifice  eligetur  per  litteras,  ut  hactenus 
t  moris  fuit,  in  forma  Brevis.  Suum  autem  munus  per  seip- 
«  sum  exercere  debebit.  Sed  si  excausalegitima,  a  Romana 
«  Pontifice  admissa,  absens  seu  impeditus  fuerit,  ipsemet 
«  unum^alium  eS.  R.  E.  Cardinalibus,  prsedictis  qualitati- 
«  bus  insignitum,  pro-poenitentiarium  subrogabit  :  qui 
«  interim  hoc  munus  pariter  per  seipsum  prosequatur  ; 
«  litterasque,  non  Poenitentiarii  subrogantis,  sed  suo  proprio 
«  nomine  jubeat  expediri.  »  (§  4.) 

«  Quod  si  contigerit  ut  major  Poenitentiarius  ternpore 
«  vacantis  Pontificiae  Sedis  e  vila  decesserit,  tunc  a  majore 


PARS   SEGUNDA.  241 

<c  numero  Cardinalium  in  conclavi  degentium,  vel  ante 
«  conclavis  ingressum  in  congregatione  generali  convenieh- 
«  tium,  eligendus  erit  persecreta  suffragiaalius  Cardinalis 
«  pro-penitentiarius,  ad  ejusdem  Sedis  vacantis  tempus.  » 

(§  4.) 

«  Praecipuum  vero  majoris  Poenitentiarii  munus  in  recto 
«  ac  prudenti  exercitio  facultatum  sibi  concessarum  (1) 
«  positum  est.  Sedestquoque  ejus  muneris,  quatuor  diebus 
«  majoris  hebdomadae,  dominica  quidem  Palmarum  in 
«  basilica  sancti  Joannis  in  Laterano,  feria  vero  quarta  ia 
«  basilica  S.  Mariae  Majoris,  et  quinta  et  sexta  feriis  in 
«  basilica  sancti  Petri  Vaticana,  fidelium  confessiones  in 
«  sede  ad  id  constituta  excipere,  necnon  capita  pie  sese 
«  submittentium  virga  poenitentiali  tangere,  indulgentias 
«  eisdemjuxtafacultatem  in  praedictis  aliis  nostris  litteris  (2) 
«  contentam  impertiendo...  Ad  hoc  Romano  Pontifici^  in 
«  supremo  vita^  agone  constituto,  ad  spiritualem  eidem  in 
«  tali  articulo  ferendam  opem,  assistere.   »  (§  5.) 

Qu^sTio  IIP.  —  Qucenam  qualitates  in  aliis  sacm  PcBm- 

tentiarimofficialilusrequirantur :  etquomodo  iidem  officiales 

constituendi  sint  ?  —  «  Officialium   autem  post   majorem 

«  Poenitentiarium  superius  enumeratorum  hae  potissimum 

«  qualitateserunt:regens,datarius,  theologus,  et  decretorum 

«  doctor  eligentur  viri  eximia  doctrina  praestantes,  casuum- 

«  que  conscientiae  periti.  Corrector  sit  in  decrctis,   stylo, 

«  caeterisque   Poenitentiariae    rebus  diligenter  versatus  et 

«  instructus.    Sigillalor   probatae  fldei,    et   uti   id   munus 

«  postulat, omnium offlcii expeditionumperitus.  Procuratores 

«  qnoque  et  scriptores  vita  moribusque  integris  ornati,  et  ad 

«  suum  quisque  offlcium  exercendum  idonei.  Ad  haec  omnes 

«  praedicti  offlcii  Poenitentiariae  ministri,  etiamprocuratores 

«  ct  scriptores,  sint  presbyteri,  vel  certe  in  aliquo  ex  sacris 

«  ordinibus    constituti.  »  (Benedictus    XIV,     Constit.    in 

«  ApostoliccB;  §  10.) 


(1)  Quaenam  sint  illae  facultates,  sequenti  capite  exponitur. 

(2)  Nempe  in  Constitutione  Romanus  Pontifex,   infra  citanda. 

16 


242  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

«  In    electione   prsedictorum  officialium    haec    ratio  e^ 
«  methodus  servanda  erit  :   regens^    theologus,    datarius^ 
«  decretorum  doctor,  corrector  et  sigillator,  majoris   Pceni- 
«  lentiarii  cura  et  soUicitudine  delecti,  ac  Romano  Pontifici 
«  ab  eodem    prsesentali,   ubi   Pontificiam   confirmationem 
«  obtinere    meruerint,    litteris   patentibus   ipsius    majoris 
«  Poenitentiarii,  electioniset  confirmationis  hujusmodi  testi- 
«  bus,   cum  subscriptione  alicujus  secretarii   expeditis,   ad 
«  suum    quisque    officium   admittantur.  Ad  procuratorum 
«  yero  et  scriptorum  officia  ab  eodem  majori  Poenitentiario^ 
«  non  alii  eligantur  et  recipiantur,  quam  qui  prius,  indicta 
«  publice  concursu,  et  mora  sex  dierum  interposita,  a  regenta 
«  et  correctore  super  vita,  moribus,  aetate,  scientia,   caete- 
«  risque  requisitis  qualitatibus  diligenterexaminali  et  com- 
«  probati   fuerint  :  alioquin  omnes  praedictorum  officiorum 
«  concessiones^  etiamsi  a  Romano  Pontifice  ex  aliqua  causa 
«  aliter  factae  fuerint,  pro  irritis  habeantur.  Qui  autem  rite 
«  juxta   praescriptam  formam    electi  fuerint,    suis   pariter 
«  patentibus  litteris  a  majori  Poenitentiario  muniantur.  » 
(Loco  citato,  §  11.) 

Quoad  pro  sigillatorem,  capellanum,  necnon  minores  PoG'- 
nitentiarios,  dum  infra  eorum  munus  describitur,  simul  ad- 
BOtatur  quomodo  constituendi  sint,  et  quaenam  in  eis  quali-^ 
tates  requirantur. 

Qu^sTio  IV\  —  Quodnam  sit  munus  Regentisl  —  «  Re- 
«  gentis  poromunus,  quodex  inveterata  consuetudine  uni 
«  ex  PontificiiscapellaniscausarumpalatiiApostoliciaudito- 
«  ribus  committi  solet,  in  eo  situm  est,  ut  negotia  universa, 
«  ea  quadecet  puritateet  diligentia,  dirigi  studeat  et  expe- 
«  diri.  Proindeque  petitiones  casusque  omnes  ad  Poenitentia- 
«  riae  officium  deductos  inprimis  diligenter  examinet ;  quae- 
«  que  peispicua  sint,  et  secundum  communem  in  eodem 
«  officio  cursum  absque  difficultate  expediri  consueverunt, 
«  eadem  expediri  jubeat  ;cum  nullius  omnino  negotii,  quan- 
«  tumvis  ordinarii  vel  clari,  expeditionem  sine  praevia  ipsius 
«  regenlis  recognitioneet  approbationeprocuratoribusjliceat 
«  incipere.  Quae  vero  dubia  vel  obscura  vel  aliqua  difficultate 
«  involuta  conspexerit,  ea  regens  ipse  ad  majoremPoeniten- 


PARS    SEGUNDA.  243 

€  tiarium  referat,  ut  diligenlius  examinenlur  ;acdemumin 
«  ejus  signatura  ^l)  proposita  decidantur.  Ut  vero  primi 
«  generis  quae  diximus  explicatiora  negotia  quam  celerrime 
a  conficiantur,  idem  regens  singulis  hebdomadis  procuratori- 
«  bus  apud  se  convenire  jussis,  ac  precibus  recurrentium 
«  consideratis,  suoque  ad  singulas  conveniente  rescripto 
c<  subnotato^  ab  iisdem  procuratoribus  absque  longiori  mora 
«  expediri  mandet.  » (Benedictus  XIV^  Constit.  in  Apostolim^ 
§  12.) 

Qu^sTio  V\  —  Quodnam  sit  munus  correctoris  ?  —  «  Cor- 
cr  rector,  utexpeditiones  apto  et  convenienti  stylo  conscriptae, 
«  sanae  etintegrae  emittantur,  earum  schedulas,  sive  minu- 
«  tas,  seu  supplicationes  a  procuratoribus  confectasdiligen- 
«  ter  recognoscat,  examinet,  etcorrigatetiam  quoad  fieri  po- 
«  terit,  antequam  litterae  partibus  tradendae  scribantur  f  quo 
«  nimirum  litterae  ipsae  integrae  et  mundae^,  ac  lituris  rasu- 
«  risque  prorsus  carentes  expediantur.  »  (Ibidem,  §  13). 

Qu^sTio  VP.  —  Quodnam  sit  munus  datarii  ?  —  «  Data- 
«  rius  in  calce  supplicationum  datam  loci,  diei,  mensis  et 
«  anni,tam  aerae  christianae  quam  Pontificatus,  adscribat ; 
«  vel  Romano  Pontifice  demortuo,  notam  Sedisvacantis  ap- 
«  ponat.  »   (Ibidem,  §  14). 

Qu^sTio  VIP.  —  Quodnam  sitmunus  Theologi  consultoris  ? 
—  «  Theologus  consultor,  quod  quideni  munus  uni  ex  pres- 
«  byteris  societatis  Jesu  diuturna  nec  interrupta  successione 
«  commendari  consuevit^  super  petitionibus  et  casibus  magis 
«  arduisetimplexis;  qui  ad  ipsum  a  majori  Poenitentiario 
«  vel  Regente  maturius  considerandi  et  examinandi  remit- 
«  tentur,  adhibito  diligenti  studio  judicium  suum,  etiam  in 
«  scriptis    si  hoc  ab    ipso   requiratur,  aperiet.  »  (Ibidem, 

Ǥ15). 

Qu^STio  VI IP,  —  Quodnam  sit  munus  canonistce  consulto- 
«  m?  —  «  Canonista  itemconsultor,  seu  decretorum  doctor, 
»  similiter  a  majori  Poenitentiario  vel  Regente  requisitus, 
«  suum  pariter  consilium  super  casibus  ad  se  remissis,  post 


(1)  Signatura  vocatur  congregatio  officialium  Pcenitentiariae  cum  ma- 
jori  Pcenitentiario,  quae  statutis  diebus  haberi  solet. 


2/^4  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA.         ^ 

c(  accuratum  examen,  etiam  scripto  ubi  id  ab  eo  postuletur, 
«  proferre  debebit.  »  (Ibidem,  §  16;. 

Qu^sTio  IX\ — Quodnam  sit  mimussigillaioris"!  — Ad 
eum  pertinet  recognoscere  an  litterse  servatis  servandis  con- 
fecta^.  sint,  ac  eis  sigillum  apponere,  Praeterea,  cum  extet  in 
Cancellaria  Apostolica  coilegium  scriptorum  et  procuratorum 
pro  litteris  Apostolicis  minoris  gratice^  acpro  ejusmodi  litte- 
rarum  Apostolicarum  expeditione  percipiantur  proventus, 
qui  solvendis  officialium  Poenitentiarise  honorariis  addicun- 
tur,  sigillatori  commissa  est  earum  expeditionum  cura, 
proventuumque  exactio  et  administratio.  Tandem  eidem 
sigillatoriconcreditaest  archiviietregestorum  Poenitentiariae 
custodia  :  in  quo  tamen  pro  sigiilatoris  auxilio  et  opera  uti- 
tur.  Quae  omnia  fusius  tradita  reperies  a  Benedicto  XIV, 
citata  Constitutione  m  ApostoliccB^  §  17. 

Qu^sTio  X\  —  Quodnam  sit  munus  p^ocuratorum  ?  — 
«  Procuratores  seu  secretarii. ..  libellos  suppliceslitterasque 
«  a  recurrentibus  missas  integre  percurrant,  attenteque 
cc  perpendant,  earumque  compendia,  cum  ita  res  feret,  fide- 
c  liler  conficiant.  Cuncta  vero  ad  majorem  Poenitentiarium 
c(  vel  Regentem  referant,  nihilque  penitus  responsi  scribere 
<c  aggrediantur,  absque  alterutrius  mandato.  Quo  recepto 
«:  antequam  ad  expeditionem  iitterarum  partibus  tradenda- 
«-  rum  quoquomodo  procedant,  supplicationes  seu  minutas 
c(  super  materiis,  ubi  illis  opus  erit,  per  extensum  exarare 
c(  debeant,  a  correctore  recognoscendas. . .  Summopere  con- 
<f  ducet  formulas  habere  prae  manibus,  suo  quamque  generi 
<(  petitionum  accommodatas,  et  a  majori  Poenitentiario,  cum 
^  consilio  sex  majorum  officialium  superius  memoratorum, 
«  prius  comprobatas  ;  a  quibus,  nisi  ex  gravi  causaperma- 
c(  jorem  Poenitentiarium  vel  Regentem  admissa,  nuUatenus 
.c(  recedere  supradictis  procuratoribus  liceat.  »  (Ibidem, 
§18). 

Qu^sTio  XI'.  —  Quodnam  sit  munus  scriptorum  ?  —  Ipsis 
incumbit  litteras  scribere,  necnon  in  regesta  referre  quae 
ipsisdabuntureo  referenda.  CVide  ibideni,  §  19). 

Qu^sTio  XIP.  —  Quodnam  sit  officium  fro-sigillatoris  et 
a  qvA)  eligatur  et  dej^uteturl  —  «  Pro-sigillator  amajori 


PARS    SEGUNDA.  245 

«  Poenitentiario  eligetur,  vir  celebs,  et  prima  saltem  tonsura 
<(  insignitus,  setate  matura,  morum  probitate  scientiaque  ad 
«  suum  obeundummunusnecessaria  praeditus,  quiquebona 
c(  in  Urbe  habeat,  vel  idoneam  cautionem...  Duplex  porro 
<(  erit  hujusmodi  pro-sigillatoris  munus  :  alterum  nempe 
«  exactoris  et  administratoris  proventuum  Poenitentiariae  ;  et 
c(  alterum  registratoris  non  unius  generis  rerum  quae  infra 
c(  exprimentur.  »  (Ibidem,  §  30). 

Qu^sTio  XIIP.  —  Quodnam  sit  officium  capellani  ?  —  cc  Is 
c(  itidem  aut  presbyter,  aut  in  sacro  aliquo  ordine  consti- 
c(  tutus,  a  majori  Poenitentiario  eligi,  atque  aulae,  in  qua 
c(  signaturaPoenitentiariae  habetur,  janitorem  agere  debebit. 
«  Dies  etiam  et  horas,  tam  signaturae  ispius  quam  aliarum 
c(  omnium  Poenitentiariae  funclionum,  datis  ad  singulos  offi- 
«  ciales  schedulis  indicet.  »  ("Ibidem,  §  38). 

Qu^sTio  XIV*.  —  Quodnam  sit  officium  minorum,  poeni- 
tentiarium^  et  quomodo  constituantur.  — Praesto  essedebent 
ad  audiendas  quotidie  in  variis  linguis  confessiones,  in  basi- 
lica  sibi  assignata.  Admitti  nequeunt  nisi  fuerint  a  majori 
PoenitentiarioetaPoenitentiariae5i^^^^^^m,(id  est,  a  Congre- 
gatione  officialium  Poenitentiariae)  examinati  et  approbati.  Ad 
majorem  Poenitentiarium  pertinet  eos  in  tribus  Urbis  basi- 
licis  constituere,  et  opportunas  eis  facultates  concedere.  As- 
sumuntur  e  tribus  religiosis  ordinibus,  ita  ut  omnes  minores 
poenitentiarii  ejusdem  basilicae  ex  eadem  religiosa  familia 
sint.  Habitant  conventualiter  haud  procul  a  sua  basilica,  et 
conventui  prceest  unus  ex  ipsis,  qui  Poenitentiariae  superior 
nuncupatur.  Sustentantur  autemPontificiissumptibus.  (Vide 
ibidem^  §  6  ;  necnon  apud  Piettenberg,  Notitia  CongregatiO" 
mm^  pag.  74  edit  Hildesii  1693). 

Qu^sTio  XV\  —  Perjpetua  esse  Pcenitentiari^B  officia  ?  — 
<r  Officia  omnia  memorata,  perpelua  sint,  durante  obtinen- 
c(  tium  vita  ;  neque,  secluso  casu  legitimae  privationis. . ., 
«  aliter  vacare  censeantur^  quam  per  liberam  puramque 
«  ipsorum  dimissionem,  vel  per  promotionem  ad  cardinala- 
«c  tum  aut  episcopatum  residendi  onus  afferentem,  vel  per 
«  translationemad  aliud  ejusdem  Poenitentiariae  officium.  » 
(Benedictus  XIV  Const.  in  A^ostolicx^  §  24). 


246  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

Qu^sTio  XVI\  —  Quodmm  juramentum  ab  ofjicialibus 
sacm  Penitentiari(B  sit  prcestandum  ?  —  Praescripta  jura- 
menti  formula  tenoris  est  hujuscemodi:  c  Ego  N...  Regens 
«c  (1)  ab  hac  hora  in  antea  ero  fidelis  etobediens  B.  Petro  et 
«  Domino  nostro  Papae  ejusque  successoribus  canonice  in- 
«  trantibus  :  officium  meum  fideliter  exercebo  et  gralis  ; 
«  ejusque  ratione  nihil  ab  aliquibus,  etiam  sponte  oblatum 
«  vel  donatum  accipiam,  praeterquam  salarium  mihi  consti- 
«  tutum  :  secreta  Sacrae  Poenitentiariae,  et  occultos  casus, 
«  acpersonasdequibusin  ea  tractabitur,  numquamcuiquam 
«  extra  officium  revelabo :  et  ita  juro  ad  sacrosancta  Dei 
«  evangelia.  »  (Praescribitur  haec  formula  paragrapho  22 
citatae  Constitutionis  in  Apostolicce.) 


§111. 

Quaenam  sit  majoris  Poenitentiarii  potestas  seu  jurisdictio. 

L  Quoad  materias  etiam  ad  quas  sese  non  extendit  suaju- 
risdictio,  potest  semper  major  Poenitentiariua  adire  Sum- 
mum  Pontificem,  et  postulatae  gratiae  concessionem,  vivae 
vocis  oraculo  a  Pontifice  pronuntiatam,  transmittere.  Et 
dum  asserit  aliquid  a  Summo  Pontifice  vivae  vocis  oraculo 
fuisse  pronuntiatuDi,  ipsi  credi  debet.  Ita  expresse  disponit 
et  declarat  Benedictus  XIV  (Constitulione  sua  Pastor  lonus, 
13aprilis  1744,  §  5).  Hincinpraxi  eos  qui  sacram  Poeniten- 
tiariam  progratiarum  concessione  adire  volunt,  necesse  non 
est  praenoscere  an  Poenitentiaria^  potestas  ad  hos  casus  sese 
extendat  necne:  quia,  si  jurisdictionem  suam  non  excedant. 
per  se  solum  major  Poenitentiarius  postulata  concedet  :  si 
excedant,  adibit  Summum  Pontificem,  et  habebitur  concessio 
Pontificia  vivae  vocis  oraculo.  Ipse  autem  apprime  callere 
debet  quaenam  sint  ipsius  facultates. 

II.  Ejusmodi  autem  facultates  summa  cura  enumeravitac 


<1)  Vel  sigillator,  vel  consultor  theologus,  etc. 


PARS    SEGUNDA.  247 

determiiiavit  Benedictus  XIV  in  sua  ConstiLulione  Pastor 
lonus^  13  apriiis  1744.  Nec  possemus  hic  eas  referre  nisi 
totam  fere  illam  Constitutionem  transcribendo .  Cumque 
buUarium  dictiPontificis  facile  sibi  quisque  comparare  valeat , 
lectorem  ad  hunc  textum  remittere  visum  est.  Enumeratis 
tamen  in  diclaConstitutione  facultatibus  addenda  estdispo-- 
sitio,  qua  idem  Pontifex  (in  alia  Constitutione  quse  incipifc 
PastoTOjliSy  5  augustil748),  niajori  Poenitentiario  committit, 
ut  Episcoporum  negligentiam  suppleat^  si  statutistemporibus 
extraordinarios  confessarios  monialibus  deputare  .omittant. 
In  hoc  autem  casu  nequit  major  Poenitentiarius  alios  deputare 
in  confessarios,  quam  ex  eorum  numero,  qui  fuerint  ab  Or- 
dinariolociad  excipiendas  monialium  confessiones  approbati. 

III.  Notetur  nullam  adjectam  fuisse  limitationem  facultati 
quam  habet  major  Poenitentiarius,  dubia  omnia  in  materia 
j^eccaionm  decidendi  (vide  dictam  Constit.  Pastor  lonus^ 
§48). 

IV.  Utplurimum  autem  ad  sacram  Poenitentiariam  recur- 
ritur,  pro  casibus  et  censuris  Sedi  Apostolicae  reservatis ; 
pro  dispensatione  in  votis,  Summo  Pontifici  pariter  reservatis, 
eorumdemque  commutatione  ;  prodispensatione  in  irregula- 
ritatibus  et  in  habilitatibus ;  pro  condonatione  fructuum  male 
perceptorum,  et  quam  frequentissime  pro  dispensatione  in 
occultis  impedimentis  matrimonii ;  et  pro  dubiis  forum  poeni- 
tentiale  concernentibus. 

js^ota.  —  Frequentissimecontingit  ut  confessarii  poenitentes 
reperiant,  qui  in  miserrimo  conscientiae  statu  insordescunt, 
sive  ob  censurarum  vincula,  sive  ob  votorum   violationem, 
sive  ob  matrimonii   impedimenta,  sive  ob  irregularitates  et 
casus  reservatos.  Et  quia  quandoque  iidem  confessarii  mo- 
dum    recurrendi  ad  S.   Poenitentiariam  ignovant,  remquc 
difficilem  existimant  opportunas  dispensationes   et  absolu- 
tiones  obtinere,  hserent  anxii,  et  poenitentes  perplexos  relin- 
quunt;  exquoetiam  accidere  potest  ut  aliqui  morte  praeventi 
in  suo  pravo  statumisere  occumbant.  Hincvisum  est  recur- 
rendi  ad  S.  Poenitentiariam,  necnon  ab  eo  tribunali  obtentas 
litteras  intelligendi  et  exequendi,  methodum  seu  praxim  hic 
paucis  describere. 


248  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 


§iv, 


Recurrere  ad  S.  Poenitentiariam  esserem  facilHmam;  ct  quomodo  scri- 

bendum  sit. 


l^  Sciat  confessarius,  et  poenitentibus  quos  ad  recurren- 
dum  inducit  bene  declaret,  dispensationes  et  absolutiones 
aliasve  gratias,  a  Sacra  Poenitentiaria  omninogratis  conce- 
di.  Quandoque  enim  ab  ejusmodi  recursibus  deterret  falsa 
de  faciendis  expensis  persuasio. 

2°  Pro  recursu  faciendo  sufficit  epistola,  ad  Cardinalem 
majorem  Poenitentiarium  directa;  quam  ipse  etiam  confes- 
sarius  scribere  potest. 

S""  Necesse  non  est  epistolam  islam  latine  scribi  sed  potest 
scribi  gallice  aut  in  alio  idiomate.  Quod  adnotamus,  ne  quos* 
dam  a  recurrendo  latinae  scriptionis  difficultas  deterreat. 

4^  Epistola3  apponatur  Yvddc.  ^u^Qv&Q.vi^iio:  Eminentissi^no 
Cardinali  majori  Pcenitentiario,  Romam^  vel  aequivalens  in 
alio  idiomate.  Intus  vero  sint  haec  prima  verba,  Eminen^ 
iissime  et  Reverendissime  Domine. 

5''  Ubi  agitur  de  casibus  occultis  non  exprimitur  nomen 
personse  pro  qua  recurritur.  Sed  designatur  persona  per 
litteram  N. , . ;  hoc  modo,  verbi  gratia  :  iV...  mulier  emisit 
votum  simplex  castitatis ;  manet  in  jpericulo  incontinentice 
nisi  nulat:  su;p;plicat  secum  dispensari  in  voto,  ad  effectum 
contrahendi  matrimonium.  Item  necesse  non  est  ut  epistola 
subscribatur  ab  eo  qui  illam  scribit. 

6"^  Accurate  autem  sub  finem  epistolae  exprimatur  nomen 
et  cognomen  illiusad  quemdirigendumest  responsum;  item- 
que  accurate  ponatur  nomen  loci,  ut  tuto  responsum  perve- 
niat.  Hinc  solet  epistolasic  terminari:  Dignetur  Eminentia 
mstra  rescrilere  ad. . . 

7^  Debet  clare  exprimi  casus  cum  circumstantiis  necessa- 
riis,  et  gratia  quae  postulatur ;  sed  praesertim  procuret  con 


PARS    SEGUNDA.  249 

fessarius  ut  exprimatur  vera  causa  recursus:  si  enim  tacita 
vera,  exprimatur  falsa  ad  obtinendam  dispensationem,  dis- 
pensatio  erit  nuUa. 

8°  Tandem  sciant  confessarii  posse  ipsos  ad  Sacram  Pceni- 
tentiariam  recurrere^  etiam  pro  absolutionibus  et  dispensa- 
tionibus  quas  posset  Episcopus  concedere.  Et  quandoque, 
ob  certas  circumstantias  et  indicia  extra  forum  conscientiae 
habita,  posset  suspicari  Episcopus  qusenam  sit  persona  pro 
qua  ad  ipsum  recurritur.  Qao  casu  poenitens,  qui  forsan  a 
recursu  ad  Episcopum  refugeret,  recursum  ad  Sacram  Poe- 
nitentiariam  ultro  admittet.  Tunc  vero  abs  re  non  erit  ut  in 
epistola  exprimat  confessarius  causam  cur  ad  Sacram  Pce- 
nitentiariam  potius  quam  ad  Ordinarium  recurratur. 


§v. 


Quomodo  S.Poenitentiariarescribere  soleat ;  etde  recteintelligendis  non- 
nuUis  quibusutitur  clausulis;  necnon  de  formula  quacum  potestcon- 
fessarius  commissionem  sibi  factam  exequi. 


Pmnotanda. — 1*"  Quando  petitur  a  Sacra  Poenitentiaria 
alicujus  dubii  declaralio^  verbi  gratia,  an  hoc  vel  illud  sit 
licitum  necne,  litterae  quae  rescribuntur,  nihil  aliud  continent 
quam  dubii  deoisionem.  De  hujusmodi  litteris  non  esl  cur 
disseramus,  quia  difficuUatem  non  praebent. 

2"^  Caeterae  vero  dicti  tribunalis  responsoriae  litterse,  qui- 
bus  nempe  absolutiones,  dispensationes,  aliaeve  gratiae  con- 
ceduntur,  nonnuUas  continent  formulas  et  clausulas,  quae 
non  adeo  facile  ab  omnibus  intelliguntur.  Cumque  soleant 
dictae  gratiae  concedi  per  formam  commissionis,  id  est,  com- 
mittendo  ipsimet  confessario  personae  recurrentis,  vel  alteri, 
ut  concessionem  exequatur,  posset  iscirca  modum  explendae 
commissionis  anceps  haerere.  Ad  quas  explanandas  difficul- 
tates^  subjiciemus  litterarum  formulas  quibus  pro  materia- 
riim  varietate   Sacra  Poenitentiaria  uti  consuevit ;  et  post 


250  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

exhibitamunamquamqueformulam,  quomodo  variaeclausula^ 
inteliigendae  sint,  el  quomodo  confessarius  commissioDem 
exequi  valeat,  adnotabimus. 


De  litteris^  quibus  a  S.  Vcenitentiaria  conceditur  commutatio  voti  simpli- 
cis  castitatis,  ad  eff^ectum  contrahendi  matrimonium. 


I.  Qucemm  esse  soleat  formula.  —  Ejusmodi  litterarum 
formula  solet  esse  in  hunc  modum  (1)  :  s  Leander,  misera- 
«  tione  divina  tituli  SS.  Nerei  et  Achillei  S.  R.  E.  presbyter 
«  Cardinalis  Coloredus.  —  Discreto  viro  confessori,  ex  ap- 
«  probatis  ab  Ordinario,  per  latorem  prsesentium  ad  infra 
«  scripta  specialiter  eligendo,  salulem  in  Domino.  —  Ex 
«  partelatorispraesentium  nobis  oblata  petitio  continebat: 
«  quod  ipse  alias  simpliciter  vovit  castitatem  servare.  Cum 
«  autem  dictus  lator  continenter  vivere  posse  diffidat,  ideo 
«  pro  suae  conscientiae  quiete  cupit  per  Sedem  Apostolicam 
xc  sibi  votum  praefatum,  ad  effectum  contrahendi  matrimo- 
«  nium,  in  alia  poenitentiae  opera  commutari.  Quare  suppli- 
«  cari  fecit  nobis  humiliter,  ut  sibi  super  his  de  opportuno 
tc  remedio  providere  dignaremur.  Nos  igitur,  qui  Poeniten- 
«  tiariae  Domini  Papae  curam  gerimus,  authoritate  Apostolica 
«  specialiter  nobis  concessa,  discretioni  tuae  committimus, 
<c  quatenus,  si  est  ita,  dictum  latorem,  audita  prius  sacra- 
«  nientaliconfessione,injunctaqueeisalutari  poenitentia,sibi 
«  votum  praefatum  (ad  hoc  tanturn  utmatrimonium  iegitime 
«  contrahere  et  in  eo  debitum  conjugale  exigere  et  reddere 
«  licite  possit)  dispensando,   commutes   in  sacramentalem 


(1)  Supponemus  inhacet  sequentibus  formulis,  Gardinali  majori  Pce- 
nitentiario  nomenesse  Leandrum  Coloredum,  et  assignatum  eiesse  titu- 
lum  sanctorum  Nerei  et  Achillei. 


PARS  SEGUNDA.  251 

«  confessionem  semel  quolibet  mense,  et  in  alia  poenitentiae 
«  opera  per  te  injungenda,  tamdiu  duratura,  quamdiu  prae- 
«  fatae  commutationi  locus  erit :  inter  quae  sint  aliqua  pieta- 
«  tis,  quae  quotidie  facere  teneatur,  ad  eum  finem  ut  eaadim- 
«  plens  meminisse  semper  possit  obligalionis,  qua  hujusmodi 
«  voto  adstringebatur,  prout  secundum  Deum  ipsius  anima^ 
cc  saluti  expedire  judicaveris:  in  foro  conscientiae  et  in  ipso 
«  actu  sacramentalis  confessionis  tantum,  etnon  aliter  neque 
«  ullo  aliomodo.  Ita  quod,  si  mulieri  cui  conjungetur  su- 
«  pervixerit,  castitatem  servet,  utpote  eodem  voto  ut  prius 
«  obligatus  :  et  si  extra  matrimonium  fornicatus  fuerit,  aut 
«  mortuadicta  muliere  aliud  matrimonium  contraxerit,  sciat 
«  se  contra  votum  hujusmodi  facere^  et  debitum  conjugale 
«  exigere  non  posse  :  et  ita  illum  moneas.  Datum  Romse...  ^ 

II.  Adnotanda  circa  fmmissam  formulam.  — 1®  Vir  vel 
mulier  ad  Sacram  Poenitentiariam  recurrens  latoris  vel 
latricis  nomine  in  ejusdem  S.  Poenitentiariae  litteris  desi- 
gnatur. 

2"*  Quandoque  exequendae  committuntur  litterae,  non  cuili- 
bet  confessario  ex  approbatis,  quem  sibi  recurrens  eligerit, 
sed  confessario  qui  simul  sit  doctor  in  theologia  velinjure 
canonico  ;  et  tunc  formula^inseruntur  verba  haec,  «  discreto 
viro  confessori,  magistro  in  tJieologia  nq\  decretorum  doctoriy 
ex  approbatis...  »  Inhoc  autem  casu  confessarius  qui  noa 
est  doctor,  nequit  litteras  ad  executionem  deducere. 

3°  Clausula  ex  approlatis  ab  Ordinario^  si  agalur  de  mo- 
niali,  intelligendus  est,  ex  approbatis  ;pro  uonialiius,  nisi 
aliter  expresse  in  litteris  statuatur. 

4"^  Clausulam  si  ita  est  intelligas  de  veritate  causae  finalis, 
propter  quam  scilicet  petitur^  et  ob  quam  conceditur  gratia. 
Debet  nempe  confessarius,  antequam  commissionem  exequa- 
tur,  inquirere  ancausa  illa  revera  existat.  Coeterum  necesse 
non  esl  ut  notitiam  Ulam  sibi  comparet  per  testimonia  aut 
scripturas,  sed  sufficit  ipsa  assertio  poenitentis,  cui  in  hoc 
credi  debet.  Quod  si  forte  confessarius  poenitentem  interro- 
gando  de  causae  expressae  veritate,  reperiat  falsam  allegatam 
fuisse  ab  ipso  causam,  eo  fine  verbi  gratia,  ut  facilius  inten- 
tum  obtineret,  monere  eum  debet  nuUam  esse  Poenitentiariae 


252  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

concessionem.  Sed  potest  iterum  recurri,  veram  causam  ex- 

primendo. 

5«  Clausula  in  foro  conscienti(B  tantum,  indicat  conces- 
sionem  non  valere  quoad  forum  externum. 

6''  Clausula  in  ipo  actu  sacramentalis  confessionis^  neces- 
sariam  reddit  praeviam  sacramentalem  confessionem,  ipsi- 
met  confessario  executori  factam.  Quse  conditio  nisi  implea- 
tur[nulla  evadit  Sacrae  Poenitentiariae  concessio.  Confessarius 
ergo  primum  absolvat  de  more  poenitentem  a  peccatis  et 
censuris  ;  et  postea  commissionem  exequatur  per  formulam 
infra  traditam. 

T  Clausula  et  ita  iUum  moneas^  per  se  clara  est.  Debet 
nempe  confessarius  poenitentem  monere  de  effectibus  gratiae 
concessse. 

III .  Formula  qua  uti  poterit  confessarius  ad  exequeiulas 
prcedictas  Sacrc^  Poenitentiarice  litteras.  —  Post  solitam  ab- 
solutionem  sacramentalem  dicat  confessarius  :  «  Insuper, 
«  auctoritate  Apostolica  mihi  specialiter  delegala,  tibi  votum 
«  castitatis  quod  emisisti,  ad  effectum  ut  matrimonium  con- 
«  trahere  et  debitum  conjugale  reddere  et  exigere  licite  va- 
«  leas,  in  opera  tibi  praescripta  dispensando  commuto.  In 
^  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.   » 


II 


Be  litteris  S^TcEnitentiaridd^  ut  is  qui,  nonobstante  voto  simplici  castita- 
tis  vel  ingrediendx  religioniSj  matrimonium  contraxit^  absolvi  possit 
et  dehitum  conjugale  exigere. 


i 

l.Qucenam  esse  soleat  harum  litterarum  formula.  ^ 
Quoad  hunc  casum  necesse  non  foret  ad  S.  Poenitentiariam 
recurrere,  siquidem  posset  dispensatio  ab  Episcopo  locicon- 
cedi.  Sed,  prout  supra  adnotavimus^  potest  etiam  ob- 
tineri  a   S.  Poenitentiaria.   Et  quando  ad  eam  recurritur. 


PARS    SECUNDA.  253 

litterse  concessionis  esedem  fere  esse  solent  ac  praecedentes. 
Discrimen  nempe  est  in  hac  phrasi  :  «  Si  ita  est,  dictum 
«  latorem,  a  transgressione  hujusmodi  absolvas,  injuncta  ei 
«  pro  modo  culpae  poenitentia  salutari^  ipsumque  in  dicto 
«  matrimonio  remanere  et  debitum  conjugale  reddere  posse 
«  et  debere  declares  ;  et  cum  eodem,  quatenus  de  illius  in- 
«  continentia  timendum  sit,  utidem  debitum  conjugale  etiam 
«  exigere  licite  valeat  misericorditer  dispenses,  in  foro  cons- 
d  cientiae,  etc.  » 

II.  Adnotanda  circa  illam  formulam.  —  Si  apponatur 
dumtaxat  clausula  injuncta ^oenitentia  salutari^  non  est  dif- 
ficultas,  quia  sufficiens  erit  poenitentia  quam  opportunam  in 
casu  existimabit  confessarius.  Sed  quandoque  apponitur 
clausula  injuncta  ei  gravi  ^oenitentia ;  et  tunc  quaeritur  quae- 
nam  poenitentia  'censenda  sit  gravis.  Tenent  doctores  com- 
muniter  id  intelligendum  esse  juxta  vires  poenitentis.  Gom- 
munius  etiamrecipitur  gravem  esse  poenitentiam  si  injun- 
gatur,  verbi  gratia,  per  sex  menses  jejunium  semelinheb- 
domada,  vel  recitatio  rosariiterin  hebdomada,  et  aequiva- 
lentia.  De  quo  vide  sanctum  Ligorium(I.  6,  n.  1143). 

l\l.  Formula  qua  uti  ^oterit  confessarius  ad  exequendas 
ejusmodi  litteras.  —  Post  solitam  sacramentalem  absolutio- 
nem,  sic  addat :  «  Insuper  auctoritate  Apostolica  mihi  spo- 
«  cialiterdelegata,  ut,  non  obstante  voto  castitatis  quod 
«  emisisti  et  transgressus  es,  in  dicto  matrimonio  remanere, 
«  et  debitum  conjugale  reddere  et  exigere  possis  tecum  dis- 
«  penso.  In   nominePatris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.  » 


III 


Fraenotanda]  circa  litteras  Sacrx  FcBnitentiarioi  super  dispensationibus 

matrimonialihus. 


I.  QucBnam  sint  sacroe  Poenitentiariod  facultates  quoad 
dictas  dispensationes .   Enumerantur  a   Benedicto  XIV  in 


254  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

Constilutione  Pastor  honus  13  aprilis  1744  ;  et  sunt  sequen- 

tes : 

1«  Pro  matrimoniis  contrahendis  dispensare  potest  in  foro 
conscientise  tantum,  super  impedimentis  impedientiius occnU 
tis,  et  super  omissione  denuntiationum,  etiam  ad  effectum 
contrahendi  secreto,  seu  ineundi  matrimonium  conscienticB. 
Ejusmodi  impedimenta  impedientia  tria  tantum  extant, 
nem^evotwn,  sponsalia  ei  vetitum  dib  ecclesia  temjpus. 

2^  Si  agalur  de  impedimentis  consanguinitatis,  aut  etiam 
de  impedimentis  affinitatis  provenientis  ex  copula  licita  vel 
ex  cognatione  spirituali,  et  matrimonium  sit  contrahendum^ 
dispensare  nequit  Poenitentiaria^etiam  inforo  interno,  quan- 
tumvis  impedimenta  sint  occulta  et  periculum  immineat. 

3°  Dispensare  potest  in  foro  conscientiaesuper  impedimento 
occulto  affinitatis  provenientis  ex  copula  illicita^  sive  matri- 
monium  sit  contrahendum,  sive  sit  jam  contractum. 

4*"  Quoad  matrimonia  contracta,  dispensare  potest  super 
impedimentis  occultis  consanguinitatis  et  affinitatis  in  tertio 
et  quarto  gradu,  non  autem  in  primo  ^t  secundo,  vel  se- 
cundotantum  graduconsanguinitatis,  aut  affinitatis  excopula 
licita. 

5°  Si  tamen  impedimentum,  in  secundo  gradutantum  exi- 
stens,  per  decennium  occultum  remanserit,  et  conjuncti  pu- 
blice  contraxerint  et  convixerint,  poterit  S.  Poenitentiaria 
dispensare. 

6^  Si  in  recursu  ad  Datariam  super  impedimento  dirimente 
publico^  non  fuerit  declarata  copula  carnalis  secuta,  et  sic 
matrimonium  nuUiter  contractumfuerit,  potest  S.  Poeniten- 
tiaria  dispensare  pro  revalidatione  matrimonii.  Item  si  dicti 
recurrentes  ad  Datariam,  carnalem  quidem  copulam  decla- 
raverint,  sed  non  dixerint  ea  intentione  habitam  fuisse  ut  fa- 
cilius  dispensatio  in  impedimento  publico  obtineretur,  potest 
major  Poenilentiarius  dispensare  pro  revalidatione  matrimo- 
nii ;  ita  tamen  ut  iisdem,  si  pauperes  non  sint,  solvendam 
Datariae  certam  summam  praescribat. 

7^  Tandem  dispensare  etiam  potest  S.  Poenitentiaria  in 
impedimento  occulto  criminis :  difficilius  tamen  eam  dispen- 
sationem  concedere  debebit,  si  adfuerit  etiam  machinatio. 


PARS    SECUNDA,  2d& 

II.  Ex  dictis,  non  dispensat  S.  Poenitentiaria  nisi  siiper 
impedimentis  occuUis.  Pro  publicis  enim  ad  Datariam  recur- 
rendum  est.  Hinc  in  ejusmodi  S.  Poenitentiariae  dispensatio- 
nibus  apponitur  clausula,  dummodo  imjpedimentum  occultum 
sit,  Oritur  autem  quaestio,  quodnam  impedimentum  censen- 
dum  sit  occultum. 

«  OccuUum  vero  (ait  Plettenberg)  hic  dicitur  illud  quod 
«  a  nemine  vel  a  tam  paucis  scitur,  ut  neque  sit  manifes- 
«  lum  neque  notorium  notorietate  juris  vel  facti ;  ideoqua 
«  licet  aliquibus  (verbi  gratia  in  communitate  duobus  vel 
«  tribus,  in  oppido  quinque  aut  sex^  in  civitate  septem  aut 
«  octo)  notum  sit,  est  adliuc  occullum  ;  dummodo  ex  circumj^ 
«  stantiis  non  appareat  rem  facile  publicandam.  »  {Notitia 
Congregationum^  pag.  203,  edit.  Hildesii  1693). 

III.  Quando  dispensat  Sacra  Poenitentiaria  pro  revalidando 
matrimonio  nulliter  contracto,  exigit  ut  uterque  conjux  cer- 
tior  factus  de  impedim^nto,  consensum  renovet  :  apponit 
enim  hanc  clausulam :  Cum  eisdem  latoribus^  de  nullitate 
prioris  consensus  certioratis^  ut  inter  se  de  novo,  secrete  ad 
evitanda  scandala^  contraliere  valeant.  Vel,  si  alter  conjux 
impedimentum  ignoret,  ponitur  haec  alia  clausula  :  Ut  dicta 
muliere  de  nullitate  prioris  consensus  certiorata^  sed  ita 
caute  ut  latoris  delictum  nusquam  detegatur^  etc. 

At  non  raroimminetpericulum  ne  pars  impedimenlinescia, 
si  de  nullitate  matrimonii  certior  fiat,  jam  a  conjuge  disce- 
dere  velit^  et  ad  alias  nuptias  convolare. 

Tunc  autem  postulanda  est  dispensatio  in  radice;  quae  in 
eo  consistit,  ut  tollatur  impedimentum  et  validum  reddatur 
matrimonium,  quin  detegatur  matrimonii  nullitas  illi  parti 
quae  eam  ignorat.  Certum  est  posse  a  Summo  Pontifice 
dispensationem  ejusmodi  concedi.  Major  autem  Poenitentia- 
rius  eam  ex  ordinariis  suis  facultatibus  non  concedit. 

Nihilominus  potest  confessarius  ad  Sacrani  Poenitenlia- 
riam  pro  illa  obtinenda  scribere.  Quia  major  Poenitentiarius, 
facto  verbo  cum  Summo  Pontifice,  exoraculo  Pontificio  con- 
cessam  dispensationem  illam  transmittet. 


256  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 


IV. 


Be  litteris  S.  FoBnitentiarise  quibus  dispensatur  super  impedimento  occulto 
affinitatis  ex  copula  illicita,  pro  matrimonio  contrahendo. 


I.  Qucenam  esse  soleat  formula.  —  Ejusmodi  litterarum 
formula  solet  esse  in  hunc  modum  :  «  Leander,..  Cardina- 
€  iis.  —  Discreto  viro  confessori.. .,  salutem  in  Domino.  ~ 
cc  Ex  parte  laboris  praesentium  nobis  oblata  petitio  contine- 
<c  bat :  quod  ipse  de  matrimonio  contrahendo  tractavit 
<c  cum  muliere,  quam  et  cujus  matrem  carnaliter  cognovit. 
«  Cum  autem  dicta  carnalis  cognitio^  cum  praefata  mulieris 
«  matrehabita,  sit  occulta,  et  nisi  lator  cum  dicta  muliero 
<c  matrimonium  contrahat  periculum  immineatscandalorum, 
«  ideo  ad  dicta  scandala  evitanda  et  pro  suae  conscientiae 
«  quiete  cupit  per  Sedem  Apostolicam  absolvi  secumque 
<c  dispensari.  Quarenos...  discrelioni  tuae  committimus, 
<c  quatenus,  si  ita  est,  dictum  latorem,  audita  prius  ejus  sa- 
«  cramentali  confessione,  ac  sublata  occasione  amplius  pec- 
«  candicum  dicta  muUeris  matre,  ab  incestu  et  excessibus 
«  hujusmodi  absolvas,  injuncta  ei  pro  tam  enormis  libidinis 
«  excessu  gravi  poenitentia  salutari,  et  aliis  quae  dejurefuerint 
<c  injungenda.  Demum,  dummodo  impedimentum  ex  prae 
<c  missis  proveniens  occultum  sit,  et  aUud  canonicum  non 
«  obstet,  cum  eodem  latore,  ut  prsemissis  non  obstantibus 
«  matrimonium  cum  dicta  muliere  et  uterque  inter  se  pu- 
«  blice,  servata  forma  ConcUii  Tridentini,  contrahere,  et 
«  in  eo  postmodum  remanere  licite,  misericorditer  dispen- 
«  ses  ;  prolem  suscipiendam  exinde  legitimam  pronuntiando 
«  in  foro  conscientiae  :  ita  quod  hujusmodi  absolutio  et  dis- 
«  pensatio  in  foro  judiciario  nullatenus  suffragentur  :  nuUiji 
«  super  his  testibus  adhibitis  aut  Utteris  datis,  seu  proces 
«  sibus  confectis  ;  sed  praesentibus  laceratis,  quas  sub  poene 
«  excommunicationis  latae  sententiae  lacerare  tenearis,  nequ( 


1« 


PARS   SEGUNDA.  257 

«  eas  latori  restituas  :  quod  si  restitueris,  nihil  ei  praesentes 
«  litterae  suffragentur.  Datum...  » 

II.  Adnotanda  circa  jpmmissam  /brmulam.  —  Glausula 
haec,  et  aliisinjunctis  qu(B  dejure  fuerint  injungenda^  indi- 
cat  pra3scribendum  etiam  esse  poenitenti  prout  exigunt  alia 
ipsius  peccata  et  status  ipsius  anima^  :  verbi  gratia,  si  te- 
neatur  ad  restitutionem,  debet  ei  restitutioinjungi,  et  sic  de 
aliis. 

Clausula  dummodo   aliud  impedimentu7n  canonicum  oion, 
obstet  bene  attendenda  est   Si  enim  aliud  impedimentum  di- 
rimensdetegeretur^  pro  illonovaobtinenda  esset  dispensatio. 
Quoad  oXdM^^vXdim  prcBsentilus  laceratis  etc,  sicadnotat  S. 
Ligorius(I.  6,  n.  1143^  sub  finem) :  «  Haec  laceratio  statim 
«  facienda  est ;  sed   intellige  moraliter,  nempe  saltem  infra 
«  triduum  post  dispensationemexecutam.  Siautem  inlitteris 
«  non  sit  apposita  clausula  lacerationis . ..,  tunc  non  est  obli- 
«  gatio  eas   lacerandi ;  sed   hujusmodi  dispensatio  debeta 
«  parochocaute  adnotari  inlibro,quinonpossitabalioaspici, 
«  ad  hoc  utipse  possit  requisitus  postmodum^  si  opus  erit, 
«  fidem     facere    de    dispensatione    impelrata.   »    Ego   ta- 
men  non  bene  video  quomodo  ex  ejusmodi  litteris,  in  quibus 
tacentur>ecurrentium  nomina,  fieri  possit  fides  de  obteata 
quoad  ipsos  dispensatione.  Videtur  loqui  S.  Ligorius   de 
oasu  quo  eorum  nomina  expressa  fuerint. 

Clausula  qua  cavetur,  ut  littera^,  si  latori  restituantur^  ni-^ 
Ml  ei  suffragentur^  intelligitur  a  Plettenbergio  in  eo  sensu, 
quod  non  suffragentur  in  foro  externo  ;  ca^terum  validam 
fore  dispensalionem  in  foro  conscientioe,  etiamsi  executor 
litteras  traderet  personae  quae  dispensationem  obtinuit  {Noti- 
tia  Congregationum,   pag.  238,  edit.    Hildesii  1693.) 

III.  Formula  qua  lUi  ^goterit  confessarius  ad  exequendas 
frcemissas  litteras.  —  Post  solitam  sacramentalem  absolu- 
tionem,  subjungat  in  hunc  modum  :  «  Et  insuper,  auctori- 
«  tate  Apostolica  mihi  specialiter  delegata,  dispenso  tecum 
c(  super  impedimento  primi  (seu  secundi,  seu  primi  et  se- 
«  cundi),  ex  copula  illicita  a  te  habita  cum  matre  (vel  cum 
«  sorore)  mulieris  cum  qua  contrahereintendis  proveniente  ; 
c<  ut  praefato  impedimento  non  obstante  matrimonium  cum 

17 


258  TRACTATUS  DE  CURTA  ROMANA. 

«  dicta  muliere  publice,  servata  forma  Concilii  Tridentini 
«  contrahere  consummare  ac  in  eo  remanere  licite  possis. 
«  Insuper  eadem  auctoritate  Apo  stolica  prolem  quam  ex 
«  matrimonio  susceperis  legilimam  fore  nuncio  et  declaro. 
«c  In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus    Sancti :  Amen.  » 


De  litteris  sacrm  Pcenitentiarix  quihiis  dispensatiir  super  impedimento 
occulto  affmitatis  ex  copula  illicita,  pro  validando  matrimonio  con- 
tracto. 

In  formula  qua  tunc  S.  Poenitentiaria  uti  solet  praecipue 
atlendenda  sunt  verba  haec  :  «  Ut  dicta  muliere  de  nullitate 
«  prioris  consensus  certiorata  (sed  ita  caute  ut  latoris  delic- 
«  tumnusquam  detegatur)  matrimonium  cum  eadem  muliere 
«  et  uterque  inter  se  de  novo  secrete  ad  evitanda  scandala 
«  contrahere  licite  valeat,  misericorditer  dispenses.  » 

Juxta  hanc  formulam  debet  pars,  nullitatis  matrimonii 
nescia,  de  illa  certior  fieri.  Quandoque  autem,  ut  supra  dixi- 
mus,  expedit  ut  relinquatur  in  hac  ignorantia.  Attunc  obti- 
nenda  est  dispensatio  m  radice.  Si  tamen  non  haberetur 
specialis  illa  Pontificia  dispensatio,  sed  tantum  Sacrse  Poeni- 
tentiariae  juxta  praemissa  verba,  et  simul  adesset  urgentis- 
sima  necessitas,  putat  Sanctas  Ligorius  licitum  fore  confes- 
sario  dispensationem  exequi,  non  certiorata  parte  quae  ma- 
tnmoniinullitatem  ignorat,  nonobstanteclausulacontrarium 
praescribente  in  Sacrae  Poenitentiarise  litteris  (I.  6,  n,  1115 
etlll6). 

Nota,  in  casu  revalidationis  matrimonii  nuUiter  contracli 
ob  impedimentum  occultum,  non  requiri  utconsensus  reno- 
vetur  coram  farocho  et  testilus ;  ut  palam  faciunt  citata  verba 
formulae,  secrete  ad  evitanda  scandala .  ^ 

Ad  exequendas  autem  ejusmodi  S.  Pcenitentiarise  litteras^ 
facile  ex  jam  dictis  formulam  sibi  concinnare  poterit  confes- 
sarius.  Eam  tradit  Plettenberg,  lococitato,  pagina  243. 


PARS    SECUNDA.  250 


VI 


De  litteris  5.  PcBnitentiaride  quibus  dispensatur  super  impedimento  con* 
sanguinitatis  vel  afflnitatis,  quod  apartihus  notum  non  fuit  nisipost 
publice  contractummatrimonium. 


I.  Formula  solet  esse  in  hunc  modum  :  «  Leander . . .  Car- 
K  dinalis.  —  Discreto  viro  confessario  salutem  in  Domino.  — 
«  Pro  parte  viri  et  mulieris  latorum  praesentium  nobis  oblata 
K  petitio  continebat,  quod  ipsi  alias  factis  proclamationibus 
«  in  Ecclesia  fieri  solitis,  et  nullo  detecto  seu  denuntiato  im- 
«  pedimento^  quominus  possent  inter  se  matrimonium  con- 
«  trahere,  illud  publice  in  facie  Ecclesiae  contraxerunt  et 
«  successive  consummarunt.  Deinde  secrete  resciverunt  se 
€  tertio  consanguinitatis  (seu  affinitatis)  s^radu  esse  conjunc- 
«  tos,  seu  se  attinere,  et  forsan  in  carnali  copula  persevera- 
«  runt.  Cum  autem^  sicuteadem  petitio  subjungebat^  dicti 
«  latores  ob  impedimentum  ex  praefato  tertio  gradu  hujus- 
«  modi  proveniens,  quod  occultum  remanet,  in  dicto  matri- 
«  monio  absque  Sedis  Apostolicae  dispensatione  remanere 
«  nequeant ;  ideo,  ad  evitanda  scandala,  quae  si  divortium 
«  fieret  inter  eos,  verisimiliter  exorirentur,  ac  pro  suae 
«  conscientiae  quiete,  cupiunt  latores  apraemissis,  de  quibus 
«  plurimum  dolent,  absolvi,  secumque  desuper  dispensari. 
«  Quare  supplicarunt,  etc. ..  Nosigiturdiscretioni  tuae  com- 
mitlimus,  quatenus,  si  ita  est,  dictos  latores,  audita  prius 
eorum  sacramentali  confessione,  a  quibusvis  sententiis, 
censuris,  et  poenis  ecclesiasticis,  incestu  et  excessibus  hu- 
jusmodiabsolvas  hac  vice  in  forma  Ecclesiae  consueta... 
Demum,  dummodo  impedimentum  occultum  sit,  et  sepa- 
«  ratio  inter  eos  fieri  non  possit  absque  scandalo,  aliudque 
i«  canonicum  non  obstet,  cum  eisdem  latoribus,  ut  matrimo- 
«  niuminter  sede  novo^  secrete  ad  evitanda  scandala,  con- 
«  trahere  et  in  eo  postmodum  remanere  licite  valeant^  mi- 


260  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

<,  sericorditer  dispenses  :  prolem  susceptam,  si  qua  sit  sus- 
«  cipiendamexinde  legitimam  decernendo  in  foro  conscien- 

«  tiae.. .  »  , 

II.  Formulam  ad  exequendas  has  litteras  facile  sibi  con- 
Cinnare  poterit  confessarius,  ad  instar  supra  propositarum. 

JYota.  —  Haud  utile  existimamus  caeteras  subjicere  formu- 
las  pro  dispensationibus  matrimonialibus ;  verbi  gratia, 
quando  dispensatur  ab  impedimento  criminis  ;  ab  impedi- 
mento  occulto  quod  non  fuit  declaratum  in  Dataria,  dum 
petita  est  dispensatio  pro  publico,  etc.  Difficultates  siquidem 
quse  occurrere  possent  in  praxi,  quoad  intelligendas  et  exe- 
quendas  illas  dispensationes,  satis  per  praemissa  diluuntur 
Cseterum  ejusmodi  formulas  reperies  apud  Plettenberg 
{Notitia  Congregatiomm,  p.  244  etseq.^  edit.  Hildesii  1693) 


VII 


Be  liUeris  S.  PmnUentiaride  quibus  ahsolvit  a  ccnsuris  et  casibus  reservatis 


I.  Diximus  supra  Sacram  Poenitentiariam  non  dispensan 
nisi  in  casibus  occultis,  Atvero  alsolvere  potest  a  culpis  e 
censuris  reservatis,  sive^int  occultae,  sive  sint  publicae  :  cun 
iioc  lameu  discrimine  quod  absolutionem  occultorum  com 
miltat  confessario,  publicorum  vero  Ordinariis. 

II.  Pro  absolutione,  verbi  gratia,  illius  qui  publice  in  cle 
ricum  manus  violentas  injecit,  solet  S.  Poeniteiitiaria  rescri 
bere  in  hunc  modum :  «  Venerabili  in  Christo  Patri  Episcop 
cc  N...  (sive  ejus  vicario  in  spiritualibus  generah).  —  Lean 
:c  der...  Cardinalis  Colieredus,  salutem  et  sinceram  in  Dc 
<c  mino  charitatem.  —  Pro  parte  N..,  dioecesis  N...  latori 
«  praesentium  nobis  oblata  petitio  continebat  quod  ipse  alia 
cc  in  publica  platea  praefatae  civitatis  manus  violenlas  in  ck 
«  ricumN..,  illum praesertim lethaliter  in  capite  vulnerandc 
cc  injecit.  Propter  quod  lator  excommunicationem  incurri 


PARS    SECUNDA.  2C 1 

«  Cum  autem,  sicut  eadem  petitio  subjungebat,  dictus  lator 
c(  de  praemissis  plurimum  doleat,  ad  Urbem  vero  pro  abso- 
«  lutione  desuper  obtinenda  personaliter  accedere  nequeat; 
«  ideo  pro  suae  conscientiae  quiete  cupit  per  Sedem  Aposto- 
«  licam  absolvi.  Nos  igitur,  qui  Poenitentiarise  Domini  Papae 
«  curam  gerimus,  hujusmodi  supplicationibus  inclinati, 
c<  auctoritate  Apostolica  specialiter  nobis  concessa,  circums- 
«  peclioni  vestrse  committimus,  quatenus,  si  ita  est,  dictum 
c<  latorem,  postquam  praefato  clerico,  si  nondum  salisfecit, 
«  satisfecerit,  vel  per  eum  non  steterit  quominus  arbitrio 
«  vestro  satisfaciat  competenter,  ab  excommunicationis  sen- 
«  tentia^  quam  propter  praemissa  incurrit,  sive  per  vos,  sive 
€  per  confessorem  a  vobis  ad  id  specialiter  deputandum,  ab- 
«  solvatis  hac  vice^  in  forma  Ecclesiae  consueta ;  injuncta 
«  ei  pro  modo  culpae  poenitentia  salutari ;  quodque  ad  Ur- 
«  bem  quamprimum  poterit  personaliter  accedat ;  et  abis 
«  quae  de  jure  fuerint  injungenda.  Ita  tamen,  ut  si  lator  sen- 
«  tentiae  sive  ordinationi  vestrae  super  praemissis  forsan 
«  latae  seu  ferendae  parere,  et  ad  Urbem  ut  praefertur  venire 
«  contempserit,  in  dictam  excommunicationem  relabatur  eo 
«  ipso.  Datum...  » 


VIII 


JDe  litteris  S,  TcRnitentiarix  quihus  cUspensat  in  irregularibus  7'cmissive, 


i""  S.  Poenitentiaria  non  dispensat  in  irregularitate  cum 
saecularibus  viris,  nisi  casus  sit  occultus :  quoad  religiosos 
vero  dispensat  super  irregularitate  etiam  in  casibus  publicis. 

20  Irregularitas  ex  homicidio  voiuntario  est  reservata  S. 
Poenitentiariae. 

3®  Formulas  pro  dispensationibus  super  irregularitate  vide 
apud  Plettenberg  (iVb^^Ym  Congregationum^  pag.273  et  seq.. 
edit.  Hildesii  1693). 


262  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA 


IX. 


De  litteris  S,  PcBnitentianx  quibus  condonantur  fructus  male  percepti. 


i''  Fructus  male  percipiuntur,  ob  non  recitatas  horas  ca- 
nonicas,  vel  ob  nullitatem  tituli  beneficialis.  In  utroque 
casunon  fit  condonatio  per  S.  Poenitentiariam,  nisi  obligatio 
restituendi  sitocculta.  Nam  in  casibus  publicis  recurrenduai 
est  ad  Datariam. 

2^  Sacra  Poenitentiaria  fructus  male  perceptos  condonat 
clericispauperibus,  imposita  aliqua  eleemosyna:  divitibus 
autem  per  compositionem. 

3^  Formula  condonationis  fructuum  male  perceptorum  ob 
omissam  horarum  canonicarum  recitationem,  fit  in  hunc 
modum  :  «  Leander...  Cardinalis.  —  Discreto  viro  confessa- 
«  rio  salutem  in  Domino.  —  Pro  parte  latoris  praesentium 
«  nobis  oblata  petitio  continebat,  quod  ipse  alias  beneficium 
«  ecciesiasticum  possidens,  horas  canonicas  recitare  omisit^ 
<f  et  tamen  fructus  expraefato  beneficio  semper  percepit. 
«  Gum  autem,  sicut  eadem  petitio  subjungebat  dictus  lator 
«  de  praemissa  omissione  recitationis  officii,  quae  occulta 
«  est^  plurimum  doleat,  fructusque  male  perceptos  ob  suam 
«  paupertatem  restituere  nequeat,  ideo  pro  suae  conscientiae 
«  quiele  cupit  per  Sedem  Apostolicam  absolvi  et  sibi  fructus 
«  hujusmodi  condonari.  QuareNos...  discretioni  tuae  com- 
c(  mittimus  quatenus,  si  est  ita,  dictum  latorem,  audita  prius 
«  ejus  sacramentali  confessione^  abomissione  recitationis 
«  hujusmodi  absolvas  hac  vice  in  forma  Ecclesiae  consueta  ; 
<f  injuncta  ei  pro  modo  culpa)  poenitentia  salutari,  et  aliis 
«  quaede  jurefuerint  injungenda.  Demum,  dummodo  occul- 
«  tumsit  latorem  teneri  ad  hujusmodi  fructuum  restitutio- 
«  nem,  et  adeo  pauper  sit,  ut  nec  proutde  jurefructus  resti- 
<<  tuere,  nec  cum  S.  Poenitentiaria  componere  possit,  eidem 
«  iatori  fructus  omnes  male  perceptos,  mediante  aliqua  elee- 


PARS    SEGUNDA.  263 

«  mosyna,  a  te  arbitriotuotaxanda  et  distribuenda  in  paupe- 
«  rum  subventionem  et  utilitatem  Ecclesiae  in  qua  est  situm 
«  beneficium,  gratiose  remittas  et  condones  in  foro  conscien- 
«  tiae , . .  y> 


§VI. 


De  abbrevationibus  quas  in  litteris  S.  Poenitentiariae  reperiuntur. 


Eststylus,  id  est,  consuetudo  Sacrae  Poenitentiarise  ut  quse-- 
dam  verba  non  scribantur  integre,  sed  per  aliquas  solum- 
modo  litteras.  Qui  usus  olim  generalis  fuit,  ut  testanturvel 
ipsi  libri  saeculo  decimo  quinto  impressi.  Hodie  vero  nonnu- 
lis  confessariis  ad  quos  S.  Poenitentiariae  commissiones  di- 
riguntur,  difficultatem  ejusmodi  abbrevationes  facere  pos- 
sent.  Quapropter  visum  est  harum  abbrevationum  catalo- 
gum,  cum  integris  correspondentibus  verbis  subnectere- 

Archiepus Archiepiscopus. 

Alr Aliter. 

Als Alias. 

lAlsoluo Absolutio. 

Aplica Aposlolica. 

Autte. . . , Auctoritate 

Appbatis Approbatis. 

Cardlis Cardinalis. 

Canice Canonice. 

Cen Censuris. 

Circumpeoni .  Circumspectioni. 

Xpus Christus* 

Confeone Confessione. 

Confeori Confessori. 

Coione Communione. 

Consciae Conscientiae. 

Constituonibus Constitutionibus. 


264  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

Discreoni Discretioni. 

Dispensao Dispensatio. 

Dnus Dominus. 

Ecclae Ecclesia^. 

Effus Effectus. 

Exit Existit. 

Ecclis Ecclesiaslicis. 

Epus Episcopus. 

Excoe Excommunicatione 

Fr Frater; 

Frum Fratrum. 

Gnali Generali. 

Humoi Hujusmodi. 

Humilr Humiliter. 

Infraptum Infrascriplum. 

Irregulte , Irregularilate. 

Igr Igitur. 

Intropta Introscripta. 

^•M Licentia. 

Ltima Legitima. 

Lrse; Litterae. 

Lit^ Licite. 

Mrimonium Matrimonium. 

Magro Magistro. 

Mitaone Miseratione. 

^^^ Misericordia. 

Nuiitus Nullatenus. 

Ordio  . . . . , Ordinario. 

Ordinaoni Ordinationi. 

Pp Papa. 

Pi* Pater. 

Pontus Pontificalus. 

Ptus Prsefatus. 

*^tur Praefertur. 

P^^i^^^ Praesenlium. 

^^ter Presbyter. 

Poenia. Poenitentia. 

Pcenaria Poanitenliaria. 


PARS    SECUNDA.  265^ 

Poe Posse. 

Pror Procurator. 

Qtnus Quatenus . 

Qmlbt Quomodolibet. 

Qd Quod. 

Relari Regulari. 

Relione Religione. 

Roma Romana. 

Sntae  vel  stae Sanctae. 

Saluri. Salutari. 

Sentia. Sententia. 

Spealr Specialiter. 

Supplionibus Supplicationibus. 

Spualibus Spiritualibus. 

Tn Tamen. 

Tm Tantum. 

Thia  vel  theolia Theologia. 

Tli Tituli. 

Venebli Venerabili. 

Vrae Vestrse. 


CAPUTXIV. 


DE  CANCELLARIA  APOSTOLICA. 


Dicemus  1°  quid  sit  et  quibus  officialibus  constet :  2°  de^ 
Cardinali  vice-cancellario  et  de  ipsius  jurisdictione :  3°  de 
nonnuUis  aliis  Cancellariae  officialibus :  4^  de  Cancellariae  re- 
gulis. 


266  TRAGTATUS    DE    CURIA   ROMANA 


Quid  sit  Cancellaria  Apostolica,    et  quibus  officialibus  constet 


Gancellaria  Apostolica  est  tribimal  seu  auditorium^  per 
quod  recta  forma  expediunlur  Pontificise  Bullae,  ac  litterae 
Apostolicae  sul  plumbo.  Ejusmodi  autem  Bullas  ac  litteras 
concinnat  et  expedit,  juxta  su^plicam  a  Papa  sulsignatam 
in  Dataria^  si  agatur  de  materia  beneficiali  aut  matrimo- 
nidXi^  ei  juxta  schedulam  consistorialem  a  Pa^pa  sulsigna-- 
tam  in  Secretaria  Brevium^  si  agatur  de  negotiis  consisto- 
rialibus,  verbi  gratia,  de  provisionibus  episcopatuum,  ab- 
batiarum  etc. 

Praecipui  officiales,  juxta  reductionem  a  PioPapaVII  fac- 
tam,  sunt  sequentes :  l^  Cardinalis  vice-cancellarius,  qui 
simul  est  summista :  2^  regens  :  3"^  pro-summista  seu  sub- 
«ummaria  :  4°  substitutus  pro-summistae :  5''  praeses  plumbi : 
6°  notarius  secretarius  :  7^  coUegium  abbreviatorumdeparco 
majore,  cum  suo  secretario  (abbreviatores  de  parco  minori 
suppressi  sunt) :  8^  custos  Cancellariae  :  9^  substitutus  con- 
tradictoriarum  :  10  registratores  BuUarum  :  ll^^prsepositi  re- 
gesto  :  l^''  computistae,  qui  procurant  ut  pro  unaquaqud 
BuUa  solvatur  taxa  debita.  (Vide  dictionarium  Maronii,  verbo 
€ancellaria  Apostolica). 


PARS   SEGUNDA.  267 


§n. 


De  Cardinali  vice-cancellario,  ejusdemque  jurisdictione. 

V  Antiquissimum  est  in  curiis  saecularium  principum  can- 
cellarii  nomen  et  officium.  In  CuriaRomanaofficium  quidem 
antiquissimum.  A  primis  nempe  saeculis  utebantur  Romani 
Pontifices  aliquot  clericorum  opera,  quorum  officium  esset 
varias  Pontificis  nomine  litteras  scribere  ac  expedire.  Quo 
munere  sese  functum  testatur  S.  Hieronymus  (Epist.  ad  Ge- 
rantiam,  de  Monogamia)  his  verbis:  Ante  annos  plurimos^ 
cum  in  chartis  ecclesiasticis  juvarem  Damasum  Roman(B 
Urlis  JEpisco^pum^  etOrientisatque  Occidentis  synodlcis  con- 
sultationibus  responderem,  etc.  Ad  nomenautem  Cancellarii 
quod  attinet,  recentiusintroductum  videtur.  Antiquitusenim 
qui  dictum  officium  explebant,  notariorum,  regionariorumj 
scriniariorum^  et  potissimum  lilliothecariorum  appellatione 
designati  reperiuntur.  At  nono  saltem  sseculo  jam  inducta 
erat  Cancellarii&Qnomindiiio.  De  quo  vide  apud  Thomassi- 
num  aliosque  eruditos.  Caeterum  distincta  olim  non  erant  in 
Romana  curia,  cancellarii,  secretarii  et  datarii  officia. 

2^  Jam  a  multo  tempore  uni  e  Cardinalibus  id  officii  com- 
mittitur.  Is  vero  non  Cancellarii^  sed  Vice-Cancellarii  no- 
men  assumit.  In  assignanda  autem  ratione  cur  ita  vocari 
consucverit,  non  concordant  doctores  (vide  apud  Plettenberg, 
Notitia  Congr.^  pag.  336,  edit.  Hildesii  1693).  Sed  dicendum 
videtur  (cum  Card.  de  Luca,  Relatio  Romanx  Curi(B,  dis- 
cursu  10)  ita  inductum  esse  ob  cardinalatus  praestantiam : 
officia  nempe  quaedam,  quae  a  non-Cardinalibus  expleri  so- 
llent,  ipsis  etiam  Cardinalibus  quandoque  committuntur. 
INuntius  Apostolicus,  verbi  gratia,  etsi  ad  cardinalatum  jam 
promotus,  quandoque  pergii  per  aliquod  tempus  hoc  Nuntii 
munus  obire.  At  tunc  sese  yocdit  pro-nuntium :  ad  significan- 
dum  nempe  Nuntiaturam  cum  dignitate  Cardinalitia  non 
quadrare;  seque  officium   illud,   ob  Ecclesise  utilitatem  et 


268  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA.        ^ 

donec  provisum  sit,  explere.  Unde  hoc  pro-nuntii  vocabu- 
lum  non  inferioritatem  relative  ad  caeteros  nuntios,  sed  supe- 
rioritatem  denotat.  Eadem  porro  de  causa  inducta  videtur 
Vice-CanceUarii  et  Pro-datarii  denominatio.  Ea  enim  officia 
olim  non  committebantur  Cardinalibus,  sed  aliis  dignitate 
inferioribus.  Hinc  quando  primum  Cancellariae  Cardinalis 
aliquis  praefectus  fuit,  autumandum  est  ab  ipso  assumptum 
fuisse,  non  Cancellarii,  sed  Vice  Cancellarii  nomen,  ne  Car- 
dinalitise  celsitudini  detrahi  videretur:  usu  autem  postea 
firmatam  denominationem. 

3^  «  Est  vice-cancellarius  major  post  Papam  in  curia  Ro- 
«  mana...  quia  vice-cancellarius  justitiae  sceptrum  gerit... 
«  Estque  judex  in  iis  quae  pertinent  adexpeditionesjuridicas 
«  BuUarum;  omnesque  litteras  Apostolicas  cujuscumque 
«  materiae  (exceptis  illis  quae  per  Breve  dantur  sub  annulo 
«  piscatoris)  signat  litteraL.  qua  significatlectas  esse,  et  ex 
«  altera  parte  littera  majuscula  R,  qua  mandat  ut  registren- 
«  tur.  Ad  haec  traduntur  vice-cancellario  in  consistoriis  se- 
«  cretis decreta  collationum  litulorum  factarum  Cardinalibus, 
«  et  promotionum  Episcoporum... ;  utlitterae  factarum  pro- 
«  visionum  in  Cancellaria  conficiantur,  quas  ipse  deinde 
«  promotis  extradit.  »  (Pleltenberg,  Notitia  Congregatio- 
mm,  pag.  339,  edit.  Hildesii  1693) 

Mortuo  SummoPontifice,  ipso  factosuspenditur  Cardinalis 
vice-cancellarii  jurisdictio  ;  et  sigillum  Pontificium  coram 
Cardinalibus,  quando  prima  vice  conveniunt,  Sede  vacante^ 
rumpitur. 

Cardinalis  vice-canceliarius  constituitur  simui  Vice  Caov- 
eellarius  et  Summista,  duabus  diversis  builis,  quae  con- 
sistorialiter  expediuntur  post  novi  Pontificis    creationem 

Quatenus  vice-cancellarium,  ad  ipsum  spectat  praecipuo 
rum  negotiorum  cura,  eorum  praesertim  de  quibus  in  consis 
torio  statuendum  est.  Hincquandocelebrandum  est  consisto 
rium,  pridierecipit  ab  auditore  Summi  Pontificis  vel  a  subs- 
lituto  consistorii,  folia  consistorialia,id  est,  compendia  prae 
conizationum.  Ad  ipsum  siquidem,  tanquam  Sacri  Consis 
torii  notarium,  pertinet  easprovisiones,  sicutet  alia  quaelibet 
Consistorii  acta,  registrare  in  Cancellaria. 


PARS    SEGUNDA.  269 

Ipsius  etiam  officium  est  haec  et  similia  decreta,  a  Summo 
Pontifice  in  Consistorio  edita,  extendere. 

Item  ipse  testimonium  scribit  quo  fidem  facit  de  istis  de- 
cretis  consistorialibus :  vicujus  testimonii  postea  in  secreta- 
ria  Brevium  concinnatur  schedula  consistoriaUs,  cui  Papa 
subscribit,  et  vi  cujus  postea  BuUae  expediuntur . 

Littera3  Apostolicae  provisionum,  sub  plumbo  datae,  aCar- 
dinali  vice-cancellario  subscribuntur.  Ipsae  etiam  episcopa- 
tuum  provisiones,  etsi  per  supradictam  schedulam  ab  ipso- 
met  Papa  subscriptam  firmatae,  adhuc  tamen  convalidari  de- 
bent  per  BuUasab   officialibus  Cancellariae  extensas. 

Quatenus  Summistaj  praesidet  idem  Cardinalis  expeditioni 
Bullarum,  quae  per  Cameram  expediuntur.  Caetera  quae  ad 
Vice-Cancellarii  dignitatem  jurisdictionemve  spectant,  vide 
in  dictionario  Moronii,  verbo  Cancellaria. 


§111. 


Denonnullis  officialibus   vice-cancellario  inferioribus. 


r  Deregente.  —  Exordium  sumpsitregentisofficiumanno 
1305,  quando  Gregorius  XI,  relicta  Avenionis  residentia, 
Romam  rediit.  Tunc  nempe  Cardinalis  Monturcus,  qui  vice- 
cancellarium  agebat,  obsecundante  Caroli  V,  regis  Galliae, 
patrocinio,  Romam  redire  noluit,  etAvenione  remansit.  Id 
tolerare  maluit  Gregorius  XI,  quam  contra  ipsum  procedere. 
Quapropter  siih  regentis  nominealium  constituit,  quiabsente 
praefato  Cardinali  vice-cancellario,  vices  ejus  expleret.  Po- 
stea  vero,  licet  Romae  adessent  Cardinales  vice-cancellarii, 
retentum  est  regentis  officium. 

Cancellariae  regens  primum  locurn  obtinet  post  Cardinalem 
vice-cancellarium.  Adipsum  spectat  abbreviatoribus  deparco 
majore  supplicas  dislribuere,  ut  mimitas  conficiant.  Unam- 
quamqueBuIlamsignat  prima  littera  nominis  vice-cancellarii. 
Circa  mediam  et  extremam  Bullae  partem  apponit  litteras  L 


270  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

etC;  quse  significant  lectam  et  correctam  fuisse  Builam, 
Tum  Bullam  consignat  praefecto  plumbi,  ut  is  consuetum 
plumbeumsigillumei  appendat.  Potest  regens  appellationum 
causas  variis  curiae  Praelatis  judicandas  committere,  appo- 
nendo  hanc  clausulam  :  de  mandato  D.M,  D.  P.  jP.,  audiat 
magister.  Absente  Cardinali  vice-cancellario,  recipit  jura- 
mentum  fidelitatis,  ab  Episcopis  noviter  provisis  et  Romae 
praesentibus  praestandum. 

Olim  regentis  officium  erat  venale,  sicut  et  alia  plura 
Cancellariae  officia.  Nimirum  qui  officia  haec  obtinebant  po- 
terantaliis  ea  vendere,  eodem  ferme  modo  quo  hodie  in  Gal- 
lia  vendere  possunt  notarii  officium  suum.  Sed  a  tempore 
Pii  VII  venalitas  officiorum  Gancellariae  sublata  est. 

II.  De  collegio  ^roto-notariorum  jparticipantium.  —  Eo 
sensu  collegium  istud  ad  Cancellariam  pertinet,  quod  Bullae 
per  quas  conferuntur  beneficia  majora,  verbi  gratia  episco- 
patus,  expediri  nequeant,  absque  subscriptione  unius  e  pro- 
tonotariis  participantibus.  Quam  subscriptionem  hodie  ap- 
ponit  dicticollegii  secretarius. 

Olim  venalia  erant  protonotariorum  participantium  officia 
Hinc  quando  Pii  VII  temporesuppressa  suntvenalia  officia, 
hoc  ipso  extinctum  remansisset  protonolariorum  participan- 
tium  collegium,  nisi  illud  restituisset  Gregorius  XVI.  Sed 
restitutum  est  absque  officiorum  venalitate. 

III.  Dedbbreviatoribus.  —  Ipsis  scribendae  committuntur 
eae  litterae  Apostolicae,  quae  Brevia  vocantur.  Duplex  olim 
exlabat  eorum  classis,  nempe  de  ^arco  majore^  et  de  parco 
minore^  quae  denominalio  dejparco  desumptaest  e  loco  quem 
in  Cancellariae  aedibus  occupabant.  Varius  variis  temporibus 
extitit  eorum  numerus.  Hodie  undecim  sunt  abbreviatores 
deparco  majore  ;  et  abbreviatores  de  parco  minore  suppressi 
sunt. 

IV.  De  sulstituto  contradictoriarum.  —  Olim  extabat  in 
Cancellaria  tribunal  contradictoriarum^  constans  auditore 
seu  judice^  correctore,  procuratore  et  nonnuUis  aliis  officia- 
libus.  Quando  fiebat  oppositio  provisionibus  aut  aliis  gratiis 
a  Papa  concessis,  ne  effectum  sortirentur,  causa  ad  istud 
tribunal  deferebatur.  Hodie  totam  hujus  tribunalis  jurisdic- 


PARS    SECUNDA.  271 

tionem  exercet  unicus  officialis,  qui  substitutus  contradicto- 
Tiarum  dicitur :  quianempe  valde  imminutus  est  hujusmodi 
causarum  numerus.  Haec  breviter  de  Cancellariae  officialibus 
adnotanda  duxi.  Plura  autem  reperiet  lector  in  saepe  citato 
Moronii  opere  {Dizionario  di  erudizione  ecclesiasticaj  verbo 
Cancellaria). 


§IV, 


De  CancellaricB  regulis, 


Hoc  nomine  dicuntur  quaedam  leges  Pontificiae,  circa  mo- 
dum  disponendi  de  beneficiis,  provisiones  expediendi,  et 
sententias  ferendi  in  processibus  beneficialem  materiam  con- 
cernentibus.  Quia  juxta  illas  leges  procedi  debet  in  Cancel- 
laria,  regulcB  Cancellarie  dictae  sunt.  Obligant  dumtaxat  du- 
rante  vita  Pontificis.  Et  ideo  unusquisque  Pontifex  eo  die 
qui  ejus  electionem  proxime  sequitur,  regulas  illas  confir- 
mare  et  quandoque  etiam  eis  addere  aut  demere  solet. 

Vim  legis  universalis  habent  regulse  Cancellariae;  ac  pro- 
inde  obligant  ubicumque  eis  derogatum  non  est,  sive  per 
concordata,  sive  per  legitime  prsescriptam  contrariam  con- 
suetudinem.  Inter  eos  qui  regulas  Cancellariae  commentariis 
illustrarunt,  eminet  clarissimi  Riganti  opus  quatuor  volumi- 
nibus  in  folio  constans,  disciplinae  canonicae  studiosis  omnino 
commendandum. 


272  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 


CAPUT  XV. 


DE  DATARIA. 


Dicemus  1°  quid  sit  et  quandonam  instituta :  2^  quaenam 
per  Datariam  expediri  soleant :  3^  de  annatis  et  aliis  taxis 
pro  gratiarum  concessionesolvendis,  et  in  quas  causas  ii  red- 
ditus  expendantur :  4''  quibuspersonis  seu  officialibus  constet 
Dataria,  et  quodnam  sit  uniuscujusque  officium. 


§1- 

Quid  sit  Dataria  et  quandonam  instituta. 


I.  Dataria  est  tribunal  Pontificium  per  qucd  Papa  certas 
quasdam  gratiarum  species  concedere  solet.  Et  quia  illo  tri- 
bunaliutitur  SummusPontifex,  non  ad  exercendamjustitiam, 
sed  ad  gratias  impertiendas,  curia  gratiosa  nuncupari  solet. 

II.  Quo  praecise  tempore  Dataria  instituta  fuerit  omnino  in 
€ompertum  est.  «  Probabile  autem  videtur,  inquit  Moroni, 
<s:  Datariam  et  Cancellariam  Apostolicam  primitus  unum  et 
«  idem  dycasterium  fuisse ;  postea  vero,  tractu  temporis  ac 
€  crescente  negotiorum  copia,  in  duo  distincta  tribunalia  di- 
«  visum.  Vocari  potest  Dataria  tribunal  grati(B  concesS(B; 
«  Cancellaria  autem  tribunal  ^m^i^  ex^edit(B..  Etsi  autem 
<(  assignari  nequeat  Datariae  origo,  seu  ipsius  a  Cancellaria 
«  Apostolica  separatio,  certum  est  jam  a  tempore  Honorii  III, 
«  qui  anno  1216  ad  Pontificiam  cathedram  evectus  est,  eam 
«  extitisse.  »  (Moronij  Dizionario  di  erudizione  ecclesiastica 
verbo  Dataria^  tomo  19,  pag.  llOetseq..  editionis  Venetae 
1843.) 


PARS  SEGUNDA.  273 


§11 


Quaenam  gratiae  ac  negotia  per  Datariam  expediri  soleant. 

Quoe  per  Datariam  impertiimlur  gratiae  sunt :  collationes 
beneficiorum,  reservationes  pensionum  exbeneficiis,  conces- 
siones  coadjutoriarumj  concessiones  insignium  prselatitiorum 
(verbi  gratia  cappae  magnae,  ethujusmodi),  dispensationesin 
irregularilatibus,  dispensationes  matrimoniales,  etaliae  simi- 
les.  Caeterum  Benedictus  XIV,  Constitutione  Gravissimuw^ 
Gdecembris  1745^  determinavit  quaenam  gratise  et  negotia 
per  Datariam,  quaenam  per  secretariamBrevium,et  quaenam 
J9d  Poenitentiariam  expediri  deberent ;  atque  ibidem  Datariae 
atlribuit  concessiones  omnes,  pro  quibus  aut  taxa  aliqua 
Cancellarise,  aul  compositio  aliqua  Datariae  solvenda  est. 


§111. 


De  annatiset  aliis  taxis  pro  gratiarum  concessione  solvendis:  et  in  quas 

causas  ii  redditus  expendantur. 


1.  Decrevit  Bonifacius  IX  anno  1392,  ut  pro  quibuslibet 
beneficiis  a  Sede  Apostolica  coUatis  Pontificio  fisco  ad  sub- 
veniendum  Ecclesiae  necessitatibus,  solveretur  dimidia  pars 
reddiluum  primi  anni.  Quae  taxa  annatm  nomine  postmodum 
nuncupata  est.  Annatas,  et  alias  taxas,  pro  certarum  gratiarum 
concessionibus  a  Sede  Apostolica  statutos,  illegitimas,  imo  ot 
simoniacas  dicere  ausi  sunt  Febronius  et  alii  venenatae  ac 
seditiosae  doctrinae  scriptores.  Quam  autem  immerito,  suus 
erit  dicendi  locus  in  tractatu  de  Papa.  Hic  tantum  adnola- 
bimus  ejusmodi  annatarum  et  taxarum  disciplinam  a  pluri- 

18 


274  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

busconciliis  oecumenicis  fuisse  approbatam  ;  etlectorem  re^ 
mittemus  ad  opus  clarissimi  Zaccaria^  {Antifebronius  vin- 
dicatuSy  disserl.  7.   cap.  6). 

2.  Reddituum  ex  ejusmodi  taxis  provenientium  aliqua  pars 

impenditur  in  solvenda    Datariae  officialibus  justa  salaria. 

Quod  autem   superest  in   causas  pias  expenditur  ;  quod  sic 

annotatMoroni  (Bizionario  dierudizione  ecclesiastica,  verbo 

Dataria,  pag.  121,  editionis  Venetae  1843) :  «  In  quanto  alle 

«  rendite  della  Dataria,  esse  non  sono  copiose  come  anlica- 

«  mente,  ma  tenui,  a  cagione  dei   concordati  e  delle  conces- 

«  sioni  fatte  dai  Romani  Pontifici.  Per  ciascuna  grazia  pa- 

«  gansi  in  Dataria   delle  tasse,  che  passano  come  in   mano 

«  di  un    elemosiniere,  il  quale,  tolte  ie  spese  per  i  suoi  uffi- 

«  zialiedimpiegatisubalterni^  ne  versa  il  remanentepersod- 

«  disfare  le  cose  che^diremo  :  esse  servono  a  soddisfarele 

«  penzioni  che  i  Papi  assegnarono   a  religiose  corporazioni 

«  damboisessi;  alle  penitenzerie    Lateranense  e  Vaticana; 

«  ad  alcuni  collegi  ed  utili   instituti  ;  ad  alcuni  sacri  tribu- 

«  nali   e   congregazione    Cardinalizie ;  ad    alcuni    ministri 

«  della  santa  Sede ;  ad  ecclesiastici  orientali;  a  diverse  pie 

«  oblazioni,  edaltre  limosine  ordinarie  e  straordinarie.  Inol- 

«  tre  la  Dataria  paga   alcune  giubilazioni  (id  est,  pensiones) 

«  alle  famiglie  bisognose  degli  uffiziali  della  medesima  de- 

«  fonti ;  non  che  somministra  graziosi  assegni  alle  famiglio 

«  povere  degli  spedizioneri  Apostolici  ;  supplisce  alle  spese 

«  per  le  cave  ed  estrazioni  dei  corpi  santi  ne'  cimiteri  e  cata- 

«  combe  de  Roma^  ed  altro.  La  Dataria  paga  altresi  diverse 

«  pensioni,  come  a  luoghi  pii,  a  vescovi,  prelati,  ed  eccle- 

«  siastici  besognosi,  e  benemeriti  della  chiesa ;  somministra 

«  i  fondi  per  Telemosineria  Apostolica^  e  per  alcune  pensionii 

«  che  pago  il  palazzo  Apostolico  ;  allo  straordinario  soveni- 

«  mento  de'   poveri  ;  nonche  per  supplire   alle  diposizioni 

«  benefiche  dei  Pontifici  sempre  per  cause  pie  ;  ed  al  man- 

«  tenmicnto  della  sagra  persona  del  medesimo  ;  che,     per 

«  antichissima   disposizione,  consiste  nella  mite  somminis-^ 

«  Irazione  d'  annui  scudisei  mila... ;  cio  che  fa  grandeonore 

«  alia  moderazione  dei  Papi,  sebbene  la  cassa  della  Dataria 

«  sia  interamente  a  loro  diposizione.   » 


PARS    SEGUNDA  275 


§iv 


Quibus  personis  seu  officialibus  constet  Dataria,  et  quodnam  sit 
uniuscujusque  officium. 


Dalarise  officiales  sunt :  l^  datarius,  qui  totius  dycasterii 
caput  est,  quique,  si  Cardinalis  sit  (ut  plerumque  est)  non 
vocaturdatarius,  sed  pro-datarius:  2^  sub-datarius :  3^  prae- 
fectus  officii  quod  vocatur  per-oUtum  :  4''  praefectus  officii 
quod  vocatur  concessum :  5^  prsefectus  conjponendarum :  Q"" 
praefectus  dataruni :  7^  revisor  dispensationum  matrimonia- 
lium:  8°  secundus  revisor  supplicarum:  9''  primus  revisorea- 
rumdem :  lO^  officialis  de  missis:  11°  substitutus  sub-datarii : 
12°  substitutus  oiQiQidXi^  jper-oUtur/i:  13°  officialis  Brevium  : 
14°  revisor  computorum  seu  taxarum:  15°  scriptor  BuUarum 
per  viam  secretam  expediendarum  :  16°judex  criminalis  quo 
iilitur  Cardinalis  pro-datarius  ad  judicanda  et  punienda  de- 
licta  officialium  Datariae:  \T  custos  supplicarum  :  18°  custos 
regesti  BuUarum  :  19°collator  Iransumptorum  ex  Brevibus  et 
BuUis:  20°  computista:  21°  praefectus  aerarii:  21°  nonnuili  alii 
inferioris  ordinis  officiales, 

Quid  proprium  sit  unicuique  ex  enumeratis  officiis  fuse  ex- 
positumreperiet  lector  in  dictionario  Moronii,  Yerho  Dataria. 
Nos  hic  pauca  dumtaxat  de  prsecipuis  adnotabimus. 

I,  Dedatario  seu  Oardinali  pro-datario.  —  1°  Datarii  no- 
men  derivatum  existimant  nonnulli  a  data  (id  est,  diei^ 
mensis  et  anni  scriplione)  quam  dispensationibus  aliisque 
gratiis  a  Papa  concessis  datarius  apponit.  Alii  autem  non  so- 
lum  a  datare,  sed  simul  etiam  a  dare  ortum  istud  vocabulum 
putant:  eo  quod  nempelicet  dictae  gratiae  Summi  Pontificis 
auctoritale  concedantur,  per  datariumtamen  concessio  fiat ; 
ita  ut  ab  ipso  plurimum  pendeat. 

2°  Cur  Datariae  caput,  quando  est  Cardinalis,  non  datarius 
sed  'pro-datarius  vocetur,  inde  repetendum  est,  quod  initio 


276  TRAGTATUS  DE  GURlA  ROMANA. 

ejusmodi  officium  committi  soleret  Prselatis  noa  Cardina- 
libus.  Hinc  quando  a  Cardinalibus  expleri  coeptum  est,  ne 
cardlnalitiae  dignitati  aliquatenus  derogari  videretur,  pro- 
datarii  vocati  sunt;  prout  supra  de  Cardinali  mce-cancel- 
lario  adnotavimus.  Et  exeademrationeNuntius  qui  purpura 
decoratus  est,  si  pergat  Nuntii  munus  gerere ,  jam  non 
vocatur  Nuntius,  sedpro-Nuntius. 

3°  Quoad  omnia  quae  per  Datariam  expediuntur,  Papae 
personam  repraesentat  Cardinalis  pro-datarius ;  ita  ut  quae- 
cumque  ab  ipso  in  hoc  munere  gesta  perinde  valeant  ac  si  a 
Pontifice  ipso  agerentur. 

4"^  Summi  Pontificis  obitu  expirat  Cardinalis  pro-datarii 
jurisdictio.  Ettunc  omnes  libelli  supplices,  et  gratiaenondum 
expeditae,  licet  concessae,  in  capsa  sigillo  munita  reponuntur 
ac  duorum Praelatorum  cameralium custodiae  traduntur ;  quae 
traditio  fieri  solet,  quando  prima  vice,  post  Sedis  vacatio- 
nem,  conveniunt  Cardinales. 

II.  De  sub-datario,  —  Is  Cardinalem  pro-datarium  coad- 
juvat,  eumque  supplet;,  etiam  quoad  ferenda  negotia  ad  au- 
dientiam  Summi  Pontiflcis.  Subscribit  Brevibus  et  tran- 
sumptis ;  primum  locum  obtinet  post  Cardinalem  pro-data- 
rium,  inter  Datariae  officiales,  et  degit  in  ipso  Datariae  pala- 
tio.  Hoc  munere  fungitur  Praelatus  domesticus. 

III.  Bepmfecto  ofjicii  quod  vocatur  per-obitum.  ~  Dici- 
tnv per'0Htu7n,  ob  praecipuas  partes  quas  habet  circa  coUa- 
tiones  beneficiorum  quae  vacant  per  beneficiatorum  obitum, 
Ejus  officium  per  minuta  describitur  in  dictionario  Moronii, 
{y evho  Dataria),  Noletur  autem  coetum  illum,  qui  DataricB 
Congregatio  vocalur,  constare  Cardinali  pro-datario,  subda- 
tario,  et  officiali  per-oUtum.  Quotidie  mane  habetur  Congre- 
gatio  illa  in  palatio  Datariae  apud  Cardinalem  pro-datarium  ; 
et  in  ea  dictus  Cardinalis  cum  voto  consultivo  sub-datarii  et 
officialis^er-oJi7^m,Datariae  negotia  resolvit  ac  determinat. 


PARS    SECUNDA.  277 


GAPUT  XVI 


DE  ROTA  ROMANA 


Dicemus  1'^  de  ipsius  origine  et  antiquitate:  2°  quale  tri- 
bunal  sit  Romana  Rota :  3"*  quomodo  auditores  Rotae  eligan- 
tur  et  admittantur  :  4°  quaenam  sit  hujus  tribunalis  compe- 
lentia :  5^  quisnam  proprius  procedendi  modus  :  6^  de  Rotae 
Romanae  decisionibus  et  sententiis  :  7"^  de  casu  quo  ab  alterp 
tribunali  causa  judicanda  praescribitur  cum  votOj  vel  de  voto 
Rotae :  8^  de  secreto  ab  auditoribus  Rotae  servando,  et  de  au- 
ditoribus  studii  :  9^de  offlcio  auditorum  Rotae  quatenus  sunt 
cappellani  Summi  Pontificis :  10°  quomodo  vacet  auditora- 
tus,  et  quatenus  officium  istud  incompatibile  sit  cum  epis- 
copatu  :  11°  an  Romana  Rota  qualis  hodie  existit,  ab  essen- 
liali  sua  constitutione  defecerit. 


§1 


De  Rot^  Romanag  origine  et  antiquitate. 

«  Sacri  Palatii  Apostolici  auditorium  esse  antiquissimum, 
c  omnibus  notum,  et  extra  controversiam  est.  Quando  autem 
«  praecise  originem  duxerit,  non  aeque  constat.  Hoc  certum 
«  est,  Pontifices,  pacata  Ecclesia,  multos  ex  omni  christiani 
«  orbis  parte  viros,  doctrina  et  probitate  insignes,  in  cappel- 
<  lanos  adscripsisse,  ad  quorum  relationem  ipsi  de  jure  con- 
«  sulti  respondebant,  quorumque  consilio  causas  seu  con- 
«  troversias,  ad  Sedem  Apostolicam  devoiutas,  matura  de- 
«  liberatione  definiebant... 


278  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

<r.  Initio  igitur  isti  cappellani  seu  auditores,  non  ad  pro- 
c<  nuntiandum  seu  definiendum,  sed  ad  audiendum  referen- 
c(  dumve  tantum  deputabantur ;  et  ex  eorum  prudentissimis 
«  responsis  emanarunt  decretales,  qua^  quarumve  fragmenta 
€  postea  opportunis  locis  seu  titulis  per  S.  Raymundum, 
c(  tunc  unum  ex  iisdem  cappellanis  seu  auditoribus^  ex  man- 
<:<  dato  Gregorii  IX  disposita,  corpus  juris  canonici  confla- 
«  runt... 

«  Postea  vero,  auctis  Sedis  Apostolicae  negotiis,  et  Summis 
«  Pontificibus  per  seipsos  gravioribus  occupatis,  ccepit  ipsis 
c(  concedi  definiendi  quoque  facultas...;  et  tandem  per 
«  Joannem  XXII  aliosque  ejus  successores  quaedam  ipsis 
«  praeflgi  statuta  et  ordines,  quibus  commissa  sibi  negotia 
«  in  flgura  judicii  expedirent. 

cc  Grevit  itaque  successu  temporis  in  tantam  eminentiam 
<i  sacrum  hoc  et  ex  omni  parte  laudabile  tribunal,  ut  ex  ilio 
c(  omni  tempore  prodierint  viri  virtute  et  vitae  integritate 
«  eximii.. ;  utque  non  solum  Papae  ad  illud  omnes  graviores 
«  causas,  ad  Sedem  Apostolicam  delatas  referant,sed  etiam 
c  imperatores  et  reges,  ac  reliqui  principes  et  reipublicae 
«  christianaecontroversiasadipsosquoquomodo  pertinentes, 
«  sano  illius  judicio  libenti  hilarique  animo  supponant ;  ul 
«  non  mirum  sit,  si  hodie  tribunal  hoc,  tum  integritate  judi- 
«  cum,  tum  doctrina,  modo  et  ratione  judicandi,  super 
«  omnia  Urbis  et  orbis  tribunalia  emineat. 

«  Appellatur  autem  ea  ratione,  quod  auditores^  in  orbe  se- 
«  dentes,  controversias  rotant  et  examinant.  »  Ita  Emerix 
junior,  Sacrae  Rotae  decanus,  in  opusculo  nunquam  typis 
mandato,  et  in  archivio  Rotae  asservato,  cui  titulus  Notitia 
Slacroe  Rotce  Romanoe,  parte  1,  tit.  1 :  quod  opusculum  fcujus 
copia  apud  me  exstat)  saepius  in  praesenti  sectione  citabo. 


PARS    SEGUNDA.  279 


§11. 


Describitur  quale  tribunal  sit  Rota  Romana. 

1°  Constat  judicibus  qui  miditores  vocanlur  ;desumplo 
«cilicet  nomine  ab  antiquo  eorum  offlcio  audiendi  dumtaxat 
causas,  et  referendi  ad  Summum  Pontificem,  qui  sententiam 
ferebat. 

2^  Ante  Sixtum  IV,  modo  pluribus  modo  paucioribus  ejus- 
modi  auditoribus  hocce  tribunal  constabat.  Sed  praefatus 
Ponlifex  sancivit  ut  in  poslerum  nunquam  plures  aut  pau- 
ciores  essentquam  duodecim  ;  quod  perpetuo  dein  servatum 
'Ost,  et  hodiedum  servatur  (Emerix,  in  citato  manuscripto, 
lib.  1,  titulo  3). 

3"*  Auditores  Rotse  sunt  simul  cappellani  et  subdiaconi 
Summi  Pontificis  ;  et  quatenus  tales  proprium  habent  offi- 
^cium  in  sacris  functionibusexplendum.  Unde  ipsorum  munus 
duplex  est :  sacri  nempe  ministerii,  et  judiciale. 

4^  Tribunali  Rotae  praesidet,  sub  decani  nomine,  antiquior 
•ex  duodecim  auditoribus. 

5"*  De  nuUis  aliis  causis  cognoscit  Rota,  quam  quae  ipsi  a 
Summo  Pontifice  judicandae  committuntur,  ut  dicetur  infra. 
Non  solent  autem  ipsi  a  Papa  committi  causse  criminales  ; 
.«ed  dumtaxat  civiles,  quse  ad  Sedem  Apostolicam  deferun- 
tur. 

6''  «  Illud  speciale  est  in  Rota,  quod  causae  in  prima  seu 
«  ulteribriinstanlia  semel  in  illa  terminatae,  in  gradu  appel- 
«  lationis  in  tertia  seu  in  ulterioribus  instantiis  in  eadem  ite- 
«  rum  committi  debeant.  »  (Emerix,  in  supracitato  manus- 
cripto,  parte  1,  tit.  27.)  Neque  id  absonum  videbitur,  si 
.attendatur  ordinarie  causas  in  Rota  non  judicari  ab  omnibus 
auditoribus,  sed  ab  uno  juxta  pluralitatem  suff^ragiorum  a 
quatuor  aliis  exhibitorum.  Committuntur  nempe  singulae 
causae  singulis   auditoribus   per   turnum  :  et    unusquisque 


280  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

quoad  determinandam  decisionem  el  sententiam  in  causa 
sibi  commissa,  debet  sequi  vota  qualuor  auditorum  qui  post 
ipsum  a  sinistris  sedent.  Quando  causa  sic  ab  illis  quinque 
auditoribusjjudicata  fuit,  si  appelletur,  causa  in  gradu  ap- 
pellationis,  cum  debeat,  sicut  aliae,  commilti  illi  auditori  qui 
est  de  turno,  non  continget  plerumque  committi  illi^  cuijam 
in  praecedenti  instantia  commissa  fuit^  sed  alteri :  et  hic  alter 
eam  judicabit  cum  quatuor  a  sinistris  sedentibus.  Et  sic  illi 
quinque  judices  qui  causam  terminant  in  gradu^appellationis, 
diversi  sunt  ab  aliis  quinque  qui  eam  in  praecedenti  instantia 
terminarunt.  Unde  proprie  tunc  non  appellatur  ab  eodem 
adeumdem. 

Diximus  ordinarie  causas  in  Rota  non  judicari  ab  omnibus 
auditoribus.  Aliquando  tamen  id  contingit :  quoties  nempe 
in  commissione  exprimitur  ut  videatiir  ab  omnilus .  Sed  tunc 
non  fit  a[>pellatio  ;  nisiforte  pars  quae  succubuit  nova  media 
sibi  comparaverit,  et  speret  tribunal  a  priori  sententia  re- 
cessurum . 

7^  Auditoressuntinofficio  suo  perpetui.  Hinc  quando  petiit 
rex  Galliae  Ludovicus  XVIII  ut  removeretur  auditor  qui  a 
Napoleone  I  nominatus  fuerat,  haud  morem  gessit  Summus 
Pontifex,  eo  quod  semel  admissi  Rotae  judices,  in  officio  suo 
perpetui  sint,  nec  valeant  nisi  ob  delictum  aliamve  justam 
causam  amoveri. 


Quomodo  auditores  Rotse  eligantur  et  admittantur. 


1.  Eliguntur  ex  variis  nationibus.  Nimirum  ante  politicam 
pertubationem  anni  1793  assumebantur  ut  sequitur :  tres  ex 
urbe  Roma  :  unus  e  Tuscia  :  unus  e  civitate  Bononiensi : 
unus  e  ducatu  Ferrariensi :  unus  ex  imperio  Austriaco  :  unus 
e  Gallia :  duo  ex  Hispania  :  unus  e  republica  Veneta  :  unus 
e  DucatuMediolanensi.  Adhuc  hodie  Gallia  suum  auditorem 


PARS    SECUNDA  281 

habet,  cui  gubernium  Gallicuni  convenienlem  pensionem 
suppeditat.  Decedente  aut  munus  dimittente  auditore  aliquo, 
ejus  successor  ex  eadem  natione  essedebet. 

2.  Sex  priores  supra  enumerali  auditoriatus  ad  liberam 
Papae  coUationem  spectant.  Ad  quatuor  sequentes  respective 
nominant  imperator  Austriae,  rex  seu  imperator  Gallia^,  et 
rex  Hispaniae.  Respublica  Veneta  proponebat  tres  aut  qua- 
tuor  viros,  inter  quos  auditorem  eligebat  Summus  Pontifex. 
Et  idem  servabatur  quoad  auditorem  ducatus  Mediolanensis. 
Quid  recentioribus  temporibus  immutatum  sit  quoad  non- 
nullas  e  dictis  regionibus  e  quibus  desumi  auditores  solebant, 
sciscitari  omisi,  et  ideo  hic  adnotare  nequeo. 

3.  Tametsi  auditores  modo  prsemisso  quoad  officium  aliis 
ejusdem  nationis  substituantur,  quoad  causas  tamen  ipsis 
committendas,  ad  nationes  nullatenus  attenditur.  Haec  de 
eligendis  seu  nominandis  auditoribus. 

4.  Ad  ipsorum  receptionem  seu  admissionem  quod  attinet, 
tot  necessaria^  sunt  fornialitates,  postulationes,  visitationes^ 
circumcursationes,  ut  exercendde  nominatorum  patientiae 
mirum  in  modnm  aptai  sint.  Eas  postquam  sub  primarum 
functionum  nomine  descripsit  Emerix  (in  supra  citato  opere 
manuscripto,  parte  1,  lit.  5),  sic  adnotat :  «  Occasione  pri- 
«  marum  functionum,  quae  quandoque  durant  j^er  annum 
«  integrum, . . ,  auditores  sustinent  varias  et  graves  expensas, 
«  a  quibus  Pontifices  pro  tempore  ipsos  levare  solent  per 
«  assignationem  alicujus  pensionis...  etc.  »  Ejusmodi  coere- 
monias  hic  describere  haud  utile  visum  est.  Et  quamvis 
non  mere  coeremonialia  ista  existimet  citatus  auctor,  in  hoc 
ei  assentire  non  possum.  Si  enim  agatur  de  probanda  idonei- 
tate  et  scientia,  id  serio  examine  intra  unius  diei  spatium 
expediri  potest.  In  caeteris  ferme  nihil  ahud  ego  perspicere^ 
possum  quam  mere  coeremonialia,  magnam  temporis  jactu- 
ram  secum  trahentia  :  tametsi  dici  queat,  haud  abs  re  olim 
haec  inducta  fuisse,  quo  magislribunalis  dignitas  et  majestaa 
splendesceret. 


282  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA 


§iv. 

QuaBiiam  sit  Rotse  Romana^  jurisdictio  et  competentia. 


l^  Acriler  olim  dispuUta  fuit  quaestio,  ordinariane  an  de- 
legata  censenda  sil  S.  Rotaj  jurisdiclio.  Esse  ordinariam  in 
procedendo,  et  delegatam  in  pronuntiando  communius  ad- 
mittitur. 

De  quo  sic  Emerix  (citato  nianuscripto,  partc  1,  titulo  6): 
«  Fuit  ab  antiquo  acris  inter  doctores  disputatio,  an  juris- 
«  dictio  Rotae  sit  ordinaria,  vel  potius  delegata.  NonnuUi 
«  enim  sestimarunt  illam  esse  ordinariam,  quia  auditores 
«  Rotae  in  causisin  ea  inlroductis  habent  et  exercent  omnes 
«  facultates  tanquam  ordinarii,  et  signanter  hodie  ex  Con- 
c(  stitutionibus  Pii  IV  et  Pauli  V  supra  relatis.  Alii  vero 
«  censuerunteam^  tanquam  non  cohasrentem  territorio,  nec 
«  personis,  sed  altributam  de  die  in  diem  singulis  auditori- 
c(  bus per  particularem  commissionem  Papse,  esse  delegatam. 
«  Donec  tandem  praevaluit  opinio  utrosque  concilians  aucto- 
«  res,  in  cognoscendo  seu  procedendo  auditores  Rota^  esse 
«  ordinariosjetinsententiandoseupronuntiandodelegatos.  » 

2°  Quamvis  unaquaeque  causa  uni  ex  auditoribus  commit- 
tatur,  jurisdictio  in  illam  causam  non  est  huic  auditori  exclu- 
sive  propria,  sed  pertinet  ad  totum  auditorum  coUegium, 
seu  ad  totam  Rotam.  Id  probat,  loco  citato,  Emerix;  estque 
communiter  a  doctoribus  admissum. 

3^  Competentia  Rotae  non  versatur  nisi  circa  illas  causas, 
quae  ipsi  ex  commissione  summi  Pontificis  cognoscendse  et 
terminandae  committuntur.  <(  Causse^  ait  Emerix,  sive  in 
«  prima,  sive  in  secunda  aut  alia  ulteriori  instantia,  ut  in 
«  Rota  introducantur^  semper  commissione  opus  est.  »  (In 
citato  manuscripto,  Parte  1,  tit.  9). 

Loquimur  autem  in  hypolhesi  quod  tribunal  Rotae  quoad 
cssentialia  ac  primaevam  suam  institutionem   immutatum 


PARS   SECUNDA.  283 

non  fuerit.  Nani  simutetur  Rota  in  tribunal,  ad  quod  dejure 
etabsque  speciali  conimissione  Papae  devolvantur,  sive  appel- 
lationes  a  tribunalibus  inferioribus,  sive  certse  quaedam 
causarum  species,  jam  non  erit  Rota  proprie  dicta  seu  in 
stricto  sensu,  quamvis  Rotae  nomea  et  solitum  procedendi 
modum  retineat. 

An  autem  hodierna  Rota,  ob  temporum  circumstantias, 
ejusmodi  transformationem  passa  sit,  infra  expenditur. 

4''  c(  In  Rota  committendae  sunt  omnes  causae  beneficiales, 
«  quarum  fructus  valorem  annuum24  ducatorum  excedunt: 
«  item  profanae  valorem  ducatorum  500  attingentes,  si  fue- 
«  rint  citra  montes  :  si  ultra,  valorem  mille.  »  (Emerix  in  ci- 
tato  manuscripto,  Parte  1,  tit.  9.) 


§v 


De  modo  procedendi  Rotae  Romanae  proprio, 


1°  Non  introducunlur  causae  in  Rota,  nisi  per  commissio- 
nem  summi  Pontiflcis,  ut  dictum  est.  Ad  obtinendam  ejus- 
modi  commissionemscribiturlatine  libellus,  ab  ea  parte  quae 
vult  causam  in  Rota  judicari;  in  quo  libello  petilur  a  Papa 
ut  dignetur  causam  alicui  S.  Rotae  auditori  committere.  Si 
causa  sit  primaeinstantiae,  debet  poniin  libello  nomen  ipsius 
dioecesis,  et  specificatio  actionis .  Si  causa  sit  secundae  ins- 
tantiae,  debet  inseri  sententia  jam  pronuntiata. 

Ejusmodi  libellos  expendit  qui  in  sacro  Palatio  revisoris 
munere  fungitur ;  qui  revisor,  pro  diversitate  causarum,  sive 
per  Eminentissimum  Cardinalem  signaturae  praefectum,  sive 
per  auditorem  Camerae  Apostolicae,  clausulas  opportunas  li- 
bello  apponi  curat.  Quando  libellus  a  Sanctissimo  signatus 
fuit,  expeditur  (servatis  nonnuilis  formalitatibus)  illi  auditori 
Rotae  qui  est  in  turno.  Et  postquam  notarii  Rotae  publica- 
runt  citationem  ad  dicendum  contra  commissionem  illam. 


284  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

si  nemo  intra  terminum  reclamet,  causa  censetur  introducta 
et  dicitur  in  Rota  pendere. 

2^  x\uditores  Rotae  non  possunt  recusaritanquam  suspecti 
{Emerix,  in  citato  manuscripto,  partel,  tit.  10.) 

3°  Ad  modum  causam  expediendi  quod  attinet^  eum  per 
minuta  non  describemus;  quia  res  valde  complexa  est,  nec 
ad  scopum  praesentis  tractatus  necessaria.  Pauca  haec  dum- 
taxat  adnotamus : 

Auditor  cui  causa  commissa  est,  procurat  determinari^o- 
siiionem  duMorum,  Formula  istorum  dubiorum  exprimere 
debet  an  tale  aut  tale  jus,  quod  praetendit  actor,  ad  ipsum 
revera  pertineat.  Si  ambae  partes  admittant  dubia,  qualia 
proponuntur  a  dicto  auditore,  ea  subscribit  auditor ;  et  postea 
in  Rota  dubia  ista  proponit,  ut  decidantur. 

Si  partes  in  formula  dubiorum,  quam  proponit  auditor, 
non  conveniant,  refert  de  hoc  idem  auditor  inRota,  ut  deci 
datur  num  ita^  an  aliter  dubia  poni  debeant.  Et  Rota  hoc 
ipsum  determinat. 

Quando  determinata  fuit,  praedicto  modo,  dubiorum  for- 
mula,partibus  assignatur  ad  parandas  defensiones  terminus, 
qui  unius  mensis  esse  solet.  Curant  partes  defensiones  illas^ 
in  scriptis  per  suos  procuratores  et  advocatos  confectas, 
tradi  illis  auditoribus  qui  judicaturi  sunt ;  id  est,  illi  cui  causa 
commissa  est,  et  quatuor  ad  sinistram  ipsi  proxime  assiden- 
tibus.  Habent  autem  omnes  fixum  in  sedendo  iocum  juxta 
autianitatem,  ut  aiunt :  ita  ut  statim  ac  causa  alicui  auditori 
commissa  est,  scire  facile  sit,quinam  sint  quatuor  ex  quorum 
Yoto  causa  decidenda  est. 

Expleto  termino,  in  Rota  fid  est,  in  praedictorum  audito- 
rum  coadunatione;  ille  cui  causa  commissa  est,  quique  dici- 
IxxTPonens  seu  relator,  exponitsi  quid  significandum  habet, 
ex  processu  et  scripturis  quae  in  ejus  manibus  relinqui  so- 
lent.  Deinde  unusquisque  ex  ejus  corresponsalibus,  id  est, 
e  quatuor  aliis  praedictis  auditoribus,  disserit  et  sententiam 
dicit.Vota  seu  suffragiain  scriptis  traduntur  domino  ponenti. 

Quando  causa  commissa  fuit  cum  clausula  mdeatur  db  om- 
nilus,  eodem  modo  proceditur;  cum  hoc  discrimine,  quod 
omnes  votum  dent. 


PARS    SEGUNDA.  285 

Ipse  auteni  ponens,  seu  audilor  cui  causa  commissa  fuit, 
votuni  non  habet  ;  sed  debet  decisionem  extendere  seu  scri- 
bere  juxta  pluralitalem  votorum,  a  suis  corresponsalibus 
emissorum. 

Concinnat  ergo  decisionem  juxta  illam  pluralitatem  ;  et 
postea  decisio  haec  publicatur  et  traditur  parlibus. 

Quoad  incidenlia,  quae  utplurimum  in  singulis  causis  multa 
oriri  solent,  eodem  ferme  modo  proceditur,  ac  in  causa  prin- 
cipali.  Nimirum  circa  causam  incidentem  determinantur 
dubia  ;  ab  ipso  quidem  auditore  cui  causa  commissa  est,  si 
partes  consentiant :  secus  ex  pluralitate  votorum  ab  ipsius 
eorresponsalibus  emissorum.  Posteadubia  haec  circa  causam 
incidentemjuxta  eamdem  votorum  pluralitatem  deciduntur. 

Quoad  decisionem  et  sententiam,  servat  Rota,  ut  sequitur  : 


§VI. 


De  Rotee  Romana3  decisionibus  et  sententiis 


<:<  I.  Decisiones  rotales  non  sunt  sententiae,  uterronee  non- 
«  nulli,  praesertim  extra  Curiam,  existimant ;  sed  tantum 
^<  quaedam  compilatio  consiliorum  dominorum  auditorum, 
«  quae  per  ponentem  seu  relatorem  panditur  utrique  parti 
«  litiganti  ante  sententiam,  ad  hoc  ut  antequam  ad  illius  pro- 
«  iationem  deveniatur,  deducant  in  facto  et  in  jure  quidquid 
«  pro  illarum  (decisionum)  confirmatione  vel  revocatione 
«  respective  deducenda  habent :  ita  ui  multoties,  re  melius 
«  delucidata,  ab  illis  recedatur:  suntque  extrajudiciales,  et 
«  fiunt  ad  investigandam  veritatem. . .  Ac  propterea  cessatin 
«  Rota  objectum  resultans  ex  propalatione  animi  judicantis^ 
«  quae  regulariter  est  prohibita,  ut  firmant  uno  ore  cano- 
«  nistae. 

«  Debent  auditores  in  eis  (decisionibus)  extendendis  esse 
«  quantum  fieri  potest  breves  et  clari,  se  abstinendo  ab  alle- 


286  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  gationibus    superfluis,  et  non  laudando  auctores  moder- 
«  nos,  nisi  graves  et  communiter  approbatos. 

«  Debent  prseterea  induere  personas  suorum  correspon- 
«  salium,  illorumque  mentiet  opinioni  se  conformare,  tamet- 
«  si  opinio  ab  illis  probala  videatur  ipsis  minus  vera  aut 
«  factonon  recte  applicata.  Cum  enim  ipsi  ordinarie  incausa 
«  votum  non  habeant,  non  congruit  ut  resolutionem,  quam, 
«  si  corresponsales  fuissent,  impedire  directe  non  potuissent, 
«  indirecte  impediant,  decisiones  contra  vel  prseter  suffragia 
«  compilando... 

«  Illud  vero  quod  nonnulli  in  decisionibus  rotalibus  re- 
«  prehendunt,  id  vel  maxime  laudabile  est,  nempe  quod  Rota 
«  eis  tenaciter  non  adhaeret;  sed  quandocumque  illas  vel  in 
«  facto  vel  in  applicatione  juris  non  subsistere  animadvertit, 
«  sineditficultate  revocat.  Imoquandoque  anliquasopiniones, 
«  remeHus  considerata  et  ex  professo  discussa,  ad  formani 
«  Constitutionis  Pauli  V,  cum  votis  omnium,  vel  saltem  dua- 
«  rum  ex  tribus  partibus,  in  melius  immutat  ;  ut  non  mirum 
«  sit  quod  inveniantur  plures  decisiones  inter  se  contrarise 
«  seu  pugnantes,  quia  id  contingit  tum  amore  veritatis,  tum 
«  necessitateconditionishumanae... 

«  Caeterum  decisionum  rotalium  omni  tempore  maxima 
«  fuit  auctoritas  ;  ita  ut  multi  insignes  jurisconsulti.. .  volue- 
«  rint  eas  praevalere  communi  opinioni.  »  (Emerix,  in  citato 
manuscripto,  parte  1,  tit.  21.) 

«  II.  Postquam  fuit  ordinata  expeditio  causae,  et  servati 
«  termini  ad  sententiam,  solent  procuratores  conficere  sche- 
«  dulam  sententise,  quam...  notarius  defert j^OT^e^^^i  subs- 
«  cribendam. 

«  Debet  autem  ipseillam  deligenter  examinare,  an  sitrite 
«  et  recte  juxta  stylum  concepta,  et  conformis  decisionibus 
«  ante  expeditionem  emanatis..,  nec  unquam  subscribere 
«  schedulam,  nisi  beneet  lecta  el  relecta,  atque  cum  eisde 
«  cisionibus  combinata  sit ;  ne  alioquin  excedendo  earum 
«  limiteS;,  contra  disposita  in  Constitutione  Pii  IV  et  Pauli 
«  V,  incidat  in*nullitatem. 

«  Debet  praeterea  idem  ponens  se  praebere  promptum  et 
«  facilem  ad  subscribendam  sententiam,  juxta  tenorem  de- 


PARS    SEGUNDA.  287 

«  cisionum  et  ordinis  sibi  in  expeditione  dali  ;  tametsi  for-- 
«  san  ipsi  videatur  juri  et  aequitati  minusconsentanea  :  quia^ 
€  cum  id  faciat,  non  ex  propria  opinione,  sed  de  coaudilo- 
«  rum  suorum  consilio  seu  volo,  teneturidem  ponens  sub- 
€  miltere  intellectum  suum  in  obsequium  dominorum  coau-- 
«  ditorum,  et  illorum  volum  reverenter  sequi  ;  ne  alioquia 
€  confundalur  ordo  coUegii,  et  sit  in  potestate  unius  inver- 
€  tere  quod  majori  parti  juri  consentaneum  visum  fuit.  » 
(Emerix,  incitatomanuscripto,  L  1,  tit.  24).  Sententiam  au- 
tem,  postquam  subscripta  fuit  a  ponente,  id  est,  ab  eo  au- 
ditore  cui  causa  commissa  fuit,  notarius  publicat. 

Ex  his  patet  diversas  quidem  a  decisionibus  esse  senten- 
tias.  Sed  cum  sententia  debeat  esse  conformis  decisionibus, 
nisi  parscontra  quam  sunt  decisiones  eas  immutari  obtineat 
{quod  rarum  est),  prolatis  decisionibus  jam  causa  pro  judi- 
cata  haberi  potest. 


§VII. 


De  casu  quo  ab  altero  tribunali  causa  judicanda   est  sed  cum  voto  vel 

de  voto  Rotae. 


Quandoque  causae  a  Summo  Pontifice  alicui  Sacrae  Con- 
gregationi  vel  alteri  tribunali  commissae  valde  graves  sunt 
et  simul  valde  difficiles.  Quo  casu  nonnunquam  olim,  contin- 
gebat  ut  juberet  Papa  eas  nonnisi  de  voto,  vel  cum  voto  Rotae 
dirimi.  Quomodo  tunc  ad  votum  iilud  emittendum  procedere 
soleret  Rota,  sic  exponit  Emerix  (in  citato  manuscripto, 
parte  l^  tit.  25^ :  «  Quando  causae  reperiuntur  commissae 
«  aliis  judicibusrf^e  voto  Rotce^  solent  illi  remittere  partes  ad 

<  dominum  decanum ,  vel  ad  alium  auditorem  quem  voluerint, 

<  ad  exquirendum  votum.  Et  tunc  in  Rota  nulla  fiunt  acta 
«  judicialia,  sed  solum  informationes  extra-judiciales  pro 
€  dubiis  subscribendis  et  disputandis.  Eaque  eo  modo  dan- 
«  lur,  proponunturet  resolvuntur,  quo  aliisin  causis  in  Rota 


288  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA 

«  directe  commissis :  excepto  quod  relator,  seu  ille  cuijudex 

^  commisit  executionem  voti,  debet  primo  in  causa  suffra- 

«  gium  ferre.  Et  idem  servalur  in  omnibus  aliis  negotiis,  in 

«  quibus  Sanctitas  sua,  velSacrae  Congregationes,  aut  data- 

«  rius,  aliique,  votum  Rotae    exquirunt.  Postquam  autem 

«  disputata  fuerunt  dubia,  et  causa  jam  adductaest  ad  ter- 

«  minos  tradendi  voti,  facit  relator  verbumpro  expeditione: 

«  el  subinde   relator  subscribit    decisiones,  hoc  vel  simili 

fsi  modo  :   Dominij    ex   rationibiis  in   swpra  scripta  (vel) 

«  supra  scriptis  decisionilus  fnernnt  in  voto...\  apponenda 

c<  nomen  et  cognomen  suum.  Et  postmodum  partes  illud  de- 

«  ferunt  ad  judicem  ;  qui  bene  debet  advertere,  ut  ferat  sen- 

«  tentiam  illi  conformem :  alioquin  nuUiter  procederet.  »    S 

Ibi  citatus  auctor  non  satis  distinguit  casum^quo  proceden- 

dum  praescribitur  de  voto  Rotae,    a  casu   quo  procedendum 

injungitur  cmn    voto  Rotae.  In  priori  casu  tenetur  ulique 

judex    in   terenda  sentenlia  Rotse  votum   sequi :  at  non  in 

posteriore.    Uuod  sic  exponit    Cardinalis  Petra(tomo  4,  ad 

Constitutionem  S,   Mariini  V,  n.  8  et  9)  :  «  Quatenus  com- 

«  missio  contineat  ut  aliquis  judcx  procederet  de  voto  Rotody 

«  debet  omnino  sequi  illud  :  secus  si  commissio  fuerit  cum 

«  clausula   cum  voto  Rot(B  .  Sacris  autem  Congregationibus 

x(  solet   rescribi   in  commissionibus,   cum  voto  Roto3\  aliis 

c(  vero  judicibus  de  voto  Rotm.  Ilinc  aliquando  Sacrae  Con- 

c(  gregationes  votum  secutae  non   fuere ;  vel  denuo  causam 

«  eidem  Rotae  revidendam  remiserunt.  » 


§VIII 


De  secreto  ab  auditoribus  Rotae  servando,  et  de  auditoribus  studii  quo 

rum  opera  utuntur. 


1'  Tenetur'  quilibet  Rotae  auditor,  sub  poena  excommuni- 
xationis  ipso  facto  incurrenda^,  secretum  servare  circa  volc 
fseu  suffragia  tum  sua,  tum  aliorum  auditorum  ;  ac  etia»r. 


PARS  SEGUNDA.  289 

circa  alia  dicta  et  tractata  collegialiter  in  Rota.  Ita  decrevit 
Urbanus  VIII.  Et  quilibet  Rotse  auditor  de  hoc  secreto  ser- 
vando  juramentum  praestat. 

2^  Auditor  studii  vocatur  ille  jurisperitus  cujus  auxilio 
utitur  auditorRotae  adstudendum  causis,  ut  facilius  et  citius 
eas  penetret ;  necnon  ad  conscribendas  decisiones,  et  pera- 
genda  alia  multa  ad  munus  suum  pertinentia.  Hinc  quilibet 
auditor  Rotse  habet  snnm auditorem  studii.  Et,  prseter  istum^ 
licetipsi  alium  etiam  habere  cujus  opera  utatur. 

3*^  Isti  autem  duo  eadem  qua  ipse  RotcC  auditor  servandi 
secreti  oWigatione  constringuntur :  de  quo  servando  secreto 
jurare  tenentur  in  manibus  auditoris  cui  inservire  volunt, 
antequam  ad  ejus  studium  (ut  dicitur)  admittantur.  Ita  pa- 
riter  decretum  fuit  ab  Urbano  VIII. 


§IX 


De  officio  auditorum  Rotae,  quatenus  sunt  capellani  summi  Pontificis,  et 
de  variis  eorumdem  privilegiis. 


> 


l^  «  In  divinis  auditores  Rotae  inserviunt  Papae  tanquam 
«  cappellani,  et  etiam  tanquam  subdiaconi  Apostolici...  Et 
«  propterea  quoties  Papa  solemniter  celebrat^  unusper  tur- 
«  num  illi  inservit  tanquam  subdiaconus.  Decanus  semper 
«  gestat  mitram  :  duo  alii  ex  senioribus  semper  assistunt, 
«  quando  se  induit  et  exuit  vestibus  sacris  :  et  duo  ex  senio- 
«  ribus  sustentant  fimbrias:  reliqui  cum  cotta  et  rochetto 
«  adstant  prompti  ad  ea,  quae  a  magistro  coeremoniarum, 
«  prout  solemnitates  pro  tempore  postulant,  injunguntur. 
2^  cc  Quando  autem  Papa  per  se  non  celebrat^  sed  tantum 
«  assistit,  tunc  auditores  non  inserviunt  celebranti  tanquam 
«  subdiaconi,  sed  ultimus  ex  iilis  solum  defert  calicem  :  et 
«  decanus  et  alii  quatuor  supra  nominati  inserviunt  res- 
«  pective Papae  ad  fimbrias  et  vestes,  cum  cappa  et  rochetto. . .» 
I  (Emerix,  incitato  manuscriptOj  parte  2,  tit.  1.) 


19 


290  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

3°  Ul  sciant  auditores  Rota^  quid  sibi  incumbat  officii  in^ 
variis  per  annum  sacris  functionibus,  particularis  quaedam 
instruclio,  procurante  citato  Emerix,  ab  uno  e  magistris 
coeremoniarum  accurate  exscripta  fuit ;  eamque  in  extenso 
refert  idem  Emerix  in  saepe  citato  opere  manuscripto,  Notitia 
sacre  Rotce  inscripto  (parte  2,  tit.  1). 

4^  Invaluit  consuetudo  ut  pluribus  sacris  Cardinalium  Con^ 
gregationibus  interveniant  tanquam  consultores  aliqui  ex 
auditoribus  Rotae.  Contingitque  frequenter  ex  auditoribus 
Rotse  assumi  Episcopos  et  Archiepiscopos,  datarium,  necnon 
Pontificios  Nuntios  qui  ad  reges  et  imperatores  mittuntur. 

5^  Jus  habent  auditores  Rotae  subtanam  violaceam  necnon 
galerum  eodem  colore  redimitum  deferendi :  item  cappa, 
mantelletta  et  mantellone,  pro  variis  functionibus,  utendi  :■ 
item  deferendi  rochettum  palam  et  publice  ubique  terrarum 
et  coram  quibuslibet. 


§x. 


Quomodo  Yacet  auditoratus,  et  quatenus  officium  istud  incompatibile  sit 

cuip   Episcopatu. 


1*"  «  Auditoratus  Rotae  vacat  ordinarie  per  mortem^  vel 
«  per  promotionem  non  solum  ad  cardinalatum,  sed  etiam 
«  ad  ecclesias  palriarchales,  metropolitanas  vel  cathedrales,. 
«  ut  expresse  disponit  Innocentius  VI  in  ejus  Constitutione 
«  qyxddmci^Mcircumsjpecta.  »  (Emerix,incitatomanuscripto, 
parte2,  tit  11.) 

2^  Contingit  tamen  quandoque  ut  auditor  ad  episcopatum 
promotus,  obtineat  a  Papa  facultatem  retinendi  ad  tempus 
auditoratum,  et  interea  dioecesim  suam  per  vicarium  re- 
gendi.  Tunc  vero  non  jam  vocatur  auditor,  sed  locumtenens. 
Cum  enim  factus  sit  Episcopus,  et  frater  Summi  Pontificis, 
hoc  ipso  desinit  esse  ejus  capellanus,  ac  proinde  etiam  de- 


PARS    SEGUNDA.  291 

sinit  esse  auditor  Rotse  in  proprio  sensu.  Et  hac  de  causa 
vocatur  solummodo  locumtenens,  Nec  potest  aliquis  ejus- 
modi  locumtenens,  id  est,  officium  audiloriscum  Episcopatu 
retinens,  esse  Rotae  decanus  ;  quia  repugnat  esse  caput  cor- 
poris,  eum  qui  ne  membrum  quidem  est,  nisi  lato  et  minus 
proprio  sensu. 


§XI 


An  Romana  Rota,  qualis  hodie  extat,  a  propria  et  essentiali  Rotae  forma 

et  constitutione  defecerit. 


1''  Quatenus  auditores  Rotae  capellani  ac  subdiaconi  sunt 
Summi  Pontificis,  haud  intervenit  immutatio :  hodiernis 
nempe  auditoribuSj  sicut  etantiquisjusetofficiumilludcom- 
petit. 

2"^  Necetiam  immutatus  est  (substantialiter  saltem)  proprius 
hujusce  tribunalis  in  causis  expediendis  styhis. 

3°Item  adhuc  hodie  perpetuum  est  ipsorum  officium  ;  et 
ad  illud  sicut  olim  assumuntur  e  variis  nationibus ;  ita  ut 
hodie  in  Rotse  auditoriosedeat  dominus  La  Tour  d^Auvergne, 
ab  imperatore  Galliae,  Napoleone  III,  pro  veteri  more,  nomi- 
natus. 

4°  Atvero  quoad  propriam  et  distinctivam  hujusce  Iribu- 
nalis  jurisdictionem,  videtur  substantiahs  intervenisse  im- 
mutatio.  Prout  nempe  mihi  assertum  fuit,  ad  Rotam  hodie 
dejure  perferri  debent  appellationes  a  tribunalibus  inferio- 
ribus  status  Pontificii ;  neque  ahas  jam  pra^ter  ejusmodi 
status  Pontificii  in  gradu  appellationis  causas  civiles  Rota 
GOgnoscit. 

Porro,  ut  vidimus,  id  instilutioni  Rotse  proprium  et  dis- 
tinctivum  est^  1°  ut  nulla  causa  ^erse^  et  seclusa  speciali 
commissione  Summi  Pontificis,  hujus  tribunalis  jurisdictioni 


292  TRACTATUS   DE   CURIA   ROMANA. 

subjaceat :  2^  ut  eas  solas  causas  judicet,  quaeex  tolo  mundo 
ad  Sedem  Apostolicam  perlatae,  per  specialem  Summi  Pon- 
tificis  commissionem  ei  cognoscendae  et  terminandae  com- 
mittuntur. 


PARS    III . 


DE  ROMANARUM  CONGREGATIONUM  AUCTORITATE 


SEU 


QVAM  VIHI  OBLIGANDI HABEANT  IPSARUM  DEGLARATIONES 

AG    DEGRETA. 


Disceptationem  ingredimur  qua  nulla  forsan,  in  tota  juris 
sacri  disciplina,  utilitate  praestantior.  Exstat  siquidem,  et 
hodiedum  a  nimium  multis  propugnatur  erroneumsystema, 
Sacrarum  Congregationum  decretis  ac  declarationibus  legis 
universalis  vim  ac  rationem  prorsus  denegans ;  quod  si  semel 
practice  admitteretur,  maxima  sane  ex  parte  prsepedita  atque 
inermis  remaneret  Romani  Pontiflcis,  Ghristi  in  terris  Vica- 
rii,  regendse  universalis  Ecclesiae  auctoritas.  Ecquis  enim 
non  perspiciat  imparem  esse  Pontificem  edendis  per  seipsum 
tot  decretis  ac  declarationibus,  circa  Tridentinarum  legum 
sensum,  circaritus  sacros,  circa  libros  pravos,  aliaque  quam- 
plurima  rei  ecclesiasticae  capita?  Quibus  tamen  decisionibus 
ac  statutis  nisi  controversiae  ac  dubia  dirimantur,  abusus 
coerceantur,  ac  caeteris  universalis  Ecclesiae  necessitatibus 
opportune  consulatur,  ingens  secuturum  rei  cathoHcae  detri- 
mentum  in  aprico  est.  Manca  sane  ac  insufficiens  foret  Ro- 
mani  Pontificis  auctoritas  nisi  valeret,  non  tantum  per  seip- 
sum  ista  praestare,  sed  etiam  per  dicasteria  seu  prudentum 
virorum  coetus,  quorum  decreta,  ob  commissam  ipsis  potes- 
tatem,  perinde  valeant  et  ligent,  ac  si  per  Pontificem  ipsum 
pronuntiarentur. 


294  TRAGTATUS   DE   CURIA   ROMANA. 

Hanc  autem  de  Romanarum  Congregationum  auctorilate 
gravissimam  quaestionem  expendemus  dumtaxat  quoad  Sa- 
cras  Congregationes  Concilii,  Rituum,  Inquisitionis  et  In- 
dicis.  De  his  quippe  praecipua  movetur  difficultas  ;  et  expo- 
sita  de  illis  quatuor  sana  ac  tenenda  doctrina,  hoc  ipso  satis 
patebit  quid  et  caeteris  sentiendum  sit. 


PARS    TERTIA.  295 


SECTIO  I. 


De  auctoritate  SacrsB  Congregationis  Concilii. 


Ut  facilius  pandamus  quaenani  sit  vera  ac  tenenda  doctrina 
circa  ejusmodi  declarationum  valorem  atque  obligandi  vim, 
instituenda  visa  est  sequens  capitum  series :  1''  exponemus 
qua^stionis  slatum  :  2"^  expendemus  an  certum  sit  promul- 
gationem  ad  legis  essentiam  pertinere,  ac  esse  rigorose  ac 
semper  necessariam  ut  lex  obliget :  3^  probabimus  necessa- 
riam  non  esse  promulgationem,  utobligare  valeant  declara- 
tiones  legum  dubiarum,  legislatoris  auctoritate  factae :  4^  con- 
cludemus  declarationes  S.  Congregationis  Concilii  vim  legis 
universalis  habere,  quamvis  non  promulgentur  :  5''  dicemus 
de  conditionibus  quas  multi  auctores  requirunt,  ut  obliga- 
toriae  sint  dictse  declarationes  :  6"^  inesse  dictis  declarationi- 
bus  vim  legis  universalis,  auctoritatibus  confirmabimus : 
7^  concludemus  oppositam  sententiam  hodie  non  esse  proba- 
bilem  nec  tutam  in  praxi :  8^  solvemus  objectiones. 


CAPUT  I 


STATUS  QUiESTIONlS  EXPONITUR. 


QUiESTio  V.  —  An  et  quatenus  jS.  Congregatio  Ooncilii  a 
Sede  Apostolica  constituta  fuerit  Tridentinoruu  decretorum 
interpresl  Et si  jam  supra  (parte  2,  capite  4)  de  Sacrae  Gon- 


296  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

gregationis  Concilii  instituti(>ne  et  variis  ipsi  tributis  faculta- 
tibus  breviter  dixerimus,  quia  tamen  adrecteintelligendam 
ejusdem  Congregationis  declarationum  auctoritatem  pluri- 
mum  confert  apprime  perspectum  habere  quid  potestatis  ei 
Sedes  Apostolica  contulerit^  inserenda  hic  visa  est  accurata 
relatio,  quam  hac  de  re  prseclarus  Fagnanus  edidit  ad  caput 
Quoniam,  de  Constitutioniius,  n^  6  et  sequentibus)  : 
«  Pius  IV  anno  1563,  7  calendas  februarii,  in  Constitutione 
«  quae  incipit  JBenedidus  Deus  posteaquam  confirmavit 
«  oecumenicam  Tridentinam  Synodum,  mox  ad  evitandam 
«  perversionem  et  confusionem  quse  oriri  posset,  si  unicui- 
«  que  liceret  in  decreta  Concihi  commentaria  et  interpreta- 
«  tiones  suas  edere,  inhibuit  omnibus  tam  ecclesiasticis  quam 
«  laicis,  (Praelatis  quidem  sub  interdicti  ingressus  ecclesiae, 
«  aliis  vero  sub  excommunicationis  latse  sententiae  poenis) 
c<  ne  quis  sine  ejus  authoritate  auderet  uUos  commentarios^ 
«  glossas,  annotationes,  schoha,  ullumveomnino  interpreta- 
«  tionis  genus  super  ipsius  Concilii  decretis  quocumque 
«  modo  edere :  difficultatesque  et  controversias  quae  ex  eis 
«  decretis  orirentur,  sibi  ac  Sedi  Apostolicae  declarandas  et 
«  decidendas  reservavit... 

«  Hocipsotempore  (anno  1564)  initium  habuit  S.  Congre- 
«  gatio  Concilii  sub  eodem  Pontifice  Pio  V  ;  qui  cum  paulo 
«  ante  edidisset  nonnuUas  Constitutiones  et  ordinationes...^ 
«  deputavit  octo  Sanctse  Romanae  Ecclesiae  Cardinales,  qui 
«  easdem  Constitutiones  et  pariter  decreta  Tridentini  Con- 
«  cilii  per  quoscumque...  servanda  curarent  ;  nisi  tam  in 
«  executione  dictorum  decretorum  Concihi  quam  dictarum 
«  Constitutionum  aUqua  dubietas  aut  difficultas  emergeret ; 
«  quo  casu  ad  Sanctitatem  suam  referrent;  ut  in  motu  pro- 
«  prio  incipiente  Alias  nos^  edito  eo  anno  1564,  4  nonas  Au- 
«  gusti. 

«  Itaque  Sacra  Congregatio,  ab  initio,  Tridentini  Concihi 
«  decretis  non  interpretandis  sed  exequendis  dumtaxat  prae- 
«  fecta  est. 

«  Sed  paulo  post,  cum  multis  consultationibus  respondissei, 
«  et  dubitatum  esset  de  ilUus  facuUate,  ob  prohibUionem 
«  Pn   IV  in  Constitutionibus   supradictis,  Pius  V  indulsit 


PARS    TERTIA.  297 

€  eidem,  ut  posset  decidere  casus,  quos  lanquam  claros  pu- 
<  taret  dec  dendos  :  quos  vero  tanquam  dubios  existimaret 
€  referendos  Sanctitati  suae,  referret... 

«  Sixtus  V,  in  bulia  quae  incepit  Immensa  (Bterni  Deiy 
«  edita  11  calendas  februarii  1587,  eorum  quidem  decreto- 
€c  rumquaead  fidei  dogmata  pertinent  interpretationem  sibi 
«  ipsi  reservavit ;  ac  postea  subdidit :  Cardinalibus  vero 
€  proBfectis  interpretationi  et  executioni  Concilii  Tridentini^ 
«  si  quando  in  Tiis  quce  de  morum  reformatione^  disciplina 
«  ac  moderatio7iej  etecclesiasticisjudiciis^  aliisque  hujusmodi 
«  statuta  sunt^  dubietas  aut  difficultas  emerserit^  interpre- 
«  tandi  facultatem^  NoUs  tamen  consultis,  impartimur. 
«  Ac  deinde  attribuit  eidem  Congregationi  alias  facultates ; 
«  nempe^  provinciales  et  dioecesanas  synodos  in  usum  indu- 
«  cendi  :  item  provincialia  concilia  expediendi  et  recognos- 
«  cendi :  Praelatorum  limina  visitantium  postulataaudiendi... 
«  Prseterea  statuit  ut  Congregatio  haberet  authoritatem  pro- 
«  movendi  reformationem  cleri  et  populi,  nedum  in  Urbe  et 
«  statu  ecclesiastico  temporali,  sed  etiam  in  universo  chris- 
«  tiano  orbe... 

«  Ac  demum,  ut  omittamus  alias  facultates  quae  ad  rem 
«  praesentem  non  pertinent,  Gregorius  XIV,  per  litteras  in 
«  forma  Brevis^  eidem  Congregationi  impertitus  est  autho- 
«  ritatem  scribendi  nomine  Papae.  His  ita'constitutis,  mani- 
«  festum  videturdeclarationesSacrae  Congregationis  Concilii 
«  vim  legis  obtinere,  etin  utroque  foro  ligare.  » 

Documenta  ha^c  a  Fagnano  allegata  plane  evincunt,  aucto- 
ritate  Apostolica  constitutam  fuisse  Sacram  Congregatio- 
nem  Concilii  ad  interpretanda  Tridentinae  Synodi  decreta, 
eique  proinde  ex  eadem  Pontificia  auctoritate  potestatem 
competere  hujusmodi  interpretationes  seu  declarationes  fa- 
ciendi.  Et  hoc  est  extra  controversiam  omnem. 

Num  autem  dictae  declarationes  auctoritate  Apostolica  non 
promulgatae,  vim  legis  universalis  habeant^  an  vero  potius 
sint  tantum  doctrinales,  et  ad  summum  obUgentin  casu  par- 
ticulari  et  eas  personas  pro  quibus  eduntur,  vaidefuit  inter 
doctores  controversum,  ut  moxvidebimus. 

Qu^sTiolP.  —  Quotuj)Iiciter  distinguantur  legumduoia- 


298  TRACTATUS  DE  GUrJA  ROMANA. 

rmi  declarationes  1  —  I.  Ratione  interpretantis,  distingui 
solent  quatuor  interprelalionum  species  :  l^  interpretatio 
princijpis  seu  legislatoris ;  et  ha3c  est  generalis,  obligatoria  et 
in  scriptis  redigenda  :  2°  interpretatio  consuetudinis  ;  et  hsec 
est  generalis,  et  obligatoria,  sed  non  in  scriptis  redigenda : 
S^*  interpretatio  judicis  ;  et  haec  est  in  scriptis  redigenda,  sed 
non  est  generalis,  nec  generaliter  obligatoria  :  4°  inter^ 
pretatio  doctrinalis  seu  doctorum  privatorum ,  et  haec  nec 
generalis,  nec  in  scriptis  redigenda,  nec  obligatoria  est,  sed 
tantum  valetquantumprivatorum  ejusmodidoctorum  opinio. 
(Vide  apud  Fagnanum,  ad  caput  Quoniam,  de  Gonstitutioni- 
lus^  n.  60). 

II.  Prout  fiunt  vel  non  auctoritate  legislatoris,  distinguun- 
tur  in  leffalesel  doctrinalessen  magistrales.  Legalis  interpre- 
tatio  ea  est  quae  fit,  vel  ab  ipso  legislatoreejusve  successore, 
vel  ad  ejus  mandatum  ab  aliiS;  sed  nomine  et  auctoritate 
ipsiusmet  principis.  Hujusmodi  olim  fuerunt  in  imperio  ro- 
mano  resj^onsa  prudentum^  id  est,  illorum  jurisconsultorum, 
quos  imperator  ad  interpretandas  leges  dubias  constituerat. 
Quibus  responsis  tanta  erat,  ex  imperiali  voluntate,  aucto- 
ritas,  ut  vim  legis  haberent,  nec  liceret  judicibus  ab  eis  rece- 
dere.  InieT^veidXio  doctrinalis  seu  loagistraliseaestquae  fit  a 
privatis  et  privata  auctoritate. 

III.  Iterum  distingui  solent  ejusmodi  declarationes  m  com- 
prehensivas  seu  proprie  dictas,  et  extensivas  seu  improprie 
dictas.  CompreJiensivoeA\e\in[wv^  quando  declarantdumtaxat 
sensum  iegis,  nihil  novi  juris  inducendo,  nec  uUa  additione 
vel  restrictione  legem  immutando.  Dicuntur  extensiv^B^ 
quando  legislator  ita  legem  interpretatur,  utsimuleamex 
parte  moderetur,  aliquid  addendo  vel  immutando.  Hincex- 
tensivae  declarationes,  non  sunt  merae  seu  propriedicta^  de- 
clarationes,  sed  potius  leguni  immutationes. 

IV.  Inter  Sacrse  Congregationis  Concilii  declaraliones,  non- 
nullae  fuerunt  decreto  Pontificio  confirmalae  ac  promulgatae; 
caetera3  autem  Pontificia  illa  promulgatione  destituuntur. 
De  paucisillisqua3  decreto  Pontificio  promulgataE,  sunt,  nulla 
extat  controversia.  Certum  nempe  est  Apostolica  illa  decrela 
vim  legis  universalishabere,  sicut  habent  caeterae  Pontificias 


PARS    TERTIA.  299 

Constitutiones.  Unde  tota  quaestio  versatur  circa  ordinarias 
illas  Sacrae  Congregationisdeclarationes,quae  casuum  parti- 
cularium  occasione  Tridentinarum  legum  sensum  defmiunt, 
et  absque  promulgatione  remanent. 

Qu^sTio  III\  — An  et  qu(Bnam  exstet  controversia  circa 
auctoritatem  declarationum  Sacrce  Congregationis  Conciliif 
—  I.  Non  extat  controversia  circa  declarationes  extensivas 
seu  improprie  dictas.  Nam  ejusmodi  declarationibus,  quae 
textum  legis  ampliant  vel  restringunt  et  suntlegum  immuta-, 
tiones,  non  merae  declarationeSj  non  inesse  vim  legis,  nisi 
auctoritate  Pontificia  promulgentur,  conceditur  ab  omnibus. 
(VideapudZamboni,  Collectio  declarationum^  su^p^plementum 
introductionis^  ad  calcem  ultimi  voluminis,  Romae  editi 
1816,  pag.  89  et  103).  Equidem  potest  Sacra  Gongregatio 
Concilii  decreta  etiam  edere  quae  novum  jus  inducant,  nec 
sint  merae  declarationes ;  quia  nempe,  ut  supra  ostensum  est, 
dala  ipsi  fuit  potestas  legislativa  in  iis  Quae  morum  refor- 
mationemrespiciunt:sed  ejusmodidecreta  S.  Congregationis 
more  legum  promulgantur.  «  Solemnitas  publicationis,  ait 
«  Fagnanus,  exigitur  quidem  in  legis  editione;  idque  servat 
«  etiam  S.  Congregatio  in  decretis  quae  fer  modum  novcs^ 
«  legis  ab  ipsa  eduntur ;  ut  palet  in  decretis  de  apostatis  et 
«  ejectis,  de  rebus  regularium  non  alienandis,  de  celebra- 
«  tione  missarum,  et  aliis  hujusmodi :  at  secus  est  in  legis 
«  declaratione.  »  (Ad  caput  Quoniam,  de  ConstitutionibuSy 
n.  43). 

II.  Nec  extat  controversia  circa  declarationes  Sacrae  Con- 
gregationis  auctoritate  Pontificia  promulgatas  ;  sive  sint  de- 
clarationes  proprie  dictae,  sive  non.  lis  enim,  si  talis  acces* 
serit  promulgatio,  inesse  vim  legis  universalis,  ab  omnibus 
conceditur. 

III.  Extat  vero  controversia  inter  doctores  catholicos  circa 
decldiVdiliones  jproprie  dictas  et  non  promulgatas  :  nimirum. 

Prima  sententia ienei,  illis  declarationibus  inesse  vim  legis 
universalis,  dummodo  tamen  tribusconditionibus  vestiantur 
videlicet :  1°  ut  emanatae  sint  consulto  Papa  ;  siquidem  appo- 
suit  Sixtus  V  hanc  clausulam,  NoUs  tamen  consultis  :  2^  ut 
sint  revera  declaraliones  proprie  dictae,  id  est,  comprehen- 


300  TRACTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

;9^W  seu  merae  interpretationes  Trinentinarum  legum;  non 
aulem  extensivoe,  seu  novum  aliquod  jus  inducentes  :  3°  ut 
producantur  in  forma  authentica,  id'est,  a  secretario  subs- 
cripiae  et  consueto  sigilio  obsignatae. 

Pro  hac  sententia,  quam  communem  inter  canonistas  esse 
dicit  Zamboni  {Sup:plementum  introductionis,  in  fine  ultimi 
voluminis,  pag.  83,  editi  Romae  1816),  stant  Benedictus  XIV 
(Institutione  10,  n.  1 ;  et  Inslitutione  80,  n.  17) ;  Castro  Pa- 
laus  ;  Clericatus  ;  Diana ;  Engl  (Proemium,  n.  19) ;  Fagnanus 
(in  caput  Quoniam,  de  ConstitutionHus,  n.  8  et  seq.);  Fer- 
raris  (verbo  Resolutiones) ;  Garcia ;  Leurenius  {Forum  eccle- 
siasticum,  libro  1,  quaestione  24) ;  Cardinalis  de  Luca  (adno- 
tationes  ad  Concilium  Tridentinum,  discursu  1,  n.  17);  Pig- 
natellus  (tomo  1,  consultatione  86,  n.  19;  ettomo  9,  consul- 
tatione  144,  n.  8);  ReifTenstuei  (Proemium,  §  8,  n.  126); 
Schmalzgrueber  (Disserlatio  proemialis.  §8,  n.  370) ;  et  alii 
multi,  quos  vide  simul  cum  his  citatos  apud  Zamboni.  Est 
autem  ipse  Zamboni,  in  defendenda  illa  sententia  prsecipuus, 
et  praecipue  legendus.  Qui  cum  prohibitus  fuisset,  ob  Jose- 
phismi  tyrannidem,  totam  hac  de  re  veritatem  dicere  in  in- 
troductioneprimi  voluminis^  Viennae  editi  anno  1812,  omissa 
edidit  in  iSu^plementOj  quod  subjunxit  ad  calcem  ultimi  vo- 
luminis,  Romae  impressi  anno  1816. 

Caeterum  supradictse  tres  conditiones  reduci  possunt  ad 
hanc  unicam,  tit  certo  constet  ejusmodi  declarationes  esse  au- 
thenticaSj  id  est,  a  S.  Congregatione  revera  pronuntiatas. 
Nam  prima  conditio,  de  consulendo  Papa,  inutiliter  apponi- 
tur;  tum  quia  constans  praxis  est  utconsulatur;  tum  quia,  ex 
quo  Gregorius  XIV  dictse  Congregationi  potestatem  fecit  de- 
cretaedendi  nomineet  aiictoritate  Summi  Pontificis,  semper 
adest  assensus  Papae,  et  valeret  declaratio  etiamsi  Papa 
non  consuleretur. 

Item  supprimi  potest  secunda  conditio  ;  exigens  ut  dictae 
declarationes  sint  proprie  tales  seu  com;prehensiv(B  ;  quia  ver- 
satur  controversiacirca  comprehensivas  dumtaxat,  non  circa 
alias.  Tandem  adnotant  dictde  sententiae  defensores  mulli, 
necessarium  non  esse  ut  declarationes  producantur  cum  subs- 
criptione  secretarii  et  sigillo  consueto,  si  aliunde  certo  constet 


PARS    TERTIA.  301 

eas  revera  esse  aulhenticas  ;  verbi  gratia,  si  auctores  plures 
et  omnino  fide  dignitestentur  se  eas  exscripsisse  ex  regesto 
authentico,  nec  ullse  adsint  circumstantise  quse  suspectas 
illas  reddant.  Unde  huic  tertiae  conditioni  bene  substitui 
potest  ista  :  ut  constet  eas  esse  authenticas.  De  hac  trium 
dictarum  conditionum  ad  unicam  reductione  disserimus 
infra,  capite  5.  Dici  ergo  brevius  potest  j^rimam  sententiam 
eorum  esse  qui  tenent,  Sacrse  Congregationis  Goncilii  decla- 
rationibus,  etsi  non  promulgatis,  inesse  vim  legis  universalis, 
dummodo  constet  eas  esse  authenticas. 

Secunda  sententia  negat  hisce  declarationibus  inesse  vim 
universalis  legis.  Vultnempe  eas  esse  mere  doctrinales,  obli- 
gandi  videstitutas,  nisi  Pontificia  auctoritate  promulgentur; 
vel  saltem  eas  non  esse  obligatorias,  nisi  in  casu  particulari 
proposito^  et  quoad  personas  quse  casum  proposuerunt. 

Hanc  sententiam  amplexati  sunt,  non  tantum  gallicani^ 
et  alii  ex  variis  erroribus  suspecti,  sed  etiam  graves  et  pro- 
bati  doctores.  Sic  habet  Smivez{de  Legibus^  1.  6,  cap.  1, 
n.  3) :  c<  Ut  ergo  authentica  sit  inlerpretatio,  oportet  ut 
«  habeat  omnes  legis  humanse  conditiones  ;  atque  adeo  ut 
«  sit  justa,  procedens  a  legitima  potestate,  sufficienter  pro- 
«  mulgata  etc.  »  Vocat  ibi  Suarezius  authenticam  illam 
interpretationem  quae  fit  auctoritate  legislatoris  et  habet  vim 
legis,  per  oppositionem  ad  doctrinalem^  quae  fit  ex  privata 
cujusque  auctoritate.  Notandum  tamen  est  ibi  a  Suarezio 
non  expendi  quaestionem  particularem  de  S.  Gongregalionis 
Goncilii  declarationibus.  Imo  sub  citato  numero  videtur  loqui 
de  interpretationibus  quae  legem  ex  parte  mutant. 

Bonacina  de  iis  est  qui  aperte  secundam  sententiam  se- 
quuntur.  Sicenimhabet^^^eZ^^^J^^^^jdisp.  1,  qusest.  1,  puncto 
8,  n.  4) :  «  Dubium  est  quam  vim  habeant  declarationes 
«  illustrissimorum  Gardinalium  :  utrum  videlicet  vim  legis 
«  habeant  et  obligent  tanquam  leges  ;  an  potius  censeantur 
<  tantummodo  interpretationes,  et  probent  solum  tanquam 
«  opiniones  sapientissimorum  patrum  et  doctorum. 


302  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  Respondent  aliqui(l)  doctores,  declarationes  illustrissi- 
«  morum  Cardinalium  vim  legis  habere. . .  Ego  vero. . .  censeo 
a  vim  legis  non  habere,  antequam  sufficienter  proponantur 
«  et  pubiicentur.  »  Pro  eadem  sententia  citantur  Sanchez, 
Diana,  Layman,  Pellizzarius  et  alii  nonnulii  theologi. 

Qu^sTio  IV^  —  Qucenam  sit  sancti  Ligorii  doctrina  ?  — » 
I.  Sic  habet  libro  I,  n.  106  :  «  An  declarationes  Sacrse  Con- 
«  gregationis  Cardinalium  vim  legis  habeant  ?  NuUi  dubium, 
«  quod  pro  casibus  particularibus  pro  quibus  fiunt,  obli- 
«  gant  ut  leges...  Dubium  est  an  obligent  pro  casibus  simi- 
<c  libus?  Duplex  est  sententia ;  utraque  probabilis,  ul  recte 
t  dicunt  Salmanticenses... 

«  Prima  sententia  asserit,  quod  tales  declarationes,  si 
«  sint  munitae  sigillo  et  subscriptione  Eminentissimi  Cardi- 
e  nalis  pra^fecti^  robur  habent  obligandi  omnes...  Nec  obstat 
«  non  esse  promulgalas... 

«t  Secunda  vero  sententia  dicit,  quod  licet  tales  declara- 
«  tiones  magni  sint  ponderis  uon  obligent  tamen  universe, 
«  nisi  non  solum  Papa  consultoet  mandante  editae,  sed  etiam 
«  ejus  mandato  speciali  solemniter  promulgatae  pro  tota  Ec- 
«  clesia,  ita  ut  praecipiat  Pontifex  ab  omnibus  illas  obser- 
«  vari.  » 

Pariter  in  opere  Homo  ApostoUcus  (tractatus  de  LegiluSj 
c.  3,  n.  34)  utramque  sentenliam  exponit  tanquam  proba- 
bilem. 

Ibidem  autem  (n.  73  et  74),  ad  quaestionem,  cc  an  decla- 
ratio  quae  fit  a  Papa  circa  aliquam  legem  indigeat  promul- 
gatione,  »  ita  respondet :  «  In  hoc  distinguendum :  decla- 
«  ratio  altera  est  fure  taliSj  altera  non  pure  talis,  et  potius 
«  dicenda  interpretatio.  Declaratio  pure  talis  ea  est  cujus 
«  sensus  a  principio  est  imbibitus  clare  inlege;  verbi  gratia, 
«  si  dubitatur  an  sub  nomine  filii  veniat  filius  naturalis 
«  tantum,  an  etiam  adoptivus,  et  legislator  declarat  intelligi 
«  tantum  naturalem :   tunc  declaratio  est  de  sensu   clare 


(1)  Haud  recte  utitur  Bonacina  vocabulo  aliqui,  si  revera  itasentiant 
eommuniter  graviores  ac  pra-cipui  canonistae^  ut  asserit  Zamboni. 


PARS    TERTIA.  305 

«  imbibito  in  lege .  Beclsirsitio  non  pure  ^^Zf^,  seu  interpre- 
«  tatio,  est  illa  cujus  sensus  non  est  imbibitus  clare  in  lege, 
«  sedcirca  illum  plures  adsunt  opiniones,  et  solum  percipi- 
«  tur  ex  argumentis :  verbi  gratia,  si  sub  nomine  patris 
«  comprehendituravus  ;  et  an  sub  nomine  ^or^^^  intelligen-^ 
«  da  sit  mors  civilis^  perpetuus  carcer  etc,  cum  recurratur 
«  ad  impropriam-significationem. 

«  Hoc  posito,  dicemus,  cum  Suaresio. . . .,  declarationem 
«  pure  talem  non  opus  habere  promuigatione^  sed  obligare 
«  omnes  ad  quos  illius  pervenerit  notitia :  cum  non  sit  lex 
«  nova.  Declaratio  ^o^  ^z^r^  Y(^Z^5  indiget  promulgatione  ut 
«  obliget,  quemadmodum  quaelibet  alia  lex^  quia  haec  ha- 
«  betur  tanquam  nova  lex.  » 

Hanc  sancti  Ligorii  distinctionem,  inter  declarationes 
pure  tales,  et  non  pure  lales,  intellexit  auctor  dissertationis 
cujusdam  (\n  o^ovo  Melanges  theologigues ^  1'®  serie  1847^ 
pag.  72,  editionis  1851;,  ita  vXj^ure  tales  eae  essent  quae  de- 
clarant  legem  claram  et  nulla  declaratione  indigentem.  Undo 
concludit  Sacrae  Congregationis  declarationes^  utpote  quae 
versantur  circa  leges  de  quarumsensucontrovertitur  et  ex- 
tat  dubium,  esse  referendas  ad  eas,  quas  sanctus  Ligorius 
vocat  non  pure  tales,  et  pro  quibus  dicit  necessariam  esse 
promulgationem  :  sicque  sanctum  Ligorium  iis  annumerat, 
qui  S.  Congregationis  declarationibus  vim  legis  denegant. 
At  S.  Ligorius  per  illa  verba,  cujus  sensus  est  imbihitus  cla- 
re  in  lege^  non  videtur  intellexisse  sensum  legis  ita  clarum 
ut  dubitationem  excludat,  siquidem  supponit  e  contra  dubi- 
tari  de  sensu  legis;  controverti,  v.  g.,  an  sub  nomine  filii 
comprehendatur  necne  filius  adoptivus.  Unde  potius  dicen- 
dum,  sanctum  Ligorium  idem  intellexisse  per  declarationes 
nm  pure  toJes,  quod  Fagnanus  et  alii  intelligunt  per  decla- 
rationes  extensivas^  seu  legem  aliqua  ex  parte  mulantas; 
quas  concedunt  vim  legis  non  sortiri,  nisi  promulgentur. 

n.  Nisi  ergo  Sanctus  Ligorius,  qui  plura  scriptorum  suo- 
rum  loca  ipsemet  retractavit  et  reformavit,  iliud  ipsum  quod 
de  praedictarum  declarationum  auctoritate  dixerat^  cor- 
rexisset  ac  emendasset,  recensendusforetinterscriptores,qui 
utramque  sententiam  habent  tanquam  probabilem.  Atvero^ 


304  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

III.  Intellexit  sanctus  vir,  se  a  vero  errasse,  tradendo  tan- 
qiiam  probabilem,  opinionem  eorum  qui  dictis  declaratio- 
nibus  non  promulgatis  vim  legis  denegant.  Quapropler,  in 
elencJw  quoestionum  reformatarum^  (serie  secunda,  sic  ins- 
<3ripta:  Adduntur  alicB  recentes retractationes  oinnionum^qu(B 
injprcBcedente  editione  recensentur)  idcorrexit  inhunc  modum 

«  Quceres  II^  an  declarationes  Sacrae  Congi^egationis 
^  Cardinalium  vim  legis  habeant?  Plures  auctores  negant, 
«  nisi  editae  sinl,  non  solum  consulto  Pontifice,  sed  etiam 
«  mandante  ut  ipsse  solemniter  per  totam  Ecclesiam  pro- 
«  mulgentur(libro  1,  n.  116,  versus  Quoeres2''). 

Addendum  tamen  est^  quod  hujusmodi  declarationes,  qu(B 
«c  jam  in  Ecclesia  universaliter  divulgatcB^  et  facto  sic  pro- 
«  mulgat(B  fuerint  usu  plurium^  vel  relatione  auctorum  com- 
«  muniter  ipsas  referentium^  h(Bsatis  omnes  fideles  obstrin- 
«c  gunt.  » 

Valde  notatu  digna  est  haec  retractatio,  quam  ignorasse 
videtur  auctor  supradictae  dissertationis,  in  opere  periodico 
Melanges  theologiqu.es  m^Qvidd.  Ibienim  expresse  docet  Sanc- 
tus  Ligorius,  obligatorias  esse  dictas  declarationes,  ex  hoc 
ipso  quod  communiter  a  privatis  auctoribus  referantur. 
Proinde  tenet,  necessariam  non  esse  promulgationcm  pro- 
prie  dictam  ;  cum  divulgatio  declarationum  Sacrae  Congre- 
gationis  per  privatorum  scriptorum  citationes,  nequaquam 
sit  vera  promulgatio;  quam  tamen  veramet  proprie  dictam 
promulgationem  requirunt  secundae  sententiae  defensores. 
Unde  ibi  Sanctus  Ligorius  non  jam  ut  prolabilem  tradit 
hanc  secundam  sententiam ;  sed  aperte  illam  deserit  ac 
proscribit. 

IV.  Exposita  S.  Ligorii  doctrina  quoadrem  ferenon  differt 
ab  ea  quam  et  nos  hic  sustinemus.  Nostra  enim  thesis  haec 
est:  «  Universaliter  obligant  dictae  declarationes,  etsi  non 
«  promulgatae,  dummodo  de  ipsis  certo  constet.  »  Ordinarie 
autem  non  certo  constat  de  istis  declarationibus,  nisi  saltem 
a  pluribus  scriptoribus  ac  libris  fide  dignis  referantur  ;  ac 
proinde  nisiadsit  hoc  ipsum,  quod  sufficiens  existimat  Sanc- 
tus  Ligorius  ad  oistringendos  fidel.es  omnes. 

Equidem  juxta  nostram  thesim,  certo  etiam  constabit  de 


PARS    TERTIA.  305 

declaratione  a  secretario  subscripta  et  sigillo  consueto  obsi- 
gnata,  iis  omnibus  qui  eam  videbunt ;  quamvis  nondum  per 
notos  libros  et  scriptores  coeperit  citari  ac  referri.  At,  si  obli- 
get  declaratio  ex  eo  quod  a  pluribus  auctoribus  referatur,  non 
est  cur  non  obliget  personas  omnes,  quae  propriis  &uis  oculis 
authenticum  ejus  instrumentum  viderint.  Posito  enim  quod 
non  requiratuf  ad  obligandum  proprie  dicta  promulgatio, 
sufficere  debet  quilibet  modus,  certitudinem  de  ipsis  acqui- 
rendi.  NuUus  autem  melior  modus,  quam  authenticum  ins- 
trumentum  propriis  oculis  conspicere. 

Qu^sTio  V\  —  Quis  sit  pmcipuus  difficultatis  nodus^l  — 
Hujusce  controversiae  difficultas  in  eo  praecipue  versatur, 
quod,  ex  recepta  communiter  doctrina,  leges  humanae  pro- 
mulgandae  sint^  ut  obligare  incipiant ;  ita  ut  ante  promul- 
gationem,  ne  eos  quidem  qui  illasnoruntjObstringant:  aliunde 
vero  legis  dubiae  interpretatio  seu  declaratio,  principis  auc- 
toritate  facta,  novae  legi  prorsus  videatur  aequivalere  ;  ita 
ut  et  ipsa  ad  obligandum  promulgatione  indigere  censenda 
sit. 


CAPUT  II. 


EXPENDITUR  AN  CERTUM  SIT,  PROMULGATIONEM  AD  LEGIS  ESSEN- 
TIAM  PERTINERE,  AG  ESSE  RIGOROSE  ET  SEMPER  NEGESSARIAM 
UT  LEX  OBLIGET. 


In  praesenti  controversia  circa  valorem  declarationum  Sa- 
crae  Congregationis  Concilii,  non  desunt  scriptores,  qui  tan- 
quam  inconcussum  et  indubitatumprincipium  ponant,  ad  le- 
gisessentiampertinerepromulgationem/iidiWi  nunquam  obli- 
gare  ulla  lex  humana  valeat,  nisi  promulgata.  Verum  in  hoc 
ipsos  errare,  ac  contrarium  potius  tenendum,  sequentibus 
propositionibus  evincitur. 

30 


306  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

Propositio  P.  —  An proynulgatio  ad  ipsammet  legis  esse^rt^ 
tiam  fertineat,  inter  doctores  controvertitur.  —  I.  Sic  habet 
Leurenius :  «  Constat  ex  ipsa  voluntate  legislatorum  seu  ex 
«  ipsa  determinalione  principum,  non  obligare  leges  hu- 
«  manas,  tam  canonicas  quam  civiles,  nisi  adhibita  aiiqua 
«  solemni  promulgatione :  quidquid  sit  de  eo,  utrum  hoc  ideo 
«  voluit,  quia  aliter  non  possunt,  quia  aliter  iis  jurisdictio  a 
«  Deo  vel  a  republica  coUata  non  fuerit,  quam  cum  hac  limi- 
«  talione,  ut  si  vehnt  obhgare  subditos,  manitestent  exte- 

<  rius  hanc  suam  volitionem  hac  vel  illa  solemnilale  :  utide 
«  facto  contigisse  nonincongruepraesumitur,  vel  ex  hoc  quod 
n.  lexsitregula  pubhca  totius  communitatis;  adeoque  conve- 
€  niens  sit  ut  ea  sensibili  applicatione  applicetur  toti  commu- 
«  nitati,  hoc  est,  ita  uno  actu  publicetur,ut  dein  omniacom- 
«  munitatis  membra  facilein  ejusnolitiam  devenire  possint. 
«  Cum  interim  negari  non  possit,  potuisse  rempublicam  tali 

<  modo  dare  legislatori  jurisdictionem,  ut,  si  vellet,  obli- 
«  garet  subditos,  cum  primum  illis  constaret  de  ejus  voli- 
c<  tione,  etiam  sine  soiemni  promulgatione.  »  {Forum  eccle- 
siasticum^  libro  1,  quaeslione  40,  n.  1  ) 

Admittit  ergo  Leurenius  necessariamesse  promulgationem 
ex  ea  ratione,  quod  legislatores  de  facto  nolint  ahter  obligare 
an  autem  possent,  si  velient,  per  leges  suas  non  promulgatas 
obligare,  tanquam  dubiam  qusestionem  relinquit.  Imo  tan- 
quam  certumadmittit,  posse  a  repubUca  legislatori  conferri 
potestatem  per  ieges  non  promulgatas  obligandi :  ac  proinde 
tanquam  certum  admittit,  dari  posse  veram  legem  quae  obli- 
get,  licet  non  promulgata  :  ac  consequenter  tanquam  certum 
admittit,  promulgationem  ad  legis  essentiam  proprie  non  per- 
tinere.  Quod  enim  ad  essentiam  ahcujus  rei  pertinet,  sem- 
per  necessarium  est,  ut  res  illa  existat. 

IL  Sic  habet  Fagnanus  (ad  caput  Quoniam,  de  Constitu- 
tioniius,  n.  51);  cc    Nova  Constitutio,  quamvis  antc  publi< 

<  cationem  non  liget  ignorantes,  saltem  respectu  poenaB, 
«  valet  tamen  etligat  eos  qui  illius  habent  notitiam  ;  ut  vi- 
«  detur  textus  in  capitel,  de  Concessioneprceiend^B,  libro  6, 
«  Et  videlur  communis  traditio,  ut  patet  ex  allegaiis  per 
«  Felinum...  Quando-quidem,  secundum  Federicum  de  Se- 


PARS    TERTIA.  307 

«  nis..,  ne  nova  quidem  lex  seu  Constitutio  requirit  ad  sui 
«  essentiam  publicationem  ;  sed  tantum  ad  effectum  ut  liget 
«  ignorantes :  et  sequitur  Abbas,  Gonsilio  5,  in  principio 
«  libri2.  » 

Ergo  revera  tenent  doctores  multi,  promulgationem  ad 
legis  essentiam  non  pertinere.  :^ 

IIL  At  nec  desunt  qui  contrarium  defendant;  prout  satis 
testantur  haec  Suaresii  verba :  «  Haec  conditio  {nempe  ut 
«  lex promulgetur)  fere  ab  omnibus  doctoribus  ad  comple- 
«  mentum  legis  postulatur,  ut  videre  licet  in  divo  Thoma 
«  (q.  90,  art.  4),  et  aliis  scriptoribus...  Ut  lex  plene  consti- 
«  tuta  sit,  oportet  ut  habeat  efficaciam  obligandi ;  sed  hanc 
«  non  habet  donec  promulgetur ;  ergo,  donec  promulgetur 
«  non  est  vera  lex,  ac  subinde  promulgatio  est  de  ratione 
«  legis.  Major  constat  quia...  ifmor  etiam  probatur,  quia 
«  ut  regula  de  se  obliget,  oportet  ut  quantum  ex  parte  sua 
«  sit  sufficienter  proposita.  Est  autem  lex  regula  non  pro 
«  una  vel  altera  persona,  sed  pro  tota  communitate  lata ; 
«  ergo  debet  esse  proposita  publico  modo  et  communitati 
«  accommodato :  talis  porro  publicatio  seu  propositio  pro- 
«  mulgatio  appellatur  »  {de  Legilus^  libro  \,  cap.  9,  n.  i 
et3). 

Ergo  revera,  num  promulgatio  ad  legis  essentiam  perti- 
neat,  inter  doclores  controvertitur. 

Propositio  II\  —  Hodie  pro  vera  tenenda  mdetur  senten- 
tia^  qiice  negat  jpromulgationem  ad  legis  essentiam  pertinere. 
—  Quandoenim,  extante  doctorum  controversia,  SedesApos- 
tolica  alteram  e  duabus  sententiis  aperte  suam  facit  per 
Pontificiam  aliquam  Constitutionem,  deserenda  estopposita. 
Id  porro  contigit  quoad  Pontificias  illas  Constitutiones, 
quae  regulcB  Cancellariod  vocantur,  quas  edit,  aliquid  immu- 
lando  vel  addendo,  unusquisquePontifex,  proximo  post  a«- 
sumptum  summum  Pontificatum  die,  adsuum  usque  obitum 
duraturas.  Vehementer  ab  antiquis  canonistis  fuit  disputa- 
tum,  an  ante  promulgationem,  et  a  quo  tempore  obligare 
incipiant.  «  Alii  dixerunt  a  die  publicationis  :  ahi  a  die  ea- 
rum  editionis  seu  compositionis  :  alii  vero  a  die  assump- 
tionis  ad  Pontificatum...  Hbdie  vero  certum  est,  quod  re- 


308  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

€  gulae  statim  usque  a  crastinoas  sumplionis  ad  Pontifi- 
«  catus  apicemligareincipiunt,  licet  non  sint  adhuc promul" 
€  gat(B  y>  (Riganti  ad  procemium.  n.  37  et  38).  Constat  ex  ip- 
sarum  frocBmio^  in  quo  sic  decernitur:  «  Sanctissimus  in 
€  Ghristo  Pater  et  Dominus  Noster  N,  divina  Providentia 
€  Papa  N,  in  crastinum  suae  assumptionis  ad  summi  Apos- 
c  tolatus  apicem..,  reservationes^  Constitutiones  et  regulas 

<  infra  scriptas  fecit,  quasetiam..,^^^^^^^,  licet nondum pu- 
«  Uicatas^  et  suo  tempore  duraturas,  observari  voluit.  » 
Voces  istse  licet  nondum puUicatas^^b  Urbano  VIII  primum 
appositae  fuerunt,  ad  tollendam  supradictam  controversiam. 

<  Caeterum  quamvis   regulae  nondum  publicatae   Hgent,  id 
«  tamen  intelligitur  quoad  effectum  nuUitatis  actus  in  con 
«  trarium  gesti ;  secus  quoad  poenas  incurrendas  j>  (Riganti, 
ad  'procemium^  n.  41). 

Remanet  ut  ostendamus,  merito  inde  concludi,  universa- 
liter  obligare  posse  leges  non  promulgatas. 

l^  Controvertitur  an  vercB  leges  sint  illae   Constitutiones 
quae  non  feruntur  in  perpetuum.  Etin  parliculari  extatcon- 
troversia  quoad  regulas  Cancellariae,  ob  hoc  ipsum  quod  ex 
pirent  per  mortem  uniuscujusque  Pontificis.  Quam  contro- 
versiani  sic  exponit  Suarez  [de  Legihus^  I.  1,  c.  10,  n.  4) 
c  Duae  possunt  referri  opiniones:  Prima  negat  perpetuitaten 
«  aliquam  esse  de  ratione  legis  humanae.  Ita  sentit  glossa.. 
«  Expressius  id  docet  Gomez  (in  proemio  ad  Regulas  Can 
«  cellaricB^  q.  2,  ad  2).  Polestque  probari  primo^  quia  ne( 
«  Isidorus,  nec  divus  Thomas  hanc  conditionem  posuerun 
c<  inter  requisita  ad  legem  humanam.  Secundo,  quia  sola  du 
«  ratio  esl  valde  accidentaria,  pendetque  ex  principis  vo 
«  luntate;  undesilex  generaliter  feratur,  licet  pro  certo  tem 
«  pore  feratur,  erit  vera  lex  :  nam  aeque  obiigabit  et  habebi 
«  omnes  alios  effectus  legis.  Tertio  afferuntur  exempla,  e 
'«  capite...,  et  ex  regulis  Cancellariae,  quae  leges  sunt,  lice 
«  non  sint  perpetuae.  Secunda  sententia  affirmat  perpetuits 
«  tem  esse  de  ratione  legis,  statuti  seu  constitutionis.  »  Al 
latis  hujus  posterioris  sententiae  rationibus,  concludit  Su 
rez  legem  ad  certum  tempus  duraturam  non  esse  legem,  i 
strictiore  hujus  vocis  acceptione  ;  esse  tamen  legem  in  ver 


PARS    TERTIA.  309: 

aliquo  sensu  :  c<  Potest  supremus  princeps  decretum  seu  prae- 
€  ceptum  ferre,  declarans  velle  ut  duret  pro  tempore  vitse 
«  suae  et  non  amplius,  et  quod  in  caeteris  habeat  virtutem  et. 
«  efficaciam  legis...  Tunc  autem  revera  illa  non  esset  sim- 
«  pliciter  lex^  qmlis  nunc  significatur  hoc  nomine  dbsolute 
«  stmptOj  sed  esset  \ex  secundum  quid,  vel  (ut  sic  dicam) 
«  per  dispensationem  quamdam.  »  (Loco  citato,  n.  16).Quod 
ergo  regulae  Cancellarise  sint  proprie  dictae  leges,  controver- 
titur. 

2''  Controversia  ha3c  nequaquam  impedit  quin  ab  ipsis 
ad  veras  leges  fieri  possit  illatio,  quoad  excludendam  pro- 
mulgationis  necessitatem .  Nam,  excepta  hac  circumstantia^ 
quod  cessent  per  mortem  Pontificis,  in  reliquis  eamdem  ha- 
bent  efficaciam,  fatentibus  omnibus,  ac  caeterse  proprie  dictae 
leges.  «  Hujusmodi  Constitutiones  et  regulse  vim  legis  ha- 
bent  »  ait  Riganti  {ad  proo^mium,  n.  26;,  Et  in  particulari 
certum  est  eas  esse  universaliter  oUigatorias .  Hinc  si  nc- 
cessaria  esset  promulgatio  ut  lex  obligaret,  necessaria  etiam 
foret,  ut  regulae  Cancellariae  obligarent.  Nulla  enim  allega- 
tur  ratio  ad  probandam  promulgationis  necessitatem  quoad 
leges,  quae  eodem  modo  non  urgeat  quoad  regulas  Cancella- 
riae.  Sed  necessaria  non  est  promulgatio  ut  regulae  Cancel- 
lariae  obligent,  prout  constat  expressa  Sedis  Apostolicae  sanc- 
tione  ;  ergo  nec  essentialiter  requiritur  ut  proprie  dictae  le- 
ges  obligare  possint. 

Hinc  citata  verba  UrbaniVHI,  dhservari  voluit^  licetnon- 
dum  pullicatas^  mihi  videntur  probabilitatem  omnem  ade- 
misse  opinioni  quae  tenebat,  promulgationem  adlegis  essen- 
tiam  pertinere. 

Propositio  HP.  —  Ordinarie  necesse  est  legesj^romulgari  ; 

non  oi  legis  essentiam ;  sed  quia  si  secus  fieret^  sequerentur 

plerumque  notalilia  quoad   communitatem  detrimenta.  — 

Nam  si  lex  absque  promulgatione  obligaret  subditos  statim 

acde  ipsa  notitiam  haberent,  sequeretur  regulariter  loquendo 

aliquid  injustum  vel  communitati  noxium.  Supponamus  le- 

,  gem  aliquod  onus  imponentem  ;  verbi  gratia,  qua  prohibea- 

[  tur  sub  poenis  venatio  aut  piscatio  certis  anni  temporibus  : 

I  si  ejusmodi  lex  obhgaret  absque  promulgatione,  ea  obstrin- 


310  TRACTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

gerentur  ii  subditi  ad  quorum  notitiam  pervenisset,  non  alii, 
proinde  onus  non  aeque  omnibus  imponeretur,  quod  est 
contra  justitiam  distributivam.  Insuper  causa  multis  prsebe- 
retureludendi  legem,  fingendo  se  eam  ignorasse.  Item  sup- 
ponatur  lex  contractum  aliquem  irritans  ;  verbi  gratia,  lex 
clandestina  matrimonia  annullans  :  si  obliget  absque  pro- 
mulgatione,  et  statim  ac  lata  est  matrimonia  irritet^  multa 
nulliter  contrahentur  matrimonia  ;  quia,  nisi  fiat  solemnis 
publicatio  hujus  legis,  multi  eam  ignorabunt.  Ex  illa  autem 
tot  matrimoniorum  irritorum  quanta  oriri  possint  mala  ac 
detrimenta^  nemo  non  videt.  Et  generatim  si  variae  recen- 
seantur  humanarum  legum  species,  reperietur  secuturum 
regulariter  loquendo  aliquid  injustum^  vel  communitati 
noxium,  si  absque  promulgatione  obligarent. 

Dicimus  tamcn  regulanter  loquendo  :  nam  tales  esse  pos- 
sunt  alicujus  legis  materia  et  circumstantiae,  ut  nihil  injusti, 
nihil  quoad  communitatem  nocumenti  sequatur,  ex  eo  quod 
illa  lex  ante  promulgationem  vim  habeat :  et  lales  sunt  re- 
gulae  Cancellariae,  de  quibus  supra  dictum  est.  Quia  nempe 
solent  singuli  Pontifices,  statim  post  assumptum  Pontifica- 
tum,  eas  renovare,  et  hoc  notum  est  in  toto  christiano  orbe, 
nuUum  sequitur  detrimentum  ex  eo  quod  ante  promulgatio- 
nem  vim  habeant. 


CAPUTIII. 


UT  UNIVERSALITER  OBLIGENT  LEGUM  DUBIARUM  DECLARATIONES, 
LEGISLATORIS  AUGTORITATE  FACT^  NEGESSARIA  NON  ESTEARUM 
PROMULGATIO. 


Propositki  P.  —  Requirit  jus  naturale  ut  penes  legislor 
torem  sit  aliquod  medium  universaliter  olligatorias  reddendi 
legum  dubiarum  declarationes.  —  Nam  id  vult  Deuset  re- 
quirit  jus  naturale,  quod  omnino  necessarium  est  ab  bonum 


PARS    TERTIA.  311 

commune,  atque  ad  rectam  communitatis  gubernationem. 
Atqui  revera  exigit  bonum  commune  et  recta  communitatis 
giabernatio,  ut  possit  legislator  legum  dubiarum  sensum  de- 
clarare,  et  ejusmodi  declarationes  obligatorias  reddere. 
«  Nam  iisec  est  liumana  conditio,  ut  vix  possit  homo  tam 
«  perspicuis  verbis  sensum  suum  explicare^  quin  ambigui- 
^  tates  et  dubia  nascantur  ;  praesertim  quia  lex  humana  lo- 
«  quitur  breviter  et  in  generali ;  et  in  applicatione  ad  varios 
«  casus  in  particulari  oriuntur  frequenter  dubia.  »  (Suarez, 
de  Legibus^  I.  6,  cap.  l^  n.  5.)  Aliunde  autemlex  dubia,  ex 
hoc  ipso  quod  sit  dubia  et  controversa,  non  obiigat  neque 
ad  culpam  neque  ad  poenam.  Aliunde,  quandiu  lexrema- 
net  dubia,  hoc  ipso  dubium  et  controversiis  obnoxium  re- 
manet,  an  validi  vel  irriti  sint  actus  contra  illam  gesti  ;  ex 
quo  facile  oriuntur  et  perpetuo  recurrent  lites,  Ergo  nisi  pos- 
^et  legislator  legum  dubiarum  sensum  declarare,  et  ejusmodi 
doclarationes  universaliter  obligatorias  reddere,  non  haberet 
sufficientem  potestatem  ad  promovendum  bonum  commune 
et  recte  gubernandam  communitatem.  Ergo  debet  extare 
aliquis  modus,  quo  valeatdictas  declarationes,  universaliter 
obligatorias  reddere.  Estque  id  caeteroquin  extra  controver- 
siam  ;  etdisputatur  dumtaxat,  quisnam  sit  iste  modus  ;  aliis 
asserentibus  necessariam  esse  promulgationem,  et  aliis  id 
ipsum  negantibus.  «  Certum  est,  inquit  Suarez,  dari  posse 
<c  interpretationem  aliquam  legis  quae  auctoritatem  legis  ha- 
«  beat  ;  hanc  vero  fieri  non  posse  nisi  vel  ab  ipsomet  legis- 
«  latore,  vel  successore. ..  Tota  assertio  facilc  probatur,  q^uia 
«  mterj^retatio  h(Bcs(B;pe  est  necessariaad  ionum  commune.  » 
{JDe  LegiluSy  libro  6,  c.  1,  n.  2;. 

Propositio  IP.  —  Requirit  jus  naturale  ut  legum  duiia- 
rum  declarationes^  legislatoris  auctoritate  factcB^  universa- 
liler  obligare  mleant^  quin  promulgentur ,  —  Nam  requirit 
jus  naturale  vultque  Deus  legislatorem  ea  muniri  potestate 
sine  qua  sequeretur  communitatis  detrimentum,  et  qua  po- 
sita  non  sequitur  detrimentum  sed  magna  utilitas.  Atqui. 

!•  Nisi  posset  legislator  per  declarationes  non  promulgatas 
universaliter  obligare,  sequerentur  incommoda  et  detrimenta. 
Nam  tunc  non  posset  legislator  ejusmodi  declarationes  uni- 


312  TRAGTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

versaliter  obligatorias  reddere,  nisi  eas  solemniter  promul- 
gando.  Et  cum  aliunde,  ex  dictis  sub  praecedenti  proposi- 
tione,  tolli  debeant  dubia  ejusmodi  circa  sensum  legum^  de- 
beret  legislator  tot  Constitutiones  solemniter  promulgare  ad 
diluenda  illa  dubia,  quotessent  leges  interpretatione  indigen- 
tes  etde  quarum  vero  sensu  controverteretur.  Porro  id  in- 
gens  secum  traheret  incommodum,  praesertim  si  agalur  de 
Ecclesia,  quae  tantolegum  numero  regitur.  Etenim  summuni 
onus  foret,  si  deberet  Summus  Pontifex  omnes  legum  du- 
biarum  interpretationes,  per  totidem  Pontificias  BuUas  so- 
lemniter  publicare.  Perpendatur  quot  intervenerint  declara- 
tiones  quoadTridentinadecreta  recteintelligenda  :  item  quot 
emanaverint  a  S.  Rituum  Congregatione  circa  sensum  ru- 
bricarum,  et  aliarum  Apostolicarum  Constitutionum,  de  sa- 
cris  recte  peragendis  decernentium.  Insuper  dictae  declara- 
toriae  Constitutiones,  utpote  quae  more  legum  promulgaren- 
tur,  non  breviter  per  verba  negative  vel  affirmative  (ut  ad 
casus  particulares  solent  sacrae  Congregationes),  sed  cum 
solitis  legum  ecclesiasticarum  clausulis  edi  deberent,  et  to- 
tam  aliquamcasuumpossibilium  speciem  clare  et  per  longum 
exprimereiet  circa  verbajquae  in  ipsis  adhiberenlur  novaori- 
rentur  dubia,  quae  pariter  novis  Bullis  solemniter  pubUcandis 
essent  diluenda.  Quis  non  videat  ingentem  inde  in  Ecclesiae 
regimine  orituram  difficultatem  ? 

II.  E  contra,  in  hypothesi  quod  valeat  legislator  legum 
dubiarum  declarationes  absque  promulgatione  obligatorias 
facere,  omnibus  incommodis  facile  occurritur.  Nam  tunc 
poterit  legislator  aliquod  tribunal  seu  aliquem  jurisperito- 
rum  coetum,  ad  decidenda  circa  legum  sensum  dubia  insti- 
tuere,  et  ejusmodi  declarationes  suas  facere  ;  edicendo  vide- 
licet,  semel  pro  semper,  velle  se  ut  leges  juxta  hasce  decla- 
rationesintelliganturetserventur.  Supervenient  tunc  quoad 
singula  emergentia  dubiaac  jurgia  decisiones  :  haspaulatim 
canonistae  ac  theologi  notas  habebunl,  et  in  suis  libris  refe- 
rent ;  sicque  certus  evadet  legum  sensus,  et  controversiis 
ac  litibus  finis  imponetur. 

Quod  revera  sic  possint  sufficienter  toili  dubia  ac  lites 
circa  legum  dubiarum  sensum;  negari  non  potest  ;  quia  ab 


PARS  TERTIA.  313 

actu  ad  posse  valet  consecutio.  Porro  antiqui  imperatores^ 
romani  ita  fecerunt :  nam  Resj^onsa  Prudentum^  id  est, 
jurisconsultorumquos  ad  declarandum  legum  sensum  consti- 
tuerant,  vim  legis  universalis  habebant,  siquidem  judicibus 
vetitumerat  ab  eis  recedere  :  et  tamen  non  promulgabantur; 
sed  eorum  notitia  paulatim  acquirebatur  ;  quae  divulgatio 
sufficiens  erat  ad  tbllendas  lites  et  determinandum  legum 
sensum.  Imo  et  hunc  effectum  obtinent  hodie  sacrae  Congre- 
gationis  Conciiii  declarationes,  quamvis  non  promulgatae. 
Innumerae  sunt  dubitationes  et  lites  quae  jamdudum  moveri 
desierunt,  ob  id  solum  quod  a  sacra  Congregatione  Concilii 
fuerunt  decisae,  et  ejusmodi  decisiones  per  scripta  et  citatio- 
nes  doctorum  fide  dignorum,  fuerunt  ita  divulgatae,  ut  de 
earum  aulhenticitate  rationabiliter  dubitari  nequeat.  Et 
quamvis  adhuc  nonnulli  (perpereim  quidem  ut  infra  dicetur) 
hisce  declarationibus  vim  legis  universalis  in  speculatione 
denegent,  in  praxi  tamen  non  audent  contra  certo  notas 
ejusmodi  declarationes  agere. 

Unde  revera  per  ejusmodi  declarationes,  licet  non  promul- 
gatas,  sufficienterattingit  SummusPontifex  intentum  finem, 
dubia  et  lites  circa  ecclesiasticarum  legum  sensum  remo- 
vendi. 

Ergo  utile  et  conveniens  est  ut  possit  legislator  declara- 
tiones  non  promulgatas  universaliter  obHgatorias  facere : 
aliunde  nisi  id  posset  sequerentur  difficultates  et  incommoda : 
ergo  postulat  bonum  commune,  ac  proinde  requiril  jus^ 
naturale,  ut  possit  legislator  non  promulgatis  etiam  legum 
dubiarum  declarationibus  vim  universalis  legis  communicare. 

Ohjicies  1°.  —  Si  declaratio  non  promulgata  vim  legis 
universalis  haberet,  frequenter  contingeret^  ut  aUqui  pauci 
eam  noscentes  obligarentur,  dum  alii  quam  multi,  utpote 
eam  ignorantes,  hac  obUgatione  liberi  forent  :  atqui  hoc 
foret  noxium  :  ergo  admittenda  non  est  dicta  legislatoria 
potestas. 

Resj^ondeo  :  Primo^  contingeret  etiam  frequenter  ut  multi 
ignorarent  declarationem  promulgatam,  ac  proinde  iila  non 
obstringerentur  :  unde  adest  magna  ex  parte  objectum 
inconveniens,  etiam  in  hypothesi  quod  declarationes  neces- 


314  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

«ario  promulgandae  sintut  obligent.  Secundo^  nego  minorem; 
id  est,  sequi  inde  aliquid  noxium.  Sequitur  tantum  eos  qui 
Sacrse  Gongregationis  declaralionem  ignorant,  posse  adhuc 
sineculpa  agere  perindeac  silex  dubia  remansisset,  etnulla 
intervenis^et  decisio  ;  paucos  autem  alios  teneri  notam  deci- 
sionem  servare.  Paulalim  autem  discrimen  istud  evanescet; 
quia  tum  a  scriptoribus  ecclesiasticis,  tum  aliis  modis  decla- 
ratio  divulgabitur.  Porro  nedum  inde  aliquod  sequatur 
notabile  damnum,  sequuntur  e  contra  supra  expositae  utili- 
tates. 

Propositio  III'.  —  Requirit  jus  naturale  ut  dictcB  decla- 
rationes  vim  haheant^  etiam  quoad  actus  proeteritos  ;  id  est^ 
ut  omnes  oUigent  ad  habendos  dictos  actus  tanquam  validos 
vel  irritos,  prout  validi  vel  irriti  declarantur.  —  Nam  id 
vult  Deus  et  requirit  jus  naturale,  quod  requirit  bonum  com- 
mune  :  atqui  bonumcommune  requirit,  ut  dictae  declaratio- 
nes,  non  tantum  obligatoriae  sint  quoad  futurum,  sed  etiam 
et  praecipueut  obligent  ad  liabendos  pro  validis  vel  irritis 
actus  praeteritos,  prout  validi  vel  irriti  declarantur.  Nam 
communitati  summe  noxium  foret  si  non  possent  tolli  dubia 
circa  ejusmodi  actus  et  contractus  jam  initos,  de  quorum  va- 
lore,  ob  obscurum  legis  sensum,  litigatur.  Sit  in  exemplum 
lexTridentina  (sess.  24,  c.  1  de  Reformatione  matrir)ionii) 
irritans  matrimonium,  aliter  quam  prcesente parocho  velalio 
sacerdote  de  ijpsius  parochi  seu  Ordinarii  licentia  contractum : 
orla  est  inter  doctores  controversia,  an  vi  hujus  legis  irri- 
tum  esset  matrimonium  contractum  coram  parocho,  mino- 
ribus  dumtaxat  ordinibus  iniliato :  item  an  valeret  matrimo- 
nium  conlractum  coram  parocho  viri  vel  mulieris^  in  aliena 
parochiacelebratum  :  item  matrimonium  contractum  coram 
parocho  qui  per  vim  interfuit,  etconsensum  non  audivitquia 
sibi  aures  obturavit.  Requirebat  bonum  Ecclesiae,  ut  posset 
certum  fieri,  non  tantum  an  valida  futura  essent  matrimo- 
ixia  quae  in  posterum  ita  contraherentur,  sed  etiam  an  valida 
essent  hoc  modo  jamcontracta.  Eorum  valorem  pronuntiavit 
Sacra  Congregatio  Concilii :  et  intervenerunt  hae  decisiones 
occasionematrimonioruni  jam  contractorum.  Itemnemonon 
perspicit    quam  noxium   foret,    si  non  posset  toUi  dubium 


PARS    TERTIA.  315 

circa  valorem  actus,  quo  quis  obtinuit  beneficium  curatum, 
vel  electus  est  in  vicarium  capitularem,  vel  constitutus  est 
alicujus  dioecesis  Episcopus,  etc.  Et  tamen  ob  subobscuros 
nonnullos  juris  textus  orta  sunt  dubia  de  valore  vel  nuUi- 
tateejusmodi  actuum,  certis  modis  etin  certis  circumstan- 
tiis  gestorum.  Ergo  revera  legislatorispoteslas,universaliter 
obligatorias  faciendi  legum  dubiarum  declarationes,  elsi 
non  promulgatas,  ita  inlelligenda  est,  ut  declarationes  illae 
certam.  etiamfaciant  obligationem,  actus  prseteritos  pro  va- 
lidis  vel  irritis  habendi. 

Hinc  potestatem  suam  non  excessit  imperator  Justinianus, 
quando,  declaratocujusdam  legis  suae  sensu,  ita  subjunxit  : 
Quam  inter^pretationem^  non  in  futuris  tantummodocasibus^ 
verum  etiam  in  pr(Bteritis  etiam  valere  sancimus^  tanquam 
si  nostra  lex  al  initio  cum  interpretatione  tali  promulgata 
fuisseta  nolis  (authentica  de  Muliere  raftum  ^assa,  coUa- 
tione  9). 

Propositio  IV*.  —  In  casu  legis  dulice^  verus  sensus  legis 
determinaturaDeosuj^remo  legislatore^  juxta  declarationemy 
gu(B  jpostea  supervemt  legislatoris  humani  auctoritate,  — 
Etenim  l^  legislatores  humani  non  sunt  infallibiles  in  co- 
gnoscendo  et  declarando  sensu  qui  intentus  est,  quando  pri- 
mum  lex  dubia  fuit  promulgata.  Equidem  si  auctor  iegis 
suam  ipsemet  dubiam  legem  interpretetur,  difficileconlinget 
ab  ipso  non  exprimi  sensum  quem  intendit.  Nihilominus  ab- 
solute  fieri  potest  ut  mentiatur,  dicendo^talem  fuisse  sensum 
suum,  quamvis  sensum  hunc  revera  non  intenderit.  Item 
potest  oblivisci  quem  sensum  intenderit^  et  errare  decla- 
rando  a  se  intentum  fuisse  sensum  quem  non  intendit.  Ast  a 
fortiori  errare  poterunt  ipsius  successores,  asserendo  talem 
fuisse  sensum  ab  auctore  legis  intentum.  NuUa  enim  quoad 
hoc  probari  potest  a  Deo  legislatoribus  humaniis  concessa 
infallibilitas. 

2"^  Ex  praecedentibus  propositionibus  evincitur,  velleDeum 
ut  legum  dubiarum  declarationes,  legislatoris  auctoritate 
factse,  vim  habeant,  tum  in  futuro  ad  obligandum  ad  culpam  et 
poenam^  tum  quoad  actus  praeteritos  ad  ceriam  faciendam  eo- 
rum  validitatem  vel  nuUitatem.  Talem  scilicet  esseDei  volun- 


316  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

tatem,  seu  (quodidem  est)juris  naturalis  dispositionem,  me- 
rito  concluditur  ex  eo  quod  ita  requirat  humanarum  societa- 
tum  commune  bonum. 

3^  Ergo  quoties  edicitur  lex  dubia,  intervenit  Dei  supremi 
legislatorisvoluntaSjSensumdeterminansjuxtadeclarationem 
ab  humano  legislatore  postea  suo  tempore  emittendam.  Id 
aperte  sequitur  ex  eo  quod  velit  Deus  posse  leges  dubias  ab 
humanis  legislatoribus  declarari,  et  ejusmodi  declarationes 
vim  habere^  etiam  quoad  actus  praeteritos.  Posita  enim  hac 
Dei  voluntate  repugnat  legem  non  obligare  juxta  sensum 
legislatoris  auctoritate  declaratum.  Ergo  quoties  lex  dubia 
edicitur,  idem  evenit  ac  si  Deus  his  verbis  sensum  legis  de- 
terminaret :  Eo  qiiodj  lex  sit  duliay  volo  ut  non  oUiget  ad 
culpam  antequam  sensus  ejus  legislatoris  Jiumani  auctori- 
tate  declaretur  :  emissa  autem  Tiac  declaratione,  volo  ut  lex 
juxta  illam  oUiget :  insuper  ut  actus  proeteriti  pro  validis 
velnullis  Jialeantur^  prout  validi  vel  nulliforent^  si  lex  db 
initio  cum  illa  declaratione  prodiisset.  Is  ergo  est  sensus 
legis  dubiae,  a  Deo  supremo  legislatore  intentus. 

4''  Si  fortelegislator  humanus  in  edicenda  lege  dubia,  sen- 
sum  intenderit  diversum  ab  eo  qui  postea  a  succedente  auc- 
toritate  declaratur,  is  sensus  ab  auctorelegisintentus  non  est 
verus  sensus  legis,  et  ejus  voluntas  obligandi  juxta  hunc 
sensum,  est  prorsus  irrita.  Nam  tunc  intervenit  superioris 
auctoritatis  legislator,  nempe  Deus  ;  legem  statim  ab  initio 
irritans,  in  quantum  differt  a  superventura  declaratione ;  et 
eam  moderans  et  determinans  ac  efficacem  reddens  (eo  modo 
quem  diximus)  juxta  futurae  declarationis  sensum.  Proinde 
tunc  verus  legissensus  ille  est  quem  intendit  Deus,  non  quem 
intendit  humanus  legis  auctor.  Unde  tandem  verus  sensus 
ille  est  qui  postea  legislatoris  auctoritate  declaratur. 

5°  Quod  dictus  verus  sensus  ante  declarationem  non  obliget 
ad  culpam  et  poenam,  fit  per  accidens;  nimirum  eo  quo  digno- 
retur  :  sicut  etiam  lex  clara  et  promulgata  non  obhgat  ad 
culpam  etpoenam  eos  qui  eamignorant.  At  dictus  verus  sen- 
sus,  id  est,  postea  legislatoris  auctoritate  declarandus,  eliam 
ante  declarationem  producit  effectus  validitatis  vel  nulUtatis 
actuum ;  ita  ut  nempe  post  declarationem  omnes  teneantur 


PARS    TERTIA.  317 

actus  antea  gestos  pro  validis  vel  irritis  habere,  perinde  ac  si 
lex  cum  ista  declaratione  prodiisset.  Sit  in  exemplum  aliqua 
matrimoniorum  species,  quam  ante  declarationes  non  cons- 
tabat  esseinvalidam.  Post  declaratamnullitatem,tenebuntur 
sic  conjuncti  matrimonium  suum  tanquam  irritum  habere. 
Ergo  sensus  legis  declarationi  conformis,id  estyVerus  sensus 
legis,  jamante  declarationem  effectum  nuUitatis  produxit. 

Propositio  V^  —  Oasu  quo  successive  fiant  duce  declara- 
tiones  contradictoricB  ejusdem  legis  dulix,  si  lex  deiis  sit  qu(B 
effectus  irritantes  non  hdbent^  vult  Deus  ac  requirit  jus 
naturale^  ut  lex  illa  obligetjuxta  priorem  declarationem  quo 
usque  prodierit  posterior :  postea  vero  ut  obliget  juxla  ^poste-- 
riorem.  —  Etsi  rarissimus  sit  ille  casus  duplicis  contradicto- 
riaeinterpretationisquoad  eamdemlegem,esttamen  diligenter 
expendendus^  quia  ex  illo  potissimum  existimant  adversarii 
veram  probari  opinionem  suam.  Distinguimus  autem  leges 
quae  nuUos  effectus  irritantes  habent  (prout  est,  verbi  gratia, 
lex  Episcopis  praescribens  dioecesanae  synodi  celebrationem), 
a  legibus  quae  secum  trahunt  actorum  valorem  vel  nullita- 
tem,  prout  est  lex  matrimonia  clandestina  proscribens  et  an- 
nuUans.Depriori  legum  specie  tantum  sub  praesenti  proposi- 
tionedicimus;casumquoadalteram  speciem  subsequenti  pro- 
positione  discussuri.  Quo  praenotato  conclusionem  sic  proba- 
mus : 

Requirit  jusnaturale  et  vult  Deus,  ut  leges  dubiae  a  legi- 
tima  auctoritate  declarari  possint,  et  ut  ejusmodi  declarationes 
obligatoriae  sint ;  quia  nempe,  ut  supra  ostendimus,  ita  re- 
quirit  commune  humanarum  societatum  bonum. 

Ergo  vult  Deus  ut  in  casu  duplicis  declarationis  contradic- 
toriae,  ambae  obligent,  eo  modo  quo  obligare  possunt.  Non 
possunt  autem  obligare  simul,  cum  sint  contradictoriae;  bene 
vero  successive ;  ergo  vult  Deus  ut  duae  illae  declarationes 
obligent  successive ;  id  est^  prior  usque  dum  emittatur  pos- 
terior;  et  dein  posterior,  cessante  obligatione  juxta  prio- 
rem. 

Unde  in  hoc  casu,  verus  sensus  legis,  id  cst  a  Deo  supremo 
legislatore  intentus,  est  ut  lex  illa  dubia  obliget  successivis 
temporibus  juxta  duas  contradictorias  declarationes.  Et  hoc 


318  TRACTATUS  DE  CURA  ROMANA. 

seniper  concludimus  ex  jure  naturali  ;  ex  eo  quod  scilicet  ita 
requirat  couimune  bonum. 

Propositio  VP.  —  In  casu  dupUcis  contradictoricB  decla" 
rationis  quoad  legem  irritantem,  non  vult  Deus  ut  actus  an- 
teriores  sint  successive  irriti  vel  validi,  juxta  duplicem  de- 
clarationem  :  vult  tamen  ut  suMiti  teneantur  successive  sese 
gerere,  perinde  ac  si  actus  validi  vel  irriti  forent,  juxta 
utramque  declarationem.  —  Sit  in  exemplum  ecclesrastica 
lex,  de  qua  controvertatur  an  aliquam  matrimoniorum  spe- 
ciemirritet  necne.Titius  et  Bertahujus  speciei  matrimonium 
contraxerunt.  Declarat  Sacra  congregatio  valida  esse  hujus 
speciei  matrimonia.  At  postea  eadem  Sacra  Congregatio 
hancsuam  decisionem  corrigens,pronuntiat  ejusmodi  malri- 
moniorum  nullitatem.  Ilunc  casum  objiciunt  adversarii,  ut 
probent  declarationibus  non  inesse  vim  legis.  Nam,  inquiunt, 
si  haberent  vim  legis,  dictum  Titii  et  Bertae  matrimonium 
esset  simul  vahdum  et  irritum :  vahdum  vi  prioris  declara- 
tionis ;  irritum  :  vi  posterioris :  quod  est  absurdum.  Nec  mi- 
nusabsonum  est,  iUud  matrimonium  esse  successive  validum 
etirrilum;  id  est,  validum  fuisse  anleposteriorem  declaratio- 
nem,et  posteaevasisse  irritum.  Quia  si  fuit  nuUiter  contrac- 
lum,  illud  non  validavit  prior  declaralio:  si  valide,  illud  non 
irritavitposterior.  Cui  difficullali  sic  respondemus: 

l^  Chimericus  dici  potest  ejusmodi  casus.  Quia,  ubi  agi- 
tur  de  legibus  e  quibus  sequilur  sacramentorum  valor  vel 
nullitas,  non  contingit  S.  Congregationem  mutare  decisiones 
suas,  quibus  vel  validitatem  vel  nullitatem  declaravit.  Nec 
puto  uUum  citari  posse  hujusce  casus  exemplum.  At 

2^  Fingamus  casum  contingere  posse  :  dicimus  primOy 
non  velle  Deum  ut  matrimonium  sit  vaUdum  juxta  priorem 
declarationem^  et  postea  irritum  juxta  posteriorem  ;  quia 
matrimonii  vaior  vel  nuUitas  tota  pendet  ab  instanti  in  quo 
malrimoniaUs  contraclus  peractus  est.  Si  nempe  tunc  vaUdus 
fuit  contractus,  nuUa  superveniens  declaratio  facere  potest 
ut  validus  non  fuerit :  sin  vero  irritus,  nuUa  declaratio 
efficere  potest  ut  fuerit  validus.  Cum  ergo  Deus  non  veUt 
impossibile,  quando  praevidet  dupUcem  superventuram  con- 
tradictoriam  declarationem,  non  vult  ut  lex  dubia  valorem 


PARS  TERTIA.  319 

vel  nullitatem  matrimonii  producatur  juxta  utramque  ;  sed 
vult  ut  lex  dubia  valorem  vel  nullilatem  matrimonii  producat 
juxta  unam  e  duabus  declarationibus,  non  juxta  alteram. 
Secundo^  exigit  aliunde  commune  bonum,  ut  legitima  aucto- 
ritas  possit  decidere,  et  quidem  decisione  obligatoria,  quo- 
modo  subditi  sese  in  praxi  gerere  debeant  in  casu  matrimonii 
dubie  validi.  Si  enim  dubia  haec  tolli  non  possent^  seque- 
rentur  ingentia  detrimenta,  ut  patet.  Ergo  vult  Deus,  ut 
in  hoc  casu  subditi  sese  gerere  teneantur  successive  juxta 
utramque  declarationem  contradictoriam.  Unde  Titius  et 
Berta  post  priorem  declarationem  tenebuntur  sese  gerere^ 
perinde  ac  si  matrimonium  valide  contractum  fuerit:  et 
dein  superveniente  declaratione  nullitatis^  tenebuntur  sese 
gerere,  perindeac  si  matrimonium  fuerit  nulliter  contractum. 
Proinde  in  hoc  exceptionali  casu  declaralio  non  certo  ex- 
primit  ipsammet  validilatem  vel  nuUitatem,  sed  dumtaxat 
obligationem  sese  gerendi  hoc  vel  illo  modo.  Jam  vero  sic 
inlellectosensuduplicisejusmodideclarationiscontradictoriae, 
vera  remanet  generalis  assertio,  inesse  declarationibus  vim 
legis  universalis. 

Propositio  VIl*.  —  Celelre  argumentum  adversariorum j 
{de  essentia  legis  est  ut  oUigare  negueat  nisi  promulgata ; 
atqui  declaratio  legis  duUce  est  nova  et  vera  lex ;  ergo  sine 
promulgatione  dbligare  neqtiit^)  omni  prorsus  rolore  caret.  — 
Nam  P  certum  non  est  (ut  superiori  capite  probavimus) 
promulgationem  ad  legis  essentiam  pertinere.  Imo  contra- 
rium  potius  tenendum  ibidem  ostendimus. 

2°  Assertio  haec,  duUce  legis  declaratio  est  nova  et  vera 
JeXj  etsi  in  quodam  minus  proprio  sensu  vera  sit,  in  rigoroso 
tamen  sensu  falsa  est.  Nimirum, 

Primo,  repugnat  declarationem  legis  propriedictam  esse 
propriedictam  legem.  Nam  lex  est  essentialiter  actus  prae- 
cipiendi ;  et  actus  praecipiendi  est  essentialiter  actus  volun- 
tatis;  quo  nempe  vult  supeiior,  ut  subdili  sui  taliter  agere 
teneantur,  sub  culpa,  vel  sallem  sub  poena.  Jam  vero  decla- 
rare  seu  inlerpretari  legem  dubiam,  non  est  actus  praeci- 
piendi,  neque  actus  voluntatis.  Quid  enim  facit  qui  legem 
declarat  seu  interpretatur  ?  Si  ab  ipso  legislatore  declaratio 


320  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

fiat,  illa  declaratio  nihil  aliud  est  quamtestimoniumdesensu 
in  quo  ipse  verba  legis  intellexit.  Legem  nempe  suam 
declarat  legislator^  quando  testatur  talem  fuisse  sensum  a 
se  intentum  ;  quod  testimonium  non  magis  est  prseceptum 
et  actus  voluntatis,  quam  si  testaretursepridie  deambulasse, 
aut  mathesi  studuisse.  Quod  si  agatur  de  interpretatione  seu 
declarationelegis,  abaliisquam  a  legislatore  facta,  declaratio 
est  merus  actus  intellectus,  quo  quis  judicat  talem  esse 
verum  sensum  verborum,  quse  in  aliqua  lege  dubia  reperiun- 
tur-  Ut  autem  magis  pateat  excludi  a  mera  declaratione  dic- 
tum  actum  voluntatis  legi  essentialem,sit  in  exemplum  legis- 
lator,  qui  legem  tulit,  et  posteat  revocavit.  Ipsum  adeo,  et 
rogo  ut  faveat  mihi  declarare  in  quo  sensu  verba  hujus  suad 
legis  intellexerit :  et  respondet  se  in  tali  sensu  verba  illa 
intellexisse.  Hoc  responso,  veram  et  proprie  dictam  decla- 
rationem  facit  :  et  tamen  non  vult  idipsum  quod  declarat ; 
siquidem,  ex  hypolhesi,  legem  revocavit.  Equidem  dum 
legem  dubiam  declarat  legislator,  potest  simul  denuo  expri- 
mere  voluntalem  subditos  obligandi,  seu  denuo  id  quod  jam 
prsecepit,  praecipere  :  sed  tunc  duo  interveniunt  distincti 
actus  ;  declarandi  nempe,  et  legem  urgendi :  et  posterior 
actus  essentialiter  a  priori  differt.  Item  fieri  potest  ut  legis- 
lator  legem  dubiam  ita  interpretetur  ut  non  testetur  dum- 
laxat  in  quo  sensu  legem  illam  intellexerit,  sed  ut  velit  eam 
obligare  in  novo  sensu^  quem  inferenda  legenon  intenderat. 
At  tunc  proprie  non  declarat  legem,  sed  illam  mutat.  Unde 
revera  impossibile  est  ut  simplex  seu  proprie  dicta  legis 
declaratio  sit  vera  lex  instricto  et  proprio  sensu. 

Secimdo^  potest  tamen  legis  dubiae  declaratio  legislatoris 
auctoritate  facta  dici  nova  lex,  in  quodam  lato  et  improprio 
sensu  ;  nimirum  eo  sensu  quod  tollat  ignorantiam,  ob  quam 
excusabantur  subditi  a  legis  dubiae  observatione.  Nam  ante 
declarationem,  lex  (utpote  dubia)  non  obligabat  sub  culpa  ; 
quiaignorabatur  an  revera  in  tali  sensu  existeret.  Declara- 
tio  vero  hanc  ignorantiam  tollit  quoad  eos  omnes  qui  decla- 
rationem  cognoscunt,  et  sic  in  causa  est  cur  subditi  incipiant 
obligari  sub  culpa  ad  servandam  legem.  Quatenus  ergo  hunc 
efTectum  secum  trahit,  improprie  dici  potest  quasi  nova  lex  \ 


PARS    TERTIA.  321 

et  revera  dici  solet,  ei  vim  legis  inesse  :  qua  locutione  et  nos 
utemur  :  non  quod  ipsa  sit  lex,  sed  quia  facit  ut  lex  dubia, 
cujus  efficacia  ex  parte  suspendebatur,  jam  totam  suameffi- 
caciam  exerat. 

Tertio,  supponunt  adversarii  legem  dubiam  omni  prorsus 
efficacia  carere,  el  perinde  esse  ac  si  non  existeret :  unde 
fidenter  concludunt,  legis  dubiae  declarationem,  auctoritate 
principis  factam,  esse  novam  et  veram  legem.  At  falsum  est 
ejusmodi  suppositum.  Namlexdubia,  etiam  ante  declaratio- 
nem,  vim  habet  quoad  validitatem  vel  nullitalem  actuum. 
Jam  supra  in  exemplumadduximus  legemecclesiasticam,  de 
qua  controvertatur  an  certam  aliquam  matrimoniorum  spe- 
ciem  irritet :  si  declaretur  matrimonia  haec  fuisse  et  esse  vi 
hujus  legis  irrita,  pro  irritis  ab  omnibus  haberi  debebunt. 
Fuerunt  tamen  contracta  ante  declarationem :  ergo  eorum 
nullitatem  produxit,  non  ipsa  declaratio,  sed  lex  dubia, 
quamvis  adhuc  esset  dubia  seu  non  declarata.  Ergo  falsum 
est  legem  dubiam  omni  prorsus  efficacia  carere,  et  nuUi 
legi  aequivalere.  Quod  autem  lex  dubia  non  obliget  ad 
culpam  et  saepe  ad  poenam,  id  commune  habet  cum  lege  cla- 
rissimaet  promulgata.Nam  et  hsec  potest  amultis  ignorari ; 
et  ignorantes  non  obligat  ad  culpam  et  poenam.  Sicut  autem 
ignoratio  sola  ratio  est  cur  lex  clara  et  promulgata  ipsius 
violatores  excuset  a  culpa,  ita  ignoratio  veri  sensus  legis 
dubiae  sola  ralio  est  cur  illa  lex  non  obhget  in  sensu  contro- 
verso. 

Qmrto.  Ergo  revera  undequaque  ruit  palmare  adversa- 
riorumargumentum  :  Nulla  lex  sine promulgatione  oUigare 
potest ;  atqui  declaratio  legis  dulueest  nova  et  vera  lex ;  ergo. 
Major  enim  ad  minus  incerta  est.  Minor  autem  in  stricto 
sensu  intellecta  omnino  negatur :  in  lato  et  improprio  sensu, 
conceditur  declarationem  legis  dubiae  dici  posse  quasinovam 
legem  ;  sed  negatur  hanc  improprie  dictae  legis  speciem  pro- 
mulgatione  indigere,  ut  vim  habeat. 

Hinc  omnino  sibi  fucum  fecisse  videtur  modernus  scriptor, 
qui  dictum  arOTmentumsicevolvit : 

«  D'apres  le  principe,  lex  duUa  non  oUigat^  des  qu'une  loi 
«  est  douteuse,    elle  cesse  d'etre  une  loi,  puisqu^il  n'y  a  plus 

91 


22  TRA.GTATUS    DE    GURIA    ROMANA. 

<i  d'obligation,  et  qu'il  est  de  ressence  d'une  loi  d'obliger. 
«  Des  lors  la  declaration  qui  survient  est  elle-meme  une 
4  nouvelle  loi,  et  est  par  consequent  soumise  aux  conditions 
€  de  la  loi.  La  chose  nous  parait  si  claire^  qu'il  nous  semble 
«  qu'on  ne  peut  la  contredire  sinon  en  rejetant  leprincipe, 
«  lex  duUa  non  obligat.  Car  pourquoi  quand  la  loi  est  dou- 
«  teuse  n'oblige-t-elle  pas  ?  Parce  qu'elle  n'est  pas  suffisam- 
«  ment  promulguee  :  car  ce  qu'on  entend  par  loin'estpas 
«  le  papier  sur  lequel  la  loi  est  ecrite,  mais  ce  que  dit  ce  pa- 
«  pier,  lesens  en  un  mot  de  la  loi.  Or,  quand  une  loiest 
«  douteuse,  le  sens  peut-il  en  etre  dit  promulgue  ?  Certai- 
«  nement  non,  !  puisqu'il  est  obscur,  douteux.  II  est  donc 
«  clair  qu'a  moins  qu'on  ne  promulgue  ce  sens^  il  ne  pourra 
«  jamais  etre  dit  promulgue.  Or,  une  declaration  non  pro- 
«  mulgueepeut-ellepromulguer  ce  sens?  Evidemment  non. 
«  II  faut  donc  dire  qu'a  moins  qu'on  ne  promulgue  cette 
«  declaration,  elle  ne  pourra  jamais  donner  a  la  loi  une  force 
«  obligatoire.  Et  d'ou  viendrait  cette  force  a  la  declaration  ? 
«  Serait-ce  de  ce  qu'elle  emane  du  legislateur  ?  Mais  la  loi  a 
«  la  meme  source,  et  cependant  sans  promulgation  elle  n'o- 
«  blige  pas.  Serait-ce  de  la  loi  ?  Mais  celle-ci  n'a  aucune 
«  force,  vu  qu'elle  est  doutense.  Comment  des  lors  pourrait- 
«  elle  en  communiquer  a  la  declaration  ?  Oii  donc  la  decla- 
«  ration  irait-elle  puiser  sa  force  obligatoire  ?  »  Ita  in  opere 
periodico  Melanges  theoIogiques^V  serie  1847 — 1848,  pag.. 
70,  edilionis  1851). 


CAPUT  IV. 


CONGLUDrrUR     DEGLARATIONES  S.    CONGREGATIONIS    GONCILU  VIM 
LEGIS    UNIVERSALIS  HABERE,    QUAMVIS    NON  P  ROMULGENTUR, 

^  Quaelibet  legum  dubiarum  declarationes,  legislatoris  aucto- 
ntate  fact^,  vim  universaliter  obligandi  habent  quin  pro- 
mulgentur :  atqui  declarationes  Sacrae  Congregationis  Concilii 


PARS   TERTIA.  323 

fiunt  auctoritale  supremi  Ecclesiae  legislatoris,  id  est,  Summi 
Pontificis  :  ergo  vim  legis  universalis  habent,  licet  non  pro- 
mulgatae. 

Major  probatafuit  superiori  capite.  Unde  probanda  manet 
solummodo  minor  ;  id  est,  collatam  revera  fuissedictae  Con- 
gregationi  poteslatem  decreta  Tridentina  interpretandi, 
Summi  Ponlificis  auctoritate  ac  nomine ;  ita  ut  ejusmodi 
interpretationes  non  sint  mere  doctrinales,  seu  doctorum 
privatorum  et  privata  auctoritate  facta^ ;  sed  Ponlificiam 
auctorilatem  habeant,  non  secus  ac  si  ab  ipsomet  Summo 
Pontifice  fierent.  Id  autemprobat  Fagnanus  (ad  caput  Quo- 
niam^  de  Constiiutionibus,  n.  8  et  seq.)  hisce  rationibus  : 

«  l^  Cum  facultas  Concilium  Tridentinum  interpretandi 
«  sit  sedi  Apostolicae  reservata,  per  Constitutionem  Pii  IV, 
«  initio  relatam ;  et  Sixtus  V  in  sua  Conslitutione  hanc  inter- 
«  pretandi  facultatem  ipsi  Congregationi  impertitus  fuerit  ; 
«  jam  Congregatio  in  his  decretis  interpretandis,  non  sua, 
«  sed  Papae  utitur  auctoritate.  Nam  quotiescumque  Papa 
€  tribuit  ahquam  facultatem  alteri,  qui  eam  prius  non  ha- 
«  bcbat^  tunc  auctoritas  ilia  intelligitur  esse  Apostolica... 
«  Ideoque  S.  Congregatio  multoties  inscribitur,  Tridentini 
Conciliiy  Sanctissimi Bomini  Nostri  auctoritate,  seu  Apos^ 
tolicaauctoritate^  interpres...  Ad  idem  est  lextus  formalis, 
qui  clare  hanc  sententiam  probat  (in  lege  1  codicis,  de 
Veteri  jure  enucl.).  Nam  ibi  Justinianus  prohibet  ne  ad 
suum  codicem  edantur  commenlaria  ;  sicut  Pius  IV  sua 
Constitutione  prohibuit  ad  decreta  Tridentini  Concilii .  Et 
in  paragrapho  his  Haque  collectis^  dicit  (idem  Justinia- 
«  nus)  prudentibus  interpretandarum  legum  auctoritatem 
«  sacratissimos  principes  tribuisse ;  quemadmodum  illam 
«  Sixtus  V  attribuit  Congregationi.  Demum  in  paragrapho 
«  sed  neque.  imperator  declarat  prudentum  interpretationes 
habere  legis  auctoritatem,  tanquam  si  eorum  studia  ex 
princijpaliius  Constitutionibus  ^rofecta^  et  a  nostro  divino 
K  fuerint  ore  "profasa.  Et  mox  reddit  rationem  :  Quia  m^- 
rito  omnia  nostra  facimus  quibus  auctoritatem  imfjarti" 
mur... 
«  2^  Sixtus  V  dat  facultatem  Congregationi  Concilium  in- 


324  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

c(  terpretandi,  adjectis  verbis,  NoUstamen  consiiUis:  at  hu- 
«  jusmodi  verba  supervacanea  essent,  si  Congregationis  in- 
«  terpretatio  non  haberet  legis  auctoritatem  :  neque  enim 
«  est  opus  ut,  cum  magistri  aut  judices  interpretantur  ca- 
«  nones  aut  leges,  ante  interpretationem  consulant  princi- 
«  pem...  Dicendum  est  igitur,  idcirco  Pontificem  voluisse 
«  prius  se  consuli  a  Congregatione,  ut  illius  declarationes 
c<  majorem  acciperent  roboris  firmitatem  ex  Pontificia  con- 
fc  sultatione,  et  jus  facerent  quoad  omnes. . . 

^  3°  Constitutio  eadem  {nempe  Sixti  V)  agit  primo  de  au- 
«  thoritate  interpretandi  dubia  quae  perlinent  ad  fidei  dog- 
c  mata;  et  hanc  Pontifexsibi  reservat.  Deinde  agit  de  aucto- 
«  ritate  interpretandi  dubia  quae  spectant  ad  morum  refor- 
cc  mationem,  discipHnam  ac  moderationem,  et  ecclesiastica 
cc  judicia;  et  hanc  Sacrae  Congregationi  impartitur.  Sed  au- 
«  ctoritas  interpretandi,  quam  in  primo  casu  Papa  sibi  re- 
cc  servat,  est  Apostolica,  et  facit  jus  quoad  omnes... ;  ergo  et 
«  auctoritas  inlerprelandi,  quam  in  secundo  casu  tribuit 
cc  Congregationi...  Et  confirmatur,  quia  exceplio  Apostohcse 
X  auctoritatisinterprelandidubiaad  fidempertinenlia,  quam 
«  Papa  sibi  reservat,  declarat  regulam  secundae  auctoritatis 
cc  interpretandi  dubia  ad  reformalionem  spectantia,  quam  tri- 
«  buit  Congregationi,  esse  similiter  intelligendam  de  aucto- 
«  ritate  Apostolica.  Nam,  ut  inquit  Baldus...,  de  natura  ex- 
«  ceptionis  est  ut  eximat  se  a  genere,  et  declaret  praedicata 
«  generis  esse  debere  ejusdem  qualitatis  cum  exceptione... 

c(  4''  In  declarationibus  a  Sixto  V  ut  supra  editis  statuitur, 
cc  ut  quae  pertinent  ad  reformationem,  a  Congregatione  pro 
cc  justitia  etaequitate  decernantur.  Verbum  autem  decernere 
cc  necessitatem  inducit . . . Et  quamvis  in  strictiori  significatione 
«  referatur  ad  novae  legis  editionem,  tamen  se  compatitur 
«  cum  verbo  declarare^  et  in  sui  latitudine  aptum  est  impor- 
cc  tare  etiam  legis  jam  edita^  declarationem.  Textus  est  in 
«  capite  Constitutionem,  ibi :  Declarantesdecernimus{de  Sen- 
c(  tentia  excomm.  \w  6).  Et  propterea  Sacrae  Congregationis 
cc  resolutiones  etiam  decreta  aliquando  appellari  consueve- 
((  runt... 

c(  5^  Sub  eadem  oratione  et  verborum  structura,  tam  in 


PARS    TERTIA.  325 

«  eadem  Sixli  Constitutione^  quam  in  aliis  litteris  Apostolicis, 
c(  eadem  Congregatio  passim  dicitur  assumpta  seu  prsefecta 
«  decretisTridentiniConciliimi^er^re^^T^^^^et^^^^^e^^^^.  Sed 
«  auctoritas  exequendi  inducit  quoad  omnes  parendi  neces- 
«  sitatem  (ut  patet  in  Constitutione  Pii  IV,  in  qua  pro  Con- 
«  cilii  executione  tribuitur  Congregationi  amplissima  aucto- 
«  ritas  procedendi  poenis  et  censuris  ecclesiasticis,  etiam 
«  usque  ad  officiorum  privationem) :  ergo  et  auctoritas  in- 
«  terpretandi. . . 

«  6°  Facultates  quae  in  Eadem  Sixti  Constitutione,  et  in  de* 
«c  clarationibus  postea  editis  conceduntur  Sacrae  Congrega- 
«  tioni,  omnes  inducunt  necessitatem :  veluti,  praecipiendi 
c(  ut  provincialia  Concilia  exomnibus  mundipartibus  adeam 
«  referantur,  illaque  recognoscendi  et  emendandi,  atque  in 
'4[  usum  inducendi...  Item  promovendi  reformationem  cleri 
((  et  populi^  nedum  in  Urbe  et  statu  ecclesiastico,  sed  etiam 
«  in  universo  christiano  orbe  :  atque  aliae,  quae  ibi  recensen- 
«  tur.  Ergo  idem  dicendum  de  interpretandi  facullate.  Uni- 
«  formis  enim  debet  esse  cujuslibet  auctoritatis  intellectus* 

((  7^  Ex  litteris  informa  Brevis  Gregorii  XIV,  quarum  ini- 
«  tio  meminimus,  Sacra  Congregatio  auctoritatem  habet 
«  scribendi  nomine  Pa^(B :  ergo  ambigendum  non  est,  quin 
«  ejus  rescripta  censeantur  Papaha  et  Apostolica.  » 

Cum  ergo  Sacrae  Congregationis  Concilii  Cardinales  Tri- 
dentinas  leges  interpretentur,  non  tanquamdoctores  privati, 
aut  tanquam  tribunal  jurisdictionem  habens  ad  particulare 
aliquod  territorium  restrictam,  sed  auctoritate  Apostohca  et 
quoad  totum  christianum  orbem,  omnino  fatendum  est  ejus- 
modi  declarationes  de  iis  esse  quae  legislatoris  auctoritate  ac 
nomine  fiunt.  Aliunde,  ex  praecedenti  capite,  legum  dubia- 
rum  declarationes  legislatoris  auctoritate  factae,  vim  legis 
universalis  habent,  licet  non  promulgatae  :  ergo  Sacrae  Con- 
gregationis  Concilii  declarationes,  etiam  non  promulgatae, 
universaliter  obligatoriae  sunt. 


326  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 


CAPUT  V. 


DE  CONDITIONIBUS  QUAS  MULTI  AUCTORES  REQUIRUNT,  UT  SACR^E 
CONGREGATIONIS  CONGILII  DECLARATIONES  NON  PROMULGATili: 
VIM  LEGIS  UNIVERSALIS  HABEANT. 


Propositio  P.  —  Qui  dictis  declarationibus  vim  legis  uni- 
versalis  vindicant,  solent  ad  id  tres  conditiones  requirere, — 
Requirunt  nempe  1°  ut  declarationes  emanatae  sint  consulto 
Summo  Pontiflce,  eo  quod  Sixtus  V  hanc  restrictivam  clau- 
sulam  apposuerit,  Nolis  tamen  consnliis:  2°  ut  sint  compre- 
/lensivae,  seu  merae  interpretationes  jam  existentium  legum; 
non  autem  extensivce^  id  est,  novum  jus  inducentes^  aliquid 
Tridentinis  decretis  addendo  vel  demendo  :  3°  ut  producan- 
tur  in  forma  authentica^  id  est,  a  secretario  subscriptcB  et 
consueto  sigillo  obsignatae.  Ita  Zamboni,  Fagnanus,  et  alii, 
jam  supra  citati  (capite  1,  quaestione  3). 

Propositio  IP.  —  Ut  xerumsit^  dictis  declarationiius  inesse 
vim  legisuniversalis^necessenon  est  ut  addatnrrestrictioista: 
dummodo  sint  com^preliensivoe . etnonextensiv(B — Nam  Yoxde- 
claratio,\>ersej  et  nisi  aliquid  addatur,  intelligenda  estinsuo 
proprio  sensuiporro  legumdeclarationes^ir^^^m^6^,  non  sunt 
proprie  declarationcs,  sed  legum  immutationes ;  si  quidem 
non  sunt  merae  interpretationes,  sed  ipsammet  legem  aliqua 
ex  parte  mutanl :  nisi  enim  legem  mutarent,  non  essent 
extensivae,  sed  comprehensivae.  Ergo  declarationes  proprie 
dictae  non  aliae  sunt  quam  comprehensivae.  Ergo  dum  simpli- 
ciler  dicitur  Sacrae  Congregationis  declarationibus  inesse 
vim  legis  universalis,  id  intelligitur  de  comprehensivis;  ac 
proinde  inutiliter  adderetur  conditio,  dummodo  sint  comjpre- 
hensivoe. 

Propositio  IIP.  — Utverum  sit  inesse  dictis  declarationi- 
lus  vim  legis  universalis,  necesse  hodie  non  est  ut  addatur 


PARS    TERTIA.  327 

condHio  ista  :  dummodo  edantur  Papa  consulto.  —  Nam  l^ 
ex  supra  relatis  a  Fagnano,  Gregorius  XIV  S.  Congregationi 
Concilii  potestatem  contulit  decretaedendi  Summi  Pontificis 
nomine  et  auctoritate.    Ergo   etiamsi  fierent  declarationes 
non  consulto  Papa,  haberent  nihilominus  Pontificiam  aucto- 
ritatem.  Nimirum  restrictio  NoMs  tamen  consultis^  quam 
apposuerat  Sixtus  V,  censenda  est  sublata  per  prsefatas  Gre- 
gorii  XIV  litteras,  quibus   absque  ulla  restrictione  eidem 
Congregationi  facta  est  facultas  decreta  edendi  Pontificio 
nomine.  Unde  hodie  vera  est  assertio  haec,  inest  Sacr(B  Oon- 
gregationis  Coiicilii  declarationilus  vis  legis  universaJiSy 
quin  addatur  limitatio,  dummodo  fiant  Pa;pa  consulto.  De 
quo  sic  adnotat  Zamboni  (in  Suj^jplemento  ^prcefationis^  ad 
^alcem  ultimi  voluminis,  editi   Romae   1816,  pagina   89): 
«  Gregorius  XIV  Sacrae  Congregationi  dedit  auctoritatem 
scribendi  nomine  Papae  :  ergo  rescripta  ejus  censenda  sunt 
Papalia  et  ApostoUca  (capite  Cum   aliquibuSj  de  Hescrip^tis, 
in6;  et  capite  Jli  qui,  de  Prceiendis^  in  6).  Et  confirmat 
«  praxis:  nam^  teste  Garcia  {deBenefciis^  tomo  1,  in  praefa- 
«  tione),  haec  Sacra  Congregatio  sic  rescripsit  cuidam  Abba- 
«  tissae  Messanensi :  Eadem  ratio  halenda  est  in  Ms  quo^ 
«  scribuntur  a  CardinaWbus  Sacrod  Congregationis  Concilii 
^  Tridentini^  nomine  ipsius   Congregationis^  ac  si  a  Papa 
cc  scripta  essent.  Idem  animadvertit  Pignatelii  (tomo  9,  con- 
^  sultatione  174,  n.  10),  inquiens  de  dicta  Sacra  Congrega- 
<i  tione  Concilii :  Quoe  licet^  ex  eadem  Constitutione  Sixti  V, 
«  non  hdbeat  facultatem  condendi  leges^  vel  faciendi  decla- 
«  rationes  quoc  vim  legis  hdbeant^  ultra  illius  (1)  prescrip- 
«  tum^  quando  tamen  illas  condit^  credendum  est  eas  con-- 
«  dere  cum  expressa  vel  tacita  licentia  Summi  Pontificis  : 
«  acproinde  omnes  declarationes  vim  legis  Pontificioc  habere. 
«  Ideoque  ex  usu  Curioe^  pro  illis  exequendis  Summus  Pon- 
«  tifex  Breve  concedit^  et  auditor  Cameroc  monitorium ;  et 
<  a  Sacra  Rota  recipiuntur  tanquam  leges  Pontificioc  sine 
c<  ulla  controversia. 


(ij  Intellige,  ultra  prsescriptum  Summi  Pontificis, 


328  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

2^  Sacrae  Congregationis  praxis  est,  quoties  agitur  dedu- 
biis  nondum  decisis,  ut  declarationes  non  edat  nisi  prius 
consulto   Summo    Pontifice.  Quod  sic    testatur   Fagnanus, 
qui  longo    tempore  fuit   eidem  Congregationi  a  secretis  : 
«  Quotiescumque  emergentia  dubia  nondum  decisa  resol- 
«  vuntur,  ad  praescriptum  Constitutionis  Sixti  V  de  omnibus 
«  consuevit  fieri   relatio  Papa3  a  Cardinali  praefecto  vel  a 
€  secretario  Congregationis,  ut  ipse  diu  observavi ;  licet  id 
«  in  declarationibus  exprimi  nec  opus  sit,  nec semper  soleat.  > 
(ad  caput  Qtioniam,  de  Constitutionihits^  n.  35).  Ergo  con- 
ditio  haec,  dummodo  fiant  consulto  Pa^pa^  de  faclo  semper 
expletur.  Ergo,  eliamsi  declarationes  vim  legis  universalis 
non  haberent  nisi  subilla  conditione,  inutile  foreteam  expri- 
mere,  dum  hiscedeclarationibusvis  legis  universalis  adscri- 
bitur.  Sed^  ut  diximus,  etiamsi   fierei  declaratio  non  con- 
sulto  Papa,  vim  legis  universalis  haberet. 

Propositio  IV\  —  Ut  xerum  sit^  inesse  dictis  declaratio- 
nilus  mm  legis  U7iiversalis^  necesse  non  est  ut  addatur  con- 
ditiohoec:  dummodo p^oducantur  in  forma  authentica^  hoc 
est^  a  secretario  sulscriptce  et  consueto  sigillo  munitce.  — 
Ad  hujusce  conclusionis  probationem  proccdemushocordine : 
1**  exponemus  quid  Sedes  Apostolica  disposuerit  quoad 
declarationes^  quoe  non  producuntur  in  forma  authentica  : 
2""  probabimus  declarationes  de  quibus  certo  constat,  licet 
non  exhibeantur  cum  subscriptione  Secretarii  et  sigillo,  vim 
legis  universalis  habere :  3^  concludemus  non  necessarium 
esse  ut  apponatur  dicta  conditio,  dummodo  froducantur  in 
forma  authentica. 

I.  Quid  Pontificia  auctoritate  statutum  fuerit.  —  Ab 
anno  1718  edi  coeperunt  decisiones  S.  Congregationis  Con- 
cilii,  in  collectione  quae  Thesaurus  resolutionum  inscribitur. 
Antea  non  imprimebantur  ob  quasdam  temporum  illorum 
circumstantias,  ut  asserit  Fagnanus,  adnotans:  «  Falsum 
«  esse  quod  vulgus  credit,  Sacram  Congregationem  idcirco 
«  non  permittere  ut  suae  decisiones  imprimantur,  ne  impe- 
«  dialur  illas  revocare  pro  rerum  ac  temporum  diversitate, 
«  neve  appareat  illarum  contrarietas.  Etenim  haec  impres- 
«  sionis  prohibitio  alias  habet  altiores  ac  rationabiles  causas^ 


PARS  TERTIA,  329 

«  quas  hic  recensere  non  oportet.  »  (Ad  caput  Quoniam^  de 
Constitutionibus^  n.  58).  Cum  ergo  tunc  temporis  nuUa  ex- 
taret  dictarum  declarationum  collectio,  cum  ipsiusmet  S. 
Congregationis  assensu  edita,  privati  scriptores  quas  nove- 
rant  decisiones  ipsimet  adnotabant  et  in  suis  scriptis  allega-- 
bant.  Hinc  contigit  ut  plurimae  circumferrentur,  sive  manus- 
criptae,  sive  impressae  declarationes,  aut  etiam  declarationum 
coUectiones,  in  quibus  multa  reperiebantur  mutila,  falsa  et 
conficta.  Quem  abusum  ut  resecaret  S.  Congregatio,  «  de 
«  mandato  Gregorii  XV,  die  27  aprilis  1621^  decrevit  hujus- 
«  modi  declarationes  indici  librorum  prohibitorum  esse 
«  adjiciendas.  Ac  subinde  eadem  haec  Congregatio,  jussu 
«  Urbani  VIII  (1)  anno  1631^  praecepit  hujusmodi  declara- 
<  tionibus,  tam  impressis  et  imprimendis^  quam  manus- 
«  criptis,  nullam  fidem  esse  in  judicio  vel  extra  illud  a  quo- 
«  quam  adhibendam;  sed  tantum  iUis,  quae  in  authentica 
«  forma,  solito  sigillo  et  subscriptione  Cardinalis  praefecti 
«  et  secretarii  ejusdem  Congregationis  munitae  fuerint.  » 
(Zamboni,  in  Suyj^lemento  j^refationiSy  ad  calcem  ultimi 
voluminis,  editi  Romae  1816,  pag.  90). 

\l.  Declarationes,  quas  constat  esse  genuinas,  vim  legis 
universalis  habent,  guamvis  non  exhileantur  in  forma  au- 
tJientica.  —  Huic  conclusioni  primo  intuitu  obstare  videntur 
duo  memorata  decreta  Gregorii  XV  et  Urbani  VIII.  Non  ta- 
men  obstant.  Etenim, 

1**  Decretum  Gregorii  XV  intellectum  est  dumtaxat  de 
suspectis  et  apocryphis  declarationum  collectionibus.  Has 
indici  librorum  prohibitorum  esse  adjiciendas  statuit  lauda- 
tus  Pontifex  :  et  revera  unam  ex  istis  coilectionibus  in  indice 
reperimus,  decreto  6  junii  1621  confixam  (verbo  Declaratio- 
nes).  At  non  ideo  sibi  prohibitum  existimarunt  doctores,  va- 
rias  in  scriptis  suis  declarationes  allegare,  prout  eorum  opera 
testantur.  Sane  Fagnanus,  Lamberlinus  (postea  Benedictus 
XIV),  et  caeteri  quilibet  probatissimi  canonistae  ac  theologi, 
perpetuo  S.   Congregationis  declarationes  adducunt,  iisqu® 


(1)  Decreto  incipiente  Cum  sacra,  2  augusti  i631 


330  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

nituntur ;  nec  ideo  unquam  cogitatum  est  de  proscribendis 
eorum  scriptis. 

2^  Majorem  difficultatem  facere  videtur  decretum  Urbani 
VIII,  quo  prohibetur  ne  fides  adhibeatur  dictis  declarationi- 
bus,  sive  in  judiciosive  extra  judicium,  nisi  exhibeantur  cum 
praefatis  subscriptione  et  sigillo.  Posset  enim  quis  inde  con- 
cludere,  nihili  esse  faciendas  declarationes,  in  forma  aulhen- 
tica  non  exhibitas,  quantumvis  de  earum  veritate,  per  testi- 
monium  scriptorum  fidei  dignissimorum,  constet.  At  non 
essecum  hoc  rigore  intelligendum  illud  decretum  admonent 
doctores  communiter,  de  quo  sic  Schmalzgrueber  {jDisserta- 
tio  prooemialiSj^  9,  n.386):  «  Hoc  decreti  rigore  non  obs- 
«  tante,  Sanchez..  Salas..  Diana..  Fagnanus..,  et  aliidocto- 
<c  res  plerique,  declarationibus,  quae  a  privatis  sed  probatis 
«  auctoribus  referuntur,  sicquede  vitio  aliquo  suspectae  non 
«  sint,  haud  aegre  deferunt ;  et  aiunt  ab  illis  sine  gravi  ra- 
<c  tione  in  praxi  non  recedendum  ;  partim  quia  Romanae 
«  aliaeque  curiae  ecclesiasticae  contra  eas  non  solent  pronun- 
«  tiare,  partim  vero  quia  credunt  eas  ex  ipsis  originalibus 
^  aut  alio  principio  authentico  depromptas  esse;  ex  qua  ra- 
<f  tione  ipsi  etiam  decreto,  jussu  Urbani  VIII  edito,  fidem 
'«  habent.  » 

Item  Fagnanus  (ad  caput  Qiooniam  de  Constitutionilus^ 
n.  59  :  «  Quinimo,  ut  inquit  Salas..,  recte  facit  judex,  qui 
^  declarationes  S.  Congregationis,  quas  invenerit  apud  ali- 
«  quem  probatum  auctorem,  ut  veras  habuerit  et  sequatur, 
<c  etiamsi  nec  a  parte  allegentur  nec  producantur  :  adjiciens, 
«  in  foro  conscientiod  teaeri  unumquemg^ue  eas  sequi^  si  de 
«  illis  sufficientem  notitiam  haluerit.  » 

Eamdemdoctrinam  reperies  apudLeurenium  {Forum  eccle- 
siasticum,  tomo  1,  Quoestiones  j^roeliminares ^  quaest.  24)  : 
apud  Zamboni  (loco  supra  citato,  pag.  91)  et  alios  quamplu- 
rimos. 

3^Decretum  Urbani  VIII,hodie  saltem,  non  prohibet  fi- 
dem  adhiberi  declarationibus,  etsi  in  forma  authentica  non 
productis,  quas  genuinas  esse  certe  constat  aliunde  ;  verbi 
gratia  ex  eo  quod  reperiantur  in  Thesauro  resolutionum,  et 
€itenlur  a  pluribus  doctoribus  fide  dignissimis  (veluti  a  Be- 


PARS    TERTIA.  331 

nedicto  XIV,  Fagnano  et  similibus),  praesertim  si  testentur 
se  eas  ex  regestis  authenticis  excripsisse.  Nam  cessante  fine 
legis^  cessat  iex  :  porro  Urbani  VIII  decretum  latum  fuit  con- 
tra  iSuspectas  illas  mutiias  et  falsas  declarationes,  quae  tunc 
temporis  circumferebantur^  et  in  variis  collectionibus  insertae 
fuerant.  Unde  finis  hujuscedecreti  fuit,  quamplurimas  impe- 
dire  deceptiones,  quae  ex  hisce  spuriis  collectionibus  facile 
oriri  poterant.  Atvero  id  periculi  jamdudumdesiit.  Nam  de- 
clarationes  ab  anno  1718  emanatae,  habentur  collectae  in 
Thesauro  resoluUonum,  qui  Romae,  assentiente  Sacra  Con- 
gregatione,  editur ;  et  hoc  ipso  moraliter  certum  est,  eas  noa 
esse  apocryphas  nec  confictas.  Item  anteriorum  declaratio- 
num  ingens  numerus,  in  eodem  Thesauro  per  modum  cita- 
tionis  reproductae  sunt ;  et  insuper  quamplurimae,  a  multis 
gravissimis  scriptoribus,  fide  dignissimis,  post  accuratas  de 
ipsarum  veritate  investigationes,  pro  genuinis  agnitae  sunt. 
Unde  hodie  certo  constat^  in  toto  orbe  christiano,  quamplu- 
rimas  et  majoris  momenti  declarationes  prorsus  sinceras 
esse.  Ergo  non  adest  quoad  ipsas  dictum  deceptionis  pericu- 
lum.  Ergo,  etiamsi  olim  decreto  Urbani  VIII  prohibitum 
fuisset,  ne  fides  adhiberetur  iis  etiam  declarationibus  de  qua- 
rum  sinceritate  certo  constaret/ nisi  in  forma  authentica  ha- 
berentur  (in  quo  tamen  sensu,  ut  dictum  est,  hoc  decretum 
non  fuit  a  doctoribus  intelleclum),  at  hodie  saltem  in  hoc 
sensu  urgere  desiisset.  Unde  tandem^  quoad  declarationes, 
de  quarum  sinceritate  constat^  idem  hodie  sentiendum  est,  ac 
si  dictum  decretum  non  prodiisset. 

5^  Ergo  ut  verum  sit  inesse  S.  Congregationis  Concilii  de- 
clarationibus  vim  legis  universalis,  necesse  non  est  ut  adda- 
tur  conditio  haec,  dummodo  haleantur  a  secretario  sulscriptm 
et  consueto  sigillo  munitoe.  Nam  conditio  haec  requireretur 
dumtaxat  ob  dictum  Urbani  VIII  decretum  :  atqui,  ex  dictis, 
ob  illud  decretum  non  requiritur ;  sed  sufficit  ut  certo  constet 
deejusmodi  declarationum  sinceritate. 

Propositio  V\  —  Ut  vera  sit  hm  assertio,  S.  Congrega- 
tionis  Concilii  declarationibus  inest  vis  legis  universalis,  ne- 
cesse  non  est  ut  addatur  conditio  ista  :  dummodo  eas  esse  ge- 
nainas  certo  constet.  —  Nam  quando  asseritur,  legibus  Pon- 


332  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

tificiis  esse  ab  omnibus  fidelibus  parendum,  non  additur, 
dummodo  deipsis  certo  comtet  :  id  enim  semper  subauditur, 
ac  proindeinutiliter  adderetur.  Porro  idem  est  de  assertione, 
S.  Congregationis  declarationes  universaliter  oUigatoricB 
sunt.  Intelligiturde  sinceriset  certis  declarationibus,  nonde 
confictis  aut  dubiis. 

Unde  tandem  simpliciter  vera  est  propositio  haec  :  S.  Qon- 
gregationis  declarationes  vim  legis  universalis  halent ;  nec 
opus  est  ut  per  modum  limitationis  addantur  iliae  conditio- 
nes,  de  quibus  sub  praesenti  capite  disseruimus. 


CAPUT  VI. 


INESSE  DEGLARATIONTBUS   S.     GONGREGATIONIS  GONGILII  VIM  LEGIS 
UNIVERSALIS,  AUGTORITATJBUS    GONFIRMATUR. 


/.  Confirmatur  ex  gravitate  et  numero  scriptorum  qui  doc- 
trinamhancdefendunt.  —  Habetur  nempe^doctrina  illa  tan- 
quam  certissima^  non  a  paucis  et  obscuris,  sed  a  quampluri- 
mis  et  primi  subsellii  doctoribus ;  prout  videri  potest  in  disser- 
tatione  Zamboni,  ad  colcem  ultimi  ipsius  voluminis  edita. 

Ab  ejusmodicitalionibus,  brevitatiscausa,  hic  abstinemus. 
Unam  tamen  aul  alteram  subjicimus,  ut  perspiciat  lector 
defendi  a  prsefatis  auctoribusdoclrinam  illam,  non  tanquam 
meram  et  liberamopinionem,  sed  tanquam  obligatoriam  et 
omnino  inpraxi  sequendam. 

Dioecesis  suae  Bononiensis  parochos,  obligalionem  pro  po- 
pulo  diebusfestivis  celebrandi  certamnonessecontendentes, 
sic  redarguit  Prosper  Lambertini  (postea  Benedictus  XIV) : 
€  Ita  disputant,  velut  Apostolica  Sedes  de  his  anlea  non  aperte 
«  judicaverit,  et  Sacrae  Congregationis  (quse  sola  Tridenti- 
«  numConcilium  interpretari  potest)  decreta,  eo  quod  pro- 
«  mulgatanon  fuerint,  universos  minime  complectantur,  vel 
«  forum  externum  soium  respiciant,  aut  etiam  internum,  si 


PARS    TERTIA.  333 

c<  tamen  in  lucem  aspectumque  publicum  proferantur.  His 
«  rationibus  aliisqne  nulUus  momenti,  sententiam  suam  prae- 
«  dicant  ac  tuentur.  »  (institutione  10,  n.  1).  Has  nuUius 
momenti  rationes  poslea  confutat  in  hunc  modum  :  «  Neque 
«  illae  excusationis  causae  admittuntur  quas  superius  attuli- 
«  mus,  nempe  Sacrae  Congregationis  decretis  legem  minime 
«  induci ;  et  sine  culpa  violari,  cum^promulgari  non  consue- 
«  verint.  Nam  cum  lex  aliqua  jam  palam  innotuit,  necesse 
«  non  est  ut  eodem  pacto  reliquae  sanctiones  publice  divul- 
«  gentur  quibus  eadem  lex  magisdeclaratur.  Gum  vero  illam 
«  legem  indicant  qui^  non  modo  auctoritate  praediti  sunt,  sed 
cc  etiam  soli  possunt  Tridentinum  Concilium  explicare,  ideo 
«  ulrumque  forum  jure  complectitur.  Item  supervacaneum 
«  est  ad  eam  rationem  confugere,  hujusmodidecretaad  illos 
«  solum  pertinere,  pro  quibus  constituta  sunt.  Nam  licet  id 
cc  non  semel  contingat^  ea  tamen  de  quibus  sermo  est  ad  uni- 
«  versos  referuntur,  licetviri  alicujus  singularis  gratiaema- 
«  naverint,  quia  ad  explicandum  magisque  intelligendum 
«  Goncilium  confecta  fuerunt  »  (ibidem  n.  6).  Girca  morem 
Sacrse  Congregationis,  ad  emanata  jam  sua  decreta  persaepe 
remittendi,  sic  adnotat :  «  Observandum  est  prioris  temporis 
<c  decreta  a  Sacra  Congregatione  in  medium  proferri ;  ex 
c  quo  facile  comprobatur  ad  universos  ipsa  spectare,  licet 
«  aliquorum  solum  gratia  prodierint,  eo  quod  Concilii  Tri- 
cc  denlini  intelligentiam  et  explicationem  prae  se  ferant  » 
(ibidem,  n.  8.) 

Idem  Benedictus  XIV  (institutione  80,  n.  17)  loquens  de 
qjiibusdam  Sacrae  Congregationis  Concilii  declarationibus, 
sic  habet  :  <  Licet  pro  eventu  aliquo  peculiari  pronuntiatae 
«  fuerint,  plurimi  tamen  faciendae  sunt,  legemque  indicunt, 
«  dum  mentem  Concilii  interpretantur.  » 

Monacellus,  in  suo  Formulario  legali  (parte  2,  titulo  16, 
formula  2,  n.  18)  de  S.  Congregatione  Concilii  sicloquitur  : 
<c  Ad  quam  privative  pertinet  jus  Concilium  interpretandi, 
cc  obligandi  subditos  Ecclesiae  ad  observantiam  suarum  de- 
«  clarationum  in  utroque  foro :  quia,  cum  fiant  auctoritate 
«  a  Papa  Cardinalibus  tradita  interpretandi  Concilium.., 
«  eorum  decreta  non  differunt  a  lege  declarata... ;  et  ideo 


334  TRACTATUS    DE    GURIA   ROMANA. 

€  non  sunt  novae  leges,  sed  ipsae  leges  Concilii,  prius  obs- 
«  curae  etdubiae  aut  male  intellectae.  » 

Inter  alios  quos  citat  et  sequitur  Zamboni  (in  jSuppIemenio 
prefationis,  ad  calcem  ultimi  voluminis,  pag.  115)  sic  habet 
Ridolphinus  {Praxis  judiciaria,  parte  1,  capite  7,  n.  83): 
«  Declarationes  autem  Sacrae  Congregalionis  Concilii  sunt 
«  decisiva^,  et  habent  vim  legis  universalis..  ;  et  cum  sint 
«  factae  ab  habente  potestatem  et  facultatem  a  Summo  Pon- 
«  tifice,  abeo  factae  censentur  ;  et  faciunt  jus  quoad  omnes, 
«  prout  ipsimet  canones.. ;  et  ligant  tam  in  foro  fori  quam  in 
«  foro  poli,  etiamsi  non  sint  publicatae  ;  et  sufficit  eas  alle- 
«  gare  ad  instar  juris  communis.  » 

Et  tandem  communis  canonistarum  praxis  est  quaestionem 
tanquam  terminatam  habere,  quando  adducere  potuerunt 
S.  Congregationis  declarationes  eam  decidentes. 

II.  ConfirmaturauctoritateSacrxRotod:  «  Rota  Romana, 
«  inquit  Zamboni,  Sacrae  Congregationis  Concilii  declara- 
«  tiones  absque  ulla  opposilione  vel  ambiguitate  reverenter 
«  recipit  atque  omnimode  observat;  et  eliam  ipsas  suas 
«  decisiones  rejicit,  quando  in  contrarium  adsunt  declara- 
«  tiones  Sacrae  Congregationis  »  (xnSupplementoproefationis^ 
in  fme  ultimi  voluminis,  pag.  97).  Id  probat  Zamboni  multis 
adductis  textibus.  Nimirum  pro  certo  tenet  Rotae  tribunal 
inesse  vim  legis  universalis  dictis  declarationibus,  licet  non 
promulgatis.  Et  hanc  esse  Sacrae  Rotae  doctrinam  et  praxim 
negatnuUus.  Jam  vero  pluris  facienda  est  hujusce  tribunalis, 
quam  ingentissimi  privatorum  doctorum  numeri  auctoritas. 

III.  Confirmatur  xeteris  juris  Romani  auctoritate.  —  Sic 
habetur  in  corpore  juris  Justinianaei  (Institutionum^  librol, 
tilulo  2,  §  8)  :  «  Responsa  Prudentium,  sunt  senlentiae  et 
«  opiniones  eorum  quibus  permissum  erat  de  jure  respon- 
«  dere.  Nam  antiquitus  constitutum  erat  ut  essent  qui  jura 
«  publice  interpretarentur,  quibus  aCaesarejus  respondendi 
«  datum  est,  qui  jurisconsulti  appellabanlur  :  quorum  om- 
«  nium  sententiae  et  opiniones  eam  auctoritatem  tenebant, 
«  ut  judici  recedere  a  responsis  eorum  non  liceret,  ut  est 
«  consticutum,  «Ejusmodi Pr^^e^^^^mresponsa  seudeclara- 
tiones  non  promulgabantur,  et  tamen  vim  legis  habebant. 


PARS    TERTIA.  335 

Fuit  nempe  is  Prudentum  coetus,  relative  ad  legum  dubia- 
rum  interpretationem,  id  ipsum  quod  est  hodie  Sacra  Con- 
gregatib  Goncilii  relative  ad  interpretationem  Tridentinorum 
decretorum.  Legum  interpretationem  sibi  reservaverant 
imperatores ;  et  expresse  prohibuit  Justinianus  ne  quis  in 
leges  suas  commentarios  ederet :  idem  sancivit  quoad  Tri- 
dentina  decreta  Pius  IV.  Dictam  Potestatem  interpretandi 
Pmdentium  coetui  contulerunt  Caesares :  pariter  et  Sixtus 
V  Sacrse  Congregationi  Concilii.  Quod  autem  potuerint  Ca3- 
sares  vim  legis  annectere  hujusmodi  Prudentium  responsis^ 
ita  perpetuo  fuit  omnibus  persuasum,  ut  nullus  reperiatur, 
qui  hoc  in  dubium  vocaverit.  Illa  autem  generalis  persuasio 
tola  sua  auctoritate  confirmat,  vim  legis  etiam  habere  S. 
Congregationi  Concilii  Cardinalium  declarationes,  licet  non 
promulgatas ;  cum  eos  sedes  Apostolica  constituerit  ad 
interpretandas^  Pontificia  auctoritate,  Tridentinas  leges. 
Sane  si  hodie  imperalor  Napoleo  III  ejusmodi  jurisconsul- 
torum  coetum  institueret^  decernens  ut  vim  haberent  leges 
juxta  sensum  ab  isto  coetu  semel  declaratum,  iicet  non  pro- 
mulgatum,  num  auderent  gallicani  theologi  contrarium 
tenere,  et  legem  in  sensu  declarato  violare,  aut  docere  legem 
ineo  sensu  declarato  haud  esse  obligatoriam;  ex  ea  ratione 
quod  istae  declarationes  legum  more  non  promulgentur  ? 

IV.  Confirmatur  ex  praxi  sacrarum  Congregationum  et 
Sedis  Apostolicm.  —  l^  Agit  Apostolica  Sedes,  agunt  Sacr^e 
Congregationes  perinde  ac  si  omnino  certum  foret,  inesse 
dictis  declarationibus  vim  universalis  legis.  Id  nonnuUis 
exemplis  ostendamus  : 

Primo.  Controvertebatur  olim  inter  doctores,  an  possit 
Episcopus  dispensare  cum  bigamo  pro  susceptione  sacrorum 
ordinum,  etanEpiscopusitadispensans  et  ordinans^  incurrat 
censuras.  Sacra  Congregatio  Concilii  declaravit  Episcopo 
hanc  dispensandi  facuUatem  non  competere.  Contigit  sub 
Sixto  V  ut  quidam  Episcopus,  non  obstante  S.  Congregatio- 
nis  declaratione,  cum  bigamo  dispensaret,  eique  primam  ton- 
suram  et  beneficium  conferret.  Causa  ad  sacram  Congregatio- 
nem  delata,«  quamvis,utaitFagnanus,Congregatio  niteretur 
«  eum  excusare  (tum  quia  poena  suspensionis  a  jure  imposita 


336  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

<(  non  videtur  lalae  sententiae,  sed  ferendae  ;  tum  quia  super 
«  hoc  arliculo  primarios  inter  doctores  maxime  dissidetur) 
<(  tamen  Sixtus  V  in  Consistorio  respondit,  significandum 
«  Episcopo  ipsum  esse  suspensum  a  collatione  ordinum  ;  item 
«  promotum  incidisse  in  poenas  \jiixta  dedarationem  Oon- 
«  gregationis.  »  (ad  caput  Quoniam^  de  Constitutioniius) . 
Ergo  existimavit  Sixtus  V^  post  declarationem  Sacrae  Congre- 
galionis,  etsi  non  promulgatam,  obligare  legem  juxta  sen- 
sum  declaratum. 

/Secundo.  Ex  capite  7  sessionis  23  Tridentinae  Synodi,  Epis- 
€Opo  sacras  ordinationes  facturo  injungitur  ut  «  ordinando- 
«  rum  genuSj  personam,  setatem,  institutionem,  mores,  doc- 
«  trinam  etfidem  diligenter  investiget  et  examinet.  »  Inde 
orta  inter  doctores  controversia,  an  ex  hac  obligatione  exa- 
iTiinandi  ordinandorum  genus^  sequeretur  posse  aut  debere 
Episcopum  ordinandis,  a  judaica  vel  haeretica  stirpe  oriun- 
dis,  ordinationem  denegare.  Declaravit  Sacra  Congregatio 
ConciHi,  prout  referlClemensVIII,  in  sua  Constitutione  Cum 
ex  injuncto^  6  octobris  1593  (in  BuUario  editionis  Coqueli- 
nes,  tomo,  5,  pag.  464),  «  Quod. . .  Episcopus..,  eos  quiori- 
<(  ginem  a  Juda^is  ducunt,  quique  ab  haereticis  descendunt, 
«  per  paternamlineam  nimirum  ultra  secundum,  etper  ma- 
<c  ternam  ultra  primum  gradum,  ab  ordinatione  excludere 
<(  minime  deberet.  >>  Non  obstante  illa  Sacrae  Congregatio- 
nis  decisione,  Pacensis  Episcopus  eos  qui  a  judaeis  vel  haere- 
ticis  originem  trahebant  ordinare  renuebat.  Eum  Sacrae 
Congregationis  nomine  litteris  commonuit  Cardinalis  Ma- 
theius,  de  praefata  declaratione,  utque  eidem  declarationi 
suam  agendi  rationem  accomodaret.  At  hisce  litteris  morem 
non  gessit  Pacensis  Praesul.  Tunc  eum  severe  redarguit 
Clemens  VIII,  dicta  Constitutione  Cum  ex  injuncto^  in  qua 
sic  habetur  :  «  Tu  nihilominus  litteris  et  ordinationi  Congre- 
<^  gationis  hujusmodi,  quod  quidem  moleste  tulimus,  adhuc 
c(  minime  paruisti.  Proinde  Nos...  Fraternitati  tuae,  per 
cc  praesentes,  in  virtute  sanctae  obedientiae,  ac  sub  indigna- 
c(  tionis  nostrae,  aliisque  arbitrii  nostri  poenis  districte  prae- 
c(  cipimus  et  mandamus,  utjuxta  dictce  Congregationis  sen- 
«  tentiam...  supradictas   personas    quascumque  ab  haere- 


PARS   TERTIA.  337 

«  ticis  per  paternam  lineam  ultra  secundum.  et  per  ma- 
«  ternam  ultra  primum  gradum,  vel  a  judaeis  originem 
<  trahentes..,  a  sacris  ordinibus  in  posterum  minime  ex- 
«  cludas.  »  Ergo  Sacra  Congregatio  Goncilii  et  summus 
Pontifex  persuasum  habuerunt,  inesse  ejusdem  Congrega- 
tionis  declaralionibus  vim  universaliter  obligatoriam. 

TertiOy  «  etsi  de  jure  communi  Episcopus  possit  accipere 
«  procurationem,  etiam  cum  visitat  ecclesias  et  locapia  su(B 
«  civitatis...,  tamen  Sacra  Congregatio  resolvit  Episcopoid 
«  non  licere  post  decretum  (Tridentinum)  capitisS,  sessionis 
«  24,  licet  verbis  Concilii  non  adeo  clare  id  exprimatur.  Eos 
«  vero  qui  incasu  praedicto...  procurationem  exigereprse- 
«  sumpserunt,  non  modo  Sacra  Congregatio  acriter  corri- 
«  puit,  atque  ad  restitutionem  ejus  quod  indebiteacceperunt 
«  coegit,  sed  Sanctissimus  aliqaando  etiam  dupli  poena  mu- 
«  lctavit...  Ad  quamquidem  restitutionem  adacti  sunt  etiam 
«  Episcopi,  qui  contra  declarationem  Sacrae  Congregationis^ 
«  praetextu  consuetudinis,  mulctas  pecuniarias  sibi  aut  suis 
«  officialibus  applicarunt  ;  et  tamen  ea  consuetudo  nuUibi 
«  reperitur  expresse  sublata  a  Concilio.  »  (Fagnanus,  ad 
caput  Quoniam^  de  Oonstitutioniius^  n.  27). 

Diligenter  attendat  lector  ad  Sacrae  Congregationis  et  Se- 
dis  Apostolicae  praxim,  quam  ibi  testatur  Fagnanus  ;  et  quae 
potest  aliis  verbis  sic  exponi :  de  jure  communi  ante  Triden- 
tinam  Synodum  liberum  erat  Episcopo,  civilatis  episcopalis 
ecclesias  et  loca  pia  visitanti,  subsidium  illud  exigere,  quod 
procurationem  canonistae  vocant.  Celebrato  Tridentino  Con- 
cilio,  in  quaestionem  vocatum  est,  an  dictum  jus  Episcopi 
subiatum  fuisset  necne,  per  caput  3  sessionis  24.  Clara  non 
erant  Tridentini  decreti  verba,  et  dissidebant  doctores.  De- 
claravit  Sacra  Congregatio  dictum  jus  fuisse  sublatum;id 
est,  nullam  posse  ab  Episcopo  exigi  procurationem,  quando 
civitatis  episcopalis  loca visitat.  Nihilominus  perrexerunt  non- 
nulli  Episcopi  procurationem  in  isto  casu  exigere.  Quid  tum 
egit  SacraCongregatio?  QuidSedes  Apostolica  ?  Sane  si  de- 
claratio  fuisset  dumtaxat  doctrinalis  et  vim  obligandinon 
habuisset,non  debucrunt  isti  Episcopi  corripi  et  puniri.  Nam 
inhypothesi  quod  declaratio  eos  non  ligaret,  nequeligabantur 

22 


338  TRAGTATUS    DE    CURIA   ROMANA. 

Tridentino  decreto,  utpote  dubio  et  controverso ;  et  conse- 
quenter  legitime  adhuc  utebantur  jure  communi  antea  vi- 
gente.  Et  tamen  eos  S.  Congregatio  acriter  corripuit,  et  Se- 
des  Apostolica  severepunivit.  Ergo  tanquam  omninocertum 
habueruntS.  Congregatio  et  Sedes  Apostolica,  obligatoriam 
fuisse  declarationem,  etsi  more  legum  non  promulgatam. 
Item  controvertebatur  inter  doctores,  an  titulo  consuetudinis 
liceret  Episcopo  in  suos  aut  officialium  suorum  usus  mulclas 
pecuniarias  convertere  :  emanarunt  S.  Congregationis  res- 
ponsa,  quibus  declarabatur  id  non  licere  :  quibus  non  obstan- 
tibus,  nonnulli  Episcopi,  suarum  dioeceseon  consuetudine 
fretij  dictas  pecunias  ex  mulctis  provenientes  sibi  aut  suis 
officialibus  applicarunt.  Si  obligatoriae  non  fuissent  dictse 
declarationes,  hiEpiscopiabsqueaperta  injustitia  puniri  non 
potuissent:  et  tamenaddupli  restitutionem  adacti  sunt.  Ergo 
de  vi  obligatoria  dictarum  declarationum,  etsi  non  promul- 
gatarum,  et  licet  pro  casibus  particularibus  de  more  ema- 
natarum,  ne  vel  minimum  dubitarunt  S.  Congregatio  et  Se- 
des  Apostoiica. 

Quarto^  c(  Episcopus  ultra  montes,  in  vim  capitis  12  ses- 
sionis  24,  pronuntiavit  irritam  esse  collationem  canonicatu& 
(nullum  sacrum  ordinem  annexum  habentis)  in  collegiata 
ecclesia,  eo  quod  provisus  non  exegisset  annum  vigesimum 
aetatissuae  :  idque  contra  resolutionem  Sacra3  Congregalio- 
nis,  quae  declaravit,  Concilium  in  dicto  capite  12  nihil  dis- 
posuisse  circa  a^tatem  ad  obtinendos  canonicatus  in  ecclesiis 
collegialis.  Quaesitum  est  an  sententia  Episcopi  sustineatur, 
ex  eo  quod  ipse  habuerit  ignorantiam  invincibilem  praedictse 
declarationis.  Et  manifestum  est  non  sustineri  ;  quia  silicuit 
Episcopo  ignorare  declarationem  non  publicatam,  non  tamen 
licuit  ignorare  decretum  Concilii,  quod  etiam  anle  congre- 
gationis  declarationem  ita  erat  inteUigendum  ;  cum  declaralio 
non  faciat  aliquid  novi.  Et  ignorantia  potuit  quidem  excusare 
apoena,  sed  nonvalidare  actumnullum...  Quinimo  SixtusV 
non  excusavit  a  poena  suspensionis  Episcopum^  qui  ignorans 
declarationem  Congregationis,  dispensavit  cum  bigamo  ad 
primam  tonsuram,  ut  dictum  est  supra.  Quod  si  in  decretis  Con- 
ciliialiquidobscuriusdictum  videatur,  non  tamen  propterea 


PARSTERTIA.  339 

abillius  observantiaquisquam  excusatur,  cum  super  eo  possit 
ac  debeat  Sedem  Apostolicam  consulere,  ut  cavetur  in  Cons- 
titutione  PiilV.  Certumestenim  ignorantiam  jurisdubii  non 
excusare,  cum  consuli  possunt  peritiores.  »  (Fagnanus,  ad 
cdiput  Quo7iiam^  de  Constitutionihus^  n.  48). 

Quinto^  juvat  etiam  aliquot  exempla  quoad  S.  Congrega- 
tionis  Rituum  declarationes  subnectere.  Nam  sicut  Sacrse 
Congregationi  Concilii  coUata  est  potestas  decreta  Tridentina 
interpretandi,  sic  commissum  est  S.  Rituum  Congregationi 
ut  rubricas  aliasque  dubias  de  sacris  ritibus  leges  declararet. 
Unde  ad  ostendendam  Romanae  Curi^  praxim,  seque  valent 
ex  utraque  Congregatione  desumpta  exempla.  Porro  dubium 
non  est  quin  S.  Congregatio  Rituum  suas  declarationes, 
^tsi  in  casibusparticularibus  et  absque  promulgatione  ema- 
natas,  habeat  tanquam  universaliter  obligatorias.  Id  contra 
doctorem  Nilles,  in  collectione  Eevuetheologiquei^^  ^qv\q 
pag.  636)quidam  nuper  probabat  in  huncmodum  : 

<(  Maniere  de  faire  de  la  Congregation  elle-meme,  juge  as- 
«  surement  tres-naturel  (M.  Nillesle  reconnait)  desa  propre 
«  competence :  apres  qu'ellea  donne  sur  un  point  quelconque 
«  quelques  reponses,  si  Ton  vient  ala  consulter  de  nouveau, 
«  ellerenvoie  a  ses  decrets  deja  rendus  comme  a  la  regle, 
«  serventur  decreta  .  Elle  en  recommande  Tobservation, 
«  non  seulementa  ceux  auxquels  ils  ont  ete  adresses,  mais 
«  atousles  dioceses...  Si  Ton  s'en  ecarte,  elle  s'en  plaint 
«  comme  d'une  transgression  blamable.  Donnons  quelques 
«  exemples  entre  mille  que  nous  pourrions  citer.  » 

Ibi  subnectit  citatus  auctor  declarationem  in  Alexanensi 
7  septembris  1658.  et  declarationem  in  una  Dalmatiarum^ 
4  augustil663,quibusSacraCongregatiorespondet,  nonesse 
deferendam  stolam  extra  sacramentorum  administrationem. 
Tumitaprosequitur  :  «  Enl816Iesarchipretreset'Ies  curesdu 
«  territoire  de  Tabbaye  de  Farfa  avaientrhabitudedeporter 
«  Tetole  en  chantant  les  offices.  En  le  faisant,  ils  violaient 
«  la  regle  portee  par  les  decrets  que  nous  venons  de  ciler. 
Selon  les  principes  de  la  dissertation  (de  M.  Nilles)  ilseus- 
sent  assurement  pu  dire  que  c'etaient  la  des  decisions  ren- 
«  dues  pour  resoudre  des  questions  ayant  surgi  dans  des 


340  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  dioceses  etrangers  ;  qu'ils  avaient  eux  une  coutume  inve- 
«  teree  dont  ils  n'avaient  pas  a  s'ecarter,  jusqu^a  ce  qu'une 
«  declaration  speciale  les  soumit  a  ce  regime.  Et  toutefois 
c  la  Sacree  Congregation  accepte  si  peu  ce  systeme,  qu^elle 
«  reproche  aux  cures  de  Farfa  de  n'avoir  pasobtempere  aux 
o:  decretsm  Alexanensi  etinwia  Balmatiarum.  Voici  les 
«  paroles  de  la  Sacree  Congregation  :  Cum  non  obstantibus 
«  S.  Rituum  Congregationisdecretis  pluries  editis,  et  signan- 
«  ter  in  una  Alexanensi,  diei  7  septembris  1658,  et  Daima- 
«  tiarum  diei  4  augusti  1663,  quibus  cavebatur  ne  hebdo- 
c<  madarii,  arrhipresbyteri  alif.que  uti  possent  stola  in  canen- 
«  dis  divinis  officiis,  sed  tantum  in  sacramentorum  confec- 
«  tione  et  administratione,  eidem  S.  Congregationi  innotuerit 
«  hujusmodi  abusum  et  viguisse  et  in  pra^sens  adhucvigere 
«  penes  archipresbyteros  et  parochos  abbatiae  nullius  Far- 
«  fensis;  eadem  Sacra  Congregatio...  declaravit,  stolamnon 
a  esse  adhibendam  pra^terquam  in  collalione  et  confectione 
«:  sacramentorum ;  ideoque  consuetudinem  in  contrarium 
«  esseabusum,  per  locorum  Ordinarios  omnino  eliminan- 
«  dum.  Die  7  septembris  1816.  »  Alia  ibidem  subnectuntur 
similia  exempla.  Ergo  revera  existimant  S.  Congregationee 
Concilii  etRituum,  suis  declarationibus,  etsi  non  promulga- 
tis,  inesse  vim  quoad  omnes  obligatoriam  ;  et  idem  existimat 
Sedes  Apostolica;  et  juxtaillam  persuasionem  invaluit  praxi 
Romanae  Curiae.  Jam  vero, 

2^  Stylus  seu  praxis  Romanae  Curiae  facit  jus,  prout  admit- 
tuiit  communiter  doctores ;  inter  quos  Schmalzgrueber  adno 
tat  (dissertatione  prooemiali ;  n.  384)  inhunc  modum  :  «  Uni- 
«  formitas  responsorum  ac  sententiarum  super  eodem  arti 
«  culo  saepius  et  uniformiter  redditarum,  inducit  stylum  e 
«  praxim  curiae  :  stylus  autem  et  praxis  Curiae  jus  facit,  ca 
«  pite  Quam  gravi^  6  de  Crimine  falsi.  » 


PARS    TERTIA.  341 


CAPUTVII. 


CONGLUDITUR  HODIE  PROBABILEM  NON  ESSE  NEG  IN  PRAXI  TUTAM 
SENTENTIAM,  QU-^  S.  CONGREGATIONIS  CONCILIl  DECLARATIO- 
NIBUS  VIM  LEGIS  UNIVERSALIS  DENEGAT, 


L  Non  negamus  diclam  sententiam  a  multis  et  gravibus 
doctoribus  habitam  fuisse  tanquam  probabilem.  Item  fate- 
mur,  ex  hujusmodi  doctorum  auctoritate  revera  probabilem 
opinionem  illam  aliquando  fuisse ;  quandiu  scilicet  certa  et 
certo  nota  non  fuit  contraria  Guriae  Romanae  et  Sedis  Apos- 
tolicae  praxis.  Atvero, 

II.  Quando  in  duas  sententias  oppositas  abeunt  doctores, 
et  superveniens  Sedis  Apostolicae  auctoritas,  vel  expresso 
decreto,  vel  certa  et  constanti  praxi  sua,  unam  aperte  re- 
probat,  jam  desinit  probabilis  esse  illa  sententia,  et  pro  falsa 
est  ab  omnibus  habenda.  Id  porro  contigit  quoad  opinio- 
nem,  quae  S.  Congregationis  Concilii  declarationibus  vim 
legis  denegabat.  Nimirum  certa  jamdudum  est  praxis  Sa- 
crarum  Congregationum  Concilii  et  Rituum,  qua  suas  de- 
clarationes,  etsi  non  promulgatas,  et  quoad  casus  particu- 
lares  editas,  tanquam  vim  legis  universalis  habentes  urgent, 
eteosredarguunt,  qui  hiscedeclarationibus  non  obtemperant. 
Atque  ita  S.  Congregationes  agunt,  non  privata,  sed  Apos- 
tolica  auctoritate.  Etsi  ergo  Sedes  Apostolica  dictam  opinio- 
nem  expressa  defmitione  nondum  reprobaverit,  eam  tamen 
praxi  sua  sufficienter  reprobavit  ;  ut  adeo  non  videatur 
hodie,  etiam  tanquam  probabilis,  sustineri  posse  ;  quamvis 
excusandi  sint  anliqui  ipsius  defensores,  utpote  qui  diclam 
praxim  haud  satis  perpenderunt,  vel  forte  satis  notam  non 
habuerunt.  Ipse  etiam  sanctus  Ligorius  primum  opinionem 
illam  frobabilem  asseruerat  ;  id  ipsi  persuadente  sat  magno, 
quem  libros  volvens  reperiebat,  ei  adhaerentium  doctorum 


342  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

numero.  At  postea,  re  melius  perpensa  (prout  supra,  capite 
1,  quaestione  4,  retulimus),  docuit,  praBtatis  declarationibus 
dbstringi  omnes  fideles,  dummodo  fuerint  divulgatae,  i(^su 
"plurium^  vel  relatione  auctorim  communiter  ij^sas  referen- 
tium,  Quibus  verbis  recidit  in  sententiam  quam  defendimus  ; 
eorum  nempe  qui  simpliciter  asserunt,  inessedictis  declara-- 
tioniius  vim  legis  universalis.  Nam  id  semper  intelligitur 
de  solis  declarationibus  quae  revera  a  Sacra  Congregatione 
pronuntiatae  sunt,  seu  quas  certo  constat  esse  genuinas  et 
sinceras,  non  autem  de  quibus  dubium  est  an  sint  ficta)  vel 
truncatae  :  porro  ut  ita  certo  constet,  non  sufficit  declaratio- 
nem  referri  ab  unico  privato  scriptore,  ut  patet.  Caeterum 
quocumque  modo  certo  constet  aliquam  declarationem  ge- 
nuinam  ac  smceram  esse,  dummodo  certo  constet,  non  vide- 
tur  cur  non  sit  cum  sancto  Ligorio  concludendum,  illa  olS' 
tringi  fideles  omnes  ;  id  est,  eos  omnes  fideles  qui  certam 
de  hujusmodi  declaratione  notitiam  habent.  Cur  enim  tenet 
sanctus  Ligorius  obstringi  me  aliqua  declaratione,  usu  'plu- 
rium  vel  relatione  auctorum  communiter  eam  referentium 
divulgata  ?  Ideo  sane  quia  tunc  mihi  certo  constat  revera 
ita  declarasse  Sacram  Congregationem.  At  ratio  ista  lota 
urget,  etiamsi  alio  modo  dictam  certitudinem  acquisiverim; 
verbi  gratia,  si  propriis  oculis  eam  in  regesto  authentico 
legerim  ;  vel  copiam  secretarii  subscriptione  et  consueto 
sigillo  munitam  pra3  manibus  habuerim.  Nec  dicatur  intel- 
ligendum  esse  citatum  sancti  Ligorii  locum  eo  sensu  quod 
requirat  promulgationem,  quamvis  pro  sufficienti  promul- 
gatione  habeat  dictam  divulgationem  ex  usu  plurium,  vel 
ex  relatione  auctorum  communiter  referentium  :  nam  cita- 
tio  declarationis  alicujus,  a  multis  privatis  auctoribus  facta, 
nunquam  erit  promulgatio.  Unde,  si  requiratur  promul- 
gatio,  nunquam  sufficiens  erit  communis  citatio  a  pluribus 
privatis  auctoribus  facta.  Sin  vero  sufficiat  communis  pri- 
vatorum  auctorum  citatio,  non  est  cur  non  sufficiat  quicum- 
que  modus,  quo  certo  constet  genuinam  et  sinceram  esse 
declarationem. 

Caeterum,  si  rem  habeamus  cum  Gallicanis,  non  plus  ab 
ipsis  postulabimus,  quam  exigit  sanctus  Ligorius  :  nimirum 


PARS  TERTIA.  343 

ut  tanquamuniversaliter  obligatorias  habeant  S.  Congrega- 
tionis  declarationes,  quae  relatione  auctorum  communiter 
ipsas  referentium  fuerunt  divulgatae.  Etenim  declarationes 
quae  contra  Gallicanos  urgeri  solent,  hanc  conditionem  ha- 
bent ;  nec  in  probationem  adducuntur,  nisi  citatis  simul 
auctoribus  multis  eas  referentibus.  Unde  si  expositam  sancti 
Ligorii  doctrinam  recipiant  Gallicani,  negotium  ipsis  non 
facessemus. 

III.  Ex  dictis  sub  praesenti  capite^  facile  colliget  lector 
nonnihil  esse  corrigendum,  ex  iis  quae  de  eadem  quaeslione 
disserui,  in  meo  tractatu  de  Principiis  (parte  2,  sectione  5, 
capite  2,  editionis  prinaae),  Etsi  enim  ibi  de  sententia  dictis 
declarationibus  vim  legis  denegante  dixerim,  eam  nullaso- 
lida  ratiode  fiindari^  attamen  concessi  sententiam  illam  de 
iis  esse  opinionibus,  quae  licite  in  scholis  catholicis  defend 
possunt.  Hoc  ultimum  nunc,  re  melius  perpensa,  asserere 
non  audeo.  Quamvis  nempe  olimlicita  haec  opinio  fuerit,  at 
hodie,  ob  expositam  Sacrarum  Congregationum  et  Sedis 
Apostolicae  certam  praxim,  quae  eidem  opinioni  palam  ad- 
versatur,  videtur  sententia  illa  omni  jam  probabilitate  desti- 
tutaj  etprorsus  deserenda. 


CAPUTVIIL 


SOLVUNTUR  OBJEGTIONES, 


Oljectio  1\  —  Si  declarationes  Sacrarum  Congregationum 
vim  legis  haberent,  leges  in  immensumcrescerent  :  quale- 
gum  farragine  obruereturj  non  juvaretur  Ecclesia. 

Resjpondetur  :  Declarationes  non  sunt  novae  leges,  sed  in- 
terprctationes  illarum  legum,  de  quarum  ambiguo  sensu 
oriuntur  lites  et  controversiae.  Porro  nedum  nocivum,  utile 
ac  necessarium  Ecclesiae  est,  ut  de  medio  toUantur  contro- 
versiae  ac  dubia  circa  legum  sensum.  Et  quamvis  declara- 


344  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

liones  illsB  sint  numero  quamplurimae,  dictum  utilitatis  sco- 
pum  attingunt.  Canonistae  siquidem  eas  circa  unamquamque 
materiam  investigant  et pro  regulat  in  exponendis  sacris  disci- 
plinisassumunt ;  et  sicjamdudum  de  medio  sublatas  sunl  quam- 
plurimae  controversiae  ac  lites  ;  quae,  seclusis  dictis  declara- 
tionibus,  perpetuo  recurrissent,  non  sine  multiplici  ecclesia- 
rum  detrimento.  Unde  prorsus  absonaestobjectio  illa,quam 
validissimam  existimavit,  spuria  sua  et  Gallicanissima  doc- 
trina  conspicuus,  Gibert. 

Oljectio  2\  —  Nunquam  subditis  suis  principes  concedunt 
leges  ferendi  potestatem  :  ergonecSedesApostolica  censenda 
est  Sacrae  Congregationi  facultatem  fecisse  declaratione& 
edendi,  quae  vim  legis  habeant. 

Eespondetur  :  Non  agitur  de  potestate  condendi  leges,  sed 
eas  interpretandi  :  porro  antiquitus  in  imperio  romano  ejus- 
modi  potestas  nonnuUis  jurisperitis,  quos  jprudentes  voca- 
bant,  collata  est :  et  eorum  interpretationes  vim  legis  habe- 
bant.  Unde  absque  exemplo  non  est  a  subdilis  fieri  legum  du- 
biarum  interpretationes,   quae  vim  legis  habeant. 

Otjectio  3\  —  Nulla  affertur  Pontificia  Constitutio  qua 
expresse  dicatur,  Sacris  Congregationibus  collatam  esse  po- 
testatem  edendi  declarationes  quw  vim  legis  hdbeant ;  erga 
censendaest  Sedes  Apostolica  Congregationes  instituisse,  ut 
doctrinales  dumtaxat  declarationes  ederent. 

Eesjpondetur :  Constitutio  Sixti  V  dictam  potestatem  Sa-^ 
crae  Congregationi  clare  confert.  Quamvis  enim  expressis 
terminis  non  dicat  ejusmodi  interpretationes  vim  legishabi- 
turas,id  tamen  ex  contextuinvictecoUigitur  prout  supra  pro- 
batum  est.    Et  idem  confirmat  Sedis  Apostolicae  praxis. 

Ohjectiok^.  — Si  voluisset  Apostolica  Sedes  S.  Congrega- 
tioni  potestatem  conferre  obligatorias  declarationes  edendi^ 
videns  rem  inter  doctores  controverti,  eam  controversiam 
decreto  aliquo  defmivisset :  atqui  e  contra  patienter  tulit 
ulramque  opinionem  in  scholis  defendi  ;  ergo  signum  est  no- 
luisse  Sedem  Apostolicam  Sacrae  Congregationi  committere 
ut  declarationes  obligatorias  ederet. 

Resfondeo  :  P  Retorqueo  argumentum  :  Si  voluisset  Apo- 
stolica  Sedes  S.  Congregationi  dumtaxat  committere  ul  doc^ 


PARS    TERTIA. 


34S 


trinales  declarationes  ederet,  videns  contrariam  sententiam 
a  multis  doctoribus  defendi,  eique  aptari  S.  Congregationis 
praxim,  aliqua  definitione  opinionem  hanc  proscripsisset : 
atqui  patienter  tulit  utramque  sententiam  doceri  in  scholis  : 
ergo. 

2°  Sedes  Apostolica  justis  de  causis  quandoque  abstinet  a 
proscribenda  statim  opinione  erronea,  licet  videat  illam  a 
multis  doctoribus  recipi.  Quod  patet  ex  condemnatione  plu- 
rium  opinionum,  quae  diu  in  scholis  defendi  permissa^  sunt, 
etvere  probabiles  fuere,  antequam  Summi  Pontifices  eas 
proscripsissent. 

3^  Opinionem  de  qua  hic  agimus  (nimirum  mere  doclrina- 
les,  etnonobligatorias,  esse  S.  Gongregationis  declarationes), 
sua  agendi  ratione,  id  est^  romanae  Curiae  praxi,  aperte  re- 
probavit  Sedes  Apostolica,'Utprobavimus.  Ethoc  satisest  ad 
adimendam  illi  opinioni  quamlibet  probabilitatem,  quamvis 
nondum  accesserit  expressa  condemnatio. 

Oijectio  5\  —  De  essentia  legis  est  ut  obligare  nequeat 
nisi  promulgetur  ;  atqui  declarationes  legum  dubiarum  sunt. 
novseleges  ;  ergo  absque  promulgatione  obligare  nequeunt. 

JSespondetur  :  Objectionem  illam  supra,  capite  2  et  3  jam 
confutavimus.  Nimirum,  quod  de  essentia  legis  sit  promul- 
gatio,  non  est  certum,  sed  controvertitur.  Falsum  autem  om- 
nino  est,  declarationes  non  posse  universaliter  obUgare  nisi 
promulgentur.  Et  tandem  falsum  est,  eas  esse  novas  leges 
in  proprio  et  rigoroso  sensu. 

Oijectio  6*.  —  Vis  legis  quae  declaralioni  tribuitur^  vel 
provenit  ab  ipsamet  declaratione,  vela  lege  declarata  :  si 
prius,  ergo  declaratio  est  vera  lex  :  si  posterius,  ergo  falso 
dicitur  ipsi  vi^n  legis  inesse. 

Hesjpondetur :  Quando  dicimus  declarationes  Jialere  vim 
legis^  intelligimus  leges  oUigare  in  sensu  declarato^  et  nihil 
aliud.  Unde  objectio   haec  futilis  est.  De  quo  sic  adnotavit 
Fagnanus  (ad  caput  Quonianiy  de  Constitutionihus) :  «  Quod 
*  si  dicas...  obligationem   non  oriri  ex  eo  quod  ita  Sacra 
«  Congregatio  declaraverit,  sed  ex  eo   quod  ita  Concilium 
«  disposuerit,  fateor  ita  esse ;  quia   declarationes  intrinsece 
«  insunt  Concilio,  et  obligatio  ex  Concilio  ipso    proficiscitnr^ 


346  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

c  ut  late  ostensum  est  supra...  In  hoctamen  consistit  diffe- 
(r  rentia,  quod  cumpost  declarationem  super  aliquo  articulo 
<c  editam,  jus  quod  exeo  decreto  oritur  dicatur  clarum,ejus 
<(  ignorantia  amplius  allegari  non  potest,  sicut  aliquando  al- 
<^  legari  potuisset  anle  ipsam  declaralionem.  Manifestum  est 
(c  enimignorantiam  juris  dubii  ac  diflicilis  intellectu  in  ali- 
«  quibus  casibus  excusare...  Et  propterea  male  intelligens 
«  legem  canonicam  non  peccat  mortaliter,  nisi  post  declara- 
«  tam  ejus  obscuritatem.  » 

Oljectio  7\  — Absonum  foret  Sacra^  Congregationi  donum 
infallibilitatis  tribuere  :  atqui  tamen  deberet  esse  infallibilis 
ut  ejus  declarationes  vim  legis  haberent.  Nam,  ex  concessis, 
obligatio  non  proficiscitur  ab  ipsa  declaratione,  sed  alege  : 
lex  autem  non  obligat  nisi  in  vero  suo  sensu,  id  est^  insensu 
quem  in  mente  habuit  legislator  :  ergo  ut  obligatoria  sit  de- 
claralio,  necesse  est  utsemper  et  infallibiliter  verum  legis 
sensum  a  legislatore  intentum  declaret :  si  enim  non  adsit 
quoad  hoc  infallibibiUtas^  semper  aderit  dubium  an  sensus 
declaratus  cum  vero  sensu  legis  consentiat ;  et  proinde  lex 
(utpote  adhuc  dubia  in  sensu  declarato)  nequaquam  juxta 
hunc  sensum  obUgare  poterit. 

Hespondetur :  In  legibus  dubiis,  prout  supra  ostensum 
€st,  intervenit  dupUcis  legislatoris  voluntas  :  humani  sciUcet, 
ei  Dei.  Kquidem  contingere  potest  ut  legislator  humanus  ve- 
Ht  suam  legem  obUgare  in  sensu  diverso  ab  eo,  qui  alegi- 
tima  auctoritate  poslea  declarabitur  :  at,  in  hoc  casu,  quia 
societatis  bonum  requirit,  ut  leges  obUgentjuxta  sensumper 
legitimam  auctoritatem  declaratum,  vult  Deus  utlexiUa 
dubia  vim  habeat,  non  juxta  legislatoris  humani  sensum,  sed 
juxta  sensum  postea  declarandum.  Unde  tunc  Deus  irritat 
legem  in  sensu  abhumano  legislatoreintento,  et  iUam  firmat 
in  sensu  qui  postea  declarabitur.  Nec  dicatur  gratuito  asseri 
hunc  Dei  interventum.  Nam  talem  interventum  asserere  nihil 
aUud  est  quam  asserere  hocce  juris  naturalis  principium  : 
Vult  Deus  ut  leges  duUoe  possint  a  legitima  auctoritate  de- 
darari^  et  oUigentin  sensu  declarato.  Si  enim  talis  sit  vo- 
luntas  Dei,  scquitur  ab  inilio  vim.  habere  legem  juxta  sensum 
postea  declarandum,  utpotea  Deo  supremo  legislatore  inten- 


PARS    TERTJA.  347 

tum;  non  autem  juxta  sensum  legislatoris  humani,  si  forte 
diversum  intenderit.  Et  similis  Dei  interventus  admittendus 
est  in  casu  legis  pravae  :  vult  quidem  tunc  legislatorhuma- 
nus  legem  suam  intrinsece  pravam  obligare  :  at  eam  simul 
irritat  Dei  voluntas,  seu,  quod  idem  est,  jus  naturale.  In 
casu  autem  legis  dubiae,  supplet  Deus  dicto  modo,  propter 
commune  societatis  bonum;  firmat  nempe  legemjuxta  sen- 
sum  postea  declarandum  ;  siquidem  vult  ut  tales  declaratio- 
nes  obligatoriae  sint,  et  etiam  ut  actus  declarationi  anteriores 
jvalidi  sint  vel  irriti,  prout  tales  declarabuntur.  Hoc  autem 
praenotato,  sic  objectionem  diluimus  : 

Ut  declaratio  oUigaret^  deleret  esse  infalWbilis  quoad  ve- 
Tum  legis  sensum,  distinguo  :  deberet  infailibiliter  declarare 
jsensum  alegislatore  humano  intentum^  nego  :  deberet  infalli- 
biliter  declarare  sensum  in  quo  Deus  vult  legem,  obligare, 
concedo.  Jam  vero  haec  posterior  infallibilitas,  nedum 
absona  sit,  non  potest  non  admitti  ;  siquidem,  ex  hypo- 
thesi,  semper  verum  est  velle  Deum  ut  lex  vim  habeat 
in  sensu  qui  declaratur.  Unde  infallibilitas  haec  improprio 
dicta  stat  potius  ex  parte  Dei :  vult  nempe  infallibiliter  Deus 
ut  lex  dubia  vim  habeat  juxta  sensum  a  legitima  auctoritate 
declaratum  ;  ex  quo  rigorose  sequitur  semper  et  infailibiliter 
a  legitima  auctoritate  declarari  sensum,  in  quo  Deus  vult 
legem  vim  habere :  ha3c  enim  duo  correlativa  sunt.  Unde 
subditis  curandum  non  est,  an  declaratio  attigerit  necne 
verum  legis  sensum  ;  quia  quicumque  sit  sensus  a  legitima 
auctoritate  declaratus^  hoc  ipso,  ex  vi  juris  naturalis,  est 
sensus  in  quo  lex  vim  habet. 

Oijectio  8\  —  Sacra  Congregatio  declarationes  suas  novis 
declarationibus  contrariis  ssepe  corrigit :  porro  id  probat 
falsum  esse  fundamentum  expositum  videlicet  :  legem  certo 
et  infaUibiliter  obligare,  et  ab  initio  vim  habuisse,  in  sensu 
declarato  :  nam  absurdum  est  eamdem  legem  obligare  juxta 
declarationes  contradictorias. 

JRespondefur :  1°  «  Falsam  et  commentitiam  esse  hanc 
«  multiplicem  declarationum  repugnantiam  ;  quandoquidem 
<c  spatio  quindecim  fere  annorum,  quo  fuimus  Sacrae  Con- 
«  gregationi  Concilii  a  secretis,  nunquam  contigit,  ut  Con- 


348  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  gregatio  ex  deliberatione  retractaverit  ullam  resolulionem 
«  prius  editam.  Nec  anteactis  temporibus^  in  scripturis  et 
«  libris  publicis  usquam  reperi,  eam  ex  proposito  recessisse 
<c  a  decisis,  nisi  in  duobus  casibus  »  Fagnanus,  ad  caput 
Quoniam,  de  Constitutionibus ^  n.  56).  Loquitur  ibi  Fagnanus 
de  solis  decisionibus  quibus  Tridentinorum  decretorum 
sensus  deciaratur ;  de  quibus  solis  et  nos  in  prsesenti  discep- 
tatione  agimus.  Quod  enim  decisiones  factum  respicientes 
(quas  etiam  saepe  Sacra  Congregatio  edit),  ex  obtentis  novis 
documentis  et  informationibus,  mutet  et  retractet,  nihil  facit 
ad  quaestionem. 

2°  Admisso  etiam  casu  duplicis  contradictoriae  decisionis, 
circa  ejusdem  Tridentini  textus  sensum,  nihil  absurdi  sequi- 
tur,  prout  probavimus  supra  (capite  3,  prop.  5  et  6). 

Nota.  Aliae  nonnuUae  objectiones  videri  possunt  apud  Zam- 
boni,  ad  calcem  ultimi  voluminis. 


PARS   TERTIA.  349 


SECTIO  II. 


De  auctoritate  S.  Gongregationis  Rituum. 


l^  Statum  quaestionis  exponemus :  2°  concludemus  decla- 
rationes  seu  decreta,  quae  respiciunt  jus  commune  (non  au- 
tem  jus  particulare  eeu  privilegiatum  alicujus  personse  vel 
loci),  vim  legis  universalis  habere,  licet  non  promulgentur, 
et  quamvis  occasione  casuum  particularium  edantur  :  3''  ex- 
pendemus  novam  quamdam  opinionem  adoctoreNilles  nuper 
propugnatam. 


CAPUT  I. 


STATUS  QUiESTlONlS  EXPONITUR. 


Propositio  V.  —  jSacrce  Mtuum  Congregationis  Cardina-- 
libus  db  A^ostolica  iSede  collata  est  potestas  interj^retandi 
Tubricas^  aliasque  leges  q^um  ritus  sacros  respiciunt.  —  CoUi- 
gitur  ex  saepecitataConstitutione/f/^m^T^^^  SixtiV^  prseser- 
tim  ex  istisverbis  :  «  Caeterasque  in  hujusmodi  Sacris  Riti- 
«  bus  et  coeremoniis  incidentes  difficultates  cognoscant, 
«  summarie  terminent  et  componant.  y>  Et  quod  revera 
ejusmodi  potestate  donata  fuerit  dicta  Congregatio,  extra 
controversiam  est.  Imo  et  ex  eadem  Sixti  V  Constitutione 
ipsi  competit  legislativa  potestas;  siquidem  procurare  de- 
bentul  coeremoni(B si  exoleverint  restituantur^  sidepravat<B 


350  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

fuerint  reformentur  \  librosde  iSacris  Ritihiis  et  cceremoniis, 
imprimis  Pontificale^  Rituale^  Coeremoniale,  prout  oj)us 
fuerit,  reforment  et  emendent. 

Unde,  sicut  Sacrae  Congregationi  Concilii  commissa  est 
potestas  disciplinaria  Tridentinse  Synodi  decreta  interpre-- 
tandij  et  insuper  potestas  legislativa^  qua  valeat  generatim 
de  moribus  et  disciplina  decernere  ;  ita  Sacra  Rituum  Con- 
gregatio  potestatem  accepit  interpretandi  rituales  leges,  et 
insuper  potestatem  legislativam  ad  statuendum  de  sacris 
ritibus  et  coeremoniis.  Item  utrique  coUata  est  Judicialis  in 
propria  respective  materia  potestas,  ad  dirimendas  particu- 
larium  lites. 

Hinc  verum  non  est,  quod  suadere  conatur  dominus  Nilles 
{Revue  theologique,  2^  seiie,  pag.  450  et  seq.),  differre 
Sacram  Congregationem  Rituum  a  Sacra  Congregatione 
Concilii,  in  eo  quod  posleriori  collata  sit  potestas  leges  uni- 
versales  seu  jus  commune  interpretandi ;  non  autem  priori, 
nisiraro  admodum,  (ut  ait)  atque  per  accidens .  Imo,  sicut  ad 
Congregationem  Concilii  pertinet  Tridentinae  Synodi  disci- 
plinaria  decreta  declarare,  ita  ad  Congregationem  Rituum 
spectat  rituales  interpretari  leges.  Quod  etiam  facto  patet; 
siquidem  Gardellianam  collectionem  magna  ex  parte  replent 
ejusmodi  decreta,  quibus  deciditur  quo  sensu  rubricse  aliaeve 
rituales  leges  intelligendae  sint  atque  servandae.  Igitur  funda- 
mento  caret  praetensum  illud  inter  utramque  discrimen ;  et 
eadem  e  contra  est,  sub  hoc  respectu,  utriusque  Congrega- 
tionis  conditio. 

Propositio  II^  —  Sacrcd  Rituum  Congregationi  collata 
est  dicta  potestas  sine  restrictione^  Papa  prius  gonsulto.  — 
Nam  l^  in  Constitutione  Immensa  Sixti  V,  apponitur  qui- 
dem  restrictio  NoVis  ;prius  consultis,  ubi  Sacrae  Congrega- 
tioni  confertur  facultas  officia  de  patronis  concedendi :  ast 
in  conferendis  caeteris  facultatibus  nullam  omnino  restrictio- 
nem  Pontifex  annexuit.  Et  in  particulari,  absolute  et  sine 
uUa  conditione  dictae  Congregationis  Cardinalibus  attribuit, 
ut  cceteras  in  hujusmodi  iSacris  Ritihus  et  ceremoniis  inci- 
dentes  difflcultates  cognoscant^  summarie  terminent  et  compo- 
nant.  Ergo  revera,  ut  dictae  Congregationis  declarationes 


PARS   TERTIA,  351 

seu  decreta  Pontificiam  auctoritatem  habeant,  necesse  non 
esteaedi,  consulto  prius  Pontifice.  Equidem  praxis  estut 
consulatur  :  sed  etiamsi  ederetur  decretum  absque  prsevia 
tali  consultalione^  poUeret  nihilominus  Apostolica  auctori- 
tate;  quia,  vi  citatae  Constitutionis  Sixti  V,  ederetur  ex 
potestate  quam  circa  hoc  ipsum  S.  Congregationi  semel 
pro  semper  contulit  Sedes  Apostolica. 

^''Ipsamet  Sacra  Congregatio  id  expresse  declaravit  (in 
una  ordinis  Proddicatorum,  23  maii  1846,  n.  50S1  editionis 
Gardellianae  anni  1856).  Ad  propositum  enim,  sub  numero 
7,  hocce  dubium,  An  decretaa  Sacra  Oongregatione  emanata^ 
et  res^onsiones  quoecumque  al  i^sa  ^ro;positis  duUis  scripto 
formaliter  edit(B,  eamdem  lidbeant  auctoritatem  ac  si  im^ne- 
diate  ab  i;pso  Summo  Pontifice  promanarent^  quamvis  nulla 
facta  fuerit  de  iisdem  relatio  Sanctitati  suoe,  Sacra  Congre- 
gatio  respondit,  affirmative.  Et  notetur  hancce  decisionem 
deiisesse  quae  fuerunt  a  Sede  Apostolica  expresse  appro- 
bataeetconfirmatae:  sicenim  in  illo  valde  attendendo  decreto 
habetur  :  «  Et  facta  de  praemissis  omnibus  Sanctissimo  Do- 
«  mino  Nostro  Pio  IX  Pontifici  maximo  per  eumdem  subs- 
«  criptum  secretarium  fideli  relatione^  Sanctitas  sua  res- 
«  cripta  a  Sacra  Congregatione  in  omnibus  et  singulis  a;p- 
«  ^roiavit  confirmavitque. 

Propositio  IIP.  —  Decreta  in  collectione  Gardellini  con- 
tenta.pro  authenticis  halenda  sunt.  —  Id  siquidem  Pii  VII 
auctoritate  decretum  fuit,  in  hunc  modum  :  c<  Cum  exempla 
«  omnia  collectionum  decretorum  Sacrae  Rituum  Congre-^ 
«  gationis  defecerint,  et  inadornandaperoptata  novaeorum- 
«  dem  decretorum  collectione  operae  pretium  visum  fuerit 
«  ad  quamcumque  amovendam  ambiguitatem,  ex  variis  in- 
«  terpretationibus^  quibuspraecedentes  collectiones  obnoxiae 
«  erant,  non  solum  sensus  ipsius  Sacrae  Congregationis  per 
«  concisas  periodos  arbitratu  coilectoris,  ut  antea  factum  est, 
exhibere,  sed  verba  ipsa  decretorum  prout  in  actis  au- 
thenticis  in  secretaria  praelaudatae  Congregationis  asser- 
vatis  jacent,  proferre  ;  idque  studio  et  labore  sacerdotis 
«  Aloysii  Gardellini  in  Romana  Curia  advocati,  et  sanctae 
«  fidei  sub-promotoris;  diligenter  praestitum  fuerit :  cumque 


332  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

«  in  exemplandisipsis  decretis,  unum  ex  illisoccurreritjquo 
«  prohibetur  eorumdem  decretorum  evulgatio,  absque  me- 
«  moratae    Congregationis  licentia  ;  atque   ipse    advocatus 
«  Gardellini,  noscens  non  tam    cito  cogendam  fore  Gongre- 
«  gationem,  ne  ex  hujusmodi  dilatione  incepta  dictae  collec- 
«  tionis   impressio  retardetur,  humillime  Sanctissimo   Do- 
«  mino  Nostro  Pio  VII  Pontifici  maximo  supplicaverit,  tam 
«  pro  supradicta  facultate  talia  decreta  evulgandi,  quampre 
<.<  inhibilione  cuicumque   typographo   eamdem  collectionem 
<(  edendi  ad  fidem  faciendam  in  judiciis;  ac   Sanctitas  sua, 
«  me  infra  scripto  secretario  referente,'preces  remiserit  Emi- 
xr.  nentissimo   et  Reverendissimo   Domino    Gardinali  de  So- 
<r  malia,  Sacrae  Rituum  Gongregationis  Praefecto,  cum  om- 
t  nibus  facuitatibus   necessariis  et  opportunis,  ut  sua  pru- 
<c  dentia  provideret ;  praelaudatus  Eminentissimus  Praefec- 
«  tus,    impertitis  facultatibus  utendo,  potestatem  fecit  ora- 
«  tori  imprimendi   in    typographica  .officina  Salomoniana 
«  praeenarrata  decreta  authentica  Sacrae  Rituum  Gongrega 
<c  tionis^  ex  publicis  regestis  eruta,  et  cum  iis  rite  conlata,  ad 
«  formam  decreti  diei  4  februarii  1632,  in  fronte  operis  impri 
cc  mendi,  ita  ut  nemo  ejus  decreti  ignorantia  tueri  se  un- 
«  quam  possit :  mandavitque  praeterea^    fas  esse  nemini  ea 
cc  dem  decreta  iterum  cudere  absque  S.  Rituum  Gongrega- 
«  tioriiis  venia,  sub  poenis  in  superius  dicto  decreto  contentis. 
cc   Voluit  autem  ut   injudiciis  et  in  quacumque  dirimenda 
cc  contTGversia^  illorum  tantumwodo  decretorum  auctoritas 
«  valeat,   quae  in  hac  editione  a  se  permissa  et  approbata. 
«  atque  secretarii   S.  Rituum    Gongregationis  manu  subs 
<c  cripta  continentur.  Die  1  januarii  1808.— J.M.  Gardinalis 
«  de  Somalia  Sacrae  Rituum    GongregationisPraefectus.  — 
«  J.  de  Garpineo   Sacrae  Rituum  Gongregationis   secreta 
«  rius..  » 

Ergo  revera  vim  decretorum  authenticorum  habet  editic 
Gardelliana  anni  1808.  Gum  simili  privilegio  facta  estnoVc 
editio  anno  1824.  Et  tandem  nuper  prodiit,  curante  acdiri 
gente  Reverendissimo  Gapalti,  ejusdem  Sacrae  Gongregatio- 
nis  secretario,  coUectio  ultima^  recentioribus  usque  ad  an- 
num  1856  decisionibus  locupletata,  praefixum   sibi  habeni 


PARS   TERTIA.  353 

decretum,   quo   praefaLum  authenticitatis  privilegiu  m  ipsi 
tribuitur. 

Hinc  notabile  interceditinter  S.  Gongregationem  Concilii 
et  S.  Congregationem  Rituum  discrimen,  quoad  utriusque 
decretorum  collectiones.Nam  Sacrae  Congregationiij  Concilii 
declarationes,  anno  1718  anteriores  nunquam  fuerunt  in 
publicum  editae  :  ita  ut  hodiedum  ad  eas  habendas  recur- 
rendum  sit  ad  dictae  Congregationis  regesta,  quae  libri  de- 
cretorum  inscribuntur.  Declarationes  autem  quae  ab  anno 
1718  prodierunt,  etsi  editae  sint  in  coUectione,  Thesauri 
resolutionum  nomine  designari  solita  (cui  collectioni  novum 
quotannis  volumen  accedit),  nullum  tamen  authenticitatis 
privilegium  sibi  vindicant,  ex  eo  quod  in  ista  collectione 
contineanlur.  E  contra  S.  Rituum  Congregationis  decisiones 
hoc  ipso  quod  in  supradictis  Gardellianae  collectionis  editio- 
nibus  reperiantur,  authenticitatis  vim  habent,  et  perinde 
valent  ac  si  unaquaeque  Cardinalis  Praefecti  subscriptione 
et  S.  Congregationis  sigillo  munita  produceretur. 

Unde  in  quaestione,  an  vim  legis  ejusmodi  decisiones  pol- 
leant^  locum  non  habet  quoad  S.  Congregatioiicm  Rituum 
conditio  haec,  dummodo  in  forma  authentica  'producantur^ 
id  est,  a  Cardinali  Praefecto  subscriptae,  et  consueto  sigillo 
munitae.  Sufficit  enim  ut  in  coUectione  Gardelliana  conti- 
neantur. 

Propositio  IV^.  — S.  Oongregationis  Rituum  decreta^  alia 
sunt  formaliter  generalia;  alia  (Bquimlenter  gemralia; 
alia  farticularia.  —  I.  Vocantur  formdliter  generalia  de- 
1  creta  illa,  quae  generalitatis  formam  expressis  verbis  conti- 
'jnent ;  qualia  sunt  ea,  quibus  praemitluntur  verbahaec^<?cre- 
tum  generaUy  vel  quae  inscribuntur  Urlis  et  orbis,  vel  in 
quibus  edicitur,  ita  esse  in  quibusvis  mundi  ecclesiis  servan- 
dum. 

Porro  nonnuUa  ejusmodi  decreta  edidit  Sacra  Rituum 
^Gongregatio.  Inindice  Gardellianaeeditionis  anni  1856  (verba 
\Decretum  generale)  indicata  reperies  sexaginta  quatuor. 
]  Juvat  ex  iis  nonnihil  subjicere,  ut  perspiciat  lector,  qua 
ferma  edi  soleant. 
\     Decretum  diei  28  augusti  1628  (n.  769  editionis  1856;  in- 

23 


354  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

scribitur  Urlis  et  orUs  ;  quam  inscriptionem  etiam  prse  se; 
ferunt  decreta  2  octobris  1706,  25  septembris  ejusdem  anni;,:j 
et  plura  alia.  Decretum  Sjunii  1669  inscribitur,  UrUs  et 
oriiSj  duUumrubricarum.  Indecreto  UrUsetorUsil  januarii 
1681  sic  habetur :  Ita  ai  omnibus  c[ui  Romano  hreviario 
utunturjpariformiterservarimandavit,  Deereto  20  julii  1748, 
haec  apponitur  clausula;  Atque  lioc  decretum  generalilus 
calendarii  Romani  rulricis  adjici  frcecepit.  Decretum  UrUs 
et  orUs  12  januarii  1704,  ita  clauditur  :  «  Facta  deinde  per 
«  me  secretarium  de  praedictis  decretis  Sanctissimo  Domino . 
«  Nostro  relatione,  prsevia  eorumdem  integralectura,  Sanc- 
«  tissimus  laudavit,  benigneque  approbavit,  ei  puUicari, 
«  etnonobstantibus  quibuscumquealiisin  contrariumfacien- 
«  tibus,  servari  mandavit.  »  Decretum  3  martiil818  inscri- 
bitur,  decretum  generale^  et  sic  clauditur  :  «  Sanctitas  sua . 
«  praefatum  decretumapprobavit,  confirmavit,  mandavitque 
«  praelo  tradi,  et  publici  juris  fieri.  »  Decretum  UrUs  et 
orUs  1773,  sic  habet  in  fine :  «  Sanctitas  sua  praefatum 
«  Sacrae  Congregationis  ymer^^Z^  decretum  confirmavit,  et 
«  ubique  executioni  dandum  esse  praecepit.  »  Ubi  videtur^ 
decreta  UrUs  et  orUs  inscripta,  vocari  generalia.  Decretum 
20  decembris  1673  inscribitur  simul  UrUs  et  orUs  et  decre- 
twn  generale. 

Quoties  ergo  decretum  inscribitur  UrUs  et  orUs  yeldecre-^ 
tumgenerale,  vel  habet  hanc  aut  similem  clausulam  uUque 
servari  ;proecepit^  formaliter  generalilus  accensendum  esti; 
.  II.  Decreta  Sacrae  CongregationisRituum  dicuntur  et  sunt' 
mquivalenter  generalia ^qu^ndo  dubium  propositum  gene- 
rale  est  (verbi  gratia,  i^i  postuletur,  quo  sensu  iiitelligenda 
sit  haec  aut  illa  rubrica),  et  decisiopariter  g^neraUs  emittitur 
(verbi  gratia,  si  Sacra  Congregatio  respondeat^  rubricam 
illam  in  tali  sensu  esse  intelligendam  et  observandam).  De 
q.uo  sic  Cavalieri  {Opera  liturgica,  capite  6,  decreto  tertio 
capitis^  n.  8):  «  Decreta  quae  generalia  notantur,  generalia 
«  formaliter^Vinl:  quae  vero  non  ita  inscribuntur,  generaliat 
«  quidem  formaliter  non  sunt^  bene  tamen  cequimlenteTy 
«  si  dubium  propositum  generaliter  exstitit,  eique  non  absi*- 
«.^miHs  resolutio  prodierit ;  ut  communis  consuetuda,  qiise 


PARS    TERTIA.  355 

cc  est  optima  legum  interpres,  in  Ecclesia  observat,  dictaque 
c<  interpretatur  decrela.  »  Quam  plurima  exstant  Sacrse 
Riluum  Congregationis  ejusmodi  decvetci  wquwalenter  gene' 
ralia.  E  quibus  sat  erit  pauca  quaedam  indigitasse. 

Rubrica  breviarii  ante  festum  Corporis  Cliristi  positasic 
disponit :  Infm  octavam  Cor^oris  Christi  de  simplici  fit 
tantum  commemoratio^  sine nonalectione,  Aquodam  capitulo 
collegiali  Nuscanae  diaecesis  propositum  e^i  duhixxm:  An 
deleat  legi  (nona  lectio),  si  dictum  festum  simplex  concurrat 
cum  dujplici^  infra  eamdem  octavam.  Respondit  Sacra  Con- 
gregatio :  JEst  dicenda  nona  lectio  {Nuscana^  12  septembris 
1671),  Ibi  dubium  proponitur  generaliter  :  petitur  nempe 
declaratio  juris  communis,  non  juris  particularis  seu  privi- 
legiati  alicujus  loci  velaliquarum  personarum.  Item  decisio 
generalis  est,  quamvis  dirigatur  dumtaxat  ad  supradictos 
Nuscanae  dioecesis  canonicos :  nam  intelligenda  est  decisio  in 
sensu  generali,  quando  nullum  est  in  ea  verbum  sensus  ge- 
neralis  restrictivum,  et  simul  relativa  est  ad  dubium  gene- 
rale,  seuspectans  ad  jus  commune  :  quae  duo  in  hacce  deci- 
sione  reperiuntur.  Ergo  decretum  illud  est  revera  (Eguivalen" 
ter  generale. 

Petiit  quidam  in  Cameracensi  dioecesi  parochus  a  Sacra 
Congregatione  declarari :  «  An  debeant  semper  tres  ad  mi- 
«  nus  orationes  decantari,  quandofit  de  Dominica  et  celebra- 
9  tur  missa  solemniter  cum  diacono  et  subdiacono.  »  Res- 
ponsumest  :  «  In  missis  solemnibus  duplicis,  primae,  et  se- 
«  cundae  classis  tantum,  omittuntur  aliae  orationes...  11 
«  aprilis  1840.  »  Ibi  pariter  dubium  propositum,  sicutet 
responsum,  generale  est,  respicitque  jus  commune.  Proinde, 
quamviscausa  illa  inscribatnr  Cameracensis,  id  esl,  nomine 
illius  didecesis,  et  quamvis  ad  pra^fati  parochi  petitionem 
jecisa  fuerit',  hocce  tamen  decretum  generale  est ;  non  qui- 
lern  formaliter^  sed  aequivalenter. 

Pra)fectus  coeremoniarum  cathedralis  Melitensi^,  inter  alia 
liibia  poslulavit :  «  Ansacerdos,  quando  benedicit  populum 
sacra  pyxide,  debeat  iilarh  totam  cooperire  extremitatibus 
veli  oblongi  humefalis,  quemadmodum  jubet  Rituale  ro- 
mahum  ih  delatione  viatici..  »  Sacra  Congregatio  (in  Me- 


33  6  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

Utensij  13  februarii  1839)  respondit  :  c^  Deberi  in  benedi- 
«  cendo  populo  cuni  Sacra  pyxide  illam  totam  cooperiri  ex- 
«  tremitalibusvelioblongi  humeralis.  »  Patetibi  etiam  pro- 
poni  et  solvi  dubium  ad  jus  commune  pertinens;  ac  proinde 
hocce  decretum  esse  aequivalenter  generale. 

III.  Deoveidi  jparticularia  vocantur,  quae  nec  formaliter  nec 
aequivalenter  generalia  sunt,  seu  quae  non  declarant  jus  com- 
mune,  sed  jus  particulare  alicujus  loci  vel  aliquarum  perso- 
narum.  Unde  particularia  sunt  decreta,  quibus  Sacra  Con- 
gregatio  privilegium  aliquod  certis  locis  aut  personis  conce- 
dit.  Item  particularia  sunt  decreta  quae  declarant  sensum 
privilegii,  quo  certae  personae  vel  certa  loca  potiuntur.  Item 
particularia  sunt  decreta  quae  respiciunt  legitimas  consue- 
tudinesjuri  communi  contrarias  :  si  nempedubium  circaillas 
consuetudinesproponatur,  decretum  erit  particulare,  utpote 
respiciens  dumtaxat  personas  aut  loca  quae  istis  consuetu- 
dinibuslegitime  utuntur.  Generatim  aulem  partictdai^e  est 
decretum  quoties,  sivein  responso,  sive  indubii  expositione, 
sive  in  circumstantiis  adest  aliquid,  quo  palam  fiat  agi,  non 
de  jure  communi,  sed  de  jure  particulari  alicujus  personae 
vel  loci,  ex  privilegio  vel  legitima  consuetudine  exorto.  E 
contra  pro  generali  habendum  erit  decretum,  nisi  peculiaris 
aliqua  adsit  ratio  autcircumstantia,  quae  \\\\i& ^articulariset 
(ut  ait  Cavalieri,  tomo  1,  capite  6,  decreto  3,  n.  4),  et  ultra 
personas  vel  ecclesias  pro  quibus  emanavit  protendi  non  si- 
nat.  Particulariumejusmodi  decretorum  exempla  quamplu- 
rima  facile  reperiet  lector,  Gardellianam  collectionem  tantis- 
per  evolvendo.  Unde  abiis  adducendis,  brevitatis  causaabs- 
tinemus. 

Nota  l^  — Cur  nonnuUa  S.  Congregationis  Rituum  de- 
cretainscribantur^^^6m?i(^,  vel  (quod  idem  est)  UrMsetorlis^ 
ita  exponit  Cavalieri  (tomo  1,  cap.  6,  decreto  tertio  capilis, 
n.lO):  «  Id  ut  plurimum  evenit,  quia  Sacra  Congregatio 
cc  motu  proprio  eaedidit,  et  non  ad  petitionem  alicujus  parti- 
«  cularis  ecclesiae  ;  vel  si  ad  petitionem  particularium  eccle- 
«  siarum  emanant,  id  unice  fit  ad  importuna  resecanda  non- 
«  nullorum  dubia,  qui,  cum  jam  decisa  haud  ipsis  arrideant^ 
a  continuis  interrogationibus  eamdem  Congregationem  la- 


PARS    TERTIA.  357 

«  cessere  nunquam  desinunt :  vel  denique  ut  promulgentur, 
«  et  cunctorum  notitiae  exibeanlur  ;  qualiter  non  evenit  in 
«  resolutionibus  quse  ab  ecclesiis  ad  quarum  instantias  editse 
«  fuerunt,  nomenclaturam  accipiunl ;  utpote  quae  solum  in 
«  ecclesiis  iisdem  assolent  promulgari  :  licet  postea  hoc  mi- 
«  nime  fiat,  ut  universali  Ecclesiae,  quoties  innotescunt,  non 
«  possint,  imo  non  debeant  in  regulam  deservire.  » 

Notal''.  —  Auctores  quidam  S.  Congregationis  Rituum 
decreta  ita  distinguunt,  ut  ea  quae  nos  equimlenter  generalia 
vocavimus,  ipsi  sub  particularium  denominatione  compre- 
hendant ;  qui  loquendi  modus  accuratus  non  est^  et  aequi- 
vocationi  obnoxius  est. 

Propositio  V*.  —  Controversia^  an  decreta  SacrcB  Congre- 
gationis  Rituum  vim  legis  universalis  Jiabeant^  versatur 
dumtaxat  circa  decreta  equivalenter  generalia;non  vero 
circa  decreta  formaliter  generalia^  nec  circajparticularia. — 
l^^Non  versatur  controversia  circa  decreta  formaliter gene- 
ralia.  Cumenim,  exmodo  transcripta  Cavalieri  adnotatione, 
hujusmodi  decreta  promulgentur^  et  aliunde  Summi  Ponti- 
ficis  auctoritate  edantur  ;  nuUa  est  ratio  cur  pro  veris  legibus 
non  sint  habenda.  Hinc  ipsis  inesse  vim  iegis  universalis 
communiter  admittunt  doctores  catholici. 

2°  Nec  versatur  controversia  circa  decreta  j^articularia^ 
eo  sensu  intellecta,  quem  supra  exposuimus.  Cum  enim^  ex 
hypothesi,  decreta  haec  jus  commune  non  respiciant^  sed 
dumtaxat  jus  privilegiatum  seu  particulare  aliquarum  per- 
sonarum  aliquorumve  locorum,  quod  de  illo  particulari  jure 
declarat  autstatuit  sacraRituum  Congregatio,  vim  universa* 
liter  obligatoriam  non  habet,  ut  per  se  patet.  Hinc, 

3^  Restringitur  disceptatio  ad  A^QX^id.odquivalenter  gene- 
ralia^  id  est,  quae  generalia  sunt  quoad  sensum,  et  jus  com- 
mune  declarant  atque  statuunt,  quamvis  inscribantur  no- 
mine  dioeceseon  aut  monasteriorum,  e  quibus  ad  Sacram 
Congregationem  directae  sunt  preces,  edanturque  ad  postu- 
lationem  particularium  personarum,  vel  occasione  particu- 
lariumcasuum  ;  et,  nulla  facta  promulgatione,  ad  personas 
quae  decisionem  petierunt,  transmittantur. 

Propositio  VP.  —  Controversia  non  versatur  circa  decreta 


358  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

extensiva^  sedidtmtaxat  circa  compre/iensiva.  —  Jamsupra 
exposuimus  distingui  solere  sacrarum  Congregationura  de- 
clarationes,  in  comprehensivas  et  extensivas.  ComioreJien- 
siv(B  illae  dicuntur,  quae  declarantdumtaxatlegis  sensum  ;ita 
ut  quod  declaratur  non  sit  novum  jus^  sed  jus  in  ipsa  lege 
jam  comprehensum.  E xtensivoe d^ui^m  non  sunt  merse  legiim 
interpretationes  ;  sed  simul  legibus  addendo  vel  adimendo 
novum  jus  inducunt. 

Jam  vero  doctores  qui  tenent  Sacrarum  Congregationum 
declarationibus  non  promulgatis  inesse  vim  legis  universalis, 
simul  concedunt  id  esse  intelligendum  dumtaxat  de  compre- 
hensivis.  Quod  quidem  pra^cipue  adnotant  ubi  aguntde  Sa- 
crae  Congregationis  Concilii  declarationibus  ;  sed  ad  aliarum 
etiam  Congregationum  declarationes  extendunt,  el  revera 
extendendum  ';est,  cum  eaedem  quoad  alias  Sacras  Congrega- 
tiones  rationes  id  evincant.  ai  De  extensivis,  ait  Schmalz- 
«  grueber,  libenter  concedit  sententia  ista,  quod  vim  et  auc- 
«  toritatem  legis  non  habeant,  nisi  fiant  ex  speciali  mandalo 
«  Papae  et  legitime  promulgentur.  Ratio  solida  et  perpicua 
«  est;  quia...  sunt  nova^  leges  ecclesiasticae.  »  (Dissertatio 
procemialis,  §  9,  n.  374). 

Propositio  VIP.  —  Controversia  non  versatur  circa  de- 
creta  novum  aliquod  jus  statuentia  ;  sed  tantum  circa  de- 
creta  quilus  jam  existentium  legum  sensus  declaratur.  — 
Cum  Sacra3  Riluum  Congregationi  legislativa  etiam  potestas 
competat,  ut  supra  dictum  est^  potest  universalem  aliquam 
legemcirca  ritus  edicere.  Potest,  verbigratia,  novam  rubri- 
cam  breviario  vel  missali  inserere  ;  item  aUquam  rubricam 
abrofijare,  et  alia  hujusmodi.  Tuncvero  condit  legesnon  in- 
terpretatur.  Porro  non  versatur  controversia  circa  decreta 
hujusmodi,  quae  sunt  novae  leges.  Nam,  ex  praecedenti  pro- 
positione,  etiamsi  decreta  sint  legum  jam  existentium  decla- 
rativa,  si  tamen  simul  sint  extensiva  (id  est,  leges  aliqua  ex 
parte  immutent)  conceditur  communiter  eis  non  inesse  vim 
legis  universalis,  nisi  rite  fromulgentur.  Ergo  a  fortiori  ne- 
cessaria  erit  promulgatio  ad  inducendam  universalem  obli- 
gationem,  si  non  tantum  leges  ex  parte  immutent,  sed  pror- 
sus  novas  edicant.  Proinde   quaestio  haec,  an  vim  legis  uni- 


PARS    TERTIA.  339 

versalis  Jidbeant  Sacm  Congregationis  Rituum  decreta^  in- 
telligitur  de  solis  decretis  quibus  sensus  legum  declaratur; 
non  de  iis  quibus  novce  leges  conduntur.  Quando  hujus  poste- 
rioris  speciei  decreta  edit  Sacra  Gongregatio,  ea  rite  pro- 
mulgat ;  et  quod  ubique  vim  obligandi  habeant  ejusmodi  de- 
creta  generalia  et  more  legum  promulgata,  extra  quaestio- 
nem  est  apud  doctores  catholicos. 

Unde  tandem  praesens  cohtroversia  de  valore  decretorum 
Sacr^  Gongregationis  Rituum,  versatur  dumtaxat  circa 
decreta  equivalenter  generalia^  et  mere  declarativa  legum 
jam  existentium. 

Porro  de  hisce  decretis  exstat  revera  duplex  sententia  : 
prior  tenet  iis  inesse  vim  legis  universalis  :  posterior  id 
ipsum  negat ;  ex  illa  potissimum  ratione,  quod  ejusmodi 
decreta  more  legum  non  promulgentur,  et  ad  particulares 
dumtaxat  personas  dirigantur. 

Gum  autem  haecce  decreta  numero  sint  quamplurima,  ita 
ut  Gardellianam  collectionem  magna  ex  parte  repleant,  nemo 
non  videt  quanti  momenti  si  proposita  quaestio,  videlicet, 
an  teneantur  omnes  ea  serv.are  tanquam  obligatoriam  re- 
gulam. 


GAPUT  II 


CONGREGATIONIS  RITUIJM  DEGRETA  DE  QmBUS  CONTROVERSIA  MO- 
VETUR,  VIM  LEGIS  UNIVERSALIS  HABERE  PRORSUS  EVINGUNT 
RATIONES5  QUIBUS  IDEM  QUOAD  S.  GONGREGATIONEM  GONCILTI 
PROBATUM  EST. 


Si  enim  rationes  iliae  valeant  quoad  S.  Gongregationeni 
Concilii,  valent  etiam  quoadSacramRituum  Gongregationem. 
Nam  sicutprior  auctoritate  Apostolica  interpretatur  Triden- 
tinae  Synodi  disciplinaria  decreta,  ita  posterior  leges  quas- 
libet  ad  sacros  ritus  pertinentes  declarat.  Ergo,  si  declara- 


360  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

tiones  Sacrse  Congregationis  Concilii  vim  legis  universalis 
habeant,  quamvis  non  promulgentur,  et  quamvis  edantur 
ad  postulationem  particularium  personarum,  vel  occasione 
particularium  casuum,declarationibus  etiam  Sacrae  Congre- 
gationis  Rituum  simili  modo  factis  vis  eadem  tribuenda  erit. 

Unde  huc  redit  tota  series  probationum,  queis  usi  sumus^ 
dum  qucustionem  superiori  sectione  quoad  Sacram  Congre- 
gationem  Concilii  expendimus.  Pariter  eaedem  fere  redeunt 
objectiones,  et  objectionum  confutatio. 

Prsecipue  autem  attendenda  est  ipsiusmet  S.  Congrega- 
tionis  praxis.  Nam  adeo  S.  Congregationi  persuasum  est 
universaliter  obligatoria  esse  decreta  sua,  quamvis  ad  par- 
ticularium  personarum  postulationem  edita  et  nullatenus 
promulgata,  ut  non  tantum  eos  redarguat  ad  quos  directa 
sunt,  si  contraveniant,  sed  etiam  alios  quoscumque  caetera- 
rum  dioecesum,  qui  iis  non  obtemperant.  Pluraexempla  jam 
attulimus  supra  (subsectione  1 ,  capite  6,  sub  finem). 

Jam  vero  quis  melior  judex  potestatis  Sacrae  Piituum  Con- 
gregationi  collatae,  quam  ipsamet  Congregatio  ?  Cum  ergo 
ipsa  sibi  attribuat  potestatem  universaliter  obligandi  per 
dicta  sua  decreta^  quis  contrarium  asserere  audeat  ? 


CAPUT  III. 


EXPENDITUR  NOVA    QUiEDAM    OPINIO,  A  DOMlNO   NILLES  NUPER 

PROPUGNATA. 


De  auctoritate  decrelorum  Sacrae  Congregationis  Rituum 
scripsit  nuper  Dominus  Nilles,  haud  pridem  Romae  Coere- 
moniarii  munere  perfunctus,  hodie  vero  in  Germaaia  paro- 
chus.  Cujus  dissertationem  primum  edidit,  in  sua  publica- 
tione  periodica,  arcMvio  inscripta  (Archiv.  fiir  Katholisches 
Kirchenrecht^  Innsbruck  1857^  fasciculis  1,9)  vir  de  re  catho- 
lica  meritissimus  baro  de  Moy  de  Sons.  Eam  insuper  reperies 


PARS  TERTIA.  361 

in  publicatione  periodica  Revue  theologique^  2^  serie,  1857^ 
pag.  396  et  seq.).  Nova  mihi  videtur,  etnec  vera,  nec  peri- 
culo  vacans  doctrina,  quam  in  praefata  disceptatione  propu- 
gnat  laudatus  auctor.  Quapropter  visum  est  praecipua  dicti 
systematis  capita  breviter  recensere,  nonnullasque  adnota- 
tiones  subnectere. 

AdnotatioP.  — Rubricasin  universales  et  particulares  di- 

stinguens^  haud  recte  farticularium  aj^pellatione  nominat 

locorumco7isuetudineSyUniversaUiusruiricis  adversantes.  — 

Accurata  enim  non  est  illa  de  universalilus  ei  particularilus 

legibus  et  rubricis  notio.  Equidem   communiler  recepta  est 

apud  doctoreslegum  distinctio  in  universales  et  particulares : 

at  per  leges  ^articulares  intelligunt  eas,  quae  vel  a  supremo 

legislatore  feruntur  quoad  aliquam  tantum  subditorum  par- 

tem^  vel  a  legislatore  inferiore  (verbi  gratia  Episcopo)  quoad 

territorium  sibi  subjectum  :  non  autem  intelligunt  priviiegia 

autlegitimas  consuetudines^  quibus  aliquae  personae  vel  ali- 

qua  loca   eximuntur  a   Icgis  universalis   obligatione.  Hinc 

Pontificiae  Constitutiones  in  quibus  apponitur  clausula;,  'pro 

Italiaet   insulis  adjaceiitilus,   sunt  \q^q^  particulares  \  et 

idemest  de  caeteris  in  quibus  exprimitur  eas  ferri  dumtaxat 

quoad  aliquam  regionem,  vel  aliquam  fidelium  partem.  QuoJ 

si  universalibus  terminis,  seu  absque  dictis  restrictionibus, 

legem  edicat    Summus    Pontifex,   lex  universalis  dicitur  et 

est;quamvis  Sedes  Apostolica  nonnullas  personas  ab  ea  exi- 

mat,  aut  contrariam  alicujus  regionis  consuetudinem  appro- 

bet.  Item particulares  sunt  leges  quae  a  Conciliis  provincia- 

libus,  vel  a  singulis    quoad    propriam    dioecesim    Episcopis 

praeterjus  commune  feruntur.  Dicimus  prceterins  commune: 

quia  contra  jus  commune  nihil  ab  ipsis  valide  potest  decerni. 

T dindem particulares  leges  sunt  consuetudines  quae  aliquam 

pr(Bter  jus    commune   obligationem    induxerunt   in    aliqua 

dumtaxat  regione,  non  in  tota  Ecclesia  (1).  Jus  enim  merito 


(1)  Si  in  tota  Ecclesia,  jam  universalem,  non  particularem  legem  con  _ 
suetudo  constituerat.  Cujusmodi  est,  v.  g.,  lex  recitandi  a  clericis  Lre- 
Tiarii. 


362  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

distinguitur  in  scriptu7n  et  non  scriptmn,  seu  consuetudine 
inductum.  Et  ubi  jus  scriptumsilet,  legem  facit  consuetudo, 
debitis  vestita  conditionibus. 

Atvero  privilegia,  necnon  consuetudines  legitime  pra3S- 
criptae,  quae  universalibus  adversanlur  legibus,  proprie  non 
sunt  nec  dici  debent  loartieulares  leges  ;  quia  sesc  habent 
tanquam  exemptiones  seu  dispensationes.  Unde  ulterius, 

Minus  recte  asserit  dominus  Nilles  saepe  contingere,  ut 
«  jparticulari  quadam  lege  prohibeatur  vel  saltem  permit- 
«  talur^  quod  iiniversali  praecepto  praescribitur  »  {Revue 
tlieologique^  2^  serie,  pag.  405).  Quamnam  ibi  intelligit  ^^r- 
ticularem  legem  ?  An  a  Summo  Pontilice  latam  ?  At  quando 
Summus  Pontifex  juri  communi  seu  legi  universali  derogat 
quoad  ahquam  dioecesim  aliquasve  personas,  haec  ipsius  dis- 
positio  non  dicitur  lex,  sed  privilegium  exemptionis  a  lego, 
vel  dispensatio  in  lege.  An  intelligic  jpairtkidarem  legem,  a 
concilio  provinciali,  vel  ab  aliquo  Episcopo  latam  ?  Sed  haec 
supponi  nequit  juri  communi  contraria;  quia  foret  irrita  et 
inane  attentatum.  An  demqae  partlcularem  legem  intelligit 
consuetudinem  aliquam  ?  At  si  prwter  legem  universalem 
sit,  haud  dici  potest  illi  contraria  :  si  contra^  jam  non  est  par- 
ticularis  lex,  sed  exemptio  alege.  Cum  nempe  consuetudo 
tunclegitima  non  sit,  nisi  ex  legislatoris  consensu,idest,  ex  eo 
quod  merito  praesumatur  legislator  in  eam  consentire,  nihil 
aliud  in  re  est  quam  privilegium  exemptionis  a  lege,  seu 
dispensatio  in  lege. 

Adnotatio  2'.  —  i^ec  clare  nec  recte  gimstionem  inter 
doctores  catholicos  controversam  fonit  dominus  Nilles.  — 
Sic  nempe  habet  {Revue  theoJogique,  2'  serie  1857,  pag.  41 1) 
c(  Duplex  imprimis  de  hac  (decretorum  Sacrae  Congregationis 
«  Rituum)  obligandi  vi  quaestio  distinguidebet :  alia  namque 
•«  est  quaestio,  utrvm  ista  decreta  in  conscientia  oUigenfj 
«  et  alia,  quousque  se  ejusmodi  extendat  oUigatio^  seu  (quod 
«  idem  est),  utrumex  mente  Patrum  ritiius  tuendis prcepO' 
«  sitorum  universalia  semper  decreta  censeri  deleant^  an 
c<  secus.  Jam  vero  si  de  responso  ad  prius  quaesitum  agatur^ 
«  equidem  non  possum  quin  mirer  reperiri  sacerdotes 
<c  posse..,  quos  incessere  dubitatio  de  istiusmodi  obligandi 


PARS    TERTIA.  363 

«  virtute  quiveril...  Si  vero  quaeratur  de  altera  conlio- 
«  versia,  utrum  scilicet  ea  Patribus,  tuendis  ritibus  praepo- 
f  sitis,  mens  semperinsideat,  ut  latse  a  Congregatione  leges 
«  ubique  locorum  promulgentur,  promulgataeque  in  usum 
«  deducantur,  seu  utrum  omnia  omnino  ab  ipsis  edita  de- 
«  creta  universalia  sem])er  sint  cundosque  fideles  adstrin" 
«  gant^  tunc  enim  vero  in  negantem  sententiam  est  descen- 
«  dendum.  » 

Existimat  ergo  dominus  Nilles  hunc  esse  controversiae 
cardinem,  utrum  omnia  omnino  iSacroe  Rituum  Congrega- 
tionis  decreta  universos  fideles  ligent,  Porro  in  hoc  errat. 
NuUus  enim  est  qui  neget,  dari  decretaj  quae  universaliter 
obligatoria  non  sint  ;  illa  nempe  quibus  Sacra  Congregatio 
declarat  jus  privilegiatum  seu  particulare  alicujus  loci,  vel 
aliquarum  personarum.  Supponamus,  verbi  gratia,  ab  ali- 
cujus  capituli  canonicis  obtentum  fuisse  gestandae  mitrcB 
privilegium  :  postea  vero  moveri  dubium  num  canonicis  istis 
liceat  mitram  adhibere  ex  tela  argentea  confectam,  an  vero 
ex  serico  dumtaxat  panno  :  et  rescribij  Sacra  Congregatio 
censuitj,  adhibendam  esse  a  canonicis  mitram  ex  serico. 
NuUus  profecto  est  qui  contendat  ejusmodi  declarationem 
ad  omnium  cathedralium  canonicos  esse  extendendam. 

Controversia  ergo  vertitur  dumtaxat  circa  decreta^  quae 
jus  commune  seu  alicujus  legis  universalis  sensum  edicunt, 
quamvis  ad  alicujus  privati  postulationem,  vel  alicujus  par- 
ticularis  litis  occasione,  fuerint  edita.  Haecce  decreta  nos 
cum  Cavaliero  cBquivalenter  universalia  vocavimus ;  ad 
distinctionem  eorum  quae  inscribuntur  Urli  et  orii,  vel  de- 
cretum  generale  ;  et  quae  formaliter  universalium  denomi- 
natione  designavimus.  Porro  circa  praefata  decreta  mquiva- 
lenter  universalia  extat  revera  controversia^  an  universos 
fideles  obligent,  an  vero  tantum  eas  personas  aut  in  iis  casi- 
bus  pro  quibus.,edita  sunt. 

Unde,  si  dominus  Nilles  quaestionem  resolvisset  dumtaxat 
juxta  terminos  quibus  eam  posuit,  id  est,  si  propugnasset 
Isolummodo,  non  omnia  omnino  dicte  Congregationis  decreta 
vim  legis  universalis  liabere,  aerem  perbelle  verberasset.  At 
vero  ex  toto  dissertationis  contextu  palam  fit,  veram  etiam 


364  TRAGTATUS    DE    GURIA    ROMANA. 

ab  ipso  controversiam  attingi.  Agit  enim  potissimum,  etsi 
clare  id  non  exprimat,  de  illis  ipsis  decretis,  quae  no^cBquiva' 
lenter  generalia  vocavimus,  ipse  autem  vocat  particularia  ; 
quibus  nimirum  Sacra  Congregalio,  ad  particularium  per- 
sonarum  postulationem,  jus  communCj  seu  rubricarum  sen- 
sum  declarat.  Ast  ipsius  hac  in  re  opinio,  ut  jam  diximus, 
nova  videtur,  et  nec  vera,  nec  vacans  periculo.  De  quo  nunc 
nonnihiil  subjiciendum. 

Adnotatio  3\  —  Tenet  dominus  NiUes^  ex  didis  decretis 
(Bquimlenter  seu  quoad  litteram  generalibus^  ea  dumtaxat 
universaliter  oUigare^  de  quilus  constat  mentem  Sacrce  Con- 
gregationis  esse,  ut  universaliter  obligent :  cceteris  ligarieas 
solummodo  personas  pro  quibus  edita  sunt.  —  Hanc  esse 
revera  laudati  scriptorisdoctrinamtota  passim  ipsius  disser 
tatio  testatur.  Sat  erit  unum  aut  alterum  locum  adduxisse 
c  Ex  quibus  nihil  aliud  certe  colligere  est,  quam  quod  Sacra 
«  Rituum  Congregatio  sua  placita  non  semper  ad  totam  velit 
«  Ecclesiam   extensa,  quodque  suis  legibus  non  semper  in- 
«  tendat  omnes  sibi  habere  fideles  obnoxios  »  {Revue  theo- 
logique^  2®  serie  1857,  pag.  420).  Intelligit  autem  decrela, 
quse  nos  oequivdlenter  universalia  vocavimus  ;    si  quidem 
intelligit   rulricas  etiam   universales^  si  litteram  spectes^ 
Ecclesioea  Sacra  Rituum  Congregatio7ie proescriptas  (ibidem 
pag.  413).  Item  pagina  414  :  «  Neque  proinde  pro  universa- 
«  libus  universamque  Christi  Ecclesiam  ligantibus  habends 
«  sunt  cuncta  omnino  Sacrae  Rituum   Congregationis  res- 
«  ponsa.  »Etpagina421  :  «  Quid  ergo  ineptius,  quid  alienum 
«  a  verilate  magis,  quam  Congregationi  eam  affingere  men 
«  tem,  ut  omnino  sua  decreta  ubique  locorum  velit  promul- 
«  gata?  »  Et  pagina  423  :  ^  Omnia  omnino  decreta  dico  : 
«  non  enim  quaecumque  a  Congregatione  profecta  decret£ 
«  sunt  uno  fasce  compleclor ;  cum  ea  quae  universalia  ess6 
«  ex  Patrum  mente  probantur,  ubique  locorum  ulique  pro 
«  mulganda  rite  sint  et  in  praxim   deducenda.  Non   ergo 
«  quod  pro  semper  dictum  volo^  huc  omnia    ista  responsc 
«  spectant,  in   quibus  haec  aut  similes  dictiones  occurrunt 
«  tam  in  dioecesi  UrMnatensi^  quam  ubique  servari  vohii 
«  (12  januarii  1669,  in  Urbinatensi)  :  Decretum  locum  Tia 


PARS    TERTIA.  265 

«  lere  non  solum  in  regnis  Hispanioe  et  Portugallioe^  sed 
«  etiam  in  quiluscumq^ne  aliis   regnis  et  locis  per  totum 
c  christianum orlem  (17 junii  1506  in  JElboracensi)..,  Quanta 
«  porro  intercapedine  dissiLa  ista  decreta  ab  iis  sint,  in  qui- 
I  «  bus  nihil  invenitur  responsum  praeter  nudum  illud  affir- 
«  mative  vel  negative^  non  est  hic  uberius  enarrandum.  » 
Hap.c  et  similia  laudati  scriptoris  verba  si  bene  intellexerim, 
videtur  ipsius  doctrina  sic  breviter  exponi  posse;  l^  non  agit 
expresse  de  illis  decretis,  quae  jus  privilegiatum  seu  parti- 
culare  loci  alicujus  vel  aliquarum   personarum  respiciunt, 
qua3  nos  ipropvie  particularia  vocavimus.  2*"  Agit  potissimum 
de  cseteris  decretis,  quae  scilicet,  attenta  sola  eorum  formula, 
generalia  sunt ;  ac  proinde  agit  etiam,  ac  potissimum  de  illis 
decretis,  quae   Gavalierus  mquivalenter  generalia  vocavit. 
3''  De  hujusmodi  decretis,  quae,  si  litteram  species,  generaUa 
sunt,  hanc  thesimdefendit :  JVon  omnia  vim  legis  universalis 
lidbent.  4°  Dictis  decretis,  quoad  litteram  generalibus,  tunc 
solummodo    vim  legis    universalis  tribuit,  quando  constat 
de  mente   Sacrae    Congregationis,  ea  obligatoria  reddendi 
quoad  universam  Ecciesiam.  5°  Quando  non  constat  de  ista 
Sacrae  Congregationis  we^if^,  decretahaec,  etsi  quoad  litteram 
generalia^  obligant  dumtaxat  eas  personas  et  in  iis  locis,  pro 
quibus  edita  sunt ;  et  ea  dominus  Nilles  vocat  particularia^ 
eo  sensu  nempe  quod  universalem  obligationem  non  indu- 
cant.  6''  Ad  discernendum,  quando   adsit^  et  quando  non 
adsit  dicta  mens  Sacrae  Congregationis,  tradit  quatuor  cri- 
teria,  nimirum  :  non  adest  diieidimens  Sacrae  Congregationis, 
primo  si  decretum  editum  sit  ob  causam  peculiarem  alicujus 
loci  vel  dioecesis  :  secundo  si  declaratio  sit  relativa,  non  ad 
jus  commune,  seu  ad  rubricam  universalem,  sed  ad  jus  par- 
ticulare  regionis  seu  personarum,  pro  quibuseditur  :  tertiOj 
si  declaratio  non  sit  com^grehensiva^  id  est,  mera  interpre- 
tatio  legis  universalis ;  casu  nempe  quo  declaratio  sit  exten- 
siva^  seu  legem  immutans,  non  constat  de  mente  S.  Congre- 
gationis,    universaliter    obligatorium    reddendi    decretum 
suum  :  quarto^  si  non  accesserit  Summi  Pontificis  approbatio. 
Adnotatio  IV\  —  Nova  est  doctrina  exposita.  —  Nam 
controversa  inter  doctores  catholicos  quaestio  haec  est :  An 


366  TRAGTATUS  DE  CURIAROMANA. 

vini  legis  imiversalis  habeant  Sacrae  Congregationis  Riiuum 
decreta,  ad  particularium  quidempersonarum  postulationem, 
vel  litium  particularium  occasione  edita,  sed  quae  versantur 
circa  sensum  juris  communis  seu  universalium  legum,  sunt- 
qne  comprehensiva,  id  est,  merae  interpretationes  (non  autem 
immutationes)  legum  universalium  jam  existentium.  Circa 
illamquaestionemextatduplexsententia:  priorafffirmat,hisce 
decretis  obUgari  omnes  qui  illa  norunt :  posterior  id  ipsum 
ncgat ;  exea  potissimum  ratione,  quod  ejusmodi  decreta  non 
promulgentur,  et  tamen  necessaria  sit  promulgatio,  ut  lex 
dubia  universaliter  obligare  incipiat,  juxta  sensum  legislato- 
ris  auctoritate  declaratum. 

Jam  vero  dominus  Nilles  neutram  sententiam  amplectitur. 
Nonpriorem,  siquidem  tenetdictadecreta  aliquando  non  esse 
universaliter  obligatoria ;  quandonempe  non  constat  demente 
Sacrae  Congregationis  ea  universaliter  obligatoria  efficiendi : 
nonposteriorem,  si  quidem  admiltit  dicta  decreta,  licet  more 
legum  non  promulgata,  aliquando  esse  universaliter  obliga- 
toria ;  quando  nempe  de  praefata  Sacrae  Congregationis 
mente  satis  constat.  Ergo  ipsius  systema  novum  est. 

Adnotatio  V\  —  E  quatiior  conditionibus ^  quas  requirit 
dominus  Nilles  ut  dictadecreta  universaliterobligent^secunda 
et  tertia  inutiliter  positce  sunt ;  itemprimaet  quarta  non  sunt 
necessarw  —  Secunda  conditio,  seu  secundum  criterium 
est,  ut  decretum  versetur  circa  jus  commune,  id  est,  circa 
sensum  rubricarum  universalium,  non  autem  circa  jus  privi- 
legiatum  seu  particulare  alicujus  ioci  vel  personae.  Porro 
supervacue  conditio  haec  posita  est,  utpote  quae  extra  om- 
nem  controversiam  erat.  Etenim  controversa  quaestio  lota 
versatur  circa  declarationes  quae  jus  commune  respiciunt;  et 
nullus  unquam  somniavit  constringi  totam  Ecclesiam  de- 
creto,  quo  Sacrae  Rituum  Congregationis  Patres  sensum  de- 
clarant  privilegii,  alicui  personae  concessi. 

Idem  dicendum  de  tertia  conditione.  Nimirum  extra  con- 
Iroversiain  est  declarationes  extensivas^  seu  quibus  leges 
immutantur,  egere  promulgafione  ut  universaliter  obligent, 
prout  supra,  capite  primo,  exposuimus. 

QuartuQ.oti^\\i<:>^  riimirum  afprolationis  PontificixB  acces- 


PARS    TERTIA.  367 

sus,  necessaria  non  est,  ut  decretum  universaliler  oblis"et 
Nam  velagiturde  approbationetacita,  veldeexpressa.  Porro 
tacita  semper  adest.  Nam  Sedes  Apostolica  Sacram  Congre- 
gationem  constituit  ad  dirimendas  difficultates  quaslibet 
circa  ritus  et  coeremonias;  et  restrictionem  Nobis  prius  C07i- 
I  sidtis  quoad  id  non  apposuit;  sed  apposuit  tantum  in  facul- 
tate  nova  (^fficia  concedendi.  Ergo  hoc  ipso  consentit  et  vult 
Papa  ut  S.  Congregatio  dictas  difficultates  dirimere  valeat, 
etiam  ipso  prius  non  consulto.  Ergo  decreta  sic  facta  tacite^ 
approbat.  Quod  autem  non  requiratur  expressa  approbatio, 
patet  ex  eo  quod  Sedes  Apostolica  Sacrae  Congregationi  dic- 
tam  facultatem  contulerit(^feoZ^^^,id  est,  absquerestrictione 
prmvia  nostra  exfressa  apj^rolatione,  aut  NoMs  prius  consul- 
tis. 

Tandem  neque  merito  requisivit  dominus  WiWe^  'primam 
conditionem^  videlicet,  ut  decretum  editum  non  fuerit  ob 
causam peculiarem  alicui  loco  vel  aliquibus  personis.  Agitur 
enim  de  solis  decretis  comprehensivis ^  id  est,  quibus  Sacra 
Congregatio  jus  commune  seu  legum  universalium  sensum 
declarat.  Porro  quantumvis  Sacra  Congregatio  ejusmodi  de- 
clarationem  edat  o^bmusam  alicuiloco j^articularem^  decla- 
rat  tamen  sensum  rubricae  seu  legis  universalis  quem 
veriim  existimat.  Interrogata  nempe,  quisnam  sit  sen- 
sus  talis  rubricae  (seu  talis  legis  Pontificiae  ritus  sacros 
respicientis)  non  mentitur  ob  causam  particularem  hujus 
vel  illius  loci  aut  personae.  Sed  dum  rescribit,  talem  ru- 
bricam  in  tali  sensu  intelligendam  esse  et  obligare,  id  res- 
cribit,  quia  persuasum  habet  talem  revera  esse  hujus  legis 
universalis  sensum.  Unde  causa  particularis  alicui  loco, 
movere  quidem  potest  Sacram  Congregationem  ut  dubium 
propositum  solvat,  imo  eam  movere  potest  ad  concedendam 
huic  loco  dispensationem  in  lege  (prout  quandoque  fit)  ;  at 
nequaquam  eam  movere  potest  ad  mentiendum  circa  verum 
sensum  legis  universalis  quam  inlerpretatur.  Ex  hypothesi 
enim^  interrogatur  de  vero  sensu  universalis  legis,  et  ipsa 
respondet  ad  hoc  quaesitum  ;  id  est,  sensum  declarat  quem 
inesse  huic  legiuniversaliexistimat. 

Aliter  se  res  habet,  quando  Sacrae  Congregationis  decre 


368  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

tum  non  esidedaratio  seu  interpretatio  alicujus  legis  univer- 
salis  (puta,  alicujus  rubricae  Missalis  aut  Breviarii) ;  sed  vel 
actus  potestatis  legislativcB,  quo  aliquid  circa  ritus  sacros, 
nondumajure  statutum,  decernit ;  vel  actus  potestatisyi^ii- 
cialis^  quo  liteni  aliquam,  in  materia  de  qua  silet  jus  com- 
mune,  dirimit.  Habet  quippe  S.  Rituum  Congregatio  legis- 
lativam  etiam  et  judicialem  potestatem.  Quando  ergo,  si- 
lente  jure  communi  quoad  aliquam  materiam,  ipsa  circail- 
lam  materiam  aliquid  praescribit,  vim  legis  universalis  non 
habebit  hoc  ipsius  praeceptum,  nisi  rite  promulgetur  ;  cum 
agatur  de  inducenda  nova  lege  universali.  Item,  si  exorta 
lis  inter  particulares  pers0nas(puta,  lis  aliqua  de  praeceden- 
tia),  versetur  circa  materiam,  de  qua  jus  commune  nihil  de- 
cernit,  et  eam  componat  Sacra  Congregatio  ex  aequo  et  bono, 
atque  attentis  locorum  et  personarum  circumstantiis,  hoc 
ejusdecretum  vim  legis  universalis  non  habebit,  cum  non 
sit  declaratio  alicujus  legis  universalis  jam  existentis.  Tota 
^nim  controversia,  ut  toliesdiximus,  versatur  circa  ejusmodi 
decreta,  quibus  Sacra  Congregatio  legum  jam  existentium 
^ensum  declarat eledlcit. 

Adnotatio  VI\  —  Propositionem  hanc^  t<  vim  Tegis  uni- 
«  versalis  habent  decreta  omniaj  qtciius  Sacra  Rituum  Con" 
cc  gregatio  jus  commune  declarat^  y>  nuUatenus  falsam  "gro- 
lant  rationeSy  a  domino  Nilles  adductce.  —  Iterum  bene  ad- 
vertat  lector  verum  quaestionis  statum :  agitur  de  Sacrae 
Congregationis  decretis,  quibus  jus  declarat  seu  interpreta- 
tur,  non  quibus  vel  jus  novum  condit,  vel  lites  componit 
aliter  quam  sensum  legis  alicujus  declarando  :  imo  non  de 
omnibus  decretis^  quibus  jus  declarat^  movetur  quaestio  ; 
sed  de  iis  solis  quibus  declarat  jiW  commune^  seu  sensum  le- 
gum  universalium ;  non  autem  de  iis  quibus  declaratj^^ 
pnvilegiatum  aUcujus  loci  vel  alicujus  personae.  De  illis  ergo 
decretis,  jus  commune  declarantilus^  ad  postuiationem  pri- 
vatarum  personarum;  vel  occasione  particularium  casuum 
editis,  et  quae  a  Cavaliero  (Bquivalenter  generalia  vocantur^ 
nos  sic  affirmamus  :  Omnia  illadecreta  universaliter  oUiga-- 
toria  sunt.\&\^^\xm  negat  dominusNilles;  contendens  alia 
existisdecretisuniversaliterobligatoria  esse,  alia  vero  secus; 


PARS  TERTIA.  369 

prout  nempe  Sacrae  Congregationis  mens  fuit,  vel  non  fuit, 
illauniversaliter  obligatoria  efficiendi.  Utautem  probethaud 
inesse  omniius  ejusmodi  decretis  vim  universaliter  obliga- 
toriam,  adducit  nonnulla  quaedam  facta,  quibu^  existimat 
thesis  suae  veritatem  planedemonstrari.  At  haecipsius  argu- 
menta  robore  carent. 

l""  Non  probat  usus  Lateranensis  ecclesiae^  dicendi  tertia 
vice  ^ostAgnus  Deiy  verba  hsec  Miserere  noUs^  non  autem 
DonanoUs  pacem^  prout  habetur  in  Missali.  Est  quippe  fac- 
tum  istud,  adductum  a  domino  Nilles  (pagina  414,  Revue 
theologique^  2®  serie  1857),  omnino  extra  quaeslionem.  Non 
enim  negatur  legitime  alicubi  existere  posse,  ex  Apostolico 
privilegio^  consuetudinem  alicui  Sacra^  Congregationis  de- 
creto,  imo  alicui  legi  universali  contrariam.  Ejusmodi  autem 
privilegium  exemptionis  nuUatenus  impedit  quin  lex  situni- 
versaliter  obligatoria^  et  quin  pariter  universaliter  obliga- 
toria  sit  Sacrae  Congregationis  declaratio  ;  quia  haec  univer- 
salis  obligatio  semper  inteliigitur,  iis  exceptis  qui  exemptio- 
nem  a  competenti  auctoritate  oUinuerint .  Sane  si  dominus 
Nilles  a  Sede  Apostolica  obtineret  privilegium  exemptionis 
a  lege  quadragesimalis  jejunii,  lex  ista  non  ideo  desineret  dici 
et  esse  universaliter  obUgatoria.  Quod  ergo  in  Lateranensi 
basilica,  terliavice  licite  dicatur  miserere  noUs,  provenit, 
vel  ex  privilegio  Apostolico  expresso,  vel  ex  immemorabili 
consuetudine,  quae  (de  jure)  privilegio  Apostolico  aequivalet. 
Unde  facto  isto  nihil  juvatur  dominus  Nilles  ad  probandum 
intentum  suum. 

2^  Nec  minus  infauste  allegat  usum,  Romae  et  in  multisaliis 
locis  obtinentem,  [ut  diaconus  ad  trisagion  in  plano  maneat. 
Sic  nempe  disserit :  «  Generalis  rubricae  praeceptum  est,  ut 
«  in  missa  solemni  subdiaconus  ad  Sanctus^  non  immotus  in 
«  plano  remaneat,  sed  ad  celebrantem  una  cum  diacono  as- 
«  cendat,  trisagion  dicturus.  »  Et  ibi  citat  hocce  decretum 
Sacrae  Congregationis  :  Consuetudines  qu(B  sunt  cbntra  Mis- 
sale  Romanum^  suUatoe  suntper  Bullam  Pii  V,  et  dicandcs 
sunt  jpotius  corruptel(B  quam  consuetudines  {decreto  16martii 
1591).  Deindesicpergit :  «  Atquinonmodo  nuUus  estinUrbe 
«  diaconus  qui  perinvectampaulatim  consuetudinem  opposi 


370  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  tam  derogalumhuicleginonexistimet.. .,  verumetiam  ip« 
«  sorum  Patrum  sententia  modo  est,  rubricisdecretisque  con- 
€  trarium  usum  servari  legitime  posse.  x  Et  ibi  citat  decre- 
lum  (12novembris  1831,  in  una  Marsorum),  in  quo  ad  quse- 
situm,  aT^  tolerandiis  usus  earum  ecdesiarum  inquiius  sul' 
diaconus  non  accedit^  Sacra  Congregatio  respondit :  Serve- 
tur  cujuscumque  loci  consuetudo,  Inde  autem  concludi  posse 
existimat,  universaliter  obligatoria  non  esse  omnia  S.  Con- 
gregationis  decreta,  imo  nec  omnes  generales  rubricas.  Porro 
totam  illam  argumentationem  prorsus  evertit  haec  simplex 
adnotatio  :  ignoravit  dominus  Nilles  adesse  in  missalidupli- 
cem  contradictoriam  rubricam  circa  ritum  de  quo  agitur. 
Equidem  sub  titulo  de  Offertorio  usque  ad  Canonem^  n.  11  ^ 
sic  habetur  :  Paulo  antequam  dicatur  Sanctus^  accedunt 
(diaconus  et  subdiaconus)  (^^aZ^ar^, 'wJ^Ci^m  celebrante  hinc 
inde  dicunt  Sanctus.  Ast  ibidem,  n.  9,  sic  praescribitur  : 
«  Subdiacono  deinde  stanti  in  cornu  epistolae,  ponit  in  dextra 
<  manu  patenam . . .  Qui  (subdiaconus)  vadit  post  celebran- 
«  tem  ante  medium  altaris,  et  facta  genuflexione  ^Ji  ^/a^..» 
«  usque  ad  finem  orationis  dominicoe.  »  Non  potest,  subdia- 
conus  ili  stare  usque  ad  finem  orationis  dominicae^  et  simul 
ascendere  ad  latus  celebrantis,  trisagium  dicturus.  Erat 
ergo  casusduplicis  contradictoriaerubricae,  quae  ambae  simul 
servari  non  poterant ;  seu,  quod  idem  est,  quarum  neutra 
obligabat.  Quando  enim  legislator  duplicem  contradictoriam 
legem  fert,  perinde  est  ac  si  nuUam  ferret.  Ergo  nec  consue- 
tudo  subdiaconorum  in  plano  standi,  nec  sapientissima  Sa- 
crae  Congregationis  decisio^  servetur  cujuscumque  loci  con- 
suetudo^  adversa  unquam  fuit  uili  Missalis  rubricae,  vim  ru 
iricceJialentis.  Cum  nempe  simuljubeatursubdiaconus  stare 
in  "glano  usque  ad  finem  orationis  dominieae,  et  ascendere  ad 
sanctuSj  uterque  ritus  ab  initio,  attenta  sola  Missalis  praes 
criptione,  aeque  legitimus  fuit.  Absil  autem  ut  ejusmodi  lap 
sus,  quem  adnotari  postulabat  susceplae  disceptationis  ratio 
debitae  domino  Nilles,  pro  sua  eruditione  et  ingenio,  aestima- 
tioni  quidquam  detrahat  ;cum  noto  notius  sit,  in  ejusmodi 
quae  a  factis  dependent  disciplinis,  praeclarissimis  etiamac 
primi  subsellii  scriploribus  similia  haud  raro  contingere. 


PARS  TERTIA.  371 

3°  Allegat  dominus  Nilles,  triplici  Sacrae  Congregationis 
decreto  prohibitum  fuisse  albae  ac  stolae  usum  in  solemnibus 
vesperis;  etnihilominus  Romae,  in  ecclesiaPatrum  societatis 
Jesu  albam  et  slolam  in  vesperis  adhiberi. 

Respondetur  :  Vel  dicti  Patres  apostolicum  quoad  id  privi- 
legium^habent,  vel  illicite  agunt.  De  quo  sic  adnotatur  in 
citata  Revue  theologique  (2^  serie,  1857,  pagina  639) :  «  Rien 
«  ne  nous  oblige  a  reconnaitre  que  la  pratique  de  TEglise 
«  du  Gesu  fasse  autorite  :  il  y  a  la  des  abus  comme  ailleurs. 
«  Nous  lisons  en  effet  ce  qui  suit  dans  les  decrets  de  la  S. 
«  Congregation,  sous  la  date  du  18  septembre  1662  :  In  hae 
«  Congregatione  propositum  fuit :  an  ritus  qui  servatur  a 
«  Patribus  societatisJesu^  j^rcBsertim  in  celebratione  missa- 
«  rum  et  vesferarum  solemnium,  sit  conformis  ritui  Eccle- 
«  si(B RomancBl ..  Eteadem  13 ,  Congregatio commisitmihi se- 
«  cretainOy  ut  ore  tenus  admonerem  Pro^positum  generalem 
«  Societatis  Jesu^  ad  exhilendum  quidguid  hdbet  relevans  pro 
«  fundamentosuiritus^  prout  admonuieademdie,  On  trouve 
«  ensuite  la  resolution  suivante  :  Regulares^  etiam  Societatis 
«  Jesiiy  in  missis  solemnibus  adhibere  debent  diaconum,  et 
«  subdiaconumj  ei  in  vesperis  sacerdotempluviali  indutum  ; 
«  ac  in  reliquistenentur  ex%cte  servare  Rituale^  coeremoniale 
«  et  rubricas  Missalis  Romani.  5  octobris  1652,confirmante 
«  Inocentio  X,  16decembris  ejusdemanni.  > 

4°  AUegat  dominus  Nilles  decretum  in  Angelopolitana  (Tlas- 

cala,  in  America  Meridionali),  11  septembris  1847.  Ad  quae- 

jsitum  nempe,  an  decreta  iSacroe  Congregationis  Rituum  de- 

rogent  contrarioe  consuetudini,  et  an  in  casu  afftrmativo 

obligent  etiam  in  conscientia,  Sacra  Congregatio  respondit : 

Affirmative,  sed  recurrendum  in  particulari.   Ex  eo  quod 

Sacra  Congregatio  addiderit  verba  haec^  sed  recurrendum  in 

particulari,  infert  dominus  Nilles  non  esse   Sacrae  Congre- 

gationis?ne72.^mutomnia  suadecreta,  etsi  quoad  litteramge- 

neralia,  universaliter  obligent.  Sed  haec  ejus  illatio  legitima 

aon  est.  Nam  si  talisforet  Sacrae  Congregationismens,  aperte 

iocuta  fuisset  contra  mentem  suam,  quando  affrmative  res- 

ponditad  quaestionem,  anipsius  decreta  derogent  contraric^ 

wnsuetudini  et  obligent  in  conscientia  :  porro  loqui  contra 


372  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

mentem  idem  est  ac  mentiri.  Unde  insystemate  quod  propu- 
gnat  dominusNilles,  admittendumforet  mentiri  SacramCon- 
gregationem  in  edendis  decretis  suis. 

Al  quanam  ergo  de  causa,  inquies,  post  mwmaffirmatwe 

apposuit  Sacra  Congregatio  verba  hsec,  sed  recurrendum  in 

particuIariTla  aprico  est  responsum  :  quandoque  expedit, 

pro  loci  alicujus  circumstantiis,  ut  ibi  retineatur  (ex  legitinia 

dispensatione)  usus  aliquis,  Sacrae  Congregationis  decisioni- 

bus  contrarius,  et  consequenter   illicitus.  Vult  ergo  Sacra 

Congregatio  recurri  in  farticulari,  ut  videat  num  utile  sit 

dispensationem  ejusmodi  concedere.  Prceterea,    contingere 

potest  ut  tolli  nequeat   alicujus  loci   consuetudo,    absque  in- 

genti  populioffensione,aut  aliisgravibusdetrimentis.  Certum 

autem   est  legem  ecclesiasticam  cum  gravi  detrimento  non 

obligare :  atque  id  a  fortiori  verum  est  de  Sacrarum  Congre- 

gationum  decrelis.  Vult  ergo  Sacra  Congregatio  recurri  in 

particulari,  ut  videat  num  fprte  extent  ejusmodi  circumstan- 

tiaein  loco,  ex  quo  transmissa  sunt  dubia. 

5°  Caetera  similia  quae  allegat  dominus  Nilles  silentio  prae 
termittimus,  quia  specialem  difficultatem  non  habent,  e 
datis  jam  rationibus  diluuntur. 

6^  Frustra  se  torquet  dominus  Nilles  ad  effugiendam  vin 

decreti  3  augusti  1839  (in   Triventina),  quo  ipsius  system 

palam  evertitur.  Sic  propositum  fuerat  dubium  :  <c  Ne  ulte 

<c  rius   progrediatur  abusus  jam  invectus  in  oppido...,  ul 

A  in  una  eademque   solemni  supplicatione  sanctissimi  coi 

.<.<  poris  Christi,  sanclissimum  Eucharistia3  sacramentum  d( 

<.(  fertur   successive  ab  Archipresbytero  et  parochis  ;  quc 

5  quidem  semel  atque  iterum  prohibetur  a  decretis   huji 

<f  Sacrse  Rituum  Congregationis  ;  utque  omnia  in  posteru 

c(  legitime  procedant  ;  memorati  oppidi  Archypresbyter  p 

c(  opportuna  solutione  insequentia  duo  dubia  proposuit,  r 

.  <s:  mirum  : 

cc  1°  An  non  obstante  quacumque  in  contrarium  consu 

c(  tudineintangibilesitjuscelebrantis  in  solemnitate  Sanct 

cc  simi  Corporis  Christi  semper  per  se  deferendi  in  publi 

c(  supplicatione    Sanctissimum  Eucharistiae  Sacramentun 

cc  2^  An  inveterata  quaecumque  in  contrariuiii  consuetu 


PARS    TERTIA.  373 

c(  derogare  possit  legi  a  decretis  Sacrae  Congregationis  prse- 
«  scriptae  ?  » 

Sacra  Congregatio  respondit :  ^^  j^Hm-^^m,  Affirmatwe 
juxta  alias  decreta  :  ad  secundum  negative  juxta  eadem  de- 
creta. 

Ibi  nempe  dubium  generaliter  propositum  fuit :  nimirum 
postulavit  dictus  archipresbyter,  an  sitjus  celebrantis  Sanc- 
tissimum  Sacramentum  deferendi  in  dicta  publica  supplica- 
tione  :  qu^  verba  aperte  generalia  sunt  et  jus  commune 
respiciunt,  n6c  magis  unam  dioecesim  attingunt  quam  altC' 
ram  :  atque  idem  dicendum  de  secundo  dubio.  Ergo  responsa 
Sacrae  Congregationis,  utpote  quae  referuntur  ad  postulata, 
sunt  et  ipsa  in  generalisensu  intelligenda. 

Et  notetur  quam  absonum  sit  Sacrse  Congregationi  tri- 
buere  mentem  respondendi  dumtaxat  quoad  casum  aiiquem 
particularem,  quando,  interrogata  generaliter  de  jure  coni- 
muni,  respondet  affirmative  vel  negative.  Sequeretur  l^  Sa- 
cram  Congregationem  ex  proposito  adhibere  locutionem 
grammaticaliter  vitiosam.  Nam  vox  affirmative^  aequivalet 
ipsimet  dubio  sub  forma  affirmante  posito.  Verbi  gratia,  si 
interrogatus  an  omnia  mea  debita  solverim^  respondeam 
affirmative,  idem  est  ac  si  responderem  :  omnia  mea  debita 
solvi.  Si  ergo  mea  mens  sit  declarare  solutum  a  me  fuisse 
unum  tantum  ex  debitis  meis,  et  respondeam,  affirmative^ 
planum  est  me  perperam  loqui.  2^  Sequeretur  Sacram  Con- 
gregationem  velle  deciperej  tum  eos  qui  dubium  proponunt, 
tum  canonistas  et  theologos  ad  quorum  notitiam  declaratio 
haec  perveniet.  Nam  hi  omnes  verba  afirmative  ac  negative 
merito  intelligent,  prout  huc  usque  revera  intellexerunt, 
juxta  sensum  propositi  dubii^  id  est,  in  sensu  generali  et 
relative  ad  jus  commune,  quoties  dubium  propositum  fuerit 
generaliter  circa  jus  commune.  3^  Imo  ipsa  Sacra  Congre- 
gatio,  ut  supra  variis  documentis  probavimus,  in  hoc  gene- 
rali  sensu  dicta  decreta  sua  intelligit.  Quamvis  enim  ejusmodi 
decreta  ad  certarum  dioeceseon  personas  directa  sint,  redar- 
guit  Sacra  Congregatio  eos  etiam  qui  in  aliis  dioecesibus 
ilsdem  decretis  contraveniunt. 

Adnotatio  VIP.  —  Periculonon  vacat  frcBfatumsystema. 


374  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

—  Etenim  juxta  illud  systenia,  1°  liberum  foret  retinere  in 
unaquaque  dioecesi  multas  consuetudines,  quas  pluribus  de- 
cretis  suis  Sacra  Congregatio  illegitimas  et  abusivas  decla- 
ravit :  2°  vetitum  foret  presbyteris,  ante  obtentam  Ordinarii 
sui  facultatem,  dictas  consuetudines  a  Sacra  Congregatione 
proscriptas,  deserere,  et  praefatis  ejusdem  Congregationis 
decisionibus  obtemperare  :  3°  inio  non  semper  licitum  foret 
presbyteris  ad  Sedem  Apostolicam  reeurrere,  ad  proponenda 
sua  hac  de  re  dubia.  Atqui  tale  systema  iis  erroribus  mihi 
videtur  adcensendum,  qui  nisi  coercerentur  haud  parum 
noxii  esse  possent. 

l^  Juxta  dictum  systema,  legitime  et  sine  scrupulo  retineri 
possent  multae  consuetudines,  quas  constaret  a  S.  Rituum 
Gongregationepluries  tanquamillicitas  et  abusivasfuisse  pro- 
scriptas.  Nam  id  potissimum  propugnat  dominus  Nilles,  de- 
cretum  Sacrae  Congregationis,  etsi  generale  quoad  litteram, 
si  edatur  ad  postulalionem  privatae  alicujus  personae,  alicu- 
jusve  dioecesis,  habere  quidem  vim  legis  quoad  illam  perso- 
nam  aut  quoad  illam  dioecesim,  non  autem  quoad  dioeceses 
alias ;  nisi  forte  constaret  de  mente  Sacrae  Congregationis 
illud  edendi  tanquam  legem  universalem.  Quamplurima  au- 
tem  extant  ejusmodi  decreta,  ad  privatorum  postulationem 
edita,  quibus  illegitimi  et  abusivi  declarantur  varii  usus, 
quin  aUter  constet  de  mente  Sacrae  Congregationis  universa- 
lia  haec  decreta  efficiendi,  quam  ipsamet  generalitate  dubii 
propositi,  et  responsi  dati.  Ergo,  exceptis  dioecesibus,  a  qui- 
bus  respective  dubia  transmissa  sunt,  in  caeteris  omnibus 
retineri  sine  scrupulo  possent  consuetudines  per  ejusmodi 
decreta  proscriptae.  De  quo  sic  in  publicatione  periodica 
Eevue  theologique  (2*  serie,  1857,  pag.  633;  :  «  Pour  peu 
«  qu'on  ait  ouvertla  coUection  authentique  de  ces  decisions 
c  (nimirum  S.  Congregationis  Rituum),  on  reconnaitra  que 
«  Fimmense  majorite,  tout  en  repondant  a  des  interrogations 
«  particulieres,  fournissent  Tinterpretation  de  quelque  ru- 
«  brique  du  Missel  ou  du  Ceremonial,  ou  classent  telles  ou 
«  telles  pratiques  parmi  les  abus  a  corriger.  Cest  sur  cetto 
«  sorte  de  decrels  que  porte  la  question  vraic  ou  serieuse. 
«  Tandis  que  selon  Tauteur  (d.  Nilles)  les  decrels  de  cette 


PARS    TERTIA.  375 

«  Congregation  ne  sont  ordinairement  que  des  mesures  des- 
«  tinees  a  pourvoir  a  des   incidents   particuliers,    qu'ils   ne 
«  lient  que  ceux  parmi  lesquels  la  discussion  s'est  elevee,  et 
«  auxquels  ils  s^^adressent,  et  n'ont  pas  meme  ceux  chez  les- 
«  quels  un  pareil   abus  serait  etabli,  |et  qu'on  n^y  doit  re- 
«  connaitre  des  regles  generales  que  par  exception  et  quand 
«  on  s'y  voit  force ;  nous  soutenons  aucontraire,  que  la  Con- 
«  gregation  des  Rites,  etant  destinee  a  fournir  par  la  succes- 
«  sion  de  ses  decisions,  Tinterpretation  authentique  des  lois 
«  liturgiques  ou  rubriques,  ses  decrets  ont  la  force  etreten- 
«  due  de  ces  lois  elles-memes  ;  et  toutes  les  fois  qu'aucune 
«  preuve   n'avertira   qu^une  decision  est  locale,  il  faudra  la 
«  considerer  comme  une  regle  a  suivre  pour  tous  ceux  qui 
<  sont  dans  le  meme  cas.  Nous  appuyons  notre  sentiment, 
«  l^  sur  la  pratique  de  tous  les  rubricistes,  lesquels  pour  de- 
«  terminer  le  sens  d'une  rubrique,  sefondent  sur  ces  sortes 
^  de  decisions  rendues  a  propos  de  questions  particulieres, 
«  et  en  tirent  leurs  arguments  peremptoires.    Otez  a  cette 
«  precieuse  collection  son  autorite  generale,  tout  pourra  etre 
«  mis  en  question,  et   c^est  bien  la  qu^^on  verra  une  confu- 
«  sion  digne  de  Babcl :  2°  sur  la  maniere  de  faire  de  la  Con- 
«  gregation    elle-meme,  juge   assurement  tres-naturel    (M. 
«  Nillesle  reconnait)de  sa  propre  competence.  Apres  qu'elle 
«  a  donne  surunpointquelconquequelques  reponses,  si  Ton 
«  vient  a  la  consulter  de  nouveau,  elle  renvoie  a  ses  decrets 
«  deja  renduscomme  a  la  regle,  serventur  decreta\  ^W^en 
«  recommande  robservation,  non-seulementa  ceux  auxquels 
«  ils  ont  ete  adresses,  mais  a  tous  les  dioceses...  Si  Ton  s'en 
«  ecarte  elle  s'en  plaint  comme  d'une  transgression.  »  Haec 
citati  scriptoris  verba  adduximus,  ut  videat  lector,  non  a  me 
solo  intelligi  dictum  systema,  juxta  sensum  expositum  ;  ita 
ut  nimirum  licitas  faciat  multas  consuetudines,  quas  S.  Gon- 
gregatio  illicitaset  abusivas  declaravit. 

Jam  vero  tale  systema  periculo  non  vacat.  Posset  enim 
haud  parum  noxias  dissensiones  excitare  Episcopos  inter  et 
respective  subjectum  ipsis  clerum.  Supponamus,  verbi  gra- 
tia,  Episcopum,  qui  dictum  a  domino  Nilles  propugnatum 
systema  pro  vero  habcns,    illud  in  praxim  quoaddioeqesim 


376  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

suani  traducere  statuerit.  Consequenter  sibi  jus  tribuet  ju- 
bendi  ut  serventur  usus,  quos  tanquam  illegitimos  et  corrup- 
telas  Sacra  Congregatio  pluries  declaravit ;  ea  scilicet  fretus 
ratione,  quod  dicta  decreta,  non  ad  suam,  sed  ad  aliasdioe- 
ceses  directa  fuerint.;Aliundeautemhauddeeruntin  iila  dioe- 
cesipresbyterimulti,quidictaeademS.Congregationisdecreta 
pro  obligatoriis  habebunt;sicut  revera  habenda  sunt,  juxta 
communiter  receptam  aprobatis  doctoribus,  et  abipsamet 
Sacra  Congregatione,  doctrinam.  Consequenter  concludent 
dicti  presbyteri,  teneri  se  ex  conscientia  ad  obediendum  po- 
tius  S.  Congregationi,  id  est,  Sedi  Apostolicae,  quam  suo 
Episcopo.  Quanta  autem  rei  catholicae  detrimentaex  istius- 
modi  coUisionibus  oriri  facile  possint,  nemo  non  videt.  E 
contra,  sipro  universali  regula  habeantur  decreta  Sacrae  Con- 
gregationis,  quibus  jus  commune  declaratur,  quamvis  ad 
privatorum  postulationem  edita  sint,  quae  scilicet  a  Cavaliero 
(Bquivalenter  generalia  vocantur^  praeciduntur  dissensiones, 
etpromovetur  pax  et  unitas.  Nam  statim  ac  in  aliquam  dioe- 
cesim  pervenerit  notitia  alicujusejusmodi  decreti,  quod  ille- 
gitimus  declaratur  aliquis  usus,  ipse  Episcopus  procurabit 
usum  istum  de  medio  tolli ;  vel,  si  retinendum  ob  peculiares 
rationes  existimet,  dispensationem  pro  sua  dioecesi  a  Sacra 
Congregatione  obtinebit.  Item  caeteri  de  clero  in  abjiciendo 
dicto  usu  concordes  erunt^  ulpote  qui  (ex  hypothesi)  ejusmodi 
S.  Congregationis  decreta  pro  regula  obligatoria  habe- 
bunt. 

2''  Juxta  propugnatum  a  domino  Nilles  systema,  vetitum 
foret  presbyteris,  ante  obtentam  Ordinarii  sui  licentiam,  dic- 
tis  Sacrae  Congregationis  decretis  obtemperare,  et  proscrip- 
tasab  iisdem  consuetudines  deserere.  Etenim  de  ejusmodi 
decretis,  nisi  prius  placuerit  Episcopo  ea  suis  subditis  in  ie- 
gem  praescribere,  pronuntiat  dominus  Nilles,  non  esse  in 
praxim  deducenda  {Revuetheol.,  2"  serie  1857,  pag.  429  et 
430).  Porro  talis  doctrina  quae  presbyteris  crimini  vertit, 
quod,  juxta  receptam  atot  et  tantis  doctoribus  sententiam, 
dictis  S.  Congregationis  decrelis  sese  accommodent^  iisdem 
doctoribus  palam  injuriosa  est.  Praeterea  injuriosa  est  ipsi- 
met  S.   Congregationi,  quae   nedum  redarguat  presbyteros. 


PARS    TERTIA.  377 

qui  absque  proprii  Episcopi  licenlia  dicta  decreta  ser- 
vant,  eos  e  contra  redarguit  qui  iisdem  decretis  contrave- 
niunt. 

3""  Tandem  neque  periculo  vacat  regula  quam  tradit  do- 
minus  Nilles,  ad  determinandum  quibus  in  casibus  irratio-^ 
nabilis  ac  temerarius  sit  recursus.  Rationabiles  recurrendi 
causas  esse  ait,  «  cum  de  aliquo  particulari  loci  cujusdam 
«  usu  sive  aboliendo  sive  retinendOj  jam  inde  ab  aliquo  tem- 
«  pore  est  inter  partes  hinc  inde  disceptatum  ;  vel  cum  de 
«c  nova  aliqua  consuetudine,  reluctantibus  ibidem  nonnulUs 
«  introducenda  disputatur.  Si  vero  neutrum  obtineat,  sique 
«  usus  multis  abhinc  saeculis  jam  vigeat,  el  de  ejus  oppor- 
«  tunitate  vel  utilitate  fad  promovendam  puta  fidelium  de- 
«  votionem)  non  ambigatur,  neque  ulla  moveatur  quaestio, 
«  importunus  certe  quam  qui  maximus  foret  ad  S.  Rituum 
«  Congregationem  recursus,  »  {Revue  theologique^  2^  serie 
1857,  pag.  426).  Ibidem,  pagina  429,  monet  dominus  Nilles 
recurrendum,  non  temere^  sed  ex  rationaUli  eaque  sufft- 
cienti  causa.  Et  ad  dignoscendum  quando  adsit  ejusmodi 
causa,  remittit  ad  locum  antea  transcriptum.  Asserit  praete- 
rea,  S.  Congregationem  non  respondere,  nisi  quando  credit 
adfuisse  dictam  causam.  Porro  ejusmodi  regula  noxia  simul 
et  erronea  est. 

Primo^  extare  possunt,  et  de  facto  nimium  frequenterex- 
titerunt  abusus  seu  corruptelae,  in  aliquibus  dioecesibus, 
quin  ulla  de  iis  disputatio  moveretur.  Dequo  ut  unicum  per 
transennam  exemplum  adducamus,  quis  in  Gallia,  anteul- 
timo  elapsos  quadraginta  annos,  in  quaestionem  vocabat  le- 
gitimitatem  breviariorum,  aquamplurimis  annis  cum  aperta 
ecclesiasticarum  legum  violatione  inductorum*?  Porro  juxta 
traditam  a  domino  Nilles  regulam,  qui  abusum  apprime 
perspiceret,  deberet  tamen  ipsi  sese  aptare,  nec  posset  Sa- 
cram  Congregationem  adire,  ad  tollendam  conscientia^  sua3 
perplexitatem  ;  eo  quod  scilicet  aut  nondum  inceperit,  aut 
non  a  multo  tempore  durethac  de  re  disputatio  in  dioecesi. 
Unde  dicta  regula  abusibus  et  corruptelis,  a  Sacra  Rituum 
Congregatione  confixis^  aperte  favet ;  nec  videtur  ad  aliud 
aptaetutilis,  quam  ad  eosdemabusus  tutandoset  retinendos. 


378  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

Si  enim  consuetudo  in  dioecesi  mea  pacifice  vigens  non  sit 
illegitima,  cur  timet  dominus  Nilles  consuli  a  me,  qui  anxius 
hac  de  re  existo,  Sacram  Congregationem  ?  Sane,  si  legitima 
sitconsuetudo,  iegitimam  declarabunt  Eminentissimi  Patres. 
Sisecus  declarent,  inutilis  non  erit  meus  recursus  ;  siquidem 
per  hocce  decretum  tolletur  abusus. 

SecundOy  utile  est  ut  S.  Congregatio  solvat,  non  tantum 
dubia  de  quibus  jam  ab  aliquo  tempore  extant  disputaliones 
in  dioecesi,  sed  etiam  ea  de  quibus  alicujus  etiam  privati  anxia 
est  et  perplexa  conscientia.  Unde  rationabilis  et  sufficiens 
ad  licite  recurrendum  causa  est,  si  quis  dubitei  an  sibi  liceat 
sequi  dioecesis  consuetudinem,  quae  ipsi  videtur  Ecclesiae 
legibus  contraria,  et  nequaquam  legitima.  Quod  autem  de- 
beat  expectare  donec  orta  sit  de  hac  ipsa  re  controversia  in 
dioecesi,  gratis  omnino  et  erronee  asseritur. 

Tertlo  tendit  prsefata  regula  ad  restringendam  libertatem 
recursuum  ad  Sacras  Congregationes,  seu,  quod  idem  est, 
ad  Sedem  Apostolicam.  Exhibet  enim  tanquam  temere  agen- 
tes  illos  presbyteros,  qui  Sacram  Congregationem  interro- 
gant  de  liceitate  consueludinum  in  ipsorum  respectivis  dioe- 
cesibus  existentium,  quando  de  hac  liceitate  ab  aliquo  jam 
tempore  non  extat  in  dioecesi  disputatio .  Cum  autem  nemo 
temere  agere  debeat,  idem  est  ac  si  diceretur  illicitos  esse 
ejusmodi  recursus.  Porro  quod  fideles  omnes,  pro  suis  dubiis 
causisque  et  anxietatibus,  licite  valeant  ad  Sedem  Apostoli- 
cam  jmmediaie  recurrere,  dogma  catholicum  est ;  et  sequitur 
ex  eo  quod  Summus  Pontifex  Pater  sit  et  Pastor  omnium, 
atque  immediatam  in  fideles  singulos  jurisdictionem  ha- 
beat. 

Haec  de  dissertatione  a  Domino  Nilles  nuper  edita,  bre- 
viter  adnotanda  duxi.  Cseterum  sicut  haud  mediocri  ingenio 
ac  eruditione  disceptatio  iila  enitet,  ita  palam  facit  esse  lau- 
datum  auctorem  sanctae  Ecciesiae  et  Sedis  Aposlolicae  doc 
trinis  ac  placitis  animo  addictissimum.  Optarem  tamen, 
haud  inficior,  ut  scriptionem  suam  ad  trutinam  revocaret, 
et,  collatis  consiliis  cum  ahquo  Sacrae  Rituuni  Congrega- 
tionis  consultore,  tantisper  moderaretur. 

Nota.  —  Praemissas    animadversiones  jam  scripseram, 


PARS   TERTIA.  379 

cum  edita  est  in  publicatione  Bevue  the'ologique  (decembre 
1858,  pag.  609  et  seq.)  nova  confutatio  praefati  systematis, 
a  D.  Nilles  propugnati ;  ad  quam  lectorem,  pro  uberiori 
disquisitione,  remitto. 


380  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 


SECTIO  III 


De  auctoritate  S.  Gongregationum  Indicis  et 

Inquisitionis. 


Ul)l  exponitur  jus  canonicum  circa  totam  q[uaestionem  de  librorum  im- 

pressione  et  prohibitione 


Disseremus  hoc  ordine  :  l^  probabimus  Ecclesia3  compe- 
tere  potestatem  libros  prohibendi  ac  proscribendi,  necnon 
librorum  impressionem  legibus  suis  regendi  :  2°  expendemus 
quid  saeculari  principi  competat,  circa  librorum  prohibitio- 
nem  et  impressionem  :  3^  quid  sentiendum  sit  de  libertate 
typographise,  seu,  ut  gallice  dicimus,  de  la  liberte  de  la 
fresse  :  4^  quinam  in  Ecclesia  dictam  potestatem  habeant 
libros  prohibendi  et  circa  librorum  impressionem  legcs  edi- 
cendi  :  5°  de  Indice  synopsim  historicam  describemus :  6^  di- 
cemus  quam  vim  obligandi  habeat  prior  pars  Indicis,  quse 
scilicet  librorum  nominatim  prohibitorum  catalogo  praemit- 
titur  :  7^  quam  vim  obligandi  habeant  decreta  Sacrarum 
Congregationum  Inquisitionis  et  Indicis,  quibus  libri  aut 
propositiones  nominatim  damnantur  aut  prohibentur  :  8°  an 
et  quatenus  totus  Index  legis  universalis  rationem  habeat  : 
9^  confutabimus  opinionem  quae  tenet  Indieem  non  obligare 
in  Gallia,  Germania,  Belgio,  et  aliis  regionibus  :  lO^  expen-- 
demus  qusestiones  practicas  circa  modum  recte  inteUigendi 
varias  Indicis  praescriptiones,  et  dispositionem  BuUae  C(Bn(e 
quoad  libros. 


PARS  TERTIA.  381 


CAPUT  I. 


EGCLESI.E  COMPETIT  POTESTAS  LIBROS  PRAVOS  AG  NOXIOS  PRO- 
HlBENDl,  ET  LIBRORUM  IMPRESSIONEM  LEGIBUS  SUIS  MODE- 
RANDI. 


Prcenotanda.  —  l^  Quidjper  praws  libros  inteTligamus.  — 
Intelligimus  1°  libros  omnes  religioni  revelatae  adversantes  ; 
quales  sunt  libri  quibus  propugnatur  aut  suadetur  atheis- 
mus,  materialismus,  indifferentismus  erga  religiones  omnes; 
necnon  libri  politicorum  qui  ex  ea  sola  causa  religionem  con- 
servatam  volentes   quod  sit  ad  politicum  gubernium  utilis, 
palam  hoc  ipso  faciunt  nuUam  religionem  a  se  pro  vera  ac 
certa  haberi :  2°  libros  impugnantes  religionem  christianam : 
3^  libros  impugnantes  Religioneni  Catholicam  ;  quales  sunt 
libri  quibus  defenduntur  christianorum  seu  baptizatorum 
sectae,  per  haeresim  aut  schisma  ab  Ecclesia  catholica  sepa- 
ratae  ;  item  quibus  genuinae  catholicae  fidei  regulae  subver- 
tuntur  :  4^  libros  hierarchiae  ecclesiasticae  adversantes  ;  qua- 
les  sunt,  verbi  gratia;  de  Antiqua  Ecclesice  disciplina^  auc- 
tore  Dupin  :  de  Stcitu  Ecclesioe,  auctore   Febronio,  id  est, 
Episcopo  de  Honteim  :  de  Causis  majoribus^  auctore  Joanne 
Gerbais:  Memoire  sur  les  droits  du  second  ordre  du  clerge  \ 
Principes  sur  Vessence,  ladisiinction  et  les  limites  des  deux 
puissanceSy  spirituelle  et  temporelle^  auctore  Laborde,  ex 
Oratorio  Berulliano  :et  alii  pene  innumeri,  quibus  hodiedum 
opplentur  bibliothecae  Galliae  non  sine  magno  quoad  multos 
perversionis  periculo  :  quos  quidem  libros  clero  potissimum 
noxios  existimo  :   multi  enim   nostrates  clerici,   tum  quia 
probatos  de  hisce  materiis   scriptores   prae   manibus  ple- 
rumque    non   habent,   tum  quia  erroneam    opinionem  de 
non  vigenle  in  galliis  Indicis  lege  amplexati  sunt,  prava 
illa  opera  sine  scrupulo  legunt,  errorisque  sibi  venenum 


382  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

infunduot :  5°  libros  adversantes  potestati  legislativae  et  coer- 
citivae  Ecclesiae  ;  vel  ejus  independentiae  relative  ad  societa- 
tem  civilem  :  6°libros  historiam  ecclesiasticam  mendaciter 
exhibentes  :  7°librosqui  bonis  moribus  adversanturjfAeonce; 
id  est,  sustinendo  honestum  esse  quod  pravum  est,  aut  vice 
versa  :  8''  libros  bonis  moribus  adversantes  practice  ;  nimi- 
rum  qui  continent  turpia,  aut  charitati  vel  virtuti  religionis 
contraria. 

2^  Quid  per  noxios  lilros  intelligamus.  —  Etsi  plerumque 
pravi  libri  sint  simulnoxii,  non  tamen  vice  versa  libri  omnes 
noxii  sunt  simul  pravi.  Dari  nempe  possunt  libri,  qui  in 
seipsis  nequaquam  pravi  sint,  et  tamen  ob  temporum  et 
personarum  circumstantias  absque  nocumento  nequeant 
omnibus  indiscriminatim  permitti.  Quod  satis  patet  exem- 
plo  ipsiusmet  sacrae  Bibliae  in  linguam  vulgarem  translatae, 

3°  Quid  sit  lilrorum  censura^  prohiMtiOy  condemnatio.  — 
Primo,  censura  proprie  dicta  est  actus  intellectus,  quo  quis 
judicat  reprehensibilem  esse  librum  aliquem,  vel  aliquam 
propositionem.  Unde  mera  censura  nullum  includit  actum 
voluntatis,  nec  proinde  ullam  prohibitionem.  Diximus;pw- 
jprie  dicta  :  nam  in  lato  sensu  et  minus  accurate  loquendo, 
nonnunquam  usurpatur  vox  censura,  tanquam  synonima 
prohiiitionis  vel  etiam  proscriptionis. 

Librorum  censura  alia  est  privata,  alia  publica.  «  Privata 
«  ad  quaslibet  doctas  personas  spectat...  Statim  nempeac 
«  opus  aliquod  in  lucem  prodiit,  jus  habet  doctus  quisque 
«  sensum  suum  de  eo  dicendi...  Est  et  alia  censura  quam 
«  vocabimus  puUicam  ;  qualis  proculdubio  est  quae  fit  ex 
«  legitimae  ?potestatis  mandato  a  publicis  revisoribus.  Sed 
«  praeter  istam,  haud  cunctando  eas  etiam  inter  publicas 
«  censuras  numeramus,  quae  fiunt  ab  academiis  et  univer- 
«  sitatibus  ;  quales  fuerunt  condemnationes  variarum  pro- 
«  positionum  Lutheri,  et  Marci  Antonii  de  Dominis,  a  Sor- 
«  bona  pronuntiatae.,.  Ex  quo  jam  liquet,  neutram  ex  dua- 
«  bus  istis  censuris  confundendam  esse  cum  publica  etlegi- 
«  iivci^ ]^otestate  lilros  jprohilendi  »  (Zaccaria,  Storia  pole- 
mica  delle  prohiUzioni  de'  liiri,  libro  2,  dissertatione  2,  ca- 
pite2^  numerisl,  2  et  3). 


PARS    TERTIA.  383: 

Secundo^  prohibitio  librorum  estpraeceptum,  quo  superior 
subditis  suis  vetitamfacit  certorum  librorum  lectionem  aut 
retentionem.  Est  proinde  actus  voluntatis  imperantis  seu 
praecipientis,  et  non  merum  intellectusjudicium  de  librorum 
pravitate,  Unde,  adcensuram  ferendam,  nullarequiritur  ju- 
risdictio  :  ad  prohibendos  autem  libros,  fori  externi  juris- 
dictio  necessaria  est. 

Tertio^  condemnationis'seu  proscriptionis  nomine  intelligi 
solet  prohibitio  libri  qualenus  in  se  pravi  ;  ita  ut  condemna- 
tio  silsimul  censuradepravitate  libri,  et  ejusdem  libri  pro- 
hibitio.  Ex  quo  patet  discrimen  condemnationem  interet 
simplicem  prohibitionem  :  haec  enim,  utpote  non  involvens 
judicium  de  pravitate  libri,  justecadere  potestin  hbrum  de 
se  bonum  et  optimum,  si  forte  (attentis  circumstantiis)  pe- 
riculum  sit  ne  noceat ;  de  quo  exemplum  habemus  in  prohi- 
bitione  sacrorum  Bibliorum  vulgari  lingua  edilorum.  At 
quando  liber  aliquis  condemnatur  seu  proscribitur,  non  tan- 
tum  prohibetur  ut  noxius,  sed  et  declaratur  pravus.  Nihilo- 
minus  tamen  quandoque,  in  sensu  minus  proprio,  usurpa- 
tur  vox  proscriptio  ad  significandam  simplicem  prohibitio- 
nem  ;  verbi  gratia,  quando  dicitur  proscripta  fuisse  sacra 
Biblia  in  linguam  vulgarem  translata. 

His  prsenotatis,  Ecclesiae  competere  potestatem  libros 
pravosac  noxios  prohibendi,  necnonlibrorum  impressionem 
legibus  suis  moderandi,  probatur  per  sequentem  propositio- 
num  seriem  : 

Propositio  P.  Lilrorum  pravorum  lectio  fideWbus  summe 
noxia  esse^otestet  solet.  —  Utinam  vera  non  foretconclusio 
posita,  et  in  dubium  revocari  posset  animarum  strages,  quae 
pravorum  librorum  luem  nunquam  non  consequitur  !  At  du- 
bitationem  omnem  excludunt,  nimium  multa  ac  peremptoria 
argumenta,  e    quibus    sat  erit  sequentia    breviter  indigi- 

tasse. 

Argumentuml.  —  Ex  generali  hominum  j^roclivitate  ad 
sese  accommodandum  doctrinis  et  morilus  eorum  quiiuscum 
mrsantur  ac  coUoquuntur.  —  Adeo  certa  est  dicta  proclivi- 
tas,  ut  inde  enatum  sit  proverbium,  dis-moiquitu  hanteSy 
je  te  diraiqui  tu  es.  Nimirum  ea  est  quoadunumquemque  vis 


384  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

commercii  et  consueLudinis  cum  c^eteris  hominibus,  ut  et 
eorum  sentiendi  modum  plerumque  amplectatur  et  mores. 
Quamobrem,  Ecclesia  soUicila  semper  fuit,  uta  perversorum 
consuetudine  fideles  averteret :  Nunc  autem,  ait  S.  Paulus, 
scnpsi  vobis  non  mmnisceri :  si  is  qni  frater  nominaturest 
fornicator^  aut  avarus^  aut  idolis[serviens^  autmuledicus^ 
autebriosus^  aut  ra^ax,,^  cum  ejusmodi  nec  cibumsumere 
(Prima  ad  Cor.,  cap.  5,  versic  XI).  Olservetis eos  qui  dis- 
sensiones  et  offendicula,  p^^o^ter  doctrinam  quam  vos  didi- 
cistis  facimit^  et  declinate  ab  illis.  (ad  Romanos,  cap.  16,  v. 
17).  H(Bretic%m  hominem  post  unam  et  secundam  correptio- 
nem  devita  (ad  Titum,  cap.  3,  v.  10).  De  qua  perversorum 
consuetudinem  fugiendi  necessitate  rationem  tradens  idem 
S.  Paulus:  Sermo  eorum^  inquit,  ut  cancer  ser^pit  (^^OAmAd, 
ad  Timotheum,  cap,  2,  v,  17).  Corrimpunt  mores  bonos 
colloquia  mala  fPrima  ad  Cor.,cap.  15,  v.  33j.  Nolite^  in- 
quit  S.  Joannes,  eum  (qui  hanc  doctrinam  non  affert)  rm- 
pere  in  domum^  nec  ave  ei  dixeretis  (Epist.  secunda,  v.  10). 
Cui  doctrinae  inhaerens  S.  Cyprianus,  sic  commonebat :  Pro- 
cul  al)  Imjusmodi  hominum  contagione  disceditCj  et  sermones 
eorum  velut  cancer  et  yestem  ^zY^z^e  (Epistola  40,  alias  8,  edi- 
tionis  Pamelii). 

Jam  vero  pravos  libros  legere,  identest  ac  cum  pravis  eo- 
rum  auctoribus  conversari.  Quinimo,  multo  magis  legentis 
animum  feriunt  verba  scripta,  quam  audientisv^erba  viva 
voce  prolata.  Cum  ergo  summenoxium  sit  cum  pravis  homi- 
nibus  conversari,  a  fortiori  noxia  censenda  est  pravorum  li- 
brorum  lectio.  Unde,  quemadmodum  merito  dicitur,  dis-moi 
qui  tuhantes  je  te  dirai  qui  tu  e5,ita  verissime  dici  potest : 
dic  mihi  quales  libros,  qualia  diaria,  qualia  denique  scripta 
legere  soleat  iste  vir,  ista  familia^  ista  societas,  et  ego  dicam 
libi  quales  sint  eorumdem  doctrinae  ac  mores.  Vide  sancti 
Ligorii  dissertationem,  de  Justa  ][>rohibitione  libronm  no- 
cu(B  lectionis^  capite  1,  n.  2. 

Argumentum  II—Exeo  quodlibriquoddammagisterium 
exerceant  cujus  auctoritati  lectores  plerumque  cedere  solent. 
—  «BenesanclusBasihus  libros  appellavit  cibim  animarum\ 
«  quia  sicut  cibus   delectabiliter  ingreditur  in   hominem,  et 


PARS  TERTIA.  385 

€  deinde  fit  proprius hominis  sanguis,sicliber  cum legitur,de- 
«  lectabililer  legitur  (quis  enim  leget  invitus?)  et  sic  de  facili 
«  fieri  solet  res  propria  lectoris.  Pra^terea,  qui  ad  auctorem 
«  legendum  accedit,  illi  pene  discipulum  se  tradit,  ipsique 
«  cor  docile  et  benevolum  offert ;  et  ideo  facile  ab  illo  decipi 
«  potest ;  valde  enim  difficile  est,  quod  lector  aliquo  amore 
«  erga  auctorem  illum  non  afficiatur:  ex  quo  deinde  facile 
«  eveniet,  ut  impietas  et  error  latens  hauriatur  insensibili- 
«  ter,  et  tenaciter  postea  retineatur.  »  (Sanctus  Ligorius, 
in  citata  dissertatione^  cap.  1,  n.2).  Qui  nempe  librum  scrip- 
sit,  ex  hoc  ipso  praesumitur  in  materia  de  qua  disserit  ver- 
satus,  ita  ut  quamdam  magistri  auctoritatem  apud  lectorem 
suum  consequi  soleat.  Sicut  ergo  discipulos  sponte  acceden- 
tes  ad  placita  sua  facile  magistri  pertrahunt,  ita  libri  pravi 
lectores  suos. 

Argumentim  III.  —  Fx  eo  quod  fvavi  libri  de  se  apti  sint 
ad  subvertendam  fidem  etmores.  —  Non  agimus  de  libris 
pravis  stolide  scriptis,  quique  nulla  ex  parte  alliciunt,  et 
hac  de  causa  lectoribus  carent.  Caeteri  autem  dum  fidem  seu 
veram  religionem  impugnant,  sophismatumsuorum  artificio 
necnon  scientiae  et  eruditionis  larva  ita  veritatem  obtegunt, 
et  errorem  sub  specie  veri  exhibent,  ut  a  quamplurimis  legi 
nequeant  absque  perversionis  periculo.  Item  lasciva  et  inho- 
nesta  continentes  libri,  ex  hoc  ipso  ad  accendendas  pravas 
cupiditates  apti  sunt  ;  et  eo  magis  innocentiam  et  morum 
integritatem  vulnerant,  quo  elegantiori  sermonis  forma,  et 
cautius  velata  intentae  pravitatis  turpitudine,  lectoris  ani- 
mum  alliciunt  atque  invadunt. 

Unde  revera  utraque  librorum  pravorum  species,  quae 
nempe  verse  religioni,  et  quae  bonis  moribus  adversatur, 
suapte  natura  nociva  est. 

Argumenttm  /T.  —  Fx  eo  quod  lectorum  "plerique  ea 
scientia  et  sanctitatis  firmitate  sint  destituti,  qu(B  necessaria 
foretad  legendosj^ravoslibros^dbsque^j^erversionis  discri- 
mine,  —  l^  Ut  quis  sine  periculo  libros  religionem  impu- 
gnantes  legere  posset,  is  esse  deberet :  «  qui  falsitatem  acuto 
jf  critices  judicio  discernere,  citationumque  infidelitatem  de- 
«  tegere  valeret :  qui  profunde  doctus  in  metaphysica,  solida 

2» 


386  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  theologiae  scientia  suffultus,  et  in  sanctorum  Patrum  lec- 
«  tione  versatus  foret :  cujus  mens  didicfsset  scite  discernerej 
«  quse  rationis  sunt  ab  iis  quae  sunt  fidei  ;  jus  ab  abusibus 
«  multoque  magis  a  violentiis ;  veritatem  a  variis  tempo- 
«  rum^  nationum,  educationis,  partium  ac  scholarum  prae- 
€  judicatis  :  qui  foret  in  scientia  juris  naturae  ac  gentium 
«  exercitatus,  ad    eludendas  fraudes,  quae  juris  publici  ob- 

tentu  substernuntur  :  qui  litterariae  etiam  historiae  praesi- 
«  dioinstructusprocederet.  y>  {ZdiCCdiriei,/SftoriapoIemicadeUe 
proMMzioni  de  liiri,  libro2,  dissert.l,cap.3,n.  5).Jamvero 
paucissimos  extare  hisce  dotibusinstructos,  quisinficiabitur  ? 
«  Inter  ipsos  etiam  theologiae  doctores  (ait  Zaccaria,  loca 
«  citato),  quam  multi  iis  conditionibus  destituuntur  !  » 

2°  At  praeter  enumeratas  exparte  mentis  dotes,  requirere- 
tur  ex  parte  cordis  virtutum  firmitas;  qua  carent  plerique 
pravorum  librorum  lectores. 

PrimOy  ad  obscaenos  quod  attinet  libros,  palam  est  eos^ 
generatim  noxios  esse,  ob  permanentem  praesentis  hominum 
conditionis  fragilitatem,  qua  nec  ipsi  sancti,  dum  in  prae- 
senti  vita  degunt,  immunes  fiunt.  Hinc  peccatum  est  ipsum- 
met  factum  obscaena  legendi  ;  nisi  ex  officii  necessitate,  aut 
ex  aUqua  alia  sufficienti  causa,  adhibitis  cautionibus,  ejus- 
modi  lectio  fiat  ;  proutfit  a  theologis  quibus  ejusmodi  libro- 
rum  examen  committitur,  in  hunc  finem  ut  videatur  num 
proscribendi  sint.  Cum  ergo  lectorum  caeteri  peccando  ad 
hunc  venenatum  pastum  accedant,  hoc  ipso  accedunt  ea 
virtutis  firmitate  destituti  quae  necessaria  foret  ad  impedien- 
dos  noxios  veneni  effectus. 

Secundo^  etiamsi  agatur  de  libris  non  ofascaenis^  sed  doc- 
trinaliterdumtaxat  pravis,  requiritur  dicta  virtutis  firmitas^ 
ut  absque  discrimine  legi  possint,  etiam  ab  iis,  qui  supra 
enumeratis  poUent  ex  parte  mentis  conditionibus.  Nam  si 
cor  pravum  sit,  facile  mentem  obcaecat.  Sit  in  exemplum 
vir  ita  doctus,  ut  libri  pravi  sophismata  et  fraudes  facile 
perspicere  valeat :  si  cupiditatibus  et  vitiis  abripiatur^  pra- 
vum  legendo  librum  optabit  peremptorias  in  eo  rationes 
reperire  contra  religionis  et  fidei  catholicae  veritatem,  ut 
nempe  conscientiae  suae  stimulos  sopiat  et  libere  cupiditati 


PARS    TERTIA.  387 

indulgeat.  Ex  hac  autem  animi  dispositione  facile  continget^ 
ut  rationes  in  favorem  religionis  non  sincere  perpendat, 
sedmentis  aciem  ab  eis  retrahat  ;  oppositas  autem  raliones, 
si  veri  speciem  quamdam  prae  se  ferant,  supponat  solidas 
esse  ;  ac  tandem  ad  haeresim  increduUtatemve  miserinie 
confugiat.  Ergo  revera  noxii  censendi  sunt  pravi  libri,  ex 
60  quod  necessaria  scientia  ac  virtutis  firmitate  lectorum 
plerique  destituantur.  Ut  adeo  nimius  forte  non  fuerit  scrip- 
tor  qui  sic  asseruit :  Nous  mettons  en  fait  qu'aucun  ledeur^ 
fut'Ce  leplus  sage  et  le  plus prudent^  ne  voit  haUtuellement 
sans  danger  ce  qui  offense  les  mceurs  ou  la  religion  {Journal 
Mstorique  de  Liege,  tom.  ll,pag.   398). 

Argumentum  V.  —  Ai  experientia  deductum.  —  Juvat 
hicin  dictorum  confirmationem,  nonnulla  exempla  comme- 
morare.  1°  Claruit  Bardesanes,  secundo  saeculo,  doctrina 
aeque  ac  in  propugnanda  (non  sine  vitse  discrimine)  catho- 
lica  religione  zelo  conspicus.  Qui  tamen  cum  Vaientiniani 
libros  legisset,  in  hseresim  misere  prolapsus  est  ;  imo  haere- 
siarcha  evasit,  et  in  suis  erroribus  pertinax  obiit. 

2^  Circa  annum  250^  lectione  librorum  cujusdam  Episcopi 
iEgypti,  qui  Nepos  vocabatur,  in  errorem  millenariorum 
abrepti  sunlcatholici  quamplurimi(Zaccaria,  in  cilata  disser- 
tatione,  libro  2,dissert.  l,cap.  4,  n.2). 

3''  Manes,  ex  quo  Manichaeorum  errorum  coUuvies  ortum 
sumpsit,  pravorum  librorum  lectione  perversus  est.  (Zacca- 
ria,  ibidem,  n.  3). 

4^  Ineunte  sseculo  quinto^  Avitus  Hispanus,  a  sancto  Hiero- 
aymo  petiit  exemplar  librorum  Origenis,  quos  in  lalinam 
linguam  is  translulerat.  Annuit  Hieronymus,  praemonendo 
Vvitum  ut  jab  Origenis  erroribus  diligenter  caveret.  Atper- 
ato  in  Hispaniam  hoc  codice,  sparsi  sunt  ibi,  ex  ejus  lectione, 
)rigenis  errores ;  quos  et  ipse  Avitus  propugnavit ;  et  an 
mquam  recipuerit  ignoratur.  (Ibidem,  n.  4). 

5^  Perlibros  a  Priscillianistis  sparsos,  eorumdem  erroresjn 
lispaniaet  Gallia  Narbonensi  invaluisse  conqueruntursan- 
:tus  Turibius  et  sanctus  Leo  Magnus  (Ibidem,  n.  5). 

6°SaecuIo  quinto,  quidam  Julianus  Halicarnassaeus  librum 
egendo  cujusdam  Valentini,  in  apostasiam  abreptus  est.  At 


388  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

nimium  celebre  ex  eodem  saeculo  quinto  exemplum  Eutiche- 
tis  ;  qui  cum  accerimus  catholicae  fidei  propugnator  extitis- 
set,  lecto  cujusdam  manichaei  libro,  in  heresiarchamtrans- 
mutatus,  funestissimam  illam  haeresim  contexuil,  equatanta 
per  orientem  animarum  strages  subsecuta  est. 

T  Prout  adnotat  Bellarminus  (libro  'ide  Laicis^  cap.  20) 
Wiclefus  viva  voce  paucissimos  pervertit :  docuit  enim  ir 
Anglia,  et  ibi  nuUos  pene  erroris  sui  sequaces  reliquit :  a1 
per  libros  suos  totam  Bohemiam  ad  haereses  suas  traxit.  Ho 
rum  Wiclefl  librorum  lectione  in  transversum  actuses 
Joonnes  Hus. 

8°  Notum  omnibus  quot  et  quantas  ruinas  ex  Lutheri  e 
Calvini  libris  catholica  religio  passa  sit. 

9^  Testatur  Zuinglius  inductum  se  adnegandam  Sanctorun 
invocationem,  legendo  quamdam  poeticam  Erasmi  scriptio 
nem,  in  qua  conqueritur  Christus,  quod  hominQ^&^  se  reUct\ 
ad  C(Blites  recurrant.  (Zaccaria,  loco  cit.,  n.  6). 

lO^  Lamentabilis  praecipue  Henrici  Bulengeri  lapsus 
Summais  pietate  ac  morum  integritate  studiorum  curriculun 
Coloniae  absolverat,  statumque  religiosum  ingredi  propo 
suerat,  et  in  Carthusianorum  conventum  sesejamjamre 
cepturuserat.  Sed(o  altitudo  judiciorum  Dei  !)  in  manus  c 
incidit  quoddam  Melancthonis  scriplum.  Vehementer  ad  prc 
jiciendum  librumgratia  divina  impulsus  est.  Atvincise  dia 
boU  tentatione  miser  passus  est.  Legit^  subversus  est,  Zuin 
glio  adhaesit,  et  furibundum  haereseos  ministrum  egit  fVid 
apad  Zaccaria,  loco  cit^). 

IPConcessas  facultates  haereticorum  libroslcgendi  revo 
cavit  Paulus  IV,  (Brevi  Quia  in  21  'decembris  1558)  ex  e. 
ratione,  quod  nonnulli  qui  ad  confutandos  haereticosejus 
modi  licentias  obtinuerant,  in  haeresim  prolapsi  essent.  Ai 
que  ob  idem  periculum  pariter  a  nonnullis  subsecutis  Por 
tificibus  revocatae  sunt  hujuscemodi  concessae  licentiae  (vic 
apud  Zaccaria,  loco  cit.,  n.  7). 

12°  Juvat  etiam  hic  referre,  quod  mihi  a  paterno  me 
avunculo  presbytero  enarratum  memini.  Is,  ne  juramentui 
Constitutionis  civilis  cleri  Gallicani  praestaret,  in  Hispe 
niam   migraverat ;  ibique  alterius  sacerdotis  Galli,  similic 


PARS  TERTIA.  389 

caiisa  extorris^  frequenti  commercio  ac  consueludine  uteba- 
tur.  Advertens  avunculus  meus  huncce  amicum  suum  assi- 
duelegendis  incredulorum  modernorumlibris  vacare,  de  pe- 
riculo  admonendum  duxit^  et  ut  venenatum  pastum  abjiceret 
vehemenler  adhortatus  est.  Reposuitiile,  id  sibilicitumesse, 
ob  intentum  ase  finem,  confutandi  nempe  absonos  Voltai- 
rianorum  errores ;  nec  monitioni  morem  gessit.  At  quam 
temere,  palam  fecit  miserandus  exitus.  Vi  illius  quod  sibi 
quotidie  infundebat  veneni,  sensim  de  catholico  in  incredu- 
lum  immutatus,  in  Galliam  rediit,  clericali  statui  valedixit, 
uxorem  duxit,  et  in  nefandissima  quaeque  prorupit. 
I  13°  Caeterum  si  quis  adeo  hebes  sit,  ut  non  perspiciat  quam 
noxii  sint  verae  religioni  ac  bonis  moribus  libri  pravi,  eum 
iremittemus  ad  ipsosmet  cujuslibet  aevi  catholicae  doctrinaD 
[impugnatores.  Hi  nempe  quoties  fidem  catholicam  et  morum 
(sanctitatem  in  aliqua  religione  convellere  ac  de  medio  tollere 
aggressi  sunt,  quod  aliud  efficacius  medium  existimarunt 
quam  librorum  ad  intentum  finem  apte  dispositorum  diff^u- 
isionem  ?  Sane  haud  ita  pridem  in  Galliis,  synagoga  Satanae 
[(illos  dico  praetensos  philosophos,  qui  ad  delenda  ultima  chris- 
|tianismi  vestigia  juramento  sese  obstrinxerant)  libros  reli- 
|gioni  adversos  ac  inflammandis  quibusque  obscaenis  cupidi- 
tatibus  idoneos,  immensa  copia  propriis  sumptibus  edi  pro- 
curarunt^  et  ruricolis  etiam  ac  infimae  plebi,  viliautnuUo 
etiam  pretio,  distribui,  Quem  in  finem  praeprimis  editusest 
le  Volontaire  des  chaumieres.  Hi  sane  de  pravorum  libro- 
rum  ad  fidem  et  mores  pervertendos  vi  ac  infallibili,  ut  ita 
dicam,  efficacia,  nequaquam  dubitarunt. 

Propositio  n\  —  Aliq^ui  Wbriy  licet  de  se  nonpravi,  /ide- 
lilustamen  quandoque  noxii  esse j^ossunt .  —  I.  Sit  in  exem- 
plum  Sacra  Scriptura,  vulgari  lingua  edita :  bonus  sane  liber 
Scriptura  Sacra  siquis  unquam,  et  omni  veneratione  dignus. 
Et  tamen  fidelibus  populis  summe  noxiae  forent  ejusmodi 
Sacrae  Scripturae  in  linguas  vernaculas  translationes,  si  pas- 
sim  ab  omnibus  legi  permitterentur.  De  quo  sic  Gerson  : 
«  Ex  hac  praeterea  radice  pestifera  sunt  et  quotidie  cres- 
«  cunt  errores  Begardorum  et  Pauperum  de  Lugduno,  et 
«  on-inium  similium ;  quorum    multi  sunt  laici,  habentes  in. 


390  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

«  suo  vulgari  translationem  Bibliae,  in  grande  praejudicium 
€  et  scandaium  catholicae  veritatis,  quale  propositum  est  in 
<c  reformatorio  (intellige  in  Concilio  Constantiensi)  esse  tol 
cc  lendum  »  (in  tractatu  Contra  hcBresim  de  communione 
laicorum    sui  utrag^ue  specie^  p.   1)  «   Rursus  sequitur  ex 

<  praemissis  prohibendam  esse  vulgarem   translationem  li- 

<  brorum  sacrorum  nostrae  Bibliae,  praesertim   extra  mora- 

<  litates  ethistorias  »  (ibid.,^p.  2,  lect.  2,  consid.  9)  \  Haere 

<  ticus  iste  (loquitur  de  Elvidio)    per  malam  Scripturae  in 
«  telligentiam  deceptus  est,  quemadmodum  multi  sunt,  qui 
€   Scripturam  inteliigunt  secundum  capitum  suorum  opinio 

<  nionem,  et   non  secundum  sanctorum    doctorum  exposi 

<  nem,    quam    aut  nesciunt,  aut  intelligere  et  considerare 

<  noiunt :  et  propterea  haec  sumo  unumdocumentum  :  quia 

<  periculosissima  res  est  dare  hominibus  simplicibus,  qui 

<  nonsunt  idonei,  libros  Sacrae  Scripturae  in  gallicum  trans- 

<  latos:  quia    per   malam  intelligentiam  continuo   cadere 

<  possuntin   errores.   Debent  audire  perpraedicatores,  qui 

<  alias  frustra  essent  »  (in  sermone  de  Nativitate)  «  Que- 
«  madmodum   de  Biblia  bene  et  vere  in  gallicum  translata 

<  bonum   aliquod,    si  sobrie  intelligatur,  potest  emanare, 

<  sic  per  oppositum  innumeri  errores  et  mala  obvenire  pos- 

<  sunt,  simale  fuerit  traducta,  aut  praesumptuose  intellecta, 

<  refutando  sensus  et  sanctorum  patrum  exposiliones.  Sa- 

<  tius  esset  hujusmodi  rem  ignorare,  quemadmodum  inme- 

<  dicinis  etin  aliis  scientiis,  quas  melius  esset  prorsus  igno- 

<  rare,  quam  parum  aut  male  scire,  et  se  magistrum  repu- 

<  tando  in  eis  »  (Consid.  5). 

Sic  nempe  a  priori,  seu  abstrahendo  ab  experientiae  docu- 
mentis,  probaripotestdictarum  versionumpericulum  :  noxiae 
sunt  Scripturae  Sacrae  in  linguam  vulgarem  translationes,  si 
noxium  sit  Sacram  Scripturam  ab  imperitis  et  rudibus  legi : 
atqui  revera  valde  noxium  est  legi  sacra  Biblia  abejusmodi 
hominibus  :  ergo.  Major  syllogismi  salis  per  se  patet  :  si 
enim  extent  dictae  versiones,  etearumlectiononprohibeatur, 
poterunt  quilibet  rudes  etlitterarum  nescii,  dummodo  pro- 
prium  idioma  legere  didicerint,  sacram  etiam  Bibliam  le- 
gere  ;  et  facile  continget  ul  multi  ex  ipsis  eam  legant,  si  nulla 


PARS    TERTIA.  391 

id  eis  lex  prohibeat.  E  contra  sacram  Bibliam  legere  non 
Doterunt  si  non  exlent  diclae  translationes  ,  aut  saltem  a 
;ali  lectione  retrahentur  ;  si  eam  sibiprohibitam  sciant.Unde 
li  noxium  sit  a  praefatishominibus  sacram  Bibliam  legi,  hoc 
pso  noxium  erit  dictas  versiones  edere,  et  earumdem  lectio- 
lem  omnibus  indiscriminatim  permitlere.  Minor  autem  fa- 
3ile  vera  probatur  ex  ipsa  sacrorum  bibliorum  natura. 
3umma  nempe  est  Sacrae  Scripturae  sublimitas  ac  profun- 
iitas :  muiti  textus,  solo  attento  litterali  sensu,  inter  sese 
Dugnare  videntur  :  multi  etiam,  si  grammaticaliter  dumtaxat 
Derpendantur,  varias  interpretationes  patiuntur;  et  ex  illis 
nterpretationibus  alise  verae  sunt  et  catholicae,  aliae  vero 
jrroneae  et  haereticae.  Difficillimum  ergo  est  Sacram  Scriptu- 
?am  in  vero  suo  sensu  intelligere  et  errores  devitare.  Id, 
;emeritate  sua,  luce  meridiana  clarius  fecerunt  doctissimi 
juique  e  Protestantium  sectis  scriptores  :  cum  enim  solo 
)rivato  suo  sensu,  et  seposita  Ecclesiae  catholicae  auctoritate, 
Sacras  Scripturas  interpretari  praesumpserint,  haud  dici 
Dotest  quot  et  quam  absona  systemata  excogitaverint,  in 
juot  sectas  et  contradictorias  opiniones  divisi  sint ;  clanian- 
ibus  interea  singulis  verissimam  interpretationem  suam, 
liliorum  autem  haereticam.  Quanto  ergo  facilius  in  errores 
ibripienturrudeset  litterarumacscientiarumnescii,  si  sacra 
ipsis  Biblia  legenda  tradatur  ! 

Summum  hocce  periculum  ipsa  insuper  experientia  com- 
probavit  ;  prout  in  quarta  Indicis  regula  notatur  his  verbis: 
Gum  experimento  manifestum  sit,  si  sacra  Biblia^  vulgari 
Hnguapassim  sine  discrimine  permittantur,  plus  inde  detri- 
menti,  ol  hominum  temeritatem,  quam  utilitatis  oriri,  Tiao 
\n  farte  judicio  Ejpiscopi  aut  inquisitoris  stetur  ;  ut  cum 
)onsilio parochi  velconfessarii^  Bibliorum  a  catholicis  aucto^ 
ibus  versorum  leciionem  in  vulgari  lingua  eis  concedere 
)ossint,  quos  intellexerint  ex  hujusmodi  lectione^  non  dam- 
lum^  sed  fidei  atque  pietatis  augmentum  capereposse. 

«  Profecto  (ait  Zalv^ein,  Principia  juris  eccl.,  tomo  2, 
^  p,  341)  in  hoc  decreto  eminet  singularis  Ecclesiae  pruden- 
c  tiaet  discretio  :  ^Hmo  enim  Ecclesia  non  prohibet  omnem 
t  lectionem  Scripturae,  vel  potius  editionem  ;  sed  tantum 


392  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«c  editiones  illas  quas  solemus  vocare  vernaculas  ;  quas  saepe 
«  ssepius  esse  corruptas,  depravatas  et  alteratas  novimus. 
«  iSecundo^  tanta  est  sublimitas  et  obscuritas  S.  Scripturae, 
«  utliomines  plebeii  intelligere  nequeant,  et  facile  in  lapsus 
«  induci  valeant.  TertiOj  hinc  inde  apparet  quaedam  veluti 
€  contrarietas  aut  contradictio,  quse  minus  doctis  posset 
«  esse  causa  lapsus  et  scandali  :  et  numquid  omnes  ferme 
«  haereses  suum  non  traxerunt  ortum  ex  male  intellecta 
«  Scriptura  ?  Quarto^  experientia  docemur,  quod  illi  qui 
«  prseceptum  Ecclesiae  parvi  pendentes  Scripturarum  lectioni 
«  se  occulte  consecrant,  non  raro  in  fide  nutent^  variis 
«  agitentur  scrupulis,  aut  omninoin  errores  v\i^.n\„..  SextOy 
«  hac  ratione  magis  consulitur  puritati  ct  majestati  Scrip- 
c  turae.  Septimo^  non  possunt  laici  conqueri  contra  legis 
«  duritiem  :  habent  enim  facultatem  legendi  editionem 
«  vulgatam,  et  cum  licentia  suorum  pastorum  etiam  editio- 
«  nes  vernaculas.  » 

Ergo  revera  dictae  versiones  Sacrae  Scripturae,  de  iislibris 
sunt,  qui  licet  in  se  boni,  noxii  tamen  esse  possunt. 

II.  Sedetalii  etiam  libri  nocumento  esse  possunt,  quamvis 
inse  pravi  non  sint.  Quandoque,  verbi  gratia,  contingit,  eas 
esse  circumstantias,  ita  comparatos  animos,  ut  si  de  certis 
materiisedi  ac  legi  permiltantur  libri,  alias  de  se  non  pravi, 
ingentes  commotiones  et  non  parva  rei  catholicae  damna  ori- 
tura  praevideantur.  Noxii  tunc  isti  libri,  quamvis  non  pravi. 
In  quo  probando  non  immoramur^  cum  per  se  pateat.  Vera 
est  ergo  posita  conclusio,  videlicet,  dari  libros,  qui  licet  in 
senon  pravos,  fidelibus  tamen  noxii  esse  possunt. 

pROPosiTio  III*.  —  ProhiUtio  juris  naturalis  legendi  U 
hros  noxios  non  sufficit^  ut  a  fideWbus  arceantur  pericula  et 
nocimenta.  —  Vel  enim  fideles  ignorant  pravos  et  noxios 
esselibros  quos  legere  volunt,  vel  illud  sciunt :  atqui  in  utro 
que  casu  insufficiens  est  juris  naturalis  praeceptum,  de  non 
legendis  nocivis  libris. 

I.  Equidem  certa  est  lex  naturalis  unicuique  prohibens  nc 
libros  legat,  qui  ipsius  fidem  aut  mores  in  discrimen  addu- 
cerent  :  at  lex  illa  non  edocet  an  tales  sint  multi  qui  cir- 
cumferuntur  libri.  Hinc  si  sola  exstet  juris  naturalis  pro- 


PARS    TERTIA.  393 

hibitio,  saepe  continget  a  fidelibus  legi  libros,  vere  etsumme 
ipsis  noxios,  antequam  periculum  suspicati  sint,  aul  satis 
notum  habuerint  ;  sicque  venenum  non  advertent,  nisi 
quando  jam  virus  sibi  infuderint.  Hinc  ad  tutandos  fideles 
necesse  est  ut,  praeter  dictam  legem  naturalem,  interveniat 
aliqua  auctoritas,  quae  noxias  certas  librorum  species,  imo 
et  singulos  nominatim  nocuos  libros  (quantum  fieri  potest) 
indigitet. 

II.  Etiam  quoad  libros,  quos  pravos  esse  ac  multis  nocere 
posse  fideles  sciunt,  insufficiens  est  praefatum  legis  naturalis 
dictamen  ad  arcenda  pericula.  Quamvis  enim  lex  naturalis 
unicuique  edicat,  ne  praesumat  librum  legere  quem  sibi 
noxium  fore  perspexerit,  non  tamen  dirimit  qusestionem 
practicam,  an  talis  liher  ipsi  revera  noxius  sit,  Jam  vero, 
pro  illa  ingenita  hominum  proclivitate  ad  bene  sentiendum 
de  suo  ingenio  ac  virtute,  multi  facile  existimabunt  nihil  se 
discriminis  incurrere  in  legendo  libro,  licet  pravo,  et  quoad 
Aiultos  alios  noxio.  Eo  vel  magis,  quod  plerumque  quisque 
de  dicta  practica  quaestione  tunc  dumtaxat  secum  delibe- 
rabit,  cum  jam  librum  legere  cupiet,  aut  etiam  prae  manibus 
habebit,  et  legendi  tentatione  pulsabitur.  Quis  non  videat, 
multos,  si  legi  naturali,  id  est,  soli  conscientiae  suae  dicta- 
mini,  hac  in  materia  relinquantur,  in  ruinam  praecipites 
ituros? 

Adde  non  solis  sanctis  constare  militantem  Ecclesiam ;  sed 
eheu  !  innumeris,  quos  a  legendis  nocivis  libris  conscientiae 
reatus  nequaquam  retraheret :  porro  sicut  furibundis  eripi- 
tur.ferrum  quo  se  necare  possunt,  ita  morbidis  aut  debilibus 
ejusmodi  fidelibus  coercitivis  legibus  et  mediis  praeripiendum 
est  pravorum  librorum  venenum,  praecidenda  lapsuum  oc- 
casio.  Id  autem  quoad  tales  non  satis  efficaciter  obtinebitur 
per  conscientiae  dictamen ;  bene  vero  pravorum  librorum 
impressionem  prohibendo  ac  impediendo,  et  opportunis  poe- 
nis  in  detinentes,  spargentes,  legentesque  animadvertendo  : 
prout  perbelle  faciunt  et  faciendum  norunt  gubernia  saecu- 
laria  quaelibet,  quoad  libros,  qui  constitutum  regimen  et 
tranquillitatem  publicam  in  discrimen  adducunt. 

Propositio  IV\  — Ecdesi(B  com;petere  potestatem  prohi- 


394  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

lendi  lilros  j^mvos^  atque  etiam  non  ;pravos  si  nihilominus 
noxii  sint,  proiat  ipsiusmet  EcclesicB  constitutio,  et  finis  ad, 
quem  divinitus  instituta  est.  —  Etenim  a  Christo  interris 
instituta  est  ad  hunc  finem,  ut  in  ea,  et  per  auctoritatem. 
ipsi  praepositam,  sacerdotiumque  in  ipsa  institutum,  vera 
fidei  doctrina  et  morum  regula  homines  informati,  divinisque 
sacramentorum  effectibus  donati,  ad  aeternam  visionis  in- 
tuitivae  beatitudinem  perducerentur.  Talem  esse  constitulio- 
nem  et  finem  Ecclesiae  dogma  catholicum  est.  Jam  vero,  hoc 
ipso  quod  Ghristus  Dominus  Ecclesiam  ad  ejusmodi  finem 
instituerit,  eidem  Ecclesiae  contulit  potestatem  omnem  ad 
hunc  finem  attingendum  necessariam  et  opportunam.  Ergo 
Ecclesiae  potestatem  contulit  subditis  suis  ea  omnia  prohi- 
bendi,  quae  aeternam  eorum  salutem  in  discrimen  adduce- 
rent.  Sed  libri  pravi,  et  etiam  quandoque  libri  de  se  non 
pravi,  fidelibus  valde  nocere  possunt,  eorumque  fidem  et 
mores  subvertere,et  in  aeternam  ruinam  eos  abripere,  prout 
superioribus  propositionibus  probatum  est  ;  ergo  Ecclesiae 
contulit  Christus  potestalem  dictos  libros  prohibendi. 

Nec  dicatur  necessarium  non  fuisse  ut  Ecclesia  ejusmodi 
potestate  instrueretur,  cum  fidelium  cuique  noxiorum  libro- 
rum  lectionem  lex  naturalis  satis  vetitam  faciat.  Nam  illa 
juris  naturalis  prohibitio  insufficiens  estad  arcenda  pericula 
et  nocumenta,  prout  praecedenti  propositione  ostendimus. 

Propositio  V\  —  Ecclesiecomjpetere  potestatem  dictos  li- 
Iros  prohiiendi^  prolat  ]^erpetua  ipsius  ]praxis.  —  Nequit 
enim  Ecclesia  errare  circacollatam  sibi  a  Christo  potestatem^ 
sibi  jus  tribuendo  quod  non  haberet.  Alioquin  non  esset  co^ 
lunmaet  firmamentumveritatis^  et  verum  non  foretdivinum 
vaticinium,  fort(B  inferi  non  prcBvaleluntadversus  eam.  Nam 
quando  potestatem  aliquam  sibi  tribuit  et  tanquam  suam 
exercet  Ecclesia,  docet  hoc  ipso  potestatem  illam  sibi  com- 
petere.  Proinde  nisi  talis  potestas  ipsi  revera  competeret, 
erraret  circadogma,  aliquid  falsi  docendo.  Praeterea  hoc  ipso 
quod  generali  sua  praxi  potestatem  aliquam  sibi  tribuit, 
sequivalenter  declarat  et  docet,  injustam  non  esse  nec  tyran- 
nicam  hanc  suam  praxim.  Quae  tamen  praxis  mera  esset 
injustitia  et   violentia,  si  Ecclesiae  non  competeret  potestas 


PARS   TERTIA.  395 

quam  sibi  vindicat.  Unde  ex  eo  quod  potestatem  libros  pro- 
hibendi  perpetuo  sibi  tribuerit  Ecclesia,  rigorose  concludi- 
tur  potestatem  illam  ipsi  competere. 

Dictam   autem  Ecclesiae  praxim  noxios  libros  prohibendi, 
testantur  sequentia  facta  (1)  : 

I.  Circa  annum  66,  depositus  est  quidam  Asiae  presbyter, 
60  quod  Ubrum  edidisset,  in  quo  falsa  referebat  de  S.  Pauli 
itineribus  et  de  sancta  Thecla.  Id  memorat  S.  Hieronymus 
{de  Viris  illustriius,  cap.  7)  in  hunc  modum  :  «  Igitur 
((  TTsptoSoui;  Pauli  etTheclae,  ettotam  baptizati  Leonis  fabulam, 
«  inter  apocryphas  scripturas  computamus.  Quale  enim  est, 
«  ut  individus  comes  Apostoli  (nemi^e  S.  Lucas  evangelista) 
«  inter  caeleras  ejus  res  hoc  solum  ignoraverit  ?  Sed  et  Ter- 
«  tuUianus  vicinus  eorum  temporum,  refert  presbyterum 
«  quemdam  in  Asiacr7io'J8a(7TYiv(^m^^orm)Apostoli  Pauli,  con- 
«  victum  apud  Johannem  quod  auctor  eseet  libri,  et  confes- 
«  sumsehocPauli  amore  fecisse,  et  ob  id  deloco  excidisse.  > 
Equidem  expresse  non  dicunt  Tertuliianus  et  Hieronymus, 
ejusmodi  librum  fuisse  prohibitum  :  ast  aequivalenter  id  in- 
dicant,  poenam  dicti  presbyteri  referendo.  «  Ecquid  enim 
«  (ait  Zaccaria)  ?  An  nobis  persuadebimus  gravissima  de- 
«  gradationis  poena  punitum  fuissepresbyterumob  ejusmodi 
«  librum,  6b  i^;librum  vero  ipsum  e  fidelium  manibus^ 
«  quamtum  fieri  potuerit,  ereptum  non  fuisse  ac  prohibi- 
«  tum?SedinsuperloquiturHieronymusdelibroillotanquam 
«  de  scriptura  ajpocrypha :  inter  apocrypphas  scripturas  nu- 
«  meramus.  Jam  vero  apud  veteres  idem  sondihdit  scriptura 


(1)  Prsetermittimus  librorum  combustionem  de  qua  sic  in  Actis  Apos- 
tolorum,  capite  19  ;  Multi  autem  ex  eis  qui  fuerant  curiosa  sectati 
contulerant  lihros  et  combusserunt  coram  omnibus;  et  computatis  pre-^ 
tiis  illorum,  invenerunt  pecuniam  denariorum  quinquaginta  millium. 
Non  constat  sancti  Pauli  jussu  celebrem  illam  librorum  combustio- 
nem  peractam  fuisse.  Si  autem  sponte  id  Christiani  Ephcsini  perege- 
rint,  allegari  nequit  factum  istud  ad  probandam  Ecclesiae  potestatem 
libros  noxios  prohibendi.  Probat  tamen  optime  jam  a  primis  Ecclesiae 
initiis  utilem  reputatam  fuisse  librorum  pravorum  destructionem,  et 
pronoxia  habitam  fuisse  eorumdem  lectionem  et  retentionem. 


396  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  apocrypJia^  ac  rejectus  et  reprobatae  lectionis  liber.  Id  in- 
€  fra  palam  fiet,  ubi  agemus  de  celebri  decreto  Gelasii 
«  Papae.  Licet  ergo  vel  inde  concludere  proscriptum  revera 
«  fuisse  huncce  librum  »  [Storia  polemica  delle  proiMzioni 
de'  liirij  libro  1,  epoca  prima^  n.  (4). 

II.  Scriptus  fuerat  contra  sanctnm  Cornelium  romanum 
Pontificem  (anno  circiter  251)  libellus  famosus  ;  quem  Nova- 
tiani  antipapae  legati^  detulerunt  Carthaginem,  ibique  pu- 
blice,  adunato  clero  ac  populo,  legi  volebant.  De  quo  sicha- 
betur  in  epistola  sancti  Cypriani  (42,  edit.  Pamelii)  ad  sanc- 
tum  Cornelium  :  cc  Honoris  etiam  memores,  et  gravitatis 
c<  sacerdotalis  ac  sanctitatis  respectum  tenentes,  ea  quse  ex 
€  diverso  in  librum  ad  nos  transmissum  congesta  fuerant 
«  acerbationibus  criminosis,  respuimus ;  considerantes,  quod 
«  in  tanto  fratrum  religiosoque  conventu  considentibus  Dei 
«  sacerdotibus,  et  altari  posito,  nec  legi  debeant  nec  audiri. 
«  Neque  enim  facile  promenda  sunt,  et  incaute  ac  temere 
«  publicanda,  quae  discordioso  stylo  audientibus  scandalum 
«  moveant,  et  fratreslonge  positos  actrans  mare  constitutos 
«  incerta  opinione  confundant...  Certe,  quod  praepositis  et 
«  sacerdotibus  congruit,  danda  opera  est  ut  talia,  cum  a 
i  quibusdam  scribuntur,  per  nos  respuantur.  Ubi  enim  erit 
«  quod  discimus  ac  docemus  scriptum  esse :  Contine  linguam 
«  tuam  a  malo^  et  lalia  tua  ne  loquantur  insidiose :  item 
«  alibi  :  Os  tuum  alundavit  mdlitia  et  lingua  tua  complec- 
«  tebatuT  insidias :  sedens  adversus  fratrem  tuum  detrahebas 
«  et  adversus  fllium  matris  tuoe  ponelas  scandalum :  item 
«  quod  Apostolus  dicit  :  Omnis  sermo  malus  de  ore  vestro 
€  non  procedat,  sed  ionus  ad  (Bdificationem  fidei  ut  det  gra- 
«  tiam  audientibus  ?  Porro  haec  fieri  debere  ostendimus,  si, 
«  quando  talia  quorumdam  calumniosa  temeritate  conscripta 
«  sunt,  legi  apud  nos  non  patimur.  »  Equidem  ibi  primum 
expresse  loquitur  S.  Cyprianus  de  lectione  puilica  seu  in 
ecclesia  :  ai  ex  iis  quae  subjungit,  dubium  non  est  quin  cen- 
suerit  prohibendam  esse  quamlibet  lectionem,  sive  publicam 
sive  etiam  privatam,  ejusmodi  librorum  queis  fama  proximi 
calumniis  laeditur.  Hunc  enim  generalem  sensum  prae  se 
ferunt  verba  haec,  danda  ope^a  est  ut  talia  per  nos  respuan^ 


PARS    TERTIA.  397 

tuT..r.  tdlia  ajpud  nos  legi  non  ;patiuur.  Praeterea  verba 
Scripturae  a  Cypriano  allegata,  tam  privatam  quam  publi- 
cam  ejusmodi  scriptorum  lectionem  prohibendam  probant. 
Tandem  perperam  contendisset  Cyprianus  hisce  Sacrae  Scrip- 
turse  oraculis  satisfactum  a  se  fuisse,  si  publicam  in  ecclesia 
lectionem  dumtaxat  prohibuisset,  non  autem  privatam  aut 
in  locis  aliis. 

Nota.  —  Si  quis  tamen  renuat,  tam  hoc  quam  prsecedens 
testimonium  pro  peremptoriis  habere,  non  contendemus  : 
abunde  siquidem  sufficiunt  alia  documenta,  ad  probandam 
assertam  Kcclesise  praxim. 

III.  Scriptorum  AriiproMlitioa  Niccena  synodo  pronun- 
tiata^  anno  325.  — Ejusmodi  prohibitionem  sic  enarrat  So- 
crates  Historia  eccles.^  I.  1,  cap.  6)  :  «  Intelligendum  est 
«  praeterea,  Arium  librum  de  sua  ipsius  opinione  confecisse, 
«  quem  Thaliam  inscripsit.  Est  autem  libri  stylus  etforma 
«  dicendi  lascivior  paulo  et  dissolutior,  sotadeis(l)canlilenis 
«  seu  carminibus  persimilis  ;  quem  librum  id  temporis  Con- 
<c  cilium  eliam  condemnavit.  »  Idem  refert  Sozomenus  {Eis- 
toriaeccles.^  1. 1,  c.  20)  in  hunc  modum  :  «  Concilium  autem, 
<r  tum  Arium^  tum  suae  opinionis  faulores  pariter  abdicavit, 
«  decrevitque  ne  veniret  Alexandriam.  Quin  ctiam  et  verba, 
«  quibus  ejus  explicabatur  opinio,  el  librum  quem  de  eadem 
«  ediderat,  inscripseratque  Thaliam^  legi  tetuit.  » 

Quae  a  Nicoenis  Patribus  pronuntiata  prohibitio  ac  condem- 
natio,  ut  effectum  suum  efficacius  consequeretur,  publicavit 
Conslantinus  Magnus  celebre  suum  edictum,  tenoris  hujus- 
cemodi  : 

cc  Victor  Constantius  Maximus  Augustus,  Episcopis  et 
.«  populo  salutem.  —  Quum  Arius  scelestorum  et  impiorum 
«  hominum  consuetudinem  imitetur,  eamdem  cum  illis  igno- 
«  miniae.  et  turpitudinisnotam  merito  subire  debet ;  quemad- 
«  modum  Porphyrius,  capitalis  pietatis  hostis,  qui  nefarios 
«  libros  contra  religionem  christianam  edebat^  mercedem 


(1)  Fuit  Sotades  poeta  ita  turpis  ut  apud  ethnicos  etiam  vilesceret. 
Videsis  apud  Zaccariam  {Storia  polemica,  libro  1,  epoca  1,  n.  6). 


398  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

«  dignam  laboribus  cepit ;  et  ejusmodi  quidem,  ut  apud 
«  posteriora  saecula  non  ipse  solum  maximis  probris  vexatus 
«  fuerit  et  turpissima  infamiae  labe  adspersus,  verum  etiam 
€  impia  ejus  scripta  deleta  penitus  et  extincta.  Sic  etiam 
«  visum  est,  Arium  etejus  sectatores  Porphyrianos  nuncu- 
<  pare,  ut  quorum  secuti  sint  mores,  eorum  etiam  nomen 
«  habeant.  Quin  etiam  si  quod  opus  ab  Ario  scriptum  repe- 
«  riatur,  illud  cremandum  esse  ;  ut  non  modo  execrabilis 
c(  ejusdoctrinatollaturfunditus,  sed  etiam  nullum  monumen- 
<f  tum  ejusdem  omnino  relinquatur  ad  posteritatem.  IUud 
«  etiam  mandamus,  ut  si  quis  librum  ab  Ario  compositum 
€  occultasse  deprehensus  sit,  et  eum  non  statim  in  medium 
€  adductum  igne  combusserit,  morte  mulctetur :  nam  mox 
«  ut  comprehensus  fuerit^  capite  mulctetur.  Deus  vos  servet 
«  incolumes.  »  (Apud  Socratem,  Historia  ecclesiastica^  libro 
1,  capite  6). 

Illud  Constantini  Magni  edictum  sic  memorat  Sozomenus 
(Historia  ecclesiastica,  libro  1,  capite  20)  :  «  Imperator  non 
«  Arium  solum  mulctavit  exiiio,  verum  etiam  Episcopis  om- 
«  nibus  et  populis  edictum  scriptum  misit,  ut  tum  illum, 
«  tum  ejus  opinionis  fautores  impiorum  numero  ducerent ; 
«  et  si  quis  liber  reperiretur  ab  ilHs  scriptus,  in  ignem 
«  conjicerent  ;  quo  neque  ipsius,  neque  opinionis  cujusauc- 
«  tor  fuerat,  uUum  monumentum  extaret :  quod  si  quis  ali- 
«  quem  librum  ejus  occultare  deprehenderetur,  ac  non  illico 
«  in  publicum  productum  incenderet,  ut  capitis  mulctaretur 
«  supplicio.  » 

De  eodem  edicto  brevius  Theophanes  (in  sua  Chronica) 
enarrat^  decretum  fuisse  a  Constantino,  «  ut  Ariani  vocaren- 
«  tur  Porphyriani^  eorumque  libri  comburerentur  ;  quique 
«  secus  agerent^  capitali  supplicio  afficerentur.  »  (Vide  etiam 
Nicephorum,  libro  8,  capite  18). 

Nota  l^  —  Edocet  relatum  edictum,  similiter  jam  antea 
prohibitos  et  proscriplos  fuisse  Porphyrii  libros.  Quod  autem 
ecclesiastica  primum  auctoritate  prohibiti  fuerint,  antequam 
saecularis  potestas  brachii  sui  auxilium  admoveret,  vix  dubi- 
tari  potest. 

Nota  2^.  —  Quod  cum  Protestantibus  et  Jansenistis  dic- 


PARS    TERTIA.  399 

titant  alii  (qui  se  catholicos  asserunt)  haud  pauci,  videlicet, 
alienum  a  Patribus  priorum  saeculorum  fuisse,  ut  existima- 
rent  haereticos  temporalibus  et  corporalibus  poenis  esse  coer- 
cendos,  merum  mendacium  est.  Pro  quo  satis  erit  pauca 
quaedam  Augustini  et  Leonis  Magni  verba*  adduxisse.  Sic 
ad  Vincentium  Rogatistam  (epistola  95,  alias  48,  cap.  1), 
scribit  sanctus  Augustinus  :  «  Donatistae  nimium  inquieti 
«  sunt :  quos  per  ordinatas  a  Deo  potestates  cohiberi  atque 
«  corrigi  non  erit  inutiie.  Nam  de  multorum  jamcorrectione 
«  gaudemus,  qui  tam  veraciter  unitatem  cathoUcam  tenent 
«  atque  defendunt,  et  a  pristino  errore  se  liberatos  esse 
«  laetantur,  ut  eos  cum  magna  gratulatione  miremur.  Qui 
«  nescio  qua  vi  consuetudinis  nuUo  modo  mutari  in  melius 
«  cogitarent,  nisi  hoc  terrore  perculsi  soUicitam  mentem  ad 
«  considerationem  veritatis  intenderent.  »  Idem  exprimit  S. 
Leo  Magnus,  in  epistola  91  ad  Turibiam,  capite  1  :  «  Profuit 
«  diu,  inquit,  ista  districtio  ecclesiasticae  lenitate ;  quae  etsi 
«  sacerdotali  contenta  judicio  cruentas  refugit  ultiones,  seve- 
«  ris  tamen  christianorum  principum  constitutionibus  adju- 
«  vatur,  dum  ad  spirituale  nonnunquam  recurrunt  reme- 
«  dium,  qui  timent  corporale  supplicium.  »  Sed  et  idem  con- 
firmat  citatum  Constanlini  edictum.  Dubium  enim  non  est 
quin  assentientibus  NicoBnis  Patribus  factum  fuerit.  Ipse 
etiam  Bohemerus,  e  protestantica  secta  scriptor,  illud  ipsis 
attribuit  {Jus  eccles,^  \,  5,  til.  7,  §  90). 

IV.  Librum  contra  Arianos  ediderat  Marcellus,  Ancyranus 
Episcopus.  Quod  aegre  ferentes  Eusebiani  Synodum  Gons- 
tantinopoli  celebrarunt,  anno  336  ;  in  qua  non  tantum  ex- 
communicarunt  et  deposuerunt  Marcellum,  sed  et  Galatiae 
ecclesiis  scripserunt  (prout  refert  Sozomenus,  Historia  eccle- 
siastica,  1.  2,  c.  31),  ut  ipsius  librum  perquirerent,  et  exem- 
pla  omniaigne  concremarent.  Peractum  quidem  id  ab  Euse- 
bianis  Episcopis,  arianismo  infectis :  at  non  minus  probat 
hujus  aevi  persuasionem,  de  potestate  Ecclesiae  pravos  ac 
noxios  libros  prohibendi  ac  dammandi.  (Vide  apud  Zaccaria, 
iStoria  polemica^  1.  1,  epoca  1,  n.  10). 

V.  Anno  359,  in  alio  conciliabulo,  ab  iisdem  Eusebianis 
Constantinopoli  habito,  prohibita  sunt  Aetii  scripta  et  iit- 


400  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

teraD ;  ut  constat  epistola  synodica,  a  Theodoreto  relata,  in 
sua  historia  ecclesiastica^  1.  2,  cap.  25.  (Vide  apud  Zaccaria, 
loco  citato. 

VI.  Ad  annum  379  referunt  fratres  Ballerini  {de  antiquis 
collectioniius  canonum^  parte  2,  cap.  9,  n.  3),  Concilium  ro- 
manum,  cui  adscribitur  sequens  decretum  :  /^c^^^^  Conci-' 
lium  Urbis  RomcB  sul  Damaso  Pa^pa.  De  explanatione  fidei. 
Dictum  est  prius  agendum  esse  de  spiritu  septiformi  et  Dei 
mpientia  qui  in  Ohristo  requiescit...  et  ibi  ponitur  formula 
qua^dam  fidei.  Postea  sic  habetur :  Nunc  vero  de  scripturis 
divinis  agendum  est  ;  quid  universaUs  Catholica  recipiat 
JEcclesia^  et  guid  vitare  debeat, . .  et  ibi  ponitur  librorum 
canonicorum  veteris  ac  novi  testamenti  catalogus. 

Existimarunt  eruditi  nonnulli,  posteriorem  hujus  decreii 
partem,  id  est,  divinarum  scripturarum  catalogum,  cum 
citata  praefatiuncula  nunc  vero  de  scripturis  divinis  etc, 
dicto  Concilio  seu  Papae  Damaso  non  esse  adscribendam  : 
non  ahum  esse  catalogum  istum  quam  ipsummet  canonem 
Gelasianum  (de  quo  nos  infraj^  quem  quis  per  citatam  prae- 
fatiunculam  dicti  romani  concilii  actis  annexuerit.  Zaccaria 
autem  (citato  loco,  n.  XI)  contrarium  propugnat. 

Quidquid  autem  sit  de  hac  conlroversia,  certum  remanet 
prsedictam  praefatiunculam,  remolissimae  antiquitatis  esse. 

Jam  vero  plane  testatur  Ecclesiae  praxim  prohibendi  11- 
bros.  Nam  verba  haec  quid  vitare  debeat^  aperte  prohibitas 
denotant  scripturas  in  catalogo  canonicarum  non  positas. 
Nimirum  illae  scripturae  hoc  ipso  apocryphae  declarabantur 
ct  prohibitae. 

Nota.  —  Anno  398  Constantinopolitanum  Concilium  Euno- 
mium  cum  suis  sequacibus  condemnavit.  Postea  vero  impe- 
rator  Arcadius  contra  Eunomianos  hancce  legem  tulit : 
Codices  sane  eorum,  scelerum  omnium  doctrinam  ac  mate- 
riam  continentes^  summa  sagacitate  mox  quceri  ac  ])rodi 
exserta  auctoritate  mandamus^  sub  aspectibus  judicantium 
mox  cremandos.  Ex  quibus  si  quis  forte  aliqua  occasione 
vel  fraude  occultasse  nec  prodidisse  convincitur,  sciat  se 
velut  noxiorum  codicum  et  maleficii  crimine  conscriptorum 
retentorem  caj^ite  esse  plectendum   (codex    Theodosianus, 


PARS   TERTIA.  401 

lege  34,  de  hoereticis,  libro  16).  IUa  lex  imperialis  directe 
saltem  non  probat  assertam  Ecclesiae  praxim  libros  noxios 
prohibendi ;  cum  prohibitio  ista,  non  ab  ecclesiaslica,  sed 
a  saeculari  potestate  pronuntiata  fuerit.  Et  ideo  in  probatio- 
nem  legem  hanc  non  adducimus.  Valde  tamen  verisimile  est, 
prohibitos  jam  ab  Episcopis  fuisse  libros,  contra  quosimp^ 
rator  tanta  utebatur  severitate. 

VII.  Inter  Africanos  canones,  qui  dicuntur  Concilii  Car- 
thaginensis  quarti  anni  398,  occurrit  et  iste  :  Ut  Ejpiscopus 
gentilium  libros  non  legat\  hodreticorum  autem  pro  necessi" 
tate  et  tempore.  Prior  hujuscanonis  pars,  difficileconcordare 
videtur  cum  sententiis  sanctorum  Patrum,  qui  tanquam 
utilem  commendarunt  ethnicorum  scriptorum  lectionem. 
Inter  quos  sic  Augustinus  {de  Doctrina  christiana^  libro  2, 
cap.  40):  «  Quid  aliud  fecerunt  multi  boni  fideles  nostri? 
«  Nonne  adspicimus  quanto  auro  et  argento  et  veste  suffar- 
«  cinatus  exierit  de  ^Egypto  Cyprianus,  doctor  suavissimus 
cc  et  martyr  beatissimus  ;  quando  Lactantius,  quanto  Victo- 
«  rinus,  Optatus,  Hilarius  ;  ut  de  vivis  taceam,  quanto  innu- 
«  merabiles  graeci  ?  »  Sed  cum  eruditis  compertum  sit, 
praefatos  canones^  non  esse  canones  alicujus  particularia 
Concilii  Carthaginensis,  sed  collectionem  quamdam  antiquo- 
rum  canonum,  e  variis  Conciliis  desumptorum,  evanescit 
dicta  difficultas.  Potuit  enim  fieri  ut,  ob  abusum  alicubi 
existentem^  aliqua  synodus  ejusmodi  decretum  ediderit,  et 
tamen  utilem  generatim  ethnicorum  librorum  lectioneni 
multi  sancti  Patres  existimaverint.  Sane  redarguebat  sanctus 
Hieronymus  sevi  sui  sacerdotes,  quod  deprehenderentur, 
omissis  Evangeliis  et  Pro^phetis^  com<Bdias  legere^  amatoria 
lucolicorum  versuum  verla  canere^  tenere  Virgilium,  ef  id 
quod  in  pueris  necessitas  est,  crimen  in  se  facere  voluptatis 
(epistola  146).  Quomodocumque  autem  dictae  difficultati  res- 
pondendum  videatur,  certum  remanet  remotissimae  antiqui* 
tatis  esse  citatum  canonem. 

Jam  vero  ex  ipso  rigorose  sequitur^  non  omnibus  licitam 
fuisse  haereticorum  librorum  lectionem  ;  siquidem  ipsismet 
Episcopis  non  conceditur  nisi  pro  necessitate  et  tempore.  Ima 
eisdem  Episcopis  gentilium  libri,  absolute  (si  litterali  sensui 


36 


402  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

standum  siL)  inlerdicunlur.  Ergo  probat  illecanon  antiquam 
Ecclesiae  praxim  libros  noxios  prohibendi. 

VIII.  Celedris  proMMtio  et  condemnatio  operim  Origenis. 
—  Annocirciter  400,  instante  potissimum  Theophilo  Alexan- 
drino  Episcopo^  habita  est  synodus,  in  qua  damnata  sunt 
Origenis  opera,  et  prohibitum  ne  quis  ea  legeret  autretine- 
ret.  De  quo  sic  Severus  cognomento  Sulpitius  (dialogo  l^ 
n.  3) :  Prosfero  cursu  septimo  die  Alexandriam pervenimus, 
ubi^  f(Bda  inter  JEpiscojpos  atque  monachos  certamina  gere-- 
lantur^  ex  ea  occasione,  quia  congregati  in  unum  scepius  Sa- 
cerdotes  frequentibus  decrevisse  synodis  videlantur^  ne  quis 
Origenis  lihroslegeret  aut  Jiaberet,.,  Adversum  hoec  Episcopi 
olstinatius  resistentes^  pro  potestate  cogeiant,  recta  etiam 
universa  cumjpravis  etcum  ipso  auctore  damnare  ;  quia  satis 
supergue  sufficerent  libri  quos  Ecclesia  recejpisset ;  resjpuen- 
dam  jpenitus  esse  lectionem^  qu(B  plus  esset  nocitura  insipieii- 
tibus^  quam  profutura  sapientibus, 

Finita  dicta  Synodo,  «  stalim  ad  Anastasium  Romanum 
«  Pontificem  scripsit  Theophilus...  Anastasius  autem,  in 
«  Concilio  extra  ordinem  habito,  Origenem  ipsiusque  doc- 
«  trinam  et  libros  damnavit.  InsuperEusebium  presbyterum 
«  Milanum  et  Aquileiam  deputavit,  ut  earum  civitatum 
a  Episcopi  similem  in  suis  synodis  condemnationem  pro- 
«  nuntiarent.  Epistolam  ab  Anastasio  Papaad  Simplicianura 
«  Mediolanensem  Episcopum  hac  de  re  scriptam,  conserva^ 
«  tam  debemus  cuidam  Ambrosiano  codici,  ex  quo  primum 
«  illam  Vallarsius  edidit.  In  hac  autem  epistola  sic  scribit 
«  Anastasius  :  Conventus  litteris  memorati  Theojphili^  con- 
«  venio  sanctitatem  tuam  certioremque  reddo^  damnasse^ 
€  Nos,  ne  quis  contra  prcBceptum  legat  h<BC  quin  diximus 
«  blasphema  Origenis  commenta  ;  hoc  proeceptum  tenenteSy 
«  illud  quidquid  est  fidei  nostroe  contrarium^  ab  Origene 
<  quondam  scriptum,  a  nobis  esse  olienum  atque  punitum.^^ 
«  PorroduoiiiiEpiscopi  (MediolanensisetAquileiensis),  accep- 
«  lisRomaniPontificislitteris,moxsynodossuascoegerunt,  et 
«  novacondemnatione  Origenem  cum  suis  scriptis  proscrip- 
«  serunt  »  (Zaccaria,  Storia  polemica^  libro  1,  epoca  l^ 
n.  15). 


PARS    TERTIA.  403 

Narrat  Sozomenus  (libro  8,  cap.  14)  a  sancto  Epiphanio 
celebratam  synodum  Cypri,  in  qua  pariter  prohibiti  sunt 
Origenis  libri :  convocato  Cyprionim  Concilio,  lectionem  li- 
hrorimOrigenis  damnat^  etperscriytoeorumipsorumdecretOj 
tum  aliiSy  tum  Constantinopolitano  Episco;po  suadet^  ut  sy- 
nodum  convocent^  et  eadem  decernant  (vide  etiam  Socratem, 
I.  6,  c.  9). 

Ergo  certo  certius  est  prohibitam  revera  fuisse  auctoritate 
ecclesiastica  librorum  Origenislectionem. 

Caeterum  hisce  decretis  ecclesiasticis  sa^cularis  brachii 
auxilium  imperatoresadmoverunt.  Nimirum  obtinuit  sanclus 
Hieronymus,  ut  ipsi  quoque  edictis  suisOrigenistas  proscri- 
berent.  Imperatorum  q^uoque  scripta,  inquit,  q^uce  de  Alexan- 
driaetj^gypto  Origenistas pellijulent,  mesuggerente  dictata 
^^^25  (libro  2  contra   Rufinum). 

Et  de  his  imperatorum  edictis  mentionem  facit  Anastasius 
Papa,  in  suis  Yiiievis :  Illud  quoque^  ait,  quod  evenisse  gaudeo^ 
tacere  non  potui^  leatissimorum  Principum  manasse  res- 
ponsa^  guibus  unusquisgue  Deo  serviens  db  Origenis  lectione 
revocetur^  damnandumgue  sententia  Principum^  quem  lectio 
rerum  frofana  prodiderit.  fVide  apud  Zaccaria,  loco  citato). 

IX.  Anno  405  Exuperio  Tolosano  Episcopo  misit  Innocen- 
tius  I  sacrarum  scipturarum  canonem.  Postquam  autem  ibi 
authenticos  veteris  et  novi  testamenti  libros  enumeravit,  ita 
subjungit :  «  Caetera  autem  quae,  vel  sub  nomine  Mathiae, 
«  sive  Jacobi  Minoris,  vel  sub  nomine  Petri  et  Joannis,  quae 
«  a  quodam  Leucio  scripta  sunt^  vel  sub  nomine  Thomae,  et 
«  si  qua  sunt  talia,  non  solum  repudianda,  verum  etiam  nove- 
«  ris  esse  damnanda.  y>  Ergo  Ecclesiae  olim  praxis  fuit,  non 
solum  repudiare  apocryphos  Sacrae  Scripturae  libros,  sed 
etiam  eos  damnare.  Quod  immerito  quidam  Protestantes 
hujus  Innocentii  I  epistolae  authenticitatem  indubium  voca- 
verint,  vide  apud  Zaccariam,  loco  citato^  n.  18.  Epistolam 
ipsam  reperies  tomo  tertio  operum  sancti  Leonis^  a  Balle- 
rinis  fratribus  editorum. 

X.  Anno  416  librum  Pelagii  miserunt  Episcopi  Africani  ad 
Innocentium  I  ;  postulantes  ut  auctoritate  sua  Innocentius 
Pelagium  cogeret^  sive  ad  negandum  scripta  haec  esse  sua, 


404  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

siveadearetractanda:  Anathemet^  inqumni^ Pelagiusscripta 
sua. . .  Aut  si  sua  esse  negat,  anathemet  ea  tamen  et  damnet, 
^aterna  exJiortatione  et  auctoritate  Sanctimoni(B  tuce, . .  Si 
enimcognoverint  {ii^s\\iseissec\dd)eumdemliirum,  quem  Hlius 
vel  putant  esse  vel  norunt,  Ejpiscoporum  catholicorum  auc- 
ioritate,  et  maxime  Sanctltatis  tuoe^  qiiam  apud  eum  esse 
majoris ponderis  7ion  dubitamus  etc.  (apad  Goustant),  Epis- 
tolce  Romanorum  Pontificum^  col.  906). 

XI.  Anno  431,  Ephesini  Concilii  Patres  ab  imperatore  pos- 
tularunt,  ut  Nestorii  libros  perquiri  juberet  et  flammistradi. 
Ipsorum  verba,  necnonlegem  imperialem  hac  de  reeditam, 
vide  apud  Zaccaria  {Storiapolemica,  I.  1,  epoca  1,  n.  21). 

XII.  Anno446,  sanctus  Leo  Magnus  Manichaeos,  desecretis 
suis  erutos  et  oculis  totius  EcclesicB  puUicatos^  omnes  dogma- 
tis  sui  turjpitudinem  et  damnare  fecit  et  prodere^  incensis 
eorum  codicihus^  quorum  magnce  moles  fuerunt  intercej^toe . . . 
Multique  orientalium  partium  sacerdotes  industriam  Apos- 
tolici  Rectoris  imitati  su7it  (Prosper,  in  suo  Chronico).  Quam 
agendi  rationem  cum  videret  Fevret  gallicano  suo  systemati 
nequaquam  accommodari  posse,  dixit  aestimatam  i\iissegrave 
contra  regiam  auctoritatem  attentatum  (I.  8,  c.  2,  n.  7). 

XIII.  Anno  447,  prohibiti  Priscillianistarum  libri  —  Jussit 

nempe  sanctus  Leo  Magnus  ut  Hispaniarum  Episcopi  ejus- 

modi  libros  prohiberent  et  flammis  concremarent.  En  ipsius 

verba  (in  epistola  ad  Turibium,   Episcopum  Asturiensem, 

capite  14,  15  et  16)  :  ^  Ut  liaec  mendaciorum  suorum  sacri- 

cc  legia  bonis  titulis  colorarent,  omnia  pene  divina  eloquia 

<i  sensuum  nefandorum  immissionibus  violarunt.  De  qua  re 

«  quintidecimi  capituli  sermo  conqueritur,  et  praesumptio- 

cc  nem  diabolicam  merito  detestatur  ;  quia  et  nos  istud  vera- 

cc  cium  testium  relatione  comperimus,  et  multos  corruptis- 

«  simos  eorum  codices,  qui  canonici  titularentur,  invenimus. 

«  Quomodo  enim  decipere  simplices  possent,  nisi  venenata 

cc  pocula  quodam  melle  perlinirent^  ne  usquequaque  senti- 

tc  rentur  insuavia,  quae  essent  futura  mortifera.  Curanduoi 

«  est  et  sacerdotali  diligentia  maxime  providendum,  ut  fal- 

cc  sati  codices  et  a  sincera  veritate  discordes,  in  nullo  usu 

«  lectionis  haieantur.  Apocryphae  autemscripturae,  quae  sub 


PARS   TERTIA.  405 

«  nominibus  Apostolorum  habent  seminaria  falsitatum,  non 
«  solum  interdicend(B  sunt,  sed  etiam  penitus  auferendWy 
<f  atque  igniius  concremandoe.  Quamvis  enim  sint  in  illis 
«  quaedam  quae  videantur  speciem  habere  pietatis,  nunquam 
«  tamen  vacua  sunt  venenis  ;  et  per  fabularum  illecebras  hoc 
«  latenter  operantur,  ut  mirabilium  narratione  seductos 
«  laqueis  "cujuscumque  erroris  involvant.  Unde  si  quis 
«  ^piscoporum,  vel  apocryjpha  hdbere  per  domos  non  ;prohi- 
«  hieritj  vel  sul  canonicorum  nomine  eos  codices  in  ecclesia 
«  ^ermiserit  legi^  qui  Priscilliani  adulterina  emendatione 
«  vitiati  sunt^  hoereticum  se  noverit  judicandum  ;  quoniam 
«  qui  alios  ab  errore  non  revocat,  seipsum  errare  demons- 
«  trat.  Postremo  autem  capilulo  hoc  prodidit  justa  querimo- 
«  nia,  quod  Diclinii  tractatus,  quos  secundum  Priscilliani 
«  dogmata  conscripsit,  a  multis  cum  veneratione  legerentur  ; 
«  cum,  si  quid  memoriae  Dictinii  tribuendum  putant,  repa- 
«  rationem  ejus  magis  debeant  amare,  quam  lapsum.  Non 
«  ergo  Dictinium,  sed  Priscillianum  legunt ;  et  illud  probant 
«  quod  errans  docuit,  non  quod  correctus  elegit.  Sed  nemo 
«  hoc  impune  praesumat ;  nec  inter  catholicos  censeatur^ 
«  quisquis  utitur  scriptis,  non  solum  al  Ecclesia  catholica^ 
«  sed  etiam  a  suo  auctore  damnatis.  Non  sit  perversis  libe- 
«  rum  simulare  quod  fingunt ;  nec  sub  velamine  nominis 
«  christiani  decretorum  imperalium  statuta  declinent.  Idco 
«  enim  ad  Ecclesiam  catholicam  cum  diversitate  tanta  cordis 
«  conveniunt,  ut  et  quos  possunt  suos  faciant,  et  legum  seve- 
«  ritatem,  dum  se  nostros  mentiuntur,  effugiant.  »  (Hanc 
sancti  Leonis  epistolam  reperies,  cum  variantibus  diverso- 
rum  codicum  lectionibus,  in  rollectione  conciliorum  Mansi, 
tomo  5,  col,  1286.  Nos  reproduximus  lectionem  quam  secu- 
tus  est  Zaccaria,  Storia  polemica^  libro  1,  epoca  1,  n.  23). 

XIV.  Circa  annum  496,  celebre  decretum  Gelasii  Papae  — 
Quod  authenticum  sit  hocce  documentum,  vide  probatum  a 
Zaccaria  (loco  citato,  epoca  2,  n.  1)  contra  nonnullos  Pro- 
lestantes.  Item  pauca  quaedam  (quae  aliquibus  in  codicibus, 
nonin  aliis,  reperiuntur)  non  esse  Gelasii,  sed  a  subsequen- 
tibus  Pontificibus  adnexa,  vide  ibidem.  Decretum  illudre- 
peries  apud  Labbe,  tomo  quarto  conciliorum^  col  1260). 


406  TRAGTATUS    DE   CURIA    ROMANA. 

Continet  autem,  inter  alia,  veruni  ac  proprie  dictum  libro- 
r\xm prohibitorum  indicem.  In  secunda  enim  ipsius  parte  (quae 
inscribitur,  Gelasii  Papce  decretum  cum  70  Ejpiscoj^is  haU- 
iumde  a^pocryiohis  scripturis)^  sic  hdihQiwv  :  Coeteraqu(B  ah 
hcereticis  siveschismaticis  conscripta  vel  prcedicata  stmt,  niiU 
latenus  recipit  catholica  et  Apostolica  Romana  Ecclesia;  e 
quilus  pauca^  quoe  ad  nemoriam  venerunt,  et  a  catholicis  vi- 
tanda  sunt^  credimus  esse  suMenda. 

Et  ibi  designantur  libri  sexaginta  tres.  Postea  subjungi- 
tur  :  Hoec  et  omnia  his  similia,  que  Simon  Magus^  Nicolaus^ 
Cerinthus^  Marcion,,,^  necnonet  omnes hceretici  eorumque 
discipuli  sive  schismatici  docuerunt  vel  conscripseru7it,  quo- 
rumnomina  minime  retinentw\  non  solum  repudiata.  verum 
etiamab  omni  Romana  Catholica  et  Apostolica  Ecclesiaeli- 
minata^  atque  cum  suis  auctorilus  auctorumque  sequacibus 
sub  anathematis  indissoluMU  vinculo  in  ceternum  confitemur 
damnata.  Ibi  sane  prohibetur  lectio  ejusmodi  librorum,  id 
est,  verum  edicitur  praiceptum  eos  non  legendi;,  prout  in- 
dicant  verba  haec,  no7i  solum  repudiata  verum  etiam  elimi- 
oiata^  et  sui  anathematis  vhiculo  damnata .  Unde  quirto  sae- 
culo  jam  vigebat  praxis  libros  noxios  prohibendi,  eliam  ea 
forma  quse  nunc  viget,  id  est,  cum  prohiUtorum  lilrorum 
indice. 

XV.  Manichaeorum  libri  a  Pontificibus  Gelasio,  Symmacho 
et  Hormisda  incendio  combusti  sunt.  Id  refert  Anastasjus 
bibliothecarius.  De  Gelasioquidem  his  verbis  :  Codices  (Mani 
chaeorum)  ante  fores  lasilicoe sanct(B  Marice  incendio  concre- 
mavit.  De  Symmacho  .•  Post  hcec  omnia  leaius  Symmachus 
invenit  Manichms  in  urle  Roma,  quorura  omnia  simulacra 
vel  codices  ante  fores  iasilice  Co7istantinianoe  incendio  con- 
cremavit,  eteos  ipsos  exilio  relegavit.  De  Hormisda  :  Hicin- 
venit  Manicho^os,  quos  etiam  discussos  cum  exterminatione 
plagarum  exilio  deportavit. 

XVI.  Anno563,  Concilium  Braccarense,  canone  17,  decre- 
vit  in  hunc  modum  :  Si  quis  scrij^turas^  quas Priscillianus 
secundumsuum  depravavit  errorem^  vel  tractatus  Dictinii 
{quos  ipse  Dictinius  antequam  converteretur  scripsit)^  vel 
quoecumque  ho^reticorum,  sul)  nomine  patriarcharum^  pro- 


PARS    TERTJA.  407 

pJietarum  et  apostolorum.  suo  errori  consona  confinxerunt, 
legit,  et  impia  eorum  figmenta  sequitur  aut  defendit,  ana  - 
tJiema  sit. 

XVII.  Circa  annum  596,  apud  Anastasium  quemdam  in 
uno  e  monasteriis  Isauriae  presbyterum,  repertus  est  codex, 
in  guo  plurima  contineiantur  hoeretica.  Quapropter  jussit 
Joannes  Constantinopolitanus  Episcopus  presbyterum  illum 
tanquam  haereticum  vapulare.  Delata  est  causa  ad  sanctum 
Gregorium  Magnum^  qui  missum  ad  sedictumcodicemdiligen- 
ter  legit,  atque  ita  rescripsit :  Ft  guoniam  manifesta  in  eo  hce- 
reticcB  pravitatis  venena  reperimus,  ne  denuo  debuisset  legi 
vetuimus.  (Libro  5  epistolarum,  epist.  64  veteris  editionis). 
Ipse  autem  Anastasius  jussus  est  fidei  suae  professionem, 
simalque  promissionem  de  non  legendo  dicto  codice,  ad 
sanctum  Gregorium  transmittere. 

XVIIL  Anno  649,  in  Concilio  Lateranensi,  canone  18 
(apud  Labbe,  tomo6,  col.  355)  :  Siquis...  non  respuitet  ana- 
thematizat  anima  et  oreomnes  guos  respuit  et  anathematizat 
nefandissimos  hcereticos  cum  omniius  impiis  eorum  cons- 
criptis  usque  ad  unum  apicem  sancta  Dei  Ecclesia  Oatho^ 
lica  et  Ajpostolica^.^  hujusmodi  condemnatus  sit.  De  qua 
proscriptione  sic  Martinus  I  ad  Amandum  Episcopum  :  Me- 
moratorum  hcereticorum  scelerosa  conscrifta  examinata  at- 
gue  denudata  sunt^  et  Apostolico  mucrone  'patrumque  defi' 
nitionibus  uno  oreunoque  sj)iritu  condemnavimus ;  ut  cognos- 
centes  universi  errorem  qui  in  eis  continetur^  eorum  pollu^ 
tione  nullatenus  maculentur  (apud  Labbe,  tomo  6,  col.  384). 

XIX.  Anno  680,  in  Concilio  ge))erali  sexto  (actione  13, 
apud  Labbe,  tomo  6,  coL  672)  de  libris  monothelitarum  haec 
occurrunt :  Et  frovidimus  profana  et  anim(B  perniciosa^ 
€ontinuo,  oh  perfectum  exterminium^  igne  concremari.  Et 
conibusta  sunt. 

XX.  Anno  692,  in  Concilio  Trullano,  canone  63^  de  con- 
fictis  quibusdam  martyrum  historiis  ita  decrelum  eslijuie- 
mus,,.  eas  igni  tradi  (apud  Labbe,  tomo  6,  col.  1172). 

XXI.  In  Concilio  romano  anni  745,  lectis  libris  cujusdam 
Aldeberti,  Zacharias  sanctissimtcs  ac  leatissimus  Papa  dixit: 
Quid  ad  hoec^  sanctissimi  fratres^  res^ondetis  ?  Sanctissimi 


408  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

JEJpiscopi  et  Tenerdbiles  preslyteri  resjponderunt ;  guid  aliud 
agendum  est^  nisi  ut  omnia  qu(B  nolis  relecta  sunt  igni 
concrementur^  auctores  vero  eorum  anatJiematis  vinculo  per- 
cellantur  ?. . .  ZacTiarias  sanctissimus  ac  leatissimus  Papa 
dixit :  opiime  provisum  est  a  vestra  sanctitate^  ut  scrijpta 
illius  omnia  igne  crementur,  iSed  o])yortunum  est^  ut  in 
scrinio  nostro  ad  rejprolationem  et  ad  jperpetuam  confusio- 
nem  ejusreserventur  {apud  Labbej  tomo  6,  col.  1561).  Quis 
fuerit  dictus  Aldebertus,  vide  in  epistola  sancti  Bonifacii 
martyris  ad  Papam  Zachariam  (apud  Labbe,  loco  citato, 
coL  1557). 

XXIL  In  Concilio  Nicoeno  II,  anno  787,  actione  8,  ca- 
none  9,  sic  habelur:  De  non  alscondendo  lilro  quolilet  hoe- 
reseos  Christianos  accusantium.  Omnia  puerilia  ludibria^ 
insanasquedeiacchationeSj  atque  conscripta  quce  falsocontra 
venerdbiles  imagines  facta  sunt^  dari  ojportet  in  episcopio 
Constantinopoleos^  ut  recondantur  cum  coeterorum  hoereti^ 
corum  libris,  Si  vero  quis  inventus  fuerit  h(BC  occultare, 
siquidem  Episcopus  aut  p^esbyter  vel  diaconus  fuerit^  depo- 
natur :  si  vero  monachus  aut  laicus^  anathematizetur  (Labbe, 
tomo  7,  col.  603).  In  eodem  Concilio,  actione  5,  post  pro- 
nuntiaiam  damnationem  cujusdam  libri,  in  quo  falsa  Apos- 
tolorum  acta  enarrpbantur,  ila  occurrit  :  Joannes  reveren- 
dissimus  monachus^  et  vicarius  orientalium  Pontiflcumy 
dixit :  si  jplacet  sanctoe  ac  universali  huic  Synodo^  fiat  sen- 
tentia^  ne  ulterius  scribant  aliqui  sordidum  istum  Hhrum, 
Sancta  Synodus  dixit:  nemo  scribat :  non  solum  hoc^sed 
igni  eum  dignum  judicamus  tradendum  (apud  Labbe,  tomo 
7,  COL363). 

XXIIL  A  Timotheo  Nestorianorum  Patriarcha  (qui  obiit 
anno  820)  edita  est  s^nodalis  constitutio,  tenoris  hujusce- 
modi  :  «  Antiquus  invaluit  mos,  qui  etiam  nunc  in  Ecclesia 
€  viget,  ut  nemo  magistri  munus  sua  sponte  sibi  praesumat, 
c  neve  interpretem  agere,  aut  libros  componere,  absque 
«  permissu  et  praecepto  illius,  qui  universalis  Ecclesiae  regi- 
«  men  et  gubernacula  obtinet.  Et  hac  quidem  lege  quicum- 
«  que  commentaria  tractatusve  elucubrarunt,  sese  conti- 
«  nuere.  Libros  enim  quos   componebant,  expositiones  et 


PARS    TERTIA.  409 

€  interpretationes  quas  elaborabant,  antequam  ad  vulgi 
«  manus  venirent,  ad  Patriarcham  aut  transmittebant,  aut 
«  ipsi  per  se  deferebant.  Qui  si  ad  id  idoneus  foret,  suo  ipse 

<  ingenio  intelligentiaque  eorum  libros  examinabat ;  facta- 
«  que  inquisitione,  siquidem  eae  lucubrationes  adprobatio- 
«  nem  et  coronam  mererentur,  adprobabantur  et  corona- 
«  bantur.  Sin  vero  adprobatione  illa  indignas  Patriarcha 
«  censuisset,  rejiciebat  velut  ecclesiasticislegibus  contrarias, 

<  damnabatque...  Si  vero  Patriarcha  ob  defectum  scientiae 
«  examen  perficere  non  sufficeret,  ad  id  operis  Episcopos 
«  eruditos  et  doctores  exercitatos  advocabat ;  et  collata 
«  opera  definiebant,  utrum  libri  suscipiendi  vel  rejiciendi 
«  viderentur.  Et  haec  sane  fuit  antiquorum  regula,  quae 
«  nostris  quoque  temporibus  obtinet.  Nam  Ephraemus,  qui 
«  cathedram  et  thronum  Elamitarum  tenet,  et  ille  alter  pu- 
«  dicus  castusque  Raban  Moses  presbyter  et  doctor,  tertius 
«  etiam  doctus  et  acutus  Abu  Noe,  lucubrationes  ab  ipsis 
«  elaboratas,  antequam  a  quopiam  viderentur,  ad  nos  trans- 
«  misere,   scripseruntque   in  haec  verba  :  cognitionis  tuae 

<  fornace  eas  explorato,  et  sapientiae  tuae  igne  expurgato. 
«  Et  siquidem  in  Ecclesiae  archiva  recipiendas  judicaveris, 
«  easdem  recipi  jubeto  :  sin  hoc  honore  indignas  censueris, 
«  fac  ut  in  mare  projiciantur  aut  igne  absumantur.  Et  isti 
«  quidem  viri  Dei  amantes  sic  fecerunt.  »  (Apud  Zaccaria^ 
Storia polemica^  1. 1,  epoca  2,  n.  24). 

XXIV.  In  Concilio  Parisiensis,  anni  829  :  Quoniam  multi 
sacerdotum  pariim  incuria^  partim  ignorantia^  modum  ^^- 
mtentio3  reatum  suum  confitentihus  secus  quamjura  cano- 
nicadecernuntim^onunt^utentes  scilicet  quilusdam  codici" 
lis  contra  canonum  auctoritatem  scriptiSj,  quos  pcenite7itiales 
vocant...  ;  omnibus nolis  salubriterin  commune  visum  est^  ut 
unusquisque  Efiscoporum  in  sua  parochia  eosdem  erroneos 
codicillos  diligenter  perquirat^  et  inventos  igni  tradat ;  ne 
j^er  eos  ulterius  sacerdotes  im^periti  liomines  decipiant.  (Apud 
Labbe^  tomo  7,  col.  1621). 

XXV.  Anno  866,  sanctus  Nicolaus  I,  in  sua  responsione 
ad  Bulgaros  :  De  libris  profanis,  quos  a  Sarracenis  vos  alstu- 
lisse  ac  apud  vos  habere  perhibetis,  quid  faciendum  sit  in^ 


410  TRAGTATUS  DE  CUKIA  ROMANA. 

quiritis :  qui  niniirum  non  sunt  reservandi  :  corrumpunt 
enim,  sicut  scriptum  est^  mores  lonos  colloquia  mala :  sed 
utjpotenoxii  et  Uas^phemi  igni  tradendi  (apudLabbe,  tomo  8, 
col.  548). 

XXVI.  Anno  868,  sic  in  Concilio  decrevit  Adrianus  II: 
«  De  iis  vero  qui  eidem.  impio  conciliabulo  consenserunt  vel 
cc  subscripserunt^  si  decrela  decessoris  mei  secuti  fuerint, 
«  et  ad  reverendi  Patriarchaelgnatii  communionem  repeda- 
«  verint,  atque  idem  conciliabulum  anathematizaverint,  at- 
cc  que  monumenta  illius  vel  exemplaria  inventa  cremave- 
cc  rint,  Ecclesiae  communione  fruantur...  ErFO  quandiu  post 
cc  notitiam  hujus  Apostolicae  sanclionis  sibi  perlata  mo- 
cc  numenta  vel  exemplaria  ipsius  execrandi  conciliabuli  pe- 
«  nes  se  quispiam  retinens  celaverit  vel  defenderit,  et  non 
«  potius  propalaverit  vel  igni  Iradiderit,  tandiu  anathemate 
cc  constriclus  communionis  Christi  munerecareat.  Quin  imo 
cc  si  clericus  est,  qui  postmodum  haec  vel  celare  vel  defen- 
«  dere  convictus  fuerit,  gradum  quo  potiebalur  amittat : 
cc  similiter  et  de  illo  statuimus  qui  haec  occultare  putatur,  et 
•  ipse  hinc  impetitus  nec  respondere  nec  decretis  Aposto- 
«  licae  Sedisinhac  parteparere  consenserit.  »  (ApudLabbe, 
tomo8,  col  1093). 

XXVII.  Anno  1140  rescripsit  Innocentius  II  adRhemensem 
et  Senonensem  Archiepiscopos  et  ad  sanctum  Bernardum  : 
cc  Per  praesentia  scripta  fraternitati  vestrae  mandamus, 
cc  quatenus  Petrum  Abeiardum  et  Arnaldumde  Brixia,  per- 
«  versi  dogmatisfabricatoresetcatholicaefidei  impugnatores, 
«  in  religiosis  locis  ubi  vobis  melius  visumfuerit  separatim 
cc  faciatis  includi  ;  et  libros  erroris  eorum,  ubicumqu^,  re- 
«  perti  fuerint  igne  comburi.  »  (Apud  Labbe,  tomo  10,  col. 
1023). 

XXVIII.  Anno  1148,  in  Concilio  Rhemensi,  damnata  sunt 
scripta  GilbertiPorretani,  Pictaviensis  Episcopi  :  «  Ibidem 
«  Dominus  Papa,  auctoritate  Apostolica^  de  adsensu  totius 
«  Ecclesiae  quaeconvenerat,  capitula  ipsadamnavit,  districte 
cc  praecipiens,  ne  eumdem  librum  legere^  vel  transcribere 
cc  etiamsicreprobatumquis  auderet,  nisi  prius  eum  Romana 
«  Ecclesia   correxisset.    Cumque    responderet  Episcopus  : 


PARS    TERTIA.  4H 

«  ego  corrigam  ad  arbitrium  veslrum  :  non  vobis,  ait,  hcec 
«  correctiocommittetur.  »  (Apud  Labbe,  lomolO,  col.1125). 

XXIX.  Anno  1209,  in  Concilio  Parisiensieditum  est  hocce 
decretum  :  «  l^  Quaternuli  magistri  David  de  Dinant,  infra 
«  Natale,  Episcopo  Parisiensi  adferantur  et  comburantur. 
«  2°  Nec  libri  Aristotelis  de  naturali  philosophia,  nec  com- 
«  menta  legantur  Parisiis  publice  vel  secreto ;  et  hoc  sab 
«  poena  excommunicationis  inhibemus.  3^  De  libris  theoio- 
«  gicis  scriptis  in  romano{\)^  prsecipimus  quod  Episcopis 
«  dioecesanis  tradanlur.  »  (Apud  Martene,  ThesoMrus  novo- 
rum  anecd.^  tomo  4,  col.  166.  » 

XXX.  Anno  1229,  in  Concilio  Tolosano,  canone  14,  prsesi- 
dentelegato  Summi  Pontificis  :  «  Prohibemusetiam  nelibros 
«  Veteris  Testamenti  aut  Novi  laici  permittaniur  habere  ; 
«  nisi  forte  psalterium,  vel  breviarium  pro  divinis  offlciis, 
«  aut  horas  Beatae  Maria)  aliquis  ex  devotione  haberet  velit. 
«  Sed  ne  praemissos  libros  habeant  in  vulgari  translatos  arc- 
<c  tissime  inhibemus»  »  (Vide  apud  Zaccaria,  Storiajpolemica, 
1.  1,  epoca  terza,  n.  14,) 

XXXI.  Anno  1256,  ab  Alexandro  IV  damnatus  est  liber 
Guillelmi  a  Sancto  Amore  :  «  Nos  libellum  eumdem. . .  auc- 

toritale  Apostolica  reprobamus  et  in  perpetuum  condem- 
«  namus  :  districte  praecipientes,  ut  quicumque  libellum 
a  ipsum  habuerit,  cum  intra  octo  dies.  ex  quo  hujusmodi 
«  nostram  reprobationem  et  condemnationem  sciverit^  pror- 
«  sus  et  in  toto  et  in  qualibet  sui  parte  comburere  et  abolere 
«  procuret.  In  illos  enim  qui  hujus  nostri  praecepti  fuerint  con- 
«  temptores,excommunicationis  sententiam  promulgamus.  » 
«  (Apud  Zaccaria,  Storia  jpolemica^  libro  1,  epocaS,  n.  19.) 

Hic  nos  ejusmodi  documentorum  enumerationem  claude- 
mus.  Qui  eam  usque  ad  decimum  octavum  saeculum  perdu- 
ctam  perspicere  cupit,  adeat  clarissimum  Zaccariam  {Storia 
wlemica delle proiUzioni  de'  libri,  1. 1).  Est  ergo  ex  documen- 
tis  historicis  omnino  certum,  Ecclesiam  sibi  perpetuo  jus  vin- 


(1)  Id  est  in  vulgari  hujus  temporis  idiomate,  quod  romanum  voca- 
batur. 


412  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

dicasse  noxios  libros  prohibendi,  etiam  sub  poenis  gravissi- 
mis  ;  imo  et  eorumdem  combustionem  injungendi.  Ecclesia 
autem  in  perpetuo  ac  generali  praxi  sua  errare  nequic :  ergo 
revera  ei  dictum  jus  competit. 

Propositio  V^  — Ecclesice  com^eterej^otestatemlibrosno- 
xios  prohibendi  ^prolat  Patrum  et  Conciliorum  auctoritas. 
—  Ex  adductis  superiori  propositione  documentis  constat 
Patres  et  Concilia  dictam  Ecclesiae  potestatem  pro  certa  om- 
nino  habuisse.  Addemus  dumtaxat  duorum  Conciliorum  oecu- 
menicorum  auctoritatem ;  nimirum  Lateranensis  anni  1515, 
et  Tridentini ;  quibus  vetitum  est  ne  ulius  liber  imprimatur, 
nisi  prius  facultatem  iribuerit  ecclesiastica  auctoritas. 

Propositio  VP.  —  JEcclesice  competit  jpotestas  lilrorum 
impressionem  Jegilus  suis  moderandi.  —  Probatur  1°  ex  fine 
ad  quem  Ecclesia  divinitus  instituta  est.  Prout  enim  diximus 
supra,  propositione  4,  Ecclesiam  instituit  Christus  in  hunc 
finem,  ut,  per  auctoritatem  ipsi  praepositam  ac  sacerdotium 
in  ea  constitutum,  homines  vera  fidei  doctrina  et  morum  re- 
gula  informati,  divinisque  sacramentorum  influxibus  donati, 
ad  seternam  visionis  intuitivae  beatitudinem  perducerentur. 
Cum  autem  non  potuerit  Christus  velle  finem  quin  voluerit 
et  media,  sequitur  instructam  ab  ipso  fuisse  Ecclesiam  neces- 
saria  et  opportuna  potestate  ad  dictum  finem  assequendum. 
Ergo  potestatem  habet  Ecclesia  ea  omnia  prohibendi,  quae 
a)ternam  fidelium  salutem  indiscrimen  adducerent.  Jam  vero 
ex  effra^na  libertate  libros  quoslibet  edendi,  summum  oritur 
fidei  et  morum  subversionis  periculum  ;  ut  satis  constat  ex 
dictis  supra  (propositionibus  1,  2  et  3).  Ergo  potestatem  ha- 
bet  Ecclesia  prohibendi  ne  typis  mandentur  libri  noxii.  Ergo 
potestatem  habet  prohibendi  ne  ulli  imprimantur  libri,  nisi 
prius  ipsa  eos  examinaverit  et  edendi  facultatem  concesserit. 
Nec  objicialur  satis  arceri  periculum  per  prohibitionem  li- 
bros  noxios  legendi,  quin  necesse  siteorum  etiam  impressio- 
nem  impediendi  :  id  enim  omnino  falsum  et  praesens  homi- 
num  conditio  et  experientia  testantur.  Semel  enim  editis  pra- 
vislibris,  fidelium  multi  tentatione  abripientur,  eteoslibros, 
non  obstante  prohibitione,  legent ;  quos  tamen  non  legissent, 
si  impedila  fuisset  eorumdem  impressio  ac  divulgatio. 


PARSTERTIA.  113 

Idem  probatur  2°  auctoritate.  Nam  ante  inventam  typogra- 
phicam  artem,  prohibere  consuevit  Ecclesia  ne  libri  pravi  ac 
noxii  a  fideUbus  detinerentur  :  jubebat  nempe  ut  ejusmodi 
libri  ignecremarentur,  aut  saltem  in  episcopiis  absconderen- 
tur  ;  ita  ut  jam  non  possent  nova  exemplaria  transcribi,  et 
ad  vulgi  manus  pervenire.  Id  constat  ex  adductis  sub  propo- 
sitione  4  documentis.  Porro  si  Ecclesia  sic  efficaciter  impe- 
diendas  duxit  novas  manuales  noxiorum  librorum  transcrip- 
tiones,  a  fortiori  eorum  impressionem  typographicam  impe- 
divisset,  si  jam  tunc  ars  typographica  inventa  fuisset.  Hinc 
statim  ac  inventa  fuit  ars  illa,  prodiere  auctoritatis  ecclesias- 
ticse  leges  ad  eam  moderandam  ;  et  ne  libri  ulli  absque  ejus- 
dem  auctoritatis  licenlia  imprimerentur  sancitum  est.  Non- 
nuilas  ejusmodi  leges  memorabimus  : 

In  Constitutione  Alexandri  VI  inter  multi^plices ^  Ijunii 
1501,  sic  disponitur  :  «  perniciosum  et  maxime  eidem  hu- 
«  mano  generi  inimicumcenseri  debet,  si  ea  quae  noxia  sunt 
«  et  sanis  doctrinis  honestisque  moribus,  et  imprimis  ortho- 
«  doxae  religioni  comperiuntur  adversa,  publicentur...  Hinc 
c<  est,  quod  sicut  ars  impressorialitterarum,  utilissima  ha- 
«  betur  ad  faciliorem  multiplicationem  librorum  probato- 
«  rum  et  utilium,  ita  plurimum  damnosum  foret,  si  illius 
«  artifices  ea  arte  perverse  uterentur,  passim  imprimendo 
«  quae  perniciosa  sunt...  Unde  nos...,  hujusmodi  detes- 
«  tandae  labi  sine  ulteriori  dilatione  occurrere  cupientes, 
«  ut  ex  commisso  desuper  pastorali  efficio  tenemur,  omni- 
«  bus  et  singulis  dictse  artis  impressoribus...,  sub  excom- 
«  municationis  latae  sententiae  poena,  quam  eo  ipso,  si  con- 
«  tra  fecerint,  incurrisse  noscantur...  auctoritate  Apos- 
«  tolica,  praesentium  tenore  disctrictius  inhibemus,  ne 
«  de  caetero  libros,  tractatus  aut  scripturas  qualescumque 
«  imprimere  aut  imprimi  facere  quoquomodo  praesumant, 
«  nisi  consultis  prius  super  hoc  Archiepiscopis  vel  vicariis 
«  aut  officialibus  praefatis,  ac  eorum  speciali  et  expressa 
«  impetrata  licentia^  gratis  concedenda.  »  Constitutionem 
integram  reperies  apud  Zaccaria,  Storia  fdlemica^  libro  1, 
epocaS,  n-  1.)  Eomagis  notatu  dignae  sunt  insignes  Alexan- 
dri  VI  Constitutiones,  ac  circa  dogma  et  morum  disciplinaiu 


414  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

accuratissimae  decisiones,  quod  a  tali  Pontifice  prodierint. 
Inde  enim  magis  patefit  quanta  cum  cura  invigilet  Christus, 
neunquama  portis  inferi  commoveatur  Petra,  super  quam 
sedificatam  voluit  Ecclesiam  suam. 

In  Concilio  generali  Lateranensi,  anno  1515,  sessione  10, 
sic  decrevit  Leo  X  :  «  Nositaque,  ne  id  quod  ad  Dei  gloriam 
«  et  fidei  augmentum,  ac  bonarum  artium  propagationem 
«  salubriter  est  inventum  {nimirum  ars  tyjpographica)  in 
«  contrarium  convertatur,  ac  Christi  fidelium  saluti  detri- 
«  mentum  pariat,  super  librum  impressione  curam  nostram 
«  habendam  duximus,  ne  de  caetero  cum  bonis  seminibus 
«  spinae  coalescant,  vel  medicinis  venena  intermisceantur. 
«  Volentes  igitur  de  opportuno  super  his  remedio  providere, 
«  hoc  sacro  approbante  Concilio,  ut  negotium  impressionis 
«  librorum  hujusmodi  eo  prosperetur  felicius  quo  deinceps 
«  indago  solertior  diligentius  et  cautiusadhibeatur,  slatui- 
«  mus  et  ordinamus^  quod  de  caetero  perpetuis  futuris  tem- 
«  poribusnuliuslibrumaliquemseualiamquamcumquescrip- 
«  turam,  tam  in  Urbe  nostra,  quam  aliis  quibusve  civitati- 
«  bus  et  dioecesibus  imprimere  seu  imprimi  facere  praesu- 
«  mat,  nisi  prius,  in  Urbe,  per  vicarium  nostrum  et  sacri 
«  Palatii  magistrum,  in  aliis  vero  civitatibus  et  dioecesibus 
«  per  Episcopum,  vel  alium  habentem  peritiam  scientiae  li- 
«  bri,  seu  scripturae  hujusmodi  imprimendae,  ab  eodem 
«  Episcopo  ad  id  deputandum^  ac  inquisitorem  haereticae 
«  pravitatis  civitatis  sive  dioecesis,  in  quibus  librorum  im- 
«  pressio  hujusmodi  fieret,  diligenter  examinentur,  et  per 
«  eorum  manu  propria  subscriptionem,  sub  excommunica- 
«  tionis  sententia  gratis  et  sine  dilatione  imponendam,  ad- 
<  probentur.  Qui  autem  secus  praesumpserit,  ultra  librorum 
«  impressorum  amissionem  et  illorum  publicam  combustio- 
«  nem,  ac  centum  ducatorum  fabrica&  principis  Apostolo- 
«  rum  deUrbesine  spe  remissionis  solutionem,  acanni  con- 
«  tinui  exercitii  impressionis  suspensionem,  excommunica- 
«  ^ionis  sententia  innodatus  existat.  » 

In  Concilio  Bituricensi,  anno  1528,  decreto  3:  «  DeGern4t 
«  et  statuit  ne  quis  librarius  libros  infectos  Lutherana  hae- 
«  resi  et  sequacium  vendat,  neve  impressores  imprimant. 


PARS   TERTIA.  415 

«  neve  habentes  apud  se  detineant,  sed  intra  mensem  unum 
«  Ordinariis  locorum  aut  vicariis  eorumdem  exibeant,  neve 
«  aliqui  emant.  Si  quis  vero  hoc  praesenti  decreto  et  ejus 
«  promulgatione  admoniti  contravenerint,  venditores,  im- 
«  pressores,  emptores,  et  detentores  carceribus  includan- 
«  tur,  et  alia  poena  arbilraria  puniantur.  »  (Apud  Labbe, 
«  1. 14,  col.  426), 

In  Goncilio  Senonensi  (Parisiis  celebrato)  anno  1528,  de- 
creto  33  inter  disciplinaria  :  «  Prohibemus  ne  deinceps  per 
«  provinciam  nostram  imprimantur  libri  sacri  aut  sancto- 
«  rum  Doctorum  qui  vel  de  fide  aut  moribus  ecclesiasticis 
«  habeant  tractatum,  sine  nostra  suffraganeorumque  nos- 
«  trorum  per  suas  dioeceses  speciali  auctoritate  et  permis- 
«  sione.  Contra  facientes  ipso  facto  sententiae  excommuni- 
«  cationis  subjaceant.  »  (Apud  Labbe,  tomo,    14,  coL  478). 

Item  in  Goncilio  Goloniensi  anno  1536,  prohibita  fuit  libro- 

rum  impressio  absque  praevia  ecclesiasticae  auctoritatis 
licentia.    (Apud  Labbe,  tomo  14,  coL  559). 

Et  tandem  notissima  hac  de  re  decreta  edidit  Tridentina 
Synodus,  de  quibus  infra  sermo  recurret. 

Unde  revera  Ecclesiae  competere  potestatem  librorum  im- 
pressionemlegibussuis  regendiac  moderandi,  prorsusevin- 
cunt^  etipsefmis  ad  quem  Ecclesia  divinitus  instituta  est, 
et  auctoritates  quibus  sese  subjicere  catholicus  quisque  te- 
netur. 

Propositio  VIP. —  i)icta  Ecclesiodfotestas  guoadlilrorum 
impressionem  et  'proMMtionew  extenditur  ad  omnes  liiros, 
qui  fini  JEcclesice  froprio  officere  fossunt :  et  an  tales  sint 
liiriy  judicare  pertinet  ad  ifsammet  Ecclesiam.  — 1^  Quod 
dicta  EcclesiaeS  potestas  extendaturad  libros.omnesqui  fini 
Ecclesiae  proprio  (id  est,  aeternae  fidelium  saluti)  officere 
possunt,  apertesequiturex  superioribuspropositionibus.Hoc 
ipsoenim  quod  liberaliquislalissit,  ullegendisfidemac  mores 
in  discrimen  adducere  valeat,  urgent  rationes  omnes,  quibus 
probavimus  posse  libros  noxios  ab  Ecclesia  prohiberi.  Talis 
quippe  liber  ex  hoc  ipso  inter  noxios  computandus  est, 

2°  An  aliquis  liber  sit,  necne,  pro  noxio  habendus,  judi- 
cium  ad  ipsammet  Ecclesiampertinet.  Etenim  hoc  ipso  quod 


416  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

Christus  pastoralem  auctoritatem  in  Ecclesia  instituerit  ad 
pascendum  totum  ovile,  penes  eamdem  auctoritatem  esse 
voluit  dijudicare  qua^nam  pascua  salutaria  forent  et  qua^nam 
noxia.  Praeterea,  judicarean  liber  aliquis  sitnecne  spirituali 
animarum  saluti  noxius,  est  judicare  de  re  ad  religionem 
pertinente  seu  de  re  spirituali.  Jam  vero  judicium  circa  reli- 
gionem  et  res  spirituales  ad  Ecclesiam  pertinere  dogma  ca- 
tholicum  est.  Insuper  potestatem  sibi  perpetuo  vindicavit 
Ecclesia  non  solum  noxios  libros  prohibendi,  sed  etiam  simul 
pronuntiandi  eos  esse  nocuos.  Ecclesia  autem  constanti  ac 
generali  praxi  sua  nequit  sibi  potestatem  tribuere  quam  non 
haberet  ;  prout  supra  jam  diximus,  Tandem  praeter  auctori- 
tatem  Ecclesia^,  nulla  alia  in  mundo  est  quae  prsetendere 
queat,  sibi  a  Christo  commissam  esse  potestatem  decidendi? 
quinam  libri  sint  aeternae  fidelium  salutinoxii. 

Propositio  VIIP.  — Dicta  E cclesicB  ]^otestas  noxiormi  U- 
Irorum  lectionem  j^rohiiendi^  ad  Sacram  etiam  BiUiam  ex- 
tenditur.  —  Ecclesiae  scilicet  jus  competit  Sacrorum  Biblio- 
rum  lectionem  prohibendi  nonnuUis  fidelium  classibus.  Ete- 
nim  1°  falsum  est^  quod  asserunt  Protestantes,  extare  divi- 
num  et  universale  praeceptum,  quo  singuli  fideles  Scripturse 
Sacrae  lextum  legere  teneantur.  Equidem  semper  commen- 
davit  semperque  commendabit  Ecclesia  Sacrae  Scripturae 
lectionem  :  at  iis  quibus  lectio  haec  utilis  aut  necessaria  est, 
prout  sunt  Episcopi  ac  clerici,  et  aliis  qui  sufficienti  scientia 
jam  instructi  sunt  ad  discernendum  verum  sacri  eloquii  sen- 
sum,  acdevitandos  errores.  Certum  est,  ita  sublimem  acin- 
tellectu  difficilem  esse  multis  in  locis  Sacram  Scripturam, 
ut  rudibus  ac  temerariis  facile  esse  possit  errandi  occasio. 
Quod  invicte  probat  immensa  illahaeresum  sylva,  quae  omnes 
ferme  in  aliquo  perperam  intellccto  sacrae  Scripturae  textuni- 
tebantur.  Absonum  ergo  est  praecepto  divino  teneri  quoslibet 
etiam  rudes  et  ignoros  ad  legendam  Sacram  Scripturam  ;  et 
frustra  adprobandumejusmodi  praeceptum  allegant  Protes- 
tantes  varias  anctorum  Patrum  dicta  ;  utpotequorum  sensus 
nonis  est,  sed  valde  diversus ;  prout  singula  percurrendo  cen- 
ties  probarunt  doctores  catholici,  2"*  Semel  autem  admisso, 
quoadnonnullas  fideliumclassesnoxiam  esse  posse  Sacrorum 


PARS   TERTIA.  417 

Bibliorum  lectionem,  consequensest  ut  possit  Ecclesia  lectio- 
nem  illam  prohibere  ;  cum  Ecclesiae  competat  potestas  noxia 
quaelibet  a  fidelibus  arcendi.  Hinc  jure  suo  usa  est  Ecclesia, 
Biblias  in  linguam  vulgarem  translatas  prohibendo  ;  ne  sci- 
licet  a  rudibus  et  imperitis  sacrse  paginse  legerentur,  cum 
errandi  periculo.  3^  Caeterum  non  absolute?prohibet  Ecclesia 
dictam  lectionem  ;  sed  cum  hac  iimitatione,  nisi  abesse 
errandi  periculum  existimet  superior  ecclesiasticus,  et  facul- 
tatem  concedat.  Quo  nihil  sapienlius  esse  vel  ipsi  Protestan- 
tes  faterentur,  nisi  eos  plene  obcaecaret  defendendse  suse 
sectae  studium, 

Propositio  IX*.  —  Dicta  Ecclesicd  jpotestas  librorum  no- 
morum  lectioneinprohibendi,  extendituradscrij^ta^geriodicay 
€tiaw.  nondum  edita  aut  com/posita.  —  Etenim  ex  ejusmodi 
scriplis  jam  editis  facile  praevidelur  qualia  fulura  sint  quae 
«ubsequentur  ;  cum  ab  iisdem  fere  scriptoribus,  eumdem 
in  scopum,  et  nec  dissimili  plerumque  doctrina  concinnari 
iSoleant.  Unde,  verbi  gratio,  si  diarium  aliquod  impia^  haere- 
ticalia  et  bonis  moribus  adversa  continere  consueverit,  talia 

[«et  in  foliis  subsecuturis  haud  defulura  moraliter  certum  est. 
Aliunde  autem  qui  prava  ejusmodi  scripta  periodica  edunt, 
^cclesiasticee  auctoritati  examinanda  et  approbanda  praevio 
non  submittunt.  Ergo  si  Ecclesia  non  posset  ea  scripta  pro- 
hibere  nisi  jam  edita^  unumquodque  folium  seu  unusquisque 
€odexjam  venenum  infudisset,  ante  supervenientem  prohi- 
bitionem.  Praeterea  quotidie  pro  singulis  editis  foliis  publi- 
canda  forent  totidem  prohibitoria  decreta  ;  quod  vix  ac  ne 
vix  quidem  in  praxi  fieri  potest.  Ergo  si  Ecclesia  prohibere 
non  posset  dicta  scripta  periodica  nisi  jam  edita,  careret 
opportuna  ac  necessaria  potestate  ad  arcendam  a  fidelibus 
quammaximam  pestem,  permanens  sciiicet  fidei  ac  morum 
subversionis  periculum.  Quod  cum  dici  nequeat,  concluden- 
dum  est,  ecclesiasticae  auctoritati  competere  potestatem  pe- 
riodica  scripta  prohibendi,  non  tantum  quoad  partes  jam 
editas,  sed  etiam  quoad  edendas  in  futurum,  quando  valde 
probabile  vel  moraliter  certum  est,  eas  pravas  ac  noxias 
fore. 

Propositio  ^^.—Dicta  Ecclesiod  potestas Jiirorum  nomo- 


27 


418  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

ruiin  leciionem  'prohibendi^  ita  intelligenda  est,  ut  possit 
Ecclesia  lilros  etiam  dese  lonos prohihere^  si  alsque  auctoris 
nomine  edantur.  —  Per  se  quidem  pravum  non  est  librum 
edi,  tacito  auctoris  nomine.  At  tales  dari  possunt  locorum  et 
lemporum  circumstantiae,  ut  anonymos  edendi  libros  facul- 
tate  multi  ad  infundenda  errorum  et  corruptelarum  venena 
abutantur.  Hinc  Ecclesia,  utpote  instructa  omni  necessaria 
ac  opportuna  potestate  ad  arcenda  noxia  quaeiibet,  poterit 
etiam  iibros  absque  auctoris  nomine  editos  prohibere. 

Oljicies.  —  Viri  pii  ac  sancti  libros  anonymos  ediderunt. 
—  Respondeo :  et  ita  fecerunt  non  extante  dicta  Ecclesise 
prohibitione,  concedo:  et  ita  fecissent  aut  hodie  facerent, 
extante  prohitione  hujusmodi,  nego.  Unde  adductum  exem- 
plum  probat  solummodo  non  semper  extitisse  dictam  prohi- 
bitionem  ;  at  nequaquam  probat  penes  Ecclesiam  non  esse 
jus  prohibitionem  illam  decernendi,  quandocumque  opportu- 
nam  eam  existimabit. 

Propositio  W  —  Bicta  Ecclesi(B  potestas  lilrorum  noxio* 
rum  lectionem  jprohihendi  ita  intelligenda  est,  ut  ^ossit 
EccJesia  lihros  ho7ios  ah  hoereticis  scriptos  prohihere;  qua 
casu  prohihitio  in  odium  d^wcVovum  facta  dicitur.  —  Dantur 
libri  ab  haereticis  scripti,  in  quibus  nihil  pravi  occurrit  ; 
prout  sunt  libri  non  pauci  de  physica,  mathesi  et  similes* 
Horum  etiam  librorum  lectionem  prohibendi  potestatem 
habet  Ecclesia.  Nam  qui  bonum  haeretici  scriptcris  librum 
legit,  facile  allicitur  ad  legenda  etiam  prava  ejusdem  scri- 
plofis  opera.  Ita  enim  sunt  homines  natura  comparati,  ut 
librumscite  acbene  scriptum  legendo,  paulatim  erga  aucto- 
rem  bene  afficiantur,  atque  ad  legenda  caetera  ejusdem 
scripta  vehementer  impellantur.  Ergoquoad  fideles  periculo 
non  vacat,  quod  bonos  etiam  haereticorum  libros  legant* 
Ecclesiae  autem,  ut  probavimus,  competit  potestas  noxiorum 
quorumlibet  scriptorum  lectionem  fidelibus  interdicendi : 
ergo  et  poterit  prohibere  ne  bonos  etiam  libros  ab  haereticis 
scriptos  legant. 

Praaterea,  juste  privatur  scriptor  haereticus  facultate  fi- 
deles  edocendi  etiam  in  re  indilTerenti.  Poenam  enim  illam 
meretur,  tum  ex  eo  quod  prava  etiam  scripta  ediderit,  tum 


PARS    TERTIA.  419 

ex  eo  quod  bonos  suos  libros  ecclesiaslicae  auctoritatis  judi- 
cio  non  subjecerit,  sicque  justam  Ecclesiae  legem  violaverit. 

Oijicies  l"".  —  Per  ejusmodi  prohibitionem  sine  justa  causa 
infertur  damnum  fidelibus  et  toti  socielati :  impeditur  scili- 
cet  in  re  litteraria  ac  scientifica  progressuSj  ad  quem  pluri- 
mum  juvant  dicli  libri  boni,  ab  haereticis  scripti;  et  impe- 
dimentum  illud  injuste  apponitur,  cum  (ex  hypothesi  pravi 
non  sint  ejusmodi  libri. 

Resjpondeo.  —  Primo^  noxios  esse  libros  illos,  licet  in  se 
bonos,  eo  quod  facile  impellant  ad  legenda  prava  eorumdem 
auctorum  opera,  sicque  fidei  et  morum  subversionis  occasio 
esse  possit  eorum  lectio.  Eam  ergo  lectionem  juste  prohibere 
posset  Ecclesia,  etiam  cum  aliquorei  litterarise  ac  scientifica^ 
damno  :  aeternaenim  animae  salus  cuilibet  in  scientiis  etlit- 
teris  progressu  anteponenda  est*  Secundo^  falsum  est  extali 
prohibitione  impediri  dictum  progressum  litterarium  etscien- 
tificum.  Etenim  quae  huic  progressui  utilia  sunt,  plerumque 
iibri  a  catholicis  scripti  melius  aut  saltem  aequivalenter  ex- 
hibent.  Insuper  si  quis  fidelium  utile  sibi  existimet  et  ne- 
quaquam  nocivum,  aliquemhseretici  scriptorislibrumlegere, 
id  facile  ac  licite,  non  obstante  dicta  prohibitione,  facere 
potest :  postulando  scilicet  a  superiore  ecclesiastico  licen- 
tiam,  quae  nonnisi  justa  de  causa  denegari  solet.  Ergo  nun- 
quam  sequetur  praetensum  illud  rei  litterariae  ac  scientificae 
detrimentum. 

OiJicies2'' —  Evangeliocontrarium  esse  quemquam  odisse: 
ergo  Evangelio  contrariaesl  librialicujus  prohibitio  in  odiim 
auctoris . 

Respondeo.' — Quando  dicitur  librum  proscribi  m  o^^^m 
03uctoriSj  hujus  locutionis  sensus  est,  librum  in  se  bonum 
esse  ;  prohiberi  tamen  ejas  lectionem,  eo  quod  ab  impio  vel 
haeretico  auctore  scriptus  sit :  non  autem  sensus  est,  Eccle- 
siam  odio  habere  ipsammet  personam  auctoris,  aut  velle  ut 
fideles  eum  odio  habeant.  Noto  notius  est  Ecclesiam  pro 
haereticis,  et  aliis  quibuscumque  errantibus,  preces  et  vbta 
effundere,  ut  in  viam  salutisreducantur,  eosquesumma  cha- 
ritate  prosequi.  Nunquam  scilicetin  haereticos  animadvertit 
Ecclesia  ex  odio^  id  est,  ex  eo  quod  ipsis  malum  optet ;  sed 


420  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

dumtaxat  ad  eos  ab  errore  reducendos,  aut  ad  arcendum  a 
fidelibus  subversionispericulum. 


CAPUT  II 


QUID  POTESTATIS  COMPETAT  SiEGULARl  PRINCIPI  CIRGA    LIBRORUM 
PROmBITIONEM  ET  IMPRESSIONEM. 


Distinguenda  est  potestas  quam  habet  saecularis  princeps 
quatenus  mere  talis,  et  potestas  quam  habet  quatenus  Eccle- 
sia3  advocatus  seu  defensor  ac  protector. 


§1. 


Quid  potestatis  circa  librorum  prohibitionem  et  impressionem  competat 
saeculari  principi,  quatenus  mere  tali. 


Propositio  I*. —  Potestatem  hdbet  scecularis  prmceps  ea 
impediendi  quce  fini  societatis  civilis  {id  est^  puUicm  tran- 
quilUitati  et  prosperitati)  nocerent.  —  Tanquam  cerlum  hic 
supponimus,  duas  in  mundo  extare  potestates  distinctas,  a 
Deo  constitutas,  ecclesiasticam  et  civilem.  Etpriori  quidem 
finis  proprius  est,  ut  homines  vera  fidei  et  morum  regula 
instructos,  et  per  ipsius  sacerdotale  ministerium  divinis  sa- 
cramentorum  influxibus  donatos,  ad  aeternam  visionis  deificae 
beatitudinem  perducat :  posteriori  aulem  ut  tranquillae  eo 
rumdem  hominum  temporali  vitae  consulat.  Utraque  iis  ju- 
ribus,  ex  Dei  voluntate,  instructa  censenda  est,  quae  ad  pro- 
prium  suum  finem  apte  prosequendum  et  attingendum  ne- 
cessaria  sunt  atque  opportuna.  Repugnat  enim  velle  Deurr 
lit  aliqua  potestas  certum  aliquem   finem  assequatur,  et  e 


PARS  TERTIA.  421 

potestati  media  ad  id  necessaria  denegare.  Ergo  societatis 
civilis  rectori,  seu  saeculari  principi  competit  potestas  ea  im- 
pediendi  et  praecavendi,  quae  ejusdem  socielatis  proprio 
fini  nocerent. 

Propositio  IP.  —  Sidculari  principi  non  competit  potestas 
pronuntiandi  de  vera  religione^  sive  positiva,  sive  naturali; 
seu  ad  ipsum  non  pertinet  judicare  de  dogmate  et  vera  morum 
regula. 

—  Ad  id  enim  peragendum  constituit  in  mundo  Christus, 
non  civilium  societatum  rectores,  sed  ecclesiasticam  aucto- 
ritatem.  Suis  ipse  Apostolis  dixit :  Euntes  docete  omnes  gen- 
tes..j  ^ui  Ecclesiam  non  audierit^  sit  tiU  tanguam  ethnicus 
et  puUicanus.  Ipse  etiam  saecularis  princeps,  non  secus  ac 
quilibet  alius  Christianus,  in  iis  quae  religionem^  id  est,  fidem 
et  mores  spectant,  tenetur  Ecclesiae  decisionibus  et  praeceptis 
sesesubjicere.  Quod  hic  adnotamus  dumtaxat^  quia  extra  con- 
troversiam  est  apud  catholicos. 

Propositio  IIP.  —  In  materiis  mixtis^  seu  qu(B  finem 
utriusque  societatis^  ecclesiasticoe  scilicet  et  civilis,  simul 
tangunt^  scecularis  principis  potestas^  ecclesiasticce  potestati 
jure  divino  subordinata  censenda  est.  —  Ambas  illas  potesta- 
tes  esse  distinctas,  et  a  Deo  constitutas,  omnino  tenendum 
est.  Quod  autem  sint  ab  invicem  independentes,  verum  est  in 
aliquo  sensu,  non  item  in  altero.  Independentes  sunt  quoad 
proprietatem  ;  idest,  saecularis  princeps  potestatem  suam  ac- 
cepit,  non  ab  Ecclesia,  sed  a  Deo  :  item  Ecclesia  suam,  non 
a  saeculari  principe,  sed  a  Deo  habet.  Potest  proinde  saecula- 
ris  princeps  potestatem  quam  accepit  vocare  suam  seu  piv- 
priam;  quod  non  posset  dicere,  si  eam  ab  Ecclesia  acceptam, 
tanquam  merus  minister  Ecclesiae  exerceret ;  quia  tunc  pro- 
prie  non  suam^  sed  Ecclesied  projpriam  exerceret. 

At  falsum  esl  ambas  illas  potestates  esse  independentes 
quoad  sulordinationem.  Nam  pro  objecto  ambae  habent  eas- 
dem  personas  et  res,  licet  sub  diverso  respectu.  Christiani, 
verbi  gratia,  quatenus  cives,  sunt  vere  principis  saecularis 
subditi ;  et  iidem  sunt  simul  subditi  Ecclesiae.  Jam  vero  non 
potuit  Deus  ambas  ejusmodi  potestates  in  mundo  constituere, 
quin  unam  alteri,  quoad  materias  mixtas,  seu  utrique  simul 


422  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

subjectas,  subordinaverit.  Repugnat  enim  divina  institutio, 
ex  qua  perpetuae  pugnae,  perpetui  conflictus,  perpetuus  ma- 
nichaeismus  oriretur.  Jam  vero  si  neutra  alteri  subordinetur 
et  cederedebeat,  devitari  nequit  absonum  illud  consectarium. 
Sit  in  exemplum  saecularis  princeps,  qui  ad  vexilla  vocat 
Episcopum,  et  eum  militare  jubet,  eo  quod  Episcopus  ille  sit 
civis,  et  quatenus  talis  saeculari  principi  subditus.  Aliunde 
vero  legibus  suis  prohibet  Ecclesia  ne  Episcopus  ille  residen- 
tiam  deserat,  et  militem  agat.Si  neutra  potestas  alteri  subor- 
dinetur,  neutra  cedere  debebit.  Et  sic  nullum  aderit  fmiendi 
conflictus  legitimum  medium.  Imo  sequeretur  sibi  Deum 
contradixisse.  Ex  hypothesi  enim  potestatem  utrique  dedis- 
set ;  et  tamen  neutra  societas  eam  exercere  posset  sine  laesione 
juris  alterius  :  porro  potestas  ad  aliquid,  quod  sine  injustitia 
peragi  nequit,  non  est  potestas  :  ergo  simul  Deus  potestatem 
dedisset  et  non  dedisset.  Ergo  in  materiis  mixtis,  dictae  ambae 
potestales  institui  a  Deo  non  potuerunt,  quin  una  alteri  subor- 
dinaretur.  Jam  vero  ex  utriusque  societatis  proprio  fine,  facile 
coUigitur,  in  materiis  mixtis,  non  civili  societati  Ecclesiam, 
sed  Ecclesiae  societatem  civilem  subordinari.  Instituit  enim 
Deus  societatem  civilem  tanquam  medium  ad  finem  societatis 
ecclesiasticae  ;  quod  sic  probatur  :  Voluit  Deus  homines  sin- 
gulos  vitam  in  terris  aliquandiu  agere,  ut  libere  et  meritorie 
coelestem  sibi  beatitudinem  comparent ;  quod  ut  peragere 
possint,  instituit  Ecclesiam^  cujus  auctoritate,  magisterio,  et 
sacerdotali  potestate  ducti  ac  informati,  dictam  perennem 
beatitudinem  consequantur.  Et  hunc  esse  primarium  finem 
a  Deo  intentum  quoad  transitoriam  in  terris  hominum  vitam, 
catholicus  quisque  fateri  tenetur.  Ad  hunc  autem  praecipuum 
finem  assequendum  necessarius  est  civilis  quidam  ordo  ;  quia 
ut  homines  dicto  fini  religioso  convenienter  vacare  possint, 
necesse  est  ut  in  toto  et  in  quadam  tranquillitate  servetur  et 
protegatur  temporaUs  eorum  vita  ;  ad  quod  efficiendum  civi- 
lis  societas  instituta  est.  Ergo,  ex  Dei  intentione,  civilis  so- 
cietas  instituta  est  tanquam  medium  ad  finem  societatis  reli- 
giosae,  non  autem  vice  versa.  Ergo  in  omnibus  materiis  quae 
utriusque  simul  societatis  finem  tangunt,  Ecclesiae  cedere 
debet  civilis  potestas.  Quod  cursimhic  adnotamus,  alibi  quaes- 


PARS    TERTIA.  423 

tionem  illam  fusius  tractaturi.  (Vide  interim  quse  diximus 
in  tractatu  de  Jure  liturgico,  pagina  132  et  seq.) 

Propositio  1V\  — Potest  S(BCularis  'princeps  proTiiiere  li- 
Ibros  qui  religionem  non  tangunt^  si  sint  societati  civili  et 
constituto  gulernio  noxii.  —  Sequitur  ex  propositione  prima, 
qua  dictum  est,  saeculari  principi  competere  potestatem  ea 
impediendi,  quae  fini  societatis  civilis  noxia  sunt.  Necobstat 
propositio  secunda^  qua  sseculari  principi  denegavimus  po- 
testatem  pronuntiandi  de  religione  ;  quia,  ex  hypolhesi, 
agitur  de  libris  qui  religionem  non  tangunt. 

Hinc  merum  mendacium  est,  quod  dictitant  nonnulli,  vide- 
licet :  Praetendi  Romae,  et  a  doctrinae  romanae  defensoribus 
pustineri,  nunquam  et  nulla  ex  causa  posse  a  saeculari  prin- 
cipe  librum  uUum  prohiberi.  Mendacium  illud  confutavit 
Zaccaria  {Storia polemica^Wbvo  2,  dissertatione  2,  capite  2, 
n.  3)  in  hunc  modum  :  «  Quod  valeant  saeculares  principes 
suis  in  statibus  libros  profanos  prohibere,  quibus  legitimo 
ipsorum  regimini  offendicula  et  oppositiones  excitantur, 
nemo  est  qui  unquam  in  dubium  vocaverit.  Asserit  qui- 
dem  Fra  Paolo,  in  sua  historia  de  Sacra  Inquisitione^ 
«  prsetendi  Romae  haud  posse  a  soBCulari  principe  ullum  in 
«  suis  statilus  Wbrum  ulla  ex  causa  prohiberi :  at,  prout 
«  in  sua  ad  hanc  historiam  responsione  protestabatur  (pagina 
«  228)  Cardinalis  Albitius,  merum  commentum  est  assertio 
K  hcec :  nunquam  siquidem  Ecclesia  et  Summi  Po7itifices 
.  contenderunt^  non  posse  a  sceculariius  principihus  proM- 
leri  suis  in  statibus  lihros,  Sese  principes  intra  limites 
potestatis  suoe  contineant^  dkstineantque  a  prohilendis  li- 
Iris^  de  religione  relusque  sacris  ecclesiasticis  tractantihus 
:  Quod  si  prohiheant  lilros  projanos^  scandalosos^  ettum 
lonis  morilus  tum  legitimi  gubernii  christiani  regulis  ad- 
^  versantes^  non  tantum  gaudebitRoma^  sed  et  laudabit  quam-* 
maxime  principem  illum^  qui  ejusmodi  zelum  et  pietatem 
-  exercet,  El  infacto,quasnam  unquam  querelas  emisit  Sedes 
;  Apostolica/ex  eo  quod  rex  Galliae  lacerari  jusserit  librum 
:  archidiaconi  Francisci  lioeviiy  ste^nmata  [Lotaringios  ac 
:  Barri  ducuminscviptnvo,  inquo(utait  Spondanus, 'ad  an- 
:  num  1583)  multa  dignitati  regnipari  vanitate  detrahebat^et 


424  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  ad extremum  qucedam  injuriose  in  regis  contumeliam  adjece- 
«  rat  ?  Nullas  sane.  Et  posset  idem  dici  de  multis  aliis  libria 
«  a  ssecularibus  principibus  prohibitis.  Sed  et  ulterius  dico  : 
«  nec  quereretur  Roma  seu  Ecclesia,  si  librum,  etiam  de 
«  rebus  sacris  et  ecclesiasticis  agentem,  ex  quo  tamen  in 
«  aliquo  statu  orirentur  perturbationes,  prohiberet  saecularis 
«  princeps,  dummodo  judicium  de  doctrina  Ecclesiae  relin- 
«  queret,  et  ad  solum  finem  consulendi  interea  publicae 
«  tranquillitati  ac  prsepediendi  perturbationes,  prohibilio- 
«  nis  decretum  ederet.  Caeterum  piissimi  quique,  ac  suo  in 
«  religionem  studio  maxime  conspicui  principes,  non  tan- 
«  tum  quoad  libros  de  re  sacra  agentes,  suorumque  statuum 
«  quieti  nocuos,  sed  etiam  quoad  libros  profanos  politico 
«  suo  regimini  adversos,  hac  sua  praedicta  potestate  quan- 
«  doque  uti  noluerunt ;  sed  procurarunt  aRomano  Pontifice 
«  istiusmodi  libros  prohiberi.  De  quo  exempla  suppetunt, 
«  relationes  Boteri,  quas  Gallia  (de  quais  auctor  haud  amica 
«  dixerat)  Romae  proscribi  procuravit  :  item  relationes  An- 
«  tonii  Perez,  quae  procurante  Hispania,  indici  Romano  in- 
«  sertae  sunt  •  item  Scipionis  Maffei  fdbula  ordinis  equestris 
«  Constantinianij  qui  liber,  instante  Parmensi  Duce^  a  S. 
«  Congregatione  indicis  confixus  est.  » 

Propositio  V\  —  Ad  soecularem  principem  non  pertinet 
libros  de  religione  tractantes  j^roJiibere^  ex  eo  quod  sint 
contra  veram  religionem  aut  veram  morum  regulam,  — 
Etenim  prohibere  librum  quatenus  verae  religioni,  idest, 
verae  fidei  et  rectae  morum  regulae,  contrarium,  est  hoc  ipso 
pronuntiare  quaenam  sit  aut  non  sit  vera  religio,  seu  vera 
fidesetrecta  morum  regula  :  atqui,  ex  propositione  secunda, 
ejusmodi  judicium  ad  saecularem  principem  non  pertinet  : 
ergo  nec  ad  ipsum  pertinet  libros  prohibere,  ex  eo  capite 
quod  verae  religioni  adversentur.  «  Aliter  se  res  habet,  in- 
«  quit  Zaccaria,  quoad  libros  de  religione  ac  maleriis  eccle-^ 
«  siasticis  tractantes,  aut  in  quibus  (etsi  de  re  profana  po- 
«  tissimum  agantj  aliqua  interjecta  sunt  religionem  respi- 
«  cientia.  Horum  librorum  prohibitio,  quantum  ad  dogma 
«  religionemque  attinet,  nonnisi  ecclesiasticae  potestati  sub- 
«  jacet.  »  {Storia  j^olemica,  I.  2,  diss.  2,  cap.  2,  n.  4). 


PARS   TERTIA.  425 

Propositio  VP.  —  Librum  de  religione  aut  rebus  ecclesias- 
ticis  tractantem  prohilere  neguit  princeps  soecularis^  ex  eo 
guod  ferturlationes  in  societate  civili  excitet,  sieum  liirum 
Ecclesia  approlet.  —  Tunc  enim  iste  iiber  inter  eas  materias 
computandus  est^  quas  mixtas  supra  vocavimus.  Quatenus 
nempe  turbarum  ac  contenlionum  inter  |cives  occasio  est, 
socielatis  civilis  interesse  tangit,  et  laicae  potestati  subjacet : 
quatenus  vero  de  religione  disserit,  subest  auctoritati  eccle* 
siasticae.  Jam  vero,  ex  propositione  3,  in  materiis  mixtislai- 
calis  potestas  ecclesiasticae  est  subordinata,  eique  cedere  de- 
bet.  Ergo,  si  dictum  librum  Ecclesia  approbet,  etlicitam 
ejus  lectionem  fidelibus  declaret,  eum  prohibere  non  poterit 
laica  potestas,  sub  praetextu  quod  perturbationem  in  civili 
societate  excitet.  Antequam  autem  ecclesiastica  potestas  pro- 
nunliaverit,  poterit  saecularis  princeps,  librum  de  religione 
tractantem  prohibere,  ex  eo  capite  quod  turbas  excilet,dum- 
modo  judicium  de  doctrina  ecclesiasticae  potestati  relinquat^ 
et  paratus  sit  prohibitionem  retrahere,  si  ecclesia  permit- 
tendam,  in  ejusetiam  statibus,  lectionem  decreverit. 


§n. 


Quid  potestatis  circa  librorum  prohibitionem  et  impressionem  competat 
saeculari  principi,  quatenus  est  Ecclesiae  advocatus  seu  defensor. 

Officio  principis  de  jure  connexum  estofficium  et  praero- 
gativaadvocatiaeseudefensionis  erga  Ecclesiam.  Cum  nempe, 
ut  supra  diximus,  societates  civiles  Deus  in  terris  constituerit 
tanquam  medium  ad  finem  societatis  religiosae  proprium^ 
jus  habet  Ecciesia,  ut  supremi  civilium  societatum  rectores^ 
pro  posse  auxilientur,  in  prosequendo  dicto  religiosae  socie- 
tatisfine.  Tenentur  proinde  laici  principes,  vi  officii  sui, 
soecularis  brachii,  utdicitur,  auxilium  postulanti  Ecclesiae 
praestare.  Ad  id  etiam  tenetur  quilibet  catholicus  princeps 


426  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

quatenus  privatum  Ecclesiae  membrum  :  nam  et  ipse  est 
Ecclesiae  filius,  et  de  fidelium  Ecclesiae  subjectorum  numero. 
Porro  fideles  singuli  tenentur  in  commune  Ecclesiae  bonum 
aliquatenusconspirare,  et  postulanti  eidem  Ecclesiae,  pro  suo 
quisque  modo  auxiliari.  Tenebitur  ergo  (et  ipse  princeps  Ec- 
clesiam  juvare;  ad  quod  praestandum  ingens  penes  ipsum 
potestas  esse  solet.  Hinc  Episcopi  foranei  (Eveques  du  de- 
hors)  Reges  atque  Imperatores  catholici  merito  dici  possunt, 
et  revera  dicti  sunt.  Quod  quidem  advocatiae  seu  protectio- 
nisofficium  sibi  competere,  a  Constantino  Magno  usque  ad 
modernioratempora,  catholici  quique  principes  probe  intel- 
lexerunt. 

Atvero  ex  ipsis  nonnulli  hocce  suumadvocatiae  officium  in 
tyrannidem  mutantes,  Ecclesiamnon  protexerunt  sed  oppres- 
serunt.  Non  alio,  verbi  gratia,  quam  explendi  suum^ro/e^r- 
tom  officium  praetextu^  HenricusVIII  Magnam  Britanniam 
in  schisma  et  haeresim  misere  traxit. 

Certum  est,  et  per  se  patet,  principem  qui  invitae  ac  reni- 
tenti  Ecclesiae  aliquid  praetensi  officii  praestat,  non  protec- 
toris,  sed  oppressoris  personam  agere.  Hinc  tanquam  indu- 
bitatum  praesupponimus,  nihil  potestatis  saeculari  principi, 
protectoris  titulo,  competere,  nisi  in  quantum  ejusauxilium 
postulat,  aut  saltem  consentiens  recipitEcclesia.  Quibusprae- 
notatis,  sit. 

Propositio  P.  —  Ad  soecularem  princij^em^  qnatenns  Ec- 
clesioe  j^rotectorempertinet,  damnatosjam  db  Ecclesia  libros, 
etsi  d.e  religione  tractantes,  frohibere.  —  Etsi  enim  ad  ipsum 
non  spectet  de  rehgione  pronuntiare,  nec  proinde  librosde 
religione  tractantes  ex  propria  sua  auctoritate  prohibere,  ad 
-eum  tamen  pertinet  saecularis  brachii  auxilium  Ecclesiae  de- 
cretis  praestare,  ut  executionem  efficacius  sortiantur. 

Propositio  IP.  —  Si  quis  liier  manifeste  omnino  seuevi- 
denter  religioni  naturali^  vel  ionis  morihus  adversetur,  vel 
errores  renovet  jam  db  E cclesia  damnatos ^  eum  prohibere  fo- 
iest  scecularis  princepSj  quin  ecclesiasticum  judicium  exspec- 
tet.  —  In  hoc  enim  casu  merito  praesumitur  Ecclesia  con- 
sentire,  imo  et  optare,  ut  saecularis  princepsistiusmodi  libros 
statim  prohiJDcat.  Unde  tuncsaecularis  princeps,  tanquam  Ec- 


PARS    TERTIA.  427 

clesiaedefensorjbrachii  ssecularis  auxiliumpraeslat,et  tacitum 
quoddam  ac  permanens  Ecclesiae  mandatum  exequitur.  «  Si 
«  quisliber,  ait  Zaccaria,  damnatos  jam  ab  Ecclesia  errores 
«  a^erte  renovaret.  vel  doctrinam  propugnaret  catholico 
«  dogmati  manifeste  contrariam,  bene  posset  princeps,  non 
«  exspectato  EcclesiaejudiciO;,  eum  proscribere;  qua  agendi 
«  ratione,  praestareldumtaxatadjutricemEcclesisemanum,  et 
«  exequeretur  vel  prolata  jam  ecclesiastica  judicia,  vel 
«  certe  Ecclesiae  voluntatem,  quae  in  tali  casu  tutopraesumi 
«  posset.  Sed  notentur  adverbia  haec,  a^perte^  manifeste  ;jde- 
«  ficiente  enim  hac  circumstantia,  ecclesiasticam  prohibi- 
«  tionem  praeveniendo,  supremum  Ecclesiaejus  sibiprinceps 
«  saecularis  usurparet.  »  {Storia  pdlemicay  libro  2,dissert. 
«  2,  cap.  3,  n.  4.) 

pROPosiTio  IIP.  —  Librorum  censura^  qualem  exercuerunt 
Ludovicus  XIV  et  dlii  Gallioe  reges,  nisi  accesserit  legitimcB 
auctoritatis  ecclesiasticoe  consensus  et  ratihalitio,  de  se  fuit 
manifesta  jurium  EcclesicB  usurpatio.  —  Civilibusin  Gallia 
legibus  et  praxi  cautum  erat,  ne  iibri  possent  typis  mandari 
ac  venales  fieri,  nisi  prius  auctoritate  regia  examinati  et  ap- 
probati.  Cui  legi  subjacebant  non  profana  tantum  scripta, 
sed  et  quaelibetaliade  religione,  rebusque  sacris  et  ecclesias- 
ticis  tractantia,  exceptis  solis  ritualibus  libris,  et  Episcopo- 
lum  pastoralibus  instructionibus.  Equidem  ad  ejusmodi  exa- 
men  peragendum  judiciumque  proferendum  deputabantur 
viri  ecclesiastici.  Ast  a  rege  eligebantur  ac  nominabantur, 
nec  nisi  ex  regia  auctoritate  hoc  suum  officium  explebant. 
Qui  modus  censurae  quandonam  invehi  cosperit  (est  enim  a 
Gallia  paulo  antiquiori  alienus)  aliis  expendendum  relinqui- 
mus.  Quo  praenotato,  sic  positam  conclusionem  probamus  : 
1®  Quod  de  se,  id  est,  abstrahendo  alegitimse  auctoritatis 
ecclesiasticae  ratihabitione,  dictus  censurae  modus  manifesta 
fueritjurium  Ecclesiae  usurpatio,  e  superioribus  conclusio- 
nibus  aperte  sequitur.  Nequaquam  scilicet  adsaecularem 
principem  spectat  de  vera  religione^  id  est,  de  vera  fide  ac 
morum  regula  judicare  ;  item  ad  ipsum  non  pertinet  libros 
de  religione,  rebusque  sacris  et  ecclesiasticis  tractantes  pro- 
hibere,   ut  jam   probavimus.    Sunt  eae  solius  ecclesiasticae 


428  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

auctoritatis  parles.  Per  supradictam  vero  censuram  hasce 
partes  sibi  reges  Galliae  vindicabant ;  ergo,  nisi  id  fecerint 
ex  commissione  aliqua  auctoritatis  ecclesiasticae,  jus  Eccle- 
siae  invaserunt. 

2^  iEstimarunt  nonnulli  canonistse,  Episcopos  Gallise  suas^ 
in  hoc  partes  regi  delegasse  ;  ita  ut  approbationem  regiam 
libris  appositam  suam  facerent.  Proinde  libros  in  Gallia  cum 
regis  approbatione  editos ,  non  fuisse  contrarios  Ecclesise 
legibus,  quae  prohibent  ne  uUus  imprimatur  liber  absque 
licentiaOrdinarii,  incujus  dioecesi  impressio  peragitur.  Ni- 
mirum,  ob  dictam  tacitom  cujuslibet  Episcopi  delegationem, 
regiam  approbationem  vim  simul  habuisse  licentiae  ab  Ordi- 
nario  loci  concessae  ,  sicque  licite  a  fidelibus  legi  potuisse 
libros  sola  regia  approbatione  munitos. 

3^An  satis  fundata  sit  opinio  haec,  aliorumjudiciuni  sit. 
Mihi  haud  certa  videtur  praetensa  illa  Episcoporum  Galliae 
delegatio.  Equidem  hasce  partes  circa  librorum  impressio- 
nem  et  prohibitionem  sibi  usurpantibus  Galliae  regibus,  si- 
luerunt  Episcopi,  qui  tot  alias  usurpationes  iis  temporibus 
pati  cogebantur.  Atvero  a  silentio  ad  consensum  legitima 
non  est  illatio,  quando  silens  merito  timet  ne  sua  reclamatio 
majora  trahat  detrimenta. 

Praeterea  delegatio  illa^  qua  Episcopi  Galliae  totum  illud 
negotium  de  permittendis  vel  prohibendis  libris,  ac  proinde 
judicium  de  ipsa  religione,  rebusque  sacris  et  ecclesiasticis, 
regiae  potestat?  commisissent,  fuisset  procul  dubio  de  causu 
majoribus.  Constat  autem  ejusmodi  causas  omni  tempore 
Sedi  Apostolicae  reservatas  fuisse.  Unde  etiam  admissa  prae-* 
tensa  illa  delegationc,  probandum  remaneret  eam  non  fuisse 
invalidam  et  irritam. 

Tandem  quod  praefatam  regum  Galliae  agendi  rationem 
ratam  habueritSedes  Apostolica,  multo  minus  probari  posse 
videtur.  Esto  siluerit  Sedes  Apostolica  :  hoc  oeconomico  si- 
lentio  utiturin  multis,  quibusnequaquam  consentit,  proutin 
tractatu^^  Princijpiis  probavimus. 

Ulterius  quaestioni  non  immoramur,  cum  agatur  de  re 
mortua  ;  quae  faxit  Deus  ut  non  reviviscat  anquam  l 


PARS   TERTIA.  429 


CAPUT  III 


DE  LIBERTATE    TYPOGRAPHliE    QUID  GATHOUGIS  SENTIENDUM  SIT. 


Dicemus  1°  quotuplexdistingui  queat  lypographisBlibertas  : 
2"*  de  libertate  typographiae  relative  ad  censuram  ecclesias- 
ticam  :  3**  de  libertate  typographiae  relative  ad  censuram  po- 
testatis  laicae  seu  guberniorum  :  k"^  expendemus  varias  circa 
.typographise  libertatem  opiniones,  et  quid  catholicis  sentien- 
dum  sit  concludemus. 


§1 


Quotuplex  distinguatur  typographiae  libertas. 

L  Quid  sit  libertas  tyfograpMm  ?  Definiri  potest :  facultas 
libros  imprimendi  et  evulgandi,  absque  praevia  alicujus 
auctoritatisrevisioneetlicentia.Seubrevius  :  facultas  scripta 
edendi  absque  praevia  censura.  Censura  enini  vocari  solet 
scriptorum  examen,  in  ordine  ad  dandam  vel  denegandam 
licentiam  ea  imprimendi  et  in  publicum  edendi.  Unde  typo- 
graphiae  libertatem  excludit  obligatio  obtinendae  licentiae  ad 
imprimenda  scripta.  Stante  hac  obligatione^  non  adest  typo- 
graphiae  libertas  :  non  stante,  adest. 

II.  Distinguenda  estliiertastyjpograj^hicd  relative  adcen- 
suram  auctoritatis  ecclesiastic(B,  a  libertate  tyj^ogra^Um  re- 
lative  adcensuram  auctoritatislaicce  seu  civilis  guhernii.  — 
Sinempe  imprimi  possint  libri  absque  licentia  auctoritatis 
ecclesiasticae,  et  requiratur  licentia  civiiis  gubernii,  aderit 
libertas  typographiae   relative  ad  censuram  ecclesiasticam, 


430  TRACTATUS  DE  CURIAROMANA. 

non  autem  relative  ad  censuram  auctoritalis  civilis  ;  et  vice 
versa.  Si  autem  neutrius  auctoritatis  licentia  requiratur, 
aderit  typographiae  libertas  absoluta  seu.omnimoda. 

III.  Distinguenda  est  ti/pograpMcBUiertas  dejure,  a  liler' 
tate  ty:pogra^hi(B  de  facto.  —  Si  auctoritatis  civilis  imprimi 
libros  sinat  absque  licentia  sua,  adest^e  facto  libertas  typo- 
graphide  relativoad  censuram  civilem.  Si  auctoritatis  civilis 
non  sinat  libros  absque  sua  licentia  imprimi^  sed  jus  non 
habeat  ita  statuendi,  adest  ^e  y^^re  (quamvis  non  adsit  e?^ 
facto)  libertas  typographiae  relative  ac  censuram  aucloritatis 
civilis,  Item  si  Ecclesia  sineret  imprimi  libros  absque  sua 
licentia,  adesset  de  facto  libertas  typographiae  relative  ad 
censuram  ecclesiasticam.  Si  jus  non  haberet  Ecclesia  prohi- 
bendi  ne  libri  absque  ipsius  licentia  imprimantur,  adesset 
dejure  Ubertas  typographiae  relative  ad  auctoritatem  eccle- 
siasticam. 

Praemissae  distinctiones  per  se  patent :  et  tamen,  quia  ad 
eas  non  satis  attenderunt  moderni  quidam  scriptores  (etiam 
catholici)  erronea  et  absona  haud  pauca  circa  typographiae 
libertatem  protulerunt. 


§11. 


De  libertate  tygographiae  relative  adcensuram  ecclesiasticam. 


Propositio  I'. — Dejure  non  existit  nec  existere  potest  quoad 
BcclesicB  suMitos  lilertas  typographioe  relative  ad  censuram 
ecclesiasticam .  -  Idem  enim  est,  de  jure  existere  liberta- 
tem  typographiae  relative  ad  censuram  ecclesiasticam,  ac 
Ecclesiae  non  competere  jus  prohibendi  ne  absque  sua  li- 
centia  edantur  libri.  Nimirum  assertio  haec,  exstat  de  jure 
lilertas  ty^ographioe  relative  ad  censuram  ecclesiasticamj 
prorsus  aequivalet  isti  :  Ecclesia  jus  non  hdbet  prohilendi 
neabsque  ipsius  licentialiiri  imjprimantur .  Unde  si  revera 


PARS    TERTIA.  431 

Ecclesia  jus  istud  habeat,  et  nemo  possit  unquam  hoc  jus 
ei  adimere,  impossibile  erit  existere  ^e^^re  libertatem  typo- 
graphiae  relative  ad  censuram  ecclesiasticam. 

Jam  vero  dictum  jus  Ecclesiae  competere,  et  quidem  vi 
institutionis  divinae,  quae  a  nomine  mutari  potest,  supra 
(capite  1)  probavimus.  Ergo  rewevdi  de  jure  non  existit  nec 
existere  potest  apud  Ecclesiae  subditos,  id  est,  apud  chris- 
tianos,  libertas  typographiae  relative  ad  censuram  ecclesias- 
ticam. 

Propositio  IP.  —  J)e  facto  nonexistit  aj^ud  cTiristianos  li- 
iertas  typographi^  relative  ad  censuram  ecclesiasticam.  — 
Eo  sensu  de  facto  existeret  dicta  liberlas,  quod  Ecclesia,  li- 
cet  jus  habeat  librorum  impressionem  absque  praevia  sua 
licentia  prohibendi,  tamen  de  facto  ita  non  prohiberet,  sed 
sineret  imprimi  libros  absque  censura  et  licentia  ecclesias- 
tica.  Atqui  certum  est  e  contra  legibus  suis  Ecclesiam  prohi- 
buisse,  ne  libri  imprimerentur  absque  praevia  ecclesiastica 
censura  et  licentia  ;  ethodiedum  vigereejusmodileges,  infra 
probatur.  Ergo  neque  de  jure,  neque  de  facto  existit  libertas 
typographise  relative  ad  censuram  ecclesiasticam.  Ita  con- 
^\\.6Amxy^  quoad  christianos '^evi  Ecclesise  subditos  :  nam  infi- 
deles  Ecclesiae  legibus  non  constringuntur^ro^w^e;  sed  tan- 
tum  remote^  id  est,  eo  sensu  quod  teneantur  veram  religio- 
nem  amplecti,  sicque  fieri  Ecclesiae  subditi. 


§111. 


De  libertate  typographiee  relative  ad  censuram  auctoritatis  laicae  seu 

civilis  gubernii. 


Propositio  P.  —Datur  dejure  libertas  typographios,  rela- 

twe  adcensuram  cimlem,  ^uoad  libros  dereligione  reiusque^ 

:sacris  aut  eccUsiasticis  tractantes:  unde  censura  civilis;  si 

exstet  £uoad  ejusmodi  libros,  est  injusta,  utpote  jurivm 


•432  TRAGTATUS   DE  CURIA    ROMANA. 

^cclesioe  et  yo^pulorum  cJiristianorum  lcesiva.  —  Sequitur  ex 
praecedenti  capite,  ubi  probaviinus  laicae  potestati  non  com- 
petere  jus  hosce  libros  prohibendi.  Si  editos  prohibere  ne- 
queat,  a  forliori  neque  poterit  eorum  impressionem  impe- 
dire.  Ad  id  enim  requireretur  ut  possetjudicare  de  religione 
id  est,  de  vera  fide  et  morum  regula  :  porro  tale  judicium  ad 
Ecclesiam  exclusive  pertinet. 

Ohjicies.  —  Summum  sequi  potest  reipublicae  simul  et 
Ecclesise  detrimentum,  si  nequeat  saecularis  princeps  impe- 
dire  ne  imprimantur  scripta  impia,  religioni  reveiatae  ac 
etiam  naturali  ac  bonis  moribus  adversa. 

Bespondeo.  —  Non  sequetur  dictum  detrimentum,  si  exer- 
ceatur  censura  ecclesiastica,  et  ei  princeps  brachii  saecularis 
euxilium  praestet.  Non  dicimus  praeviae  censurae  subjiciendos 
non  esse  ejusmodi  libros  :  absit.  Sed  dicimus  hanc  censuram 
ab  ecclesiastica  auctoritate  exercendam  esse,  non  a  civili. 

Propositio  II*.  —  Quoad  scripta^  qu(B  religionis  interesse 
non  tangunt^  potestcivile  gulernium,  non  tantumjam  edita 
^rohihere,  sed  etiam  decernere^  ut  ahsque  ipsiuslicentia  non 
imprimantur.  —  Nam,  ex  dictis  sub  praecedenti  capite,  jus 
habet  saecularis  princeps  ea  omnia  arcendi,  quae  fini  socie- 
talis  civilis  proprio,  id  est,  publicae  tranquillitali  et  securi- 
tati,  noxia  forent.  Ergo  impedire  etiam  potest  neimpriman- 
tur  scripta  quae  factiones  politicas  excitarent,  aliave  damna 
societati  civili  et  constituto  gubernio  inferrent.  Ergo  et 
potest  decernere  ne  imprimantur  scripta  fsi  tamen  de  iis 
sint  quae  religionis  interesse  non  tangunt)  nisi  ea  prius  ipse 
viderit,  et  imprimendi  licentiam  concesserit.  Haec  civilium 
guberniorum  potestas  ex  jure  naturali  evidenter  deducitur. 
Quis,  verbi  gratia,  injustum  aut  tyrannicum  somniavit  nu- 
perum  gubernii  Galliae  decretum,  quo  prohibuit,  ne,  dum 
obsideretur  Sebastopolis,  epistolae  aliaeve  notitiae  de  rebus 
quae  ibidem  contigissent,  publici  juris  fierent,  ante  obtentam 
a  gubernio  licentiam  ?  Quia  nempe  hujusmodi  notitiarum 
publicatio  grave  publicae  rei  damnum  inferre  potuissent, 
juste  gubernium  praeviam  censuram  illam  decrevit.  Eadem 
autem  urget  ratio  quoad  scripta  omnia  quae  civili  societati 
nocere  possent. 


PARS  TERTIA.  433 

Nota.—  Ex  dictis  patet,  quomodo  sese  ad  invicem  habeant 
ambse  censurae,  ecclesiastica  nempe  et  civilis,  quando  simul 
in  eodem  regno  vigent.  Censurae  ecclesiasticse  subjici  debent 
scripta  omnia,  antequam  typis  mandentur.  Lex  enim  eccle- 
siastica  id  prsescribens  generalis  est,  et  nullum  scriptum  ex- 
cipit,  Cujus  ratio  est  quia,  ut  possit  auctoritas  ecclesiastica 
imprimendi  licentiam  denegare  scriptis  religioni  noxiis ;  de- 
bet  compertum  habere  qua^nam  ea  sint ;  id  autem  ut  discer- 
nat,  debent  omnia  ipsi  sul)jici.  Quod  si  reperiant  censores 
ocelesiaslici  nonnuUa  scripta  religionis  interesse  non  tangere^ 
declarabunt  se  impressioni  non  obstare,  et  scripta  haec  ad 
censuram  civilem  remittent.  Censura  autem  civilis  non  pro- 
nuntiabit  nisi  de  scriptis,  quae  censores  ecclesiastici  subju- 
risdictionem  suam  non  cadere  agnoverint. 

Propositio  IIP.  —  Si  quis  po^Uylus  supremam  'potestatem 
alicui  principi  conferat  sul  ea  conditione^  quod  neque  eccle- 
siastica  neque  civitis  potestas  idlaproevia  censura  libertatem 
typograpMa*' coercere  poterit ;  vel  si  hmc  conditio  i7i  constitu^ 
tione  fundamentali  alicujus  regni  reperiatur ;  dejure  talis 
conditio  pro  nulla  et  non  adjecta  hahendti  est^  utpote  de  se 
prava  et  injusta.  —  Etenim  neque  dictus  populus,  nequedicta 
fundanientalis  constitutio,  potuit  Ecclesiam  spoliare  jure  quod 
habet  a  Christo,  subditis  suis^  ubicumque  terrarum  existant, 
prohibendi,  ne  libros  absque  ipsius  licentia  imprimant.  Ergo 
conditio  haec,  in  quantum  ecclesiasticam  censuram  respicit, 
est  injusta,  ac  proinde  nulla  de  se  et  irrita.  Insuper  neque 
dictus  populus,  neque  dicta  fundamentalis  constitutio  impe- 
dire  potuit  quin  christianus  princeps,  hoc  ipso  quod  laicam 
potestatem  possideat,  jus  et  officium  habeat  saecuiaris  brachii 
auxilium  praestandi  Ecclesiae  legibus  et  decretis.  Ergo  non 
obstante  praefataconditione,  auxilium  ejusmodi  in  suo  regno 
praestare  poterit  censurae  ecclesiasticae. 

Tandem^  vi  juris  naturalis,  ille  qui  civili  societati  praesidet 
eamque  regit,  potest  et  tenetur  arcere  et  praecavere,  quae  fini 
ejusdem  civilis  societatis  noxia  forent.  Ergo  vi  juris  naturalis 
praepedire  potest  eorum  librorum  impressionem  qui  factiones 
aliave  detrimenta  inferrent.  Quod  si  ejusmodi  libri  simul  in- 
teresse  religionis  tangant,  et  sic  non  ad  ipsum  sed  ad  eccle- 


28 


434  TRAGTATUS    DE    GURIA    ROMANA. 

siasticam  auctoritatem  pertineat  eorum  impressionem  inter-^ 
dicere,  procurare  poterit  ut  per  istam  auctoritatem  eorum 
impressio  prohibeatur. 

Hinc,  sicut  in  matrimonio  et  aliis  contractibus^  adjectio 
alicujus  conditionis  turpis  pro  nulla  habetur  nec  vitiat  con- 
tractum,  ita  princeps  qui  supremam  auctoritatem  sub  dicta 
conditione  accepisset,  posset  eam  non  servare  ;  et  juramen- 
tum  de  ea  servanda,  si  forte  emissiset,  utpote  de  re  prava, 
eumnon  adstringeret.  Adnullum  enim  populum  pertinet  sive 
jus  nalurale,  sive  jus  quod  Ecclesise  suae  Christusxontulit, 
supprimere. 

Propositio  IV*.  —  Contingere  ]potest  ut  alicuU  existat  de 
facto  lihertas  typograj^hice^  tum  relative  ad  censuram  eccle- 
siasticam,  tum  relative  ad  censuram  civilem.  —  Tales  enim 
dari  possunt  in  aliquoregno  circumstantiae,  ut  tum  Ecclesia^ 
tum  etiam  saecularis  princeps  opportunum  existiment,  ad 
majora  detrimenta  vitanda,  dictum  jus  suum  non  exercere, 
et  librorum  impressionem  omnino  liberam  relinquere.  Si 
enim  in  aliquo  regno,  etsi  christianis  populis  constante,  ita 
erroneae  doctrinae passim  animos  invaserint,  ut  excitatum  inda 
fuerit  ingens  in  dictas  censuras  odium,  simulque  pravorum 
audacia  ac  potentia  ita  invaluerit,  ut  parati  sint  factionibus 
et  tumultibus  ejusmodi  censuris  obsistere^  aliave  id  genus 
oritura  mala  praevideantur,  contingere  poterit^  ut  Ecclesia  et 
gubernium  ab  exercendo  dicto  juresuo  prudenter  abstineant.. 
Licitum  quippe  est  minus  malum  permittere  ut  majus  prae- 
caveatur.  At  certe  talis  regni  stafus,  de  se  bonus  non  est,  sed 
pravus.  Et  a  dogmate  catholico  prorsus  aberraret^  quihuncce 
statum  tanquam  de  se  optimum  laudibus  extolleret.  Ad  Gal- 
liam  quod  attinet,  an  hodie  in  ea  vigere  desieritlexecclesias- 
tica  de  non  imprimendis  absque  praevia  licentia  libris,  ita  ut 
catholici  tuta  conscientia  possint  in  ea  regione  scripta  sua 
ederequin  ea  censurae  ecclesiasticae  subjecerint,  infra  expen- 
ditur. 


PARS   TERTIA.  435 


§iv. 


Recensentur  variae  circa  typographi^  libertatem  opiniones,  et  quid  ca- 
tholicis  sentiendum  sit  concluditur. 


Prima  opinio  eorum  est,  qui  praeviae  censurae  jus  dene- 
gant  tum  ecclesiasticae,  tumcivili  potestati.  Hi  nempetenent 
unicuique  homini  jus  competere  quselibet  scripta  sua  edendi, 
quin  uUa  in  terris  auctoritas  id  legitime  praepedire  valeat  ; 
unde  injustam  et  humano  generi  noxiam  contendunt  praeviae 
censurae  insLitutionem. 

Secunda  opinio  eorum  est,  qui  expendentes  quaestionem 
quoad  sola  gubernia  civilia,  non  autem  simul  quoad  aucto- 
ritatem  ecclesiasticam,  contendunt  a  civili  gubernio  absolute 
et  in  omni  casu  omnino  liberam  relinqui  debere  librorum 
impressionem. 

Tertia  opinio  eorum  est,  qui  pariter  quaestionem  expen- 
dentes  dumtaxat  quoad  gubernia,  supponunt  et  admittunt, 
olim  quidem  legitimam  et  opportunam  fuisse  praeviam  cen- 
suram  a  potestate  laica  exclusive  factam,  qualis,  verbi  gratia, 
viguit  in  Gallia  sub  Ludovico  XIV  et  aliis  regibus  ;  at  simul 
existimant,  ob  hodiernas  circumstantias,  noxiam  eam  fore  ; 
ta  ut  merito  catholici  eam  repellant,  et  typographiae  liber- 
.atem  anteponant. 

Quarta  opiniosic  exprimi  potest :  Ecclesia  jus  hodie  habet 
^t  semper  habuit  subditos  suos  in  conscienlia  el  sub  poenis 
ibique  terrarum  obligandi  ad  subjiciendos  censurae  eccle- 
^iasticae  libros,  antequam  eos  imprimant :  non  debent  ca- 
holici  agnoscere  in  civilibus  guberniis  jus  sibi  vindicandi 
^ensuram  librorum  qui  religionis  interesse  tangunt :  acde- 
)ent  agnoscere  eorum  jus  quoad  libros,  religionis  interesse 
lon  tangentes  ;  item  eorumjus  saecularis  brachii  auxilium 
^raestandi  censurae  ecclesiasticae  ;  item  jus,  ex  merito  prae- 
umpta  Ecclesiae  YoIunlate,praepediendi  impressionem  et  di- 


436  TRACTATUS  DE  CURTA  ROMANA. 

vulgationem  scriptorum,  quae  evidenler  bonis  moribus^  aut 
religioni  naturali  adversantur,  in  iis  regnis  ubi  gubernium, 
sive  merito  et  prudenter  ob  varias  circumslantias,  sive  im- 
merito,  saecularis  brachii  auxilium  censurse  ecclesiasticae 
non  prsestat. 

Quibus  opinionibus  sic  expositis,  quid  de  unaquoque  sen- 
tiendum  sit  sequentibus  propositionibus  determinatiir. 

Propositio  I*.  —  Opimo  primo  loco  exposita  erronea  estj 
UcclesicB  injuriosa,  et  ahsona.  — -Etenim,  ex  superius  proba- 
tis,  certum  est  Ecclesia^  competere  potestatem  subditis  suis 
prohibendi  ne  ullos  libros  absque  auctoritatis  ecclesiastica^ 
licentia  imprimant.  Ergo  eam  Ecclesiae  potestalem  negare 
erroneumest.  Est  insuper  Ecclesiaeinjuriosum  :  namEcclesia 
ejusmodi  potestatem  sibi  vindicavit,  ut  patet  ex  ipsius  hac 
de  re  legibus  :  unde  dicere  Ecclesiam  dicta  potestate  carere, 
idem  est  ac  dicere  eam  errasse  etinjuste  egisse.  Tandem 
GSt  omnino  absonum  :  cum  enim  libri  sint  cibus  animarum, 
propugnare  libertatem  libros  etiam  venenatos  edendi  et 
spargendi,  majorisinsipienliae  est  quam  sidiceretur,  iiberum 
cuique  esse  debere  venena  propinare  et  homicidia  patrare. 
Unde  ab  hocce  opinionis  monstro  catholicorum  quisque  ab- 
horrere  debet ;  prout  expresse  docuit  Gregorius  XVI,  (in 
Encyclica  mirari^  15  augusti  1832),  his  verbis  :  «  Huc 
«  spectat  deterrima  illa,  ac  nunquam  satis  execranda  et  de- 
t  testabilis  libertas  artis  librariae  ad  scripta  quaelibet  edenda 
€  in  vulgus,  quam  tanto  convicio  audent  nonnulli  efflagitare 
«  ac  promovere.  Pcrhorrescimus,  venerabiles  Fratres,  in- 
tt  tuentes  quibus  monstris  doctrinarum,  seu  potius  quibus 
«  errorum  portentis  obruamur,  quae  longe  ac  late  ubique 
«  disseminantur  ingenti  librorum  multitudine,  libellisque  et 
^  scriptis  mole  quidem  exiguis,  malitia  tamen  permagnis,  e 
«  quibus  maledictionem  egressam  illacrymamur  super  fa- 
«ciemterrae.  Sunt  tamen,  proh  dolor  !  qui  eo  impudentiae 
^  abripiuntur,  ut  asserant  pugnaciter,  hanc  errorum  coUu- 
«  vieni  inde  prorumpentem  satis  cumulate  compensari  ex 
«  libro  aliquo,  qui  in  hac  tanta  pravitatum  tempestate  ad  re- 
«  ligionem  ac  veritatem  propugnandam  edatur.  Nefas  pro* 
<r  fecto  est,  omnique  jure  improbatum  patrari  data  opera, 


PARS   TERTJA.  437 

€  malum  certum  ac  majus,  quia  spes  sit  inde  boni  aliquid 
«  habitum  iri.  Numquid  venena  libere  spargi  ac  publice 
«  vendi  comportarique,  imo  et  obbibi  debere  sanus  quis 
«  dixerit,  quod  remedii  quidpiam  habeatur,  quo  qui  utuntur^ 
«  eripi  eos  ex  interitu  identidemcontingat.  Verum  longe  alia 
«  fuit  Ecclesise  disciplina  in  excindenda  malorum  librorum 
«  peste,  vel  ab  Apostolorum  aetate  quos  legimus  grandem 
«  librorum  vim  publice  combussisse  (Act.  Apost.  19).  Satis 
«  sit  leges  in  Concilio  Lateranensi  V^  in  eam  rem  datas, 
«  perlegere;et  Constitutionem  quae  deinceps  a  Leone  X... 
«  fuit  edita,  neid  quodad  fidei  augmentum  ac  lonarum  ar- 
«  tium  fropagationem  salubriter  est  inventum,  in  contra" 
«  rium  convertatur^  ac  Cliristi  ftdelium  saluti  detrimentum 
<  pariat.  Id  quidem  et  Tridentinis  Patribus  maxime  curae 
«  fuit^  qui  remedium  tanto  huic  malo  adhibuere,  edito  salu- 
«  berrimo  decreto  de  indice  librorum,  quibus  impura  doc- 
«  trina  contineretur,  conficiendo.  Pugnandum  est  acriter^ 
«  inquit  Clemens  XIII  felicis  recordationis  praedecessor  nos- 
«  ter,  in  suis  de  noxiorum  librorum  proscriptioneencyclicis 
«  litteris,  pugnandum  estacriter^  guantum  res  ipsa  postulat, 
«  et  pro  viribus  totlibrorummortiferaexterminandaj^erni- 
€  cies  :  nunquam  enim  materia  subtrahetur  erroris^  nisi 
«  pravitatis  facinorosa  elementa  in  flammis  combusta  de- 
>  pereant.  Ex  hac  itaqueconstanti  omnium  aetatum  sollicilu- 
«  dine,  qua  semper  sancta  haec  Apostolica  Sedes  suspectos 
«  et  noxios  libros  damnare  etde  hominum  manibusextor- 
«  quere  enisa  est,  patet  luculentissime,  quantopere  falsa, 
«  temeraria,  eidemque  Apostolicae  Sediinjuriosaet  fecunda 
«  malorum  in  christiano  populo  ingentium  sit  illorum  doc- 
«  trina,  qui  nedum  censuram  librorum  veluti  gravem  nin^is 
«  onerosam  rejicmnt,  sed  eo  etiam  improbitatis  progrediun- 
«  tur,  ut  eam  praedicenta  recti  juris  principiis  abhorrere, 
«  jusque  illius  decernendae  habendaeque  audeant  Ecclesiae 
«  denegare.  » 

Propositio  IP.  —  Vera  non  est  opinio secundo  locoexposita. 
—  Etenim  opinio  illa  laicae  potestati  seu  saeculari  principi 
nullum  omnino  praeviae  censurae  jus  tribuit.  Porro,  ex  pro- 
batissupra,  capite  2,  etsiad  saecularemprincipem  non  spec- 


438  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

tet  prseviae  censurae  suae  subjicere  libros  religionis  interesse 
tangentes,  jus  tamen  illud  habet  quoad  libros  qui  religionem 
non  tangunt.  Id  nempe  postulat  commune  civilis  cuipraeest 
societatis  bonum.  Quis,verbi  gratia,  non  perspiciat,'summa 
induci  posse  societatis  civilis  discrimina,  si  imprimi  et  di- 
vulgari  permittatur,  quidquid  in  regio  consilio,  aut  ab  exer- 
cituum  ducibus,  propositum  et  statutum  fuerit  ? 

Praeterea  certum  est  civilis  gubernii  jus  etofficium  eccle- 
siasticae  censurae  saecularis  brachii  auxilium  praestandi.  Unde 
jure  suo  utitur  princeps  qui  lege  sua  prohibet,  ne  uUi  impri- 
manturlibri,  nisi  cum  praevia  ecclesiasticae  auctoritatis  licen- 
tia,  porro  hoc  etiam  jus  censurae  ecclesiasticae  auxiliandi, 
laicae  potestati  denegat  praefata  opinio.  Ergo  vera  non  est 
opinio  haec^  nec  iis  accensenda  quas  licite  valeant  catholici 
amplecti  ac  defendere. 

Quod  si  quis  sustineret  dumtaxat,  opportunum  non  esse 
in  aliquo  regno,  atlentis  peculiaribus  circumstantiis,  ut 
princeps  dicto  suo  jure  ibi  utatur,  id  licitam  opinandi  liber- 
tatem  non  excederet. 

Propositio  IIP.  —  Vem  non est  o^pinio  tertioloco  exposita. 
—  Supponit  enim  et  admittit  opinio  haec  de  se  legitimam 
esse  praeviam  censuram,  a  potestate  laica  exclusive  factam, 
qualis  viguit  in  Gallia  sud  Ludovico  XIV  aliisque  regibus. 
Ob  praesentes  antem  circumstantias,  censet  omittendam  eam 
esse,  et  relinquendam  omnimodam  imprimendi  libertatem. 
Id  porro  duplicem  errorem  involvit : 

1'*  Erroneum  estlaicae  potestati  jus  tribuere,  sibi  exclusive 
librorum  censuram  propria  auctoritate  vindicandi.  Cum 
enim  jus  illud  ad  Ecclesiam  pertineat,  et  quidem  exclusive 
quoad  libros  religionis  interesse  tangentes,  hoc  ipso  quo(J 
saecularis  princeps  dictam  censuram  sibi  soli  reservaret^ 
Ecclesiae  jura  usurparet,  et  illegitime  ageret.  Unde  rex  qui 
sibi  praeviam  librorum  censuram  exclusive  vindicaret,  excu- 
sari  ad  summum  posset  ex  praesumplo  consensu  et  tacita 
delegatione  auctoritatis  ecclesiasticae. 

2^  Dum  concludit  praefata  opinio,  hodie  in  Gallia  et  simili- 

jbus  regionibus  relinquendam  esse  omnimodam  imprimendi 

ibertalem^  id  ita  inlelligere  videtur,  ut  sublata  Qivilis  guber- 


PARS   TERTIA.  439 

xiii  censura,  possit  jam  quilibet  in  iis  regionibus,  absque 
tilla  ullius  auctoritatis  licentia  libros  licite  imprimere.  Porro 
id  etiam  erroneum  est.  Quanlumvis  enim  a  guberniis  per- 
mittatur  typographiae  libertas,  non  ideo  vigere  desinunt  Ec- 
clesiae  leges,  quibus  prohibentur  auctores,  editores  ac  typo- 
graphi,  ne  libros  edant  quin  prius  ab  ecclesiastica  auctori- 
tate  licentiam  obtinuerint.  Et  quamvis  in  ejusmodi  regioni- 
bus  laica  potestas  brachii  sui  auxilium  non  praestet  et  ad 
parendum  dicta3  prohibitioni  non  cogat,  non  ideo  prohibitio 
haec  desinit  obligare  sub  peccato,et  sub  poenis  ecclesiasticis. 
Propositio  IV\  —  Opmio  quarto  loco  exposita^  vera  est^ 
et  eam  catholicus  quisque  tenere  delet .  —  Etenim  opinio  illa 
his  assertis  constat : 

^;  1''  Ecclesia  jus  hodie  habet  et  semper  habuit  subditos  suos 
in  conscientia  et  sub  poenis  ubique  terrarum  obligandi  ad 
subjiciendos  censurce  ecclesiastica^  libros,  antequam  eos 
imprimant.  —  Porro  id  certum  est  et  omnino  tenendum,  ut 
conslat  ex  probatis  supra,  capite  1. 

S""  Non  debent  catholici  agnoscere  in  civilibus  guberniis 
jus  sibi  vindicandi  censuram  librorum,  qui  reUgionis  inte- 
resse  tangunt :  at  bene  possunt  et  debent  agnoscere  eorum 
jus  quoad  libros  religionis  interesse  non  tangentes  ;  itemque 
corum  jus  saecularis  brachii  auxilium  praestandi  censurae 
ecclesiasticae.  —  Porro  illius  eiiam  asserti  veritas  ex  dictis 
supra,  capite  2,  aperte  sequitur. 

3°  In  iis  regionibus,  in  quibus  laica  potestas  brachii  sui 
auxilium,  sive  merito  et  prudenter  ob  temporum  iniquita- 
tem,  sive  etiam  immerito,  ecclesiasticae  censurae  non  praestal, 
potest  saecuhris  princeps,  ex  legitime  praesumpta  Ecclesiae 
voluntate,  impressionem  impedire  eorum  scriptorum^  quae 
evidenter  bonis  moribus  et  rehgioni  naturali  adve-^santur.  — 
Equidem  ^x  propna  sua  auct o ritat e,  non  possel  saecularis 
princeps  ejusmodi  scripta,  utpote  quae  reUgionem  tangunt, 
I  prohibere,  aut  praeviam  censuram  quoad  ea  exercere  ;  si- 
quidem  id  ad  Ecclesiam  exclusive  pertinet.  At,  in  hypothesi 
quod  censura  ecclesiastica  brachU  saecularis  auxilium  in 
aliqua  regione  non  habeat,  a  perditis  viris  ibi  spargerentur 
dicti  Ubri,  nisi  obstaret  laica  potestas.  Merito  proinde  tunc 


440  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

praesumitur  Ecclesia  consenlire  et  oplare,  ut  a  saeculari  prin- 
cipe  tanta  pestis  coerceatur. 

Hoc  autem  restringimus  ad  libros  reiigioni  naturali  aut 
bonis  moribus  evidenter  adversantes.  Immerito  enim  Eccle- 
sia  praesumeretur  consentire,  ut  saecularisprincepsjudicaret 
de  controversiis  circa  religionem,  resque  sacras  et  ecclesias- 
ticas.  Id  enim  rei  catbolicae  magis  noxium  foret,  quam  qui- 
libet  pravi  libri.  Quod  si  contendat  saecularis  princeps  alios. 
etiam  pravos  libros  esse  praepediendos,  procuret  primum 
eos  ab  ecclesiastica  auctoritate  proscribi,  aut  censura  eccle- 
siastica  non  imprimendos  pronuntiari  ;  et  tunc  bene  poterit 
et  ipse  eosdem  proscribere,  ac  eorum  impressioni  obsistere. 

Ex  dictis  sub  praesenti  capite  facile  poterit  lector  colligere, 
an  et  qua  ex  parte  moderni  quidam  gallici  scriptores  circa 
lypograpliiae  libertatem  erraverint. 


CAPUT  IV. 


QUmUSNAM  ECCLESIASTICIS  PERSONIS  GOMPETAT  POTESTAS  LIBROS 
PROHIBENDI,   AG   GIRGA  EORUM  IMPRESSIONEM    LEGES   EDIGENDI. 


Dictum  estsuperioribus  capitibus  ecclesiasticae  auctoritati 
competere  potestatem  noxiorum  librorum  impressionem  ac 
lectionem  prohibendi.  At  non  diximus  quaenam  ecclesiasticae 
personae  hac  potestate  polleant.  Id  nunc  breviter  expenden- 
dum. 

Propositio  I*.  —  Dicta  potestate  destituuntur,  qui  fori 
externi  jurisdictionem  non  hdbent,  —  Nam  prohibere  ne 
liber  imprimatur  aut  legatur,  et  vi  talis  prohibitionis  hujus 
libri  impressionem  et  lectionem  illicitam  efflcere,  est  fori 
externi  jurisdictionem  exercere.  Proinde  qui  fori  externi 
jurisdictione  caret,  hoc  ipso  caret  et  polestate  librorum  im- 
pressionem  aut  lectionem  interdicendi. 


PARS    TERTIA.  444 

Propositio  II*.  ~  Dicta  fotestate  carent  parochi,  —  Ipsis 
enim  non  conipetit  fori  externi  jurisdictio. 

Propositio  IIP.  —  Bicta  potesiate  carent  Universitateset 
earuu  doctores.  Etenim  doctoratus  nequaquam  fori  externi 
jurisdictionem  confert,  nec  per  eum  quis  efficitur  in  Eccle- 
siapastor.  Hinc  erroneam  hac  in  re  Gersonis  doctrinam  sic 
reprehendit  Zaccaria  {Storiapolemica,  libro2,  dissert2,  cap. 
2,  n.  2)  :  «  Joannes  Gerson,  in  suo  de  Examinatione  doctri- 
«  nartm  tractditii,  plussequo  extollit  licentiarum  etdoctorum 
«  in  theologia  potestatem  ;  dum  ipsis  contendit  a  Sede  Apos- 
«  tolica  concessum,  ut  quocumque  inloco  legere,  disputaro, 
c  docere,  ac  pravos  lilros  prohibere  valeant ;  etsi  fatealur 
«  hanc  eorum  potestatem  immediatis  Episcopis  subjici,  et 
«  posse  ab  iisdem  juxta  ex  causa  impediri.  Facultas  enim, 
«  quam  a  Cancellario  recipiunt  dicti  laureati,  ad  summum 
«  aptos  eos  efficit,  ut  ab  Ecclesiae  pastoribus,  id  est,  Epis- 
«  copis,  in  librorum  aut  propositionum  exammatores  etcon- 
«  sultores  convenienter  eligantur  ac  deputenlur.  At  per  lau- 
«  ream  non  constituuntur  Pastores^  apud  quos  solos  residet 
«  auctorltativa  ^^pbuthentica  (ut cum  Gersone|loquamur) libro& 
«  damnandi  potestas.  » 

Propositio  IV\  —  Dictam  potestatem  proprie  non  compe- 
tere  Prodatis  regularibus  et  aliisjurisdictionem  fori  externi 
Tidbentilus^  si  non  sint  Bpiscopij  tradere  videntur  Zaccaria 
etalii.  —  <i^  Quando  dicimus  Ecclesiae  competere  librorum 
«  prohibitionem,  id  de  sola  illa  Ecclesiae  parte  intelligimus, 
«  cujus  proprium  est  officium  ac  veluti  innata  potestas  fide- 
«  lesgubernandi.  Ab  ista  vero  auctoritate  eos  omnes  exclu- 
«  dimus  qui  non  sunt  Episcopi ;  soli  siquidem  Episcopi  a  Spi- 
«  ritu  positi  sunt  regere  Ecclesiam  Dei,  Et  revera  ad  ipsos 
«  solos  ex  divina  institutione  pertinet  docere  tanquam  fidei 
«  judices  et  pascere.  Undequamvisdoceant  et  pascant  etiam 
«  parochi  et  alii,  id  tamen  non  aguntnisi  ex  auclorilate  ab 
«  Episcopis  recepta,  aut  ex  zelo,  et  sub  Episcoporum  direc- 
«  tione  acpotestate;  nunquam  autem  tanquamfideijudices. » 
(Zaccaria,  Storia ^polemica  delle  proiUzioni  de'  lihri,  libro  2, 

diss.  2,  cap.  4,  n.  1.) 

«   Superiores  quoque  religiosorum  libros  subditorum  suo- 


442  TRAGTATUS    DE    GURIA    ROMANA. 

«  rum  recensere  solent,  eosdemque  imprimendi  licenlias 
<c  imperliri ;  sed  hoc  unice  disciplinam  regularem  speclat.  » 
(Heimans,  de  Ecclesiastica  liirorum  in  Belgio  'prohiUtione^ 
pag.  3,  edit.  Bruxellis  1849.) 

Id  videtur  intelligendum  eo  sensu,  quod  dicti  Praelati,  qui 

non  sunt  Episcopi,  nequeant  de  libris  pronuntiare  tanquam 

judices  fidei.  Gaeterum  vere  obligaloriae  sunt  in  conscientia 

quoad  suos  subditos  ejusmodi  Praelatorum  prohibitiones,  de 

non  imprimendis  aut  legendis  libris. 

Propositio  V\  —  Dicta  fotestas  plenarie  et  universaliter 
residet  ^enes  Summum  Pontificem  et  ConciliacBCumenica.  — 
l^  cc  Haud  negari  potest,  inquil  Zaccaria  (loco  citato,  n.  3), 
<c  libros  prohibendi  potestatem  penes  Sunmium  Pontificem 
f  principaliter  residere.  Ipse  enim  Pastorum  Pastor^  Magis- 
«  trorum  Magister^  et  Episcoporum  Episcopus.  Ipsi  a  Christo 
<c  specialiter  commissum  quidquid  ad  sacrum  pascendi,  do- 
<i  cendi  et  Ecclesiam  gubernandi  ministerium  pertinet.  Cui 
«  ministerio  cum  sit  connexa  libros  prohibendi  potestas,  in 
«  ipso  prae  caeteris  potestas  haec  requiritur  ;  ut  nempe  a 
<c  grege  noxiapascua^  a  fidelibus  errores,  ab  Ecclesiaquam- 
«  libet  doctrinae  et  morum  pravitatem  arcere  valeat.  Et  de 
«  facto  hacce  potestate  Summi  Pontifices  omni  aetate  usi 
<c  sunt.  »  Idem  sic  breviter  exprimi  potest  :  quod  Romano 
Pontifici  competat  plena  potestas  universalem  Ecclesiam 
regendi,  pascendi  ac  gubernandi,  dogma  catholicum  est : 
ergo  et  penes  ipsum  plene  et  universaliter  residet  potestas 
ecclesiastica  circa  librorum  prohibitionem  et  impressicnem. 

2^  Item  Concilio  oecumenico  plene  et  universaliter  compe" 
tere  dictam  potestalem  per  se  patet;  cum  oecumenicum  non 
sit  Concilium  nisi  Summo  Pontifici  unitum,  et  potestas  haec 
in  Summo  Pontifice  resideat. 

Propositio  VP.  — Dicta^potestas  unicuique  Episcopo  quoad 
^uam  dioecesim  competit :  multoties  tamen  expedit  ut  ea  non 
utatur.  — Etenim  Episcopus  ordinariam  habet  in  dioecesi 
sua  fori  externi  jurisdictionem  ;  estque  judex  fidei,  non  qui- 
dem  infallibilis,  sed  quasi  in  prima  instantia  ;  atque  ipsi 
tanquam  vero  ac  proprie  dicto  Paslori  incumbit  noxia  quae- 
libetab  ovibus  sibi  commissis  arcere.  Porro  et  hoc  ipso  po- 


PARS   TERTIA.  443 

testatem  habet  librorum  noxiorum  lectionem  et  impressio- 
nem  prohibendi. 

Dicimus  autem  muUoties  ex^pedire  ut  ea  non  utatur.  De 
<juo  sic  Zaccaria  {Storiapolemica^  libro  2,  dissert.  2,  cap.  4, 
n.  1)  :  «  Librorum  prohibitiones  a  particularibus  Episcopis 
«  pronuntiata3.  duplex  secumtrahunt  inconveniens:  alterum 
«  est,  quodejusmodi  prohibitiones  extra  ipsorum  dioecesim 
«  vimnon  habeant:  alterum,  quod  eliam  in  ipsorum  dioecesi 
«  non  habeant  vim  plenam  et  absolutam.  Nimirum,  cum 
xc  Episcopi,  etsi  fidei  judices,  sint  tamen  fallibiles,  pronun- 
«  tiatse  ab  ipsis  ejusmodi  prohibitiones  contradictionibus  et 
«  litibus  facile  obnoxiae  sunt.  De  quo  nimis  multa  exempla, 
<  hisce  ultimis  etiam  temporibus,  exhibuit  Gallia ;  ubi  contra 
«  pastorales  Episcoporum  litteras,  Hbi  um  aliquem  proscri- 
«  bentes,  alia  atque  alia  scripta  edita  sunt,  quibus  evince- 
«  retur  injustam  fuisse  proscriptionem.  Quod  potissimum 
«  contingere  solet  quando  Episcopi  libros  prohibent  ob  pro- 
cc  positiones  damnatisjam  erroribus  affines,  sed  quae  adhuc 
«  in  universali  Ecclesia  tolerantur,  et  videntur  aliquatenus 
«  licite  sustineri  posse.  » 

Ex  iis  tamen  clarissimi  Zaccariae  verbis  perperam  collige- 
retur,  nunquam  aut  raro  expedire  ut  Episcopi  noxios  libros 
proscribant.  Imo  contrarium  tenendum  probat  Mandatum 
Leonis  XII  (26  martii  1825),  post  regulas  Indicis  positum, 
quo  Patriarchas,  Archiepiscopos  et  Episcopos  hortatur,  ut^ 
quia  j^rorsus  im/possilile  est  libros  omnes  noxios  incessanter 
frodeuntes  in  indicem  referre,  propria  auctoritate  illos  e 
manilus  fideliumevellere  studeant ,  at^. j^er  eosij^simet  fideles 
edoceantur^  qiiod  ^dbuli  genus  sili  salutare,  quod  noxium 
ac  mortiferum  duceredeleant. 

Quod  attinet  ad  prohibitionem  de  non  imprimendis  libris 
-absque  prsevia  licentia,  eam  hodie  pronuntiandam  non  ha- 
bent  Episcopi,  cum  sit  jam  universaU  lege  quoad  totam  Ec- 
clesiam  sancita. 

Propositio  VIP.  —  Dicta  potestas  particularilus  etiam 
jE;pisco]porum  Conciliis  competit,  —  Si  enim  competat  singulis 
Episcopis,  a  fortiori  compelit  iisdem  in  Concilio  adunatis. 
Ast  etiam  ab  ejusmodi  Conciliis  pronuntiatae  librorum  pro- 


444  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

hibitiones  duplici  supra  dicto  inconvenienti  obnoxise  sunt. 
«  Equidem  ipsorum  decreta  latius  vigebunt  quam  privali 
€  Episcopi.  Attamen,  nisi  ab  universali  Ecclesia  pro  regula 
«  recipiantur,  aut  a  Summo  Pontifice  confirmentur,  ab  aegre 
€  ferentibus  oppup-nari  polerunt,  nec  plenum  unquam  vi- 
€  gorem  habebunt...  Quod  multo  magis  applicandum  venit 
«  cleri  comitiis  (aux  assemUees  du  clerge)  quae  non  sunt 
€  Concilia  proprie  dicta.  Hinc  contra  comitia  anni  1700  quae- 
«  dam  edita  sunt,  quae  in  horum  comitiorum  honorem  ne- 
tc  quaquam  cesserunt.  Comitia  autem  anni  1660^  variasa  se 
«  pronuntiatas  prohibitiones  contra  Missale  in  linguam  gal- 
«  licama  doctore  sorbonico  du  Voisin  translatum,  postula- 
«  runt  (litteris  7  januarii  1661)  ab  Alexandro  VII  auctoritate 
«  Pontificia  roborari.  »  {Z<xccsina,  jStoria  polemicaj  Iibro2, 
diss.  2,  cap.  4,  n.  2.) 

Ast  temperanda   etiam  sunt  haec  Zaccariae  verba,  per  re- 
latumsuperiori  propositione  Mandatum  Leonis  XII, 


CAPUT  V, 


DE  INDICE  NOTIO  HISTORICA. 


Qu^sTio  P.  —  Quid  sit  Index,  —  1°  Indicis  nomine  pro- 
prie  intelligitur  liber,  Sedis  Apostolicae  auctoritate  editus 
cum  hac  inscriptione,  Index  librorum  prohiiitorum,  Voca- 
tur  index^  qm^iindicat  quinam  sint  libriprohibiti. 

2"*  Liber  iste,  quahs  hodie  Sedis  Apostolicae  auctoritate 
editus  viget,  duabuspartibus  constat :  prior complectiturleges 
seu  decreta^  quibus  prohibcntur  certae  quaedam  librorum 
specieSy  et  varia  circa  hbrorum  impressionemservanda  praes- 
cribuntur  :  posterior  est  cataloguslibrorum  nominatim  \}vo- 
bihitorum. 

3**  Sub  priori  parte  haec  occurrunt :  primo,decem  decreta,  quse 
inscribuntur,  r^^^Z^  Indicis^  sacrosanctcB  Synodi  Tridentine 


PARS    TERTIA.  /^45 

jussu  edit(B  :  secundo,  observationes  ad  regulam  quartam  et 
nonam^  Clementis  VIII  jussu  foctce  :  tertio,  olservationes 
adregulam  decimam.,  Alexandri  VIIjussu  addit(B  :  quarto, 
Instructio  Clementis  F7//;quinto,  Constitulio  Sollicita 
Benedicti  XIV:  sexto,  ejusdem  Benedicti  XIVjussu  edita 
Decreta  de  lihris  prohiditis  nec  in  indice  nominatim  ex^res- 
sis:  septimo,  m^^^^^^^^m  quoddam  Leonis  XII  :  octayo,  du- 
plex  monitum  Sacrse  Congregationis  Indicis. 

4*' Indicis  vocabulo  quandoque  designatur,  nonprsefatus 
liber,  sed  ipsa  Sacra  Congregatio  Cardinalium^  cui  commissa 
est  cura  noxioslibros  Summi  Pontificis  nomineet  auctoritate 
prohibendi,  et  dicto  iibrorum  prohibitorum  catalogo  adji- 
ciendi.  In  hoc  sensu  dicitur,  verbi  gratia,  librum  aliquem 
Decreto  Indicis  fuisse  confixum  ;  idest  a  praefata^Sacra  Con- 
gregatione  prohibitum  vel  proscriptum.  Ipsa  autem  Sacra 
Gongregatio  vocata  est  Indicis,  quia  initio  ipsi  commissa  est 
cura  dicti  libri  ordinandi  atque  edendi. 

5''  Gonfectisunt  etiam  particulares  in  ?aliquibus  provinciis 
ecclesiasticis  librorum  prohibitorum  indices.  Sed  ubi  sermo 
est  de  indice  simpb*citer  et  sine  addito,  intelligitur  Index 
Pontificius,  idest,  supradictus  liber  Sedis  Apostolicae  aucto- 
ritateeditus. 

Qu^sTio  IP.  —  Quid  circalibros  noxios  dispositum  fuerity 
abanno  1500  usque  ad  ConciliumTridentinum'^,  —  Proba- 
vimus  jani  supra  (capite  1,  propositione  5)  perpetuo  in  Ec- 
clesia  viguisse  praxim  noxios  libros  prohibendi  :  ad  quod 
patefaciendum  chronologice  documenta  adduximus  usque  ad 
initium  decimi  tertii  saeculi.Hic  nunc  abannolSOO  usquead 
Tridentinam  Synodum  cursim  subjicienda  visa  sunt  varia 
hac  dereecclesiastica  statuta,  ut  videat  lector^  quaenam  dis- 
ciplina  Indicis  confectioni  proximius  praecesserit. 

Anno  1501,  prohibuit  Alexander  VI  ne  scripta  uUa  im- 
primerentur  absque  praevia  Ordinarii  licentia.  Documentum 
illud  retulimus  supra  (capitel,  propositione6). 

Anno  1515,  idem  universali  decreto  prohibitumest,  in  ge- 
nerali  GonCilio  Lateranensi,  sess.  10,  sub  excommunicatione 
etaliispoenis  (vide  illud  decretum  supra,  capite  1,  propos.  6). 

Anno  1520,  Leo  X  Gonstitutione  sua  Exurge  Domine^  sub 


446  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

poenis  per  sacros  Canones  contra  haercticos  statutis,  univer^ 
sis  fidelibus  prohibuit,  ne  scripta  {etiam  frcBfatos  errores 
7ioncontinentia)abeodemMartino{Liithero  quomodoUhet  con^ 
dita  vel  edenda,  sen  eorum  aliqua^  tanquam  al  homine  or- 
thodox(B  fideiinimico^  atque  ideo  vehementer  suspecta^  etut 
ejus  memoria  omnino  deleatur  de  Christi  fidelium  consortio, 
legere^  adserere^  predicojre^  laudare^  imprimere,  pullicare^ 
sive  defendere  per  se  vel  alium^  seu  alioSj  directe  vel  indi- 
recte^  tacite  vel  expresse,  puUice  velocculte,  seu  in  domiius 
suis  sive  aliis  locis  puilicis  vel  jprivatis  tenere^  quoguomodo 
pnesumant :  quinimo  illa  comburant . 

Anno  1524,  Parlamentum  Parisiense  flammis  comburi 
jussit  Lutheri  scripta  et  a  Clemente  VII  obtinuit,  ut  in  BuUa 
CosncB  sequentis  anni,  cum  caeteris  haereticis  excommunica- 
rentur  Martinus  Lutherus,  lilrosque  ipsius  Martini  aut 
quorumvis  aliorum  ejusdem  sectce,  sine  auctoritate  nostra 
et  Sedis  ApostoliccB  quomodolibet  legentes^  autin  suis  domi^. 
bus  tenentes^  imprimentes  aut  quomodolibet  defendentes  ex 
quavis  causapublice  vel  occulte^  quovis  ingenio  velcolore. 

Anno  1528,  Concilium  Brugense,  decretis  3  et  k,  prohi- 
buit  sub  poena  carceris,  ne  libri  lutherana  haeresi  infecti 
imprimerentur,  atque  injunxit  ut  jam  impressi  intra  men- 
sem  locorum  Ordinariis  traderentur.  Item  decrevit  ne  vendi 
aut  emi  possent  libri  Sacrae  Scripturae  in  linguam  vernacu- 
lam  Iranslati,  nisi  prius  fuissent  ab  Ordinariis  recognitL 
(Vide  apud  Labbe^  tomo  14,  col.  426). 

Eodem  anno  1528,  Concilium  Parisiense  (quod  et  Senonense 
vocatur)  sub  excommunicatione  prohibuit,  ne  Lutheri  libros 
quisquam  detineret  :  item  sub  excommunicatione,  ne  impri- 
merentur  libri  sacri  aut  sanctorum  doctorum  de  fide  aut 
moribus  tractantes,  sine  Ordinariorum  licentia  :  item  sub 
excommunicatione  decrevit,  ut  libri  omncs  fidem  aut  mores 
concernentes,  a  viginli  annis  citra  impressi  et  postea  impri- 
mendi^  non  legerentur  absque  Ordinarii  examine  et  licentia. 
(Vide  apud  Labbe,  tomo  14,  col  442  et  477). 

Anno  1529,  Canluariense  Goncilium  severe  prohibuit  Lu- 
Iheranorum  libros,  quorum  indicem  seu  catalogum  contexuit 
(vide  apud  Zaccaria,  Storiapolemica^  L  1,  cpoca  4,  n.  6). 


PARS    TERTIA.  447 

Anno  1536,  a  Concilio  Coloniensi  districte  prohibitum  fuit, 

ne  uUi  imprimerentur  libri,  absque  praevia  Ordinariorumli- 

centia  (vide  apud  Zaccaria,  loco  citato,  n.  7). 

.  Circa  annum    1543,  Parisiis  ediderunt  theologi  sorbonici 

indicem  lilrorum   hcereticorum  {enpudZaccaria,  ibid.,  n,  8). 

Anno  1546,  similem  indicem  edidit  facultas  Lovaniensis 
(ibid.) 

Anno  1548,  item  pravorum  librorum  indicem  edidit  Joan- 
nes  Casa,  qui  tunc  Venetiis  nuntii  Apostolici  munere  funge- 
batur  (ibid.) 

Anno  1549,  Concilium  Coloniense  brevem  indicem  edidit 
auctorum^  quorum  icripta  sub  anathemate  prohibuit,  donec 
(sunt  Concilii  verba)  pleniori  catalogo  libros  contagiosos  in- 
dicaret  (apud  Labbe^  tomo  14,  coL  635). 

Anno  1550,  Julius  III  primus  Builae  GcemWomini  inseruit 
generalem  formulam,  qua  haereticorum  libri  sub  excommu- 
nicatione  prohibentur. 

Eodem  anno  publicavit  Facultas  Lovaniensis  novam  et 
adauctam  sui  indicis  editionem.  Atque  idem  praestitit  anno 
sequenti  Parisiensis  Facultas. 

.  Tandem  anno  1557,  Romae  confectus  est  primus  index^  Se- 
dis  Apostolicae  auctoritate  munitus.  Nimirum  Paulus  IV  ge- 
neralem  prohibitorum  librorum  indicem  Sacrae  Congrega- 
tioni  Inquisitionis  contexendum  commisit.  Editus  est  liber 
cum  hoc  titulo  :  Index  auctorum  et  liirorum^  qui  tanguam 
Ti(Bretici  aut  susjpecti  aut  ^erniciosi  ab  Officio  S.  Eoman<B 
Inquisitionis  rejprolantur  et  in  universa  christiana  repu- 
dlica  interdicuntur.  Mox  tamen  ab  eodem  Paulo  IV  index  ille 
suppressus  est ;  ita  ut  admodum  rara  sint  ejus  exemplaria 
(videapud  Zaccaria,  /Storia  polemica,  libro  1,  epoca5,  n.  10). 

Anno  1558,  jussit  praefatus  Paulus  IV  alium  concinnari 
copiosiorem  indicem  ;  qui  anno  sequenti  prodiit,  ita  inscrip- 
tus  :  Index  auctorum  et  Wbrorum^  quidb  Officio  sanctce  Ro- 
man(B  et  universalis  Inqiiisitionis  caveri  db  omnibus  et  sin- 
gulisin  universachristianarepublicamandatur^  suh  censmis 
contra  legentes  vel  tenentes  libros  j^rohibitos^  in  Bulla  qu(B 
lecta  est  in  Godna  Domini  expressis,  et  sub  aliis  poenis  in 
decreto  eimdemSacri  Officiicontentis. 


448  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

Cum  autem  plus  sequo  rigidus  in  nonnullis  hic  index  visus 
fuisset,  ejusdem  Pauli  IV  jussu  publicatum  est  anno  1561  a 
Cardinali  majori  inquisitore  monitum  sic  inscriptum  ;  Mode- 
ratio  indicis  Uirorumfrohihitorum,  Hocce  monito  concede- 
batur  ;  «  1°  ut  tollerentur  ex  indice  libri  qui  nuUa  alia  ratione 
«  prohibiti  sunt,  nisi  quia  ab  impresscribus  suspectis  ema- 
«  narunt :  2°  versiones  catholicorum  doctorum  tolerentur 
«  factae  ab  hsereticis,  dummodo  tollerentur  hsereses  :  S*"  libri 
«  catholicorum,  non  alia  ratione  prohibiti,  nisi  quia  praefa- 
«  tiones,  summulas  et  scholia  habent  haereticorum,  purgati 
«  tolerenlur.  »  (Apud  Zaccaria,  loco  citato,  n.  12). 

Ex  dictis  patet  jam  anle  Tridenlinam  Synodum  exstitisse 
indicem  quoad  universalem  Ecclesiam  oWigatorium. 

Qu^sTio  IIP.  —  Quidin  Concilio  Tridentino  jperactum  sit. 
—  Magis  in  dies  grassante  pravorum  librorum  peste,  oppor- 
lunum  remedium  existimarunt  Tridcntini  Patres,  si  novus 
index  ab  ipsomet  Concilio  conficeretur.  Sed  obstabat,  quod 
jam  ejusmodi  indicemedidisset  Summus  Pontifex;  eas  autem 
causas  quibus  manum  semel  apposuerit  Sedes  Apostolica, 
nulli  fas  sit,  ac  ne  ipsi  etiam  generali  Concilio^  propria  auc- 
toritate^  seu  absque  ipsiusmet  Sedis  Apostolicae  assensu^  ite- 
rum  tractare  ac  definire.  Sublata  est  difficultas  a  Paulo  IV, 
qui  per  litteras  in  forma  Brevis  Patres  Concilii  ipse  adhorta- 
tus  est,  ut  manum  huic  operi  admoverent. 

Quapropter  ad  conficiendum  indicem  depulati  sunt  a  Con- 
cilio  decem  et  octo  Patres,  quibus  liceret  theologos  sibi  ad- 
jungere,  quorum  opera  uterentur. 

Opus  absolverunt  dicti  18  Patressub  finem  anni  1563.  Sed 
cum  tunc  Tridentini  Patres  vehementer  optarent  Concilio 
finem  imponi,  (prout  revera  die  4  decembris  ejusdem  anni 
impositus  est),  defuit  tempus  ad  indicemillum  conciliariter 
approbandum,  conficiendumque  decretum  quo  universahter 
obligatorius  edicerelur.  Igitur,  sessione  23  et  ullima,  statuG'^' 
runt  Tridentini  Patres  in  hunc  modum  :  «  Sacrosancla  Syno-^ 
tf  dus,  in  secunda  sessione...,  deleclis  quibusdam  Patribus, 
«  commisit,  ut  de  variis  censuris  ac  libris  velsuspectis  vel 
«  perniciosis  quid  facto  opus  esset  considerarent,  alque  ad 
«  ipsam  sanctam  Synodum  referrent  :  audiens  nunc,  huic 


PARSTERTIA.  449 

«  operi  ab  eis  exlremam  manum  impositam  esse,  nec  tamen^ 
«  ob  librorum  varietatem  et  multitudinem,  possit  distincte 
«  et  commode  a  sancta  Synodo  dijudicari,  praecipit  ut,  quid- 
«  quid  ab  illis  praestitum  est,  Sanctissimo  Romano  Pontifici 
«  exhibeatur,  ut  ejus  judicio  atque  aucloritate  terminetur  et 
4c  evulgetur.  » 

Qu^STio  IV\  —  Quid post  Trideniinam  Synodum  a  Pio  IV 
jperactum  sit  ?  —  Indicem  a  supradictis  18  Tridenlinis  Patri- 
bus  confectum,  ad  trutinam  revocavit  Pius  IV,  eum  denuo 
doctorum  virorum  examini  subjiciens,  et  per  seipsum  ipse- 
met  recognoscens.  Ac  tandemeum,  Constitutione  i)ommia 
gregiSy  24  martii  1564,  confirmavit.  Editus  est  cum  hac  ins- 
criptione :  Index  librorum  prohihitorum^  cum  reguUs  con- 
fectis  per  Patres  a  Tridentina  Synodo  delectos^  auctoritate 
Sanctissimi  D.  iV.  Pii  IV  Pontificis  Maximi  com^prolatus. 
Initio  hujus  indicis,  post  dictam  Pii  IV  constitutionem,  in- 
serta  est  prsefatio  quaedam  Franscisci  Forerii,  ex  ordine  do- 
minicanorum,  qui  secretarium  egerat  commissionis  18  Pa- 
trum  a  Synodo  Tridentina  deputatorum .  Quam  praefa- 
tionem  refert  Zaccaria  (Storia  polemica^  libro  1,  epoca  6^ 
n.  3). 

Post  ejusmodi  praefationem  proxime  sequebantur  decem 
regul(B  quales  in  modernis  etiam  editionibus  habemus.  Istae 
autem  regulae  sunt  illae  ipsae,  quae  in  Conciiio  Tridentino  a 
supradictis  18  delectis  Patribus  confectae  fuerant ;  prout  in 
memorata  praefatione  testatur  Forerms  his  verbis  :  Subjec- 
tas  regulas  componendas  judicarunt. 

Qu^sTio  V\  —  Quomodo  a  sancto  Pio  V  {et  nonaSixto  V 
ut  multi  falso  asseruere)  fvimum  instituta  sit  Sacra  Con- 
\gregatio  Indicis.  —  Asserunt  Spondanus,  Cardinalis  de 
Luca^  Plettenberg,  Vanespen,  et  alii  communiter,  Sacrae 
Congregationis  Indicis  auctorem  fuisse  Sixtum  V  :  at  minus 
recle.  Hodie  siquidem  comperta  res  est,  institutam  eam  fuisse 
a  sancto  Pio  V,  proximo  post  Pium  IV  Summo  Pontifice. 
Nimirum  illa  ipsa  commissio  quam  Pius  IV  ad  absolvendum 
jindicem  depulaverat,  post  ejusdem  indicis  publicationem 
Inon  fuit  exstincta  ;  sed  Pii  V  auctoritate  transiit  in  Sacram 
longregationem  Indicis,  cujus  officium  esset  Hbros  qui  in 


99 


430  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

posteruni  prohibendi  essent  decretis  suis  configere,  et  prohi- 
bitorum  scriptorum  catalogo  adjicere.  Id  teslatur  domini« 
canus  Libelli,  qui  sub  Alexandro  VII  dictae  S.  Congregationi 
Indicis  fuit  asecretis  :  «  Hanc  postea  deputationem,  inquit, 
<  in  Indicis  Congregationem  Pius  V  erexit,  secretario  eidem 
«  adsignatoAntonioPossio  ;  adquodmunus  deinceps  Summi 
€  Pontifices  viros  ex  ordine  Pra^diratorum  adsumpserunt.  » 
(Apud  Zaccaria,  Storia  folemica^  libro  1,  epoca  6,  n.  4). 
Item  ex  certis  testimoniis  noscuntur  nomina  secretariorum 
Sacrae  Congregationis  Indicis,  ante  Sixtum  V.  (Vide  apud 
Zaccaria,  lococitato). 

Qu^sTio  VP.  —  Quid  circa  Indicem  perachm  sit  a  Sixto 
V  et  Clemente  VIII  ?  —  Sacra^  Congregationis  Indicis  fa- 
cultatesadauxit  Sixtus  V.  Insuper  ejusdem  Pontificis  jussu, 
anno  1590,  novus  index  confeclus  est,  sed  nunquam  publi- 
catus.  (Vide  apud  Zaccaria,  Storia  poJemicay  1.1,  epoca  6, 
n.  11).  Et  huic  indici,  ejusdem  Sixli  V  jussu,  insertum 
fuerat  primum  volumen  Controversiarum  Beliarmini  (vide 
ibidem,  n.  12). 

Negotium  illud  novi  conficiendi  indicis  ad  optatum  finem 
perductum  est  sub  ClementeVIII  ;  qui,  Conslitutione  xSi^z^^ro- 
sanctum  fidei  catholic(B  depositum^  17  octobris  1596,  novum 
illum  indicem  approbavit  et  confirmavit.  Praefixa  erat 
inscriptio  haec :  Index  lihrorum  froJiibitorum ^  cum  reguli^ 
confectis  per  Patres  a  Trideniina  Synodo  delectos^  auctori-- 
tate  Pii  IV  primum  editus,  postea  vero  a  Sixto  V  auctuSy 
et  nuncdemum  S.  D.  N>  Clementis  Pap(B  VIII  jussu  reco- 
gnitus  et  puilicatus  :  instructione  adjecta  de  exequendce 
prohibitioniSj  deque  sincere  emendandi  et  imprimendi  lihros 
ratione.  Initio  hujus  indicis  occurrebant,  Constitutio  Pii  IV, 
praefatio  Ferrerii,  decem  regulae  Indicis,  observationes  in 
quarlam  et  nonam  regulam,  necnon  in  talmud  aliosque  he- 
brseorum  libros,  et  in  librum  Joannis  Bodini,  et  tandem 
instructio  in  ipso  titulo  memorata.  cVide  apud  Zaccariam, 
Storia  polemica^  libro  1,  epoca  6). 

Qu^sTio  VI P.  —  Quid  ah  Urhano  VIII  dispositum  ?  — 
Quoad  auctores  degentes  in  statu  Pontificio,  qui  libros  suos 
alibi  imprimi  procurabant,  editum  cst  a  Sacra  Congrega- 


PARS    TERTIA.  451 

tione  Inquisitionis,  18  septembris  1623,  decretum  sequens, 
Urbani  VIII  auctoritate  confirmatum  : 

€  Sanctissimus  Dominus  noster,  pro  debito  sui  pasloralis 
«  officii  corrigere  volens  abusus  nonnuUorum,  in  statu  Sedi 
«  Apostolicae  mediate  vel  immediate  subjecto  existentium, 
«  qui  librosa  se  compositos  extra  praefatum  statum,  absque 
«  uUaOrdinariorum  et  inquisitorum  loci  ubi  degunt  appro- 
«  batione,  imprimendos  transmitlunt ;  statuit  et  decrevit, 
«  ut  in  posterum  nemo  in  statu  praedicto  degens,  cujusvis 
«  conditionis,  gradus,  ordinis  et  dignitatis  existat,  libros  de 
«  quavis  materia  tractantes,  et  ubicumque  compositos, 
«  audeat  alio  deferre  vel  mittere  imprimendos,  sine  expressa 
«  in  scriptis  adprobatione  IUustrissimi  et  Reverendissimi 
«  Domini  Caidinalis,  Sanctissimi  Domini  Nostri  Vicarii,  et 
«  Magistri  Sacri  Palatii,  si  in  Urbe  ;  si  vero  extra  Urbem 
«  existant,  sine  ordinarii  et  inquisitoris  loci  iilius,  sive  ab 
«  iis  deputatorum,  facultate  et  licentia,  operi  praefigenda. 
«  Libros  autem,  quos  contra  praesentis  decreti  tenorem 
«  imprimi  contigerit,  praeter  aliaspoenas  arbitrio  Suae  Sanc- 
«  titatis  infligendas,  absque  alia  declaratione  ex  nunc  pro- 
«  hibet  et  pro  expresse  prohibitis  haberi  vult  et  mandat. 
«  Contrariis  quibuscumque  non  obstantibus...  » 

Item  sub  Urbano  VIII,  anno  1632,  prodiit  prima  indicis 
edilio  sub  uno  solo  alphabetico  ordine  digesta,  cura  ac  la- 
bore  FrancisciMagdaleniCapiferri,  exordinePra^dicatorum. 
Priores  enim  indices  libros  in  tres  classes  divisos  exhibe- 
bant  (vide  apud  Zaccaria,  /Sfioria  polemica,  1.  1,  epoca  6, 
n.  22). 

QujESTio  VIIP.  —Quid  ab  Alexandro  VII circa  Indicem 
fuerit  dispositum.  —  Jussu  dicti  Pontificis  facta  est,  anno 
1664,  nova  indicis  editio  ;  cui  Sacrae  Congregationis  Indicis 
secretarius  Lilellus  catalogum  adnexuit  Cardinalium  et  con- 
sultorum  praefatae  Congregationis,  a  primaipsius  fundatione 
usque  ad  diclumannum  1664. 

Anno  sequenti,  iterum  editus,  detracto  praedicto  catalogo, 
librorum  prohibitorum  index,  curante   Vincentio  Fano,  qui 
Libello  successerat. 
Anno  1666,  damnata  est  ab  Alexandro  VII  propositio  se- 


452  TRACTATUS  DE  CURIAROMANA. 

quens,  quam  nonnulli  sustinebant  :  Liiri  prohiliti  donec 
exfurgentur  possunt  retineri  usquedum  adhihita  diligentia 
corrigantur  (45*  inter  propositiones  damnatas  18  martii 
1666). 

QuiESTio  IX*.  —  Quid  a  Benedicto  XIV  peractumsit  ?  — 
Edidit  laudatus  Pontifex,  anno  1753,  celebrem  suam  Consti- 
tutionem  Sollicita^  qua  peragendae  librorum  censura3  nor- 
mam  praescripsit. 

Anno  1757,  3  julii,  editum  est  Sacrse  Congregationis  In- 
dicis  decretum,  quo  facultas  datur  Sacrae  Scripturse  vulga- 
res  versiones  legendi,  dummodo  versiones  illae,  vel  appro- 
batai  fuerint  a  Sede  Apostolica,  vel  editse  sint  cum  catholi- 
corum  auctorumannotationibus. 

Anno  1758,  prodiit  novus  index,  sic  inscriptus  :  Index  li- 
Irorum  prohiUtorum^  Sanctissimi  D.  N^  Benedicti  XI  V^ 
Pontificis  Maximi  jussu  recognitus  atque  editus.  In  modo 
eum  concinnandi  adhibita  est  melior  forma,  quae  a  praece- 
dentium  methodo  nonnihil  discrepat^  et  quae  postea  semper 
servata  est. 

Qu^sTio  X\  —  Quid  circa  Indicem  peractum  sit^  a  tem- 
fore  Benedicti  XIV  ad  hodiernum  usgue  diem  ?  —  Sub  Pio 
VI  confectus  quidem  fuerat  novus  index  ;  at  publicatus  non 
estantePium  VII.  Hujus  autem  Ponlificisjussu  publicataest 
nova  editio,  sic  inscripta  :  Index  lihrorum  j^rohihitorum,  S. 
D.  N.  Pii  VI  Pontificis  jussu  editus^  et  suh  Pio  VII  ad  an- 
num  usque  1806  continuatus.  Altera  sub  Pio  VII  prodiit  edi- 
tio  anno  1819. 

Sub  Gregorio  XVI  duplex  item  prodiit  indicis  editio,  ni- 
mirum,  annis  1835  et  1841. 

Recentes  autem  ejusmodi  editiones  nihil  aliud  sunt  quam 
reproductiones  indicis  Benedicti  XIV,  cum  accessione  libro- 
rumnoviter  proscriptorum,  qui  suis  respective  locis  inserun- 
tur. 


\  1 


i 


PARS    TERTIA.  453 


CAPUT  VI 


QUAM  VIM  OBLIGANDI    HABEAT  PRIOR  PARS  INDICIS,  QU^  SGILICET 
LIBRORUM    NOMINATIM  PROHIBITORUM  GATALOGO  PR^MITTITUR. 


Vocamushic  priorem partem  indicisvaria  illa  decreta  quae 
in  indice,  ante  catalogum  librorum  nominatim  prohibitorum 
reperiuntur.  Inter  ejusmodi  leges  seu  decreta,  primum  et 
praecipuum  locum  obtinent  decem  regulce^  quae  a  nonnullis 
Tridentinse  Synodi  Patribus  confectae,  a  Pio  Papa  IV  post- 
modum  editae  sunt.  Hisce  decem  regulis,  quae  Tridentino^ 
vocari  solent,  accesseruntsubsequentium  Pontificum  aucto- 
ritate,  nonnuUae  aliae  praescriptiones,  prout  initio  superioris 
capitis  enarravimus.  De  ejusmodi  decretis  hic  expendendum 
venit  anlegis  universalis  vim  habeant,  et  an  libri,  qui  in  eis 
prohiberi  dicuntur,  sint  revera  inter  prohibitos  computandi, 
antequam  nominatim  in  indicem  relati  fuerint. 

Propositio  P.  —  Decem  Indicis  regulce  rationem  habent 
legum  universalium  ex  Pontificis  auctoritate.  —  Ita  tenen- 
dum  est,  si  earum  observantia  Pontificiis  Constitutionibus 
praescripta  sit,  et  ejusmodi  Pontificiae  Constitutiones  sint 
leges  universales  :  atqui. 

I.  Decem  regularum  Indicis  dbsermntiam  prcBScrijiserunt 
varioe  Summorum  Pontificum  Constituliones.  —  l""  Sic  ha- 
betur  Constitutione  PiilV  Dominici  gregis,  24  martii  1564  : 
«  Ipsum  indicem,  una  cum  regulis  ei  praepositis,  auctoritate 
<  Apostolica  tenore  praesentium  approbamus,  imprimiqueac 
«  divulgari,  et  ab  omnibus  universitatibus  catholicis  ac  qui  - 
€  buscumquealiis  ubique  suscipi,  easque  regulas  observari 
«  mandamus  ac  decernimus.  Inhibentes  omnibus  ac  singu- 
«  lis...  ne  quis  contra  earum  regularum  praescriptum,  aut 
«  ipsius    prohibitionem  Indicis  libros  ullos  legerehaberev 
«   audeat.  » 


454  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

2°  In  Constitutione  Sacrosanctum  Clementis  VIII,  17  oc- 
tobris  1595,  enarrat  primum  Ponlifex  quid  a  Tridentina  Sy- 
nodo,  et  Pio  IV  peractum  sit :  «  Sacra  Tridentina  Synodus, 
((  inquit,  pestilentem  noxiorum  librorum  copiam  quae  plus 
«  nimio  excreverat  coercere  atque  auferre  cupiens,  primum 
«  quidem  doclissimos  aliquot  viros  delegit,  qui  de  tota  ea 
<f  re  eognoscerent  et  deliberarent,  deinde  vero,  cum  ii  in 
«  negotio  non  parum  progressi  essent,  justis  de  causis  ea- 
«  dem  Synodus  permota,  ad  ipsam  Apostolicam  Sedem  in- 
«  tegramrem  deferenrlamstatuit.  Itaquefelicisrecordationis 
c  Pius  Papa  IV  praedecessor  noster,  qui  tunc  ad  Ecclesise 
«  gubernacula  sedebat,  Prselatis  quibusdam  doctrina  et  pru- 
«  dentia  prsestantibus  adhibitis,  indicem  librorum  prohibi- 
«  torum,  et  regulas  quasdam,  per  suas  litteras  in  forma 
«  Brevis  promulgavit...  » 

Postea  idem  Clemens  VIII  dictum  indicem  et  regulas 
Pii  IV,  cumadjectis  a  seprae3criptionibus,|observari  praecipit 
in  hunc  modum  :  «  Nos  tam  eamdem  Pii  praedecessoris 
«  Constitutionem,  et  indicemac  regulas,  quam  haec  ipsa  illis 
«  addita  prout  inferius  descripta  sunt  omnia  et  singula,  auc- 
«  toritate  Apostolica,  tenore  praesentium  approbamus..,  at- 
«  que  ab  omnibus,  tam  Universitalibus  quam  singularibus 
«  personis  ubique  locorum  existentibus,  sub  eisdem  poenis 
c  in  dicta  Pii  Constitutione  contentis  observari  praecipimus 
<  et  mandamus. . .  Non  obstantibus...  consuetudinibus... ; 
«  quibus  omnibus  etsingulis,  etiamsi  pro  illorum  sufficienti 
c  derogatione  de  illis...  specifica  et  ad  verbum  insertamen- 
«  tio  habenda  esset...,  specialiter  et  expresse  deroga- 
c  mus.  » 

In  Constitutione  Speculatores^  5  martii  1664,  qua  novam 
et  novae  formae  indicis  editionem  publicavit  Alexander  VII, 
sicdecernitur  :  «  Composito  indice  generali  hujusmodi,  cui 
«  etiam  regulae  indicis  Tridentini,  cum  observationibus  et  ^ 
«  instructionememoratoindici  Clementino  adjectis,appositae 
«  fuerunt,  Nos...  eumdem  indicem...,  cum  omnibus  et  sin- 
c  gulis  in  eo  contentis,  auctoritate  Apostolica  lenore  praesen- 
c  tium  confirmamus  et  approbamus,  ac  ab  omnibus  tam 
'«  uuiversalibus  quam  singularibus  personis,  ubicumque  lo- 


PARS    TERTIA.  455 

«  corum  existentibus,  inviolabililer  et  inconcusse  observari 
<  mandamus  et  prsecipimus,  sub  poenis...  » 

4°  In  Constitutione  Qucb  ad  cathoUccB,  23  decembris  1757, 
Benedicti  XIV  :  «  Crescente  autem  in  dies  exitiosa  ipsorum 
«  segete  et  copia,  renovari  identidem  atque  augeri  oportuit 
«  indices  ipsos.  Quorum  primum  quidem  publica  Ecclesia^ 
«  auctoritate  a  sapientissimis  Tridentinae  Synodi  Patribus 
«  dispositum,  felicis  recordationis  Pius  Papa  IV  praedecessor 
tc  noster  optimis  regulis  communitum  perfecit,  atque  Apos- 
«  tolica  auctoritate  vulgavit.  Deinde  vero  Clemens  Papa  VIII 
«  itidempraedecessor  nosterlibrorum  numero  auctum.  atque 
«  nonnuUis  in  antedictas  regulas  observationibus  illustratum 
«  nova  luce  donavit.  Alexander  denique  Papa  VII,  pariter 
«  praedecessor  noster,  diversa  a  prioribus  methodo  ordina- 
^  tum,  atque  in  varias  partes  tributum  hujusmodi  indicem 
«  suo  nomine  edi  voluit  ac  promulgari.   » 

Enarrat  postea  BenedictusXIV  ^suo  etiam  jussu  concin- 
natum  fuisse  novum  indicem,  de  quo  sic  decernit :  «  Abso- 
«  lutum  itaque  juxta  mentem  nostram  laudalum  indicem, 
«  et  ab  iisdem  Cardinalibus  revisum  atque  recognitum,  ty- 
«  pis  Camerae  nostrse  Apostolicae  edi  voluimus,  ipsumque 
«  praesentibus  litteris  nostris  tanquam  expresse  insertum 
«  habentes,  auctoritateApostolica,  tenorepraesentium  appro- 
«  bamuset  confirmamus,  atque  ab  omnibus  et  singulis  per- 
«  sonis,  ubicumque  locorumexistentibus,  inviolabiliteretin- 
«  concusse  observari  praecipimus  et  mandamus  ;  sub  poenis 
«  tam  in  regulis  Indicis,  quam  in  litteris  et  Constitulionibus 
«  Apostolicisaliasstalutis  et  expressis:  quastenoreearumdem 
«  praesenlium  litterarum  confirmamus  et  renovamus.  Non 
•«  obstantibus...  consuetudinibus  etiamimmemorabilibus..  » 

5^  Tandem  Gregorius  XVI  in  sua  Encyclica,  8  maii  1844: 
«  In  communem  notitiam  revocatum  volumus  standum  esse 
«  generalibus  regulis  et  decessorum  nostrorum  decretis, 
«  quae  indici  librorum  prohibitorum  praeposilae  habentur  ; 
«  atque  adeo  non  ab  iis  tantum  libris  cavendum  esse  qui 
«  nominatim  in  eumdem  indicem  relati  sunt,  sed  ab  alii^ 
«  etiam,  de  quibus  in  commemoratis  generalibus  pra^scrip- 
«  tionibus  agitur.  » 


456  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA, 

yi     Ergo  i^  decem  regularum  Indicis  observantiam  praDscri- 
bunt  plures  Pontificise  Constitutiones. 

II.  Ejusmodi  PontiflcicB  Constitutiones,  non  sunt  leges 
^articulares^  sed  universales^  seu  universam  Ecclesiam  res- 
"picientes.  —  Universalis  enim  est  Pontificia  lex,  in  qua  ex- 
primitur  Summi  Pontificis  voluntas  universaliter  obligandi, 
et  quae  fuit  sufficienter  promulgata  :  atqui. 

l""  In  dictis  Pontificiis  Constitutionibus  exprimitur  univer- 
saliter  obligandi  voluntas.  Praecepta  enim  in  eis  conlenta 
exprimuntur,  non  per  particulares,  sed  per  universales  pro- 
positiones,  ita  ut  nihil  denotet  praecepta  illa  ad  aliquas  dum- 
taxat  personas  aut  regiones  restringi. 

Imo  expressis  verbis  declaratur  leges  istas  esse  universa- 
les  ;  ut  patet  ex  formula^  al  omniius  tam  Universitatibus 
quam  singulis  personis  uMque  locorum  existentibus  ;  quae 
formula,  cum  iisdem  aut  sequivalentibus  terminis,  reperitur 
in  citatis  Constitutionibus  Pii  IV,  Clementis  VIII,  Alexandri 
VII  et  Benedicti  XIV. 

2^  Non  deest  sufficiens  promulgatio.  Vide  id  probatum  in- 
fra,  cap.  9.  Sane  cum  suum  indicem  universaliter  obligato- 
rium  reddere  voluit  Benedictus  XIV,  non  procuravit  Ponti- 
ficium  hac  de  re  decretum  in  singulis  provinciis  promulgari, 
sed  more  solito  edidit  dumtaxat  suum  Breve  Qus  ad  catho- 
lic(B  (23  decembris  1757),  in  quo  sic  disposuit :  «  Ipsumque 
«  praesentibus  lilteris  nostris  tanquam  expresse  insertum 
«  habentes,  auctoritate  Apostolica  tenore  praesentium  appro- 
«  bamus  et  confirmamus,  atque  ab  omnibus  et  singulis  per- 
«  sonis  ubicumque  locorum  existentibus ^  inviolabiliter  et  in- 
«  concusse  observari  praecipimus  et  mandamus  ;  sub  poenis, 
«  lam  in  regulis  Indicis  quam  in  litteris  et  Constitutionibus 
«  Apostolicis,  alias  statutis  et  expressis  ;  quas  tenore  prae- 
«  sentiumconfirmamus  et  renovamus...  Volumus  autem^ut 
«  earumdem  p^cesentium  litterarum  transumptis  seu  exem- 
«  plis  impressiSj  manu  alicujus  notarii  publici  subscriptis, 
«  et  sigillo  Proelati  alicujus  in  dignitate  ecclesiastica 
«  constituti  obsignatis^  eadem  prorsus  fides  habeatur^  qum 
«  ijpsis  jorcesentibus  haberetur,  si  forent  exhibitce  vel  os- 
«  tensoe.  > 


PARS    TERTIA.  457 

Ergo  revera  decem  Indicis  regulae,  ulpote  per  universales 
Romanorum  Pontificum  leges  pra^scriptse,  rationem  legis 
universalis  et  ipsae  habent. 

Propositio  Il\ —  Decem  Indicis  regulce  proprie  dictis  Tri- 
dentinis  decretis  non  sunt  annumerand(B :  ipsis  tamen  indi-- 
recte  accessit  Tridentine  Synodi  auctoritas.  —  Equidem 
ipsiusmet  Tridentinae  Synodi  jussu,  conficiendo  prohibilorum 
librorum  indici  operam  navarunt  18  Patres,  ftd  id  designati ; 
et  dictas  decem  regulas  indici  a  se  confecto  praemiserunt. 
Sed,  (prout  superiori  capite,  quaestione  3  et  4,  narravimus) 
instante  Concilii  conclusione,  huncce  indicem  Tridenlini 
Patres  conciliariter  non  expenderunt^  nec  ullo  decreto  appro- 
barunt  aut  obligatorium  decreverunt ;  sed  Romano  Pontifici 
negotium  remiserunt. 

Decreverunt  tamen  hocmodo :  QuidquidproestitumestSanc- 
tissimo  RomanoPontifici  exhiheatur^  ut  ejus  judicio  atque 
auctoritate  terminetur  et  evulgetur.  Porro  his  verbis  indi- 
recte  suum  faciebant  futurum  Sedis  Apostolicae  hac  de  re 
decretum.  Cum  ergo  Sedes  Apostolica  dictas  decem  regulas 
approbaverit  et  obligatorias  decreverit,  dici  potest  huic  Pon- 
tificio  decrelo  Tridentini  eliam  Concilii  aucloritatem,  in  aliquo 
vero  sensu,  id  est,  indirecte,  accessisse. 

Propositio  IIP.  —  CcetercB  frcescriptiones^  quo3  ante  li- 
Irorum  nominatim  proMMiorum  catalogum  in  Indice  repe- 
riu7iturj  legis  universalis  rationem  hahent.  —  Ejusmodi 
enim  decreta  Pontificia,  nimirum  Clementis  VIII,  Alexan- 
dri  VII  et  Benedicti  XIV  auctoritate  edita^  universalem 
Ecclesiam  respiciunt,  prout  ex  ipso  tenore  patet.  Praeterea 
editum  a  se  Indicem  praecepit  Benedictus  XIV  (Constitutiono 
Quoe  ad  catholiccB,  23  decembris  11^1)  ai  omnihus  et  singulis 
personis  uHcumque  locorum  existentilfus  inviolabiliter  et 
inconcusse  olservari ;  et  quidem  sub  poenis,  tam  in  regulis 
IndiciSj  quam  in  litteris  et  Constitutionibus  Apostolicis 
expressis,  Porro  in  isto  Indice  continentur  dictae  pra^scrip- 
tiones.  Ergo  et  istae  praescriptiones  quoad  omnes  obliga- 
toriae  sunt.  Ergo  legis  universalis  ralionem  habent. 

Propositio  IV".  -  Falsa  et  omnino  derelinquenda  est  opi- 
nio  quce  tenet,  aut   nullos   aut  non  omnes  libros,  qui  in. 


458  TRACTATUS  DE  CURTA  ROMANA. 

(jeneralihus  {\)  regulis  Indicis  p-ohVoeri  dicuntur^  per  solas 
illas  regulas  effici  ^roMlitos  ;  sed  tunc  dumtaxat  evadere 
jprohiUtos ^  quando  nominaLim  prohiientur.  —  Falemur  non 
defuisse  doctores  qui  aliler  senseriat.  Inter  quos  alii  existi- 
marunt,  vi  generalium  regularum  Indicisnon  tam  prohiberi 
libros,  quam  tradi  modum  juxta  quem  prohiberi  debeant 
(vide  apud  Billuart,  de  legibus^  dissert.  3,  art.  2,  §  1) :  alii 
distinguunt  inter  prima3  et  secundae  classis  libros  ;  et  con- 
cedunt  quidem  vi  regularum  generalium  esse  prohibitos 
libros  primce  classis ;  at  tenent  libros  secundcB  classis  non 
€sse  vi  dictarum  generalium  regularum  prohibitos ;  ita  ut 
tunc  dumtaxat  evadant  prohibiti,  quando  nominatim  a  Sacra 
Congregatione  prohibentur.  De  quo  sic  Layman  (libro  2> 
tractalu  1,  cap.  15,  n.  8) :  <c  In  prima  (classe)  ponuntur 
«  auctores  omnes  haeretici,  vel  de  hseresi  pubHce  suspecti ; 
«  quorum  omnes  libri  de  religione  tractantes  vel  haeresim 
^  continentes,  tum  editi  tum  in  posterum  edendi  prohiben- 
«  tur...  Ad  alteram  vero  classem  pertinent  libri,  qui  doctri^ 
«  nam  non  sanam,  suspectam,  vei  moribus  fidelium  repu- 
«  gnantem  continere  judicantur,  tametsi  a  catholicis  aucto- 
%.  ribus  prodierint. . .  Cujusmodi  liiri  non  ante  prohi" 
«  hiti  censentur,  quam  speciatim  in  Indicem  relati  fue- 
«  rint,  » 

Dicimus  autem  praefatam  utramque  opinionem  omnino 
derelinquendam  esse.  Etsi  enim  olim  probabilis  aliquatenus 
videri  potuerit,  at  hodie  nullatenus  potest  ut  talis  propu- 
gnari ;  ob  Encyclicas  nempe  Gregorii  XVI  mox  citandas 
litteras,  quae  falsam  eam  essepalam  faciunt.  Hinc  excusandi 
quidem  praefati  auctores,  quia  quo  scripserunt  tempore  res 
haud  adeo  eliquata  fuerat  ;  at  minime  excusandus  hodiernus 
scriptor  qui  eis  adhaereret.  His  ad  positde  conclusionis  intelli- 


(4)  Vocamus  hic  generales  Indicis  regulas,  tum  decem  illas  regulas  in 
Concilio  Tridentino  concinnatas  et  a  Pio  IV  editas,  tum  alias  generales 
praescriptiones,  quae  a  subsequentibus  Pontificibus  dictis  decem  regulis 
^dnexse  sunt,  |et  habentur  in  Indice  Romano,  ante  librorum  nominatim 
prohibitorum  catalogum. 


PARS    TERTIA.  459 

gentiam  praeriotatis,  remanet  ut  conclusionem  ipsam  veram 
probemus. 

Argumentum  I.  —  Ex  litteris  Fncyclicis  Gregorii  XVIj 
8  maii  1844.  —  Sub  finem  ejusmodi  litterarum  sic  habetur: 
«  In  communem  notitiam  revocatum  volumus,  standim 
«  esse  generaliius  regulis  et  decessorum  nostrorum  decretiSy 
«  quae  Indici  prohibitorum  hbrorum  pra^posita  habentur ; 
«  atque  adeo  non  al  iis  tantum  libris  cavendum  esse,  qui 
«  norMnaiim  in  eumdem  Indicem  relati  sunt ;  sed  al  aliis 
«  etiam,  de  quihus  in  commemoratis  generalihus  prcBScriptio- 
€  niius  agitur.  »  (Illas  Encyclicas  lilteras  vide  apud  lour- 
nal  Mstorique  de  Liege,  tom.  11,  pag.  8&).  Ex  illo  texlu  sic 
arguimus  :  si  libri  per  generales  regulas  non  efficerentur 
prohibiti,  sed  dumtaxat  perdecreta  quibus  nominatim  prohi- 
bentur,  cavendum  esset  tantummodo  a  libris  in  Indicem 
nominatim  relatis^  non  autem  ab  aliis  de  quiius  in  comme-^ 
moratis  generalibus  proescriptiordbus  agitur :  sed  contra- 
rium  expresse  declarat  Gregorius  XVI :  ergo  revera  libri 
de  quibus  in  generalibus  regulis  agitur,  per  illas  regulas 
efficiuntur  prohibiti,  ettales  revera  sunt  antequam  nomim- 
iim  a  Sacra  Congregatione  prohibeantur. 

Argumentum  II.  —  Fx  ipsomet  textu  generalium  regu- 
larum.  —  1°  Sic  habet  secunda  ex  decem  regulis:  «  Hsere- 
«  siarcharum  libri...  omnino  prohihentur.  Aliorum  autem 
<  haereticorum  libri,  qui  de  religione  quidem  ex  professo 
<r  tractant,  omnino  damnantur.  Qui  vero  de  religione  non 
«  tractant,  a  theologis  catholicis,  jussu  Episcoporum  et 
«  inquisitorum  examinati  et  approbati  permitt^ntur.  »  Et 
infra  de  alia  librorum  specie  dicitur,  permittipoterunt.  Jam 
vero  dum  legislator  varias  librorum  species  enumerans,  de 
aliquibus  dicit,  omnino  proUlentur,  omnino  damnantur 
dubilari  nequitquin  velit  et  decernat  eos  libros  esse  prohi- 
bitos  et  damnatos  ;  prsesertim  cum  simul  de  aliis  speciebus 
dicat,  permittuntur,  permitti  poterunt.  Si  noluisset  libros 
illos  revera  prohibitos  efficere,  et  intendisset  dumtaxat  indi- 
care  libros  istos  esse  a  Sacris  Congregationibus  prohibendos, 
absone  locutus  fuisset.  Non  enim  debuisset  &\cqvq  prohilen^ 
tur,  damnantur,  sed  prohiieantur,  dam^ientur. 


460  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

2^  Regula  septima  sic  decernitur:  «  Libri  qui  res  lascivas 
«  seu  obscoenas  ex  professo  tractant,  narrant  aut  docent. 
«  omnino  frohibentur\  et  qui  eos  habuerint  severe  ab  Epis- 
«  copis  puniantur.  Antiqui  vero  ab  ^ethnicis  conscripti, 
«  "permittuntur  :  nuUa  tamen  ratione  pueris  prselegendi 
«  erunt.  »  Nisi  hoc  suodecreto  iegislator  dictos  libros  revera 
prohibitos  reddere  voluisset,  injusle  jussisset  ut  puniantur 
horum  librorum  detentores  ;  siquidem  libri  isti  nequaquam 
essent  adhuc  prohibiti,  sed  prohibendi.  Eodem  modo  argui 
potest  ex  regula  nona, 

S""  Regula  decima  sic  disponit  :  «i  Liberum  tamen  sit  Epi- 
^  scopis,  et  inquisitoribus  generalibus,  secundum  facultalem 
«  quam  habent,  eos  etiamWbros^  qui his  regulis permitti  vi- 
♦  dentur  frohilere  .  »  Ibi  aperte  supponitur  esse  libros  qui 
per  dictas  regulaspermittuntur,  et  alios  qui  pereasdem  non 
permittuntur,  seuvereprohibiti'efficiuntur.  Si  enim  vi  harum 
regularum  nulli  essent  prohibiti,  seu  (quod  idem  est)si  per 
hasce  regulas  libri  omnes  remanerent  permissi,  absurde 
Episcopis  liberum  declararetur  prohibere  eos  etiam  libros^ 
qui  his  regulis  permitti  videntur  ;  siquidem  omnes  pro  per- 
missis  habendi  forent.  Ergo  sunt  libri  qui  per  iilasregulas 
prohibiti  vere  efficiuntur. 

Tales  autem  sunt  libri  omnes,  in  iis  regulis  per  species 
suas  designati,  de  i\mhm A\q\\.\\v prohibenturweX  damnantu  r 
vel  aliquid  simile.  Nisi  enim  hi  per  dictas  regulas  prohibiti 
censendi  sint,  nulli  censendi  forent. 

4°  Sub  finem  regulae  decimae  sic  habetur  :  cc  Ne  quis  audeat 
«  contra  harum  regularum  praescriptum,  aut  hujus  Indicis 
€  prohibitionem  libros  aliquos  legere  aut  habere.  »  Quae 
verba  rem  prorsus  evincunt,  ut  patet  ex  particula  disjunc- 
tiva. 

Argumentum  III.  —  Ex  decretis  qu<B  Benedicti  XIV  auc- 
toritate  regulis  Indicis  adnexa  sunt.  — Habentur  decreta 
hsec  in  Indice  sic  inscripta  :  Decreta  de  libris  frohibitis^  nec 
in  Indice  nominatim  exyressis.  Et  eis  hocce  prooemium 
praemittitur  :  «  Cum  non  omneslibri,  qui  vi  Constitutionum 
«  Apostolicarum  Sancti  Officii  et  Indicis  prohibiti  sunl,  sin- 
«  gillatimdescribiinlndiceproptereorum-ingentemnumerum 


PARS    TERTIA.  461 

«  possint,  necessarium  visum  est  hujusmodi  libros  ad  certa 
«  quaedamcapita  revocare,  ac  per  materias  de  quibusagunt 
«  eorum  veluti  indicem  conficere  ;  ut,  si  quod  circa  librum 
«  aliquem  in  Indice  non  descriptum^  autinreguUsejusdem 
«  Indicis  non  comjprehensum^  exoritur  dubium,  intelligi 
«  possit,  utrum  inter  prohibitos  sit  computandus.  »  Ibi 
aperte  supponitur  nuUatenus  dubitari  posse  an  liber  aliquis 
sit  prohibitus,  quando  in  reguhs  Indicis  comprehenditur. 
Supponitur  nempe  tam  certo  tunc  illum  esse  inter  prohibitos 
€omputandum,  quamsim/m/^^^minlndicedescriptusreperi- 
retur.  Pra^terea  ipsamet  inscriptio  adversariorum  opinionem 
subvertit  ;  si  quidem  exprimit  dari  libros  proMMtos,  nec  in 
Indice  nominatim  expressos. 

Argumentum  IV.  —  J^x  Oonstitutione  Dominici  gregis 
Pii  IV.  —  In  hac  Constitutione,  qua  primumlndicem,  cum 
prsemissis  decem  generalibus  regulis,  confirmavit  laudatus 
Pontifex,  sic  habetur  :  «  Inhibentes. .,  ne  qms C07itra  earu7n 
«  regularum]pr(BScriptum,  aiU  ipsius  prohilitionem  Indicis , 
«  libros  ullos  legere  habereve  audeat.  Si  quis  autem  ad- 
«  versus  regulas  prohibitionemque  fecerit  etc.  »  Ibi  sane 
prohibiti  apertissime  declarantur,  non  tantum  libri  per  In- 
dicem  nominatim  prohibiti,  sed  etiam  prohibitiper  generales 
regulas. 

Argumentum  V. —  Ex  ^aritate  cum  Bulla  OcencB.  — In 
ea  Bulla  sub  excommunicatione  Summo  Pontifici  reservata 
prohibentur  non  nominatim,^  sed  generatimet  in  globo,  om« 
nes  hsereticorum  libri,  haeresim  continentes,  vel  de  reli- 
gione  tractantes.  Et  tamen  nulli  dubium  est  quin  hac  pro- 
hibitione  attingantur  ejusmodi  libri  omnes,  atque  etiam  ii 
quiin  dies  prodeunt.  Ergo  a  pari  dicendum  est  vere  prohi- 
bitos  effici  libros  omnes,  qui  per  generales  Indicis  regulas 
prohibentur,  quamvis  non  nominatim  designentur,  sed 
tanlum  per  species.  Ejusmodi  enim  generales  regulae  non 
minus  legum  Pontificiarum  rationem  habent,  quam  ipsa 
Bulla  in  Coena  Domini. 

Argumentum  VI.  —  Ex  auctoritate  iSacrccOongregationis 
Jndicis.  —  In  decreto,  verbi  gratia,  26  aprilis  1853,  cujus 
tenorem  referimus  infra  (capite  10),  dequodam  libro  queni 


/j62  tractatus  de  guria  romana. 

proscribit^  sic  declarat  :  Opusjam  reprolatum  damnatum- 
que  in  regula  2  Indicis^  ut  alia  id  genus  nefaria  et  contem- 
nenda  JKBveticorum  scrijpta.  Ergo  Sacra  Congregatio  opus 
illud  jam,  vi  regularum  generalium,  proscriptum  existima- 
vit,  antequam  nominatim  proliiberetur. 

Ergo  revera  prorsus  derelinquendi  sunt  auctores  qui  te- 
nuerunt,  aut  nullos.  aut  secundcB  dumtaxat  classis  li- 
libros,  per  generales  Indicis  regulas  esse  prohibitos.  Quae 
opinio  semper  quidem  falsa  fuit :  at  hodie  adeo  aperte,  ob 
citatas  Gregorii  XVI  litteras,  ut  mihi  videatur  jam  dici 
posse  temeraria  atque  erronea. 

GoNCLusio  pmsentis  capitis.  —  Ex  dictis  concludendum 
est  lotam  iilam  partem  Indicis,  quse  nominalim  prohibito- 
rum  librorum  catalogo  prsemissa  est,  rationem  legis  uni- 
versalis  habere.  Proinde  obligatoria  quoad  omnes  et  singu- 
las  christiani  orbis  regiones  censenda  est,  iis  solis  exceptis, 
in  quibus  constaret  praevaluisse  consuetudinem  legitime 
praescriptam.  An  aulem  lalis  consuetudo  legitime  praes- 
cripta  alicubi  revera  (verbi  gratia  in  Galliis)  contra  legem 
praevaluerit,  estquaestio  quam  infra^,  capite  9,  expendimus 
et  negative  omnino  solvendam  probamus- 


CAPUT  VII 


De  AUCTORITATE  SEU  VI  OBLIGANDI  DEGRETORUM  SS.  GONGREGA- 
TIONUM  INQUISITIONIS  ET  INDIGIS,  QUIBUS  LIBRI  AUT  PROPO- 
SITIONES  NOMINATIM  DAMNANTUR  AUT  PROHIBENTUR. 


Dicemus  i''  de  distinctione  ejusmodi  decretorum  in  dog- 
maticaet  disciplinaria  :  2^  de  ipsorum  vi  obligandi  quanda 
suntet  in  quantum  sunt  dogmatica  :  3°  de  ipsorum  vi  obli- 
gandi  quando  sunt  et  in  quantum  sunt  disciplinariaj 


PARS    TERTIA.  463 


§1- 


De  distinctione  dictorum  decretorum  in  dogmatica  et  disciplinaria. 


4°  Decretum  contra  librum  aliquem  aut  aliquam  propo- 
sitionem  editum  pro  dogmatico  habendum  est,  quando,  non 
tantum  prohibet  ne  legatur  aut  defendatur  ejusmodi  liber 
aut  propositio,  sedinsuper  eis  inurit  erroris,  schismatis,  hae- 
reseos,  aliasve  notas.  E  contra  si  decretum  nihil  tale  pro- 
nuntiet,  sed  prohibeat  solummodo  ne  liber  legatur  aut  reti- 
neatur,  decretum  est  mere  discipUnare. 

2^  A  Sacra  Congregalione  Inquisitionis  nonnunquam  emit- 
tuntur  decreta  dogmatica.  Ad  ipsam  nempe  deferri  solent 
propositiones  suspect^e  ;  quae,  si  fidei  aut  bonis  moribus  ad- 
versentur,  ab  Eniinentissimis  dictae  Congregationis  Palri- 
bus  damnantur,  sive  tanquam  erronese.  sive  tanquam  schis- 
maticae  aut  ha^reticse,  sivetanquam  scandalosae,  etc.  Item  si 
pronuntiandum  sit  in  aiiquo  libro  contineri  propositiones 
rect<3e  fidei  autbonis  moribus  contrarias,  id  ab  eadem  Sacra 
Inquisitionis  Congregatione  prsestari  solet :  et  tunc  dicitur 
pronuntiari  de  fdcto  dogmatico  ;  nimirum  de  facto  illo,  an 
talis  doctrina  seu  propositio  revera   in  tali  libro  continea- 

3®  Sacra  autem  Congregatio  Indicis  prohibendis  dumtaxat 
noxiis  libris  plerumque  adlaborat;  ita  ut  ipsius  decreta  esse 
soleant  solummodo  disciplinaria.  Aliosautem  libros  prohibet 
ex  60  quod,  licet  in  se  boni,  nocumentum  tamen  multis  le- 
gentibus  afferre  possint  (proutBiblia  Sacra  vulgari  icliomate 
edita)  ;  et  alios  exeo  quod  inlrinsece  pravi  sint.  Dum  tamen 
libros  de  se  pravos  proscribit,  non  definit  expresse,  hanc 
vel  illam  propositionem  esse  tenendam  aut  rejiciendam ;  et 
ideo  illa  etiam  decreta  quibus  libros  ob  pravam  eorum 
doctrinam  profligat,  inter  disciplinaria  computanda  sunt. 


464  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

4''  Propositam  quaestionem,  de  vi  obligandi  decretoram 
Sacra^  Congregationislnquisilionis  et  Sacrae  Congregalionis 
Indicis,  solvemus  primo  quoad  decrela  dogmalica,  et  dein 
quoad  disciplinaria, 


§2. 


An  et  quatenus  obligent  dogmatica  Sacrarum  Congregationem  decreta 


Propositio  P.  —  Summus  Pontifex^  loguens  ex  cathedraj 
infalliUlis  est  in  decretis  circa  dogmata»  circa  facta  dogma- 
tica,  etcirca  disciplinam  universalem,  Remissive.  —  Id  cer- 
tum  hic  supponimus,  et  omnino  tenendum  probabimus  in 
tractatu^e  Papa. 

Propositio  IP.  —  Decreta  dogmatica^  quce  a  Sacris  Con- 
gregationibus^  dbsque  Summi  Pontificis  conflrmatione  aut 
sfeciali  mandato  eduntur^  esse  aliquatenus  infallihilia  tenet 
Zaccaria  ;  eo  nimirum  sensUy  quod  contingere  nequeat  ut 
ejusmodi  decretis  immerito  aliqua  doctrina  tanquam  erronea 
damnetur^  aut  alia  nota  ^percellatur.  —  Triplex  distingui 
solet  dogmaticorum  ejusmodi  decretorum  species.  Etenim 
1"^  alia  eduntur  nomine  Pontificis  ;  ita  ut  in  eis  mentio  non 
fiat  de  Cardinalibus,  nisi  tanquam  consiliariis.  Talia  sunt 
Alexandri  VII,  Innocentii  XI  et  Alexandri  VIII  decreta, 
quibus  nonnuUae  propositiones  proscriptae  sunt.  «  Item 
«  exemplum  notatu  dignum  hujusmodiprohibitionis  legitur 
«  apud  Sotomajor  (parte  2,  pag.  232).  Innocentius  nempe 
«  Papa  X,  per  decrelum  Sacrae  Inquisitionis,  24  januarii 
t<  1647,  proscripsitlibrum  DeVautorite  de  S.  Pierre  etde  S. 
«  Paul  ;  eodemque  decreio  ut  haereticam  damnat  proposi- 
«  tionem  libri  principem,  quo  duorum  Apostolorum  in  ju- 
«  risdictione  asserebatur  aequalitas.  »  (Heymans,  De  liiro- 
rum  prohiiitione,  pag.  182,  edit.  Bruxeilis  1849).  ^''Alia 
eduntur  Emissentissimorum  Patrum  nomine,  sed  facta  re- 


PARS  TERTIA.  '^^^ 

latione  Summo  Pontifici,  et  de  speciali  ejus  mandato,  aut 
etiam  accedente  ejusdem  confirmatione.  y  Dari  tandem 
possunt  qucG  a  Sacra  Congregatione  edantur,  de  consensu 
quidem  Summi  Pontificis,  sed  absque  ipsius  confirmalione 
aut  speciali  mandato. 

De  hac  ultima  specie  quid  tenuerit  clarissimus  Zaccaria, 
sub  praesenti  conclusione  pandendum  duximus.  Equidem 
alicubi  auctor^ille  asserit,  decretahaec  non  esse  vereinfalli^ 
Mlia  :  sed  alibi  mentem  suam  fusius  explicans,  eorum  infal- 
libilitatem  in  sensu  positae  conclusionis,  admittere  videlur. 
Quapropter  utrumque  locum  subjicimus. 

l^  Sic  habet  pagina  386  {Storia  j^olemica..  edit.  Roma^ 
1777) :  c<  Alle  volte  questi  decreti  sono  espressamente  stesi  a 
«  nome  del  solo  Papa;  ne  i  Cardinali  di  esse  Congregazioni  ci 
«  si  nominano  se  no  come  esaminatori,  che  abbiano  a  Sua 
«  Santita  dato  il  loro  voto  ;  come  vedesi  ne'  decreti  di  Ales* 
«  sandro  VII,  dlnnocenzo  XI,  e  di  Alessandro  VIII,  contro 
«  alcune  proposizioni.  Tal  altra  volta  si  publicano  a  nome 
«  degli  Eminentissimi  Padri,  madopo  informato  il  Papa,edi 
«  speziale  suo  ordine.  In  questi  due  casi  sonoci  veramente 
«  alcuni,  i  quali  vogliono  che  allora  il  Papa  vada  considera- 
<L  to  ,  non  come  capo  della  Chiesa^  na  sol  come  capo  e  presi- 
<c  dente  di  quelle  Congregazioni,  e  che  pero  in  tali  prohibi- 
«  zioni  non  influisca  la  sua  iafallibilita ;  ma  egli  e  anche 
«  vero,  che  piu  sono  dicontrario  avviso,  e  sostengono  con 
«  molta  ragione,  che  ancora  in  tali  casi  il  Papa  operi  qual 
«  capo  infallibile  della  Chiesa.  Ecco  dunque  falso  anche 
«  per  questa  parte,  che  ij^iu  zelanti  ^artigiani  delV  infdlli- 
«  Ulita  del  Papa  accordino^  che  non  e  infalliUle  nelle  proi- 
«  Uzionide' lil)ri{\). 

«  Reslano  quelle  proibizioni  che  le  Congregazioni  fannoj 
M  coirassenso  bensi  del  Papa,  ma  non  di  particolare  suo 
«  comoinddimenlo.  QuestenonsonoveramenteinfalliUU.  » 

2^Pagina  autem  381  ejusdem  operis,  sic  legercest  :  «E 
«  quanto  al  dirsi  generalmente,  che  ci  possono  essere  stale, 


(1)  Sunt  verba  Jansenistae  Arnaldi,  quae  ibi  confutat  Zaccaria, 

80 


466  TRACTATUS    DE    CURIA   ROMANA. 

c  e  ci  potranno  essere  delle  proibizioni  Romane  di  libri  in- 
«c  giuste  (purche  non  di  quelle  che  escano  immediatamente 
€  dal  Papa  parlante  ex  cathedra^  o  dalle  Sacre  Congrega- 

<  zioni  faccJansi  di  spezial  suo  ordine,  e  con  ipseziale  sua 
«  approvazione  per  tuttala  Chiesa)  non  trovera  quest' au- 
«  tore  (1)  da  noigran  contrasto.   Perrochein  tali  giudizi,  se 

<  dalla  infallibiiita  non  sono  sostenuti,  perquanto  venganci 
«  da  persone  respettabilissime,  puo,  ora  per  parte  de'  revi- 
«  sori,  ora  anche  per  sinistra  impressione  di  qualche  giudice^^ 
«  0  sofistico,  0  pauroso,  o  prevenuto,  introdursi  quando  or- 
«  rezione  o  surrezione,  e  quando  anche  o  summo  gius  che 

<  passa  in  ingiura,  o  soverchia  durezza  e  pocaequita.  Non 
«  sono  le  proibizioni  di  diversa  natura  dalle  dispense,  le 
«  qualicertamente,  parlando  in  genere,  possontalora  essere 
«  ingiuste. 

«  Ma  in  primo  luogo^  le  ingiustizie  che  potessero  alcuna 
«  volta  corrompere  un  decreto  di  proibizioni^  se  facciasi  in 
«  riguardo  della  doctrina,  per  mio  avviso,  al  piu  potreb- 
«  bono  aver  luogo,  perche  sia  stata  ad  un  autore  attribuita 
«  qualche  proposizione  che^egli  veramente  non  abbia  preteso 
«  di  avanzare^  o  certo  non  abbia  voluta  dirla  nel  senso  reo^ 
«  che  da'censori  le  viene  dato  :  ma  non  giammai  ^er  rispetta 
«  alia  dottrina  medesima^  almeno  se  teologica  sia  o  sacra ; 
«  essendo  iopersuasOj  che  alla  providenza  ap^partenga  dinon 
«  permettere^  che  Roma,  anche  fuori  del  caso  in  cui  il  Pon- 
«  tifice  parli  ex  cathedra^  condamni  come  errore  una  dot- 
«  trina  che  tale  non  sia.  La  spei*ienza  conferma  la  mia  as- 
«  serzione.  Perrochenon  si  trovara,  dacche  sono  instituite 
«  leSacre  Congregazioni  di  Cardinali,  che  sia  stata  da  esse 
«  in  qualche  libro  condamnata  dottrina,  la  quale  inon  me- 
«  ritasse  la  fatta  censura.  Ma  vi  e  anche  la  sua  ragione 
«  assai  forte,  cio  e  acchiocche,  quando  il  Papa  stesso  ex 
«  cathedra  ne  proscrivisse  qualcuna,  ne  si  desse  a^malcon- 
«  tenti  occasione  di  cavillare  ;  e  sempre  piu  si  rispettasse 
«  la  suacensura,  mentre  ancor  le  altre  condamne  fatteoda 


(i)  Nempe  Arnaldus,  cujus  erroneam  doctrinam  ibi  explodit  Zaccaria. 


.        f  PARS   TERTIA.  407 

€  lui,  benche  nonex  cathedra,  o  da'suoi  tribunali  siconos- 
«  cessero  constantemente  esenti  da  errore  nella  dottrina.  » 
Utriusque  citationis  verba  conferendo,  haec  videtur  fuisse 
clarissimi  Zaccariae  opinio  :  Sacrarum  Congregationum  de- 
creta  dogmatica,  absque  Pontificis  confirmatione  aut  spe- 
ciali  mandato  edita,  fallibilia  quidem  esse  in  eo  sensu^  quod 
immerito  proscribi  possit  liber  tanquam  continens  errorem, 
quem  revera  non  continet  :  non  autem  in  eo  sensu,  quod 
per  talia  decreta  possit  tanquam  erronea  condemnari,  aut 
alia  nota  percelli,  doclrina  aliqua,  quae  notas  illas  non  me- 
reatur. 

Propositio  III".  —  InfalliUlia  non  sunt  decreta  dogmatica 
aSacris  Oongregationilus^  absque  Pontificis  confirmatione 
aut  speciali  mandato  edita.  —  Etsi  vera  mihi  videatur  con- 
clusio  haec,  eam  tamen  absolute  non  propugno,  ob  supra 
expositam  Zaccariae  contrariam  opinionem  ;  sed  eam  prorsus 
ipsarummet  Sacrarum  Congregationum  crisi  ac  correctioni 
subjiciendo.  Quo  praenotato. 

Prdbatur  I.  —  Ex  communi  doctorum  sententia.  — Hac 
de  re  disserit  Lacroix  ubi  quaestionem  istam  expendit :  Si 
ojpinio  db  dligua  iSacra  Congregatione  Romce  damnetur,  an 
\ideo  amittat  ^rolaUlitatem  ?  (De  conscientia...  tomo  l^  n. 
214).  Enumeratis  nempe  Sancti  Officii,  Indicis,  aliisque  Sa- 
cris  Congregationibus,  sic  docet :  «  Declarationes  omnium 
harum  Congregationum  non  sunt  infallibiles,  nisi  fiant 
de  speciali  mandato  Papae,  et  nomine  ipsius  toti  Ecclesiae, 
post  rem  cumeo  coUatam.  Tunc  enimnon  tam  sunt  decla- 
rationes  veldecreta  harum  Congregationum,  quam  Papae 
ipsius,  quas  per  tales  Congregationes  facit.  De  caetero  tali 
Congregationi^  ut  contradistinctae  a  Papa,  nulla  infallibi-p 
litas  est  apprornissa,  quamvis  magna  tribui  debeat  aucto- 
rilas.Ita  Cardenas,  in  1,  Crisi  d.  9.  Et  Terillus,  in  Heg. 
q.  14,  n,  55  ».  (loco  citato  n.  215;. 

Puto  et  ita  sentire  communiter   doctores    catholicos  nec 

i5orum  exquirendis  et  subjiciendis  textibus   immorandum 

'/Xistimo. 

Prolatur  II.  —  Exratione  theologica.  —  Privilegium  in- 

rrantiae  Romano  Pontifici  divinitus  concessum  ipsi  omnino 


468  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

personaleest;  neque  potest  Summus  Pontifex  praerogativam 
illam  aliis  communicare.  Textus  enim  Sacrae  Scripturae,  et 
traditionis  documenta  quae  Summi  Pontificis  infallibilitatem 
adstruunt,  simul  aperte  hanc  praerogativam  exhibent  tan- 
quam  ipsi  exclusive  ex  divina  institutione  propriam.  Jam 
vero  si  infallibilia  forentdecreta  dogmatica  ex  mandato^e^^e- 
rali  a  Sacris  Congregationibus  edita,  incommunicabilis  non 
esset  infallibililatis  praerogativa,  nec  soli  Romano  Ponlifici 
exclusive  propria.  Nam  per  ejusmodi  generale  mandalum 
deputantur  quidem  Cardinales  ad  judicandum  de  doctrina; 
et  auctoritate  Pontificia  hoc  suum  munus  explent;  atjudicia 
Cardinalium  non  sunt  proprie  judicia  ipsiusmet  Pontificis, 
quandiu  Pontifex  ea  in  particulari  non  cognoverit  et  assen- 
sum  dederit.  Nemo  enim  potest  judicare  de  veritate  aut  fal- 
sitate  alicujuspropositionis,  nisi  propositionem  illam  cognos- 
cat,  et  proprii  intellectus  actu  eam  veram  aut  falsani  pro- 
nuntiet.  Ergo  si  intervenerit  dumtaxat  generale  mandatum, 
et  non  supervenerit  ipsummetPontificis  proprie  dictum  ju- 
dicium,  dicta  decreta  dogmatica  non  erunt  simul  judicia 
Cardinalium  et  Pontificis,  sed  dumtaxat  'judicia  Cardina- 
lium.  Ergo  si  forent  infalUbilia,  infallibilitas  haec  inhae- 
reret  Sacrae  Congregationi,  et  Pontifex  S.  Congregatio- 
nem  generaliter  ad  juJicandum  de  doctrina  deputando  ei 
suam  communicaret  inerrantiae  praerogativam. 

Objigies  1°.  —  Pergenerale  mandatum  quoRomanusPon- 
lifex  Sacrae  Congregationi  Inquisitionis  committit  ut  de  docr 
trina  pronuntiet,  simul  ei  confert  aucloritalem  suam  Ponti- 
fiQiam;  ergo  et  auctoritatem  infallibilem. 

Respondeo.  —  Eiconfert  auctoritatem  Pontificiam,  quoad 
eam  parlem  quae  est  communicabilis  et  delegabilis,  con- 
cedo  :  quoadeam  partem  quae  nequit  communicari  et  dele- 
gari,  nego.  In  iis  scilicet  quae  ad  regimen  ecclesiasticum 
pertinent  et  a  vokintate  pendent,  potest  Summus  Pontifex 
auctoritatem  suam  delegare.  Et  defacto  pluribus  Sacris  Con- 
gregationibus  legislativam  suam  potestatem  in  certis  mate- 
riis  contulit  Sedes  Apostolica;  ita  ut  universaliter  obligent 
decreta  disciplinaria  a  Sacris  Congregationibus,  intra  fines 
concessae    ipsis  facultatis  edita,  perinde  ac  si  ab  ipso  Ponti- 


PARS  TERTIA.  469 

fice  immediate  prodiissent.  Et  tunc  applicandum  venitaxio- 
ma,  quod  facit  per  alios  perinde  est  ac  siper  sefaceret. 

At  vero  potestas  infallibiliter  pronunliandi  de  dogmate, 
ipsimet  Pontifici,  id  est,  judiciis  ab  ipsiusmet  intellectu  eli- 
citis,  divinitus  alligata  est.  Ut  nempe  infallibile  sit  judicium 
de  alicujus  propositionis  veritate  aut  falsitate,  necesseestut 
ipsemet  Pontifex  ad  hanc  propositionem  attendens,  de  ea 
pronuntiet.  Ergo  nequit  Pontifex  hanc  inerrantiae  prseroga- 
tivam  aliis  communicare  seu  delegare.  Ergo  quamtumvis 
Sacram  Inquisitionis  Congregationem  ad  pronuntiandum  de 
doctrina  deputaverit,  infallibile  non  eril  ullum  hujus  Con- 
gregationis  dogmaticum  decretum,  nisi  Pontifex  hocce  de- 
cretum  suo  proprio  et  proprie  dicto  judiciofirmaverit.  Ejus- 
modi  autem  proprie  dictum  Pontificis  judicium  in  generali 
mandato  nonincluditur. 

Ohjicies  2"*.  —  Per  generalemandatum,  id  est,  deputando 
Sacram  Congregationem  ad  pronuntiandum  de  doctrina, 
Summus  Pontifex  sua  facit  ejusdemCongregationis  decreta, 
dogmatica.  Ergo  perinde  valent  decreta  illa  ac  si  forent  ip- 
siusmet  Pontificis  judicia.Ergo  infallibilia  censenda  sunt. 

Mesjpondeo.  —  Per  solum  generale  mandatum  Summus 
Pontifex  nequaquam  sua  facit  dicta  Sacrse  Congregationis 
judicia,  eo  modo  qui  ad  infallibilitatem  requireretur.  Nam, 
ex  dictis,  ad  infallibilitatem  requireretur,  ut  quod  de  una- 
quaque  propositione  Sacra  Congregatio  pronuntiavit,  idipsum 
Romanus  Pontifex  de  iisdem  propositionibus  proprie  dicto 
suojudicio  pronuntiaret.  Porroejusmodi  propriedictum  Pon- 
tificis  judiciumnon  adest  per  solum  generale  mandatum,  ut 
patet :  adest  vero  per  speciale  ipsius  mandatum  aut  confir- 
mationem,  ut  infra  ostenditur. 

Ohjicies  2"".  —  Rem  evinci  rationibus  Zaccarise  supra  rc- 
latis. 

Resfondeo.—  Etsi  de  iis  sim  qui  clarissimum  virum  summa 
a3stimatione  prosequantur,  fateor  tamen  dictas  rationes  haud 
mihi  peremptorias  videri.  Arguit  nempe^Wmo  ab  experien- 
tia,  qua  teste,  nuUum  adhuc  intervenit  dictse  speciei  decre- 
tum,  erroneum  aliquid  definiens.  Esto  ita  sit(a  quo  expen- 
dendo  hic  abslinemus,  ne  quis  nobis  Galilcei  condemnalionem 


470  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

et  alia  nonnuUa  obstrepat).  At  potuit  itacontingere  ob  notani 
illam  Eminentissimorum  Patrum  sapientiam,  qua  solent  ar- 
duas  de  dogmate  quaestiones  Summo  Pontifici  remittere,  ut 
eas  suo  supremo  acinfallibili  judicio  dirimat ;  ita  ut  suo  no- 
mine  et  absque  Pontificis  confirmatione  aut  speciali  mandato 
non  definierint,  nisi  qua)  alias  jam  omnino  plana  erant. 

Argml secundo  exeo  quod,  ad  majorem  conciliandam  Pon- 
tificis  ex  calhedra  loquentis  definitionibus  reverentiam,  di- 
vina  dispositione  cautum  censendum  sit,  ut  etiam  dicta  Con- 
gregationum  decreta  inerrantiae  privilegio  donarentur.  At 
quamvis  negare  non  audeam  ita  revera  fuisse  divinitus  dis- 
positum,  dico  tamen  id  rigorose  non  probari.  Non  enim  ne- 
cesse  fuit  ut  Pontifici  ex  cathedra  loquenti  reverentiam  con- 
ciliaret  Deus,  omnibus  qui  excogitari  possunt  modis  ;  at  satis 
fuit  provideri  sufficienti  aliquo  modo  :  qualis  profecto  fuit, 
Pontificis  ex  cathedra  loquentis  inerrantiam  revelasse,  et 
Ecclesise  sua;  omnino  certam  fecisse. 

Propositio  IV^  — Infallibilia  oion  esse  dicta  decretadog- 
matica^  qiiando  eduntiir  Simmi  Pontificis  nomine^  item 
quando  eduntur  nomine  Sacroe  CongregationiSy  sed  de  spe- 
ciali  mandato  Pontificis,  aut  cum  ipsius  confirmatione^  pauci 
qnidam  doctores  catholici  opinati  sunt :  ast  esse  tunc  infal- 
lihilia  tenendum  est.  —  Probatur  prior  pars  conclusionis, 
id  est,  a  nonnullis  revera  doctoribus  catholicis  negatam  fuisse 
dictam  infallibilitem.  Id  testatur  Zaccaria  {Storia  jpolemica^ 
in  appendice  n.  6,  pagina  386,edit.  Romce  1111):  «  Quan- 
«  doque  inquit^  haecce  decreta  expresse  eduntur  solius  Papa3 
<c  nomine  ;  neque  in  eis  de  se  mentionem  faciunt  harum  Con- 
«  gregationum  Cardinales,  nisi  tanquam  examinatoribus  qui 
«  votum  suum  Summo  Ponlifici  aperuerunt...  Quandoque 
«  autem  Eminentissimorum  Patrum  nomine  publicantur  ; 
«  sed  facta  relatione  Summo  Pontifici,  et  de  speciali  ejus 
«  mandato.  In  Ms  duoius  casihus  sunt  revera  nonnulli  qui 
<c  tenent^  Summum  Pontificem  censendum  esse  agere^  non 
€  tanquam  totius  Ecclesice  cafut,  sed  dumtaxat  tanquam 
«  cajput  et  jproBses  illarum  Congregationum  ;  ac  jproinde  in 
«  his  decretis  ipsius  infaUiMUtatem  no7i  intervenire.  At 
«  simul  et  id  certum  est,  stare  multo  plures  jpro  sententia 


PARS    TERTIA.  471 

«  opposita,  atque  al  eis  merito  sustineri  etiam  in  his  casibus 
^  agere  Summum  Pontificem  tanquam  infallibile  caput  Ec- 
«  clesice.  » 

Idem  testatur  Lacroix  (tomo  1,  n.  216)  :  «  Si  in  aliqua 
«  Congregatione,  inquit^  damnetur  opinio  post  informatum 
«  Papam  et  ex  mandato  ipsius,  illaque  damnatio  rite  com- 
<c  municetur  toti  Ecclesiae,  erit  infallibilis^  et  censebitur  im- 
«  mediate  exire  a  Papa  ;  ideoque  opinio  illa  amittet  probabi- 
«  litatem,  uti  constat  ex  dictis.  Nec  refert^^o^  aliqui  (apud 
<  Cardenas,  in  2  crisi  d.  1,  n.  99)  dicant,  quando  Pontifex 
«  fer  Oongregationem  itacondemnat  aliguid^  tunc  non  loqui 
«  ut  caput  Ecclesim^  sed  solum  ut  caput  et  jprmidem  talis 
^  Oongregationis...  Nam  tunc  Pontifex  loquitur  ut  caput  Ec- 
«  clesiae,  quando  edit  decretum  pro  tota  Ecclesia,  quodque 
«  vult  ab  omnibus  observari :  sed  hoc  facit  in  nostro  casu  : 
^  ergo.  5> 

Probatur  posterior  pars  conclusionis,  id  est,  dicta  dog- 
maticadecreta  in  memoratisduobus  casibus  esseiafallibilia. 

I.  Infallibilia  sunt  in  priori  casu,  quando  scilicet  eduntur 
Summi  Pontificis  nomine.  Nam  decretum  dogmaticum  Summi 
Pontificis  nomine  publicatum  omnino  liabendum  est  tanquam 
ipsummet  Pontificis  judicium.  In  hoc  nempe  casu  Summus 
Pontifex  definitionem  tanquam  suam  publicat.  Nec  minus 
certum  est  ipsum  tunc  esse  hujus  definitionis  auctorem,  quam 
si  eamdem  definitionem  per  BuUae  autBrevis  formamedice- 
ret.  Quod  si  dicas  ejusmodidecreta  dogmatica  a  Sacra  Con- 
gregatione  concinnari  non  autem  ab  ipsomet  Pontifice,  re- 
ponam  ego  neque  ab  ipsomet  Pontifice  concinnari  Brevia  et 
Bullas  dogmaticas  ;  sed  ad  eas  praeparandas  et  extendendas 
aliena  opera  utitur.  Nemo  nescit,  verbi  gratia,  celebrem 
BuUam  Auctorem  fidei  a  clarissimo  Cardinali  Gerdil  exten- 
sam  fuisse.  Nec  somniet  quis  ejusmodi  decreta  forsan  publi- 
cari  quandoque  inscio  Pontifice  ;  quia  id  pari  jure  dici  posset 
de  quibuslibet  dogmaticis  Constitutionibus.  Nimirum  divina 
assistentia  qua  praecavebit  semper  Christus  Dominus  nc 
Ecclesia  per  supposititias  bullas  dogmaticas  in  errorem 
inducatur,  praecavebit  etiam  ne  enascatur  errorex  decretis 
dogmaticis,  Romani  Praesulis  nomine  falso  publicatis.  Ergo 


472  TRAGTATUS    DE    CURIA   ROMANA. 

revera  per  dicta  dogmatica  decreta  censendus  est  Summus 
Pontifex  publice  docere  :  Papa  autem  publice  fidem  edocens 
infallibilis  est. 

Praeterea  inanis  estopinioquae  tenetPontificem  tuncagere 
dumtaxat  tanquam  praeses  Sacrae  Gongregationis,  non  au- 
tem  tanquam  universse  Ecclesiae  caput.  Nam  ita  Papa  agere 
censendus  foret,  vel  quia  non  posset,  vel  quia  non  vellet 
tanquam  universalis  Ecclesiae  caput  agere.  Atqui  neutra 
hypothesis  uUo  solido  fundamento  nititur.  Et  primo  quidem 
cur  non  posset  Papa  per  dicta  decreta  dogmatica  universa- 
lem  Ecclesiam  edocere,  seu  tanquam  universalis  Doctor 
agere  ?  Sane  cum  ista  decreta  (ut  supponimus)  sufficienter 
promulgentur,  et  promulgentur  nomine  Summi  Pontificis, 
ac  proinde  tanquam  ipsiusmet  Sedis  Apostolicae  definitiones, 
nuila  est  ratio  cur  nequeat  Papa  totam  Ecclesiam  hac  forma 
lanquam  supremus  et  infallibilis  Doctor  edocere.  Secundo, 
neque  dici  potest  Papam  posse  quidem,  sedtamen  de  facto 
nolle  perejusmodi  decreta  tanquam  universalem  Doctorem 
agere.  Nam  praetensam  hanc  voluntatem  nemini  unquam 
ulius  Papadeclaravit.  Seclusa  autem  tali  declaratione,  cen- 
sendus  est  Papa  universaleni  Ecclesiamdocerevelle,  quoties 
per  publicum  suumdecretum  dogmadefinit.  Sed  decreta  dog- 
matica  de  quibus  agimus  sunt  vere  d^creta  ipsiusmet  Ponti- 
ficis,  siquidem  ipsius  nomine  edunturet  publicantur  ;  ergo 
per  ipsa  Summus  Pontifex  lanquam  universalis  Doctor  agere 
velle  censendus  est.  Secus  enim  et  de  ipsis  Bullis  dogmaticis 
objici  posset,  nolle  Pontificem  per  ipsas  tanquam  Ecclesiae 
caputagere. 

II.  Infallibilia  sunt  dicta  decreta  in  posteriori  etiam  casu> 
id  est,  quando  eduntur  quidem  nomine  Sacrae  Congregatio- 
nis,  sed  de  s^eciali  mandato  Papae,  aut  accedenteipsius  con- 
firmatione. 

l^  In  casu  accedentis  Pontificiae  confirmationis,  patet 
decretum  ipsimet  Pontifici  esse  attribuendum  ;  siquidem 
illud  confirmandosuum  facit.  Et  cum  aliunde  sit  dogmaticum 
et  publicetur^  per  illud  Summus  Pontifex  universalem  Ec- 
clesiam  docere  censendus  est  ;  ac  proinde,  infallibile  sit 
ejusmodi  decretum  necesse  est. 


PARS  TERTIA.  475 

2^  Infallibile  etiam  est  decretum  dogmaticum,  Sacrse 
Congregationis  nomine  editum,  si  pubiicetur  de  Sfeciali 
mandato  Pontificis.  Hoc  ipso  enim  quod  Summus  Pontifex 
habita  notitia  de  aliquo  ejusmodi  decreto  dogmatico,  vult 
el  jubet  illud  publicari,  ipsum  approbat  ac  suum  facit. 
Proinde  ipsemet  judicat  ac  definit,  id  ipsum  quod  in  decreto 
defmitur.  Ergo  non  minus  valebit  istud  decrelum,  quam  si 
a  Pontifice  ipso  immediate  et  ipsius  nomine  ederetur  et  pu-- 
blicaretur.  Ergo  et  per  ipsum  censendus  est  Pontifex  tan- 
quam  universalis  Doctor,  ac  proinde  infallibiliter,  de  dog- 
jnate  pronuntiare. 

;  Propositio  V\  —  Sacraruu  Congregatiomm  decreta  dog- 
matica^  de  speciali  mandato  PontificiSy  vel  confirmante 
Pontificeedita,  persesolanon  faciunt  de  fide  id  qiiod  defi- 
niunt :  unde  qui  fropositionewj  sic  definitam  negaret^  non 
mereretur  notam  JicBreseos :  mereretur  tamen  notam  erroris 
et  temeritatis.  —  Notet  lector  verba  haec  conclusionis  j^er  se 
sdla.  Contingere  quippe  potest  ut  Sacra  Congregatio  In- 
quisitionis  tanquam  haereticam  damnet  propositionem  ali- 
quam,  quae  jam  antea  pro  haeretica  tenendaerat.  Nos  autem 
hic  casum  supponimus  alicujus  propositionis,  quae  ante 
Sacrae  Congregationis  decretum  nondum  necessario  tenenda 
erat  ut  hseretica,  vel  erronea,  vel  temeraria  ;  utpote  circa 
quam(toleranteadhucEcclesia)dissentiebant  doctores  catho- 
lici.  Si  eam  Sacra  Congregatio  Inquisitionis  haereticam  pro- 
nuntiet,  vel  erroneam,  vel  alia  nota  dignam,  quaerimus  an 
ex  tunc  de  fide  tenendum  sit,  propositionem  hanc  inflicta 
nota  esse  revera  dignam  :  et  dicimus  haereticum  non  fore  qui 
id  negaret  :  haud  tamen  a  nota  erroris  et  temeritatis  esse 
excusandum,  si  dictum  Sacrae  Congregationis  decretum  de 
speciali  mandato  Pontificis,  aut  ipso  confirmantc  publicatum 
fuerit.  Quod  sic  probatur  : 

1*  Opinio  quae  te))et,  Sacrarum  Congregationum  decre- 
ta  dogmatica,  etiam  de  speciali  mandato  Papae  aut  ipso 
confirmante  publicata,  non  esse  infallibilia,  eo  quod  tunc  non 
censendus  sit  Summus  Pontifex  tanquam  universalis  Ec- 
clesiae  Doctor  et  caput  agere,  ista,  inquam,  opinio  nondum 
fuit  damnata,  et  sustinetur  a  nonnullis  catholicis  doctoribus. 


474  TRA.CTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

Constal  ex  propositione  3.  Ergo  opinio  haec  notam  haereseos 
nondum  meretur.  Erro  qui  contradiceret  decreto  dogmatico 
Sacrae  Congregationis  Inquisitionis,  de  speciali  mandato 
Papae  aut  ipso  confirmante  publicato,  et  contrarium  teneret, 
dicendus  non  esset  haereticus.  Tunc  dumtaxat  ipsi  haereseos 
nota  inuri  poterit,  quando  dicta  opinio  tanquam  haeretica 
damnata  fuerit;  id  est^  quando  definitum  fuerit  praefata  de- 
creta  dogmatica  esse  infallibilia,  et  haereticum  esse  qui  id 
negat. 

2°  Mereretur  tamen  erroris  et  temeritatis  notam.  Quamvis 
enim  supradicta  opinio  nondum  expresse  damnata  fuerit, 
tamen  omnino  futilis  est,  et  certo  falsa  probatur,  ut 
ostendimus.  Proinde  dicta  decreta  dogmatica  sunt  certo  in- 
fallibilia,  quamvis  id  nondum  sit  de  fide,  Jam  vero  qui  re- 
jicitdefinitiones,  Sedis  Apostolicae  auctoritate  publicatas,  et 
certo  infallibiles,  erroris  et  temeritatis  notam  meretur. 

Propositio  VP.  —  Sacrarum  Congregationum  decreta 
dogmatica^  sine  speciali  Summi  Pontificis  mandato  aut 
confirmatione  j^ullicata^  etsi  non  sint  certo  infalUMUay 
maximoe  tamen  auctoritatis sunt.  — Major  enim  estejusmodi 
decretorum  auctoritas,  quam  eorum  quae  a  quibusvis  Epis- 
copis  aut  Conciliis  particularibus  emitterentur  :  siquidem 
fiunt  auctoritate  Pontiflcia,  quamvis  de  generali  et  non  de 
speciali  mandato  Pontificis.  Atque  id  etiam  inde  patet,  quod 
Romanis  Cardinalium  Congregationibus  subjiciantur  quae- 
libet  Episcoporum  et  Conciliorum  particularium  decreta ; 
ita  ut,  vi  ordinariae  suae  jurisdictionis,  et  sine  speciaU  man- 
dato  Papae,  possint  ejusmodi  Sacrae  Congregationes  de  Epis- 
coporum  et  particularium  synodorum  decretis  cognoscere 
et  judicare;  ipsarum  autem  decreta  nequeant  ab  ullo  Epis- 
copo  aut  particulari  Concilio  reformari,  sed  tantum  a  Ro- 
manoPontifice. 

Ingens  etiam  auctoritas  ejusmodi  Sacrarum  Congrega- 
tionum  decretis  accedit,  tum  ex  conspicua  sapientia  et  doc- 
trina  qua  plerumque  purpurati  Patres  emicant,  tum  ex 
summa  qua  procedere  solent  prudentia  ;  accitis  scilicet  pe- 
ritissimis  theologis^  qui  seduio  quaestiones  expendant,  et 
quid  sibi  videatur  Eminentissimis  Patribus  pandant. 


PARS    TERTIA.  475 

CoNGLUsio  PARAGRAPHi.  —  Ex  praemissis  propositionibus 
facile  patet  solutio  quaestionis^  quam  praesenti  paragrapho 
dirimendam  suscepimus,  an  et  gmtenus  obligent  Sacrarum 
Congregationu7n decreta  dogmatica'^  Nimirum. 

1°  Si  edita  sint  et  promulgata  ipsiusmct  Pontificis  no- 
mine,  vel  de  speciali  ejus  mandato^  vel  ipso  confirmante, 
tenetur  sub  gravi  quilibet  christianus  assensum  eis  prses- 
tare.  Sequitur  ex  eo  quod  ejusmodi  decreta  sint  infallibilia, 
et  eorum  negatio  certo  erronea.  Est  enim  peccatum  grave 
opinionibus  circa  fidem  certo  erroneis  scienter  adhserere. 
Hinc  possunt  Concilia  provincialia,  et  singuli  in  respectivis 
dioecesibus  Episcopi  condemnare  libros  et  censuris  plectere 
scriptores,  qui  dicta  decreta  dogmatica  impugnare  praesu- 
munt.  Etsi  enim  quaestiones  fidei  dirimere  nequeant  singuli 
Episcopi,  nec  etiam  synodi  provinciales,  possunt  tamen  exi- 
gere  ut  teneatur  quod  dictis  decretis  definitum  fuit,  et  ia 
renitentes  poenis  animadvertere.  Quia  scilicet  quaestio  tunc 
desinit  esse  dubia  et  libera,  quamvis  antea  theologis  libe- 
rum  foretin  utramque  partem  opinari ;  seu,  quod  idem  est, 
desinit  esse  deiis  qucBstioniius  /Ideij  adhuc  (tolerante  Eccle- 
sia)  controversis,  a  quibus  dirimendis  synodis  particulari- 
bus  abstinendum  est. 

2^  Si  dicta  decreta  dogmatica  nomine  Sacrae  Congrega- 
tionis  edita  fuerint,  absque  Summi  Pontificis  confirmatione 
aut  speciah  mandato,  cum  tunc  (ex  dictis  supra)  certo  infalli- 
bilia  non  sint,  ad  praestandum  eis  assensum  non  obligant. 
Ob  maximam  autem  auctoritatem,  quam  etiam  tunc  ipsis 
inesse  supra  exposuimus,  summa  eis  reverentia  debetur. 


476  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA, 


§111. 


De  vi  obligandi  dictorum  decretorum,  quando  sunt  et  in  quantum 

sunt  disciplinaria. 


Superiori  paragrapho  diximus  de  vi  obligandi  ejusmodi 
decretorum,  quando  sunt  et  in  quantum  sunt  dogmatica. 
Diximus  nempe  quandonam  sequatur  obligatio  eis  assen- 
tiendij  seu  verum  credendi  quod  definiunt. 

Hic  vero  Sacrarum  Congregationum  Inquisitionis  etlndicis 
decreta  expendimus  in  quantum  sunt  discipUnaria ;  id  est, 
in  quantum  obligant,  non  jam  adcredendum,  sed  adaliquid 
aliud  ;  verbi  gratia,  ad  abstinendum  a  lectione  alicujuslibri. 
Agimus  nempe  hic  de  iis  decretis  quibus  dictae  Congrega- 
liones  varios  nominatim  proscribunt  libros,  prohibendo  ne 
legantur,  retineantur,  typis  mandentur,  vendantur  aut 
emantur  ;  et  quaerimus  an  et  quatenus  ejusmodi  prohibi- 
tiones  obligent. 

Propositio  P.  —  Potuit  Sedes  Apostolica  dictis  S.  Con" 
gregationilus  j^otestatem  conferre  prohiiendi  lilros  quos 
ipsce  noxios  estimarentj  et  ejusmodiprohihitiones  universa- 
liter  oUigatorias  reddere.  —  Cum  enim  summe  utile  sit  ut 
noxiorum  librorum  pestis  a  fidelibus  arceatur^  neque  possit 
per  seipsum  Romanus  Pontifex  libros  omnes  qui  in  dies 
eduntur  legere,  et  an  noxii  sint  judicare,  postulat  generale 
Ecclesise  bonum  ut  possit  alios  ad  id  praestandum  deputare. 
Sicut  nempe  in  multis  aliis  ad  regimen  Ecclesiae  spectanti- 
bus,  ita  et  quoad  ejusmodi  tam  necessarias  librorum  noxio- 
rum  prohibitiones,  Summus  Pontifex  poteslatem  suam  dele- 
gare  valet.  Quod  cum  extra  controversiam  sit,  fusiori  pro- 
batione  non  adstruimus. 

Propositio  IP.  —  Dictis  Sacris  Gongregationilus  defacto 
potestatem  fecit  Sedes  ApostoUca  libros  quos  ipsce  noxios 
mstimarent  jprohilendi^  itaut  ejusmodi j^rohiiitiones univer- 


PARS  TERTIA.  477 

saliterdbUgatori(B  forent.  — Q.on^id.i,  quoad  S.  Congrega- 
lionem  Inquisitionis,  Constitutione  Licet  ab  initio  Pauli  III 
anni  1542  ;  et  quoad  S.  Gongregationem  Indicis,  Constitu- 
tione  Immensa  Sixti  V,  anni  1588.  Atque  id  pluribus  docu- 
mentis  confirmare  supervacaneum  est,  cum  pariter  sit  extra 
omnem  omnino  controversiam. 

pROPOsiTio  IIP.  —  ProhiUtiones  liirorum  a  dictis  Sacris 
Congregationihiis  factoe,  dbsgue  confirmatione  aut  speciali 
ifiandato  Summi  Pontificis^  non  sunt  infalliUles  ;  ita  ut 
contingere  possit prohiberi  liirum  quinecpravus,  necnoxiuSy 
nec  proinde  prohilendus  sit:  id  tamen  raro  coniinget.  — 
Dicimus  si  fiant  alsque  confirmatione  aut  speciali  mandato 
Pontificis.  Nam  contingere  nequitut  ipse  Summus  Pontifex 
ex  cathedra  loquens,  quoad  universalem  Ecclesiam  tan- 
quampravum  vel  noxium  prohibeat  librum,  qui  talis  non  es- 
sel.  Etenim  ejusmodi  prohibitione  Pontifex  pronuntiatistius 
libri  doctrinam  esse  pravam  vel  noxiam  :  porro  talis  pro- 
nuntiatio  est  judicium  de  dogmate  aut  moribus.  Sed  Ponlifex 
ex  cathedra  loquens,  infaUibilis  est  circa  dogma  etmores  ; 
ergo  errare  nequit  prohibendo  librum  tanquam  pravum  vel 
tioxium.  Jam  vero,  si  prohibitio  promulgetur  de  speciali 
mandato  Pontificis,  perinde  est  ac  si  ipse  suo  nomine  pro- 
mulgaret.  Ergo  sic  facta  prohibitio,  censenda  est  a  Papa 
fieri  ex  cathedra  ;  proindeque  pro  infallibili  habenda  est. 
Hinc  in  propositione  loquimur  dumtaxat  de  librorum  pro- 
hibitionibus,  quae  fiunt  absque  speciali  mandato  Pontificis ; 
etdicimus  eas  tunc  non  esse  infallibiles.  Quod  sicadstruitur : 

1*"  Id  tenent  communiter  doctores  catholici :  «  Fatemur 
«  quidem,  ait  sanctus  Ligorius,  in  damnatione  librorum 
«  errores  et  fraudes  intervenire  posse,  sicut  in  aliis  omni- 
«  bus  humanis  judiciis  :  sed  quidinde?  Numquid  ideo  le- 
«  gitimae  auctoritati  miiiime  parendum?  hoc  unum  inde  de- 
«  duci  potest,  scilicet  probos  et  peritos  seligendos  esse  cen- 
«  sores.  n  (In  Appendice  de  prohiUtione  liirorum^  capite  4, 
n.  15). 

Item  Zaccaria,  de  «  prohibitionibus  quae  fiunt  a  Congre- 
«  gationibus,  de  consensu  quidem  Papae/sed  non  de  speciali 
i^'  ejus  mandato,  »  sic  asserit :  «  Istae  revera  non  sunt  ia- 


478  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

K  fallibiles.  »  (Storia  polemica,  pag.  386,  edit.  Romae  1777). 
Atque  ibidem,  pagina  381 :  t  Quod  si  dicatur  generatim, 
€  potnisse  et  posse  contingere  injustas  librorum  prohibi- 
«  liones  (dummodo  non  intelligatur  de  iis  quae  a  Papa  ex 
«  cathedra  loquente  immediate  procedunt,  vel  de  iis  quae 
«  fiunt  a  Sacris  Congregationibus  de  speciali  Papae  man- 
«  dato  aut  approbatione),  haud  multum  repugnabo.  In  his 
♦  quippe  judiciis,  si  infallibilitatis  praerogativa  noncsUitan- 
€  tur,  quantacumque  veneratione  judices  digni  sint,  sive  ex 
«  parte  censorum,  sive  etiam  ex  sinistro  sentire  judicis  ali- 
«  cujus. . . ,  contingere  possunt  obreptiones  aut  subreptiones ; 
^  et  quandoque  etiam  summum  jus,  quodin  injuriam  tran- 
«  sit,  vel  nimius  rigor  et  parum  aequitatis.  » 

2^  Non  esse  infailibiles  librorum  prohibitiones,  a  Sacris 
Congregationibus  absque  speciali  Papae  mandato  factas, 
inde  sequitur^  quod  tunc  eis  non  accedat  Summi  Pontificis, 
tanquam  universalis  Ecclesiae  Pastoris  pronuntiantis,  auc- 
loritas.  Jam  vero,  ut  supra  deduximus^  Summo  Pontifici  ex- 
clusive  propria  est  inerrantiae  praerogativa;  nec  potest  eam 
ulla  delegatione  aliis  communicare. 

Unde  revera  contingere  potest  ut  a  Sacris  Congregationi- 
bus  Inquisitioniset  Indicis,  si  non  agantdespeciali  mandato 
Pontificis,  liber  aliquis  injuste  prohibeatur. 

Diximus  tamen  in  propositioneid  ravo  contingere  j^osse: 
nimirum  ob  summam  quacum  in  hocce  negotio  Eminentis- 
mi  Patres  procedere  solent  maturitaterh  atque  integritatem 
necnon  ob  sapientissimas  cautiones,  a  Benedicto  XIV  des- 
criptas  (in  Bulla  Sollicita),  quaepro  norma  habentur.  (Vide 
S.  Ligorium,  Appendix  de prohiiitione  Uirorumy  capite  4, 
n.  15  et  seq.) 

Propositio  IV*.  —  Dicta  Sacrarum  Congregationum  inpro^ 
hiiendis  liiris  falUMlitas^  nequaq^uam  impedit  quin  ejus- 
modi  prohiiitiones  olligare  mleant^  in  quantum  sunt  dis- 
dpUnares.  —  Id  facile  vel  ex  ipso  jure  naturali  evincitur. 
Nam  si  magistratus.  tribunalia  et  aliae  (quibus  humanae  so- 
cielates  reguntur  et  administrantur)  aucloritates,  eo  quod 
sint  fallibiles,  adeoque  contingere  possit  ut  tanquam  pra- 
vum  et  noxium  aliquid  prohibeant  quod  tale    non  sit,  po- 


PARS    TERTIA.  479 

testatem  non  haberent  subditos  prohibitionibus  suis  obs- 
tringendi,  summum  sequereturipsiusmet  societatisdamnum. 
Tunc  scilicet  quidquid  princeps  legibus  aut  mandatis  pro- 
hiberet,  quidquid  vetitum  ab  aliis  magistratibus  et  aucto- 
ritatibusediceretur,  omni  efficacia  careret.  Posset  siquidem 
quilibet  subditus  non  obtemperare,  objiciendo  fallibilem 
esse  auctoritatem  quae  prohibitiones  illas  sancivit,  et  con- 
tendendo  nec  pravam  nec  noxiam  esse  rem  prohibitam, 
Pingatur  exercitus,  in  quo  liberum  miUtibus  foret  ducum 
suorum  mandata  ac  prohibitiones  flocci  habere,  sub  eo 
praetextu  quod  infallibiles  non  sint  duces,  et  contingere  pos- 
git  ut  immerilo  aliquid  prohibeant  !  Quodnam,  quaeso,  fo- 
ret  talis  exercitus  robur,  imo  an  et  exercitus  nomine  dicen- 
jjus  foret  ? 

Postulat  ergo  generale  bonum,  proindeque  exigit  jus  na- 
turale,  ut  obligatoriae  sint  legitimae  auctoritatis  prohibitio- 
nes,  etiam  quando  ex  errore  ab  ipsa  prohibetur  tanquam 
pravum  aut  noxium  quod  tale  non  est.  i 

Hsec  tamenjuris  naturalis  conclusio  duas  exceptiones  pa- 
titur  : 

1*"  Non  obligant  dicta^  prohibitiones  aut  pra^scripliones, 
si  legi  Dei  adversentur  ;  si  nempe  prohibeatur  quod  lege 
Dei  prsescribitur,  aut  vice  versa.  Nam  lunc  auctoritati  hu- 
manae  obsequi,  peccare  est. 

2^  Non  obligant  dictas  prohibitiones  si  manifeste  seu  evi- 
denter  injustum  gravamen  afferant.  Quia  tunc  humana 
auctoritaa  potestatem  suam  excedit.  Dicimus,  si  manifeste 
seu  evidenter  injustum  gravamen  afferant  :  nam  in  dubio 
remanet  obtemperandi  obligatio.  Quae  omnia  tanquam  ex 
ipso  jure  naturali  certa  communitera  doctoribus  traduntur. 
Jam  vero  haec  applicando  librorum  prohibitionibus  Sacrarum 
Congregationum  auctoritate  factis,  patet  positae  conclusionis 
veritas.  Nam  dictae  Congregationes,  quoad  ejusmodi  prohi- 
bitiones,  sunt  profecto  auctoritates  legitimae :  siquidem  ad 
hoc  ipsum  deputantur  a  Summo  Ponlifice,  cui  in  persona 
Petri  a  Christo  Domino  coUata  est  universalem  Ecclesiam 
pascendi^  regendi  atque  gubernandi  plena  potestas.  Ergo 
quamvis  non  sintinfallibiles,  et  contingere  possit  ut  tanquam 


480  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

pravum  autnoxium  prohibeantlibrum,  qui  revera  talis  non 
sit  j  tamen  obligatoria  erit  prohibitio. 

«  Quod  si  quandoque,  ait  sanctus  Ligorius,  aliquis  liber 
4(  inconsiderale  proscriptus  fuerit,  id  Ecclesiae  auctoritati 
m  non  officit,  nec  fideles  ab  onere  obediendi  excusat  :  hoc 
c  enim  raro  accidit ;  et  valde  magis  expedit  equidem  adcom- 
«  mune  bonum,  alicujus  libri  lectionem  aliquando  non  dam- 
<c  nandam  damnari,  quam  perniciosi  libri  damnandam  lec- 
<i^  tionem  permitti.  »  {Api>end\x  deprohibUionelibrorum^  ca- 
pite  4,  n.  24). 

Ad  utrumque  autem  supra  exceptum  casum  quod  attinet, 
in  dictis  librorum  prohibitionibus  applicationem  non  habet* 
Nam  l^  nunquam  continget  ut  Sacra  Congregatio  librum 
prohibeat,  quem  fideles  ex  praecepto  divino  legere  teneantur* 
NuUum  enim  exstat  praeceptum  quo  Deus  hunc  vel  illum  li- 
brumlegere  jusserit.  Et  neque  ad  ipsam  Sacram  Bibliam 
legendam  teneri  fideles,  ac  merito  prohiberi  SacrorumBi- 
bliorum  in  linguam  vulgarem  translationes,  probant  docto- 
res  catholici. 

2^  Nec  continget  casus  quo  libri  alicujus  prohibitio  vi 
obligandi  careat  ratione  evidentis  injustiticB.  Nam  frimo 
rarissimus  saltem  erit  casus,  quo  merito  manifestum  et  evi- 
densdiici  valeat,  nihil  prorsus  inesse  noxii  inaliquo  libro 
prohibito.  Quantumlibet  enim  quis  sibi  doctus  videatur,  e£ 
nihil  noxiiin  eo  libro  perspiciat,  lamen  regular iter  loquendo 
contrarium  lanquam  probabile  saltem  habere  debebit  vel  ex 
eo  solo  quod  Eminentissimi  Palres  ita  censuerint.  At^^- 
mndOy  demus  manifestum  seu  evidense^^Q  nihil  noxii  in  li-» 
bro  prohibito  [contineri  ;  an  ideo  inlerveniet  injustum  i\\\xd 
gravamen^  quo  prohibitioni  vis  obligandi  adimatur  ?  Nequa- 
quam.  Namquod  fidelibus  non  liceat  librumlegere  autreti- 
nere,  qui  tamen  nil  noxii  continet,  id  eis  notabile  damnum 
non  infert.  Insuper  damnum  illud  (sive  auctori  libri,  sive 
aliis  quibusdam  illatum)  pro  injuslo  habendum  non  est,  si 
necessarium  sit  ad  praecavendum  aliud  ingens  ac  generaie 
totius  societatis  detrimentum.  Jam  vero,  si  obligatoriae  non 
forent  librorum  prohibitiones  nisi  in  hypothesi  quod  Sacra 
Congregatio  non  erraverit,  sequeretur  dictum  generale  dam-^ 


PARS    TERTJA.  4g| 

num.  Tunc  enim  de  singulis  prohibitionibus  disputari  pos- 
;  set,  an  obligatoriae  essent  ;  et  quisque  prout  merito  vel  im- 
!  merito  factam  prohibitionem  existimaret,  posset  eam  pro 
obligatoria  habere.  Ex  quo  maxima  ex  parte  evanesceret 
ejusmodi  prohibitionum  utilitas.  Ergo  etiam  in  casu  erroris 
ex  parte  Sacrae  Congregationis,  injustum  non  est  quod  fide- 
les  teneantur  abstinere  a  hbri  lectione  ;  et  quod  inde  redun- 
dat  detrimentijSivein  auctoreslibrorum,  siveinediiores,  sivo 
in  nonnullosalios,non  est  damnum  ipsis mj^We  illatum.  Quia 
ob  generale  totius  fidelium  societatis  bonum,  necesse  est  ut 
etiam  in  hoc  casu,  et  cum  hisce  consectariis  obligatoria  sint 
decretaquibus  SacraeCongregationeslibros  prohibent.  Multa 
sunt  ejusmodi  detrimenta,  quae,  ob  generalebonum,  privatis 
sineinjustitia  inferri  possunt.  Dequoutexemplum  afferamus, 
sane  errarepotest  princeps  plures  juvenesad  vexilla  vocando 
quamnecesseforet.  Hoctamen  damnum,  multis  illatum,injus- 
tum  non  est ;  quia  postulat  generale  bonum  u  t  ad  principem  per- 
tineat  judicare  de  necessario  militum  numero. 

Ergo  qui  ad  eludendam  dictarum  prohibitionum  obligatio- 
nem,  objiciunt  Sacrarum  Congregationum  faihbilitatem,  et 
perperam  proscriptos  (ut  ipsis  videtur)  nonnuUos  libros,  noa 
minus  absone  arguunt  quam  si  dicerent,  standum  non  esse 
tribunalium  sententiis,  eo  quod  errare  possint  et  aliquoties 
revera  erraverint ;  aut  non  teneri  milites  obsequi  ducum  pro- 
hibitionibus  ac  mandatis,  eo  quod  contingere  possit  ut  ali- 
quid  nullatenus  noxium  duces  prohibeant. 

Notetur  aliud  etiam  secuturum  generale  bonum  ex  hujus- 
modi  prohibitionibus,  etiamsi  caderent  in  libros  nonnullos 
nequaquam  noxios.  Nimirum  occasioni  fidelibus  essent  obe- 
dientiam  Ecclesise  mandatis,  et  abnegationem  in  Evangelio 
tantopere  commendatam  exercendi.  Sane  haud  noxiae  sunt 
per  se  carnes  :  eas  tamen  Ecclesia  tempore  quadragesimae 
prohibet.  Et  Deus  primis  parentibus,  cujusdanideterminata3 
arboris  fructum,  etsi  per  se  non  noxium  (ut  aestimant  inter- 
pretes)  ne  ederent  praecepit.  Eccur  ergo  non  posset  Sedes 
iApostolica  obligatoriasreddere  dictaslibrorum  prohibitiones, 
EJliamsi  quandoque  libros  nec  pravos  nec  noxios  attingerent  ? 
Ed  vero  sit  ad  abundantiam  juris  dictum.  Satis  enim  urget 

81 


482  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

generalis  boni  exposita  ratio,  ut  pro  obligatoriis  habendae  sint 
dictae  librorum  prohibitiones^  etiamsi  in  libros  non  noxios 
quandoque  cadant.  Caeterum  non  aiia  de  causa  libros  prohi- 
bent  Sacrae  Congregationes,  quam  quod  eos  aut  pravos  aut 
saltem  noxios  existiment. 

Propositio  V*.  —  Perj^emm  contenderetur  universaliter 
oUigatorias  non  essedictas  librorimioroMlitiones,  ex  eo  quod 
sufficienter  non  promiilgentur.  —  Loquimur  semper  sub 
prsesenti  capite  de  libris  nominatim  prohibilis,  per  aliquod 
Sacrae  Congregationis  Inquisitionis  aut  Sacrae  Congregatio- 
nis  Indicis  decretum.  Jam  vero  ejusmodi  decretis  deesse  vim 
universaliter  obligandi  perperam  argueretur  ex  sufficientis 
promulgationis  defectu.  Nam 

1**  Ut  leges  auctoritate  Pontificia  latae  universaliter  obli- 
gent,  necesse  non  est  eas  in  singulis  provinciis  promulgari  ; 
sed  sufficit  ut  more  solito  Romae  promulgentur.  Id  probatum 
vide  in  meo  tractatu  de  Principiis. 

Porro  dicta  decreta,  quibus  libri  nominatim  a  Sacris  Con- 
gregationibus  prohibenlur^  Romae  cum  dictis  solemnitatibus 
promulgantur .  Affiguntur  nempe in acie  campi Fioraeet  in aliis 
locis  solitis.  Postea  autem  inseruntur  in  authenticis Q\^\\hvo- 
rum  prohibitorum  indicihus,  qui  Pontificia  item  auctoritate 
Romae  imprimuntur,  et  dein  per  universum  christianum  or- 
bemdiffunduntur.  Sicque  ad  singularum  Ecclesiarum  et  re- 
gionum  notitiam  facile  perveniunt. 

2**  Etiamsi  dicta  decreta  solitis  solemnitatibus  Romae  non 
promulgarentur^  nihilominus  universaliter  obligatoria  forent- 
Nam  sufficienter  promulgatae  sunt  Pontificiae  Constitutiones^ 
quibus  institutae  sunt  Sacrae  Congregationes  Inquisitionis  et 
Indicis,  et  quibus  eisdem  Congregationibus  collataest  potes- 
tas  libros  pravos  et  noxios  prohibendi.  Jam  vero  vi  ejusmodi 
Constitutionum  obligatoria  sunt  dictarum  Congregationum 
decrela,  libros  prohibentia^  etiamsi  non  promulgentur.  Nam 
Summus  Pontifex  potestatem  Sacris  Congregationibus  confe- 
rendo,  dictos  libros  prohibendi,  hoc  ipso  ipsemet  prohibet, 
et  jamin  antecessum,  acsemel  pro  semper^  prohibitos  decla- 
rat  eos  libros,  qui  fuerint  ab  iisdem  Sacris  Congregationibus 
prohibiti.  Ergo  vi  ejusmodi  Pontificiarum  Conslilutionum 


PARS    TERTIA.  433 

prohibitus  existit  liber,  statim  ac  eum  decreto  suo  Sacrce 
Gongregationes  prohibuerunt.  Nimirum,  verificata  flla  con- 
ditione  quod  Sacra  Congregatio  librum  prohibuerit,  stalim 
et  hoc  ipso  liber  ille  cadit  sub  prohibitionem  in  dictis  Ponti- 
ficiis  Constitutionibus  contentam.  Cum  ergo  dictae  Pontificiac 
Constitutiones  sufficienter  fuerint  promulgatae  ad  obliL^an- 
dum  universaliter,  nequaquam  opus  est  ut  insuper  promul- 
getur  Sacrae  Congregationis  decretum  ;  sed  sufficit  certa  de 
ipso  notitia  ad  inducendam  obligationem. 

3^  Idem  gravissimi  doctores  concludi  posse  existimant,  ex 
leo  quod  quilibet  liber  nominatim  seu  particulari  Sacrse 
Congregationis  decreta  prohibitus,  simul  prohibitus  existat 

Ivi generalium  regularum  Indicis,  et  regulse  istse  sufficienter 
promulgatse  sint  ad  obligandum  universaliter 

Sic  habet  Zaccaria  {Storia  polemica,  pagina  389,  edit. 
Romae  1777)  :  «  Animadvertit  Pater  Ligorius,  postea  Sanctse 
Agathae  Gothorum  Episcopus,  prohibitorum  librorum 
Indicemin  variis  christiami  orbis  provinciis  fuisse  recep- 
tum,  prout  ex  supra  deductis  historicis  documentis  perspi- 
ci  potuit :  inutiliter  proinde  moveri  qusestionem,  an  necesse 
sit  publicarj  in  provinciis  librorum  prohibitiones^  ut  obli- 
gare  valeant:  novas  siquidem  librorum  prohibitiones  non 
esse  novumjus,  sed  dumtaxat  jam  recepti  juris  novam 
applicationem,  quam  exequitur  illa  eadem  auctoritas  quae 
dictum  jus  constituit.  Nunquam  sane  prohibebitur  Romae 
liber,  qui  sub  regulas  et  generalia  Indicis  decreta  conve- 
nienter  reduci  ncm  valeat.  Harumigiturregularum  vigore, 
etiamsi  Romse  nova  prohibitione  liber  non  proscriberetur, 
ubicumque  tamen  ejusmodi  regulae  promulgatae  sunt, 
deberet  is  liber  tanquam  prohibitus  haberi.  » 
«  Sane,  inquit  Steyaert^  decreta  librorum  prohibitoria 
novum  jus  non  faciunt ;  sed  jus  vetus  et  receplum  regu- 
larum  Indicis  supponendo,  determinant  modo  quis  liber 
quo  ordine  haberi  debeat  juxta  easdem  regulas  »  {Apho- 
m.,  p.  2,  disp.  22,  n.  8). 

Eomdem  doctrinam    propugnat  Heymans  {De  liirorimi 
ohibitioney  pag.  247,  edit.  Bruxellis  1849). 
Mihi  vero  non  liquet,  an  revera  nuUus  unquam  Romae 


^i84  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

liber  nominatim  prohibitus  sit,  aut  prohiberi  possit,  nui 
(sicut  existimat  ciarissimus  Zaccaria)  sub  regulas  et  gene* 
ralia  Indicis  decreta  convenienter  reduci  non  valeat.  Et 
2)rimo  quidem,  etsi  fere  chimericus  dici  possit  casus,  quo 
Sacra  Congregatio  erret,  librum  qui  nec  pravus,  nec  noxius 
sit  prohibendo,  cum  tamen  hac  in  re,  ut  supra  dictum  est, 
Eminentissimi  Patres  inerrantise  praerogativa  non  potiantur, 
dari  posse  hunc  casum  concedendum  est ;  et  revera  conce- 
dunt  Sanctus  Ligorius,  et  ipsemet  Zaccaria.  Jam  vero  liber 
sic  prohibitus  sub  nulla  regularum  generalium  categoria 
comprehenderetur  ;  et  tamen  ex  dicto  errore  non  sequeretur 
prohibitionem  hanc  non  obligare,  ut  supra  probavimus, 
Secundo  dubium  mihi  insuper  est,  num  dari  etiam  possit 
liber,  qui  merito  tanquam  noxius,  attenlis  temporum  cir- 
cumstantiis,  a  S.  Congregatione  prohibeatur,  quin  tamen 
sub  aliqua  ex  generalibus  regulis  comprehcndatur.  Qua- 
propler  satius  duco  hocce  probationis  medium  urgere^  non 
quoad  omnes  omnino^  sed  quoad  fere  omnes  libros  nomina- 
lim  prohibitos.  At  cum  hac  sallem  restrictione  valere  ratio- 
cinium  existimo.  Etenim  saltem  fere  omnes  libri  qui  no- 
minatim  prohibentur,  jam  prohibili  existunt  per  generales 
Indicis  regulas.  Cum  ergo  generales  istae  regula^  sufficienter 
promulgatae  sint,  necesse  non  est  promulgari  particularia 
decreta,  ut  libri  isti  inter  prohibitos  computandi  sint. 

4''  Valet  insuper  argumentum  ex  recepto  generaliter  in 
tota  Ecclesia  Indice,  supposita  jam  hujusce  generalis  recep- 
tionis  probatione.  Sic  nempe  arguimus  :  si  receptus  univer- 
saliter  fuerit  Index,  decreta  quibus  libri  nominatim  prohi- 
bentur,  obligatoria  sunt  absque  promulgatione  :  atquilndex 
universaliter  receptus  fuit :  ergo  An  vera  sit  minor,  id  est, 
asserla  generalis  receptio  Indicis,  infra  expendimus.  In 
hypothesi  autem  quod  vera  sit,  admittenda  est  major ;  quod 
sic  probatur  :  quando  lex  aliqua  Pontificia  generali  usu  in 
Ecclesia  recepta  est,  frustra  de  sufficienti  ejus  promulga- 
tione  qusestio  moveretur;  quia  etiamsi  alias  insufficiens 
fuisset  promulgatio,  perillam  tamen  generalem  receptionem 
suppleretur  ;  prout  concedunt  illi  etiam  auctores  qui  neces- 
sariam  in   provinciis    promulgationem    propugnant.   Ergo 


PARS    TERTIA.  4P5 

supposita  Indicis  universali  receptione^  obligatorius  erit 
Index,  nec  in  contrarium  objici  poterit  ullus  promulgationis 
defectus.  Aliunde  vero  recipere  Indicem,  non  est  recipere 
dumtaxat  huc  usque  emanata  librorum  prohibitoria  decreta, 
sed  etiam  in  posterum  emiltenda.  Nam  Indicem  recipere,  est 
recipere  totam  illam  legislativam  dispositionem,  quam  Sedes 
Apostolica  ad  arcendam  noxiorum  librorum  pestem  sancivit. 
Porro  Sedes  Apostolica  non  decrevit  dumtaxat  prohibitos 
fore  libros  in  aliquo  determinato  catalogo  jam  descriptos, 
sed  insuper  tribunal  constituit,  cum  facultate  calalogum 
illum  in  dies  augendi,  id  est,  alios  atque  aiios  libros,  prout 
opus  fuerit,  condemnandi  ac  prohibendi.  Vult  nempe  Sedes 
Apostolica  observari  Indicem,  non  quatenus  est  prohibito- 
rum  librorum  catalogus  fmitus  et  clausus,  sed  quatenus  est 
catalogus  semper  continuandus,  et  accessione  novorum  qui 
a  Sacra  Congregatione  prohibebuntur  librorum  semper 
augendus.  Ergo  recipere  Indicem  est  recipere,  tum  ei  jani 
insertas,  lum  in  posterum  inserendas  librorumprohibitiones, 
Ergo  ubi  receptus  fuit  Index^  obligant  decreta  libros  nomi- 
natim  prohibentia,  quin  decretaista  promulgatione  indigeant 
ut  obligent.  Quod  si  universaliter  receptus  fuerit  Index,  uni- 
versaliter  obligabunt  absque  promulgatione  dicta  decreta. 

Propositio  VP.  —  Ad  probandim  oUigatoria  non  esse  dlc- 
taSacrarumCorigregationum  decreta^dbsone  oijicitur  pro- 
hibitio  cujusdamoj^eris  Bellarmitii^  —  Sequitur  ex  proposi- 
lione  quarta.  Nam  etiamsi  revera  erret  Sacra  Congregatio 
librum  aliquem  immerito  prohibendo,  vim  obligandi  habet 
decretum;  prout  in  dicta  propositione  4  probavimus. 
Quatenus  autem  verum  sit  quod  de  prohibito  Beliarmlni 
opere    asseritur,  abs   re  non   erit  breviter  hic    exponere. 

Relatus  quidem  fuit  primus  Oontroversiarum  ipsius  tomus 
in  novum  quemdam  Indicem,  quem  concinnari  Sixtus  V 
jusserat,  uteum  (abrogalis  antiquioribus)  publicarelet  uni- 
versaliter  obligatorium  decerneret.  Sedobiit  Sixtus  V  ante- 
quam  intentum  perfecisset.  Subsecuti  autem  Pontifices  us- 
que  ad  Clemenlem  VIII,  Indicem  illum  non  publicarunt.  Cle- 
mens  vero  VIII,  non  Sixtinum  illum  Indicem  publicandum 
duxit;  sednovum  confici  jussit  etpublicavit.  Dictum  autem 


486  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

Bellarmini  opus  neque  in  hoc  Clementis  VIII  Indice,  neque 
in  ullo  ex  sequentibus  reperitur  Unde  verum  quidem  est 
prsefatum  Bellarmini  opus  relatum  tuisse  in  Indicem  :  sed 
in  Indicem  qui  nunquam  publicatus  fuit,  quique  proinde 
nunquam  vim  legis  habuit. 

Quod  memoratus  Sixti  V  Index,  revera  confectus  fuerit, 
imo  et  typis  mandatus,  documentis  probat  Zaccaria,  in  sua 
Storia  polemicadelle  p^oilizioni  de'^ibri  (pag.  165,  edit  Ro- 
mse  1777);  ubi  et  refeit  decem  regulis  additas  fuisse  duode- 
cim  alias.  Et  pagina  sequenti  testatur  in  hunc  Indicem  rela- 
tum  fuisse  tomum  primum  Controversiarum  Bellarmini. 
Quod  autem  Index  ille  nunquam  publicatus  fuerit,  ex  relatis 
ibidem  a  Zaccaria  omnino  constat. 

Documenta  haec  Sanctus  Ligorius  haud  satis  nota  ha- 
buisse  videtur,  quando  ad  objectionem,  opera  Veneraiilis 
Bellarmini  fuerunt  vetita  :  ita  reposuit :  «  Respondetur... 
«  quod  jure  merito  opusculam  quoddam  Bellarmini  trada- 
«  tur  fuisse  vetitum  »  (1)  Prohibitio  enim  de  qua  in  vita 
Bellarmini^  videtur  illa  ipsa  fuisse  quam  retulimus,  videli- 
cet  primi  tomi  Controversiarum.  Porro  cum  prohibitio  haec 
exstiterit  dumtaxat  in  Indice  non  publicato,  et  in  Indicibus 
publicatis  numquam  inserenda  visa  sit,  potius  signum  est 
SacramCongregationem  suamhacderesententiam  mutasse, 
atque  agnovisse  dictum  opus  non  esse  prohibitione  di- 
gnum. 


{\)  InAppendice  de prohihUione  Uhrorum,  cap.  4,  n.  24. 


PARS    TERTIA.  487 


CAPUT  VIII 


AN  ET    QUATENUS     TOTUS     INDEX    LEGIS    UNIVERSALIS    RATIONEM 

HABEAT. 


Propositio  P.  —  PauccB  qitcBdam  Indicis  pmscriptioneSj 
6b  impossiMUfatem  eas  odservandi,  hodie  in  no7inullis  regio- 
niius  non  oUigant.  —  Sic^  verbi  gratia,  disponit  regulade- 
cima  Indicis:  «  In  singulis  civitatibus  acdioecesibus,  domus 
«  vel  loci,  ubi  ars  impressoria  exercetur,  et  bibliolhecae  li- 
«  brorum  venalium  ssepius  visitentur  a  personis  ad  id  de- 
«  putandis  ab  Episcopo  sive  ejus  vicario,  atque  etiam  ab 
«  inquisitore  haereticae  pravitatis ;  ut  nihil  eorum  quae  pro- 
'«  hibentur,  aut  imprimalur  aut  habeatur.  Omnes  vero  li- 
«  brarii  et  quicumque  librorum  venditores  habeant  in  suis 
«  bibliothecis  indicem  librorum  venalium  quos  habent,  cum 
«  subscriptione  dictarum  personarum;  nec  alios  libros  ha- 
«  beantaut  vendant  aut  quacumque  ratione  tradant,  sine  11- 
<r  centia  eorumdem  depulatorum,  sub  poena  amissionis  li- 
^  brorum  et  aliis  arbitrio  Episcoporum  vel  inquisitorum 
«  imponendis :  emplores  vero,  lectores  vel  impressores,  eo» 
«  rumdem  arbitrio  puniantur...  Nemo  vero  audeat  librum, 
«  quem  ipse,  vel  alius  in  civitatem  introduxit  ahcui  legen- 
«  dumtradere...,nisihabita  licentia  apersonisdeputandis... 
^  Item  quoque  servetur  ab  haeredibus  et  executoribus  ul- 
«  timarum  voluntatum,   ut  libros  a  defuncto  reiictos,  sive 

<  eorum  indicem  illis  personis  depulandis  afferant,  et  ab 
^  eis  licentiam  obtineant,  priusquam  eis  utantur,  aut  in 
«  alias  personas  quacumque  ratione  eos  transferant.  In  his 

<  autem  omnibus  etsingulispoena  staluatur,  aul  amissionis 

<  librorum,  veialia,  arbitrio  eorumdem  Episcoporum.  » 
Hse  pr^scriptiones  hodie  in  Gallia  aliisque  regionibus  ad 

praxim  deduci  nequeunt.  Necessarium  quippe  ad  id  foret  sse- 


488  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

cularisbrachiiauxilium,quoin  iis  regionibuscarentEpiscopi. 
Obligatorise  proin  non  sunt  praescriptiones  illae,  ob  impossi- 
bilitatem  eas  observandi.  NuUa  enini  lex  ad  impossibile  obli- 
gare  valet. 

Item  autem  dicendum  de  aliis,  si  quae  sint,  Indicis  praes- 
criptionibus,  quarum  observatio  aut  'physice  aut  moraliter 
impossililis  hodiernis  temporibus  evaserit. 

Propositio  II*.  —  Ne^ueimjpossiUlitas  olservandi  aliquas^ 
legis  dis^positiones^  neque  aliquarum  regionum  privilegium 
aut  legitime  conira  legem  prcescripta  consuetudo  impedit^ 
quin  lex  in  vero  ac  proprio  sensu  universalis  sit.  —  Duplici 
nempe  sensu  intelligi  potest  legis  alicujus  universalitas  : 
primo  in  eo  scnsu  quod  legislaLor  eam  ad  aliquam  particu- 
larem  regionem  non  restrinxerit,  sed  quoad  universas  sibi 
subjectas  personas  et  regiones  tulerit :  secundo^  in  eo  sensu 
quod  defacto  obliget  quoad  omnes  suas  dispositiones,  etnul- 
lus  ab  ea  eximatur,  sive  titulo  privilegii,  sive  titulo  legitime 
praescriptae  consuetudinis.  Porro  lex  universalis  proprie  di- 
citur  in  priori  sensu  ;  per  oppositionem  scilicet  ad  leges, 
quae  ad  obstringendam  dumtaxat  particularem  aliquam  re- 
gionem  aut  subditorum  classem  feruntur.  Jam  vero,  sic  in- 
telligendo  legis  universalis  denominationem,  patet  univer- 
salem  remanere  et  dicendam  esse  legem,  quoad  universas 
subditas  personas  et  regiones  latam,  quamvis  aiiqua  ejus 
dispositio  observatu  impossibilis  alicubievaserit ;  itemquam- 
vis  aliquibus  exemptionis  ab  ea  lege  privilegium  concessum 
fuerit,  et  quamvis  in  aliquibus  locis  legitime  contra  legem 
consuetudo  praescripserit. 

Propositio  II P.  —  Totus  Index  in  vero  ac  proprio  sensu. 
legis  universalis  rationem  hdbet.  —  Dicimus  totus  IndeXy 
idest,  tum  decreta  quibus  libri  nominalim  prohibentur,  tum 
decem  regulae  aliaeque  praescriptiones,  quaecatalogolibrorum 
nominatim  prohibitorum  praemissae  sunt. 

Fuit  autem  conclusio  haec  jani  probata  per  partes.  Etenim 
supra  probavimus  priorem    partem  Indicis,   idest,    decem  | 
regulas,  aliasque  eis  adnexas  generales  praescriptiones,  vim 
legis  universalis  habere  :  et  idem  postea  probavimus  quoad 
posteriorem  partem,  idest,  quoad  decreta  quibus  \ihrl  no- 


PARS  TERTIA.  489 

minaLim  prohibentur.  Evgo  totus  Index  vim  legis  universalis 
habet,  Noque  objiciatur,  aliquas  Indicis  dispositiones  hodie 
nonobligare,  ob  impossibilitatem  eas  observandi  ;  quia  id 
non  impedit  quin  Index  universalis  legis  rationem  habeat, 
in  vero  et  proprio  sensu,  explicato  sub  praecedenti  propo- 
sitione. 

Item  non  objiciatur,  in  Gallia,  Germania  et  ahis  regionibus 
ob  contrariam  legitime  praescriptam  consuetudinem  non  vi- 
gere  Indicem,  saltem  quoad  plures  ipsius  praescriptiones  ; 
proinde  Indicem  jamdici  non  posse  legemuniversalem.Nam 
primo,  an  reveraadmittenda  sitin  dictis  regionibus  preetensa 
illa  legitime  praescripta  consuetudo,  est  gravissima  quaestio, 
quam  infra  expendimus,  et  negative  solvendam  propugna- 
mus.  jSecundOy  etiamsi  talis  consuetudo  admittenda  foret, 
non  ideo  desineret  Index  legis  universalis  rationem  habere. 
Nam  privilegium  exemptionis  ab  aliqua  universali  lege,  non 
impedit  quin  lex  illa  universalis  dicenda  sit:  consuetudo 
vero  contra  legem  legitime  praevalens,  nihil  aliudest  quam 
privilegium  exemptionis  a  lege,  ex  tacito  legislatoris  consensu 
proveniens.  m 


CAPUT  IX. 


CONFUTATUR     dPINIO     QU.E     TENET,     INDIGEM    NON    OBLIGARE    IN 
GALLIA,    GERMANIA,    BELGIO  ET  ALUS    REGIONIBUS. 


Quanti  momenti  sit  hujusce  opinionis  veritatem  falsila- 
temve  omnino  exploratum  habere,  vel  inde  satis  patet,  quod 
$i  semel  admittatur  etiam  ut  probabilis,  subvertat  prorsus 
atque  in  nihilum  practice  redigat  in  quam  maxima  chris- 
tiani  orbis  parte  totum  illud  sapientissimarum  legum  pro- 
pugnaculum,  quo  tridentina  Synodus  et  Romani  PontiliceS 
noxiorum  librorum  pestem  a  fidelibus  arcere  tam  sollicile 
conati  sunt.  Sicut  enim  in  Gallia   et  Germania   Indicem  noa 


490  TUACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

vigere  aliqui  opiiiati  sunL  ita  alii  quoad  Belgium,  regnum 
Neapolitanum  aliasque  regiones  idem  tenuerunt.  Quorumsi 
vel  probabilis  opinio  censenda  sit,  jam  intra  solius  fere  sta- 
tus  Pontificii  fines  vis  obligandi  Indicis  concludenda  erit. 
Sufficit  enim  proiaMUter  non  obligarelegem  ut  practice  non 
obliget. 

Hinc  non  miretur  lector  in  expendenda  illa  quaestione,  ut- 
pote  nostris  temporibus  gravissima,  scriptionem  nostram 
aliquantisper  detineri.  Solet  autem  dicta  opinio  triplici  fun- 
damento  superexlrui :  nimirum,  quod  Index  receptus  non 
fuerit,  quod  non  fuerit  per  provincias  singulas  promulgatus, 
et  tandem  quod  contraria  consuetudo  legitime  praescripserit 
Quapropter  triplici  paragrapho  hujusce  triplicis  fundamenti 
inanitatem  probabimus. 


§1 


Indicem,  m  dictis  regionibus  non  vigere,  perperam  arguereturex  eo  quod 
apud  eas  regiones  non  fuerit  receptus. 


Etenim  1''  Index  adobligandumacceptatione  nonindiguit  : 
2®  perperam  asseritur  eum  indictis  regionibus  non  fuisse  re- 
ceptum  :  qua3  duo  firmantur  sequentibus  propositionibus. 

Propositio  P.  —  Index  ad  dbligandum  acceptatione  non 
indigiiit.  —  Etenimpra^scriptiones  etdecreta  quibus  constat 
IndeXjSunt  leges  Pontificise  de  se  universales,  ut  supra  de- 
monstravimus.  Atqui  leges  Summi  Pontificis  subditorum  ac- 
ceptatione  nuUatenus  indigent  ut  eos  obstringere  valeant. 

Etenim  si  necessaria  foret  ejusmodi  acceptatio,  vel  quia 
Papa  non  posset,  vel  quianollet  obligare  nisi  ultro  acceptan- 
tes  :  atqui  neutrum  dici  valet : 

1"*  Quod  possitPapa,  si  velit,  universos  fideles,  quantumvis 
renitentes  seu  non  acceptantes^  legibus  suis  in  conscientia 
obh'gare,  est  doctrina  catholica  adeo  certa,  ut  ejus  negatio 
dici  debeat  erronea,  atque  in  schisma  et  haeresim  inducens* 


PARS    TERTIA.  491 

Nam  de  fide  est  Romano  Pontifici,  in  persona  Beati  Pelri, 
collatam  achristo  fuisse  universalem  Ecclesiam  pascendi 
regendi  atque  gubernandi  ple^iam  potestatem  (Concilium 
Florentinum).  Atqui  in  talipotestate  comprehenditurpoteslas 
fideles,  absque  ulla  eorum  acceptalione,  legibus  constrin- 
gendi.  Potestas  enim  vi  cujus  Papa  non  posset  praeceptis  et 
legibus  suis  obligare  nisi  volentes,  nedum  esset  plena  ;  di- 
cenda  foret  inanis  et  derisoria.  Praeterea  dogma  catholicum 
^st  Romano  Pontifici  competere  Primatum,  non  tanlum  ho- 
noris,  sed  et  jurisdictionis.  Porro  qui  nequit  praBceptis  et 
legibus  suis  obligare  nisi  volentes,  nedum  in  eos  habeat 
Primatum  jurisdictionis,  seu  jurisdictionem  principalem, 
nullam  habet.  Unde  revera  systema  illud  quo  RomanisPon- 
tificibus  denegatur  potestas  legibus  suis  omnes  et  singulas 
dioeceses  obligandi,  nisi  Episcopi  consentiant  et  acceptent, 
sen  (quod  idem  est)  syslema  Febronii,  quo  Papae  tribuitur 
dumtaxat  potestas  leges  proponendi,  non  autem  eas  obliga- 
torias  reddendi  ante  Episcoporum  acceptationem,  istud  in- 
quam  systema  aperte  erroneum  est,  atque  in  schisma  et  hae- 
resim  inducens.  Proinde  omnino  reprobanda  est  formula, 
qua  Gallicani  scriptores  adeo  frequenter  utuntur  ad  proban- 
dum  aliquam  legem  Pontificiam  in  Galliis  non  obligare  : 
Constitutio  ista^  inquiunt  non  fuit  rece^ta  in  Gallia.  Quae 
sane  formuia,  in  quantum  innuit  ac  supponit  non  posse  Ro- 
manum  Pontificem  legibus  suis  nisi  volentesobstringere,  to- 
lum  recondit  schismaticum  Febronii  systema.  Hinc  merito 
editores  Cassinenses  in  nova  editione  Lucii  Ferraris  :  Quis 
enim  dicat  ex  ovium  acceptatione  vim  fendere  legum^  quas 
pro  communi  iono  supremus  Ecdesioe  Pastor  constituat, 
quihusvelit  omnes  omnino  oUigare?  (verbo  libri  prohihiti, 
ultimo  articulo,  §4,  sub  fmem).  Vide  idem  probatum  in 
publicatione  periodica  Analecta  Pontificia  18"  livraison, 
pag.  2618,  ubi  nonnulla  adducuntur  valde  notanda  Cardina- 
iisAlbitiidicta. 

2°  Vi  obligandi  non  carent  ieges  Pontificia^,  ex  eo  quod  de 
facto  nolit  Papa  leges  suas  obhgare  nisi  acceptentur.  Equi- 
dem  consentire  merilo  praesumitur  Summus  Pontifex  ut, 
si  quis  Episcopus  Pontificiam  legem  noviter  latam  dioecesi. 


492  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

suae  minus  opportunam  existimet,  possit  supplicationem  ad 
Sedem  Apostolicam,  pro  impetrandadispensatione,  dirigere; 
et  interea^  donec  rescriptum  fuerit,  suspendatur  in  ea  dioe- 
cesi  obligatio  dictam  legem  observandi ;  prout  in  tractatu 
de  Princijpiis  fuse  probavimus  ;  atvero  falsum  omnino  est 
consentire  Romanum  Pontificem,  utpossint  Episcopi  legem 
non  observare,  non  expedita  dicta  supplicatione,  et  etiamsi 
eis  postulatam  exemptionem  denegaverit.  Nequaquam  enim 
prsesumi  polest  in  Romano  Pontifice  voluntas,  quaegenerali 
Ecclesiae  regimini  summe  nociva  foret.  Porro  si  consentiret 
Romanus  Pontifex,  ut  Episcopi  leges  Pontificias  observare 
in  suis  dioecesibus  non  tenerentur,  nisi  quando  et  in  quan- 
tum  liberet  eas  acceptare,  jam  actum  foret  de  vigore  uni- 
versalis  regiminis,  ut  patet.  Ergo  lalis  consensus  nequaquam 
potest  in  Romano  Pontifice  merito  supponi, 

Ergo  revera  Ponlificice  leges  de  quibus  agimus  accepta- 
tione  non  indigiierunt  neque  ex  eo  quod  Vd^^idi  non  possit, 
neque  ex  eo  quod  7iolit  eas  absque  acceptatione  obligatorias 
reddere.  Ergo  etiamsi  receptae  non  fuerint,  id  non  impedivit 
quin  mitio  universaliter  obligaverint. 

Prgpositio  IP.  —  Index  in  Gallia  olim  receptus  fuit.  — 
1"*  Sic  decrevit  Concilium  provinciale,  AquisSextiis  (a  Aix) 
celebratum,  anno  1585  ;  «  Nullus,  cujusvis  conditionis  ac 
«  status  ille  sit,  libros  prohibitos,  juxta  Indicem  Sedis  Apos- 
«  tolicae  jussu  editum,  legere  aut  domi  retinere  aut  vendere 
«  quoquomodo  audeat :  alioqain  sciat  se  excommunicationis 
«  sententia  innodatum,  a  qua  nonnisi  a  Romano  Pontifice 
«  absolvi   potest.  Idque   parochus  singulis  diebus  dominicis 

<  populo  denuntiet.  Curent  vero  Episcopi,  ut  omnes  paro- 
«  rhi  hujusmodi  Indicem  librorum  prohibitorum  penes  se 
«  habeant.  y»  (Labbe,  t.  15,  col.  1124,  edit.  parisiis  1672J. 
Ergo  receptus  fuit  index  in  provinciae  Aquensis  dioscesibus. 

2'' In  Concilio  provinciali  Tolosano,  anni  1590,  haec  sta- 
tuta  sunt  :  «  Quae  de  librorum  lectione^  improbatione  Sacra 
«  Tridentina  praecepit  Synodus,  ea  diligentissime  serventur. 
«  Quae  prohibitorum  librorum  regulae  ex  Tridentini  Concilii 

<  decreto  in  libro  Indicis  sancitae  editaeque  sunt,  eas  in  suis 
«  dioecesibus  promulgarij  venalesque  in  bibliopolarum  typo- 


PARS    TERTIA.  493 

«  graphorumque  officinis  haberi  Episcopi  jubeant,  publica- 
«  tamque  in  eos,  qui  libros  prohibitos  aut  legunt  aut  reti- 
«  nent  excommunicationem  aliquoties  in  anno  proponi  pu- 
«  blicecurent. 

«  Qui  libri  deinceps  excudentur,  Episcopi  et  inquisitoris 
«  fidei  diligentia  et  auctoritate  et  examinentur  et  approbcn- 
«  tur.  Adprobatio  iibri  initio  apponatur.  Qui  libros  absque 
«  adprobatione  typographus  ediderit,  canonicis  po^nis  coer- 
«  ceatur. 

o:  Qui  audiendis  confessionibus  praepositi  sunt,  quo  suis 
«  poenitentibus  facilius  satisfaciant,  librorum  prohibilorum 
c(  Indicem  habeant,  quem  iterata  saepiusleclione,  nolum  sibi 
«  familiaremque  reddant.  »  (Labbe^  t.  15,  col.  1423,  edit. 
Parisiis  1672).  Ergo  receptus  fuit  Index  in  provinciae  Tolo- 
sanae  dioecesibus. 

3^  Concilium  provinciale  Avenionense,  anni  1594,  decre- 
vit  in  hunc  modum  :  «  Curent  Episcopi  ne  per  eorum  negli- 
«  gentiam  libri  haerelicorum,  aut  alias  a  Sede  Apostolica 
«  damnati...,  alicubi  videantur,  legantur,  habeantur,  repo- 
«  rianturve.  Sed  regulas  Indicis  librorumprohibitorumauc- 
«  toritate  Pii  IV  Pontificis  editas,  aut  auctoritate  aliorum 
«  Pontificum  edendas,  observari  tum  ab  omnibus,  tumprse- 
«  cipue  ab  impressoribus  et  bibliopolis  curent.  »  Ibidem 
sequuntur  variae  circa  eamdem  materiam  praescriptiones, 
inter  quas  et  ista  :  «  Index  porro  Romanus  librorum  prohi- 
«  bitorum  pro  foribus  officinrE  prostet.  »  (Labbe,  t.  15,  col. 
1439,  edit.  Parisiis,  1672).  Ergo  et  in  dioecesibus  Avenio- 
nensis  provinciae  Index  receptus  fuit. 

4^  In  Concilio  provinciae  Narbonensis,  anni  1609,  sicoc- 
currit  dispositum :  «  Quod  sancte  a  Conciliis  ordinatum  est 
«  insequentes,  quoscumque  libros  a  Sancla  Sede  Apostobca 
«  vetitos,  et  ex  professo  de  hderesi  et  rebus  obcoenis  trac- 
«  tantes,  aut  legi  aut  domi  retineri  prohibemus,  sub  poena 
«  excommunicationis  ipso  facto  incurrendae.  aliis  poenis  a 
«  Summis  Pontificibus  et  oecumenicis  Conciliis  ordinatis. 
«  Curent  ergo  Episcopi  pro  subditorum  salute,  ne  hbros 
«  hujusmodi  retinentes  poenas  ignoranter  incurrant,  ut 
«  omnes  parochi  Indicem  librorum  a  Sancta  Sede  Aposto- 


494  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  lica  prohibitorum  penes  se  habeanl,  eumdemque  bis  sal- 
€  temin  anno  perlegant.  Biblia  vero  Sacra,  icliomale  gallico 
«  conscripla,  legere  aut  domi  retinere  neminiliceat,  nisi  ab 
«  Episcopo  aut  ejus  vicario  generali,  expressa  in  scriptis 
«  obtenta  licentia.  »  (Labbe,  t.  15,  col  1577,  edit.  Parisiis 
«  1672).  Ergo  et  in  Narbonensis  provinciae  dioecesibus  cons- 
tat  receptum  fuisse  Indicem. 

5''  In  Goncilio  Bituricensi,  anni  1584  :  «  Sit  Index  libro- 
«  rum  prohibitorum  apud  scribam  et  actuarium  cujuscum- 
«  que  Episcopatus,  qui  singulis  annis  exhibeatur  bibliopo- 
«  lisettypographis,  ne  per  errorem  improbatos  libros  dis- 
«  seminent;  neve  populus  catholicae  religioni  addictus  per 
«  ignorantiam  libros  prohibitos  retineal.  »  (Apud  Labbe,  t. 
15,  coi.  1071  odit.  Parisiis  1672).  Ergo  et  in  dioecesibus  Bi- 
luricensis  provinciae  receptus  fuit  Index, 

6"*  Concilium  Burdigalense,  anni  1583,  ita  quoad  seminarii 
alumnos  decrevit :  «  Libros  a  Sancta  Sede  Aposlolica  dam- 
«  natos  et  impudicos,  ne  norint  quidem  de  nomine;  mullo 
«  vero  minus  eos  unquam  iegere  audeant.  »  (Labbe,  t. 
15,  col.  997,  edit.  Parisiisj.  Quae  verba  prorsus  innuunttan- 
quam  obligatorium  receptum  fuisse  Indicem  in  Burdigalensi 
provincia. 

In  Concilio  ejusdem  provinciae  Burdigalensis,  anni  1624, 
ita  decernitur  :  «  Caeteris  omnibus  eosdem  etomnes  per  In- 
«  dicem  expurgatoriumConcilii  Tridentinidamnatos  libros, 
«  sub  poena  excommunicationis  lalae  sententiae  legere  aut 
relinere  prohibemus.  »  (Labbe,  t.  15,  col.  1637,  edit,  Pa- 
risiis,  1672).  Ergo  et  in  provincia  Burdigalensi  receptus 
fuit  Index. 

l^  Concilium  Rothomagense  anni  1581  :  «  Admoneri  per 
«  omnes  dominicas  jubemus  populum,  nemini  licere  libros 
«  sortilegiorum,  libertinorum,  quorumque  haereticorum, 
«  aut  alios  damnatos  a  Sede  Romana,  apud  se  retinere  aut 
«  legere,  sine  licentia  Sanctissimi  Domini  nostri  Papae ;  sed 
«  retinentes  aut  legentes  excommunicationi  subjacere.  t) 
(Labbe,  t.  15,  col.  825,  edit.  Parisiis  1672).  Ergo  et  in  pro- 
vincia  Rothomagensi  receptus  fuit  Index. 

8^  Concilium   Turonense,  anni  1583  :  «  Prohibet  haec  Sy- 


PARSTERTIA.  495 

«  nodusne  libri  magica^  artis,  haereticorum...,  impriman- 
«  tur,  yendantur,  leganlur  aut  retineantur  omnino,  his 
€  demptis  quibus  a  Summo  Pontifice  vel  de  jure  concessum 
«  est.  »  (Labbe,  t.  15,  col.  1006,  edit.  Parisiis  1672).  Ergo 
et  in  dioecesibus  Turonensis  provinciae  receptus  fuit  Index. 
9''  Concilium  Ebredunense,  annil729  :  «  Priorum  Conci- 
«  liorum  vestigiis  inhaerens  declarat  haec  sancta  Synodus, 
€  omnes  qui  prohibitos  libros  seu  libellos,  et  prsesertim  ad- 
«  versus  praefalas  Constitutiones  Apostolica^  recens  vulga- 
«  tos,  tam  scriptos  quam  typis  editos,  legere,  describere  aut 
«  apud  se  retinere  ausi  fuerint,  excommunicationis  vinculo 
€  esse  innodatos.  »  (Labbe,  t.  21,  col.  1916  editionis  Ve- 
«  netse). 

10''  Cum  hodie  Gameracensis  dioecesis  intra  fines  Galliae 
concludatur,  abs  re  non  erit  etiam  citare  Concilium  Came- 
racense  anni  1586,  quamvis  eo  tenipore  Cameracensis  pro* 
vincia  Hispanicae  ditioni  subjaceretur. 

«  Non  permittantur  cuivis  de  populo  libri  Sacrae  scrip- 
«  turae,  lingua  vulgari,  contra  quarlam  regulam  Indicis  li- 
«  brorum  prohibitorum  ;  nisi  de  licentia  Episcoporum  aut 
«  deputatorum  ab  eis,  »  (Vide  apud  Heymans,  Be  lilrorum 
in  Belgio  frohibitione^  pag.  234,  edit.  Bruxellis  1849). 
«  Deinde  habemus  quod  Philippus  H,  per  edictum  datum 
«  die  15  februarii  1569  praeceperit,  ut  Index  Romanus,  sicut 
«  per  Pium  IV  publicatusfuerat,  reciperetur  et  observaretur 
in  omnibus  regnis  suse  ditionis,  et  ideo  ipsum  ad  oninia 
Consilia  regia  transmitti  mandaverit,  ut  eorum  auctoritate 
per  provincias  more  solito  promulgaretur.  Quod  proinde 
praesertim  in  nostroregno  Neapolitano  sine  ulla  contradic- 
tione  executioni  demandatum  fuil.  Et  cum  InnocentiusXII 
K  conquerereturapud  Carolum  II  quod  in  Flandriis  quidam 
K  libri  ab  Ecclesia  proscripti  impune  legerentur,  Carolus  de 
hac  re  scripsit  gubernalori,  tunc  Bavariae  electori  ;  et  hic 
regisepistolamBruxellarum  senatui  transmisit ;  qui  diel3 
aprilis  1696  sic  electori  respondil :  In  hoc  usque  tempus 
non  audimmus  quemquam  tueri  voluisse  scrij^ta  et  liiros 
legitimeprohiMtos.  Prceterquam  quod  et  cum  gaudio  auxi- 
«  Uumdaturisimusecclesiasticisquilusad  hoc  eo  ojpus  fue- 


^96  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

^  rit.  »  (S.  Ligorius j  SippendiK  de  Prohibitione  Wjrorum^ 
'Cap.  4.  n.  30).  Quae  pauca  verba  sancti  Ligorii  simul  probant 
usu  receptum  fuisse  Indicem  et  in  Flandriis  (ac  proinde 
^liam  in  Cameracensi  provincia  et  in  Neapolitano  regno,  et 
in  Hispania,  et  in  caeteris  Hispanicis  dictionibus. 

11°  Concluditur  in  tota  Gallia  receytum  fuisse  Indicem. 
—  Constabat  Gallia  provinciisecclesiasticis  octodecim.  Porro 
quod  novem  ex  istis  provinciis  Indicem  receperint,  positivis 
et  expressis  documentis  modo  relatis  omnino  consiat.  Quoad 
novem  alias,  equidem  actis  synodalibus  idem  probare  ne- 
queo.  Nam  in  actis  Concilii  Rhemensis  anni  1383  niliil  occu- 
rit  de  libris  prohibilis  dispositum.  A  caeteris  autem  provin- 
ciis  vel  celebrata  non  fuerunt  tunc  temporis  provincialia 
Concilia,  vel  saltem  eorum  acta  in  coUectionibus  non 
^xstant.  Reperientur  forsan  aliquando  et  quoad  istas  novem 
provincias  positiva  documenta  de  Indicis  receptione,  exqui- 
rendo  et  perlustrando  delitescentes  in  bibliothecis  dioBcesa- 
narum  hujus  sevi  Synodorum  libros.  Quamvis  autem  in  dictis 
novem  provinciis  receptum  Indicem  positiva  documenta  non 
probent,  dejure  proBSumenda  est  receptio  ;  quod  sic  probo  : 

Censenda3  sunt  illae  etiam  novem  provinciae  Indicem  rece- 
pisse,  si  1°  nullum  exstet  positivum  documentum  de  contra- 
ria  agendi  ratione  ;  2°si  adstrictae  fuerunt  sub  gravi  ad  il- 
lum  recipiendum  :  3°si  modus  loquendi  cleri  Gallicani  in 
comitiis,  supponat  generalem  fuisse  dictam  receptionem. 
Atqui. 

1°  NuUo  positivo  documento  probatur,  publicatum  a  PioIV 
Indicem  alicubi  in  Galliis  receptum  non  fuisse.  Nos  receplum 
positive  demonstramus  in  novem  provinciis  ecclesiasticis. 
Dicant,  si  valent,  adversarii  quonam  in  angulo  rejectus 
fuerit.  HucusquenuUum  ejusmodirejectionis  vestigium  al- 
legarepotuerunt. 

2*'  Index  a  Pio  IV  publicatus  lex  fuit  universalis,  quam 
omnes  sub  gravi  recipere  tenebanlur.  Id  satis  constat  ex  dic- 
tis  sub  praecedenti  propositione.  Obligant  nempe  leges  Pon- 
tificiae  indepedenter  a  subditorum  acceptatione,  ac  proinde 
ante  ejusmodi  acceptationem.  Tenebantur  ergo  sub  gravi 
Galliae  praesules  et   eorum  subditi  ad  recipiendam  Pii  IV  j 


PARS    TERTIA.  497 

Constitutionem,  ac  proinde  ad  recipiendum  Indicem.  Nemo 
autem  prsesumendus  est  deliquisse,  nisi  probetur.  Ergo  no- 
vemdictarum  provinciarum  Praesules  et  fideles  dejure 
prcesumendi  sunt  Indicem  recepisse. 

3^  Et  revera  in  tota  generaliter  Gallia  receptum  fuisse  In- 
i  dicem,  supponunt  haec  cleri  gallicani,  in  comiliis  anni  1579, 
ad  regem  directa  verba  :  «  Qu'il  soit  fait  defense  a  tous  im- 
«  primeurs,  libraires...  et  autres  personnes  quelconques, 
«  d^imprimer^  vendre  et  tenir  enleur  possession  aucuns  li- 
€  vres  heretiques,  censures  et  diffamatoires,  sous  lespeines 
«  dedroit.  »  Hisce  verbis  quid  aliud  postulabal  clerus  galli- 
canus,  nisi  ut  recens  publicatae  Pii  IV  Constitutioni  saecularis 
brachii  auxilium  accederet  ?  Et  numquid  hoc  ipso  obligato- 
riam  a  se  existimari  hanc  Constitutionem  non  satis  declara- 
bat  ?  Dicendum  ergo  simpliciter  receptum  in  Gallia  fuisse 
Indicem. 

Propositio  IIP.  —  Index  olim  in  Belgio  receptus  fuit.  — 
1°  In  Concilio  provinciali  Mechliniensi  3,  tituio  1,  capite  7, 
sic  occuirit  dispositum  :  «  Moneant  diligenter  parochi  sibi 
«  subditos,  libros  haereticos  vel  ex  professo  lubricos  nuUo- 
«  modo  legere  vel  habere  licere  ;  eisque  prohibitiones,  quae 
«  habentur  in  Indicibus  librorum  prohibitorum,  Sedis  Apos- 
«  tolica^ auctoritate,  post  Concilium  editas,  crebro  insinuent  > 
(vide  apud  Heymans,  De  litrorum  in  Belgio  ^roMbitione^ 
pag.  233,  edit.  Bruxellis  1849).  Hocce  decreto  praescribi  pu- 
l^licalionem,  non  tantum  posterioris  partis  Indicis  in  quo  libri 
nommatim  prohibentur,  sed  etiam  prioris,  idest  regularum 
generalium  eidem  Indici  praemissarum,  probat  ibidem  citatus 
Heymans,  et  fateri  coactus  est  ipse  Van-Espen.  Atque  id  in- 

Isuper  coUigitur  ex  quadam  provincia^  Mechliniensis  regula- 
mento,  in  quo  dicitur,  esse  a  visitatoribus  attendendas  regu- 
las,  tam  eas  gUiB  sunt  p^oepositoe  Indici  prohibitorio,  quam 
frcesentes.  Itaenim  Pius  IV  Pontifex  sanxit.  Ergo  in  dioe- 
cesibus  provinciae  Mechliniensis  Index  receptus  fuit. 

2^  In  Concilio  provinciali  Cameracensi  secundo  :  «  Non 

«  permittantur  cuivis  de  populo  libri  SacrcB  Scripturae,  lin- 

«  gua  vulgari,  contra  quartam  regulam  Indicis  librorum 

I  «  prohibitorum  ;  nisi  de  licentia  Episcoporum  aut  deputalo- 


82 


498  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  rum  ab  eis.  »  Hic  loquendi  modus  aperle  obligatorium  sup- 
ponittotum  Indicem.  Dicendo  enim  contra  quartmn  regulam^ 
perinde  est  ac  si  dixissent  Patres,  quia  id  prohihet  qiiarta 
Jndicis  regula.  Si  autem  id  prohibilum  existimarunt  quia 
erat  contra  quartam  Indicis  regulom,  pariter  prohibita  exis- 
timare  debuerunt  qua^cum  quecseteris  regulis  et  decretis  In-^ 
dicis  adversabantur.  (Vide  apud  Ileymans,  loco  citato,  pagina 
234).  Ergo  et  in  provinciae  Cameracensis  dioecesibus  recep- 
tus  fuit  Index. 

3°  In  principatu  Leodiensi  lunc  temporis  summa  auctori-^ 
tate  civili,  simul  cum  episcopali  conjuncta,  potiebalur  Leo-- 
diensis  Antistes.  Sic  autem  in  suo  pastorali  mandato  24  maii 
1634,  de  libris  prohibitis  agenSj  commonebat  Leodiensis  Epi- 
scopus  :  «  Avons  trouve  expedient  et  necessaire  de  rememo- 
«  rer  en  ce  present  mandement  (outre  ce  que  le  Concile  de 
«  Trente  et  nos  predecesseurs  ont  ordonne  touchant  ce  fait) 
«  ce  qui  est  porte  en  la  Bulle  dite  de  la  Gene  du  Seigneur  > 
(apvid  Heymans,  pag.  235).  Pro  more  autem  documentorum 
hujus  temporis,  Concilio  Tridentino  tribuitur  Index  a  Pio  IV 
publicatus.  Unde  verba  hsec  ce  que  le  Concile  de  Trente  a  or* 
donne  idem  ibi  sonant  ac  diclus  Pii  IV  Index. 

4''  Etiamsi  non  exslarent  documenta  de  recepto  per  totum 
Belgium  ab  ecclesiastica  auctoritate  Indice^  receptionem  hanc 
certamefficerentregiaepotestatisdecretahacderepromulgata^ 

Etenim  per  suum  edictum  15  februarii  1569,  jussit  Philip- 
pus  II,  Hispaniae  rex,  cujus  ditioni  tunc  temporis  Mechlinien- 
sis  et  Cameracensis  provincia^  suberant,  ut  Pvomanus  Index 
per  omnia  in  omnibus  suis  statibus  reciperetur.  Id  fatetur 
Van-Espen,  de  illo  edicto  sic  mentionem  faciens  :  «  Quo  prae- 
«  cipiebatur  Indicem  Romanum,  prout  per  Pium  IV  fuerat 
«  publicatus,observariet  recipi;  ipsumqueedictumadomnia 
«  Consilia  regia  transmitti,  ut  eorum  auctoritate  per  pro- 
«  vincias  more  solito  publicaretur.  Atque  de  hoc  edicto  lo-- 
«  quitur  Har^us,  in  annalibus  Belgicis,  ad  annum  1570.  Et 
«  ipsum  secuti  plures  aiii  scribere  non  dubicarunt,  Indicem 
€c  Romanum  hic  in  Belgio  promulgalum  et  auctoritate  regia 
«.  simpliciter  receptum  fuisse.  »  {Jiis  ecclesiasticum^  titulo 
^2,  capite  5,  n.  9.) 


PARS    TERTIA.  499 

Quod  edicto  suo  praecipiebat  PiiilippusII,  ad  exccutioncm 
deduxit  DuxAlbanus,  gubernatoris  munere  in  iis  parlibus 
fungens.  Quod  sic  enarrat  contemporaneus  scriptorHara^us, 
Lovanii  ad  S.  Jacobum  canonicus  :  «  Albanus  ad  stabilien- 
<  das  res  totus  fertur.  Primum  ad  religionem  animum  con- 
<^  vertens,  librisvetitis  abstinerejubet;  editque  eorum  Indi- 
«  cem  typis  Plantinianis,  hoc  anno  (1570)  vulgatum.  »  Index 
ille,  typis  Plantinianis,  anno  1570^  a  gubernatore  editus  et 
promulgatus,  niliil  aliud  est  quam  Index  Romanus  Pii  IV, 
cum  praemissis  decem  regulis  quae  Tridentinae  vocarisolent; 
prout  inspicienticuilibetpatere  potest.  Ergorevera  in  Belgio 
auctoritateetiamregia,  seu  cum  brachii  saecularis  accessione 
Ipromulgatus  et  receptus  fuit  Romanus  Index. 

Ohjicies  1°.  —  In  priori  editione  Plantiniana,  anni  1569 
non  insertae  sunt  decem  regulae ;  sed  dumtaxat  in  posteriore, 
anni  1570.  Porro  id  signum  est  non  fuisse  regis  et  guber- 
natoris  Albani  mentem,  ut  Index  cum  omnibus  decem  re- 
gulis  reciperetur. 

Bespondeo  l"".  —  Si  non  fuisset  mens  regis  et  gubernato- 
ris  ut  Index  cum  decem  regulis  reciperetur,  non  permisis- 
sent  a  typographo  Plantino  eodemanno  Indicem  edicum  istis 
decem  regulis  :  item  non  permisissent  et  a  fortiori  nonpro- 
curassent  promulgari  posleriorem  illameditionem:  itemnon 
conservassent  Plantino,  utpote  qui  contra  ipsorum  mentem 
et  jussa  egisset,  privilegium  vi  cujus  ipsi  soli  per  sex  annos 
iceret  Indicem  edere.  Quod  ergo  Plantinus,  in  editione  anni 
1569,  decem  regulas  non  inseruerit,  compendii  gratia,  aut 
quia  eas  vulguinonprofuturas  putaret,  fecisse  censendus  est. 

Eesjpondeo  2^  —  Nisi  mens  fuerit  regis,  Indicem  cum  de- 
:em  regulis,  edicto  suo  suo  recipiendum  praecipere,  Sedi 
/^postolicae  illudere  voluisse  dicendus  foret.  Praecipit  enim 
recipi  Romanum  Indicem  a  Pio  IV  promulgatum.  Porro  hoc 
nomine  Romani  Indicis,  intelligebantur,  et  quidem  praeci- 
pue,  decem  istae  regulae.  Quam  doli  hypothesim  prorsusex- 
rfudit  Philippill  in  tolo  hoc  negotio  agendi  ralio.  Et  pra^te- 
^ea,  si  dolosam  illam  mentem  habuissel,  supprimi  jussisset 
Jditionem  Plantinianam  anni  1570,  in  qua  decem  regula^ 
sxstabant. 


500  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

Odjicies  2"".  — Anno  1571,   auctoritate  ejusdem  Philippi 
II  editus  est  Index  expurffatorius,  in  quo,  non  omnes  decem 
regulae,  «ed  quatuor  tantum  insertae  sunt.  Porro  inde  colli-  'i 
gendum  est  mentem  regis  fuisse,   non  omnes,   sed  aliquas 
dumtaxat  e  dictis  regulis  recipere. 

Eespondeo :  ad  patefaciendam   hujusce  objectiunculde  ina- 
nitatem   satis    est   exponere  quid  fuerinl  Indices  expurga-  i 
torii. 

Ad  terminos  regularum  Indicis,  sunt  qusedam  librorum 
species,  quae  sub   prohibitionem  cadunt,  si  non  fiat  emen- 
datio   seu   expurgatio;    et  quae    tamen    permittuntur    aut 
saltem  ab  Episcopis  permitli  possunt,  si  facta   sit    expur-  | 
gatio.    Sic    verbi   gratia,    disponitur     regula    tertia :    /Sfi  ^ 
quce  vero    annotationes   cum  hujusmodi    c[u<b  permittun- 
tur  versionibuSj    vel  cum  vulgata  editione  circumferun- 
tur,  expunctis    locis  suspectis  a  Facultate  theologica  ali- 
cujus  Universitatis  theologice^   aut  Inquisitione  generali, 
jpermitti  eis  ;poterunt  quihus  et  versiones.  Et  regula  quinta  : 
Libri  illi,  qui  hcereticorum  auctorum  opera  interdum  pro^ 
deunt^  in  quiius  nulla  aut  pauca  de  suo  apponunt^  sed  alio-- 
rum  dicta  coUigunt,..^  si  quce  habeant  admixta quce  expur- 
gatione  indigeant^  illis  Ej^iscopi  et  Inquisitoris  una  cm 
iheologorum  catholicorum  consilio  sublatis  ac  emendatis,  per 
mittantur.  Item  regula  sexta  ;  Quod  si  hactenus  in  aliqut 
regno  vel  provincia  aliqui  libri  sint  prohibiti^  quod  non^ 
nulla  contineant  quce  sine  delectuab  omnihuslegi  non  expt 
diat\  si  eorum  auctores  catholici  sunt ^  postquam  emendaU 
fuerint^  permitti  aV Episcojpo  et  inquisitore  poterunt ,  Itei 
regula  octava  :  Libri  quorum  principale  argumentum  bonu\ 
est^  in  quibus  tamen  obiter  aliqua  inserta  sunt^  quce  ad  hcB- 
resim  seu  impietatem,  divinationem  seu  superstitionem  spec- 
tant,  a  catholicis  theologis^  Inquisitionis  generalis  auctori- 
tate  expurgati^  concedi  possunt.  Idem  judicium  sit  de  pro% 
logis,  summariis  seu  anoiotationibus  quce  a  damnatis  aucti 
ribus  libris  non  damnatis  apjposittB  sunt :  sed  jposthac  non- 
nisi  emendati  excudantur , 

Gum  ergo,  juxta  dispositionem  ipsiusmct  Romani  Indicii 
multi  ex  iis  libris  qui  sub  prohibitionem  cadunt,  liciti  evj 


PARS    TERTIA.  501 

dere  valeant  per  emendationem  seu  expurgationem,  exspec- 
tandum  erat  ut  variis  in  locis  multorum  ejusmodi  librorum 
expurgationi  manum  admoverent  theologi,  subOrdinariorum 
auctoritate.  Et  revera  ita  contigit.  Facti  sunt  catalogi, 
librorum  qui  per  expurgationem  liciti  evadere  poterant, 
et  simul  in  iis  catalogis  notabatur  qiiidquid  in  dictis  libris 
expungendum  aut  corrigendum  esset.  Qui  catalogi  Indicis 
expurffatoriidicli  sunt.  Praeter  caeterosalibieditos,  etiamRo- 
mae,  anno  1607  expurgatorius  index  prodiit,  opera  Quanzelli 
magistriSacri  Palatii,  sic  inscriptus  :  Indicis  lilrorum  ex- 
pwgandorum...  tomus  1;  in  guo  bO  auctorum  liiri,  ;pr(B  cce- 
teris  desiderati^  emendantur.  In  propositis  erat  alios  tomos 
subnectere :  ast  ab  arduo  isto  incepto  cessatum  est.  Nimi- 
rumbrevi  experientia  docuit,  idfuturum  seminarium  litium 
infmitarum  ,  quiius  sustinendis  nec  unus  nec  flures  forent 
"pares^  quantavis  auctoritate  ^'^^Jm^i,  ut  ait  Papebrochius 
{Hesp.  tomo  2,  pag.  4&9.) 

Jam  vero,  ut  ad  propositam  objectionem  redeamus,  pro- 
diit  quidem  Antuerpiae  anno  1571;  procurante  Philippo  II 
rege,  ast  auctoritate  ecclesiastica^  ad  terminos  reguiarum 
Romani  Indicis,  index  expurgatorius  :  et  verum  est,  illi  pra3- 
fixas  non  fuisse  decem  regulas  Indicis,  sed  tantum  quatuor. 
Sed  id  nequaquam  probat  mentem  regis  fuisse  aliquas  dum- 
taxatedecemregulis  recipere.Expurgatorii  indices  suntquid 
omnino  diversum  ab  Indice,  Recipiendum  praecipit  et  auc- 
toritate  sua  promulgandum  curavit  Philippus  II  Romanum 
Indicem  cum  decem  suis  regulis,  seu  qualis  a  Pio  IV  publi- 
catus  fuerat.  Id  invictissime  ex  documentis  constat.  Qaod 
autem  censores  deputati  ad  conficiendum  indicem  expur- 
gatorium,  ei  quatuor  dumtaxat  regulas  praemiserint,  nihil 
facit  ad  rem.  Potuissent  nullam  inserere.  Quid  mirum  quod 
commemorent  dumtaxat  aliquas  ex  eis  in  quibus  de  expur- 
gandis  libris  agitur;  in  libro  cujus  solus  scopus  est  catalo- 
gum  texere  expungendorum  aut  corrigendorum  in  certis 
quibusdam  libris  ?  Sane  in  ipso  etiam  Indice  expurgatoriOj 
quem  Romse  edidit  Sacri  Palatii  magister  anno  1607,  prae- 
mittuntur  dumtaxat  regulae  Indicis  secunda,  quinta,  sep- 
tima  et  octava;  quis  tamen  nisi  mente  captus  incle  colliget. 


502  TRACTATUS    DE    GURIA    ROMANA.^ 

meiilem  fuisse  Sedis  Apostolicae,  hasce  tantum  Indicis  regu- 
las  recipere  aut  obligatorias  velle?  Undenebulas  in  meridie 
conflant  Van-Espen  et  alii  deviae  doctrinae  scriptores,  qui 
lalibusnixi  ratiunculis,  receptum  inBelgio  non  fuisse  quoad 
omnesdecem  reguias  Romanumlndicem,  mendaciter  obtru- 
dunt. 

Oijicies  3^.  —  Juxta  regulas  Romani  Indicis,  opera  Mo- 
linaei,  auctoris  haeretici,  de  iis  nonerant,  quae  per  expurga- 
tionem  possent  licita  evadere  :  atqui  tamen  censores  qui  dic- 
tum  indicem  expurgatorium  anni  1571  confecerunt,  plura 
Moiinaei  opera  expurgarunt,  etquatenus  sic  expurgata  inter 
licitos  libros  reposuerunt :  ergo  omnes  Indicis  regulas  non 
receperunt. 

Resj^ondeo  1°,  — -Concedomajorem  ;  id  est,  Molinaei  opera 
non  potuisse  (juxta  verum  reglarum  Indicis  sensum)  per 
expurgalionem  reddi  licita.  At  notandumest,  circa  hunc  re- 
gularum  Indicis  sensum,  qui  hodie  certus  omnino  est^  initio, 
potuisse  aliquos  decipi;  ob  tcxtum  scilicet  regulae  secundae, 
qui  si  minus  attente  legatur  errandi  ansam  aliquatenusprae- 
bet. 

Respo7ideo  2\  —  Dislinguominorem  :  et  isti  censores  hac 
in  re  perperam  ac  nulliler  egerunt,  jusque  suum  praeler- 
gressi  sunt,  concedo  :  et  jure  ita  fecerunt,  nego.  Ego  quidem 
potius  dixerim  eos  bona  fide  errasse  :  nondum  enim  lunc 
temporis  ejusmodi  de  vero  regularum  Indicis  sensu  difficul- 
tatesplene  eliquatae  fuerant.  At  sive  ignoranteretbona  fide 
sive  scienler  id  praestiterint,  certum  est  eos,  necnon  Philip- 
pum  II,  jus  suum  hac  in  re  excessisse. 

Propositio  IV\  —  Index  olim  in  NeapoUtano   regnOj  hi 
Hisyania  et  in  cceteris  h  is;panicis  ditionibus  receytus  fuit  — 
Quando  a  Pio  Papa  IV  publicatus  est  Romanus  Index,  Phi- 
lippo  II  subjiciebantur,  non   tantum    Hispania^  sed  etiam 
Flandriae,   Neapolitanum  regnum,  et  vastae  in  Indiis  regio- 
nes.  Porro  ex  modo  dictis  circa  Belgium,  certum  remanet , 
praefatum  regem  edicto   suo  anni  1569  jussisse,  ut  Index,  \ 
qualis  a  Pio  IV  editus  fuerat,  in  omnibus  suis  ditionibus  re^^ 
ciperetur  ac  promulgaretur.  Hoc  aulem  edictum  in  Neapo- 1 
litano  regno  sineulla  contradictione  emciitiom  demandatum  ■ 


PARS    TERTIA.  j;03 

fuisse  tanquam  indubitalum  asserit  sanctus  Ligorius(appen- 
dix  de  ProhiUtione  librorum^  cap.  4,  n.  30);  atque  id  ne- 
gantes  sic  perstringit :  «  Adstruunt  aliqui  nostrates  nebu- 
«  lones,  quod  Index  Romanusin  hoc  regno  Neapolitano  non 
«  obliget,  utpote  non  publicatus  nec  acceptatus  »  (ibidem, 
n.  29). 

Quod  pariter  in  Belgio  praefatum  Philippi  II  cdictum  exe- 
cutioni  demandatum  fuerit,  jam  probavimus.  Tandem  quod 
in  Hispania  et  Hispanicis  Indiarum  regionibus  similiter  con- 
tigerit,  nullus  (quod  sciam)  in  dubium  vocavit. 

Propositio  V^  —  Index  olim  in  Qermania  receptusest. 
Remissive.  —  Id  nuper  ex  professo  probavit  eruditus  auctor 
publicationis  periodicse,  quae  Analecta  juris  Pontificii  ins- 
cribitur  (31^  livraison,  mars  et  avril  1859,  paginal402et 
sequentibus)  ;  et  tanta  quidem  documentorum  copia,  ut 
prorsus  non  videam  quomodo  possit  quis,  si  ea  considerate 
perlegerit,  huic  praefati  scriptoris  conclusioni  nonassentire  : 
Certains  moralistes  ont  eu  lien  tort  d'affirmer  que  Vlndex 
n'avait  jamais  ete  ohserve  en  Allemagne.  Ils  ne  se  sont  ])(^^ 
moins  tromfes  lorsqufils  ont  crw  pouvoir  p'esumer\le  consen^ 
tementdes  Souverdins-Pontifes  a  la  transgression  de  Vlndex 
{loco  citato,  pagina  1426).  Quare,  brevitatis  causa,  etne  rem 
a  laudato  scriptore  (reverendo  Domino  Chaillot  presbylero) 
tam  feliciter  actam  agamus,  lectorem  ad  citatum  Analecto- 
rumjuris  Pontificii  locum  remitlimus. 

CoNCLusio  paragraphi. —  Ergo  prorsus  rejicienda  est 
opinio  qum  vim  obligandi  Romano  Indicidenegat^  ex  eo  quod 
receptus  oion  fuerit.  —  Nam  l^  initio  ad  obligandum  accep- 
tatione  non  indiguit,  ut  propositione  prima  ostendimus.  2* 
Generaliter  in  toto  orbe  {catholico  receptus  olim  fuit,  prout 
evincunt  caeterae  paragraphi  propositiones. 


S04  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA, 


§" 


Indicem  in  dictis  regionibus  non  vigere,  perperam  argueretur  ex  defectu 
sufficientis  per  provincias  singulas  promulgationis. 


I.  Ut  obligent  Pontificiae  leges,  necesse  non  est  eas  per 
singulas  provincias  ab  Episcopis  promulgari,  sed  sufficit 
promulgatio  Romae  facta.  Equidem  contrarium  tenuerunt 
aliquidoctores  catholici :  ast  rejiciendam  opinionem  illam 
probavimus  in  traclatu  de  Principiis.  Et  revera  si  quis  se- 
rio  attendere  velit  ad  praxim  Sedis  Apostolicae,  qua  leges 
suas,  Romae  dumtaxat  publicatas,  tanquam  obligatorias  ur- 
get,  atqueMn  earumdem  infractores  poenis  animadvertit,  fa- 
cile  ex  hoc  ipso  reprobatam  dictam  opinionem  intelliget.  Sed 
hic  (ad  juris  abundantiam)  supponimus  opinionem  hanc 
adhuc  hodie  probabilem  existere  ;  et  dicimus,  etiam  in  hac 
hypolhesi  nequaquam  objici  posse  defectum  promulgationis 
conlra  vim  obligatoriam  Indicis.  Etenim. 

II.  Qui  tenentnonsufficere  promulgationem  Romae  factam^ 
sed  requiri  ut  fiat  per  provincias  singuias,  simul  fatentur  et 
admittunt,  obligatoriam  esse  legem  Pontificiam  quae  fuit 
universaUter  usu  recepia.  IIoc  ipso  nempe  quod  Pontificia 
lex  universali  usu  recepta  sit,  jam  nuUam  requirunt  per 
provincias  promulgationem  ;  quia  dicta  generalis  et  practica 
receplio  aequivalet  cuilibet  per  provincias  promulgationi ; 
imoest  optima  omnium  promulgatio.Et  hinc  est  quod  induci 
valeat  obligatio  etiam  per  solam  consuetudinem  universa- 
lem,  absqueulla  expressa  lege  et  promulgatione.Unde,  quod 
Pontificiae  leges  universaliter  jam  usu  recejptcB^  obligent,  non 
est  doctrina  controversa,  sed  certissima,  et  extra  omnem 
controversiam  posita. 

Jam  vero,  Indicem  a  Pio  IV  promulgatum  usu  generali 
receptum  fuisse  superiori  paragrapho  probatum  est.  Erga 


PARS   TERTIA.  50^ 

certum  est  Indicem  illam  universaliter  obligatorium  fuisse 
Ergo,  semel  probata  universali  dicli  Indicis  receptione,  ab- 
sone  moveretur  quaestio,  an  fuerit  per  singulas  provincias 
promulgatus.  Quod  scite  adnotavit  Zaccaria,  his  verbis : 
€  Cum  librorum  prohibitorum  Index  in  variis  christiani 
«  orbis  provinciis  receptusfuerit(proutexpraemissa  historia 
«  perspici  potest),  inutile  est  quaerere,  num  hbrorum  pro- 
«  hibitiones  per  provincias  promulgandae  sint,  ut  obligato- 
«  ria)  evadant  »  {Storia  ydlemica^  pag.  389,  edit.  Roma3 
1777). 

Unde  certum  est  Indicem  aliquando  universaliter,  atque 
etiam  in  Galliis,  in  Belgio,  et  caeteris  supradiclis  regionibus, 
obligatorium  exstitisse.  An  autem  postmodum  in  istis  regio- 
nibus  vigere  desierit  ex  inducta  et  legitime  praescripta  con- 
traria  consuetudine,  est  gravissima  quaestio,  quae  sequenti 
paragrapho  expendenda  venit. 


§m 


Indicem  hodie  obligatorium  non  esse  in  Gallia,  Germania,  Belgio  aliisve 
regionibus,  concludi  nequit  ex  contraria  consuctudine. 


Propositio  P.  —  Fuit  plurium  cathoUcorum  doctorum 
opinio,  Indicem  ex  toto,  vel  saltem  ex  parte,  in  dictis  regio- 
nilus  oUigatorium  non  esse,  db  legitime  prcescriftam  con- 
trariam  consuetudinem.  —  Concedimus  propugnatam  revera 
fuisse  a  pluribus  catholicis  doctoribus  dictam  opinionem. 
Nonnullos  citabimus  ;  simulque  exponemus  quid  sentiant  de 
dispositione  Bullae  Ccencje  circa  haereticorum  libros.  Adnotet 
autem  lector  hujusce  opinionis  fundamentum  esse,  quod 
Indiciset  Bullse  CcencB  praescriptiones,  in  dictis  regionibus, 
saltem  in  toto  suo  rigore  receptae  non  fuerint,  et  contra  eas. 
invaluerit  legitima  consuetudo. 

Sic  habet  Layman  {Theologia  moralis ,  libro  2,  tractatu  1, 


506  TRACTATUS  DE  CURIA  HOMANA. 

cap.  13.  numoris  4  et  8):  «  Verumtamen  in  partibus  noslris 
«  septentrionalibus  Bullaris  haec  Constilutio  (intellige  dispch 
«  sitionem  BuTlod  Coenae,  circa  Jmreticorwn  liiros)  secun- 
«  dum  talem  rigorem  recepta  non  est.  Multi  enim  frequen* 
«  ler  prodeunt  Tiaereticorum  libri  juridici,  medici,  historici, 
«  quibus  plerumque  reperias  unam  vel  plures  haereses 
«  obiter  admixtas  ;  et  tamen  passim  in  catholicorum  biblio- 
<(  thecis  asservantur,  leguntur.  Dummodo  hinc  excipias 
i  eorum  hsereticorum  historias  ;  verbi  gratia^  Joannis  Aven- 
c(  lini,  Joannis  Sleidani,  Sebastiani  Munsteri ;  quibus  satis 
«  apparet  praecipuum  institutum  fuisse  Romanam  Eccle- 
4c  siam,  clericorum  et  monachorum  statum  convellere  ac 
«  denigrare  ;  quorum  proinde  nomina  in  Indice  librorum 
*  prohibiiorum  diserte  posita  sunt.  Quamobrem  horum 
«  etiam  historicorum  libri  in  dia^cesi  hac  merito  prohi- 
€  bentur.  De  aliis  vero,  praesertim  remotioribus  dioecesibus, 
«  non  satis  mihi  constat.  Ait  autem  Martinus  Becanus  (3, 
<c  l,c.l5,  q.  8,n.5):  Ubi  Biilla  C(Bn(B  Domini  vel  Index 
«  Vibrorum  p^ohihitorum  recej^tus  non  est,  catholicos  in 
^  Germania  non  excommunicari,  gui  legunt  tiiros  hoere- 
«  ticos... 

<c  Subjiciam  annotanda  quaedam  ex  Indice  librorum  pro- 
cc  hibitorum,  auclorilate  Pii  IV,  Sixli  V  et  Clementis  VIII 
^  edito  :  primo,  duplicem  esse  librorum  prohibitorum  clas- 
<c  sem  :  in  prima  ponuntur  auctores  omnes  haeretici,  vel  de 
«  haeresi  publice  suspecti ;  quorum  omnes  libri  de  religione 
•<c  tractantes,  vel  haeresim  continentes,  tum  editi,  tum  in 
<c  posterum  edendi  prohibentur.  Additur  vero  in  regula 
c(  secunda,  haeresiarcharum,  id  est,  qui  haereticorum  capita 
<c  aut  duces  sunt,  omnes  omnino  libros,  cujuscumque  nomi- 
^  nis,  tituli^  vel  argumenti   sint,  penitus  interdictos  esse. .. 

<  Ad  alteram  vero  classem  pertinent  libri,  qui  doctrinam 
«  non  sanam,  suspectam,  vel  moribus  fidelium  repugnan- 
<c  tem  continere  judicantur,  tametsi  a  catholicis  auctoribus 
«  prodierunt.  Inter  has  duas  librorum  classes,  duo  discri- 
<c  mina  sunt  :  primum,  quod   primae  classis  prohibitio  sit 

<  propter  auctores  haereticos,  quorum  proinde  omnes  libri 
^  de  maleria  religionis  prohibentur ;  tametsi  eorum  aliqui 


PARS  TERTIA.  507 

(c  fortasse  nullum  manifestuai  errorem   contineant...  Alte- 

<c  rius  classis  prohibilio  est  propter  errores,  sive  doctrinas 

«  falsas,  quaein  quibusdam  libris  etiam  catholicorum  auclo- 

«  rum    deprehensae   fuerunt :    cujusmodi   tamen   libri  non 

«  ante  prohibiticensentur,  quam  speciatim  in  Indicem  relati 

i<  fuerunt.  Alterum  discrimen  est,  quod  libri  primai  classis 

«  prohibentur  sub  excommunicatione  Papa)  reservata,  per 

«  Bullam   Ccene  JDomini :  libri  autem  secunda}  classis  sub 

«  excommunicatione  non  reservata.  Qimnvis,  quod  attinet 

«  ad p^ohiUtionem  lilrorum  secundcB  classis,  Index  Roma- 

(c  nus  apud  nos  in  Germania  receptus  non  sit :  quia  nemo 

«  est^  qui  in  ohservationem  cum  auctoritate  deducat... 

«  Quarto,  regula  quarta   Indicis   prohibetur^   ne    fideles 

«  Sacra  Biblia  vulgari  idiomate,  sine  Episcopi  aut  inquisi- 

«  toris  licentia,  legant  aut  habeant.  Quae  tamen  prohibitio 

«  his   nostris  regionibus  recepta  non  est.   Non  puniuntur 

«  (inquit  Nicolaus  Serarius..)  ^^(^  laudantur,  quiinGerma- 

«  nia  nosira^  nulla  discretejpetita  facultate,  Billia  vulgata 

«  etvernaculaEzeliiivelBietemlergiilegunt.  Versio  auteni 

«  germanica  Lutheri  et  aliorum  haereticorum  prorsusinter- 

«  dicta  est  :  imo  etiam  versiones  haereticorum  latinae.  » 

II.  Eamdem  fere  doctrinam  reperies  apud  Pichler,  Wiest- 
ner,  Schmalzgrueber  et  alios  quosdam  auctores  germanicos. 

III.  Haud  dissentit  Lacroix  :  «  Librum  catholici  auctoris 
c  (inquit)  Roma^  pure  confixum  posse  in  Germania  legi,  de- 
«  fendit  publice  aliquis  professor  moralis.  Idem  de  libris 
«  secundae   classis  tenent  Becanus,  Layman..,  aliique  cum 

■.|K  Wex..,  pro  locis  septentrionalibus,  in  quibus  Bulla  Ooen<B 
' «  non  est  in  eo  rigore  recepta  ,  cum  in  eo  rigore  non  obser- 
«  vetur  a  majore  parte  communitatis.  Ratio  autem  est, 
«  quia  in  locis  illis  Germaniae  nemo  est,  qui  observationem 
«  talium  prohibitionum  cum  potestate  urgeat  »  (libro  7,  de 
«  Excommunicatione^   n  371). 

«  Circa  regulam  relatam  Indicis  notandum  est,  quod  non 

«  peccetur  nec  incurratur  excommunicatio  ab   iis,  qui  sine 

«  expressa   facultate  Ordinarii  in  Germania  legunt  Biblia 

i «  versa  a   catholicis  et  usu   publico    approbata,  ut  notant 

fi  Tanner  et  Laynian...  Imo  sic  legentes  testatur  laudari 


508  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

c  Serarius...  Pro  Belgio  notant  Marchant  et  Veri  (art.  10) 
€  in  multis  illius  locis  consuetudinem  jam  invaluisse,  ut 
€  honestis  et  prudentibus  personis  ssecularibus  Bibliorum 
«  lectio  permittatur,  dissimulatione  potius  quam  concessa 
€  licentia  ;  neque  in  hoc  ab  Ordinariis  contradici.  Idem  de 
€  Gallia  satis  notum  est  j>  (ibidem,  n.  374). 

IV.  Continuator  Tournelii,  idest,  Petrus  Collet,  loquens 
de  Indice  et  de  dispositione  BuUae  Cce^/KB  circa  haereticorum 
libros^  sic  habet  (in  tractatu  de  Decalogo^  cap.  1,  art.  1)  : 
«  Verum  haec  in  Galliis  recepta  non  sunt  :  pleno  enim  jure 
«  et  usu  communi  haereticorum  libros  legunt,  tum  Episcopi 
«  eorumque  vicarii  generales,  qui  et  hanc  facultatem  iis 
«  impertiunt  quibus  expedire  judicant ;  tum  doctores  qui 
«  hacresim  et  haereticos  impugnare,  iibros  approbare^  de 
«  iisdem  judicium  doctrinale  ferre  consueverunt...  Ita  cum 
«  aliis  plerisque  sentit  auctor  Collatiomm  Andegavensium^ 
«  vir  in  hisce  materiis  neutiquam  suspectus.  Addit  idem^, 
«  non  videri  ullam  exslare  legem  in  hoc  regno  generaliter 
«  receptam^  qua  omnes  prorsus  haereticorum  libri  qui  jam 
«  fuerint  aut  deinceps  futuri  sint,  omnino  prohibeantur.  » 
In  compilatione  Cicrsus  theologicus  inscripta,  e  typis  D. 
Migne^  sic  occurrit  (tomo  13,  col.  1288)  adnotatum  ab  edi- 
toribus  :  »  IlhB  Constitutiones  (agitur  de  Bulla  Ccen<B  et  de 
«  Constitutionibus  Indicis  confirmatoriis)  non  fuere  receptae 
«  apud  nos,  saltem  generaliter  in  omnibus  seu  provinciis 
«  seu  dioecesibus.  Unde  his  nonobstantibus  pleno  jure  et 
«  usu  satis  communi,  haereticorum  libros  legunt  Episcopi 
«  eorumque  vicarii  generales  qui  hanc  facultatem  aliis  im- 
«  pertiuntur,  ut  supra  insinuabamus.  Quinimo  ipsimet  laici 
«  sufficienter  edocti  nullum  sibi  scrupulum  movent,  si 
«  quosdam  libros  a  S.  Congregatione  Indicis  prohibitos 
«  legant,  sine  licentia,  modo  id  non  sit  prohibitum  statutis 
«  locorum  in  quibus  degunt,  et  in  iis  versentur  circumstan- 
«  liis  in  quibus  talis  lectio  sibi  jure  naturali  vetita  non 
«  foret... 

«  Haec  theoria  ct  praxis  quam  foyent  nostri  theologi,  ut- 
«  pote  consuetudine  diuturna  firmatam,  facile  scandalum 
€  extraneis  procreet,  et  appareat  adversa  obedientiae  quam 


PARS  TERTIA.  509 

«  omnes  fideles  tenentur  Ecclesise  Romanae  prsestare,  nisi 
«  attendatur  ad  principiaquibus  innitilur  et  quse  alibi  expo- 
(c  nuntur  ubi  de  consuetudinibus  Ecclesise  Gallicanse... 

«  Ea  est  jurisprudentia  constans  etlongo  usu  firmata  Ec- 
«  clesiae  Gallicanse,  ut  non  servet  leges  Pontificias  nisi  sint 
«  authentice  promulgatse  in  regno,  et  eas  non  promulget 
«  quando  sunt  suis  usibus  vel  (ut  aiunt)  libertatibus  conlra- 
«  rise.  Non  diffitemur  hanc  jurisprudentiam  incommodis  non 
«  levibus  esse  obnoxiam  ;  tamen  nihil  ex  se  habet  repugnans 
«  regulis  fidei  et  disciplinse  christianse.  Summi  Pontificcs, 
«  licet  fortasse  illam  minus  probent,  tamen  nunquam  con* 
«  demnaverunt,  nec  ignorant  suas  leges  non  ahter  acceptari, 
«  nec  reclamant,  sed  communionem  conservant  cum  ea  Ec- 
«  clesia,  cujus  ssepius  commendavere  zelum.  Porro  illud  si- 
«  lentium  ipsum  sufficit  ad  firmandam  nostram  discipHnam 
«  nostramque  consuetudinem.  »  Hujus  et  simihum  adnota- 
tionum,  galhcanismi  fece  turgidarum,  quse  passim  in  dicto 
Cursu  theologico  insertse  sunt,  auctores  fuerunt  (ut  in  ipsa 
operis  inscriptione  prsemonetur)  j?mJ?/i(m  ad  docendos  levi-- 
tas  fascendosve  j^ojpulos  alte  positi, 

Propositio  IP.  —  An  prmnissa  opinio  generaliter  admissa 
fiierit  in  dictis  regionilus  tanquam  tuta  in  praxi,  merito 
forsan  negari  posset.  —  Contendit  Reiffenstuel  non  posse  ab- 
solute  asseri,  Indicem  in  Germania  non  vigere.  Attamen 
quoad  prohibitos  cathohcorum  auctorum  hbros,  dubius  hse- 
ret ;  et  sicut  non  asserit  obhgatoriam  in  Germania  esse  eorum 
prohibitionem,  ita  nec  negare  audet. 

Item  Zalwein,  qui  sane  de  iis  non  est  qui  Sedis  Apostohcse 
auctoritatem  ultra  hmites  protrahant,  Laymanno  hac  in  re 
adversatur  :  «  Libere  fatemur,  inquit,  nobis  hactenus  non 
«  esse  probatum,  quod  Index  hic  {in  Germania)  quoad  lectio- 
«  nem  Scripturse  non  sit  receptus,  cum  passim  Episcopi 
«  eidem  firmiter  adhsereant.  »  {Princip.  juris  eccles.,  tomo 
2,  pag.  342  ;  apud  Zaccaria,  Storia  polemica,  pag.  350). 

Cardinahs  Albitius,  in  suo  tractatu  de  Inconstantia  in  fide 
(cap.  30,  n.  403  et  seq.),  praemonet  cavendum  esse  a  supra- 
dictis  theologis,  licet  summce  auctoritatis  viris,  dim  inquiu  n 
in  nonnullis  provinciis  catholicis  Bullam  Coense  non  fuisse 


510  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

receptam.  Tum  ita  subdit :  «  Sed  horret  animus  dum  video, 
«  non  solum  scriptores  laicos  parum  timoralae  conscientiae, 
«  sed  etiam  ecclesiasticos  et  religiosos  temere  asserere  in 
«  nonnullis  provinciis  catholicis  Bullam  inccBna  Domini  non 
«  esse  usu  receptam  ;  et  quod  pejus  est  judicio  meo,  dum 
«  docere  audent  solum  in  aliquibus  capitulis,  non  autem  in 
«  omnibus  esse  receptam.  »  Et  postquam  probavit  obligare 
Pontificias  Constitutiones  absque  praevia  subditorum  accepta- 
tione,  aut  per  provincias  promulgatione,  subjungit:  «  Et  ex 
«  his  rationibus  Cardinalis  de  Lugo  dicit,  se  non  videre,  quo- 
«  modo  si  quiin  Gailia,  GermaniaetAnglialeganthujusmodi 
«  libros,  possint  excusari  ab  hac  censura.  Et  certe  Galli, 
«  Germaniet  Angli  timoratse  conscientiae  quotidie  a  Sanctis- 
«  simo  Domino  nostro  in  Congregatione  Sancti  Officii,  quae 
«  habetur  coram  Sanctitate  Sua,  petunt  et  obtinent  licentiam 
«  legendi  praedictos  libros.  »  Id  facile  testari  potuit  Cardina- 
lis  Albitius,  cum  pluribus  annis  Sancti  Officii  Assessoris  mu- 
nere  functus  sit.  Attendenda  autem  praecipue  haec  ipsius  ver- 
ba  (ft.  413)  :  «  Et  dum  haec  transcriberem,  de  mandato 
«  Alexandri  VII  fuit  a  Qualificatoribus  Sancti  Officii  quali- 
«  ficata  infrascripta  propositio:  Bulla  qucB  promulgatur  in 
«  coena  Domini,  non  est  in  Belgio  usu  recepta  juxta  jprohali' 
«  lem  multorum  opinionem,  Et  omnes  Qualificatorejs  nemine 
«  excepto  censuerunt,  hanc  propositionem  esse  falsam,  teme- 
«  rariam,erroneam,  auctoritatiSummiPontificisinjuriosam, 
«  et  sternentem  viam  ad  schisma,  ut  ex  decreto  sub  die  20 
«  septembris  1657.  »  (Texlus  istos,  eo  quod  opus  C.  Albitii 
prae  manibus  non  haberem,  desumpsi  ex  Analectis  Pontifi- 
ciis,  18°  livraison,  janvier  1857,  col.  2618  et  2619.) 

Obligare  in  Gallia  et  ubique  Indicem,  et  Bullae  OoducB  circa 
haereticorum  libros  dispositionem,  pro  certo  habuit  auctor 
gallicus  Charlas :  «  Vix  quidem^  ait,  inter  catholicos  quem- 
«  quam  reperias,  qui  jus  illud  damnandorum  prohibendo- 
«  rumque  librorum  Romano  Pontifici  competere  neget.  Sed 
«  multi  ejus  censuram  violanles,  inobedientiae  culpam  obvol- 
c  veresubtilibusexcusationibusconantur,  obtendentes  illam, 
«  sicut  alia  pleraque  decreta,  ultramontes  vini  non  habere, 
«  quasi  Romani  Pontificis  potestas  a  Christo  fuerit  Alpibus 


PARS   TERTIA.  5|| 

<c  circumscripta,  vel  Ecclesia  monstruosum  corpus  sit,  cu- 

€  jus  pars  capitis  ductum  sequi,  altera  seipsam  regere  de- 

«  beat.  »  {de  LilertatiUis  JEcclesi(B  Gallicance.  1,  7,  c.  18). 

Necdesunt  forsan  alia  ejusmoditestimonia  et  documenta^ 

queis  probari  possit,  etiam  in  Germania,  et  Gallia  et  Belgio 

a  timoratse  concientice  clericis  aliisque  fidelibus  pro  obliga- 

toriis  habitas  fuisse  Indicis  et  BuUae  CcdTKB  circa  libros  prses- 

^riptiones  ;  ita  utcontraria  persuasio  et  praxis  nullo  tempore 

generalis  evaserit.  Id  tamen  hic  non  propugno  ;  sed  iis  qui 

generalem  in  dictis  regionibus  Indicis  et  BuIIae  Ccenm  circa 

libros  praescriptiones  non  servandi  praxim  et  consuetudinem 

asserunt,  dico  transeat.  Permisso   enim,  adjurisabundan- 

tiamj  hujus  asserlae   generalis    consuetudinis  facto,  nihilo- 

minus  verum  remanet  obligatorium  in  iis  regionibus  esse  ac 

i  semper  fuisse  Indicem  et  BuIIae  CoencB  prsescriptionem  ;  quia 

i  nempe  consuetudo.haec  nunquamlegitima  evasit:  quodnunc 

probandum  venit.   - 

Propositio  IIP.  —  Consnetudo  seu  praxis  non  servandi 
Indicem  nunquam  in  Germania^  Gallia^  Belgio^  aliisvere- 
gioniius  legitima  evasit.  —  Id  evincunt  duo  sequentia  ar- 
gumenta : 

Argumentuml.  —  Ex  eo  quod  nunquam  effluxerittem- 
^us  requisitum  ad  legitime  prcescrilendum.  —  Etenim  defuit 
tempus  ad  legitime  praescribendum,  si  post  promulgatam 
a  Pio  IV  Indicis  legem^  omnes  fere  Summi  Pontifices  legem 
illam  aut  expresse,  aut  aequivalenter  confirmaverint,  et 
aperte  ostenderint  suam  esse  voluntatem^  ut  ibique  obser- 
varetur.  Porro  ita  sese  res  habet.  Expresse  suis  Constitu- 
tionibus  legem  illam  confirmarunt  Clemens  VIII,  Grego- 
rius  XV,  Urbanus  VIII,  Alexander  VII,  Benedictus  XIV. 
Insuper  nullus  fere  exstitit  Papa  sub  cujus  Pontificatu  pros- 
criptus  non  fuerit  aliquis  liber. 

Porro  singula  ejusmodi  prohibitionum  decreta  (quae  auc- 
toritate  Pontificia  fiunt  et  vim  legis  universalis  habent)  In- 
dicis  legem  tenore  suo  denuo  confirmant,  et  universaliter 
obligatorium  eum  supponunt  et  aequivalenter  declarant. 
Quod  ut  paleat,  abs  renon  erit  unum  ex  istis  decretis  hic 
subjicere. 


S12  TRAGTATUS    DE    GURIA    ROMANA. 

«  Decretum  feria  III 26  aprilis  1833.  —  Sacra  Congregatio 
a  Eminentissimorum  sanctaeRomana3  EcclesiaeCardinalium, 
«  a  Sanclissimo  Domino  Nostro  Pio  Papa  IX  sanctaque  Sede 
«  Apostolicalndicelibrorumpravae  doctrinae,  eorumdemque 
«  proscaptioni,  expurgationi  ac  permissioni  in  universa 
^  christiana  republicapraepositorum  et  delegatorum,  habita 
«  in  Palatio  Apostolico  Vaticano,  damnavit  et  damnat, 
«  proscripsit  proscribitque,  vel  alias  damnata  atque  pros- 
«  cripla  in  Indicem  librorum  prohibitorum  referri  manda- 
«  vit  et  mandat  opera  quae  sequuntur  :...  p 

Post  anumeratos  hbros,  sic  clauditur  decretum  :  «  Itaque 
«  nemo  cujuscumque  gradus  et  conditionis  praedicta  opera 
<  damnata  atque  proscripta,  quocumque  loco,  et  quocum- 
«  que  idiomate,  aut  in  posterum  edere^  aut  edita  legere  vel 
<t  retinere  audeat ;  sed  locorum  Ordinariis^  aut  haereticae 
«  pra\itatis  inquisitoribus  ea  tradere  teneatur,  sub  poenis 
«  in  Indice  Hbrorum  vetitorum  indictis. 

«  Quibus  Sanctissimo  Domino  Nostro  Pio  Papae  IX,  per 
«  meinfrascriptum,  Sacrae  Congregationis  a  secretis,  rela- 
«  tis,  Sanctitas  Sua  decretum  probavit  et  promulgari  prae- 
«  cepit.  »  Quis  non  videat  per  unumquodque  ejusmodi  de-- 
cretorum  urgeri  denuo  Indicis  observandi  obligationem  ? 
Utquid  enim  liber  in  Indicem  lilrorum  jproMUtorum  aucto- 
ritate  Pontificia  referretur^  si  Index  iste  non  obUgaret  ?  sin- 
gula  ergo  ejusmodi  decreta  sunt  reclamatio  contra  opposi- 
tam  consuetudinem,  et  huicconsuetudini  derogant  antequam 
-cffluxerit  tempus  ad  legitimam  consuetudinis  praescriptio- 
nem  requisitum. 

Caeterum,  etiamsi  concederetur  aliquando  interfluxisso 
^sufficiens  tempus,  nihilominus  legitima  non  remansisset  inde 
^xorta  consuetudo  ;  quod  sic  adnotat  Reiffenstuel  (ad  li- 
brum  5  Decretalium,  tit.  7,  n.  116):  «  Etsi  haec  lex  per 
«  consuetudinem  contrariam  praescriptam  abrogata  fuisset, 
«  tamen  etiam  eidem  consuetudini  diversis  successivis  teni- 
€  poribus  rursus  derogatum  fuit  per  plures  Constitutiones 
,cc  Pontificiales  subsequentes...  Idem  facere,  et  observa- 
«  tionem  Indicis  praecipere  videntur  Pontifices  successores, 
«  dum  fere  omnes  ad  haec  usque  tempora  libros  aliquos  de 


PARS  TERTIA.  g  J3 

«  novo  prohibent,  eosque  Indici  librorum  prohibitorum  in- 
«  seri  mandant ;  ita  ut  memoratus  Index  conlinuo  augeatur 
«  sicque  auctus  una  cum  anliquis  regulis  Indici  ab  initio  sla- 
«  tim  praefixis,  auctoritate  eorumdem  prodeat,  ct  exacte 
«  observari  praecipiatur.  Ex  quibus  utique  patet,  quam 
«  difficile  sit  absolute  sustinere  Indicem,  etiamquoad  libros 
«  secundae  classis,  in  Germania  non  esse  receptum,  vel  ei- 
«  dem  consuetudine  contraria  legitime  praescripta  deroga- 
«  tum  :  cum  novae  Constitutiones  ejusdem  observationem 
«  de  novo  praecipientes  jugiter  emanent :  qua3  consuetudi- 
«  nibus  contrariis  derogant,  et  quas,  utpote  justas,  accep- 
«  tandi  gravis  obligatio  est.  » 

Ad  magis  patefaciendam  hujusce  argumentationis  vim, 
cpnsuetudinem  illam,  quae  hodie  legitime  praescripta  conten- 
ditur,  conferamus  cum  Benedicti  XIV  Gonstitutione  Quoead 
mtholim^  23  decembrisl757.  Sic  laudatus  Pontifex  obliga- 
torium  decernit  noviter  ab  ipso  publicatum  Indicem  :  Abso- 
lutum  itaque  juxta  mentem  nostram  laudatum  Indicem^  et 
ab  iisdem  Oardinalibus  revisum  atque  recognitum,  typis 
Oamem  nostr(B  Apostolicoe  edi  voluhnus,  ipsumque  pmsen- 
tiius  Litteris  nostris  tanquam  expresse  insertum  haientes^ 
uactoritate  ApostoUca  tenore  prodsentium  approlamuset 
confirmamus^  atque  db  omnibus  et  singulis  personis^  ubicum- 
que  locorum  existentibus,  inviolabiliter  et  iiiconcusse  obser- 
vari  proccipimtcs  et  mandamus,  sub  poenis,  tam  in  reguUs 
Indicis,  quam  in  Litteris  et  Oonstitutionibus  Apostolicis 
aUasstatutis  et  expressiSy  quas  tenore  earumdem proesentium 
confirmamus  et  renovamus.  Non  obstantibus..,  quibusve... 
usibus,  styUs  et  consuetudinibus  etiam  immemoriaUbus,  cos- 
terisquein  contrarium  facientibus  quibuscumque .  Per  ejus- 
modi  Pontificias  Litteras,  consuetudo  contraria,  si  forteali- 
cubi  legitime  praescripsisset,  sublata  omnino  fuit.  Nec  obji- 
ciatur  cum  gallicani  systematis  defensoribus,  receptam  noa 
fuisse  hanc  Benedicti  XIV  Gonstitutionem  ;  quia  doctrina 
haeC;,  utpote  quae  supponit  liberum  subditis  esse  Romani 
Pontificis  legibus  non  parere,  nisi  quando  libuerit,  aperte 
erronea  est,  in  schisma  inducens,  et  divinitus  institutse  hie- 
rarchiae  ecclesiasticae  subversiva.  Remanet  ergo  ut  hodierna 


514  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

consuetudodicinequeat  praescripsissenisipostBenedicti  XIV 
pontificatum.  Sed  obslant  librorum  condemnationes  qua^ 
singulis  annis  post  dictum  Pontificem  prodiere.  Nam  per 
singula  ejusmodi  decreta  Sacrae  Congregationis  Indicis, 
Papse  auctoritate  prolata,  exprimit  Sedes  Apostolica  se  tan- 
quam  universaliter  obligatorium  Indicem  habere,  ut  ex  ipsa 
formula  constat.  Prseterea  eamdem  Sedis  Apostolicae  men- 
tem  et  voluntatem  exprimit  decretum  26  martii  1825,  sub 
initium  Indicis  positum^  quo  Leo  XII  universis  Patriarchis^ 
ArcMepiscopis,  Fpiscopis,  dliisque  in  E cclesiarum  regimine 
prcepositis  in  memoriam  revocari  praecipit,  quae  tum  in  re- 
gulis  Indicis  tum  cae terorumRomanorum  Pontificum,  etnomi- 
natim  Benedicti  XIV  auctoritate,  Indici  librorum  prohibit^r- 
riim  praeposita  sunt.  Sane  non  praecepissetista  in  memoriam 
revocari^  si  jam  antiquata  et  nullatenus  obligatoria  exisli- 
masset.  Atque  idem  colligendum  venit  ex  duobus  monitis  4 
martii  1828,  et7  januarii  1836,  quae  postdecem  regulas  in 
Indice,  jussu  Gregorii  XVI  edito,  insertasunt. 

Argumentum  II.  Ex  eo  q^uod  nunquam  merito pwsumi 
jpotuerit  Secles  ApostoUcaconsentirein  ejusmodiconsuetudi- 
nem.  —  Nunquam  legitime  contra  legem  praescribore  potest 
Consuetudo^  nisi  accedat  lacitus  saltem  legislatoris  consen- 
sus.Idomnino  certum  est  et  extra  controversiam  positurti» 
Hinc  nulla  consuetudo  legi  contraria  pro  legitima  habenda 
est,  nisi  merito  praesumi  va!eat  legislatoris  consensus.  Ut 
autem  merito  praesumi  possit  Romani  Pontificis  consensus^ 
non  sufficit  ipsum  per  notabile  tempus  silere,  seu  non  recla- 
mare  contra  consuetudinem  sibi  notam.  Id  quidem  obtru- 
d^reconantur  gallicanisystematis  propugnatores.  Sic  nempe 
arguunt  :  cognoscit  Papa  consueludinem  ipsius  legi  contra- 
riam,  et  siiet ;  ergo  consentit.  Sed  falsissimam  esse  hanc66 
doctrinam  in  tractatu  de  Principiis  fuse  probavimus.  Con- 
tihgit  nempe  haud  raro  tales  esse  circumstantias,  ut,  si  i^e- 
gem  in  aliqua  regione  urgere  velit  Pontifex,  pejora  damiia 
oritura  praevideat.  Tunc  silet,  quidem  etdissimulat,  oppor- 
tuniora  at  urgendam  legis  observationera  exspectans  terti* 
pora  :  at  neq  uaquam  consentit.  Hinc  ut  merito  praesutni  VSr- 
ieat  Romani  Pontificis  consensus  in  aliquam  consuetudinetn 


PARSTERTIA.  515 

universali  Ecclesiae  legi  contrariam,  necesse  est  lales  fiiisse 
circumslantias,  ut  reclamare  potuerit  absque  nullo  nolabili 
rei  catholicae  damno.  Jam  vero  noto  notius  est  in  Germania, 
Gallia  et  aliis  nonnullis  regionibus  loto  tempore  quo  apud 
eas  servari  desiit  lex  fndicis,  Apostolicam  Sedem  perpetuas 
fere  expertam  esse  difficultates.  Quos  lugendos  confliclus  et 
in legitimam  Romani Pontificis  auctoritatem crebra  tentamina 
hic  describere  necesse  non  est.  Ad  Galliam  quod  attinet^ 
verbigratia,  quem  exitum  sperare  potuissetSedes  Apostolica 
^xsancitis  et  universis  Galliae  Praesulibus  intimatis  poenis, 
contra  eos  omnes  qui  legem  Indicis  adamussim  non  serva- 
rent  ?  Ipsamet  Constilutio  qua  id  decrevisset  Summus  Pon- 
tifex  riecepta  non  fuisset,  et  pro  inanitentamine  habitafuis- 
set.  Idque  logice,  juxta  gallicanuni  systema,  quod  pro 
norma  in  Galliis  ad  nostra  usque  tempora  habitum  est.  Ne 
ergo  schisma  excitaretur  prudenter  dissimulavit  Sedes 
Apostoljca,et  hujusregionis  deceptos  fidelesin  sua  bona  fide 
reliquit. 

Idem  contigit  quoad  liturgias  illegitime  ibidem  introduc- 
las.  Hodie  nimirum,  amoto  jam  fob  generalem  ad  saniorcs 
doctrinas  regressum)  inobedientiae  et  aliorum  damnorum 
periculo,  loquitur  Sedes  Apostolica,  et  per  ejusmodi  illegi- 
tima  Breviaria  satisfieri  non  posse  horarum  canonicarum 
debito  declarat;  prout  haud  pridem  quoad  Cenomanense 
Breviarium  expresse  decisum  est.  Perperam  ergo  oblendi- 
tur  longa  Indicem  non  servandi  consuetudo,  et  silentium 
Sedis  Apostolicse  :  silentium  istud  quoad  dictas  regiones  ap- 
probativum  nullatenus  censeri  potest.  Proinde  illegitima 
fuisse  et  permansisse  censenda  est  in  iis  regionibus  consue- 
tudo  iila.  ita  ut  ex  bona  fide  dumtaxat  excusari  valeant,  qui 
Indicis  rlegem  violarunt,  ant  violari  posse  docuerunt. 

Nota.  --  Forsan  etiam  jure  adjici  posset,  ejusmodi  consue- 
tudinem  de  iis  esse,  quibus  ecclesiasticae  disciplinae  dissol- 
vitur  nervus,  et  quae  idcirco  nunquam  legitimae  evadcre 
^eunt.  Sane  post  inventam  typographicam  artem,  difficile 
quis  sibi  persuadeat  sufficere,  ad  arcendam  pravorum  libro- 
Kum  pestem,  juris  naturalis  aut  stalutorum  dioecesanorum 
^r^criptiones.  Tertiu^m  tamen  illud  argumentum  lanquam 


51  6  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

peremptorium  subjungere  nolui ;  et  an  tale  revera  sit  doctio- 
ribus  expendendum  relinquo.  At  duo  prsecedentia  rem 
plane  evincunt. 

Oijicies.  —  Probabiiis  saltem  remanet  opinio  quam  pro- 
pugnarunt  insignes  doctores  mulli ;  atqui  Indicem  nonobli- 
gare  in  Germania,  Gailia,  Belgio  et  aliis  regionibus  docue- 
runt  graves  tlieologi  multi ;  inter  quos  etiam  non  pauci  in 
defendendis  Sedis  Apostolicae  juribus  strenui :  ergo  dicta 
opinio  probabiiis  saltem  censenda  est. 

Respondeo.  —  Majorem  essequidem  ordinarie  veram,  non 

tamen  absolute  ac  semper.  Quando  nempe  doctores  aliquam 

opinionem  propugnantes  nituntur  rationecerto  falsa,  etiamsi 

cseteroquin  sint  graves  et  bonae  notae,  derelinquendi  sunt. 

Porro   id  quoad  praesenlem  quaestionem   contingit.   Supra- 

citati  scriptores  Germanici,  ut  vidimus,  hoc  fundamento  ni- 

tuntur :  non  obligare  legem,  nisi  a  majore  parte  communi- 

tatis  recipiatur.  Hinc  concludebant  legem  Indicis,  utpote  in 

suo  rigore  apud  Germanosnon  observatamamajorifidelium 

parte,  vmi  obligandi  ex  parte  amisisse.  Jam  veroprorsus  er- 

roneum  est,  non  obligare  leges  Pontificias  nisi  a  communi- 

tate  acceptentur.  Si  enim  nequeat  Sedes  Apostolica  legibus 

suis  constringere  nisi  acceptantes,  errassedicendum  est  oecu- 

menicum    Florentinum   Concilium    quando    definivit,    Ro- 

mano  Pontifici,  in  persona   Beati  Petri,  collatam  a  Christo 

fuisse  flenam  potestatem  regendi,  pascendi  et   gubernandi 

miive7'salem  Ecclesiam,   Sane  si    leges   Ecclesiae  obligare 

desinant  ex  eo  quod  a  majore  communitatis  parte  non  ser- 

ventur,  dicendum  erit  hodie  in    Galliis  non  obligare   le- 

^em  peccata  semel  in  anno  confitendi^  sacram  communio- 

nem  recipiendi  in  Paschate,  jejunandi  quadragesimali  tem- 

pore,  etc.;cum  nimium  (eheu!)   constet  a  majori  catholico- 

rum  Galliae  parteleges  illas  violari:  Quod  si  quaeras  quomo- 

do  dicti  canonistae  in  tam  apertum  errorem  labi  potuerint, 

videtur  incausa  fuisse  doctrina,  tunc   temporissat  genera- 

liter  admissa,  de  societatum   temporalium  legibus.    Existi- 

mabatur  scilicet  non  posse  principem  subjectum  sibi  popu- 

lumlege  sua  obstringere,   si  majorpars  reniteretur.  Et  hoc 

buidem  verum  esse  potest  in  aliquibus  temporalibus  socio'- 


PARS    TERTIA.  517 

tatibus;  ubi  nempe  ex  pacto  fundamentali,  aut  sequivalenti 
usu  acconsuetudine,  princeps  nonnisi  sic  restrictam  regiam 
potestatem  haberet.  Simile  quid  haud  pridem  in  Gallia  vi- 
gebat  :  non  obligabat  lex  a  rege  lata,  nisi  prius  a  deputato- 
rum  et  parium  camerisacceptaretur.  Atvero  idem  perperam 
ap[»licaretur  Pontificiis  legibus.  Plenaw.  subditos  regendi 
potestatem  a  Christo  recepit  Summus  Pontifex;  nec  valent 
ullaeregiones,  uUi  Episcoporum  coetus  divinam  illam  Eccle- 
sia3  constitutionem  immutare. 

Ad  Galliae  scriptores  quod  attinet,  aperte  pariter  erro- 
neum  est  fundamentum,  ex  quo  obligatoriam  Indicis  vim 
rejecerunt.  Etenim  non  tantum  Pontificiis  Constitutioni- 
bus  vim  obligandi  denegant  nisi  acceptenlur,  sed  insuper 
liberum  faciunt  Episcopis  eas  non  acceptare,  si  ita  ipsis  op- 
portunum  videatur.  Exquo  statim  sequitur,  Romano  Ponti- 
fici  non  competere  potestatem  Gallicanos  legibus  suis  obs- 
tringendi,  sed  tantum  leges  eis  proponendi.  Quod  doctrinae 
monstrum  nisi  quis  videat  erroneum  esse  ac  schismatis  in- 
ductivum,  prorsus  coecutiat  necesse  est. 

Excusandi  ergo  sunt  supradicti  auctores  Germanici  qui 
(ex  falso  supposita,  ut  videtur,  inter  Summum  Pontificem 
et  temporales  principes,  quoad  legislativam  potestatem,  pa- 
ritate)  bona  fide  erraverunt :  excusandi  et  Galhcani  scripto- 
res,  quos  in  transversum  egit  generaUter  in  sua  regione 
receptum  gallicanismi  systema  :  at  nequaquam  admiltenda 
est,  etiam  ut  probabilis,  eorum  opinio,  cum  certo  falsum 
probetur  fundamentum  quo  nititur. 

Propositio  IV\  —  Etiamsi  huc  usque  in  Gallia  non  vi- 
guisset  Index^  at  hodie  in  flerisque  Oallice  dioecesibus  vigere 
certum  faciunt  nu^er  celebrata  Gallice  Concilia  provincia- 
lia.  —  Hodie  nimirum  sublatae  omnino  sunt  duse  rationes, 
ob  quas  praetendebatur  non  vigere  Indicem  in  Gallia.  Dici 
enim  jam  nequitreceptam  non  fuisse  in  GaJlia  Indicislegem  ; 
siquidem  eam  nuper  celebrata  Concilia  provinciaha  rece- 
perunt.  Item  allegari  nequit  consuetudo  contra  legem  In- 
dicis  legitime  praescripta;  siquidem  dicta  Conciha,  Indicis 
legem  recipiendo,  consuetudinem  iliam  interruperunt,  ei- 
que  derogarunt  :    Quod  autem  revera  Indicis  legem   dicta 


518  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

Galliae  Concilia  receperinl,   colligitur  ex  sequenlibus  tex- 
libus. 

l^  Sic  habet  Concilium  provinciale  Parisiense,  anni  1849, 
pag\  32:  «  Ampleclimur  omnes  et  singulas  Sanctae  Sedis 
«  Apostolicae  Constitutiones  dogmaticas,  uti  et  illas  'qua>. 
«  universam  Ecclesiae  disciplinam  respiciunt,  specialiter 
«  quae  a  conclusione  Concilii  Tridentini  usque  in  hodier- 
c(  nam  diem  prolatse  el  promulgatae  sunt.  Declaramus  etiam 
«  ac  docemus  eas  saeculari  sanctione  non  indigere  ut  tan- 
«  quam  norma  credendorum  et  conscientiae  regula  ab  omni- 
«  bus  suscipiantur.  » 

Ibi  expressis  terminis  recipiunt  Parisiensis  Concilii  Patres 
omnes  etsingulos  Sedis  Apostolicae  Constitutiones,  univer-^ 
salem  Ecdesie  disciplinam  respicienteSy  et  specialiter  eas 
quaea  conclusione  Tridentinae  Synodi  usque  nunc  prolatae 
ac  promulgatae  sunt.  Porro  Constitutiones  Indicis  confir- 
matoriae,  itemque  Bulla  in  Ccena  Domini,  de  iissuntquae 
rcspiciunt  universalem  Ecclesiae  disciplinam,  ilemque  de  iis 
quae  post  absolutam  Tridentinam  Synodum  publicatae  sunt. 
Ergo  Indicem  cl  BuUam  Cosnce  recepit  Parisiense  Concilium 
anni  1849.  Ergo  Index,  et  dispositio  Bullae  Co3nos  circa  hae- 
reticorum  libros,  hodie  viget  et  obligat  in  omnibus  Parisien- 
sis  provinciae  dioecesibus. 

2^  Concilium  provinciae  Albiensis,  anni  1850,  pagina  80  : 
«  Decreta  quibus  Summi  Pontifices  in  universa  Ecclesia, 
«  et  Episcopi  in  sua  quisque  dioecesi,  hujusmodi  librorum 
«  lectionem,  retentionem  vel  impressionem  prohibent,  in 
«  conscientia  obligant  etiam  clericos.  Nullus  ergo  prohibi- 
«  tos  libros  legere  et  retinere  praesumat,  nisi  adsit  necessitas 
«  et  acompetente  auctoritate  obtineatur  licentia.  » 

Ibidem  pagina  44  :  «  Leges  condere  potest  (Summus 
«  Pontifex)  quibus  universi  christiani  veram  obedientiam 
«  praestare  tenentur,  quae  proprio  robore  valent,  indopen- 
«  denter  ab  acceptatione  subditorum  et  assensu  aut  aanctione 
«  potestatis  saecularis,  et  a  quibus  nemo^  nisi  ipso  Summo 
,«  Pontifice  consentiente,  dispensari  et  eximi  potest.  » 

Ibi  aperte  ex  expressis  terminis  obligatorius  declaratur 
Index.   Et  notetur  loqui  Patres,  nan  tanquam  obligationem 


PARS    TERTJA.  519 

illam  inducenles,  sed  tanquam  jam  existentem  declarantes. 
Item  obligatorias  declarando  Ponlificias  Conslituliones  m- 
dej^endenier  cib  acce^ptatione  suMitorum,  explodunl  atque 
eondemnant  praecipuum  illud  gallicanismi  propugnaculum, 
non  oUigare  in  Oallia  Pontificias  leges,  nisi  acceptentur; 
cujus  erroris  fece  pleni  fuerunt  ii  etiam  libri,  qui  in  semi- 
nariis  Galliae  ad  nostra  usque  tempora  pra^legi  solebant. 
Certum  ergo  est  hodie  obligatorium  esse  Indicem  in  Albiensis 
provinciae  dioecesibus. 

3"*  Concilium  provinciae  Turonensis  ;  anni  1849,  pagina 
50  :  «  Summorum  Pontificum  Constitutiones  dogmaticas 
«  omnes,  illas  praesertim  quae  his  ultimis  temporibus  pror- 
^  dierunt,  accipimus,  sicuti  et  Constitutiones  quae  univer- 
«  salem  Ecclesiae  disciplinam  respiciunt^  illis  nos  subjicien- 
«  tes  ea,  qua  par  est,  filiali  obedientia.  Profitemur  enim  et 
«  declaramus  eas  absque  saeculari  sanctione  esse  pro  omni- 
«  bus  obligatorias  tanquam  credendorum  normam  et  cons- 
«  cientiae  regulam .  » 

Cum  Turonensis  Concilii  Patres  recipiant  Summorum 
Pontificum  Constitutiones  quce  universalem  Ecclesice  disci" 
plinam  resjnciunt^  hoc  ipso  recipiunt  Ponlificias  Constitu- 
tiones  quibus  ubique  servandus  fndex  praecipitur;  item 
Bullam  Ccenoe,  et  hujus  BuUae  dispositionem  circa  haereti- 
corum  libros.  Ergo  hodie  certo  obligatorius  est  Index  in 
omnibus  Turonensis  provinciae  dicecesibus. 

4^Concilium  Tolosanae  provinciaB,  anni  1850,  pagina  65  : 
f  Caeterum  quoad  libros  velitos  serventur  Apostoiica  decrela 
«  de  impelranda  a  Romano  Ponlifice  licenlia  eos  relincndi 
«  ac  legendi.  » 

Ergo  pariter  obligatorius  est  Index  in  omnibus  Tolosanae 
provinciae  dicecesibus. 

5^  Concilium  provinciae  Lugdunensis,  anni  1850,  pag.  33: 
«  Proprio  jure,  et  absque  ulla  a  temporalibus  polestatibus 
-«  dependentia,  decreta  facit  (Summus  Pontifex)  circa  fidem, 
«  mores  et  Ecclesiae  discipUnam,  quibus  omnes  christiani 
«  corde  et  animo  subjici  debent.  Est  supremus  judex,  ad 
<  quem  majores  et  difficiliores  causae  omnium  Ecclesiarum 
^  definiendae  referuntur. 


520  TRACTATUS   DE   CURIAROMANA. 

«  Nos  itaque,  his  principiis  adhaerentes,  Apostolicis  Cons- 
«  titutionibus  specialem  assensum  renovandum  duximus, 
«  quibus  a  Pio  VI  ad  Pium  IX,  omnes  Summi  Ponlifices 
«  errores  damnaverunt  recentiores.  » 

Ibi  declarant  Lugdunensis  Concilii  Patres  obligatoria  esse 
quoad  omnes  cJiristianos  decreta  Ponlificia  circa  mores  et 
Ecclesiod  discipUnam.  Hancque  vim  obligandi  eis  inesse  ex 
proyrio  Summi  Pontificis  j^cre^  ac  proinde  independenter  a 
subditorum  acceptatione,  agnoscunt.  Hoc  ipso  autem  aequi- 
valenter  obligatorias  declarant  Pontificias  Constitutiones 
Indic  is  observationem  prsecipientes.  Ergo  obligat  Index  in 
omnibus  etiam  Lugdunensis  provincise  dioecesibus. 

6""  Concilium  provinciGe  Bituricensis^  anni  1850,  pagina28: 
«  Qusecumque  igitur  credenda,  quaecumque  servanda  de- 
«  cernit  SummusPonlifex,haec  credendaetservandaamplec- 
«  limur  ;  quae  damnat  et  respuenda  judicat  ha3C  damnamus 
«  et  respuimus ;  declaranles  insuper  sanctione  quavis  po- 
«  testatis  civilis  nuilatenus  indigere  Apostolicas  Conslitu- 
«   tiones,  tum   dogmaticas,  tum  disciplinares.  » 

Cum  declareni  hujusConcilii  Patres  se  awplecti  qiKBCum-- 
que  Siirthiiiiis  Pontifex  servanda  decernit^  profecto  amplec- 
luntur  Constitutiones  omnes  Pontificias  disciplinam  univer- 
salem  respicientes  ;  ac  proinde  illas  etiam  quibus  Index 
iibiquejterrarum  servandus  praccipitur.  Ergo  hodie  vigere 
censendus  est  Index  in  omnibus  Bituricensis  provincise  dioec- 
cesibus. 

7^  Concilium  provinciae  Auscitanae  anni  1851,  pagina35  : 
«  Evangelicis  institutis  et  Conciliorum  definitionibus  inhae- 
«  rentes  circa  •ecclesiasticse  potestatis  plenitudinem  B.  Pe- 
«  tro  et  legitimis  ejus  successoribus  a  Christo  immediate 
«  collatam,  Summorum  Pontificum  Constitutiones  amplec- 
«  limur  tanquam  veras  credendi  et  agendi  regulas,  quae  fi- 
«  deles  omnes  vi  propria  obligant,  independenter  acujus- 
€  libet  potestatis  sanctione  aut  acceptatione.  » 

Ibidem,  pagina  38:  «  ...  Prohibemus  omnes  libros  qui 
«  contra  doctrinam  calholicam  vel  bonos  mores  manifeste 
«  scripti  dignoscuntur,  maxime  eos  qui  a  Sancta  Sede  velab 
«  Ordinario  prohibiti  fuerint.  » 


PARS    TERTIA.  521 

Hoc  ipso  quod  Auscitanum  Concilium  omnes  amplectatur 
PontificiasConstitutiones,  et  declareteas  obligare  vi  propria, 
et  absque  potestatis  cujuslibet  acceptatione,  obligalorias  de- 
clarat  Pontificias  Constitutiones  Indicis  observationem  prae- 
cipientes.  Item  dum  prohibent  libros  a  Sancta  Sede  prohibi- 
tos,  hoc  ipso  Indicis  legem  promulgant.  Ergo  hodiecerta 
viget  Index  in  omnibus  Auscitanae  provinciae  dioecesibus. 

8°  ConciliumprovinciaeBurdigalensisanni  1850,pagina21 : 
«  Pariter  libros  a  Sancta  Sede  vel  ab  Ordinario  damnalos 
«  et  vetitos  nemolegerepraesumat.  » 

Ejusdem  autem  provinciae  Concilium,  anno  1853  celebra- 
tum,  sic  habet  pagina  26  :  c(  Declaramus  insuper  non  posse^ 
«  sine  scandalo  ac  detrimento  animarum  nec  sine  injuria  et 
«  contemptu  Sanctae  Sedis  praedicari,  quae  omni  data^occa- 
«  sione  aliqui  palam  praedicant  de  Sacris  Congregationibus 
«  Romanis,  quodqueimprimis  de  Sacra  Congregatione  Indi- 
«  cis  librorum  prohibitorum  dictitant :  ejus  nempe  decreta 
«  a  Summo  Pontifice  probata,  nullius  apud  nos  esse  valoris 
«  etroboris  :  cui  temeritati » 

Ergo  vigethodielndex  in  omnibus  Burdigalensis  provinciae 
dioecesibus.  Et  notentur  verba  haeccw  temeritati,  etc.  ;  ca- 
dunt  enim  in  eos  qui  diclitant  nullius  apud  nos  esse  voloris 
et  roboris  S.  Congregationis  Indicis  decreta.  Porro  nullus, 
quodsciam,  palam  negavit,  decreta  illa  esse  magniponde- 
ris,  quatenusgravissimorumdoctorum,  Cardinalium  nempe^ 
sententiam  exprimeotia  :  sed  negant  dumtaxat  eis  inesse 
vimlegisseu  vim  obligandi  in  Gallia.  Unde  cadere  videtur 
pr^dicta  temeritatis  nota  in  eos  qui  propugnant  non  vigere 
apud  nos  Indicem . 

9^  Concilium  Avenionensis  provinciae,  anni  1849,  pag,  55: 
<i  Fideles  saepius  moneant  rectores  animarum,  legibus  Ec- 
«  clesiae  gravissimis  prohibitum  esse  ne  emantur,  legantur, 
«  retineantur  libri  a  Sede  Apostolica  damnati.  »  Ergoviget 
Index  in  omnibus  Avenionensis  provinciae  dicecesibus. 

10"  Concilium  provinciae  Remensis,  anni  1857,  pagina  26  : 
«  Quod  ad  nos  spectat,  omnes  Constilutiones  Apostolicas, 
«  etiam  eas  quibusde  universali  disciplina  ecclesiastica  sta- 
«  lutum  est,  veneranter  amplcctimur  alque  in  tota  provm- 


522  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

c(  cia  Remensi  servari  volumus,  in  iis  scilicet  quae  consen- 
«  tiunl  cum  concordatis  quibus  Ecclesiae  Galliarum  regua- 
(f  tur.  » 

Cum  hujus  Concilii  Patres  amplectantur  et  in  lota  sua 
provincia  servari  velint  Constitutiones  Apostolicas  omneSy 
etiam  eas  qidhus  de  universali  disciplina  ecdesiastica  sta-- 
tiitum  est,  hoc  ipo  obligatorium  Indicem  declarant  et  ser- 
vari  praecipiunt.  Nec  obest,  quod  adjiciant  m  m^c^Y^e^, 
etc  ;  nullatenus  enim  per  ejusmodi  concordala  ab  Indicis 
lege  Gallia  eximitur  (1). 

Ex  praemissis  autem  documenlis  sic  concludimus  :  constat 
hodie  Gallia  provinciis  ecclesiasticis  quatuordecim.  Ex  iis 
duae  provinciale  Concilium  non  celebrarunt :  nimirum  Came- 
racensis  (eo  quod  duabus  tantum  dioecesibus  constet),  et 
Bisuntina.  Duarum  aliarum  (Senonensis  videlicet  et  Aquen- 
sis)  Concilia,  etsi  innuant,  non  tamen  forsan  rigorose  pro- 
bant  tanquam  obligatorium  apud  ipsas  haberi  Indicem.  At- 
vero  apud  decem  alias  vigere  acpbligare  Indicem,  ipsomet 
provincialium  Conciliorum  tenore,  expresse  aut  aequivalen- 
ter  declaratur.  Ergo  in  omnibus  decem  illarum  provinciarum 
dioecesibus  hodie  obligatorium  esse  Indicem  omnino  certum 
est. 

Praeterea,  libenter  admittunt  gallicani  systematis  patroni 
vigere  legem  Pontificiam  in  tota  Gallia,  si  in  majori  Galliae 
parte  recepta  sit :  atqui  Index  receptus  est  in  decem  provin- 
ciarum  dioecesibus,  ac  proinde  in  multo  majore  Gallia3  parte : 
€rgo  et  in  tota  Gallia  hodie  vigere  Indicem  fateri  debent. 


(1)  Concilium  provincicfi  Aquensis,  anni  1850,  pag.  35,  sic  habet : 
«  Haec  autem  (Summi  Pontificis)  docendi,  pascendi  et  regendi  potestas, 
<c  cum  sii  suprema,  plena,  numerisque  omnibus  absoluta  (PiusVl,  in  res- 
t<  ponso  super  Nunciaturis,  cap.  3),  vera  est  hoc  ipso,  non  solum  diri- 
«  gendi,  sed  jubendi,  leges  ferendi  et  sanciendi,  judicandi  et  poenas 
«  decernendi  auctoritas,  cui  omnes  obedire  tenentur,  »  Verba  hsec,  et  si- 
miUo,  quae  reperiuntur  in  Concilio  provincise  Senonensis  anni  4850, 
innuunt  saltem  earum  Synodorum  Patres  pro  obligatoriis  habuisse  Pon- 
tificias  Constitutiones  Indicis  observationem  praecipientes. 


PARS  TERTIA.  523 


CAPUT  X. 


13UID  STATUATURIN  BULLA  CGEN^  QUOAD  H.ERETIGORUM  LIBROS, 
ET  AN  VERUM  SIT  PARTEM  ILLAM  BULL^  CCEl^JE  NON  OBLIGARE 
INGALLIA,  GERMANIA,  BELGIO  ET  ALIIS  NONNULLIS  REGIONIBUS? 


Prcenotanda.  —  1°  Vocatur  Bulla  Coen^B  Constitutio  Ponti- 
ficia,  feria  quinta  majoris  hebdomadae  publice  quotannis  legi 
:§olita,  qua  in  variorum  ibi  expressorum  delictorum  reos  pro- 
nuntiatur  excommunicatio.  Hujus  BuUae  texlum  reperies 
apud  Ferraris  (verbo  E xcommunicatio) ^  itemque  apud  La- 
croix  (libro  6,  parte  2,  de  Pmcepto  confessioniSy  n.  2034). 

2°  Repetenda  est  ejus  origo  ab  illis  excommunicationibus, 
qusejam  a  tempore  Gregorii  Magni,  etetiam  probabiliter  an- 
tea,  quotannis  feria  quinta  inCoena  Domini,  iiemque  in  festo 
Ascensionis  et  Dedicationis  Basilicarum  S.  S.  Petri  et  Pauli, 
solebant  publice  in  copella  Pontificia  pronuntiari,  contra  hae- 
reticos,  piratas,  falsarios  Bullarum,  et  nonnullos  alios.  Quae 
excommunicationesapud  antiquos  scriptores^ro^^m^^^^m  no- 
mine  memorantur.  (Circa  BuUae  Coe7i(B  antiquilatem^  vide 
^pud  Ferraris  novum  articulumineditione  Cassinensi  adjec- 
tum,  verbo  Bulla  in  Ccena  Pomini) 

3^  Primus  omnium  Julius  III,  anno  1550,  Bullae  in  Ccena 
J9ommMnseruitformulam,qua  ha^reticorum  librisubexcom- 
municatione  prohibentur. 

4°  Verba  BuUae  Coence  quae  de  ha^reticorum  libris  decer- 
nunt  sunt  ista  :  «  Excommunicamus,..  apostatas,  ac  omnes 
«  et  singulos  alios  haereticos,  quocumque  nomine  censean- 
«  tur  et  cujuscumque  sectaeexistant...;  ac  eorumdem  libros, 
«  haeresim  continentes  velde  religione  tractantes,  sine  aucto- 
«  ritate  nostra  et  Sedis  Apostolicae  scienter  legentes  aut  reti- 
«  nentes,  imprimenles  seu  quomodolibct  dcfendcntes,  ex 
«  quavis  causa,  publice  vel  occulte  quovis  ingenio  vel  colo- 


524  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

re.  i>  Excommunicaliones  autem  omnes  in  hac  BuUa  conten- 
tae  (1),  sunt  Romano  Pontifici  reservatae,  prout  ex  ejusdem 
Bullse  tenore  constat.  Hinc  valde  attendenda  est  citala  dis- 
positio.  Att^ntisenim  caeteris  Pontificiis  decretis,  dictilegen- 
tes,  retinentes,  imprimenteset  defendentesincurruntquidem 
excommunicationem,  sed  non  reservatayn.  Ad  terminos  au- 
tem  Bullae  Ccence^  reservatam  incurrunt. 

5°  Praefatam  Bullae  C(PM(B  dispositionem  confirmavit  Ale- 
xander  VII,  Constilutione  Speculatores  ;  qua  editum  a  se  In- 
dicem  obligatorium  decernens,  hanc  adjecit  clausulam  : 
«  Sub  poenis  in  Constitutione  recolendae  memoriae  Pii  IV, 
«  etiam  praedecessoris  nostri  (super  Indicis  Tridentini  con- 
«  firmatione  edita)  contentis  :  ad  quas  (varietatis  veterum 
«  decretorum,  pro  ponendis  transgredientiumpoenis,  tollen- 
«  dae  gratia)  omnes  et  singulas,  per  Constitutiones  Aposto- 
«  licas  et  decreta  anteriora  hujusmodi  quomodolibet  inflic- 
«  tas,  harum  serie  reducimus  :  firmistaonenmanentibus  his, 
5f  quae  de  auctoribus  et  libris  damnatis  in  Utteris  Apostolicis, 
«  die  Coenae  Domini  publicari  solitis,  sancita  sunt.  » 

6''  Dicta  BuUae  Ccenoe  dispositio  rationem  habet  legis  uni- 
versaiis.  Quod  enim  Constitutio  illa,  non  ad  particuiarem  re- 
gionem  restringatur,  sed  universalem  Ecclesiam  respiciat, 
expresse  in  ipso  ejus  contextu  declaralur.  Est  ergo  citata 
sanctio  universalibus  Ecclesiae  legibus  adnumeranda. 

7*"  Illam  BuUae  C6e^(^  dispositionem  in  totosuo  rigore  apud 
Germanos  non  vigere  existimarunt  haud  pauci  doctores  Ger- 
manici.  Nullatenus  autem  vigere  in  Gallia  plures  item  hujus 
regionis  theologi  asserunt.  Atque  idem  deBelgio  sentiendum 
alii  existimarunt.  (Citationes  vide  superiori  capite,  §  3,  pro- 
positionel.) 

8^  Erroneam  autem  esse  ac  rejiciendam  ejusmodi  scripto- 
rum  opinionem,  ac  plene  vigere  hodie  in  Gallia,  Germania  et 


[\)  Viginti  casus  per  Bullam  CcBnde  Romano  Pontifici  reservatos,  brev 
formula  enumeratos  reperies  apud  Clericati  (tomo  2,  libro  7,  pagina  294, 
edit.  Augustae  Vindelicorum  1730),  post  catalogum  propositionum  dam- 
natarum. 


PARS    TERTIA.  525 

Belgio  Bullae  GanfKB  dispositionem  circa  haereticorum  libros, 
probatur  sequentibus  projDositionibus. 

Propositio  P.  —  Non  oUigare  in  dictis  regioniius prce/a- 
tam  BuTloe  OcencB  dispositionem  perperam  concluderetv/r  ex  eo 
quod  ilidem  Bulla  ista rece;ptanon sit.  —  Eteniml, Bulla  hsec 
nulla  indiguit  acceptatione  ad  obligandum.  Id  supra  (capite 
9,  §  l,  propositione  1)  generaliter  quoad  Pontificias  Consti- 
tutiones  de  universali  disciplina  statuentes,  probavimus.  Et 
rationes  ibi  adductae  totam  suam  vim  habent  quoad  BuHam 
Coenae. 

II.  Falsum  est  BuUam  istam  non  fuisse  aliqoando  in  dictis 
regionibus  receptam.  l^  Receptam  eam  fuisse  in  Gallia,  pro- 
bavimus  in  tractatu  de  Ejpiscopo  (parte  5),  dum  quaestionem 
expendimus,  an  Episcopi  Galliae  ab  haeresi  occulta  valeant 
absolvere.  Praeterea,  jam  probavimus  receptum  in  Gallia 
fuisse  Indicem.  Porro  et  hoc  ipso  probatum  remanet  recep- 
tam  etiam  fuisse  dispositionem  BuIIae  Ccene  circa  haeretioo- 
rumlibros.  Nam  recipere  Indicem,  est  recipere  Sedis  Apos- 
tolicae  Constitutiones  et  decreta  quae  a  tempore  Pii  IV  de 
librorum  lectione  et  impressione  statuunt :  ergo  est  etiam 
recipere  Constitutionemy^S^e^^^i^Zatom  Alexandri  VII  (5  martii 
1664J.  Porro  Constitutiohaec,  variaspoenasveterumcanonum 
reducendo  ad  eas,  quae  per  Pium  IV  in  regula  decima  Indicis 
decretae  sunt,  expresse  ab  ista  reductione  excipit  dispositio- 
nem  Bullae  Ocene  circa  haereticorum  libros.  Proinde  confir- 
mavit  Alexander  VII  disposilionem  illam,  idest,  excommuni- 
cationem  Papae  reservatam,  quaein  BuIIa  Oce^icB  decernitur. 
Ergo  hoc  ipso  quod  recipiatur  Index,  recipilur  BuIIa  Ooeno 
quoad  suam  circa  haereticorum  libros  dispositionem .  2°  EaBdem 
valent  rationes  quoad  Belgium.  Et  praetereajam  supra  (ca- 
pite  9,  §  3,  propositione  2)  vidimus,  propositionem  istam, 
BuUa  qu(B  'promulgatur  in  Ocdna  JDomini,  non  est  in  Belgio 
usu  recepta  juxta  frohibilem  multorum  opinionem,  a  Sancti 
Officii  qualificatoribus  unanimiter  (teste  Card^iali  Albitio) 
judicatam  fuisse  falsam,  temerariam,  erroneam,  auctoritati 
fSummi  Pontificis  injuriosam,  etsternentem  viam  adscUsma. 
3"  Ad  Germaniam  quod  attinet,  equidem  plures  hujus  regio- 
nis  theologi  dixerunt  dictam  Bullae  Ocdncd  dispositionem  eo 


526  TRACTATUS    DE   CURIA     IlOMANA. 

quo  scribebanl  tempore  ibi  non  csse  in  totosuo  rigore  recep- 
tam.  Sed  praeterquam  quod  idipsum  ab  aliis  negatur,  non 
sequitiir  eam  antea  non  fuisse  integre  receptam.  Et  verum 
semper  remanet  obligatoriam  initio  fuisse,  ante  ullam  sub- 
ditorum  acceptalionem. 

Propositio  II*.  —  Non  oUigare  in  dictis  regionilns  BidlcB 
Coenae  dispositionem  gnoadhcBreticonm  libros^j^er^geram  con- 
duderetur  ex  eo  quod  Bulla  hcec  non  fuerit  per  singulas  fro-- 
vincias  "pronmlgata^  —  Nam  l^*  ut  vim  obligandi  habeant  Pon- 
tificiae  Constitutiones  sufficit  eas  P\omae  promulgari,  et  nul- 
latenus  necessaria  est  promulgatio  per  provincias  singulas. 
Id  in  tractatu  de  Principiis  probavimus.  Et  patet  ex  praxi 
Sedis  Aposlolicae^  quse  expresse  in  hisce  Constitutionibus  de- 
cernit  eas  obligatorias  fore  ex  sola  promulgatione  more  solito 
Romae  facta  ;  et  etiam  quandoque  terminos  varios  assignat, 
verbi  gratia,  duorum  aut  trium  mensium  atempore  promiil- 
gationis  Romse  faclae ;  quibus  elapsis  terminis,  hoc  ipso  in- 
cepturam  ubique  obligationem  decernit.  Hinc  quamvis  olim 
nonnulli  doctorescatholici  necessariam  per  singuias  provin- 
cias  promulgationem  propugnaverint,  hodie  tamen,  ob  dic- 
tam  Sedis  Apostolicae  constantem  et  tam  longam  praxim, 
opinio  haec  ne  tenuiter  quidem  probabilis  censenda  est,  sed 
tanquam  certo  falsa  prorsus  rejicienda. 

2"*  Ad  Galliam  et  Relgium  quod  atlinel,  jam  supra  vidimus 
Bullam  Cosnce  in  iis  regionibus  usu  receplam  fuisse.  Porro 
libi  Pontificia  Constitutio  usu  recepta  fuit,  necessariam  non 
esse  per  singulas  provincias  promulgationem  extra  contro- 
Versiam  omnem  semper  fuit. 

Propositio  IIP.  —  JVon  oUigare  in  dictis  reglonibus  dispo* 
sitionem  BuII(b  Coenae  guoad  hcdreticorum  lihros^per^peram 
concluderetur  ex  contraria  consuetudine.  —  1""  Consuetudo 
h^c  non  potuit  legitime  praescribere  ex  defectu  requisiti  ad 
id  lemporis.  Nam  Rulla  Ca^/tKB  quotannis  Romae  publicabatur, 
cum  clausulis  cuilibet  contrariae  consaetudini  derogantibus: 
quae  praxis  ad  viciniora  usque  tempora  perduravit.  Ergb 
loto  illo  temporis  Iractu  praescribere  in  contrarium  non 
poiaiit  consueludo.  Aliunde  Alexander  VII,  Constitutione 
^iia  Speculatores  (5  martii  1664),  quae  Indici  ab  ipso  publi- 


PARS    TERTIA.  527 

calo  prsefixa  est,  dispositionem  Bullae  Ccence  quoad  hsercli- 
corum  libros  confirmavit.  Unde  ex  tunc  dispositio  haec  fuit 
pars  Indicis.  Sed  conlra  vim  obligandi  Indicis  nulla  legilima 
prsescripsit  consuetudo,  ut  supra  probavimus  :  ergo  nec 
contra  dictam  Bullae  C(Bn(B  dispositionem. 

2^  Nunquam  poluit  merito  praesumi  tacilus  Sedis  Aposto- 
licae  consensus  in  ejusmodi  consueludinem  :  ob  rationes 
Bcilicet  supra  expositas  quoad  consuetudinem  Indici  adver- 
santem  ;  quse  rationes  pariter  urgent  quoad  dispositionem 
BuUae  GoencB  circa  haereticorum  libros.  Unde  etiamsi  proba- 
retur,  a  tempore  quo  desiit  quotannis  Romce  publicari  BuUa 
GcerKB,  dictam  cjus  dispositionem  in  pra^fatis  regionibus 
servatam  non  fuisse,  sed  econtra  generaliter  pro  antiquata 
'habitam  fuisse  ;  Sedem  autem  Apostolicam,  etsi  consuetu- 
dinem  hanc  bene  nosceret,  siluisse  ;  nequaquam  inde  con- 
cludi  posset  ejusdem  consuetudinis  legitimitas.  Non  enim  ese 
^xstiterunt  in  iis  regionibus  circumgtantiae,  per  quas  Ro- 
toanis  Pontificibus  reclamare  liceret,  absque  notabilis  quoad 
rem  catholicam  detrimenti  periculo,  Quo  casu,  ut  fuse  in 
tractatu  de  Principiis  probavimus,  silentium  Pontificis  pro 
assensu  merito  haberi  nequit. 

'  Propositio  IV\  — Ftiamsi  anteavigere  in  Gallia  desiisset 
dispositio  Bullce  Coenae  q^uoad  htereticorum  llbros^  at  hodie 
eam  vigere  certum  faciunt  recentia  provincialia  Concilia  in 
^Galliis  celebrata.  —  Nam  decem  Provinciarum  Concilia 
recipi  aselndicem  el  Constitutiones  omnes  PontiQcias  uni- 
versalem  disciplinam  respicientes  declararunt.  (Vide  textus 
supra,  capite  9.  §  3,  propositionem  4.)  Ergo  et  Bullam 
GoenoecAXXii  sua  circa  haereticorum  libros  dispositione  rece- 
perunt. 


528  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 


CAPUT  XI 


EXPENDUNTUR  QU^STIONES  PRACTIC^  CIRCA  MODUM  RECTE  INTEL- 
LlGENDl  VARIAS  INDICIS  PR^.SCRIPTIONES,  ET  DISPOSITIONEM 
BULLiE   CCENiE   QUOAD  LIBROS. 


Superioribus  capitibus  probatum  est  ubique.  atque  etiam 
in  Gallia,  plene  vigere  et  obligatorium  esse  Indicem,  exceptis 
(ut  supra  dictum  est)  paucis  iis  praescriptionibus,  quarum 
observatio  in  nonnullis  regionibus  evasit  physice  aut  mora- 
liter  impossibilis,  qualis  est,  verbi  gratia,  injunctio  regula 
decima  Episcopis  facta  ut  per  se  aut  suos  ad  id  delegatos, 
venaiium  librorum  bibliothecas  visitent,  et  in  bibliopolas, 
certis  in  casibus  animadvertant  poena  amissionis  librorum 
But  aliter.  Id  exequi  hodie  in  Galiia  nequeunt  Episcopi,  cum 
brachii  saecularis  auxilio  ibi  careant.  Item  probatum  est 
vigere  dispositionem  Bullae  CcducB  circa  haereticorum  libros. 

Superest  ut  praesenti  capite  ejusmodi  ecclesiasticarum 
legum  sensum  expendamus,  et  difficultates  practicas  quae 
occurri  possunt  enodemus.  Id  praestabimus  sequenti  para- 
graphorum  serie. 


§1- 

Quandonam  vi  BuUaj  Cc^nx  incurratur  excommunicatio  reservata? 

Propositio  V.  —  Ut  incurroiur  excommunicatio  re-» 
servata  BuUcb  Coenae,  requiritur  ut  liiri  auctor  sit  hce- 
reticus.  —  Sic  enim  est  textus  Bullae  Ccdn^B :  «  Excom- 
«  municamus  apostatas  ac  alios  haereticos..,  ac  eorumdem 


PARS    TERTIA.  529 

«  libros,  hseresim  contineates  vel  de  religione  tractantes, 
«  sine  auctoritate  nostra  et  Sedis  Apostolicse,  scienler  le- 
«  gentes  aut  retinentes,  imprimentes  seu  quomodolibet  de- 
€  fendentes.  »  Cum  ibi  dicatur  ac  eorumdem  libroSj  patet 
non  agi  nisi  de  librishaereticorum.  Hinc  subillamexcommu- 
nicationem  non  cadit  lectio  librorum ,  qui  a  non  baptizatis,  id 
est,  ab  infidelibus  aut  Judaeis  compositisunt,  quantumvis  li- 
briislih8eresimcontineant;quianonbaptizatinon  veniuntpro- 
priesub  nom.ine hmreticor um,  de  quibus  solis  Bullaloquitur. 
Propositio  IP.  —  Dictam  excommunicationein  reservatam 
non  incurrlt  legens  scri^ptoris  cathoUci  liirum^  qui  unamvel 
plures  hoereses^  ex  errore  auctoris  provenientes,  continet : 
secus  si  auctor  doctrinam  hoereticam  tradat^  non  ex  errore 
seu  putando  eam  esse  orthodoxam,  sed  sciens  eam  ab  Eccle" 
sia  cathoUca  rejici  tanq^uam  hcereticam.  —  1''  Pars  prior 
conclusionis  sequitur  ex  eo  quod  Balla  cocykb  non  percutiat 
nisi  libros  h^^ereticorum^  ex  diclis  sub  praecedenti  proposi- 
tione  :  haereticus  autem  proprie  non  est  qui  ex  errore  doc- 
trinam  haereticam  tradit,  pulans  eam  esse  catholicam  ;  sed 
tunc  dumtaxat  proprie  dictus  haereticus  evadit,  quando 
sciens  doctrinam  hanc  ab  Ecclesia  catholica  condemnari  ut 
hsereticam,  ei  nihilominus  pertinaciter  inhaeret.  (Vide  apud 
Ferraris,  v.  Libri  prohibiti^  n.  28). 

^  2^  Posterior  pars  conclusionis  sequitur  ex  eo  quod  haereti- 
cus  in  stricto  sensu  existimandus  sit,  qui  Ubro  suo  paiam  facit 
se  scire,  ab  Ecclesia  catholica  doceri  tanquam  dogma  de 
fide,  idipsum  quod  ipse  impugnat  fs  enimhocipso  sese  hae- 
reticum  et  quidem  pertinacem  manifestat.  Hinc  percutit 
BuIIa  C^6g?za?totamiIIamcoIluviem  librorum,  ab  atheis,  ma- 
terialistis,  deistis,  indifferentistis  et  phyrrhonistis  conscrip- 
torum,  quorumauctoresmanifestantse  scire  quaenam  ab  Ec- 
clesia  catholica  doceantur  tanquam  de  fide  tenenda,  et  nihi- 
lominus  dogmata  illa  impugnant.  Ex  istis  lamen  libris  ii  ex- 
cipiendi  sunt,  qui  ab  infidelibus,  id  est,  a  non  bapti/atis 
scripti  sunt ;  quia,  ut  diximus,  Ubri  auctorum  non  baptiza- 
torum  sub  censuram  BuIIae  Ooen<je  non  cadunt  (confer  Hey- 
mdinsj  deLibrorum  in  Belgio  prohibitione,  pag,  264  et  265^ 
editBruxelIisl849). 

34 


S30  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

Propositio  IIP. —  Excommunicatio  BuUcb  Ccene  non  per- 
cutit  legentes  Jibros  antiq^uissimorum  hcereticorum.  —  Vide 
apudLacroix,  libroT,  de  Ecccommunicatione^  n.  333). 

Propositio  IV\  —  Ut  legens  lilrum  auctoris  hoeretici 
dictam  excommunicationem  incurrat^  sufficit  liirum  trac- 
tare  de  religione  fl),  etiamsi  ytullum  errorem  contineat :  item 
sufficit  in  eo  contineri  xel  unicam  hoeresim^  etiamsi  non  trac- 
tet  dereligione,  sed  dereprofana^verligratia,  demedicina. 
—  Sequitur  ex  eo  quod  Bulla  Cosnod  disjunctive  dicat,  «  hae- 
«  resim  continentes  vel  de  religione  tractantes.  »  Et  ita  te- 
nent  doctores  communiter. 

Propositio  V^  —  Dictam  excommunicationem  non  incur- 
rit  quiignorat  lilrum  esse  auctoris  hceretici : nec  ille  qui, 
etsi  noverit  lihrum  esse  auctoris  hceretici^  ignorat  tamen 
eum  de  religione  tractare  vel  hceresim  continere,  —  Quia 
nempe  Bulla  Ccent^  percutit  tanlum  «  scienter  legentes  hae- 
«  reticorum  iibros,  dereligionelractantes  vel  ha?resimconti- 
nentcs.»Et  excusat  ignorantiaetiamcrassa.  Ita  doctoresuna- 
nimiter  (vide    apud  Ferraris,  verbo,  lihn  pvhiUtiy  n.  30). 

Propositio  VI\  —  Ut  incurratur  dicta  excommunicatio, 
requiritur  utlegatur  materia  noialilis  :  qucenam  autem  ma- 
teria!^taUsce)isendasit,controvertitur.  —  «  Communiter  doc-* 
«  tores  in  hac  re  admiltunt  dari  parvitatem  materiae :  dis- 
«  crepant  vero  in  assignando  quaenam  sic  materia  parva. 
«  Alii...  dicunt  esse  paginamet  quid  amplius,  si  volumen  sit 
«  ex  grandiori  bus  ;  sed  hoc  merilo  (sic  saltem  generaliter 
«  dictum)  ab  aliis  rejicitur.  Alii  contra...  dicuntesse  tantum 
«  tres  vel  quatuor  versus.  Alii...  dicunt  esse  decem  lineas. 
«  Alii  tandem...  melius  distinguunt^  el  dicunt,  inhocatten-* 
«  dendum  esse  finem  prohibitionis.  Si  enim  aperiendo  li- 
«  brum  ofFendis  in  doctrinam,  quae  directefidei  adverseturj 
«  etlegis,etiamsi  paucasIineasIegas,excommunicationemnon 


(1)  Censendus  est  de  Religionetractarelihev^  siagat  deScripturaSacra, 
de  theologia,  de  jure  canonico,  de  clericis  aut  regularibus,  de  sacris  riti- 
Ims,  de  historia  ecclesiastica :  secus  si  agat  de  medicina,  jure  civili,  etsi- 
milibus  (vide  apud  Lacroix,!! .  7,  n.  33i) . 


PARS    TERTIA.  o31 

«  effugies  ;  quia  tunc  periculo  perversionis  te  exponis  :  secus 
€  si  liber  haerelici  ageret  de  re  indifferenti  :  tum  enini  le- 
«  gendo  forte  usque  ad  paginani,  poteris  a  mortali  excusari, 
«  si  nuUam  ibi  advertas  propositionem  erroris  suspectam. 
«  Caeterum  incurri  potest  censura,  legendo  solum  prooe- 
«  mium,  aut  indicem  libri,  si  in  notabiii  quantitate  per- 
<<  curratur  » (sanctus  Ligorius,  Appendix  de  ProhiUtione 
liirorum,  capite  5,  n.  6). 

Propositio  VII*.  —  Andictam  excommunicationem  incur- 
rat  qui  legit  hceretici  concionem  aliamve  scrij^tiunculam 
seorsim  editam^  controvertitur  :  tenenda  j^otius  sententia 
affirmativa.  —  Quinegant,  hacrationenituntur  :  Bulla  CoBnue 
loquitur  tantumide  libris  ;  porro  scriptiuncula  seorsim  edita 
non  venit  nomine  libri.  Sed  contrarium  declaratum  fuisse  a 
Sacra  Congregatione  Concilii,  et  sequi  ex  ipso  legis  fine, 
vide  apud  Ferraris,  (verbo  Libri  prohibiti^  n.  35  et  36).  Idem 
lamen  Ferraris(n.  37)  aestimat  oppositamopinionem  nonca- 
rere  sua  probdbilitate.  Sanctus  Ligorius  ("Appendix  de  libro- 
rum prohibitione^  c.  5,  n.  7)  rem  dubiam  relinquit. 

Propositio  NllV.  —  An  dictam  BuTlce  Coense  excommU' 
nicationem  incurrit  qui  legit  hoereticorum  manuscripta^  dis- 
putatum  quidem  fuit ;  sed  tenenda  sententiaafftrmativa  — 
Vide  Sanctum  Ligorium,  lococitato,  n.  8. 

Propositio  IX\  —  An  dictam  excommunicationem  incur- 
ratj  qui  i^se  quidem  non  legit  librum  auctoris  hceretici^  sed 
alium  legentem  audit^  controvertitur .  —  Vide  ibidem, 
n.  9. 

Vrofositio  X\—Dictam  Bullce  Co^nddExcommunicationeni 
incurrere  videtur  legens  librum  anonymum  h(Breses  conti- 
nentem,  si  ex  ipso  libro  constet  auctorem  scire,  h^eresesillas 
dogmati  catholico  adversari :  secus  si  id  non  constet.  —  Ele- 
nim  in  priori  casu  certum  est  auctorem  esse  proprie  haereti- 
cum.  Sitin  exemplum  liber  anonymus  in  quo  propugnetur 
proposilio  haec  :  JDoctrina  Ecclesice  catholic(B  circa  prossed- 
tiam  realem  Christi  in  Eucharistia,  erronea  est.  Sanebap- 
tizatus  qui  talia  scribit  cerlo  haereticus  est,  et  suam  in  ha-.- 

Iliesi  pertinaciam    ipsemet  manifestam  facit.  Equidem,  cum 
t-i  ..  ^f     rl.iKiiim    nnm    fortft  aUCtOP  SJt 


liber  sit  anonymus,  remanet   dubium  num  forle  auctor 


532  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

infidelis,  id  est,  non  baptizatus  ;  et  (exsupra  dictis)  a  le- 
gente  librum  aucloris  non  bapfizali,  quantumvis  fidei  ca- 
tholicae  adversantem,  non  incurritur  dicta  excommunicatio. 
Sed  ex  fine  legis  concludendum  est  excommunicationem, 
etiam  stante  hoc  dubio,  incurri.  Nam  alioquin  legem  facile 
eluderent  haeretici,  nomen  in  scriptis  suis  tacendo.  Unde 
censendus  est  legislator  voluisse  tales  libros  anonymos  attin- 
gere  (confer  Heymans,  pagina  265). 

Secus  autem  dicendum  in  posteriori  casu  :  si  nempe  ex 
ipsolibroperspici  nequeat,  an  auctor  noverit  libri  sui  haere- 
ses  dogmati  catholico  adversari.  Pieri  enim  potest  ut  catho- 
licussit,  et  ex  errore  dumtaxat   haereticum  quid  scripscrit. 

Propositio  XP.  —  Inmrrunt  dictam  excommunicationem^ 
non  tantumii  quihcBreticorum  libros^  de  religione  tractantes 
vel  hceresim  continentes^  scienter  legunt^  sed  etiam  qui  eos- 
dem  liiros  scienter  retinent^  imprimunt^  et  quomodolihet 
defendunt.  —  Patetex  ipso  Bullae  Coence  textu.  Sed  hicno- 
tandum  est  quinamcenseri  debeant  retinentes,  imprimentes, 
et  defendentes: 

I.  De  retinentiius .  —  1°  Retentor  est  in  sensu  Bullae,  et 
excommunicationem  incurrit,  ille  etiam  qui  librum  retinet 
nomine  alterius,  verbi  gratia,  in  deposito.  Ita  doctores 
communiter  (vide  S.  Ligorium,  in  citata  Appendice,  c.  5, 
n.  11).  2°  Item  qui  librum,  retento  dominio,  alteri  tenendum 
tradit  (S.  Ligorius.  ibidem).  3^  Item  excommunicationem 
BuUae  Coenos  incurrunt  «  vendentes  scienter  libros  hsereti- 
«  corum,  seu  asportantes  de  uno  in  alium  locum  ;  quia  ist 
«  nedum  suntretentores,  sed  etiam  fautoreshaereticorum.  » 
(Ferraris,  verbo  LiirijprohiMti,  n.  46).  4^  Item  qui  librum 
retinent  ad  confutandum  ;  quia  BuUa  Cosnw  retentionem 
absolute  prohibet,  nisi  obtineatur  a  Sede  Apostolica  facultas 
(Ferraris,  ibid,  n.  47).  5^  Item  qui  dictos  libros  retinet 
absque  animo  legendi,  et  ad  solum  ornatum  bibliothecae 
(ibidem,  n.  48).  6^  Qui  librum  non  consignant  Ordinariis 
locorum  vel  inquisitoribus^  sed  comburunt,  non  sunt  reten- 
tores,  nec  proinde  incurrunt  excommunicationem  Bullas 
Co^n(B.  Peccant  autem  graviter  sic  comburentes,  juxta  plu- 
rium  doctorum  sententiam,  ob  violatum  expressum   Sedis 


PARS  TERTIA.  J^33 

Apostolicae  prceceptum  hosce  libros  consignandi  Episcopis 
locorum  Ordinariis,  vel  inquisitoribus  (vide  apud  Ferraris, 
verbo  Libri  proMUti,  n.  16  et  seq).  7°  Dictam  excommuni^ 
calionem  non  incurrit,  nec  uUatenus  peccat,  qui  haBretico- 
rum  libros,  abdicato  a  se  dominio,  tradit  alicui  licentiam 
habenti  ;  item  qui  eos,  abdicato  dominio,  tradit  monasteriis^ 
in  quibus  adsunt  facuitatem  legendi  habentes.  Solent  autem 
in  iis  monasteriis  ejusmodi  libri  in  loco  sequestrato  reponi; 
qui  locus  hmreticorum  carcer  seu  infernus  dicitur  (vide 
apud  Ferraris,  verbo  Lilri  ijroMliti,  n.  22  et  23).  Imo  exis- 
timant  doctores  multi,  melius  esse,  sic  libros  monasteriis, 
vel  licentiam  habentibus  tradere,  quam  si  inquisiloribus 
aut  Ordinariis  consignati  comburerentur.  Valde  siquidem 
utile  est,  ad  confundendos  haereticos,  ut  eorum  libri  habean- 
tur,  et  a  viris  doctis,  licentiam  habentibus,  legi  valeant 
(videapud  Ferraris,  loco  citalo).  Nec  obstat  expressum  pra3- 
ceptum  libros  illos  Ordinariis  aut  inquisitoribus  tradendi : 
nam  cessante  adaequate  fine  legis,  cessat  lex  :  ratio  autem 
ob  quam  injunctum  fuit  ut  isti  libri  Ordinariis  vel  inquisi- 
toribus  traderentur,  est,  ne  noxii  forent,  et  ut  sciant  Praelati 
an  et  quales  haereticorum  libri  in  suis  dioecesibus  sparganlur, 
ac  opportunis  mediis  obsistere  valeant.  Jam  vero  si  monas- 
teriis  dicti  libri  tradantur  noxii  non  erunt,  quia  nonnisi  ab 
habentibus  facultatem  legentur.  Insuper  eorum  monasterio- 
rum  religiosi,  pro  suo  in  rem  cathohcam  zelo,  non  omitlent 
Ordinarios  et  inquisitores  certiores  facere,  deejusmodilibris 
per  dioecesim  sparsis,  quoties  id  opportunum  crit  ac  utile. 
Proinde  scopus  legis  prorsus  attingetur.  —  Objicies  :  ergo 
etiam  licitum  cuique  erit  libros  comburere,  potiusquam 
Ordinario  aut  inquisitori  tradere  ;  quia  semel  combusli  no- 
cere  non  poterunt,  et  sic  linis  legis  attingetur.  —  Respondeo: 
non  attingetur  adaequate  ;  quia  sic  ignorabunt  Ordinarii  el 
inquisitores,  quinam  haereticorum  libri  serpant  et  spargan- 
tur.  8^  An  excommunicationem  incurrat  qui  librum  alten 
licentiam  habenti  tradit,  cum  expresso  paclo  illum  repe- 
tendi,  si  licentiam  ipse  obtineat,  non  repetendi  si  non  impc. 
tret  ?  Is  adhuc  retentor  est  :  dicit  tamen  sanctus  Ligorius 
(in  citata  A^ppendice.  c.  5,  n.  11) :  «  Hunc  non  auderem  con- 


534  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  demnare,  quia  in  hoc  videtur  omnino  cessare  periculuni 
c<  legendi  absque  dispensalione.  »  9^  Qui  relinentlibrum  per 
unum  aut  alterum  diem,  cum  proposito  postea  tradendi, 
excusantur  a  peccato  mortali,  et  consequenter  excommuni- 
cationem  non  incurrunt.  Ita  doctores  communiter  (vide  S. 
Ligorium  sub  finem  citatae  Appendicis  ;  et  apud  Ferraris, 
verbo  Liiri  prohiMtij  n.  53).  lO^  «  Item  excusantur  a  pec- 
«  cato  et  censura  qui  longiori  tempore  libros  tales  retinent, 
«  ex  eo  quia  non  habent  opportunum  tempus  et  occasionem 
«  iilum  tradendi  inquisitoribus,  vel  habenti  licentiam  eos 
«  legendi  et  retinendi  »  (Ferraris,  ibidem,  n.  54).  Et  idem 
tradit,  lococitato  S.  Ligorius. 

n.  De  imponmentiMis .  — 1°  Per  imprimentes  de  quibus 
loquitur  Bulla  CoencB-  intelligendi  sunt  omnesqui  proxime  ad 
libri  impressionem  concurrunt  ;  verbi  gratia,  typographus 
aut  patronus  officinai,  cujusauctoritate  libri  typis  mandan- 
tur  ;  qui  chartam  pra^parat ;  qui  typos  ordinat ;  qui  torcu- 
lar  premit,  velmachinam  per  sese  prcmentem  movetaut  re- 
git.  Itadoctores  communiter(vide  apud  Ferraris,  verbo  Zz- 
iri  prohihiti.  n.  58).  2^  Item  transcribenles  libros  haeretico- 
rum,  qui  etiam  excommunicalionem  incurrunt  quatenus  le- 
gentes  et  detinentes  (ibidem,  n.  59).  3°  Qui  facit  expensas 
pro  impressione  excommunicationem  incurrit^  non  quate- 
nus  impressor,  sed  quatenus  haereticorum  fautor  (Ferraris 
ibidem,  n.  60).  4°  Item  corrector  exemplarisimpressi,  excom- 
municationem  non  incurrit  quatenus  imprimens,  sed  quate- 
nuslegens  ;  et  quidem  eam  incurrit  toties  quoties  legit :  at- 
que  insuper  eam  incurrit  quatenus  ha^relicorum  faulor  (ibi- 
dem,  n.  61).  S""  Vendentes  impressoribus  chartam,  typos  et 
similia,  excommunicationem  non  incurrunt  quatenus  impri- 
mentes.  Imo  nuUatenus  incurrunt  si  vendantnegotiationis 
causa  :  secus  si  intenderent  concurrere  haeresis  propaga- 
tioni,  quia  tuncforent  haereticorum  fautores  (ibidem,  n.62). 

III.  Be  defendentihus,  —  Per  defendentes  de  quibusin 
^wWdi  Ccence^  «  intelliguntur  et  veniunt  omnes^  qui  quocum- 
«  que  praetextu  vel  causa,  librum  h8e»^etici,  quatenus  talem^ 
c(  defendunt  et  tuentur  verbis  vel  faclis^  laudando  fverbi 
cc  gratia)  et  extoUendo  talem  librum^  probando  ea  quae  in  eo 


PARS  TERTIA,  535 

«  scriptasunt  esse  vera,  abscondendo  illum  aut  impediendo 
«  ne  inquisiloribus  tradatur  aut  ne  comburatur,  et  liujus- 
€  modi...  Non  incurrit  tamen  censuram  si  laudet  stylum 
v«  libri,  vel  ingenium  auctoris,  velcatholicamdoctrinamquae 
«  in  eo  est,  ssd  non  quatenus  in  eo  est,  nec  in  ordine  ad 
«  tuendum  ne  damnetur,  ne  inquisitoribus  tradatur  aut  com- 
«  buratur  :  quia  haec  laudat  secundum  se,  non  ul  opera 
«  haeretica  et  auctoris  haeretici,  adeoque  non  defendit  li- 
«  brum  hseretici.  »  (Ferraris,  verbo  Libn  ■proUbiti,  n.  64 
et  seq.) 


§". 


De  caeteris  poenis  praeter  dictam  excommunicationem  Bullae  Cmx. 


Cum  per   varia    Conciliorum  et  Summorum  Pontificum 

€irca   libros   decreta,  a  BuUa   CcerKB  diversa,   statulae   sint 

variae  in  contravenientes  poenae^    hic  illa   poenalia    decreta 

primo  recensebimus  :  tum  quaenam  revocata  sint  etquaenam 
hodie  vigeant  exponemus. 

Qu^sTio  P.  —  Quxmm  sint  alia  fmter  Bullam  Coenae, 
Gonciliaria  aut  Pontificia  circa  libros  decreta,  quibus  p(Bn(B 
^tatuuntuT  ?  —  l""  Non  memorabimus  antiquos  canones 
Concilio  Lateranensi  V  anteriores  ;  quia  poenas  quaslibet  ab 
ipsisstatutas  reduxit  Alexander  VII,  ut  modo  videbimus,  ad 
poenas  in  regula  decima  Indicis  contentas.  Unde,  in  quan- 
tum  diversae  forent,  jam  non  vigent. 

2^  In  ConcilioLateranensi  V,  sessione  10%  per  suam  Cons- 
titutionem  Inter  sollicitudineSy  decrevit  Leo  X  in  hunc  rao- 
dum  :  c(  Nulluslibrum  aliquem  seu  aliamquamcumque  scrip- 
<r  turam,  tam  in  urbe  nostra  quam  aliis  quibusvis  civita- 
«  tibus  et  dioecesibus,  imprimcre  seu  imprimi  facerc  prajsu- 
«  mat,  nisi  prius  in  Urbe  per  Vicarium  nostrum  et  Sacri 
«  Palatii  Magistrum,  in  aliis  vero  civitatibus  et  dioecesibus 


536  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

«  per  Episcopum  vel  aliuni  habenlem  peritiam  scientiae  libri 

«  seu  scriplurae  hujusmodi  imprimendse,  ab  eodem  Episcopo 

#   ad  id  depulandum,   ac  inquisitorem   hsereticae  pravilatis, 

«   ejus  civitalis  sive  dioecesis  in  quibus  librorum  impressio 

«    hujusmodi  fieret,    diligenter   examinentur,  et  per  eorum 

«   manu    propria   subscriplionem   (sub    excommunicationis 

«    sententia  gratis  et  sine  dilatione  imponendam)  approben- 

«   tur.  Qui   autem  secus    praesumpserit,  ultra  librorum  im- 

«   pressorum  amissionem,  et  illorum  publicam  combustio- 

«  nem,  accentum  ducatorumiabricae  Principis  Aposlolorum 

«  deUrbesine  spe  remisfeionis  solutioncm,  ac  anni  continui 

«  exercitii  impressionis  suspensionem,    excommunicationis 

«  sententia  innodatus  existat.   »  (Labbe,    tomo  14,  col.  257, 

edit.  Parisiis  1672.) 

3''  Tridentinum  Concilium,  sessione  4,  capite  2,  ita  de- 

crovit :  «  Nullique  liccatimprimere  vel  imprimi  facere  quos- 

«  vis   libros  de  rebus  sacris  sine  nomine  aucloris;  neque 

«   illos  in  luturum  vendere  aut  etiam  apud  se  retinere,  nisi 

«   primum  examinati  probatique  fuerint  ab  Ordinario,  sub 

«  poena  analhematis  et  pecuniae  in  canone  Concilii  novissi- 

«  mi  Lateranensis  apposita.  Et  si  regulares  fuerint,    ultra 

«  examinationem  et  probationem  hujusmodi,  licentiam  quo- 

«  que  a  suis  superioribus  impetrare  teneantur,    recognitis 

«  per  eos  libris  juxta  formam  suarum   ordinationum.    Qui 

«  autem  scripto  eos  communicant^  vel  evulgant,  nisi  anlea 

«  examinati  probalique  fiierint,  eisdem  pcenis  subjaceant 

«  quibus  impressores.    Et  qui  eos  habuerint  vel  legerint, 

«  nisi  prodiderint  auctores,  pro  auctoribushabeantur.  Ipsa 

«  vero  hujusmodi  librorum  probatioin  scriptis  detur,  atque 

«  ideo  infrontelibrijvelscripti,  velimpressi,authenticeappa- 

«  reat;  idque  totum,  id  est,  probatio  etexamengratisfiat.  » 

4*"  In  regula  decima  Indicis  haec  decernuntur :  «  Inlibro- 
rum  aliarumve  scripturarum  impressione  servetur  quod  in 
«  Conciho  Lateranensi^  sub  Leone  X,  sessione  10,  statutum 
«  est.  Quaro  si  in  alma  Urbe  Roma  liber  aliquis  sit  impri- 
«  mendus,  per  vicarium  Summi  Pontificis  et  Sacri  Palatii 
«  magistrum,  vel  personas  a  Sanctissimo  Domino  Nostro 
«  deputandas,  prius  exaniinetur. 


PARS    TERTIA.  537 

«  In  aliis  vero  locis  ad  Episcopiim,  vel  alium  habenlem 
«  scientiam  librivel  scripturae  imprimendae,  ab  eodem  Epi- 
«  scopo  deputandum,  ac  inquisilorem  hsereticaB  pravilatis 
«  ejus  civitafis  vel  dioecesis  in  qua  impressio  fiet,  ejus  ap« 
«  probatio  et  examen  pertineat;  etpereorum  manum  pro- 
€  pria  subscriptione,  gratis  et  sine  dilationc  imponendam, 
«  sub  poonis  et  censuris  in  eodem  decreto  contentis,  appro- 
«  betur;  hac  lege  et  conditione  addita,  ut  exemplum  libri 
«  imprimendi  authenticum;,  et  manu  auctoris  subscriptum 
«  apud  examinatoreni  remoneat.. .  Ad  extremum  vero  om- 
4c  nibus  fidelibus  praecipitur,  ne  quis  audeat  contra  harum 
«  regularum  praescriptum  aut  hujus  Indicis  prohibitionem 
<  librosaliquoslegere  aut  habere.  Quod  si  quis  libros  haere- 
«  ticorum,  vel  cujusvis  auctoris  scripta  ob  haeresim,  vel  ob 
«  falsi  dogmatis  suspicionem  damnata  alque  prohibita  lege- 
«  rit  vel  habueritj  statfm  in  excommunicationis  sententiam 
«  incurrat. 

«  Qui  vero  libros  alio  nomine  interdictos  legerit  aut  ha- 
«  buerit,  praeter  peccati  mortalis  reatum  quo  afficitur,  judi- 
«  cio  Episcoporum  severe  puniatur.  » 

5'' AlexanderVII  poenasomnesanteipsum  statutas  reduxit 
ad  eas  quae  auctoritate  Pii  IV,  stalutae  fuerant ;  id  est,  ad 
eas  quae  in  regula  ^^c^m^^  Indicisexprimuntur  (lextum  Ale- 
xandri  VII  jam  citavimus  supra,  capitelO,  Prcenotanda,  n. 
5).  Ast  excepit  ab  ista  reductione  excommunicationem  re- 
servatam  in  Bulla  CceiKB, 

6^  Post  Alexandrum  VII,  plures  libri  per  Brevia  seu  Bul- 
las  prohibili  sunt,  sub  poena  excommunicationis  reservatae. 
De  quo  sic  monemur  in  praefatione  Indicis,  Gregorii  XVI 
jussu  editi :  «  Jam  vero  reticendum  non  putamus,  quod  non 
ii  dumtaxat  libri  excommunicalionis  reservata^,  po^nasunt 
proscripti,  qui  ab  haereticis  compositi  de  religione  catho- 
lica  ex  professo  agunt  haeresesque  docent,  quod  litteris 
Apostolicis  die  Coenae  Domini  legi  solitis,  et  Constitutionc 
AlexandriVII  (quae  incipit  Speculatores)  statuitur ;  sed 
quod  ii  etiam  fereomnes  libri  hujusmodi  poena  proscri- 
bunlur,  quipostpr^dictam  Alexandri  VII  Constitutionem, 
editam  5  martii  anni  1664,  Brevibus  aut  BuUis  Pontificii? 


b38  TRA.GTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

<(  prohibiti  iiidicantur,  ut  ex  ipsis  Brevibus  intelligi  polest 
«  ad  quae  lectores  remittimus.  » 

Qu.ESTio  IP.  — Quji^namhodie  vigeantet  ipso  facto  hicur'- 
rantur  poe)i(B? — I.  Viget  excommunicatio  reservata  per  Bul- 
lam  Coence,  de  qua  superiori  paragraphodisseruimus.  Illafn 
enim  non  sustulit,  sed  e  contra  conlirmavit  Alexander  VII. 

II.  Viget  excommunicatio  reservata^  quam  decernunt 
plura  Breviapost  Alexandrum  VII  publicata,  contra  legen- 
tes  certos  libros,  nominatim  per  eadem  Brevia  prohibitos. 
Quiautem  ignorant  librum  aliquem  sub  excommunicatione 
reservata  per  aliquodejusmodi  Breve  fuisse  prohibitum,  ex- 
communicationcm  illam,  libruPxi  hunc  legendo,  non  incur- 
runt.  Et  haec  ignorantiain  praxi  valde  frequensest. 

III.  Exceptis  duobus  praemissis  casibus,  iiodie  nuUam  re- 
servatam  excommunicationem  incurrunt,  qui  violant  leges 
circa  librorum  impressionem,  leclionemve  aut  detentionem. 
Nam  alias  excommunicationes  reservatas  (si  quae  antea  fue- 
rint  a  sacris  canonibusstatutae)  reduxit  Alexander  VII  ad  poe- 
nas  in  regula  decima  Indicis  expressas  ;  salva  dumtaxat  ex- 
-communicatione  reservata  Builae  Codnce.  Porro  in  regula  10* 
Indicis,  nulla  decernitur  excommunicatio  reservata.  Aliunde, 
nec  post  Alexandrum  VII,  ulla  nova  decreta  est  excommuni- 
catio  reservata,  nisi  quoad  certos  libros  per  Brevia  specialia 
nominatim  prohibitos.  Ergo  extra  casum  ejusmodi  Brevis 
(post  Alexandrum  VII  emanati,  et  librum  aliquem  sub  excom- 
municatione  reservata  prohibentis)  acextracasumBullae  Ccd- 
n(By  nunquam  hodie  incurritur  excommunicatio  reservata. 

IV.  Incurritur,  vi  regulaedecimae  Indicis,  excommunicatio 
non  reservata  ab  iis  qui  legunt  haereticorum  libros,  si  trac- 
tent  dereligione,  vel  hoeresim  contineant^  et  etiam  quoslibet 
alios  haereticorum  libros  si  non  fuerint  auctoritate  ecclesias^ 
tica  examinati  et  approlati,  Id  quidem  statim  per  se  non  pa- 
tet ;  sed  colligendum  venit  ex  collato  textu  Bullae  Coenoey  re- 
gulae  secundae,  et  regulae  decimae  Indicis.  Nimirum  regula 
decima  sicdecernit:  «  Siquislibros  haereticorum,  vel  cujus- 
<  vis  auctoris  scripta^  ob  haeresim  vel  ob  falsi  dogmatis  sus- 
«  picionem  damnata  atque  prohibita  legerit  sive  habuerit, 

«  statim  in  excommunicationis  sententiam  incurrat.  »  '^ 

1 


PARS    TERTIA.  539 

Ibi  excommunicanlur  qui  legunl  libros  haercticorum^a?/^- 
natos  atque  proMUtos ,  Porro  ex  libris  haereticorum  alii  sunt 
prohibiti^  aiii  non  sunt  prohibiti.  1*  Sunt  prohibili,  pcr  Bul- 
lam  Cmnm,  omnes  h^reticorum  libri  cle  religione  tractantes, 
etiamsi  ha^resim  non  contineant.  Qui  ergo  tales  libros  le^-it 
incurrit  excommunicationem  non  reservatam  regul^e  10'*  In- 
dicis  ;  et  simul  incurrit  excommunicationem  m^/^y^r^^/^m  Bul- 
la3  OoBnce.  2^  Sunt  etiam  prohibiti  per  Bullam  Ccence  omnes 
haereticorum  libri  aliquam  hceresim  continentes ,  quamvis  de 
religione  ex  professo  non  tractent..Uncle  qui  legunt  hosce 
libros  duplicem  etiam  excommunicationem  incurrunt :  unam 
reservatam,  vi  BuUae  Ooenoe ;  alteram  non  reservatam  vi  re- 
gulae  decimae  Indicis.  3°  Sunt  insuper  prohibiti  haereticorum 
libri,  etsi  de  religione  non  tractantes,  nec  ullam  haeresira 
€ontinenteSj  si  non  fuerint auctoritate  ecclesiastica  examinati 
et  approbaU.  Nam  regula  secunda  Indicis  ita  decernit :  HcBre- 
ticorum  libri...  qui  de  religione  non  tractant^  a  theologis  ca' 
tholicisjussu  Episco]porum  et  Inquisitorum  examinati  et  ap- 
probati  permittuntur .  Proinde  si  non  fuerinl  ita  examinali  et 
^pprobati  non  jpermittuntur^  id  est,  prohibentur.  Ergo  qui 
tales  libros  non  approbatos  legunt,  excommunicationem  non 
reservatam  regulae  decimae  Indicis  incurrunt.  At  nuUam  in- 
currunt  vi  Bullae  Ccence.  4^  Qui  vero  legunt  ultime  dictos  hae- 
reticorum  libros,  examinatos  et  approbatos,  nuUam  excom- 
municationem  incurrunt  ;  quia  isti  Vibn  permittuntur. 

V.  Incurritur,  vi  regulae  decimae  Indicis,  excommunica- 
tio  non  reservata,  ab  iis  qui  legunt  cathohci  auctoris  librum, 
obhceresim  vel  ob  falsidogmatissubpicionem  prohibitum.  Con- 
stat  ex  relatis  dictae  regulae  decimae  verbis.  Et  notetur  eum 
qui  talem  librum  legit  nuUatenus  atlingi  a  BuUa  CcencB  :  quia 
Bulla  haec  percutit  dumtaxat  legentes  librum  auctoris  h^re- 
tici.  Unde  si  auctor  non  siihcereticus,  quamvisejus.liber  hae- 
reses  contineat,  et  prohibitus  sit  ob  ejusmodi  haereses,  legens 
hunc  librum  non  incurrit  excommunicationem  reservatam 
Bullae  CcencB ;  sed  incurrit  tantum  excommunicationem  non 
reservatam  regulae  decimae  Indicis. 

VI.  Si  liber  auctoris  non  haeretici  prohibitus  sit  ob  aliam 
cau^am,  quam  ob  hceresim  vel  ob  falsi  dogmatis  siispicionem 


540  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

(verbi  gratia  si  prohibitus  sit  eo  quod  obscoena  contineat), 
qui  eum  legit  nullam  excommunicationem  incurrit.  Constat 
ex  citatis  ullimis  verbis  regula^  decimae  Indicis.  Excipiendus 
tamen  casus,  quo  exstaret  aliquod  Breve,  post  Alexandrum 
VII  editum  ei  librum  hunc  nominatim  sub  excommunica- 
tione  prohibens. 

Qu^ESTio  IIP.  —  An  Jiodie  mgentes^  etnum  potius  suUatce 
ab  Alexandro  VII censendcB  sint^  tum  excommunicatio  non 
reservata,  tum  alice  'poen(B^  in  Lateranensi  et  Tridentino 
decreto  statutce,  contra  eos  qui  liiros  aisque  requisita  licen- 
tia  im^primunt  ?  —  I.  Hujusce  difficultatis  solutio  tota  pendet 
ab  hac  quaestione  :  An  regula  decima  Indicis  retinuerit 
necne  dicta  decreta  q^oad  ;poenas  in  eis  expressas  ?  Nam 
Alexander  VII  anteriores  poenas  (excepta  sola  excommuni- 
catione  reservata  Bullse  Ccence)  reduxit  ad  eas  quae  in  regula 
decima  Indicis  decernuntur.  Ergo  si  decima  Indicis  regula 
servari  praecipiat  Lateranense  et  Tridentinum  decretum, 
etiam  quoad  pcEnalitatem.^  dicendum  erit  vigere  poenas 
utriusque  hujus  decreti :  secus  autem,  si  decima  regula 
expresse  aut  sequivalenter  dictam  poenalitatem  non  con- 
firmet. 

II.  Confirmari  per  regulam  decimam  Lateranense  decre- 
tum,  etiam  quoad  poenalilatem,  evincere  videntur  verba 
hsec  initio  ejusdem  regulae  posita  :  In  librorum  aliarumve 
scrifturarum  impressione,  servetur  quod  in  Concilio  La- 
teranensi  suh  Leone  X  statutum  est.  Quando  dicitur  simpli- 
citer  et  sine  restrictione  servandum  esse  ahquod  decretum, 
id  sonat  servandum  esse  decretum  illud  tale  quale,  seu 
quoad  omnes  ejus  partes  :  ergo  et  quoad  poenas  ab  eodem 
decreto  statutas. 

Nec  obstat  ejusdem  regulae  decimae  conclusio,  quae  sic  se 
habet :  Ad  extremum  vero  omnilus  fidelilus  prcBcipitur  ne 
quis  audeat  contra  harum  regularum  prmcriptum,  aut  hujus 
Indicis  prohiMtionem^  lihros  aliquos  legere  aut  hahere. 
Quod  si  qtiis  libros  hcereticorim,  vel  cujusvis  auctoris  scrifta 
ob  hwresim,  vel  ob  faJsi  dogmatis  suspicionem  damnata 
atque  prohibita  legerit  sive  habuerit,  statim  in  excommuni' 
cationis  sententiam  incurrat.  Qui  vero  libros  alio  nomine 


PARS   TERTIA.  541 

interdidos  legerit  aiU  habuerit.   prcBter  peccati    mortaUs 
reatum  quo  afficiturjudicio  Episcoporum  severe  puniatur. 

Determinant  quidem  verba  haec  poenas  ipso  facto  incur- 
rendas  a  legentiius  et  habentihus  prohibitos  libros,  et  eas 
poenas  reducunt  ad  excommunicationem  non  reservatam, 
in  eos  qui  legunt  libros  haereticorum,  necnon  libros  ob 
hseresim  aut  falsi  dogmatis  suspicionem  interdictos  :  sed 
pihildicunt  de  vm.jprimentilusl%bros  absg^ue  proevialicentia. 
Quoad  hosdictum  fuerat  initio  regulae,  servetur  Lateranense 
•  decretum ;  quae  verba,  nisi  restringantur,  involvunt  poena- 
litatisin  Lateranensi  decreto  statutaeconservationem.  Porro 
transcripta  regulae  decimae  conclusio  dicta  verba  noa  res- 
^ringit,  cum  non  loquatur  de  imprimentibus  absque  licentia, 
jsed  tantum  de  legentibus  et  habentibus  libros.  Et  aliunde 
in  aliis  regulae  decimae  partibus  nullum  ego  video  ejusmodi 
restrictionis  signum.  Hinc, 

in.  Adhuc  hodie  videtur  incurri  excommunicatio  (noa 
reservata)  ab  eo  qui  librum  aut  aliam  quamcumque  scrip- 
turam  imprimit  aut  imprimere  facit,  absque  praevia  licen- 
tia  Episcopi  illius  dioecesis,  in  qua  impressio  peragitur. 
Eo  quod  nempeexcommunicatio  haec,  in  Lateranensi  decreto 
statuta,  confirmata  sit  per  regulam  decimam  Indicis  ;  ac 
proinde  sublata  non  sit  per  reductionem  antiquarum  poena- 
rum  (ab  Alexandro  VII  factam)  ad  pcenas  in  dicta  regula 
decima  contentas. 

IV.  Aliae  poenae  in  Lateranensi  decreto  statutae  (nempe 
librorum  absque  licentia  impressorum  amissio  et  publica 
combustio,  centum  ducatorum  mulcta,  et  suspensio  per 
annum  exercitii  impressionis)  non  videntur  incurri  in  iis 
regionibus,  in  quibus  Ecclesia  brachii  saecularis  auxilio 
jcaret.  Nam  verba  decreti  supponunt  poenas  istas  posse  ab 
ecclesiastica  potestate  coercitive  ad  effeclum  deduci.  Proinde 
videntur  prolata  dumtaxat  in  hypothesi  quod  Ecciesia  bra- 
K^hii  saecularis  auxilio  non  destituatur. 

Hinc  qui  librum  hodie  in  Gallia  absque  requisita  licentia 
imprimeret,  peccaret  quidem  graviter,  et  dictam  excommu- 
nicationem  non  reservatam  incurreret :  at  non  teneretur 
jimpressa  exemplaria  publice  comburere,  nec  dictam  mulctani 


542  TRAGTATUS    DE    CURIA    UOMANA. 

solvere^  nec  per  annum  ab  arte  inipressoria  cessare.  Viden- 
lur  enim  ejusmodi  poenae  decretse^  quatenus  ab  auctoritate 
publica  exequendse,  non  ab  ipsomet  reo. 

V.  Excommunicatio  non  reservata,  quam  incurrunt  qui 
libros  absque  requisila  licentia  imprimunt  aut  imprimere 
faciunl,  non  attingit  librorum  sic  impressorum  lectores  aut 
delentores.  Excommunicantur  enim  sic  imprimenles  autim- 
primere  facientes,  non  autem  libros  sic  impressos  legentes 
aut  habentes  (confer  Heymans,  de  Librorum  in  Belgio^prO'- 
MMtione,  pagina  186  et  187).  Imo  nec  prohiberi  e^  Aoc  solo 
cwpite  ejusmodi  librorum  lectionem,  frat  in  videbimus. 


§111 


Enumerantur  variae  species  librorum,  qui  sunt  prohibiti,  quamvis  desi- 
gnati  non  reperiantur  in  secunda  parte  Indicis,  id  est,  in  catalogo  libro- 
rum  nominatim  prohibitorum. 


Jam  supra,  capite  6,  propositione  4,  falsam  probavimus 
opinionem  eorum  qui  putarunt,  prohibitos  non  effici  libros 
persolasgeneralesregulaslndicis,  sed  tuncdumtaxatquando  . 
nomi7iatim  proscribuntur^  etineam  partem  Indicisinserun- 
tur,  quae  libros  nominatim  prohibitos  enumerat.  Gertum 
nempe  est  atque  tenendum,  de  prohibitorum  numero  esse 
libros  omnes,  qui  pertinent  ad  varias  species  in  generalibus 
Indicis  regulis  proscriptas.  Quaenam  autem  sint  istae  species, 
et  num  certi  quidam  libri  ad  eas  pertineant  necne,  sub  prae- 
senli  paragrapho  expendendum  venit. 

Propositio  I*  —  ProMhiti  remanent  lihri  omnes  qv/i  ante 
annum  1515  (3^  Summis  Pontificibus  aut  Conciliis  oecumeni- 
cis  jproMMti  /uerunt.  —  Gonstat  regula  1  Indicis,  qua  ejus- 
modi  anteriores  librorum  proscriptionesconfirmantur. 

Propositio  IP.  — RcBresiarcharum  ribri  omnes^  qu(BCum- 
que  sit  materia  de  qua  tractent^  sunt  proMMti.  —  Gonstat 
reg'ila  2  Indicis.   Hinc   tractatus  etiam  matheseos,  ab  haere- 


PARS    TERTIA.  543 

siarcha  conscriptus,  et  in  quo  nihil  occurrit  catholicse  religioni 
contrarium,  estcerto  prohibitus.  Cujus  prohibitionis  (quse 
in  odium  auctoris  dicitur)  scopus  est,  ne  fideles,  libroshije- 
resiarcharum  de  se  bonos  legendo,  ad  le^enda  eorumdem 
perfida  scripta,  cum  summo  fidei  discrimine  alliciantur. 

Propositio  IIP.  —  Hoerelicorum  libri,  de  religione  ex  pro- 
fesso  tractantes^suntpro/iiUti.  —  Eos  enim  expresse  prohibet 
BuUa  CcencB^  et  quidem  sub  excommunicatione  rcservata, 
utsupra  vidimus.  Praeterea  eos  prohibet  regula  secunda  In- 
dicis  per  haec  verba  :  Ro^reticorum  lihri  qui  de  religione  qui- 
dem  exprofessotractant,  omnino  damnantur.  Insuper  eos 
eliam  prohibet  regula  decima  Indicis.  Nam  regula  illapro- 
hibet  sub  excommunicationo  non  reservata  lihros  hoeretico- 
rum  vel  cujusvis  auctoris  scripta  ol  hxresim  vel  ol  falsi 
dogmatis  suspicionem  damnata  atque  "prohibita.  Porro  de 
hoc  numero  sunt  lihri  hoereticorum  de  religione  tractantes. 

Propositio  IV*.  — Hodreticorum  lihri  de  religione  non 
tractantes^  sed  vel  unicam  hoeresim  continentes^  sunt  prohi- 
Mti.  —  1°  Expresse  per  Bullam  CoencBy  et  quidem  sub  ex- 
communicatione  reservata,  ut  superiori  paragrapho  vidimus. 
2o  p^p  regulam  decimam  Indicis  sub  excommunicationenon 
reservata,  ut  constat  ex  modo  relatis  hujus  regulae  verbis. 

Propositio  V^.  —  H(Ereticorum  libri,  etiamsi  de  religione 
^n  tractent  nec  ullam  heresim  contineant^  sunt  proMhitiy 
msi  Ordinariorum  auctoritate  fuerint  examinati  et  appro- 
iati.  —  Nam  regula  secunda  Indicis  de  omnibus  haeretico- 
rum  librisde  religione  non  tractantibus,  dicit,  eospermitti^ 
si  fuerint  a  theologicis  cathoUcis,  jussu  Episcoporum  et  In- 
guisitorumexaminati  et  aipjprohati.  Hoc  ipso  autem  eadem 
regula  prohibitos  decernit  libros  haereticorum  omnes  de  re- 
ligione  non  tractantes  (ac  proinde  illos  etiam  qui  nullam 
haeresim  continent)  si  non  fuerint  dicto  modo  examinati  et 
approbati. 

PropositioVP.  —  Liher  auctorisquifuil  catholicus quando 
Ulum  scripsitj  sed  qui  ante  vel  postea  fuit  hcereticuSy  est 
froUUtus :  potest  tamen  permitti  si  fuerit  ah  aliqua  univer- 
sitate  catholica,  vel  Inquisitione  generali  ajpprohatus.  — 
Conslat  ex  regula  secunda  Indicis. 


544  TRAGTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

Propo«itio  VIP. —  Versiones   Veteris  Testamenti,  inalia 
quamvulgari  lingua,  et  a  Vulgata  clivers(B^  ita  sunt  proM^ 
litcB^  ut possit  tamen  doctis  et  piis  earumlectio  ab  Episcojpis 
permitti^  etiamsiversiones  ill(B  ah  h(Breticis  factcB  fuerint.-^ 
Sic  enirn  liabet  regula  secunda  Ij)dicis:  «  Librorum  autem 
«  VeterisTestamentiversiones,  viris  tantum  doctis  et  piis, 
^  judicio  Episcopi  concedi   poterunt;  modo  hujusmodi  ver- 
«  sionibus,    tanquam  elucidationibus  Vulgatae  editionis  ad 
«  intelligendam   Sacram  Scripturam,  non  autem  tanquam 
«  sacro  textu,  utantur.  »  Ibi    agitur  de  versionibus  a  Vul- 
gata  diversis,  ut  patet.  At  non  agitur  de  versionibus  in  lin- 
gua  vulgari ;  quia  de  iis  expresse  et  aliter  statuitur  regula 
quarta.  Quod  autem  verbahaecincludantetiamejusmodi  ver- 
siones  ab  haereticis  compositas,  patet,  tum  ex  eo  quod  gene- 
ralia  sint,  tum  ex  oppositione   cum  phrasi  sequenti,  in  qua 
dicilur,  versiones  vero  Novi  Testamenti  db  auctoribus  prim(B 
dassis  hujus  Indicis  factce  neniini  concedantur.  Quod  au- 
tem  circa  ejusmodi  versiones  Veteris  Testamenti  statuitur, 
idipsum,  sub  finem  secundae  regulae,  applicatur  illi  versioni 
lotius  Bibliae  quae  BiUia  Vatalli  vulgo  dicitur;  itemque  Bi- 
bliae  Isidori  Clarii  Brixiani,  si  ab  ea  auferantur  prologus  et 
prolegomena.  Si  tamen  dictae  s^v^\ow^^i\}i^v\Vii^h(Breticorum 
opera    impresscBj   cadunt  sub  aliam  prohibitionem,  de  qua 
infra,  propositione  10. 

Propositio  VIIP.  — Ali(B^  proeter  Vulgatam  Novi  Ves- 
tamenti  versumeSj  etsi  in  alia  quam  vulgari  lingua^  sunt 
prohiUt(B  si  auctores  habeant  hcereticos :  secus^  si  a  catho-* 
licis  fact(B  sint.  —  Constat  his  regulae  secundae  verbis  : 
«  Versiones  vero  Novi  Testamenti  ab  auctoribus  primae  clas* 
«  sis  hujus  Indicis  factae  nemini  concedantur.  i>  Auctores, 
primae  classis  sunt  haeresiarchae  et  alii  haeretici.  Unde  ibi 
^gitur  de  Novi  Testamenti  versionibus  quae  auctores  haere- 
ticos  habent.  Non  autem  agitur  de  solis  versionibus  in  lin- 
gua  vulgari ;  tum  quia  de  istis  specialiter  disponitur  regula 
quarta;  tum  quia  verba  generalia  sunt,  ac  proinde  versio- 
Jies  etiam  latinas  comprehendunt.  Sed  neque  agitur  de  Vul- 
gata,  cum  agatur  de  versionibus  auctores  haereticos  haben- 

tibus.  Tandem  ex  eo  quod  prohibeantur  ejusmodi  latinae  ver 


PARS  TERTIA.  545 

siones,  ah  auctonUs  hcereticis  factoe,  sequitur  permilti  eas 
quaeauctores  habent  catholicos. 

Propositio  IX».  -  Sacrm  Scripturm  versiones  in  lingica 
mlgan,  si  non  fuerint  a  Sede  Ajpostolica  approiatce  aut  ha- 
leant  adnotationes  ex  sanctis  Patribus  vel  catholicis  docto- 
nhts  desumptas,  ita  sunt prohiUte  ut  legi  aut  retinen  ne 
queant  absque  dbtenta  licentia :  licentiam  autem  illam  dare 
nequeuntjure  ordinario  Spiscopi  qaoad  dicecesanos,  nec 
Prelati  regulares  quoad  suUitos  suos  :  at  si  versiones  ver- 
mcuU  ah  ApostoKca  Sede  apfrolato'.  fuerint,  vel  cum  dictis 
annotatiombus  edit<e,/non  videtur  necessaria  ulla  Ucentia 
%t  leg%  acretineri  licite possint .  —  Antequam  triplicem  con- 
clusionis  partem  probemus,  praenotabimus  quid  variis  tera- 
poribus  circa  ejusmodi  Sacra^  Scriplurse  in  linguam  vulga- 
rem  versiones  statutum  fuerit. 

1°  Per  regulam  quartam  Indicis,  generatim  et  sine  ulla 
exceptione  prohibitum  est,  ne  absque  licentia  versiones  istai 
legerentur  aut  haberentur.  Et  vi  ejusdem  reguise  potuit  li- 
centia  haec  concedi  tum  ab  Episcopo,  tum  ab  inquisitore, 
cum  consilio  parochi  vel  confessarii.  En  verba  ipsa :  «  Cum 
«  experimento  manifestum  sit,  si  Sacra  Biblia  vulgari  lingua 
passim  sine  discrimine  permittantur,  plus  inde  (obho- 
«  minum  temeritatem)  detrimenti  quam  utililatis  oriri,  hac 
.«  in  parte  judicio  Episcopi  aut  inquisitoris  stetur,  ut  cum 
«  consilio  parochi  vel  confessarii,  Bibliorum  a  catholicis 
«  auctoribus  versorum,  lectionem  in  vulgari  lingua  eis  con- 
«  cedere  possint,  quos  intellexerint  ex  hujusmodi  lectione 
non  damnum,  sed  fidei  atque  pietatis  augraentum  capere 
posse ;  quam  facultatem  in  scriptis  habeant.  Qui  autera 
absque  laii  facultate  ea  legere  seu  habere  praesurapserit, 
nisi  prius  Bibliis  Ordinario  redditis,  peccatorum  absolulio- 
nem  percipere  non  possit.  »  Polerat  ergo  primum  quilibet 
Episcopus  dictam  licenliam  concedere,  non  generalem  seu 
toti  dicecesi,  sedsingulis  personis,cura.parochi  aut  confessarii 
ponsilio.  At 
2°«  In  poncedenda  ejusmodi  licentia  paulalim  remissius 
agi  coeptum  esl ;  ita  ut  necessaria  diligentia  ac  prudealia 
Episcopi  et  inquisitores  hac  in  re  passim  non  uterentur. 


35 


546  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA 

«  Videns  ergo  Sixtus  V  id  in  animarum  perniciem  cedere^ 
«  Sacrae  Congregationi  Sancti  Officii  jussit,  ut  hasce  licen- 
«  tias  sibi  reservaret.  Postmodum  Clemens  VIII,  ne^  ex  eo 
«  quod  regula  quarta  in  nova  Indicis  editione  reimprimere- 
€  tur,  putarent  Episcopi  et  inquisitores  sibi  reddi  poiestatem 
«  dictas  facultates  concedendi,  eos  monuit  haud  ita  esse  ; 
«  sed  in  suo  robore  remanere  praefatam  reservationem  » 
(Zaccaria,  jStoria  polemica,  libro  2,  dissert.  3,  parte  2,  cap. 
1,n.  9).  Habetur  deciaratio  haec  Clementis  VIII,  in  illa  In- 
dicis  parte  quse  inscribitur,  oUermtiones  ad  regulam  quar- 
tarn  et  nonam,  Clementis  Pa]^(B  VIII  ptssu  editce,  estque 
tenoris  sequentis  : 

«  Animadvertendum  est  circa  suprascriptam  quartam 
€  regulam  Indicis...,  nullam  per  hanc  impressionem  el 
«  editionem  (1)  de  novo  tribui  facultatem  Episcopis  vel  inqui- 
«  sitoribus  aut  regularium  superioribus,  concedendi  liccn- 
«  tiam  emendi,  legendi  aul  retinendi  Biblia  vulgari  lingua 
€  edita,  cum  hactenus,  mandato  et  usu  sanctae  romanae  el 
«  universalis  Inquisitionis,  sublata  eis  fuerit  facultas  conce 
«  dendi  hujusmodi  licentias  legendi  vel  retinendi  Biblig 
€  vulgaria,  aut  alias  Sacrae  Scripturse  tamNovi  quam  Vete 
«  ris  Testamenti  partes,  quamvis  vulgarilingua  editas.  » 

3°  Sub  Benedicto  XIV,  anno  I7b7,  decreto  Sacrae  Congre 
galioais  Indicis,  ad  praemissam  Clementis  VIII  declaratio 
nem  adnexa  est  sequens  additio  : 

«  Ouod  si  hujusmodi  Bibhorum  versiones  vulgari  linguj 
«  fuerint  ab  Apostolica  Sede  approbatae,  aut  editae  cum  an 
«  notalionibus  desumptis  ex  sanctis  Patribus  vel  ex  docti 
«  cathoUcisque  viris,  conceduntur.  »  Valde  attendenda  es 
addilio  haec.  Anteaenim  omnes  generatim  et  sine  exception 
versiones  vernaculae  prohibebantur,  nec  poterant  legi  sin  ^ 
licenlja.   In   hac  autem  additione,   de  versionibus  a  Sed^ 


(1)  Id  est,.per  novam  editionem  Indicis  quam  ille  Pontifex  publicaba 
ct  in  qua  reponebatur  regula  quarta  sine  uUa  mutatione  :  ex  quo  nor 
nuUi  contendere  potuissent  reddi  Episcopis  dictam  potestatem,  quas  e:^ 
aWatafuerat. 


PARS  TERTIA.  1347 

Apostolica  aijprolatis,   vei  dictas  annotationes,  hahentilm 
diciiuv  edi^  concedi. 

4°  Tandem  in   monito  Sacrae  Congregalionis   Indicis,  7 
januarii  1836,  generalibus  Indicis  regulis  adnexo,  sic  habe- 
tur  :  «  Censuit   eadem    Sacra    Congregatio,  revocanda  ite- 
«  rum  esse  in  omnium  memoriam,  qua^  alias  decreta  sunt, 
^^.^  yernaculas  nimirum  Bibliorum  versiones  non  esse  permil- 
^j.  ^tendas,  nisi  quo^  fuerintdb  Afostolica  Sedea/pprolaUje^  aut 
^f[editce  cum  adnotationilms  desumptis  ex  sanctis  Ecclesice 
.€,  Patrihus^  vel   ex  doctis   caiholicisque  viris  (ex  decreto 
S.  Cohgregationis  Indicis,  15  junii  1757,  in  addit.  ad  reg. 
■€.-  Indicis)  :  iis  praeterea  omnino  insistendum  quai  per  regu- 
«  lam  quartam  Indicis,  et  deinceps  ex  mandalo  S.  M.  Cle- 
mentis  VIII,  in  eam  causam  praestituta  sunt.  » 
Hisce   prsenotatis^    ad    positae   conclusionis   probationem 
gressum  faciamus. 

Probatur  PRiMA  PARS.  —  Nimirum  ita  prohibitas  esse 
versiones  in  lingua  vulgari,  ut  nequeant  licite  legi  ac  reli- 
neri  absque  licentia  ;  saltem  si  agatur  de  versionibus  quae 
non  fuerunt  a  Sede  Apostolica  approbatae,  nec  habent  anno- 
tationes  ex  sanctis  Patribus  vel  catholicis  doctoribus  de- 
sumptas.  Nam  regula  quarta,  modo  transcripta,  omnes  ge- 
ejneratim  in  vulgari  lingua  versiones  prohibet  absque  obtenta 
icentia,  ut  patet  ex  ipsius  tenore.  Ab  ista  quidem  generali 
prohibitione  videntur  excipiendse  vernaculae  versiones  a 
3ede  Apostolica  approbatae  vel  cum  dictis  annotationibus 
ditae,  ut  infradicimus.  At  caeterae  saltem  sub  regulae  quartoi 
rohibitione  comprehenduntur. 

Probatur  segunda  pars.  —  Nimirum  ejusmodi  licentiam 
ari  non  posse  ab  Episcopis  et  Praelatis   regularibus.  Equi- 
lem  vi :  regulae   quartae  licentiam   illam  dare  polerat  juro 
)rdinario  Episcopus  dioecesanis  suis,  et  Praelatus  regularis 
luis  subditis.  Sed  potestas  haec  fuit  eis  ablata,  ut  patet  ex 
nodo  transcripta  ClementisVIIIdeclaratione.  Ergo  carent 
)otestate  ejusmodi  licentias  concedendi. 
\  Probatur   tertia  pars.  —    Nimirum    haud  nccessarium 
sse  ullam  licentiam  ad  legendas  vernaculas  versiones  qiiai 
ureunt  a  Sede  Apostolica  approbatae,   vel  cum  supradiclis 


548  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

aniiotationibus  eclitae.  Nam  in  supratranscripto  decreto  anni 
1757  de  istis  versionibus  expressedicitur,  conceduntur.  Porro 
dum  dicitur  de  libris,  conceduntur^  seu  (quod  idem  est)  ^er- 
mittuntur,  id  sonare  videtur  posse  legi  ac  retineri  libros 
istos  absque  uUa  licentia. 

Fateor  tamen  mihi  difficultatem  facere  supratranscriptum 
monitumanni  1836,  in  quo  dicittfr  «  nonpermittendas  esse 
«  vernaculas  versiones  nisi  quse  fuerint  ab  Apostolica  Sede 
«  approbatae,  aut  editae  cum  adnotationibus,  etc.  ^  Nam  hic 
loquendi  modus  aliquatenus  supponere  videtur  necessariam 
esse  permissionem,  etiam  quoad  versiones  a  Sede  Apostolic 
approbatas  aut  cum  dictis  annotationibus  cditas.  Ob  istai 
difficultatem,  quam  doctioribus  enucleandam  relinquo,  ter 
tiam  conclusionis  parlem  non  asserui  absolute,  sed  dixi  w 

detur . 

Propositio  X\  —  Prohibita  swit  BiiUa  SacraMreticoru 
opera  impressa,  vel  eorumdem  an^wtationiius,  argumentis 
summariis,  scholiis  et  indicibus  aucta.  —  Id  decernitur  i 
ea  parte  Indicis  quae  inscribitur,  Decreta  de  lilris  frohilit 
nec  in  Indicenominatim  expressis,  §  1,  Ha^c  autem  dispositi 
non  derogat  regulae  secundae,  seu  praesens  propositio  noi^ 
contradicit  propositioni  septimae,  in  qua  diximus  ab  Epis  ' 
copis  permitti  posse  latinas  versiones  Veteris  Testamenti 
ab  haereticis  factas.  Nam  in  modo  citato  decreto,  prohiben 
tur  dumtaxat  «  BiUia  Sacra  hosreticorum  opera  impressa^ 
«  vel  eorumdem  annotationibus,  argumentis,  summariis 
*  scholiis  et  indicibus  aucta.  »  Si  ergo  versiones  Veterii 
Testamenti,  ab  haereticis  factae,  non  sint  impressa  hceretica 
ru7nopera{i\  et  praefata  addimenta  nonhabeant,  noncadun 
sub  dicti  decretiprohibitionem. 

Propositio  XP.  —  Certum  non  videtur  prohiUtos  hodii 
esse,  viregulce  sextm  Indicis,  libros  vulgari  idiomate  di 
controversiis  inter  catholicos  et  hoBreticos.  —  Nam  regulj 
ista   loquitur  relative   ad    tempus  in  quo.scribebatur.  Si 


iM     jlv       ,\^\\'\*\    *\\\,\r^.'  * 


(1)  Fieripotest,  verbi  gratia,  ut  versio  alicujus  haeretici  denuo  edatu 
a  catholicis,  Tunc  autem  non  imprimeretur  hsereticorum  opera. 


PARS  TERTIA.  349 

nempe  habet :  «  Libri  vulgari  idiomate  de  controversiis  in- 
«  ter  catholicos  et  hsereticos  nostri  temj^oris  disserenles, 
«  non  passim  permittantur ,  sed  idem  de  iis  servetur  quod  de 
«  Bibliis  vulgari  lingua  scriptis  statutum  est.  »  Verba  ha3c 
iiostri  temporis  innuere  videntur  ejusmodi  statutum  transi- 
torium  fuisse  utpote  ad  controversias  quae  tunc  temporis 
agitabantur  relativum.  Si  tamen  aliter  Sacra  Congregatio 
Indicis  aut  doctores  catholici  sentiant  (quod  ignoro)  hanc 
meam  interpretadonem  prorsus  desero. 

Propositio  XIP.  —  «  Liiri  qui  res  lascivas  seic  olscce- 
«  nas  ex jprofesso  tractant,  narrant  aut  docent,  omnino  fro- 
cc  hihentur.  Antiqui  vero  ah  Ethnicis  conscripti^  'profter 
i<  s^rmonis  elegantiam  et  jproprietatem^fermittuntur  ;  nulla 
«  tamen  ratione  pueris  prelegendi  sunt.  j>  Sunt  ipsamet 
verba  regulae  septimae  Indicis.  Dum  autem  ibi  dicitur^er- 
mitti  ethnicorum  libros,  res  lascivas  ex  professo  tractantes, 
inleWige  de  jure  positivo.  l^^m  iis  omnibus  quibus  occasio 
proximapeccandiesse  possent,  jurenaturali  prohibiti  re- 
manent. 

PropositioXIIP. —  Lilri  qui  ohscoenaper  transennam  con- 
tinent,  sed  deiis  ex  professo  nqn  tractant^  nonsuntjure 
jpositivo  proMUti.  —  Sequitur  ex  eo  quod  regula  seplima 
Indicis  prohibeat  tantum  libros  de  ejusmodi  obscoenis  e^r 
fvofesso  agentes.  Atconlingere  potest  ut  liber  obscoena  con- 
tinens,  non  tamen  deiis  6^^ro/mo  tractans,  sit  dejnrena- 
turali  prohibitus  quoad  certas  personas  ;  quoad  eas  nempe 
I  quibus  foret  occasio  proxima  peccandi. 

Propositio  XIV*.  —  Libriqui  vocantur  Fioxmins,  necnon 
diariorum  pagellm  {les  feuilleto7is),  si  in  tractandis,  nar- 
randisve  aut  docendis  oiscwnis  prcecipue  versentur,  suh  re- 
gulod  sej^timoe  prohibitionem  certo  cadunt.  —  Nam  tunc  de 
obscoenis  exp^ofesso  agere  scripta  ista  censenda  sunt. 

Propositio  ^S^^.—Lilri  omnes,  sortilegia  seu  divinatoriam 
artemtradentes,  sunt prohiMti. —  Nimirum  per  regulam  no- 
nam  Indicis,  et  per  Constitutionem  Sixti  V,  nonis  januarii 
1585. 

Propositio  XVP.  —  Liiricerta  lingua  initio  editi,  etpro- 
hiMti,  eodem  modo  prohiUti  censendi  sunt  in  quamcumque 


5o0  TRACTATUS    DE    GURIA    ROMAiNA. 

linguam  postea  vertantur,  > —  Constat  ea  parte  Indicis  quae 
inscribitur  instriictio  Clementls  VIII,  sub  titulo  de  Prohibi- 
tione  lihrorum,  §  6.  Item  ex  monito  4  martii  1828,  quod  ha- 
belur  post  regulas  Indicis,  sub  finem. 

Propositio  XVI la.  —  ProMMti  sunt  «  de  sanctis  Petro  et 
«  Paulo  libri  omnes^  tam  impressi  q%iam  manuscripti^  in  qui- 
<c  l)us  asseritur  et  defenditm%  qiiod  S.  Petriis  et  S.  Paulus 
«  sunt  duo  Ecclesice  frincipes  qu%  unicum  efficiunt:  vel  sunt 
<i  duo  Ecclesi(B  catholicte  coryphcei  ac  sujpremi  duces.  summa 
(f  inter  se  unitate  conjuncti :  vel  sunt  gemcinus  iiniversalis 
«'  JEcclesioe  vertex^  quiin  unum  divinissime  coaluerunt :  vel 
c(  simt  duo  Ecclesioe  Summi  Pastores  ac  prcesideSj  qui  uni" 
c(  cum  caput  constituunt ;  atque  ita  exjilicantur^  ut  jponatur 
«  omnimoda  oequalitas  inter  S.  Petrum  et  S.  Paiilum^  sine 
«  siibordinatione  S.  Pauli  ad  S.  Petrum  in  potestate  supre- 
«  ma  universalis  Ecclesix.  »  —  Ita  in  ea  parle  Indicis  quae 
inscribitur,  Deoeta  de  libris prohihitis  nec  in  Indice  nomina- 
tim  expressis^  §  4,  n.  11. 

Propositio  XVI II\  —  Prohihita  sunt  «  Hissalis  Romani 
€  omnia  exemplaria  alterata  ;post  ediclum  Pii  V.  »  Vide  in- 
ler  citata  decreta,  §  4,  n.  4. 

Propositio  XIX*.  — Prohibitoesuni  «  Rituali  Romano  ad- 
«  ditiones  omnes  factce  aut  faciendoe  post  reformationem 
c(  Pauli  F,  sine  approbatione  Sacroe  Congregationis  Ri- 
«  tuum.  »  —  Ibidem,  §  4,  n.  7. 

Propositio  XX*. —  Prohibit(B  ^  Litanioe  omnes^  prceter  an- 
«  tiquissimas  et  communes^  quoe  in  Breviariis^  MissalibuSj 
«  Pontificalibus  ac  Ritualibus  continentur,  et  proeter  Lita- 
«  nias  de  Beata  Virgine^  quoe  in  sacra  oede  Lauretana  [decan- 
«  tari  soJent.  »  —  Ibidem,  §  4,  n.  3.  Ciemens  VIII  Constitu- 
tione  Sa7ictissimus,  octavo  rdus  septembi  is  1601,  prohibuerat 
tantum  ne  quis,  absquelicentia  Sacrae.Rituum  Congregatio- 
nis  alias  Litanias  inpublicum  edere,  autpublice  recitare  prae- 
siimeret,  praeter  eas  quae  in  Breviariis,  Missalibus,  Ponti- 
ficalibus  ac  Rilualibus  continentur,  necnon  solitas  Litanias 
Beatissimae  Virginis  (vide  apud  Ferraris,  verbo  Litani<e^  n. 
11).  Sed  in  citato  decreto  absolute  prohibitio  dccernilur.  Un- 
de  idem  quoad  islas  Litanias  prohibilas  currit  jus  ac  quoad 


PARS    TERTIA.  551 

Lbros  prohibitos  ;  ac  proinde  non  lantam  licite  nequeunt  in 
publicum  edi  aut  publice  recitari,  sed  neque  privatim  legi 
aiit  retineri. 

PropositioXXP. —  A^prcedkta^^roMUtione  excipiLitanias 
sanctissimi  nominis  Jesu,  affirmant  doctores  communiter 
{testante  Lucio  Ferraris)  ;  sed  in  contrarium  facere  mdentur 
^lures  SacrcB  Bituum  Oongregationis  decisiones.  —  In  Gallia 
et  pluribus  aliis  regionibus  universaliter  viget  consuetudo 
Litanias  Sanctissimi  Nominis  Jesu  recitandi;  immo  et  in  eu- 
chologiis  seu  precum  formulis,  ad  usum  fidelium  cum  Ordi- 
nariorum  approbatione  editis,  Litaniae  istae  imprimi  solent. 
Hinc  non  parum  mirationis,  ne  dicam  offensionis,  apud  dic- 
tarum  regionum  fideles  atque  ipsum  clerum  excitari  solet, 
quando  asseritur  ejusmodi  Litaniarum  prohibitio.  Abs  re  igi- 
tur  non  erit  de  quaestione  illa  nonnihil  attingere.  Heferetnus 
1°  quid  doceat  Ferraris  :  2''  transcribemus  Sixti  V  Constitu- 
tionem^  qua  trecentorum  dierum  indulgentia  Litanias  sanc-* 
tissimi  nominis  Jesu  recitantibus  conceditur  :  3^  praecipuas 
eolligemus  Sacrae  Rituum  Congregationis  hac  de  re  declara- 
tiones. 

L  Quid  doceat  Ferraris.  —  Sic  habet,  Yevho  LitanicBy  n, 
9  :  «  Litaniae  sanctissimi  nominis  Jesu  sunt  illae,  quae  con- 
c(  tinent  varia  attributa  et  encomia  ipsius  sanctissimi  nomi- 
c<  nis  Jesu,  ad  similitudinem  Litaniarum  Beatissimae  Virgi- 
«  nis  Dei  Genitricis  Mariae  ;  quae  cum  recitantur,  cuilibet  ex 
fr. ipsis  respondetur  Miserere  noMs. 

<c  Dubitarunt  aliqui  ex  scriptoribus^  an  haec  Litaniae  sint 
«,  censendae  prohibitae,  attenta  Constitutione  122  Clementis 
ji  VIIL  incipiente  Sanctisslmus,  et  declaratione  Sacrae  Con- 
§  gregationis  Rituum  (in  Alexandrina,  15  maii  1608^  infra 
g.  adducenda),  in  qua  conceditur  recitari  solas  litanias  sanc- 
f.:  torum,  et  alias  Beatissimae  Virginis  Mariae  Laureti  recitari 
^  solitas. 

«  At  nihilominus  affirmant  omnes  communiter,  tales  sanc- 
«  tissimi  nominis  Jesu  litanias  esse  approMtas  a  Sede  Aposr 
«.  tolicay  ac  per  consequens  non  includi  in  prohibilione  gener 
«  rali  Clementis  VIII,  et  Sacrae  Congregationis  Rituum  15 
«  maii  1608;  quia  videntur  solum  loqui  de  litaniis  a  Sede 


552  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  Apostolica  aliasnon  approbatis.  Sixtus  enimV,  Constilu- 
€  lione  incipiente  Reddihiri  (in  Bullario  Rodriguez  tomo  2, 
«  inler  Bullas  Sixti  n.  26),  ad  instantiam  patrum  Carmeli- 
«  tarum  discalceatorum  concessit  trecentos  dies  indulgentiae 
«  recitantibus  dictas  litanias  sanctissimi  nominis  Jesu  ;  quod 
«  satis  indicat  tales  lilanias  esse  a  Sede  Aposlolica  appro- 
«  batas,  et  posse  ab  omni  fideli  absque  scrupulo  recitari. 
«  Gobat  (in  Quinario,  tract.  4,n.  602),  Lezana  {\n  Summa^ 
«  verbo  Litanio^,  n.  5),  Quarti  (in  Appendicede  litaniis  sanc- 
«  torum^  sect.  1,  puncto  1),  Clenctxli  {jSpiffhe  raccoItCj  verbo 
«  LitanicB,  n.  222),  et  aliipassim.  » 

il.  Constitutio^^^T^vnTXjm  Sixti  V.  —  Constitutionem  illam 
non  inveni  in  Bullario  Romano  :  sed  in  extenso  eam  refert 
Emmanuel  Rodericus  in  opere  suo  inscripto,  JVova  col- 
lectio  et  compilatio  pnvilegiorum  Apostolicorum  regularium 
mendicantium  et  non  mendicantium^  tomo  secundo,  inter 
BuUas  Sixti  V,  numero  vigesimo  sexlo,  pagina  464,  edit. 
AntuerpicC  1623.  Est  aulem  Bulla  haec  tenoris  sequentis  : 

«  Sixtus  Papa  V  ad  perpetuam  rei  memoriam.  Reddituri 
«  de  commisso  nobis  grege  Dominico  in  exlremo  judicio  ra- 
«  lionem,  summis,  ut  tenemur,  affectibus  singulos  Christi 
«  fideles,  quos  hostis  humani  generis  a  justitiae  limitibus 
«  ssepe  diverlit,  nostro  piissimo  Redemptori  ab  omni  labe 
«  mundatos  restitucre^  eosque  sibi  acceptabiles  et  bonorum 
«  efficere  cupimus  seclalores,  ut  per  grata  el  accepta  Deo 
«  opera,  illius  qui  misericordiarum  Pater  est  gratiam  et 
«  misericordiam  valeant  facilius  reperire,  et  nos  in  ipsa  ra- 
«  lione  reddenda  divinae  justitidepossimusevadereultionem. 
«  Cum  itaque  (sicut  accepimus)  dilecti  filii  fratres  ordinis 
«  gloriosissimse  Dei  genilricis  semperque  Virginis  Mariae 
«  de  monte  Carmeli  Congregationis  discalceatorum,  mentes 
«  Christi  fidelium,  in  his  quse  ad  fidem  et  sanctissimorum 
«  sacramentorum  usum  et  frequentiam  spectant^  praesertim 
•  degentium  in  partibus  vicinis  haereticorum,  confirmare 
«  et  consolidare,  ac  singulis  quintis  feriis  festo  novem  lec- 
«  tionum  vacantibus  missam  de  sanctissimo  Eucharistia^ 
«  sacramento,  vel  de  festo^  aut  feria  celebrare  solent  :  nos 
«  hanc  coeplam  laudabilem  et  salutiferam  consuetudinem 


PARS    TERTIA.  55J 

«  Apostolica  auctoritate,  tenore  prcesentium  approbantes 
«  etconfirmantes,  monemus  et  hortamur  in  Domino  fratres 
a  disGalceatos  praedictos,  ut  ubique,  praesertim  in  partibus 
«  vicinis  dictorum  haereticorum  et  in  Indiis  eamdem  consue- 
«  tudinem  prosequentes,  suis  praedicationibus  populos  ad 
*  fidem  devotionem  et  frequentem  usum  hujus  Sacramenti 
«  allicere  et  invitare  diligenler  curent. 

«^  Ut  autem  fratre^praedicti  libentius  praemissa  peragant, 
«  etChristi  fideles  illis  intersint,  quo  ex  dono  coelestis  gra- 
«'4ise  conspexerint  seuberiiis  esse  refectos,  de  Omnipotentis 
#''I)ei  misericordia,  ac  Beatorum  Petri  et  Pauli  Apostolo- 
C' rum ejus auctoritate  confisi, fratribus discalceatis, et  Chris- 
«  li  fidelibus  praedictis,  qui  in  illorum  ecclesiis  et  prae- 
«  fatis  quintis  feriis  missae,  centum;  qui  vero  praedicationi 
«'^aut  lectioni  verbi  Dei  interfuerint,  alios  centum;  necnon 
#^qui  ad  orandum  accesserint  interim^  quinquaginta  dies; 
«  qui  denique  confessi  eo  die  ibi  communicaverint,  tres 
«  annos  et  totidem  quadragenas,  de  eis  injunctis  seu  alias 
«  quomodolibet  debitis  poenitentiis  misericorditerin  Domino- 
«  relaxamus. 

«  Et  quia  non  est  aliud  nomen  sub  coelo,  in  quo  nos  opor- 
«  teat  salvos  fieri  nisi  nomen  Jesu,  idcirco  omnibus  et  sin- 
«  gulis  Christi  fidelibus  qui  hoc  modo  salutaverint  alios^ 
«  nempe  suo  vulgari,  seu  latino,  sermone,  Laudetur  Jesiis 
«  Christus^  et  his  qui sic  responderint.  In  scBCula,  vel  Ameriy 
«  aut  /ym^(5r,  utrisque  tam  salutantibus  quam  responden- 
«  libuS  quinquaginta,  ubicumque  id  factum  fuerit:  qui  au-^ 
is.tem  iiomen  Jesu  ore  nominaverint  reverenter,  vel  nomen 
«  Mariae,  viginti  quinque  dies;  qui  vero  in  mortis  articula 
«  ore  vel  corde  (si  ore  non  potuerint)  idem  nomen  invoca- 
«  verint,  dummodo  ante  habuerint  consuetudinem  sic  sa- 
«  lutandi  vel  nominandi  idem  nomen  Jesu,  plenariam  om- 
«  nium  peccatorumindulgentiametremissionem. 

«  QuiqueUtanias  ejusdem  sanctissimi  nominis  recitave- 
«  rint,  trecentos  ;  qui  litanias  emsdem  JBeatcB  Virginis 
«  Marics,   ducentos...  (1),   auctoritate  et  tenore  prcemissis 

(l)Paucca  verba  ibi  prsetermisi,  sed  quae  nihil  ad  rem  faciunt.  Prima 


5)S4  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  conceclimics  et  elargimur,  Volumus  autem  ut  jprcBdictcB 
<i  litanidB  nominis  Jesu  et  Beoytoe  3farice^  juxta  moremet 
«  consuetudinem  in  Eomana  Curia^  et  domo  Beat(B  MaruB 
«  Virgi7iis  usitatum  recitentur  ;  quod  indultum  extendatur 
«  etiam  ad  Indos^  uli  est  eadem  necessitas.  Decornentes 
«  praesentes  litteras  nullo  unquam  tempore  per  quascumque 
«  alias  litteras  Apostolicas  ir^evoGari,  suspendi,  aut  limitari, 
«  seu  illis  derogari  posse.  Et  si  illis  aliquando  derogariaut 
<c  suspendi,  vel  revocari  aut  limitari  contigerit  in  genere  vel 
«  in  specie,  statim  in  pristinum  et  eum,  inquo  antea  prce- 
«  missa  erant  statum,  reslitutas,  repositas  et  plenarie 
<r  reintegratas  esse  et  censeri  debere  :  revocationibus,  sus- 
«  pensionibus,  limitationibus^  derogationibus,  aut  aliis  in 
«  contrarium  facicntibus  quibuscumque  non  obslantibus. 
<c  C^eterum^  quia  difficile  foret  prsesentes  lilteras  ad  singula 
«  qua^que  loca  deferri,  volunius  et  similiter  dicta  auctoritate 
«  deGcrnimus,  quod  preesentium  transumplis,  etiam  imT 
<c  pressis  ek  matiu  alicujus  notarii  publici  subscriptis  et 
«  sigillo  dicti  ordinis^  seu  alicujus  personse  in  dignitate 
«  ecclesiastica  constitutae  communitis,  eadem  prorsus  fidcs) 
«  tam  in  judicio  quam  extra  illud  adhibeatur,  quae  praesen- 
«  tibus  adiiiberetur,  si  forent  exhibitae  vel  ostensae.  Datum 
<f  Romae  apud  sanctum  Marcum,  sub  annulo  Piscatoris,  die 
<!c  11  julii,  millesimo  quingentesimo  septimo,  Pontificalus 
<!c  nostri   anno  3.  » 

III.  Proeci])U(B  decisiones  Sacrs  Congregationis  Rituum 
eirca  litanias  sanctissimi  nominis  Jesu. —  «  Congregatio 
«  missionis,  exhibens  quasdam  litanias  compositas  in  hono- 
«  rem  nominis  Jesu,  supplicavit  illas  approbari,  et  concedi 
<c  iiceritiam  illas  passim  recitandi.  Et  Sacra  Congregatio 
«  respondit :  Non  licere  alias  litanias  recitare,  nisi  jam  appro- 
«  batas  a  Sede  Apostolica,  et  impressas  in  Bre^  iario  Romano. 
«  Die  31  martii  1640  »  (apud  .Gardellini,  editione  1824, 
n.  1065), 


enim  transcribere  dumtaxat  volueram  aliqua  tantum  hujus  Bullae  verba. 
Postea  vero  integram  transcribendam  duxi :  sed  ex  inadvertentia  dicta 
verbaomisi  ;  et  jam  opus  prse  manibus  non  habeo. 


PARS  TERTIA.  5  55 

«  Parisiensis.  —  Cum  ex  antiqua  consuetudine  in  eccle- 
«  sia  Parisiensi  passim  recitentur  etimpressae  post  brevia- 
«  ria  pubiice  venales  habeanlur  litaniae  nominis  Jesu,  sup- 
«  plicarunt  sacerdotes  missionarii  pro  illarum  approbatione. 
«  Et  S.  Congregatio,  antiquis  decretis  inhoerendo,  et  prse- 
c<  sertim  decreto  sanctae  memoriae  Clemontis  Vill,  abnuit  ;, 
«  cum  Ecclesia  non  consueverit  approbare  alias  litanias, 
«  quam  communes  sanctorum,  et  SaDctae  Marise  Lauretanse. 
«  Die  16  Augusti  1642  >)  (Gardellini,  editione  1824,  n.  1263).. 

«  CfermanicB.  —  Hactenus  ab  immemorabili  tempore  in 
«  tota  Germania  multi  principes  et  Episcopi,  per  litteras 
c<  demandantes  et  ad  Sacram  Rituum  Congregationem  Irans- 
«  missas,  exposuerunt,  quodfrequentissimus  usus  et  maxime 
«  devotio  populi  fuit,  ut  tam  in  privatis  orationibus  domi, 
«  quam  in  publicis  processionibus  et  conventibus^  sive  in 
«■plateis,  sive  in  ecclesiis,^m^er  Zitom*^;?  omniim  sancto- 
«  rtim  et  ZatiretanaSj  eii^m  pie  recitarentur  infrascriptcB 
fL  litanie  de  sanctissimo  noiTiine  Jesu,  qua^  typis  latine  et 
«  Germanicein  omnium  manibus  versantur,  etjam  ante  40 
«  annos,  in  fasciculo  quarumdam  litaniarum,  ad  instantiam 
«  serenissimi  Guglielmi  ducis  Bavariae,  a  Sede  Aposlolica 
«  approbatae  fuerunt.  Verum  quia  nonnuUi  saeculares  et 
«  etiam  regulares  per  Germaniam  ediderunt,  Romae  has 
«  litanias  esse  prohibitas,  ac  proinde  incredibile  scandalum 
«  oriatur  non  modo  apud  catholicos  erga  has  litanias  summe 
«  affectos,  sedmulto  magis  apud  hsereticos,  qui  pessime  liac 
«  de  re  loquuntur ;  ideo  iidem  principes  et  Episcopi  devo- 
«  \ent  et  execrantur,  ut  huic  tanto  scandalo  occurratur; 
«  supplicantes  eidem  Sanctitati  Suae,  uihas  Utanias  de  no- 
«  mine  Jesu  auctoritate  Apostolica  non  solum  confirmare, 
«  sedper  publicum  edictum  toti  christianitati,  hoc  calamito- 
«  sissimo  tempore,  singulariter  commendare  dignaretur. 

«  Eminentissimi  Patres  sacris  Rilibus  praepositi,  re  ma- 
«  ture  considerata  censuerunt,  litanias  prcedictas  esse  ap- 
«'  frolandas,  si  Sanctitatihcec  placuerit.  Die  14  aprilis  1646. 
«'  Litaniae  vero  asservantur  in  Archivio  Congregationis.  * 
(Gardellini,  editione  1824,  n.  1405). 
-'  ■«  Curentque  Ordinarii  coUigere  et  vetare  formulas  quas- 


556  TRACTATUS   DE  CURIAROMANA. 

«  cumque  tamimpressas  quam  manuscriptas  litaniarum  de 
«  quarum  approbatione  non  constat.  »  fDecretum  generale, 
3  aprilis  1821,  ad  dubium  8.  Apud  Gardellini,  editionel826, 
n.  4428). 

«  Precibus  monialium  Sanctissimse  Conceptionis  pro  ap- 
«  probatione  litaniarum  Jesu,  quas  adhuccanere  consueve- 
«  runt  anteimaginem  Sanctissimi  Crucifixi  abantiquo  tem- 
«  pore  in  earum  ecclesia  asservatapi,  Sacra  Congregatio  res- 
«  pondit  :  Obstare  decreta  sanctissimae  Inquisitionis  id  ex- 
«  presseprohibentia.  Die  23  decembris  1662.  »  (Gardellini, 
editione  1826,  n.  2050). 

Tandem,  anno  1850,  inter  plura  dubia  e  dioecesi  Rupel- 
lensi  ad  Sacram  Congregalionem  transmissa,  propositum 
fuit  et  istud  :  Litaniod  sanctissimi  nominis  Jesu  suntne  «^- 
fTobatiB^  indulgentiisque  ditatiB  ?  Ad  quod  Sacra  Congre- 
gatio  die  7  septembris  1850  respondit :  Negative  in  omni- 
lus  (vide  Reime  theohgiqiie^  5®  serie,  pag.  101). 

Nota.  —  Hisce  pra^allatis  documentis,  ab  omni  conclu- 
sione,  nonnuUis  de  causis,  abstinebo.  Pauca  dumtaxat  adno- 
tabo  :  l^  versatur  difficultas  circa  illam  qua)stionem,  an  lita- 
nise  sanctissimi  nominis  Jesu  fiterint  necne  a^pprohatoey  tum 
per  Constitutionem  Reddituri  Sixti  V,  tum  per  citatam  de- 
clarationem  Sacrse  Congregationis  14  aprilis  1646  in  causa 
GermanicB.  Ad  dictam  declarationem  quod  attinet,  non  vi- 
detur  ex  ipsa  peremptorie  probari  posse  ejusmodi  approba- 
lionem.  Equidem  Episcopi  Germanise  postulaverunt  ut  sanc- 
lissimi  nominis  Jesu  litanise  approbarentur  et  per  edictum 
Pontificium  toti  christianitati  commendarentur^  et  S.  Con- 
gregatio  respondit  :  Litanias  proedictas  esse  app^olandaSj 
si  Sanctitati  Swoe  placuerit,  Sed  an  revera  Summus  Ponti- 
fex  ita  decreverit,  et  an  litaniae  de  quibus  agebant  Germa- 
niae  Episcopi,  eaedem  sint  ac  litaniae  sanctissimi  nominis 
Jesu  in  Galliis  et  aliis  regionibus  solitse,  mihi  saltem  non 
constat.  Difficilius  perspicitur  quomodo  diclse  litaniae  non 
habendai  sint  tanquam  approbatae  per  Bullam  Sixti  V.  Nul- 
lus  enim  (quod  sciam)  hujus  Constitutionis  authenticitatem 
in  dubium  revocavit.  Imo  in  collectione  indulgentiarum  qucB 
Raccolta  inscribitur,  et  quam  S.    Congregatio  indulgenlia- 


PARS   TERTIA.  557 

rum  authenticam  declaravit,  pluries  citatur  dicta  Sixti  V 
Constitutio,  Aliunde  dictam  indulgentiam  dierum  300  con- 
cessam  fuisse  unwersaliter^  nec  restringi  Indultum  ad  ali- 
quem  locum  aliquasve  personas,  videtur  ex  tenore  colligen- 
dum  ;  quamvis  difficullatem  aliquam  faciant  verba  haec, 
quod  indultum  extendatur  etiam  ad  Indos,  uU  eadem  est 
necessitas.  Cui  tamen  difficullati  responderi  potest^  ibi  vox 
indultum  sonare  complexionem  gratiarum  omnium  quse  per 
Bullam  conceduntur,  et  quarum  aliquce  solas  Carmelitarum 
^^clesias  respiciunt. 

-?  2"*  Approbationi  per  dictam  Bullam  (si  revera  approbatio 
haec  admittenda  sit)  derogari  non  potuit  sine  expressa  men- 
tione,  ob  ejusdem  Bullae  clausulas. 

S''  Approbatas  non  fuisse  nec  indulgentiis  ditatas  litanias 
sanctissimi  nominis  Jesu  exprese  deciaravit  SacraRituum 
Congregatio,  ut  supra  vidimus. 

Propositio  XXIP.  —  Z^Jn  anonymi  non  sunt  omes  pro- 
MHti.  —  Nonnulla  hic  prsenotanda  sunt.  1''  Concilium  Lale- 
ranense  V,  sub  poena  excommunicationis  prohibuit  ne  libri 
absque  praevia  approbatione  imprimerentur.  (Vide  hocce 
decretum  supra,  §  2,  quaest.  1).  Sed  de  libris  anonymis,  seu 
absque  nomine  auctoris,  nihil  statuit. 

2^  Tridentina  Synodus,  sessione  4,  ita  decrevit :  IVuUique 
liceat  imprimere  velimprimi  facere  quosvisliiros  de  relu^s 
sacris  sine  nomine  auctoris  ;nequeilIos  in  futurum  vendere, 
aut  etiam  apud  se  retinere^  nisi  primum  examinati  prdbati- 
que  fuerint  ai  Ordinario,  subpcena  anathematis  et  pecunice 
in  canone  Concilii  Lateranensis  afposita, 

3^  Regula  10  Indicis  renovat  quidem  Lateranense  decretum 
de  non  imprimendislibrisabsquepraevio  examine  et  obtenta 
licentia :  non  autem  prohibet  libros  anonymos,  seu  absque 
auctoris  nomine  impressos. 

i  4Mninstructione  Clementis  VIII,  titulo  de  Impressione 
librorum,  §  1.  sic  decernitur  ;  Nullus  liber  in  posterum  ex- 
cudatur,  qui  non  in  fronte  no7nen,  cognoTnen  et  patriam  proe- 
ferat  auctoris.  Quod  si  de  auctore  non  constet,  autjustam 
aliquam  db  causam,  tacito  ejusnomine  Hpisco^o  etinquisir 
toriliber  ediposse  videatur,  nomenillius  omnino  describa- 


558  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

tu)\  qm  Ubnm  eccaminaTerit  atqiLe  apprdbaverit.  Ibi  quidetn 
prohibetur  ne  imprimanlur  libri  anonymi  :  at  non  prohibe- 
turnelibri  annonymi  jamimpressi  legantur.  Quibusin  ante- 
cessum  notatis. 

Probatiir  posita  concliisio.  —  Id  est,  prohibitos  non  esse 
libros  omnes  anonymos.  I.  Talis  prohibitio  erui  nequit  ne- 
que  ex  supradicto  decreto  Lateranensi,  neque  ex  regula  10 
Indicis,  neque  ex  instructione  Clementis  VIII,  ut  patet  ex 
praenotatis.  Ergo  admittenda  dumtaxat  foret  ob  cilatum  Tri- 
dentinum  decretum.  Porro  neque  hoc  decreto  prohibenlur 
om^^e^libri  anonymi.  Nam  l^  decretum  ilhid  respicit  dum- 
laxatlibros  de  rebiis  sacris.  Ergo  inteiligenda  nonest  prohi- 
bitio  illa  de  omnibus  libris  anonymis,  sed  tantum  de  iis  qui 
r^^wni  de  rebits  sacriSy  seu  (ut  communiter  intelligunt  docto- 
res)  de  iis  qui  de  religione  ex  professo  tractant.  2^  In  prima 
phrasidecreti,  id  est,  usque  ad  verbum  neque,  non  prohibe- 
tur  lectio  dictorum  librorum  anonymorum  de  rebus  sacris 
agentium  ;  sed  tantum  eovnm  impressio .  Equidem  in  sequenti 
phrasi  dicitur  licitum  non  esse  iWos  apud  seretinere  ;  quaD 
verba  implicite  lectionem  etiam  prohibent,  cum  nequeant 
legi  nisi  retineantur  seu  habeantur  ;  sed  id  intelligi  posse 
videtur  relative  ad  verba  soquentia,  nisi  primum  examinati 
probatique  fiterint  ah  Ordinario.  Ita  utipsi  etiam  libri  ano- 
nymi  de  rebus  sacris  agcntes  vendi,  retineri  ac  legi  possint, 
accedente  Ordinarii  approbatione. 

II.  Non  essc    prohibitos  libros  anonymos  omnes,   sed  eos 

dumtaxat  qui  pravam  doctrinam  continent,  communis  vide- 

tur  doctorum  sententia.  Attendendum  praecipue  quid  hac  de 

re  scripserit  Dominicanus   Franciscus  Forerius,  qui  deputa- 

'tis  a  Tridentina  Synodo  ad  conficiendum  Indicem  patribusa 

secretis  fuerat,  quique  dissertationem  praemisitlndici  a  Pio  VI 

publicato.  In  hac  scilicet  praefatione  sic  admonet  Forerius  : 

«  Tertia  vero  classis  eos  libros  complectitur  qui  sine  scrip- 

'«  toris  nomine  *  exierunt  in  vulgus,  et  eam   doctrinam  conti- 

-^  nent,  quam  Romana  Ecclesia  tanquam  catholicae  fidei  aut 

4^^  morum   integritati  contrariam,  refutandamy  ac  repellen- 

4%  dam    esse   decernit.    IVon  enim  omneslibros,  qwinomen 

«  auctoris  non  praeferunt  damnandos  putarunt  (Patres  de- 


PARS    TERTIA.  539 

€  putati)  ;  quandoquidem  saepe  viros  doctos  ac  sanctos  no- 

€  vimus,  ut  christiana  quidem  respublica  ex   eorum  vigiliis 

«  fructum  caperet,    ipsi   vero  inanem  gloriam  evitarent,  li- 

c  brosoptimos  sine    nomine  edidisse ;  sed  eos  tantum  qui, 

«  aut  liquido  pravam,  aut  dubiam  fidei  doctrinam,  sive  mo- 

«  ribus  perniciosam  continent.   Atvero  qui  sint  hujusmodi 

«  aut  tales  censeri  debeant,  praeter  eos  qui  in  hoc  catalogo 

€  descripti  sunt,  Episcopi  et  Inquisitores  una  cum  theologo- 

^>_.  rum  catholicorum  consilio  dijudicabunt.  Sed  propter  nos- 

.^'^.  trorum  temporum  malitiam,  ne  inposterum  librisineno- 

^fc  mine  auctoris  edantur,  decreto  quartae  sessionis  Triden- 

:  «  lini  Concilii,   quod  incipit   jSed  im;pressoribus ^   provisum 

%  est.  »  Hanc:  Forerii  prsefationem   reperies   apud  Zacca- 

riam,  Storiaj^olemica...^  paginalSi  et  152,  edit  Romael777. 

-  Ergo  persuasum  habuit  Forerius  eorum  dumtaxat  anonymo- 
rum  librorum   lectionem  prohiberi.   qui  vel  sanod  docUnno 

-  =vel  honis  moriius  adtersantur.  Idem  docet sanctus  Ligorius : 
uiK  Tertia  classiS;,  inquit,  continet  libros  edilos  sine  nomine 
A^  authoris  ;  qui  n07i  omnes  (ut  bene  advertit  Lupus...)dam- 
^m^  nati  sunt  ;  sedtantum  illi  qui  pravamdoctrinam  tradunL 
|i^€  Sic  enim   videmus    practicari  a  viris  probis  et  doctis.  » 

(In  sua  Theologia,  libro  7,  n.  289). 

JSfota.  — Benonnullisaliis  s^pecieluslibrorum,  proMMto- 
:  rum,qnas  proetermittimus.  —  In  ea  paite  Indicis  quae  ins- 
-'eribitur,  Decreta  de  lilris  froMlitis  nec  in  Indice  nomina- 

tim  ewpressis,  enumeralas  reperies  sub  quatnor  paragraphis 

alias   nonnullas  scriplorum  prohibitorum   species;  quas  si 
/  recensere  vellemus,  transcribendi  forent  de   verbo  ad  ver- 

bum  quatuor  dicti  paragraphi.  Quoad  istas,  ad   ipsummet 

-  librum  Indicis  lectores  remittimus. 


S60  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 


§iv. 


A  quibusnam  dari  possit  licentia  libros  prohibitos  legendi. 

Propositio  P.  —  Licentiam  hanc  dare  nequeunt  E^piscopiy 
nec  Archiepiscopij  nec  Cardinales^  nisi  hoc  eis  ex  spe^ 
cialilndulto  a  Sede  Afostolica  concessum  fuerit,  —  Hac  de 
re  sic  habetur  apud  Ferraris  fverbo  Librijprohibiti^  n.  25): 
«  Licenliae  legendi  libros  prohibitos  non  possunl  hodiecon- 
«  cedi,  nisi  a  Summo  Pontifice  et  Sacra  Congregatione 
«  sancti  officii,  aut  a  specialiter  depulatis  ab  ipsis.  Sic  ex- 
«  presse  statuit  Urbanus  VIII,  2  aprilis  1631,  Constitutione 
«  incipiente  Apostolatiis  offlcium,  ibi  :  Neque  de  ccetero  si^ 
«  7niles  licentue  nisi  a  Congregatione  Sancti  Oficii^  dum 
«  singulis  hebdomadis  coram  nobis  haletur^  vel  ab  aliis  per 
«  nos  etiam  in  eadem  Congregatione  specialiter  deputandis 
«  concedantur.  Undeeasconcedere  non  possunt  Cardinales, 
«  Episcopi,aut  Inquisitores,  vel  Generales  ordinum.-» 

In  editione  Cassinensi  ejusdem  operis,  additus  est  circa 
libros  prohibitos  novus  articuius,  in  quo  sic  habetur  §  4  : 
«  Quaestio  3*  :  Quisnam  concedere  debeat  legendilibros  pro- 
«  hibitosfacultatem?  Respondeo :  Jus  concessum  Episcopis 
«  et  Inquisitoribus  sublatum  esse  per  Constitutionem  Gre- 
«  gorii  Papse  XV,  incipientem  Apostolatus  officium^  in  qua 
«  statuitur:  De  ccetero  similes  licenticB  nisia  Congregatione 
«  Sancti  Officii  concedantur.  Deinde  istud  idemjus  con- 
«  cessum  fuit  Sacrae  Congregationi  Indicis;  habetque  ma- 
«  gister  Sacri  Palatii  pro  Roma  et  ejus  districtu.  Hoc  au- 
«  tem  notatum  volui,  ut  lectores  intelligant,  non  posse  lo- 
«  corum  Ordinarios  hanc  licentiam  concedere,  nisi  illius 
«  concedendae  facultatem  habuerint  ab  Apostolica  Sede; 
«  quia  inferior  non  potest  legem  superioris  tollere^  negue 
«  absolvere  a  reservatis  PapcB^  ut  optime  advertit  Navarrus 
«  (libro  1  Consilionm^  tit.  2,  consilio  \,  quaest.  36),  et  quia 


PARS   TERTIA.  561 

per  superiorem  Gonstitutionem  hujusmod  i  jus  Apostolicaa 
Sedi  reservatur.  » 

<r  Facultatem  (ait  sanctus  Ligorius)  legendi  libros  prohi- 
i  bilos  tam  in  Bulla  {in  Cmm  Domini)  quam  in  Indice,  so- 
lus  Papa,  vel  Sacra  Congregatio  Indicis  aut  Conciliicon- 

cederepotest.  TantumincasumagnaenecessitatiSjaitViva 
(q.  5,  art.  1,  n.  10),  posse  eam  concedere  etiam  Episco- 
pum.  »  (S.  Ligorius,  Theologia,  libro  7,  n.  299). 
Propositio  \\\  —  Ipsimet  Bpiscopi  indigent  Ucentia,  ut 
vetitos  lilros  legerej^ossint.  —  «  Hic  autem  (ait  citato  loco 
S.  Ligorius)  quaeritur,  an  ipsi  Episcopi  possint  legere  li-^ 
bros  prohibitos?  Videbatur  affirmandum :  omnes  enim 
Episcopi,  ubi  formale  tribunal  Sancti  Officii  non  adest, 
sunt  inquisitores  nati,  qui  valent  via  ordinaria  procedere 
contra  delinquentes  in  materia  fidei.  Sed  omnino  negan- 
dum,  cum  Sylvio...,  Barbosa. ..,  Bonacina...,  ex  Bullis 
Julii  III  Cum  meditatio^  Pauli  IV  Quia  in  futuTorum^  ac 
PiilV  Cumpro  munere^  relatis  ab  auctoribus  praefatis ; 
in  quibus  tam  Episcopis  quam  Inquisitoribus  interdicitur 
librorum  vetitorumlectio;  ^prc^terq^uam  (excipitur) ^emoW- 
'bus  et  coMmissariis  haereticae  pravitatis.  Intelliguntur  tw 
«  commissariis  iWi  tantum  Inquitsiores,  quibuscommissaest 
cc  aliqua  particularis  causa,  quique  legere  possunt  tantum 
libros  illam  materiam  concernentes,  et  tantum  pro  tem- 
er  pore  quo  commissio  viget.  » 

Item  Ferraris  (verbo  Libri  proJiiMti,  n.  26),  post  supra 
iitata  verba,  undeeas  (licentias)  concedere  nonpossunt  Car- 
linales,  Episcopi^  aut  Inquisitores,  vel  Qenerales  ordinum, 
ita  subjungit :  «  Immo  nec  ipsimet  possunt  tales  libros  pro- 
«  hibitos  legere,  nisi  a  Sede  Apostolica,  seu  per  dictam 
«  Sacram  Congregationem  sit  eis  specialis  ad  id'  concessa 
ec  facultas.  »  Ad  quod  probandum  adducit  Ferraris  tres 
Pontificias  Constitutiones. 


a« 


562  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA 


§v 


Exponuntur   leges  eeclesiasticee  circa   libroruni  aliorumve  scriptorum 

impressionem. 

Propositio  P.  —  Sub  excommunicatione  prohibitnm  est  ne 
quis  imprimat  aut  imp^n^ni procuret  librum  uUum  ullamve 
scHpturam^  dbsque  examine  et  approbatione  atcctontatis 
ecclesiasticoe.  —  Constat  Laterancnsi  decreto,  cujus  textum 
videsupra,  §  2,  quaestione  1,  Constat  insuper  primis  verbis 
regulae  decimai  Indicis,  quibus  dictum  Laleranense  decre- 
lum  servari  pra^cipitur.  Constat  etiam  capite  2  sessionis  4 
Tridentini  Concilii.  (Vide  illos  textus  supra,  §  2,  quaes- 
lione  1). 

Propositio  II\  —  Dicta  lex  non  videtur  obligare  hodie 
quoad  diaria  (les  Journaux)  in  multis  lociS:  ob  moralem 
im;possibiIitatemeam  servandi.  —  Loquimur  de  iis  regioni- 
bus  in  quibus  ssecularis  potestas  brachii  sui  auxilium  aucto- 
ritati  ecclesiasticse  non  praestat,  et  ubi  impune  diffunduntur 
multa  diaria  seu  scripta  periodica  religioni  catholicae  ac 
morum  integritati  adversantia.  In  hisce  regionibus  rei 
calholicae  plurimi  interest  ut  pravorum  ejusmodi  diariorum 
impietas  ac  dolosae  artes  explodantur  ;  quod  nonnisi  oppositis 
diariis  viri  catholici  efficere  possunt.  Jam  vero  ea  est  dia- 
riorum  in  dictis  regionibus  conditio,  ut  quotidie,  absoluta 
eorum  scriptione,  statim  absque  mora  typis  mandari  de- 
beant.  Alioquin  enim  nova  serius  traderenl,  atque  eam  ob 
causam  lectoribus  carerent,  seu  existere  non  possent.  Pro- 
inde  censurae  dilationem  non  patiuntur.  Aliunde  autem 
ejusmodi  calholicorum  diariorum  suppressio  religioni  noxia 
foret.  Ergo  servari  non  posset  dicta  lex  quoad  diaria  in  me- 
moratis  regionibus  sine  notabili  rei  catholicae  detrimento. 
Leges  autem  ecclesiasticas  cum  gravi  detrimento  non  obli- 
gare  certum  est  et  extra  controversiam  omnem  positum . 

Insuper  ob  scriptorum  multitudinemquae  quotidie  nonnul- 


PARS  TERTIA.  563 

hs  inlocis  imprimunlur,  impar  foret  curia  episcopalis  exe- 
quendae  censuraB,  eo  modo  qui  prsecipitur,  idesl  ffratis  et 
sine  dilatione,  Parisiis,  verbi  gratia,  deberent  ad  id  muneris 
revisores  quamplurimi  deputari,  eisque  de  sufficienli  remu- 
neratione  provideri.  Quod  moraliter,  aut  etiam  physice 
impossibile  existimo.  Hinc  legitima  videtur  praxis  qua,  in 
Maefatis  regionibus,  diaria  sua  scriptores  calholici  edunt 
absque  praevia  censura  ecclesiastica. 

Propositio  \ll\  —  J)icta  lex  non  videtur  hodie  obligare 
in  quiUisdam  regionilus,  guoad  scripta  wulta,  religionis 
2utmorum  interesse  non  tangentia  —  Hodie  nimirum  adeo 
frequens  evasit  typographicae  artis  usus,  ut  ipsi  eliam  mer- 
:atores  programmata  sua  imprimi  curent,  quibus  mercium 
jualitates  et  pretium  denuntient.  Ad  terininos  aulem  legis, 
pjusmodi  etiam  scripta  censurae  ecclesiasticaesubjici  debenl, 
3tsi  religionis  interesse  non  tangant.  Quod  provide  sane 
slatutum  est,  quando  Ecclesiae  non  deeratcoercitiva  brachii 
3cecularis  potestas^  ut  efficacius  praecaveretur  noxiorum 
scriptorum  impressio.  Hodie  vero  in  regionibus  de  quibus 
oquimur  impedire  nequit  episcopaliscuria  ne  prava  scripta 
mpune  edantur.  Proinde  ibicessat  finisob  quem  lex,  scripla 
tiam  religionis  interesse  nullatenus  attingentia,  censurae 
pubjici  praecepit.  Aliunde  ob  eorum  scriptorum  copiam 
^.piscopali  curiae  valde  onerosa  foret  eorum  revisio.  Insuper 
nerito  conquererentur  dictarum  regionum  catholici,  quod 
ale  onus  ipsis  inutiliter  imponeretur  ;  siquidem  id  nequa- 
juam  impediret  ne  perditi  homines  prava  sua  scripta  iniis 
^egionibusimpune  ederent. 

Unde  si  agatur  descriptis  quae  manifeste  fidei  aut  morum 
nteresse  non  tangunt,  videtur  non  teneri  in  dictis  regioni- 
)us  catholicos  ad  ea  censurae  ecclesiasticae  subjicienda  ;  et 
ricissim  non  teneri  curias  episcopales  ad  ea  examinanda  et 
pprobanda. 

Propositio  IV\  —  Viget  Jiodie  dicta  lex  uUque,  atgue 
Pmmin  Gallia,  quoad  Wbros  aliavesrripta,  quihits  fulei  aut 
mrum  interesse  attingitur.  —  Etenim  lex  illa  pars  est  In- 
Wcis.  Vigere  aulem  hodiedum  atque  etiam  in  Gallia  Indi- 
^em,  supra  probalum  est.  Equidem  a  cujuslibet  ecclesiasticae 


5G4  TRACTATUS    DE    CURIA    ROiMANA. 

legis  obligalione  excipiendi  sunt  casus,  in  quibus  lex  servari 
nequit  sine  gravi  cletrimento,  et  insuper  ii  in  quibus  finis 
legis  adaequate  cessat  :  atvero  lex  de  non  imprimendis  abs- 
que  praevia  censura  ecclesiastica  libris  et  scriptis  fidei  aut 
morum  interesse  langentibus,  hodiedum  etiam  in  Galiia  ob- 
servari  potest  absque  detrimento  ;  et  fmis  hujus  legis,  ne- 
dum  cessaverit,    quammaxime  urget. 

l^  Observatio  legis  quoad  praefata  scripta,  non  secum  fert 
notabile  detrimentum,  aut  moralem  impossibilitatem.  Agitur 
enim  dumtaxat  de  scriptis  fidei  aut  morum  interesse  tangen- 
libus,  quae  a  catholicis  et  Deum  timentibus  personis  ecclesia- 
sticae  censurae  subjicientur  (perditi  enim  scriptores,  etsi  ad 
idem  teneantur,  de  facto  lamen  libros  suos  in  dictis  regioni- 
bus  Episcopo  non  subjicient).  Porro  ejusmodi  scriptorum 
non  tanta  est  copia,  ut  nequeat  episcopaliscuria  circaeam 
censurse  officium  explere.  Quod  si  aliquibus  in  locis  id  Epis- 
copo  salis  onerosum  esse  possit,  ejusmodi  tamenonusnon 
videtur  habendum  pro  notabili  detrimento,  quod  a  servanda 
lege  eximat.  Agitur  enim  de  re  quae  sine  summo  rei  calho- 
licae  damno  ab  Episcopis  negligi  nequit ;  de  una  scilicet  e 
prsecipuis  Episcoporum  obligationibus,  a  qua  explenda,  non 
fastidium  aut  aliqualis  difficuitas,  dumtaxat  physica  aut  mo- 
ralis  impossiMUtas  excusare  potest. 

2°  Urget  autem  hodie,  etiam  in  diclis  regionibus,  finis  le- 
gis.  Non  minus  enim  hodie,  quamcum  lex  lata  est,  rei  ca- 
Iholicae  interest,  ut  praecaveatur  erronearum  et  botiis  mori- 
bus  adversarum  doctrinarum  diffusio.  Et  noteturnoxia  po- 
tissimum  in  dictis  regionibus  esse  posse  erronea  systemata, 
quae  catholicos  et  Deum  timentes  auctores  habent;  praeser- 
tim  si  sacerdotali  dignitate  fulgeant. 

Unde  revera  nulla  est  ratio  cur  lex  de  praevia  censura  ec- 
clesiastica  hodiedum non  vigeat,  etiam  in  Gallia,  quoad  scripta 
quaelibet  fidei  aut  morum  interesse  tangentia  ;  qualia  sunt; 
libri  etiam  historici,  politici^  et  de  scientiis  naturalibus. 

Hinc  quie  jusmodi  scripta  hodie  in  Galliis,  praetermissaeccle 
siasticacensuraedit,  nontantumgraviterpeccat,  sedetexcom 
municationem  incurrit,]  nisi  eum  ignoranti  as  eu  bona  fid 
excuset. 


PARS    TERTIA.  565 

Propositio  V".  —  Excepto  casu  quo  libri  auctor  in  Pon- 
tificiis  ditionihus  degat,  requiritur  examen  et  approlatio  iU 
lius  Bjpiscopi,  in  cujus  dioecesi  liber  imprimitur.  —  Conslat 
ex  verbis  decreti  Laleranensis,  et  regulae  decimae  Indicis 
(quae  vide  supra,  §  2,  qusest.  1).  Nimirum,  si  Roma^  impres- 
sio  fiat,  liber  examinandus  et  approbandus  eslpervicarivm 
SummiPontificiset  Sacri  Palatii  Magistrum,  vel  personas 
a  Sanctissimo  Domino  Nostro  deputandas  {suni  verba  re- 
gulae  10;.  Si  liber  alibi  imprimatur,  fleri  debet  examen  et 
approbatio  per  Episcopum  loci  Ordinarium,  aut  per  ali- 
quem  ab  ipso  deputatum.  Excipiendus  lamen  casus  de  quo 
in  sequenti  propositione  :  videlicet. 

Propositio  VP.  —  «  Degentes  in  statu,  Sedi  Apostolica^ 
^  mediate  vel  immediate  subjecto,  non  possunt  transmittere 
«  libros,  ase  compositos,  alibi  imprimendos,  sine  expressa 
«  approbatione  et  in  scriptis  Eminentissimi  ac  Reverendis- 
«  simi  D.  Cardinalis,  Sanctissimi  Domini  Nostri  Vicarii,  et 
«  magistri  Sacri  Palatii,  si  in  Urbe;  si  vero  extra  Urbem 
a  existant,  sive  Ordinarii  loci  illius,  sive  ab  liis  deputato- 
«  rum,  facultate  et  licentia,  operiinfigenda.  »  —  Ita  nempo 
decrevit  Alexander  VII ;  et  ipsametconciusionis  verba  repe- 
ries  in  ea  parle  Indicis  quae  inscribitur,  Olservaiiones  ad 
regulam  decimam^  Alexandri Pape  VII  iussu  additod.  Solet 
autem  dicta  approbatio  Romae  dari,  non  per  ipsummet 
Eminentissimum  Cardinalem  vicarium,  sed  per  ipsius  ^^i^^^- 
gerentem  (qui  episcopali  dignitate  fulget),  et  per  magistrum 
Sacri  Palatii.  Hinc  estquodilla  mea  volumina  quae  edidi 
dum  Romae  degerem,  etsi  in  Galliis  impressa,  dictorumvi- 
ces-gerentis  et  magistri  Sacri  Palatii  approbationem  prse  se 
ferant :  caetera  autem  quae  edidi  resumpto  jam  in  Galliisdo- 
micilio,  praefixam  approbationem  habent  Episcopi  illius  dioe- 
cesis,  inqua  typis  mandata  sunt.  Quo  adnoto,  quia  nonnulli 
inhac  approbalionum  voluminibusmeis  pra^fixarum  varie- 
tate  nescio  quid  mysterii  sibi  videre  visi  sunt.  In  causa  esl 
quod  quinquienno  Romae    degerim,  et  posteadomicilium  in 

Gallia  resumpserim. 

Propositio  VIP.  —  Quando  quis  liirum  suljicit  Epis- 
copo  illius  dicecesis,  in^qua  eum  imprimivult,  tenetur  Epis- 


5G0  TRACTATUS  DR  CURIA  ROMANA. 

copus  ille  librum,  per  se  vel  j)er  alios  ad  id  defutatos^  exa- 
minare,  et  approhare^  si  approhatiom  digmis  sit :  immo  ad 
dandam  illam  approbationem  gratis  et  sine  dilatiOxNe  tene- 
tur  siib  excommunicationis  pcBna^  —  Constat  istis  decreti 
Laleranensis  verbis  :«  Et  per  eorum  manu  propria  subs- 
«  criplionem,  sub  excommunicationis  sentcntia  gratis  et 
«  sine  dilatione  imponendam,  approbentur.  »  Atque  id  ex- 
pressis  verbisconfirmat  regula  decima  Indicis  (vide  utrum- 
que  textum  in  extenso,  supra,§  2,  quaeslione  1).  Unde  Lex 
ecclesiastica  cuilibet  libertatem  rcliquit  libros  typis  man- 
dandi  ubi  libuerit.  At  necessariam  decrevit  approbalio- 
nem  Ordinarii  dioecesis,  in  qna  impressio  fieret.  Simul 
autem  vobiit  ut  Ordinarius  librum  ipsi  subjectum  et  in 
insius  dioecesi  imprimendum  teneretur  examinare^  et  ap- 
probare,  si  approbationem  mereretur. 

Propositio  VI1I\  —  Apjirobationem  recusarenegiuit  Epis- 
copus  ex  60  quod  liber  opiniones  contineat.  ab  eis  quas  ipse 
tenet  diversas  ;  sed  tantitm  ex  eo  quod  sanod  d-octrino  vel  bo- 
nis  morihus  adversetur ;  vel  alio  ex  capite  {attentis  circumS' 
tantiis)  detrimentum  aliquod  rei  catholica*.  allaturus  merito 
judicetur,  —  Patet  ex  fine  legis^  qui  non  alius  fuit  quam  li- 
brorum,  saluti  animarum  quoquomodo  noxiorum  impres- 
sionem  praepedire.  Etconfirmatur  ex  sapientissimis  regutis, 
quas  librorum  examinatoribus  sequendas  prsescripsit  Bene- 
dictusXIV,  celebri  sua  Constitutione  Sollicita,  septimoidus 
Julii  1753  (eam  impressam  reperies  sub  initium  Indicis). 

Propositio  IX\  —  Qontra  Episcopum  qui  approbationem 
injuste  recusat  datur  appellatio.  —  Dalur  enini  appellatio 
contra  Episcopum  a  quocumque  injusto  gravamine.  Sed  qui 
librum  vult  in  aliqua  dioecesi  typis  mandare,  jus  habet, 
ex  dictis,  ut  Episcopus  illius  dioecesis  approbationem  con- 
cedat,  si  liber  eam  mereatur.  Ergo  si  Episcopus  approba- 
tionem  injustedeneget,  ab  ipsius  denegatione  appellari  pote* 
rit.  Hinc  qui  ab  Episcopo  injuste  sibi  denegatam  existimat 
imprimendi  licentiam,  licite  potest  ad  Archiepiscopum,  vel 
immediate  ad  Sedem  Apostolicam,  recurrere. 

Propositio  X^  — Approbatio  quam  lex  requirit^et  quam 
teneturEpiscopusdare^siUber  eam.  mereatur ^   est  appro- 


PARS    TERTTA.  ^QJ 

patio  negativa,  non  autem  positiva.  —  Dicilur  approbalio 
positiva,  quando  liber  laudatur  etcommendatur  :  ^^^^^^/^^ 
quando  declaratur  dumtaxat  nihil  obstare  quominus  typis 
mandetur.  Porro  lex  non  requirit  ut  liber  laudibus  extolla- 
tur,  sed  dumtaxat  ut  Episcopus,  post  examen,  judioaverit 
nihil  pravi  in  eo  reperiri,  nullumque  rei  catholicae  damnum 
ex  §jusimpressioneoriturum.  Unde  sufficit  nudaimprimendi 
licentia.  Etsolet  licentia  haecdari  per  verbum  Imprimatur 
vel  per  verba  i\^a^7  olstat  quin  imprimatur,  aut  similia! 
Equidem  potest  Episcopus,  siita  visum  fuerit,  librum   tan- 
quam  eximium,  eruditione  praestantem,  summe  utilem  etc, 
extollere.  At  salebrosa  haec  resest.  Quienim  siclaudat,  suas 
facit  operis  opiniones,  et  indirecte  declarat  sibi  ex  propria 
scientia  notum  esse  librum,  et  non  tantum  ex  relatione  exa- 
minatorum.  Hinc  si  errores  in  eo  h*bro  postea  reperiantur, 
rnerito  Episcopus  carpetur,  quod  non  laudanda  lauda\^erit. 
E  contra  si  negativa  dumtaxat  approbatio  fuerit  apposita, 
non  poterunt  libri  opiniones  Episcopo  tribui;  et  casu   quo 
perperam  imprimi  permissus  sit,  lapsus  hic  deputatis  exa- 
minatoribus  tribuetur,  non  ipsi  Episcopo. 

Propositio  XP.  —  Quoad  imprimendos  regularium  lihros, 
non  sufflcit  dicta  Ordinarii  approbatiOj  sed  requiritur  insu- 
fer  superiorum  regularium  licentia^  recognitis  juxta  res^ 
pectivas  ordinum  Constitutiones  libris,  —  Gonstat  capite  2, 
sessionis  4TridentiniConcilii(videtextum  supra,  §2,  quoest. 
1,  n.  3),  et  instructione  Clementis  VIII,  regulis  Indicis  ad- 
Jecta,  lilalo  de Impressioiie  Uirorum.^2. 


PARS    IV. 


DE    LEGATIS    A    LATERE,    NUNTIIS, 


VICARIIS  APOSTOLICIS,  AC  PROTONOTARIIS. 


Quinque  instituemus  hujusce  partis  quartae  sectiones  : 
quarum  prima^  gravitate  sane  praecipuaj  erit  de  jure  Summi 
Pontificis  suam  in  universomundojurisdictionem  exercendi 
per  Legatos  Nuntiosve  ac  Vicarios  Apostolicos  :  Secunda  de 
variis  Pontificiorum  Legatorum  speciebus,  et  de  causis  ob 
quas  varia^  illae  species  inductae  sint :  Tertia  de  potestateseu 
juribus  Legatorum  a  latere  ac  Nuntiorum:  Quarta  de  Vi- 
cariis  Apostolicis  :  Qainta  demum  de  protonotariis. 


570  TRAnTATUS    DE    CURIA    ROMANA 


SECTIO  1. 


De  jure  Summi  Pontificis  suam  ia  universo  mundo 
jurisdictionem  esercendi  per  L.egatos,  Nuntios,  et 
Vicarios  Apostolicos. 


De  gravissima  illa  quaestione  dissercmus  hoc  ordine  : 
l^  errores  exponemus  :  2^  prsefaUim  jus  Romani  Pontifi- 
cis  probabimus  ex  primalu  jurisJictionis  ei  divinitus  col- 
lato  :  3''  idem  jus  firmabimus  ex  constanti  Ecclesia3  praxi  : 
4^  el  concilioriim  auctoritate :  5°  concludemus  Gallicanum 
circa  Legatos  et  Nuntios  systema  erroneum  esse,  necnon 
seditiosum  etin  schisma  inducens. 


CAPUT  I 


EXPONUNTUR  ERRORES. 


cc  Agitur  de  graviori  atque  insigniori  jure  primatus,  in 
Petro  ejusque  successoribus  a  Christo  instituti ;  quo  praedi- 
tus  Romanus  Pontifex,  dum  agnorum  et  ovium  sibi  concre- 
«  ditorum  curam  gerit  universam^  suo  fungitur  Apostolico 
«  munere  per  ecclesiasticos  viros,  sive  stabiles,  sive  ad  tem- 
<f  pus,  veluti  magis  cxpedire  censuerit,  delegatos,  in  iis  dis- 
«  sitislocis,  ubi  ipse  interesse  nonpotest;  pra3cipiens  eisdem 


PARS    QUARTA.  571 

«  ttt  ibi  suas  vices  obeant,  eamque  jurisdictionemexerceant 
«  quam  is  per  se,  si  adesset,  exerceret.  »  (Pius  VI,  in  Hes- 
ponsione super  JVunciaturis,  capiteS,  n.  1.) 

Porrojusillud  Romani  Ponlificis,  post  Protestantes,  ne- 
gare  ausi  suntMarcus  Antonius  de  Dominis,  Richerius,  Fe- 
bronius^  aliique  similes  reprobatae  doctrinae  scriptores.  Ho- 
rum  errores  in  praxim  reducere,  sub  Pio  VI,  attentarunt 
quatuor  Germaniae  Archiepiscopi,  quos  condemnavit  dictus 
Pontifex  celebri  suo  dogmatico  rescripto,  quod  Responsio 
super  Nunciaturis  inscribitur. 

Item  a  Gallicano  systemate  praefatum  jus  Sedis  Aposto- 
licaeoppugnatur  ac  rejicitur.  Hos  errores  breviler  sub  prae- 
senti  capite,  adductis  nonnuUis  documentis,  exponendos 
duximus. 

I.  Quid  docuerint  Marcus  Antonius  de  Dominis^  RicTie- 
rius  et  Eylel  ?  —  Non  negarunt  mitti  possea  Romano  Pon- 
tifice  Legatos  ac  Nuntios  ad  tempus  ,  ob  extraordinarium 
aliquem  casum  id  remediiexposcentem  :  at  stabiles  cum  ju- 
risdictione  mitti  Legatos  et  Nuntios,  abusum  esse  contende- 
runt,  quo  Sedes  Apostolica  propria  Episcoporum  jura  inva- 
sit.  De  quo  sic  quatuor  Germaniae  Metropolitanos,  quieum- 
dem  errorem  amplexati  erant,  Pius  VI  alloquitur  (in  Res- 
ponsione  super  Nunciaturis^  cap.  8.  sectione2,  n.  18  : «  Vos 
«  decepticontenditis,  jus  Apostolicae  Sedismittendorumcum 
«  jurisdictione  Nuntiorum.  et  exercendae  suce  primatialis  po- 
«  testatis  in  dioecesibus  aliorum  Episcoporum,  tunc  tan- 
«  tum  vindicare  sibi  locumposse,  ubi  casusextraordinariae 
c<  necessitatis  advenerit.  Fuit  haec  opinio  a  Marco  Antonio 
c<  de  Dominis  primum  invecta,  in  impio  illo  deRepuUica  ec- 
cc  clesiastica  lihro  :  qmm  postea  palam  et  aperte  amplexus 
<c  est  Edmundus  Richerius,  in  scriptis  de  Potestate  ecclesias- 
cc  tica  etijolitica  editis  :  quamque  denique  Eybelius,  recen- 
cc  tissimus  auctor  libri  Quid  est  Papa,  suscepit  atqueampli- 
cc  ficandam  curavit.  Sedopus  Marci  Antonii  de  Dominisquo 
cc  aususestcomminisci,  esse  Ecclesiam  reipubto  instar,  et 
«  nihil  aiiud  esse  Pontificem  nisi  veluti  quoddam  ipsms 
«  canut.  ministrum  ac  ducem,  damnatam  fuisse  constat 
ii  anno   1618   ab   Universilate  Sorbonae ;  et  per  idem  fere 


572  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  tempus  0  facuUate  theologica  Coloniensi...  Quo  in  locoest 
«  illud  sedulo  advertendum,  quod  cum  Marcus  Antoniusin- 
«  ter  caetera  pronuntiasset,  Legatos  RomaniPontificisextra 
a  Ecclesiam  Romanamvix  uUayn  haherepotestatem)  facultas 
«  theologica  Coloniensis  notandum  censuerit  euni  locum 
e  his  verbis  :  Tituhts  hcereticxcs ^  schismaticus  et  seditiosics . 
<  Id  vos,  qua^so,  animadvertite,  venerabiles  Fratres,  qui 
«  ulterius  etiam  progressi  non  parlem  aliquam,  sed  omnem 
€  omnino  negatis  Apostolicis  Nuntiis  jurisdictionem.  Idem 
«  evadere  non  potuit  censorium  theologica^  facultatis  judi- 
«  cium  alia  illa  Marci  Anlonii  sententia,  quam  vos  toties  lit- 
«  teris  consignastis,  ita  Apostolicos  Nunlios  habentes  ac 
«  reputantes,  qm\es  7'effii  oratores  esse  solent.  Cum  enim 
«  Marcus  Antonius  ha^c  de  Nuntiis  dixisset:  Nuntiivero 
«  PapcB  nunc  dierum  ad  imperatorem^  reges^  potentatus 
«  Christianos,  eodem  pariter  loco  sunt  quo  regum  legati  in 
«  curiis  principum  scecularium^  p7V7iegotiis potissimum  sce* 
«  cularihustractandiset  indagandis  commorantes ;  et  certesi 
«  optimo  eos  nomine  insigniamus,  sunt  oratores  sinvero  ex- 
«  pcoratores :  nonpoliul  praedictaFacultaslantam  audaciam 
«  talinoncohiberejudicio  \\Propositiofalsa^seditiosay  in  Ro- 
«  manuni Pontificem  ejusqueLegatos calumniosa.  Ilinc  mirum 
«  essenondebet,  quodha^retici  etschismatici  argumentiliber 
«  hujusmodi,  ex  tot  falsis  seditiosisque  senlentiis  conlextus, 
«  fuerit  etiam  a  Sancta  Sede  et  ab  Ecclesia  damnatus  (de- 
«  creto  diei  2  decembris  \^\1.  N\&q  Index  Ixbrorum  prohi- 
«  litorum^  Benedicti  XIV  jussu  recognitus,  atque  edilus, 
«  Roma^  anno  1758,  pagina  75)... 

«  Liberautem  Richerianus  fuit  annol6l2  a  Concilio  Se- 
«  nosensi  et  Aquensi  pro  h(Bretico\\i\h\i\x^^  et  Romae  damna- 
«  lus  ;  ita  ut  auctor  ejusdem  in  regum  indignationem  inci- 
«  deril,  et  munere  syndaci,  quod  obibat,  fuerit  a  Facultate 
«  Parisiensi  privalus  ;  et  duabus  declarationibus,  annis  1620 
«  et  1629  editis,  sua  ipse  sci*ipla  damnaritac  reprobarit. 

«  Liber  denique  Eybelii,  in  quo  temerario  ausujactaium 
«  et  praedicatum  est  :  Quemlih^t  Episcopum  vocatum  a  Deo 
«  ad  guhernationem  FcclesicB^  non  minus  quam  Papam^  nec 
*  minori  prceditum  esse  potestate. . . ;  voluisse  Christum  Ec- 


PARS   TERTIA.  573 

«  clesiam  reifuUim  more  administrari  :  et  quidem  regimini 
<^  opus  esse  Prceside  j^ro  iono  unitatis;  verum  quinon  au- 
«  deat  se  aliorum  qui  simul  regunt  negotiis  im^licare ;  ^n*- 
a  vilegium  tamen  hdbeat  cohortandi  od  sua  implenda  munia : 
^  vim  primaius  hac  una  prcerogativa  contineri,  supplendo^ 
«  aliorum  negligentie,  prospiciendi  conservationi  unitatis^ 
«  hortationilus  et  exemplo  :  Pontifices  nil  posse  in  aliena 
«  dicecesi  PRiETERQUAM  EXTRAORDiNARio  GAsu  :  liber,  inqui- 
«  mus^  hujusmodi  nihil  novipraese  ferens  nisi  inverecun- 
«  diam  inscriptionis,  et  quamdam  impiorum  dictorum  con- 
«  geriem^  cum  denuoferat  easdem  sententias''Marci  Antonii 
«  de  Dominis  et  Richerii  jam  ab  Ecclesia  damnatas^  merilo 
«  a  Nobis  pro  muneris  Apostolici  ratione  fuit  solemni  rilu 
«  proscriptus  (Gonstitutione  diei  28  novembris  1786,  quae 
«  incipit  fSuper  soliditate.  )  » 

II.  Quid  tradiderit  Febronius .  — Episcopus  deHonteim^ 
qui  suum  haeresim  et  schisma  undequaque  redolens  opus 
sxxh  Qm^niiio  Fehronii  nomine  scripsit,  effutire  haud  veritus 
est(tomo  1,  capite  2,  §  10,  n.  1),  «  ab  initio  Legatos  Ponti- 
«  ficios  ne  minimam  quidempartem  jurisdic^ionis  exercuisse, 
«  sed  fuisse  meros  apocrisiarios  et  responsales :  sseculo 
«  autem  nono,  post  falsas  decretales,  Nuntios  Apostolicos 
«  amplissimam  potestatem  sortitos  fuisse,  ut  ad  SDCcimea 
«  regiminis  saecularis  essent  instar  pnp.sidum  provinciarum, 
«  exercuisseque  concurrentem  cum  Episcopis  jurisdiclio- 
«  nem.  »  (Vide  apud  Zaccariam,  Antifeironius  vindicatus^ 
dissert.  6,  capite  6,  n.  3). 

Alibi  autem  dictam  Legatorum  et  Nuntlorum  Pontificio- 
rum  jurisdictioneminter  eas  recenset  Curiae  Romanct^  usur- 
pationes,  quibus,  faventibus  ignorantia  et  falsis  decretaUbus, 
Episcopos  nativis  suis  juribus  Romani  Pontific^s  paulatim 
spoliaverunt.  Hinc  Episcopos  hortatur  ut  dicta  sua  nativa 
jura  defendant.  Item  saeculares  prmcipes  hortatur,  ut  quoad 
ejusmodi  Curiae  Romanae  usurpaUones  obedientiam  Sedi 
Apostolicae  subtrahant.  «  Hoc  operabitur,  inquit,  taUs  obe- 
«  dientiae  subtractio,  ut  aut  pro  futuro  neget,  aut  saltem 
«  suspendat  usum  et  exercitium  certorum  jurium,  m  quo- 
«  rum    possessione   Summi   Pontifices    non   nisi  a  paucis 


574  TRAGTATUS  DE  CURIA  HOMANA. 

«  saeculis  existunt,  quaeque  religioni  et  puriori  disciplime, 
«  si  non  officiunt,  sallem  nihil  prosunt.  •»  (Apud  Zaccaria, 
Anfifebronhts  vindicatus^  dissert.  XI.  cap.  1,  n.  6). 

\\\.  Quomodo  ([uatuor  Germanm  Archiepiscoin  ^proefatam 
scJiismaticani  doctrinam  amplexati,  eam  ad iJraximreducere 
tentaverint ;  et  quomodo  ejusmodi  attentatum  Pius  Vlcon- 
dernnaverlt  ac  represserii.  —  Ut  dictos  Archiepiscopos,  vi- 
delicet,  Moguntinum,  Trevirensem^  Coloniensem  et  Salisbur- 
gensem  ad  saniora  reduceret,  non  tantum  eorum  errores 
proscribendos  duxit  Pius  VI,  sed  et  pleno  volumine  eis  ex- 
posuit,  ac  luce  meridiana  clarius  patefecit  veram  ac  tenen- 
dam  circa  legatos  ac  Nuntios  Apostolicos  doctrinam.  Librum 
hunc,  Responsio  super  Nuntiaturis  inscriptum,  eis  trans- 
misit,  pracmisso  Bre\i  PoiuissemuSj  14  novembrisl789.  Ha- 
bcnda  autem  est  Pesj)onsio  super  Nuntiaturis^  non  tanquam 
PiiVI,ut  privati  Iheologi,  disceptatio  ;  sed  tanquam  decre- 
ium  dogmaticum^  a  quo  non  magis  recedere  licet,  quam  a 
CcDteris  ab  eodem  clarissimo  Ponlifice  emanatis  dogmalicis 
Constitutionibus  ac  Brevibus.  Ibi  enim  tanquam  Pontifex 
veram  ac  catholicam  doctrinam  edocet,  oppositasque  opinio- 
nes  pro  erroneis  et  damnatis  habendas  decernit.  Quisnam 
autera  fuerit  praefatorum  Prsesulum  lapsus,  quaenam  moli- 
mina,  satis  perspiciet  lector  ex  subjectis  ipsiusmet.Pii  VI 
verbis  :  sic  nempe  eos  alloquitur  : 

c(  Incredibile  dictu  esset,  hujusmodi  opinionum  et  argu- 
«:  mentorum  portenla  fuisse  vos  unquam  secutos,  si  vestra 
«  scripta  ad  Nos  missa,  et  ad  manus  nostras  delata,  non 
«  sine  immensa  animi  segritudine,  Nobis  non  persuaderent, 
«  vos  aliorum  malitia  circumventos  penitus  hujus  generis 
«  sententiis  adhaerescere...  Vos  enim,  de  vo^tmetipsis  novo 
«  prorsusjudiciosententiam  ferentes,  vacuos  esse  praedica- 
«  tis  omni  culpa,  quae  vestrum  munus  ac  ministerium  respi- 
«  ciat;  a  vestrisdioecesibus  atque  archidioecesibus  ralionem 
«  extraordinarii  casus  quam  longissimeabesse  defenditis  ; 
«  Nosque  facultate  constituendi  stalUes  et  jurisdictione 
€  munitas  Nuntiaturas  destitutos  omnino  esse  propugnatis- 

«  Si  officio  A  rchi-ei  Episcopali  (aiebas  tu,  Coloniensis  Ar- 
«  chiepiscope,  in  tuis  ad  Nos  datis  \\\\.ev\^hucusque  provirir 


PARS   QUARTA.  575 

«  l)us  a  me  satisfactum,  nihilque  intermissum  fuit  quod  rer- 
«  tum  ecclesiarum  mihi  commissarum  regimen  exposcelat^ 
«  urgentes  iUas  causas  suUntrare  non  video,  quibus  Sancti- 
«  tati  Vestr(B  vi  Primatus  a  Deo  institutijus  comjpetit,  pro 
«  conservanda  religionis  unitate  acpuritate  extraordinarios 
«  mittendi  Legatos  ad  ecclesias,  uU  religionis  necessitas  id 
«  ]QOstulaverit.  Si  hoc,  ut  confido,  non  existit,  multo  minus 
«  Que  oUigatum  censeo,  ut  Nuntiojurisdictione  et  faculta- 
«  tilus  instructOy  in  grave  potestatis  meod  ordi^nrw  proeju- 
«  dicium,  locum  cedam,  quem  Christus,  ut  iU  vigilem,  ut  iU 
«  laborem^  mihi  commisit.  In  scriptis  autem  ad  comiliorum 
«  suffragantes  datis,  haec  majori  animi  confidentia  aiebas  : 
«  E  una  verita  incontrastahle...^  che  il  Papa  non  puo  in- 
«  viare  Legati  negli  Arcivescovadi  e  Vescovadi^  se  non  se  in 
tf  casi  urgenti...;  e  che  in  conseguema  le  Nunziature  j^er- 
«  manenti  e  fornite  di  giurisdizione  sono  proiUte. 

«  Necdiversiadmodum  tui,  ArchiepiscopeMop-untine,  sunt 
«  sensus  ;  quippe  qui  in  Encyciica,  ad  eosdem  suffragantes 
«  comitiorum  missa^  haec  dilucide  declarasti :  Sanctitas  Pa- 
^  ^alis  qua  Primas  totius  EcclesiiB  catholicoe...,  tuncsolum 
«  jurisdictionem  halet^  quando  Efiscopi  aut  Archiepiscopi 
«  suo^  oUigationi  desunt,  aut  quando  conservatio  incolumi- 
«  tatis  fidei  aut  concordioe  id  exposcit.  Et  in  iitteris  ad  nos 
«  datis  haud  absimiliter  es  locutus  his  verbis :  In  his  cir- 
«  cumstantiis  extraordinariis^  quas  autem.  nonvidimus. . ., 
«  adhuc  hodie  Sanctiias  Sua  j^otest  ac  debet  Nuntios  facal- 
«  tatihus  extraordinariis  munitos  aUegare^  qui  ad  tem^jpus, 
:«  guousque  periculum  existit,  gregem  verlo  et  exem;plo  paS'- 
«  cant. 

«  Id  ipsum  praeseferunt  litterae  ad  Nos  scriptae  tam  abs  te, 
«  Archiepiscope  Salisburgensis,  quam,  abs  te,  Trevirensis 
«  Archiepiscope,  in  quibus  utrique  non  aliter  staUles  Nun- 
-«  ciaturas  appellatis  quam  alienasusurpationes  in  dicecesum 
^  mstrarum  regimine. 

«  Gogimur  ergo  atque  compellimur,  unumquemque  ves- 
«  trum  ab  errore  revocare^  in  quem  estis  misere  jprolapsi.  » 
{Responsio  super  Nunciaturis,  capite  8,  a  numero  6,  usquead 
11  inelusive). 


^76  TRAGTATUS    DE    GURIA    ROMANA. 

IV.  Erroneum  circa  Legatos  et  Nuntios  Gallicanismi  syste^ 
y^d^  —  Sic  legere  est  in  operc  Memoires  du  Clergede  France 
(tomo  7,  col.  14,  24  et  seq.,  edit.  Parisiis  1769) :  «  Suivant 
les  regles  de  la  police  du  royaunie,  ces  legats  (agitur  de  Lega-  ! 
tis a  latere) qui  sont  envoyes  du  Pape  et  regus  en  France  apr^s 
la  verification  de  leurs  pouvoirs,  ne  peuvent  faire  ciler  devant 
eux  ies  sujets  du  Roi,  ni  exercer  sur  eux  aucun  acte  de  jurl- 
diction  contentieuse..;  ils  ne  le  pourraient  pas  meme  quand 
les  parties  consentiraient  de  proceder  pardevant  eux,  comme 
M.  Pithou  Ta  bien  observe  dans  Tarticle  45  de  son  recueil 
des  iibertes  de  l'eglise  gallicane,  et  apres  lui  Fevret...  Les 
Papes  ne  peuvent  envoyer  en  France  des  legats  a  lutere,  que 
sur  la  demande  du  Roi,  ou  de  son  consentement.  Ces  Legats 
ne  peuvent  user  de  leurs  facultes  qu'apres  qu^^ils  onl  promis 
par  ecrit  au  Roi,  jure  et  prete  serment,  qu'ils  n'en  useront 
qu'autant  qu'il  plaira  au  Roi  et  de  son  consentement.  Les 
facultes  des  Legats  sont  presentees  au  Parlement,  ou  elles 
sont  vues,  examinees,  et  regisfrees,  sous  les  modificalions 
<jue  cette  Cour  estime  devoir  etre  faites  pour  le  bien  du  royau- 
me.  Et  si  les  Legats  entreprenaient  au  prejudice  des  modift- 
cations  apportees  a  leurs  facultes,  on  n^aurait  aucun  egard  h. 
ce  qu'ils  auraient  fait ;  et  sur  les  plaintes  qui  en  seraient  por- 
4,ees  au  Parlement,  il  serait  declare  nul  et  abusif.  M.  Pilhou 
^  bien  explique  les  maximes  de  la  France,  sur  cette  mati6re 
dans  le  onzieme  article  des  libertes  de  reglise  gallicane. . . 
Cest  la  doctrine  des  canonistes  qui  ont  ecrit  a  Rome  que  les 
Legats  a  latere  sont  Ordinaires  dans  les  provinces  de  leur 
legation. . .  Plusieurs  de  nos  auteursfranQais  ont  suivi  cette  doc- 
trine...  Ce  qui  vient  d'etre  observe  suffit  pour  faire  voir  que 
les  maximes  de  France  n'y  sont  pas  conformes...  Janus  a 
Costa  soutient  avec  fondement  que  les  Legats  sont  plut6t  en-  ! 
voyes  pour  des  fonctions  et  des  cas  extraordinaires,  que  pour 
exercer  la  juridiction  ordinaire...  Ce  n'est  pas  meme  la  doc-  \ 
trine  des  cours  seculieres  de  France  que  le  Pape  soit  Ordi-  \ 
naire  dans  les  dioceses  du  royaume.  On  le  croit  Chef  de  l-E-  j 
glise,  et  on  Ty  respecte  en  cette  qualite  :  mais  a  Tegard  desj 
fonctions  qui  concernent  rautorite  des  Ordinaires  dans  le 
gouvernement  dcs  dioceses,  les  cours  pretendent  qu'on  n'a  ; 

J 


PARS    QUARTA.  577 

recours  au  Saint-Siege  que  dans  les  cas  a  Tegard  desquels 
les  decrets  des  Gonciles  rcQus  dans  le  royaume  Tont  ainsi  re- 
gle,  el  ou  Tusage  et  les  concordats  passes  entre  les  Papes  et 
i  nos  Rois  Vonl  etabli.  De  sorte  que  suivant  ces  memes  cours, 
|on  ne  peut  prendre  aucun  avantage  de  cette  doctrine  des 
canonistes  pour  altribuer  aux  Legats  du  Pape  envoyes  en 
France  Tautorite  de  connaitre  dans  le  royaume  des  causes 
entre  les  sujets  du  Roi.  » 

tc  Les  nonces  de  notre  saint  Perele  Pape  entreprendraient 
aussi  inutilement  de  s'etablir  juges  des  quesiions  qui  for- 
ment  des  proces  en  France  entre  les  sujets  du  Roi.  II  est 
vrai  qu'ils  ont  un  tribunal  et  exercice  de  juridiction  dans 
les  provinces  qui  sont  soumises  a  la  discipline  des  decreta- 
les  et  aux  decrets  de  la  discipline  du  Concile  de  Trente. . . 
Cette  discipline  des  decretales  et  du  Concile  est  contraire  a 
Fusage  et  aux  maximes  du  royaume.  Les  nonces  du  Pape 
ne  font  autre  fonction  en  France  que  d'ambassadeurs  et  ne 
peuvent  y  en  faire  d'autres.  Ils  n'ont  aucun  emploi  que  pro- 
che  de  la  personne  du  Roi,  et  n'en  peuvent  avoir  dans  le 
royaume...  La  Congregation  des  Cardinaux  pour  les  affai- 
res  consistoriales  fit  un  decret  au  mois  de  mars  1631,  qui 
porte,  qu'ou  il  y  aura  un  Legat  ou  un  Nonce,  on  s'adressera 
premi^rement  a  eux  pour  faireles  informations  des  vies  et 
moeurs  de  ceuxqui  sont  nommes  aux  eveches,  ou  s'il  n'y  en 
a  point,  on  s'adressera  a  rOrdinaire.  Ce  decret  fut  envoye 
a  tous  les  Nonces  et  ministres  du  Pape,  avec  ordre  de  tenir 
la  main  a  ce  qu'il  fut  observe.  Depuis  ce  decret,  ceux  qui 
javaient  ete  nommes  aux  eveches  et  qui  n'avaient  pas  pris  la 
ivoie  du  Nonce  pour  faire  cette  information^  trouvaienta  Rome 
ides  difficultes  et  des  longueurs  affectees  dans  Texpedition  de 
leurs  Bulles;  jusques45quela  meme  Congregation  ordonna 
le  26juillet  1630  que  le  nomme  parleRoii  Teveche  de 
Comminges,  ferait  proceder  a  nouvelle  information  en  Cour 
le  Rome.  Cette  nouveaute  ayant  fait  connaitre  le  decret  de 
ie  la  Congregation  et  les  desseins  dela  Cour  de  Rome,  M. 
leprocureur  general  en  porta  ses  plaintes  au  Parlement,  ou 
I  remontra  que  par  les  droits  et  libertes  de  Teglise  galli- 
3ane,  les  Nonces  residents  en  France  ne  peuvent  exercer 

»7 


578  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

aucune  juridiclion...  Le  parlement...  ordonna..  que  les  in- 
formations...  seferont  h  ravenir  par  leseveques  diocesains... 
II  est  vrai  que  ce  reglementn'apastoujours  ete  observe  tres- 
exactemenl,  et  qu'ayant  considere  que  ce  qu^on  appelle  in- 
formation  rle  vie  et  moeurs  ne  sont  que  de  simples  temoigna- 
ges,  qui  n'ont  rien  de  juridique,  et  quipeuvent  etre  donne 
par  toutes  personnes  qui  meritent  creance,  on  a  souffert 
qu'elles  puissent  etre  failes  par  les  Nonces.  » 

Equidem  cilatum  opxxs  Memoires  du  derge,  mendaciis  e 
sediliosa  in   Sedem  Apostolicam  doctrina  refertum,    intr 
moderati,  ut  hodie  dicitur,  Gallicanismilimites  nonsesecon 
tinet,  sed  usque  ad  parlamentarii  etiam  Gallicanismi  alten 
tata  ac  deliramenla  persa^pe  progreditur :  at  in    praesent 
materia  haud  dissentiuni  moderati  Gallicanismi  defensoresJ 
Nimirum  ipsi    eliam  obtrudunt,  vi  liberlatum  ecclesiae  Gal- 
licana^   haud  posse  a  Papa  constitui  in  Galliis  Legatos  aut 
Nuntios    stabiles,  a  laterey  qui  ad  tempus  miltuntur,  non- 
nisi    asseniiente    gubernio   suam   jurisdictionem  exercere 
posse. 

Hinc  palet  quomodo  gallicanum  circa  Pontificios  Legatos 
etNuntiossystema,  differat  a  supra  memorato  Marci  Anto- 
nii  de  Dominis,  Richerii,  Febroniiet  similium  systemate  :  l^ 
Negabant  hi  posse  a  Papa  constilui  cum  ordinaria  jurisdic- 
tione  Legatos  et  Nuntios,  praeterquam  ad  tempus  in  casibus 
extraordinariis:  at  quoad   casus    extraordinarios  hanc  inj 
Romano   Pontifice    agnoscebant  potestatem,    al)  omni  alia 
mundi  ;potestate  independentem.  Major  ex  hac  parte  Galli- 
canismi   excessus;  siquidem  ne  casus  quidem  extraordina- 
rios  excipiens,  nunquam  Legalorum  et  Nuntiorum  jurisdic'- 
tionem    admittit,  nisi    quatenus  gubernium  assenserit.   2* 
Quoad  principium  autem  quo  nititur,  differt  Gallicanum  sys- 
te  ma,  (illud  saltem  quod  moderatum  dici  potest),  a  repro- 
balis    praefatorum  scriptorum  placitis.  Nam  hi  sediliosara 
suam  conclusionem  veram  esse  contendebant  vijuris  com 
munis  et  ex  divina  episcopatus  institutione.  At  Gallicanum 
syste  ma,  praetermissa  de  jure  communi  qusestione,  et  dato 
quod  aliter  quoad  caeteras  regiones  sentiendum  sit,  suum 
solummodo  solitum  palladium,  Gallicanae  ecclesiae  usus  acr 


PARS    QUARTA.  579 

libertales   allegat.   Hinc  3""  theorice  minus  apertus  Gallica- 
nismi  error  :  practice  efficacior  ac  deterior. 


CAPUT  II 


JUS  ROMANI  PONTIFIGIS  PER  LEGATOS  AG  NUNTIOS  UBIQUE  TERRA- 
RUM  JURISDIGTIONEM  EXERGENDI,  NEGESSaRIO  SEQUITUR  EX 
PRIMATU  ROMANIS  PONTIFIGIBUS  DIVINITUS  GOLLATO. 


Id  probat  simulque  definit  Pius  VI^  in  Responsione  super 
Nunciaturis  (capite  8,  sectione  2,  n.  24  et  seq.),  supradic- 
tos  Germaniae  Praesules  sic  alloquens  :  «  Sed  ut  rei  veritas 
«  magis  elucescat,  eas  modo  vobis  rationes  explicandas  sus* 
«  cipimus,  quae  cuilibet  persuadeantj  jus  esse  Romano  Pon- 
«  tiflci  habendi  aliquos,  in  dissitis  prsesertim  locis,  qui  Sui 
«  absentis  personam  reprsesentent ;  qui  jurisdictionemsuam 
«  atque  auctoritatem  staMIi  delegatione  coUatam  exerceant ; 
«  qui  denique  Suas  vices  obeant  :  idque  ex  intima  vi  ac  na- 
tura  primatus ;  ex  constanti  Ecclesiae  disciplina  a  primis 
usque  saeculis  deducta ;  ex  auctoritate  ecclesiasticarum  at- 
queimperialiumlegum;excommuni  denique  canonistarum 
ac  jure  consultorum,  praesertim  Germanicorum,  etiam 
Protestantium,  sententia.  > 

«  Exordientes  autem  a  primatu,  quem  Christus  Jesus  ita 
instituit  in  Petro,  ut  ex  persona  Petri  ad  omnes  ejussuc- 
cessores  manaret  ad  finem  usque  saeculorum,  vos  etiam 
atque  etiam  obsecramus  in  Domino,  ut  diligentissime  ca- 
veatis  ab  erroribus  toties  ab  Ecclesia  damnatis  ;  vosque 
etiam  atque  etiam  precamur,  ut  veritatem  e  dogmatis 
fonte  profectam  toto  animo  amplexi  pro  certo  habeatis^ 
Primatum  hunc  divinitus  inslitutum,  non  iisdumtaxatfuisse 
limitibus  circumscriptum,  ut  Petrus  ejusque  successores, 
Ecclesiae  universae  caput  effecti,  et  vicaria  Jesu  Christi  vi- 
cefungentes,m^Z^'s  occurrerent^  et  fratres  errantesac  negli- 


580  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  gentes  in  viam  reducerent  et  e  socordia  excitarent ;  sed 

«  auctoritatem  secumferre  staMlem,  perpetuam,  mmeris 

€  omniius  aisolutam,  pasce^idi,  regendi  et  gubernandi  iam 

«  populos  quam  populorum  ipsos  pastores  absque  uUa  certi 

«  temporis  constilutione.  Unde  hoc  probemus,  quajret  for- 

«  tasse    unusquisque  vestrum  ?  Ex  verbo  Domini,  respon- 

«  demus  cum  S.  Bernardo  {de   Consideratione,  I.  2,  c.  8), 

«  cujus  vos  auctoritate  consuevistis  abuti.  Plura  quidem  sunt 

«  Evangelii  loca,  ex  quibus    manifeste  se  prodit  supreraa 

«  haec  potestas,    soU   Petro  et  successoribus   ejus  a  Jesu 

«  Christo  coUata.  Nos  brevitatem  ubi    commode  possumus 

«  sequentes,  duo  tantum  seligemus  ex  pluribus :  iUud  nempe 

«  in  quo   divinus  Magister  ita  est   Petrum   allocutus  :  ^t 

«  ego  dico  tibi,  quia  tu  es  Petrus,  et  super  hanc^etram  edi- 

«  ficabo  Ecclesiam  meam,  et  portoe  inferi  non  prcevalebuni 

«  adversus  eam,  et  tibi  dabo  clavesregni  coslorum,  et  quod- 

«  cumqueligaveris  superterram  erit  ligatumet  incodis,ei 

«  (luodcumguesolveris  super  terram  erit solutum et  incceUs: 

«  Et  aUerum  in    quo :    Bicit  Simoni  Petro  Jesus  :  Simon 

K  Joannis  diligis  me  plws  his  ?  Dicit  ei :  Miam,  Domine  tu 

*  scis  qwia  amo  te.  Dicit  ei  :  Pasce  Agnos  meos. .  Pasceoves 

«  meas.  Hsec  porro  divina  verba  decretoria  sunt,  et  omnem 

«  caviUandifacuUatemac  Ubidinem  superant.  Pascitigitur 

«  Petrus  agnos,  pascit  et  oves ;  pascit  filios,  pascit  et  mai 

«  tres  ;  regit  et  subditos  et  Proelatos.  Omnium  igitur  Pas^ 

€  tor  est,  quia  ^roeter   agnob   et  oves  in  Ecclesia  nihil  es\ 

«  (homUia  in  Natali  Aposiolorum,  cujus  auctorem  esse  S 

«  EucheriumLugdunensemputant  eruditi).  Hinc  sancti  Pa^ 

«  tres,  quotquot  de  hac  divina  institutione  sunt  locuti,  una 

«  nimi  consensione  professi  sunt,  Petrum  omnibus  anieferri 

«  ut  aiebat  Ambrosius  (Ub.    10,  in  cap.  24  S.  Luca?;.  Idem 

«  que  confirmat  S.  Leo  :  Ideo,  inquiens,  Petro  hoc  singuU 

«  riter  creditur,  quia  cunctis  Ecclesioe   rectoribus  Petr 

«  formaproeponituraerm.  Z,  de  Assumptione  ad  Pontif.) 

«  De  toto  mundo,  pergitidem  S.  Leo,  unus  Petrus  eligituf 

«  quiet  universarum  gentium  vocationi,  etomnibus  Aposta 

«  lis,  cunctisque  Ecclesi(z  Patribus  jpr^s^onaiur,  ut  quamvi 

«  inpopwlo  Dei  mulii  sacerdoies  sint,  multique  pastores 


PARS   QUARTA.  581 

€  omnes  tamenproprie  regat  Petrus^  quos  pdncipaliter  regit 
€  et  Christus  {sGvm.  3,  in  anniversario  suae  assump.,  c.  2). 
«  Et  sanctus  Augustinus  :  Multi  inquit,  erant  ApostoU ; 
«  et  uni  dicitur  :  Pasce  oves  meas  serm.  46,  cap.  13.  Deus 
«  -^m^^^  6^^,  inquit  S.  Cyprianus,  et  Christus  unus,  et  una 
«  Ecclesia^  et  cathedraunOj,  super  Petrum  Domini  voce  fun- 
c<  data  (epist.  72).  Ipsi  enim  Petro  data  est  potestas  super 
«  omnes  numeris  omnibus  cumulata,  Sicut  Filius  a  Patre 
«  (verba  sunt  S.  Joannis  Chrysostomi  inclyti  Ecclesiae  docto- 
«  ris)  ad  salutemomniummittiturcumpotestatejplena  super 
«  omnes^  sic  a  Christo  Petrus  et  ejus  Ecclesia  ad  salutem 
«  omnium  mittitur  cum  potestate  omni  super  omnes^  quod 
«  nulli  hominum  credimus  esse  concessum  (homil.  in  S. 
«  Matth.  16).  Caeteris  missis,  agmen  claudat  S.  Bernardus 
«  inquiens :  Dicit  aliquis :  debilam  reverentiam  exhibebo 
«  (Romanae^Ecclesiae),  etnihil  amjplius^  Esto^  fac  quoddicis: 
«  quia  si  exhiieas  deMtamj  et  omnimodam,  Plenitudosi- 
«  quidem  potestatis  superuniversas  orMs  ecclesias,  singu- 
«  lari  prcerogativa  Apostolicoe  Sedi  donataest.  Qui  igitur 
«  huicpotestatiresistit^Dei  ordinationi  resistit  (epist.  131.) 
«  Quinimo  Patres  et  Concilia...,  inito  veluti  inter  se  foe- 
«  dere,  Romanum  Pontificem  certatim  appellaverunt,  Sa- 
cerdotem  Sacerdotum,  Episcopum  Episcoporum,  Patrem 
patrum,  Pastorem jpastorum^  Episcopum  universalem,  Ita 
ut  Facultas  theologica  Parisiensis,  anno  1413,  erroris  nO" 
tam  inusserit  huic  sententiae  :  Papa  Romanus. . .  non  est 
Episcopus universalis  (Natalis  Alex.,  HistEccles.,  sddc.  15 
«  et  16,  c.  2,  §  3,  n.  6).  Eumdemque  etiam  nuncuparunt 
judicem  supremum ;  quippe  qui  specialiter  claves  regni 
coblorum  et  principatum  judiciarice  potestatis  obtinuit 
(Beda,  in  homil.  in  die  festo  SS.  Petri  el  Pauli).  Sitinstar 
omnium  S.  Bernardus  :  Tuprinceps Episcoporum  ;  tu  h(B- 
res  Apostolorum ;  tu  primatu  Abel...  :  tu  es  cui  claves 
tradito^,  cuioves  creditoe  sunt.  Sunt  ^uidem  et  alii  ccbU 
«  janitores,  et  gregum  jpastores  :  sed  tu  tanto  gloriosiuSy 
«  quanto  et  differentius  utrumque  proe  coeteris  nomen  hcere- 
ditasti.  Habent  illi  sibi  obsignatos  greges^  singuli  singu- 
los  :  tibi  universi  crediti,  uni  unus :  nec  modo  ovium,  sed 


582  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA . 

«  et  Pastorum  tu  unus  omnium  Pastor.  {De  Considera- 
«  tione^  I.  2,  c.  6). 

«  Haec  auctorilas  pascendi,  cum  clavium  poteslate  con- 
«  juncta,  Petro  peculiarem  in  modum  altributa,  sicut  auc- 
c(  toritatem  pr^ae  se  fert  in  omnes  fideles  ordinariam^  atque 
<  immediatamy  itaeamdem  praese  fert  auctoritatem  ordina- 
c  riam  atque  immediatam  in  omnes  pastores^  qui^quacum- 
«  que  demum  praefulgeant  dignitate,  non  solum  non  sunt 
«  Pontifici  pares,  sed  ita  ejus  aactoritati  subduntur,  ut  qui 
«  pastores  appellantur  et  sunt  si  populos  respicias,  ii,  si 
«  Pontificem  spectes,  nonnisi  ovium  numero  habeantur... 

<r  Quod  divina  verba  patefecerant,  quodque  concors  Pa- 
«  trum  sententia  prodiderat,  id  a  Conciliis  quoque  iuculen- 
«  tissime  definitum  est.  Ea  quippe  summum  agnoverunt  et 
«  coluerunt  in  Romano  Pontifice  primatum  seu  principatum 
€  super  universam  Ecclesiam,  cumulum  scilicet  potestatiset 
«  ordinariae  jurisdictionis  super  omnes  et  singulas  catholici 
c  orbis  dioeceses,  ad  causasetiamdefiniendas  quae  aut  fidem 
«  respiciant,  aut  negotia  spectent  ad  ecclesiasticum  forum 
«  pertinenlia.  Quod  adeo  verum  est,  ut  Graeci  ipsi,  dum  in 
«  Goncilio  Lugdunensi  II  anni  1274  suam  catholicam  fidem 
c:  profiterentur,  haec  palam  affirmarenon  dubitaverint  •  Ipsa 
«:  guoqiie  Stancta  Romana  Ecclesia  Summum  etflenum  'pri- 
«  matum  et  pri^icipatum  super  universam  Ecclesiamcatho- 
€  licam  dbtinet :  quem  se  db  ipso  Domino  in  Beato  Petro 
c  Apostolorum  Princijpe  sive  vertice,  cujus  Romanus  Pon- 
«  tifex  est  successor^  cum  fotestatis  plenitudine  recepisse 
«  veraciteret  humiliter  recognoscit,  Et  sicut  prc3  cceteris 
c  tenetur  fidei  veritatem  defendere,  sic  et^  si  quod  de  fide 
«  suiortce  fuerint  qiKBstiones^  suo  debent  judicio  definiri. 
«  Adquampotest  gravatus  quilihet  super  negotiis  ad  eccle- 
«  siasticum  forum  pertinentilus  a^ppellare,  Et  i7i  omnibus 
«  causis  ad  examen  ecclesiasticum  spectantibus ^  ad  ipsius 
«  jpotest  Judicium  recurri.  Eteidemomnes  ecclesi(B  sunt  suh- 
«  jectcd  :  ipsarum  PrcBlati  obedientiam  et  reverentiam  Sibi 
«  dant.  Ad  hanc  autem  sic  potestatis  jplenitudo  consistity 
«  qiiod  ecclesias  ceteras  ad  soIUcitudinis  parlem  admitiit. 

«  Egregie  huicGraecorum  confeasioni  consentaneaquoque 


PARS    QUARTA.  583 

erat  praecedentis  Concilii  Lateranensis  IV,  anni  1215, 
«  sententia  ;  quippe  quod  de  Romana  Ecclesia  verba  faciens 
«  affirmavit  eamdem,  disponente  Domino  sujper  omnes  alias 

ordinaricB  potestatis  obtinere  principatum^  utpote  matrem 
«  universorum  Christi  fidelium  et  magistram  (apud  Labbe, 
«  tom.  13,   col.    937   et  938).^.   Idem    praestilit    Concilium 

Florentinum  anno  1439,  cujus  haec  sunt  verba  :  Definimus^ 
«  Sandam  Apostolicam  Sedem  et  Romanum  Pontificem  in 

universum  orbem  tenere  primatum  ;  et  ipsum  Pontificem 

Romanum  successorem  esse  Beati  Petri  Principis  Aposto- 
<c  lorum  et  verum  Ohisti  Vicarium,  totiusgue  Ecclesiod  ca- 
«  put^  et  omnium  christianorum  Patrem  et  Doctorem  exis- 
«  tere  ;  et  ipsi  in  JBeato  Petro  pascendi^  regendi^  gubernandi 

Ecclesiam  universalem  a  Christo  plenam  potestatem  esse; 
«  quemadmodum  etiam  ingestis  Conciliorum  cecumenicorum 
«  et  in  sacris  canonibus  continetur  (Labbe,  tom.  18,  coL 
t  526).  Hujus  Concilii  decretum  super  primatu  a  novatorum 
«  quorumdam,  qui  Tridentino  Concilio  abutuntur,  fallaciis 
«  vindicat  liber  VEjpiscoj^atOy  (parte  2,  c.  5,  n.  226,  et  pag. 

390.)... 

«  Si  igitur  ex  una  parte  abhorret  a  vero,  et  verbo  Dei  cum 
«  scripto   lum  tradito   repugnat,  Romanum  Pontificem  nil 

posse  in  aliena  dioecesi^  jp^^eterguam  extraordinario  casu, 
«  eumque  non  posse  nisi  ad  tempus^  quousque  jpericulum 
«  existit^  gregem  verbo  et  exemplo  jpascere  ;  jam   funditus 

concidit  ea  Nuntiorum  ordinariorum  et  extraordinariorum 
«  distinctio,  quam  suo  ingenio  confictam,  nullaque  auctori- 
c<  tate  subnixam  vestri  schismatici  scriptores  obtrudunt. 
Qc  Et  rursus,  si  verbo  cum  scripto  tum  tradito  constat  ex 
«  alia  parte,  Romanum  Pontificem,  in  vim  sibi  concreditae 
«  universorum  curae  ac  soUicitudinis,  nou  solum  posse  ac 
a  debere  in  extraordinariis  eventis  fratres  flucluantes  con- 
«  firmare  et  obvenienti  malo  occurrere,  sed  insuper  posse 
«  ac  debere  semper  omni  cum  auctoritate  ordinaria  atque 
«  perpetua  malumipsum  quoad  ejus  fieri  potest  antevertero 
«  ac  praicavere,  pascendo  ac  regendo  tam  filiosquam  matres, 
«  tam  populos  quam  Pastores. .. ;  jam  nemo  non  intelligit, 
tc  vos   aliorum  captos  insidiis  adversus  veritatem  praeliari. 


584  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

c  Quemadmodum  enim  ipsi  conceditis  inesse  Pontifici,  ubi 
«  extraordinaria  eventa  id  postulent,  facultatem  mittendi 
«  nunlios  extraordinarios  ad  mala  purganda  et  toUenda 
«  quae  altera  pars  est  Apostolici  muneris  cum  Primatu  con- 
«  juncli  ;  ita  concedatis  oportet  inesse  eidem  facuUatem 
«  miltendi  et  habendi  Nuntios  staUli  praeditosjurisdictione 
«  ad  bonumservandum,  ad  pascendum  et  ad  gubernandum, 
<  quse  altera  pars  est  jurium  atque  officiorum  Apostolici 
«  Principatus  ;  pars,  inquimus,  quae  nullisnec  temporis  nec 
«  loci  limitibus  est  circumscripta,  quaequesi  non  magis^  non 
«  minus  certe  quam  prima  interest  christianae  reipublicae  : 
«  \ta  ut  quicumque  jus  hoc  Pontifici  adimendum  curet^  is 
«  naturam  vimque  primatus  a  Christi  instituti  radicitus  con- 
«  vellat  atqueeruat....  Indubia  Pontificis  jura  habendiNun- 
«  tios  stabili  jurisdictione  poUentes.  » 


CAPUT  III. 


DICTUM  JUS  ROMANI  PONTIFICIS  HABENDl  PER  VARIAS  PROVINCIAS 
LEGATOS,  ET  NUNTIOS,  STABILI  JURISDICTIONE  MUNITOS,  EVINGIT 
CONSTANS  EGCLESI^  PRAXIS. 


PrtBuotanda.  —  1°  Sensus  positae  conclusionis  est,  cons- 
lantem  fuisse  a  primis  Ecclesiae  saeculis  disciplinam  ac  con- 
suetudinem,  ut  Sedes  Apostolica  in  variis  mundi  partibus 
haberet  viros  ecclesiasticos  stdbili  jurisdictione  munitos, 
qui  Romani  Pontificis  vices  obirent,  ipsiusque  potestatem 
in  iis  regionibus  exercerent.  Quod  autem  vario  variis  tem- 
poribus  nomine  ii  viri  vocati  sint,  concedimus :  non  enim 
de  nomine  disputamus,  sed  de  re.  Apocrisiarios  seu  Hes- 
ponsales  nuncupatos  fuisse  qui  apud  imperialem  Cons- 
tanlinopoleos  aulam  Romani  Pontificis  vices  obibant,  an- 
tiqua  monumenta  testantur.  In  caeteris  mundi  partibus 
Sedis  Apostolicae  Vicarii  seu  Vicarii  Apostolici  olim  dicti 


PARS    QUARTA.  58S 

sunt.  Recentiori  sevo  inolevit  Legatomm  et  Nuntiorum  de- 
nominatio. 

2^  Perpetuo  extitisse  hujusmodi  viros,  in  variis  mundi  par- 
tibus  cum  stabili  jurisdictione  Romani  Pontificis  vice  fungen- 
es^  non  tantum  edocet,  sedet  fuse  probat  Pius  VI.  in  dog- 
natico  decreto  Responsio  super  Nunciaturis  (capite  8^  sec- 
tione  3  et  seq.);  quam  demonstrationem  sic  exorditur : 
Probatur  jus  idem  ordinariarum  Nunciaturarumex  cons- 
tanti  Ecclesise  disciplina..  Jus  hoc  in  Primatus  cardine 
solide  constitutum  multo  fulgidiorem  lucem  mutuatur  a 
constanti  Ecclesise  consuetudine  ac  disciplina.  Ad  hanc 
enim  oculos  convertentes,  non  jam  Isidorianarum  decre- 
talium  prsesidio,  sed  firmissimis  monumentis  ostendemus, 
Romanum  Pontificem,  quo  recte  defungeretur  injunctum 
sibi  a  Deo  Apostolatus  offlcium,  habuisse  semper  a  primis 
K  Ecclesiae  sseculis  ad  hsec  usque  tempora  in  dissitis  locis 
0i  sub  variis  nominibus,  varios  ecclesiasticos  viros,  aut 
ex  provincise  Episcopis  selectos^  aut  ab  Urbe  missos, 
qui  stabili  jurisdiclione  muniti,  Suas  illic  vices  obi^ 
rent.  » 

3°  Devii  illi  scriptores  qui  dictum  jus  Romano  vPontifici 
denegant,  ad  eludendum  peremptorium  illud  argumentum 
ex  constanti  Ecclesise  praxi  deductum,  hoccedolo  uti  solent: 
Quoad  supradictos  Apocrisianos,  de  quibus  paucissima  su- 
persunt  documenta  ;  fuse  exquirunt  an  jurisdictionem  exer- 
jcuerint,  contendunt  eam  non  probari  ex  monumentis  (quod 
imirum  non  est,  cum  paucissima  circa  hosce  Apocrisiarios 
monumenta  ad  nos  pervenerint) ;  et  cum  ad  summum  con- 
cludere  deberent,  quoad  ejusmodi  Pontificios  Legatos  rem 
incertam  esse,  fidenter  concludunt  eos  jurisdictione  ca- 
ruisse.  Postea  vero  de  Vicariis  ApostoIiciSj  quos  statim  a 
primis  sseculis  per  varias  provincias  cum  stabili  jurisdic- 
tione  constitutos  a  Sede  Apostolica  fuisse,  testantur  docu- 
menta  plurima  et  apertissima,  vix  paucula  verba  subnec- 
tunt,  et  incauto  lectori  suam  de  Apocrisiariis  conclusionem, 
ad  Vicarios  etiam  Apostolicos  extendendam  obtrudunt,  Et 
sic  tandem  ad  falsas  decretales  et  ad  Curise  Romanse  usur- 
paliones   referendam  Nuntiorum  cum  stabili   jurisdictiono 


586  TPxAGTATCS  DE  CURIA  ROMANA. 

conslilutoriim  disciplinam  elTutire  non  erubescunt.  Quibus 
prsenolatis,  sit. 


§1 


De   Apocrisiariis   Pontificiis,  qui  apud  imperialem  Constantinopoleos 
aulam  permanenter  degere  solebant. 


Propositio  I*.  —  Ajpocrisianoricm  origo^  quinto  sdltem 
soeculo  recentior  non  est.  —  Sic  habet  Hincmarus  (Operum 
tomo  2,  pag.  (206):  «  Apocrisiarii  ministerium  ex  eotem- 
c  pore  sumpsit  exordium,  quando  Constantinus  Magnusse- 
«  dem  suam  in  civitate  sua,  quae  antea  Bizantium  vocaba- 
c  tur,  aedificavit.  Et  sic  responsales  lam  Romanae  Sedis, 
c  quam  et  aliarum  praecipuarum  sedium  in  palatio,  pro 
«  ecclesiasticis  negotiis  excubabant  »  (Citantur  verba  haec 
in  Responsione  super  Nunciaturis.  cap.  n.  37,  in  nota). 
Magni  saUem  ponderis  est  hocce  Hincmari,  noni  saeculi 
scriptoris^  lestlmonium, 

Existimat  CardinalisOrsi,  Leonis  Magni  tempore  Apocri- 
siariorum  institutionem  exordium  sumpsisse  (vide  apud 
Zaccaria,  A^iti/eironio,  tomo  3,  pag.  8,  edit.  Cesenae  1770). 
Et  revera  recentiorem  saltem  non  esse  illam  institutionem, 
evincit  laudati  Pontificis  epistola  ad  Marcionem  imperato- 
rem  (Epist.  80,  juxta  editionem  Quesnellianam),  in  qua  sic 
habetur  :  «  Illud  quoque  clementiae  vestrae  benevolentiam 
«  peto,  ut  fratrem  nostrum  Julianum  Episcopum,  in  vestro, 
«  sicut  facere  dignamini,  habeatis  affectu  ;  cujus  obsequiis 
«  praesentiae  meae  vobis  imago  reddatur.  Nam  et  de  fidei 
«  ejus  sinceritale  confidens,  vicem  ipsi  meam  contra  temporis 
«  haereticos  delegavi,  atque  propter  Ecclesiarum  pacisque 
c  custodiam,  ut  a  comitatu  vestro  non  abesset,  exegi.  » 

Notentur  verba  hddo  sicut  facere  dignamini^  quae  innuunt, 
idem  jam  antea  factitatum,  nec  primam  fuisse  ejusmodi 
legationem.  ^ 


PARS    QUARTA.  587 

Propositio  11*. — Multo  jproidbilius  saltem  est  ejusmodi 
ipocrisiarios  haluisse  stabilem  aliquam  jurisdictionemj 
tsi  forsan  id  db  deperditorum  monumentorum  jacturam 
'igorose  prolari  nequeat.  —  Dicimus  stabilem  aliquamlxx- 
isdictionem.  Quod  enim  haec^  sicut  hodie,  ita  etiam  olim 
najor  velminor,  pro  Romani  Pontificis  arbitrio  essepotuerit, 
jxtra  controversiam  est.  De  quo  sic  adnotatur  in  responsione 
wper  NunciaturiSj  pagina  200,  editione  1790  :  «  Consue- 
:  tudo  erat  Sedis  Apostolicae  a  primis  saeculis  modo  majorem, 
:  modo  minorem  tribuendi  suis  Vicariis  sive  Legatis  juris- 

dictionem  ;  uti  testatur  Ivo,  epistola  59,  inquiens  :  Cum^ 
:  secundum  Leonem^  legationis  officiumpars  sit  Apostolic(B 
:  soUicitudiniSj  non  plenitudo  jpotestatis  ;  quoc  etiam  pars 

modo  flus  modo  mlnus  recipitpro  ariitrio  committentis.  » 
}uo  praenotato,  probatur  posita  conclusio. 

I.  ^cc  modo  citata  Sancti  Leonis  magni  epistola.  —  Nam 
biagitur  deLegato,  qui  permanenter  apud  imperialem  Cons- 
antinopoleos  aulam  degere  debeat,  prout  palam  faciunt  verba 
laec  :  Ut  acomitatu  vestro  non  dbesset^  exegi.  Aliunde  huic 
egato  collatam  fuisse  jurisdictionem  non  minus  clare  palet 
\x  ista  formula  :  Vicem  ipsi  meam  contra  temporis  7i(Breticos 
lelegavi.  Vicem  suam  ei  contra  haereticos  non  delegasset 
^ontifex,  nisi  potuisset  sic  delegatus  contra  haereticos  proce- 
lere,  judicialemque sententiam  in eos  proferre ;  ac  proinde  nis i 
)otuisset  jurisdictionem  exercere.  Et  hunc  esse  revera  dictae 
brmulae  sensum,  probat  modus  quo  hisce  temporibus  dele" 
^ari  solebant  in  aliis  regionibus  Vicarii  Apostolici.  His  enim 
;tabilem  et  amplam  jurisdictionem  committere  solitos  fuisse 
^omanos  Pontifices  omnino  certum  est,  ut  mox  videbimus. 
ilt  tamen  non  alia  formula  hanc  ei  potestatem  conferebant, 
juam  his  aut  aequivalentibus  verbis,  vices  ei  nostras  commi- 
nmus.  Unde  Apocrisiarius  ille  seu  Legatus  ad  Marcionem 
mperatorem  aLeoneMagno  missus,  non  merus  responsalis 
i*uit,  sed  cum  vera  et  stabili  jurisdictione  constitutus. 

IL  Fcc  ejpistola  Constantini  Pogonati  anno  682  ad  Leonem 
II  scripta.  —  Ibi  enim  sic  legere  est :  «  Hortamur  porro 
c<  Vestram    Sanctissimam    Summitatem,   ut    quamprimum 

mittat^    quem   designare  solet,  Apocrisiarium  ;  ut  is  in 


588  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

€  regia  el  a  Deo  conservata  nostra  urbe  degat,  et  in  emer- 
r  gentibus  sive  dogmaticis  sive  canonicis,  ac  prorsus  in 
«  ecclesiasticis  omnibus  negotiis  Vestrae  Sanctitatis  referat 
«  personam  »  (Concilia  Harduini,  tomo  3,  col.  1463).  Verba 
haec  aperte  supponunt  morem  fuisse  tunc  lemporis  Apocri- 
siarios  mittere  cum  jurisdictione  stabili  seu  ordinaria,  et 
quidem  amplissima.  Quod  si  objiciat  quis,  agi  de  primi^ 
saeculis,  ac  proinde  perperam  allegari  documentum  sa^culi 
septimi,  respondeo  :  pnmo^  omnino  peremptorium  est  docu- 
menlum  contra  adversarios;  cum  hi  effutiant  falsis  Isidori 
Mercatoris  decretalibus  invectam  Nu))tiorum  cum  stabili 
jurisdictione  disciplinam  :  esse  enim  falsas  decretales  octavo 
dumtaxat  sseculo  confictas  nemo  est  qui  ignoret.  SecundOj 
allatum  documentum  quoad  prima  etiam  saecula  multo  pro- 
babiliorem  saltem  facit  stabilem  Apocrisiariorum  jurisdic- 
lionem.  Nam  ex  una  parte  nihil  in  contrarium  ab  adversariis 
adducitur  ;  ex  altera  parte,  supponunt  allata  verba  ita  ab 
antiquo  fieri  consuevisse. 

III.  Ex  concessione  adversariorum.  — ^^Fatentur  hi  potitos 
esse  dictos  Apocrisiariosjurisdictione,  non  stabili  quidem  et 
ordinaria,  sed  delegata  ad  particulares  causas.  De  qua  con- 
cessione  \\Ae  JResimisionem  super  Nunciaturis^  cap.  8,  n. 
36et37.  Equidem  addunt  hancce  delegatam  jurisdictio- 
nem  raram  fuisse  elexiguam:  at,  prout  citato  loco  adno- 
tatur,  <i  rara  non  erat  Aprocrisiariorum  jurisdictio,  ex  Tho- 
«  massini  sententia  {Vetus  et  nova  disc^  parte  1,  I.  2,  c. 
«  108,  n.  1;  et  c.  118  n.  14)....  Ex  eodem  Thomassino  adeo 
€  tenuis  et  exigua  esse  non  poterat  x\pocrisiariorum  juris- 
«  dictio,  cum  delegatos  referat,  ad  discipUnam  in  provinciis 
«  reintegrandam,  ^Amonasteria  pristinae  sanctimoniae  res- 
«  tituenda,  d.A  causas  aMicatorum  Episcoporum  vuvm'^  ad 
«  examen  vocandas,  ad  servandam  tam  decretorum  Ponti- 
«  ficiorum  quam  canonum  custodiam,  uno  verbo  ad  Perso- 
«  oiam  PapcB  reproesentandam  (citato  h*bro  2,  capite  107).  » 

Jam  vero  verisimile  non  est  eos  qui  a  Papaad  id  depula- 
bantur  utConstanlinopolipermanenter  degendo  tantam  ju- 
risdictionem  tam  crebro  ibi  exercerent,  non  accepisse  hanc 
jurisdictionem  per  mandatum  generale  seu  modo  stabili  de- 


PARS    QUARTA.  589 

terminatam  ad  certas  causarum  species.  Id  enim  multo 
commodius  et  utilius  stalim  ab  initio  videri  debuit.  Cur  au- 
tem  Sedes  Apostolica  id  non  fecisset?  An  quia  jus  non  ha- 
bebat  jurisdictionem  exercendi  in  aliena  dioecesi  ?  Sed  hoc 
non  minus  delegatam  Apocrisiariorum  jurisdictionem  ex- 
clusisset  quam  stabilem  seu  ordinariam  :  adversarii  autem 
fateri  coguntur  ab  ipsis  delegatam  ad  particulares  causas 
exerceri  potuisse.  Si  potuit  Summus  Pontifex,  vi  Primatus, 
jurisdictionem  Apocrisiariis  suis  impertiri  ad  particulares 
causas,  cur  non  potuitmodo  stabili  ad  certas  quasdamcau- 
sarum  species?  Si  autem  potuit,  haud  dubium  quin  fecerit ; 
cum,  ex  dictis,  hie  Pontificii  regiminis  modus  statim  ab 
initio  muito  utilior  et  commodior  in  praxi  videri  debuerit. 
IV.  Ex  eo  quod  Simmus  Pontifex  potuerit  stdbilem  juriS' 
dictionem  dictis  Apocrisiariis  conferre.  —  Id  potuit,  vi  pri- 
matus,  ex  probatis  superiori  capite.  Porro  si  potuit,  in  du- 
bio  an  fecerit,  fecisse  prsesumendus  est,  nisi  contrarium 
probelur  :  quia  id  ex  natura  sua  utilius  videri  debuit.  Nulla- 
tenus  autem  documentis  probant  adversarii,  stabilem  eis 
jurisdictionem  collatam  non  fuisse.  Imo  nos  in  contrarium 
habemus  duo  supra  allata  documenta  :  ipsi  autem  pro  sua 
opinione  nullum.  Ergosaltem  probabilius  est  stabili  aliqua 
jurisdictione  donatos  fuisse  Apocrisiarios. 
''  Nota.  — Si  tamencontendant  dumtaxat  adversarii  ex  Apo- 
crisiariorum  institutione  non  rigorose  probari  Legatorum 
Pontificiorum  cum  jurisdictione  stabili  disciplinam,  ad  abun- 
dantiam  juris  dicemus  transeat.  Esto,  non  probetur  rigorose 
ex  illorum  Apocrisiariorum  instituto  :  perierunt  siquidem 
circa  Apocrisiarios  mcmumenta :  at  luce  meridiana  clarius 
probatur  disciplina  haec  exvicariis  AjpostoliciSy  quiper  varias 
mundi  partes  a  primis  saeculis  constituti  sunt.  Ibi  tota  vis 
argumenti  quod  ex  constanti  Ecclesiae  praxi  deducimus. 
Praetermissis  ergo  Constantinopoleos  Apocrisiariis,  ad  pate- 
taciendam  Vicariorum  Apostolicorum  Institutionem  gressum 
faciamus. 


590  TRACTATUS  DE  GURIA  ROMANA 


De  Apostolico  Vicariatu  lUyrici. 


Propositio  P.  —  Jam  a  jprimis  EcclesicB  scbcuUs  Romani 
Pontifices  halebantin  Illyrico  vicarium^  qui  eorumnomine 
jurisdictionem  exerceret  in  omnes  Illyrici  episcopatus  et 
Archiepiscopatus ;  hocque  munus  Thessalonicensi  Fpiscopo 
solehant  committere ,  —  Potesiatem  quam  praedec^ssores 
Pontifices  Anysio  Thessalonicensi  Episcopo  contulerant, 
confirmavit  Sanctus  Innocentius  I,  his  verbis :  Cui  etiam 
anteriores  tanti  ac  tales  viri  prcedecessores  mei  Fpiscopi, 
id  est,  sanctce  memorice  Damasus^  Siricius^  atque  snprame- 
moratus  vir  (Anastasius)  ita  detulerunt,  ut  omnia  quce  in 
illis  partilus  gererentur  sanctitati  tuce  qu<B  plena  justiticB 
est  traderent  cognoscenda,  meam  quoque  parvitatem  hoc  te- 
nere  judicium  eamdemque  hdbere  voluntatem  te  decet  reco- 
gnoscere.  (In  colleclione  Luca^  Holslenii,  pagina  45).  Cum 
autem  defuncto  Anysio  successisset  Rufus,  huic  vicariatus 
Apostolici  munus  contulit  (anno  412)  idem  S.  Innocentius 
I,  in  hunc  modum:  Divinitus  ergo  hcBC  procurrens  gratia, 
ita  longis  intervallis  disterminatis  a  weecclesiis  discat  con- 
sulendum^  ut  prudenticB  gravitatique  tuce  committendam  cu- 
ram  causasque^  si  qu(B  oriantur  per  AchaioSy  ThessalicBy 
Epiriveteris^Epiri  novoe^  et  Qrette^  DacicB  Mediterranex,  Da- 
cice  RipensiSy  Mcesice^  Dardanice^  et  Prevatiecclesias,  ChriS' 
toDomino  annuente  censeam,, .  Arripe  itaque^  dilectissime 
frater^  nostra  vice  per  supra  scriptas  ecclesias ,  salvo  earum 
primatu^  curam;  et  inter  ipsos  primates  primuSy  qmdquid 
eos  adnos  necesse  fuerit  mittere^  non  sine  iuo  postulent  ar- 
litratu.  Ita  enim  autper  tuam  exyerientiam  quidquid  illud 
est  fniatur,  aut  tuo  consilio  ad  nos  usque  perveniendum 
esse  mandamus.  (Epistola  Innocentii  I  ad  Rufum,  in  citata 
collectione  Holstenii,  pag.  48  et  49).  Eumdem  Rufum  Thes- 


PARS  QUARTA.  591 

salonicensem  Episcopum,  in  vicarii  Apostolici  munere  con- 
firmavit  Bonifacius,  Innocentii  I  successor,  ita  ad  eum  scri- 
bens :  Te  ergo^  frater  charissime,  omniscurarespectat  earum 
ecclesiarum^  quas  tibi  vice  Sedis  Apostolicoe  a  noUs  creditas 
recognosces^  ut  et  prava  corrigas^  et  dissipata  componas^  et 
si  guoe  inter  Efiscopos  eveniant  causcd^  sul  divini  judicii  ti- 
more  distinguas\  ut  credAtis  tihia  Sede  Apostolica  guberna-* 
culiSy  contra  omnes  ftuctus  nascentium  procellarum^juste  et 
frudenter  utaris  (incitata  coUectione  Holstenii,  pag.  56). 

Haec  et  alia,  quae  mox  afferentur,  documenta,  lliyrici  Vi- 
cariatum  Apostolicum  omninocertumfaciunt..  Quodautem  a 
primis  Ecclesiae  sa^culis  ejus  origo  repetenda  sit,  probat 
IPius  VI  {Resfonsionesu^per  NunciaturiSy  pag.202,  edit.  1790) 
in  hunc  modum  : 

«  Ad  originem  quod  attinet  Illyriciani  hujus  Vicariatus 
a  ea  incomperta  alque  obscura  est  apud  eruditos,  cum 
«  plerseque  antiquorum  Pontificum  et  prsesertim  Damaai 
«  epistolae  interierint.  Sed  dubitari  non  potest,  quin  a  pri- 
«  mis  Ecclesiae  saeculis  ea  sit  repetenda  ;cum  S.  Innocentius, 
«  qui  anno  412  novum  Vicarium  delegavit,  id  se  facere  de  • 
«  claraverit^r^^^^^mom  nostros  Ajmtolicos  imitatos  (epis- 
tc  tola  ad  Rufum,  appud  Labbaeum,  tomo  5,  col.  845).  Idem- 
«  que  prorsus  innuunt  verba  S.  Bonifacii,  ita  ad  Rufum 
«  Thessalonicensem  Episcopum  scribentis,  anno  422  :  RetrQ 
«  majorilus  tuis  super  provincias  Apostolicoe  Sedis  injunC" 
«  tum  diligenter  a  tua  charitate  delet  im/pleri  (Labbe, 
«  tomo  5^  col.  846).  Et  verba  alterius  epistolae,  ad  univer- 
«  sos  per  Thessaliam  Episcopos  ab  eodem  per  idem  fere 
«  tempus  missae,  in  qua  Pontifex  eo  prorsus  modo  Vicarii 
«  designationem  considerat,  perinde  ac  si  f&^&QiJesu  Ghristi 
« pro^ceptis  consentanea  .•  Audio  enim,  ait,  Episcoporum 
«  q^uosdam  Apostolicojure  contemptOy  novum  quidqicam  con- 
«  tra  Christi  propria  pro^cepta  tentare...  Legantur  etenim 
»  pro3cepta  majoru7n,  et  quiiusin  ecclesias  juris  aliquid  de- 
«  derint  invenimus...  Nihil  novum  a^cctoritas  nost7'a con^ 
«  cedit^  sequens  priorum  gratiam,  qua  huic  cura  ecclesia- 
«  rum  soepe  videtur  injuncta.  Quod  factum  ita  servari  vo- 
«  luiMsin   futurum^  sicut  a  Patrilus  ^hujus  dispositionis 


592  TRACTATUS    DE    CURIA    ROMAiNA. 

<c  forma  servata  est...  JVuUus  ea  quoe  sunt  a  Patribus  gesta 
«  et  per  tantum  temforis  custodita^  temerare  contendat. 
«  (Apud  Labbe,  tomo  5,  col.  850).  Similiter  S.  Sixcus  eo 
«  nominetertius,adEpiscopumPerigenem  scribensanno431, 
«  de  Vicarii  designatione  locutus  est,  tanquam  de  more  Ec- 
«  clesiastica  disciplina  recepto.  Ait  enim  :  Oum  nihil  no- 
«  vumilUa  Nobis  fuerit  concessum  ,  sed  id  quod  ejus  deces- 
«  soribus  nostri  decessores  detulerunt,  habita  consideraiione 
«  discipIincB  ecclesiastice^  constitutum  (Labbe,  tomo  5, 
«  col.  855).  Eademque  fere  habet  in  alia  epistola,  quam  ad 
«  Episcopos  Thessalonicensis  Synodi  scripsit :  Nos  fratriet 
«  coejpiscopo  nostro  A  nastasio  tantum  tribuimuSj  quantum 
«  decessoribus  ipsius  a  nostris  decessoribus  attiHbutum. 
«  Priorumjudicium  sequimur  h(BC  constituendo,  qucB  ab  his 
«  novimus  constituta  (apud  Labbe,  tomo  5,  coL  855).  Nec 
«  dissimili  sermone  usus  est  S.  Leo  I,  in  epistola  quam  Me- 
«  tropolitanis  Illyriciscripsit,  anno  444,  hac  edita  declara- 
«  tione  :  Vicem  itaque  nostram  fratri  et  coepiscopo  nostro 
«  Anastasio,  secuti  eorum  exemplum  quorum  Nobis  recor- 
«  datio  est  veneranda,  commismius  (apud  Labbe,  t.  5, 
^  col.  863).  Hisce  Pontificum  testimoniis  mirifice  respondent 
«  testimonia  ipsorumEpiscoporumlliyrici,  qui  in  id  maxime 
<t  incubuerunt,  ut  antiquam  hanc  consuetudinem  luerentur 
«  adversus  Patriarchani  Constantinopolitanum  et  aliqu^t 
«  Episcopos  ejus  asseclas,  nova  molientes  contra  Sanctae 
«  Sedis  ejusque  Vicariorum  jurisdictionem.  »  Allatis  ibi 
«  pluribus  aliis  documentis,  sic  concludit  Pius  VII  :  Siita- 
«  que  exdubiis  monumentis  certum  est,  Vicariorum  Apos- 
Y'%  tolicorum  destinationem  cum ]\xvo  perpetucBlegationis  hei- 
«  bitamfuisse  jam  inde  ab  ineunte  saeculo  quinto  tanquam 
^veteremEcclesidd  disciplimim.di Patribus  et  majoribus  insti- 
«  tutam^  clper  tantumtem^poris  custoditam,  nemo  unus  ne- 
«  gabit,  hujus  institutionis  originem  esse  a  primis  fere  Ec- 
«  clesiae  incunabulis  repetendam.  » 

Propositio  IP.  —  Dictum  jus    Vicarium  stabili  jurisdic- 

tione  munituminTllyrico  habendi  Romani  Pontifices  exer^ 

^  cuerunt  non  solum  ex  vi  Patriarchatus  sui  in  Occiden- 

^^'tem^  sed  etiam  ex  vi  Primatus  sui  in  universalem  Eccle 


PARS  QUARTA.  593 

iam.  —  Hocce  Apostolico  Vicariatu  Illyrici  valde  torquen- 
ur  ii  devii  scriptores,  qui  Romano  Pontifici  jus  denegant 
^egatos  et  nuntios  jurisdictione  munitos  constituendi,  prcC- 
erquam  ad  tempus  in  casibus  extraordinariis.  Factum  ip- 
um  negare  non  audent.  Ut  autem  argumenti  ex  ipso  deducti 
1m  aliquatenus  eluderent,  aliqui  ex  ipsis  hoc  effugium 
jxcogilarunt :  Equidem,  aiunt,  Romani  Pontifices  in  Illyrico 
)rsefatum  jus  exercuerunt;  sed  quatenus  Patriarcho3  Ocoi- 
lentis,  non  quatenus  Papae  seu  universalis  Ecclesia^  Frima- 
es  ;  (de  hoc  effugio  vide  Bes;ponsionem  su;per  Nunciaturis, 
)ag.  286,  edit.  1790).  At  dum  subdolaistadistinctione  schis- 
naticum  suumcirca  Nunciaturas  systema  juvari  existimant, 
^rrorem  suum  luculentius  patefaciunt,  et  suam  ipsimet  con- 
iemnationem  obsignant.  Nam. 

!•  Etiamsi  Romanus  Pontifex  dictum  jus  non  Jiaberet 
usl  tanquarn  Patriarcha  Occidentis,  prosfati  scriptores  se- 
iitionis  et  schismatis  convicti  remanerent.  —  Dum  nempe 
jcriptores  illi  jus    mittendorum  cum    stabili  jurisdictione 
Sluntiorum  Romano  Pontifici  denegant,  id  expresse  et  tolis 
iriribus  quoad  Occidentis  regiones  sustinent.  Sane  id  quoad 
jermaniam  Pii  VI  tempore  sustinebant  quatuor  supradicti 
jrermanici  Archipraesules,  cum  suis  sequacibus  :  id  de  Gallia 
5t  aliis  Occidentis  provinciis  propugnant  scriptores  de  qui- 
)us  agimus ;  qui  in  id  toto  nisu  intendunt,  ut  Nunciaturas 
jtabili  jurisdictione  munitas   in  Occidente  (de  Oriente  enini 
loncurant)  demediotollant,  et  abusivein  Episcopalium  ju- 
numdetrimentum  inductas  persuadeant.  Hos  porro  scriplo- 
^es  sic  alloquor  :  Cogente  IUyrici  exemplo,  jus  agnovistis  in 
^omano  Pontifice,  quatenus  Occidentis  Patriarcha,  Legatos 
it  Nuntios  in  variis  patriarchatus  sui  provinciis  habendi, 
stabili   jurisdictione   munitos  :  ergo   dum  jus  illud  negatis 
juoad  Germaniam^  Galliam  aliasque  Occidentis  regiones,  ex 
Ipropria  vestra  sententia  seditiosi  estis  et  schismatici. 

II.  Falsum  est  aRomanis  Pontificilus  tanquam  Patriar- 

^"^his  dumtaxat^   Apostolicos  Illyrici    Vicarios    constitutos 

uisse.  ~  Id  palam  fecit  Pius  VI  in  sua  Resjponsione  super 

unciaturis,   capite   8,   n.  47  :  «  Nimium  tamen  abest  a 

vero^  inquit,  Pontifices^  tanquam  Patriarchas  Occidentis 

88 


594  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

«  tantummodo,  suos  per  Illyricum  Vicariosablegasse.  Om- 
€  nes  enim  Pontificum  litterse,  quae  de  Vicariorum  desti- 
«  natione  loquuntur,  exhibent  nobis  constanti  more  Ponti- 
«  fices,  tanquam  Primates  (EcumenimEcclesim^  et  praese- 
«  ferunt  pro  causa  necessitatem  gerenda)  per  alios  in  tanta 
«  locorum  distantia  curae  et  sollicitudinis  miiversi  gregis^ 
«  sibi  unis  Primatus  jure  concrediti,..  Ita  Bonifacius  :  Sum-^ 
«  mi  rectoris,  inquit,  utaris  officio.  Nec  potest  tibi  esse  no)i 
«  ^roximuSy  qui  Pastor  Dominicarum  ovium  estperpetuus 
«  constitutus  ;  aut  aliquam  uMvis  positam  Ecclesiam  non 
c  curare  in  qiio  universalis  Ecclesijb  positum  legimus  fun- 
«  damentum,  (Epist.  ad  Rufum,  apud  Labbe,  t.  5,  col847.) 
«  Et  in  citata  Epistola  ad  universos  per  Thessaliam  Epis- 
«  copos^  sermonem  suum  ita  sublimiter  Q\ovA\\.m  \  InstitU' 
«  tio  universalis  Ecclesiue  de  Beati  Petri  sumpsit  honore 
«  prmcipiumy  in quo regimen  ejus  et  summa  consistit...  Ni- 
«  ccenoe  Synodi  non  aliud  proecejjta  testantur. . .  Omnia  de- 
«  nique  liuic  noverat  Domitii  sermoneconcessa.  Hancergo 
«  ecclesiis  toto  orhe  difpusis  velut  caput  suorum  certum  est 
«  esse  membrorum  (apud  Labbe,  t.  5,  coL  849).  Nec  minori 
«  sublimitate  orationis  in  alia  epistola  utitur,  data  Rufoet 
«  caeteris  Episcopis  per  Macedoniam,  Achaiam,  etc,  consti- 
«  tutis,  ubi  sic  ait  :  Manet  Beatum  Apostolum  Petrum  per 
«  sententiam  Dommicam  universalis  EcclesicB  ab  hoc  solli- 
«  citudo  suscepta  :  quijpjpe  quam  Evangelio  teste  in  se  nove- 
«  rit  esse  fundatam  :  nec  unquam  ejus  honor  vacuus  ^potest 
«  esse  cnrarum ;  cum  certum  sit  summam  rerumexeju^ 
«  delileratione jpendere.  Quce  res  animum  meum  ad  Orientis 
«  7oca  fscilicet,  Illyriciana),  quo3  per  ipsam  sollicitudinem 
«  quodammodo  videmus^  extendunt  (apud  Labbe,  t.  5.  coL 
«  890).  »  Alia  similia  documenta  ibi  addit  Pius  VI  :  tum  sia 
pergit  :  «  Quinet  Episcopi  quoque  Illyriciani  perspicue  agno- 
«  verunt  ac  venerati  sunt  Primatus  nomen  et  jura,  quibus 
«  Pontificiae  epistolae  personabant,  simulque  causam  agno- 
«  verunt  in  cura  universi  gregis  constitutam,  quam  Ponti- 
«  ficiae  litterae  exhibebant. . .  Hinc  titulus  Patriarchae  Occi- 
«  dentis,  qui  in  Pontifice  coalescit  cum  titulo  et  dignitate 
«    Primatis,  nihil    potest  vi  ac  naturae  Primatus  adimere  ; 


PARS    QUARTA.  59S 

cum  praesertim  titulus  Primatis,  a  Pontificibus  deleganti- 

1«   bus  expressus,  fuerit  ab  Episcopis  ad  quos  Vicarii  dele- 
<  gabantur^  agnitus  ac   receptus.  Hoc  enim  (inquiebat  Ste- 
phanus  ad  S.    Bonifacium  oj^us  vestrum  est,  Beaiissime, 
die  ac  noctu  Sanctorum  Patmm  et  veneralilis  atque  Apos- 
tolicce  vestrce  Sedis  leges  atgue  constituta,  in  omnibus  qui^ 
dem  Ecclesiis  pr^gipue  autem  in  vestra  Illyricianapro- 
vincia  custodire  fapud  Labbe^  tomo  5,  col.  839).  Addidit- 
que  Theodosius  Episcopus   Echiniensis  :  Nam  constat  ve^ 
nerandos  Sedis  vestrce  Pontifices^  quamvis  in  toto  mundo 
Sedes  ApostoUca  ecclesiarum  sihijure  vindicet  frincij^a- 
lum^  et  solam  ecclesiaslicis  causis  undique^af^pellare  ne- 
cesse  sity  specialiter  tamen  gulernationi  sucb  Illyrici  ec- 
clesias  vindicasse  »  (apud  Labbe,  t.  5.  coL  869.) 
Propositio  III*.  —  Amjplissima  fuit  Apostolicorum  Hlyrici 
Ticariorum  jurisdictio.  —  «  Reliquum  est  ait  Pius  VI  {sujper 
Nunciaturis^  capite  8,  n.  53  et  seq.),  ut  videamus  qualibus 
facultatibus,  in  quas  personas,  et  pro  quibus  rebus  Illyri- 
ciani  Vicarii  stabili  ratione  muniebantur.  Amplissimae  qui- 
dem  erant  hujusmodi  facultates  ;  adeo  ut  Pontifices  pro* 
fessi  fuerint  se  illis  ea  cuncta  committere,  quae  a  se  geri 
potuissent.  Ita  quippe  (aiebat  S.  Bonifacius)  vice  sua  Bea- 
tus  Apostolus  Peirus  ecclesice  Thessalonicensi  cuncta  com-- 
misity  ut  inteUigat  se  sollicitudinem  manere  multorum 
(apud  Labbe,  t.  5,  col.  840).  Nos,  ut  ordine  procedat  ora- 
tio,  facultates  distinguemus  quae  voluntaricd  jurisdictionis 
sunt,  ab  iis  quae  contentiose  jurisdictionis  vocitantur.  » 
I.  «  Ad  facultates  voluntariae  jurisdictionis  quod  attinet, 
*|  concessum  eis  fuit. 

oL|((  Primo^  jus  illud  quod  visitationis  ecclesiarum  appella- 
sflmus  :  Te  ergo  (verba  sunt  litterarum),  frater  charissime^ 
^^'1  omnis  cura  res^ectat  earum  ecclesiarum^  quas  tibi  vice  Sedis 
"^^^^Apostolicce  a  noUs  creditas  recognosces,  ut  etfrava  corri- 
^^\gas  et  dissipata  componas  (Bonifacius  Rufo,  apud  Labbe, 
illomoS,  COL847). 

c''|<t  Secundo^  fuit  eis  concessum  jus  inquh^endi  probandique 
midoneitatem  illorum,  qui  ad  Episcopale  munus  eveheren- 
'erllur  :  i2)sum  (verba  ilidem  sunt  litterarum)  major  cura  res- 


596  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

«  fectet  eorum  qui  ad  E^iscopatum  vocantur;  discutkndi 
«  sollicitius  et  prolandl  (apud  Labbe,  t.  5,  col.  855).  fta  ut, 
«  citra  ejus  conscientiam  (ibid,  col.  853),  et  sine  ejus  consi- 
«  lio  nullus  ordinetur ;  nulUts  usurpet  eodem  inconscio  com- 
«  missam  illi ;provinciam  (ibid.,  col.  855).  Et  rursus  :  Hoc 
«  inscio^  vel  invito,  quem  de  omMihusvohcmus  ordinationiius 
«  consuli,  nullus  audeat  ordinare  (ibid.).  Et  similiter  :  NuU 
«  lus,  te  inconsulto^  per  illas  ecclesias  ordinetur  Antistes. . 
«  Ita  enim  flet^  ut  sint  de  eligendis  matura  judiciay  dum\ 
€  tufB  dilectionis  examinatio  formidetur.  Quisque  vero  de 
«  Metropolitanis  Episcopis  contra  nostram  proeceptionemy , 
«  prmter  tuam  notitiam  fuerit  ordinaius,  nullam  siliapud^ 
«  nos  status  sui  esse  noverit  firmitatem;  esseque  usurj^atio- 
«  nis  su(B  rationem,  qui  hocproesumj^serint,  reddituros  (apud 
«  Labbe,  t,  5,  coL  862). 

«  Tertio,  fuit  Vicariisjus  datum  ordinandi  Metropolitanos ^ 
«  facta  prius  diligentiori  in  illos  inquisilione  :  Singulis 
«  autem  Metropolitanis  (verba  sunt  earumdem  epistolarum) 
«  sicut  potestas  ista  committitur,  ut  in  suis  jprovinciis  jus 
«  haieant  ordi^iandi.  ita  eos  Metropolitanos  a  te  volumus 
«  ordinari^  maturo  tamen  et  decocto  judicio  (S.  Leo,  apud 
«  Labbe,  t.  5,  col,  892).  Ut  vero  (ila  habet  epistola  ad  ipsos 
«  Metropolitanos  IUyrici  data)  vestroe  dilectioni  provincia 
«  su(B  ordinatio  permittitur  Sacerdotum^  ita  fratrem  et 
<i  coe^iscopum  nostrum  Anastasiumde  ordinando  Antistitt 
«  volumus  consulatis :  cui  Metropolitani  Episcopi  consecra- 
«  tionem  stituimus  reservari  (ibid.  coL  892). 

«  Quarto^  fuit  eisdem  tributum  jus  convocandi  Concilii 
«  si  legitimae  causae  convocationis  adessent,  injuncto  illii 
•«  onere  mittendorum  actorum  ad  Apostolicam  Sedem,  pn 
«  eorumdem  actorum  confirmatione.  Sit  Concilium  (iti 
«  litterae  prsescribunt)  quoties  causoe  fuerint,  quoties  ilU 
«  pro  necessitatum  emergentiiim  ratione  decreverit ;  ut  me 
«  rito  Sedes  A^ostolica,  relatione  ejus  instructa^  quoe  fue 
(.(.  rint  acta  conflrmet  (S.  Sixtus,  apudLabbe,  t.  5,  coL857) 
«  Ilem  :  Ad  Synodum  quisquis  fratrum  fuerit  evocatus 
«  occurrat,  nec  Sanctoe  Congregationi  se  deneget  (ibid.  col 
«  192).  Quin  evocari  ad  Goncilium  sine  ejus  voluntate  Epis 


PARS    QUARTA.  .         597 

«  copi  non  poterant :  Colligere,  nisi  cum  ejus  wluntate 
«  Efiscopos  prcesumant.  (S.  Celestinus,  appud  Labbe,  t.  5, 
«  col.  854).  Et  quoties  evenisset,  ut  Vicarii  Apostolici  sen- 
«  tentia  foret  a  sententia  Episcoporum  simul  unitorum  di- 
«  versa,  tunc  omnia  essent  sustinenda^  et  judicium  Aposto- 
if  licae  Sedis  expectandum  :  Si  autem  in  eo  quod  fratrilus 
«  tractandum  definiendumve  credideris,  diversa  eorum 
«  fuerit  a  tua  voluntate  senteniia^  ad  nos  omnia  suh  gesto- 
«  rum  certificatione  ferantur^  ut  remotis  ambiguitatiiuSj 
«  quod  Deo  placeat,  decernatur.  (S.  Leo,  in  decretiSy  cap. 
«  41,  etepistola  48). 

«  QuintOj  jus  concedendae  Metropolitanis  Episcopis  veniae 
«  e  suis  discedendi  ecclesiis  ;  ita  ut,  si  guis  prceter  ejus 
«  conscientiam,  sine  ejus  epistolis  atque  formata  venire 
«  tentaverity  tanquam  discipUnce  ecclesiastice  despector  et 
contemjptor  canonum.  quos  nos  temerari  aliqua  ex  parte 
non  patimur,  Tiabeatur  (S.  Sixtus^  apud  Labbe,  tom.  5^ 
col.  856). 

«  Sexto^  fuit  eisdem  jus  datum,  ut  certiores  fierent  eorum 
quae  a  quocumque  sive  Episcopo  sive  sacerdote  gereban- 
tur  :  Ad  eum  quidquid  a  singuUs  sacerdotilus  agitur^  re- 
feratur  (ibid.^  coL  857). 

«  Septimo^  attributum  pariter  eisdem  fuit  jus  ad  examen 
revocandi,  curaque  et  studio  diligenti  referendi  ea  quse 
quis  vellet  ab  Apostolica  Sede  postulare  :  Quidquid  eos 
ad  nos  necesse  fuerit  mitiere^  non  sine  tuo  jpostulent  arU" 
K  tratu,  Ita  enim  autper  tuam  experientiam  quidquid  illud 
est  finietur,  aut  tuo  consiUo  ad  nos  usque  pervenie7idum 
esse  mandamus  (S.  Innocentius  L  apud  Labbe,  tom.  5, 
coL  846.) 

«  Octavo^  concessum  iis  denique  fuit  jus  noscendi  statum 
ecclesiarum,  dequeilloadS.Sedemeaquaparessetdiligentia 
referendi,  ne  Vicariorum  culpse  verteretur,  si  quid  in 
antiquas  sanctiones  accidisset  :  Ipsum  vero  (ita  litterae 
pergunt)  secundum  definita  canonum  hoc  vestra  dilectio 
nostris  epistoUs  admonitum  esse  cognoscat,  ut  de  statu 
ecclesiarum  vestrarum  certiores  subinde  sua  relatione  nos 
faciat ;  sciturus  siii  a  noUs  imputandum^  si  quid  de  his 


598  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA 


«  qu(B  statuimus^  a  guoguam  fuerit  temeratim  (S.   Leo, 
«  ibid.,  col.  864.) 

II.  «  Ad  facultates  vero  quocl  spectat  contentiosce  ixxvis&ic- 
«  tionis,  judicium  Vicariorum  Apostolicorum   subire  privio 
«  debebant  causae  majores  in  prima  instantia  :  Ad  Thessa- 
«  lo7iicensemmaJores causoereferantur  Antistitem  fS.  Sixtus, 
«  apud    Labbe,  tom.  5,  col.  855  ;  et  S.   Leo,  ibidem,    coL 
«  854;.  Deinde  causae  quaecumque  inter  Episcopos  etfratres 
«  obortae  :  Sfi  quoe  inter  Episcopos  vel  inter  fratres  nascan 
«  tur  actiones,  eveniant  caus(B,  sul  divini  judicii  timore 
c(  distinguat  atque  defmiat  (S.  Bonifacius,  ibidem  coL  847; 
«  S.  Sixtus,  ibidem,  c.  657).  Quidquid  caicsarum,  ut  assotety 
«  inter    consacerdotes  eveniret,    ejus,  cui  vicem   nostram 
«  commisiimis,  examini  reserventur  ut  illo  suh  JDei  timor^ 
«  proesule  omnis  amliguitas   finiatur  (S.  Leo,  ibid.,  col 
«  864).7fer^zocausseet  actiones  quaBvis,  quibus  aliquiscontra 
«  Episcopum  agevel:  Siquodcausarum  aut  inter  fratres  na 
«  tum  fuerit^  aut  fratricuiquam  aliqua  actio  qua  pulsetu 
«  illata^  aut  illic  fratre  et  coepiscopo  nostro  A  nastasiojudicio 
«  eveniens  negotium  terminetur^  qui  vices  Apostolicce  sedi 
«  agere  ex  nostra  vohcntate  cognoscitur^  aut  ad  nos,  si  ilU 
«  finiri  non  potuerit^  eodem   tamen  suis  litteris   causam 
«  omnemquoe  vertit  prosequente,  veniat  examen  (S.  Sixtus 
«  ibid.,col.  857.) 

«  Licitum  praeterea  erat  Vicariis  Apostolicis,  de  aliis  cau 
«  sis  ecclesiasticis  judicium  ferre,  sive  per  se,  sive  adhibiti 
«  in  socios  et  consiliarios  illis  Episcopis  quos  eligere  maluis 
«  sent ;  permissumque  erat  eisdem  designare  judices,  illis 
«  que  causas  definiendaB  delegare  :  Licitum  autem  (peram- 
«  pla  sunt  litterarum  verba)  et  Apostolicoe  Sedis  favore per 
«  missum  tuoe  fraternitati  cognosce^  utcum  aliqua  ecclesias 
«  tica  ratio  vel  memoratis  provinciis  agitanda  cognoscenda-"*^ 
«  que  fuerit,  quos  velis  Episcoporum  socios  quiluscumque 
«  de  ecclesiis  assumas  tecum;  quorum  et  fide  et  moderatione 
«  quidquid  necessitas  causave  fiagitaverit^  optimus  dirigas 
«  arbiter^  et  proecipuus,  quippe  a  noUslectus^  definias  inter- 
«  cessor{S.  Innocenlius  Rufo,  apud  Labbe,  t.  5,  col.  846; 
<<  et  S.  Bonifacius,  ibid.  col.  852).  Ipse  optimos  solertissi- 


PARS    QUARTA.  599 

«  mosque  de  vestro  numero  eligat^  quos  negotiis  secum  ad- 
«  ciscat  arlitroSy  aut  sine  se  triiuat^  qui  in  disceptatione 
«  missa  componat  {S.  Sixlus,  ibid.  col.  855.)... 

in.  c(  Hae  autem  facultates,  cum  voluntariae  tum  contentiosae 
«  jurisdictionis,  quemadmodum  omnes  causas  et  negolia  ec- 
«  clesiasticacomprehendebantjita  comprehendebantetiam/?- 
«  deles  omnes,  o?mesque  Fpiscopos  etMetropoIitanos;  quicer- 
a  tiores  effecti  per  epistolas  de  Vicariorum  ad  se  legatorum 
«  destinatione,  explicite  monebantur,utiUossusciperent,sus- 
«  ceptosque  reverentiaethonoreprosequerentur;  ut  in  dele- 
«  gatis  supremam  delegantis  dignitafem  suspicerent ;  ut- 
«  que  eorum  voluntati  et  constitutis  parerentac  se  conforma- 
«  rent,  si  sua  privilegia  salva  esse  vellent.  En  litterarum  ver- 
«  hdi :  jServate  honorein  deMtu7n capiti...  Ordinationi  nostro3 
«  pareat  quisquis  se  E;pisco]pam  recognoscit  {S .  Bonifacius, 
«  apud  Labbe,  tom.  5,  col.  850)  Vestrum  caput  respicereet 
«  honorore  vos  condecet^  quoniam  honorcapitis  ad  spem  totius 
«  p^oficitsanctitatis.  Reservate  fratriet  coepiscojpo  nostro 
«  reverentiam  quam  debetis  (S,  Sixtus,  ibid.  co).  857).  Nul- 
«  lus  olviet  salulrilus  constitutis,  mdlus  pr(Bception%bus 
«  his  resultet.  hdheant  honorem  suum  Metropolitani^  salvo 
«  hujus  privilegio^  quem  honorare  debeant  magis  honorati 
«  (S.  Sixtus,  ibid.  col.  855).  Nec  credatis  vohis  minui  quid- 
«  quid  reverentixB  illius,  ad  quem  et  majores  nostri  et  nos 
«  Illyricianas  ecclesias  juxta  morem  traditum  voluimus 
«  yertinere^  a  vestra  dilectione  et  servari  volumus  et  de- 
«  ferri  (Idem,  ibid.  col.  857).  Ad  ipsos  etiam  Metrojpo- 
«  litanos  singularum,  provinciarum  nostra  quihus  eos  mo- 
«  neremMS  scripta  direximus^  ut  noverint  Apostolicis  ote- 
«  diendum  esse  sententiis^  et  tunc  se  nolis  parere,  cum 
«  fraternitati  tuce  ex  nostra  delegatione  cmperint^  secundum 
«  ea  qum  scripsimuSy  obedire  (S.  Leo,  ibid.  col.  863J. 

IV.  «  Et  sicut  omnis  vilescit  auctorilas,  nisi  vim  habeat 
«  adjunctam  continendi  homines  in  officio,  et  compellendi 
«  coercendique  contumaces  formidine  poenae,  ita  ha3c,  pro- 
«  vido  sane  consilio,  addita  sunt:  Hac  prdRcejptione  cognos- 
«  cent^  eteumquirefragandumnostrce  auctoritati^velillius 
«  crediderit  Jussioniy  a  fraternitatis  ccetu  cum  ipse  se  se- 


600  TRAGTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

«  jparet  segregandum  (S.  Celestinus,  ibid.,  col.  854).  Qim 
«  propter^  frater  carissimey  fretus  amdudum^  a  te  audch 
«  ritate  suscepta^  contra  inimicas  turmas  idoneus  Dei  nos- 
«  tri  miles  armare...  Hdbes  JBeatum  Apostolum  Petrum, 
«  g[ui  ante  te  jjro  suapossit  vi  repugnare. ..  Non  patitur  ille 
«  Sedis  suce  perire  privilegium...  Aderit  nimirum  et  vio- 
«  latores  canonum,  atque  ecclesiastici  Juris  inimicos  Deo 
€  auctore  compescet.  In  coeteros  etiam  contumaces  jus 
€  concessce potestatis  exerce  (S.  Bonifacius,  col.  849.; 

V.  «  Stabili  huic  voluntariae  et  contenliosae  jurisdictioni 
<f  paruerunt  Episcopi.  »  Id  documentis  ibi  probat  Pius  VI  : 
tum  sic  prosequitur :  «  Quod  si  norinuUi  ex  Episcopis  IUyri- 
«  cianis,  cegre  ferentes  sili  in  omnibus  causis  ecclesiasticis 
«  superpositum  esse  Thessalonicensem  Episcopum,  nacti  oc- 
«  casionem  turlandi,  querelam  istam  ad  aures  Theodosii  Au- 
«  gusti  detulerunt,  simulque  suggesserunt,  ut  Constan^ 
«  tinopolita7icd  m^bis  Antistiti  hunc  honorem  tribueret 
«  (verba  sunt  Balusii,  in  continuatione  Petri  de  Marca,  de 
«  Concordia  sacerdotii  et  imp.,  I.  5,  c.  24,  n.  10);  et  rur- 
«  sus  si  Theodosius  falsis  est  circumventus  horum  Episco- 
«  porum  clamoribus;  si  denique  idem  Theodosius^  horum 
<  invidorum  suasionibus  permotus  legem  edidit,  anno  421 
«  votis  Episcoporumconsentaneam;  vos,  venerabiles  fratres 
«  (1)  qui  miserandum  in  modum  in  errorem  inducli,  illo- 
«  rum  estis  exempia  secuti^  ad  Csesarem  deferentes  injustas 
«  vestras  querelas  adversus  stabiles  Nunciaturas,  ignorare 
€  non  potestis,  Beatum  Apostolum  Petrum  Sedis  suoe  pe- 
«  rtVe^nmZeymm  non  permississe.  » 

CoNCLUsio  PARAGRAPm.  —  Ex  hiscc  documentis,  Illyricia- 
nas  ecclesias  respicientibus,  facile  perspiciet  lector  quam 
egregie  mentiantur  illi  omnes  scriptores,  qui  Pontificioru 
Legatorum  ac  Nuntiorum  stabili  jurisdictione  munitorum 
disciplinam,  recenti  sevo,  (faventibus  scilicet  octavo  saeculo 
confictis    Isidori   decretalibus)    inductam^  sicque  convulsa 


(1)  Alioquitur  Pius  VI  quatuor  Germaniae  Archiepiscopos,  qui  Nuntiorum 
jurisdictionem  agnoscere  renuebant. 


PARS    QUARTA.  601 

propria  ac  nativa  Episcoporum  jura,  dictitant.  Et  tamen 
hisce  mendaciis  scatettota  illa  coliuvies  librorum,  a  Janse- 
niani,  Febroniani  et  Gallicani  systematis  propugnatoribus. 
compositorum;  qui  hodiedum,  inGallia  aliisque  regionibus^. 
virorum  etiam  ecclesiasticorum  ac  seminariorum  bibliothe- 
cas  opplent;  non  sine  magno  (ut  ego  reor),  quoad  multos,. 
ebibendae  erroneae  doctrinse  periculo. 


§111 


De  Vicariis  Apostolicis  a  remotissima  antiquitate  in  Gallia  constitutis. 


Propositio  P.  —  Sicut  in  Illyrico,  ita  et  in  Galliis^  a  re- 
motissima  antiq^uitatey  Romani  Pontifices  Vicarium  hdbebant 
stabili  et  amfla  munitumjurisdictione  in  ecclesiasticas  hujus 
regionis  provincias  :  hocquemunus  Arelatensi  JEfiscopo  so^ 
lebant  committere.  —  Vicariaiu  Illyriciano  simillimus  fuit 
€  Vicariatus  Arelatensis,  si  ejus  spectetur  antiquitas.  Nam 
«  hic  quoque  a  primis  Ecclesiae  saeculis  suam  ducit  origi- 
«  nem...  Item  hi  duo  Vicariatus  fuere  simillimi  inter  se, 
«  sive  nomen  tituiusque  inspiciatur;  ambigi  enim  nequit 
«  quin  et  Vicariatus  Arelatensis  a  Pontifice  Summo  tan- 
«  quam  a  Primate  prodierit :  sive  causaattendatur  inslitu- 
«  tionis  ejusdem;  quae  non  alia  certe  fuit,  nisi  necessitas 
«  suo  defungendi  munere  per  alios,  cum  per  se  idem  praes- 
«  tare  magna  locorum  distantia  Pontifices  prohiberentur : 
«  sive  sermo  habeatur  de  facultatibus  voluntariae  et  con- 
«  tentiosae  jurisdictionis  :  sive  denique  res  sit  de  obsequio 
«  deque  observantia  qua  Episcopis  hunc  etiam  Vicarium 
«  prosequi  debeant.  »  (Pius  VI,  in  Hes^onsione  super  I^un^ 
«  ciaturis,  capite  8,  n.  83.^ 

E  pluribus  quae  ad  id  probandum  aflferri  possent  docu- 
mentis,  haec  pauca  dumtaxat,  brevitatis  causa,  subjicimus  i 

Hilarus,  qui  Summus  Pontifex  creatus  est  anno  461,  ad 


i 


602  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA.  ' 

Leontium  Arelatensem  Episcopum  scribens  de  Hermete,  • 
(qui  a  civitate,  ad  quam  ordinatus  Episcopus  fuerat,  non 
receptus,  metropolitanam  NarbonjB  sedem  invaserat),  sic 
conqueritur  quod  idem  Leontius,  ejusmodi  attentatum,  nec 
ipse  represserit,  nec  Sedi  Apostolicae  denuntiaverit:  «  Mi- 
«  ramur  fraternitatem  tuam  ita  legis  catholicae  immemorem 
«  esse,  utquaedam  iniqua  etcontra  patrum  no&trorum  sta- 
«  tuta,  in  provincia  quae  ad  monarchiam  tuam  pertinet,  si 
«  ipse  aut  non  vis  aut  potes,  etiam  nec  nos  silentii  tui  taci- 
«  turnitate  permittas  corrigere.  »  (Apud  Labbe,  lomo  4, 
«  col.  1040,  edit.  Parisiis  1671).  Notentur  verbahaec,  inpro- 
«  vmcia  qiio^  ad  monarchiarfi  pertinet :  agitur  de  provincia 
Narbonensi,  quae  Arelatensi  Praesuli  tanquam  MetropoU- 
lano  nullatenus  subjacebat;  siquidem  Narbonensis  sedes  et 
ipsa  erat  metropolitana.  Ergo  Arelatensi  Episcopo  subjecta^ 
orat  tanquam  Sodis  Apostolicae  per  Gallias  Vicario. 

Idem  Hilarus  Papa  ad  provinciarum  Galliae  Episcopos  : 
«  Per  annos  itaque  singulos,  ex  provinciis  quibus  potuerit 
«  congregari,  habeatur  episcopale  Concilium  :  ita  ut  oppor- 
«  tunis  locis  atque  temporibus,  secundum  dispositionem 
<  fralris  et  coepiscopi  nostri  Leontii,  cui^sollicitudinem  in 
«  congregandis  fratribus  delegavimus^  Metropolitanis  per 
«  lilteras  ejus  admonitis,  celebretur.  »  ApudLabbe,  tom.4, 
«  coL  1042,  edit.  Parisiis  1671.) 

Symmachus  Papa^  qut  anno  498  Ecclesiaeclavum  regere 
coepit,  ita  loquitur  in  sua  ad  Arelatensem  Praesulem  epis- 
tola  :  «  Decernimus  ut  circa  ea  quae  tam  in  Galliae  quam  in 
«  Hispaniae  provinciis  de  causa  religionis  emerserint,  soler- 
«  tia  tuae  fralernitalis  invigilet :  et  si  ratio  poposcerit  praesen- 
c<  tiam  sacerdotum,  servata  consuetudine,  unusquisque  tuae 
«  delectionis  admonitus  aucloritate  conveniat.  Et  si  Dei  ad- 
«  jutorio  controveTsia  incidens  amputari  potuerit,  ipsius 
«  hoc  meritis  applicemus  .  alioquin  existentis  negotii  quali- 
<(  tasad  Sedem  Apostolicam  te  referente  perveniat...  Et  in 
«  hac  parte  magnopere  te  volumus  esse  soUicitum^  ut  si 
«  quis  degallicana  vel  hispana  regionibus,  ecclesiastici  or- 
^  dinis  atque  officii,  ad  nos  venire  compulsus  fuerit,  cum 
•«:  fraternilatis   tuae   notilia  iter  peregrinationis  arripiat.  » 


PARS    QUARTA.  603 

«  (ApudLabbe,  tomo  4,  col.  1318  et  1311,  edit.Parisiis  1671.) 
In  epistola  sancti  GregovnMagmuniversis  Fpiscopis  Gal- 
«  liarum  qui  sub  regno  Childelerti  sunt^,  haec  occurrunt 
«  verba  :  Quia  igitur  unumquodquetunc  salubriter  comple- 
«  tur  officium,  cum  fueiit  unus  ad  quem  possit  recnrvipr(B' 
«  posituSj  idcirco  opportunum  esse  perspeximus  in  ecclesiis 
«  quae  sub  regno  prsecellentissimi  filii  Childeberti  regis 
<i  sunt,  secundum  antiquam  consuetudinem^  fratri  nostro 
«  Vigilio  Arelatensis  civitatis  Episcopo  vices  nostras  tri- 
«  luere.  »  (Libro  5  epistolarum,  epistola  54,  editionis  1770  : 
et  citatur  in  Responsione  super  Nunciaturis^  cap.  8, 
n.  84.) 

Exiis  documentis  satis  constat,  jam  aremotissima  anti- 
quitate  Arelatenses  Episcopos  fuisse  Vicarios  Apostoiicos ; 
et  quatenus  tales,  stabilem  in  Gallia^  provincias  jurisdictio- 
nem  obtinuisse. 

PropositioIP. —  Vicarius  Aposzolicuscum stdbili  jurisdic- 
tione  constitutus  estsanctus  Remigius^  quoad  regiones  Glo- 
dovei  Regis  ditioni  suljectas.  —  Pontificise  litterae,  quse 
sancti  Remigii  deputationem  in  Vicarium  Apostolicum  expri- 
munt,  inscribuntur  Hormisdse  Papae,  qui  anno  514  Ponti- 
fex  creatus  est.  Ast  erronee  has  litteras  Hormisdae  tribui,  et 
esse  alicujus  paulo  anterioris  Pontificis  existimant  eruditi 
(vide  Bianchi,  Della  potesta  e  della  folitia  della  chiesa^ 
tomiS  parte  prima^  libro  3,  cap.  1,  §  3,  n.  20  etseq. ).  Cae- 
terum  authenticas  esse,  et  paulo  post  collatum  Clodoveo 
baptisma  conscriptas,  in  confesso  est  apud  omnes.  In  iis 
autcm  sic  disponitur  :  «  Vices  itaque  nostras  per  regnum 
«  dilecti  et  spiritualis  Filii  Nostri  Clodovei,  quem  nuper, 
«  adminiculante  superna  gratia,  plurimis  et  Apostolorum 
«  temporibus  aequiparandis  signorum  miraculis  praedicatio- 
«  nem  salutiferam  concomitantibus,  adfidem  cum  gente  in- 
«  tegra  convertisti,  et  sacri  dono  baptismatis  consecrasti, 
«  salvisprivilegiis  quae  Metropolitanis  decrevit  antiquitas, 
«  praesenti  auctoritate  committimus;  augentes  studiihujus 
«  participatione  ministerii  dignitatem,  relevantes  nostras 
«  ejusdem  remedio  dispensationis  excubias.  Et  licet  de  sin- 
«  gulisnon  indigeas  edoceri,  a  quo  jam  probavimus  acutius 


604  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

€  universa  servari,  gralius  tamen  esse  solet,  siiturislra- 
«  mes  ostenditur,  et  laboraturis  injuncli  operis  formamons- 
«  tratur.  Paternas  igilur  regulas  et  decreta  sanctissimis  dif- 
«  finita  Conciliis  ab  omnibus  servanda  mandamus...  Quoties 
«  univers;*  poscit  religionis  causa  Concilium,  te  cuncti  fra- 
«  tres  evocante  convenianl,  et  si  quos  eorum  specialis  ne-  ^ 
«  gotii  pulsat  intentio,  jurgia  intereos  oborta  compesce, 
«  discussa  sacra  lege  determinando  certamina.  Quidquid  au- 
«  lem  illic  pro  fideet  veritate  constitutum,  vel  provida  dis- 
«  pensatione  praeceptum,  vel  personae  nostrae  auctoritate 
«  fuerit  confirmatum,  totum  ad  scientiamnostram  instructa 
«  relationis  attestatione,  perveniat.  Eo  fiet  ut  et  noster  ani- 
«  musofficii  caritale  dati,  et  tuus  securitate  perfruatur  ac- 
«  cepti.  Deus  te  incolumem  custodiat,  frater  carissime.  » 
(Apud  Labbe,  ultima  pagina  tomi  4,  edit.  Parisiis  1671.) 


§IV, 


De  Apostolico  Vicariatu  Hispalensi. 


I.  VicarhisApostoIicics  quoadHispaniarim ecclesiasaSim- 
plicio  Papa  consiitutus  est  His])alensis  Episcopus,  —  Cons 
tat  epistola  laudati  Pontificis  (qui  anno  467  Suinmum  Pontifi- 
catumadeptusest)adZenonem  HispalensemEpiscopum;  quae 
epistola  (apud  Labbe.  tomo  4,  coL  1068,  edit.  Parisiis  1671) 
sic  summatur  :  «  Ad  Zenonem  Spalensem  Episcopum,  de 
«  commissa  illi  vice  Apostolicae  Sedis  io  omnibus  Hispania- 
«  rum  ecclesiis.  Hispalensem  Episcopum  virum  optimum 
«  Sedis  Apostolicae  Vicarium  constituit.  »  Ipsa  autem  epis- 
tola  tenoris  sequentis  est  :  «  Dilectissimo  fratri  Zenoni  Sim- 
«  plicius.  —  Plurimorum  relalu  comperimus,  dilectionem 
€  tuam  fervore  Spiritus  Sancti  ita  te  Ecclesiae  gubernatorem 
«  existere,  ut  naufragii  detrimenta,  Deo  auotore,  non  sentiat. 
«  Talibus  idcirco  gloriantes  indiciis,  congruum  duximus^. 


PARS  QUARTA.  605 

vicaria  Sedis  nostrse  te  auctoritate  fulciri^  cujus  vigore 
«  munitus,  Apostolicae  Institutionis  decreta,  vel  sanctorum 
terminos  Patrum  nullomodo  transcendi  permittas  :  quo- 
niam  digna  honoris  remuneratione  cumulandus  est,  per 
quem  in  his  regionibus  divinus  crescere  innotuit  cultus. 
Deus  te  incolumem  custodiat^  frater  carissime.  » 
II.  Per  BcBticam  et  Lusitaniam  Vicarius  Ajpostolicus  cons- 
titutus  est  iSallustius,  Hispalensis  Fpiscopus^  a  PafaHoT- 
misda.  —  Constat  sequenti  epistola  Hormisdse.  qui  anno  514 
ad  Summum  Pontificatum  evectus  est  :  «  Carissimo  fratri 
«  Sallustio  Hormisda. . .  —  Congruum  esse  perspeximus,  hanc 
«  ipsam  quam  mente  gerimus  expedire  laetitiam.  Edidisti 
«  enim  boni  documenta  Pontificis,  dum  et  praedicanda  facis, 
«  et  ea  suadere  non  differs...  Suffragantibus  igitur  tibi  tot 
cc  meritis  piae  soUicitudinis  et  laboris,  certe  jam  delectat  in- 
«  jungere  quae  ad  nostri  curam  constal  officii  pertinere  :  ut 
«  provinciistanta  longinquitate  disjunctis,  et  nostram  possis 
«  exhibere  personam,  et  Patrum  regulis  adhibere  custodiam. 
€  Vices  itaque  nostras  per  Baeticam  Lusitaniamque  provin- 
«  cias,  salvis  privilegiis  quae  metropolitanis  Ecclesiis  decre- 
«  vit  antiquitas,  praesenti  tibi  auctoritate  committimus,  au- 
«  gentes  tuam  hujus  participatione  ministerii  dignitatem, 
«  relevantes  noslras  ejusdem  remedio  dispensationis  excu- 
«  bias.  Et  licet  de  singulis  non  indigeas  edoceri,  quem  jam 
«  probavimus  cautius  universa  servare,  gratius  tamen  esse 
«  solet^  si  iterum  (1)  trames  ostendatur,  et  laboris  injunctio 
«  superius  formata  monstretur.  Paternas  igitur  reguias  et 
«  decreta  a  Sanctis  definita  conciliis,  omnibus  servanda  man- 
«  damus.  In  his  vigilantiam  tuam,  in  hiscuram  fraternae  mo- 
«  nitu  exhortationis  extendimus...  Quoties  universalis  poscit 
«  religionis  causa,  ad  concilium  te  cuncti  fratres  evocante 
«  convenianl :  et  si  quos  eorum  specialis  negotii  pulsat  con- 
«  tentio,  jurgia  inter  eos  oborta  compesce,  discussa  sacris 
«  legibus  determinando  certamina.  Quidquid  autem  illis  pro 


(1)  Legendum  videtur  iti^m,  sicut  in  epistola  supracitata  ad  S.  Remi- 
gium. 


606  TRAGTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

«  fideet  veteribusconstitulis,  vel  provida  dispositione  prcc- 

«  cipies,  vel  personnae  nostrae  auctoritate  firmabis,  lotum  ad 

«  scientiam  nostram  inslructae  relationis  attestatione  perve- 

^  niat,  ut  noster  animus  officii  caritate  dati,  et  tuus  securi- 

«  tate  perfruatur  accepti.  Deus  te  incolumem  custodiat,  fra- 

«  ter  carissime.  y>  (Apud  Labbe,  epistola  26,  tomo  4,  col. 
1468,  edit  Parisiis  1671). 


V. 


De  Vicariatu  Apostolico  Siciliae, 


K  Similis  et  sequa^  antiquitatis  est  Vicariatus  Siculus,  cui 
«  Sancta  Sedes  modo  Episcopum  indigenam,  modo  eccle- 
o:  siasticum  pra^fecit  ab  Urbemissum,  eadem  ex  causa,  et 
«  iisdem  donatum  facultatibus  ad  populorum  commodum 
c<  atque  utilitatem  »  (Pius  VI,  in  Responsione  suj^er  Nun- 
ciaturiSy  cap.  8,  n.  86). 

Id,  inter  alia  documenta,  edocet  Sancti  Gregorii  Magni 
epistola  ad  Episcopos  Siciliae  :  «  Valde  necessarium  esse  per- 
«  speximus,,  inquit,  ut  sicut  praedecessorum  nostrorum  fuit 
«  judicium,  itauni  eidemquepersonx  omnia  committamus ; 
«  et  ubinos  prsesentes  esse  non  possumus,  nostraper  eum, 
«  cui  praecipimus,  repraesentetur  auctoritas.  Quamobrem 
«  Petro,  subdiacono  Sedis  nostrae,  intra  provinciam  Siciliae 
«  vices*[nostras,  Deo  auxiliante^  commisimus  »  (Libro  I, 
epistola  I,  editionis  1770).  Idem  Pontifex,  epistola  ad  Maxi- 
mianum  Syracusanum  Episcopum  (libro  2,  epistola  7,  edi- 
tionis  1770),  eidem  Sedis  Apostolicae  vices  committit  super 
cunctas  SiciliiB  ecclesias  \  cujus  agendi  rationis  causam  sic 
exponit :  «  Quatenus  eis  non  sit  necessarium  post  haec  pro 
«  parvulis  ad  nos  causis  tanta  maris  spatia  transmeando 
«  pervenire  ;  sed  si  qua  fortasse  difficilia  existunt,  quae  fra- 
«  ternitatis  luae  judicio  nequaquam  dirimi  possint,  haec  so- 


PARS  QUARTA.  607 

«  lummodo  nostrum  judicium  flagitenl;  ut  sublevati  de  mi- 


« 


nimis,  in  causis  majoribus  efficacius  occupemur.  » 


§VI 


De  Yicariatu  Apostolico  sancti  Bonifacii  Germaniae  Apostolii 


Sanctus  BonifaciuSj  Germaniae  Pater,  Apostolus  et  martyr, 
ad  prsedicandum  per  eas  septentrionales  regiones  divinum 
verbum  missus  est  a  Gregorio  II;  prout  adnotatur  in  vita 
hujus  Pontificis,  qui  anno  714  supremo  Ecclesiae  regimini 
)rsepositus  est  fvide  apudLabbe,tonio6,  col.  1431,  edit.Pa- 
risiisl671).  Quod  autemS.Bonifacius  ad  inclytumusquevitae 
su^exitum  Pontificii  per  GermaniamLegati  munere  functus 
ut^negatnulIus.Atlegationem  hanciniev extraodinarias  com- 
3utandam^  non  autem  ordhiariis  seu  stalililus  adcensen- 
dam,  persuadere  vellent  ii  scriptores,  qui  staliles  Nuncia- 
uras  exosas  habent.  Quem  errorem  sic  confutal  Pius  VI 
in  Hesponsione  super  Nunciaturis^  capite  8,  n.  89)  :  «  Non 
negabimus  hujusmodi  Legationem  initio  extraordinariam 
fuisse,  ob  evangelizandi  causam.  Sed  postquam  Bonifa- 
cius  renuntiatus  fuit  Archiepiscopus  Coloniensis,  et  deinde 
ArchiepiscopusetPrimasMoguntinus,  postquam  suas  Co- 
loniae  primum  et  deinde  Mogunlise  Sedes  ac  domicilium 
collocavit,  ambigi  sane  nequit,  quin  hujusmodi  legatio, 
quae  inilio  extraordinaria  fuerat,  a  tribus  subinde  Ponti* 
ficibus  renovata,  evaserit  ordinaria,  licet  martyris  morte 
finierit...  Bonifacius  reapse  uti  semper  cox\^\XQ\ii  Legati 
Germanici  nomine :  quinimo  si  Ecclesias  visitavit,  si  no- 
vos  episcopatus  instituit,  si  synodos  nationales  et  provin- 
i  ciales  coegit,  si  leges  saluberrimas  condidit..,  si  malos 
usus  avulsit,  si  disciplinam  moderatus  est ;  haec  aliaque 
omnia  peregit  vice  Apostolica  functus.  >> 
Oljicies:  —  Petrusde  Marca,  Bohemerus  et  alii  adnotant, 


608  TRACTATUS    DE    CURIA    ROMANA, 

Sanctum  Bonifacium  ita  egisse  cum  consensu  regumet  Epis- 
coporum  :  ergo  inde  probari  nequit  jus  Romani  Pontificis 
habendi  Legatos  autNuntios  cum  jurisdictione  stabili  (vide 
hanc  objectionem  in  Responsione  de  Nunciaturis,  cap.  8,  n. 
88). 

Hespondeo  :  Nego  consequens.  Exeoenim  quod  Principes 
patrocinium  praestiterint,  utparerat,  et  Episcopi  sese  Boni- 
facii  auctoritati  subjecerint,  ut  facere  tenebantur,  non  mi- 
nus  certum  est^  extitisse  tunc  apud  Germanicas  ecclesias,  et 
statim  ab  ipsarum  exordio,  Legatum  stabili  jurisdictione 
munitum  :  nec  minus  idoneum  est  factum  istud,  cum  aliis 
conjunctum,  ad  probandam  perpetuam  Ecclesiae  praxim  : 
<  Ita  ut,  inquit  Pius  VI,  non  nisi  per  manifestam  injuriam 
«  aPetrode  Marca  et  ab  Henningio  Bohemero,  principum 
«  patrocinia  et  Episcoporumobsequiaconfundantur  et  com- 
«  misceantur  simul  cum  lihem  tum  regum  tum  Episcopo- 
«  rum  co7ise7isione  ]iperinde  acsi  sine  hujusmodi  consensu 
€  nec  Pontifices  mittere  Nuntios,  nec  Nuntii  a  Pontifice 
«  missi  uilam  possent  jurisdictionem  exercere:  quo  absur- 
«  dius  nihil  esse  potest,  et  magis  ab  antiqua  Ecclesiae  dis- 
«  ciplina  alienum  »  (in  Responsione  swper  NunciaturiSj 
'Cap.  8,  n.  91). 


§VIL 


Concluditur  argumentum  ex  constanti  Ecclesise  praxi  deductum 


l^  Per  octo  priora  Ecclesise  saecula,  viguisse  disciplinam 
ut  Romanus  Pontifex  in  dissitis  regionibus  haberet  viros  ab 
ipso  constitutos  et  slabili  jurisdictione  munitos,  qui  vices 
»ojus  obirent,  certum  omnino  faciunt  allata  de  priscis  Vicariis 
Apostolicis  documenta. 

2°  A  saeculo  nono  usque  ad  decimum  quintum,  loco  Vica 
riorum  ApostoUcorum,  sibi  constituit  Sedes  Apostolica  Ze- 


PARS    QUARTA.  ()09 

gatosnatos^  qui  idem  munus  explerent.  Id  extra controversiam 
est,  et  patebit  ex  dicendis  infra  (sectione  2,  capite  2). 

3^  A  saeculo  XV  ad  hodierna  usque  tempora,  viguit  Nun- 
ciaturarum,  stabili  jurisdictione  munitarum  disciplina,  ut 
norunt  omnes. 

4^  Ergo  constans  Ecclesise  praxis  fuit,  ut  Romanus  Pon- 
lifex  potestatem  in  variis  mundi  partibus  exerceret  per  Le- 
gatos^  non  tantum  extraordinarios,  sed  et  stabili  jurisdictione 
munitos,  Ergo  RomanusPontifexjus  istud  habet. 


CAPUT  IV 


DICTUM    JUS    ROMANI     PONTIFICIS      PROBAT    GONGILIORUM    AUCTO- 

RITAS. 


In  usu  erant  Nunciaturse  stabiles  Goncilii  Tridentini  tem- 
pore.  De  facultatibus  quae  Nuntiis  concedi  solebant,  an  ali- 
qua  ex  parte  moderandse  forent,  expenderunt  Tridcntini 
Patres.  Et  decreverunt  quidem,  ut  in  posterum  causae  eccle- 
siasticae  in  prima  instantia  deberent  ab  Episcopis  dirimi, 
necjam  possent  ad  Nuntii  curiam  primae  causarum  instan- 
tiae  deferri :  at  in  rehquis  intactam  Nuntiorum  potestatem 
reliquerunt  ;  sicque  facto  suo  confirmarunt  jus  Romani 
Pontificis,  Nuntios  habendi  stabili  jurisdictione  munitos. 

Idem  jus  agnoverat  ipsum  etiam  Basileense  Concilium  ; 
«  quod  tantum  abest  ut  unquam  de  legationibus  abolendis 
cc  cogitaverit,  ut,  intacto  relicto  Romanorum  Pontificum 
«  jure,  animum  tantummodo  adjunxerit  ad  coercendas 
«  facultates  Legalorum,  et  ad  auferendas  eisdem  beneficio- 
«  rum  vacaturorum  reservationes.  Sed  si  Concilium  impo- 
«  suit  quemdam  dumtaxat  Legatorum  facultatibus  modum, 
«  sic  ut  partem  tantummodoearumdem  adimeret,  jam  patet 
«  agnovisse  ipsosBasileenses  jus  legationum  ,  et  alias  omnes 
c<  Legatorum  facultates,  quae  non  fuerunt  coercita3,  integras 


3i) 


610  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

«  intactasque  ipsa  Concilii  lege  mansisse.  »  (Pius  VI,  Res- 
ponsio  sujper  JNunciaturis^  cap.  8,  n.  150). 

E  plurimis  aliis  Synodis  idem  evinci  posse  sic  adnotat 
laudatusPius  VI :  «  Percurrite,  venerabilesfratres,  Synodos 
«  omnes,  quotquot  a  Christiana  religione  condita  habitae 
«  sunt,  et  plures  vobis  canones  occurrent,  qui  Pontificias'|j 
«  legationes  agnoscunt  ac  reverentur :  alii  qui  Legalorum 
«  jura  commendant  :  alii  denique,  qui  legationum  Legato- 
«  rumque  facultates  arctioribus  quibusdam  vinculis  coercentj 
«  ut  legationes  ipsae  a  quacumque  vitii  suspicione  liberentur. 
«  utque  principibus,  Episcopis,  ac  populis  gratiores  reddan- 
«  tur.  Sed  canonem  invenietis  ^mZZi^m,  quiad  casumextra* 
«  ordinarium  tantummodo  coercendum  unquam  curaverilj 
«  hoc  Primatus  officium,  quod  ex  divina  ipsa  institutione  it; 
«  stabile  ac  jperpetitum  oportet  esse,  ut  nullis  septum  limi- 
«  tibus  teneatur.  »  (Responsio  stiper  JVunciaturis,  cap.  8,: 
n.  151). 


CAPUTV 


SYSTEMA     GALLICANUM  GIRGA    PONTIFIGIOS  LEGATOS  ET  NUNTlOSj 
ERRONEUM  EST^   SEDITIOSUM,  ET  IN  SGHISMA  INDUGENS. 

Agimushic  de  Gallicano  systemate,  quale  supra  (capite  1, 
n.  4)  exposuimus,  nonnulla  transcribendo  loca  ex  opere 
Memoires  duclerge.  Nimirum,  juxta  propugnatam  a nimium 
multis  Gallicanis  scriptoribus  doctrinam,  Nuntiis  in  Gallia 
nuUa  competit  jurisdictio;  ita  ut  censendi  sinttanquam  meri 
Papse  oratores  (des  Ambassadeurs  du  Pape).  Item  Legati  a 
latere  nuUam  in  Gallia  jurisdictionem  exercere  possunt,  nisi 
rexannuerit.  Si  quid  in  contrarium  a  Nuntiis,  Legatisve,  aut 
ab  ipso  etiamPapaperagatur,  id  pro  attentato  ac  nulliteracto 
in  Galliis  haberi  dictitant.  Hocce  doctrinae  monstrum  non 
propugnant  pra^fati  scriptores  ex  jure  commimij  sed  exj2ire 


PARS  QUARTA.  (ill 

particulari,  quo  Gallicanam  ecclesiam  potiri  asserunl  vi 
suarum  consuetudinum  seu  LiiertaUm.  Contra  quod  sys- 
;ema  sit. 

Propositio  P.  —  Mendaciter  asseritur  ab  antiquo  vigere 
n  Grallia  consuetudinem  seu  Wbertatem  non  agnoscendi  Le- 
^atorum  Pontificiorum  jurisdictionem.  —  Etenim  1''  per 
3cto  priora  saecula  in  Gallia  Vicarii  Apostolici,  stabili  et  am- 
3la  jurisdictione  muniti,  hanc  jurisdictionem  perpetuo  exer- 
^uerunt  :  prout  eruditis  explorata  res  est^  et  constat  ex  ad- 
luctis  supra  (capite  3)  documentis. 

2°  Anono  saeculo  usque  ad  decimum  quintum,  pariter  in 
jalliasicut  et  in  aliis  regionibus  jurisdictionem  exercuerunt 
i  Pontificii  Legati,  qui  nati  dicebantur.  Equidem  ejusmodi 
egatorum  natorum  jurisdictionem  aegre  ferebant  Metropo- 
itani,  ut  infra  dicetur  ;  idque  videtur  in  causa  fuisse  cur 
"^edes  Apostolica  hisce  Legatisnatisuti  paulatimdesierit.  Aut 
juandiu  eos  retinuit,  agnita  est  eorum  auctoritas.  Neque 
mim  eorum  jurisdictionem  negabant  Metropolitani ;  sed  ut 
b  ea  eximerentur  instabant  apud  Sedem  Apostolicam.  «  Ubi 
Sancta  Sedes,  ait  Pius  VI,  stabiles  Legationes  contulit  ad 
illustriores  Primates  et  Metropolitas,  inter  eos  omnesin- 
ventus  est  nemo  qui  non  arbitraretur  perhonoriflce  se- 
cum  actum  fuisse  ;  adeo  utgloriae  sibi  ducerent  nuncupari 
in  quolibet  actu  Legati  Apostolici  exgratia  et  misericor- 
dia  jSedis  Apostolicce , . .  Nuila  tunc  quaestio  erat  super  jure 
Apostolicae  Sedis  staMles  habendi  Legatos,  et  nemo  tunc 
dubitavit  unquam,  quin  Episcopi  tenerentur  Legatumsus- 
cipere  ac  venerari,  et  Sanct(B  iSedis  Legationi  assensum 
quam  citissime  pr^Bbere^  ut  verbis  utar  Rutardi  Archiepis- 
copi  Moguntini,  ad  annum  1090.  Nihil  tunc  erat  quod  Le- 
gato  non  licuisset  :  causas,  etiam  exemptorum,  cognos- 
cere  ;  Concilia  convocare  ;  visitationes  suffraganeorum 
obire  ;  eorum  electionem  moderari  ;  censurarum  poenas 
infligere  ,.. .  Episcopos  degradu  dejicere  ;  eosque  redinte- 
^^j  grareubi  per  injuriam  fuissent  e  sua  sede  dejecti.  y>ReS' 
onsiosuper  Nunciaturis^  cap.  8,  n.  120). 
3^  Ad  Legatos  extraordinarios  quod  attinet^  quos  (praeter 
,,  rdinarios)  omni  aevo  identidem  pro  firravioribus  nee^otiis  Se- 


612  TRAGTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

des  Apostolica   deputare  consuevit,  dubium   non  est  quin 
intra  duas  supradictas  epochas,    in  Galiiis  sicut  et  in  cae 
teris  regionibus    Pontificiam   jurisdictionem    exercuerint. 
Hinc, 

4^  Praetensa  Gallise  libertas  seu  consuetudo,  Ponlificio 
rum  Legatorum  jurisdictionem  non  agnoscendi,  si  qua  re 
vera  unquam  exstiterit,  non  esset  antiqucd  discipiinae  reten 
tio,  sed  recens  ab  ea  discessus.  Proinde  non  nisi  mendaciter 
a  primis  EcclesiaB  saeculis,  autetiam  a  temporibus  Triden- 
linae  Synodo  anterioribus  traducta  praetenderetur. 

5°  Quod  autem  tribus  circiter  abhinc  saeculis,  ad  sensum 
schismatici  Pithou  damilare  non  desinant  Parlamentorum 
advocati,  et  moderati  etiam  Gallicanismi  propugnatores,  ca- 
rere  jurisdictione  in  Gallia  Nunlios,  itemque  Legatos  a  latere 
nisi  regis  accedat  consensus,  non  inficias  imus.  Tot  aliis 
moliminibus  quibus  Gallicani  hoc  temporis  tractu  Sedis 
Apostolicae  auctoritati  seditiose  restiterunt,  esseet  illud  adnu- 
merandum  concedo. 

Nihiiominus,  hoc  etiam  temporis  spatio,  et  non  obstanti- 
bus  contrariis  querelis,  haud  cessasse  Galliae  Nuntios  juris- 
dictionem  (qua  muniti  semper  fuerunt)  data  occasione  exer- 
cere,  ita  ut  praetensa  consuetudo  nunquam  de  facto  inducta 
fuerit,  haud  puto  probatu  difficile.  Id  tamen,  quialongiorem 
documentorum  disquisitionem  requireret.  aliis  probandum 
relinquo,  Dato  ergo,  non  concesso,  viguisse,  in  Gallia,  a 
duobus  aut  tribus  ultimis  saeculis,  assertam  consuetudinem 
seu  libertatem,  dicimuseam,  utpote  illegitimam  et  intrinsece 
pravam,  nunquam  injus  transiisse  aut  transire  posse.  Ni- 
mirum, 

Propositio  IP.  —  Proetensa  libertas  seu  consuetudo  Ecde- 
sm  OalUcance,  PontiflciorumLegatorumjurisdictionemnon 
agnoscendi^  aperte  pugnat  cum  jure  Primatus  Romam 
Pontifici  divinitus  collato.  —  Diligenter  notetur  in  quo  stel 
dicta  libertas  juxla  Gallicanum  systema  :  hujus  nempe  syste 
matis  propugnatores  non  dicunt  tantummodo  consentin 
Papam  ut  ipsius  in  Galiia  Nuntiorum  jurisdictio  non  agnos 
calur,  et  ob  istum  consensum,  licite  non  agnosci  dictan 
jurisdictionem.  Si    hoc  sohim    dicerent,  brovi    dirimerelui 


PARS    QUAIITA.  613 

quaeslio  :  falso  supponi  ejusmodi  Summi  Pontificis  consen- 
um  facile  probaretur,  vel  ex  ipso  diplomate  quo  suas  cui- 
que  Nuntio  ad  Galliam  misso  facultates  tribuit  Summus 
Pontifex ;  nec  deesset,  ad  dubia  quaelibet  toUenda,  expres- 
3um  ipsius  de  sua  voluntate  testimonium.  At  longe  aliter 
res  inteliigitur  in  Gallicano  systemate.  Ita  nempe  ejus  pro- 
pugnatores  dictam  libertatem  intelligunt,  ut  nequeat  Papa, 
quantumvis  velit,  et  hanc  suam  voluntatem  declaret,  juris- 
dictionem  iu  Galliis  per  suos  Legatos  exercere.  Hinclicitum 
in  Gallia  asserunt,  Legato  Pontificio,  etsi  intra  fines  potes- 
tatis  ipsi  a  Papa  collatae  praecipienti,  non  obedire.  Quod  si 
r^apa  jurisdictionales  Legatisui  actus  solemni  etiam  Consti- 
utione  confirmet^  et  parendum  suis  Gailiae  Legatis,  etiam 
3ub  anathemate,  praecipiat,  dicunt  liciteposse  ejusmodi  bul- 
am  a  Gallicanis  ecclesiis  non  recipi^  et  pro  inani  tentamine 
laberi;  ex  ea  scilicet  ratione,  quod  nequeat  Gallicana  Eccle- 
siasuis  libertatibusa  Papa  spoliari. 

Jam  vero  tale  systema  omnino  pugnat  cum  jure  Primatus 
i\omanis  Pontificibus  divinitus  collato.  Nam  supra,  capite  2, 
)robatum  est  jus  Romani  Pontificis  habendi  in  dissitis  prae- 
sertim  regionibus  aliqnos  qui  sui  absentis  ^personam  repriB- 
entent,  qui  jurisdictionem  suam  atque  auctoritatem  staMli 
lelegatione  collatamexerceant^  qui  denique  suas  vices  oieant 
sunt  verba  Pii  VI) ;  idque  exintima  vi  ac  natura  Primatus. . . 
Tta  ut  quicumque  jus  hoc  Pontifici  adimendum  curet^  is 
Yiaturam  vimque  Primatus  a  Christo  instituti  radicitus 
^onveUat  atque  eruat,  Porro  si  verum  foret  expositum  Galli- 
canum  systema,  Romanus  Pontifex  hocce  jus  non  haberet 
^uoad  Galliam.  Ergo  illud  systema  stare  nequit  cum  catho- 
ico  dogmate  de  Primatu  jurisdictionis  Romano  Pontifici 
divinitus  coUato. 

Hinc  aperte  secum  pugnant  Gallicani  qui  dictum  jus  Ro- 
nvano  Pontifici  denegant,  nisi  etiam  cum  Febronio  et  Janse- 
nistis,  Primatum  jurisdictionis  ipsi  denegent,  et  haereticam 
de  mero  honoris  primatu  opinionem  amplectantur.  En  in 
quem  abyssum  logice  impellat,  praetensa  illa  Gallicanae  eccle- 
iae  libertas,  Pontificiorum  Legatorum  jurisdictionem  non 
agnoscendi. 


f')14  TUACTATUS     DE     GUKIA    llUMAiNA. 

Propositio  IIP.  Libertatem  seu  consuetudinem  Fcclesim 
Gallicanm  Pontificiorum  Legatorum  jurisdictionem  non 
agnoscendi^  legitimam  non  reddunt  nec  prolant  ulla  regia 
decreta^  ullave  Parlamentorum  arresta^  aut  comitiorum 
cleri  Gallicanistatuta.  —  Naml^  nuUa  auctoritas  legitimum 
reddere  valet  id  quo  divina  Christi  institutio  subvertitur : 
atqui  dicta  Ubertas  seu  consuetudo,  naturam  vimque  Pri- 
matus  a  Christo  instituti  radicitus  convellit  atque  eruit* 
ut  pronuntiavit  Pius  VI,  et  ut  supra  probatum  est :  ergo. 

II.  Saecularis  potestas  nihil  valide  slatuere  potest  conlra 
Summi  Pontificis  Constitutiones,  decreta  et  praecepta,  in^ 
materiis  spiritualibus  et  ecclesiasticis  Plena  enim  potest 
ecclesiam  universalem  pascendi,  regendi  [et  gubernandi 
nonregiaut  parlamento,  sed  Romano  Pontifici(definient 
Florentino  oecumenico  Concilio)  divinilus  collata  est.  Hocce 
dogma  cathoiicum  Gallicani  scriptores  profilentur.  Et  nihi 
lominus,  adeo  ipsos  Csesaropapiae  ac  regalismi  invasit  atque 
obcoecavit  studium,  ut  dum  expenditur  an  hoc  aut  illu 
Summi  Pontificis  in  materia  spirituali  et  ecciesiastica  decrei 
tum  aut  praBceptum  in  Galliis  obliget,  eos  non  pudeat  con 
traria  Regis  aut  parlamentorum  decreta  allegare :  quasi  va 
leat  Gallise  Rex  aut  ullum  parlanientum  Summo  Pontificiju 
risdictionem  adimere,  quam  ei  contulit  Christus.  Et  plenil 
sunteorum  libri  ejusmodi  ad  regia  dccreta  et  parlamento 
rum  arresta  provocationibus.  Audiant  quam  aperte  erro-| 
neam  illam  doctrinam  reprobet  Pius  VI  :  «  Nunquam  no- 
«  bis,  inquit,  in  mentem  venit  ul  si  constitutiones  illorum 
«  (id  est  Im])eratorum)  pugnent  cum  Constitutionibus  pri- 
(c  maeSedis,  aliquid  Nobis  parent  obstaculi,  veluti  tuafuit,; 
c^  Archiepiscope  Salisburgensis,  sententia.  Nemo  quippe 
cc  ignorat,  lias  duas  potestateset  esse  inter  se  sejunctas,  et 
cc  ita  institutas,  ut  una  non  pendeatab  altera  (cap.  4.  n.  90, 
cc  91..  92) ;  ita  ut  in  rebus  ecclesiasticis  et  in  regimine  reli- 
cc  gionis  ealenus  vaieant  civiles  leges,  quatenus  legibus  co- 
cc  haerentes  ab  Ecclesiae  capite  profectis,  ipsam  Ecclesiae 
cc  auctoritatem  firment  atque  communiant ;  eo  scilicet  lutelae 
cc  et  patrocinii  munere,  quo  catholici  principes  erga  matrem 
c<  se  fungi  gloriantur.  Secus  enimom^M^mdestituuntur  leges 


PARS    QUARTA.  613 

cc  hujusmodi ;  et  extra  omnem  disceptationem  solae  suumsibi 
«  vindicant  locum  Romani  Pontificis  Constitutiones  et  leges, 
«  qu3e  imperiaii  sanctione  non  indigent  »  (Pius  VI,  Eesjpon- 
sio  sufer  Nunciaturis^  cap.  8,  n.  160). 

III.  Absone  etiam  allegarentur  comitiorum  cleri  Gallicani 
statuta.  NumquidenimRomani  Pontificis  jurisdictionem  ab 
iis  comitiis  dependere  voluit  Christus  ?  Imo  comitiorum  il- 
lorum  acta,  ne  provincialis  quidem  Synodi  vim  habuerunt. 
Et  etiamsi  habuissent,  quid  valet  inferior  contra  legem  su- 
3erioris.  Quidquid  ergo  senserunt  aut  declararunt  ejusmodi 
iomitia,  contra  Pontificiorum  in  Galliis  Legatorum  jurisdic- 
ionem,  errasse  hac  in  re  clerum  Gallicanum  Jprobat,  et  ni- 
lil  aliud . 

IV.  Dictum  systema  Gallicanum  planeattingunthaecPiilX 
eliciter  regnantis  verba  :  Putidum  vero  impiumque  com- 
nentumillud  estj  ApostoUm  Sedi  divimtus  collatajuraac 
raditum  a  Ghristo  JDomino  supremi  regiminis  in  Ecclesia 
lavum  et  potestatem^  humanis  flacitis  nutihusque  arctari 
rcescriU  aut  imminui  posse.  (Constitutio  Probe^  9  maii 
853;  quae  sicinscribitur:  E^jpiscojpis^  Vicariis  Apostolicis,  ac 
hlectis  filiis  Christi  fidelilus  missionum  Indiarum  Orien- 
alium). 

Propositio  IV^  —  Merito  concluditur  Oallicanum  systema 
irca  Pontificios  Legatos^  erroneum  esse^  necnon  seditiosum^ 
tinschismainducens.  —  l^^Erroneumest,  siquidem,  ex  pro- 
atis,  pugnat  cum  dogmate  omnino  certo,  nimirum  de  Pri- 
latu jurisdictionis  Romano  Pontifici  divinitus  collato.  2°  Se- 
itiosum  est,  siquidem  docet  non  teneri  Galliae  fideles  et  Epis- 
oposad  obtemperandum  legitimis|Pontificiorum  Legatorum 
tatutis  ac  sententiis,  cum  tamen  obedire  teneantur  ;  sicque 
os  incitant  ad  resistendum  Pontificiae  auctoritati.  3^  Inducit 
1  schisma.  Casu  enim  quo  Summus  Pontifex  sub  anathe- 
iiate  prsecipiat  ut  agnoscatur  in  Gallia  suorum  Legatorum 
lirisdictio  (quod|cer  tum  es  t  posse  ab  ipso  valide  fieri),  docet  dic- 
im  Gallicanum  systema,posselicite  ejusmodi  excommunica- 
onem  despici  et  pro  inani  tentamine  haberi.  Quae  doctrina 

in  praxim  traducatur,  apertum  schisma  erit,  ut  ex  dictis 
^ncludendum  est. 


(jJt)  TRACTATUS  DE  CURIA  HOMANA. 


SECTIO  I. 


De    variis   Legatorum    Pontificiorum   speciebus 
quando  quibusve  de  causis  inductae  sint. 


Tres  epochas  distinguemus  :  Pritnaia  ab  Kcclesise  exordiisj 
usque  ad  nonum  Sceculum  :  Secundam  a  nono  saeculo  usquj 
ad  decimum  quintum :  Tertiam  a  decimo  quinto  sa^culo    ai 
hodierna  usque  tempora. 


CAPUT  I. 


LEGATIONUM  PONTIFICIARUM   FORMA  AB  INITIO  USQUE 
AD    NONUM  SiCGULUM. 


1°  Toto  hoc  temporis  tractu  habuit  Sedes  Apostoiica  in 
dissitis  regionibus  viros  ecciesiasticos,  stabili  et  amplaju 
risdictione  munitos,  qui  in  omnes  assignatae  sibi  regionis 
Episcopos  et  Metropolitanos,  Romani  Pontificis  vices  agerent, 
potestatemque  exercerent.  Id  superiori  sectione,  capite  3, 
probavimus;  isque  solus  negabit  qui  aut  impudenter  menti- 
ri  velit,  aut  monumentorum  antiquitatis  prorsus  ignarus  sit. 
Ejusmodi  autem  Romanae  Sedis  Legati,  non  aiio  antiquitus 
quam  Vicariorum  ^jt?o,9^o?i(?ar^mnomine(l)  designatirepe- 


(1)  Exceptis  iis  qui  apud  imperialem  Gonstaiitinopoleos  aulam  commo- 
rabantur,  quique  Apocrisiarii  seu  responsales  vocari  solebant. 


PAUS   QUAiVlA.  617 

riuntur.  Octavo  dumtaxat  saeculo  videmus  Sanctum  Bonifa- 
cium,  Germaniae  Apostolum,  utraque  Legati  et  Vicari 
^^o<9^o/iddenominatione  nuncupatum.  Aut  si  forte  qusedam 
paulo  anteriora  exempla  afferri  valeant,  valde  rara  existimo. 

2®  Ejusmodi  Vicariorum  Apostolicorum  munus  commit- 
tere  solebant  Romani  Pontifices  certarumsediumEpiscopis: 
nimirum  Thessalonicensi  Episcopo  quoad  Illyricum^  Arela- 
tensiquoad  Galliam  etc,  ita  ut  cuilibet  Episcopo  in  ea  sede 
succedenti,  conferret  Sedes  Apostolica  Vicarii  Apostolici 
officium,  prout  ipsius  praedecessori  contulerat.  Id  pariter 
ex  allatis  supra  (sectione  1,  capite  3)  documentis  constal. 
Non  tamen  adeo  certa  lege  dictarum  sedium  Episcopis  Vi- 
carii  munus  conferebant  Romani  Pontifices,  ut  absque  exem- 
plo  sit  munus  illud  a  soiita  episcopali  sede  ablatum  fuisse, 
et  translatum  ad  aliam. 

Item,  quamvis  ordinarie  ad  Vicarii  Apostolici  munus  in 
aliqua  regione  exercendum  assumeretur  unus  ex  ejusdem 
regionis  Episcopis,  in  Sicilia  tamen  quandoque  Vicarium 
Apostolicum  egit,  non  alicujus  Siculae  sedis  Antistes,  sed  vir 
ecclesiasticus  ab  urbe  Roma  missus. 

3''  Praeter  dictos  Vicarios  Apostolicos,  stabili  ac  perma- 
nenti  jurisdictione  munitos,  deputabant  etiam  Romani  Pon- 
tifices  ad  tempus  Legatos  extraordinarios,  quoties  id  oppor- 
tununi  existimabant  pro  componendis  majoris  momenti  ne- 
gotiis.  Gujusmodi  extraordinariorum  Legatorum,  sive  ad 
praesidendum  Gonciliis  oecumenicis,  sive  ad  tractandum 
cum  principibus,  aliave  graviora  expedienda,  deputatorum, 
frequentia  occurrunt  exempla,  per  octo  prima  Ecclesiae  sse- 
cula,  Hi  autem,  finitopro  quo  mittebantur  negotio,  recede- 
bant,  simulque  eorum.  cessabat  jurisdictio. 

Haec  de  legationum  Pontificiarum  usque  ad  nonum  saecu- 
ium  forma  breviter  adnotanda  duximus;  quia  ex  allatis  su- 
periori  sectione  documentis  jam  satis  probata  remanent. 


618  TUACTATUS   DE    CUIUA    UUMANA 


GAPUT  II 


LEGATIONUM   PONTIFICIARUM   FORMA  A   NONO    S.^CULO    USQUE    AD 

DECIMUM  QUINTUM. 


Pkopositio  P.  —  In  hac  secunda  epocha  perdurarunt  Vi- 
carii  Apostolici :  rariores  tamen  evaserunt;  et  eorum  loco 
inducti  sunt  legati  nati.  —  «  Prsestat  animadvertere,  ait 
«  Pius  VI,  veteres  ilios  primae  epochae  Vicariatus,  hac 
«  etiam  secunda  temporis  epocha  seu  continuasse,  seu  re- 
«  dintegratos  fuisse.  Constat  enim  Arelatensem  Vicariatum  ' 
«  fuisse  denuo  instauratum  saeculo  Undecimo,  in  Rambaldo, 
«  ejusdem  civilatis  Archiepiscopo,  qui  tanquam  Vicarius 
«  Papce  Victoris  praefuit  ConcilioTolosano  anni  1057.1tem- 
«  que  constal  cum  Siculum^  tum  alios  Vicariatus  medio 
«  etiam  aevo  perdurasse. 

«  Praeterea  si  Vicariatus  rariores  evaserunt,  coeperunt 
«  latius  propagari  PrimaticBy  illae  sciUcei  legationes  quae  ite- 
«  rum  iterumque  ad  Metropolitanos  certae  cujusdam  sedis 
«  delatae,  perinde  haberi  coeptae  sunt,  ac  si  ipsis  Episcopo- 
«  rum  sedibus  collatae  et  affixae  fuissent,  ita  ut  legationes 
«  natoB  dictitarentur  »  (In  Resjponsione  super  Nunciaturis^ 
cap.  8,  n.  107  et  108).  fnductos  hac  secunda  epocha  ejus- 
modi  Legatos  Pontificios  qui  nati  dicti  sunt,  et  non  pa- 
rum  excrevisse  eorumnumerum,  eruditis  explorata  ros  est, 
et  videri  potest  in  citata  Pii  VI  Responsione, 

Propositio  IV.  —  Sicut  Vicarii  ApostoUci,  ita  et  Legati 
nati  vices  Romani  Pontificis  oUbant  cumjurisdictione  sta- 
iili :  ita  ut  a  priscis  Vicariis  Apostolicis  diversi  non  fuerint 
nisi  nomine^  et  minori  facultatum  ij^sis  concessarum  exten- 
sione.  —  «  Hae  quidem  Legationes  nomine  tantum  a  Vica-  j 
«  riatibusdifferebant:  StaUli  exnm  potcstate,  ut  illi  fuige-  ' 
«  bant;  licetfacultates  haberent  paulo  minores,  quam  Vica-  j 


PARS   QUAiVrA.  619 

c<  riatus  habuissent.  Et  ita  ab  arbitrio  Sanctae  Sedis  pen- 
c(  debant,  ut  ab  una  ad  aliam  sedem  transferrentur , 
c(  uti  saepius  factitatum  est.  Ac  demum  cedere  tene- 
«  bantur  Legaiis  de  latere  missis  sive  ordinariisj  sive 
«  extraordinariis ;  deque  sui  muneris  officio  per  seip- 
«  sos  tertio  quoque  anno,  et  per  suos  procuratores  quotan- 
c(  nis  certiorem  reddere  Apostolicam  Sedem  »  (Pius  VI,  in 
Resjponsione  su^er  Nunciaturis j  cap.8,  n.  108),  Quae  ornnia 
(ibidem)  documentis  probat  idem  Pius  VI. 
,  Propositio  IIP.  —  Zelotypia  Metropolitanorum^  qui  ful- 
gere  supra  se  Legatos  natos,  ac  eorum  jurisdictioni  se  sul)' 
jici  cegre  fereiant^  in  causa  proecipua  fuit  cur  Sedes  Apos- 
tolica  Legatos  extraordinarios  scepe  so^pius  in  hac  secunda 
epocha  deputaverit,  —  «  Quod  vero,  ait  Pius  VI,  corrigere 
cc  ac  tolerare  omnino  non  potuit  (Sedes  Apostolica),  fuit  in- 
cc  situm  illud  humanae  naturae  studiumabhorrendiab  iisqui 
cc  sibi  quodammodo  praesint;  eo  vel  maxime  si  quis  stabili 
<c  supra  se  videat  honore  ac  potestate  fulgere  homines  in 
cc  eadem  provincia  natos,  qui  sibi  dignitate  Metropolitica 
«  pares,  generis  tamen  conditione,  respectuque  aliarum  re- 
cc  rum  privatarum  inferiores  fortasse  essent.  A  primis  qui- 
cc  dem  usque  Ecclesiae  saeculis  coepit  cupido  haec  Episcopo- 
cc  rum  Illyricianorum  incessere  animos;  qui  aegre  nimis 
«  Vicarium  Thessalonicensem  intuebantur  tanta  dignitate 
c(  sublatum;  ita  ut  Sanctus  Bonifacius  ita  debuerit  illos  ad- 
fc  monere  :  Nec  decet  Fratres  alterius  dignitate  morderi, 

c<  Sed  secunda  hac  temporis  epocha,  multo  certe  violen- 
«  tius  impotens  hic  animorum  motus  erupit.  Non  destitit 
«  sane  ApostoHca  Sedes,  ad  Metropolitanorum  animos  de- 
cc  mulcendos,  frequentius  mittere  Nuntios  extraordinarios 
cc  a  latere  Pontificis,  quorum  adventu  cum  omnis  Legato- 
«  rum  natorum  jurisdictio  conquiesceret,  donec  ex  illa  re- 
«  gione  decederent,  quanto  crebriores  erant  advenarum 
«  nuntiorum  accessus,  tanto  libentius  poterant  Metropoli- 
«  tani  indigenarum  Legatorum  intermortuam  jurisdictio- 
a  nem  pati...  Abstinemus  a  recensendis  numerandisque  hoc 
c(  loco  singulis  hisce  extraordinariis  Legationibus,  cum... 
c(  eaedem  ex  annalibus  ecclesiasticis  et  e  Pontificiis  actis  lo- 


62U  rHACTATUS    DE    CUHIA    HOMAAA. 

«  cupletissimeconstet.  Illud  advertimus  tantummodo,  quod 
«  expeditiones  hujusmodi,  ab  initio  usque  secundae  hujus 
«  epochae,  inceperunt  ipsorum  Legatorum  natorum  rogatu 
<f  fieri  ;qui  auxilio  simul  et  consiiio  indigere  se  professi  sunt. 
«  Ita  Poppo  Trevirensis  Archiepiscopus  et  Apostolicae  Sedis 
«  Legatus,  circa  annum,'1038,  Benedictum  nonu  m  postulavit 
«  atque  exoravit,  ut  mittat  virum  de  honoratioribus  vestris 
«  ac  prudeatioribuSj  qui  mihi  in  necessitatiius  meisconsilio 
«  simul  et  auxilio  sujfragetur  :  auxilietur  dico  de  adversis 
«  consilietur  autem  quce  latere  non  credo  Sanctitati  vestrm^ 
«  Illudque  etiam  advertemus,  quod  Apostolica  Sedes,  sem- 
«  per  sibi  constans,  Legatos  hosce  duplici  jurisdictione,  vo- 
X  luntaria  scilicet  et  contentiosa  donabat  »  (Pius  VI  in  Res- 
ponsione  sujf^er  NunciaturiSy^  cap.  8,  n.  125  et  126).  Docu- 
menta  quibus  id  probat  Pius  VI,  videibid  em,  in  notis. 

Propositio  IV*.  —  Dicta  Zelotypia^qua  se  Episcopiet  Me- 
tropolitani  magis  ac  magis  a  Legatis  natis  dbalienabant^  in 
causa  fuitcur Legationes  nat(Esublat(B sint.  — «  Episcopi... 
«  totos  se  ab  indigenis  Legatis  magis  magisque  abaiienave- 
«  runt ;  ita  ut  Drogo  Metensis  Episcopus,  per  annum  844, 
«  multis  vexationibus  affectus,  debuerit  tandem  se  a  Vica- 
«  riatu  sive  a  Legatione  Apostolica  abdicare,  ne  scandalum 
«  fritribus  et  consacerdotibus  generans^  schisma  in  Sanc- 
«  tam  E cclesiamintroduceret  (Hincmarus,  epist.  6,  cap.'30, 
«  editionis  Moguntina))..,  Idem  de  Primate  Lugdunensi  ac-^ 
«  tum  est  (Thomassinus,  cap.  34,  n.  13),  etde  Primatibui 
«  aliorum  regnorum,  ne  Germania  quidem  excepta,  ubi 
«  a^mulatio  animorum  adeo  excrevit^  ut  nullum  Legatui 
«  recepturos  se  declararint  Episcopi,  nisi  ^e  latere  PontiA, 
«  flcis  advenisset,  Hac  certe  de  causa  Bruno  Trevirensii 
tf  Archiepiscopus,  anno  1120,  Callixtum  II  adiit,  eumqut 
<s  exoravit,  ut  sua  Trevirensis  provincia  a  cujusvis  Legati 
c(  eximeretur  potestate,  nisi  forte  a  nostro  latere  dirigatur,\ 
cc  ut  inquiunt  litterce  A]postolic(B^  apud  Martene,  tomo  4, 
«  n.57,  col.  192...  Arnoldus  quoque  Coloniensis  Archiepis- 
«  copus,  ab  Eugenio  III,  per  annum  1157,  impetravit,  uj 
cc  sua  provincia  nulli  Primati  aut  Legato  nato  subesset,  nisj 
cc  RomanoPontifici,  ita  tamen  ut  cederet  Legato  Apostolic< 


PARS    QUARTA.  621 

«  Sedis  {Cfallia  Christiana^  t.  3,  col.  676). . .  Hinc  si in  Germa- 
c<  nia  et  per  Europam  universam  Primatus  omnes  seu  Lega- 
«  tiones  natod  ita  cessaverunt,  ut  nihil  nisi  priscum  nomen 
«  haberent,  (una  excepta  Lugdunensi,  cui  relictum  est  jus 
«  in  sola  dirimendarum  a^pjpellationum  ajudiciis  Metroipoli- 
cc  tanorumjurisdictione j  velnti  Petrus  ipsede  Marca  testa- 
cc  tur)..,  est  id  Metropolitanorum  atque  Episcoporum  culpse 
c<  tribuendum  »  Pius  VI,  in  Responsione  super  JVunciatu- 
cc  ris.  cap.  8,n.  127). 

Propositio  V^  —  SuUatis^  ut  dictum  est^  Legatis  natis^ 
necesse  fuit  Romam  deferri  causas  permultas,  qu(B  antea  in 
Legatorwm^  natorum  curis  finiebantur  :  de  qua  necessitate 
tot  postmodum  exort(B  sunt  querelc^  .  —  Cum  enim  intra  fines 
cujusque  regnijam  non  adesset  qui  modo  staMli  wices  obiret 
Sedis  Apostolicae^  quoties  a  Metropolitanorum  sententia  ap- 
pellabatur,  non  poterat  causa  dirimi  nisi  in  Curia  Romana. 
Legati  enim  extraordinarii,  cum  nonnisi  ad  breve  plerum- 
que  tempus  remanerent  in  provinciis  ad  quas  pro  particu- 
laribus  negotiis  mittebantur,  paucas  ejusmodi  causas  expe- 
dire  poterant.  Et  haec  quidem  necessitas  tot  causas  Romam 
deferendi,  non  sine  ingenti  (ob  moras,  longinquitatem  et  ex- 
pensas)  detrimento,  nunquam  antea  contigerat.  A  primis 
enim  Ecclesiae  sseculis^  ut  vidimus,  ejusmodi  causas  in  sin- 
gulis  regionibus  auctoritate  Apostolica  dirimebant  Vicarii 
Apostolici  ;  quod  et  munus  postmodum  obiere  Legati  nati  ; 
ita  ut  graviora  dumtaxat  negotia  Sedis  Apostolicae  judicio 
reservarentur. 

Solent  infensi  quique  in  Sedem  Apostolicam  scriptores 
multis  declamationibus  eidem  crimini  vertere  hanc  media 
sstate  inductam  necessitatem^  adeundi  pro  causis  innumeris 
Romanam  Curiam.  At  non  Sedis  Apostolicae  haec  culpa  fuit, 
sed  Episcoporum  et  Metropolitanorum,  qui  stabili  Legato- 
rum  natorum  seu  Primatum  jurisdictioni  pertinaciter  adver- 
sati  sunt,  donec  tandem  ejus  extinctionema  Romanis  Ponti- 
ficibus  obtinuerunt.  De  quo  sic  Pius  VI  (in  in  Responsione 
5^j9eri\%^aaj(^^m,c.  8,jn.l28etseq) :  cc  Si  illis  deficientibus 
c<  qui  stahili  modo  in  provinciiset  regnis  vices  Sanctae  Se- 
c<  dis  obibant,  debuerunt  populi  Romam  deferre  causarum 


622  TRACTATUS   DE   CIRIA  ROMANA  . 

«  omnia  genera^  id  est  Metropolilanorum  atque  Episcoporum 
«  culpae  tribuendum  ;  quos  merito  proinde  Thomassinus 
«  redarguit,  quodunius  EcclesicB  su(B  decus  fvcetulerint  uti- 
«  litati  et  Tionori  omnium  aut  complurimarum  regni  eccle- 
«  siarum...  Si  autem  Metropolitani  et  Episcopi  questisunt, 
«  quod  causae  omnes  tanto  ipsorum  incommodo  Romam  de- 
«  ferrentur,  non  aliorum  culpa^  id  vertere  debuissent^  sed 
«  suae.  Si  Metro^politanis  (ita  gravi  sermone  pergit  Ttiomas- 
«  sinus)  tunc  idem  fuisset  animi,  quod  fostea  aliis  fuit^  ut 
«  'per  Gregorium  VII../per  Urlanum  IL.^aliosque  nonnul- 
«  los  Pontifices  "primatKB  instituerentur^  nec  quisquam  iU 
«  los  remoraretur^  nonpostea  illis  ipsis  seu  Hegihcs  seu  Me- 
«  tropolitanis  doluisset^  quod  soipe  doluit^  causarum  omnia 
«  genera  Romam  referri  judicanda,  Has  querelas  anteve- 
«  nielat  illa  Numinis  sapientia,  quce  Ecclesiam  regit  rege- 
«  hatque^  Pontificesque  incitaiat  ad  creandos  subinde  Pri- 
«  mates^  utde  illis  tantum  causis  ad  Romanum  tribunal 
«  litigatores  accederent^  quce  in  Archiepiscoporum  vel  Pri- 
«  matum  'curia  dirimi  nequivissent.  Primatie  repudiatoB 
«  statim  aut  postea  obliteratce  sunt , .  Inde  causanm  exa- 
«  minaRomamperlata  :  quodolendce  magis  mortalium  vices^ 
cc  quinec  malaferrepossunt,  nec  malorxLm  remedia,   » 


CAPUT  III. 


LEGATIONUM  PONTIFIGIARUM  FORMA  A  S^GULO   DEGIMO  QUINTO  AD 

HODIERNA  USQUE  TEMPORA. 


Qu^sTio  Y.  —  Quomodo  et  qua  de  causa^  in  hac  tertia  ej^o 
cha  constitut(B  sint  Nunciaturce  ordinarics  ?  —  «  Apostolica 
«  Sedes,  quam  uti  benignam  matrem  de  salute  et  commodo 
c(  filiorum  suorum  cura  soUicitat,  vix  aut  ne  vix  quidem  ex- 
c<  tincto  Primatum  et  Legatorum  natorum  jure,  cum  jam 
«  oxperta  fuisset,  in  irntiim  omnes  suos  cecidisse  conatus, 


PARS   QUARTA.  623 

ul  qiise  sibi  perpetua  divini  Primatus  onera  incumbunt,  in 
dissitis  locis  per  Vicarios  indigenas  ibidem  delectos  sup- 
porlarentur,  consilium  iniit  in  usum  revocandi  illius  juris, 
quo  primis  etiam  Ecclesise  sseculis  interdum  usa  jam  fue- 
rat  (in  destinatione  Apocrisiariorum,  et  Vicariorum  Sicu- 
lorum,  qui  plerumque  erant  Romanae  Ecclesise  diaconi  vel 
subdiaconi)  eligendi  scilicet  viros  exteros,  principibus  gra- 
tos,  et  ecclesiastica  dignitate  fulgentes,  eosdemque  staUli 
facultate  et  potestate  muniendi,  eo  prorsus  modo,  quo  prima 
temporis  epocha  cum  Vicariis  Apostolicis,  et  secunda  epo- 
cha  cum  Legatis  natis  actum  fuerat  »  (Pius  VI  in  Mesfon- 
ione  super  JVunciaturis,  cap.  8,  n.  130). 
«  Impotens  enim  aemulandi  studium  quod  Metropolitanos 
invaserat,  in  causa  fuit  cur  Pontifices,  volentes  injuncto 
sibi  Apostolatus  munere  perfungi,  nolenlesque  amplius  in- 
digenis  uti,  quibus  suas  ut  antea  vices  committerent  ac 
:  demandarent,  id  coeperunt  consilii,  a  sseculo  XV  ad  hanc 
:  usque  nostram  setatem,  ui  e  proprio  laiere  in  Germaniam, 
in  Galliam,  in  Hispaniam,  in  Lusitaniam,  et  in  alia  etiam 
regna,  advenas  Nuntios  mitterent,  nulli  parti  addictos, 
ecclesiastica  dignitate  ornatos,  principibus  caros  ;  utque 
apud  catholicas  aulas  et  in  urbibus  principibus  ordinarias 
Nunciaturas  instituerent.  »  (Pius  VI,  ibid.,  n.  132;. 
Quj<:sTio  \\\  —  Qu(Bnam  extent  hodie  Legatorum  Pontificio- 
um  species  ?  —  Olim  dividebantur  in  Legatos  natos  et  Le- 
ratos  missos.  Hodie  autem  illa  primaria  divisio  omitti  potest, 
uum  jam  non  exstent,  ut  vidimus,  Legati  nati ;  ac  proinde 
mnes  sint  Legati  missi.  Hi  autem  distingui  possunt  ut  se- 
uitur : 

1°  Alii  sunt  Cardinales,  alii  secus. 

2°  Cardinales  Legati,  alii  sunt  ordinarii,  seucum  jurisdic- 
ione  stabili :  alii  extraordinarii  seu  ad  tempus.  Ordinarii 
onstitui  solent,  in  provinciis  quibusdam  status  Pontificii,  ut 
|as  gubernent.  Extra  statum  Pontificium  non  aliter  mittun- 
iir  Legati  Cardinales  quam  extraordinarie,  ad  gravioris  ali- 
ujus  negotii  tractationem  ;  qua  absoluta  tractatione,  rece- 
unt.  Hi  Legati  Cardinales,  sic  extraordinarie  missi  dici  so- 
mt  LegaM  a  latere.  tpsis  nompe,  ex  recepto  jam  usu,  reser- 


624  TRACTATUS    DE   Cl-HIA     ROMANA. 

vari  solel  denominatio  haec  ;  quamvis  caeteroquin  a  latere 
primitus  dicti  sint  legati  Pontificii  omnes  ab  Urbe  missi,  per 
oppositionem  ad  Legatos  natos  seu  indigenas  :  quo  sensu 
hodierni  etiam  Nuntii  qui  Cardinales  non  sunt  dici  possent 
Legati  a  latere  :  sed,  ut  diximus,  hoc  nomine  nuncupantur 
hodie  soli  Gardinales  Legati. 

3°  Legati  non   Cardinaies,   qui  extra  statum   Ponlificmm 
cum  jurisdictione  stabili  in  aliquam    regionem  mittuntur, 
Nuntiorum  nomine  vocari  solent.  Qui  autem  regendse  alicui ! 
status  Pontificii  provinciae  praeficiuntur,  non  vocantur  Nun-t 
tii,  nec  etiam  Legati,   sed  Ailegati,  Ye\  Belegati,  vel  alio  i 
nomine. 

4^  Hinc,   praetermissis  status  Pontificii  Legatis  et  Able- 
gatis,  duas  tantum  expendendas  habemus  Legatorum  Pon- 
tificiorum  species,  videlicet  :  Cardinales  Legatos  a  latere^  j 
et  Nuntios. 

5°  Nuntiaturse  alia3  sunt  primij  aliae  secu7idi  ordinis.  Primi 
ordinis  sunt  quae  viam  ad  Cardinalitiam  dignitatem  imme- 
diate  sternunt ;  ita  ut  ex  eis  Nuntii  non  soleant  retrahi, 
nisi  ut  donentur  purpura.  Tales  sunt  Nunciaturae  Austrise, 
Galliae,  Hispaniae  etLusilaniae.  Caeterae  suntsecundi  ordinis 
(vide  apud  Ferraris,  v.  Nuntius). 

Qu^sTio  HP.  —  Qualiter  hodierncB  Nuntiaturce  a  Ponti- 
ficiis  priscorum  temporum  legationilus  dijferant.  —  L  Mi- 
nores  facultates  habent  hodierni  Nuntii,  quam  habuerunt 
antiqui  Vicarii  Apostolici,  et  qui  postea  medio  aevo  consti- 
tuti  sunt  Legati  nati.  Id  salis  patebit  ex  sequentibus  Pii  VI 
verbis,  quibus  redarguit  quatuor  iilos  Germaniae  Metropo- 
litanos,  qui  Nuntiorum  jurisdictionem  agnoscere  renuebant. 
et,  inter  alias  querelas,  nimiis  eos  facultatibus  donari  di- 
cebant  : 

<t  Quoniam  auctor  libri  de  Legatis,  una  cum  vobis,  vene- 
rabiles  fratres,  conqueritur,  quod  Nuntiorum  facultales 
licet  per  Concilium  coercitae,  nimis  tamen  late  pateant  ; 
quoniam  tam  saepe  ad  antiquam  purioremque  disciplinan 
provocatis,  perinde  ac  si  Ecclesia,  dumparumper  de  antiqug 
disciplina  decessit,  ab  eodem  Dei  spiritu  regi  ac  gubernar 
desieritj  quo  nihil  affirmari  potest  absurdius,  Nos  id  a  vobit 


PARS    QUARTA.  025 

3etimus  u))um.  id  uiiice  flagitamus^  ut  simul  conferatis 
'ummam  earum  facultalum  quae  hodie  Nuntiis  tribuuntur, 
[uasque  tu,  Archiepiscope  Moguntine,  ad  calcem  conjecisti 
CncycUcse   epistolae  tuae,    cum    earum    facultatum  snmma 

Euibus  Legati  Vicariique  Apostolici  utebantur  juxta  veterem 
riorum  sseculorum  morem  ;  cum  ea  inquimus  summa, 
uam  nos  ad  errorem  quemcumque  depellendum  ex  ipso 
Lpostohcarum  litterarum  fonte  decerpsimus  et  excripsimus 
a  §  54  ad  S8).  Si  enim  comparatio  hujusmodi  instituatur, 
eminem  putamus  adeo  perfrictae  frontis  futurum,  qui  neget 
acultates  hodiernae  disciplinse^  sive  voluntariam  sive  con- 
gntiosam  jurisdictionem  respiciant,  esse  facultatibus  anti- 
use  disciphnae  longe  minores,  Ad  quam  certe  velerem 
isciplinam...^  si  fieret  regressus,  vos,  Metropohtani,  multo 
ane  magis  essetis,  quam  nunc  estis^  jurisdictioni  Nuntiorum 
bnoxii  »  (Pius  VI,  Responsio  siiper  Nunciaturis^  cap.  8, 
144). 

II.  Sicut  hodierni  Nuntii,  ita  et  prisci  Vicarii  Apostolici 
t  Legati  nati  staMlem  et  ordinariam  habuerunt  jurisdictio- 
em  in  assignatis  sibi  regionibus;  prout  supra  ostensum 
^t.  Unde  quoad  hoc  ab  antiqua  disciplina  non  recedit  Nun- 
orum  institutio. 

III.  In  eo  discrimen  estquod  Legati  nati  semper,  et  Vica- 
ii  Apostolici  fere  semper,  fuerint  indigencB^  id  est^  Episcopi 
Hcujus  sedis  illius  regni  in  quo  Legati  constituebantur  ; 
odierni  autem  Nuntii  sunt  adven^^  nec  sedem  episcopalem 
btinenl  in  regno,  \\\  quo  Pontificia  legalioiio  funguntur. 


-  --Jsaj5it.4S2(''5SSS*»'- 


620  TRACTATUS    DK    CURIA    ROjNIANA 


SECTIO  m. 


De  potestate  seu  juribus  Legatorum  a  latere   el 

Nuntiorum. 


Dicemus  1''  De  potestate  seu  jurisdictione  communi  om 
nibus  Legatis    Sedis    ApostoliCcB  :  2^  De  potestate  Legatis  a 
latere   propria  :  3^  De  eorumdem   praerogativis    quoad  prse 
cedentiam  et  honorifica  :  4.  De   propria  Nuntiorum   potes-[ 
late. 


CAPUT I 


DE  POTESTATE     SEU     JURISDIGTIONE     GOMMUNI    OMNIBUS     LEGATIS 

SEDIS  APOSTOLIG^. 


Gommunis  est  jurisdictio  quaedam  omnibus  Sedis  Aposto- 
licse  Legatis^  id  est,  Legatisa  latere,  Legatis  natis,  et  Nun- 
tiis  ;  quamvis  suam  insuper  particularem  jurisdictionem 
habeant  Legati  a  latere^  quae  aliis  duabus  Legatorum  spe- 
ciebus  non  competit ;  et  suam  vicissim  Nuntii,  qua  carenl 
Legatinati. 

Visum  est  seorsum  sub  prsesenlicapiteeamjurisdictioneii 
exponere  quae  simul  competit,  tum  Legatis  a  latere,  tua 
Nuntiis,  tum  Legatis  natis  ;  de  particulari  postea  singu 
lorum  patestate,   dicturi  sub  sequentibus  capi(ibus. 


)t 


PARSQUARTA.  627 

Ad  communeni  autem  illam  jurisdictionem  quod  attinet, 

quadruplicem   instituemus   paragraphum  :  l""  Expendemus 

quaenam  jurisdictio  Legatis  Apostolicis  essentialiter  compe- 

at,  itaut  nempe  absque  ea  non  possit  quis  esse  vere  Legatus 

3edis  Apostoiicae  :  2°  Exponemus  reliquam  jurisdictionem 

5uae  Legati^  Apostolicis  ajure    tribuitur  :  3^  Subjungemus, 

)d  dignoscendam  hodie  alicujus  Legati  jurisdictionem,  non 

:am  ad  juris  dispositiones  esse  attendendum,  quam  ad  Breve, 

3erquod  unicuique  Legato,  cum  deputatur,  solent  (ex  mo- 

erna  praxi)  ejus  facultatesenumerari  acdeterminari:  ^''Tan- 

em  qusestionem  expendemus  an    teneantur  Legati  a  latere 

t  Nuntii  legationis   litteras  ostendere   principibus  ad  quos 

eputantur. 


§1. 


Qusenam   jurisdictio  omnino   requiratur  ut   quis  sit  verus  Sedis 

Apostolicae  Legatus. 


Propositio  l\  —  JVon  poiest  quis  esse  Legatus  SedisApos- 

iliccB  nisi  ordinaria  ifsi  conferatur  jimsdictio  inpvvin- 

mmad  qvam  dejmtatur,  —  Qui  enim  ordinariam  jurisdic- 

onem  non  habet^  vel  habet  delegatam,  vel  nuilam  :  si  lia- 

eatdelegatam  non  est  nec  dicitur  Legatus^  sed  Delegatus  : 

nuUam,  nec  Legatus  nec  Delegatus  recte  dicipotest.  Unde 

i  ipsomet   conceptu  legationis  Apostolicae  includitur,  tan- 

Liamquid   essentiale  seu  hujus   legationis  constitutivum, 

Irdinaria  jurisdictio.    Ita  ut  recte   definiri  possit    Legatus 

'postolicus,  deputatus  a  Papa  cum  ordinariajurisdictione, 

t  quod  ita  unanimiter  legationem  Apostolicam  doctores  in- 

lligant,    videri  potest  in  eorum  commentariis  ad    titulum 

)  libri  1  decretalium  ;  praesertim    ubi    exponunt  quomodo 

§  oni\i\oi\x^  Legatus  aDelegato  differoit.  De  quo  sic  apud  Fer- 

*  ris  :  «  Legati   Papse   in  hoc  differunt  ab  ejus  Delegatis^ 


628  TRACTATUS    DE    CUHIA    ROMANA 


«  quod  Delegati  Papae  dicantur  illi,  quibus  una  tantuin  vel 
«  certaecausce  deleganturterminandse,  exlra  quam  vcl  quas 
«  non  extenditur  eorum  jurisdictio,  cum  sit  limilata  et  so- 
((  lum  delegata  ;  et  nonordinaria  vi  proprii  officii.  E  contra 
cc  vero  Legati  Papae  habent  jurisdictionem  et  facultatem 
«  cognoscendi  de  omnibus  causis  concredita^  sibi  Provin- 
«  cia3  ;  nec  eorumjurisdictio  estlimitataet  delegata,  'ticdvere 
cc  ordinaria  vi  proprii  juris,  officii,  et  dignitatis.  Et  sic 
«  communis  doctorum  »  (v.  Legatus,  n,  19). 

Hinc  concludat  lector  quam  absone  alicujus  regni  vei  di- 
tionis  princeps  postularet  a  Summo  Pontifice  expediri  Le« 
gatum  a  latere  pro  componendo  aliquo  particulari  negotio 
quin  huic  Legato  uUa  aliain  regionem  illa  jurisdictio  confi 
ralur.  Hoc  enim  foret  postulare  Legatum  a  latere  ordinari 
jurisdictione  destitutum,  ac  proinde  qui  non  esset  Legatus 

Propositio  n^  —  Non  fotest  quis  esse  Legaius^  oiisih 
leat  jurisdictionem>  ad  generalitatem  causarnm^  seu  mor 
liter  universalem.  — Namex  prsecedenti  propositione  non 
potest  quis  esse  Legalus  Sedis  Apostolicai  absquc  jurisdir- 
tione  ordinaria  :  atqui  de  essentia  ordinaria^  jurisdictionis 
est  ut  sit  (moraliter  saltem  loquendo)  universalis,  id  est  ad 
omnes  generaliter  causas  et  personas  alicujus  territorii  vel 
societatis.  Nam  jurisdictio  qmo  non  nisi  ad  certas  aiiquas 
particulares  causas  et  personas  extenditur,  hoc  ipso  est  de- 
legata  et  non  ordinaria,  proutextra  controversiamest  apud 
doctores. 

Ppopositio  \\V.  —  Potest  Surnmus  Pontifex  Legati  ju 
risdictionem  pro  arMtrio  extendere  ac  restringere :  si  tamen 
ita  eam  limiiet  ut  desinat  esse  moraliter  universalis  et  or- 
dinaria^  Legaius  fioc  ipso  talis  esse  desinit,  —  l^  Quod 
valeat  Summus  Pontifex  jurisdictionem  ac  facuitates  prc 
arbitrio  moderari  ac  determinare,  omnino  certum  est 
Nulla  enim  divina  aut  humana  lege  tenetur  SummuJ 
Pontifex,  quando  vult  jurisdictionem  suam  per  alios  exer 
cere,  has  aut  illas  determinatas  facultates  eisconferre;  a 
proinde  ipsi  liberum  est  quas  voluerit,  et  non  alias  ipsis  com 
cedere.  «  Potestas  Legati  Apostolici  (ait  Pirhing),  tum  abso 
«  lute  quoad  extensionem  aut  restrictionem,  pendet  ex  vc 


PAHS    QUARTA.  629 

(c  lunlate  Papae  delegantis..;  eo  fere  modo  quo  potestas  vi- 
c<  carii  generalis  pendet  ex  voluntate  Episcopi  eum  cons- 
cc  tituentis  »  ad  tit.  30  de  Officio  Legati^  libri  1  decretalium, 
n.  3). 

2°  Quod  autem  Legatus  talis  esse  desinat,  si  Pontifex  ab 
ipso  retrahat  moraliter  universalem  seuordinariamjurisdic- 
tionem,  sequitur  ex  duabus  prsemissis  propositionibuSj  ut 
patet. 


§"• 


Quaenam  potestas   seu  jurisdictio  Legatis  Apostolicis  a  jure  tribuatur. 

Propositio  P.  —  Possunt  jurisdictionemsuam  aliis  dele- 
gare.  —  Iia  concorditer  doctores.  Inter  quos  sic  Ferraris, 
ioco  citato  :  «  Omnes  supradicti  Legati{loq^uitur  de  Legatib  a 
cc  latere^  de  Nuntiis^  de  Legatis  natis)  possunt  causas  ad  se 
cc  pertinentes  aliis  delegare;  cum  hac  tamen  advertentia 
cc  quod  jurisdictio  delegatorum  expiratuna  cum  legatorum 
cc  officio,  quando  res  est  adhuc  integra  ;  secus  vero  quando 
cc  causa  delegata  jam  incepta  est.  »  Ut  autem  res  non  sitin- 
cc  tegra,  satis  est  intervenisse  citationem.  Dicta  autem  po- 
testas  delegandi  intelligenda  est  cum  hac  limitatione,  dum- 
modo  ii  quos  delegant  requisitas  a  jure  quoad  delegatos  ju- 
dices  qualitates  habeant.  (Vide  Schmalzgrueber,  ad  tit.  30, 
libri  1,  decretalium  n.  4). 

Propositio  IP.  —  Legatorum  Afostolicorum  jtirisdictio 
non  expirat  per  mortem  Papoe  eos  deputantis.  —  Constat 
hocce  decreto  Clementis  IV :  «  Legatos,  quibus  in  certis 
cc  provinciis  committitur  legationis  officium,  ut  ibidem 
cc  evellantetdissipent,  sedificentatque  plantent..,  ordinarios 
c<  reputantes,  praesenti  declaramus  edicto,  commissum  tibi 
cc  a  praedecessore  nostrolegationis  officiumnequaquam  per 
cc  ipsius  obitum  expirasse»  (cap.  Legatos^  de  Officio  Lega- 
ti.  in  6).  Est  autempraesens  conclusio  extra  controver- 
siam  omnem  apud  doctores.  Et  notandum  est,   permanere 


(iiJO  TI^AC.TATUS    DE    CUKIA    KUiMAiNA. 

Legatoruni  jurisdictionem   post   obitum  Papae  deputantis,^ 
«  quamvis  ipsa  jurisdictione  nondum  uti  coeperint,  imo  pro- 
«  vinciam   suam   necdum   ingressi  fuerint  i*  (Ferraris,  v. 
Legaius,  n.  12). 

Propositio  IIP.  —  Legati  Sedis  ApostoUcce  simt  jitdices\ 
com^petentes  in  secunda  instantia  quoad  causas  ecclesiasticas^ 
totms  jprovincicB  ipsis  commissce  :  ante  Tridentinam  Syno- 
dum  jpoterant  etiam  causas  in  prima  instantia ;  sed  lianc  eu 
facultatem  ademerunt  Tridentini  Patres.  —  l^  Certu 
est  ante  Tridcntinum  Synodum  potuisse  causas  omnes,  siv( 
in  gradu  appellationis,  sive  etiam  in  prima  inslantia,  ad 
Legati  Pontificii  tribunal  deferri.  Id  quidem  sub  AlexandrOj 
III  negare  ausus  erat  Episcopus  quidam,  Gantuariensis  Me- 
tropoleos  suffraganeus;  sed  errorem  perstrinxit  dictusPon- 
tifex  directisad  omnes  Praefatae  Metropolis  suffraganeos  lit- 
teris,  in  quibus  sic  habetur  :  «  Cum  non  ignoretis  Cantua' 
«  riensem  Archiepiscopum  vobis  non  solum  metropolitico, 
«  sed  etiam  Legationis  jure  pra^esse,  mirabile  satis  est  quod 
«  quldam  vestrum,  sicut  audimus,  asseverare  pra^sumit, 
c(  quod  idem  Archiepiscopus  nullam  causam  de  episcopati- 
«  bus  vestris,  sive  Metropoleos,  sive  legationis  jure,  debeat 
«  audire.  Sanelicet  idem  Archiepiscopus  metropolitico  jurei 
•  audire  non  debeat  causas  de  episcopatibus  vestris,  nisi 
«  per  appellationem  deferantur  ad  eum,  legationis  tamen  j 
(c  obtentu  universas  quae  per  appellationem  vel  querimo- 
«  niam  perveniunt  ad  suam  audientiam,  audire  potest  et 
«  debet^  sicut  qui  in  provincia  sua  vicesnostras  gerere  com- 
«  probatur  »  (cap.  Cumnon  ignoretisX^  de  Officio  Legati). 
Hinc,  antcTridentinam  Synodum,  concurrebat  Legatus  Pon- 
tificius  cum  omnibus  Ordinariis  in  legationis  sua3  provincia 
existentibus,  etiam  quoad  causas  in  prima  instantia  judican- 
das :  liberum  nempe  actori  erat  causam  in  prima  instantia 
deferre,  sive  ad  tribunal  sui  Episcopi,  sive  (si  magis  place- 
ret)  ad  tribunal  Legali  Apostolici.  Quando  enim  plures  sunt 
judices  ordinarii,  actori  liberum  est  quem  maluerit  adire. 

2^  Hanc  autem  Legatorum  quoad  causas  in  prima  instan- 
tia  competentiam  abstulit  Tridentina  Synodus,  his  verbis  : 
(c  Causas    omnes    ad    forum   ecclesiasticum    quomodolibet 


PAHS   QUAKTA.  631 

c<  pertinentes^  etiamsi  beneficiales  sint,  in  prima  instan- 
«  tia  coram  Ordinariis  locorum  dumtaxat  cognoscantur... 
c(  Legati  quoque,  etiam  de  latere,  Nuntii.  .^  quarumque  fa- 
cc  cultatum  vigore..,  Episcopos  inpraedictis  causis  impedire, 
cc  aut  aliquo  modo  eorum  jurisdictionem  iis  praeripere  aut 
c<  turbarenon  praesumant  »  (cap.  20,  sess.  24).  Atvero  quoad 
causas  in  gradu  appeliationis  competens  dejurecommuni  re- 
mansit  Legatus  Apostolicus,  ita  ut  appellans  a  sententia 
Episcopi,  adire  possit  Legati  audientiem,  praetermisso  Ar- 
chiepiscopo.  (Vide  apud  Pirhing,  ad  tit.  30,  lib.  1  decre- 
talium,  11  et  12). 

Propositio  IVa.  —  QmYido  Papa  causam  alicui  speciali- 
ter  delegavit^  nequit  Legatus  Apostolicus  in  hanc  causam 
sese  intromittere^  —  Quia  nempe  mandatum  speciale  dero- 
gat  generali;  et  «  delegatus  Papae  in  causa  sibi  commissa 
c<  est  major  Legato  Papae.  Arguitur  canone  finali  distinctio- 
c<  nis  95;  et  capite  sane  11,  de  Officio  Delegati  y>  (Schmalz- 
grueber,  ad  titulum  30,  libri  1,  decretalium  n.  3).  Hinc  in 
dicto  casu  nequit  Legatus  causam  ad  se  trahere ;  neque  sen- 
tentiam  Delegati  irritare;  neque  appellationem  ab  ilia  sen- 
tentia  admittere. 

Propositio  V\  —  Legatus  Sedis  Apostolicm  habet  legisla- 
tivam  potestatem  i^iprovincia  legationis  suce;  ita  ut  pro  mo- 
rum  reformatione  condere  possit  statuta^  post  ipsius  oM- 
tum  aut  revocationem  duratura.  —  «  Nemini  dubium  esse 
c<  volumus  inquit  Gregorius  IX)  quin  Legatorum  Sedis 
c<  Apostolicae  statuta,  edita  in  provincia  sibi  commissa,  du- 
«  rent  tanquam  perpetua,  licet  eamdem  postmodum  sint 
«  egressi.  y>  (Gapite  Nemini  10,  de  Officio  Legati).  Atque 
«  ita  tenent  doctores  communiter  (vide  Pirhing,  ad  tit.  30, 
ibri  1,  decret.  n.  8). 

Propositio  VP.  ■—  Quamvis  Legatus  Sedis  A^ostolicce  su- 
perior  sit  etjudex  ordinarius  Efisco^porum  et  Archiepisco- 
porum  in  sua  provincia  existentium^  neguit  tamen  a  tem- 
pore  Tridentini  Concilii  contra  ipsorum  delicta  procedere,  — 
Equidem  Schmalzgrueber  (ad  tit.  30;,  libri  1  decret.  n.  2) 
sic  habet :  «  Legatus  Pontificius  potest  et  debet  reformare 
«  mores  et  corrigere  vitia^,  etiam  Episcoporum  et  Archiepis- 


iV.yi  TRACTATUS    L)K    CUUIA    IIOMANA. 

«  coporuni  qui  sunt  in  ejus  provincia ,  quia  est  judex  illo- 
«  runi  ordinarius  et  potestate  superior.  »  Sed  hoc  intelli- 
gendum  est  juxta  jus  commune  ante  Tridentinam  Synodum; 
vigens.  Nam  TridentiniPatres  majores  Episcoporum  causas 
criminales  reservarunt  Sedi  Apostolicae,  minores  vero  Con- 
cilio  provinciali  Unde  quoad  corrigenda  Episcoporum  de- 
licta  jam  competens  judex  non  est  de  jure  communi  Lega- 
t.us  Apostolicus. 

Propositio  VIP.  —  •  Regula  generalis  est,  posse  Legatim 
inprovincia  sihi  commissa  qiiidquicl  potest  Fpiscopus  insua 
dio3cesi,  Archiepiscopus  insua  promncia^  et  Primas  inre-' 
gione  ad  quam  primatialis  ejus  auctoritas  extenditur,  — 
c(  Legatus,  ait  Pirhing,  etiamsi  non  sit  a  latere,  regulariter 
«  potest  in  provincia  sibi  commissa^  ex  vi  muneris  sui, 
<f  quse  potest  Ordinarius  in  sua  dioecesi  aut  provincia,  sive 
c<  sit  Episcopus,  sive  Archiepiscopus,  vel  Patriarcha  »  (ad 
«  titulumSO,  libri  1  decretalium,  n.4).  Dicimus,  regula</e-t 
«  neralis  est,  ob  plures  exceptiones  :  nam  id  non  procedit  iii 
iis  quae  Sacris  canonibus,  |Concilio  Tridentino  et  Constitutio- 
nibus  Apostolicis  expresse  proprio  Ordinario  reservatae  sunt, 
prout  docet  inter  alios  Pignatellus  (tomo  9,  consult.  1S7, 
n.  14). 

Propositio  VIIP.  — Regula  generalis  est^posse  Legatum 
iu  provincia  sihicomraissa  quidquidpotest Papa^  exceptis  qum 
tSedi  ApostoliccE  reservata  sunt.  —  cc  Imo  (inquit  Pirhing, 
«  loco  citalo)  omnia  potest  qua3  ipse  Summus  Pontifex  po- 
«  test,  praeter  illa  lantum  quae  sunt  reservata  Summo  Pon- 
«  lifici  in  signum  singularis  privilegii  seu  praerogativa^ ;  j 
c(  quia  haec  non  comprehenduntur  in  generali  Legationis 
I  officio  ac  mandato,  nisi  specialiter  concedantur.  » 

Ex  eo  quod  nequeat  Legatus  dicta  reservata  peragere, 
concludunt  communiter  doctores,  ipsum  non  posseEpisco- 
pos  transferre  ab  una  ad  aliam  sedem  ;  neque  episcopatus" 
unire  aut  dividere  ;  neque  Episcopos  deponere  ;  neque  ip- 
sorum  demissiones  acceptare  ;  neque  concedere  facullatem 
alienandi  bona  ecclesiastica  etc.  Imo  limitatio  quae  praece- 
cedenti  propositioni  apposita  est,  hic  etiam  est  apponenda  : 
inter  illanempequae  nonfuerunt  reservata  Sedi  Apostolicae, 


PAU8    QIJAKTA.  633 

plurasunt  quae  fuerunt  Ordinariis  locoruni  expresse  reser- 
vata,  sive  a  Concilio  Tridentino,  sive  per  Gonstitutiones 
Apostolicas :  porro  etiam  haec  extra  Legatorum  polestatem 
censenda  sunt,  quantumvis  dicantur  Summi  Pontificis  vices 
agere. 

Propositio  IX^  —  Legatia  latere  et  Nuntii  possunt  pro 
piis  operiMs  concedere  ultra  centum  dies  indulgenti(B,  non 
tamenintegrum  annum;  pro  templo  autem  aliqitovisitandOy 
concedere possunt  indulgentiam  7  annorum  et  7  quadragena- 
rum.  —  Vide  apud  Ferraris,  v.  Legatus^  n.  46. 

Propositjo  X\  — Legatis  et  Nuntiis  sui  pcena  excommu- 
nicationis  latcB  sententioe  reservatoe  prohilitum  est^  ne  pro  se 
aut  suis  favores  yrocurent a  principibus  ad  quos  destinantur  : 
itemqiie  ne  iisdem  principibus  utantur  ad  conseguendas  di- 
gnitates. —   Vide  apud  Ferraris,  v.  Legatus^  n.  39. 

Propositio  Xl\  —  Legati  a  latere  et  Nuntii  nequaquam 
possunt,  dejure  communi,  confessarios  approlare^  aut  or- 
dines  conferre  in  provincia  legationis  sucb.  —  Contrarium 
quidem  olim  tenuerunt  haud  pauci  doctores  ;  sed  derelin- 
quendam  esse  opinionem  illam,  ex  pluribus  Sacrae  Congre- 
gationis  Concilii  decisionibus  probatum  videapud  Ferraris 
(verbo  ApproMtio  art,  1,  n.   26  et  27  seq). 

Propositio  Xn^  —  Legatus  Apostolicus  in  sua  jprovincia 
valide assistit  matrimoniis.  —  Ita  pluries  decisum  a  S.  Con- 
gregatione  Concilii,  (vide  apud  Ferraris  v.  Legatus^  n.  4S). 


§  ni 


Hodie  ad  dignoscendam  j  urisdictionem  uniuscujusque  Legati  Pontificii, 
non  juris  communis  dispo^itionibus,  sed  Brevi  in  quo  ipsi  concessce 
facultates  exprimuntur,  prgecipue  attendendum  est. 


Si  deputarentur  Legati  Pontificii  cum  facultatibus  quae  ad 
ipsos  ^e/we  pertinent,  absque  ulla  alia  ejusmodi  faculta- 
tum  enunciatione,  agnoscenda  in  ipsis  foret  jurisdictioquam 


034  TKACTATLS  l)E  CUUIA  KuMANA. 

sub  praecedenti  paragraphodescripsimus.  At  jamdudum  soiet 
Sedes  Apostolica,  unumquemque  Legatum  deputando,  lit- 
teris  in  forma  Brevis  exprimere  ac  determinare  facultates 
ipsi  concessas.  Et  sicut  contingere  polest  ut  perejusmodi 
litteras  Apostolicas  Summus  Ponlifex  concedat  plus,  itacon- 
tingere  potest  ut  concedat  minus,  quam  quod  Legatis  jus 
commune  attribuit.  Hinc  dictorum  Brevium  tenor  seu  textus 
vera  hodie  est  regula  ad  dignoscendam  uniuscujusque  Le- 
gati  Pontificii  potestatem.  Atque  id  recentiores  canonistae 
pra^monere  solent,  prout  in  particulari  dicitur  quoadLega- 
tos  a  latere  sub  sequenti  capite. 


§1V 


An  Legati  a  latere  et  Nuntii  teneantur  legationis  litteras  exhibere 
principibus  ad  quos  mittuntur? 


«  Tencri,  alias  non  esse  illos  admittendos  nisi  ostensis  fa- 
«  cultatibus  eisquediscussis,  saltem  ex  usu  regnorum,dixe- 
«  runt  Govarruvias..,  Thomassinus  ((^e   Bene flcus ^  iomoi 
«  c.  119,  n.  7).  y> 

«  Verum  in  contrarium  est  veritas,  quamvis  non  agaturj 
«  de  Cardinalibus,  sed  de  puris  Legatis  seu  Nuntiis  non  def 
«  latere  missis  a  Papa,  quod   nullomodo    possint  eorum  fa-j 
«  cultates  discuti  coram  laicis,  permissa  tantum  extrajudi- 
c(  ciali  notitia  adsolum  effectum  instruendi  principes  de  eo-] 
«  rum  adventu  ;  et  consuetudinem  contrariam,  uti  juri  ad 
«  versonlem,  sicubi  adesset,  reprobant  doctores  (apud  Azor, 
«  Institutiones  morales,  lib.  5,  c.  14,  q.  6  ;  Diana,  parte  9, 
<f  tractatu  7.  resol.  69;  Pignatelli   Oonsultatione  134,  n.  3, 
«  tomo  4)  »  Ita  Cardinalis  Petra  (tomo2,  ad  Const.  3,  Alex- 
andrilll,  sect.  1.  n.  1). 


j 


PAKS    QUAKTA.  635 


CAPUT  II 


DE  POTESTATE  LEGATIS  A  LATERE  PROPRIA 


Diceinus  l^  quaenam  sit  hsec  potestas  de  jurecommuni 
2*^subjangemiis  hoclie  eam  esse  dimetiendam  ex  tenore  Bre 
vium,  quibus  suye  unicuique  Legato  a  latere  facultates  assi- 
gnantur. 


§1- 


Quaenam  sit  ex  jure  communi  potestas  Legatis  a  latere  propria. 


Superiori  capitej§2,  facultates  exposuimus,  quce  de  jure 
communi  omnibus  Sedis  ApostoliciB  Legatis  competunt.  At 
prseter  istas,  alias  habent  vi  juris  communis  Legati  a  lalere, 
qusesunt  ipsis  propriae,  et  quibus  carent  caeteri  Legati,  id 
est,  Nuntii  et  Legati  nati ;  videlicet : 

Propositio  P.  —  Legatoa  latere  frwsente^  suspensa  re- 
manet  aliorum  Legatorum  jurisdictio.  —  «  Ipso  praesente, 
K  alii  Legati  non  possunt  uti  Legationis  suse  insigniis,  nec 
(  officio suo  fungi,  ut  statuitur  capite  VolentesS^  deOfficio 
c  Legati\  ubi  etiam  insinuatur  ratio  :  quia  scilicet  Legatus 
(  Cardinaiis,  cum  a  latere  Summi  Pontificis  sit  assumptus, 
i  propinquius  repraesentat  Pontificem  ;  ut  proinde  deceat 
(  caeterorum  jurisdictionem  conticessere  »  (Schmalzgrue- 
3er,  ad  titulum  30  libri  1  decretalium,  n,  4).  Idern  fusius 
3xpositum     reperies  apud   Pirhing  (ad    eumdem    tit.   30, 


1.17) 


030  TKACTATUS    Dli    CLKIA    KO.MA.NA. 

Propositio  IP.  —  Legatus  a  latere  jurisdictioneni  hahet 
in  exemjptos^  excejptis  casihus  Romano  Pontifici  specialiter 
reservatis,  —  «  Jurisdiclioneni  ordinariam  habenl  in  exemp- 
«  toset  Sedi  Apostolicae  immedialesubjectos,  exceplis  casi- 
c(  bus  Pontifici  specialiter  reservatis.  llinc.  causas  illorum 
«  potest  cognoscere  ;  quod  reliqui  Legali  nequeunt.  » 
(Schmalzgrueber  loco  citato).  Et  hoc  inteliigendum  est  «  non 
«  obstantibus  exemptoruni  privilegiis,  quia  per  illa  exi- 
«  muntur  solum  a  jurisdictione  Episcoporum  in  quorum  dioe- 
«  cesi  versantur,  non  item  a  jurisdictione  ipsius  Papae  vel 
«  Legatorum  qui  sunt  a  latere  ipsius.  Aliijvero  Legati  nul- 
«  lam  in  exemp  tos,  ex  vi  legationissuae,  jurisdictionem 
v(  habent  »   (Pirhing,  ad  titulumSO,  cleofficio  Legati^  n.  31). 

pROPosiTio  II P.  —  Legatas  a  latere  potest  quoscumq^ce 
ahsolvereal)  excommunicatione  qum  incurritur  oh percitssio- 
nem  clerici :  Nuntius  vero  non  quoscumque^  secl  tantum  suh- 
ciitos  su(B  provincioe  et  intra  suam  i^rovinciam.  —  «  A  die 
«  egressus  sui  ex  Urbe  usque  ad  diem  reditus  in  Urbem  po- 
«  test  absoiverequoscumque  percussores  clericorum,  etiam 
«  enormes,  ab  excommunicatione  quam  ideo  incurrerunt, 
«  Id  Legatis  missis  seu  Nunliis  restringitur  ad  provinciam 
«  ipsiscommissam,et  subditos  suaeprovincicie  »  Ita  Schmalz- 
grueber^  ioco  citato,  ex  capitibus  Quod  translatiotiem  et 
ExcommuiiicafiSy  tituli  de  Officio  Legati, 

Ad  Legatos  natos  quod  attinet,  nullum  a  dicta  excommu- 
nicatione  absolvere  possunt,  vijuris  communis,  seu  absqu( 
speciali  Sedis  Apostolicai  facultate. 

Propositio  IV\  —  Legatus  a  latere  hahetpotestatem^  con- 
currentem  cum  ordinariis  coTlatorihus\  conferendi  heneficia. 
—  Id  tanquam  generalem  regulam  asserunt  doctores  com- 
muniter,  a  qua  tamen  simuladnotant  nonnullos  casus  excipi, 
Fusam  hac  de  re  apud  Pirhing  (ad  lit.  30,  libri  l  decreta- 
lium,  n.  18  et  seq.)  disceptationem  reperies,  cujus  summ; 
haec  est  : 

l^  «  Concessum  est  imprimis  Legatis  a  latere,  ut  rationi 
c(  muneris  sui,  adeoque  jure  ordinario  conferre  possint  be« 
«  neficia^  in  provincia  ad  quam  sunt  destinati  sita  ;  ut  doc( 
«  Garcias  .  et  alii  doctores  communiter^  et  constatex  capiti 


PAOS    QUARTA.  637 

c(  1  de  Officio  Legati^  in  sexto,  Quare  sicul  Papa,  ita  et  Le- 
c(  gatus  a  latere  in  sua  provincia  concurrit  cum  quolibet 
«  Ordinario  in  collatione  beneficiorum  ;  ita  ut  inter  eos 
«  locus  sit  praeventioni,  et  Legati  coUatio  praeferatur  colla- 
c(  tioni  Ordinarii,  si  utraque  eodem  tempore  facta  sit.  » 

c(  Verum  alii  Legati  Sedis  Apostolicae  qui  non  sunt  a  la- 
cc  tere;  sive  sint  Nuntii  missi,  sive  Legati  nati,  ex  officio 
cc  Legationis  sibi  generaliter  commissae^  nuUam  habent 
c(  potestatem  conferendi  beneficia.  » 

2^  Exlenditur  dicta  potestas  etiam  ad  beneficia  jurispa- 
tronatus  ecclesiastici ;  non  autem  ad  beneficia  jurispatro- 
natus  laici.  Item  extenditur  ad  beneficia  Summo  Pontifici 
devoluta,  ob  collatorum  inferiorum  negligentiam.  Olim  insu- 
per  poterat  Legatus  a  latere  beneficia  nondum  vacantia 
collalioni  suae  reservare  ;  sed  potestas  haec  beneficia  vaca- 
tura  reservandi,  praesertim  in  favorem  sublata  est  a  Triden- 
tina  Synodo  (sess.  24,0.  19). 

3''  Praemissa  generalis  regula  sequentes  patitur  exceptiones : 
Primo  conferre  nequit  ecclesias  cathedrales,  sive  electivce 
sint,  sive  non.  Secundo^  neque  ecclesias  regulares,  collegia- 
tasve,  aut  majores  cathedralium  dignitates,  si  sint  electivae. 
Tertio^  neque  beneficia  Summo  Pontifici  s^eneraliter  aut 
specialiter  reservata. 

Propositio  V\  —  Cardinali  asserenti  se  esse  Legatum^ 
credidelet  quinteneatur  legationis  litteras  exhibere  ;  item 
ipsi  asserenti  circa  facultates  siti  concessas  credendum  est^ 
si  agatur  de  facultatilus  qu(B  Legatis  a  latere  concedi  solent: 
secus  si  agatur  de  facultatihus  qucs  specialem  commissionem 
requirunt,  et  aliis  proyudicium  afferunt,  Aliis  Legatis  non 
creditur,  nisi  ostensis  Papaliius  litteris.  —  Vide  apud 
Schmalzgruebev,  ad  titulum  30  libri  1  decretalium^  n.  9. 

Propositio  VP.  —  Legatus  a  latere  fotest  exercere  dimna 
in  ecclesia  Archiepiscopi  ahsque  ejus  licentia  :  id  vero  nequit 
Nuntius.  —  Vide  apud  Ferraris,  verbo  Legatus^  n.  37. 


638  TRACTATns  nr:  niiuA  romana. 


§" 


Hodie  qiiaenam  sit  uniuscujusque  Legati  a  latere  potestas,  (festimandum 
praecipue  ex  Litteris  Apostolicis,  in  quibus  facultates  ipsis  concessa? 
exprimuntur. 


(i  Quamvis  de  jure  plura  sint  illis  permissa,  et  omnia  quae 
(f  potest  Episcopus  in  sua  dioecesi  (Card.  de  Luca  in  Bela- 
<(  tio7ie  Rommm  Curice^  discursu  4,  n.  11).  et  ulterius  bene- 
<(  ficia  reservata  conferre  in  provincia  sibi  commissa,  va- 
«  cantia  commendare,  resignationes  recipere,  electiones 
cc  Abbatum  confirmare,  procurationem  exigere,  absolvere  a 
c(  censuris  in  canone  Si  quis  suadente^  ac  alia  facere,  de 
c(  qiiibus  plene  apud  doctores..;  et  exceptis  aliquibus  reser- 
<c  vatis  Summo  Pontifici  omnia  possint  (Glossa,  in  cap. 
c(  Quoad  translationem^  de  Officio  Legati)..,\  tamen  etiam 
«  in  Legatis  a  iatere  extraordinariis  solent  diversimode 
((  concedi  facultates,  pr^esertim  quoad  dispensationes,  con- 
((  cessionem  indulgentiarum,  absolutionem,  ac  beneficiorum 
((  reservatorum  coliationem,  ut  prosequitur  citalo  loco  Car- 
<f  dinalis  de  Luca,  numero  11,  et  praxis  docet;  ac  inspectio 
((  earumdem  facultatum  Brevium  dicitur  vera  regula  ad 
((  cognoscendam  validitatem  eorum  actuum.  »  (Card.  Petra, 
tomo2,  ad  Constitutionem  3  Alexandri  III,  sect.  1,  n.  12). 

«  Hoccertum  esl,  quod  hujusmodi  facultates  Legatorum 
<(  a  latere  sunt  resl.rictae;  et  videntur  eae  tantum  qua^  conce 
((  duntur  a  Papa  in  Brevibus  eorum  Legationis  debere  at- 
A  tendi.  »  (Card.   Petra,  tomo  5^  ad  Constitutionem  5  Pauli 
2,  sect.  5,   n.  3j 

Diximus  jprcBcipue  attendendas  esse  Apostolicas  deputa- 
lionis  litteras.  Nam  attendendum  etiam  est  jus  commune, 
quoties  in  Brevi  dicitur,  deputari  Cardinalem  cum  omnibus 
facultatibus  qua^  de  jure  Legatis  a  latere  competunt,  et 
postea  nonaullaein  particulari  facullates  exprimuntur.  Porro  \ 


PARS   QUARTA.  639 

modernis  etiam  temporibus  videmus  hac  forma  deputatos 
fuisse  Legatos  a  latere . 

Pro  deputatione,  verbi  gratia,  Cardinalis  Caprarae,  expe- 
ditas  sunt  litterae  Apostolicse,  sub  plumbo^  nono  calendas  sep- 
tembris  1801,  in  quibus  de  concessis  ipsi  facultatibus  nihil 
exprimitur,  sed  tanlum  declaratur  eum  deputari  canquam 
Legatum  a  latere  (vide  has  litteras  in  opere  Concordat  et 
recueil  desMlles  ethrefs...^  pagina  104,  Paris  1802,  etypis 
Leclere).  In  Brevi  autem  ad  praefatum  Cardinalem  directo 
4  septembris  1801,  dicitur  ipsi  concedi  faeultates  omnes 
quibus  de  jure  frui  solent  Legati  a  latere;  et  postea  in  par- 
ticulari  aliquae  exprimuntur  :  «  Auctoritate  nostra  Aposto- 
c<  lica,  omnes  et  singulas  facultates  tibi  concedimus,  quibus 
c(  de  jure,  usu,  slylo,  consuetudine,  pri\'ilegio,  aut  alias 
«  quomolibet,  Apostolicae  Sedis  a  latere  Legatifrui  consue- 
«  verunt ;  signanter  absolvendi,  dispensandi,  commutandi, 
c(  condonandi,  relaxandi,  juxta  locorum,  temporum  ac  per- 
cc  sonarum  circumstantias,  pro  tuo  arbitrio  et  prudentia, 
cc  atque  tua  onerata  conscientia,  et  cum  ea  salubri  modera- 
cc  tione,  quam  in  Domino  noveris  expedire.  Insuper  potes- 
cc  tatem  facimus  tibi  alios  qui  tibi  magis  in  Domino  idonei 
c<  videbuntur,  subdelegandi,  ut  iisdem  facultatibus  uti  pos- 
cc  sint.  ))  Breve  illud  integrum  reperies  in  citato  opere  Oon" 
cordatet  recueil...,  paginallO).  Habuit  ergo  Cardinalis  Ca- 
prara^  non  tantum  facultates  expresse  in  Brevi  enumeratas, 
sedomnes  alias  (\mh\x^ dejure  et  stylo  frui  consueverunt  Le- 
gati  a  latere.  Quaenam  autem  istaes  int,frustra  quaeresex  te- 
noreBrevis:  repetendumeslajuris  communisdispositionibus. 

Nota.  —  Cum  nuper  a  Sede  Apostolica  postulasset  Napo- 
leo  III,  ut  Parisios  deputaretur  Legatusa  latere,  egit  simul 
gubernium  Gallicum  ut  absque  uUa  in  Galliam  jurisdictione 
ecclesiastica  mitteretur.  At  responsum  est,  Cardinalem  qui 
absque  jurisdictione  deputaretur,  hoc  ipso  Legatum  a  la 
tere  nequaquam  fore.  Acquievit  gubernium,  etexpeditus  est 
Cardinalis  Legatus  Patrizius.  Quaenam  ipsi  facultates  in 
Brevi  deputationis  concessae  fuerint,  ignoro  :  autumo 
Breve  illud  haud  absimilis  fuisse  tenoris  ab  ilio,  quod  in  de- 
putando  Gardinali  Legato  Gaprara  expeditum  fuerat. 


640  TRA.CTATUS    DE    CURIA    ROMANA 


CAPUT  ITI 


LEGATORUM  A  LATERE  PR.€^ROGATlVyE     QUOAD  PRvl^.CEDENTIAM    ET 

IIONORIFIGA. 


«  In  exteriori  hujusmodi  Legati  maximum  decus  repor 
tant,  tam  ex  parte  Pontificis,  qui  dum  eos  mittit  agit  cum  ali- 
qua  nota  speciali  benignitatis,  comitando  iilos  per  aliquot 
passus;quam  ex  parte  Sacri  Collegii  Cardinalium,  qui  illos 
comitantur;  incedente  Legato  medio  inter  duos  diaconos;  ac 
extra  portam  statim  crucem  elevat  ac  benedictionem  impar- 
titur.  Itaquoquein  vestimentis..;  cum  decore,  magnificentia, 
ac  plurium  comitatu  iter  facit;  ac  parvam  Curiam  Pontifi- 
ciam  deferens,  officiales  Brevfum,  acalios,  imo  et  datarium, 
qui  solet  esse  auditor  Sacrae  Rotae,  ac  plures  officiales  infe- 
riores  versatos  in  Datariaet  Canceliaria  Apostolica,  utpossit 
instrui  eorum  quae  potest  concedere  vel  non ;  prout  etiam 
alios  Praelatos  assumit  pro  ejus  auditore,  ac  pro  ejus  decore 
in  comitatu  el  exercitio  muneris. 

«  In  provincia,  pra^cedunt  omnes  ;  nedum  Episcopos,  Ar- 
chiepiscopos  ac  Primates,  ila  ut  in  ecclesia  habeant  thronum 
elevatiorem,  ac  exerceanl  pontificalia,  benedictionem  elar- 
giendo,  Episcopis  propriis  praesentibus,  achabitumnonprae- 
eminentialem  (puta  rocchettum  coopertum  gerentibus)  ;  sedj 
etiamipsos  Cardinales  antiquiores  et  altioris  ordinis.  Maxima 
enim  ratione  honorantur  hujusmodi  Legati,  nedum  ab  infe 
rioribus,  sedab  ipsis  Cardinalibus :  sienimipsi  repraesentanl 
authoritatem  Pontificiam  et  ipsius  Sedis  Apostolicae,  saltei 
exceptis  reservatis,  honor  qui  iis  tribuitur  ad  ipsosmet  Car- 
dinales  honorantes  redit  uti  membra  ipsius  corporis.,.  Legati 
vero  qui  mittuntur  ad  provincias  (Pontificias)  gubernandas 
non  utuntur  dictis  insignibus,  nec  habent  omnes  illas  prae- 
eminenlias,  sed  crucem  olevant  tantum  in  provincia. 


PARS    QUARTA.  641 

i  A  principibus  etiamquibusmittuntur.  vel  per  quoruni  di- 
tionestranseunt,  honorari  solent.  Hinc  non  exigua  testimonia 
humilitatis  et  obsequii  plures  reges  erga  eos  effudisse,  locum 
majorem  praebendo^  lestantur  Raynaldus  (anno  1237,  n.  l^ 
anno  1437  et  1429,  n.  S),  Spondanus  (anno  1139,  n.  16), 
Thomassinus  (tomo  1,  1.  2,  c.  119),  ubi  refert  praecessisse 
omnes  proceres,  Episcopos  ac  quoscumque  etiam  Galliae  Re- 
gis  stirpis  magnates  :  praeterea  Henricum  HI  Angliae  Regem 
usque  ad  littus  maris  obviam  ivisse  Legato  Apostolico  :  Al- 
phonsum  Regem  Hispaniarum  Legato  longo  itinere  occurris- 
se,  et  nudo  capite  recepisse,  dexteramque  concessisse  :  in 
Hungaria  Legatos  ante  reges  sedisse  :  in  mensa  cum  Carolo 
V  inter  imperatorem  ac  regem  accubuisse.  »  (Gardinalis  Pe- 
tra,  tomo  2,  ad  Const.  3  Alexandri  HI,  sect.  1,  n.  13  et  14). 


CAPUT  IV. 


DE  PROPRIA  NUNTII  POTESTATE . 


«  Hujus  tota  potestas  potissimum  desumenda  est  ex  ejus- 
c<  dem  commissione  vel  priviiegio.  Nam  jure  communi  aliam 
«  potestatem  non  habet,  quam  quod  provincise  suae  sit  Ordi- 
«  narius  (capite  Legatos  %  de  Officio  Legati,  in  6^.  Quae  ta- 
«  men  ipsa  potestas  restrictior  multo  est  in  hujusmodi  Lega- 
«  tis  missis,  quam  in  Legato  a  latere.  Nam  l^  vi  officii  lega- 
«  tionis  suae  non  habent  potestatem  conferendi  beneficia,  nisi 
«  hoc  ipsis  specialiter  sit  concessum  (capite  Officii  1,  de 
«  Officio  Legati,  in  6).  2°  Eorum  potestas  et  jurisdictio  in 
«  exemptos  se  nonextendit...  Sequitur  exemptos,  nisivelint, 
«  compelli  non  posse  ut  coram  praedictis  Legatis  litigent. 
«  3^  Etsi  absolvere  possint  ab  excommunicatione  canonis  ob 
«  percussionem  clerici,  hanc  tam,en  potestatem  extraprovin- 
«  ciam  existens  exercere  non  potest,  etiam  in  subditos  suos 
«  provinciales,  quod  tamen  Dotest  Legatns  a  latere.. .  » 

41 


G42  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA. 

c<  Dubitatur  quam  poteslatem  Legato  misso  conferat  clau- 
«  sula  cum ;potestate  Legati  a  latere^  quae  de  stylo  Curia)  Ro- 
«  manae  solet  addi  quibusdam  Legatis  missis  seu  Nuntiis  ? 
«  Garcias. . . ,  Konig. . . ,  putant  vi  hujus  clausulae  eamdem 
c<  authoritatem  et  potestatem  competere,  quae  de  jure  com- 
<t  muni  competit  Legatis  Cardinalibus...  Sed  dicendum,  eos 
<c  vi  clausulae  istius  majorem  potestatem  ultra  caeteros  Lega- 
«  tos  missos  non  habere,  nisi  quantum  a  Pontifice  speciali 
«  mandato  concessum  est.  Ita  Cokier...,  Pignatellus...,  Bar- 
«  bosa...,  EngL..,  Wiestner...  Et  ostenditur  a  paritate  cum 
«  vicario  Episcopi,  qui  constitutus  est  cum  generali  manda- 
«  to^  ut  possit  omnia  quae  potest  Episcopus  :  nam  iste  cum 
«  generali  hoc  suo  mandato  noa  potest  nisi  quae  speciali 
«  mandato  non  egent.  . . 

«  Nego,  verba  illa  propterea  otiosa  esse  :  significant  enim 
«  potestatem  quam  hujusmodi  Legatis,  cum  tali  clausula 
«  missis,  ampliorem  quam  caeteris  Papa  speciali  privilegio 
«  in  litteris  Legationis  solet  concedere.  »  (Schmalzgrueber, 
ad  titulum  30,  libri  1  decretalium,  n.  6  et  7). 


PARS    QUARTA,  643 


SECTIO  IV. 


De   Vicariis  Apostolicis 


Cum  vices  Romani  Pontificis  agant  Sacra3  Congregationes 
^lardinalium,  necnon  Legati  Sedis  Apostolica^,  aliquo  vero 
ensu  Vicarii  Apostolici  dici  possent,  et  quandoque  etiam  di- 
untur.  Attamen  denominatio  illa,  in  quodam  strictiori  lo- 
uendi  modo,  propria  remansit  alteri  ministrorum  speciei, 
uorum  etiam  opera  ad  exercendam  in  variismundi  partibus 
irisdictionem  suam  utitur  Summus  Pontifex.  De  his  ergo 
unistris  Pontificiis,  qui  Vicarii  Apostolici  magis  proprie 
icuntur,  sub  praesenti  sectione  disserendum  venit. 

Dicemus  autem  l""  de  variis  ipsorum  speciebus  :  2°  de  Vi- 
jrii^  Apostolicis  earum  regionum  quae  missionum  more  re- 
untur  ;  ubi  etde  Praefectis  Apostolicis  :  3^de  Vicariis.'Apos- 

licis  earum  regionum  in  quibus  extat  ordinaria  hierarchia, 
bi  et  de  administratoribus  Apostolicis. 


CAPUT  I 


DE  VARUS  VICARIORUM  APOSTOLICORUM  SPECIEBUS 


I.  De  Vicariis  Apostolicis  qm  olim  a  Sede  Apostolicacons- 
tui  solelant  cuw.  jurisdictione  in  omnes  totius  alicujus  re- 
onis  JEpiscopos.  —  Eruditis  explorata  res  est,  a  remotis- 


644  THAGTATUS    DE    CURIA    RQMANA 

sima  antiquitate  solitam  fuisse  Apostolicam  Sedem  in  una- 
quaque  e  prsecipuis  orbis  catholici  regionibus  aliquem  de- 
signareEpiscopum,  qui  vices  Romani  Pontificis  in  earegione 
ageret^  et  cui  tanquam  Sedis  ApostoUm  Vicario,  omnes 
ejusdem  regionis  Episcopi  ac  Metropolitani  subjicerentur. 
Gommittebatur  nempe  id  muneris  alicui  ex  Archiepiscopis 
ipsiusmet  regionis  ;  et  quidem  Archiepiscopo  alicujus  certae 
sedis ;  ita  ut,  hoc  mortuo,  successorem  ejus  in  Vicarium 
Apostolicum  Summus  Ponlifex  constitueret.  Unde  parum 
discrepantejusmodipriscorum  saeculorum  Vicarii  Apostolici, 
ab  iis  qui  postea  Legati  nati  vocati  sunt.  De  iis  priscorum 
saeculorum  Vicariis  Apostolicis  fuse  disseruimus  supra  (sec- 
tionel,  cap.  3).  Juvat  tamen  hic  subnectere,  quae  de  ipsis 
scripsit  Benedictus  XIV,  in  hunc  modum  : 

cc  Apostolicorum  quorumdam  Vicariorum  illustria  in  ec- 
clesiastica  historia  extant  monumenta.  Thessalonicensis  Ar- 
chiepiscopus  a  sancto  Damaso  Romano  Pontifice  Vicarius 
Apostolicae  Sedis  constitutus  fuit.  SimpliciusPapa,  anno  452, 
Aposloiicum  Vicarium  in  Hispania  Episcopum  Hispalensem 
deputavit,  ut  in  prima  illius  epislola  babetur  :  Congruum 
duximus^  Vica^ii  Sedis  Nostroe  te  auctoritate  fulciri,  cujus 
vigoremunitus  Apostolicce  institutionis  decreta  vel  sancto- 
rum  terminos  patrum  nullo  modo  transcendi  permittas. 
Quemquidem  Vicariatum  Apostolicum  sanctus  Hormisdas 
Romanus  Pontifex  ratum  habuil,  sub  eoqueBaeticam  et  Lu- 
sitaniam  comprehendit  ;  pro  reliqua  autem  Hispania  Archie- 
piscopum  Tarraconensem  Vicarium  Apostolicum  constituitj 
ut  ex  24epistolailliusdeprehenditur :  Servatis privilegiis  Me- 
tropolitanorum,  vices  vobis  Apostolice  Sedis  exterius  dele 
gamus,  ut  siveeaquo^  ad  canones  ;pertinenty  siveeaqucea 
ndbis  sunt  nuper  mandata^  serventur.  Flodoardus  (in  sua 
historia,  lib.  1,  cap.lo)  docet  sanctum  Hormisdam  eum  fuisse 
Pontificem,  per  quem  sanctus  Remigius  Archiepiscopus  Re-j 
mensis,  Apostolicus  Vicarius  in  Gallia  constitutus  fuerit.  Ve- 
rum  Cointius  (in  sxxis  Annaliius)  id  non  Hormisdae  sed  Sym- 
macho  tribuit ;  additque  ut  supremorum  principum  in  Gallu 
regnantium  postulatis  satisfierel,  Vicariatum  Apostolicun 
Arelatensibus  etiam  Episcopis  concessum  fuisse.  De  Aposi 


PARS    QUARTA.  645 

tolicis  hisce  Vicariis  fuse  agit  Thomassinus  (de  Veteri  et 
nova  Ecdesioe  disci^pUna^  parte  1,  I.  1,  c.  18,  n.  7,  et 
cap.  30). 

«  Porro  inter  caetera,  quse  ad  officium  Vicariorum  Apo- 
stolicorum  extra  Italiam  pertinebant,  id  erat,  ut  provinciales 
Synodos  cogerent,  ut  eisdem  praesiderent,  ut  omnem  curam 
adhiberent,  ne  a  Metropolitanis  synodales  conventus  praeter- 
milterentur  ;  quemadmodum  P.  Joannes  Antonius  Bianchi 
finsuoopere  de  Potestate  et  politia  Ecclesiod,  tomo  S,  I.  3, 
c.  2,  §3^  n.  2)  late  ostendit  »  (Benedictus  XIV,  deSyn.  dim- 
ces,  1.  2,  col  10,  n.  1). 

Hodie  cum  de  Vicariis  Apostolicis  agitur^  non  hisce  pris- 
corum  temporum  similes,  sed  alii  ab  istis  valde  diversi  intel- 
liguntur. 

II.  De  Cardinali  Vicario  qni  regendoe  Romane  dicecesi 
pr(Bficitur.  —  Est  etiam  is  aliquo  vero  sensu  Vicariiis  Apos- 
toUcnSj  cum  vices  agat  Summi  Pontificis  in  Romana  admi- 
nistranda  dioecesi.  Sed  neque  dehoc  nobis  sub  praesenti  sec- 
tione  agendum  est.  Non  enim  de  iis  est  qui  intelligi  solent, 
quando  de  Vicariis  ApostoUcis  movetur  qusestio. 

III.  De  Vicariis  ApostoUcis  qui  auctoritate  ApostoUca  mit- 
tuntur  extra  Romanam  dioecesim^  ad  suscij^iendum,  Summi 
Pontificis  nomine^  aUcujus  regionis  ecclesiasticumac  pasto- 
rale  regimen. —  Hos  solent  canonistae  sub  Vicariorum  Apos- 
toUcorum  denominatione  exclusive  comprehendere  ;  et  de 
his  tantum  sub  prsesenti  sectione  disceptabimus.  Potest  au- 
lem  juxta  hanc  acceptionem  definiri  Vicarius  Apostolicus  : 
deiputatus  a  Sede  ApostoUca,  ut  ;pastorale  regimen  in  aUqua 
regione^  noyisuo^  sed  Romani  Pontificis  nomine  exerceat. 
Non  differunt  necessario  ab  Episcopis  locorum  Ordinariis 
quoad  ipsammet  regendi  potestatem  :  sicut  nempe  Epis- 
copus  quoad  dioecesim  suam  est  verus  Pastor  cum  jurisdic- 
tione  in  interno  et  externo  foro,  ita  et  Vicarius  Apostolicus 
in  regione  sibicommissa  ;  et  Vicario  Apostolico  saepe  eadem, 
imo  quandoque  majores  quam  Episcopis  facultates  conce- 
duntur.  AstEpiscopus  suo  nomine  gregem  suum  pascit,  et 
licet  Pontificiae  auctoritati  subditus,  non  tamen  est  Papae 
Vicarius.  E  contra   Vicarius   Apostolicus,  non  proprio  no- 


646  TKACTATaS    DE    CLFKIA   KOMANA.  j 

mine  administrat,  sed  nomine  alterius,  nempe  Summi  Pon-  ! 
tificis. 

Hi  autem  Vicarii  Apostolici  stricte  sumpti^  alii  episcopali  | 
charactere  carent ;  alii  vero  consecrantur  in  Episcopos,  ad 
titulum  alicujus  ecclesiae  in  partibus  infidelium  sitae.  Non 
enim  necessarius  est  episcopalisordo  ut  quis  Vicarius  Apos- 
tolicus  esse  possit ;  sed  additur  consecratio  episcopalis  quan-  1 
do  utiiis  reputatur  od  recte  administrandam  regionem  quae 
Vicario  Apostolico  committitur. 

Dupiicem  distinguemus  Vicariorum  Apostolicorum  clas- 
sem:  eorum  nempe  qui  deputantur  ad  regiones,  in  quibus 
non  extant  canonicae  erectac  sedes  episcopales  seu  dioeceses, 
nec  Ordinarii  qui  eas  regiones  tanquam  proprii  pastores 
regant;  et  eorum  quibus  regenda  committitur  dioecesis,  vel 
sede  vacante,  vel  etiam  non  vacante  sede,  quando  Episco- 
pus  ex  aliqua  causa  per  seipsum  administrare  non  potest : 
Vicarii  Apostolici  regionum  qu(B  more  missiooium  reguntur^ 
et  Vicarii  Apostolici  regionum  in  q^uilus  extat  ordinaria 
Jiierarchia.  Utramque  speciem  indicat  Benedictus  XIV  his 
verbis  :  j 

((  De  illis  Vicariis  Apostolicis  nobis  in  praesentia  sermo  ^ 
est,    qui   hodiernis  etiam  temporibus  a    Summis    Pontifi- 
cibus  deputantur;  intferdum  quidem  sine   episcopali   cha- 
ractere,   interdum    autem    hujusmodi    charactere   insigni- 
li,  cum  titulo   tamen  aiicujus  ecclesiaa  in    partibus    infide- 
lium  sitae,  utspirituale   regimen  gerant   alicujus  regionis, 
cujus  Episcopus  et  Pastor^  proprius  non  existat,  aut^  si  exis- 
tit,  aliqua  latione,  etiam  sine  vitio  suoetculpa,  impediatur  i 
quominus  proprium  gregem  per  semetipsum   pascere  va-  \ 
leat  »  (Benedictus  XIV,  de  Syn.  dicEces,^  I.  2,  c.  10,  n.  2). 


FAR8   QUAKTA.  647 


CAPUTII. 


DE  VICARIIS  APOSTOLIGIS  EARUM  REGIONUM    QU^  MISSIONUM  MORE 
REGUNTUR  ;  UBI  ET  DE  PR^FEGTIS    APOSTOLIGIS. 


Qu^sTio  P.  —  Quomodo  constitui  soleant.  l^  NuUus  fit 
processus  informativus  super  statu  ecclesim  seu  dioecesis, 
quia,  ex  hypothesi,  regiones  ad  quarum  administrationem 
dicti  Vicarii  Apostolici  deputantur  sedem  episcopalem  non 
habent,  nec  fuerunt  in  dia^cesi  canonice  erectae. 

2^  Si  promovendus  praesens  sit  Romae  vel  in  Italia,  vel  si 
Romae  adsint  duo  viri  qui  deipso  testimonium  ferre  queant, 
debet  fieri  coram  Auditore  Gamerae  Apostolicae  processus 
informativus  super  qualitatidus  promovendi.  Si  vero  nec 
ipse  in  Italia,  nec  duo  testes  Romae  reperiantur,  satis  est  ip- 
sum  judicari  idoneum  a  S.  Gongregatione  de  propaganda 
fide.  Gonstat  ex  Gonstitutione  Gfravissimum  Benedicti  XIV, 
18  januarii  1757,  in  qua  sic  decernitur,  §  5  :  «  Gum  pro  Vi- 
cc  cariis  Apostolicis,  titulo  et  charactere  episcopali  insignitis, 
cc  nullus  processus  conficiatur  super  statu  ecclesice,  attamen 
cc  si  in  Urbe  vel  in  Italia  commorentur,  sin  autem  extra  Ur- 
bem  et  Italiam  extiterint,  ac  duo  testes  in  Urbe  reperian- 
tur  qui  testimonium  ferre  possint,  tunc  fiat  processus 
cc  super  qualitatepersonce.  Processus  vero  in  hac  alma  Urbe 
nostra  conficiendi  omnino  conficiantur  corain  nostro  et 
pro  tempore  existentis  Romani  Pontificis  Auditore.  Quod 
si  etiam  testes  deficiant,  sufficiens  habeatur  judicium  ejus- 
dem  Gongregationis,  quae  illum  a  Summo  PontificeeU- 
gendum  consulet.  » 

Quando  ergo,  sive  post  infbrmativum  processum  de  qua- 
itatibus  personae,  sive  ex  solo  voto  S.  Gongregationis  de 
ropaganda  fide,  consensit  Papa,  ut  qui  proponitur  ad  va- 
antem  Vicariatum  deputetur;  ipsi  expediuntur  deputationis 


648  TRAGTATUS  DE   CURIAROMANA. 

litterse,  in  quibus  vari<3e  ipsi  concessad  facultates  exprimun- 
tur. 

QUiESTio  IP.  —  An  omnes  Vicarii  A^ostolici  consecrentur 
in  BpiscopoSy  et  quid  sint  Proefecti  ApostoUci.  —  Qui  ad 
dictas  missionum  regiones  cum  Vicariorum  Apostolicorum 
titulo  deputantur,  solent  episcopali  charactere  insigniri,  et 
simul  promoveri   ad  titulum   alicujus  antiquae   ecciesise  i 
partiius  infidelium  consislentis.  Id  testatur  praxis  et  satis 
innuunt  citata  Benedicti  XIV  verba.  Quod  si,  ob  exiguitaten 
aiiamve  causam  haud  expediat,  ad  regendam  aliquam  missio 
num    regionem   deputari   Vicarium    episcopali    charactere 
insignitum,    tunc    qui     deputatur    non    vocatur     Vicarius 
Apostolicus  sed    Prodfectus  A]postolicus\  et  regio  illa   non 
dicitur  Vicariatus,  sed  Praefectura  Apostolica.  Hisce   Prm^ 
fectis  Ajpostolicis^  etsi  non  Episcopis,  praeter  jurisdictione 
ordinariam,  concedi  solet  facultas  confirmationis  sacramen 
tum  administrandi,  necnon   aliae  multae  facullates;  minorei 
tamen  quam  eae   quae  conferuntur  Vicariis  Apostolicis.  Pe 
ejusmodi  Praefectos  Apostolicos  res  catholica  administra 
batur  in  Gallicis  coloniis,  Guadeluppa,  Martinica,  et  Reu 
nionis  seu  Borbonica  insula,  antequam  sedes  episcopales  e 
ordinariam  hierarchiam  ibi  erexisset  feliciter  regnans  Pius 
Papa  IX.  Guyianse  autem  Gallicse  colonia  adhuc  hodie  per 
Prcefectum  Apostolictm  regitur.  Notandum  et  aliud  discri- 
men  Vicarios  inter  et  Praefectos  Apostolicos :  juris  nempe 
dispositiones,  mox  exponendae,  quae  statuuntad  quostranseat 
jurisdictio,  mortuo  Vicario  Apostolico,  etsuccessore  nondum 
depulato^  nequaquam  applicationem  habent  quoad  Praefectos 
Apostolicos. 

QuiESTio  IIP.  —  Qucenam  sit  Vicariorum  ApostoUcorum 
potestas  acjurisdictio.  —  1*"  Quam  de  jure  communi  potes- 
tatem  habet  in  sua  dioecesi  Episcopus,  eam  pariter  obtinent 
Vicarii  Apostolici  earum  regionum  quae  more  missionum 
reguntur,  intra  fines  sibi  assignatos.  2^  Imo  solent  insuper 
ipsis  concedi  certae  quc3edam  aliae  facultates,  quae  in  Romanae 
Curiae  stylo  formulcB  secundcB  vocantur.  Utrumque  adnotat 
Benedictus  XIV  in  sua  Constitutione  ApostoUcum^  30  maii 
1753,  §  4  ;   qui  locus,  etsi  Vicarios  Apostoiicos  Angliae  in 


PARS  QUARTA.  649 

particulari  respiciat,  quoad  alios  etiam  verificatur  :  «  Ut 
c<  ad  Vicarios  Aposlolicos^  inquit,  revertamur,  praeter  eam 
c<  omnem  auctoritatem  quae  ipsis  communis  est  in  propriis 
c<  confiniiscum  quolibet  Ordinario  in  sua  civitate  et  dioecesi, 
c<  Apostolica  Sancta  Sedes  facultates  formulm  secundm  ipsis 
c<  elargitur,  cum  poteslate  ilias  simplicibus  sacerdotibus, 
«  qui  idonei  videbuntur,  communicandi^  iis  tamen  ex- 
c<  ceptis,  quae  vel  ordinem  episcopalem  unice  speclant, 
«  vel  exerceri  sine  sacrorum  oleorum  usu  minime  possunt.  » 

Hinc  dubium  non  est,  quin  dicti  Vicarii  Apostolici  syno- 
dum  celebrare,  statuta  condere,  ac  caetera  omnia  peragere 
valeant  quae  pertinent  ad  ordinariam  Episcoporum  in  suis 
respective  dioecesibusjurisdictionem.  «  Quod  ad  hujusmodi 
«  Vicarios  Apostolicos  attinet  (inquit  citatus  Benedictus  XIV, 
«  de  Syn.  dicec^  1.  2,  c,  10,  n.  8)^  cum  ipsis  omnimoda 
«  pastoralis  auctoritas  communicetur,  nullus  controversiae 
«  locus  est,  quin  dioecesanam  synodum  cogere  etcelebrare 
«  valeant.  » 

Qu^sTio  IV\  —  Befuncto  Vicario  Apostolico,  ad  quem 
transeat  jurisdictio  ;  et  quid  a  Sede  Apostolica  liac  de  re 
statutum  sit  ?  —  Haud  sine  magno  animarum  detrimento 
saepius  contigerat,  ut  Vicarii  Apostolici  diem  supremum  obi- 
rent,  quin  ullus  ipsis  datus  fuisset  coadjutor  cum  futura 
successione  ;  ita  ut  nemo  reperiretur  qui  ordinariam  juris- 
dictionem  haberet,  et  Vicariatum  administrare  posset,  usque 
ad  successoris  deputationem  et  captam  ab  eo  possessionem. 

Cui  malo  ut  provide  occurreret  Benedictus  XIV,  quoad 
Indiarum  OrientaUum  Vicariatus  decrevit  in  hunc  modum  : 
«  Omnibuset  singulis  Vicariis  Apostolicis  hujusmodi  injun- 
«  gimus  et  mandamus,  ut  qui  neque  Episcopum  coadjutorem 
«  cum  futura  successione,  neque  Vicarium  ex  clero  sive 
«  saeculari  sive  regulari  generalem  habent,  statim  atque  ad 
«  unumquemque  eorum  praesentium  nostrarum  litterarum 
«  certa  notitia  pervenerit,  deputent  Vicarium  ex  clero  sive 
«  saeculari  sive  regulari  generalem,  habilem  tamen  atque 
«  idoneum ;  qui  eveniente  cujusvis  Apostolici  Vicarii  sine 
«  coadjutore  cum  futura  successione  obitu,  tanquam  Apos- 
«  tolicae  hujus  Sanctae  Sedis  delegatus,  teneatur  assumere  et 


65(^  THACTATUS     i)E     CIJRIA     UOMANA. 

c(  obire  regimen  et  gubernium  Apostolici  Vicariatus,  usque 
<-(  ad  captam  ejusdem  Vicariatus  Aposlolici  hujusmodi  pos- 
((  sessionem  a  novo  Vicario  ApostoIicOj  quem  eadem  haec 
((  Sedes  constituerit,  aut  usque  ad  quamcumque  aliam  ab 
((  ipsa  Sancta  Sede  ineundam  ordinationem.  Porro  Vicario 
«  generali  hujusmodi  Nos,  earumdem  prcBsentium  tenore, 
((  nunc  pro  tunc,  Apostolica  auctoritate  nostra  concedimus 
((  et  tribuimus  omnes  et  singulas  facultates  perpetuis  futuris 
((  lemporibus  valituras,  quae  vicariis  capitularibus  cujusvis 
«  cathedralis  ecclesiae,  sede  vacante,  inesse  et  de  jure 
«  competere  dignoscantur.  Praeterea  eidem  vicario  generali, 
((  post  tamen  Aposlolici  Vicarii  obitum,  concedimus  pari- 
((  terque  impertimur  usum  et  exercitium  earum  facultalum, 
((  quibus  utebatur  et  gaudebat  dum  viveret  defunctus ' 
«  Apostolicus  Vicarius  Episcopus,  iis  dumtaxat  exceptis 
((  qua?  requirunt  ordinem  et  characterem  episcopalem,  vel 
(f  non  sine  sacrorum  oleorum  usu  exercentur.  Quandocum- 
((  que  vero  necessitas  urgeat,  ssepe  dicto  Vicario  generaii 
((  potestatem  etiam  indulgemus  et  damus  consecrandi  calices, 
((  palenas,  et  altaria  portatilia,  cum  sacris  oleis  omnino  ab 
«  Episcopo  benedictis.  »  (Constitutione  Fx  suhlimi,  20  ja- 
nuarii  1753). 

Postmodum  hasce  dispositiones  extendit  Benedictus  XIV 
ad  omnes  alios  Vicariatus  Apostolicos,  Constitutione  Qiiaw 
ex  suUimi.  8  augusli  1755. 

Qu^STio  V".  —  In  regioniius  quce^  more  qiiidem  missio- 
mm  reguntur^  sed  in  quiius  reperiuntur  Archiepiscopi  et 
Episcojn  locorum  ordinarii^  ad  quem  transeat^  ejusmodi 
sedihus  mcantihiis^  jurisdictio  ?  —  In  modo  citata  Consti- 
tutione  Qi^^m^^^^x^i^^Zmi,  decrevit  Benedictus  XlVhoc  modo: 
«  Cum  compertum  exploratumque  nuper  fuerit,  in  Hibernia, 
«  Albania,  Macedonia,  Servia,  Bulgaria,  Insulis  Maris 
«  iEgei;,  Perside,  Mesopotamia  (quemadmodum  alibi  for- 
«  tasse  reperitur)  reperiri  aliquos  venerabiles  fratres 
«  Archiepiscopos  el  Episcopos  locorum  ordinarios  et  resi- 
«  deutiales^  quorum  aliquot  quidem  capitulum  canonicorum 
«  habent,  aliquot  vero  ejusmodi  canonicorum  capitulo  desti- 
«  tuuntur;  idcirco  tenore  et  auctoritale  paribus,  statuimus, 


FAKS    QUAUTA.  651 

«  praescribimus  et  mandamus,  ut  eveniente  cujuslibet 
«  Antistitis  hujusmodi  obitu,  stalim  procedatur  ad  electio. 
«  nem  vicarii  capitularis,  juxta  morem,  usum,  etconsuetu- 
(f  dinem  hactenus  servatam ;  nimirum  ubi  canonicorum 
«  capituium  fuerit,  vel  a  canonicis  dumtaxat,  si  ita  in  more 
«  jam  positum  servatumque  fuit,  vel  a  canonicis  una  cum 
c<  aliis  ecclesiasticis  viris,  quos  in  casibus  hujusmodi  semper 
«  intervenisse  et  suffragium  suum  in  ea  electione  tulisse 
c(  constat. 
«  Quando  autem  capitulum  canonicorum  non  habeatur, 
ii  parochi  sive  soli,  sive  cum  aliis  ecclesiasticis  viris, 
R  juxta  modum,  itidem  usumet  consueludinem  de  praeterito 
«  servatam,  ad  vicarii  capitularis  electionem  habendam 
c<  accedant.  Sed  in  hisce  electionibus  vicariorum  capitula- 
t<  rium  quorumcumque,  volumus  praecipimus  et  mandamus, 
ut  omnino  serventur  Constitutiones  Conciiii  Tridentini, 
praesertim  in  sessione  24^  capite  16. 
«  Insuper  volumus  et  mandamus  ut  in  iis  locis,  in  quibus 
venerabiles  fratres  Antistites  ordinarii  eorumdem  loco- 
rum  residentiales^  neque  capitulum  canonicorum,  neque 
parochos  in  suis  civitatibus  et  dioecesibus  habent,  sed 
dumtaxat  sacerdotes  aliquot  et  missionarii  reperiuntur 
c  per  terras  et  oppida  dispersi,  ita  ut,  cum  quemiibet  An- 
tistitem  ejusmodi  mori  contingat,  insimul  convenire  mi- 
c  nimevaleant,  tunc  vicarius  generalis  jam  a  defuncto  An- 
c  tistite  constitutus,  ipso  facto  intelligatur,  sit  et  habeatur 
vicarius  capitularis,  cum  supra  expressis  facultatibus  ad 
vicarios  capitulares  de  jure  spectantibus.  »  Indulget  ibi- 
em  Pontifex,  ut  possit  eligi  sive  in  vicarium  capitularem 
ede  vacante^  sive  in  vicarium  generalem  a  dictis  Episcopis 
corum  ordinariis,  aliquis  qui  non  sit  doctor  nec  licentiatus 
jure  canonico.  Quando  nuper  a  Pio  Papa  IX  feliciter  re- 
nante  erectse  sunt  episcopales  sedes  et  constituta  ordinaria 
lierarchia,  tum  in  Gallicis  coloniis  Guadaluppa,  Martinica 
l  Borbonica  Insula,  tum  in  Anglia  et  Hollandia,  in  ipsis- 
aet  litteris  Apostoiicis  erectionem  hanc  decernentibus  in- 
ertae  sunt  opportunse  dispositiones  quoad  casum  vacationis 
arumdem  sedium,  quae  capitulo  cathedrali  carent. 


652  TRACTATLS   UE    GURIA    ROMAiNA. 

QUiESTio  VI^  —  An  et  quatenus  Vicarii  Apostolici  earum 
regionum  qucemore  missionumreguntur  Sacrod  Oongregatio 
nisde  propaganda  fide  auctoritati  suljaceantl —  In  secuiid 
hujus  tractatus  parte,  de  prsefata  S.  Gongregatione  de  pro 
paganda  disserendo,  ostendimus  supremani  ipsi  coUata 
esse  potestatem  in  omnes  eas  regiones  quae  more  missionum' 
reguntur;  cum  hacsola  limitalione,  quodgraviora^x^Q^Ave  ne- 
queat,  nisi  facta  relatione  Summo  Pontifici.  Habetergo  Con- 
gregatio  illa  potestatem  condendi  leges  quae  ipsosetiam  Vi- 
carios  Apostolicos  obstringant  ;  recipiendi  querelas  et  appei- 
lationes  contra  eosdem  Vicarios  Apostolicos  ab  ipsorum  in- 
ferioribus  interpositas  ;  ipsos  a  vicariatibus  revocandi,  eti 
civilibus  ac  criminalibus  causis  judicandi ;  dummodo  serve 
tur  dicta  limitatio,  de  non  expediendis  graviorilus^  ant 
factam  Summo  Pontifici  relationem. 

Qu^sTio  Vn\  —  Quomodo  a  Benedicto  XIV  determinat 
ac  declarata  fuerint  respectivajura  Vicariorum  Ajpostolico 
rum,  et  regularium  in  Vicariatiius  Apostolicis  degeiitium 
—  Etsi  Constitutionem  suam,  quae  incipit  ApostoUcumS 
maii  1753,  ediderit  Benedictus  XIV  ad  componenda  dissidi 
in  Anglicanis  missionibus  exorta,  simul  tamen  inea  omniu 
generatim  Vicariorum  Apostolicorum  relative  ad  regulare 
jusdeclarat  ac  determinat.  Hujus  autem  Constitutionis  hse 
summa  est  : 

V  Regularesmissionarii,  cum  primum  adlocum  missionis; 
pervenerint,  debent  Vicarium  Apostolicum  adire,  eiquesu-j 
periorum  suorum  testimoniales  litleras  exhibere.  Idexjurd 
communi  concludit  Benedictus  XIV,  et  ita  subjungit :  «  Qua- 
«  mobrem  id  etiam  est  in  mandatis  regularibus  missiona- 
c(  riis,  ut  nimirum  Vicariis  Apostolicis,  ea  ratione  qua  dic- 
c(  tum  est,  sese  exhibeant,  ubi  ad  missionis  locum  pervene- 
((  rint  y>  (§6). 

2^  Nequeunt  regulares  audire  saecularium  confessiones, 
absque  praevia  Vicarii  Apostolici  approbatione(§  7). 

3^  Potest  Vicarius  Apostolicus,  antequam  regularem  ap- 
probet,  eum  examinare  (§8). 

4^  Uegulares  subsunt  jurisdictioniet  correctioni  Vicario- 
rum  Apostolicorum,  in  iis  quae  concernunt  animarum  curam 


PARS    QUARTA.  653 

el  Sacramentorum  administrationem  (§  12  etl3). 

S^^ln  iis  quae  respiciunt  regularem  observantiam,  exempti 
a  Vicariorum  Apostolicorum  jurisdictione  remanent.  Hincsi 
regularis  habitet  intra  claustra/  et  extra  claustrum  cum  po- 
puli  scandalo  delinquat,  non  ad  Vicarium  Apostolicum  per- 
tinet  eum  punire,  sed  ad  proprium  ipsius  superiorem.  Si 
tamen  is  punire  negligeret,  posset  Vicarius  Apostolicus  re- 
quirere  ut  digna  poenain  delinquentem  animadverteret,  tene- 
returque  regularis  superior  de  inflicta  castigatione Vicarium 
Apostolicum  certiorem  facere.  Caeterum  regulares  qui  in 
missionibus  extra  claustra  ex  necessitate  degunt.  haberi  de- 
bent  perinde  ac  si  manerent  intra  claustra  (§  15). 

6^  Regulares,  in  iis  quse  animarum  curametsacramento- 
rum  administrationem  respiciunt,  non  subjacent  tantumju- 
risdictioni  et  correctioni  Vicariorum  Apostolicorum,  sed  etiam 
simul  jurisdictioni  et  correctioni  superiorum  suorum  regu- 
larium.  Undequoud  hanc  materiam  cimulativnm ]\x^  hdL- 
bent  Vicarius  Apostolicus  et  superior  regularis  (§  17). 

7^  Si  in  dicta  materia,  animarum  curam  et  sacramentorum 
administrationem  concernente,  missionario  regulari  uno 
modo  prsecipiat  ipsius  regularis  superior,  et  modo  opposito 
Vicarius  Apostolicus,  praevalere  debet  Vicarii  Apostolici  or- 
dinatio  (ibid.) 

8''  Potest  Vicarius  Apostolicus  missionarium  regularem  ab 
animorum  regimine  et  sacramentorum  administratione  re- 
movere,  quin  teneatur  remotionis  causam  superiori  regulari 
patefacere  (§  17  et  12).) 

9^  Pariter  ab  animarum  regimine  et  sacramentorum  ad- 
ministratione  subditum  suum  removere  potest  superior  re- 
gularis,  quin  Vicario  Apostolico  remotionis  causam  commu- 
nicare  teneatur.  Quando  tamen  superior  regularis  subditum 
suum  in  alium  locum  transfert,  aut  ad  catholicas  regiones 
revocat,  procurare  debet  ut  alter  in  ejuslocum  subrogetur 
(§17et21). 

Omittimus  nonnullas  alias  ejusdem  Constitutionis  dispo- 
sitiones,  Anglicanis  missionibus  proprias.  Eas  autem  quas 
retulimus  sufficientes  existimavit  Benedictus  XIV  ad  com- 
ponenda  ac  pr^^cavenda  dissidia,  quamvis  nihil  aliud  sint 


654  TRACTATUS    DR    ClIJilA    ROMANA.  j 

quam  juris  communis  applicalio.    Nam  iu  regioiiibus  etiam  j 
ordinaria^  hierarchise,  si  regulares  curam  animarum  gerant 
seu  parochiis  praeficiantur,  et  sacramenta  administrent,  ea>  | 
dem  regulae  ab  Episcopis  locorum  ordinariis  et  a  superiori- 
bus  regularibus  dejure  servandae  veniunt ;  prout  videre  est 
in  meo  Iractatu  dejure  regularmm. 

QuiESTio  VIIP.  —  Quenmn  hodie  sint  resjpectivajura  Vi- 
cariorum  Apostolicorum  et  regularium  in  Vicariatihus  Ajpos- 
tolicis  degentium:  remissive.  —  Diximus  quaenam  fuerint 
jura  hsec  Benedicti  XIV  tempore.  At  quia  ex  tunc  usque  ad 
prsesentem  diem  plura  emanarunt  a  S.  Congregatione  de 
propaganda  fide  hac  de  re  decreta,  exponendum  remaneret 
hodiernumjuscirca  mutuas  ejusmodi  Vicariorum  Apostoli- 
corum  et  regularium  missionariorum  relationes.  Et  nonnuUa 
quidem  hac  de  re  primum  hic  exponere  proposueram,  imo 
et  jam  scribere  coeperam  :  ast  hodiernarum  circumstantia- 
rumhabitaratione,  pr3E.termittendamquaestionem  illam  duxi. 
Eam  nempe  iis  enucleandam  relinquo,  qui  recentiores  S. 
Congregationis  Propagandae  et  Sedis  Apostolicae  ordinatio- 
nes  apprime  notas  habent. 


GAPUT  III. 


DE  VICARHS  APOSTOLIGIS  REGIONUM,  IN  QUIBUS   EXTAT  ORDINARIA 
HIERARGHIA  ;   UBl  ET  DE  ADMINISTRATORIBUS  APOSTOLIGIS. 


Diximus  superiori  capite  de  Vicario  Apostolico,  pastorale 
officium  et  episcopalcm  jurisdictionem  exercentein  regioni- 
bus  quae  more  missionum  reguntur  :  dicendum  hic  de  Vica- 
rio  Apostolico,  ad  dioecesim  aliquam  auctoritate  et  nomine 
Summi  Pontificis  administrandam  deputato,  in  regionibus 
in  quibus  extat  ordinaria  hierarchia,  prout  in  Italia,  Gallia, 
Hispania  et  similibus.  Et  quoniam  inter  hujus  posterioris 
speciei   Vicarios  Apostolicos,  alii  deputantur  ad  regendam 


PARS   QUARTA.  655 

dicecesim  sede  vacante,  alii   autem  sede  plena,  de  utrisque 
eorsim  disseremus  :  tum  et  notionem  subjungemus  de  ad- 
ministratoribus  Apostolicis. 


V 


)e  Vicario  Apostolico  deputato  ad  aliquam  dioecesim  administrandam, 

sede  vaeante. 


QuvESTio  I\  —  Qms  ob  causas  de^putari  soleat  Vicarius 
iljostolicus  ad  dioecesim  admimstrandam^  sedemcante  ?  — 
)eputari  solel  ejusmodi  vicarius  Apostolicus,  l""  si  Episco- 
)us  mortuus  sit  morte  vioienta  :  2^  si  capitulum  non  con- 
ordetin  vicarii  capitularis  electione,  adsintque  aut  perti- 
jQescantur  dissensiones  :  3°  si  a  capitulo  electus  sit  indoctus, 
ut  alias  non  idoneus  :  4^  si  vicarius  capitularis  vocetur 
lomam  :  5^  si  sedes  diu  jam  vacavit,  aut  diu  vacatura  prae- 
ideatur  :  6""  generatim  si  gravis  aliqua  causa  id  suadeat. 
i^ide  apud  Ferraris,  verbo  Vicarius  Aj^ostolicus ^  n.  51). 
Qu^STioIF.  —  A  quo  deputetur  Vicarius  Apostolicus  ad 
i(Bcesim  administrandam^  sive  vacante^  sive  flena  sede  ? — 
Mittitur  a  Summo  Pontifice  cum  Brevi,  vel  a  Sacra  Con- 
gregatione  Episcoporum  et  regularium  cum  litteris  ejus- 
dem  ))  (Ferraris,  v.  Vicarius  ApostolicuSj  n.  1). 
Quod  potestatem  habeat  dicta  Sacra  Congregatio  ejusmodi 
icarios  Apostolicos  deputandi,  tradit  etiam  Benedictus  XIV 
e  Synodo  dioecesana^  1.  2,  cap.  10,  n.  9;  in  hunc  modum  : 

Sixtus  V  (in   sua    Constitutione   117 )   Congregationi 

Gardinalium  negotiis  et  consultationibus  Episcoporum  et 
regularium  prsepositae,  facultatem  attribuit  ut,  quando 
ecclesiarum  necessitas  id  exigeret,  in  Italia  praesertim^ 
Vicarios  Apostolicos  deputaret,  probos  ac  doctos  viros,  qui 
auctoritate  accepta  a  Romano  Pontifice  per  Apostolicas 
liilorasin  forma   Brovis,  poculiaros  dior^r.eses  ndministra- 


656  TRACTATUS  DE  CURiA  ROMANA. 

«  rent :  Uhi  necessitas  exegerit^  viros  mn  et  doctrina  ido- 
«  neos,  rectos  et  timentes  Beum  deligant,  qui  nostrarum 
«  litterarum  auctoritate  su/pulti^  Ecclesiasut  Vicarii  Apos- 
cc  tolici  regant.  » 

Qu^sTio  in^  —  QucBnam  sit  jurisdictio  Vicarii  Aposto- 
lici.  ad  di(£cesim  sede  vacante  administrandam  deputati.  — 
l^  Tum  de  eo  qui  sede  vacante,  tum  de  eo  qui  sede  plena 
dioecesim  administrat,  sic  habet  Ferraris  (verbo  Vicarius 
Apostolicus,  n.  2) :  «  Talis  Vicarius  Apostolicus  polest 
cc  ibi  ea  omnia  facere  quae  potest  Episcopus,  exceptis  pon- 
cc  tificalibus  ;  sicque  jurisdictio  Vicarii  Apostolici  est  eade 
«  ac  Episcopi ;  capite  Quoniam  19  distinctionis  61  ;  capit 
cc  Is  qui  de  Electione^  in  6 .   » 

Habet  nempe  dictus  Vicarius  Apostolicus  jurisdictione 
quam  habet  de  jure   vicarius  capitularis  sede  vacante,  i 
est,  ordinariam  Episcopi  defuncti  jurisdictionem.  Et  in  lit 
teris  quibus  deputatur,   exprimitur  hanc  ei  jurisdictione 
conferri.  Unde,  nisiexpresse  quoad  aliquam  materiam  ordi 
naria   haec  jurisdictio    restringatur,    censenda  est  ipsi  i 
integrum  coUata.  Hinc. 

2°  Ea  omnia,  quae  in  tractatu  de  Cafitulis  diximus  poss 
a  vicario  capitulari  peragi,  etiam  ab  ejusmodi  Vicario  Apos 
tolico  peragi  possunt.  Inter   quse  in  particulari   sequenti 
juvat  adnotare :  j9nmo  exequi  potest  litteras  quae  solent  adj 
vicarios  generales  Episcoporum  dirigi  (vide  apud  FerrarisJ 
loco  citato,   Additiones  ex  aliena  manu^  p.  2).   Secundc^ 
potest  concedere  dimissorias  post  annum  arctatis,  nisi  aliter 
in  litteris  deputationis  exprimatur.  Tertio  «  potest  conferre 
«  beneficia  liberae    coUationis  »  (apud    Ferraris,    ibidem, 
n.  3) ;  nisi  tamen  quoad  hoc  ipsius  potestas  in  litteris  depu-f 
tationis  limitetur.   Quarto  «  potest  eligere  concionatores  » 
(ibidem,  n.  6).  Quinto  potestalieno  Episcopo  impertiri  licen 
tiam  exercendi  Pontificalia,  necnon  conferendi  ordines^  nor 
solum  subditis  dioecesis,  sed  etiam  subjectis  eidem  Episcop( 
ordinanti,  atque  eliamaliis  aliunde  cum  dimissoriis  suorun 
ordinariorum  confluentibus(ibidem,  n.  8),  Sexto  potest  cele 
brare  dioecesanamsynodum(Benedictus  XIV,  deSyn^  dicBC. 
1.  2,  c.  10,  n.  10). 


1 


PARS    QUARTA.  657 

3^  Dicto  Vicario  Apostolico  concedi  etiam  solent  facultates 
quas  non  habet  vicarius  capitularis,  seu  quae  in  ordinaria 
defuncti  Episcopijurisdictione  non  comprehenduntur  ;  quod 
sic  adnotat  Ferraris  :  «  Vicario  Apostolico,  ultra  potesla- 
lem  ordinariae  jurisdictionis  sibi  traditae^  concedi  solent 
multae  aliae  facullates,  pro  temporum  locorum  ac  perso- 
narum  diversa  exigentia :  unde  diligenter  attendendum 
«  esl  Breve  Pontificium,  et  animadvertendae  litlerae  Sacraa 
Gongregationis  si  ab  ipsa  sit  missus,  ac  deputatus.  » 
«  (Verbo  Vicarius  Apostolicus^  n.  3). 

4^  cc  A  sentenliis  Vicarii  Apostolici  appellatur  ad  Metro- 
K  politanum,  non  ad  Papam,  ut  declaravit  Sacra  Congregatio 
Episcoporum,  facto  verbo  cum  Sanctissimo  Papa  Grego- 
rio  XIII,  in  una  Salernitana  7  julii  1580,  et  in  Gaputa- 
quensi  22  aprilisl686  »  (Ferraris,  verbo  Vicarius  Apos- 
'Olicus  n.  39).  Videturque  id  intelligendum,  sive  vacante, 
uve  plena  sede,  dia?cesim  administret  Vicarius  Aposto- 
icus. 

5'  «  Vicarius  Apostolicus  non  potest  absolvere  a  censuris 
c  Sedi  Apostolicae  reservatis/sub  quocumque  praetextu  et 
r  causa  y>  (Ferraris,  loco  citato,  n.  40). 

6^  Vicarii  Apostolici  jurisdictio  non  cessat  vacante  Sede 
^postolica,  sive  dioecesim  administret  sede  episcopali  vacanle 
ivc  plena  :  vide  sequenti  paragrapho,  quaestione  3. 

Qu^sTio  IV\  —  An  soleat  Vicarius  A^postolicus ^  ad  diw- 
esim,  sede  mcante,  vel  sedej^lena^  administrandam  depu- 
\atus^  episcopali  cTiaractere  insigniril  —  Superiori  capite 
adimus  esse  in  more  positum,  ut  deputati  ad  missionum 
•egiones  Vicarii  Apostolici,  in  Episcopos  consecrentur,  cum 
iliquo  in  partihus  episcopali  titulo.  Al  contraria  obtinet 
i)raxis  quoad  alios,  de  quibus  nunc  agimus,  Apostolicos  Vi- 
arios.  Raro  nempe  episcopali  charactere  insigniuntur ;  ex 
la  forte  ratione  quod  nonnisi  ad  tempus  administrent ;  id  cst, 
lonec  aliter  quoad  dioeceses  ipsis  interim  commissas  provi- 
um  sit.  Non  desunt  tamen  aliquot  in  contrarium  exempla. 

I^orro  quando  Vicarius  Apostolicus^  cui  dioecesis  adminis- 
ratio^  sede  vacante  commissa  est,  simul  est  Episcopus,  po- 
Bst  insuper  ea  peragere  quae  episcopalem  ordinem  requirunt; 
I  -     ..      • 


658  TRACTATUS   DE    CURIA    ROMAiNA. 

id  est,  ordines  et  confirmalionem  administrare,  olea  sancta  j 
conficere,  et  ecclesias  consecrare. 


§" 


De  Vicario  Apostolico  deputato  ad  aliquam  dioeccsim,   sede  plena, 

administrandam. 


"^'Qu-^sTioI.* —  Quas  db  cmisas  de;putari  soleat  Vicarius 
A^ostolicus  ad  dicecesim  administrandam^  sede  ;plena?  — 
Assignantur  a  Lucio  Ferraris  (verbo  Vicaiius  ApostoUciiSy 
n.  51)  sequentescausse  :  si  Episcopus  male  gubcrnet :  si  sit 
sordidus  :  si  sit  senex  :  si  sit  suspensus  a  jurisdiclione  :  si  sit 
processandus  :  si  sit  vocatus  ad  Urbem  :  si  non  resideat : 
si  non  vult  recipere  vicarium  generalem  missum  ab  Urbe  :j 
propter  utilitatem  Ecclesiae:  propler  aliquos  gravissimos 
respectus  :  propter  ^inhabilitatem  vel  impedimentum  Epis; 
copi . 

Causae,  ob  quas  deputando  Vicario  Apostolico  locus  ess^ 
potest,  ad  hanc  unicam  reducipossunt :  quando  nempeades 
gravis  ratio  (sive  ob  culpam,  sive  etiam  absque  culpa  Epi- 
scopi)  ut  is  a   dioecesis  administratione  removeatur;  et  sii 
mul   causa  talis  non  est,  ut  deveniendum  sit  ad  depositio^ 
nem,  et  aliunde  nonexpediat  coadjutorisdeputatio.  Cui  doQ^ 
trinae  consonat  Benedictus  XIV,  generatim  adnotans^  dar 
locum  deputando   Vicario  Apostolico,  si  Episcopus,  aliq^iia 
ratione^  etiam  sine  vitio  suo  aut  culjpa,  impediatur  quomi- 
nus  proprium  gregemjper  semetijpsum  jpascere  valeat  {de  Sy- 
nodo  dicecesana^  I.  2,  c.  10,  n.  2).  Atque  in  eodem  capite,. 
numero  9,   agens  simul  de   Vicariis  Apostolicis  qui  depu- 
lantur  ad  regendas  dioeceses,  sive  vacante,  sive  plena  sede 
sichabet:  «  Hujus  quidem  generis  Apostolicos  Vicarios  fre- 
«  quenter  deputari  conlingit;sive  cum  metus  est,  nediulius 
«  ecclesia  aliqua  Pastore  viduata  permaneat ;  sive  cum  in 


PARS    QUARTA.  659 

«  vicarii  capitularis  eleclione  controversias  et  turbas  exci- 
«  landas  fore  prospicitur;  vel  quando  Episcopus  adversa 
«  valetudine  aut  senio  affectus,  gregi  gubernando  impar 
^<  agnoscitur;  aut  denique  cum  illius  culpa  fit^  ut  ab  epis- 
«  copatus  administratione  suspendi,  aut  perpetuo  removeri 
«c  debeat.  » 

Ob  causam  autem  senii  veladversae  valetudinis,  coadjutor 
potius  quam  Vicarius  Apostolicus  deputari  solet. 

Qu^sTio  II\  —  Q'U(Bnam  sii  jurisdictio  Vicarii  Apostolici 
ad  dioBcesim  sede  plena  admimstrandam  deputati ;  et  quo^ 
modo  tunc  sese  kaleant  respectiva  jura  hujusce  Vicarii^  et 
Einscopi  dii£cesisl —  l""  Totum  jurisdictionis  exercitium 
spectat  ad  Vicanum  Apostolicum,  neque  potest  Episcopus 
in  eam  sese  uUatenus  intromittere,  cum  (ex  hypothesi)  ab 
omnijurisdictione  et  dioecesis  administratione  fuerit  remotus 
(vide  apud  Ferraris,  ad  verbum  Vicarius  ApostoUcus). 

2""  «  Neque  Episcopus  uUam  habet  jurisdictionem  et  auc- 
«  toritatem  in  Vicarium  Apostolicum;  ita  ut,  si  ipse  (Vica- 
«  rius  Apostolicus)  delinquat,  nec  informationes  capere 
«  possit  contra  ipsum,  nequidem  officio  finito.  Et  multo  mi- 
«  nus  poterit  edicto  aliquo  ipsius  honorem  deturpare,  ut 
«  declaravit  Sacra  Gongregatio  Episcoporum  et  regularium, 
«  in  una  Theanensi,  20martii  1612;  et  in  Monopolitana,  16 
«  octobris  1627  »  (lococitato,  n.  14). 

3^Nisiablata  etiam  Episcopo  fuerit  administratio  sacra- 
menti  Ordinis,  ad  ipsum  pertinet  ordinationes  facere  ;  unde 
non  renuente  Episcopo  ordinationes  facere,  nequit  Vicarius 
Apostolicus  alienum  Episcopum  ad  id  vocare.  Admittere  au- 
tem  clericos  ad  suscipiendosordines,  cum  sit  actus  jurisdic- 
ionis,  pertinet  ad  Vicarium  Apostolicum. 

4**  Ad  Vicarium  Apostolicum  solum,  sine  interventu  Epi- 
3Copi,  spectat  facere^concursum  pro  vacanlibus  parochiali- 
Dusecclesiis,  et  declarare  magisidoneum  (vide  apud  Ferra- 
ris,  V.  Vicarius  Apostolicus ,11.  5). 

b''  Item  ad  vicarium  Apostolicum  solum  pertinetcelebrare 
iioecesanam  Synodum  (ibidem,  et  insuper  additione  post 
verbum  vicarius  parochialiSj  n.  47).  At  Benedictus  XlY{de 
Syndio3c.j  I.  2,  c.  10,  n.    10),  dicit  lutius  esse,  ut  Vicarius 


660  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

Apostolicus  facultatem  postulet  a  Sede  x\postolica  syiioduni 
celebrandi,  si  facultas  haec  in  deputationis  litteris  expressa 
nonsit. 

6^Si  Episcopo  relictum  sit  jus  conferendi  beneficia,  ut 
quandoque  contingit,  non  tamen  ad  ipsum,  sed  ad  Vicarium 
Apostolicum  pertinet  designare  digniorem  ex  approbatis  in 
concursu  (ibidem,  n.  10). 

7''  An  et  quale  jus  habeat  Vicarius  Apostolicus  dimisso- 
rias  concedendi,  et  beneficia  conferendi,  exprimi  solet  in  de- 
putationis  ipsius  litteris. 

8"*  Non  potest  Episcopus  habere  vicarium  generalem, 
tempore  quo  adest  Vicarius  Apostolicus,  nec  aliquomodo 
sese  intromittere  in  negotiis  jurisdictionem  tangentibus(loco 
citato,  n.  13). 

9°  Non  potest  Vicarius  Apostolicus,  nisi  hoc  specialiter  a 
SummoPontifice  concessum  fuerit,  sese  intromittere  in  cau- 
sis,  sive  civilibus,  sive  criminalibus,  sive  mixtis,  personam 
Episcopi  concernentibus  (ibidem,  n.  13). 

10°  Item  nequit,absque  speciali  concessioneSummi  Ponti- 
ficis  aut  Sacrae  Congregationis,  procedere  contra  vicarium 
generalem  Episcopi,  eumve  punire  (ibidem^  n.  12).  Caete- 
rum  statimac  deputatusfuit  Vicarius  Apostolicus,  cessatju- 
risdictio  vicarii  generalis  Episcopi  ;  quia,  ut  dictum  est,  jam 
ncquit  Episcopus  uUum   vicarium  generalem  habere.  i 

QUiESTio  m*.  —  An  Sede  ApostoUca  vacante  cessetjuris 
dictio  Vicarii  Apostolkn —  «  VicariusApostolicusdeputatu 
c(  a  Papa  durare  solet,  absquecontroversia,  etiamSede  Apos- 
«  tolica  vacante...  Imo  si  vicarius  (generalis)  Episcopi  mor- 
«  tui  fuerat  missus  a  Papa,  vel  a  S.  Congregatione,  non 
«  potest  per  capitulum,  sede  vacante,  expeili,  et  novus  vi 
«  carius  capitularis  eligi :  Sacra  Congregatio  Episcoporum 
«  in  Aquilana  4  augustil  578.  Solet  tamen  ex  abundanti 
«  Sacra  Congregatio,  occurente  casu  vacationis,  prohibere 
«  capilulis,  ut  non  procedant  ad  electionem  vicarii  capitu 
«  laris.  »  (Ferraris,  V.  VicariuscapitulariSy  n.22). 

Qu^sTio  IV\  —  Quodnam  sitjus  Vicarii  ApostoUci,  quo 
lionorifica  ?  —  «  Yicarius  Apostolicus  non  potesl  compeller 
«  canonicos  ad  deducendum  illuma  palatio  ad  ecciesiam,  et ; 


PARS   QUAHTA.  661 

«  ab  ecclesia  ad  palatium,  qiiia  hoc  est  proprium  privile- 
«  gium  Episcopi :  Sacra  Congregatio  Episcoporum,  sub  die 
«  28  augusli  1599. 

«  Neque  potest  pra^tendere  ^it  sibi  ter  detur  incensum 
«  inter  missarum  solemnia,  neque  in  principio  missae,  post 
«  evangelium  et  in  offertorio  ;  sed  semel  tantum  dari  de- 
«  bet  in  offertorio^  et  non  amplius.  Et  tunc  si  Epiacopus  est 
«  praesens^  bis  ducto  thuribulo ;  siabsens  ter  ducto  :  S.  Con- 
«  gregatio  Episcoporum,  in  Cajetana  14  februarii  1595. 

«  Neque  potest  habere  duos  clericos  cum  cottis,  quando 
«  celebrat,  ut  ipsi  inserviant,  etiamsi  sit  Protonotarius  A  pos- 
«  tolicus  ;  et  nec  quatuor  candelas  accensas  in  altari  tenere, 
«  nisi  hoc  fieret  propter  ibi  festivitatem  currentem  :  Sacra 
«  Congregatio  Rituum,  7  augusti  1627. 

«  Neque  potest  facere  functiones  episcopales  absente,  vel 
«  impedito  Episcopo ;  sed  hoc  spectare  ad  primam  dignita- 
«  tem,  et  successive  ad  alio3*seniores  de  capitulo,  declaravit 
«  Sacra  CongregatioRituum. .. 

«  Neque  potest  missas  solemnes  cantare,  Sanctissimum 
«  Sacramentum  aut  sacras  reliquias  paralus  deferre,  nec 
«  aliis  functionibus  ecclesiasticis  se  immiscere,  sed  tantum 
«  praeesse  ut  omnia  suo  ordine  recte  fiant :  Sacra  Congrega- 
«  tio  Episcoporum...  »  (Ferraris,  v.  Vicarius  ApostolimSj 
n.  16  et  seq.). 

Ad  differentiam  vicarii,  tum  Episcopi,  tum  capituli,  Vica- 
rius  Apostolicus  utitur  proprio  sigillo^  ac  titulo  Vicarii  Apos- 
tolici ;  et  aliis  decoratur  honoribus,  hujusmodi  vicariis  con- 
cedi  solitis  ad  instar  Pra^sulum  (Pignatellus,  tomo  9,  consul- 
tatione  159,  n.  10). 

«  Vicario  Apostolico,  in  omnibus  ecclesiis  et  ecclesiasticis 

functionibus  debentur  tantum  ilte  praerogativa),  quibus 

gaudent  vicarii  generales  Episcopi.  Et  titulus  illustrissimi 

Vicario  Apostolico  non  debetur...  »  (Ferraris,  v.  Vicarius 
Apostolicus,  n.  53). 

«  Vicarius  Apostolicusdebet  habere  in  choro,si  non  sit  ca- 
«  nonicus^  praecedentiam  supra  omnes  ;  et  ideo  sedere  debet 
«  in  digniori  sede,  non  tamen  in  solio  episcopali :  Sacra  Con- 
«  gregatio  Episcoporum,  inCajetana,  22  januarii  1596.  Quod 


662  TRACTATUS    DE    CURIA    ROMANA. 

«  si  dignior  sedes  chori  esset  occupata,  tunc  dignitates  et 
«  canonicidescenderedebenlinferius  unogradu,  relinquendo 
«  majorem  ipsi  vicario  :  Sacra  Congregatio  Episcoporum,  in 
cc  Liciensi,  14  augusti  1590.  »  (Ferraris,  v.  Vicarius  Ajpos- 
tolicus^  n.  29). 

Nota.  —  Qu3e  sub  prcesenti  quaestione  dicta  sunt  quoad  ho- 
norifica,  intelligenda  videntur  de  Vicariis  Apostolicis  dioece- 
sim  adminietrantibus,  sive  vacante,  sive  plena  sede. 

QuiESTio  V*.  —  QucBuam  Vicario ApostoUco  incumbatresi- 
dendi  oUigatio  .^  — «  «  Vicarius  Apostolicus  tenetur  residere  in 
«  dioecesi,  ad  quam  regendam  missus  fuit ;  nec  potest  ab  ea 
«  ad  longum  tempus  discedere  et  alium  substituere,  absque 
c(  pra3via  licentia  Sacrae  Congregatioifls  Episcoporum  ;  ut 
c(  eadem  Socra  Congregatio  declaravit^  in  Spoletana,  19  ju- 
cc  nii  1647. 

«  Quod  habet  locum,  etiamsi  sit  vocatus  ab  aliquo  prin- 
cc  cipe;nant  nequetunc  potest:  Sacra  Congregatio  Episcopo- 
«  rum,  in  Messanensi  27  maii  1603.  Neque  potest  absque 
«  dicta  licentia  discedere,  etiamsi  sit  accessurus  ad  Urbem  : 
«  Sacra  Congregatio  Episcoporum,  in  Reatina  22  decembris 
c(  1600  »  (Ferraris,  verbo  Vicarius  Apostolicus,  n.  26  et27). 
Intelligenda  autemest  haec  residendi  obligatio,  siveaVicario 
Apostolico  administretur  dioecesis  sede  plena,  sive  sede  va- 
cante. 


§111. 


De  administratoribus  Apostolicis, 


Casu  quo  quis  Episcopus  a  dioecesis  suae  administratione 
sit  suspendendus,  vel  in  perpetuum  removendus,'ob  causas 
superiori  paragrapho  expositas,  non  semper  deputatur  vica- 
rius  x\postolicus ;  sed  quandoque  ejusmodi  dioecesis  regimen 
Administratori  Apostolico  committitur. 


PAR3    QUARTA.  663 

Unam  e  causis,  ob  quas  ejusmodi  Apostolici  Administra- 
;ores  constituantur,  memorat  Benedictus  XIV  {de  Synodo 
iicecesana,  1.  13,  c.  6,  n.  5)  in  hunc  modum  :  «  Accidit  alU 
quando,  gravibus  id  suadenlibus  causis,  ut  regius  aliquis 
princeps,  in  legitimaaetate  nondum  constitutus,  alicui  ec- 
clesiae  praeficiatur,  adjuncto  eidem  certo  administratore^ 
ad  hoc  ut  meliori  dioecesis  regimini  consulatur.  Cum  ita- 
que  dubitatum  olim  fuerit  an  hujusmodi  administrator 
Apostolorum  limina  visitare,  et  statum  ecclesiae  sibi  quo- 
que  ad  regendum  commissae,  Apostolicae  Sedi  repraesen- 
tare  teneretur,  Sacra  Copgregatio  Concilii,  die  13  augusti 
1622  respondit,  Administratorem  tam  proprio  nomine^ 
quam  etiam  principis  Episcopi,  Sixtinae  Constitutionis 
praeceptum  servare  debere.  » 

In  Gallia,  ob  aliam  causam,  haud  ita  pridem,  constitutum 
ugduni  vidimus  Administrator«m  Apostolicum.  Cum  scili- 
et  e  Galliae  solio  decidisset  Napoleo  I,  avunculus  ejus  Car- 
inalis  Fesch,  Lugdunensis  Archiepiscopus,  ab  omni  archi- 
ioecesissuaeadministratione,itadisponenteSedeApostolica, 
3motus  est;  ipsiquesubrogatus,  sub  Administratoris  Aposto- 
cititulo,  Reverendissimus  de  Pins,  Episcopus  in  partiius. 


•-.arje^a^^^^'^^ 


664  TRAGTATUS  DE  GURIA  ROMANA 


SECTIO  V. 


De  Protonotariis  Apostolicis 


Dicimus  1''  de  eorum  inslitutione  ac  vicibus  :  2°  de  triplic 
eorum  specie  seu  gradu  :  3°  de  Protonolariis  participan- 
tibus :  4^  de  Protonotariis  ad  instar  participantium  :  5° 
de  Protonotariis  titularibus  seu  honorariis  :  6°  an  collatio 
beneficiorum  a  Protonotariis  obtentorum,  quando  beneficia 
illa  vacant,  sit  reservata  Sedi  Apostolicae,  etiam  hodie  i 
Gallia. 


CAPUT  I 


DE    EORUM  INSTITUTIONE  AG  VIGIBUS  SYNOPSIS  HISTORIGA. 


Historicam  de  Protonotariis  notionem  breviter  exhibe 
Pii  VII  Constitutio  Cum  innumeri,  idibus  decembris  1818 
«  Cum  innumeri  ubique  terrarum  exstiterint  viri  gloriosi 
«  qui  saeviente  adversus  christianum  nomen  gentilium  po 
«  testatum  furore,  illud  tamen  confiteri  coram  hominib 
«  haud  veriti  sint,  duriora  quaeque  tormenta,  mortemqu 
«  ex  cruciatuum  viimmanissimam,  laeto  constantique  anim 
«  perpessi  ;  sapienti  profeclo  providentissimoque  consili 
«  novimus,  vel  a  primis  temporibus  constitutum,  ut  tot  tam 
«  que  illustria  facinora...   diligenler    scriplis   accuratequ 


PARS    QUARTA.  665 

«  manclarentur.  Hinc  sancti  Glemens  I  et  Antherus  item  I, 
«  in  Urbe  et  per  aiias  omnes  regiones  qua  Dominicae  crucis 
«  professio  late  patebat^  viros  adlegare,  pietate,  prudentia 
«  studioque  reiigionis  spectatos,  Notarios  primum,  ac  deinde 
«  (honoris  ac  dignitatis  causa)  Protonotarios  nuncupatos, 
c  qui  brevibus  etiam  (ubi  ex  hostium  metu  opus  essel)  notis 
«  referrent  cianculum  in  tabulas  martyrum  nomina,  facta- 
«  que  ab  ipsis  martyria,  ec  cunctas  eorumdem  res  praeclare 
«  geslas,  ac  verba  cumprimis  graviora,  quibus  ex  divinitatis 
«  inslinctu  compellare  proesides  tyrannosque,  ac  de  pagano- 
«  rum  coecitate  affari  disertissime  consueverunt. 

«  Atpacedemum  Ecclesiaefeliciterdata,  martyriorumque- 
«  proplerea  recensione  cessante,  non  inde  tamen  Protono- 
«  tariorum  munus  sublatum  est;  sed  imo  ex  sancti  Julii  I 
«  pra:!decessoris  nostri  auctoritate  demandatum  iisdem  est^ 
«  studiose  describere  quae  de  fide  ac  disciplina  sacrorum  de- 
«  cernebantur ;  eaque  et  caetera  omnia  rei  sacrae  monumenta 
«  apte  periteque  notare,  atque  una  cum  actis  martyrum  in 
«  scriniis  Ecclesiae  recondita  ad  posteritatis  memoriam  cus- 
«  todire. 

«  Amplissimum  idcirco  Protonotariorum  Apostolicorum 
«  officium  habitum  semper  est,  ac  pro  muneris  ipsius  perso- 
«  narumque  illud  obeuntium  ratione,  omni  prorsus  aetate 
«  per  praedecessores  nostros  illustribus  Pontificiae  benevo- 
«  ientiae  testimoniis  est  honestatum.  Nominatum  prae  caete- 
«  ris  volumus  Sixtum  V  felicis  recordationis,  qui  cum  eo& 
«  septem  dumtaxat,  proseptem  Urbisregionibus  designatos 
«  naclus  esset,  duodecim  deinceps  esse  jussit,  clarioribus- 
«  que  privilegiis  donatos,  reddilibus  etiam  cumulavit^  qui^ 
«  bus  ad  honoris  dignitatem  referendam  necessaria  suppe- 
«  lerent. 

«  Cum  vero  praeter  statos  hosce  Protonotarios,  qiiide  nu- 
«  mero  participantium  vocati  sunt,  alios  etiam,  qui  iisdem 
«  forsitan  adjutores  adstarent,  viros...  in  Urbe  elegerint 
«  Romani  Pontifices,  eos  etiam  omnibus  quibus  Protonota- 
«  riorumcollegiumpotitur  privilegiis  honorisque  insignibus 
«  auctos  decrevere. 

«  His  accesserunt  exteri  quidam  Protonotarii  in  aliis  ca- 


666  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

c<  Iholici  orbis  regionibus,  in  idem  munus  per  Romanos  Po  n 
i<  tifices  adsciti. ..,  peculiaribus  privilegiis instructi.  »(HanC 
Pii  VII  Constilutionem  in  extenso  leperies  apud   Analecta 
Pontificia^  26^  livraison,  mai  et  juin  1858,  pagina  739.) 

Protonotarii  proprie  dicti,  id  est,  de  numero  participan- 
tium,  officium  suum  vendc;re  poterant,  ita  ut  emptor  ven- 
ditori  succederet  in  Protonotariorum  coUegio.  At  post  ingen- 
tem  anni  1793  perturbationem,  suppressa  sunt  hsec  et  non- 
nulla  alia  venaliaofficia;  et  loco  solitorum  reddituum,  assi* 
gnata  est  Protonotariis  qui  supervixerant  pensio  annua,  ipsia 
quandiu  viverent  a  gubernio  soivenda.  Sub  Gregorii  XVI 
Pontificatu,  duo  dumlaxat  superstiteserantProtonotarii  Apos- 
tolici.  Et  horum  obitu  extinctum  remansisset  Protonotario- 
rum  participantium  collegium,  nisi  illud  dictus  Pontifex  res- 
tituisset.  De  quo  sic  adnotatur  in  litteris  Apostolicis  Pii  IX, 
9  februarii  1833:  «  Ce  collcge  reduit  a  peu  de  choses  par 
<f  les  vicissitudes  du  temps,  se  trouvant  enfin  presqu'ane- 
<t  anti,  notrepredecesseur  GregoireXV[,  d'illustre  memoire^ 
«  lui  rendit  ses  sepl  membres  et  son  ancienne  splendeur, 
«  par  sa  Constitution  du  G  des  idesde  fevrier  1838.  »  (Tex- 
lumcito  Gallice,  ex  diario  VU^iivers^  28  iavril  1853,  quia  la- 
tinum  pra3  manibus  non  habeo.) 


CAPUTII 


GE  TRIPLIGI  PROTONOTARIORUM  SPEGIE  SEU  GRADU. 


L  Plerique  auctores,  etiam  e  recentioribus  (prout  Lucius 
Ferraris)  duplicem  dumtaxat  distinguunt  Protonotariorum 
speciem,  videlicet :  Protonotarios  denumero  participantium, 
et  Protonotarios  extra  numerum.  Hi  scilicet  scriptores  non 
subdistingunt  Proionotarjos  extra  numerum  in  duas  alias 
specics,  id  est,  ad  intar  j^articvpantium  et  mere  titularium 
seu  1ionorariorum:&\xdi%  quippe  illasProtonotariorum  extra 


PARS    QUARTA.  667 

numerum  species,  pro  una  eademque  habuisse  videntur. 
II.  Atrevera  triplex  distinguenda  est  classis  :  alii  nempe 
unt  Protonotarii  de  numero  participantiuw  ^  seu  stricte 
3umpti  :  alii  vero  ad  instar  participantium;  et  alii  tandem 
minoribus  quam  praecedentes  privilegiis  aucti,  qui  nec  de 
numero,  nec  adinstar  vocantur,  sed  simpliciter  Protonotarii 
extra  numerum,  seu  titulares  aut  honorarii.  Recte  distin- 
gui  hunc  triplicem  Prbtonotariorum  gradum  palam  facit 
Gonstitutio  Oum  inmimeri  Pii  VII :  etenim  supracitatishujus 
Gonstitutionis  verbis  memorat  primo  Pontifex  :  Protonota- 
rios  qui  de  numero  partici^mtium  vocati  sunt :  tum  alios, 
gui  a  Summis  Pontificibus  donati  sunt  privilegiis  lionoris- 
%ue  insignihus q^uiius  Protonotariorum  collegium  potitur : ei 
:andem  alios,  qui  his  accesserunty  pecuUariius  privilegiis 
\nstructi.  Sed  clarius  adhuc  triplicem  speciem  paulo  post 
pxprimit  Pius  VII  in  hunc  modum  :  «  Hisce  de  electione 
Protonotariorum  titularium  constitutis,  cum  eos  longe 
differre  palam  sit  ab  illis  qui  sunt  de  collegio  participan- 
tium^  a  Sanctissimo  Domino  Nostro  ex  Romanae  Curiae 
Praelatis  adsciscuntur,  decretum  est...  »  (^xxmtitularesSSSx 
brotonotarii,  longe  differre  dicantur,  tum  a  Protonotariis 
ie  collegioparticipantium,  tumaProtonotariisad  instar  par- 
icipantium  triplex  admittatur  necesse  est  species  seu  gra- 
lus. 


CAPUT  III 


DE    PROTONOTARIIS    PARTIGIPANTIBUS, 


QuiESTioP.  — Quoenam  eis  privilegia  Sixtus  V  contulerit. 
—  «  Istud  coUegium  septem  Notariorum  Sedis  Apostolicse 
'uit  ampliatum  ad  numerum  duodecim  a  Sixto  V,  Constitu- 

»ione  incipiente  Romanus  Pontifex ;  maximisque  privilegiis 
uit  decoratum  ab  eodem  Sixto  V,  in  citata,  etaliaconstitu- 


668  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

tione  Latidctbilis,  Et  imprimis  :  §  3,  doctorandi  facultatem 
concedit :  et  §  4,  Notarios  creandi :  et  §  5,  spurios  legiti- 
mandi  ad  successionem  bonorum  etiam  ecclesiasticorum  :  et 
§  6,  staluta  pro  coUegio  condendi :  et  §  7,  familiares  Papae 
et  Prailati  domestici  declarantur :  et  §  8,  concedit  ut  panem 
honoris  quotidie,  et  vestes  in  coronatione  et  morte  Papae,  et 
locum  in  cavalcatis  Pontificalibus  habeant  :  et  §  9,  ut  lit- 
terae  Apostolicse  gratis  pro  eis  expediantur  :  et§  10,  ut  emo- 
lumenla  illis  assignata  nusquam  eis  duminiantur  :  et  §11, 
licenliam  dat  deferendi  arma  pro  ipsis  et  eorum  familiari- 
bus  :  et  §  12,  facultatem  eis  concedit  testandi,  etiam  deac- 
quisitis  ex  bonis  ecclesiasticis,  pro  ducatis  duobus  mille : 
et  §  13,  eos  eximit  et  totaliter  liberat  a  quorumcumque  Or- 
dinarlorum  locorum,  et  aliorum  omnium  judicum  jurisdic- 
tione,  potestate,  superioritate,  et  dominio  ;  ac  sedis  Aposto- 
licae  jurisdictioni  et  potestati  dumtaxat  immediate  subjicit  : 
et  §  14,  facultatem  concedit  creandi  quolibet  anno  unum 
Protonotariumtitularem,  non  participantem  :  et  §  15,  locum 
eis  designat  in  signaturis  :  et§  16,  pariter  in  actibus  publi- 
cis  Consistorii  :  et  §  17,  canonizationibusque  sanctorum  :  et 
§  18,  Consistoriis  quoque  pubUcis  et  capellis  :  et  §  19.  con- 
cedit  ut  habeant  monetas  argenteas  et  aureas  coronationis  : 
et  §  20,  constituit,  quando  Papae  serviant :  et  §  21^  quando 
ulantur  pontificalibus  :  et  §  22,  altarique  portatili  »  (Fer- 
raris,  verbo  Protonotarii  de  mmero  'particifantium^  n.  4). 

Qu^STio  IP. —  QiKjenam  eorim  insignia^et  frmcedendi 
jus,  —  c<  Induunt  vestem  et  mantellettam  violaceam,  cum 
«  usu  rochetti  in  publicis  functionibus  ;  et  habent  in  pileo, 
«  privalive  quoad  omnesaliosPraelatos,  floccumrosaceicolo- 
«  ris  ;  necnon  pileum  praelatitium  nigrum,  cordulis  viola- 
«  ceis  circumdatum,  cum  floccis  dicti  coloris  rosacei  »  (Card 
Petra,  tomo  5,  ad  Constitutionem  4  Pii  II.) 

«  Olim  isti  Protonotarii  habebant  praecedentiam  super 
Episcopos,  ac  consequenter  superomnes  Praelatos,  utinter 
alios  tradit  Cardinalis  Pelra  (loco  citato,  n.  3).At  Pius  II, 
Constitutione  incipiente  Cim  servare,  praecedentiam  Episco- 
pis,  etiam  electis,  super  Notarios  Papae,  vulgo  Protonotarios 
nuncupatos,  deberi  staluitubique,  in  Curia  et  extra. 


PAPiS    QUARTA.  669 

<:<  In  Consistoriis  vero  publicis,  quatuor  Notarios  assistere 
decrevit  proximiores  solio  Pontificio  honorabiliori  loco,  ut 
videri  potest  in  dicta  Constitutione...  Sicqueisti  Protonota- 
rii  in  equitationibus  solemnibus  qu3e  fiunt  occasione  posses- 
sionis  Romani  Pontificis  apud  ecclesiam  Lateranensem,  in 
gressu  regum  et  magnorum  principum  ac  hujusmodi,  prae- 
cedentiam  habent  super  Episcopos  et  Archiepiscopos  non 
assistentes.  Tunc  enim  primum  locum  occupant  Episcopi 
assistentes  Capellae  Pontificiae  ,  deinde  Protonolarii ,  et 
post  eos  accedunt  Archiepiscopi  et  Episcopi  non  assisten- 
tes...  :.  :    - 

«  Protonotarii  Apostoiici  in  capella  Pontificia,  aliisque 
aclibus  distinctis  a  mox  dictis,  prsecedunt  quoscumque  alios 
Praelatos  non  Episcopos  »  (Ferraris,  v.  Protonotarii  de  nu- 
mero^  n.  7  et  seq.) 

QujESTio  IIP.  —  Quomodo  Pius  IX,  feliciter  regnans^ 
Protonotariorum  farticipantium  privilegiamoderatussit^ — 
'P  Ipsisconcesseral  Sixtus  V  doctores  creandi  facultatem.  Pri- 
vilegiumilludcertomodorestrinxeratBenedictusXIV.Tandem 
Pius  IX,  feliciter  regnans(Constitutionesua9  februarii  1853, 
quam  in  gallicam  linguam  translatam  reperies  in  diario 
VUnivers  28  avril  1853)  quoad  dictam  facultatem  disposuit 
in  hunc  modum  :  Protonotariis  de  numero  participantium 
conceditur,  ut  possint  singulis  annis  doctoratum  in  Iheologia 
conferre  quatuor  personis  ;  item  doctoratum  in  alterutro  vel 
utroque  jure  quatuor  pariter  personis  ,  et  sub  sequentibus 
conditionibus,  quae  nisi  serventur  collatio  gradus  declaratur 
nulla  et  irrita  :  primo  dictum  gradum  conferre  nequeunt 
Protonotarii  nisi  personis  Romae  praesentibus  :  secundo^  nec 
nisi  transmissa  ad  Sanctissimum  prsevia  de  singulis  candi- 
datis  relatione  :  tertio^  fieri  debet  candidatorum  examen  a 
quinque  saltem  protonotariisparticipantibus  :  quod  sitamen 
eo  numero  adesse  nequeant,  ad  eum  complendum  sibi  ad- 
ungent  professores  e  romano  Archigymnasio  :  quarto  circa 
xamen  servanda  sunt  quae  statuit  Leo  XII  Constitutiono 
uod  divina  sapientia :  qumto,  a  praefatis  Protonotariis 
ransmittenda  est  quotannis  ad  S.  Congregationem  super 
tudiis    relatio  de  collatis  gradibus  :  ac  insuper  in  Romani 


670  TRACTATUS  DE  CURIA  ROMANA. 

Collegii  archivio  deponenda  est  alia  relatio  promotorum  no- 
mina  continens. 

2«  Privilegium  doctorcs  creandi  in  aliis  praeterquam  theo- 
logiae  jurisque  facultatibus  (verbi  gratia,  in  philosophia,  me- 
dicina  etc)  dicta  Constitutione  revocavit  Pius  IX. 

3''  Eadem  Constitutione  disponitur  ut  facultatem  quam  eis 
concesserat  Sixtus  V  ununi  Protonotarmm  honorarium  sin- 
gulis  annis  creandi,  exercere  nequeant  nisi  assentiente  Ro- 
mano  Pontifice. 

4^  Eis  insuper  ademil  Pius  IX  privilegium  legitimandi 
personas  ex  illicito  consortio  ortas  ;  necnon  facuUatem  cre- 
andi  notarios  aliosve  publicos  officiales, 

50  Privilegium  exemptionis  ab  Ordinariorum  junsdictione 
septem  Protonotariis  participantibus  confirmat  dicta  Pii  IX 
Gonstitutio. 

6''  Item  confirmat  Pius  fX  privilegium,  alias  ipsis  conces- 
sum,  altaris  portatilis  :  sub  cerlis  tamen  conditionibus  in 
eadem  Constitutione  expressis. 


CAPUT  IV, 


DE    PROTONOTARUS  AD  INSTAR  PARTIGIPANTIUM, 


Dicimus  1°  Quaenam  hodie  sint  eorum  privilegia  .  2°  Quo 
ritu  insigniaeis  tradi  soleant :  3^  Quanam  formula  juramen- 
tum  prsestent ;  4'  Quanam  formula  eis  insignia  imponantur. 


PARS  QUARTA.  671 


Hodierna  Protonotariorum  ad  instar  privilegia. 


Quando  quis  creatur  Protonotarius  ad  instar^  solet  ei 
transmilti  elenchusejusmodi  privilegiorum,  a  secretario  col- 
!egii  Protonotariorum  participantium  subscriptus.  Pra^ma- 
nibus  habui  unum  ex  istis  authenticis  elenchis  ,  eum  nempe 
qui  nuper  ad  Reverendissimum  Dorninum  Haffreingue,  dice- 
cesis  Atrebatensis  presbylerum,  expeditus  est,  quando  Pro- 
tonotarii  ad  instar  Participantium  dignitate  meritissimus  vir 
decoratus  est.  Cujustenor  est  hujuscemodi : 

c<  Privilegia  Protonotariorum  Apostolicorum  ad  instar 
participantium,  ex  Bullis  ac  Scripturis  desumpta,  quae  in 
Archivio  collegiiProtonotariorum  Apostolicorum  de  numero 
parlicipantium  asservantur : 

«  l^  Sunt  familiares  Summi  Pontificis  ac  Prselati  domes- 
tici  ita  tamen  ut  jurisdictioni  subjiciantur  Ordinariorum. 

«  2^  Utuntur  Rochetto,  Cappa,  Mantelletta  et  Mantellone 
in  equitationibus  Pontificalibus. 

«  3^  Lugubria  induunt  vestimenta  in  morte  Pontificis, 
violacea  in  assumptione  successoris. 

«  4°  Inequitationibus  Pontificalibus  immediate  sequuntur 
Episcopos  solio  assistentes,  praecedunt  vero  Episcopos  solio 
non  adsistentes,  quia  hi  habent  tantummodo  mantellet- 
tam. 

«  5"^  In  capella  Papali  locum  habent  post  Eminentissimos 
Cardinales  diaconos,  scilicel  inparle  posteriori. 

«  G^  Si  in  capella  Papali  deficiant  participantes,  locum  et 
functiones  ipsorum  accipiunt,  ita  ut  etiam  privilegio  gau- 
deant  sedendi  in  scamno  Episcoporum,  post  ultimum,  si  unus 
tantum  sit  Protonotarius. 

«  7^  Extra  Urbem  in  solemnibus  poterunt  induere  omnia 
Pontificalia,  habito  tamen  Ordinariorum  consensu. 


672  TRACTATUS   DE   CURIAROMANA. 

«  8^  In  Urbe  et  extra,  cum  in  coUegiatis,  tuoi  in  cathedra-  I 
libus  acpatriarchalibus,  praecedunt  omnes  canonicos  acdi-l 
gnitates,  praeter  Episcopos. 

cc  9°  Eo  quod  sint  Protonotarii.  sunt  etiam  referendarii 
utriusque  signaturae. 

«  lO^  Jus  habent  insuper  utendi  pileo  Pontificali  ac  semi- 
Pontificali,  cordulis  floccisque  ac  casarello  rosaceis,  sericis 
etiam,  circumornato  ;  et  ferunt  quotidianum  pileum  cum 
cordulis  ipsis  et  casarello. 

c  11«  Habentindultum  privati  oratorii,  ab  Ordinario  visi- 
tandiatqueapprobandi,  in  quo  diebus  etiam  solemnioribus 
in  consanguineorum  et  affiniumsecumcohabitantium,necnon 
famulorum  suorum  praesentia  missam  vel  per  se  celebrare, 
vel  per  quemcumque  sacerdotem  saecularem  vel  cujusvisor- 
dinis  regularem  rite  probatum  celcbrare  libere  possint  et 
valeant. 

«  12°  In  eodem  oratorio  fruuntur  stationibus  cum  indul- 
gentiis  quae  lucrantur  in  Urbe,  visitando  stationales  eccle- 
sias. 

€  13**  Absente  Protonotario,  in  ipso  oratorio  licet  cele- 
brare  missam^  dummodo  aliquis  de  supradictis  in  articulo 
undecimo  sit  praesens,  et  dummodo  ipse  Protonotarius  do- 
micilium  non  permutaverit,  aut  hoc  oraturii  privilegio  uti 
velitaliunde. 

«  14°  Jus  habent  testandi  ac  disponendi  inter  vivos  usque 
ad  ducatos  auri  camerae  bis  mille. 

«  Ex  secretaria  coUegii  Protonotariorum  Apostolicorum 
de  numero  participantium^  die  26  februarii  1859.  — •  Bernar- 
dini,  secretarius  collegii.  » 


PARS    QTJARTA.  673 


§" 


Quo  ritu  insignia  ejus  tradi^et  eorum  professio  lidei  ac  juramentum 

fidelitatis  recipi  soleant. 


Dioecesaiio  Episcopo  committi  solet  executio  litterarum 
postolicarum,  quibus  Summus  Ponlifex  aliquem  Protono- 
irii  adinstar  dignitate  exornat.  El  tunc  eidem  Episcopo 
ansmittitur  folium,  in  quo  servandus  ritus  describitur. 
jusmodi  folium.  quale  nuper  ad  Reverendissimum  et  lUus- 
'issimum  Atrebatensem  Episcopum  directum  est,  subjici- 
lus : 

«  Piitus  qui  servari  poterit  ab  illustrissimo  D.  D.  Petro 
Ludovico  Parisis  Episcopo  Atrebatensi,  Boloniensi  et  Au- 
domarensi^  m  solemni  receptione  juramenti  et  professionis 
fidei  praestandi  et  emittendcB  a  Reverendo  plurimum  Do- 
mino  Agathone  Benedicto  Haffreingue,  nuper  a  Sanctis- 
simo  D.  N.  Papa  Pio  IX  per  Apostolicas  litteras  Pra^- 
lato  Protonotario  Apostolico  ad  instar  participantium 
electo. 

«  Iliustrissimus  ac  Reverendissimus  Episcopus  dioecesa- 
nus,  uli  Apostolicus  commissarius  dejurepro  executione 
litterarum  Apostolicarum,  aliquo  die  festo,  vel  solemni,  si 
magis  ei  placuerit,  solitocomitatu  accedet  ad  cathedralem, 
vel  aliam  ecclesiam,  et  ad  fores  ipsius  ecclesiaeexcipietur  a 
clero  de  more,  et  porrecto  sibi  per  electum  Protonotarium 
aspersorio,  signet  se  lustrali  aqua,  et  aspersorium  ipsum 
tangendo  porrigat  eidem  Protonotario  et  aliis  Prselatis  si 
adsint ;  et  facta  ut  moris  est  aspersione  super  clerum  et 
populum,  accedet  ad  adorandum  SS.  Eucharistiae  sacra- 
mentum  in  solito  sacello  super  genutlexorium  ornatum,  ut 
moris  est,  et  electus  in  sinistris  ejus  super  viotaceo  pul- 
vinari  posito  in  pavimento.   El  ipse  electus  habeat  caligas 


4B 


674  TRACTATIJS    DE    CURIA    RQMANA 

«  violaceas,  talarem  vestem  caudatam  cum  globulis  et  orna- 
c<  mentis  praelatitiis  coccinei  coloris  ;  et  vestis  sit  violacea  ; 
«  praecingente  zona  serica  vioiacea  cum  iemniscis  ejusdem 
«  coloris  :  et  (habeat)  mantellettum  seu  pallium  pariler  vio- 
«  laceum,  ac  nigrum  presbyterale  biretum.  Facta  adoratione 
«  accedant  Episcopus  etelectusad  aram  principem,  etsalu- 
«  tata  cruce  super  altare  existente,  Pontifex  ad  solium  et 
cc  electus  ad  sedem  cameralem  e  conspectu  throni  sitam  in 
c(  plano  presbyterii.  Et  Episcopus,  si  velit,  paret  se  ad  cele- 
c(  brandam  missam  de  officio  currenti.  Peracta  missab  cele- 
cc  bratione,  Pontifex  in  sua  sede,  deposita  casula  et  mani- 
cc  pulo,  accipit  pluviale  albi  coloris,  mitram  auriphrigiatam 
cc  et  baculum  pastoralem,  sedentibus  hinc  indein  scabellis 
«  duobus  canonicis  assistentibus  in  habitu  canonicali  cho- 
<c  rali.  Tum  accedente  anleipsum  eiecto  Protonotario,  asso- 
cc  ciato  a  ceremoniario,  et  a  clerico  qui  Apostolicum  Breve 
<c  super  pelvim  deferat  ;  et  facta  profunda  reverentia  Pon- 
c(  tifici,  ascendant  solium  ;  et  electufe  tradat  ipsi  Breve,  quod 
c<  per  cancellarium  seu  secretarium  faciat  alta  voce  publicari 
«  ac  periegi.  Post  haec  Protonotarius  denuo  solium  cum  cae- 
cc*  remoniario  conscendat,  et  genuflexus  ante  Episcopum  su- 
cc  per  pulvinari  violaceo,  legat  juramentum  (1).  Et  Episco- 
<c  pus  habeat  super  genua  missale  apertum,  et  in  flne  dum 
cc  dicit  electus  ;  Sicrne  IJeus  adjuvet  etc,  tangat  manu  dex- 
cc  tera  textum  evangelii  et  oscuietur.  Hisceexpeditis,  adhuc 
c<  genuflexus  pronuntiet  distincta  voce  formulam  professio- 
«  nis  fidei  (2),  in  cujus  fine  similiter  tangat  librum  evange- 
c<  liorum  seu  missaleet  osculetur. 

«  Tum  Pontifex  adhuc  sedens,  deposito  baculo  pastorali, 
«  ministrantibus  diaconis  assistentibus,  auferat  pallium  seu 
«  mantellettum  electi,  eique  imponat  rochettum;  et  moxde- 
«  nuo  elecfus  reassumat  mantellettum  per  manus  Episcopi. 
«  Dein  capiti  imponat  biretum  clericale,  et  superipsum  ga- 


(1)  Vide  formulam,  sequenti  paragrapho. 

(2)  Nimirum  formulam  Pie  IV,  qua^  habetur  in  Pontificali 


P 


PARSOUARTA.  j-j^t^ 

«  lerum  pontificale  rotondse  figura,  cuni  tloccis  seu  lern- 
«  niscis  coccinei  coloris,  in  superiori  parteex  nigra  lana,  ei 
.«  in  posteriori  violaceo  serico  subjectum.  Et  porrigenlibus 
«  sibi  capellanis  librum  et  palmatorium,  pronuntiet  dislincta 
«  voce  formulam  :  Induo  te  etc.  (1).  Et  expleta  prajdicla' 
«  formulffi  recitatione,  ablatisque  galero  et  bireto  ad  oscu- 
j«  lum  pacis  recipiat  Protonolarium.  Qui  dcbitis  inclinalio- 
«  nibus  peractis  tum  Pontifici  tum  allari,  ad  suum  locum 
«  redeat  coram  solio.  Et  Episcopus  deposita  mitra  intonet 
«  hymnum  Te  Leum  laudamus.  Quo  expleto  accedentibus 
«  iterum  ministris  de  libro  et  palmalorio  canat  Benedi- 
«  camus  Patrem  etFilium  elc,  cum  solita  oratione  pro  gra- 
«  tiarum  actione.  Et  in  fme  popuio  solemniter  benedicat.  » 


§m. 


Formula  juramenti  a  Protonotariis  Apostolicis  prajstand 


Ego  N...  Notarius  Apostolicus  Sanctissimi  Domini  Noslri 
PapcB,  ab  hac  hora  in  antea,  fidelis  et  obediens  ero  Beato 
Petro  sanctaequePiomanaeEcclesiae,  et  Domino  meo  Domino 
In...,  ejusque  successoribus  canonice  intranlibus.  Non  ero 
in  facto,  consilio^  consensu,  vel  auxilio,  quod  vitam  perdanl 
aut  membrum,  vel  capiantur  mala  captione.  Consilium  quod 
per  se  vel  Nuntium  suum  seu  litteras  mihi  credituri  sunl, 
signo;  verbo  vel  nutu,  me  scienle,  ad  eorum  damnum  vel 
praejudicium  nemini  pandam.  Siverodamnum  eorum  Irac- 
tari  scivero,  pro  posse  meo  impediam  ne  fiat  :  quod  si  per 
me  impedire  non  possem,  per  nuntium  aut  litteras  eis  si- 
gnificare  curabo,  vel  illi  per  quem  citius  ad  eorum  notitiam 
deducantur,  Papatum  Romanum  et  regalia  sancti  Petn,  (^t 


(i)  Vide  formulam,  infra,  paragrapho  4. 


676  TRACTATUS    DE    CLIRIA    ROMANA. 

omnia  jura  Romanse  Ecclesiae  quae  habetubique,  manutene-i 
bo  totis  viribus  et  defendam,  etadjutor  ero  adrecuperandum 
contra  omnes  homines  pro  posse  meo.  Negotia  mihi  a  Sanc- 
tissimo    Domino  Nostro  Papa  commissa    vel  commiltenda 
fideliter  geram  et  soUicite  procurabo.  Notariatus  praedicti 
officium  fideliter  exercebo,   nil  addendo  vel  minuendo  sine 
voluntate  Sanctissimi  Domini  Nostri,  quod   immutet   subs- 
tantiam  actus  mihi  impositi.   Altestationes  super  negotiis, 
inquisi.tionem  canonizandorum    respicientibus,  fideliter   in 
scriptis  imponendas  et  redigendas,  in  publicam  formam  flde- 
liter  redigam.  Et  omnia  alia  quae  ubique  imponentur  mihi 
per    Sanctissimum    Dominum   Nostrum  fideliter  peragam 
Dolum  seu  fraudem  contra  ipsum  officium  non  committam, 
nec  committi  consentiam ;  sed  si  sciam  aliquem   dolum  vel 
fraudem   circa   illud    committentem,   Sanctissimo   Domino 
Nostro  quantocius  commode  potero  revelabo.  Litteras  quae 
expediri  debent  in  Cancellaria  malitiose  non  mipediam  nec 
impediri  consentiam.  Impugnantesverolitteras  in  Cancella- 
ria  praedicta,   partibus  seu  procuratoribus  vel  personis  aliis 
per  quas  pervenire  possit  ad  eorum  notitiam,  minime  reve- 
labo.  Secreta  etiam  alia  ipsius  Cancellariae  quae  secreta  esse 
cognovero,  secrete  lenebo,  eaque  scienter  nemini  pandam. 
Supradicta  omnia  et  sinsfula   promitto  et  juro   attendere  et 
servare  sine  omni  dolo  et  fraude  ac  malitia.  Sic  me  Deus  ad- 
juvet  et  haec  sancta  Dei  evangeiia. 


§1V, 


Formiila  in  tradendis  insignibus. 


Induo  te  Rochettoet  Mantelletto,  ac  capiti  tuo  biretum,  e 
supra  biretum,  cappellum  nigrum  cordulis  rosaceis  circum 
ornatum,  ac  etiam  serico  rosaceo  suffultum,  cum  floccis  ejus 
dem  coloris   impono,    ut  hodie  inlelligas  te  Protonotariun 


PAKS  QUARTA.  (57- 

Apostolicum  ad  instar  participantium  fuisse  creatum  ac  de 
c^tero  uti,  frui  ac  gaudere  posse  effeclu  gratiae,  tibi  a  Sanc- 
tissimo  Dommo  Nostro  concessee,  ut  in  litteris  Apostolicis  in 
forma  Brevis  desuper  expeditis  plenius  continetur.  Demum 
adosculum  pacis  te  recipio,  ac  fraterna  in  Domino  charitale 
teamplector;  quod  felix  faustumque  sempersit. 

Nota.  —  Hanc,  prout  et  praecedentis  paragraphi  formii- 
lam,  qualis  eRomana  Curia  ad  laudatum  Atrebatenseni  An- 
tistitem  expedita  est,  transcripsimus. 


CAPUT  V. 


DE     PROTONOTARIIS    TITULARIBUS,  SEU    QUI    NEC  PARTICIPAN TES 
SUNT,   NEC  AD  INSTAR  PARTICIPANTIUM. 


Qu^sTio  P.  —  Q.md  circa  ipsos  statiierit  Pius  VII.  — 
In  sua  Constitutione  Oum  innumeri,  anni  1818,  eorum  pri- 
vilegia  determinavit  ut  sequitur  :  «  Decretum  est,  eadum- 
taxat  privilegia,  jura,  exemptiones,  praeeminentias,  praero- 
gativas  iisdem  competere,  quas  infra  singillatim  cnumeran- 
tur :  aliis  proinde  quibuscumque,  praesenli  decreto  non  des- 
criptis,  irritis  declaratis  et  deletis  etabrogatis... 

«1.  Igiturjus  erit  Protonotariis  Apostolicis  tituiaribus, 
extra  Urbem  dumtaxat,  el  quando  eo  loci  ubi  degunt  iion 
adsit  Summus  Pontifex,  uti  habitu  prajlatitio,  videlicct  vesle 
talari,  et  palliolo  nuncupato  mantelletto  nigri  coloris. 

«  2.  Eo  habiiu  praelatitio  nigri  coloriscumrochetlosublus 
palliolumuti  poterunt  Protonotariiin  publicis  supplicationi- 
bus  aliisque  ecclesia  functionibus.  In  reliquis  vero  rochel- 
tumdimittant ;  simulque  sciant  se,  licet  forte  plures  insimul 
conveniant,  non  exinde  constituere  collegium,  nec  corpora- 

tos  cGiis6ri. 

«  3.  Usus  collaris  et  caligarum  coloris  violacei  omnino 
interdicitur  ;  item  et  vitta  seu  cordula  in  pileo  coloris  vio- 


678  TKACTATUS    DE    CUUIA    ROMArsA. 

lacei,  seu  etiam  (quo  nonnuUorum  audacia  erupit)  rosacei 
aut  rubei ;  quae  nlgri  tantum  coloris  esse  poterunt :  ejusdem 
colorissit  pariter  pileum  cum  lemnisciis  stemmatibus  impo- 
nendum. 

«  4.  Protonotarii  titulareSj  qui  dignitate  aut  canonicatu 
potiuntur,  habitum  gestent  sui  ordinis,  non  vero  prselati- 
tium,  in  choro  ;  eoque  consideant  loco^  quem  ex  beneficio  eos 
deceat :  quod  si  habitu  praelatitio  uti  velint^  distributionibus 
priventur,  qusesodalibus  accrescant. 

<c  5.  Habitu  praelatitio  induti,  omnibus  clericis,  sacerdo- 
tibus  simplicibus,  et  etiam  canonicis  prseferendi  sint  singu- 
latim  sumptis,  non  vero  in  coUegium  coeuntibus.  Neutiquam 
etiam  praeferendos  se  esse  arbritrentur  aut  Apostolicis  Nun- 
tiis,  aututriusquesignaturaereferendariis,  aliisve  exRomanae 
Guriae  Praesulibus,  etiamsi  nullum  ex  sui  muneris  insignibus 
ii  gestent,  dummodo  de  ipsorum  gradu  non  lateat.  Ilem  nec 
antecellant  vicariis  generalibus,  aut  capitularibus,  aut  Ab 
batibus. 

c(  6.  Sacrumoperantes,  asimplicibus  sacerdotibus  minime 
differunt :  idcirco  sacras  vestes  induant  in  sacrario,  uno  tan- 
tum  ministro  utantur,  ipsique  calicem  deferant,  detegant, 
cooperiant  :  item  libri  missarum  folia  evolvant.  Vetanlur 
praeterea  palmatoriam,  canonem,  annulum,  pileolum  adhi- 
bere. 

cc  7.  Quando  adstant  ad  Sacra  cum  habitupraelatitio,  non 
genuflectant,  sed  caput  inclinent,  uti  inmoreest  apud^cano- 
nicos  cathedralium  :  duplici  ductu  thurificentur  :  consideani 
vero  inloco  per  coeremoniale  Episcoporum  constituto. 

•i  8.  Conficere  possunt  acta  de  causis  bealificationis  el 
canonizationis  servorum  Dei :  quo  tamen  privilegio  uti  ne- 
queant,  si  eo  loci  alter  sit  e  Protonotariis  participantibus. 

cc  9.  Item  rite  eliguntur  in  conservatores  ordinum  regula- 
rium,  injudices  synodales,  in  commissarios  Apostolicos,  el 
judices  a  Summo  Pontifice  adciscendos  pro  causis  ecclesias- 
ticiset  beneficiariis.  Item  apudipsos  professionem  fidei  rect^ 
euiittuntj^qui  ex  officio  ad  eamdem  adstringuntur.  Item  co 
ram  ipsis  pensiones  transferri  possunt  abiis  qui  eo  gauden! 
privilegio. 


FARS    QUARTA,  ,^7), 

«  lOBeneficia  eorum,  quiprotonotariatum  titularem  per 
Apostolicas,  litteras,  vel  perdiploraacollegiiProtonotariornm 
participantium  assecuti  sunt,  nonnisi  ab  Apostolica  Sedc 
conferri  possunt. 

«  11.  In  civilibus  negotiis,  necnon  in  criminalibus,  atquc 
io  vitae  disciplina,  Ordinariis  locorum  obnoxios  planese  esse 
noverint,  nullaque  ratione  ab  ipsorum  jurisdictione  liberos 
se  comminiscantur. 

«  12.  Etsi  habitum  preelatitium  non  gestent,  gaudent  la- 
men  privilegio  fori,  dummodo  in  liabitu  et  tonsura  ince- 
dant. 

«  13.  Familiaribus  Papae  minime  accensentur  ;  cum  hoc 
privilegio  gaudeant  Protonotarii  dumtaxat  e  participantibus, 
vel  Romanae  Curise  Praelati,  qui  ex  Pontificis  benignitate 
iisdem  sequiparantur. 

«  14.  Quae  hic  percensentur  privilegia  ea  suul,  quibus 
dumtaxat  Protonotarii  titulares  donatos  se  sciant :  (luisecus 
facere,  aliisque  praeter  memorata  privilegiis  ac  juribus  uti 
auserint,  si  abOrdinario,  tanquam  ab  ApostoUca  Sededele- 
gato  semel  et  bis  admoniti  non  paruerint,  eo  ipso  privatos 
delato  honore  sesciant. 

t  15.  Tandem  qui  Protonotariatu  titulari  donati  sunt,  vel 
pev  Apostolicaslitteras,  vel  aUo  legitimo  diplomate,  nequeant 
ut  ipsius  juribus  ad  hujusce  decreti  praBstitutum  constabiii- 
tis,  nisi  antea,  vel  ApostoUcas  litteras,  vel  diploma  ipsum  in 
ofUcio  secretarii  coUegu  Protonatoriorum  de  numero  parti- 
cipantium  exhibuerint,  qui  in  codicera  referat  nomen,  co- 
gnomen,  aetatem,  patriam,  quaUtates  novi  Protonotaiii  titu- 
laris,  ac  prseterea  diem  ad  quam  vel  Breve,  vel  diplomada- 

tum  est.  .  . 

«  Quibus  peractis,  fas  ipsissit  habitum  sui  gradus  mducrc, 

officium  tenere,  uti  privilegUs,  honoribus,  prasrogativis,  quo- 

rum   notula  typis  impressa,  et  ab  aliquo  ex  Protonotarus 

participantibus  subscripta  et  obsignata  iisdem  tradetur  ;  nc 

fd^uid  adversiis  h«c  decreta,  ex  ipsorum  ignoratione  peragi 

cfrjontingat.  '  n      •     i        i; 

4     «  Quare  tum  Utter^  Apostolic»  in  forma  Brevis,  tum  ai- 
Dlomata  quibus  ProtonotarU  titulares  creanlur,  concmnanaa 


0' 


680 


TRAGTATUS  DE  GURIA  HOMANA 


erunt  juxta  hujusce  decreti  sententiam,  ne  qua  ibidem  abl 
eo  aliena  describantur.  » 

Qu^STio  IP.  —  In  quo  pmcifue  hodie  differant  Protono- 
tarii  ad  instar  a  Protonotariis   titularibus ,  —  1''  Utrique] 
Ordinariorum  jurisdictioni  subjiciuntur,  ac  proinde  in  ho( 
non  differunt.  2^  Protonotarii  ad  instar  possunt,  de  consensuj 
Ordinariorum,  in   solemnibus   induere   Pontificalia,    verbij 
gratia,  Mitram  et  alia  ;  id  autem  nequeunt  Protonotarii  titu- 
lares.  3''  Protonotarii  ad  instar  sunt  familiares   Papae  :  alii 
secus.  4°  Priores    habent  oratorii  privati    privilegium,  qu( 
privilegioalii  carent. 


CAPUT  VI 


AN  BENEFICIA  A  PROTONOTARllS    OBTENTA,    QUANDO  VAGANT,   SEDl 
APOSTOLIG^  SINT    RESERVATA   ETIAM   HODIE  IN  GALLIA. 


Ejusmodi  beneficia  a  Protonotariis  sive   participantibus, 
sive  etiam  non  participantibus  obtenta,  Sedi  Apostolicae  d 
jure  communi  sunt  reservata^  vi  extravagantis  Ad  reginie\ 
et  regulae  primae  Gancellariae  ;  prout  videre  est  apud  Pxigan- 
tum  (ad  regulam  1,  §  4,  n.  46  et  seq.).  Atque  idem  express( 
sancivit  Pius  VII  in  supra  citata  Conslitutione  Qum  inn\ 
meriy  his  verbis  :  »  Beneficia  eorum  qui  protonotariatui 
c<  titularem  consecuti  sunt,  nonnisi  ab  Apostolica  Sede  con- 
c(  ferri  possunt.  »  Quae  verba  quaestionem  simul  dirimunt] 
an  reservatio  intelligenda  sit  tantum  quoad  Prolonotarios 
participantes,  an  etiam  quoad  alios.  Etenim  Pius  VII  reser^ 
vationem  ibi  declarat  quoad  Protonotarios  inferioris  specieij 
id  est,  titulares,  dequibus  potiusdisputaripotuisset.  Dubiuj 
ergo  non  est,  de  jure  communi  reservatam  Sedi  Apostolic< 
remanere    collationem  beneficiorum  a  Protonotariis  obten- 
torum,  quando  vacant. 

Hinc  quoad  Galliam  oritur  quaestiOj  an  si  quis  Protonota- 


PAHS    QUAHTA.  (^y) 

rius  parochiam  aut  canonicatum  obtineal,  appiicandum  nec- 
ne  sit  dictum  jus  commune  :  id  est,  an  posl  ipsius  obilum 
Sedi  Apostolicae  reservata  censenda  sit  illius  beneficii  colla- 
tio  ?  Side  parochia  agatur,  negative  respondendum  est  ;  si 
de  canonicatu,  affirmative.  Nam  parochiarwm  quidem  colla- 
tio  Episcopis  sine  ulla  limitatione  aut  reservatione  per  Con- 
cordatum  anni  1801,  et  expressius  per  decretum  executo- 
riale  Cardinalis  Caprarae  (10  aprilis  1802)  pro  singularum 
dioecesum  erectione^  attributa  est.  Etenim  in  Concordato 
dicitur  :  Efiscopi  ad  paroecias  nominaiunt,  Et  in  pr^efato 
executoriali  decreto  palam  fit  vocem  nominaiunt  intelligen- 
dam  esse  de  im^conferendi,  Sic  nempe  legere  est  in  for- 
mula  (1)  pro  Mechliniensis  Archidioecesis  erectione :  lisdem 
ecclesiis  ita  in  parochiales  erectiSj  Archiepiscopus  ipse  nEc- 
TORES  DABiT.  Et  paulo  post  oidem  Archicpiscopo  alia^  altri- 
buuntur  facultates^r^^^er  collationem  'paroeciarum, 

At  potestas  caetera  conferendi  praeter  parochias  beneficia, 
non  confertur  Episcopis  nisi  salvis  reservationiMs  et  limita' 
tioniius,  quae  vigebant  in  Galliis  ante  regiminismutationem. 
En  dicti  decreti  executorialis  verba  :  Eidemque  futuro  ac 
pro  tem^oreexistenti  Archiepiscopo  3fechliniensi,  ut  prceter 
collationem  paroeciarum^  eo  modo  qui  in  S(Bpe  memorata  con- 
ventioneac  in  prcesenti  decreto  statutus  est ^c[U(BCUinr[m  alia, 
cim  cura  et  sine  cura,  ecclesiastica  leneficia  quomodolihet 
nuncupatajuxta  formas,  relate  ad  GalUas,  ante  regiminis 
immutationem  statutas,  ac  salvis  reservationibus  et  limita- 
tionihus  tunc  temporis  vigentihus,  personis  idoneis  pleno 
jure  conferendi  et  de  illis  providendi,  de  eadem  speciali 
A/postolica  auctoritate  potestatem  omnem  concedimiis  et  im- 
pertimur.  Giausula  scdvis  reservationihts,  non  rcfertur  ad 
collationem  paroeciarum,  sed  dumtaxat  ad  collalionem  alio- 
rum  beneficiorum.  Ergo  jus  conferendi  parochias  habent 
Episcopi  Gallic^  sine  ulla  limitatione  ac  resorvalione.  Jus 
autem  caetera  boneficia  conferendi  non  habcnt,  nisicum  re- 


(1)  Eadem  pro  cseterarum  dioeceseon  erectione   adhibila  est  loriiiula, 
mutatis  dumtaxat  episcopatuum  nominibus. 


682  TRAGTATUS  DE  GURIA  HOMANA. 

servationibus  et  limilaLionibus,  quae  ante  mutalionem  regi- 
minis  anni  1793  in  Gallia  vigebant. 

Jam  vero  ante  prsefatam  mulationem  vigebat  in  Gallia,  vi 
Goncordati  Leonis  X  cum  Francisco  I,  reservatio  beneficio- 
rum  vacantiumin  Curia  (vide  meum  tractatum  de  Principiis^ 
pag-  294).  Ergo,  si  agatur  de  canonicatu  vacante  per  mor^ 
tem  Protonotarii,  collatio  est  Sedi  Apostolicae  reservata  : 
secus  si  agalur  de  parochia. 


FINIS, 


INDEX 


JUXTA  MATERIARUM   ORDINEM 


Paj:. 

Totius  tractatus  distributio I 

PARS  PRIHIA.  De  Cardinalibus  seu  de  sacro  collegio 5 

CAPUT  I.  De  voce  Cardinalis 6 

§  I.  Qucenam  sit  vocabuli  Cardinalis  grammatica  significatio  ct 

antiquitas 6 

§  II.  Quemnam  sensum  vox  Cardinalis  habeat  in  scriptis  sancti 

Gregorii  Magni 8 

Fropositio  h.  Apud  dictum  Pontificem  nunquam  vox  Cardinalis 
adhibita  occurrit  in  sensu  principalis  cujusdam  inter  ahos 

ejusdem  ecclesice  ejusdemque  ordinis  clericos 8 

Vropositio  11*.  Apud  S.    Gregorium  Magnum  vox  Cardhialis 
non  significat  gregis  Pastorem,  id  est,  ecclesiae  rectorem  scu 

parochum < ' 

Propositio  III^.  Apud  S.  Gregorium,  vox  Cardinalis  non  desi- 
gnat  exclusive  clericum  alicui  ecclesice  perpetuoet  irrevoca- 
biliteraddictum,  sed  dicitur  etiam  de  clerico  a  sua  ecclosia 
depulso,  et  alteri  addicto  donec  ad  suam  revcrti  possil.. . . .  11 
Propositio  IV*.  Apud  S.  Gregorium  Magnum,  Cardinales  fre- 
quentissime  vocantur  qui  ex  ecclesia  in  qua  ordinati  fuerant 
ad  aliam  migrantes,huic  addicebantur  seu  incardinabanlur.  1 4 
Propositio  V*.  Juxta  S.  Gregorii  stylum,  Cardinalcs  alicujus 
ecclesise  erant,  non  tantum  qui  alibi  ordinati  ad  eam  ccch- 
siam  transferebantur  eique  incardinabantur  sed  et  ii  qui  ad 

illam  ecclesiam  seu  ad  illum  cardinem  ordinati  fuerant 17 

Scholium,  Utrum  S.  Gregorius  Magnus  Cardinales  intellexc- 
rit  clericos  cathedrali  dumtaxat  ecclesi»  affixos,  non  satis 

liquet *  *  * ' 

§  III.  Medio  eevo  cardo  dicta  tum  Sedes  Apostohca,  tum  qua^libet 
cathedralis  ecclesia :  Cardinales  vero  nuncupati  majores  clerin, 


684  INDEX. 

Pag. 

qui  vel  Summo  Pontifici,  vel  singulis  Episcopis  vicinius  inhos- 

rentes,  quoddam  cum  eo  tanquam  capite  corpus  constituebant      23 

Propositio  I*.  Romae  ab  octavo  saltem  saeculo  certi  clerici  di- 
cebantur  presbyteri  et  diaconi  (krdinales^  seu  cardinis 23 

Propositio  II*.  In  locutionibus  sub  praecedenti  propositione  me- 
moratis,  vox  cardo  designabat  ipsammet  Sedem  Apostoli- 
cam 24 

Fropositio  III*.  Medio  aevo  in  singulis  dioecesibus  quidam  pari- 
ter  vocabantur  presbyteri  et  diaconi  cardinis 25 

Propositio  IV*.  In  locutionibus  sub  praecedenti  propositione  me- 
moratis^  vox  cardo  significabat  cathedralem  ecclesiam 25 

Propositio  V*.  Qui  sive  Romae,  sive  in  aliis  dioecesibus,  dice- 
bantur  cardinis,  iidem  Cardinales  nuncupati  sunt  :  et  qui- 
dem  ex  speciali  eorum  cum  cardine  (id  est,  cum  Papa,  vel 
Episcopo)  cohaerentia 26 

Propositio  Yl^.  Cardinalesin  qualibet  dioecesi,  medioaevo,  nihil 
aliuderant  quamcanonici,  cathedrale  nempe  capitulum  seu 

antiquum  presbyterium 27 

§  IV.  Circa  varios  variis  temporibus  vocabuli  Cardinalis  sensus, 

capitis  conclusio 29 

CAPUT  II.  In  triplicem  Ecclesiae  Romanae  Cardinalium  ordinem, 

atque  in  eorum  numerum  et  titulos,  disquisitio  historica 31 

§  1.  De  presbyteris  Cardinalibus  eorumdemque  titulis 32 

I.  Quo  tempore  coeperit  Urbs  Roma  in  varias  parochias  et  titu- 

los  distingui 32 

II.  Unde  ortum  tituli  nomen 32 

III.  Quot  extiterint  variis  temporibus  et  nunc  extent  tituli  car- 
dinalitii  presbyterales 34 

§  II.  De  Cardinalibus  diaconis,  eorumque  diaconiis,  et  quomodo 

aliqui  etiam  extiterint  Cardinales  subdiaconi 37 

§  III.  De  Episcopis  Cardinalibus  eteorum  episcopatibus. 39 

CAPUT  111.  Collegii  Cardinalium  antiquitas,  et  an  divinae  institu- 

tionis  sit,  an  vero  dumtaxat  Apostolicce 44 

Propositio  I*.  Cardinalium  vocabulo  intelligendum  hodie  est 
clericorum  collegium  ad  auxiliandum  Romano  Pontifici  in 
Ecclesi^  regimine  sede  plena,  ad  supplendum  sede  vacua, 

institutum 44 

Propositio  II*.  Cardinalium  coUegium  statim  ab  ipsis  Romanae 
Ecclesiae  exordiis  extitit,  licet  nondum  eo  Cardinalium  voca- 

bulo  tanquam  sibi  proprio  designatum 45 

Propositio  III*.  Cardinales  esse  institutionis  divinae,  fuit  opinio 
valde  recepta,  et  a  gallicanis  praecipue  doctoribus  propu- 

gnata 46 

Propositio  IV*.  Sententiam  quse  juri  divino  adscribit  Cardina- 


r 


r,4 


it 


INDEX.  08u 

Pag. 

lium  institutionem,  nec  de  lide,  nec  fidei   proximam  csse, 

videtur  posse  licit  sustineri ]       '^c, 

Propositio  V^  Ana  super  cmaEcclesiae  potestate  supprimi  ali- 

quando  possit  Gardinalium  coUegium,  inter  dubias  quaestio- 

nes  videtur  relinquendum '^y 

CAPUT  IV.  Cardinalatus  essentia  et  definitio ;,  1 

GAPUT  V.    De  superioritate  cardinalitiae  dignitatis  prae  omnibus 

Ecclesi^  Prselatis,  excepto  solo  Romano  Pontifice 

§  I.  Exponitur  sententia  quae  tenet  dictam  praecedentiam  nonnisi 

undecimo  aut  duodecimo  saeculo  Gardinalibus  accessisse 

§  K.  Expenduntur  rationes  afferri  solitee  ad  probandum  episco- 

pali  olim  inferiorem  fuisse  cardinalitiam  dignitatem 'M\ 

§  III.  Rationes  sententifie  quae  tenet  cardinalitiam  dignitatem  epis- 

copali  superiorem  semper  exstitisse (U; 

§  IV.  Sive  ab  initio,  sive  ab  undecimo  dumtaxat  saeculo  praece- 
dentiam  supra  Episcopos  obtinuerint  Gardinales  presbyteri  et 
diaconi,  legitima  est  et  merito  inducta  hccc  eorum  pra^roga- 

tiva , 70 

GAPUT  VI.  Quomodo  sese  habeant  ad  invicem  Papa  et  sacrum 
collegium  quoad  universalis  Ecclesiae  regimen;  seu  an  Papa 
teneatur  cum  Gardinalium  consilio  consensuve  et  ministerio 

procedere 73 

§  L  An  in  expediendis  Ecclesiae  negotiis  Romano  Pontifici  neces- 

sarius  sit  cardinalium  consensus 74 

Propositio  I*.  Papa  in  levioris  momenti  negotiis,  neque  quoad 

validitatem,  neque  quoad  liceitatem  Gardinalium  consensu 

indiget 74 

Propositio  II*  In  arduis  negotiis,  Gardinalium  consensu  Papa 

non  indiget,  quoad  actus  validitatem 75 

Propositio  III*.  Neque  quoadliceitatem  tenetur  Papa  in  arduis 

negotiis  Gardinalium  consensum  requirere 79 

Propositio  IV».  Papa  non  indiget  Gardinalium  consensu  ad  aiie- 

nanda  Ecclesiae  bona ^^ 

Proposiiio  V*.  Neque  dicto  consensu  eget  ut  soHtum  Gardina- 

lium  numerum  augeat •  •  •      ^^ 

Propositio  VI*.  Papa  nec  sydono,  nec  sacri  collegii  consensu  in- 

diget  ad  deponendum  aliquem  Gardinalem ^^ 

Propositio  VII*.  Papa  sacri  collegii  consensu  non  indiget,  ut 

aliquem  ad  cardinalatum  evehat *.' • **^^ 

Propositio  VII*.  Sententia  qua?  tenet,  requiri  sacri  collegii  con- 

sensum  si  Papa  agat  ex  potestate  ordinaria,  secus  si  ex  po- 

potestate  extraordinaria,  videtur^vel  ad  sensum  expositae 

doctrinee  reducenda,  vel  errore  et  periculo  non  vacare. ..... 

§  II.  An  teneatur  Papa  in  expediendis  Ecclesia^  negotiis  Gardma-      ^^ 
lium  consilium  expetere 


686  INDEX. 

-  Pag. 

Proyositio  l^,  Ad  actuum  Ponliticioruin  vaiorem  liou  lenelur 

Papa  Cardinalium  consilium  requirere 98 

Proposltio  II*.  Neque  ad  liceitatem  actuum  Pontificiorum  ne- 
cessarium  est  (regulariter  loquendo)  Cardinalium  consilium.     iOO 

CAPUT  VII.  De  Cardinalium  creatione i04 

§  I.  Quid  requiratur  ut  quis  Cardinalis  creetur,  eique  vere  com- 

petant  cardinalatus  jura i05 

Propositio  h.  Ad  creandum  Cardinalem,  sola  requiritur  Summi 
Pontificis  voluntas  sufficienter  expressa ;  ita  ut  nulla  certa 
formula,  nullus  ritus,  nuUa  cceremonia  ad  id  essentialis  sit.  iOo 
Propositio  II*.  Decrevit  Eugenius  IV,  ut  promoti  ad  cardinala- 
tum  pro  Cardinalibus  non  haberentur  ante  recepta  insignia : 
neque  vocem  haberent  in  electione  Summi  Pontificis,  ante- 
quam  os  eis  apertum  fuisset,  id  est,  votandi  facultas  con- 

cessa  esset i05 

Propositio  III*.  Dicta  Eugenii  IV  constitutio  non  potuit  ipsius 
successores  obligare  :  de  facto  secuti  Pontifices  omnia  cardi- 
nalatus  jura  promotis  Cardinalibus  contulerunt  ante  oris 
aperitionem  et  insignium  traditionem  :  etjamdudum  certum 
est  hanc  esse  Romanorum  Pontificum  intentionem  et  volun- 
tatem,dum  aliquem  Cardinalem  creant,  quamvis  Eugenianee 

constitutioni  expresse  non  derogent i06 

Propositio  IV.  Etiamsi  Papa,  ante  suam  promotionem  jurasset, 
nulli  purpuram  se  daturum  nisi  ex  consensu  sacri  coUegii, 
nihilominus  absque  illo  consensu  Cardinales  valide  ac  licite 

creare  posset i07 

§  II.  De  forma  et  ritu  in  Cardinalium  creatione  adhiberi  soiitis  : 

et  de  liodierna  praxi  quoad  eorum  numerum i08 

§  III*.  Qualitates  requisitae  ut  quis  ad  cardinalitiam  dignitatem 

evehatur i  i  i 

§  IV.  An  et  quatenus  ex  omnibus  christianitatis  nationibus  as- 
sumendi  sint  Cardinales^  et  aliqui  etiam  ex  regularium  ordi- 

nibus i  i  3 

CAPUT  VIII.  Quatenus  Cardinales  residere  teneantur,  et  quaenam 

sit  eorum  in  titulis  suis  jurisdictio i  i  5 

Quxstio  I*.  An  et  ubi  Cardinales  residere  teneantur? ii5 

Quxstio  II*.  Quaenam  sit  Cardinalium  in  suis  respective  titulis 

jurisdictio?.  . .., Ii6 

CAPUT  IX.  De  Cardinalium  praerogativis i  i  8 

CAPUT  X.  De  officio  et  potestate  Cardinahum,  sede  Romana  va- 

cante,  et  de  conclavi 119 

§  I.  Ad  Romanum  Pontiflcem  pertinet  determinare  a  quibus  et 
qua  forma  ipsius  successores  eligendi  sint :  an  autem  posset 
iDse  sibi  successorem  eligere  ac  designare,  controvertitur 120 


INDEX.  687 

Pag. 

Propositio  l^    Christus  Dominus  eligendi  Suinmi  Pontiticis 
formam  ipse  non  determinavit,  sed  reliquit  ab  ccclesiastica 

auctoritate  praescribendam j^q 

Propositio  11\  Romano  Pontifici  collata  est  a  Christo  potestas 
formam  determinandi,  juxta  quam  ipsius  successores  eligi 

deberent 1 2o 

Propositio  111*.  An  possit  Summus  Pontifex  ipse  sibisuccessorein 

eligere,  controvertitur 121 

§  11.  Quo  jure,  et  a  quo  tempore  ad  Cardinales  exclusive  perti- 

neat  Summum  Pontificem  ehgere 122 

Quwstio  1*.  Quomodo  peracta  fuerit  Summorum  Pontiiicum 

electio  per  quatuor  priora  saecula? 122 

Qudestio  11*.  Quis  fuerit  modus  eligendi  Summi  Pontificis,  a 

quinto  saeculo  usque  ad  undecimum 122 

Qudestio  111*.  Quis  fuerit  modus  eligendi  Summi  Pontificis  a 

Nicolao  11,  anno  1059,  constitutus? 1 24 

Qiisestio  IV*.  Quis  fuerit  modus  eligendi  Summi  Pontificis  ab 

Alexandro  111  statutus,  anno  1178? 125 

Qudestio  V*.  Quomodo  forma  eligendi  Romani  Pontificis  uite- 

rius  a  Sede  Apostolica  determinata  fuerit? 1*25 

Qudestio  VI*.  Gui  juri   tribuenda  sit  Cardinalium  prserogativa 

Summum  Pontificem  exclusive  eligendi  ? 1 26 

§  111.  Qusenam  sit,  Sede  Apostolicavacante,sacri  coUegii  potestas 

seu  jurisdictio? ^'27 

Propositio  1*.  Cardinalibus  prohibitum  est  ullam  Pontificiam 
jurisdictionem  aut  potestatem,  sede  vacante,  exercere,  pne- 
terquam  in  casu  imminentis  periculi,  cui  esset  illico  occur- 

rendum *  *^^ 

Propositio  11*.  Ergo  nequit  sacrum  collegium,  Sede  Apostohca 
vacante,  creare  novos  Cardinales;  nec  Cardinalibus,  per  Pa- 
pam  depositis  et  officio  suo  privatis,  jura  cardinalatus  vo- 
cemveactivam  restituere;  nec  Cardinalibus  recens  crcatis 
insignia  tradere;  nec  Episcopos  creare,  aut  electos  conflr- 
'      mare ;  nec  beneficia  conferre ;  nec  decreta  gratiai  aut  justitia) 

a  defuncto  Pontifice  pronuntiata  ad  executioncm  deducere. .     128 
Propositio  111*.  Ergo  lex  canonica,  quod  defuncti  Episcopi  ordi- 
nariajurisdictio  ad  capitulum  transeat,  sacro  collegio,  ab       ^^ 

anno  saltem  1273  non  fuit  applicabilis ;;**,*'  * 

Propositio  [V*.  Jurisdictio  sacrarum  congregationum  Cardma- 
lium  perdurat  Sede  Apostolica  vacante ;  quamvis  tunc  quoad     ^  ^^ 

graviora  negotia  exerceri  non  soleat • •  • 

PropositioY-.  Quamvis  Cardinalium  jurisdictio,  Sede  Aposto- 
lica  vacante,  intra  fines  supra  expositos  restricta  hierit, 
adhuc  verum  remanet,  eos  in  Ecclesi^  universahs  regmimc 


688  INDEX, 

-    Pag. 

defunctum  Pontificem  supplere 1 29 

Propositio  Vl^.  Duobus  de  papatu  contendentibus,   ad   Cardi- 
nales  pertinet  generale  concilium   convocare  :  item  ad  eos 

pertinet  intrusum  in  papatu  anathematizare  ac  detrudere. .  130 

§  IV.  De  forma  celebrandi  conclavis 431 

CAPUT  XI.  De  decano  sacri  collegii 135 

CAPUT  XI[.  De  officialibus  sacro   Cardinalium   coUegio  addictis, 

qui  vocantur  clericus  italus,  clericus  nationalis  et  computista. . .  136 

PARS  SECUNDA.  Notio  de  Romanis  congregationibus  et  tribuna- 

libus 139 

CAPUT  I.  De  sacro  consistorio  et  sacra  congregatione  consistoriali .  140 
§  I.  Quid  sit  consistorium,  et  quaenam  ejus  origo  et  antiquitas. .  140 
§  II.  Quotuplex  sit  consistorium,  et  quodnam   uniuscujusque 

speciei  proprium  objectum  > 1 43 

§  III.  Qusenam  negotia  in  consistorio  expediri  soleant 146 

§  IV.  Quid  sit  S.  congregatio  consistorialis 1 47 

Nota,  De  particulari  congregatione  super  promovendis  ad  epis- 

copatum 148 

CAPUT  II.  De  sacra  congregatione  sancti  officii  seu  universalis  in- 

quisitionis 148 

§  I.  Quid  sit  sacra  congregatio  sancti  officii  seu  inquisitionis :  quan- 
donam  instituta  :  et  quomodo  diff^erat  a  sancto  officio  seu  inqui- 

sitione 149 

Qu9sstio  I*.  Quid  sit  sanctum  officium  seu  inquisitio? 149 

Quxstio  II^.  Quid  sacra  congregatio  sancti  officii   seu    inquisi- 

tionis 151 

§  II.  Quibus  personis  constet  sacra  congregatio  universalis  inqui- 

sitionis 1 5l 

§  III.  Quaenam  causae  et  personae  dictae  sacrae  congregationis  ju- 

risdictioni  subjaceant 153 

§  IV.  Qua  forma  in  sacra   congregatione  inquisitionis  procedi 

soleat 154 

§  V.  Quisnam  sit  specialis  procedendi  modus  quoad  librorum  exa- 

men  et  proscriptionem 155 

CAPUT  III.  De  sacra  congregatione  indicis. 1 57 

§  I.  Quid  sint  index  et  sacra  congregatio  indicis 1 58 

Qudestio  I*.  Quid  sif  et  quomodo  confectus  fuerit  prohibitorum 

librorum  index  seu  catalogus? 158 

Qudestio  II*.  Quomodo  instituta  sit  et  quibus  personis  constet 

Sacra  Congregatio  indicis? 1 59 

§  II.  Quisnam  sit  sacrae  congregationis  indicis  procedendi  modus    160 
§  III.  Regulae  a  Benedicto  XIV  consultoribus  traditae  ut  rectum 

de  libris  judicium  ferant 163 

CAPUT  IV.  De  sacra  congregatione  concilii  :  ubi  et  de  duabus  sec- 


INDEX.  689 

tionibus  huic  congregationi  adjectis,  pro  visitationibus  sacro- 
rum  liminum,  et  pro  recognoscendis  synodis  provincialibus. .     iC> 

§  1.  Quomodo  instituta  fuerit  sacra  congregatio  concilii,  et  qua;- 
nam  ipsi  collata  potestas . p.. 

§  11.  Quomodo  ipsi  tanquam  appendices  adject»  sint  duaj  sec- 
tiones,  seu  particulares  cons^regationes  :  altera  super  relatio- 
nibus  destatu  ecclesiarum,  quae  fmntab  Episcopis,  in  visitatio- 
nibus  ad  limina ;  altera  quae  provinciales  synodos  recognoscat.     \  67 

§  lil.  Quibus  personis  constet  sacra  congregatio  concilii i70 

§  IV.  De  procedendi  modo  huic  sacrse  congregationi  proprio 171 

§  V.  De  regestis  sacr^  congregationis  conciHi,  qu^fi  libri  decrcto- 

rum,  necnon  tkesaurus  resolutionum  nuncupantur 178 

CAPUT  V.  De  sacra  congregatione  rituum \^0 

§  I.  Quomodo  instituta  sit,  quem  in  fmem,  et  quibus  personis 
constet {^0 

§  II.  De  variis  speciebus  comitiorum  quse  a  sacra  congregationc 
rituum  habentur  :  de  ipsius  procedendi  modo  :  et  de  lcge   se- 

creti,  qua  ipsius  membra  obstringuntur 183 

CAPUT  VI.  De  sacris  congregationibus  quse  super  disciplina  regu- 

lari  et  super  statu  regularium  nuncupantur 189 

§  I.  Quomodo  sacra  congregatio  supe^'  statu  regularium  erecla 
fuerit  ab  Innocentio  X,  et  a  Clemente  IX  confirmata 189 

§  II.  Quomodo  Innocens  XII  congregationem  super  statu  regula- 
rium  suppresserit,  et  congregationem  super  disciplina  regulari 
instituerit i  90 

§  III.  Quomodo  Pius  Papa  IX  novam  sacram  congregationem  s?(- 
per  statu  regularium  instituerit,  non  suppressa,  sed  aliqua- 
tenus  immutata  sacra  congregatione  super  disciplinaregularl.    191 

§  IV.  Decreta  qua^dam  dictcB  reccns  institutae  S.  congregalionis, 
quae  super  statu  regularium  nuncupatur i^«)3 

I.  Decretum  de  receptione  novitiorum  ad  habituin  et  profes- 
Bionem .....:..... ^  ^^ 

II.  Decretum  de  Ordinariorum  testimonialibus  litteris  pro  dicta 
receptione  requirendis -^^^ 

in.  Declarationes  circa  duo  praemissa  decreta 206 

IV.  Instructio  pro  examinandis  iis  qui  ad  habitum  admitti 
postulant •  •  •    ^'  * 

V.  Decretum  quo  statuitur  ut  peracta  probatione,  novitii  sim- 
plicia  dumtaxat  vota  emittant,  et  nonnisi  post  tres  annos  ab 
emissis  simplicibus,  ad  solemnium  emissionem  admittantur.    212 

GAPUT  VII.  De  sacra  congregatione  Episcoporum  et  regularium. .  215 

§  I.  Quid  sit  et  qusenam  ejus  origo ^  "^ 

§  II.  Quibus  personis  constet " 

§  III.  Qu^nam  caus6e  acnegotiaad  hancS.  congregationem  spec- 


690  INDEX. 

Pag. 

tent 218 

§  IV.  De  proprio  ipsius  procedendi  modo 219 

Qusestio  1*.  Quomodo  procedendi  modum   describat  Pletten- 

berg? 219 

Quaestio  II*.  Quisnam  hodie  vigeat  procedendi  modus? 221 

CAPUT  VIII.  De  sacra  congregatione  de  propaganda  fide 226 

§  L  Quomodo  instituta  sit 227 

§  11.  Qua  jurisdictione  seu  potestate  donata  sit 228 

§  III.  Quibus  adjumentis  instructa  sit 231 

§  IV.  Qua  forma  in  dicta  sacra  congregatione  procedi  soleat 232     1 

CAPUT  IX.  De  sacra  congregatione  super  negotiis  ecclesiasticis. . .  233 
CAPUT  X.  De  sacra  congregatione  indulgentiarum  et  sacrarum  re- 

liquiarum 234 

CAPUT  XI.  De  sacra  congregatione  super  residentiaEpiscoporum.  236 
Qudestio  I*.  Qua  forma  et  quem  in  finem  Urbanus  VIII  dictam 

congregationem  instituerit? 236 

QucBStio  II*.  Quid  Benedictus  XIV  de  eadem  re  statuerit? 236 

CAPUT  XII.  De  sacra  congregatione  immunitatis  ecclesiasticae —  237 

CAPUT  XIII.  De  tribunali  sacrae  pcenitentiariai 238 

§  I.  Quid  sit  et  quaenam  ipsius  origo 238 

§  II.  Quibus  personis  constet  sacra  poenitentiaria :  quodnam   sit 
proprium  cujusque  officium  :  et  quomodo  eligantur  ac  depu- 

tentur 240 

Quaestio  I*.  Quibus  personis  constet  sacra  paenitentiaria? 240 

Qusestio  II*.  Qualisesse  debeatmajor  poenitentiarius  :  quomo- 

do  constituatur ;  et  quodnam  sit  proprium  ejus  officium?. . .  240 
Qudestio  III*.  Quaenam  qualitates  in  aliis   sacrae  poenitentiarige 
officialibus  requirantur  :  et  quomodo  iidem  officiales  consti- 

tuendi  sint? 241 

Qudestio  IV*.  Quodnam  sit  munus  regentis? 242 

Quaestio  V*.  Quodnam  sit  munus  correctoris? 243 

Quxstio  VI*.  Quodnam  sit  munus  datarii 243 

Quxstio  VII*.  Quodnam  sit  munus  theologi  consultoris 243 

Quwstio  VIII*.  Quodnam  sit  munus  canonistse  consultoris 243 

Qudestio  IX*.  Quodnam  sit  munus  sigillatoris 244 

Qusestio  X*.  Quodnam  sit  munus  procuratorum 244 

Qudestio  XI*.  Quodnam  sit  munus  scriptorum 244 

Quaestio  XII*.  Quodnam  sit  munus  pro-sigillatoris,  et  a  quo  eli- 

gatur  et  deputetur 244 

Qudestio  XIII*.  Quodnam  sit  officium  cappellani 245 

Quxstio  XIV*.  Quodnam  sit  officium  minorum  poenitentiario- 

rum,  et  quomodo  constituantur 245 

Quxstio  XV*.  De  perpetuitate  officiorum  sacrse  poenitentiariae.  245 
Qudestio  XVI*.  Quodnam  juramentum  ab  officialibus   sacrae 


INDEX.  691 

Pag. 

poenitentiarise  prsestandum  sit 246 

§  111.  Quaenam  sit  majoris  poenitentiarii  potestas  seu  jurpsdictio.     246 
§  IV.  Recurrere  ad   S.  poenitentiariam  esserem  facillimam,  et 

quomodo  scribendum  sit 248 

§  V.  Quomodo  S.  poenitentiaria  rescribere  soleat;  et  de  recte  in- 
telligendis  nonnullis  quibus  utitur  formulis ;  necnon  de  for- 
mula  quacum  potest  confessarius  commissionem  sibi  factam 
exequi 249 

I.  De  litteris  quibus  a  S.  poenitentiaria  conceditur  commutatio 
voti  simplicis  castitatis,  ad  effectum  contrahendi  matrimo- 
nium 250 

II.  De  litteris  S.  poenitentiariae,  ut  is  qui,  nonobstante  voto 
simplici  castitatis  vel  ingrediendae  religionis,  matrimonium 
contraxit,  absolvi  possit  et  debitum  conjugale  exigere 252 

III.  Notanda  circa  litteras  sacrae  poenitentiarias  super  dispensa- 
tionibus  matrimonialibus 253 

JV.  De  litteris  S.  poenitentiaria3  quibus  dispensatur  super  im- 
pedimento  occulto  affmitatis  ex  copula  illicita,  pro  matri- 
monio  contrahendo 256 

V.  De  litteris  S.  poenitentiariae  quibus  dispensatur  super  impe- 
dimento  occulto  affinitatis  ex  copula  illicita,  pro  validando 
matrimonio  contracto 258 

VI.  De  litteris  S.  poenitentiarise  quibus  dispensatur  super  impe- 
dimento  consanguinitatis  vel  afflnitatis,  quod  a  partibus  no- 
tum  non  fuit  nisi  post  publice  contractum  matrimonium. . .     259 

VII.  Delitteris  S.  poenitentiariae  quibus  absolvit  a  censuris  et 
casibus  reservatis 260 

VIII.  De  litteris  quibus  dispensat  in  irregularitatibus 261 

IX.  De  litterisS.  Poenitentiarice  quibus  condonantur  fructus 
male  percepti 262 

§VL  De  abbreviationibus  quae  in  litteris  S.  poenitentiariae  repe- 

riuntur i 263 

CAPUT  XIV.  De  cancellaria  Apostolica 265 

§  1.  Quid  sit,  et  quibus  officialibus  constet 266 

§  II.*  De  Cardinali  vice-cancellario,  et  ejusdem  jurisdictione 267 

§  III.  De  nonnullis  officialibus  vice-cancellario  inferioribus 269 

§  IV.  De  cancellariae  regulis 271 

CAPUT  XV.  De  dataria. 272 

§  l.  Quid  sit,  et  quandonam  instituta 272 

§  II.  Quaenam  gratiae  ac  negotia  per  datariam  expediantur 273 

§  III.  De  annatis  et  aliis  taxis  pro  gratiarum  concessione  sol- 

vendis ^^^ 

§  IV.  Quibuspersonisseu  offlcialibus  constetdataria,etquodnam 

sit  uniuscujusque   officium 2/o 


692  INDEX. 

Pag. 

CAPUT  XVI.  De  rota  Romana 277 

§  1.  De  ipsius  origine  et  antiquitate. 277 

§  II.  Describitur  quale  tribunal  sit  Rota  Romana 279 

§  lU.  Quomodo  auditores  rotae  eligantur  et  admittantur 280 

§  IV.  Qusenam  sit  rotae  Romanae  jurisdictio  seu  competentia 282 

§  V.  De  modo  procedendi  rotse  Romanae  proprio 283 

§  VI.  De  rotae  Romanae  decisionibus  et  sententiis 285 

§  VII.  De  casu  quo  ab  altero  tribunali  causa  judicanda  est,  sed 

cum  voto^  yel  de  voto  rotae 287 

§  VIII.  De  secreto  ab  auditoribus  rotae  servando,  et  de  auditori- 

bus  studh,  quorum  opera  utuntur 288 

§  IX.  Deofficio  auditorum  rotae,  quatenus  sunt  cappellani  Summi 

Pontificis,  et  de  variis  eorum  privilegiis 289 

§  X.    Quomodo  vacet  auditoriatus,  et  quatenus  officium  istud 

incompatibile  sit  cum  episcopatu 290 

§  XI.  An  Romana  rota  qualis  hodie  existit,  a  propria  etessentiali 

rotse  forma  et  constitutione  defecerit 291 

PARS  TERTIA.  De  Romanarum  congregationum  auctoritate,  seu 
quam  vim  obligandi  habeant  ipsarum  declarationes  ac  decreta.     293 

SECTIO  /.  De  auctoritate  sacrae  congregationis  concilii 295 

CAPUT  I.  Status  quaestionis  exponitur 295 

Quwstio  I*.  An  etquatenus  sacra  congregatio  conciliiaSede  Apos- 

tolica  constituta  fuerit  Tridentinorum  decretorum  interpres? 

Quddstio  II*.  Quotupliciter  distinguantur  legum  dubiarum  in- 

terpretationes 297 

Qudestio  III*.  An  et  quaenam  exstet  controversia  circa  auctori- 

tatem  declarationum  sacrae  congregationis  concilii? 297 

Quxstio  IV*.  Quaenam  sit  sancti  Ligorii  doctrina? 302 

Qusestio  V*.  Quis  sit  preecipuus  difQcultatis  nodus? 305 

CAPUT  II.   Expenditur,  an  certum  sit,  promulgationem  ad  legis 
essentiam  pertinere,  ac  esse  rigorose  ac  semper  necessariam  ut 

lex  obliget 305 

Propositio  I*.   An  promulgatio  ad  ipsammet  legis  essentiam 

pertineat  inter  doctores  controvertitur 306 

Fropositio  ll^.  Hodie  pro  vera  tenenda  videtur  sententia,  quae 

negat  promulgationem  ad  legis  essentiam  pertinere 307 

Fropositio  lll*.  Ordinarie  necesse  est  leges  promulgari ;  non  ob 
legis  essentiam ;  sed  quia  si  secus  fieret,  sequerentur  ple- 

rumque  notabilia   quoad  communitatem  detrimenta 309 

CAPUT  IIl.  IJt  universaliter  obligent  legum  dubiarum  declaratio- 
nes,  legislatoris  auctoritate  factae,  necessaria  non  est  earum  pro- 

mulgatio 310 

Vropositio  l*.  Requirit  jus  naturale  ut  penes  legislatorem  sit 
aliquod  medium  universaliter  obligatorias  reddendi  legum 


INDEX.  693 

Pag. 

dubiarum  declarationes 3jq 

Propositio ll^  Requirit  jus  naturale  ut  legum  dubiarumdecla- 
rationes,  legislatoris  auctoritate  factse,  universaliter  obligare 
valeant,  quin  promulgentur 3  j  I 

Propositio  m\  Requirit  jus  naturale  ut  dictai  decIarationcL 
vim  habeant  etiam  quoad  actus  preeteritos,  id  est,  ut  omnes 
obligent  ad  habendos  dictos  actus  tanquam  validos  vel  irritos, 
prout  validi  vel  irriti  declarantur .'    3^4 

Propositio  IV*.  In  casu  legis  dubi^,  verus  sensus  legis  deter- 
minatura  Deo  supremo  legislatore,  juxta  declarationcm  quse 
postea  supervenit  legislatoris  humani  auctoritate 315 

Propositio  V*.  Casu  quo  successive  fiant  duai  declarationes 
contradictoriae  ejusdem  legis  dubiae,  si  lex  de  iis  sit  qu^  ef- 
fectus  irritantes  non  habent,  vult  Deus  ac  requirit  jus  natu- 
rale,ut  lex  illa  obliget  juxta  priorem  declarationem  quousque 
prodierit  posterior :  postea  vero  ut  obliget  juxta  posterio- 
rem 317 

Propositio  VI*.  In  casu  duplicis  contradictori^   declarationis 
quoad  legem  irritantem,  non  vult  Deus  ut  actus  anteriores 
sint  successive  irriti  vel  validi  juxta  duplicem  declarationem : 
vult  tamen  ut  subditi  teneantur  successive  sese  gerere,  pe-^ 
rinde  ac  si  actus  validi  vel  irriti  forent  juxta  utramque  de-  ' 
clarationem 318 

Proposi^^o  VIl*.  Gelebre  argumentum  adversariorum,  <(  de  essen- 

«  tia  legis  est  ut  obligare  nequeat  nisi  promulgata ;  atqui 

«  declaratio  legis  dubiee,  est  nova  et  vera  lex,  ergo  sine  pro- 

«  mulgatione  obligare  nequit,  »  omni  prorsus  robore  caret.     319 

CAPUT  IV.   Concluditur  declarationes  S.  Congregationis  concilii 

vim  legis  universalis  habere,  quamvis  non  promulgentur ...     322 

CAPUT  V.  De  conditionibus  quas  multi  auctores  requirunt  ut 
sacrae  congregationis  concilii  declarationes  non  promulgatee  vim 
legis  universalis  habeant 326 

Propositio  I*.  Qui  dictis  declarationibus  vim  legis  universalis 

.  vindicant,  solent  ad  id  tres  conditiones  requirere 366 

Propositio  II*.  Ut  verum  sit,  dictis  declarationibus  inesse  vim 
legis  universalis^  necesse  non  est  ut  addatur  restrictio  ista  : 
dummodo  sint  comprehensivae,  et  non  extensivee 326 

Propositio  III*.  Ut  verum  sit  inesse  dictis  declarationibus  vim 
legis  universalis^  necesse  hodie  non  est  ut  addatur  conditio 
ista  :  dummodo  edantur  Papa  consulto 326 

Propositio  IV*.  Ut  verum  sit,  dictis  declarationibus  inesse  vim 
legis  universalis,  necesse  non  est  ut  addatur  conditio  hccc  : 
dummodo  producantur  in  forma  authentica,  hoc  est,  a  secre- 
tario  subscriptae  et  consueto  sigillo  munitae 328 


694  INDEX. 

Pag. 

Propositio  V*.  Ut  verum  sit  dictis  declarationibus  inesse  vim 
legis  universalis,  necesse  non  est  ut  addatur  conditio  haec : 

dummodo  eas  esse  genuinas  certo  constet 331 

CAPUT  VI.  Inesse  declarationibus  Sacrae  Gongregationis   Concilii 

vim  legis  universalis,  auctoritatibus  confirmatur 332 

CAPUT  VII.  Concluditur  hodie  probabilem  non  esse  nec  in  praxi 
tutam  sententiam,  qua3  Sacrae  Congregationis  concilii  declaratio- 

nibus  vim  legis  universalis  denegat 34l 

CAPUT  VIIl.  Solvuntur  objectiones 343 

SECTIO  II.  De  auctoritate  Sacrae  Congregationis  rituum 349 

CAPUT  I.  Status  quaestionis  exponitur 349  ^ 

Tropositio  I*.  Sacrse  rituum  Congregationis  Cardinalibus  ab 

Apostolica  sede  collata  est  potestas  interpretandi  rubricas,  ^ 

aliasque  leges  quse  ritus  sacros  respiciunt 449 

Propositio  II*.  Sacrae  rituum  Congregationi  collata  est  dicta 

potestas  sine  restrictione,  Papa  prius  consulto 350  -. 

Propositio  III*.  Decreta  in  coUectione  Gardellinii  contenta,  pro 

authenticis  habenda  sunt 351 

Propositio  IV*.  Sacrae  Congregationis  rituum  decreta,  alia  sunt 
formaliter  generalia;  alia  generalia  sequivalenter ;  alia  par- 

ticularia 353  I 

Propositio  V*.  Controversia,  an  decreta  Sacrae  congregationis 
rituum  vim  legis  universalis  habeant,  versatur  dumtaxat 
circa  decreta  aequivalenter  generalia,  non  vero  circa  decreta 

formaliter  generalia,  nec  circa  particularia 357  1 

Propositio  VI*.  Controversia  non  versatur  circa  decreta  exten- 

siva,  sed  dumtaxat  circa  comprehensiva 357 

Propositio  Vlh.  Controversia  non  versatur  circa,  decreta  no- 
vum  aliquod  jus  statuentia;  sed  tantum  circa  decreta  quibus 

jam  existentium  legum  sensus  declaratur 357 

CAPUT  II.  Sacrae  Congregationis  rituum  decreta,  de  quibus  con- 
troversia  movetur,  vim  legis  universalis  haberc,  prorsus  evincunt 
rationes,  quibus  idem  quoad  Congregationem  concilii  probatum 

est 359 

GAPUT  III.  Expendif ur  nova  quaedam  opinio,  a  Domino  Nilles  nu- 

per  propugnata 360 

SECTIO  IIL  De  auctoritate  S.  Congregationum  indicis  et  inquisi- 
tionis  :  ubi  exponitur  jus  canonicum  circa  totam  quaestionem  de 

librorum  impressione  et  prohibitione 380 

CAPUT  I.  Ecclesiae  competit  potestas  libros  pravos  ac  noxios  pro- 

hibendi,  et  librorum  impressionem  legibus  suis  moderandi 38i 

Propositio  I*.  Librorum  pravorum  lectio  fidelibus  summe  noxia 

esse  potest  et  solet 383 

Propositio  11*.  Aliqui  libri,  licet  de  se  non  pravi,  fidelibus  ta- 


V 


INDEX.  69S 

Pag. 

men  quandoque  noxii  esse  possunt 389 

Propositio  III*.  Prohibitio  legis  naturalis  legendi  libros  noxios 
non  sufficit,  ut  a  fidelibus  arceantur  pericula 392 

Propositio  IV*.  Ecclesiae  competere  potestatem  prohibendi  li- 
bros  pravos,atqueetiam  nonpravos  si  nihilominus  noxii  sint, 
probat  ipsiusmet  Ecclesiae  constitutio,  et  fmis  adquem  divi- 
nitus  instituta  est 393 

Propositio  V*.  Ecclesise  competere  potestatem  dictos  libros  pro- 
hibendi,  probat  perpetua  ipsius  praxis 394 

Fropositio  VI*.  Ecclesise  competit  potestas  hbrorum  impressio- 
nem  legibus  suis  moderandi 412 

Propositio  VII*.  Dicta  Ecclesiae  potestas  quoad  librorum  im- 
pressionem  et  prohibitionem,  extenditur  ad  omnes  libros 
qui  fini  Ecclesiae  proprio  officere  possunt :  et  an  tales  sint 
libri  judicare  pertinet  ad  ipsammet  Ecclesiam 415 

Propositio  VIII*.  Dicta  Ecclesiae  potestas  noxiorum  librorum 
lectionem  prohibendi,  ad  sacram  etiam  Bibliam  extenditur.     416 

Propositio  IX*.  Dicta  Ecclesiae  potestas  librorum  noxiorum  lec- 
tionem  prohibendi,  extenditur  ad  scripta  periodica,  etiam 
nondum  edita  aut  composita 417 

Propositio  X^.  Dicta  ecclesiae  potestas  librorum  noxiorum  lec- 
tionem  prohibendi,  ita  intelligenda  est,  ut  possit  Ecclesia 
libros  etiam  de  se  bonos  prohibere,  si  absque  auctoris  no- 
mine  edantur 417 

Propositio  XI^.  Dicta  Ecclesiae  potestas  librorum  noxiorum  lec- 
tionem  prohibendiitaintelligenda  est,utpossit  Ecclesialibros 
bonos  ab  hsereticis  scriptos  prohibere;  quo  casu  prohibitio 

in  odium  auctorum  facta  dicitur 418 

CAPUT  II.  Quid  potestatis  competat  saaculari  principi  circa  libro- 

rum  prohibitionem  et  impressionem 420 

§  I.  Quid  potestatis  circa  librorum  prohibitionem  et  impressio- 

nem  competat  saeculari  principi,  quatenus  mere  tali 420 

Propositio  I».  Potestatem  habet  saecularis  princeps  ea  impe- 

,  diendi  quae  fini  societatis  civilis  (id  est,  publicae  tranquilli- 
tati  et  prosperitati)  nocerent ^^^ 

Propositio  II^  Saeculari  principi  non  competit  potestas  pro- 
nuntiandi  de  vera  religione,  sive  positiva,  sive  naturali  : 
seu  ad  ipsum  nonpertinet  judicium  de  dogmate  et  vera  mo- 
rum  regula .' ^^^ 

Propositio  IIP.  In  materiis  mixtis,  seu  quae  finem  utriusque  so- 
cietatis  (ecclesiastic^  scilicet  et  civilis)  simul  tangunt,  ScBCU- 
laris  principis  potestas  ecclesiasticse  potestati  jure  divino  su- 
bordinata  censenda  est ^ ^*^^ 

Propositio  IV*.  Potest  saecularis  princeps  prohibere  libros    qui 


696  INDEX. 

Pag. 

religionem  non  tangunt,  si  sint  societati  civili  etconstituto 
gubernio  noxii 423 

Propositio  V*.  Ad  saecularem  principem  non  pertinet  libros  de 
religione  tractantes  prohibere,  ex  eo  quod  sint  contra  veram 
religionem  aut  veram  morum  regulam 424 

Propositio  VI*.  Librum  de  religione  aut  rebus  ecclesiasticis 
tractantem  prohibere  nequit  princeps  saecularis,  ex  eo  quod 
perturbationes  in  societate  civili  excitet,  si  eum  librum  Eccle- 

sia    approbet' 425 

§  11.  Quid  potestatis  circa  librorum  prohibitionem  et  impressio- 

nem  competat  saeculari  principi,  quatenus  est  Ecclesise  advo- 

catus  seu  defensor 425 

Propositio  1*.  Ad  sascularem  principem,  quatenus  Ecclesiee  pro- 
tectorem,  pertinet,  damnatos  jam  ab  Ecclesialibros,  etsi  de 
religione  tractantes,  prohibere 426 

Propositio  11*.  Si  quis  liber  manifeste  omnino  seu  evidenter  reli- 
gioni  naturali  vel  bonis  moribus  adversetur,  vel  errores  re- 
novet  jam  ab  Ecclesia  damnatos,  eum  prohibere  potest  seecu- 
laris  princeps,  quin  ecclesiasticum  judicium  expectet 426 

Propositio  11[*.  Librorum  censura,  qualem  exercuerunt  Ludo- 
vicus  XIV  et  alii  GalliaeReges,  nisi  accesserit  legitimae  auc- 
toritatis  ecclesiasticae  consensusetratihabitio,  de  sefuitma- 

nifesta  jurium  Ecclesiae  usurpatio 427 

CAPUT  III.  Delibertate  typographiae  (de  la  libertede  la  presse)  quid 

catholicis   sentiendum  sit 429 

§  l.  Quotuplex  distinguatur  typographiae  libertas, 429 

§  11.  De  libertate   typographiae  relative  ad  censuram    ecclesiasti- 

cam 430 

Propositio  1*.  De  jure  non  existit  nec  existere  potest,  quoad  Ec- 
clesiae  subditos,  libertas  typographiae  relative  ad  censuram 
ecclesiasticam 430 

Propositio  II*.  De  facto  non  existit  apud  christianos    hbertas 

typographiee  relative  ad  censuram  ecclesiasticam 431 

§  111.  De  libertate  typographise  relative  ad  censuram  auctoritatis 

laicae  seu  civilis  gubernii 431 

Propositio  1*.  Datur  de  jure  libertas  typographiae  relative  ad 
censuramcivilem,  quoad  libros  de  religione  rebusque  sacris 
aut  ecclesiasticis  tractantes :  unde  censura  civilis,  si  extet 
quoad  ejusmodi  libros,  est  injusta,  utpote  jurium  Ecclesise 
et  populorum  christianorum  lcesiva. 431 

Propositio  II*.  Quoad  scripta  quae  religionis  interesse  non  tan- 
gunt,  potest  civile  gubernium,  nontantum  jam  edita  prohi- 
bere,  sed  etiam  decernere  ut  absque  ipsius  licentia  non  im- 
primantur , ,...,..,. 432 


INDEX.  697 

Pag. 
Propositio  Illa.  Si  quis  populus  supremam  potestatem  alicui 
principi  conferat  sub  ea  conditione,  quod  neque  ecclesiastica 
neque  civilis  potestas  uUa  prasvia  censura  libertatem  typo- 
graphiae  coercere  poterit,  vel  si  haec  conditio  in  constitutio- 
ne  fundamentali  alicujus  regni  reperiatur;  dejure  talis  con- 
ditio  pro  nuUa  et  non  adjecta  habenda  est,  utpote  de  se  pra- 

va  et  injusta 433 

Pr^opositio  IVa.  Contingere  potest  ut  alieubi  existat  de  facto  li- 
bertas  typographioe,  tum  relative  ad  censuram    ecclesiasli- 

cam,  tum  relative  ad  censuram  civilem 434 

§  IV.  Recensentur  variae  circa  typographiae  libertatem  opiniones, 

et  quid  catholicis  sentiendum  sit  concluditur 433 

Propositio  P.  Opinioprimo  loco  exposita  erronea  est,  Ecclesiie 

injuriosa,  etabsona. 436 

Propositio  ll^.  Vera  non  est  opinio  secundo  loco  exposita 437 

Propositio  III*.  Veranon  est  opinio  tertio  loco  exposita 438 

Propositio  IV*.  Opinio  quarto  loco  exposita,  vera  est,  et  e  im 

catholicus  quisque  tenere  debet 439 

GAPUT  IV.  Quibusnam  ecclesiasticis  personis  competat    potesias 
librosprohibendi,  ac  circa  eorum  impressionem  leges  edicendi. .     440 
Propositio  I*.  Dicta  potestate  destituuntur  qui  fori  externi  ju- 

risdictionem  non  habent 440 

Propositio  Ib.  Dicta  potestate  carent  parochi 441 

Propositio  i\h,  Dicta  potestate  carent^universitates  seu  facultates, 

et  earum  doctores 441 

Propositio  IV^.  Dictam  potestatem  proprie  noncompetere  praa- 

.  latis  regularibus,  et  aliis  jurisdictionem  fori   externi  haben- 

tibus,  si  non  sint  Episcopi,   tradere  videntur  Zaccaria  et 

alii 

Propositioy'^.  Dicta  potestas  plenarie  et  universahter  residet 

penes  Summum  Pontificem  et  Conciha  oecumenica 442 

Propositio  VI  ^  Dictaspotestasunicuiqac  Episcopo  quoad  suam 
dioecesim  competit :  multoties  tamen  expedit  ut  ea  non  uta- 

tur 442 

Propositio  Vll».  Dicta  potestas  provincialibus  etiam   et  natio- 

nalibus  Conciliis  competit 443 

CAPUT  V.  De  indice  notio  historica 444 

Quxstio  la.  Quid  sit  index 444 

Quxstio  Ih.  Quid  circalibros  noxios  dispositum  fuerit  ab  aniio 

1500  usque  ad  Concilium  Tridentium 445 

Qusestio  lll\  Quid  in  Concilio  Tridentino  peractum  sit 448 

Qudestio  IV*.  Q  uid  post  Tridentinam  synodum  a  Pio  IV  perac- 

tum 449 

Quxstio  Va.  Quomodo  a  sancto  Pio  V  (etnon  a  Sixto  V  ut  mul- 


698  INDEX. 

ti  falso  asseruere)  prlmum   instituta  sit  Sacra  Congregatio 
indicis 449    ] 

Qusestio  VI*.  Quid  circa  indicem  peractum  sit  a  Sixto  V  et 
Glemente  VIII 450 

QudBStio  VII*.  Quid  ab  Urbano  VIII  dispositum 450 

Qudestio  VIII».  Quid  ab  Alexandro  VII 451 

Quaestio  IX*.  Quid  a  Benedicto  XIV 452    : 

CAPUT  VI.  Quam  vimobligandi  habeat  prior  pars  indicis,  quse  sci- 
licet  librorum  nominatim  prohibitorum  catalogo  praemititur. . . .    453 

Propositio  I*.  Decem  indicis  regulaa  rationem  habent  legum 
universalium  ex  pontiflcia  auctoritate 453    1 

Propositio  II*.  Decem  indicis  regulee  proprie  dictis  Tridentinis 
decretis  non  sunt  annumerandse  ripsi  tamen  indirecte  acces- 
sit  Tridentinse  synodi  auctoritas 457 

Propositio  III*.  Cseterae  preescriptiones  quae  ante  librorum  no- 
minatim  prohibitorum  catalogum  in  indice  reperiuntur,  legis 
pariter  universalis  rationem  habent 457 

Proposltio  IV*.  Falsa  et  omnino  derelinquenda  est  opinio  quse 
tenet,  aut  nuUos  aut  non  omneslibros,  quiin  generalibusre- 
gulis  indicis  prohiberi  dicuntur,  per  solas  illas  regulas  effici 
prohibitos  ;  sed  tunc  dumtaxat  evadere  prohibitos,  quando 

nominatim  prohibentur. 457    ] 

Caput  VII.  Quam  auctoritatem  seu  vim  obligandi  habeant  decreta  ' 

Sacrarum  Congregationum  inquisitionis  et  indicis,  quibus  libri, 

autpropositiones  nominatim  damnantur  ant  prohibentur 462    | 

§1.  De  distinctionedictorum  decretorum  in  dogmatica  et  discipli- 

naria 463    : 

§.  II  An  etquatenusobligentdogmaticaSacrarumCongregationum 

decreta 464 

Propositio  I*.  Summus  Pontifex  loquens  ex  cathedra  infaliibilis 
est  in  decretis  circa  dogmata,  circa  facta  dogmatica,et  circa 
disciplinam  universalem .  Remissive 464    i 

Propositio  II*.  Decreta  dogmatica,  quee  a  SacrisCongregationi- 
bus,  absque  Summi  Pontificis  confirmatione  aut  speciali 
mandato  eduntur,  esse  aliquatenus  infallibilia  tenet  Zacca- 
ria:  eonimirum  sensuquod  contingere  nequeat  ut  ejusmodi 
decretisimmerito  aliquadoctrinatanquam  erronea  damnetur 
aut  alia  nota  percellatur. 464   . 

Propositio  III*.  InfaUibilia  non  sunt  decreta  dogmatica  a  Sacris 
Congregationibus,  absque  Pontificis  confirmatione  aut  spe- 
ciali  mandato,  edita 467 

PropositioYV^,  Infallibilia  nonesse  dicta  decreta  dogmatica, 
quando  edunturSummiPontificisnomine;  item  quandoedun- 
tur  nomine  Sacrse   Congrcgationis,  sed  de  speciali  mandato 


INDEX.  699 

Pag. 

Pontificis,  aut  cum  ipsiusconfirmatione,pauci,quidam  docto- 
res  catholici  opinati  sunt :  ast  esse  tunc  infallibilia  tenendum 
est 470 

Propositio  V*.  Sacrarum  Congregationum  decreta  dogmatica, 
despeciali  mandatoPontificis,velconfirmantePontiflcc  edita, 
per  se  sola  non  faciunt  de  fide  id  quod  definiunt :  unde  qui 
propositionem  sic  definitam  negaret,  non  mereretur  notam 
hsereseos  :  mereretur  tamen  notam  erroris  et  temeritatis. . .     473 

Propositio  VI*.  Sacrarum  Congregationum  decreta  dogmatica, 
sine  speciali  Summi  Pontificis  mandato  aut  confirmatione 
publicata,  etsi  non     sint  certo   infallibilia,  maximae  tanien 

auctoritatis  sunt 475 

Conclusio  paragraphi 475 

§111.  Devi  obligandi  dictorum  decretorum,  quando  suntetin 

quantum  sunt  disciplinaria 476 

Propositio  I*.  Potuit  Sedes  Apostolica  Sacris  Congregationi- 
bus  inquisitionis  et  indicis  potestatem  conferre  libros  prohi- 
bendi  quosipsse  noxios  reputarent,  etejusmodi  prohibitiones 
universaliter  obligatorias  reddere 476 

Propositio  II*.  De  facto  hanc  eis  potestatem  contulit 476 

Propositio  Ill^.Prohibitioneslibroruma  dictis  congregationibus 
factae,  absque  confirmatione  aut  speciali  mandato  Summi 
Pontificis,  nonsunt  infalUbiles  ;  ita  ut  contingere  possit  pro- 
hiberi  librum  qui  nec  pravus,  necnoxius,  nec  proinde  prohi- 
bendus  sit  :  id  tamen  raro  continget 477 

Propositio  IV».  Dicta  Sacrarum  Congregationum  in  prohiben- 
dis  libris  fallibilitas,  nequaquam  impedit  quin  ejusmodi 
prohibitionesobhgent,  in  quantum  sunt  disciplinares 478 

Propositio  V*.  Perperam  contenderetur  universaUter  obligato- 
riasnon  esse  dictas  librorum  prohibitiones,  exeo  quod  suffi- 
cienter  non  promulgentur •     ^82 

Propositio  VI*.  Ad  probandum  obligatoria  non  esse  dicta  Sa- 
crarum  Congregationum  decreta,  absone  objicitur  prohibitio 

.     cujusdam  operis  Bellarmini 4^85 

CAPUT  Vlll.  An  et  quatenus  totus  index  legisuniversalis  rationem 
habeat ^^^ 

Propositio  1*.  Paucse  quaedamindicispraescriptiones,  ob  impos- 
sibilitatem  eas  observandi,  hodie  in  nonnuUis  regionibus 
non  obligant •  •  • ; / 

Propositio  II*.  Neque  impossibilitas  servandi  ahquas  legis  disposi- 
tioncs,  neque  aliquarum  regionum  privilegium.  aut  legitime 
contra  legem  praescripta  consuetudo  impedit  quin  lex  in  vero 
ac  proprio  sensu  universalis  sit • •     *^° 

Propositio  III*.  Totus  index  in  vero  ac  proprio  sensu  legis  uni- 


700  INPEX. 

Pag. 

versalis  rationem  habet : . . 488 

CAPUT  IX.  Confutatur  opinio  qu^  tenet,  indicem  non  obligare  in 

Gallia,  Germania,  Belgio  et  aliis  regionibus 489 

§  I.  Indicem  in  dictis  regionibus  non  vigere,  perperam  argueretur 

ex  eo  quod  apud  eas  regiones  non  fuerit  receptus 490 

Propositiol^fludex  ad  obligandum acceptatione  non  indiguit. .     490 

Propositio  Ib,  Index  in  Gallia  olim  receptus  fuit 492 

Propositio  Illa  Index  olim  in  Belgio  receptus  fuit 497 

'PropositiolN^,  Index  olim  inNeapolitano    regno,  in  Hispania  et 

in  caeteris  Hispanicis  ditionibusreceptus  fuit 502 

Propositio  Va.  Index  olim  in  Germania  receptus  est 503 

Conclusio  paragraphi 503 

§  II.  Indiceni  indictis  re.gionibusnon  vigere,  perperam  argueretur 

ex  defectu  sufficientis  per  provincias  singulas  promulgationis     504 
§  III.  Indicem  hodie  obligatorium  non*esse  in  Galiia  et  aliis  dictis 

regionibus,  concludi  nequit  excontraria  consuetudine 505 

Propositio  1«.  Fuit  plurium  catholicorum  doctorum  opinio, 
indicem  (ex  toto,  vel  saltem  ex  parte)  in  dictis  regionibus 
obligatorium  non  e^se,  ob  legitime  praascriptam  contrariam 

consuetudinem 505 

Propositio  II^.  An  prsemissa  opinio  generaliter  admissafuerit  in 
dictis  regionibus  tanquam  tutain  praxi,  merito  forsan  negari 

posset : 509 

Propositio  III^  Consuetudo  seu  praxis  non  servandi  indicem, 
nunquam  in  Germania,  Gallia,  Belgio,  aliisve  regionibus  le- 

gitima  evasit 511 

Argumentum  1 .  Ex  eo  quod  nunquam  effluxerit  tempusrequi- 

situm  ad  legitime  praescribendum 511 

Argumentum2,  Ex eoquod  nunquam  merito  praesumi  potuerit 
Sedes  Apostolica   consentire  in  ejusmodi  consuetudinem    514 
Propositio  IV*.  Etiamsi  huc  usque  in  Gallia  non  viguisset  index, 
at  hodie  inpIerisqueGallise  dioecesibusvigere  certum  faciunt 

nuper  celebrata  Gallise  Concilia  provincialia 517 

CAPUT  X.  Quid  statuatur  in  bulla  coBn^  quoadhcereticorumlibros, 
et  an  verum  sit  partem  illam  bullee  coende  non  obligare  in  Gallia, 

Germania,  Belgio  et  aliis  nonnullis  regionibus 523 

Propositio  I^  .  Non  obligare  in  dictis  regionibus  praefatam  bullae 
cmnde  dispositionem  perperam  concluderetur  ex  eo  quod  ibi- 

dem  bulla  ista  recepta  non  sit 525 

Propositio  II^.  Non  obligare  in  dictis  regionibus  illam  BuIIae 
coBnde  dispositionem,perperamconcIudereturexeoquod  bulla 

haec  non  fuerit  per  singulas  provinciaspromulgata. 526 

Propositio  III^.  Non  obligare  in  dictis  regionibus  dispositionem 
bullae  c(Bnm  quoad  haereticorum  libros,  perperam  conclude- 


INDEX.  701 

Pag. 

retur  ex  Gontraria  consuetudine 526 

Propositio  IV^.  Etiamsi  antea  vigere  in  Gallia  desiisset  disposi- 
tio  bullae  mnsd  quoad  hsereticorum  libros,  at  hodie  eam  vi- 
gere  certum  faciunt  recentia  provincialia  Concilia  in  Galliis 

celebrata ^27 

CAPUT  X^,  Expenduntur  quasstiones    practicae  circa  modum  rectc 
inteiligendi  varias  indicis  prascriptiones,  et  dispositionem  bullai 

coense  quoad  libros* . .  * -^g 

§  1.  Quandonam  vi  buUse  ccende  incurratur  excommunicatio   re- 

servata m^o 

Propositio  1*.  Ut    incurratur  excommunicatio  reservata  bulla3 

cmndBy  requiriturut  libri  auctor  sit  haereticus. 528 

Propositio  11*.  Dictam  excommunicationem  reservatam  non  in- 
curritlegens  scriptoris  catholici  librum,  qui  unam  vel  plu- 
res  haereses,  ex  erroreauctoris  provenientes^continet :  secus 
si  auctor  doctrinam  hsereticam  tradat,  non  ex  errore  seu  pu- 
tando  eam  esse  orthodoxam,    sed  sciens  eam  ab  Ecclesia  ca- 

tholica,  rejici  tanquam  heereticam / 529 

Propositio  111*.    Excommunicatio  bullce  coRiide  non  percutit  le- 

gentes  libros  antiquissimorum  hserelicorum 530 

Propositio  lY^.  Ut  legens  librum  auctoris  haeretici  dictam  ex- 
communicationem  incurrat,  sufficit  librum  tractare  de  reli- 
gione,  etiamsi  nullum  errorem  contineat :  item  sufficit  in  eo 
contineri  velunicam  haeresim,  etiamsi  non  tractet  de  reli- 
gione,  sed  de  re  profana,  verbi  gratia  de  medicina  53O 

Propositlo  Y*.  Dictam  excommunicationem  non  incurrit  qui 
ignorat  librum  esse  auctoris  haeretici  :  nec  ille  qui,  etsi  nove- 
rit  librum  esse  auctoris  haeretici,  ignorat  tamen  eum  de  reli- 

gione  tractare  vel  hseresim  continere 530 

Propositio  VI*.  Utincurratur  dicta  excommunicatio,  requiritur 
ut  legatur  pars  libri  notabilis  :  quaenam  autem  quantitas  no- 

tabilis  censenda  sit,   controvertitur 53O 

Propositio  Vll*  An  dictam  excommunicationem  incurrat  qui  le- 

git  haeretici  concionem  aliamve  scriptiunculam  seorsim  edi- 

tarii,  controvertitur  :  tenendapotius  sententia  affirmativa. . .     531 

Propositio  Vlll*.  An  dictam  bullae  cosnde  excommunicationem 

incurrat  qui  legit  h^reticorum  manuscripta,  disputatum  qui- 

dem  fuit ;  sed  tenenda  sententia  affirmativa 531 

Propositio  IX*.  An  dictam  excommunicationem  incurrat,  qui 
ipse  quidem  non  legit  librum  auctoris  haeretici,  sed  alium 

kgentem  audit,  controvertitur 531 

PropositioX^,  Dictam  bullse  ^a??2^  excommunicationem  incur- 
rere  videtur  legens  librum  anonymum  haereses  continentem, 
si  ex  ipso  libro  constet  auctorem  scire,haeresesillasdogmati 


702  INDEX. 

Pag. 

catholicoadversari 531 

Propositio  XI*.  Incurrunt  dictam  excommunicationem,  non 
tantum  ii  qui  dictos  haereticorum  libros,  de  religione  trac- 
tantes  vel  hseresim  continentes  scienter  legunt,  sedetiam  qui 
eosdem  libros  scienter  retinent,  imprimunt,  et  quomodolibet 

defendunt 532 

§11.  De  caeteris  poenis,  praeter  dictam  excommunicationem  bullae 

m7ide • 535 

Quwstio  1*.  Quaenam  sit  alia,  praeter  bullam  coBn^e,  concilia- 
ria  aut  Pontificia  circa  libros  decreta,  quibus  poenae  statuun- 
tur • 535 

Qudestio  11*.  Quaenam  hodie  vigeant  et  ipso  facto  incurrantur 
poenae  ? 538 

Qudestio  lll^ ,  Anhodie  vigentes,  et  nunc  potius  sublatae  ab 
Alexandro  Vll  censendae  sint,  tum  excommunicatio  non  re- 
servata,  tum  aliae  poenae,  inLateranensietTridentino  decreto 
statutae,  contra  eos  qui  absque  requisita  licentia  libros  im- 

primunt  ? 540 

§111.  Enumerantur  variae  species  librorum  qui  sunt  prohibiti, 

quamvis  designati  non  reperiantur  in  secunda  parte  indicis, 
id  est,  in  catalogolibrorum  nommaf mprohibitorum 442 

Propositio  1*.  Prohibiti  remanent  libri  omnes  qui  ante  an- 
num  1515aSummis  Pontiflcibus  aut  conciliis  oecumenicis 
prohibiti  fuerunt 542 

Propositiolh ,  Haeresiarcharum  libri  omnes,  quaecumque  sit 
materia  de  qua  tractent,  sunt  prohibiti 542 

Propositio   III*.  Haereticorum  libri,   de   religione  ex  professo 
tractantes,  sunt  prohibiti 543 

Propositio  IV*.  Item  libri  hsereticorum  de  religione  non  trac- 
tantes,  si  vel  unicam  heeresim  contineant 543 

Propositio  V*.  Item  hsereticorum  libri,  etiamsi  de  religione  non 
tractant  nec  ullam  haeresim  contineant,  nisi  Ordinariorum 
auctoritate  fuerint  examinati  et  approbati 543 

Propositio  VI*.  Item  liber  auctoris  qui  fuit  catholicus  quando 
illum  scripsit,  sed  qui  ante  vel  postea  fuithaereticus :  potest 
tamen  permitti  si  fuerit  ab  aliqua  universitate  catholica, 
vel  ab  inquisitione  generali  approbatus 543 

Propositio  VII*.  Versiones  veteris  testamenti,  in  alia  quam 
vulgari  lingua,  et  a  vulgata  diversae,  ita  sunt  prohibitae,  ut 
possit  tamen  viris  doctis  et  piis  earum  lectio  ab  Episcopis 
permitti,  etiamsi  versiones  illae  ab  haereticis  factse  fuerint. .     544 

Tropostio  VIIl*.  Aliae,  praeter  vulgatam,  novi  testamenti  ver- 
siones,  etsi  in  alia  quam  vulgari  lingua,  sunt,  prohibitae,  si 
auctores  habeant  ha^reticos  :  secus  si  a  catholicis  factae  sint.    544 


INDEX.  703 

Pag. 

Propositio  IX^.  Sacrae  scripturae  versiones  in  lingua  vulgari,  si 
non  fuerint  a  Sede  Apostolica  approbatae,  aut  habeant  adno- 
tationesex  sanctis  patribus  vel  catholicis  doctoribus  desump- 
tas,  ita  sunt  prohibitae,  ut  legi  aut  retineri  nequeant  abs- 
que  obtenta  licentia :  licentiam  autem  illam  dare  nequeunt 
jure  ordinario  Episcopi  quoad  dicecesanos,  nec  praelati  regu- 
lares  quoad  subditos  suos :  at  si  versiones  vernaculae  ab 
Apostolica  Sede  approbatae  fuerint,  vel  cum  dictis  adnotatio- 
nibus  editae,  non  videtur  necessaria  uUa  licentia,  ut  legi  ac 

retineri  licite  possint 545 

Propositio  X*.  Prohibita  sunt  biblia  sacra,  hasreticorum  cura 
impressa,  vel  eorumdem  adnotationes,  argumentis,  summa- 

riis^  scholiis  et  indicibus  aucta 548 

Propositio  XI^.  Certum  non  videtur  prohibitos  hodie  esse,  vi 
regulae  sextae  indicis,  libros  vulgari  idiomate  de  controversiis 

inter catholicos  ethaereticos 548 

Propositio  Xll^.  »  Libri  qui  res  lascivas  seu  obscoenas  ex  pro- 
<c  fesso  tractant,  narrant,  aut  docent,  omnino  prohibentur. 
«  Antiqui  vero  ab  ethnicis  conscripti,  propter  sermonis  ele- 
«  gantiam  et  proprietatem,  permittuntur  :  nulla  tamen  ra- 

«  tione  pueris  praelegendi  sunt. » 549 

Propositio  XIII*.  Libri  qui  obscoena  per  transennam  continent^ 
sed  de  iis  ex  professo  non  tractant,  non  sunt  jure  positivo 

prohibiti 549 

Propositio  XVI*.  Libri  qui  vocantur  Romans  necnon  diariorum 
pagellae  (les  feuilletons),  si  in  tractandis,  narrandisve  aut 
docendis  obscoenis  praecipue  versentur,  sub  regulae  septimae 

prohibitionem  certo  cadunt 549 

Propositio  XV*.  Libri  omnes,  sortilegia  seu  divinatorum  artem 

tradentes,  sunt  prohibiti 549 

Propositio  XVt^  Libri  certa  lingua  initio  editi  et  prohibiti,  eo- 
dem  modo  prohibiti  censendi  sunt,  in  quamcumque  linguam 

postea  vertantur 549 

Propositio  XVIIa.  Prohibiti  sunt,  «  de  sanctis  PetroetPaulo  li- 
♦  «  bri  omnes,  tam  impressi  quam  manuscripti,  in  quibus  as- 
<(  seritur  et  defenditur,  quod  S.  Petrus  et  S.  Paulus  sunt  duo 
«  Ecclesiae  principes  qui  unicum  efficiunt :  vel  sunt  duo  Ec- 
«  clesifie  catholic^e  coryphaei  ac  supremi  duces,  summa  in- 
»  ter  se  unitate  conjuncti :  vel  sunt  geminus  universalis  Ec- 
«  clesi»  vertex,  qui  in  unum  divinissime  coaluerunt :  vel 
«  sunt  duo  Ecclesiae  summi  pastores  acpraesidesqui  unicum 
«  caput  efficiunt :  atque  ita  explicantur,  ut  ponatur  omni- 
«  moda  eequalitas  inter  S.  Petrum  et  S.  Paulum,  sinesubor- 
«  dinatione  S.  Pauli  ad  S.   Petrum  in  potestate  suprem^ 


704  INDEX. 

Pag. 

«  universalis  Ecclesiae.  » 550 

Propositio  XVIII*,  Prohibita  sunt,  «  missalis  Romani  omnia 
«  exemplaria  alterata  post  edictum  Pii  V.  » 550 

Propositio  XIX*.  Prohibitge  sunt,  «  Rituali  Romano  additiones 
<(  omnes  factae  aut  faciendae  post  reformationem  Pauii  V, 
u  sine  approbatione  Sacrae  Congregationis  rituum.  » 550 

Propositio  XX*.  Prohibitee  sunt,  «  litaniae  omnes,  praeter  an- 
«  tiquissimas  et  communes,  quae  in  breviariis,  missalibus, 
«  pontificalibus  ac  rituaiibus  continentur,  et  praeter  litanias 
K  de  Beata  Virgine,  quae  in  sacra  aede  Lauretana  decantari 
ii  solent.  » 550 

Propositio  XXI*.  A  praedicta  prohibitione  excipi  litanias  sanctis- 
simi  nominis  Jesu,  affirmant  doctores  communiter  (testante 
Lucio  Ferraris) :  sed  in  contrarium  facere  videntur  plures 

Sacrae  Rituum  Gongregatiouis  decisiones 55i 

Propositio  XXIP.  Lrbri  anonymi  non  sunt  omnes  prohibiti. . .     557 
§  IV.  A  quibusnam  dari  possit  licentia  libros  prohibitos  legendi.     560 

Propositio  I*.  Licentiam  hanc  dare  nequeunt  Episcopi  nec  Ar- 
chiepiscopi  nec  Cardinales,  nisi  hoc  eis  ex  speciali  indulto 
a  Sede  Apostolica  concessum  fuerit 560 

Propositio  II*.  Ipsimet  Episcopi  indigent  licentia,  utvetitos  li- 

bros  legere  possint 561 

§  V.  Exponuntur  leges   ecclesiasticfie  circa  librorum  aliorumve 

scriptorum  impressionem 562 

Propositio  I*.  Sub  excommunicatione  prohibitum  est  ne  quis 
imprimat  aut  imprimi  procuret  librum  ullumullamve  scrip- 
tiiram,  absque  examine  et  approbatione  auctoritatis  eccle- 
siasticye .^62 

Propositio  II*.  Dicta  lex  non  videtur  obligare  hodie  quoad  dia- 
ria  (les  journaux)  in  multis  locis,  ob  moralem  impossibilita- 
tem  eam  servandi 562 

Propositio  III*.  Dictalex  non  videtur  hodie  obligarein  quibus- 
damregionibus,  quoad  scripta  multa,  religionis  aut  morum 
interesse  non  tangentia 562 

Proposifio  IV*.  Viget  hodie  dicta  lex  ubique,  atqueetiam  in 
Gallia,  quoad  libros  aliave  scripta,  quibus  fidei  aut  morum 
interesseattingitur 562 

Propositio  \^ ,  Excepto  casu  quo  libri  auctor  |in  Pontificiis  di- 
tionibus  degat  ;  requiritur  examen  et  approbatio  illius  Epis- 
copi,  in  cujus  dioecesi  liber  impriniitur 565 

Propositio  VI*.  «  Degentes  in  statu  Sedi  Apostolicse  mediate 
«  vel  immediate  subjecto,  non  possunt  transmittere  libros,  a 
«  se  compositos,  alibi  imprimendos,  sine  expressa  appro- 
«  batione,  et  in  scrlptis,  Eminentissimi  ac  Reverendissimi 


INDEX.  70^ 

Pag. 

«  D.  Cardinalis,  Sanctissimi  Domini  nostri  vicarii,  etMa- 
«  gistrisacriPalatii,si  in  Urbe;sivero  extra  Urbem  existant, 
«  sine  Ordinarii  loci  illius,  sive  ab  his  deputatorum,  facul- 

(c  tate  et  licentia^  operi  infigenda.  » 56^) 

Propositio  VII*.  Quando  quis  librum  subjicit  Episcopo  illius 
dioecesis,  in  qua  eum  imprimi  vult,  tenetur  Episcopus  ille  li- 
brum,  per  se  vel  per  alios  ad  id  deputatos,  examinare,  et 
approbare,  si  approbatione  dignus  sit:  imo  ad  dandam  illam 
approbationem  gratis  et  sine  dilatione  tenetur  sub  excommu- 

nicationis  poena 365 

Propositio  VIII*.  Approbationem  recusare  nequit  Episcopus  ex 
eo  quod  liber  opiniones  contineat,  ab  eis  quas  ipse  tenet, 
diversas ;  sed  tantum  ex  eo  quod  sanae  doctrinae  vel  bonis 
moribus  adversetur;  vel  alio  ex  capite  (attentis  circumstan- 
tiis)  detrimentum  aliquod  rei  catholicae  allaturus  merito  ju- 

dicetur. .• . . . , 566 

Propositio  IX*.  Contra  Episcopum,  qui  approbationem  injuste 

recusat,  datur  appellatio 566 

Propositio  X*.  Approbatio  quam  lex  ecclesiastica  requirit,  et 
quam  tenetur  Episcopus  dare,  si  liber  eam  mereatur,  est  ap- 

probatio  negativa,  non  autem  positiva 566 

Propositio  Xl^,  Quoeid  imprimendos  regularium  libros,  non 
sufflcit  dicta  Ordinarii  approbatio,  sed  requiritur  insuper 
superiorum  regularium  licentia,  recognitis  juxta  respectivas 

ordinum  constitutiones  libris 567 

PARS  QUARTA.  De  legatis  a  latere,  Nuntiis,  vicariis  Apostolicis, 

ac  protonotariis ^69 

SECTIO  L  De  jure  Summi  Pontificis   suam  in  universo  mundo 
jurisdictionem  exercendi  per  Legatos,  Nuntios  et  vicarios  Apos- 

tolicos ^"^ 

CAPUT  I.  Exponuntur  errores ^"^ 

L  Quid  docuerint  Marcus  Antonius  de  Dominis,  Richerius   et 

EybeL... ........ ••    ^J^ 

II.  Quid  tradiderit  Febronius ^"^ 

III.Quomodo  quatuor  Germaniae  Archiepiscopi,  schismaticam 
prsefatorum  doctrinam  amplexali,  eam  ad  praxim  reducere 
tentaverint,  etquomodo  ejusmodi  attentatum  Pius  VI  condem- 

naverit *^'* 

576 


IV.Erroneum  circa  Legatos  et  Nuntios  gallicanismisystema. . . . 
CAPDril.  Jus  Romani  Pontiflcis  per  Legatos  ac  Nuntios  libique 

terrarum  jurisdictionem  exercendi,  necessario  sequitur  ex  pri- 

■  matu  Romanis  Pontificibus  divinitus  collato ^"79 

CAPUT  IIL  Dictum  jus  Romani  Pontificis  habendi  per  varias  pro- 

vincias  Legatos  et  Nuntios  stabili  jurisdictione  munitos,  evincit 

46 


706  INDEX. 

Pag. 

constans  Ecclesise  praxis 584 

§  1.  De   apocrisiariis  Pontificiis,   qui  apud  imperialem  aulam 

Gonstantinopoleos  permanenter  degere  solebant 586 

Propositiol^.  Apocrisiariorum  origo,  quinto  saltem  saeculo  re- 

centior  non  est 586 

Propositio  II*.  Multo  probabiiius  saltem  est  ejusmodi  apo- 
crisiarios  habuisse  stabilem  aliquam  jurisdictionem,  etsi  for- 
san  id,  ob  deperditorum  nonumentorum  jacturam,  rigorose 

probari  nequeat 586 

§  II.  De  Apostolico  vicariatu  lUyrici 590 

Propositio  b.  Jam  a  primis  Ecclesise  sseculis  Romani  Pontiflces 
iiabebant  in  lllyrico  vicarium,  qui  eorum  nomine  jurisdic- 
tionem  exerceret  in  omnes  Illyrici  episcopatus  et  archiepisco- 

patus 590 

Propositio  II*.  Dictum  jus  vicarium,  stabili  jurisdictione  mu- 
nitum,  in  Illyrico  habendi,  Romani  Pontiflces  exercuerunt, 
non  solum  ex  vi  patriarchatus  sui  in  Occidentem,  sed  etiam 

ex  vi  primatus  sui  in  universalem  Ecclesiam 592 

Propositio  111*.  Amplissimafuit  Apostolicorum  Ulyrici  vicario- 

rum   jurisdictio 595 

(jonclusio  paragraphi 600 

§  III.  De  vicariis  Apostolicis  a  remotissima  antiquitate  in  Gallia 

constitutis 601 

Propositio  I*.  Sicut  in  lllyrico,  ila  et  in  Galliis,  a  remotissima 
antiquitate  Romani  Pontifices  vicarium  habebant,  stabili  et 
ampla  munitum  jurisdictione  in  ecclesiasticas  hujusregionis 
provincias :   hocque  munus    Arelatensi  Episcopo  solebant 

committere 60i 

Propositio  11*.  Vicarius  Apostolicus  cum  stabili  jurisdictione 
constitutus   est    sanctus  Remigius,   quoad     regiones  Clo- 

dovei  Regis  ditioni  subjectas 603i 

§  IV.  De  Apostolico  vicariatu  Hispalensi 604^ 

§  V,  De  vicariatu  Apostolico  Siciliae 606 

§  VL  De  vicariatu  Apostolico  sancti  Bonifacii   Germanise  apos- 

toli 607 

§  Vll.  Concluditur  argumentum  ex  constanti  Ecclesias  praxi  de- 

ductum 608: 

CAPUT  IV.  Dictum  jus  Romani  Pontificis  probat  conciliorum  auc- 

toritas 609 

CAPUT  V.  Systema  gallicanum  circa  PontificiosLegatoset  Nuhtios, 

erroneum  est,  seditiosum  et  in  schisma  inducens 610 

Propositiol^.  Mendaciter  asseritur  ab  antiquiovigere  in  Gallia 
consuetudinem  seu  libertatem  non  agnoscendi  Legatorum 
Pontificiorum  jurisdictionem , 61t 


INDEX.  707 

Psg. 

Propositio  II».  Praetensa  libertas  seu  consuetudo  ecclesiae  galli- 
canae  Pontificiorum  Legatorum  jurisdictionem  non  agnos- 
cendi,  aperte  pugnat  cum  jure  Primatus,  Romano  Pontifici 
divinitus  coUato (512 

Propositio  lll».  Libertatem  seu  consuetudinem  ecclesise  gallicanse 
Pontificiorum  Legatorum  jurisdictionem  non  agnoscendi,  le- 
gitimam  non  reddunt  nec  probantulla  regia  decreta,  uUave 
parlamentorum  arresta,  aut  comitiorum  cleri  gallicani  sta- 
tuta 614 

Propositio  IV^.  Merito  concluditur  gallicanum  systema  circa 
Pontificios  Legatos,  erroneum  esse,  necnon  seditiosum  et  in 

schisma  inducens 615 

SECTIO  IL  De  variis  Legatorum  Pontificiorumspeciebus:  quando, 

quibusve  de  causis  inductse  sint 616 

CAPUT  1.  Legationum  Pontificiarum  forma  ab  initio  usque  ad  no- 

num  sseculum , 616 

CAPUT  11.  Legationtim  Pontificiarum  forma,  a  nono  saeculo  usque 
ad  decimum  quintum 618 

Propositio  I*.  In  hac  secunda  epocha  perdurarunt  vicarii  Apos- 
tolici :  rariores  tamen  evaserunt ;  et  eorum  loco  inducti  sunt 
Legati  nati 618 

Propositio  II^.  Sicutvicarii  Apostolici,  ita  et  Legati  nati  vices 
Piomani  Pontificis  obibant  cum  jurisdictione  stabili :  ita  ut 
a  priscis  vieariis  Apostolicis  diversi  non  fuerint  nisi  nomine,         > 
et  minori  facultatum  ipsis  concessarum  amplitudine. ......     618 

Propositio  HI*.  Zelotypia  Metropolitanorum,  qui  fulgeresupra 
se  Legatos  natos  ac  eorum  jurisdictioni  se  subjici  aegre  fe- 
rebant,  in  causa  pr^dpue  fuit  cur  Sedes  Apostolica  Legatos 
extraordinarios  soepe  soepius  in  hac  secunda  epocha  deputa- 
verit •  •  • ^^^ 

Propositio  IV^.  Dicta  zelotypia,  qua  se  Episcopi  et  Metropoli- 
tani  magis  ac  magis  a  Legatis  natis  abalienabant,  in  causa 
fuit  cur  Legationes  natae  sublatae  sint 620 

Propositio  V^  Sublatis,  ut  dictum  est,  Legatis  natis,  necesse 
fuit  Romam  deferri  causas  permultas,  quae  antea  in  Legato- 
rum  natorum  curiis  finiebantur  :  de  qua  necessitate  Romam 
tam    frequenter    adeundi,   tot  postmodum    querelae    ort« 

sunt ^"^^ 

CAPUT  III.  Legationum   Pontificiarum  forma  a  saeculo  decimo 
quinto  ad  hodierna  usque  tempora ^22 

Quaestio  I*.  Quomodo  et  qua  de  causa,  in  hac  tertia  epocha, 
constitutae  sint  nunciaturaa  ordinariae? ^^2 

Quddstio  II*.  Qusenam  extent  hodie  Legatorum  Pontificiorum 
species  ? • ^^^ 


708  INDEX. 

Pag. 

QudBStio  111*.  Qualiter  hodiernse  nunciaturae  a  Pontificiis  pris- 

corurn  temporum  legationibus  diiferant? 624 

SECTIO  111.  De  potestate  seu  juribus  Legatorum  a  latere,  et  Nun- 

tiorum.. 626 

CAPUT 1.  De  potestate  seu  jurisdictione  communi  omnibus  Legatis 

Sedis  Apostolicse. 626 

§  1.  Quaenam  jurisdictio  omnino  requiraturutquis  sitverus  Sedis 

Apostolicee  Legatus 627 

Propositio  l^.  Non  potest  quis  esse  Legatus  Sedis  Apostolicse, 
riisi  ordinaria  ipsi  conferatur  jurisdictio  in  provinciam  ad 
quam  deputatur 627 

Fropositio  11*.  Non  potest  quis  esse  Legatus  nisi  habeat  juris- 
dictionem  ad  generalitatem  causarum,  seu  moraliter  uni- 
versalem 628 

Tropositio  111*.  Potest  Summus  Pontifex  Legati  jurisdictionem 
pro  arbitrio  extendere  ac  restringere  :  si  tamen  ita  eam  limi- 
tet,  ut  desinat  esse  moraliter  universalis  et  ordinaria,  Lega- 

tus  hoc  ipso  talis  esse  desinit 628 

11.  Quasnam   potestas   seu  jurisdictio  Legatis  Apostolicis  ajure 

tribuatur 629 

Propositio  1*.  Possunt  jurisdictionem  suam  aliis  delegare 629 

Propositio  11*.  Legatorum  Apostolicorum  jurisdictio  non  expi- 
rat  per  mortem  Papae  eos  deputantis 629 

Propositio  111*.  Legatus  Sedis  Apostolicse  est  judex  competens 
in  secunda  instantia,  quoad  causas  ecclesiasticas  totius  pro- 
vinciae  ipsi  commissse :  ante  Tridentinam  synodum  poterat 
etiam  causas  in  primainstantiajudicare  :  sed  hanc  eis  facul- 
tatem  adenerunt  TridentiniPatres 630 

Propositio  IV*.  Quando  Papa  causam  alicui  specialiter  dele- 
gavit,  nequit  Legatus  Apostolicusin  hanc  causam  sese  intro- 
mittere 631 

PropositioY^.  Legatus  Sedis  Apostolicae  habetlegislativam  po- 
testatem  inprovincialegationissuae  ;  ita  utpro  morumrefor- 
matione  condere  possit  statuta,  post  ipsius  obitum  aut  revo- 
cationem  duratura 631 

Propositio  VI*.  Quamvis  legatus  Sedis  Apostolicae  superior  sit 
et  ordinarius  judex  Episcoporum  et  Archiepiscoporum  in 
sua  provincia  existentium,  nequit  tamen  a  tempore^Triden- 
tini  Goncilii  contra  ipsorum  delicta  proceiiere 631 

Propositio  \lh ,  Regula  generalis  est,  posse  Legatum  inpro- 
vincia  sibi  commissa,  quidquid  potest  Episcopus  in  sua  diae- 
cesi,  Archiepiscopus  in  sua  provincia,  et  Primas  in  regione 
ad  quam  primatialis  ejus  dignitas  extenditur 632 

Propositio  VIII*.  Regula  generalis  est,  posse  Legatum  in  pro- 


INDEX.  709 


Pasf. 


vincia  sibi  commissa  quidquid  potest  Papa,  exceptisquaeSedi 

Apostolicae  reservata  sunt. 632 

Propositio  W^ .  —  Legati  a  latere  et  Nuntii  possuntpropiisopc- 
ribus  concedere  ultra  centum  dies  indulgentiae,  non  tamen 
integrum  annum :  pro  temploautem  aliquovisitando,  conce- 
dere  possunt  indulgentiam  7  annorumct  7  quadragenarum.  633 
Propositio  Xa.  Legatis  etNuntiis  sub  poena  excommunicationis 
latae  sententiae  reservatse  prohibitum  est,  ne  pro  seaut  suis 
favores  procurent  a  principibus  ad  quos  destinantur  :  itcm- 
quene  iisdem  principibus  utantur  ad  consequendas  dignita- 

tes  ...... . 633 

Propositio  Xr\  Legati  a  latere  et  Nuntii  nequaquam  possunt, 
de  jure  communi,  confessarios  approbare,  aut  ordines  con- 

ferrein  provincia  legationis  suse 633 

Propositio  XII*.  Legatus  Apostolicusinsuaprovinciavalide  as- 

sistit  matrimoniis 633 

§111.  Hodie  ad  dignoscendam  jurisdictionem  uniuscujusque  Le- 
gati  Pontificii,  non  juris  communis  dispositionibus,  sed  Brevi 
in  quo  ipsi  concessae  facultates  exprimuntur,  preecipue  attcn- 

dendumest.. •     633 

§  IV.  An   Legati  a  latere  et  Nuntii   teneantur  legationis  littcras 

exhibere  principibus  ad  quos  mittuntur 634 

GAPUT II.  Depotestate  Legatis  a  latere  propria 635 

§  i.  Queenam  sit  ex  jure  communi  potestas  Legatis  alatere  i)ro- 

pria 635 

Propositio   I*.  Legato  a  latere  praesente,  suspensa  remanet  alio- 

rum  Legatorum  jurisdictio 635 

Propositio  IV.  Legatusa  latere  jurisdictionem  habetinexemp' 

tos,  exceptis  casibus  Romano  Pontifici  specialiter  reservatis    636 
Propositio  111».  Legatus  a  latere  potest  quoscumque  absolvere 
ab  excommunicatione  quae  incurritur  ab  percussionem  cle- 
rici :  Nuntius   vero  non  quoscumque,  sed  tantum  subditos 

suse  provinciae,  et  intra  suam  provinciam 636 

ProposUiolV^.   Legatus  a  latere  habet  potestatem  concurren- 

tem  cum  ordinariis  collatoribus,  conferendi  beneficia 636 

Propositio  V^  Cardinali  asserenti  se  esse  Legatum,  credi  de- 
bet  quin  teneaturlegationis  litteras  exhibere  ;  item  ipsi  asse- 
renti  circa  facultates  sibi  concessas  credendum  est,  si  agatur 
de  facultatibus  quse  Legatis  alatere  concedi  solent :  secussi 
agatur  de  facultatibus  quae  specialem  commissionem  requi- 
runt,  ct  aliis  prsejudicium  afferunt.  Aliis  Legatis  non  credi- 

ditur,  nisi  ostensis  Papalibus  litteris • 637 

Proposltio  VI*.  Legatus  a  latere  potest  exercere  divina  in  ecclc- 
^ia  Archiepiscopiabsque  ejus  licentia  :id  vero  nequit  Nun- 


710 


INDEX. 


Pag. 

tius.*; 637 

§  II.  Hodie  queenam  sit  uniuscujusque  Legati  a  latere  potestas, 
aestimandum  praecipue  ex  Litteris  Apostolicis,  in  quibus  facul- 

tates  ipsis  concessae  exprimuntur 638 

CAPUT  IIL  Legatorum  a  latere  praBrogativas  quoad  praecedentiam 

et  honorifica. 640 

CAPUT  IV.  De  propria  Nuntii  potestate 641 

SECTIO  IV.  De  vicariis  Apostolicis 643 

CAPUT  I.  De  vicariis  vicariorum  Apostolicorum  speciebus 643 

CAPUTII.  De  vicariisApostolicisearum  regionum,quae  missionum 

more  reguntur  ;  ubi  et  de  praefectis  Apostolicis 647   j 

Qusestio  1*.  Quomodo  constitui  soleant? 647 

Quaestio  ll^,  AnomnesvicariiApostolici  consecrentur  in  Episco- 

pos,  et  quid  sint  praefecti  Apostolici  ? 648 

Qusestiolll^.  Quaenamsit  vicariorum  Apostolicorum  potestas 

ac  jurisdictio  ? 648 

Qudestio  IV*.  Defuncto  vicario  Apostolico,  ad  quem  transeat  ju- 

risdictio  ;  et  quid  a  Sede  Apostolica  hac  de  re  statutum  sit?    649 
Quxstio  V*.  In  regionibus,  quaemore  quidemmissionum  regun- 
tur,  sedinquibus  reperiuntur  Archiepiscopi  et  Episcopi  lo- 
corum  ordinarii,  ad  quem  transeat,  ejusmodi  sedibus  vacan- 

tibus,  jurisdictio  ?  .... 650  < 

Qusestio  VI*.  Anet  quatenus  vicarii  Apostolici  earum  regionum  ' 

quae  more  missionum  reguntur,    Sacrae   Congregationis  de 

.  propaganda   fide  auctoritati  subjaceant? 652   I 

Quaestio  VII*.  Quomodo  aBenedicto  XIV determinata  ac  decla- 
rata  fuerintrespectiva  jura  vicariorum  Apostolicorum,  et  rc- 

gularium  in  vicariatibus  Apostolicis  degentium 652 

Qudestio  VIII^.  Qusenam  hodie  sint  respectiva  jura  vicariorum 
Apostolicorum,    et  regularium  in  vicariatibus  Apostolicis 

degentium.  Remissive * . . .     654 

CAPUT  III.  De  vicariis  Apostolicis  regionum,  in  quibus  exstat  ordi- 

naria  hierarchia  :  et  de  administratoribus  Apostolicis 654 

§1.  Devicario  Apostolicodeputato  adaliquam  dicecesim  adminis- 

trandam,  sede  vacante 655 

Qudestio  1*.  Quas  ob  causas  deputari  soleat  vicarius  Apostoli- 
cus  ad  dioecesim  administrandam,  sive  vacante,   sive  plena 

sede  ? 655 

Qudestio  II*.  Aquo  deputeturvicarius  Apostolicus  ad  dioecesim 

administrandam,  sive  vacante,  sive  plena  sede  ? 655 

Quwstio  III*.  Quaenam  sit  jurisdictio  vicarii  Apostolici,  ad  dioe- 

cesim  sede  vacante,  administrandam  Deputati  ? 656 

QuoestioJV^,  An  soleat  vicarius  ApostoIicus,ad  dioecesirr),  sede 
vacante,vel  sede  plena,   administrandam  deputatus,  episco-  : 


INDEX,  ?ll 

Pag. 

pali  charactere  insigniri  ? 657 

§  11.  De  vicario  Apostolico  deputato  ad  aliquam  dioecesim,  sede 

plena,   administrandam 658 

Qumtio  I*.  Quas  ob  causas  deputari  soleat  vicarius  Apostolicus 

ad  dioecesim  administrandam  ;  sede  plena  ? 658 

Qudestio  II*.  Quaenam  sit  jurisdictio  vicarii  Apostolici  ad  dioece- 

sim,  sede  plena,  administrandam  deputati  ? 6?59 

Qudestiollh,   An  Sede  Apostolica  vacante  cessetjurisdictio  vi- 

carii  Apostolici  ? 660 

Quaestio  IV*.  Quodnam  sit  jus  vicarii  Apostolici,  quoad  hono- 

rifica 660 

QiidsstioY^,  Queenam   vicario  Apostolico   incumbat  residendi 

obligatio? 662 

§  III.  De  administratoribus  Apostolicis 662 

SECTIO  y.  De  protonotariis  Apostolicis 664 

GAPUT  I.  De  eorum  institutione  ac  vicibus  synopsis  historica  ?  . .  664 

CAPUT II.  De  triplici  protonotariorum  speeie  seu  gradu 666 

GAPUT  IIL  De  protonotariis  participantibus 667 

Quxstio  I*.  Quaenam  eis  privilegiaSixtus  V  contulerit  ? 667 

Quxstio  II*.  Quaenam  corum  insignia  et  prcccedendi  jus  ? 668 

Quxstio  III*.  Quomodo  Pius  IXfeliciterregnans,  protonotario- 

rum  participantium  privilegia  moderatus  sit  ? 669 

CAPUT  IV.  De  protonotariis  ad  instar  participantium 670 

§1.  Hodierna  protonotariorum  ad  instar  participantium  privile- 

gia 671 

§  II.  Quo  ritu  insignia  eis  tradi,  et  eorum  professio  fidei  ac  jura- 

mentum  fidelitatis  recipi  soleant 673 

§  III.  Formula  juramenti  a  protonotariis  praestandi 675 

§  IV .  Formula  in  tradendis  insignibus 676 

GAPUT  V.  De  protonotariis  titularibus,  seuquinec  participantes 

sunt,  nec  ad  [instar  participantium 677 

Quaestio  I^.  Quid  circa  ipsos  statuerit  Pius  VII 677 

Qusestio  II*.  In  quo   praicipue  hodie  differant  protonotarii  ad 

instar  a  protonotariis  titularibus 680 

CAPUT  VI.  An  beneficia  a  Protonotariis  obtenta,  quando  vacant, 

Sedi  Apostolicae  sint  reservata,  etiam  hodie  inGallia 680 


FLMS  INDICIS, 


Laedone-Salinarum,  typig  J.  Mayet  ct  Soc, 


I 


ll 


BRIGHAM  YOUNG  UNIVERSITY 


3  1197  21091  9343